Book Title: Padmapurana Part 04
Author(s): Mahadev Chimnaji Apte
Publisher: Anand Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010655/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM tatsadbrahmaNe nmH| mahAmunizrImadyAsapraNItaM FRENER pdmpuraannm| Home (tatra SaSThAntimottarakhaNDarUpazcaturtho bhAgaH) etatpustakaM kai0 zrI0 rAvasAheba maNDalIketyupanAmadhAribhiH vizvanAtha nArAyaNa ityetaiH mahatA parizrameNa bahutarANi pustakAni melayitvA sapAThAntaranirdezaM saMzodhitam / 20395 mahAdeva cimaNAjI ApaTe ityanena puNyAkhyapattane AnandAzramamudraNAlaye AyasAkSarairmudrayitvA prkaashitm| ... REEN sAlivAhanazakAndAH 1816 / khristAbdAH 1894 VDTA. ( asya sarve'dhikArA rAnazAsanAnus katAH) mUlyaM samagragranthasya caturvizatirUpakAH / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CENTRAL ARCHAEOLOGIGA LIBRARY, NEW DELHI. Aco. No... .9.0.9.5. ate..........6...7.5.7............. Sap Call NO,000 111111 1980 1 PA Pad / Man. T } V Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha pAdhyAyaviSayAnukramaH / tatrAntimaM SaSThamuttarakhaNDam / visatasaMvA nAradamahebhara saMvAdaH, nAradakRto bhaga va rNa.. rudaM judA . ..... ... nandyAdiMgazairdevaizca jAlaM- " - . ... rApAralagA....... ..............11. Nenam , kailAsagatendrakRtanRtyatuSTAcchaMkarAdindrakRta- saDyAmarUpavarayAcanam , indrasya vAhubalagarvadarzana pUrvakakruddhazaMka dAvi tamUrtimatkrodhasya zivAjJayA .: sAgarAtsvargasindhau jAlaMdhararUpeNA''virbhAvaH, jAladharatyAbhadhAyAH kAraNavyutpattyAvarNanam, jA. sya brahmaNo varaprAptivarNanam .. jAlaMdharasya bAlyAvasthAvaNanam, jAlaMdharasya rAjyAbhiSekavarNanaM vRndayA saha jAlaMdharasya vivAhava rNanaM ca ... ... ... ... ... ... svapitavyasya kSIrodadhermathanakAraNajJAnAyendraM prati jaalN| gharakRtadRtapreSaNavarNanam ... ... ... ... jAlaMdharAnuyAyidaityAnAM devAnAM ca parasparaM yuddhavarNa nama, viSNvAdInAM kAlanemyAdibhiryaddhavarNanam indrabalayAdvayuddha indakRtamudgaraghAtena balasya tattadava___yavebhyo hIrakAdyanekaralAnAmutpattivarNanam, indra kRtabalavadhavarNanam, balAjJayA tatpalyAH prabhAvatyA nadItvena vipariNAmavarNanam ... ... ... jAlaMdharakRtendraparAbhavavarNanam, viSNujAlaMdharayoyuddhe viSNukRtajAlaMdharasainyanAzavarNanam, jAlaMdharakRtadivyoSadhIyatadroNAdyAnayanam , jAlaMdharavANaprahAreNa viSNumUrchAprAptiH, lakSmyAjJayA kRtavandanAya jAlaMdharAya viSNukRtavaradAnapratijJA. jAlaMdharaprArthanayA viSNukRtajAlaMdharagRhavAsavarNanam ... ... ... sakaladevaparAjayapUrvakajAlaMdharasaurAjyavarNanam ... sakaladevaprAdhitazaMkarakRtasakaladevatejomayacakravidhAna varNanam ... ... ... ... ... ... nAradamukhAtpArvatIrUpAtizayazravaNapUrvaka zaMkaraM prati ___ jAlaMdharakRtadUtapreSaNam, prasaGgAtkIrtimukhotpa- lAnA sa meM dayAnaka re rAbhavaH, mArayA : veSabhAra mA~ga prati jAlaMdharakanagananam, mAyAzaMkarasya pAvatyAzca saMvAdaH, pArvatyAzcintA prAptiH ... ... ... ... ... ... 14 jAlaMdharakRtapArvatIchalajJAnapUrvakaM viSNukRtavRndAharaNa saMkalpaH, vRndAyAH svapne jAlaMdharaziraga: kAlI kR. / tabhakSaNadarzanam, svapnadarzanataptAyA vRndAyA vanaga- . | manam , vRndAyA rAkSasadazenam ... ... ... 1. 3 svAnucareNa saha tApasaveSadhAraNapUrvakaM viSNukRtaM rAkSasA dvandAmocanam ,vyAdhadarzanItAyA vRndAyAstApasaveSadhAriviSNvAzramaprAptiH, citrazAlAyAM bhartRziraA liGganAcchirasaH sarvAvayavaprAptirUpakapaTatApasAzIrvA4 daprAptipUrvakaM vRndAkRtacitrazAlAgamanam , vRndAka5 tabhartRmukhacumbanamAtrAttasya jAlaMdhararUpeNa pariNAmavarNanaM tenaiva mAyAjAlaMdhareNa saha vRndArativarNanaM ca, kadAcitsuratAnte tApasaveSadhAriNaM viSNuM dRSTvA vRndAkRtatadbhartsanam , viSNuM prati vRndAkRtaM tvadbhAAyA haraNaM bhaviSyatIti zApadAnam , vRndAkRtaviSNumaGgadApitasvazarIrazoSaNavarNanam, vRndAyA yogabalena brahmapathagamanam , vRndAdehasya tatsakhIkRtadAhavarNanam , yatra vRndayA dehatyAga: kRtasta sthAnasya vRndAvanatvakathanam ... ... ... 16 zivarUpeNA''gatasya jAlaMdharasya parIkSArtha gaurIkRta svasakhIpreSaNam , svamakhIdarzana liGganamAtrAttavIryacyutyA tanmAyAvitvanizcayena gaurIkRtakamalani vAsavarNanaM gaurIsakhInAM bhramararUpeNa pariNAmavarNanaM 9. ca, caNDamuNDapreSitadRtamukhAtsvabhAryApAnivatya zravaNapUrvaka saGgrAme jAlaMdharAgamanam , ... ... 10 jAlaMdharazaMkarayoryuddhaM jAlaMdharasainyasthadaityaivIrabhadrAdI nAM ca yuddham , mRtadeyAnAM zukrakRta punarujIvanadarzanapUrvakazaMkarapreSitakRtyAkRtaM svayonI zukrasthApa Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa padmapurANAntargatAdhyAyAnAMnavarNanam ... .. ... 18 dazarathasya zanaizcarAdvaratrayaprAptiH, dazarathakRtazanidaityAnAM zivagaNaiH saha yuddham , jAlaMdharahatAyA mAyA- / stotram, zanistotrapAThaphalam ... ... 34 pArvatyAstatra maraNadarzanena mohitasya zivasya trispRzekAdazIvratavidhAnam, trispRzaikAbrahmakRtodvodhanAddayakRtamAyAjJAnam , zivakRtajAlaM dazIlakSaNam ... ... ... ... ... 35, dharavadhaH, jAlaMdharasya zivasAyujyamukteH prAptiH, ekAdazyupavAsasyaikAdazInaktasya ca phalakathanaM tadvikailAsottaradivasthapurasya jAlaMdhara zoNitapAtAccho dhikathanaM ca, ekAdazyutpattikathanam , grAkiAdaNitapurotisaMjJAprAptiH, zaMkarAjJayA tatratyamAMsAnAM zItyAjyakAdazyolekSaNam .... .... 36 yoginIkRtabhakSaNam , yuSmatpUjanAtsakalasiddhiprA unmIlokAdazIvanavidhAnam .... .... 37, siriti yoginAH prati zaMkara varadAnama eta. mA ... ... 19 pakSavadhinyakAdazIvratavidhiH .... .... 3al zilamAhAtmyam ... ... ... ... 20 ekAdazImAhAtmyArambhaH, ekAdazyAM jAga haridvAramAhAtmyArambhaH, gaGgotpattikathanAya rasya phalaM tadvidhAnaM tallakSaNaM ca ... ... ... sanAkhyAnam ... ... ... ... 21 utpanakAdazAmAhAtmyam , jayAvijayAjayantyehAdvAraprazaMsA ... ... ... ... ... 22 kAdazIlakSaNAni .... gaGgAmAhAtmyam, gaGgAyamunAstotram, prayAgasto- mArgazIrSazuklamokSadaikAdazImAhAtmyam tram, kAzIstotram , gayAmAhAtmyam ... 23 pauSazaklaputradaikAdazImAhAtmyam ... ... pauSakRSNasaphalaikAdazImAhAtmyam ... ... ... tulasImAhAtmyam ... ... ... ... 24 mAghakRSNaSaTtilekAdazImAhAtmyam ... ... ... prayAmAhAtmyam ... ... ........ 25 mAghazuklajayaikAdazImAhAtmyam ... ... tamu ... phAlganakRSNavijayaikAdazImAhAtmyam annaprazaMsA, annadAnamAhAtmyam, annadAne phAlga, razakkAmalakyekAdazImAhAtmyam ... pAtrApAtravicArasyAprayojanatvam ... ... 27, caitrakRSNapApamA canyekAdazImAhAtmyama .... pAnIyadAnaprazaMsA, taDAgAyutsargaprazaMsA, vRkSAropaNapra caitrazuklakAmadaikAdazImAhAtmyam ... ... zaMsA, satyaprazaMsA, tapaHprazaMsA, adhyayanaprazaMsA, vaizAkhakRSNavarUthinyekAdazImAhAtmyam pAtre dAnaprazaMsA, madyAdidAnAnAM phalam, itihAsa vaizAkhazaklamohinyekAdazImAhAtmyam purANAnAM paThanavidhistatphalaM ca ... ... ... 28 jyeSThakRSNAparakAdazImAhAtmyam itihAsapurANAnAM paThane vAcane ca mahAphalaprAptiritya jyeSTazaklanirjalekAdazImAhAtmyam ... ApADhakRSNayoginyekAdazImAhAtmyam trA''khyAnam ... ... ... ... 29 ApADhazuklazayanyekAdazImAhAtmyam... gopIcandanamAhAtmyam, gopIcandanalepanapra zrAvaNakRSNakAmikaikAdazImAhAtmyam kAraH ... ... ... ... ... ... ... 30 zrAvaNazuklaputradaikAdazImAhAtmyam ... ... kArtikakAdazyAM dIpavratavidhAnama, tatphalakathanam 31 bhAdrapadakRSNAjaikAdazImAhAtmyam ... ... janmASTamIvratavidhAnam... ... ... ... 32 bhAdrapadazuklapadmanAbhaikAdazImAhAtmyam .... bhUmidAnaprazaMsA, vanadAnaprazaMsA, gayAgamanaprazaMsA, AzvinakRSNendiraikAdazImAhAtmyam... ... nIlavRSalakSaNam , dattAyA vasudhAyAH punarharnustada AzvinazuklapApA(zA)kuzaikAdazImAhAtmyam kArtikakRSNaramaikAdazImAhAtmyam ... ... numantuzca narakagatiH, hiraNyArthamanRtakaraNe brahmamvaharaNe ca duSTaphalam , pAtradAnaprazaMsA, vApyAdyu kArtikazukla prabodhinyekAdazImAhAtmyam ... ... phalam , jaladAnaphalam , bhUmigodArANAM balApa puruSottamamAsasya kRSNakamalaikAdarzAmAhAtmyam ... 'minivedane brahmahatyAdopaH, dIpadAnaphalam , puruSottamamAsasya zuklakAmadaikAdazImAhAtmyam , ekAvavAhayajJAdiSu vighnakartunarakagatiH, phalamUlAzanA dazImAhAtmyasamAptiH ... ... ... prAyopavezanAca svargaprAptiH, nityanAyyAmipravezi- cAturmAsyavratAnAM vidhiH ... ... ... 66 mapratisaMhArakopavAsisatatabhRmizAyyArdAnAM tatta- cAturmAsyavratodyApanavidhiH ... ... phalaprAptikathanam ... ... ... ... 33 vaitaraNAvataprazaMsAbodhikA mudgalAbhidhamunyAkhyAyi- . . 27/catrakRSNA kSAropaNa azasA, - ... N Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmapurANAntargatAdhyAyAnAMtasya viSNomAhApanuttaye devakRtamAdimAyAsto- kArtikasnAnavidhikathanam , prasaGgAtkRtiAdiyugAnAM brAhmatram , AdimAyAjJayA prAptAndevAnprati gaurIlakSmI- vAdikathanam , vAyavyAdicaturvidhanAnakathanam ... 19 svarAkRtaM svasvabIjadAnam, gauryAdyAjJayA devakRtaM kArtike tiladhenvAdidAnAnAM mahAphalApakatvakathanam, vRndAcitAsthAne vIjAvApavarNanam ... ... 106 kArtika-tinAmanekavidhaparAvarjanAdiniyamAnAM kadevoptasvarAlakSmIgaurIbIjodbhavastrIrUpadhAridhAtrImAla- thataM tattatphalakathanaM ca, kArtike pUjAdividhika tItulasInAM darzanAdviSNubhrAntyapagamaH, mAlalyA thanam ... ... ... ... ... ... 12. barvarItyAkhyAprAptikAraNavarNanam, saMkSepAddhAtrItu- prasaGgAnmAghasnAnamAhAtmyam ,zakarakSetramAhAtmyama lasyormAhAtmyam, jalaMdharAkhyAnasamAptiH 107 mAsopavAsavratavidhikathanam ... ... ... 121 zAlagrAmazilAcanavidhestatphalasya ca kAnam, zAlagrAkArtikaprazaMsAbAMdhakakalahopAkhyAnArambhaH,gakSasItvamApannAyAH kalahAyA dharmadattanAnA brAhmaNena mazilAyAM vAsudevAdimUrtilakSaNAni kArtike zAla prAmapUjAyA viziSTatvakathanam ... ... ... ... .. samAgamaH, dharmadattaM prati rAkSasIkRtasvapUrvajanmava dhA chAyAyAM piNDadAnaprazaMsA, dhAtrIprazaMsA. kArtike rNanam ... ... ... ... ... ... 1 dvAdazAkSaramantrapAThapuraHsaraM dharmadattakRtatulasImizrato. ketakyAdibhiH pUjAvidhiH kArtike dIpadAnAvidhiyAbhiSekAdrAkSA divyadehaprAptiH,rAkSasInayanAya statrA''khyAyikAzca... ... ... ... 123 - vimAnasahitaviSNugaNayorAgamanaM tAbhyAM dharmadatta- dIpAvalividhiH, dIpAvalyAM trayodazyAdidvitIyAsya saMvAdazca, anayA'nyena bhAryAdvayena ca sahita- | ntatithiSu kartavyavidhikathanam , dIpAvalyAM rAnastvamagre dazaratho bhaviSyasIti dharmadattaM prati viSNu- kartavyavidhikathanam , yamadvitIyAprazaMsA... ... 124 gaNakRtavaradAnam ... ... ... ... ... 109 pravodhinImAhAtmyaM tadvatavidhizca, bhISmapaJca-. dharmadattaviSNugaNasaMvAde viSNuvratamAhAtmye viSNudAsa- kavatavidhAnam , kArtikamAhAtmyazravaNaphalam , dvijacolanRpatyorAkhyAnam ... ... 110 samAptaM kArtikamAhAtmyam ... ... 125 viSNudAsacolanRpatyorvaikuNThagamanam , mudgalagotrANAM viSNabhaktimAhAtmyam, viSNubhaktilakSaNam, zikhAhInatve kAraNavarNanam ... ... ... 111 viSNubhaktihInAnAM nindA, viSNubhaktiphalam ... - kArtikaprazaMsAbodhakajayavijayapUrvajanmavRttakathanam , zAlagrAmazilApUjanaphalayoH kathanam ... ... . viSNugaNAbhyAM saha vimAnArohaNapUrvakaM kalahAyA anantavAsudevasya mAhAtmyam, viSNusmaraNagrazaMsA vaikuNThagamanam , kalahopAkhyAnasamAptiH ... 112 viSNusmaraNaprakAraH, viSNubhaktiprazaMsA, ... ... 12 pRthunAradasaMvAde kRSNAvaNyAyenekanadyutpattikathanAya brahma- jambUdvIpasthatIrthAnAM tanmAhAtmyasya ca kayanam ... 126 kRtayajJAkhyAnavarNanam , prasaGgAdapajyapUjane durbhikSa- vetravatImAhAtmya m ... ... ... ... 130 maraNabhayAnAmanyatamaprAptivarNana mAbhramatImAhAtmyArambhaH sAbhramatyutpattikathamAhAtmyakathanama ... ... ... ... 113 nama, sAbhramatItIrasthanIlakaNThAditIrthamAhAtmyam 131 zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAda ekAdazImAdhakArtikatratAnAM nanditIrthakapAlamocanatIrthamAhAtmyam ... ... 132 tulasIdvArakayozcabhagavatpriyatvakathanama akaraNe'pi vikANetAthazcatatIrthagaNatIthAMnAM mAhAtmyam ... ... 133 saMsargAdeva keSAMcitpuNyapApAnAM prAptiprakAravarNa- amitIthamAhAtmyama, tatra kukadamanapatyAkhyA nam, ... ... ... ... ... ... 114 nam ... ... ... ... ... ... 134 kAtikaprazaMsAyAM mahApAtakidhanezvaraviprAkhyA- hiraNyAsaMgamatIrthamAhAtmyam , dharmAvatIsAzramatIsaMgama nArambhaH ... ... ... ... ... 115 mAhAtmyaM tatra mANDavyAkhyAyikA, mANDadhanezvarasya nAnAvidhanarakadarzanam , kAtikavatisaMsargA- vyazApAdviduranAmnA zUdrajAtAvavatIrNasya yamasya ddhanezvarasya yakSalokagamanam, ... ... ... 116 __ dharmAvatIsaMgamannAnAcdratvamocanam dhamAvatIsa ... ... 13. kArtikavratavidhikathanaM tatprazaMsA ca, azvatthavaTavratavi- kambutIrthakapitIkadhAratIrthasaptadhAratArthamadvitIrthAnAM / dhikathanam , azvatthavaTAdInAM viSNvAdirUpatvakatha- mAhAtmyam, maGkitIrthamAhAtmye mahinAmna RSenam , tatrA''khyAyikA ca ... ... 117 rAkhyAnam ... ... ... ... ... 136 azvatthamya zanivAsarAniriktabAmagaDhAbampRzyatvakA brahmavalItIrthamAhAtmyam, khaNDatIrthamAhAtmyaM tatra kartaparamanaM tamAzA ... . ... ... 118 pradhibha ... ... ... ... ... 13." Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vissyaanukrmH| kA. mArgazIrSAdimAsasthakRSNadvAdazyAM vaitaraNI- satyabhAmApUrvajanmavRttakathanam ... ... ... 91 vratavidhAna, gopIcandanumAhAtmyakathanam 68 zaGkhAsurAkhyAnam, prasaGgAcchavAsurakRtavedaharaNavavaNavAnAM lakSaNaM pra ... ... ... 69 nam, devAnprati viSNukRtakArtikaprazaMsAvarNanam aMgaNadvAdazIvratavidhika prazaMsAbodhakAkhyA- matsyarUpadhAraNapUrvakaviSNukRtazaGkhAsuravadhaH, prayA yikA ba... ... ... ... ... ... 70 gotpattivarNanam ... ... ... ... ... 93 narakatiprativandhakandItrirAtravratavidhikathanam 71 kArtikavatinAM zaucapratyAcArakathanam ... ... 94 kArtikamnAnavidhikathanam bhagavannAmamAhAtmakathanam, pArvatImahezvarasaMvAde ... ... ... ... 95 kArtikabatinAM niyamakathanaM kArtikavatinAM prazaMsA ca 96 * viSNusahasranAstotrakathanam, ekasya rAme kArtikavatodyApana vidhiH ... ... ... ... 97 tinAnaH sahasranAstulyatvakathanam ... ... 72 sinAmastotraprazaMsA ... ... ... ... 73 prasaGgAttulasImAhAtmyakathanaM jalaMdharAkhyAyikA, pArvatImahezvarasaMvAde rAmarakSAstotrakathanam ... 74 prasaGgAcchaMkarasya nIlakaNThatvaprAptivarNanam , jalaMdhadharmaprazaMsA, adharmAtrIcagatiprAptivarNanam ... ... 75 rotpattivarNanam .... ... ... ." jalaMdharakRtadevaparAjayavarNanam " ... / gallikApAhAtmyam, gallikAyAmASADhasnAnaprazaMsA 76 devakRtaviSNustotravarNanam , viSNujalaMdharayoryuddhavarNanam, AbhyudayikastotrakathanaM tatpaThanavidhAnaphalayoH yuddhatuSTaviSNuM prati jalaMdharakRtaM bhAryayA saha svguu| kathanaM ca ... ... ... ... ... ... 77 havAsarUpavarayAcanaM viSNukRtatAdRzavaradAnaM ca ... 100 RSipaJcamIvratavidhAna tatphalaM ca, tatraivA''khyA- nAradamukhAtpArvatIrUpAtizayazravaNapUrvakaM jalaMdharakRtaM yikA ... ... ... ... ... 78 rAhordUtatvena zaMkaraM prati preSaNam , prasaGgArakIrtiapAmArjanastotramthanam ... ... ... mukhotpattivarNanaM tatpUjAyA akaraNe zivapU. apAmArjanastotrapaThanavidhAnaM tatphalakathanaM ca, apAmA jAyA niSphalatvakathanaM ca, rAhorvavaradezodbhajanastotrasya bhUrjapatralekhanapUrvakadhAraNAvidhAnaM tatpha vatvakathanam ... ... ... ... ... 101 lakazana ba, etatstotrasya bAlAnAM jIva sakaladevatejobhiH zaMkarakRtasudarzanaza karaNavarganam , pAnI nAya paThanavidhikathanam... ... ... ... 80 zivagaNAnAM daityaiH saha yuddhavarganam ... ... 102 SNumahimakathanaM viSNumahAmantraprazaMsAkathanaM ca, viSNu nandyAdibhiH saha kAlanemyAdInAM dvaMdvayuddhavarNanam , zivamAhAtmyabodhapuNDarIkAkhyAnam, puNDarIkaM / | gaNAnAM detyakRtaparAbhavavarNanam ... ... ... 103 prati nAradakRtazAstrarahasyopadezavarNanam ... ... 81 zaMkarakRtadaityaparAbhavavarNanam , zaMkarajalaMdharayoryuvarNasaMkSepAgaGgAmAhAtmyam ... ... ... 82 nam, gAndharvamAyAmocanAdrudramohanapuraHsaraM jalaMdharavaiSNavAnAM lakSaNaM tatprazaMsA ca, viSNumatipUra kRtaM zaMkararUpeNa pArvatI prati gamanam , svadarzanathanaM zAlagrAmapUjAphalakathanaM gha ... mAtrAdvIryacyutidarzanena jalaMdharasya dAnavatvanizcayadAsavaiSNavabhaktAnAM lakSaNakathanam, zudrANAM dAsatvasya parvakamantardhAnena pArvatIkRtottaramAnasagamanam , nAradAdInAM vaiSNavattasya prahlAdAdInAM maktatvasya ca pArvatyadarzanena jalaMdharakRtaM samagbhUmau zaMkarasamIpa kathanam ... ... ... ... ... ... 84 punarAgamanam , pArvatIkRtasmaraNamAtreNa tatsakAze caitrazuklakAdazyAM dolotsavavidhAnam ... ... viSNorAgamanam , pArvatIvRttAntazravaNAdviSNukRtavRcaitrazukladvAdazyAM damanakamahotsavAvidhAnam ... 86 ndApAtivratyabhaGgavidhAnasaMkalpaH ... ... ... 104 vaizAkhajyeSTASADheSu devazayanImahotsavavidhAnam 87 viSNukRto jalaMdhararUpadhAraNapuraHsaraM vRndApAtivratyadhAvaNe pavitrAropaNavidhiH, prasaGgAtpavitrakaraNa- bhaGgaH, ratyante viSNurUpadarzanAdatikruddhavRndAkRtaM prakAravarNanam ... ... ... ... ... 800 viSNuM prati rAkSasakRtabhAryAharaNAdduHkhitasya kapicaitrAdipAseSa krameNa campakAdipuSpaviSNupUjAvidhAnaM / sahAyavataH zeSeNa saha tavAraNyabhramaNaM bhavatviti tatphalakathanaM ca ... ... ... ... ... zApadAnapuraHsaramagnipravezavarNanam , vRndAM saMsmarato kArtikamAhAtmyaprArambhaH, nAradAnItakalpavRkSa- viSNAstacitAbhasmAvagaNThanapUrvakaM tacitAsthAne kusumApradAnaruSTamatyabhAmAyai kRSNakRtasvargasthakalpa- sthitivarNanam, devAdibodhitasyApi viSNoH zA- . vRkSapradAnam, satyabhAmAkRtatulApuruSadAnavarNanam, nyaprAptiH . ... ... ... ... ... 105 kArtikaprazaMgAvodhakaM manyabhAmApUrvajanmakathanam ... 90 zaMkarakRtajalaMdharavadhaH, zaMkarAjJayA bandAlAvaNyamohi 89 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'manaM 2 padmapurANAntargatAdhyAyAnAgItAcaturdazAdhyAyamAhAtmyam , tatrA''khyAyikA 184 janmasthapituH zarabhanAmno vaizyasa gItApaJcadazAdhyAyamAhAtmyam, tatrA''khyAyikA 185 khyAnama, aputrasya zarabhasya gRhe de gItASoDazAdhyAyamAhAtmyam, tatrA''khyAnam 186 RSerAgamanam , devalakRtaM zarabhaM prati tada gItAsaptadazAdhyAyamAhAtmyaM sAkhyAnam ... ... 187 sya kAraNakayanaM putraprAptyupAyasya ca kathana gItASTAdazAdhyAyamAhAtmyaM tatrA''khyAnaM ca, prasaGgAdevalakRtaM zarabhaM prati dilIpasyAsse - samAptaM gItAmAhAtmyama ... ... ... 188 na(raghuprathamasargastha) kathanama. tatra dilIpa atha bhAgavatamAhAtmyam, bhAgavataprazaMsAyAM vasiSTAdhamAgamanam ... ... ... .. pUrvavRttakathanama , tatra prasaGgAtkalivarNanam, kalau / raghudvitIyasargaprasiddhamAkhyAnam, tatra dilI. bhaviSyavRttakathanama, bhaktijJAnavairAgyANAM pasya gopramAdavarNanam ... ... ... ... nAradena samAgamaH, nAradaM prati bhakikRtaH svatA- devalAjayArAdhitagAyAjJayendraprasthagamanAtputraM prApya tara ruNyasya svaputrayoAnavairAgyayorjaraTanvasya ca kAlena tasya prapazcakSamatvaM vijJAya sakalaviSayavarA-mocanopAyapraznaH,... ... ... ... ... 189 gyapUrvakaM zarabhasyendraprasthaM pratyAgamanam , jvaritamyA - pati nAradakRtatanmAhAtmyakathanam, jJAnavarA zarabhasya pAnthena saha zibikArohaNapUrvakaM svagaha ': svakRtakarAhAlacAlane'pi bodhAbhAvadarza mAgacchato mArgamadhye rAkSamena samAgamaH, indapra jabodhopAyaprAptyartha satkarmakaraNAttadbodhotpattiH sthatIrthajalena zamitatRSNAnAM kicidvidhAntAnAM detyAkAzavacanAnantaraM nAradakRtasakalamunI pathikavAhAnAM rAkSasakRtabhakSaNavarNanam,. . 'gamanaM tebhya upAyAlAbhAtsanatkumArAnprati vIndraprasthajalapAnAdrAkSasasya pUrvajanmasmara va, nAradaM prati sanatkumArakRtabhAmavatazravaNa zarabharAkSasasaMvAdaH, vAhAnAM pathikasya cendra yakathanam ... ... ... ... ... jalapAnapuNyenApamRtyumRtAnAmapi dhanadalokara gAdvArasamIpe kAmodapure nAradakRtabhAgavatasaptAhavarNa nam, rAkSamena zarabhasya punarindraprasthaM prati ga. nam, bhAgavatasaptAhavidhAne caline bhaktiputrayoja nam, zarabhasya putreNa samAgamaH, zarabhasya taH navairAgyayostAruNyaprAptirbhazca haridAsacittepa maraNAdvaikaNThagamanam ... ... ... ... indraprasthatIrtha rAkSamasya muktiprAptivarNanam , indraprasthasthitiH ... ... ... ... ... ... 191 21 saptAhazravaNaprazaMsAyAM gokarNAkhyAnama, gokarNa tIrthe mRtasyApi zivazarmaNa iha punarjanmani kAra Nam , zivazarmaviSNuzarmaNorindraprasthe vartamAnayorvekRtopadezAttatpitumokSaprAptivarNanam ... ... 192 kuNTagamanam ... ... ... ... ... 20 atiduSTasya gokarNabhrAtuH kulaTAkRtAmiprakSepaNAddamaraNe indraprasthagatadvArakAmAhAtmya AkhyAnama, kAmpina pretatvaprAptivarNanam,gokarNakRtaM svabhrAtRpretatvApana lyanagare puSpeSanAmro dvijasya rUpagAnAdyanekaguNayanAya sUryastambhanam , sUryoktyanurodhena gokarNaka stasmitratyAsaktananagarastrINAM tadvijazApAnmaraNAtabhAgavatamaptAhakaraNAttAturmuktiprAptivarNanam ... 193 nantara rAkSasItvaprAptiH, nAmAM hanumatkRtavadhe punA saptAhaprakaraNaprakAravarNanam, bhAgavataprazaMsA, prAma, rAkSatvaprAliH, rogivajADyAdyanekatyAjyaguNasamAptaM bhAgavatamAhAtmyam ... ... 194 rapi yuktasya bhatustyAgaM kurvatInAM trANAM nIcagaatha kAlindImAhAtmyama, kAlindAtIrastha. tiprAptivanam ... ... ... ... .. ... khANDavavana indakRtayajJakaraNavarNanam ... ... 195 vimalAkhyAnama, pramAnmitralakSaNam marudezasthitapUrvoktarAkSasAnAM kRtathiTTAhmaNAdvArakAja. yajJaprasannAdbhagavana indrasya varaprAptiH,bhagavadAjJayA tatra lapAnalAbhanottamalokapAbhivarNanam ... brahmAdimakaladevakRnatananIrthakSetrAdividhAnavarNanama, indraprasthagatakozalAmAhAtmye mukandanAmro brAhmaNazivazarmaNaH panatvenendramyAvatAravarNanam, zivazamaNaH svaputreNa viSNuzarmaNA saha kAlindItIrasthe- syA''khyAnama, tatrApamRtyumRtasya mukundasya ndraprasthaM prati gamanam ,viSNuzarmaNaH pUrvajanmasmRtiH, mAtaraM patnI prati ca vedAyanakRnavedAntopadezaH 3 viSNuzarmakRtaM zivazANaM prati svapurvavanakathanam , kozalAjale vedAyanakRtAsthikSepamAtrAnmukundasya di-/ bhillaniyomukti prAptiH ... ... ... ... 196 vyadehaprAmiH. mukundavedAyanasaMvAde mukundakRtasvo-/ nigamodrodhakatArthamnAnApUrvajanmammaraNena zivadAmakRnaM pabhuktayamayAtanAdivarNanama, mukundamya svagatiH/ viSNuzarmANaM prati svapUrvajanmakathanam , tatra pUrva- caNDakanAnno nApitasya brAhmaNavadhAtsarpayonigamana Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsaMga saMgamezvaratIrthamAhAtmyam mAhAtmyam, tatra kArtikyAM vaizAkhyAM saMsAraduHkhanAzakathanam ... hAtmyam... tIrthamAhAtmyaM tatra ravivratavidhikathanaM tacavarNanam ... ... mAhAtmyaM tatrA'khyAyikA ca vamAhAtmyam matIrthamAhAtmyam, dhavalezvaratIrthamAhAtmyam, praGgAtkRtatretadvAparakaliSvanukrameNa nIlakaNThaharazarvavalezvaranAmabhirIzvarasya prakAzitatvakathanam, dhavazvaramAhAtmye kirAtAkhyAyikA tIrthamAhAtmyam, ravibhaktiyutAyAH kaNvamunyAyA bhaktyAtizayabodhakamAkhyAnam, vRddhamahipAkhyAnam ara, vRtrajitendrasyaitattIrthasnAnamAtreNa zupatAstraprAptiH pAzupatAstreNendrakRtavRtratra korthamAhAtmyam,caNDanAmnaH kirAtasyAssyikA tIrthamAhAtmyaM tadutpattau kAraNabhUtamAkhyA yikA tIrthamAhAtmyam ... viSayAnukramaH / 138 161 139 | caNDezatIrthe caNDezvaradevasya darzanAnmahAphalaprAptiH ... 162 140 gANapatyatIrthe zrAddhakaraNAtsarvayajJaphalaprAptipUrvaka paramaga tiprAptiH m ... va mAhAtmyam palAdatIrthamAhAtmyam cumandArkatIrthamAhAtmyam, tatra prasaGgAdvitvAzvatthArIrISanimveSu zaMbhuharisahasrAkSaprabhAkarANAmAzritatvakathanamanyeSAM devAnAM tattadvRkSAzritatvakathanaM ca, vRkSANAM devatAzritatvenAvadhyatvakathanam kSetramAhAtmyaM tatra koTarAkSyAH pUjanAdividhizca, darAkSIstotraM tatpaThanaphalaM ca tIrthamAhAtmyam mAhAtmyaM tadutpattyAkhyAyikA ca .... parthamAhAtmyaM tatra prAcInezvarapUjAvidhAnaM ca, getatIrthasaMjJAprAptinidAnakathanAyASSkhyA ... ... ... ... AgAsAbhramatIsaMgamasthacandrezvarasya candrabhAgAyA ... ... ... ... ... yatIrthamAhAtmyam tIrthamAhAtmyam parthamAhAtmyam rAtmyaM tatra nakulasyApipANDurAdevyAH 141 | vArtraghnIsAzramatIsaMgame bhasmagAtrAbhidhaliGgapUjanaprasannA 142 143 145 146 147 148 149 ... pUjAvivizva, tatkSetre tapazcaraNAddhanumataH samudrataraNazaktiprAptiH 144 | saMgamatIrthamAhAtmyaM tatra kartavyavidhinirUpaNaM ca | AdityatIrthamAhAtmyam | nIlakaNThatIrthamAhAtmyam | durgAsahitasAbhramatIsAgarasaMgamatIrthamAhAtmyam nRsiMhavratavidhAnam, tatrA''khyAyikA, nRsiMhatIrthamAhAtmyam iti sA bhramatImA hAtmyam atha gItAmAhAtmyam, gItAprathamAdhyAyama tmyaM tatrA'khyAyikA ca... gItAdvitIyAdhyAyamAhAtmyaM tatra devazarmavimAkhyAnaM 150 151 ... cchaMkarAlabdhavarendrakRtavRtravadhanirUpaNam indrasya vRtravavAtprAptabrahmahatyAyA agnyAdiSu vibhAgakarapUrvakasthApanavarNanam, sAbhramatItIrthasnAnAdindrasya brahmahatyAnirmuktatvakathanam varAhUtIrthamAhAtmyam ... ca... ... ... ... | gItAtRtIyAdhyAyamahimavarNanaM tatra jaDanAno dvijanmana AkhyAnaM ca | gItAcaturthAdhyAyamAhAtmyaM tatra kanyayorbadararItvamocanAkhyAnaM ca gItApaJcamAdhyAyamAhAtmyaM tatrA''khyAnaM ca gItASaSThAdhyAyamAhAtmyam, tatra jAnazrutyabhidha ... ... nRpatyAkhyAnam gItAsaptamAdhyAyamAhAtmyam, tatrA''khyAnam 152 gItASTamAdhyAzramAhAtmyam, tatra bhAvazarmAkhyadvijasya tadbhAryAyAtha rAkSasItvanAzAkhyAnam 153 154 sAkhyAnaM gItAnavamAdhyAyamAhAtmyam sAkhyAnaM gItAdazamAdhyAyamAhAtmyam ... ... 155 vizvarUpAbhidhagataikAdazAdhyAyamAhAtmyam, tatrA''156 tIrthamAhAtmyam, tatra kuzezvarasthitivarNanam .. 157 158 159 : NyA haridakSitapatnyA durAcArAbhidhAyA 160 AkhyAnam ... ... ... khyAyikA gItAdvAdazAdhyAyamAhAtmyaM sAkhyAnam gItAtrayodazAdhyAyamAhAtmyam, tatrAtyantavyabhicAri ... 163 16 16 16 EUR 179 173 174 175 176 177 178 179 180 Ja 181186 1834 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vissyaanukrmH| ti. .... pitrasthimaJjUSAgrahaNapUrvakaM badarI viSNubhaktarAjatvaprAptivarNanamatraiva tapovidhAnAdvAgAtaH kAyacidviprasya tatsarpadezasthityA sarpasya NAmurasya zaMkaraprasAdazca, herambanAno brAhmamanamA gamanam , tatastadrAhmaNasya koza NasyA''khyAnama, indraprasthagatArthasaptakasaM gamanaM kozalAprabhAveNa maSAgatasarpasya mAhAtmyaM tatra vasiSThAdisaptaprajApatikRtatapazcaraprAptivarNanam ... ... ... ... 207 NAtteSAM putraprAptiH, indraprasthagatadvArakAyAM yudhikozamAptadAH kSaNAtyaviprakRtaviSNustotram, dAkSi- STirakRtarAjasUyakathanam , bhImakuNDamAhAtmyaM caitra___NAnAM vaikuNThagamanam ... ... ... ... 200 kRSNacaturdazyAmindraprasthapradakSiNAphalam, samAkAlinautIrasthamadhuvanagatavidhAntitIrthamAhAtmyama. taM kAlindImAhAtmyam ... ... ... 218 taH kuzalanAno brAhmaNasyAtivyabhicAriNyAH atha mAghamAhAtmyam, naimiSAraNye dvAdazavArSi* pacA AkhyAnama, tasyA maraNAnantaramane kasatrAgatAsitadevalAdimunipRSTamRtakRtamAghamAhAkAtanopabhogapUrvakagaudhikAyoniprAptiH ... 209 tmyavarNanArambhaH ... ... ... ... ... 219 pUrvottagodhAdarzanena tadviSaye kasyacinmuniputrasya pUrva tatra prasaGgAnavarNanaM mRgayAkarturvepAdivarNanaM ca, dilIjanmani svIyamAtRtvajJAnam, tasyA godhAtvamoca pakRtamRgayAvarNanam , mRgayAvidhAnapUrvakaM svapuramAnArtha svapitrAjJAnusAreNa madhuvane munipatrakRtazrA gacchato dilIpasya vRddhahArItena samAgamaH, vRdahAdvAnmuniputrasya tanmAturgodhAyAstatpitAmahAdInAM rItAjJayA vasiSThaM prati dilIpagamanam , vasiSTadilIcausamagatiprAptiH, muniputrasya piturapi viSNusto pasaMvAde mAghanAnamAhAtmyavarNanam ... ... 220 karaNAdviSNuprasAdena tallokagamanam ... ... 210 mArghakAdazyAmupoSaNaparvakalAbhyaGgakaraNAjhyAghramukhatvaM niputrasya pUrvajanmani svairiNyAmutpattI kAraNavarNanaM prAptasya vidyAdharasya mAghazuklakAdazImnAnAtmumukhaprasaGgAJcandrakRtagurubhAryAdharSaNAkhyAnaM ca 211 tvaprAptiH, mAghanAnaprazaMsA ... ... ... 2 candraprasthagatabadarImAhAtmyam, tatra devadAsanAno kutsanAmro muneH putrasya vatsasyA''khyAnArambhaH, brAhmaNasyA''khyAnam ... ... ... 212 brahmacaryavatakaniSThasya brahmacaryaniyamavatI mAtApi'indra sthagatahAdviAramAhAtmyaM tatra kAliGganAmaka- tRpUjAratasya mAdhatrayannAnAtpavitramanaso vatsasya apacAkhyAnaM ca ... ... ... ... 213 mAtApitrAjJayA kAveyuttaratarI tapazcaryAkaraNAya indraprasthagatapuSkaramAhAtmyaM tatra puNDarIkAkhyA- gamanam , tapazcaraNatuSTasya viSNorvatsena samAgamaH, nama, puNDarIkabandhorbharatasya puSkaraprabhAvAtsva vatmakRtaviSNustotram ... ... ... ... 222 godvimAnaprAptiH ... ... ... ... ... 214 vatsa prati viSNukRtavaradAnam , vatsasya viSNukRtamRgabharatapaNDarIkayoH saMvAde bharatakatasvaparvapaNyakathanama. zakretyAkhyAvidhAnavarNanam ,mRgazaGgaprArthanayA kalyAbhantasya svargagamanam , puSkaraprabhAvAtpuNDarIkagRhe NasarasastIre viSNasthitivarNanam gahAgatasya mRga. viSNomAMsaparyantaM sthitiH, puNDarIkasya sAyujya zaGgasya pitrA saha saMvAdaH, tatra gahAzramaprazaMmA, muktiprAptiH ... ... ... ... ... 21. subhAyAprazamA, dubhAyonindA, udAhayogyakaindraprasthagataprayAgamAhAtmyam, natra mohinInAmnyAve. nyAlakSaNAni, ayogyakanyAdvAhe mahApAta / kakathanam... ... ... ... ... ... 223 / zyAyA AkhyAnArambhaH.mAhinyA mANasamayeprayAgajalapAnAdagrajanmani drAviDe vIravarmamahipI. ucathyanAmro muneH kanyAyAH suvRttAyAstimabhiH sakhIbhiH saprAptiH ... ... ... ... ... 21 saha mAghamnAnAya gacchantyA gajAnugamanAditastataH vIravarmamahighyAH kadAcisvavayasyAgRhasthapustake bhRgo palAyamAnAyAH sakhAbhiH saha kRpapatanena tadIyara lAdidarzanaM tatraivendraprasthagataprayAgadarzanaM ca, vAgva- mAtApitakRtazokazravaNa vakaM mRgazRGgakRtastIya mamahiSyAH svabhA saha prayAgaM prati gamanam , kanyonthApanasaMkalpaH, kammadanajale sUryAvalokanapAradharmatanmahiSIkRtaM hariharastotrama vAgvarmatanma- pUrvakaM mRgazaGkakRtaM mRtyustotram, svahananAya hinyauH satyalokaprAtipUrvaka vaikuNTagamanam ... 215 prAptasya gajamya mRgagRhakRtaM mAghATadina puNyArpaNena daprasthagatakAzImAhAtmyaM tatrA''khyAyikA ca, gajavamocanam , divyadahaM prAptamya gajasya mRgazRGgaM indraprasthagokarNamAhAtmyaM tatra jarAnAmnyA bhilla- prati svapUrvavanakathanapura:maraM svargagamanam ... 224 *panyA gokarNakSetramagNAtyAvatIsakhItvaprAptyAkhyAnaM kaNThadanajale mRgazRGgakRtaM yamastotram, stotranuSTaca, indraprasthaganazivakAcImAhAtmyam natra zivasya yamAnmRgagRhakRta muvanAdikanyApunarujjIvanarUpa. - 1 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varaprArthanam, yamakRtaM kUpapatitakanyAnAmujjIvanapUrvakaM tatpitRbhyo'rpaNam, yamastotrasya tilatarpaNapuraHsaraM pAThAdakhilakAmAvAptikathanam suvRttAdikanyAkRtaM svapitRbhyo yamapurIvRttAntakathanam, tatra mAghamAse'ruNodayannAnAdyanekaniyamakartRRNAM yamalokaM prati sukhena pathA gamanam atra pApakAriNAM yamaloke tattanarakabhogAyanekaduHsvaprAptivarNanam, catvAriMzadadhikazatanarakANAM kathanam, narakabhogAnantaraM kIDAdiyoniprAptivarNanam 227 nidrAdyanekaviSavairAyuSo nAzena jhaTitinarakabhItyapAkaraNAya zAlagrAmapUjaikAdazyAdivatakaraNarUpasAdhanakathanam .. kRtatretAdvAparakaliSu maNDala ( catvAriMzadinAni ) pAdonamaNDalArthamaNDalapAdamaNDalaparyantamanukrameNa zarIrAnavasAdanam kRtatretAdvApara kaliSu kramAccaturguNatriguNadviguNaikaguNa buddhisthitikathanam, pUrvoktakanyAdehAnAM tadAnIM kRtayugasthityA mAsaparyantaM sthitikathanam, yamalokaM gatasya punarmRtyulokaprAptI puSkaranAmno viprasvA''khyAnam tatraiva rAmakRtavRddhabrAhmaNaputrasya mRtasya punarujjIva nAkhyAnam tatraiva svaguroH sAMdIpanemRtamutasya punaH sAMdIpaninA ... ... ... ... ... .... ... ... padmapurANAntargatAyAyAna kRSNakRtasamAgamAkhyAnam ucayyakanyAyAH suvRttAyAstiguNAM tatsakhInAM ca mRgazRGgakRtapANigrahaNam, brAhmAyaSTavidhavivAhalakSaNAni, yugapadanekakanyAdvAhe sAmarikRtapaJcAzadrAjakanyApANigrahaNAkhyAnam ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... mR ... nam janadharmakathanam mRgazRGgamuneH suvRttAdibhAryAcatuSTaye putracatuthryotpattikathanam, bhAryANAM putreSu nikSepa pUrvakaM mRgazRhamunikRtatapazcaryAvarNanaM tato brahmalokAyanelo kopabho gAnantaraM zvetavArAhakalpa RbhunAnA'vatIrtha nidArtha prati tatkRtopadezavarNanaM ca, mRgazRGgaputramRkaNDukR svamAtRbhiH sArdhaM kAzI prati gamanaM kAzIprazaMsA tatra mRkaNDumAtRNAM maraNaM ca 235 putraprAptaye kRtatapazcaraNasaMtuSTAcchaMkarAnmRkaNDoH SoDazavarSapramitAyuSo'pi suguNasya putrasya prAptiH, mRkaNDuputrasya mArkaNDeyasya gurusakAzAtsakalavedazAstrAdhyayanAnantaraM pitRmukhAtsvAya'So'lpatvabhavaNa pUrvakaM svamRtyukAlaprAptisamaye pitrAzayA dakSiNAvarodhami gamanam tatra svanAnA sthApitalihasya 225 ... 226 ... 228 229 230 231 232 ... 233 234 - ... i pUjAM vidhAya stavanakaraNoyatasya mArkaNDeyasva kaNThe kAlakRtapAzabandhanam, mArkaNDeyakRtazaMkarastutivinAkaraNaprArthanAyA yamakRtAvamAnamasahiSNoH zaMkarasya liGgAdAvibhAvavarNanam, zaMkarapAdAhatyA kAlasya dUraMgamanam, mArkaNDeyakRtaM mRtyuMjayastotravarNanam, stutituSTazaMkarakRtaM mArkaNDeyaM pratya-, nekapralayAdhyAyurdAnam, mRgAGgamunisaMtaterevaMvidhaprabhAvavattve tatkRtamAghasnAnAdipuNyasya kAraNatvavarNanam mAghasnAne prazastatIrthAnAM kathanam, sakalatIrtheSu mAnasatIrthasya mahattvavarNanam, ahaMkArAdirahitasya tIrthaphalaprAptivarNanam, mAghamAnavidhiH, mAghe tattaddAnaphalavarNanam, mAghe viSNupUjAvidhikathanam mAghasnAnaprazaMsAyAM suvratasyAtidurAcAravato mAthe navadinamnAnAduttamagatiprAptyAkhyAnam, tatra prasa GgAtpuNyakarmanirUpaNaM pApakarmanirUpaNaM ca mAghamAsaprazaMsA mAnAnaprazaMsA ca mAghamAse karta'yatratavidhiH, mAzukAdazyAM bhImaikAdazI vratavidhAnam zivarAtrimAhAtmyam, vyAjenApi zivarAjyupI"varNa kailAsaprAptirityatra nipAdAkhyAnam .. 1* zivarAtrivratavidhikathanam mAghavAnAttattatpAtakanAzavarNanam, mAghasnAnAcIkanAmnyA brAhmaNyA revAkapilasaMga mAnAnAdviSNulokAyupabhogapUrvakaM brahmaloke tilottamAnAnA'psa- - muktaye lomazaprArthanam, lomazakRtaM pizAcayoniraH svavatArastaskRtasundopasundavadhAkhyAnam 14 zrIkuNDa lavakuNDalayo rAkhyAnam, zrIkuNDalavakuNDalayoratipApinomaraNAnantaraM yamaloke ga manaM tayoH zrIkuNDalasya yamAzayA dUtakRtanarakapAtanaM ca vikuNDalayamadUtayoH saMvAde vikuNDalasya narakApatane mAghalAna puNyasya yamaloke narakaprAptikarakarmaNAM kathanaM yamalokAdazanakarakarmaNAM ca kathanam vikuNDalayamadUtasaMvAde tulasIvanaropaNasya yamalokaga manAbhAve kAraNatvakathanam, tulasIprazaMsA, narakAprAptaye zivapUjAkathanaM tatraivAnekadAnAnAM kathanamanekatAnAM kathanaM ca narakaprAptikarakarmaNAM kaSa mAratyAkhyAnam "pAghannAnaprazaMsA, mAghasnAnAtpizAcayonermuktiprAptibodhakaM gandharva kanyAkhyAnam, tatra suzIlAdipagandharvakanyAnAmacchAdanArtha brahmacAriNI vedanidhiputrasya darzanenAtyantakAmukatAM prAptAnAM tasmi putrasya gandharvakanyAnAM cAcchodasarasi parasparaM nAsakkatAvarNanam, kAmasya durnivAryatvakathanam saMvAdaH, gandharvakanyAprArthitasvIvapANigrahaNasya ketriputrakRtatiraskAravarNanam, balAtsvAgandharvakanyAH prati RSiputrakRtamRSiputraM prati ca gandhakanyAkRtaM pizAcayonigamanarUpazApadAnam pizAcInAM pizAcasya ca lomazena samAgamaH, vedanidhikRtaM svaputrasya pizAcasya pizAcAnAM ca tayani *** 14 kAraNatvakathanam, ... mokSaNAya mApavAnarUpopAyakathanam, prayAgaprazaMsA 248 vedanidhilomazasaMvAde mASe prayAganAnasya prazaMsAbotharka bhaikanAnno brAhmaNasyA''khyAnam, devadyutikRta pizAcamokSaNAkhyAnArambhaH, AzramavarNanam, devadyutikRtanapazcaryAvarNanam, devayu prati viSNvAgamanam devadyutiprati viSNutabagdAnam, devadyutikRtayogasArastotram 'danidhilomazasaMvAde devayuteH pizAcadarzanaM pizAcatasvapUrva janmavRttAntakathanaM ca, pizAcaM prati pizAcatvApagamAya devayunikRtaM prayAge mAghasnAnarUpopAyakathanaM mAghasnAnAtpizAcatvamokSaNamityatra keraladezasthApizAcAkhyAnakathanaM ca prasaGgAtpazAcatvaprApikAraNAnAM kathanam, devadyutyupadezena mAghe prayAganApizAcasya svayonimokSaH, lomazAzayA tena * pUrvoktapizAcakasya pizAcasya vedAnadhezrAcchIdamaraH snAnakaraNapUrvaka prayAgaM prati gamanam prayAgasthAnekavRttAntakathanam, prayAge mAgha pUrNi nam rA TAA ... ... ... ... ... ... ... trikuNDalayamadUtasaMvAde gaGgAprazaMsA, svargaprAptikarakarmaNAM kathanam, vaiSNavAnAM prazaMsA, viSNunAmasma raNasya narakagatipratibandhakatvakathanam, uttamagatiprApakazAlagrAmAzelA caMnavidhiH, zAlagrAmazilAyA mUlyakaraNe krayaNe ca mahApAtakaprAmikathanam, e tha kAdazIvratasAmarthyAddurgatinAzakathanam, bhUtAdohendriyanigrahaharisevana varNAzramadharmaparipAlanatapodAmAkIrtanayathAzaktidAnAnAM prAdhAnyena durgatinAzakatvakathanam, pUrvajanmani yatInAmAdarapUrvaka bhoja nadAnAttaccaraNakSAlanodakasya zirasA dhAraNAJcotpa apuNyadAnena vikuNDalakRtaM narakapatitasvavandhUddharaNam, zrIkuNDalavikuNDalayoH svargagamanam mAghamAse sakalajalasya pavitratvakathanam mAghanAnAnmahAphalakathanam, mAghasnAnavidhiH, mAghe gaGgAnAnasya vizeSaphalaprApakatvakathanam, prayAge mAghanAnasya phalam kAiyAM gaGgAzrAnaphalam linIkRtamAghaJyahavAnapuNyadAnAdrAkSasasya mukti kAjanamA viSayAnukramaH / ... ... ... 245 ** 240 249 mAyAM snAnamAtreNa pizAcasya pizAcAnAM ca pi zAcatvanAzapUrvakatadIyapUrvadehaprAptiH, lomazAjJayA vedanidhiputrakRtagandharva kanyApANigrahaNas, etaditihAsazravaNaphalam, mAghamAhAtmyasamAptiH viSNumantraprazaMmA, viSNumantrAdhikAritadanadhikAriNAM lakSaNAni viSNumantrasya devatAdInAM kathanam, mantraratnadIkSAvidhikathanam, dIkSAdAturAcAryasya lakSaNAni, ziSyalakSaNAni, prataptazaGkacakrAGkanavidhiH, brahmazarIre viSNukRtacakrAGganavarNanam, dvaitasyaiva tadadhikAriNAM paradharmavakathanam ... viSNa taptazaGgacakrAGkanasya, mahAphalaprApakatvakathanam, zaGkhacakAGkanahInasya nindA, puNDadhAriNAM prazaM sA, arvapuNDravihInAnAM nindA, naptazaGkhacakAGkanasya pramANabhUtadhRtInAM darzanam.... UrdhvapuNDadhAraNavidhiH, UrdhvapuNDdhAraNaprazaMgA, bAhAdisthAneSu tattadAkAraNDadhAraNaprakAra vaSNavopadiSTamantreNa punarveSNavAnmantragrahaNaprakAraH, ma zrAdapi nyAsasya mahattvavarNanam, dvaitAbhyAsasya mahaccavarNanam, aSTAkSaramantrAnvAmaprakAraH aSTAkSaramantragatIpadArthanamaH padArthanArAyaNapadA dhAna kathanam viSNusvarUpavarNanam viSNuzaktisvarUpavarNanam, tripA dvibhUtisvarUpavarNanam tripAdvibhUtilokAnAM varNanam viSNuvyUha bhedavarNanam, mahAmAyAkRtaviSNustotravarNanam, mahAmAyAprArtha nayA viSNukRta sRSTivarNanam vistareNa suSThapunpanikathanArambhaH, yoganidrAM prAptasya viSNornAbhipaGkajAdyaNa utpatiH, brahmakRtaviSNustotravarNanam, yoganidrAlyAgapUrvakanArAyaNakRtama ... ... ... .... ... ... 252 sIpamedinIyutahiraNmayANDavarNanam hiraNmayANDe bhagavatpravezavarNanam, dhyAnAnte bhagavadbhAlaganasvedabindo rudrotpatnivarNanam bhagavatretrAdibhyacandrasUvAyudigindrAbhivaruNamitradevasAdhyamarunISavizelagamuigavAdipazUnAmutpativarNanam, mukhAdibhyo brAhmaNAdivarNacatuSTayotpattivarNanasa manvAyutpattika dhanama, dazAvatArakathanam, vaikuNThalokavarNanam ku NThalokaprAptisAdhanavarNanam, aSTAkSaramantrajapAku STaprAptivarNanam, vakuSyalokAnAM varNana matsyAvatAracaritrakathanam 'karmAvatAracaritrArambhaH svanamAlAyA gajamUsthApanA kRtanAzadarzanASTasya durvAsasa indra prati zApadAnavarNanam, durvAsasaH zApAtsakalezvarya ... 2053 .... 254 255 256 250 258 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 padmapurANAntargatAdhyAyAnAM vissyaanukrmH| mAza indrAdidevAnAM viSNu prati gamanam , viSNuM / duvadhaH, janakArabdhayajJadarzanArtha vibhAmitreNa saha maraNayomAta yuddhArtha gamanam, kRSNakRtacANUravadhaH, panivenAbhimata iti nizcitvoSAmakhIkRtaM mAthAprati devAnAM gatasyaizvaryasya punaH prAptI sAdhana- gacchanI rAmasya caraNarajasA'halyohAraH, sItayA balarAmakRtamaSTikavadhaH, kRSNakRtakaMsavadhaH, balarAma vivAbhiniruddhasyAntaHpurAddharaNabhUSAntaH pure sthApraznaH, devAnprati viSNukRtasamudramanthanakaraNAjJA 259/ saha rAmasya vivAhaH, UrmilAmANDavIthatakIrtibhi- katarkasabandhavaH, kRSNakArinakabidahikanidhA- pane ca, aniruddhabANAsarayovRddha natra bANAmurakaviSNvAjJayA devadAnavakRtI mandarAcalasva samudrakSepaH, ranukramaNa lakSmaNabharatazatramAnI vivAhaH. ayo.| nama, kRSNakRtIprasenarAjyAbhiSakavaNanam, akarA. tamaniruddhamboragAveNa bandhanam, natAntazravaNAsamude karmarUpadhAraNapUrvakaviSNukRtamandaraparvatadhAra- dhyAyAM gamanasamaye parazugameNa saha rAmasya yuddh| dInAM tattadrAgyadAnapUrvakakRSNakRtamedinIpAlanavarNa- dAganakRSNena bANAsuragRhadvAri sthitasya harasya Nam, ekAdazyAmupoSaNapuraHsaraM zrIsUktapaThanasahitaM parazurAmakRta rAmacandrastotraM ca, rAma prati / nam ... ... ... ... ... ... 2' balarAmeNa saha haraputra gajAnanasya ca yuddhama, haradevadAnavairmadhyamAnAtsamudrAtkAlakuTaviyomatiH, sa. parazurAmakRtAkhadAnam, kaikeyIvacanAdazarathAjJayA larAmakRSNayorupanayanamaskAraH, balakRSNakUna sAdA preSitanApaJcarastha kRSNapreSitInaJcareNa vAraNaM kalajagadbhayAnakasya kAlakUTasya viSNunAmasmaraNa- rAmasya sItAlakSmaNAbhyAM vanagamanama, ciprakaTAdI paninAmakagarovidyApahaNam , sAMdIpanaye tadIyamRta tayAcayoharihagaz2ayA makalaloke pravezo harihara - pUrvaka zaMkarakRtasvIkAravarNanam, tato'lakSmyatya sItAparAdhino'pi zaraNAgatasyaindakAkasya rAma putrasya saMjIvanapUrvaka gurudakSiNAtvena balakRSNakRtaM yuddhAbhyAnadhAtaNAM jvaranirmuktatvakavanaM ca. samunadhya ttivarNanam, kalahaviziSTagRhe kapAlAsthibhasmakeza- kRtaM rakSaNama, daNDakAraNye rAmakRtavirAdhavarNanam, dAnam , jarAsaMdhakRta mathurArodhanama, kRSNasmaraNa harastha mohanAvaNa parAjayAnantaraM bANakRSNa yuddha tuSAkAracihitagRhe paruSabhASaNakartRsaMdhyAkAlasvA paJcavabyAM rAmakRtazUrpaNakhAnAsikAchedaH, rAmakRtaH / mAtraNa divyasyandanaprAptiH, kRSNakRtajarAmadharma- kRSNakunabANabAhuvanamchedaH, pArvatIprArthanayA kRSNapakaNAM gRhe pAdazIcAkaraNapUrvakAcamanakartRguhe kharadRSaNatrizirAdInAM vadhaH, rAvaNakRtasItAhara- nyanAzaH, jarAsaMdhabalarAmayAyuddham , hantumAnA kRnamohanAbamahAraH, zaMkarakRtakRSNAnIyam zaMkanuSAhArakapAlAmavAlukAvastracarmabhirdantadhAvanakartR- Nama, rAvaNajaTAyuSoyaMdasa, rAmakRtajaTAyusaMskAraH, dvalrAmAjarAsaMdhasya kRSNakRtaM mAMcanama, samajhe raprArthanavA kRSNakRtavANAmuramAMcanama, bANAsuradagahe tilapiSTAdiniSiddhavastubhakSaNakartagahe cAla tayoSavA'niruddhastha vivAhaH, aniruddhena maha rAmakRtazavayuddhAraH, rAmakRtakabandhavadhaH, rAmakRta- kRSNakRtadvArakAnirmANam, kAlayavanakRSNavAvRddha kRSNasya dvArakA prati gamanama ... kSmI prati devakRtasthityanumativarNanam, madhyamAnA- zabarItIrdhavarNanam, rAmasya sugrIvasamAgamaH, rAma- natra parAimukhasya kRSNasya girigRhAyAM gamanaM ca, 'kRSNakRnaH pANDakabAmadevamya tAnasya ca vadhaH ...278 tsamadrAdvAruNyAyutpattiH, dvAdazyAM lakSyutpattiH, kRtavAlivadhaH, hanumatkRtasItAzuddhiH, samudratIre haSNAnuyAtasya kAlayavanamya tatra zayAnaM macaka kRSNapreraNayA bhImasenakRna jarAmaMdhavadhAkhyAnam, tasthA viSNukRtasvIkAravarNanam, viSNukRtaM sakala- rAmasya vibhISaNena saMgatiH, rAmakRtasetubandhanapUrva- nda prati kRSNabuddha yA pAdatAinena tadIyakopaSTi dharmarAjakRtarAjaya kRSNakRtazizupAlavadhAdevAnprati varadAnam ... ... ... ... 260 kalar3akAgamanam, rAmakRtarAvaNavadhaH, vibhISaNaM gatAismIbhAvaH, mucukundasya kRSNadarzanaM mucakaviSNukRtakAdazIdvAdazIprazaMsA, devakRtakarmAvatArastutiH 261 khyAnama, mathugayAM kRSNakutadantavaktravadhaH, prati rAmakRtarAgyadAnama. amizaddhasItayA saha padakRtakRSNastotraM ca kRSNakRta mucakanda prAta ekAdazIvratavidhiH , tatphalakathanam ....... 262 kRSNaprasAdAnandagobajasthamakalalokAnAM vaikuNThagapuSpakavimAnena rAmasyAyodhyAM gacchatI nandiprAme divyalokadAnam... ... ... ... ... 27 manavarNanam, kRSNakRtaM sudAne'nidaridrAyazvaryadAnapAkhaNDilakSaNam, viSNvAjJayA daityAdInAM moha- bharanasamAgamaH, rAmasyAyogyAgamanam ... ... 26 larAmakRSNAbhyAM saha jarAsaMdhasya yuddhe jarAmadhaparA varNanama. pANDavakAravayuddha'rjunarathe kRSNahanasAranAtha rudrakRtatAmasazAstrapraNayanam, kapilakaNAdA bhavaH,balarAmasya vanakanyayA revatyA yaha vivAhaH, rAmasya rAjyAbhiSekaH zivakRtarAmasItAstutiH, sAtA- dhyavarNanamarjune svazaktimAvezvArjanena kauravaparAdikRtazAstrANAmapi tAmasatvapratipAdanam, tAmasa vidarbharAjasya bhISmakasya kanyAyA rukmiNyAtyAgaH, rAmasya svalokagamanam , rAmacaritasamA- bhavaM kArayitA kRSNakRtaM pANDavAnAM rAjya sthAzAkhaparigaNanam, purANAnAM smRtInAM ca sAttvi tiH ... ... ... ... ... 270,271 tadIyamadezAkRSNakRtaM haraNam, rukmiprabhRtibhikarAjasatAmasetibhedatrayakathanam, tAmasasmRtipu- panaM ca, kRSNe dvArakAyAM bite mRtaM pAyaSika polpanika atha zrIkaSNacaritama. balarAmakRSNayorutpattika bhISmakaputraH kRSNasya buddhaM tatra bhISmaka putrANAM nyasya ca parAbhava rANAnAM khAjyatvavarNanam... ... ... ... 263, dhanam, kRSNasya vasudevakRtaM gokule nayanam, bala ... putramAdAya kasyaciDAhmaNasya kRSNadvAyAgamanaM nadA... ... " nImeva kRSNadarzanAbArjunasyA''gamanaM ca, arju rukmiNyA saha vivAhaH ... ... ... 145 varAhAvatArotpattitatkAraNavarNanam, devakRtavarA- rAmakRSNavornAmakaraNAdisaMskAraH, kRSNakRtapUtanA nasya brAhmaNAya tabAlakadAnapranijJA, arjunaprani 'bhAmAkAlindImitravindAnAM kRSNakRtapANigrahaNam , hastotravarNanam, varAhakRtAhiraNyAkSavadhavarNanam 264 vadhaH, kRSNakRtazakaTAsuravadhaH, kRSNakRtakuTA jAmbavatkanyAyA jAmbavalyAH kRSNakRtapANigrahaNa zAmAphalyAya kRSNa kRtaM vakuNThAtputraparakamA ya nRsiMhAvatAramAdurbhAvatatkAraNatatkRtahiraNyaka- dhArirAkSasavadhaH, kRSNakRtayamalAjunamakSiNam, pA, tadupoddhAnabhanasyamantakopAkhyAnavarNana ca, brAhmaNAya nadarpaNama, arjunamba sapurI pani gamazivadhavarNanam ... ... ... ... ... 265 modarAmayAkAraNam, kRSNakRtabakAsuravadhaH, brahma sulakSmaNAnAmajitIsuzIlAnAM kRSNaphUlapANigrahaNa nama, kadAnidvihArAya namadAna gagatASNakumArakazyapakRtaviSNustutiH, kazyapaM prati viSNukRto'- kRtagogovatsagopAlaharaNAnantaraM kRSNakRtagogova varNanam, kRSNakRtanarakAmugvadhaH, tatkAraNama, balA- kRta: mAmbAbhidhasvabhrAtara bIveSa kanvA nadare diyA svasya putratvena prAdurbhAvasaMkalpaH.... ... 266 tsAdInAmutpattiH, brahmakRtakRSNastotram, kRSNa / varakAmarApahatAnAmagavanapraniratnAnAM kRSNakana kANAyayaM mugala badavA na kaNvamarmApamAnAya kaNvaM adityA vAmanarUpeNa viSNuprAdurbhAvavarNanam, takAliyamardanam, kRSNakRtasarAmurAdivadhaH,goSIbhiH mindrAyArpaNama, satyabhAmayA maha kRSNamya svargagama- pratvasyAH putraH bI vA jAnaSyana TrAna pradhaH, pAdatrayaparimitabhUmiyAcanena vAmanakRtabalivacana saha kRSNakIDAvarNanam, kRSNasya vyabhicAradoSA- . nama, svA pratyadanyA zIkRnapArijAnapupadhAraNA- anena yuSmankSaya zani kapAta nAnyAne mApadAprakAravarNanam, tatrava prasaGgAgalotpattikathanaM tanma bhAvanirUpaNam, svotsavapratibandharurendrakRtasaptarA. dRSTAyAH satyabhAmAyA: kodhApagamAya kRSNakRnapA- nam, tataH karaNakunA magaramya vRNa hatvA harade himavarNanaM ca ... ... ... ... ... 26 praSTegoMgopAdInAM kRSNakRtarakSaNam, indrakRtaM kasmai / rijAtaharaNama, indeNa maha kRSNasya yuddha natra kR. prakSepaH, mamataNAMkAzIyAna., mahApadvAraparazurAmacaritravaNanam ... ... ... ... 268 davAya haviSAvidhamakhatatsUktavyAlyAmatara Na kRtendraparAbhavatha ... ... ... ... namanAnAM yAdavapnAM mahAyajayaprakAzA atha rAmacaritrArambhaH, tatra rAmAvatArakAraNa- tram, akarAtkaMsapreSitasaMdezazravaNapUrvakaM balakRSNaH kazmiyAM kRSNAnprayananAmakamunotpattiH, pradyumnAdani parasparaM hananA yA vadha nidAisya 'dakathanam , viSNvAjJayA devAnAM vAnaratvena pRthivyAyoranyeSAM nandaprabhAtagopAnAM gopInAM ca mathurA : rAnmamatazeSAgasapanAma mAlAgra para ruddhanAmasmRtotpattiH, svapre'niruddhasya bANapu-yuSAmavatAraH, kausalyAyo rAmAvatAravarNanam , lakSmaNa prati gamanam, mathurAgamanasamaye madhye'pUrakRtakRta ! kRtaM baraNam, prabhAna bhrAntacittAmuSoM dRSTvA gama, kampanarupAyA jAnA pahanAmaka bharatazatrunotpattivarNanam , sItAyA utpattiH, yaja SNastotram, madhurAyAM kRSNakRtavatarajakavadhaH, bala- / tatpIkRtamakalalokasthAnekapuruSapranimAlemAnamuSAM nita AnmAnaM vanagama kApare.. rakSArtha vizvAmitrAdhama prati rAmalakSmaNayorgamanam, kRSNakRtakunjAdattacandanasvIkAraH, kaMsasya yajJa prati ta khasya darzanaM ca, svalikhinacitreSyaniru- niSAdakatA bAnA aba pani vizvAmitrAdhamagamanAtprAmadhye rAmakRtatATakAvadhazAlAyAM kRSNakRtakArmukabhAH, kRSNakRtakucalabA . niSAdakanaM dapratimAM dRASAkRtatadAlinadarzanAdayamasyAH nama napATanamavarNanam , vizvAmitrakRtayajJe rAmakRto mArIcasubA / pIDanAmakagajavadhaH, tadgajadantadhAraNapuraHsaraM rAma / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmapurANAntargatAdhyAyaviSayAnukramaH / rAbhyAmutthApya na tvayA'parAddhamiti kRSNakRtani- sakalAvatAreSu mukhyatvavarNanam, kRSNamatramahimavarNa SAdAcAsanama, niSAdasya vekRNThagamanam, dArukapre nam, ... ... ... ... ... ... / pitamaMdezAdAgatArjanaM prati kRSNakRtA rukmiNyAdya- viSNapajAvidhAnama, vaiSNavAcArakathanama ... ... TabhAryA AnIya maccharIre preSayetyAjJA, kRSNakRtaM zaMkarAjJayA vAmadevAdupadezagrahaNapUrvakaM pArvatIkRtaM viH / mAnupadehatyAgapUrvakaM svalokagamanam, arjunamukhA- ____NupUjanam, rAmanAmamAhAtmyam, raamcndrsyaasstto| kRSNavRttAntazravaNAtkRSNastrINAM vasudevograsenAdInAM ttarazatanAmastotraM tatpaThanaphalaM ca ... ... sakalayAdavaganAM ca kRSNasamIpamAgamanam, vasudevo- zivasya yoniliGgasvarUpaprApteH kAraNam , bhRgugramenAdInAM vaikuNThagamanam, yAdavasvIkRtamagnipraveza- kRtaM viSNustotram, viSNoH sarvottamanvakathanam, nam , makalayAdavAnAmarjunakRtamauladehikam, dAru- prataptazaGkhacakrADUnaprazaMmA, viSNapajAprazaMsA, UbakapArijAtatarumudharmAdInAM svargagamanam , dvAravalyA puNDAdidhAraNavidhiprazaMsA, bhRgorlabdhamantramakalaka. udadhau nimajanam ,arjunena saha gacchantInAM kRSNa- SikRtaviSNupUjanam, etadAkhyAnazravaNapaTanaphalama , . pAnAM dasyukRtaM haraNam, dasyupratIkArAkSamatvaM etatpurANasya suvarNakamalena saha dAne'zvamedhaphala- ", svasyA''lokya kRSNena saha strasyacarya gatAmati prAptiH, vamiSTAnmantraprAptipUrvakaviSNupRjanAdanne / jJAtvA'rjunakRtaM svapuragamanam, kRSNAvatArasya dilIpasya haripadagamanam ityuttarakhaNDAdhyAyAntargataviSayAnukramaH smaaptH| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aanand CARRIER kRSNa balarA kRta R EARSANEL shriiH|| mahAmunizrIvyAsapraNItaM padmapurANam / tatra SaSThamuttarakhaNDam / bhaya prathamo'dhyAyaH / [RSaya UcuH* * zrutaM pAtAlakhaNDaM ca* tvayA''khyAtaM vidAM vara / nAnAkhyAnasamAyuktaM paramAnandadAyakam // 1 adhunA zrotumicchAmo bhagavadbhaktivardhanam / pAne yaccheSamastIha tabrUhi kRpayA guro|| 2 ma sUta uvAca zRNudhvaM munayaH sarve yaduktaM zaMkareNa hi / pRcchate nAradAyaiva vijJAnaM pApanAzanam // 3 ekadA nArado lokAnparyaTanbhagavatmiyaH / gato'di mandaraM zaMbhuM praSTuM kiMcinmanogatam // 4 tatrA''sInamumAnAthaM praNipatya zivAjJayA / upaviSTaH samAdiSTa Asane'bhimukho vibhoH|| 5 praccha idamevezaM yanmAM pRcchaya sattamAH // nArada uvAcadevadeveza pArvatIza jagadguro / bhagavattattvavijJAnaM yena syAttanmamA''diza] // 7 umApatiruvAca.. zRNu nArada vakSyAmi purANaM vedasaMmitam / yacchrutvA sarvapApebhyo mucyate nAtra saMzayaH // 8 prathamottarakIrtiH syAtpArvatyAkhyAnameva ca / jAlaMdharaM tathA''khyAnaM zrIzailAkhyaM tataH param // haridvArasya vyAkhyAnaM viSNupAdodbhavAM tthaa| prayAgatIrtha te vakSye dazAzvamedhikaM ca tat / / 10 'tulasImahimA caiva zaGkhacakragadAdikam / dvArakAyAstathA''khyAnaM mahotsava vidhistataH // 11 taDAgajaM tathA puNyaM vApIkUpaprapAdika(ja)m / gANapatyaM tato vakSye vaiSNavAgamameva ca // 12 jIrNoddhArasya mAhAtmyaM mandAkinIsamAgamam / sAbhramatyAstu mAhAtmyaM mAhAtmyaM tIraja tathA strIzUdrANAM tathA dharma yathottarazca dhAraNam (?) / umAmahezasaMvAde proktaM nAmasahasrakam // 14 'kailAsataH samAnItaM nAradenAgrajanmanA / lokAnAM brAhmaNAnAM ca kSatriyANAM vizeSataH // 15 strIzUdrANAM vizeSeNa paThitavyaM samAhitaH / idaM pavitraM paramaM puNyamAyuSyavardhanam / / ___+ dhanuzcihnAntargatagranthasthAne ru. pustake'gre likhito pranya upalabhyate-nArAyaNaM namaskRtya naraM caiva narottamam / devI sarasvatI vyAsaM tato jayamudIrayet / ajJAnatimirAndhasya jnyaanaaanshlaakyaa| cakSurunmIlitaM yena tasmai zrIgurave namaH / * bhatra cakAreNAnuktaM saSTikhaNDa (kriyAkhaNDa) samuccIyate / - 1 na. syAtparvatAkhyA / 2 sa.dbhavaM t| 3 jha. 'ma tathA vanyaizca / na. 'ma tathA tyAjyazca / 4 ma. 'bAdaM pro| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahAmunizrIvyAsapaNIsa [6 uttara khaNDepaThitavyaM vizeSeNa viSNoH sAyujyamAmuyAt / viSNornAmasahasraM tatpAvanaM bhuvi vizrutam // 10 caturviMzatimUrtInAM sthAnakAnIha saMvade / teSAM ca mAtApitarAvantaraM ca bravImyaham // gotraM vedAMzca teSAM vai karmANIha tathaiva ca / striyasteSAM pravakSyAma yathAvijJAnadarzanAt // 10 caturviMzatyekAdazIdvAdazInAM prabhAvatAm / godAvaryAzca mAhA* zaGkhacakrAdidhAraNam // 20 brAhmaNAnAM vizeSeNa dhAraNaM vidhipUrvakam / yamunAyAzca mAhATa gillikAyAstathA mune // 21 vetravatyAzca mAhAtmyaM vacmyahaM te na saMzayaH / 'gillitIrthodbhavaM puNyaM zilAkSetraM mahacca yat / / 22 *etatsarva pravakSyAmi khaNDe dhuttarasaMjJake / arbudezvaramAhAtmyaM tatra tIrthAdikaM ca yat / / sarasvatyAMzca mAhAtmyaM siddhakSetrAdikaM ca yat / padmanAbhasamutpattistulasyAzcaiva dhAraNam // 24 gopIcandanamAhAtmyaM paiTTapajA tathaiva ca / niraJjanasya mAhAtmyaM tathA vijJAnadarzanam // tatra dIpapradAnaM ca dhUpadAna vizeSataH / kArtikasyAtha mAhAtmyaM mAhAtmyaM mAghajaM tathA // 2 // sarveSAM ca vratAnAM ca mAhAtmyaM vidhipUrvakam / zRNu nArada vakSyAmi jagannAthAkhyamuttamam // 2 // yadRSTvA mucyate loko brahmahatyAdipAtakAt / yatra sikthaM tathA bhuktaM pAralaukikadAyakam // brAhmaNA yatra bhuJjanti vedazAstravizAradAH / anyeSAM caiva lokAnAM kA kathA caiva suvrata // 2 // paJcaviMzatyatra nAgA nartakyo vividhAstathA / brahmahatyA bAlahatyA gohatyAnA('pi) tathaiva c| tAH sarvA vilayaM yAnti jagannAthasya darzanAt / jagannAthe yuccaraJjanturmahApApaiH pramucyate // 31 viSNoH pUjanakaM puSpaistasya mAhAtmyamuttamam / parvatAnAM varNanaM ca dezAnAM varNanaM tathA // gopUjanAdimAhAtmyaM siddhAnAM caiva pUjanam / sikthe datte tu yatpuNyaM sarva saMpavadAmyaham / / kadalIgarbhadAnaM ca vRkSadAnaM tataH param / azvadAnaM hastidAnaM japamAhAtmyamuttamam // matradIkSAgamazcaiva gurorlakSaNameva ca / ziSyasya lakSaNaM proktaM yathA paurANikA viduH|| 1VN caraNodakamAhAtmyaM pitRzrAddhAdikaM ca yat / pitRkSayAhe dAnaM ca niilotsrgvidhisttH|| // grahaNaM candrasUryasya tatra dAnaM ca yadbhavet / zAlagrAmasya mAhAtmyaM mAhAtmyaM maalygndhyoH||3 . darzamyaikAdazIvedhaM dvAdazIharivAsaram / teSAM caiva tu mAhAtmyaM rudranAmAdikaM ca yat // 3 mathurAyAzca mAhAtmyaM kurukSetrAdikaM tathA / setubandhasya cA''khyAnaM zrIrAmezvarajaM tathA // 39 vyambakasya ca mAhAtmyaM paJcavaTyAzca yatphalam / daNDakAraNyamAhAtmyaM zRNu vADavasattama 45 daNDakAraNyamAhAtmyaM nRsiMhotpattikAraNam / gItAyAzcaiva mAhAtmyaM tathA bhAgavatasya ca // 41 kAlinyAzcaiva mAhAtmyamindraprasthasya varNanam / rukmAGgadacaritraM tu mahimA vaiSNavasya ca // 422 vaiSNave hyekabhukte tu zRNu vADavasattama / sasAgarAM ca pRthivIM datvA caiva ca yatphalam // 40 tatphalaM samavApnoti bhukte oke tu vaissnnve| sAttvikAH sattvasaMpannA rAjasAH kAmukAH smRtAH41 tAmasA adhamAH proktA vaiSNavAnAM tu lakSaNam / brAhmaNA vaiSNavA ye tu veddhrmpraaynnaaH||45 * ayaM zlokaH kvacinAsti / 1. ca / zriya / 2 ka. prabhAvajam / 3 ka. sa. ca. jha. Ta. "tmyaM galiM / 4 ka. kha. ca. ja. jha. ha. gallitI dbhavaM / 5 va. tyAdimA / 6 ka. ca. ja. jha. padapU / 7 ka. sa. ca. ja. jha. "naM tathaiva ca / kaa| 8 jha. ma. "tyA havA gonAM ta / 9ka. kha. ca. ja. jha. stanmAhAtmyamapi truve / / 10 jha.m / sevanAdana yatpuNyaM tatsarve pra / 11 "sya tathA nirmAlyagandhanam / / 12 . zamkA " / 13 kha ca. na jha. 'sya mAhAtmyaM shrii'| marati - - Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 dvitIyo'dhyAyaH ] pamapurANam / tanmAhAtmyaM pravakSyAmi yathoktaM caiva nArada / viSNunindAratA ye ca vasulobhena sattama // 46 teSAM pApaM tu vakSyAmi sAMpratamRSisattama / jvAlAmukhyAstathA''khyAMnaM himazailekSaNaM tathA // 47 brahmotpattistu vai yatra taM pradezaM vadAmyaham / kAyasthAnAM samutpattiM gayAvyAkhyAnameva ca // 48 gadAdharasvarUpaM ca phalguvarNanameva ca / eteSAM caiva mAhAtmyaM pAjhe dRSTaM tathA zrutam // 49 ma bodhasvarUpaM ca sakalkeryaza eva ca / rAmagayAyA mAhAtmyaM tathA pretazilAbhavam // 50 prahmaNazca tathA''khyAnaM zilAkhyAnaM vadAmyaham / brahmayonestathAkhyAnamakSayAkhyavaTasya c||51 zrAddhe tatra mahatpuNyaM tatsarvaM ca vadAmyaham / mahezvare kRtAM bhaktiM viSNunA ca mahAtmanA // 52 adyApi kAzyAM jayati mahArudro hyanAmayaH / mAhAtmyaM ca tato vakSye sAgarasya hi nArada // 53 tilatarpaNajaM puNyaM yavajaM puNyameva ca / tulasIdalasaMyuktaM tarpaNaM devajaM tathA // tanmAhAtmyaM pravakSyAmi yathoktaM brahmaNA mama / zaGkhanAdasya mAhAtmyaM puNyaM cAsaMkhyasaMjJakam 55 ravervArasya mAhAtmyaM yogasya viSNusaMjJakaH / vaidhRtermahimAcaiva vyatIpAtasya vai tathA // 56 etatsarva pravakSyAmi yathoktaM caiva nArada / annadAnaM vastradAnaM bhUmidAnaM tathaiva ca // 57 zayyAdAnaM ca godAnaM tathA vRSabhameva c(?)| janmASTamyAzca mAhAtmyaM matsyamAhAtmyameva ca 58 kUrmamAhAtmyamatroktaM vArAhasya tathaiva ca / mAhAtmyaM ca gavAdInAM dAnAnAM pravadAmyaham // 59 *mahadAkhyAne ca mAdInidAnAni sarva vadAmyaham / prahlAdamukhyabhaktA ye ye kecidbhuvi vizrutAH tanmAhAtmyaM tato vakSye zRNu devarSisattama / jAgare caiva yatpuNyaM dIpadAnakRte ca yat // 61 prahareSu pRthakpUjAphalaM devarSisattama / parazurAmasyA''khyAnaM reNukAyA vadhastathA // 62 brAhmaNAnAM bhUmidAnaM rAmeNaiva ca yatkRtam / rAmasyA''zramajaM puNyaM vadAmyahamazeSataH // 63 narmadAyAstathA''khyAnaM puNyaM pUjA'nayostathA / dAnaM vedapurANAnAmAzramANAM nirUpaNam // 64 hiraNyadAnaM puNyaM ca brahmANDadAnameva ca / padmapurANadAnaM ca khaNDAnAM vyaktayastathA // 65 prathamaM sRSTikhaNDaM +ca dvitIyaM bhUmikhaNDakam / pAtAlaM ca tRtIyaM syAccaturtha puSkaraM tathA // 66 uttaraM paJcamaM proktaM khaNDAnyanukrameNa vai / etatpadmapurANaM tu vyAsena ca mahAtmanA // 67 kRtaM lokahitArthAya brAhmaNazreyase tathA / zUdrANAM puNyajananaM tIvadAridyanAzanam // 68 mokSadaM muhRdaM(dAM) cA''zu kalyANapradamavyayam / zrutvA dAnaM tathA kuryAvidhinA tatra nArada 69 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mahezvaranAradasaMvAde bIjasamuccayo nAma prathamo'dhyAyaH // 1 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-31742 atha dvitIyo'dhyAyaH / mahaza uvAcaekalakSaM paJcaviMzatsahasrAH parvatAstathA / teSAM madhye mahatpuNyaM badarikAzramamuttamam / / * idamadha "pha" "" pustakayoreva dRzyate kiM tvasaMgatam / + atra cakAreNAnuktaM brahmakhaNDaM prAhyam / 1 ka. sa. ca.ja, jha. dravyalobhena / pha. kAmalobhena / 2 . 'na mahimA rAvaNastathA / br|3c. na. paNyaM pitatarpaNamakSayam / t| jha. puNyamazvamedhasmaM ttH| tu| 4 ka. kha. ca. ja. sa. "m / svargakhaNDaM tRtIyaM syAttaye pAtAlasaMjJakam / / 5 ca. cAraca ka / 6 i. 'm / pdriinaa| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1238 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDenaranArAyaNo devo yatra tiSThati nArada / tasya svarUpaM tejazca vakSyAmIha ca sAMpatam // 2 himaparvatazRGge ca kRSNAkAratayA dvija / puruSo tatra vartete naranArAyaNAvubhau // dheta ekastu puruSaH kRSNo okastataH punaH / tena mArgeNa ye yAnti himAcalakRtodyamAH // 4 piGgalaH zvetavarNazca jaTAdhArI mahAnprabhuH / kRSNo nArAyaNo 'hyeSa jagadAdimahAprabhuH // 5 caturbAhumahAzrImAnvyakto'vyaktaH snaatnH| uttarAyaNe mahApUjA jAyate tatra suvrata // 6 SaNmAsAdikaparyantaM(?) pUjA naiva ca jAyate / himavyAptaM tadA jAtaM yAvadvai dakSiNaM bhavet // 7 ata etAdRzo devo na bhUto na bhaviSyati / tatra devA vasantIha RSINAM cA''zramAstathA // 8 agnihotrANi vedAzca dhvaniH prazrUyate sadA / tasya vai darzanaM kArya koTihatyAvinAzanam // 9 alakanandA yatra gaGgA tatra snAnaM samAcaret / kRtvA snAnaM tu vai tatra mahApApAtpramucyate // 10 yatra vizvezvaro devastiSThatyeva na saMzayaH / ekasminvatsare tatra sutapastaptavAnaham // 11 tadA nArAyaNo devo bhaktAnAM hi kRpaakrH| avyayaH puruSaH sAkSAdIzvaro garuDadhvajaH // 12 suprasanno'bravInmAM vai varaM varaya suvrata / yaM yamIpsasi deva tvaM taM taM kAmaM dadAmyaham / / tvaM kailAsAdhipaH sAkSAdrudro vai vizvapAlakaH // rudra uvAcaalaM gRhNAmi bho deva suprasanno janArdana / dvau varau mama dIyetAM yadi dAtuM tvamicchAsi // 14 tava bhaktiH sadaivAstu bhaktarAjo bhavAmyaham / sarve lokA bruvantvevamayaM bhaktaH sadaiva hi // 15 tava prasAdAdeveza muktidAtA bhavAmyaham / ye lokA mAM bhajiSyanti teSAM dAtA na sNshyH||16 viSNubhakta iti khyAto loke caiva bhavAmyaham / yasyAhaM varadAtA tu tasya muktirbhaviSyati 17 jaTilo bhasmaliptAGgo hyahaM ca tava saMnidhau / tava deva prasAdena loke khyAto bhavAmyaham // 18 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde badarInArAyaNamAhAtmye rudraprasAdo nAma dvitIyo'dhyAyaH // 2 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-31760 atha tRtIyo'dhyAyaH / sUta uvAcaekadA nArado draSTuM pANDavAnduHkhakarzitAn / yayau kAmyavanaM viprAH satkRtastairyathAvidhi // atha natvA munizreSThaM yudhiSThira uvAca ha // yudhiSThira uvAcabhagavankarmaNA kena duHkhAbdhau patitA vayam / / sUta uvAcatamuvAca RSiduHkhaM tyaja tvaM pANDunandana / mukhaduHkhasamAhAre saMsAre kaH sukhI nrH|| Izvaro'pi hi na sthAyI pIDyate dehasaMcayaiH / na duHkharahitaH kazciddehI duHkhasaho yataH // ___ * idamadhe nAtIva saMgatam / + etadane Ga.pustake 'tadA nArAyago devo varaM hi dattavAnpramuH' ityardhamAdhikam / iTa.... caitadadhyAyAnte 'bhavAmyaham' ityasyAgre kadAcitpaThituM yogyaM syAt / 1. ja. sa. yekaja / 2 a. ryantA pU / 3 i. tvamarhasi / 4 pha. "haM mantradA / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1219 3 tRtIyo'dhyAyaH ] padmapurANam / zarIraM savituryasmAdAhustadasate balI / rAhorapi zirazchimaM zauriNA'mRtabhojane // 5 so'pi zArGgadharo devaH kSiptaH sAgaragahare / jAlaMdhareNa vIreNa nihataH so'pi zaMbhunA // 6 yudhiSThira uvAcako'sau jAlaMdharo vIraH kasya putraH kuto balI / kathaM jAlaMdharaM saMkhye hatavAnvRSabhadhvajaH // etatsarva samAcakSva vistareNa tapodhana // sUta uvAcasa rAjJA evamuktastu kathayAmAsa nAradaH // nArada uvAcazRNu bhUpa kayAM divyAmazeSAghaughanAzinIm / IzAnasindhusUnozca saGghAmaM paramAdbhutam // 9 ekadA girizaM stotuM prayayau paakshaasnH| apsarogaNasaMkIrNo devairbhubhiraavRtH|| 10 gandharvairAvRto devastantrIzikSAmu kovidaH / rambhA tilottamA rAmA karpUrA kadalI tathA // 11 maidanA bhAratI kAmA sarvAbharaNabhUSitAH / natekyazca tathA cAnyAH samAjagmuH surAntikam 12 gandharvayakSasiddhAstu nAradastumbarustathA / kiMnarA mukharA jagmustathA kiNnryossitH|| 13 vAyuzca varuNazcaiva kubero dhanadastathA / yamacAgnirniRtizca ye cAnye devtaagnnaaH|| 14 vimAnasaMstho maghavAnvimAnasthAH surAGganAH / svavAhanagatA devAH kailAsaM prayayurjavAt // 15 dadRzuste tato devAH kailAsa parvatottamam / mahIdharANAM sarveSAM pRthivyA iva maNDanam // 16 sarvataH sukhadaM zuddhaM siddhirAzimiva sthitam / tatra vRkSAH kalpavRkSAH paassaannaashcintitpdaaH||17 puMnAgairnAgacampaizca tilakairdevadArubhiH / azokaiH pATalaicUtairmandAraiH zobhito giriH|| 18 paryantakavanAmodavAhakA yatra vAyavaH / paGgutvaM bahucAreNa yAnti te malayAnilAH // 19 cApyaH sphaTikasopAnA hygaadhvimlodkaaH| vaidduurynaalsNyuktsauvrnnnibhpngkjaaH|| 20 kumudAnAM dyutiryatra rAjate sarvatodizam / kahAraiH zobhitA vApyaH pinaddhAH padmarAgavat // 21 harinmaNinibaddhAzca gomedaiH srvtovRtaaH| padmarAgazilAbaddhA naanaadhaatuvicitritaaH|| 22 dadRzuH sundarataraM nAkAdhikavinirmitam / kailAsaM parvatazreSThaM dRSTvA te vismayaM gtaaH|| 23 vimAnAdavatIrNAzca maghavA devatAzca taaH| dvArapAlamathA''gamya nandinaM vAkyamabravIt // 24 indra uvAcabho bho gaNavarazreSTha zRNu me vAkyamuttamam / samAjJApaya zIghraM tvaM nRtyArthamiha(ndra)mAgatam // IzvaraM prati devezaM sarvadevaiH samAvRtam // nArada uvAcaindrasya vacanaM zrutvA girizaM nandirabravIt / prabho'yamAgato chatra devarAjaH purNdrH|| 26 nRtyAryamatha taM pAhA''naya zIghraM zacIpatim / pravezayAmAsa tadA nandI taiH saha vAsavam // 27 sa dRSTvA girizaM devaM tuSTAva vRSabhadhvajam / rambhAdyAstAstadA sarvA nartakyo harasaMnidhau // mRdAvINAvAditrairmudA naoNTyaM pracakrire / 28 kAMsyavAdyAnmagRhAnyAnvaMzatAlAnsakAhalAn / cakustA nRtyasaMrambhaM svayaM devaH purNdrH|| 29 25 1 kha. 'na / mug| 2 ka. kha. mdnaa| 3 8. 'da zuddharA / 4. gAnaM / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1240 mahAmunizrIvyAsapraNIta [6 uttarakhaNDeatIva nartanaM cakre sundaraM devadurlabham / IzvarastoSamApano vAsavaM vAkyamabravIt // 30 zaMkara uvAcaprasanno'haM surazreSTha jAtaste priyatAM vrH|| nArada uvAcaityuktavati deveze svabAhubalagarvitaH / pratyuvAca haraM vAkyaM saGgrAmaH saMvRto mayA // 32 yatra tvatsadRzo yoddhA tayuddhaM dehi me prbho| ityuktvA nirgato jiSNurlabdhvA zaMbhorvaraM prabhoH / tasmingate tadA zake girizo vAkyamabravIt / / zaMkara uvAcagaNA me zrUyatAM vAkyaM devarAjo'tigarvitaH / / nArada uvAcaityuktvA krodhasaMyukto babhUva ca tato hrH| AvirAsIttataH krodho mUrtimAnpurataH sthitH|| ghanAndhakArasadRzo mRDaM krodhastato'bravIt // / krodha uvAcadehi me tvaM hi sadRzaM kiM karomi tava prabho / / nArada uvAcaumApatistadovAca gaccha tvaM vAsavaM jaya / svargasindhuM samAsAdya sAgarasya ca vIryavAn // 37 ityukto'ntardadhe krodho gaNAste vismayaM yayuH / IzAnakalpe jAte tu kAmenArNavasaMgame // 38 nadI sindhustadA mattA svyauvnbhrossmnnaa| tAM dRSTvA sindhurAjazva jalakallolavAnabhUt / / 39 tadA babhUva rAjendra gaGgAsAgarasaMgamaH / mahAnadI tadA prApya reme cA''tmabalena ca // 40 atrAntare samudrasya babhUva sumadastataH / sUnustasyAM mahAnadyAM samudrAdabhavadbhalI // 41 mahArNavatanUjena jAtamAtreNa pArthiva / rudatotkampitA pRthvI trilokI nAditA'bhavat // 42 samAdhibaddhamudrAM ca saMtatyAja cturmukhH| atrAntare tu saMtrastAM tAM saMvIkSya jagatrayIm // 43 : dhAtA surendravAkyena prajagAma mahArNavam / Azcaryamiti saMcintya haMsArUDho javAdyayau // 44 brahmANamAgataM vIkSya saparyA vidadhe'rNavaH / tamuvAca tato brahmA kiM gajesi vRthA'mbudhe // 45 samudra uvAcanAhaM garjAmi deveza matsuto balavAnprabho / zizorvai kuru rakSA ca durlabhaM tava darzanam // 46 saMdRzyatAM ca tanayo bhAryA pAhAtizobhanAm / yayau sA bharturAdezAtsaputrA brhmnno'ntik||47 utsaGgadeze caturAnanasya nidhAya putraM caraNau nanAma / tadA samudrAtmajamadbhutaM taM dRSTvA vidhAtuH kila vismayo'bhUta // gRhItakUrcasya zizoH karaM ca yadA viracirna zazAka mocitum / tadA samudraH prahasanmayAtaH kUrca pragRhyAbhakaraM vyamocayat // tAdRzaM tasya bAlasya dRSTvA vikramamAtmabhUH / prItyA jAlaMdharetyAha nAnA jAlaMdharo'bhavat // 50 / varaM dadAvatho tasya praNayane prajApatiH / ayaM jAlaMdharo devairajeyazca bhaviSyati // 51 1 kha. ca. ja. jha. nataH / 2 , subhaTaH sutaH / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 caturtho'dhyAyaH ] padmapurANam / 1241 pAtAlasahitaM nAkaM matprasAdena bhokSyate / ityuktvA'ntardadhe brahmA haMsamAruhya stvrH|| 52 . iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe jAlaMdharotpattibrahmagamanavaradAnanirUpaNaM nAma tRtIyo'dhyAyaH // 3 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--31812 atha caturtho'dhyAyaH / nArada uvAcakrameNa vardhamAno'sau bAlyabhAve sa bAlakaH / nipatya mauturutsaGge sAgaraM prati dhAvati // 1 AnIya cakre'tha sa paJjarasthAnkrIDAparaH kesariNAM kizorAn / siMhAdinebhAdibhiryu(kayu)ddhameva yuddhopayogIva tadIyavIryam // tasmAdAkAzamutpatya khecarAnpAtayedbhuvi / gajiteISayAmAsa saridbhiH saha sAgaram // 3 samudrAntargataM sarva sattvajAtaM tu pArthiva / grastaM sindhusuteneti tadbhayAcchannatAM gatam // 4 dRSTvA niHsattvakaM toyaM tadbhayAdvaDavAnalaH / nijadezaM parityajya praviveza himAlayam // sa bAlatvaM parityajya krameNArNavanandanaH / tato navaM vayaH prApya vikrameNA''kramadivam // ekadA pitaraM mAha samudraM sindhunandanaH // jAlaMdhara uvAcamanivAsocitasthAnaM dehi tAtAtivistRtam // nArada uvAcasaMbudhya vacanaM sUnoH sa jagAda mahArNavaH // samudra uvAcaputra dAsyAmyahaM rAjyaM tava vA bhuvi durlabham // nArada uvAcaatrAntare daityaguruH samudraM bhArgavo gataH / tamAgataM vilokyAbdhirvidhinA samapUjayat / / 10 atha nadapatidatte prAptasaundaryanirya nmaNimahasi sa tasminnAsane maMniviSTaH / rucirarucimumeroH sundare zRGgabhAge kamalaja iva kAnti kiMciduccai hAra / / kRtAJjalipuTo bhUtvA vyAjahArArNavaH kavim / samudra uvAcadiSTyA tavAtrA''gamanaM vada kiM karavANyaham / / nArada uvAcatadA daityakulAcAryaH mAha taM sAgaraM kaviH // bhArgava uvAcakiM tena jAtu jAtena mAturyovanahAriNA / prarohati na yaH svasya vaMzasyAgre dhvajo yathA // 15 1 ka. kha. ca. ja. sa. maarutots| 156 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1242 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetavA''tmajo vikrameNa trailokyaM bhokSyate dhruvam / jambudvIpe mahApIThaM yoginIgaNasevitam // 16 AplAvitaM tvayedAnIM muzca jAlaMdharAlayam / tatra rAjyaM prayacchAsmai tanayAya mahArNava // ajeyazcApyabaddhazca tatrastho'yaM bhaviSyati // nArada uvAcaevamukto'rNavaH prItyA bhArgaveNItha lIlayA / apamRpya sutaprItyai jale sthalamadarzayata // 18 zatayojanavistIrNamAyataM ca zatatrayam / dezaM jAlaMdharaM puNyaM tasya nAmnaiva vizrutam // daityavarya samAhUya mayaM provAca saagrH|| . samudra uvAcapuraM jAlaMdhare pIThe kuru jAlaMdharAya vai // nArada uvAcaambhodhinaivamuktastu cakre ratnamayaM puram / prAkAragopuradvAraM sopAnagRhabhUmikam // 21 yatrendranIlasaMbaddhaprAsAdatalasaMsthitAH / menire jaladodyogaM tANDavasthAH shikhnnddinH|| 22 yatra pravAlamANikyabhavanotthA marIcayaH / sevyante zakunaizcatarucirAGkurazaGkayA // 23 yatra kAzcanaharyeSu tviSo vahniSu kaatraaH| vilokya prapalAyante dAvazaGkAH zikhaNDinaH // 24 yatra sphaTikazAlotthaprabhAsaMmizritA dizaH / vibhAnti mandaroddhAntasaphenArNavasaMnibhAH // 25 yatra mohaM(haH) sa(su)haryeSu vidhaataa(traa)loksNsthitH|ckrire lalanAH pUrNasAMdhyacandropamAnanAH yatrendranIpakAdambAH pavanodyAnamoditAH / cittaM vizanto nArINAM cakrire mohanajvaram // 27 yatra lekhyAgataM nRNAM vilokya surataM janaH / saMyAti dviguNaM yena nijakAntAratodyamam / / 28 yatra vAtAyanodbhUtadhUpadhUmasya lekhayA / namo babhUva tadgaGgAkAlindIsaMgamopamam // 29 yatrAnekagRhodbhutaprabhayA sakalaM nabhaH / vibhAtIndrAyudhAkIrNa(rNaH) zaranmegha ivonnataH(?) // 30 yatrAtisaMbhramazrAntA sUryavAhAH prpiidditaaH| vizrAma yAnti madhyAhne prAsAdazirasi sthitAH 31 yatra kutra ca haryeSu vibhratyo mAlatIsrajaH / rAtrau saMbhUtanakSatrA iva rejurvraanggnaaH|| 32 yatra hATakahindolazaGkhalAkarSaNodbhavam / cakAra sundarIvargaH sphuTaM merubhuvo bhuvaH // sAkaM saridbhiH putrasyozanasA saha sAgaraH / tatrAbhiSekamakarodvAdinijagajitaiH // 34 yAH skandasya jagAda tArakajaye devaH svayaMbhUH svayaM ___ svaHsAmrAjyamahotsave'pi ca zacIkAntasya vAcaspatiH / tAbhizcitravirizcivaktrasarasIhaMsIbhirAzAsmahe ___ vA(mAdayadvA)NIbhirvasudhAvivAhasamaye matrotsavairmaGgalam // mahApadmasahasraM tu senyamAtmodarodbhavam / jAlaMdharAya putrAya dadI bhImaM mahodadhiH // 36 jAlaMdharAya zukro'pi prItyA vidyA nijAM dadau / mRtasaMjIvanIM nAmnA mAyAM rudravimohinIm 37 zastrAstravidyA anyAzca vidhinA khabdhisUnave / yadanyatsakalaM tasmai vyAkhyAtaM kavinA tdaa||38 tato jAlaMdharaM putramabhiSicyArNavA yayo / svasthAnaM divyadehena nadIbhiH parivAritaH // 39 dRSTvA jAlaMdharo divyapuraM gopuramaNDitam / vyacaratsaha zukreNa dvijasaMdhaiH smrcitH|| 40 etasminnantare daityAH pAtAlasthA mahAbalAH / prAptA jAlaMdharaM sarve kaalnemipurogmaaH|| 41 1 jha. yazca ta trastho'yaM matpramAdAdbhavi' / / 33 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 paJcamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1243 tato mahAbalA vIrA balaM kSIrodasaMnibham / tasya zumbhAsura daityaM senApatimakalpayan // 42 balaM svavazagaM kRtvA kRtvA bhuvi sthiraM jalam / jAlaMdharastadA rAjyaM pitRdattaM cakAra sH||43 atrAntare'psarAH kAcitsvarNAkhyA''sItpurA divi| tasyAH krauJcaprasAdena vRndA nAma sutA'bhavat dhAtrA vibhavasaMyuktaM saundarya yatkRtaM pRthak / tattadekagataM draSTuM vRndAgAtraM vinirmitam // 45 tAM vRndAmaticArvaGgI pramadAjanamohinIm / svarNA jAlaMdharasyArthe dadau zukrAya yAcate // 46 zukra uvAcakaMdarpasya jagannetrazastreNA''zcaryakAriNA / rUpeNAnena rambhoru dIrghAyuH sukhinI bhava // 47 nirmAya svayameva vismitamanAH saundaryasAreNa taM ___ svavyApAraparizramasya kaluSaM vedhAH samAropayat / kaMdarpa puruSaM striyo vidadhato yasminnadRSTe sati draSTavyAvadhirUpamAmuhi patiM taM dIrghanetraM bhaTam // upayeme vivAhena gAndharveNArNavAtmajaH / vRndAM tau daMpatI jAtau janAnandakarau nRpa // 49 caJcalatvaM parityaktaM tayA jAlaMdharo'pi hi / vRttena vRddhakAryeNa cakame na parastriyam // 50 kadAcitsamamAsIno dRSTvA rAhuziro hRtam / kasmAtkAyArdhazeSo'yamiti papraccha bhArgavam 51 sa tasya kathayAmAsa pUrvavRttAntamAditaH / yathA nirmathito devaiH kSIrodo'mRtakAraNAt // 52 tacchratvA vismito vAkyaM prAha jaalNdhro'surH| prasAdamumukho rAhuM kAmarUpo bhvaadhunaa|| 53 iti zukrasya matreNa sindhusUnoH(nu:) pratApavAn / pitRvyaM saMsmaranvIro vigrahaM tvakarotsaraiH 54 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNhe nAradayudhiSThirasaMvAde jAlaMdharopAkhyAne vRndAvivAha jAlaMdharA bhiSeko nAma caturtho'dhyAyaH // 4 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-31866 18 atha paJcamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcakaH pitRvyaH sindhusUnoH kiM vRttaM tasya vigrahe / yuyudhe sa kathaM daityastanme kathaya nArada // 1 nArada uvAcazRNu tvaM nRpazArdUla pitRvyaH kSIrasAgaraH / jAlaMdharasya taM devaiH pramathya dhanamAhRtam // zrIcandrAmRtanAgAzca pUrva tasya suraasuraiH| tacchrutvA vigrahaM cakre devairjaalNdhro'surH|| kadAcitpeSayAmAsa dUtaM durvAraNaM valI / zikSayitvA tu vaktavyaM devendrabhavanaM prati // atha syandanamAruhya yayau durvAraNo divi / praveSTukAmo bhavanaM dvAHsthaibhari nivaaritH|| 5 dUta uvAcajAlaMdharasya dUto'hamAgataH zakrasaMnidhau / gatvA tatra bhavanto mAM vijJApayitumarhatha / 6 nArada uvAcaiti tasya vacaH zrutvA tadeva tu zacIpatim / gatvA ca praNipatyA''ha dUto devA''gato bhuvaH7 11. mahat / 2 Ga. zrutaM / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1244 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDedauvAriko mahendreNa pratyukto dUtamAnaya / haste gRhItvA taM dUta vAsavAntikamAnayat // 8 durvAraNo devasabhAM praviSTaH pravyalokayat / hariM devaistrayastriMzatkoTibhiH pariveSTitam // 9 svarNasiMhAsane divyacAmarAnilasevitam / zacIpremarasotphullanayanAbjasahasrakam // 10 durvAraNo'pi devezaM vilokya gurugA saha / praNanAmA''tmagarveNa prahasannayanazriyam // 11 nirdiSTamAsanaM bheje dUto jAlaMdharasya sH| kasya tvaM kena kAryeNa prAptaH prAheti taM hriH|| 12 dUto jAlaMdharasyAhaM sa jagAda puraMdaram / sa rAjA sarvalokAnAM tasyA''jJAM zRNu manmukhAta 13 pitRvyo mama dugdhAbdhistvayA kasmAdviloDitaH / mandarAdrividhAnena hRtaH kozo mhaadhnH||14 zrIcandrAmRtanAgAMzca tanmaNiM vidrumAdikam / dehi sarva tathA svarga zIghraM tyaja puraMdara // 15 kiM kekIva zikhaNDamaNDitatanuH sArIva kiM susvaraH / kiM vA hanta zakuntabAlakapituH krnnaamRtsyndnH| kiM vA haMsa ivAGganAgatiguruH kiM kIravatpAThakaH kAkaH kena guNena kAJcanamaye'laMkAritaH paJjare // 16 sa tvaM madvacanAtUrNa kuru sarva yathocitam / tatkSamApaya bhUpAla(laM) yadi jIvitumicchasi // 17 nArada uvAcaatha prahasya maghavA prAha durvAraNaM prati / / indra uvAcazRNu dUta samAsena sindhormathanakAraNam / purA himavataH sUnumainAko nAma me ripuH // 19 sa kukSau vidhutastena sAgareNa jaDena ca / dagdhaM carAcaraM yena vahninA hayarUpiNA // sa cApi vidhRtastena sAgareNa durAtmanA / dharmadviSAM dAnavAnAmasau vA AzrayaH prbhuH|| 21 nityaM dadhi ghRtaM kSIraM dAnavebhyaH prayacchati / ata evAyamasmAbhirduAraNa vilodditH|| 22 daNDitazca gatazrIko devairatha purAtanaiH / zRNu dUta saMbandhena mama vipreNa zoSitaH // 23 kumbhodbhavena kiMcittaM duHsaGgo naiva bAdhate / so'pi yuddhArthamasmAbhiH sarvasainyena saMvRtaH // AgamiSyati vai nAzaM gamiSyati tadaiva hi // nArada uvAca itIrayitvA virarAma vRtrahA saritpaterAtmajadUtamuccakaiH / zazaMsa cA''gatya samudrasUnodevezvareNoktamazeSamAdRtaH // iti zrImahApurANe pAya uttarakhaNDe nAradayudhiSThirasaMvAde jAlaMdharopAkhyAne pazcamo'dhyAyaH // 5 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-31891 atha SaSTho'dhyAyaH / nArada uvAcamahendravacanaM zrutvA nijavRtamukhena ca / samudrasUnuH saMkruddhaH sarvasainyaM samAhvayat / rasAtalasthitA daityA ye ca bhUtalavAsinaH / AyayuH sabalAstatra jAlaMdharamayA''jJayA // 2 / prayANaprakrame sindhumanoH sainyasya garjitaiH / sphuTanti nabhaso rAjanpAtAlamakhilA dishH|| 3 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1245 6 SaSTho'dhyAyaH ] paapurANam / hayanAgoSTravadanA biDAlamukhabhISaNAH / vyAghrasiMhAkhuvadanA vidyutsdRshlocnaaH|| 4 sarpakezA mahAdehAH kecitkhaDgatanUruhAH / anye ca paridhAvanti garnanti jldsvnaiH|| 5 rathagajahayapattisaMkulaM samaravinodakadambabhAsuram / ajazatasahasrakoTinAyakaM balamakhilaM ca tadA rarAja rAjan // zatayojanavistIrNa vimAnaM haMsakoTibhiH / yuktaM bhUtisahasraughaM sarvavastuprapUritam // tadvimAnaM samAruhya sadyo jAlaMdharo yayau / madhyAhne mandaraM prAptaH prathame'hni balaiH saha // 8 khaNDitaM zibikAvAhairdalitaM bhuurikunyjraiH| dvitIye divase meraM saMprApto blsNyutH|| 9 ilAhate tu zikhare tasthau tatkaTakaM mahat / artha padAtibhirbhanaM khANDavaM nandanaM vanam // 10 zikharANi vizIrNAni mero nvpuNgvaiH| [*saMtAnakeSu vRkSeSu baddhvA hindolmucckaiH|| 11 siddhAGganAbhiH sahitA remire daityapuMgavAH) / kucakuGkamatAmbUlacandanAgarubhUSaNaiH // 12 kezapAzacyutaiH puSpairmeroH saMpUritA ndii(mhii)| sumeroH pUrvadigbhAgo gajaistasya vighttttitH||13 dakSiNaM ca rathaizcaruruttaraM pazcimaM bhaTaiH / atha prasthApayAmAsa daityaanyjaalNdhro'surH|| mahendrazikharaM cAnye yayurdundubhiniHsvanaiH / rAjarAjapurI bhaGktvA yamasya varuNasya ca // 15 anyeSAM lokapAlAnAmAyayuste'marAvatIm / athotpAtAbhavannAke divybhaumaantrikssgaaH||16 rajaH papAta bahulaM tamaHstomo vijRmbhate / tadA papAta kulizaM karAdindrasya niSpabham / / 17 dRSTvA nimittAni bhayAvahAni nAke mahendro gurumityuvAca / kiM kurmahe kaM zaraNaM ca yAmastvaM pazya yuddhaM samupasthitaM ca / / [*tato vAcaspatirvAkyamuvAca tridazAdhipam // gururuvAcacaraNau yAhi zaraNaM viSNorvaikuNThavAsinaH // nArada uvAcaityukto guruNA devaiH sAkaM vaikuNThamandiram / jagAmA''khaNDalaH zIghraM zaraNaM kaiTabhadviSaH // 21 zazaMsa vAsudevAya vijayo dvArapAlakaH / jAlaMdharabhayatrastAH sarve devAH smaagtaaH|| 22 zrIrukhAcana vadhyo'sau mama bhrAtA devArthe yudhyatA tvyaa| zApito deva matsItyA vadhArho na bhaviSyati // nArada uvAcaiti zrIvacanaM zrutvA viSNustrailokyapAlakaH / athA''ruroha garuDaM pakSakSepAtAmbaram // 24 vaikuNThabhavanAttUrNa nirgatastridazAnhariH / jAlaMdharabhayatrastAngatakAntInathaikSata / / dadRzuste surAH sarve hariM sAndraghanopamam / zAziGkhagadApadmavibhUSitacaturbhujam / / stotraM paThitvA purataH prAhendraH saritAM pateH / jAlaMdhareNA''tmajena bhagnaM deva triviSTapam // 27 nArada uvAcasadindravacanaM zrutvA'bhayaM dattvA divaukasAm / vijetumasuraM devaiH saha reje'surAntakRt // 28 * dhanuzcihrAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. pha. pustakasthaH / + saMdhirArSaH / * dhanucihAntargataH pAThaH ka. sa. ca. ja. jha. da. pha. pustakasthaH / 1jha. yavathamaM / 2Ga, bhUmisa' / 3 ka.sa ca. ja. jha. dha dainyAdhipa / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 1246 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeathA''nItaM mAtalinA rathamAruhya vAsavaH / vAsudevasya purataH prayayau vidhRtAzaniH // 29 vAmatastridazAH sarve savyatazca samAyayau / svAhApiyo dakSiNataH sa ca meSaM smaasthitH|| 30 ArurAivaNaM nAgaM jayantaH zakranandanaH / uccaiHzravasamindrazca ubho bhagavataH purH|| 31 dhAtAryamA ca mitrazca varuNoM'zo bhagastathA / indro vivasvAnpUSA ca parjanyo dazamaH smRtaH 32 tatastvaSTA tato viSNU reje dhanyo jaghanyajaH / ityete dvAdazA''dityA indrasya purataH sthitaaH|| vIrabhadrazca zaMbhuzca girizazca mahAyazAH / ajaikapAdahirbudhnyaH pinAkI cAparAjitaH // 34 bhuvanAdhIzvarazcaiva kapAlI ca vizAM pate / sthANurbhagazca bhagavAnrudrA ekAdaza smRtAH // 35 zvasanaH sparzano vAyuranilo mArutastathA / prANApAnau sajIvau ca maruto'STau tdgrtH|| 36 vivasvAnapi tanmadhye yayo dvaadshmuurtibhiH| dhanadaH zivikArUhaH kiMnarezo yayau tadA // 37 rudrAzca vRSabhAruDhA maruto mRgavAhanAH / yayuH sainyasya puratastrizUlaparighAyudhAH // gandharvAzcAraNA yakSAH pizAcoragaguhyakAH / sarve sainyasya purataH sarvazastrabhRto yayuH // 39 pUrvAparau toyarAzI samAkrAntau ca sainikaiH / tasminsaMsArabhUrATa varAhavapuSA hriH|| 40 svargAdAgatya vegena daityasainyajighAMsayA / sumeroruttaro bhAgaH surasainyena sNvRtH|| 41 senAbhAro'dbhutakarastasthau jAlaMdharasya ca / Azritya dakSiNaM bhAgaM tUrNa kanakaGgiNaH // 42 ahorAtreNa vihitA varSe tasminnilAvRte / merumandarayormadhye yuddhabhUmiH pratiSThitA // 43 tatrA''tmajapadAM bhUmi kaviproktAM mudA yutAH / jagmuste dAnavAstUrNa guruproktAM yayuH surAH 44 rathapravIraiH paritazca saMplavairgajairghanAkAramadapravAhibhiH / / azvairanantargaruDAgragAmibhiH padAtibhiH sA raNabhUvetA babhau // tato vAdivanirghoSaH senayorubhayorabhUt / kolAhalazca vIrANAmanyonyamatigarnatAm // 46 atha dAnavadevAnAM saGgrAmo'bhUdbhayAvahaH / sarvasainyasya saMmardo yathA tribhuvnkssyH|| bhayakrAntA mahAzrAntA zrutirvilapatI muhuH / svarathAkArarahitaM zaraiH saMpUritaM tadA (?) // 48 romAJcitA vabhau dhauzca rajovastraM vidhunvatI / raudrevihaMgamArAvastrAsAdAkrandatIva hi // 49 devendreNa tadA''jJaptA meghAH saMvartakAdayaH / gajAnucaiH samAruhya te'surAnyuyudhurmadhe // 50 devAnAmazvacArAzca jAtA gndhrvkiNnraaH| rathinaH sAdhyasiddhAzca gajino yksscaarnnaaH|| 51 padAtinaH kiMpuruSAH pannagAH pvnaashnaaH| rogANAmadhipo rAjayakSmA ca yamanAyakaH // 52 tatra dAnavarogANAM saGgrAmo'bhUtsudAruNaH / patitA luluThurbhUmau daityAH zUlajvarAmayaiH // 53 dAnavainihatA rogAH petuH samaramUrdhani / palAyAMcakrire keciyAdhayo bhUdharAnmati // 54 oSadhyastatra sahajA vaizalyakaraNImukhAH / tAbhirvizalyAH sainyeSu yuyudhurymkiNkraaH|| 55 dAnavainihatAH sarve zaramudgarapaTTizaiH / padAtayaH pattigaNaiH khaGgaistIkSNaiH parazvadhaiH // 56 koTizo jaghuranyonyaM rudhirAruNavigrahAH / azvacArA hayaistarNazcikSipugaMgane tadA // 57 saMzliSya jamuranyonyaM rudhirAruNavigrahAH / samaho rathinAM bhImo rathoghezchAdya medinIm // 58 vivyAdha nizitairbANairdhanurmuktairmahArathAn / madakSINakapolAGgAH karairbadhya karAndRDham // 59 1 kha. ca. jha. tadA'grataH / 2 . "vazAstra / 3 ja. "yakAH / t| 4 kha. ca. ja. a. veM khaDgamu / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 saptamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1247 gajAnmati gajAH kruddhAH pAtayanti mahItale / ko'pi daityo rathaM doAmukSipyotthAya khaM yayau azvacArAnhayAnAgAnpAtayAmAsa bhUtale / skandhe gRhItvA tarasA yayau jAlaMdharaM prati // 61 kakSayorvai gajau gRhya tRtIyaM jaTharopari / caturtha mastake gRhya raNe dhAvati kazcana // 62 utpATya kozataH khaDaM vidhUya vimalAmbaraH / yayau sahasrazo devAnpAtayitvA rnne'surH|| 63 kAcitpInastanI tanvI khecarI ratilampaTA / Agatya gaganAttUrNa ninye daityaM raNAGgaNAt // 64 cucumba sA tadvadanaM tIkSNanArAcakelitam / devasenyaM tato baddhvA kAlaneminnate h|| 65 tato janArdanaH kruddho niyayo kAlaneminam / yamo durvAraNaM vIraM svarbhAnuM candrabhAskarau // 66 ketuM vaizvAnaro devo yayau zukraM bRhaspatiH / azvinI saMyato tatra daityamaGgAraparNakam // 67 saMhAdaM zakraputrazca nirhAdaM dhanado yayau / nizumbhazcA''vRto rudraiH zumbho vasubhirAhave // 68 meghAkAraM sthitaM jRmbhaM vizvedevAH samAyayuH / vAyavo vajraromANamatha mRtyurmayaM yayau // 69 namuciM vAsavo'tyugrazaktihasto'bhyadhAvata / anyairapi suraityAH svasvavIryasamevRtAH // 70 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe nAradayudhiSThirasaMvAde devadAnavayuddhaM nAma paSTo'dhyAyaH // 6 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-31961 atha saptamo'dhyAyaH / - 03 nArada uvAca evaM dvaMdveSa yuddheSu saMprattepvanekazaH / jaghAnAtha hariH kruddho gadayA kAlaneminam // vihAya mUchoM saMcintya viSNuM vANeghAna sH| hataH kruddhena hariNA sa kSitI patito vyasuH 2 rAjaJjaghAna saMcintya rAhuM khaDgena cndrmaaH| rAhustu taM parityajya tadA sUryamadhAvata // 3 sahasrAMzuM raNe jitvA rAhuzcandramadhAvata / jaghAna taM ca khaDgena samare rjniiptiH|| saiMhikeyAGgakAThinyAtkhaDgaM cUrNamabhUttadA / jaghAna muSTinA gAhaM kaThinena vidhutudH|| 5 candraM mULaparikliSTaM dhatvA vegAnmahAmRdhe / gilitvA rAhuNA candro'pyudgIrNazca tataH punH|| 6 mRgaM svaM cihnamurasi nidhAya visasarja ha / sa uccaiHzravasaM gRhya hayaratnaM vidhutudH|| 7 jAlaMdharAntikaM nItvA bhaktyA tasmai nyavedayat / durvAraNA raNe krurddhastaM yamaM gadayA'hanat // 8 nizitairmAgaNebhinnaH zakraputreNa cA''have / dhRtvA saMpatnaM saMhAdaH parighAghAtamUrchitam // 9 airAvataM samAruhya yayau jAlaMdharaM prti| hataM tathaiva (tavAMstathA) gadayA nirdAdaM dhanado raNe // 10 rudrAstrizUlanirghAtenizumbhaM jaghnurojasA / nizumbho vANajAlezca pIDayAmAsa tAnapi // 11 zumbhAsuro devagaNAnpUrayAmAsa mArgaNaH / mRtyuM mAyAmayamayo vaddhvA pArzaninAya tam // 12 dadau jAlaMdharAyAsau paulomne so'pi sindhye| adhinA svamukhe kSipto loko jIvatu nirbhayaH baddhvA ca namuciM pAzairvAsavo'pi rasAtalam / ninye vizvasya hantAramatha jAlaMdharo yayau 14 athendravalayoyuddhamabhUdrAjansudAruNam / valAGgarocipA bhAnti dizo daza raveriva // 15 sarvANyatrANi zakrasya zIrNAnyaGge valasya ca / valIyasA balenendro mudgareNa hato hRdi // 16 1 kha. jha. magarapUrvaka' / ja. 'haraparvaka / 2 ja. saMnhAdaM / 3 ka. kha. ca. ja. jambaM / a. jambhaM / 4 ka. sa. ca. j.vo'vygrNsh'| 5. vRdveSva / Da.ddhastapanaM ga / 7 kha jayantaM / 8 ca.'ko bhavatu vijvaraH / / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1248 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe nanAdendrastato bhImaM tacchrutvA sabaloshasat / hasatastasya nicerurmukhato mauktikAni ca / / 17 tasyAGgasyAbhilASeNa na yuddhamakarottadA / tuSTAva vAsavo'tyarthe taM balaM balasAgaram // varaM vRNu surazreSThetyuktaH prAha balaM prati // indra uvAca yadi tuSTo'si daityeza svaM vapurdAtumarhasi // - 18 19 nArada uvAca tadindravacanaM zrutvA bhittvA zastrairgRhANa mAm / ityuvAca valaM so'pi kimadeyaM mahAtmanAm 20 gIriva zrotrahInasya lolAkSIva vicakSuSaH / parAsoH puSpamAleva zrIH kadaryasya niSphalA // 21 mahAtmAno'nugRhNanti hiMsamAnAnripUnapi / sapatnIH prApayantyabdhi sindhavo naganimnagAH // 22 sujano na yAti vikRtiM parahitanirato vinAzakAle'pi / chinno'pi candanataruH surabhayati mukhaM kuThArasya // daivaM paraM vinazyati tanura (nva )pi na zrIniveditaM satsu / avaziSyate himAMzoH saiva kalA zirasi yA zaMbhoH // te sAdhavo bhuvanamaNDalamaulibhUtA ye sAdhutAmanupakAriSu darzayanti / AtmaprayojanavazAtkRtachinnadehapUrvopakAriSu khalo'pi hitAnuraktaH // tathetyuktvA sahasrAkSo mudgareNAhanaddhalam / na vibheda tadA dehaM zakrazcintAmavApa ha // saMsmArito mAtalinA vajreNAGgaM jaghAna tat / tena vajraprahAreNa valAGgaM tadvyazIryata // balAGgasyaikabhAgastu papAta kenakAcale / tuhinAdrau dvitIyastu tRtIyo gonage'patat // caturtho devanadyAM ca paJcamo mandare tathA / [ + vajrAkAraH papAtAMzaH SaSThazca vijayAGgajaH // tasya jAtivizuddhasya parizuddhena karmaNA / kAyasyAvayavAH sarve ratna ] vIjatvamAgatAH // vajrAdasthikaNAH kIrNAH SaTkoNA maNayo'bhavan / akSibhyAmindranIlA vai mANikyaM zrutisaMbhavam kSatajAtpadmarAgastu medaso merakAstathA / mavAlAni ca jihvA'sya dantA muktAstathA'bhavan 32 dvipendrajImUtavarAhabhekamatsyAhizuktyudbhavaveNujAni / ---- 23 24 25 26 27 28 . 29 30 muktAphalAnyacchatamAni loke teSAM sadaiva kathitA bhavabhUmireSaH || 33 35 sitaM vRttaM guru snigdhaM komalaM nirmalaM tathA / SADguNyena samAyuktaM mauktikaM guNataH smRtam // 34 majjodbhavaM marakataM sindhusUnoH prahArataH / garuDodgAranAmnA'sau rAjanmaNirabhUttadA // hATakopara saMvezya pumAMstaM vidadhAti yaiH / sarpagrahadaridrAdibhayaM tasya na jAyate // kAMsyaM purISaM rajataM vIryaM tAmraM ca mUtrajam / aGgasyodvartanAjjAtaM pittalaM brahmavatikAH(?) / / 37 nAdAdvaidUryamutpannaM ratnaM cArutaraM tadA / nakhebhyaH kanakotpattI rudhirAcca rasodbhavaH // 36 38 + dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. Ta. pha. pustakasthaH / 1 ca. ja. jha. katukAcale / Ga. kutukAcale / 2 ka. ca. jha. makarAsta' / 3 kha. ja. hArako' / 4 Ga. yaH / sUryapra / jha. yaH / sarvapra' / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 aSTamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1249 medasaH sphaTikaM jAtaM pravAlaM mAMsasaMbhavam / baladehodbhavAnyAsaratnAni pRthivItale // 39 puNyopacayasaMpattyA bhokSyante vimalairjanaiH / atrAntare hataM zrutvA balaM maghavatA mRdhe // 40 prabhAvatI nAma rAzI yayau taccaraNAntikam / vilalApa patiM dRSTvA vikIrNAvayavaM raNe // mabhAlapUrNAlI muktakezI banatanI / prabhAvatyuvAcahA nAtha bala vikrAnta kAntadeha jagatpriya / mAM tvaM vihAya kiM cAtra kaivalyaM gatavAnasi // 42 jarAkuSThAdibhirvyAptaM buddhvA dehaM tyajanti na / dehino'nye paraM kAntaM tvayA dehaM vRthojjhitam43 tava dehena divyena hArako bhUSyate priya / raNotsukena bhavatA yA veNI grathitA mama // tAmudranthaya vaidhavyaduHkhArtAyAH svayaM priya / / nArada uvAcaevaM vilapantIM vIkSya balarAjI samudrajaH / duHkhitaH zukramityAha balaM jIvaya bhArgava // 45 zukra uvAcaicchayA maraNaM prAptaM taM kathaM jIvayAmyaham / tathApi mantrasAmarthyAdvAcamuccArayiSyati // 46 jAlaMdhara uvAcabalasya rUpavacanaM zrotumicchAmi bhArgava / nArada uvAcajAlaMdhareNaivamuktaH kSaNaM dhyAnaparo'bhavat / athodatiSThadvadanAtsvanaH zrotramanoramaH // 48 prabhAvatIM prati vyaktaM vAdyabhANDAdivotthitaH / prabhAvati svadehaM tvaM mamAGgeSu layaM naya / / iti tasya vacaH zrutvA nadI jAtA prabhAvatI / / 49 balAGgeSvavalInA sA sumeroH pUrvavAhinI / yasyAstoyena saMjAtA ratnAnAM kAntiruttamA // 50 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe jAlaMdharopAkhyAne baladaityasvargArohaNaM nAma saptamo'dhyAyaH // 7 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32012 athATamo'dhyAyaH / nArada uvAcatato jAlaMdharaH kruddhaH prAha taM daityasUdanam / jAlaMdhara uvAcakapaTena balaM hatvA ka yAsyasi balAdhama // nArada uvAcaityuktvA taM zatamakhaM sindhusUnuH pratApavAn / sasUtAzvadhvajaraya chAdayAmAsa mArgaNaH // papAta mUrchitaH zakro rathopari zaraiH kSataH / dRSTvA taM patitaM zakraM jagarjArNavanandanaH // vikAsavadanI pizuna: praphullanayano yadA bhavati / manye tadA'sya jAtaM saMkramataH phalaM tUrNam // 1 kha. ca. ja ma. pha. gakSI / 2 i. 'vatI vipUrNA' / 3 4 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1250 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 7 mUrchA tyaktvA mumocendro vajraM jAlaMdharaM prati / tadA'dridalanaM haste gRhItvA sindhusaMbhavaH // 6 vajra kakSApuDhe dhRtvA rathAduttIrya satvaraH / abhyadhAvata daityendro devendraM dhartumAhave / / to dudrAva maghavA rathaM tyaktvA hariM smaran / rathamindrasya magha (bala) vA nAruhya vanandanaH // 8 yantAraM mAtaliM kRtvA yayau / rAma(sya indrasya tarasA yaMtra yaMtra yAvala // jAlaMdharo mahAbAhuH svayaM cAmbudharo yathA // " nagArA tataH sa kopAtpuruSottamaH svayaM khaDgaM samudyamya ca nandakaM raNe / saMprerayitvA garuDaM manojavaM jaghAna kopena ca daityavAhinIm // rathAnhayAnkuJjarapattisaMghAnsa pAtayAmAsa balAtsahasrazaH / janArdanaH kazyapasUnusaMvRtacakAra saMkhye caritaM bhayAvaham / / zAsthimajjArudhiraughavAhinIM pizAcavetAlavihaMgasevitAm / karorujaGghAyudhazastrapUritAM sudustarAM vyAghragajendrasevitAm / raktAbahArAGgadabhUSitAnAM vighUrNanetrotsavakAntivAsasAm // viSNunA nihataM sainyaM dRSTvA dAnavapuMgavAH / jAlaMdharAjJayA sarve rurudhuH parito harim // daityAste tatra bANaughAnvarSamANA yathA'mbudAH || jAlaMdhara uvAca - saMpreSaya rathaM tatra yatra devo janArdanaH / nArada uvAca - jAlaMdharasya vacanAtkhaDgaromA'nayadratham / dRSTvA taM purato viSNumuvAcArNavanandanaH // jAlaMdhara uvAca - niHzaGkaM jahi mAM viSNo nAhaM tvAM hanmi mAdhava // nArada uvAca - tasya tadvacanaM zrutvA krodhasaMraktalocanaH / nArAyaNaH prANaharaiH zarairenamapUrayat // 1 . brUhi / 10 anyasmAllabdhoSmA nIcaH prAyeNa duHsaho bhavati / 14 15 16 ravirapi na tapati tAdRgyAdRzaM tapati vAlukAnikaraH / yathA dvirephaiH kamalaM parvato jaladairiva / cUto yathA pakSigaNairgaganaM dhUmasaMcayaiH // na dRzyo'bhUttadA viSNurna tArkSyo raNasaMkaTe / sarve te rathamArUDhAH sarvazastrairmahAsurAH // vaikuNThAdhipatiM jaghnurgarjanto bhImaniHsvanAH / tAnsarvAnbhImarUpeNa daityAriH kupitastadA // 17 raNe nipAtayAmAsa vAyuH parNacayaM yathA / zailaromA tato viSNuM daityaH kopAdadhAvata || harerapi zarAstasya zarIre zIrNatAM gatAH / zailaromA ca daityAreH zarIraM cAhanaccharaiH // tataH khaDgaM vinirdhUya zirastasya jahAra ha / chinne zirasi daityasya kabandho vikramanraNe / 20 zailaromA bhujAbhyAM ca tArkSya jagrAha pakSayoH / zirazvotpatya ta ( cApatatta) rasA viSAdaM skandhayordadhat tasmAttatrAsa yuddhena hRSIkezo'pi vismitaH / ziraH saMlagnamAlokya garuDo nyapatadbhuvi // 22 punazvotpatya vegena ziraH sthAnaM samAzrayat / zailaromA tato viSNuM jahAra garuDAdvalI // harirjaghne talenA''zu gatAyuzrApatadbhuvi / tato jAlaMdharaH sUtaM khaDgaromANamabravIt // 18 19 23 24 ---- 11 12 13 25 26 27 28 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 aSTamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1251 viSNunA ca vibhinnAGgo'rNavasUnuH pratApavAn / hariM saMpUrayAmAsa mArgaNI(nirantaram // 29 asya bANazabhinno garuDo mUrchito'patat / garuDaM patitaM dRSTvA sindhusUnoH zarairbhuvi // 30 rathaM saMsmArayAmAsa vaikuNThasthaM janArdanaH / sa rathastasya saMprAptaH sUtahIno hyairvRtH|| 31 adhairyutaM rathaM dRSTvA vismito bhagavAnraNe / sa bodhayitvA garuDaM sArathye samapUjaya(yUyuja)t 32 sa dhRtvA mukuTaM mUrti kaustubhaM hRdaye mANim / puruSArthAnhayAnkRtvA yayau jAlaMdharaM hariH / / 33 medinI rathacakreNa dArayaMzca suraiH saha / jaghAna tarasA bANairdAnavAnAM ca vAhinIm // 34 devarAjena saMdiSTo vItihotro raNAGgaNe / dadAha dAnavAnIkaM samIraNasamanvitaH / / tadA hataM bhagavatA daityasainyaM suraiH saha / jAlaMdharaH svalpazeSaM dadhyau dRSTvA balaM svakam // 36 athA''ha bhArgavaM rAjA matsainyaM nihataM suraiH| tvayi tiSThati matrajJe vikhyAto vidyayA bhvaan|| kiM tayA vidyayA brahmanbrAhmaNAtha balena ca / yA na rakSati rogAtonyadalaM zaraNAgatAn // . jAlaMdharavacaH zrutvA bhArgavastamabhASata / / zukra uvAcapazya rAjanmama balaM brAhmaNasya raNAGgaNe // nArada uvAcaityuktvA vAriNA spRSTvA huMkAreNa prabodhitAH / utthApitAste kavinA zaraughaiH prANahArakaiH 40devA hatA raNe petuH samantAsindhusUnunA / bANairjarjaradehAste dhRtapANA narAdhipa // 41 na mRtAstvamaratvAcca bANairbhinnAzca sttmaaH| tato nArAyaNo devo bRhaspatimabhASata // 42 nArada uvAcadhigbalaM daivataguro yo na jIvayase surAn / dhiSaNastu jagannAthamuvAca tvaritaM tadA / / * bRhaspatiruvAca-- oSadhIbhirahaM svAmiJjIvayiSyAmi nirjarAn // 44 nArada uvAcaityuktvA dhiSaNaH so'pi yayau kSIrArNavasthitam / droNAdi taM tadA gatvA sukhaM gRhyauSadhIcayam gurustAsAM ca yogena jIvayAmAsa nirjarAn / utthitAste tato devA jamurdAnavavAhinIm // devAnsamutthitAndRSTvA vabhASe sindhunaH kavim / / jAlaMdhara uvAcavinA tvadvidyayA kAvya kathamete samutthitAH // nArada uvAcaiti daityoktamAkarNya zukraH pAhArNavAtmajam / / zukra uvAcakSIrasAgaramadhyastho droNo nAma mhaagiriH| oSadhyastatra tiSThanti jIvayanti ca tA mRtAn 49 tatra gatvA surAcAryo gRhItvauSadhisaMcayam / raNe vinihatAndevAnutthApayati matrataH // 50 . nArada uvAcabhArgavoktamathA''karNya sainyabhAraM mahAbalaH / zumbhe nikSipya tarasA yayau jAlaMgharo'rNavam // 51 atha praviSTaH kSIrAbdhau vezma divyaM mahAprabham / pravizya tatra kSIrAbdheH krIDAsthAnaM dadarza sH|| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1252 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDenoSNo na zItalo vAyurna tamo yatra dRzyate / yatra gAyanti nRtyanti krIDanti ca varAH striyaH / / supInastanabhArADhyAH kRzodaryaH sudantikAH / netravibhramavikSepainitambaparivartitaiH // 54 ajhaiH saMmohanai ramyairbAhuvallIvicAlitaiH / pAdavinyAsaraNitairmadhurairvacanastavaiH // 55 saugndhysaukhydairvaas(vau)rnetrbhrmrhuNkRtaiH| cAmarAndolalIlAmiH sragbhiH smitvilokitaiH|| sevAM cakruvilAsinyastatra gatvodadheH sutH| krIDantaM tatra dugdhAbdhi saMvIkSya smrotsukH||57 athA''ha maNipatyAsau kSIrAndhi tAta haMsi mAm / droNAcalauSadhIvyAjAdUmibhiH plAvayasva tam kSIrasAgara uvAcataM prAptaM zaraNaM putra plAvayAmyUmibhiH katham / munIndrAstaM na zaMsanti yastyajeccharaNAgatam // 59 nArada uvAcapitRvyavacanaM zrutvA sa krodhAtsaMyataM girim / talapaharaNenaiva tADayAmAsa daityarAT // 60 tato droNagirI rAjanbhIto jAlaMdharAdRzam / athA''jagAma rUpeNa mAha jAlaMdharaM prati // 61 droNa uvAcatavAhamabhavaM dAso rakSa mAM zaraNAgatam / rasAtalaM mahAbAho yAsyAmi tava zAsanAt // yAvatvaM kuruSe rAjyaM tAvatsthAsyAmyahaM prabho // 62 nArada uvAcaoSadhInAM virAveNa siddhAnAM rodanena ca / rasAtalaM jagAmAdriH sindhusunoH prapazyataH // 63 tato jAlaMdharo vIra AjagAma mahAraNam / pUrvakalpitamAruhya rathasthaM kezavaM yayau // rathasthaM mAdhavaM dRSTvA jahAsocairnadIsutaH // jAlaMdhara uvAcatAvasvaM tiSTa zakaTe yAvaddhanyAmarInaham / / nArada uvAcaevamuktvA jaghAnA''zu zaraistAM devavAhinIm / bANairvidAritA devAnAhItyUcurvRhaspatim // 66 tato bRhaspatiH zIghramagamatkSIrasAgaram / adRSTvA taM tato droNamabhUcintAparo nRpa // athA''gatya raNaM tUrNamamarAnmAha gopatiH // bRhaspatiruvAcapalAyadhvaM surAH sarve droNAdriH kSayamAgataH // nArada uvAcaevamuktavatastasya gurozciccheda sindhujaH / yajJopavItaM kezAMzca bANaistIkSNairhasansurAn // 69 tato dudrAva vegena guruH prANabhayAditaH / devAH sarve raNaM hitvA palAyAMcakrire nRpa // 70 evaM vidrAvya devAnvai janArdanamadhAvata / hRSIkezo'pi daityeshmnvdhaavdrnnotsukH|| sato yuddhamabhUddhoraM viSNorjAlaMdharasya ca / durdharSaNo bANajAlaiH plAvayAmAsa kezavam // tAnbANAnkhaNDazaH kRtvA pUrayitvA zarairmahAn / vAsudevo'suraM bANairjAlaMdharamapIDayat // 73 jAlaMdharo rathaM tyaktvA zarapIDitavigrahaH / viSNuM vijetuM dudrAva saMyatisthamatha drutam // 74 1. yuddhopavItaM / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 navamo'dhyAyaH ] pamapurANam / . 1253 tamAyAntaM raNe dRSTvA harivivyAdha sAyakaiH / bANAna) sahanviSNoH prApto'sau rathasaMnidhau 75 hastenaikena garuDaM dvitIyena rathaM hareH / bhrAmayitvA'mbare zazvacchvetadvIpe nyapAtayat // 76 jAlaMdharakarakSipto garuDo'pi papAta ha / krauJcadvIpe sa tatraiva vizrAmamakarociram // acyutaH pracyutastasmAddhamato rathamaNDalAt / raNamAgatya daityezaM tiSTha tiSThetyabhASata / / dRSTvA tamAgataM bhUyaH kezavaM samarapriyam / pUrayanmAgeNairbhUmi jagarjArNavanandanaH // vivyAdha daityaM harirAzu zaktyA hRdi sphurantyA sa tataH papAta / mUto'nayattaM samarAnivAsaM taM prAha re kena kRto'smyljjH|| daityArijAlaMdharayormahattadA babhUva yuddhaM dharaNItalasthayoH / premNA zriyastaM na jaghAna dAnavaM svayaM haristasya zaraiH papAta // tato nirIkSya govindaM patitaM dharaNItale / pragRhyArNavajo daitya Aruroha nijaM ratham // 82 tatastamindirA prAptA rudatI viSNuvallabhA / saMsthitA kamalA tatra pati kamalalocanam / / patitaM tu patiM vIkSya lakSmIH prAhArNavAtmajam / / lakSmIrukhAcazRNuSva vacanaM bhrAtarjito viSNubhRtastvayA / bhaginyA na ca vaidhavyaM dAtuM yuktaM mahAbala // 84 nArada uvAcazrutvA tu vacanaM tasyA mumoca jagatAM patim / jAlaMdharo mahAbAhuH svasne bhaktyA nanAma ca 85 vavande caraNau viSNoH svasuH snehAttadA'JjasA / viSNurjAlaMdharaM prAha tuSTo'smi tava karmaNA varaM varaya daityeza kiM prayacchAmi te varam // jAlaMdhara uvAcayadi tvaM mama tuSTo'si zauryeNAnena kezava / sthAtavyaM matpituH sthAne tvayA kamalayA saha // 87 nArada uvAcatathetyuktvA ca saMsmRtya garuDaM dhrnniidhrH| Aruhya ca jagannAthaH kSIrAbdhi priyayA(prayayau) saha tadAprabhRti kRSNasya vAsaH zvazuramandire / abdhau vasati devezo lakSmyAH priyacikIrSayA // 89 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe jAlaMdharopAkhyAne nAradayudhiSThirasaMvAde'STamo'dhyAyaH // 8 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32101 3 bhatha nvmo'dhyaayH| yudhiSThira uvAcadevAnvidrAvya samare viSNuM sthApyA''tmamandire / jAlaMdhareNAdhijena yatkRtaM brUhi nArada // ? nArada uvAcazumbhAdInAM tu vIrANAM dattvA dAnaM prasAdajam / jAlaMdharo jagAmAtha svarga pApyAvalokayat 2 hiraNyavarSeNa janAnbhUSayantaM(nto) dine dine / phalanti taravo'jasraM vAjimedhakatoH phalam // 3 gajavastrasuvarNAni dhenukanyAtilAni ca / puSpakarpUratAmbUlakasturIkuGkumAni ca // 4 ye yacchanti mahAtmAnaste yAsyantyamarAvatIm / varSAsu gRhadAnena shishire'gnipdaantH|| 5 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1254 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 6 uttarakhaNDevAditrANi ca sarvANi vAdayanti zivAlaye / prapAM kurvanti ye caitre dadhyodanasamanvitAm // 6 yatra hindolaparyata svayamAndolayanti ca / sArikAzukahaMsAzca bhrmdbhumrkokilaaH|| 7 kurvanto dUtakAryANi yacchante priyasaMgamam / rambhA yatra pure rAmA menakA ca tilottamA // 8 zuzumA sundarI yatra ghRtAcI puJjikasthalI / sukezI sumukhI romA maJjughoSA ca mAlinI // 9 mRgodbhavA ca sukhadA ghanadaMSTrA'nilaprabhA / vAjimedhaphalagrAhA rAjasUyaM phalanti yaaH|| 10 koTizo yatra niSpApAH krIDantyapsaraso nRpa / evaM bhUrisukhe svarge sthApayAmAsa sindhujaH 11 zumbhaM prANasamaM daityaM nizumbhaM yuvarAjake / svayaM jAlaMdhare pIThe svargAdAgatya sindhurAT // 12 vaSobudadvayaM rAjyaM cakArA''tmavalena ca / yudhiSThira uvAcayuyudhe surasaGgAme sa surairaparAjitaH / tataH kimakarodrAjA sindhusUnuH pratApavAn // tanmamA''cakSva devarSe zrotukAmasya vistarAt / / nArada uvAcazRNu rAjanyathAtathyaM kRtaM sAgarasUnunA / sa devAnsamare jitvA rAjyaM cakre hyakaNTakam // 16 gandharvAzcitrasenAdyAH sevante cAsurezvaram / yajJabhAgAMzca yo bhuGkte srvessaamsureshvrH|| 17 kSIrasAgarato devahRtaM ratnAdikaM ca yat / tatsarva ca tathA'nyacca nirjitya hRtavAnbalI // 18 samudratanaye rAjyaM bhuvi rAjanprazAsati / na kazcinmriyate maryo narakaM ko'pi na vrajet // 19 na kaliH praNayAdanyo na bhogAdaparaH kSayaH / na vandhyA durbhagA nArI nAlaMkArairvivarjitA // 20 kurUpA durgatA duSTA yasya(tra) sA na ca dRzyate / na tatra vidhavA nArI na kazcinirdhano janaH 21 dAtAraH santi sarvatra na pratigrAhiNaH kacit / puNyA janAH prayacchanti dvijebhyo hyAtmanodhanam rUpayauvanazAlinyaH sImantinyo gRhe gRhe / gokSIraM dadhi sarpizca yatra nirjaraso janAH // 23 maGgalaM tatra sarveSAM na kazci(kaci)dadhabandhanam / maraNaM na ca hiMsA'sti na kazcitkena bAdhyate24 RNI na dRzyate rAjandhaninaH santi sarvataH / saMtuSTAH sarvasasyADhyAH prajAH sarvatra paarthiv||25 kelIzudaNDamabhavazca dugdharaso'tisusvAdutaro gRhe nRNAm / / susrAva nArInarayohitaM vaco na cApahartA'dhvani gacchatAM sadA // 26 patantyakhaNDA nabhaso yatastato dhArAzca krmaadivimishrsrpissH| saMmizritA zarkarayA payaHsrutiH samudrasUnoH smaraNAnmukhe nRNAm // 27 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe nAradayudhiSThirasaMvAde jAlaMdharopAkhyAne saurAjyavarNanaM nAma navamo'dhyAyaH // 9 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32128 -nas'Aaneyam.. atha dshmo'dhyaayH| yudhiSThira uvAcaindrAdibhistadA devaiH kiM kRtaM dvijasattama / jAlaMdhareNa vijitaiH svargarAjye hRte sati // 1 1 ka. kha. ca. ja. jha. zuSumA / pha. urvazI / 2 pha. tArA / 3 a. jakam / sv| 4 Ga. 'tya dhRt| 5 a. samAzritAH / 6 a. parisrateH / 7 ru. nnaanmskhe| 8 ra vijayanandana / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dazamo'dhyAyaH ] nArada uvAca 3 atha tyaktvA divaM devAH prApuste durdazAM ciram / na pIyUSaM naiva yajJAnyayuH sthAnaM svayaMbhuvaH // 2 dadRzurbrAhmabhavane brahmANaM parameSThinam / prANAyAmena yuJjAnaM manaH svaM paramAtmani // teSvaHsarAH surAH san mrati bho bhagavAnkiM karomIti cAbravIt // 4 tato nivedayAM kurbrahmaNe vibudhAH punaH / jAlaMvarasya sakalaM tathA nijaparAbhavam // kSaNaM dhyAtvA yayau brahmA kailAsaM tridazaiH saha / tasya zailasya pArzve te vaicitryeNa samAkulAH // sthitA saMtuSTuvurdevA brahmazakrapurogamAH // ---- padmapurANam / devA Ucu: namo bhavAya zarvAya nIlagrIvAya te namaH / namaH sthUlAya sUkSmAya bahurUpAya te namaH // 1255 nArada uvAca - iti sarvamukha bhUtvA vANImAkarNya zaMkaraH / [ + provAca nandinaM devAnAnayasveti satvaram // 8 zrutvA zaMbhorvaca devA hyAddtA nandinA drutam / pravizyAntaHpure devA dadRzurvismitekSaNAH // 9 tatrAsssane samAsInaM zaMkaraM lokazaMkaram ] / gaNakoTisahasraistu sevitaM bhaktizAlibhiH // 10 nagnairvirUpaiH kuTilairjaTilaidhUlidhUsaraiH / praNipatyAgrataH prAha saha devaiH pitAmahaH // 11 6) brahmovAca sukharAgo yathA syAsssIcchakraH so'yaM vRthA gataH / kRpAM kuru mahAdeva zaraNAgatavatsala / 12 nArada uvAca - tata uccairvimohasyaM zrutvA brahmA pinAkinaH / uvAca devadevezaM pazyAvasthAM divaukasAm // 13 tataH sarvezvaro jJAtvA brahmaNo manasepsitam / zakrasya mAnabhaGgaM ca devArthe paramezvaraH // premNA bhavAnyA vijJapto nRpa prAha vaco haraH // nArada uvAca - zaMbhorityuttaraM zrutvA brahmovAcAtha zaMkaram / / brahmovAca svayaM kuru mahAzastraM tvaM vettha svAtmano balam / nArada uvAca - iti tasya vacaH zrutvA pratyuvAca mahezvaraH || hara uvAca -- brahmanvimuJca tejaH svaM krodhayuktaM suraiH saha / + dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. jha. pha. pustakasthaH / 1 ka kha ca. ja. jha. 'gbhistathyAbhi' / 2. sukharogo / pha. mukharAgo / hara uvAca viSNunA na hato yo hi sa kathaM hanyate mayA / pUrvasRSTAnyAyudhAni vajrAdIni pitAmaha / / 15 taiH zastrairnaiva vadhyo'sau balI jAlaMdharo'suraH / hetibhiH pUrvasaMsRSTaiH sa mayA'pi na hanyate // devAH kurvantu zastraM hi mama prANasahaM dRDham / 16 14 17 18 19 20 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1256 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [6 uttarakhaNDenArada uvAcatatastejo mumocAtha brahmA brahmAstrasUcakaH / rudrastrinetrajaM tejastato nirmuktavAnsvayam // 21 devAzca mumucuH sarve sakrodhaM tejasAM cayam / atrAntare smRtaH prApto hareNa mdhusuudnH|| kiM karomIti tenoktaH zivaH mAha janAdenam / / 22. hara uvAcaviSNo jAlaMdharaH kasmAna hataH saMgare tvayA / kathaM surAnparityajya kSIrAbdhi zayituM gtH||23 viSNuruvAcayadi taM hanmi deveza zrIH kathaM mama vallabhA / tasmAttvaM pArvatIkAnta jahi jAlaMdharaM raNe // 24 : nArada uvAcatejastvaM krodhanaM muJcetyuktaH zarveNa kezavaH / mumoca vaiSNavaM tejastatsarvaM samavardhata // tejaH praddhaM tadRSTvA vyApakaM prAha kezavam // zaMkara uvAcaetena tejasA zIghraM mamAstraM kartumarhatha / nArada uvAcavizvakarmAdayaste ca zrutvA zaMkarabhASitam / nirIkSya ca tadA'nyonyaM kiM kurma iti zaGkitAH 27 dRSTvA tUSNI sthitAMstAMzca jJAtvA tanmanasi sthitam / tadA''ha bhagavAnbrahmA anAlokyaM hi daivataiH soDhuM na zaktAste tejo dhartu kena ca zakyate / tataH prahasya bhagavAnutpatyopari tejsH|| 29 vAmAdhripANinA zaMbhunate bhramarIva yaH + / atha cakraM samutpanaM zaMbhonatenamardanAt // 30 aralakSatrayopetamasthikoTisamAkulam / zarvAighrikarSaNAttasya tejaso nisRtAH knnaaH|| 31 vizvakarmA ca tairvajaM vimAnAni ca nirmame / tataste nirjarA bhItyA dRSTvA cakraM sudarzanam // 32 trAhi trAhIti devezaM pratyUcuste surA nRpa / pRthvIkAThinyamAdAya lohAnAmapi tejasAm // 33 : yadvizvakarmaNA kozaM kRtaM bhasmIkRtaM ca tat / sRSTena tena cakreNa dagdhaH kAlo'patakSitau // 34 / tatastabrahmaNo haste dadau cakraM sa dhUrjaTiH / cakrAciiivadheH kUrca dagdhaM dRssttvaa'mbikaaptiH||35 hasitvA brahmaNo hastAgRhItvA satvaraM zivaH / dadhau kakSA(kukSi)puTe cakraM nidhAnaM nirdhano yathA tato na dRzyate cakraM zivakakSA(kukSi)puTe sthitam / mahAmUrkhasya yadattaM dAnaM tasya phalaM yathA 37 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe nAradayudhiSThirasaMvAde nAlaMdharopAkhyAne sarvadevatejomayacakrotpattirnAma dshmo'dhyaayH||10|| AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32165 athaikaadsho'dhyaayH| nArada uvAcaatrAntare mayA gatvA kathitaM sindhusUnave / tvAM hantuM sarvavIreza pratijJA zaMbhunA kRtA // 1 / zrutvA sa madvaco rAjaMstataH papraccha so'suraH // + etadane a. pustake 'tato devA mahendrAdhAstejasopari shNkrm| nRtyamAnaM tadA dRSTavA mudA vAdyAnyavAdayan / tadAprabhRti nRtyeSu bhrAmyate bhramarIva yaH' ityadhikam / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 ekAdazo'dhyAyaH ] jAlaMdhara uvAca-- kimasti zUlino gehe ratnajAtaM mahAmate / tanmamA''vazva sakalaM nAsti yuddhaM nirAmiSam // 3 nArada uvAca-- bhUtiH patraM vRSo jIrNaH phaNino'Gge gale viSam / bhikSApAtraM kare putrau gajAnanaSaDAnanau // 4 ityAdivibhavastasya yadanyattannivodha me / tanayA girirAjasya vizAlA hunnAstanI // 5 dagdhasmaro'pi bhagavAnyasyA rUpeNa mohitH| mahezo yadvinodAya kurute nityakautukaH // 6 nRtyangAyaMzca tAM zaMbhuH svayaM bhavati hAsakaH / sA pArvatItivikhyAtA saundaryAvavidaivatam // 7 vRndA varAGganA rAjanimAzcApsarasaH shubhaaH| na cA''nuvanti pArvatyAH SoDazImapi tAM kalAm ityuktvA'haM mahIpAla jAlaMdharamamarSaNam / pazyatAM sarvadaityAnAmantardhAnaM gataH kSaNAt // 9 atha saMpreSayahUtaM sindhujaH siMhikAsutam / kSaNenA''sAya kailAsaM devAvAsamapazyata // 10 atrAntare hari mamApRcchaya tu tadA haram / jagAmAlakSitastUrNa kSIrAbdhi bhedasaMjJayA // 11 dadarza rAhurbhavanaM zaMkarasyAtidIptimat / AtmAnamAtmanA vIkSya kimityAha suhrssitH|| 12 praveSTukAmo balibhiri dvAsthainiSedhitaH / yatnavAnsaMniSiddho'pi tadA te prodytaayudhaaH|| tAnivArya gaNAnandI vyAjahAra vidhutudam // nanyuvAcakastvaM kasmAdihA''yAtaH kiM kAryaM tava barbara / brUhi kArya gaNA yAvatvAM na inyurbhayAvahAH / / rAhuruvAcadUto jAlaMdharasyAhaM tvaM mAM zAntikaM naya / na vAcyamantare dvAHsthaM mahArAjaprayojanam // 15 - nArada uvAcanandI dUtoktamAkarNya nIlalohitamAyayau / daNDavatpaNipatyAgre sthitvA zaMkaramabravIt // 16 nandhuvAca-- saiMhikeyo mahArAja dvAre.tiSThati kAryataH / sa prayAtvathavA''yAtu bhavAnAjJaptumarhati // 17 nArada uvAca--- nandinoktamathA''karNya tvaraciva mahezvaraH / gumAmantaHpure devI prasthApya ca sakhItAm / / 18 pazcAdvAHsthaM jagAdAtha nandindUtaM pravezaya / tato haste pragRhyA''zu dUtaM nandI mahAvalaH // 10 AnayAmAsa devAnAM madhye zaMbhumadarzayan / taM dadarza tadA rAhuTilaM nIlamAtmani / / 20 paJcavaktraM dazabhujaM nAgayajJopavItinam / devIvirahitaM mUrdhni candralekhAvibhUpitam // 21 ucchAsazvAsAnmuJcantaM pRthaggaNaniSevitam / sarvadevagaNopetaM sevitaM gaNako TebhiH // 22 mAptaM jJAtvA tato dUtaM zaMbhurAlokya caagrtH| prAha bahi tadA rAhuvektuM samupacakrame // rAhuruvAcadeva jAlaMdhareNAraM prepitastava saMnidhau / tasya ziSTaM vacaH zrutvA manmukhena dunaM kuru // 24 girizastvaM taponiSTho nirguNo dharma jataH / tava nAsti pitA mAtA vamu gotraadivjitH|| 25 jAlaMdharo mahAbAhurbhoktA'sau bhuvanatrayam / tasyaiva vazyastvamapi tatazcoktaM samAcara // purANapuruSaH kAmI vRpArUDhaH kathaM bhavAn / 1 va na. ja. mAvasminaH / 2 yatra tasthI ni', 3 . zivaM / 158 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1258 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDenArada uvAcaevaM vadati saMtatau sau skandavinAyakau / tasminkAle devadevo yatavAgaGgamardanam // 27 cakAra ca karai yastairvAsuki tale'ratat / herambavAhanasyA''khoH pucchaM grastamathAhinA // 28 svapatraM grastamAlokya muzca muJcetyuvAca ha / atrAntare skandavAI kSubdhaM vIkSya mahAsvaram // 29 tadbhayAdvAsukistamAkhupucchamathogiran / athA''ruhya harasyAGgaM galamAveSTya saMsthitaH // 30 tasya nivAsasavanairatha jAto hutAzanaH / tasyoSmaNA candralekhA jaTAjUTATavIsthitA // 31 sAtA tu tadA mAyAplAvitaM tadvapuryathA / tasyA hyamRtadhArAbhirbrahmamastakamAlikA // 32 haramolikapAlAnAmabhatsaMjIvitA tadA / papATha pUrvamabhyastaM sarvayogazrutikramam // zrutvA parasparAdhInaM vivadanti zirAMsyatha / ahamAdirahaM pUrvamahameva praatprH|| ahaM saTA ahaM pAtetyutsukAni parasparam / zocantyetAni no dattaM no bhuktaM na hutaM mayA // 35 lobhanastena manaptA no vittaM brahmaNe'rpitam / athezvarajaTAjUTAdAvirAsIdgaNo mahAn // 36 *triAnanastri caraNastripucchaH saptahastavAn / sa ca kIrtimukho nAma piGgalo jaTilo mahAn 37 taM dRSTvA ca kazAlAlI bhayAttasthau mRteva sA / purataH prAha sa gaNastataH kIrtimukhaH prabhum // 38 praNipatya zivaM devamatyartha kukSu)dhitaH prabho / tadoktaH zaMkareNAsau bhakSaya tvaM raNe hatAn // 39 kSaNaM vicArya sa gaNaH kApyadRSTvA raNaM tadA / brahmANaM bhakSituM prAptaH zaMkareNa nivaaritH|| 40 tataH kIrtimukhenAtha svAGgaM sarva ca bhAkSitam / vubhukSitena cAtyantaM niSiddhena ca srvtH|| 11 tatsAhasaM tadA dRSTvA bhaktiM kIrtimukhasya ca / tamuvAcezvaraH prItaH prAsAde tiSTha me sadA // 42 tvaccittarahito yazca bhaviSyati mamA''laye / sa patiSyati zIghra hItyuktaH so'ntarhito'bhavat / / zaMbhomUni tadA devA vapuH puSpavRSTibhiH / evamatyadbhutaM dRSTvA sabhAyAM tu trizulinaH // svarbhAnurapi devezaM punaH provAca vismitaH // rAhuruSAcaspRzanti tvAM kathaM bhAvAH svAdhInaM yoginaM balAt / indriyaiH pUjyase tvaM hi prApyo'yaM viSayaiH katham // brahmAdilokapAlAnAM pUjAM gRhNAsi sarvataH / na tvaM pazyAsi kaM devaM tvaM pUjayasi kiMca na // 46 Izvaro'si kathaM loke bhikSAbhojI pratigrahI / saMgopayasi yogIndra gaurI ramyAM prayaccha me||47 skandalambodarAbhyAM tvaM putrAbhyAM sahito'dhunA / bhikSApAtraM gRhItvA tu bhrama nityaM gRhe gRhe // nArada uvAcaevaM bahuvidhaM tatra rAhurAhezvaraM prati / bhagavAnapi tacchrutvA nottaraM kiMcidabravIt // athezaM mAninaM tyaktvA rAhurnandinamabravIt // rAhuruvAcatvaM matrI hyasi senAnIvikaTAnanavimbadhRka / evamAcarato bhraSTaM tvaM zikSayitumarhasi // no ce dopagendra iva patipyati raNe hataH / / nArada uvAcaityAkarNya vacastasya nandI vijJApya cezvaram / bhrUsaMjJayaiva sa tadA matamAjJAya shuulinH|| 51 * mAme'pyArpatvAdiko'mavarNa iti prakRtibhAva / trivadana iti tu yuktaM paThitum / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dvAdazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1259 saMpUjya preSayAmAsa rAhuM nandI gnnaagrnniiH| atha jAlaMdharaM gatvA kathayAmAsa vistarAt / / 52 svarbhAnustasya vRttAntaM gaurIrUpaM manoharam / / iti zrImahApurANe pAdya uttarakhaNDe nAradayudhiSThirasaMvAde jAlaMdharopAkhyAne kailAsAdAhupratyAgamanaM nAmaikAdazo'dhyAyaH // 11 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32218 atha dvAdazo'dhyAyaH / nArada uvAcaatha jAlaMdharo dUtavacaH zrutvA pratApavAn / sarvasainyaM samAhUya prayANamakarottadA // tatastataH sametAnAM sainyAnAM zrUyate dhvaniH / / sastrInmandarakaMdareSu zamitAnutthApayankinarA meromandirakaMdare pratiravAnutthApayanvAraNAn / siMhAnAM ca tati vyamuzcata puraHpanthAnamevaMvidha strailokyaM vadhirIcakAra mahataH sainyasya kolAhalaH // tato dundubhinAdo'bhUtpIThe jAlaMdhare nRpa / tanninAdana zarANAM priyeNa mahatA tadA // 3 kampanti girayastuGgAH prAsAdA vicalanti ca / saptasAgaragarbhebhyo nimRtA daityadAnavAH // 4 saMnaddhAzcAtigarjanti naanaavaahnsNyutaaH| hepAravo mahAnAsIdvAjinAM vAhyataH purH|| rathAGgenAtha saMghRSTA dharA saMcaliteva sA / calitagaMjayUyezca pRthvI rudvA sakAnanA / / jAlaMdhareritaiImairayutaiH syandanasthitaiH / azvArbudasahasre dve arbuda dantinAmapi / / / rarAja sainyaM lakSaikaM sthAnAM sapatAkinAm / parAdha navatiH koyyo dRzyante mukhpanAyakAH / / nirjagAma mahAsainyaM chatraiH saMchAdya bhAskaram // AsIpiJjarapANDupaGkajavanaM zvetAtapatraH kaci nmAyarAtapavAraNeH kacidabhadunnIlanIlotpalam / unmeSaM kacidUrdhvalipaTaleyasya prayANe'bhava tsadvIci kacidambaraM sara ivottptptaakaapdaiH|| gajavAjimayI bhUmijacchatramayaM namaH / dikcakraM cAmaramayaM daityasainye prasarpati // 10 tato jAlaMdharo daityaH prayANAya samunmukaH / skandhe cA''rogyacchakti nAnAratnavibhASitAm / / AjagAma mahAviSNuM praSTuM sAgaravAsinam / abhivAdya jagAdAtha hariM jAlaMdharassvidam // 12 jAlaMdhara uvAcabhogArtha kiM prayacchAmi tubhyaM bhAvuka kathyatAm // nArada uvAcazrutvA nArAyaNo vAkyamandhijasya mudAnvitaH / uvAca kiM karomIti priyaM sindhusutepsitam ityuktaH sa prahRSTo'tha hari provAca satvaraH / 39 - 1. rathinAM / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1260 mahAmunizrIvyAsapraNIta - jAlaMdhara uvAca - yAmi yoddhuM raNe'haM tvaM sukhI tiSTha ca sAgare || nArada uvAca - 16 17 lakSmyA dattAkSatastatra kezavenAtha pUjitaH / sa nirgatya hareH sthAnAtsamudra pramAgataH || so'rNavaM praNipatyA''dda tAta yAsyAmi dUrataH / nIlakaNThaM raNe jetumanujJAM dAtumarhasi || putrasya vacanaM zrutvA yiyAsoH zaMkaraM prati / sindhurAjena so'pyuktaH putra taM tApasaM tyaja // / 18 bhuGkSva rAjyaM mayA dattaM tApasaM tyajya dUrataH / atyadbhutaH pratApaste tvattulyo nAsti bhUmipaH // taaraai ati ayA vatsa dharAtalam / tatra rAjye vasumatI vaikuNTha iva rAjate // yo devo durjayo daityairAnItaH saha sa zriyA / mamAntike vatsa vasa zaMkaraM bhikSukaM tyaja // 21 evamukto varNavena girijAM prati rAgavAn / pitRvAkyamavi (va) jJAya Agatya (taH) subhaTAnsvakAn sajjIbhUtaM tu yuddhAya jAlaMdharamuvAca ha // 22 vRndovAca 20 nAtha yuddhaM na kartavyaM rAjendra kutsayoginA / mano nivartya mAM pazya mavRttaM pArvatIM prati / / 23 gaurIM tvaM vAJchase kasmAtpArvatI kiM mamAdhikA / tapasvinI nirAlambA saMsaktA sthANave sadA / / sutAnurAgiNI vandhyA tathA kRtrimaputrikA / yA stutA nAradena tAM tyajasva bhajasva mAm 25 26 nArada uvAca -- iti vRndAvacaH zrutvA pratyuvAcArNavAtmajaH // jAlaMdhara uvAca [ 6 uttarakhaNDe adRSTvA pArvatIrUpaM macceto na nivartate / vRnde tvayA janapado rAjadhAnI mapAlyatAm // smartavyo'haM sadA caNDi yadi mAM hanti zaMkaraH // 15 27 nArada uvAca - 28 iti bhartRvacaH zrutvA vRndA hAsasamanvitA / jagAma zivikArUDhA pIThaM jAlaMdharaM tadA // nArada uvAca - 29 30 S 31 32 atha pratasthe kailAsaM sindhusUnurmahAyazAH / mahApadmasahasrANAM paSTyA sainyena saMvRtaH // atrAntare parityajya kailAsaM zaMkaro gataH / gaNaputrapriyAyuktaH kailAsaM mAnasottaram // jAlaMdharastataH prAptaH kailAsaM prathame'hani / senAM saMsthApya kailAsa AlokanakutUhalI // divyakesaramandArarajaHpuJja parisRtAH / zItAmbusIkarAsAraiH prabhunA vAnti vAyavaH // yatra siddhAGganApInastanotuGgataraGgiNaH / mandAramakarandADhyAH sundarA vAnti vAyavaH // yatrAzokarucisnigdhAdanyAsaM ca yoSitAm / vilokya dAnavendro'bhUnmanorathasamAkulaH || 34 [*dadarza sa tu kAntAre pti|| mAlatIsrajaH / vidyAdharI kucAkrAntakuGkumA ruNapaTpadAH // 35 yatra devAGganAgAtrapariSvaGgarasAkalAH ] / mAmuvanti surAH prItiM svavimvAlokaharSitAH // 36 yatra kiMnarakAntAnAM suratavyaJjitaprabhAH / vibhAnti sarvato rAjanmandArAzokapallavAH // 33 37 * dhanuvidvAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1. 2 Ga tathA / 3 ka. kha. ca. ja. i. pha. 'hAbalaH / ma Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dvAdazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1261 yatra zaMbhugaNAkrAntanAnAkhelAkulA drumaaH| bhAnti manmayabhUpAlayazasA'sudhRtA iva // 38 yatra cndnkstuuriigndhonmttaalisNcyaaH| vibhAnti dgdhkNdrpnirvaannaanggaarsNnibhaaH|| 39 yatrAGganAnAM sakalaM vilokya saurabhyamatyuttamakAntimizram / manye pariSvaktamanovinodA kastUrikA gAhati kAlimAnam / / kacitpravaragairikAsamasamullasatpaGkajaM ___ lavaGgadalasaMnibhAlaMsalasaccakoraM kacit / kacidgirisarittaTItaraNivatsphuratkaMdalaM calaniculamaJjarIvinayanamrabhRGgaM kacit / / kacidalitakokilAkulitanUtnacUtAGkuraM / kuraGgakulasevitaM prabalazAlimUlaM kacit / kvacitpavarasundaraiH suravadhUpadaiH paavnN| vanaM nayati vikriyAmiha mano munInAmapi // evaMguNasamAyuktaM vilokya haramandiram / vicitraM cApi kailAsaM sarvaratnasamAzrayam / atyantaM vismito daityaH provAca bhRgunandanam // jAlaMdhara uvAca-- kasmAttaM tApasaM tAta pravadanti bhavAdRzAH / tAdRzI yasya sA bhAryA gRhamIdRmanoharam // 44 nArada uvAcatatrAdRSTvA'vadacchaMbhuM haraH kutra gataH kave / kathaM mama bhayAcceti pRSTaH provAca bhArgavaH // 45 zukra uvAcadeva zaMbhurmahAzailamagamyaM mAnasottaram / yayau tatra mahAdevo gantuM cAnyairna zakyate // nArada uvAcaiti kAvyavacaH zrutvA mAha daityo mahAbalaH // jAlaMdhara uvAcaahaM jeSyAmi devezaM tvaM puraM gaccha bhArgava / nArada uvAcaityutkA prayayau tatra yatrAste zaMkaraH svayam / apazyattaM girivaraM sindhujo mAnasottaram / / 49 tasya SaSTisahasrANi yojanAnAM smucchryH| sa zailo mAnaso raajndaitysainysmaavRtH|| 50 bahavo daityarAjAnaH zailamAruruhurratam / chatrAndhakAraM paryAsIdvAdyanAdena vepthuH|| sainyakolAhalasteSAM pUrayAmAsa rodasI / athaivamAgataM dRSTvA daityasainyaM mahattadA // atyuccaiH sa gireH zRGge sthApya gaurI sakhItAm / bhagavAMzca gaNeH sarvaiH sNnyuddhdurmdaiH|| 53 triMzanmahAjasAhasraH pramathAnAMvRtaH zivaH / uvAca nandinaM zaMbhugaNAnAmadhipa tvayA // 54 prahatevyo mahAdetyo vIro jAlaMdharo raNe / mahAkAlAdibhiH zareyAMhi tvaM privaaritH|| 55 1 pha. 'ntakelidolA' / 2 ca. sudhitA / 3 chu. a. mitram / 4 Ga jha. a. 'ratkuNDalaM / 5 pha. jAno jAlaM. dharamupAzritAH / taphamakaikazaH sainyamAcakrAmAcalaM dutam / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1262 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 6 uttarakhaNDekacidapi kAryArambhe kalpaH kalyANabhAjanaM bhvti| nRpa (na tu) punaradhikaviSAdAnmandIkRtapauruSaH puruSaH // tAvadAjau tvayA tasmAyoddhavyamatipauruSAt / yAvayuddhenArijayo mama vIra bhaviSyati // 57 nArada uvAcaiti zaMbhorvacaH zrutvA sa ca sArathimabravIt // nandhuvAcakokatuNDa rathaM me'dya samAnaya mahAmate / / nArada uvAcanandino vacanaM zrutvA so'pi syandanamAharat / dvAtriMzadazvasaMyuktaM cakraSoDazasaMyutam // 60 paSTidhvajasamopetaM dvAtriMzayojanAyatam / sarvazastraizca saMpUrNa prApta(dRSTvA) sAmAmikaM ratham // 61 nandinazcakrarakSArtha putrau skandavinAyakau / samAdiSTau zaMkaraNa saMnaddhau tau savAhanau // 62 gaNaiH parivRto nandI vAgbhiH saMpUjya cezvaram / nandI rathaM samAruhya niryayau dAnavAnprati // 63 virAjate tasya mUni cchatraM dvAdazayojanam / yAvatsa niryayau nandI tAvatte dAnavAH purH|| 64 zailopari samArUDhA dAnavA ghoradarzanAH / gaNAnAmAyudhaistIkSNainihatAH patitA bhuvi // 65 hanyamAnA gagairdaityAstatyajuIrato girim / tato bhUmigatAMstasmAdavaruhya ziloccayAt // 66 jagmurdai tyAzitaiH zastrairgagA rAjanmahAbalAn / anarai rAvitaM dRSTvA rurudhu iitysainikaaH|| 67 tataH samabhavadyuddhaM gaNAnAM dAnavaiH saha / zaravarSamathAtyugraM dAnavAnAM divaukasAm // 68 tataH samastAnmAtaGgAJjakH zikhimukhA raNe / rathAnhayAnpadAtIMzca kAkatuNDA mahAbalAH // 69 hatAnAM daityasaMghAnAM saMgare bhRzamAyinAm / zirobhirgaganaM vyAptaM prahasadbhirbhayAvahaiH // 70 muktakezAruNamukhairbhImadaMprAvilocanaH / skandhaiH kavandhajaGghorukaTipRSThanikRntanaiH // citA sarvatra vasudhA kabandhai ruvirAruNaiH // __tato virAvaH sumahAnbabhUva daityezvarANAM dhvajinISu dhAvatAm / zaMbhorgaNaiH pAtitasainikAnAM yathA'rNavAnAM nadatAM yugakSaye // iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe nAradayudhiSThirasaMvAde jAlaMdharopAkhyAne daityasainyaparAjayo nAma dvAdazo'dhyAyaH / / 12 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32290 atha trayodazo'dhyAyaH / nArada uvAcadaityasainyaM hataM dRSTvA gaNairnandipurogamaiH / kruddhAH zumbhAdayo daityAH samAjagmurgaNAnpati // 1 . tataH zumbho mahAdaityo nandinA pratyayudhyata / mahAkAlaM nizumbho'tha kAlo lokezvaraM raNe // 2 puSpadantaM zailaromA mAlyavantaM mahAbalaH / kolAhalo raNe rAjanmApto mAyAbalena ca // 3 caNDirbhayAnakaM nAma rAhuH skandamAvata / kamANDaM sarparomA ca ghargharo mAMdanaM tathA // 4 1 ka. kha. ca. ja. jha. SaH syaadvai| tA / 2 pha. kAka kuNDa / 3 Ga. jha. a. amara racitaM / 4 pha. nuH siMhamu / 5 ka.na. ca. ja. sa. pha. mataM / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 trayodazo'dhyAyaH] padmapurANam / 1263 zubhraM ketumukho hantuM yayau jambho vinAyakam / hAsaM pAtAlaketuzca bhRGgIzaM romknnttkH|| 5 yuyudhuH koTizo rudragaNA daityAH parasparam / pazyatorubhayostatra svAminAriti te] yudhi // 6 dRDhapahAriNo jaghnurgaNA daityAH zarairatha / nandI mumoca tAnbANAnmahAsAro yathA nage // 7 tataH saMpUrayAmAsa mukhaM zumbhasya patribhiH / yathA parNacarya to mandarasyeva kaMdaram // 8 zumbho'tha kArmukaM tyaktvA rathAttaM pratyadhAvata / utpAThya ca giriM tena jaghAna hRdi nndinm||9 nandino hRdayaM bhittvA cUrNayitvA rathaM raNe / papAta bhUmau sa girirvanaM prApya giriM yathA // 10 mUrchA prApya kSaNAtsaMjJAM vegavAnsa palAyitaH / mahAkAlo nizumbhena mudgareNa hato hRdi // 11 Agatya daityaM gadayA jaghAna mukuTopari / taM prahAramacintyAtha nizumbho'pi mahAbalaH // 12 taM gRhItvA caraNayormahAkAlaM mahAbalam / bhrAmayitvA karatalAccikSepa ca nanAda ca // 13 sa tadvaktrAnilaM pItvA nanAda rudhirAruNaH / puSpadantaH zailaromNA nihato muSTinA mukhe // 14 gadayA zailaromANaM hatvA bhUmau nyapAtayat / taM dRSTvA patitaM bhUmau giriketurmahAvalaH // 15 puSpadantaM mahAbhImaM mudreNa vyapothayat / puSpadanto'tha khaDDena giriketoH ziro'cchinat // 16 gRhItvA khaDaM carma ca giriketuradhAvata / zirastaM prAha kiM yAsi mAM tyaktvA smraarthin(t)m|| zirohIne ca kAye'sminki tu dhAvanna lajase / ityukte zirasA tena kabandhena tu paadyoH||18 vidhRtaH puSpadantazca kukSau tIkSNAsinA'cchinat / nizcakrAmAsuraH kukSeH zatazIrSo mahAbalaH 19 dvizatAkSisamAyuktaH zatadvayabhujAkulaH / bhramattasya ziro rAjankabandhopAntamAgamat // 20 tacchiraH prAptamAlokya puSpadanto'sinAcchinat / tato bhUkampano nAma jvaro daitybhyaavhH|| puSpadantastadA tatra dvAbhyAM rAjavighaTTitaH / jvareNa tena ca kliSTo duHsahenAtiveginA // 22 tyaktvA zivagaNaH saMkhyaM kampamAno giriM yayau / kolAhalo mahAdhanvI mAlyavantaM shraitribhiH|| vivyAdha skandhayorbhAle mAlyavAMzca tato'suram / bANAhato mAlyavatA zastrairnAnAvidhaiH zitaiH24 kolAhalaH prahRtavAndarzayannAtmalAghavam / so'pi hetivyathAM tyaktvA mAlyavAMzca gaNAgraNI: 25 giriM gRhItvA tenA''jo kolAhalamathAhanan / nizcakrAma jvarastasmAjjvalano nAma bhISaNaH26 trizIrpo navahastazca navapAdo'tipiGgalaH / sa jvaro mohayAmAsa mAlyavantaM svatejasA // 27 mAlyavAnsamaraM tyaktvA parAkrAnto giriM yayau / caNDirbhayAnakenA''jI pAzena hRdaye hataH 28 hayo vinirgatastasmAtkSiptaH so'pi ca sAgare / kArtikeyo raNe rAhuM sitairbANaH samAhanat 29 AcchAdya zarajAlazca zIghra zaktiM mumoca ha / ApatantIM mahAzakti jvalantImiva tejasA // 30 dRSTvA rAhuH khamutpatya karAbhyAM jagRhe drutam / sa tAM zaktiM gRhItvA tu vinadyAMccaiH punaH punaH31 svarbhAnuH zirasono'pi tasya zaktyA jaghAna tam / vakSasyabhyahanacchaktyA taddhRtto nirgatA sarit // tayA saMplAvitaH putro mahAdevasya saMyuge / kathaMcitsA nadI ruddhA samayUro giriM yayau // 33 zrutvA'rNavajo jvarataH kaTakakadambasya karkazaM virutam / / susvaravacanavidagdhamapi kokilApatiM na sasmAra // zaraiH kirantaM dahanamaminA varvaro'vadhIt / kUSmANDo nihato mUni sarparomNA'tha muSTinA // 35 pAtAlakaMtunA hAso mudreNa samAhataH / tasya dehAdviniSkramya hastI mudramAbhunak // 36 1 ja. a. pha. balaH / zrA / 2 jha. pra. danyo bh| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1264 mahAmunizrIvyAsapraNIta - [ 6 uttarakhaNDe 37 1 38 39 zuNDAyAM muSTighAtena hataH pAtAlaketunA / AyudhairjarjaraM cakre bhRGgIzaM romakaNTakaH // bhRGgIzo'pi raNAdbhItastvaranneva giriM yayau / sazastraM dhUmravarNa ca zubhraM ketumukho'patat // gaNaM gilitavAndaityo mahAkAyaM mahAnanaH / hAhAkAro mahAnAsIdvilite ketunA gaNe // jaimbhasya nizitairbANaizchinnAGgo'tha vinAyakaH / zuNDAdaNDaM parazunA tasya ciccheda dantinaH 40 jambhAsuro jaghAnAtha zaktyA lambodarodaram / mUSako'pi zarairbhinnaH praviveza guhAmukham // vinAyakaH prahArArto vilalApAsskulo raNe / 41 gaNeza uvAca - hA mAtastAta hA bhrAta mUSaka mama priya // 42 nArada uvAca - 43 gaNezakranditaM zrutvA bhagavAnAgatastadA / sametya kUTAdanyasmAtpArvatyoktaH zivastadA // pArvatyuvAca - herambo vadhyate daityaiH skando'pi vinipAtitaH / ziva kiM krIDase zaile rakSa putrau gaNAnapi // sadA zUlAdizastrANAM dhRtAnAmadya vai kSaNaH / 44 nArada uvAca -- 46 atha gauryA vacaH zrutvA vIrabhadraM zivo'bravIt / vRSaH sajjIyatAM zIghramityuktaH sa tathAkarot babandha mukuTaM tasya zRGgayorbhAskaraprabham / kaNThe ghaNTAzataM baddhvA karNayordarpaNau dhRtau // skandhe ca kiGkiNIjAlaM caraNe nUpuraM mahat / pucche cAmarasAhasraM tasya pAzASTakaM mukhe || 47 kalyANI ca tadA devI sarvasyA''dyA vyavasthitA / pAzASTakena saMyuktA tatra khaDgadharA'mbikA nyastAni sarvazastrANi sa vRSaH sajjito babhau / pArvatyA bhUSitaH so'tha nijayA ghaNTamAlayA // kRtaM ca tilakaM devyA proktaH satkRtipUrvakam // I 49 pArvatyuvAca - harastvayA na moktavyo vRSendra raNasaMkaTe / AgantavyamarIJjitvA zaMbhunA saha saMgare || nArada uvAca - iti zrutvA vaco devyA haro vRSaM samAruhat / dhRtvA''yudhasahasraM tu nijAlaMkArabhUSitaH // raNaM gacchAmi tAM (jigamiSu :) prAha pArvatIM prati sAdaram / 51 50 ziva uvAca - tvaM tiSThasi svarUpeNa ekAkinyapi saspRhA / bhAminIdurabhiprAyA dAnavA hi samAgatAH // tasmAttvayA''tmanaivA''tmA rakSaNIyo varAnane // 52 nArada uvAca 54 ityuktvA vRSabhArUDho yayau rudro raNAGgaNam / triMzanmahAnasAhasraiH pramathAnAM vRtaH zivaH // 53 vIrabhadro rathenA''zu siMhayuktena satvaraH / vAmapArzve mahezasya zUro rakSati pArthiva // maNibhadro'zvayuktena rathena paravIrahA / dakSiNaM dhUrjaTeH pArzva saMrakSati dhanurdharaH // tuGgAduttIrya zailendrAdraNaM prApto gaNaiH saha / dRSTvA jagarjuste daityA mahezAnaM vRSasthitam // 55 56 1 ka. kha. na. ja. jha. sahamA / 2ka. kha. ca. ja. jha. kAyo ma' / 3 ca jha. i. jRmbhasya / 4 Ga. sUryASTakaM / / mAni 5. 2 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 caturdazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1265 57 tato mahAninAdo 'bhUdaityapramathasainyayoH / tayorabhUnmiyo rAjansaMvimardo'tha dAruNaH // tato nandI mahAkAlaH kAlaskando mahAbalaH / mAlyavAnpuSpadantazca vRSalI svarNadantikaH // 58 caNDIzo madanazcaNDaH kUSmANDo guptalomakaH / ye ye pUrva raNe bhagnAH prAptAste raNasaMkaTe / / 59 zivasya purato daityA yuyudhuste mahAbalAH / gaNadAnavayodhAnAM saGgrAmo'bhUdbhayAvahaH // 60 tato gaNAnAM vidrAvya sainyaM te ca mahAbalAH / raNe saMveSTayAmAsuH zaraughaiH sarvataH zivam // 61 zUlaiH kuntairgadAbhica mudgaraiH parighairapi / indriyANi yathA''tmAnaM viSayaiH paJca paJcabhiH / / 62 jaghAnAtha raNe daityAzaM bhurbANaiH sudAruNaiH / yathA'zvamedhaH pApAni hanti snAnena tatkSaNAt 63 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe nAradayudhiSThirasaMvAde jAlaMdharopAkhyAne mahAdevasamAgamo nAma trayodazo'dhyAyaH / / 13 / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH- - 32353 atha caturdazo'dhyAyaH / nArada uvAca -- tato jAlaMdharaH zrutvA daityakolAhalaM raNe / AjagAma rathArUDho yatra devaH sadAzivaH / / sArathiM khaTTaromANaM kopAtsatvaramabravIt // jAlaMdhara uvAca -- saMpreSaya rathaM zIghraM sahasrahayayojitam / hanmi taM tApasaM sarpajarAbhasmAsthibhUSitam / / vruSArUDhasya kA zaktiH paGgoryuddhe mayA saha || ulbaNaguNamabhyuditaM kSudro draSTuM kSaNaM na sahata iti / hitvA tanumapi zalabhaH zubhrAM dIpArciSaM harati // nArada uvAca -- ityuktvA khaDgaromANamAbhASya ca tatoddhataH / gRhItvA kArmukaM ghoraM rathenAdhAvata drutam // 4 taM rurodha tadA''yAntaM vIrabhadraH zitaiH zaraiH / nirucchvA (udazva) sItkU (tsa) tenApi sakAye - (kope) na zarairvRtaH // devairyadyapi tulyo'bhUdbhutezasya parigrahaH / tathA'pi kiM kapAlAni tulAM yAnti kalAnidheH || 6 vivyAdha maNibhadro'pi zaraiH sAgaranandanam / pAzena maNibhadraM tu hatvovAca samudvacaH // 7 jAlaMdhara uvAca - ehi yoddhuM mahAdeva zastrAbhyAso'sti te yadi / tvaM mAM prahara na tvA'hamAdau hanmi jaTAdharam 8 nArada uvAca - iti bruvantaM taM vIrabhadro'tha sAyakaiH / pUrayAmAsa saMkuddho yathA padmaM raviH karaiH // maNibhadro'tha gadayA sainyaM tasya samAhanat / rathopari rathaM vIra turagaM turagopari // gajopari gajaM hatvA pAtayAmAsa bhUtale / raktapaGkAruNA bhUmiH saMjAtA durgamA kSaNAt // zaivAzca gaNamukhyAzca dAnavAJjaghnurAhave / patanti dAnavAH zUrA gataprANA mahItale / * saMdhirArSaH / 1 Ga. vinAyakaH / 2 . devo vRSadhvajaH / mA / 3 Ga. zataiH / 4 8. zailAca gaM / 159 9 11 12 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1266 mahAmunizrIvyAsapraNIta-.. [ 6 uttaravaNDeruNDadordaNDamuNDaizca kaTipRSThakarorubhiH / patanti dAnavAH zUrAH pUritA vasudhA nRpa // 13 evaMvidhaM raNaM dRSTvA haramatyantadurjayam / bhuvane ca tathA'nyAni dRSTavAlla~kSaNAni sH|| 14 tejo'nyadeva nakSatrazazAGkasa(za)kalAdiSu / udghATitajagatkozamanyadeva ravermahaH // 15 bhagnaH punazcintitavAMstato jAlaMdharo nRpa / na dRSTA sA mayA gaurI yAM mAmAheti nAradaH // 16 sAMprataM zAzvate sthAne kathaM drakSyAmyumAM sthitaam| tAM hi draSTuM vrajAmyAdau pazcAdyotsyAmi shNbhunaa|| cintayitveti manasA daityaM prAhArNavAtmajaH // jAlaMdhara uvAcazumbha caNDajaye vIra mama tulyaparAkrama / dhRtvA matsadRzaM rUpaM saGghAmaM kartumarhasi // 18 tava yuddhasya bhAro'yaM zibirasya balasya ca / ahaM yAsyAmi tAM draSTuM gaurI ma cittahAriNIm 19 nArada uvAcaityuktvA'tha dadau tasmai svAGgAdutIrya maNDanam / varmazastrAdikaM dattvA rathaM sArathisaMyutam // 20 durvAraNena sahitaH sainyaM muktvodadheH sutaH / alakSitastato gatvA guhAM guptAM tu pArthiva // 21 mAnasottarazailasya hararUpaM dadhAra saH / dhRtvA durvAraNo rUpaM nandinaH sadRzaM tathA // 22 athA''ruruhatuH zailaM chadmazaMkaranandinau / yatrA''ste zikhare gaurI sakhIbhiH sahitA nRpa // 23 tamAyAntaM zaraibhinna skandhamAlambya nandinaH / raktAktamambaraM dRSTvA bhavAnI vismitA'bhavat 24 sakhyastasyA jayAdyAstA jagmustaM saMbhramAnvitAH / zaMkarasyAntikaM gatvA papracchustaM suduHkhitAH makhya Ucu:kiM jAtaM tava deveza kena tvaM saMgare jitaH / sazalyastvaM kathaM nAtha saMsArIva parodiSi // 26 nArada uvAca - ityuktaH pradadau tAbhyo bhUSaNAni pRthakpRthak / uttArya zanakairaGgAdvAsukiprabhRtIni ca // 27 gaNezaskandazirasI chinne kukSau vilokya ca / hA skanda hA gaNezeti hA rudretymbikaa'rudt|| tasyAH sakhyastataH sarvA ruruduH shokkrshitaaH| atrAntare tadA nandI jagAda girijAM prati / durmanaskAM nirAnandAM hastavinyastamastakAm / / nandhuvAca-- pazya devi bhavaM bANairdAritaM sNgre'suraiH| pIDitaM jarjarAGgaM ca tvamenaM paripAlaya // 30 maNibhadro vIrabhadraH puSpadantazca vIryavAn / damano dhUmatimiraH kUpmANDAdyA raNe hatAH // 31 caNDI bhRGgI kirITI ca mahAkAlazca zRGkhalI / caNDIzo guptanetrazca kAlAdyAzca hatA raNe // 32 vinAyakasya skandasya zirasI bhramatA mayA / dRSTe mahAraNe devi ityuktvA'tha puro'kssipt|| 33 tacchratvA nandino vAkyaM zirasI gRhya putrayoH / pArvatI vilalApocaiH putra putreti jlptii||34 tArakAre kathaM yuddhe hatastvaM sindhusanunA / tvaM hi trivAsaro devaiH senaaptye'bhissecitH|| 35 tadA tvayA kathaM vIra tArakAkhyo nipaaninH| nIlakaNThena kiM tyakto yatastvaM patito bhuvi 36 snupAmugvaM na dRSTaM ca mayA putrAstabhAgyayA / na bhogA vatsa te bhuktAH saMsArasyApi ye'bhavan 37 5 ca. zikhare / 2 Ga. m / nahiM dra / 3 ka. kha. ca. ja. jha. staM mudA'nvitAH / 4 i. dambhano / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 caturdazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1267 tAta heramba vighneza lambodara gajAnana / raNAGgaNe kena putra siddhaiH pUjyo nipAtitaH // vAhano'sau kuto vatsa mUSakaH kena hiMsitaH / / nArada uvAcaevaM vilapatI gaurI zivaH prAha suduHkhitH| mAyAziva uvAcasAkSAdrudro'smi devezi harastvaM mA bhayaM kuru // pArvatyuvAcavRSabhaH ka gato deva hato jAlaMdhareNa vai / zarajarjaradehasya kiM karomi priyaM tava // nArada uvAcatataH zrutvA vaco devyA nizvasyovAca shNkrH| dIrgha vinihato putrau vRthA zocasi kiM priye42 adhunA te'GgasaGgena devi mAMtrAtumarhasi / zaMkarasya vacaH zrutvA'samayocitamAturam // 43 pratyuvAcAmbikA devaM vabhApe nocitaM vacaH // 44 pArvatyuvAca mahAviSAde patite bhaye ca kRte samAdhau vamane mhaajvre| zrAddhe prayANe guruvRddhasaMnidhau ratiM budhAH zaMkara varjayanti / / zrAntAmadhvaratAM videzavirahakrAntAM vivAhotsave / yAtrAyAM paritoSitAM ca salilakrIDAgatAM rA(ro)giNIm / / mugdhAM ca prasavAmatho RtumatI matvA ramante sadA (na vai) mene bhA(bho)gyatayA sa gotamaRSistvanyAM na gacchetsudhIH // kathaM mAM duHkhaduHkhAtA putrazokena pIDitAm / glAnAM vAppaparimlAnAM saMprArthayasi caa''turaam|| nArada uvAcabhavAnyA iti vAkyAni zrutvA mAyAmahezvaraH / uvAca svArthamuddizya gauryA rUpeNa mohitaH 48 mAyAziva uvAcapuruSasyA''tiyuktasya na yacchanti gatiM striyaH / tathaiva rorave ghore patiSyanti na sNshyH||49 gaNazUnyaH putrazUnyo dhIzUnyo'haM varAnane / sAMprataM gRhazUnyo'haM sarvazUnyo'smi bhAmini // 50 sa jIvitavihIno'haM tvAM praSTramiha caa''gtH| svAM guhAM tu pravizyA''zu tyajAmi prakRti svakAma uttiSTha nandinsaMyAmastIrthe bhava puraHsaraH / tvaM yAhi sva(sve)cchayA kAnte prakRti svAM parityaja nArada uvAcaiti mAyAmahezasya vacaH zrutvA'mbikA ttH| dIrgha dadhyau(dhau)mahAzvAsaM zokena ca jddiikRtaa| tasyA vai paramaH kSobhaH kiMcinnovAca sA kSaNam / yayA saMmohitaM sarva jgtsthaavrjnggmm|| 54 saiva saMmohitA tena na jAne duHkhamAtmanaH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe nAradayudhiSThirasaMvAde jAlaMdharopAkhyAne mAyAmahezAgamanaM nAma caturdazo'dhyAyaH // 14 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32408 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1268 mahAmunizrIvyAsapraNIta [6 usarakhaNDe bhaya paJcadazo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcaiti mAyAmahezena mohitA girijA yadA / ataH kiM samabhU stanmamA''khyAtumarhasi // 1 / nArada uvAcakSIrAbdhau tu zayAnasya cukSobha hRdayaM hreH| akasmAdeva rAjendra nayane'zrupariplute // 2 dRSTvA tanmahadutpAtalakSaNaM bhagavAMstataH / utthAya zeSaparyaGkAnmAM ca zeSaM vilokya ca // 3 kiM kAryamiti govindaH panagArimathAsmarat / sa cAgre smRtimAtreNa tasthau baddhAJjaliH prbho|| vinatAnandanaM dRSTvA purataH mAha kezavaH / viSNuruvAcamuparNa tatra gaccha tvaM yatra yuddha pravartate / hato jAlaMdharo vIro haro vA tena mohitH|| 5 dRSTvA taM zIghramAgatya kathayasva mamAkhilam / jAlaMdharezayoyuddhaM draSTuM zaktastvameva hi // 6 ko'nyo mahAhave tasmijJAtvA''yAti zarIravAn / kadAcidurgamaM tacca yuddhaM shstraastrdRssttibhiH|| 7 atha tvaM bANasaMcAro gatvA pihitavigrahaH / saMdRSTvA pArvatIvRttaM zIghramAyAtumarhasi // 8 daityamAyAnirAsArtha vicintya bhagavAMstvaran / guTikAM sarvasiddhAM ca garuDAya dadau hriH|| 9 anayA na bhramo vIra tathetyuktvA mukhe'kSipat // evaM saMpreritaH patrI hariM kRtvA pradakSiNam / nizcakrAma khamAvizya jagAmAdbhutavegavAn // 11 tatra gatvA raNaM ghoraM daityasaMdhaiH suduHsaham / dRSTavAnakhilenAsau na kiMcijjJAtavAnkila // 12 tasmAdutpatya vegena gato'sau mAnasottaram / zailaM tuGgataraM durgamagamyaM marutAmapi // 13 vilokayanna dadRze gaurI(roM)sthAna(ne) ptnggraaH| tatrA''gatya bhujaMgArirdhvani sa zrutavAnkila14 gatvA samIpe dadRze mAyApazupatiM ttH| garuDo guTikAM kSipya mukhe na bhramamApa sH|| 15 jJAtvA buddhyA'tha daityo'yamiti nAyaM vRSadhvajaH / hA kaSTamiti coktvA ca rudamAgatya cArNavam kathayAmAsa vRttAntaM purataH kaiTabhadviSaH / / garuDa uvAcadeva jAlaMdhareNAyaM haro devo viDambitaH / umA pratAritA tena pApena cchadmarUpiNA // 17 zUrastvaM yadi govinda samaraM pratiyAhyataH / mAyAyuddhaM tu deveza kuru jAlaMdharaM prati // 18 tasya rAjJI mayA dRSTA pIThe jAlaMdhare zubhe / prAsAdabhUmyAM krIDantI vAdyagItAdivartane // 19 sA mundaratarA gauryA rambhorvazyoH zatAdapi / nedRzI mAnuSe loke na pAtAleSu tatsamA // 20 bhAryA te na samA vezyAnArINAM kA kathA hareH / yastAM spRzati dehena sa kRtArthaH pumAnbhavet // tava zyAlakapatnI ca hara tvaM nAM raimApriya / zaMkarasyopakAraM ca kuru caivA''tmanaH sukham 22 nArada uvAcadhrutvA tArkSyasya vacanaM taM nirbhaya' rmaapriyH| samyagvyavasya copAyaM visasarja drutaM dvijama 23 zriyaM pratArya saMchAdya maJcake pItavAsasA / nirgato'nyena rUpeNa yogamAyAvalena ca // 24 1 pha. haH / ApRcchaya pArvatI / 2 ca. 'gavAnsvayam / ga / 3 ru. rama priyAm / zaM / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 paJcadazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1269 vRndArikAnurAgeNa mohito madhusUdanaH / dRSTvA hAre tu gacchantaM praticchannaM yudhiSThira // 25 zeSo'pyanyatamenAsau rUpeNA''gatya kezavam / jagAda bhaktyA tvaM tiSTha mamAnujJAtumarhasi // 26 kiM karomi ka gacchAmi brUhi kArya janArdana / sadA tava mukhaM dRSTvA bhokSyAmIti bhavetsukham // zrIbhagavAnuvAcajAlaMdharastriyaM ramyAM hariSye harakAraNAt / pArvatyAzyopakArAya saMchAdya svAtmanastanum // 28 ehi yAmo vayaM bandho kAntAraM duratikramam / vRndAkarSaNasiddhyarthamityuktvA tau vanaM gatau 29 tato viSNuzca zeSazca jaTAvalkaladhAriNau // AzramaM cakratuH puNyaM sarvakAmaphalapradam // 30 tayoH ziSyAH praziSyAzca babhUvuH kAmarUpiNaH / siMhavyAghravarAhAca RkssvaanrmrkttaaH|| 31 atha tasminvane vRndAM mtrennaa''krssyddhriH| tasyA hRdayasaMtApaM cakAra madhusUdanaH // 32 etasminnantare rAjJI tApamugramupAgatA / cAmarAMvAlayAmAsa divyastrIkaracAlitAn // priyasyA''gamanaM tanvI cintayantI muhumuhuH| candanAguruliptAGgI mUcho yAti hi stvrm|| 34 turyayAme vibhAvAzcaturdazyAM nRpaanggnaa| svanaM dadaze bhayadaM vaidhavyamayasUcakam / / jAlaMdharaziraH zuSkaM marditaM pANDubhasmanA / gRdhreNA''kRSTanayanaM chinnakarNAgranAsikam // 36 muktakezI karAlAsyA kRSNavarNA'ruNAmbarA / cakhAda kAlI raktAsyA haste vidhRtkhrpraa|| 37 IdRzaM dadRze svamaM tathA''tmAnaM viDambitam / daityakSayaguNopetaM sA dadarza nRpAGganA // 38 tataH prabuddhA'surarAjapatnI gItena vAdyena ca mAgadhAnAm // geyaprabandhaiH stavanairvacobhirvazastavaiH kiMpuruSaprapAThitaiH // tatastAnsakalAJzrAntAndhanaM dattvA prasAdajam / nivArya vibhAnAhUya svamaM dRSTaM nyavedayat // 40 taM svamaM brAhmaNAH zrutvA tAmUcuH shaastrpaargaaH|| dvijA UcuHdevi duHsvamamatyugramacintyabhayadAyakam / dehi dAnaM dvijAtibhyo vacintyabhayanAzakam // 42 dhenUrvAsAMsi ratnAni gajAMcA''bharaNAni ca / . nArada uvAcabrAhmaNAH parisaMtuSTAH siSicustAM nRpastriyam / / abhiSiktA'pi sA vRndA jvareNa paritApyate / / visRjya viSapravarAnbhAsAdamagamattadA / tatra sthitA'pi svapuraM dadRze dIptamaGganA // 45 tataH svakarmaNA rAjannAkRSTA hariNA tu sA / na zazAka gRhe sthAtuM tato rAzI vanaM yayau // 46 rathamazvatarIyuktaM smaradUtIsakhIvaham / samAruhya kSaNAttanvI prAptA saubhAgyakAnanam // 47 nAnAvRkSasamAyuktaM nAnApakSigaNAnvitam / puSpaprasravaNopetaM svarganArIvibhUSitam // 48 mandAnilapravezo'sti yatra nAnyasya kasyacit / vanaM vRndArikA dRSTvA sasmAra patimAtmanaH 49 kathaM jAlaMdharaM vIraM drakSyAmi prAptamagrataH / sA tatra ma sukhaM lebhe vivezAnyatamaM vanam // 50 sakhIrathasamAyuktA viSNumAyAvimohitA / tato vilokayAmAsa vipinaM tarusaMkulam // 51 urupASANasaMruddhaM kuraGgAkSIbhayAvaham / siMhavyAghrabhayAkIrNa zRgAlavyAlasevitam // 52 drumaiH spRzacchikhAkAzairguhAsu dhvAntapUritam / vanaM vilokya sA bhImaM cakitA capalekSaNA 53 39 1pha.m / gadya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1270 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe smaradUtIM sakhIM vRndA jagAda rathavAhinIm / rathaM preSaya me zIghraM smaradUti gRhaM prati // 54 smaradUtiruvAca - nAhaM jAnAmi digbhAgaM nayAmi ka rathaM sakhi / zrAntA azvAH pravartante mArgazcAtra na vidyate 55 prerito daivakenApi syandano yAtu yatra ca / atra ko'pi ca mAMsAdo bhakSayiSyati nAnyathA 56 nArada uvAca - ityuktvA sA drutatarA rathaM zIghramavAhayat / sa ratho vegataH prApto yatra siddhA mudA'nvitAH 57 tatra siddhAzca dRzyante kAnanaM ca bhayAvaham / na yatra pravalo vAyurna zabdaH pakSiNAmapi / / 58 na ca tejaHprakAzo'sti na jalaM pradizo dizaH / tatra prAptarathasyApi lakSaNe'bhUdviparyayaH // 59 azvataryo na Sante na ca zabdazva nemijaH / na calanti patAkAzca ghaNTikA na kaNanti ca 60 na svananti mahAghaNTA dhvajastambhe nivezitAH / vilokyaivaMvidhaM prAha tatra vRndA sakhIM prati 61 vRndovAca smaradUti ka yAsyAmo vyAghrasiMhabhayaM vanam / na gRhe na sukhaM rAjye mama jAtaM vane sakhi || 62 smaradUtiruvAca - zRNuSva devi pazya tvaM puraH zailo'tidAruNaH / dRSTvA'grato na gacchanti turaMgyo bhayavihvalAH 63 nArada uvAca -- tasyAstadvacanaM zrutvA saMtrastA sA nRpAGganA / dRSTvA hAraM svakaNThasthaM syandanAcchIghramutthitA // 64 etasminnantare prApto rAkSaso bhISaNAkRtiH / tripAdaH paJcahastazca saptanetro'tidAruNaH // 65 piGgalo vyAghrakarNazca siMhaskandhastathAnanaH / vihaMgezasamAH kezA lambante rudhirAruNAH // 66 taM dRSTvA padmakozAGgI sahasA sabhayA'bhavat / netre karAbhyAmAcchAdya cakampe kadalIva sA / / 67 pratIhArI pratodaM tu tyaktvA rAjJImabhASata / bhItA mAM trAhi devi tvamayaM dhAvati bhakSitum // 68 etasminnantare prApto rAkSaso rathasaMnidhau / rathamutkSipya hastenAbhrAmayaccAzvinIyutam // 69 sA rAjJI patitA bhUmau mRgI vyAghrabhayAdiva / smaradUtI tarormUle chinnA'zokalatA yathA // 70 tatastAzcAzvinIH sarvA bhakSayAmAsa rAkSasaH / tena rAjJI dhRtA haste siMhenebhavadhUriva // 71 tAmuvAca tato rakSaH prANaiste kAraNaM yadi / tava bhartA hataH saMkhye hareNeti zrutaM mayA // mAmAsAdyAdya bhartAraM ciraM jIvAkutobhayA / pivAtha vAruNIM svAdvIM mahAmAMsasamanvitAm // zRNvatIti vaco rAjJI gatasattvA ivAbhavat / / 72 73 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe jAlaMdharopAkhyAne zrImanmAdhavamAyAkathanaM nAma paJcadazo'dhyAyaH // 15 // AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 32481 atha SoDazo'dhyAyaH / nArada uvAca nArAyaNastadA devo jaTAvalkaladhAryatha / dvitIyo'nucarastasya hyAyayau phalahastavAn // tau dRSTvA smaradUtI sA vilalApa mRgekSaNA / tacchrutvA vacanaM tasyAH procatustAM ca tAvubhau // 2 1 1 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 SoDazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1271 tApasAvUcatu:bhayaM mA gaccha kalyANi tvAmAvAM trAtumAgatau / vanaM ghoraM praviSTA'si kathaM duSTaniSevitam / / 3 nArada uvAcaevamAzvAsya tAM tanvIM rAkSasaM prAha mAdhavaH / mAdhava uvAcamuzcemAmadhamAcAra mRdvaGgI cAruhAsinIm / re re mUrkha durAcAra kiM kartuM tvaM vyvsthitH|| 5 sarvasvaM lokanetrANAmAhAraM krtumudytH| bhavapuNyaprabhAvayaM haMsyetAM maNDanaM bhuvaH // adya lokaM nirAlokaM kaMdarpadapavarjitam / kariSyasyadhunA tvaM ca hatvA vRndArikAM vane // tasmAdimAM vimuzcA''zu sukhaprAsAdadevatAm // nArada uvAcaiti zrutvA harervAkyaM rAkSasaH kupito'bravIt / rAkSasa uvAcasamarthastvaM yadi tadA mocayAdyaiva matkarAt // nArada uvAcaityuktamAtre vacane mAdhavena krudhekSitaH / papAta bhasmasAdbhUtastyaktvA vRdAM suduurtH|| athovAca pramugdhA sA mAyayA jagadIzituH / vRndovAcakastvaM kAruNyajaladhe yenAhamiha rakSitA / zArIraM mAnasaM duHkhaM saMtApaM tapasAM nidhe // 11 tvayA madhurayA vAcA hRtaM rAkSasanAzanAt / tavA''zrame tapaH somya kariSyAmi tapodhana // 12 tApasa uvAcabharadvAjAtmajo'haM vai devazarmeti vizrutaH / vihAya bhogAnakhilAnvanaM ghoramupAgataH // 13 anena vaTunA sArdha mama ziSyeNa kAmagaH / vahuzaH santi cAnye'pi macchiSyAH kaamruupinnH|| tvaM cenmamA''zrame sthitvA cikIrpasi tapaH shubhe| ehi rAjyaparaM yAmo vanaM dUrasthitaM yataH 15 nArada uvAcaityuktvA rAjapatnI tAM yayo prAcI dizaM hariH / vanaM pretapizAcAvyaM mandagatyA nraadhip||16 vRndArikA'zrupUrNAkSI tasya pRSThAnugA yayau / smaradUtI ca tatpRSThe mAM pratIkSetivAdinI // 17 atrAntare durAcAraH ko'pi pApAkRtirvane / jAlaM prasArayAmAsa tadyadA jIvapUritam // 18 tataH saMkocayAmAsa tajAlaM pApanAyakaH / jAlasthAMstu tadA jIvAnupAhRtya mumoca ha // sa ca vyAdhaH striyau dRSTvA smaradUtI jagAda nAm / / smaradUtiruvAcadevi mAmattumAyAti kare gRhNAti mAM sakhIm // nArada uvAcavRndA tayaktiM zrutvainaM vikRtAsyaM vyalokayat / vIkSya taM bhayavArtana nirdhUtA sindhunamiyA // 21 1 pha. degca-eSA tyaktA mayA zIghramAtmAnaM rakSa durmate / ityuktvA tApamaM rakSaH khaDgapANiradhAvata / huMkAreNaiva taM bhasma cakAra madhusadanaH / vilokya tApasavalaM gajJI tApasamabarvAt / k| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1272 mahAmunizrIvyAsapraNItaM- [ 6 uttarakhaNDe dudrAva vikalaM zubhraM (2) smaradUtyA samaM vane / vidravantI samaM sakhyA tApasAzramamAgatA / / 22 sA tApasavane tasmindadarzAtyantamadbhutam / pakSiNaH kAJcanamakhyAnAnA zabda samAkulAn / / 23 sA'pazyaddhemapadmADhyAM vApIM tu svarNabhUmikAm / kSIraM vahantIM saritaM sravanti madhu bhUruhAH ||24 zarkarArAzayastatra modakAnAM ca saMcayAH / bhakSyANi svAdusarvANi bahUnyAbharaNAni ca / / 25 bahuzastAni divyAni nabhasaH saMpatanti ca / krIDanti harayastRptA utpatanti patanti ca / / 26 maThe'tisundaraM vRndA taM dadarza tapasvinam / vyAghracarmAsanagataM bhAsayantaM jagatrayam // tamuvAca vibho pAhi pAhi pApadhikAdatha / tapasA kiMca dharmeNa maunena ca japena ca // bhItatrANAtparaM nAnyatpuNyamasti tapodhana / evamuktavatI bhItA sAlasAGgI tapasvinam // tAvatprAptaH sa duSTAtmA sarvajIvaprabandhakaH / vRndA devI bhayatrastA harikaNThaM samAzliSat // sukhasparzabhujAbhyAM sA'zokavallIva liGgitA / / 27 28 29 hariruvAca dassliGgabhAvena punareva bhaviSyati / ziraH sarvAGgasaMpannaM tvadbharturadhikaM guNaiH // atha tvaM pramade gaccha patyarthe citrazAlikAm || nArada uvAca - 31 sA citrazAlAmityuktA viveza muninA tadA / divyaparyaGkamArUDhA''gRhya kAntasya tacchiraH 32 cakArAdharapAnaM sA mIlitAkSyatilolupA / yAvattAvadabhUdrAjanrUpaM jAlaMdharAkRti || tatkAntasadRzAkArastadvakSAstadvadunnatiH / tadvAkyastanmano bhAva stadA''sIjjagadIzvaraH || 33 atha saMpUrNakAyaM taM priyaM vIkSya jagAda sA // nArada uvAca - ityAdivacanaistena vRndA saMsmAritA tadA / tAmbUlaizca vinodaizca vastrAlaMkaraNaiH zubhaiH // atha vRndArikA devI sarvabhogasamanvitA / priyaM gADhaM samAliGgaya cucumba ratilolupA || mokSAdapyadhikaM saukhyaM vRndAmohanasaMbhavam / mene nArAyaNo devo lakSmIpremarasAdhikam // vRndAviyogajaM duHkhaM vinodayati mAdhave / tatkrIDAcAruvilasadvApikArAjahaMsake // tadrUpabhAvAkRSTo'sau padmAyAM vigataspRhaH / abhUdvRndAvane tasmiMstulasI rUpadhAriNI // vRndAGgasvedato bhUmyAM prAdurbhUtA'tipAvanI / vRndAGgasaGgajaM svedamanubhUya sukhaM hariH // 1. 'huvastrANi di / 34 vRndovAca tava kurve priyaM svAminbrUhi tvaM svaraNaM ca me // nArada uvAca - vRndAvacanamAkarNya prAha mAyAsamudrajaH // mAyAjAlaMdhara uvAca --- 37 zRNu devi yathA yuddhaM vRttaM zaMbhormayA saha / priye rudreNa raudreNa cchinnaM cakreNa me ziraH // tAvattvatsiddhiyogAcca tvaddrutena mahAraNAt / chinnaM tadatra cA''nItaM jIvanaM te'GgasaGgataH / / 38 priye tvaM madviyogena bAle jAtAsi duHkhitA / kSantavyaM vipriyaM mahyaM yattvAM tyaktvA raNaM gataH // 35 36 40 41 42 43 44 45 i Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 SoDazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1273 dinAni katicinmane zivakArya jagatpatiH / ekadA suratasyAnte svAMsakaNThe tapasvinam // 46 vRndA dadarza saMlagnaM dvibhujaM puruSottamam / taM dRSTvA mAha sA kaNThAdvimucya bhujabandhanam // 47 vRndovAcakathaM tApasarUpeNa tvaM mAM mohitumAgataH // nArada uvAcanizamya vacanaM tasyAH sAntvayanmAha tAM hriH|| - hariruvAcazRNu vRndArike tvaM mAM viddhi lakSmImanoharam / tava bhartA haraM jetuM gaurImAnayituM gataH // 50 ahaM zivaH zivazcAhaM pRthaktvena vyavasthitau / jAlaMdharo hataH saMkhye bhaja mAmadhunA'naghe // 5. nArada uvAca-- iti viSNorvacaH zrutvA viSaNNavadanA'bhavat / tato vRndArikA rAjankupitA pratyuvAca ha // 52 vRndovAcaraNe baddho'si yena tvaM jIvanmuktaH piturgirA / vividhaiH satkRto ratnairyuktaM tasya hRtA vdhuH|| 53 patirdharmasya yo nityaM paradArarataH katham / Izvaro'pi kRtaM bhuGkte krmetyaahurmniissinnH|| 54 ahaM mohaM yathA nItA tvayA mAyAtapasvinA / tathA tava vadhUM mAyAtapasvI ko'pi nepyati // 55 nArada uvAcaiti zasastayA viSNujaMgAmAdRzyatAM kSaNAt / sA citrazAlA paryaGkaH sa ca te'tha plvNgmaaH||56 naSTaM sarva harau yAti vanaM zUnyaM vilokya sA / vRndA prAha sakhI pazya jihyaM tadviSNunA kRtam / / tyaktaM puraM gataM rAjyaM kAntaH saMdehatAM gtH| ahaM vane viditvaitatka yAmi vidhinirmitA // 58 manorathAnAM viSayamabhUnme priyadarzanam / prAha nizvasya caivA''liM rAjJI vRndA'tiduHkhitA 59 [*mama prAptaM hi maraNaM tvaM yAhi smaradUtike / ityuktA sA tadA prAha mama tvaM prANarUpiNI] 60 tasyAstathoktamAkarNya itikartavyatAM tataH / vane nizcitya sA vRndA gatvA tatra mahatsaraH // 61 vihAya duHkhamakarodgAtrakSAlanamambunA / tIre padmAsanaM baddhvA kRtA nirviSayaM manaH // 62 zoSayAmAsa dehaM svaM viSNusaGgena dUSitam / tapazcacAra sA'tyugraM nirAhArA sakhIsamam // 63 gandharvalokato vRndaamthaa''gtyaapsrognnH| prAha yAhIti kalyANi svarga mA tyaja vigraham 64 gAndharva zastrametatribhuvanavijayi zrIpatistoSamagryaM nIto yeneha vRnde tyajasi kathamidaM tadvapuH prAptakAmam / kAntaM te viddhi zUlipravarazarahataM puNyalabhyasya bhUSA svargasya tvaM bhavAdya drutagati ca vimAnaM caNDi bhadre bhaja tvam // 65 zrutvA zAstraM vadhUnAM jaladhijadayitA vAkyamAha prahasya svargAdAhRtya muktA tridazapativadhUzcAtivIreNa patyA / Adau pAtraM sukhAnAmahamamarajitA preyasI tadviyuktA nirduSTA tadyatiSye priyamamRtagataM prAmuyAM yena caiva // * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. a. pustakasthaH / . pha. 'zcAmaragrAhiNI me / A / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1274 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe ityuktvA sasakhI vRndA visasarjApsarogaNAn / tatprItipAzabaddhAste nityamAyAnti yAnti c|| yogAbhyAsena vRndA'tha dagdhvA jJAnAgninA guNAn / viSayebhyaH samAhRtya manaH prApa tataH param 69 dRSTvA vRndArikAM tatra mahAntazcApsarogaNAH / tuSTuvurnabhasastuSTA vavRSuH puSpavRSTibhiH // zuSkakASThacayaM kRtvA tatra vRndAkalevaram / nidhAyAgniM ca prajvAlya smaradUtirviveza tam // 70 dagdhavRndAGgarajasA bimbava'dgolakAbhakam / kRtvA tadbhasmanaH zeSaM mandAkinyAM vicikSipuH // 71 yatra vRndA parityajya dehaM brahmapathaM gatA / AsIdvRndAvanaM tatra govardhanasamIpataH // devyo'tha svargametya tridazapativadhUsattvasaMpattimAhu 72 aat stanizamya pramuditamanaso nirjarAdyAzca sarve // zatroH pratyasya tasya prabalatarabhayaM bhImabherInijaghuH 73 zrutvA tatrAsssanasthaH parijananivaho nAma zumbhazubhasya // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe jAlaMdharopAkhyAne vRndAyA brahmapadaprAptirnAma SoDazo'dhyAyaH // 16 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH - 32554 atha saptadazo'dhyAyaH / --- yudhiSThira uvAca kathaM jAlaMdharI gaurIM hararUpadharI mune / dRSTvA cakAra kiM tatra tanme kathaya vistarAt // nArada uvAca - 2 yadA mAyAzivastatra prArthayagirijAM prati / tataH sA cukSubhe rAjankicinnovAca taM prati // anAturasya devasya prAptasya tapasA mayA / na yuktamiti nizcitya pArvatI nA''ha taM nRpa / 3 sA na tatra pratIkAraM dRSTvA tasya ca pazyataH / nirgatA tata utthAya dadarzAsskAzavAhinIm // 4 gaGgAM vAsocitAM matvA bhavAnI tapase yayau / purA'pi tapasA labdho mayezaH sAMprataM tathA // 5 ityavrajaccintayantI sakhIbhiH sahitA tataH / puraH kSIranibhAM rAjanpArvatI gaganAtparam / / mandAkinIM dadarzAtha patantIM mAnasottare / hAramAlAmivA''yAntIM viviktAM gaganasrajaH // mandAkinyAH payaHpUro hyAkRSTaH svargato yathA / zrutInAM pUradhAreva brahmaNo vadanacyutA || dRSTvA sumuditA gaGgAM snAtvA cAsslisamanvitA / saMpUjya svatanuM pazcAnniviSTA svarNadItaTe || parasparamathA''lokya gaurI prAha sakhIM jayAm / / 6 7 8 gauryuvAca - tvaM gaccha madvapuH kRtvA tatsamIpaM sati zRNu / jAnIhi tattvaM kiM zaMbhuryadvA cAnyo bhaviSyati / / yadyasau tvAM samAliGgaca kurute cumbanAdikam / tadA mAyAM samAsthAya jAnIhyasuramAgatam // 11 yadi cettvAM prati brUyAnmannimittaM zubhAzubham / asaMzayaM pinAkI syAdatrA''gatya bravIhi mAm // nArada uvAca - ityAdiSTA jayA devyA gatA gaGgAdharAntikam / tAmAyAntIM sa dRSTvA ca bhRzaM manmathapIDitaH 13 cakArA''liGganaM tasyA gaurIrUpeNa bhAvayan / tato jAlaMdharaH sadyo vIrya svaM pramumoca ha / 14 14. bola / 1 . mbhAsurasya / 3 pha. muduH / 4 ca. ja. svarA / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 saptadazo'dhyAyaH ] . . pamapurANam / 1275 alpendriyazca saMjAto vegataH kurunandana / tayA sa prodito daityo na tvaM rudro bhaviSyasi // 15 alpavIryo'dhamAcAro nAhaM gaurI hi tatsakhI / ityuktvA nijamAsthAya rUpaM sA mAha taM punH|| anena balapAtena hatastvaM hi pinAkinA / iti jJAtvA ca saMprAptA tatra gatvA'brIdumAm // 15 jayovAcadevi jAlaMdharoM hyeSa na zaMbhustava vallabhaH / / nArada uvAca tato bhayArtA haravallabhA'bhUdrutaM vivezAtha sarojamadhye / sakhyo bhramaryaH kamaleSu jAtA bhayena jAlaMdharajena rAjan / atrAntare vanagatAmadRSTvA tAM nRpAGganAm / bhItAstu rakSakAstasyAH satvaraM raNamAyayuH // 20 *raNe'rNavajarUpeNa yudhyantaM zambhunA'dbhutam / zumbhAsuraM vilokyocuste hRtA rAjavallabhA // 21 tataH zumbhena te pRSTAstaM natvocuH sasAdhvasAH / AtmanaH parihArArthe viSNumityasurezvaram 22 zrutvA vRndAM hRtAM trasto rudrAtyaktvA'tha saMgaram / zumbhena preSitau caNDamuNDau jAlaMdharaM prati // mAnasosaramAsAdya dAnavau vegavattarau / hararUpadharaM daityamUcaturviTapAntare / / 24 caNDamuNDAvUcatu:--- kiM tayA nRpazArdUla videzaM gatayA zriyA / arayo yAM na pazyanti bandhubhiryA na bhujyate // 25 jitaH zumbho hataM sainyaM deva rudreNa te raNe / eDhehi kuru saGghAmaM na tvaM pAmoSi pArvatIm // 26 pazcAnanasya mahiSIM kathaM prAmoti jambukaH / andhakAraH kathaM rAjanmAmoti savituH prbhaam||27 tava jAlaMdharAtpIThAddhatA rAjhI murAriNA / iti saMzrUyate vArtA tasmAttvaM kuru saMgaram // 28 raNe zarva vijityA''zu bhava sarvezvarezvaraH / athavA zivanArAcaiH khaNDito yAsi ttpdm||29 nArada uvAcaiti jAlaMdharaH zrutvA bhASitaM caNDamuNDayoH / niHsasAra girestasmAtsakrodho rktlocnH||30 caNDamuNDau samAzvAsya tyaktvA rUpaM harasya ca / gacchaJjAlaMdharo mArge durvAraNamuvAca ha // 31. jAlaMdhara uvAcapazya durvAraNedAnIM tatra yadviSNunA kRtam / mAyAmAzritya sA rAjI vRndA nItA''tmamaH pdm|| gRhe sthitasya jAmAturvizvasenaiva buddhimAn / nUnaM tasmai pradattvA ca kanyakA visRjenbudhH|| 33 jAmAtaraM gRhe naiva sthApayetsarvathA naraH / dhanadArAdikaM sarva sa gRhAti. zanaiH shnaiH|| 34 durvAraNa uvAcarAjanyatkriyate karma tattathaiva tu bhujyate / tvaM hartumAgato maurI hariNA te hRtA vadhaH // 35 tasya spaSTaM vacaH zrutvA kSaNaM maunI vyacintayat // jAlaMdhara uvAcakiM prayAmi haraM jetumathavA harimulvaNam / kAryadvaye samutpane yatparaM tatmakathyatAm // 37. durvAraNa uvAcayadi yAsi hariM jetuM haraH pRSThe haniSyati / hasiSyanti raNe zUrA yAtuM rudro na dAsyati // 38 * ayaM zokaH pha. pustakamyaH / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1276 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetasmAtpazupati jitvA kRtvA taM vshymaatmnH| pazcAtprayAhi govindaM yadi jAnAsi tatpadam 39 adhunA satvaraM vIra yAhi daityAnmahAbalAn / raNaM kuru mahAghoraM yathA saMpUjyase vudhaiH|| 40 nArada uvAcadezakAlocitaM zrutvA durvAraNavacastadA / yayau jAlaMdharo yoddhaM saha rudreNa yoginA // 41 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe jAlaMdharopAkhyAne jAlaMdharasya mAyArUpaparityAgo nAma saptadazo'dhyAyaH // 17 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32595 athASTAdazo'dhyAyaH / nArada uvAcaatha jAlaMdharo'pazyatkavandhacayabhISaNam / raNaM rudhiramAMsaughamajjAmedosthidurgamam // 1 tatra jAlaMdharo daityaH priyAharaNaduHkhitaH / raNe vilokayAmAsa vRSasthaM pArvatIpatim // 2 ghorAhibhogena vibhUSitAGgaM jaTAkalApe zazibhUSayA'Gkitam / netrAgnikIloparizobhitAGgaM bibhrANamIzaM sa dadarza sindhujH|| zIghra svarathamAruhya samudratanayo ruSA / saMkSepAtmAha taM zumbhaM tApaso nA''hatastvayA // 4 mAha jAlaMdharaM zumbhastApasena mahatvam / hantuM na zakyate'smAbhirharaH saGgrAmadurjayaH // iti zumbhoktamAkarNya sindhujaH krodhamUrchitaH / haraM padmasahasreNa daityasainyena saMvRtaH // 6 gRhItvA kAlakedAraM dhanurjAlaMdharo yayau / bANAstIkSNAnatisthUlAllohastambhAMstathA bahUn // 7 mumoca yudhi durdharSo varSanmegha ivA''game / AyAntaM rurudhuH sindhusUnuM zaMbhugaNA yudhi // 8 tato rudreNa raudraizca zaraughaistADito ruSA / rudravANaistadA tasya kavacaM bhuvi pAtitam // 9 vivarmA'pi babhau so'tha meghamukto yathA'calaH / punarjAlaMdharasyAGgaM zaMbhunA kIlitaM shraiH|| 10 rudhiraM bahu susrAva jAlaMdharazarIrataH / tenAzrurudhirogheNa plAvitA sakalA mahI // tato devA bhayaM jagmuH dAnavAzca cakampire / tyaktvA te pramathA vIra raNabhUmi prdudruvuH|| 12 nadyA iva parA mUrtiH prasRtA sarvato'pi ca / athA''hArNavajo rudraM dhanurdharavaro hyAsi // 13 idAnIM tatkariSyAmi yena gacchAsa saMkSayam / ityuktvA kAlakedAraM sazaraM pratigRhya tat // 14 zIghraM saMpUrayAmAsa zarairnAnAvidhaiH zivam / zivaH sahasrakoTIbhiH pUritAGgo raNe babhau // 15 vihaMgamairyathA''kAzaM vRkSairiva mahAgiriH / daityamuktaistathA bANairdRSTvA vyAptaM mahezvaram // 16 vIrabhadrastathA kopAjAlaMdharamadhAvata / apIDa yadameyAtmA samudratanayaM balI // 17 jAlaMdharo'tha saMkuddho vidhyanvANaH shsrshH| dhanuH zarAvrathaM chatraM sArathiM tilazaH shraiH|| 18 cakAra vIrabhadrasya sindhusUnuH pratApavAn / vIrabhadro'tha viratho hatavAngadayA'bdhijam // 19 tayaiva gadayA so'pi taM hatvA'pAtayadbhuvi / gadApahArapatitaM tamAlokyAtimUrchitam // 20 mANibhadro'tha samare jAlaMdharamadhAvata / atikruddhaM tamAyAntaM dRSTvA daityo mahAraNe // zarairvyastopakaraNaM sa cakAra nadImutaH / atha mUrchA parityajya uttasthau siMhavannadan // 22 vIrabhadrastanaH kopAnmANibhadraH pratApavAn / jannatuH parvatAbhyAM to vyomasthaM taTinIsutam // 23 1 . kha. ca. ja. jha, na. "nayastadA / sN| 2 kha. ca. ja. sa. a. saMkaSTaH praah| 3 pha. zastrairvya / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 aSTAdazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1277 tadaGge patitau dRSTvA parvatau tau vinadya ca / jaghAna muSTipAtena vIrabhadro nadIsutam // 24 maNibhadrazcaraNayodhRtvA sAgaranandanam / syandanAddhAmayAmAsa tadadbhutamivAbhavat / / maNibhadragRhIto'pi daityarATsa mahAbalaH / hatvA caraNaghAtena maNibhadramapAtayat // 26 jAlaMdharo mahAbAhurvIrabhadraM ca muSTinA / athA''gataH parivRto gaNaiH nndikeshvrH|| 27 zumbhastamAgataM dRSTvA rurodha saha sainikaH / dvaMdvayuddhairathA''jagmuH gaNA daityAH parasparam // 28 zumbhaH zilAdajaM rAhumahAkAlaM raNe yayau / kolAhalaM nizumbho'tha ketuH kAlamadhAvata // 29 zailodaro guhaM jambho mAlyavantaM mahAbalaH / mahApAoM yayau caNDaM caNDIzo romakaNThakam // 30 vikaTAsyo'ya vai bhRGgimurunetro vinAyakam / evaM daityezvaraiH sArdha gaNAnAmadhipA yyuH|| 31 atha zumbhAyudhairvANaiH prahatazca shilaadjH| cUrNIcakArAdiGgaiH kapituNDo mhttraiH|| 32 zumbhastenAditaH zaktyA zilAdaM ca(da) jaghAna tam / mahAkAlo jaghAnAtha taM rAhuM raNamUrdhani zaktyA'tha tasya hatavAnsyandanaM sa mahAdriNA / kolAhalo hataH zaktyA nizumbhena pratApavAn zaktiM gRhItvA hyahanadrathaM sArathinA saha / virathenAtha daityena bhRzakruddhana saMyuge // 35 kolAhalo'surendreNa sahasraphaNinA hataH / taM hatvA cAtivegena rathaM caanymupaagtH|| 36 phaNacakrahataH saMkhye kSaNAnmUrchA vihAya ca / svarathAcchIghramuttIya gRhItvA khar3acarmaNI // 37 sarva cakre nizumbhasya sa rathAdyasinA pRthak / punaH svarathamAruhya daityaM bANairatADayat // 38 nizumbho'pyatiroSAcca tatparAkramavismitaH / zaktyA mahAbalastasya rathaM sAzvaM nyamUdayat // 39 kolAhalo raNe dhAvannizumbhaM viratho balI / gataH sa virathaM cakre sarathaM bhujabandhanAt // 40 ketupucchaM gRhItvA ca bhrAmayAmAsa cAmbare / kAlazcikSepa so'pyadriM sa ciccheda giriM javAt // taM nagaM cUrNitaM dRSTvA tADayAmAsa muSTinA / kAlacUrNitasarvAGgaH ketunA prAdravadbhayAt / / 42 zailodaro raNe skandaM jaghAna gadayorasi / SaDAnano'pi taM zaktyA hatvA bhUmAvapAtayat // 43 zaktimahAreNa mRtaM dAnavaM vIkSya ssnnmukhH| jagarja tatra vai citraM yathA krauJce vidArite // 44 mAlyavAnatha bANodhairjambhamabhyadravadraNe / jambho'pi sAyakaistIkSNabhitvA taM mUrchitaM jahA~ // 45 mahApAoM rathaM dhRtvA vANAdhairvAjivarjitam / lIlayaiva ca khe nItvA vyazvaM cnnddmpaatyt||46 vyazvaM rathaM vilokyAtha tatazcaNDo'grahIddAm / ApatantaM mahApAI caNDastaM gadayA'hanat / / 47 acintyaiva gadApAtaM so'suro bhRzadAruNaH / prahatya muSTinA caNDaM pAtayAmAsa bhUtale // 48 caNDIzazastrAbhihato romakaNTho mahAsuraH / caNDIzaM pAdayodhRtvA rathaM(tha)mUrdhni nyapAtayat // 49 papAta sahasA bhUmau yayau taM bhIpaNakSaNam * / urunetreNa samare hato lambodaraH shraiH|| 50 dantenorasi taM hatvA pAtayAmAsa bhUtale / urunetraH kSaNAcchAntimAgatyA''khurathaM kSaNAt // 51 jaghAna mudreNA'sau mUrdhni sindUramaNDite / gaNezvaraH paTTizena jaghAnorasi dAnavam // 52 tanmukhAdatha niSkrAnto navazIrSo'suro mahAn / aSTAdazabhujo rAjanso'pyadhAvata zAMkarim 53 navazIrSorunetrAbhyAM raNe ruddho vinAyakaH / jarjarIkRtadeho'pi jagrAha parazuM russaa|| 54 tena ciccheda zastrANi tayorAjo gaNezvaraH / ruddhaM gaNezvaraM dRSTvA tAbhyAM saMkhye'tha pnnmukhH||55 zIghramAgatya senAnIrjaghAna navazIrSakam / navazIrSa raNe hatvA urunetramadhAvata // * atra kiMcitTitamiti pratibhAti / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1278 mahAmunizrIvyAsapaNItaM--- [ 6 uttarakhaNDeskandaH svazaktighAtena pAtayAmAsa taM nRpa / pazyaJjAlaMdharaH skandaM yayau sainyena sNvRtH|| 57 putraprItyA'surAnhantuM sagaNaH zaMkaro'pi ca / tato ghorataraM yuddhmbhuuddbhutsainyyoH|| 58 harasindhujayoyuddhe gataprANe va rodasI / atha jAlaMdharaH kruddho bANaM saMdhAya dAruNam // 59 sahasrazatasaMkhyAkaiH patraiH sarvatra bhUSitam / daityendrastena bANena lalATe'tADayacchivam // 60 mamajA''pulamaryAdaM lalATe zaMkarasya ca / bhAle zazAGkavacchaMbhoH sa rarAja mhaambhH|| 61 yathA''dityo hi dharmAnte saMdhyAkAle'mbudAgame / atha rudro mahAvANaM jagrAha jvalanopamam 62 yasya vege tu pavanaH phale yasyAgnibhAskarau / kAlo granthiSu sarveSu zare devI dharA sthitA // 63 harastena zareNA''zu vivyAdha hRdi sindhujam / tena bANaprahAreNa rudhiraughpriplutH|| 64 papAta zarabhinnAGgo vajAhata ivAcalaH / tadA daityAH samAkrandaJjagarjuH pramathAstathA // 65 sindhujaM mUrchitaM dRSTvA rurudhurdAnavAH zivam / rakSArthamudyatAH kecitkecittaM paritaH sthitAH // 66 yAvajjAlaMdharo mUrchA prApto vijayanandana / tAvadrudreNa nArAcairhatA jAlaMdharI cmuuH|| 67 cirAjAlaMdharastyaktvA mUrchA sainyaM hataM nRp| dRSTvA bhayAnvitaH senAM vikIrNA ca tathA raNe 68 tataH kAvyaM sa sasmAra manasA paramaM gurum / smRtastena tvaranmAptaH kavirjAlaMdharaM prati // svasti kRtvA jagAdAtha bhArgavaH sindhunandanam // bhArgava uvAcakiM karomi mahArAja tava kArya mahAbala // nArada uvAcaiti kAvyavacaH zrutvA bhArgavaM bahu mAnayan / natvA gurumuvAcAya rAjaJjAlaMdharastathA // 71 rAjovAcajIvayaitAnmRtAndaityAnkave sarvAnsamantataH // nArada uvAcaityuktaH sindhujenA''jo sainyaM tatra vyalokayat / paJcaviMzatsahasrANi yojanAnAM pramANataH 73 daityAgarathasaMkIrNa hyuparyupari pArthiva / ucchrAye pazcanavarti yojanAni mahIcitam // 74 yodhavAhanadehaudhairavapUrNA dharAM tataH / matrodakena cAbhyukSya daityAnutthApayatkaviH // 75 yAvadrudro jaTAjUTaM bavandha bhujagerdRDham / tAvatkAvyena tatsainyaM matreNotthApitaM nRpa // 76 vyAghrA yathA kesariNaM gajendraM sUkarA yathA / AgatAndAnavAndRSTvA cintayAmAsa zaMkaraH // 77 kimetadiha saMyAtaM mRtAnsRjati kutracit / dadarza cintayankAvyamiti tasmiraNe bhvH|| 78 jIvayantaM raNe daityAndhAvantaM vegavattaram / tataH kruddho mahAdevaH zukraM hantuM mano dadhe // 79 trizUlaM manasA''jJAya rahazcovAca taM kaviH / / 80 kaviruvAcabrAhmaNaM mAM kayaM haMsi sarvavidyAvizAradam / brahmahatyA mAya hate tava rudra bhaviSyati // 81 nArada uvAcaiti zrutvA kavervAkyaM mUlaM tatyAja zaMkaraH / smRtvA tatpUrvavRttAntaM yallamaM brahmaNaH shirH|| 82 11. 'ja jAlaMdhara ma / 1 pha. 'stadA / rA' / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 ekonaviMzo'dhyAyaH ] pamapurANam / 1279 brAhmaNo na hi intavyo haranmANAnapi priyAn / ayaM tu jIvayandaityAbhigrAyaH sarvathA mayA 83 tasmAdenaM kSipAmyAzu strIyonau daityajIvanam / evamuktavataH zaMbhostRtIyanayanAdrutam // 84 kRtyA vivAsA cAtyugrA(cotpannA) muktakezI mhodraa| sthUlalambastanI yonidaMSTrAlocanabhISaNA AjJApayati sa tayA proktastAmabravIcchivaH // ziva uvAcakRtye tvaM dAnavAcArya svayonau kSipa durmatim / yAvajjAlaMdharaM hanmi tAvadenaM bhage vaha // 86 hate jAlaMdhare daitye pazcAnissArya mocaya // nArada uvAcahareNokteti sA kRtyA bhArgavaM samadhAvata / papAta bhUmau tAM dRSTvA kavidaityAH pradudruvuH // 88 kezeSvAkRSya dhunvAnA nagnamAliGgya bhArgavam / yonau dadhAra sA kRtyA hasantI jynndn||89 bhage kSisaM guruM dRSTvA yaavjjaalNdhro'surH| saMdadhe mArgaNAMstAvatsA kRtyA'dRzyatAM gatA // 90 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe nAradayudhiSThirasaMvAde jAlaMdharopAkhyAne zukrayonipravezo nAmASTAdazo'dhyAyaH // 18 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-32685 athaikonaviMzo'dhyAyaH / nArada uvAcaatha jAlaMdharaH prAha rakSA''tmAnamitaH zivam / zivAya tvAM kSipAmyAzu yatrAsti madhusUdanaH1 pazcAbrahmANamAkRSya pAtayiSyAmi sAgare / dhRteSu yuSmAsu yadA ( yadA mayA dhRtA yUyaM ) tadA sarvezvaro hyaham // ityuktvA sainyasaMbhAraM nyasya zumbhAsurAdiSu / bhaTaiguptaM nizumbhAdyaizcaturaGgamanantakam // 3 zumbho nizumbhaH pheMkAro bheruNDo dhUmralocanaH / keturbiDAlajaGghazca rAhurduvAraNo myH|| 4 kAlAsuro'tha lavaNo bhUmiretondhakAsuraH / raktavIyodayazcaNDo muNDazca detypuNgvaaH|| 5 sarvAnevodyatAndRSTvA saMkhye dAnavapuMgavAn / rurudhuH samare rAjavIrabhadrAdayo gnnaaH|| tato yuddhamabhUddhoraM tumulaM lomaharpaNam / patanti pramathA yatra detyAzcApi ksstaaturaaH|| atha zumbhAdibhirdaityeH sarvazastrairmahAmRdhe / hatAH peturgaNAzcAnye palAyAMcakrire nRpa // gaNAnvijitya samare rurudhurdAnavAH zivam / varSantaH zaradhArAbhirghanA merugiriM yathA // 9 tataH pinAkamAkRSya vRSabhopari bhairavaH / jaghAna vANanivahairdAnavAnsamarAGgaNe // tIkSNApraistu kSuraprakhyairdAnavAnahanabalI / kecinnandIpahAreNa petuH saGghAmamardhani // bANaizca jarjarAnkRtvA shumbhaadiinvRssbhdhvjH| zeSaM sainyaM jaghAnA''zu zastrAstraiH samarAGgaNe // 12 gajenararhayaiAptaM patitaH samarAGgaNam / babhUva vananirminnaH parvatairiva bhUtalam / / atha mAyAmayIM gaurI vidadhe sindhunandanaH / sondaryaguNasaMpannAM sarvAlaMkArabhUSitAma || umAM (jayAM) mAyAmayIM kRtvA tAmuvAcAdhinandanaH / / mo4 , vdo kha. 'nye pratApa ca / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1280 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDejAlaMdhara uvAcagaccha tvaM purato rudraM vimohaya raNe drutam // nArada uvAcaityuktA daityapatinA yayau mAyAmayI jayA / raNe gatvA zivasyAgre muktakezI ruroda ha // 16 pRSTA hareNa sA prAha mAnasottaraparvatAt / hRtA tava priyA deva pArvatI sindhusUnunA // zrutveti vacanaM tasyAstAmuvAca vRSadhvajaH // ziva uvAcajaye tvamehi vRSabhaM tvAM hariSyanti dAnavAH / / nArada uvAca --- tato vRSabhamAruhya jayA cA''liGgaya zaMkaram / prAha prayAmi pArvatyA na jIvAmi vinA hara 19 candraM zaMbhujaTAviSTaM gRhItvA vRSabhAdrutam / avarohata sA mAyA mAyAtyakto raNaM yayau // 20 tato gaurI hRtAM zrutvA cintayAmAsa zaMkaraH / daityamAyAparipvakto nA''tmAnaM bubudhe nRpa // 21 etasminnantare prAptaH sainyena mahatA vRtH| mAyAmRDAnI svarathe nidhAyArNavajaH zivam // 22 jAlaMdharajaye tadvadAsIdvA tatra nisvanaH / cacAla vasudhA yena prtinedurmhiidhraaH|| 23 harasya darzayAmAsa pArvatI sindhunandanaH / rudro'pyarirathasthAM tAM dadarza nijavallabhAm // 24 viyogavidhurAM dInAM tanvImAturalocanAm / hA nAtha priya rudretiprajalpantIM punaH punH|| 25 prauDhavairirathe dRSTvA pASaNDisthA yathA shrutiH| gaurI dadhyau tathA sthANuH kathaM prApyA priyA mayA // vilalApa tataH zaMbhurdaityamAyAvimohitaH / madrAmA dAnavaiH kAnte hRtA'si tvaM kathaM priye // 27 zokamohaplutaM dRSTvA zaMkaraM sAgarAtmajaH / jagAda prahasanvAkyaM kazcitkAruNyavAnyathA // 28 jAlaMdhara uvAcasarvapramANazUnyo'si smarazRGgAravarjitaH / Izvaro'pi varAkastvaM saMjAto'mbikayA vinA // 29 mA rudihi virUpAkSa dadAmi tava vallabhAm / rakSito'si mayA rudra gRhItvA pArvatI raNAt 30 nArada uvAcaityuktvA girizaM tUrNamuttArya svarathAdumAm / sainyaM saMpreSayAmAsa zaMkarAbhimukhaM kila / / 31 haro'pi vRSabheNA''zu tatsanyaM samadhAvata / grahItuM pArvatI yAhi trAhi trAhItijalpatIm // 32 yAvagRhNAti tAM gaurI kareNa vRSabhadhvajaH / tAvacchumbhAsuraH zIghraM gRhItvA cAmbare sthitH||33 zUlaM mumoca balavAnhantuM zumbhAsuraM haraH / zumbhena sA parityaktA zUlopari papAta ca // 34 rudatI cArusarvAGgI tyaktA zalena saMyutA / patitA zaMkarasyAgre tathA tyaktA mamAra ca // 35 mAyAgaurI mRtAM dRSTvA zokamohaparipThataH / hA priyeti rudandraH papAta bhuvi mUrchitaH // 36 kSaNaM saMjJAmavApyAtha raNabhUmAvamApatiH / zazApa zumbhapramukhAngaurI yuSmAnhaniSyati // 37 nArada uvAcaatha zumbhAdayo daityA raNe devyA nipaatitaaH| mahezvarasya zApena gate manvantare nRpa // 38 zapitvA tAnjharodAtha jalpanirgatya zaMkaraH / ka gatA'si priye tyaktvA duHkhitaM mAM raNAGgaNe // ra 1. daaditraan'| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 ekonaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1281 teM tyaktvA viyogArtaH zrIkaNTho'haM tvayA kRtaH / vAsudevo'pi mAM tyaktaM na jAnAti tvayA priye yajJe dakSasyAgnikuNDe purA deho hutastvayA / bhUyo himavato labdhA kathaM tyajasi mAM punaH || 41 uttiSThottiSTha cArvaGgi girije mAM prabodhaya / atrAntare zivaM jJAtvA daityamAyAvimohitam // 42 devatAgaNamadhyastho hyantarikSAdupAgamat / vilapantamuvAcedamadRzyaH kamalAsanaH / 43 brahmovAca tvaM zokamoha pitRmAtRvivarjito'si duHkhaM sukhaM sutakalatradhanaM na cAsti // jAto'si naiva janana janiSyamANa stvaM manyase RSigaNaizca kuto vimohaH // eko'si nAtha bahudhAkRtavigraho'si sUryo yathA jaladhivIciSu dRzyamAnaH || dhyAnena yAnti yaminastava pAdamUlaM rUpaM paraM duravabodhamavAcyameva // naipA priyA tava samAnatapA vipannA jAlaMdhareNa racitAM jahi deva mAyAm // sA pArvatI kamalakozagatA hi zaMbho 43 yudhyasva vairinivahaM jahi pAhi cAsmAn / / nArada uvAca - 48 49 50 zrutveti brahmaNo vAkyamavaddho mahezvaraH / jJAtvA tAM dAnavIM mAyAM mumoca mahatIM zilAm 47 tayA jaghAna samare daityakoTizatatrayam / tato vRSabhamAruhya krodhena mahatA nRpa || pinAkaM dhanurAdAya dhUrjaTirjagRhe zarAn / atha mAyAparityaktaM zarvamAlokya sindhujaH // surezamohanaM mAyAjAlamatyadbhutaM nRpa / anyadAvizvakArA''zu bhRzaM mAyAmahAvalam // jAlaMdharaH koTibhujo vabhUva vRkSAzmazastrairyuyudhe vRSAGkam / athAntarAle pRthivIM cakAra samudrasUnurgiridhAtumaNDitAm // devatAyatanai ramyairnAnApuSpasamAkulaiH / maNDitAM nRpa bhUmiM ca cakArodadhinandanaH // nRtyanti yatrApsaraso menakAdyA manoharAH // vismRtya zaMbhustadapAsya kArmukaM sadyaH pratasthe vRSabhopari sthitaH / vAditragItairbhuvi mohito bhRzaM daityendramAyAmayatANDavena saH // vimohitaM vIkSya vRpasthitaM haraM nityaM samudraH saha tANDavena / gItena vAdyena ca nRtyalIlayA nanAda rUpI tarasA vimohitum // jantUnkSiptvodadhau tAM sa jahAsa tatotsavaH / / 44 161 46 51 52 53 54 55 kRSNa uvAca - ka ca tA devatAH sarvAH ka nandinamukhA gaNAH / api tvaM mAnanIyo'si mohito daityamAyayA 26 1 ka. ca. ja. a. NDe ziro devi hutaM tvayA / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1282 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDekimaya zaMbho bhagavannupakSyate udIrya cakraM jaTharasthitaM ca // vadhAya cAsyaiva kRtaM maheza jAlaMdharaM saMhara tena cA''jau // nArada uvAca-- iti kRSNasya vcnaatttsmRtvaa''tmaanmiishvrH| Aruhya vRSabhaM zIghramAjagAma mahAraNam // 58 tamAgataM zivaM dRSTvA srvsainysmaavRtH| rurodha samare rAjankruddho jaalNdhro'surH|| 59 harasya kupitasyA''sItsRSTisaMhArakArakam / rUpaM tRtIyanetrAnau dAnavAH zalabhA yathA // 60 rUpaM dRSTvA bhagavato raudraM jvAlAmayaM nRpa / zumbhAdayastadA daityA rAhuprabhRtayazca ye // 61 rudra nirIkSya saMtrastAH pAtAlaM vivizubhayAt / senAbhaTAnanekAMzca hatAndRSTvA mahAmRdhe // 62 zumbhAdInhatazeSAMstAndRSTvA''tmAnaM(tmanaH) palAyitAn / tadA jAlaMdharaH saMkhye eko giririva sthitH|| paramArtha rudrarUpaM heSTaH sAkSAdyalokayat / tato jAlaMdharaH prAha mahAdevaM prahasya ca // 64 jAlaMdhara uvAcarUpaM saMhara yena tvaM dahase sacarAcaram / zastreNa kuru saGghAmaM tyaktvA vegaM valaM nijam // 65 nArada uvAcaiti jAlaMdharavacaH zrutvovAca tataH zivaH // ziva uvAcavaraM varaya daityeza prIto'smi tava karmaNA / IdRkSamapi madpaM dRSTrA yanirbhayo'dhunA // 67 api brahmANDamakhilaM madrUpasyAsya dAnava / tejaso vIkSaNe nAlaM tatra tvamasi nirbhyH|| 68 nArada uvAcaiti zaMbhoH prasAdaM ca matvA saMsAranispRhaH / jAlaMdharo harAve muktiM sAyujyatAM parAm / / 69 zrImahAdeva uvAcadivyaM dehamidaM daitya bhogasiddhiyutaM tava / vRndAmanoharaM ramyamihasthaM kAlamaznute // 70 muhUrta paramAtmAnaM tamekAkinamavyayam / avudhya(vA) tyajase mUrkha kathaM tvaM muktimicchasi 71 vRndA tava priyA rAjJI hRtA sA yogamAyayA / sA tu brahmasvarUpajJA prAptA tatparamaM padam // 72 idAnIM durlabhA sA ca tatpadaM caiva durlabham / svargApavargayormadhye saMsAre varamAmuhi // 73 jAlaMdhara uvAcadeva muktipadaM labhyaM kRtakRtyena kenacit / idAnIM kRtakRtyo'smi yastvA yAsye tvayA hataH74 ziva uvAcamatsthAnaM paramaM kSetraM yadi tvaM gantumutsukaH / tarhi mAM kopayasvA''zu daitya hatvA dRdvaiH shraiH|| tato'haM tvAM haniSyAmi matsthAnaM yAsyase'nagha // nArada uvAcamahezvaravacaH zrutvA prAha jAlaMdharaH zivam // jAlaMdhara uvAcatvayi sarvajagatpUjye pUrva na praharAmyaham // 1 pha. deglAbhayAvaham / shu| 2 ka. ruSTaH / Ga. hRSTaM / 3 ka. ca. ja. pha. yogaM / __ 76 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 19 ekonaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1283 nArada uvAcaevamukto jaghAnA''zu sindhujaM vizikhaiH zivaH / te zarAH sindhuputrasya dehalagnA vibhAnti ca78 yathA lohagiriprAnte veNavo vahnidIpitAH / jAlaMdharo harasyAGgaM pUrayAmAsa mArgaNaiH // 79 taiH zaraiH zuzubhe rudro yayA khaM khecarAkulam / jAlaMdharezayoyuddhaM tathA dvaMdvamabhUnRpa // 80 harAdanyo na hantA'sti na soDhA'nyo'rNavAtmajAt / girikoTisahasrestu tadA pRthvIpuToddhRtaiH pUrayAmAsa samare sindhujaH pArvatIpatim / tataH zUlena nihato rudreNorasi daanvH|| 82 niHsasAra mukhAttasya jvaro jambho bhayaMkaraH / sa ce cirajvaro nAma siMhavaktro narAkRtiH 83 daityadehAdviniSkrAntaM dRSTvA siMhamukhaM jvaram / huMkAramakarodghoraM zarabhastatra niryayau // 84 zivasya niHsRtenAsau zarabheNa nipaatitH| ajeyaM zaMkaraM dRSTvA vRSabhendreNa saMyutam // 85 Ayayo vRSabhAbhyAse tarasA sAgarAtmajaH / vRSaM pucche gRhItvA ca bhrAmayAmAsa cAmbare // 86 jAlaMdharo mahAbAhuzcikSepa himavadgirau / tatastrizUlamatyugraM mumoca girijaaptiH|| 87 taddhastena gRhItvA ca daityezaH zivasaMnidhau / rathArUDho dhanurgRhya kaalkedaarmdhijH|| 88 pUrayAmAsa vizikhaiH zivamurvItale sthitam / ugraH zastrazarAMzchiccA bANai rathamacUrNayat // 89 dazayojanavistIrNa sArathyazvasamanvitam / jAlaMdharo'pi viratho babhyadhAvanmadhe zivam // 90 raNe yuddhamabhUddhoramadbhutaM lomaharSaNam / tadRSTvA'kANDakalpAntazaGkayA tatrasuH suraaH|| 91 sosrestAvadanyonyaM jnnturbhiimvikrmo| SaDbhiH pRthvI cAlayanto kampayantau namaH svnaiH||92 athotkaTaM balaM dRSTvA dAnavendrasya zaMkaraH / zastrajAlaM jahArA''zu yogamAyAvalena saH // 93 tataH koTibhujo daityo daMSTrAbhISaNalocanaH / zastrahIno'pi tarasA dhAvamAno haraM yayau // 94 vizAlakarabandhena babandha samare zivam / tatastasya kRpANena ciccheda karakAnanam // 95 sindhujena bhujAkAnto rudro'bhUnnIlalohitaH / lIlayA yodhayAmAsa raNe'sau sindhunandanam 96 chinnahasto'pi yuyudhe varbhAnuH zirasA yathA / niyuddhena nadIsUnustoSayAmAsa zaMkaram // 97 parituSTo'bravIcchaMbhurvaraM varaya durlabham / jAlaMdhareNa so'pyuktastvaM me dehyAtmanaH padam // 98 mama doHzastrahInasya nAvajJAM kartumarhasi / zIghraM prayaccha me siddhiM no cettvAM sNhraamyhm|| 99 ityuktvA sabhujo bhUtvA janne taM muSTinorasi / tataH sudarzanaM cakraM purA yanirmitaM svym|| 100 mukhAdudgIrya taddhaste gRhItvA'tolayadruSA / sUryakoTisahasrAbhaM grasattatsacarAcaram // 101 tena cakreNa ciccheda ziro jAlaMdharasya ca / tatastacchIrSamutpatya gagane zatayojanam // 102 daMSTrAzatakarAlAsyaM svarbhUminayanaM ca yat / vyAghragatyA tato yAtaM sadanaM brahmaNo nRpa // 103. bhUyaH svarge tato dRSTvA mRDaH zIrSamadhAvata / sravattadrudhiraM bhUri prakurvadbharavastranam // 104 tato dizaH pranaSTAstA gagane vilayaM gtaaH| na tejasAM prakAzo'sti cacAla vasudhA bhayAt 105 ApatattajaghAnA''zu rudrazcakreNa tcchirH| dvidhA bhUtvA'tha rAjendra papAta himavadgirauM // 106 tato jAlaMdharasyA''zu zirasaH zakalau kila / vizataH sarvabhUtAnAM pazyatAM sma paakpau||107 tasya kaNThAtsamudbhatA daityAH zatasahasrazaH / te hatAstena cakreNa kapardikarazAlinA // 108 jAlaMdharakabandhaM tannanata rudhirAruNam / punaH punaH samudbhatAstasya kaNThAttu daanvaaH|| 109. 1 jha. degndhujaM pArvatIpatiH / ta' / 2 . ca viir'| 3 dR. ne maprayo / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 1284 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDepunaH punarvalavatA chinnAcakreNa zaMbhunA / medasA sindhuputrasya pUritA sakalA mahI // 110 medinI medasaivaipA khyAti prAptA tu pArthiva / yatra daityavarasyAsya zoNitaM zailatAM gatam // 111 kailAsasyottare bhAge tatrAbhacchoNitaM puram / atha mAMsacayAndRSTvA sarvato vyApya tisstthtH|| 112 tadA sasmAra devezazcatuHSaSTigaNaM raNe / vijJAnasmaraNAdevAH saMprAptAH zaMkarAntikam // 113 kRtAJjalipuTAH procuH ziva kiM karavAma he // 114 mahAdeva uvAca-- ya ete daityamAMsasya rAzayo girisnibhaaH| bhakSayadhvaM tu tAzIghraM dattA'nujJA mayA tu vaH115 brAhmI mAhezvarI caiva kaumArI vaiSNavI tthaa| vArAhI caiva mAhendrI sarvAH svagaNazobhitAH116 evaM zaMkaranirdiSTA devyastA mAMsasaMcayAn / krUreNa cakSupA''lokya ninyuzcAdarzanaM kssnnaat||117 atha jAlaMdharavapuH kSINaM krAntaM svshktibhiH| tAbhira'ste zarIre tu tasya dehAdviniHsRtA // 118 prabhA sA zaMkaraM prAptA jagAmAdarzanaM kSaNAt / tattejaH sUryasaMkAzaM layaM prAptaM mahezvare // 119 evaM sa vilayaM prAptastridazAritrilocanAt / vRNudhvaM ca varaM sarvAH prItaH prAha mheshvrH|| tadA tAH sarvayoginyaH papracchurjagadIzvaram / / yoginya UcuHmartyalokeSu ye lokA bhogamokSavarepsavaH / pUjayiSyanti te nityaM svagRhe yoginIgaNam // tatteSAM vAJchitaM sarva sidhyatAM tvatprasAdataH / / 121 mahAdeva uvAcayaH kazcitpUjayennityaM bhaktibhAvasamanvitaH / yuSmadgaNaM ca tasyAhaM varado'smi dharAtale // 122 madbhaktaH kezavasyApi dveSTi yo yoginIgaNam / bhairavo'haM tadA tasya hariSye sukRtaM kRtam // 123 nArada uvAcaiti dattavarA hRSTA yoginyo vibhunA mRdhe / atrAntare bhavAnI tAM sasmAra tRpabhaM hrH|| 124 . . smRtamAtrA pArvatI sA vRSabhacA''gamatkSaNAt / sakhIgaNasamAyuktA saMprAptA haravallabhA // 125 sA tyaktvA bhrAmarI mUrti harasyArdhaM samAruhat / girijAsahito rAjanmahezo mumude ttH||126 yoginIH pratyuvAcedaM pivadhvaM rudhiraM nRpa / jAlaMdharakavandhasthaM tAH zrutvA jahapurdhazam // 127 mAMsado hyasUkpItvA yoginyo nanUturmudA / tato haraH prasanno'bhUttAsAM krIDitavIkSaNAt 128 svayaM ca bhairavaM rUpaM kRtvA tanmadhyagaH papau / tIkSNadaMSTrA mahAkAyAstadA''sanyoginIgaNAH129 asanto'dyApi mAMsAni kAle cApi pivantyasRk / tena jAlaMdharo daityo nottiSThati raNe htH|| tatastatra samAjagmurbrahmAdyA devatAgaNAH / Rpayo maruto devA stuvantastaM mahezvaram // 131 dizaH praseduH surabhivavo marudivaH prapetuH surpusspvRssttyH|| kRtAbhiSekasya ca tasya nisvanAtsaM(jaraiH saM)nAditA dundubhayo'pi cakrire 132 upari parimalAndhaiH susvaraM saMpatadbhirmadhukaranikaramvaruhyamAnA bhareNa // aviralamadhudhArAsArasaMsiktabhUmiH sadasi suravimuktA praapttpusspvRssttiH|| 133 1 ka. kha. ca. ja. jha. a. 'turbhuvi pu / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 ekonaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / hate tadA sindhusute hareNa nArAcaghAtaitrijagattadA babhau / prasUnavRSTirnanRtustadA'GganA jaguzca yakSAH surkiNnraayaaH|| zaMbhurvairijayAsthitena yazasA sphArAGgakAntigiriM svaM bheje surasiddhacAmaragaNaiH saMstUyamAnaH sadA / gaurI vA'pi jagAma cA''zu giritaH zvetaM sakhIsaMvRtA ___ saMcakrustvabhisevanaM sumanasAM varpaNa devaanggnaaH|| devo'sau karuNAmayaH suragaNAnsve sva pade sthApaya nyAdAdanyadapi svakaM vasu tato jJAtvA patiH shNkrH| kiM vaktavyamataH paraM yadi bhavedIzAnukampA parA ko'yaM vA tridivo dharAtalamidaM syaadaatmsaatsrvtH|| devAH svarAjyamAsAdya yathApUrva cakAsire / bubhujuryajJabhAgAMste lokapAlatvamAzritAH // 137 nArada uvAcaiti jAlaMdharasyoktaM ythaavdnupuurvshH| caritaM lokavIrasya rAjannatyadbhutaM tava // 138 viSNustyajati nAdyApi kSIrAbdhi yadvazo nRp| sarvo'pi bhute svaM karma tadviddhi tvamasaMzayam 139 tubhyaM duHkhanirAsAya proktamAkhyAnamuttamam / yAvadeho'sti karmANi sukhaduHkhAni karmataH 140 dehI bhuGkte'vazo rAjaMtrANaM na jJAnataH param / kRSNAdInAM dehavandhe sukhaduHkhAdi vartate // 141 totarepAM kiM vAcyaM ye vairAgyaparAGmukhAH / jJAtvedRzIM karmagati sarvebhyo balavattamAm // 142 dhIro bhava pratIkSasva zubhakarmAgarma punaH / zatrujitvA tu samaye svaM rAjyaM punarApsyasi // 143 itihAsamima zrutvA na duHkheH paribhUyate / dhamArthakAmamokSAzca yathAvacAtra kiirtitaaH|| 144 svayaM pApaharaM puNyaM zokamohavinAzanam / brAhmaNo jJAnamAmoti rAjyaM pAmoti kSatriyaH 145 vaizyazca vahIM saMpattiM zrutvA zUdraH sukhaM labhet / rAjA yo bhraSTarAjyo'pi rataH sanneva satpathi // sa rAjyaM punarAmoti zravaNAnnityamasya tu / Akaya'tansatAM rAjazrAvyamanyanna rocate // 117 kalaM ca kokilAlA rUkSaM dhvAGkSarutaM tthaa| AkhyAnametadanapaM zrutvA sajjanahatmiyam // 148 hiraNyatilavastrAdyairdhenubhUmipradAnataH / saMtoSayedvAcakaM tu tasmiMstuSTe phalaM labhet // 149 devatAzca prasIdeyuracite vAcake guro / annadAnAdi dadyAca brAhmaNebhyaH prapUjayet // 150 jAyate vijayI nityaM putrapautrasamRddhimAn / jAyate viSNuloke yaH zRNotyAkhyAnamuttamam 151 iti vyAjena bho bhUpa tulasyutpattikAraNam / ye zRNvanti narazreSThA na teSAM pAtakaM kacit 152 tulasImAhAtmyamidaM pavitraM pApanAzanam / zrutvA tu labhate mokSamuktvA cava na saMzayaH // 153 svagRhe ropitA caiva tulasI pApanAzinI / darzanAdbrahmahatyA'pi nazyate nAtra saMzayaH // 154 kArtike caiva mAghe tu tulasyA pUjayeddharim / vaizAkhe tu vizeSeNa pUjanaM ca hareH smRtam // 155 ekenaiva pradakSiNena sakalaM pApaM gataM vai sadA / _ ye'zuddhA bhuvi santi dAnaniratAH kAlena zuddhiM gtaaH| te'pi syuH surapRjanAtanavaH pApAcca dUraM gtaa| ye vai viSNujanAzca durlabhatarA dyasminkalau sAMpratam // 156 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe nAgdayudhiSTirasaMvAde jAlaMdharavadhe muramahotsavo nAmaikonaviMzatitamo'dhyAyaH // 19 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--32841 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1286 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe atha viNsho'dhyaayH| yudhiSThira uvAcazrIzailaH parito ramyaH kutra tiSThati nArada / kiM tatra vartate tIrtha kasya devasya pUjanam // kasyAM dizi samAkhyAto lokeSu ca vadAdhunA // nArada uvAcazRNu rAjanmavakSyAmi zrIzailaM parvatottamam / yaM zrutvA mucyate loko bAlahatyAdipAtakAt // 2 tatparvatavanaM ramyaM munibhizvopasevitam / nAnAdrumalatAkIrNa nAnApuSpopazobhitam // 3 iMsakokilanAdaizca mayUradhvaninAditam / zrIphalaizca kapitthaizca zirISai raajvRksskaiH|| 4 pArijAtakapuSpaizca kadambodumbaraistathA / nAnApuSpaiH sugandhADhyairvAsitaM tadvanaM girau // 5 sarvAbhirRSipatnIbhiH suziSyAbhiH susevitam / kecidvilAsayuktAzca keciyAkhyAnatatparAH 6 kecidUrdhvabhujAstatra aGguSThAtraiH sthitAH pare / zivadhyAnaratAH kecitkecidviSNuparAyaNAH // 7 nirAhArAzca ke'pyatra kecitparNAzane ratAH / kandamUlaphalAhArAH kecinmaunavratAH sthitaaH||8 ekapAdasthitAH kecitkecitpadmAsane sthitAH / keciccaiva nirAhArAstapastepuH suduSkaram // 9 AzramANi ca puNyAni nadyazca vividhAH shubhaaH| devakhAtAnyanekAni taDAgAni bahUni c||10 parvato'yaM mahArAja dRzyate kila sarvataH / mallikArjunako rAjanyatra tiSThati nityshH|| 11 tatraiva zikharaM ramyaM parvatopari zobhitam / zRGgadarzanamAtreNa muktireva na sNshyH|| 12 dakSiNAM dizamAzritya vartate parvatottamaH / atra gaGgA mahAramyA pAtAleti samAzritA // 13 tatra ca snAnamAtreNa mahApApaiH pramucyate / zrIzailazikharaM dRSTvA vArANasyAM mRto dhruvam // 14 kedAre khudakaM pItvA punarjanma na vidyate / tapasvinAM mahatsthAnaM yoginAM ca tathaiva ca // 15 tasmAtsarvaprayatnena darzanaM tasya kArayet / ayaM vijJAnadevo'sau mahApAtakanAzanaH // 16 siddhaM puraM ca nagaraM ramyaM svargasukhAvaham / nityamapsaraso yatra gAyanti ca ramanti ca // 17 ataH parvatarAjo'yaM darzane saukhyakArakaH / tasya tairdarzanaM kArya muktimicchanti ye nraaH|| 18 - iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIzailopAkhyAne viMzo'dhyAyaH // 20 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32859 athaikaviMzo'dhyAyaH / 1 mahAdeva uvAcaharidvAraM mahApuNyaM zRNu devarSisattama / yatra garjA mahatyeva tatroktaM tIryamuttamam // yatra devA vasantIha RSayo manavastathA / yatra devaH svayaM sAkSAtkezavo nitymaashritH|| purA pUrva tu bho vatsa tIrtha jAtaM mahattadA / yasya darzanamAtreNa dUrato yaantythaa''pdH|| yatra gaGgA mahAramyA jAtA puNyavizeSataH / viSNupAdodakI jAtA caraNasparzanAttataH // bhagIrathena bho vidvannAnItA tatra mArgataH / uddhAraH pUrvajAnAM tu kRtastena mahAtmanA // 2 3 4 / 5 bhiH sazi / 4 ka. kha. 13. pha. prvto| 2 ka. kha. ca. ja. sa. a. zrIvRkSazca / 3 ka. kha. ca. ja. jha. ja. ca. ja. jha. Ja, cidabhyAsa' / 5 Da. 'ma / shiv| 6kha. ca. ja. jha. hA vh|| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 F 21 ekaviMzo'dhyAyaH ] nArada uvAca - 7 ko'yaM deva samAkhyAto bhagIratho mahAtapAH / yena tIrtha samAnItaM lokAnAM hitakAraNAt // 6 gaGgAtIrthaM mahatpuNyaM sarvapApapraNAzanam / lokAH sarve vadantyevametattIrthottamottamam // gaGgA gaGgeti yo brUyAdyeojanAnAM zatairapi / mucyate sarvapApebhyo viSNulokaM sa gacchati // kathaM tena samAnItA kiM kArya vada suvrata / padmapurANam / 1287 ri mahAdeva uvAca 9 10 yena gaGgA yathAssnItA gaGgAdvAre'tizobhane / tatsarva saMpravakSyAmi kramAnukramayogataH // pUrvamAsIddharizvandrastrailokye saMtyapAlakaH / rohitastasya putro'bhUdeko viSNuparAyaNaH // tasyApi ca vRkaH putro dharmiSThaH satpathe sthitaH / tasya putraH subAhuca jAte'sminvai kule tadA 11 tasya putro garo nAma nAtyantaM dhArmiko'bhavat / kadAcitkAlayogena duHkhI jAto'tra kAraNAt rAjabhistatra dezo'yaM tarjito'dharmakAraNAt / sa kuTumbaM gRhItvA tu gato'sau bhArgavAzramam 13 rakSito bhArgaveNAtha kRpayA tatra vai tadA / tetra putro hyabhUttasya sagaro nAma vai dvija // vavRdhe cA''zrame puNye bhArgaveNAbhirakSitaH / upavItAdikaM sarva kSatriyasya tadA kRtam // MarNAM ca tathA'bhyAsaM vedAnAM tu tathaiva ca / AgneyAstraM tato labdhvA bhArgavAtsagaro nRpaH 16 jaghAna pRthivIM gatvA tAlajaghAnsahaihayAn / sazakAnpAradAMzcaiva jaghAna sa mahAtapAH // 14 15 17 nArada uvAca - mAhAtmyaM sagarasyAtha vada zaMkara vistarAt / sUryavaMze mahArAjo vikhyAtaH sa mahAbalI // 18 mahAdeva uvAca 1 garasya vyasane jA~te hRtaM rAjyamabhUtkila / haihayaistAlajaGghAdyaiH zakaiH sArdhaM ca nArada // 19 yavanAH pAradAcaiva kAmbojAH pahlavAstathA / ete paJca gaNA brahmanhaihayArthe parAkraman // 20 hRtarAjyastato rAjA saMgare vai vanaM yayau / patnyA cAnugato duHkhI sa vai prANAnavAsRjat // 21 tasya patnI tu kalyANI sagarbhA ca vratAnvitA / sa patnyA bhArgavastasya vRtaH pUrva sutepsayA 22 sA tu bhavyacitAM kRtvA vane taM praruroda ha / [ + aurvastAM vArayitvA ca garapatnIM ca nArada] 23 nyavedayata tatputraM dharmiSThaM sAtvikaM priyam / nivedite tato vAle [* maraNAtsA nyavartata // 24 tato mAsadvaye jAte] vavadharvasya cA''zrame / jAtakarmAdiyogazca aurveNa ca tathA kRtaH // 25 upavItAdikaM sarva jAtaM tatra mahAmune / tatra vedAdikaM sarvaM paThitaM caurvayogataH // adhyApya vedazAstrANi tato'straM pratyapAdayat / AgneyaM taM mahAbhAgamamarairapi duHsaham // sa tenAstrabalenA''jau balena ca samanvitaH / haihayAnvai jaghAnA''zu saMkruddhaH stravalena ca // 28 AjahAra ca lokeSu sa ca kIrtimavApa saH / tataH zakAH sayavanAH kAmbojAH pahlavAstathA / / inyamAnAstadA te tu vasiSThaM zaraNaM yayuH / vasiSTho'pi ca tatkRtvA samayaM sa mahAdyutiH // 30 sagaraM vArayAmAsa teSAM dattvA'bhayaM nRpa / sagaraH svAM pratijJAM tu gurorvAkyaM nizamya ca / / 31 dharmairjaghAna tAMzcaiSAM vikRtatvaM cakAra ha / ardha zakAnAM ziraso muNDaM kRtvA vyasarjayat // 32 26 27 + idamardha ka. kha. ca. ja jha Ja. pustakastham / * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. na. pustakasthaH / 1 Ga. mukhadAyakaH / 1 . tataH / 3 . zAstrANAM / 4ka. kha. ca. ja. sa. ma. da. pha. tAta / 5 pha. kruddho'khana N / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1288 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe - 34 35 36 37 aarti ziraH sarvakAmvojAnAM tathaiva ca / pAradA muNDakezAzra pahalavAH zmazrurakSakAH / / 33 evaM vijitya sarvAnvai kRtavAndharmasaMgraham / sarvadharmajayI rAjA vijityemAM vasuMdharAm // ard saMkArayAmAsa vAjimedhAya pArthivaH / tasya cArayataH so'zvaH samudre pUrvadakSiNe // velAsamIpe'pahRto bhUmiM caiva pravezitaH / sa taM dezaM tadA putraiH khAnayAmAsa sarvataH // nAzvaM prApustadA te vai khanyamAne mahArNave / tatraikamAdipuruSaM dadRzuste tvarAnvitAH // coro'yamavadaMzceti kapilaM jagatAM prabhum / tasya cakSuH samutthena vahninA pratibudhyataH || dagdhAH SaSTisahasrANi catvAraste'vazeSitAH / hRSIketuH suketuzca tathA dharmaratho'paraH // zUraH paJcajanazcaiva tasya vaMzakarA dvija / prAdAcca tasmai bhagavAnhariH paJca varAnsvayam // vaMzaM mokSaM sukIrti ca samudraM tanayaM vibhuH / sAgaratvaM ca lebhe'tha karmaNA tena tasya vai // tamAzvamedhikaM so'zvaM samudrAdupalabdhavAn / AjahArAzvamedhAnAM zataM sa ca mahAyazAH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa ekaviMzo'dhyAyaH // 21 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 32901 38 39 40 41 42 atha dvAviMzo'dhyAyaH / nArada uvAca - sagarasyA''tmajA vIrAH kathaM jAtA mahAbalAH / vikrAntAH paSTisAhasrA vijJAnezvara tadvada || 1 ziva uvAca 3 dve patnyau sarasyAssstAM tapasA dagdhakilviSe / aurvastAbhyAM varaM prAdAttoSito munisattamaH 2 SaSTiM putrasahasrANi ekA vatre tarakhinI / ekaM vaMzadharaM tvekA yatheSTavarazAlinI // tatraikA supuve tumyAM putrAJzUrAnvahUnatha / te tu sarve'pi dhAtrIbhirvarthitAstu yathAkramam // 4 ghRtapUrNaSu kumbheSu kumArAH prativadhitAH / kapilAnAM tu dugdhAnAM teSAM tatra mahAtmanAm ( ? ) tenaiva dugdhayogena vavRdhuste mahAtmanaH / ekaH paJcajano nAma putro rAjA vabhUva ha / tataH paJcajanasyA''sIdaMzumAnnAma vIryavAn / dilIpastanayastasya putro yasya bhagIrathaH // yastu gaGgAM saricchreSThAmAnayAmAsa suvrataH / samudramAnayitvainAM duhitRtvamakalpayat // // 5 6 7 nArada uvAca - kathaM gaGgA samAnItA kiM tapastena vai kRtam / tatsarva me samAcakSva sutrato'si dayA nidhe // mahAdeva uvAca 10 pUrvajAnAM hitArthAya gato'sau hamake girau / tatra gatvA tapastaptaM varSANAmayutaM tadA // AdidevaH prasanno'bhUyo'sau devo niraJjanaH / tena dattA iyaM gaGgA AkAzAtsamupasthitA // 11 tatra vizvezvaro devo yatra tiSThati nityazaH / gaGgAM dRSTvA''gatAM tena (zarvo) gRhItvA jAhnavIM tadA / jaTAjUTe ca saMdhArya varSANAmayutaM sthitaH / na niHsRtA tadA gaGgA Izasyaiva prabhAvataH || 13 vicAritaM tadA tena ka gatA mama mAtRkA / saMdhyAnena vicAryaivaM gRhItA cezvareNa tu // tataH kailAsamagamadbhagIrathaH sa vIryavAn / tatra gatvA munizreSTha hyakarodulbaNaM tapaH // 14 15 1. rato'pa' / 2 ca. sarvajJo'si / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 trayoviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1289 16 18 20 21 23 ArAdhitastadA tena dattavAnahamApagAm / ekaM kezaM parityajya dattA tripathagA tadA || sa gRhItvA gato gaGgAM pAtAle yatra pUrvajAH / alakanandA tadA nAma gaGgAyAH prathamaM smRtam 17 haridvAre yadA yAtA viSNupAdodakI tadA / tadeva tIrtha pravaraM devAnAmapi durlabham / / tattIrthe ca naraH snAtvA hariM dRSTvA vizeSataH / pradakSiNaM ye kurvanti na caite duHkhabhAginaH / / 19 brahmahatyAdipApAnAM rAzayaH santyanekazaH / vilayaM yAnti te sarve harerdarzanataH sadA // ekadA kezavasthAne haridvAre hyahaM gataH / tasmAttIrthaprabhAvAcca jAto'haM viSNurUpavAn / / ye gacchanti narazreSThAste vai yAnti hyanAmayam / caturbhujAstu te lokA narA nAryazca sarvazaH / / 22 vaikuNThaM yAnti te sarve heredarzanamAtrataH / mamApyadhikaM tIrthaM tu haridvAraM suzobhanam // tIrthAnAM pravaraM tIrthaM caturvargapradAyakam / kalau dharmakaraM puMsAM mokSadaM cArthadaM tathA / yatra gaGgA mahAramyA nityaM vahati nirmalA / etatkathAnakaM puNyaM haridvArAkhyamuttamam / / suyazo ye ca zRNvanti te ca vai phalamApnuyuH / azvamedhe kRte yAge gosahasre tathaiva ca // tatpuNyaM labhate vidvAnharerdarzanamAtrataH / gohantA brahmahA caitra ye cAnye pitRghAtakAH || evaMvidhAni pApAni bahUnyapi ca vai dvija / vilayaM yAnti sarvANi harerdarzanamAtrataH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde haridvAramAhAtmyaM gaGgotpattipUrvakaM nAma dvAviMzo'dhyAyaH // 22 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 32929 atha trayoviMzo'dhyAyaH / 24 28 25 26 27 ziva uvAca 2 3 4 gaGgAmAhAtmyaM vakSyAmi yathoktaM munisattama / yasya zravaNamAtreNa aghaM nazyati tatkSaNAt // 1 gaGgA gaGgeti yo brUyAdyeojanAnAM zatairapi / mucyate sarvapApebhyo viSNulokaM sa gacchati // caraNAbjasamudbhUtA gaGgA nAmeti vizrutA / pApAnAM sthUlarAzInAM nAzinI ceti nArada / narmadAzarayU caiva tathA vetravatI nadI / tApI payoSNI candrA ca vipAzA karmanAzinI // puSpA pUrNA tathA dIpA vidIpA sUryanandanA / [ + tAsAM yatpuNyaM snAnena [ tatpuNyaM ] samavApnuyuH // sasAgarAM ca pRthivIM ye dadanti manISiNaH / gavAM dAnasahasreNa azvamedhazatena ca // +] sahasravRSadAnena yatphalaM labhate dhruvam / tatphalaM samavApnoti gaGgAdarzanataH kSaNAt // iyaM gaGgA mahApuNyA brahmannAnAM vizeSataH / teSAM nirayayuktAnAM gaGgA pApaprahAriNI // candrasUryoparAge ca yatphalaM vidyate'nagha / tatphalaM samavApnoti gaGgAdarzanamAtrataH // yathA sUryodaye tAta tamo gacchati dUrataH / tathA gaGgAmabhAvena vilayaM yAti pAtakam // mAteyaM sarvadA loke pavitrA pApanAzinI / kalyANarUpA satataM viSNunA nirmitA purA // 11 divyarUpA tu jananI dInAnAM pAvanI smRtA / devAnAM ca yathA viSNustathA gaGgottamA nadI 12 ye kurvanti narAH snAnaM mAghamAse nirantaram / na teSAM vidyate duHkhaM kalpAnAM ca zatatrayam // 13 yatra gaGgA ca yamunA yatra caitra sarasvatI / tatra snAtvA ca pItvA ca muktibhAgI na saMzayaH / / 14 10 + dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 kha. hrdrsh| 2 ka. kha. ja. jha. a. m / uktaM ca zRNvatAM puMmAM phalaM bhavati zAzvatam / a / 3 pha. nadInAM / 162 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 1290 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe*mahAdeva uvAca tvadvArtA prayato bravImi yadahaM sA'stu stutiste prabho yadbhuLe tava saMnivedanamatho yadyAmi sA preSyatA // yacchAntaH svapimi tvadaniyugule daNDapraNAmo'stu me svAminyacca karomi tena sa bhavAnvizvezvaraH prIyatAm // daSTena vanditenApi spRSTena ca dhRtena ca / narA yena vimucyante tadetadyAmunaM jalam // tAvaDamanti bhuvane manujA bhvotthdaaridyrogmrnnvysnaabhibhuutaaH|| yAvajjalaM tava mahAnadi nIlanIlaM pazyanti no dadhati mUrdhasu sUryaputri / / yasaMsmRtiH sapadi kRntati duSkRtAdhaM pApAvalIM jayati yojanalakSato'pi / yanAma nAma jagaduccaritaM punAti diSTyA hi sA pathi dRzorbhavitA'dya gaGgA // AlokotkaNThitena pramuditamanasA vartma yasyAH prayAtaM satyasminkR (kartu satkRtyametAmatha prathamakRtI jajJivAnsvargasindhum / snAnaM saMdhyA nicApaH surayajanamapi zrAddhaviprAzanAcaM sarva saMpUrNametadbhavati bhagavataH prItidaM nAtra citram // devi bhUtaM paraM brahma paramAnandadAyini / ayaM gRhANa me gaGge pApaM hara namo'stu te // 21 sAkSAddharmadravoghaM muraripucaraNAmbhojapIyUSasAraM / duHkhasyAbdhestaritraM suradanujanutaM svargasopAnamArgam / sarvAMhohAri vAri pravaraguNagaNaM bhAsi yA saMvahantI tasyai bhAgIrathi zrImati muditamanA devi kurve namaste / svaHsindho duritAbdhimanajanatAsaMtAraNi prollasa kallolAmalakAntinAzitatamastome jagatpAvani / gaGge devi punIhi duSkRtabhayakrAntaM kRpAbhAjanaM ___ mAtarmA zaraNAgataM zaraNade rakSAdya bho bhISitam // iMho mAnasa kampase kimu sakhe trasto(staM) bhayAnnArakA ki te bhItiriti zrutirduritakRtsaMjAyate naarkii| mA bhaiSIH zRNu me matiM yadi gayA pApAcalaspadhinI prAptA te nirayaH kathaM kimaparaM kiM me na dharma dhanam / / svarvAsAdhiprazaMsAmudamanubhava (vitaM) majjanaM yatra coktaM ( tatra) __ svarnAryoM vIkSya hRSTA vibudhasurapatiprAptisaMbhAvanena / nIre zrIjanukanye yamaniyamaratAH strAnti ye tAvakIne devatvaM te labhante sphuTamazubhakRto'pyatra vedAH pramANam // * idamadhikam / 1 ka. kha. ca. ja. sa. a. gti| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1291 23 trayoviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / buddhe sadbuddhirevaM bhavatu tava sakhe mAnasa svasti te'stu prAstA(syAtaM) pAdau padasthau satatamiha yuvAM sAdhudRSTI ca dRSTI / vANi prANapriye'dhiprakaTaguNavapuH prAmuhi prANapuSTiM yasmAtsarvairbhavadbhiH sukhamatulamahaM prAmuyAM tIrthapuNyam / / zrIjAhnavIravisutAparameSThiputrIsindhutrayAbharaNatIrthavara prayAga / sarveza mAmanugRhANa nayasva cordhvamantastamo dazavidhaM dalaya svadhAnA / / vAgIzaviSNvIzapuraMdarAdyAH pApapraNAzAya vidAM vido'pi / bhajanti yattIramanIlanIraM sa tIrtharAjo jayati prayAgaH // kalindajAsaGgamavApya yatra pratyAgatA svargadhunI dhunoti / adhyAtmatApatritayaM janasya sa tIrtharAjo jayati prayAgaH // zyAmo vaTo'zyAmaguNaM vRNoti svacchAyayA zyAmalayA janAnAm / zyAmaH zramaM kRntati yatra dRSTaH sa tIrtharAjo jayati prayAgaH // brahmAdayo'pyAtmakRti vihAya bhajanti puNyAtmakaMbhAgadheyam / yatrojjhitA daNDadharaH svadaNDaM sa tIrtharAjo jayati prayAgaH // yatsevayA devanadevatAdidevarSayaH pratyahamAmananti / svarga ca sarvottamabhUmirAjyaM sa tIrtharAjo jayati prayAgaH // enAMsi hantIti prasiddhavArtA nAma pratApena dizo dravantI / yasya trilokI pratatA yazobhiH sa tIrtharAjo jayati prayAgaH / / dhatto'bhitazcAmaracArukAntI sitAsite yatra saridvareNye / Adyo vaTazchatramivAtibhAti sa tIrtharAjo jayati pryaagH|| brAhmInaputrItripathAstriveNIsamAgamenAkSatayogamAtrAn / yatrA''tAnbrahmapadaM nayanti sa tIrtharAjo jayati prayAgaH // keSAMcijanmakoTirbajati suvacasA yAmi yAmIti yasmi keSAMcitmoSitAnAM niyatamatipaterSavRndaM variSTham / yaH prApto bhAgyalakSairbhavati bhavati no vA sa vAcAmavAcyo diSTyA veNIviziSTo bhavati gatithiH kiM prayAgaH prayAgaH / / lokAnAmakSamANAM makhakRtiSu kalo svagekAmejeyastu tyAdistotrairvacobhiH kathamamarapadaprApticintAturANAm / agniSTomAzvamedhapramukhamakhaphalaM samyagAlocya sAGgaM brahmAyestIrtharAjo'bhimatada upadiSTo'yameva prayAgaH // + keSucitpustakeSu pratyaggatIta pAThaH / 1 pha. praajypu| 2 ca. puNyatIrthAt / 3 ka. ka. ca. na. Ja. yazca trilokI pratatApa gobhiH / 4 ca. mdhyo| 1. 'me sAkSatayAgamAnAm / ya' / ca. me yatra virAjanetagam / ya / jha. 'me sAkSatAyAgamAtrAn / ya / 6 pha. mApaM / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM mayA pramAdAturatAdidoSataH saMdhyAvidhirno samupAsito'bhUt / cedatra saMdhyAM carato'pramAdataH saMdhyA'stu pUrNA'khilajanmano'pi me // anyatrApi pragarjanma hi manasi cennAmabhirviprakRSTayataH saMkIrtito yo'bhimatapadavidhAtA'nizaM nirvyapekSam / zrImatyAsUtaveNIparidRDhamatulaM tIrtharAja prayAgaM golaMkAra rAzi svayamamaravaraizvAcitaM taM namAmi // asmAbhiH sutapo'nvatApi kimaho'yajyanta kiMvA'dhvarAH pAtre dAnamadAyi kiM bahuvidhaM kiMvA surAzrAcitAH / kiM sattIrthamasevi kiM dvijakulaM pUjAdibhiH satkRtaM yena prApa sadAzivasya zivadA sA rAjadhAnI svayam // bhAgyairme'dhigatA hyanekajanuSAM sarvAghavidhvaMsinI 1292 [ 6 uttarakhaNDe sarvAzcaryamayI mayA zivapurI saMsArasindhostarI / labdhaM taijjanuSaH phalaM kulamalaMcakre pavitrIkRtaH svAtmA cApyakhilaM kRtaM kimaparaM sarvopariSTAtsthitam || jIvannaraH pazyati bhadralakSamevaM vadantIti mRSA na yasmAt / tasmAnmayA vai vapuSedRzena prAptA'pi kAzI kSaNabhaGgureNa // kAzyAM vidhAtumamarairapi divyabhUmau sattIrthaliGgagaNanA'rcanato na zakyA / yAnI guptatAni purAtanAni siddhAni yojitakaraH praNamAmi tebhyaH // kiM nItyA duritAtkRtAtkimu mudA puNyairagaNyaiH kRtaiH kiM vidyAbhyasanAnmadena jaDatAdoSAdviSAdena kim / kiM garveNa ghanodayAdadhanatApAyena kiM bho janAH arrar zrImaNikarNikApayasi cedvizvezvaro dRzyate // alpasphItinirAmayApi (yatva) tanutAmavyaktazakyAtmatA protsAhADhyabalena kevalamanorAgadvitIyena yat / aprApyAspi manorathairaviSayA svapravRtterapi mAtA sA'pi gadAdharasya nagarI sadyo'pavargapradA / manye nA''tmakRtirna pUrvapuruSaprApterbalaM cAtra ta 38 39 40 41 42 43 44 45 nApIdaM svajana pramANamavalaM visvApatApAdikam / yA duSprApayAprayAgayamunAkAzISu parvAgamA 46 mAptistatra mahAphalo vijayate zrIzAradAnugrahaH // yaH zrAddhasamaye dUrAtsmRto'pi pitRmuktidaH / taM gayAyAM sthitaM sAkSAnnamAmi zrIgadAdharam 47 * saMdhigarSaH / 1 kha. ca. ja. jha, Ja. nmahimAna tapani premabhi / 2 Ga. prakAzaM svayamamaravaraM cetanAntaM na / 3 ka. kha. ca. ja. sa. a. pha. sacanuSaH / 4 jha. na. vargeNa / 5 ca na rI svargApava' / pha. 'rI dhyAnAparva' / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ma 48 24 caturvizo'dhyAyaH ] paapurANam / panthAnaM samatItya dustaramimaM dUrAddavIyastaraM kSudravyAghratarakSukaNTakaphaNipratyarthibhiH saMkulam // Agatya prathamavyayaM kRpaNavAgyAcejanaH kaM paraM zrImadvAri gadAdhara pratidinaM tvAM draSTumutkaNThate // sarvAtmanninadarzanena ca gayAzrAddhena vai daivatA nprINanvizvamanIhavatkathamihaudAsInyamAlambase / kiM te sarvada nirdayatvamadhunA kiMvA prabhutvaM kaleH kiM vA sattvanirIkSaNaM nRSu ciraM kiM vA'sya sevaaruciH|| gadAdhara mayA zrAddhaM yaccIrNa tvatprasAdataH / anujAnIhi mAM deva gamanAya gRhaM prati // 50 evaM hi.devatAnAM ca stotraM [*ca bhuvi durlabham / japanhi mucyate pApAdAjanmamaraNAntikAt 51 caturNA stotrayuktAnAM devAnAM tacca nArada / ye paThiSyanti vai stotraM teSAM] svargArthadAyakam 52 zrAddhakAle paThennityaM snAnakAle tu yaH paThet / sarvatIrthasamaM snAnaM zravaNAtpaThanAjapAt // 53 prayAgasya ca gaGgAyA yamunAyAH stuterdvija / zravaNena vinazyanti doSAzcaiva tu krmjaaH|| 54 iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde gaGgAprayAgayamunAstuti ma trayoviMzo'dhyAyaH // 23 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-32982 atha caturviMzo'dhyAyaH / ziva uvAcazRNu nArada vakSyAmi mAhAtmyaM tulasIbhavam / yacchrutvA mucyate pApAdAjanmamaraNAntikAt // 1 patraM puSpaM phalaM mUlaM zAkhA tvakskandhasaMjJitam / tulasIsaMbhavaM sarva pAvanaM mRttikAdikam // 2 zarIraM dahyate yeSAM tulasIkASThavahninA / [+na teSAM punarAvRttirviSNulokAtkathaMcana // 3 prasto yadi mhaapaapairgmyaagmnaadikaiH| mRtaH zudhyati dehena tulasIkASThavahninA // 4 dattvA ca tulasIkASThaM sarvAGgeSu mRtasya vai / pazcAdyaH kurute dAhaM so'pi pApAtpramucyate // 5 maraNe yasya saMprAptaM kIrtanaM smaraNaM hreH| tulasIdAruNA dAho na tasya punarAgatiH // 6 yadyakaM tulasIkASThaM madhye kASThasya tasya hi / dAhakAle bhavenmuktiH koTipApayutasya ca // 7 gaGgAmbhasA'bhiSekeNa yAnti puNyAni puNyatAm / tulasIkASThamizrANi yAnti dArUNi puNyatAm tulasIkASThasaMmizrA yAvatprajvalitA citA / dahyanti(nte) tasya pApAni kalpakoTikRtAni c||9 dahyamAnaM naraM dRSTvA tulasIkASThavAhinA / nayanti taM viSNudUtA na ca vai ymkiNkraaH|| 10 janmakoTisahasrestu mukto yAti janArdanam / dahyante ye narA loke tulasIkASThavahinA // 11 tAnvimAnasthitAndevAH kSipanti kusumAJjalim / nRtyantyapsarasaH sarvA gItaM gAyanti gAyanAH jAyate vIkSya taM viSNuH saMtuSTaH zaMbhunA saha / gRhItvA taM kare zorieNhaM nItvA'sya cAgrataH 13 mAjayetsarvapApAni pazyatAM tridivaukasAm / mahotsavaM kArayitvA jayazabdapuraHsaram // 14 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. jha. pha. pustakasthaH / + dhanuzcidrAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1294 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDejvalate yatra cA''jyena tulasIkASThapAvakaH / agnyAgAre zmazAne vA dahyate pAtakaM nRNAm // 15 homaM kurvanti ye viprAstulasIkASThavahninA / sikthe sikthe tile vA'pi agniSTomaphalaM labhet 16 yo dadAti haredhUpaM tulasIkASThasaMbhavam / zatakratusamaM puNyaM labhate gozataM phalam // 17 naivedyaM pacate yastu tulasIkASThavahninA / merutulyaM bhavedattaM tadannaM kezavasya hi // tulasIpAvakenAtha yo dIpaM kurute hreH| dIpalakSasahasrANAM puNyaM sa labhate phalam // 19 na tena sadRzo loke vaiSNavo bhuvi dRzyate / yaH prayacchati kRSNasya tulasIkASThacandanam // 20 sa jAyate kRpApAtraM viSNoDavasattama / tulasIdArujAtena candanena kalau harim // 21 vilipya bhaktito nityaM ramate harisaMnidhau / tulasIpaGkaliptAGgaH kurute viSNupUjanam // 22 pUjAzatadinaikAhA(?) labhate gozataM phalam / vilepArthe tu kRSNasya tulasIkASThacandanam // 23 mandire tiSThate yAvattAvatpuNyaphalaM zRNu / tilaprasthASTakaM dattvA yatpuNyaM prAmuyAnaraH // 24 tatphalaM jAyate puMsAM prasAdAcakrapANinaH / yo dadAti pitRRNAM tu piNDe tulasisaMbhavam // 25 [*dalaM saMjAyate tRptiH patre patre zatAbdikA] / tulasImUlamRtsnaiva(tnayA) snAnaM kuryaadvishesstH|| tena tIrthe kRtaM snAnaM yAvaccAGge ca mRttikA / navInayA tu maJjaryA pUjanaM ca karoti yaH // 27 nAnApuSpaiH kRtA pUjA yAvaccandradivAkarau / yasmingRhe ca tiSTheta tulasIdRkSavATikA // 28 darzanAtsparzanAcaiva brahmahatyAdipAtakam / tatsarva vilayaM yAti darzanenaiva nArada // 29 mahAdeva uvAcaathAnyatte pravakSyAmi shRnnussvekaagrmaansH| na kasyApIha kathitaM zRNu devarSisattama / / 30 yatra yatra gRhe grAme vane vA tulasI bhavet / tatra tatra jagatsvAmI prItAtmA ca vseddhriH|| 31 gRhe tasminna dAridyaM nAyogo bandhusaMbhavaH / na duHkhaM na bhayaM rogAstulasI yatra tiSThati // 32 sarvatra tulasI puNyA puNyakSetre vizeSataH / saMnidhau tasya devasya ropaNAtpRthivItale // 33 teSAM viSNupadaM nityaM tulasyA ropaNe kRte / utpAtAndAruNAnrogAndunimittAnyanekazaH // 34 tulasyA'bhyarcito bhaktyA hanti zAntikaro hariH / tulasIgandhamAghrAya yatra gacchati maarutH|| dizo daza ca tAH pUtA bhuutgraamshcturvidhH| yasmingRhe munizreSTha tulsiimuulmRttikaa|| 36 sarvadA tatra tiSThanti devatAzca zivo hariH / tulasIvanajA chAyA yatra yatra bhavevija // 37 tarpaNaM kurute tatra pitRRNAM [+tRptihetave / tulasInikaro yatra patate yatra nArada // 38 piNDadAnAdikaM tatra pitRRNAM] dattamakSayam / tasyA mUle sthito brahmA madhye devo jnaardnH||39 maJjaryA vasate rudrastulasI tena pAvanI / zivAlaye vizeSeNa ropayettulasI yadi // 40 bIjasaMkhyA(?) vasetsvarge pratyekaM yugasaMkhyayA / umayA tvaM purA devi zaMkarArtha himAlaye // 41 ropitA zatavRkSe tu tulasyAH (sI) prnnto'smyhm| pArvaNAvasare yastu zrAvaNe cAtha ropyet||42 saMkrAntidivase cava tulasI cAtipuNyadA / tulasyA pUjayennityaM daridra Izvaro bhavet // 43 sarvasiddhikarA mUrtiH kRSNakIrti dadAti ca / zAlagrAmazilA yatra tatra saMnihito hriH|| 44 / tatra snAnaM ca dAnaM ca vArANasyAH zatAdhikam / kurukSetraM prayAgaM ca naimiSAraNyameva ca(?) // 45 * idama ka. kha. ca. ja. jha. Ja, pustakastham / + dhanuzcidrAntargataH pAThaH pha. pustakastho visaMgatazca / 1 pha. 'ptiH zrAddhe kAle zatAdhikA / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 paJcaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1295 tasya koTiguNaM puNyaM zAlagrAma zilArcanAt / zAlagrAmamayI mudrA saMsthitA yatra hi kacit // 46 vArANasyAM ca yatpuNyaM sarvaM tatraiva tadbhavet / brahmahatyAdikaM pApaM yatkiMcitkurute naraH // tatsarvaM nAzayedAzu zAlagrAmazilAcanAt // 47 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde tulasIkASTazAlagrAmamAhAtmyaM nAma caturviMzo'dhyAyaH // 24 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 33030 atha pazcaviMzo'dhyAyaH / mahAdeva uvAca prayAgatIrthamAhAtmyaM vakSyAmi ca yathAzrutam / ye narAH puNyakarmANaste tatra nivasanti hi / / 1 yatra gaGgA ca yamunA yatra caiva sarasvatI / tadeva tIrthapravaraM devAnAmapi durlabham / / 2 3 4 7 zaM triSu lokeSu na bhUtaM na bhaviSyati / grahANAM ca yathA sUryo nakSatrANAM yathA zazI / tIrthAnAmuttamaM tIrthaM prayAgAkhyamanuttamam / prAtaHkAle tu bho vidvanprayAge snAnamAcaret // [*mahApApAdvinirmuktaH sa yAti paramaM padam / deyaM kiMcidyathAzakti dAridryAbhAvamicchatA / / 5 yo narastatra gatvA vai prayAge snAnamAcaret ] / dhaniko dIrghajIvI ca jAyate nAtra saMzayaH // 6 yatra vaTasyAkSayasya darzanaM kurute naraH / tena darzanamAtreNa brahmahatyA vinazyati // AdivaTaH samAkhyAtaH kalpAnte'pi ca dRzyate / zete viSNuryasya patre ato'yamavyayaH smRtaH // 8 tatra pUjAM prakurvanti mAnavA viSNuvallabhAH / sUtreNA''cchAditaM kRtvA pUjAM caitra tu kArayet // 9 mAdhavAkhyastatra devaH sukhaM tiSThati nityazaH / tasya vai darzanaM kArya mahApApaiH pramucyate // 10 yatra devAzca RSayo manuSyAzcApi sarvazaH / svaM svaM sthAnaM samAzritya tatra tiSThanti nityazaH 11 goghno vA'pi ca cANDAlo duSTo vA duSTacetanaH / bAlaghAtI tathA'vidvAnmriyate tatra vai yadA 12 savai caturbhujo bhUtvA vaikuNThe vasate ciram / prayAge tu naro yastu mAghasnAnaM karoti ca // 13 na tasya phalasaMkhyA'sti zRNu devarSisattama / Apo nArA iti proktAH sarvalokeSu zuzruma // 14 tena nArAyaNaH proktaH snAtAnAM bhuktimuktidaH / grahANAM ca yathA sUryo nakSatrANAM yathA zazI / / mAsAnAM hi tathA mAghaH zreSThaH sarveSu karmasu / makarasthe ravau mAghe prAtaHkAle tathA'male // 16 gopa(Spa)de'pi jale snAnaM svargadaM pApinAmapi / yogo'yaM durlabho vidvatrailokye sacarAcare // 17 asminyo yatnamApanno snAyAdapi dinatrayam / paJca vA sapta vA'pyatra snAnaM kurvanprayAgajam 18 candravardhate so'pi kule vADavasattama / carAcarAzca ye jIvAstathaiva manujAdayaH // 19 prayAgatIrthamAzritya vaikuNThaM yAnti te narAH / ye vasiSThAdayastatra RSayaH sanakAdayaH // te'pi prayAgajaM tIrtha sevante ca punaH punaH / yatra viSNuzca rudrazca yatrendrazca tathA punaH // as sarve vasantIha prayAge tIrthasattame / dAnaM tatra prazaMsanti niyamAMzca tathaiva ca // tatra snAtvA ca pItvA ca punarjanma na vidyate // 20 21 22 23 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe prayAgamAhAtmye paJcaviMzo'dhyAyaH / / 25 / / AditaH lokAnAM samathryaGkAH -- 33053 * dhanuvidhAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. ya. pha. pustakasthaH / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1296 [6 uttarakhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNItaM atha SaDviMzo'dhyAyaH / nArada uvAcaevaM tulasyA mAhAtmyaM tvatprasAdAcchUtaM mayA / sAMprataM tu samAcakSva trirAtraM tulasIvratam // 1 sadAziva uvAcazRNu vidvanmahAbuddhe vratametatpurAtanam / yacchrutvA sarvapApebhyo mucyate nAtra saMzayaH // 2 purA syaMtare kalpe rAjA hyAsItprajApatiH / tasya bhAryA tu vikhyAtA candrarUpA mahAsatI // 3 sA vai vratamidaM cakre sarvakAmaphalapradam / trirAtraM tu vrataM tasyA dharmakAmArthamokSadam // saphalaM jIvitaM teSAM yaiH zrutaM tulasIvratam / kArtika zuklapakSe tu navamyAM caiva nArada // 5 niyamastho vratI tiSThemizAyI jitendriyaH / vrataM trirAtramuddizya zuciH sNytmaansH|| 6 svapenniyamapUrva tu tulasIvanasaMnidhau / tato madhyAhnasamaye nadyAdau vimale jale // snAnaM kRtvA pitRndevAMstarpayedvidhipUrvakam / sauvarNa kArayeddevaM lakSmyA saha janArdanam // vittazAThyaM na kartavyamAtmanaH zreyami(i)cchatA / vastrayugmaM tataH kArya pIte zukle'pi vAsasI // 9 navagrahANAmArambhaM zAntikaM vidhipUrvakam / zrApayitvA caruM tatra vaiSNavaM homamAcaret // 10 dvAdazyAM devadevezaM pUjayitvA prayatnataH / atraNaM zuddhakalazaM sthApayavidhipUrvakam // 11 paJcaratnasamopetaM pallavaizvauSadhIyutam / tasyopari nyasetpAtraM lakSmyA saha janArdanam // sthApayettulasImUle matrairvedapurANakaiH / payasA kevalenaiva sizcettu tulasIvanam // paJcAmRtena saMsnApya devadevaM jagadgurum // prArthanAmatraH yo'nantarUpo'khilavizvarUpo garbhodake lokavidhiM bibharti / prasIdatAmeSa sa devadevo yo mAyayA vizvakRdeva rUpI // AvAhanamatraHAgacchAcyuta deveza tejorAze jagatpate / sadaiva timiradhvaMsiMtrAhi mAM bhayasAgarAt // 15 / snAnamatra:paJcAmRtena sunAtastathA gandhodakena ca / gaGgAdInAM ca toyena snAto'nantaH prasIdatu // 16 vilepanamatra:zrIkhaNDAgurukarpUrakuGkumAdivilepanam / bhaktyA dattaM mayA''dheyaM lakSmyA saha gRhANa vai // 17 vastramatra:nArAyaNa namaste'stu narakArNavatAraNa / trailokyAdhipate tubhyaM dadAmi vasanaM zuci // 18 upavItamatraHdAmodara namaste'stu trAhi mAM bhavasAgarAt / brahmasUtraM mayA dattaM gRhANa puruSottama // 19 pUjA(puSpa)matraHpuSpANi ca sugandhIni mAlatyAdIni vai prabho / mayA dattAni deveza prItitaH pratigRhyatAm // 20 1Da. raibhyantare / 2 a. sarasvatI / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1297 26 SaDviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / naivedyamantraHnaivedyaM gRhyatAM nAtha bhakSyabhojyaiH samanvitam / sarve rasaiH susaMpannaM gRhANa paramezvara // tAmbUlamatraHpUgAni nAgapatrANi karpUrasahitAni ca / mayA dattAni deveza tAmbUlaM pratigRhyatAm // 22 dhUpaM dattvA'garuM bhaktyA guggulaM ghRtamizritam / evaM pUjA prakartavyA ghRtena dIpamAcaret // 23 vividhaM munizArdUla dIpaM kRtvA samAhitaH / lakSmInArAyaNasyAgre tulasIvanasaMnidhau // 24 ayaM tatra pradAtavyaM devadevAya cakriNe / navamyAM nAlikereNa putrArthamaya'muttamam // 25 dazamyAM vIjapUraM tu dharmakAmArthasiddhaye / ekAdazyAM dADimena dAridryaM nAzayetsadA // 26 saptadhAnyena saMyuktaM vaMzapAtreNa nArada / phalasaptakasaMyukta patraM pUgasamanvitam // vastreNA''chAditaM kRtvA devasyAgre nivedayet / matreNAnena viprendra zRNuSvakAgramAnasaH / / arghamantraHtulasIsahito deva sadA zaGkhana saMyutam / gRhANArghya mayA dattaM deva deva namo'stu te // evaM saMpUjya devezaM lakSmyA saha janArdanam / prArthayedevadevezaM vratasaMpUrNasiddhaye // upoSito'haM deveza kAmakrodhavivarjitaH / vratenAnena deveza tvameva zaraNaM mama // gRhIte'sminvrate deva yadapUrNa kRtaM mayA / sarva tadastu saMpUrNa tvatprasAdAjanArdana / namaH kamalapatrAkSa namaste jalazAyine / idaM vrataM mayA''cIrNa prasAdAttava kezava / / ajJAnatimiradhvaMsinnatenAnena kezava / prasAdasumukho bhUtvA jJAnadRSTiprado bhava // . tato jAgaraNaM rAtrau gItaM pustakavAcanam / nAdanRtyakalAbhijJaiH puNyAkhyAnaiH suzobhanaH // 35 vibhAtAyAM tu zavayAmudite vimale ravo / nimantrya brAhmaNAnbhaktyA zrAddhaM kuryAca vaiSNavam 36 bhojayitvA yathAkAmaM pAyasena ghRtena ca / tAmbUlapuSpagandhAdi dakSiNAbhiH samanvitam // 37 upavItAni vAsAMsi dattvA mAlAM ca candanam / dAMpatyatritayaM bhojyaM vastrabhUSaNakuGkumaiH // 38 vaMzapAtrANi zaktyA ca virUDheH paripUrayet / nAlikeraizca pakAnvestrezca vividheH phleH|| 39 sapatnIkaM guruM tatra vastrANi paridhApayet / vibhaSaNAni divyAni gandhamAlyaiH prapUjayet // 40 sarvopaskarasaMyuktAM gAM dadyAca payasvinIm / sadAkSiNAM savastrAM ca [*vastrAlaMkArabhUSitAm 41 sakumbhAM sopaskarAM ca lakSmInArAyaNaM zubham / kato yatphalamAmotitanme nigadataH shRnnu| 42 sarvatIrtheSu yatpuNyaM snAtAnAM jAyate nRNAm / tatphalaM labhate sarva devadevaprasAdataH // 43 bhuktvA ca vipulAnbhogAnsarvakAmAnmanoramAn / vaiSNavaM padamAmoti ante vissnnuprsaadtH||44 iti zrImahApurAge pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde tulasItrirAtravrataM nAma SaDviMzo'dhyAyaH // 26 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33097 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / / 1 jha. patrapuSpama / . ptr| 163 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1298 [ 6 uttarakhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNItaM aba saptaviMzo'dhyAyaH / nArada uvAcaguNAdhikebhyo viprebhyo dAtukAmo'pi mAnavaH / kAni kAni ca loke'smindadyAtsarva tathA vada mahAdeva uvAcaloke tattvaM hi saMjJAya zRNu devarSisattama / annameva prazaMsanti sarvamanne pratiSThitam // 2 tasmAdannaM vizepeNa dAtumicchanti mAdhavaH / annena sadRzaM dAnaM na bhUtaM na bhaviSyati // 3 anena dhAryate vizvaM jagatsthAvarajaGgamam / annapUrjaskaraM loke prANA hyanne pratiSThitAH // 4 dAtavyaM bhikSane cAnnaM brAhmaNAya mahAtmane / kuTumba pIDayitvA'pi Atmano bhUtimicchatA // 5 nAradAsau vidAM zreSTho yo dadyAdannamarthine / brAhmaNAyA''rtarUpAya pAralaukikamAtmanaH // 6 avApya bhUtimanvicchankAle dvijamupasthitam / zrAntamadhvani vartantaM gRhasthaM gRhamAgatam // 7 annadaH prApnute vidvAnsuzIlo vItamatsaraH / krodhamutpatitaM hitvA divi ceha ca yatsukham // 8 nAbhinindecca hyatithiM na druhyAcca kathaMcana / brahmavettA'payedannaM tadAnaM ca viziSyate // zrAntAyAdRSTapUrvAya annamadhvanivartine / yo dadyAdaparikliSTaH sarvadharmamavApnuyAt // 10 pitRdevAMstathA viprAnatithIMzca mahAmune / yo naraH prINayetAnnastasya puNyamanantakam // 11 kRtvA'pi sumahatpApaM yo dadyAdanamarthine / brAhmaNAya vizeSeNa sa tu pApeH pramucyate // 12 brAhmaNeSvakSayaM dAnamannaM zUdre mahAphalam / annapAnaM ca zUdre ca brAhmaNe ca viziSyate // 13 na pRcchedgotracaraNaM na ca svAdhyAyameva ca / bhikSuko brAhmaNo hyatra dadyAdannaM prayAti c(?)||14 anadasya zubhA vRkSAH srvkaamphlaanvitaaH| saMbhavantIhaloke ca harSayuktAstriviSTape // 15 annadAnena ye lokAstAJzRNuSva mahAmune / vimAnAni prakAzante divi teSAM mahAtmanAm // 16 nAnAsaMsthAnarUpANi nAnAkAmAnvitAni ca / sarvakAmaphalAthApi vRkSA bhavanasaMsthitAH // 17 hemavApyaH zubhAH sarvA dIrghikAzcaiva srvshH| ghoSavanti ca yonaani bhaktAnyatha sahasrazaH // 18 bhakSyabhojyamayAH zailA vAsAMsyAbharaNAni ca / kSIraM sravantyaH saritastathaivA''jyasya prvtaaH| prAsAdAH zubhravaNAMbhAH zayyAzca kanakojjvalAH / tadannaM dAtumicchanti tasmAdannaprado bhavet // ete lokAH puNyakRtAmannadAnaM mahAphalam / tasmAdatraM vizeSeNa dAtavyaM mAnavebhuvi // 21 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde'naprazaMsA nAma saptaviMzo'dhyAyaH // 27 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33115 athASTAviMzo'dhyAyaH / . mahAdeva uvAcapAnIyadAnaM paramaM dAnAnAmuttamaM sadA / tasmAdvApIzca kRpAMzca taDAgAni ca kArayet // 1 ardhaM pApaM saMharanti puruSasya vikrmnnH| kRpAH prakRtapAnIyAH supravRttasya nityazaH // 2 ma ca nArayate vaMzaM yasya khAtajalAzaye / gAvaH pibanti viprAzca sAdhavazca narAH sadA // 3 1 ka. sa. ca. jha. tra. mAnavAH / 2 ja, jha. annena / 3 jha. kamicchatA / / 4 ka, kha, ca. ja. jha. a. paapaani| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 aSTAviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / nidAghakAle pAnIyaM yasya tiSThati nArada / durga viSamakRcchre ca na kadAcidavApyate // 4 taDAgAnAM ca vakSyAmi kRtAnAM ye guNAH smRtaaH| triSu lokeSu sarvatra pUjito yastaDAgavAn 5 athavA mitrasadanaM mitramaitrIvivardhanam / kIrtisaMjananaM zreSThaM taDAgAnAM nivezanam / / dharmasyArthasya kAmasya phalamAhurmanIpiNaH / taDAgaM sukRtaM deze kSetramadhye mahAzrayam // 7 caturvidhAnAM bhUtAnAM taDAgasyopalakSayeta(?) / taDAgAni ca sarvANi dizanti zriyamuttamAm // 8 devA manuSyA gandharvAH pitaroraMgarAkSasAH / sthAvarANi ca bhUtAni saMzrayanti jalAzrayam // 9 varSaRtau taDAge tu salilaM yatra(sya) tiSThati / agnihotraphalaM tasya jAyate nAtra saMzayaH // 10 hemante zizire caiva salilaM yasya tiSThati / gosahasraphalaM tasya labhate nAtra saMzayaH // 11 vasante ca tathA grISme salilaM tiSThate yadi / atirAtrAzvamedhAbhyAM phlmaahurmniissinnH|| 12 arthateSAM tu vRkSANAM ropaNe ca guNAJNu / atItAnAgatau cobhI pitRvaMzI mhaaRpe(mune)||13 tArayedRkSaropI ca tasmAdRkSAMstu ropayet / putra putrA bhavantyete pAdapA nAtra sNshyH|| 14 paralokaM gataH so'pi lokAnApnoti cAkSayAn / puSpaiH suragaNAnsarvAnpazcApi tathA pitRn 15 chAyayA cAtithInsarvAnpUjayanti mahIruhAH / kinaro yakSarakSAmi devgndhrvmaanvaaH|| 16 tathA RSigaNAzcaiva saMzrayanti mahIruhAn / puppitAH phalavantazca tarpayantIha mAnavAn // 17 ihaloke pare caiva putrAste dharmataH smRtAH / taDAge vRkSaropAzca iSTayajJAzca ye dvijaaH|| 18 ete svargAna hIyante ye cAnye styvaadinH| satyameva paraM brahma satyameva paraM tapaH // 19 satyameva paro mokSaH satyameva paraM zrutam / satyaM deveSu jAgati satyaM ca paramaM padam // 20 tapo yajJAzca puNyaM ca tathA devapipUjanam / Ayo vidhizca vidyA ca sarva satye prtissttitm||21 satyaM yajJastathA dAnaM matrA devI sarasvatI / vratacaryA tathA satyamoMkAraH satyameva ca // 22 satyena vAyurabhyeti satyena tapate raviH / satyena cAgnirdahati svargaH satyena tiSThati // 23 pUjanaM sarvadevAnAM sarvatIrthAvagAhanam / satyaM ca(yo) badate loke srvmaamotymNshyH|| 24 azvamedhasahasraM ca satyaM ca tulayA dhRtam / sarveSAM sarvayajJAnAM satyameva viziSyate // 25 satye devAH pratIyante pitara RSayastathA / satyamAhuH paraM dharma satyamAhuH paraM padam / / 26 satyamAhuH paraM brahma tasmAtsatyaM vadAmi te / munayaH satyaniratAstapastaptvA suduSkaram // 27 satyadharmaratAH siddhAstataH svargamito gatAH / apsarogaNamaMghuSTairvimAnaiH parito taaH|| 28 vaktavyaM ca sadA satyaM na satyAdvidyate param / agAdhe vipule siddha satIrthe ca zuciDhade // 29 snAtavyaM manasA yuktaH snAnaM tatparamaM smRtam / AtmArthe vA parArthe vA putrArthe vA'pi maanvaaH|| anRtaM ye na bhASante te narAH svargagAminaH / vedA yajJAstathA mantrAH santi vipreSu nityazaH31 na bhAntyujjhitasatyeSu tasmAtsatyaM samAcaret // nArada uvAcatapasAM me phalaM brUhi punareva vizeSataH / sarveSAM caiva varNAnAM brAhmaNAnAM napo balam // 33 mahAdeva uvAcapravakSyAmi tapodhyAyaM sarvakAmArthasAdhakam / suduzcaraM dvijAtInAM tanme nigadataH zRNu // 34 + saMdhirApaH / 1 jha. a. deshN| 2 ka. kha. ca. ja. jha. ja. yajJaH / 3 Ga. 'dhyAnaM sa / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1300 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 39 41 43 44 tapo hi paramaM proktaM tapasA vindate phalam / taporatA hi ye nityaM modante saha daivataiH // tapasA mokSamAmoti tapasA vindate mahat / jJAnavijJAnasaMpattiH saubhAgyaM rUpameva ca // tapasA labhyate sarva manasA yadyadicchati / nAtaptatapaso yAnti brahmalokaM kadAcana // yatkAryaM kiMcidAsthAya puruSastapyate tapaH / tatsarvaM samavAmoti paratreha ca mAnavaH // surApaH paradArI ca brahmahA gurutalpagaH / tapasA tarate sarva sarvatazca vimucyate // api sarvezvaraH sthANurviSNuzcaiva sanAtanaH / brahmA hutAzanaH zakro ye cAnye tapasA'nvitAH 40 SaDazItisahasrANi munInAmUrdhvaretasAm / tapasA divi modante sametA daivataiH saha / tapasA prApyate rAjyaM zakraH sarve' surAsurAH / tapasA'pAlayansarvAnahanyahani vRttidAH // 42 sUryAcandramasau devau sarvalokahite ratau / tapasaiva prakAzete nakSatrANi grahAstathA // sarve ca tapasA'bhyeti sarva ca sukhamazrute / tapastapati yo'raNye vanyamUlaphalAzanaH // yo'dhIte zrutimevA''dau samaM syAttapasA mune / zruteradhyApanAtpuNyaM yadAmoti dvijottamaH // 45 tadadhyAyAcca japyAcca dviguNaM phalamazrute / jagadyathA nirAlokaM jAyate zazibhAskarau // 46 vinA tathA purANaM hi dhyeyamasmAnmahAmune / tapamAnaH sadA jJAnaM yo dhArayati zAstrataH / / 47 saMbodhayati lokaM ca tasmAtpUjyatamo guruH / sarveSAM caiva pAtrANAM zreSThaM pAtraM purANavit // 48 patanAtrAyate yasmAttasmAtpAtramudAhRtam / dhanaM dhAnyaM hiraNyaM vA vAsAMsi vividhAni ca / / 49 ye yacchanti supAtrAya te yAnti ca parAM gatim / gAcaiva mahiSIrvA'pi gajAnazvAMzca zobhanAn / / yaH prayacchati mukhyAya tatpuNyasya phalaM zRNu / akSayaM sarvalokAnAM so'zvamedhaphalaM labhet 51 mahIM dadAti yastasmai kRRSTAM phalavatIM zubhAm / sa tArayati vai vaMzAndaza pUrvAndazAparAn / / 52 vimAnena ca divyena viSNulokaM sa gacchati / na yajJaistuSTimAyAnti devAH prokSaNakairapi // 53 balibhiH puSpapUjAbhiryathA pustakavAcanaiH / viSNorAyatane yastu kArayeddharmapustakam // devyAH zaMbhorgaNezasya arkasya ca tathA punaH / rAjasUyAzvamedhAbhyAM phalaM prApnoti mAnavaH 55 itihAsapurANAnAM puNyaM pustakavAcanam / sarvAnkAmAnavAproti sUryalokaM bhinatti saH // 56 sUryalokaM ca bhittvA'sau brahmalokaM sa gacchati / sthitvA kalpazataM tatra rAjA bhavati bhUtale 57 azvamedhasahasrasya yatphalaM samudAhRtam / tatphalaM samavAmoti devAgre yo jayaM paThet // tasmAtsarvaprayatnena kArye pustakavAcanam / itihAsapurANAnAM viSNorAyatane zubham // nAnyatprItikaraM viSNostathA'nyeSAM divaukasAm // 54 58 59 60 ti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde vRkSaprapAsatyatapodhyayanAkhyAnaM nAmASTAviMzo'dhyAyaH // 28 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 33175 - athaikonatriMzo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcaatrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam / purANaM paramaM puNyaM sarvapApaharaM zubham // 35 36 37 38 1 ka. kha. ca. ja. jha. Ja. 'vaizvaraH purA / tapasA pA / 2ka. kha. ca. ja jha Ja, vRttidaH / pha. vRtrahA / 3 kha ca. jha. Ja. pha. supAtrAya / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i 1 29 ekonatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1301 kumAreNa ca lokAnAM namaskRtya pitAmaham / proktaM cedaM mamAsskhyAnaM devarSe brahmasUnunA // 2 sanatkumAra uvAca - 4 toshaM dharmarAjAnaM draSTuM saMpUjito mudA / stutibhiH parayA bhaktyA tenokto'smi sukhAsane // 3 mayA tatropaviSTena dRSTaM kiMcinmahAdbhutam / kAJcanena vimAnena vaidUryakRtavedinA // maNimuktAvicitreNa kiGkiNIjAlazobhinA / AgataM puruSaM tatra AsanAddevasattama // sasaMbhramaM samutthAya dRSTvA dharmaH svayaM vibhuH / gRhItvA dakSiNe pANau pUjito'rgheNa vai tataH // zirasyAghrAya deveza puraH sthApya tataH param / pUjayitvA tu taM dharma idaM vAkyamuvAca ha // dharma uvAca - susvAgataM dharmadarzinprIto'smi darzanAttava / samIpe mama tiSThasva kiMcijjJAnaM vadasva me // tatpunaryAsyasi sthAnaM yatra brahmA vyavasthitaH / / sanatkumAra uvAca - 5 vaidizaM nAma nagaraM pRthivyAmasti vizrutam / tatrAbhUtpRthivIpAlo dharApAla iti zrutaH // kasminkAle purA devI zazApa svagaNaM kudhA // 7 8 9 10 ityukte ca tatazcAnyo vimAnavaramAsthitaH / AgataH puruSo deva yatra tiSThati dharmarAT // saMpUjito vimAnasthaH prazrayAvanatena ca / sAmapUrva tathoktvA tu yathA pUrvanaraH svayam // [*svayaM dharmeNa vai brahmandRSTvA pUjA kRtA tayoH / tatra me vismayo jAtaH pRSTo dharmo mayA tataH 11 narastatra hi saMkAzo yo'yaM pUrvamihAgataH ] / kimanena kRtaM karma yasya tuSTo bhavAnbhRzam // 12 me kautukaM jAtaM kRtA hi svayameva tu / yadasya bhavatA pUjA savismayamanantaram // 13 tathaivAsya kRtA pUjA dvitIyasya narasya tu / mene'haM zubhakarmANau vimAnavarasattamau // yastvamAbhyAM svayaM pUjAM kuruSe dharmakAraNAt / brahmaviSNuzivAdyaistu pUjyase tvaM sadA'nizam / / yasyedRkparamaM puNyaM kimetau karma cakratuH / kathyatAM mama sarvajJa phalaM divyamavApatuH // 16 tacchrutvA sa tu mAM prAha zRNu karma tayoH kRtam / yatkRtvA cArhatAM yAtau tacchRNuSva mahAmate 17 14 dharma uvAca -- 18 devyuvAca - madRte'tra parA nArI bharturyanme nivezitA / tasmAdvAdaza varSANi jambukastvaM bhaviSyasi || 19 dharma uvAca - 22 ityuktaH sa ca babhrAma jambuko medinItalam / vetasIvetravatyostu saMgame lokavizrute // 20 zApAnto bhavitA putra ityukto girikanyayA / tatra cAnazanaM kRtvA kSetre prANAMstato'tyajat 21 divyarUpavapurbhUtvA jagAma viSNusaMnidhau / tatrA''zvaryaM mahadRSTvA dharApAlo mahIpatiH // viSNorAyatanaM kRtvA sthApayAmAsa taM prabhum / tasminpure narAnsarvAnsaMniyojyAsya vIkSaNe // 23 zubhamAyatanaM viSNostasmingrAme sa~bhAjanaiH / pUrNa tu brAhmaNAdInAM pUjayitvA kadambakam || 24 itihAsapurANajJa vAcakaM tu vizeSataH / pUjayitvA dvijazreSThaM vidyAzreSThaM mahAmatiH // 25 * dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakastho'saMgatazca / 1 kha jha. praSTuM / 2 jha. 'vAnkila / a / 3 ka. kha. ca. ja. jha. ma. sadA ja' / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1302 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 28 29 I 30 33 pustakaM cApi saMpUjya gandhapuSpAdibhiH kramAt / tatastamAha rAjA'sau vAcakaM vinayAnvitaH 26 yanmayA''yatanaM viSNoH kAritaM ca tavAgrataH / cAturvarNyamidaM cApi zrotukAmaM kadambakam // 27 tiSThatIha dvijazreSTha kuru pustakavAcanam / yAvatsaMvatsaraM vipra pragRhya vRttimuttamAm // svarNaniSkazataM cAtra tato dAsye tathA param / pUrNe varSe dvijazreSTha zreyorthamahamAtmanaH // evaM pravartitaM tatra puNyaM pustakavAcanam / varSasaMgatamAtre tu tathAca munisattama // athA''yuSaH kSayAccAyaM kAladharmamupeyivAn / mayA cAsya vimAnaM hi viSNunA preSitaM divaH / / 31 ityeSA karmaNo vyuSTiH puNyamAkhyAnasaMjJakam / zrutaM pAnaM mahatpuNyaM pavitraM pApanAzanam // 32 gandhapuSpopahAraistu na tuSTirjAyate tathA / devAnAmiha sarveSAM purANazravaNAdyathA // svarNa(gobhU)hiraNyavastrANAM vastUnAM cApi kRtsnazaH / grAmANAM nagarANAM ca dAnAttuSTirbhavenna hi yathA syAddharmazravaNAtprItiH sarvadivaukasAm / itihAsapurANAnAM zravaNe munisattama // na tathA me mahAprItiH zrAddhe sarvArthakAmike / kanyAdAne mahAprItirmama syAdviprasattama // na tathA rocate sA ca yathA pustakavAcanAt / atha kiM bahunoktena nAnyatprItikaraM mama / / 37 puNyAkhyAnamRte vipra guhyametatprakIrtitam / yazcAyamaparo vipra ihA''yAto narottamaH // saMgatyA'nugatazcAyaM dharmazravaNamuttamam / zrutvA bhaktirabhUdasya zraddhayA paramAtmanaH // kRtvA pradakSiNaM tasya vAcakasya mahAtmanaH / eSa vipro munizreSTha dadau svarNasya mASakam // 40 nAnyaddAnaM kadA cakre lobhAviSTena cetasA / pAtradAnAtphalaprAptistasya jAtA na saMzayaH // ityetatkathitaM karma cA''bhyAM caiva kRtaM mune // 35 36 38 39 41 mahAdeva uvAca etatpuNyasya mAhAtmyaM ye zRNvanti manISiNaH / na teSAM durgatiH kApi janmajanmani jAyate 42 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde zAstrapurANAdivyAkhyAmahimakathanaM nAmaikonatriMzo'dhyAyaH // 29 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 33217 atha triMzo'dhyAyaH / mahAdeva uvAca -- 1 3 4 athAnyatsaMpravakSyAmi zRNu devarSisattama / gopIcandanamAhAtmyaM yathA dRSTaM zrutaM mayA // brAhmaNo vA'tha vaizyo vA zUdro vA'pyatha vAhujaH / gopIcandanaliptAGgo mucyate brahmahatyayA // 2 tilakaM kurute yastu gopIcandanasaMbhavam / madyapAnAdidoSaistu mucyate nAtra saMzayaH // gopIcandanaliptAGgo vaiSNavo viSNutatparaH / sarvadoSaiH pramucyeta yathA gaGgAmbhasA punaH // brahmahA madyapAnI ca svarNasteyI tathaiva ca / gurutalpagamo vA'tha zUdro vA'pyatha vai dvijaH // sa so mucyate pApAdAjanmazatakAraNAt / dvAdazatilakaM proktaM sarveSAM vai vizeSataH // vaiSNavAnAM brAhmaNAnAM kartavyaM bhUtimicchatAm / daNDAkAraM lalATe syAtpadmAkAraM tu vakSasi ||7 veNupatranibhaM bAhumUle'nyaddIpikAkRti / uccaizvakrANi catvAri bAhumUle tu dakSiNe nAmamudrAdvayaM nIcaiH zaGkhamekaM tayorapi / madhye tataH pArzvayostu dve dve padme ca dhArayet // vAme'pi caturaH zaGkhAnnAmamudre ca pUrvavat / cakramekaM gade dve dve pArzvayoriti bhedataH / / 6 8 1 10 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 ekatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / lalATe ca gadAmekAM nAmamudrAM tathA hRdi / trINi trINi ca cakrANi madhye zaGkAvubhAvubhau // 11 hRdi pArve stanAdUrdhva gadApadmAni bAhuvat / trINi trINi ca cakrANi karNamUladvayora(ye'pya)dhaH ekamekaM tadanyeSu tilakeSu ca dhArayet / saMpradAyastu bhadrastu dhAryA ziSTAnusArataH // 13 yathArucyathavA dhAryA na tatra niyamo yataH / AcANDAlAdvizudhyanti tilakasyaiva dhAraNAt 14 cANDAlAdadhikaM manye vaiSNavAnAM hi nindakam / sa vai viSNusamo jJeyo nAtra kAryA vicAraNA vaiSNavo brAhmaNo yastu viSNudhyAneSu tatparaH / nAntaraM tasya vai jJeyaM sa vai viSNurbhavediha // 16 zaGkhacakradharo vipro vedaadhyynttprH| sa vai nArAyaNa iti vede caivaM tu paThyate // 17 taptacakradharo vipraH paGktipAvanapAvanaH / tasya bhaktiyuto brahmanmahApApaiH pramucyate // 18 tulasIpatramAlAM ca tulasIkASThasaMbhavAm / dhRtvA vai brAhmaNo bhUyAnmuktibhAgI na saMzayaH // 19 viSNurUpo yato vipro vaiSNavaH sa iha smRtaH / paJcatve yasya tilakaM gopIcandanasaMbhavam / / 20 vimAnaM sa samAruhya yAti viSNoH paraM padam / kalau nArada tilakaM gopIcandanasaMbhavam // 21 ye kurvanti narazreSThA na teSAM durgatiH kacit / zaGkha caiva tathA cakraM dakSiNe cApasavyake // 22 haste dhRtvA vizeSeNa mahApApaiH pramucyate / madyapAnaratA ye ca ye ca striivaalghaatkaaH|| 23 agamyAgamakA ye vai dRzyante bhuvi vAMDava / bhaktAnAM darzanAdeva muktisteSAM na sNshyH|| 24 saMsAre tu hyasAre na kule vai vaiSNavA janAH / ahaM hi vaiSNavo jAto vissnnorbhktiprsaadtH||25 kAzyAM nivasatAM hyatra rAmo'hamiti saMjapan / tena puNyAdiyogena zivo vai nAtra sNshyH|| 26 iti zrImahApurANe pAma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde gopIcandanamAhAtmyaM nAma trizo'dhyAyaH // 30 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33243 arthakatriMzo'dhyAyaH / nArada uvAcabrahmansaMvatsarAkhyasya dIpasya vidhimuttamam / sarvatratapradhAnasya mAhAtmyaM pravadasva meM // 1 yena vratAni sarvANi kRtAnyeva na saMzayaH / sarvakAmasamRddhizca sarvapApakSayo bhavet / / ziva uvAca-- vadAmi tava devarSe rahasyaM pApanAzanam / yacchratvA brahmahA gono mitraghno gurutalpagaH // 3 vizvAsaghAtI RrAtmA muktimAmoti zAzvatIm / zataM kulAnAmuddhRtya viSNulokaM sa gacchati 4 tadahaM kathayiSyAmi dIpavratamanuttamam / saMvatsarapramANasya vidhi mAhAtmyameva ca // 5 hemante prathame mAsi prApya hyekAdazI zubhAm / brAhma muhUrte cotthAya kAmakrodhavivarjitaH // 6 nadIsaMgamatIrtheSu taDAgeSu saritsu ca / snAnaM samAcarettatra gRhe vA niyatAtmavAn // snAto'haM sarvatIrtheSu [*garne prasravaNeSu ca / nadISu sarvatIrtheSu] tatsnAnaM dehi me sdaa(?)|| 8 iti snaanmntrH| devAnpitaMzca saMtal kRtajApyo jitendriyaH / tataH saMpUjayedevaM lakSmInArAyaNaM prabhum // 9 * dhanuzcihnAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 ka. ca. ma. yAdbhukti / 2 gha, mAnAH / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1304 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDepaJcAmRtena saMstrApya tato gandhodakena ca / snAto'si lakSmyA sahito devadeva jagatpate // 10 / mAM samuddhara deveza ghorAtsaMsArabandhanAt / tataH saMpUjayedevaM lakSmyA saha janArdanam // 11 mavaistu vaidikairbhaktyA tathA paurANikairapi / ato deveti sUktena pauruSeNApi vA punH|| 12 namo matsyAya devAya kUrmadevAya vai namaH / namo vArAhadevAya narasiMhAya vai nmH|| 13 [*vAmanAya namastubhyaM parazurAmAya te namaH] / namo'stu rAmadevAya viSNudevAya te namaH // 14 namo'stu buddhadevAya kalkine ca namo namaH / namaH sarvAtmane tubhyaM zira ityabhipUjayet // 15 kezavAdIni nAmAni tairvA saMpUjayeddharim // 16 dhUpamatra:vanaspatiraso divyaH surabhirgandhavAciH / dhUpo'yaM devadeveza namaste pratigRhyatAm // 17 dIpamatra:dIpastamo nAzayati dIpaH kAnti prayacchati / tasmAdIpapradAnena prIyatAM me janArdanaH // 18 naivedyamantraHnaivedyamidamannAyaM devadeva jagatpate / lakSmyA saha gRhANa tvaM paramAmRtamuttamam // 19 arghya dadyAttato bhaktyA evaM dhyAtvA janArdanam / phalena caiva hastena zaGkhanA''dAya codakam // janmAntarasahasreNa yanmayA pAtakaM kRtam / tatsarva nAzamAyAtu prasAdAttava kezava // 21 ityy'mtrH| tataH kumbhaM navaM zubhaM ghRtapUrNa samAnayet / lakSmInArAyaNasyAgre tailapUrNamathApi vA // 22 tasyopari nyasetpAtraM tAnaM mRnmayameva ca / navatantusamA varti tasminpAtre tu nirvapet // 23 tataH prabodhayeddIpaM sthApya kumbhaM sunizcalam / puSpagandhAdibhiH pUjya tataH saMkalpayecchuciH 24 matreNAnena devarSe asamIreSu dhAmasu / kAmo bhUtasya bhavyasya samrADeko virAjate / / 25 dIpaH saMvatsaraM yAvanmayA'yaM parikalpitaH / agnihotramavicchinnaM pIyatAM mama kezavaH // 26 tato jitendriyo bhUtvA zrutijJAnaparAyaNaH / nA''lapetpatitAnpApAMstathA pApaNDino narAn 27 / rAtrI jAgaraNaM gItaM nRtyavAdyAdikaistathA / puNyapAThezca vividhairdharmAkhyAnarupoSitaH // 28 // tataH prabhAtasamaye kRtpuu(pau)rvaahnikkriyH| brAhmaNAnbhojayedbhaktyA yathAzaktyA(kti)prapUjayet // svayaM ca pAraNaM kRtvA praNipatya visarjayet / evaM saMvatsaraM yAvadahorAtraM dRDhavrataH // 30 dIpaM palasuvarNena tadardhAna vA punaH / vartistu rAjatI moktA dvipalArdhA'dhikA'pi vA() // 31 ghRtapUrNa tathA kumbhaM tAmrapAtrasamanvitam / lakSmInArAyaNo devo yathAzaktyA (kti)hiraNmayaH32 kAryoM bhaktimatA puMsA muktidvAramabhIpsatA / tato nimabrayedvidvAnbrAhmaNAnsAdhusattamAn // 33 dvAdazottamapakSe tu viprAH SaNmadhyame tathA / anyathA''kArayetrINi(nvA) evaM karmakaraM dvijam 34 sapatnIkaM dvijaM zAntaM kriyAvantaM vizeSataH / itihAsapurANazaM dharmajJaM mRdumeva ca // 35 pitRbhaktaM guruparaM devabrAhmaNapUjakam / pAdyArghyadAnavidhinA vastrAlaMkArabhUSaNaiH // 36 saMpUjya patnyA sahitamekaM bhaktyA ca pUrvavat / lakSmInArAyaNaM devaM dIpa(paM)vartiyutaM tathA // 37 / / * idamardha pha. pustakasyam / 1ka.kha. ja. jha. pha. zubhaM / 2 ka. ca. yaddhImAntrI / 3 ca, NAnbhaktimAnnaraH / dvaa| 4 pha. zaktyA / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? 31 ekatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1305 tAmrapAtropari sthApya ghRtakumbhena saMyutam / brAhmaNAya tato dadyAddhyAtvA nArAyaNaM param // 38 matreNAnena devarSe tamahaM kathayAmi te / avidyAtamasA vyApte saMsAre pApanAzanaH // jJAnaprado mokSadazca tasmAddatto mayA'nagha / iti dIpamatraH // 42 43 45 46 47 48 53 dakSiNAM ca yathAzaktyA (kti) dattvA viprAya bhaktitaH / bhojyedraahmnnaanpshcaadghRtpaaysmodkaiH|| vastrairAcchAdayetpazcAtsapatnIkaM tathA dvijam / zayyAM sopaskarAM dadyAddhenuM caiva savatsakAm 41 tebhyastu dakSiNAM dadyAdyathAvittAnusArataH / suhRtsvajanavandhUMzca bhojayetpUjayettathA // evaM mahotsavaM kuryAddIpatratasamApane / [ + tato visarjayetpazcAtpraNipatya kSamApayet ] // evaM kRte tu yatpuNyaM [*tathA saMkrAntikaizca yat / saMvatsarAkhyadIpasya tatpuNyaM prApyate naraiH 44 mAsavrataizca yatpuNyaM ] tatpuNyaM prApyate naraiH / saMvatsarasya dIpasya vratena caritena ca // dAnavatairyathAsaMkhyairyacca yogatrataistathA / tatphalaM samavApnoti dIpe saMvatsare kRte // gobhU hiraNyadAnena gRhAdInAM vizeSataH / yatphalaM labhate vidvAMstatphalaM dIpato bhavet // dIpadeH kAntimAmoti dIpado dhanamakSayam / dIpado jJAnamAnoti dIpadaH paramaM sukham // dIpadAnAcca saubhAgyaM vidyAmatyantanirmalAm / ArogyaM paramAmRddhiM labhate nAtra saMzayaH // 49 dIpadaH subhagAM bhAryA sarvalakSaNasaMyutAm / putrAnpautrAnprapautrAMzca saMtatiM cAkSayAM labhet // 50 brAhmaNaH paramaM jJAnaM kSatriyo rAjyamuttamam / vaizyo dhanaM pazUnsarvAJzUdraH sukhamavApnuyAt / / 51 kumArI cApi bhartAraM sarvalakSaNasaMyutam / prAoti paramAyuzca putrAnpautrAMzca puSkalAn // 52 vaidhavyaM naiva yuvatI kadAcidapi pazyati / na viyogamavApnoti dIpadAnaprabhAvataH // nAsssyo vyAdhayazcaiva jAyante dIpadAnataH / bhayAtpramucyate bhIto vaddho mucyeta bandhanAt // 54 brahmahatyAdibhiH pApairdIpatrataparAyaNaH / mucyate nAtra saMdeho brahmaNo vacanaM yathA // cAndrAyaNAni kRcchrANi caritAni na saMzayaH / yena sAMvatsaro dIpo vodhitaH zAzvato hareH / / te dhanyAste mahAtmAnastaiH prAptaM janmanaH phalam / yaiH saMpUjya hariM bhaktyA dIpaH sAMvatsaraH kRtaH ye'pi saMvartayantIha dIpavarti zalAkayA / te yAnti paramaM sthAnaM yatsurairapi durlabham // ye ca tailaM ca vartiM ca yathAzaktyA (kti) pradIpake / prakSepayanti satataM te yAnti paramAM gatim // gacchantaM dIpakaM zAntamazaktA ye prabodhitum / kathayantyanyalokAnAM te'pi tatphalabhAginaH 60 stokaM stokaM cabhikSitvA tailaM dIpArthameva ca / karoti dIpakaM viSNoH puNyaM tenApi labhyane6 1 dIpa prajvAlyamAnaM tu yaH pazyatyadhamo naraH / kRtAJjalipuTo viSNorviSNulokamavApnuyAt / / 62 dIpaprajvAlane buddhiM yo dadyAtkurute svayam / sarvapApavinirmukto viSNulokamavApnuyAt // 63 atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam / yasya zravaNamAtreNa mucyate sarvakilbiSaiH // sarasvatyAstaTe ramye siddhAzrama iti zrutaH / tatrAvasadvijaH pUrva kapilo nAma vedavit // vratopavAsanirato daridraH zrotriyastathA / bhikSAvRttyA ca kurute kuTumbaparipAlanam // vratopavAsaniyamairviSNumArAdhayatyasau / viSNuM saMpUjya vidhivadIpaM bodhayate sadA // samAdAya ca tattailaM svagRhe pUjya kezavam / dIpaM bhaktyA ca parayA bodhayeddharituSTaye // dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. 55 5.8 1 pha. thAyArya' / 2 pha. 'daH kIrtimA' | + idamardha ka. kha. ca. ja jha Ja. Ta. pha. pustakastham / * pustakasthaH / 164 39 64 65 66 67 68 ja.ma. pha. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1306 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe t 71 72 74 80 evaM pravartamAnasya kapilasya mahAtmanaH / mAjIrastIkSNadaMSTrastu mUSakAnbhakSayetsadA // 69 tatrA''gacchati bhakSArthI mUSakANAmaharnizam / kRtvA dhyAnaM svabhakSyArthaM nityaM nArAyaNAgrataH 70 bhakSitA bahavastena mUSakA dvijavezmani / ye ye tailArthamAyAnti vartikAharaNAya ca // tAMstAMstu bhakSayatyeva mUSakAndhyAnatatparaH / evaM pravartamAnasya kadAcitkAlaparyayAt // ekAdazyAM sa kapilo brAhmaNaH svagRhe zuciH [*sopavAsaH sapatnIkaH pUjayAmAsa cAcyutam // tato jAgaraNaM cakre stutinRtyaparAyaNaH ] | ardharAtre tu saMprApte nidrayA mohito dvijaH // mArjArazcA''gatastatra tIkSNadaMSTro laghukramaH / bhakSayAmAsa naivedyaM gRhakoNe sthitaH sadA // 75 adrAkSInmUSikAM kSudrAM tailapAnArthamAgatAm / mandatejasi dIpe tu vartyapAharaNocitAm // 76 samutpatya padA''krAmattadA sA vilamAvizat / tasyAH pAdena vai vartyA dIpaH saMbodhito bhRzam tailapAtraM ca namitaM suprakAzo'bhavattadA / brAhmaNo'pi jajAgAra tyaktvA nidrAM pramohinIm 78 mArjAro'pi ca tAM rAtrimajAgradbhakSatatparaH / tataH prabhAte vimale kRtvA nityakriyAM dvijaH 79 tatazca pAraNaM cakre viprabandhujanaiH saha / evaM pravartamAnasya kapilasya mahAtmanaH // babhUvuH putrapautrAzca dhanadhAnyamanuttamam / ArogyaM paramAM dRddhimavApa mahatIM zriyam // dIpamabhAvena kapilo mokSamAgataH / saMbhedya maNDalaM puNyaM savituH zazinastathA // dIpajyotiHsvarUpeNa paramAtmani yuktavAn / mUSikA'pi ca kAlena mamAra vilamadhyataH || 83 vimAnavaramAsAdya viSNulokaM jagAma sA / mArjAro'pi ca kAlAnte mRtaH svargaM jagAma saH 84 vimAnavaramAruhya devagandharvasevitam / apsarobhiH parivRto vidyAdharagaNairyutaH stUyamAno mahAtejA jayazabdAdimaGgalaiH / stUyamAnaH sa vai nAgairviSNulokaM jagAma saH // 86 kalpakoTisahasrANi kalpakoTizatAni ca / bhuktvA ca vipulAnbhogAMstato rAjA'bhavadbhuvi 87 sudharmA nAma dharmAtmA devabrAhmaNapUjakaH / rUpavAnsubhagazcaiva mahAbalaparAkramaH // tasya priyatamA bhAryA sarvalakSaNasaMyutA / bhartRbhaktA tathAzIlA nAmnA sA rUpamundarI // 89 sarvAsAM caiva nArINAM madhye sA subhagA'bhavat / putrAzca bahavo jAtAstasyA duhitarastathA // 90 evaM viharatostadvadaMpatyoH prItipUrvakam / AgataH kArtiko mAso harinetrAvabodhakRt // 91 tasmindIpAH prabodhyante nArAyaNaparAyaNaiH / kRcchracAndrAyaNAdIni vratAni niyamAstathA // 92 kriyante viSNubhaktaizca saMsArabhayabhIrubhiH / atha prabodhinIM prApya rAjA rAjJImathAbravIt // 93 81 82 85 88 rAjovAca bhadre prabodhinI puNyA viSNornAbhisaroruhe / kariSyAmyadya pUjAM ca sopavAso jitendriyaH 94 snAtvA ca puSkare tIrthe puNDarIkAkSamacyutam / pUjayiSyAmi devezaM lakSmyA saha jnaardnm|| 95 ziva uvAca - iti sA vAJchitaM zrutvA bhartuH priyahite ratA / uvAca vacanaM guhyaM bhartAraM cAruhAsinI / / 96 rUpasundaryuvAca - mamApi hRdaye kAmaH samutpanno narAdhipa / rUpasaundaryavAJchA ca hRdaye mama vartate / / puSkaraM prathamaM tIrthaM gantumicche tvayA saha / * ayaM zlokaH ka. kha. ca. ja. jha. a. i. pha. pustakasthaH / 97 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 31 ekatriMzo'dhyAyaH] padmapurANam / 1307 ziva uvAcatato rAjA tayA sArdhamAgataH puSkaraM tadA / hastyazvarathandaizca samAgatya purohitaiH|| 98 tataH snAtvA tathA dhyAyaMstarpayanpitRdevatAH / pUjayAmAsa devezaM puNDarIkAkSamacyutam // 99 dIpamAlAkule netre sarvataH sumanohare / dadarza likhitaM tatra mArjAraM devatAlaye // 100 taM dRSTvA prAkRtaM karma janma smRtvA nRpastadA / mukhapaGkajamAlokya priyAyAH prajahAsa ca // 101 rUpasundaryuvAcamama saMmukhamAlokya bhataH kiM smitakAraNam // ziva uvAcakathayAmAsa hRSTAtmA prAktanaM karmaNaH phalam // rAjovAcaahamAsaM purA devi mArjAro brAhmaNAlaye / bhAkSatA mUSakAstatra mayA shtshsrshH|| 104 tato nArAyaNasyAgre dIpaH saMrakSito ytH| vyAjenApi mayA devi prAptaM tatkarmaNaH phalam // viSNulokamanuprApya rAjyaM prAptaM mayA'dhunA / / ___ rUpasundaryuvAcamamApi smaraNaM jAtaM prAktanasya ca janmanaH / mUSikA cAhamapyAsaM kSudrA brAhmaNavezmani // 106 kArtike ca prabodhinyAM mandIbhUte ca dIpake / vartyapAharaNArthAya nirgatA'haM tadA bilAt // 107 dRSTvA nArAyaNaM devaM pUjitaM kusumaistathA / nidrAbhibhUtaM viSaM ca vArtaH spRSTA mayA tadA // 108 utthitastvaM yadA tatra mAM grahItuM kRtakSaNaH / dRSTvA tvAM ca pranaSTA'haM praviSTA bilmdhytH|| 109 vizantyA mama pAdena dIpavartirvijRmbhitA / tailapAtraM ca namitaM tenAhaM sukhabhAginI // 110 tanmayA rAjarAjendra dIpazcaiva prakAzitaH / idAnIM ca mayA prAptaM rUpalAvaNyamuttamam // 111 tvaM ca bhartA tathA rAjyaM putrAzca vividhaM sukham / dIpaprabodhanAjAtaM jJAnamatyantadurlabham // 112 tasmAtsarvaprayatnena dIpavatamanuttamam / AvAM hi parayA bhaktyA kuryAva ca vizeSataH / / 113 tadetatkarmaNaH prAptaM phalaM rAjyAdisaMpadaH / pUrvajanma smRtaM cApi sarvapApakSayastathA // 114 tasmAtsarvaprayatnena vidhimatrAdipUrvakam / dIpavrataM kRtaM puMbhiH puNyaM candrArka(NyamAcandra)tArakam / / ziva uvAcaiti zrutvA vaco rAjA cakre dIpavrataM tdaa| priyayA saha devarSe samyakzraddhAsamanvitaH // 116 tasmiMstu puSkare tIrthe kRtvA dIpavataM tu tau / avApatuH parAM muktiM devadAnavadurlabhAm // 117 etaddIpasya mAhAtmyaM ye zRNvanti narA bhuvi / sarvapApavinirmuktaH prayAnti harimandiram // 118 ye ca kurvanti puruSAH striyo vA bhktittpraaH| te sarve pApanirmuktA yAnti brahma sanAtanam / / dIpavratamidaM vidvankathitaM te vimuktidam / sarvasaukhyapradaM dhanyaM mahAvratamidaM tava // 120 netrarogA vinazyanti ythaapaapprbhaavjaaH| Adhayo vyAdhayaH sarve nazyante hi kRte kSaNAt 121 na dAridyaM na zokazca na moho na ca vibhrmH| gRhe lakSmIH samAyAti janmajanmani vADava 122 iti zrImahApurANe pAdma uttara baNDa umApatinAradasaMvAde dIpavrataM nAmaikatriMzo'dhyAyaH // 31 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33365 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1308 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe- - atha dvAtriMzo'dhyAyaH / nArada uvAcadevadeva jagannAtha bhaktAnAmabhayaprada / vrataM brUhi mahAdeva kRpAM kRtvA mamopari // ___ mahAdeva uvAcasArvabhaumaH purA hyAsIddharizcandro mahIpatiH / tasya tuSTo'dadAdbrahmA purI kAmadudhAM zubhAm // 2 sarvaratnamayIM divyAM vAlArkasadRzaprabhAm / [+tatrA''sthito mahIpAlo devgndhrvpnngaaH|| 3 upAsate mahAtmAnaM tejasA'tIva bhAskaram / tatra sthito mahIpAlo saptadvIpAM vasuMdharAm // 4 pAlayAmAsa dharmeNa pitA putramivaurasam / prabhUtadhanadhAnyastu putrdauhitrvaanRpH|| 5 sa pAlayazubhaM rAjyaM paraM vismayamAgataH / na tAdRzamabhUtpUrva rAjyaM kasya hi kahiMcit // 6 na cedarza narairanyairvimAnamadhirohitam / kasyayaM karmaNo vyuSTiryenAhaM surarADiva // iti cintAparo bhUtvA vimAnavaramAsthitaH / dadarza pArthivavaro meruM zikhariNAM varam // tatrA''ste ca mahAtmA'sau dvitIya iva bhaaskrH| AsInaM parvatavare zailapaTTe hiraNmaye // 9 sanatkumAraM brahmarSi jJAnayogaparAyaNam / dRSTvA hyavataradrAjA praSTukAmo'tha vismayam // 10 vavande caraNau hRSTastenApi sa ca nanditaH / sukhopaviSTastu nRpaH papraccha munipuMgavam // 11 bhagavandurlabhA loke saMpadeyaM yathA mama / karmaNA kena labhyeta kazcAhaM pUrvajanmani / / tattvaM kathaya me sarvamanugrAhyo'smi te yadi // sanatkumAra uvAcazRNu rAjanmavakSyAmi pUrvavRttasya(taM ca) kAraNam / yena kRtvA(tya) vizeSeNa tava cAnugraho'bhavat tvamAsIH pUrvajanmani suvaizyaH satyavAkzuciH / svakarma te parityaktaM tatastyaktastu.bAndhavaiH 14 sa tvaM vRttiparikSINo bhAryayA'nugatastathA / nirgataH svajanAMstyaktvA parapreSaNalipsayA // 15 na ca preSaNado hyAsItkAle durbhikSapIDite / tataH kadAcidgahane sarazcotphullapaGkajam // 16 dRSTvA tatra kRto bhAvo gRhIvaH paGkajAni vai / etAvaduktvA puSpANi tAnyAdAya pade pade // 17 Asthito nagarI puNyAM nAmnA vArANasI zubhAm / tato vikrINataH kazcinnaiva gRhNAti pngkjm|| tanmaThAnirgataH kazcittatraiva prAGgaNe sthitH| tatra sthAne nivasatA zruto vAditranisvanaH // 19 kasmiMzca zrUyate hyeSa vAditrasya ca nisvanaH / iti pRSTe tadA tUrye tenokte prasthito'ntaram // 20 kAzirAjastu vikhyAta indradyumnastu paarthivH| tasyAsti duhitA khyAtA nAmnA candrAvatI satI upoSitA mahAbhAgA jayantImaSTamI zubhAm / tatrA''gato'sau vaizyastu savatA yatra tiSThati // 22 saMtuSTacittaH sa tadA harSAttatra gato bhavAn / tatra sthAne tvayA dRSTo deva vaitAniko vidhiH 23 Adityasahito yatra pUjyate bhagavAnhariH / [*kRtA ca mahatI pUjA pusspaishcaanyairlNkRtH|| 24 ghaTasyoparisaMstho vai yatra saMpUjyate hariH] / tadbhaktyA ca tvayA panyA saha puSpArcanaM kRtam 25 zeSaistu prakarastatra kRtaH puSpamayastathA / taM dRSTvA vismitA sA''ha kenehAbhyarcanaM kRtam // 26 jJAtvA tvatkarma tatsarva kRtaM saMrakSaNaM tava / tatastuSTAva sA tubhyaM dadau vittaM tataH svayam // 27 + ayaM zlokaH pha. pustakasthaH / * dhanuzvidvAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 jha. a. rvtrtsy| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 trayastriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1309 tvayA vittaM no gRhItaM bhojnaayaanumntritH| na gRhItaM bhojanaM ca na ca vittaM tvayA tadA 28 Adityo viSNusaMyuktaH pUjito'sau yathAvidhi / tataH prabhAtasamaye rakSyamANastayA sadA // 29 vizrambhayitvA tAnsavAnirgato'si ythecchyaa| tadetadanyajanuSi sukRtaM cArjitaM tvayA // 30 paJcatvaM ca tvayA prAptaM svIyakarmAnuyogataH / tena puNyena mahatA vimAnamagamattadA / / tatphalaM bhujyate bhUpa pUrvajanmakRtaM ca yat // harizcandra uvAca[*kenaiva ca vidhAnena kasminmAse ca sA tithiH| kartavyA tanmamA''cakSva hyanugrAhyo'smi te yadi sanatkumAra uvAcazRNuSvAvahito rAjankathyamAnaM mayA tava / zrAvaNasya tu mAsasya kRSNASTamyAM narAdhipa // 34 rohiNI yadi labhyeta jayantI nAma sA tithiH / bhUyo bhUyo mahArAja na bhavejjanmakAraNam 35 vidhAnamasyA vakSyAmi yathoktaM brahmaNA mama / yatkRtvA muktapApastu viSNulokaM sa gacchati 36 upopitastataH kRtvA snAnaM kRSNatilaiH saha / sthApayedavaNaM kumbhaM paJcaratnasamanvitam // 37 vajramauktikavaidUryapuSparAgendranIlakam / paJcaratnaM prazastaM tu iti kAtyAyano'bravIt // 18 tasyopari nyasetpAtraM sauvarNa lakSaNAnvitam / sauvarNI vinyasettatra yazodA nandagehinIm // 39 dadamAnAM tu putrasya stanaM vai vismitaannaam| pivamAnaM stanaM mAturaparaM pANinA spRzan(tuH spRzantaM pANinA'param ) // Alokya mAtaraM premNA sukhayantaM muhurmuhuH / sauvarNa kArayedevaM yAvacchaktizca vidyate // 41 dviniSkamAtraM kartavyaM yadi zaktizca vidyate / trilohenaiva kartavyaM sauvarNenAthavA punH|| 42 tadvacca rohiNI kuryAtsauvarNA rAjataH zazI / aGguSThamAtrastu zazI rohiNI caturaGgulA // 43 karNayoH kuNDale dadyAtkaNThAbharaNakaM gale / evaM kRtvA tu govindaM mAtrA sAkaM jagatpatim // 44 kSIrAdisnapanaM kRtvA candananAnulepayet / zvetavastrayugacchannaM puSpamAlopazobhitam // 45 naivedyairvividhairbhakSyaiH phalairnAnAvidhairapi / dIpaM ca kArayettatra puSpamaNDapazobhitam // 46 gItaM nRtyaM ca vAdyaM ca kArayedbhaktimAnbudhaiH / evaM kRtvA vidhAnaM tu yathAvibhavasArataH // 47 guruM saMpUjayetpazcAtpUjAM tatra samApayet // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde janmASTamIvrataM nAma dvAtriMzo'dhyAyaH // 32 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33413 atha trayastriMzo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcadRSTvA kratuzataM siddhaM samAptavaradakSiNam / maghavAJjAtasaMkalpaH paryapRcchabRhaspatim // indra uvAcabhagavankena dAnena sarvataH sukhamedhate / yadakSayaM mahArthaM ca tanme brUhi mahAtapaH // * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. a. pustakasthaH / 1 ka. kha. ca. ja. jha. a, ye gaktyA pUjAM / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDemahAdeva uvAcaevamindreNa cokto'sau devadevapurohitaH / prahasya taM mahAbAho bRhaspatiruvAca ha // 3 bRhaspatiruvAcahiraNyavasvagodAnaM bhUmidAnaM ca vAsava / etatprayacchamAnastu sarvapApaiH pramucyate // suvarNa rajataM vastraM maNiratnaM ca vAsava / sarvameva bhaveddattaM vasudhAM yaH prayacchati // phAlakRSTAM mahIM dattvA sabIjAM sasyamAlinIm / yAvatsUryakRtAlokastAvatsvarge mahIyate // 6 yatkiMcitkurute pApaM puruSo vRttikarzitaH / api gocarmamAtreNa bhUmidAnena zudhyati // 7 dazahastena daNDena triMzaddaNDanivartanam / daza tAnyeva gocarma brahmagocarmalakSaNam // saharSa gosahasraM tu yatra tiSThatyatandritam / bAlavatsaprasUtAnAM tadgocarma iti smRtam // vimAya dadyAcca guNAnvitAya taponvitAyAtha jitendriyAya / yAvanmahI tiSThati sAgarAntA tAvatphalaM tasya bhavedanantam // yathA''zu patitaH zaka tailabinduH prasarpati / evaM bhUmikRtaM dAnaM sasyenAsya prasarpati // 11 yathA bIjAni rohanti pracI(kIrNAni mahItale / evaM kAmAnprarohanti bhUmidAnasamanvitAH 12 annadAH sukhino nityaM vastrado rUpavAnbhavet / sa naraH saMvedo bhUyo yo dadAti vasuMdharAm 13 yathA gaurbharate vatsaM kSIramutsRjya jIraNam / evaM dattA sahasrAkSa bhUmibharati bhUmidam // 14 zaGkhabhadrAsanaM chatraM varAzvavaravAraNAH / bhUmidAnasya puNyasya phalaM svargaH puraMdara // 15 AdityA varuNo vahibrahmA somo hutAzanaH / zUlapANizca bhagavAnabhinandanti bhUmidam // 16 AsphoTayanti pitaro varNayanti pitAmahAH / bhUmidAtA kule jAtaH sa nakhAtA bhvissyti||17 trINyAhuratidAnAni gAvaH pRthvI sarasvatI / narakAduddharantyete japavApanadohanAt // 18 durgatiM tArayantyete vidvadbhivipradhAraNaiH / prAvRtA vastradA yAnti nagnA yAnti tvvstrdaaH|| 19 tRptA yAntyannadAtAraH kSudhitA yAnti nAnnadAH / kAnti pitaraH sarve narakAdbhayabhIravaH // 20 gayAM yAsyati yaH putraH sa nakhAtA bhaviSyati / eSTavyA bahavaH putrA yoko'pi gayAM vrajet // yajeta vA'zvamedhena nIlaM vA vRSamutsRjet / lohito yastu varNena pucchAgre yastu paannddurH|| 22 zvetaH khuraviSANAbhyAM sa nIlo vRpa ucyate / nIlaH pANDuralAGgalastoyamuddharate tu yH|| 23 paSTivarSasahasrANi pitarastena tarpitAH / yacca zRGgagataM paGkaM kUlAttiSThati coddhRtam // 24 pitarastasya cAznanti somalokaM mahAdyutim / AsIdrAjJo dilIpasya nRgasya nahuSasya ca // 25 anyeSAM tu narendrANAM punaranyAnu gacchati / bahubhirvasudhA dattA rAjabhiH sagarAdibhiH // 26 yasya yasya yadA bhUmistasya tasya tadA phalam / brahmano vA'tha strIhantA bAlanaH ptito'thvaa|| gavAM zatasahasrANi hantA tattasya duSkRtam / svadattAM paradattAM vA yo harettu vasuMdharAm // 28 sa ca viSThAkRmi tvA pitRbhiH saha pacyate / SaSTivarSasahasrANi svarge tiSThati bhuumidH|| 29 AhartA cAnumantA ca tAvadvai narakaM vrajet / bhUmidAgrihartuzca nAparaH puNyapApavAn // 30 UrdhvAdhastau ca tiSThate yAvadAbhUtasaMplavam // agnerapatyaM prathamaM suvarNa bhUvaiSNavI sUryasutAstu gAvaH / teSAmanantaM phalamabhuvIta yaH kAJcanaM gAM ca mahIM ca dadyAt // 1 Ja, mahAnate / 2 ka. kha. ca. jha. ja. sukhdo| 3 ka. ca. Ja. hAgati' / kha. jha. hAkRti / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 trayastriMzo'dhyAyaH ] " padmapurANam / bhUmi yaH pratigRhNAti yazca bhUmi prayacchati / ubhau tau puNyakarmANau niyatau svargagAminI // 33 anyAyena hRtA bhUmirnarairapahAritA / haranto hArayantazca(ste) hanyuste(rA)saptamaM kulam // 34 haredvA hArayedyastu mandabuddhistamohataH / sa baddho vAruNaiH pAzastiryagyoniSu jAyate // azrubhiH patitasteSAM dAtRRNAmavakIrtanam / brAhmaNasya hRte kSetre hataM tripuruSaM kulam // 36 vApIkUpasahasreNa azvamedhazatena ca / gavAM koTipradAnena bhUmihartA na zudhyati // kRtaM dattaM tapo'dhItaM yatkiMciddharmasaMsthitam / arthAGgulasya sImAyA haraNena praNazyati // 38 gotIrtha grAmarathyAM ca zmazAnaM grAmameva ca / saMpIDya narakaM yAti yAvadAbhUtasaMplavam // 39 paJca kanyAnRte hanti daza hanti gavAnRte / zatamazvAnRte hanti sahasraM puruSAnRte // 40 hanti jAtAnajAtAMzca hiraNyArthe'nRtaM vadan / sarva bhUmyanRte hanti mA sma bhUmyanRtaM vada // 41 brahmasve no ratiM kuryAtmANaiH kaNThagatairapi / agnidagdhAH prarohanti brahmadagdho na rohati // 42 agnidagdhAH prarohanti sUryadagdhAstathaiva ca / rAjadaNDahatAzcaiva brahmazApahatA hatAH / / brahmasvena ca puSTAni aGgAni ca muhurmuhuH / brahmasvaharaNaM kurvannaro yoti ha rauravam // 44 na viSaM viSamityAhubrahmasvaM viSamucyate / viSamekAkinaM hanti brahmasvaM putrapautrakam // 45 lohacUrNa cAzmacUrNa viSaM saMjarayennaraH / brahmasvaM triSu lokeSu kaH pumAJjarayiSyati // 46 brahmasvena tu yatsaukhyaM devasvena tu yA ratiH / taddhanaM kulanAzAya bhavatyAtmavinAzanam // 47 brahmasvaM brahmahatyA ca daridrasya tu yaddhanam / gurumitrahiraNyaM ca svargasthamapi pIDayet // 48 zrotriyAya kulInAya daridrAya ca vAsava / saMtuSTAya vinItAya sarvasvasahitAya ca // 49 vedAbhyAsatapojJAnendriyasaMyamazAline / iMdRzAya surazreSTha yadattaM hi tadakSayam // AmapAtre yathA nyastaM kSIraM dadhi ghRtaM madhu / bhinatyapAtraM daurbalyAna ca pAtraM vinazyati // 51 evaM gAM ca hiraNyaM ca vastramannaM mahIM tilAn / avidvAnpratigRhNAti bhasmI bhavati kASThavat // 52 yastaDAgaM navaM kuryAtpurANaM vA'pi khAnayet / sarva kulaM samuddhRtya svargaloke mahIyate // 53 vApIkUpataDAgAni udyAnaprabhavAni ca / punarnItAni saMskAraM dadate mauktikaM phalam // 54 nidAghakAle pAnIyaM yasya tiSThati vAsava / sa durgaviSamaM kRcchre na kadAcidavApnuyAt // 55 ekAhaM tu sthitaM toyaM pRthivyAM devasattama / kulAni tArayettasya sapta pUrvAparANyapi // 56 dIpalokamadAnena vapuSmAnsa bhavennaraH / dakSiNAyAH pradAnena smRti medhAM ca vindati // 57 kRtvA'pi pAtakaM karma yo dadyAdanusaMdhine / brAhmaNAya vizeSeNa na sa pApairhi lipyate // 58 bhUmirgAvastathA dArAH prasahya prahatA yadA / na nivedayate yastu tamAhurbrahmaghAtakam // 59 [*te vedite ca rAjJA vai brahmaNo mRtyupIDitaH / na nicArayate yastu tamAhurbrahmaghAtakam] // 60 upasthite vivAhe ca yajJe dAne ca vAsava / mohAcarati vighnaM yaH sa mRto jAyate kRmiH // 61 dhanaM phalati dAnena jIvitaM jIvarakSaNAt / rUpameMzvayamArogyamahiMsAphalamaznute // phalamUlAzanAtpUnAM svargaH satyena labhyate / prAyopavezanAdrAjyaM sarvatra sukhamaznute // 63 sukhAnyaH zakra dIkSAyAM sugAmI ca tRNAzanaH / rUpI triSavaNasnAyI vAyuM pItvA kratuM lbhet|| * dhanuzvidvAntargataH pAThaH pha. pustakastho'zuddhazca / 1 ka. kha. ca. ja. jha. ma. pha. dAnAnAma / 2 ja. pha. yAtIha / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1312 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe - 66 nityastrAyI bhavedakSaH saMdhyAvedajapAnvitaH / ahiMsayA (yai ) ti vai rAjyaM nAkapRSThamanAzakam (:) 65 agnipravezI niyataM brahmaloke mahIyate / rasAnAM pratisaMhAre pazUnputrAMzca vindati // nAke ciraM sa vasati upavAsI ca yo bhavet / satataM bhUmizAyI yaH sa labhedIpsitAM gatim 67 vIrAsanaM vIrazayaM vIrasthAnamupAsataH / akSayAstasya lokAH syuH sarvakAmAgamAstathA // 68 upavAsaM ca dIkSAM ca abhiSekaM ca vAsava / kRtvA dvAdaza varSANi vIrasthAnAdviziSyate / / 69 pAvanaM carate dharma svargaloke mahIpate / bRhaspatimataM puNyaM ye paThanti dvijottamAH // teSAM catvAri vardhante AyurvidyA yazo balam / 70 nArada uvAca - nRpa 71 itIndrAya bRhaspatipraNItaM dharmazAstrakam / mahyaM bhaktAya saMproktaM mahezenAkhilaM iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde dharmAkhyAnaM nAma trayastriMzo'dhyAyaH // 33 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH - 33484 - atha catustriMzo'dhyAyaH / nArada uvAca - zanipIDA kathaM yAti tanme vada surottama / tvanmukhAcchrayate yadvai tena jantuH pramucyate // mahAdeva uvAca 3 devarSe zRNu vRttAntaM yena mucyeta bandhanAt / grahANAM graharAjo'yaM sauriH sarvamahezvaraH // ayaM tu devavikhyAtaH kAlarUpI mahAgrahaH / jaTilo bahuromA ca dAnavAnAM bhayaMkaraH // tasyA''khyAnaM ca loke'sminprathitaM nAsti vai prabho / mayA guptaM vizeSeNa noktaM hi kasyacitkadA raghuvaMze'tivikhyAto rAjA dazarathaH purA / cakravartI mahAvIraH saptadvIpAdhipo'bhavat // kRttikAnte zaniM jJAtvA daivajJairjJApito hi saH / rohiNIM bhedayitvA ca zaniryAsyati sAMpratam 6 zAkaTaM bhedamatyugraM surAsurabhayaMkaram (?) / dvAdazAbdaM tu durbhikSaM bhaviSyati sudAruNam // 7 tacchrutvA sa tato vAkyaM matribhiH saha pArthivaH / mantrayAmAsa kimidaM bhayaMkaramupasthitam // 8 AkulaM ca jagaddRSTvA paurajAnapadAdikam / bruvanti sarvato lokAH kSaya eSa samAgataH // dezAH sanagaragrAmA bhayabhItAH samantataH / pamaccha prayato rAjA vasiSThapramukhAndvijAn // 9 10 dazaratha uvAca saMvidhAnaM kimatrAsti brUta mAM hi dvijottamAH / 11 vasiSTha uvAca prAjApatyamRkSamidaM hyasminbhinne kutaH prajA / ayaM yogo hyasAdhyastu brahmazakrAdibhistathA / / 12 mahAdeva uvAca iti saMcintya manasA sAhasaM paramaM mahat / samAdAya dhanurdivyaM divyAyudhasamanvitam // rathamAruhya vegena gato nakSatramaNDalam / sapAdayojanaM lakSaM sUryasyopari saMsthitam // rohiNIpRSThamAsthAya rAjA dazarathaH purA / rathe tu kAJcane divye maNiratnavibhUSite // 1 jha JaraH / yasyA N / 13 14 15 4 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 34 catustriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1313 16 haMsavarNahayairyukte mahAketusamucchraye / dIpyamAno mahAratnaiH kirITamukuTojjvalaiH // babhrAja sa tadAkAze dvitIya iva bhAskaraH / AkarNapUrNacApe tu saMhArAstraM nyayojayat // 17 saMhArAstraM zanirdRSTvA surAsura bhayaMkaram / hasitvA tadbhayAtsauriridaM vacanamabravIt // zaniruvAca 18 pauruSaM tava rAjendra paraM ripubhayaMkaram / devAsuramanuSyAzca siddhavidyAdharoragAH // 19 mayA vilokitA rAjanbhasmasAcca bhavanti te / tuSTo'haM tatra rAjendra tejasA pauruSeNa ca // varaM brUhi pradAsyAmi manasA yatkimicchasi // dazaratha uvAca - rohiNIM bhedayitvA tu gantavyaM na kadAcana / saritaH sAgarA yAvadyAvazcandrArkamedinI // yAcitaM tu mayA saure nAnyamicchAmi te varam / / mahAdeva uvAca evamastu zaniH prAha varaM dattvA tu zAzvatam / punarevAbravItuSTo varaM varaya suvrata / prArthayAmAsa hRSTAtmA varamanyaM zanestadA // 20 21 dazaratha uvAca - 23 na bhetavyaM hi zakaTaM tvayA bhAskaranandana / dvAdazAbdaM tu durbhikSaM na kartavyaM kadAcana // zaniruvAca dvAdazAbdaM tu durbhikSaM na kadAcidbhaviSyati / kIrtireSA tvadIyA ca trailokye vicariSyati // 24 mahAdeva uvAca mahAdeva uvAca evaM stutastadA saurigraharAjo mahAbalaH / abravIcca punarvAkyaM hRSTaromA tu bhAskariH // zaniruvAca 22 varadvayaM tu saMprApya hRSTaromA ca pArthivaH / rathopari dhanurmuktvA bhUtvA caiva kRtAJjaliH // 25 dhyAtvA sarasvatIM devIM gaNanAthaM vinAyakam / rAjA dazarathaH stotraM saureridamathAbravIt // 26 tuSTo'haM tava rAjendra stavenAnena suvrata / varaM brUhi pradAsyAmi icchayA raghunandana // 165 dazaratha uvAca - 28 30 31 namaH kRSNAya nIlAya zitikaNThanibhAya ca / namaH kAlAgnirUpAya kRtAntAya ca vai namaH // 27 namo nirmAsadehAya dIrghazmazrujaTAya ca / namo vizAlanetrAya zuSkodarabhayAkRte // namaH puSkalagAtrAya sthUlaromNe ca vai namaH / namo dIrghAya zuSkAya kAladaMSTra namo'stu te / / 29 namaste koTarAkhyAya durnirIkSyAya vai namaH / namo ghorAya raudrAya bhISaNAya karAline // namaste sarvabhakSAya balImukha namo'stu te / sUryaputra namaste'stu bhAskare'bhayadAya ca / / adRSTe namaste'stu saMvartaka namo'stu te / namo mandagate tubhyaM nistriMzAya namo'stu te / / 32 tapasA dagdhadehAya nityaM yogaratAya ca / namo nityaM kSudhArtAya atRptAya ca vai namaH // jJAnacakSurnamaste'stu kazyapAtmajamUnave / tuSTo dadAsi vai rAjyaM ruSTo harasi tatkSaNAt // devAsuramanuSyAzca siddhavidyAdharoragAH / tvayA vilokitAH sarve nAzaM yAnti samUlataH // prasAdaM kuru me deva varArho'hamupAgataH / / I 33 34 35 36 37 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1114 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 6 utsarakhaNDedazaratha uvAcaadyaprabhRti te sore pIDA kAryA na kasyacit / devAsuramanuSyANAM pazupakSisarIsRpAm / / 38 zaniruvAcagRhantIti grahAH sarve vayaM pIDAkarAH smRtaaH| adeyaM yAcitaM rAjakicidyuktaM dedaamyhm||39 svayA proktamidaM stotraM yaH paThiSyati mAnavaH / ekakAlaM dvikAlaM vA pIDAmukto bhavetkSaNAt / / devAsuramanuSyANAM siddhavidyAdharakSasAm / mRtyu mRtyugato dadyAM janmanyeva caturthake // 41 yaH punaH zraddhayA yuktaH zucirbhUtvA samAhitaH / zamIpatraiH samabhyarthya pratimAM lohajAM zubhAm // mASaudanaM tilamizraM dadyAlohaM ca dakSiNAm / kRSNAM gAM vRSabhaM vA'pi yo vai dadyAvijAtaye 43 madine tu vizeSeNa stotreNAnena pUjayet / pUjayitvA japetstotraM bhUtvA caiva kRtAJjaliH // 44 tasya pIDAM na caivAhaM kariSyAmi kadAcana / gocare janmalagne vA dazAsvantardazAsu ca // 45 rakSAmi satataM taM ca pIDAM hRtvA grahasya ca / anenaiva vidhAnena pIDAmuktaM jagadbhavet // 46 eSa yuktyA mayA datto varaste raghunandana // mahAdeva uvAcavaratrayaM tu saMprApya rAjA dazarathastadA / mene kRtArthamAtmAnaM namaskRtya zanaizcaram // 48 zaninA cAbhyanujJAto rathamAruhya vegavAn / svasthAnaM gatavAnarAjA prAptazreyo'bhavattadA // 49 ya imaM prAtarutthAya zanivAre stavaM paThet / paThyamAnamidaM stotraM zraddhayA yaH zRNoti ca // 50 naraH sa mucyate pApAtsvargaloke mahIyate / [*rAjJA dazarathenoktaM zaneH stotraM c]shaardm||51 paramAyuSkaraM balyaM sarvapIDAvinAzanam / kAntidaM putradaM caiva grahazAntikaraM param // 52 IdRzaM nAsti loke'sminpAvanaM bhuvi durlabham / vRddhAkhye nagare ramye tatra tIrtha hyanuttamam / / 53 zrAvaNe mAsi gantavyaM tasmiMstIrthe hyanuttame / vasanti brAhmaNA yatra vRddhAkhyaM ca puraM mahat // 54 zaneH sarovaraM puNyaM pavitraM pApanAzanam / tatra gatvA narazreSTha snAnaM caiva samAcaret // 55 gRhapIDA vinazyanti ityevaM brahmaNo [vacaH] / caturazItisahasrANi tIrthAni tatra vai [Rsse]||56 nagaraM vRddhasaMjJaM tu kathitaM brahmasUnave / mahezenaiva racitaM tatra tIrtha tu vartate // 57 iti zrInahApurANe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde dazarathakRtazanaizcarastotraM nAma catustriMzo'dhyAyaH // 34 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-33541 " atha pazcatriMzo'dhyAyaH / nArada uvAcatrispRzAkhyaM vrataM brUhi sarvezvara vizeSataH / yacchrutvA mucyate lokaH karmabandhanataH kSaNAt // 1 mahAdeva uvAca[+etadvataM purA(?) pUrva vyAsAya ca nirUpitam / kumAreNa tadA vidvallokAnAM hitkaamyyaa||2 * dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / + dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 ka.kha. ca. ja. jha. a. vadAmyaham / 2 kha. ca. ja. jha. a. mama / 3 ka. mAMsaudanaM / kha. ca. jha. ma. mASadAnaM / 4 pha. ca / sarvAbhISTena saMprApto bhaviSyati na saMzayaH / g| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 'catriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1315 tadahaM saMpravakSyAmi yathAdRSTaM yathAzrutam / ] sarvapApaughazamanaM mahAduHkhavinAzanam // bhRNu kRSNAvatAraM tvaM(?) trispRzAkhyaM mahAvratam / kAmadaM saMsmRtaM vipra viprANAM caiva mokSadam 4 trispRzAkhyaM vrataM viSa zRNuSva gadato mama / pratyakSamarcitastena kalikAle ca kezavaH // trispRzAkIrtanaM nityaM yaH karoti mahAmune / purazcaraNacIrNena sarvapApakSayo bhavet // 6 trispRzAnAmamAtreNa kSIyate nAtra saMzayaH / nA''gamaina purANAdyairna makhaistIrthakoTibhiH // 7 bahubhirvatasaMghezca pUjitaitridazairapi / moso bhavati viprendra trispRzA na kRtA yadi // 8 mokSArthe devadevena pR(sa)STA vai vaiSNavI tithiH| dvijAnAM durvidaM (dAM) sAkSAtkalikAle vizeSataH anigrahAcendriyANAM sthiratvaM manaso na hi / viSayairviprayuktAnAM dhyAnadhAraNavarjinAm // 10 kAmabhogaprasaktAnAM trispRzA mokSadAyinI / mayA caiva purA proktA caturvaktrasya sAgare // 11 kSIrode praNatAnAM tu mathyamAne tu cakriNA / trispRzAM ye kariSyanti viSayairapi saMyutAH // 12 teSAmapi mayA datto mokSaH saMkhyAvivarjitaH / kuruSva tAM munizreSTha trispRzA mokssdaayinii||13 bahubhimunisaMghezca kRteyaM ca mahAmune / kArtika zuklapakSe tu trispRzA jAyate yadi // somena somajenApi pApakoTivinAzinI / yasyAmupopaNaM kRtvA htyaayuktmhshituH|| 15 hastAbrahmakapAlaM tu tatkSaNAtpatitaM bhuvi / kalikalmaSakothyoghermuktA devI trimArgagA // 16 upadezAnmAdhavasya trispRzAsamupoSaNAt / * hatyA'STau bAhuvIryasya pUrva jAtA mahAmune / gatA bhRgUpadezena trispRzAsamupoSaNAt / [+jIvopadezAcchaRsya hatyA namucisaMbhavA / / 18 vinaSTA munimukhyendra trispRzAsamupoSaNAt / zatAyudhena viprendra nihato brAhmaNo vane // 19 brahmahatyAvinirmuktastrispRzAsamupoSaNAt / brahmahatyAdipApAni trispRzAsamupoSaNAt // 20 vilayaM yAnti viprendra pApeSvanyeSu kA kathA / na prayAge na kAzyAM tu gomatyAM kRSNasaMnidhau21 mokSo bhavati viprendra trispRzA yadi no kRtA / maraNAca prayAge tu gomatyAM kRssnnsNnidhau|| 22 snAnamAtreNa gomatyAM muktirbhavati zAzvatI / gRhe'pi jAyate muktistrispRzAsamupoSaNAt // 23 viSaye vartamAnasya kAmabhogAnvitasya ca / nivRttaviSayasyApi muktiH sAMkhyena durlabhA // tasmAtkuruSva viprendra trispRzAM mokSadAyinIm / nArada uvAca - *kIdRzaM tatsurazreSTha trispRzAkhyaM mahAvratam / muktidaM yavijAtInAM tvayA proktaM mamAdhunA // 25 ___mahAdeva uvAcajAhnavya sA purA vipra trispRzA mAdhavena tu / prAcIsarasvatItIre kathitA tvnukmpyo|| 26 24 - - ---- --- - ---- -------- * saMdhirArSaH / + dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. sa. a. da. pustakasthaH / * etacchlokasthAne pha. pustake'gre likhito grantha upalabhyate-kAdazI trispRzA proktA trispazA dvAdazI vada / majJAnAM maktidA proktA strIzadANAM vizeSataH / atastvaM trispRzA''dhyAhi vrataM paramamuttamam / vijJAnadaM sadA puNyaM [ pavitraM ] pAramArthakam / kalyANajananaM sadyo dharmakAmArthamokSadam / jIvanaM viSNubhaktAnAM brAhmaNAnAM vizeSataH / gadrANAM ca hi sarveSAM pAvanaM zrutiSu smRtam / etadvedasamaM puNyametatpaurANikaM viduH / etadrama ca yatpuNyaM sarvakAmArthadAyakam / ato brUhi vizeSeNa trispR. zAkhyaM nrottm| 1 pha. ti nAnyathA / / 2 pha. 'yaa| kalikalmaSapApAnAM rAzayazca mahAmune / nazyanti tatkSaNAdeva trispRzAkhyatrate kRte / iti vAkyaM tadA zrutvA jAhnavI pApahAriNI / uvAcedaM tato vAkya haSIkezaM tadA mane / klikaale| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDejAhnavyuvAcakalikalmaSakoTyothairbrahmahatyAdikairyutAH / kalikAle hRSIkeza slAnaM kurvanti majale // 27 teSAM pApazatairdoSairdehaM me kaluSIkRtam / kathaM yAsyati me deva pAtakaM garuDadhvaja // 28 prAcImAdhava uvAcakathayAmi na saMdeho mA putri rodanaM kuru / zyAmo vaTastu me sthAnaM prAcIdevI mamAgrataH // 29 vahate brahmatanayA dRSTvA'gre ca surezvari / snAnaM kuruSva nityaM tvamatra pUtA bhaviSyAsa // 30 yatra brahmasutA prAcI tatrAhaM nAtra saMzayaH / tIrthakoTizatairyuktaH suraiH saha vasAmyaham // 1 pavitraM matpriyaM sthAnaM hatyAkoTivinAzanam / saMtuSTena mayA dattaM yasmAtmANAdhikA'si me|| 32 tIrthakoTisahasrANi nityaM tiSThati jAhavi / prAcIsarasvatItAye sarvadaiva mamA''jJayA // 33 brahmavadhAtsurApAnAdgovadhAvRSalIvadhAt / brahmadevasvaharaNAnmAtApitrostvapUjanAt // 34 vikrayaNAgurudrohAdabhakSyasya ca bhakSaNAt / sarvapApasya karaNAtmAcI brahmasutA mune // 35 vyapohayati pApAni sakRtsnAnena me'grataH / kuru snAnaM saricchreSThe vipApA tvaM bhaviSyasi // 36 jAhnavyuvAcanAhaM zaknomi deveza AgantuM nityameva hi / tattIrtha dUrataraM ca tatra gantuM na pAryate // kathaM nazyanti pApAni kathayasveha mAdhava // prAcImAdhava uvAcana zaknoSi yadA gantuM nityameva hi jAhravi / tadA'nyatsaMpravakSyAmi yasmAnmatpAdasaMbhavA // 18 sarasvatyadhikA yA ca tIrthakoTizatAdhikA / makhakoTyadhikA vA'pi vratadAnAdhikA ca yaa||39 japahomAdhikA yA ca caturvargaphalapradA / sAMkhyayogAdhikA yA ca trispRzA kriyatAM zubhe // 40 yasminmAse samAyAti sitA ca yadi vA'sitA / kartavyA sA sariccheSThe kRte(tvA) pApAtpramucyase jAhavyuvAcakIdRzI trispRzA deva mamA''cakSva ca mAdhava / IdRzo mahimA yasyAstvayA mokto mamAdhunA 42 dazamyekAdazI bhadrA dinaikasminyadA bhavet / trispRzA sA bhavedeva anyathA vada me prabho // 43 kRSNa uvAcaAsurI trispRzA devi yA tvayA prikiirtitaa| varjanIyA prayatnenaM vRttihIno yathA ptiH||44 asurANAM tu sA moktA AyurbalavivardhinI / varjanIyA prayatnena yathA nArI rajasvalA // 45 [yathA rajasvalAsaGgASyante jJAnavartinaH / tathaiva dazamIyuktaM madinaM dUSitaM nRNAm // 46 hatyAyutazataM hanti trispRzA samupoSitA] / ekAdazI dvAdazI ca rAtrizeSe trayodazI // 47 trispRzA sA tu vijJeyau dazamIsahitA na hi / kRtvA'parAdhaM mucyeta praayshcittaivrtairnrH|| 18 dazamIvedhajaM doSaM na kSamAmi surApage / bhuktaM hAlAhalaM tena sva(zva)viSThAbhakSaNaM kRtam // 49 + dhanazcihAntargatagranthasthAne pha. pustake'gre likhito grantha upalabhyate-svajAtiM ca parityajya ye gatA adhamajAtiSu / te vai tyAjyA vizeSeNa dazamIyuktamaddinam / maddinaM dazamIyuktaM ye kurvanti narAdhamAH / bra grahatyAdibhiH pApailipyante nAtra saMzayaH / gohatyA cakravAtena dinaM ca dazarmAyutam / tasmAttadvai vizeSeNa naiva kartuM tvamarhasi / matprasAdAvihInAnAM trispRzA jaatijaahnvii| 1pha. prAcImAdhava uvAca / 2 pha.na dugdhaM madyena saMyutam / a| 3 pha. yA maktidA tu sadA smRtaa| kR| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 paJcatriMzo'dhyAyaH ] pamapurANam / dazamImizritaM yena kRtamekAdazIvratam / iti matvA na kartavyaM mahinaM dazamIyutam // 50 janmakoTikRtaM puNyaM saMtAnaM yAti saMkSayam / pAtayetsvakulaM svargAnayate rauravAdikam // 51 svadehaM zodhayitvA tu kartavyo mama vAsaraH / vRddhau tyAjyA vinA vedhAcchravaNAdiSu sNyutaa||52 janmapuNyaM kSayaM yAti ekAdazyupavAsinAm / saMvRddhau tu vizeSeNa saMdehe samupasthite // mamA''jJayA ca kartavyA dvAdazI vallabhA mama / / jAhavyuvAcakariSye'haM jagannAtha trispRzAM vacanAttava / sarvapApavinirmuktA bhaviSyAmi tavA''nayA // 54 kRSNa uvAcasvasthAnaM gaccha bhadraM te na bhIH kAryA kadAcana / tava devi saricchreSThe na pApaM sNkrmissyti||55 snAtvA sarasvatItoye hyarcayitvA ca mAdhavam / praNamanti jaganAthaM te yAnti paramAM gatim 56 jAhavyuvAcavidhAnaM brUhi me brahmansa(deva sarvasvena karomyaham / prasAdayAmi devezaM dAmodaramanAmayam / / 57 prAcImAdhava uvAcazRNu devi pravakSyAmi trispRzAyA vidhAnakam / yacchrutvA'pi saricchreSThe mucyate pAtakairnaraH // 58 palena ca palArdhena tadardhenApi vA''page / pratimA mama sauvarNI kAryA vibhavasArataH // 59 pAtraM tAmramayaM kArya tilaistu paripUritam / sajalaM tu ghaTaM zubhraM paJcaratnasamanvitam // 6. veSTitaM puSpamAlAbhiH karpUrAdisuvAsitam / nyaseddAmodaraM pazcAtsnApayitvA vilipya ca // 61 paridhAnaM tataH kArya purANaiH samudIritaiH / puSpaiH kAlodbhavaiH zubhaistulasIpatrakomalaiH // 62 chatraM tu viSNave dadyAtpAdukAbhyAM susaMyutam / naivedyAni manojJAni phalAni subahUnyapi // 63 upavItaM tu dAtavyaM sottarIyaM navaM dRDham / vaiNavaM dApayeddaNDaM surUpaM sonnataM zubham // 64 dAmodarAya vai pAdau jAnunI mAdhavAya ca / guhyaM kAmapradAyeti kaTiM vAmanamUrtaye // padmanAbhAya nAbhiM tu jaTharaM vizvamUrtaye / hRdayaM jJAnagamyAya kaNThaM vaikuNThagAmine // 66 sahasrabAhave bAhU cakSuSI yogarUpiNe / [+ sahasrazIrSA zirasi sarvAGgaM mAdhavAya ca // ] 67 saMpUjya vidhivadbhaktyA dadyAdayaM vidhAnataH / zubhreNa nAlikereNa zakoparisthitena hi // 68 sUtreNa veSTitenaiva hastayorubhayorapi / smRto harasi pApAni yadi nityaM janArdana // 69 duHsvamaM dunimittAni manasA durvicintitam / nArakaM tu bhayaM deva bhayaM durgatisaMbhavam // 70 yanmama syAnmahAdeva aihikaM pAralaukikam / tena deveza mAM rakSa gRhANAya~ namo'stu te // 71 sadA bhaktirmamaivAstu dAmodara tavopari / dhUpaM dIpaM ca naivedyaM kuryAnIrAjanaM ttH|| 72 ziropari sericcheSThe bhrAmayedvArija hareH / kRtvA vidhAnametaddhi pUjayetsabaraM ttH|| 71 dadyAdvastrANi zubhrANi soSNISaM caiva kaJcakam / upAnahI tu cchatraM tu mudrikAM ca kamaNDalum 74 bhojanaM caiva tAmbUlaM saptadhAnyaM ca dakSiNAm / guruM saMpUjya devezaM kuryAjjAgaraNaM hreH|| 75 + dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1pha. kartavyaM maddinaM bhaktitaHparaiH / jaa| 2 i. dIkSitaiH / 3 kha. ca. ja. sa. pa. hadam / 4 ka. sa. ca. ja. sa. a. te / kRpAdRSTiH sadaivAsta dAmodara mmopri| 5 Da. munizreSTha / 6 ca 'yeddharimandire / kR| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 1318 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDegItanRtyasamAyuktamupacArasamanvitam / tato nizAnte devAya dattvA cArgha vidhAnataH // snAnAdikAM kriyAM kRtvA bhuJjIyAdrAhmaNaiH saha // *mahAdeva uvAca-- dvijaitatrispRzAkhyAnamadbhutaM romaharSaNam / zrutvA tu labhate puNyaM gaGgAtIrthaphalaM labhet // 77 azvamedhasahasrANi vAjapeyazatAni ca / tatphalaM samavAmoti trispRzAsamupoSaNAt // 78 pitRpakSo mAtRpakSastathA caivAnyapakSakaH / taiH sarvaiH saha saMbhukto viSNuloke mahIyate // 79 tIrthakoTiSu yatpuNyaM kSetrakoTiSu yatphalam / tatphalaM samavAmoti trispRzAsamupoSaNAt // 80 brAhmaNA ye'pi kurvanti kSatriyAH kRssnnmaansaaH|vaishyaa vA zUdrajA vA'pi ye tathA cAnyajAtayaH te sarve muktimAyAnti bhuvaM tyaktvA dvijottama / matrANAM matrarAjo'yaM dazAkSara iti smRtH||82 vratAnAM ca tathA caiSA yena vai trispRzA kRtA / brahmaNA ca kRtA pUrva pazcAnnAnarSibhiH kRtA // anyeSAM kA kathA vatsa trispRzA muktidAyinI // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde trispRzAkhyAnaM nAma paJcatriMzo'dhyAyaH // 35 // ] AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33624 atha SaTtriMzo'dhyAyaH / nArada uvAca+ ekAdazyupavAsasya ekabhaktasya vai punaH / naktasya ca vizeSeNa phalaM bhUhi mahezvara // 1 mahAdeva uvAcahemante caiva saMprApte mAse mArgazire tathA / zuklapakSe yadA pArtha u(brahmanu)poSyaikAdazI tthaa(daa)| dazamyAM caiva naktaM ca zuciSmAMzca dRDhavrataH(?) / prabhAtasamaye prApte niyamaM kRtvA vratasya ca // 3 madhyAhne tu tathA pArtha(vipra) snAnaM zuci samAcaret / gRheSu tvadharma snAnaM vApIkUpeSu mdhymm||4 * dhanuzvidvAntargatagranthasthAne Ga. pustake'gre likhito grantha upalabhyate-- anena vidhinA brahmanispRzAsaMbhavaM vratam / yaH karoti naro bhaktyA zRNu vakSyAmi tatphalam // 1 // gagAvagAhane varSe yatkoTibhiH phalam / tatphalaM samavApnoti trispRzAvratakRnnaraH // 2 // tatphalaM ta kurukSetra sUryagrahaNakoTibhiH / hemabhArasa(za)tadAtatri(dattatrispRzAkaraNena tat // 3 // pApakoTisahasrANi hayAkoTizatAni ca / ekainavopavAsena vAsena bhisyamAkRte (?) / / 4 / / trispRzAyA batAyastu AgatAnAM gatapadaH / gatimicchanti viprarpa mahatpApazatAni ca // 5 // svayaM kRSNena kAthitaM pArAzarya mamAgrataH / prakAzayati yazcedaM likhitvA vaissnnvaadvije|| 6 // pApodhairgrathitasyApi tasya muktirbhaviSyati / puNyairavApyate vidvAnmanvantarazatairapi // 7 // tRSNa(trispR)zA durlabhA loke prApyate naiva mAnavaiH / kalo paitRsmRtAllabdhAna kurvanti narAdhamAH // 8 // teSAM janmaphalaM caiva jIvitaM vimalaM bhavet / pretatvaM taiH samuttIrNa vinA zrAddhavinA sutaiH / / 9 / / kRtvA yaitrispRzAM vidvAnsakRtyApya kalI yuge // 10 // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde trispRzAmAhAtmyaM nAmAdhyAyaH / / + ayamagrimazvAdhyAyo bahuSu pustakeSu nopalabhyate'saMbaddhazca / 1 ka. kha. ca. ja. jha. a. pha. yuktaM tathA zAstrasa / 2 ja. jo'tha yathA syAdvAdazAkSaraH / vr| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 SaTtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1319 uttama puSkare snAnaM nadyAM caivottamottamam / tasyAM tu(smAttu) pANDa[vADa]vazreSTha nadyAM snAnaM samAcaret // krodhalobhau parityajya mithyAvAdaM tathaiva ca / dharmanindAM prakurvanti teSAM saGgaM ca vrjyet||6 varjayettadine pArtha[vipa] nidrAM caiva tu maithunam / dharmavAkyavivAdena tadinaM vinayetsadA // 7 kezavaM pUjayitvA tu naivedyaM bhktvtslH| gandhamAlyaM tathA dIpaM dhUpaM caiva tu dApayet // 8 yathA saMpUjito devaH kRSNo devkinndnH| saMtArayati dAtAraM dvAdazyubhayatastathA // 9 yathA zuklA tathA kRSNA vibhedaM naiva kArayet / saMtArayati dAtAraM daza pUrvAndazAparAn // 10 vArANasyAM yathA pAthe[viSa] SaSTivaSesahasrakaiH[?] / ekAdazyupavAsasya kalAM nAhati ssoddshiim|| kurukSetre yajJadAnaM somaparvasahasrakaiH / ekAdazyupavAsasya kalAM nArhati SoDazIm // 12 vaidhRteyAni dAnAni lakSekena ca yatphalam / ekAdazyupavAsasya kalAM nAheti SoDazIm // 13 kurukSetre ca yaddAnaM grahaNe candrasUryayoH / ekAdazyupavAsasya kalAM nArhati SoDazIm // 14 prabhAsakSetre yadAnaM somaparvasahasrakaiH / ekAdazyupavAsasya kalAM nArhati SoDazIm // 15 yatilakSe gRhe yasya ca bhukte cava dine dine / ekAdazyupavAsasya kalAM nAheti poddshiim||16 kedAre qhudakaM pItvA punarjanma na vidyate / ekAdazyupavAsasya kalAM nArhati SoDazIm // 17 etavratasamaM puNyaM na bhUtaM na bhaviSyati / gosahasreNa yatpuNyaM vedavedAGgapAraga // 18 tasmAcchataguNaM puNyaM nityaM brAhmaNapUjake / tasmAdazaguNaM puNyaM brahmacArisahasrake // 19 [*brahmacArisahasrasya vAnaprasthe tato'dhikam / vAnaprasthasahasreNa bhUmidAnaM tato'dhikam / / 20 bhUmerdazaguNA kanyA sarvAbharaNabhUSitA / kanyAdazaguNA vidyA pRthivyAM caiva nArada // 21 vidyAdazaguNaM cAnaM yo dadAti prabhuJjate / annadAnAtparaM dAnaM na bhUtaM na bhaviSyati // 22 tRpti prayAnti bho vipra svargasthAH pitRdevtaaH| annadAnAtparaM(ro) yajJaM(jJo) gomedhaM cA(dhazcA). pi pANDa(vADa)va // gomedhAdazaguNaM puNyamazvamedhe kRte sati / naramedhana yajJena azvamedhasahasrakam // naramedhazatenaiva kedAre caiva nArada / kedAre codakaM pItvA punarjanma na vidyate // tasya dehe trayo devA brahmaviSNumahezvarAH / tasya tulyo bhavedvidvannekAdazyupavAsakRt / / tatpuNyaM ca bhavettasya yatsurairapi durlabham / tasya taccArdhanaM puNyaM kRte vai naktabhojane // naktasyA bhavedvidvannekabhukte tu vai kRte / ekabhuktena naktenopavAsena tathaiva ca // satpuNyaM labhate vipra rAtrI jAgaraNe kRte / te narAH puNyakarmANaH kurvantyekAdazIvratam // 29 ekAdazyupavAsasya puNyasaMkhyA na vidyate / ['ya(ta)smAcca pANDa(vADa)vazreSTha kuryAdekAdazIvratam etatte kathitaM vidvanyadgopyaM vratamuttamam / puNyasaMkhyAM na jAnAmi kiM tvaM pRcchAse nArada // 31 nArada uvAcautpannA ca kathaM deva kathaM puNyAdhikA zubhA / kathaM puNyA pavitrANAM kathaM deva tava priyA // 32 bhagavAnuvAcapUrva kRtayuge brahmanmaru(nmura)nAmeti dAnavaH / atyadbhuto mahAraudraH srvdevbhyNkrH|| 33 ___ + dhanuzcihnAntargataH pATho da. pha. pustakasthaH / * dhanucihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / / dhanucihAntargataH pAThaH pha. pustksthH| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1320 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeindro'pi nirjitastena sarve devAstathA nRp(mune)| mahAsureNa tenaiva mRtyunA ca durAtmanA // 34 devatA nirjitAH sarvA atyugreNaiva pANDa(vADa)va / svagobhirAkRtA devA vicaranti mahItale 35 sabhA bhayabhItAzca gatA yatra puraMdaraH / indreNa kathitaM sarvamIzvarasya ca nArada // indra uvAcasvargalokAtparibhraSTA bhramanti ca mahItale / mRtyuloke sthitA devA na zobhanti mahezvara // 37 upAyaM brUhi me deva vibudhAnAM tu kA gatiH // mahAdeva uvAcagaccha gaccha surazreSTha yatrA''ste garuDadhvajaH / shrnnaagtdiinaartpritraannpraaynnH|| 19 mahAdeva uvAcaIparoktaM samAkarNya gato devaM surezvaraH / tridazAthaiva tatraiva saMprAptAzca dhanaMjaya(pipuMgava) // 40 tatraiva taM jagannAtha pratyUce ca janArdanam / jalamadhye mahAbhAga mandire jagatAM patim // 41 indra uvAcanamaste deva deveza mahAsuravimardana / zaraNaM tvaM devadeva dAnavAnAM kSayaMkara // 42 tridazAstvAgatAH sarve bhayArtAH puruSottama / rakSAsmAnpuNDarIkAkSa tvaM gatiH sarvadA ca nH||43 tvaM mAtA sarvadevAnAM tvameva jagatAM pitA / tvaM sRSTistvaM samutpattistvaM ca sNhaarkaarkH|| 44 tvaM khAhA tvaM svadhA caiva tvaM vaSadakAra eva ca / oMkAro devadeveza tvameva garuDadhvaja // 45 tvaM zivastvaM ca brahmA tvaM viSNuzcaiva ca cndrmaaH| hutAzanastvaM deveza vAyurAkAzameva ca // 46 na ca tvattaH paraM kiMcitrailokyaM sacarAcaram / sthAvaraM jagamaM caiva tvayi caiva pratiSThitam // 47 icchanti vai vacastubhyaM(stvatto) bhayabhItAzca devtaaH| dAnavairnirjitAH sarve svargabhraSTAH kRtAH prabho rakSa mAM devadeveza zaraNAgatavatsala // mahAdeva uvAcaindrasya vacanaM zrutvA bhagavAnidamabravIt // kRSNa uvAcakIdRzo dAnavaH zakra kinAmA kIdRzaM balam / kiM sthAnaM ko varastasya bhUhi satyaM puraMdara // 50 indra uvAcapUrvameva mahAbAho brahmavaMzasamudbhavaH / tAlajayoti vikhyAto matyugro'pi mhaasurH|| 51 tasya putro hi vikhyAto maru(mura)nAmeti dAnavaH / mahAbalo mahAvIryo brhmvNshsmudbhvH|| 52 purI candravatI nAnA tatra sthAne vasatyaso / devatA nirjitAH sarvAH svargAttena niraakRtaaH||53 anya indraH kRtastena deva hyanyo hutAzanaH / ravicandrau kRtau cAnyau grahanakSatrasaMyutau // 54 sarva cAnyatkRtaM tena satyaM satyaM janArdana / devalokaH kRtavAnyaH puurvsthaanvivrjitH|| 55 mahAdeva uvAcatasya tadvacanaM zrutvA kopAntastho jagatpatiH / nihanmyahama(nmItyuktvA')muM daityaM devalokabhayaMkaram // vidazaiH sahito devo gatazcandravatIpurIm / dRSTo devaiH samAyAto garjamAno mhaasurH|| 57 asaMkhyAtasahasraizca sa ca praharaNaiyudhi / hanyamAnAstu vai devA asuraizca bhyNkraiH|| 58 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 SaTtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1321 tatrasthA devatAH sarvA gatAcaiva dizo daza / harinirIkSitastena tiSTha tiSTheti cAbravIt // cakraM nirIkSayAmAsa krodhasaMraktalocanaH // harirukhAcahe dAnava durAcAra mama bAini(ni)rIkSaya / tataste saMmugvAH sarve ghorarUpAzca dAnavAH // cakraM mumoca bhagavAndaityendrasya balaM prati // mahAdeva uvAcate chinnazirasaH sarve patitA daityapuMgavAH / eko'yaM dAnavastatra yodhayAmAsa viSNunA // 61 asvacchedaH kRtastena nirjito madhusUdanaH / nirjite devadeveze vAhuyuddhaM tu yAcitam // 62 bAhubandhaH kRtastena divyaM varSasahasrakam / viSNucintAprapannAstu naSTAH sarve divoksH|| 63 hA hetu(ti) karuNaM kRtvA'(coktvA')suramenye ca vADava // viSNuzca trAsitastena gato badarikAzramam / guhA siMhAvatI nAma tatra supto janArdanaH // 65 yojanAdvAdazAnmadhye dvAramekaM tu vADava / tatra prasupto devezo bhayabhIto janArdanaH // 66 dAnavaH pRSThato lagnaH praviSTo mahatIM guhAm / prasuptaM ca hariM dRSTvA dAnavendreNa bhASitam // 67 daitya uvAcabhRzaM mayA haridRSTaH prasuptaH saMkaTe katham / naye'haM ca na saMdeho hyasurANAM kSayaMkaram // 68 mahAdeva uvAcanirgatA kanyakA caikA hareH zarIratastadA / rUpa(teja)svinI ca(sa) saubhAgyA divyapaharaNAyudhA vidyuttejaHsamAkrAntA mahAvalaparAkramA / mohito dAnavastatra maru (muranA)meti nArada // 70 kRto vadhastadA tena(tasya) dAnavendrasya pArthi(vADa)va / sA kanyA yudhyate tena kopenojjvalalocanA tasyAH kopena bho vidvanbhasmIbhUtaH sa dAnavaH / nihato dAnavastatra sabAndhavaparigrahaH // 72 nihate dAnave tatra tato devo hyabudhyata / patitaM dAnavaM dRSTvA devo vismayamAgataH // 73 viSNuruvAcakenAyaM nihato daityo mama vairI mahAbalaH / adbhutaM ca kRtaM karma mama vismayakArakam / / na ca devo na gandharvastatsamo nAsti dAnavaH // mahAdeva uvAcavismayo hi harerjAtastatrovAcAzarIriNI / / AkAzavAguvAcamayA ca nihato daityo devAsurabhayaMkaraH / yena sarve surA jitvA svargAdeva nivAritAH // 76 prasuptaM ca hariM dRSTvA dAnavastatra cA''gataH / saMhariSyAmi trailokyaM tvatkRte ca janArdana // 77 mahAdeva uvAcatasyAstadvacanaM zrutvA viSNurvacanamabravIt / viSNuruvAcaupakAraH kRtaH kena mama kAruNyamicchatA / nihano dAnavA duSTo devAsurabhayaMkaraH // ahaM ca nirjito yena kathaM mo'pi nipaatitH|| Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1322 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 6 uttarakhaNDemahAdeva uvAcaviSNostadvacanaM zrutvA kanyA vacanamabravIt / kanyovAcaahamekAdazI viSNo sarvazatrukSayaMkarI / kSIyamANaM hariM dRSTvA prasuptaM ca janArdanam // triSu lokeSu bhayadamavyayaM dAnavaM tataH / mayA kupitayA viSNo dAnavazva nipaatitH|| 82 zrIbhagavAnuvAcavaraM varaya bhadraM te yatte manasi vartate / tatsarva saMpadAsyAmi yAcitaM mama cAnaghe // 83 ekAdazyuvAcamama di(madivaso mahApuNyaH sarvapuNyeSu paThyate / ato madivase prApta upavAsaM karoti yaH 84 so'zvamedhasamaM puNyaM bhaviSyati (prApsyatyeva) janArdana / ekabhaktena naktenopavAsena vishesstH|| [*ye kurvanti narazreSThAste vai yAnti tvdaalye| rAtrI jAgaraNaM kArya mama svAminvizeSataH] 86 prahare prahare puNyA pavitrA pApanAzinI / evaMvidhaM mama vrataM ye kurvanti nrottmaaH|| 87 te vai viSNupadaM yAnti hyupavAse kRte narAH / puSpairdIpaistathA dhUpairbhaktibhAvasamanvitaH // 88 karoti jAgaraM rAtrau nippApo jAyate naraH / dadAmi vaiSNavaM lokaM kalAkoTizatAni ca // garbhavAsaM na yAsyanti tAdRzIM kuru me(mA) prabho / zrIbhagavAnuvAcayattvayA vAJchitaM bhadre tatsarvaM ca bhaviSyati / dharmakAmArthamokSAca bhaviSyanti na saMzayaH // 90 . mahAdeva uvAcaekAdazI ahorAtraM dazamI ghaTikA'pi cet / sA tithiH parihartavyA poSyA dvAdazI zubhA91 ekAdazI tu saMpUrNA dvAdazI vRddhigAminI / tasyAM zataguNaM puNyaM trayodazyAM tu pAraNA // 92 na gaGgA na gayA bhUmau na kAzI na ca puSkaram / na cApi vaiSNavaM kSetraM tulyaM haridinena tu // 93 yaH karoti naro bhaktyaikAdazI viSNuvallabhAm / aihikaM ca phalaM prApya hyante mokSamavAmuyAt 94 iti bhImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAda ekAdazyutpattirnAma ghaTtriMzo'dhyAyaH // 36 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33718 atha saptatriMzo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcaatastvAM saMpravakSyAmi hAnmIlanImanuttamAm / yasyAH zravaNamAtreNa janmasaMsArabandhanAt // 1 yathA''tmA mucyate pApaiH svargaloke mahIyate / [pApya] devAnpitUMzcaiva tasyA gatimavApnuyAt // 2 vidyArthI labhate vidyAM sarvakAmAnavApnuyAt / tasya cAtra na saMdehaH svargaloke mahIyate // 3 svasthAnaM natra vai prAptaH zivaloke mahIyate / atastvaM kuruSe rAjanvaiSNavAnAM tu pUjanam // 4 vaiSNavAnAM tu ye rAjannapakurvanti nityazaH / teSAM daNDaM tu kuruSe no vA teSAM narAdhipa // 5 * dhanuzriddhAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / + etadapre kiMcitruTitaM bhAti / 1 pha. male kegu / 2 pha. zatAvamedhasamaM / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAL - - - 37 saptatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1323 bhojanAnantaraM teSAM bhojanaM kuruSe nRpa / taireva pUjito viSNubhaktAstu prapUjitAH // 6 zAlagrAmazilAbhUtAM dattvA (?) mUrdhani pratyaham / tvaM dhArayasi bhUpAla kaNThe nityaM subhaktitaH 7 dhUpazeSaM tu vai viSNorbhaktyA bhajasi bhUbhuja / ArAtrikaM sadA kRtvA bhaktAnAM vedayenRpa // 8 zasodakaM hate mUrti bhrAmayitvA tu bhaktitaH / nityaM bibharSi zirasi zeSaM yacchasi vaissnnvaan||9 naivedyaM pratyahaM kRtvA srvopskrsNyutm| viSvaksenAya dattvA vai svayaM bhuMkSvasi vAjava:(bhunakSi vA nRpa) viSNoniveditaM cAnnaM vaiSNavaiH saha bhujyte| nityaM nAmasahasreNa bhaktyA to(stau)Si janArdanaH(nam) dIpArghadAnAnte viSNoH kuruSe gItanartanam / zyAmAkuraiH pUjayase pUjAnte nRpasattama // 12 zyAmAkuraiH sadA vatsa pUjanamatidurlabham / pRthvIdAnasamaM puNyaM dUrvayA pUjane kRte // 13 ato vai nAsti loke'smindUrvayA sadRzaM bhuvi / tayA vai pUjanaM kArya viSNusAyujyamicchatA 14 atastvaM kuruSe nityaM pUjanaM dUrvayA saha / yavAkSatervizeSeNa pUjanaM kurupe na vA // 15 pakSe pakSe nRpazreSTha vidhivavAdazIvratam / yatkRtaM tu mahArAja mahApApapraNAzanam // 16 mokSadaM sukhadaM caiva tathA ghAyuSpadaM sadA / etadviSNuvrataM proktaM vaiSNavAnAM tu mokSadam // gRhasthAnAM tu sukhadaM yatInAM muktidAyakam / sarvarogAdizamanaM pavitraM kAyazodhanam // vratametacca kurupe na vA caiva narAdhipa / dazarmavi(mIve)dharahitaM kurupe jAgarAnvitam // 19 tulasIpatranikarenityaM pUjayase harim / gopIcandanajaM puNDU bhAle vA nRpasattama // 20 dhAritaM sarvalokAnAM pavitrIkaraNaM nRpa / astraM ca dhAraya sadA gopIcandanasaMbhavam // 21 brahmahA hemahArI ca madyapAnI tathaiva ca / agamyAgo mahApApI tathA hyantabhASitaH // 22 te sarve muktimAyAnti tilakadhAraNAdataH / birSi kaNThe nityaM tvaM dhAtrIphalasamudbhavam / / 23 mAlAM mukhyAyu(mu)ta samaM(mAM) tulasIpatrasaMbhavAm / zAlagrAmazilAyuktaM dvArakAyAM smudbhvm||24 nityaM pUjayase bhUpa bhuktimuktiphalapadam / padmasaMjJaM purANaM vai paThase purato hreH|| 25 catadaityasya rAjyasya ahAdasya ca bhUpateH(?) / vAsaraM vAsudevasya savedhaM kurvato narAn // 26 nivArayasi bhUpAla zAstraM dRSTvA prayatnataH / savedhaM vAsaraM viSNoryasminrASTra pravartate // 27 lipyate tena pApena rAjA bhavati nArakI / vedhaM caturvidhaM tyaktvA samupopya harerdinam // kulakoTi samuddhRtya viSNuloke mahIyate / / * 28 gautama uvAcazRNu bhUpAla vakSyAmi vaiSNavAkhyaM mahAvratam / yacchatvA pApinaH sarve muktimAyAnti tatkSaNAta dvAdazIsaMbhavaM puNyaM mayA''khyAtaM na kasyacit / vaiSNavo'si mahArAja bhakto bhAgavato nRNAm vaiSNavaM tanmahAguptaM tadvataM tvaM nizAmaya / unmIlanI nAma purI(rA) bhaktyA me mAdhavena tu 31 kathitA suprasannena tAM te bhUpa vadAmyaham / ekAdazI bahorAtraM prabhAne ghaTikA bhavet // 32 unmIlanI tu sA jJeyA vizeSeNa haripriyA / trailokye yAni tIrthAni puNyAnyAyatanAni ca 33 kovyaMzenaiva tulyAni makhA vedAstapAMsi ca / unmIlanIsamaM kiMcinna bhUtaM na bhaviSyati // 34 prayAgo na kurukSetraM na kAzI na ca puSkaram / zailo himAca(ku)lo naiva na merurgandhamAdanaH // 35 zailo naiveha malayo vinthyo naiva ca naimiSam / godAvarI na kAverI candrabhAgA na vedikA // 36 * etadane kiMvitruTitam / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1324 mahAmunizrIvyAsapraNInaM [ 6 uttarakhaNDena tApI na payASNI ca zivAptA naiva candanA / carmaNvatI ca zarayUzcandrabhAgA na gillakA // 37 gomatI ca vipAzA ca zoNAkhyazca mhaadH| kimatra bahunoktena bhUyo bhUyo narAdhipa // 38 unmIlanIsamaM kiMcinna devaH kezavAtparaH / unmIlanImanupApya yaiH kRtaM kezavArcanam // 39 pApacakrasamUhasya rAzi nAzayati kSaNAt / yasminmAse mahIpAla tithirunmIlanI bhavet // 40 tanmAsanAmnA govindaH pUjanIyaH prayatnataH / jAtarUpamayaH kAryo mAsanAmnA tu mAdhavaH // 41 svazaktyA vizvarUpaM tu zraddhAbhaktisamanvitaH / pavitrodakasaMyuktaM pazcaratnasamanvitam // 42 gandhapuSpAkSatairyuktaM kumbhaM sragdAmabhUSitam / pAtraM ca sodaraM kArya godhUmaizvApi pUritam // 43 nAnAratnazca saMyuktaM nAnAgandheH prapUjitam / mallikAmodasaMyuktaM jAtIpuSpaiH prapUjitam // 44 zvetAkSestaNDulaizcaiva pUraNIyaM prytntH| pradadyAdvastrayugmaM tu upavItaM tu sottaram // upAnahI tu rAjarSa AtapatraM ziropari / bhAnanaM jalapAtraM ca saptadhAnyaM tilaiH saha // 46 rUpyaM caiva tu kArpAsaM pAyasaM mudrikA hareH / dhenurvA'tra ta(pra)dAtavyA sAlaMkArA susaMyutA // 47 suvarNazRGgI ropyakhurI tAmrapRSThI tathaiva ca / kAMsyadohAM ratnapucchAM dadyAdvai gurave tadA // 48 zayyAM ca pauSkarAM dadyAnmAdhave bhaktipUrvakam / dhUpaM dIpaM tu nevedyaM phalaM patraM nivedayet // 49 pUjanIyo mahAbhaktairmarebhistu kezavaH / tulasIpatrasaMyuktaiH puSpaiH kAlodbhavaistathA // mAsanAmnA ve caraNoM jAnunI viSNurUpiNe / guhyaM tu bhUtapataye kaTiM ve pItavAsase // brahmamUrtina(bhR)ne nAbhimudaraM vizvayonaye / hRdayaM jJAnagamyAya kaNThaM vaikuNThamUrtaye // udaragAya lalATe tu bhudntaatukaarinne(?)| uttamAGgaM surezAya sarvAGgaM sarvamUrtaye // 53 svanAmnA cA''yuvAdIni pUjanIyAni bhaktitaH / ayaMdAnaM prakartavyaM nAlikerAdibhiH smm|| zakopari phalaM kRtvA gandhapuSpAkSatAnvitam / sUtreNa veSTanaM kRtvA dadyAdayaM vidhaantH|| 55 devadeva mahAdeva zrIkezava janArdana / subrahmaNya namaste' tu puNyarAzivivardhana // zokamohamahApApAnmAmuddhara mahArNavAt / [*sukRta na kRtaM kiMcijanmakoTizatairapi // 57 tathA'pi mAM mahAsvAminsamuddhara bhavANavAt / vratenAnena devaza ye cAnye mama puurvjaaH|| 58 viyoni ca gatAzcAnye pApAnmRtyuvazaM gtaaH| ye bhaviSyanti ye'tItAH pretlokaatsmuddhr|| 59 Artasya mama dInasya bhaktiravyabhicAriNI / dattamayaM mayA tubhyaM bhaktyA +gRha gadAdhara // 60 dattvA'yaM dhUpadIpAyenaivedyairviSNusaMbhavaiH / stotrairnIrAjanItairnRtyaiH saMtoSayeddharim // 61 vastradAnazca godAnabhAjanaistopayedgurum / tathA tathA vidhAtavyaM guruvai prItimApnuyAt // 62 lokAnAM tAraNArthAya dhAtrA sRSTo guruya'taH / ato vai gurupUjA ca kartavyA vai prayatnataH // 63 ahitaM yo nAzayati svahitaM darzayetsadA / sa guruH sa ca vijJeyaH srvdhrmaarthkovidH|| 64 akurvanvittazAgyaM ca gurave tanivedayet / gurInivedite bhUpa paripUrNa bhavevratam // 65 kRtvA dinakRtaM karma bhojanaM brAhmaNaiH saha / kartavyaM nRpazArdUla dina neyaM kathAnakaiH // 66 anena vidhinA yastu kuryAdunmIlanIvratam / kalpakoTisahasrANi vasate viSNusaMnidhau // 67 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAgdasaMvAda unmIlanAtaM nAma saptatriMzo'dhyAyaH // 37 // .. __ AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33785 * dhanucidAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / + ArSam / / etadane kiMcitruTitamiti bhAti / - Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 aSTAtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1325 athASTAtriMzo'dhyAyaH / * 2039 . nArada uvAca-~ [*kIdRzI syAnmahAdeva pakSavadhinIsaMjJikA / yayA vai kRtayA janturmahApApAtpramucyate // 1 / / zrImahAdeva uvAca-] amA vA yadi vA pUrNA saMpUrNA jAyate tadA / bhUtvA vai nADikApaSTirjAyate pratipadine / azvamedhAyutaistulyA sA bhavetpakSavardhinI / nArada uvAcapUjAvidhi tu icchAmi sAMprataM devasattama / yatkRte (yaM kRtvA) tu mahAdeva mhaaphlmvaapnuyaat||3 mahAdeva uvAcapUjAvidhi pravakSyAmi sAMprataM dvijanandana / pUjite cAcite viSNau phalaM prAmotyasaMzayam // 4 yena pUjAvidhAnena tuSTiM prApnoti mAdhavaH / atraNaM jalapUrNa ca kumbhaM candanacitam // paJcaratnasamAyuktaM puSpamAlAbhivaSTitam / sthApyaM tAmramayaM pAtraM sagodhUmaM ghaTopari // sauvarNa kArayedevaM mAsasaMjJAbhidhAnakam / pazcAmatena vidhinA snapanaM mumanoharam // kArayeddevadevezaM jagannAthaM jagatpatim / vilepanaM tu kartavyaM kuGkumAgarucandanaiH / / vastrayugmaM ca dAtavyaM chatropAnahasaMyutam / pUjayedevatAdhIzaM kumbhapAtropari sthitam / / padmanAbhAya vai pAdau jAnunI vizvamUrtaye / UrUM vai jJAnagamyAya kaTiM jJAnapradAya ca // 10 udaraM vizvanAthAya hRdayaM zrIdharAya ca / kaNThaM kaustubhakaNThAya bAhU kSatrAntakAriNe // 11 lalATaM vyomamarne tu ziro vai sarvarUpiNaM / svanAmnA caiva zastrANi sarvAGgaM divyarUpiNe // 12 evaM vidhivatsaMpUjya tato'yaM dApayetsudhIH / nAlikereNa zubhreNa devadevasya cakriNaH // 13 anenevAghedAnena saMpUrNa jAyate vratam / saMsArANavamagnaM bho mAmuddhara jagatpate / / tvamIzaH sarvalokAnAM tvaM sAkSAcca jgtptiH| gRhANAyaM mayA dattaM padmanAbha namo'stu te||15 naivedyAni suhRyAni pasAni vizeSataH / deyAni tu vizeSeNa kezavAya subhktitH|| 16 nAgapatraM sakarpUraM dadyAdevasya bhaktitaH / ghRtena dIpaM kuryAttu tilatailena vA punH|| 17 kRtvA samyagvidhAnena guroH pUjAM prakArayet / vastra Ni ceva coSNISaM kaJcukaM ca prdaapyet||18 dakSiNAM ca yathAzakti gurave saMpradApayet / bhojanaM caiva tAmbUlaM dattvA''cArya pratoSayet // 19 khavittasyAnumAnena yathAzakti tu nirdhanaiH / kAryA samyakprayatnena dvAdazI pakSavardhinI // 20 tato jAgaraNaM kuryAdgItanRtyasamanvitam / purANapAThasahitaM hAsyAhAdasusaMyutam // 21 stuvanti ca prazaMsanti jAgaraM cakrapANinaH / nityotsavo bhavetteSAM gRhe vai dazajanmasu // 22 ato dhanyatamA ceyaM kartavyA pakSavadhinI / kRtvA tu sakalaM puNyaphalaM prAmotyasaMzayam // 23 pakSavardhinImAhAtmyaM ye zRNvanti manISiNaH / tairRtaM tatkRtaM sarva yAvadAbhUtasaMplavam // 24 paJcAnisAdhane puNyaM yaca syAttIrthamAdhane / tatpuNyaphalamAnoti viSNorjAgarakAraNAt // 25 ___ * dhanuzcihnAntargataH pATho ja. jha. a. pha. pustakasthaH / 1 a. rU vijJA' / 2 jha. a. nne| munAmnA caiva kamalAM sahI(hI) divyruupinnii(m)| e' / 3 jha. ma. 'tpuNyaM mmvaapnoN| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1326 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDepakSavardhinI mahApuNyA pavitrA pApanAzinI / upavAsakRtAM vipra hatyAkoTivinAzinI // 26 vasiSThena kRtA pUrva bhAradvAjena vai mune / dhruveNa cAmbarISeNa kRteyaM viSNuvallabhA // 27 iyaM kAzIsamA puNyA iyaM vai dvArakAsamA / upoSitA ca bhaktena vAJchitaM ca dadAtyasau // 28 iyaM dhanyA dhanyatamA hatyAyutavinAzinI / kartavyA tu vizeSeNa vaiSNavairjJAnatatparaiH // 29 aho sarvezvaro devaH saMsevyo vrtttpraiH| kimanyadbhahunoktena kartavyaM vratamuttamam // 30 yathA ca vardhate candraH site pakSe vizeSataH / tathA vai vardhate bhaktaH karaNAtpa(rtA vai pakSavadhinIm sUryodaye yathA dhvAntaM nazyate ttkssnnaadpi| tathA'dhaM nAzamAmoti karaNAtpa(turvai pkssvdhiniim|| iti zrImahApurANe pAdya uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde pakSavadhinInAmaikAdazImAhAtmyaM nAmASTAtriMzo'dhyAyaH // 38 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33817 athaikonacatvAriMzo'dhyAyaH / M mahAdeva uvAcazRNu nArada vakSyAmi mAhAtmyaM jAgarasya tu / yacchrutvA muktimAmoti mahApApI na sNshyH||1| nArada uvAcaaho vizvezvaro viSNuH pavitrIkaraNaH sadA / tasyopavAsamAhAtmyaM zrutaM hi tvanmukhAcchiva // 2 tathA'pi zrotumicchAmi mAhAtmyaM jAgarasya tu / kIdRgjAgaramAhAtmyaM rAtrau bhaktistu kIdRzI3 pahareNa tu yA pUjA vada vizvezvara prabho / tvaM lokeSu sadA pUjyastvaM hi devo jnaardnH|| 4 tvaM hi vizvezvaro devo yato bhaktirjanArdane / sarveSAM caiva bhaktAnAM tvaM ca zreSTho ghumaaptiH||5 loke'sminsarvadA bhaktyA tavA''khyA vartate sdaa(shiv)| ato yena prakAreNa lokAnAM muktireva ca / vizvezvara vada tvaM hi mAhAtmyaM jAgarasya tu // mahAdeva uvAcaekAdazyAM jano viSNuM rAtrau saMpUjya bhaktitaH / kuryAjjAgaraNaM viSNoH purato vaiSNavaiH saha 7 gItaM vAdyaM tathA nRtyaM purANapaThanaM tathA / dhUpaM dIpaM ca naivedyaM puSpaM gandhAnulepanam // 8 phalamayaM ca zraddhAM ca dAnamindriyasaMyamam / satyAnvitaM ca viprendra vaco yuktaM kriyAnvitam // 9 vinidraM vai mudA yukto yaH karoti naraH sadA / sarvapApavinirmukto jAyate vissnnuvllbhH|| 10 rAtrI jAgaraNe prApte nidrAM kurvantyavaiSNavAH / hAritaM sopavAsaM ca vrataM vai viSNusaMjJakam // 11 ye kurvanti narAH prAjJA jAgare viSNusaMjJake / jAgaraM kRSNabhAvena na svapanti kadAcana // 12 kRSNasya nAma manasA vadanti ca punaH punaH / te tu dhanyatamA jJeyA asyAM rAtrI vishesstH||13 kSaNe kSaNe tu govindanAmnA caiva caturguNam / prahare koTiguNitaM caturyAme tvasakhyakam // 14 jAgare nimiSArdhe tu kezavAgre vishesstH| tatphalaM koTiguNitaM tasya saMkhyA na vidyate // 15 nartanaM kurute yastu kezavAgre narottamaH / na phalaM hIyate tasya AjanmamaraNAntikam // 16 sAzcaryaM caiva sotsAhaM pApAlasyAdivarjitam / pradakSiNasamAyuktaM namaskArapuraHsaram // 1 ja. hArItaM / 2 rU. jha. godAnaM dadyAcaiva / 3 Ga. jha. catuHsaMkhyA na vidyate / jA / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 ekonacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1327 nIrAjanasamAyuktamanirviSNena cetasA / yAme yAme mahAbhAga kuryAdArArtikaM hreH|| 18 paiviMzaguNasaMyuktamekAdazyAM ca jAgaram / yaH karoti naro bhaktyA na punarjAyate bhuvi // 19 evaM yaH kurute bhaktyA vittazAThyavivarjitaH / jAgaraM vAsare viSNorlIyate paramAtmani // 20 dhanavAnvittazAThyena yaH karoti prajAgaram / tenA''tmA hArito nUnaM kitavena durAtmanA // 21 viSNorjAgaraNe prApte [pahAsaM karoti yaH / SaSTivarSasahasrANi viSThAyAM jAyate kRmiH|| 22 vedavidrAhmaNo yastu nartane ca vizeSataH / upahAsaparaH prAptaH sa vai cANDAla ucyate // 23 nimiSaM nimiSArdha vA yaH karoti prajAgaram / dharmArthakAmamokSANAM prAmoti padamavyayam // 24 vedazAstrarato nityaM nityaM vai yajJayAjakaH / rAtrI jAgaraNe prApta nindA kuvendrajatyadhaH // 25 mama pUjAM prakurvANo viSNunindAsu tatparaH / ekaviMzatkulenaiva narakaM pratipadyate // 26 viSNuH zivaH zivo viSNurekamUrtirdvidhA sthitA / tasmAtsarvaprakAreNa naiva nindo prkaaryet||27 daSTAH kAlabhujaMgena svapanti madhuhAdi(dhvarerdi)ne / kurvanti jAgaraM naiva mAyayA caiva mohitAH28 prAptA hokAdazI yeSAM kalau jAgaraNaM vinA / te vinaSTA na saMdeho yasmAjIvitamadhruvam // 29 uddhRtaM(tya) netrayugmaM tu dattvA(gatvA) ve vaiSNavaM padam / kRtaM ye neva pazyanti pApino hrijaagrm|| abhAve vAcakasyAtha gItaM nRtyaM tu kArayet / vAcake sati devarSe purANaM prathamaM paThet // 31 azvamedhasahasrasya vAjapeyAyutasya ca / puNyaM koTiguNaM vatsa viSNorjAgaraNe kRte // 32 pitRpakSe mAtRpakSe bhAryApakSe tu vADava / kulAnyuddharate caitAnkR(te'nyAni kRtvA jAgaraNaM hareH upoSaNadine viddhe jAgaraM pUjanaM hareH / vRthA dAnAdikaM sarva kRrtaneSu kRtaM yathA // 34 upoSaNadine viddhe prArabdhe jAgare sthitim / vihAya sthAnaM tadviSNuH zApaM dattvA pragacchati 35 aviddhe vAsare viSNorye kurvanti prajAgaram / teSAM madhye tu tuSTaH satyaM tu kurute hriH|| 36 yAvadinAni kurute jAgaraM kezavAgrataH / yugAni tAni tAvanti viSNuloke mahIyate // 37 yAvadinAni vasate vinA jAgaraNaM hareH / tAvadvarSasahasrANi rauravAna nivartate // 38 . ekAdazyAM zayAnasya(no yo) vinA jAgaraNaM hreH| [*nRtyanti dhRtazastrAzca tagRhe yamakiMkarAH] mUkavattiSThate yo vai gAnaM pAThaM na vA''caret / saptajanmani mUkatvaM(kaH sa ) jAyate jAgara hreH|| yo na nRtyati mUDhAtmA purato jAgare hareH / paGgutvaM tasya jAnIyA~ janmajanmani vADava // 41 yaH punaH kurute gItaM nRtyaM jAgaraNaM hareH / brAhmaM padaM madIyaM ca satyaM vai tasya vaiSNavam // 42 yaH prabodhayate lokAnviSNorjAraNe rataH / vaseciraM tu vaikuNThe pitRbhiH saha vaiSNavaH // 43 matiM prayacchate yastu harerjAgaraNaM prati / paSTivarSasahasrANi zvetadvIpe vsennrH|| 44 yatkiMcitkriyate pApaM koTijanmani mAnavaiH / kRSNasya jAgare sarva rAtrau nazyani vADava // 45 zAlagrAmazilAgre ye prakurvanti prajAgaram / yAme yAme phalaM proktaM koTidevasamudbhavam // 46 saMprApte vAsare viSNorye na kurvanti jaagrm| vRthA syAtsukRtaM teSAM vaiSNavAnAM ca nindyaa||47 kAmArtho saMpadaH putrAH kInirlokAzca zAzvatAH / yajJAyutairna labhyante dvAdazIjAgaraM vinA // 48 - matirna jAyate yasya dvAdazyAM jAgaraM prati / na hi tasyAdhikAro'sti pUjane kezavasya hi // 49 * dhanucihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 i. ma. 'zaH kalibhu / 2 . 'na kR / 3 i. 'yAtmaptaja / 4 ca. 'TitIrthama / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1328 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 50 51 52 53 54 55 56 yAvatpadAni calate kezavAyatanaM prati / azvamedhasamAni syurjAgarArthaM pragacchataH // pAdayoH patitaM yAvaddharaNyAM pAMzu gacchatAm / tAvadvarSasahasrANi jAgarI vasate divi // tasmAhAtmagantavyaM jAgare 'kezavAlayam | kalau malavinAzAya dvAdazI dvAdazISu ca // parApavAdasaMyuktaM manaHprasAdavarjitam / zAstrahInamagAndharva tathA dIpavivarjitam // zaktyopacArarahitamudAsInaM sanindanam / kaliyuktaM vizeSeNa jAgaraM navadhA'dhamam || sazAstraM jAgaraM yacca nRtyagandharvasaMyutam / savAdyaM tAlasaMyuktaM sadIpaM madhubhiryutam || uccAraistu samAyuktaM yathoktairbhaktibhAvitaiH / prasannaM tuSTijananaM samUDhaM lokaraJjanam // muNairdvAdazabhiryuktaM jAgaraM mAdhavapriyam / kartavyaM tatprayatnena pakSayoH zuklakRSNayoH // kiM tairvahu mizraNaistIrthavAsena tasya kim / dvAdazIvAsare prApte na kuryAjjAgaraM hareH || pravAse na tyajedyastu pathi khinno'pi vADava / jAgaraM vAsudevasya dvAdazyAM tu sa me priyaH // 59 madbhakto na hareH kuryAjjAgaraM pApamohitaH / vyarthaM matpUjanaM tasya matpUjyaM yo na pUjayet // 60 na zaivo na ca sauro'sau na zAkto gaNasevakaH / yo bhuGkte vAsare viSNAjJeyaH pazvadhiko hisaH vipriyaM ca kRtaM tena duSTenaiva ca pApinA / madbhaktivalamAzritya yo bhuGkte vai harerdine || 62 sabAhyAbhyantaraM dehaM veSTitaM pApakoTibhiH / mucyante vAsare viSNorye kurvanti prajAgaram // kUrparaM yamadUtAnAM dalanaM vai yamasya ca / kRtvA jAgaraNaM viSNoraviddhaM dvAdazIvratam // 57 58 63 64 68 69 70 71 padA munizreSTha muktAste naiva saMzayaH / vAJchitaM narakaM saukhyaM viddhaM kRtvA harerdinam // 65 nihatAH pitarastena devAnAM vai vadhaH kRtaH / dattaM rAjyaM tu daityAnAM kRtvA viddhaM harerdinam ||66 yo nRtyati prahRSTAtmA kRtvA vai karatADanam / gItaM kurvanmukhenApi darzayankautukAnvahUn // 67 purato vAsudevasya rAtrau jAgaraNasthitaH / paThankRSNacaritrANi raJjayanvaiSNavAngaNAn // mukhena kurute vAdyaM saMprahRSTatanUruhaH / darzayanvividhau nRtyA(?) nsvecchAlApAnprakArayan / / bhAvairetairnaro yastu kurute jAgaraM hareH / nimiSe naimiSaM puNyaM tIrthakoTiphalaM smRtam // anudvignamanA yastu dhUpaM nIrAjanaM hareH / kurute jAgaraM rAtrau saptadvIpAdhipo bhavet // yAni kAni ca pApAni brahmahatyAsamAni ca / kRSNasya jAgare tAni vilayaM yAnti khaNDazaH // ekataH kratavaH sarve samAptavaradakSiNAH / ekato devadevasya jAgaraM kRSNavallabham // tatra kAzI puSkaraM ca prayAgaM naimiSaM gayA / zAlagrAmamahAkSetramarbudAraNyameva ca // zaukaraM mathurA tatra sarvatIrthAni caitra hi / yajJA vedAtha catvAro vrajanti harijAgaram || gaGgA sarasvatI tApI yamunA ca tadukA / candrabhAgA vitastA ca nadyaH sarvAstu tatra hi // 76 sarAMsi ca hRdAH sarve samudrAH sarva eva hi / ekAdazyAM dvijazreSTha gacchanti kRSNajAgaram // 77 spRhaNIyA hi devAnAM ye narAH kRSNajAgare / nRtyanti gItaM kurvanti vINAvAdyapraharSitAH // 78 evaM jAgaraNaM kRtvA saMpUjya ca mahAharim / dvAdazyAM pAraNaM kRtvA (kArya) svazaktyA vaiSNavaiH saha ziva uvAca - 73 74 75 81 zRNu brahmanpravakSyAmi dvAdazI mAhAtmyamuttamam / dvAdazI tu sadA jJeyA pavitrA mokSadAyinI // 80 prAtaH snAtvA hariM pUjya upavAsaM samarpayet / ajJAnatimirAndhasya vratenAnena kezava // 1 DaH dhavalAlayam / 2 Ga. svargApekSA muLe / 3 Ga. jha, Ja. "vAnbhRtyA' / 4 Ga. zatadrumA / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 catvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1329 prasIda sumukho bhUtvA jJAnadRSTiprado bhava / pAraNaM ca tataH kuryAdyathAsaMbhavamagrataH // 82 ata UrdhvaM yatheSTaM tu kArayecca yathAvidhi / yadA tu dvAdazI svalpA pAraNe na bhavevija // 83 tadA rAtrau tu kartavyaM pAraNaM muktimicchatA / tadA na rAtridoSaH syAniSiddhaM na bhavetkacit 84 yaduktaM nizi na snAyAnmahAnizi na (tu) varjayet / tatpUrvAparayAmAbhyAM dinavatkarma kArayet 85 yadA bhavati svalpA tu dvAdazI pAraNe dine / uSaHkAle dvayaM kuryAtmAtarmAdhyAhnikaM tadA // 86 dvAdazI sAdhitA yena nareNa bhuvi sarvadA / tasya phelaM hi vai vaktuM na samartho'smi vai dvij|| 87 [*sarvapuNyAdhikA devI muktidA ca sadA bhavet / etadvataM mahApuNyaM] dvAdazyAkhyaM vishesstH|| sAdhitAnsakalAnkAmAnmAmuyuzca mahAjanAH / ambarISAdayaH sarve ye bhaktA bhuvi vishrutaaH|| 89 dvAdazI sAdhayitvA tu te gatA viSNusadmani / satyaM satyaM punaH satyaM yaduktaM tu mayA tava / / 90 nAsti viSNusamo devo na tithiAdazIsamA / atra dattaM ca bhuktaM ca tathA pUjAdikaM ca yatra91 tatsarva pUrNatAM yAti pUjite mAdhave sati / kiM punarbahunoktena bhaktAnAM vallabho hriH|| 92 sa dadAtyakhilAnkAmAnyAvadAbhUtasaMplavam / dvAdazyAM caiva yaddattaM tatsarva saphalaM bhavet // 93 kurukSetreSu yaddattaM niSphalaM naiva jAyate / tadvacca dvAdazIdattaM bhavedevarSisattama / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde dvAdazyekAdazIjAgaraNamahimavarNanaM nAmaikonacatvAriMzo'dhyAyaH / / 39 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-33911 atha catvAriMzo'dhyAyaH / ziva uvAcaekasminsamaye putra gato'haM viSNusaMnidhau / tatra pRSTaM mayA pUrva mAhAtmyaM dvAdazIbhavam / yacchrutvA munayaH sarve bhuktvA bhogAndivaM yayuH // nArada uvAcakIzI syAnmahAdeva mahAdvAdazikA parA / tasyA vrate phalaM kiMcidvada sarvezvara prabho // 2 vizvezvara uvAcaiyamekAdazI brahmanmahApuNyaphalapradA / RkSayogaizca saMyuktA kartavyA munisattamaiH // 3 jayA ca vijayA caiva jayantI pApanAzinI / sarvapApaharAzcaitAH kartavyAH phlkaatibhiH||4 ekAdazyAM yadA RkSaM zuklapakSe punarvasU / nAmnA sA ca jayA khyAtA tithInAmuttamA tithiH||5 tAmupoSya naraH pApAnmucyate nAtra saMzayaH / yadA ca zukladvAdazyAM nakSatraM zravaNo bhavet // 6 vijayA sA samAkhyAtA tithInAmuttamA tithiH / sahasraguNitaM dAnaM tathA vai viprabhojanam // 7 homastathopavAsazca shsraadhikphlprdH| yadA ca zukladvAdazyAM prAjApatyaM hi jAyate // 8 jayantI nAma sA proktA sarvapApaharA tithiH / saptajanmakRtaM pApaM svalpaM vA yadi vA bahu // 9 prakSAlayati govindastasyAmabhyarcito dhruvam / yadA vai zukladvAdazyAM pupyo bhavati karhicit 10 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 ka. kha. ca. ja. a. a. bhojayet / 2 ka. kha. ca. ja. jha. ma. puNyaM / 3 ka. kha. ja. jha. yasyAM / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1330 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 13 tadA tu sA mahApuNyA bhavitA pApanAzinI / yo dadAti tilaprasthaM nityaM saMvatsaraM prati // 11 upavAsaM ca yastasyAM karotyetatsamaM smRtam / tasyAM jagatpatirdevastuSTaH sarvezvaro hariH // 12 pratyakSatAM prayAtyeva tatrAnantaphalaM smRtam / sAgareNa kakutsthena nahuSeNa ca gAdhinA // tasyAmArAdhitaH kRSNo dattavAnakhilaM bhuvi / vAcikAnmAnasAccApi kAyikAcca vizeSataH 14 saptajanma kRtAtpApAnmucyate nAtra saMzayaH / tAmekAM samupodhyAtha puSyanakSatrasaMyutAm || 15 ekAdazIsahasrasya phalaM prApnoti mAnavaH / snAnaM dAnaM japo homaH svAdhyAyo devatArcanam // 16 yattasyAM kriyate kiMcittadakSayaphalaM smRtam / tasmAdeSA prakartavyA yatnena phalakAGkSibhiH 17 paJcamenAzvamedhena yadi (dA) strAto yudhiSThiraH / paryapRcchata dharmAtmA kRSNaM yadukulodvaham // 18 yudhiSThira uvAca upavAsasya naktasya tvekayuktasya me prabho / kiM puNyaM kiM phalaM tasya brUhi sarva janArdana // 19 zrIbhagavAnuvAca 23 28 hemante caitra saMprApte mAse mArge ca zobhane / kRSNapakSe ca yA pArtha dvAdazI tAmupopayet // 20 dazamyAM caikabhuktaM ca zuddhacitto dRDhavrataH / naktaM caitra tathA jJAtvA dazamyAM niyataH sadA // 21 divasasyASTame bhAge mandIbhUte divAkare / naktaM ca tadvijAnIyAnna naktaM nizi bhojanam / / 22 nakSatradarzanAnnaktaM gRhasthasya vidhIyate / yattu dinASTame mAge rAtrau tasya niSedhanam // tataH prabhAtasamaye kRtvA vai niyamaM vratI / madhyAhne ca tathA pArtha snAnaM zuci samAcaret // 24 adhamaM kUpake snAnaM vApyAM snAnaM ca madhyamam / taDAge cottamaM snAnaM nadyAM snAnaM tataH param 25 pIDyante jantavo yatra jalamadhye vyavasthite / tatra snAne kRte pArtha pApaM puNyaM samaM bhavet / / 26 gRhe caivottamaM snAnaM jalaM caiva vizodhayet / tasmAttu pANDavazreSTha gRhe snAnaM samAcaret // 27 azvakrAnte rathakrAnte viSNukrAnte vasuMdhare / mRttike hara me pApaM yanmayA pUrvasaMcitam // atraint parityajya tvekacitto dRDhavrataH / nA''lapetAntyajaM caitra tathA pAkhaNDino narAn 29 mithyAvAdaratAMcaiva tathA brAhmaNanindakAn / anyAMcaiva durAcArAnagamyAgamane ratAn // 30 paradravyApahArAMzca paradArAbhigAminaH / kezavaM pUjayitvA tu naivedyaM tatra kArayet // 31 dIpaM dadyA tatra bhaktiyuktena cetasA / tadinaM varjayetpArtha nidrAM caitra tu maithunam // dharmazAstravinodena dinaM sarva nivArayet / rAtrau jAgaraNaM kRtvA bhaktiyukto nRpottama / viprebhyo dakSiNAM dadyAtpraNipatya kSamApayet / yathA kRSNA tathA zuklA vidhinaivaM prakArayet // 34 ekAdazI dvijaH pArtha vibhedaM naiva kArayet / evaM hi kurute yastu zRNu tasya hi yatphalam // 35 zaGkhoddhAre naraH snAtvA dRSTvA devaM gadAdharam / ekAdazyupavAsya kalAM nArhati SoDazIm // 36 [*saMkrAntInAM caturlakSaM yo dadAti nRpottama / ekAdazyupavAsasya kalAM nArhati SoDazIm ] 37 prabhAsakSetre yatpuNyaM grahaNe candrasUryayoH / tatphalaM jAyate nUnamekAdazyupavAsinaH // kedAre codakaM pItvA punarjanma na vidyate / tathA caikAdazI pArtha garbhavAsakSayaMkarI // azvamedhasya yajJasya pRthivyAM yatphalaM bhavet / tasmAcchataguNaM puNyamekAdazyupavAsinaH // * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja jha Ja. pustakasthaH / 1 jha te / Unadi' / 2 Ga. dhanaMjaya | 32 33 38 39 40 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 catvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / tapasvino gRhe yasya bhuJjate ca dvijottmaaH| tatphalaM jAyate nuunmekaadshyupvaasinH|| 41 gosahasreNa yatpuNyaM dattvA vedAGgapArage / tasmAcchataguNaM puNya[+mekAdazyupavAsinaH // 42 yeSAM dehe trayo devA brahmaviSNumahezvarAH / vasanti teSAM tattulyA ekaadshyupvaasinH|| 43 te narAH puNya] karmANo ye bhaktA rukmiNIpateH / ekAdazIvratasyApi puNyasaMkhyA na vidyte||44 etatpuNyaM bhavettasya yatsurairapi durlabham / etasmAdardhapuNyaM tu prApyate naktabhojanAt // 45 naktasyAdhaM bhavetpuNyamekabhuktena dehinAm / tAvadgarjanti tIrthAni dAnAni niyamAni ca // 46 yAvannopopayejjantuLasaraM viSNuvallabham / tasmAcaM pANDavazreSTha vratametatsamAcara // 47 puNyasaMkhyAM na jAnAmi yatvaM pRcchasi pANDava / etaddhi kathitaM pArtha yadgopyaM vratamuttamam / / ekAdazIsamaM nAsti kRtvA(taM) yajJasahasrakam / / yudhiSThira uvAcautpannA sA kathaM deva puNyA caikAdazItithiH / kathaM pavitrA vizve'sminkathaM vai devtaapriyaa||49 zrIbhagavAnuvAcapurA kRtayuge pArtha muranAmeti dAnavaH / atyadbhuto mahAraudraH srvdevbhyNkrH|| 50 indro'pi nirjitastena sarve devAstathA nRpa / mahAsureNa tenaiva mRnyunA ca durAtmanA / / 51 svargAnirAkRtAstena(ca) vicaranti mhiitle| [*sazaGkA bhayabhItAzca sarve gatvA mahe(tAH sure)zvaram indreNa kathitaM sarvamIzvarasyApi cAgrataH // indra uvAcasvargalokaparibhraSTA vicaranti mahItale ] / maryeSu saMsthitA devA na zobhante mahezvara // upAyaM brUhi me deva hamarA yAnti kAM gatim / / mahAdeva uvAcadevarAja surazreSTha yatrA''ste garuDadhvajaH / zaraNyazca jagannAthaH paritrANaparAyaNaH / / tatra gaccha surazreSTha sa vo rakSAM vidhAsyati / kRSNa uvAcaIzvarasya vacaH zrutvA devarAjo mahAmatiH / tridazaiH sahitaH sarvairgatastatra yudhiSThira // 55 jalamadhye prasuptaM taM dRSTvA devaM gadAdharam / kRtAJjalipuTo bhUtvA vindraH stotramudairayat // 56 indra uvAcaoM namo devadeveza devadAnavavandita / daityAre puNDarIkAkSa trAhi mAM madhusUdana // 57 surAH sarve samAyAtA bhayabhItAzca dAnavAt / zaraNaM tvAM jagannAtha trAhi no bhaktavatsala // 58 trAhi no devadeveza trAhi trAhi janArdana / trAhi vai puNDarIkAkSa dAnavAnAM vinAzaka || 59 tvatsamIpaM gatAH sarve tvAmeva zaraNaM prabho / zaraNAgatadevAnAM sAhAyyaM kuru vai prabho // 60 tvaM patistvaM matirdeva tvaM kartA tvaM ca kAraNam / tvaM mAtA sarvalokAnAM tvameva jagataH pitA 61 ____ + dhanuzridAntargata: pATaH ka. sa. ca. ja. jha. pa. pustakasthaH / * dhanuzcidvAntargata: pATaH ka. sa. ca. ja. jha. a. pustakasthaH / 1 . kha. ca, ja. jha. ja. no| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDebhagavandevadeveza zaraNAgatavatsala / zaraNaM tava cA''yAtA bhayabhItAzca devatAH // 62 devatA nirjitAH sarvAH svargabhraSTAH kRtA vibho / atyugreNa hi daityena muranAmnA mahaujasA 63 zrIkRSNa uvAcaindrasya vacanaM zrutvA viSNurvacanamabravIt // 64 zrIbhagavAnuvAcakIdRzo dAnavaH zakra kiM rUpaM kIdRzaM balam / ka sthAnaM tasya duSTasya kiM vIrya kaH parAkramaH / / kiM varaM tasya duSTasya mamA''khyAhi mahAmate // indra uvAcapUrva babhUva deveza brahmavaMzasamudbhavaH / tAlajaGghastu nAmnA ca atyugro'pi mhaasurH|| 66 tasya putro hi vikhyAto muranAmeti dAnavaH / atyutkaTo mahAvIryo devatAnAM bhayaMkaraH // 67 purI candrAvatI nAmnA tatra sthAne vasatyasau / nirjitA devatAH sarvAH svargAtsena vivAsitAH // indro'nyo ropitastena cAnyazcaiva hutAzanaH / candrasUryau kRtau cAnyau vAyurvaruNa eva ca // 69 sarvamAtmakRtaM tena satyaM satyaM janArdana / devalokaH kRtastena sarvasthAnavirjitaH // 70 zrIkRSNa uvAcatasya tadvacanaM zrutvA kopamAno janArdanaH / haniSye dAnavaM ( nihanmItyuktvA taM ) duSTa devatAnAM bhayaMkaram // tridazaiH sahito devo gatazcandrAvatIM purIm / dRSTo devastu daityendro garjamAnaH punaH punH|| 72 tena sarve jitA devA gatAzcaiva dizo daza / hari nirIkSya provAca tiSTha tiSThati dAnavaH // bhagavAnabravIttaM ca krodhasaMraktalocanaH // zrIbhagavAnuvAcare dAnava durAcAra mama bAhuM nirIkSaya / tataste saMmukhAH sarve viSNunA dussttdaanvaaH|| 74 itA bANaH punardivyairjAtAzca bhyvihlaaH| cakraM muktaM ca kRSNena daityasainyeSu pANDava // 75 tena cchinnAstu zatazo bahavo nidhanaM gtaaH| eko'pi dAnavastatra yudhyamAno muhurmuhuH // 76 naSTAH sarve surAstena nijito madhusUdanaH / nirjitastena daityena [*bAhayuddhamajAya(yAca)ta 77 bAhuyuddhaM kRtaM tena divyaM varSasahasrakam / viSNuzcintAprapannazca naSTAH sarvAzca devtaaH|| 78 viSNuzca nirjitastena gato badarikAzramam / guhA siMhAvatI nAmnA tatra supto janArdanaH // 79 yojanadvAdazavatI ekadvArA ca pANDava / tasyAM viSNuH prasuptazca dAnavo hntumudytH|| 80 mahAyuddhena tenaiva zrAnto'sau yogamAyayA / dAnavaH pRSThato lagnaH praviSTaH sa tadA guhAm // 81 prasuptaM tatra taM dRSTvA dAnavo harSamAgataH / itthaM taM nirjitaM matvA praviSTaM zaGkayA harim // 82 niHsaMdehaM haniSyAmi dAnavAnAM bhayaMkaram / nirgatA kanyakA tatra viSNudehAyudhiSThira // 83 rUpavatI susaubhAgyA divyapaharaNAyudhA / tasya tejoMzasaMbhUtA mhaavlpraakrmaa|| dRSTA sA dAnavendreNa muranAmnA dhanaMjaya yudhiSThira / yuddhaM samAhitaM tena striyA caiva prayAcitam / / kanyakA yudhyate tatra sarvayuddhavizAradA / huMkArabhasmasAjjAto muranAmA mhaasurH|| 86 73 84 * dhanucihAntargataH pAThaH ka, kha. ca. ja. jha. Ja pustakasthaH / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ah 40 catvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / nihate dAnave tasmiMstatra devastvabudhyata / patitaM dAnavaM dRSTvA tato vismayamAgataH // 87 viSNuruvAcakenAyaM ca hato raudro hyatyugro mama zatrukaH / atyugraM ca kRtaM karma mama kAruNyatA kRtA // 88 kanyovAcatena devAzca gandharvAH sayakSoragarAkSasAH / indrAdyAH sakalA jitvA svargAccaiva nirAkRtAH // 89 hariH supto mayA dRSTo muraH pRSThe samAgataH / saMhariSyati(SyAmi) trailokyaM supte caiva janArdane / zrIkRSNa uvAcatasyAstadvacanaM zrutvA viSNurvacanamabravIt / / viSNuruvAcaahaM ca nirjito yena kathaM so'pi tvayA jitaH // ekAdazyuvAcatvatmasAdAcca bhoH svAminmahAdaityo mayA hataH // zrIbhagavAnuvAcaanantaM triSu lokeSu munayo devatA gatAH / brUhi tvaM ca mayA bhadre yatte manasi royate // dadAmi ca na saMdeho yatsurairapi dulebham / ekAdazyuvAcayadi tuSTo'si me deva satyamuktaM janArdana / varamekaM tu vAJchAmi hRdaye ca jagatpate // 95 prArthayAmi ca deveza IpsitaM ca mayA prabho / yadi satyaM jagannAtha tisro vAco dadAsi me // 96 zrIbhagavAnuvAcasatyaM satyaM mayA proktamavazyaM tava suvrate / tisro vAco mayA dattA na cAvAkyaM bhavediha // 97 ekAdazyuvAcatribhuvaneSu deveza caturyugeSu sAMpratam / triSu lokeSu sarvatra tAdRzaM kuru me prabho // 98 sarvatIrthapradhAnaM hi sarvavighnavinAzinI / sarvasiddhikarI devI tvatprasAdAdbhavAmyaham // 99 mAmupoSyanti ye bhaktyA tava bhaktyA janArdana / sarvasiddhirbhavetteSAM yadi tuSTo'si me prbho|| upavAsaM ca naktaM ca ekabhuktaM karoti yaH / tasya vittaM ca dharma ca mokSaM vai dehi mAdhava // 101 viSNuruvAcayattvaM vadasi kalyANi tatsarvaM ca bhaviSyati / sarvAnmanorathAnbhadre dAsyasi tvaM ca nAnyathA // ekAdazyuvAcamama bhaktAzca ye loke ye ca bhaktAstu kaartike| ye(ne) caturyugeSu vikhyAtAtriSu lokeSu vai prbho|| zrIbhagavAnuvAcatvAM ca zaktimahaM manya ekAdazIvratasthitAH / mama pUjAM kariSyanti mokSagAste na saMzayaH 104 tRtIyA cASTamI caiva navamI ca caturdazI / ekAdazI vizeSeNa tithireSA haripriyA // 105 sarvatIrthAdi[dhi] puNyaM satyaM satyaM na sNshyH| zatrUnhaMsyaparAMsta[si svabhaktasya dadAsi paramAM gatim // tvaM haMsi sarvavighnAni sarvasiddhivarapadA / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDezrIkRSNa uvAcaima evaM] dattvAttio] varaMta[rastasyai tisro vAco na sNshyH| hRSTA puSTA ca saMjAtA ekAdazI mahAvratA ubhayoH pakSayoH pArtha tulyA ekAzI zubhA / zuklAyAzcaiva kRSNAyA vibhedaM naiva kaaryet||108 vibhedo naiva kartavyaH smstvtkaaribhiH| divA vA yadi vA rAtrau zRNoti bhaktitatparaH109 tithirekA bhavetsarvA pakSayorubhayorapi / *udayaikAdazI svalpA hyante caiva trayodazI // 110 madhye tu dvAdazI pUrNA trispRzA sA hripriyaa| ekAmupoSayettAM vai sahasrakAdazIphalam // 111 sahasraguNitaM hyevaM dvAdazyAM pAraNe kRte / aSTamyekAdazI SaSThI tRtIyA ca caturdazI // 112 pUrvaviddhA na kartavyA paraviddhAmupoSayet / ekAdazI hyahorAtraM prabhAte ghaTikA bhavet // 113 sA tithiH parihartavyA upopyA dvAdazIyutA / evaMvidhA mayA proktA pakSayorubhayorapi // 114 ekAdazyAM prakurvIta hyupavAsaM narastu yH| sa yAti veSNavaM sthAnaM yatrA''ste garuDadhvajaH 115 dhanyAste mAnavA loke viSNubhaktiparAyaNAH / ekAdazyAzca mAhAtmyaM sarvakAleSu yaH paThet // gosahasraphalaM so'pi puNyaM prApnoti mAnavaH / divA vA yadi vA rAtrau ye vai zRNvanti bhaktitaH brahmahatyAdipApebhyo mucyante nAtra saMzayaH / viSNudharmasamaM nAsti gItArtha ca nRpottama // ekAdazIsamaM nAsti vrataM pApapraNAzanam // iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe zrIkRSNayudhiSThirasaMvAda utpannaikAdazIkRtamuravadho nAma catvAriMzo'dhyAyaH // 4 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34029 118 athaikacatvAriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcavande viSNuM vibhuM sAkSAllokatrayasukhAvaham / vizvezaM vizvakartAraM purANaM puruSottamam // 1 pRcchAmi devadeveza saMzayo'sti mahAnmama / lokAnAM ca hitArthAya pApAnAM kSayahetave // 2 . mArgazIrSe site pakSe bhavedekAdazI tathA / kiM nAma ko vidhistasyAH ko devastatra pUjyate // etadAcazva me svAminvistareNa yathAtatham // zrIkRSNa uvAcasAdhu pRSTaM tvayA rAjansAdhu te vimalaM yazaH / kathayiSyAmi rAjendra harivAsaramuttamam // 4 utpannA cAsite pakSe dvAdazI mama vallabhA / mArgazIrSotpattiriti mama dehasamudbhavA // surAsuravadhArthAya hyutpannA bharatarSabha / [kathitA ca mayA sA vai tavAgre rAjasattama / / pUrvI caikAdazI rAjatrelokye sacarAcare / mArgazIrSa'site pakSa utpattiriti naamtH|| 7 ataH paraM pravakSyAmi mArgazIrSe sitA tu yA / yasyAH zravaNamAtreNa vAjapeyaphalaM labhet // 8 mokSA nAmeti sA proktA sarvapApaharA parA / devaM dAmodaraM rAjanpUjayecca prytntH|| [*tulasyA maJjarIbhizva dhUpairdIpaiH prayatnataH / pUrveNa vidhinA caiva dazamyekAdazI tathA // 10 : * saMdhirArSaH / + dhanucitAntargataH pAu: ka. sa. ca. ja. jha. a. da. pustakasthaH / * dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. a. da. pustakasthaH / 1 kha. ca. ja. a. ja. punnyaa| 2 kha. ca. jha. ja. evaM viddhaa| w y y Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S 41 ekacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1335 14 mokSA caikAdazI nAmnA mahApAtakanAzinI / rAtrau jAgaraNaM kArya nRtyagItastavairmama // 11 ['zRNu rAjanpravakSyAmi divyAM paurANika kathAm ] / yasyAH zravaNamAtreNa sarvapApakSayo bhavet // adhoyonigatAzcaiva pitaro yasya pApataH / asyAzca puNyadAnena mokSaM yAnti na saMzayaH // 13 campake nagare ramye vaiSNavaizva vibhUSite / 'vaikhAnaso nAma nRpaH putravatpAlayetprajAH // santi bahavo vimA vedavedAGgapAragAH / RddhimatyaH prajAstasya rAjJo vaikhAnasasya hi || evaM rAjyaM prakurvANo rAtrau svamasya madhyataH / svakIyAnpitaro dRSTvA adhoyonigatAnnRpa / / evaM dRSTvA ca tAnsarvAnvismayAviSTamAnasaH / kathayAmAsa vRttAntaM svamajAtaM dvijAnprati // rAjovAca 18 19 mayA svapitaro dRSTA narake'pi gatA dvijAH / tArayeti tanUja tvamasmAnnirayasAgarAt // evaM bruvANAste nUnaM rodamAnA muhurmuhuH / mayA dRSTA dvijazreSThA etasmAcca na me sukham // etadrAjyaM mama mahatsukhadAyi na vidyate / azvA gajAstathA sarve rocante me na bho dvijAH / / 20 na dArA na sutA mahyaM rocante dvijasattamAH / kiM karomi ka gacchAmi hRdayaM me'varudhyate / / 21 tadvrataM tattapo yogo yenaitra mama pUrvajAH / mokSaM prayAnti sadyo vai kathyatAM ca dvijottamAH // 22 putre tu jIvati mA valIyasi mahAtmani / pitarau narake ghore tasya putrasya kiM phalam / / 23 brAhmaNA UcuH parvatasya mune rAjannikaTe cA''zramo mahAn / gamyatAM rAjazArdUla bhUtaM bhavyaM vijAnataH // 24 zrIkRSNa uvAca teSAM zrutvA tato vAkyaM rAjA vaikhAnaso mahAn / jagAma cA''zu tatraiva cA''zramaM parvatasya ca / / brAhmaNairveSTito rAjA [* prajAbhizca samanvitaH / AzramaM vipulaM tasya saMprApto rAjasattamaH / / 26 Rgvedazca ya[dibhirya]jurveda sAmAdhyayanakovidaiH / veSTitaM munibhicaiva ] dvitIyaM brahmaNo yathA ( ? ) 27 dRSTvA taM munizArdUlaM rAjA vaikhAnasastathA / daNDavatpraNatiM kRtvA pasparza caraNau muneH // 28 papraccha kuzalaM tasya saptasvaGgeSvasau muniH / rAjyaniSkaNTakatvaM ca rAjasaukhyasamanvitam // 29 rAjovAca 15 16 17 tava prasAdAdbhoH svAminkuzalaM me'Ggasaptasu / bhaktA ye viSNurakteSu kathaM teSAM ca ( sa ) vighnatA 30 mayA svapitaro dRSTAH svapne ca narake sthitAH / kasya puNyasya sAmarthyAnmokSaM yAnti dvijottama ayaM me saMzayaH svAminpRSTavAMstvAmupAgataH / upAyaH kazvidevAtra kartavyo munisattama // 32 zrIkRSNa uvAca - etadvAkyaM tataH zrutvA parvato munisattamaH / dhyAnastimitanetro'bhUttapasvI brahmasaMnibhaH // muhUrtamekaM dhyAnastho bhUpatiM pratyuvAca ha / parvata uvAca -- jAne'haM tava rAjendra pitRRNAM pUrvaceSTitam / pUrvajanmani tAtaste kSatriyo rAjyagarvitaH // 1 ka. vaizvAnaro / 2ka. vaizvAnarasya / 3 ka. vaizvAnaro / 4ka. vaizvAnarasta' / 33 34 + dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja jha Ja. pustakasthaH / * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha Ja. pustakasthaH / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1336 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe sapatnyA RtukAle tu rAjadharmapravartitaH / tato grAme tu tAM tyaktvA kAryArthI nijayoSitam // 35 tava pitrA tu tasyAzca na dattamRtudAnakam / tena pApaprabhAveNa narake pitRbhiH saha // patito rAjazArdUla tava tAtaH sudAruNe // rAjovAca - ( zrIkRSNa uvAca - ) tataH punaruvAcedaM rAjA vaikhAnaso munim // rAjovAca kena vrataprabhAveNa mokSasteSAM bhavenmune // rr dvicatvAriMzo'dhyAyaH / muniruvAca [*mArgazIrSe site pakSe mokSA nAmeti nAmataH / sarvaizcaitataM kAryaM pitre puNyaM pradIyatAm // 39 tena puNyaprabhAveNa mokSasteSAM bhaviSyati / satyametanmahAbhAga brahmaNo vacanaM yathA // 40 yudhiSThira uvAca pauSasya kRSNapakSe tu kiMnAmaikAdazI bhavet / kiM nAma ko vidhistasyA etadvistarato vada / / etadAkhyAhi bhoH svAminko devastatra pUjyate // 36 zrIkRSNa uvAca - 41 munervAkyaM tataH zrutvA svagRhaM punarAgataH ] mArgazIrSottamo mAsaH prAptaH kaSTena tena vai // munervAkyAtsa tatkRtvA vrataM vaikhAnaso nRpaH / adadAtpuNyamakhilaiH sArdhaM pitre sa bhUmipaH / / 42 datte puNye kSaNenaiva puSpavRSTirabhUddivi / vaikhAnasasya tAto vai pitRbhirmokSamAvizat / / 43 rAjAnaM cAntarikSe ca giraM puNyAmuvAca ha / svasti svastIti te putra proktaM tena divaM gataH || 44 evaM yaH kurute rAjanmokSAmekAdazIM zubhAm / tasya pApAni nazyanti mRto mokSamavApnuyAt // 45 nAtaH parataraM kiMcinmokSadAyyabhavatpurA / puNyasaMkhyAM na jAnAmi rAjanme priyaM tadvratam ( priyametadvrataM mama ) // 46 cintAmaNisamA hyeSA nRNAM mokSapradAyinI / paThanAcchravaNAdasya vAjapeyaphalaM bhavet // 47 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargata kRSNayudhiSThirasaMvAde mArgazIrSamokSadaikAdazIvratakathanaM nAmaikacatvAriMzo'dhyAyaH // 41 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH -34076 zrIkRSNa uvAca - kathayiSyAmi rAjendra bhavataH snehabandhanAt / tuSTirme na tathA rAjanyajJairvahuladakSiNaiH // yathA me tuSTirAyAti kAdazIvratena vai / tasmAtsarvaprayatnena kartavyo harivAsaraH // satyametanna vai mithyA dharmiSThAnAM vizArada / pauSasya kRSNapakSe tu saphalA nAma nAmataH // tasyAM nArAyaNaM devaM pUjayecca yathAvidhi / pUrveNaiva vidhAnena kartavyaikAdazI zubhA // 37 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. ca. pustakasthaH / 1 ka. vaizvAnaro / 2 ka. vaizvAnaro / 3 ka. vaizvAnarasya / 38 4 4 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1337 42 dvicatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 8 90 99 12 17 tu nAgAnAM ca yathA zeSaH pakSiNAM pannagAzanaH / [*devAnAM ca yathA viSNurvipadAnAM yathA dvijaH 6 vratAnAM tu tathA rAjazreSThA caikAdazI tithiH] / te janAcaiva bho rAjanpUjyA vai sarvadA mama // 7 harivAsarasaMlInaM kurvantyekAdazIvratam / ihaiva dhanasaMyuktA mRtA mokSaM labhanti te // saphalAyAM phalai rAjanpUjayennAmabhirharim / nArikelaphalaizcaiva kramukairvIjapUrakaiH // jambIrairdADimaizcaiva tathA dhAtrIphalaiH zubhaiH / lavaGgairvadaraizcaiva tathA''maica vizeSataH // pUjayeddevadevezaM dhUpadIpaistathaiva ca / saphalAyAM vizeSeNa dIpadAnaM tu kArayet // Tatarati caiva kartavyaM saha vaiSNavaiH / yAvannimeSo netrasya tAvajjAgarti yo nizi // ekAgramAnaso rAjaMstasya puNyaM zRNuSva hi / tatsamo nAsti yajJo vai tIrthaM vA tatsamaM na hi 13 sarvavratAni rAjendra kalAM nAInti SoDazIm / evaM varSasahasrANi tapasA naiva tatphalam // 14 yatphalaM samavApnoti yaH karoti hi jAgaram / zrUyatAM rAjazArdUla saphalAyAH kathA zubhA 15 campAvatIti vikhyAtA purI mAhiSmatasya ca / mAhiSmatasya rAjarSeH putrAH paJca kumArakAH 16 teSAM madhye tu jyeSTho vai mahApAparataH sadA / paradArAbhicArI ca vezyAsaktazca madyapaH // piturdavyaM tu tenaiva gamitaM pApakarmaNA // asadvRttirato nityaM bhUsurANAM tu nindakaH / vaiSNavAnAM ca devAnAM nityaM nindAM karoti saH // sei tato dRSTvA putraM mAhiSmato nRpaH / nAmnA tu lumbhaka iti rAjaputreSu ca vyadhAt // 19 rAjyAnniSkAsitastena pitrA caiva tu vandhubhiH / tasyaiva parivAraistu tyaktasya paripanthinaH // 20 lumbhakospi tathA tyaktazcintayAmAsa vai sadA / tyakto'haM bAndhavaiH pitrA rAjyAnniSkAsitaH kila iti saMcintya manasA matiM pApe tadA'karot / mayA gantavyamevAstu dAruNe gahane vane // 22 tasmAccaiva puraM sarva ghAtayiSyAmi vai pituH / ityevaM sa matiM kRtvA lumbhako daivayogataH // 23 nirjagAma purAttasmAdgato'sau gahane vane / jIvaghAtarato nityaM steyadyUtakalAnidhiH / / sarvaca nagaraM tena mupitaM pApakarmaNA / steyAbhigAmI nagare gRhItaH sa nizAcaraiH // 7 uvAca tAnsuto'haM vai rAjJo mAhiSmatasya ca / sa tairmuktaH pApakarmA cA''gato vipine punaH 26 AmiSAbhirato nityaM tarorvai phalabhakSaNe / Azramastasya duSTasya vAsudevasya saMnidhau // azvattho vartate tatra jIrNazca bahuvArSikaH / devatvaM tasya vRkSasya vipine vartate mahat // tatraiva nivaseccaiva lumbhakaH pApabuddhimAn / gate bahutithe kAle kasyacitpuNyasaMcayAt // pauSasya kRSNapakSe tu dazamyA divase tathA / phalAni bhuktvA vRkSANAM rAtrau zInena pIDitaH 30 lumbhako nAma pApiSTho vastrahIno gatekSaNaH / pIDyamAnaH sa zItena harivRkSasamIpanaH // 31 na nidrA na sukhaM tasya gataprANa ivAbhavat / AcchAdya dazanairAsyamevaM nItA nizA'gvilA ||32 bhAnUdaye'pi pApiSTho na lebhe cetanAM tadA / lumbhako gatasaMjJastu saphalAyA dine tathA / / 33 at madhyagate caiva saMjJAM lebhe sa lumbhakaH / itastato vilokyAtha vyutthitazva tadA''sanAt 34 skhalanpadbhyAM pracalitaH khaJjanniva muhurmuhuH / vanamadhye gatastatra kSutkSAmaH pIDito'bhavan / / 35 na zaktirjIvaghAte tu lumbhakasya durAtmanaH / phalAni ca tadA rAjannAjahAra sa lumbhakaH 24 25 27 28 29 36 K 168 Xing dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. ja. pustakasthaH / 1. "nA bharatazreSTha pujyA / 2ka. ca. ma. lumpayiSyAmi / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1138 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeyAvatsamAgatastatra tAvadastaM gato raviH / kiM bhaviSyati tAteti sa vilApaM cakAra ha / / 37 . phalAni tatra bhUrINi vRkSamUle nivedayan / ityuvAca phalairebhiH zrIpatistuSyatAM hariH // 38 ityuktvA lumbhakazcaiva nidrAM lebhe na vai nizi / rAtrI jAgaraNaM mene viSNustasya duraatmnH||39 phalaistu pUjanaM mene saphalAyAstathA'nagha / akasmAvratamevaitatkRtavAnvai sa lumbhakaH // 40 tena puNyaprabhAveNa prApta rAjyamakaNTakam / sUryasyodayanaM yAvattAvadviSNurjagAma ha // 41 divi tatkAlamutpannA vAgarUpA'zarIriNI / rAjyaM prApsyasi putraM tvaM saphalAyAH prasAdataH 42 tathetyukto vacastasya(syA) divyarUpadharo'bhavat / matirAsIttatastasya paramA vaiSNavI nRpaM // 43 divyAbharaNazobhADyo lebhe rAjyamakaNTakam / kRtaM rAjyaM tu tenaiva varSANi daza paJca ca // 44 / manojJastasya putrastu tadA kRSNaprasAdataH / Azu rAjyaM parityajya putre caiva samarpya ca // 45 . gataH kRSNasya sAMnidhyaM yatra gatvA na zocati / evaM yaH kurute rAjansaphalAvatamuttamam // 46 iha loke sukhaM prApya mRto mokSamavAmuyAt / dhanyAste mAnavA loke saphalAyAM ca ye ratAH 47 teSAM tu saphalaM janma nAtra kAryA vicAraNA / paThanAcchravaNAccaiva karaNAca vizAM pate // rAjasUyasya yajJasya phalamAmoti mAnavaH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAgdasaMvAdAntargatakRSNayudhiSTirasaMvAde pauSakRSNasaphalaikAdazIvarNanaM nAma dvicatvAriMzo'dhyAyaH // 42 // zrAditaH zlokAnAM samaSTyaGkA:--34124 atha tricatvAriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcakathitA vai tvayA kRSNa saphalekAdazI zubhA / kathayasva prasAdena zuklapakSasya yA bhavet / / 1 . kiM nAma ko vidhistasyAH ko devastatra pUjyate / kasmai tuSTo hRSIkezastvameva puruSottama // 2 // zrIkRSNa uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi zuklA pauSasya yA bhavet / kaithayAmi mahArAja lokAnAM hitakAmyayA // 3 pUrveNa vidhinA rAjankartavyaiSA prayatnataH / putradA nAma nAmnA'sau sarvapApaharA praa|| 4 nArAyaNo'dhidevo'syAH kAmadaH siddhidAyakaH / nAtaH paratarA kiMcitralokye sacarAcare // 5 vidyAvantaM yazasvantaM karoti ca naraM hariH / zRNu rAjanpravakSyAmi kathAM pApaharAM parAm // 6 bhadrAvatyAM purA hyAsItpuryA rAjA suketumAn / tasya rAjJastathA rAjJI campakA nAya vartate // 7 putrahInena rAjJA ca kAlo nIto manorathaiH / navA''tmajaM nRpo lebhe vaMzakArameva ca // 8 tenaiva rAjJA dharmeNa cintitaM bahukAlataH / kiM karomi ka gacchAmi sutaprAptiH kathaM bhavet // 9 na rASTre na pure saukhyaM lebhe rAjA suketumaan| sAdhvyA svakAntayA sArdhaM pratyahaM duHkhito'bhavat tAvubhau daMpatI nityaM cintAzokaparAyaNo / pitaro'sya jalaM dattaM kavoSNamupabhuJjate // 11 rAjJaH pazcAna pazyAmo yo'smAkaM tarpayipyati / ityevaM smarantastasya duHkhitAH pitaro'bhavan12 na bAndhavA na mitrANi nAmAtyasuhRdastathA / rocayantyasya bhUpasya na gajAzca pdaatyH|| 11 1. niSevagan / . ka. pa / vidyaabh| 3 ka. ekAdazI / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 43 tricatvAriMzo'dhyAyaH ]] padmapurANam / nairAzyaM bhUpatestasya nityaM manasi vartate / narasya putrahInasya nAsti vai janmanaH phalam // 14 aputrasya gRhaM zUnyaM hRdayaM duHkhitaM sadA / pitRdevamanuSyANAM nAnRNatvaM sutaM vinA // 15 tasmAtsarvaprayatnena sutamutpAdayennaraH / iha loke yazasteSAM paraloke zubhA gtiH|| 16 yeSAM tu puNyakartRNAM putrajanma gRhe bhavet / AyurArogyasaMpattisteSAM gehe pravartate // putrajanma gRhe yeSAM lokAnAM puNyakarmaNAm / puNyaM vinA na ca prAptirviSNubhaktiM vinA nRpa // 18 putrAzca saMpado vA'pi nizcayA iti me matiH / evaM vicintamAno'sau na zarma labhate nRpH|| 19 pratyUSe cintayedrAjA nizIthe cintayettathA / svayamAtmavinAzaM ca cintayAmAsa ketumAn // 20 AtmaghAte durgatiM ca cintayitvA tadA nRpaH / dRSTvA''tmadehaM patitamaputratvaM tathaiva ca // 21 punarvicAryA''tmabuddhyA Atmano hitakAraNam / azvAruDhastato rAjA jagAma gahanaM vanam / / 22 purohitAdayaH sarve na jAnanti gataM nRpam / gambhIre vipine rAjA mRgapakSiniSevite // 23 vicacAra tadA rAjA vanavRkSAnvilokayan / vaTAnazvatthavilvAMzca khajUrAnpanasAMstathA // 24 bakulAnsaptapaNIzca tiDi(ndu)kAMstilakAnapi / zAlAMstAlAMstamAlAMzca dadarza srlaanRpH||25 iGgudIkakubhAMzcaiva zleSmAtavadarAMstathA / zallakAnkaramardAzca pADalAnvadarAnapi // 26 [+azokAMzca palAzAMzca zRgAlAzazakAnapi] / vanamArjAramahiSAJzallakAMzcamarAnapi // 27 dadarza bhujagArAjA valmIkAdardhaniHsRtAn / tathA vanagajAnmattAnkalabhaiH saha saMgatAn // 28 yUthapAMzca caturdantAnkariNIyUthamadhyagAn / tAndRSTvA cintayAmAsa AtmanaH sa gjaanRpH|| 29 teSAM sa vicaranmadhye rAjA zobhAmavApa ha / mahadAzcaryasaMyuktaM dadarza vipinaM nRpH|| 30 pathi zivArutAM zRNvannulUkavirutaM tathA / tAMstAnakSamRgAnpazyanvabhrAma vnmdhytH|| 31 evaM dadarza gahanaM nRpo madhyagate ravau / kSuttuDbhyAM pIDito rAjA itazcetazca dhAvati // 12 [nRpatizcintayAmAsa sNshusskglkNdhrH| mayA tu kiM kRtaM karma prAptaM duHkhaM yadIdRzam // 35 mayA vai toSitA devA yajJeH pUjAbhireva ca / tathaiva brAhmaNA dAnestoSitA miSTabhojanaH // 34 prajAzcaiva sadAkAlaM putravatpAlitA bhRzam / kasmAhuHkhaM mayA prAptamIdRzaM dAruNaM mahat // 35 iticintAparo rAjA jagAmaivAgrato vanam / sukRtasya prabhAveNa saro dRSTamanuttamam / / 36 mInasaMspRzamAnaM ca pajhaizca parizobhitam / kAraNDaizcakravAkaizca rAjahaMsaizca zobhitam // 37 makarebahubhirmatsyairanyajelacarayutam / samIpe sarasastasya munInAmAzramAnbahun / dadarza rAjA lakSmIvAzakunaiH zubhazaMsibhiH / savyAtparataraM netramaya savyAttathA krH|| 39 prAsphurannRpatestasya kathayazobhanaM phalam / tasya tIre munIndRSTvA kurvANAnnaigamaM japam // 40 harSeNa mahatA''viSTo babhUva nRpasattamaH / avatIrya hayAttasmAnmunInAmagrataH sthitaH / / 41 pRthakpRthagvavande'sau munIstAzaMsitavratAn / kRtAJjalipuTo bhRtvA daNDavaca punaH pumaH / / pratyUcuste'pi munayaH prasannA nRpate vayam / / 42 rAjovAcake bhavanto'tra kathyatAM kA cA''khyA bhavatAmapi / kimartha saMgatA yUyaM satyaM vadata me'grataH 43 + dhanuzcihAntargataH pAThaH kha. ca. ja. jha. a. pustakasthaH / * dhanucihAnnargataH pAThaH ka. ca. ja. a. a. pustakasthaH / 12. pANDurAnva' / 2 kha. ca. ja. sa. na. nayam / 3 pha. ca. ja jha. ma. panandanaH / / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM munaya Ucu: vizvedevA vayaM rAjannAnArthamiha cA''gatAH / mAgho nikaTamAyAta etasmAtpaJcame'hani || 44 avaikAdazI rAjanputradA nAma nAmataH / putraM dadAtyasau tasmAtputradAkAriNAM nRNAm // 45 rAjovAca eSa vai saMzayo mahyaM putrasyotpAdane mahAn / yadi tuSTA bhavanto vai putro me dIyatAM tadA // 46 munaya Ucu: adyaiva divase rAjanputradA nAma vartate / ekAdazIti vikhyAtaM kriyatAM vratamuttamam // abhiSekAttato'smAkaM kezavasya prasAdataH / avazyaM tava rAjendra putraprAptirbhaviSyati / kRSNa uvAca 49 ityevaM vacanAtteSAM kRtaM rAjJA vratottamam / munInAmupadezena putradAyA vidhAnataH // dvAdazyAM pAraNaM kRtvA munInnatvA punaH punaH / AjagAma gRhaM rAjA rAjJI garbhamathAssdadhau 50 putro jAtaH sUtikAle tejasvI puNyakarmaNaH / pitaraM toSayAmAsa prajApAlo vabhUva saH // 51 tasmAdrAjanmakartavyaM putradAvratamuttamam / lokAnAM ca hitArthAya tavAgre kathitaM mayA / ekacittAstu ye martyAH kurvanti putradAtratam / putrAnprApyeha loke tu mRtAste svargagAminaH || paThanAcchravaNAdrAjannagniSTomaphalaM labhet // 52 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatimAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde pauSazuklaputradekAdazIvrataM nAma tricatvAriMzo'dhyAyaH / / 43 / / AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 34177 atha catuzcatvAriMzo'dhyAyaH / 1340 [ 6 uttarakhaNDe 47 48 yudhiSThira uvAca sAdhu kRSNa jagannAtha Adideva jagatpate / kathayasva prasAdena kRpAM kRtvA mamopari || mAghasya kRSNapakSe tu kA vA caikAdazI bhavet / kathayasva prasAdena kriyAM kiMnAmako vibhiH // phalamasya mahAprAjJa etadvistarato vada || 2 zrIbhagavAnuvAca zRNu tvaM nRpazArdUla kRSNA mAghasya yA bhavet / patilA nAma vikhyAtA sarvapApapraNAzinI // 3 patilAyAH zRNuSva tvaM kathAM pApaharAM zubhAm / yAM pulastyo munizreSTho dAlabhyaM prati samuktavAn dAlabhya uvAca - martyalokamanuprAptAH pApaM kurvanti jantavaH / brahmAhatyAdipApaizca yuktA ye govadhAdibhiH // paradravyApahArazca paravyasanamohitaH / kathaM gacchenna narakAntrahmaMstadbrUhi tattvataH // anAyAsena bhagavandAnenAlpena kenacit / pApaM prazamanaM yAti etaddhi vakumaIsi || 5 pulastya uvAca ri sAdhu sAdhu mahAbhAga guptametadudAhRtam / yanna kasyacidAkhyAtaM brahmaviSvindradaivataiH // tadahaM kathayiSyAmi tvayA pRSTo dvijottama / mAghe mAse tu saMprApte zuciH snAto jitendriyaH // 9 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 catuzcatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1341 kAmakrodhAdyahaMkAralobhapaizunyavarjitaH / devadevaM ca saMsmRtya pAdau prakSAlya vAribhiH // 10 bhUmAvapatitaM gRhya gomayaM tatra mAnavaH / tilAnmakSipya kAryAsapiNDakAMzcaiva kArayet // 11 aSTottarazataM caiva nAtra kAryA vicAraNA / tato mAghe ca saMprApta ArdrA caiva bhavedyadi // 12 mUlaM vA kRSNapakSasyaikAdazIniyamAMstataH / gRhIyAtpuNyaphaladaM vidhAnaM tatra me zRNu // 13 devadevaM samabhyarcya sustrAtaH prayataH shuciH| kRSNanAmAtha saMkItye punaH praskhalitAdiSu // 14 rAtrI jAgaraNaM kuryAdAdo homaM ca kArayet / arcayeddevadevezaM zaGkhacakragadAdharam // candanAgarukapUrainaivedhazarkaraistathA / saMsmRtya nAmnA ca tataH kRSNAkhyena punaH punH|| 16 kUSmANDernAlikeraizca athavA bIjapUrakaiH / sarvAbhAve'pi 'dvijendra zataiH pUgIphalaistathA // 17 arghya dadyAdvidhAnena pUjayitvA janArdanam / kRSNa kRSNa kRpAlustvamagatInAM gatirbhava // 18 saMsArArNavamanAnAM prasIda puruSottama / namaste puNDarIkAkSa namaste vizvabhAvana // 19 subrahmaNya namaste'stu mahApuruSa pUrvaja / gRhANArya mayA dattaM lakSmyA saha jagatpate // 20 ityy'mtrH| tatastu pUjayedvipramudakumbhaM pradApayet / chatropAnahavastraizca kRSNo me prIyatAmiti // 21 kRSNA dhenuH pradAtavyA yathAzakti dvijottame / "tilapAtraM dvijazreSTha dadyAtpAtravicakSaNaH // 22 snAne prasthAnake zastAstathA kRSNatilA mune / tilaparohAjjAyante yAvacchAkhA dvijottama // 23 tAvarSasahasrANi svargaloke mahIyate / tilasnAyI tilodvartI tilahomI tilodakI / tiladAtA ca bhoktA ca patilA pApanAzinI // 24 nArada uvAca- (yudhiSThira uvAca-) padatilaikAdazI(zyA) deva kIdRzaM phalamabhute / sopAkhyAnaM mama brUhi yadi tuSTo'si yAdava 25 zrIkRSNa uvAca-- zRNu rAjanyathA vRttaM dRSTAntaM kathayAmi te / martyaloke purA hyAsIdrAhmaNI tatra nArada(pANDava) brahmacaryaratA nityaM devapUjAparAyaNA / zarIraM lezitaM caiva upavAsaidvijo(nRpo)ttama // 27 devAnAM brAhmaNAnAM ca kumArINAM ca bhaktitaH / gRhANi sA prayacchantI sarvakAlaM mahAsatI 28 atitRSNAratA sA tu sarvakAlaM tu vai dvija / na dattA bhikSuke bhikSA brAhmaNA na ca tarpitAH29 tataH kAlena mahatA mayA vai cintitaM dvija(nRpa) / zuddhamasyAH zarIraM hi vrataiH kRccharna sNshyH|| arcito vaiSNavo lokaH kAyaklezena tattvataH / na dattamannadAnaM hi yena tRptiH parA bhavet // 31 evaM jJAtvA chahaM brahmanma(pArtha mrtylokmupaagtH| kapilaM rUpamAsthAya bhikSAM pAtre ca yAcitA brAhmaNyuvAcakasmAttvamAgato brahmanka yAsi vada me'grtH|| zrIkRSNa uvAcapunareva mayA proktA dehi bhikSAM ca sundari / tayA kopena mahatA mRtpiNDastAmrabhAjane // 34 kSipto yAvattayA brahmanpu(pArtha punaH svarga gatastataH / tataH kAlena mahatA tApasI sumhaavrtaa|| 1 jha. 'pya samanApi" | 2. devendra / 3 kha. ca. ja. sa. na. paramezvara / 4 . ma. bilvapatra / 5 ina te yadhAzaktyA tilA dvija / taa| ka. sa. ca. ja. sa. na. vratacaryAratA / 7jha a. tikRssnnr| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1342 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDesadehA svargamAyAtA brahmacaryaprabhAvataH / mRtpiNDikApradAnena gRhaM prAptaM manoramam // 36 saMjAtaM caiva vipra(rAja)rSe dhAnyarAzivivarjitam / gRhaM yAvanirIkSeta na kiMcittatra pazyati // 37 tAvahAdviniSkrAntA mamAnte cA''gatA dvij(nRp)| krodhena mahatA''viSTamidaM vacanamabravIt // / brAhmaNyuvAcamayA vrataizca kRcchaizca upavAsairanekazaH / pUjayA''rAdhito devaH sarvalokasya nAra(mAna)da // na tatra dRzyate kiMcigRhe mama janArdana / zrIkRSNa uvAcatatazcoktaM mayA tasyai gRhaM gaccha mahAvrate / AgamiSyanti sutarAM kautUhalasamanvitAH // 40 devapatnyo hi tvAM draSTuM vismyaabhismnvitaaH| dvAraM nodghATanIyaM hi sstttilaapunnyvaakytH||41 evamuktA mayA sA tu gatA vai mAnuSI tadA / atrAntare samAyAtA devapatnyazca nArada (paannddv)| tAbhizca kathitaM tatra tvAM draSTuM hi samAgatAH / dvAramudghATaya tvaM ca tvAM prapazyAma zobhane // 43 mAnuSyuvAcayadi draSTuM mayA kArya satyaM vacmi vizeSataH / patilApuNyaM dadata dvArodghATanakAraNAt // 44 zrIkRSNa uvAcaekA'pi caiva tatrarSe (trAGga) na dadAti mahAvratam / anyayA kathitaM tatra draSTavyA mAnuSI mayA45 tato dvAraM samudghATya dRSTA tAbhizca mAnuSI / na devI na ca gandharvI nAmurI na ca pannagI // 46 dRSTapUrvA mayA nArI yAdRzI sA dvija(nRpa)rSabha / rUpakAntisamAyuktA kSaNena samapadyata // 47 [+ dhanadhAnyaM ca vastrAdi suvarNarUpyameva ca / bhavanaM sarvasaMpannaM patilAyAH prsaadtH||] 48 atitRSNA na katevyA vittazAThyaM vivarjayet / AtmavittAnusAreNa tilAnvastrANi dApayet 49 labhate caivamArogyaM naro janmani janmani / na daridraM na kaSTatvaM na ca daurbhAgyameva ca // 50 na bhavedvai dvija(napa)zreSTha SaTtilAyAmupoSaNAt / anena vidhinA vidvaM(rAja)stiladAnAna sNshyH|| mucyante pAtakaiH sarvairanAyAsena mAnavAH / dAnaM ca vidhivaddattaM sarvapAtakanAzanam // nAnarthabhUto nA''yAsaH zarIre muni(nRpa)sattama / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNapudhiSTirasaMvAde mAghakRSNaSaTtilaikAdazI varNanaM nAma catuzcatvAriMzo'dhyAyaH // 44 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-34229 52 atha paJcacatvAriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcasAdhu kRSNa tvayA proktamAdidevo bhavAnyabho / svedajA aNDajAzcaiva udbhijAzca jarAyujAH // 1 teSAM kartA vikartA tvaM pAlakaH kSayakArakaH / mAghasya kRSNapakSe tu patilA kathitA tvayA // 2 zukle ca kA bhaveddeva kathayasva prsaadtH| kiMnAmako vidhistasyAH ko devastatra pUjyate // 3 ___ + dhanuzcihnAntargataH pATho jha. pustakasthaH / 1ka. kha.ca. ja. jha, na. "tA vratacayona' / 2 kha. ca. ja. za. ma. prabhAveNa ga / 3 kha. ca. ja. sa. ma. ghAnaM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 paJcacatvAriMzo'dhyAyaH ] pamapurANam / kRSNa uvAcakathayiSyAmi rAjendra zukle mAghasya yA bhavet / jayA nAmeti vikhyAtA sarvapApaharA praa|| 4 pavitrA pApahanI ca kAmadA mokSadA nRNAm / brahmahatyApahatrI ca pizAcatvavinAzinI // 5 naiva tasyAM vrate cIrNe pretatvaM jAyate nRNAm / nAtaH paratarA kAcitpApaghnI mokSadAyinI // 6 etasmAtkAraNAdrAjankartavyA sA prayatnataH / zrUyatAM rAjazArdUla kathA paurANikI zubhA // 7 paGkaje ca purANe'syA mahimA kathito mayA / ekadA nAkaloke vai indro rAjyaM cakAra ha // 8 devAstatra sukhenaiva nivasanti manorame / pIyUSapAnaniratA apsarogaNasevitAH // nandane ca vane tatra pArijAtopasevite / ramayanti ramantyatra apsrobhirdivauksH|| 10 ekadA ramamANo'sau devendraH svecchayA nRpa / nartayAmAsa harSAtsa paJcAzatkoTinAyakaH // 11 gandhavAstatra gAyanti gandharvaH puSpadantakaH / citrasenastu tatraiva citrasenasutastathA // 12 mAlinIti ca nAmnA tu citrasenasya yoSitA / mAlinyAstu samutpannA puSpavantIti nAmataH13 puSpadantasya putro'sau mAlyavAnnAma nAmataH / puSpavantyAzca rUpeNa mAlyavAnatimohitaH // 14 tayA devyA kaTAkSazca mAlyavAMzca vaze kRtaH / lAvaNyarUpasaMyuktaM tasyA rUpaM nRpa zRNu // 15 bAhU tasyAstu kAmena lambamAnau kRtAviha / karNAyate tu nayane raktAnte ghUrNite tathA // 16 karNau tu zobhanau tasyAH kuNDalAbhyAM nRpottama / kambugrIvAyutA saiva divyAbharaNabhUSitA // 17 pInonnato kucau tasyAstau hemakalazAvive / madhyaM kSAmaM ca cArvaGgayA muSTigrAhyamanuttamam // 18 nitambo vistRtau cAsyA vistIrNA jaghanasthalI / caraNau zobhamAnau ca raktotpalasamadyutI 19 IdRzyA puSpavantyA'sau mAlyavAnatimohitaH / zakrasya paritoSAya nRtyArtha to samAgatau // 20 gAyamAnau tu to tatra hyapsarogaNasevitau / madanAbhiparItAGgo puSpavantI ca mAlyavAn // 21 parasparAnurAgeNa vyAmohavazamAgato / na zuddhagAnaM gAyetAM cittabhramasamanvitau // 22 baddhadRSTI tathA'nyonyaM kAmabANavazaMgatau / jJAtvA lekharSabhastatra saMgataM mAnasaM tyoH|| 23 tAlakriyAmAnalopAttathA gItavivarjanAt / cintayitvA ca maghavA hyavajJAnaM tthaa''tmnH|| kupitazca tayorarthe zApaM dAsyannidaM jagau // indra uvAcadhigyuvAM patitau mUDhAvAjJAbhaGgakRtau mama / yuvAM pizAcau bhavanAM daMpatIrUpadhAriNau // martyalokamanuprAptau bhuJjAnau karmaNaH phalam // zrIkRSNa uvAcaevaM maghavatA zaptAvubhau duHkhitamAnasau / himavantaM giriM prAptAvindrazApAdvimohitau // ubhau pizAcatAM prAptau dAruNaM duHkhameva ca / saMtaptamAnaso tatra himakRcchragatAvubhau // gandharvatvamapsarastvaM na jAnIto vimohitau / pIDyamAnau nidAghena dehapAtakajena ca // 28 na nizAyAM sukhaM zAnti lebhAte karmapIDitau / parasparaM vadamAnI ceraturgirigahare // 29 pIDyamAnau tu zApena tuSAraprabhaveNa tau / dantagharSa prakurvANo romAJcitavapurdharau // Uce pizAcaH sa tadA svAM patnI ca pizAcikAm // 24 ka. kaMjanantu / i. kaNThapANau / 2 . a. va / anikssaa| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1344 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDepizAca uvAcakiM me(nau) nAlpakRtaM pApaM dAruNaM romaharSaNam / yena prAptaM pizAcatvaM svena duSkarakarmaNA // 31 narakaM dAruNaM matvA pizAcatvaM ca duHkhadam / tasmAtsarvaprayatnena pAtakaM na samAcaret // 32 zrIkRSNa uvAcaiti cintAparau tatra tAvAstAM duHkhakarSitau / daivayogAttayoH prAptA mAghasyaikAdazItithiH // 33 jayA nAmeti vikhyAtA tithInAmuttamA tithiH / tasmindine tu saMprApte srvaahaarvivrjitau|| 34 AsAtAM tatra nRpate jalapAnavivarjitau / na kRto jIvaghAtazca na yatra phalabhakSaNam // 35 azvatthasya samIpe to sarvadAduHkhasaMyutau / ravirastaM gato rAjaMstathaiva sthityostyoH|| 36 prAptA caiva nizA ghorA dAruNA prANahAriNI / vepamAnAvubhau tatra tataH suSupatuH kSitau // 37 paraspareNa saMlagnau gAtrayorubhayorapi / na nidrA ca ratistatra na tau saukhyamavindatAm // 38 evaM tau rAjazArdUla zApenendrasya pIDitI / itthaM tayorduHkhitayonirjagAma nizIthinI // 39 mArtaNDa udayaM prApte dvAdazIdivasAgame / mayA tu rAjazArdUla tayorbhaktidhRtA hRdi // 40 jayAyAH suvrataM cIrNa rAtrI jAgaraNaM kRtam / tasmAdvataprabhAvAcca yathA jAtaM tathA zRNu // 41 dvAdazIdivase prApte tathA cIrNe jyaavrte| viSNoH prabhAvAnRpate pizAcatvaM tayorgatam // 42 puSpavantImAlyavantau pUrvarUpo babhUvatuH / purAtanasnehayutau pUrvAlaMkAradhAriNau // vimAnamadhirUDhau tau gato nAkaM manoramau / devendrasyAgrato gatvA praNAmaM ckrturmudaa|| tathAvidhau tu to dRSTvA maghavA vismito'bravIt / / indra uvAca - vadataM kena puNyena pizAcatvaM hi vAM gatam / mama zApaM ca saMprAptau kena devena mocitau // 45 mAlyavAnuvAcavAsudevaprasAdena jayAyAstu vratena ca / pizAcatvaM gataM svAmiMstava bhktiprbhaavtH|| 46 zrIkRSNa uvAcaiti zrutvA tu maghavA pratyuvAca punastathA // indra uvAcapibataM tu yuvAM caiva asmAkaM vacanAtsudhAm / harivAsaralInA ye ye ca kRssnnpraaynnaaH|| 48 asmAkaM caiva mAste pUjyAzcaiva na saMzayaH / ramasva puSpavantyA tvaM yathAsaukhyaM surAlaye / / 49 zrIkRSNa uvAcaetasmAtkAraNAdrAjankartavyaM harivAsaram / jayA tu rAjazArdUla brhmhtyaaphaarinnii|| 50 sarvadAnAni tenaiva srvyjnyaanyshesstH| dattAni kAritAnyeva jayAyAstu vrataM kRtam // 51 kalpakoTiM vasettAvadvaikuNThe modate dhruvam / paThanAcchvaNAdrAjannagniSTomaphalaM labhet // 52 iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNDa umApaninAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde mAghazuklajayakAdazImAhAtmya nAma paJcacatvAriMzo'dhyAyaH // 45 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34282 1 sa. ca. ja. sa. ma. ' tAmvAhA / 2 ku. yorbhujayo / 3 u. yaH / carantu ca yathAtadhyaM tasmAtsarvaprayatnataH / zrIM / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 46 SaTcatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / atha SaTcatvAriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcaphAlgunasyAsite pakSe kiMnAmnyekAdazI bhavet / kathayasva prasAdena vAsudeva mamAgrataH // 1 kRSNa uvAcanAradaH pArapapraccha brahmANaM kamalAsanam / phAlgunasyAsite pakSe vijayA nAma nAmataH // tasyAH puNyaM surazreSTha kathayasva prsaadtH|| brahmovAcazRNu nArada vakSyAmi kathAM pApaharAM parAm / yanna kasyacidAkhyAtaM mayaitadvijayAvatam // 3 purAtanaM vrataM hyetatpavitraM pApanAzanam / jayaM dadAti vijayA nRpANAM vai na saMzayaH // 4 purA rAmo vanaM yAto vINyeva caturdaza / nyavasatpaJcavAM tu sasItaH sahalakSmaNaH // tatraiva vasatastasya rAmasya vijayAtmanaH / rAvaNena hRtA lolyAdbhAryA sItA tapasvinI // 6 tena duHkhena rAmo'pi mohamabhyAgatastadA / bhramaJjaTAyuSamatho dadarza vigatAyupam // kavandho nihataH pazcAddhamatA'raNyamadhyataH / sugrIveNa samaM tasya sakhitvaM samapadyata // vAnarANAmanIkAni rAmArtha saMgatAni ca / tato hanUmatA dRSTA laGkodyAne tu jAnakI // rAmasaMjJApanaM tasyai dattaM karma mahatkRtam / sametya rAmaM sa punaH sarva tatra nyavedayat // 10 atha zrutvA rAmacandro vAkyaM caiva hanumataH / sugrIvAnumatenaiva prasthAnaM samarocayat // . zrIrAma uvAcasaumitre kena puNyena tIryate varuNAlayaH / agAdho nitarAmeSa yAdobhizca samAkulaH // upAyaM naiva pazyAmi yenaiva sutaro bhavet // lakSmaNa uvAcaAdidevastvamevAsi purANaH puruSottamaH / bakadAlbhyo munizcAtra vartate dviipmdhytH|| asmAtsthAnAdyojanArdhamAzramastasya rAghava / anye ca brAhmaNAstatra bahavo raghunandana // taM pRccha gatvA rAjendra purANamRpipuMgavam // brahmovAcaiti vAkyaM tataH zrutvA lakSmaNasyAtizobhanam / jagAma rAghavo draSTuM bakadAlabhyaM mahAmunim 16 paNanAma muni mUrdhA rAmo viSNumivAmaraH / jJAtvA munistato rAmaM purANaM purupottamam // 17 kenApi kAraNenaiva praviSTaM mAnuSIM tanum / uvAca sa RSistuSTaH kuto rAma tavA''gamaH // 18 rAma uvAcatvatprasAdAdahaM vipra tIraM nadanadIpateH / Agato'smi sasainyo'tra laGkAM jetuM sarAkSasAm // 19 bhavatazcAnukUlatvAttIyate'dhiryathA mayA / tamupAyaM vada mune prasAdaM kuru sAMpratam // etasmAtkAraNAdeva draSTuM tvAmiha cA''gataH // brahmovAca --- rAmasya vacanaM zrutvA bakadAlbhyo mahAmuniH / uvAca suprasannAtmA rAmaM rAjIvalocanam // 21 15 1 kha. ca. ca. jha. a. ryA rAmasya jAnakI / te'| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 1346 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDebakadArabhya uvAcakartavyamadya te rAma vratAnAM vratamuttamam / kRtena yena sahasA vijayaste bhaviSyati // 22 lAM jitvA rAkSasAMzca svacchAM kIrtimavApsyasi / ekAgramAnaso bhUtvA vratametatsamAcara // 23 phAlgunasyAsite pakSe vijayakAdazI bhavet / tasyA vratena he rAma vijayaste bhaviSyati // 24 niHsaMzayaM samudraM tvaM tariSyasi savAnaraH / vidhistu zrUyatAM rAjantratasyAsya phalapradaH // 25 dazamyAM divase prApte kumbhamekaM tu kArayet / haimaM vA rAjataM vA'pi tAnaM vA'pyatha mRnmayam 26 sthApayecchobhitaM kumbhaM jalapUrNa sapallavam / tasyopari nyasedevaM haimaM nArAyaNaM prabhum // 27 ekAdazIdine prApte prAtaH snAnaM samAcaret / nizcalaM sthApayetkumbhaM kaNThamAlyAnulepanaiH // 28 pUgIphalairnAlikeraiH pUjayecca vizeSataH / sapta dhAnyAni sarvANi yavAnyu(nu)pari vinyaset // 29 / / gandhaidhUpaizva dIpaizca naivedyevividhairapi / kumbhAgre tadinaM rAma nIyatAM stkthaadibhiH|| 30 - rAtrI jAgaraNaM caiva tasyAgre kaaryedbudhH| prakAzayedvatadIpamakhaNDavrata hetave / / dvAdazIdivase prApte mArtaNDasyodaye sati / nItvA kumbhaM jaloddeze nadyAM prasravaNe tathA // 32 taDAge sthApayitvA taM pUjayitvA yathAvidhi / dadyAtsadaivataM kumbhaM brAhmaNe vedapArage // 33 kumbhena saha rAjendra mahAdAnAni dApayet / anena vidhinA rAma yUthapaiH saha saMgataH // kuru vrataM prayatnena vijayaste bhaviSyati // brahmovAca--- iti zrutvA tato rAmo yathoktamakarottadA / kRte vrate sa vijayI babhUva rghunndnH|| 35 prAptA sItA jitA laGkA paulastyo nihato raNe / anena vidhinA putra ye kurvanti narA vratam // iha loke jayaprAptiH paralokastathA'kSayaH // zrIkRSNa uvAcaetasmAtkAraNAtputra(tpArtha) kartavyaM vijayAvatam / paThanAcchravaNAcaiva vAjapeyaphalaM labhet // 37 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatanAradayudhiSTiramaMvAde phAlgunakRSNavijayaikAdazImAhAtmyaM / nAma SaTcatvAriMzo'dhyAyaH // 46 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34319 atha saptacatvAriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcamAhAtmyaM vijayAyAzca zrutaM kRSNa mahatphalam / phAlgunasyArjune pakSe yannAmnI tAM vadAdhunA // 1 kRSNa uvAcadharmaputra mahAbhAga zRNu vakSyAmi te'dhunA / yoktA pRSTena mAMdhAtrA vasiSThena mahAtmanA // 2 phAlgunasya vizeSaNa vizeSaH kathito nRpa / oNmalakyA vrataM puNyaM viSNulokaphalapradam // 3 / / AmalakyA adhA gatvA jAgaraM tatra kArayet / kRtvA jAgaraNaM rAtrI gosahasraphalaM labhet // 4 1. ca. ja. sa. Ja. yathAvidhi / 1 kha. ca. ja. jha. a. 'yetma yathAvidhi / s| 3 cha, 'Ni yAni yAni priny| 4pha. AmardakyA / 5 pha. AmaIkyA / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 saptacatvAriMzo'dhyAyaH ] pdmpuraannm| 1347 mAMdhAtovAcaomalakI kadA hyeSA utpannau dvijasattama / etatsarva mamA''cakSva paraM kautUhalaM hi me // 5 kasmAdiyaM pavitrA ca kasmAtpApapraNAzinI / kasmAjjAgaraNaM kRtvA gosahasraphalaM labhet // 6 vasiSTha uvAcakathayAmi mahAbhAga yatheyamabhavakSitau / AmalakI mahAvRkSaH sarvapApapraNAzanaH // ekAve purA jAte naSTe sthAvarajaGgame / naSTe devAsuragaNe naSTe coragarAkSase // tatra devAdhidevezaH paramAtmA sanAtanaH / jagAma brahma paramamAtmanaH padamavyayam // tato'sya jaMga(gaccha)to brhmmu(raajnm)khaacchshismprbhH| SThIvanAdvindurutpannaH sa bhUmau nipapAta I tasmAdvindoH samutpannaH svayaM dhAtrInago mahAn / zAkhAprazAkhAvahulaH phalabhAreNa nAmitaH 11 sarveSAM caiva vRkSANAmAdirohaH prakIrtitaH / [*etasminneva kAle tu simRkSurakhilAH prajAH] 12 brahmANamasRjattasmAtsaMsRSTAzca imAH prajAH / devadAnavagandharvayakSarAkSasapannagAn // asRjadbhagavAndevo maharSIzca tathA'malAn / Ajagmustatra devAste yatra dhAtrI haripriyA // 14 tAM dRSTvA te mahAbhAga paraM vismymaagtaaH| [+parasparamavekSanto vRkSadarzanalAlasAH // 15 plakSAdayo yathApUrva viditAH sarva eva ca / na jAnIma imaM vRkSaM cintynto'bhisNsthitaaH|| 16 evaM cintayatAM teSAM vAguvAcAzarIriNI // AkAzavAguvAcaAmalakInago hyeSa pravaro vaiSNavo mataH / asya saMsmaraNAdeva labhedgodAnajaM phalam // 18 sparzanAdviguNaM puNyaM triguNaM bhakSaNAttathA / tasmAtsarvaprayatnena sevyA oNmalakI sadA // 19 sarvapApaharA proktA vaiSNavI pApanAzinI / tasyA mUle sthito viSNustadUrdhvaM ca pitAmahaH // 20 skandhe ca bhagavAnrudraH saMsthitaH paramezvaraH / zAkhAsu munayaH [*sarve prazAkhAsu ca devatAH 21 parNaSu vasavo devAH puSpeSu marutastathA / prajAnAM patayaH sarve] phaleSveva vyavasthitAH // 22 sarvadevamayI hyeSA dhAtrI ca kathitA mayA / tasmAtpUjyatamA hyeSA viSNubhaktiparAyaNaH // 23 RSaya UcuHkaM bhavantaM hi jAnImaH kasmAtkAraNataH sadA / devo vA yadi vA cAnyaH kathayasva ythaatthm|| vAguvAcayaH kartA sarvabhUtAnAM bhuvanAnAM ca sarvazaH / vismitAnviduSaH pre(duSAmapi duSpe)kSyaH so'haM viSNuH sanAtanaH // ___ * dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / + dhanuzvidvAnsargataH pAThaH kvacinnAsti / * dhanucitrAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. a. pha. pustakasthaH / 1 pha. nArada uvAca / 2 pha. aamdkii| 3 pha. mA ca mahezvara / e' / 4 ka. 'mrdkii| 5 i. jayato / ma. pra. jAyate / 6 pha. hai| AmardakItisaMzo'sau saMbhato vaiSNavo drumaH / zA' / 7 pha. NI / saMjAtA vaiSNavI tatra munInAM pratiyodhinI / iyamAmardakI nAma pravarA lokvishrutaa| viSNoniSThIvanAjAtA vaiSNavI pApanAzinI / / 8 pha. "NaM proktaM bhakSa. gAca caturguNam / t| 9 a. NyaM dhAraNAtriguNaM tathA / 10 pha. aamdkii| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1348 ___mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDevasiSTha uvAcatataH zrutvA devadevabhASitaM brahmaNaH sutaaH| [+vismayotphullanayamAH paraM vismayamAgatAH] // anAdinidhanaM devaM stotuM tatra pracakramuH // 26 RSaya UcuHnamo bhUtAtmabhUtAya Atmane paramAtmane / acyutAya namo nityamanantAya namo nmH|| 27 dAmodarAya kavaye yajJezAya namo nmH| [*namo mAyAya(va)te tubhyaM vizvezAya namo'stu te 28 vasiSTha uvAcaevaM stutastu RSibhistutoSa bhgvaanhriH| pratyuvAca maharSIstAnabhISTaM kiM dadAmi vaH // 29 RSaya UcuHyadi tuSTo'si bhagavannasmAkaM hitakAmyayA / vrataM kiMcitsamAkhyAhi svargamokSaphalapradam // 30 dhanadhAnyapradaM puNyamAtmanastuSTikAraNam / alpAyAsaM bahuphalaM vratAnAM vratamuttamam // kRtena yena deveza viSNuloke mahIyate // viSNuruvAcaphAlgune zuklapakSe tu puSyeNa dvAdazI yadi / bhavetsA ca mahApuNyA mahApAtakanAzinI // 33 vizeSastatra kartavyaH zRNudhvaM dvijasattamAH / AmalakI ca saMprApya jAgaraM natra kArayet // 34 sarvapApavinirmukto gosahasraphalaM labhet / etadaH kathitaM viprA vratAnAM vratamuttamam // 35 arcayitvA'cyutaM tasyAM viSNulokAnna mucyate // Rpaya Ucu:vratasyAsya vidhiM brUhi paripUrNa kathaM bhavet / ke matrAH ke namaskArA devatAH kAH prakIrtitAH 37 kathaM dAnaM kathaM snAnaM kazca pUjAvidhiH smRtH| arcanasya ca mantraM tu kathayasva yathAtatham // 38 viSNuruvAcazrUyatAM yo vidhiH samyagvatasyAsya dvijrssbhaaH| ekAdazyAM nirAhAraH sthitvA caiva pare'hani bhokSye'haM puNDarIkAkSa zaraNaM me bhavAcyuta / iti kRtvA tu niyamaM dantadhAvanapUrvakam // 40 nA''lapetpatitAMcaurAMstathA pApaNDino narAn / durvRttAnbhinnamaryAdAngurudAramadharSakAn // 41 aparAhne tataH snAnaM vidhivatkArayevudhaH / nadyAM taDAge ko vA gRhe vA niyatAtmavAn // 42 mRttikAlambhanaM pUrva nanaH mnAnaM ca kArayet / azvakrAnte rathakrAnte viSNukAnte vasuMdhare // [+mRtike hara me pApaM janmakoTyAM samArjitam // ] iti mRttikaamtrH| tvaM mAtaH sarvabhUtAnAM jIvanaM tattu rakSakam / svedanodbhijajAtInAM rasAnAM pataye nmH|| 44 snAto'haM sarvatIrthapu hRdaprasravaNeSu ca / nadISu devakhAteSu idaM snAnaM tu me bhavet / / iti snaanmntrH| nAmadagnyaM muniM caiva kArayitvA hiraNmayam / [*vittAnusArataH zaktyA kArayetpratimAM budhH]|| mAsakasya suvarNasya tadardhana vA panaH / gRhamAgatya maMpUjya pUjAhomaM tu kArayet // 47 ___+ dhanuzcidrAntarganaH pAThaH pha. pustakasthaH / * dhanuciGgAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / + dhanuzvidvAntargataH pAThaH kha. ca. ja jha. a. pustakasthaH / dhanuvidvAntargata: pATa: pha. pustakasthaH / 1 i. tmanaH puNyakA / pha. tmanaH puTikA / 2 ca. nithistu / 3 pha. madakI ca saMpUjya jaa| 4 pha. 'm / yatkRtvA na punarjanma svargalokAtra vicyutiH / / 5 ca. ja. yedruvam / na' / Ga. pra. pRjaayaaH| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 aSTacatvAriMzo'dhyAyaH ] 'padmapurANam / 1349 tatazcA''malakI gacchetsarvopaskarasaMyutaH / AmalakI tato gatvA parizodhya samantataH // 48 sthApayetsatataM kumbhamavaNaM matrapUrvakam / paJcaratnasamopetaM divyagandhAdivAsitam // 49 chatropAnadvastrayutaM sitacandanacarcitam / sraGmAlAlambitagrIvaM sarvadhUpavidhUpitam // 50 dIpamAlAkulaM kuryAtsarvataH sumanoharam / tasyopari nyasetpAtraM divyalAjaiH prapUritam // 51 pAtropari nyasedevaM jAmadagnyaM mahAzubham / vizokAya namaH pAdau jAnunI vizvarUpiNe // 52 ugrAya ca tato'pyUrU kaTiM dAmodarAya ca / udaraM padmanAbhAya uraH zrIvatsadhAriNe // 53 cakriNe vAmabAhuM ca dakSiNaM gadine namaH / vaikuNThAya namaH kaNThamAsyaM yajJamukhAya vai // 54 nAsAM vizokanidhaye vAsudevAya cAkSiNI / lalATaM vAmanAyeti sarvamaGgaM prapUjayet // namaH sarvAtmane zIrSamiti saMsikta(pocya) pUjayet // iti puujaamtraaH| tato devAdhidevAya ayaM caiva pradApayet / phalena caiva zubhreNa bhaktiyuktena cetasA // 56 [*namaste devadeveza jAmadagnya namo'stu te / gRhANArdhyamimaM dattamAmalyAsahi (lakyA yu) to hareH / ityy'mtrH| tato jAgaraNaM kuryAdbhaktiyuktena cetasA / nRtyairgItaizca vAditrairdharmAkhyAnavarairapi // 58 vaiSNavaizva tathA''khyAnaiH kSapayeccharvarImimAm / pradakSiNaM ta(NAsta)taH kuryAdAmalyAM viSNunAmabhiH aSTAdhikazataM caiva aSTAviMzatire(me)va ca / tataH prabhAtasamaye kRtvA nIrAjanaM hreH|| 60 brAhmaNaM pUjayitvA tu sarva tasmai nivedayet / jAmadagnyaM ghaTaM tatra vastrayugmamupAnahIM // 61 jAmadagnyasvarUpeNa prIyatAM mama kezava / tatazcA''melakI spRSTvA kRtvA caiva pradakSiNAm // 62 snAnaM kRtvA vidhAnena brAhmaNAnbhojayettataH / tatazca svayamaznIyAtkuTumbena smaavRtH|| 63 evaM kRtena yatpuNyaM tatsarva kathayAmi te / sarvatIrtheSu yatpuNyaM sarvadAneSu yatphalam // saveyajJAdhikaM caiva labhate nAtra saMzayaH / etadvaH sarvamAkhyAtaM vratAnAmuttamaM vratam // 65 vasiSTha uvAcaetAvaduktvA devezastatraivAntaradhIyata / te cApi RSayaH sarve cakruH srvmshesstH|| tathA tvamapi rAjendra kartumarhasi sattama / zrIkRSNa uvAcavratametahurAdharSa sarvapApapramocanam // iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatanAradayudhiSThirasaMvAde phAlgunazuklAmalakyekAda zImAhAtmyakathanaM nAma saptacatvAriMzo'dhyAyaH // 47 / / AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-34386 N athASTacatvAriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcaphAlgunasya site pakSe zrutA cA''malakI tathA / caitrasya kRSNapakSe tu kiMnAmnyekAdazI bhavet 1 ___ * dhanazcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 pha. degmardakI / 2 pha. AmardakI / 3 jha. "lAlayaM kuryA / 4 pha. hiraNmayam / 5 pha. "mardakI / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1350 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDezrIkRSNa uvAcazRNu rAjendra vakSyAmi AkhyAnaM pApanAzanam / yallomazo'bravItpRSTo mAMdhAtrA cakravartinA // 2 mAMdhAtovAcabhagavazrotumicchAmi lokAnAM hitakAmyayA / caitrasya prathame pakSe kiMnAmnyekAdazI bhavet // ko vidhiH kiM phalaM tasyAH kathayasva prsaadtH|| lomaza uvAcazRNu tvaM rAjazArdUla kAmadAM siddhidAyinIm / kayAM vicitrAM zubhadAM pApaghnI dharmadAyinIm 4 purA caitrarathe deze apsarogaNasevite / vasantasamaye prApte SaTpadA(dI)kulanAdite // 5 gandharvakanyA vAditrai ramanti saha kiMkaraiH / pAkazAsanamukhyAzca krIDante tridivauksH|| 6 nAparaM sukhadaM kiMcidvinA caitrarathAdanam / tasminvane tu munayastapanti bahulaM tpH|| 7 medhAvinaM nAma RSiM tatrasthaM brahmacAriNam / apsarAstaM munivaraM mohanAyopacakrame // 8 majughoSeti vikhyAtA bhayaM tasya vitanvatI / krozamAtra sthitA tasya bhayAdAzramasaMnidhau // 9 gAyantI madhuraM sAdhu pIDayantI vipazcikAm / gAyantI tAmathA''lokya puSpacandanasevitAm / kAmo'pi vijayAkAGkSI zivabhaktAnpravezitum / tasyAH zarIre saMvAsamakaronmanasaH sutaH 11 kRtvA dhruvaM dhanuSkoTi guNaM kRtvA kaTAkSakam / mArgaNe nayane kRtvA pakSmayukte yathAkramam // 12 kucau kRtvA paTakuTau(TI) vijayAyopacakrame / ma ghoSA'bhavattasya kAmasyaiva varUthinI // 13 medhAvinaM muniM dRSTvA sA'pi kAmena pIDitA / yauvanodbhinnadeho'sau medhAvI rAjate tadA // 14 sitopavItasahito dRSTaH smara ivaaprH| medhAvI vasate cAsau cyavanasyA''zrame zubhe // 15 ma ghoSA sthitA tatra dRSTvA sA munipuMgavam / suratasya vazaM prAptA mandamandamagAyata // 16 raNadvalayasaMyuktAM siJjanapuramekhalAm / gAyantIM tAM tathAbhUtAM vilokya munipuNgvH|| 17 madanena sasainyena nIto mohavazaM balAt / maJjughoSA samAgamya muniM dRSTvA tathAvidham // 18 hAvabhAvakaTAkSaistaM mohayAmAsa cAGganA / adhaH saMsthApya vINAM sA sasvaje taM munIzvaram // 19 balAdiva latA vRkSaM vAtavegena kampitam / so'pi reme tayA sArdha medhAvI munipuNgvH|| 20 tasminvane tato dRSTvA tasyAstu dehamuttamam / zivatattvaM tu vismRtya kAmatattvavazaM gataH // 21 na nizAM na dinaM so'pi ramaJjAnAti kaamukH| bahuzazca gataH kAlo munerAcAralopataH // 22 majhughoSA devaloke gamanAyopacakrame / gacchantI taM pratyuvAca ramantaM munisattamam // 23 majhughoSovAcaAdezo dIyatAM brahmanvadezagamanAya me // medhAvyuvAcayAvatmabhAtasaMdhyA syAttAvattiSTha mamAntike // lomaza uvAcaiti zrutvA munervAkyaM bhayabhItA babhUva sA / punarvai ramayAmAsa tamUrSi nRpasattama // muneH zApabhayAgItA bahulAnparivatsarAn / varSANAM paJcapaJcAzanava mAsAndinatrayam // 27 1 rathoddeze / 2 ha. 'kuline vane / g'| 3 ru. "ktAnmunIzvarAn / ta / ca. tAnsahasrazaH / t| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 aSTacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1351 sA reme muninA tasya nizArdhamiva cAbhavat / sA taM punaruvAcAtha tasminkAle gate munim // 28 maJjughoSovAcaAdezo dIyatAM brahmangantavyaM svagRhaM mayA // 29 medhAvyuvAcaprAtaH kAlo'dhunA cA''ste zrUyatAM vacanaM mama / saMdhyAM yAvacca kurve'haM tAvattvaM vai sthirA bhava30 -- lomaza uvAcaiti vAkyaM muneH zrutvA jaataa''nndsmaakulaa| smitaM kRtvA tu sA kiMcitpratyuvAca zucismitA ___apsarA uvAca-- kiyatmamANA viprendra tava saMdhyA gatA'nagha / mayi prasAdaM kRtvA tu gataH kAlo vicAryatAm // lomaza uvAcaiti tasyA vacaH zrutvA vismayotphullalocanaH / gatakAlasya viprendraH pramANamakarottadA // 33 samAzca saptapaJcAzadgatAstasya tayA saha / cukrodha sa tatastasyai jvAlAmAlI babhUva ha // 34 netrAbhyAM visphuliGgAnsa mushcmaano'tikoptH| kAlarUpAM tu tAM dRSTvA tapasaH kSayakAriNIm 35 duHkhArjitaM kSayaM nItaM tapo dRSTvA tayA sa ha / sakampoSTho munistatra prtyuvaacaa''kulendriyH||36 tAM zazApAtha medhAvI tvaM pizAcI bhaveti ca / dhiktvAM pApe durAcAre kulaTe pAtakapriye // tasya zApena sA dagdhA vinayAvanatA sthitA // maJjughoSovAcaprasAdaM kuru viprendra zApasyAnugrahaM kuru / satAM saGgo hi bhavati vacobhiH saptabhiH pdaiH|| 38 tvayA saha mayA brahmanItA vai bhuvtsraaH| etasmAtkAraNAtsvAminprasAdaM kuru suvrata // 39 muniruvAcazRNu me vacanaM bhadre zApAnugrahakArakam / kiM karomi tvayA pApe kSayaM nItaM mhaatpH|| 40 caitrasya kRSNapakSe tu bhavatyekAdazI zubhA / pApamocanikA nAma sarvapApakSayaMkarI / / tasyA vrate kRte subhra pizAcatvaM prayAsyati // 41 lomaza uvAcaityuktvA tAM sA medhAvI jagAma piturAzramam / tamAgataM samAlokya cyavanaH pratyuvAca tam // kimetadvihitaM putra tvayA puNyakSayaH kRtaH // medhAvyuvAcapAtakaM vai kRtaM tAta ramitA cApsarA mayA / prAyazcittaM dhUhi tAta yena pApakSayo bhavet // 43 __ cyavana uvAcacaitrasya cAsite pakSe nAmnA vai pApamocanI / asyA vrate kRte putra pAparAziH kSayaM vrajet // 44 lomaza uvAcaiti zrutvA piturvAkyaM kRtaM tena vratottamam / gataM pApaM kSayaM tasya tapoyukto babhUva saH // 45 sA'pyevaM majughoSA ca kRtvaitavratamusamam / pizAcatvAdvinirmuktA pApamocanikAvatAt // divyarUpadharA sA vai gatA nAke vraapsraaH|| Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1352 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [6 uttarakhaNDelomaza uvAca-(zrIkRSNa uvAca-) pApamocaniko rAjanye kurvanti nrottmaaH| teSAM pApaM ca yatkicittatsarvaca kSayaM vrajet // 47 paThanAcchvaNAdrAjangosahasraphalaM labhet / brahmahA hemahArI ca surApo gurutalpagaH // 48 vratasya cAsya karaNAjhyo muktA bhavanti te / bahupuNyaM vrataM hyetatkaraNAvratamuttamam // 49 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSgayudhiSThirasaMvAde caitrakRSNapApamocanyekAdazI mAhAtmyakathanaM nAmASTacatvAriMzo'dhyAyaH / / 48 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-33175 avaikonapaJcAzattamo'dhyAyaH / 059 yudhiSThira uvAcavAsudeva namastubhyaM kathayasva mamAgrataH / caitrasya zuklapakSe tu kiMnAmnyekAdazI bhavet // 1 kRSNa uvAcazRNuSvaikamanA rAjankathAmetAM purAtanIm / vasiSThaH kathayAmAsa dilIpAya tu pRcchate // 2 dilIpa uvAcabhagavazrotumicchAmi kathayasva prsaadtH| caitramAse site pakSe kiMnAmnyekAdazI bhavet // 3 vasiSTha uvAcasAdhu pRSTaM tvayA rAjankathayAmi tvaagrtH| caitrasya zuklapakSe tu kAmadA nAma naamtH|| ekAdazI puNyatamA pApendhanadavAnalA / zRNu rAjankathAmetAM pApaghnIM puNyadAyinIm // purA nAgapure ramye hemahamyevinirmite / puNDarIkamukhA nAma nivasanti mhotkttaaH|| tasminpure puNDarIko rAjA rAjyaM cakAra saH / gandharvaiH kiMnarezcaiva apsarobhizca sevite // 7 varApsarAstu lalitA gandharvo lalitastathA / ubhI rAgeNa saMraktau daMpatI kAmapIDitau // 8 remAte svagRhe ramye dhanadhAnyayute saMdA / lalitAyAzca hRdaye patirvasati sarvadA // 9 hRdaye tasya lalitA nityaM vasati bhAminI / ekadA puNDarIko'tha krIDansa sadasi sthitaH 10 gItaM gAnaM prakurute lalito dayitAM vinA / pAdabandhaH skhalajiho babhUva lalitAM smaran // 11 manastApaM viditvA'sya karkaTo nAgasattamaH / pAdavandhacyutiM tasya puNDarIke nyavedayat // 12 zrutvA karkoTakavacaH puNDarIko bhujaMgarAT / krodhasaMraktanayano bbhuuvaatibhyNkrH|| zazApa lalitaM tatra gAyantaM madanAturam // puNDarIka uvAcarAkSaso bhava durbuddhe kravyAdaH puruSAdakaH / yataH patnIvazopeto gAyamAno mmaagrtH|| 14 vasiSTha uvAcavacanAttasya rAjendra rakSorUpo babhUva saH / raudrAnano virUpAkSo dRSTamAtro bhyNkrH|| 15 vahuyojanavistIrNo mukhaM kaMdarasaMnibham / candrasUryanibhe netre grIvA parvatasaMnibhA // nAsArandhre tu vivare adharau yojanArdhako / zarIraM tasya rAjendra ucchritaM yojanASTakam // 17 . 15 1 Ga. tdaa| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 ekonapazcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1353 Izo rAkSaso bhUtvA bhuJjAnaH karmaNaH phalam / lalitA tamathA''lokya svapati vikRtaakRtim|| cintayAmAsa manasA duHkhena mahatArditA / kiM karomi ka gacchAmi patiH pApena piidditH||19 iti saMsmRtya saMsmRtya manasA zarma nAlabhat / cacAra patinA sArdhaM lalitA gahane vane // 20 babhrAma vipine durge kAmarUpI sa rAkSasaH / nighRNaH pApanirato virUpaH purupaadkH|| 21 na sukhaM labhate rAtrau na divA pApapIDitaH / lalitA duHkhitA'tIva patiM dRSTvA tthaavidhm||22 babhrAma tena sArdhaM sA rudatI gahane vane / dRSTvA''zramapadaM ramyaM muni zAntamavigraham // 23 zIghraM jagAma lalitA [*namaskRtyAgrataH sthitaa| tAM dRSTvA sa muniH mAha duHkhitAM hi dayAparaH muniruvAcakA tvaM kasmAdihA''yAtA] satyaM vada mamAgrataH / / lalitovAcavIradhanveti gandharvaH sutAM tasya mahAtmanaH / lalitAM nAma mAM viddhi patyarthamiha caa''gtaa||26 bhartA me pApadopeNa rAkSaso'bhUnmahAmune / raudrarUpo durAcArastaM dRSTvA nAsti me sukham // 27 sAMprataM zAdhi mAM brahmanyatkRtyaM tadvada prabho / yena puNyena viprendra rAkSasatvAdvimucyate // 28 RSiruvAcacaitramAsasya rambhoru zuklapakSe'sti sAMpratam / kAmadaikAdazI nAma sarvapApaharA parA // 29 kuruSva tavrataM bhadre vidhipUrva mayoditam / asya vratasya yatpuNyaM tatsvabhatrai pradIyatAm // datte puNye kSaNAttasya zApadopaH prayAsyati // vasiSTha uvAcaiti zrutvA munervAkyaM lalitA harSitA'bhavat / upoSyakAdazI rAjandvAdazIdivase tathA // 31 vipasyaiva samIpe tu vAsudevasya cAgrataH / vAkyamuvAca lalitA svapatyustAraNAya vai // 32 lalitovAcamayA tu tavrataM cIrNa kAmadAyA upoSaNam / tasya puNyaprabhAveNa gacchatvasya pizAcatA // 33 vasiSTha uvAcalalitAvacanAdeva vartamAne'pi tatkSaNe / gatapApaH sa lalito divyadeho vabhava ha // 34 rAkSasatvaM gataM tasya prAptA gandharvatA punaH / hemaratnasamAkIrNo reme lalitayA maha // 35 tau vimAnasamArUDhau pUrvarUpAdhiko ca tau / daMpatI atyazobhetAM kAmadAyAH prbhaavtH|| 36 iti jJAtvA nRpazreSTha kartavyaiSA prayatnataH / lokAnAM tu hitArthAya tavAgre kathitA mayA // 37 [zrIkRSNa uvAca-] brahmahatyAdipApaghnI pizAcatvavinAzinI / nAtaH paratarA kAcitrailokye sacarAcare // paThanAcchvaNAdrAjanvAjapeyaphalaM labhet // 38 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde caitrazuklaMbAmada kAdazIra hAmya kathanaM nAmaikonapaJcAzattamo'dhyAyaH // 49 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34464 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. pustakasthaH / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6 uttarakhaNhe mahAmunizrIvyAsapaNIta___bhatha pnycaashttmo'dhyaayH| yudhiSThira uvAcavaizAkhasyAsite pakSe kiMnAmnyekAdazI bhavet / mahimAnaM kathaya me vAsudeva namo'stu te // 1 kRSNa uvAcasaubhAgyadAyinI rAjaniha loke paratra ca / vaizAkhakRSNapakSe tu nAmnA caiva varUthinI // 2 varUthinyA vratenaiva saukhyaM bhavati sarvadA / pApahAnizca bhavati saubhAgyaprAptireva ca // 3 durbhagA yA karotyetAM sA strI saubhAgyamAmuyAt / lokAnAM caiva sarveSAM bhuktimuktimadAyinI 4 sarvapApaharA nUNAM garbhavAsanikandanI / varUthinyA vratenaiva mAMdhAtA svargatiM gataH // 5 dhundhumArAdayazcAnye rAjAno bahavastathA / brahmakapAlanirmukto babhUva bhagavAnbhavaH // daza varSasahasrANi tapastapyati yo naraH / tattulyaM phalamAmoti varUthinyA vrtaannrH|| zraddhAvAnyastu kurute varUthinyA vrataM naraH / vAJchitaM labhate so'pi iha loke paratra ca // 8 pavitrA pAvanI opA mahApAtakanAzinI / bhuktimuktipradA caiva kartRNAM nRpasattama // 9 / azvadAnAnRpazreSTha gajadAnaM viziSyate / gajadAnAdbhumidAnaM tiladAnaM tato'dhikam // 10 [*tiladAnAtsvarNadAnamannadAnaM tato'dhikam / annadAnAtparaM dAnaM na bhUtaM na bhaviSyati // 11 / pitRdevamanuSyANAM tRptirannena jAyate / tatsamaM kavibhiH proktaM kanyAdAnaM nRpottama // 12 dhenudAnaM ca tattulyamityAha bhagavAnsvayam / proktebhyaH sarvadAnebhyo vidyAdAnaM vishissyte||13 tatphalaM samavAmoni naraH kRtvA varUthinIm / kanyAvittena jIvanti ye narAH pApamohitAH 14 puNyakSayAtte gacchanti nirayaM yAtanAmayam / tasmAtsarvaprayatnena na grAhya kanyakAdhanam // 15 kanyAM puNyena yo dadyAdyathAzakti svalaMkRtAm / tatpuNyasaMkhyAM nRpate(gadituM) citragupto na zaknuyAt tattulyaM phalamAmoti naraH kRtvA varUthinIm / kAMsyaM mAMsaM masUrAMzca caNakAnkodravAMstathA // 17 zAkaM madhu parAnnaM ca punarmojanamaithune / vaiSNavo vratakartA ca dazamyAM daza varjayet // 18 dyUtakrIDAM ca nidrAM ca tAmbUlaM dantadhAvanam / parApavAdapaizunye steyaM hiMsAM tathA ratim // 19 kothaM cAnRtavAkyAni hyekAdazyAM vivarjayet / kAMsyaM mAMsaM surAM kSaudraM tailaM patitabhASaNam // 20 vyAyAmaM ca pravAsaM ca punarbhojanamaithune / SaSTiSaSTi(?) masUrAnnaM dvAdazyAM parivarjayet // 21 anena vidhinA rAjanvihitA vai varUthinI / rAtrI jAgaraNaM kRtvA pUjitvA madhusadanam // 22 sarvapApavinirmuktAste yAnti paramAM gatim / tasmAtsarvaprayatnena kartavyA pApabhIrubhiH // 23 kSapAritanayAdIto naraH kuryAdvarUthinIm / paThanAcchravaNAdrAjangosahasraphalaM labhet // sarvapApavinimukto viSNuloke mahIyate // iti zrImahApurANe pAya uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde vaizAkhakRSNavAdhinyaikAdazI. mAhAtmyakathanaM nAma paJcAzattamo'dhyAyaH // 50 // AditaH zlokAnAM samazyakAH-34488 * dhazvidvAntargataH pAThaH ka. sa. ca. ja. sa. bha. pustakasthaH / 1 ma.m / tasmAcca svarNadAnaM vai am| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ < 11 ekapaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / bhathaikapaJcAzasamo'dhyAyaH / 1155 yudhiSThira uvAca vaizAkha zuklapakSe tu kiMnAmanyekAdazI bhavet / kiM phalaM ko vidhistatra kathayasva janArdana || 1 kRSNa uvAca - idameva purA pRSTaM rAmacandreNa dhImatA / vasiSThaM prati rAjendra yattvaM mAmanupRcchasi // zrIrAma uvAca - bhagavanzrotumiJchAmi vratAnAmuttamaM vratam / sarvapApakSayakaraM sarvaduHkhanikRntanam // mayA duHkhAni bhuktAni sItAvirahajAni tu / tato'haM bhayabhIto'smi pRcchAmi tvAM mahAmune // 4 vasiSTha uvAca - 10 11 12 13 15 sAdhu pRSTaM tvayA rAma tavaiSA naiSThikI matiH / tvannAmagrahaNenaiva pUto bhavati mAnavaH // . tathA'pi kathayiSyAmi lokAnAM hitakAmyayA / pavitraM pAvanAnAM ca vratAnAmuttamaM vratam // 6 vaizAkhasya site pakSe rAma yaikAdazI bhavet / mohanI nAma sA proktA sarvapApaharA parA // mohajAlAtpramucyante pAtakAnAM samUhataH / asyA vrataprabhAveNa satyaM satyaM vadAmyaham || ataH kAraNato rAma kartavyaiSA bhavAdRzaiH / pAtakAnAM kSayakarI mahAduHkhavinAzinI // zRNuSvaikamanA rAma kathAM pApaharAM parAm / yasyAH zravaNamAtreNa mahApApaM praNazyati / / sarasvatyAstaTe ramye purI bhadrAvatI zubhA / dhRtimAnnAma nRpatistatra rAjyaM karoti vai / candravaMzodbhavo nAma dhRtimAnsatyasaMgaraH / tatra vaizyo nivasati dhanadhAnyasamRddhimAn // dhanapAla iti khyAtaH puNyakarmapravartakaH / prapAkUpamaThArAmataDAgagRhakArakaH / / viSNubhaktirataH zAntastasyA''sanpaJca putrakAH / sumanA dyutimAMzcaiva medhAvI sukRtastathA // 14 paJcamo dhRSTabuddhizca mahApAparataH sadA / parastrIsaGganirato vigoSThIvizAradaH / / dyUtAdivyasanAsaMkto vArastrIratilAlasaH / na ca devArcane buddhirna pitaMzca dvijAnprati / / anyAyavartI duSTAtmA piturdravyakSayaMkaraH / abhakSyabhakSakaH pApI surApAne rataH sadA // vezyAkaNThe kSiptabAhurbhramandRSTazcatuSpathe / pitrA niSkAsito gehAtparityaktazca bAndhavaiH / / svadehabhUSaNAnyeva kSayaM nItAni tena vai / gaNikAbhiH parityakta ninditazca dhanakSayAt // tatazcintAparo vastradhanahInaH kSudhA'rditaH / kiM karomi ka gacchAmi kenopAyena jIvyate // 20 taskaratvaM samArabdhaM tatraiva nagare pituH / gRhIto rAjapuruSairmuktazca pitRgauravAt / / punarbaddhaH punastyaktaH punarvaddhaH sasaMbhramaiH / dhRSTabuddhirdurAcAro nibaddho nigaDairdRDhaiH / / kazAghAtaistADitazca itastatazca dhAvati / siMhavannijaghAnAsau mRgazUkaracitralAn // AmiSAhAranirato vane tiSThati sarvadA / kare zarAsanaM kRtvA niSaGgaM pRSThasaMgatam // araNyacAriNo hanti pakSiNazca padA caran / cakorAMva mayUrAMzca kaGkatittiramUSakAn / / etAnanyAnhinastyandho dhRSTabuddhistu nirghRNaH / pUrvajanmakRtaiH pApairnimanaH pApakardame / / duHkhazokasamAviSTaH pIDyamAno'pyaharnizam / kauNDinyasyA''zramapadaM prAptaH punnyaagmaatkcit|| 16 17 18 19 21 1ka. mohinI / 2 Ga. 'saktaH para' / 3 na tazceta / 4 . puNyaguNAt / 6 ri 9 23 24 25 26 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1356 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe mAdhave mAsi jAhnavyAM kRtasnAnastapodhanam / AsasAda dhRSTabuddhiH zokabhAreNa pIDitaH / / 28 tadvatrabindusparzena gatapApo hatAzubhaH / kauNDinyasyAgrataH sthitvA pratyuvAca kRtAJjaliH || 29 dhRSTabuddhiruvAca bho bho brahmandvijazreSTha dayAM kRtvA mamopari / yena puNyaprabhAveNa muktirbhavati tadvada // kauNDinya uvAca ---- zRNuSvaikamanA bhUtvA yena pApakSayastava / vaizAkhasya site pakSe mohinI nAma vizrutA / ekAdazI vrataM tasyAH kuru madvAkyanoditaH / merutulyAni pApAni kSayaM gacchanti dehinAm bahujanmArjitAnyepA mohinI samupoSitA // vasiSTha uvAca - 30 31 32 iti vAkyaM muneH zrutvA dhRSTabuddhiH prasannadhIH / vrataM cakAra vidhivatkauNDinyasyopadezataH // 33 kRte vrate nRpazreSTha gatapApo vabhUva saH / divyadehastato bhUtvA garuDopari saMsthitaH // jagAma vaiSNavaM lokaM sarvopadravavarjitam / itIdRzaM rAmacandra uttamaM mohinIvratam // nAtaH parataraM kiMcitrailokye sacarAcare // 34 35 ( zrIkRSNa uvAca - ) yajJAditIrthadAnAni kalAM nArhanti SoDazIm / paThanAcchravaNAdrAjangosahasraphalaM labhet // 36 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargata kRSNayudhiSThirasaMvAde vaizAkhazuklamohinyekAdazImAhAtmyakathanaM nAmaikapaJcAzattamo'dhyAyaH // 51 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH -- 34524 atha dvipaJcAzattamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAca jyeSThasya kRSNapakSe tu kiMnAmanyekAdazI bhavet / zrotumicchAmi mAhAtmyaM tadvadasva janArdana || 1 kRSNa uvAca --- sAdhu pRSTaM tvayA rAjalokAnAM hitakAmyayA / bahupuNyapradA hyeSA mahApAtakahAniyA || aparA nAma rAjendra aparA putradAyinI / loke prasiddhatAM yAti aparAM yastu sevate / brahmahatyAbhibhUto'pi gotrahA bhrUNahA tathA / parApavAdavAdI ca parastrIratiko'pi ca // aparAsevanAdrAjanvipApmA bhavati dhruvam / kUTasAkSyaM kUTamAnaM kUTAtkUTaM karoti yaH // kUTavedaM paThedyastu kUTazAstraM tathaiva ca / jyotiSAM gaNakaH kUTaH kUTAyurvedako bhiSak // kUTasAkSisamAyukto vijJeyA narakaukasaH / aparAsevanAdrAjanpApairmuktA bhavanti te // kSatriyaH kSAtradharma yastyaktvA yuddhAtpalAyate / sa yAti narakaM ghoraM svAmidharmavahiSkRtaH // aparA sevanAtso'pi pApaM tyaktvA divaM vrajet / vidyAvAnyaH svayaM ziSyo gurunindAM karoti ca sa mahApAtakairyukto nirayaM yAti dAruNam / aparAsevanAtso'pi sadgatiM prApnuyAnnaraH // mahimAnamaparAyAH zRNu rAjanvadAmyaham / makarasthe ravau mAghe prayAge yatphalaM nRNAm // 7 ri 10 11 1 Ja. "ponidhiH / A' / 2 4 1 I 1 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 tripaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / kAzyAM yatprApyate puNyaM zivarArupoSaNAt / gayApiNDapradAnena pitRRNAM tRptido yathA // 12 siMhasthite devagurau gautamyAM snAtako naraH / yatphalaM samavAmoti kedaardrshnaannrH|| 13 badaryAzramayAtrAyAM tattIrthasevanAdapi / yatphalaM samavAmoti kurukSetre ravigrahe // gajAzvahemadAnena yajJaM kRtvA sadakSiNam / tAdRzaM phalamAmoti aparAvratasevanAt // pApadrumakuThArIyaM pApendhanadavAnalaH / pApAndhakArataraNiH pApasAraGgakesarI // budbudA iva toyeSu pUtikA iva jantuSu / jAyante maraNAyaiva ekAdazyA vrataM vinA // aparAM samupoSyaiva pUjayitvA trivikramam / sarvapApavinirmukto viSNuloke mahIyate // paThanAcchravaNAdrAjangosahasraphalaM labhet // zati zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvArAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde jyeSThakRSNAparekAdazImAhAtmyakathanaM nAma dvipazcAzattamo'dhyAyaH // 52 / / AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-34543 atha tripaJcAzattamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcaaparAyAca mAhAtmyaM zrutaM sarva janArdana / jyeSThasya zuklapakSe tu syAcA tAM vada mAnada // 1 zrIkRSNa uvAcaetAM vakSyati dharmAtmA vyAsaH satyavatIsutaH / sarvazAstrArthatattvajJo vedavedAGgapAragaH // 2 yudhiSThira uvAcazrutA me mAnavA dharmA vAsiSThAzca zrutA mayA / dvaipAyana yathAvatvaM vaiSNavAnvaktumarhasi // 3 vedavyAsa uvAcazrutA ye mAnavA dharmA vaidikAzca zrutAstvayA / kalau yuge na zakyante te vai kartuM narAdhipa // 4 sukhopAyamalpadhanamalpaklezaM mahAphalam / purANAnAM ca sarveSAM sArabhUtaM mahAmate // 5 ekAdazyAM na bhuJjIta pakSayorubhayorapi / dvAdazyAM tu zucirbhUtvA puSpaiH saMpUjya kezavam // 6 bhuJjIta kRtakRtyastu pazcAdviprapuraHsaram / sUtake'pi na bhoktavyaM nA''zauce ca janAdhipa // 7 yAvajjIva vratamidaM kartavyaM puruSarSabha / svargatiM prAptumicchadbhiratraM me nAsti saMzayaH // 8 Apa pApadurAcArAH pApiSThA dharmavarjitAH / ekAdazyAM na bhuJjanti na te yAnti yamAntikam 9 ___ mahAdeva uvAcaiti tadvacanaM zrutvA kampito'zvatthapatravat / bhImaseno mahAbAhustadovAca guruM prati // 10 bhImasena uvAcapitAmaha mahAbuddhe zRNu me paramaM vcH| yudhiSThirazca kuntI ca tathA drupadanandinI // 11 arjuno nakulazcaiva sahadevastathaiva ca / ekAdazyAM na bhuJjanti kadAcidapi suvrata // te mAM bruvanti vai nityaM mA bhukSva tvaM vRkodara / ahaM tAnabravaM tAta bubhukSA duHsahA mama // dAnaM dAsyAmi vidhivatpUjayitvA ca kezavam / / 1. tra navAsti / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 1358 mahAmunizrIvyAsapraNInaM [ 6 uttarakhaNDemahAdeva uvAcabhImasenavacaH zrutvA vyAso vacanamabravIt // vyAsa uvAcayadi svargo hyabhISTaste narako duSTa eva ca / ekAdazyAM na bhoktavyaM pakSayorubhayorapi // 15 bhImasena uvAcapitAmaha mahAbuddhe kathayAmi tavAgrataH / ekabhukte na zaknomi upavAse kutaH prabho // 16 vRko nAma ca yo vahniH sa sadA jaThare mama / ativelaM yadA'znAmi tadA samupazAmyati // 17 ekaM zakromyahaM kartumupavAsaM mahAmune / yenaiva prApyate svargastatkAsmi yathAtatham // tadekaM vada nizcitya yena zreyo'hamAmuyAm // ___vyAsa uvAcavRSasthe mithunasthe vA yadA caikAdazI bhavet / jyeSThamAse prayatnena sopoSyodakavarjitam // 19 gaNDUpAcamanaM vAri varjayitvodakaM budhaH / upabhuJjIta neveha vratabhaGgo'nyathA bhavet // 20 udayAdudayaM yAvadvarjayitvodakaM naraH / ayatnAtsamavAnoti dvAdazadvAdazIphalam // tataH prabhAte vimale dvAdazyAM snAnamAcaret / jalaM suvarNa dattvA ca dvijAtibhyo yathAvidhi // 22 bhuJjIta kRtakRtyastu brAhmaNeH sahito vazI / evaM kRte tu yatpuNyaM bhImasena zRNuSva tat // 23 saMvatsare tu yAzcaiva ekAdazyo bhavanti hi / tAsAM phalamavApnoti hyatra me nAsti saMzayaH // 24 iti mAM kezavaH prAha shngkhckrgdaadhrH| sarvAnparityajya pumAnmAmekaM zaraNaM vrajet // 25 ekAdazyAM nirAhArastataH pApAtpramucyate / dravyazuddhiH kalau nAsti saMskAraH smAte eva ca26 vaidikastu kutazcApi prApte duSTe kalau yuge / kiM tu te bahunotena vAyuputra punaH punaH // 27 ekAdazyAM na bhuJjIta pakSayorubhayorapi / ekAdazyAM site pakSe jyeSThe mAsyudakaM vinA // 28 puNyaM phalamavAmoti tacchRNuSva vRkodara / saMvatsare tu yAH proktAH zuklAH kRSNA vRkodara // 29 upoSitA hi sarvAH syurekAdazyo na saMzayaH / dhanadhAnyapadA puNyA putrArogyazubhapradA // 30 upoSitA naravyAghra iti satyaM bravImi te / yamadUtA mahAkAyAH karAlAH kRSNarUpiNaH // 31 daNDapAzadharA raudrA nopasapanti taM naram / pItAmbaradharAH saumyAzcakrahastA mnojvaaH|| 32 antakAle nayantyetaM vaiSNavaM vaiSNavI purIm / tasmAtsarvaprayatnena upoSyodakavarjitA // 33 jaladhenuM tadA dattvA sarvapApaiH pramucyate / tatastvamapi bhUpAla sopavAso'rcanaM hreH|| 34 kuru sarva prayatnena sarvapApaprazAntaye / svame na me'parAdho'sti dantarAgatayA'pi vA / / 35 bhokSye pare'hni deveza hyazanaM vAsarAddhareH / ityuccArya tato matramupavAsaparo bhavet // 36 sarvapApavinAzAya zraddhAdamasamanvitaH / merumandaramAtrAghaM striyA puMsA ca yatkRtam // 37 sarva tadbhasmatAM yAti ekAdazyAH prabhAvataH / na zaknuvanti ye dAtuM jaladhenuM narAdhipa // 38 sakAJcanaH pradAtavyo ghaTako vastrasaMyutaH / toyasya niyamaM yo'syAM kurute vai sa puNyabhAk // 39 phalaM koTisuvarNasya yAme yAme zrutaM phalam( nRp)| snAnaM dAnaM japo homo yadasyAM kurute naraH * etadane kvacitpustake 'iti zrutvA tatazcakruH pANDavAH sarva eva hi' ityardhamadhikam / 1ca. jha. ma. atitailaM / 2 jha. ma. japaM homaM ya / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 54 catuSpaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / tatsarva cAkSayaM prAptametatkRSNaprabhASitam / kiM cApareNa dharmeNa nirjalaikAdazI vinA // 41 upoSya samyagvidhivadvaiSNavaM padamAmuyAt / suvarNamannaM vAso vA yadasyAM saMpradIyate // 42 tacaiva kuruzArdUla sarva cApyakSayaM bhavet / ekAdazyAM dine yo'nnaM bhuGkte pApaM bhunakti sH|| 43 ihaloke ca cANDAlo mRtaH prAmoti durgatim / ye ca dAsyanti dAnAni dvAdazyAM samupoSitAH jyeSThe mAse site pakSe prApsyanti paramaM padam / brahmahA madyapaH steno gurudveSI sadA'nRtI // 45 mucyante pAtakaiH sarvairdAdazI yairupoSitA / vizeSa zRNu kaunteya nirjalaikAdazIdine // 46 yatkartavyaM naraiH strIbhirdAnaM zraddhAsamanvitaiH / jalazAyI ca saMpUjyo deyA dhenustthaa'mmyii|| 47 [*pratyakSA vA nRpazreSTha ghRtadhenurathApi vA / dakSiNAbhiH supuSTAbhirmiSTAnezca pRthagvidhaiH // 48 toSaNIyAH] prayatnena dvijA dharmabhRtAM vara / tuSTA bhavanti vai viprAstaistuSTairmokSado hriH|| 49 AtmadrohakRtaste hi yaireSA na hyupoSitA / pApAtmAno durAcArA muSTAste nAtra saMzayaH // 50 kulAnAM zatamAgAmi hyatItAnAM tathA zatam / AtmanA saha tairnItaM vAsudevasya mandiram // 51 zAntairdAntai naparairarcayadbhistathA harim / kurvadbhirjAgaraM rAtrI yaireSA smupossitaa|| 52 annaM vastraM tathA gAvo jalaM zayyA''sanaM zubham / kamaNDalustathA chatraM dAtavyaM nirjlaadine||53 upAnahau yo dadAti pAtrabhUte dvijottame / sa sauvarNena yAnena svargaloke mahIyate // 54 yazcamAM zRNuyAdbhaktyA yazcApi parikIrtayet / ubhau tau svargamAmuto nAtra kAryA vicAraNA // 55 yatphalaM ca sinIvAlyAM rAhugraste divAkare / kRtvA zrAddhaM labhenmartyastadasyAH zravaNAdapi // 56 niyamaca prakartavyo dantadhAvanapUrvakam / ekAdazyAM nirAhAro varjayiSyAmi vai jalam // 57 kezavaprINanArthAya anyadAcamanAdRte / dvAdazyAM devadevezaH pUjanIyastrivikramaH // gandhaidhUpaistathA puSpairvAsobhiH priyadarzanaiH / pUjayitvA vidhAnena matrametamudIrayet // 59 devadeva hRSIkeza saMsArArNavatAraka / udakumbhapradAnena naya mAM paramAM gatim / / jyeSThe mAsi tu vai bhIma yA zuklaikAdazI zubhA / nirjalaM samupoSyA'tra jalakumbhAnsazarkarAn 61 pradAya vipramukhyebhyo modate viSNusaMnidhau / tataH kumbhAH pradAtavyA brAhmaNAnAM ca bhktitH|| bhojayitvA tato viprAnsvayaM bhuJjIta tatparaH / evaM yaH kurute pUrNA dvAdazI paapnaashiniim||63 sarvapApavinimuktaH padaM gacchatyanAmayam / tataHprabhRti bhImena kRtA okAdazI zubhA // pANDavadvAdazInAmnA loke khyAtA babhUva ha // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde jyeSTha zuklanirjalaikAdazImAhAtmyakathanaM nAma tripaJcAza ttamo'dhyAyaH // 53 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34607 bhaya catuSpaJcAzattamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcaASADhakRSNapakSe tu kiMnAmnyekAdazI bhavet / kathayasva prasAdena vAsudeva mmaagrtH|| ! * dhanazcihAntargataH pAThaH ka...ca. ja. sa. ma. ra. pustakasthaH / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - kRSNa uvAca 4 vratAnAmuttamaM rAjankathayAmi tavAgrataH / sarvapApakSayakaraM sarvamuktipradAyakam / / ASADhasyAsite pakSe yoginI nAma nAmataH / ekAdazI nRpazreSTha mahApAtakanAzinI // saMsArArNavamagnAnAM potabhUtA sanAtanI / jagatraye sArabhUtA yoginIvratakAriNAm // kathayAmi tavAgre'haM kathAM paurANikIM zubhAm / alakAyAM rAjarAjaH zivabhaktiparAyaNaH / / 5 tasyAsssItpuSpabaTuko hemamAlIti nAmataH / tasya patnI surUpA ca vizAlAkSIti nAmataH / / 6 sa tasyAM cA''saktamanAH kAmapAzavazaM gataH / mAnasAtpuSpanicayamAnIya svagRhe sthitaH / / 7 patnIpremarasAsakto na kuberAlayaM gataH / kubero devasadane karoti zivapUjanam // madhyAhnasamaye rAjanpuSpAgamasamIkSakaH / hemamALI svabhavane ramate kAntayA saha / yakSarAdapratyuvAcAtha kAlAtikramakopitaH / kasmAnnA''yAti bho yakSA hemamAlI durAtmavAn // nizvayaM kriyatAmasya ityuvAca punaH punaH // ri 9 10 1360 yakSA Ucu: vanitAkAmuko gehe ramate svecchayA nRpa // zrIkRSNa uvAca [ 6 uttarakhaNDe mArkaNDeya uvAcakasmAtkuSThAbhibhUtastvaM kuto nindyataro hyasi / / zrIkRSNa uvAca - ityuktaH sa pratyuvAca mArkaNDeyaM mahAmunim // 12 teSAM vAkyaM samAkarNya kuberaH kopapUritaH / AhayAmAsa taM tUrNa baMdukaM hemamAlinam // jJAtvA kAlAtyayaM so'pi bhayavyAkulalocanaH / asnAta eva Agatya kuberasyAgrataH sthitaH 13 taM dhanadaH kruddhaH krodhasaMraktalocanaH / pratyuvAca ruSA''viSTaH kopaprasphuritAdharaH // 14 yakSa uvAca -- rAjarAjasyAnucaro hemamAlIti nAmataH / mAnasAtpadmanicayamAnIya pratyahaM mune / 1 . vahakaM / 2 . he / 11 dhanada uvAca - oH pApa duSTa durvvata kRtavAndevahelanam / aSTAdazakuSThacito viyuktaH kAntayA tayA // asmAtsthAnAdapadhvasto gacchasva pramathAdhama || 15 zrIkRSNa uvAca - ityukte vacane tasya tasmAtsthAnAtpapAta saH / mahAduHkhAbhibhUtazca kuSThaiH pIDitavigrahaH || 16 na sukhaM divase tasya (so'tha ) na nidrAM labhate nizi / chAyAyAM pIDitatanurnidAghe'tyantapIDitaH zivapUjAprabhAveNa smRtistasya na lupyate / pAtakenAbhibhUto'pi pUrvakarma smaratyasau // bhramamANastato gacchanhemAdriM parvatottamam / tatrApazyanmunivaraM mArkaNDeyaM taponidhim // yasyA''yurvidyate rAjanbrahmaNo vayasA samam / vavande caraNau tasya dUrataH pApakarmakRt // mArkaNDeyo munivaro dRSTvA taM kampitaM tathA / paropakaraNArthAya samAddyedamabravIt // 2 18 19 20 21 22 23 24 's Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1361 55 paJcapaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / zivapUjanavelAyAM kuberAya samarpaye / ekasmindivase caiva kAlazcAvidito mayA // 25 patnIsaukhyaprasaktena zokavyAkulacetasA / tataH kruddhena zapto'smi rAjarAjena vai mune // 26 kuSThAbhibhUtaH saMjAto viyuktaH kAntayA tayA / adhunA tava sAMnidhye prApto'smi zubhakarmaNA 27 satAM svabhAvatazcittaM paropakaraNe kSamam / iti jJAtvA munizreSTha mAM prazAdhi kRtAgasam // 28 mArkaNDeya uvAcatvayA satyamiha proktaM nAsatyaM bhASitaM yataH / ato vratopadezaM te kathayAmi zubhapradam // 29 ASADhe kRSNapakSe tu yoginIvratamAcara / asya vratasya puNyena kuSThaM yAsyati vai dhruvam // 30 zrIkRSNa uvAcaiti vAkyamRSeH zrutvA daNDavatpatito bhuvi / utthApitaH sa muninA babhUvAtIva harSitaH / / 31 mArkaNDeyopadezena vrataM tena kRtaM yathA / aSTAdazaiva kuSThAni gatAni tasya sarvazaH // munervacanataH samyagvrate cIrNe'bhavatsukhI / IdRgvidhaM nRpazreSTha kathitaM yoginIvratam // 33 aSTAzItisahasrANi dvijAnbhojayate tu yH| tatsamaM phalamAmoti yoginiivrtkRnnrH|| 34 mahApApaprazamanI mahApuNyaphalapradA / paThanAcchravaNAnmartyaH sarvapApaiH pramucyate // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSTirasaMvAda bhASADhakRSNayoginyekAdazImAhAtmya kayanaM nAma catuSpazcAzattamo'dhyAyaH // 54 / / AditaH zlokAnAM samaSThyaGkAH-34642 32 bhatha pazcapazcAzattamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcaASADhasya site pakSe kA ca ekAdazI bhavet / kiMnAmako vidhistasyA etadvistarato vada // 1 zrIkRSNa uvAcakathayAmi mahApuNyAM svargamokSapadAyinIm / zayanI nAma nAmnA tu sarvapApaharA parAm // 2 yasyAH zravaNamAtreNa vAjapeyaphalaM labhet / satyaM satyaM mayA proktaM nAtaH parataraM nRNAm // 3 pApinAM pApanAzAya sRSTaM dhAtrA mahottamam / ataH parA na rAjendra vartate mokSadA praa|| 4 etasmAtkAraNAdrAjazrUyatAM gatiruttamA / bhavennarANAM zrotRNAM kathAyAH zravaNAdapi // 5 te sadA vaiSNavA rAjanmama bhktipraaynnaaH| ASADhe vAmanazcaiva pUjyate prmeshvrH|| 6 vAmanaH pUjito yena kamalaiH kmlekssnnH| ASADhasya site pakSe kAmikAyA(zayanyAzca) dine tathA tenAcitaM jagatsarvaM trayo devAH snaatnaaH| kRtA caikAdazI yena harivAsaramuttamam // 8 yudhiSThira uvAcasaMzayo'sti mahAnme'tra zrUyatAM puruSottama / kathaM supto'si deveza kathaM ca balimAzritaH // 9 kathaM bhUmau ca sarveza kiM kurvanti janAH pare / etadvada mahAprAjJa saMzayo'sti mahAnmama // 10 zrIkRSNa uvAcazrUyatAM rAjazArdUla kathA pApapraNAzinI / yasyAH zravaNamAtreNa sarvapApakSayo bhavet // 11 1 hu. sudhIH / I / 2 . kAmikA / ja. bhAmikAM / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2362 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe-- palidAnavaH pUrvamAsItretAyuge nRpa / pUjayaMzcaiva mAM nityaM madbhakto matparAyaNaH // 12 yajJaistu vidhivadaityo yajate mAM sanAtanam / bhaktyA ca parayA rAjanyajJakRvratakRttathA // 13 paraM vicArya bahudhA maghonA caiva sUktibhiH / guruNA daivataiH sArdha bahudhA pUjito'pyaham // 14 tato vAmanarUpeNa avatAre ca paJcame / atyugrarUpeNa tadA sarvabrahmANDarUpiNA // 15 bAkchalena jito dAtA satyamAzritya sNsthitH| zukrastaM vArayAmAsa yannArAyaNa ityaham // 16 yAcitA vasudhA rAjansArdhapadatrayA mayA / saMkalpodakamAtre tu kare tenaiva cApite // 17 rUpamIgvidhaM rAjastadA zRNu mayA kRtam / bhUrloke caraNau nyasya bhuparloke tu jAnunI // 18 svoMke ca kaTiM nyasya maharloke tathodaram / janaloke ca hRdayaM tapoloke tu kaNThakam // 19 satyaloke mukhaM sthApya mastakaM ca tadUrdhvakam / candrasUryagrahAzcaiva nakSatrANi tathaiva ca // 20 devAH sendrAzca nAgAzca yakSagandharvakiMnarAH / stuvanto ve(astuvanve)isaMbhUtaiH sUktaizca vividhaistathA - (daa)|| kare gRhItvA ca baliM tripadaiH pUritA mahI / ardha ca tasya pRSThe ca padaM nyastaM mayA tadA // 22 gato rasAtalaM rAjandAnavo mama pUjakaH / kSipto'dho dAnavazcaiva kimaku (vi) tataH param / / 23 vinayemA''nato'sau vai suprasanno jnaardnH| ASADhazuklapakSe tu kAmikA(zayanI)harivAsare 24 tasyAmekA ca mUrtirme valimAzritya tiSThati / dvitIyA zepapRSThe vai kSIrasAgaramadhyataH // 25 svapityeva mahArAja yAvadAgAmikAtikI / tAvadbhavetsu dharmAtmA sarvadharmo tamottamam // 26 vrataM ca kurute martyaH sa yAti paramAM gatim / etasmAtkAraNAdrAjankartavyA ca prayatnataH // 27 nAtaH paratarA kAcitpavitrA pApanAzinI / yasyAM svapiti devezaH zaGkhacakragadAdharaH // 28 tasyAM ca pUjayedevaM zaGkhacakragadAdharam / rAtrI jAgaraNaM kRtvA bhavatyA caiva vishesstH|| 29 tasya puNyasya saMkhyAM na kartuM zaktazcaturmukhaH / evaM yaH kurute rAjannekAdazyA vratottamam // 30 sarvapApaharaM caiva bhuktimuktipradAyakam / sa ca loke mama sadA zvapaco'pi priyNkrH|| 31 dIpadAnena pAlAzapatre bhuktyA vratena ca / cAturmAsyaM nayantIha te narA mama vllbhaaH|| 32 cAturmAsye harau supte bhUmizAyI bhavennaraH / zrAvaNe varjayecchAkaM dadhi bhAdrapade tathA // 33 dugdhamAzvayuji(je) tyAjyaM kArtike dvidalaM tyajet / athavA brahmacaryasthaH sa yAti paramAM gatim ekAdazyA vratenaiva pumAnSApaivimucyate / kartavyA sarvadA rAjanvismartavyA na kahicit // 35 zayanIbodhinImadhye yA kRSNaikAdazI bhavet / saivopoSyA gRhasthasya nAnyA kRSNA kadAcana36 zRNuyAccaitra bho rAjankayAM pApaharAM parAm / azvamedhasya yajJasya phalaM pAmoti mAnavaH // 37 / iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSTirasaMvAda ASADhazuklazayanyekAda zImAhAtmyakathanaM nAma paJcapaJcAzattamo'dhyAyaH // 5 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34679 aya SaTpaJcAzattamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcazrAvaNasyAsite pakSe kiMnAmnyekAdazI bhavet / tanme kathaya govinda vAsudeva namo'stu te // 1 1 hu. yajJe tu vi / 2 ca. vratayukto / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - 56 SaTpaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / zrIkRSNa uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi AkhyAnaM pApanAzanam / yatproktaM brahmaNA pUrva pRcchate nAradAya vai // 2 nArada uvAcabhagavazrotumicchAmi tvatto'haM kamalAsana / zrAvaNasyAsite pakSe kiMnAmnyekAdazI bhaveta / / ko devaH ko vidhistasyAH kiM puNyaM kathaya prbho| brahmovAcazRNu nArada te vakSye lokAnAM hitakAmyayA / zrAvaNaikAdazI kRSNA kAmikA nAma nAmataH 4 yasyAH smaraNamAtreNa vAjapeyaphalaM labhet / yasyAM jAgarti devezaH shngkhckrgdaadhrH|| 5 zrIdharAkhyaM hariM viSNuM mAdhavaM madhusUdanam / pUjayeddhyAyate yo vai tasya puNyaphalaM zRNu // 6 na gaGgAyAM na kAzyAM ca naimiSe na ca puSkare / yatphalaM samavApnoti tatphalaM kRSNapUjanAt // 7 [godAvaryA guro siMhe vyatIpAte ca daNDake / yatphalaM samavAmoti tatphalaM kRSNapUjanAta 16 sasAgaravanopetAM yo dadAti vasuMdharAm / kAmikAvatakArI ca ubhau samaphalau smRtau // 9 prasUyamAnAM yo dhenuM dadyAtsopaskarAM nrH| tatphalaM samavApnoti kaamikaavtkaarkH|| 10 zrAvaNe zrIdharaM devaM pUjayedyo narottama / tenaiva pUjitA devA gandharvoragapannagAH // tasmAtsarvaprayatnena kAmikAdivase hriH| pUjanIyo yathAzakti mAnuSaiH paapbhiirubhiH|| 12 ye saMsArArNave manAH pApapaGkasamAkule / teSAmuddharaNArthAya kAmikAvatamuttamam // nAtaH paratarA kAcitpavitrA paaphaarinnii| evaM nArada jAnIhi svayamAha paro hriH|| 14 adhyAtmavidyAnirataiyaMtphalaM prApyate nraiH| tato bahutaraM viddhi kAmikAvatasevinAm // 15 rAtrI jAgaraNaM kRtvA kaamikaavrtkRnnrH| na pazyati yamaM raudraM naiva gacchati durgatim // 16 na pazyati kuyoniM ca kAmikAvatasevanAt / kAmikAyA vrate cIrNe kaivalyaM yogino gtaaH||17 tasmAtsarvaprayatnena kartavyA niyatAtmabhiH / tulasIprabhavaiH patroM naraH pUjayeddharim // 18 na sa lipyati pApena padmapatramivAmbhasA / suvarNabhAramekaM tu rajataM ca caturguNam // tatphalaM samavAmoti tulasIdalapUjanAt / rktmoktikvaiduuryprvaalaadibhirrcitH|| na tuSyati tathA viSNustulasIdalato yathA / tulasImaJjarIbhiryaH pUjito yena keshvH|| AjanmapAtakaM tasya nizcayAyAti saMkSayam // yA dRSTA nikhilAghasaMghazamanI spRSTA vapuSpAvanI rogANAmabhivanditA nirasanI siktaa'ntktraasinii| pratyAsattividhAyinI bhagavataH kRSNasya saMropitA nyastA taccaraNe vimuktiphaladA tasyai tulasyai namaH // 22 dIpaM dadAti yo maryo divA rAtrau harerdine / tasya puNyasya saMkhyAM tu citragupto na vettyalam // kRSNAgre dIpako yasya jvalatyekAdazIdine / pitarastasya tRpyanti hyamRtena divi sthitAH 24 ghRtena dIpaM prajyAlya tilatailena vA punaH / prayAti mUryalokaM ca dIpakoTizatArcitaH // 25 * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. a. da. pustakasthaH / 1 jha. a. syAH zravaNa / 2 kha. ca. ja. jha. a. ti sarvato lokaM dii| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - zrIkRSNa uvAca - 26 27 ayaM tavAgre kathitaH kAmikAmahimA mayA / ato naraiH prakartavyA sarvapAtakahAriNI // brahmahatyApaharaNI bhrUNahatyAvinAzinI / tridivasthAnadAtrI ca mahApuNyaphalapradA // zrutvA mAhAtmyametasyA naraH zraddhAsamanvitaH / viSNulokamavApnoti sarvapApaiH pramucyate / / 28 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde zrAvaNakRSNakAmikaikAdazI mAhAtmyakathanaM nAma SaTpaJcAzattamo'dhyAyaH // 56 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH -- 34707 atha saptapaJcAzattamo'dhyAyaH / 1364 yudhiSThira uvAca zrAvaNasya site pakSe kiMnAmnyekAdazI bhavet / kathayasva prasAdena mamAgre madhusUdana || zrIkRSNa uvAca -- zRNuSvAvahito rAjankathAM pApaharAM parAm / yasyAH zravaNamAtreNa vAjapeyaphalaM labhet // dvAparasya yugasyAssaau purA mAhiSmatIpure / rAjA mahIjidAkhyAto rAjyaM pAlayati svakam // 3 putrahInasya tasyaiva na tadrAjyaM sukhapradam / aputrasya sukhaM nAsti iha loke paratra ca // cintayAnasya tasyaivaM kAlo bahutaro gataH / na prAptazca suto rAjJA sarvasaukhyaprado nRNAm // 5 esstmAnaM vayasaM rAjA cintAparo'bhavat / tadA''gataH prajAmadhye cedaM vacanamabravIt / / 6 4 rAjovAca 8 iha janmani bho lokA na mayA pAtakaM kRtam / anyAyopArjitaM vittaM kSiptaM koze mayA na hi 7 brahmasvaM devadraviNaM na gRhItaM mayA kacit / putravatpAlito loko dharmeNa vijitA mahI / / duSTeSu pAtito daNDo bandhuputropameSvapi / ziSTAstu pUjitA nityaM na dveSyAzca mayA janAH // ityevaM bruvato mArga dharmayuktaM dvijottamAH / kasmAnmama gRhe putro na jAtastadvimRzyatAm // 9 10 zrIkRSNa uvAca - [ 6 uttarakhaNDe 12 iti vAkyaM dvijAH zrutvA saprajAH sapurohitAH / matrayitvA nRpahitaM jagmuste gahanaM vanam // 11 itastatazca pazyanta AzramAnRpisevitAn / nRpaterhitamicchanto dadRzurmunisattamam // tapyamAnaM tapo ghoraM nirAlambaM nirAmayam / nirAhAraM jitAtmAnaM jitakrodhaM sanAtanam // 13 lomazaM dharmatattvajJaM sarvazAstravizAradam / dIrghAyuSaM mahAtmAnaM sakezaM brahmasaMmitam // kalpe kalpe gate tasya ekaM loma vizIryate / ato lomazanAmAnaM trikAlajJaM mahAmunim // dRSTvA harSitAH sarva Ucuste ca parasparam // 14 taM 15 janA Ucu:asmadbhAgyavazAdeva prApto'yaM munisattamaH // zrIkRSNa uvAcatAMstathA saprajAnvIkSya uvAca RSisattamaH // - 1 ka. kha. ca. ja jha Ja. nI / vaiSNavasthA / 2 . nirAnandaM / 16 17 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 saptapaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / lomaza uvAcakimarthamiha saMprAptAH kathayadhvaM svakAraNam / darzanAddhRSTamanasaH stuvantazcaiva mAM kimu // 18 asaMzayaM kariSyAmi bhavatAM yaddhitaM bhavet / paropakRtaye janma mAdRzAnAM na sNshyH|| 19 janA UcuHdhUyatAmabhidhAsyAmo vayamAgamakAraNam / saMzayacchedanArthAya tava sAMnidhyamAgatAH // 20 padmayoneH paratarAttvattaH zreSTho na vidyate / ataH kAryavazAtprAptAH samIpaM bhavato vayam // 21 mahIjinnAma rAjA'sau putrahIno'sti sAMpratam / vayaM tasya prajA brhmnputrvtpaalitaastthaa||22 taM putrarahitaM dRSTvA tasya duHkhena duHkhitaaH| tapaH kartumihA''yAtA matiM kRtvA tu naiSThikIm 23 tasya bhAgyena dRSTo'si hyasmAbhistvaM dvijottama / mahatAM darzanenaiva kAryasiddhirbhavenRNAm // upadezaM vada mune rAjJaH putro yathA bhavet // zrIkRSNa uvAcaiti teSAM vacaH zrutvA muhUrta dhyAnamAsthitaH / pratyuvAca munijJAtvA tasya janma purAtanam // 25 __ lomaza uvAcapurAjanmani vaizyo'yaM dhanahIno nRzoSakRt / vANijyakarmanirato grAmAdrAmAntaraM gataH // 26 jyeSThe mAsi site pakSe dazamIdivase tathA / madhyage dyumaNau prApto grAmasImni jalAzayam // 27 kU(vA)pikA sajalAM dRSTvA jalapAne mano dadhe / sadyastataH savatsA ca dhenustatra smaagtaa|| 28 tRSAturA nidAghArtA tasyAmapaH papau tu sA / pibantIM vArayitvA tAmasI soyaM papau svayam 29 karmaNA tena pApena putrahIno nRpo'bhavat / kasyApi janmanaH puNyAtprAptaM rAjyamakaNTakam // 30 lokA Ucu:puNyAtpApaM kSayaM yAti purANe zrUyate mune / puNyopadezaM kathaya yena pApakSayo bhavet // tathA bhavatprasAdena putro bhavati bhuupteH|| __lomaza uvAcazrAvaNe zuklapakSe tu putradA nAma vizrutA / ekAdazI vAJchitadA kurudhvaM tadvataM jnaaH|| 32 [*zrIkRSNa uvAcaiti zrutvA namaskRtya munimetya puraM vratam] / yathAvidhi yathAnyAyaM kRtaM tairjAgarAnvitam // 33 tasya puNyaM suvimalaM dattaM nRpataye jnaiH| datte puNye'tha sA rAjJI garbhamAdhatta zobhanam // 34 mApta prasavakAle sA suSuve putramUrjitam / zrAvaNasya site pakSe karkaTasthe divAkare // 35 dvAdazyAM vAsudevAya pavitrAropaNaM smRtam / hemarUpyatAmrazomaiH sUtraH kausheypdmjaiH|| 36 kuzaiH kAzaizca kArpAsairbrahmaNA kIrtitaiH zubhaiH / snAtvA triguNitaM sUtraM triguNIkRtya zodhayet 37 gAdohAntarite kAle pUrvedhuradhivAsanam / brAhmaNAMzca namaskRtya gurupAdau praNamya ca // 38 gItamaGgalanighaurSaH kuryAjjAgaraNaM tataH / brAhmaNAH kSatriyA vaizyA bhaktAH zUdrAstathaiva ca // 39 svadharmAvasthitAH sarve bhaktyA kuryuH pavitrakam / tataH pavitraM gurave dadyA vidhipUrvakam // 40 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. ja. pustakasthaH / 1 ka. kha. ca. ja. za. . "vipulaM / 2 jha. ma. brahmaNyAkI / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDebrAhmaNAnvaiSNavAMzcaiva gandhapuSpAdinA'rcayet / ato deveti mantreNa dvijo viSNuM nivedayet // 41 zUdrastu mUlamantreNa yathA viSNostathA zive / varSe varSe prakartavyaM pavitrAropaNaM nraiH|| 42 bhuktiM muktiM ca icchadbhiH saMsAre zokasAgare / na karoti vidhAnena pavitrAropaNaM tu yaH // 43 tasya sAMvatsarI pUjA niSphalA vaiSNavasya tu+ / zrutvA mAhAtmyametasyA naraH pApAtmamucyate // iha loke sukhaM prApya paratra svargatiM labhet // / iti zrImahApugaNe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde zrAvaNazuklaputradaikAdazI- . mAhAtmyakathanaM nAma saptapazcAzattamo'dhyAyaH // 57 // AditaH zlokAnAM samaSTayakAH-34752 athATapaJcAzattamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcabhAdrasya kRSNapakSe tu kinAmnyekAdazI bhavet / etadicchAmyahaM zrotuM kathayasva janArdana // 1 ___ zrIkRSNa uvAcazRNuSvakamanA rAjankathayiSyAmi vistarAt / ati nAmataH proktA sarvapApapraNAzinI // 2 pUjayitvA hRSIkezaM vratamasyAH karoti yH| pApAni tasya nazyanti vratasya zravaNAdapi // 3 nAtaH paratarA rAjallokadvayahitAya vai / satyamuktaM mayA hyetannAsatyaM mama bhASitam // 4 harizcandra iti khyAto babhUva nRpatiH purA / cakravartI satyasaMdhaH samastAyA bhuvaH patiH // 5 kasyApi karmaNaH prAptau rAjyabhraSTo babhUva sH| vikrIto vanitAputrau sa cakArA''tmavikrayam // pulkasasya ca dAsatvaM gato rAjA sa puNyakRt / satyamAlambya rAjendra mRtacailApahArakaH // 7 so'bhavanRpatizreSTho na satyAcalitastathA / evaM ca tasya nRpaterbahavo vatsarA gatAH // 8 tatazcintAparo rAjA babhUvAtisuduHkhitaH / kiM karomi ka gacchAmi niSkRtima kathaM bhavet // 9 iti cintayatasvasya manasya vRjinArNave / AjagAma muniH kazcijjJAtvA rAjAnamAturam // 10 paropakaraNArthAya nirmito brahmaNA dvijaH / sa taM dRSTvA dvijavaraM nanAma nRpsttmH|| 11 kRtAJjalipuTo bhUtvA gautamasyAgrataH sthitaH / kathayAmAsa vRttAntamAtmano duHkhasaMyutam // 12 zrutvA nRpativAkyAni gautamo vismyaanvitH| upadezaM nRpataye vratasyAsya dadau muniH|| 13 gautama uvAcamAsi bhAdrapade rAjakRSNapakSe'tizobhanA / ekAdazI samAyAtA ajA nAmeti puNyadA // 14 asyAH kuru vrataM rAjanpApasyAnto bhaviSyati / [*tava bhAgyavazAdeSA saptame'hni samAgatA 15 upavAsaparo bhUtvA rAtrI jAgaraNaM kuru / evamasyA vrate cIrNe tava pApakSayo bhavet // tava puNyaprabhAveNa Agato'haM nRpottama // ___ + pustakeSvetadane "idaM pavitrAropaNamekAdazyAmapyucitam / yadasyAmubhayordaivataM haririti vacanAtsadAcArAzca pUrvAcAryAdikRtotsavaH / mAlinokteH" iti pranyo dRshyte| * dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha pra. pustakasthaH / 1 ka. sa. ca. ja. sa. a. da. "ha putra / 2 . sadA / 3 a. puNyabhAk / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 ekonaSaSTitamo'dhyAyaH ] pdmpuraannm| zrIkRSNa uvAcaityevaM kathayitvA ca munirantaradhIyata / munivAkyaM nRpaH zrutvA cakAra vratamuttamam // 17 kRte tasminnate rAjJaH pApasyAnto'bhavatkSaNAt / zrUyatAM rAjazArdUla prabhAvo'sya vratasya ca 18 yaduHkhaM bhubhirvbhoktvyN tatkSayo bhavet / nistIrNaduHkho rAjA''sIdvatasyAsya prabhAvataH19 palyA saha samAsaGgaM putrajIvanamApa saH / divi dundubhayo neduH puSpavarSamabhUddivaH // 20 ekAdazyAH prabhAveNa prApya rAjyamakaNTakam / svarga lebhe harizcadraH sapuraH spricchdH|| 21 IdRgvidhaM vrataM rAjanye kurvanti ca mAnavAH / sarvapApavinirmuktAstridivaM yAnti te nRpa // paThanAcchravaNodvA'pi azvamedhaphalaM labhet // 22 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde bhAdrapada kRSNAjaikAdazI. mAhAtmyakathanaM nAmASTapaJcAzattamo'dhyAyaH // 58 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34774 athonaSaSTitamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcanabhasyasya site pakSe kinAmaikAdazI bhavet / ko devaH ko vidhistasyA etadAkhyAhi kezava // 1 zrIkRSNa uvAcakathayAmi mahIpAla kathAmAzcaryakAriNIm / kathayAmAsa yAM brahmA nAradAya mahAtmane // 2 nArada uvAca-- kathayasva prasAdena caturmukha namo'stu te / nabhasya zuklapakSe tu kiMnAmaikAdazI bhavet // etadicchAmyahaM zrotuM viSNorArAdhanAya vai // brahmovAca-- vaiSNavo'si munizreSTha sAdhu pRSTaM kila tvayA / nAtaH paratarA loke pavitrA harivAsarAt // 4 padmanAbheti vikhyAtA nabhasyaikAdazI sitA / hRSIkezaH pUjyate'syAM kartavyaM vratamuttamam // 5 kathayAmi tavAgre'haM kathAM paurANikI zubhAm / yasyAH zravaNamAtreNa mahApApaM praNazyati // 6 mAMdhAtA nAma rAjarSivivasvavaMzasaMbhavaH / babhUva cakravartI sa satyasaMdhaH pratApavAn // 7 dhametaH pAlayAmAsa prajAH putrAnivaurasAn / na tasya rAjye dubhikSaM nA''dhayo vyAdhayastathA 8 nirAtaGkAH prajAstasya dhndhaanysmedhitaaH| nyAyenopArjitaM vittaM tasya koze mhiipteH|| 9 svasvadharma pravartante sarve varNAzramAstathA / kAmadhenusamA bhUmistasya rAjye mhiipteH|| 10 tasyevaM kuveto rAjyaM bahusaukhyaM gatAH prjaaH| athaikasmizca saMprApte vipAke karmaNaH khalu // 11 vaSatrayaM tadviSaye na vvRssurvlaahkaaH| tena bhagnAH prajAstasya babhUvuH kssudhyaa'rditaaH|| . 12 svAhAsvadhAvaSaTkAravedAdhyayanavarjitAH / babhUva viSayastasyAbhAgyena daivpiidditH|| atha prajAH samAgamya rAjAnamidamabruvan / 1ya. 'NAccApi / 2kha, ja. sa. phalam / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1368 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeprajA UcuHzrotavyaM nRpazArdUla prajAnAM vacanaM tvayA / Apo nArA iti proktAH purANeSu mniissibhiH||14 ayanaM tA bhagavatastasmAnArAyaNaH smRtaH / parjanyarUpo bhagavAnviSNuH sarvagataH sthitaH // 15 sa eva kurute dRSTiM dRSTerannaM tataH prajAH / tadabhAve nRpazreSTha kSayaM gacchanti vai prjaaH|| tathA kuru nRpazreSTha yogakSemaM yathA bhavet // rAjovAcasatyamuktaM bhavadbhizca na mithyA'bhihitaM kacit / annaM brahma yataH proktamanne sarva prtisstthitm||17 annAdbhavanti bhUtAni jagadannena vartate / ityevaM zrUyate loke purANe bahuvistaram // 18 nRpANAmapacAreNa prajAnAM pIDanaM bhavet / nahiM pazyAmyAtmakRtamevaM buddhyA vicArayan // tathA'pi prayatiSye'haM prajAnAM hitakAmyayA // brahmovAcaiti kRtvA matiM rAjA parimeyaparicchadaH / namaskRtya vidhAtAraM jagAma gahanaM vanam // 20 cacAra munimukhyA(khyai)zca bhAzramAMstApasaiH zritAn / dadarzAtha brahmamutamRSimaGgirasaM nRpaH // 21 tejasA dyotitadizaM dvitIyamiya padmajam / taM dRSTvA harSito rAjA avatIrya svavAhanAt // 22 namazcakre'sya caraNau kRtAJjalipuTo vazI / munistamabhinandyAtha svastivAcanapUrvakam // 23 papraccha kuzalaM rAjye saptasvaGgeSu bhUpateH / sa nivedya svakuzalaM papracchAnAmayaM nRpH|| 24 dattAsano gRhItAya' upaviSTo'sya saMnidhau / pratyuvAca muAnaM rAjA pRSTo hyAgamakAraNam // 25 rAjovAcabhagavandharmavidhinA mama pAlayato mahIm / anAvRSTizca saMvRttA nAhaM vedyatra kAraNam // 26 saMzayacchedanAyAtra Agato'haM tavAntike / yogakSemavidhAnena prajAnAM kuru nitim // RSiruvAcaetatkRtayugaM rAjanyugAnAmuttamaM matam / atra brahmaparA lokA dharmazcAtra ctusspdH|| 28 / asminyuge tapoyuktA brAhmaNA netare jnaaH| viSaye tava rAjendra vRSalo'yaM tapasyati // 29 etasmAtkAraNAccaiva na varSanti balAhakAH / kuru tasya vadhe yatnaM yena doSaH prazAmyati // 30 rAjovAcanAhametaM vadhiSyAmi tapasyantamanAgasam / dharmopadezaM kathaya upasargavinAzanam // RSiruvAcayadyevaM tarhi nRpate kuruSvaikAdazIvratam / nabhasyasya site pakSe padmanAbheti vizrutA // tasyA vrataprabhAveNa sudRSTivitA dhruvam / sarvasiddhipradA hyeSA sarvopadravanAzinI // asyA vrataM kuru nRpa samajaH spricchdH|| brahmovAcaiti vAkyamRSeH zrutvA rAjA svagRhamAgataH / bhAdramAse site pakSe padmAvatamathAkarot // 34 prajAbhiH saha sarvAbhizcAturvarNyasamanvitaH / evaM vrate kRte rAjanma(jJA pra)vavarSa vlaahkH|| 35 / 1ca. nAhamAjanmataH kApi kRtavAnpAtaka prajAH / t| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 SaSTitamo'dhyAyaH ] pamapurANam / 1369 jalena plAvitA bhUmirabhavatsasyazAlinI / RSIzvaraprabhAveNa lokAH saukhyaM prapedire // 36 zrIkRSNa uvAcaetasmAtkAraNAdeva kartavyaM vratamuttamam / dadhyodanayutaM tasyAM jalapUrNa ghaTaM dvije // vastrasaMvaSTitaM dattvA chatropAnahameva ca / namo namaste govinda budhazravaNasaMjJaka // aghaughasaMkSayaM kRtvA sarvasaukhyaprado bhava / bhuktimuktipadazcaiva lokAnAM sukhdaaykH|| paThanAcchravaNAdrAjansarvapApaiH pramucyate // iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatazrIkRSNayudhiSThirasaMvAde bhAdrazuklapakAda zImAhAtmyakathanaM nAmaikonaSaSTitamo'dhyAyaH // 59 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-34813 bhatha SaSTitamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcakathayasva prasAdena mamAgre madhusUdana / iSasya kRSNapakSe tu kiMnAmaikAdazI bhavet // zrIkRSNa uvAcaAzvine kRSNapakSe tu indirA nAma naamtH| tasyA vrataprabhAveNa mahApApaM praNazyati // 2 adhoyonigatAnAM ca pitRRNAM gatidAyinI / zRNuSvAvahito rAjankathAM pApaharAM parAm // 3 yasyAH zravaNamAtreNa vAjapeyaphalaM labhet / purA kRtayuge rAjanbabhUva nRpanandanaH // . 4 indrasena iti khyAtaH purA mAhiSmatIpatiH / sa rAjA pAlayAmAsa dharmeNa yshsaanvitH|| 5 putrapautrasamAyukto dhanadhAnyasamanvitaH / mAhiSmatyadhipo rAjA viSNubhaktiparAyaNaH // 6 japangovindanAmAni muktidAni narAdhipa / kAlaM nayati vidhivadadhyAtmadhyAnacintakaH // 7 ekasmindivase rAjJi sukhAsIne sadogate / avatIyogamattatra hyambarAnnArado muniH|| 8 tamAgatamabhiprekSya pratyutthAya kRtAJjaliH / pUjayitvA'tha vidhinA cA''sane sa nyavezayat // sukhopaviSTaM sa muni pratyuvAca nRpottamaH // rAjovAcatvatprasAdAnmunizreSTha sarva ca kuzalaM mama / adya kratukriyAH sarvAH saphalAstava darzanAt // 10 prasAdaM kuru devarSe brahmannAgamakAraNAt // nArada uvAcazrUyatAM nRpazArdUla madvaco vismayapradam / brahmalokAdahaM prApto yamalokaM nRpottama // 12 zAmanenArcito bhaktyA upaviSTo varAsane / dharmazIlAH satyavanto bhAskari samupAsate // 13 bahupuNyaprakAro vrtvaiklydosstH| sabhAyAM zrAddhadevasya mayA dRSTaH pitA tava // kathitastena saMdezastaM nibodha janezvara / indrasena iti khyAto rAjA maahissmtiiptiH|| 15 tasyAgre kathaya brahmansthitaM mAM yamasaMnidhau / kenApi cAntarAyeNa pUrvajanmodbhavena ca // 16 svarga praNaya mAM putra indirApuNyadAnataH / ityukto'haM samAyAtaH samIpaM tava pArthiva // pituH svargakRte rAjanindirAvratamAcara // 1 ru. ma. jJakam / a| 2 Ga. jha. 'raNam / naa| 172 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapaNItaM [6 uttarapaNDerAjovAcakathayasva prasAdena bhagavagnindirAvratam / vidhinA kena kartavyaM kasminpakSe tithau tathA // 18 nArada uvAcazaNu rAjendra te vacmi vratasyAsya vidhi zubham / AzvinasyAsite pakSe dazamI divase zubhe // 19 prAtaH snAnaM prakurvIta zraddhAyuktena cetasA / tato madhyAhnasamaye snAnaM kRtvA samAhitaH // 20 ekabhaktaM tataH kRtvA rAtrI bhUmau zayIta ca / prabhAte vimale jAte prApte caikAdazIdine / / 21 mukhaprakSAlanaM kuryAdantadhAvanapUrvakam / upavAsasya niyamaM gRhnniiyaadbhktibhaavtH|| 22 adya sthitvA nirAhAraH sarvabhogavivarjitaH / zvo bhokSye puNDarIkAkSa zaraNaM me bhvaacyut||23 ityevaM niyamaM kRtvA madhyAhnasamaye tathA / zAlagrAmazilAgre tu zrAddhaM kuryAdyathAvidhi // 24 pitRNAM prItaye zrAddhaM kuryAcchaddhAsamanvitaH / godhUmacUrNeryacchrAddhaM kRtaM madhyakRtaM bhavet // 25 yavai/hitilArgodhUmazvaNakaistathA / zrAddhaM kRtvA tu yo vipro na bhuGkte pitRsevitam // 26 / annAzritAni pApAni kSayAyetaravAsare / brAhmaNAnbhojayedrAjandakSiNAbhizca pUjitAn // 27 pizyamannaM samAghrAya gave dadyAdvicakSaNaH / pUjayitvA hRSIkezaM dhUpagandhAdibhistathA // 28 rAtrI jAgaraNaM kuryAtkezavasya samIpataH / tataH prabhAtasamaye prApte vai dvAdazIdine // 29 arcayitvA hariM bhaktyA bhojayitvA dvijAMstathA / bandhudauhitraputrAdyaiH svayaM bhuJjIta vaagytH|| anena vidhinA rAjankuru vratamatandritaH / viSNulokaM prayAsyanti pitarastava bhUpate // 11 zrIkRSNa uvAcaityuktvA nRpatiM rAjanmunirantaradhIyata / yathoktavidhinA rAjA cakAra vratamuttamam // 12 antaHpureNa sahitaH putrabhRtyasamanvitaH / kRte vrate tu kaunteya puSpavRSTirabhUdivaH // tatpinA garuDArUDho jagAma harimandiram / indraseno'pi rAjarSiH kRtvA rAjyamakaNTakam // 34 rAjye nivezya tanayaM jagAma tridivaM svayam / indirAvatamAhAtmyaM tavAgre kathitaM mayA // 35 paThanAcchravaNAdrAjansarvapApAtpramucyate / / iti zrImahApurANe pAya TattarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatazrIkRSNayudhiSThirasaMvAda AzrinakRSNendirakAda zImAhAtmyakathanaM nAma paSTitamo'dhyAyaH // 6 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34849 athaikaSaSTitamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcakathayasva prasAdena mamAgre madhusUdane / iSasya zuklapakSe tu kiMnAmaikAdazI bhavet // ? zrIkRSNa uvAcazRNu rAjendra vakSyAmi mAhAtmyaM pApanAzanam / zuklapakSe cA''zvinasya bhavedekAdazI tu yaa||2 paupA(zA)zeti vikhyAtA sarvapApaharA parA / padmanAbhAbhidhAnaM mAM pUjayettatra maanvH|| 3 * etadane kiyAMzcidanyavATata iti bhAti / 1 ha. bho / 2 i. 'na / Azvina / 3 Ga. paashaarch| Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 ekaSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1371 sarvAbhISTaphalaprApnyai svargamokSapadaM nRNAm / tapastaptvA punastInaM ciraM muniyatendriyaH // 1 yatphalaM samavAmoti tannatvA garuDadhvajam / kRtvA'pi bahuzaH pApaM naro mohasamanvitaH // 5 na yAti narakaM natvA sarvapApaharaM harim / pRthivyAM yAni tIrthAni puNyAnyAyatanAni ca // 6 tAni sarvANi cA''pnoti viSNornAmAnukIrtanAt / devaM zArGgadharaM viSNuM ye prapannA janArdanam 7 na tepI yamalokasya yAtanA jAyate kacita / upopyaikAdazImekAM prasaGgenApi mAnavaH // 8 na yAti yAtanAM yAmI pApaM kRtvA'pi dAruNam / vaiSNavaH puruSo bhUtvA zivanindA karoti yaH na vindevaiSNavaM lokaM sa yAti narakaM dhruvam / zaivaH pAzupato bhUtvA viSNonindA karoti cet / / rorave pacyate ghore yAvadindrAzcaturdaza / nedRzaM pAvanaM kiMcitripu lokeSu vidyate // yAdRzaM padmanAbhasya vrataM pAtakanAzanam / tAvatpApAni dehe'smistiSThanti manujAdhipa // 12 yAvannopavasejjantuH padmanAbhadinaM zubham / azvamedhasahasrANi rAjasUyazatAni ca // 13 ekAdazyupavAsasya kalAM nAInti SoDazIm / ekAdazIsamaM kiMcidvataM loke na vidyate // 14 vyAjenApi kRtA yaizca na te yAnti hi bhAskarim / svargamokSapadA opA shriiraarogydaayinii|| sukalatrapadA hyeSA dhanamitrapradAyinI / na gaGgA na gayA rAjanna kAzI na ca puSkaram / / 16 na cApi kauravaM kSetraM puNyaM bhUpa harerdinAt / rAtrI jAgaraNaM kRtvA samupoSya haradine // 17 anAyAsena bhUpAla prApyate vaiSNavaM padam / dazaiva mAtRke pakSe rAjendra daza paitRke // 18 priyAyA daza pakSe tu puruSAnuddharennaraH / caturbhujA divyarUpA nAgArikRtaketanAH // 19 sragviNaH pItavastrAzca prayAnti harimandiram / bAlatve yauvanatve ca vRddhatve ca nRpottama // 20 upopyaikAdazI nUnaM naiti pApo'pi durgatim / pApA(zA)GkazAmupoSyaiva Azvinasya site nrH||21 [*sarvapApavinirmukto harilokaM sa gacchati / dattvA hematilAnbhUmi gAmannamudakaM tathA // 22 upAnacchatravastrANi na pazyati yamaM nrH|] yasya puNyavihInAni dinAnyAyAnti yAnti ca / / sa lohakArabhatreva zvasannapi na jIvati / avandhyaM divasaM kuryAddaridro'pi nRpottama // 24 samAcaranyathAzakti snAnadAnAdikAH kriyAH / homasnAnajapadhyAnasatrAdipuNyakarmaNAm // 25 kAro naiva pazyanti ghorAM tAM yamayAtanAm / dIrghAyuSo dhanADhyAzca kulInA rogvrjitaaH||26 dRzyante mAnavA loke puNyakartAra IdRzAH / kimatra bahunoktena yAntyadharmeNa durgatim // 27 Arohanti divaM dharmenAtra kAryA vicAraNA / iti te kathitaM rAjanyatpRSTo'haM tvayA'nagha / pApA(zA)GkuzAyA mAhAtmyaM kimanyacchotumicchasi // 28 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatazrIkRSNayudhiSThirasaMvAda bhAzvina zurUpa,pA(zA) irokAdazImAhAtmyakathanaM nAmaikaSaSTitamo'dhyAyaH // 61 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34877 * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. sa. ca. ja. ma. ma. pustakasthaH / 1 . pAzAGku / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe atha dviSaSTitamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAca[*kathayasva prasAdena mayi snehAjanArdana / kArtikasyAsite pakSe kinAmaikAdazI bhavet // ] 1 zrIkRSNa uvAcazrUyatAM rAjazArdUla kathayAmi tavAgrataH / kArtike kRSNapakSe tu ramA nAma suzobhanA // 2 ekAdazI samAkhyAtA mahApApaharA parA / asyAH prasaGgato rAjanmAhAtmyaM pravadAmi te // 3 mucukunda iti khyAto babhUva bhUpatiH purA / devendreNa samaM tasya mitratvamabhavanRpa // yamena varuNenaivaM kubereNa samaM tathA / vibhISaNena yasyaivaM sakhitvamabhavatpurA // viSNubhaktaH satyasaMdho babhUva nRpatiH purA / tasyaivaM zAsato rAjanarAjyaM nihatakaNTakam // 6 babhUva duhitA gehe candrabhAgA saridvarA / zobhanAya ca sA dattA candrasenasutAya vai // sa kadAcitsamAyAtaH zvazurasya gRhe nRpa / ekAdazIvratadinaM samAyAtaM supuNyadam // 8 samAgate vratadine candrabhAgA tvacintayat / kiM bhaviSyati deveza mama bhartA'tidurbalaH // 9 kSudhAM na kSamate soDhuM pitA caivograzAsanaH / paTahastADyate yasya saMprApte dazamIdine // 10 na bhoktavyaM na bhoktavyaM saMprApta tu harerdine / zrutvA paTahanirghoSaM zobhanastvabravItmiyAm // 11 zobhana uvAcakiM kartavyaM mayA kAnte dehi zikSA varAnane // candrabhAgovAcamatpiturvezmani prabho bhoktavyaM nAdya kenacit / gajaira vaizca kalabhairanyaiH pazubhireva ca // 13 tRNamanaM tathA vAri na bhoktavyaM harerdine / mAnavaizca kutaH kAnta bhujyate harivAsare // 14 yadi tvaM bhokSyase kAnta tato garho prayAsyasi / evaM vicArya manasA sudRDhaM mAnasaM kuru // 15 zobhana uvAcasatyametatmiye vAkyaM kariSye'hamupoSaNam / devena vihitaM yaddhi tattathaiva bhaviSyati // 16 kRSNa uvAcaiti dRDhAM matiM kRtvA cakAra niyamaM vrate / kSudhayA pIDitatanuH sa bbhuuvaatiduHkhitH|| 17 iti cintayatastasya Adityo'stamagAgirim / vaiSNavAnAM narANAM sA nizA hrssvivrdhinii||18 haripUjAratAnAM ca jAgarAsaktacetasAm / babhUva nRpazArdUla zobhanasyAtiduHkhadA // raverudayavelAyAM zobhanaH paJcatAM gataH / dAhayAmAsa rAjA taM rAjayogyazca daarubhiH|| candrabhAgA nA''tmadehaM dadAha patinA saha / kRtvaurSadehikaM tasya tasthau janakavezmani // 21 zobhanazca nRpazreSTha ramAvataprabhAvataH / prApto devapuraM ramyaM mandarAcalasAnuni // anupamamanAdhRSyamasaMkhyeyaguNAnvitam / hemastambhamayaiH saudhai rtnvaiduurymnndditaiH|| sphATivividhAkArairvicitrairupazobhitaH / siMhAsanasamArUDhaH sushvetcchtrcaamraiH|| 24 kirITakuNDalayuto hArakeyUrabhUSitaH / stUyamAnazca gandharvairapsarogaNasevitaH // * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. sa. ca. ja. jha. ma. pustakasthaH / 1 na. nRpatiH / 2 ka. 'vattadA / vi / 3 ka. sva. ca. ja. a. da. vyaM na bhoktavyaM / / 4 i. 'turviSaye / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 62 dviSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1373 26 27 zobhanaH zobhate yatra rAjarAjo'paro yathA / somazarmeti vikhyAto mucukundapure'bhavat // tIrthayAtrAprasaGgena bhramanvimo dadarza tam / nRpajAmAtaraM jJAtvA tatsamIpaM jagAma saH // zobhano'pi tadA jJAtvA somazarmANamAgatam / AsanAdutthitaH zIghraM namazca dvijottamam // 28 cakAra kuzalapraznaM zvazurasya nRpasya ca / kAntAyAzcandrabhAgAyAstathaiva nagarasya ca // somazarmovAca 29 kuzalaM vartate rAjannAzcarya vidyate'dbhutam / puraM vicitraM ruciraM na dRSTaM kenacitkacit / etadAcakSva nRpate kutaH prAptamidaM tvayA / tattvaM kathaya rAjendra tatkariSyAmi nAnyathA // zobhana uvAca - kArtikasyAsite pakSe yA nAmaikAdazI ramA / tAmupoSya mayA prAptaM dvijendra puramIdRzam // mayaitadvihitaM vipra zraddhAhInaM vratottamam / tenAham[*dhruvaM manye dhruvaM bhavati tacchRNu // mucukundasya duhitA candrabhAgA suzobhanA / tasyai kathaya vRttAntaM rAjakanyAgrato dvija // zrIkRSNa uvAca - sa zrutvA vacanaM tasya mucukundapuraM gataH / uvAca sarva vRttAntaM candrabhAgA ] grato dvijaH // somazarmovAca 30 31 kRSNa uvAca - evaM sA nRpazArdUla ramate patinA saha / divyabhogA divyarUpA divyAbharaNabhUSitA // zobhano'pi tayA sArdhaM ramate divyavigrahaH / ramAvrataprabhAveNa mandarAcalasAnuni // cintAmaNisamA hyeSA kAmadhenusamA'thavA / ramAbhidhAnA nRpate tavAgre kathitA mayA // 32 33 34 35 pratyakSaM dayite kAntastava dRSTo mayA zubhe / indratulyamanAdhRSyaM dRSTaM tasya puraM mayA // adhruvaM tena tatproktaM dhruvaM bhavati tatkuru / / candrabhAgovAca 37 tatra mAM naya viprarSe patidarzanalAlasAm / Atmano vratapuNyena kariSyAmi puraM dhruvam // Avayordvija saMyogo yathA bhavati tatkuru / prApyate hi mahatpuNyaM kRtvA yogaM viyuktayoH // 38 zrIkRSNa uvAca - iti zrutvA saha tayA somazarmA jagAma ha / AzramaM vAmadevasya mandarAcalasaMnidhau // RSimantraprabhAveNa viSNuvAsarasevanAt / divyadehA babhUvAsau divyAM gatimavApa ha / / patyuH samIpamagamatpraharSotphullalocanA / jaharSa zobhano'tIva dRSTvA kAntAM samAgatAm // samAhUya svake vAme pArzve tAM sa nyavezayat / athovAca priyaM harSA candrabhAgA priyaM vacaH // candrabhAgovAca 41 42 zRNu kAnta hitaM vAkyaM yatpuNyaM vidyate mayi / aSTavarSAdhikA jAtA yadA'haM pitRvezmani // 43 [+ tataH prabhRti yaccIrNa mayA caikAdazIvratam ] / tena puNyaprabhAveNa bhaviSyati puraM dhruvam // sarvakAmasamRddhaM ca yAvadAbhUtasaMplavam / / 44 36 39 40 45 46 47 *dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. ma. Da. pustakasthaH / +dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. Ja. pustakasyaH / 1. naranArAyaNo yauM / 2 Ga. svapurasya / 3 kha ca ja jha Ja vrataprabhAveNa / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1374 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetasyA mAhAtmyamanaghaM zrutaM sarvaM tvayA nRpa / mayA tavAgre kathitaM mAhAtmyaM pApanAzanam // 48 ekAdazIvratAnAM ca pakSayorubhayorapi / yathA kRSNA tathA zuklA vibhedaM naiva kArayet // 49 sevitaikAdazI naNoM bhuktimuktipradAyinI / dhenuH zvetA yathA kRSNA ubhayoH sadRzaM pyH||50 tathaiva tulyaphaladaM smRtamekAdazIdvayam / ekAdazIvratAnAM yo mAhAtmyaM zRNute nrH|| sarvapApavinirmukto viSNuloke mahIyate // iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde kArtikakRSNaramaikAdazImAhAtmyakathanaM . nAma dviSaSTitamo'dhyAyaH // 62 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-34928 bhatha triSaSTitamo'dhyAyaH / / yudhiSThira uvAcazrutaM ramAyA mAhAtmyaM tvattaH kRSNa yathAtatham / kArtika zuklapakSe yA tAM me kathaya mAnada // 1 kRSNa uvAcazRNu rAjanyavakSyAmi zukle corjadale tu yA / sA yathA nAradAyoktA brahmaNA lokakAriNA // 2 nArada uvAcaprabodhinyAzca mAhAtmyaM vada vistarato mama / yasyAM jAgarti govindo dhrmkrmprvrtkH|| 3 brahmovAcaprabodhinyAzca mAhAtmyaM pApaghnaM puNyavardhanam / muktipradaM subuddhInAM zRNuSva munisattama // 4 tAvadgarjanti tIrthAni AsamudrasarAMsi ca / yAvatprabodhinI viSNostithirnA''yAti kaartike||5 tAvadganti viprendra gaGgA bhAgIrathI kSitau / yAvannA''yAti pApannI kArtike haribodhinI // 6 azvamedhasahasrANi rAjasUyazatAni ca / ekenaivopavAsena prabodhinyAM labhennaraH // 7 yahurlabhaM yadaprApyaM trailokyasya na gocaram / tadapi prArthitaM putra dadAti haribodhinI // 8 aizvarya saMpadaM prajJAM rAjyaM ca sukhameva hi / dadAtyupoSitA bhaktyA janebhyo haribodhinI // 9 merumandaramAtrANi pApAnyuccAni yAni ca / ekenaivopavAsena dahate pApanAzinI // 10 pUrva janmasahasreSu yatpApaM samupArjitam / nizi jAgaraNaM cAsyA dahate tUlarAzivat // 11 upavAsaM prabodhinyAM yaH karoti svbhaavtH| vidhivanmunizArdUla yathoktaM labhate phalam // 12 yathoktaM kurute yastu vidhivatsukRtaM naraH / svalpaM munivarazreSTha merutulyaM bhavetphalam // 13 vidhihInaM tu yaH kuryAtsukRtaM merumAtrakam / aNumAtraM tadA(sa A)moti phalaM dharmasya nArada // ye dhyAyanti manovRttyA ye kariSyanti bodhinIm / vasanti pitaro hRSTA viSNuloke ca tasya vai vimuktA nArakaiduHkhairyAnti viSNoH paraM padam / kRtvA tu pAtakaM ghoraM brahmahatyAdikaM naraH / / 16 kRtvA tu jAgaraM viSNordhAtapApo bhavennaraH / duSpApyaM yatphalaM vipra hyazvamedhAdikaimakhaiH // 17 prApyate tatsukhenaiva prabodhinyAstu jAgare / Appatya sarvatIrtheSu pradattvA(dAya) kAzcanaM mahIm 18 tatphalaM samavAnoti yatkRtvA jAgaraM hareH / jAtaH sa eva sukRtI kulaM tenaiva pAvitam // 19 1 jha. 'mayunA shru| 2 . NAM bhkti| 3 Ga. degtaM mayA ca mA / 4 jha. reH / zAnaH sa eva nRpatiH ku| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1375 63 triSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / kArtika munizArdUla kRtA yena prabodhinI / yathA dhruvaM nRNAM mRtyurdhanamAtraM tathA'dhruvam // 20 iti jJAtvA munizreSTha kartavyaM vaiSNavaM dinam / yAni kAni ca tIrthAni trailokye saMbhavanti ca // tAni tasya gRhe samyagyaH karoti prabodhinIm / kiM tasya bahubhiH puNyaiH kRtA yena prbodhinii|| putrapautrapadA hyeSA kArtike haribodhinI / sa jJAnI ca sa yogI ca sa tapasvI jitendriyH||21 bhogo mokSazca tasyAsti ya upAste prabodhinIm / viSNoH priyatarA hyeSA dharmasArasahAyinI24 yaH karoti naro bhaktyA muktibhAksa bhvennrH| prabodhinImupoSitvA+ garbhe na vizate naraH 25 sarvadharmAnparityajya tasmAtkurvIta nArada / karmaNA manasA vAcA pApaM ya[*tsamupArjitam // 26 tatkSAlayati govindaH prabodhinyAM tu jAgare / snAnaM dAnaM japo homaH samuddizya jnaardnm||27 naro yatkurute vatsa prabodhinyAM tadakSayam / ye'rcayanti narAstasyAM bhaktyA devaM ca mAdhavam / / samupoSya pramucyante pApaiste shtjnmjaiH| mahAvratamidaM putra mahApApaughanAzanam // 29 prabodhavAsare viSNovidhivatsamupoSayet / vratenAnena devezaM paritoSya janArdanam // 30 virAjayandizaH sarvAH prayAti harimandiram / kartavyaiSA prayatnena naraiH kAntidhanArthibhiH // 31 vAlye yatsaMcitaM pApaM yauvane vArdhake tathA / zatajanmakRtaM pApaM svalpaM vA yadi vA bahu // 32 tatsAlayati govindazcAsyAmabhyarcito nRNAm / dhanadhAnyavahA puNyA sarvapApaharA praa|| 33 tAmupoSya harerbhaktyA durlabhaM na bhavetkacit / candrasUryoparAge ca yatphalaM parikIrtitam // 34 tatsahasraguNaM proktaM prabodhinyAM ca jAgare / snAnaM dAnaM japo homaH svAdhyAyo'bhyarcanaM hareH35 tatsarvaM koTiguNitaM prabodhinyAM tu yatkRtam / janmaprabhRti yatpuNyaM nareNopArjitaM bhavet // 36 vRthA bhavati tatsarvamakRtvA kArtike vratam / akRtvA niyamaM viSNoH kArtike yaH kSipennaraH 37 janmArjitasya puNyasya phalaM nA''pnoti nArada / tasmAtsarvaprayatnena devadevaM janArdanam / / 38 upaseveta viprendra sarvakAmaphalapradam / parAnaM varjayedyastu kArtike vissnnuttprH|| parAnnavarjanAdvatsa cAndrAyaNaphalaM labhet / nityaM zAstravinodena kArtikaM yaH kssipennrH|| 40 - sa dahetsarvapApAni yajJAyutaphalaM labheta / na tathA tuSyate yajJairna dAna, jpaadibhiH|| , yathA zAstrakathAlApaiH kArtike madhusUdanaH // ye kurvanti kathAM viSNorye zRNvanti shubhaanvitaaH| zlokAdha zlokapAdaM vA kArtike gozataM phalam sarvadharmAnparityajya kArtike kezavAgrataH / zAstrAvadhAraNaM kArya zrotavyaM ca mahAmune // 43 zreyasAM lobhavuddhyA ca yaH karoti hareH kathAm / kArtike munizArdUla kulAnAM tArayecchatam44 niyamena naro yastu zRNute veSNavI kathAm / kArtike tu vizeSeNa gosahasraphalaM labhet // 45 prabodhavAsare viSNoH zRNute yo hareH kathAm / saptadvIpavatIdAne yatphalaM tallabhenmune // 46 bhutvA viSNukathAM viSNorye'rcayanti kthaavidm| svazaktyA munizArdUla teSAM loko'kSayaH smRtaH gItazAstravinodena kArtike yo bhvennrH| na tasya punarAvRttirmayA dRSTyA kalipiya // 48 gIta nRtyaM ca vAdyaM ca tathA viSNukathAM mune / yaH karoti sa puNyAtmA trailokyopari sNsthitH|| - bahupuSpabahuphalaiH karpUrAgarukuGkamaiH / hareH pUjA vidhAtavyA kArtike vodhavAsare // vittazAThyaM na kartavyaM saMprApte harivAsare / yasmAtpuNyamasaMkhyAtaM prApyate munisattama // . + syababhAva ArSaH / * dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. sa. ma. pustakasthaH / 1. pApaH / 2 ka. sa. ja. sa. sabhAvitAH / jha. svabhAvataH / 3 kha.pa. ja. sa. ma. bhebharaH / shru| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1376 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDephalairnAnAvidhairdravyaiH prabodhinyAM tu jAgare / zaGkatoyaM samAdAya arko deyo janArdane // 52 / yatphalaM sarvatIrtheSu sarvadAneSu yatphalam / tatphalaM koTiguNitaM dattvA'dha bodhavAsare // 53 gurupUjA tataH kAryA bhojanAcchAdanAdibhiH / dakSiNAbhizca devarSe tuSTyartha cakrapANinaH // 54 bhAgavataM zRNute yastu purANaM ca paThennaraH / pratyakSaraM bhavettasya kapilAdAnajaM phalam // 55 kArtike munizArdUla svazaktyA vaiSNavaM vratam / yaH karoti yathoktaM tu muktistasya sunizcalA56 ketakyA ekapatreNa pUjito garuDadhvajaH / samAsahasraM suprIto bhavati mdhusuudnH|| 57 agastikusumairdevaM pUjayedyo janArdanam / darzanAttasya devarSe narakAgniH praNazyati // 58 munipuSpArcito viSNuH kArtike puruSottamaH / dadAtyabhimatAnkAmAJzazisUryagrahau yathA // 59 vihAya sarvapuSpANi munipuSpeNa kezavam / kArtike yo'rcayedbhaktyA vAjimedhaphalaM labhet // 60 tulasIdalapuSpANi ye yacchanti janArdane / kArtike sakalaM vatsa pApaM janmArjitaM daheta // 61 dRSTA spRSTA'tha vA dhyAtA kIrtitA nAmataH stutA / ropitA secitA nityaM pUjitA tulasI natA navadhA tulasIbhaktiM ye kurvanti dine dine / yugakoTisahasrANi tanvanti sukRtaM mune // 63 yAvacchAkhAprazAkhAbhirvIjapuSpadalairmune / ropitA tulasI puMbhirvardhate vasudhAtale // teSAM vaMze tu ye jAtA ye bhaviSyanti ye gatAH / AkalpasAhasraM teSAM vAso bhaveddharehe // 65 yatphalaM sarvapuSpeSu sarvapatreSu nArada / tulasIdalena caikena kArtike prApyate tu tat // saMprAptaM kArtikaM dRSTvA niyamena janArdanaH / pUjanIyo mhaavissnnustulsiidlkomlaiH|| iSTavA kratuzatairdevAndattvA dAnAnyanekazaH / tulasIdalaistu tatpuNyaM kArtike kezavArcane // 68 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatazrIkRSNayudhiSThirasaMvAde kArtikazukla prabodhinye kAdazImAhAtmyakathanaM nAma triSaSTitamo'dhyAyaH // 63 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-34995 atha catuHSaSTitamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcabhagavazrotumicchAmi vratAnAM vratamuttamam / sarvapApaharaM viSNoH phaladaM vratinAM ca yat // 1 puruSottamamAsasya kathAM brUhi janArdana / ko vidhiH kiM phalaM tasya ko devastatra pUjyate // 2 adhimAse ca saMprApte vrataM brUhi janArdana / kasya dAnasya kiM puNyaM kiM kartavyaM nRbhiH prabho // 3 kathaM snAnaM ca kiM jApyaM kathaM pUjAvidhiH smRtaH / kiM bhojyamuttamaM cAnnaM mAsyasminpuruSottama 4 kRSNa uvAcakathayiSyAmi rAjendra bhavataH snehakAraNAt / puruSottamamAsasya mAhAtmyaM pApanAzanam // 5 adhimAse tu saMprApte bhavedekAdazI tu yA / kamalA nAma sA nAmnA tithInAmuttamA tithiH|| 6 tasyA vratamabhAveNa kamalA'bhimukhI bhavet / brAhma muhUrte cotthAya saMsmRtya puruSottamam // 7 snAtvA caiva vidhAnena niyamaM kArayedbatI / gRhe tvekaguNaM jApyaM nadyAM tu dviguNaM smRtam // 8 gavAM goSThe sahasrordhvamagnyAgAre zatAnvitam / zivakSetreSu tIrtheSu devatAnAM ca saMnidhau // 9 1 ca. 'tame / kR'| Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 catuHSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / lakSaM tulasyAH sAMnidhye hyanantaM viSNusaMnidhau / avantyAmabhavatkazcicchivazarmA dvijottmH|| 10 tasyA''tmajAstu paJcA''sankaniSTho dopavAnabhRt / tadA pitrA parityaktastyaktaH svjnvaandhvaiH|| vikarmaNaH prabhAveNa gato dUrataraM vanam / ekadA daivayogena tIrtharAja samAgamat // 12 kSutkSAmo dInavadanastriveNyAM snAnamAcarat / munInAmAzramAMstatra vicinvankSudhayA'rdinaH // 13 harimitramunestatra dadazo''zramamuttamam / purupottamamAse vai janAnAM ca samAgame // 14 tatrA''zrame kathayatAM kathAM kalmapanAzinIm / brAhmaNAnAM mukhAttena zraddhayA kamalA zrutA // 15 ekAdazI puNyatamA bhuktimuktipradAyinI / jayazarmA vidhAnena zrutvA tAM kamalAkathAm // 16 vrataM taiH kRtavAnsAdhai sthitvA munyAlaye tadA / nizIthe samanuprApte lakSmIstatra samAgatA / / 17 lakSmIrukhAcavaraM dadAmi bho vipra kamalAyAH prabhAvataH // 18 jayazarmovAca-- kA tvaM kasyAsi rambhoru prasannA ca kathaM mama / indrANI suranAthasya bhavAnI zaMkarasya vaa|| 19 gandharvI kiMnarI vA'tha vadhULa cndrsuuryyoH| tvatsadRkSA na dRSTA ca na zrutA ca zubhAnane // 20 lakSmIruvAcaprasannA sAMprataM jAtA vaikuNThAdahamAgatA / preritA devadevena kamalAyAH prabhAvataH // 21 puruSottamamAsasya kRSNapakSasya yA bhavet / kamalAyA vratAttasyAH kamalA dAtumAgatA // 22 puruSottamamAsasya yA pakSe prathame bhavet / tasyA vrataM tvayA cIrNa prayAge munimaMnidhau // 23 vratasyAsya prabhAveNa vazagA'haM na sNshyH| tava vaMze bhaviSyanti mAnavA dvijasattamAH // matprasAdAdavApsyanti satyaM te vyAhRtaM mayA // brAhmaNa uvAcaprasannA yadi me padme vrataM vistarato vada / yatkathAsu pravartante mAdhavo ye janA dvijAH // 25 lakSmIruvAcazrotRRNAM paramaM zrAvyaM pavitrANAmanuttamam / duHsvapnanAzanaM puNyaM zrotavyaM yatnatastataH // 26 uttamaH zraddhayA yuktaH zlokaM zlokArdhameva ca / paThitvA mucyate sadyo mahApAtakakoTibhiH // 27 mAsAnAM paramo mAsaH pakSiNAM garuDo ythaa| nadInAM ca yathA gaGgA tithInAM dvAdazI tithi: 28 adyApi nirjarAH sarve bhArate janma lipsavaH / tamarcayanti vibudhA nArAyaNamanAmayam // 29 ya japanti sadA bhaktyA devaM nArAyaNaM prabhum / tAnarcayanti satataM brahmAdyA devatAgaNAH // 30 yapi nAmaparA ye ca harikIrtanatatparAH / haripUjAparA ye ca te kRtArthAH kalau yuge // 31 zukle vA yadi vA kRSNe bhavedekAdazIdvayam / gRhasthAnAM bhavetpUrvA yanInAmuttarA smRnA // 32 ekAdazI dvAdazI ca rAtrizeSe trayodazI / tatra RnuzataM puNyaM trayodazyAM tu pAraNe // 33 ekAdazyAM nirAhAraH sthitvA'hamapare'hani / bhokSyAmi puNDarIkAkSa zaraNaM me bhavAcyuta // 34 amu matraM samuccArya devadevasya cakriNaH / bhaktibhAvena tuSTAtmA upavAsaM samAcaret // 35 kuyodevasya purato jAgaraM niyato vratI / gIrvAdyaizca nRtyaizca puraannptthnaadibhiH|| 36 1 ka. mA bhakti / 2 kha. ca. ja. ja. yajanti / 173 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1378 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetataH prAtaH samutthAya dvAdazIdivase vratI / snAtvA viSNuM samabhyarcya vidhivatmayatendriyaH // 37 pazcAmRtena saMstrApya ekAdazyAM janArdanam / dvAdazyAM ca payaHsnAnAddhareH sAyujyamaznute // 38 ajJAnatimirAndhasya vratenAnena kezava / prasIda saMmukho bhUtvA jJAnadRSTiprado bhava // evaM vijJApya devezaM devadevaM gadAdharam / brAhmaNAnbhojayedbhaktyA tebhyo dadyAcca dakSiNAm // 40 tataH svabandhubhiH sArdha nArAyaNaparAyaNaH / kRtvA paJca mahAyajJAnsvayaM bhuJjIta vAgyataH // 41 evaM yaH prayataH kuryAtpuNyamekAdazIvratam / sa yAti viSNubhavanaM punarAvRttidurlabham // 42 zrIkRSNa uvAcaityuktvA kamalA tasmai varaM dattvA nirodadhe / so'pi vipro dhanI bhUtvA piturgehaM smaagtH||43 evaM yaH kurute rAjankamalAvratamuttamam / zRNuyAdvAsare viSNoH sarvapApaiH pramucyate // 44 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatakRSNayudhiSThirasaMvAde puruSottamamAsasya kRSNakamalaikAda zImAhAtmyakathanaM nAma catuHSaSTitamo'dhyAyaH // 64 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-35039 atha paJcaSaSTitamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcazrutAni bahudharmANi vanAni ca jagatmabho / ekAdazIsamaM kiMcicchrataM naiva janArdana // 1 punastvekAdazI brUhi pApaghnIM puNyadAyinIm / yAM kRtvA manujo loke prAmuyAtparamaM padam // 2 zrIkRSNa uvAcazukle vA yadi vA kRSNe yadA caikAdazI bhavet / na tyAjyA jagatIpAla mokSasaukhyavidhinI ekAdazI kalau rAjanbhavavandhanamocanI / kAmadA sarvakAmAnAM pApAnAM pApahA bhuvi // 4 // ravivAre'tha mAGgalye saMkrame vA nRpottama / ekAdazI sadopoSyA putrapautravivardhinI // 5 ekAdazIvrataM kApi na tyAjyaM viSNuvallabhaiH / AyuSkIrtipradaM nityaM saMtAnArogyavittadam // 6 mokSadaM rUpadaM rAjanityamekAdazIvratam / ye kurvanti mahIpAla zraddhayA parayA yutaaH|| 7 yathoktavidhinA loke te narA viSNurUpiNaH / jIvanmuktAstu bhUpAla dRzyante nAtra saMzayaH // 8 yudhiSThira uvAcajIvanmuktAH kathaM kRSNa viSNurUpAH kathaM punaH / pAparUpAzca dRzyante paraM kautuhalaM hi me // 9 zrIkRSNa uvAcaye ca rAjankalo bhaktyA nirjalaM vratamuttamam / ekAdazyAH prakurvanti vidhidRSTena karmaNA // 10 na kathaM viSNurUpAste jIvanmuktAH kathaM na hi / sarvapApaharaM puNyaM vratamekAdazIsamam // 11 na kiMcidvidyate rAjansarvakAmapradaM nRNAm / ekAzanaM dazamyAM ca nandAyAM nirjalaM vratam // 12 pAraNaM caiva bhadrAyAM kRtvA viSNusamA narAH / zraddhAvAnyastu kurune kAmadAyA vrataM zubham // 13 vAnchitaM labhate so'pi iha loke paratra ca / pavitrA pAvanI hyeSA mahApAtakanAzinI // 14 bhuktimuktipadA ceva katRRNAM nRpasattama / kAmadAyAM vidhAnena pUjayetpuruSottamam // 15 1 . maaruupym'| 2 ca. 'nti narA loke zra' / 3 ca. 'nA gajaste na / 4 jha. nI / bhakti / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 SaTSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1379 puSpadhUpAdibhizcaiva naivedyaizca phalaistathA / kAMsyaM mAMsaM masUrAMzca caNakAnkodravAMstathA // 16 zAkaM madhu parAnaM ca punarbhojanamaithune / vaiSNavo vratakartA ca dazamyAM daza varjayet // 17 dhUtaM krIDAM tathA nidrAM tAmbUlaM dantadhAvanam / parApavAdaM paizunyaM steyaM hiMsAM tathA ratim // 18 krodhaM ca vitathaM vAkyamekAdazyAM vivarjayet / kAMsyaM mAMsaM masUrAMzca sailaM vitathabhASaNam // 19 vyAyAmaM ca pravAsaM ca punarbhojanamaithune / vRSapRSThaM parAnaM ca zAkaM ca dvAdazIdine // anena vidhinA rAjanvihitA yaizca kAmadA / rAtrI jAgaraNaM kRtvA pUjitaH puruSottamaH // 21 sarvapApavinimuktAste yAnti paramAM gatim / paThanAcchvaNAdrAjangosahasraphalaM labhet // 22 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAdAntargatazrIkRSNayudhiSThirasaMvAde puruSottamamAsasya zaklakAmadaikA dazImAhAtmyakathanaM nAma paJcaSaSTitamo'dhyAyaH // 65 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-35061 20 atha SaTSaSTitamo'dhyAyaH / " nArada uvAcacAturmAsye tu niyamA ye kecidbhuvi vizrutAH / tAnahaM zrotumicchAmi kathayasva varAnana // 1 cAturmAsye harau mupte kartavyaM kiM janArdane / SaDrasAnAM parityAge nakhakezavidhAraNe // anyaizca niyamaiH svAminyatphalaM tadravIhi me // sUta uvAcaetacchrutvA tvasau devaH prahasyotphullalocanaH / provAca taM dvijavaraM nAradaM tapasAM nidhim // 3 mahAdeva uvAcazRNu tvamiha devarSe kathayAmi savistaram / ASADhasya site pakSe ekaadshyaamupossitH|| cAturmAsyavratAnIha gRhNIyAdbhaktipUrvakam / bhUmizayyAsamArUDho yoganidrAM gate harau // nayeta caturo mAsAnyAvadbhavati kArtikI / pratiSThA na pravartante tathA yajJAdikAH kriyaaH|| 6 vivAhavratasaMbandhA anyanmAGgalyakarma ca / bhUmipAnAM tathA yAtrA anyAzca vividhAH kriyAH // 7 prasupte ca jagannAthe acyute garuDadhvaje / vratakriyAM caredyastu tasya vrataphalaM zRNu // azvamedhasahasraistu yatphalaM praamuyaanrH| cAturmAsyavrataizcIrNaistatphalaM samavApnuyAt / / mithunasthe sahasrAMzau svApayenmadhusUdanam / tulArAzau gate sUrye punarutthApayeddharim // adhimAse tu patite tadA caiSa vidhikramaH / sthApayetpatimAM viSNoH zaGkhacakragadAdharAm // 11 pItAmbaradharAM saumyAM paryake sthApayecchucau / zvetavastrasamAcchanne sopadhAne tu nArada // 12 itihAsapurANajJo viSNubhakto'thavA punaH / snApayitvA dadhikSIramadhulAjaghRtaistathA // 13 samAlabhya zubhairgandhaidhUpaiH puSpairmanoramaiH / pUjitAM kusumaiH zubhairmatreNAnena vADava // 14 supta tvayi jagannAthe jagatsuptaM bhavedidam / vibuddhe tvayi budhyeta jagatsave carAcaram // 15 evaM tAM pratimAM viSNoH sthApayitvA tu nArada / tasyaivAgre svayaM vAcA gRhNIyAtriyamAMstataH 16 strI vA naro vA tadbhakto dharmAdharmavibhAgataH / caturo vArSikAnmAsAndevasyotthApanAvadhi // 17 1 .sa.ca. ja.dha. a. 'dyorvividhaista / kha. ca. ja. sa.a mahezvara / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 18 20 21 22 23 24 25 26 27 1 gRhNIyAnniyamAnetAndantadhAvanapUrvakam / upavAsaM tataH kRtvA prabhAte vimale sati // nityaM karma caritvA tu viSNora jitAtmavAn / teSAM phalAni vakSyAmi tatkartRRNAM pRthakpRthak 19 madhuratvaM labhedvinpuruSo guDavarjanAt / tathaiva saMtatiM dIrghA tailasya varjanAdyataH // ghRtasya varjanAdvina sundarAGgaH prajAyate / kaTutailaparityAgI zatrunAzamavApnuyAt // sugandhatailatyAgena saubhAgyamatulaM labhet / puSpabhogaparityAgI svarge vidyAdharo bhavet // yogAbhyAsI naro yastu sa brahmapadamAnuyAt / kavamlamadhurakSAratiktakApAyaSaDUsAn / / varjayedyastu vairUpyaM daurgandhyaM nA''muyAnnaraH / tAmbUlavarjanAdbhogI raktakaNThastu jAyate || ghRtatyAgAcca lAvaNyaM sadA snigdhatanurbhavet / phalatyAgI ca viprendra bahuputrazca jAyate // palAzapatrAzana karUpavAnbhogavAnbhavet / [*pAdAbhyaGgazirobhyaGgatyAgenaiva dvijottama] // dIptimAntakaraNI sadA dravyapatirbhavet / dadhidugdhaparityAgI golokaM labhate naraH // maunavratI bhaveyastu tasyA''jJA'skhalitA bhavet / indrAsanamavApnoti sthAlIpAkasya varjanAt 28 evamAdiparityAgAddharmaH syAdvivinandana / namo nArAyaNAyeti japtvA zataguNaM phalam // 29 eka eva sa vai svarge vidyAdharapatirbhavet / puSkarasnAnamAtreNa gaGgAyAH snAnajaM phalam / / 30 bhUmau bhuGge sadA yastu sa pRthivyadhipo bhavet / [+pAdAbhivandanAdviSNorlabhedgodAnajaM phalam 31 viSNupAdAmbuja spazItakRtakRtyo bhavennaraH / ekabhaktAzano nityamagniSTomaphalaM labhet ] // viSNacaiva kuryAdupalepanamArjane / kalpasthAyI bhavedvidvAnvaikuNThe nAtra saMzayaH / pradakSiNaM ca yaH kuryAcchatamaSTottaraM naraH / haMsayuktavimAnena divyena saha gacchati // forarent faciiidharvalokamApnuyAt / paJcagavyAzano vidvaMzcAndrAyaNaphalaM labhet // fari atarria lokAnyastu pravodhayet / sa vyAsarUpI viSNvagre tato viSNupadaM labhet / / 36 tulasIdalapUjAM tu kRtvA viSNupadaM vrajet / kRtvA prokSaNakaM divyaM sthAnamapsarasAM labhet // 37 zItAmbunA gRhe snAnAnnirmalaM dehamApnuyAt / uSNodakaM parityajya snAnaM vai pauSkaraM bhavet // 38 patreSu yo naro bhujhe kurukSetraphalaM labhet / bhuGge zilAyAM yo nityaM tasya puNyaM prayAgajam / / 39 dharmAdiyajalatyAgI na rogaH paribhUyate / tAmrapAtreSu bhuJjAno naimiSaM phalamAmuyAt // kAMsyapAtraM parityajya zepapAtramupAcaret / alAbhe sarvapAtrANAM mRnmayaM pAtramuttamam // svagRhItairvApi patraH pAlAzasaMbhavaiH / yastu saMvatsaraM pUrNamagnihotramupAsate / 32 33 34 35 40 41 42 43 44 45 bhojanaM vane vA tatsamaM smRtam / cAndrAyaNasamaM proktaM brahmapatreSu bhojanam // ekaikaM bhojanaM vidvanbrahmapatreSu bhuJjataH / trirAtreNa samaM proktaM mahApAtakanAzanam // ekAdazyupavAsena yatpuNyaM parikIrtitam / sarvadAnaphalaM caiva sarvatIrthaphalaM labhet // na cApi narakaM pazyetpadmapatreSu bhojanAt / brAhmaNo yAti vaikuNThe'nyo janaH svargamApnuyAt 46 eSa brahmamahAvRkSaH pApahA sarvakAmadaH / madhyamaM varjitaM patraM zUdrajAnau nRpottama ( tu nArada) // 47 bhuJcannaramAzAMti yAvadindrAzcaturdaza / varjayenmadhyamaM patraM zeSapatreSu bhojanam // 48 patre tu yaH zudro bhojanaM kurute dvija / kapilAM brahmaNe dattvA zuddhirbhavati nAnyathA // 49 dhatuvidAntataH pAThaH pha. pustakasthaH / + dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 pha, hyante 2 jha. patraH / 1380 * Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 6 SaTSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1381 50 kapilAM dohayedyastu zUdro bhUtvA nije gRhe / daza varSasahasrANi viSTAyAM jAyate kRmiH // kRmiyonivinirmuktaH pazuyonimavApnuyAt / kapilaM yo hyanAhaM zUdro bhUtvA pravAhayet // 51 yAvanti tasya romANi tAvadvarSANi nArada / kumbhIpAkeSu pacyeta sa naro nAtra saMzayaH // 52 ajA caitra gRhe yasya zUdrasya ca vizeSataH / tasyA vai dugdhapAnena zUdro yAtIha rauravam // 53 brAhmaNaiH saha vyApAro yasya zudrasya te| do devAH kaulika ucyate54 vyApAre prerito vipraH zUdrAjJAM ca karoti yaH / yAvatpadAni calate tAvadbhavati nArakI / / 55 udakArthaM tu yo vimaH zUdreNa preSito gRhe / udakaM madyatulyaM syAtpItvA vai narakaM vrajet // 56 [* Amatritastu yaH zUdro brAhmaNAnAM gRheSu vai / tadannaM cAmRtakalpaM bhuktvA mokSamavApnuyAt 57 sauvarNa cAtha raupyaM vA dvijAtInAM vizeSataH / deva 58 61 yo gRhNAti hi lobhena sa zUdro narakaM vrajet / ] zUdreNa sarvadA nityaM dAnaM deyaM dvijanmane // 59 teSAM caitra tu vai bhaktiH kartavyA ca vizeSataH / [ yathA viSNustathA vipracAturmAsye vizeSataH 60 teSAM pUjA prakartavyA vidhipUrvA tu nArada / prApte bhAdrapade mAse mahApUjA pravartate // kaTidAnaM bhavedviSNogaH prajA ca vivardhate / cAturmAsye tu saMprApte zarIraM dApayedvija / / 62 utthApanaM tataH pUrvaM dattvA caiva sukhI bhavet / zUdro vA'pyatha gUdrI vA yo dadAti dvijanmane 63 devatrayaM taccharIraM jJAtavyaM vaiSNavAdibhiH / gurustu viSNurUpo'yaM tasya deyaM vizeSataH ] // 64 iha loke sukhaM bhuktvA paralokaM ca gacchati / pAJcabhautikametaddhi anarthakamudAhRtam / 65 ato deyaM hi gurave yato'nantaphalaM labhet / asminkaliyuge ghore pApAcAre durAtma ( tmA) naH 66 nindAM kurvanti viprendra janAnAM puNyakarmaNAm / nindayA labhante duHkhaM yAvadAbhUtasaMplavam // 67 nAnAdharmAH pravartante kalau caiva mahAmate / dharmo'yaM durlabho loke dharmakAmArthamokSadaH // 68 bhUmizAyI naro yastu vimAnaM cA''muyAnnaraH / [tailAbhyaGgaM na kurvIta naraH ko'pi mahItale ] 69 dazavarSasahasrANi na rogaiH paripIDyate / bahuputro dhanairyukto kuSTI jAyate naraH // naktabhojI naro yastu tIrthayAtrAphalaM labhet / ayAcitena cA''moti vApIkUpakriyAphalam 71 varjayedyastu vai drohaM prANihiMsAparAGmukhaH / ahiMsA paramo dharma iti vedeSu gIyate / / dAnaM dayA dama iti sarvatraiva zrutaM mayA / tasmAtsarvaprayatnena kArya vai mahatAmapi / gurave ye prayacchanti zarIraM putrapautrakam / tatra dAnaprabhAvena viSNorvallabhatAmiyAt // zUdreNa dIkSito yastu zUdraH zUdreNa dIkSitaH / ubhau tau pApinau proktoM yAvadAbhUtasaMplavam // 75 hiMsAmati yadA. dhatte zUdro vai pApisattamaH / ekaviMzatikulaM tena narakaM pratipadyate // kalau pASaNDinaH zUdrA dRzyante vahavo bhuvi / teSAM saMbhASaNAdeva narakaM ( ko ) bhavati dvija // 77 brahmajJAnaratA ye ca gAyatrIjApakA hi ye / teSAM darzanamAtreNa brahmahatyA vinazyati // zaGkhacakradharA viprA viSNudharmeSu saMmatAH / vedadharmaratA nityaM paGgipAvanapAvanAH // cAturmAsyamidaM karma kartavyaM taiH sadA naraiH / kimanyadbahunoktena bhUyo bhUyazca vADava // 70 72 73 74 76 261 1 jha Ja. "viMzaMku / 79 80 * dhanuvidvAntargataH pAThaH pha. pustakastha: / dhanuzcihnAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / * dhanuzcihnAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1382 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 82 SA '7' 93 94 te dhanyAH pRthivImadhye narA ye vaiSNavA bhuvi / teSAM kulaM dhanyatamaM jAtirdhanyatamA smRtA // 81 madhu bhakSayate yastu supte deve janArdane / mahatpApaM bhavettasya varjane yacchRNuSva tat // sarvayajJaizca vividhairyatphalaM tadavAmuyAt / dADimaM mAtuliGgaM ca nAlikeraM ca varjayet // devo vaimAniko bhUtvA hyante viSNupadaM vrajet / vittavAnsubhagazcaiva kule zrImati jAyate // yaH kSipedekebhuktena naro mAsacatuSyam / yAnti ta 5 mAskarapa ca // tAvadvarSasahasrANi viSNuloke mahIyate / trIhIMzca yavagodhUmAnvarjayedyastu mAnavaH // azvamedhAdike kRte vidhivadvai sadakSiNe / yatphalaM munibhiH proktaM tatphalaM labhate maraH // dhanadhAnyasamAyukto bahuputrazca jAyate / tulasItiladarbhaizca ye kurvanti ca tarpaNam / / tatphalaM koTiguNitaM cAturmAsye vizeSataH / yadA supte hRSIkeze kuryAccaitatrayAnvitam // dspi yugasahasrANi modante viSNusaMnidhau / padaM vA padama vA RcaM cArdhamRcaM tathA // viSNvagre ye pragAyantiM bhaktAste vai na saMzayaH / maithunaM varjayedyastu supte deve janArdane || eka manvantaraM so'pi viSNuloke mahIyate / dadhi dugdhaM tathA takraM guDaM zAkaM tathaiva ca / / varjayedyastu bho vipra muktibhAgI na saMzayaH / snAnamAmalakenaiva ye kurvanti ca mAnavAH dine dine mahatpuNyaM prApnuvanti ca te mune / dhAtrIphalaM pApaharaM pravadanti manISiNaH // trailokyatAraNArthAya nirmitA brahmaNA purA / saMdhyAmaunaM caredyastu naro mAsacatuSTayam // 95 [+ satyena cAdhipuNyaM ca pravadanti manISiNaH / nityasnAyI naro yastu yAvanmAsacatuSTayam ] 96 manvantarANi catvAri vaikuNThe modate punaH / svayaMpAkI naro yastu bhujhe mAsacatuSTayam // 97 daza varSasahasrANi indraloke mahIyate / caturo vArSikAnmAsAnmaunaM caiva samAcaret // sa ca viSNupuraM gacchedrAhmaM ca tadanantaram / maunabhojI naro yastu kadAcinnAvasIdati // 99 maunena bhuJjamAnAstu rAkSasAstridivaM gatAH / kRmikITasamAyuktaM pakkAnnamazucirbha (bha) vet // 100 gavAM mAMsasamaM jJeyamannaM cApi dvijottama / tadannamazucicai (ci caiva grasate mAnuSo yadi (1) // 101 etadvai bhojanaM proktaM rAkSasAnAM miyaM sadA / toSito hi purA brahmA tena dattaM mahAtmanA // 102 maunena bhojayitvA (?) tu svarga prAptA na saMzayaH / saMjalpanbhuJjate yastu tenAnnamazucirbha (bha) vet 103 pApaM sa kevalaM bhuGkte tasmAnmaunaM samAcaret / upavAsasamaM bhojyaM jJeyaM maunena nArada // paJcaprANAhutIryastu maunabhojI narottamaH (?) / paJca vai pAtakAnyasya nazyanti nAtra saMzayaH 105 na kuryAtsaMdhitaM vastraM pitRkarmaNi vADava / azucyaGgasthitaM caiva vastraM tadazucirbha (bha)vet // 106 kaTipRSThasthite vastre purISaM kurute tu yaH / mUtraM vA maithunaM vA'pi tadvatraM parivarjayet // pitRkarmavizeSe tu varjanIyaM ca vADava / sarvadA ca mune prAjJairdevArcA cakrapANinaH / kartavyA ca vizeSeNa zucibhirvijitendriyaiH / saMprasupte hRSIkeze tRNazAkakusumbhikAH // saMdhitAni ca vastrANi varjanIyAni yatnataH / cAturmAsye harau supte yastu etAni varjayet 110 narakaM na tu sa gacchedyAvadAbhUtasaMplavam / madyaM mAMsaM na bhakSeta zAzakaM saukaraM tathA // cAturmAsye vizeSeNa supte deve janArdane / so'pi devatvamApnoti ahiMsAnirato naraH // 98 104 107 108 109 111 112 + dhanuzcihnAntargata: pATha : pha. pustakasthaH / 1. 'tU / dIptimAnsu / 2 jha. na. kabhate / 3 ka. kha. ca. ja, jha. ma. pha. 'nti muktA / 4 jha bhuvi / 83 85 85 86 87 88 89 90 91 92 1 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 67 saptaSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1383 113 114 mithyAkrodhastathA kSaudraM tathA parvasu maithunam / varjitaM yena viprendra so'zvamedhaphalaM labhet // brahmacaryaM prajAvRddhimAyurvRddhiM tathaiva ca / puSpaM patraM phalaM zayyAmabhyaGgaM ca vilepanam // vRthAdugdhAni mAMsaM ca madyaM ca parivarjayet / cAturmAsye harau supte niyataM yadvivarjitam // 115 prathamaM tattu dAtavyaM brAhmaNAya na saMzayaH / taddhanaM cAkSayaM vidvanmadattaM yadvijAtaye // 116 koTikoTiguNaM vipra labha ( jAya ) te nAtra saMzayaH / yena kenApi viprendra niyamenArcito hariH 117 dadAti viSNubhavanaM nAtra kAryA vicAraNA / cAturmAsye harau supte niyamaM yo na kArayet / / 118 so'pi narakamApnoti tasya janma vRthA gatam / yaH pumAnkArayennityaM dvijoktaM vidhimuttamam // tathoktAnniyamAMzcaiva sa yAti paramaM padam / trivargarahitaM dAnaM dattaM bhavati niSphalam // tasmAtsarvaprayatnena devadevaM janArdanam / toSayenniyamairdAnairyathAzaktyA (kti) narottama // na kRtaM snAnadAnaM ca brAhmaNAnAM ca pUjanam / vRthA gataM tu tatsarvaM yAvadindrAcaturdaza / / 122 120 121 nArada uvAca - kIdRzaM brahmacaryaM ca vada vizvezvara prabho / yena cIrNena govindaH parituSTo bhavennRNAm // 123 mahAdeva uvAcasvadAraniratazcaiva brahmacArI smRto budhaiH / cANDAlAdadhiko vidvanyaH svabhAryA parityajet 124 RtAvabhigamaM kRtvA brahmacarya vidhIyate / parityajati yo bhAryA bhaktAM doSavivarjitAm / / 125 pApakarmA naro loke bhrUNahatyAmavApnuyAt / [+azvamedhasahasrANi vAjapeyazatAni ca / / 126 ekAdRzyupavAsasya kalAM nArhanti SoDazIm ] | snAnaM dAnaM japo homaH svAdhyAyo devatArcanam / / cAturmAsye kRtaM yacca sarvaM hi cAkSayaM bhavet / ekakAlaM dvikAlaM vA purANaM zRNute tu yaH / / 128 sarvapApavinirmukto viSNulokaM sa gacchati / harau supte vizeSeNa harernAma paThaJjapan / 129 tatphalaM koTiguNitaM labhate dvijasattama / vaiSNavo brAhmaNo yastu pUjanaM ca karoti hi // sa eva sarvadharmAtmA pUjya eva na saMzayaH / cAturmAsyamidaM puNyaM pavitraM pApanAzanam // zrutvA tu labhate puNyaM gaGgAsnAnabhavaM mune || 130 131 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde cAturmAsyavratamAhAtmyakathanaM nAma SaTSaSTitamo'dhyAyaH // 66 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 35192 - atha saptaSaSTitamo'dhyAyaH / nArada uvAca - cAturmAsyavratAnAM ca prabrUyudyApanaM vibho / udyApane kRte sarva saMpUrNa bhavati dhruvam / / mahAdeva uvAca 3 vrataM kRtvA mahAbhAga yadi nodyApanaM caret / yastu kartA karmaNAM sa na samyakphalabhAgbhavet / / 2 vratavaikalyamAsAdya kuSThI cAndhaH prajAyate / etasmAtkAraNAccaiva kuryAdudyApanaM dvija // gRhItvA niyamAnetAnpAlayitvA yathAvidhi / suptotthite jagannAthe gatvA brAhmaNasaMnidhau // 4 kSamApayeddevadevaM yathAvidhi ca vistarAt / tailatyAge ghRtaM dadyAghRtatyAge payaH smRtam // 1 + bhayaM zlokaH keSucitpustakeSu nAstyanapekSitazca / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1384 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 9 12 13 maune piNDAstilA deyAH sahiraNyA dvijAtaye / bhojane bhojanaM dadyAdadhyodanasamanvitam || 6 annaM dadyAdvizeSeNa hiraNyena samanvitam / annadAnAnmunizreSTha viSNuloke mahIyate // pAlAzapAtre yo bhuGkte naro mAsacatuSTayam / bhojanaM ghRtapUrNa tu dadyAdudyApane dvija // SaDrasaM bhojanaM dadyAdrAhmaNe naktabhojane / ayAcite nAhaM sahiraNyaM pradApayet // mASaM tyajanmunizreSTha gAM ca dadyAtsavatsakAm / dhAtrIstrAne naro dadyAtsvarNa mApikameva ca / / 10 phalAnAM niyame caiva phalAni ca pradApayet / dhAnyAnAM niyame dhAnyamathavA zAlayaH smRtAH 11 dadyAdbhazayane zayyAM satUlAM gendukAnvitAm / brahmacaryaM kRtaM yena cAturmAsye dvijottama / / daMpatyorbhojanaM deyamubhayorbhaktipUrvakam / sabhogaM dakSiNopetaM sazAkaM lavaNaM tathA // nityasnAne naro dadyAnnisne he sarvisaktavaH / nakhakezavate caitra Adarza parikalpayet // upAnahI pradAtavya upAnahorvivarjanAt / AmiSasya parityAgAtsavatsA kapilA smRtA // 15 nityaM dIpaprado yastu sauvarNa dIpamAvahet / taM dIpaM ghRtasaMyuktaM dadyAcaiva dvijanmane // viSNubhaktAya viprAya paripUrNatepsayA / zAkasya niyame zAkaM mApe sauvarNamASakam // maithunAnAM tu niyame raupyaM dadyAdvijAtaye / nAgavallayAstu niyame karpUraM sahiraNyakam // kAle kAle dvijazreSTha yatkRtaM niyamena tu / tattaddeyaM vizeSeNa paralokasamIpsayA || Adau snAnAdikaM kRtvA viSNozcAgre prakArayet / anAdinidhano devaH zaGkhacakragadAdharaH // 20 tasyAgre ke na kurvanti yato viSNustu pApahA // 14 16 17 18 19 21 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde cAturmAsyatratodyApanaM nAma saptaSaSTitamo'dhyAyaH // 67 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH-35213 athASTaSaSTitamo'dhyAyaH / 6 uu nArada uvAca - yamasyA''rAdhanaM brUhi maddhitArthaM surottama / kathaM na gamyate deva narakaM na (kAna) rakAntaram // 1 zrUyate yamaloke tu sadA vaitaraNI nadI / anAdhRSyA tvapArA ca dustarA zoNitAvahA // dustarA sarvabhUtAnAM sA kathaM sutarA bhavet / bhayametanmahAdeva yamalokaM prati prabho / tasya nirmocanArthAya brUhi kRtyamazeSataH / bhagavansarvadeveza kRpAM kRtvA mamopari // 3 4 mahAdeva uvAca -- dvArAvatyAM purA vipra snAto'haM lavaNAmbhasi / dadarza munimAyAntaM mudgalaM nAma vADavam // jvalantamiva cA''dityaM tapasA dyotitAGgakam / mAM praNamya muniH prAha mudgalo vismayAnvitaH 6 mudgala uvAca 7 ri akasmAnmUrcchito deva patito'smi dharAtale / prajvalanti mamAGgAni gRhIto yamakiMkaraiH // balAdAkRSyamANo'haM puruSo'GguSThamAtrakaH / vaddho yamabhaTairgADhaM nIto'smi zamanAntikam // kSaNAtsabhAyAM pazyAmi yamaM piGgalalocanam / kRSNamukhaM mahAraudraM mRtyuvyAdhizatAnvitam // 9 vAtapittazlepmadoSairmUrtimadbhistu sevitam / kAsazoSajvarAtaH koTikAlatakAdibhiH // 10 1 Ga. vidhilo' / ! Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 aSTaSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1385 jvAlagardabhazIrSArti bhagaMdarabalakSayaiH / kaNThamAlAkSarogaizca muutrkRcchrjvrvrnnH|| vimUrchikAgalagrAhahRdrogairbhUtataskaraiH / itthaM bahuvidhai raudairnaanaaruupaibhyNkrH|| kapAlazirohastaizca saGgrAme narake tathA / rAkSasairdAnavai|rairupaviSTaiH pursthitaiH|| dharmAdhikAribhizcAtra citraguptAdilekhakaiH / vyAghrasiMhavarAhaizca zivAsaH sudurdharaiH / / vRzcikaiTribhirbhUtaiH kITakairmatkuNAdibhiH / vRkacitrAdizunakaiH kaHHdhezca jmbukaiH|| taskarai tadAridrArIbhirDAkinIgrahaiH / muktakezaiH shvaaskaaserdhkuttiikuttilaannaiH|| bRhatpratApai! bhItaiH zAsakaiH pApakarmaNAm / yamaH sabhAyAM zuzubhe sevyamAnaH parigrahaiH // 17 bhImATavikajIvaizca yathA khyAto'Jjano giriH| tato vizvezvara mAha sa yamaH kiNkraanpti||18 yama uvAcanAmabhrAntairbhavadbhizca samAnItaH kathaM muniH / bhImakasyA''tmajo grAme kauNDinye mudgalAbhidhaH // kSINAyuH kSatriyaH so'sti Aneyo mucyatAmasau / mudgala uvAcazrutvaitatte gatAstasmAdAyAtAH punareva te / dharmarAjaM punaH prAhuH sarvaM te ymkiNkraaH|| 20 yamadUtA UcuHtatrAsmAbhirgatairdehI kSINAyu!palakSitaH / bhAnusUno na jAnImaH kathaMciddhAntacetasaH // 21 yama uvAcakiMkarANAmadRzyAste prAyeNa vitAM narAH / sukRtA dvAdazI yaistu khyAtA vaitaraNI ca yA // 22 ujjayinyAM prayAge vA yamunAyAM ca ye mRtaaH| tilahastihiraNyAdi dattaM yestu gvaadikm||23 dUtA UcuHtavrataM kIdRzaM svAminbrUhi sarvamazeSataH / kiM tatra deva kartavyaM puruSastava topadam // 24 yena kRtA narazreSTha dvAdazI kRSNapakSajA / upavAsakRtanaiva kathaM pApAtpramucyate // tavrataM kena vidhinA kartavyaM ca yathA vada / suprasannena vaktavyaM dayAM kRtvA dayAnidhe // 26 mudgala uvAcadUtAnAM vacanaM zrutvA uvAca madhuraM tadA / sarva vadAmi bho dUtA yathAdRSTaM yathAzrutam // 27 yama uvAcamArgazIrSAdimAseSu yA imAH kRSNapakSajAH / tAsu sarvAsu vidhivadbhutA vaitaraNIvratam // 28 pratimAsaM ca kartavyaM yAvadvarSa bhaveddhRvam / yattu kRtvA tu bho dUtA mucyate nAtra saMzayaH // 29 upavAsasya niyamaH kartavyo viSNutuSTidaH / adya me devadeveza upavAso bhaviSyati // 30 dvAdazyAM pUjya govindaM zraddhAbhaktisamanvitaH / svama indriyavaikalyAdbhojanaM yacca maithunam // 31 tatsarva kSama me deva kRpAM kRtvA mamopari / evaM vai niyamaM kRtvA madhyAhna tIrthamAtrajeta // 32 mRgomayatilAnnItvA gantavyaM vidhipUrvakama / snAnaM tatra prakartavyaM vratasaMpUrNahetave // 33 azvakrAnteti matreNa snAnaM kuryAdvizeSataH / azvakrAnte rathakrAnte viSNukAnte vasuMdhare // 34 mRttike hara me pApaM yanmayA pUrvasaMcitam / tvayA hatena pApena sarvapApaiH pramucyate // 35 kAzyAM caiva tu saMbhUtAstilA vai viSNurUpiNaH / tilasnAnena govindaH sarvapApaM vyapohati // 36 te // 25 1pha. bhiissmk| 174 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1386 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 37 38 40 41 42 45 48 49 50 = viSNudeodbhave devi mahApApApahAriNi / sarvapApaM hara tvaM vai sarvopadhi namo'stu te // tulasIpatrakaM dhRtvA nAmoccAraNapUrvakam / snAnaM sukRtibhiH proktaM kartavyaM vidhipUrvakam // evaM snAtvA samuttIrya paridhAya suvAsasI / tarpayitvA pitRndevAMstato viSNostu pUjanam // 39 saMsthApya hyatraNaM kumbhaM paJcapallavasaMyutam / paJcaratnasamopetaM divyasraggandhavAsitam // jalapUrNa sadravyaM ca tAmrapAtrasamanvitam / tatrasthaM zrIdharaM devaM devadevaM taponidhim // pUrveNa vidhinA rAjankuryAtpUjAM garIyasIm / mRgomayAdiracitaM maNDalaM kArayecchubham // taNDulaiH zuklotha ambupiSTaizca kArayet / dharmarAjaH prakartavyo hastAdyavayavAnvitaH // nadIM vaitaraNIM tAmrAM sthApayitvA tadagrataH / pUjayecca pRthaksamyaktamAvAhanapUrvakam / / AvAhayAmi devezaM yamaM vai vizvarUpiNam / ihAbhyehi mahAbhAga sAMnidhyaM kuru kezava // idaM pAdyaM zriyaH kAnta sopaviSTaM (?) hare prabho / vizvadhAya (?) namo nityaM kRpAM kuru mamopari // bhUtidAya namaH pAdau azokAya ca jAnunI / UrU namaH zivAyeti vizvamUrte namaH kaTim ||47 kaMdarpAya namo medUmAdityAya phalaM tathA / dAmodarAya jaTharaM vAsudevAya vai stanau // zrIdharAya mukhaM kezAnkezavAyeti vai namaH / pRSThaM zArGgadharAyeti caraNau varadAya ca // svanAmnA zaGkhacakrAsigadAparazupANaye / sarvAtmane namastubhyaM zira ityabhidhIyate // matsyaM karma ca vArAhaM nArasiMhaM ca vAmanam / rAmaM rAmaM ca kRSNaM kalki namo'stu te51 sarvapApaughanAzArthaM pUjayAmi namo namaH / ebhitra sarvazo mantrairviSNuyAtvA prapUjayet // dharmarAja namaste'stu dharmarAja namo'stu te / dakSiNAzAya te tubhyaM namo mahiSavAhana || citragupta namastubhyaM vicitrAya namo namaH / narakArtiprazAntyarthaM kAmanyaccha mamepsitAn // 54 yamAya dharmarAjAya mRtyave cAntakAya ca / vaivasvatAya kAlAya sarvabhUtakSayAya ca // vRkodarAya citrAya citraguptAya vai namaH / nIlAya caiva danAya nityaM kuryAnnamo namaH // evaM dvAdazabhiH pUjyo nAmabhirvamarATprabhuH / vaitaraNi tvaM suduSpAre pApane sarvakAmade || ihAbhyehi mahAbhAge gRhANA mayA kRtam / yamadvArapathe ghore khyAtA vaitaraNI nadI || tasyA uddharaNArthAya janmamRtyujarAtigA / yA dustarA duSkRtibhiH sarvaprANibhayApahA // yasyAM bhayAtpramajjanti prANino yAtanArayAH / tartukAmastu tAM ghorAM jayA (ya) devi namo namaH // tasyAM devA+dhitiSThanti yA sA vaitaraNI nadI / sA cApi pUjitA bhaktyA prItyarthaM kezavasya ca yasyAstaTe pratiSThanti RSayaH pitarastathA / sA cApi sindhurUpeNa pUjitA pApahArikA / / 62 tarituM tAM pradAsyAmi sarvapApavimuktaye | puNyArthaM saMprayacchAmi tubhyaM vaitaraNI nadIm // mayA'pi pUjitA bhaktyA prItyarthaM kezavasya ca / kRSNa kRSNa jagannAtha saMsArAduddharasva mAm64 nAmagrahaNamAtreNa sarvapApaM harastra me / yajJopavItaM paramaM kAritaM navatantubhiH // 65 pratigRhNISva deveza prIto yaccha mamepsitam / idaM dattaM ca tAmbUlaM yathAzaktyA (kti) suzobhanam // pratigRhNISva deveza mAmuddhara bhavArNavAt / paJcavartipradIpo'yaM devezA''rArtikaM tatra // mohAndhakAradyumaNe bhaktiyukto bhavArtihan / paramAnnaM supakAnaM samastarasasaMyutam // 52 53 55 56 57 58 59 63 67 68 + saMdhirArSaH / 1pha.naM tu RSibhiH / 2jha viSNu / 43 44 1 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sty ! = 68 aSTaSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1387 69 72 7i 74 75 77 niveditaM mayA bhaktyA bhagavanpratigRhyatAm / dvAdazAkSaramatreNa yathAsaMkhyajapena ca // teri me zriyaH kAntaH prIto yacchatu vAJchitam / paJca gAvaH samutpannA madhyamAne mahodadhau || tAsAM madhye tu yA nandA tasyai dhenvai namo namaH / gAM saMpUjya vidhAnena arghyaM dadyAtsamAhitaH / sarvakAmadughe devi sarvArtikanivAriNi / ArogyaM saMtati dIrghA dehi nandini me sadA // pUjitA ca vasiSTena vizvAmitreNa dhImatA / kapile hara me pApaM yanmayA pUrvasaMcitam // gAvo me agrataH santu gAvo me santu pRSThataH / nAke mAmupatiSThantu hemagRGgi payomucaH // surabhyaH saurabheyAzca saritaH sAgarAstathA / sarvadevamaye devi subhadre bhaktavatsale / evaM saMpUjya vidhivaddadyAdgoSu gavAhnikam / saurabheyyaH sarvahitAH pavitrAH pApanAzinIH // 76 pratigRhNantu me grAsaM gAvastrailokyamAtaraH / gaM gadAyai namo bhUtyai sarvapApaprahANaye // prasannA bhava me nityamAzIrvAdaparAyaNA / daurgandhyadhvaMsinI bhUtvA sarvapApaharAya ca ( bhava) // 78 anenaiva tu mantreNa gadAM vai dhArayedbudhaH / paM namaH padmanAbhAya padmaM vai dhArayetsudhIH // caM cakrarUpiNe viSNAM dhAraNaM cakrajaM smRtam / zaM zaGkharUpiNe tubhyaM namo'stu mukhakAriNe // 80 mantreNAnena vai dUtA dhAraNaM zaGkhajaM smRtam / caturNAmAyudhAnAM tu dhAraNaM munibhiH smRtam // 81 candanena sugandhena gopikAcandanena tu / dhAraNaM ca vizeSeNa brAhmaNairvedapAragaiH // cANDAlo jAyate zuddha dhAraNAcca na saMzayaH / UrdhvapuNDramRjuM saumyaM sacihnaM dhArayedyadi // 83 sa cANDAlo'pi zuddhAtmA pUjya eva sadA dvijaiH / cANDAlAnAM gRhe dUtA tulasI yatra dRzyate / / taMtratyA tulasI grAhyA bhaktibhAvena cetasA / iti zrutaM dharmamukhAnmudgalo dvijasattamaH / / kathayitvA mamAgre vai gato yAdRcchiko muniH // 79 82 85 86 mahezvara uvAca-- 87 89 90 91 92 93 gopikAcandanaM yatra tiSThate vai dvijottama / tagRhaM tIrtharUpaM ca viSNunA bhASitaM kila // zokamohau na tatra sto na bhavatyazubhaM kacit / gopikAcandanaM yasya tiSThate dvija sadmani // 88 sukhinaH pUrvajAstasya saMtatirvardhate sadA / gopikAcandanaM yasya vartate'harnizaM gRhe || gopIpuSkarajA mRtlA pavitrA kAyazodhanI / udvartanAdvinazyanti vyAdhayo hyAdhayazca ye / / ato dehe dhRtaM puMbhirmuktidaM sArvakAmikaM / tAvadgarjanti tIrthAni tAvatkSetrANi sarvadA || gopikAcandanaM yAvanna dRSTaM ca zrutaM dvija / idaM dhyeyamidaM pUjyaM maladopavinAzanam // yasya saMsparzanAdeva pUto bhavati mAnavaH / antakAle tu martyAnAM muktidaM pAvanaM param // kiM vadAmi dvijazreSTha muktidaM gopicandanam / viSNostu tulasIkASThaM tathA vai mUtramRttikA // 94 gopikAcandanaM caiva tathA vai haricandanam / catvAryetAni saMmIlya aGgamudrartayetsudhIH // tena tIrtha kRtaM sarva jambudvIpeSu sarvadA / tilakaM kurute yastu gopikAcandanadratraiH / / sarvapApavinirmukto yAti viSNoH paraM padam / pituH zrAddhAdikaM tena gayAM gatvA tu vai kRtam // yena vA puruSeNApi vidhRtaM gopicandanam / madyapo brahmahA caiva gono vA bAlahA tathA // mucyate tatkSaNAdeva gopIcandanadhAraNAt || 95 96 98 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde yamArAdhana gopIcandanamAhAtmyaM nAmASTaSaSTitamo'dhyAyaH // 68 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH-35311 1 jha Ja tanulyA / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1388 [6 uttarakhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNItaM adhonasaptatitamo'dhyAyaH / mahezvara uvAcazRNu nArada vakSyAmi vaiSNavAnAM ca lakSaNam / yacchrutvA mucyate loko brhmhtyaadipaatkaat||1 teSAM vai lakSaNaM yAdRksvarUpaM yAdRzaM bhavet / tAdRzaM munizArdUla zRNa tvaM vacmi sAMpratam // 2 . viSNorayaM yato hyAsIttasmAdvaiSNava ucyate / sarveSAM caiva varNAnAM vaiSNavaH zreSTha ucyate // 3 yeSAM puNyatamAhArAsteSAM vaMze tu vaiSNavaH / kSamA dayA tapaH satyaM yeSAM vai tiSThati dvija // 4 teSAM darzanamAtreNa pApaM nazyati tUlavat / hiMsAdharmAdvinirmukto yasya viSNau sthitA matiH // 5 / zaGkha cakra gadAM padmaM nityaM vai dhArayettu yaH / tulasIkApTajAM mAlAM kaNThe vai dhArayettu yH|| 6 tilakAndvAdazAneva nityaM vai dhArayedbudhaH / dharmAdharma tu jAnAti sa ca vaiSNava ucyate // 7 : vedazAstrarato nityaM nityaM vai yajJayAjakaH / utsavAMzca caturviMzatkurvanti ca punaH punaH (?) // 8 / teSAM kulaM dhanyatamaM teSAM vai yaza ucyate / te vai loke dhanyatamA jAtA bhAgavatA narAH // 9 eka eva kule yasya jAto bhAgavato naraH / tatkulaM tAritaM tena bhUyo bhUyazca vADava // 10 aNDajA udbhijAzcaiva ye jarAyujayonayaH / te tu sarve'pi vijJeyAH shngkhckrgdaadhraaH|| 11 yeSAM darzanamAtreNa brahmahA zudhyate sadA / kiMtu vakSyAmi devarSe tebhyo dhanyatamAnbhuvi // 12 vaiSNavA ye tu dRzyante bhuvane'sminmahAmune / te vai viSNusamAzcaiva jnyaatvyaastttvkovidaiH|| 13 kalau dhanyatamA loke zrutA me nAtra sNshyH| viSNoH pUjA kRtA tena sarveSAM pUjanaM kRtm||14 mahAdAnaM kRtaM tena pUjitA yena vaissnnvaaH| phalaM patraM tathA zAkamannaM vA vastrameva ca // 15 vaiSNavebhyaH prayacchanti te dhanyA bhuvi sarvadA / arcito ve hariyaistu sarveSAM caiva pUjanam // 16 kRtaM yairacito viSNuste vai dhanyatamA matAH / teSAM darzanamAtreNa zudhyante pApakA narAH // 17 kimanyadbahunoktena bhUyo bhUyazca vADava / ato vai darzanaM teSAM sparzanaM sukhadAyakam // 18 yathA viSNustathAcAyaM nAntaraM vartate kacit / iti jJAtvA tu bho vatsa sarvadA puujyedbudhH||19 eka eva tu yaivipro vaiSNavo bhuvi bhojyate / sahasraM bhojitaM tena dvijAnAM nAtra saMzayaH // 20 - iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde vaiSNavamAhAtmyaM nAmonasaptatitamo'dhyAyaH // 69 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-35331 atha saptatitamo'dhyAyaH / nArada uvAcaupavAsAsamarthAnAM sarvadA surasattama / ekA yA dvAdazI puNyA tAM vadasva mamAnagha // 1 / ziva uvAcamAsi bhAdrapade zukle dvAdazI zravaNAnvitA / sA vai sarvapadA puNyA hyupavAse mahAphalA // 2 saMgame saritAM snAtvA dvAdazI tAmupoSitaH / ayatnAtsamavAmoti dvAdazadvAdazIphalam // 3 budhazravaNasaMyuktA yA ca vai dvAdazI bhavet / atIva mahatI tasyAM kRtaM sarvamathAkSayam // 4 1 i. 'mRte sdaa| te' / 2 ka. ja. vaiSNavo yastu / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 saptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1389 dvAdazI zravaNopetA yadA bhavati nArada / saMgame saritAM snAtvAM labhedgodAna phalam // 5 jalapUrNa tadA kumbhaM sthApayitvA vickssnnH| tasyopari nyasetpAtraM sthApayitvA janArdanam // 6 tatastasyAgrato deyaM naivedyaM ghRtapAcitam / sodakAMzca navAnkumbhAndadyAcchaktyA vicakSaNaH // 7 evaM saMpUjya govindaM jAgaraM tatra kArayet / prabhAte vimale snAtvA saMpUjya garuDadhvajam // 8 puSpadhUpAdinaivedyaH phalevastreH suzobhanaiH / puSpAJjaliM tato dadyAnmatrametamudIrayet / / namo namaste govinda budhazravaNasaMyuta / aghaughasaMkSayaM kRtvA sarvasaukhyaprado bhava // 10 annaM tu brAhmaNe pUtaM vedavedAGgapArage / purANajJe vizeSeNa vidhivatsaMpradApayet // anena vidhinA caiva nadyAstIre narottamaH / sarva nirvartayetsamyagekacittarato'pi san // 12 atrApyudAharantImamitihAsaM purAtanam / mahatyaraNye yavRttaM bhUmideva zRNuSva tat // tAM kathAM tu pravakSyAmi zRNu devarSisattama / yAM zrutvA mAnavo loke mahAduHkhAtmamucyate // 14 dezo dAzerako nAma tasya bhAge ca pazcime / tatra vidvanmarudezaH srvsttvbhyNkrH|| sutaptasikatA bhUmiryatra duSTA mahoragAH / alpacchAyadrumAkIrNA mRtaprANisamAkulA // 16 zamIkhadirapAlAzakarIraiH pIlubhiH saha / tatra bhImadrumagaNAH kaNTakairAcitA dRDhaH // 17 dagdhaprANijanAkIrNA yatra bhUdRzyate kacit / tathApi jIvA jIvanti sarve karmanibandhanAt // 18 nodakaM nodakAdhArA vidvaMstatra balAhakAH / pakSAntaragataiH kaizcicchizubhistRSitaiH samam // 19 utkrAntajIvanA vipra dRzyante ca khagottamAH / tasmiMstathAvidhe deze kazcidaivavazAdvANak // 20 nijasArthaparibhraSTaH praviSTo marujAGgale / babhrAmoddhAntahRdayaH zrutRDbhyAM zramapIDitaH // 21 ka grAmaH ka jalaM kAhaM yAsyAmi na buvodha ha / atha pretAndadarzAso kSuttRSAvyAkulendriyAn22 utkaTAnmalinAnbhImAnnirmAsAnraudradarzanAn / pretaskandhasamArUDhamekaM vikRtadarzanam // 23 dadarza bahubhiH pretaiH samantAtparivAritam / AgacchamAnamatyugraM pretazabdapuraHsaram // 24 preto'pi dRSTvA tAM ghorAmaTavImAgataM naram / pretaskandhAnmahIM gatvA tasyAntikamupAgamat // maNipatya vaNikzreSThamidaM vacanamabravIt / preta uvAcaasmindhoratare deze pravezo bhavataH katham / tamuvAca vaNigdhImAnsArthabhraSTasya me vane // 26 pravezo daivayogena pUrvakarmakRtena ca / tRSA me bAdhate'tyartha kSudhA caiva bhRzaM tathA // pANAntikamanupAptaM zarIraM bhramatIva me / apropAyaM na pazyAmi jIveyaM yena kenacit // 28 ziva uvAcaityevamukte pretastaM vaNija vAkyamabravIt / preta uvAcaphullAM zamI samAzritya pratIkSasva muhUrtakam / kRtAtithyo mayA pazcAdgamiSyasi yathAsukham // 30 ziva uvAcaevamuktastathA cakre sa vaNiktRSNayAditaH / madhyAhnasamaye prApte pretastaM dezamAgataH // 31 1ca. tyA vrata vidhiyadAcaret / ja / 2 ca. m / dadhyodanaM sodakumbhA / 3 ca va / tatsarva brAhmaNe dadyAdveda / 4 pha. smnnddle| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1390 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 33 phullAtsa vRkSAcchItodAM vAridhArAM (nIM) manoramAm / dadhyodanasamAyuktAM vardhamAnena saMyutAm // avatI (tA)rya tataH svannaM prAdAdatithaye tadA / sa tatrAzanamAtreNa paraM tRptitvamAgataH || vitRSNo vijvaracaiva kSaNena samapadyata / tatazca pretAH saMprAptAstasmAdbhA (stebhyo bhA) gaM kramAddadau dadhyodanAtsapAnIyAtmItAstRptiM parAM gatAH / atithiM tarpayitvA tu pretalokaM ca sarvataH / / 35 tataH svayaM sa bubhuje bhuktazeSaM yathAsukham / tasya bhuktavataH svannaM pAnIyaM ca kSayaM yayau // tAdhipaM tatastaM vai vaNigvacanamabravIt / 36 vaNiguvAca - AzcaryametatparamaM vane'sminpratibhAti me / annaM pAnaM ca paramaM saMprAptaM ca kutastava // stokenaiva tathA'nnena tvametAMstu bahUnapi / atarpayaH kathaM tvete nirmAsA bhinnakukSayaH // kathamasyAM sughorAyAmaTavyAM ca kRtAlayAH / tadetatsaMzayaM chindhi paraM kautUhalaM mama // ziva uvAca - evamuktaH sa vaNijA preta uvAca - to vacanamabravIt / vANijyasaktasya purA janmAtItaM mamAnagha / sakale nagare nAsti mamAnyo hi durAtmakaH || 41 dhanalobhAnna kasyApi dattA bhikSA mayA tadA / sakhA caiva tu tatrA''sIdbrAhmaNI guNavAnmama 42 zravaNadvAdazIyoge mAsi bhAdrapade tataH / sa kadAcinmayA sArdhaM tApIM nAma nadIM yayau // 43 tasyAzca saMgamaH puNyo yatrAsssIcandrabhAgayA / candrabhAgA candrasutA tApI caivArkanandinI 44 tayoH zItoSNasalile praviveza sahadvijaH / zravaNadvAdazIyoge narAcaiva sutoSitAH // 45 candrabhAgAsutoyena vAridhAnIM dadau dvije / dadhyodanayutAM sArdhaM saMpUrNairvardhamAnakaiH (pUrNAM vardhamAnena saMyutAm ) // 46 47 48 52 chatropAnadyugaM vastraM pratimAM ca tathA hareH / pradadau vipramukhyAya harasyAgre mahAmate / vittasaMrakSaNArthAya tasyAstIre vrataM mayA / sopavAsena dattaikA vAridhAnI manoramA || tatkRtvA'haM gRhaM prAptastataH kAlena kenacit / paJcatvamahamAsAdya nAstikyAtpretatAM gataH // 49 asyAmaTavyAM ghorAyAM yathA hyahikulaM tathA / zravaNadvAdazIyoge vAridhAnyarpitA mayA // 50 seyaM madhyAhnasamaye labhyate ca dine dine / brahmasvarUpi ( hAriNaH sarve pApAH pretatvamAgatAH 51 paradAraratAH kecitsvAmidroharatAzca ye / bhUtapretajarUpeNa te jAtA hyatra mAnavAH // deze marusthale tvasminmamaiMte mitratAM gatAH / akSayo bhagavAnviSNuH paramAtmA janArdanaH // 53 dIyate yatsamuddizya cAkSayaM tatprakIrtitam / akSayenApi cAnnena tRptA ete punaH punaH // 54 pretatvabhAvAddaurbalyaM na vimuJcanti karhicit / pUjayitvA'hamannaistvAmatithiM samupasthitam // 55 pretabhAvAdvinirmukto yAsyAmi paramAM gatim / mayA vihInAH kiM tvete vane'sminbhRzadAruNe 56 pIDAmanubhaviSyanti dAruNAM karmayonijAm / eteSAM tu mahAbhAga mamAnugrahakAmyayA || 57 pratyekaM nAmagotrANi gRhNISva likhitAni ca / asti kakSAgatA caiva tatra saMpuTikA zubhA // 58 himavantamathA''sAdya tatra tvaM lapsyase nidhim / gayAzIrSa tato gatvA zrAddhaM kuru mahAmate / / 59 1 ka. kha. ca. ja jha Ja Ta pha. sanAtanaH / 37 38 39 40 = Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 ekasaptatitamo'dhyAyaH ] ziva uvAca x ityAjJApya sa vai preto vaNijaM ca yathAmukham / visarjayAmAsa tadA sa vai prAyAtsamutsukaH // 60 Bad M samAsAdya gRhaM tatra pazcAtprAyAdvimAlayam / ta ( pre) toddiSTaM nidhiM tatra gRhItvA sa samAgataH ||6 1 SaSThAMzaM pratigRhyAtha gayAzIrSaM tato'bhyagAt / tatra gatvA gayAyAM sa zrAddhaM kRtvA mahAmatiH 62 pretAnAM tu yathoddiSTaM zrAddhaM samyagvidhAnataH / pratyekaM nAmagotrANi gRhItvA piNDamu+tsRjat 63 yasya yasya tu vai zrAddhaM sa karoti dine vaNik / sa sa tasya tadA khame darzayatyAtmanastanum // bravIti ca mahAbhAga prasAdAttava cAnagha / pretabhAvo mayA tyaktaH prApto'smi paramAM gatim // 65 evaM kRtvA vidhAnena gayAzIrSe mahAmanAH / pazcAjjagAma svagRhaM viSNuM dhyAyanpunaH punaH / / 66 mAsi bhAdrapade prApte zuklapakSe tathA sudhIH / zravaNadvAdazIyoge saMgame saritAM punaH // 67 jagAma sa mahAbuddhiH sarvopaskarasaMyutaH / saMgame saritAM snAtvA dvAdazIM tAmupoSitaH // tatra snAtvA'pi dattvA tu pUjayitvA janArdanam / anantaraM brAhmaNasya hyupahAraM tadA dadau // 69 zAstroktenApi vidhinA hyekacittarato'pi saH / nirvartayAmAsa tadA vANijo buddhimAnsa vai 70 varSe varSe tu saMprApte mAsi bhAdrapade tathA / zravaNadvAdazIyoge saMgame saritAM punaH // evaM vai kRtavAnsarva viSNumuddizya satvaram / kAlena cAtimahatA paJcatvaM samupAgataH // avApa paramaM sthAnaM durlabhaM sarvamAnavaiH / krIDate'dyApi vaikuNThe viSNudUtaiH sa sevitaH // evaM kuruSva bho brahmaJzravaNadvAdazIvratam / sarvasaubhAgyadaM caiva iha loke paratra ca // subuddhijananaM caitra sarvapApaharaM param / zravaNadvAdazIyoge yaH kuryAdvratamIdRzam / / vratasyAsya prabhAvena viSNulokaM sa gacchati || 68 71 72 73 75 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde zravaNadvAdazIvrata mAhAtmyaM nAma saptatitamo'dhyAyaH // 70 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH -- 35406 athaikasaptatitamo'dhyAyaH / da padmapurANam / nArada uvAca - devadeva jagannAtha bhuktimuktipradAyaka / kathayasva surazreSTha yena duHkhaM na pazyati || mahezvara uvAca-- 1391 8.6 1 2 3 zRNu vADava vakSyAmi trirAtraM saritaH zubham / yena cIrNena narako mAnavAnAM na jAyate // AyurArogyamatulaM saubhAgyaM sukhasaMpadam / saMtAnaM cAkSayaM prApya svargaloke mahIyate / / ASADhe mAsi saMprApte nadI pUreNa saMyutA / satataM toyasaMsthAne purANe sA ca vizrutA // varSato ghanasaMpUrNa kartavyA sA vratena vA / toyaughaiH paripUrNA sA sakalaiH syAnnadI yadA // vrataM trirAtramuddizya tadA kArya prayatnataH / kRtapratipadacchandadarzanaM tu dinatrayam // yathAprAptaM nadIpUtaM strIbhistIre jalasya tu / athavA tajjalaM kumbhe kRSNe kRtvA gRhaM nayet // prAtaH snAnaM tathA nadyAM kRtvA hyabhyarcayetsudhIH / trirAtrasyopavAsasya yadA zakto bhavedvija // 8 azaktacaikabhuktaM ca kuryAccaivApyupoSaNam / dIpaM dadyAdavicchinnaM prAtaH sAyaM ca pUjanam / / 9 + aDabhAva ArSaH / 6 6) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1392 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDemahAnadI samuccArya nAmnA vai varuNaM tathA / jalamUle tu saMsthApya kezavaM jalazAyinam // 10 namo devyai ca gaGgeti gautamIti nadIti ca / sindho caiva ca kAveri sarasvati namo'stu te // 11 tApI payoSNI pUrNeti mahendrasukhadeti ca / kAzyapI gaNDakI caiva sindhunadyai namo nmH|| 12 varuNAya namaste'stu jalavAsa haripriya / yAdonAtha rasezAna kalyANaM dehi me sadA // 13 gRhANAyaM mayA dattaM dehi me vAJchitaM phalam / kRSmANDaiAlikeraizca phale kAlodbhavaiH shubhaiH|| naivedyaM ghRtapakkaM tu saritaH saMprakalpayet / namaste kezavAnanta jalazAyinnamo'stu te // paripAlaya mAmIza govinda varado bhava / evaM pUjA prakartavyA yathAkAlakrameNa tu // 16 prArthanA copacAraistu trirAtraniyamaH zuciH / pAraNena tu saMpUjya jalapAtraM samAcaret // 17 phalapuSpaistathA vidvanstrIbhiryAlainarairapi / gItavAditrasahitainaMdIkumbhapariplutaiH // 18 jale jale samAsthApya phalapuSpaiH prapUjayet / dhAnyairnAnAvidhaizcaiva jalaprakSepaNairapi // 19 hAsyairgItaizca nRtyaizca gRhamAgatya yatnataH / saptadhAnyaiH pUritAni vaMzapAtrANi pUjayet // 20 sapta vA paJca vA trINi yathAzaktyA(kti) prapUrayet / trirAtraM ca nadItoyaM na pibeddhitamicchatA pAraNe tu haviSyAnaM hRtaM vA anyathA bhavet / kRte snAnArcane doMne nopayojyaM nadIjalam // 22 zucyannAni ca bhojyAni dAMpatyatritayaM tathA / saptaiva vaMzapAtrANi sapta vai maNikAstathA // 23 haviSyAnaM ca bhuJjIta kaTvamlamadhuvarjitam / mASAnaM ca zilApiSTaM yatnena parivarjayet // 24 evaM varSatrayaM kuryAdvatametadvijottama / varSatraye samApyaivaM tasyodyApanamAcaret // 25 kRSNAM gAM kRSNavastrAM ca tilAndadyAca nArada / daMpatI paridApyavaM suvarNa cApi shktitH||26 hemaM ca varuNaM kuryAnadIrUpeNa nArada / maNDalaM vAruNaM caiva sarvatobhadrameva ca // kumbhaM tatra pratiSThApya sopahAraM pratiSThitam / saMpUjya vidhivadbhaktyA tato viprAya dApayet // 28 brAhmaNAnbhojayedbhaktyA yathAvittAnusArataH / guravecitazIlAya sarvazAstraratAya ca // 29 evaM kRte tu tadvidvanparipUrNa vrataM bhavet / saubhAgyaM sukhasaMpattiH saMtatizcAkSayA bhavet // 30 na durgatimavAmoti ciraM svarge mahIyate / devapatnIbhirAcIrNamRSipatnIbhireva ca // nAgasiddhAGganAbhizca vratametatpurA kRtam / nadItrirAtramatulaM kimanyacchrotumicchasi // saubhAgyaM saMtatiM caiva nizcayaM prAmute sadA // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umApatinAradasaMvAde nadItrirAtrataM nAmaikasaptatitamo'dhyAyaH // 1 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--35438 27 atha dvisaptatitamo'dhyAyaH / RSaya Ucu:sUta jIva ciraM sAdho tvayA'tikaruNAtmanA / saMvAdo hyadbhunaH prokto yazcA''sInnAradezayoH1 / bhagavannAmamahimA nAradena mahAtmanA / kIdRkzrutaH samAkhyAhi zraddhayA zRNvatAM guro // 2 . sUta uvAcazRNudhvaM munayaH sarve purAvRttaM vadAmyaham / yasmiJzrute dvijazreSThAH kRSNe bhaktirvivardhate // 3 1 kha. ca. ja. jha. a. pUjaye / 2 jha. a. caiva / 3 jha. saMtataM / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dvisaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / ekadA nArado draSTuM pitaraM susamAhitaH / jagAma meruzikharaM siddhacAraNasevitam // tatra devaM samAsInaM brahmANaM jagatAM patim / namaskRtvA'bravIdvipA nArado munisttmH|| 5 nArada uvAcanAmno'sya yAvatI zaktirvada vizvezvara prabho / kIhakca nAmamahimA avyayasya mahAtmanaH // 6 yo'yaM vizvezvaraH sAkSAdayaM nArAyaNo hariH / paramAtmA hRSIkezaH sarvajIveSu saMmataH // 7 mAyAvimohitAH sarve bhagavantamadhokSajam / naiva jAnantyasAre'sminnarA mUDhAH kalo yuge // 8 brahmovAcaasminkalau vizeSeNa nAmoccAraNapUrvakam / bhaktiH kAryA yathA vatsa tathA tvaM zrItumarhasi // 9 dRSTaM parepAM pApAnAmanuktAnAM vizodhanam / viSNojiSNoH prayatnena smaraNaM pApanAzanam // 10 mithyA jJAtvA tataH sarve harenAma paThaJjAn / sarvapApavinimukto yAti viSNoH paraM padam // 11 ye vadanti narA nityaM harirityakSaradvayam / tasyoccAraNamAtreNa vimuktAste na saMzayaH // 12 prAyazcittAni sarvANi [tapaHkarmAtmakAni vai ! yAni teSAmazeSANAM] kRSNAnusmaraNaM prm||13 prAtarnizi tathA sAyaM madhyAhnAdiSu saMsmaran / nArAyaNamavApnoti sadyaH pApakSayo nrH|| 14 viSNusaMsmaraNAdeva samastaklezasaMkSaye / muktiM prayAti svargAptistasya viSNostu kIrtanAt / / 15 vAsudeve mano yasya japahomArcanAdiSu / tadakSayaM vijAnIyAdyAvadindrAzcaturdaza // ka nAkapRSThagamanaM punarAgRttilakSaNam / ka japo vAsudevasya muktivIjamanuttamam // tatsukhaM paramaM tIrtha yatrA''vata vitanvatI / namo nArAyaNAyeti bhAti prAcI sarasvatI // 18 tasmAdaharnizaM viSNusmaraNAtpuruSottamaH / na yAti narakaM putra saMkSINAkhilakalmapaH // 10 satyaM satyaM punaH satyaM bhApitaM mama suvrata / nAmoccAraNamAtreNa mahApApAtpramucyate // 20 rAma rAmeti rAmeti rAmeti ca punarjapan / sa cANDAlo'pi pUtAtmA jAyate nAtra saMzayaH // 21 kurukSetra tathA kAzI gayA vai dvArakA tathA / sarva tIrtha kRtaM tena nAmoccAraNamAtrataH // 22 kRSNa kRSNati kRSNati iti vA yo japanpaThan / ihalokaM parityajya mAdata viSNusaMnidhau // 23 nRsihati mudA vipra vartate yo japanpaThan / mahApApAtpramucyeta kalau bhAgavato naraH // 24 dhyAyankRta japanyajJestretAyAM dvApare'rcayan / yadAmoti tadAmoti kalo saMkItya kezavam // 25 ye tajjJAtvA nimagrAzca jagadAtmani kezava / sarvapApaparikSINA yAnti viSNoH paraM padam / / 26 matsyaH kUrmo varAhazca nRsiMho vAmanastathA / rAmo rAmazca kRSNazca buddhaH kalkI tataH smRtaH 27 eta dezAvatArAzca pRthivyAM parikIrtitAH / eteSAM nAmamAtreNa brahmahA zudhyate sadA // 28 pAtaH paThaJjapandhyAyanviSNonAma yathA tathA / mucyate nAtra saMdehaH sa vai nAgayaNo bhavan / 20 sUta uvAcazrutvA ve nAradA hyetadvismayaM paramaM gataH / uvAca pitaraM tatra kimuktaM devasattama / 30 davAH sahasrazaH santi rudrAH santi sahasrazaH / pitaraH santi zatazo yakSAzca nigstthaa||31 * dhanucihAntargataH pAThazca pha. pustakasthaH / 1 ke. kha. na. ja jha. ya. mgtH| 2 jha. nyaM viSNonAma samalama / ka. ga. ca.na. jha. a 4 kha. ca. ca. jha. a. dazAvatArAzca / bhINakaTi, Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1394 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [ 6 uttarakhaNDebhUtAH pretAH pizAcAzca ye kecidevayonayaH / teSAM nAmnAM ca mAhAtmyaM zrutaM dRSTaM tathA na ca zrIviSNornAmamAhAtmyaM yAdRzaM ca zrutaM mayA / yasya vai nAmamAtreNa mucyate nAtra sNshyH|| kiM vai tIrthakRte tAta pRthivyAmaTane kRte / yasya vai nAmamahimA zrutvA mokSamavApnuyAt // 34 tanmukhaM tu mahattIrtha tanmukhaM kSetrameva ca / yanmukhe rAma rAmeti tanmukhaM sArvakAmikam // 35 kAni vai tasya nAmAni kIrtanIyAni suvrata / tatsarva ca vizeSeNa mama brUhi pitAmaha // 36 brahmovAcavyApako'yaM sadA viSNuH paramAtmA sanAtanaH / anAdinidhanaH zrImAnbhUtAtmA bhUtabhAvanaH37 yasmAdahaM hi saMjAtaH so'yaM viSNuH sdaa'vtu| so'yaM kAlasya kAlo vai so'yaM mama tu pUrvajaH akSayaH puNDarIkAkSo matimAnavyayaH pumAn / zeSazAyI sadA viSNuH sahasrazIrSA mahAnprabhuH39 sarvabhUtamayaH sAkSAdvizvarUpo jamArdanaH / kaiTabhArirayaM viSNurdhAtA devo jagatpatiH // 40 tasyAhaM nAma gotraM ca na vedmi puruSarSabha / vedavAdI hyahaM tAta nAhaM jJAtA kadAcana // 41 / atastvaM gaccha devarSe yatrAsti kila vizvarAT / sa ca tattvaM munizreSTha sarva te kathayiSyati // 42 sa eva puruSaH zrImAnkailAsAdhipatiH sadA / sarveSAM caiva bhaktAnAmayaM devaH surAdhipaH // 43 paJcavaktro hyumAkAntaH sarvaduHkhanibarhaNaH / vizvezvaro vizvanAthaH sarvadA bhaktavatsalaH // satra gaccha surazreSTha sarva te kathayiSyati // sUta uvAcapiturvacanamAkarNya tatra gantuM pracakrame / vijJAtuM nAmamAhAtmyaM kailAsabhavanaM prati // yatra vizvezvaro devo nityaM tiSThati bhUtidaH / gato'sau nAradastatra devaM taM surapUjitam // 46 kailAsazikharAsInaM devadevaM jagadgurum / paJcavaktraM dazabhuja trinetraM zUlapANinam // kapAlinaM sakhadavAjhaM tIkSNazUlAsidhAriNam / pinAkadhAriNaM bhImaM varadaM vRSavAhanam // 48 bhasmAGgaM vyAlazobhADhyaM zazAGkakRtazekharam / nIlajImatasaMkAzaM sUryakoTisamaprabham // 49 krIDantaM tatra devezaM [*gaNezca parivAritam / taM dadarza surazreSThaM nArada RSisattamaH // 50 . namazcakre tadA tatra sArAGga daNDavatpunaH / taM dRSTvA tu mahAdevo vismyotphulllocnH|| 5. vaiSNavAnAM paraH zreSThaH prAha vADavasattamam / kasmAttvaM ca samAyAto vada devarSisattama // 52 nArada uvAcaekasminneva kAle tu gato'haM brahmaNo'ntikam / zrutaM tatra mayA viSNormAhAtmyaM pApanAzanam51 brahmaNA kathitaM tatra mamAgre devasattama / nAmno'sya yAvatI zaktiH sA zrutA brahmaNo mukhAt 1. tatra pRSThaM mayA pUrva viSNornAmasahasrakam / tadA'haM brahmaNA cokto nAhaM jAnAmi nArada / / jAnAtyayaM mahArudastatsarva kathayiSyati / mahAzcarya tu saMprApya hyAgatastava saMnidhoM // 5 asminkaliyuge ghore'lpAyuSazcaiva mAnavAH / vidharmeSa ratA nityaM nAmaniSThA na vai punH|| pAkhaNDinastathA viprA dharmeSu viratAH sadA / saMdhyAhInA vratabhraSTA duSTA malinarUpiNaH / / yathA viprAstathA kSatrA vezyAva punaH punH| evaM zadrAstathA'nye ca na vai bhAgavatA narA. * dhanucihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / / 58 vatA narAH 59 / 1. mahasrAkSo / 2 ka. kha. ca. ja. jha. pra. parAtparaH / 3 ka. kha. ca. ja. jha. a. da62 / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dvisaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1395 zUdrA dvijAtivAhyAca kalau vizvezvara prabho / dharmAdharmau na jAnanti hitaM vA'hitameva vA / / 60 evaM jJAtvA hyahaM svAminnAgataH saMnidhau tava / punazca nAmamAhAtmyaM zrutaM vai brahmaNo mukhAt 61 tvaM devaH sarvadevAnAM tvaM nAtho mama sarvadA / tripurAriva vizvAtmA dhAtA tvaM ca punaH punaH 62 kathayasva prasAdena viSNornAmasahasrakam / saubhAgyajananaM puMsAM paraM bhaktikaraM sadA // brAhmaNAnAM brahmadaM ca kSatrANAM ca jayapradam / vaizyAnAM dhanadaM nityaM zUdrANAM sukhadAyakam // 64 tadahaM zrotumicchAmi tvatsakAzAnnahezvara / tvaM samartho'si bhaktAnAM sarvadA kezavaM prati / / 65 arrer prasAdena yagopyaM tacca suvrata / idaM pavitraM paramaM sarvatIrthamayaM sadA // 63 ato vai zrotumicchAmi vada vizvezvara prabho // 66 sUta uvAca - zrutvA nAradavAkyAni vismayotphullalocanaH / romAJcitastato jAtAM viSNornAmAnusaMsmaran 67 Izvara uvAca etadgopyaM paraM brahmanviSNornAmasahasrakam / etacchrutvA naroM vatsa na labhedurgatiM kacit / / kadAcicca gate kAle pArvatI mAmuvAca ha / / 68 pArvatyuvAca - 69 kailAsAdhipate mahyaM kathayasva yathA tathA / tvaM kiM japasi deveza paraizvaryasamanvitaH // sadA tvaM bhasmaliptAGgaH [*kRttivAsAH sadA katham / jaTAdharaH kathaM jAto vada vizvezvara prabho tvaM devaH sarvadevAnAM tvaM guruH sarvakarmaNAm / tvaM patirmama vizveza] vizvanAtha jagatprabho / / 71 mahAdeva uvAca - iti pRSTaM mama brahmanpArvatyA ca punaH punaH / tadA sarva mayA''khyAtaM tasyAzcAgre vizeSataH / / 72 zRNu nArada vakSyAmi yaduktaM pArvatIM prati / yena prasanno bhagavAnmuktidAtA na saMzayaH // 73 mamAyaM tu pitA sAkSAdbandhuzcaiva tu sarvadA / [ + tasyAhaM sarvadA bhakto vayaM mama patiH sadA // ] tadahaM saMpravakSyAmi zRNuSva gadato mama // 74 sUta uvAca 76 77 78 evamuktvA nAradAya kathayAmAsa vai dvijAH / umAyai yatpurA proktaM viSNornAmasahasrakam / / 75 mahezAccaiva tatprAptaM kailAse nAradena vai / kadAcidaivayogena kailAsAtsa samAgataH / / naimiSAraNyasaMjJe tu tIrthe vai paramAdbhute / tatra te RSayaH sarve dRSTvA tamRSisattamam / / pUjAM cakrurvizeSeNa nAradAya mahAtmane / AgataM nAradaM jJAtvA vismayotphullalocanAH // puSpavRSTiM pracakuste vaiSNave dvijasattame / pAdyamarghya tataH kRtvA kRtvA cA''rArtikaM tataH / / 79 nivedya phalamUlAni daNDavatpatitA bhuvi / Ucuzva kRtakRtyAH smo vaMze hyasminmahAmune // bhavato darzanaM jAtaM pavitraM pApanAzanam / tvatprasAdAcca devarSe purANAni zrutAni ca // brahmankena prakAreNa sarvapApakSayo bhavet / vinA dAnena tapasA vinA tIrthairvinA makhaiH // vinA yogavinA dhyAnairvinA cendriyanigrahaiH / vinA zAstrasamhaizca kathaM muktiravApyate // 2 80 81 82 83 nArada uvAca - kailAsazi barAsInaM devadevaM jagadgurum / praNipatya mahAdevaM paryapRcchadumA priyam // 84 * dhanuzcihnAntagataH pAThaH ka. ca ja. pha. pustakasthaH / + idamartha ka. kha. ca. ja. jha. na. pha. pustakastham / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDepAvatyuvAcabhagavaMstvaM paro devaH sarvajJaH sarvapUjitaH / tvalliGgamacitaM devairbrahmasUryAdikairapi / / 85 labhate'bhimatAM siddhiM tvAmabhyarcya varaprada / tvaM janmamRtyurahitaH svayaMbhUH sarvazaktimAn // 86 sadA dhyAyasi kiM svAmindigvAsA madanAntakaH / tapazcarasi kasmAttvaM jaTilo bhasmadhUsaraH87 kiMvA japasi deveza paraM kautRhalaM hi me / anugrAdyA 'priyA te'smi tattvaM kathaya suvrata // 88 mahAdeva uvAcanedaM kasyApi kathitaM gopanIyamidaM mama / kiMtu vakSyAmi te bhadre tvaM bhaktA supriyA'si me // 89 purA satyayuge davi vizaddhamatayo'khilAH / jaMpanti viSNumevekaM jJAtvA sarvezvarezvaram // 90 prayAnti paramAmRddhimehikAmupmikI priye / yAM na prAptAH surAH sarve RSayaH klezasaMyutAH // 91 te tAM ganiM prapadyante ye nAmakRtanizcayAH / manmukhAdapi saMzrutya devA viSNubahirmukhAH // 92 vedaiH purANaH siddhaantbhinnvibhraantcetsH| nizcayaM nAdhigacchanti kiM tatvaM kiM paraM padam // tulApurupadAnAdyairazvamedhAdibhimakhaH / vArANasIprayAgAditIrthasnAnAdibhiH priye // 94 gayAzrAddhAdibhiH pitryairvedapAThAdibhirjapaiH / tapobhiruniyabhairyamairbhUtadayAdibhiH // 95 guruzuzravaNaH satyadharmavarNAzramAnvitaiH / jJAnadhyAnAdibhiH smykvritairjnmkaattibhiH|| 96 na yAnti tatparaM zreyo viSNuM sarvezvarezvaram / sarvabhAvaH samAzritya purANapuruSottamam // 97 ananyagatayo maiyA bhogino'pi paraMtape / jJAnavairAgyarahitA brahmacaryAdivarjitAH // 98 sarvadharmojjhitA viSNonAmamAtraikalpinaH / sukhena yAM gatiM yAnti na tAM sarve'pi dhArmikAH / / smartavyaH satataM viSNurvimmartavyo na jAtucit / sarve vidhiniSedhAH syuretasyaiva hi kiMkarAH100 kiM tu brahmAdayA davA RSayazca niraMhasaH / nirbhayaM viSNunAmnA vai yathaSTaM padamAgatAH // 101 alavdhyA cA''tmanaH pUjAM samyagArAdhito hriH|myaa'smaadpi ca zreSThA vAJchitA'haMkRtAtmanA tataH sAkSA jagannAthaH prasanno bhktvtslH| aMzAMzenA''tmanevatAnpUjayAmAsa kezavaH // 103 devAnvitRndrijAnhavyakavyAH karuNAmayaH / tataH prabhRti pUjyante trailokye sacarAcare // 104 brahmAdayaH sugaH sarve prasAdAcchAGgadhanvanaH / mAM covAca yathA mattaH pUjyaH zreSTho bhaviSyasi // . tvAmArAdhya tathA zaMbho grahIpyAmi varaM sadA / dvAparAdau yuge bhUtvA kalayA mAnupAdiSu 106 svAgamaiH kalpitaistvaM ca janAnmadvimukhAnkuru / mAM ca gopaya yena syAtsRSTireSottarottarA 107 tatastaM praNipatyAhamavocaM paramezvaram / brahmahatyAsahasrasya pApaM zAmyetkathaMcana // 108 na punastadavijJAnaM kalpakoTizanairapi / tasmAnmayA kRtA spardhA pavitraH syAM kathaM hare // 109 tanme kathaya govinda prAyazcittaM yadIcchasi / tataH prasanno bhagavAnavocattattvamAtmanaH // 110 yenAhamadhikastasmAdabhavaM naganandini / tameva tapasA nityaM bhajAmi staumi cintaye // menAdvitIyamahimA jagatpUjyo'smi pArvati / / pAvatyuvAcananme kathaya deveza yathA'hamapi zaMkara / sarvezvarI nirupamA tava syAM sadRzI prabho // 112 mahAdeva uvAcamAdhu sAdhu tvayA pRSTaM viSNArbhagavataH priye| nAmnAM sahasraM vakSyAmi mukhyaM trailokyamuktidam 113 1.sa.ca.ja.ema. pdaa|2 ka.kha. ca. ja. jha. a. yjnti| camanyAH mavaSAM gatimIzvaram / jnyaa| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ??? 123 72 dvisaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / asya zrIviSNornAmasahasrastotrasya zrImahAdeva RSiH / anussttupchndH|prmaatmaa devtaa|hiiN bIjam / zrI shktiH| klIM kIlakam / caturvargadharmArthakAmamokSArthe jape viniyogH|| 114 ___ OM vAsudevAya vidmahe / mahAhaMsAya dhImahi / tanno viSNuH pracodayAt // 115 aGganyAsakaranyAsavidhipUrva yadA paThet / tatphalaM koTiguNitaM bhavatyeva na saMzayaH // 116 __ zrIvAsudevaH paraM brahmeti hRdym| mUlaprakRtiriti shirH|mhaavraah iti zikhA / sUryavaMzadhvaja iti kavacam / brahmAdikAmyalAlityajagadAzcaryazaizava iti netram / pArthArthakhaNDitAzeSa ityastram / namo nArAyaNAyeti nyAsaM sarvatra kArayet // OM namo nArAyaNAya puruSAya mahAtmane / vizuddhazuddhasattvAya mahAhaMsAya dhImahi / tanno devaH pracodayAt // klIM kRSNAya viSNave (mhe)| hrIM rAmAya dhImahi / tanno devaH pracodayAt // zaM nRsiMhAya vidmahe zrIkaNThAya dhImahi / tanno viSNuH pracodayAt / / 120 OM vAsudevAya vidmahe / devakIsutAya dhImahi / tannaH kRSNaH pracodayAt // OM hrAM hrIM hUM haiM hrauM haH klIM kRSNAya govindAya gopIjanavallabhAya namaH svAhA // 122 iti mantraM samuccArya yajetA viSNumavyayam / zrInivAsaM jagannAthaM tataH stotraM ptthetsudhiiH|| OM vAsudevaH paraM brahma paramAtmA praatprH|| paraM dhAma paraM jyotiH paraM tattvaM paraM padam / paraH zivaH paro dhyeyaH paraM jJAnaM parA gatiH 124 paramArthaH parazreSThaH parAnandaH parodayaH / paro'vyaktAtparaM vyoma paramardiH preshvrH|| 125 nirAmayo nirvikAro nirvikalpo nirAzrayaH / niraJjano nirAlambo nirlepo nirvgrhH||126 nirguNo niSkalo'nanto'bhayo'cintyo'calo'zcitaH / atIndriyo'mito'pAro nityo'nIho'vyayo'kSayaH // 127 sarvajJaH sarvagaH sarvaH sarvadaH sarvabhAvanaH / sarvazAstA sarvasAkSI pUjyaH sarvasya sarvadRk // 128 sarvazaktiH sarvasAraH sarvAtmA sarvatomukhaH / sarvavAsaH sarvarUpaH sarvAdiH sarvaduHkhahA // 129 sarvArthaH sarvatobhadraH sarvakAraNakAraNam / sarvAtizayitaH sarvAdhyakSaH srveshvreshvrH|| 130 SaDviMzako mahAviSNurmahAguhyo mahAvibhuH / nityodito nityayukto nityAnandaH sanAtanaH 131 mAyApatiryogapatiH kaivalyapatirAtmabhUH / janmamRtyujarAtItaH kAlAtIto bhavAtigaH // 132 pUrNaH satyaH zuddhabuddhasvarUpo nityacinmayaH / yogapriyo yogagamyo bhavabandhaikamocakaH // 133 purANapuruSaH pratyakcaitanyaH puruSottamaH / vedAntavedyo du yastApatrayavivarjitaH // 134 brahmavidyAzrayo'naghaH [*svaprakAzaH svyNprbhuH| sarvopAya udAsInaH praNavaH100 sarvataH smH|| sarvAnavadyo duSpApyasturIyastamasaH paraH] / kUTasthaH sarvasaMzliSTo vAGmanogocarAtigaH // 136 saMkarSaNaH sarvaharaH kAlaH sarvabhayaMkaraH / anullaghyazcitragatirmahArudro duraasdH|| mUlaprakRtirAnandaH pradyumno vizvamohanaH / mahAmAyo vizvabIjaM parazaktiH sukhaikaH // 138 sarvakAmyo'nantalIlaH sarvabhUtavazaMkaraH / aniruddhaH sarvajIvo hRSIkezo mnHptiH|| 139 * dhanuzcinAntargataH pAThaH ka. sa. ca. ja. jha. a. da. pha. pustakasthaH / / 1 jha. ma. 'ya svA / 2 kha. ja. pha. 'narghaH sva / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 1398 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDenirupAdhipriyo haMso'kSaraH sarvaniyojakaH / brahmaprANezvaraH sarvabhUtabhRddehanAyakaH // 140 kSetrajJaH prakRtisvAmI puruSo vizvasUtradhRk / antaryAmI vidhAmA'ntaHsAkSI nirguNa IzvaraH 141 yogigamyaH padmanAbhaH zeSazAyI zriyaH ptiH| zrIzivopAsyapAdAjo nityazrIH zrIniketanaH nityavakSasthalasthazrIH zrInidhiH zrIdharo hariH / vazyazrInizcalazrIdo viSNuH kSIrAbdhimandiraH kaustubhodbhAsitorasko mAdhavo jagadArtihA / zrIvatsavakSA niHsImakalyANaguNabhAjanam / / 144 pItAmbaro jagannAtho jagatrAtA jagatpitA / jagadvandhurjagatsraSTA jagaddhAtA jaganidhiH // 145 jagadekasphuradvIryo nAhaMvAdI jaganmayaH / sarvAzcaryamayaH sarvasiddhArthaH srvrnyjitH|| 146 sarvAmoghodyamo brahmarudrAdyutkRSTacetanaH / zaMbhoH pitAmaho brahmapitA shkraaydhiishvrH|| 147 sarvadevapriyaH sarvadevamUrtiranuttamaH / sarvadevaikazaraNaM sarvadevaikadevatA // yajJabhugyajJaphalado yajJezo yajJabhAvanaH / yajJatrAtA yajJapumAnvanamAlI dvijapriyaH // 149 dvijekamAnado200 viprakuladevo'surAntakaH / sarvaduSTAntakRtsarvasajjanAnanyapAlakaH // 150 saptalokaikajaTharaH saptalokaikamaNDanaH / sRSTisthityantakRccakrI zArGgadhanvA gadAdharaH // 151 zaGkhabhRnnandakI padmapANi neruDavAhanaH / anirdezyavapuH savapUjyatrailokyapAvanaH // anantakIrtiniHsImapauruSaH sarvamaGgalaH / sUryakoTipratIkAzo ymkottiduraasdH|| 153 kaMdarpakoTilAvaNyo durgAkoTyarimardanaH / smudrkottigmbhiirstiirthkottismaayH|| 154 brahmakoTijagatsraSTA vAyukoTimahAbalaH / koTIndujagadAnandI shNbhukottimheshvrH|| 155 kuberkottilkssmiivaanyshkkottivilaasvaan| himavatkoTiniSkampaH koTibrahmANDavigrahaH // 156 koTyazvamedhapApaghno yajJakoTisamArcanaH / sudhAkoTisvAsthyahetuH kaamdhukkottikaamdH|| 157 brahmavidyAkoTirUpaH zipiviSTaH zucizravAH / vizvaMbharastIrthayAdaH punnyshrvnnkiirtnH|| 158 Adidevo jagajaitro mukundaH kAlanemihA / vaikuNTho'nantamAhAtmyo mhaayogeshvrotsvH|| 159 nityatRpto lasadbhAvo niHzaGko narakAntakaH / dInAnAthaikazaraNaM vishvkvysnaaphH|| 160 jagatkRpAkSamo nityaM kRpAluH sjnaashryH| yogezvaraH sadodIrNo vRddhikSayavijitaH // 161 adhokSajo vizvaretAH prajApatizatAdhipaH / zakrabrahmAcitapadaH zaMbhubrahmopradhAmagaH // 162 . sUryasomekSaNo vizvabhoktA sarvasya paargH| jagatseturdharmasetudharo vishvdhurNdhrH|| 163 nimamo'khilalokezo niHsaGgo'dbhutabhogavAn / vazyamAyo vazyavizvo vipvaksenaH suraattmH|| sarvazreyaHpatirdivyo'nayaMbhUSaNabhUSitaH / sarvalakSaNalakSaNyaH sarvadetyendradarpahA // 165 samastadevasarvasvaM sadaivatanAyakaH / samastadevakavacaM sarvadevaziromaNiH // 166 samastadevatAdugeH prapannAzanipaJjaraH / samastabhayahanAmA bhgvaanvissttrshrvaaH|| vibhuH sarvahitodakoM hatAriH svargatipadaH300 / sarvadaivatajIvezo brAhmaNAdiniyojakaH 168 brahmazaMbhuparArdhAyurbrahmajyeSThaH zizusvarAda / virAibhaktaparAdhInaH stutyaH stotraarthsaadhkH|| 169 parAryakartA kRtyajJaH svArthakRtyasadojjitaH / sadAnandaH sadAbhadraH sadAzAntaH sadAzivaH 170 sadApriyaH sadAtuSTaH sadApuSTaH sadArcitaH / sadApUtaH pAvanAgryo vedagudyo vRSAkapiH // 171 sahasranAmA triyugazcaturmurtizcaturbhujaH / bhUtabhavyabhavanAtho mhaapurusspuurvjH|| 172 1 jha. ma. "yaH / mayako / 2 jha. karko devArisva / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ l 72 dvisaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1399 175 176 177 178 179 180 186 187 nArAyaNo maJjukezaH sarvayogaviniHsRtaH / vedasAro yajJasAraH sAmasArastaponidhiH // 173 sAMdhya zreSThaH purANarSiniSThA zAntiH parAyaNam / zivatrizUlavidhvaMsI zrIkaNThaikavarapradaH // 174 naraH kRSNo harirdharmanandano dharmajIvanaH / AdikartA sarvasatyaH sarvastrIratnadarpahA // trikAlajitakaMdarpa urvazIsRjyunIzvaraH / AdyaH kavirhayagrIvaH sarvavAgIzvarezvaraH // sarvadevamayo brahmagururvAgIzvarIpatiH / anantavidyAprabhavo mUlAvidyAvinAzakaH // sArvazyado namajjADyanAzako madhusUdanaH / anekamantrakoTIzaH zabdabrahmaikapAragaH AdividvAndakartA vedAtmA zrutisAgaraH / brahmArthavedAharaNaH sarvavijJAnajanmabhUH / / vidyArAjo jJAnamUrtirjJAna sindhurakhaNDadhIH / matsyadevo mahAzRGgo jagadvIjavahitradhRk // lIlAvyAptAkhilAmbhodhirRgvedAdipravartakaH / Adikurmo'khilAdhArastRNIkRtajagadbharaH / / 181 amarIkRtadevaughaH pIyUSotpattikAraNam / AtmAdhAro dharAdhAro yajJAGgo dharaNIdharaH // 182 hiraNyAkSaharaH pRthvIpatiH zrAddhAdikalpakaH / samasta pitRbhItighnaH samastapitRjIvanam // 183 havyakavyaikabhuggha400vyakavyaikaphaladAyakaH / romAntarlInajaladhiH kSobhitAzeSasAgaraH / / 184 mahAvarAho yajJaghnadhvaMsako yAjJikAzrayaH / zrInRsiMho divyAsiMhaH sarvAniSTArthaduHkhahA / / 185 ekavIro'valo yatramatraikabhaJjanaH / brahmAdiduH sahajyotiryugAntAgnyatibhISaNaH // koTivajrAdhikanakho jagadduSprekSyamUrtidhRk / mAtRcakrapramathano mahAmAtRgaNezvaraH // acintyAmoghavIryADhyaH samastAsuraghasmaraH / hiraNyakazipucchedI kAlaH saMkarSaNIpatiH || 188 kRtAntavAhanaH sadyaH samastabhayanAzanaH / sarvavighnAntakaH sarvasiddhidaH sarvapUrakaH // samastapAtakadhvaMsI siddhimantrAdhikAdvayaH / bhairavezo harArtinaH kAlakoTidurAsadaH // daityagarbhasrAvinAmA sphuTahmANDagarjitaH / smRtamAtrAkhilatrAtA'dbhutarUpo mahAhariH // brahmacaryaziraHpiNDI dikpAlo'rdhAGgabhUSaNaH / dvAdazArkazirodAmA rudrazIrSaikanUpuraH // yoginIgrastagirijAtrAtA bhairavatarjakaH / vIracakrezvaro'tyugro yamAriH kAlasaMvaraH // krodhezvaro rudracaNDa parivArAdiduSTabhuk / sarvAkSobhyo mRtyumRtyuH kAlamRtyunivartakaH // asAdhyasarvarogaghnaH [*sarvadugrahasaumyakRt / gaNezakoTidarpaghno duHsahAzeSagotrahA / / devadAnavadurdarzo jagadbhayadabhISakaH / samastadurgatitrAtA jagadbhakSakabhakSakaH / / ugrezo'mbaramArjAraH raH kAlamUSakabhakSakaH / anantAyudhadordaNDI nRsiMho vIrabhadrajit / / yoginIcakraguhyezaH zakrAripazumAMsabhuk / rudro nArAyaNo meSarUpazaMkaravAhanaH // meSarUpazivatrAtA duSTazaktisahasrabhuk / tulasIvallabho vIro vAmAcArAkhileSTadaH / / mahAzivaH zivArUDho bhairavaikakapAladhRk / jhillicakrezvaraH zakradivyamohanarUpadaH // gausaubhAgyado mAyAnidhirmAyAbhayApahaH / brahmatejomayo brahmazrImayazca trayImayaH // 201 subrahmaNyo validhvaMsI vAmano'ditiduHkhahA / upendro nRpatirviSNuH ] kazyapAnvayamaNDanaH / / 202 balisvArAjyadaH sarvadevaviprAnnado'cyutaH 500 / urukramastIrthapAdastripadastha trivikramaH / / 203 vyomapAdaH svapAdAmbhaHpavitritajagatrayaH / brahmezAdyabhivandyAGghrirdutadharmA'hidhAvanaH / / 204 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja jha Ja. pha. pustakasthaH / 5. sAdhu / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1400 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeacintyAdbhutavistAro vizvavRkSo mahAbalaH / raahumuurdhaapraanggcchidbhguptniishirohrH|| 205 pApAtrastaH sadApuNyo daityAzAnityakhaNDakaH / pUritAkhiladevAzo vizvArthakAvatArakRt 206 svamAyAnityaguptAtmA bhaktacintAmaNiH sadA / varadaH kArtavIryAdirAjarAjyaprado'naghaH 207 vizvazlAghyo'mitAcAro dattAtreyo munIzvaraH / parAzaktisadAzliSTo yogAnandasadonmadaH208 samastendrAritenohRtparamAmRtapadmapaH / anasUyAgarbharatnaM bhogamokSasukhapradaH // jamadagnikulAdityo reNukAdbhutazaktidhRk / mAtRhatyAdinirlepaH skandajidviprarAjyadaH // 210 sarvakSatrAntakRdvIradarpahA kArtavIryajit / saptadvIpavatIdAtA zivArcakayazaHpradaH // 211 bhImaH parazurAmazca zivAcAryaikavizvabhUH / zivAkhilajJAnakozo bhISmAcAryo'gnidevataH // 212 droNAcAryagururvizvajaitradhanvA kRtAntajit / advitIyatapomUrtibrahmacaryaikadakSiNaH // 213 manuzreSThaH satAM seturmahIyAnvRSabho virAT / AdirAjaH kSitipitA sarvaratnaikadohakRt // 214 pRthurjanmAyekadakSo gii:shriikiirtisvyNvRtH| jagavRttipradazcakravartizreSTho'dvayAstradhRk // 215 sanakAdimuniprApyabhagavadbhaktivardhanaH / varNAzramAdidharmANAM kartA vaktA pravartakaH // 216 sUryavaMzadhvajo rAmo rAghavaH sadguNArNavaH / kAkutstho vIrarAjAryoM raajdhrmdhurNdhrH|| 217 nityasvasthAzrayaH sarvabhadragrAhI zubhaikadRk / nararatnaM ratnagarbho dharmAdhyakSo mahAnidhiH // 218 sarvazreSThAzrayaH sarvazastrAstragrAmavIryavAn / jagadIzo dAzarathiH sarvaratnAzrayo nRpaH // 219 samastadharmasUH sarvadharmadraSTA'khilArtihA / atIndro jJAnavijJAnapAradraSTA kSamAmbudhiH // 220 sarvaprakRSTaH ziSTeSTo600 harSazokAyanAkulaH / pitrAjJAtyaktasAmrAjyaH sapatnodayanirbhayaH 221 guhAdezArpitezvaryaH zivaspardhAjaTAdharaH / citrakUTAptaratnAdrirjagadIzo vnecrH|| 222 yatheSTAmoghasarvAstro devendratanayAkSihA / brahmendrAtinataiSIko mArIcano virAdhahA // brahmazApahatAzeSadaNDakAraNyapAvanaH / caturdazasahasrograrakSonnaikazaraikadhRk // 224 kharArisiizarohantA dUSaNano janArdanaH / jaTAyuSo'gnigatido'gastyasarvaskhapAtrarAT // 225 lIlAdhanupkoTyapAstadundubhyasthimahAcalaH / saptatAlavyadhAkRSTadhvastapAtAladAnavaH / / sugrIvarAjyado'hInamanasaivAbhayapradaH / hanumadrudramukhyezaH samastakapidehabhRt / / 227 sanAgadaityavANakavyAkulIkRtasAgaraH / smlecchkottibaannaikshussknirdgdhsaagrH|| 228 samudrAdbhutapUrvakavaddhaseturyazonidhiH / asAdhyasAdhako laGkAsamUlotsAdadakSiNaH // 229 varadRptanagacchalyapaulastyakulakRntanaH / rAvaNinaH prahastacchitkumbhakarNabhidugrahA // 230 rAvaNaikazira chettA niHzaGkendrakarAjyadaH / svargAsvargatvavicchedI devendraaraatinihrH|| 231 rakSAdevatvahRddharmAdharmatvannaH purussttutH| natimAtradazAsyAridattarAjyavibhISaNaH // 232 sudhASTimRtAzeSasvasainyojjIvanakakRt / devabrAhmaNanAmaikadhAtA srvaamraarcitH|| brahmasUryendrarudrAdivandhyAyitazatApriyaH / ayodhyAkhilarAjAyyaH srvbhuutmnohrH|| svAmyatulyakRpAdaNDo hInotkRSTaikasatpriyaH / zvapakSyAdinyAyadarzI hInArthAdhikasAdhakaH // 235 vadhavyAjAnucitakRttArako'khilatulyakRt / pArvatya(pAvitryA)dhikyamuktAtmA priyAtyaktaH smarArijin / 1 jha. na. svayonini' / 2 jha. zivo'khi' / 3 jha. zo bhasmAcA 4 ka. kha. na ja. sa. a. jagadayo / 5 pha. tama' / 6 jha. kAmotkarSaNadakSi / ba. shaamlotkrssmdkssi| MrmM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dvisaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1401 sAkSAtkuzalavacchadmadrAvito hyaparAjitaH / kozalendro vIrabAhuH styaarthtyktsodrH|| 237 zarasaMdhAnanibhRtadharaNImaNDalo jayaH / brahmAdikAmasAMnidhyasanAthIkRtadaivataH // 238 brahmalokAptacANDAlAbazeSaprANisArthakaH / svarnItagardabhazvAdizcirAyodhyAvanaikakRt // 239 rAmo ditIyaumitrilakSmaNaH prahatendrajit / viSNubhaktaH sarAmAdhipAdukArAjyanitiH 240 bharato'sahyagandharvakoTino lavaNAntakaH / zatrughno vaidyarADAyurvedagarbhISadhIpatiH // 241 nityAmRtakaro dhanvantariya'jJo jgddhrH| sUryArighnaH surAjIvo dakSiNezo dvijmiyH|| 242 chinamUrdhApadezA(nmuktA)kaH shessaanggsthaapitaamrH| vizvAzeSaka(kR)drAstra(hu)zirazchedA(tAs). ksstaakRtiH|| 243 vAjapeyAdinAmA'bhidadharSapagayaNaH700 / zvetadvIpapatiH sAMkhyapraNetA sarvasiddhirAT // 244 vishvprkaashitjnyaanyogmohtmisrhaa| [+devahU yAmajaH siddhaH kapilaH kardamAtmajaH // ] 245 yogasvAmI dhyAnabhaGgasagarAtmajabhasmakRt / dharmo vRSendraH surabhIpatiH zuddhAtmabhAvitaH // 246 zaMbhustripuradAhaikasthairyavizvarathodvahaH / bhaktazaMbhujito daityAmRtavApIsamastapaH // 247 mhaaprlyvishvaikdvitii(nil)yo'khilnaagraad| zeSadevaH sahasrAkSaH shsraasyshirobhujH||248 phaNAmaNikaNAkArayojitAcchAmbudakSitiH / kAlAgnirudrajanako muzalAstro halAyudhaH // 249 nIlAmbaro vAruNIzo manovAkAyadoSahA / asaMtoSadRSTimAtrapAtitekadazAnanaH // 250 bilasaMyamano ghoro rauhiNeyaH pralambahA / muSTikamno dvividahA kAlindIkarSaNo balaH // 251 revatIramaNaH pUrvabhaktikhedAcyutAgrajaH / devakIvasudevAhakazyapAditinandanaH // 252 vArSNeyaH sAtvatAM zreSThaH zauriryadukulezvaraH / narAkRtiH paraM brahma savyasAcivaramadaH // 253 brahmAdikAmyalAlityajagadAzcaryazezavaH / pRtanAnnaH shkttbhidymlaarjunbhnyjkH|| 254 vAtAsurAriH kezino dhenukaarigviishvrH| dAmodaro gopadevo yazodAnandadAyakaH // 255 kAlIyamardanaH srvgopgopiijnpriyH| lIlAgovardhanadharo govindo gokulotsvH|| 256 ariSTamathanaH kaamonmttgopiivimuktidH| sadyaHkuvalayApIDaghAtI cANUramardanaH // 257 kasArirugrasenAdirAjyavyApAritAmaraH / sudharmAGkitabhUloko jraasNdhblaantkH|| 258 tyaktabhanajarAsaMdho bhImasenayazaHpradaH / sAMdIpanimRtApatyadAtA kAlAntakAdijit // 259 samastanArakatrAtA sarvabhUpatikoTijita / rukmiNIramaNo rukmizAsano narakAntakaH // 260 samastasundarIkAnto murArirgaruDadhvajaH / ekaakijitrudraarkmrudaaykhileshvrH|| devendradarpahA klpdrumaalNkRtbhtlH| bANabAhusahasracchinnandyAdigaNakoTijit // 262 lAlAjitamahAdevo mahAdevekapUjitaH / indrArthArjunanirbhaGgajayadaH pANDavaikadhRk // 263 kAzirAjazirazchettA rudrazaktyaikamardanaH / vizvezvaraprasAdADhyaH kAzirAjasutArdanaH // 264 zubhupatijJAvidhvaMsI kaashiinirdgdhnaaykH800| kAzIzagaNakoTino lokazikSAdvijArcakaH265 zivatIvratapovazyaH puraashivvrprdH| zaMkaraikapratiSThAksvAMzazaMkarapUjakaH // 266 zivakanyAvatapatiH kRSNA(pNa)rUpazivArihA / mahAlakSmIvapugauMrItrAtA vaidalatrahA // 267 + idamadhu ka. sa. ca. ja. a. pustakastham / 1ka. ja. lodayaH / 2ja, kssjaakR'| jha. 'vAdiddA / ma. vAdihA / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1402 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDesvadhAmamucukundaikaniSkAlayavaneSTakRt / yamunApatirAnItaparilInadvijAtmajaH // 268 zrIdAmaraGkabhaktArthabhUmyAnItaindravaibhavaH / durvRttazizupAlaikamuktido dvaarkeshvrH|| 269 AcANDAlAdikapApyadvArakAnidhikoTikRt / aroddhavamukhyaikabhaktaH svcchndmuktidH||270 savAlastrIjalakrIDAmRtavApIkRtArNavaH / brahmAstradagdhagarbhasthaparIkSijIvanakakRt // 271 parilInadvijasutAnetA'rjunamadApahaH / gUDhamudrAkRtigrastabhIpmAdyakhilakauravaH // 272 yathA(pArthA)rthakhaNDitAzeSadivyAstrapArthamohahRt / garbhazApacchaladhvastayAdavobhirApahaH // 273 jarAvyAdhArigatidaH smRtamAtrAkhileSTadaH / kAmadevo ratipatirmanmathaH shmbraantkH|| 274 anaGgo jitagaurIzo ratikAntaH sadepsitaH / puSpeSurvizvavijayI smaraH kAmezvarIpriyaH // 275 uSApatirvizvaketurvizvatRpto'dhipUruSaH / caturAtmA caturgrahazcaturyugavidhAyakaH // 276 caturvedaikavizvAtmA sarvotkRSTAMzakoTimaH / AzramAtmA purANApAsaH zAkhAsahasrakRt 277 mahAbhAratanirmAtA kavIndro baadraaynnH| kRSNadvaipAyanaH sarvapuruSArthakabodhakaH // 278 vedAntakartA brahmaikavyaJjakaH puruvaMzakRt / buddho dhyAnajitAzeSadevadevIjagatpriyaH // 279 nirAyudho jagajaitraH zrIdhano duSTamohanaH / daityavedavahiSkartA vedArthazrutigopakaH // 280 zauddhodanidRSTadiSTaH sukhadaH sdssptiH| yathAyogyAkhilakRpaH sarvazUnyo'khileSTadaH // 281 ctusskottipRthktttvprjnyaapaarmiteshvrH| pAkhaNDavedamArgezaH paakhnnddshrutigopkH|| 282 kalkI viSNuyazaHputraH kalikAlavilopakaH / samastamlecchaduSTanaH sarvaziSTadvijAtikRt // 283 satyapravartako devadvijadIrghakSudhApahaH / azvavArAAdarevantaH pRthvIdurgatinAzanaH // 284 sadyaHkSmAnantalakSmIkRnnaSTaniHzepadharmavit / anantasvarNayAgaikahemapUrNAkhiladvijaH // 285 asAdhyaikajagacchAstA vizvavandho jayadhvajaH / AtmatattvAdhipaH kartRzreSTho vidhirumApatiH 286 bhartR zreSTha:900 prajezAgryo mriicirjnkaagrnniiH| kazyapo devarADindraH prahlAdo daityarATzazI / nakSatrezo ravistejaHzreSThaH zukraH kviishvrH| maharSirAbhRgarviSNurAdityezo balisvarAT // 288 pAyuvatiH zucizreSThaH zaMkaro rudrarAdguruH / vidvattamazcitraratho gndhrvaagyo'kssrottmH|| 289 vargAdiragryastrI gaurI zaktyagyA zrIzca naardH| devarSirATapANDavAyo'rjuno vAdaH prvaadraad|| pAvanaH pAvanezAno varuNo yAdasAMpatiH / gaGgA tIrthottamo dyUtaM chalakA'yaM varaupadham // 291 annaM sudarzano'srAyyaM vanaM praharaNottamam / uccaizravA vAjirAja airAvata ibheshvrH|| 292 arundhatyekapatnIzo hyazvattho'zeSavRkSarAda / adhyAtmavidyA vidyAyaH praNavazchandasAM varaH293 merugiripatirmArgo mAsAyyaH kAlasattamaH / dinAdyAtmA pUrvasiddhaH kapilaH sAma vedarAda 294 tAyaH khagendra Rtvagryo vasantaH kalpapAdapaH / dAtRzreSThaH kAmadhenurArtinAgryaH suhRttamaH 295 cintAmaNiguruzreSTho mAnA hitatamaH pitA / siMho mRgendro nAgendro vAsukinUvaro nRpaH // 296 varNezo brAhmaNazcetaH karaNAyyaM 1000namo namaH / ityetadvAsudevasya viSNornAmasahasrakam 297 sarvAparAdhazamanaM paraM bhAktivivardhanam / akSayaM brahmalokAdisarvasvagaikasAdhanam // 298 viSNulokaikasopAnaM sarvaduHkhavinAzanam / samastasukhadaM sadyaH paraM nirvANadAyakam // 299 1 jha. 'zvadIpto / ma. zvapnoM / 2 jha. shriidhge| 3 pha. timAgaraH / zauM / 4 jha. a. vntp| 5 pha. madhRk ! / 6 ma.na, zreTo bje| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dvisaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1403 kAmakrodhAdiniHzeSamanomalavizodhanam / zAntidaM pAvanaM nRNAM mahApAtakinAmapi // 300 sarveSAM prANinAmAzu sarvAbhISTaphalapradam / samastavighnazamanaM sarvAriSTavinAzanam // 301 ghoraduHkhaprazamanaM tIvadAridyanAzanam / RgatrayApahaM guhyaM dhanadhAnyayazaskaram / / 302 sarvezvaryapadaM sarvasiddhidaM sarvadharmadam / tIrthayajJatapodAnavratakoTiphalapradam // jagajADyaprazamanaM sarvavidyApavartakam / rAjyadaM bhraSTarAjyAnAM rogiNAM sarvarogahat // 304 vanthyAnAM sutadaM cA''zu kSINAnAM jIvitapradam / bhUtamrahaviSadhvaMsi grahapIDAvinAzanam // 305 mAGgalyaM puNyamAyuSyaM zravaNAtpaThanAjapAt / sakRdasyAkhilA vedAH sAGgA mantrAzca koTizaH306 purANazAstrasmRtayaH zrutAH syuH paThitAstathA / japtvA'syaikAkSaraM zlokaM pAdaM vA paThati priye / / nityaM sidhyati sarveSTamacirAkimutAkhilam / nAnena sadRzaM sadyaHpratyayaM sarvakarmasu // 304 idaM bhadre tvayA gopyaM pAThyaM svArthaikasiddhaye / nAvaiSNavAya dAtavyaM vikalpApahatAtmane // 309 bhaktizraddhAvihInAya viSNusAmAnyadarzine / deyaM putrAya ziSyAya suhRde hitakAmyayA // 310 matprasAdAdato nedaM grahISyantyalpamedhasaH / kalau sadyaHphalaM kalpagrAmaM neSyati nAradaH // 311 lokAnAM bhAgyahInAnAM yena duHkhaM vinazyati / dvitreSu vaiSNaveSvetadAryAvarte bhaviSyati // 312 nAsti viSNoH paraM dhAma nAsti viSNoH paraM tapaH / nAsti viSNoH paro dharSaM nAsti mantrI hyvaissnnvH|| [*nAsti viSNoH paraM satyaM nAsti viSNoH paro japaH / nAsti viSNoH paraM dhyAnaM nAsti viSNoH parA gatiH // kiM tasya bahubhirmaH zAstraiH kiM bahuvistaraiH / vAjapeyasahasrairvA bhaktiryasya janArdane // 315 sarvatIrthamayo viSNuH sarvazAstramayaH prabhuH / sarvakratumayo viSNuH satyaM satyaM vadAmyaham // AbrahmasArasarvasvaM sarvametanmayoditam // pArvatyuvAcadhanyA'smyanugRhItA'smi kRtArthA'smi jagatpate / yanmayedaM zrutaM stotraM tvadrahasyaM sudurlabham 317 aho bata mahatkaSTa samastasukhade harau / vidyamAne'pi deveza mahAH klizyanti saMmatau // 318 yamudizya sadA nAtho mahezo'pi digmbrH| jaTilo bhasmaliptAGgo tapasvI vIkSyate janaiH 319 tato'dhiko'sti ko devo lkssmiikaantaanmdhudvissH| yattattvaM cintyate nityaM tvayA yogezvaraNa hi|| tataH paraM kimadhikaM padaM zrIpuruSottamAt / tamavijJAya ke mUDhA yajante jJAnamAninaH // 321 muSitA'smi tvayA nAtha ciraM ydymiishvrH| prakAzito na me yasmAttvadAdyA divyazaktayaH322 aho sarvezvaro viSNuH sarvadevottamottamaH / bhavadAdigururmuhaiH sAmAnya iva vIkSyate // 323 mahIyasAM hi mAhAtmyaM bhajamAnAnbhananti te / dviSato'pi vRthA pApAnApekSante kSamAnvitAH 324 mayA'pi bAlye svapituH prajA dRSTA bubhukssitaa| duHkhAdazaktA saMpoSTuM zriyamArAdhya vai bhRtA 325 tayA saMnihitAbhyazca prajAbhyo bhvdaadyH| vilasanti sazakrAdyAH samuhanmitravAndhavAH 326 tayA vinA ka devatvaM kaizvarya ka parigrahaH / sarve bhavanti jIvanto yAtanAsviva saMsthitAH 327 * ayaM zlokaH ka. saca. ja. jha. a. pustakasthaH / 1 ka. sa. ca. ja. jha. a. pha. bhajante / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1404 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDetAmRte naiva dharmo'rthaH kAmo mokSo'pi dUrataH / kSudhitAnAM durgatAnAM kuto yogasamAdhayaH // 328 / sa ca saMsArasAraikaH sarvalokaikanAyakaH / vazagA kamalA yasya tyaktvA tvAmapi zaMkara // 329 anauddhatyena zauryeNa rUpeNA''rjavasaMpadA / sarvAtizAyivIryeNa saMpUrNasya mhaatmnH|| 330 kastena tulyatAmeti devadevena viSNunA / yasyAMzAMzAvatAreNa vinA sarva vilIyate // 331 jagadatattathA'pyAhurdoSAyaitadvimohitAH / nAsya janma na vA mRtyu prApyaM svArthameva ca // 332 kAmAdyAsaktacittatvAtkiMtu sarvezvara prabho / tvanmayatvAtpramAdAdvA zaknomi paThituM na cet 333 viSNoH sahasranAmaitatpratyahaM vRSabhadhvaja / nAmnaikena tu yena syAttatphalaM brUhi me prbho|| 334 mahAdeva uvAcarAma rAmeti rAme'tirame rAme manorame / sahasranAma tattulyaM rAmanAma varAnane // 335 iti zrImahApurAge pAna uttarakhaNDe pArvatImahAdevasaMvAde viSNornAmasahasrakaM nAma dvisapatitamo'dhyAyaH // 72 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-35773 atha trisaptatitamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcabrAhmaNA vA kSatriyA vA vaizyA vA girikanyake / zadrA vA'tha vizeSeNa paThantyanudinaM yadi // 1 dhanadhAnyasamAyutA yAnti viSNoH paraM padam / zlokaM vA zlokamardha vA pAdaM pAdArdhameva c||2 paunAnmokSamApnoti yAvadAbhUta saMplavam / vinyAsena yutaM devi viSNornAmasahasrakam // 3 ye paThanti narazreSThAste yAnti padamavyayam / ekakAlaM dvikAlaM vA trikAlaM vA'tha yaH ptthet|| 4 ! dhanAyarvate tasya yAvadindrAzcaturdaza / putrAngotrAMstathA lakSmI saMpaI vipalAM labheta // 5 kimanyadbahunoktena bhUyo bhUyo varAnane / viSNornAmasahasraM tu paraM nirvANadAyakam // 6 [*likhitvA pustikA yena sthApitA devasadmani / pUjitA svApadAdevI putrpautraarthdaaykaa||7 pUjanaM prathamaM tasyA kRtaM yena nareNa tu / saMpUrNaH pUjito viSNurbhavetpUjA ca vArSikI // 8 vyagratvaM ca na kartavyaM paThane tu vizeSataH / yadi cetkriyate pAThe hyAyuvittaM ca nazyati // 9 yAvanti bhuvi tIrthAni jambUdvIpeSu sarvadA / tAni tIrthAni tatraiva viSNornAmasahasrakam // 10 tatraiva gaGgA yamunA ca veNI godAvarI tatra sarasvatI ca // sarvANi tIrthAni vasanti tatra yatra sthitaM nAmasahasrakaM tat // idaM pavitraM paramaM bhaktAnAM vallabhaM sadA / dhyeyaM hi dAsyabhAvena bhAktibhAvena cetasA // 12 paraM sahasranAmAkhyaM ye paThanti mniissinnH| sarvapApavinimuktAste yAnti harisaMnidhau // 13 aruNodayakAle tu ye paThanti japanti ca / AyurvalaM ca teSAM zrIvardhate ca dine dine // 14 rAtrI jAgaraNe prApte kalau bhAgavato naraH / paThanAnmuktimAmoti yAvadindrAzcaturdaza // 15 ekaikena tu nAmnA vai harau tulasikArpaNAt / pUjA sA caiva vijJeyA koTiyajJaphalAdhikA // 16 mArge vA gacchamAnAstu ye paThanti dvijaatyH| na doSA mArgajAsteSAM bhavanti kila paarvti||17 * ayaM zlokaH pha. pustakasthaH / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 paJcasaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / zRNu devi pravakSyAmi mAhAtmyaM kezavasya tu / ye zRNvanti narazreSThAste puNyAH punnyruupinnH||18 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe pArvatImahAdevasaMvAde sahasranAmamahimA nAma trisaptatitamo'dhyAyaH // 3 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-35791 bhatha catuHsaptatitamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcaOM rAmarakSAstotramatrasya vizvAmitra RSiH / zrIrAmo devatA / anussttupchndH| viSNuprItyarthe jape viniyogH|| atasIpuSpasaMkAzaM pItavAsasamacyutam / dhyAtvA vai puNDarIkAkSaM zrIrAmaM viSNumavyayam // 2 pAtu vo hRdayaM rAmaH zrIkaNThaH kaNThameva ca / nAbhiM pAtu makhatrAtA kaTiM me vizvarakSakaH // 3 karau pAtu dAzarathiH pAdau me vizvasUtradhRk / cakSuSI pAtu vai devaH sItApatiranuttamaH // 4 zikhAM me pAtu vizvAtmA ko me pAtu kAmadaH / pArzvayostu suratrAtA kaalkottiduraasdH||5 anantaH sarvadA pAtu zarIraM vizvanAyakaH / jihAM me pAtu pApaghno lokazikSApravartakaH // 6 rAghavaH pAtu me dantAnkezAnrakSatu kezavaH / sakthinI pAtu me dattavijayo nAma vizvasRk // 7 etAM rAmabalopetAM rakSAM yo vai pumAnpaThet / sa cirAyuH sukhI vidvAllabhate divyasaMpadam // 8 rakSAM karoti bhUtebhyaH sadA rakSatu vaiSNavI / rAmeti rAmabhadreti rAmacandreti yaH paThet // 9 vimukto hi naraH pApAnmuktiM prApnoti zAzvatIm / vasiSThena idaM proktaM gurave vissnnuruupinne||10 tato me brahmaNA proktaM mayoktaM nAradaM prati / nAradena tu bhuuloke prApitaM svajanaiH saha // 11 suptA vA'tha gRhe vA'pi mArge gacchanta eva vA / ye paThanti narazreSThAste narAH puNyabhAginaH 12 ___iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe pArvatImahAdevasaMvAde rAmarakSAstotraM nAma catuHsaptatitamo'dhyAyaH // 74 // ___ AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-35803 atha paJcasaptatitamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAca zRNu devi pravakSyAmi dharmamAhAtmyamuttamam / yacchratvA na punarjanma jAyate bhuvi kardicit // 1 dhamodarthaM ca kAmaM ca mokSaM ca tritayaM labhet / tasmAddharma samIheta vidvAnsa bahudhA smRtaH // 2 tapasA caiva dAnena vratena niyamena ca / tapasA prApyate svargaH sAtvikena tathaiva ca // 3 ihA''yAto labhedrAjyaM krodhalobhavivarjitaH / janmAntareNa muktiH syAtpadaM vindati vaiSNavam 4 tapasA rAjaseneha rAjasazcaiva jAyate / taptvA tAmasabhAvena kruurkrmaa'tinitthurH|| 1 Da trasya / 2 a. sya mahAvi / 3 Ga. degsamunipriyam / 4 ka. kha. ca. ja. jha. Ja. shvruupdhR| 5 ma. 'ti pA smaret / 6 ca. ca labhate pumAn / ta / 7 ka. kha. ca. ja jha. a. 'dvAnyaH sa budhaH smR / 8 i. ma. rmA hi ni / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 1406 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDetapastadrakSasAM coktaM bhuktidaM tAmasAtmanAm / yattaptaM sAttvikaM caiva tattapo bhavati [*dhruvam // 6 rajastamobhyAM niyataM tapasyatAM parNAzinAM vAyubhujAM sunirjane / tapasvinAM caiva dhanAdi vAJchatAM vane'pi doSAH prabhavanti] rAgiNAm // 7 gRhe'pi paJcendriyanigrahastapastvakutsite karmaNi yaH pravartate / nivRttarAgasya tapovanaM gRhaM gRhAzramo'to gaditaH svadharmaH // sudustaraH sa tvajitendriyANAM saMhanyate zreSThatamaH shubhaashrmH| gRhasthadharmaH pravaro manISiNAM brahmAdibhizcAbhihito nagAtmaje // taptvA tapaH sanvipine kSudhA" gRhaM samAyAti sdaa'nndaatuH| bhaktyA~ sa cAnnaM pradadAti tasmai tapovibhAgaM bhajate hi tasya // gRhAzramaM jyeSThamihA''zramANAM samyaksadA pAlayate mnussyH| ihaiva bhuJjansa manuSyabhogAnsvarga prayAtIti na saMzayo'tra // sadA gRhaM pAlayatAM narANAM pApaM samAyAti kathaM hi devi // gRhAzramaH puNyatamaH sarvadA tIrthavagRham / asmingRhAzrame puNye dAnaM deyaM vizeSataH // 12 devAnAM pUjanaM yatra atithInAM tu bhojanam / pathikAnAM ca zaraNamato dhanyatamo mtH|| 13 tagRhaM tu samAzritya ye'rcayanti dvijnmnH| AyurlakSmIH sutAsteSAM na hIyante kadAcana // 14 zRNu sundari vakSyAmi mahApApavizodhanam / sarvasaMpatkaraM dAnamihAmutraphalapradam // 15 zubhe kAle samAyAte samabhyaryendudaivatam / nityaM naimittikaM kRtvA dadyAdAnaM svshktitH|| 16 gRhItvA paradravyaM ca dvijadevebhya eva hi / dadyAtsa nirayaM dRSTvA pazcAdyAti parAM gatim // 17 ! zatAnIko yathA daanaatsvputraishcaavtaaritH| dattvA'nye ca dvijebhyazca saMgatA dharmato divam // 18 dharmasthAneSu yadattaM teSAM dharmamudAhRtam / zRNu devi pravakSyAmi vittadAnaM samAsataH // 19 dehazuddhikaraM dAnaM na bhUtaM na bhaviSyati / pApahantA yena pumAJjAyate nAtra saMzayaH // 20 bhogAnbhuktvA tatazcAyaM yAti viSNuM sanAtanam / purA vai brahmaNA coktaM bhArgavAya mahAtmane21 , pApayuktAya rAmAya tulAvRSabhameva ca / pApakarmaratazcaiva vadhavandhakriyo nRpH|| 22 abhakSyabhakSaNarato bhrUNahA gurutalpagaH / ete'pyanRtavAdI ca prasUyante viyoniSu // 23 ayAjyayAjanaM kRtvA yAcayitvA tu ninditAt / sadA kopasamAyuktaH sAdhUnAM pIDane rataH24 vizvAsopahatazcaiva azucirdharmanindakaH / pApairobhiH samAyukto jJAtvA''tmAnaM gatAyupam // 25 iti jJAtvA tu bho devi dAnaM deyaM vizeSataH / bahavo dharmakAro vaiSNavA bhuvi vizrutAH // 26 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa pArvatImahAdevasaMvAde dAnadharmakathanaM nAma paJcasaptatitamo'dhyAyaH / / 75 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-35829 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. sa. ca. ja. jha. a. i. pha. pustakasthaH / 1. 'taM punaH kiM tamasAvRtam / y'| 2 ja. shubhaashubhH| 3 hu. ktyA yto'nN| 4 jha. pUjanam / 5 ku. ye dadanti / 6 ca.rvatra sukhadaM daa| ka.sa. ja. jha. bhyarcetsvarda' / ca. ja. "bhyarcya sa dai'| 8. viSNoH / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 SaTsaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1407 atha ssttspttitmo'dhyaayH| mahAdeva uvAcagallikAyAstu mAhAtmyaM vakSye devi vidhAnataH / yathA gaGgA tathA sA ca kathitA naganandini 1 zAlagrAmazilA yatra jAyate vahudhA tathA / mAhAtmyaM caiva tasyAzca kathitaM munisttmaiH|| 2 aNDajA udbhijA yatra svedajAzca jarAyujAH / yasyA darzanamAtreNa puNyarUpAstu pArvati // 3 uttare sA tu saMbhUtA gallikA tu mahAnadI / saMsmRtA saMsmRtA nUnaM pApaM hantyaganandini // 4 yatra nArAyaNo devo nityaM tiSThati bhUtidaH / zaGkhacakradharAstasya samIpe nivasanti ye // 5 te mRtyu samanuprApya divyruuyaashcturbhujaaH| RSayastatra tiSThanti devAzcaiva vizeSataH // 6 rudrA nAgAstathA yakSA nAtra kAryA vicAraNA / tasyAH samIpe hyeko'yaM (pa ekaM hi) sthUlo(laM) vai viSNurUpadhRk // sthale'sminvartate mUrtirbahurUpA sukhapadA / caturvizatimUrtInAM jAtayaH santi tatra vai // 8 ekA vai matsyarUpA ca [*kUrma rUpA tathaiva ca / vArAhI nArasiMhI ca vAmanI ca zubhapradA // 9 rAmAkhyA parazurAmA ca] kRSNarUyA tu muktidaa| anyA ca yA budha(ddhA) proktA sthale vai vissnnusNjnyke|| kalkinAmnI tathA puNyA kapilA yA mayoditA / anyAstu vividhAkArA dRzyante bahudhA api tiSThanti mUrtayaH sarvA nAnArUpA hyanekazaH / sA gaGgA mahatI puNyA dharmakAmArthamuktidA // 12 yasyAM bhUmau hRSIkezo niyamena samanvitaH / vartate'dyApi tatraiva mayA saha na saMzayaH // 13 bhrUNahatyAbAlahatyAgohatyAcavi(bhirvi)zeSataH / yasyAH sparzanamAtreNa mucyate sarvakilviSAt 14 brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zadrAzcaivAnyajAtayaH / sarve te vai vimucyante drshnaadgllikaambunH||15 iyaM veNIsamA puNyA pApinAM tu vizeSataH / mucyate brahmahA yatra itareSAM tu kA kathA // 16 sarvadA sarvakAle tu ahaM gacchAmi pArvati / tIrthAnAM tIrtharAjo'yaM brahmaNA bhASitaH kila // 17 tatra snAnaM ca dAnaM ca munibhiH parikalpitam / ASADhe puNyakAle tu tatra gacchAmi sundari 18 mAsaka vidhinA caiva snAnaM tatra karomyaham / tArakaM tatra vizadaM japAmi tu nirantaram // 19 ato'haM vaiSNavo jAto viSNukSetre yato gataH / viSNunA nirmitaM pUrva kSetraM tattu mahattaram // 20 vaSNavAnAM ca gatidaM pAvanaM paramaM smRtam / bhave'sminmAnuSe janma durlabhaM devi sarvadA // 21 durlabha gallikAtIrtha viSNukSetraM tu durlabham / ato hyApADhamAse tu gantavyaM dvijsttmH|| 22 tatra gatvA vizeSeNa zaGkhacakrAdidhAraNam / kartavyaM tu dvijazreSThaiH pavitraM paramaM smRtam // 23 zaGkhatAtha(cihni)tu vAme vai dakSiNe cakracihnitam / dvijAnAM muktidaM proktaM dhAritavyaM prayatnataH 24 brAhmaNezca vizeSeNa zaGkhacakrAdidhAraNam / dhRte sati mahAdevi vaiSNavAste hi maanvaaH|| 25 na gallikAsamaM tIrtha na vrataM dvAdazIsamama / na devaH kezavAnyo vai bhUyo bhUyo varAnane // 26 gAllakAyAstu mAhAtmyaM ye zRNvanti nrottmaaH|ih loke mukhaM bhuktvA viSNulokaM hi yAnti te iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe pArvatImahAdevasaMvAde gallikAtIrthamAhAtmya kathanaM nAma SaTsaptatitamo'dhyAyaH // 6 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-35855 * dhanucihAntargataH pAThaH pha pustksthH| 1 na.lAkhyA m| Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1408 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe atha sptspttitmo'dhyaayH| mahAdeva uvAcazRNu sundari vakSyAmi stotraM cAbhyudayaM tataH / yacchrutvA mucyate pApI brahmahA nAtra saMzayaH 1 dhAtA vai nAradaM prAha tadahaM tu bravImi te / mAmuvAca tato devaH svayaMbhUramitadyutiH // 2 pragRhya ruciraM bAhuM smAraye cordhvadehakam / bhagavAnArAyaNaH zrImAndevazcakrAyudho hriH|| 3 zAdhArI dRSIkezaH purANapuruSottamaH / ajitaH khaDgabhijjiSNuH kRSNazcaiva sanAtanaH // 4 ekagRGgo varAhastvaM bhUtabhavyabhavAtmakaH / akSaraM brahma satyaM tu Adau cAnte ca raaghvH|| 5 lokAnAM tvaM paro dharmo viSvaksenazcaturbhujaH / senAnIrakSaNastvaM ca vaikuNThastvaM jagatpabho // 6 prabhavazvAvyayastvaM ca upendro madhusUdanaH / pRznigarbho dhRtArcistvaM padmanAbho raNAntakRt // 7 zaraNyaM zaraNaM ca tvAmAhuH sendrA maharSayaH / RksAmazreSTho vedAtmA zatajiho mhrssyH|| 8 tvaM yajJastvaM vaSadakArastvamoMkAraH paraMtapaH / zatadhanvA vasuH pUrva vasUnAM tvaM prjaaptiH|| 9 trayANAmapi lokAnAmAdikartA svayaMprabhuH / rudrANAmaSTamo rudraH sAdhyAnAmapi paJcamaH // 10 azvinau cApi kau~ te sUryacandrau ca cakSuSI / ante cA''dau ca madhye ca dRzyase tvaM prNtp|| prabhavo nidhanaM cAsi na viduH ko bhavAniti / dRzyase sarvalokeSu goSu ca brAhmaNeSu ca // 12 dikSu sarvAsu gagane parvateSu guhAsu ca / sahasranayanaH zrImAJzatazIrSaH sahasrapAt // 13 tvaM dhArayasi bhUtAni vasudhAM ca saparvatAm / antaHpRthivyAM salile sarvasa(vartase) tvaM mhorNgH|| trIllokAdhArayaMtrAma devagandharvadAnavAn / ahaM te hRdayaM rAma jihvA devI sarasvatI // 15 devA romaNi gAtreSu nirmitAste svamAyayA / nimiSaste smRtA rAtrirunmeSo divasastathA // 16 saMskAraste bhaveddeho na tadasti vi]nA tvayA / jagatsarvaM zarIraM tatsthai(te sthairya ca vasudhAtalam agniH kopaH prasAdaste zeSaH zrImAMzca lakSmaNaH / tvayA lokAstrayaH kAntAH purANairvikramaitribhiH tvayendrazca kRto rAjA balirbaddho mahAsuraH / lokAnsaMhatya kAlastvaM nivezyA''tmani kevalam // karoSyekArNavaM ghoraM dRzyAdRzye ca nAnyathA / tvayA siMhavapuH kRtvA paramaM divyamadbhutam // 20 bhayadaH sarvabhUtAnAM hiraNyakazipurhataH / tvamazvavadano bhUtvA paataaltlmaashritH|| 21 saMhRtaM paramaM havyaM rahasyaM vai punaH punH| yatparaM zrUyate jyotiryatparaM zrUyate prH(m)|| 22 yatparaM paratazcaiva paramAtmeti kathyate / paro matraH paraM tejastvameva hi nigdyse|| 23 havyaM kavyaM pavitraM ca prAptiH svrgaapvrgyoH| sthityutpattivinAzAnta tvAmAhuHprakRteH param 24 yajJazca yajamAnazca hotA cAdhvaryureva ca / bhoktA yajJaphalAnAM ca tvaM vai vedaizca gIyase // 25 sItA lakSmIrbhavAnviSNurdevaH kRSNaH prajApatiH / vadhArtha rAvaNasya tvaM praviSTo mAnuSI tanum 26 tadidaM ca tvayA kArya kRtaM karmabhRtAM vara / nihano rAvaNo rAma mahaza devatAH kRtaaH|| 27 amoghaM deva vIrya te namo'moghaparAkrama / amoghaM darzanaM rAma namo'moghastava stavaH // 28 * dhanazcihAntargataH pAThaH ka. sa. ca. ja. jha. na. ra. pha. pustakasthaH / ng.te| tm"| 2 jha. 'yeccoy| 3 Ga. tyaM te A / jha. tyaM tu adhokSaja ca / 4 kha. a. rAghava / 5.. 'rakSaNIyastvaM / pha. rgrnniistvN| jha. pRSTigarbho / 7 a. rNg| trii| 8 a. 'yanAste de| 9 Ga. devazca / 1.pha. dRSTo divamAkramaH / / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 aSTasaptatitamo'dhyAyaH ] pamapurANam / 1409 amoghAste bhaviSyanti bhaktimanto narA bhuvi / ye ca tvAM deva saMbhaktAH purANaM puruSottamam 29 imamArSa stavaM puNyamitihAsaM purAtanam / ye narAH kIrtayiSyanti nAsti teSAM parAbhavaH // 30 kathamiha hi parAbhavaM vrajeyuH puruSavarAH puruSottame hi(masya) bhktaaH|| na hi vigatizcaturbhujapriyANAM tridaza ihAsti varapado vishissttH|| 1 stotrANAM pravaraM stotraM rAghavasya mahAtmanaH / trikAle yaH( tu) paThennityaM (unmukto) mahApAtakavAnapi // saMdhyAkAle dvijazreSThaiH zrAddhakAle vizeSataH / paThanIyaM prayatnena bhaktibhAvena cetasA // 33 idaM gopyaM hi paramaM nA''khyeyaM karhicitkacit / paThanAnmuktimAmoti zAzvatI sA bhaveddhRvam prathamaM piNDapUjAnte brAhmaNainarasattamaiH / paThitavyamidaM stotraM zrAddhamakSayyamAmuyAt // 35 idaM pavitraM paramaM janAnAM muktidAyakam / likhitvA vai gRhe yastu dhArayetmusamAdhinA // 36 AyuH zrIzca balaM tasya vRddhiM yAnti dine dine / likhitvA brAhmaNe dadyAddhImAnyo vai kadAcana vimuktAH pUrvajAstasya yAnti viSNoH paraM padam / caturNA caiva vedAnAM pAThe caiva tu yatphalam / / tatphalaM samavAmoti etatstotraM paThaJjapan / dhRtvA vai zaGkhacakrAdi brAhmaNairvedatatparaiH // 39 [*zrAddhakAle mahAdevi akSayaM tadbhaveddhRvam / kaNThe caivAkSamAlAyAH zaGkhacakrAdidhAraNam // 40 tataH zrAddhaM prakurvIta idaM stotraM paThaJjapan / ] vidhinA bhaktibhAvena pUrNa bhavati nAnyathA // 41 ato bhaktimatA puMsA paThanIyaM prayatnataH / paThanAtsarvamAmoti sa naraH sukhamedhate // 42 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe pArvatImahAdevasaMvAda AbhyudayikamauladohekaM stotraM nAma saptasaptatitamo'dhyAyaH // 4 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-35897 athASTasaptatitamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcapapracchAhaM jagannAthaM vratAnAmuttamaM vratam / putrapautraviddhyartha mukhasaubhAgyadAyakam // tavAgre saMpravakSyAmi zRNu sundari sAMpatam / idaM kathAnakaM divyamRSINAM vratamutamam // rajasvalA tu yA nArI sA hatA pAparUpiNI / kRtena ca vratenaiva mahApApaiH pramucyate // pitRRNAmakSayaM devi dharmakAmArthasAdhanam / / . zrIviSNuruvAcapUrvamAsInmahAbAho brAhmaNo vedapAragaH / sadA'dhyayanazIlastu devazarmA iti dvijaH // agnihotrakriyAyuktaH padakarmanirataH sadA / sarvavarNeSu saMpUjyaH saputrapazubAndhavaH // tasya brAhmaNamukhyasya bhanA ca gRhavAhinI / prApte bhAdrapade mAse zukRpakSe tu pazcamI / / pituH kSayAhaM kurute tapasA ca jitendriyaH / rAtrau nimantrayedvimAnsukhasaubhAgyadAyakAn // 7 prabhAte vimale prApte bhANDAnyanyAni kArayet / pAkaM sarveSu pAtreSu sa kArayani jAyayA // 8 ____ * dhanucihAntargataH pAThaH kvcinnaasti| 1 Ga. 'nAM bhkti| 2 ca. jha. a. dapArage: / / 177 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1410 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe - 12 aSTAdazarasopetaM pitRRNAM prItidAyakam / AkAraNaM tato dattvA viprANAM ca pRthakpRthak / / 9 sarve viprAstu saMprAptA madhyAhne vedapAThakAH / ardhapAdyAdi vidhivatkRtavAndvijasattamaH // 10 rejodUSitayA tatra caraNakSAlanaM kRtam * / gRhamadhyagatAH sarva Asane te nirU (ro)pitAH / / 11 pradattaM bhojanaM tena miSTAnnena vizeSataH / vidhinA ca kRtaM zrAddhaM piNDadAnamapUrakam // tAmbUlaM dakSiNAM caiva vastrANi vividhAni ca / sarva dadau dvijebhyo vai pitRdhyAnaparAyaNaH / / 13 vimA visarjitAH sarva AzIrvAdaparAyaNAH / gotriNo bAndhavAcaiva anye ye ca bubhukSitAH // 14 dattamannaM tadA tena bhojanaM vidhipUrvakam / nizAyAM tu kuTIdvAra upaviSTA yadA tadA // brahmaNyA vArisaMgRhya pAdaprakSAlanaM kRtam / tadA zunIbalIvardoM parasparamabhASatAm // 15 16 zunyuvAca 18 zRNu kAnta vaco mahyaM yAdRzaM kRtavAnvadhUH / tAdRzaM saMpravakSyAmi nAnyathA prabravImyaham || 17 kadAcidaivayogena gatA'haM putrasadmani / tatra sthitaM payaH pItaM vadhvA dRSTaM tu tatpunaH || pItaM payastu sarpeNa taddRSTaM tu mayA punaH / pazcAtpItaM mayA samyagdRSTaM vadhvA tadA punaH // tena saMparkadoSeNa kaTirbhagnA ca me tadA / tena duHkhena bhoH svAmiJjAtA'haM duHkhabhAginI // 20 bhagnA kaTiva saMjAtA hyAhAro naiva rocate // 19 21 balIvarda uvAca - zRNu tvaM zuni vakSyAmi mama duHkhasya kAraNam / asmin divase prApte brAhmaNAnAM tu bhojanam kAritaM mama putreNa mama cintA'pi no kRtA / nodakaM tu tRNaM caiva na dattaM kenacitkacit // 23 anAhAro hyahaM pApI baddho'smi pApabhAvitaH / pUrvapApavizeSeNa jAtaM zuni na saMzayaH // 24 mahAdeva uvAca tadvAkyaM tu tadA devi zrutaM putreNa dhImatA / mamAyaM tu pitA sAkSAjjAto mama gRhe pazuH / / 25 iyaM tu jananI sAkSAnmama mAtA na saMzayaH / daivayogAcchunI jAtA kiM karomi sunizcayam // 26 evaM vicAryAsa vimo naiva nidrAmavApa saH / rAtrau cintAparo bhUtvA smaranvizvezvaraM param // / 27 nAnAdharmaparo'haM ca mamaiva ca kathaM bhavet / vicArayitvA ca tato rAtrau suptastadA punaH // prabhAte vimale prAptaRSINAM purato gataH / teSAM madhye vasiSThena tasya susvAgataM kRtam // vasiSTha uvAca 28 29 brUhi tvaM brAhmaNazreSTha tavA''gamanakAraNam // mahAdeva uvAca - iti pRSTastena vibhaH praNAmamakarottadA // agrajanmovAca 32 adya me saphalaM janma adya me saphalA kriyA / aya meM pitarastRptA durlabhaM tatra darzanam // * idamardhamadhikam / zRNu tvaM ca 1 Ga. jha. a. rajamA duSitA zrAddhe prakSAlya vidhivatkRtam / gR / 2 Ga. jha. a. brAhmaNo / 3 pha. mi dhuraMdhara kI ka. kha. ca. ja. a. pha. "haM puNyabhA' 5 ka. ja. 'ro'haM ca mamaiva ca kathaM zubham / tri / jharo'yaM ca mamaiva ca kathaM zubham / tri / 6ka. kha. ja. jha. 'lemAttatra darzanAt / ya' / 30 31 P Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 78 aSTasaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / yathoktaM ca kRtaM zrAddhaM dvinAzcaivApi bhojitAH / kuTumbAnAM tu sarveSA bhojanaM kAritaM tthaa||33 bhojanAnantaraM prAptA zunI tatra uvAca ha / asmAkaM tu gRhe hyeko balIvardastu vartate // 34 taM patiM sA uvAcedaM yajjAtaM ca zRNuSva tat / gRhe sthitaM dugdhabhANDamahinA dUSitaM mayA // 35 dRSTaM me mahatI cintA tadA jAtA na sNshyH| anena payasA caiva pakkamannaM yadA bhavet // 36 tadA'tra sarve viprAzca mriyante bhojnaatttH| evaM vicArya bhoH svAmindugdhaM pItaM tadA mayA 37 tadA dRSTaM tu vadhvA ve tayA me tADanaM kRtam / carAmi tena saMbhagnA kiM karomi suduHkhitA // 38 tasyA duHkhaM tu saMsmRtya vRSaH prAha zunI prati / zRNu zuni pravakSyAmi mama duHkhasya kAraNam 39 asyAhaM tu pitA sAkSAtpUrvajanmani vai zuni / adya vai bhojitA vimA dattamannaM tu bhUrizaH // 40 na tRNaM nodakaM caiva mamAgre saMniveditam / tena duHkhena me duHkhaM jAtaM bahutaraM tadA // 41 etatkathAnakaM zrutvA rAtrau nidrAmavApa na / mama cintA tu tatraiva jAtA vai RSisattama / / 42 vedAdhyayanazIlo'haM kuzalo vedakarmaNi / anayozca mahaDDuHkhaM kiM karomIti cintayan // 43 AgatastvatsamIpe tu mama kaSTaM nivAraya / RSiruvAcaagrajanmazRNuSva tvaM pUrvajanmani yatkRtam / ayaM vai tu dvijaH zreSThaH kuNDine nagare zubhe // 45 mAse bhAdrapade caiva paJcamI yA samAgatA / tadvataM tena na jJAtaM pituH zrAddhAdikAraNAt / / 46 strIdharmeNa tu saMprAptA kSayAhe tu tadA'nagha / tayA caiva kRtaM sarva brAhmaNAnAM ca bhojanam // 47 na jJAtaM ca vrataM tena pApiSThena durAtmanA / prathame'hani cANDAlI dvitIye brhmghaatinii|| 48 tRtIye rajakI proktA caturthe'hani zudhyati / tena pApena sA jAtA zunI svagRhacAriNI / / balIvardastvayaM jAtaH karmaNA'nena suvrata / agrajanmovAcavrataM dAnaM tathA yajJAstIrtha vA mama sutrata / bahi yena vizeSeNa muktiH pitrorbhavenmama / / 50 RSiruvAcamAse bhAdrapade zakle jAyate RSipaJcamI / rajasAdikRtaM pApaM nazyate krnnaadytH|| 51 putrapautrapadAtrI ca pitRNAM muktidAyinI / nayAM kUpe taDAge vA brAhmaNasya gRhe tathA // 52 gomayaM (?) maNDalaM kuryAtkumbhaM tatraiva sthApayet / tatropari nyasetpAtramRSidhAnyena pUrayet // 53 yajJopavItasUtraM ca sahiraNyaphalaM tathA / sthApyAstatrarSayaH sapta sukhaubhaagydaaykaaH|| 54 AvAhayitvA tAnsarvAnpUjanIyA vratasthitaiH / naivedyamRSidhAnyaM ca RSidhAnyaM tu bhojanam // 55 ekamuktena kartavyamRSINAmarcanaM tadA / pUjayetparayA bhaktyA matreNa vidhipUrvakam // 56 nivopaM saghRtaM deyaM dakSiNAsaMyutaM tadA / deyaM viprAya vidhivadRSINAM prIyatAmiti // 57 kathA zrutvA vidhAnena kRtvA caiva pradakSiNAm / dhUpaM dIpaM ca naivedyamayaM dadyAtpRthakpRthak // 58 RSayaH santu me nityaM vratasaMpUrNa(ti)kAriNaH / pUjAM gRhNantu mahattAmRSibhyo'stu namo namaH 59 pulastyaH pulahazcaiva RtuH prAcetasastathA / vasiSThamAricAyA argha gRhNantu vo nmH|| 60 evaM pUjA prakartavyA dhUpadIpairmanoramaiH / pita gAM jAyate muktiH kRtasyAsya prabhAvataH // 61 1 kha. ja. jha. tathA / 2 i. 'To munirAje / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1412 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttaragvaNDepUrvakarmavipAkena rajasA doSabhAvataH / kRte hyevaM tu bho vatsa muktistasya na sNshyH|| 62 __ mahAdeva uvAcatavrataM ca kRtaM tena muktyarthaM pitRhetave / tau gatau muktimArgeNa AzIrvAdaparAyaNau // 63 RSipaJcamItrataM puNyaM viprAya parikIrtitam / ye kurvanti narazreSThAste narAH puNyabhAginaH // 64 ye kurvanti narazreSThA RSivratamanutamam / bhuktvA'tra bhogAvipulAnyAnti viSNoH sanAtanam // iti zrImahApurANe pAya uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAda RSipaJcamIvratakathanaM nAmASTasaptatitamo'dhyAyaH // 78 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-35961 athonAzItitamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAca-- athAtaH saMpravakSyAmi apAmArjanamuttamam / pulastyena yathoktaM tu dAlabhyAya mahAtmane // 1 sarveSAM rogadopANAM nAzanaM maGgalapradam / tatte'haM tu pravakSyAmi zRNu tvaM naganandini // 2 pArvatyuvAcabhagavanmANinaH sarve viSarogAdyupatrAH / duSTAhAbhibhUtAzca sarvakAle [pdbhutaaH|| abhicArakakRtyAdibahurogaizca dAruNaiH / na bhavanti surazreSTha tanme tvaM vaktumarhasi // mahAdeva uvAcavratopavAsaniyamaviSNurve topitastu yaiH / te narA naiva rogArtA jAyante naganandini // yaiH kRtaM na vrataM puNyaM na dAnaM na tapastathA / na tIrtha devapUjA ca nAnaM dattaM tu bhuurishH|| 6 te dai lokAH sadA jJeyA rogdopprpiidditaaH| ArogyaM paramAmRddhiM manasA yadyadicchati // 7 sattadAmotyasaMdigdhaM viSNoH sevAvizeSataH / nA''dhi prApnoti na vyAdhi na viSagrahabandhanam 8 kRtyAsparzabhayaM cApi topite madhusUdane / samastadoSanAzazca sarvadA ca zubhA grhaaH|| 9 devAnAmapyadhRSyo'sau topite ca janArdane / yaH sarveSu ca bhUteSu yathA'' mani tathA'pare // 10 upavAsadinAnte tu topito madhusUdanaH / toSite tatra jAyante narAH puunnmnorthaaH|| 11 arogAH sukhino bhogabhoktAro naMganandini / teSAM ca zatravo naiva na ca rogAbhicArikam 12 graharogAdikaM caiva pApakArya na jAyate / avyAhatAni kRSNasya cakrAdInyAyudhAni vai // rakSanti sakalApadbhayo yena viSNurupAsitaH // pArvatyuvAcaanArAdhitagovindA ye narA duHkhabhAjinaH / teSAM duHkhAbhibhUtAnAM yatkartavyaM dyaalubhiH||14 pazyadbhiH sarvabhUtasthaM vAsudevaM sanAtanam / samadRSTibhirapyatra tanme brUhi vizeSataH // 15 mahAdeva uvAcatadrakSyAmi murazreSThe samAhitamanAH zRNu / rogadoSAzubhaharaM vidviDApavinAzanam // 16 ka. kha. ja. jha. dAlabhya uvAca-2 ka. kha. ja. jha. munizreSTha / 3 ka. kha. ja. jha. shriipulsty| 4 ka. sa. ja. ma. mnimtm| 5 ka. kha. na. jha. munisattama / 6 ka. kha. ja. sa. dAlabhya uvAca-7ka. kha. ja. sa. zrIpulastya / 8 . sa. ja. jha. munizreSTha / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zn. . 79 UnAzItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1413 19 20 22 23 24 25 26 27 29 zikhAyAM zrIdharaM nyasya zikhAdhaH zrIkaraM tathA / hRSIkezaM tu kezeSu mUrdhni nArAyaNaM param / / 17 Urdhvazrotre nyasedviSNuM lalATe jalazAyinam / viSNuM vai bhrUyuge nyasya bhrUmadhye harimeva ca / / 18 narasiMhaM nAsikAgre karNayorarNavezayam / cakSuSoH puNDarIkAkSaM tadadho bhUdharaM nyaset // kapolayoH kalkinAthaM vAmanaM karNamUlayoH / zaGkhinaM zaGkhayornyasya govindaM vadane tathA / / mukundaM dantapaGkau tu jihvAyAM vAkpatiM tathA / rAmaM hanau tu vinyasya kaNThe vaikuNThameva ca // 21 balaghnaM bAhumUlAdhavAMsayoH kaMsaghAtinam / ajaM bhujadvaye nyasya zArGgapANi karadvaye // saMkarSaNaM karAGguSThe gopamaGgulipaGkiSu / vakSasyadhokSajaM nyasya zrIvatsaM tasya madhyataH // stanayora niruddhaM ca dAmodaramathodare / padmanAbhaM tathA nAbhau nAbhyadhazcApi kezavam // medre dharAdharaM devaM gude caiva gadAgrajam / pItAmbaradharaM kavyAmUruyugme madhudviSam // muradviSaM piNDaka yojanuyugme janArdanam / phaNIzaM gulphayornyasya kramayozca trivikramam // pAdAGguSThe zrIpatiM ca pAdAdho dharaNIdharam / romakUpeSu sarveSu viSvaksenaM nyasedbudhaH // matsyaM mAMse tu vinyasya kUrma medasi vinyaset / vArAhaM tu vasAmadhye sarvAsthiSu tathA'cyutam 28 dvijamiyaM tu majjAyAM zukre zvetapatiM tathA / sarvAGge yajJapuruSaM paramAtmAnamAtmani // evaM nyAsavidhiM kRtvA sAkSAnnArAyaNo bhavet / yAvanna vyAharetkiMcittAvadviSNumayaH sthitaH 30 gRhItvA tu samUlAgrAnkuzAjJzuddhAnsamAhitaH / mArjayetsarvagAtrANi kuzAgrairiha zAntikRt // 31 viSNubhakto vizeSeNa rogagrahaviSArtinaH(ditaH) / viSArtAnAM rogiNAM ca kuryAcchAntimimAM zubhAm japettatra tu bho devi sarvarogapraNAzanam / OM namaH zrIparamArthAya puruSAya mahAtmane / arUpabahurUpAya vyApine paramAtmane / vArAhaM nArasiMhaM ca vAmanaM ca sukhamadam // dhyAtvA kRtvA namo viSNornAmAnyaGgeSu vinyaset / niSkalmaSAya zuddhAya vyAdhipApaharAya vai 35 govindapadmanAbhAya vAsudevAya bhUbhRte / namaskRtvA pravakSyAmi yattatsidhyatu me vaca ( : ) // trivikramAya rAmAya vaikuNThAya narAya ca / vArAhAya nRsiMhAya vAmanAya mahAtmane // hayagrIvAya zubhrAya hRSIkeza harAzubham / paropatApamahitaM prayuktaM cAbhicAriNam (NA) / / garasparzamahArogaprayogaM jarayA jara / namo'stu vAsudevAya namaH kRSNAya khaGgine / namaH puSkaranetrAya kezavAya''dicakriNe / namaH kiJjalkavarNAya pItanirmalavAsase / mahAdevavapuHskandhaghRSTacakrAya cakriNe / daMSTroddhRtakSititalatrimUrtipataye namaH || mahAyajJavarAhAya zrIviSNave namo'stu te / taptahATakakezAntajvalatpAvakalocana // vajrAdhikanakhasparzadivyasiMha namo'stu te / kazyapAyAtihasvAya RgyajuHsAmalakSaNa // tubhyaM vAmanarUpAya kramate gAM namo namaH / vArAhAzeSaduHkhAni sarvapApaphalAni ca / / marda marda mahAdaMSTra marda marda ca tatphalam / narasiMha karAlAsyadantaprAnta nakhojjvala || bhaJja bhaJja ninAdena duHkhAnyasyA''rtinAzana / RgyajuHsAmabhirvAgbhiH kAmarUpadharAdidhRk 46 prazamaM sarvaduHkhAni naya tvasya janArdana / aikAhikaM vyAhikaM ca tathA tridivasaM jvaram // 47 cAturthikaM tathA'nugraM tathA vai satatajvaram / doSotthaM saMnipAtotthaM tathaivA''gantukajvaram // 48 zamaM nayatu govindo bhittvA chitvA'sya vedanam / netraduHkhaM ziroduHkhaM duHkhaM tadarasaMbhavam 49 33 34 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 1. deha / 2 ka. kha. jajha. mU / jAyate tena bho vipra sarauM / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1414 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe - 57 63 anucchrAsaM mahAzvAsaM paritApaM tu vepathum / gudaghrANAGghrirogAMzva kuSTharogaM tathA kSayam // 50 kAmalAdIMstathA rogAnpramehAdIMzca dAruNAn / ye vAtaprabhavA rogA latAvisphoTakAdayaH / / 51 sarve vilayaM yAntu vAsudevApamArjitAH / vilayaM yAnti te sarve viSNoruccAraNena vA / / 52 kSayaM gacchantu cAzeSAste cakrAbhihatA hareH / acyutAnantagovindanAmoccAraNabheSajAt // 53 nazyanti sakalA rogAH satyaM satyaM vadAmyaham / sthAvaraM jaGgamaM yacca kRtrimaM cApi yadviSam 54 dantodbhavaM nakhodbhUtamAkAzaprabhavaM ca yat / bhUtAdiprabhavaM yacca viSamatyantaduHsaham // 55 zamaM nayatu tatsarvaM kIrtito'sya janArdanaH / grahAnpretagrahAMzcaiva tathA'nyAJzAkinIgrahAn / / 56 mukhamaNDalakAnkrUrAnrevatIM vRddharevatIm / vRddhikAkhyAngrahAMzca grAMstathA mAtRgrahAnapi // bAlasya viSNozvaritaM henti bAlagrahAnapi / vRddhAnAM ye grahAH kecidbAlAnAM cApi ye grahAH 58 nRsiMhadarzanAdeva nazyante tatkSaNAdapi / daMSTrAkarAlavadano nRsiMho daityabhISaNaH // 59 taM dRSTvA te grahAH sarve dUraM yAnti vizeSataH / narasiMha mahAsiMha jvAlAmAlojjvalAnana / / 60 grahAnazeSAnsarverze nuda svAsyavilocana / ye rogA ye mahotpAtA yadviSaM ye mahAgrahAH // 61 yAni ca krUrabhUtAni grahapIDAzca dAruNAH / zastrakSateSu ye rogA jvAlAgardabhakAdayaH / / 62 visphoTakAdayo ye ca grahA gAtreSu saMsthitAH / trailokyarakSAkartastvaM duSTadAnavavAraNa | sudarzanamahAtejarichandhi cchindhi mahAjvaram / chindhi vAtaM ca lUtaM ca cchindhi ghoraM mahAviSam uddaNDAmarazUlaM ca viSajvAlAsagardabham / OM hAMhAMharUharUM pradhAreNa kuThAreNa hana dviSaH / / 65 OM namo bhagavate tubhyaM duHkhadAraNavigraha / yAni cAnyAni duSTAni prANipIDAkarANi vai / / 66 tAni sarvANi sarvAtmA paramAtmA janArdanaH / kiMcidrUpaM samAsthAya vAsudeva namo'stu te // 67 kSiptvA sudarzanaM cakraM jvAlAmAlAvibhISaNam / sarvaduSTopazamanaM kuru devavarAcyuta || 68 sudarzana mahAcakra govindasya varAyudha / tIkSNadhAra mahAvega sUryakoTisamadhute || sudarzana mahAjvAla cchindhi cchindhi mahArava / sarvaduHkhAni rakSAMsi pApAni ca vibhISaNa 70 duritaM na cAssrogyaM kuru tvaM bhoH sudarzana / prAcyAM caiva pratIcyAM ca dakSiNottaratastathA // rakSAM karotu vizvAtmA narasiMhaH svagarjitaiH / bhUmyantarikSe ca tathA pRSThataH pArzvato'grataH // 72 rakSAM karotu bhagavAnbahurUpI janArdanaH / [tathA viSNumayaM sarva sadevAsuramAnuSam ] // 73 tena satyena sakalaM duHkhamasya praNazyatu / yathA yogezvaro viSNuH sarvavedeSu gIyate // tena satyena sakalaM duHkhamasya praNazyatu / paramAtmA yathA viSNurvedAGgeSu ca gIyate // tena satyena vizvAtmA sukhadastasya kezavaH / zAntirastu zivaM cAstu praNAzaM yAtu cAsukham 76 vAsudevazarIrotyaiH kuzaiH saMmArjitaM mayA / apAmArjitagovindo naro nArAyaNastathA // 77 tathA'pi sarvaduHkhAnAM prazamo vacanAddhareH / zAntAH samastadoSAste grahAH sarve viSANi ca // bhUtAni ca prazAmyanti saMsmRte madhusUdane || 69 74 75 * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ja jha pha. pustakasthaH / 1 ka. kha. ja. 'tU / lutA / jha. 't / vAtA / 2 ca. kha. jha. intu / 3 Ga. tra svedasvAsivi' / 5 a. OM hAhAhuhupadhA / 6 jha. dviSam / 7 jha. 'taH parvate gRhe / ra / viSNuH sarvadeveSu gayite / teM / 261 ho dyutibhI' / 4 Ga. a. sa 8 Ga. na. 'naH / yathA yogezvarI 1 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 azItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1415 ete kuzA viSNuzarIrasaMbhavA janArdano'haM svayameva caagrtH|| hataM mayA duHkhamazeSamasya vai svastho bhavatveSa vaco yathA hreH||| zAntirastu zivaM cAstu praNazyatvasukhaM ca yat / yadasya duritaM kiMcitkSiptaM tallavaNAmbhasi 80 svAsthyamasya sadaivAstu hRSIkezasya kIrtanAt / yadyato'tra gataM pApaM tattu tatra pragacchatu // 81 etadrogeSu pIDAsu jantUnAM hitamicchubhiH / viSNubhaktaizca kartavyamapAmArjanakaM param // 82 anena sarvaduHkhAni vilayaM yAntyazeSataH / sarvapApavizuddhyarthe viSNozcaivApamArjanAt // 83 Ardra zuSkaM laghu sthUlaM brahmahatyAdikaM tu yat / tatsarva nazyate tUrNaM tamovadravidarzanAt // 84 nazyanti rogA doSAzca siMhAtkSudramRgA yathA / grahabhUtapizAcAdi zravaNAdeva nazyati // 85 dravyAthai lobhaparamana kartavyaM kadAcana / kRte'pAmAjene kiMcinna grAhya hitakAmyayA // 86 nirapekSaiH prakartavyamAdimadhyAntabodhakaiH / viSNubhaktaiH sadA zAntairanyathA'siddhidaM bhavet // 87 atuleyaM nRNAM siddhiriyaM rakSA parA nRNAm / bheSajaM paramaM hyetadviSNoryadapamArjanam // 88 uktaM hi brahmaNA pUrva pau(pu)lastyAya sutAya vai / etatpulastyamuninA dAlabhyAyoditaM svayam sarvabhUtahitArthAya dAlabhyena prakAzitam / trailokye tadidaM viSNoH samAptaM cApamArjanam // 90 tavAgre kathitaM devi yato bhaktA'si me sdaa| zrutvA tu sarva bhaktyA ca rogaandossaanvypohti|| iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde'pAmArjanastotrakathanaM nAmonAzItitamo'dhyAyaH // 79 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36052 athAzItitamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcaapAmArjanakaM divyaM paramAdbhutameva ca / paThitavyaM vizeSeNa putrakAmArthasiddhaye // etatstotraM paThetyAjJaH sarvakAmArthasiddhaye / ekakAlaM dvikAlaM vA ye paThanti dvijaatyH|| 2 Ayuzca zrIbalaM teSAM vRddhiM yAnti dine dine / brAhmaNo labhate vidyAM kSatriyo rAjyameva vaa||3 vaizyo dhanasamRddhiM ca zUdro bhaktiM ca vindati / anyazca labhate bhaktiM paThanAcchvaNAjapAt // 4 sAmavedaphalaM tasya jAyate naganandini / akhilaH pApasaMghAtastatkSaNAdeva nazyati // 5 iti jJAtvA tu bho devi paThitavyaM samAhitaH / putrAcaiva tathA lakSmIH saMpUrNA bhavati dhruvam // 6 likhitvA bhUrjapatre tu yo dhArayati vaiSNavaH / iha loke sukhaM bhuktvA yAti viSNoH paraM padam7 paThitvA zlokamekaM tu tulasIM yaH samarpayet / sarva tIrtha kRtaM tena tulasyAH (syA) pUjane kRte // 8 etatstotraM tu paramaM vaiSNavaM muktidAyakam / pRthivIdAnamAtreNa viSNulokaM tu gacchati // 9 japetstotraM vizeSeNa viSNulokasya vAJchayA / bAlAnAM jIvanArthAya paThitavyaM smaahitH||10 rogagrahAbhibhUtAnAM bAlAnAM zAntikArakam / bhUtagrahaviSaM caiva paThanAdeva nazyati // 11 kaNThe tulasijAM mAlAM dhRtvA vimo hi yaH paThet / sa ca vai vaiSNavo jJeyo viSNulokaM sa gacchati kaNThe mAlA dhRtA yena zaGkhacakrAdicihnitaH / vaiSNavaH procyate vipraH stotraM caitatpaThansadA // 13 1 ma. 'kSana k'| 2 Ga. ma. lokaM sa gacchati / vaa| Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1416 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeihalokaM parityajya viSNulokaM sa gacchati / mohamAyAparityakto dambhatRSNAvivarjitaH // 14 / etatstotraM paThandivyaM paraM nirvANamAmuyAt / te dhanyAH santi bhUrloke ye vimA vaiSNavAH smRtAH svAtmA vai tAritastaistu sakulo nAtra saMzayaH / te vai dhanyatamA loke nArAyaNaparAyaNAH // tairbhaktizca sadA kAryA te vai bhAgavatA narAH / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde'pAmArjanamahimakathanaM nAmAzItitamo'dhyAyaH // 8 // __ AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36068 athaikaashiititmo'dhyaayH| am"rr , zrIpArvatyuvAcaaho viSNozca mAhAtmyaM vada vizvezvara prbho| yanmAhAtmyaM punaH zrutvA na bhavo jAyate kacit / mahAdeva uvAcazRNu sundari vakSyAmi viSNormAhAtmyamuttamam / zrutvA tu labhate puNyaM hyante mokSamavAmuyAt // 2 devavrataM mahAmAjhaM dhyAnayogaparAyaNam / AzramaM sarvazAstrANAM yatendriyamakalmaSam // apradhRSyaM mahAbhAgaM devairapi savAsavaiH / satyasaMdhaM jitakrodhaM samatve pariniSThitam // nArAyaNe jagannAthe zaraNye bhaktivatsale / parAM niSThAmanuprAptaM vAGmanaHkAyakarmabhiH // 5 guNAnAmAzrayaM zAntaM bhISmaM kurupitAmaham / praNamya zirasA bhUmau papracchedaM yudhisstthirH|| 6 yudhiSThira uvAcakecidAhuH paraM dharma kecidAhuH paraM dhanam / kecidAnaM prazaMsanti samudAyaM tathA pare // 7 sAMkhyaM kecitprazaMsanti yogamanye tathA param / samyagjJAnaM paraM kecitkecidvairAgyamuttamam // 8 amiSTomAdikaM karma tathA kecitparaM viduH| AtmajJAnaM paraM kecitsamaloSTAzmakAJcanam // 9 yamAzca niyamAzcaiva kecitproktA manISibhiH / kAruNyamapare kecidahiMsAM ca tpsvinH|| 10 / zaucaM kecitparaM pAhuH keciddevArcanaM narAH / vyAmohaM cAtra icchanti vyAmugdhAH pApakarmabhiH / / yadeteSu paraM kRtyamanuSTheyaM mahAtmabhiH / vaktumarhasi dharmajJa sarvazAstrabhRtAM vara // ___mahAdeva uvAcabhUrloke yA kathA jAtA bhaiSmI yodhiSThirI satI / tAmahaM saMpravakSyAmi lokAnAM ca hitAya vai // etAnpraznAMstadA zrutvA prAha bhISmo yudhiSThiram // bhISma uvAcabhUyatAmidamatyantaM gUDhaM saMsAramocanam / zrotavyaM yattvayA samyagjJAtavyaM dharmanandana // 14 atraivodAharantImaM puNyaM caiva purAtanam / puNDarIkasya saMvAdaM maharSenAradasya ca // brAhmaNaH zrutisaMpannaH puNDarIko mahAmatiH / Azrame prathame tiSThangurUNAM vazagaH sadA // 16 jitendriyo jitakrodhaH saMdhyopAsanatatparaH / vedavedAGganipuNaH zAstreSu ca vicakSaNaH // 17 samidbhiH sAdhuhavyena sAyaMprAtarhatAnalaH / dhyAtvA jagatpatiM viSNuM samyagArAdhayanvibhum // 18 * etaTane ka. kha. ja. jha. pha. pustakeSu 'keciddAnaM prazaMsanti kecidAhuH paraM zrutam' ityardhamadhikam / 1 ka. pha. pare / 2 jha. dharma / 3 jha. 'yatAM ca idaM satyaM gU' / 4 Ga. ma. dhuya nena / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 ekAzItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / tapaHsvAdhyAyanirataH sAkSAdbrahmasuto yathA / udakendhanapuSpAdyairasakRtpUjayangurum // mAtApitrozca zuzrUSabhikSAhArI vimatsaraH / brahmavidyAmadhIyAnaH prANAyAmaparAyaNaH // 20 tasya sarvAtmabhUtasya saMsAre nispRhasya ca / mahAtmano buddhiraasiitsNsaaraarnnvtaarinnii|| 21. mAtaraM pitaraM caiva bhrAtUnatha suhajanAn / mitrANi mAtulAMzcaiva sakhisaMbandhibAndhavAn // 22 dhanadhAnyasamRddhaM ca gRhaM vaMzakramAgatam / kSetrANi sumahArhANi sarvasasyodbhavAni ca // 23 parityajya mahAsattvastRSNAM caiva mahAsukhI / vicacAra mahIM padbhayAM zAkamUlaphalAzanaH // 24. [* anityaM yauvanaM rUpamAyuSyaM dravyasaMcayaH / iti saMcintayAnastu trailokyavakratAM tathA // 25. purANoditamArgeNa sarvatIrthAni pANDava / Agamatsa yathAkAmamiti nizcitamAnasaH // 26 gaGgAM ca yamunAM caiva gomatImatha gallikAm / zatadUM ca payoSNIM ca sarayUM ca sarasvatIm // 27 prayAgaM narmadAM caiva zoNaM caiva mahAnadam / prabhAsaM vindhyatIrthAni himavatprabhavAni ca // 28 AzrameSu ca yAni syunaimiSe puSkarAdiSu / kurukSetre ca yAni syustathA govardhanAdiSu // 29 anyAni sumahAtejAstIrthAni susmaahitH| vicacAra mahAyogI yathAkAle yathAvidhi // 30 kadAcitmAptavAndhIraH zAlagrAmaM tapodhanaH / puNDarIko mahAbhAgaH pUrvakarmavazAnugaH // 31 AsevyamAno(naM) munibhistattvavidbhistapodhanaH / munInAmAspadaM ramyaM purANeSvapi vizrutam 32 bhUSitaM caiva cakrAdyaizvakrAGkitazilAtalam / ramyaM viviktavistIrNa sadAviSNuprasAdakam // 33 keciccakAGkitAstatra prANinaH puNyadarzanAH / vicaranti yathAkAmaM puNyatIrthapradarzanAt // 34 tasminkSetre mahApuNye zAlagrAme mahAmatiH / snAtvA devahade tIrthe sarasvatyAM ca suvrataH // 35 jAtismaryA cakrakuNDe cakranadyAzriteSu ca / tathA'nyAnyapi tIrthAni tasminneva cacAra saH 36 tatra kSetraprabhAvana tIrthAnAM caiva tejasA / manaH prasAdamabhajattasminneva mahAtmanaH // 37 so'pi tIrthavizuddhAtmA puNDarIkastapodhanaH / tatraiva vasatiM cakre dhyaanyogpraaynnH|| 38 tatraiva siddhimAkAGkSannArAdhya garuDadhvajam / zAstroktena vidhAnena bhaktyA paramayA punH|| 39 uvAsa ciramekAkI nidvaH sa jitendriyaH / zAkamUlaphalAhAraH saMtuSTaH samadarzanaH // 40 yamaizca niyamaizcaiva tathaivA''sanabandhanaiH / prANAyAmaizca tIrthazca pratyAhAraizca saMtataiH // 41 dhAraNAbhistathA dhyAnaiH samAdhibhiratandritaH / yogAbhyAsaM sadA samyakcakre vigtkilbissH|| vaidikaistAtrikaizcaiva tathA paurANikairapi / ArAdhayati sarvezaM tataH zuddhimavApa saH // rAgadveSavinirmuktaH svadharma iva rUpavAn / ArAdhayAmAsa devaM tadgatenAntarAtmanA // 44 tutoSa bhagavAnviSNuH puNDarIkAyatekSaNaH / jagAda bhagavAnrAjanprasannastasya dhImataH // 45 tataH kadAcittaM dezaM nAradaH paramArthavita / jagAma sa mahAtejAH sAkSAdAdityasaMnibhaH // 46 saM draSTukAmo bhagavAnpuNDarIkaM taponidhim / viSNubhaktiparItAtmA vaiSNavAnAM hite rataH // 47 sa dRSTvA nAradaM prAptaM tejomaNDalamaNDitam / mahAmati mahodAraM sarvavedaikabhAjanam // 48 pAJjaliH praNato bhUtvA prahRSTenAntarAtmanA / argha dattvA vidhAnena prnnaammkrotpunH|| 49 ko'yamatyadbhutAkArastejasvI hRdyaveSadhRk / AtodyahastaH mumukho jymnnddlmnndditH|| 50 * dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 jha. brAhmaNAH / 2 Ga, ba, kaithA''hnika' / 3 pha. mo devarSiH pu / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1418 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDevivasvAnathavA vahnirindro varuNa eva ca / iti saMcintayasthitvA jagAda paramadyutim // 51 puNDarIka uvAcako bhavAniha saMprAptaH kuto vA paramAte / tvadarzanaM hi bhagavanprAyeNa bhuvi durlabham // 52 naiva dRSTaH pumAnkApi mayA tava samaH prabho / vaktumahesyazepeNa yatpadiSTaM yamAnagha // nArada uvAcanArado'hamanuprAptastvadarzanakutUhalAta / prabhAvo bhagavadbhaktastvAdazaH satataM dvija // 54 smRtaH saMbhASito vA'pi pUjito vA dvijottamaH / punAti bhagavadbhaktazcANDAlo'pi yadRcchayA // dAso'haM vAsudevasya devadevasya zAGgiNaH / zaGkhacakragadApANestrailokyasyaiva ckssupH|| 56 bhISma uvAcaityukto nAradenAsau bhaktiparyAkulAtmanA / provAca madhuraM viprstdrshnmuvismitH|| 57 puNDarIka uvAcadhanyo'haM dehinAM madhye supUjyo'haM surairapi / kRtArthoM pitarau me'dya saMprAptaM janmanaH phalam // 58 anugRhISva devarSe tvadbhaktasya vishesstH| tatkariSyAmyahaM vidvanbhrAmyamANaH svkrmbhiH|| 59 kartavyaM paramaM guhyamupadeSTuM tvamarhasi / tvaM gatiH sarvabhUtAnAM vaiSNavAnAM vishesstH|| 60 nArada uvAcaanekAMnIha zAstrANi karmANi ca tathA dvija / dharmavarga(vRnda) bahuvidhaM tathaiva bhuvi mAnava // 61 vailakSaNaM(NyaM?) ca jagatastasmAdevaM dvijottama / anyathA sarvasattvAnAM sukhaM vA duHkhameva ca // 62 vijJAnamAtre kSaNikaM nirAtmakAmadaM jagat / iti kezcitparijJAtaM bAhyArthanirapekSakam // 63 avyaktaM jAyate nityaM nityAnityamidaM jagat / ityevaM prAhurapare tatraiva layameti ca // 64 AtmAno bahavaH proktA nityAH sarvagatAstathA / anye matimatAM zreSThAstattvAlokanatatparAH 65 yAvaccharIramAtmAnaM pratipannAstathA'pare / hastikITAdidehe'pi mahAntamaNDameva ca // 66 / yathA'dya jagato vRttistathA kAlAntareSvapi / pravAho nityamevaipa kaH kartati ca kecana // 67 yadyatpratyakSavipayaM tasmAdatra na(nyanna) vidyate / kutaH svargAdayaH santItyanye vijitamAnasAH 68 . nirIzvarAmidaM prAhuH sezvaraM ca tathA'pare / atyantabhinnamatayaH paramArthaparAGmukhAH // evamanye'pi kuhakA yathAmati yathAzrutam / vadanti vividhairbhadaiH svayuktisthitikArakAH* 70 tarkeSvavAhito bhUtvA kathayAmi tapodhana / paramArthamimaM puNyaM ghorasaMsAranAzanam // 71 tanmUlamanuyAnaM cettato devAdayo nraaH(reH)| pramANenopalabhyante na prmaannvimohitaiH|| 72 anAgatamatItaM ca viprakRSTamatIva yat / na gRhItaM yathAzaktyA (kti) vartamAnArthaniSThitam // 73 Agamo munibhiH prokto rUpapUrvakramAgataH / pramANe(NaM) sa tu vijJeyaH paramArthaprasAdhakaH // 74 yadabhyAsabalAjjJAnaM rAgadvepamalApaham / utpadyate dvijazreSTha so'ymaagmsNjnykH|| + etadane pha. pustake "tarko'pratiSThaH zrutayo vi[bhimA nAsAvRSiryaH sa matirna minA / dharmasya tatvaM nihita guhAyAM mahAjano yena gataH sa panthAH" iti zloko'dhikaH / 1 jha. prabhu bhagavAnbhaktaM tattvadarzanasaMmatam / smR / 2 Ga. dvanbhramamA / 3 i. kAni mahANi / 4 i. "yAya ni / 5 sva. anye nu ni / 6 pha. kA: / zRNuSvAva / * jha. jha. ma. rUpaM puu| Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 ekAzItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1419 77 phalaM karma ca yattattraM vijJAnaM darzanaM vibhu / jAtyAdikalpanAhInaM dvitIyAgamalakSaNam // 76 AtmasaMvedanaM nityaM sanAtanamatIndriyam / cinmAtramamRtaM jJeyamanantamajamavyayam // vyaktAvyaktasvarUpeNa vyaktasthitamanaJjanam / vyauptaviSNuriti khyAtaM khyAtabhinnamavasthitam 78 yogidhyeyamavijJeyaM paramArthaparAGmukhaiH / lakSyate buddhibhirbhinnamapi bhinnaM na cA''tmani // zRNuSvAvahitastAta kathayAmi tavAnagha / yatproktaM brahmaNA pUrva pRcchato mama suvrata // kadAcidbrahmalokasthaM brahmANaM ca pitAmaham / praNipatya yathAnyAyamapRcchamajamavyayam // kiMsvijjJAnaM paraM proktaM katha yogaH paro mataH / etanme tavato brahmansamAcakSva pitAmaha // 82 79 80 81. brahmovAca ri 84 85 zRNuSvAvahitastAta jJAnaM yogamanuttamam / alpagranthaM prabhUtArthamaduH khopAsanakriyam // yaH paraMparayA proktaH puruSaH paJcaviMzakaH / sa eva sarvabhUtAtmA tena ityabhidhIyate // nArAyaNo jagaddhAma paramAtmA sanAtanaH / jagataH sRSTisaMhAraparipAlanatatparaH // trayANAmAtmanAM caiko devadevaH sanAtanaH / ArAdhyaH sarvadA brahma [ + npuruSeNa hitaiSiNA / / 86 niHspRhA nityasaMtuSTA jJAninaste jitendriyAH / nirmamA nirahaMkArA rAgadveSavivarjitAH / / 87 akSayaM yAnti te zAntAH sarvasaGgavivarjitAH / dhyAnayogaparA brahmaM ] ste pazyanti jagatpatim 88 yathAjagar3havasthAnaM yathAkAlAntare punaH / bhUtaM bhavyaM bhaviSyaM ca viprakRSTaM tathaiva ca // sthUlaM sUkSmaM tathA cAnyatpazyanti jJAnacakSuSA / tazcittAstadgataprANA nArAyaNaparAyaNAH / / 90 anyathA mandabuddhInAM pratibhAti durAtmanAm / kutarkA jJAnaduSTAnAM vibhaktendriyavAdinAm // 91 89 nArada uvAca - 92 zrUyatAmanyadapi vai kathyamAnaM mayA'nagha / brahmaNaiva purA proktaM jagataH kAraNAtmanA // devAnAmindramukhyAnAmRSINAM caiva sutrataH / hitAni kathayAmAsa pRcchatAM kamalAsanaH // 93 brahmovAca 97 nArAyaNaparo dharmastathA lokAzca zAzvatAH / nArAyaNaparA yajJAH zAstrANi vividhAni ca // 94 bedAH sAGgAstathA cAnye viSNurvizvezvaro hariH / pRthivyAdIni vibudhAH paJca bhUtAni so'vyayaH sarve viSNumayaM jJeyaM vidhaiH sakalaM jagat / tathA'pi mAnuSAH pApA na jAnanti vimohitAH 96 tasyaiva mAyayA vyAptaM carAcaramidaM jagat / tanmanAstadgataprANo jAnAti paramArthavit // IzvaraH sarvabhUtAnAM viSNutrailokyapAlakaH / tasminnetajjagatsarvaM tiSThati prabhavasyapi // jagatsaMharate rudraH pAlane viSNurucyate / utpattau cAhamevAtra tathA'nye lokapAlakAH // sarvAdhAro nirAdhAraH sakalo niSkalastathA / aNurmahAMstathA'pyanyattasmAcca parataH paraH // 100 tameva zaraNaM yAta sarvasaMhArakArakam / sa pitA janitA'smAkaM kIrtito madhusUdanaH // 98 99 "I 101 nArada uvAca -- evamuktAH surAH sarve brahmaNA padmayoninA / praNemuH sarvalokezaM devaM viSNuM janArdanam / / 102 + dhanuzcihnAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 kha. ja. jha. "rUpaM ca vya' / 2 kha. jha. mU / vyaktAvi / 3 Ga. vyAptAvi N / 4ka. kiM tu jJAnaM / pha. kiM vijJAnaM / 5 . saMsArakarmagam / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 1420 mahAmunizrIvyAsapraNIta [6 uttarakhaNDetasmAttamapi viprarSe nArAyaNaparo bhava / tadanyaH ko mahodAraH prArthitaM dAtumarhati // 103 pitaraM mAtaraM caiva tameva puruSottamam / parigRhNISva lokezaM devadevaM jagatpatim // agnikArye ga bhaikSyega tapasA'dhyayanena vai / toSayedevadevezaM guruM nitymtndritH|| 105 svarge'kSayaM tathA bhogamanuSTheyaM tathaiva ca / parigRhISya viprarSe tameva puruSottamam // 106 ki taistu mAtrairbahubhiH kiM tastu bahubhirvataiH / OM namA nArAyaNAyeti mantraH sarvArthasAdhakaH 107 cIravAsA jaTI vipro daNDI muNDI tathaiva ca / bhUSito vA dvijazreSTha na liGga dhrmkaarnnm||108 ye nRzaMsA durAtmAnaH pApAcAraparAH sadA / te'pi yAnti paraM sthAnaM naaraaynnpraaynnaaH||109 lipyante na ca pApena vaiSNavA vItakilviSAH / punanti sakalaM lokmhiNsaajitmaansaaH||110 kSatrabandhuriti khyAto rAjA prANivihiMsakaH / prAptavAnparamaM dhAma vaiSNavaM kezavAzrayAt // 111 ambarISo mahAsattva[+stamo'pyatsudAruNam / tenaiva tapasA''rAdhya dRSTavAnpuruSotamam // 112 mitrAsanastathA rAjJAM] rAjA paramatattvavit / hRSIkezaM samArAdhya vaiSNavaM padamAptavAn // 113 anye brahmarSayaH zAntA bahavaH sNshitvrtaaH| dhyAtvA ca paramAtmAnaM saMsiddhiM paramAM gatAH114 prahAdaH paramAhAdaH purA nArAyaNaM harim / sevitA'bhyarcitA dhyAtA tenaiva parirakSitaH // 115 bharato nAma tejasvI rAjA paramadhArmikaH / upAsyainaM ciraM kAlaM parAM muktimavAptavAn // 116 brahmacArI gRhastho vA vAnaprastho'tha bhikSukaH / kezavArAdhanaM hitvA naiva yAti parAM gatim 117 janmAntarasahastreSu yasya syAnmatirIdRzI / dAso'haM viSNubhaktAnAmiti sarvArthasAdhakaH // 118 sa yAti viSNusAlokyaM puruSo nAtra saMzayaH / kiM punastadgataprANAH puruSAH saMzitavratAH 119 ananyamanasA nityaM dhyAtavyastattvacintakaiH / nArAyaNo jagadyApI paramAtmA sanAtanaH // 120 bhISma uvAcaityevamuktvA devarSistatraivAntaradhIyata / paropakAranirato nAradaH paramArthavit // 121 puNDarIko'pi dharmAtmA nArAyaNaparAyaNaH / OM namo nArAyaNAyeti matramaSTAkSaraM japan // 122 / prasIda mama vizvAtmanniti vAcaM vadansadA / hatpuNDarIke govindaM pratiSThApyAmRtAtmakam // 123 tapasvI vimale saumye zAlagrAme tapodhanaH / uvAsa ciramekAkI nidvo niSparigrahaH // 124 svame'pi kezavarAnnAnyatpazyatIti mahAmatiH / nidrA'pi naiva tasyA''sItpuruSArthavirodhinI 125 tapasA brahmacaryeNa zocena ca vizeSataH / janmajanmAntarArUhe saMskAre ca yathA tathA // 126 prasAdAddevadevasya sarvalokasya sAkSiNaH / avApa paramAM siddhiM vaiSNavIM vItakilbiSaH // 127 zaGkhacakragadApANiM pItavAsasamacyutam / zyAmalaM puNDarIkAkSaM sa dadarza sadAkRtim // 128 siMhavyAghrAstathA cAnye mRgpaannivihiNskaaH| virodhaM sahajaM hitvA sametAstasya saMnidhau 129 vicaranti yathAkAmaM prasannendriyavRttayaH / parasparahitaM ramyaM saMprAptaM pANDunandana // 130 tathA prasannasalilA hRdAzca saritastathA / RtavaH suprasannAzca vimlendriysNyutaaH|| 131 mArutAzca sukhasparzA vRkSAH pusspphlaanvitaaH| AnukalyaM yayuH sarve padArthAstasya dhImataH 132 prapannamabhavattasmai prasannaM sacarAcaram / prasanne devadeveze govinde bhaktavatsale // + dhanuzcihnAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 kha. ja. jha. pApaugheH / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 ekAzItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / tataH kadAcidbhagavAnpuNDarIkasya dhiimtH| AvirAsIjagannAthaH punnddriikaaytekssnnH|| 134 zaGkhacakragadApANiH pItavAsAH samujjvalaH / punnddriikvishaalaakssshcndrbimbnibhaannH|| 135 kiGkiNIkuNDalI hArI keyUrI kaTisUtravAn / zrIvatsAGkaH pItavAsAH kaustubhena vibhUSitaH136 vanamAlAparItAGgaH sphuranmakarakuNDalaH / sphuratA brahmasUtreNa muktAdAnA vilambinA // 137 virAjamAno devezacAmaravyajanAdibhiH / devaiH siddhaiH sdevendrrgndhrvairmunibhirvraiH|| 118 yasai gavaraizcaiva sevyamAno'psarogaNaiH / taM dRSTvA devadevezaM puNDarIko'naghaH svayam // 139 tato buddhvA mahAtmAnaM tuSTAva ca janArdanam / pAJjaliH praNato bhUtvA prahRSTenAntarAtmanA 140 puNDarIka uvAcanamo'stu viSNave tubhyaM sarvalokaikacakSuSe / niraJjanAya nityAya nirguNAya mahAtmane // 141 tvamIzaH sarvabhUtAnAM tathaiva ca nirIzvaraH / tathA bhayArtinAzAya govinda garuDadhvaja // 142 anugraheNa bhUtAnAmanekAdhAradhAriNe / tvayi sarvamidaM prAhustvanmayaM caiva kevalam // 143 tvamasmAjjagato'bhinno nirmitaM ca jagattvayA / namo'stu nAbhiprasavanalinAya namo namaH // 144 namaH samastavedAntavizrutAtmavibhUtaye / tvameva sarvadevezaH kAraNaM kaiTabhArdana // 145 prasIda hRdayAvAsa zaGkhacakragadAdhara / namaH samastabhUtAnAmAdibhUtAya bhaMbhRte // 146 anekarUparUpAya viSNave prabhaviSNave / yasya brahmAdayo devA na vidanti sureshvraaH|| 147 mahimAnaM tapomeyaM tasmAttubhyaM namAmyaham / vAcAmagocaro yasya mahimA tava nA''pyate // 148 jAtyAdibhirasaMspRSTaH sadA dhyeyo'si tattvataH / tathA vibhedarUpeNa bhaktAnAmanukampayA // matsyakUmodirUpeNa dRzyase puruSottama // 149 bhISma uvAcapuNDarIko jagannAthaM stutvaivaM puruSottamam / tamevA''lokayadvIraM ciramArthitadarzanam // 150 tamAha bhagavAnviSNuH padmanAbhastrivikramaH / puNDarIkaM mahAbhAgaM tathA gambhIrayA girA // 151 zrIbhagavAnuvAcapIto'smi vatsa bhadraM te puNDarIka mahAmate / varaM vRNISva dAsyAmi yatte manasi vartate // 152 bhISma uvAcaetacchrutvA tu vacanaM devadevasya bhASitam / evaM vijJApayAmAsa puNDarIko mahAmatiH // 153 puNDarIka uvAca - kAhamatyantadurbuddhiH ka bhavanto hitaiSiNaH / yaditaM mama deveza tadAjJApaya mAdhava // 154 bhISma uvAcaevamuktaH sa bhagavAnsuprItazca tato'bravIt / puNDarIkaM mahAbhAgaM kRtAJjalimupasthitam // 155 bhagavAnuvAcaAgaccha kuzalaM te'stu mayaiva saha suvrata / upakArI ca nityAtmA mayA tvaM sarvadA saha // 156 bhISma uvAcaevamuktavati prItyA zrIdhare bhaktavatsale / devadundubhayo neduH puSpavarSa papAta ha // 157 1 ha. raiH / bhaktainI / 2 pha. bhUtaye / 3 ja. pamAyAya / 4 pha. rIva ni'| Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1422 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 159 brahmAdayastathA devAH sAdhu sAdhviti cAbruvan / jaguH siddhAzva gandharvAH kiMnarAzca vizeSataH // tatraivamupAdAya devadeva jagatpatiH / jagAma garuDArUDhaH sarvalokanamaskRtaH / / tasmAcamapi rAjendra viSNubhaktisamanvitaH / taccittastadgataprANastadbhaktAnAM hite rataH / / 160 arcayitvA yathAyogyaM bhajasva puruSottamam / zRNuSva tatkathAM puNyAM sarvapApapraNAzinIm // 162 yenopAyena rAjendra viSNurbhaktisamacitaH / prIto bhavati vizvAtmA tatkuruSva suvistaram 162 azvamedhazatairiSTvA vAjapeyazatairapi / prAmuvanti narA naiva nArAyaNaparAGmukhAH // sakRduccaritaM yena harirityakSaradvayam / vaddhaH parikarastena mokSAya gamanaM prati // lAbhasteSAM jayasteSAM kutasteSAM parAjayaH / yeSAmindIvarazyAmo hRdayastho janArdanaH // ya idaM zRNuyAnnityaM paThedvA'pi samAhitaH / sarvapApavinirmukto viSNulokaM sa gacchati // Izvara uvAca - 163 etadvai nAmamAhAtmyaM zrutvA vai naganandini / dharmArthakAmamokSAste bhavanti ca na saMzayaH / / 167 zuklekule'vatIrNo yo brAhmaNo devatatparaH / vaiSNavo viSNurUpo'sau nAnyo viprastu karhicit // mukhe nAmocaranviSNorhRdaye dhyAnatatparaH / zaGkhacakradharo vidvAnmAlAM tulasijAM dadhat / / 169 jIvanmuktaH sa vijJeyo bhuktvA bhogAnhyanekazaH / ekaviMzatkulaiH sArdhaM viSNuloke sa modate // puNDarIko yathA bhaktyA mukto yatra na saMzayaH / bhaktibhAvena govindastuSTiM prApnoti zAzvatIm || kalau vai harigItaM tu svagRhe vA vizeSataH / sAmagAnasamaM proktaM devArcanasamAdhiSu // 172 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde viSNumahimakathanaM nAmaikAzItitamo'dhyAyaH // 81 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 36240 atha dvyazItitamo'dhyAyaH / pArvatyuvAca - zrIgaGgAyAzca mAhAtmyaM punarveda mahAmate / yacchrutvA munayaH sarve vItarAgAH punaH punaH // mAhAtmyaM kIdRzaM caiva tasyAH sarvezvara prabho / utpattizca zrutA pUrva mahimA na zruto mayA // tvamAdyaH sarvabhUtAnAM tvaM devazca sanAtanaH / / zrImahAdeva uvAca - 164 165 166 6 bRhaspatisamaM buddhyA zakratulyaparAkramam / zaratalpagataM bhISmamRSayo draSTumAyayuH // atrirvasiSThazca bhRguH pulastyaH pulahaH kratuH / aGgirA gautamo'gastyaiH supatistvAyurAtmavAn // 4 vizvAmitraH sthUlazirAH sarvataH pramathAdhipaH / raibhyo bRhaspatirvyAsaH pAvanaH kazyapo dhruvaH // 5 durvAsA jamadagnizca mArkaNDeyo'tha gAlavaH / uzanA'tha bharadvAjaH krato hyAstIka eva ca // sthUlAkSaH sa ca lokAkSaH kaNvo medhAtithiH kuNaH / nAradaH parvatazcaiva sudhanvA cyavano dvijaH 7 matibhUrbhuvano dhaumyaH zatAnando'kRtavraNaH / jAmadagnyo'tha rAmazca RcIkacaivamAdayaH // 8 tAnpraNamya yathAnyAyaM dharmaputraH sahAnujaH / pUjayAmAsa vidhivajjagatpUjyAnsutejasaH // 9 saMpUjitA mahAtmAnaH sukhAsInAstapodhanAH / bhISmAzritAH kathAzvakurdivyadharmAzritAstathA 10 1 i. 'na bho vede vi' / 2Ga rUyaH sama / 3 ka. kha. ja. jha. pha. kuzaH / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 dyazItitamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1423 kathAnte tu tatasteSAmRSINAM bhAvitAtmanAm / praNamya zirasA bhISmaM papracchedaM yudhiSThiraH // 11 yudhiSThira uvAcake dezAstu mahApuNyAH ke zailAH ke'pi caa''shrmaaH| sevyA dharmArthibhinityaM tanme brUhi pitAmaha bhISma uvAcaatraivodAharantImamitihAsaM purAtanam / ziloJchavRtteH saMvAdaM siddhasya ca yudhiSThira // 13 kazcitsiddhaH parikramya samastAM pRthivImimAm / uJchavRttergRhasthasya gRhaM prApto mahAtmanaH // 14 AtmavidyAsu tattvajJaH sarvadA sujitendriyaH / rAgadveSaparityaktaH kuzalo jJAnakarmasu // 15 vaiSNaveSu sadA zreSTho viSNudharmaparAyaNaH / anindako vaiSNavAnAM sadA dharmaparAyaNaH // 16 yogAbhyAsarato nityaM zaGkhacakrAdidhArakaH / trikAlapUjAtattvajJaH zrIkaNThe saMrataH sadA // 17 vedavidyAsu vizado dharmAdharmavicArakaH / vedapAThavrato nityaM nityaM cAtithipUjakaH // 18 sa tIrthamatiyuktastu ziloJcheSu sthitaH sadA / caturvedeSu yaddhyAnaM gItaM yadyatsvayaMbhuvA // 19 [*tatsarva sa ca jAnAti dvijo viSNusvarUpadhRk / nAnAdharmArthavizado hyavyaye mumatiH sdaa|| ekasminneva kAle tu gato'sau vai zivaham / taM dRSTvA vidhivaccaiva kRtvA''tithyaM mhaamnaaH|| taidA taM pracchayAmAsa dezAnAM hitakAraNam / 21 uJchattiruvAcake dezAH ke janapadAH ke zailAH ke'pi caa''shrmaaH|[+punnyaa dvijavara prItyA mahyaM nirdeSTumarhasi siddha uvAcate dezAste janapadAste zailAste'pi cA''zramAH] / puNyAstripathagA yeSAM madhye nityaM saridvarA // tapasA brahmacaryeNa yajJaistyAgena vA punH| gatiM tAM na labhejanturgaGgAM saMsevya yAM labhet // 24 snAtAnAM tatra payasi gAGgeye niyatAtmanAm / tuSTirbhavati yA puMsAM na sA kratuzatairapi // 25 apahRtya tamastInaM yathA bhAtyudaye raviH / tathA'pahRtya pApmAnaM bhAti gnggaajlaaplutH|| 26 agniM prApya yathA vipra ThUlarAzivinazyati / tathA gaGgAvagAhazca sarvapApaM vyapohati // 27 yastu sUryAzusaMtaptaM gAGgeyaM salilaM pivet / sadyo nIhAranirmuktaH pAvakAddhi vizipyate // 28 cAndrAyaNasahasraM tu pAdenaikena yaH pumAn / saMplutazcApi gaGgAyAM yo naraH sa viziSyate // 29 lambedadhaHzirA yastu varSANAmayutaM naraH / mAsamekaM tu gaGgAmbhaH sevate yo nrottmH|| 30 brahmahatyAvinirmukto yAti viSNodyanAmayam / iyaM veNIsamA puNyA pavitrA pApanAzinI // 31 yasyAH smaraNamAtreNa bAlahA mucyate kSaNAt / sa prayAgastIrtharAjo vaiSNavAnAM hi durlbhH||32 snAtvA yatra narazreSTha vaikuNThe yAti satvaram / priyApriyaM na jAnAti dharmAdharma na vindati // 33 snAtvA vai sa tu gaGgAyAM mahApApAtmamucyate / gaGgA gaGgeti yo brUyAdyojanAnAM zatairapi // 34 mucyate sarvapApebhyo viSNulokaM sa gacchati / brahmahA caiva gono vA surApI bAlaghAtakaH // 35 mucyate sarvapApebhyo divaM yAti ca satvaram / darzanaM mAdhavasyAtha varasya darzanaM tathA // 36 * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka.kha. ca. ja. jha. a. pha. pustksthH|+ dhanuzcir3hAntargataH pAThaH ka.kha. ja. sa.pha. pustksthH| 1ca. sau vipramandigm / 2 ca. tamRSi prArthayA / 3. pAnenai / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1424 mahAmunizrIvyAsapraNIta [1 uttarakhaNDeveNyAM snAnaM prakurvANo vaikuNThaM prati gacchati / udite ca yathA sUrye vilayaM yAti vai tamaH 37 tathA vai tasya pApAni gacchanti snAnamAtrataH / gaGgAdvAre kuzAvarte bilvake nIlaparvate // 38 snAtvA kanakhale tIrthe punarjanma na vidyate / evaM jJAtvA narazreSTho gaGgAsnAyI punaH punaH // 39 snAnamAtreNa bho rAjanmucyate kilbiSAdataH / devAnAM pravaro viSNuryajJAnAM cAzvamedhakaH / / azvatthaH sarvakSANAM nadI bhAgIrathI sadA // iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde gaGgAmAhAtmye vyazItitamo'dhyAyaH // 82 // AditaH zlokAnAM rUmaSTyaGkAH-36280 atha jyazItitamo'dhyAyaH / pArvatyuvAcavaiSNavAnAM lakSaNaM ca kIdRzaM pratipAditam / mahimA kIdRzazcaiva vada vizvezvara prabho // 1 zrImahAdeva uvAcaviSNorayaM yataH prokto hyato vai vaiSNavo mataH / sarvasyA''distu vijJeyo brahmarUpadharastataH // 2 yataH sakAzAtsaMjAtA brAhmaNA vedapAragAH / te vaiSNavAstu vijJayA naivAnye tu kadAcana // 3 zaucasatyakSAntiyukto rAgadveSavivarjitaH / vedavidyAvicArajJaH sa vai vaiSNava ucyate // 4 . agrihotrarato nityaM nityaM cAtithipUjakaH / pitRbhakto mAtRbhaktaH sa vai vaiSNava ucyate // 5 dayAdharmeNa saMyuktastathA pApaparAGmukhaH / zaGkhacakrAGkito yo vai sa vai vaiSNava ucyate // 6 kaNThe mAlA dhRtA yena mukhe rAmaM sadoccaran / gAnaM kurvansadA bhaktyA sa naro vaiSNavaH smRtaH 7 purANeSu ratA nityaM yajJaSu ca ratAH sadA / te narA vaiSNavA jJeyAH sarvadharmeSu sNmtaaH|| 8 teSAM nindo prakurvanti ye narAH paapkaarinnH| te mRtAstu kuyoni vai gacchanti ca punaH punH||9| gopAlanAmnI mUrti ca ye'rcayanti dvijAH sadA / dhAtujAM mRnmayIM caiva caturhastAM suzobhitAm // pUjAM kurvanti ye viprAste narAH puNyabhAginaH / kRtvA pApANajAM mUrti kRSNAkhyAM rUpasundarAm pUjAM kurvanti ye viprAste narAH puNyamUrtayaH / zAlagrAmazilA yatra yatra dvAravatIzilA // 12 ubhayoH pUjanaM yatra muktistatra na saMzayaH / mUrti mantreNa saMsthApya pUjanaM kriyate yadi // 13 tadarcanaM koTiguNaM dharmakAmAthemokSadam / navadhA tatra vai bhaktiH kartavyA ca janArdana // 14 ataH pASANajA mUrtistathA dhAtumayI ca yA / tasyAM bhaktaH prakartavyaM dhyAnaM pUjanameva ca // 15 rAjopacArikAM pUjAM mUrtI tatra prakalpayet / sarvAtmAnaM smarennityaM bhagavantamadhokSajam // dInAnAthaikazaraNaM lokAnAM hitakArakam / mUrtI tatra smarennityaM mahApAtakanAzanam // 17 gopAlo'yaM tathA kRSNo rAmo'yamiti ca bruvan / pUjAM karoti yaH samyaksa vai bhAgavato naraH gokule ca yathA rUpaM dhRtaM vai kezavena tu / tAdRgrUpaM prakartavyaM vaissnnvairnrsttmaiH|| AtmasaMtoSaNArthAya svarUpaM kArayedbudhaH / yato bhaktistu bahulA jAyate nAtra sNshyH|| 20 Da. gllike| 2 . 'dRzo brahmanvada / 3 ca. jJeyAH sadA viSNvarcane ratAH / zauM / 4 ca. bha. sadA vaissnn| 5 ca. a. madA vaissnn| 6 ca. ma. sadA vaissnn| ka. kha. ja. viprAste jJeyAH pu / jha. viSNoste jJeyAH puN| Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 paJcAzItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1425 zaGkhacakragadAdIni viSNozcaivA''yudhAni ca / tasyAM mUrtI vizeSeNa kartavyAni pramANataH // 21 caturbhujAM dvinetrAM ca zaGkhacakragadAdharAm / pItavAsAparIdhAnAM zobhamAnAM garIyasIm // 22 vanamAlAM dadhAnAM tAM lasadvaidUryakuNDalAm / mukuTena samAyuktAM kaustubhodbhAsitAM sadA // 23 sauvarNI cAtha raupyAM vA tAmrajAM cAtha paittalIm / kArayetparayA bhaktyA vaiSNavairdvijasattamaiH 24 AgamoktairvedamatraiH pratiSThApya vizeSataH / pazcAdvA arcanaM kArya ythaashaastraanusaartH|| 25 SoDazopacAramantrAdyaiH pUjanaM vidhipUrvakam / pUjite tu jagannAthe sarve devAzca pUjitAH // 26 ato'nena prakAreNa pUjanIyo mahAnmabhuH / anAdinidhano devaH shngkhckrgdaadhrH|| 27 sarva dadAti sarvezo vaiSNavAnpuNyarUpiNaH / yathA viSNustathA sarve nAntaraM vartate kacit // 28 evaM jJAtvA tu bho devi hyubhayormUrtikalpanam / zivapUjAmakurvANo viSNunindAsu tatparaH // 29 raurave narake caiva vasate nAtra sNshyH| ahaM viSNurahaM rudro hyahaM brahmA pitAmahaH // sarvabhUteSu satataM vasAmi ca punaH punaH / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde vaiSNavAnAM lakSaNakathanaM nAma tryazItitamo'dhyAyaH // 83 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-36310 atha caturazItitamo'dhyAyaH / pArvatyuvAcake dAsA vaiSNavAH ke tu ke bhaktA bhuvi kIrtitAH / teSAM vai lakSaNaM brUhi yathArtha va mahezvara // 1 zrImahAdeva uvAcazUdrA bhavanti vai dAsA vaiSNavA naardaadyH| ye prahAdAmbarIpAdyA bhaktAste naganandini // 2 brahmakriyArato nityaM vedavedAGgapAragaH / zaGkhacakrAGkito yastu sa vai vaiSNava ucyate // 3 dvijasevArato nityaM viSNupUjAprapUjakaH / zRNoti bahudhA caiva purANaM vedasaMmitam // 4 sa zUdro haridAsastu ityukto naganandini / paJcavarSatvamAzritya kRtA bhaktirya nekadhA // 5 sa vai bhakta iti proktaH sarvasAdhuSu saMmataH / dhruvAdayaste vijJeyA ambarIpAdayazca ye|| 6 bhaktAzca munibhiH proktAH sarvakAleSu bhAmini / kalau dhanyanamAH zUdrA vissnnudhyaanpraaynnaaH||7 iha loke sukhaM bhuktvA yAnti viSNoH sanAtanam / zaGkhacakrAGkito yastu viSNubhaktiprakArakaH8 caturvidhamahotsAhaM kartA caiva vizeSataH / sa zUdro viSNudAsastu pAjhe dRSTaM yathAzrutam // 9 ini zrImahApurANe pAya uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde dAsavaiSNavabhaktAnA lakSaNakathanaM nAma caturazInitamo'dhyAyaH // 8 // AdinaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36310 atha patrAzInitamo'dhyAya: / pAvatyuvAcasarveSAM caiva mAsAnAM vidhi hi mahezvara / mahotsavAH prakartavyAH ko vidhistatra sNmtH|| ? 1 mA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1426 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeko devaH pUjanaM kasya mahimA kIdRzo bhavet / kasyAM tithau prakartavyaM tanme vada surezvara // 2 mAsaM prati kimuktaM ca vaiSNavAnpuNyakarmaNaH / dhanyA'haM kRtakRtyA'haM sau(su)bhAgyA'haM dharAtale / viSNoH kathAM zuNomIti darzanAtsparzanAttava // mahAdeva uvAcautsavAnAM vidhi bamo mAsaM prati tavAnaghe / yAJcatvA ca punardevi gItavAditraharSitA // 4 tatrA''dau tu site pakSe caitramAse suzobhane / ekAdazyAM vizeSeNa dolArUDhaM prapUjayet // 5 kuryAdbhaktyA sadA devi utsavaM vidhipUrvakam / dolArUDhaM prapazyanti kRSNaM kalimalApaham // 6 aparAdhamahaustu muktAste naganandini / tAvattiSThanti pApAni koTijanmakRtAnyapi // 7 yAvannA''ndolayehavaM vizvezaM vizvanAyakam / kalau vai ye prapazyanti dolArUDhaM janArdanam // 8 gonAdikAH pramucyante kA kathA itareSvapi / dolotsavaprahRSTAstu rudreNa sahitAH suraaH|| 9 *AlInAprAptarudrastu rudreNa sahitAH surAH(?) / dolAyAM ca samAyAnti vissnnudrshnlaalsaaH|| kurvanti prAGgaNe nRtyagItavAdyaM ca harSitAH / Rpayo gaNagandharvA rambhAdyapsarasAM gaNAH // 11 vAsukipramukhA nAgAstathA devAH sureshvraaH| dolAyAtrAnimittaM tu dolAhe madhumAdhave // 12 bhUtAni santi bhUpRSThe ye kecidevayonayaH / samAyAnti mahAdevi kRSNe dolAsthite dhruvam // 13 viSNuM dolAsthitaM dRSTvA trailokyasyotsavo bhavet / tasmAtkAryazataM tyaktvA [+dolAhe utsavaM kuru mahAdastu samAyAti viSNorTolAdhirohaNam / kurute ca mahAdevi varadaM tamanusmaran] // 15 dolAsthitasya kRSNasya ye kurvanti prajAgaram / sarvapuNyaphalaprAptirnimeSekeNa jAyate // 16 dolAyAM saMsthitaM viSNuM pazyanti mdhumaadhve| krIDanti viSNunA sAdhaM devadevena va(na)nditAH17 dakSiNAbhimukhaM devaM dolArUDhaM surezvari / sakadRSTvA tu govindaM mucyate brahmahatyayA // 18 ___ OM dolArUDhAya vidmahe / mAdhavAya ca dhImahi / tanno devaH pracodayAt // idaM gAyatryA pUjanam // mAdhavAya govindAya zrIkaNThAya namo namaH / pUjanaM mantrapUrva ca kartavyaM vidhipUrvakam / / 20 / gurave dakSiNAM dadyAdyathAzaktyA samAhitaH / gAyanviSNoH sadA bhaktyA paripUrNa tato bhavet21 / / kimanyadahunoktena bhUyo bhUyo varAnane / dolAyAM saMsthito viSNuH srvpaapaaphaarkH|| 22 .. pUjito yainaraiH samyaksadA marca dadAti ca / yatra devAH sagandharvAH kiMnarA RSayastathA // 23 AyAnti bahudhA tatra dolArUDhe na saMzayaH / OM namo bhagavate vAsudevAyeti mantreNa pUjanaM tatra kaaryet|| 24 poDazopacAraiH pUjA ca karnavyA vidhipUrvakam / dharmArthamukhyA ye kAmAstAnsarvAnprAmuyudhruvam 25 aGganyAsaM karanyAsaM nyAsaM zArIrakaM ca yat / tanmarva ca prakartavyaM matreNAnena suvrata // 26 Agamoktena matreNa kartavyo hi mahotsavaH / zrIlakSmyA sahitaM devaM dolAyAM ca prklpyet||27 devAgre vepNavAH sthApyA nAradAdyAH surpeyH| vipvaksenAdikA bhaktAH sthApyAste hyagrataH sadA pazcavAditranirghoSaiH kuryAdArArtikaM budhaH / yAme yAma tathA devi pUjanIyaH prytntH|| 29 [*nAlikaraistathA zubhaiH kadalairvA tathA punH| adhyaM dadyAttato devi pUjanIyaH prayatnataH] 30 * idamartha ca. a. da. pustakemveva / + dhanuzrivAnnargana: pATa' ka. sa. na. ja. sa. a. da pha. pustakamtha: / : dhanu- bAntargata pAra: ka. sa. ca na. amnakamyaH / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 paDazItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1427 devadeva jaganAtha zaGkhacakragadAdhara / ayaM gRhANa me deva kRpAM kuru mamopari // taccheSaM vaiSNavAnAM tu dadyAtpAdyAdikaM punaH / vAdanaM nartanaM tatra kartavyaM vaissnnvainraiH|| 32 AndolanaM tataH sarvaiH kartavyaM ca vizeSataH / pRthivyAM yAni tIrthAni kSetrANi ca surezvari 33 sarvANyetAni vai tatra draSTumAyAnti tadine / evaM jJAtvA sadA devi kartavya utsavo mahAn // 34 brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrAdyAzcAnyajAtayaH / zaGkhacakradharAH sarve jJAtavyA naganandini 35 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvAsaMvAde dolotsavakathanaM nAma paJcAzItitamo'dhyAyaH // 85 / / AditaH zlokAnAM samayaGkAH--36354 atha ghaDazItitamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcaasminvai caitramAse tu kAryo damanakotsavaH / dvAdazyAM tu tathA samyagvidhiH kAryo vishesstH||1 vaiSNavaiH zraddhayA puNyo janatAnandavardhanaH / devAnandasamudbhUtA divyA damanamaJjarI // 2 nivedyA vaiSNavebhakteH savapUjAphalepsubhiH / cetre ca zuklapakSe tu dvAdazyAM naganandini // 3 kArayetparayA bhaktyA mhotsvmnaastthaa| tatrA''do ca svayaM gatvA ArAmaM prati caanghe||4 gurvAjJayA prakartavyaM pUjanaM ratinA* saha / kAmadeva namaste'stu vizvamohanakAraka // viSNorarthe vicinvA(nA?)mi kRpAM kuru mamApari / gItavAditranirghoSairAnetavyo gRhaM prati // 6 ekAdazyAM surazreSThe hyadhivAsanapUrvakam / kartavyaM pUjanaM tatra rAtrau bhaktyA tu vaissnnvH|| 7 kartavyamagratastasya sarvatobhadramaNDalam / sthApayitvA tu devezaM ratinA tatra vai saha // 8 AcchAdya zvetavastreNa damanaM sthApayedbudhaH / tatra ve pUjanaM kArya vaiSNavairdvijasattamaiH // 9 klIM kAmadevAya namo hrIM ratyai tattathA namaH / aindyAM hIM dizi saMsthApya kaMdarpa pUjayedbudhaH 10 gandhapuSpaM tathA dhUpadIpamArAtrikaM tathA / rAtrau ca bhaktyA kartavyaM vidhinA'tra surezvari // 11 madanAya iti prAcyAm / manmathAya nama ityAgneyyAm / kaMdarpAya iti yAmye / anaGgAya nama iti rakSodizi / bhasmazarIrAya nama iti vAruNyAm / smarAya nama iti vAyavyAm / IzvarAya nama iti kauberyAm / puSpavANAya nama iti IzAnyAm // caturdikSu ca sarvAsu pUjanaM tatra kArayet / pUjite kezave cAtra sarvadevAH supUjitAH // 13 ___ akSatagandhadhUpanaivedyaistAmbRlaizca damanakaM pUjayitvA tu, tatpuruSAya vidmahe / kAmadevAya dhImahi / tano'naGgaH pracodayAt // 14 iti vai kAmagAyatryA'STottarazanavAraM taM damanakamabhimantrya namaskuryAt / / namo'stu puSpavANAya jagadAhAdakAriNe / manmathAya jagannetre ratiprItikarAya ca // devadeva namaste'stu zrIvizveza namo'stu te / ratipate namaste'stu namaste vizvamaNDana // namaste'stu jagannAtha sarvavIja namo'stu te / etairnAnAvidhairmavairAgamoktavizeSataH // ___ * nAbhAva ArSaH / evamuttaratrApi / 12 1pha vAnprAmAdi / 2 jha. rmyaa| : ha. aikssyaaNhiiN| ka. sa. ja. sa. pha. jagaddhAtaH / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1428 mahAmunizrIvyAsapraNItaM--- [ 6 uttarakhaNDepUjanIyaH prayatnena ratyA saha janArdanaH / tato nivedya tatkarma jAgaraM kaaryedbudhH|| 19 devadeva jagannAtha vAJchitArthapradAyaka / hRtsthAnpUraya me viSNo kAmAnkAmezvarI priya // 20 ityetairvahubhiH pUjanIyaH prytntH| zrInivAso jagannAtho bhaktAnAM zamabhIpsakaH // 21 / tato damanakaM puSpaihItvA mUlamatreNa zrIviSvAdidevebhyo damanakaM nivedayet / tato gandhAdibhirmahatI pUjA gItavAdyanRtyaizca mahotsavaH kAryaH / devAgre sthApayitvA kalazodakaM devasya pAdayonikSipya jalakrIDA tasmindine kartavyA / tataH svaguruM vastrAlaMkAradraviNaiH zraddhayA pUjayet / tataH svayaM vandhubhirvaiSNavaiH sahAznIyAt // +zrImahAdeva uvAcatato damanamaJjaryA yo vai viSNaM prapUjayet / pUjite vai jagannAthe hyahaM vai pUjitaH sadA // 23 brahmahA hemahArI ca madyapo mAMsabhakSakaH / mucyate pAtakAdevi dRSTvA damanakotsavam // 24 sadaivaM damanako devi pUjito yaistu vaiSNavaiH / sarva tIrtha kRtaM taistu [*sarvadA naganandini // 25 bhUmidAnaM ca godAnaM mahAdAnaM tu bhUrizaH / sarvadAnaM kRtaM taistu ] maJjaryAH pUjane kRte // 26 vedAdhyayanaM kRtaM tena zAstrAdhyayanameva ca / agnihotraM kRtaM tena maJjaryA pUjito hriH|| 27 tatkuThaM tu mahajjJeyaM brAhmaM vA cAtha kSatriyam / zaudraM vaizyaM ca yaccAnyaddhanyaM dhanyataraM smRtam 28 yasminkule'vatIryAthotsavo da(dA)manakaH kRtH| sa ca dhanyastu dhanyo vai yena viSNuH prapUjitaH29 damanakena tu devi saMprApte madhumAdhave / saMpUjya gosahasrasya devi saMlabhate phalam // 30 mallikAkusumairdevaM vasante garuDadhvajam / yo'rcayetparayA bhaktyA muktibhAgI bhavettu sH|| 31 mairuko damanakazcaiva sadyaH pu(yastu)STikaro hareH / ataH pUjA prakartavyA vaiSNavainarasattamaiH // 32 gosahasraM kRtaM tena kanyAdAnaM tathaiva ca / pRthvIdAnaM kRtaM tena viSNorve pUjane kRte // 33 ekAmekAM gRhItvA tu maJjarI damanasya tu / yaH pUjayati devezaM saMprApte madhumAdhave // 34 puNyasaMkhyAM na jAne vai tasyAhaM naganandini / sa vai caturbhujo bhUtvA iha loke paratra ca // dharmAnarthAzca kAmAMzca prabhuGkte vaiSNavaM padam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde damanakamahotsavavarNanaM nAma SaDazItitamo'dhyAyaH // 86 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36389 / atha maptAzItitamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcavaizAkhyAM paurNamAsyAM vai jalasthaM jagadIzvaram / pUjayedvaiSNavo bhaktyA kRtotsAho mudA'nvitaH gItaM vAdyaM tathA nRtyaM kRtvA puNyaM mahotsavaM / ekAdazyAM surazreSThe pazyedvA'tha prhrssitH|| 2 gItaM gAyanharerbhaktyA kartavya utsavaH zubhaH / zayanaM kuru deveza jale'sminvai surezvara // 3 tvayi supte jagatsuptaM bhavate nAtra sNshyH| ghanAgame prakurvanti jalasthaM vai janArdanam / / 4 / + idamadhikamiti bhAti / * dhanucihAntargataH pAThaH pha. pustksthH| / 1 Ga, ja.m / gRhItvA damanakaM yamta pU / 2 a. ktyA bhukti / 3 jha. madhuko / 4 i. a. 'SNavaM bh'| Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 saptAzItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1429 ye janAstu surazreSThe na dAho nArako bhavet / svarNapAtre tathA raupye tAne vA ca surezvari // 5 mRnmaye vA'tha kartavyaM zayanaM viSNusaMjJakam / tatra toyaM ca saMsthApya zItalaM gandhavAsitam // 6 tasmiMstoye tato viSNoH sthApanaM kArayedbudhaH / gopAlanAmnI mUrtizca rAmanAnI tathA'pi vA zAlagrAmazilA vA'pi sthApanIyA vizeSataH / pratimA vA mahAbhAga(ge) tasya puNyamanantakam 8 yAvaddharAdharA lokA yAvadravikarA bhuvi / tAvattasya kule kazcinna bhaveddevi nArakI // tasmAjjyeSThe mahAdevi toyasthaM pUjayeddharim / vItatApo narastiSThedyAvadAbhUtasaMplavam // 10 suzItale tathA toye tulasIdalavAsite / zucizukragate kAle pUjayeddharaNIdharam // 11 zucizukragate kAle ye'rcayiSyanti kezavam / jalasthaM vividhaiH puSpairmucyante ymyaat(saad)naat|| jalapreSTho yato viSNurjalazAyI jalapriyaH / tasmAdrISme vizeSeNa jalasthaM pUjayeddharim // 13 nIramadhye sthitaM kRtvA zAlagrAmasamudbhavam / yenAcitaM(to) mahAbhaktyA sa bhvetkulpaavnH||14 karkarAzigate sUrye mithunasthe vizeSataH / yenAcito haribhaktyA jalamadhye tu sundari // 15 dvAdazyAM tu vizeSeNa jalasthajalazAyinaH / yenArcanaM kRtaM tena koTiyajJazataM kRtam // 16 nikSipya jalapAtre tu mAse mAdhavasaMjJake / mAdhavaM ye'rcayiSyanti devAste na narA bhuvi // 17 pAtre gandhAdikaM kRtvA yaH kSipedgaruDadhvajam / dvAdazyAM pUjayedrAtrau muktibhAgI bhaveddhi sH||18 azraddadhAnaH pApAtmA nAstiko'cchinnasaMzayaH / hetuniSNazca pazcaite na puujaaphlbhaaginH|| 19 tathA mahezvaraM devaM jalasthaM jagadIzvaram / pUjayedyo naro nityaM mahApApaiH pramucyate // 20 OM hrAM hrIM rAmAya namaH / iti mantreNe devezi pUjanaM tatra ve smatam // OM klIM kRSNAya govindAya gopIjanavallabhAya namaH / iti mantreNa girije udakaM caabhimntryet|| devadeva mahAbhAga zrIvatsakRtalAcchana / mahAdeva namaste'stu namaste vizvabhAvana // 23 ayaM gRhANa bho deva muktiM me dehi sarvadA / nAnAvidhaiH supuSpaizca pUjayedgaruDAsanam // 24 sarvabAdhAvinirmukto viSNoH sAyujyatAmiyAt / rAtrI jAgaraNaM tatra(kRtvA) dvAdazyAM susamAhitaH bhaktipUrva bhajeddevaM viSNumavyayamakSayam / evaM vaizAkhasaMbandhI bhaktibhAvena ttpraiH|| 26 utsavo viSNusaMjJastu kartavyo bhakti micchubhiH| Agamoktana matreNa vidhi tatra prakArayet // 27 kRte sati mahAdevi koTiyajJasamaM phalam / rAgadveSavinirmukto mahAmohanivartakaH // iha loke mukhaM bhuktvA yAti viSNoH sanAtanam / brAhmaNo bhaktibhAvena yaH karotyutsavaM bhuvi sarvapApavinirmukto vaikuNThaM gacchate dhruvam / vedAdhyayanahIno'pi zAstrAdhyayanavarjitaH // 30 haribhaktiM tu saMpApya labhate vaiSNavaM padam / AtmArAmaH sadAmukto vijitAtmA bhavettu sH||31 sa vai viSNupadaM yAti yAvaccandradivAkaro // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde devazayanImahotsavo nAma saptAzItitamo'dhyAyaH // 8 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36421 32 1 .a. / 2 . ja. Na / 3 sa.a."Na u| Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe athASTAzItitamo'dhyAyaH / m7 zrImahAdeva uvAcazrAvaNe mAsi saMprApte pavitrAropaNo vidhiH / yasminkRte tu devezi divyabhaktiH prajAyate // 1 pavitrAropaNaM viSNoH kartavyaM zraddhayA budhaiH| saMpUrNA jAyate tasya pUjA pArvati vArSikI // 2 pavitrAropaNe viSNorjAyate sukhamAtmanaH / saMpUjite sadA viSNau nAnAsukhamavAmuyAt // 3 sUtraM vAsasamA(A)nIya brAhmaNyA kartitaM tathA / svenaiva kartitaM sUtraM tenaiva ca prakArayet // 4 sacchUdrAkartitaM sUtraM tadAhyaM vA tathaiva ca / anyathA vikrayeNApi grAhyaM cApi yathA tathA // 5 kSaumeNaiva prakartavyaH pavitrAropaNo vidhiH / raupyeNa vA tathA kArya pavitraM viSNudaivatam // 6 // sauvarNenApi devezi kartavyaM vidhipUrvakam / abhAve sarvadhAtUnAM grAhyaM sUtraM tathA budhaiH|| 7 kRtvA tu trivRtaM sUtraM prakSAlyamudakena tu / liGge liGgapramANaM ca pratimAyAM yathAvidhi // 8 pAdAntaM jAnuparyantaM tathA nAbhisamaM smRtam / jyeSThaM madhyaM kaniSThaM ca pavitraM kArayedbudhaH // 9 saMvatsaradinaryadvA tadardhArdhena saMkhyayA / sUtreNaiva prakartavyaM granthimaSTottareNa tu // tadardhasaMkhyakenApi yuktaM vA tatra pArvati / liGge vai liGgasaMjJaM tu gaGgAnAgaizca saMyutam // 11 pratimAyAM tathA devi pavitraM vanamAlakam / yathA zobhA tathA kArya yena viSNuH prasIdati // 12 ekaM vai supavitraM tu gandhAkhyaM kArayetsadA / tantu(ntU)nAmavasaMyuktaM kartavyaM vaiSNavainaraiH // 13 devAnAM ca yathA proktaM pavitraM viSNudaivatam / ambarIpaudibhaktAzca anye ye ca dhruvAdayaH(?) 14 pavitrANi tataH pazcAdAtavyAnIha pArvati / pratipaddhanadasyoktA pavitrAropaNe tithiH // 15 lakSmyA devyA dvitIyA ca tithInAmuttamA tithiH| tRtIyA tu tava proktA caturthI gaNapasya ca16 pazcamI candramasazca SaSThI vai kArtikasya ca / saptamI ca rakheH proktA durgAyAzcASTamI smRtA // 17 navamI caiva mAtRNAM yamasya dazamI tathA / ekAdazI tu sarveSAM dvAdazI mAdhavasya ca // 18 trayodazI tu kAmasya zarvasyoktA caturdazI / tadvatpazcadazI khyAtA dhAturvai hyarcane punaH // 19 / etA vai tithayaH proktAH pvitraaropnnocitaaH| kaniSTha dvAdaza moktA madhyame dviguNAH smRtaaH|| triguNAzcottamA(me) caiva granthayazca pavitrake / karpUrakezarAbhyAM vA candanena haridrayA // 21 raJjayitvA tu tatsarva sthApyaM navakaraNDake / devasya yajanaM yatra sthApyAni devavattadA // 22 Adau devArcanaM kRtvA vAsanaM sapavitrakam / adhivAsite pavitre tu tato vai pUjanaM smRtam // 23 pavitreSu ca ye devAsteSAM nikaTamAcaret / brahmA viSNustathA rudrastrayo vai suutrdevtaaH|| 24 kriyA ca pauruSI vIrA caturthI cAparAjitA / jayA ca vijayA caiva muktidA ca sadAzivA 25 manonmanI tu navamI dazamI sarvatomukhI / granthInAM devatAzcaitAH sUtreSu vinivezayet // 26 AvAhanaM mudrayA vai zAstroktavidhinA tataH / AvAhya tatra tAH sarvAH saMnidhIkaraNaM smRtam // 27 __ saMnidhIkaraNaM mudrayA saMnidhIkaraNam / rakSAmudrayA saMrakSya dhenumudrayA'mRtIkRtya prAgeva devasyAgre kalazodakaM gRhItvA''gamoktena mantreNa prokSaNaM vidhAya klIM kRSNAyeti matreNa prokSaNam / gandhadhUpadIpanevedyAdikaM dattvA tAmbUlAdikaM dattvA SoDazopacArAdinA pavitradevatA 1 kha. ja. jha. 'mANe ca / 2 jha. 'nthinA'To / 3 jha. a. paadybh| 4 Ga. saMdhikAraNamuttamam / 5 ka. kha. ja. sa. kRtyA''nIya deN| 6 pha. klAM klIM kR| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 unanavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / mabhyarya gandhapavitraM devasya dhUpitaM kRtvA devAbhimukhaH sannamaskAramudrayA devamabhimanvayIta // 28 Amatrito mahAdeva sArdhaM devyA gaNAdibhiH / matrairvA lokapAlaizca sahitaH paricArakaiH // 29 Agaccha bhagavanviSNo vidheH saMpUrNa(ti)hetave / prAtastvatpUjanaM kurmaH sAMnidhyaM niyataM kuru // 30 tedgandhaM ca pavitraM ca devasya rAghavasya ca / zrIviSNozcaraNe tanikSipya prAtaH svakriyAM vidhAya puNyAhaM svastivAcanaM jayazabdaighaNTAdivAditranirghoSatUryAdizabdaiH pavitraiH pUjAM kuryAt // 31 tataH prathamaM jyeSThaM tato madhyamaM kaniSThaM caibhiH sarvairyathAkrameNa pUjAM kuryA(jaye)t // 32 OM vAsudevAya vidmahe viSNudevAya dhImahi / tanno devaH pracodayAt / iti pavitrAdAnam athavA svamatraiH // tato vai mahatI pUjAM viSNoH kuryAtmasAdinIm / yayA vai kRtayA devi viSNurAtmA prasIdati34 samantAddIpamAlA ca kartavyA ca vidhAnataH / caturvidhaM tathA cAnnaM naivedyaM kaaryedbudhH|| 35 pavitrANi tato dahyAtpUjitAni tu zobhane / bhaktyA vai tu vizeSeNa zrIguruM pUjayettataH // 36 vastrAlaMkAravidhinA pUjanIyo gururmahAn / pUjayitvA guruM tatra pavitraM dhaaryetttH|| 37 ___ atha ye vaiSNavAH santi tebhyastAmbUlAdikaM dattvA pUrNAhutimanaye dattvA zrInivAsAya zrIkRSNAya karma nivedayet // matrahInaM kriyAhInaM bhaktihInaM tu kezava / yatpUjitaM mayA samyaksaMpUrNa yAtu me dhru(kpUrNatAM yAtu taddhR)vam / / tata udvAsyeSTabandhubhistathA vaiSNavaiviprairvA sahitaH sanmRSTamannaM svayaM bhuJjIta // ___ etatpUjana divyaM ye zRNvanti dvijottmaaH| sarvapApavinirmuktA yAnti viSNoH paraM pdm|| yAvattapati vai candro yAvattapati vai raviH / pavitrAropakastAvattapate nAtra saMzayaH // 42 pRthivyAM yAni dAnAni niyamAzca tathA punaH / sarva saMpUrNatAM yAti pavitrAropaNe kRte // 43 utsavAnAM rAjarAjaH pavitrAropako vidhiH / brahmahA zudhyate tatra nAtra kAryA vicAraNA // 44 satyaM satyaM punaH satyaM yaduktaM naganandini / pavitrAropaNe puNyaM darzane tu tathA smRtam // 45 zUdro'tha mahAbhAge pavitrAropaNo vidhiH / kRto ve bhaktibhAvena te vai dhanyatamAH smRtaaH|| 46 dhanyo'haM kRtakRtyo'haM sau(su)bhAgyA dharaNItale / mayA tu yA kRtA bhaktirvaiSNavI muktidAyinI iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasavAde pavitrAropaNaM nAmASTAzItitamo'dhyAyaH // 88 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36468 38 ayonanavatitamo'dhyAyaH / [*pArvatyuvAcakAni kAni ca puSpANi kasminmAsa prakalpayet / tanme vada sureza tvaM vistarAjagataH prabhA] 1 zrImahAdeva uvAcacaitre tu campakenaiva jAtIpuSpeNa vA punaH / pUjanIyaH prayatnena kezavaH klezanAzanaH // 2 * dhanazciAntargataH pAThaH ka. kha. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1pha tahandhapavitraM devamya cagavarasya / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 6 uttarakhaNDe-- damanakairmaruvakaibalapuSpaistathA'pi vA / pUjayejagatAmIzaM viSNuM sarvezvarezvaram // zatapatraistathA divya raktairvA susamAhitaH / pUjayati naro nityaM caitramAse surezvari // 4 vaizAkhe tu sadA devi hyarcanIyo mahAprabhuH / ketakIpatramAdAya vRSabhastha divAkare // 5 yenArcito haribhaktyA prIto manvantaraM zatam / jyeSThe mAse tu saMprApte nAnApuSpaiH prapUjayet // 6 pUjite devadeveze sarvadevAH supuujitaaH| kRtvA pApasahasrANi mahApApazatAni ca // 7 te'pi yAsyanti bho devi yatra viSNuH zriyA saha / ASADhe mAsi saMprApte pUjAM kuryAdvizeSataH8 karavIrai raktapuSpaistathA'bjarvA sadA narAH / pUjAM kurvanti ye viSNoste narAH punnybhaaginH||9 jAtarUpanirviSNuM kadambakusumaistathA / ye'rcayiSyanti govindaM na teSAM saurijaM bhayam // 10 ghanAgame ghanazyAmaH kadambakumumArcitaH / dadAti vAJchitAnkAmAnyAvadindrAzcaturdaza // 11 yathA padmAlayAM prApya prIto bhavati mAdhavaH / kadambakusumaM labdhvA prIto bhavati lokakRta // 12 tulasIkRSNatulasIvajulevA surezvari / sarvadA pUjito viSNuH kaSTaM harati nityazaH // 13 zrAvaNe mAsi saMprApte ye'rcayanti janArdanam / atasIpuSpamAdAya tathA dUrvAdalena tu // 14 nAnApuSpavizeSeNa pUjanIyaH prayatnataH / dadAti vipulAnkAmAnyAvadAbhUtasaMplavam // 15 bhAdramAse tu saMprApte zRNu tvaM naganandini / campakairvA zvetapuSpai raktasindUrakaistathA // 16 kaDArairvA mahAdevi sarvakAmaphalaM labhet / Azvine vai zubhe mAsi kartavyaM viSNupUjanam // 17 yUthikAnavajAtIbhistathA nAnAvidhaiH shubhaiH| pUjanIyaH prayatnena bhaktipUrva sadA jnaiH|| 18 padmAnyeva samAnIya ye'rcayanti janArdanam / dharmArthakAmamokSAMzca labhante mAnavA bhuvi // 19 kArtika mAsa saMprApte pUjanIyo mahezvaraH / yAvanti RtupuSpANi deyAni mAdhavasya ca // 20 tilAni tilapuSpANi tairvA hyarcanakaM caret / pUjite sati deveze anantaphalamaznute // 21 puMnAgairbakulaiH puSpaizcampakairvA janArdanam / kArtike pUjayiSyanti te devA na hi mAnavAH // 22 mArgazIrSa prayatnena pUjanIyaH sadA prabhuH / nAnApuSpaiH sunaivedyaidhUpairnIrAjanaistathA // 23 / mArgazIrSe vizeSeNa divyaiH puSpaiH prapUjayet / [*pauSamAse mahAdevi gharcanaM zubhadaM smRtam / / 24 / nAnAtulasIpatraizca mRganAbhijalaistathA / mAghamAse tu saMprApte nAnApuSpaiH prapUjayet // 25, pUjite devadeveze vAJchitaM labhate dhruvam / karajA tathA pUjA naanaanaivedymodkaiH|| 26 phAlgune caiva saMprApte hyarcanaM mAdhavasya ca / kRtvA vAsantikI pUjAM puSpANyAdAya sarvazaH // 27 navInarvA'tha devezi sarvairvA pUjayettataH / pUjite tu jagannAthe vaikuNThapadamavyayam // pAmoti puruSo nityaM zrIviSNozca prasAdataH / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde mAsapuSpakathanaM nAmekonanavatitamo'dhyAyaH // 89 / / AdinaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36496 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. da. pustakasthaH / ? ka.. ma. ja. pa. viSNu : ma. gamaH zubhaiH / ye'| Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 navatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / atha navatitamo'dhyAyaH / sUta uvAcaekadA dvArakAmAgAdRSiH kRSNadidRkSayA / puSpANyAdAya divyAni kalpavRkSotthitAni ca // 1 nAradaM svAgatenAsau kRSNaH satkAramAcaran / idamaya'midaM pAdyamityuvAcA''sanaM dadat // 2 nAradastAni puSpANi kRSNAyopAjahAra ha / kRSNaH SoDazasahasrastrIbhyastAni vyavIbhajat // 3 vismRtya satyabhAmAM tu sarvAbhyasta.nyadAtprabhuH / satyabhAmA tataH kruddhA krodhAgAraM samAvizat4 [*preSyAmiva sthitAM kopAnizvasatI muhurmuhuH| karajAgrAvalIDhaM tu paGkajaM mukhapaGkaje // 5 saMzleSayitvA nizvasya virahantIM punaH punaH / karapadme punaH zaGkha mukhapamaM nivezya ca // 6 vinItAM cArusarvAGgIM dhyAyantI kamalekSaNam / sarasaM candanaM gRhya preSyAhastAtsunanditAm // 7 praudayitvA hRdayaM kSipantI nirdayaM punaH / punaruccasya zayanAtpatantIM ca punaH punaH] // 8 samAjJAya tataH kRSNastatra gatvA samAhitaH / [+avaguhya yadA vaktramugdhAne nyavezayat // 9 idamantaritaM jJAtvA tadA gatvA janArdanaH / prepyAjanaM sa saMjJAyAnAkhyeyo'smIti saMjJayA // 10 jagrAha vyajanaM caiva sthitvA sa paripArthataH / zanairivAmRjadvAtaM jahAsa zanakairiva / / 11 tadudbhavamadRSdaiva hyavocatsA tu bhAminI / kathamekataraH sakhyA ganyo'yAmiti taM khalu // 12 dadarza kezavaM devI sahasA lokabhAvanam / yujyatIti tadovAcAstraM susrAvA''vilekSaNA // 13 avasiktA ca roSeNa babhUva praNayAndhitA / sA roSasphuramANoSThI tiSThantyadha muvI tadA // 14 muhUrtamasitApAGgI tasthAvanyamukhI tadA / tasyAH susrAva netrAbhyAM vAri praNayakopajam // 15 kuzezayapalAzAbhyAmavazyAyajalaM yathA / samutpatya jalaM tatra patitaM vadanAmbujAt // 16 pratijagrAha padmAkSaH karAbhyAmeva satvaraH / athorasi ca tattoyaM zrIvatsAko'mbujekSaNaH // priyAnayana devaH parimRjyevamabravIt // zrIkRSNa uvAcasravatyasitapatrAkSi kimarthaM tava bhAmini // sUta uvAcazanairuvAca netrAbhyAM pramRjya subhagA jalam / / satyabhAmovAcamadIyastvamiti hyAsInmatinityaM mama prabho / adya sAdhAraNasnehasvamityavagatA'smyaham // 20 sUta uvAcatacchrutvA vacanaM tasyAH pratyuvAca janArdanaH // zrIkRSNa uvAcadahatIva mamAGgAni zokaH kamalalocane / kimu tatkAraNaM yena tvamevaM sati viSThatA // 22 sRta uvAcatataH provAca bhartAraM satyA satyavrate sthitam / / * dhanuzcihAntargataH pATo Da. pstksthH| + dhanazcidAntargana: pArI i. pustakamyaH / * vyavabhAva AryaH / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1434 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDesatyabhAmovAcayatpArijAtakusumaM dattavAnnAradastava / tattu sveSTanane dattvA tvayA'haM parivazcitA // 24 sUta uvAcavihasya bhagavAnkRSNaH suvicArya tataH svayam] / satyabhAmAM mAnayitvA garuDaM manasA'smarat 25 smRtamAtrastu garuDastadA''gatyAgrataH sthitH| Aruhya vegAtpatraM tami(di)tyuvAca miyAM prabhuH // kRSNa uvAcasatye tvaM mA kRthAH krodhaM tvatkRte daivataiH saha / virudhya devarAjAnaM ropayiSye tavAGgaNe // kalpadrumaM mahAbhAge'parAdhaM me(dhasya) kSamAM kuru // . sUta uvAcaiti kRtvA pratijJAM tu zrIkRSNaH satyabhAmayA / devalokamagAttUrNa yatra devaH sa vRtrahA // yAcitaH kalpavRkSArthamuttaraM dattavAnprabhum // indra uvAcanAyaM devadumo bhUmyAM prAptuM yogyastvayA prabho // sUta uvAcatadA kruddho mahAbAhukSamutpAThya mUlataH / vAhamAropayAmAsa vegena blvttrH|| tadA vajradharo vegAdvamudyamya vIryavAn / garuDaM tADayAmAsa kalpavRkSaM tyajediti // tadA patrarathaH patraM kulizasyApi gauravAt / ekaM visajeyAmAsa tvarayA prajagAma ca // tena vajraprahAreNa trayo'bhUvanpatatriNaH / mayUro nakulazcASaH kRSNo dvAravatImagAt // Agatya satyabhAmAyA gRhe cainamaropayat / tadaiva nArado'bhyAgAtsatyayA mAnito bahu // 34 satyovAcaIdRzaH kalpavRkSo'yaM patiretAdRzaH prabhuH / bhave bhave kathaM prApyastadAkhyAtu bhavAnmama // 35 sUta uvAcaiti pRSTastadA prAha nArado munisattamaH // nArada uvAca-- prApyate satyabhAme'yaM tulaapurussdaantH|| sUta uvAcasatyabhAmA tadA kRSNaM kalpavRkSasamAnvitam / nAradAyaiva sA prAdAttolayitvA vidhAnataH // 38 sarvopaskaramAdAya nAradastridivaM yayau / zriyaH patimathA''mantrya gate devarSisattame // harSotphullAnanA satyA vAsudevamathAbravIt // satyabhAmovAcadhanyA'smi kRtakRtyA'smi saphalaM jIvitaM ca me|mjnmni nidAne ca dhanyau tau pitarau mama40 yo mAM trailokyasubhagAM janayAmAsaturbhuvam / SoDazastrIsahasrANAM vallabhA'haM yatastava // 41 yasmAnmayA''dipuruSaH kalpavRkSasamanvitaH / yathoktavidhinA samyaGnAradAya samarpitaH // 42 1 kha. ma. vArayAmAma / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 navatitamo'dhyAyaH padmapurANam / 1435 yadvArtAmapi jAnanti bhUmisaMsthA na jantavaH / so'yaM kalpadrumo gehe mama tiSThati sAMpratam // 43 trailokyAdhipatecAhaM zrIpaterativallabhA / ato'haM praSTumicchAmi kiMcittvAM madhusUdana // 44 yadi tvaM matpriyakaraH kathayasvAtra vistarAt / zrutvA tacca punazcAhaM karomi hitamAtmanaH // yathA kalpaM tvayA deva viyuktA syAM na kahicit // sUta uvAcaiti priyAvacaH zrutvA smerAsyaH sa gadAdharaH / satyAkaraM kare kRtvA'gamatkalpatarostalam // 46 niSidhyAnucaraM lokaM savilAsaM priyAnvitaH / prahasya satyAmAmantrya provAca jagatAM patiH // tatpItiparitoSArtha vilasatpulakAGgakaH / / zrIkRSNa uvAcana me tvattaH priyatamA kAcidanyA nitmbinii| SoDazastrIsahasrANAM priye prANasamA hyasi // 48 tvadartha devarAjena virodho daivataiH saha / tvayA yatprArthitaM kAnte zRNuM yacca mahadbhavet // 49 adeyamathavA'kAryamakathyamapi yatpunaH / tatkaromi kathaM praznaM kathayAmi na tu priye // pRcchasva sarva kathaye yatte manasi vartate // satyovAcadAnaM tapo vrataM vA'pi kiMtu pUrva kRtaM mayA / yenAhaM martyajA martyabhAvAtItA'bhavaM kila // 51 tavAGgAdhaharA nityaM garuDoparigAminI / indrAdidevatAvAsamagamaM ca tvayA saha // 52 atastvAM pradyumicchAmi kiM kRtaM tu mayA zubham / bhavAntare ca kiMzIlA kA vA'haM kasya kanyakA zrIkRSNa uvAca-- zRNuSvaikamanAH kAnte yattvaM vai pUrvajanmani / puNyavrataM kRtavatI tatsarva kathayAmi te // 54 AsItkRtayugasyAnte mAyApuryA dvijottamaH / Atreyo devazarmeti vedvedaanggpaargH|| 55 Atitheyo'gnizuzrUSI sauravrataparAyaNaH / sUryamArAdhayannityaM sAkSAtsUrya ivaaprH|| 56 tasyAtivayasastvAsInAmnA guNavatI sutA / aputraH sa khaziSyAya candranAmne dadau mutAm 57 tameva putravanmene sa ca taM pitRvadvazI / to kadAcidvanaM yAto kuzedhmAharaNArthinau // himAdripAdapavane ceratustau yatastataH / tau tato rAkSasaM ghoramAyAntaM samapazyatAm // 59 bhayavihalasa gAvasamarthau palAyitum / nihatau rakSasA tena kRtAntasamarUpiNA // 60 tau tatkSetraprabhAvena dharmazIlatayA punaH / vaikuNThabhavanaM nItau madgaNairmatsamIpagaiH // yAvajjIvaM tu yattAbhyAM sUryapUjAdikaM kRtam / tenAhaM karmaNA tAbhyAM suprIto hyabhavaM kila // 62 saurAzca zaivA gANezA vaiSNavAH shktipuujkaaH| mAmeva prAmuvantIha varSApaH sAgaraM yathA // 63 eko'haM paJcadhA jAtaH krIDayA nAmabhiH kila / devadatto yathA kazcitputrAdyAhAnanAmabhiH 64 tatazca tau madbhavanAdhivAsinau vimAnayAno ravivarcasAvubhau // mattulyarUpau mama saMnidhAnagau divyAGganAcandanabhogabhAjanau // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kArtikamAhAtmye pArijAtavRkSAnayanaM nAma navatitamo'dhyAyaH // 9. // (1) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36560 1 bha. toSotthavi / 2 bha. "Nu tacca mahAdbhutam / 49 / a| 3 ma. triyayA / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNInaM [ 6 uttarakhaNDe athaikanavatitamo'dhyAyaH / zrIkRSNa uvAcatato guNavatI zrutvA rakSasA nihatAvubhau / pitRbhartRjaduHkhArtA karuNaM paryadevayat // guNavatyuvAcahA nAtha hA pitastyaktvA'gacchataM ka ca mAM vinA / bAlA'haM kiM karomyadya anAthA bhavatovi( yAM vi)nA // ko nu mAmAsthitAM gehe bhojnaacchaadnaadibhiH| akiMcitkuzalAM snehAtpAlayiSyati duHkhitAm hatabhAgyA hatasukhA hatAzA hatajIvitA / zaraNaM ke prayAsye'dya yo maduHkhaM pramArjayet // 4 ka yAsyAmi katiSThAmi kiM karomi ythaa'ghRnnm| vidhAtrA hA hatA'smyadya hyanAthA bata bAlizA zrIkRSNa uvAcaevaM bahu vilapyAtha kurarIva bhRzAturA / papAta bhUmau vikalA rambhA vAtahatA yathA // 6 cirAdAzvasya sA bhUyo vilapya karuNaM vahu / nimagnA duHkhajaladhau zokArtA samavartata // 7 . sA gRhopaskarAnsarvAnvikrIya zubhakarmakRt / tayozcakre yathAzakti pAralaukikasatkriyAm // 8 tasminneva pure vAsaM cakre prabhRtijIvinI / viSNubhaktiparA zAntA satyazaucAditatparA // 9 vratadvayaM tayA samyagAjanmamaraNAtkRtam / ekAdazIvrataM samyaksevanaM kArtikasya ca // 10 etadvatadvayaM kAnte mamAtIva priyaMkaram / bhuktimuktikaraM puNyaM putrasaMpattidAyakam // 11 kArtike mAsi ye nityaM tulAsaMsthe divAkare / prAtaH snAsyanti te muktA mahApAtakino'pi c|| snAnaM jAgaraNaM dIpaM tulasIvanapAlanam / kArtike ye prakurvanti te narA vissnnumuurtyH|| 13 saMmArjanaM gRhe viSNoH svastikAdinivedanam / viSNoH pUjAM ca ye kuryurjIvanmuktAzca te nraaH|| itthaM dinatrayamapi kArtike ye prakurvate / devAnAmapi te vandyAH kiM yairAjanma tatkRtam // 15 itthaM guNavatI samyakpratyabdaM vatinI hyabhUt / nityaM viSNoH parikare bhaktyA tatparamAnasA 16 kadAcijjarayA mA'tha kRzAGgI jvarapIDitA / snAtuM gaGgAM gatA kAnte kathaMcicchanakaistadA // 17 / ' yAvajalAntaragatA kampantI zItapIDitA / tAvatsA vihvalA'pazyadvimAnaM yAtamambarAt // 18 zaGkhacakragadApadmahastairAsannamambarAt / viSNurUpadharaiH samyagvainateyadhvajAGkitam // 19 ArohayadvimAnaM sA hyapsarogaNasevitam / cAmarairvIjyamAnAM tAM vaikuNThamanayangaNAH // 20 atha sA tadvimAnasthA jvaladagnizikhopamA / kArtikatratapuNyena matsAMnidhyagatA'bhavat // 21 atha brahmAdidevAnAM yadA prArthanayA bhuvam / Agato'haM gaNAH sarve yAtAste'pi mayA sh||22 ete hi yAdavAH sarve madgaNA eva bhAmini / sarvadA matpriyA devi mattulyaguNazAlinaH // 23 pitA te devazarmA'bhansatrAjidabhidho hyayam / yazcandrazarmA so'RrastvaM sA guNavatI zubhe // 24 kAnikavatapuNyena vahumatprInivardhinI / mavAri yattvayA pUrva tulasIvATikA kRtA / / tasmAdayaM kalpavRkSastavAGgaNagataH zubhe / kArtike dIpadAnaM ca tvayA yattu kRtaM purA // 26 1 bha. dha kathaM jInAbhi vaa| . bha. cA jitendriyaa| / kuryuste narA viSNumUrtayaH / / 5 ka. na. ja. jha. na. stathA / yA / ka.kha. cha. ja, jha, Ja, raM smykptr| 4 ja. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 dvinavatitamo'dhyAyaH ] paapurANam / svadehagehasaMstheyaM tasmAllakSmIH sthirA'bhavat / yacca vratAdikaM sarva viSNave bhartRrUpiNe // 27 niveditavatI tasmAnmama bhAryAtvamAgatA / AjanmamaraNAtpUrva yatkArtikatrataM kRtam // 28 kadAcidapi tena tvaM madviyogaM na yAsyasi / evaM ye kArtike mAsi narA vrtpraaynnaaH|| 29 matsAMnidhyagatAste'pi prItidA tvaM yathA mama / yajJadAnavratatapaHkAriNo mAnavAH khalu / / kArtikavratapuNyasya nA''muvanti kalAmapi // sUta uvAca itthaM nizamya bhuvanAdhipatestadAnIM prAgjanmapuNyabhavavaibhavajAtaharSA / vizvezvaraM tribhuvanaikanidAnabhUtaM kRSNaM praNamya vacanaM nijagAda satyA // 31 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde satyApUrvajanmavarNanaM nAmaikanava titamo'dhyAyaH // 91 // (2) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-3659? atha dvinavatitamo'dhyAyaH / satyovAcasarve'pi kAlAvayavAstava kAlasvarUpiNaH / mAsAnAM tu kathaM nAtha sa mAsaH kArtiko varaH 1 ekAdazI tithInAM ca mAsAnAM kArtikaH priyaH / kathaM te devadeveza kAraNaM kiMca kathyatAm 2 zrIkRSNa uvAcasAdhu pRSTaM tvayA satye zRNuSvakAgramAnasA / pRthovenyasya saMvAdaM devarSernAradasya ca // 3 evameva purA pRSTo nAradaH pRthunA priye / uvAca kArtikAdhikye kAraNaM srvvinmuniH|| 4 nArada uvAcazaGkhanAmA'bhavatpUrvamasuraH sAgarAtmajaH / trilokImathane zakto mhaablpraakrmH|| jitvA devAnirAkRtya svarlokAtsa mahAsuraH / indrAdilokapAlAnAmadhikArAMstathA'harat // 6 tadbhayAdatha te devAH suvarNAdriguhAM gatAH / nyavasanbahuvarSANi sAvarodhAH sNvaasvaaH|| 7 suvaNodriguhAduge saMsthitAstridazA yadA / tadvazyA no babhUvuste tadA daityo vyacArayat // 8 hRtAdhikArAstridazA mayA yadyapi nirjitAH / lakSyante valayuktAste karaNIyaM mamAtra kim // 9 adya jJAtaM mayA devA vedamatrabalAnvitAH / tAnharipye tataH sarve balahInA bhavanti hi // 10 iti matvA tato daityo viSNumAlakSya nidritam / satyalokAjahArA''zu vedAnAdisvayaMbhuvaH1? nItAstu tena te vedAstadbhayAtte nirAkraman / toyAni vivizustatra yjnymtrsmnvitaaH|| 12 tAnmArgamANaH zaGkho'pi samudrAntargato bhraman / na dadarza tato daityaH kacidekatra saMsthitAn 13 atha brahmA suraiH sArdhaM viSNuM zaraNamanvayAt / pUjopakaraNAngRhya vaikuNThabhavanaM gataH // 14 tatra tasya prabodhAya gItavAdyAdikAH kriyAH / cakrurdevA gandhapuSpadhUpadIpAnmuhurmuhuH // 15 atha prabuddho bhagavAMstadbhaktiparitoSitaH / dadRze taiH suraistatra sahasrArkasamadyutiH // upacAraiH SoDazabhiH saMpUjya tridazAstadA / daNDavatpatitA bhUmau tAnuvAcAtha mAdhavaH // 17 1 bha. tvadnehasaMsthA ca zubhA ta / 2 ca. viSNuM vibhu| 3 ca. ja. jha. bha. daM maharSe / 4 kha. jha bha. sakto / 5 ma. sabAndhavAH / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1438 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeviSNuruvAcavarado'haM suragaNA gItavAdyAdimaGgalaiH / manobhilaSitAnkAmAnsarvAneva dadAmi vH|| 18 iSasya zuklakAdazyAM (zyA) yAvadubodhinI bhavet / nizAturyAzazeSe tu gItavAdyAdimaGgalaiH // 19 ye kurvanti narA nityaM bhavadbhiryadyathA kRtam / te matpItikarA nityaM matsAnidhyaM vrajanti hi 20 pAvairAcamanArghAyairbhavadbhiryadyathA kRtam / tadadbhutaguNaM yasmAjAtaM vaH sukhakAraNam // 21 vedAH zaGkhahatAH sarve tiSThantyudakasaMsthitAH / tAnAnayAmyahaM devA hatvA sAgaranandanam // 22 adyaprabhRti vedAstu matrabIjamakhAnvitAH / pratyabdaM kArtike mAsi vizrAmantvapsu sarvadA // 23 adyaprabhRtyahamapi bhavAmi jalamadhyagaH / bhavanto'pi mayA sArdhamAyAntu smuniishvraaH|| 24 kAle'sminye prakurvanti prAtaH snAnaM dvijottamAH / te sarvayajJAvabhRthaiH sunAtAH syuna saMzayaH25 ye kArtikavrataM samyakurvanti manujAH sadA / te dehAnte tvayA zakra prApyA madbhavanaM sadA // 26 vighnebhyo rakSaNaM teSAM tvayA kArya tathA yama / deyA tvayA ca varuNa putrapautrAdisaMtatiH // 27 dhanavRddhirdhanAdhyakSa tvayA kAryA madAjJayA / mama rUpadharAH sAkSAjjIvanmuktAstu te yataH // 28 AjanmamaraNAdyaistu kRtametadvatottamam / yathoktavidhinA samyakte mAnyA bhavatAmapi // 29 ekAdazyAM yatazcAhaM bhavAdbhaH pratibodhitaH / atazceSA tithimAnyA sA~'tIva prItidA mama // 30 vratadvayaM samyagidaM naraiH kRtaM sAMnidhyakRnme na tathA'nyadasti / dAnAni tIrthAni tapAMsi yajJAH svarlokadAnyeva sadA surottmaaH|| 31 iti zrImahApurANe pAma uttarakhaNhe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasanyabhAmAsaMvAde kAtikAdhikyakAraNavarNanaM nAma dvinavatitamo'dhyAyaH // 92 / / (3) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36622 atha trinvtitmo'dhyaayH| nArada uvAcaityuktvA bhagavAnviSNuH zapharItulyarUpadhRk / khAtpapAtAJjalI vindhyavAsinaH kazyapasya ca 1 sa taM kamaNDalau sva'sya kRpayA kSiptavAnmuniH / tAvatsa na mamau tatra tataH kUpe nyavezayat // 2 tatrApi na mamau tAvatkAsAraM prApayatsa tam / evaM sa sAgare kSiptastatra so'pyabhyavardhata // 3 tato'vadhItsa taM zaGkha viSNurmatsyasvarUpadhRk / atha taM svakare kRtvA badarIvanamAvizat // tatrA''hUya RssiinsrvaanidmaajnyaapyetpbhuH|| zrIviSNuruvAcajalAntaravizIrNAstu yUyaM vedAnpramArgata / AnayadhvaM ca tvaritAH sarahasyAJjalAntarAt // tAvatpayAge tiSThAmi devtaagnnsNvRtH|| nArada uvAcatatastaiH sarvamunibhistejovalasamanvitaiH / udghAritAH saMbIjAste vedA yjnysmnvitaaH|| 6 1 Ga. urjasya / 2 ca. ekAdazIvrataM / 3 ja. madaiva / 4 ka. ca. ja. bha. kSipraM / 5 ka.kha. ca. cha. ja. jha. a. yadvibhaH / / ca. syAnsavIjakAn / taa| ka. kha. ca. ja. jha. na. bha. 'bhistapobA8 ka. na. cha. ja. jha. na. ssddhaaste| Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 trinavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / teSu yAvanmitaM yena labdhaM tAvanmitasya hi / sa sa eva RSirjAtastadAprabhRti pArthiva // atha sarve'pi saMgamya prayAgaM munayo yayuH / viSNave savidhAtre te labdhAnvedAbhyavedayan // labdhvA vedAnsayajJAMstu brahmA harSasamanvitaH / ayajadvAjimedhena devarSigaNasaMvRtaH // yajJAnte devagandharvayakSakiMnaraguhyakAH / nipatya daNDavadbhUmau vijJaptiM cakuraJjasA || 1439 evaM devAndevadevastaduktvA tatraivAntardhAnamAgAtsaMvedhAH // devAH sarve'pyaMzakaistatra tasyuzcAntardhAnaM prApurindrAdayaste // 7 ri 9 10 devA Ucu: 11 devadeva jagannAtha vijJaptiM zRNu naH prabho / harSakAlo'yamasmAkaM tasmAttvaM varado bhava // sthAne'sminduhiNo vedAnvinaSTAnprApayatsvayam / yajJabhAgAnvayaM prAptAstvatprasAdAdramApate // 12 sthAnametadataH zreSThaM pRthivyAM puNyavardhanam / bhuktimuktipradaM cAstu prasAdAdbhavataH sadA // kAlo'pyayaM mahApuNyo brahmaghnAdivizuddhikRt / dattAkSayakarazcAstu varamenaM dadasva naH // 13 14 zrIviSNuruvAca - 15 20 mamApyetanmataM devA yadbhavadbhirudAhRtam / tattathA'stu labhatvetadbrahmakSetramiti prathAm // sUryavaMzodbhavo rAjA gaGgAmatrA''nayiSyati / sA sUryakanyayA cAtra kAlindyA vai sameSyati / / 16 yUyaM ca sarve brahmAdyA nivasadhvaM mayA saha / tIrtharAjeti vikhyAtaM tIrthametadbhaviSyati / / 17 dAnaM vrataM tapo homo japapUjAdikAH kriyAH / anantaphaladAH santu matsAMnidhyakarAH sadA 18 brahmahatyAdipApAni saptajanmArjitAnyapi / darzanAdasya tIrthasya vinAzaM yAntu tatkSaNAt // 19 dehatyAgaM tathA dhIrAH kurvanti mama saMnidhau / mattanuM pravizantyeva na punarjanmino narAH // pitRnuddizya ye zrAddhaM kurvantyatra mamAgrataH / teSAM pitRgaNAH sarve yAntu te matsaM lokatAm // 21 kAlo'pyeSa mahApuNyaH phalado'stu sadA nRNAm / sUrye makarage prAtaHstrAyinAM pApanAzanaH 22 makarasthe ravauM mAghe prAtaHstrAnaM prakurvatAm / darzanAdeva pApAni yAnti sUryAdyathA tamaH // 23 salokatvaM samIpatvaM sarUpatvaM tryaM kramAt / nRNAM dAsyAmyahaM snAnairmAghe makarage ravau // yUyaM munIzvarAH sarve zRNudhvaM vacanaM mama / badarIvanamadhye'haM sadA tiSThAmi sarvagaH // anyatra dazabhirvarSaistapasA'vApyate phalam / tadatra divasaikena bhavadbhiH prApyate sadA // sthAnasya darzanaM tasya ye kurvanti narottamAH / jIvanmuktAH sadA te tu pApaM naivAvatiSThati / / 27 24 25 26 nArada uvAca - 28 imAM kathAM yaH zRNuyAnnarottamo yaH zrAvayedvA'pi vizuddhacetAH / sa tIrtharAjaM badarIvanaM yadgatvA phalaM tatsamavAmuyAcca // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde prayogotpattikathanaM nAma trinavatitamo'dhyAyaH // 93 // ( 4 ) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH -- 36651 29 1 ka. kha. ja. jha. a. vadevezaM ya' / 2 bha. 'kSapannagagu' / 3 ka. kha. ja jha Ja. 'sminnRtrayo vedAnnaSTAnprApuH punaH svayam / 4 jha. "stu bhagavaMstvatprasAdataH / zrI / 5 ka. kha. cha. ja jha Ja. 'ni bahujanmakRtAnyauM / 6ka. kha. cha. ja. jha. a. mamAgatAH / 7 bharUpatA / 8 ka. kha. ca. cha. na. ma. varado'smi vaH / ba / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1440 [6 uttarakhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNIta atha cartunavatitamo'dhyAyaH / pRthuruvAcamahAphalaM tvayA proktaM mune kArtikamAghayoH / tayoH snAnavidhi samyaniyamAnapi nArada // udyApanavidhiM caiva yathAvadvaktumarhasi / / nArada uvAcatvaM viSNoraMzasaMbhUto nAjJAtaM vidyate tava / tathA'pi vadataH samyamAhAtmyaM zRNu vai mahata // 2 Azvinasya tu mAsasya yA zukaikAdazI bhavat / kArtikasya vratAnIha tasyAM kuryaadtndritH||3 rAvyAM turyAzazeSAyAM samuttiThetsadA vratI / nairRtAzAM bajedrAmAhiH sodakabhAjanaH // 4 . divA saMdhyAsu karNasthabrahmasUtra udaGmu vaH / antardhAya tRNairbhUmi ziraH prAkRtya vAsasA // 5 . vakaM niyamya yatnena SThIvanocchvAsavarjitaH / kuryAnmUtrapurISe tu rAtrau cedakSiNAmukhaH // 6 gRhItaziznazcotthAya mRdbhirabhyuddhajelaiH / gandhalepakSa yakaraM zaucaM kuryAdatandritaH // pazcApAne dazaikasminnubhayoH sapta mRttikAH / ekA lio kare tisra ubhayoHdvayaM smRtam // 7 etadvitriguNaM jJeyaM brahmacArivanasthayoH / yatezcaturguNaM rAtrau tadarthaM zaucamAcarat // 8 tadardhamapi mArgasthastrIzUdrANAM tadardhakam / zaucarmavihInasya samastA niSphalAH kriyAH // 9 mukhazuddhivihInasya na matrAH phaladAyakAH / dantajihvAvizuddhiM ca tasmAtkuryAtprayatnataH // 10 AyubalaM yazo vacaH prajAH pazupasUni ca / brahmaprajJAM ca madhAM ca tvaM no dehi vanaspate // 11 [*annAdyA yajJavyUha OM somo raajaa'ymaagtH| sa me mukhaM pramAyaM te yazalA ca bhagena (?) imaM matraM samuccArya dvAdazAGgulayA gRhI / samidhA kSIravRkSasya kSayAhopoSaNaM vinA // 13 pratipadarzanavamISaSThISvadine tathA / candrasUryoparAge ca na kuryAdantadhAvanam // 14 [+upavAse tathA zrAddhe na kuryAdantadhAvanam / apAM dvAdazagaNDUpairmukhazuddhividhIyate // 15 * ayaM zlokazca. pustakasthaH / + ayaM zlokazca. pustakasthaH / 1 ka. kha. ca. cha. ja. jha. a. Na venaja / A / 2 ka. kha. ca. cha. ja. jha. a. 'kavataniyanaM ta / 3 bha. SAyAmudatiSThetsa / 4 bha. prAgudIcI / 5 ka. ja. "ya gRhItvA zucimRtikAm / ga / kha. ca. cha. jha. a. 'ya gRhItazacimattikaH / g| 6 ka. kha. ja. jha. Ja. taH / ekA liGge gude paJca tathA vAmakare daza / ubhayoH sapta dAtavyAstathA tisrastu pAdayoH / etadvitriguNaM proktaM brahmacArivanasthayoH / yatezcaturgugaM rAtrau tadardhaM zaucamAcaret / tadarthamapi mArgasthanI. zUdrANAM tadardhakam // ca. 'taH / ekA liGge kare savye tisro dve hastayostathA / mUtrazauce mRdAjJAtA zake tu dvigaNA bhavet / paJca pAde dazai. kasminubhayoH sapta mRttikAH / etaccha, caM gRhasthasya dviguNaM brahmacAriNaH / ekA liGge gade pazca trima daza cobhayoH / dvisapta pAdayozcaiva gahiNAM zaucamucyate / etattadvigugaM proktaM brahmacArivanasthayoH / yatezcaturyugaM rAtrau tadardhe zaucamAcaret / tadardha ruji mArgasthe strIzadANA tadardhakam // cha. 'taH / ekA liGge gude paJca nirvAme daza cobhayoH / dvisapta pAdayoH paJca gRhiNAM zaucamucyate / etadvitriguNaM proktaM brahmacArikhanasthayoH / yatezcaturguNaM proktaM rAtrau cedarghamAcaret / tadarthe rogimArgasthantrIzudANAM tadarthakam // bha. 'taH / ekA liGge kare tisra ubhayormuvayaM smRtam / paJcApAne dazaikasminubhayoH sapta mRttikAH / etanchacaM gRhasthasya dvigaNaM brahmacAriNaH / vAnaprasthasya trigaNaM yatInAM ca caturgagam / yadivA vihitaM zaucaM tadarthe nizi kIrtitam / tadardhamAture proktamAturatyArdhamadhvani / zaucaka / cha. dinandinaH / 8 ca. ca / mantradvayaM ma / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 paJcanavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1441 kaNTakIkSakAsanirguNDIbrahmavRkSakAn / vaTairaNDavigandhAdyAnvarjayeddantadhAvane // tato viSNoH zivasyApi gRhaM gacchetprasannadhIH / gandhapuSpaM satAmbUlaM gRhItvA bhaktitatparaH 17 tatra devasya pAdyAAdyupacArAnpRthakpRthak / kRtvA stutvA punarnavA kuryAdgItAdimaGgalam // 18 tAlaveNumRdaGgAdidhvaniyuktAnsanartakAn / puSpadhUpaiH satAmbUlairgAyakAnapi cArcayet // 19 devAlaye gAnaparA yataste viSNumUrtayaH / tapAMsi yajJadAnAni kRtAni ca jagadguroH tuSTidAni kalau yasmAdbhaktyA dAnaM viziSyate / ka tvaM vasasi deveza mayA pRSTastu pArthiva // 21 viSNurevaM tadA prAha madbhaktiparitoSitaH // 22 viSNuruvAcanAhaM vasAmi vaikuNThe yoginAM hRdaye na vai / madbhaktA yatra gAyanti tatra tiSThAmi nArada // 23 teSAM pUjAdikaM gandhapuSpAdi(yaiH) kriyate naraiH / tena prItiM parAM yAmi na tathA matmapUjanAt24 matpurANakathAM zrutvA madbhaktAnAM ca gAyanam / nindanti ye narA mUDhAste madveSyA bhavanti hi 25 nArada uvAcazirISonmattagirijAmallikAzAlmalIbhavaiH / arkajaiH karNikAraizca viSNurnAryastathA'kSataiH // 26 japAkundazirISaizca yUthikAmAlatIbhavaiH / ketakIbhavapuSpaizca naivAryaH zaMkarastathA // 27 gaNezaM tulasIpatrairdurgA naiva tu dUrvayA / munipuSpaistathA sUrya lakSmIkAmo na cArcayet // 28 ebhyo'nyAni prazastAni pUjAyAM sarvadaiva tu / evaM pUjAvidhiM kRtvA devadevaM kSamApayet // 29 matrahInaM kriyAhInaM bhaktihInaM surezvara / yatpUjitaM mayA deva paripUrNa tadastu me // 30 tataH pradakSiNaM kRtvA daNDavatmaNipatya ca / punaH kSamApayeddevaM gAyanAcaM samApayet // 31 viSNoH zivasyApi hi pUjanaM ye kurvanti samyanizi kArtikasya / / vidhUtapApAH saha pUrvajaiste prayAnti viSNorbhavanaM mnussyaaH|| iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kArtikamAhAtmye pUjAjAgaraNavidhirnAma tatamo'dhyAyaH // 94 // (5) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36683 atha pazcanavatitamo'dhyAyaH / nArada uvAcanADIdvayAvaziSTAyAM rAtrau gacchejalAzayam / tiladarbhAkSataiH puSpagandhAdyaiH sahitaH shuciH|| ? mAnuSe devaravAte ca nadyAmatha ca saMgame / kramAddazaguNaM snAnaM tIrthe'nantaphalaM smRtam // 2 viSNuM smRtvA tataH kuryAtsaMkalpaM sAvanasya tu / tIrthAdidevatAbhyazca kramAdAdi dApayet // 3 namaH kamalanAbhAya namaste jalazAyine / namaste'stu hRSIkeza gRhANAyaM namo'stu te // 4 vaikuNThe ca prayAge ca tathA badarikAzrame / yato viSNurvicakrame tredhA vinidadhe padam // 5 1 ka. ja. NDIvRddhadArakam / bilvara / 2. kha. ca cha. ja. jha. a. ba. pairgandhaiH sa / 3 ka. ja. jha. 'lau nityaM bhaktyA devasya satpate / ca. cha. 'lau yasmAdbhaktyA gAnaM prazasyate / 4 ka. ca. cha. ba. 'ye rvau| m| 5 ka. ja. sa. 't / sugandhIni / cha.lpaM sa jale sthitaH / tI / 181 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1442 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeato devA mAmavantuM tredhA sa nidadhe padam / taireva sahitaH sarvairmunivedamakhAnvitaiH // 6 kArtike'haM kariSyAmi prAtaHsnAnaM janArdana / prItyartha tava deveza dAmodara mayA saha // 7 dhyAtvA'haM tvAM ca deveza jale'sminnAtumudyataH / tava prasAdAtpApaM me dAmodara vinazyatu // 8 adhyamatra:nitye naimittike kRSNa kArtike pApanAzane / gRhANAyaM mayA dattaM rAdhayA sahito hare // 9 smRtvA bhAgIrathI viSNuM zivaM sUrya jalaM vizeta / nAbhimAtre jale tiSThehatI snAyAdyathAvidhi // tilAmalakacUrNena gRhI snAnaM samAcaret / vanasthAnAM yatInAM ca tulasImUlamRtsnayA // 11 saptamIdarzanavamIdvitIyAdazamISu ca / trayodazyAM ca na snAyAddhAtrIphalatilaiH saha // 12 AdI kuryAnmalasnAnaM matrasnAnaM tataH param / strIzUdrANAM na vedoktairmazresteSAM puraannjaiH|| 13 tridhA'bhUdevakAryArtha yaH purA bhaktibhAvitaH / sa viSNuH sarvapApaghnaH punAtu kRpayA'tra mAm 14 viSNorAjJAmanuprApya kArtikavatakAraNAt / kSemantu devAste sarve mAM punantu saMvAsavAH // 15 vedamatrAH sabIjAzca sarahasyA maeNkhAnvitAH / kazyapAdyAzca munayo mAM punantu sadeva te // 16 gaGgAyAH saritaH sarvAstIrthAni jaladA nadAH / sasaptasAgarAH sarve mAM punannu sadaiva te // 17 pativratAstvadityAdyA yakSAH siddhAH sapannagAH / oSadhyaH parvatAzcApi mAM punantu trilokajAH ebhiH snAyAbatI matrairhastanyastapavitrakaH / devInmAnavAnpiti'starpayecca yathAvidhi // 19 yAvantaH kArtika mAsi vartante pitRtarpaNe / tilAstatsaMkhyakAbdAni pitaraH svargavAsinaH // 20 tato jalAdvinipkramya zucivastrAvRto vrtii| prAtaHkAloditaM karma samApyArceddhAra punaH // 21 tIrthAni devAnsaMsmRtya punararthya pradApayet / gandhapuSpaphaleyuktaM bhaktyA ttprmaansH|| 22 pratinaH kAtike mAsi snAtasya vidhivanmama / gRhANAdhye mayA dattaM rAdhayA sahito hare // 23 tatazca brAhmaNAnbhaktyAM pUjayedvedapAragAn / gandhaiH puSpaizca tAmbUlaiH praNamenu punaH punaH // 24 tIrthAni dakSiNe pAde vedAzca mukhamAzritAH / sarvAGgeSvAsthitA devAH pUjitAste tadarcane // 25 avyaktarUpiNo viSNoH svarUpaM brAhmaNA bhuvi / nAvamAnyA no virodhyAH kadAcicchubhAmicchatA tato haripriyAM devIM tulsiimrcyedvtii| [*prayAgasnAnayuktAnAM kAzyAM prANavimokSaNe // 27 / yatphalaM vihitaM vedaistulasIpUjanena tat / yukto yati(di)sadA pApaiH sukRtaM nArjitaM kacit 28 tathA'pi gIyate mokSastulasI pUjitA yadi / pradakSiNAnamaskArAnkuryAdekAgramAnasaH // 29 devaistvaM nirmitA pUrvamarcinA'si munIzvaraiH / namo namaste tulasi pApaM hara haripriye // 30 tato viSNukathAM zrutvA paurANI sthiramAnasaH / brAhmaNaM taM muniM viSaM pUjayedbhaktimAntratI // 3? evaM sarva vidhi samyakpUrvoktaM bhaktimAnaraH / karoti yaH sa labhate nArAyaNasalokatAm // 32 OM dhanucihAntagartaH pATha cha. pustakasthaH / 1 kha. ca. ja. jha. 'ntu yato viSNuvicakrame / te' / 2 jha. a. nidevasamanvi" / 3 ba. 't / vidhavAstrIya / 4 ka. kha. cha. ja. jha. a. bhaktibhAvanaH / ca. ba. bhaktabhAvanaH / 5 ka.kha. ca. ja. jha. rakSanta / 6 ka. kha. ja. jha. a. sadaiva te / / / , ka. ba. ja. a. mviiykaaH| cha. sapalavAH / 8 ka. kha. ca... ja. jha. ba. ntu jalAzayA: / pa / 1 ka. mna. na... sa. pa. kyA bhojye| 1. ca. "hmaNAMsnaMga / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 paNNavatitamo'dhyAyaH ] | padmapurANam / 1443 rogApahaM pAtakanAzatatparaM sadbuddhidaM putradhanAdisAdhanam / mukteniMdAnaM na hi kArtikatratAdviSNupriyAdanyadihAsti bhUtale // 33 iti zrImahApurANe pAna utarakhaNDe kArtikamAhAtmye snAnavidhivarNanaM nAma paJcanavatitamo'dhyAyaH // 95 / / (6) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36716 atha ghaNNavanitamo'dhyAyaH / nArada uvAcakArtikatratinAM puMsAM niyamA ye prakIrtitAH / tAJzaNupva mayA rAjankathyamAnAnsamAsataH // 1 annadAnaM gavAM grAso vaiSNavaiH saha saMkathA / bodhanAtparadIpasya dhrmmaahurmniissinnH|| parAnnaM parazayyAM ca paravAdaM parAGganAm / sadA ca varjayetmAjJo vizeSeNa tu kArtike // 3 sarvAmiSANi mApAMzca kSaudraM sauvIrakaM tathA / rAjamApAdikaM cApi naivAdyAtkArtikatratI // 4 [*dvidalaM tilatailaM ca tathA'nnaM zalyadUSitam / bhAvaduSTaM zabdaduSTaM varjayetkArtikavatI // 5 parAnnaM ca paradrohaM paradArAgamaM tathA / tIrthe pratigrahaM nApi gRhNIyAtkArtikatratI // devavedadvijAnAM ca gurugovratinAM tathA / strIrAjamahatAM nindA varjayetkArtikatratI // prANyaGgamAmiSaM cUrNa phale jambIramAmiSam / dhAnye masUrikA proktA hyannaM paryupitaM tathA // 8 anAgomahiSIkSIrAdanyadugdhAdyamAmiSam / dvijakrItA rasAH sarve lavaNaM bhUmijaM tathA // 9 tAmrapAtrasthitaM gavyaM jalaM palbalasaMsthitam / AtmArtha pAcitaM cAnnamAmiSaM tatsmRtaM budhaiH // 10 brahmacaryamadhaHsuptiH patrAvalyAM ca bhojanam / caturthakAle bhuJjIta kuryAdevaM sadA vratI // 11 narakasya caturdazyAM tailAbhyaGgaM ca kArayet / anyatra kArtikasnAyI tailAbhyaGgaM ca varjayet / / 12 palANDaM lazunaM hiGgu cchatrAkaM gRJjanaM tathA / nAlikaM mUlakaM zigraM varjayetkArtikatratI // 13 alAvU caitra vRntAkaM kRpmANDaM bRhatIphalam / zleSmAtakaM kapitthaM ca varjayedvaiSNavavratI // 14 rajasvalAM tyajenmlecchapatitAvratakaiH saha / dvijadvivedavAhyezca na vadetsarvadA vrtii|| ebhidRSTaM ca kAkaizca sUtikAnnaM ca yadbhavet / dviHpAcitaM ca dagdhAnaM naivAdyAdvaiSNavavratI // 16 tailAbhyaGgaM tathA zayyAM parAnnaM kAMsyabhojanam / kArtike varjayedyastu paripUrNavratI bhavet // 17 etAni varjayennityaM vratI sarvavrateSvapi / kRcchrAdikaM prakurvIta svazaktyA viSNutuSTaye // 18 kramAtkRSmANDabRhatItaruNImUlakaM tathA / zrIphalaM ca kaliGgaM ca phalaM dhAtrIbhavaM tathA / / 19 nAlikeramalAvU ca paMTolaM badarIphalam / carmavRntAkavallI ca zAkaM tulasi tathA // zAkAnyetAni vAni kramAtpratipadAdiSu / dhAtrIphalaM ravau tadvadvarjayetsarvadA hI // dhanazcidvAntargataH pAThaH ka. kha. ca. cha. ja. jha. a. pastakasthaH / 1va. rAjikonmAdikaM / 2 ca. zalda / 3 ca.the vrata madeveha vajayekA / 4 ka. kha. cha. ja. 'tii| shvbhi'| 5 ke. kha. ca. cha. a. bha. manakAnnaM / 6 ka. ja. jha. a. 'NDavRntAkaM bRhartAmR / ca. NDavRhatIchatrAka m| ca. maitreyaM / 8 ka. carmavaikattakaM cApi zivaM ca kevahalakaM tthaa| kha. carmatratAkI tumbI zAkaM tu jalajaM tthaa| ja. carma vaikatakaM cApi vizaM vai kaTaphalaM tathA / jha. carma vaikaThakaM cApi vizaM ve kaTphalaM tathA / a. carma vRntAkarucakI zAkaM tulasijaM tthaa| bha. carmavantAkimavalIzAkaM tulamijaM tathA / 9. bha. vratI / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 22 23 25 ebhyo'nyadvarjayetkiMcidyadviSNuprItaye naraH / tatpunarbrAhmaNe datvA bhakSayetsarvadaiva hi // evameva hi mAghespi kuryAdvai niyamAntratI / harijAgaraNaM tatra vidhiproktaM ca kArayet // yathoktakAriNaM dRSTvA kArtikavratinaM naram / yamadUtAH palAyante gajAH siMhArditA yathA // 24 varaM viSNuvrataM hyetajjJeyaM yajJazatAdhikam / yajJakRtprApnuyAtsvarga vaikuNThaM kArtikavatI // bhuktimuktipradAnIha yAni kSetrANi bhUtale / vasanti tAni vai dehe kArtikavratakAriNaH // 26 duHsvamaM duSkRtaM kiMcinmanovAkkAyakarmajam / kArtikavratinaM dRSTvA vilayaM yAti tatkSaNAt // 27 kArtikavratinaH puMso viSNuvAkyapraNoditAH / rakSAM kurvanti zakrAdyA rAjJo vai kiMkarA yathA 28 viSNuvratakaro nityaM yatra tiSThati pUjitaH / grahabhUtapizAcAdyA naiva tiSThanti tatra vai // kArtikavratinaH puNyaM yathoktavratakAriNaH / na samartho bhavedvaktuM brahmA'pi hi caturmukhaH // 30 viSNupriyaM sakalakalmaSanAzanaM ca satputrapautradhanadhAnyasamRddhikAri / UrjataM saniyamaM kurute manuSyaH kiM tasya tIrthaparizIlanasavayA ca // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde harijAgaraNyaniyamavidhirnAma SaNNavatitamo'dhyAyaH // 96 // ( 7 ) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 36747 29 1444 atha saptanavatitamo'dhyAyaH / 31 nArada uvAca - athorjavratinaH samyagudyApanavidhiM nRpa / tvaM zRNuSva mayA''khyAtaM savidhAnaM samAsataH // UrjazuklacaturdazyAM kuryAdudyApanaM vratI / vratasaMpUraNArthAya viSNuprItyarthameva ca // tulasyA upariSTAttu kuryAnmaNDapikAM zubhAm / sutoraNAM caturdvArAM puSpacAmarazobhitAm // dvAreSu dvArapAlAMzca pUjayenmRnmayAnpRthak / puNyazIlaM suzIlaM ca jayaM vijayameva ca // tulasImUladeze vai sarvatobhadramA likhet / caturbhirvarNakaiH samyakzobhADhyaM sumanoharam // tasyopariSTAtkalazaM paJcaratnasamanvitam / mahAphalena saMyuktaM zubhaM tatra nidhAya ca // pUjayettatra devezaM zaGkhacakragadAdharam / kauzeyapItavasanaM yutaM jaladhikanyayA / / indrAdilokapAlAMzca pUjayenmaNDale vratI / dvAdazyAM pratibuddho'sau trayodazyAM tataH suraiH // dRSTo'citazcaturdazyAM tasmAtpUjyastvihApi ha / tasyAmupavasedbhaktyA zAntaH prayatamAnasaH // pUjayeddevadevezaM sauvarNa gurvanujJayA / upacAraiH SoDazabhirnAnA bhakSyasamanvitaiH // rAtrI jAgaraNaM kuryAdgItavAdyAdimaGgalaiH / gItaM kurvanti ye bhaktyA jAgare cakrapANinaH / / 11 janmAntarazatodbhUtairmuktAste pApasaMcayaiH / narANAM jAgare viSNogItavAdyaM prakurvatAm // gosahasraM ca dadatAM samaM phalamudAhRtam / gItanRtyAdikaM kurvandarzayankautukAni ca // purato vAsudevasya rAtrau ca harijAgare / paThanviSNucaritrANi yo raJjayati vaiSNavAn // 9 10 12 13 14 1 bha. 'dA vratI / / 2 Ga. 'tubhiH karNikaiH / 3 ka ca cha ja jha Ja. bha. samalaMkRtam / 4 ka. kha. ca. cha. ja. ma. ma. kubhmaM / .. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1445 98 aSTanavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / mukhena kurute vAdyaM svecchAlApAMzca varjayet / bhAvaretainaro yastu (zca)kurute harijAgaram // 15 dine dine tasya puNyaM tIrthakoTisamaM smRtam / tatastu paurNamAsyAM vai sapatnIkAndvijottamAn 16 triMzanmitAnathaikaM vA svazaktyA vA nimantrayet / varAndattvA yato vissnnumtsyruupybhvtttH||17 asyAM dattaM hutaM japtaM tadakSayaphalaM smRtam / atastAnbhojayedvimAnpAyasAnnAdinA vratI // 18 ato devA iti dvAbhyAM juhuyAttilapAyasam / prItyartha devadevasya devAnAM ca pRthakpRthak // 19 dakSiNAM ca yathAzakti pradadyAtmaNameca tAn / punardevaM samabhyarcya devAMzca tulasIM tathA // 20 tato gAM kapilAM tatra pUjayavidhivavratI / guruM vratopadeSTAraM vstraalNkrnnaadibhiH|| 21 sapatnIkaM samabhyarya tAMzca viprAnkSamApayet / yuSmatprasAdAddevezaH prasanno'stu sadA mama // 22 ghratAdasmAcca yatpApaM saptajanmakRtaM mayA / tatsarvaM nAzamAyAtu sthirA me cAstu saMtatiH // 23 manorathAstu saphalAH santu nityaM samarcanAt / dehAnte vaiSNavaM sthAnamAmuyAmatidurlabham // 24 iti kSamApya tAnviprAnprasAdya ca visarjayet / tAmacI gurave dayAdvA yuktAM tadA vratI // 25 tataH suhRdguruyutaH svayaM bhuJjIta bhaktimAn / kArtike vA'tha tapasi vidhirevaMvidhaH smRtaH // 26 evaM yaH kurute samyakArtikasya vrataM naraH / niSpApaH se vinirmukto viSNusAMnidhyamAmuyAt 27 sarvavataiH sarvatIrthaH sarvadAnaizca yatphalam / tatkoTiguNitaM jJeyaM samyagasya vidhaantH|| 28 te dhanyAste sadA pUjyAsteSAM srvphlodyH| viSNubhaktiparA ye syuH kaartiktrtcaarinnH||29 dehasthitAni pApAni vitarka yAnti tadbhayAt / ka yAsyAmo vadantyeSa yduurjvrtkRnnrH|| 30 __ ityUrjavataniyamAJzRNoti bhaktyA yo vaitatkathayati vaiSNavAgrato yH|| to samyagvatakaraNAtphalaM labhetAM dRSTvA to kaluSavinAzanaM labhante // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAda udyApanavidhirnAma saptanava titamo'dhyAyaH // 97 // (8) ACHAS AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-36778 STRAL athASTanavatitamo'dhyAyaH / HEMAAYS mamairiwwwmarn pRthuruvAcatvayA yatkathitaM brahmantratamUrjasya vistarAt / tatra yA tulasImUle pUjA viSNostvayoditA // 1 tenAhaM praSTumicchAmi mAhAtmyaM tulasIbhavam / kathaM sA'tipriyA viSNodevadevasya zANiH // 2 kathameSA samutpannA kasminsthAne ca nArada / etabrUhi samAsena sarvajJo'si mato mama // 3 nArada uvAcazRNu rAjannavAhito mAhAtmyaM tulasIbhavam / setihAsaM purA vRttaM tatsarva kathayAmi te // 1 purA zakraH zivaM draSTumagAtkailAsaparvatam / sarvadevaiH parivRtastvapsarogaNasavitaH // yAvadgataH zivagRhaM tAvattatra sa dRSTavAn / puruSaM bhImakarmANaM daMSTrAnayanabhISaNam // 1 ja. jha. phalaM / 2 ka. kha. ja. a. 'tAnanekAnvA / cha.tAnghoDaza vA / 3 ka. kha. ja. jha. ja. 'ya' gAM ca tasmai pradApayet / cha. ya' natvA viprAnkSamApayet / 4 ka. kha. ca. cha. ja. a. 'dyaadnnyu| 5 bha. marvakAmAnyo vissnnu| 6 cha. te vandyAste mahApaNyAsteSAM / ka. kha. ca. ja. jha. a. "mte mahApaNyAste' / 8 bha. vikampaM / . Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1446 mahAmunizrIvyAsapraNInaM [ 6 uttarakhaNDesa pRSTastena kastvaM bhoH ka gato jagadIzvaraH / evaM punaH punaH pRSTaH sa yadA nocivAnRpa // tataH kruddho vajrapANistaM nirbhayaM vaco'bravIt // zakra uvAcare mayA pRcchyamAno'pi nottaraM dattavAnami / atastvAM hanmi vatreNa kaste trAtA'sti durmte||8 nArada uvAcaityudIrya tato vatrI vajreNAbhyahanadRDham / tenAsya kaNTho nIlatvamagAdanaM ca bhasmatAm // 9 tato rudraH prajajvAla tejasA pradahanniva / dRSTvA bRhaspatistUrNa kRtAJjalipuTo'bhyagAt // indrazca daNDavadbhUmau natvA stotuM pracakrame / bRhaspatiruvAcanamo devAdhipataye tryambakAya kapardine / tripuranAya zarvAya namo'ndhakaniSadine // 11 virUpAyAtirUpAya bahurUpAya zaMbhave / yajJavidhvaMsakatre ca yajJAnAM phaladAyine // kAlAntakAya kAlAya bhogibhogadharAya ca / namo brahmazirohabre brahmaNyAya namo namaH // 13 nArada uvAcaevaM stutastadA zaMbhudhiSaNena jagAda tam / saMharanayanajvAlAM trilokIdahanakSamAm // 14 ziva uvAcavaraM varaya bho brahmanprItaH stutyA'nayA tava / indrasya jIvadAnena jIveti tvaM prathAM vraja // 15 bRhaspatiruvAcayadi tuSTo'si deva tvaM pAhIndraM zaraNAgatam / agnireSa zamaM yAtu bhaalnetrsmudbhvH|| 16 Izvara uvAcapunaH pravezamAyAti bhAlane kathaM zikhI / enaM tyakSyAmyahaM dUre yathendraM naiva pIDayet // 17 nArada uvAcaityuktvA taM kare dhRtvA pAkSipallavaNArNave / so'patatsindhugaGgAyAH sAgarasya ca saMgame // 18 / tAvatsa vAlarUpatvamagAttatra ruroda ha / rudatastasya zabdena prAkampaddharaNI muhuH|| 19 svargazca satyalokazca tatsvanAdadhirIkRtau / zrutvA brahmA yayau tatra kimetaditi vismitaH // 20 tAvatsamudrasyotsaGge taM vAlaM sa dadarza ha / dRSTvA brahmANamAyAntaM samudro'pi kRtaanyjliH|| 21 praNamya zirasA vAlaM tasyotsaGge nyavezayat / tato brahmA'bravIdvAkyaM kasyAyaM zizuradbhutaH // 22 maritpate kuto labdho bAlo hyeSa mahAbalaH / tasya nAdena saMtrastA devAsuramahoragAH // nizamyeti vaco dhAturvAkyaM tu sAgaro'bravIt // samudra uvAcabho brahmasindhugaGgAyAM jAto'yaM mama putrakaH / jAtakarmAdisaMskArAnkuruSvAsya jagadguro // 24 nArada uvAcaitthaM vadati pAthodhau sa vAlaH sAgarAtmajaH / brahmANamagrahItkarce vidhunvaMstaM muhurmuhuH|| 25 dhunvatastasya kUrca tu netrAbhyAmagamajalam / kathaMcinmuktakarcastu brahmA provAca sAgaram // 26 1 bha. 'To'bhavat / 2 cha. bha. 'ya kAlabhogidha / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 99 navanavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1447 brahmovAcanetrAbhyAM vidhRtaM yasmAdanenaitajjalaM mama / tasmAjalaMdhara iti nAmnA khyAto bhavatvasau // 27. ... adhunaivaiSa taruNaH sarvazastrAstrapAragaH / avadhyaH sarvabhUtAnAM vinA rudraM bhaviSyati // yata eva samudbhUtastatraivAntaM gamiSyati / ___ nArada uvAcaityuktvA zukramAya rAjye taM cAbhyaSecayat / Amantrya saritAM nAthaM brahmA'ntardhAnamAgamat 29 atha taddarzanotphullanayanaH sAgarastadA / kAlanemisutAM vRndA tadbhAryArthamayAcata // 30 te kAlanemipramukhAstato'surAstasmai sutAM tAM pradaduH prhrssitaaH|| sa cApi tAnprApya suhRdvarAnvazI zazAsa gAM zukrasahAyavAnbalI // 31 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde jalaMdharotpattirnAmASTanava. titamo'dhyAyaH // 98 / (9) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36809 atha navanavatitamo'dhyAyaH / nArada uvAca--- ye devairnirjitAH pUrva daityAH pAtAlasaMsthitAH / te'pi bhUmaNDalaM yAtA nirbhyaastmupaashritaaH||1 kadAcicchinnazirasaM dRSTvA rAhuM sa daityarAT / papraccha bhArgavaM taMtra tacchirazchedakAraNam // 2 [bhArgavastasya zirasazchedaM rAhoH zazaMsa ha / amRtArtha] samudrasya mathanaM devakAritam // 3 ratnApaharaNaM devadaityAnAM ca parAbhavam / sa zrutvA krodhatAmrAkSaH svapiturmathanaM tadA // 4 dUtaM prasthApayAmAsa ghasmaraM zakrasaMnidhau / dUtastriviSTapaM gatvA sudharmA prApya satvaraH // gavAdakharvamaulistu devendraM vAkyamabravIt // ghasmara uvAcajalaMdharo'bdhitanayaH sarvadaityajanezvaraH / dUto'haM preSitastena sa yadAha zRNuSva tat // 6 kasmAttvayA mama pitA mathitaH sAgaro'driNA / nItAni sarvaratnAni tAni zIghraM prayaccha naH 7 nArada uvAcaiti dUtavacaH zrutvA vismitastridazAdhipaH / uvAca saMsmarandraM bhyropsmnvitH|| 8 indra uvAcazRNu dUta mayA pUrva mathitaH sAgaro yathA / adrayo madbhayAtrastAH svakukSisthAstathA kRtAH 9 __ anye'pi mavipastena rakSitA ditijAH purA / tasmAttadratnajAtaM tu mayA'pyapahRtaM kila // 10 zaGkho'pyevaM purA devAnadvikSatsAgarAtmajaH / mamAnujena nihataH praviSTaH sAgarodare // tadgaccha kathayasvAsya sarva mathanakAraNam // + dhanuzcidrAntargataH pAThaH kha. cha. ja. pustakasthaH / 17. zAstrArthanA / 2 ma, vinN| 3 kha, tra.'ca yasmaraM ghora bha / cha. ca ghasmaraM sudaMbha / bha. 'ca dhasmara rodraM bha' / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1448 mahAmunizrIvyAsamaNItaM [6 uttarakhaNDenArada uvAcaitthaM visarjito dUtastadendreNAgamadbhavam / tadindravacanaM daityarAjAyAkathayattadA // 12 tannizamya tato daityo ropAtprasphuritAdharaH / udyogamakarottUrNa sarvadevajigISayA // 13 sadodyoge'surendrasya digbhyaH pAtAlatastathA / [*ditijAH pratyapadyanta zatazaH koTizastadA // atha zumbhanizumbhAyaivalAdhipatikoTibhiH / gatvA triviSTapaM daityo nandanAdhiSThito'bhavat // 15 niryayustvamarAvatyA devA yuddhAya daMzitAH / puramAvRtya tiSThanti dRSTvA daityabalaM mahat // 16 tataH samabhavadyuddhaM devdaanvsenyoH| muzalaiH paTTizairvANairgadAriyazaktibhiH // te'nyonyaM samadhAvetAM jannatuzca parasparam / kSaNenAbhavatAM sene rudhiraughapariplute // 18 patitaH pAtyamAnaizca gajAzvarathapattibhiH / vyarAjata raNe bhUmiH saMdhyAbhrapaTalairiva // 19 tatra yuddhe mRtAndaityAnbhArgavastUdatiSThaya(SThipa)t / vidyayA mRtajIvinyA mtritaistoybindubhiH||20 ra devAnapi tathA yuddha tatrAjIvayadaGgirAH(?) / divyauSadhIH samAnIya droNAdreH sa punaH punH||21 . dRSTvA devAMstathA yuddhe punareva samutthitAn / jalaMdharaH krodhavazo bhArgavaM vAkyamabravIt // 22 jalaMdhara uvAcamayA devA hatA yuddhe uttiSThanti kathaM punaH / tava saMjIvinI vidyA naivAnyoti vizrutam // 23 zukra uvAcadivyauSadhIH samAnIya droNAreraGgirAH (?) surAn / jIvayatyeSa vai zIghraM droNAdiM tmupaahr||24 nArada uvAcaityuktaH sa tu daityendro nItvA droNAcalaM tadA / pAkSipatsAgare tUrNa punarAyAnmahAhavam // 25 atha devAnhatAndRSTvA droNAdrimagamadguruH / tAvattatra girIndraM taM na dadarza surArcitaH // 26 jJAtvA daityahRtaM droNaM dhiSaNo bhyvihvlH| Agatya dUrAyAjeI zvAsAkulitavigrahaH // 27 palAyadhvaM mahAdaityo nAyaM jetuM kSamo yataH / rudrAMzasaMbhavo hyeSa smaradhvaM zakraceSTitam // 28 nArada uvAcazrutvA tadvacanaM devA bhayavihalitAstadA / daityena vadhyamAnAste'palAyanta dizo daza // 29 devAnvidrAvitAndRSTvA daityaH sAgaranandanaH / zaGkhabherIjayaravaiH pravivezAmarAvatIm // 30 praviSTe naMgarI daitye devAH shkrpurogmaaH| suvarNAdriguhAM prAptA nyvsndaitytaapitaaH|| 31 tataH sa sarveSvasuro'dhikAreSvindrAdikAnAM vyni(hiny)veshyttdaa| zumbhAdikAndaityavarAnpRthakpRthaksvayaM suvarNAdriguhAmagAnRpa // 32 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde'marAvatIjayo nAma navanavatitamo'dhyAyaH // 99 // (10) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36841 * idamardhe kha. ca. cha. a. bha. pustakastham / 1ca. cha. bha. koTizaH / 2 . 'nAbhimukho'bha' / 3 kha. ca. cha. a. bha. pridhairbaa| 4 kha. ca. cha. ma. prshush| 5bha. mahAdevA / 6 kha. a. daityastairvadhya / 7 a. ngre| 8 ma. prApya / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / atha zatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcapunardaityaM samAyAntaM dRSTvA devAH savAsavAH / bhayaprakampitAH sarve viSNuM stotuM pracakramuH // ? devA UcuH namo matsyaphUrmAdinAnAsvarUpaiH sadA bhaktakAryodhatAyAtihatre / vidhAtrAdisargasthitidhvaMsakatre gadApadmazaGkhArihastAya te'stu // ramAvallabhAyAsurANAM nihantre bhujaMgAriyAnAya pItAmbarAya / makhAdikriyApAkakarte'tha have zaraNyAya tasmai natAH smo natAH mmaH // 3 namo daityasaMtApitAmaha~duHkhAcaladhvaMsadambholaye viSNave te / bhujaMgezatalpezayAyArkacandradvinetrAya tasmai natAH smo natAH smaH // nArada uvAcasaMkaSTanAzanaM stotrametadyastu paThennaraH / sa kadAcina saMkaSTeH pIDyate kRpayA hreH|| iti devAH stutiM yAvatkurvanti danujadviSaH / tAvatsurANAmApattirvijJAtA viSNunA tadA // sahasotthAya daityAriH kRpayA khinnamAnasaH / Aruhya garuDaM vegAllakSmI vacanamabravIt // 7 zrIviSNuruvAcajalaMdhareNa te bhrAtrA devAnAM kadanaM kRtam / tairAito gamiSyAmi yuddhAyAtitvarAnvitaH // 8 zrIruvAcaahaM te vallabhA nAtha bhaktA ca yadi sarvadA / tatkathaM te mama bhrAtA yuddhe vadhyaH kRpAnidhe // 9 zrIviSNuruvAcarudrAMzasaMbhavatvAcca brahmaNo vacanAdapi / prItyA tava ca naivAyaM mama vadhyo jalaMdharaH // 10 nArada uvAcaityuktvA garuDArUDhaH zaGkhacakragadAsibhRt / viSNurvegAdyayau yoDhuM yatra devAH stuvanti te / / ?? athAruNAnujajavAtpakSavAtaprapIDitAH / vAtyA vivartitA daityA babhramuH khe yathA ghnaaH|| 12 tato jalaMdharo dRSTvA daityAnvAtyA prapIDitAna / uddhRtya nayane krodhAttato viSNuM mamabhyagAt 13 tataH samabhavadyuddhaM viSNudaityendrayormahat / AkAzaM kurvatorbANaistadA niravakAzavat // 14 viSNudatyasya vANodhairdhva chatraM dhanurhayAn / ciccheda taM ca hRdaye bANenakaina tADayan // 15 tato daityaH samutpatya gadApANistvarAnvitaH / Ahatya garuDaM mUni pAtayAmAsa bhUtale // 16 viSNurgadAM svakharena ciccheda prahasanniva / tAvatsa hRdaye viSNuM jaghAna dRDhamuSTinA / / 17 tatasto vAhuyuddhena yuyudhAte mahAvalau / bAhubhirmuSTibhizcaiva jAnubhirnAdayanmahIm / / evaM suruciraM yuddhaM kRtvA viSNuH pratApavAn / uvAca daityarAjAnaM meghagambhIgyA girA // 19 zrIviSNuruvAcavaraM varaya daityendra prIto'smi tava vikramAt / adeyamapi te dadmi yatta manasi vartana // 20 1 kha. a. "rinAthAya / 2 kha. ca. cha. a. bha. ' bika za / 3 bha. sakrodhaH / 4 kha. ca. cha. na. bha. nunAda apakSa / 5 a. kSapAta / 6 bha. vimaadetaa| kha. a.na / novAca vacanaM ko| 182 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapaNIta-- [ 6 uttarakhaNDejalaMdhara uvAcayadi bhostvaM pratuSTo'si varametaM dadastra me / madbhaginyA saha tayA mabRhe sagaNo vasa // 21 nArada uvAcatathetyuktvA sa bhagavAnsarvadevagaNaiH saha / jAlaMdharaM nAma puramagamadramayA saha // jalaMdharazca devAnAmadhikAreSu dAnavAn / sthApayitvA saharSa sa punarAgAnmahItalam // 23 devagandharvasiddheSu yatkiMcidratnasaMjJitam / tadAtmavazagaM kRtvA'tiSThatsAgaranandanaH // 24 pAtAlabhuvane daityaM nizumbhaM sa mahAbalam / sthApayitvA sa zeSAdInAnayadbhUtalaM balI // 25 devagandharvasiddhaughAnsarparAkSasamAnuSAn / svapure nAgarAnkRtvA zazAsa bhuvanatrayam // 26 evaM jAlaMdharaH kRtvA devAnsvavazavartinaH / dharmeNa pAlayAmAsa prajAH putrAnivaurasAn // 27 na kazcidyAdhito naiva duHkhito na kRzastathA / na dIno dRzyate tasmindharmAdrAjyaM prazAsati // 28 . evaM mahIM zAsati dAnavendre dharmeNa samyakca yadRcchayA'ham / kadAcidAgAmatha tasya lakSmI vilokituM zrIramaNaM ca sevitum // 29 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye jalaMdharopAkhyAne jalaMdharasya viSNuvaraprAptirnAma zatatamo'dhyAyaH // 10 // (11) __ AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-36870 arthakAdhikazatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcasaM mAM saMpUjya vidhivadAnavendo'tibhaktitaH / saMgrahasya nadA vAkyaM jagAda nRpasattama // 1 / jalaMdhara uvAca - kuta Agamyate brahmankicidRSTaM tvayA kaMcit / yadarthamiha cA''yAtastadAjJApaya mAM mune // 2 / nArada uvAcagataH kailAsazikharaM detyendrAhaM yadRcchayA / tatromayA sahA''sInaM dRSTavAnasmi zaMkaram // 3 yojanAyutavistIrNe kalpadrumamahAvane / kAmadhenuzatAkIrNe cintAmaNisudIpite // taM dRSTvA mahadAzcarya vitoM me'bhavattadA / kApIdRzI bhavedRddhistrilokyAM vA na veti ca // 5 tAvattavApi daityendra samRddhiH saMsmRtA mayA / nadvilokanakAmo'haM tvatsAMnidhyamihA''gataH // 6 tvatsamRdimimAM pazyantrIratnarahitAM dhruvam / kalpayAmi zivAdanyastrilokyAM na samRddhimAn 7 apsaronAgakanyAdyA yadyapi tvadvaze sthitAH / tathA'pi tA na pArvatyA rUpeNa sadRzA dhruvm||8 [+yasyA lAvaNyajaladhau nimagnazcaturAnanaH / svadhairya mumuce pUrva tayA kA'nyopamIyate // 9 vItarAgo'pi hi yayA madanAriH svliilyaa| vizvatantro'pi hi yataH svAtmano vazagaH kRtaH10 + idamardha sva. ca. cha. . bha. pustakastham / 1. ca. bha. 'di bhAvuka n| 2 bha. sahAdya tvaM ma / 3 bha. 'vA mahAbAhuH pu / 4 bha. "siddhAdyAnma' / 5 kha. ya. 'dhAnyakSaga / 6 bha. kaca dikSayA / 7 bha. sa mAM provAca vidhivatsaMpUjya ca tu bhaktimAn / saMprahasya tadA vAkya naMdapadaM ca vai nRpa / / 8 bha. prbho| 9 bha. vismyo| 1. bha. svArya / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 ekAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1451 saundaryAdgahane bhrAmaJzabarIrUpayA purA / niSkAmaH kAmayukto'pi svavazo'pi vazaH kRtH|| 11 yasyAH punaH punaH pazyanrUpaM dhAtA visarjane / sasarjApsarasastAsAM tatsamaikA'pi nAbhavat 12 ataH strIratnasaMbhoktuH samRddhistasya sA varA / tathA na tava daityendra sarvaratnAdhipasya ca // 13 evamuktvA tamAmantrya gate mayi sa daityarAT / tadrUpazravaNAdAsIdanaGgajvarapIDitaH // 14 atha saMpreSayAmAsa sa dUtaM siMhikAsutam / tryambakAya tadA kiMcidviSNumAyAvimohitaH // 15 kailAsamagamAhuH kurvanzuklenduvarcasam / kAyena kRSNapakSenduvarcasaM svAGgajena tu // niveditastadezAya nandinA sa pravezitaH / tryambakabhUlatAsaMjJAprerito vAkyamabravIt // 17 rAhuruvAcadevapannagasevyasya trailokyAdhipatestathA / sarvaratnezvarasya tvamAjJAM zRNu vRSadhvaja // 18 zmazAnavAsino nityamaMsthibhAravahasya ca / digambarasya te bhAryA kathaM haimavatI zubhA // 19 ahaM ratnAdhinAtho'smi sA'pi strIratnasaMjJitA / tasmAnmamaiva sA yogyA naiva bhikSAzinastava / / nArada uvAcavadatyevaM tadA rAhI bhrmdhyaactthuulpaanninH| abhavatpuruSo raudrstiivaashnismsvnH|| 21 siMhAsyaH pracalajihvaH sajvAlanayano mahAn / UrdhvakezaH zuklatanusiMha iva caaprH|| 22 sa taM khAditumAyAntaM dRSTvA rAhurbhayAturaH / adhAvadativegena bahiH sa ca dadhAra tam // 23 [*sa ca rAhumahAvAhurmeghagambhIrayA girA / uvAca devadevezaM pAhi mAM zaraNAgatam // 24 brAhmaNaM mAM mahAdeva khAdituM samupAgataH / [+etasmAdrakSa deveza zaraNAgatavatsala // 25 rakSa rakSa mahAdeva tvAmahaM zaraNaM gataH ] mahAdevo vacaH zrutvA brAhmaNasya tadA'bravIt // 26 [*dhRtvA khAditumArabdhastAvadrudreNa vAritaH / naivAsau vadhyatAmeti dUto'yaM paravAnyataH] // 27 muzceti purupaH zrutvA rAhuM tatyAja so'mbare / rAhuM tyaktvA sa puruSo mahAdevaM vyajijJapat 24 puruSa uvAcakSudhA mAM bAdhate svAminkSutkSAmazcAsmi sarvathA / kiM bhakSyaM me mahAdeva nadAjJApaya mAM prabho 29 Izvara uvAcabhakSayasvA''tmanaH zIghraM mAMsaM tvaM hastapAdayoH / nArada uvAcasa zivenaivamAjJaptazcakhAda puruSaH svayam / hastapAdodbhavaM mAMsaM ziraHzeSo yadA'bhavat // 1 dRSTvA zirovazeSa taM suprasannastadA zivaH / puruSaM bhImakANaM tamuvAca savismayaH / / 32 Izvara uvAcatvaM kIrtimukhasaMjJo hi bhava madAragaH sadA / tvadarcA ye na kurvanti naiva te patpriyaMkarAH // 3 // nArada uvAcatadAprabhRti devezadvAre kIrtimukhaH sthitaH / nArcayantIha ye pUrva teSAmarcA vRthA bhavet // 34 * rAhuvimukto yastena so'patadbharvarasthale / ataH sa barbarodbhUta iti bharmA prathAM gataH // 35 * ayaM zlokaH kha. a. pustakasthaH / + ayaM zloko a. pustksthH| * ayaM zloko a, pustake nAsti / 1 kha. Ja, ninyaM muNDamAlAva / 2 cha. 'masthimAlAva' / 3 kha. ca. na. bha. shusskt| 4 bha, dRSTvA / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [ 6 uttarakhaNDetatazca rAhuH punareva jAtamAtmAnamasminniti manyamAnaH / sametya sarva kathayAMbabhUva jalaMdharAyezaviceSTitaM tat // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde jalaMdharopAkhyAne zivadatasaMvAdo ___ nAmaikAdhikazatatamo'dhyAyaH // 101 // (12) / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36906 atha vyadhikazatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcajilaMdharastu tacchRtvA kopAkulitamAnasaH / nirjagAmA''zu daityAnAM koTibhiH parivAritaH // 1 gatastasyAgrataH zukro rAhu~dRSTisthito'bhavat / mukuTazcApatadbhUmau vegAtmaskhalitastadA // 2 daityasainyAtastatra vimAnAnAM zataistadA / arAjata nabhaH pUrNa prAvRSIva blaahkaiH|| tasyodyoga tato dRSTvA devAH shkrpurogmaaH| alakSitAMstvarA''jagmuH zUlinaM te vyajijJapuH(pan) * devA UcuH* na jAnAsi kathaM svAmindevApattimimAM prabho / tadasmadrakSaNArthAya jahi sAgaranandanam // 5 nArada uvAcaiti devavacaH zrutvA prahasya vRSabhadhvajaH / mahAviSNuM samAhUya vacanaM cedamabravIt // Izvara uvAcajalaMdharaH kathaM viSNo na hataH saMgare tvayA / tabRhaM cApi yAto'si tyaktvA vaikunntthmaatmnH||7 zrIbhagavAnuvAcatavAMzasaMbhavatvAcca bhrAtRtvAcca tathA zriyaH / na mayA nihataH saMkhye tvamenaM jahi dAnavam // 8 Izvara uvAca[*nAyamebhirmahAtejAH zastrAsrvadhyate mayA / devaiH saha svatejozaM zastrArtha dIyatAM mama // 9 nArada uvAcaatha viSNumukhA devAH svatejAMsi dadustadA / tAnyekatvaM gatAnIzo dRSTvA svaM ca mahastadA 10 tenAkaronmahAdevo mahasA zastramuttamam / cakraM sudarzanaM nAma jvAlAmAlAtibhISaNam // 11 tejaHzeSeNa ca tadA vajraM ca kRtavAnharaH / tAvajalaMdharo dRSTaH kailAsatalabhUmiSu // 12 hastyazvarathapattInAM koTibhiH parivAritaH / taM dRSTvA'lakSitA jagmurdevAH sarve yathAgatam / / 13 gaNAzca samanahyanta yuddhaayaatitvraanvitaaH| nandIbhavaktrasenAnImukhAH sarve zivAjJayA // 14 avaterugaNAH sarve kailAsodyuddhadurmadAH / tataH samabhavadyuddhaM kailAsopatyakAbhuvi // pramathAdhipadaityAnAM ghoraM zastrAstrasaMkulam / bherImRdaGgazaGkhaughanisvIraharSaNaiH / / gajAzvagthazabdaizca nAditA bhUya'kampata / zaktitomaravANaudhairmusalapAzapaTTizaiH // * ayaM zlokaH kha. ca. cha. a. pustakasthaH / a. 'dRSTi' / 2 ca. bha. taastdaa''j'| 3 a. tadbhayAnApi / 4 a. 'TvA harSitA / 5 cha. sankrodhadu / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1453 103 vyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / vyarAjata nabhaH pUrNamulkAbhiH saMvRtaM yathA / nihatai rathanAgAzvaiH pattibhirbhUya'rAjata // 18 vajrAhatAcalaziraHzakalairiva saMvRtA / pramathAhatadaityaughairdaityAhatagaNaistathA // vasAmRGmAMsapaGkAdyairbhUraMgamyA'bhavattadA / pramathAitadaityaughAnbhArgavaH samajIvayat // 20 yuddhe punaH punazcaiva mRtasaMjIvinIbalAt / taM dRSTvA vyAkulIbhUtA gaNAH sarve bhayArditAH // 21 zazaMsurdevadevAya tatsarva zukraceSTitam / atha rudramukhAtkRtyA babhUvAtIva bhISaNA // 22 tAlajayA darIvaktrA stanapIDitabhUruhA / sA yuddhabhUmimAsAdya bhakSayantI mahAsurAn // 23 bhArgavaM svabhage kRtvA jagAmAntahitA nbhH| vidhRtaM bhArgavaM dRSTvA daityasenAM gaNAstadA // 24 amlAnavadanA haannijnuyuddhdurmdaaH| athAbhajyata daityAnAM senA gaNabhayArditA // 25 vAyuvegahatA yadvatprakIrNA tRnnsNhtiH| bhagnAM gaNabhayAtsenAM dRSTvA'marSayutA yayuH // 26 nizumbhazumbhasenAnyo kAlanemizca vIryavAn / trayaste vArayAmAsurgaNasenAM mahAbalAH // 27 muJcantaH zaravarSANi prAdRSIva balAhakAH / tato daityazaraughAste zalabhAnAmiva vrajAH // 28 rurudhuH khaM dizaH sarvA gaNasenAmakampayan / gaNAH zarazatabhinnA rudhiraasaarvrssinnH|| 29 vasantakiMzukAbhAsA na prAjJAyanta kiMcana / patitAH pAtyamAnAzca cchinnabhinnAstadA gaNAH tyaktvA saGgrAmabhUmi te sarve'pi vimukhA'bhavan // tataH prabhinnaM svabalaM vilokya zailAdilambodarakArtikeyAH / tvarAnvitA daityavarAnprasahya nivArayAmAsuramarSaNAste / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNhe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde jalaMdharopAkhyAne daityasenAvadho nAma vyadhikazatatamo'dhyAyaH // 102 // (13) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36937 atha vyadhikazatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcate gaNAdhipatIndRSTvA nandIbhamukhaSaNmukhAn / amarSAdabhyadhAvanta dvaMdvayuddhAya dAnavAH // 1 nandinaM kAlanemistu zumbho lambodaraM tathA / nizumbhaH SaNmukhaM vegAdabhyadhAvata dNshitH|| 2 nizumbhaH kArtikeyasya mayUraM paJcabhiH zaraiH / hRdi vivyAdha vegena mUrchitaH sa papAta ha // 3 tataH zaktidharaH zaktiM yAvajjagrAha roSitaH / tAvanizumbho vegena svazaktyA tamapAtayat / / 4 tato nandIzvaro bANaiH kAlanemimavidhyata / saptabhizca hayAnketuM tribhiH sArathimacchinat // 5 kAlanemistu saMkruddho dhanuzciccheda nandinaH / tadapAsya sa zUlena taM vakSasyahanadRDham // 6 sa zUlabhinnahRdayo hatAzvo hatasArathiH / adreH zikharamAmucya zailAdi so'bhyatADayat // 7 atha zumbho gaNezazca rathamUSakavAhanau / yudhyamAnau zaravAtaiH parasparamavidhyatAm // gaNezastu tadA zumbhaM hRdi vivyAdha patriNA / sArathiM ca tribhirbANaiH pAtayAmAsa bhUtale // 9 * saMdhirArSaH / 1ca.ktrA svn'| 2bha. 'nadulI / sa / 3 kha. bha. mo'pyapAtayat / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1454 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetato'tikruddhaH zumbho'pi bANaSaSTyA gaNAdhipam / mUSakaM ca tribhirviddhvA nanAda jldsvnH|| mUSakaH zarAbhinnAGgazcacAla dRDhavedanaH / lambodarazca patitaH padAtirabhavannRpa // tato lambodaraH zumbhaM hatvA parazunA hRdi / apAtayattadA bhUmau mUSakaM caa''ruhtpunH|| 12 kAlanomArnizumbhazcApyubhau lambodaraM zaraiH / yugapajjaghnatuH krodhAttotreNeva mahAdvipam // 13 taM pIDyamAnamAlokya vIrabhadro mahAbalaH / abhyadhAvata vegena bhUtakoTiyutastadA // 14 kUSmANDA bhairavAzcApi vetAlA yoginIgaNAH / pizAcA rakSasAM saMghA gaNAzcApi tamanvayuH 15 tataH kilakilAzabdaiH siMhanAdaiH saghagharai': / vinAditA DamarukaiH pRthivI samakampata // 16 tato bhUtAnyadhAvanta bhakSayanti sma dAnavAn / utpatantyApatanti sma nanRtuzca raNAGgaNe // 17 nandI ca kArtikeyazca samAyAtau tvarAnvitau / nijaghnatU raNe daityAnnirantarazaravrajaH // 18 chinnabhinnA hardetyaiH pAtitairbhakSitaistadA / vyAkulA sA'bhavatsenA viSaNNavadanA tadA // 19 pravidhvastAM tathA senAM dRSTvA sAgaranandanaH / rathenAtipatAkena gaNAnabhiyayo balI // 20 hastyazvarathasaMhAdAH zaGkhabherIravAstathA / abhavansiMhanAdAzca senayorubhayostadA // 21 jalaMdharazaravAtai hArapaTalairiva / dyAvApRthivyorAcchannamantaraM samapadyata // gaNezaM paJcabhirviddhvA zailAAda navabhiH zaraiH / vIrabhadraM ca viMzatyA nanAda jaladasvanaH // 23 kArtikeyastato daityaM zaktyA vivyAdha satvaraH / vyAghUrNaH zaktinirminaH kiNciyaakulmaansH|| tataH krodhaparItAkSaH kArtikeyaM jalaMdharaH / gadayA tADayAmAsa sa tUrga bhUtale'patat // 25 tathaiva nandinaM kopAdapAtayata bhUtale / tato gaNezvaraH kruddho gadAM parazunA'cchinat // vIrabhadrastribhirvANairhadi vivyAdha dAnavam / saptabhizca hayAnketuM dhanuzchatraM ca cicchide // 27 tato'tikruddho daityendraH zaktimudyamya dAruNAm / gaNezaM pAtayAmAsa rathamanyaM samAruhat / / 28 abhyayAdatha vegena vIrabhadraM ruSA'nvitaH / tatastau mUryasaMkAzau yuyudhAte parasparam // 29 vIrabhadraH punastasya hayAnbANairapAtayat / dhanuzca cicchide daityaH (plave parighAyudhaH sa vIrabhadraM tvarayA'bhigamya jaghAna detyaH parigheNa mUrdhani / sa cApi vIraH pravibhinnamUrdhA papAta bhUmau rudhiraM samugiran / iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe kAtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde jalaMdharopAkhyAne sainyaparAbhavo nAma tyadhikazatatamo'dhyAyaH // 103 // (14) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-36968 atha caturadhikazatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcapatitaM vIrabhadraM tu dRSTvA rudragaNA bhayAt / prAgacchaMste raNaM hitvA krozamAnA mahezvaram // ? atha kolAhalaM zrutvA gaNAnAM candrazekharaH / abhyayAdRSabhArUDhaH saGgrAma prahasanniva // 2 rudramAyAnnamAlokya siMhanAdairgaNAH punaH / nivRttAH saMgare daityAnijaghnuH shrdRssttibhiH|| 3 1 bha. raiH / bherItAlamarUkaizca pR / 2 na. 'ghuurnnsh| 3 kha. ca. cha. a. bha. 'naM vegaad| 4 a. yuyudhe / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 caturadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1455 daityAzca bhISaNaM rudraM dRSTvA sarve vidudruvuH / kArtikavatinaM dRSTvA pAtakAnIva tadbhayAt // 4 atha jAlaMdharo daityAnvidrutAnprekSya saMgarAt / roSAdadhAvaccaNDIzaM muJcanbANAnsahasrazaH // 5 zumbho nizumbho'zvamukhaH kAlanemirbalAhakaH / khagaromA pracaNDazca ghasmarazca zivaM yayuH // 6 bANAndhakArasaMchannaM dRSTvA gaNavalaM zivaH / bANajAlamavacchidya sa bANairANonamaH // 7 daityAMzca bANavAtyAbhiH pIDitAnakarottadA / pracaNDabANajAlaughairapAtayata bhUtale // 8 khaDromNaH ziraH kopAttadA parazunA'cchinat / balAhakasya ca ziraH khttvaanggenaakrovidhaa||9 baddhvA ca ghasmaraM daityaM pAzenAbhyahanadbhuvi / vRSavegahatAH kecitkecidraannairniraakRtaaH|| 10 na zekurasurAH sthAtuM gajAH siMhArditA iva / tataH kopaparItAtmA vegAdrudraM jlNdhrH|| AhvayAmAsa samare tiivaashnismsvnH||. jalaMdhara uvAca[*yudhyasvAdya mayA sArdhaM kimabhinihataistava / yacca kiMciralaM te'sti taddarzaya jaTAdhara // 12 nArada uvAcaityuktvA baoNNasaptatyA jaghAna vRSabhadhvajam / tAnaprAptAzitairvANazciccheda prahasazivaH // 13 tato hayAndhavajaM chatraM dhanuzciccheda sptbhiH| sa cchinnadhanvA viratho gadAmudyamya vegavAn // 14 abhyadhAvacchivastAvadgadAM vANaividhA'karot / tathA'pi muSTimudyamya yayau rudrajighAMsayA // 15 tAvacchivena vANauSaiH krozamAtramapAkRtaH / tato jalaMdharo daityo matvA rudraM balAdhikam // 16 sasarja mAyAM gAndharvImadbhutAM rudramohinIm / tato jaguzca nanRturgandharvApsarasAM gaNAH // 17 tAlaveNurmaMdagAMzca vAdayantastathA pare / tadRSTvA mahadAzcarya rudro naadvimohitH|| patitAnyapi zastrANi karebhyo na viveda saH / ekAgrIbhUtamAlokya rudraM daityo jalaMdharaH // 19 kAmAtaH sa jagAmA''zu yatra gaurI sthitA'bhavat / yuddhe zumbhanizumbhAkhyau sthApayitvA mahAvalo // dazadordaNDapazcAsyastrinetrazca jttaadhrH| mahAvRSabhamArUDhaH sa babhUva jlNdhrH|| atha rudraM samAyAntamAlokya bhavavallabhA / abhyAyayau sakhImadhyAttadarzanapathe'bhavat // yAvaddadarza cArvaGgI pArvatI danujezvaraH / tAvatsa vIrya mumuce jaDAGgazcAbhavattadA // atha jJAtvA tadA devI dAnavaM bhayaviDalA / jagAmAntArhatA vegAtsA tadottaramAnasam // 24 tAmadRSTvA tato daityaH kSaNAdvidyullatAmiva / javenAgAtpunayuddhe yatra devo vRSadhvajaH // 25 pArvatyapi mahAviSNuM sasmAra manasA tadA / tAvadarza taM devI sopaviSTaM samIpagam // 26 pArvatyuvAcaviSNo jalaMdharo daityaH kRtavAnparamAdbhutam / ta ina viditaM te'sti ceSTitaM tasya durmteH||27 zrIbhagavAnuvAca -- tenaiva darzinaH panthA vayamapyanvayAmahe / nAnyathA sa bhavedvadhyaH pAtivratyAtsurakSitaH // 28 * dhanuzcihnAntargataH pAThaH sa. cha. a. bha. pustakasthaH / 18 1 bha. ghsmraadyaaH| 2 bha. 'raH kAyAtta / 3 bha. nipAtitAH / 4 bha. dshbhirvaannaiH| 5 bha. stridhA'cchinat / 6 bha. mRdnggaadyaanvaad| 7 bha. bhayAdviSNuM / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1456 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - nArada uvAca - jagAma viSNurityuktvA punarjAlaMdharaM puram / atha rudrazca gAndharvAdvimuktaH saMgare sthitaH // antardhAnagatAM mAyAM dRSTvA sa bubudhe tadA // tataH zivo vismitamAnasaH punarjagAma yuddhAya jalaMdharaM ruSA / sa cApi daityaH punarAgataM zivaM dRSTvA zaraughaiH samavAkiradraNe // [ 6 uttarakhaNDe iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde jalaMdharopAkhyAne zivajalaMdharasaGgrAmo nAma caturadhikazatatamo'dhyAyaH / / 104 / / (15) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 36998 atha paJcAdhikazatatamo'dhyAyaH / 29 30 nArada uvAca - viSNurjAlaMdharaM gatvA taddaityapuTabhedanam / pAtivratyasya bhaGgAya vRndAyAcAkaronmatim / / / atha vRndA tu sA devI svamamadhye dadarza ha / bhartAraM mahiSArUDhaM tailAbhyaktaM digambaram // kRSNaprasUnabhUSADhyaM kravyAdagaNasevitam / dakSiNAzAM gataM muNDaM tamasA'pyAhRtaM tadA // svapuraM sAgare manaM sahasaivA''tmanA saha / tataH prabuddhA sA bAlA taM svamaM samacintayat // dadarzoditamAdityaM sacchidraM nizcalaM muhuH / tadaniSTamiti jJAtvA rudatI bhayavihvalA || kutracinnAlabhaccharma gopurATTAlabhUmiSu / tataH sakhIdvayayutA nagarodyAnamAgamat // tatrApi sA gatA vAlA nAlabhatkutracitsukham / vanAdvanAntaraM yAtA naiva vedA''tmanastadA // 7 tato bhramantI sA vAlA dadarzAtIva bhISaNau / rAkSasau siMhavadanau daMSTrAnayanabhAsurau // ate forsara palAyanaparA'bhavat / dadarza tApasaM zAntaM saziSyaM maunamAsthitam // 9 tatastatkaNTha Asajya nijAM bAhulatAM bhayAt / mune mAM rakSa zaraNamAgatAmityabhASata // 10 munistAM vAM dRSTvA rAkSasAnugatAM tadA / huMkAreNaiva tau ghorau cakAra vimukhau ruSA taddhaMkArabhayatrastau dRSTvA tau vimukhau gatau / praNamya daNDavadbhUmau vRndA vacanamabravIt // 6 8 11 12 yaH purA sukhasaMvAdairvinodayasi mAM prabho / sa kathaM na vadasyadya vallabhAM mAmanAgasam // 1 Ja. padam / 2 jha. Ja. ne daityakapadavarNano nA' / 3 bha. niSprabhaM / 4 bha. tU / maMtrasta sa bhramadvAlA / 3 4 vRndovAca rakSitA'haM tvayA ghorAdbhayAdasmAtkRpAnidhe / kiMcidvijJamumicchAmi kRpayA tannizAmaya / / 13 jalaMdharo hi me bhartA rudraM yoddhuM gataH prabho / sa tatrAsti kathaM yuddhe tanme kathaya suvrata // nArada uvAca - 14 15 16 munistadvAcamAkarNya kRpayordhvamavaikSata / tAvatkapI samAyAtau taM praNamyAgrataH sthitau // tatastalatAsaMjJAniyuktau gaganaM gatau / gatvA kSaNArdhAdAgatya vAnarAvagrataH sthitau // ziraHkandhahastau ca dRSTvA'bdhitanayasya sA / papAta mUrcchitA bhUmau bhartRvyasanaduHkhitA // kamaNDalujalaiH siktvA muninA'zvAsitA tadA / svabhartRbhAle sA bhAlaM kRtvA dInA ruroda ha 17 vRndovAca 19 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 SaDadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / yena devAH sagandharvA nirjitA viSNunA saha / sa kathaM tApasena tvaM trailokyavijayI hataH // 20 nArada uvAcaruditveti tadA vRndA taM muni vAkyamabravIt // vRndovAcakRpAnidhe munizreSTha jIvayainaM mama priyam / tvamevAsya punaH zakto jIvanAya mato mama // 22 nArada uvAcaiti tadvAkyamAkarNya prahasanmunirabravIt // muniruvAcanAyaM jIvayituM zakyo rudreNa nihato yudhi / tathA'pi tvatkRpAviSTa enaM saMjIvayAmyaham // 24 nArada uvAcaityuktvA'ntardadhe yaavttaavtsaagrnndnH| vRndAmAliGgaya tadvaktraM cucumve prItamAnasaH // 25 atha vRndA'pi bhartAraM dRSTvA harpitamAnasA / reme tanamadhyasthA tadyuktA bahuvAmaram // 26 kadAcitsuratasyAnte dRSTvA viSNuM tameva hi / nirbhaya' krodhasaMyuktA vRndA vacanamabravIt // 27 vRndovAcadhiktavedaM hare zIlaM paradArAbhigAminaH / jJAto'si tvaM mayA samyamAyApracchannatApasaH // 28 // yau tvayA mAyayA dvAHstho svakIyau darzito mama / tAveva rAkSasau bhUtvA bhAryA tava vinepytH|| tvaM cApi bhAryAduHkhArto vane kapisahAyavAn / bhrama sapezvareNAyaM yatte zipyatvamAgataH // 30 nArada uvAcaityuktvA sA tadA vRndA prAvizaddhavyavAhanam / viSNunA vAryamANA'pi tasyAmAsaktacetasA // tato hristaamnusNsmrnmuhundaacitaabhsmrjovgunntthitH| tatraiva tasthau surasiddhasaMdhaiH prabodhyamAno'pi yayau na zAntim // . 32 iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde jalaMdharopAkhyAne vRndAyA viSNa mAkSAtkAro nAma paJcAdhikazatatamo'dhyAyaH // 105 / / ( 16) AdinaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-37030 atha paDadhikazatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcatato jalaMdharo dRSTvA rudramadbhatavikramam / cakAra mAyayA gaurI tryambakaM mohayaMstadA // rathopari gatAM dRSTvA rudatI pArvatI zivaH / nizumbhazumbhamukhyaizca vadhyamAnAM dadarza sH|| 2 gorI tathAvidhAM dRSTvA zivo'pyadvignamAnasaH / avAGmukhaH sthitastUSNIM vismRtya svaparAkramama3 tato jalaMdharo vegAtribhirvivyAdha saaykaiH| ApunamagnastaM rudraM zirasyurami codara // 4 tato jajJe sa tAM mAyAM viSNunA suprabodhitaH / raudrarUpadharo jAto jvAlAmAlAvibhISaNaH // 5 1 bha. "senAdya trai'| 2 a. tasminnAsaktamAnamA / 3 kha. cha. ja. sthau munisi / 4 a. ndAcitAgnipravezo naa| 183 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 1458 mahAyunizrIvyAsapraNItaM-- [ 6 uttarakhaNDetasyAtIva mahAraudrarUpaM dRSTvA mahAsurAH / na zekuH pramukha sthAtuM bhejire te dizo daza // 6 tataH zAyaM dadau rudrastayoH zumbhanizumbhayoH / mama yuddhAdapakrAntau gauryA vadhyau bhvissythH|| 7 punarjalaMdharo vegAdvavarSa nizitaiH zaraiH / bANAndhakArasaMchannaM yathA'bhUttaralaM mahat // yAvadrudrazca ciccheda tasya bANAMstvarAyutaH / tAvatsa parigheNA''zu jaghAna vRSabhaM balI // 9 vRpastena prahAreNa parAvRtto raNAGgaNAt / rudreNA''kRSyamANo'pi na tasthau raNabhUmiH // 10 tataH paramasaMkuddho rudro raudravapurdharaH / cakra sudarzanaM vegAccikSepA''dityavarcasam // pradahadrodasI vegAttadAsAdya jalaMdharam / jahAra tacchiraH kAyAnmahadAyatalocanam // 12 rathAtkAyaH papAtoA nAdayanvasudhAnalam / tejazca nirgataM dehAttadrudre layamAgamat // 13 vRndAdehodbhavaM tejastadgauryA vilayaM gatam / atha brahmAdayo devA harSAdutphullalocanAH // praNamya zirasA rudraM zazaMsurviSNuceSTitam // devA UcuHmahAdeva tvayA devA rakSitAH zatrujAdyAt / kiMcidanyatsamudbhutaM tatra kiM karavAmahai // vRndAlAvaNyasaMbhrAnto viSNustiSThati mohitaH // __ rudra uvAcagacchadhvaM zaraNaM devA viSNormohApanuttaye / zaraNyAM mohinI mAyAM sA vaH kArya kariSyati // 16 nArada uvAcaityuktvA'ntardadhe devaH saha bhUtagaNaistadA / devAzca tuSTuvurmUlaprakRti bhaktavatsalAm // 17 devA Ucu: yadudbhavAH sattvarajastamoguNAH srgsthitidhvNsnidaankaarnnaaH| yadicchayA vizvamidaM bhavAbhavau tanoti mUlaprakRti natAH sma tAm // 18 yA hi trayoviMzatibhedasaMjJitA jagatyazepe samadhiSThitA praa| yadpakarmANi jaDAstrayo'pi te devA na vidyuH prakRti natAH sma tAm // 19 yadbhaktiyuktAH puruSAstu nityaM dAridyabhImohaparAbhavAdIn / na prAnuvantyeva hi bhaktavatsalAM sadaiva mUlaprakRti natAH sma tAm // 20 nArada uvAcastotramanastrisaMdhyaM yaH paThedekAramAnasaH / dAridyamohaduHkhAni na kadAcitspRzanti tam // 21 iti stuvantaste devAstejomaNDalamAsthitam / dadRzurgagane tatra jvAlAvyAptadigantaram // tanmadhyAdbhAratI sarve shucvuyomcaarinniim / AdyazaktiruvAcaahameva tridhA bhinnA tiSThAmi trividhaiguNeH / gaurI lakSmIH svarA cati rajaHsattvatamoguNaiH // natra gacchatha vaH kArya vidhAsyanti ca tAH suraaH|| nArada uvAca-- zRNvanAmini nAM vAcamannardhAnamagAnmahaH / devAnAM vismayotphullana nANAM tattadA nRpa // 24 1 ja. degti zuddhAM pra' / 2 ka. kha. ja. jha. a. muraa| / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 saptAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1459 tataH sarve'pi te devAH zrutvA tadvAkyanoditAH / gaurI lakSmI svarAM caiva praNemurbhaktitatparAH25 tatastAstAnsurAndRSTvA praNatAnbhaktavatsalAH / bIjAni pradadustebhyo vAkyAnyUcuzca bhUmipa // 26 devya UcuHimAni tatra bIjAni viSNuryatrAvatiSThate / nirvapadhvaM tataH kArya bhavatAM siddhimeSyati // 27 nArada uvAca tataH suhRSTAH surasiddhasaMghAH pragRhya vIjAni vicikSipuzca / vRndAcitAbhUmitale sa yatra viSNuH sadA tiSThati sokhyattiH // iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNDe zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kArtikamAhAtmye jalaMdharopAkhyAne jalaMdharavadho nAma SaDadhikazatatamo'dhyAyaH // 106 // (17 / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37058 atha maptAdhikazatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcakSiptebhyastatra bIjebhyo vanaspatyastrayo'bhavan / dhAtrI ca mAlatI caiva tulamI ca napottama // , dhAvyudbhavA smRtA dhAtrI mAbhavA mAlatI smRtA / gaurIbhavA ca tulasI tamaHsattvarajoguNAH 2 strIrUpiNIrvanaspatIdRSTvA viSNustadA nRpa / uttasthau saMbhramAdRndArUpAtizayamohitaH // dRSTAzca tena tA rAgAtkAmAsaktena cetasA / taM cApi tulasI dhAtrI rAgeNeva vyalokayat // 4 yacca lakSmyA purA vIjamIrghyayaiva samarpitam / tasmAttadudbhavA nArI tasminnAyutA'bhavat // 5 ataH sA varbarItyAkhyAmavApa cAtigarhitAm / dhAtrItulasyau nadrAgAttasya prItiprade sadA // 6 tato vismRtaduHkho'sau viSNustAbhyAM sahaiva tu / vekuNThamagamaddhaSTaH sarvadevanamaskRtaH // kArtikodyApane viSNostasmAtpUjA vidhIyate / tulasImUladeze tu prItidA sA yataH smRtA // 8 tulasIkAnanaM rAjangRhe yasyAvatiSThate / tagRhaM tIrtharUpaM tu na yAnti ymkiNkraaH|| sarvapApaharaM puNyaM kAmadaM tulasIvanam / ropayanti narazreSThAste na pazyanti bhAskarim // 10 darzanaM narmadAyAstu gaGgAsnAnaM tathaiva ca / tulasIvanasaMsargaH samametatrayaM smRtam // 11 ropaNAtpAlanAtsekAdarzanAtsparzanAnRNAm / tulasI dahate pApaM vAGmanaHkAyasaMcitam // 12 tulasImaJjarIbhiryaH kuryAddhariharArcanam / na sa garbhagRhaM yAti muktibhAgI na saMzayaH // 13 puSkarAdIni tIrthAni gaGgAdyAH saritastathA / vAsudevAdayo devAstiSThanti tulasIdale // 14 tulasImaJjarIyukto yastu prANAnvimuJcati / viSNoH sAyujyamAmoti satyaM satyaM nRpottama / / 15 tulasImRttikAlipto yastu prANAnvimuJcati / yamo'pi nekSituM zakto yuktaM pApazatairapi // 16 tulasIkASThajaM yastu candanaM dhArayennaraH / tadehaM na spRzetpApaM kriyamANamapIha yat // tulasIvipinacchAyA yatra yatra bhavannRpa / tatra zrAddhaM prakurvIta pitRNAM dattamakSayam // 18 dhAtrIchAyAsu yaH kuryAtpiNDadAnaM nRpottama / mukti prayAnti pitarastasya ye narake sthitAH 19 bha. 'khyahInaH / i'| 3 ka. kha. cha. ja. jha. a. bIjaM mAyaya' / 4 ka. sa. ja.. ka. ja. jha, Ja, sraaN| ma. tRpti| Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1460 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDamUrti pANau mukhe caiva dehe ca nRpasattama / dhatte dhAtrIphalaM yastu sa vijJeyo hariH svayam // 20 dhAtrIphalaM ca tulasI mRttikA dvArakodbhavA / yasya dehe sthitA nityaM sa jIvanmukta ucyte||21 dhAtrIphalavimizrestu tulasIpatramizritaiH / jalaiH snAti narastasya gaGgAsnAnaphalaM smRtam // 22 devArcanaM naraH kuryAddhAtrIpatraiH phalairapi / suvarNapuSpairvividhairarcanasyA''pnuyAtphalam // 23 tIrthAni munayo devA yajJAH sarve'pi kArtike / nityaM dhAtrI samAzritya tiSThantyarke tulAsthite / / dvAdazyAM tulasIpatraM dhAtrIpatraM tu kArtike / lunAti sa naro gacchennirayAnatirhitAn // 25 dhAtrIchAyAM samAzritya kArtike'nnaM bhunakti yH| annasaMsargajaM pApamAvarSa tasya gacchati // 26 dhAtrImUle tu yo viSNuM kArtike'rcayate naraH / viSNuH kSetreSu sarveSu pUjitastena sarvadA // 27 dhAtrItulasyormAhAtmyamapi devazcaturmukhaH / na samartho bhavedvaktuM yathA devasya shaangginnH|| 28 dhAtrItulasyudbhavakAraNaM yaH zRNoti yaH zrAvayate ca bhaktyA / vidhUtapApmA saha pUrvajaiH sa svarga bjtygyvimaansNsthH|| iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kArtikamAhAtmye dhAtrItulasyormahimakathanaM nAma saptAdhikazatatamo'dhyAyaH / / 107 // (18) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-37087 athASTAdhikazatatamo'dhyAyaH / pRthuruvAcasetihAsamidaM brahmanmAhAtmyaM kathitaM tvayA / atyAzcaryakaraM samyaktulasyAstu zrutaM mayA // 1 yadarjavatinaH puMsaH phalaM mahadudIritam / tanme behi munizreSTha kena cIrNamidaM vratam // nArada uvAcaAsInsahyAdriviSaye karavIrapure purA / brAhmaNo dharmavitkazciddharmadatta iti smRtH|| viSNuvratakaraH samyagviSNupUjArataH sadA / dvAdazAkSaravidyAyAM jpnisstto'tithipriyH|| 4 kadAcitkArtike mAsi harijAgaraNAya saH / rAvyAM turyAzazeSAyAM jagAma harimandiram // 5 haripUjopakaraNAnpragRhya bajanA tadA / tena dRSTA samAyAtA rAkSasI bhiimnisvnaa|| 6 vakradaMSTrA lalajihvA nimanAraktalocanA / digambarA zuSkamAMsA lamboSThI ghargharasvanA // tAM dRSTvA bhayavitrastaH kampitAvayavastadA / pUjopakaraNaH sarvaiH payobhizcAharnadruSA // saMsmRtya ca harernAma tulasIyuktavAriNA / so'hanatpAtakaM yasmAttasmAttasyA hyagAllayam // 9 atha saMsmRtya mA pUrvajanmakarmavipAkajAm / svAM dazAmavravIdvimaM daNDavacca praNamya saa|| 10 kalahAvAcapUrvakarmavipAkena dazAmetAM gatA'smyaham / tatkathaM tu punarvipra yAmyahaM gatimuttamAm // 11 nArada uvAcatAM dRSTvA praNatAmagre vadamAnAM svakarma tat / atIva vismito viprastadA vacanamabravIta // 12 1 cha. bha. NamaNimuktoSaira' / 2 ca. bha. 'madarzanA / 3 ka. kha. cha. ja. jha. a. gevegAtpayo / 4 ka. kha. cha. ja, jha. Ja, 'nadayAt / maM / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 aSTAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1461 dharmadatta uvAcakena karmavipAkena tvaM dazAmIdRzIM gatA / kutastvaM kA ca kiMzIlA tatsarva kathayasva me // 13 kalahovAcasaurASTranagare brahmanbhiAnAmA'bhavaddvijaH / tasyAhaM gRhiNI pUrva kalahAkhyA'tibhISaNA // 14 na kadAcinmayA bharturvacasA'pi zubhaM kRtam / nArpitaM tasya miSTAnnaM bharturvacanabhaGgayA // 15 kalahapriyayA nityaM mayodvignastadA dvijaH / pariNetuM tadA'nyAM sa matiM cakre patirmama // 16 tato garaM samAdAya prANAstyaktA mayA dvija / atha baddhvA vadhyamAnAM mAM ca ninyurymaanugaaH|| yamazca mAM tadA dRSTvA citraguptamapRcchata // yama uvAcaanayA kiM kRtaM karma citragupta vilokaya / pAmotyeSA karmaphalaM zubhaM vA'pyathavA'zubham // kalahovAcacitraguptastadA vAkyaM bhartsayanmAmuvAca ha // citragupta uvAcaanayA tu zubhaM karma kRtaM kiMcinna vidyate / miSTAnnaM bhuJjamAneyaM na bhartari tadarpitam // 20 atastu valgulIyonyAM svaviSThAdA'vatiSThatu / bhartudveSakarI tveSA nityaM kalahakAriNI // 21 viSThAdA zUkarIyonyAM tasmAttiSThatviyaM hare / pAkamANDe sadA bhuGkte nityaM caiSA ytsttH||22 [*tasmAddopAdiDAlI tu svajAtApatyabhakSiNI / bhartAramapi coddizya hyAtmaghAtaH kRto'nyaa|| tasmAtpretazarIre'pi tiSThatveSA'tininditA / atazcaiSA marudezaM prApitavyA bhaTaiH saha // 24 tatra pretazarIrasthA ciraM tiSThatviyaM tataH / itthaM yonitrayaM caiSA bhunaktvazubhakAriNI // 25 kalahovAcasA'haM paJcazatAbdAni pretadehasthitA kila / bhuttRDbhyAM pIDitA nityaM duHkhitA svena krmnnaa|| tataH kSutpIDitA''vizya zarIraM vaNijastviha / AyAtA dakSiNaM dezaM kRSNAveNyostu saMgame 27 tattIre saMsthitA yAvattAvattasya shriirtH| zivaviSNugaNairdUramapAkRSTA balAdaham // 28 tataH kSutkSAmayA dRSTo mayA hi khaM dvijottama / tvaddhastatulasIvArisaMsargahatapApayA // 29 tatkRpAM kuru viprendra kathaM muktA bhavAmyaham / yonitrayAdgrabhAvAdasmAcca pretadehataH // 30 nArada uvAca-- itthaM nizamya kalahAvacanaM dvijaagrnniisttkrmpaakbhvvismyduHkhyuktH| tadglAnidarzanakRpAcalacittavRttiAtvA ciraM sa vacanaM nijagAda duHkhAt // 31 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kArtikamAhAtmye kalahopAkhyAnaM nAmASTAdhikaza tatamo'dhyAyaH // 108 // (19) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37118 * ayaM zlokaH ka. kha. ca. ja. jha. ja. bha. pustakasthaH / * 1 ka.kha. ca. cha. sa. na. bha. "tinirA / na / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1462 [6 uttarakhaNDe mahAmunizrIdhyAsapraNItaMbhaya navAdhikazatatamo'dhyAyaH / dharmadatta uvAcavilayaM yAnti pApAni tIrthadAnavatAdibhiH / pretadehasthitAyAste teSu naivAdhikAritA // 1 tvadglAnidarzanAdasmAtkhinnaM ca mama mAnasam / naiva nirvRtimAyAti tvAmanuddhRtya duHkhitAm 2 pAtakaM ca tavAtyugraM yonitrayavipAkadam / naivAnyaiH kSIyate puNyaiH pretatvaM cAtigarhitam // 3 tasmAdAjanmajanitaM yanmayA kArtikavratam / tatpuNyasyArdhabhAgena parAM gatimavAmuhi // 4 kArtikatratapuNyena na sAmyaM yAnti sarvathA / yajJadAnAni tIrthAni vratAnyapi yato dhruvam // 5 nArada uvAcaityuktvA dharmadatto'sau yAvattAmabhyapacayat / tulasImizratoyena zrAvayandvAdazAkSaram // 65 tAvatpretatvanirmuktA jvaladagnizikhopamA / divyarUpadharA jAtA lAvaNyena yathendirA // 7 tataH sA daNDavadbhUmau praNanAmAtha taM dvijam / uvAca sA tadA vAkyaM harSagadgadabhASiNI // 8 kalahovAcatvatprasAdAvijazreSTha vimuktA nirayAdaham / pApAbdhau majjamAnAyAstvaM naubhUto'si me dhruvm||9 nArada uvAcaitthaM sA +vadatI vimaM dadarzA''yAntamambarAt / vimAnaM bhAsvaraM yuktaM viSNurUpadharairgaNaiH // 10 atha sA tadvimAnAyaM dvAHsthAbhyAmadhirohitA / puNyazIlasuzIlAbhyAmapsarogaNasevitam // 11 tadvimAnaM tadA'pazyaddharmadattaH svismyH| papAta daNDavadbhUmau dRSTvA to viSNurUpiNau // 12 puNyazIlasuzIlo ca hyutthApya praNataM dvijam / tamabhyanandatAM vAkyamUcaturdharmasaMyutam // 13 gaNAvUcatu:sAdhu sAdhu dvijazreSTha yastvaM viSNurataH sadA / dInAnukampI dharmAtmA viSNuvrataparAyaNaH // 14 AbAlatvAcchubhaM hyetadyaccayA kArtikavatam / kRtaM tasyArdhadAnenaM puNyaM dvaiguNyamAgatam // 15 [*tvatpuNyasyArdhabhAgena yadasyAH pUrvakarmajam ] | janmAntarazatodbhUtaM pApaM tadvilayaM gatam // 16 ra [+snAnaireva gataM pApaM yadasyAH pUrvakarmajam / harijAgaraNAdyaistu vimAnamidamAsthitA // 17 [*vaikuNThaM nIyate sAdho nAnAbhogayutA tviyam / dIpadAnabhavaiH puNyaistaijasaM ruupmaasthitaa]||18 tulasIpUjanAyestu kArtikavatakeH shubhaiH| viSNusAMnidhyagA jAtA tvayA dattaiH kRpAlunA // 19 tvamapyasya bhavasyAnte bhAryAbhyAM saha yAsyasi / vaikuNThabhavanaM viSNoH sAMnidhyaM ca sarUpatAm // te dhanyAH kRtakRtyAste teSAM ca saphalo bhavaH / yairbhaktyA''rAdhito viSNudharmadatta yathA tvyaa|| samyagArAdhito viSNuH kiM na yacchati dehinAm / auttAnacaraNiryena dhruvatve sthApitaH purA 22 yannAmasmaraNAdeva dehino yAnti sadgatim / grAhagRhIto nAgendro ynnaamsmrnnaatpuraa|| 23 vimuktaH saMnidhi prApto jAto'yaM jysNjnykH| atastvayA'cito viSNuH svasAnidhyaM prdaasyti|| + numabhAva ApaH / * idamardha ca. cha. pustakastham / + idamardhe jha. a. pustakayo sti| * ayaM zlokazca. cha. bha. pustakasthaH / 1ca. cha. bha. nvaalpaiH| 2 ka. kha. ca. ja. jha. Ja. tau punnyruu| 3 ka. kha. ca. cha. ja. jha. Ja. dharmajJo / bha. srvjnyo| 4 ka. sva. ma. bha. 'na yadasyAH pUrvasaMcitam / jha. 'na kalahA muktimAgatA / jauN| Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 dazAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1463 25 bahUnyabdasahasrANi bhAryAdvayayutasya te / tataH puNye kSayaM yAte yadA yAsyasi bhUtale // sUryavaMzodbhavo rAjA trikhyAtastvaM bhaviSyasi / nAmnA dazarathastatra bhAryAdvayayutaH punaH // 26 tRtIyayA'nayA cApi yA te puNyArdhabhAginI / tatrApi tava sAMnidhyaM viSNuryAsyati bhUtale 27 AtmAnaM tava putratve prakalpyAmarakAryakRt / tavA''janmavratAdasmAdviSNuH saMtuSTikAraNAt / / 28 na yajJA na ca dAnAni na tIrthAnyadhikAni te / dhanyo'si viprAgrya yatastvayaitadvrataM kRtaM prItikaraM jagadguroH / yasyArdhabhAgAptaphalAnmurAreH praNIyate'smAbhiriyaM salokatAm // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kalahopAkhyAne navAdhikazatatamo' dhyAyaH // 109 // ( 20 ) AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 37147 atha dazAdhikazatatamo'dhyAyaH / 29 nArada uvAca itthaM tadvacanaM zrutvA dharmadattaH savismayaH / praNamya daNDavadbhUmau vAkyaM cedamuvAca ha / dharmadatta uvAca - 2 ArAdhayanti sarve'pi viSNuM bhaktArtinAzanam / yajJairdAnairvataistIrthaistapobhizca yathAvidhi // viSNuprItikaraM teSAM kiMvA sAMnidhyakArakam / yatkRtvA tAni cIrNAni sarvANyapi bhavanti hi 1 gaNAvUcatu: 4 7 8 sAdhu pRSTaM tvayA vima zRNuSvaikAgramAnasaH / setihAsaM purAvRttaM kathyamAnaM mayA'nagha / kAJcIpuryA purA colacakravartI nRpo'bhavat / tasyA''zrayeNa te dezAcolA iti prathAM gatAH // 5 yasmiJzAsati bhUcakraM daridro vA'pi duHkhitaH / pApabuddhiH sarugvA'pi naiva kazcidabhUnnaraH || 6 yasyApyanantayajJasya tAmraparNyAstaTAvubhau / suvarNayUpaiH zobhAdvyairAstAM caitrarathopamau // sa kadAcidagAdrAjA dhanantazayanaM dvija / yatrAsau jagatAM nAtho yoganidrAmupAzritaH / / tatra zrIramaNaM devaM saMpUjya vidhivannRpaH / maNimuktAphalairdivyaiH svarNapuSpaizca zobhitaiH // praNamya daNDavaidyAvadupaviSTaH sa tatra vai / tAvadrAhmaNamAyAntamapazyaddeva saMnidhau || devArcanArthaM pANI tu tulasyudakadhAriNam / svapuravAsinaM tatra viSNudAsAhayaM dvijam || tatrAbhyetya sa viprarSirdevadevamapUjayat / viSNusUktena saMsnApya tulasImaJjarIdalaiH || tulasI pUjayA tasya ratnapUjAM purA kRtAm / AcchAditAM samAlokya rAjA kruddho'bravIdidam // 9 10 11 12 rAjovAca mANikyasvarNapUjA'tra zobhAcyA yA mayA kRtA / viSNudAsa kathaM seyamAcchinnA tulasIdalaiH // viSNubhaktiM na jAnAsi varAko'si mato mama / yastvimAmatizobhADyAM pUjAmAcchAdayasya ho || gaNAvRcatuH iti tasya vacaH zrutvA sakrodho dvijasattamaH / rAjJo gauravamulalya jagAda vacanaM tadA / / 16 1 kha cha. ja. bha. kAntipu / 2 ka kha ja jha Ja. tU / yasya nAmrA ca te / 3. bha. / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAnanA 1464 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeviSNudAsa uvAcarAjanbhaktiM na jAnAsi garvito'si nRpazriyA / kiyadviSNuvrataM pUrva tvayA''cIrNa vadasva tat / / gaNAvUcatu:tadrAhmaNavacaH zrutvA prahasya sa nRpottamaH / viSNudAsaM tadA garvAduvAca vacanaM dvija // 18 rAjovAcaitthaM cedvadase vipra vissnnubhktyaa'tigrvitH| bhaktiste kiyatI viSNoderidrasyAdhanasya ca // 19 yajJadAnAdikaM naiva viSNostuSTikaraM kRtam / nApi devAlayaM pUrva kRtaM vipra tvayA kacit // 20 IdRzasyApi te garva eSa tiSThati bhktijH| tacchRNvantu vaco me'dya sarve'pyete dvijottamAH // 21 sAkSAtkAramahaM viSNoreSa vA''do gamiSyati / pazyantu sarve'pi tato bhakti jJAsyanti cA''vayoH ___ gaNAvUcatuHityuktvA sa nRpo'gacchanijarAjagRhaM dvija / ArabhadvaiSNavaM satraM kRtvA''cArya tu mudgalam // 23 RSisaMghasamAjuSTaM bahanaM bahudakSiNam / yadbahmakRtaM pUrva gayAkSetre samRddhimat / / viSNudAso'pi tatraiva tasthau devAlaye vratI / yathoktaniyamAnkRtvA viSNutuSTikarAnsadA // 25 mAghorjayova'taM samyaktulasIvanapAlanam / ekAdazIvrataM jApyaM dvAdazAkSaravidyayA // 26 upacAraiH SoDazabhirgItanRtyAdimaGgalaiH / nityaM viSNostathA pUjAM vratAnyetAni so'karot // 27 nityaM saMsmaraNaM viSNorgacchanbhuJjansvapannapi / sarvabhUtasthitaM viSNumapazyatsamadarzanaH // 28 mAghakArtikayonityaM vizeSaniyamAnapi / akarodviSNutuSTyartha sodyApanavidhi tathA // 29 evaM samArAdhayatoH zriyaH patiM tayostu coleshvrvissnnudaasyoH|| agAdanehA bahu tdvtsthyostnisstthsrvendriykrmnnostyoH|| iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde dharmadattadUtasaMvAdo nAma dazAdhika zatatamo'dhyAyaH // 110 / / (21) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37177 24 athaikAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH / gaNAvUcatuH-- kadAcidviSNudAso'tha kRtvA nityavidhi dvija / sa pAkamakarottAvadaharatko'pyalakSitaH // 1 namadRSTvA'pyasau pAkaM puna vAkarottadA / sAyaMkAlArcanasyAso vratabhaGgabhayAditaH // 2 dvitIye'ni nataH pAkaM kRtvA yAvatsa viSNave / upahArArpaNaM kartuM gataH ko'pyhrtpunH|| 3 evaM saptadinaM tasya pAka ko'pyhrvijH| tataH savismayaH so'tha manasyevamadhArayat // 4 aho nityaM samabhyetya kaH pAkaM harate mama / kSetrasaMnyAsinaH sthAnamatyAjyaM mama sarvathA // 5 punaH pAkaM [*vidhAyAtra bhujyate yadi cenmayA / sAyaMkAlArcanaM caitatparityAjyaM kathaM mayA // 6 , * dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. kha. ca. cha. ja. jha. a. pustakasthaH / 1 jha. a. jJAsyatha / 2 ka. kha. ca. cha. ja. jha. a. 'tI / pnycaitaaniy'| 3 ca. azvamanna / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ } 1 111 ekAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1465 11 13 kiMcitpAkaM ] vidhAyaiva bhoktavyaM tu mayA nahi / anivedyaM mayA sarve viSNave naiva bhujyate // 7 upoSito'haM ca kathaM tiSThAmyatra vrate sthitaH / adya saMrakSaNaM samyakpAkasyAtra karomyaham || 8 iti pAkaM vidhAyAsa tatraivAlakSitaH sthitaH / tAvaddadarza cANDAlaM pAkAnnaharaNe sthitam // 9 kSutkSAmaM dInavadanamasthicarmAvazeSitam / tamAlokya dvijAgyo 'bhUtkRpayA khinnamAnasaH // 10 vilokyAnnaharaM viprastiSTha tiSTheti cAbravIt / kathamatti bhavAnrUkSaM ghRtametagRhANa me || itthaM bruvantaM viprAgyamAyAntaM sa vilokya ca / vegAdadhAvadbhItyA sa mUrcchitaH sa papAta ha / / 12 bhItaM saMmUrchitaM dRSTvA cANDAlaM sa dvijAgraNIH / vegAdabhyetya kRpayA svavastrAntairavIjayat // atheotthitaM tamevAsau viSNudAso vyalokayat / sAkSAnnArAyaNaM devaM zaGkhacakragadAdharam // 14 pItAmbaraM caturbAhuM zrIvatsAGkaM kirITinam / atasIpuSpasaMkAzaM kaustubhorasthalaM vibhum / / 15 taM dRSTvA sAtvikairbhAvairAvRto dvijasattamaH / stotuM cApi namaskartuM tadA nAlaM babhUva saH // atha zakrAdayo devAstatraivAbhyAyayustadA / gandharvApsarasacaiva jaguzca nanRtustathA / vimAnazatasaMkIrNa devarSigaNasevitam / gItavAditranirghoSaM sthAnaM tadabhavattadA / / tato viSNuH samAliGgaya svabhaktaM sAtvikatratam / sArUpyamAtmano dattvA'nayadvaikuNThamandiram 19 vimAnavarasaMsthaM taM gacchantaM viSNusaMnidhim / dIkSitazcalabhUpazca viSNudAsaM dadarza ha / 20 vaikuNThabhuvanaM yAntaM viSNudAsaM vilokya saH / svaguruM mudgalaM vegAdAhUyetthaM vaco'bravIt // 21 16 17 18 rAjovAca yatspardhayA mayA caitadyajJadAnAdikaM kRtam / sa viSNurUpadhRgvipro yAti vaikuNThamandiram / / 22 dIkSitena mayA samyaksatre'sminvaiSNave tvayA / hutamagnau kRtA vimA dAnAdyaiH pUrNamAnasAH / / 23 naivAdyApi sa me devaH prasanno jAyate dhruvam / bhaktyaiva tasya viprasya sAkSAtkAraM dadau hariH 24 tasmAddAnaizca yajJaizca naiva viSNuH prasIdati / bhaktireva paraM tasya nidAnaM darzane vibhoH // 25 gaNAvUcatu: ityuktvA bhAgineyaM svamabhiSicya nRpAsane / AbAlyAdIkSito yajJe hyaputratvamagAdyataH / / 26 tasmAdadyApi tadeze sadA rAjyAMzabhAginaH / svastrIyA eva jAyante tatkRtAcAravartinaH / / 27 yajJavATaM tato'bhyetya vahnikuNDAgrataH sthitaH / triruccairvyAjahArA''zu viSNuM saMbodhayaMstadA ||28 rAjovAca fail bhaktiM sthirAM dehi manovAkkAyakarmabhiH // 29 gaNAvUcatuH ityuktvA so'patadvahrau sarveSAmeva pazyatAm / mudgalastu tadA krodhAcchikhAmutpATayatsvikAm 30 tatastvadyApi tadgotre mudgalA vizikhAs+bhavan / tAvadAvirabhUdviSNuH kuNDAgnau bhaktavatsala: 31 tamAliGgaya vimAnAgryaM samArohayadacyutaH / tamAliGgayA''tmasArUpyaM dattvA vaikuNThamandiram // tenaiva saha devezo jagAma tridazairvRtaH // 32 * aDabhAva ArSaH / + saMdhirArSaH / 1 ka. kha. ca. cha. ja. jha. ja. bha. ya harI sarva vaiSNavenaiva / 2 ka. sva ca cha ja jha Ja. mAyujyamA / 184 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1466 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeyo viSNudAsaH sa tu puNyazIlo yazcolabhUpaH sa suzIlanAmA / ovAmubhau tatsamarUpabhAjau dvAHsthau kRtau tena ramApriyeNa // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kalahopAkhyAna ekAdazA. dhikazatatamo'dhyAyaH // 111 // ( 22 ) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37209 atha dvAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH / dharmadatta uvAcajayazca vijayazcaiva viSNoHsthau purAkRtau / kiM tu tAbhyAM purA''cIrNa ysmaattdruupdhaarinnau||1 - gaNAvUcatu:tRNabindostu kanyAyAM devahUtyAM purA dvija / kardamasya tu dRSTyaiva putrau dvau saMbabhUvatuH // 2 jyeSTho jayaH kaniSTho'bhUdvijayazceti nAmataH / tasyAmevAbhavatpazcAtkapilo yogadharmavit // 3 jayazca vijayazcaiva viSNubhaktiratau sadoM / tau taniSThendriyagrAmau dharmazIlau babhUvatuH // 4 nityamaSTAkSarIjApyau viSNuvratakarAvubhau / sAkSAtkAraM dadau viSNustayonityArcane sadA // 5 maruttena kadAcittAvAhUtau yajJakarmAga / jagmaturyajJakuzalau devarSigaNapUjitau // jayastatrAbhavabrahmA vijayo yAjako'bhavat / tato yajJavidhiM kRtsnaM paripUrNa ca cakratuH // 7. maruco'vabhRthasnAtastAbhyAM vittaM dadau bahu / tatsamAdAya tau vittaM jagmatuH svAzramaM prati // 8 yajanAya tato viSNostuSTyarthe to tadA munii| taddhanaM vibhajantau tu paspardhAte parasparam // 9 jayo'bravItsamo bhAgaH kriyatAmiti tatra saH / vijayathAbravIttatra yallabdhaM yena tasya tat // 10 tato'zapajjayaH krodhAdvijayaM kSubdhamAnasaH / gRhItvA na dadAsyetattasmAdrAho bhaveti tam // 11 vijayastasya taM zApaM zrutvA so'pyazapacca tam / madabhrAnto'zapastvaM mAM tasmAnmAtaGgatAM vraja12 " tattadA''cakhyaturviSNuM dRSTvA nityArcane vibhum / zApayozca nivRttiM tau yayAcAte ramApatim 13 / jayavijayAcatu:bhaktAvAvAM kathaM deva grAhamAtaGgayonigau / bhaviSyAvaH kRpAsindho tacchApo vinivartyatAm // 14 zrIbhagavAnuvAcamadbhaktayorvaco'satyaM na kadAcidbhaviSyati / mayA'pi nAnyathA kartuM zakyate tatkadAcana // 15 prahAdavacasA stambhe'pyAvirbhUto hyahaM purA / tathA'mbarISavAkyeNa jAto garbhe'pyahaM kila // 16 tasmAyuvAmimau zApAvanubhUya svayaMkRtau / labheyAM matpadaM nityamityuktvA'ntardadhe hriH|| 17 gaNAvUcatuHtatastau grAhamAtagAvabhUtAM gaNDakItaTe / jAtismarau tu tadyonyAmapi viSNuvrate sthitau // 18 kadAcitsa gajaH snAtuM kArtike gaNDakIM gataH / tAvajagrAha taM grAhaH sNsmrnyshaapkaarnnm||19 grAhagRhIto'sau nAgaH masmAra zrIpati tadA / tAvadAvirabhUdviSNuH shngkhckrgdaadhrH|| 20 ma. a. etAvubhau / 2 ka. kha. ca. ja, jha. a. sthau mayA zrutI / / ka. sa. ca. ja. jha. ma. 'dA / saMniyamyendrimApa dha / mlaaiidaav| Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 113 trayodazAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1467 25 tatastau grAhamAtaGgau cakraM kSiptvA samuddhRtau / dattvA ca nijasArUpyaM vaikuNThamanayadvibhuH // 21 tadAprabhRti tatsthAnaM harikSetramiti zrutam / cakrasaMgharSaNAdyasmingrAvANo'pi hi lAJchitAH 22 arget vizrutau loke jayazca vijayazva / nityaM viSNupriyo dvAHsthau pRSTau yau hi tvayA dvija atastvamapi dharmajJa nityaM viSNuvrate sthitaH / tyaktamAtsaryadambho'pi bhavasva samadarzanaH // 24 tulA makarameSeSu prAtaHsnAyI sadA bhava / ekAdazIvrate tiSTha tulasIvanapAlakaH / brAhmaNAnatha gAzvApi vaiSNavAMzca sadA bhaja / masUrikAmAranAlaM vRntAkAnapi vai tyaja // 26 evaM tvamapi dehAnte tadviSNoH paramaM padam / prAproSi dharmadatta tvaM tadbhaktyaiva yathA vayam // 27 tatrA''janmavratAdasmAdviSNusaMtuSTikArakAt / na yajJA na ca dAnAni na tIrthAnyadhikAni vai // 28 dhanyo'se viprAgraya yatastvayaitadvrataM kRtaM tuSTikaraM jagadguroH / yaddharmabhAgAtprayatA murAreH praNIyate'smAbhiriyaM salokatAm // nArada uvAca - itthaM tau dharmadattaM tamupadizya vimAnagau / tayA kalahayA sArdhaM vaikuNThabhuvanaM gatau // dharmadatto'pyasau jAtapratyayastadvrate sthitaH / dehAnte tadvibhoH sthAnaM bhAryAbhyAmanvito'bhyagAt itihAsamimaM purAbhavaM zRNute zrAvayate ca yaH pumAn / harisaMnidhikAriNI gatiM labhate'sau kRpayA jagadguroH // 9 iti zrImahApurANe pAca uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAdAntargatapRthunAradasaMvAde dharmadattakaladdopAkhyAne kalahAvaikuNThagamanaM nAma dvAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 112 // (23) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 37241 atha trayodazAdhikazatatamo'dhyAyaH / 29 30 - 32 pRthuruvAca kRSNAveNyAtaTAdyasmAcchivaviSNugaNaiH purA / vaNikzarIrAtkalahA nirastA kathitA tvayA // 1 prabhAvo'yaM tayornadyoH kiMvA kSetrasya tasya ca / tanme kathaya dharmajJa vismayo'tra mahAnmama // nArada uvAca - 2 kRSNA kRSNatanuH sAkSAdveNyA devo mahezvaraH / tatsaMgamaprabhAvaM tu nAlaM vaktuM caturmukhaH // tathApi tatsamutpA kIrtayiSyAmi tAM zRNu / cAkSuSasyAntare pUrva manordevaH pitAmahaH // sahyAdrizikhare ramye yajanAyodyato'bhavat / sa kRtvA yajJasaMbhArAnsarvadevagaNairvRtaH // yukto hariharAbhyAM hi tadbhireH zikharaM yayau / bhRgvAdayo munigaNA muhUrte brahmadaivate // tasya dIkSAvidhAnAya samAjaM cakrurAdRtAH / atha jyeSThAM svarAM patnIM viSNurAvAhayacadA sA zanairAyayau tAvadbhRgurviSNumuvAca ha / 3 4 7 bhRguruvAca viSNo svarA tvayA''hUtA'pyAyAti nahi satvaram / muhUrtAtikramazcAyaM kAryo dIkSAvidhiH katham 1 ka. kha. ca. ja. jha. ja. 'te yazca pumAnyathAvidhi / hai / 2ka. kha. ca. cha. a. jha. ja. ha. bha. mAteM / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1468 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDezrIviSNuruvAcanA''yAti cetsvarA zIghraM gAyatryatra vidhIyatAm / eSA'pi na bhavedasya bhAyA kiM puNyakarmaNi nArada uvAcaevameva hi rudro'pi viSNorvAkyamamanyata / tacchrutvA sa bhRgurvAkyaM gAyatrIM brahmaNastadA // 10 nivezya dakSiNe bhAge dIkSAvidhimathAkarot / yAvaddIkSAvidhi samyagvidhezcakurmunIzvarAH // 11 tAvadabhyAyayau tatra svarA yajJasthalaM nRpa / tatastAM dIkSitAM dRSTvA gAyatrIM brahmaNA saha // sapatnAbhavAtkrodhAtsvarA vacanamabravIt / / svarovAcaapUjyA yatra pUjyante pUjyAnAM ca vyatikramaH / trINi tatra bhaviSyanti durbhikSaM maraNaM bhayam 13 iyaM ca dakSiNe bhAga upaviSTA madAsane / tasmAlloke sadA'dRzyA tenurUpA tu nimngaa|| 14 . madAsane kaniSTheyaM bhavadbhiH saMnivezitA / tasmAtsarve jaDIbhUtA nadIrUpA bhaviSyatha / / 15 nArada uvAcatatastacchApamAkarNya gAyatrI kampitA tadA / samutthAyAzapaddevairvAryamANA'pi tAM svarAm // 16 gAyavyuvAcataba bhartA yathA brahmA mamApyeSa tathA khalu / vRthA'zapastvaM yasmAnmAM bhava tvamapi nimngaa|| 17 nArada uvAcatato hAhAkRtAH sarve zivaviSNumukhAH suraaH|prnnmy daNDavamau svarAM tatra vi(vya) jijJapuH (pan) devA UcuHdevi sarve vayaM zaptA brahmAdyA yattvayA'dhunA / yadi sarve jaDIbhUtA bhaviSyAmo'tra nimnagAH 19 tadA lokatrayaM hyetadvinazyati vinizcitam / avivekaH kRtastasmAcchApA'yaM vinivrtytaam|| 20 svarovAcanAcito hi gaNAdhyakSo yajJAdau yatsurottamAH / tasmAdvighnaM samutpannaM matkrodhajamidaM khalu // 21 nApi madcanaM hyetadasatyaM khalu jAyate / tasmAtsvAMzerjaDIbhUtA yUyaM bhavata nimngaaH|| 22 AvAmapi sapalyau ca svAMzAbhyAmapi nimnge| bhaviSyAvo'tra bho devAH pazcimAbhimukhAvahe23 nArada uvAcaiti tadvacanaM zrutvA brahmaviSNumahezvarAH / jaDIbhUtA bhivannayaH svAMzaireva tadA nRpa // 24 tatra viSNurabhUtkRSNA veNyA devo mahezvaraH / brahmA kakudmatI caa''siitpRthuvegaa'bhvtsdaa|| 25 devAH svAnapi tAnaMzAJjaDIkRtyA vicikSipuH / sahyAdizikharebhyastAH pRthagAsaMstu nimnagAH // devAMzaiH pUrvavAhinyo babhUvuH pazcimAvahAH / tatpatnyaMzaiH pRthaktatra zatazo'tha shsrshH|| 27 gAyatrI ca svarA caiva pazcimAbhimugve tadA / yogenAbhavatAM nayA sAvitrIti prathAM gate // 28 brahmaNA sthApito tatra yajJa hariharAvubhau / mahAvalAtivalinI nAmnA devau bbhuuvtuH|| 29 tayonadyostu mAhAtmyaM nAhaM vaktuM kSamA np| yayurbrahmAdayo devAH svAzastiSThanti cA''pagAH30 + aDabhAva ApaH / 1 bha, gumruupaa| Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 114 caturdazAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / kRSNodbhavaM pApaharaM zivaM ca zRNoti yaH zrAvayate ca bhktyaa| [*syAttasya puMsaH sakalaM phalaM yattaddarzanasnAnasamudbhavaM smRtam / / ] iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAttikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kRSNAveNyAmahimavarNanaM nAma trayodazAdhikazatatamo'dhyAyaH / / 113 // (24) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37272 bhaya caturdazAdhikazatatamo'dhyAyaH / 4 zrIkRSNa uvAcaiti tadvacanaM zrutvA pRthurvismitamAnasaH / saMpUjya nAradaM bhaktyA visasarja tadA priye // 1 tasmAdvatatrayaM hyetanmamAtIva priyaMkaram / mAdhakArtikayosta(ya)dvattathaivaikAdazIvratam // 2 vanaspatInAM tulasI mAsAnAM kArtikaH priyaH / ekAdazI tithInAM ca kSetrANAM dvArakA mama // 3 eteSAM sevanaM yastu karoti niytendriyH| sa me vallabhatAmeti na tathA yajanAdibhiH // 4 pApebhyo na bhayaM tena kartavyaM na yamAdapi / eteSAM sevanaM kAnte kurvatA mtprsaadtH|| 5 satyabhAmovAcavismApanIyaM tannAtha yattvayA kathitaM mama / paradattena puNyena kalahA muktimAgatA // 6 ityaMprabhAvo mAso'yaM kArtikaste priyaMkaraH / svAmidrohAdipApAni snAnadAnairgatAni yat // 7 dattaM ca labhate puNyaM yatpareNa kRtaM prabho / adattaM kena mArgeNa labhate vA'pi mAnavaH // 8 zrIkRSNa uvAcaadattAnyapi puNyAni pApAni ca tathA naraiH / prApyante karmaNA yena tadyathAvagnizAmaya // 9 dezagrAmakulAni syurbhAgabhAji kRtAdiSu / kalau tu kevalaM kartA phlbhukpunnypaapyoH|| 10 akRte ca hi saMsarge vyavastheyamudAhRtA / saMsargAtpuNyapApAni yathA''yAnti nibodha tat // 11 ekatra maithunAdyaunAdekapAtrasthabhojanAt / phalArdha prAmuyAnmayo ythaavtpunnypaapyoH|| 12 [adhyApanAdyAjanAdvA'pyekapatayazanAdapi / turyAzaM puNyapApAnAM parokSaM labhate nrH|| 13 ekAsanAdakayAnAnizvAsasyAGgasaGgataH / SaDaMzaphalabhAgI syAnniyataM punnyshpyoH||] 14 sparzanAdbhASaNAdvA'pi parasya stavanAdapi / dazAMzaM puNyapApAnAM nityaM prAmoti maanvH|| 15 darzanazravaNAbhyAM ca manodhyAnAttathaiva ca / parasya puNyapApAnAM zatAMzaM praamuyaanrH|| 16 parasya nindA paizunyaM dhikkAraM ca karoti yH| tatkRtaM pAtakaM prApya svapuNyaM pradadAti saH 17 kuvetaH puNyakarmANi sevAM yaH kurute prH| patnIbhRtakaziSyebhyo yadanyaH ko'pi maanvH|| 18 [*tasya sevAnurUpaM cedravyaM kiMcinna dIyate / tasya sevAnurUpyeNa tatpuNyaphalabhAgbhavet // 19 ekapatayaznatAM yastu laGghayetpariveSaNam / tasya puNyaM SaDaMzaM tu labhedyastu vilayitaH // 20 snAnasaMdhyAdikaM kurvanyaH spRzedvA prabhASate / sa karmapuNyaSaSThAMzaM dadyAttasmai munizcitam // 21 * dhanuzcidrAntargataH pAThaH ka. kha. ca. cha. ja. jha. pra. bha. pustakasthaH / + dhanuzcidvAntargataH pATha cha. bha. pustakasthaH / * idamardha cha. bha. pustakastham / 1 bha. samyak / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1470 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDedharmoddezena yo dravyaM paraM ca yAcate naraH / tatpuNyakarmaNastasya dhanadastvApnuyAtphalam // 22 apahRtya paradravyaM puNyakarma karoti yaH / karmakartA nacA''moti dhaninastadbhavaM phalam // 23 nApanutya RNaM yastu parasya mriyate naraH / dhanI tatpuNyamAdatte svdhnsyaanuruuptH|| 24 buddhidastvanumantA ca yazcopakaraNapradaH / valakRccApi SaSThAMzaM prAmuyAtpuNyapApayoH // 25 prajAbhyaH puNyapApAnAM rAjA SaSThAMzamuddharet / ziSyAdguruH striyA bhartA pitA putrAttathaiva ca 26 svapaterapi puNyasya yopidardhamavAnuyAt / cittasyAnuvratA zazvadvartate tuSTikAriNI // 27 parahastena dAnAni kurvataH puNyakarmaNAm / vinA bhRtakaputrAbhyAM kartA SaSThAMzamuddharet // 28 vRttido vRttisaMbhoktuH puNyaSaSThAMzamuddharet / Atmano vA parasyApi yadi sevAM na kArayet // 29 zrIkRSNa uvAca itthaM hyadattAnyapi puNyapApAnyAyAnti nityaM parasaMcitAni // [*kalau tvayaM vai niyamo na kAryaH kataiva bhoktA khalu puNyapApayoH] / zRNuSva cAsminnitihAsamagryaM purAbhavaM puNyamatipradaM ca // iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde puNyapAziprAptikathanaM nAma caturdazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 114 // (25) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37302 30 atha pazcadazAdhikazatatamo'dhyAyaH / zrIkRSNa uvAcapurA'vantIpurIvAsI vipra AsIddhanezvaraH / brahmakarmaparibhraSTaH pApaniSThaH sudurmatiH // 1 rasakambalacamAdivikrayAnRtavartanaH / steyveshyaasuraapaandyuutsNsktmaansH|| dezAddezAntaraM gacchankrayavikrayakAraNAt / mAhiSmatI purI yAtaH kadAcitsa dhneshvrH|| 3 mahiSeNa kRtA pUrva tasmAnmAhiSmatI smRtA / yasyA varSagatA bhAti narmadA pApanAzinI // 4 kArtikatratinastatra nAnAgrAmagatAnarAn / [+sa dRSTvA vikrayaM kurvanmAsamekamuvAsa ha // 5 sa nityaM narmadAtIre bhramanvikrayakAraNAt / dadarza brAhmaNAnsnAtAnyajJadevArcane ratAn // 6 kAMzcitpurANaM paThataH kAMzcittacchravaNe ratAn / nRtyagAyanavAditraviSNustavanatatparAn // 7 viSNumudrAGkitAnkAMzcinmAlAtulasidhAriNaH / dadarza kautukAviSTastatra tatra dhneshvrH|| 8 nityaM paribhramaMstatra darzanasparzabhASaNAt / vaiSNavAnAM tathA viSNornAmasaMzrAvito'bhavata // 9 evaM mAsaM sthitaH so'tha kArtikodyApane vidhau / kriyamANaM dadarzAsau bhaktairjAgaraNaM hareH // 10 paurNamAsyAM tato'pazyadvipragopUjanAdikam / dakSiNAbhojanAdyaM ca dIyamAnaM vratasthitaiH // 11 * idamadhu bha. pustakastham / + ayaM zlokaH ka. kha. ca. cha. ja jha. ja. bha. pustakasthaH / 1ka.kha. ca. cha. ja. jha. . bha. makRtyApabhAktatra dh| 2 . aprataTA bhaa| 3 ka. kha. ca. ja. jha. ma. bha. naajhpde'| u. tApaddomaparAyaNAn / 4 ka. kha. ca. ja. a. dvividhaM p| Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 paJcadazAdhikazatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1471 tato'stimaye caiva dIpotsargavidhi tadA / kriyamANaM dadarzAsau prItyartha tripurdvissH|| 12 tripurANAM kRto dAho yatastasyAM zivena tu / atastu kriyate tasyAM tithau bhaktairmahotsavaH // 13 mama rudrasya yaH kazcidantaraM parikalpayet / tasya puNyakriyAH sarvA niSphalAH syuna sNshyH||14 tatra nRtyAdikaM pazyanbabhrAma sa dhanezvaraH / tAvatkRSNAhinA daSTo vihalaH sa papAta ha // 15 janAstaM patitaM vIkSya parivatruH kRpaanvitaaH| tulasImizritaistoyaistanmukhaM siSicustadA // 16 atha dehe parityakte taM baddhvA ymkiNkraaH| tADyamAnaM kazApAtaininyuH saMyamanI ruSA // 17 citraguptastu taM dRSTvA nirbhA''vedayattadA / yamAya tenA''bAlyAttu karma yaduSkRtaM kRtam // 18 citragupta uvAcanaivAsya dRzyate kiMcidAvAlyAtsukRtaM kacit / duSkRtaM zakyate vaktuM varSeNApi na bhaaskre||19 pApamUrtirayaM duSTaH kevalaM dRzyate vibho / tasmAdAkalpamaryAdaM niraye paripacyatAm // 20 zrIkRSNa uvAcanizamyetthaM vacaH krodhAdyamaH prAha svakiMkarAn / darzayanAtmano rUpaM kAlAnisadRzaprabham // 21 yama uvAcabhoH pretapa nayasvainaM vadhyamAnaM svamudgaraiH / kumbhIpAke kSipasvA''zu duSTaM kalmaSadarzanam // 22 zrIkRSNa uvAcatato mudgaranibhinnamUrdhAnaM pretapo'nayat / kumbhIpAke'kSipaccA''zu tailakkathanazabdite // 23 yAvakSiptastu tatrAsau tAvacchItalatAM yayau / kumbhIpAke yathA vahniH prahAdakSepaNAtpurA // 24 tadRSTvA mahadAzcarya pretapo vismayAnvitaH / vegAdAgatya tatsarvaM yamAyAkathayattadA // 25 ['yamastu kautukaM zrutvA pretapena niveditam / AH kimetaditi procya tamAnIyAvicArayat 26 tAvadabhyAgatastatra nAradaH prahasaMstvarA / yamena pUjitaH samyaktaM dRSTvA vAkyamabravIt // 27 nArada uvAcanaivAyaM nirayAnbhoktuM kSamaH savitRnandana / yasmAdetasya saMjAtaM karma yannirayApaham // 28 yaH puNyakarmaNAM kuryAdarzanasparzabhASaNam / tataH SaDaMzamAmoti puNyasya niyataM nrH|| 29 saMkhyAtItaistu saMsarga kRtavAneSa yaddhareH / kArtikapratibhirmAsaM tasmAtpuNyAMzabhAgayam // paricaryAkarasteSAM saMpUrNavratapuNyabhAva / ato'syorjavratodbhUtapuNyasaMkhyA na vidyate // kAtikavatinAM puMsAM pAtakAni mahAntyapi / nAzayatyeva sarvANi viSNuH sadbhaktavatsalaH // 32 ante ca nArmadaistoyaistulasImizritaistvayam / vaiSNavaiH snApito viSNornAmasaMzrAvito'pi ca33 tasmAnihatapApo'yaM sadgati prAptumarhati / vaiSNavAnugRhIto'sau niraye naiva pacyatAm // 34 AdrezuSkaryathA pApairniraye bhogasaMnidhiH / prApyate sukRtastadvatvargabhogasya sNnidhiH|| 35 tasmAdakAmapuNyo hi yakSayonisthitastvayam / vilokya nirayAnsarvAnpApabhogamavAmuyAt // 36 -- - 31 + ayaM zlokaH ka. kha. ca. cha. ja. jha. a. bha. pustakasthaH / 1 ke. kha. ca. bha. 'tsavavi' / 2 ka. kha. ca. ja a. ktuM zatavarna bhaa| 3 bha. vajratulyaM / 4 ka. sa. ja. jha. a. vaiSNavAnugrahAyasmAnarake naiva pacyate / ta / - - - Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1472 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - zrIkRSNa uvAca - ityuktvA gatayati nArade'tha sauristadvAkyazravaNavibuddhatatsukarmA | taM viSaM punaranayatsvakiMkareNa tAnsarvAnnirayagaNAnpradarzayiSyan // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde dhanezvaropAkhyAne paJcadazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 115 // (26) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 37339 atha SoDazAdhikazatatamo'dhyAyaH / zrIkRSNa uvAca - tato dhanezvaraM nItvA nirayAnpretapo'bravIt / pradarzayiSyaMstAnsarvAnyamAnujJAkarastadA || pretapa uvAca - 37 6 9 pazyemAnnirayAnghorAndhanezvara mahAbhayAn / yeSu pApakarA nityaM pacyante yamakiMkaraiH // taptavAlukanAmA'yaM nirayo ghoradarzanaH / yasminnete dagdhadehAH krandante pApakAriNaH // atithInvaizvadevAnte kSutkSAmAnAgatAnna ye / pUjayanti narAste hi pacyante svena karmaNA // gurvabrAhmaNAngAzca devAnmUrdhAbhiSiktakAn / tADayanti padA ye vai te nirdagdhAGghayastvime / / 5 SaDbhedastveSa nirayo nAnApApaiH prapadyate / tathaivAndhatAmisro'yaM dvitIyo nirayo mahAn // pazya sUcImukhairdeho bhidyate pApakarmaNAm / kRmibhirghoravaktraizve hyanekaizca nirantaraH // tRtIyaH krakaco hyeSa nirayo ghordrshnH| [yatreme krakacairmartyAH pacyante pApakAriNaH ] // 8 asipatravanAdyaizca SaTkAro vayaM sthitaH / patnIputrAdibhirye vai viyogaM kArayanti hi // iSTairanyairapi parAnpacyante ta ime narAH / asipatraizchidyamAnAzchedabhItyA palAyitAH // pacyante pApinaH pazya krandamAnA itastataH / argalAkhyo mahAghorazcaturtho nirayo hyayam // 11 pazya nAnAvidhaiH pAzairAbadhya yamakiMkaraiH / mudgarAdyairvadhyamAnAH krandante te ca pApinaH // 12 sajjanAnbrAhmaNAdyAMzca nirundhantIha ye narAH / kaNThagrahAdyaiste pApAH pacyante yamakiMkaraiH || 13 asAvapi hi SaDbhedo vadhabhedAdibhiH sthitaH / kUTazAlmalinAmAnaM nirayaM pazya paJcamam || 14 yatrAGgAranibhA hyete zAlmalyAdyAH sthitA dvija / yatra SoDhA vipacyante yAtanAbhirime narAH // paradAraparadravyaparradroharatAH sadA / raktapUyamimaM pazya SaSThaM nirayamadbhutam // 16 10 17 adhomukhA vipacyante yatra pApakRto narAH / abhakSyabhakSakA nindApaizunyAdiratA ime // majjamAnA vadhyamAnAH krandante bhairavAnvAn / SaTkArairvigandhAdyairasAvapi ca saMsthitaH // 18 kumbhIpAkaH saptamo'yaM nirayo ghoradarzanaH / SoDhA tailAdibhirdravyairdhanezvara vilokaya // mahApAtakino yatra kathyante yamakiMkaraiH / bahUnyabdasahasrANi sonmajjananimajjanaiH // 19 20 3 6 * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ja. bha. pustakasthaH / 1. mitratAnviprAndevA / 2ka. ca. cha. ja. a. bha. zca tatsaMparkAgamadvija / asAvapi sthitaH SoDhA zragRdhrapakSibhistathA / paramamabhido martyAH pacyante teSu pApinaH / nR / 3 bha. pi narAn / 4 ca. ja. jha. 'nA mlecchabhI / bha. "nA kabhI / '5 ca. 'naH / svajanA / 6 cha. renindAra / 7 bha. Ni bhuJjane yamayAtanAH / ca' / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 saptadazAdhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1473 catvAriMzanmitAnetAnyadhikAnpazya rauravAn / akAmAtpAtakaM zuSkaM kAmAdAmudAhRtam // 21 AIzuSkAdibhiH pApairdviprakArAnavasthitAn / caturazItisaMkhyAkaiH pRthagbhedairavasthitAn // 22 yatprakIrNamapAteyaM malinIkaraNaM tathA / jAtibhraMzakaraM tadvadupapAtakasaMjJitam // 23 atipApaM mahApApaM saptadhA pAtakaM smRtam / ebhiH saptasu pacyante nirayeSu yathAkramam // 24 kArtikapratibhiryasmAtsaMsargo hyabhavattava / tatpuNyopacayAdete nihatA nirayAH khalu // 25 zrIkRSNa uvAcadarzayitveti nirayAntapastamathAharat / dhanezvaraM yakSaloke yakSazcAbhUtsa tatra h|| 26 dhanadasyAnugaH so'yaM dhanayakSeti saMsmRtaH / yadAkhyayA'karottIrthamayodhyAyAM tu gAdhinaH // 27 evaMprabhAvaH khalu kArtiko'yaM bhuktiprado muktikarazca yasmAt // prayAtyanekAjitapAtako'pi vratasthasaMdarzanato'pi muktim // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde dhanezvaropATayAne SoDazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 116 / / (27) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37367 atha saptadazAdhikazatatamo'dhyAyaH / A sUta uvAcaityuktvA vAsudevo'sau satyabhAmAmatipriyAm / sAyaMsaMdhyAdikaM kartuM jagAma jananIgRham // ? evaMprabhAvaH prokto'yaM kArtikaH pApanAzanaH / viSNupriyakaro nityaM bhuktimuktiphlprdH|| 2 harijAgaraNaM prAtaHsnAnaM tulasisevanam / udyApanaM dIpadAnaM vratAnyetAni kArtike // 3 paJcakairbatakairebhiH saMpUrNa kArtikavratI / phalamAmoti tatproktaM bhuktimuktiphalapradam // RSaya UcuHviSNupiyo'tiphaladaH prokto'yaM romaharSaNe / kArtikasya vidhiH samyaksetihAso'tivismayaH 5 avazyameva kartavyaH pApaduHkhanivAraNaH / mokSArthibhirnaraiH samyagbhogakAmerathApi vA // 6 evaM sthite yadA kazcidvratasthaH saMkaTe sthitH| durgAraNyasthito vA'pi vyAdhibhiH paripIDitaH kathaM tena prakartavyaM kArtikavatakaM zubham / yasmAdatyantaphaladamatyAjyaM sarvathA naraH // 8 sUta uvAcaevamApadgato yastu naro nityaM dRDhavrataH / kArtikavatakaM tena kartavyaM tu yathA bhavet // . tatsave kathayiSye'haM zRNudhvaM munipuMgavAH / viSNoH zivasya vA kuryAdAlaye harijAgaram // 10 ziva viSNugRhAbhAve sarvadevAlayeSvapi / durgAraNyasthito yazca yadi vA''padgano bhavet / / 11 kuyottadA'zvatthamUle tulasInAM vaneSvapi / viSNunAmapravandhAMzca yo gAyedviSNumaMnidhI // 12 gosahasrapradAnasya phalaM prApnoti mAnavaH / vAdyakRtpuruSazcApi vAjapeyaphalaM labhet // 13 sarvatIrthAvagAhotthaM nartakaH phalamAmayAta / sarvametallabhetpuNyaM teSAM tu dravyadaH pumAn // 14 zravaNAdarzanAdvA'pi tatpaDaMzamavApnayAta / Apadgato yadA'pyambhA na labhetnapanAya sH|| 15 1 . naH / taM kRtvA prApyate pubhiH sAlokyAdinanuprayam / ha / 2 bha. yaadttaay| Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1474 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe vyAdhito vA punaH kuryAdviSNornAmnA'pamArjanam / udyApanavidhiM kartumazakto yo vratasthitaH 16 brAhmaNAnbhojayecchaktyA vratasaMpUrNa (rti) hetave / [ * yasmAdatyantaphalado na tyAjyaH sarvathA naraiH ] // avyaktarUpiNo viSNoH svarUpaM brAhmaNA bhuvi / tatsaMtuSTyA sa saMtuSTaH sarvadA syAnna saMzayaH // azakto dIpadAne yaH paradIpaM prabodhayet / teSAM vA rakSaNaM kuryAdvAtAdibhyaH prayatnataH // 19 abhAve tulasInAM ca pUjayedvaiSNavaM dvijam / yasmAtsaMnihito viSNuH svabhakteSveva sarvadA || 20 sarvAbhAve tI kuryAdrAhmaNAnAM gavAmapi / sevAM hyazvatthavaTayorvrata saMpUrNa (rti) hetave // 21 gobrAhmaNasamau kRtau / svarvebhyazca tarubhyastau kasmAtpUjyatarau smRtau 22 RSaya Ucu:-- [+thaM tvayA'zvattha sUta uvAca ] - azvattharUpI bhagavAnviSNureva na saMzayaH / rudrarUpI vaTastadvatpAlAzo brahmarUpadhRk // darzanaM pUjanaM sevA teSAM pApaharA smRtA / duHkhApayAdhiduSTAnAM vinAze kAraNaM dhruvam // RSaya Ucu: kathaM vRkSatvamApannA brahmaviSNumahezvarAH / etatkathaya sarvajJa saMzayo'tra mahAnhi naH // - 23 24 25 sUta uvAca - 26 pArvatIzivayordevaiH surataM kurvatoH kila / agniM brAhmaNaveSeNa preSya vighnaM kRtaM purA // tatastu pArvatI kruddhA zazApa tridivaukasaH / ratyotsavasukhabhraMzAtkampamAnA ruSA tadA / / 27 zrIpArvatyuvAca - kRmikITAdayo'ye jAnanti surate sugvam / tedvighnakaraNAdevA budbhijatvamavApsyatha // sUta uvAca - evaM sA pArvatI devAnazapatkruddhamAnasA / tasmAdvRkSatvamApannAH sarve devagaNAH kila // tasmAdimA viSNumahezvarAvubhau babhUvatuboMdhiva munIzvarAH // bodhisatvagAdAkiMdinaM vinaiSa hyaspRzyatAmarkajaviSTiyogAt ( ? ) || athASTAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH / 28 29 30 iti zrImahApurANe pAca uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye'zvatthavadaprazaMsanaM nAma saptadazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 117||(28) AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 37397 RSaya Ucu: aspRzyatvaM kathaM yAtaH sUta bodhitarustvayam / spRSyatvaM ca kathaM prAptastathA'yaM zanivAsare || [* etadvistarataH sarva vaktumarhasi no bhavAn ] / suna uvAca samudramathanAdyAni ratnAnyApuH surottamAH / zriyaM ca kaustubhaM teSAM viSNave pradaduH surAH // 2 * idamartha ka. kha. ca. ja. jha Ja. pustakastham / + dhanuzvihAntargataH pAThaH ka. kha. ca cha ja jha Ja. bha. pusta * ima ka. kha. na. ja. jha. pustakastham / karupaH / 1 cha. sparzana / 2 cha. tasmAnmama mukhatraMzAnukSatva' / 3 Ga. 'vidhiyoM' | Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 aSTAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1475 yAvadagI cakArAsau lakSmI bhAryArthamAtmanaH / tAvadvijJApayAmAsa lakSmIstaM cakrapANinam // 3 lakSmIruvAcaasaMskRtya kathaM jyeSThAM kaniSThA pariNIyate / tasmAnmamAgrajAmetAmalakSmI madhusUdana // vivAhya naya mAM pazcAdeSa dharmaH sanAtanaH // sUta uvAcaiti tadvacanaM zrutvA sa viSNurlokabhAvanaH / uddAlakAya munaye sudIrghatapase tathA // AtmavAkyAnurodhena tAmalakSmI dadau kila / sthUlAsyAM zubhradazanAM jaraThAM bibhratI tanum // 6 vitatAM raktanayanAM rUkSapiGgaziroruhAm / sa munirviSNuvAkyAttAmaGgIkRtya svamAzramam / / 7 vedadhvanisamAyuktamAnayAmAsa dharmavit / homadhUpasugandhADhyaM vedaghoSaninAditam // AzramaM taM samAlokya vyathitA sA'bravIdidam / / jyeSThovAcanahi vAso'nurUpo'yaM vedadhvaniyuto mama / na tvAgamiSye bho brahmamayasvAnyatra mAM dhruvam // 9 uddAlaka uvAcakathaM nA''yAsi kiM cAtra vartate'saMmataM tava / tava yogyA ca vasatiH kA bhavecca vadasva tt||10 jyeSThovAcavedadhvanirbhavedyasminnatithInAM ca pUjanam / yajJadAnAdikaM cApi naiva tatra vasAmyaham // 11 [*uttamo nItikuzalo dharmayuktaH priyaMvadaH / gurudevArcanaM yatra naiva tatra vasAmyaham // 12 parasparAnurAgeNa dAMpatyaM yatra vartate / pitRdevArcanaM yatra naiva tatra vasAmyaham / / rAtrau rAtrau gRhe yasmindaMpatyoH kalaho bhavet / nirAzA yAntyatithayastasminsthAne ratirmama] 14 durodararatA yatra paradravyApahAriNaH / paradAraratAzcApi tatra sthAne ratirmama // vRddhasajanaviprANAM yatra syAdapamAnanam / niSThuraM bhASaNaM yatra tatra nityaM vasAmyaham // 16 ['govadho madyapAnaM ca yatra saMjAyate'nizam / brahmahatyAdipApAni tasminsthAne ratirmama // 17 sUta uvAcaiti tadvacanaM zrutvA viSaNNavadano'bhavat / uddAlakaH punarviSNorvAkyaM smRtvA ncocivaan||18 so'gacchadyatra tatrAsya pUjAmAlokya sA'bravIt / nA''yAmIti tanaH so'pi bhramAdanyAturo'bhavat uddAlakastato vAkyaM tAmalakSmImuvAca ha / / uddAlaka uvAcaazvatthavRkSamUle'sminnalakSmIH sthIyatAM kSaNam / AvAsasthAnamAlokya yAvadyAsyAmyahaM punaH / / sUta uvAcaiti tAM tatra saMsthApya jagAmoddAlakastadA / pratIkSyApi ciraM tatra yadA taM na dadarza sA // 21 tadA ruroda karuNaM bhartRtyAgena duHkhitA / tatrAsyA ruditaM lakSmIrvaikuNThabhuvane'zRNot // tadA vijJApayAmAsa viSNumadvignamAnasA // lakSmIrukhAcasvAminmadbhaginI jyeSThA bhartRtyAgena duHkhitA / tAmAzvAsayituM yAhi kRpAlo yadyahaM piyA 23 * dhanucihAntargataH pAThazcha. bha. pustakasthaH / + bhayaM zloko bha. pustakasthaH / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 1476 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe- sUta uvAcalakSmyA saha tato viSNustatrAgacchatkRpAnvitaH / AzvAsayannalakSmI tAmidaM vacanamabravIt 24 zrIviSNuruvAcaazvatthavRkSamAsAdya sadA'lakSmIH sthirA bhava / mamAMzasaMbhavo hyeSa AvAsaste zani vinA // 25 zanI te bhaginI jyeSThe lakSmIratrA''gamiSyati / tasmAdazvatthavRkSo'sau zanau pUjyo muniishvraaH|| pratyahaM ye'rcayiSyanti tvAM jyeSThAM gRhdhrminnH| teSviyaM zrIH kaniSThA te bhaginI nizcalA'stu vai [*sUna uvAcaityuktvA bhagavAnviSNustatraivAntaradhIyata / ityUrjasya ca mAhAtmyaM ye zRNvanti paThanti c|| teSAM viSNupure vAso bhavedAbhUtasaMplavam // rogApahaM pAtakanAzakRtparaM sadbuddhidaM putradhanAdisAdhanam / muktanidAnaM nahi kArtikatratAdviSNupriyAdanyadihAsti bhUtale // viSNupriyaM sakalakalmapanAzanaM ca satputrapautradhanadhAnyasamRddhikAri / Urjava saniyamaM kurute manuSyaH kiM tasya tIrthaparizIlanasevayA ca // 30 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasanyabhAmAsaMvAde'lakSmyupAkhyAnaM nAmASTAdazAdhi kazatatamo'dhyAyaH // 118 // (29) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37427 28 athakAnIvazatyIdhakazatatamo'dhyAyaH / sata uvAcaiti sarva samAkarNya satrAjitasutA tadA / harervAkyaM mahAbhAgA satyA vacanamabravIt // 1 satyovAcakArtikasya ca mAhAtmyaM na zrutaM vistarAtpabho / sarveSAmeva mAsAnAM kArtikaH pravaraH smRtH||2 zrIkRSNa uvAcasAdhu pRSTaM tvayA satye kArtikavatamAdarAt / zaunakAya purA proktaM sUtena sumahAtmanA // 3 sUta uvAcazrUyanAM munizArdUla etatpaznottaraM zubham / IzvareNa purA proktaM pRcchate SaNmukhAya vai // 4 kArtikeya uvAcabahUni padmanAbhasya rahasyAni zrutAni ca / yathA hi pocyamAnAni vaiSNavena tvayA prabho // 5 * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. cha. jha. pustakasthaH / 1 ja. mayA kRtaH / 2 a. pratyabdaM / 3 bha. te zrIguNaiH prayuktAzca sadA tiSThantu nizcitam / aGganAbhiH sadA pUjyA balibhivividhaistadA // puSpadhupAdibhizcaiva teSAM lakSmI: prasIdati / kRSNasanyozca saMvAdaM nAradasya pRthostadA(thA) // anyatkiM praTukAmAH smo(stha) vadAmi ca suvistaram / iti tadvacanAdeva RSayaH sasmitAstadA / nocaH parasparaM kiNcinssnniimevaavtsthire| jagmuzca badarIM draSTuM sa vai zAntamAnasAH // ya idaM zRNuyAdvA'pi zrAvayedvA narottamAn / sarvapApaiH pramucyeta viSNamAyagyamAmuyAt / / iti shrii| Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r Live 119 ekonaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / ri saMsArasAgare prAptA duHkhorulaharIvRte / teSAmuttAraNArthAya kathayasva prayatnataH || kArtikasya vidhiM brUhi snAnasya vadatAM vara / yena duHkhAmbudhiM tAta saMtariSyanti mAnavAH // 7 phalaM vaiSNavadharmasya kathayasva suvistaram / yena dharmaprabhAvena padaM gacchanti vaiSNavam // dIpadAnasya mAhAtmyaM munipuSpasya suvrata / gopIcandanamAhAtmyaM tulasyAstu tathA vibho // 9 mAlatIpuSpamAhAtmyaM vArijAnAM tathA vada / dhAtrIphalAnAM mAhAtmyaM tathA damanakasya ca // 10 ketakIpuSpamAhAtmyaM naivedyasya paraMtapa / tIrthodakasya mAhAtmyaM mAghasnAnaphalaM vibho / phalaM brUhi surazreSTha brahmapatreSu bhojanAt / nIrAjanaphalaM sthANo paradIpaprabodhanAt // puSkarakSetramAhAtmyaM zukarasya tathA vibho / zAlagrAmasya mAhAtmyaM svastikasya vidhAnakam // 13 dAnAnAM ca phalaM brUhi parAnnasya ca varjanAt / mAsopavAsasya phalaM khaDhAyA mokSaNAdvibho / / 14 dIpAvalyAca mAhAtmyaM prabodhinyAzca suvrata / paJcabhISmasya mAhAtmyaM kathayasva suvistarAt 15 11 12 Izvara uvAca 1477 sAdhu pRSTaM tvayA vatsa lokoddharaNahetave / kathayAmi na saMdehastvatsamo nAsti vaiSNavaH // 16 satputreNa tvayA vatsa tArito'haM na saMzayaH / nizcalA kezave bhaktistvayi tiSThati sarvadA ||17 narebhyo vaiSNavaM dharma yo dadAti dvijottamaH / sasAgaramahIdAne tatpuNyaM labhate hi saH / / 18 kArtikasya ca mAsasya koTyaMzenApi nArhati / ekataH sarvatIrthAni sarvadAnAni caikataH // ekato gopradAnAni sarve yajJAH sadakSiNAH / ekataH puSkare vAsaH kurukSetre himAlaye // akrUrasya vare tIrthe vArANasyAM ca zUkare / ekataH kArtiko vatsa sarvadA kezavapriyaH // sUta uvAca - 19 20 21 ityuktvA munizArdUla punarvAkyaM jagau haraH / kArtikastAnamAhAtmyaM kathayiSye suvistarAt // 22 Izvara uvAca -- brAhmaM kRtayugaM proktaM tretA tu kSatriyaM yugam / dvAparaM vaizyamityAhuH zaudraM kaliyugaM smRtam // 23 kalau vatsa manuSyANAM zaithilyaM snAnakarmaNi / tathA'pi kathayiSyAmi snAnaM kArtikamAghayoH 24 yasya hastau ca pAdau ca vAGmanazca susaMyatam / vidyA tapazca kIrtizca sa tIrthaphalamApnuyAt // 25 azraddadhAnaH pApAtmA nAstikocchinnamAnasaH / hetuniSThazca paJcaite na tIrthaphalabhAginaH // 26 prAtarutthAya yo vipraH prAtaH snAyI sadA bhavet / sarvapApavinirmuktaH paraM brahmAdhigacchati // 27 snAnaM caturvidhaM proktaM snAnavidbhiH SaDAnana / vAyavyaM vAruNaM ceti brAhmaM divyaM tathA smRtam 28 satyovAca -- snAnAnAM hi caturNAM tu lakSaNaM vada me prabho / yeSAM vijJAnamAtreNa svasthA sthAsyAmi te gRhe 29 zrIkRSNa uvAca - vAyavyaM gorajaHsnAnaM vAruNaM sAgarAdiSu / brAhmaM brAhmaNamantroktaM divyaM meghAmbubhAskaram // 30 snAnAnAM caiva sarveSAM viziSTaM tatra vAruNam / brAhmaNaH kSatriyo vaizyo matravatsnAnamAcaret 31 tUSNImeva hi zUdrasya strINAM ca gajagAmini / bAlAzca taruNA vRddhA naranArInapuMsakaH // 32 1 ka. kha. ca. jha. ye / ekato mathurAtI' / 2 ca. jha. viSNutIrthasnA' / 3 ka. ca. jha. strINAmeva pahAnana / bA' / 4 ka. kha. ca. ca. "kAH / pApaiH sarve pramucyante snAnAtkArti / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1478 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeprAtaH sarve prazaMsanti snAnaM kaartikmaaghyoH| smAtA vai kArtike lokAH prAmuvantIpsitaM phlm|| iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kArtikasnAnavidhikathanaM nAmako naviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 119 // (30) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37460 atha viMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH / . sUta uvAcapunaH provAca bhagavAnmahAdevo vRSadhvajaH / zrotAramupasaMgamya bhaktiyuktaM SaDAnanam // 1 Izvara uvAcakArtiko vaiSNavo mAsaH sarvamAseSu cottamaH / asminmAse trayastriMzadevAH saMnihitAH kalau // 2 Urje mAsi mahAbhAga bhojanAni dvijAtaye / tiladhenuM hiraNyaM ca rajataM bhUmivAsasI // 3 gopradAnAni dAsyanti sarvabhAvena suvrata / sarveSAmeva dAnAnAM kanyAdAnaM viziSyate // 4 brAhmaNAya ca ye kanyAM dAsyanti vidhivanarAH / vaikuNThe vasatisteSAM yAvadindrAzcaturdaza // 5 romakAle tu saMprApte somo bhuGkte tu kanyakAm / rajaHkAle tu gandharvA vahnistu kucadarzane // 6 tasmAdvivAhayetkanyAM yAvannartumatI bhavet / vivAhastvaSTavarSAyAH kanyAyAH zasyate budhaiH // 7 dAtavyA zrotriyAyaiva brAhmaNAya tapasvine / sAkSAdadhItavedAya vidhinA brahmacAriNe // 8 kanyAvarapradAnasya eSa eva vidhiH smRtaH / yAvanti caiva romANi kanyAyAzca tanau suta // 9 tAvadvaSasahasrANi rudraloke mahIyate / sahasrameva dhenUnAM zataM cAnaDuhAM samam // dazAnaDutsamaM yAnaM dazayAnasamo hayaH / hayadAnasahasrebhyo gajadAnaM viziSyate // gajadAnasahasrANAM svarNadAnaM ca tatsamam / svarNadAnasahasrANAM vidyAdAnaM ca tatsamam // 12 vidyAdAnAtkoTiguNaM bhUmidAnaM viziSyate / bhUmidAnasahasrebhyo gopradAnaM viziSyate // 13 gopadAnasahanebhyo hyannadAnaM viziSyate / annAdhAramidaM sarva jagatsthAvarajaGgamam // 14 / tasmAdeyaM prayatnena kArtike zikhivAhana / trINi tulyapradAnAni trINi tulyaphalAni ca // sarvakAmadudhA dhenuH pRthvI caiva sarasvatI // kArtikeya uvAcaanyAnapi mahAdeva dharmAnme vaktumarhasi / yAkRtvA sarvapApAni prakSAlya tridazo bhavet // 16 sUta uvAcaiti pRSTastadA zaMbhuH punarvaktuM pracakrame / pAvaki bahudhA stutvA tacchRNudhvaM tapodhanAH // 17 / Izvara uvAcaparAnaM varjayedyastu kArtike niyame kRte / parAnnavarjanAdeva labheccAndrAyaNaM phalam // 18 saMprAptaM kArtikaM dRSTvA parAnnaM yastu varjayet / dine dine tu kRcchrasya phalaM pAmoti mAnavaH // 19 [kArtike varjayettailaM kArtike varjayenmadhu / kArtike varjayetkAMsyaM maithunaM ca vishesstH|| 20 . * dhanuzcihAntagataH pAThaH ka. kha. ca. jha. pustksthH| 1 Ga. yAJdhutvA / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 viMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1479 rAkSasI yonimAmoti sakRnmAMsasya bhakSaNAt / SaSTivarSasahasrANi viSThAyAM paripacyate // 21 tanmukto jAyate pApo viSThAzI grAmasUkaraH / pravRttAnAM tu bhakSANAM kArtike niyame kRte // 22 avazyaM prApyate mokSo viSNostatparamaM padam / na kArtikasamo mAso na devaH kezavAtparaH // 23 na vedasadRzaM zAstraM na tIrtha gaGgayA samam / na satyena samaM vRttaM na kRtena samaM yugam // 24 na tRptI rasanAtulyA na dAnasadRzaM sukham / na dharmasadRzaM mitraM na jyotizcakSuSA samam // 25 avratena nayedyastu mAsaM dAmodarapriyam / karmabhraSTaH sa vijJayo hInayoniSu jAyate // 26 kArtikaH pravaro mAso vaiSNavAnAM sadA priyaH / samudragA nadI puNyA durlabhA snAnazAlinAm 27 kulazIlavatI kanyA durlabhA daMpatI nRNAm / durlabhA jananI loke pitA caiva vizeSataH // 28 durlabhaH sAdhusaMmAno durlabho dhArmikaH sutaH / durlabho dvArakAvAso durlabhaM kRSNadarzanam // 29 durlabhaM gomatIsnAnaM durlabhaM kArtikatratam] / brAhmaNebhyo mahIM dattvA grahaNe candrasUryayoH // 30 yatphalaM labhate vatsa tatphalaM bhUmizAyinaH / bhojayevijadAMpatyaM pUjayeca vilepanaH // 31 kambalAni ca ratnAni vAsAMsi vividhAni ca / tUlikAzca pradAtavyAH pracchAdanapaTaiH sh| 32 upAnahAvAtapatraM kArtike dehi pAvake / yaH karoti naro nityaM kArtike patrabhojanam // 33 na durgatimavApnoti yAvadindrAzcaturdaza / sarvakAmaphalaM tasya sarvatIrthaphalaM labhet // 34 nacApi narakaM pazyedbrahmapatreSu bhojanAt / brahmA eSa smRtaH sAkSAtpAlAzaH sarvakAmadaH // 35 madhyama varjayetpatraM kArtike zikhivAhana / brahmA viSNuzca rudrazca trayo devAsnipatrake // 36 aizvaraM varjayetpatraM brahmaviSNvoranuttamam / sarvapuNyamavAmoti zeSapatreSu bhojanAt // 37 bhojanAnmadhyapatre tu kapilApayasastathA / prAzanAnmunizArdUla naro narakamAmuyAt // 38 ajJAnAdbhuJjate yastu zUdro vA kapilApayaH / kapilAM brAhmaNe dattvA zuddho bhavati kArtike // 39 tiladAnaM nadIsnAnaM sarvadA sAdhusevanam / bhojanaM brahmapatreSu kArtike muktidAyakam // 40 maunI pAlAzabhojI ca tilasnAyI sadAkSamI / kArtike kSitizAyI ca hanyAtpApaM yugArjitam / / jAgaraM kArtike mAsi yaH karotyaruNodaye / dAmodarAgre senAnI!sahasraphalaM labhet 42 pitRpakSe'nnadAnena jyeSThASADhe ca vAriNA / kArtike tatphalaM puMsAM paradIpaprabodhanAt // 43 bodhanAtparadIpasya vaiSNavAnAM ca sevanAt / kArtike phalamAmoti raajsuuyaashvmedhyoH|| 44 nadInAnaM kathA viSNorveSNavAnAM ca darzanam / na bhavetkArtike yasya haretpuNyaM dazAbdikam 45 puSkaraM yaH smaretprAjJaH karmaNA manasA girA / kArtike munizArdUla lakSakoTiguNaM bhavet // 46 prayAgo mAghamAse tu puSkaraM kArtike tathA / avantI mAdhave mAsi hanyAtpApaM yugArjitam // 47 dhanyAste mAnavA loke kalikAle vishesstH| ye kurvanti skanda nityaM pitrartha hrisevnm|| 48 kiM dattabehubhiH piNDegeyAzrAddhAdibhiH suta / tAritAstena pitaro narakAca na saMzayaH // 49 kSIrAdinapanaM viSNoH kriyate pitRkAraNAt / kalpakoTiM divaM prApya vasanti tridazaiH saha 50 kArtike nArcito yaistu kamalaiH kamalekSaNaH / janmakoTiSu viprendra na teSAM kamalA gRhe // 51 aho muSTA vinaSTAste patitAH kalikaMdare / yaircito haribhaktyA kamalairasitaiH sitaiH|| 52 paanekana devezaM yo'cayetkamalApatim / varSAyutasahasrasya pApasya kurute kSayam // 53 1 ca. kSatreNa / 2 ka. ca. ja. jha. jlmnaayii| 3 kha. degditarpaNaM vi'| 4 ka. kha. ja. a. kRSNastu / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1480 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeaparAdhasahasrANi tathA saptazatAni ca / padmenaikena devezaH kSamate prnnto'rcitH|| 54 tulasIpatralakSeNa kArtike yo'rcayeddharim / patre patre munizreSTha mauktikaM labhate phalam // 55 tulasIgandhamizraM tu yatkicitkriyate suta / kalpakoTisahasrANi prIto bhavati keshvH|| 56 mukhe zirasi dehe tu viSNottIrNA tu yo vahet / tulasI SaNmukha prItyA na tasya spRzate kliH|| kRSNottIrNaistu nirmAlyairyo gAtraM parimArjayet / sarvarogaistathA pArmukto bhavati SaNmukha // 58 viSNonirmAlyazeSeNa yasyAGgaM spRzyate suta / duritAni vinazyanti vyAdhayo yAnti saMkSayam / / zaGkhodakaM harerbhaktyA nirmAlyaM pAdayorjalam / candanaM dhUpazeSaM tu brahmahatyApahArakam // 60 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde kArtikamAmaniyamavarNanaM nAma viMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 120 // (31) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-37520 athaikaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH / Izvara uvAcamAghasnAnasya mAhAtmyaM zRNu bhAgavatottama / tvatsamo nAsti loke'sminviSNubhakto mahAmate 1 cakratIrthe hariM dRSTvA mathurAyAM ca kezavam / yatphalaM labhate maryo mAghasnAnena tatphalam // 2 jitendriyaH zAntamanAH sadAcAreNa saMyutaH / snAnaM karoti yo mAghe saMsArI na bhvetpunH||3 zrIkRSNa uvAcazUkarasya ca mAhAtmyaM kathayiSye tvaagrtH| yasya vijJAnamAtreNa sAMnidhyaM mama sarvadA // 4 sUta uvAcaityuktvA bhagavAnkRSNaH satyAyai bahudhA jagau / tadahaM saMpravakSyAmi tacchRNudhvaM tapodhanAH // 5 . zrIkRSNa uvAcapaJcayojanavistIrNe zUkare mama mandire / asminvasati yo devi gardabho'pi caturbhujaH 6 . . trINi hastasahasrANi trINi hastazatAni ca / trayo hastA vizAlAkSi parimANaM vidhIyate // 7 paSTivarSasahasrANi yo'nyatra kurute tapaH / tatphalaM labhate devi praharArdhana zUkare // saMnihatyAM kurukSetre rAhugraste divAkare / tulApuruSadAnena yatphalaM parikIrtitam // kAzyAM dazaguNaM proktaM veNyAM zataguNaM bhavet / sahasraguNitaM proktaM gaGgAsAgarasaMgame // anantaM devi vijJeyaM zUkare mama mandire / anyatra dadate lakSaM suvidhAnena bhaumini // 11 ihavekena dattena zUkare tatsamaM bhavet / zUkare ca tathA veNyAM gaGgAsAgarasaMgame // 12 sakRdeva naraH snAtvA brahmahatyAM vyapohati / alarkeNa purA prAptA saptadvIpA vasuMdharA // 13 zUkarakSetramAhAtmyaM zrutvA ca gajagAmini / *mArgazIrSasya zuklAyAM dvAdazyAM vraja putraka // 14 * idamardhamasaMbaddham / 1 ka. ja. sa. khnnddshH| 2 ka. ca. ja. jiivo| 3 ka. ca, ja. hastA: zakarasya p| 4 ka. ca. ja. kArtika / .ka.ca. ja. tvA caiva ghAnana / maa| Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 ekaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1481 kArtikeya uvAcabhagavazrotumicchAmi vratAnAmuttamaM vratam / vidhi mAsopavAsasya phalaM vA'sya yathocitam 15 yathAvidhi naraiH kArya vrataM cIrNa yathA bhavet / Arabhyate yathA pUrva samApyaM hi yathAvidhi // 16 yAvatsaMkhyaM tu kartavyaM tatpabrUhi mahezvara / vratametatsukhazrIdaM vistareNa mamAnagha // 17 rudra uvAcasAdhu pAvaki(ke) sarva te yatpRSTaM prabruve'nagha / bhaktyA matimatA zreSTha zRNuSva gadato mama // 18 surANAM ca yathA viSNustapatAM ca yathA raviH / meruH zikhariNAM yadvainateyazca pakSiNAm // 19 tIrthAnAM tu yathA gaGgA prajAnAM tu yathA vaNik / zreSThaM sarvavratAnAM tu tadvanmAsopavAsanam / / 20 sarvavrateSu yatpuNyaM sarvatIrtheSu caiva hi / sarvadAnodbhavaM caiva labhenmAsopavAsakRt // 21 agniSTomAdibhiryajJaivividhairbhUridakSiNaiH / na tatpuNyamavAmoti yanmAsaparilaGghanAt / / 22 tena japtaM hutaM dattaM tapastaptaM kRtaM svadhA / yaH karoti vidhAnena naro mAsamupoSaNam // 23 uddizya vaiSNavaM yajJaM samabhyarcya janArdanam / gurorAjJAM tato labdhvA kuryAnmAsopavAsanam // 24 vaiSNavAni yathoktAni kRtvA sarvavratAni tu / dvAdazIdinapuNyAni tato mAsamupAvaset // 25 atikRcchaM ca pArAkaM kRtvA cAndrAyaNaM tataH / mAsopavAsaM kurvIta gurviprAjJayA tataH // 26 AzvinasyAmale pakSa ekAdazyAmupoSitaH / vratametattu gRhNIyAdyAvatriMzadinAni tu // 27 vAsudevaM samabhyarcya kArtikaM sakalaM naraH / mAsaM copavasedyastu sa muktiphalabhAgbhavet // 28 acyutasyA''laye bhaktyA trikAlaM kumudaiH zubhaiH / mAlatIndIvaraiH pauH kamalezca sugandhibhiH29 kuGkumozIrakapUrairvilipya varacandanaH / naivedyadhUpadIpAdhairarcayecca janArdanam // 30 manasA karmaNA vAcA pUjayedgaruDadhvajam / kurvannaraH strI vidhavA bRhdbhktijitendriyH|| 31 nAmnAmeva tathA''lApaM viSNoH kuryAdaharnizam / bhaktyA viNoH stutirvAcyA mithyAlApavivarjitA sarvasattvadayAyuktaH zAntavRttirahiMsakaH / supto vA hyAsanastho vA vAsudevaM prakIrtayet // 33 smRtyAlokanagandhAdisvAditaM parikIrtitam / annasya varjayedvAsaM grAsAnAM saMpramokSaNam / / 34 gAtrAbhyaGgaM zirobhyaGgaM tAmbUlaM ca vilepanam / vratastho varjayetsarvaM yaccAnyacca nirAkRtam // 35 na vratasthaH spRzetkaMcidvikarmasthaM na cA''lapet / devatAyatane tiSThana gRhasthazcaredvanam // 36 kRtvA mAsopavAsaM tu yathoktavidhinA naraH / nArI vA vidhavA sAdhvI vAsudevaM samarcayet // 37 anyUnAdhikamevaM tu vrataM triMzadinairidam / kRtvA mAsopavAsaM tu saMyatAtmA jitendriyaH // 38 vato'rcayettu vai devaM dvAdazyAM garuDadhvajam / pUjayetpuSpamAlAbhirgandhadhUpavilepanaiH // 39 vastrAlaMkAravAdyaizca toSayedacyutaM naraH / saMsnApayeddhariM bhaktyA tIrthacandanavAribhiH // 40 candanenAnuliptAGgaM gandhapuSpairalaMkRtam / vastradAnAdibhizcaiva bhojayitvA dvijottamAn // 41 dadyAcca dakSiNAM tebhyaH praNipatya kSamApayet / evaM mAsopavAsAnhi kRtvA'bhyarcya janArdanam42 bhojayitvA dvijAMzcaiva viSNuloke mahIyate / evaM mAsopavAsAnte kRtvA vimAMstrayodaza // 43 niryApayettatastAnvai vidhinA yena tacchRNu / kArayedvaiSNavaM yajJamekAdazyAmupoSitaH // 44 pUjayitvA tu devezamAcAryAnujJayA harim / arcayitvA yathAzaktyA(kti) hyabhivAdya guruM tathA45 1 kha. jha. 'marazreSTha vi|2 ka. mAma naaN| 18: Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1482 mahAmunizrIvyAsamaNIta [1 uttarakhaNDetato'nubhojayedvimAnnamaskArapuraHsaram / vizuddhakulacAritrAnviSNupUjanatatparAn // 46 pUjayitvA dvijAnsarvAnbhojayitvA prayodaza / tAmbUlavastrayugmAni bhojanAcchAdanAni ca // 47 yogapaTTAni sUtrANi brahmasUtrANi caiva hi / dadyAccaiva dvijAyebhyaH pUjayitvA praNamya ca // 48 tato'nupUjayecchaktyA zayyAM staraNasaMskRtAm / sAcchAdanAM zubhA zreSThAM sopadhAnAmalaMkRtAm 49 kArayitvA''tmano mUrti kAzcanIM tu svshktitH| nyasettasyAM tu zayyAyAmaceyitvA sragAdibhiH AsanaM pAduke chatraM vastrayugmamupAnahau / pavitrANi ca puSpANi zayyAyAmupakalpayet // 51 evaM zayyAM tu saMkalpya praNipatya ca tAndrijAn / prArthayeccAnumodArtha viSNulokaM brajAmyaham52 sato vrajenarazreSTho viSNusthAnamanAmayam / maNDapasthAMstu tAnvimAniti vAcyaM muhurmuhuH // 53 matrahInaM kriyAhInaM sarvahInaM dvijottmaaH| sarva saMpUrNatAM yAtu bhavadvAkyaprasAdataH // vidhirmAsopavAsasya yathAvatparikIrtitaH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde mAsopavAsavidhikathanaM nAmaikaviMza tyadhikazatatamo'dhyAyaH // 12 // (32) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37574 bhaya dvAviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH / sUta uvAcaiti vAkyaM samAkarNya punaH papraccha pAvakiH / zAlagrAmArcanaM bhUyastacchRNudhvaM tpodhnaaH|| 1 kArtikeya uvAcabhagavanyoginAM zreSTha sarve dharmAH zrutA mayA / zAlagrAmArcanaM bhUhi vistareNa mama prabho // 2 Izvara uvAcasAdhu sAdhu mahAmAjJa yanmAM tvaM paripRcchasi / tadahaM saMpravakSyAmi zrUyatAM mama vatsaka // 3 zAlagrAmazilAyAM tu trailokyaM sacarAcaram / mahAzaya mahAsena lInaM tiSThati sarvadA // 4 dRSTA praNamitA yena snApitA pUjitA tathA / yajJakoTisamaM puNyaM gavAM koTiphalaM labhet // 5 chinnastena tathA vatsa garbhavAsaH sudaarunnH| pItaM yena sadA viSNoH zAlagrAmazilAjalam // 6 kAmAsakto'pi yo nityaM bhaktibhAvavivarjitaH / zAlagrAmazilAM putra pUjayitvA'cyuto bhavet 7 zAlagrAmazilAbimba hatyAkoTivinAzanam / smRtaM saMkIrtitaM dhyAtaM pUjitaM ca namaskRtam // 8 zAlagrAmazilAM dRSTvA yAnti paapaanynekshH| siMhaM dRSTvA yathA yAnti vane mRgagaNA bhayAt // 9 namaskaroti manujaH zAlagrAmazilArcanam / bhaktyA vA yadi vA'bhaktyA kRtvA muktimavAmuyAt vaivasvatabhayaM nAsti tathA maraNajanmanoH / yaH karoti naro nityaM zAlagrAmazilArcanam // 11 gandhapAcAryanaivedyairdIpai paivilepanaiH / gItairvAcaistathA stotraiH zAlagrAmazilArcanam // 12 kurute mAnavo yastu kalau bhaktiparAyaNaH / kalpakoTisahasrANi ramate viSNusamani // 13 / / zAlagrAmanamaskAro bhAvenApi naraiH kRtaH / mAnuSatvaM kathaM teSAM madbhaktA ye narA bhuvi // 14 madbhaktivaladArSiSThA matprabhuM na namanti ye / vAsudevaM na te jheyA madbhaktAH paapmohitaaH|| 15 1 jha. tAnmAni' / 2 ka. sva. ca. ja. saMhitam / 3 ka. 'tyaM srvbhaa| Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dvAviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] payapurANam / madbhakto'pi ca yo bhUtvA bhute tvekAdazIdine / sa yAti skanda tAmisra niraye mama ghAtakaH // malligasparzanaM kArya nAnyA zuddhirvidhIyate / yA tithirdayitA viSNoH sA tithirmama vallabhA 17 yastA nopavasenmartyaH sa pApI zvapacAdhikaH / zAlagrAmazilAyAM tu sadA putra vsaamyhm|| 18 dattaM devena tuSTena svasthAnaM mama bhaktitaH / padmakoTisahasrestu pUjite mayi yatphalam // 19 tatphalaM koTiguNitaM zAlagrAmazilArcanAt / pUjito'haM na tairmatyairnamito'haM na tairnrH|| 20 na kRtaM martyaloke yaiH zAlagrAmazilArcanam / zAlagrAmazilAgre tu yaH karoti mamArcanam // 21 tenArcito'haM senAnIyugAnAmekaviMzatim / kimarcitailiGgazartIvaSNubhaktivivarjitaiH // 22 zAlagrAmazilAbimbaM nArcitaM yadi putraka / anarha mama naivedyaM patraM puSpaM phalaM jalam // 23 zAlagrAmazilAgre tu sarva yAti pavitratAm / bhuktvA'nyadevanaivedyaM dvijazcAndrAyaNaM caret // 24 bhuktvA kezavanaivedyaM yajJakoTiphalaM labhet / pAdodakena devasya htyaakottismnvitaaH|| 25 zudhyanti nAtra saMdehastathA zaGkhodakena hi / yo hi mAhezvaro bhUtvA vaiSNavaM ca na pUjayet // 26 deSTA ca yAti narakaM yAvadindrAvaturdaza / jyeSThAzramI gRhe yasya muhUrtamapi vizramet // 27 pitAmahA yugAnyaSTau bhavantyamRtabhojinaH / saMsAre duHkhakAntAre nimanjanti nraadhmaaH|| 28 varSakoTisahasrANi kRSNArAdhanavarjitAH / sakRdabhyarcitailiGgaH zAlagrAmasamudbhavaiH // 29 muktiM prayAnti manujA yogasAravyena varjitAH / malliGgakoTibhiSTairyatphalaM pUjitaiH stutaiH|| 30 zAlagrAmazilAyAM tu ekasyAmiha tadbhavet / dvAdazaiva zilA yo vai shaalgraamsmudbhvaaH|| 31 arcayedvaiSNavo nityaM tasya puNyaM nibodha me / koTiliGgasahasraistu pUjita havItaTe // 12 kAzIvAso yugAnyaSTau dinenaikena tadbhavet / kiM punazca baDUryastu pUjayedvaiSNavo naraH // 1 nAhaM brahmAdayo devAH saMkhyAM kartuM samIha(za)te / tasmAdbhaktyA ca madbhaktaiH prItyartha mama putraka / / kartavyaM mama tadbhaktyA zAlagrAmazilArcanam / zAlagrAmazilArUpI yatra tiSThati kezavaH // 15 tatra devAH surA yakSA bhuvanAni caturdaza / surANAM kIrtanaiH sarvaiH koTibhizca phalaM kRtam // 36 satphalaM kIrtanAdeva kezave sukRtaM kalau / zAlagrAmazilAgre tu sakRtpiNDena trpitaaH|| 37 vasanti pitarastasya na saMkhyA tatra vidyate / ye pibanti narA nityaM zAlagrAmazilAjalam // 38 paJcagavyasahasaistu prAzitaiH kiM prayojanam / prAyazcitte samutpanne kiM dAnaiH kimupoSaNaiH // 39 cAndrAyaNaizca cINaizca pItvA pAdodakaM hareH / yaH karoti taDAge tu pratimAM jalazAyinIm // 40 mAmakaibrahmasUryAyaiH prasAdyaiH kiM prayojanam / varamekA taDAge tu pratimA jlshaayinii|| 41 koTibhizcApi kiM kAryamanyadevaizca pUjitaiH / viSNumukhyAstu vai devAstatra jalpanti vai guha // 42 mamANamasti sarvasya sukRtasya hi putraka / phalaM pramANahInaM tu zAlagrAmazilArcane / / 43 yo dadAti zilA viSNoH zAlagrAmazilodbhavAH / vimAya viSNubhaktAya teneSTaM kratubhiH shtaiH|| gRhe'pi vasatastasya gaGgAsnAnaM dine dine / sa snAtaH sarvatIrtheSu sarvayajJeSu dIkSitaH // 45 zAlagrAmazilAtoyairyo'bhiSekaM samAcaret / svarge matyai ca pAtAle pASANAH santi bhUmijAH 46 zAlagrAmazilAsAmyaM nAsti nAsti punaH punaH / mAnuSye durlabhe loke saphalaM tasya jIvitam / / tilamasthazataM bhaktyA yo dadAti dine dine / tatphalaM samavAmoti zAlagrApazilArcanAt // 48 1ka, kha. ca ja.ba. 'ti andhtaa| Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1484 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDepatraM puSpaM phalaM toyaM mUlaM durvAdalaM tathA / jAyate meruNA tulyaM zAlagrAmazilArpitam // 49 vidhihIno'pi yaH kshcikriyaamtrvivrjitH| cakAGkabhuja Amoti samyakzAstroditaM phalam // yattu pUrva mayA pRSTaM kezavaM klezanAzanam / tatsarve kathayiSyAmi tava snehena putraka / / 51 ka tvaM vasAse he viSNo kimAdhAraH kimAzrayaH / kathaM vA prIyase deva tatsarve kathayasva naH 52 zrIviSNuruvAcanivamAmi sadA zaMbho zAlagrAmodbhave'zmani / tatraiva rathacakrAGke yAni nAmAni me zRNu // 53 dvAradeze same cakre dRzyete nAntaraM yadi / vAsudevaH sa vijJeyaH zuklazcaivAtizobhanaH // 54 pradyumna Urdhvacakrastu nIladIptistathaiva ca / suSiraM chidrabahulaM dIrghAkAraM tu tadbhavet // 55 aniruddhastu pItAbho vatulazcAtizobhanaH / rekhAtrayAtito dvAri hRSTapamena cihnitH|| 56 zyAmo nArAyaNo devo nAbhicakre tathonate / dIgharekhAsamopeto dakSiNe sussiraanvitH|| 57 UrdhvamukhaM vijAnIyAtsundaraM harirUpiNam / kAmadaM mokSadaM caiva hyarthadaM ca vishesstH|| 58 parameSThI ca zakkAmaH padmacakra samanvitaH / vimbAkRtistathA pRSThe suSiraM cAtipuSkaram // 59 kRSNavarNastathA viSNurmUle cakre suzobhane / dvAropari tathA rekhA lakSyate madhyadezataH // 60 kapilo narasiMhastu pRthuckrsushobhitH| brahmacaryeNa pUjyo'sAvanyathA vighnado bhavet // 61 vArAhaH zaktiliGgastu cakre ca viSame smRte / indranIlanibhaH sthUlastrirekho nAmitaH shubhH|| 62 dIrghakAJcanavarNA yA bindutrayavibhUSitA / matsyAkhyA sA zilA jJeyA bhuktimuktiphalapradA 63 kUrmastathonmataH pRSThe vartulAvartapUritaH / haritaM varNamAdhatte kaustubhena tu cihnitH|| 64 hayagrIvo hayAkAro rekhApaJcavibhUSitaH / bahubindusamAkIrNaH pRSThe nIlaM ca rUpakam // 65 vaikuNThamasibhinnAGgaM cakramekaM tathA dhvajam / dvAropari tathA rekhA guJjAkArA suzobhanA // 66 zrIdharastu tathA devazcihnito vanamAlayA / kadambakusumAkAro rekhaapshcvibhuussitH|| 67 vartulazcApi haskhazca vAmanaH parikIrtitaH / atasIkusumaprakhyo bindunA prishobhitH|| 68 sudarzanastato devaH zyAmavarNo mahAdyutiH / vAmapArce gadAcakre rekhA caiva tu dakSiNe // 69 dAmodarastathA sthUlo madhye cakra pratiSThitam / dUrvAbhaM dvAri saMkIrNa pItarekhA tathaiva ca // 70 nAnAvarNo hyanantastu nAnAbhogena cihnitaH / anekamUrtisaMbhinnaH srvkaamphlmdH|| 71 vidikSu dikSu sarvAsu yasyordhvaM dRzyate mukham / puruSottamaH sa vijJeyo bhuktimuktiphalapradaH // 72 dRzyate zikhare liGga zAlagrAmazilodbhavam / tasya yogezvaro devo brahmahatyAM vyapohati // 73 AraktaH padmanAbhastu paGkajacakrasaMyutaH / tasyAbhyarcanato nityaM daridrastvIzvaro bhavet // 74 pakrAkRti hiraNyAGgaM razmijAlaM vinirdizet / suvarNarekhAbaDulaM sphaTikadyutizAlinam // 75 atisnigdhA siddhikarI kRSNA kIrti dadAti ca / pANDurA pApadahanA pItA putraphalapradA // 76 nIlA prayacchate lakSmI raktA rogapradAyikA / rUkSA udvegajananI vakrA dAridyabhAginI // 77 eka sudarzanaM jJeyaM lakSmInArAyaNadvayam / tRtIyaM cAcyutaM vidyAccaturthaM tu janArdanam // 78 paJcamaM vAsudevaM ca SaSThaM pradyumnameva ca / saMkarSaNaM saptamaM ca hyaSTamaM puruSottamam // navamaM navamavyUha dazamaM tu dazAtmakam / ekAdazaM cAniruddha dvAdazaM dvAdazAtmakam // 1 ka. vidyAhI / 2 jha. a. jJeyo'zu / 3 a. degha: siMhali' / 80 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 prayoviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1485 ata Urdhva tu cakrANi dRzyante'nantasaMjJake(?) / khaNDite truTite bhagne zAlagrAme na doSabhAk 81 iSTA tu yasya yA mUrtiH sa tAM yatnena pUjayet / skandhe kRtvA tu yo'dhvAnaM vahane shailnaaykm|| tasya vazyaM bhavetsarva trailokyaM sacarAcaram / zAlagrAmazilA yatra tatra saMnihito hariH / / 83 tatra snAnaM ca dAnaM ca vArANasyAH zatAdhikam / kurukSetraM prayAgaM ca naimiSaM puSkaraM tathA // 84 tatra koTiguNaM puNyaM vArANasyAM mahAphalam / brahmahatyAdikaM pApaM yatkiMcitkurute nrH|| 85 tatsarva nirdahatyAzu zAlagrAmazilArcanam / zAlagrAmodbhavo devo yatra dvAravatIbhavaH // 86 ubhayoH saMgamo yatra muktistatra na saMzayaH / brahmacArigRhasthaizca vAnaprasthaizca bhikssubhiH|| 87 bhoktavyaM viSNunaivedyaM nAtra kAryA vicAraNA / tatpUjane na mantrAzca na japo naca bhAvanA // 88 na stutirnApi vA''cAraH zAlagrAmazilArcane / zAlagrAmazilAgre tu kRtvA svastikamAdarAt89 kArtike tu vizeSeNa punAtyAsaptamaM kulam / aNumAtraM tu yaH kuryAnmaNDalaM keshvaagrtH|| 90 mRdA dhAtuvikAraizca kalpakoTiM divaM vaset / yastu saMvatsaraM pUrNamagnihotramupAsate(?) // 91 kArtike svastikaM kRtvA samametana saMzayaH(?) / agamyAgamane caiva hyabhakSyasya tu bhakSaNe // 92 tatpApaM nAzamAyAti maNDayitvA haresa'ham / maNDalaM kurute nityaM yA nArI kezavAgrataH / / sapta janmAni vaidhavyaM na sA''noti kadAcana // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde zAlagrAmamAhAtmyaM nAma dvAviMzatya dhikazatatamo'dhyAyaH // 122 // (33) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37667 atha trayoviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH / Izvara uvAcadhAtrIchAyAM samAzritya kuryAtpiNDaM tu yo maiMne / mukti prayAnti pitaraH prasAdAnmAdhavasya tu||1 mUrti pANau mukhe caiva dehe ca munisattama / dhatte dhAtrIphalaM yastu sa mahAtmA mudurlbhH|| 2 dhAtrIphalaviliptAGgo dhAtrIphalavibhUSitaH / dhAtrIphalakRtAhAro naro nArAyaNo bhavet // 3 yaH kazcidvaiSNavo loke dhatte dhAtrIphalaM guha / miyo bhavati devAnAM manuSyANAM ca kA kathA // 4 na jahyAttulasImAlAM dhAtrImAlAM vizeSataH / yAvalluNThati kaNThasthA dhAtrImAlA narasya hi // 5 tAvattasya zarIre tu prItyA luNThati kezavaH / dhAtrIphalaM tu tulasI mRttikA dvArakodbhavA // 6 saphalaM jIvitaM tasya tritayaM yasya vezmani / yAvadinAni vahate dhAtrImAlAM kalau nrH|| 7 tAvadyugasahasrANi vaikuNThe vasatirbhavet / mAlAyugmaM vahedyastu dhAtrItulasisaMbhavam // 8 vahate(nityaM vai)kaNThadeze tu(sa)kalpakoTiM divaM vaset / saMniyamyendriyagrAmaM shaalgraamshilaarcnm|| yaH kuryAnmAnavo bhaktyA puSpe puSpe'zvamedhajam / surANAM ca yathA viSNuH puSpANAM mAlatI tayA~ mAlatyA'nudinaM devaM yo'rcayedgaruDadhvajam / janmaduHkhajarArogairmukto'sau muktimAnuyAt // 11 mAlatImAlayA viSNuH pUjito yena kArtike / pApAkSarakSatAM mAlAM sphuTaM zauriH pramArjati // 12 1kha. ja. 'tra dAnaM japaH snAnaM vA / 2 kha. ja. maNDanaM / 3 ja. guha / 4 ja. deha eva tu yo naraH / dh| 5kha. ma. da. munisattamaH / 6 va. ja. vatsa / 7 ja. thaa| tulasyA'nu / 8 ka. kha. ca. ja. jha.t / tulsiimaa| Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1486 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 13 16 17 18 zrIcandanaM sakarpUramagaruM ca sukuGkumam / ketakIdIpadAnaM tu sarvadA kezavapriyam / / kArtike ketakIpuSpaM dattaM yena kalau yuge (?) / dIpadAnaM mahAsena kulAnAM tArayecchatam // 14 saroruhANi tulasI mAlatI munipuSpakam / kArtike yadi tAnye ( tArayantye ) va dIpadAnaM tu pazcamam mAlatImAlayA yena kArtike puSpamaNDapam / kezavasya kRtaM vatsa vasatirdivi tasya ca // hair puSpakeNaiva pUjito garuDadhvajaH / samAH sahasraM suprIto jAyate madhusUdanaH / / arcayitvA hRSIkezaM kusumaiH ketakI bhavaiH / puNyaM tadbhavanaM yAti kezavasya zivaM guha // damanakenApi devezaM saMprApte madhumAdhave / gozatasya munizreSTha hyarcanAllabhate pha (yitvA labhetpha lam agastikusumairdevaM yo'rcayettu janArdanam / darzanAttasya bho vipra narakAgniH praNazyati / / na tatkaroti [ + viprarSe tapasA toSito hariH / yatkaroti ] mahAsena munipuSpairalaMkRtaH // 21 vihAya sarvapuSpANi munipuSpeNa kezavam / kArtike yo'rcayedbhaktyA vAjimedhaphalaM labhet // munipuSpakRtAM mAlAM yo dAsyati janArdane / devendro'pi munizreSTha kurute tasya saMkathAm // gavAmayutadAnena yatphalaM prApyate guha / munipuSpeNa caikena kArtike labhate phalam // kaustubhena yathA prIto yathA ca vanamAlayA / tulasIdalena saMprItaH kArtike ca tathA hariH 20 22 23 24 || 25 sUta uvAca - prazrayAvanataM dRSTvA kumAraM bhaktitatparam / punaH provAca bhagavAnmahAdevo vRSadhvajaH // 26 zrImahAdeva uvAca - 28 29 30 31 32 zRNu dIpasya mAhAtmyaM kArtike zikhivAhana / pitaracaiva vAJchanti sadA pitRgaNairvRtAH || 27 bhaviSyati kule'smAkaM pitRbhaktaH suputrakaH / kArtike dIpadAnena yastoSayati kezavam // ghRtena dIpako yasya tilatailena vA punaH / jvalate yasya senAnIrazvamedhena tasya kim // teneSTaM kratubhiH sarvaiH kRtaM tIrthAvagAhanam / dIpadAnaM kRtaM yena kArtike kezavAgrataH // kRSNapakSe vizeSeNa putra paJca dinAni tu / puNyAni teSu yaddattamakSayaM sArvakAmikam / ekAdazyAM parairdattaM dIpa prajvAlya mUSikA / mAnuSyaM durlabhaM prApya parAM gatimavApa sA // lubdhako'pi caturdazyAM pUjayitvA mahezvaram / nirbhaktiM paramAM prApya viSNulokaM jagAma saH 33 zvapAkI svAzrayAdvezyA dIpaM kRtvA paraiH kRtam / zuddhA lIlAvatI bhUtvA jagAma svargamavyayam / / gopaH kazcidamAvasyAM pUjAM dRSTvA tu zArGgiNaH / muhurmuhurjayetyuktvA rAjarAjezvaro'bhavat // 35 tasmAddIpAH pradAtavyA rAtrAvastamite ravau / gRheSu sarvagoSTheSu caityeSvAyataneSu ca // 36 devAlayeSu devAnAM zmazAneSu saritsu ca / ghRtAdinA zubhArthAya yAvatpaJca dinAni ca / / 37 pApinaH pitaro ye ca luptapiNDodakakriyAH / [te'pi yAnti parAM mukti dIpadAnasya puNyataH ] caturdazyAmamAvasyAM dattaM te prAmuvanti hi / ato'rtha kaumudInAmAkhyAtA te zikhivAhana (?) 39 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde puSpadIpadhAtrIphalavarNanaM nAma trayoviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 123 // ( 34 ) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--37706 + dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha. a. pustakasthaH / idamardha ka. ca. ja. jha. pustakastham / 1 ka. ca. ja. ketakI / 2 ka. ca. ja. jha. m / ketakImAla' / 3 ka. ca. ja. jha. Su yo datte dIpaM so'kSayamAnu yAt / e' / Ping Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 caturvizatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] pamapurANam / 1487 bhatha caturvizatyadhikazatatamo'dhyAyaH / satyabhAmovAcadIpAvalIphalaM nAya vizeSAbrUhi me prabho / [*kimarthaM kriyate sA tu tasyAH kA devatA bhavet / kiMca tatra bhavedeyaM kiM na deyaM vada prabho / maharSaH ko'tra nirdiSTaH krIDA kA'tra prakIrtitA // 2 sUta uvAcaiti satyAvacaH zrutvA bhagarvonkamalekSaNaH / sAdhUktvo kamalAkAntaH prahasabidamabravIt // 1 zrIkRSNa uvAca-- kArtikasyAsite pakSe trayodazyAM tu bhAmini / yamadIpaM bahirdadyAdapamRtyuvinazyati // 4 mRtyunA pAzahastena kAlena bhAryayA saha / trayodazyAM dIpadAnAtsUryanaH prIyatAmiti // 5 kArtika kRSNapakSe tu caturdazyAM vidhUdaye / avazyameva kartavyaM snAnaM nrkbhiirubhiH|| 6 pUrvaviddhacaturdazyAM kArtikasya sitetare / pakSe pratyUSasamaye snAnaM kuryaadtndritH|| [+aruNodayato'nyatra riktAyAM snApito naraH / tasyA''ndikabhavo dharmo nazyate nAtra saMzayaH] taile lakSmIle gaGgA dIpAvalyAM caturdazIm (2) / prAtaHsnAnaM hi yaH kuryAdyamalokaM na pazyati 9 apAmArgastathA tumbI prapunnATaM ca kadaphalam / bhrAmayetsvAnamadhye tu narakasya kSayAya vai // 10 sItAloSTasamAyuktaH sakaNTakadalAnvitaH / hara pApamapAmArga bhrAmyamANaH punaH punH|| 11 apAmArga prapunnATa bhrAmayecchirasopari / tatazca tarpaNaM kArya yamarAjasya nAmabhiH // yamAya dharmarAjAya mRtyave cAntakAya ca / vaivasvatAya kAlAya sarvabhUtakSayAya ca // 13 audumbarAya danAya nIlAya parameSThine / vRkodarAya citrAya citraguptAya vai nmH|| 14 narakAya pradAtavyo dIpaH saMpUjya devatAH / tataH pradoSasamaye dIpAndadyAnmanoharAn // 15 brahmaviSNuzivAdInAM bhavaneSu vizeSataH / kUTAgAreSu caityeSu sabhAsu ca nadISu ca // 16 mAkArodyAnavApISu pratolIniSkuTeSu ca / mandurAsu viviktAsu hastizAlAsu caiva hi // 17 evaM prabhAtasamaye hyamAvAsyAM tu bhaumini / snAtvA devAnpitRRnbhaktyA saMpUjyAya praNamya c||18 kRtvA tu pArvaNaM zrAddhaM dadhikSIraghRtAdibhiH / bhojyairnAnAvidhairviprAnbhojayitvA kSamApayet // 19 tato'parAhnasamaye toSayenAgarAnpriye / teSAM goSThIzca mAnaM hi kRtvA saMbhASaNaM piye // 20 pitRRNAM vatsaraM yAvatpItimu(ru)tpAdyate divi / aprabuddhe harau pUrva svImirlakSmI prabodhayet // 21 bhabodhasamaye lakSmI bodhayitvA'rcayettu yH| pumAnvai vatsaraM yAvallakSmIstaM naiva muJcati // 22 abhayaM prApya viprebhyo viSNubhItAH suradviSaH / muptaM kSIrodadhau jJAtvA lakSmIsamAzritAstathA23 tvaM jyotiH zrI ravizcandro vidyutsauvarNatArakA / sarveSAM jyotiSAM jyotirdIpajyotiHsthitA tayA yA lakSmIdivase puNye dIpAvalyAM ca bhUtale / garvA goSThe tu kArtikyAM sA lakSmIrvaradA mama 25 * ayaM zlokaH ka.kha. ca. ja. za.pra. pustakasthaH / + ayaM zloko Da. pustakasthaH / 1 ka. ca. ja. jha. kArtikeya uvAca / 2 ka. ca. ja. jha. 'hi sAMpratam / ki / 3 ka. ca. ja. jha. 'ti skanda / 4 ka. ca. ja. jha. 'vAnkAmazoSaNaH / 5 pha. ca. ja. sa. 'klA kArtikaM viprAH / 6 ka. ca. ja. jha. zrIziva uvAca / 7 ke. ca. ja. jha. paavke| 8 ka. ja. jha. paavke| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 1488 mahAmunizrIvyAsapraNItaM- ___ [ 6 uttarakhaNDezaMkarazca bhavAnI ca krIDayA dyUtamAsthite / bhavAnyA'bhyarcitA lakSmIrdhenurUpeNa saMsthitA // 26 gauryA jitvA purA zaMbhurnano dyUte visrjitH| ato'(tya)rtha zaMkaro duHkhI gaurI nityaM sukhAnvitA prathamaM vijayo yasya tasya saMvatsaraM zubham / evaM gate nizIthe tu jane nidrAndhalocane // 28 tAvanagaranArIbhiH zUrpaDiNDimavAdanaH / niSkAsyate prahRSTAbhiralakSmIH svagRhAGgaNAt // 29 parAjayo viruddhaH syAtpratipAdite racau / prAtargovardhanaH pUjyo cUtaM rAtrau samAcaret // 30 bhUSaNIyAstathA gAvo vA vAhanadohanAt / govardhana dharAdhAra gokulatrANakAraka // 31 viSNuvAhukRtocchrAya gavAM koTiprado bhava / yA lakSmIrlokapAlAnAM dhenurUpeNa saMsthitA // 32 ghRtaM vahati yajJArthe mama pApaM vyapohatu / agrataH santu me gAvo gAvo me santu pRsstthtH|| gAvo me hRdaye santu gavAM madhye vasAmyaham / / iti govardhanapUjA / / sadbhAvenaiva saMtoSya devAnsatpuruSAnarAn / itarAMcAapAnena vAkyadAnena pnndditaan|| 34 vastraistAmbUledAnazca puSpakarpUrakuGkumaH / bhakSyairuccAvacairbhojyairantaHpuranivAsinaH // grAmeSabhadAnaizca sAmantAnRpatirdhanaiH / padAtijanasaMghAMzca graiveyaiH kaTakaiH zubhaiH // svanAmAkaizca tAnAjA toSayetsvajanAnpRthak / yathArtha toSayitvA tu tato mallAnbhaTAMstathA // 37 vRSabhAnmahiSAMzcaiva yudhyamAnAnparaiH saha / rAjazthApi hi yodhAMzca padAtInsamalaMkRtAn // 38 macArUDhaH svayaM pazyenaTanatekacAraNAne / yuddhApayedvAsayecca gomahiSyAdikaM ca yat // 39 vatsAnAkarSayedgobhiruktimatyuktivAdanAt / tato'parAhnasamaye pUrvasyAM dizi bhA~mini // 40 mArgapAlI pravadhIyAhurge stambhe'tha pAdape / kuzakAzamayIM divyAM lambakaibahubhiH priye // 41 dIkSayitvA gajAnazvAnsAyamasyAstale nayet / gA vai vRSAMzca mahiSAnmahiSIrghaNTikotkaTAH // 42 kRtahomairdvijendraistu banIyAnmArgapAlikAm / namaskAraM tataH kuryAnmantreNAnena suvrata // 43 mArgapAli namastubhyaM sarvalokasukhaprade / mArgapAlItale cetyaM yAnti gAvo mahAvRSAH // 44 rAjAno rAjaputrAzca brAhmaNAzca vizeSataH / mArgapAlI samullaGghya nIrujaH mukhino hi te // 45 kRtvaitatsarvameveha rAtrau daityapaterbaleH / pUjAM kuryAtmiye sAkSAdmau maNDalake kRte // 46 balimAlikhya daityendra varNakaiH paJcaraGgakaiH / sarvAbharaNasaMpUrNa vindhyAvalyA samanvitam // . 47 kUSmANDamayajambhorumadhudAnavasaMvRtam / saMpUrNa dRSTavadanaM kirITotkaTakuNDalam // 48 dvibhujaM daityarAjAnaM kArayitvA svake punaH / gRhasya madhye zAlAyAM vizAlAyAM tto'rcyet||49 mAtRbhrAtRjanaiH sAdhU saMtuSTo bandhubhiH saha / kamalaiH kumudaiH puSpaiH kahArai rktkotplaiH|| 50 gandhapuSpAnnanaivedyaiH sakSIrairguDapAyasaiH / mdymaaNssuraalehycossybhkssyophaarkaiH|| 51 matreNAnena rAjendraH samantrI sapurohitaH / pUjAM kariSyate yo vai saukhyaM syAttasya vatsaram 52 balirAja namastubhyaM virocanasuta prabho / bhaviSyendra surArAte pUjeyaM pratigRhyatAm // 53 evaM pUjA piye kRtvA rAtrI jAgaraNaM ttH| kArayetprekSaNIyAdinaTanRtyakathAnakaiH // 54 lokazcApi gRhasyAnte paryaGke zuklataNDulaiH / saMsthApya balirAjAnaM phalaiH puSpaizca pUjayet // 55 1 kha. ca. ja. jha. sukham / 2 ka. kha. ca. ja. jha. ladhUpazca / 3 Ga. a. 'n / kruddhA / 4 ca. ja. jha, pAvake / 5 ca. ja. guha / jha. priyaiH / 6 Da. jha. vIkSayitvA / . ka.kha. a. savataH / 8 ka. ja. skanda / 1 ja. yattitaH sA 10 ka. ca. ja. jha. nAM vidhAnena raa| Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 caturvizatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1489 balimaddizya dIyeta tatra sarva ca bhAmini / dattAni cAkSayANyAharmunayastattvadarzinaH // 56 yadasya dIyate dAnaM svalpaM vA yadi vA bhu| tadakSayaM bhavetsarva viSNoH prItikaraM zubham // 57 rAtrau ye na kariSyanti tava(sya)pUjAM bale n(n)raaH| teSAM ca zrotriyo dhrmo'krmtvmuptisstthte|| viSNunA vasudhAM labdhvA tuSTena balaye punaH / upakArakaraM dattamasurANAM mahotsavam // 59 tataHprabhRti raMmbhoru pravRttA kaumudI zubhA / sarvopadravasaMhI sarvavighnavinAzinI // 60 lokazokaharA kAmyA dhanapuSTisukhAvahA / kuzabdena mahI jJeyA muda harSe tato dvayam // 6? dhAtu nigamajJaizca tenaiSA kaumudI smRtA / kaumudIti janA yasmAnnAnAbhAvaH parasparam / / 62 hRSTatuSTAH sukhApannAstenaiSA kaumudI smRtA / kumudAni baleryasmAddIyante tatra bhAmini // 63 arthADhyapArthivairbhAme tenaiSA kaumudI smRtA / ekamevamahorAtraM varSe varSe ca bhAmini // 64 dattaM dAnavarAjasya Adarzamiva bhUtale / yaH karoti nRpo rAjye tasya vyAdhibhayaM kutaH // 65 mubhikSa kSemamArogyaM tasya saMpada uttmaaH| nIrujazca janAH sarve sarvopadravavarjitAH // 66 kaumudI kriyate yasmAdbhavantIha mahItale / yo yAdRzena bhAvena tiSThatyasyAM tu ssnnmukh(bhaamini)| harSaduHkhAdibhAvena tasya varSa prayAti hi / rudito rodito varSa hRSTo varSa prahapyani / / 68 bhukto bhoktA bhavedvarSa svasthaH svastho bhaviSyati / tasmAtpahRSTaistuSTaizca kartavyA kaumudI naraH // vaiSNavI dAnavI ceyaM tithiH proktA ca bhaumini // dIpotsavaM janitasarvajanapramodaM kurvanti ye sumatayo balirAjapUnAm / dAnopabhogasukhabuddhimatAM kulAnAM harSa bhayAnti sakalaM pramuMdaM ca varSam // 70 zrIkRSNa uvAcasatye tAstithayo nUnaM dvitIyAdyA(yA)zca vizrutAH / mAsaizcaturbhizca tataH pAdkAle shubhaavhaaH|| prathamA zrAvaNe mAsi tathA bhAdrapade'parA / tRtIyA''zvayuje mAsi caturthI kArtike bhavet // 72 kaluSA zrAvaNe mAsi tathA bhAdrapade'malA / Azvine prevasaMcArA kArtike yAmyakA matA // 73 saMtyovAcakasmAtsA kaluSA proktA kasmAtsA nirmalA mnaa| kasmAtsA pretasaMcArA kasmAdyAmyA prakIrtitA sUta uvAcaiti satyAvacaH zrutvA bhagavAnbhUtabhAvanaH / uvAca vacanaM zlakSNaM prahasanagaruDadhvajaH // 75 "zrIkRSNa uvAcapurA vRtravadhe vRtte prAptarAjye puraMdare / brahmahatyApanodArthamazvamedhaH prakIrtitaH // krodhAdindreNa vajreNa brahmahatyA nipUditA / SaDdhiA sA kSito kSiptA vRkSe toye mahItale // 77 nAryA bhrUNahani vahnau saMvibhajya yathAkramam / tatpApazravaNAtpUrva dvitIyAyA dinodaye // 78 nArIvRkSanadIbhUmivahnibhrUNahanastathA / kalupIbhavanaM jA(yA)tA hyataH sA kalupA matA // 79 madhukaiTabhayo rakte purA manA tu medinI / aSTAGgulA'pavitrA sA nArINAM tu rajo malam // 80 1 ka. ca. ja. jha. pAvake / 2 ka. ca. ja. jha. senAnIH / 3 ka. kha. ca. ja. jha. mdaa| 4 ka. gha. ja. jha. kAtike / 5 ka. ca. ja. jha. kaartike| 6 ka. kha. ca. ja. jha. 'prasAdaM / 7 i. 'dvizatAka / 8 i. jha. prayAti / 9 i.ma. mudeva va / 10 ka.ca. ja. jha. skanda / 11ca. kanda uvAca / ja, jha. gaha uvAca / 12 ca. ja. sa. niskndv| 13. ja. 'mnvRssbhv|14 ca.. nareza / i. mahAdeva / 15. ja. jha, dine'nagha / 1: ha. bha. nirmalIkaraNaM / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDenadyaH pAvRNmalAH sarvA varUz2a mazI malam / [*niryAsamalino vRkSAH saGgANahano malAH] // kaluSANi carantyasyAM tenaiSA kaluSA matA / devarSipitRdharmANAM nindakA nAstikAH shtthaaH||82 teSAM sAhyisyAM]vAGmalApUjA[tpUtA]dvitIyA tena nirmlaa|andhyaayessu zAstrANi pAThayanti paThanti ca sAMkhyakAstArkikAHzrotAsteSAM shbdaapshbdjaat| malArapUtA dvitIyAyAM tato'rtha[vai]nirmalA ca sA agniSvAttA varhiSada AjyapAH somapAstathA / pitRpitAmahatasaMcArAtmetasaMcarA // 85 pretAstu pitaraH proktAsteSAM tasyAM tu saMcaraH / putrapautraistu dauhitraiH svadhAmantraistu pUjitAH // 86 zrAddhadAnamakhaistRptA yAntyataH pretasaMcarA / kArtike ca dvitIyAyAM pUrvAhna yamamacayet // 87 bhAnujAyAM naraH snAtvA yamalokaM na pazyati / kArtika zuklapakSe tu dvitIyAyAM tu zaunaka bhAmini yamo yamunayA pUrva bhojitaH svagRhe'citaH / dvitIyAyAM mahotsargo nArakIyAzca tarpitAH // 89 pApebhyo viprayuktAste muktAH sarvanibandhanAt / atrAsitAzca saMtuSTAH sthitAH sarve yadRcchayA / / teSAM mahotsavo vRtto yamarASTrasukhAvahaH / ato yamadvitIyeyaM triSu lokeSu vizrutA / / 91 tasmAnijagRhe viSa na bhoktavyaM tato budhaiH / snehena bhaginIhastAdbhoktavyaM puSTivardhanam / / 92 dAnAni ca pradeyAni bhaginIbhyo vidhaantH|svrnnaalNkaarvstraanni pUjAsatkArabhAmini pUrvakam] bhoktavyaM sahajAyAzca bhaginyA hastataH param / sarvAsuvaiistubhaginIhastAdbhoktavyaM blvrdhnm|| Urje zukla dvitIyAyAM pUjitastarpito yamaH / mahiSAsanamArUDho dnnddmudgrbhRtmbhuH|| 95 veSTitaH kiMkararjuSTestasmai yamyAtmane namaH(?) / yairbhaginyaH suvAsinyo vstrdaanaaditossitaaH||96 na teSAM vatsaraM yAvatkalaho na riporbhayam / dhanyaM yazasyamAyuSyaM dharmakAmArthasAdhanam // vyAkhyAtaM sakalaM putra(satye) sarahasyaM mayA'nagha(ghe) // yasyAM tithau yamunayA yamarAjadevaH saMbhojitaH pratitithau(pitRpatiH)svasRsauhRdena / tasyAM svasuH karatalAdiha yo bhunakti prAmoti vittazubhasaMpadamuttamAM saH / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye yamadvitIyAmAhAtmyaM nAma caviMzatya. dhikazatatamo'dhyAyaH // 124 // (35) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-37804 atha paJcaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH / Izvara uvAcaprabodhinyAzca mAhAtmyaM pApannaM puNyavardhanam / muktidaM tattvabuddhInAM zRNuSva surasattama // 1 tAbaddati senAnIgaGgA bhAgIrathI kSitau / yAvatrA''yAti pApaghnI kArtike haribodhinI // 2 tAvadganti tIrthAni AsamudrasarAMsi ca / yAvatprabodhinI viSNostithirnA''yAti kaartike||3 azvamedhasahasrANi(NAM) rAjasUyazatAni(tasya) ca / ekenaivopavAsena prabodhinyAH phalaM labhet // durlabhaM ca duSpApyaM trailokye macarAcare / tadapi prArthitaM vipra dadAti pratibodhinI // 5 .. varya saMtatiM jJAnaM rAjyaM ca sukhasaMpadaH / dadAtyupoSitA vipra helayA haribodhinI // 6 // merumandaratulyAni pApAnyupArjinAni ca / ekenaivopavAsena dahate haribodhinI // * idana .. 2... * puska rathama / & wa Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 paJcaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1491 upavAsaM prabodhinyAM yaH karoti svabhAvataH / vidhinA narazArdUla yathoktaM labhate phalam // 8 pUrvajanmasahasreSu pApaM yatsamupArjitam / jAgareNa prabodhinyAM dahyate tUlarAzivat // 9 zRNu SaNmukha vakSyAmi jAgarasya ca lakSaNam / yasya vijJAnamAtreNa durlabho na janArdanaH // 10 mItaM vAdyaM ca nRtyaM ca purANapaThanaM tathA / dhUpo dIpazca naivedyaH puSpagandhAnulepanam // 11 phalamayaM ca zraddhA ca dAnamindriyasaMyamaH / satyAnvitaM vinidraM ca mudAyuktaM kriyAnvitam / / 12 sAzcarya caiva sotsAhamAlasyAdivivarjitam / pradakSiNAdisaMyuktaM namaskArapuraHmaram // 13 nIrAjanasamAyuktamaniviNNena cetasA / yAme yAme mahAbhAga kurvannIrAjanaM hreH|| 14 etairguNaH samAyuktaM kuryAjAgaraNaM vibhoH / ekAgramanasA yastu na punarjAyate bhuvi // 15 ya evaM kurute bhaktyA vittazAThyavivarjitaH / jAgaraM vAsare viSNorlIyate paramAtmani // 16 puruSasUktena yo nityaM kArtike hyarcayeddharim / varSakoTisahasrANi pUjitastena kezavaH // 17 yathoktena vidhAnena pAJcarAtroditena vai / kArtike tvarcayanityaM bhuktibhAgI bhvennrH|| 10 namo nArAyaNAyeti kArtike yo'yeddharim / sa mukto nArakeduHkheH padaM gacchatyanAmayam 19 harernAmasahasrAkhyaM nAgarAjasya mokSaNam / kArtike paThate yastu punarjanma na vindati // 20 yugakoTisahasrANi manvantarazatAni ca / dvAdazyAM kArtike mAsi jAgarI vasate divi // 21 kule tasya ca ye jAtAH zatazo'tha sahasrazaH / prAmuvanti padaM viSNostasmAtkurvIta jAgaram 22 kArtike pazcime yAme stavagAnaM karoti yH| zvetadvIpe tu basate pitRbhiH saha bhaamini(pnnmukh)| naivedyadAnaM haraye kArtike dinasaMkSaye(?) / yugAni vasate svarge tAvanti munisattama // 24 akSayaM munizArdUla mAlatIkamalArcanam / arcayedevadevezaM sa yAti paramaM padam // kArtike zurUpakSe nu kRtvA hyekAdazI naraH / prAtardatvA zubhAnkumbhAnprayAti mama(hari)mandiram // kArtikeya uvAcayadetadvacanaM puNyaM vratAnAM paramaM vratam / kartavyaM kArtike mAsi bhavatA bhISmapazcakam // 27 vidhAnaM tasya ca phalaM tathaiva surasattama / kathayasva prasAdAnme munInAM ca pitAmaha // 28 Izvara uvAcapravakSyAmi mahApuNyaM vrataM vratavatAM vara / bhISmeNetadyataH prAptaM vrataM pazcadinAtmakam // 29 sakAzAdvAsudevasya tenoktaM bhISmapaJcakam / vratasyAsya guNAnvaktuM kaH zaktaH kezavAne // 30 kArtika zuklapakSe tu zRNu dharma purAtanam / vasiSThabhRgugargAdyaizvIrNa kRtayugAdiSu // ambarISeNa bhogAdyaizvIrNa tretAyugAdiSu / brAhmaNairbrahmacaryeNa jphomkriyaadibhiH|| kSatriyaizca tathA vaizyaH satyazaucaparAyaNaH / duSkaraM satyahInAnAmazakyaM bAlacetamAm // 33 duSkara bhaiSmamityAhuna zakyaM prAkRtainaraiH / yastatkaroti vipendra tena sarva kRtaM bhavet // 34 vrataM caitanmahApuNyaM mahApAtakanAzanam / ato naraiH prayatnena kartavyaM bhISmapaJcakam // 35 kArtikasyAmale pakSe snAtvA smyvidhaantH| ekAdazyAM tu gRhNIyAvrataM pnycdinaatmkm||36 prAtaH snAtvA vizeSeNa madhyAhne ca tathA vratI / nadyAM nirjharagarne vA mamAlabhya ca gomayam 37 yavatrIhitilaiH samyakpitUnsaMtarpayetkramAt / snAtvA maunaM naraH kRtvA dhotavAsA dRDhavrataH // 38 15. tvaM mkti| Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1492 48 mahAmunizrIvyAsapraNItaM--- [6 uttarakhaNDebhISmAyodakadAnaM ca hyayaM caiva prayatnataH / pUjA bhISmasya kartavyA dAnaM dadyAtprayatnataH // 39 paJcaratnaM vizepeNa dattvA viprAya yatnataH / vAsudevo'pi saMpUjyo lakSmIyuktaH sadA prbhuH|| 40 paJcake pUjayitvA tu koTijanmAni tuSyati / yatkiMcitkriyate sarva paJcadhA tu prakalpayet // 41 saMvatsaravatAnAM ca labhate sakalaM phalam / kRtvA tUdakadAnaM tu tathA'ya'sya ca pUjanam // 42 matreNAnena yaH kuryAnmuktibhAgI bhavennaraH / vaiyAghrapadyagotrAya sAMkRtyapravarAya ca // 43 anapatyAya bhISmAya udakaM bhISmavarmaNe / vasUnAmavatArAya zaMtanorAtmajAya ca // arghya dadAmi bhISmAya AjanmabrahmacAriNe // ityarghamatraH // anena vidhinA yastu paJcakaM tu samApayet / azvamedhasamaM puNyaM prAmotyatra na sNshyH|| 45 pazcAhamapi kartavyaM niyamaM ca prayatnataH / niyamena vinA yatra na bhAvyaM varavANani(nA) // 46 uttarAyaNahInAya bhISmAya pradadau hariH / uttarAyaNahIno'pi zuddhiM lagnaM vinA zubhaH // 47 tataH saMpUjayedevaM sarvapApaharaM harim / anantaraM prayatnena kartavyaM bhISmapaJcakam // snApayeta jalairbhaktyA madhukSIraghRtena ca / tathaiva paJcagavyena gandhacandanavAriNA // candanena sugandhena kuGkumenAtha kezavam / karpUrozIramizreNa lepayedgaruDadhvajam // arcayedruciraiH puppairgandhadhUpasamanvitaiH / guggulaM ghRtasaMyuktaM dahetkRSNAya bhaktimAn // 51 dIpakaM tu divA rAtrau dadyAtpaJca dinAni tu / naivedyaM devadevasya paramAnaM nivedayet // 52 evamabhyarcayeddevaM saMsmRtya ca praNamya ca / OM namo vAsudevAyeti japedaSTottaraM zatam // 53 juhuyAca ghRtAbhyaktastilatrIhiyavAdibhiH / SaDakSareNa mantreNa svAhAkArAnvitena ca // 54 upAsya pazcimAM saMdhyAM praNamya garuDadhvajam / japitvA pUrvavanmatraM kSitizAyI bhavedbatI // 55 sarvametadvidhAnaM tu kArya paJca dinAni tu / vizeSo'tra vrate hyasminyadanyUnaM zRNuSva tat // 56 prathame'hni hareH pAdau puujyetkmlairvRtH(rvtii)| dvitIye bilvapatreNa jAnudezaM samarcayet // 57 tato'nupUjayecchIrSa mAlatyA cakrapANinaH / kArtikyAM devadevasya bhaktyA tadgatamAnasaH // 58 arcitvA taM hRSIkezamekAdazyAM samAsataH / niSpAzya gomayaM samyagekAdazyAmupAvaset // 59 gomUtraM manavadbhumo dvAdazyAM prAzayetI / kSIraM caiva trayodazyAM caturdazyAM tathA dadhi // 60 saMpAzya kAyazuddhyarthaM lavayitvA caturdinam / paJcame divase snAtvA vidhivatpUjya kezavam 61 bhojayedrAhmaNAnbhaktyA tebhyo dadyAcca dakSiNAm / pApabuddhiM parityajya brahmacaryeNa dhImatA 62 madyaM mAMsaM parityajya maithunaM pApakAriNaH / zAkAhAreNa munyannaiH kRSNArcanaparo nrH|| 63 tato naktaM samaznIyAtpaJcagavyapuraHsaram / evaM samyaksamApya(pyaM) syAdyathoktaM phalamApnuyAt64 madyapo yastu yanmadhye janmato maraNAntikam / etadbhISmatrataM kRtvA pAmoti paramaM padam // 65 strIbhirvA bhartRvAkyena(Na) kartavyaM dharmavardhanam / vidhavAbhizca kartavyaM mokSasaukhyavivRddhaye // 66 sarvakAmasamRddhyartha puNyArthamapi pAvake / nityasnAne tathA dAne ye kArtikamupAsate // 67 vaizvadevazca kartavyo viSNudhyAnaparAyaNaiH / Arogyaputrado vatsa mahApAtakanAzanaH // 68 1Ja, snaatnm| 2 a. ktaM vrtmaa| Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 125 paJcaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / kRSNa uvAcatIrtheSu kArtikI kuryAtsarvayatnena bhAmini / saMvatsaravratAnAM tu samAptiH kArtiko mataH // 69 pApasya pratimA kAryA raudravastrAdibhISaNA / khaDgahastA viniSkrAntA lohadaMSTA karAlinI // 70 tilaprasthopari sthApya kRSNavastrAbhiveSTitA / raktapuSpakRtApIDA jvalatkAJcanakuNDalA // 71 saMpUjya parayA bhaktyA dharmarAjasya nAmabhiH / imamuccArayenmatraM gRhItakusumAJjaliH // 72 yadanyajanmani kRtamiha janmani vA punaH / pApaM prazamamAyAtu tava paadprsaadtH|| evaM saMpUjya vidhivatpatimAM tAM ca kAJcanIm / kRtvA pUjAM yathAzaktyA(kti) viprANAM vedavAdinAm prItaye devadevasya kRSNasyAkliSTakarmaNaH / brAhmaNAya pradAtavyaM ['dharmo me prIyatAmiti // 75 vAcakAya pradAtavyaM yathAzaktyA(kti) ca dakSiNAm / dadyAddhiraNyagAzcaiva kRSNo me prIyatAmiti kRtakRtyaH sthito bhUtvA viraktaH saMyato bhavet / anyeSAmapi dAtavyaM svazaktyA dAnamuttamam zAntacitto nirAbAdhaH paraM padamavAmuyAt / niilotpldlshyaamshcturdssttshcturbhujH|| aSTapAdaikanayanaH zaGkukarNo mahAsvanaH / jaTI dvijihastAmrAkSo mRgraajtnucchdH|| 79 cintanIyo mahAdevo yasya rUpaM na vidyate / idaM bhISmeNa kathitaM zaratalpagatena me // 80 tadetatte mayA''khyAtaM duSkaraM bhISmapaJcakam / dhanyaM puNyaM pApaharaM yudhiSThiramahAvratam // yatkRtvA brahmahA gonaH sarvapApaiH pramucyate // yadbhISmapaJcakamiti prathitaM pRthivyAmekAdazIprabhRti paJcadazIniruddham / utpannabhojanaparasya tadA niSedhastasminnate zubhaphalaM pradadAti vissnnuH|| 82 sUta uvAcaetatsarvAdhikaM puNyaM durlabhaM bhavate kalau / idaM guhyaM mayA''khyAtaM zAstrasArasamuccayam // 83 kRSNa uvAcasurANAM gopitaM sarva paraM guhyaM ca mokSadam / zrutvA(taM) caikapade devi agamyAgamane rtH|| 84 kanyAvikrI svasAvikrI ubhayaM tu vi(svasRvikrayiNau sarvAnetAMstu)mocayet // Izvara uvAcamokSadaM ca idaM zAstraM prakAzyaM netare jane / zrutvA ce(zRNotye)kapade yastu mokSaM gacchati maanvH| gopanIyaM prayatnena ye cApi tyAgino nraaH| na teSAM kathyate puNyaM satyaM satyaM ca SaNmukha // ityetatsarvamAkhyAtaM kArtikasya tu yatphalam // zrIviSNuruvAcakathitaM devadevena putrAya hitakAmyayA / pitustadvAkyamAkarNya SaNmukho harSanirbharaH // 88 UcuH pAJjalayaH sarve taM devaM jagadAyuSam / kRtakRtyA vayaM jAtAH zrutvA kArtikajaM phalam 89 aparaM nAsti zrotavyaM prAptaM no janmanaH phalam / mAhAtmyametadAkarNya pUjayedyastu pAThakam // 90 gobhUhiraNyavastraizca viSNutulyo yato hi saH / vAcake pUjite yasmAdviSNurbhavati pUjitaH // 91 tasmAttaM pUjayennityaM yadIcchetsaphalaM zrutam / dharmazAstraM purANaM ca vedavidyAdikaM ca yat // 92 pustakaM vAcakAyaiva dAtavyaM dharmamicchatA / purANavidyAdAtAro hyanantaphalabhojinaH // 93 + dhanuzcidvAntargataH pATho na. pustakasthaH / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1494 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeyaH panta idaM bhaktyA zrutvA caivAvadhArayet / mucyate sarvapApebhyo viSNulokaM sa gcchti||94 dhanaM dhAnyaM yazaH putrAnAyurArogyameva ca / mAhAtmyazravaNAdeva labhyate ca na saMzayaH // 95 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe kArtikamAhAtmye zrIkRSNasatyabhAmAsaMvAde bhISmapaJcakavratakathanaM nAma paJcaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 125 // (36) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37898 samAptamidaM kArtikamAhAtmyam / atha SaDviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIpArvatyuvAcazrutaM kArtikamAhAtmyaM vizeSeNa mayA vibho / adhunA zrotumicchAmi muktidaM karma cottamam // 1 zreSThA bhaktistu kA proktA vada vizvezvara prabho / yena vijJAnamAtreNe narAH sukhamavAmuyuH // 2 mahAdeva uvAcatallInacittaH sa pumAnsA bhaktiH paramA matA / dayA dharmaparo nityaM viSNudharmeSu ttprH|| 3 / phalamUlajalAhArI zaGkhacakraipradhArakaH / trikAlaM pUjayedviSNuM sA bhaktiH sAttvikI matA // 4 uttamA sAttvikI proktA rAjasI caiva madhyamA / kaniSThA tAmasI caiva trividhA sA prakIrtitA 5 zrIharau tu prakartavyA muktikaamphlepsubhiH| ahaMkAreNa rUpeNa dambhamAtsaryameva ca // 6 ye kurvanti janA bhaktiM tAmasI sA hyudAhRtA / parasyotsAdanArthAya dambhamuddizya cAtha vA // 7 yA bhaktiH kriyate deve tAmasI sA prakIrtitA / viSayAnprati saMdhAya yaza aizvaryameva ca // 8 arcAdAvarcayedyo mAM pRthagbhAvaH sa rAjasaH / karmakSayArthe kartavyA braahmnnainittpraiH|| 9 viSNodyatmArpaNe buddhiH sA bhaktiH sAtvikI mtaa| ato vai sarvathA devi saMsevyaH sarvadA hariH tAmasenaiva bhAvena tAmasatvaM hi labhyate / rAjasatvaM rAjasena sAcikena tu sAtvikam // 11 vedAdhyAyarataH zrImAnarAgadveSavivarjitaH / zaGkhacakradharo vipraH sarvadA zucirucyate // 12 karmakANDapravRtto yaH sarvadA viSNunindakaH / nindaikastajjanAnAM ca mahAcANDAla ucyate // 13 vedAdhyAyaratA nityaM nityaM vai yajJayAjakAH / agnihotraratA nityaM vissnnudhrmpraangmukhaaH|| nindanti viSNubhaktAMzca vedabAhyAH surezvari // kurvanti zAnti vibudhAH prahRSTAH kSemaM prakurvanti pitaamhaadyaaH|| svasti prayacchanti munIndramukhyA govindabhaktiM vahatAM narANAm // zubhA grahA bhUtapizAcayuktA brahmAdayo devagaNAH prasannAH // lakSmIH sthirA tiSThati mandire ca govindabhakti vahatAM narANAm // [*gaGgAgayAnaimiSapuSkarANi kAzI prayAgaH kurujAGgalAni / / tiSThanti dehe kRtabhaktipUrva govindabhaktiM vahatAM narANAm // ] *dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. pustakasthaH / ka. sa. ca. ja. sa.tmyaM mAghasya ca m'| 2 jha. degNa nArAyaNama / 3 jha. 'kragadAdharam / tri'.4 jha. ca dhanamezva ' hu. ja. vai| jha. sAdhunindakaH / . ja. ndakaH maja / 8 kha. ca. ja. i. eNadharmAzca / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 saptaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1495 18 evamArAdhayedvidvAnbhagavantaM zriyA saha / kRtakRtyo bhavennityaM sa vipro nAtra saMzayaH // kSatriyo vA'tha vaizyo vA zUdro vA surasattame / bhaktiM kurvanvizeSeNa muktiM yAti na saMzayaH / / 19 - iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde viSNubhatimahimakathanaM nAma SaDviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 126 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH - 37918 atha saptaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH / pArvatyuvAca - 1 zAlagrAmazilAzuddhA mUrtayaH santi bhUtale / tAsAM caiva tu mUrtInAM pUjane katidhA smRtAH // brAhmaNaiH kati pUjyAstAH kSatriyairvA surezvara / vaizyairvA'pi kathaM zUdraiH strIbhirvA'pi samAdiza // mahAdeva uvAca 3 4 6 zAlagrAmazilA puNyA pavitrA dharmakAriNI / yasyA darzanamAtreNa brahmahA zudhyate naraH // tadgRhaM sarvatIrthAnAM pravaraM zrutinoditam / yatreyaM sarvadA mUrtiH zAlagrAmamayI zubhA // brAhmaNaiH paJca pUjyAstAzcatasraH kSatriyaistathA / vaizyaizva tisraH saMpUjyA ekA zudreNa yatnataH // 5 tasyAH pUjanamAtreNa zUdro muktimavApnuyAt / anena kramayogeNa ye narAH pUjayanti vai // bhogAnsastu te bhuktvA yAnti viSNoH sanAtanam / iyaM sA mahatI mUrtiH sarvadA pApahAriNI kaivalyaphaladA devi jAyate pUjanena sA / tatra gaGgA ca yamunA godAvarI sarasvatI // tiSThatyeSA zilA yatra sarva tatra na saMzayaH / kimatra bahunoktena bhUyo bhUyo varAnane // pUjanaM manujaiH samyakkartavyaM muktimicchubhiH / bhaktibhAvena devezi ye'rcayanti janArdanam / / teSAM darzanamAtreNa brahmahA zudhyate janaH / dAsabhAvena yaH zUdraH svarcanaM kurute sadA // tasya puNyaM na jAnAti brahmA cApi surezvaraH / dAsabhAvena yo vipro harimarcayate sadA / / ekaviMzatkulaM tena tAritaM zatajanmasu / zaGkhacakrAGkito yastu vipraH pUjanamAcaret // pUjitaM tu jagatsarvaM tena viSNuprapUjanAt / pitaraH saMvadantyetatkule'smAkaM tu vaiSNavAMH // ye syuste'smAnsamuddhRtya nayante viSNumandiram / sa eva divaso dhanyo dhanyA mAtA'tha bAndhavAH pitA tasya ca vai dhanyo yastu viSNuM samarcayet / sarve dhanyatamA jJeyA vissnnubhktipraaynnaaH|| 16 teSAM darzanamAtreNa mahApApAtpramucyate / upapAtakAni sarvANi mahAnti pAtakAni ca // tAni sarvANi nazyanti vaiSNavAnAM ca darzanAt / pAvakA iva dIpyante viSNupUjAratA narAH 18 [*vimuktAH sarvapApebhyo mevebhya iva candramAH / Ardra zuSkaM laghu sthUlaM vAGmanaH karmabhiH kRtam ] // mahApApAni nazyanti vaiSNavAnAM samarcanAt / prAmAdikaM ca yatpApaM jJAnAjJAnakRtaM ca yat // 20 17 ri 9 10 11 12 13 14 * dhanuzcidAntargataH pAThaH ka. kha. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 ka. kha. ja. jha. pha. sadA / 2 ka. kha. ja. jha. tasyA darzana / 3 Ga. zuddho / 4 ka. kha. jha. vastvitra su5 ka. kha. ja. ca. 'NI / kailAsAdyaM phalaM deM / pha. "NI / kalau sadyaH phalaM devi jAgate pUjanAdyataH / ta / 6 pha. 'vyaM bhukti' / 7 ka. kha. ja. jha. jAnanti brahmAyAzca surezvari / dA / 8 ka. kha. ja. jha. viSNoH / 9 ka. kha. ja. jha. pha. vAH / ta kulaM tAritaM taistu yAvadAbhUnasaMplavam / 10 a. vidhimaM / 11 ka. kha. ja. jha. pha. 'nyo dhanyA vai suhadastathA / maM / 12 ka. kha. ja. jha. pha. bhU / tatsarva nAzamAyAti vaiSNavAnAM ca darzanA / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1496 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetatsarva nAzamAyAti vaiSNavaiH saha bhASaNAt / niSpApAstridivaM yAnti pApiSThA yAnti zuddhatAm darzanAdeva sAdhUnAM satyaM tubhyaM mayoditam / saMsArakardamAlepaprakSAlanavizAradaH // pAvanaH pAvanAnAM ca viSNubhakto na saMzayaH / / *zrImahAdeva uvAcapratyahaM viSNubhaktA ye smaranti madhusUdanam / te tu viSNumayA jJeyA viSNuste vai na saMzayaH // 23 navanIlaghanazyAma nalinAyatalocanam / zaGkhacakragadApadmadharaM pItAmbarAkRtam // kaustubhena virAjantaM vanamAlAdharaM harim / ullasatkuNDalajyotiHkapolavadanazriyA // 25 virAjitaM kirITena valayAnadanUpuraiH / prasannavadanAmbhoja caturbAhuM zriyA'nvitam // 26 evaM dhyAyanti ye viSNuM bhaktiyuktAzca pArvati / te viprA viSNurUpAzca vaiSNavAste na saMzayaH 27 teSAM darzanamAtreNa bhaktyA vA bhojanena vA / pUjanena ca devazi vaikuNThaM labhate dhruvam // 28 / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde zAlagrAmazilApUjanamAhAtmyakathanaM nAma saptaviMzatyadhika zatatamo'dhyAyaH // 12 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37946 athASTAviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIpArvatyuvAcaanentavAsudevasya kIdRzaM smaraNaM smRtam / yacchrutvA na punarmohaM prAmuyAnmAnavaH kacit // ? mahAdeva uvAcadRSTvA tattvena devezi smarAmyenaM tu nityshH| tRSAturo yathaivAmbhastadvadviSNuM smarAmyaham // 2 himenA''kulitaM vizvaM smaratyAgniM yathA tathA / smaranti satataM viSNuM pitRdevrssimaanvaaH|| 3 pativratA yathA nArI patiM smarati nityazaH / tathA smarAmi devezi viSNuM vizvezvarezvaram // 4 bhayArtaH zaraNaM yadvadarthalobhI yathA dhanam / putrakAmo yathA putraM tathA viSNuM smarAmyaham // 5 [+dUrastho'pi yathA gehaM cAtako maghavAnaM (jaladaM) yathA / brahmavidyAM brahmavidastathA viSNu smarAmyaham // haMsA mAnasamicchanti RSayaH smaraNaM hareH / bhaktAzca bhaktimicchanti tathA viSNuM smarAmyaham7 vaiSNavAzca yathA bhaktiM pazavazca yathA tRNam / dharmamicchanti vai santastathA viSNuM smarAmyaham 8 yathA vyasanino mAra tathA viSNuM smarAmyaham / prANinAM vallabho deho yatra AtmA'vatiSThate 9 AyurvAJchanti ve jIvAstathA viSNuM smarAmyaham / bhramarAzca yathA puSpaM cakravAkA divaakrm|| yathA''tmavallabhA bhakti tathA viSNuM smarAmyaham / andhenA''kulitA lokA dIpaM vAJchanti vai yathA tathaiva puruSA loke smaraNaM kezavasya ca / yathA zramAtA vizrAmaM nidrAM vyasanino yathA // 12 * idamadhikam / + dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pha. pustakasthaH / 1 ka. kha. ja. sa. pha. ti darzanAdvaiSNavasya ca / ni' / 2 i. nantaM vA / 3 pha. 'nardehI mAnuSANAM ca jAyate / m| 4 ka, kha, ja. sa. lokezaM / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 aSTAviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1497 14 15 16 25 yathAsssyojjhitA vidyAM tathA viSNuM smarAmyaham / mAtaGgAH pArvatIM bhUmiM siMhA vanagajAdikam tathaiva smaraNaM viSNoH kartavyaM pApabhIrubhiH / sUryakAntaraveryogAdvahnistatra prajAyate // evaM vai sAdhusaMyogAddharau bhaktiH prajAyate / zItarazmizilA yadvaccandrayogAdapaH sravet // evaM vaiSNavasaMyogAdbhaktirbhavati zAzvatI / kumudvatI yathA somaM dRSTvA puSpaM vikAzate // tadvadeve kRtA bhaktirmuktidA sarvadA nRNAm / yathA nalAyA [lasya ] saMtrastA bhramarI smaraNaM caret // tena smaraNayogena nalA[la ] sArUpyatAmiyAt / gopIbhirjArabuddhyA ca viSNozca smaraNaM kRtam // tA sAyujyatAM nItAstathA viSNuM smarAmyaham / ke'pi vai duSTabhAvena cchadmabhAvena kecana / / 19 ke cApi lobhabhAvena niHspRhAcaiva kecana / bhaktyA vA snehabhAvena dveSabhAvena vA punaH || 20 kespi svAmitvabhAvena buddhyA vA buddhipUrvakaiH [kam ] / yena kenApi bhAvena cintayanti janArdanam iha loke sukhaM bhuktvA yAnti viSNoH sanAtanam / aho viSNozca mAhAtmyamadbhutaM lomaharSaNam / / yadRcchayA'pi smaraNaM tridhA muktipradAyakam / na dhanena samRddhena na vai vipulayA dhiyA // 23 ekena bhaktiyogene samIpe dRzyate kSaNAt / sAMnidhye'pi sthito dUre netrayoraJjanaM yathA / / 24 bhaktiyogena dRzyeta bhaktaizcaiva sanAtanaH / idaM tattvamidaM tattvaM mohito devamAyayA // bhaktitattvaM yadA prAptaM tattvaM viSNumayaM tadA / indrAdyairamRtaM prAptaM sukhArthe zRNu sundari || 26 tathA'pi duHkhitAste vai bhaktyA viSNoryathA [ yA ] vinA / bhaktimevAmRtaM prApya punarduHkhaM na cA''muyAt vaikuNThAkhyaM padaM prApya modate viSNusaMnidhau / vAri tyaktvA yathA haMsaH payaH pivati nityazaH 28 evaM dharmAnparityajya viSNorbhaktiM samAzrayet / toyaM baddhvA tu vastreNa kRtaM kAryaM kathaM bhavet 29 prApya dehaM vinA bhaktiM kriyate sa vRthAzramaH / viSNubhaktiM vinA dharmAnupadizanti ye janAH 30 te patanti sadA ghore narake nAtra saMzayaH / bAhubhyAM sAgaraM tartuM yadvanmUrkho'bhivAJchati // 31 saMsArasAgaraM tadvadviSNubhaktiM vinA naraH / viSNubhaktiM ca rakSanti karmaNA yAtyate yadi [?] // 32 akiMcanaH spRhAyukto merau dhatte yathA spRhAm / tava [ viSNu ] bhaktau tathA devi mayA hi kriyate spRhA janmAntare hi sA bhaktirmAmakIha karoti hi ( ? ) / vahniryathaiva svalpo'pi dahate vividhaM vanam ||34 tadvadeve tu sA bhaktI reNumAtrA kRtA yathA / zataizca zrUyate bhaktiH sahasrairapi budhyate // teSAM madhye tu devezi bhakto hyekaH prajAyate / buddhiM pareSAM dAsyanti loke bahuvidhA janAH // 36 strayamAcarate so'pi naraH koTiSu dRzyate / pUjayA hasyate bhaktirjapena parihAsyate // evaM bhAvo hi devezi bhaktistenaiva gRhyate / sAgare ca yathA potaH kUpe droNopavezanam || yasya bhAvo hi tadvacca bhaktiH sA tena gRhyate / mUle siktasya vRkSasya patraM zAkhA pradRzyate / / 39 bhajanAdeva bho devi phalamagre pratiSThitam / pAnIyahAriNA yadvaddha cittaM pradIyate // tadvadeve harau cittaM dhRtvA mokSamavAmuyAt / zaizave ca yathA mAtA guDaM stokaM dadAti vai / / 41 punaryAti vai bAlo guDaM vai lobhakAraNAt / nIre nIraM yathA kSiptaM dugdhe dugdhaM ghRte ghRtam // 42 tadvadbhedaM na pazyanti viSNubhaktiprasAdataH / bhAnuH sarvagato yadvadvahniH sarvagato yathA // bhaktisthitastathA bhaktaH karmabhirnaiva badhyate / ajAmila: svadharme ca tyaktvA pApamathA''carat 44 35 37 38 40 43 * i. a. 'kI yatkaroM / jha kI yA 1 kra. ja. pha. 'gAnmukti' / 2 pha. 'na yathA viSNuH prasIdati / sAM / 3 Ga. par3hI | / 5.te / samAdhiyogAcca bahiH sA bhaktiH kena gR / 6 ca. . . badhyate / 188 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1498 mahAyunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeputraM nArAyaNaM smRtvA bhaktiM vai prAptavAndhruvam / divA rAtrau ca ye bhaktA nAmamAtropajIvinaH45 vaikuNThavAsinaste vai tatra vedA hi sAkSiNaH / azvamedhAdiyajJAnAM phalaM svarge'pi dRzyate // 46 tatphalaM tu samagraM vai bhuktvA vai saMpatanti n| viSNubhaktAstathA devi bhuktvA bhogAnyanekazaH 47 vaikuNThaM prApya no teSAM punarAgamanaM kadA / viSNubhaktiH kRtA yena viSNuloke vasatyasau // 48 dRSTo hyanto hi no tasya vissnnubhktiprsaadtH| grAvAmo NojalamadhyasthA zata[jalaM]pArzve na vidyate vinA jalaM somakAntiA(nto viSNubhaktasya mAnasam / daduro vasate nIre SaTpado hi vanAntare gandhaM vetti kumudatyA bhaktyA bhaktastathA hareH(rim) / gaGgAtaTe vasantyeka eke vai zatayojanam51 kazcidgaGgAphalaM vetti viSNubhaktiM parastathA / karparAgarubhAraM hi uSTro vahati nityshH|| 52 madhyagandhaM na jAnAti tathA viSNuvahirmukhaH / [*mRgAH zAlaM hi jighranti kastUrIgandhamicchavaH svanAbhisthaM na jAnanti tathA viSNuvahirmukhAH] / upadezo hi mUrkhANAM yathA vai naganandini54 tathaiva cAnyabhaktAnAmupadezo nirarthakaH / ahinA ca payaH pItaM tatpayo hi viSAyate // 55 tathaiva cAnyabhaktAnAmupadezo viSAyate / cakSurvinA yathA dIpaM yathA darpaNameva ca // 56 samIpasthaM na pazyanti tathA viSNuM bahirmukhAH / pAvako hi yathA dhUmairyathA''darzo malena ca 57 yatholvenA''vRto garbho dehe kRSNastathA''vRtaH / dugdhe sarpiH sthitaM yattile tailaM tu sarvadA 58 carAcare tathA viSNudRzyate naganandini / ekasUtre maNigaNA dhAryante bahavo yathA // 59 evaM brahmAdayo'pIha saMprotA viSNucinmaye / yathA kASThe sthito vahnirmathanAdeva dRzyate // 60 evaM sarvagato viSNuAnAdeva pradRzyate / Adireko bhavedIpastasmAjAtAH shsrshH|| 61 evamekaH sthito viSNuH sarva vyApya jagatpriye / yathA sUryodaye jyotiH puSkare tiSThate sadA // dRzyate bahudhA nIre loke viSNustathA hi sH| mArutaH prakRtistho'pi nAnAgandhavahaH sadA 63 IzvaraH sarvajIvastho bhuGkte prakRtijAnguNAn / zarkarAviSasaMyogAnIraM bhavati yAdRzam // 64 sa bhUtvA tAdRzo hyAtmA karmaNA phalamaznute / urvI ca nIrasaMyogAnnAnAvRkSA tu jAyate // 65 prakRterguNasaMyogAnnAnAyoniSu jAyate / gaje vai mazake caiva deva vA mAnuSe'pi vA // 66 nAdhiko na ca vai nyUno dRSTo dehe sa nishclH| brahmAdistambaparyantA ye cAtra bhuvi jantavaH 67 teSu sarveSu dRzyeta jale candramaso yathA / saccidAnandaH sa zivaH sa mahezo hi dRzyate / / 68 sa vai viSNustathA proktaH so'haM sarvagato yathA / vedAntavedyaH sarvezaH kAlAtIto hyanAmayaH 69 evaM mAM vetti yo devi sa bhakto nAtra sNshyH| eko hi bahudhA jJeyo bahudhA'pyeka eva saH70 nAmarUpavibhedena jalpyate bahudhA bhuvi / cakSupA na ravejyotirbhAnunA cakSuredhate // 71 paramAtmA tathA cA''tmA pratidehaM tu sarvadA / ghaTe ghaTe yathA''kAzastasminbhagne yathA sthitaH // rUpe rUpe tathA''tmA hi bhagne tasminsunizcalaH / yathA kASThamayaM rUpaM patate prabhuNA vinA // 73 kRmimedomayo deho bhrazyate cA''tmanA vinA / heno bhavanti varNAzca vahninA yAnti pUrvavat // ___* dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pustksthH| + etadane ka. kha. ja. pha. pustakeSu 'devA yakSAstathA nAgA gandharvAH kiMnarAdayaH' ityardhamadhikam / ka. sa. ja. va viSNabhaktA upadezo bhirmkhe| / 2 ka. kha. ja.pha. 'ktAnAM viSNabhaktiviSA / 3. 'nirgu| 6 ka. kha. ja. pha. hariH / 5 pha. srvessaaN| Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 aSTAviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1499 tadvajjIvAH prapadyante bhaktyA vai pUrvarUpatAm / sughanenA''vRtaM sUrya mUDho manyeta niSpabham // 75 tathA'jJAnadhiyo mUDhA jAnanti na tamIzvaram / nirvikalpaM nirAkAraM vedAntaiH paripaThyate // 76 nirAkArAca sAkAraM svecchayA ca prakAzate / tasmAtsaMjAtamAkAzaM niHzabdaM guNavarjitam / / 77 AkAzAnmAruto jAtaH sazabdaM ca tadA'bhavat / tasmAtmajAyate jyotijyotiSazcAbhavajalam // tajjale rukmagarbhazca virADdai vizvarUpadhRk / tasya nAbhisaroje ca brahmANDAnAM ca koTayaH // 79 prakRtiH puruSastasmAnnibhinnaM tu tridhA jagat / tayordvayozca saMyogAttattvayogo'bhyajAyata // 80 sAttvikI viSNusaMbhUtibrahmA vai rAjasaH smRtaH / zivastu tAmasaH prokta ebhiH sarve pravartitam / / eSA brAhmI sthitiloke karmabIjAnusArataH / tathA saMharate viSNuH sarvalokAnazepataH // 82 tiSThatyasau tadA tatra bhagavAnviSNuravyayaH / evaM sarvagato viSNurAdimadhyAnta eva ca // 83 avidyayA na jAnanti lokA vai karmanizcitAH / varNocitAni karmANi yaH kAleSu prakArayet 84 tatkarma viSNudaivatyaM na hi garbhasya kAraNam / vedAntazAstraM munibhiH sarvadaiva vicAryate // 85 brahmajJAnamidaM de(te')haM yattvahaM parikIrtaye / zubhAzubhasya kArya ca kAraNaM mana eva hi // 86 manasA zudhyate sarva tadA brahma sanAtanam / mana eva sadA bandhurmana eva sadA ripuH // 87 manasA tAritAH kecinmanasA pAtitAzca ke / madhye sarvaparityAgI bAhye karma tathA''caran / / 88 evameva kRtaM [*karma dRzyate gajadantavat / AkalpaM tu karma kurvankurvanapi na lipyate // 89 padmapatraM yathA nIralezairapi na lipyate / agniranau yathA kSipto muktyA ca kiM prayojanam // 90 yadA bhaktiraso jJAto na muktI rocate tadA / yogairaSTavidhairviSNurna prApyazceha janmani // 91 bhaktyA vA prApyate viSNuH sarvadA sulabho bhavet / vedAntaH prApyate jJAnaM jJAnena jJeyameva ca92 tattu jJeyaM yadA prAptaM tadA zUnyamidaM jagat / khelena prApyate viSNuryogairaSTavidhaizca kim // 93 sarveSAmeva bhAvAnAM bhAvazuddhiH prazasyate / AliGgayate yathA kAntA yathA bhAvastathA phalam 94 upAnadyuktapAdo hi vetti carmavatI mahIm / buddhiryathAvidhA yasya tadvaca manyate jagat // 95 dugdhena sikto nimbo'pi kadubhAvaM na tu tyajet / prakRti yAnti bhUtAni hyupadezo nirarthakaH96 chittvA vai sahakAraM ca phalaM patraM kathaM labhet / indriyANAM sukhArthena vRthA janma kathaM nayet // 97 [chittvA karpUrakhaNDAni kodravANAM ca rakSaNam / sukhecchayA cendriyANAM nathA janma kathaM bhvet|| sauvarNalAGgale bhUmirarkatalasya hetave / indriyANAM sukhArthena vRthA janma kathaM nayet // 99 sthAlyAM vaidUryamayyAM hi pacyate vRSalaM(?) yathA / *dahyate cAgadastadvaddhRthA janma kathaM bhavet 100 nidhAnaM ca gRhe kSiptvA zunaH sevAM kathaM caret / tyaktvA vaikuNTanAthaM tamanyamArge kathaM rameta 101 bhaktihInaizcaturvedaiH paThitaH kiM prayojanam / zvapaco bhaktiyuktastu tridazairapi pUjyate // 102 svakare kaGkaNaM baddhvA darpaNaiH kiM prayojanam / brahmarudrAdibhirdevairdattaizvaryAH svasevakAH // 103 arpitaM naiva gRhanti prabhozcaiva tu kiMcana+ / akiMcanAya bhaktAya dAtuM nAlaM gato vaze // 104 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / + dhanucihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / * duyate'jAgala iti syA. diti bhAti / + etadane pha. pastake 'lakSmIryasya gRhe dAsI prabhutvaM kiM tu varNyate' ityardhamadhikam / 1 ka. ja. ba. bhaktyA / 2 ja. bhuktii| 3 Ga. a. kulena / pha. ulkena / 4 pha. ca nimbe yatnaM kathaM careta / 5 . 'te'jAga / 6 pha. cintayA / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 110 111 112 118 119 niHzarIrasya kRSNasya tatra dhyAnaM kathaM bhavet / sAkAraM bahavo dRSTvA gatA bhaktAzca tatpadam 105 pUjA bhaktiH kathaM zUnye sAkAre kathyate budhaiH / zUnyamArge kathaM yAti AdhAreNa vinA naraH 106 sAkAro yaH svayaM svAmI nirAkAraH sa vai prabhuH / sAkAro ( re ) hi sukhaM caiva nirAkAre na dRzyate sevArasazca sAkAre nirAkAre na vai rasaH / sAkAreNa nirAkAro jJAyate svayameva hi // 108 harismRtiprasAdena romAJcitatanuryadA / nayanAnandasalilaM muktirdAsI bhavettadA // 109 vANyA ca yatkRtaM pApaM kIrtanAttadvinazyati / manasA yatkRtaM pApaM smaraNAttadvinazyati / / karmaNA yatkRtaM pApaM tatkathaM tu vinazyati / pUjAdAnatrataistIrthairjapahomaistva (sta) darpitaiH // nijadharma parityajya tapo ghoraM kathaM caret / svadharme nidhanaM zreyaH paradharmo bhayAvahaH / / vidhiM saMtyajya zAstrIyaM tapo ghoraM kathaM caret / AzrameNa vinA mUDho naiva siddhimavAmuyAt 113 brahmaNA nirmitA varNAH stre sve dharme niyojitAH / svadharmeNAssgataM dravyaM zukladravyaM taducyate // zukladravyeNa yaddAnaM dIyate zraddhayA'nvitam / svalpenApi mahatpuNyaM tasya saMkhyA na vidyate / / 115 nIcasaGgena yadravyamAnItaM gRhakarmasu / tena dravyeNa yaddAnaM kRtaM vai manujAdibhiH || 116 tatphalaM na bhavetteSAM naiva te puNyabhAginaH / lIlayA kurute karma indriyANAM sukhecchayA / / 117 tAdRzIM yonimAmoti mUDho hi jJAnadurbalaH / iha yatkurute karma tatparatropabhujyate // puNyamAcarataH puMso na hi duHkhaM prajAyate / tadA tApo na kartavyastatkarma pUrvadehajam // pApamAcarataH puMso jAyate duHkhameva ca / na kartavyastadA harSaH sukhe tatra surezvari // rajjuvaddhAzva pazavaH prabhuNA svecchayA yathA / nIyante karmabandhena manujA api bhUtale // zAkhAmRgo vanacaro vrajatyatha gRhe gRhe / evaM ca karmaNA jIvA nIyante sarvayoniSu // krIDArthaM kanduko yadvatpreryate prabhuNecchayA / karmaNA vA tathA janturnIyate sukhaduHkhayoH // 123 balecchAkarmabhirvaddho na zakto bandhanigrahe / devA vai karmabhirbaddhA RSayazca tathA pare // kailAse rudradehasthA bhujaMgoM viSabhAjinaH / asamarthAH sudhAM bhoktuM karmayonirbalIyasI / / 125 niravadyadehadAtA budhaiH sUryo hi kathyate / tadrathe sArathiH paGguH karmayonirbalIyasI // 126 indradyumno hi rAjarSirgajatvaM karmaNA gataH / samarthasvAminA tasminkarmayonirvRthA kRtA // 127 rudrabrahmAdayo devA mAnavAzvAsurAzca ye / te sarve karmabaddhAzca vicaranti mahItale / karmAdhInaM jagatsarve viSNunA nirmitaM purA / tatkarma kezavAdhInaM rAmanAmnA vinazyati / / 129 sarvatrApi sthitaM toyaM muktide tu sitAsite / evamAcaratAM karma muktidaM kezavArcanam || indriyANAM sukhArthAya yaH karma manasA''caret / ahaMkRtena manyeta kevalaM dehameva hi / / manasA saMsparaJjantuH prAyazcittaM samAcaret / sa pUrvakarmabhoktA ca agre karma na vardhate // prazaMsanti grahAnkecitkecitpretapizAcakAn / keciddevAnprazaMsanti hyoSadhIH kecidUcire // 133 kecinmatraM ca siddhiM ca kecidbuddhiM parAkramam / udyamaM sAhasaM dhairya kecinnItiM balaM tathA / / 134 ahaM karma prazaMsAbhiH(mi) sarve kAmA(karmA) nuvartinaH / iti me nizcitA buddhiH kathyate pUrvasUribhiH 120 121 122 1 124 128 130 131 132 w w d d 1 pha. .pramode N / 2 Ja. .homaiH svadarpitaH / ni' / 3 pha. 'jya paradharmeSu ye ratAH / sv'| 4 ca. 'yoH / prArabdhaka' / 5 ca. 'gA vAyubhojiM N / 6 ja. nirAmadehadAtA yo bu~ / 7 ja. 'deva' / 8 ca. 'ranviSNuM prA N / 9 jha. na. "zaMsanti sauN| 10 jha. na. atra / 7 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 ekonatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1501 146 yadA puNyamayo jantuH pApaM kiMcina vidyate / jJAnaM hi dvividhaM caiva tadA puNyaM sukhaM bhavet 136 pApaM puNyaM samaM yasya tadA karmatanuM labhet / samayogaM yadA dvaMdvaM tadA''nandapadaM vrajet // 137 bAhye sarvaparityAgo manasA saMspRhA bhavet / taddRthA''caritaM tasya tena tatpApabhoginaH / / 138 bAhye karoti karmANi manasA nispRho bhavet / tyAgo'sau madhyamo jJeyo na tu pUrNaphalaM labhet // bAhye'ntare parityajya buddhyA zUnyAvalambanam / tyAgaH sa uttamo jJeyo yoginAmapi durlabhaH // krodhAtsarvaM tyajantyeke kecidvA data (tada) bhAvataH / kaSTAtsarvaM tyajantyeke tyAgAH sarve tu madhyamAH svabuddhyA zraddhayA yuktairna krodhAdivazaM gataiH / [*yairevaM tyajyate sarve tyAgAsta uttamAH smRtAH / / yogAbhyAsarato dehI yogapAre na vai gataH ] / karmaNA cAlito vA'pi sugatiM yAti mAnavaH / / zucInAM zrImatAM gehe dhImatAM yoginAmapi / yogAddhaSTastu jAyeta kule vA dvijapUrvake // 144 svalpenaiva tu kAlena pUrNa yogaM ca vindati / cidAnandapadaM gacchedyogabhaktiprasAdataH // 145 paGkenaiva yathA paGkaM rudhiraM rudhireNa vai / hiMsayA karmaNA karma kathaM kSAlayituM kSamaH // hiMsAkarmamayo yajJaH kathaM karmakSaye kSamaH / svargakAmakRtA yajJAH svarge te cAlpasaukhyadAH // 147 anityAni tu saukhyAni bhavanti ca vahUnyapi / nityaM saukhyaM na teSvasti vinA bhaktyA hareH kacit sArvabhaumasukhaM rAjyaM svarge cApi tathA sukham / anyatkicinna vAJchAmi garbhavAsAdvibhemyaham // grAvA hi bhidyate lohairmANikyaM naiva bhidyate / nAnAkAmanayA buddhyA viSNubhaktirna vi (bhi) dyate bako jalacarAnbhuGkte maNDUkAdIMzca varjayan / tathA yamaH sarvahantA varjayetkRSNasevakAn // 151 yaH sRjati sahartA ca sa vai pAlaka ucyate / aparAdhazatairyuktaM svasthAne naya mAmitaH / / 152 tathA kRtAparAdhasya kRSNa tvaM ca kRpAM kuru / phalaM ca labhate bAhya rakSakaH kiM karoti [sti ] cet evamAtmA ca dehe'sminparavazyaH kRpAM kuru / prApto na pAraH zanakairmallairmuktiravApi vA // 154 vyAdhasya muktidAtA ca kubjikA tAritA tvayA / brahmAdyairdurlabhaH svapne sulabho gopamandire 155 gopocchiSTaM yadA bhuktaM tadA te tAritAH svayam / yogibhirgIyase nityaM paramAtmA janArdanaH // avyayaH puruSaH zrImAndRSTvA tvAM tvatpadaM gatAH / viSNusmaraNakaM divyaM ye paThanti dine dine || sarvapApavinirmuktA yAnti viSNoH sanAtanam / anayA bhAvabuddhyA ca paThanaM viSNusaMnidhau // iha loke sukhaM bhuktvA paraM padamavApnuyAt // 158 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde viSNusmaraNamAhAtmyakathanaM nAmASTAviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 128 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 38104 athaikonatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIpArvatyuvAca - pessminyAni tIrthAni tAni me vada suvrata / dvIpAnAM dvIparAjo'yaM sarvadA bhuvi nirmitaH // saMkhyayA tvaM vada svAminkRpAM kRtvA mamopari / 1 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH pha. pustakastha: / 1 kha. rmana vidyati / sa / Ga. na vindati / sa / ja. mesu vidyate / sa / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1502 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [ 6 uttarakhaNDe zrImahAdeva uvAca - 8 9 10 11 12 sarvagaH sarvabhUteSu draSTavyaH sarvato bhuvi / saptalokeSu yatkiMciddRzyate sacarAcaram / na hi tena vinA devi dRSTaM vA'pi zrutaM tathA / ato viSNurmahAdevaH kezavaH klezanAzanaH // tIrtharUpeNa varteta dvIpe hyasminsurezvari / tAni tIrthAni vakSyAmi tubhyaM devi na saMzayaH // prathamaM puSkaraM tIrthaM tIrthAnAM pravaraM zubham / vArANasI dvitIyaM tu kSetraM muktipradAyakam // tRtIyaM naimiSaM kSetraRSINAM pAvanaM smRtam / prayAgaM vai caturthe tu tIrthAnAmuttamaM smRtam // kormukaM paJcamaM proktamutpannaM gandhamAdane / SaSThaM vai mAnasaM tIrthaM devAnAM ramyameva ca // saptamaM vizvakAryaM tu hyambare parvate zubhe / aSTamaM gautamAkhyaM ca mandare nirmitaM purA // madotkaTaM tu navamaM dazamaM rathacaitrakam / ekAdazaM kAnyakubjaM yatra tiSThati vAmanaH // dvAdazaM vai malayajaM kubjAmrakamataH param / vizvezvaraM girikarNe kedAraM gatidAyakam // bAhyaM himavataH pRSThe gokarNe gopakaM tathA / sthAnezvaraM himAdrau ca vilvake bilvapatrakam // zrIzaile mAdhavaM tIrtha bhadraM bhadrezvare tathA / vArAhe vijayaM proktaM vaiSNavaM vaiSNave girau // raudraM tu rudrakoTe tu paitryaM kAlaMjare girau / kampile kAmpilaM tIrthaM mukuTe karkoTakaM tathA / / 13 zAlagrAmodbhavaM tIrthaM gallikAyAM surezvari / narmadAyAM zivAkhyaM tu mAyAyAM vizvarUpakam // 14 utpalAkSe sahasrAkSaM jAtaM raivatake girau / gayAyAM pitRtIrthaM tu viSNupAdodbhavaM tathA // vipAzAyAM vipApaM tu pArTalaM puNDravardhane / nArAyaNaM supArzve tu trikUTe viSNumandiram // vipule vipulaM nAma kalyANaM malayAcale / kauravaM koTitIrthe tu sugandhaM gandhamAdane || kubjAGkake trisaMdhyaM tu gaGgAdvAre haripriyam / zailaM vindhyapradeze 'tu vadaryA sArasvataM zubham // 18 kAlindyAM kAlarUpaM ca sahye vai sAyakaM smRtam / cAndraM candrapradeze ca [*ramaNaM tIrthanAyakam 19 yamunAyAM mRgAkhyaM tu karavIre kurUdbhavam / vinAyake parvate vai umAkhyaM tIrthamuttamam // 20 ArogyaM bhAskare deze] mahAkAle mahezvaram / tIrtha tvabhayadaM nAmAmRtAkhyaM vindhyakaMdare // 21 maNDape vizvarUpaM ca svAhAkhyamIzvare pure / vaigaleyaM pracaNDAyAM cANDaM cAmarakaNTake // somezvaraM tathA tIrthe prabhAse puSkaraM tathA / devamAtraM sarasvatyAM parAyatataTe sthitam // mahAlayaM mahApadme payoSNyAM piGgalezvaram / siMhikAyAM tathA tIrthaM saurave ravisaMjJakam // kArtikaM kRttikAkSetre zAMkaraM zaMkare girau / utpalAkhyaM tato divyaM subhadrA sindhusaMgame // gANapatyaM tatazcaiva parvate viSNusaMjJake / jAlaMdhare tataH proktaM tIrtha vizvamukhaM ca yat // tAre tArakaM caiva parvate viSNusaMjJake / devadAruvane pauNDraM pauSkaM kAzmIramaNDale / bhaumaM himaM himAdrau ca tuSTikaM pauSTikaM punaH / kapAlamocanaM tIrthaM jAtaM mAyApure tathA // 1 15 16 17 13 14 22 23 24 25 26 27 28 2 4 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH kha. ja. pha. pustakasthaH / I 1 ca. "vatIrtheSu / 2 ca. jha. smRtam / 3 ka. kArtikaM / pha. kAmukaM / 4 pha. nAdyaM / 5 ka. jha. Ja. rau / kapile kAntilaM / ca. rau / kapile kApilaM / 6 ca. koTakaM / 7 ka. kha. ja. gaGgAyAM / 8 na. 'Tale puNDavardhanam / nA / 9 pha. kauTavaM / 10 pha. sainyaM / 11 ja. tu varyo / 12 ja. pha. smRtam / 13 pha. degre kATumeva ca / vi| 14 pha rthe jalapadaM / 15 ka. prabhAve / kha. ca. na. prabhAte / 16 ka. jha. pArAyaNataDe / ja Dha pArAvata / 17 pha. va bharatAzramasaMjJakam / jA / 18 ja. pha. nAraM / } Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 triMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1503 zaGkhoddhAre tatazcaiva daivaM vai zaGkhadhArakam / piNDe vai piNDanaM nAma siddhe vaikhAnasaM bhavet // 29 acchode viSNukAmaM tu dharmakAmArthamokSadam / auSadhyaM cottare kUle kuzadvIpe kuzodakam // 30 manmathaM hemakUTe tu kumude satyavAdinam (?) / vandatyAmAzvakaM tIrtha vindhye vaimAtRkaM smRtam // 31 citte brahmamayaM tIrtha tIrthAnAM pAvanaM smRtam / eteSAM sarvatIrthAnAmuttamaM zRNu sundri|| 32 viSNornAmasamaM tIrtha na bhUtaM na bhaviSyati / brahmahA hemahArI vA vAlahA gona eva ca // 33 mucyate nAmamAtreNa prasAdAtkezavasya tu / kalau dvArAvatI ramyA dhanyo devo janArdanaH // 34 [+ye pazyanti narA devaM muktisteSAM sunizcalA / evaM dhanyatamaM devaM viSNuM sarvezvaraM prabhum // 35 cintayAmi mahAdevi vidvatsaMstho janArdanam / aSTottaraM tu tIrthAnAM zatametadudAhRtam // 36 yo japecchRNuyAdvA'pi sarvapApaiH pramucyate / eSu tIrtheSu yaH snAtvA pazyennArAyaNaM harim // 37 sarvapApavinirmukto yAti viSNoH sanAtanam / jagannAthaM mahAtIrtha lokAnAM pAvanaM smRtam // 38 ye gacchanti narazreSTAste'pi yAnti parAM gatim / aSTau zataM mahApuNyaM zrAvayepitRkarmaNi // 39 iha loke sukhaM bhuktvA yAti viSNoH sanAtanam / godAne zrAddhadAne vA ahanyahani vA punaH devArcanavidhI vidvAnparaM brahmAdhigacchati // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde jambudvIpagatatIrthavarNanaM nAmaikonatriMzadadhi __ kazatatamo'dhyAyaH // 129 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH----38144 atha triMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcavetravatyAstu mAhAtmyaM vakSyAmi zRNu mundari / yatra snAtvA vimucyeta yAvadAbhUtasaMplavam // 1 treNa ca kRtaH kUpo mahAgambhIrasaMjJakaH / kUpAtsA niHsRtA devI mahApApodhanAzinI // 2 yathA gaGgA tatheyaM ca sariccheSThA surottame / asyA darzanamAtreNa pApaughAH zamayanti ca // 3 zRNu devi pravakSyAmi itihAsaM purAtanam / yaM zrutvA pApinazcApi mucyante karmavandhanAt // 4 campake nagare caiva rAjA rAjyaM karoti saH / sadA duSTo duSTarUpo janAnAM saMprapIDakaH // 5 adhamo'dharmarUpazca viSNunindAparAyaNaH / devadvijanihantA ca AzramANAM vidUSakaH // 6 vedAnandArizcaiva mUryo vA nighRNaH zaThaH / asacchAstreSu nirataH paradArAbhimarzakaH // vidAruNetinAmA ca saMjAto'tyantapApakRt / kadAcidaivayogena AgatastAM nadI pani // 8 AkheTakasamAyuktaH svayaM kuSThI surezvari / mahApApAdayaM jAto brAhmaNAnAM ca nindanAt // 9 vRthAvAdI durAtmA ca zaTho vai pazureva hi / vedavAdatiraskartA godAnAM pratidUSakaH // 10 evaMvidho'bhavadrAnA tRpAtaH sa suhRdvRtaH / azvAduttIrya sa tadA pItvA'paH svagRhaM gataH // 11 tenevodakapAnena gataM kuSThaM na saMzayaH / buddhizca nirmalA jAtA tasya rAjJo vishesstH|| 12 + dhanuzcihAntargataH pAThaH kha. ja. pha. pustakasthaH / ___ 1 pha. vidhi vaishrvnnaalye| gAyatryaM puSkare tIrya sAvitryaM brahmasaMnidhau / sUryabimbe prabhAtIrtha tIrthAnAmunamaM zRNu / vi| 2 ja. pha. para: zrImAnmukhI / 3 ja. pha. to murkha eva ca / ka' / 4 vai nighRNaH pazuH / ve / 5Ga jha. a. 'tA nityaM gonAM prduu| Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1504 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeviSNau bhaktiH samutpannA tadA tasya surezvari / tataH prabhRti kAlena snAnaM ca kRtvaansdaa||13 nirmalo bahurUpAnyo jAtastatra surezvari / iha loke sukhaM bhuktvA kRtvA yjnyaannekshH|| 14 viprebhyo dakSiNAM dattvA sa gato vaiSNavaM padam / iti jJAtvA tu bho devi vetravatyA vishesstH|| snAnaM kurvanti ye viprAste muktA naganandini / rAjanyo vA'tha vaizyo vA zUdro vA surasattame16 snAnaM kurvIta yastatra sa muktaH pApabandhanAt / kArtike vA'tha mAghe vA [*vaizAkhe vA punaH punaH snAnaM kurvanti ye lokA muktAste karmabhiH sdaa|brhmno vA'tha gono vA bAlano vedanindakaH saritAM saMgame snAtvA mucyate devi kirikhaSAt / sAbhramatyA samaM yatra yasyAH saGgaH pradRzyate19 tatra snAtvA vizeSeNa mucyate brahmahA sadA / kheTakaM nagaraM divyaM svargarUpaM dharAtale // 20 brAhmaNaistatra vai devi yogAzca bahavaH kRtaaH| tatra snAtvA ca bhuktvA ca punarjanma na vindati21 sA dvitIyA smRtA gaGgA kalau devi vizeSataH / ye narAH sukhamicchanti dhanamicchanti ye narAH svargamicchanti ye lokAste vai snAtvA punaH punH|ih loke sukhaM bhuktvA yAnti viSNoH sanAtanam sUryavaMze ca ye jAtAH somavaMze tathaiva ca / AgatA vetravatyAM tu sAtvA nitimAgatAH // 24 darzanAddharate duHkhaM sparzanAnmAnasaM hyagham / snAtvA bhuktvA tathA devi muktibhAgI na saMzayaH25 snAnAjapAttathA homAdanantaM phalamazrute / gatvA vArANasItIrtha bhaktyA cAndrAyaNaM caret // 26 yattatra labhate puNyaM tatpuNyaM prAmuyAnaraH / vetravatyAM vizeSeNa paJcatvaM yadi gacchati // 27 sa vai caturbhujo bhUtvA yAti viSNoH paraM padam / pRthivyAM yAni tIrthAni ye devAH pitarastathA te ca sarve vasantIha vetravatyAM surezvari / kimanyadbahunoktena bhUyo bhUyo varAnane // 29 vetravatyA samaM tIrtha pRthivyAM nAsti suvrate / ahaM viSNustathA brahmA devAzca prmrssyH|| 30 tiSThanti devatAH sarvA vetravatyAM mahezvari / ekakAlaM dvikAlaM vA trikAlaM ca vishesstH|| snAnaM kurvanti ye tatra te vai muktA na sNshyH|| iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde vetravatImAhAtmyakathanaM nAma triMzada dhikazatatamo'dhyAyaH // 130 // AditaH zlokAnAM samaSTyakAH-38175 Sahuatr. -.. athaikatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcasAbhramatyAstu mAhAtmyaM vakSye devi yathAtatham / kazyapo vai munizreSThastapo vai taptavAnmahat // 1 ayutavarSaparyantaM tena taptaM mahattapaH / arbude parvate ramye nAnAdrumasamAkule // 2 tatra gatvA tapastaptamRSiNA kazyapena vai / yatra sarasvatI ramyA pavitrA pApanAzinI // 3 tena tInaM tapastaptaM brahmajena mahAtmanA / ekasmindivase devi gato'sau naimiSaM prati // 4 tadA tekraSibhiH sArdhaM kathAM cakre sa kshypH| tadA dvijavaraiH samyakpRSTo'sau kazyapo muniH5 * dhanucihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 ja. pha. paM tu vA'naghe / brahmaNA tatra / 2 ja. pha. "nti puNyami / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 ekatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] RSaya Ucu: aho kazyapa naH prItyai gaGgA hyAnIyatAM prabho / bhavannAmnA tu sA gaGgA bhaviSyati saridvarA / / 6 mahAdeva uvAca padmapurANam / 1505 teSAM vAkyamupAkarNya namaskRtya dvijAMzca tAn / Agato hyarbudAraNye sarasvatyAzca saMnidhau // 7 tatra taptaM tadA'nena tapaH paramaduSkaram / ArAdhito hyahaM tena kazyapena dvijena vai // pratyakSo'haM tadA jAtastasya ( bhUtvovAca ) dvijavarasya ca / varaM varaya bhadraM te yatte manasi vartate // ri kazyapa uvAca - varaM dAtuM samartho'si devadeva jagatpate / zirasthireyaM gaGgA ca pavitrA pApahAriNI // mama deyA vizeSeNa mahAdeva namo'stu te // 10 mahAdeva uvAca tadA devi mayoktaM ca gRhNISva tvaM dvijottama / jaTAmekAM parityajya dattA gaGgA tadA mayA / / 11 tAM gRhItvA dvijazreSThaH svasthAnaM harSito yayau / kezarandhaM nAma tIrtha vAso vai kazyapasya ca 12 gatastatra tu devezi munibhiH parivAritaH / kazyapena samAnItA kAzyapIyaM saridvarA // yasyA darzanamAtreNa brahmahA mucyate kila // zrI pArvatyuvAca - 189 13 snAnamAtreNa kiM puNyaM tatra tIrthe vadasva me / vizvanAtha kRpAlustvaM dayAM kuru mamopari // darzane kiM bhavetpuNyaM snAne kiM vada devarAT / mahimA kIdRzo brahmansarva tvaM vaktumarhasi // zrImahAdeva uvAca - 17 18 19 20 21 22 mayA zrutAnyanekAni tIrthAnyAyatanAni ca / zrIviSNozva prasAdAcca nadyaH sAgaragAH prabhoH 16 gaGgA ca yamunA revA tApI caiva mahAnadI / godAvarI tuGgabhadrA kauzikI gellikA tathA // kAverI vaidikA bhadrA sarayUH pApahAriNI / anyAzca vividhA nadyaH sarvapApaharA bhuvi // prayAgastIrtharAjazca kAzI puSkarameva ca / naimiSAraNyasaMjJaM tu tIrtha cAmarakaNTakam // uttamaM dvArakAkSetraM hyarbudAraNyamuttamam / evaMvidhAni tIrthAni kSetrANi vividhAni ca // zrutAni tatra devezi mayA viSNoH prasAdataH / pUrva bhagIrathenaiva yAcito'haM tu pArvati // tadA dattA iyaM gaGgA viSNulokamabhIpsunA / kazyapAya punardattA RSINAM vacanAdyataH // iyaM vai kAzyapI gaGgA rogadoSaharA sadA / yA iyaM kathyate loke yuge vai nAmapUrvakam // tadahaM kathayiSyAmi zRNu sundari tattvataH / kRte kRtavatI nAma tretAyAM girikarNikA // dvApare candanA nAma kalau sAbhramatI smRtA / dine dine vizeSeNa snAnArthe tu narAzca ye / / 25 sarvapApavinirmuktA yAnti viSNoH sanAtanam / plakSAvataraNe tIrthe sarasvatyAM tathezvari // kedAre ca kurukSetre yatphalaM snAnavo bhavet / tatphalaM tu bhavennityaM sAbhramatyAM dine dine / / 27 bhavatIti na saMdeho vyAsasya vacanaM yathA / nabhasye'parapakSe tu lohayaTyAM surezvari // amAvAsyAdine samyak zrAddhadAnena yatphalam / narastatphalamApnoti sAbhramatyavagAhanAt // 29 23 24 26 28 14 15 1 Ga. a. kAzyapastvaM / pha. kAzarandhraM / 2 ka. gallikI / Ga. gilakI / jha. galakI / 3 ka. tra. candrikA / 4 . smRtA / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1506 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 32 37 39 40 41 42 43 45 mAghamAse prayAge tu prAtaH snAnena yatphalam / tatphalaM samavAmoti sAbhramatyavagAhanAt // 30 kArtikyAM kRttikAyoge zrIsthale mAdhavAgrataH / tatphalaM labhate martyaH sAbhramatyavagAhanAt // 31 eSA zreSThatamA devi sarvalokeSu pAvanI / iyaM dhanyatamA devi pavitrA hyaghanAzinI // yasyAM vai sAbhramatyAM ca ete tiSThanti nityazaH / pUrvasaMbandhino ye ca uttare ye tathA punaH // 33 pAvatyA dAkSiNAtyAzca sarve hyAyAnti nityazaH / tIrthayAtrAmiSeNaiva kheTake brahmasaMnidhau // 34 Ayanti sarvadA devi kArtikyAM ca na saMzayaH / tatra zrAddhaM prakurvanti tathA vai viprabhojanam 35 nAnAdharmAntrikurvanti nAnAyajJAMzca nityazaH / vividhAni ca dAnAni prakurvanti janAH sadA 36 carturyugeSu sarveSu nAtra kAryA vicAraNA / yavakrIto'tha raibhyarthaM kakSIvAnuzijastathA // bhRguraGgirAstathA kaNvo medhAvI ca punarvasuH / bandI ca guNasaMpannaH prAcyAM dizi upAzritAH // udIcyAM ye mahAbhAgA madhumatpramukhAstathA / sumadhuzca mahAbhAgo dattAtreyazca vIryavAn // RSirdIrghamAcaiva gautamaH kazyapastathA / zvetaketuH kahoDazca pulaho devalastathA // vizvAmitrabharadvAjau jamadagnizca vIryavAn / RcIkaputro gargava RSiruddAlakastathA // harise as AstikaH kazyapastathA / lomazo nAbhiketuzca lomaharSaNa eva ca // RSirugrazravAcaiva bhArgavazcyavanastathA / vAlakhilyAdayo ye ca sarve gacchanti tatra vai // kRtasnAnA nirAhArAH sadA viSNuparAyaNAH / zaGkhacakradharAH sarve taTe tiSThanti nityazaH / / 44 pitRtIrthaM gayA nAma sarvatIrthavaraM zubham / yatrA''ste devadevezaH svayameva pitAmahaH || gItA yA pitRbhirgAthA zrAddhabhAgamabhIpsubhiH / eSTavyA bahavaH putrA yako'pi gayAM vrajet 46 yajeta hyazvamedhena nIlaM vA vRpamutsRjet / tathA vArANasI puNyA pitRRNAM vallabhA sadA // yA caiva mama sAMnidhyAdbhuktimuktiphalapradA / mamA''jJayA tu devezo vindumAdhavasaMjJakaH // nityaM tiSThati devezi vArANasyAM vizeSataH / ato dhanyatamA zreSThA purIyaM mama sarvadA // pitRRNAM vallabhaM tIrtha puNyaM vai vimalezvaram / pitRtIrthaM prayAgaM ca sarvatIrthasamanvitam // sAbhramatyudake devi AyAnti vacanAnmama / vaTezvarazca bhagavAnmAdhavena samanvitaH // dazAzvamedhikaM puNyaM gaGgAdvAraM tathaiva ca / manniyogAcca devezi sAbhramatyAM vasanti hi // nandA'tha lalitA devi tIrthe yatsaptadhArakam / tathA mitrapadaM nAma kedAraM zaMkarAlayam // gaGgAsAgaramityAhuH sarvatIrthamayaM zubham / tIrthaM brahmasarastadvacchatadusalile hade || tIrthaM tu naimiSaM nAma cA''jJayA mama sarvadA / sAbhramatyudake devi nivasanti na saMzayaH / / 55 zvetA valkalinI puNyA tataH zvetA hiraNmayI / hastimatyatha vArtraghnI nadI sAgaragAminI / / 56 pitRRNAM vallabhA hyetAH zrAddhakoTiphalapradAH / tatra zrAddhAni deyAni putraiH pitRhitAya vai // 57 pADalaM vapuSAkhyaM ca nagaraM tatra sundari / sAbhramatyA sahayaitAH prAptA nadyo vizeSataH // 58 tatra snAnaM ca dAnaM ca ye kurvanti narA bhuvi / iha loke sukhaM bhuktvA yAnti viSNoH sanAtanam jambudvIpaM mahApuNyaM yatra puNyaM vivardhate / tatrA''ryAkhyaM mahApuNyaM sarvakAmaphalapradam // nIlakaNThamiti khyAtaM tIrtha nandahadastathA / tathA rudrahRdastIrthaM puNyaM rudramahAlayam // mandAkinI mahApuNyA tathA'cchodA mahAnadI / sAbhramatyAM vahantyetAH svAtmanA'darzanaM gatAH // 47 52 53 54 60 61 1 jha. zrIzaile / 2. turvageSu / 3 ja. va kAkSI' / 4. n / zazidIrgha / 5 ca. a. pAulaM / 6 . vamanye / 48 49 50 51 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .0 0 .. 131 ekatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1507 dhUmra mitrapadaM tadvadvaijanAthaM dRSadvaram / kSiprA nadI mahAkAlaM tathA kAlaMjaro giriH|| 63 gaNodbhutaM harodbhedaM narmadoMkArameva ca / gaGgApiNDapradAnena smaanyaahumniipinnH|| 64 etAni brahmatIrthAni sAbhramatyuttare taTe / guptIkRtAni tIrthAni devairbrahmapurogamaiH // smaraNAdapi lokAnAM pApanAni mahezvari / kiM punaH zrAddhadAtRRNAM mAnavAnAM surezvari // 66 OMkAraM pitRtIrtha ca kAverI kapilodakam / saMbhedazcaNDavegAyAstathaivAmarakaNTakam // 67 kurukSetrAcchataguNamasminnAnAdikaM bhavet / vAtraghnIsaMgame devi gaNezvarapuraHsaraiH // sAbhramatyAM purA nItaM gaNaistIrthakadambakam / epa tUdezataH proktastIrthAnAM saMgamo yayA // 60 bAgIzo'pi na zaknoti tIrthAnAM tatra vistaram / satyaM tIrtha dayAtIrtha tIrthamindriyanigrahaH 70 tasmAttIrthe prayatnena snAnaM kuryAna saMzayaH / prAtaHkAle muhUrtAstrInpUrvAhnastAvadeva tu // 71 tadA nAnAdikaM tIrthe devAnAM prItidAyakam / madhyAhnastrimuhartaH syAdaparAhnastataH param // 72 pitRNAM prItijananaM snAnapiNDAditarpaNam / sAyAdastrimuhUrtaH syAtsnAnaM tatra na kArayet // 73 rAkSasI nAma sA velA garhitA sarvakarmasu / ahno muhRtA vikhyAtA daza pazca ca sarvadA // 74 tatrASTamo muhUrto'yaM sa kAlaH kunapaH smRtaH / madhyAhna sarvadA yasmAnmando bhavati bhaaskrH||75 nasmAdanantaphaladaH pitRNAM piNDadAnataH / madhyAhnaH khaDgapAtraM ca tathA nepAlakambalaH // 76 rUpyaM darbhAstathA gAvo dauhitraH kutapastilAH / pApaM kutsitamityAhustasya saMtApakArakAH 77 aSTAvate yatastasmAtkutapA iti vizrutAH / Urca muhUrtAtkutapAdyanmuhartacatuSTayam // 78 muhUrtapazcakaM caitacchrAddhakAlo'yamiSyate / viSNodehasamudbhUtAH kuzAH kRSNatilAH smRtaaH|| 79 zrAddhasya rakSaNArthAya hyevamAhurdivaukasaH / tilodakAJjaliyo jalasthaistIrthavAsibhiH // 80 sadarbhahastarekena zrAddhamevaM na hiMsyate / sAbhramatyAM nAmadheyairiti tIrthapravezanam // 81 kArayitvA mayA devi dattA vai kazyapAya ca / mama bhaktaH kazyapo'sau vallabho mama srvdaa||82 tasmAdattA iyaM gaGgA pavitrA pApanAzinI / sAbhramatyAM mahAbhAge tIrthe vai brahmacArike // 83 AtmAnaM ca pratiSThApya tannAmnA zaMkaro hyaham / sthito lokahitArthAya brahmacArIzasaMjJakaH / / 84 sAbhramatyA upakaNThe brahmacArIzasaMjJake / kalau bhakto vizeSeNa pUjanaM kurute yadA // 85 iha loke sukhaM bhuktvA yAti zaivapadaM mahat / mahadbhiyAdhibhizcaiva pIDito yadi gacchati // 86 tasyA''zu nazyetsa vyAdhidarzanAcca mahezvari / gatvA vai tasya saMsthAne ApavAsI jitendriyaH87 pUjanaM kurune bhaktyA rAtrI tiSThansunizcalaH / tadA'haM yogirUpeNa darzanaM tasya yAmi hi // 88 dadAmi vAJchitAnkAmAnsatyaM satyaM varAnane / mama sthAna vizepeNa samAyAnti ca ye janAH 89 teSAM vyAdhiprazamanaM karomi sucirAdaham / caturazItisaMjJo yo vyAdhiH saMkathitA mayA // 90 se ca vyAdhivinazyeta darzanAdeva sundari / na liGgaM vartate tatra mamaikaM naganandini // 91 sthAnamAtraM tu tatraiva mAmakaM nAtra saMzayaH / ekasminneva kAle tu asyAM bhUmau mahAtapAH // 92 rAjA vai sUryavaMzIyo brahmadattastu varyivAn / tena rAjJA tapastaptaM bahukAlaM surezvari // 13 pazcAnisAdhanaM tena kRtaM ca bahudhA tataH / mAsopavAsakAdIni namAmi nptaanynekshH|| 94 1 i. viprA / 2 ja, pha. syAcchAddhaM ta / 3 ja. pa. sI tAmasI ve" / 8 . bhaktivi / 5 ka. pra. satyaM vyaa| 6 Ga. ja. ni tapastaptA / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1508 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeevaM bahutaraM kAlaM rAjJA taptaM tapo mahat / pratyakSo'haM tadA jAto varArtha varavaNini // 95 brahmadatta zRNuSva tvaM mahadvAkyaM narezvara / yaM yaM vAJchayase nityaM taM taM dami na sNshyH|| 96 tenoktaM mama deveza vAJchitaM yadi dIyate / eka eva varo deva dIyatAM mama sarvadA // 97 mama nAmnA tu devezaitatsaraH saMprajAyatAm / tena vAkyena tuSTena varo datto mayA'naghe // 98 tadA'haM tena vai sAdha nivasAmi surezvari / atra sthitvA nirAhArA bhaktiM kurvntynekshH||99 dadAmi vAJchitAnkAmAnyAvadindrAzcaturdaza / atrA''gatya tu ye vimA rudrajApyAdikaM ca yat / / prakurvanti vizeSeNa teSAM dAma zRNuSva tat / svIsaukhyaM putrasaukhyaM ca lakSmIddhikaraM punaH 101 yaza aizvaryamevApi tathA rogAdinAzanam / tatsarva prApyate kSipraM vAJchitaM vai kalau yuge // 102 asminkalau yuge ghore madbhaktA bhuvi pArvati / atrA''gatya prakurvanti snAnadAnAdikAH kriyA: dadAmi vAJchitAnAnsatyaM satyaM surezvari / brahmadattastu tannAmnA dvitIyaM brhmcaarinnm||104 gaGgAdharaM pratiSThApya upitvA dinapaJcakam / sa rAjA gatavAMstatra svake rAjye tataH punaH / / 105 brahmadattastu vikhyAto loke vai paramo mahAn / rAjyaM cakAra dharmajJo hyayutaM varSasaMjJakam // 106 tato vai katikAlaM ca rAjyaM bhuktvA sa vai pumAn / gatavAzivalokaM taM brahmAkhyaM padamuttamam / / devI dvau tatra vartete mama nAmAbhidhAyakau / eko vai brahmacArIzo hyanyo gaGgAdharaH smRtaH // 108 mama sthAne vizeSeNa pUjAM kuvanti ye jnaaH| teSAM sarva dadAmIha vAJchitaM nAtra sNshyH||109 sthAnameva sadA liGgaM jJAtavyaM buddhibhiH sadA / tatra puSpaM ca dhUpaM ca naivedyaM vividhaM tathA // 110 yaH karoti mama prAjJaH sa sarvaM labhate dhruvam / bilvapatraizca puSpaizca tathA vA cndnaadibhiH||111 pUjAM kurvanti matsthAne teSAM sarva dadAmyaham / ya idaM zRNuyAnnityaM brahmacArI kathAnakam 112 iha loke sukhaM prApya vrajate zivasaMnidhau / yatra gaGgAdharo devo nityaM tiSThati bhuutidH|| 113 brahmacArIzasaMjJastu dvitIyo vatete sadA / tAbhyAM dhyAnasamAyogAcchivatvamabhute dhruvam // 114 darzanAnazyate rogaH pUjanAdAyurAnuyAt / snAnAsatra tu devezi muktibhAgI na saMzayaH // 115 zRNu sundari vakSyAmi tIrtha paramamadbhutam / rAjakhana iti khyAtaM sAbhramatyAM vizeSataH // 116 sUryavaMzasamutpanno rAjA vaikatamastathA / durAcArI tu pApAtmA brAhmaNAnAM ca nindakaH / / 117 gurudrohI sadA'tuSTo nindakaH sarvakarmaNAm / paradArarato nityaM nityaM vissnnuprduusskH|| 118 prajApIDanakaM nityaM karoti bahu~ghAtakaH / evaMvidhaH sa duSTAtmA pRthivyAM vartate sadA // 119 katicicca gate kAle zRNu sundari tttvtH| pApena daivayogAca kuSThitvaM samajAyata // 120 nirIkSya svazarIraM tu vicArya ca punaH punaH / kiM kartavyamiti dhyAyaniticintAparo'bhavat // kadAcidaivayogAcca krIDArtha gatavAnvane / tatra sAbhramatItIraM samAsAdya sa tiSThati // 122 tatra snAnaM kRtaM tena pItaM pAnIyamuttamam / tenoktaM te(dake)na saMjAtaM zarIraM divysNjnykm||123 yathA svarNamayI mUrtirdazyate naganandini / tadvadeva tu saMjAtaH sa rAjA nAtra sNshyH|| 124 divyarUpamanuprApya kiyatkAlaM tato nRpaH / rAjyaM bhuktvA tu devezi gato vai paramaM padam // 125 tadA tIrthamidaM jAtaM rAjakhanetisaMjJakam / atra snAnaM prakurvanti dAnaM ye vai dadanti ca // 126 iha loke sukhaM bhuktvA yAnti viSNoH sanAtanam / na rogo vartate teSAM na zokazca kadAcana // 1 i. a. puruSo / 2 jha. 'dA duSTo / 3 ja. pha. hudhA tataH / e / : Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dvAtriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1509 pratyahaM kurute snAnaM khar3e'sminrAjasaMjJake / [*yo naraH prApnuyAtsvarga brahmAyaiH sa ca pUjyate // kRte satyezvaro nAma tretAyAM bhuvanezvaraH] / rAjezvaraH samAkhyAto dvApare naganandini // 129 asminkaliyuge ghore guptIbhUto'tha vizvarAT / ato vai tIrtha saMbhUtaM rAjakhaGgetisaMjJakam // 130 pitRRNAM tarpaNaM cAtra zraddhayA ye prakurvate / te narAH puNyakarmANaH pRthivyAM parikIrtitAH // 131 brahmanA bAlahantAraH snAnaM ye'tra prakurvate / tairdoSa rahitAste ca gacchanti zivasaMnidhau // 132 nIlotsarga kariSyanti sAbhramatyAM narAzca ye / teSAM tu pitarastRptA yAvadAbhUtasaMplavam // 133 idamAkhyAnakaM divyaM rAjakhaDDetisaMjJakam / ye zRNvanti narA devi na teSAM vidyate bhayam // rogadoSA vinazyanti zravaNAtpaThanAttataH // 134 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmyakathanaM nAmaitrizadadhikazatatamo'dhyAyaH // 13 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38309 atha dvAtriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIpArvatyuvAca-- sAbhramatyapi yAndezAnandikuNDAdviniHsRtA / gacchantI pAvayAmAsa tAMstAndezAnvadasva naH // cakAra kAni tIrthAni vilaDhyArbudaparvatam // sUta uvAcaiti sanodito devyA mahezaH kila vizvarAd / uvAca vacanaM tAM vai pArvatI vishvmohiniim||2 zrImahAdeva uvAcanandikuNDAtprathamatastIrthAtparamapAvanAt / kapAlamocanaM tIrtha munibhiH saMprakAritam // 3 sarvatejodhikaM tIrtha pAvanAtpAvanaM param / atra mayA parityaktaM kapAlaM brahmasaMjJakam // 4 kapAlamocanaM tIrtha matto jAtaM hi pArvati / pAvanaM sarvabhUtAnAM prakaTaM lokavizrutam // 5 kapAlakuNDamAkhyAtaM tattIrtha tIrtharAjakam / yatra devAstathA nAgA gandharvAH kiNnraadyH|| 6 nivasanti mahAtmAnastattIrthe nirmale zubhe / trailokyavizrutaM tIrtha zAnadaM muktidAyakam // 7 tatra snAtvA zucirbhUtvA kapAle mAM prapUjayet / upoSya rajanImekAM kRtvA brAhmaNabhojanam // 8 tatrApi vastradAnena nA'gnihotraphalaM labhet / tasmiMstIrthe tu yaH kshciddrshnvrtmaasthitH|| 9 sa tyaktvA dehamAtmIyaM zivalokaM vrajeddhavam / asmiMstIrthe purA snAnAtsaudAso brahmahatyayA mocito vimalaM jJAnaM prAptavAnvai surezvari / bhagIrathAnvaye jAtaH sudAsAkhyo mahAbalaH // 11 tasya putro mitrasahaH saudAsa iti vizrutaH / vasiSThazApataH prApto saudAso rAkSasI tanum // 12 sAbhramatyAM kRtastrAno vimuktaH zApajAdadhAt / atra gaGgA ca yamunA godAvarI sarasvatI // 13 nanditIrthe vasantyetAH pavitrAH puNyadAH sadA / godAnaM bhUmidAnaM ca pRthvIdAnaM tathaiva c||14 kanyAdAnaM vizeSeNa kartavyaM jJAnibhirnaraiH / etaddAnasamaM proktaM sAbhramatyavagAhanam // 15 * dhanazciAntargataH pAThaH ja. pustksthH| 1 a. degnnpuuj| Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1510 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 17 yatra vai sakalAnyeva patitAnIha bhUtale / vAriNA sparzamAtreNa zuddhatvaM yAnti tAnyapi // 16 atra zrAddhaM prakurvANo naro vai bhaktitatparaH / pitarastasya saMtuSTA gacchanti paramaM padam // etadAkhyAnakaM divyaM ye zRNvanti narAH sadA / sarvapApavinirmuktA viSNoH sAyujyamAmuyuH 18 karmaNA manasA vAcA ye stuvanti mahezvaram / na teSAM vidyate duHkhaM yAvadAbhUtasaMplavam // 19 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde nanditIrthamahimakathanaM nAma dvAtriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 132 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 38328 atha yastriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // zrImahAdeva uvAca - 4 artha munyupadezena yathA sAbhramatI nadI / samAyAtA vikIrNe ca vanaM viprarSisevitam // bahudhA jalavegena parvatAnAM ca rodhataH / saptadhA pravibhaktA sA dakSiNodadhigAminI // AdyA sAbhramatI puNyA dvitIyA sedikA (zvetakA) tathA / tRtIyA baikulA puNyA caturthI ca hiraNmayI sarvapApaharA proktA istimatyatha paJcamI / vetravatI sA SaSThI syAdvRtreNa nirmitA purA // iyaM sA paramA devIkUpAdviniHsRtA / vetravatI tato jAtA mahApApapraNAzinI // bhadramukhI subhadrA yA saptamI lokapAvanI / etaistu saptabhirdevi tAMstAJjanapadAnatha || pavitrIkRtya caikena saptasrotAH pratiSThitA / vikIrNatIrthe yaH zrAddhaM pitRnuddizya dAsyati // gayApiNDapradAnasya phalaM yattadbhaviSyati / avakIrNAcyutA ye ca luptapiNDodaka kriyAH // 8 te vikIrNe pramucyante datte piNDodakAdike / tatra zrAddhaM tu yaH kuryAdvANapatyaM bhaveddhruvam // 9 tasmAtrI vidhAnena zraddhayA zrAddhamAcaret / asmiMstIrthe vizeSeNa saptanadyudaye dvijAH // snAnaM kuruta vindrA RSilokamabhIpsavaH / ityuktaM kazyapenAtha dvijAnprati vizeSataH // yadi cetkriyate snAnaM sarvaduHkhApahaH sadA / tIrthAnAM pravaraM tIrtha kSetrANAmuttamottamam // tIrthametadvikIrNa ca zubhadaM rogadoSahRt / kurvantyatra vizeSeNa ye snAnaM sarvadA kalau // te narAH puNyabhAjo hi jAyante nAtra saMzayaH / gayAtIrthasamaM tIrtha vikIrNa pAvanaM param // pitRRNAM puNyadaM nityaM lokAnAM duHkhanAzanam || * iti vikIrNatIrtham / 10 11 12 13 14 15 16 17 tIrthAdasmAtparaM tIrtha zvetodbhavamanuttamam / yatra zvetA nadIM jAtA saMspRSTodarabhasmanA // vizrutA triSu lokeSu sarvapApapraNAzinI / harAGgabhasmasaMyogAjjAtA devaistu mAnitA || tasyAM snAtaH zucirdAntastrirAtramuSitaH pumAn / mahAkAlezvaraM dRSTvA rudraloke mahIyate / / piNDAnpitRbhyo yo dadyAttasyAstIre kuzaistilaiH / sutRptAH pitarastasya bhavantIti na saMzayaH // zvetagaGgA mahApuNyA duHkhadAridryamocanI / yatra snAtvA tu bho devi paraM (da) gacchati tasya vai 19 tasyA vai saMgame puNye nityaM tiSThAmi pArvati / yacca dAnaM prakurvanti snAnaM vai tatra sundari // 20 6 uu * atra jha. saMjJita pustake'dhyAyasamAptirvartate / 1 i. Ja. tattvaM // 2 ka. ja. 'tha nandipradezAttu ya / 3 ka valkinI / Ga valkalA | 4. khI sukhaM prApyA kha. ja. pha. 'khI zubhaprAyA / 5 Ga. jha. vicitrIkRtya' / 6 Ga. ja. saMtrakedra' / 7 ja. naM caitra tu mu / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 134 catustriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / tadanantaphalaM teSAM bhavate nAtra saMzayaH / tatra bhUtezvaro devaH saMgame vasate dhruvam // tatra dhUpaM ca puSpaM ca mAlAM cA''rArtikaM tathA / ye kurvanti narazreSThAste narAH punnyruupinnH||22 bilvadalaM samAdAya yo dadAti zivopari / vAJchitaM labhate nityaM zvetAyAM zivasaMnidhau // 23 __ +iti zvetatIrtham / zrImahAdeva uvAcagaNatIrtha tato gacchettIrthayAtrAparAyaNaH / triviSTapamiti proktaM gaNestacandanAtaTe // 24 triviSTape naraH snAtvA paurNamAsyAM smaahitH| saMzayo nAtra kurvIta mucyate brahmahatyayA // 25 caturo vArSikAnmAsAnsthitiryasya triviSTape / so'pi puNyo mahAbhAgo rudraloke mahIyate // 26 gaNatIrthe naraH snAtvA kRSNASTamyAmupoSitaH / bakulAsaMgame snAtvA svarga gacchati mAnavaH // 27 tasmistIrthe naraH snAtvA bakulezaM vilokya ca / gaNezvaraprasAdena gANapatyamavAmuyAt // 28 idaM pavitraM paramaM puNyAyuSyavivardhanam / zrutvA tu labhate puNyaM gaGgAsnAnasamaM nrH|| atra sthitvA nirAhAro jitendriyaH samAhitaH / japatyevaM paraM devaM gaNezvaraM manoramam // 30 saMprAmotyakhilAnbhogAnsatyaM satyaM varAnane / atra rAjA somavaMzI vizvadattaH sa vIryavAn 31 tena tapo mahattaptaM bahukAlaM surezvari / gANapatyaM tadA prAptaM shriignneshprsaadtH|| 32 vasiSTho vAmadevazca kahoDaH kauSItako muniH / bhAradvAjo'GgirAzcaiva vizvAmitro'tha vaamnH||33 ete vai munayaH sarve puNyarUpA mahezvari / nityaM sevAM prakurvanti zrIgaNezaprasAdataH // 34 aputro labhate putrAnirdhano labhate dhanam / avidyo labhate vidyAM mokSArthI mokSamAmuyAt // 35 kimanyadahunoktena bhUyo bhUyo varAnane / yatra snAnaM prakurvIta pUjanaM vA karoti yaH // 36 sarvapApavinirmukto yAti viSNoH paraM padam / zivAya viSNurUpAya viSNave zivarUpiNe // nAntaraM devi pazyAmi zrIviSNozca prasAdataH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye vikIrNatIrtha zvetatIrthabakulasaMgamagata gaNatIrthavarNanaM nAma prayastriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 133 // ___ AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38365 22 atha catustriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcasAbhramatyuttare kUle agnitIrthamiti smRtam / tasyAzcottarapUrveNa nAtidUre kRtAspadam // 1 tIrtha pAlezvaraM nAma caNDI yatra pratiSThitA / pIThaM tadyogamAtRNAM sarvasiddhividhAyakam // 2 yatra tAH sarvadevAnAM kAryArthe mAtaraH sma(sthi)tAH / paramaM yatnamAsthAya lokAnugrahakAraNAt // trirAtramupito bhUtvA tasmistIrthe dRDhavataH / abhigacchettamIzAnaM devezaM caNDikezvaram // 4 sAbhramatyAM kRtamnAno mAtRtIrthe'sya saMnidhau / samAdhividhinA yukto gacchedvai mAtRmaNDalam // 5 __ + atra ka. ja. jha. saMjJitapustakeSvadhyAyasamAptivartate / 1 ka. ja. jha. pha. ca dIpaM ca rUpaM caa''| 2 ka. ja. mhaabhaage| 3 ka ja. zrutam / 4 ha. a. phleshvrN| 5 ka. ja. zrutAH / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1512 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [6 uttarakhaNDegosahasrapadAnasya phalaM prAmoti mAnavaH / agnitIrthe naraH snAtvA cAmuNDAdarzane kRte // 6 na bhayaM jAyate tasya rakSobhUtapizAcajam / goSkagayAnadI yatra sAbhramatyAM tu saMgatA // 7 tatra tIrthasahasrANi tiSThanti ca surezvari / zrAddhaM tatra prakartavyaM tilacUrNena pArvati // piNDAndatvA dvijAnbhojyAkSayaM padamavAmuyAt / yatra kukardamo rAjA pApiSTho durdharaH khalaH // 9 mUDho'haMkArasaMyukto dvijAnAM parinindakaH / gono'yaM bAlahA caiva pApiSTho durmadaH sadA // 10 rAjyaM prakurvatastasya pure piNDArasaMjJake / tadA mRti samApanno'dharmayoge surezvari // 11 mRto'sau tatra saMjAtaH pretarUpo mahezvari / pItAsyaH zuSkatuNDazva pItaromA'tha krkshH|| 12 uccaistaro bahuromA kSutpipAsApapIDitaH / vAyubhakSamakurvANaH pragacchati itastataH / / 13 bahupretaiH samAyukto hAheti karuNaM rudan / kiM kartavyamiti mAhuH pretAste vai smiipgaaH|| 14 / te'pi rodanamAcakruH kssutpipaasaadipiidditaaH| na prApuste durAtmAno rAjJaH sNgtimaagtaaH||15 rAjJA sArdha ca gacchanti lokAnvijanakAnbahUn / nodakamathavA cAnnaM na mArgo dRzyate kadA 16 te pretA duSTarUpAzca vicaranti mahItale / bhakSanti zavamAMsAni pibanti rudhiraM sadA // 17 evaM kukardamo rAjA sadA taiH parivAritaH / kadAcidaivayogena gurorAzramamanvagAt // pUrvajanmakRtaM puNyaM tena yogena saMgataH // zrIpArvatyuvAcakiM kRtaM tena vai puNyaM vada vizvezvara prabho / ayaM pApI durAtmA ca brAhmaNAnAM ca nindakaH // satsaMgatiH kathaM jAtA tanme vistarato vada // zrImahAdeva uvAcaetena naradevena pUrvajanmani yatkRtam / tatsarva kathayiSyAmi zRNu tvaM naganandini / / pUrvajanmanyayaM vipro brAhmaNo vedpaatthkH| saMpUjya ca mahAdevaM kRtvA cAtithipUjanam // 21 bhojanaM kurute nityamasau vADavasattamaH / tena puNyaprabhAvena pure piNDArasaMjJake // rAjA vai tatra saMjAtaH kukardama iti smRtaH / karmaNA manasA caiva na kRtaM puNyameva ca // tena daivAbhiyogena mRto vai pretarADabhUt+ / zuSkAsyaH zuSkarUpazca pItavarNaH karAlakaH // gambhIrAkSo mahApApI duSTaiH pretaizca saMyutaH / UrdhvaromA jaTAyuktaH kAlarUpo bhyNkrH|| evaM dRSTvA tadA devi vihalo vADavo'bhavat // __ kahoDa uvAcaasminmanorame ramye sthAne vai paramAdbhute / agnipAlezvare tIrthe nityaM tiSThAmi bhUmipa // 26 yajamAnastvamasmAkaM kathaM jAto'si pretarAT / durAtmA duSTarUpazca kAlarUpo bhyNkrH|| kena karmavipAkena jAto vai bhUtale zubhe // ___+ etadane ka. ja. pha. pustakeSu 'pUrvajanmakRtaM puNyaM na nazyati surezvari / tena puNyAbhiyogena saMgato guruNA''zrama // kahoDo vartate tatra tena dRSTo'ya pretarAT' ityAdhikam / ka. 'm / pauSkarA cn|2 kha. pha. goSkarA yA nIca. gokgyaa| ja. gauSkarA ca na jha. ma. Dha. gAvagayA 3 ka. ja. 'tra kakurda' / kha. ca. pha. 'tra kukurda' / da. 'tra kurkudmo| 4 i. jha. a. jnaa| 5 ka. ja. kakurdamo / 6. ekasminavasare devi / 7 a. 'nasamaH svAminkathaM / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 paJcatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] preta uvAca - 28 zRNu vADava me pApaM pUrvajanmani yatkRtam / ahaM kukadamo rAjA pure piNDArasaMjJake // tatrastho'haM mayA deva yatkRtaM tacchRNuSva hi / brahmaNAM hiMsanaM caiva purA'satyAdibhASaNam / / 29 prajAnAM pIDanaM caiva jIvAnAM hiMsanaM sadA / gavAM vai duHkhakartA'haM brAhmaNatratalopanam // 30 asnAtaH sarvadA nityaM sajjanAnAM pradUSakaH / viSNunindAparo nityaM vaiSNavAnAM praNindakaH 31 durAcAro durAtmA cai kuyoninirataH sadA / yatra tatra prabhuJjAno nAhaM zaucaparAyaNaH // 32 tena karmAbhiyogena mRto vai dvijarATtataH / pretayoniM prapanno'smi duHkhI jAto hyanekadhA // 33 yasya mAtA pitA nAsti yasya svajanavAndhavAH / tasya vai tu gururmAtA gatirvai gurureva ca / / iti jJAtvA tu bho brahmanmukti dAtuM tvamarhasi || 35 kahoDa uvAca padmapurANam / zRNu tvaM nRpatizreSTha kariSye vacanaM tava / muktiM yAsyanti te sarve tvayA saha na saMzayaH // 35 ekAdazapurogA pretA ye tava saMgatAH / teSAM hi muktiM dAsyAmi tIrthe'sminnavizeSataH / / 36 zrImahAdeva uvAca - 39 tadA vai tena [sa ca] vipreNa [ prastu] tIrthe gatvA surezvari / sarvairvai kArayAmAsa tilapiNDodakakriyAH na mAso na tithirdevi tIrthe gatvA punaH punaH / kartavyaM zrAddhakarmAdi brahmaNoktaM purA mama // 38 kRte karmaNi devezi muktAste tIrtharAja ke / vimAnavarasaMrUDhAste gatA mAmakI purIm // saMgatA gauSkarA yatra sAbhramatyA surezvari / tatra snAnaM ca dAnaM ca koTiyajJaphalaM bhavet // 40 yatrAgnitIrthaM varteta kapAlezvarasaMjJake / tatra sA muktidA proktA satyaM satyaM bhaveddhruvam // 41 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe umAmahezvarasaMvAde sAzramatImAhAtmye catustriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 134 // AditaH lokAnAM samazyaGkAH - 38406 1513 atha paJcatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / 190 zrImahAdeva uvAca - 3 devyanyatsaMpravakSyAmi hiraNyAsaMgamaM mahat / yadA sAbhramatI gaGgA saptasrotAH purA'bhavat // sadA sA brahmatanayA saptasroteti vizrutA / saptamaM taddhiraNyAkhyaM srota ityabhidhIyate // tasmiMstIrthe naraH snAtvA pApI gatimavApnuyAt / RkSamaJjumayormadhye satyavAnnAma parvataH // tasya prAksumahAtIrthaM hiraNyAsaMgamaM zubham / tatra snAtvA ca pItvA ca nA zubhAM gatimAnuyAt 4 vanasthalyAM tato gaccheddRSTvA nArAyaNaM harim / tIrthamapsarasAM puNyaM hiraNyAsaMgamezvaram // yatrorvazI purA jAtA samastApsarasAM zubhA / naranArAyaNau yatra tapastepaturuttamam // hiraNyAsaMgame ramye mahApApahare zubhe / yatra vai RSayaH sarve majjanti vItakalmaSAH // vasiSThAdyA ye vimA vAlakhilyAdayazca ye / yatra majjanti devezi hiraNyAyAca saMgame || yatra hiraNmayaM rUpaM snAnAdvai bhavate dhruvam / kapilAgosahasrasya dAnenaiva tu yatphalam 1 " 6. 8 & 1 kha pha NavRtti lo / 2. pha. ca vRSalImaMyutaH / 3 i. jha Ja mayA / phana pravIna ko 5 pha.. RkSuma / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1514 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 92 tatphalaM samavApnoti hiraNyAsaMgame sadA / dazAzvamedhe yatpuNyaM grahaNe candrasUryayoH // tadanantaguNaM puNyaM hiraNyAsaMgame punaH / tulApuruSadAnena yatphalaM samavApnuyAt // tatphalaM labhate martyo hiraNyAsaMgame sadA / hiraNyAkSo mahAdaityastena taptaM mahattapaH // hiraNyasadRzaM tasya zarIramabhavatpurA / janamejayo'tha rAjA vai snAnaM prAkurutAtra hi // brahmahatyA gatA tatra [ya] hiraNyAsaMgame tadA / vizvAmitro'tha rAjApaiH snAnArthaM vai samAgataH || snAnaM kRtvA vizeSeNa gato'sau mAmakI purIm / brAhmaNo vA kSatriyo vA zUdro vA'tha surezvari snAnaM tatra prakurvanti te gacchanti zivAlayam / 13 15 +iti hiraNyAsaMgamaM tIrtham || 0 mahAdeva uvAca 20 tato deva pravakSyAmi hiraNyAsaMgamAdanu / dharmAvatI nadI yatra saMgatA saha gaGgayA / / 16 tatra snAtvA naro dhanyastridivaM yAtyasaMzayam / tatra dharmakRtaM tIrthe yaH pazyati sa puNyabhAk 17 zrAddhaM tatraiva ye kuryurmucyante pitRjAdRNAt / tatastu madhurAtIrthaM sarvapApapraNAzanam // 18 snAtavyaM madhurAtIrthe draSTavyo madhurA [ro] hariH / yatra vizrAntavAn kRSNo jarAsaMdhabhayAkulaH // 19 kaMsAsuravadhe vRtte gantukAmaH kuzasthalIm / uSitvA saptarAtraM tu sa devavandanAtaTe // bhojaaturangto vIrairyAdavasaMkulaiH / madhurAtIrthamAsAdya snAnaM kRtvA vidhAnataH // madhurAdityanAmAnaM yatra sthApitavAnhariH / aSTAdaza sahasrANi viprANAM yajJazAlinAm / / 22 sthApayitvA yayau dattvA yAnAni vividhAni ca / tatra tIrthasahasrANi tiSThanti ca surezvari 23 zrAddhaM tatra prakartavyaM pitRRNAM hitakAmyayA / na bhetavyaM jarAsaMdhAnmattIrthe vasatA sadA // 24 ityuktvA tAndvijAnkRSNaH prayayau dvArakAM prati / tasmiMstIrthe naraH snAtvA madhurArka prapUjayet // mAvasya zuklasaptamyAM kapilA gomadAnataH / ciraM mAkhyAni bhuktveha padamAdityamAtrajet / / 26 21 * zrImahAdeva uvAca -- 28 zRNu sundari vakSyAmi cetihAsaM purAtanam / yaM zrutvA mucyate loko brahmahatyAdipAtakAt // 27 ekasminvAsare dea mANDavya RSisattamaH / gaGgAdvAre mahApuNye tapastepe tadA'naghe / patrAzI ca phalAzI ca vAyubhakSakaraH sadA / ahorAtraM sadA devi viSNudhyAnaparAyaNaH / / 29 yogAbhyAsarato nityaM nityaM dharmaparAyaNaH / tasmindeze tu vai devi rAjA vai vizvamohanaH || 30 gajAzvarathapattInAM saMpado bahulA (dbhirvizruto) bhuvi / somacandreti vikhyAtaH putrastasya sulakSaNaH ekadA tu tadA devi gato hyAkheTake vane / tatra gatvA tadA tena kRtA hyAkheTakAH kriyAH / / 32 svAtmAnaM ramayAmAsa svalokaiH parivAritaH / krIDite tu tadA rAzi rAtrirjAtA surezvari // 33 tasyAM rAtrau tadA rAjA vAsAsskheTake bane / tasyAM rAtryAM vyatItAyAM muhUrte brAhmasaMjJake 34 hRto'zvo'tha vizeSeNa caureNaiva durAtmanA / tadA hA heti zabdo'bhUt gataH ka to hariH 35 tadA rAjJo bhaTAH sarve gantukAmAH samutsukAH / caureNApi hRtazvAzva ityevaM saMvadanti hi / / 36 nirIkSamANAste sa haridvAraM samAgatAH / RpiMtra tatra mANDavyastapastapati nityazaH // 37 + atra ka. jha. pustakayogvyAyampAptiH / * idamadhikam / kasaka Dajhana garneti ca / ta / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 paJcatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1515 dhyAnena ca samAyukto dRSTo'sau tairbhaTestadA / ayaM cauraH sadA pApI dhyAnaM kRtvA pratiSThati 38 baddhvA'zvaM tu samAyAto'jJAto rAjabhaTaistadA / evaM vicArya te sarve gRhItvA taM mahAmunim rAjJe nivedayAmAsustaM cauraM munisattamam // dUtA UcuHazvApahArI hyAnItazcauro'yaM nRpa sarvathA // mahAdeva uvAcaAjJA dattA tadA tena zUlikAropaNe punH| tadA taistu bhaTaiH sarvamilitvA bandhanaM kRtam // 41 pazcAdvai zUlikAmotastatkSaNAcca kRtastadA / na jJAtaM tena tatkarma zUlikAyAH pratodanam // 42 yato yogasamArUDho viSNudhyAnaparAyaNaH / zUlikAmotanaM jJAtaM katicitkAlayogataH // 45 mANDavyo'hamRSizreSThaH kena karma idaM kRtam / trikAlajJAnI sarvajJo jJAtavAMstadviceSTitam // 44 dharmasya ca idaM karma nAnyasya ca kadAcana / yogArUDhaH sa dharmAtmA gato dharmasya cAntike // 45 tatra gatvA hyuvAcedaM zRNu tvaM zreyasAM pate / tvaM vai dharma iti khyAto loke vede ca sarvadA // 46 zUlikAmotanaM karma kathaM vai ca tvayA kRtam / tatsarva zrotumicchAmi tvatto deva na saMzayaH // 47 dharma uvAcazRNuSva tvaM dvijazreSTha pUrvajanmani yatkRtam / tadahaM kathayiSyAmi kRpAM kuru mamopari // 48 bAlatve tu idaM karma yatkRtamRSisattama / tacchRNuSva mahAprAjJa bhave'sminpAtainaM kRtam // 49 ekasminsamaye viSa tvaM gato vijane vane / tatra gatvA tvayA vipra jIvaH shlbhsNjnykH|| 50 AropitaH sa vai zUlyAM karmaNA tena duHkhitaH / rAjJA hyAropitastvaM vai karmaNA tena suvrata // 51 sarvathaiva prabhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham / alpamAtramidaM karma tvayA bhuktaM na sNshyH|| sukhI bhava tu viprendra gaccha tvaM hi yathecchayA // 52 mahAdeva uvAcaetadvAkyaM tataH zrutvA mANDavyo dvijasattamaH / uvAca vacanaM tatra sa kopAdaruNekSaNaH // 53 ___ mANDavya uvAcare pApiSTha durAcAra kiM kRtaM bahupAtakam / yena kRtamidaM karma zUlikAyAH pratodanam // mama vAkyaprakopeNa zUdrastvaM bhava marvathA // ___mahAdeva uvAcakaticitkAlayogena vaMze vai candrasaMjJake / jAto viduranAmAkhyo vissnnubhktipraaynnH|| 55 tIrthayAtrAmiSeNaiva gataH sAbhramatI nadIm / yatra dharmAvatIsaGgo vartate ca surezvari // 56 tatra vai kRtavAnsnAnaM viduro dharmarUpavAn / tyaktaM tatra hi zadratvaM dharmAvatyAM na mNshyH|| 57 etasmAtkAraNAddevi ye'tra snAnaM prakurvate / te narAH puNyakarmANo gacchanti paramaM padam // 58 atra zrAddhaM ca dAnaM ca ye kurvanti narA bhuvi / iha loke parAmRddhiM modanta prApya vai divi // 50 iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde mAbhramatImAhAtmye madhara dinIyavarNanaM nAma paJcatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 135 / / ___ AditaH zlokAnAM mamaTyaGkAH-38465 13.kha ja. dharma mAMpratam / tvaM / 0 i. ni paatkm| 3 ka kha ja jha ka ka / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6 uttarakhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNItaMatha SaTatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcakambutIrthe naraH snAtvA kRtvA vA pitRtarpaNam / arcayedevadevezaM nArAyaNamanAmayam / / dattvA dAnAni vidhivadrAhmaNebhyo vidhAnataH / viSNulokamavAmoti tIrthasyAsya prabhAvataH // 2 atra rAjarSiNA pUrva vizvAmitreNa dhImatA / tapastaptaM vizeSeNa prajAkAmena sundari // 3 pranAkAmo naro yazca kambutIrtha hi gacchati / sa prajAM labhate nityaM satyaM satyaM varAnane // 4 iti kambutIrthamAhAtmyam / tato gacchetsurazreSThi tIrtha nAma kapIzvaram / saMnidhau raktasiMhasya mahApAtakanAzanam // 5 badhyamAne purA seto rAmarAvaNavigrahe / gRhItaparvatazaGgevizeSAtkapibhiH smRtam // nAmnA kapIzvarAdityaM cakustIrthamanuttamam / yatra tIrthe naraH snAtvA kRtvA ca pitRtarpaNam // 7 dRSTvA kapIzvarAdityaM mucyate brahmahatyayA / tatra snAnaM prakartavyaM caitrASTamyAM vishesstH|| 8 hanumatpramuravaistatra snAtaM yatra dinatrayam / kapitIrthaprabhAvo'yaM bhavatyai samudIritaH // asmistIrthe naraH snAtvA pUjayitvA kapIzvaram / rUpavAnvahubhogI ca jAyate nAtra sNshyH||10 valaM vAJchati yo loko dharma vA putrameva ca / sarva sa tu labhennityaM kapitIrthaprabhAvanaH // 11 ___ iti kapitIrthamAhAtmyam / / ekadhAraM tato gacchettIrtha paramapAvanam / ekadhAre naraH snAtvA ekarAtramupoSitaH // 12 arcayansvAmidevezaM kulAnAM tArayecchatam / svAmitIrthasamaM jJeyaM yatra tIrthAvagAhanam // 13 ruMdralokaM naro gacchettIrthasyAsya prbhaavtH| yatra snAtvA ca pItvA ca brahmalokaM ca gacchati 14 te lokAH puNyakarmANastaTe'sminsaMvasanti hi / na bhayaM vidyane teSAM khar3adhArAdikaM ca yat // natsarvamAzu nazyeta tIrthe hokapradhArake // . ityekadhAratIrthavarNanam / saptadhAraM tato gacchettIrthAnAM tIrthamuttamam / saptasArasvataM nAma yatkRta munibhiH kRtam // 16 tretAyuge maGkitIrtha kRtaM maGkimaharSiNA / dvApare pANDuputraistu saptadhAraM pravartitam // 17 saptadhArakatA prAptaM tIrtha harajaTAcyutam / sapta rUpANi gaGgAyA yAni lokeSu saptasu // 18 vahanti tAni puNyAni tIrthe'sminsaptadhArake / saptadhAre kRtaM zrAddhaM pitRRNAM tRptidAyakam // 19 zRNu devi pravakSyAmi cetihAsaM purAtanam / yaM zrutvA devadevezi brahmaloke vajedhruvam // 20 kauSItakasya putro vai maGkinAmA'tivizrutaH / viSNudhyAnarato nityaM vissnnulokprpuujkH|| 21 vedAdhyayanakartA ca agnihotraparAyaNaH / surUpA vizvarUpati striyo dve stastu tadgRhe // 22 tAbhyAM putravihInAbhyAM dRSTvA devi vizaGkitaH / kiM kartavyamiti dhyAyannaticintAparo'bhavat 23 [*AbhyAM putravihInAbhyAM mama vaMzo vinshyti| putreNa labhate svargo muktiH putrano bhavet ] 24 . * dhatuzciAntargataH pAThaH kha. pha. pustakasthaH / 1 Da. vetr| Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 saptatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1517 sthiro vaMzastu putreNa hyanyathA narakaM vrajet / evaM cintAM prakurvANo na mukhaM labhate kacit // tadA svagRhamutsRjya gato vai gurusaMnidhau // maGkiruvAcanamo vai gurave tubhyaM devAnAmupakAriNe / tvaM nAthaH sarvalokAnAM brAhmaNAnAM ca rakSakaH // 26 yajJAnAM tvaM prakartA ca dvijarAja namo'stu te / aputro'haM tu viprarSe kiM kartavyamiti prabho // 27 vada tvaM tu yathA sarva putro bhavati nizcitam / aputrasya gatirnAsti svargo naiva ca naiva ca // 28 yena kenApyupAyena putrasya jananaM caret / iti vAkyaM tu saMsmRtya hyAgatastava sNnidhau|| 29 gururuvAcagaccha tvaM munizArdUla yatra sAbhramatI nadI / tatra gatvA munizreSTha putrAnvai prApsyasi dhruvam // 30 mahAdeva uvAcatadvAkyaM tu samAkarNya namaskRtvA tu daNDavat / sa gato viparAjastu nadIM sAbhramatI prati // 31 maGkinAmA tu viprarSistatra gatvA tapo mahat / atapyata tadA devi yAvadvarSacatuSTayam // 32 tatra tIrtha kRtaM tena makinA brahmavAdinA / tretAyuge tadA devi kRtaM tIrtha mahAdbhutam // 33 jAtaM tatra na saMdehaH putradaM sArvakAmikam / adyApi maGkitIrtha [*tu bhUtale parikIrtitam // 34 dvitIyaM pANDuputreNa saptadhAraM pravartitam / tasmAdevaM varaM tIrtha na bhUtaM na bhaviSyati // 35 sa vai dvijavaro maGkiH putrAnprApya yathAsukham / bhogAnnAnAvidhAnbhuktvA sa gato mandiraM mama 36 etadAkhyAnakaM divyaM pavitraM paramaM mahat / putrasaukhyAdikaM sarva labhate zravaNAdataH // 37 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye saptadhArAditIrthavarNanaM nAma SaTtriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 136 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38502 atha maptatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcabrahmavallImahAtIrtha tato gacchetsurezvari / tasya tIrthasya sArUpyaM sAkSAcchRNu surottame // ? yatra sAbhramatItoyaM brahmavalyambhasA saha / yujyate brahmatIrtha tatpayAgeNa samaM smRtam // 2 tatra piNDapradAnena tRptiAdazavArSikI / pitRNAM jAyate nUnaM brahmaNo vacanaM yathA // gayAzrAddhasamaM puNyaM brahmavalyAM vishesstH| [ye'tra jJAtvA prakurvanti pitarastRptimAmayuH // 4 godAnaM bhUmidAnaM ca annadAnaM tathaiva ca / etadAnasamaM puNyaM brahmavallayAM vizeSataH // atreva sanakAdyAstu snAtvA ca vidhipUrvakam / paraM brahma iti dhyaanaadvissnnulokmvaamuyuH|| 6 puSkare caiva gaGgAyAM kSetre cAmarakaNTake / tatra gatvA tu devezi yatphalaM labhate nrH|| tatphalaM samavAnoti brahmavallayAM vizeSataH / candrasUryoparAge ca dAnaM ye dadate nraaH|| 8 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH pha. pustakasyaH / + dhanucihAntargataH pATa: pha. pustakasthaH / 1na. jnit| 2 na. brahmaNA / / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1518 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [6 uttarakhaNDetatphalaM samavAmoti brahmavallayAM surezvari / [+bhUtAH pretAH pizAcAzca ye keciddssttyonyH]|| 9 divyarUpadharAste ca zaGkhacakragadAdharAH / te'pi svarge hi gacchanti snAnaM kRtvA surezvari / / 10 dhRtvA tulasinAM mAlAM nArAyaNamanusmaran / vaikuNThaM divyamAnandaM yAti vai padamavyayam // 11 iti brahmavallItIrthamAhAtmyam / vRSatIrtha tato gacchetkhaNDatIrthamiti zrutam / tatra snAtvA divaM gAvo golokaM ca purA zritAH12 khaNDarUpeNa dharmeNa yA gA(yadgA)vo lokamAtaraH / zApAdvaSTA(pacyA)vitAstenai khaNDatIrthamathocyate pArvatyuvAcazApo hi lokamAtRNAM gavAM kasya purA'bhavat / kathaM lokAtparibhraSTAH kathaM dharmeNa rakSitAH 14 mahAdeva uvAcapurA vRSeNa goloke krIDatA saha mAtRbhiH / muktaM tathA'sanmUtraM patitaM haramUrdhani // 15 tatastAsAM dadau zApaM tena doSeNa vai haraH / naSTasaMjJAH svalokAca gAvo yAsyatha medinIm // 16 gAvaH zaptA bhagavatA saMprasAdya punaharam / prApsyAmahe punarlokAmiti devaM yayAcire // 17 hara uvAcayadA sAbhramatItIrthe brahmavallIsamIpataH / khaNDasaMjJe hade snAtvA(tAH) svarga vai prApsyatha dhruvam // tatastasminhade snAtvA gAvo gopatinA saha / svarga gatAH zuddhatamA mahAdevasamIpataH // 19 gohade tu naraH snAtvA kRtvA vai pitRtarpaNam / gavAM lokamavAmoti dAhAlayavarjitam // 20 tatra sthitvA nirAhAro gopiNDaM ca dadAti vai / sa naraH sukhamedheta yAvadindrAzcaturdaza // 21 gavAM koTipradAnena yatphalaM prApyate dhruvam / tatphalaM samavAmoti khaNDatIrthe na saMzayaH // 22 gRhItvA vRSamUtraM ca tIrthe yaH pibate nrH| tatkSaNAdeva zuddhiH syAtkhaNDatIrthe na saMzayaH // 23 khaNDatIrthAtparaM tIrtha na bhUtaM na bhaviSyati / ye gacchanti surazreSThe te narAH puNyabhAginaH // 24 tatra gatvA surazreSThe gavAM pUjanamAcaret / vRSabhaM ca tataH pUjya snAnaM kRtvA samAhitaH // 25 pUjanAdvai na saMdeho goloke tu vaseciram / tatra gatvA vizeSeNa sauvarNA gAM dadanti ye // 26 te narA bhuJjate saukhyaM yAvadindrAzcaturdaza / dazadhenu tataH kRtvA yo dadAti dvijAtaye // 27 khaNDatIrthe surazreSTe tadanantaphalaM smRtam / tatra gatvA tu kartavyaM pippalAropaNaM budhaiH // 28 tasminkRte tu devezi pitRlokaM sa gacchati / paJca vA''malakI divyAM (zcAnAM vA''malakInAM) ye kurvanni paropaNam // iha loke mukhaM bhuktvA harilokaM vrajanti te / / iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNhe mAbhramatImAhAtmya umAmahezvarasaMvAde brahmavallItIrthakhaNDatIrthamAhAtmyakathanaM nAma saptatriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 137 / / AditaH zlokAnAM samayaGkAH-38532 ___ + dhanuzvidvAnnargataH pATa: pha. pustakasthaH / 18. Da. na paNDa / 4 dR. pnnddtiiyeN| pAha' / 2 Da. paNDarUpeNa / 8 parna / ku. paNDatIrtha / ha. myAdhaNDa / , - Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 ekonacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / bhabhASTAtriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / 1519 mahAdeva uvAca 1 6 7 8 tato gacchenmahAtIrthaM saMgamezvaramuttamam / yatra hastimatI puNyA sAbhramatyA hi saMgatA // zApaM kauNDinyamunitaH prApya zuSkA'bhavannadI / vahizcaryetinAmnA vai loke khyAtimupAgatA // 2 tattIrthaM saMpravakSyAmi puNyaM trailokyavizrutam / sarvapApaharaM puNyaM trailokye vA'pi vizrutam // tatra tIrthe naraH snAtvA dRSTvA devaM mahezvaram / mucyate sarvapApebhyo rudralokaM pragacchati // 4 zRNu devi pravakSyAmi etacchApasya kAraNam / yatheyaM zuSkarUpA hi jAtA zApasya kAraNAt // 5 yatra sAbhramatI puNyA gaGgA nAma mahAnadI / tatra hastimatI nAma gaGgayA saha saMgatA || tatrA''rabdhaM ca muninA tapo vai paramaM mahat / evaM bahugate kAle RSiNA paramAtmanA // ArAdhito hRSIkeza nArAyaNo niraJjanaH / tasyAstaTe tu devezi varSANi ca bahUnyapi // gatAni ca vizeSeNa munestasya tu pArvati / kadAciddaivayogAcca varSAkAlaH samAgataH // nadI tatra tu saMpUrNA kAlayogena sutrate / tatkauNDinyena RSiNA sthAnaM tyaktaM tadA nizi / / 10 rAtrau duHkhaM mahajjAtaM hAheti karuNaM rudan / kiM kartavyamiti dhyAyannaticintAparo'bhavat / / 11 Azramo hi mahAndivya RkSeNaiva samAyutaH / sa gato vAriyogeNa hastimatyAM surottame / / 12 phalAni caiva melAni pustakAni bahUnyapi / tAni tasyAM gatAnyeva vAriyogeNa sundari / / 13 sa kauNDinya RSizreSThaH zazApa tAM nadIM kila / udakena vinA tvaM ca bhaviSyasi kalau yuge || evaM dattvA tu vai zApaM hastimatyA mahezvari / gato'sau tripravaro viSNulokaM sanAtanam / / 15 adyApi vartate tIrthaM saMgamezvarasaMjJakam / yaddRSTvA mucyate pApI brahmahatyAdipAtakAt // 9 16 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde saMgamezvaratIrthavarNanaM nAmASTAtriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / / 138 / / AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 38548 athaikona vatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAca -- 4 tato gacchecca devezitIrthe rudramahAlayam / kedArAnupamaM sAkSAdrudreNa parinirmitam || zrAddhaM tatraiva kartavyaM pitRRNAM tRptikAraNam / tatra zrAddhapradAnena pitaraH sapitAmahAH || tRptAH samabhigacchanti rudrasya paramaM padam / nRpamutsRjate yastu tatra rudramahAlaye // kArtikyAmatha vaizAkhyAM rudreNa saha modate / kedAra udakaM pItvA punarjanma na vidyate // atra tu snAnamAtreNa muktibhAgI na saMzayaH / ekasminsamaye devi tyaktvA kailAsamAgataH // 5 sAbhramatI mahAgaGgAM jJAtvA lokahitAya vai / tatra snAtvA ca pItvA ca kRtvA tIrthamanuttamam ||6 gato'haM ca svakaM sthAnaM kailAsaM prati bhAmini / tadantaraM ( re ) mahApuNyaM tIrthaM jAtaM mahAlayam // 7 1 ru. va vikhyAta saMgamezvaram / 2. Ta. bhUtAni / : ca mhaabhaagaa| 1 2 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 1520 mahAmunizrIvyAsapraNItaM- [6 uttarakhaNDe- rudramahAlayamiti loke khyAtiM gamiSyati / kArtikyAmatha vaizAkhyAM ye gacchanti surottame // na teSAM vidyate duHkhaM sarvasaMsArajaM punaH / / iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde rudamahAlayatIrthavarNanaM nAmaikonacA vArizada dhikazatatamo'dhyAyaH // 139 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38556 atha catvAriMzadadhikazatamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcadevi vai zrUyatAM tIrtha devAnAmapi durlabham / khaDgatIrthamiti khyAtaM sarvapApapraNAzanam // 1 khar3atIrthe naraH snAtvA dRSTvA khaDezvaraM zivam / na naro durgatiM yAyAtsvargalokaM pragacchati // 2 khagadhArezvaraM devaM yaH pazyati surottame / kArtikyAM tu vizeSeNa pUjanaM tatra kArayet // 3 ayaM vizvezvaro devaH sarvadA bhuvi vallabhe / sarva dadAti sarvezo vAJchitArthapradAyakaH // 4 vaizAkhe rAjyakAmArthI yaH pazyati tamIzvaram / tamartha labhate kSipraM vishvnaathprsaadtH|| 5 puSpai paizca naivedyairdIparvA naganandini / phalapradAnabilvaizca vizvezaM puujyetttH|| dhanadhAnyapradaM cA''zu putrapautrAdisaMpadaH / prApyante nAtra saMdehaH zrIvizvezvarapUjanAt // 7 iti zrImahApurAge pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye khaDgatIrthavarNanaM nAma catvAriM. zadadhikazatatamo'dhyAyaH / / 140 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38563 arthakacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcasAbhramatyAstaTe tIrtha gayAtIrthAdanuttamam / citrAGgavadanaM nAma mAlArke'dhiSThitaM zubham // 14 kalpapAdapasaMtAnairmandArezvopazobhitam / cUtanimbakadambaizca kaashmyshvtthtindukaiH|| 2 tasmAdapaharetkuSThaM yojanasmRtivibhramAt / yasya saMjAyate kuSThaM tasya mAlArkako haret // 3 yA tu vedoktavidhinA nArI tatrAbhiSiJcati / mRtavatsA'thavA vandhyA putra prAmoti sA'cirAt saMdhyA snAnaM japo homaH svAdhyAyo devatArcanam / kRtaM bhAskaravAreNa mAlArke cAkSayaM bhvet||5 atra gatvA tu devezi zrIravatratamAcaret / iha loke sukhaM bhuktvA rakherlokaM hi yAti vai // 6 mRtavatso hi rAjarSistatra gatvA'karottapaH / sa rAjA prAptavAnputraM shriimaalaarkprsaadtH|| 7 tatra gatvA vizeSeNa upavAsI jitendriyaH / mAlArke pUjayedyo vai muktibhAgI bhaveddhRvam // 8 vasiSThapramugvA viprA devA indrAdayaH sadA / nivasanti surazreSThe mAlArke ravisaMnidhau // 9 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe sAbhramatImAhAtmye mAlArkatIrthavarNanaM nAnakacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / / 141 / / AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-38572 1 pha sdyo| Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 tricatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / atha dvicatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcatIrthAdasmAtparaM tIrtha mAlArkottarataH sthitam / candanezvaramAgacchedAmodIsthAnamuttamam // ? duHzAsanasya rudhiraM pItvA bhImo mahAbalaH / pratijJAmAtmanaH sarvI pUrayitvA sudAruNAm // 2 karAbhyAM rudhirAktAbhyAM draupadyAH kezabandhanam / kRtvA dattvA dvijAtibhyastIrthayAtrAM tato'gamat sAbhramatyAstaTe ramye gato vai bhrAtRbhiH saha / AnItaH sAbhramatyAM yaH svargAcandanapAdapaH // 4 sa tu liGgatayA jAtaH puNyatIrthaprabhAvataH / [*tataH prabhRti tIrtha ca candanADhayasaMjJitam // 5 jandaneza iti khyAto rudro ve pArvatIpatiH / tatra snAtvA ca pItvA ca kRtvA vai pitRtarpaNam na naro nirayaM gacchedrudralokamavAmuyAt / candanezaM tato dRSTvA vizvezaM lokazaMkaram // 7 pUjayecca yathAzaktyA(kti)rudralokamabhIpsukaH / yatra kaivartako rAjA pUjAM kRtvA hynekshH|| 8 sa gataH zivalokaM taM yatra gatvA na zocati / majjanti RSayo yatra yatra devaH sanAtanaH // 9 sAkSAdviSNuH paramAtmA nityaM tiSThati bhUtidaH / iyaM sAbhramatI dhanyA dhanyo vizvezvaraH prbhuH|| yatra tIrthAnyanekAni jAtAni bhuvi pArvati / atra cA''madakaiH puNyaiH phalairnAnAvidhaiH zubhaiH kartavyamarghyadAnaM ca vidhinA tatra sundari / / iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde candanezvaramAhAtmyakathanaM nAma dvicatvA riMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / / 142 / / AdinaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-18583 atha tricatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcajambutIrtha tato gacchetsnAnArtha pApanAzanam / kalikAle ca yatpuMsAM svargasopAnavasthitam // 1 yatra jAmbavatA pUrva dazAGge parvatottame / [+sthApitamRkSarAjena liGgaM suragaNAcitam // 2 rAmeNa hi yadA pUrva hato vai rAvaNo'suraH / tadA jAmbavatA dikSu bherIghoSaiH praghoSitam / / 3 jitaM vai rAmacandreNa rAvaNo nihato raNe / labdhA sIteti saMghoSya snAtaM. tIrthavare zubhe // 4 sthApitaM tatra liGgaM tu svanAmnA tu surezvari / natra nAtvA naraH madyaH smRtvA gamaM mahAnujam / / jAmbavatezvaraM natvA rudraloke mahIyate // *mahAdeva uvAca---- yatra yatra hi bho devi zrIrAmasmaraNaM kRtam / bhavabandhavimokSA hi dRzyate sacarAcare // 6 ahaM rAmastu vijJeyo rAmo vai rudra eva ca / evaM jJAtvA tu devezi na bhedo vartate kacit // 7 rAma rAmeti rAmeti manasA ye japanti ca / teSAM sarvArthasiddhizca bhaviSyati yuge yuge // 8 ahaM hi sarvadA devi zrIrAmasmaraNaM care / yaM zrutvA tu punardevi na bhavo jAyane kacit // 9 ___* dhanuzvidvAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / + dhanucihAntargataH pATho ja. pha pustakasthaH / * idamadhikam / 1 a. vaikuNTa e| 2 pha. mmlaa| Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1522 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDekAzyAM hi nivasannityaM zrIrAmaM kamalekSaNam / smarAmi satataM devi bhaktyA ca vidhipUrvakam 10 jAmbavatA tadA pUrva smRtvA rAmaM suzobhanam / jAmbavantamiti khyAtaM prasthApya jagatAM gurum // tatra snAtvA ca bhuktvA ca kRtvA devasya pUjanam / zivalokamavApnoti yAvadindrAzcaturdaza // 12 atra hi snAnamAtreNa yathA jAmbavato balam / tathA vai balamAmoti vizvezvaraprasAdataH // 13 atra gatvA tu bhUdAnaM pumAnyazca karoti vai / phalaM sahasraguNitaM jAmbavantezadarzanAt / / 14 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye jambutIrthamAhAtmyakathanaM nAma tricatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 143 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-38597 atha catuzcatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcaasmAttIrthAtparaM tIrthamindragrAmamiti sphuTam / yatra snAtvA purA zakro vimukto ghorakilbiSAt zrIpArvatyuvAcakeneha karmaNA zakraH prAptavAnghorakilbiSam / vipApmA ca kathaM so'bhUditi vistarato vada // 2 zrImahAdeva uvAcaindraH murezvaraH pUrva namucizvAsurezvaraH / azastravadhamanyonyaM (nyau)samayaM tau pracakratuH // 3 athendrastu nabhovANInirdezAnnamuciM tadA / jaghAna phenamAdAya brahmahatyA tadA'bhavat // 4 papraccha ca guruM zakraH pApanirvANakAraNam / bRhaspaterathA''dezAtsAbhramatyuttare taTe // 5 asminsthAne samAgatya sthAnaM cakre surezvaraH / tasyeha snAnamAtreNa gatapApasya tatkSaNAt // 6 pUrNendudhavalA kAntiH zarIre samajAyata / dhavalezvaramIzAnaM sthApayAmAsa vRtrahA // indranAmnA ca talliGgaM prasiddhaM pRthivItale / paurNamAsyAM tathA darze saMkrAntau grahaNe tathA // 8 zrAddhe kRte pitRRNAM tu tRptidshvaarssikii| dhavalezvaramAsAdya yaH kuryAdvipabhojanam // 98 ekasminbhojite vipre sahasraM bhojitaM bhavet / hiraNyabhUmivAsAMsi dAtavyAni svshktitH||10 - zuklA gauAhmaNe deyA savatsA ca pysvinii| atrA''gatya tu yo vimo rudrajApyAdikaM cret|| tatkRtaM koTiguNitaM zrImahezaprasAdataH / atra tIrthe naro yastu upavAsAdikaM caret // 12 sa eva sarvakAmApto bhavatyeva na sNshyH| bilvapatraM samAnIya yaH pUjayati taM prabhum // 13 dharmamarthaM ca kAmaM ca labhate mAnavo bhuvi / somavAre vizeSeNa ye gacchanti nrottmaaH|| 14 teSAM roga tathA dopaM zamayeddhavalezvaraH / ravau vA'tha vizeSeNa arcanaM kurute sadA // 15 teSAM mahimA bho devi na jJAtaH kahicinmayA / dUrvayA cArkapuSpairvA kahAraiH komalairdalaiH // 16 pUjanaM kurvate yatra te narAH puNyabhAginaH / zvetArkapuSpamAnIya dhavalezaM prapUjya tu // 17 vAJchitaM labhate nityaM dhavalezaprasAdataH / kRte vai nIlakaNThastu sarveSAM zaMkaraH sadA // tretAyuge sa vikhyAto haro vai bhagavAnmabhuH / dvApare zarvasaMjJastu kalau vai dhavalezvaraH // 1 pha. 'mivaad| Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! 144 catuzcatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 23 24 25 26 28 atrArthe yatpurAvRttaM tacchRNuSva surezvari / nandinAmA purA vaizya indragrAme samAvasat || zivadhyAnaparo bhUtvA zivasaMjJAM cakAra saH / nityaM tapovanasthaM hi liGgaM dhavalasaMjJakam // uSasyuSasi cotthAya pratyahaM zivavallabhaH / nandI liGgArcanarato babhUvAtizayena hi // yathAzAstreNa vidhinA puSpArcanaparo'bhavat / ekadA mRgayAlubdhaH kirAto bhUtahiMsakaH // pApI pApasamAcArazvaransAbhramatItaTe / aneka zvApadAkIrNe hanyamAno (?) mRgAJzazAn // ra farariisit fakarAto bhUtahiMsakaH / yadRcchayA gatastatra yatra liGgaM supUjitam // dhavalezvaravikhyAtamanekAzcaryamaNDitam / dRSTaM supUjitaM liGgaM nAnApuSpaiH phalaistathA // evaM liGgaM samAliGgaca gataH sAbhramatItaTe / tatra pItvA payaH so'tha mukhaM gaNDUSapUritam / / 27 kRtvA caikena hastena mRgamAMsaM samudrahan / kareNaikena pUjArtha bilvapatrANi vai dadhat // zIghramAgatya liGgAnte tadA pUjAM samAharat / puSpANi tAni sarvANi vidhUtAni itastataH // 29 snapanaM tasya liGgasya kRtaM gaNDUSavAriNA / kareNaikena pUjArthaM bilvapatrANi so'rpayan // dvitIyena kareNaiva mRgamAMsaM samarpayan / daNDapraNAmasaMyuktaH saMkalpaM manasA'karot // adyaprabhRti pUjAM vai kariSyAmi prayatnataH / tvaM me svAmI ca bhakto'hamadyaprabhRti zaMkara || raftyamo bhUtvA kirAto gRhamAgamat / tathA prabhAtasamaye devAyatanamAgataH || nandI dadarza tatsarva kirAtena ca yatkRtam / avyavasthaM ca taddRSTvA amedhyaM zivasaMnidhau // vidhUtAni ca puSpANi hiMsakena durAtmanA / cintAyukto'bhavannandI jAtaM kiM citramaya me / / 35 kathitAni ca vighnAni zivapUjAratasya ha / upasthitAni tAnyeva mama bhAgyaviparyayAt // evaM vimRzya suciraM prakSAlya zivamandiram / yathAgatena mArgeNa nandI svagRhamAgamat // tato nandinamAlakSya purodhA gatamAnasam / abravIdvacanaM kasmAttvaM gatamAnasaH // 30 31 32 33 I 34 36 37 purohitaM prati tadA nandI vacanamabravIt // nandyuvAca dRSTaM mayA far amedhyaM zivasaMnidhau / kenedaM kAritaM tatra jAnAmIha kathaMca na // -- mahAdeva uvAca - tataH purodhA vacanaM nandinaM cAbravIttathA 1523 20 21 22 1. sa. ma. da. taM za / 2 a sarrANi / 38 39 40 purodhA uvAca -- yena viskhalitaM tatra puSpAdInAM prapUjanam / so'pi mUDho na saMdehaH kAryAkAryeSu mandadhIH // 41 tasmAccintA na kartavyA tvayA aNurapi prabho / prabhAte ca mayA sArdhaM gamyatAM tacchivAlayam // nirIkSaNArtha duSTasya tasya daNDaM karomyaham || 42 mahAdeva uvAca -- 43 etacchrutvA tu vacanaM nandI tasya purodhasaH / AsthitaH svagRhe naktaM dUyamAnena cetasA || tasyAM rAtryAM vyatItAyAmAhUya ca purodhasam / gataH zivAlayaM nandI samaM tena mahAtmanA // 44 prakSAlya pUjanaM kRtvA nAnAratnaparicchadam / paJcopacArasaMyuktaM kRtvA vai brAhmaNaiH saha || 45 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1524 mahAmunizrIvyAsapraNIta-- [6 uttarakhaNDeevaM yAmadvayaM jAtaM stUyamAnasya nandinaH / AyAto'sau mahAkAlastathArUpo mahAbalaH // 46 kAlarUpo mahAraudro dhanuSpANiH pratApavAn / taM dRSTvA bhayasaMtrasto nandI tatra nyalIyata // 47 purodhAcaiva sahasA bhayabhItastadA'bhavat / kirAtena kRtaM tatra yathApUrvamapi skhalan // 48 to pUnAM sa ya(ta)dA''hRtya bilvapatraM samarpayan / naivedyena palenaiva kirAtaH zivamarcayan // 49 daNDavatpatito bhUmAvutthAya svagRhaM gataH / tadRSTvA mahadAzcarya cintayAmAsa vai ciram // 50 purodhasA tadA nandI saha vyAkulacetasA / teinA''hatAstadA viprA bahavo vedavAdinaH // 51 niveditaM ca tatsarva kirAtena ca yatkRtam / kiM kAryamadya bho viprAH kathyatAM ca yathAtatham 52 saMpradhArya tataH sarve militvA dharmazAstrataH / UcuH sarve tadA viprA nandinaM jAtazaGkitam / / 53 vimA Ucu:IzanaM ca samutpannaM dunivArya surairapi / tasmAdAnaya liGgaM tvaM svagRhe vaizyasattama // 54 __ mahAdeva uvAcatatheti matvA'sau nandI zivasyotpATanaM mahat / kRtvA svagRhamAnIya prakSyApya ca yathAvidhi 55 suvarNapiNDikAM kRtvA navarambhAsuzobhitAm / upahArairanekezca pUjayAmAsa vai tadA // 56 athAparedhurAyAtaH kirAtaH zivamandiram / yAvadvilokayAmAsa liGgamaizaM na dRSTavAn // maunaM vihAya sahasA sAkrozamidamabravIt // kirAta uvAcahe zaMbho ka gato'si tvaM darzayA''tmAnamadya vai / yadi no darzanaM mahyaM tyakSyAmyadya kalevaram58 he zaMbho he jagannAtha tripurAntaka zaMkara / he rudra he mahAdeva darzayA''tmAnamAtmanA // 59 mahAdeva uvAcaevaM sAkSepamadhurairvAkyaiH kSiptvA sadAzivam / kirAto'so kSurikayA dhIro vai jaTharaM svakam / / vibhidyA''zu tato vAhumAsphozya vai rupA'bravIt // ___ kirAta uvAcahe zaMbho darzayA''tmAnaM kuto mAM tyajya yAsyasi // mahAdeva uvAcaiti kSiptvA tato'trANi mAMsamudatya sarvataH / tasmingarne kareNeva kirAtaH shsaa'kssipt||62 svacchaM ca hRdayaM kRtvA sAbhramatyAM nyamanjata / tathaiva jalamAnIya vilvapatraM tvraanvitH|| 63 pUjayitvA yathAnyAyaM daNDavatpatito bhuvi / yadA dhyAnasthitastatra kirAtaH zivasaMnidhau // 64 mAdurbhUnastadA rudraH pramathaiH parivAritaH / karpUragauro dyutimAnkapardI cndrshekhrH|| taM gRhItvA kare rudra uvAca parisAntvayana / / __ rudra uvAcabho bho vIra mahAmAjJa madbhakto'si mahAmate / varaM vRNISva bho bhakta yatta manasi vartate // 66 mahAdeva uvAca--- evamuktaH sa rudreNa mahAkAlo mudA'nvitaH / papAta daNDavamau bhaktyA paramayA yutH|| 50 * divAderAkRtigaNatvAtsAdhutvam / + tena pRSTAstadA viprAH kathyatAM ca yathAtathamiti vacitpAThaH / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 catuzcatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1525 tato rudraM babhASedaM na varaM prArthayAmyaham / ahaM dAso'smi te rudra tvaM me svAmI na saMzayaH // 68 etacchlAghyatamaM loke dehi janmani janmani / tvaM mAtA ca pitA tvaM ca tvaM bandhuva sakhA ca me tvaM gurustvaM mahAmatro matrairvedyo'si sarvadA || 69 mahAdeva uvAca 70 71 niSkAmaM vAkyamAkarNya kirAtasya tadA bhavaH / dadau pArSadamukhyatvaM dvArapAlatvameva ca // tadA DamarunAdena nAditaM bhuvanatrayam / bherIbhAMkArazabdena zaGkhAnAM ninadena ca // tadA dundubhayo neduH paTahAca sahasrazaH / nandI taM nAdamAkarNya vismayAsvarito yayau // tapovanaM yatra zivaH sthitaH prathama (matha ) saMvRtaH / kirAto hi tathA dRSTo nandinA ca tadA bhRzam / / uvAca pra (copa) sRto vAkyaM sa nandI vismayAnvitaH / kirAtaM stotukAmo'sau parameNa samAdhinA 72 nandyuvAca- sessionstvayA zaMbhustvaM bhakto'si paraMtapa / tvadbhakto'hamiha prApto mAM nivedaya zaMkare // 75 mahAdeva uvAca tacchrutvA vacanaM tasya kirAtastvarayA'nvitaH / nandinaM ca kare gRhya zaMkaraM samupAgataH // mahasya bhagavAnrudraH kirAtaM vAkyamabravIt // rudra uvAca ae aisa tvayAssnIto gaNAnAmiha saMnidhau // 76 kirAta uvAca - 78 tava bhaktaH sadA deva tava pUjArato hyasau / pratyahaM ratnamANikyapuSpaizvoccAvacairiha || jIvitena dhanenApi pUjito'si na saMzayaH / tasmAjjAnIhi bhoH svAminnandinaM bhaktavatsala 79 mahAdeva uvAca tato vimAnAni bahUni tatra samAgatAnyeva mahAprabhANi / kirAtavaryeNa sa vaizyavarya uddhAritastena mahAprabheNa || kailAsa lokamApannau vimAnairvegavattaraiH / sArUpyameva saMprAptAvIzvarasya mahAtmanaH // nIrAjita girijA putravattau gaNAvubhau / uvAcedaM tato devI prahasya gajagAminI // 77 jAnAmyahaM mahAbhAga nandinaM vaizyavartanam / tvaM me bhaktaH sakhA ceti mahAkAla mahAmate / / 80 upAdhirahitA ye ca ye niSkapaTamAnasAH / te priyAste ca me bhaktAste viziSTA narottamAH // 81 mahAdeva uvAca tAvubhau svIkRtau tena pArSadatvena zaMbhunA || --- 82 83 84 85 pArvatyuvAca - yathA tvaM hi mahAdeva tathA caitau na saMzayaH / sArUpyeNa ca gatyA ca hAsyabhAvaiH supUjitaiH 86 mahAdeva uvAca - devyAstadvacanaM zrutvA kirAto vaizya eva ca / sadyaH parAGmukhau bhUtvA zaMkarasya ca pazyataH // UcatustvarayA yuktau gaNau rudrasya pazyataH // 87 vaizyakirAtAvUcatu: ubhAvapyanukampyau ca bhavatA hi trilocana / tava dvAri sthitau nityaM bhavAvaste namo namaH // 88 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1526 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 6 uttarakhaNDemahAdeva uvAcatayorbhAvaM sa bhagavAnviditvA prahasanbhavaH / uvAca parayA bhaktyA bhavatorastu vAJchitam // 89 tataH prabhRti dvAvetau dvArapAlau babhUvatuH / zivadvAri sthitau devi madhyAhne zivadarzinI // 90 eko nandI mahAkAlo dvAvetau zivavallabhau / ye pApino'pyarmiSThA andhA mUkAzca paGgavaH // 91 kulahInA durAtmAnaH zvapacAdyA hi mAnavAH / yAdRzAstAdRzAzcAnya ArAdhya dhavalezvaram // 92 gatAste'pi gamiSyanti nAtra kAryA vicAraNA / atra snAnaM ca dAnaM ce ye kurvanti nrottmaaH|| dharmArthakAmabhogAMzca bhuktvA yAnti harAlayam / candrasUryoparAge ca pituH sAMvatsare dine // 94 yatphalaM labhate martyastatphalaM prAmuyAma'vam / svargAtkAmadudhA devi nityamAyAti sarvathA // 95 Agatya taM zivaM devaM samabhyarcya ythaatthaa[vidhi]| sA gacchati surazreSThe svarga prati na sNshyH|| tena dugdhAbhiyogena liGgaM tadbhavalIkRtam / dhavalezvaraM nAma tataH saMjAtaM bhuvi sarvadA // 97 jantavo'tra sadA devi mriyante kaalnoditaaH| te vai zivapadaM yAnti yAvaccandradivAkarau // 98 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye dhavalezvaramAhAtmyaM nAma catuzcatvAriM zadadhikazatatamo'dhyAyaH // 144 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--38695 atha pazcacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / mahAdeva uvAcatIrthAnAM pravaraM tIrtha sAbhramatyAstaTe sthitam / bAlApa i(mi)ti vikhyAtaM bhuktimuktimadAyakam tapasvidhAritaM tIrtha vibudhAnAM samAzrayam / tatra kanyA tapastepe paramaM sudRDhavratA // kanyA kaNvamuneH sAdhvI rUpeNApatimA bhuvi / bAlA bAlAvatI nAma kumArI brahmacAriNI // 3 vrataM cacAra sAvitryA niyamairbahubhirvRtA / bhartA me bhAskaro bhUyAditi nizcitya bhaumini // 4 samAstasyAH samAkrAntA daza sAbhramatItaTe / carantyA niyamAMstAMstAnbhaktyA prmdushcraan||5 vasyAstu tena vRttena tapasA vrtcryyaa| bhaktyA ca bhagavAnprItaH parayA bhaktisaMpadA // 6 AjagAmA''zramapadaM devadevo divAkaraH / AsthAya rUpaM vimarSeH praviSTastu mahAmanAH / / sA taM dRSTvogratapasA variSThaM brahmavittamam / vAnaprasthavidhAnena pUjayAmAsa taM dvijam // uvAca ravibhaktA sA kalyANI taM tapodhanam // kanyovAcabhagavanmunizArdUla kimAjJApayasi prabho / sarva tubhyaM yathAzakti dAsyAmi svatanuM vinA // 9 sUryabhaktA'smi te pANiM dAsyAmi na kathaMcana / vrataizca niyamaizcApi tapobhizca tapodhana // sUryastoSayitavyo me devatribhuvanezvaraH // mahAdeva uvAcaityuktavatsAM tasyAM tu smayanniva nirIkSya tAm / uvAca niyamasthAM tAM sAntvayanniva bhaaskrH|| 1. andham / 2 ja. ca sAMnidhyaM zaMkarasya ca / sAbhramatyA kRtanAnA dhavalezvarapUjakAH / te rudralokaM gacchAnta mAtra kAryA vicAraNA / / 3 ke. ca. ja. a. da. pha. bhAminI / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 paJcacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / sUrya uvAca - ugraM carasi kalyANi tapaH paramaduSkaram / yadarthaM ca samArambhastava bAle tathaiva tat // tapasA labhyate sarva sarva tapasi tiSThati / devatvaM prApyate bhadre tapasA mokSa eva ca // imAni paJca subhage badarANi pratIccha me / / mahAdeva uvAca - 1527 12 13 17 dattvA sa badarANyasyai pacetyuktvA raviryayau / apRSTvA tAM tu kalyANI brahmarUpI vihAyasA // 14 sthito'sau nAtidUreNa indragrAme mahAyazAH / jijJAsamAno'sau bhAvaM tasyAtha brAhmaNo raviH / / badarANAmupavanaM kArayAmAsa bhAskaraH / tataH sA prayatA bAlA prAJjalirvigatazramA // 16 pAkAya badarANAM sA pAtrakaM samazizriyat / apacatparamA devi badarANi mahAprabhA / tasyAH pacantyAH sumahAnkAlo'gAcca surezvari / bhasmapuJjo mahAJjAto dinaM ca kSayamanvagAt 18 hutAzanena dagdhastu mahAnvai kASThasaMcayaH / pAdau prakSAlya sA pazcAtpAvake cArudarzane // dadAha badarArthaM ca brAhmaNapriyakAmyayA / dagdhau dagdhau punaH pAdAvuparyAdhAya cAnaghe / athAsyAH karma taddRSTvA prIto devo divAkaraH / tataH saMdarzayAmAsa kanyAyai rUpamAtmanaH // uvAca paramaprItastAM kanyAM sudRDhavratAm // sUrya uvAca - 19 20 21 prIto'smi vAle bhaktyA te tapasA vratacaryayA / tasmAdabhimataH kAmo bAle saMpadyatAM tava / / 22 asmiMstIrthe tapoyuktA magRhe tvaM nivatsyasi / idaM ca tIrthapravaraM tava nAmnA ca lakSitam // 23 bAlApa i (miti vikhyAtaM sAbhramatyAstaTe sthitam / vikhyAtaM triSu lokeSu brahmarSibhiH stutaM purA bAlAtIrthe naraH snAtvA trirAtramuSitaH zuciH / raktAdityamukhaM dRSTvA sUryasyodayanaM prati / / 25 sUryalokamavAprati nAtra kAryA vicAraNA / sUryavAre'tha saMkrAntau saptamyAM tu vizeSataH / / 26 viSuvatyayane cApi candrasUryagrahe'pi ca / snAtvA saMtarpayedevAnpitRnatha pitAmahAn || guDadhenuM tato dadyA[*dbrAhmaNebhyo guDaudanam / karavIrairjapApuSpai raktAdityaprapUjanam // 27 28 29 kurvanti narAste vai sUryaloke vasanti vai / raktAM dhenuM naro dadyA ]dekaM caiva dhuraMdharam // sa yajJaphalamApnoti na naro nirayaM vrajet / vyAdhito mucyate rogAdvaddho mucyeta bandhanAt // tIrthe'sminpiNDadAnena tRptiM yAnti pitAmahAH / 30 zrImahAdeva uvAca -- 32 tathA'nyadapi mAhAtmyaM tIrthasyAsya tapodhane / zrUyatAM yatpurA vRttaM vyAsena kathitaM mahat / / 31 purA'tra mahiSo vRddho jarayA jarjarIkRtaH / azakto bhAramudvoDhuM sArthavAhastamatyajat // sa nidAghe jalaM pAtuM jagAma ca mahAnadIm / daivAtpake nimagno'sau tato mRtyuvazaM gataH // 33 plAvitAsthirjale puNye tIrthasyAsya prabhAvataH / kAnyakubjezvarasuto rAjA jAtismaro'bhavat / / 34 saMsmRtya ca svadvRttAntaM prabhAvaM tIrthajaM sa ha / Agatya tajjale snAtvA dadau dAnAnyanekazaH 35 sa tatra sthApayAmAsa devadevaM mahezvaram / atra tIrthe naraH snAtvA saMpUjya mahipezvaram // 36 * dhanuzvihAntargataH pAThaH ka. pha. pustakastha: / 1 ka. bhavanyA Da. bhadraM jha. bhavA / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1528 mahAmunizrIvyAsapraNItaM raktAdityamukhaM dRSTvA sarvapApaiH pramucyate / sarvA sAbhramatI puNyA ravikSetre vizeSataH || asyAH saMkIrtanAdeva mahApApAtpramucyate / sAbhramatyudakaM yatra pUrvataH pazcimaM vrajet // prayAgAdapi tatpuNyaM sarvakAmapradaM mahat // dattaM dvijendreSu hRtaM yadanau zrAddhaM kRtaM jApyamihAkSayaM syAt 1 gobhUtilAH kAJcanavastradhAnyaM zayyAzanaM vAhanacchatradAnam // 39 40 41 yaM yaM vAJchayate kAmaM taM taM prApnoti mAnavaH / zrImahezaprasAdAcca tIrthasyAsya prabhAvataH // bAlApendramidaM tIrthaM puNyaM pApaharaM sadA / yaddRSTvA munayaH sarve vItarAgAH sadaiva tu // yatra mAhiSanAmA [*vai IzvaraH klezanAzanaH / yaM dRSTvA mucyate pApI satyaM satyaM surezvari // 42 tIrthAnAM pravaraM tIrtha ] zvetAkhyaM puNyadaM mahat / yatra snAtvA tu devezi punarjanma na vidyate // 43 godAvaryaM kRte snAne yatphalaM labhate naraH / tatphalaM labhate devi atra tIrthe na saMzayaH // 1 44 [ 6 uttarakhaNDe - 37 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye bAlapendratIrthavarNanaM nAma pazcacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / / 145 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH - 38739 atha SaTcatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAca anyattIrthaM pravakSyAmi durdharSezvaramuttamam / yasya smaraNamAtreNa pApo'pi puNyavAnbhavet // vRtte devAsure yuddhe daitye ca nidhanaM gate / durdharSe ca vrataM kRtvA yatra bhArgavanandanaH // samArAdhya mahAdevaM durdharSa lokakAraNam / mRtasaMjIvinImApa yatra vidyAM hi tryambakAt // daityArthamuzanA tIrthaM vikhyAtaM jagatItale / kAvyatIrthe kRtasnAna: pUjya devaM mahezvaram // durdharSezvarasaMjJaM vai sarvapApaiH pramucyate / atra vRttaM tu zrotavyaM tvayA ca naganandini / purA yadA'bhavadyuddhaM vRtravAsavayoriha / tadA'suraijitA devA maghavAnvai surezvaraH // kiM kartavyamiti dhyAtvA gato'sau taM guruM prati // * * dhanuvidAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 38 2 4 indra uvAca - asmAkaM tvaM guruH sAkSAdevAnAM pAlakaH sadA / RSINAM pravaraH zrImAnkRpAM kuru dayAnidhe || treNa nirjito'haM ca ka gacchAmi ca suvrata / / bRhaspatiruvAca - zRNu devendra vakSyAmi yena tvaM hi sadA sukhI / mama vAkyaM kurudhveha yadIccheH zubhamAtmanaH // 8 sAbhramatyAM tadA gaccha tatra gatvA sukhI bhava / durdharA (pa) rUyo yatra devo nityaM tiSThati bhUtidaH dadAti vAJchitAnkAmAnmanyaM satyaM surezvara || Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 147 saptacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / mahAdeva uvAca gurorvacanamAkarNya sa gatastAM nadIM prati / tatra snAtvA tu devezo mahezaM tamapUjayat // snAnAcca pUjanAdeva saMtuSTaH zrImahezvaraH // mahezvara uvAca yaM yaM prArthayase nityaM tatsarvaM hi dadAmyaham // mahAdeva uvAca - zrutvA vAkyaM tu devezo hyuvAca paramaM vacaH / / tava vAkyAttu deveza vRtro'sau nihato mayA / mayA yadIyate zastraM gRhISva surezvara / tenaiva cAstrayogeNa hanyase tvaM (niSyasi ) na saMzayaH // 1529 indra uvAca tvaM nAthaH sarvalokAnAM tvameva kAraNaM param / tvaM hi vizvezvaro devaH sarvadA lakSyase mayA / 13 yadi tvaM me prasanno'si vizvezvara surezvara / vRtraM hana mahAdevaM epa kAmo mahAnmama // 14 mahezvara uvAca 10 atha saptacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAca - sAbhramatyAstaTe guptaM tIrthaM paramapAvanam / khaDgadhAramiti khyAtaM kalau guptaM bhaviSyati // yatra prasaGgataH snAtvA pItvA vA'po yadRcchayA / sarvapApavinirmukto rudraloke mahIyate // yatra sAbhramatI puNyA kazyapAnugatA satI / rudreNa hi jaTAjUTe dhRtA pAtAlagAminI // 1 i. devezi / 2 pha. va dayAM kRtvA mamopari / ma / 3 . ramye / 192 11 15 indra uvAca - kimatraM vada vizveza yena vRtraM nihanmyaham / vajrAdapyadhikaM kiM tannirmitaM tu tvayA kadA || 16 mahezvara uvAca -- 12 idaM pAzupataM vastraM nirmitaM tu mayA purA / na dattaM kasyacicchatraM tavArthe rakSitaM mayA // 17 atra snAnaM tvayA deva pUjanaM vai tathA kRtam / ato gRhNISva me zastraM yena vRtraM haniSyasi // 18 mahAdeva uvAca zrImahezaprasAdAcca prAptaM maghavatA tataH / tena pAzupatAstreNa hato vRtro mahAbalaH // tatsarvamatra saMjAtaM durdharSezaprasAdataH / snAnamAtrAttu devezi pUjanAdeva sAMpratam // tIrthaprabhAvAtsaMprAptaM satyaM satyaM varAnane / evaM jJAtvA tu devezi tatra vai snAnamAcaret // darzanaM tu mahezasya sarvapApapraNAzanam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye durdharSezvaramAhAtmya varNanaM nAma paTcatvA riMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / / 146 / / AditaH zlokAnAM samathyaGkAH--38760 19 20 21 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDekhaDadhAreti vai nAmnA rudrasta traiva sNsthitH| yatra snAtA divaM yAtAH pApino'pi surezvari // 4 atraivodAharantImamitihAsaM purAtanam / kirAtena kRtaM yacca vrataM paramaduSkaram // zrIpArvatyuvAcakiMnAmA vai kirAto'bhUtki tena vratamAhitam / tatsarva zrotumicchAmi yAthAtathyena kathyatAm 6 na hyanyo vidyate loke tvAM vinA vadatAM varaH / tasmAtkathaya bho deva sarva zuzrUpave hitam // 7 zrImahAdeva uvAcaAsItpurA mahAraudrazcaNDo nAma durAtmavAn / krUraH zaTho naikRtiko bhUtAnAM ca bhayAvahaH // 8 jAlena matsyAnduSTAtmA ghAtayatyanizaM tataH / bhallaimagAzvApadAMzca kRSNasArAnsazallakAn // 9 khagAnnAnAvidhAMzceva baddhvA kAMzcitpratApayet / pakSiNA ghAtayankruddho barhiNazca vizeSataH // 10 lubdhako hi mahApApo duSTo duSTajanapriyaH / bhAryA tathAvidhA tasya puMzcalI ca mahAbhayA // 11 ra evaM viharatastasya bahukAlo vyavartata / ekadA nizi pApIyAzrIkSopari sNsthitH|| 12 kolaM hantuM dhanuSpANiH zaraM saMyojya kArmuke / evaM nizA gatA tasya jAgrato'nimiSasya hi // mAghamAse'sitAyAM vai caturdazyAM nagAtmaje // zrIkSapaNoni bahUni tatra saMchedayAmAsa ruSA'nvito'pi / / zrIvRkSamUle parivartamAnaM liGgaM ca tasyopari tAni petuH| zrIvRkSaparNAni ca daivayogAjjAtaM ca sarva zivapUjanaM tat // gaNDUSakAriNA tena snapanaM ca mahatkRtam / ajJAninA ca tenaiva puSka(lka)sena durAtmanA // 15 mAghamAse'site pakSe caturdazyAM vidhUdaye / puSka(lka)so hi durAcAro niSpanno gatakalmaSaH 16 na prAptaH zUkarastena mRgo'pi mahiSo'pi vA / azanArtha ca tasyaiva annamAdAya bhAmini // 17 tasya bhAryA prabaNDA ca AgatA tasya sNnidhau|niraashshc nirAhAro yatrAsau puSka(lka)saHsthitaH tena dRSTvA [STA] pracaNDA sA AyAntI krUralocanA / sA tasya bhAryA nadyAM vai jalamadhye papAta ha / tAvattayoktazcaNDAtmA ehi zIghraM ca bhakSaya / samAnItaM tvadarthaM ca matsyamAMsaM mayA'dhunA // 20 / kRtaM kiM mUDha pUrvedhurmAsaM pArthe na dRzyate / nAzitaM ca tvayA mUha kuTumba layayettava // 21 etacchrutvA tu vacanaM caNDAyAzcaNDarUpavAn / zivarAjyupavAsena rAtrI jAgaraNena ca // 22 zuddhAntaHkaraNo yAtaH snAtuM nadyAM zucivrataH / yAvatnAti sa duSTAtmA tAvacchA tatra cA''gataH zunA tadA bhakSitaM ca sarva mAMsaM surezvari / caNDA prakupitA taM ca zvAnaM hantumupasthitA // 24 nivAritA hi caNDena caNDA prakupitA tadA / na hantavyastvayA caiSa kimanenAzubhaM kRtam // 25 tayoktaM bhakSitaM cAnamananaiva durAtmanA / kiM tvaM bhakSayitA mUDha bhavitA'ya bubhukSitaH // 26 puSka(ka)sa uvAcayacchunA bhakSitaM cAnaM tenAhaM paritoSitaH / kimanena zarIreNa nazvareNa gatAyuSA // 27 / ye puSyanti zarIraM vai sarvabhAvena bhAmini / mahAste pApino jJeyA lokdvyvhisskRtaaH|| 28 / tasmAnmAnaM parityajya kAmaM cApi durAtmatAm / svasthA bhava vimarzena tattvabudhyA sthirA bhava / / ahametaccharIraM vai khaDgadhAravratena ca / tyajAmyadya varArohe kiM ciraM jIvanena me // 30 13. me tu pApo vai| Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 saptacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1531 ityuktvA khaDgamAkRSya yAvadbhinatti ke svakam / AgatAzca gaNAstAvadrahavaH zivanoditAH 31 vimAnAni bahUnyatra AgatAni tadantike / dRSTvA sa caiva tAnyevaM vimAnAni gaNAMstathA // uvAca parayA bhaktyA puSkalka so'pi ca tAnyati // pulkasa uvAcakasmAtsamAgatA yUyaM sarve rudrAkSadhAriNaH / sarve sphaTikasaMkAzAH sarve candrArdha shekhraaH|| 33 kapardinazcarmaparItavAsaso bhujaMgabhogaiH kRtahArabhUSaNAH / zriyAnvitA rudrasamAnavIryA yathAtathaM bho vadatAM mamocitam / / puSka[lka]sena tadA pRSTA Ucuste rudrapArSadAH // gaNA Ucu:preSitAH smo vayaM caNDa zivena parameSThinA / Agaccha tvarito bhUtvA sastrIko yAnamAruha // 36 liGgArcanaM kRtaM yacca tvayA rAtrI zivasya ca / tena karmavipAkena prApto'si paramAM gatim // 37 mahAdeva uvAcatathokto vIrabhadreNa uvAca prahasanniva / / pulkasa uvAcakiM mayA sukRtaM cIrNa pApinA puSkalka]sena hi / mRgayArasikenaiva mUDhena ca durAtmanA // 39 pApAcAro hyahaM nityaM kathaM svarga vasAmyaham / kathaM liGgArcanaM cAya kRtamasti tamucyatAm // paraM kotukamApannaH pRcchAmi kRpayA vada // vIrabhadra uvAcadevadevo mahAdevo yo gaGgAdharasaMjJakaH / [*parituSTo'dya te caNDa sabhAryazca umApatiH 41 prAsaGgikaM tvayA cAdya kRtamarcanameva ca / kolaM nirIkSamANena bilvapatrANi caiva hi // ] 42 cheditAni tvayA caNDa patitAni tadaiva hi / liGgasya mastake tAni tena tvaM sukRtI prabho // 43 tavaivaM jAgaro jAto mahAvRkSopari dhruvam / tenaiva jAgareNaiva tutoSa jgdiishvrH|| chalenaiva mahAbhAga kolasaMdarzanena hi / zivarAtridinaM vyAdha prasaGgenApyugopinam // tenopavAsena ca jAgareNa tuSTo hyasau devavaro mahAtmA / ___ tava prasAdAya mahAnubhAvo dadAti sarvAnvarado varAMzca / / mahAdeva uvAcaevamuktastadA tena vIrabhadrega dhImatA / puSka(ka)so'pi vimAnAgyamAroha ca pazyatAm // 47 gaNAnAM devatAnAM ca sarveSAM prANinAmapi / tadA dundubhayo nedurbherItUryANyanekazaH // 48 vINAveNumRdaGgAni lAsyanATyayutAni ca / jagurgandharvapatayo nRtushcaapsrognnaaH|| 49 cAmarairvIjyamAno hi cchatraizca vividhairapi / mahotsavena mahatA hyAnItaH zivasaMnidhau // 50 puSka(lka)so'pi tadA prAptastIrthasnAnaM zivArcanAt / kiM punaH zraddhayA bhaktyA zivAya paramAtmane / puSpAdikaM phalaM gandhatAmbUlAkSatameva ca / ye prayacchanti loke'miste rudrA nAtra saMzayaH // 52 ____ * dhanucihAntargataH pAThaH ka. ca. ja. pha. pustakasthaH / 1 pha. cAya / 2 ca. 'sytaalyu| 44 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . mahAmunizrIvyAsapaNItaM ... [ 6 uttarakhaNDetadAprabhRti tattIrtha khaDgadhAreti vizrutam / [*gaGgAdharo'pi devezaH khaDgadhAreti vizrutaH] // 53 etattIrtha kalau guptaM bhaviSyati surezvari / mAghamAse'tha vaizAkhe kArtikyAM ca vizeSataH // 54 snAnaM ye ca prakurvanti muktAste naganandini / vasiSTho vAmadevazca bhAradvAjo'tha gautmH|| 55 snAnArthe ve samAyAnti devaM draSTuM pinAkinam / triyuge vartate liGgaM kalau naiva tu pArvati // vizvAmitreNa RSiNA dattazApo hyahaM tadA // pAvatyuvAcakathaM zApastu RpiNA dattazcaiva surezvara / tadahaM zrotumicchAmi tvatto deva na sNshyH|| 57 zrImahAdeva uvAcaekasminsamaye devi vizvAmitro mahAtapAH / AgataH khaDgadhAre'smistIrthe vai paramAdbhute // 58 sAbhramatyAM kRtasnAno darzanaM kRtavAnmama / tatra tiSThati nityaM vai pUjAM kurvannanekadhA // 59 tatra ko'pi mahAduSTaH kolikaH pAparUpadhRk / mAMsaM dattaM tadA tena zivasyopari bhAmini // 60 dRSTvA tadapi mAMsaM ca vizvAmitro'tha vai punaH / abravIca tadA tatra duSkRtaM pApinA kRtam // 61 na dattastasya daNDo hi zarveNa paramAtmanA / tasmAdahaM hi nizcitya zApaM dAsye na sNshyH||62 vicAryaivaM tadA tena prApto'haM devi vai tadA / asminkaliyuge ghore guptastvaM bhava sarvathA // 63 iti datvA'tha ve zApaM gatavAnmunisattamaH / tadAprabhRti bho devi gupto'hamRSizApataH // 64 mama sthAne vizepeNa pUjanaM kurute yadi / teSAM hi duritaM yacca nazyate tatkSaNAdapi // 65 mRnmayIM mAmakI mUrti kRtvA ye pUjayanti vai / atra sthAne vizeSeNa mAmake tu vasanti hi // 66 khaDgadhArezvara iti nAmnA khyAtaH kalau yuge / kRte vai mandiro nAma tretAyAM gauravaH smRtH||67 dvApare vizvavikhyAtaH kalau khar3e varaH smRtaH / dakSiNaM bhAgamAzritya mama sthAnaM surezvari // 68 iti jJAtvA tu tatraiva kRtvA mUrti sadA budhaH / pUjanaM kurute nityaM vAJchitaM phalamAmuyAt // 69 [+azutrAH putriNo yatra nirdhano dhanamAnuyAt / dharmArthakAmamokSAMzca labhate mAnavo bhuvi / / 70 dhUpaM dIpaM ca naivedyaM tathA vai candanAdikam / ye'rpayanti ca devezi lokanAthe mahezvare // na duHkhaM tu bhavettepAM satyaM satyaM varAnane // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye khadgadhArezvaramAhAtmyavarNanaM nAma saptacatvA riMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 147 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-3883? athASTacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcakhaDgadhArAdakSiNatastIrtha paramapAvanam / dugdhezvaramiti proktaM sarvapApapraNAzanam // yasmistIrthe naraH snAtvA dRSTvA dugdhezvaraM haram / pumAnsadyo vimucyeta duHkhAtpApasamudbhavAt / / ra * dhanucihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / + dhanuzcidvAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 jha. zca bhr| 2 i. jha. ja. mandiraM / 3 jha. sthAne / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 148 aSTacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / dadhIcinA tapastaptaM sAbhramatyAstaTe zubhe / candrabhAgA mahApuNyA gaGgayA saMgatA ytH|| 3 tatra snAnaM ca dAnaM ca japaH pUjA tapastathA / sarvamakSayatAM yAti dugdhatIrthaprabhAvataH // 4 zrIpArvatyuvAcadugdhezvarasamutpatti zrotumicchAmi vai prabho / mahimA dugdhatIrthasya kathyatAM ca surezvara // 5 zrImahAdeva uvAcapurA devAsure yuddhe daityairdevAH parAjitAH / palAyanaparA bhUtvA dadhIcyAzramamAgatAH // 6 muktvA tatrA''yudhAnyeva gatA devA dizo daza / pazcAtkolAhalaM zrutvA dadhIcidaityasaMbhavam / / 7 pItavAMstAni zastrANi jalenA''plAvya bhArgavaH / kAlena te surAH sarve astraannyaadaatumutsukaaH|| guruNA sahitAH sarve [dadhIcAzramamAgaman / nAnAsattvasamAkIrNa nAnAvairavivarjitam // 9 mArjAramUSakAzcaiva] parasparamudA'nvitAH / nakulaiH saha sozca krIDante te parasparam // 10 evaMvidhAnyanekAni sAzcaryANi tadAzrame / pazyanto vibudhAH sarve vismayaM paramaM gtaaH|| 11 dadRzuste munivaramAsanopari saMsthitam / yatra sAbhramatI puNyA militA candrabhAgayA // 12 varcasA parameNaiva bhrAjamAnaM yathA raviH / vibhAvasudvitIyaM ca muvarcAbhAryayA saha // 13 yathA brahmA hi sAvitryA tathA'sau munisattamaH / dRSTaH suravaraiH sarvaiH praNipAtapuraHsaram // Ucire taM tadA devA bRhaspatipurogamAH // devA Ucu:tvaM dAtA triSu lokeSu viditaH pUrvameva ca / yAJcArtha ca vayaM sarve tvatsakAzaM samAgatAH // bhayabhItA vayaM sarve zastrANi dAtumarhasi // mahAdeva uvAcaityukto munivaryo'sau devAnAha mahAmatiH // dadhIciruvAcapItAni tAni bho devA jalenA''plAvya matrataH // mahAdeva uvAcadevAstato'bruvanvipraM daityAnAM nidhanAya ca / dehyasthIni tvarA vipra dattAnIti dvijo'vdt||18 ityuktvA tAnsvapatnI sa preSayAmAsa cA''zramam / tadovAca dvijo hRSTo devAnsmitvA mahAmatiH dadhIciruvAcapItAni tAni bho devA gRhNIdhvaM ca yathAtatham // mahAdeva uvAcatato'bruvansurA vimaM smayantaM chalayA girA // devA Ucu:tvayi jIvati bho brahmankuto'sthIni labhAmahe // mahAdeva uvAcapahasyovAca viprapistiSThavaM kSaNamekataH / svayameva ca bho devAstyakSyAmyadya kalevaram // 23 * dhanucihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1534 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeityuktvA ca dvijo devi yogamAsthAya yogavit / brahmalokaM gataH sadyo yato nA''vartate punaH tataH sarve surAstatra dRSTvA taM vilayaM gatam / cintayantaH suragaNAH kathaM ca vizasAmahe // murabhi cA''dvayAmAsustAmuvAca zacIpatiH // indra uvAcakalevaraM dvijendrasya liha tvaM vacasA mama // mahAdeva uvAcatatheti ca vaco matvA tatkSaNAdavalihya tat / nirmAsaM ca kRtaM sabastayA dhenvA kalevaram // 27 [*jagRhustAni cAsthIni cakruH zastrANi vai suraaH| tasya vaMzodbhavaM vajramAsIdbrahmazirastathA // zastrANyatrANi kRtvaa''snmhaablpraakrmaaH| yayurdevAstvarAyuktA vRtraghAtanatatparAH // ] 29 tataH suvarcA tu dadhIcapatnI saMpreSitA yA surakAryasiddhaye / vilokayAmAsa sametya tatra mRtaM patiM dehamatho vizastam // jJAtvA tu tatsarvamatho surANAM kRtaM tadAnIM ca cukopa sAdhvI / dadau tadA zApamatIva ruSTA tadA suvarcA RSivaryapatnI // aho surA duSTacarAzca sarve hyanekazaptAzca tathaiva lubdhAH / / tasmAttu sarve hyaprajA bhavantu sendrAH surA'*yaprabhRtItyuvAca // 32 evaM zApaM dadau teSAM surANAM sA tapasvinI / upavizyAzvatthamUle sAbhramatyAstaTe sthitA // 33 sagarbhA sA satI sAdhvI khodaraM vidadAra ha / nigato jaTharAdgarbho dadhIcasya mahAtmanaH // 34 sAkSAdrudrAvatAro'sau pippalAdo mahAprabhuH / prahasya jananI garbhamuvAca vacanaM mahat // 35 suvarcA taM pippalAdaM ciraM tiSThAsya saMnidhau / azvatthasya mahAbhAga sarveSAM zubhado bhava // 36 tathaiva bhASamANA sA suvarcA tanayaM prati / patiM pratyagamatsAdhvI parameNa samAdhinA // 37 evaM dadhIcapatnI svapatinA svargamAsthitA / te devAH kRtazastrAstrA daityAnpati samutyukAH // 38 AjagmuzvendramukhyAzca mhaavlpraakrmaaH| kAmadhenuH prasusrAva yayau yatra dvijkssyH|| 39 muneH prabhAvato dugdhaM liGgarUpa vyajAyata / dugdhezvaramiti khyAtaM devi sAbhramatItaTe // 40 tadAprabhRti tIrtha hi tannAmnA prathitaM bhuvi / atulaM yasya mAhAtmyaM zravaNAtpAtakApaham // 41 ye zRNvanti narA bhaktyA dugdhezvaramahaH zubham / te'pi pApavinirmuktA yAnti rudrapadaM mahat / / 42 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye dugdhezvaramAhAtmyakathanaM nAmA TacatvAriMzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 148 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38873 arthakonapaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcadugdhezvarasya pUrve tu nIrtha paramapAvanam / candrabhAgeti vai nAmnA nadI yatra tu saMgatA // bahAntargataH pAThaH ka. ja.pha. pstksthH| * saMdhirASaH / 1 ka. ja. pha. 'tttraa| Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1535 150 paJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / tatra candrezvaro devo nityaM tiSThati puNyadaH / yo haraH sarvadA vyApI lokAnAM sukhado mahAn 2 atra snAnaM prakurvanti dhyAnaM kurvanti nityazaH / tatphalaM prAmuyuste vai sAbhramatyAM shivaarcnaat||3 somenAtra tapastaptaM kAlaM bahutaraM kila / tasmAcandrezvaro nAma sthApito vai mheshvrH|| zukreNApi tapastaptaM candrabhAgAsamIpataH / atastIrthAdhikaM tIrtha pAvanaM sarvadA bhuvi // 5 kalo guptaM tu RpiNA kAritaM vai surezvari / yatra hemamayaM liGgaM dRzyate nAtra saMzayaH // 6 atra snAtvA ca pItvA ca kRtvA vai zivapUjanam / ye narAH saMgamiSyanti dharmAnAlla~bhanti te7 vRSotsargAdikaM karma ye kurvanti vizeSataH / bhuktvA svargapadaM te vai pazcAdyAnti harAlayam // 8 snAnArtha pratyahaM devi cndrbhaagaasmiiptH| AgamiSyanti ye lokAste [*jJeyAH puNyabhAginaH9 gatvA parataTe ye vai hyarcayanti ca taM zivam / candrezvaretinAmAnaM zrIharaM pApakRntanam // 10 atra gatvA vizeSeNa rudrajApyAdikaM tathA / ye kurvanti narazreSThAste] jJeyAH zivarUpiNaH // 11 sarvadA tu surazreSThe ye'tra snAnaM prakurvate / te narA viSNurUpAzca vijJeyA nAtra saMzayaH // 12 ye'tra zrAddhaM prakurvanti tilapiNDena vA punaH / te'pi viSNupadaM yAnti piNDadAnaprabhAvataH // 13 atra dAnaM prakartavyaM snAnaM vai vidhipUrvakam / yatra snAtvA tu mucyante brahmahatyAdikilbiSAt 14 taTe'sminye vizeSeNa vaTaM vA''ropayanti te / mRtAH zivapadaM yAnti yAvaccandradivAkarau // 15 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye candrezvaracandrabhAgAmahimavarNanaM nAmaikonapazcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 149 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38888 atha pazcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcadugdhezvarasamIpe tu tIrtha cAtIva pAvanam / ramyaM tatpippalAdasya nAmnA vai prathitaM bhuvi // 1 yatra kRtvA tapaH pUrva mAturvacanato muniH / utpAdayAmAsa kRtyAM vaDavAnalasaMmitAm // 2 piturAnRNyamanvicchandadhIcasya mahAtmanaH / tatra snAtvA ca pItvA ca brahmahatyAM vyapohati // 3 sAbhramatyAstaTe guptaM pippalAdaM surezvari / tatra snAtvA tu bho devi muktibhAgI bhavennaraH // 4 AropaNaM pippalAnAM kartavyaM vidhipUrvakam / kRte sati mahAdevi mucyate karmabandhanAt // 5 zrIpArvatyuvAcakimartha sA tu kRtyA vai utpannA tAM vibodhaya / tayA vai katyayA pUrva kiM kRtaM vada me prabho // yena putreNa sA''nItA piturAnRNyakAraNAt // zrImahAdeva uvAcadadhIca RSivaryo'sau hyAgatastapakAraNAt / atra tena mahattaptamRpiNA paramAtmanA // tatra kolAsuro nAma vighnArtha vai samAgataH / tena vighnaM bahutaraM kRtaM vai nAtra saMzayaH // tadRSTaM tu mupuNyena kahoDena ca dhImatA / kRtyA jhutpAditA tatra hananArtha surezvari // * dhanucihAntargataH pAThaH ka. a. pha. pustakasthaH / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1536 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 6 uttarakhaNDe- '.. tayA vai nihato daityaH kolo nAma mahAsuraH / tasmAttIrtha mahajjAtaM kalau guptaM tu pArvati // 10 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye pippalAdatIrthavarNanaM nAma pazcAza dadhikazatatamo'dhyAyaH // 150 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38898 athaikapaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcapippalAdAttatastIrthAvipacumandArkamuttamam / tIrtha sAbhramatItIre vyAdhidaurgandhyanAzanam // 1 . purA kolAhale yuddhe dAnavainirjitAH surAH / vRkSeSu vivizustatra sUkSmAH prANaparIpsayA // 2 ra tatra bilve sthitaH zaMbhurazvatthe hariravyayaH / zirISe'bhUtsahasrAkSo nimbe devaH prbhaakrH|| 3 evamAdiyathAyogyavRkSeSu vividhAstathA / yAvatkolAhalo daityo viSNunA prabhaviSNunA // 4 hato mahAhave tAvatsthitAste vRkSamAsthitAH / yena yena hi yo vRkSo vibudhena smaashritH|| 5 sa tu tanmayatAM yAtastasmAttaM na vinAzayet / iti sUryasya vizrAmAtpicumandAkamuttamam // 6 tIrtha rogaharaM snAnAtsAbhramatyAstaTe'bhavat / atra gatvA vizeSeNa taM raviM yadi(saMpra) pUjayet // pUjayitvA surazreSThe labhate vAJchitaM phalam / atra dvAdaza nAmAni gatvA ye vai paThanti ca // 8 te narAH puNyakarmANo yAvajjIvaM na saMzayaH / AdityaM bhAskaraM bhAnuM raviM vizvaprakAzakam // 9 tIkSNAMzuM caiva mArtaNDaM sUrya caiva prabhAkaram / vibhAvasuM sahasrAkSaM tathA pUSaNameva ca // 10 evaM dvAdaza nAmAni yaH paThetpayataH sudhIH / dhanaM vai putrapautrAMzca labhate naganandini // 11 ekaikaM nAma Azritya yo'rcayeta naro bhuvi / saptajanma bhavedvimo dhanADhyo vedapAragaH // 12 kSatriyo labhate rAjyaM vaizyo dhanamavAmuyAt / zUdro ve labhate bhaktiM tasmAtsUktaM paraM japet // 13 nimbArkAttu paraM tIrtha na bhUtaM na bhaviSyati / atra snAtvA ca pItvA ca muktibhAgI bhveddhRvm|| iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye nimbArkadevatIrthavarNanaM nAmakapazcAzadadhi ___ kazatatamo'dhyAyaH // 151 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38912 atha dvipaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcatasmAhUratare devi siddhakSetramanuttamam / aniruddho vRtaH pUrvamuSArthe citralekhayA // 1 nIto vANAsurapuraM tiSThati sma gRhe purA / pAzairvANaizca saMruddhaH koTarAkSImathAsmarat // sAkSAdyA vaiSNavI zaktiH sadA rakSaNatatparA / seyaM devI nadItIre kRtye(SNe)nAtra pratiSThitA (na sthApitA purA ) // jitvA bANAsuraM saMkhye dvArakAM prati gacchatA / aniruddhasya stotreNa saakssaatsaaNnidhymaagtaa||4 tatra tIrthe naraH sAtvA varSamekaM prayatnataH / koTagakSImugvaM dRSTvA lakSmImAmoni puSkalAm // 5 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 catuSpaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / siddhatIrthe naraH snAtvA dRSTvA koTaravAsinIm / siMhayuktena yAnena rudraloke mahIyate // 6 yasyA vai smaraNAdeva muktaH so'pi varAnane / ato ye'tra pragacchanti te narA muktibhaaginH||7 tatra gatvA vizeSeNa snAnaM kRtvA tu pArvati / koTarAkSyAstataH stotraM paThedvai vuddhipUrvakam // 8 koTarAkSI vizvarUpA mahAmAyA balAdhikA / tripurA tripuranI ca zivA vai zivarUpiNI // 9 kanyA sArasvatI proktA durgA durgatihAriNI / bhairavI bhairavAkSI ca lakSmIdevI janapriyA // 10 etAni bahudhoktAni nAmAni ca surezvari / ye paThanti narAH zreSThAste yAnti shivsNnidhau||11 aniruddhakRtaM stotraM ye japanti manISiNaH / mucyante kaSTavandhAtte satyaM satyaM varAnane // 12 tIrthAnAM paramaM tIrtha koTarAnirmitaM bhuvi / darzanAdeva nazyanti pApAnAM rAzayastathA // 1 // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye koTarAtIrthavarNanaM nAma dvipaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 152 / / AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-38925 atha tripaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcaasmAttIrthAtparaM tIrtha tIrtharAjeti vizrutam / sapta nadyo vahantyatra candanodakamizritam (nA.) 1 anyatIrthAcchataguNaM snAnaM cAtra viziSyate / devAnAM prabaro devo yatrA''ste vAmanaH svayam // 2 dvAdazyAM mAghamAsasya dadyAdyastiladhenukAm / vimuktaH sarvapApebhyaH kulAnAM tArayecchatam // 3 pAnIyamapyatra tilarvimizraM dadyApitRbhyaH prayato mnussyH| zrAddhaM kRtaM tena samAH sahasraM rahasyametatpitaro vadanti // nIrthe'sminbhojayedyo vai brAhmaNAnguDapAyasaiH / ekasminbhojite vipre sahasraM bhojitaM bhavet // 5 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye vAmanatIrthavarNanaM nAma tripaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 153 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-38930 atha catuSpazcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAca---- momatIrtha tato gacchedguptaM sAbhramatItaMTa / pAtAlAbatra nirgatya kAlAgnirabhavadbhavaH // ? somatIrthe naraH snAtvA dRSTvA somezvaraM zivam / somapAnaphalaM sAkSAdbhavatIti (llabhate'tra)na saMzayaH rUpavAnsubhago bhogI sarvazAstravizAradaH / naro bhavati loke'sminparatra ca zivaM vrajet // 3 atretihAsaM vakSyAmi zRNu sundari tattvanaH / yaM zrutvA mucyate cAtra brahmahatyAdipAtakAt / / 4 kauSItakena RSiNA tapastaptaM vizeSataH / nirAhArI(raH) sa vai jAtaH parNAzanastanaH param / / 5 vAyubhakSaM tataH kurvannAtmadhyAnaparAyaNaH / evaM bahuyugaM tatra taptaM tena mhttpH|| kadAcidaivayogena suprasanno mahezvaraH / / 1 pha. mukhabhAginaH / 2 jha. 'mAzritya d| Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1538 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttaravaNDezrImahezvara uvAcayadyatmArthayase vipra tatsarvaM pradadAmyaham // kopItaka uvAcatava prasAdAddeveza atra liGgaM prajAyatAm / atra somezvara iti khyAto devo bhavebruvam // 8 yatra snAtvA ca bhuktvA ca vAJchitaM phalamAmuyAt / atra sthAne vizeSeNa rudrajApyAdikaM ydi|| kurvate ye narazreSThA dharmAnAMllabhanti te / aputro labhate putraM nirdhano labhate dhanam // 10 rAjyakAmI tu tadrAjyaM labhate nAtra saMzayaH / yadi cetvaM prasanno'si tatsarva dehi me prabho // 11 mahAdeva uvAcatadA caiva surezena sarva dattaM dvijanmane / tadAprabhRti tattIrtha somaliGgeti vizrutam // 12 candanairvA bilvapatrairye'rcayanti sadAzivam / labhante mAnuSe dehe sokhyaM putrAdisaMbhavam // 13 somavAre tathA prApte yo gacchati harAlayam / vAJchitaM labhate nityaM somaliGgaprasAdataH // 14 atra gatvA tu yo devi yadadAti phalAdikam / yayA kAmanayA caiva tattatyAmoti nizcitam 15 zvetairvA karavIraizca pArijAtaistathA punaH / ye'rcayanti ca taM devaM zrImahezaM pinAkinam // te labhanne surazreSThe zaivaM padamanuttamam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye momatArthavarNanaM nAma catuSpaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 154 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-38946 atha patrapazcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / . 1 zrImahAdeva uvAca-- tato gacchettathA devi tIrtha kApoti(ta)kaM punaH / yatra sAbhramatItoyaM prAcInaM saMpravartate // 1 piNDaM dadAti yastatra pitRtarpaNapUrvakam / vanyaiH phalaistathA puSpaiH sadA parvaNi parvaNi // 2 kAkAdibhyazca zvAdibhyo baliM saMdadate tu yH| yamasya panthAnaM so'pi sasukhaM nistarennaraH 3 . tatra tIrthe naraH snAtvA vaizAkhyAM gaurasarpapaiH / pUjayadevamIzAnaM prAcInezvaramuttamam // 4 AtmAnaM tArayetso'pi pitanatha pitAmahAn / kapoto yatra cA''tmAnaM dattvA cAtithaye mudA 5 stuto devagaNaiH marvimAnena divaM gataH / tadAprabhRti tattIrtha kApotamiti vizrutam // tatra snAtvA naraH pItvA brahmahatyAM vyapohati // zrIpArvatyuvAcakapotena kathaM dattaM zarIraM ca vada prabho / nimittaM kiM tathA deva nAhaM vadhi surazvara // 7 zrImahAdeva uvAcaatra tIrtha nu devezi vaTo vai paramA mahAn / tasya zAkhA hyanantAzca dRzyante vipulA bhuvi / / 8 natra jIvA vasantIha pakSiNo bahavastathA / kapotena gRhaM tatra kAritaM tu surezvari // 9 natra niti pakSIgo nityaM viSNupagayaNaH / kuTumbena samAyuktaH zAkhAyAM vasati dhruvam // 10 / .pha. dnN| . Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 saptapaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1539 Raftarsare devi dvAdazyAM viSNuvAsare / zyenastatra samAyAto hyatithitvena bhAmini // 11 kapota dehi mAMsaM vai tava zArIrakaM mama / no cecchApaM pradAsyAmi ityuktaM naganandini / / 12 as vai vAsare viSNoH kSudhArto'haM samAgataH / tasmAddeyaM hi mAMsaM tatkSudhArtAya mama (tava) prabho 13 zyenoktaM tattu vai zrutvA kapoto vaiSNavo mahAn / tena dattaM tadA devi zarIraM nAtra saMzayaH // 14 tena dAnaprabhAvena tIrthaM jAtaM surottame / [kApoti [ta ] kaM mahattIrthaM pAvanAnAM ca pAvanam ||15 atra tIrthe naraH snAtvA kRtvA vai zivapUjanam / dadAti cAtithibhyazca miSTamannaM surottame ] / / 16 iha loke sukhaM bhuktvA yAti viSNoH sanAtanam / dattvA vai svazarIraM tu kapoto vai mahAtmane / sa gato vaiSNavaM tatra yAvaccandradivAkarau / ato gatvA tu bho devi atithiM pUjayetsadA // pUjite cAtithau tatra sarve ca labhate dhruvam / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye kaponatIrthavarNanaM nAma paJcapaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / / 155 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-38964 atha SaTpaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / 18 zrImahAdeva uvAca - 3 tIrthAnAM pravaraM tIrthaM mahApAtakanAzanam / gotIrthamiti vikhyAtaM kAzyapa hadasamIpataH // yAni kAni ca pApAni brahmahatyAsamAni ca / gotIrthe tu tataH snAnAnnazyanti nAtra saMzayaH 2 gAvaH kRSNAM tanuM prApya pUrvapAtakayogataH / yatra tIrthe tataH snAtvA zuklatvaM punarAgatAH // tatra tIrthe naraH snAtvA gobhyo dattvA gavAhnikam / gomAtRRNAM prasAdena mAtRRNAmanRNI bhavet // 4 gotIrthe tu naro gatvA snAtvA yastu payasvinIm / dadAti vipramukhyebhyaH sa yAti brahmaNaH padam iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye gotArthamAhAtmyakathanaM nAma SaTpaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / / 153 / / AditaH zlokAnAM samazyaGkAH--38969 atha saptapaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAca - atra tIrtha mahaccAnyatkAzyapAkhyaM surezvari / yatra hRdo mahAnAsInnagadevavinirmitaH // tatra kuzezvaro nAma devo yatra virAjate / yatra kuNDaM tathA ramyaM kezyapena vinirmitam || tatra snAtvA tu bho devi na naro nirayaM vrajet / agnihotrakarA vimA nityaM vedaparAyaNAH // 3 nivasanti mahAdevi kAzyapAyAM bahuzrutAH / yathA kAzI tathA ceyaM nagarI RSinirmitA // 4 kazyapena yatathAtra taptaM bahutaraM tapaH / gaGgA vai tapasA yena AnItezajaTodbhavA / / sA gaGgA kAzyapI devi mahApAtakanAzinI / yasyA darzanamAtreNa mucyante duSTakilviSAn // 6 * dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. ja. pha. pustakasthaH / 1 ka. kAvyaha' / pa.. kaah| 2 na. kAvyapena / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1540 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe godAnaM ca prazaMsanti rathadAnaM tathaiva ca / zrAddhaM kRtvA tu tatraiva dAnaM deyaM prayatnataH // kalau yuge tathA ghore mahApAtakanAzanam / kazyapAkhyatIrthasamaM na bhUtaM na bhaviSyati // yatra vai devatAH sarvA RSayo vItakalmaSAH / nityaM tiSThanti devezi tIrtharAjaprasAdataH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye kAzyapatIrthamAhAtmyakathanaM nAma saptapaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / / 157 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH -- 38978 bhathASTapazcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAca bhUtAyaM tato gacchettIrthaM pApaharaM param / bhUtAlayo yatra vaTo yatra prAcI tu candanA // bhUtAlaye naraH snAtvA dRSTvA bhUtAlayaM vaTam / bhUtezvaraprasAdena bhUtebhyo na labhedbhayam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye bhUtAlayatIrthamAhAtmyakathanaM nAmATapaJcAzadadhikazatatamo'dhyAyaH // 158 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 38980 athaikonaSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH / 9 zrImahAdeva uvAca - 2 atastIrthAtparaM tIrtha ghaTezvaramiti smRtam / yatra snAtvA tu taM dRSTvA muktibhAgI bhaveddhruvam // 1 yatra sAbhramatItIrthe ghaTo vai paramo mahAn / dRSTvA caiva mahAdevaM mucyate nAtra saMzayaH // tatra gatvA vizeSeNa lakSapUjAM karoti yaH / manasA'bhIpsitAnkAmAnnaro vai labhate bhuvi // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye ghaTezvaratIrthamAhAtmyavarNanaM nAmaikonapaTyadhikazatatamo'dhyAyaH / / 159 / / 3 AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH - 38983 atha SaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAca -- tato gacchennaro bhaktyA vaidyanAtheti vizrutam / tatra snAtvA narastIrthe zivapUjanatatparaH // pitRnsaMtapyaM vidhinA sarvayajJaphalaM labhet / vijayo devasaMbhUtaH sarvapApakSayaMkaraH // yaM dRSTvA vividhAnkAmAnmAnuyuste narAH sadA // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye vaidyanAthatIrthamAhAtmyaM nAma SaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH // 160 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-38985 1 ! Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 triSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / athaikaSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH / 1541 zrImahAdeva uvAca - 2 3 vaidyanAthAtparaM tIrthaM sarvasiddhipradAyakam | tIrthAnAmuttamaM tIrtha devatIrthamanuzrutam // vibhISaNAdrAkSasendrAgRhItvA karamojasA / prArabdho dharmaputreNa rAjasUyo mahAkratuH // digjaye dakSiNe jAte nakulena hi pANDunA / sAbhramatyAstaTe devi pANDurAryeti vizrutA / sthApitA parayA bhaktyA bhuktimuktipradAyinI / snAtaH sAbhramatItoye pANDurAryA namasya ca // 4 aNimAdyAH siddhIraSTau tathA medhAM mahIyasIm / naraH prApnoti vai nUnaM nAtra kAryA vicAraNA 5 pANDurAya namaskRtya zuddhabhAvena mAnavaiH / saMvatsarakRtA pUjA jJAtavyA tattvabuddhibhiH / / tatra tIrthe tanuM tyaktvA pANDurAryAsamIpataH / kailAsazikharaM prApya caNDezvaragaNo bhavet / / purA hanumatA tatra tapastaptaM suduSkaram / samudraplavane zaktirjAtA tIrthaprabhAvataH || iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye devatIrthavarNanaM nAmaikaSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH / / 161 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 38993 atha dviSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH / 7 8 zrImahAdeva uvAca asmAttIrthAtparaM tIrthaM caNDezamiti vizrutam / yatra caNDezvaro devo nityaM tiSThati bhUtidaH // 1 yaM dRSTvA mucyate pApAdajJAnAdathavA kRtAt / sarvAbhirdevatAbhizva militvA nagaraM kRtam // caNDezamiti vikhyAtaM nAmnA caiva mahezvari || iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye caNDezatIrthavarNanaM nAma dviSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH / / 162 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 38995 atha triSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAca - 5 asmAttIrthAtparaM tIrthaM gANapatyaM tato bhuvi / sAbhramatyAH samIpe tu vikhyAtaM devi nirmitam 1 tatra snAtvA naro devi mucyate nAtra saMzayaH / puNye sAbhramatItIre janAnAM hitakAmyayA / / 2 pRthivyAM yAni tIrthAni sAgarAntAni yAni ca / tAni sarvANi saMtyajya tIrthe vai paramAdbhute 3 zrAddhaM karoti yastatra rudrabhaktyA jitendriyaH / phalaM prApnoti zuddhAtmA sarvayajJasamudbhavam // 4 pitRnuddizya yatkiMcidgaNatIrthe pradIyate / tatsarvaM jAyate kSipraM gaNanAthaprasAdataH // tasmiMstIrthe naraH snAtvA vRSaM viprAya dApayet / sarvalokAnatikramya sa gacchetparamAM gatim // 6 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye gANapatyatIrthamAhAtyavarNanaM nAma triSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH // 163 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 39001 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6 uttarakhaNDe 1542 mahAmunizrIvyAsapaNItaMatha catuHSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH / / zrImahAdeva uvAcatato gacchenmahAdevi vAta(4)ghnyA girikanyayA / zakrazcaiva tayA sAdhvyA saMgamaM yatra labdhavAn tatra snAnaM prakurvanti narA niyatamAnasAH / dazAnAmazvamedhAnAM yatphalaM snAnakallabhet // 2 tatra yaH kurute zrAddhaM piNDAnvai tilacUrNajAn / punAti puruSo vaMzAnsapta sapta parAvarAn // 3 saMpUjya vidhivatsnAtvA saMgame gaNanAyakam / na vinairabhibhUyeta lakSmyA nai[*va vihIyate // 4 - zrIpArvatyuvAcakasminkAryasamArambhe samAyAtaH puraMdaraH / svargalokAdimaM lokametadAkhyAtumarhasi // 5 vArta(tra) nI ca nadI kena ni ] ruktena nigadyate / puraMdarapuraM devabrahmaghoSaninAditam // saMbhAvayati yo'jasaM mama tatsaMgamaM vada // zrImahAdeva uvAcaasmizcaiva tu bhUloMke prazno'yaM samabhUtpurA / yudhiSThireti vikhyAto rAjA vai dhArmiko mahAn // 7 pRSTavAnsa tu bhISmAya dharmiNe jJAnarUpiNe / tenoktaM yattu taddevi pravakSyAmi tvaagrtH|| 8 daza varSasahasrANi daza varSazatAni ca / vRtravAsavayoyuddhamabhavallomaharSaNam // tataH parAjitaH zakraH kRtvA vRtreNa saMvidam / adrohasaraNaM tyaktvA jagAma zaraNaM mama // 10 vArta(tra) ghnyAH saMgame puNye toSayAmAsa zaMkaram / athAntarikSe'haM devi darzanaM dattavAMstadA 11 mama gAtrAttu yadbhasma patitaM kAzyapItaTe / bhasmagAtreti tatpuNya liGga devi vinirmitam // 12 bhUtezvaraM bhasmagAtraM brahmaNA saMpatiSThitam / tasya vai darzanAdeva brahmahatyA layaM vrajet // 13 mucyate sarvapApebhyaH zrAddhaM kRtvA yugAdiSu / tadA'haM suprasanno'bhUvamindrAya mahAtmane // 14 yadyatvaM vAJchase deva tatsarvaM hi dadAmi te / anena vajrayogeNa zIghra vRtraM haniSyasi // 15 . zakra uvAcabhagavaMstvatprasAdena ditijaM ca durAsadam / vajreNa nihaniSyAmi pazyataste surottama // 16 zrImahAdeva uvAcaevamuktvA tadA indro gatavAMcAsuraM prati / tadA dundubhayo nedurdevasainye vishesstH|| 17 mRdaGgo DiNDimazcaiva bherItUryANyanekazaH / asurANAM ca sarveSAM vRttilobho mahAnabhUt // 18 balavAnmaghavA caiva kSaNena samajAyata / tamAviSTaM tato jJAtvA RSayaH pannagAstathA / / stuvanti zakramIzAnaM stutyA jaya jayati ca / gacchatastasya zakrasya yuddhakAmasya saMnidhau // RSibhiH stUyamAnasya rUpamAsItmadurlabham / / ___ +zrImahAdeva uvAcavRtrasya sahasA devi tadA saGgrAmamUrdhani / abhavanyAni liGgAni zarIre tAni me zRNu // 21 calinAsyo'bhavadvoro vaivarNyamabhavatparam / gAtrakampazca sumahAzvAsaH soSNo vyajAyata / / 22 / * dhanacihAntargataH pATho ja.pha. pustakasthaH / idamadhikam / 1. devdhi| Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1543 - - - --- - 164 catuHSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / romaharSazca tIvro'bhUcchAsazcaiva mahAnabhUt / nipapAta mahAghorA ulkA pArtha prapedire // 23 mRdhrAvaTAH zyenakaGkA vAco'muJcansudAruNAH / vRtrasyopari te sarve ckrvtpribbhrmuH|| 24 tataH sa gajamAsthAya indrastatra samAgataH / vanodyatakarastatra zakrastaM daityamAsadat // 25 amAnuSamatho nAdaM sa mumoca surezvaraH / vRtrAsurasyA''patataH zako vajramapAtayat // 26 savatraH sumahAtejAH kAlAgnisadRzo mahAn / samudrasya taTe vRtraM zako daityamapAtayat // 27 tato nAdaH samabhavatpunareva samantataH / vRtraM vinihataM dRSTvA sarvadevabhayaMkaram // 28 puSpavRSTizca mahatI indramUrti papAta ha / vRtraM hatvA sa bhagavAndAnavezaM bhayaMkaram // 29 stUyamAno'maraiH sArdha devadhAnI samAvizat / atha vRtrazarIrAttu nirgataM teja uttamam // 30 brahmahatyA mahAghorA raudrA lokabhayaMkarI / karAlavadanA sA ca vikRtA kRSNapiGgalA // . 31 kapAlamAlinI caiva sukRzA naganandini / rudhirAktA ca pApiSThA mInagandhA'tibhISaNA // 32 sA niSkramya mahAdevi tAdRgrUpA bhayAvahA / indramanvaSayAmAsa tathA vai surasattame // 33 nirdhAvantI tataH sA tu dRSTvA zakraM mahA~jasam / kaNThe jagrAha devendraM sulagnA sA'bhavattadA // 34 sa ca tasminsamuddhAnto brahmahatyAkRte bhye| nililye bisamadhye'sau sthito varSagaNAnbahUn 35 tayA gRhIto bho devi nizceSTaH samapadyata / tasyA vyapohane zakraH prayatnaM ca cakAra ha // 36 na zakto'bhUnmahAdevi brahmahatyAM vyapohitum / tayA gRhItamAtrastu devendro meSarUpadhRk // 37 pitAmahamupAgamya zirasA pratyapUjayat / jJAtvA gRhItaM saMtuSTo dvijapravarahatyayA / / 38 brahmA saMcintayAmAsa tadA vai murasattame / mA cintyamAnA brahmANamupagamyAbravIdvacaH // 39 brahmahatyovAcaprAptA'smi bhagavandeva tvatsakAzaM hi mAnada / yatkartavyaM mayA deva tadbhavAnvaktumarhati // 40 zrImahAdeva uvAcatAmuvAca mahAbhAge brahmahatyAM pitAmahaH / svareNa madhureNAtha saMkSepeNa yathAtatham // 41 brahmadeva uvAcamucyatAM devarAjo'yaM matpriyaM kuru bhAmini / behi kiM te karomyadya kAmaM tvaM kirmihacchasi42 brahmahatyovAcazakrAdapagamiSyAmi vacanAtte'marottama / devadava namaste'stu nivAsaM ca dadasva me // nvayA kRteyaM maryAdA lokasaMrakSaNArthinA // zrImahAdeva uvAcatatheti tAM pratijJAya hatyAM cApi pitAmahaH / upAyamatha zakrasya brahmahatyApanodana // tato vahniM samAhUya brahmA vacanamabravIt // brahmovAcazakrahatyAcaturthAzaM jAtavedo gRhANa bhAH / / agniruvAcamama mokSasya ko heturbrahmahatyAkRtaH prabho / etadicchAmi vijJAtuM nacano lokajina // 46 1. nA: kAkA: iye / 2 ca. ma Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1544 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 6 uttarakhaNDe brahmovAca yastvAM jvalantamAsAdya na hoSyati naraH kcit| vIjauSadhitilAna (laira) ne phalamUlasamitkuzAn (zaiH) tadaiva tyakSyati tvAM ca tatraiva ca nivatsyati / brahmahatyA havyavAha vyetu te manaso jvaraH // 48 zrImahAdeva uvAca - tataH sa parijagrAha tadvaco havyakavyabhuk / pitAmahazca bhagavAMstathA tadalabhatmiyam // tato vRkSauSadhitRNAnyAya sa pitAmahaH / imamartha mahAbhAge vaktuM samupacakrame / / tato vRkSauSadhitRNaistathaivoktaM yathAtatham / vyathitAnyagnivadevi brahmANaM vAkyamabruvan // vRkSauSadhitRNAnyUcuH asmAkaM brahmahatyAyAH kathamantaH pitAmaha / svabhAvanihatAnasmAnna punarhantumarhasi / / vayamaniM tathA zItaM varSe ca pavaneritam / sahAmaH satataM deva tathA chedanabhedanam || brahmovAca akAraNaM naro yastu yuSmacchedanabhedanam / kariSyati mahAmohAttameSA'nuprayAsyati // zrImahAdeva uvAca - - tato mahauSadhitRNairomityuktaM mahAtmabhiH / brahmANamapi saMpUjya jagmuzvAtha yathAgatam // AchyApsaraso devastato lokapitAmahaH / vAcA madhurayA prAha sAntvayanniva sattame // brahmovAca iyaM vRtrAdanuprAptA brahmahatyA varAGganAH / caturthamasyA bhAgaM ca yathoktaM saMpratIcchatha // apsarasa Ucu: grahaNe kRtabuddhInAM deveza tatra zAsanAt / saMmokSasamayo'smAkaM cintanIyaH pitAmaha / 49 50 51 Apa Ucu: imAH sma deva saMprAptAstvatsakAzamariMdama | zAsanAttava deveza samAjJApaya tatprabho // brahmovAca 52 53 54 55 56 57 58 pitAmaha uvAca - rajasvalAsu nArISu yo vai maithunamAcaret / tameSA yAsyati kSipraM vyetu vo manaso jvaraH // 59 zrImahAdeva uvAca - tatheti hRSTamanasaH pratyuktA hyapsarogaNAH / svAni sthAnAni saMprApya remire zailaje tadA / / 60 tatazca lokakRddevaH punareva pitAmahaH / apaH saMcintayAmAsa tatastAca samAgaman // nAzca sarvAH samAgamya brahmANamamitaujasam / idamUcurvaco devi praNipatya pitAmaham || 61 62 63 iyaM vRtrAdanuprAptA puruhUtaM bhayAnakA / brahmahatyA caturthAMzaM yUyamasyAH pratIcchatha | Apa Ucu: 65 evaM bhavatu lokeza yattvaM vadasi naH prabho / mokSasya samayaM nastvaM saMcintayitumarhasi / / tvaM hi devendra sarvasya jagataH paramA gatiH / ko'nyebhyo hi prasAdo'pi yaH kRcchrAnnaH samuddharet 64 brahmovAca alpameva matiM kRtvA yo nage buddhimohitaH / zleSmamUtrapurISANi yuSmAsu pratimokSyati // 67 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 SaTpaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1545 tameva yAsyati kSipraM tatraiva ca nivatsyati / tato vai bhavitA mokSa iti satyaM bravImi vaH // 68 zrImahAdeva uvAca - 69 tato vimucya devendraM brahmahatyA surezvari / gatA'tihRSTo devezo hyabhavadevazAsanAt // evaM zakreNa saMprAptA brahmahatyA purAyuge / asmiMstIrthe tapastaptvA zuddhAtmA tridivaM yayau // 70 azvamedhaM tataH kRtvA vipApmA samapadyata / iti sAbhramatItIrthe vArta ( ) nIyaM nagAtmaje / / 71 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye vArta ( ) nImAhAtmya varNanaM nAma catuHSaSTyadhikazatatamo'dhyAyaH // 164 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 39072 atha paJcaSaSTayadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAca - 1 2 tataH paraM devanadI vArta( )nIsaMgamAtkila / praviSTA bhadrayA sArdhaM sAgaraM varuNAlayam // samudro'pi tayA tAvadAgamya priyakAmyayA / sAbhramatyAnurAgeNa kRtavAnpriyamelakam // bhadrA vA'pi subhadrAyA vayasyA sA nadI purA / sAhAyyamakaronmArge sAkSAcchrIrUpadhAriNI // 3 tayostu saMgamaH puNyaH sAgarasyottare taTe / tatra tIrthe naraH snAtvA mRSTaM vAri dadAti yaH // 4 namaskRtya varAhAya (haM tu) vAruNaM sthAnamAmuyAt / pravizya bhagavAnviSNustena mArgeNa sAgaram 5 jitvA vai dAnavAnsarvAndevAnAM paripanthinaH / devo yajJavarAhazca saMkSobhya makarAlayam // krIDitvA suciraM kAlaM kardamAna niryayau || 1 zrIpArvatyuvAca - deva yajJavarAhasya sAbhramatyAM pravezanam / nirgamaM kardamAlena brUhi tvaM mama vistarAt // zrImahAdeva uvAca - 8 antarbhUkrIDitamidaM varAhasya hareH purA / tatsarvaM kathayiSyAmi zRNu tvaM naganandini // yo'yaM vai bhagavAnsAkSAddhRtavAJzU (zau ) karaM vapuH / devAnAM kAryasiddhyarthaM rUpaM dhRtvA surezvaraH 9 dhRtvA vai pRthivIM devIM nirgataH kardamAlayam / tatra tIrthaM mahajjAtaM vArAhAkhyaM tu sundari // 10 tatra snAti naro yastu muktibhAksa na saMzayaH / atra zrAddhaM prakurvIta pitRRNAM muktihetave // vimuktastaiH samaM lokaM prayAti sukhadaM mahat // 11 iti zrImahApurANe pAya uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye vArAhatIrthamAhAtmyakathanaM nAma pazcaSaSTayadhikazatatamo'dhyAyaH / / 165 / / AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 39083 atha paTpaSTayadhikazatatamo'dhyAyaH / 7 zrImahAdeva uvAca - asmAttIrthAtparaM tIrtha saMgamAkhyamiti zrutam / yatra sAbhramatI gaGgA militA sAgareNa tu // 1 1 pha. muktAste gatA lokazaMkaraM su / 194 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1546 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDesatra snAnaM ca dAnaM ca kartavyaM vidhipUrvakam / yatra snAtvA tu mucyante mahApAtakino'pi ye // 2 tatra zrAddhaM prakartavyaM svAnAM ca hitamicchatA / yatra vai tu kRte zrAddhe pitRloke vaseddhavam // 3 yatra vai sAgaro devo nityaM milati gaGgayA / brahmahA tatra mucyeta kimanyairitarairaghaiH // 4 yatra tIrtha na jAnanti lokA vai mandabuddhayaH / tadA vai mama nAmnA ca kartavyaM tIrthamuttamam // 5 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye saMgamAkhyatIrthamAhAtmyavarNanaM nAma SaSaSTayadhikazatatamo'dhyAyaH // 166 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39088 atha saptapazyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcasaMgamasya samIpe tu sattIrtha lokavizrutam / AdityAkhyaM paraM tasmAnna bhUtaM na bhaviSyati // 1 yasya vai darzanaM kArya snAnaM vai puSkareNa tu / pUjanaM cArkapuSpeNa karavIraistathA punH|| tatra zrAddhaM ca dAnaM ca kuryuH mAnavAH sadA / idamAdityakaM tIrtha pavitraM pApanAzanam // darzanAtpuNyadaM tIrtha mahApAtakinAmapi // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmya AdityatIrthamAhAtmyakathanaM nAma saptaSaSTayadhikazatatamo'dhyAyaH // 167 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39091 athASTaSaSTayadhikazatatamo'dhyAyaH / // zrImahAdeva uvAcatasmAttIrthAtparaM tIrtha nIlakaNTheti vizrutam / tasya 2 darzanaM kArya muktiM caivecchatA sadA // 1 bilvapatraistathA dhUpairdIpairvA'tha surezvari / vAJchitaM labhate maryo nIlakaNThasya darzanAta // 2 upavAsaparo devi nirjane'sau sthitaH sadA / yadyadvAJchanti ye lokAsteSAM tattaddadAti ca // *kalau sA tu tadA devi vikhyAtA kAzyapIti vai / / iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmye nIlakaNThatIrthamAhAtmyakathanaM nAmASTapaSTayadhikazatatamo'dhyAyaH // 168 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-39094 arthakonasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcadurgayA saMgatA yatra devi sAbhramatI nadI / saMgamaH sAgareNAtha snAnaM tatra samAcaret // 1 * idamardhamadhikamiva bhAti / pha, 'ndabhAginaH / ta' / 2 pha. ra tIrtha na bha / 3 pha. 'ca / dhavalezvarAtpa / 4 ka. pha. "sapriyo deN| Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 saptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1547 vItadoSA bhaviSyanti kalau vai nAtra saMzayaH / tatra zrAddhaM prakartavyaM durgayA saMgame tathA // 2 tatra gatvA vizeSeNa brAhmaNAnAM ca bhojanam / dAna gomahiSINAM ca kartavyaM vidhipUrvakam // 3 iyaM dhanyA dhanyatamA pavitrA pApanAzinI / yAM dRSTvA cApi bho devi mucyante paatkainraaH|| 4 yathA gaGgA tathA ceyaM jJeyA sAbhramatI nadI / kalau devi vizeSeNa vahukAmaphalapradA // 5 yadi cecchatazo jihA mukhe vai mAmake sati / tasyA api na zakromi guNAnvaktuM kadAcana // 6 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sAbhramatImAhAtmya ekonasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 169 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39100 atha maptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcazRNu devi pravakSyAmi vrataM trailokyadurlabham / yacchrutvA mucyate loko brahmahatyAdipAtakAt // 1 utpattiH svaprakAzasya bhaktAnAM sukhahetave / tithirvA'pi sa mAso vai saMjAtaH puNyakAraNAta 12 yasya nAma gRNandevi muktiM labhati zAzvatIm / sa eva paramAtmA ca kAraNAnAM ca kaarnnm||3 vizvAtmA vizvarUpI ca sarveSAM bhagavAnprabhuH / dvAdazArkA dhRtA yena nRsiMhena mahAtmanA // sa eva prakaTo jAto bhaktAnAM samabhIpsayA // zrIpArvatyuvAcaavatArA hyasaMkhyAtAH kathitAH surasattama / nRsiMhAkhyaM paraM dhAma vada vizvezvara prabho // yena vijJAtamAtreNa lokaH sukhamavAmuyAt // zrImahAdeva uvAcahiraNyakazipu hatvA devadevaM jagadgurum / sukhAsInaM tadutsaGge sthito vacanamabravIt // mahAdo jJAninAM zreSThaiH pitRhantAramuttamam // prahAda uvAcanamaste bhagavanviSNo nRsiMhAdbhutarUpiNe / tvadbhakto'haM surazreSTha tvAM pRcchAmi ca tattvataH // 7 svAmistvayi mamAbhinnA bhaktirjAtA hyanekadhA / kathaM te'haM piyo jAtaH kAraNaM vada me prbho||8 zrInRsiMha uvAcakathayAmi mahAprAjJa zRNuSvaikAgramAnasaH / bhakteryakAraNaM vatsa miyatvasya ca yatpunaH // 9 purA kasya dvijasyApi jAtastvaM nApyadhItavAn / nAmnA tu vasudevo hi vezyAyAmatilampaTaH 10 sasmiJjanmani naivaM ca cakAra sukRtaM kiyat / bhuktvA madhu ghRtaM caiva veshyaasNgmlaalsH|| madvatasya prabhAveNa bhaktijotA tavAnagha / / prahAda uvAcavistarAdvada deveza kasya putreNa kiM vratam / vezyAyAM vartamAnena kathaMciddhi kRtaM mayA // mamopari kRpAM kRtvA sarva kathaya sAMpratam / / 12 1 pha. taH prabhukA / 2 pha. ke zAntakopaM ramApatim / ekAkI ca tadutsaGge sthi' / 3 pha. cha: paalynraajymu| Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - zrInRsiMha uvAca - 13 14 15 tu purA brahmA cakre hyetadanuttamam / madvratasya prabhAveNa nirmitaM sacarAcaram // IzvareNa vrataM cIrNa vadhArthaM tripurasya ca / vratasyAsya prabhAveNa tripurastu nipAtitaH // anyaizca bahubhirdevairRSibhizca purAtanaiH / rAjabhizca mahAprAjJairvihitaM vratamuttamam || vratasyAsya prabhAveNa sarvasiddhimavApnuyuH / mama te vai priyA jAtA [strailokye sukhacAriNaH || 16 prahlAda tena te bhaktirmayi jAtA hyanuttamA / sA vezyA hyapsarA jAtA ] divi bhogAnanekazaH 17 bhuktvA mAye vilInA tu prahAda tvaM vizasva mAm / kAryArthamavatAraste maccharIrAtpRthagyataH 18 [+ vihAya sarvakAryANi zIghraM mAM ca gamiSyasi / ya idaM vratamagryaM ca pravidhAsyanti mAnavAH] // na teSAM punarAvRttirmahAkalpazatairapi / daridro labhate lakSmIM dhanadasya ca yAdRzI // tataH kAmI labhetkAmaM rAjyArthI rAjyamuttamam / AyuSkAmo labhedAyuryAdRzaM ca zivasya hi 21 avaidhavyakaraM strINAM putradaM bhAgyadaM tathA / dhanadhAnyakaraM caiva tathA zokavinAzanam // striyo vA puruSo vA'pi kurvanti vratamuttamam / tebhyo dadAmyahaM saukhyaM muktiM mukti phalaM tathA bahunoktena kiM vatsa vratasyAsya phalasya hi / madvratasya phalaM vaktuM nAhaM zakto na zaMkaraH ||24 20 22 prahlAda uvAca -- 25 bhagavaMstvatprasAdena zrutaM vratamanuttamam / vratasyAsya phalaM zrotuM bhaktirme tvayi kAraNam // athunA zrotumicchAmi vratasyAsya vidhiM param / kasminmAse bhavedeva kasmithidvAsare prabho // 26 etadvistarato deva vaktumarhasi sAMpratam / vidhinA yena vai svAminsanagraphalabhAgbhavet // 27 1548 [ 6 uttarakhaNDe zrInRsiMha uvAca - prahlAda vatsa bhadraM te zRNuSvaikamanA vratam / vaizAkha sitapakSe tu caturdazyAM samAcaret // mamA''virbhAvasaMyuktaM mama saMtuSTikAraNam / zRNu putra mamotpattiM bhaktAnAM sukhahetave / / pazcimAyAM dizAyAM ca saMjAtaM ( tAM) kAraNAntarAt / maulisnAnamidaM (ti) kSetraM pavitraM pApanAzanam tasminkSetre tu vikhyAto brAhmaNo vedapAragaH / hArIta iti nAnA ca jJAnadhyAnaparAyaNaH // 31 tasya strI tu mahApuNyA satIrUpA sadA prabho ( ? ) / lIlAvatI tu nAmnA ca bharturvazaparA sadA 32 tAbhyAM tapo mahattaptaM kAlaM vahutaraM suta / ekaviMzadyugAcaiva yAtAstatra na saMzayaH // tasminkSetre tu vai tAbhyAM pratyakSo bhagavAMstadA || zrInRsiMha uvAca -- yaM yaM vAJchaya se brahmaMstaM taM da ina saMzayaH // 28 29 33 34 zrInRsiMha uvAca - 35 tAbhyAmuktaM tadA tasmai dIyate cedvaro mama / svAdRzo mama putrastu dhunaiva bhavatviti // mayoktaM tu tadA vatsa putro'haM te na saMzayaH / vizvakarmA hyahaM sAkSAtparamAtmA parAtparaH / / 36 udare'haM na vatsyAmi yato'haM vai sanAtanaH / hArItena tadA coktaM bhavatvevaM na saMzayaH // tadAprabhRti vai kSetre sthito'haM bhaktakAraNAt / atrA''gatya prakurvIta darzanaM bhaktasattamaH / / 38 37 * dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH + dhanuzriAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1 pha. 'shii| tejaskAmI labhetejo rA' / 2 pha. nRpa / 8 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 saptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1549 tasyAhaM sakalAM bAdhAM nAzayAmi nirantaram / etasmAtkAraNAccaiva vrataM vai vidhipUrvakam // 39 ye kurvanti narazreSThA na teSAM vidyate bhayam / bAlarUpamayaM dhyAtvA tAbhyAM saha vishesstH|| 40 pUjanaM kurute rAtrau sa vai nArAyaNo bhavet / caturbhuja mahAdaMeM kAlarUpaM durAsadam // 41 sUryakoTipratIkAzaM yamakoTidurAsadam / siMhavaca mukhaM yasya naravaccAGgasaMyutam (meva tu)|| 42 zrInRsihaM divyasiMha kAlarUpaM bhajetsadA / evaM jJAtvA vizeSeNa yaH sthAnaM mAmakaM brajet // 43 vrataM pavitraM paramaM zrIkadambapradaM mahat / ante muktipradaM caiva bhaktAnAM ca na sNshyH|| 44 yena vai kriyamANena sahasradvAdazIphalam / svAtinakSatrasaMyoge zanivAre tu mavratam // 45 siddhiyogasya saMyoge vaNije karaNe tathA / yogaiH sarvaizva saMyoga hatyAkoTivinAzanam // 46 etadanyatare yoge madinaM pApanAzanam / vijJAya madinaM yastu laGghayetsa tu pApakRt // 47 akartA narakaM yAti yAvaJcandradivAkarau / prApte mama dine vatsa dantadhAvanapUrvakam // 48 mamAgre vratasaMkalpaM madbhakto vijitendriyH| adyAhaM te vidhAsyAmi vrataM nirvighnatAM naya // 49 vratasthena na kartavyaM duSTasaMbhASaNAdikam / tato madhyAhnasamaye nadyAdau vimale jale // gRhe vA devakhAte vA taDAge vA'tha zobhane / vaidikena tu matreNa snAnaM kuryAdvicakSaNaH // 51 mRttikAgomayenaiva tathA dhAtrIphalena ca / tilaizca vidhivatsnAyAtsarvapApaughazAntaye // 52 paridhAya zubhe vastre nityakarma samAcaret / tato gRhaM vilipyAtha kuryAdaSTadalaM zubham // 53 kalazaM tatra saMsthApye tAnaM ratnasamanvitam / tasyopari nyasetpAtraM taNDulaiH paripUritam // 54 haimI ca tatra manmUrti sthApya lakSmyA samanvitAm / nirmAya zaktyA svarNena snApya paJcAmRtastataH tato brAhmaNamAya AcArya nAtilolupam / zAstrajJamagrataH kRtvA tato devaM samarcayet / / 56 maNDapaM kArayettatra puSpastavakazobhitam / RtukAlodbhavaiH puppaiH pUjyo'haM ca yathAvidhi // 57 upacAraiH SoDazabhirmanmatraniyamaizca yH(rpi)| sataH paurANikaimatraiH pUjanIyo vizeSataH // 58 candanaM ca sakapUraM ghanakuGkamamizritam / kAlodbhavAni puSpANi tathA tulasIdalAni ca // 59 zrInRsiMhAya yo dadyAtsa mukto nAtra saMzayaH / kRSNAgarumayaM dhUpaM sarvadA harivallabham // 60 haraye gurave dadyAtsarvakAmArthasiddhaye / mahAdIpaH prakartavyo hyjnyaandhvaantnaashnH|| 61 mahAnIrAjanaM kuryAddhaNTAnAdapuraHsaram / naivedyaM zarkarAM cApi bhakSyabhojyasamanvitam // dadAmi te ramAkAnta sarvapApakSayaM kuru // 62 iti naivedymtrH| nRsiMhAcyuta deveza [*lakSmIkAnta namo'stu te / anenAya pradAnena sarvakAmArthasiddhaye // 63 anenaiva vidhAnena saphalAH syumanorathAH / nRsiMha tava deveza] tava janmadine zubhe // 64 upavAsaM kariSyAmi sarvabhogavivarjitam / tena prIto bhava svAminpApaM janma nirAkuru // 65 rAtrI jAgaraNaM kArya mItavAditraniHsvanaiH / purANapaThanaM nityaM zrInRsiMhakathAzrayam // 66 tataH prabhAtasamaye snAnaM kRtvA hyanantaram / pUrvoktena vidhAnena pUjayenmAM pretarpayan / * dhanuzcihAntargataH pAThaH pha. pustakasthaH / 1. vratasthAne / 2 ca. "pya pshcr'| Ga. jha. a. bhkto| 4 pha. " saukhyadaM caarubh'| 5 pha. prayatnataH / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1550 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDevaiSNavaM kArayacchrAddhaM madane svasthamAnasaH / tato dAnAni deyAni vakSyamANAni yAnyuta // 68 pAtrebhyaH sadvijebhyo hi lokadvayajigISayA / sa hi svarNamayo devo mama saMtoSakArakaH // 69 gobhUtilahiraNyAdi pradadAti dvijAtaye / zayyA satUlikA deyA saptadhAnyasamanvitA // 70 anyAni ca yathAzaktyA(kti)deyAni nijshktitH| vittazAThyaM na kurvIta yathokta phalakAGkSayA brAhmaNAnmojayetpazcAttebhyo dadyAtsudakSiNAm / nirdhanairapi kartavyaM deyaM shktynusaartH|| 72 sarveSAmeva varNAnAmadhikAro'sti madbate / madbhaktaistu vizeSeNa kartavyaM matparAyaNaiH // 73 tataH prArthanAmantraHmadaMze ye narA jAtA ye bhaviSyAzca mAnavAH / tAnuddharakha deveza duHkhadAdbhavasAgarAt // 74 pAtakArNavamanasya vyAdhibhizvAmbudhAribhiH / jIvaistu paribhUtasya mahAduHkhagatasya me // 75 karAvalambanaM dehi zeSazAyiJjagatpate / vratenAnena deveza bhuktimuktimado bhava // 76 evaM pArthya tato devaM visRjya ca yathAvidhi / upahArAdikaM sarvamAcAryAya nivedayet // 77 dakSiNAbhizca saMtopya brAhmaNAMzca visarjayet / mama dhyAnasamAyukto bhuJjIta saha bandhubhiH // 78 akiMcano'pi niyatamupoSati caturdazIm / saptajanmakRtAtpApAnmucyate nAtra saMzayaH // 79 ya idaM zRNuyAdbhaktyA vrataM pApapraNAzanam / tasya zravaNamAtreNa brahmahatyA vyapohati // 80 pavitraM paramaM guhyaM kIrtayedyastu mAnavaH / sarvakAmAnavAmoti vratasyAsya phalaM sadA // 81 ya idaM kurute zaktyA kAle madhyAhnasaMjJake / lIlAvatyA saha RSiM zrInRsiMha tathaiva ca // 82 pUjayetparayA bhaktyA mukti pAmoti zAzvatIm / tasminkSetre tu yo gatvA zrInRsiMhaM prapUjayet // vAJchitaM labhate nityaM shriinRsiNhprsaadtH| zrInRsiMha mahadrUpa kAlakoTidurAsada // 84 bhairaveza harAtina bAlarUpa namo'stu te / zrInRsiMhAya(''di)rUpAya bAlAya bAlarUpiNe // 85 vyApakAya sunandAya svAtmaprakaTarUpiNe / sarvajIvAtmakAyaiva vizvezAya surAtmane // 86 mArtaNDamaNDalasthAya dayAsindho namo'stu te / caturviMzasvarUpAya kAlarudrAgnirUpiNe // 87 jagadekasvarUpAya nRsiMhAya namo'stu te / bhAle dadhAra yo devI nRsiMho vIrabhadrajit // 88 dvAdazA''dityavimbAni sutaptAni pramANataH / tatra sindhurmahApuNyA nadI ramyA vizeSataH // 89 tasyAH samIpe nagaraM vartate'dyApi sundari / maulinAnetivikhyAtaM sarvadA devanirmitam // 90 vasatirvartate tatra hArItasya mahAtmanaH / lIlAvatI tu tatraiva tiSThate nAtra sNshyH|| 91 pratizabdo bhavettatra sindhunadyAH samIpataH / kalau yuge tu saMprApte mlecchA vai pApacAriNaH // 92 nivasanti tu tatraiva bahavo nAtra saMzayaH / nRsiMhananmani yathA zabdo'bhUdadbhutaH prH|| 93 tAdRzaH pratizabdo vai jAyate naganandini / brahmahA hemahArI vA surApo gurutalpagaH // 94 sindhau gatvA vizeSeNa snAnaM kurvanti ye janAH / mucyante nAtra saMdehaH shriinRsiNhprsaadtH||95 dazarAtripramANena mAnavA ye vasanti hi / te jJeyAH puNyakarmANo nAsatyaM mAmakaM vcH|| 96 nivasanti kalau tatra varNA ye dvijapUrvakAH / mlecchavatte'pi vijJeyA vedavAhyAH surottame // 97 mAMsaM khAdanti te tatra madyapAnaM yayuH sadA / ato hyadharmarUpAste pApiSTA nAtra sNshyH|| 98 saMdhyAhInA yathA viprA vedavAhyAstathaiva ca / nivasanti pure tasminpazcimAyAM surezvari // 99 / 1ca. vaame| Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1551 171 ekasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / ekameva paraM tIrtha nRsiMhAkhyaM suvistaram / yacchrutvA mucyate pApAnaraH sadyo na saMzayaH // 100 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAda sAbhramatImAhAtmye nRsiMhatIrthavarNanaM nAma saptatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 17 // samAptamidaM sAbhramatImAhAtmyam / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39200 athaikasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIpArvatyuvAcabhagavansarvatattvajJa zrIviSNostvatprasAdataH / zrutA nAnAvidhA dharmA lokanistArahetavaH // 1 adhunA zrotumicchAmi gItAmAhAtmyamapyaham / zrutena yena deveza harau bhaktirvivardhate // tadvadasvAdhunA deva yadyahaM tava vallabhA // zrImahAdeva uvAcaatasIpuSpasaMkAzaM khagendrAsanamacyutam / zayAnaM zeSazayyAyAM mahAviSNumupAsmahe // 3 kadAcidAsane ramye sukhAsInaM muradviSam / AnandayitrI lokAnAM lakSmIH papraccha sA''darAt zrIruvAcazayAlurasi dugdhAbdhau bhagavankena hetunA / udAsIna ivaizvarye jaganti sthApayanapi // 5 Izvara uvAcaiti devyA vacaH zrutvA murabhidrAgarbhitam / uvAca zlakSNayA vAcA vismayasmeralocanaH // 6 zrIbhagavAnuvAcanAhaM sumukhi nidrAlunijaM mAhezvaraM mahaH / dRzA tattvAnuvartinyA pazyAmyantarnimanayA // 7 kuzAgrayA dhiyA devi yadantaryogino hRdi / pazyanti yacca vedAnAM sAraM mImAMsaTe zam // 8 tadekarmajaraM jyotirAtmarUpamanAmayam / akhaNDAnandasaMdohaM nispandi dvaitavarjitam // 9 yadAzrayA jagavRttiryanmayA cAnubhUyate / na yena rahitaM kiMcijagatrayaM carAcaram // 10 nirmathya vardhA''lokya vedazAstrAmbudhiM sudhIH / dvaipAyano yadAsAdya gItAzAstraM nisRSTavAn11 yadAsthAya mahAnandAnandIkRtamanAH sadA / nidrAluriva devezi dugdhAndhau pratibhAmi te // 12 Izvara uvAcaiti tasya murArAtarmitamAnandadaM vacaH / praharSotphullalolAkSI lakSmIH zrutvA visiSmiye // 13 zrIruvAcabhavAneva hRSIkeza dhyeyo'si yaminAM yadA / tasmAtvattaH paraM cAnyaditi kautUhalaM hi me // 14 carAcarANAM lokAnAM kartA hartA svayaM prabhuH / yathA sthitastato'nyastvaM yadi mAM vodhyaacyut|| zrIbhagavAnuvAcamAyAmayamidaM devi vapurme na tu tAcikam / sRSTisthityupasaMhArakriyAjAlopabRhitam // 16 1 ka. ja. vapuH / 2 ka. ja. 'makSaraM / 3 jha. niSkriyaM / 4 1. jha. a. dhA nokarveda / 5 ka. ja. ra yattacchotuM kauN| Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1552 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - ato'nyadAtmano rUpaM dvaitAdvaitavivarjitam / bhAvAbhAvavinirmuktamAyantarahitaM priye // zuddhasaMvitprabhAlAbhaparAnandaikasundaram / rUpamaizvaramAtmaikyaM gamyaM gItAsu kIrtitam // Izvara uvAca 19 ityAkarNya vaco devI devasyAmitatejasaH / zaGkamAnA''ha vAkyeSu parasparavirodhitAm // zrIruvAca -- svayaM cetparamAnandamavAGmanasagocaram / bodhayati kathaM gItA iti me chindhi saMzayam // 20 Izvara uvAca zriyaH zrutvA vaco yuktamitihAsapuraHsaram / AtmAnugAminIM dRSTiM gItAM vodhitavAnprabhuH // 21 ahamAtmA parezAni parAparavibhedataH / dvidhA tataH paraH sAkSI nirguNo niSkalaH zivaH // 22 aparaH paJcavaktro'haM dvidhA tasyApi saMsthitiH / zabdArthabhedato vAco yathA''tmA'haM mahezvaraH // gItAyA vAkyarUpeNa yannirucchidyate dRDhaH / madIyaH pAzabandho'yaM saMsAraviSayAtmakaH // 24 yadabhyAsaparAdhInaH paJcavaktro mahezvaraH / iti tasya vacaH zrutvA gItAMzAstramahodadheH // idaM paramabhedena bodhyate bhavabhIrubhiH / tamapRcchadidaM vAkyamaGgapratyaGgasaMsthitam / / mAhAtmyamitihAsaM ca sarve tasyai nyavedayat // 25 [ 6 uttarakhaNDe - 17 18 26 zrIbhagavAnuvAca zRNu suzroNi vakSyAmi gItAsu sthitimAtmanaH / vaktrANi paJca jAnIhi paJcAdhyAyAnanukramAt dazAdhyAyAnbhujAMcaikamudaraM dvau padAmbuje / evamaSTAdazAdhyAyI vAGmayI mUrtiraizvarI // jAnIhi jJAnamAtreNa mahApAtakanAzinI / atrAdhyAyaM tadarthaM vA zlokamadhardhameva ca // abhyasyati sumedhA yaH suzarmeva sa mucyate / / 28 29 zrIruvAca - suzarmA nAma ko deva kiMjAtIyaH kimAtmakaH / kutratyastasya vai muktiH kenAjAyata hetunA // 30 zrIbhagavAnuvAca - 32 33 34 35 suzarmA nAma durmedhAH sImA pApAtmanAmabhUt / anAmnAyavidAM vaMze viprANAM krUrakarmaNAm / / 31 na dhyAnaM na japo homo naiva cAtithipUjanam / kevalaM viSayeSveva lAmpayyenAbhyavartate // ilena vilikhanbhUmiM parNajIvI surApriyaH / mAMsopahAraiH suciraM kAlamevaM ninAya saH // AnetukAmaH parNAni paryaTanRSivATikAm / tataH kAlena daSTo'bhUtkAlasarpeNa mUDhadhIH // kAladharma samAsAdya gatvA'tha nirayAnvahUn / punarAgatya martyeSu balIvardatvameyivAn // paGgunA kenacitkrItastataH svajIvanAya saH / vahanpRSThena zaradaH saptASTau kaSTato'nayat // kadAcitpaGgunA uccaizciramAvartito javAt / papAta sarasA bhUmau mUrchA ca pratipedivAn // vikIrNAGgo vidvattAkSaH phenasaMtatimudgiran / na jIvati na mRtyuM vA pratipede kukarmaNA // kautukAkRSTaloke'smiMstasmiJjanasamAgame / zreyase tasya sukRtI kazcitpuNyaM vitIrNavAn // karmANi svAnyanusmRtya daduranye ca kecana / gaNikA kA'pi tatrasthA lokayAtrAnuvartinI // 40 ajJAtanijapuNyA sA kiMcidutsRSTavatyabhUt / paretanagarImAdau sa nItaH kAlakiMkaraiH // 36 37 38 39 41 1 ka. priyam / 2 ka. ja. 'tAsArama' / 3 ka. ja. daM lakSmI 4 ka. ja. 'ta / kRSikarmarato nityaM pa / 1 1 f Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 dvisaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1553 gaNikAdasapuNyena puNyavAniti mocitaH / punarAgatya bhUrloka kulazIlavatAM gRhe // 42 dvijanmanAmasau jajJe jAti svAmanusaMsmaran / kAle mahati jijJAsuH zreyaH svaajnyaannodnm||43 upetya gaNikAM dattaM khyApayitvA sa pRSTavAn / AcaSTa sA zuko nityaM paJjarasthaH paThatyayam44 tena pUtAntarAtmA'haM tatpuNyaM paryakalpayam / tAbhyAM zukastu pRSTo'sau vyAkhyAtumupacakrame // AkhyAyikAM purA vRttAM smRtvA jAtiM nijAmapi // zuka uvAcapurA vidvAnahaM bhUtvA vaiduSyasmayamohitaH / rAgadveSeNa vidvatsu guNavatsvapi matsarI // 46 kAlenAhaM tataH pretya prApya lokA gupsitAn / so'haM kIrakule'bhUvaM sadgurAvatinindakaH // 47 kAladharmeNa duSkarmA pitRbhyAM ca viyojitaH / nidAghe'dhvani saMtapta AnIto'smyUpipuMgavaiH 48 pAThitaH paJjarastho'hamAzrame mahadAzraye / Avartayanyo gItAnAmAdyamadhyAyamAdarAt // zrutvA RSikumArebhyaH pAThaM cAkaravaM muhuH / etasminnantare kazcidvAgurizcaurakarmakRt / / mAmAhRtya tadA'krINAditi vRttamudAhRtam // 50 zrIbhagavAnuvAcaadhyAyo'yaM purA''mnAto yena pApamanodayam / pUtAntarAtmA yenAsau mocitazca dvijottamaH 51 evamanyonyamAbhASya tanmAhAtmyaM prazasya ca / te japanto'nizaM dhIrA muktimAho prapedire // 52. tasmAdadhyAyamAdyaM yaH paThate zRNute tu yH| abhyasettasya na bhvedbhvaambhodhirduruttrH|| 53 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe satIzvarasaMvAde gItAmAhAtmya ekasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 11 // (1) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39253 atha dvisaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIbhagavAnuvAcaAdimasyaivamAkhyAnamudIritamanuttamam / zRNu mAhAtmyamanyeSAmadhyAyAnAmapIndire // 1 dakSiNasyAM dizi zrImAnAsIdAmnAyavedinAm / pure puraMdarAbAne devazarmeti vizrutaH // 2 arcitAtithirAmnAto vedazAstravizAradaH / AhA kratusaMghAnAM tApasAnAM priyaH sadA // 3 devAnsatarpayAmAsa dravya tavahe ciram / nacopalebhe dharmAtmA zAntimakAntikIM tataH // 1 niHzreyasaM sa jijJAsustApasAnanuvAsaram / siSeve satyasaMkalpAnanalpaireva kalpakaiH // 6 evamAcaratastasya kAle mahati gacchati / muktakarmA tataH kazcitmAdurAsItpurA avi // 6 anubhUto nirAkAGkSI nAsAgranyastalocanaH / zAntacetAH paraM brahma dhyaaynaanndnirbhrH|| 7 pAdau tasyopasaMgRhya praNatenAntarAtmanA / cakAra vidhivattasmai vidvAnatithisakriyAm // 8 taM ca zuddhena bhAvena parituSTaM tapasvinam / praNataH paripapraccha nirvANasthitimAtmanaH // 9 sa tasmai kathayAmAsa pure'sau puranAmani / mitravantamajApAlanupadeSTAramAtmavit // 10 1ka. ja. pAlitaH / 2 ka. ja. makti gehe pr"| 3 ka. kha. ja. ma. yavAdinA / 4 ca. muhH| 5 ca. jha.. 'laauratra k| 6 ca. puNyanA' / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1554 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 11 12 sa cAbhivandya tatpAdAvetyAsau puramUrjitam / tasyottaradizo bhAge dadarza vipulaM vanam // marudAndolitAnekakusumAmodasundaram / unmattabhramarodgItanAdApUritadiGmukham // tasminvane sarittIre niSIdantaM zilAtale / mitravantaM dadarzAtha sAnandastimitekSaNam // 13 api svAbhAvikaM vairaM hitvA'nyonyaM virodhibhiH / saccairAkRtamudyAne mandaspandanabhasvati / / 14 zAnteSu mRgayUtheSu dRzA''nandamanojJayA / kRpAnuviddhayA bhUmiM niSiJcantamivAmRtam // upetya vinayenAmumunmanAH prItamAnasaH / kiMcidAnamrazirasA tenApi sa tu satkRtaH // upatasthe tato vidvAnmitravantamananyadhIH / samAptadhyAnakAlaM taM paryapRcchatsamIhitam // devazarmovAca 15 16 17 AtmAnaM vettumicchAmi tadamuSminmanorathe / labdhasiddhimupAyaM mAmupadeSTuM tvamarhasi || zrIbhagavAnuvAca 18 parAmRzya kSaNaM so'pi mitravAnidamatravIt // mitravAnuvAca - 20 24 25 28 vidvAnviddhi purAvRttamucyamAnamidaM mayA / asti godAvarItIre pratiSThAnAbhidhaM puram // tatra durdamanAmAsssIdanvaye ca manISiNAm / tatrAsti vikramo nAma sevyamAno mahIpatiH / / 21 dAnAni pratyahaM gRhNanvartate svodaraMbharaH / kAlena kAlapAzena baddhvA nIto yamAlayam // 22 nirayAnadhigamyAsAvAvartata punarbhuvam / kasmiMzcitsa kule jAto durvRttAnAM dvijanmanAm || 23 bhavAntarAnuvartinyA'vidyayA sa puraskRtaH / upayeme durAdharSI kanyakAmadhame kule // kAlena sA kyo hitvA zaizavaM yauvanaM yayau / pInastanI ca suzroNI madavihvalalocanA / / na sehe patidorbhikSyaM cakame sA patInparAn / vRttimAhartukAme'sminnirgatA sA purAdbahiH / / 26 saMgata kAmukenAsau ciraM cANDAlajanmanA / dadhe garbhamasau tasmAtsA ca kanyodapadyata / 27 saiva bhAryA'tha tasyAbhUtpUrvapApaprasaGgataH / sA ca vRddhA tataH kAle DAkinI samajAyata || kusaGgAtkumatirjAtA duSTanArIprasaGgataH / cakhAda vyAdhitaM vyAdhamasRgAsvAdalAlasA // 29 [*bhramantI vipine ghore janairdRSTA vahiSkRtA ] | paretalokamAsAdya vyAdho vyAghro'bhyavartata 30 [+ narakAnvividhAnbhuktvA jIvahiMsAprabhAvataH ] / sA'pi kAlena duSTAtmA mRtyugehamupAgatA 31 nirayAnetya durdharSAnA'jAyata magRhe / tAmanyA apyahaM vidvanpAlayankAnanAntare // apazyaM dvIpinaM ghoraM jighRkSantamivAkhilam / samAlokya tamAyAntaM bhayena prapalAyitam // 33 ajAsaMghaM puraskRtya mayA maraNabhIruNA / upadudrAva sa dvIpI pUrvavairamanusmaran || ajA tu tatsamIpe'gAtsatvaraM saridantike / tatra sA bhayamutsRjya hitvA vairamanargalA || avatasthe sa ca dvIpI tUSNImAsIdamatsaraH / taM tathAvidhamAlokya sA vaktumupacakrame // ajovAcadvIpinabhIpsitaM bhuGkSva mAMsamuddhRtya sAdaram / neyaM bhavati se buddhiH kathaM ciramasi sthitaH 37 32 34 35 36 * idama ka. kha. ja. a. pustakastham / + idamardha ka. kha. ca. ja. a. pustakastham / 1 ca. puNyam 1 2 ka. kha. ja. nirayeSu samagreSu yAtanA anubhUya ca / ka / 4 ma. jighAMsanta / 5 ka. na. Ja. parityajya / 6 ja. thaM vairamatiM nyajaH / i / 19 3 ka. kha. ja. kAndAruNAnbhu / # Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 dvisaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH] pamapurANam / 1055 mitravAnuvAcaityAkaye tadA vAkyaM prAha dvIpI vimatsaraH / / dvIpyuvAcasthAne'sminme gato dveSaH kSutpipAsA ca niryyau| na prArthayAmi tena tvAmapi me samupasthitAm / / mitravAnuvAcasaivamuktA punaH prAha jAtA'haM nirbhayA katham / kimatra kAraNaM vetsi yadi me vaktumarhasi // 40 evamuktaH punaHpI tAmAhAjAM na veDmyaham / purogatamimaM praSTuM (pRccha)mahAntamiti nirgatau // 41 tAbhyAmubhAbhyAmAgatya pRSTo'haM bhuvismyH| ahaM ca sahitastAbhyAmapRcchaM vAnarezvaram // anuyuktaH sa viprendra hyabravItsAdaraM kapiH // kapiruvAcazRNu vakSyAmyajApAla vRttamatra purAtanam / idamAyatanaM pazya puro vanagataM mahat // atra tryambakaliGgaM hi druhiNena pratiSThitam / sukarmA nAma medhAvI paryupAste tapazcaran // 44 vanapuSpANyupAhRtya suramIDyaM purA bhavam / saMsApya saridambhobhiH kevalaM karmaNA vasan // 45 kAle mahati tasyAgAdatithiH kazcidantikam / upAhRtya phalAhAraM sa cAsmai paryakalpayat // tenA''tithyena saMprItaH sukarmANamabhASata / atithiruvAcakimidaM karmaNo mUlaM phalaM bhuktvA tu tiSThasi / gatAnugatayA vRttyA kiMvA kevalamIhase // 47 kapiruvAcasa evamuktaH mAyeNa prItenA''tmavidA tadA / pratyuvAca vacaH spaSTamAtmano hitamuttaram // 48 sukarmovAcavidvanna veni tattvena phalametasya karmaNaH / bubhutsayA paraH zaMbhuH sevyate kevalaM mayA // 49 phalametasya sevAyAH paripakaM kapardinaH / yanmAM samanugRhAsi saMspRzyA''tmamanorathAn / / 50 kapiruvAcatasyaivaM sUnRtaM vAkyaM zrutvA prItastapodhanaH / dvitIyamAlilekhAsau gItAdhyAyaM zilAtale // 51 Adideza ca taM vipraM paThanAbhyasanAya ca / phaliSyatyAtmanaH svairaM paritaste mnorthH|| 52 ityuktvA'ntardadhe dhImAnpuratastasya pshytH| vismitastasya cA''dezAtmo'nvatiSThadanAratam 53 tataH kAlena mahatA bhAvitAtmA presndhiiH| yatra yatra cacArAsau zAntaM tattattapovanam // 54 na iMdabAdhA naiva kSutpipAsA naca vA bhayam / tapasA tasya jAnIhi dvitIyAdhyAyajApinaH / / 55 mitravAnuvAcaevamuktazca tenAhaM [*khyApayitvA parI kathAm / anujJAtaH prasanbhena cchAgIvyAghrayuto'gamam56 gatvA zilAtale'pazyamadhyA] yaM likhitaM paThe / tasyaivA''vartanAdAptaM tapasaH pAtramuttamam // 57 46 * dhanuzcihAntargata: pAThaH ka. kha. ja. jha. da. pustakasthaH / ka. ja. ma. l sa tadvAkya / 2 i. i. ya. mRtyuH / 3 ka. ja. surapUjyaM / 4 na. 'ttamam / 5 ka. kha. ja. pralInadhIH / Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1556 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe tena tvamapi kalyANa nityamAvarttumarhasi / adhyAyaM tena te muktiradUrasthA bhaviSyati // 58 zrIbhagavAnuvAca - 59 60 devazarmA samAdiSTastena mitravatA svayam / abhyarcya praNato bhUtvA puraMdarapuraM yayau / tatrA''tmavidamAsAdya devatAyatane kacit / vRttametannivedyA''dAvadhyAyamapaThattataH // tenA''diSTaH sa pRtAtmA paThate'dhyAyamAdarAt / dvitIyamAsasAdoccairniravadyaM paraM padam // dvitIyasyedamAkhyAnaM kathitaM zRNu sAMpratam / tRtIyasyAtha vakSyAmi mAhAtmyamapi cendire / / 62 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye satIzvarasaMvAde dvitIyAdhyAyamahimakathanaM nAma dvisaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 172 // ( 2 ) 61 AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 39315 atha trisaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIbhagavAnuvAca 2 3 4 6 7 9 janasthAne jaDo nAma dvijanmA kauzikAnvayaH / hitvA jAtyucitaM dharma vaNigvRttyAM mano dadhe // vyasanI paradAreSu dIvyannakSaiH pivanmadhu / mRgayAnirato nityaM kAlamevaM ninAya saH // kSINe vitte tato rAtrau cauryamArabdhavAMstataH / pratipede dhanaM tena yajvanAM yamarthinAm // sadUramagamattena vANijyAyottarAM dizam / kastUrI magaruM kRSNaM cAmarAMcandrikojjvalAn // gRhItvA''nRtya cA''ninye paJcaSAnadhvayojanAt / athAparasminnahani priyAdarzanadohadI || 5 dUramadhvAnamullaGghya ravAvastamite sati / dhvAnte prasarpati svairaM dizo daza tarostale // gano vazaM sa dasyUnAM nijanne taizca satvaram / dharmalopAdasau jajJe ghoravogrataro grahaH // pipAsito bubhukSAta lelihAnazca sTakiNI / Urdhvakezo'tijaGghAluH pRSThalagnodaro mahAn // 8 asthimAtrazarIro'bhUdvRttanayano bhRzam / atrAntare sutastasya dharmAtmA vedakovidaH || paryapAlayadatyarthaM didRkSustaM tadA'gamat / nityamanvepayanvArtAM pAnthebhyo nopalabdhavAn // tataH kadAcidAyAte sahAyini ca mAnave / tasmAdviditavRttAntaH zuzoca pitaraM bahu || tato vimRzya medhAvI cikIrSuH pAralaukikam / vArANasIM sasaMbhAraH sa gantumupacakrame // mArge nivAsAntASTau nItvA tasya tarostale / saMdhyAM pracakrame kartuM yatrAsya nihataH pitA // 13 tatrAdhyAyaM sa gItAnAM tRtIyaM saMjajApa ha / tato ghorasvarastatra vyomamadhye parAmRzat // dadarza ghoramAkAzAtpatantaM pitaraM tataH / vismayena bhayenApi vikalIkRtacetanaH // tejasA bhUyasA vyAptamAluloke puro'mbare / kiMkiNIkoTisaMkIrNa tejasA vyAptadiGmukham // 16 vimAnamagrato'pazyaddivyamavyagracetanaH / tatrApazyatsamArUDhaM divyAbhiH strIbhirAvRtam // saMstUyamAnaM munibhiH pitaraM pItavAsasam / praNataH sa samAlokya yuyune tena cA''zipA // tano'pRcchadidaM vRttaM sa ca tasmai nyavedayat / / 12 14 15 17 18 10 11 [+ jaDa uvAca dustyajAtkarmaNo vatsa vapuSo'muSya kAraNAt / mocito'smi tvayA daivAdadhyAyaM jptaa'ntike| * antarbhAvitaNyartho'tra vartatiriGabhAva ArSazca + dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. sva. ca. ja. a. pustakasthaH / A * Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 trisaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / tannivartasva japataH] sAMprataM tvAmupasthitam / vArANasI yadarthaM yattadanuSThitamAtmanaH // 20 zrIbhagavAnuvAcaevamuktaH sutaH prAha pitaraM dIptatejasam // suta uvAcahitaM mamAnuzAdhi tvaM kAryamanyacca kiMcana // zrIbhagavAnuvAcatataH prAha pitA putra kAryametatvayA'nagha / yanmayA''caritaM karma bhrAtrA mama tu tatkRtam // 23 sa yAto narakaM ghoraM taM mocayitumarhasi / anye madanvayA ye vai nirayaM pratipedire / te ca mocayitavyAsta iti me'sti manorathaH // zrIbhagavAnuvAca - ityevamuktaH putrastu punaH prAha kRtAJjaliH // suta uvAcakarmaNA kena tAnsarvAnmocayAmi tadAdiza / / zrIbhagavAnuvAcaevaM nivedito vAkyaM pitA [*punamuvAca ha // pitovAcayenAhaM mocito vatsa tadanuSThAtumarhasi / anuSThAya tadutpannaM puNyaM tebhyaH] samutsRja // 28 tato'hamiva te sarve pUrve saMtyajya yAtanAm / gamiSyantyacireNaiva tadviSNoH paramaM padam // 29 __ zrIbhagavAnuvAcasa saMdiSTo'vadatputro yadyevaM tAta nArakAn / sarvAnapi vimAkSyAmi yadi te rocate vcH|| 30 evamastu zivaM bhUyAdupapannaM mahatmiyam / ityAzvAsya pitA putraM yayau viSNoH paraM padam // 31 so'pi tasmAtparAvRtya janasthAnaM prapadya c| sundarasya puraH zaurezcA''laye kAlamabhyagA(kSipa)t sa kurvANaH samAdiSTaM pitrA gItAjape rtH| utsasarja kRtaM puNyaM mocayiSyansa nArakAn // 33 atrAntare padAdviSNoryAtanApadamIyuSaH / nArakAnmocayiSyantaH kiMkarA yamamabhyayuH // 34 tena te pUjitAH sarve satkriyAbhiranekadhA / kuzalaM paripRSTAzca sarvataH sukhamUcire // evaM satkRtya medhAvI pitRlokamahezvaraH / hetumAgamane'pRcchatte ca tasmai nyavedayan // viSNudUtA UcuHvidi kInAzanAtha tvaM zeSaparyavazAyinA / zauriNA pahitAnasmAnsamAdeSTuM tvadantike // 37 asmanmukhena devastvAM kuzalaM paripRcchati / nArakAnmANinaH sarvAnvimoktuM ca niyacchati // 38 zrIbhagavAnuvAcaityAkarNya samAdiSTaM viSNoramitatejasaH / natena mUrdhA saMbhAvya dadhyau kiMcana cetasA // 39 vimuktAmArakAnyAtAMstAvilokya madotkaTAn / sa tairanugataH sarvairviSNorAyatanaM ttH|| 40 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. na. ca. ja. a. a. da. pustakasthaH / . 1ca. va yatkAryamArabdhaM pitamaktidam / vA' / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1558 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 41 42 4 3 44 yayau sa varayAnena yatrAssste dugdhavAridhiH / tadanta uditAnekasUryakoTisamaprabham // indIvaradalazyAmaM lokanAthaM jagadgurum / zayyAphaNiphaNAratnamarIcyA mizratejasam // vilokyamAnandayuktaM nirbharaprItamAnasam / bhAvAnugairhagAlokaiH zriyA premNekSitaM muhuH // yogibhiH parito juSTaM dhyAnanispandatArakaiH / stUyamAnaM mahendreNa parAjetuM virodhinaH // AmnAyavacasAmante brahmaNo niHsRtairmukhAt / mUrtimadbhirvacobhizca gIyamAnaguNotkaram // saMprItaM cApyudAsInamapi sarvAsu yoniSu / yogasaMcitapuNyAnAM yaugapadyena jantuSu // vilokamAnamAtmAnamakhilaM sacarAcaram / AmodayantamAlokairAnandaparipUritaiH // AbibhrANaM vapurvyApi dyotitaM bhoginastviSA / indIvaradalazyAmaM jyotsnayeva nabhaHsthalam // vilokya taM sa tuSTAva dhiyA bahulayA nataH / / 45 46 47 48 yama uvAca - 52 namaH samastanirmANa nirmalIbhUtacetase / vadanodgIrNavedAya vizvarUpAya vedhase / / balavegasudurdharSadAnavendramadaguhe / namaH sthitau ca sattvAya vizvAdhArAya viSNave / / namaH pAtakasaMghAtajiSNave'khiladehinAm / ISadunmIlallalATanetrAgniprabhavArciSe // tvaM hi sarvasya lokasya gururAtmA mahezvaraH / visRjya vaiSNavAnsarvAnatastvamanukampa se // vyApayannikhilaM lokaM mAyayA paribRMhitam / na tayA paribhUto'si na ca tatprabhavairguNaiH // 53 antarA vartamAno'pi na tAbhyAmabhibhUyase / dRzA viSayavartinyA nigRhItamanA api tayA phalAbhigAminyA AtmanyevAbhilIyase / [+na tavAsti mahimno'nto yathA niravadhiH svayam maunameva prayuktaM me viSayo'sti kathaM girAm ] // 54 55 zrIbhagavAnuvAca iti stutvA tato vAkyamidamAha kRtAJjaliH || 49 50 51 56 yama uvAca - 57 tvanniyogAdamI muktA dehino nirguNA mayA / samAdiza yadanyanme kAryamasti jaganuro // zrIbhagavAnuvAca - iti vijJApitastena tamAha madhusUdanaH / meghagambhIrayA vAcA siJcanniva sudhArasaiH // + ayaM zlokaH ka. kha. ca. ja. jha. a. Da. pustakasthaH / ayaM zlokaH ka. kha. ja. ma. pustakasthaH / 1 ka. ja. a. loko mayA samayava / 2 ka. samam / 58 madhusUdana uvAca - pApAduddhAryate lokastvayA hi samavartinA / tvayi vinyastabhAro'haM nAnuzocAmi dehinaH // tadAcara nijaM karma prayAhi svaniketanam // 59 zrIbhagavAnuvAca - ityuktvA'ntardadhe devaH so'pi svaM puramAyayau / [x so'pi svajJAtijAnsarvAnnirayasthAnanekazaH // uddhRtya varayAnena viSNulokaM yayau svayam ] // 60 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mItAmAhAtmye tRtIyAdhyAyamahimakathanaM nAma trisaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 173 // ( 3 ) AditaH zlokAnAM samazyaGkAH -39375 r ! Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & 174 catuHsaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / atha catuHsaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / 1559 zrIbhagavAnuvAca - caturthasyApi mAhAtmyamAkhyAsyAmyadhunA zRNu / badarItvaM samutsRjya yena kanye divaM gate // 1 zrIruvAca kathaM kanye divaM yAte badarItvaM visRjya vai / te ke cAssstAM purA deva kathaM prApte tu mukhyatAm 2 etadveditumicchAmi nAtha vaktuM tvamarhasi / nahi devAnutRpyAmi zRNvatI paramAM kathAm // 3 zrIbhagavAnuvAca asti bhAgIrathItIre nAmnA vArANasI purI / bharato nAma yuktAtmA tatra vizvezvarAlaye // 4 nityamAtmaratasturyaM japatyadhyAyamAdarAt / tadabhyAsAdaduSTAtmA na dvaMdvairebhibhUyate // kAle kadAcana krIDanyayau sa nagarAdbahiH / udyAnavartino devAndidRkSuH sa tapodhanaH / vizazrAma tayormUle badaryornyapatattale / upadhAya tayorekAmanyAmAlambya cAGghriNA || tapasvini tato yAte badaryozca tathA dvayam / zuSkaM niSpatrazAkhaM ca divasaiH paJcaSairabhUt // gRhe zucini viprANAM jajJAte kanyake tataH / vardhamAnaM tayoryugmaM saptabhiH parivatsaraiH // vihRtya dUradezebhyo yatimAyAntamaikSata / gRhItvA caraNau tasya vacaH sUnRtamabravIt // kanyAyugmamuvAca tvatprasAdAdeva mune mocitaM dvaMdvamAvayoH / utsRjya vadarIbhAvaM mAnuSyaM pratyapadyata // zrIbhagavAnuvAca - evamukto munistAbhyAM vismitaH pratyuvAca saH / / 7 8 9 10 11 12 muniruvAca 13 kadA vatse yuvAM kena hetunA mocite mayA / yuvayorbadarItve ca hetuM nUnaM na vedmyaham // zrIbhagavAnuvAca - 14 --- 16 17 UcatuH kanyake tasmai bAdarye hetumAtmanaH / Adau vimocane tasmAddustyajAdapi kAraNam // kanyake UcatuH - asti godAvarItIre tIrthe puNyapradaM nRNAm / chinnapApamiti khyAtaM parAM koTimavApa yat / / 15 tatra satyatapA nAma tapastepe sudAruNam / grISme mahati dIptAnAM madhyago jAtavedasAm || varSAsu jaladhArAbhirnityamAsiktamUrdhajaH / zizire ca vasannapsu vibhratkaNTakitAM tanum // vizuddhaH satataM kAle tapastaptvA sa saMyamI / Atmanyeva ratiM cakre parAM prApyeM sunirvRtim / / 18 sadA phalAni vibhratsu sAndracchAyeSu zAkhiSu / nirmatsareSu sarveSu vaddhvA mItiM parAmapi 19 tapaH phalAnusaMdhAnavaiduSyenopapAditAm / brahmA'pyenaM svayaM gacchannupatasthe tamanvaham // tena saMkocahInatvAdrahmaNyupagate'nvaham / rtaMddhyAnAnugatavyakti (te) vavRdhe tasya tattapaH // vimuktakalpaM manvAnaH samRddhAdAtmanaH padAt / antarAyazataM cakre tato bhItaH puraMdaraH // AhUyApsarasAM madhyAdAvAM tulyaM samAdizat / 20 21 22 1 ka. kha. ja. tra. upAntava / 2 ka. kha. ja. a. brUtAM (taM) / 3 . jha pa utsRjya se / 4 Ga. jhapya sa mi N / 5 Ga. jha. "yaM pRcchannu' / 6 . tajjJAnAnugatavyApti (te) rva' / Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeindra uvAcakurutaM tattapovighnaM manuSyAcaritaM yuvAm / yo mAM padAdavaSTabhya svArAjyaM bhoktumicchati // 23 kanyake UcatuHiti saMdezamApanne purastAca biDaujasaH / godAvarImagacchAva sa muniryatra vartate // 24 mRdaGgairmandragambhIravaiNubhiH kalavAdibhiH / apsarobhiH kalaM gItaM sanvatIbhiH samanvitam // 25 udvahantyau pRthuzroNI ghanapInapayodhare / [+smayasmeramukhAmbhoje kiMcidAkuJcitAlake // 26 maNikuNDalaghRSTAMse puNDarIkojjvalekSaNe] / tanumadhye suvRttorU vahantyau ca same pade // 27 nRtyantyau yogivazyArthe svaratAlalayAnugam / darzayantyo svataH kRtsnA gatiM bhaavaanugaaminiim|| mRdUpakramamutpannaM mandaM mandaM vivardhitam / garjayAmAsa dikcakraM tattayonRtyamAnayoH // 29 tato jahAra vegena vAyurvAsaH suzItalaH / ISaducchasite caile darzayantyau payodharau // 30 udvardhayantI kaMdarpamulvaNA gatirAvayoH / kopamutpAdayAmAsa muneravikRtAtmanaH // 11 tataH zazApa kopena jalamutsRjya pANinA / badarItvaM prapadyethAM jAhnavIrodhasIti nau // 32 AvAbhyAM pAratantryeNa yahuzcaritamAsthitam / tatkSamasva vinamrAbhyAM muniH pazcAtprasAditaH 33 tataH zApavimokSaM nau kalpayAmAsa puNyadhIH / bharatAgamanAnto'yamiti satyatayA muniH // 34 maryeSu janmalAbhazca smRtizcAtItajanmanAm / AvayorantikaM gatvA bdriibhuutyosttH|| 35 smaratA turyamadhyAyaM bhavatA niSkRtiH kRtA / tattAvatpraNamAvastvAM zApAdeva na kevalAt // ghorAdapi ca saMsArAvayetena vimocite // zrIbhagavAnuvAcaevamukto munistAbhyAmatiprItamanAstataH / pUjitaste samAmantrya yathAgatamasau yayau // kanye caturthamadhyAyaM jepaturnityamAdarAt // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNhe gItAmAhAtmye caturthAdhyAyamahimakathanaM nAma catuHsaptanyadhikazata tamo'dhyAyaH // 174 / / ( 4 ) oNditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39412 atha paJcasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIbhagavAnuvAcapazcamasyAdhunA devi mAhAtmyaM lokapUjitam / kathayAmi samAsena sAvadhAnA zRNu priye // 1 piGgalo nAma maMdreSu purukutsapure dvijaH / avadAte kule jAto vizrute vedavAdinAm // 2 kulocitAni zAstrANi tathA vedAnvimRjya saH / tauryatrike mAti cakre vAdayanmurajAdikam // 3 kRtazramastatastatra gIte nRtye ca vAdane / parAM prasiddhimAsAdya napasadma viveza saH // 4 samAtasthe sa tenAsau purA bhUmibhujA saha / paradArAnupAhRtya bubhuje tAnananyadhIH // + ayaM zlokaH ka. kha. ca. ja. jha. a. da. pustakasthaH / 1 ka. kha. ja. Ja 'vinamanenA''ca' / 2 ka. kha. ja. a. tiM mandAnu' / 3 ca. jha. a. da. bhadreSu / jha. mudreSu / / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 SaTsaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1561 tata usiktagaryo'yaM sUcamAno nirngkushH| paracchidrANi cAmuSmai vivakte sa nirantaram // 6 tasyA''sIdaruNA nAma bhAryA hInakulodbhavA / bhramatyanveSayantI sA kAmukena vihAriNI // 7 tamantarAyaM manvAnA nizIthinyAM nijAlaye / nijaghAna zirazchittvA nicakhAna mahItale // 8 viyojitastataH prANairupetya yamasAdanam / durjayAnarakAnbhuktvA gRdhro'bhUdvijane vane // 9 bhagaMdareNa rogeNa sA'pi hitvA varAM tanum / upetya narakAnyorAJjajJe tatra vane shukii|| 10 kaNAnAdAtukAmAM tAM saMcarantImitastataH / vidadAra nakhaistIkSNaidhro vairamanusmaran // 11 nRkapAle payaHpUrNe nipatantI tataH zukI / abhidudrAva gRdhro'pi nijanne sa ca jAlikaiH // 12 patnI viyojitA prANaikapAle jale ttH| tatraiva nimamajjAsAvetya krUrataraH khagaH // 13 pitRlokaM prapedAte nItau tau yamakiMkaraiH / prAkRtaM duSkRtaM karma smarantau bhayabhAginau // 14 tato yamaH samAlokya tayoH karma jugupsitam / akasmAdeva tatsnAnAnmaraNe duSkRtaM gatam // 15 anujajJe tato lokamIpsitaM gntumetyoH| mahApAtakasaMghAtairapi durdharSatejasau // 16 tato vismayamApannau smRtvA tau duSkRtaM nijam / upetya praNato bhUtvA vaivasvatamapRcchatAm // 17 gRdhrazukyAvUcatu:saMcitaM duSkRtaM pUrvamAvAbhyAmapi garhitam / lokAnAmIpsitAnAM tu ko hetustadvadastra nau // 18 zrIbhagavAnuvAcaevamuktastatastAbhyAmAha vaivasvato vcH|| yama uvAcaAsIdgaGgAtaTe nAmnA baTurbrahmaviduttamaH / ekAkI nirmamaH zAnto vItarAgo vimtsrH|| 20 mItAnAM paJcamAdhyAyamAvartayati sarvadA / pApIyAnapi yaM zrutvA bodhebrahma sanAtanam // 21 tena puNyena pUtAtmA tanumutsRSTavAnasau / nirmalIkRtadehasya gItAbhirbhAvitAtmanaH // 22 tatkapAlajalaM prApya yuvAM yAtau pavitratAm / tadgacchataM yuvAM lokAnmanorathapathe sthitAn / / gItAnAM paJcamAdhyAyamAhAtmyena pavitritau // zrIbhagavAnuvAca-- evaM tau bodhitau tena muditau samavartinA / vyomayAnaM samAruhya jagmaturvaiSNavaM padam // 24 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmyai paJcamAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAma pazcasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 175 / / (5) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39436 atha SaTsaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIziva uvAcaSaSThAdhyAyasya mAhAtmyaM pravakSyAmi varAnane / yadAkarNayatAM nRNAM muktiH karatale sthitA // 1 asti godAvarItIre pratiSThAnaM puraM mahat / pippalezAbhidhAno'haM yatrAsmi smeralocane // 2 1 ka. ca. za. da.sIdAru / kha. ja. sIddAru / a. sIdvAru' / 2 ka. kha. ja. a. zrIbhagavAnuvAca / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "r7 9 40 2... 1562 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeyatra godAvarIvArizIkaraireva zItalaiH / haMsAH pakSapuTodgINairharanti yaminAM zramam // 3 sphuratpadmAvalIkozaparAgasurabhIkRtam / zlAghyaM godAvarItoyaM yena te nirjarA nraaH|| 4 dhiksudhAmoSadhInAthavimbakSayavidhAyinIm / mahArASTravadhUnAM ca majjantInAM munIzvarAH // 5 spRzanti yatra vaktrANi phullpngkjshngkyaa| yatra khelanmahArASTrIkaNatkaMkaNadanturAH // haranti dhvanayo'lInAM manAMsyapi tapasvinAm / atyuccasaudhazikharavihArivanitAmukham // 7 pazyannanudinaM yatra kSIyate mRgalAJchanaH / atyuccasaudhavalabhImahAmaNimarIcibhiH // cumbyate munigndhrvaacndncnyclaiH| yasminnAdhUyamAnAnAM patAkAnAM samIraNaiH / / gatazramA raveryAne bhavanti rathavAjinaH / rAzIkRtairmalayajairasaMkhyairvaNijAM gnnaiH|| yasminnupalazeSo'sau lakSyate malayAcalaH / puJjIkRtAni dRzyante yatra muktAphalAnyapi // 11 nagarIdevatAhAsyastabakA iva sarvataH / tatra jAnazrutirnAmnA medinIvallabho'bhavat // 12 yasminuddharati kSoNI zeSo'yaM maNisaMnibhAm / api pratApamArtaNDamaNDalIkRtatejasi // 13 nityamadhvaradhUmena zyAmalAH kalpazAkhinaH / asAdhAraNadAtRtvaM pazyanta iva lajjayA // 14 yadadhvarapuroDAzacarvaNAsvAdalampaTAH / na tatyajuH suparvANaH pratiSThAnapuraM parAk // 15 yasya dAnAmbudhArAbhiH pratApajyotiSA'nizam / makhadhUmaizca saMpuSTA vaSuH samaye ghnaaH|| 16 api kAmaM svalpamAtraM na padaM praapuriityH| nItayaH prasaranti sma yasmizAsati mediniim||17 vApIkUpataDAgAnAM chadmanA yo'nuvAsaram / hRdayasthAni medinyA nidhAnAni vyalokayat // 18 pANDurAbhiH patAkAbhiH prAsAdo yasya rAjate / viyadgaGgAtarauhimAdririva sAnumAn // 19 dAnastapobhiryajJezca prajAnAM pAlanena ca / tuSTAH svargIkasastasmai varaM dAtuM samAgaman // 20 tato'ntarikSamArgeNa dhunvAnAH pakSasaMhatIH / mRNAladhavalA devi devahaMsA vinirgtaaH|| 21 tvarayA gacchatAM teSAmanyonyaM tatra bhASiNAm / bhadrAzca pramukhA dvitrAH purastAbhiryayurjavAt // pAzcAtyahaMsA UcustAnpurastAdgacchato javAt // pAzcAtyahaMsA UcuHkathaM vegena niryAtA bhavantaH purataH sthitAH / samilitvA gantavyamasminnadhvani durgme|| 23 prakAzamAnaM puratastejaHpujaM na pazyatha / jAnazrutermahIbhasuH puNyamUrteratisphuTam // zrIziva uvAcanizamyeti vacaH samyakpAzcAtyAnAM purasthitAH / sA hasitvA sAvajJamUcurvacanamuccakaiH // 25 purasthitahaMsA UcuHraikAbhidhasya durdharSatejaso brahmavAdinaH / kiMtu jAnazruterasya rAjJastIvrataraM mehH|| 26 __ zrIziva uvAcaiti zuzrAva haMsAnAM giro jAnazrutirnupaH / atyuccasaudhabhavanAdavarudya sukhaM sthitaH // 27 tataH sArathimAhRya bhUpAlo vismyaanvitH| saMdideza mahAtmA'sau raika AnIyatAmiti // 28 tato'vadhArya bhUpAlavacaH pIyUSasodaram / nirjagAma meMho nAmnA sArathiH prathayanmudA // 29 yatra vArANasI nAma nagarI muktidAyinI / yatra vizvezvaro nRNAmupadeSTA jgtptiH|| 30 1 . jha. "ne maNiga / ja.te madhu ga / 2 du. jha. mahat / 3 ka. kha. ja. Ja, ghagarbhitam / 4 du. jha. mahAnA / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 176 paTsaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1563 tato gayAbhidhe kSetre yatra devo gadAdharaH / uddhrtumkhilaallokaanvstyutphulllocnH|| 31 tato gaurIguroH pArthe sarvaistIrthairanekadhA / paryaTangatavAnyatra kedAraH paapdaarnnH|| 32 yamAlokya sakRnmA muktAH syurnAtra saMzayaH / mahApAtakanirmuktA bhuktvA bhogAnyathepsitAn tato gauDeSu niryAto yatrA''ste puruSottamaH / yasyA''lokanamAtreNa narAH svarlokagAminaH 34 bato dvArAvatImAgAnagarI muktidAyinIm / yatrAsti gomatItIre rukmiNIvallabho hriH|| 35 snAtvA tu gomatItIrthe paJcakRSNAnvilokya vai| mayoM muktimavAmoti bhuktvA bhogAbhyathepsitAn tataH samudramAsAdya somanAthaM vilokya ca / bhuktimuktipradaM devaM tato nirgmtsudhiiH|| 37 tato'vantIpurI prApto bhuktimuktipradAyinIm / yatromayA sukhaM krIDanmahAkAlo'sti zaMkaraH 38 aoMkAraM samAsAtha zarmadaM narmadAtaTe / bhuktimuktipradAtAraM tvarayA nirgtsttH|| 39 azvamedhakaraM nAmnA nagaraM pryttsttH| yatra zArGgadharaH sAkSAdAste lakSmIpatiH svayam // 40 tato viSNugayAM prAptaH kuNDaM loNArasaMjJitam / yatra snAtvA ca pItvA ca mucyate bndhnaannrH|| tataH kolhApuraM nAmai gato rudraya(ga)yAM pati / Aste bhagavatI yatra lakSmIbhaktipradAyinI // 42 pazcanadyAM naraH snAtvA mahAlakSmI vilokya ca / bhuktvA bhogAnyathAkAmaM bhaktiM ca pratipadyate // tato'malagiriM nAma nagarI pratipadya ca / nandikezvaramAruhya somanAtho'sti yatra tu // dRSTvA caturbhujaM devaM varadAnodyataM zivam / somanAthaM nRNAM muktirbhavatyeva na saMzayaH // 45 tuGgabhadrAnadItIre dRSTvA hariharaM tataH / yuge yuge bhujA yasya patantyavanimaNDale // yadvilokya narAH sarve ramyaM ha(hA)riharaM vpuH| bhuktvA bhogAnyathAkAma mucyante bandhanAnnarA:47 svarge kalpazataM sthitvA muktsNsaarbndhnaaH| tataH svAminamAlokya lokAnAM svAminaM vibhum yamAlokya na pazyanti nirayaM jAtucinnarAH / svarge kalpazataM sthitvA muktasaMsAravAsanAH 49 muktiM ca pratipadyante nAtra kAryA vicAraNA / tataH zrIzailamAsAdya siddhagandharvasevitam // 50 girijAvallabho yatra mallinAtho'bhidhAnataH / uddhartumakhilAllokAnsaMsArAmbhodhimadhyataH // 51 kAle kAle paraM jyotiryaH saMdarzayate svayam / avalokayatAM nRNAM yamamusmaratAmapi // 52 dUre tiSThanti saMtrastA dUre niryyaatnaaH| svargaloke sukhaM bhuktvA muktasaMsArayAtanAH // 53 muktiM ca pratipadyante mAnavA nAtra sNshyH| rAmo'pi sAnujaH sArdha jAnakyA'pi tato gataH54 tatra snAtvA ca pItvA ca mucyate narakAdhruvam / kalpakoTizataM bhuktvA svargaloke sukhaM nraaH|| muktasaMsAravAno muktiM yAnti na saMzayaH / tato nivRtta AyAtaH pazyanbhImarathItaTe // 56 dvibhujaM viThThalaM viSNuM bhuktimuktipradAyakam |[shytr bhImarathItIre bindumaadhvsNjnyitH|| 57 hariH sa vartate'dyApi bhuktimuktiprado nRNAm / yatra godAvarIjanmasthAnaM brhmgirirmhaan||58 gautamAlayamAsAdya yaghA''ste tryambakezvaraH / aruNAvaruNAmadhye yatra godAvarI nadI // 59 [+tatra snAtvA ca pItvA ca brahmahatyA vilIyate / asaMkhyatIrthasaMpannaM dRSTvA brahmagiri narAH // muktimeva prapadyante muktAH saMsAraduHkhataH / [*gautamyubhayatIrasthatIrthAnveSaNakautukI] // 61 * ayaM zlokaH kha. pustakasthaH / + idamadhe ka. kha. ja. a. pustakastham / * idamadhe ka.kha. ja. a. pustakastham / 1 ja. gAnanekazaH / t| 2 jha. loNara' / 3 ca. 'ma nagara lokavizrutam / A / 4 ca. jha. Dha. bhImukti / 5 ca. jha. Dha. mukti| Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 1564 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetato jagAma sUtastu mathurAM pApanAzinIm / yatra svAyaMbhuvaM devaM bhajanti surmaanvaaH|| 62 AdyaM bhagavataH sthAnaM mahanmuktipradAyakam / / trailokyezajanisthAnaM vikhyAtaM vedshaastryoH||63 nAnAdevagaNairjuSTaM dvipiMgaNasevitam / kAlindIkUlasaMzobhi hyardhacandraprabhAkRti // sarvatIrthanivAsaikapUrNamAnandasundaram / govardhanagiriprakhyaM puNyadrumalatAdRtam // dviSavanaM mahApuNyaM vizrAntizrutisArabhRt / [*tataH kAzmIranagaramapazyatpatyaguttaram // 66 dRSTvA dharmadhuraM kSetraM kurukSetraM samantataH / yatrAbhralihagehAnAM patayaH zaGkhapANDurAH] // 67 tA jAtA dhUrjaTeH spaSTamaTTahAsadRzA ive / bhakti(bhAti)prAsAdamAlAnAM suvarNakalazairvRtam // 68 svaHsindhoH patitAnI(tezcai)va hemapadmAni[ meshcmaarutaiH| yatra prAsAdazikhare nIlapaTTapatAkikAH zaivAlAvalayo bhAnti svaHsindhorlatikA iva / yatra kAzmIramAzritya nityaM vasati bhAratI 70 no ceyugapadevedaM kathaM likhati vAGmayam / vizrAmyantyAH sarasvatyAzciraM yatra madAlasAH // 71 mRNAlacaJcavo haMsA vAhanAni carantyamI / kalAvizeSa prahitA yatra borbu virizcinA // 72 tArA iva virAjante haMsA yAtAH samantataH / sthalapadmAni dRzyante karasparzasukhAni ca // 73 zayanAya nitambinyA yasmindA[tAM dAnavavairiNaH / upanyAsardvijAtInAM yatra na zrUyate sphuttm|| mUko'pi nirjaro vAcApadakallolaDambaraH / yadIyAdhvaradhUmena vyAptaM gaganamaNDalam // 75 api ca kSAlitaM medhaiH kAlimAnaM na muJcati / galitAyAH sudhAyAstu yatrAdhvaramahArciSA // 76 lAJchitaM chadmanA sthAnaM dRzyate tuhinarivapi / janmAbhyAsavazAdeva paThanti baTavaH svayam / / 77 yatropAdhyAyasAMnidhyamAzritya sakalAH klaaH| yatra brAhmaNapatnInAM kapolaphalakaM muhuH // 78 spRzansamIraNo mandaM vAti zApabhayAdiva / yatra brAhmaNapatnInAM kaMkaNadhvanihu~kRtiH // 79 lumpatyanudinaM vibhyaddhamarAvaliguJjitam / mANikyezvaranAmA'sau yatra shiitaaNshushekhrH|| 8. vasatyanudinaM devo varadAnAya dehinAm / arcito bhUpatIJjitvA maNikeza udaahRtH|| 81 mANikyezvara ityAkhyAM tadAprabhRti yo dadho / rAjJA kAzmIradevena digjyotsvkaarinnaa|| 82 asau supUjito yasmAnmANikyabhUribhUtibhiH / saMsevamAnaM tadvAri cchAyAM zakaTikopari // 83 kaNDUyamAnamaGgAni yantA raikamapazyata / rAjJA'pi kathitaistaistaizcikaiH paricitaM javAt // praNataH sArathI raikaM saMpraNamyAbhyabhASata / sArathiruvAcakasminbrahmankinAmA'si svacchando'si nirantaram / kimarthamatra vizrAntaH kiMca kartuM cikIrSasi zrIziva uvAcaityAkarNya ca tadvAkyaM paramAnandanirbharaH / smRtvA sArathimityUce vayaM pUrNamanorathAH // 86 paraM kenApi bahunA paricaryAvidhAyinA / bhavitavyaM manovRttiM jAnatA'smAkameva hi // 87 hRdayasthitamAdAya raikAbhiprAyamAdarAt / zanairniragamadyantA yatrA''ste vsudhaadhipH|| 88 tataH praNamya bhUpAlaM yathAvRttaM nyavedayat / baddhAJjalipuTo hRSTaH sArathiH svAmidarzanAt // 89 ___ * dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ja. ma. pustakasthaH / 1. vissvnN| 2 kha. ja. a. va / ptipraa|3 ca. lavarcaso haiN| 4 ja. naM bhraamydbh| 5 ka. kha. ja.ma. 'ma / mnnikeshv| 6 ka. kha. ja. a.taH / mnnikeshv| Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 saptasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1565 tato nizamya tadvAkyaM vismayasmeralocanaH / zraddhAlurabhavadbhUyo raikasaMbhAvanAvidhau // 90 AdAyAzvatarIyugmayutAM zakaTikAmagAt / muktAhAradukUlAni sahasraM ca gavAM nRpaH // 91 gato'sau tatra yatrA''ste yogI kAzmIramaNDale / tannivedya puro rAjA daNDavatpatito bhuvi||92 namrAya parayA bhaktyA raiko rAjJe cukopa ha / re zUdra mAmakaM vRttaM na jAnAsi durIzvara // 93 gRhANa zakaTImetAmuccAmazvatarIyutAm / vastrANi muktAhArAMzca gAzca dogdhrIrapi svayam // 94 itthamAjJaptavAnbhUyo raiko'sya bhayamAdadhe[dhat / tataH zApabhayAdrAjA tatpadAmburuhadvayam // gRhanbhaktyA prasIdeti brahmannityUcivAnsvayam // rAjovAcabhagavaMstava mAhAtmyametadatyadbhutaM kutaH / prasannIbhUya bhagavannyAkhyAhi mama tattvataH // 96 raika uvAcagItAnAM SaSThamadhyAyaM japAmi matyahaM nRpa / tenaiva tejorAzi surANAmapi duHsahaH // 97 zrIziva uvAca-- gItAnAM SaSThamadhyAyaM raikAdabhyasya yatnataH / jAnazrutirmahIpAlo muktimApa tataH sudhIH // 98 raiko'pi sukhamAlebhe mANikyezvarasaMnidhau / gItAnAM SaSThamadhyAyaM japanmokSapradAyakam // 99 marAlaveSamAsthAya varadAnArthamAgatAH / divaukaso'pi nirjagmuH svairaM vismayakAritAH // 100 [*imamadhyAyamapyekaM yo japetsatataM naraH / so'pi tatpadavImeti viSNoreva na sNshyH||] 101 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe gItAmAhAtmye SaSTAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAma SaTsaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 176 // (6) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-39537 adha saptasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIziva uvAcaaparNe varNayiSyAmi saptamAdhyAyagauravam / yadAkarNya sudhApUrapUrtirbhavati karNayoH // asti pATaliputrAkhyaM durgamuttuGgagopuram / tatrAbhUdrAhmaNo nAma zaGkukarNo naiyArNavaH // vaizyavRttiM samAsAdya dhanamarjitavAnbahu / pitanna tarpayAmAsa pUjayAmAsa no surAn // pArthivAnbhojayAMcakre dhanArjanaparAyaNaH / turIyapANigrahaNamaGgalArtha gRhAntaram // tanubandhubhiH sArdha saMpratasthe kadAcana / rajanyAM dharma(nyAmardha)kalpAyAM nidrAlostasya dostalam dazati sma samAgatya dandazUkaH kutazcana / sa daSTamAtro'sAdhyAtmA mnnimtraussdhaadibhiH|| 6 kSaNaiH katipayaireva gatAsurabhavattataH / picumandadalai lairavaguNThitavigraham // tamAropya taruskandhe sUnavo gRhamAyayuH / tataH kAlena bahunA preto jAtaH sriisRpH|| 8 tadvAsanAnibaddhAtmA pUrvavRttamanusmaran / vaJcayitvA sutAnetAnpUrayAmi gRhaadhiH|| AtmanaH koTisaMkhyAkaM yatrA''ste sthApitaM vasu / tato nArAyaNavaliM zraddhayA pryaanvitaaH|| kRtavantaH paretasya sUnavo hi dvijanmanaH / ekadA svamamAgatya pIDitaH sarpajanmanA // 11 * ayaM zlokaH ka. kha. ja. ma. pustakasthaH / 1 pha. mutthaayaav| 2 kha. ja. a. bhe mnnikeshv| 3 ka. dayArNavaH / // 9 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1566 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeabhApayanmanovRttiM putrANAmagrataH pitA / tataste prAtarutthAya paraM vismymaagtaaH|| 12 itaretaramAkhyAya pazyantaste niraGkuzAH / ekastatra pitRsnehAduddhartumapi vAJchati // 13 anyo draviNalobhena nihantuM sarpamIhate / itarastu pitRsnehrsmohitmaansH|| 14 cirAdahimayo na syAcchocatroditi kevalam / madhyamastu tataH putro vazcayitvA sahodarau // 15 kenApi cchadmanotthAya jagAma nijamAlayam / tataH zanaiH samAhUya gRhiNI guNazAlinIm // 16 kuddAlahasto niragAyatrA''ste pannagaH pitA / tenAviditavittena cidainizcitya tattvataH // 17 sthAnamAgatya taM hantuM valmIkaM lobhabuddhitaH / bhAryayotsAryate mRtsA svayaM tena ca khanyate // 18 nikhanyamAnAdatyugro vlmiikaadhirutthitH| tato garalagaNDUnigatairatiduHsahaiH // dizaH kavalayAMcakre phaNI phUtkAramArutaiH // ahiruvAcakastvaM kimarthamAyAtaH kathaM vA khanyate bilam / kena vA pahito mUha tadAkhyAhi mmaagrtH||20 putra uvAcaputraste'haM zivo nAma hemagrahaNakautukI / Agato rAtrilabdhasya svamasya tu suvismitaH // 21 zrIziva uvAcaitthamAkarNya putrasya giraM lokavigarhitAm / vaktumArabhata spaSTaM hasannuccaiH phaNI tadA // 22 ahiruvAcayadi putro'si me tUrNa mAmunmocaya vandhanAt / nikSepArthAya saMjAtaM pannagaM puurvjnmnH|| 23 putra uvAcapitaH kathaM te muktiH syAdityAcakSva mamAgrataH / parityaktvA'khilaM lokamAgato'haM yathA nizi pitovAcana tIrthAni na dAnAni na tapAMsi ncaadhvraaH| mAmunmocayituM putra prabhavanti ca sarvathA // 25 / gItAnAM saptamAdhyAyamantareNa sudhAmayam / jantorjarAmRtyuduHkhanirAkaraNakAraNam // 26 ' saptamAdhyAyinaM vipraM madIye zrAddhavAsare / bhojaya zraddhayA putra tena muktina sNshyH|| 27 - anyAnapi dvijAnvatsa vedavidyAvizAradAn / saMbhojaya ythaashktyaa(kti)prmshrddhyaanvitH|| _zrIziva uvAcaityAkarNya piturvaakymurgtvmupeyussH| te sarve sUnavo'kurvanyathAdiSTaM tato'dhikam // 29 zaGkukarNastataH zrImAnutsRjya tanumauragIm / kRtvA tu putrasAdravyaM divyadehamupAdadau // 30 vibhajya dattaM yatpitrA dravyaM tatkoTisaMkhyayA / tena te sUnavaH sarve mumuduH saadhuvRttyH|| 31 vApIkUpasaroyajJadevaprAsAdahetave / annazAlAM tato'kurvanputrAste dharmavuddhayaH // [+saptamAdhyAyajapato muktibhAjo'bhavaMstataH / SaSThamiSTatamaM jJAtvA nirvANArpitadRSTayaH] // 33 [*etatte saptamAdhyAyamAhAtmyaM kathitaM zive / yasya zravaNamAtreNa mucyate sarvapAtakaiH // 34 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye saptamAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAma sapasaptanyAdhikazatatamo'dhyAyaH // 177 / / (7) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-39571 + ayaM zloka: ka.kha. ja. ja. pustakasthaH / * ayaM zloko du. pustakasthaH / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 aSTasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1567 athASTasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / / zrIziva uvAcaaSTamAdhyAyamAhAtmyaM zRNu vakSyAmi pArvati / yasya zravaNamAtreNa parAM mudamavApsyasi // 1 AmardakaM puraM nAmnA vizrutaM dakSiNApathe / dvijanmA bhAvazarmeti ttraa''siidgnnikaaptiH|| 2 khAdanmAMsaM pibansIdhu corayansAdhusaMpadaH / ramamANaH parastrIbhirAkheTakakutUhalI // 3 atyavAhayadatyugro garIyAMsaM manoratham / sa kadAcitpAnagoSThayAM tAlIphalasudhArasam // 4 nipIya knntthpryntmjiirnnenaatipiidditH| mRtaH kAlena pApAtmA jAtastAlItarurmahAn // 5 tasya cchAyAmupAzritya nibiDAmatizItalAm / abhUtAM daMpatI kocidbrahmarAkSasatAM gatau // 6 zrIdevyuvAcakiMjAtIyau kimAtmAnau kiMvRttAvityudIraya / karmaNA kena vA deva brahmarAkSasatA tayoH // 7 zrIziva uvAcavedavedAGgatattvajJaH sarvazAstrArthakovidaH / sadAcAro'bhavatkazcivijo nAma kuzIvalaH // 8 jAyA tu tasya kumatinAmadheyA durAzayA / sa sabhAryo mahAdAnAnyAdadAno'tilobhavAn / / 9 mahiSI kAlapuruSa hayAdInanuvAsaram / aprayacchandvijAtibhyo dAnalabdhAM varATikAm // 10 kAlena daMpatI vRttau brahmarAkSasarUpiNau / paryaTantau mahIcakraM kSuttupAkulavigrahau // vizazramaturAgatya mUlaM tAlatarostataH / kathametanmahAduHkhamAvayorupagacchati // kathaM vA jAyate muktibrahmarAkSasayonitaH / iti pRSTo gRhiNyA'sau brAhmaNaH samabhASata // 13 brahmavidyopadezena vinA'dhyAtmavicAraNam / vinA karmavidhijJAnAtkathaM mucyeta saMkaTAt // 14 bhAryovAcakiM tadbrahma kimadhyAtma kiM karma puruSottama / etAvadukte tatpatnyA yadAzcaryamabhUcchRNu // 15 aSTamAdhyAyazlokArdhazravaNAtsa trustdaa| vihAya tAlarUpaM tadbabhUva sa kuzIbalaH(divyarUpavAn) sadyo jJAnavidhUtAtmA vimuktaH pApakaJcakAt / tanmAhAtmyAdvinirmuktau daMpatI to bbhuuvtuH||17 kiM tadbrahma kimadhyAtmaM kiM karma puruSottama / etAvadeva uktaM ca daivAnirgatya ta(ragama)nmukhAt 18 tato'ntarikSAdAyAtaM kaNatkikiNikaM zubham / divi divyAGganAvaktracandramaNDalamaNDitam // 19 apsarovadanAmbhojabhrAmyadbhumarasaMkulam / nirmthymaandugdhaabdhivelaaddinnddimpaanndduraiH|| 20 gaGgAtaraGgasubhagaizcAmarairupazobhitam / gAyadgandharvasubhagaM nRtyatsuravadhUzatam // divyaM vimAnamArUDhau daMpatI jagmaturdivam / atratyaM vRttamakhilametadvismayakArakam // 22 tato lilekha medhAvI zlokArthamidamAdarAt / yayau vArANasI nAma nagarI muktidAyinIm // 23 ArAdhayitumanvicchandevadevaM janArdanam / sa tatra kartumArabhe tapaH prmudaardhiiH|| 24 atrAntare jaganAtho devadevo janArdanaH / pRSTo dugdhAbdhisutayA saMyojya karapaGkajam / / nidrApathaM vihAyaiva sthIyate kathamityuta // zrIbhagavAnuvAcakAzyAM bhAgIrathItIre tapasyatitarAM dvijaH / bhAvazarmA'timedhAvI madbhaktirasapUritaH // 26 1 a. ramapuTam / 25 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T 1568 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDejapangItASTamAdhyAyazlokAdha niyatendriyaH / saMtuSTavAnahaM devi tadIyatapasA zRzam // 27 ciraM vicArayanneva tattapaHsadRzaM phalam / dAtumutkaNThitamanA varteya sAMprataM priye // 28 pArvatyuvAcahariH prasannabhUto'pi cintAM pApa yadi prabho / bhAvazarmA harebhaktaH kiM pApa tatphalaM punH|| 29 zrImahAdeva uvAcatataH prasAdamAsAdya prasannasya muradviSaH / sukhamAtyantikaM prApa bhAvazarmA dvijottamaH // 30 lobhare padavIM sarve tadIyA api vNshjaaH| tatkarmavazato ye vai saMprAptA yAtanAM puraa|| 31 [*etadevASTamAdhyAyamAhAtmyaM kiMcideva te / kathitaM mRgazAvAkSi draSTavyaM tu sadaiva ca // 32 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye'STamAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAmASTasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 178 // (8) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-39503 atha navasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH / / zrImahAdeva uvAcaataH paraM pravakSyAmi navamAdhyAyamAdarAt / saMzRNuSva sthirIbhUya tuhinAcalakanyake // 1 asti mAhiSmatI nAma nagarI narmadAtaTe / tatrA''sInmAdhavo nAma dvijanmA sa zivadvijaH // 2 vedavedAGgatattvajJaH kAle kAle'tithipiyaH / arjayitvA bahudhanaM vidyayaiva vizuddhadhIH // 3 mahAntamadhvaraM kartuM samArabhe kadAcana / AlambhanArthamAnIta chAgaH pUjitavigrahaH // vAcamUce hstruccairjgdvismykaarkH|| chAga uvAcakimetairbahubhiryAgavidhivadvihitairapi / vinazvaraphalairjanmajarAmaraNahetubhiH // etAvatyapi me vipra dezeyaM dRzyatAmiti // zrIziva uvAcachAgasyaivaM vaco'tIvakutUhalaparaM janAH / nizamya vismayaM yAtAH krtumnnddpvaasinH|| 6 tato baddhAJjalipuTo dvijAtiH stimitekSaNaH / praNamya zraddhadhAnastamapRcchacchAgamAdarAt // 7 dvija uvAcakiMjAtIyaH kimAtmA tvaM kiMvRtta iti me vada / kena vA karmaNA'vAptaM chAgatvamiti pRcchtH||8 chAga uvAcaAsaM purA dvijAtInAmanvaye cAtinirmale / AhA kratusaMghAnAM vedvidyaavishaardH|| 9 ekadA mama gehinyA putrarogaprazAntaye / chAgaH prayAcito mattazcaNDikAbhaktinamrayA // 10 tato nihanyamAnasya caNDikAmaNDapasthale / chAgasya jananI mAM tu zazApa brahmavAdinI // 11 * ayaM zlokaH ka.kha. ja. a. pustakasthaH / 1 ka, kha. ja. na. pradeyaM / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 navasaptatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / azAstrIyAdhvanA pApa matsutaM yajighAMsasi / dvimAtyadhama tena tvamajAyonimavApsyami // 12 tato'haM pretya kAlena cchAgo'bhUvaM dvijottama / nistIrya cAnekavidhA yonisNpaanyaannaaH|| jAtismaratvamapyasti pazuyonimupeyupaH / / 13 vipra uvAcatvadIyajanmazuzrUSAkutahalarasonmukham / manaH sarvAndvijAnetAnapi naH kathayAgvilam // 14 chAga uvAcakadAcinmakaTo'bhUvamAhituNDikazikSayA / krIDadbhirvIkSito DimjhanRtyanpratigRhAGgaNe / / udArAnAtmano dArAnvilokya tanayAnapi / kriyAparAmukho jAtastyaktanananasaMbhramaH // 16 tato vartuladaNDaizca duHsaherAhituNDikaH / mAmuccaistADayAMcakre rupA lohitalocanaH / / tato'haM mUrchito'bhUvaM kSaratkSatajasaMtatiH / anighranannamudakamagamaM kAladharmatAm // tato'hamAsaJzunakaH paribhrAmyangRhe gRhe / kukSibharirahaM mArga tyaktocchiSTAnnabhakSakaH // 19 kadAcidAvizaM zvA sannAtmavezmamahAnasam / vubhukSino bhakSayituM sthAlIsthApitamodanam // 20 jighranbhUmitalaM pazyandizo daza zanairbhayAt / zaGkamAno janaM svAnta pArne ca vili hannapi // 21 tataH kadAcidAgatya vIkSitastanu nijaiH / jAyayA ca jaratyA'haM tADito lguddaadibhiH||22 tato bhagnakaTIyatro vala zoNitamudman / nirjagAma vahirgahAtkathaMcinmUrchayA''kulaH // 23 aGgeSu pratigandheSu krimigarbhepu kAlataH / tataH kadAcidAyAtaH pretya zauNDikasadmani // 24 azvo'bhavamahaM vidvastataH kAlakramAdiha / kadAciccatvare tena samAnIto janAkule // 20 vikrayAya jarAlIDhapatayAluradAvaliH / jAyayA dvArakAyAtrAM kartumudyatayA sakRt // 26 maulyenAlpIyasA phretuM suraMgaM ceSTamAnayA / jagRhe'haM tayA dAni alpena vasunA jaran // 27 gantuM cA''rabhyata dvitraiH putrairAruhya mAM samam / zanaiH zanaiH sarastIre mano'haM gurukardame // 28 tatrAhaM kuNThitagrIvamapataM kademAtare / tADyamAno muhuH putraileguDopalapANibhiH / / utthApyamAno bahudhA prANAnmocitavAnaham / tato nizcitya mAM tatra mRtaM bhanodyamAH sutAH 30 AkRSya mAtaraM dInAM prAvRtya niryayumuham / tataH saMpretya bahunA kAlena cchAgatAM gataH / / nistIrNAnekahInoccayonisaMpAnayAtanaH // dvija uvAcakimanena mahAyAgaduHkhajAtena nityazaH / yathAvadaJjamA madyaM sukhamAtyantikaM bhavet / / chAga uvAcaAzcarya kathayiSyAmi punaranyadApi dvima / svasthamApRcchamAnasya navAsti yadi kautukam // 33 asti nAmnA kurukSetraM nagaraM mokSadAyakam / sUryavaMzo'bhavattatra candrazamI mahIpatiH // 34 sUryoparAgasamaye zraddhayA parayA'nvitaH / dAnaM sa kAlapuruSaM dAtuM mamupacakrame // samAhUya dvijanmAnaM vedavedAGgapAragam / mnAtuM puNyodakaiH puNyo yayau mArdhaM purodhasA // athocaiH kAlapurupo vAcamUce hamabhiva / / 2 1 ka. khata.. manApayA / a. haachaag| 197 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1570 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [ 6 uttarakhaNDekAlapuruSa uvAcaanye naiva pragRhNanti kSetre'trAvapi kiMcana / sUryoparAgasamaye kurukSetrAbhidhe sthale // 37 dAnaM ca kAlapuruSaM jighRkSasi kathaM dvija / [*jJAtvA'pi nizcitaM sarvametatpAtakakArakam / / pravartase kathaM kartuM dhanalobhAndhayA dhiyA // chAga uvAcaitthamAkarNya tadvAkyaM jagadvismayakArakam / kimamena mahAdAnabhayenetyavadavijaH // evaMvidhamahAdAnapAtakAgAdhavAridhim / jAnAmi tarituM samyagupAyamahameva hi // 40 tataH snAtvA mahIpAlaH paridhAya ca vAsasI / zuciH prasannahRdayaH sitamAlyAnulepanaH // 41 avalambya karAmbhoja pArvavartipurodhasaH / samAyayau sevyamAnaH sa tatkAlociterjanaiH // 42 samAgatya ca bhUpAlaH prAdAttatkAlapUruSam / yathocitena vidhinA tasmai bhaktyA dvijanmane // 43 nirbhidya kAlapuruSahRdayaM nirdyodyH| pApAtmA niryayau kazciccANDAlo rktlocnH|| 44 kiMcitprApitakAlazca paranindArasotsave / nindA cANDAlikA dehaatpaaiimaagaadvijnmnH||45 etaccANDAlayugalaM nirgatyAruNalocanam / tataH saMcarituM cakre prasahyAGge dvijanmanaH // 46 gItAnAM navamAdhyAyaM japantaM ca hRdi sthitam / kampamAnaM dvijaM kiMcittUSNIM pazyati bhUpatau 47 antarnidrANagovindaM kampamAnamivAmbudhim / marudAndolanairvidvAndijanmA''pa svasaMzrayam // 48 tato gItAkSarodbhUtevapNaveH paripIDitam / palAyamAnaM cANDAla yugalaM niSphalodyamam // 49 tanizcakrAma vegena dvijAteH pArzvavati yat / zarIre vartamAnaM ca paranindArasotsavam // 50 itthaM kalitavRttAntaH pratyakSaM kSitivallabhaH / paryapRcchaTvijanmAnaM vismysmerlocnH|| 51 rAjovAcakathamApadiyaM ghorA nistIrNA mahanI tvyaa| kaM manaM japatA vipra ke vA saMsmaratA suram // 52 kaH pumAnkA ca yopitsA kathametAvupasthito / kathaM ca zAntimApannAvityudIraya me dvija // 53 dina uvAcacANDAlamUrtimAsAba mUrta kilvipamulvaNam / yopinmUrtimayI nindA dvayametadavaimyaham // 54 / / gItAnAM navamAdhyAyamatramAlA mayA smRmA / tanmAhAtmyamidaM sarva tvamavehi mahIpate // 55 [chAga uvAcagItAnAM navamAdhyAyaM japAmi pratyahaM nRpa(dvija) / nistIrgAzcA''padastena kuprtigrhmNbhvaaH||56 [zrIziva uvAca] - abhyasya navamAdhyAyaM rAjA tasmAdvijanmanaH / tAvubhAvapi lebhAne parAM nirvRtimuttamAm / / 57 iti zrImahApugaNe pAdma unarakhaNDe gItAmAhAtmye navamAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAma navasaptanyadhikazatatamo'dhyAyaH // 179 / / (9) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39660 * dhanavihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. jha a. da. pustakasthaH / 1 .tmatra / ii| Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. 180 azItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / adhAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH / 1571 devyuvAca - 1 * sarvajJa sarvacaitanya sarvezvara girAM guro / dhanyA'smi ziva mAnyeti dRSTA mAnyena yattvayA || nirUpitamidaM puNyaM navamAdhyAyavaibhavam / anekavismayasvAdukathAnakamayaM madhu // zRNvatyA (pivantyA) mama deveza na tRptirjAtu jAyate / akuNThA zravaNotkaNThA vardhate vRSabhadhvaja // asImA mahimAmbhodhitAnAM zrutijIvitam / tatrApi dazamAdhyAyaM pradhAnaM munayo jaguH || tamuddizya mahAdhyAyamabhidhehi kathAnakam // 4 zrIziva uvAca -- zRNu suzroNi nizreNi svargadurgasya durlabhAm / sabhAmiva prabhAvAnAM pAvanI paramAM kathAm // 5 AsItkAzIpure vipraH puNyakIrtiparAyaNaH / prazAntacetA nirmuktahiMsAkArkazya sAhasaH // nivRttinirato nityaM jitendriyatayA tathA / dhIradhIriti vikhyAto nandIva mayi bhaktimAn // 7 nistIrNanigamAmbhodhiH sarvazAstrArthakovidaH / tasya dhyAnaparAdhInacetasaH pratigacchataH // ri antarAtmani nirmagnamanasastatvacakSuSaH / karAvala [*mbanaM tasya dhAvanprItyA dadAmyaham ] // 9 kadAcana camatkArakArakaM vimanA muniH / AcAntaH kiMcinnAsAgre paramAnandamedurAm // dRzamAsAdya nidrANakaraNo'yamavasthitaH / upadhAya vizAlAkSi vizAlAM dvAradehalIm // azeta nizi niHzaGkaM tAvalambekSaNaH kSaNam / mAmapRcchadbhRGgiriTiH praNamya pAdapaGkajam // 12 10 11 bhRGgiriTiruvAca 13 anena vidhinA kena vidditaM tava darzanam / tapastaptaM hutaM japyaM kimanena mahAtmanA / datte pratipadaM devo yasya hastAvalambanam / ayaM na labhate gantuM kasmAdasmAtpurAdbahiH || 14 yadRcchayA yadA kAzIsImAmullaGghya gacchati / na pazyati tadA sarvAnpArzvasthAnapi dehinaH 15 atra hetumahaM jJAtumicchAmi svAmibhASitam / anugrAhyo'smi cedvaktuM yuktaM cettadudIraya // 16 zrIziva uvAca - 17 18 19 20 imaM bhRGgiriTeH praznaM samAkarNyAhamUcivAn / kadAcidAsa kailAsapArzve puMnAgakAnane // raNatkhecarasuzroNipUrNastatrakakAnane / kalakaNThakulAlApakallolitadigantare || garutmadAdidAtyUhasamUhasvarasaMkule / bhramaddArughaTIya prollasadvindudanture || mevarU (ro) mAraNiprAntakadalIkandalAlaye / kastUrIhariNopete kiMnarasvaramohite || romanthamantharApAGgaiH kvApi kApi niSevite / haMsaH kIreSu pANDityaM kurvANaiH saMkule zukaiH // 21 nihAda digdhanIrandhrasamIraNaviloDite / mAdhavIpuSpa niryAmasIdhukSIvamadhutrate // unmIlatrivalI puSpaguccha saurabhanirbhare / protphullabakulA modamadamantharaSaTpade || somAdudgatapIyUSakSAlitakSitimaNDale / adhyAsya vedikAmekAmahaM kSaNamavasthitaH // uddaNDazAkhisaMghaTTasphuTanmanthAmukhotkaraiH / prakampitAcalacchAyo va caNDasamIraNaH || g * dhanuvidvAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. Ja pustakasthaH / 1 ka. kha. ja. a. vartane / 2 ka. kha. ja. a. prabuddhamArathiprA / 3 ka. kha. ja. a. 'taH / dazaza / 23 24 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. 6MM mahAmunizrIvyAsapraNInaM [6 uttarakhaNDepazcAdabhanmahAghopo nirghoSitadarItaTaH / avAtarattataH kazcitpakSI gaganagavarAt // 26 zAradAnIradacchAyaH kajalAnAmivocayaH / tamasAmiva saMghAnaH pakSacchedIva parvataH // 27 akTabhya kSitiM padbhayA pakSI mAM praNanAma sH| AnIya padmamamlAnamaso matpAdayovyadhAt // athAso spaSTayA vAcA pakSI stotramudI(da)rayat // pakSyuvAca jaya deva cidAnanda sudhAsindho jagatpate / sadAsadbhAvanAsaGgakallolonantavaibhava // advaitavAsanAmatyA malatrayavivajina / jitendriyaparAdhIna samAdhiprApyavigraha // nirupAye vinirmukta nirAkAra nirAmaya / niHsIma nirahaMkAra nirAvaraNa nirguNa // zaraNAgatasaMtrANapravINacaraNAmbuja / bhImabhAlamahAvyAlajvAlAdagdhamanobhava // kuThArabhinna daityendra gnnddpitmhaavibho(p)| tripurapramadAbhAlasindUroddhUlimArjana // kAtyAyanIkucAmbhojavarakuGkumacarcita / namaH pramANadUrAya namaH prAmANyarUpiNe / / namazcaitanyanAthAya namatrailokyarUpiNe / vande taba padAmbhoja yogipravaracumbitam // apAra bhavapApAbdhipArAvataraNAdbhutam / vAcaspatirapi stotre bhavato na pragalbhate // mahabadanasyApi phaNIndrasya na cAturI / varNane mahAdeva ko'hamalpamatiH khagaH // zrIziva uvAcastotramanansamAkarNya kRtaM tena patatriNA / tabhavocamahaM ko'si kutastyo'si vihaMgama // 38 hemena mazaH kAye varNe kAkena sNnibhH| prayojanaM yaduddizya prApto'sIha taducyatAm // 39 iti pakSI mayA pRraH prshryaannkNdhrH| jagAda zlakSNayA vAcA pakSI vAkyavidAM vrH|| 40 pajhyuvAcadeveza dhRjeTe viddhi mAM marAlaM svayaMbhuvaH / karmagA yena kArya me jAtamAdhunikaM vibho // 41 tadAkarNaya marvajJa pRSTaM yadi taducyate / mAnasAtmaramaH pRthvI yAtaH prApto'smi saMkaTam // 42 saurASTranagarAdArAtmarami sphuradambune / bAlendukhaNDadhavalAnmRNAlakavalAnaham // 43 AdAya labdhasAhityo niragAM gaganaM drutaH / vihAyasastatastasmAdakasmAdapataM bhuvi // 44 atha mohaparItAtmA sarvathA vikalendriyaH / vepamAnavAhAtspRSTaH zItaH samIraNaiH // 45 prabuddhaH panane henumapazyannAtmanastadA / aho kimenadApannamadya pAtaH kathaM mama // 46 kAlimA yana kAye'sminpakakarpUrapANDure / ityahaM vismayAviSTo yAvatkurve vicAraNAm // 47 nAvadambumhAdANImazrIpamahamIdRzIm / uttiSTha haMsa vakSyAmi kAraNaM paatkaaryyoH|| 48 ayodhAya samAganya mayA madhye marovare / dRSTvA rAnIvinI ramyAM rAjIvaiH paJcabhiryutAm // 49 kAraNaM prAmAraMbhe kAryasya patanasya ca / atha tatra ghanazyAmAnsvarNavarNAmbarAvRtAn // 50 catu jAngadAgavacakrapaGkaruhAyudhAn / kirITahArakeyUrakuNDaladyuticitritAn // adrAkSamantarikSamyAnpuruSAnayutAni pada / natvA pradakSiNIkRtya paJcapadmAM sarojinIm / / AtmIyaM pAnamArabhya pRSTaM nadAkhilaM mayA // A WW 1 ka. la nandavigraha / / 2 ka.ca. ya valamAdhila ni / kha. ja. . ya balamAhitya ni Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 azItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padminyuvAca -- 60 61 63 64 kalahaMsa gato'si tvaM mAM vilaGghya vihAyasA / tena pAtakapAkena patito'si mahItale / / 53 tenaiva kAlimA kAye tAvakIye (ne)ca lakSyate / bhavantaM patitaM vIkSya kRpApUrNena cetasA // 54 madhyamenAmunA'bjena vadantyA jAtasaurabham / AghrAya paTpadAH SaSTisahasrANi divaM yayuH / / 55 ete ye bhava[*tA dRSTA nIlotpalasamanvitAH / sarve te saptame'tIte janmanyAsanmuneH sutAH // 56 asyaiva sarasastIre tepuste paramaM tapaH / ] kadAcitkAminI kAciccampakastavakastanI // 57 calApAGgakalAkAntataraGgitarasAlasA / nAsAmuktAphalajyotsnAcumbita smitadIdhitiH // 58 vINAM vinyasya kucayorvane'sminmadhuraM jagau / gAyantyAH svanamAkarNya brAhmaNA hariNA iva 59 tAM samAgatya te sarve samameva vyalokayan / mayA dRSTA mamaitreyamityUcuste parasparam // muSTImuSTi tatasteSAM bhrAtRNAmabhavadraNaH / anyonyamuSTiniSpiSTavakSasastyaktajIvitAH // te bhuktvA nirayAnghorAnbabhruvuH saMrabhA bhuvi / tadA te zvApadAnurdagdhA vanyena vahninA // 62 tato mAtaGgatAmetya pathi pAnthAnaghAtayan / vane viSodakaM pItvA te yayuryamamandiram || kharoSTraTakamArjArajanmAnyAsAdya ce kramAt / tato madhuvratA jAtA vartante'tra sarovare // adya me gandhamAghrAya prApuste vaiSNavaM padam / zRNu pakSIndra vakSyAmi yena mayyasti vaibhavam / / 65 etasmAjjanmanaH pUrva tRtIye janmani kSitau / sarojavadanA nAma dvijAteH kanyakA'bhavam / / 66 pAtivratyaikaniratA guruzuzrUSaNe ratA / kadAcitsArikAmekAM pAThayantyavilambitam || 67 sArikA bhava pApe tvaM patyA zaptA'smi kupyatA / pretya sAritvamAsAdya pAtivratyamasAdataH 68 munInAmeva sadane kanyA kAcitpupoSa mAm / gItAnAM dazamAdhyAyaM vibhUtiriti vizrutam // 69 prAtaH paThati vimo'sAvazrauSaM tamaghApaham / kAlena sArikA dehamahaM hitvA vihaMgama || dazamAdhyAyamAhAtmyAdapsarAcAbhavaM divi / padmAvatIti vikhyAtA padmAyA dayitA sakhI / / 71 kadAcana mayA yAntyA vimAnena vihAyasA / etatsarovaraM ramyaM vilokya vimalAmbujam // 72 avatIrya jalakrIDA yAvadArabhyate mayA / durvAsAstAvadAyAto vivastrA tena vIkSitA // tadbhayAtpadminIrUpaM dhRtametanmayA svayam / padbhyAM padmadvayaM caiva dvayaM hastadvayena ca // mukhena paJcamAmbhojamiti paJcAmbujA tvaham / dRSTA tena munIndreNa kopajvalitacakSuSA // anenaiva svarUpeNa tiSTha pApe zataM samAH / iti zApaM samutsRjya tena cAntardadhe kSaNAt // vibhUtyadhyAyamAhAtmyAdvANI me na vilIyate / madvilaGghanamAtreNa patito'si mahItale / adya zApanivRttirme tiSThataste khagottama / nizAmaya mayA gIyamAnamadhyAyamuttamam // yasyAsskarNanamAtreNa tvamadyaiva vimokSyase // 70 73 74 75 76 77 padmapurANam / 1573 * dhanuzcidAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. a. pustakasthaH / 1 jha. sArasA / 2 ca te / 3 ca ityuktvA / 78 pakSyuvAca ityasau dazamAdhyAyaM papATha zlakSNayA girA / tamAkarNya tayA dattamAdAya ca saroruham / / mayA samarpitaM tubhyaM padminyA paramuttamam || 79 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1574 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 6 uttarakhaNDezrIziva uvAcaityuktvA sa jahau dehaM tadadbhutamivAbhavat // bhRGgiriTiruvAcapurAtanabhave ko'yaM brahmahaMso'bhavatkatham / tavAgrataH kuto hetorutsasarna kalevaram // 81 zrIziva uvAcaiti bhRGgiriTevAkyamAkAhaM tadA'bravam / dvijavezmani pUrvesmiJjanmanyayamajAyata // 82 sutapA iti vikhyAto brahmacArI jitendriyaH / vasangurukule kurvanvedAdhyayanamanvaham // 83 guruzuzrUSaNaM samyagvidadhAti sa bhaktitaH / zayAnasya guroH zayyAM nidritaH sa padA'spRzat 84 tena pApena tiryaktvamayaM svarge'pi labdhavAn / padmayonimarAlAnAM madhye jAtastato dvijaH // 85 asmiJjanmanyamupyeha purA'smallokanAvadhi / gItAnAM dazamAdhyAyaM nalinyA kathitaM tataH // 86 AkarNya vihago lebhe brahmajJAnamanuttamam / so'yaM viprakule jAto dazamAdhyAyavaibhavAt // 87 janmAbhyAsavazAdasya zizorapi mukhAmbujAt / gItAnAM dazamAdhyAyaH samullasati sarvadA // 88 tadarthapariNAmena sarvabhUteSvavasthitam / zaGkhacakradharaM devamayaM pazyati sarvadA // 89 yasminyasminsadaivAsya dRSTiH snigdhA zarIriNi / sa sa mukto bhavetsarSaH surApo brhmhaa'thvaa|| tadvijJAya mayA vipraH paramAtmasvarUpiNA / idaM nagaramAnIto muktikSetraM svbhaavtH|| 91 atratyAnAM manuSyANAM muktiH karatale sthitA / tenAsya dRSTipAtena vizeSo'nyo na jAyate 92 na dadAmi bahirgantumahamasya purAkRtam / dazamAdhyAyamAhAtmyAttattvajJAnaM sudurlabham // 93 labdhametena muninA jIvanmuktiriyaM tathA / tenAsya calato hastaM dadAmi pathi gacchataH // 94 dazamAdhyAyamahimA so'yaM bhRGgiriTe mahAn / iti bhRGgiriTeragre kathitaM yatkathAnakam // 95 tavedamatra kathitaM sarvapApapraNAzanam / [*naro vA'pyathavA nArI yo'pi ko'pi ca vA punaH] // asya zravaNamAtreNa sarvAzramaphalaM labhet // 96 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye dazamAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAmAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 180 // (10) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-30756 athaikAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH / . devyuvAcaitihAso'yamIzAna zreyasAM sAdhanaM param / AkarNya karuNApUrNa mama kAGkSA pravartate // 1 ekAdazasya mAhAtmyamadhyAyasya kathAzrayam / vyAvarNaya virUpAkSa vaktRNAM prathamaM prabho // 2 Izvara uvAcaAkarNaya kathAM kAnte gItAvarNanasaMzrayAm / vizvarUpAbhidhAnasya mAhAtmyamapi pAvanam // 3 / * idamadhe ka. kha. ja. a. pustakastham / 1 ca. gannuM dvAramasya purA''vRta / 2 ka. kha. ja. a. 'tamya dAsajJA' / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0. 181 ekAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1575 adhyAyasya vizAlAkSi vaktuM tAvanna zakyate / sahasrANi kathAH santi tatraikA kathyate kathA // 4 praNItAyAstaTe nadyA meghaMkaramiti zrutam / nagaraM gi(ga)rimAdhAraM tuGgaprAkAragopuram // 5 vizAlAzramazAlAsu svarNastambhavibhUpitam / zrImadbhiH sukhibhiH zAntaiH sdaacaarjitendriyaiH|| adhiSThitaM janaizcAruzRGgATakamanoharam / kIrtistambhasphuratsvarNasuparNazatazobhitam // patAkAkiMkiNIkANakAdambakaipikasvaram / vedAdhyayananirghopavAcAlitadigantaram // tUryasaMghoSasaMkIrNavizAlavyomamaNDalam / patAkApallavodbhUtavAtanirjitavigraham // rAjamArgavaradvAranArImaJjIraziJjitaiH / vallakIveNukairgIte ti vaajiindrhepitaiH|| prekSyamANamivAbhIkSNaM dikpAlAnAM puraiH samam / Aste jagatpatiryatra zArGgapANivirAjitaH 11 mUrtimatparamaM brahma jagallocanajIvitam / lkssmiinynraajiivpuujitaakaargaurvH|| trivikramavapurmeghazyAmalaH komalAkRtiH / zrIvatsavakSA raajiivnmaalaavibhuupitH|| 13 anekabhUpaNopetaH saratna iva vAridhiH / cltsaudaaminiidaamsaandrmeghsmdyutiH|| 14 tasyA''ste mukuTe sAkSAcchAGgapANiH paraH pumAn (?) / taM dRSTvA mucyate janturjanmasaMsAravandhanAt yasminpure mahAtIrtha vidyate mekhalAbhidham / yatra snAtvA narairnityaM prApyate vaiSNavaM padam // 16 tatra vIkSya jagannAthaM narasiMhaM kRpArNavam / saptajanmArjitAyorAnmucyate dusskRtaannrH|| 17 mekhalAyAM gaNAdhIzaM vilokayati yo nrH| sa nistarati vinAni dustarANyapi sarvadA // 18 brahmacaryaparo dAntI nirmamo nirahaMkRtiH / tasminmeSaMkare kshcidbhuudraahmnnsttmH|| 19 sunanda iti vikhyAto vedshaastrvishaardH| vazIkRtendriyagrAmo vaasudevpraaynnH|| 20 devasya zAGgiNaH pArthe gItAdhyAyamimaM priye / ekAdazaM paThatyepa vizvarUpapradarzanam // 21 adhyAyasya prabhAvena brahmajJAnamavApa saH / paramAnandasaMdoha zlAghyasaMvitsamAdhinA // pratyaGmukhendriyatayA nizcalAM sthitimIyuSA / satataM sthIyate tena jIvanmuktena yoginA // 23 ekadA sa mahAyogI siMharAzisthite gurau / godAvarItIrthayAtrAM vidhAtumupacakrame // 24 prathame'hni samAgatya virajaM tIrthamuttamam / nAbhimArabhya tIrtheSu sa samamyacrya devtaaH|| 25 majanmajajjagaddhAtrI kamalAM sa vyalokayat / tAM saMpUjya mahAmAyAM sarvakAmaphalapradAm // 26 tArAtIrthe tataH snAtvA kapilAsaMgame tataH / aSTatIrthamaso cakre vidhAya pitRtarpaNam // 27 kumArI sazivAM natvA kapilAdvAramAyayo / tatra nimajjya nidhuutpaapjnmaantrdusskRtH|| 28 saMpUjya natvA stutvA ca devaM ve madhusUdanam / upitvA tatra tAM rAtrimagAtprAtaH maha dvijaiH||29 narasiMhavane tatra tIrtha rAmasya dIrghikA / prahAdapUjitaH sAkSAdAste yatra nRkesarI // 30 taM dRSTvA devadevezaM pUjayitvA tu bhaktitaH / tatra taM divasaM nItvA sa yayAvambikApurIm // 31 anugrahaNe bhaktAnAmambikA tatra tiSThati / pUrayantI manuSyANAM vAJchitAnyakhilAnyapi // 32 pUjayitvA'mbikAM bhaktyA puSpagandhAnulepanaiH / upahAraizca vividhaiH stotraiH praNamanarapi // 33 vipastasmAtpurAtprApta karasthAnAbhidhaM puram / yatrA''ste paramA shktirmhaalkssmiimhaadyuniH||34 22 1 ka. kha. ja. ja. myaa| 2 ka. m / maNistambhasphuratsvarNApaNacatparazo' / 3 ka. kha. ja. a. 'kklmv| 4 . jha. a. "tarjAtavA' / 5 ka. kha. ja. a. komaladyutiH / 6 ka. kha. ja. ma. vrmaa| . ka. kha. ja. a. ca marvazaM ma' / 8 ka. kha. ca. ja. jha. a. ha. ana graheNa / 9 ka. "pra: kRTara thaa| kha. a. prakaTasthA / ja. "H: va.NThA thaa| Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1576 mahAmunizrIvyAsapraNItaM- [6 uttarakhaNDetAmavekSya sudhAbhAnubhAskaradyutimaNDalAm / saMsAratApavicchedapamapIyUSavAhinIm // 35 yogirAjahRdambhojarAjahaMsaniSevitAm / anAhatamahAnAdamayImadvayarUpiNIm // 36 mahAlakSmI bhagavatIM vAJchitArthapradAyinIm / bhArAdhya bhaktibhAvena cetasA sa munIzvaraH // 37 vivAhamaNDapaM pApa puraM mitraiH samanvitaH / pure tatra pratigRhaM vAsasthAnamayAcata // 38 na lebhe vasatiM sthAtuM gehe kasminnapi dvijH| darzitaM grAmapAlena vizAlaM vAsamandiram // 39 pravizya vasatiM cakre brAhmaNaH saGgibhiH saha / tataH prabhAte vimale sunando'sau dvijottamaH // 40 bahirAlokAMcake vAsagehAnijaM vapuH / avanyAnakhilAnyatra yAtAnkApi yadRcchayA // 41 gamyamAnaH[anveSituM]samAyAntaM grAmapAlo dadarza sH| taM babhASe grAmapAla AyuSmAnasi sarvazaH bhAgadheyavatAM puMsAM puNyaH puNyavatAmasi / prabhAvo vidyate vatsa ko'pi lokottarastvayi // 43 ka prayAtAH sahAyAste kathaM tatsadanAdvahiH / tatpazya munizArdUla kathayAmi tvaagrtH|| 44 kiMtu nAnyaM tvayA tulyaM pazyAmIha tapasvinam / kiM jAnAsi mahAmantraM kAM vidyAmavalambase // kasya devasya kaarunnyaacchktilokottraa tvayi / tatkAruNyavazAttiSTha grAme'sminbrAhmaNottama 46 zuzrUSAmakhilAmeva bhagavaMste karomyaham / iti taM vAsayAmAsa tasmingrAme munIzvaram // 47 paricaryA ca tasyAsau bhaktyA cakre divAnizam / divaseSu prayAteSu saptASTasu sameyivAn // 48 prAtarAgatya tasyAgre ruroda bhRshduHkhitH| adya me bhAgyahInasya gunnvaanbhktimaansutH|| 49 jAjvalyamAnadaMaiNa bhakSito nizi rakSasA / ityevaM rakSakeNoktastaM papraccha sa saMyamI // kA''ste sa rAkSasaH putro bhakSitaste kathaM vada // grAmapAla uvAcavartate nagare ghoraH puruSAdo nizAcaraH / sa khAdati narAnetya nityaM nagaragocarAn // 51 sa sarve garairatra prArthitaH puruSaH purA / rakSa rAkSasa naH sarvAnyAsaM te kalpayAmahe // 52 pathikA nizi nidrAnti ye ca tAnmukSva rAkSasa / etasminsadane pAnthAngrAmapAlapravezitAn / AhAraM kalpayAMcarAtmIyamANaguptaye / bhavAnsupto gRhe'mupminnadhvanyaiH saMyutaH prH|| 54 te grastAH kila cAnena tvaM mukto'si dvijottama / prabhAvaM bhavato vetti bhavAneva dvijottama // 55 madIyananayasyAdya mitramekamupAgatam / ajAnatA mayA so'pi tanayasya priyaH sakhA // 56 anyaiH pAnyajanaiH sArdha tasmingehe pravezitaH / zrutvA tatra praviSTaM taM nizIthe tanayo mama // 57 tamAnenuM gataH so'pi bhakSitastena rakSasA / duHkhitena mayA proktaH prAtaH sa pizitAzanaH // 58 mamApi putro duSTAnmanbhavatA nizi bhakSitaH / bhavajaTharanirmagnaH suto'sau yena jIvati // asti caivamupAyazcevha meM tvaM nizAcara // rAkSama uvAcaantaH praviSTaM tvatputramajJAtvA'hamabhakSayam / ajJAnAdbhakSitaH pAnthaiH sahito'sau sutastava // 60 yathA jIvani meM kukSI yathA bhavani rakSitaH / tathA vihitamapyasti devena parameSThinA // 61 gItakAdazamadhyAyaM yaH paThatyanizaM dvijaH / tatprabhAvana me muktimatAnAM punarudbhavaH // 62 1. kha. ja. a. nishaayaaN| 2 ka.kha. ja. a. me'va ni / Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 ekAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1577 grAmapAla uvAcakathamekAdazAdhyAyasAmarthyamidamadbhutam / iti pRSTo mayA vipra sa babhASe nishaacrH|| 63 rAkSasa uvAcapurA gRdhreNa kenApi nabhomArgeNa gacchatA / asthikhaNDaM svakAttuNDAtpAtitaM kApi vaarinni||64 taM jalAzayamAgatya ko'pi jJAnIzvarastadA / mahAtIrthamiti jJAtvA vidadhe pitRtarpaNam // tamUcire janAH sarve tIrthametatkathaM vada // muniruvAcajapatyekAdazAdhyAyaM trisaMdhyaM niytendriyH| vittavAniti vimo'sau corepAditaH pthi||66 tasyAsthizakalaM gRdhravadanAtpatitaM jale / tena tIrthamidaM divyaM jAtaM pAtakanAzanam // 67 rAkSasa uvAcatataste mAnavAH sarve sasnustatra jalAzaye / niSkalmaSatayA caivaM prApuste paramaM padam // 68 ekAdazasya sAmarthyAdadhyAyasya bhaviSyati / mamApi muktiH pAnthAnAM punarutthAnamadbhutam // 69 yo mayA kazcidutkIrNo brAhmaNo'traiva tiSThati / sa ca ekAdazAdhyAyaM japati sma nirantaram 70 sa tenAdhyAyamantreNa saptavArAbhimantritam / vidhAya vAri vipendraH kSipedyadi mamopari // tato me zApanirmuktirbhaviSyati na saMzayaH // grAmapAla uvAcaiti tenAsmi saMdiSTaH samAyAtastvadantikam / / vipra uvAcarAkSasaH kena pApena jAto'sau vada rakSaka / yaH kSapAyAM gRhe tasminnarAnkhAdati nidritaan||73 grAmapAla uvAcaasmingrAme purA kazcidAsIdvipraH kRSIvalaH / ekadA zAlikedArarakSaNe vyAkulo dvijaH / / 74 nAtidUre mahAgRdhraH pAnthamekamabhakSayat / taM vimocayituM dUrAdayAMcakre'pi taapsH|| 75 bhuktvA pAntha khagastAvaniragAdambarAdhvanA / tataH sa tApasaH kopAttaM babhASe kRSIvalam // 76 tApasa uvAcadhiktvAM hAlika duSTAtmankaThoramatinighRNam / kukiMbharaM paratrANavimukhaM hatajIvitam // 77 cauraizca daMSTribhiH sararivahniviSAmbubhiH / gRdhrarAkSasabhUtaizca vetAlAdibhirAhatAn // 78 janAnupekSate zaktaH sa tadvadhaphalaM labhet / na mocayati yo viSaM prabhuzcaurAdibhirdhatam // 79 sa yAti narakaM ghoraM sa punarjAyate vRkaH / nihanyamAnaM vipine gRdhravyAghraNa vIkSitam / / 80 muJca muzceti yo vakti sa yAti paramAM gatim / gavAmarthe hatA vyAghebhilleduSTaizva raajbhiH||81 te'pi yAnti padaM viSNorduSpApyaM yoginAmapi / azvamedhasahasrANi vAjapeyazatAni ca // 82 zaraNAgatasaMtrANakalAM nArhanti SoDazIm / dInasyopekSaNaM kRtvA bhItasya ca shriirinnH|| 83 puNyavAnapi kAlena kumbhIpAke sa pacyate / pazyannapi bhavAnpAnthaM duSTagRdhreNa bhakSitam // 84 1 ka. kha. ja. a. 'nameva ca / yo / 2 ja. 'dudgIrNa brA' / 3 ka. kha. ja. a. pIDitam / 4 ka. kha. ja a. 'Ni rAjasaya / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1578 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDenivAragasamartho'pi na cakre yannivAraNam / niSkRpo'si yatastasmAdbhaviSyasi nishaacrH||85 [*grAmapAla uvAcaimaM zApaM muneH zrutvA kampamAnakalevaraH / praNamya hAliko vipra babhASe karuNaM vacaH ] // 86 hAlika uvAcaatrAI kSetrarakSAyAM ciraM kSiptena cakSuSA / na vojhi nikaTaM gRdhrahanyamAnamimaM naram // tena me'nugrahaM kartuM kRpaNasya tvamarhasi // vipra uvAcayo vettyekAdazAdhyAyaM japatyanudinaM ca yaH / tenAbhimatritaM vAri yadA zirasi tAvake // patiSyati tadA zApAttava muktibhaviSyati / 88 grAmapAla uvAca-- ityuktvA tApaso yAto hAliko rAkSaso'bhavat / [iti tadrAkSasavaco nizamyA''zu pradhAvataH ubhayaM kAryamevAdya saMsiddhaM kuru tApasa] / tadAgaccha dvijazreSTha tenAdhyAyena mantraya // tIrthodakaM svahastena tasya mUrdhani nikSipa // zrImahAdeva uvAcaiti tatpArthitaM sarva zrutvA karuNayA''ptaH / tatheti saha pAlena munI rakSontikaM yayau // 91 ekAdazena tenAmbu vizvarUpeNa matritam / nikSiptaM tasya zirasi tena vipreNa yoginA // 92 gItAdhyAyaprabhAvena zApamokSamavApa saH / vihAya rAkSasaM dehaM caturbAhustato'bhavat // nigI ye janAstena pAnthA AsansahasrazaH / caturbhujA babhUvuste shngkhckrgdaadhraaH|| te vimAnAnyAruruhustAvadUce sa rAkSasam / / grAmapAla uvAcamadIyastanayaH kastaM dazayasva nizAcara // zrImahAdeva uvAcaityukte grAmapAlena divyadhIrAha rAkSasaH // rAkSasa uvAcaenaM caturbhunaM viddhi tamAlazyAmaladyutim / mANikyamukuTaM divyamaNikuNDalamaNDitam // 97 hArahArimahAskandhaM svarNakeyUrabhUSitam / rAjIvalocanaM snigdhaM haste kRtasaroruham / / / divyaM vimAnamArUDhaM devatvaM prAptamAtmajam // zrImahAdeva uvAcaiti tasya vacaH zrutvA sutaM dRSTvA ca tAdRzam / svagehaM netumArebhe taM jahAsa sutsttH|| 99 suta uvAcakativArANi jAto'si tvaM putro mama rakSaka / pUrva putrastvadIyo'smi hyadhunA vivudho'smyaham / / yAsyAmi vaiSNavaM dhAma brAhmaNasya prsaadtH| nizAcaro'pi prApto'yaM pazya dehaM caturbhujam 101 / 98 * ayaM zlokaH ka. kha. ca. ja. jha. A. ha. pustakasthaH / + ayaM zloka: ka.kha. ja. pustakasthaH / 1ka, kha.ja. a. gdhaM cAsvaktrama / Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 vyazItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1579 ekAdazasya mAhAtmyAdyAti svarga samaM janaiH / viprAdasmAttvamadhyAyamadhISva tvaM japAnizam // bhaviSyati na saMdehastavApi gatirIdRzI / tAta tasmAtsatAM saGgo durlabhaH sarvathA janaiH // 103 sosya te samutpanno hyAtmanaH sAdhayepsitam / kiM dhanairbhogadAnairvA kiM yajJaistapasA nu kim || kiM pUrvA paraM zreyo vizvarUpasya pAThataH / tadviSNoH paramaM rUpaM tattvaM dhyAyasva vizrutam // 105 yatpUrNAnandasaMdohakRSNabrahmAsyanirgatam / kurukSetre'rjune mitre tatkaivalyarasAyanam // 106 nRNAM ca bhavabhItAnAmAdhivyAdhivinAzanam / anekajanmaduHkhannaM nAnyatpazyAmi tatsmara 107 zrIziva uvAca - ityuktvA saha taiH sarvairyayau viSNoH paraM padam / tamadhyAyaM tato vimAddhAmapAlaH papATha saH // tAvubhau tasya mAhAtmyAjjagmaturvaiSNavaM padam / ityekAdazamAhAtmyakathA tubhyaM nirUpitA // yasyAH zravaNamAtreNa mahApAtakanAzanam // 109 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye satIzvarasaMvAda ekAdazAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAmaikAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 181 // ( 11 ) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH-39865 atha vyazItyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAca 2 4 5 asti kolhApuraM nAma nagaraM dakSiNApathe / sukhAnAM sadanaM siddhasAdhUnAM siddhisaMbhavam // parazakteH paraM pIThaM sarvadevaniSevitam / purANeSu prasiddhaM yadbhuktimuktiphalapradam // koTizastatra tIrthAni zivaliGgAni koTizaH / Aste rudragayA yatra vizAlaM lokavizrutam // 3 tuGgAcalamahaivamagopurollAsitoraNam / prAsAdazikhare yatra tuGgaM ca kanakadhvajam // somakAntamahAsaudhavalabhIpaktizobhitam / jAlarandhrodviradpadhUmAmoditadivataTam || calatpatAkavistIrNacchAyadevAlayAnvitam / caturaiH sundaraiH snigdhaiH zrImadbhiH zucimAnasaiH ||6 adhiSThitaM sadAcAraiH puruSairbhUribhUSaNaiH / kuraGganayanAzcandravadanAH kuTilAlakAH // utphuGkhacampakacchAyapInatuGgapayodharAH / kRzamadhyA nimnanAbhivalitrayavirAjitAH // vizAlajavanAzvArujaGghAyugmA varAGghrayaH / vAcAlamekhalAdAmanikaNanmaNinUpurAH // raNatkaMkaNahastAbnasphuratkarajarazmayaH / vasanti pramadA yatra mAdayantyo munInapi // samastavastusaMyuktaM sarvabhogasamanvitam / maGgalaiH sakalairyuktaM mahAlakSmIsamanvitam // tatrAgacchatpumAnkacidyuvA gauraH sulocanaH / kambukaNThaH pRthuskandho mahAvakSA mahAbhujaH / / samastalakSaNopeto gauraH(ra) sarvAGgasundaraH / pravizya nagaraM pazya zobhAM saudheSu sarvataH // utkaNThitamanA draSTuM mahAlakSmIM surezvarIm / maNikaNThe kRtasnAnaH saMpannapitRtarpaNaH // mahAlakSmI mahAmAyAM natvA tuSTAva bhaktitaH // 8 9 10 11 12 13 14 1 ka. kha. ja. Ja 'syAH smaraNa / 2 ca. 'hAsadmago / 3 ka. kha. ja. ma. to gocana uktamAnataH / pra / 4. kha. ca. ja. jha. la. da. maNikuNDe / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1580 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe rAjaputra uvAcajayatyapArakAruNyA komadA jagadambikA / kurvANA jagato janma pAlanaM kSapaNaM dRzA // 15 yayA zaktyA yathAdiSTaH parameSThI sRjatyasau / avaSTabhya yayA zaktyA pAlayatyacyuto jgt||16 yayA zaktyA kRtAvezaH saMharatyakhilaM hrH| tAM bhaje paramAM zaktiM sargasthitilayorjitAm // 17 yogidhyeyAGgrikamale kamale kamalAlaye / svabhAvAnikhilAnnastvaM gRhNAsIndriyagocarAn // 18 tvameva kalpanAjAlaM tatkalpaM kuruSe manaH / icchAjJAnakriyAkhyA parasaMvitsvarUpiNI // 19 niSkalA nirmalA nityA nirAkArA niraJjanA / nirantarA nirAtaGkA nirAlambA nirAmayA 20 tavaivaM mahimAnaM hi ke varNayitumIzate / vande nibhinnaSaTcakrAM dvAdazAntarvihAriNIm // 21 anAhatadhvanimayIM vindunAdakalAtmikAm / mAtastvaM pUrNazItAMzugalatpIyUSavAhinI // 22 puSNAsi vatsale bAlAnsanakAdIndigambarAn / anusyUtA zivA sA vai jAgratvamasuSuptiSu 23 turIyAyAM vartamAnA dayAsUnRtasaMdhiSu / dadAsi prANinAM sarvAH satataM brhmsNpdH|| 24 saMhRtya tattvasaMghAtaM turIyAtItayA tvayA / yoginAM bimbatAdAtmyaM dIyate nirvikalpayA // 25 parAM namAmi pazyantI madhyamAM vaikharImapi / rUpANi dovi gRhNAsi jagatsaMtrANahetave // 26 tvaM brAhmI vaiSNavI tvaM ca mAhezI ca tvamambike / vArAhI tvaM mahAlakSmI rasiMhI tvamaindrikA tvaM kaumArI caNDikA tvaM lakSmIstvaM vishvpaavnii| sAvitrI tvaM jaganmAtA zazinI tvaM ca rohiNI tvaM svAhA vaM svadhA tvaM hi tvaM sudhA paramezvarI / caNDamuNDabhujAdaNDakhaNDadordaNDamaNDite // 29 raktavIjagaladraktapAnapUrNitalocane / unmattamahipagrIvonmUlanaprauDhadoryuge // shumbhaasurmhaadaitydaarnnaayaa''ttvikrme(grh)| anantavikrame tubhyaM namastrailokyamAtRke // bhaktakalpalate mahyaM prasIda paramezvari // zrIziva uvAcaiti tena stutA devI mahAlakSmIstataH svayam / nijarUpaM samAsthAya puruSaM pratyuvAca tam // 32 zrImahAlakSmIruvAcarAjaputra prasannA'haM vRNISva varamuttamam // rAjaputra uvAcapitA me dharaNIpAlo vAjimedhaM mahAkratum / kurvANo daivayogena rogAkrAnto divaM yayau / / 34 tadvapustaptatelena zopayitvA mayA tataH / sthApitastatra yAge'sau yathApUrvamavartata // 35 atha kAntamahIcako yUpayogaturaMgamaH / nizIthe bandhanaM chittvA nItaH kenApi kutracit // 36 adRSTvA taM gataM kApi nivRtteSu janeSvaham / Amanya RtvijaH sarvAzaraNaM tvAmupAgataH // 37 prasannA yadi devi tvaM tanme yAgaturaMgamaH / dRSTo bhavatu yAgo'sau saMpUrNo jAyate yathA // 38 AnRNyaM mama tAtasya tena rAjJo bhaviSyati / tathA kuru jagaddhAtri zaraNAgatavatsale // 39 zrIdevyuvAcamama dvAre dvijaH siddhasamAdhiriti vizrutaH / mamA''jayA sa te sarva kArya nisspaadyissyti||40 . ka. kha. ca. ja. jha. ma. da. zaraNyA / 2 ka. kha. ja. a. "ntacarite tu / 3 ka. kha. ja. na. ramIpsitam / Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ghazItyadhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1581 zrIziva uvAcaityuktaH zrImahAlakSmyA tato rAjakumArakaH / AjagAma muniH siddhasamAdhiryatra tiSThati // 41 praNamya tasya pAdAnaM kRtAJjaliravasthitaH / tamuvAca tato vipraH prahito'si tvmmbyaa|| tvadIpsitamidaM sarva sAdhayAmi vilokaya // 42 zrIziva uvAcaityuktvA tridazAnsarvAnAcakarSa sa mAntrikaH / aikSata kSitipAlasya tanayo'sau tadA surAn 43 kRtAJjalipuTAndevAnvepamAnakalevarAn / atha tAnamarAnsarvAnsaMvabhASe dvijottamaH // 44 siddhasamAdhiruSAcaamuSya rAjaputrasya vAjI yajJAya klpitH| nIto'sti devarAjena kSapAyAmapahRtya yH|| gIrvANAstUrNamarvANaM samAnayata mA ciram // zrIziva uvAcaatha tasya munervAkyAddevairyajJaturaMgamaH / samarpitastatastena te'nujJAtA divauksH|| AkRSTAnamarAndRSTvA gataM labdhvA turaMgamam / mahIpatisuto natvA taM muni vAkyamabravIt // 47 rAjaputra uvAcaAzcaryamidametatte sAmarthyamRSisattama / kRtametattvayA vipra tridazAkarSaNaM kSaNAt // 48 haThAdAkRSya datto me yajJIyo'yaM turaMgamaH / na kiMcidaparaM yAvaduSkaraM yatsurairapi // prabhaviSyati tatkartuM bhavAnava nacAparaH / zRNu vipra mahIpAlaH pitA''sInme bRhadrathaH // Arabdhahayamedho'sau devena nidhanaM gtH| adyApi tasya deho'sti taptatailena zoSitaH / / tasya saMjIvanaM bhUyaH kartumarhasi sattama / zrIziva uvAcaityAkarNya smitaM kRtvA sa jagAda mahAmuniH / yAmastatra pitA yatra tAvako yAgamaNDape // 52 athA''gatya samaM tena tatra siddhasamAdhinA / payo'bhimanya nidadhe tasya pretasya mUrdhani // 53 tataH pApa nRpaH saMjJAmuttasthe vai dadarza ca / sa taM papraccha viprendraM ko'si dharmeti bhRpatiH // 54 tato rAjasutaH sarva bhUpAlAya nyavedayat / sa natvA brAhmaNaM rAjA taM punardattajIvitam // 55 babhASe kena puNyena tvayi zaktiralaukikI / yayA me jIvitaM dattamAkRSTAzca divaukasaH // yAgacauddharito viSa yena me tannirUpaya // zrIziva uvAcaityuktastena vipro'sau jagAda zlakSNayA girA / / siddhasamAdhiruvAcagItAnAM dvAdazAdhyAyaM japAmyahamatandritaH / tena zaktiriyaM rAjanyayA prApto'si jIvitam // 58 zrIziva uvAcaetadAkarNya rAjA'sau dvAdazAdhyAyamuttamam / papATha tasmAdviprarSeH sakAzAdrAhmaNAnvitaH // 59 56 1.kha. ja, ja. hstaadaa| Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1582 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetasyAdhyAyasya mAhAtmyAtte sarve sadgatiM yyuH| [* anye paThitvA jIvAzca muktimApuraho parAm] iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye dvAdazAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAma yazItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 182 / / (12) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39925 bhatha tryazItyadhikazatatamo'dhyAyaH / . zrIdevyuvAcadvAdazAdhyAyamAhAtmyaM bhavatA kathitaM mama / brUhi trayodazAdhyAyamAhAtmyamatisundaram // 1 Izvara uvAcazRNu trayodazAdhyAyamahimAmbhoniyiM zive / yadAkarNanamAtreNa parAM mudamavApsyasi // 2 asti dakSiNadigbhAge tuGgabhadrA mahAnadI / tattaTe nagaraM ramyaM nAmnA hariharaM puram // yatrA''ste bhagavAndevi devo hariharaH svayam / yasya darzanamAtreNa paraM kalyANamApyate // 4 tasminpure dvijanmA''sIddharidIkSitasaMjJitaH / tapaHsvAdhyAyanirataH zrotriyo vedapAragaH // 5 durAcAreti tasyA''sIdbhAryA nAmnA ca karmaNA / na suSvApa samaM patyA durAlApA kadAcana // 6 kSaNamapyAtmasadane nacA''ste svairacAriNI / kaNThadanaM dvijadvAre dhayantI vAruNIrasam // 7 patisaMvandhinaH sarvAsta yantI punaH punaH / viTaiH saha sadonmattA ramamANA nirantaram // 8 kadAcidyAkulaM dRSTvA puraM porairitastataH / saMketagehamakarotkAntAre nirjane svayam // 9 atha tatraiva sA dhUtA ramamANA viTaiH saha / ninAya sA bahUkAlAninayauvanagarvitA // 10 atha tasminpure nityaM nivasantyA niraGkuzam / vasantakAlaH samabhUtparazcittabhuvaH sakhA // 11 AmUlapallavAkIrNasahakAravikAriNAm / pikAnAM paJcamAlApaiH punaH saMjIvitasmaraH // 12 sphuracampakasaurabhyahArakaimalayAnilaiH / mandaM mandaM prasapadbhirAndolitavanadrumaH // utphullamallikAmodamadirApAraNAvatAm / alInAM kalahuMkAraiH samantAdAvazobhitaH // 14 prasanacArubhiH smeraH sarovarasugandhibhiH / mIlanmarAlanivahaiH sarAbhiH prakaTIkRtaH // 15 ghanacchAyAsukhAsInahariNArbhakadhAribhiH / nIrandhrapallavairnAnAzAkhibhiH shobhitaavniH|| 16 tasminvasantasamaye muditA sA'bhisArikA / apazyajagadAnandadAyinI candrikAM nizi // 17 cazcaccakoracaJcagrapItapIyUpasIkarAm / dravadinduzilAniryatsudhAnirjharanirbharAm // 18 vikAsikumumakoDasAndrIbhUtakarotkarAm / ullAsitapayorAzikallolAliGgitAmbarAm // 19 manobhavamahAsiMhakulaTokulakartarIm / ghanAndhakArasaMdohavidAraNapaTIyasIm // zvetIkRtasatIkAraparArthahimagarbhiNIm / mlAnapaGkajasaMkocAM yUnAmAnandadAyinIm // 21 cakravAkavadhUvaktrakaruNAkrozasAkSiNIm / muktAzreNI(NI)va zuddhAMzuprabhAsitadigantarAm // 22 atha tasyAM prabhUtAyAM pUrayantyAM dizo daza / kAmAndhAH kAmino jAtAH pathi saudhavihAriNaH AzyantI viTaM rAtrau nirmidya bhavanArgalam / yayau saMketabhavanaM nirgatya nagarAhiH // 24 * idama ka.kha. ja. sa. pustakastham / 1 ka. kha. ja. la. Rg| 2 ka. kha, ja. a. ttaaknnttk| 3 na. 'tshtii| da. "tamitAkA / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmapurANam / 1583 25 183 tryazItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] tatra priyatamaM kaMcitkAmamohitamAnasA / anveSayantI nAdrAkSItkuJja kune tarau tarau // AkarNayantI kAntasya mandAlApAnpade pade / abhiyAti tataH krIDantyatra saMcArinisvanA // 26 cakravAkaravAJzrutvA kAntAlApa bhramAdasau / sarovarANi sarvANi paryaTantI muhurmuhuH || 27 kAntabhrAntyA tarutale prasuptAnhariNotkarAn / prabodhayantI socchrAsamAgatA'smItibhASiNI 28 AliGgantI vanasthANuM jIvitezvarazaGkayA / tadAnanabhramAdbhUyazrumbantI vikacAmbujam // 29 tatra tatra kRtavyarthazramA'dRSTamiyA svayam / vilalApa vane tasminmUrcchantI vividhoktibhiH // 30 durAcArovAca 32 hA kAnta hA guNAkrAnta hA caitanyasya nAyaka / he manohara saubhAgya bhAgyalAvaNyazevadhe / / 31 hA pUrNacandravadana hA sarojAyatekSaNa / hA kAnta sattvasAhitya vizrAmArthasuradruma || aho kAnta navAkIrNakarNakuNDaladIdhitiH / nayanAnandiniSyandI kutra te mukhacandramAH // 33 yadi kopena kutrApi guptaveSo'tra tiSThasi / prasAdayAmi tvAM kAnta dattvA prANAnpriyAnapi / / 34 zrIziva uvAca - 36 ityuccaiH sarvato dikSu vilapantyA viyogataH / tasyAH zrutvA vacaH ko'pi supto vyAghraH mabuddhavAna kurvanghuraghuradhvAnaM pazyanpratidizaM ruSA / AsphAlayatratrairbhUmiM garjanAkAzagahvare // pRSThanirmazalAGgUlaM plutamutthAya cAkarot / gato vyAghraH samutpatya yatrA''ste sA'bhisArikA 37 atha sA'pi tamAyAntamAlokya patizaGkayA / nirjagAma pura: sthAtuM premanirbharamAnasA // 38 tatastasya nakhakrIDAkrUratAndhIkRtA satI / jahA~ priyavapuHzaGkAM zrutvA garjitamUrjitam // vyAghro'pi pAtayAmAsa tato nakhazilImukhaiH / tamuvAcAtha krozantI vItasauhRdayA girA / tathAvidhA'pi sA nArI bhrAntimutsRjya satvaram // 39 40 durAcArovAca vyAghra tvaM tu kuto hetormI nihantumihA''gataH / idaM sarva mamAsskhyAhi pazcAtvaM hantumarhasi 41 zrIziva uvAca - iti tasya vacaH zrutvA zArdUlazcaNDavikramaH / kSaNaM vihAya tadbhAsamuvAca prahasanniva / / 42 vyAghra uvAca - 43 45 46 malApahA nadI nAnA deze tiSThati dakSiNe / nagarI muniparNeti tasyA rodhasi vartate // tatrAssste bhagavAnsAkSAtpaJcaliGgo mahezvaraH / tasyAM puryAmahaM vipraputro bhUtvA sthitastataH // 44 ayAjyAnyAjayannaznanneko'tiSThaM nadItaTe / vedapAThaphalaM zazvadvikrINandhanakAGkSayA // bhikSukAna parAllobhAttiraskurvanduruktibhiH / adeyaM draviNaM gRhNannadattamanizaM dinam || chalayansakalAlokAnRNagrahaNa kautukAt / tataH katipaye kAle jairaThatvamupeyivAn // valI palitavAnandhaH prapatanpraskhaladgatiH / patadanto'bhavaM bhUyaH pratigrahaparAyaNaH // haste gRhItadarbho'hamagamaM tIrtha saMnidhim / pratigrahaNalobhena bhramanparvasu parvasu // tato'haM zithilAGgaH sankAMJciddhartavarAndvijAn / gatavAnyAcituM bhoktuM daSTo madhye pade zunA // 50 47 48 49 1 ca. re / vistArItalA / 2ka. kha. ja. a. ntI vAcA gahradayA sunii| ta / 3 ka. kha. ja. Ja. hi yatastvaM hantumicchasi / 4 jha. a. jaTharatvaM / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1584 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeapataM mUrchito bhUtvA tataH kSititale kSaNAt / tato'haM vigatapANo vyAghrayonimupAgataH // 51 atra tiSThAmi kAntAre pUrvapApamanusmaran / na bhakSayAmi dhrmisstthaanytiinsaadhujnaanstiiH|| 52 kiMtu pApAndurAcArAnasatIrbhakSayAmyaham / ato'satI tvaM tattvena mamAlaM kavalAyase // 53 zrIziva uvAcaityuktvA svanakhaiH krUraistAM vibhjyaanggkhnnddshH| atha sA bhakSitA tena paapdehmupaashritaam||54 yamasya kiMkarA ninyuH sadyaH saMyamanI purIm / yamAdezena tatrApi majjayAmAsurAzu tAm // 55 viNmUtraraktapUrNeSu ghorakuNDeSvanekadhA / kalpakoTiSu jAtAsu tasmAdAdAya tAM muhuH|| 56 raurave sthApayAmAsumanvantarazatAvadhi / tato'pyAkRSya tAM dInAM rudatI sarvatomukhIm // 57 muktakezI bhImagAtrAM cikSipurdahanAnane / evamAdyaparAM ghorAM bhuktvA narakayAtanAm // iha jAtA mahApApAtpunaH zvapacayoniSu / tataH zvapacagehe'pi vardhamAnA dine dine // 59 pUrvajanmavazenaiva tathaivA''sIdyathA purA / kuSTharogakSayavatI netrapIDAparAyaNA // tataH katipaye kAle punaH svabhavanaM yayau / yatrA''ste jambhakA devI zivasyAntaHpurezvarI // 61 tatrApazyavijanmAnaM vAsudevAbhidhaM zucim / gItAtrayodazAdhyAyamugirantamanAratam // 62 vatastacchravaNAdeva muktA zvapacavigrahAt / divyadehaM samAsAdya jagAma tridazAlayam // 63 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe gItAmAhAtmye trayodazAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAma tryazItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 183 // (13) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-39988 atha catarazItyadhikazatatamo'dhyAyaH / Izvara uvAcaataH paraM pravakSyAmi bhavAni bhavamuktaye / gItAcaturdazAdhyAyamavadhAraya sAdaram // medinyAM yatkila sthUlamasti kAzmIramaNDalam / rAjadhAnI sarasvatyau bhagavatyA manoharA // 2 yAmadhiSThAya vAgdevIM brahmalokaM pragacchati / haMsaiH samuhyamAnAM tu sAvitrI hitaistribhiH // 3 sarasvatIpadAmbhojasevAmAzritya kuGkumaiH / yatra gauravayantyAzA haMsAH pkssputtodbhvaiH|| nirantaratayA yatra nRNAM saMskRtabhASiNAm / devavarNamayI bhASA nimeSeNopalabhyate // prAtargrahAGgaNodbhUtairyatra kuGkumapAMsulaiH / sarvatoruNitacchAyaM zazAGkaravimaNDalam // tatrA''sIttejasA rAziH zauryavarmA narezvaraH / udyadujjvalavANoghakhaNDitArAtimaNDalaH // abhUcca siMhaladvIpe rAjA siMhaparAkramaH / nAmnA vikramavetAlaH kAlAnAmapi zevadhiH // ubhau pArasparI maitrI vardhayAMcakratuH kramAt / tattadezasamutpannarapUrveH pracurotkaraiH // ekadA mahitaM premNA prabhUtaM zauryavarmaNA / rAjA vikramavetAlo vilokya zunakIdvayam // 10 mattamAtaGgaturagaM maNibhUSaNacAmaram / preSayAmAsa mitrAya prabhUtaM zauryavarmaNe // 11 ekadA zivikArUDhaM cArucAmaravIjitam / suvarNazRGkhalArUDhaM vAyaDiNDimaDambaram // d mdeg569 1 ka.kha. ja. a. zAM bhgngaa| 2 ka. bhnyjyaa| kha ja. ja. jambhayA / ca, jha.da. jmbhkaa|3 ka.kha.ja. ja. tyA asti caiva ma / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 caturazItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1585 13 14 15 17 20 21 23 zunIyugalamAdAya mRgayAkautukotsukaH / rAjA jagAma vAhyAlIM samaM rAjakumArakaiH / / paNabandhavidhAnena samupetaM zazAmiSam / tatra rAjakumArANAM mahAnkolAhalo'bhavat // tataH samAnavayasA kenacidrAjasUnunA / vahumUlyaM paNaM kRtvA rAjA cikrIDa kautukI // tato'vatArya dolAyA virudAvaligarvitAm / dhAvataH zazakasyoccaiH pRSThe'muJcannRpaH zunIm // 16 mumoca rAjaputro'pi premapAtraM mahAbhujaH / virarAma gunImuccaiH saMkIrtya virudAvalIm // alakSyamANavege'smiJzunIyugala ke bhRzam / dhAvatyutthitamevA''sItpazyatAM sarvabhUbhRtAm // 18 papAta garte mahati zazako'tizramAdasau / patito'pi zunIvazyo nAbhrUcchazakazAvakaH // 19 tataH zanaiH samutthAya dhAvannAkramya roSataH / jagRhe rAjazunyA'sau zazakaH phenamudraman // tataH kathaMcidutplutya gacchanviskhalayaJzazaH / rAjaputrazunakyA'sau gRhItaH kaMdharAtaTe || jitamasmAbhiratyarthamiti saMjalpatAM nRNAm / kolAhale zaGkitAyAH zunyA nirgatavAnmukhAt 22 tato daMSTrAvraNazroNIkSaradrudhiradhArakaH / kApi marmarabhUbhAge nilIya sthitavAJzazaH / jighrantyA rAjazunyA'sau bhUbhAgaM ghanaropayA / dRSTamAtraH paritrasto hastamAtraM tato'gamat / / 24 yatra karpUrakadalIkroDavyAghrada (gharSa) zItalaH / colIkapolaphalakAMzcucumbAtisamIraNaH // udbhinna ketakI kozara jo mukulitekSaNaH / visrabdhA hariNA yatra cchAyAM tAM paritaH sthitAH / / 26 nArikelaphalairyatra svayaM nipatitairadhaH / api cutaphalaiH pakkaistRptAH zAkhAmRgA api // api kesariNo yatra khelanti kalabhaiH samam / phaNineH kaGkabarheSu nirvizaGkaM vizanti ca / / 28 yatrAsszramAntare vipro vatsanAmA jitendriyaH / zAntazcaturdazAdhyAyaM japannAste nirantaram // 29 tatra tacchiSyapAdAnaprakSAlanajalaiH kRte / kardame nyapatadgatvA jIvazepo muhuH zvasan // tataH kardamasaMsparzamAtranistIrNasaMsRtiH / divyaM vimAnamAruhya niryayau zazako divam // tataH zunyapi liptAGgI stokaiH kardamavindubhiH / kSutpipAsArtirahitA gunIrUpaM vihAya sA / / 32 tato divyAGganAramyaM gandharvairupazobhitam / divyaM vimAnamAruhya zunyapi tridivaM yayau // tato jahAsa medhAvI ziSyo nAmnA svakaMdharaH / vicArya vismitaH pUrvajanmavairasya kAraNam 34 rAjA'pi paryapRcchattaM tatsmayasmeralocanaH / praNamya parayA bhaktyA vinayaikapayonidhiH || 35 rAjovAca 25 27 30 31 33 36 kathAM kathaya me vipra hInayoniniSevitau / ajJau yo jagmatuH svarge zunIzazakazAvaka // ziSya uvAca - 38 vatsanAmA dvijanmAssste vane'sminniyatendriyaH / caturdazaM tu hyadhyAyaM gItAnAM sarvadA japan 37 ziSyo'haM tasya bhUpAla brahmavidyAvizAradaH / caturdazaM tu adhyAyaM japAmi pratyahaM nRpa / madIyacaraNAmbhojaprakSAlanajale luThan / zazastridivamApannaH zunakyA saha bhUpate / / 39 * rAjovAca hetunA kena kathaya hasitaM ca dvijottama / ataH kimapi sAkUtaM manyamAnena sAdaram || ziSya uvAca --- mahArASTre tu nagaraM nAmnA pratyudakaM mahat / tatrA''sIdbrAhmaNo nAmnA kezavaH kitavAgraNIH / / 41 1 ka. kha. ja. a. "kaiH zritAH zA' / 2ka. kha. ja. a. 'naH kekiva' / 199 40 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1586 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDevilobhanA'bhavattasya jAyA svairavihAriNI / tena sA'hanyata krodhAdvairaM saMcintya jnmnH|| 42 tataH strIvadhapApena zazako'jAyata dvijaH / kilbiSAcchanakI sA'pi jAtA vai janmajanmanaH 43 pUrveNa janmanA vairamabhyastaM vismRtaM nahi / AsedivaTyAM bahudhA yonyantaramapi kacit // 44 zrIziva uvAcaityAkalayya sakalaM bhUpAlaH zraddhayA'nvitaH / gItAcaturdazAdhyAyapAThAdApa parAM gatim // 45 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye caturdazAdhyAyamAhAtmyakathanaM nAma catarazItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 184 / / (14) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-40033 atha paJcAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH / Izvara uvAcapravakSyAmi vizAlAkSi tuhinAcalakanyake / gItApaJcadazAdhyAyamAhAtmyamavadhAraya / / ? kapANanarasiMho'bhUnnAmnA gauDeSu bhUpatiH / yasyAsidhArayA saMkhye devasaMghAzca dhikRtAH // 2 yadIyamattamAtaGgadAnadhArAjalairilA / nidAghe'pi ca sehe tAM ravisaMtApavedanAm / / saMkrandanAtparitrastA yadIyazaraNaM gtaaH| rojire kariNo mattAzcalantaH parvatA iva / / mattamAtaGgacItkArapatisvanamivA(pA)darAt / yasya gopAyituM zailA vyAharanti kRpAvataH / yadIyadhAvatturagakhurasaMghAtajarjaram / nAbhUcitraM kathaMkAraM gatakhaNDaM dharAtalam // yasminkhAhatAmitre samuddharati medinIm / punarujalpayAMcakre mahAbhASyaM phnniishvrH|| tasyA''sItsainyapo dhImAJzastrazAstrakalAnidhiH / nAmnA sarabhabheruNDaH pracaNDabhujamaNDalaH // 8 bhANDAgAreNa turagai TaivIrarasodbhavaH / samAna eva bhUbhaturdugairatyantadurgamaH // 9 sa kadAcitsvayaM rAjyaM kartuM pApo dadhe manaH / nihatya vasudhApAlaM balAtsAkaM kumArakaiH // 10 kartuM vyavasya divasaiH svalparitthaM cikIrSayA / sAhasikajanairmantraM mantrayitvA hRdi prabhuH // 11 vicikAmayAdAzu parAsuH samajAyata / kAlenAlpIyasA pretya pApAtmA tena karmaNA // 12 tejasvI turago jAtaH sindhudeza kRzodaraH / mUlyena bahunA krItvA hayatattvavidA tataH // 13 bahuyatnavatA nItaH kencidvaishysnunaa| [*rAjA'pi pautranaptrAyaistasyaiva maraNAtparam // 14 kAlena vRddhatAM prAptaH svarAjyaM cApi pAlayan / sa vaizyasanustaM cAzvaM rAjJe dAtuM smaagtH||15 rAjJo dvArasthitastatra pratIkSastatsamAgamam / jJAtapUrvo'pi vaizyo'sau pratIhAreNa darzitaH // 16 kimarthaM brUhi rAjJeti pRSTaH spaSTamabhASata / deva trijagatIratnamiti matvA turaMgamaH // 17 mayA''nIyata maulyena bahunA sAdhulakSaNaH / tato'valokya vakrANi bhUpAlaH pArthavartinAm 18 samAdideza vaNijamazvo'trA''nIyatAmiti / zirAMsi dhUnayannRNAmavalakSaNavedinAm // 19 zUrANAmatha cetAMsi muhurutsAhayanmahAn / akhaNDamedinIvegabahusaMkramaNArjitam // 20 / * dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. kha. ja. na. pustakasthaH / 1. 'ittaiH| m| Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 paJcAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1587 21 22 23 24 25 26 28 29 30 31 lAlAphenacchalenAsau vamazubhrataraM yazaH / uccaiHzravastulAM bheje guNasAmyena tattvataH // vivRNvannatitejazca hiyevA''natakaMdharaH / cAmarairindudhavalairvIjyamAno nirantaram // dugdhAmbhonidhilolaiH svaiH zvAsairucaH zravA iva / nIlAtapatrayugala ghanacchAyAtalazriyA // faarit vAridAlI himAdrizikharazriyam / medinImaNDalasparzasaMkrAntamiva pAvakam // muhuruddhArayandhunvanbandhuraM kaMdharAtaTam / IrayanvairiNaH sarvAnvyAharanvai jayazriyam // hepAveNa guruNA dikSu prakhyApayanyazaH / sattvasya rAziratyuccairgatInAmiva zevadhiH // rUpasya nilayaM sAkSAlakSaNAnAM payonidhiH / AnIto vaNijA vAjI rAjJA ca samadRzyata / / 27 bahudhA varNito'mAtyairazvalakSaNavedibhiH / yathecchaM vaNijodIrNa svarNa dattvA mahIpatiH / / jagrAha turagaM vegAdasImAnandanirbharaH / tato'zvapAlamAhUya bhUpAlastaM nirUpya ca // visarjita sabhAloko gRhAntamagamannRpaH / anekadhA samApRSTo mahIpAlaraNAGgaNe // zastravaNakiNazreNIbhUSaNaM sattvasaMnibham / ekadA mRgayAM khela (kurva) kutUhalairasonmanAH // tamAruhya mahIpAlo vanaM prati viveza ha / visRjya sainikAnpRSThe dhAvataH parito'khilAn / / 32 AkRSyamANo hariNaiH pipAsAkulito'bhavat / tata uttIrya turagAjjalamanveSayannRpaH / baddhvA'zvaM taruzAkhAyAmAruroha zilAtalam / gItApaJcadazAdhyAya zlokArthaM likhitaM nRpaH // 34 pAtitaM marutA tatra patrakhaNDe vyalokayat / patraM vAcayato rAjJaH zrutvA gItAkSarAvalIm // tato muktipadaM lebhe turaMgastvarayA'patat / tato granthiM samAcchidya palyANamavatArya ca // utthApyamAnasturago rAjJA notthitavAnbhuvaH / kazAghAtairbahuvidhaM tADito'pi jaDIkRtaH // tataH sarabhabheruNDo nRpamAnamya satvaram / divyaM vimAnamAruhya jagAma tridazAlayam // tato giriM samAruhya dadarzA''zramamuttamam / puMnAgakadalIcUtanAlikerasamanvitam // drAkSekSuvATikApUganAgakezaracampakam / khelakalabhasAraGgaM nRtyatkekikulaM nRpaH // praNipatya dvijanmAnamuTajAbhyantarasthitam / papraccha parayA bhaktyA muktasaMsAravAsanam || rAjovAca 33 35 turago niragAtsvarga hetunA kena me vada // 36 37 38 39 40 41 42 zrIziva uvAca --- ityAkarNya vaco rAjJo dvijanmA vAcamUcivAn / trikAladarzI matrajJo viSNuzarmA mahattaraH // 43 dvijanmovAca 45 AsItsenApatiH pUrvaM bheruNDastava bhUSate / tvAM nihatya samaM putraiH kartuM rAjyaM samudyataH // 44 tAvadviSUcikArogAtkAladharmamavApa saH / kAlena bahunA pretya tatpApAtturago'bhavat // atha paJcadazAdhyAyazlokArthaM likhitaM kacit / [*macchiSyeNa mudA kApi gatena vanamadhyataH ] // tvatto vAcayataH zrutvA niragAtturago divam / anekajanmapApaughAnmukto janmakRtAdau // 47 zrIziva uvAca [+ tataH samAgataistatra parivArajanairvRtaH ] / praNipatya dvijanmAnaM hRSTo rAjA vinirgataH || * idamardhe Dha. pustakastham / + idamardhe ka. kha. ca. ja. a. i. pustakastham / 1 ka. kha. ja. a. 'lavazAtmanA / ta' / 2ka. kha. ja. rebandhana' / 48 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1588 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe - 49 patraM tadeva likhitaM gItApaJcadazAkSaram / vAcayansa mahIpAlo harSasaMphullalocanaH // abhiSicya nijaM putraM mantravinmantribhiH samam / siMhAsane siMhavalaM muktimApa vizuddhadhIH // 50 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye paJcadazAdhyAyamAhAtmya varNanaM nAma paJcAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 185 / / ( 15 ) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 40083 atha SaDazItyadhikazatatamo'dhyAyaH / Izvara uvAca 2 3 ataH paraM pravakSyAmi poDazAdhyAyagauravam / AkarNaya kuraGgAkSi harSotkaNThapravarSiNi || asti saurATrakaM nAmnA puraM gurjaramaNDale / tatrA''sItkhavAhuzca rAjA cendra ivAparaH / yadIyakusumAMsAre mAlAsurabhitodare / vArAMnidhau hariH svAsthyAdazeta saha padmayA // yadIyakIrtikarpUrakaNA bhAnti nabhoGgaNe / kIrNA vairikRtazvAsamArutaistArakAchalAt // 4 yasyAsidhArAtIrtheSu snAtA vairigaNA bhRzam / nA''vartante divo'dyApi svrgstriivaagvimohitaaH| tasyArimardano nAma madahastI madoddhataH / madAmbudhArAsalilaguJjadbhUmaramaNDalaH // kapolaphalakottIrNamadadhArAjalAnilaH / babhau yo nirjharodgArairaJjanAdririvoccakaiH // yasyAGgeSu vyarAjanta cAmarAcandrikojjvalAH / kiraNA iva zItAMzoH patitAH kAnanodare ||8 sindUrapAMsupaTalai rAjatkumbhasthalo babhau / yaH saMdhyAvAridavyAptaM viyatkhaNDamitra sphuran // 9 kadAcinmocayitvA tu zRGkhalAnnigaDAnapi / bhaGktvA lohadRDhaM stambhaM prasadya nizi nirgataH 10 AdhoraNagaNAnsarvAnpANivisphUrjadakuzAn / krodhAdavagaNayyaiva nijazAlAM vabhaJja saH // 11 tIkSNAGkuzamukhairviSvagyanyamAno'pi vaiNavaiH / daNDaistu trAsayAmAsuH (mApannAH) sAdino na manAgapi (ggajaH) // 12 6 6) 14 16 tato rAjA samAlokya nizamyedaM kutUhalam / tatra hastikalAbhijJaiH samaM rAjakumArakaiH || 13 adRzyata samAgatya rAjJA dantAvalo valI / mohayanudbhaTATopo hRtATTAlikamAlikam // dadRzustaM mahAbhImaM paurA dUrataraM sthitAH / gopAyantaH zizUnbhItyA nivRttAnyakutUhalAH / / 15 ruddheSu tatra mArgeSu palAyanaparairjanaiH / vAsiteSu tadIyogradAnadhArAmbusIkaraiH || snAtvA tenAvvanA yAtaH sarasaH kazcana dvijaH / gItAnAM SoDazAdhyAya zlokAnkatipayAJjapan / nipitryamAno bahudhA paurairAdhoraNairapi / amanyamAnaH kariNo bhIto na skhalitastataH // skRtakAreNa vaJjanAnviparimardayan / spRzandAnAmbujamvAlamAyuSmAnnirgato dvijaH // tato mahAnabhUttatra vismayo vAgagocaraH / mAnase bhUmipAlasya paurANAmapi pazyatAm // samAhUya tato rAjA phullarAjIvalocanaH / tamapRcchadvijaM vAhAdavatIrya praNamya ca // 18 19 rAjovAca alaukikamidaM vipra tvayA'yA''caritaM mahat / kRtAntakalpAdetasmAdyasmAnnirgatavAngajAt 22 1 i. sa. vA / jhati / 2 ka. kha. ja. a. 'jA candra / 3. mAmodamA / ka. satra meM stutaayaa| jhati / syuta / "kotama 20 21 4 ca. sa. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 saptAzI tyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1589 kamarcayasi gIrvANaM ke manaM japasi prabho / kA ca siddhistavAstIti dvijanmansamudIraya // 23 dvija uvAca - gItAnAM poDazAdhyAyazlokAnkatipayAnaham / japAmi pratyahaM bhUpa tenaitAH sarvasiddhayaH // 24 zrIziva uvAcatato vihAya dviradakautUhalarasaM nRpaH / AjagAma dvijanmAnamAdAya nijamandiram // zubha muhUrtamanvIkSya topayitvA dvijottamam / suvarNerlakSasaMkhyAkairgItAmatramupAdade // gItAnAM SoDazAdhyAyazlokAnkatipayAnapi / samabhyasya tato rAjA gajamokSaNakautukI // 27 athaikadA vinirgatya bAhyAlI saha sainikaiH / tamevAmocayadrAjA mattamAdhoraNairgajam // 28 vismaranbhItivAkyAni rAjyasaukhyamamAnayan / tRNavajjIvitaM rAjA gajasyAgre'vizattataH // 29 AdAya gaNDaphalakaM madapatiniraGkuzam / Ayayau mantravizvAsAnRpaH sAhasikAgraNIH // 30 rAhoriva mukhAdinduH kAlAsyAdiva dhArmikaH / sAdhuH khalasya vadanAnRpo niragamadgajAt // 31 Agatya nagaraM rAjA tvabhiSicya kumArakam / gItAnAM SoDazAdhyAyAdavApa paramAM gatim // 32 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye poDazAdhyAyamAhAtmyavarNanaM nAma SaDazItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 186 // (16) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-40115 atha saptAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH / Izvara uvAcaSoDazAdhyAyasAmarthya kathitaM zRNu sAMpratam / spaSTaM saptadazAdhyAyamahimAmbhonidhi zive // 1 khar3avAhoH sutasyaiva bhRtyo duHzAsano'bhavat / taM gajaM dhartumAgamya gajAtmApto yamakSayam // 2 tadvAsanAnivaddhAtmA gajayonimavApya ca / gItAsaptadazAdhyAyaM zrutvA prAptaH paraM padam // 3 zrIdevyuvAcaduHzAsano gajatvaM ca prApya mukta iti zrutam / tadeva vada kalyANa vistareNa mama prabho // 4 Izvara uvAcasthitaH kazcana durmedhA mANDalikakumArakaiH / bahumUlyaM paNaM kRtvA gjmaaruuddhvaaNsttH|| 5 gatvA katipayAnyeva padAni janavAritaH / nAmnA duHzAsano mUDhaH prauDhavAkyamudI(da)rayana(ta)6 tato nizamya tadvAkyaM krodhAndhaH sindhuro'bhavat / nyapatacca skhalatpAdaH kampyamAnaH kumaarkaiH|| tato nipatitaM kiMciducchrasantaM gajI rupA / UrdhvamunmUlayAMcakre kRtAntakaniraGkuzaH // 8 gatAsorapi ropeNa tasyAsthInAM (sthAM ca) gaNaM gjH| vikIrNavAnpRthakRtvA mattA dantAvalastataH tataH kAlena saMpretya gajayonimavApya saH / mahAntaM kaalmnytsiNhldviipbhuupteH|| 10 metrI garIyasI sAdha rakhaDavAhumahIbhujA / tato'sau jalamArgeNa prApitaH sa tu vAraNaH // 11 jayadevena khar3avAhoH prItyA nIto mahIbhujA / jAti smarasvakIyAM sa pazyanvandhansahodarAna 12 duHkhena mahatA stokAndivasAnatyavAhayat / rAjA kadAcitmatuSTaH samasyAzlokaparaNaH // 13 1tra, yamAhAtmyaM k|. a. lyANaM vi'| Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDekasmaicitkavaye prAdAttamupAyanahastinam / zatena tena kavinA rogopadravabhIruNA // 14 mAlavakSoNipAlasya vikrItazcaityakuMjaraH / kiyatyapi gate kAle pAlyamAno'pi yatnataH // 15 mumUrSurabhavattatra kuMjaro durjrjvrH| na jighrati payaH zItaM nA''datte kavalaM gjH|| 16 khapityapi na saukhyena muJcatyazrUNi kevalam / divA naktaM sthANuvacca tiSThati bhraSTacetanaH // 17 itthaM tairhastipaidRSTo durvyavastho gajAdhipaH / satvaraM kathayAmAsU rAjJe gajahitAya te // 18 hastipA UcuHmahIpAla na jAnImo gajaste'svasthamAnasaH / na khAdati na pibati na svapityapi vai purA(tathA) svakareNa rajo bhUmena svapRSThe niSiJcati / azrupAtaM bahuvidhaM karoti dRzyatAmiti // 20 zrIziva uvAca[tacchrutvA tasya vRttAntaM rAjA draSTumagAtsvayam / matribhirbheSaje dakSairgajarogakavedibhiH // 21 / tato hastipakAravyAtaM vRttaantmvniiptiH| AkarNya sa samAyAto yatrA''ste jvarito gajaH22 sa cA''lokya ca bhUpAlaM jagadvismayakAriNIm / vAcamUce gajaH samyagvisRSTajvaravedanaH // 23 gaja uvAcarAjannazeSazAstrajJa rAjanItipayonidhe / nirjitArAtisaMghAta murAricaraNapriya // kimauSadhairalaM vaidyaiH kiM dAnaH kiMtu jApakaiH / gItAsaptadazAdhyAyajApakaM dvijamAnaya // tenAyaM mAmako rogaH zAmyatyatra na saMzayaH // zrIziva uvAcayathA''diSTaM gajenA''dau tathA cakre narAdhipaH / tato gajatvamutsRjya mukto duHzAsano'bhavat // [+tena vipreNAbhimantrya jale kSipte taduttame] / atha divyaM samArUDhaM vimaanmvniiptiH|| taM duHzAsanamadrAkSItpAkazAsanatejasam // rAjovAcakiMjAtIyaH kimAtmA tvaM kiMvRtta iti me vada / kena vA karmaNA jAto gajaH kathamihA''gataH // zrIziva uvAcapRSTo rAjJA vimukto'sau vimAnasthaH sthirAkSaram / vRttaM yathAvadAcaravyau nijaM duHzAsanaH kramAt gItAsaptadazAdhyAyaM japanmAlavabhUpatiH / naravaryo'bhavanmuktaH kAlenAlpIyasA tataH // 30 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye saptadazAdhyAyamAhAtmyavarNanaM nAma saptAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 187 // (17) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-40145 athASTAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIpArvatyuvAcauktaM saptadazAdhyAyagauravaM bhavatA ziva / sa tvamaSTAdazAdhyAyamahimAnamudIraya // * ayaM zlokaH kecitpustakeSu nAsti / anapekSitazca / + idamadhU ka. stra. ja. a. pustaka stham / Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o mx & w a vo 188 aSTAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1591 Izvara uvAcaAkarNaya cidAnandaniSyandi nigamottamam / puNyamaSTAdazAdhyAyamAhAtmyaM girinandini // 2 samastazAstrasarvasvaM zrotrapAtrarasAyanam / saMsArayAtanAjAlavidAraNaparAyaNam // paraM rahasyaM siddhAnAmavidyonmUlanakSamam / caitanyaM kaiTabhArAteragragaNyaM paraM padam // vivekavallarImUlaM kAmakrodhamadApaham / puraMdarAdigIrvANacittavizrAmamAndaram / / sanakAdimahAyogimanoraJjanakAraNam / pAThamAtraparAbhUtakAlakiMkaragarjitam / aSTottarazatavyAdhimUlonmUlanakArakam / nAtaH parataraM kiMcidrahasyaM haMsagAmini // sApitApatrayaharaM mahApAtakanAzanam / +yathA divaukasAM zakro guruH zakrAyathA vrH|| 8 yathA rasAnAM pIyUSamuttamaM vizvavizrutam / yathA girINAM kailAso yathA candro divaukamAm // 9 tIthAnAM puSkaraM tIthe yathA puSpeSu paGkajam / pativratAsu nArISu yathA lokeSvarundhatI // 10 yathA makheSvazvamedho yathodyAneSu nandanam / yathA rudreSu sarveSu vIrabhadro mamAnugaH // 11 [*yathA kAleSvahaM nityo yathA pazuSu kAmadhuk / yathA vyAso munIndreSu vyAseSu brahmavittamaH] yathA dAneSu bhUdAnaM yathA sindhupu gotamI / yathA loke harikSetraM prazastaM dharmakarmasu // 13 yathA lakSmIpaterjanmasthAnaM madhuvanaM smRtam / sarvatIrtheSu yatpuNyaM sarvatIrthanamaskRtam // 14 tathA hyaSTAdazAdhyAyamAhAtmyaM bhuvanottaram / atrA''khyAnamidaM puNyaM bhaktyA''karNaya paarvti|| yadAkarNanamAtreNa jantuH pApaiH pramucyate / asti merugireH zRGge purI ramyA'marAvatI // 16 purA mama vinodAya nirmitA vizvakarmaNA / nirantaraM guNayutA koTigIrvANasevitA // 17 tejaHpuJjavatI sAkSAdbrahmavidyeva vizrutA / cintAmaNizilAbaddhAH prAsAdA yatra kAmadAH // 18 jayanti meruzikhare caturmukhapurAvadhi / yatra kalpadrumacchAyAsukhAsInA pulomajA // 19 zRNoti zyAmalA gIrbhigItaM gandharvayopitAm / yatrA''ste sa blaaraatirdmbholidlitaayussaam|| daityAnAM raktakallolestatra bhUH zoNatAM gatA / purAtanasudhAsvAdaM smAraM smAraM divaukasaH // 21 dhayanti yatra kSutkSAmAH kalAM pratyahamaindavIm / tasyAM kaivalyakalpAyAmAsItpUrva zatakratuH // 22 zacIsamanvitaH zrImAngIrvANagaNasevitaH / sa kadAcitsukhAsIno viSNudUtairadhizritam // 23 sahasranetramAyAntamapazyatpurupaM param / tatastadIyaistejobhirabhibhUtaH purNdrH|| maNisiMhAsanAttUrNa patitaH sthAnamaNDape / siMhAsanAtprayAtasya tatastasya hrerbhttaaH|| 25 gIrvANagaNasAmrAjyapaTTavandhaM vitenire / atha tasyAbhiSiktasya mahendrasya pulomajA // 26 vAmAGkamArurohA''zu divydundubhiniHsvnaiH| atha tridivasaMgItagIrvANapramadAnvitAH // 27 surA nIrAjayAmAsurdivyai ratnaiH surastriyaH / tato vai RSayo vedairAzIrvAdAstadA daduH // 28 rambhAdyA nanRtustasya purastAdapsarogaNAH / gandharvA lalitAlApAJjagurmaGgalakotukam // 29 evaM nUtanamindraM taM juSTaM bahubhirutsavaiH / vinA RtuzataM dRSTvA zako vismayamAyayau // 30 na prapA vihitA mArge taDAgA na vinirmitAH / nA''ropitA mahAkSAH pAnthavizrAntikArakAH ___ + idamadhaiM a. pustake nAsti / * ayaM zlokaH ka. kha. ja. a. pustakasthaH / 3 ka. kha. ja. ja. makArakam / kha. ja. a. cendro / 1 jha. tra. ttaram / 2 ka. kha. ja. a.traprAptaM ra / kha. ja. campakam / 6 ka, kha. ja. a. 'laiM: svardhanI sho| Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1592 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 32 33 na kadAcida dRSTo devastripurabhairavaH / nidhivAsasthitA devI pUjitA na madAlasA // meghaMkarasthitaH zArGgadharo naiva nirIkSitaH / na kRtaM viraje snAnaM naiva kAzIpuraM gataH // na devavATikAvAsI dRSTo narahariH svayam / eraNDaviSNurherambo (?) na jAtu parizIlitaH || 34 reNukA nekSitA jAtu mAtApuranivAsinI / [ + nAgadantapure khyAto nAganAtho na vIkSitaiH] 35 revApurasthito devo ghusRNezo na vIkSitaH / [na bhaktyA pUjitA devI dAnApuranivAsinI 36 na bhaktyA tripure dRSTastriliGgakhyambakaH svayam / na zArdUlataDAgastho vIkSitaH somanAthakaH ] 37 ArNagrAmasthito dRSTo na mahAnamRtezvaraH / na tuGgabhadrAtIrastho dRSTo hariharaH svayam // 38 kAverIkarNikAtIre zrIraGgo naiva vIkSitaH / dInAstvanAthAH krozantaH kArAgArAnna mocitAH // annadAnena durbhikSe prANino naiva pUjitAH / rAtrau rAtrau kRtA kApi nirjale nodakaprapA // 40 na gautamyAM kRtaM snAnaM na dRSTo hariNezvaraH / dattaM na bhUkhaNDamapi kavayo naiva pUjitAH // 41 na tIrtheSu kRtaM satraM na grAmeSu kRtA makhAH / na puSkariNyo vihitA mArgamadhye bahUdakAH // 42 na prAsAdAH kRtAH kApi brahmaviSNupinAkinAm / na jAtucidbhayAkrAntA rakSitAH zaraNAgatAH kathametena pApena daivadattamihArjitam / iti cintAkulo bhUtvA hariM praSTuM puraMdaraH // yayau sarabhasaM khinnaH kSIrAkUpAragahvaram / tatra pravizya govindaM kRtanidraM sa vAsavaH // akasmAnnijasAmrAjyabhraMzaduHkhamuvAca ha / 44 indra uvAca - > ramAkAnta bhavatprItyai kRtaM kratuzataM purA / tena puNyena saMprAptaM mayA pauraMdaraM padam // idAnIM nUtanaH ko'pi jAto divi puraMdaraH / na tena dharmo vihito na tena kratavaH kRtAH // mama siMhAsanaM divyaM kathamAkrAntamacyuta / 47 zrImahAdeva uvAca - ityevaM vadatastasya zrutvA vAcaM ramApatiH / kiMcidunmIlitAkSo'sAvuvAca madhuraM vacaH // zrIbhagavAnuvAca 45 japatyaSTAdazAdhyAye gItAnAM zlokapaJcakam / tena puNyena saMprAptaM tatra sAmrAjyamuttamam // [+ sarvapuNyaziroratnabhUtena tvaM sthiro bhava ] // 46 kiM dAnairalpaphaladaiH kiM tapobhiH kimadhvaraiH / vartamAnaH kSititale sa mAM prINitavAnpurA // 49 1 zrIziva uvAca - iti viSNorvacaH zrutvA jJAtvopAyaM puraMdaraH / vipravepadharo bhUtvA gato godAvarItaTam // tatrApazyatpuraM puNyaM kAlikAgrAmamuttamam / yatra kAlezvaro devo vartate kAlamardanaH // 48 indra uvAca -- bhagavankarmaNA kena sa tvAM prINitavAndvijaH / yatmItyA ca bhavAnprAdAttasmai pauraMdaraM padam ||50 zrIbhagavAnuvAca 51 52 53 + idama ka. kha. ja. ja. pustakastham / * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ja. a. pustakasthaH / + idama ka. kha. ja. a. pustakasyam / 1 ca. 'vaH / vindhyavA' / 2 jha. ha. sthaanN| 3 ka. kha. ja. a. 'taH / elApuM / 4 ca. kSetreSu / Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 navAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / tatra godAvarItIre sthitaM paramadhArmikam / apazyatkaruNAvantaM brAhmaNaM vedapAragam // 54 nityamaSTAdazAdhyA japantaM dAntacetasam / tatastacaraNa dvaMdve luThitvA parayA mudA // sa tamaSTAdazAdhyAya napaThattena zikSitam / atha puNyena tenAsau viSNoH sAyujyamAyayau // 56 hitvA puraMdarAdInAM devAnAM padamalpakam / jJAtvA'tIva mudA yukto vaikuNThamagamatparam // 57 ata evaM paraM tattvaM munInAmidamuttamam / divyamaSTAdazAdhyAyamAhAtmyaM kathitaM mayA // 58 yasya zravaNamAtreNa sarvapApaiH pramucyate / ityevaM gItAmAhAtmyaM kathitaM pApanAzanam // 59 puNyaM pavitramAyuSyaM svaya~ svastyayanaM mahat / yaH zRNoti mahAbhAge zraddhayA saMyutaH pumAn // sarvayajJaphalaM prApya viSNoH sAyujyamAmuyAt // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe gItAmAhAtmye satIzvarasaMvAde'STAdazA-yAyamAhAtmyavarNanaM , nAmASTAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 188 // (18) ___ samAptamidaM gItAmAhAtmyam / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-40205 atha navAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH / mA [*pArvatyuvAcadeva deva mahAdeva sarvajJa sakalArthada / kRpAM mayi parAM kRtvA yatpRcche tadvadasva me // 1 zrutaM ca gItAmAhAtmyaM mahAzcaryakathAyutam / tena me bhaktirutpannA zrotuM kRSNakathA parAm // 2 purANeSu ca sarveSu zrImadbhAgavataM param / yatra pratipadaM kRSNo gIyate bhuvrssibhiH|| manmAhAtmyaM tathA tattvaM setihAsaM vadAdhunA // Izvara uvAca-] yaM pravrajantamanupetamapetakRtyaM dvaipAyano virahakAtara AjuhAva / putreti tanmayatayA taravo'bhinedustaM sarvabhUnahRdayaM munimAnato'smi // naimiSe sUtamAsInamabhivAdya mahAmatiH / kathAmRtarasAsvAdakuzalaH zaunako'bravIt / / 5 zaunaka uvAca-- ajJAnadhvAntavidhvaMsikoTijanmAghanAzanam / sUtA''khyAhi kathAsAraM mama karNarasAyanam // 6 bhaktijJAnavirAgApto viveko vardhate katham / mAyAmohanirAsazca vaiSNavaiH kriyate katham // 7 iha ghore kalau pAyo jIvazcAsuratAM gataH / klezAkrAntasya tasyaiva zodhana kiM perAyaNam // 8 zreyasAM yadbhavecchreyaH pAvanAnAM ca pAvanam / kRSNaprAptikaraM zazvatsAdhanaM tadvadAdhunA // 9 cintAmaNirlokasukhaM suradruH svargasaMpadam / prayacchati guruH prIto vaikuNThaM yogidurlabham // 10 sUta uvAcaprItiH zaunaka citte te hyato vacmi vicArya ca / sarvasiddhAntaniSpannaM saMsArabhayanAzanam // 11 * dhanazcihAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pustakasthaH / 13. "Tisayesamaprabham / 2ya. ramAyanam / 3 ka. ja. ganItika / 4 ka. ja. prIto'haM te dvijazreSTha kathayiSye yathAzrutam / sArAtsArataraM yaca sN| 200 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1594 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDebhaktimavardhanaM yacca kRSNasaMtoSahetukam / tadahaM te'bhidhAsyAmi sAvadhAnatayA zRNu // 12 kAlavyAlamukhagrAsatrAsanivAsahetave / zrImadbhAgavataM zAstraM kalau kIreNa bhASitam // 13 etasmAdaparaM kiMcinmanaHzuddhyai na vidyate / janmAntare labhetpuNyaM tadA bhAgavataM labhet // 14 parIkSiteH kathAM vaktuM sabhAyAM saMsthite zuke / sudhAkumbhaM gRhItvaiva devAstatra samAgaman / / zukaM natvA'vadansarve svakAryakuzalAH surAH // surA UcuHkathAsudhAM prayacchasva gRhItvaiva sudhAmimAm / evaM vinimaye jAte sudhA rAjJA prapIyatAm // prapAsyAmo vayaM sarve zrImadbhAgavatAmRtam / / sUna uvAcaka kathA ka sudhA loke ka kAcaH ka maNirmahAn / brahmarAto vicAryeti tadA devAJjahAsa ha17 abhaktAMstAMzca vijJAya na dadau sa kathAmRtam / zrImadbhAgavaMtI vArtA surANAmatidurlabhAm // 18 rAjJo mokSaM tathA vIkSya purA dhAtA'tivismitaH / satyaloke tulAM baddhvA'tolayatsAdhanAnyajaH laghanyanyAni jAtAni gauraveNa idaM mahat / tadA RSigaNAH sarve vismayaM paramaM yayuH // 20 menire bhagavadrUpaM zAstraM bhAgavataM kSinau / paThanAcchavaNAtsadyo vaikuNThaphaladAyakam // 21 [*varSeNa zravaNaM tasya bahusaukhyapradAyakam / mAsena bhAktirA(kA)masya labhate(bhavati) dvijasattama] saptAhena zrutaM caitatsarvathA muktidAyakam / sanakAyaiH purA proktaM nAradAya dyaapraiH|| 23 yadyapi brahmasaMvandhAccha sametatsurArpiNA / saptAhazravaNavidhiH kumAraistasya bhASitaH // 24 ___zaunaka uvAca-- [+lokavigrahayuktasya nAradasyAsthirasya ca / vidhizrava kutaH prItiH saMyogaH kutra taiH saha] 25 suna uvAcaatra te kIrtayiSyAmi bhaktipuSTaM kathAnakam / zukena mama yatproktaM rahaH ziSyaM vicArya ca / / 26 ekadA tu vizAlAyAM catvAra RSayo'malAH / satsaGgArtha samAyAtA dadRzustatra nAradam // 27 zrIkumArA UcuHkathaM brahmandInamunnaH kunazcintAturo bhavAn / tvaritaM gamyate kutra kutazcA''gamanaM tava // 28 idAnIM zanyacitto'si gatavitto yathA janaH / tavedaM muktasaGgasya nocitaM vada kAraNam // 29 nArada uvAcaahaM tu pRthivIM yAto jJAtvA sarvottamA iti| [*tIrthaMnAnAvidhairyuktAM puNyadaiH puNyarUpiNIm // puSkaraM ca prayAgaM ca kAzI godAvarI tathA / harikSetraM kurukSetraM zrIraGga setubandhanam // 3? evamAdipu tIrtheSu bhramamANa itastataH / nApazyaM kutraciccharma manaHsaMtoSakArakam / / 32 kalinAdharmamitreNa dhareyaM bAdhitA'dhunA / satyaM nAsti tapaH zaucaM dayA dAnaM na vidyate // 33 * dhanucidAntargataH pAThaH ka. ja. pustakasthaH / + dhanazcihAntargataH pAThaH ka. sva. ca. cha. ja. jha. ba. Tha... pustakasthaH / dhanavihAntargataH pAThaH ka. ja. pustakasthaH / 1 na. 'mu / RliyA / 2 ka. ja, mukhAlAijAtrAthavidhAyakam / shrii'| 3 Ga, jha. a. kRSNona / kha. u. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 navAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1595 udaraMbhariNo jIvA varAkAH kUTabhApiNaH / mandAH sumandamatayo mandabhAgyA hApadrutAH // 34 pASaNDaniratAH santo viraktAH sprigrhaaH| taruNIprabhutA gehe zAlako buddhidAyakaH // 35 kanyAyA vikrayo lobhAdaMpatInAM ca kalkalaH / [*bhraSTAcArAdabhinnazca svecchAcAranidarzitaH] AzramA yavanai ruddhAstIrthAni saritastathA / devatAyatanAnyatra duTainaSTAni bhuurishH|| 37 na yogI naiva siddho vA na jJAnI satkriyo nrH| kalidAvAnalenAdya sAdhanaM bhasmatAM gtm|| azalA janapadAH zivazalA dvijAtayaH / kAminyaH kezazUlinyo dRzyante bhuvi sarvataH / / 39 [aTTamannamiti proktaM zUlo vikraya ucyate / zivo veda iti proktaH kezo bhaga inIritaH 40 evaM pazyankalerdoSAnparyaTannavanImaham / yAmunaM taTamApanno yatra lIlA harerabhUt / / 41 tatrA''zcarya mayA dRSTaM zrUyatAM tanmunIzvarAH / ekA tu tarugI natra niSaNNA vinnamAnamA // 42 dvau vRddhau patitau pArthe niHzvasantAvacetanau / zuzrUSantI prabodhantI rudatI ca tayoH purH|| 43 dazadikSu nirIkSantI rakSitAraM nijaM punaH / vIjyamAnA zatastrIbhirvAdhyamAnA muhmuhH|| 44 dRSTvA dUrAdgataH so'haM kautukena tadantikam / mAM dRSTvA cotthinA vAlA vihalA cAbravIdvaca :15 bAlovAcabho bhoH sAdho kSaNaM tiSTha maccintAmapi nAzaya / darzanaM tava lokasya sarvathA'vaharaM param // 46 bahudhA tava vAkyena duHkhazAntirbhaviSyati / yadA bhAgyaM bhavedbhari bhavano darzanaM tadA // 47 nArada uvAca[*evamuktastadA cAhaM kRpayA snigdhmaansH| apRcchaM tAM varArohAM kautukena smaakulH||18 kA ca tvaM kAvimau cemA nAryaH kAH padmalocanAH / savistaraM devi vada vada duHzvasya kAraNam [+iti pRSTA mayA sA tu bAlA duHkhinamAnasA / provAca nikhilaM duHkhamAtmano duHkhakAraNam] bAlovAcaahaM bhaktiriti khyAtA imo me tanayau mato / jJAnavairAgyanAmAnau kAlayogena jarjarI // 51 gaGgAyAH saritazcemA matsevArtha samAgatAH / tathA'pi na ca me zreyaH sevitAyAH surerapi // 52 idAnIM zRNu madvAkyaM sacittastvaM tapodhana / vArtA me vitatA'pyasti tAM zrucA sugvmaavh||53 utpannA draviDe sA'haM vRddhiM karNATake gatA / kacivacinmahArASTra gujare jINetAM gatA // 54 tatra ghorakaleogAtpASaNDaiH khaNDitAGgakA / durbalA'haM ciraM jAtA putrAbhyAM saha saMmainam // 55 vRndAvanaM punaH prApya navIneva surUpiNI / jAtA'haM yuvatI samyakpreSTarUpA nu sAMpranam // 56 imau tu zayitAvatra sutau me klizyataH zramAt / idaM sthAnaM parityajya videzaM gamyate mayA // 57 jaraThatvaM samAyAtau tena duHkhena duHkhitA / sA'haM tu taruNI kasmAnsuno vRddhAvimau kunaH // 58 trayANAM sahacAritvAdvaiparItyaM kutaH sthitam / ghaTate jaraThA mAnA taruNau tanayAviti // 59 ataH zocAmi cA''smAnaM vismayAviSTamAnasA / vada yoganidhe dhImankAraNaM cAtra kiM bhaveta60 * dhanazciAntargataH pAThaH ka. ja. pustakasthaH / / dhanazcidvAntargataH pAThaH kha. cha. Tha. pustaka sthaH / * dhanazcihAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pustakasthaH / + dhanazcidvAntargata: pATa: ka. ja. pustakamyaH / 1 ka. ja. mahApAkhaNDasaMzrayAH / strIpradhAnA gRhasthAzca vaNeno vratavAjatAH / vAnaprasthAH pugavAmA nyAsino bhogatatparAH / ka / 2 ha. jha. ma. linyaH saMbhavanti kalAvidda / e| 3 ha. mandatAm / kha. 'premarU / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1596 mahAmunizrIvyAsapraNIta [1 usarakhaNDenArada uvAca[*evaM pRSTastayA cAhaM kSaNaM caiva vimRzya tu / avocaM bhaktimAbhASya kliSTAM kAlena bhUyasA]61 jJAnenA''tmani pazyAmi sarvametattavAnadhe / na viSAdastvayA kAryo hariH zAnti kariSyati 62 sUta uvAcakSaNamAtreNa tajjJAtvA vAkyamUce munIzvaraH // nArada uvAcazRNuSvAvahitA bAle yugo'yaM dAruNaH kaliH / tena luptaH sadAcAro yogamArgastapAMsi ca // 64 . janA adyAsurAyante zAThyaduSkarmakAriNaH / iha santo viSIdanti prahRSyanti sdaa'dhmaaH|| 65 dhatte dhairya tu yo dhImAnsa dhIraH paNDito'thavA / aspRzyAnavalokyeyaM zeSabhArakarI dharA // 66 varSe varSe kramAjjAtA maGgalaM nApi dRzyate / na tvAmapi sutaiH sAkaM ko'pi pazyati saaNprtm||67 upekSitA'nurAgAdyairjarjaratvena saMsthitA / vRndAvanasya saMyogAtpunastvaM taruNI navA // 68 dhanyaM vRndAvanaM tena bhaktirnRtyati yatra ca / atremau grAhakAbhAvAna jarAmapi muzcataH // kiMcidAtmasukheneha pramuptirmanyate tayoH / / zrIbhaktiruvAcakathaM parIkSitA rAjJA sthApito'tyazuciH kaliH / pravRtte tu kalau sarvaH sAraH kutra gato mahAn karuNApareNa hariNA'pyadharmaH kathamIkSyate / imaM me saMzayaM chindhi tvadvAcA mukhitA'smyaham 71 nArada uvAcayadi pRSTastvayA vAle premataH zravaNaM kuru / sarva vakSyAmi te bhadre kazmalaM te gamiSyati // 72 yadA mukundo bhagavAnkSmAM tyaktvA svapadaM gataH / tadinAtkalirAyAtaH sarvasAdhanabAdhakaH // 73 yo digvijaye rAjJA dInavaccharaNaM gataH / na mayA mAraNIyo'yaM sAraGga iva sArabhuk // 74 yatphalaM nAsti tapasA na yogena samAdhinA / tatphalaM labhate samyakkalau kezavakIrtanAt // 75 ekAkAraM kaliM dRSTvA sArAtsAraphalapradam / viSNurAtaH sthApitavAnkalijAnAM sukhAya ca 86 kukarmAcaraNAtsAraH sarvato nirgto'dhunaa| padArthAH saMsthitA bhUmau vIjahInAstuSA yathA // 77 vigairbhAgavatI vArtA gehe gehe jane jane / kAritAM dhanalobhena kathAsArastato gataH // 78 atyugrabhUrikarmANo nAstikA dA~mbhikA jnaaH| te'pi tiSThanti tIrtheSu tIrthasArastato gataH79 kAmakrodhamahAlobhatRSNAvyAkulacetasaH / te'pi tiSThanti tapasi tapaHsArastato gataH // 80 manasazcAjayAllobhAdambhAtpAkhaNDasaMzrayAt / zAstrAnabhyasanAccaiva dhyAnayogaphalaM gatam // 81 paNDitAstu kalatreNa ramante mahiSA iva / putrotpAdanadakSAste'pyadakSA muktisAdhane // 82 na hi vaiSNavatA kutra saMpradAyapuraHsaram / evaM pralayatAM prApto vastusAraH sthale sthale // 83 ayaM tu yugadharmo hi vartate kasya dUSaNam / atastu puNDarIkAkSaH sa hi te nikaTasthitaH // 84 * dhanazcihAntagataH pAThaH ka. ja. pustksthH| 1 ka. ja. ca / sarvasattvaharo vA / 2 ka. kha. ja. 'yaM dRSTabhArAkulA dharA / 3 ca. 'ktirutpattiratra ca / 4 ka. ja. 'sirlakSyate / 5 3. jha. pra.tA knnlo'|| . jha..rauravA / 7 ka, ja, kSaH (2) smRtvA saukhyamavApsyasi / suu| ca. "kSaH smarate daza kariSyati / ma / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 navatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / sUta uvAcaiti tadvacanaM zrutvA vismayaM paramaM gtaa| bhaktirUce vaco bhUyaH zrUyatAM tacca zaunaka // 85 zrIbhaktiruvAcasurarSe tvaM ca dhanyo'si madbhAgyena samAgataH / sAdhUnAM darzanaM loke sarvasiddhikaraM param // 86 ihA''nando yathA me syAttathopAyastvayocyatAm / yogezasyApi te brahmannAsAdhyaM vrtte'dhunaa|| tyajati jagati mAyAM yasya kAyAdhavaste vacanaracanamekaM kevalaM cA''kalayya / dhruvapadamapi yAto yatkRpAto dhruvo'yaM sakalakuzalapAtraM brahmaputraM natA'smi // 88 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIbhAgavatamAhAtmye bhaktinAradasamAgamo nAma ___ navAzItyadhikazatatamo'dhyAyaH // 189 // (1) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-40293 atha navatyadhikazatatamo'dhyAyaH / [*sUta uvAcaevaM saMpArthito viprAstayA bhaktyA'tidInayA / punathAkathayadyadvai tacchRNudhvaM dayAlavaH] // 1 / nArada uvAcavRthA khedAyase vAle aho cintAturA katham / zrIkRSNacaraNAmbhoja smara duHkhaM gamiSyati // 2 draupadI ca paritrAtA yena kauravakazmalAt / pAlitA gopasundaryaH sa kRSNaH kApi no gtH||3 tvaM tu bhaktiH priyA tasya satataM pANato'dhikA / tvayA hRtastu bhagavAnyAti nIcagRheSvapi // 4 satyAditriyuge bodhavairAgyau muktisAdhako / kalau tu kevalaM bhaktirbrahmasAyujyakAriNI // 5 iti nizcitya cidrUpaH sarUpAM tvAM sasarja ha / paramAnandacinmUrti sundarI kRSNavallabhAm // 6 baddhAJjali tvayA pRSTaH kiM karomIti caikadA / tvAM tadA''jJApayatkRSNo madbhaktAnpoSayeti ca7 aGgIkRtaM tvayA tadvai prasanno'bhUddharistadA / muktiM dAsIM dadau tubhyaM jJAnavairAgyakAvimau // 8 poSaNaM svena rUpeNa vaikuNThe tvaM karoSi ca / bhUmau bhaktavipoSAya cchAyArUpaM tvayA kRtam // 9 muktijJAnaM viraktiM ca sahakRtyA''gatA bhuvi / kRtAdidvAparasyAntaM(rAntaM vai)mahAnandena saMsthitA kalau muktiH kSayaM prAptA pASaNDAmayapIDitA / tvadAjJayA gatA zIghraM vaikuNThaM punareva saa|| 11 smRtA tvayA'pi cAtraiva muktirAyAti yAti ca / putrIkRtya tvayemau ca pArthe svasyaiva rakSitau12 upekSAtaH kalau mandau vRddhau jAtau sutau tava / tathA'pi cintAM muzca tvamupAyaM cintayAmyaham // kalinA sadRzaH ko'pi yugo nAsti varAnane / tasmiMstvAM sthApayiSyAmi gehe gehe jane jane14 anyadharmAstiraskRtya puraskRtya mahotsavAn / tadA nAhaM harerdAso loke tvAM na pravartaye // 15 tvadanvitAzca ye jIvA bhaviSyanti kalAviha / pApino'pi gamiSyanti nirbhayAH kRssnnmndirm|| yeSAM citte vasedbhaktiH sarvadA premarUpiNI / na te pazyanti kInAzaM svapne'pyamalamUrtayaH // 17 na preto na pizAco vA rAkSaso vA'suro'pi vaa| bhaktiyuktamanaskAnAM sparzane'pi prabhurbhavet 18 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. ja. pusnakasthaH / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1598 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttaragvaNDena tapobhirna vedaizca na jJAnenApi karmaNA / harihi sAdhyate bhaktyA pramANaM tatra gopikAH // 19 nRNAM janmasahasreNa bhaktau prItirhi jAyate / kalau bhaktiH kalau bhaktibhaktyA kRSNaH puraH sthitaH bhaktidrohakarA ye ca te sIdanti jagattraye / duvAsA duHkhamApannaH purA bhaktavinindakaH // 21 alaM vratairalaM tIrtharalaM yogairalaM makhaiH / alaM jJAnakathAlApaibhaktirekaiva muktidA // 22 / sUta uvAcaiti nAradanirNItaM svamAhAtmyaM nizamya sA / sarvAGgapuSTisaMyuktA nAradaM vAkyamabravIt // 23 zrIbhaktiruvAcaaho nArada dhanyo'si prItiste mayi nizcalA / na kadAcidvimuJcAmi citte sthAsyAmi srvdaa|| kRpAlunA tvayA sAdho madrAdhA dhvaMsitA kSaNAt / putrayozcetanaM nAsti tato vodhaya vodhy||25 ___ sUta uvAcatasyA vacaH samAkarNya kAruNyaM nArado gataH / tayorvodhanamArebhe karAgreNa vimardayan // 26 mukhaM saMyojya karNAnte zabdamuccaiH samuccaran / jJAna prabudhyatAM zIghraM re vairAgya vibudhyatAm // 27 vedavedAntaghoSaizca gItApAThairmuhurmuhuH / bodhyamAnau tadA tena kathaMcicotthitau balAt // 28 netrairanavalokantau jambhantau sAlasAvubhau / vakavatpalito prAyaH zuSkakASThasamAGgako // 29 kSutkSAmau tau nirIkSyaiva punaH svApaparAyaNau / RSizcintAparo jAtaH kiM vidheyaM mayeti ca 30 aho nidrA kathaM yAti vRddhatvaM ca mahattaram / cintayanniti govindaM smarayAmAsa bhArgava // 31 vyomavANI tadaivAbhUnmA RSe khidyatAmiti / udyamaH saphalaste tu bhaviSyati na saMzayaH // 32 etadartha tu satkarma surarSe tvaM samAcara / tatte karmAbhidhAsyanti sAdhavaH sAdhubhUpaNAH // 33 satkarmaNi kRte tasminsanidrA vRddhatA'nayoH / gamiSyati kSaNAdbhaktiH sarvataH prasariSyati // 34 ityAkAzavacaH spaSTaM tatsarvapi vizrutam / nArado vismayaM lebhe nedaM jJAtamiti bruvan // 35 nArada uvAcaanayA''kAzavANyA'pi gopyatvena nirUpitam / kiM vA tatsAdhanaM kArya yena kArya bhvettyoH| ka bhaviSyanti santaste kathaM dAsyanti sAdhanam / mayA'tra kiM prakartavyaM yaduktaM vyomabhASayA37 sUta uvAcatatra tAvatha saMsthApya nirgato nArado muniH / tIrtha tIrtha viniSkramyApRcchanmArge munIzvarAn 38 vRttAntaH zrUyate sarveH kiMcinizcitya nocyate / asAdhyaM kecana procudurjeyamiti cApare // 39 mukIbhUtAstathA'nye tu kiyantastu palAyinaH / hAhAkAro mhaanaasiistrilokiivismyaavhH||40 vedavedAntaghoSaizca gItApAThevibodhitam / bhaktijJAnavirAgANAM nodatiSThatrikaM tu yat // 41 upAyo nAparo'stIti karNe karNe'japaJjanAH / yoginA nAradenApi svayaM na jJAyate tu yt||42 tatkathaM zakyate vaktumitarairiha mAnuSaiH / evamRpigaNaiH pRnirNIyoktaM durAsadam // tatazcintAturaH so'tha badarIvanamAgataH / tapazcarAmi cAtreti tadarthakRtanizcayaH // tAvaddadarza purataH sanakAdyAnmunIzvarAn / koTisUryasamAbhAsAnuvAca munisattama // 45 nArada uvAcaidAnIM bhUribhAgyeNa bhavadbhiH saGgamAsthitaH / zIghraM kumArA vadata kRpAM kRtvA mamopari // 46 HinKowa . . nayA // 44 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! 190 navatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 47 48 bhavanto yoginaH sarve buddhimanto bahuzrutAH / paJcahAyanasaMyuktAH pUrveSAmapi pUrvajAH // sadA vaikuNThanilayA harikIrtanatatparAH / lIlAmRtarasonmattAH kathAmAtraikajIvinaH // here (riH) zaraNamevaM hi nityaM yeSAM mukhe vacaH / ataH kAlasamAdiSTA jarA yuSmAnna bAdhate 49 yeSAM bhrUbhaGgamAtreNa dvArapAlau hareH purIM / bhUmau nipatitau sadyo yatkRpAtaH paraM gatau // aho bhAgyasya yogena darzanaM bhavatAmiha / anugrahastu kartavyo mayi dIne dayAparaiH // azarIragiroktaM yattatkiM sAdhanamucyatAm / anuSTheyaM kathaM tAvatmabruvantu savistaram // bhaktijJAnavirAgANAM mukhamutpadyate katham / khyApanaM sarvavarNeSu premapUrva prayatnataH // 50 51 52 1599 zrIsanatkumArA UcuH-- 54 1 mA cintAM kuru devarSe harSa citte samAha / upAyaH sukhasAdhyo'tra vartate'pUrva eva hi / / aho nArada dhanyosse viraktAnAM ziromaNiH / sadA zrIkRSNadAsAnAmagraNIryogabhAskaraH 55 tvayi citraM na mantavyaM bhaktyarthamanuvartini / ghaTate kRSNadAsasya bhakteH sthApana ( ka ) tA sadA 56 RSibhirbahavo loke panthAnaH prakaTIkRtAH / zramasAdhyAzca te sarve prAyaH svargaphalapradAH || 57 vaikuNThasAdhakaH panthAH sa tu gopyo hi vartate / tasyopadeSTA puruSaH prAyo bhAgyena labhyate // 58 yatkartavyaM vinirdiSTaM vyomavAcA'bhavatpurA / taducyate zRNuSvAdya sthiracittaH prasannadhIH // 59 dravyayajJAstapoyajJA yogayajJAstathA'pare / svAdhyAyajJAnayajJAzca te tu karmavisUcakAH // 60 satkarmasUcako nUnaM jJAnayajJaH smRto budhaiH / zrImadbhAgavatAlApaH sa tu gItaH zukAdibhiH // 61 bhaktijJAnavirAgANAM tadghoSeNa balaM mahat / vajiSyati dvayoH kaSTaM sukhaM bhakterbhaviSyati / / malayaM hi gamiSyanti zrImadbhAgavatadhvanau / kalidoSA ime sarve siMhazabdAkA iva // jJAnavairAgyasaMyuktA bhaktiH premarasAvahA / pratigehaM pratijanaM tataH krIDAM kariSyati / 62 63 64 - nArada uvAca - 65 66 vedavedAntaghoSaizca gItApAThaiH prabodhitam / bhaktijJAnavirAgANAM nodatiSThatrikaM tu yat // zrImadbhAgavatAlApAttatkathaM vodhameSyati / tatkathAsu ca vedArthaH zloke zloke pade pade // chindantu saMzayaM hyenaM bhavanto'moghadarzanAH / vilambo nAtra kartavyaH zaraNAgatavatsalAH / / 67 [+ sUta uvAca - tataste sanakAdyAstu viraktA hyUrdhvaretasaH / siddhAH sanAtanA viprA nAradaM procurAdarAt ] // 68 kumArA Ucu:vedopaniSadAM sArAjjAtA bhAgavatI kathA / atyuttamA tato bhAti pRthagbhUtA phailonnatiH / / 69 AmUlAgraM rasastiSThannAmre na svAdyate yathA / saMbhUya sa pRthagbhUtaH phale vizvamanoharaH // yathA dugdhe sthitaM sarpirna susvAduphalapradam / pRthagbhUtaM hi tadivyaM devAnAM rasavardhanam // 71 ikSUNAmAdimadhyAntaM zarkarA vyApya tiSThati / pRthagbhUtA ca sA miSTA tathA bhAgavatI kathA // 72 idaM bhAgavataM nAma purANaM brahmasaMmitam / bhaktijJAnavirAgANAM khyApanAya prakAzitam / / 73 70 + dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. ja. pustakastha: / 1 ka. ja. 'ginAM zreSThA bu / 2 jha. hare / 3 ca antakA / 4 ka. ja. ma / dailo bhUlA trijanmAni punastamasthita / 1. ja. 'te vizvataukhyadaH / a / 6 kha. phalapradA / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDevedAntavedasunAte gItAyA api kartari / paritApavati vyAse muhyatyajJAnasAgare // 74 tadA tvayA purA proktaM catuHzlokasamanvitam / tadIyazravaNAtsadyo nirbAdho bAdarAyaNaH // 75 tatra te vismayaH kena yataH praznakaro bhavAn / zrImadbhAgavataM zAstraM zokaduHkhavinAzanam // 76 nArada uvAca yadarzanaM ca vinihantyazubhAni sadyaH zreyastanoti bhavaduHkhadavAditAnAm / niHzeSazeSamukhagItakathaikapAnAtpremaprakAzakRtaye zaraNaM gato'smi // bhAgyodayena bahujanmasamAjitena satsaGgameva labhate puruSo yadA vai / ajJAnahetukRtamohamahAndhakAranAzaM vidhAya hi tadodayate vivekaH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIbhAgavatamAhAtmye kumAranAradasamAgamo nAma navatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 10 // (2) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-40371 athaikanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / [*sUta uvAcaatha devarSistatraiva kumArAnanumAnya ca / uvAca praNato vAkyaM jJAnayajJakRtAdaraH] // nArada uvAcajJAnayajJaM kariSyAmi zukazAstrakathojjvalam / bhaktijJAnavirAgANAM sthApanArtha prytntH|| 2 kutra kAryo mayA yajJaH sthalaM tadvAcyatAmiha / mahimA zukazAstrasya vaktavyo vedpaargaiH|| 3 kiyadbhirdivasaH zrAvyA zrImadbhAgavatI kathA / ko vidhistatra kartavyo jnyaanyjnyvishaardaaH|| 4 kumArA Ucu:zRNu nArada vakSyAmo vinamrAya vivekine / gaGgAdvArasamIpe tu [*kAmodAkhyaM puraM mahat / / 5 svarNadyAthottaraM puNyaM] taTamAnandanAmakam / nAnARSigaNairjuSTaM devasiddhaniSevitam // 6 nAnAtarulatAkIrNa navakomalavAlukam / ramyamekAntadezasthaM haimapadmasuzobhitam // yatsamIpasthajIvAnAM [*kSetrasyaiva prabhAvataH / mithaH saMsnigdhacittAnAM] vairaM cetasi na sthitam / jJAnayajJastvayA tatra kartavyo hyprytntH| apUrvA rasarUpA ca kathA tatra bhaviSyati // 9 purasthaM nirvalaM caiva jarAjIrNakalevaram / sutadvayaM puraskRtya bhaktistatrA''gamiSyati // 10 yatra bhAgavatI vArtA tatra bhaktyAdikaM vrajet / kathAzabdaM samAkarNya tatrikaM taruNAyate // 11 sUta uvAcaevamuktA (ktvA) kumArAste nAradena samaM tataH / gaGgAtaTaM samAjagmuH kathApAnAya stvraaH||12 * dhanuzvihAntargatAH pAThAH ka. ja. pustakasthAH / kha. NAtsAdho ni / 2 ka. ja. vaMkSama kRSNAnukarSaNe / naa| 3 3. vyo mamedaM vadatA kiyat / / jha. ma. 'vyo mamedaM varatAmiyat / / 4 ka. ja. 'kSyAmastubhyaM yatra kathAmimAm / zRNvatAM pAparAzinI nRNAM puNyavivArdhanIm / g'| 5 ka. ja. ti / vRndAvanapratolisyaM j| Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 ekanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1601 yadA yAtAstaTaM te tu tadA kolAhalo'pyabhUt / bhUloke devaloke ca brahmaloke tathaiva ca // 13 zrIbhAgavatapIyUSapAnAya rasalampaTAH / dhAvanto'pyAyayuH sarve prathamaM ye ca vaissnnvaaH|| 14 bhRgurvasiSThazcyavanazca gautamo medhaatithidevldevraatau| . rAmastathA gAdhisutazca zAkalo mRkaNDaputrAtrI(tri)japippalAdaH (dyaaH)|| 15 yogezvarau vyAsaparAzarau ca zrImAJzuko jAjalijahnamukhyAH / sarve'pyamI munigaNAH saha putramitrasvastrIbhirAyayuratipraNayena yuktaaH|| 16 ghedAntAni ca vedAzca matrAstatrAH smuutyH| dazASTa ca purANAni SadazAstrANi tadA yyuH||17 gaGgAdyAH saritastatra puSkarAdisarAMsi ca / kSetrANi ca dizaH sarvA daNDakAdivanAni ca // 18 nAgAdayo yayustatra devagandharva kinarAH / gurutvAttatra nAyAtAnbhRguH saMbodhya cA''nayat / / 19 dIkSAyAM nAradenAtha dattamAsanamuttamam / kumArA vanditAH saniSeduH kRssnnttpraaH|| 20 vaiSNavAzca viraktAzca nyAsino brahmacAriNaH / mukhabhAge sthitAste ca tadane nAradaH sthitaH 21 ekabhAge RSigaNAstathA'nyatra divaukasaH / vedopaniSado'nyatra tIrthAnyatra striyo'nyataH // 22 jayazabdainamaHzabdaiH zaGkhazabdaistathaiva ca / cUrNalAjAprasUnAnAM nikSepaH sumahAnabhUt / / 23 vimAnAni samAruhya kiyanto devanAyakAH / kalpavRkSaprasUnaizca sarve tatra samAkiran / 24 sUta uvAcaevaM teSvekacitteSu zrImadbhAgavatasya ca / mAhAtmyamUcire spaSTaM nAradAya mahAtmane // 25 kumArA UcuHatha te saMpravakSyAmo mAhAtmyaM zukazAstranam / yasya zravaNamAtreNa muktiH karatale sthitA / / 26 sadA sevyA sadA sevyA zrImadbhAgavatI kathA / yasyAH zravaNamAtreNa muktiratnaM samAzrayet / / 27 grantho'STAdazasAhasro dvAdazaskandhasaMyutaH / parIkSicchukasaMvAdaM zRNu bhAgavataM ca tat // 28 tAvatsaMsAracakre'sminbhramate'jJAnataH pumAn / yAvatkarNagatA nAsti zukazAstrakathA kSaNam // 29 kiM zrutairbahubhiH zAstraiH purANaizca bhramAvahaiH / ekaM bhAgavataM zAstraM muktidAnena garjati / / 30 kathA bhAgavatasyApi nityaM bhavati yadgRhe / tadgRhaM tIrtharUpaM hi vasatAM pApanAzanam // 31 azvamedhasahasrANi vAjapeyazatAni ca / zukazAstrakathAyAzca kalAM nAInti poDazIm // 32 tAvatpApAni dehe'sminnivasanti tpodhnaaH| yAvanna zrUyate samyakzrImadbhAgavataM nraiH|| 33 na gaGgA na gayA kAzI puSkaraM na prayAgakam / zukazAstrakathAyAzca phalaM na(ca)samatAM nyet||34 vedAdirvedamAtA ca pauruSaM sUktameva ca / trayI bhAgavataM matro dvAdazAkSara eva ca // 35 dvAdazAtmA prayAgazca kAlaH saMvatsarAtmakaH / brAhmaNAzcAgnihotraM ca surabhiAdazI tithiH|| 36 tulasI ca vasantazca puruSottama eva ca / eteSAM tattvataH prAjJairna pRthagbhAva iSyate // 37 yazca bhAgavataM zAstraM vAcayedarthato'nizam / anmakoTikRtaM pApaM nazyate nAtra saMzayaH // 38 zlokAdha zlokapAdaM vA paThedbhAgavataM ca yH| nityaM puNyamavAmoti raajsuuyaashvmedhyoH|| 39 uktaM bhAgavataM nityaM kRtaM ca haricintanam / tulasIpoSaNaM caiva dhenunA sevanaM samam // 40 antakAle tu yenaiva zrUyate zukazAstravAk / prItyA tasyaiva vaikuNThaM govindo'pi prayacchati // 41 1 ka. kha. ja. na / himAdayo ngaast| . ha. a. a. dIkSita nA / / ka. a.Ni raajs| Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1602 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe[pauSThapadyAM ca rAkAyAM bhaktiyuktena cetasA] / hemasiMhayutaM caitadvaiSNavAya dadAti ca // kRSNena saha sAyujyaM sa pumAllabhate dhruvam // 42 AjanmamAtramapi yena zaThena kiMciJcitte vidhAya zukazAstrakathA na piitaa| cANDAlavacca kharavatkhalu tena nItaM mithyA vajanma jananIjanaduHkhabhAjA // 43 jIvacchavo nigaditaH sa tu pApakarmA yena zrutaM zukakathAvacanaM na kiMcit / dhiktaM naraM pazusamaM bhuvi bhArarUpamevaM vadanti divi devagaNAstu mukhyAH // 44 durlabhaika(va)kathA loke zrImadbhAgavatodbhavA / koTijanmasamutthena puNyenaiva tu labhyate // 45 tena yoganidhe dhImazrotavyA sA prayatnataH / dinAnAM niyamo nAsti sarvadA zravaNaM mtm||46 satyena brahmacaryeNa sarvadA zravaNaM matam / azakyatvAtkalo bodhyo vizeSo'tra zukAjJayA // 47 manasazcAjayAdrogAtpuMsAM caivA''yupaH kSayAt / kalerdoSabahutvAcca saptAhazravaNaM matam // 48 manovRttijayazcaiva niyamAcaraNaM tathA / dIkSAM kartumazakyaM syAtsaptAhazravaNaM hyataH // 49 zraddhAtaH zravaNe nityamAdyantAvadhi yatphalam / tatphalaM zukadevena saptAhazravaNe kRtam // 50 yatphalaM nAsti tapasA na yogena samAdhinA / anAyAsena tatsarva saptAhazravaNe labhet // 51 yajJAdgarjati saptAhaH saptAho gajAte vratAt / tapaso garjati proccaistIrthAnityaM hi garjati // 52 yogAdgarjati saptAho dhyAnAjjJAnAJca garjati / kiM mo garjanaM tasya re re garjati garjati // 53 zaunaka uvAca sAzcaryametatkathitaM kathAnakaM jJAnAdidharmAvigaNayya sAMpratam / nizreyasaM bhAgavataM purANaM tAvatkuto yogavidAdisUcakam // sUta uvAcayadA kRSNo dharAM tyaktvA svapadaM gantumudyataH / ekAdaze parizrutyApyuddhavo vaakymbrviit|| 55 uddhava uvAcatvaM tu yAsyAmi govinda bhaktakArya vidhAya ca / maJcitte mahatI cintA tAM zrutvA sukhamAvaha 56 Agato'yaM kalirghoro bhaviSyanti punaH khalAH / tatsaGgenaiva santo'pi gamiSyantyugramApadam 57 tadA bhAravatI bhUmigAMrUpayaM kamAzrayat / anyo na dRzyate trAtA tvattaH kamalalocana // 58 ataH satsu dayAM kRtvA bhaktavatsala mA vraja / bhaktArtha saguNo jAto nirAkAro'pi cinmayaH59 nadviyogena te bhaktAH kathaM sthAsyanti bhUtale / nirguNopAsane kaSTamataH kiMcidvicAraya // 60 sUta uvAcaityuddhavavacaH zrutvA prbhaase'cintyddhriH| bhaktAvalambanArthAya kiM vidheyaM mayeti ca // 61 svakIyaM yadbhavettejastadvai bhAgavate'dadhAt / tirodhAya prAvaSTo'yaM zrImadbhAgavatArNavam / / 62 teneyaM vAGmayI mUrtiH pratyakSA vartate hareH / sevanAcchravaNAtpAThAirzanAtpApanAzinI // 63 saptAhazravaNaM tena sarvebhyo'pyadhikaM kRtam / sAdhanAni tiraskRtya kalau dharmo'yamIritaH 64 cw * dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pustaka.stha: / + etadane ka. ja. pustakayo: "makhe hutaM naiva dharAmara NAM teSAM thA janma gataM narANAm / cittaM na yasya tu narasya hareH kathAyAM saMbIyate duritadaSTakathAprasahA" itydhikm| 1 ka ja. ti munayaH kila parvamiddhAH / d'| Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dvinavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1603 duHkhadAridyadaurbhAgyapApaprakSAlanAya ca / kAmakrodhajayArtha hi kalo dharmo'yamIritaH // 65 anyathA vaiSNavI mAyA devairapi sudustyajA / kathaM tyAjyA bhavetpuMbhiH saptAho'taH prakIrtitaH 66 +sUta uvAca evaM nagAhazravaNorudharme prakAzyamAne RpibhiH sabhAyAm / AzcaryamekaM samabhUttadAnIM taducyate saMzRNu zaunaka tvam / / bhaktiH sutau tau taruNau gRhItvA premaikarUpA sahasA''virAsIt / zrIkRSNa govinda hare murAre nAtheti nAmAni muhurvadantI / tAM cA''gatAM bhAgavatArthabhUSAM sucAruveSAM dadRzuH sdsyaaH| kathaM praviSTA kathamAgateyaM madhyaM munInAmiti tarkayantaH // UcuH kumArA vacanaM tadAnI kathArthato niSpatitA'dhuneyam / evaM giraH sA sasutA nizamya sanatkumAraM nijagAda namrA / bhaktiruvAca bhavadbhiradyaiva kRtA'smi puSTA kalipranaSTA'pi kathArasena / kAhaM tu tiSThAmyadhunA bruvantu brAhmA imAM tAM giramUcire te // sanatkumArA UcuH-- bhaktistu govindasurUpadhAtrI premaikakI bhavarogahI / sA tvaM ca tiSThasva sudhairyasaMzrayAnirantaraM vaiSNavamAnasAlaye // tato'pi doSAH kalijA ime tvAM draSTuM na zaktAH prabhavo'pi loke / sUta uvAca evaM tadAjJAvasare'pi bhaktistadA niSaNNA haridAsacitte // sakalabhuvanamadhye nirdhanAste'pi dhanyA nivasati hRdi yeSAM shriihrebhktirekaa|| harirapi nijalokaM sarvathA taM vihAya pravizati hRdi teSAM bhaktisUtropaviddhaH 74 brUmo'dya te kimadhikaM mahimAnameva brahmAtmakasya bhuvi bhAgavatAbhidhasya / yatsaMzrayAnigadite labhate suvaktA zrotA'pi kRSNasamatAmalamanyadharmaiH // 75 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIbhAgavatamAhAtmye bhaktikaSTanivartanaM nAmaikanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 191 / / (3) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-40446 atha dinayatyadhikazatatamo'dhyAyaH / sUta uvAcaatha vaiSNavacitteSu dRSTA bhaktimalaukikIm / nijalokaM parityajya bhgvaanbhktvtslH|| ? vanamAlI ghanazyAmaH pItavAsA mnohrH| kAJcIkalAparuciro lasanmukuTakuNDalaH / / 2 + idamadhikam / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1604 mahAmunizrIvyAsapraNIta- [6 uttarakhaNDetribhaGgalalitazcArukaustubhena virAjitaH / koTimanmathalAvaNyo haricandanacarcitaH // paramAnandacinmUrtirmadhuro muralIdharaH / Aviveza svabhaktAnAM hRdayAnyamalAni ca // 4 vaikuNThavAsino ye ca vaiSNavA uddhvaadyH| tatkathAzravaNArtha te gRDharUpeNa sNsthitaaH|| 5 tadA jayajayArAvo rasapuSTiralaukikIM / cUrNaprasUnadRSTizca muhuH zaGkharavo'pyabhUt // 6 tatsabhAsaMsthitAnAM ca dehagehAtmavismRtim / dRSTvA ca tanmayAvasthAM nArado vAkyamabravIt // 7 nArada uvAca alaukiko'yaM mahimA munIzvarAH saptAhajanyo'dya vilokito mayA / mUDhAH zaThA ye pazupakSiNo'tra sarve'pi niSpApatayA vibhAnti // ato nRloke nanu nAsti kiMciccittasya zodhAya kalau pavitram / aghaughavidhvaMsakarI kathaiva kathAsamAnaM bhuvi nAsti cAnyat // ke ke vizudhyanti vidantu mahyaM saptAhayajJena kathAmayena / kRpAlubhirlokahitaM vicArya prakAzitaH ko'pi nviinmaargH|| kumArA UcuH ye mAnavAH pApakRtastu sarvadA sadA durAcAraratA vimArgAH / krodhAgnidagdhAH kuTilAzca kAminaH saptAhayajJena kalau punanti // satyena hInAH pitRmaatRduusskaastRssnnaakulaacaa''shrmdhrmvrjitaaH| ye dAmbhikA matsariNo'pi hiMsakAH saptAhayajJena kalau punanti / / paJcograpApAzchalacchAkAriNaH krUrAH pizAcA iva nirdayAzca ye| brahmasvapuSTA vyabhicArakAriNaH saptAhayajJena kalau punanti // kAyena vAcA manasA'pi pAtakaM nityaM prakurvanti zaThA haThena ye / parasvapuSTA malinA durAzayAH saptAhayajJena kalo punanti // [sUta uvAcaathaivaM tuSTacitte tu nArade devapUjite / prasannAste kumArAzca punarUcuzca nAradam / / kumArA UcuH]atra te kIrtayiSyAma itihAsaM purAtanam / yasya zravaNamAtreNa pApahAniH prajAyate // 16 tuGgabhadrAtaTe pUrvamabhUtpattanamuttamam / yatra varNAH svadharmeNa satye karmANa tatparAH // AtmadevaH pure tsminsrvvedvishaardH| zrautasmAteSu niSNAto dvitIya iva bhaaskrH|| 18 bhikSuko vittavAlloke tatpriyA dhundhulI smRtA / svavAkyasthApikA nityaM sundarI sukulodbhavA lokavArtAratA krUrA prAyazo bahujalpikA / zUrA ca gRhakRtyeSu kRpaNA kalahapriyA // 20 evaM nivasatoH premNA daMpatyoranapatyayoH / arthAH kAmAstayorAsanna sukhAya gRhAdikam / / 21 pazcAddharmAH samArabdhAstAbhyAM saMtAnahetave / gobhUhiraNyavAsAMsi dInebhyo yacchataH sadA // 22 dhanArdha dharmamArgeNa tAbhyAM nItaM tathA'pi ca / na putro nApi vA putrI tatazcintAturo bhRzam 23 * dhanazcihAntargataH pAThaH ka. ja. pustakasthaH / 1. kii| karNe prati suva / Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dvinavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] papapurANam / 1605 ekadA sa dvijo duHkhAgRhaM tyaktvA vanaM gataH / madhyAhne tRSito jAtastaDAgaM smupeyivaan||24 pItvA jalaM niSaNNastu prajAduHkhena karzitaH / muhUrtAdapi tatraiva saMnyAsI kazcidAgataH // 25 dRSTvA pItajalaM taM tu vipro yAtastadantikam / natvA ca padayostasya nizvasansaMsthitaH purH||26 yatiruvAcakathaM rodiSi vipra tvaM kA te cintA balIyasI / vada tvaM satvaraM mahyaM svasya duHkhasya kaarnnm|| brAhmaNa uvAcakiM bravImi RSe duHkhaM pUrvapApena saMcitam / madIyAH pUrvajAstoyaM kavoSNamupabhuJjate // 28 mahattaM naiva gRhNanti prItyA devA dvijAtayaH / prajAduHkhena zUnyo'haM prANAMstyaktumihA''gataH 29 dhigjIvitaM prajAhInaM dhiggRhaM ca prajAM vinA / ghigdhanaM cAnapatyasya dhikkulaM saMtatiM vinaa|| 30 pAlyate yA mayA dhenuH sA vandhyA sarvathA bhavet / yo mayA ropito vRkSaH so'pi vandhyatvamAzrayet yatphalaM magRhAyAtaM zIghraM tacca vizuSyati / nirbhAgyasyAnapatyasya kimato jIvitena me // 32 sanatkumArA UcuHityuktvA sa rurodocaiHstatpAghe duHkhapIDitaH / tadA tasya yatezcitte karuNA'bhUgarIyasI // 33 tadbhAlAkSaramAlAM ca vAcayAmAsa yogavAn / sarva jJAtvA yatiH pazcAdvipramUce savistaram // 34 yatiruvAcazRNu vipra mayA te'dya prArabdhaM tu vilokitam / saptajanmAvadhiste(te) vai putro naiva ca naiva ca 35 muJcAjJAnaM prajArUpaM baliSThA karmaNo gatiH / vivekaM tu samAsAdya tyaja saMsAravAsanAm // 36 saMtateH sagaro duHkhamavApAGgaH purA tathA / re muzcAdya kuTumbAzAM saMnyAse sarvathA sukham // 37 brAhmaNa uvAcavivekena bhavetki me putraM dehi balAdapi / no cettyajAmyahaM prANAMstvadane zokamUrchitaH // 38 putrAdimukhahIno'yaM saMnyAsaH zuSka eva hi / gRhasthaH saraso loke putrpautrsmaavRtH|| 39 / sanatkumArA UcuHiti viprAgrahaM dRSTvA prAbravItsa tapodhanaH / / yatiruvAcacitraketurgataH kaSTaM vidhilekhavimArjanAt / na yAsyasi sukhaM putrAdhathA daivahatodyamaH // ato haThena yukto'si hyarthine kiM vadAmyaham // sanatkumArA UcuH-- tasyA''grahaM samAlokya phalamekaM sa dattavAn // yatiruvAcaidaM bhakSaya panyA tvaM tataH putro bhaviSyati / satyaM zaucaM dayA dAnamekabhaktaM tu bhojanam // varSAvadhi striyA kArya tena putro'tinirmalaH // sanatkumArA Ucu:evamuktvA yayau yogI viprastu gRhamAgataH / palyAH pANau phalaM dacA svayaM yAtastu kutrcit|| taruNI kuTilA tasya sakhyagre ca ruroda ha // 1ca. rvanAH sarve k| 2. mdnN| 3ya, kimito| 4 cha. 'si vyarthe te kiM / 45 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe brAhmaNapatnyuvAcaaho cintA mamotpannA phalaM cAhaM na bhakSaye / phalabhakSeNa garbhaH syAdrbheNodaravRddhatA // 45 svalpabhakSyaM tato'zaktirgRhakArya kathaM bhavet / daivAvATI bajedrAme palAyedgarbhiNI katham // 46 . zUkavannivasedgarbhastaM kukSeH kathamutsRjet / tiryakcedAgato garbhastadA me maraNaM bhavet // 47 prasUtau dAruNaM duHkhaM sukumArI kathaM sahe / mandAyA(yAM) mayi sarvasvaM nanAndA saMharettadA // 48 satyazaucAdiniyamo durArAdhyaH sa dRzyate / lAlane pAlane duHkhaM prasUtAyAzca vartate // vandhyA vA vidhavA nArI sukhinI ceti me matiH // sanatkumArA UcuHevaM kutarkayogeNa tatphalaM naiva bhakSitam / patyA pRSTaM phalaM bhuktaM bhuktaM ceti tayeritam // 50 ekadA bhaginI tasyAstagRhaM svecchayA gatA / tadane kathitaM sarva cinteyaM mahatI hi me // 51 durbalA tena duHkhena hyanuje karavANi kim / sA'bravInmama garbho'sti taM dAsyAmi prasUtitaH 52 tAvatkAlaM sagarbheva guptA tiSTha gRhe sukham / vittaM tvaM matpateryaccha sa te dAsyati baalkm||53 pANmAsiko mRto bAla iti loke vadiSyati / taM vAlaM poSayiSyAmi nityamAgatya te gRham // phalamarpaya dhenvai tvaM parIkSArtha tu sAMpratam / tattadA racitaM sarva tathaiva strIsvabhAvataH // 55 atha kAlena sA nArI prasUtA bAlakaM tadA / AnIya janako bAlaM rahasye dhundhulI dadau // 56 tayA ca kathitaM bharne prasUtaH sukhamarbhakaH / lokasya sukhamutpannamAtmadevaprajodayAt // 57 dadau dAnaM dvijAtibhyo jAtakama vidhAya ca / gItavAditraghoSo'bhUttadvAre maGgalaM bahu // 58 bhagre sA'bravIdvAkyaM stanyaM nAsti kuce mama / anyastanyena nirdugdhA kathaM puSNAmi bAlakam // matsvasAyAH prasUtAyA mRto bAlastu vartate / tAmAkArya gRhe rakSa sA te'rbha poSayiSyati // 60 patinA tatkRtaM sarve putrarakSaNahetave / putrasya dhundhukArIti nAma mAtrA pratiSThitam // 61 trimAse nirgate cAtha sA dhenuH suSuve'rbhakam / sarvAGgasundaraM divyaM nirmalaM kanakaprabham // 62 dRSTvA prasanno viprastu saMskArAnsvayamAdadhe / matvA''zcarya janAH sarve didRkSArtha samAgatAH // 63 bhAgyodayo'dhunA jAta Atmadevasya pazyata / dhenvA vAlaH prasUtastu devarUpIti kautukam // 64 na jJAtaM tadrahasyaM tu kenApi vidhiyogataH / gokarNa ca sutaM dRSTvA gokarNa nAma cAkarot // 65 kiyatkAlena tau jAtau taruNau tanayAvubhau / gokarNaH paNDito jJAnI dhundhukArI mhaakhlH||66 snAnazaucakriyAhIno durbhakSI krodhasaMyutaH / duSparigrahakartA ca sarvahastena bhojanaH // 67 cauraH sarvajanadveSI paravezmapradIpakaH / lAlanAyAbhakAndhRtvA sadyaH kUpe nyapAtayat // 68 hiMsakaH zastradhArI ca dInAndhAnAM prapIDakaH / caNDAlAbhirato nityaM pAzahastaH shvsNgtH||69 tena vezyAkusaGgena paitraM vittaM tu nAzitam / ekadA pitarau tADya pAtrANi svayamAharat // tatpitA kRpaNaH poccairdhanahIno ruroda h|| brAhmaNa uvAcavandhyatvaM tu samIcInaM kuputro duHkhadAyakaH / katiSThAmi ka gacchAmi ko me duHkhaM vypohyet|| , prANAMstyajAmi duHkhena hA kaSTaM mama saMsthitam // 71 ra. jha Ja. zavaimtena / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 trinavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1605 kumArA UcuHtadAnIM tu samAgatya gokarNo jJAnasaMyutaH / bodhayAmAsa janakaM vairAgyaM paridarzayan // 72 gokarNa uvAcaasAraH khalu saMsAro duHkharUpI vimohakaH / kaH sutaH kasya ca dhanaM snehavAjvalate'nizam73 na cendrasya sukhaM kiMcinna sukhaM cakravartinAm / sukhamasti viraktasya munerekAntajIvinaH // 74 muzcAjJAnaM prajArUpaM mohato narake gatiH / nipatiSyati deho'yaM sarva tyaktvA vanaM vraja // 75 sanatkumArA UcuHtadvAkyaM tu samAkarNya gantukAmaH pitA'bravIt / / brAhmaNa uvAcakiM kartavyaM vane tAta tattvaM vada savistaram / andhakUpe snehapAzairbaddhaH paGgurahaM zaThaH // karmaNA patito nUnaM mAmuddhara dayAnidhe // gokarNa uvAca dehe'sthimAMsarudhire'bhimatiM tyaja tvaM jAyAmutAdiSu sadA mamatAM vimuJca / pazyAnizaM jagadidaM kSaNabhaGganiSThaM vairAgyarAgarasiko bhava bhktinisstthH|| 78 dharma bhajasva satataM tyaja lokadharmAnsevasva sAdhupuruSAjahi kAmatRpNAm / anyasya doSaguNacintanamAzu muktvA sevAkathArasamaho nitarAM piba tvam // 79 kumArA Ucu: evaM sutoktivazato'pi gRhaM vihAya yAto vanaM sthirmtirgtssssttivrssH| yukto hareranudinaM paricaryayA'sau zrIkRSNamApa niyataM dazamasya pAThAt // 80 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIbhAgavatamAhAtmye vipramokSo nAma dvinavatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 192 // ( 4 ) AditaH zlokAnAM samayaGkAH-40526 77 atha trinavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / sUta uvAcapitaryuparate tena jananI tADitA bhRzam / ka vittaM tiSThati brUhi haniSye lattayA na cet // ? iti tadvAkyasaMtrAsAjananyA putraduHkhataH / kUpe pAtaH kRto rAtrau tena sA nidhanaM gatA // 2 gokarNastIrthayAtrArtha nirgato yogasaMsthitaH / na duHkhaM na sukhaM tasya na vairI nApi bAndhavaH // 3 dhundhukArI gRhe'tisstthtpshcpnnyvdhuutH| atyugrakarmakartA ca tatpoSaNavimUDhadhIH // 4 ekadA kulaTAstAstu bhUSaNAnyAbhilipsavaH / tadartha nirgato gehAtkAmAndho mRtyumasmaran // 5 yatastatazca saMhRtya vittaM vezma punargataH / tAbhyo'yacchatsuvastrANi bhUSaNAni kiyanti ca // 6 bahuvittacayaM dRSTvA rAtrau nAryo vyacArayan / caurya karotyasau nityamato rAjA grahIpyati // 7 vittaM hatvA punazcainaM mArayiSyati nizcitam / ato'rthaguptaye gRDhamasmAbhiH kiM na hanyate // 8 nihatyainaM gRhItvA'rtha yAsyAmo yatra kutracit / iti tA nizcayaM kRtvA suptaM saMbadhya razmibhiH9 1 ca. kvA nilaM ka / ka. ja. 'kvA viSNoH k| Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! 1608 mahAmunizrIvyAsapaNIta [ uttarakhaNDepAzaM kaNThe nidhAyAsya tnmRtyumupckrmuH| tvaritaM na mamArAsau cintAyuktAstadA'bhavan // 10 taptAGgArasamUhAMzca tanmukhe hi vicikSipuH / agnijvAlAtiduHkhena vyAkulo nidhanaM gtH|| 11 taddeI mumucurgarte prAyaH sAhasikAH striyaH / na jJAtaM tadrahasyaM tu kenApIdaM tathaiva ca // 12 lokaiH pRSTA vadanti sma dUraM yAtaH piyo hi nH| AgamiSyati varSe'sminvittalobhavikarSitaH13 strINAM naiva tu vizvAso'nRtAnAM kaaryedbudhH(?)| vizvAse yaH sthito mUDhaH sa duHkhaiH paribhUyate sudhAmayaM vaco yAsAM kAminAM rasavardhanam / hRdayaM kSuradhArAbhaM priyaH ko nAma yoSitAm // 15 saMhRtya vittaM tA yAtAH kulaTA bhubhtekaaH| dhundhukArI babhUvAtha mahAnpretaH kukrmtH|| 16 vAtyArUpadharo nityaM dhAvandazadizAntaram / zItAtapaparikliSTo nirAhAraH pipaasitH|| 17 na lebhe zaraNaM kutra hA daiveti muhuvedana / kiyatkAlena gokarNo mRtaM lokAdabudhyata // 18 anAthaM taM viditvaiva gayAzrAddhamacIkarata / yasmistIrthe tu saMyAti tatra zrAddhaM pravartayan // 19 evaM bhramansa gokarNaH svapuraM samupeyivAn / rAtrau gRhAGgaNe svaptumAgato'lakSitaH praiH|| 20 tatra muptaM sa vijJAya dhundhukArI svabAndhavam / nizIthe darzayAmAsa mahAraudrataraM vpuH|| 21 sakRnmeSaH sakRddhastI sakRcca mahiSo'bhavat / sakRdindraH sakRccAgniH punazca puruSo'bhavat / / 22 vaiparItyamidaM dRSTvA gokarNo dhairyasaMyutaH / ayaM durgatikaH ko'pi nizcityAtha tamabravIt // 23 / gokarNa uvAcakastvamugrataro rAtrau kuto yAto dazAmimAm / kiM vA pretaH pizAco vA rAkSaso'sIti zaMsa naH sUta uvAcaevaM pRSTastadA tena rurodoccaiH punaH punaH / azakto vacanoccAre saMjJAmAtraM cakAra ha // 25 tato'Jjalau jalaM kRtvA gokarNastamudI(dai)rayat / tatsekAdtapApo'sau pravaktumupacakrame // 26 preta uvAcaahaM bhrAtA tvadIyo'smi dhundhukArIti nAmataH / svakIyenaiva doSeNa brahmatvaM nAzitaM myaa||27 karmaNAM nAsti saMkhyA me mahAjJAne vivartinaH / lokAnAM hiMsakaH so'haM strIbhirduHkhena mAritaH ataH pretatvamApanno durdazAM ca vahAmyaham / vAtAhAreNa jIvAmi devaadhiinphlodyH|| aho bandho kRpAsindho bhrAtamomAzu mocaya / sUta uvAcagokarNo vacanaM zrutvA tasmai vAkyamathAbravIt / / gokarNa uvAcatvadartha tu gayApiNDo mayA datto vidhAnataH / tatkathaM naiva mukto'si mamA''zcaryamidaM mahat // 31 [+gayAzrAddhAnna muktizcedupAyo nAparastviha / kiM vidheyaM mayA preta tattvaM vada savistaram // 32 preta uvAcagayAzrAddhazanenApi muktirme na bhaviSyati / upAyamaparaM kaMcittadvicAraya sAMpratam // 33 + dhanucihAntargataH pAThabhcha. Tha. ya. pustakasyaH / 1ma. ca. jha. a. vadAmya / Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 193 trinavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] sUta uvAca - iti tadvAkyamAkarNya gokarNo vismayaM gataH / gokarNa uvAca zatazrAddhairna muktizvedasAdhyaM mocanaM tava / idAnIM tu nijaM sthAnamAtiSTha preta nirbhayaH // tvanmuktisAdhanaM kiMcidAcariSye vicArya ca // sUrya uvAcazrImadbhAgavatAnmuktiH saptAhe vAcanaM kuru || padmapurANam / 1609 202 34 sUta uvAca - dhundhukArI nijaM sthAnaM tenA''diSTastato gataH / gokarNazcintayanrAtrau na ca tasyAM tadadhyagAt // prAtastamAgataM dRSTvA lokAH prItyA samAgatAH / tatsarvaM kathitaM tena yajjAtaM ca yathA nizi / / 37 vidvAMso yoganiSThAzca jJAnino brahmavAdinaH / tanmuktiM naiva pazyanti pazyantaH zAstrasaMcayAn 38 tataH sarvaiH sUryavAkyaM tanmuktau sthApitaM param / [ gokarNaH stambhanaM cakre sUryavegasya vai tadA 39 gokarNa uvAca ] - tubhyaM namo jagatsAkSinbrUhi me muktihetukam || sUta uvAca - tacchrutvA dUrataH sUryaH sphuTamityabhyabhASata // 35 40 41 42 sUta uvAca iti sUryavacaH sarvairdhvanirUpaM tu vizrutam / sarve'bruvanprayatnena kartavyaM sukaraM tvidam // gokarNo nizcayaM kRtvA vAcanArthaM pravartitaH / tatra saMzravaNArthAya dezAdrAmAjjanA yayuH // paGkhandhavRddhamandAzca te'pi pApakSayAya vai / samAjastu mahAJjAto devavismayakArakaH // yadaivAsssanamAsthAya gokarNo'kathayatkathAm / sa preto'pi tadA''yAtaH sthAnaM pshynnitsttH|| saptagranthiyutaM tatrApazyatkIcakamucchritam / tanmUla cchidramAvizya zravaNArthe sthito sau // 47 vAtarUpI sthiti kartumazakto vaMzamAvizat / vaiSNavaM brAhmaNaM mukhyaM zrotAraM parikalpya saH // 48 prathamaskandhataH spaSTaM vyAkhyAnaM dhenujo'karot / dinAnte rakSitA gAthA tadA citraM babhUva ha 49 vaMzaikagranthibhedo'bhUtsazabdaM pazyatAM satAm / dvitIye'hni tathA sAyaM dvitIyagranthibhedanam // 50 tRtIye'hni tathA sAyaM tRtIyagranthibhedanam / evaM saptadinairvezasaptagrandhivibhedanam || kRtvA'pi dvAdazaskandhazravaNAtpretatAM jahau / divyarUpadharo jAtastulasIdAmamaNDitaH // 52 pItavAsA ghanazyAmo mukuTI kuNDalAnvitaH / nanAma bhrAtaraM sadyo gokarNamiti cAbravIt // 53 1 51 dhundhukAryuvAca -- tvayA'haM mocito bandho kRpayA pretakazmalAt / dhanyA bhAgavatI vArtA pretapIDAvinAzinI / / 54 saptAho'pi tathA dhanyaH kRSNalokaphalapradaH / kampante sarvapApAni saptAha zravaNe sthite || 55 asmAkaM pralayaM sadyaH kathA ceyaM kariSyati / Ardra zuSkaM laghu sthUlaM vAGmanaHkarmabhiH kRtam 56 dhanuzcidvAntargataH pAThaH kha. cha. u. ya. pustakasthaH / 1 ya. vayamam / 43 44 45 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1610 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 57 60 61 zravaNaM vidahetpApaM pAvakaH samidho yathA / asminvai bhArate varSe sUribhirdevasaMsadi // akathA zrAvaNAM puMsAM niSphalaM janma kIrtitam / kiM mohato rakSitena supuSTena valIyasA / / 58 abhruveNa zarIreNa zukazAstrakathAM vinA / asthistambhaM snAyubaddhaM mAMsazoNitalepitam // 59 carmAbaddhaM tu durgandhaM pAtraM mUtrapurISayoH / jarAzokavipAkArta rogamandiramAturam // duSpUraM durdharaM duSTaM sadoSaM kSaNabhaGguram / kRmiviDbhasmasaMjAtaM zarIramiti varNitam // asthireNa sthiraM karma kuto'yaM sAdhayena hi / yatprAtaH saMskRtaM cAnnaM sAyaM tacca vinazyati 62 tadIyarasa saMpuSTe kArya kA nAma nityatA / saptAhazravaNAlloke prApyate nikaTe hariH || ato doSanivRttyarthametadeva hi sAdhanam / jaDasya zuSkavaMzasya yatra granthivibhedanam // citraM kimu tadA cittagranthibhedaH kathAzravAt / budbudA iva toyeSu mazakA iva jantuSu // jAyante maraNAyaiva kathAzravaNavarjitAH / bhidyate hRdayagranthizchidyante sarvasaMzayAH // kSIyante cAsya karmANi saptAhazravaNe kRte / saMsArakardamAlepaprakSAlanapaTIyasi // kathAtIrthe sthite citte muktireva budhairmatA // 63 64 65 66 67 sUta uvAca - 68 evaM bruvati vai tasminvimAnamapatattadA / vaikuNThavAsibhiryuktaM prasphuraddIptimaNDalam || sarveSAM pazyatAM bheje vimAnaM dhundhulIsutaH / vimAne vaiSNavAnvIkSya gokarNo vAkyamabravIt // 69 gokarNa uvAca 71 atraiva bahavaH santi zrotAro mama nirmalAH / AnItAni vimAnAni teSAM na yugapaskutaH // 70 zravaNaM samabhAgena sarveSAmiha dRzyate / phalabhedaH kuto jAtaH prabruvantu haripriyAH // - 72 73 74 zrIharidAsA Ucu:zravaNasya vibhedena phalabhedo'pi saMsthitaH / zravaNaM tu kRtaM sarvairna tathA mananaM kRtam || phalabhedastato jAtaH punaiH zrAvAdgamiSyati / saptarAtramupoSyaiva pretena zravaNaM kRtam // mananAdi tathA tena sthiracittaM kRtaM bhRzam / adRDhaM ca hataM jJAnaM pramAdena hataM zrutam // saMdigdho hi hato matro vyagracitto hato japaH / avaiSNavo hato dezo hataM zrAddhamapAtrakam // 75 hatamazrotriye dAnamanAcArahataM kulam / vizvAso guruvAkyeSu svasmindInatvabhAvanA // 76 manodoSajayazcaiva kathAyAM nizcalA matiH / evamAdi kRtaM cetsyAttadA vai zravaNe phalam // punaH zravAnte sarveSAM vaikuNThe vasatirdhruvam / gokarNa tava govindo golokaM dAsyati svayam // 78 sanatkumArA UcuH - 77 - 80 81 evamuktvA yayuH sarve vaikuNThaM harikIrtanAH / zrAvaNe mAsi gokarNaH kathAmUce tathA punaH // 79 saptarAtraM vratIbhUya zravaNaM taiH kRtaM punaH / kathAsamAptau yajjAtaM zrUyatAM tacca nArada // vimAnaiH saha bhaktaizca harirAvirvabhUva ha / jayazabdA namaH zabdAstatrA''sanvahavastadA // pAJcajanyadhvaniM cakre harSAttatra svayaM hariH / gokarNe tu samAliGgyAkarotsvasadRzaM hariH || 82 zrotRRnanyAnghanazyAmAnpItakauzeyavAsasaH / kirITinaH kuNDalinastathA cakre hariH kSaNAt // 83 tAme ye sthitA jIvA AzvacANDAlajAtayaH / vimAne sthApitAste'pi gokarNakRpayA tadA // I 14. dukAna ma e / 2 jha. kutasteSAM pra / 3 . naH zravaNamidhyate / ma / 4 Da. jha. 'rtanAt / zrA / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 caturnatatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1611 preSitA hariloke te yatra gacchanti yoginaH / gokarNena sa gopAlo golokaM gopavallabham // 85 kathAzravaNataH prIto niryayau bhaktavatsalaH / ayodhyAvAsinaH pUrva yathA rAmeNa sNgtaaH|| 86 tathA kRSNena te nItA golokaM yogidurlabham / yatra sUryasya somasya siddhAnAM na gatiH kadA taM lokaM hi gatAste tu zrImadbhAgavatazravAt // brUmo'dya te kiM phalavRndamujjvalaM saptAhayajJena kathAsu saMcitam / karNena gokarNakathAkSaro(raso) yaiH pItazca te garbhagatA na bhUyaH / / vAtAmbuparNAzanadehazoSaNaistapobhirugraizvirakAlasaMcitaiH / yogaizca saMyAnti narA na tAM gatiM saptAhagAthAzravaNena yAnti // itihAsamimaM puNyaM zANDilyo'pi munIzvaraH / paThate citrakUTastho brahmAnandapariplutaH // 90 AkhyAnametatparamaM pavitraM zrutaM sakRdai vidahedaghaugham / / zrAddhe prayuktaM pitRptimAvahennityaM supAThAdapunarbhavaM ca // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrImadbhAgavatamAhAtmye gokarNakRtasaptAhavarNanaM nAma trinavatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 193 // (5) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--40617 atha caturnavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / kumArA UcuHatha te saMpravakSyAmaH saptAhazravaNe vidhim / sahAyairvasubhizcaiva prAyaH sAdhyo vidhiH smRtaH // 1 daivagaM tu samAhUya muhUrta pRcchaya ytntH| vivAhe yAdRzaM vittaM tAdRzaM parikalpayet // 2 nabhasya AzvinooM ca mArgazIpaH zucirnabhaH / ete mAsAH kathArambhe zrotRNAM moksssuuckaaH||3 mAsAnAM vigrahe yAni tAni tyAjyAni srvthaa|[*bhaumaarkii varjitau vArau bhAni dhruvamRdUni ca nityAyAM ca kathAyAM ca purANAnAM munIzvara / dvAdazI varjayetmAjJaH sUtasUtakasaMbhavAt // 5 zrImadbhAgavatasyApi saptAhe naityake'pi ca / na niSedho'sti devarSe prAhurevaM purAvidaH] // 6 sahAyAzcetare cAtra kartavyAH sodyamAzca ye / deze deze tathA seyaM vAto preSyA prytntH|| 7 bhaviSyati kathA cAtra AgantavyaM kuTumvibhiH / dUre harikathAH keciddUre cAcyutakIrtanAH // 8 striyaH zUdrAdayo ye ca teSAM bodho yato bhavet / deze deze viraktA ye vaiSNavAH kiirtnotsukaaH|| teSveva patraM preSyaM ca tallekhanamitIritam / satAM samAjo bhavitA saptarAtraM sudurlbhH|| 10 apUrvarasarUpaiva kathA cAtra bhaviSyati / zrIbhAgavatapIyUSapAnAya rslmpttaaH|| bhavantazca tadA zIghramAyAntu premttpraaH| nAvakAzaH kadAciccedinamAtraM tathA'pi tu // 12 sarvathA''gamanaM kArya kSaNo'traiva sudurlabhaH / evamAkAraNaM teSAM kartavyaM vinayena ca // 13 AgantukAnAM sarveSAM vAsasthAnAni kalpayet / tIrthe vA'pi vane vA'pi gRhe vA zravaNaM matam // vizAlA vasudhA yatra kartavyaM tatkathAsthalam / zodhanaM mArjanaM bhUmerlepanaM dhAtumaNDanam // 15 gRhopaskaramuddhatya gRhakoNe nivezayet / akpizcAhato yatnAdAstarNA'ni pramelayet // 16 * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. sa. ja. pustakasthaH / + ArSatvAtsAdhutvam / 1ca, yairvahabhizcaiva so'yaM saa| Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1612 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDekartavyo maNDapaH proccaiH kadalIkhaNDamaNDitaH / phalapuSpadalairviSvagvitAnena virAjitaH // 17 caturdikSu dhvajAropo bahusaMpadvirAjitaH / Urya saptaiva lokAzca kalpanIyAH savistaram // 18 teSu vimA viraktAzca sthApanIyAH prabodhya ca / pUrva teSAmAsanAni kartavyAni yathottaram // 19 vaktuthApi tathA divyamAsanaM parikalpayet / udaGmukho bhavedvaktA zrotA vai prAGmukhastadA // 20 prAGmukhazcadbhavedvaktA zrotA codaGmukhastadA / athavA pUrvadigjJeyA pUjyapUjakamadhyataH // 21 zrotRNAmAgame proktA deshkaalaadikovidaiH| virakto vaiSNavo vipro vedazAstravizuddhikRt // 22 dRSTAntakunalo dhIro vaktA kAryo'tinispRhaH / anekadharmavibhrAntAH straiNAH pAkhaNDavAdinaH 23 zukazAstrakathoccAre tyAjyAste yadi pnndditaaH| vaktuH pArthe sahAyArthamanyaH sthApyastathAvidhaH 24 paNDitaH saMzayacchettA lokavodhanatatparaH / vaktRkSauraM prakartavyaM dinAdarvAgvatAptaye // 25 aruNodaye'sau nirvayaM zaucanAnaM samAcaret / nityaM saMkSepataH kRtvA saMdhyAcaM saMprayatnataH 26 kathAvinavighAtAya gaNanAthaM prapUjayet / pitRnsaMtame zuddhyartha prAyazcittaM samAcaret // 27 maNDalaM ca prakartavyaM tatra sthApyo haristathA / kRSNamuddizya mantreNa caretpUjAvidhi kramAt / / 28 pradakSiNAnamaskArAnpUjAnte stutimAcaret / saMsArasAgare manaM dInaM mAM karuNAnidhe // 29 karmagrAhagRhItAGgaM mAmuddhara bhavArNavAt / zrImadbhAgavatasyApi tataH pUjA prayatnataH // 30 kartavyA vidhinA prItyA dhUpadIpasamanvitA / tatastu zrIphalaM dhRtvA namaskAraM samAcaret // 31 stutiH prasannacittena kartavyA kevalaM tadA / zrImadbhAgavatAkhya tvaM pratyakSaH kRSNa eva hi // 32 svIkRto'pi mayA nAtha muktyartha bhavasAgare / manoratho madIyo'yaM saphalaH sarvathA tvayA // 33 nirvighnenaiva kartavyo dAso'haM tava kezava / evaM dInaM vacaH procya vaktAraM cAtha pUjayet // 34 saMbhUSya vastrabhUSAbhiH pUjAnte taM ca saMstuyAt / zukarUpa prabodhajJa sarvazAstravizArada // 35 etatkathAprakAzena madajJAnaM vinAzaya / tadane niyamaH pazcAtkartavyaH zreyase mudA // 36 saptarAtraM yathAzaktyA(kti)dhAraNIyaH sa eva hi / varaNaM paJcaviprANAM kathAbhaGganivRttaye // 37 kartavyaM teharipyo dvAdazAkSaravidyayA / brAhmaNAnvaiSNavAMzcAnyAMstathA kIrtanakAriNaH // 38 natvA saMpUjya dattAjJaH svayamAsanamAvizet / lokavittadhanAgAraputracintAM vyudasya ca // 39 kathAcittaH zuddhamatiH sa labhetphalamuttamam / AsUryodayamArabhya sAdhaM tripaharAntakam // 40 vAcanIyA kathA samyagdhIrakaNThaM sudhImatA / kathAvirAmaH kartavyo madhyAhna ghaTikAdvayam // 41 tatkathAmanu kArya vai kIrtanaM vaiSNavaistadA / malamUtrajayArtha hi laghvAhAraH sukhAvahaH // 42 haviSyAnena kartavyo hyekavAraM kathArthinA / upoSya saptarAtraM vai zaktizvecchRNuyAttadA // 43 ghRtapAnaM payaHpAnaM kRtvA ca zRNuyAtsukham / phalAhAreNa vA zrAvyamekabhuktena vA punaH // 44 mukhasAdhyaM bhavedyattu kartavyaM zravaNAya tat / bhojanaM tu varaM manye kathAzravaNakArakam // 45 nopavAso varaH proktaH kathAvighnakaro yadi / saptAhavatinAM puMsAM niyamAJzRNu nArada // 46 viSNudIkSAvihInAnAM nAdhikAraH kathAzraye / brahmacaryamadhaHsuptiH patrAvalyAM ca bhojanam // 47 kathAsamAptau bhuktiM ca kuryAnityaM kathAvatI / dvidalaM madhu tailaM ca gariSThAnnaM tathaiva ca // 48 11. prokto| . ya. zubhazA' / 3 jha. vaktrA kssau| 4 ya. mmoh| Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 caturnavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1613 bhAvaduSTaM paryuSitaM jahyAnnityaM kathAvratI / kAmaM krodhaM madaM mAnaM matsaraM lobhameva ca // dambhaM mohaM tathA dveSaM dUpayecca kathAvratI / vedavaiSNavaviprANAM gurugotratinAM tathA // 50 strIrAjamahatAM nindAM varjayedyaH kathAvatI / rajasvalAntyajamlecchapatitatrAtakaistathA // 51 dvijadviDDedavAdyaizca na vadedyaH kathAvratI / satyaM zaucaM dayAM maunamArjavaM vinayaM tathA // 52 udAraM mAnasaM tadvadevaM kuryAtkathAvratI / daridrazca kSayI rogI nirbhAgyaH pApakarmavAn // 53 anapatyo mokSakAmaH zRNuyAtsa kathAmimAm / apuSpA kAkavandhyA ca vandhyA yA ca mRtaarbhkaa|| sravadgarbhA ca yA nArI tayA zrAvyA prayatnataH / eteSu vidhinA dattaM tadakSayyataraM bhavet // 55 atyuttamA dinAH sapta koTiyajJaphalapradAH / evaM kRtvA vratavidhimudyApanamathA''caret // 56 janmASTamIvratamiva kartavyaM phalakAtibhiH / akiMcaneSu bhakteSu prAyo nodyaapnaagrhH|| 57 zravaNenaive pRtAste niSkAmA vaiSNavA yataH / evaM nagAhayajJe'sminsamApte zrotRbhistadA // 58 pustakasya ca vaktuzca pUjA kAryA'tibhaktitaH / prasAdastulasImAlAH zrotRbhyazcAtha dIyatAm 59 mRdaGgatAlalasitaM kIrtanaM kIrtyatAM tataH / jayazabdo namaHzabdaH zaGkhazabdazca gIyatAm // 60 viprebhyo yAcakebhyazca vittamannaM ca dIyatAm / viraktazcedbhavecchrotA gItA vAcyA pare'hani 61 gRhasthazcettadA homaH kartavyaH karmazAntaye / pratizlokaM ca juhuyAdvidhinA dazamasya ca // 62 pAyasaM madhu sarpizca tilAnnAdikasaMyutam / athavA havanaM kuryAdgAyatryA susmaahitH|| 63 tanmayatvAtpurANasya paramasyAsya tatvataH / homAzaktau budho homyaM dadyAttatphalasiddhaye // 64 nAnAchidranirodhArtha nyUnatAdhikatAkhyayoH / doSayoH prazamArtha ca paThennAmasahasrakam // 65 tena syAtsaphalaM sarva nAstyasmAdadhikaM ytH| dvAdaza braahmnnaanpshcaadbhojyenmdhupaaysaiH|| 66 dadyAtsuvarNa dhenuM ca vratapUrNatvahetave / zaktau palatrayamitaM svarNasiMhaM vidhAya ca // 67 tatrAsya pustakaM sthApyaM likhitaM lalitAkSaram / saMpUjyA''vAhanAyaistadupacAraiH sdkssinnm||68 vastrabhUSaNagandhAdyaiH pUjitAya yatAtmane / AcAryAya sudhIdatvA muktaH syAdbhavabandhanaiH // 69 evaM kRte vidhAne ca sarvapApanivAraNe / phaladaM syAtpurANaM tu zrImadbhAgavataM zubham // dharmArthakAmamokSANAM sAdhanaM syAnna sNshyH|| _ kumArA UcuHiti te kathitaM sarvaM kiM bhUyaH zrotumicchasi / zrImadbhAgavatenaiva bhuktimuktI kare sthite // 71 [*zrImadbhAgavatAbhidhaH suratarustArAGkuraH sajjaniH __ skandhAdazabhistataH prvilsdbhktyaalvaalodyH| dvAtriMzatrizataM ca yasya glisacchAkhAH sahasrANyalaM parNAnyaSTa dazeSTado'tisulabho varvati sarvopari // 72 sUta uvAcaityuktvA te mahAtmAnaH procurbhAgavatI kathAm / sarvapApaharAM puNyAM bhuktimuktipradAyinIm // 73 zRNvatAM sarvabhUtAnAM saptAhaM niyatAtmanAm / yathAvidhi tato devaM tuSTuvuH puruSottamam // 74 * dhanuzvidvAntargataH pAu: ka. kha. ja. pustakasthaH / 1 ya. mA kathA divyA ko| 2 . va tRptAste / 3 i. jha. a. 'naM nAtra saM / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1614 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 6 uttarakhaNDetadante jJAnavairAgyabhaktInAM puSTatA praa| tAruNyaM paramaM cAbhUtsarvabhUtamanoDaram // 75 / nAradazca kRtArtho'bhUtsiddhe svIye manorathe / pulakIkRtasarvAGgaH prmaanndsNbhRtH|| 76 evaM kathAM samAkarNya nArado bhagavatpriyaH / premagadgadayA vAcA tAnuvAca kRtaanyjliH|| nArada uvAcadhanyo'smyanugRhIto'smi bhavadbhiH krunnaapraiH| adya bhAgavatAllabdhaH saptAhe nikaTe hriH|| 78 zravaNaM sarvadharmebhyo varaM manye tapodhanAH / vaikuNThastho yataH vRnaH zravaNAdyasya labhyate // 79 sUta uvAcaevaM bravati vai tatra nArade vaiSNavottame / paribhramansamAyAtaH zuko yogezvarastadA // 80 tatrA''yayau poDazavArSikaH sadA vyAsAtmajo jnyaanmhaabdhicndrmaaH| kathAvasAne nijalAbhapUrNaH premNA paThanbhAgavataM zanaiH zanaiH // dRSTvA sadasyAH paramorutejasaM sadyaH samutthAya dadurmahAsanam / prItyA surarSistamapUjayatsukhaM sthito'vadatsaMzRNutAmalAM giram / / zrIzuka uvAca nigamakalpatarogalitaM phalaM zukamukhAdamRtadravasaMyutam / pibata bhAgavataM rasamAlayaM muhuraho rasikA bhuvi bhAvukAH // dharmaH pojjhitakaitavo'tra paramo nirmatsarANAM satAM vedyaM vAstavamatra vastu zivadaM tApatrayonmUlanam / zrImadbhAgavate mahAmunikRte kiM vA parairIzvaraH sadyo hRyavarudhyate'tra kRtibhiH zuzrUSubhistatkSaNAt // zrImadbhAgavataM purANatilakaM yadvaiSNavAnAM priyaM yasminpAramahaMsyamekamamalaM jJAnaM paraM gIyate / yatra jJAnavirAgabhaktisahitaM naiSkarmyamAviSkRtaM - tacchRNvanprapaThanvicAraNaparo bhaktyA vimucyennaraH // svarge satye'tha kailAse vaikuNThe nAstyayaM rsH| ataH pivantu sadbhAgyA mA mA muJcantu kahicit sUta uvAca iti bruvANe sati bAdarAyaNau madhye sabhAyAM harirAvirAsIt / mahAdavalyuddhavaphAlgunAdibhirvRtaH surapistamapUjayacca tAn / / dRSTvA prasannaM mahadAsane hariM te cakrire kIrtanamagratastadA / bhavo bhavAnyA kamalAsanastu tatrAgamankIrtanadarzanAya / / prahAdastAladhArI taralagatitayA coddhavaH kAMsyadhArI vINAdhArI surarSiH svarakuzalatayA rAgakartA'rjuno'bhUt / indro'vAdInmRdaGgaM jayajayasukarAH kIrtane te kumArA yatrAgre bhAvavaktA rasaviracanayA vyAsaputro babhUva / / 1 ya. dya me bhagavAhabdhaH sarvapApaharo hariH / 2 cha. ya. dhanaM / 3 kha. cha. ya. "mevama / Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 caturnavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / nanarta madhye trikameva tatra bhaktyAdikAnAM naTavatsutejasAm / alaukikaM kIrtanametadIkSya hariH prasanno'pi vaco'bravIttat // matto varaM bhAgavatA vRNudhvaM prItaH kathAkIrtanato'smi sAMpratam / zrutveti tadvAkyamatiprasannAH premAIcittA harimUcire te // nagAhagAthAsu ca sarvabhaktairebhistvayA bhAvyamiti prayatnAt / manoratho'yaM paripUraNIyastatheti coktvA'ntaradhIyatAcyutaH // tato'namattaccaraNeSu nAradastathA zukAdInapi tApasAMzca / atha prahRSTAH parinaSTamohAH sarve yayuH pItakathAmRtAste // bhaktiH sutAbhyAM saha rakSitA sA zAstre svakIye'pi tadA zukena / ato harirbhAgavatasya sevanAccittaM samAyAti hi vaissnnvaanaam|| dAridyaduHkhajvaradAhitAnAM mAyApizAcIparimarditAnAm / saMsArAsindhau paripAtitAnAM kSemAya vai bhAgavataM pragati // zaunaka uvAcazukenoktaM kadA rAjJe gokarNena kadA punaH / murapaye kadA brAhmazchindhi me saMzayaM tvimam // 96 sUta uvAcaA kRSNanirgamAtriMzadvarSAvadhi gate kalau / navamIto nabhasye ca kathArambha zuko'karot // 97 parIkSicchravaNAnte ca kalau varSazatadvaye / zuddha zucau navamyAM ca dhenujo'kathayatkathAm // 98 tasmAdapi kalau yAte trizate saSaDabdake / UcurUneM site pakSe navamyAM brahmaNaH sutAH // 99 ityetatte samAkhyAtaM yatpRSTo'haM tvayA'nagha / kalau bhAgavatI vArtA bhavarogavinAzinI // 100 kRSNapriyaM sakalakazmalanAzanaM ca muktyekahetumiha bhktivilaaskaari| santaH kathAnakamidaM pivatA''dareNa loke hitArthaparizIlanasevayA kim // 101 svapuruSamabhivIkSya pAzahastaM vadati yamaH kila tasya karNamUle / parihara bhagavatkathAsu mattAnprabhurahamanyanRNAM na vaiSNavAnAm // 102 asAre saMsAre viSayaviSasaGgAkuladhiyaH kSaNArdha kSemArtha pibata zukagAthAtulasudhAm / kimartha vyartha no(bho) bajata kupathe kutsitapathe parIkSitsAkSI yacchravaNagatamuktyuktikathane // rasamavAhasaMsthena zrIzukeneritA kathA / kaNThe saMvadhyate yena sa vaikuNThaprabhubhavet // 104 iti ca paramaguhyaM sarvasiddhAntasiddhaM sapadi nigaditaM te zAstrapuJja viloDya / / jagati zukakathAto nirmalaM nAsti kiMcitpitra paramukhahatodazaskandhasAram 105 * etadane kha. pustake " kalau sahasramabdAnA a(ma)dhunA prAggataM dvija / parIkSito janmakAlAtsamAptiM nI(na)yato makha:(m) Izvara uvAca"-ityadhikam / 1 i. lau yAne trizatmaptAdhakaM zatam / u'| ya. 'lo prApte triMzadvapaMgate mati / / Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1616 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeenAM yo niyatatayA zRNoti bhaktyA yazcainAM kathayati zuddhavaiSNavAgre / tau samyagvidhikaraNAtphalaM labhete yAthArthyAnna hi bhuvane kimapyasAdhyam // 106 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIbhAgavatamAhAtmye zravaNavidhikathanaM nAma caturnavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / / 194 // (6) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-40723 samAptamidaM bhAgavatamAhAtmyam / atha paJcanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / / RSaya Ucu:kAlindyAzcaiva mAhAtmyaM vada sUta savistaram / yasmai prakAzitaM yena tadAkhyAnasamanvitam // 1 sUta uvAcaekadA pANDutanayaH zuzrUSuH saubhareH zubham / jJAnaM tatsthAnamabhyetya natvA tamiti pRSTavAn // 2 yudhiSThira uvAcabrahmanmArtaNDatanayAtIratIrtheSu yacchubham / tIrtha tadvada vaikuNThajanmabhUmipurAtparam // saubhariruvAcaekadA tu munizreSThau divi nAradaparvatau / gacchantau khANDavavanaM pazyataH sumanoharam // 4 tatrAvatI? nabhasa upaviSTau taTe zubhe / kAlindyAH kSaNavizrAntau snAtuM vivizaturjale // 5 zibirauzInaro rAjA mRgayAM tau caranvane / dRSTvA tannirgamApekSI niSasAda sarittaTe // 6 to munI vidhivatsnAtvA paridhAyAmbarANi ca / vanditau zirasA rAjJA tenopAvizatAM ttte||7 tatrA''lokya suvarNasya ziviyUpAnsahasrazaH / nAradaM garvarahitaH parvataM ca jagAda saH // 8 ziviruvAcakathyatAM munizArdUlau kasyemA yAgayaSTayaH / kenAtra vihitA yajJAH sureNAtha nareNa vA // 9 muktvA kAzyAditIrthAni yajJairIje'tra kaH pumAn ko vizeSo'tra tIrthebhyastebhyo vijJAnasaMnidhiH nArada uvAcapurA hiraNyakazipujitvA shkraadidevtaaH| trailokyarAjyamAsAdya so'kharva garvamAdade // 11 prahAdastasya tanayo nArAyaNaparAyaNaH / tasmai so'druhyatAbhIkSNaM pApAtmA nssttmngglH|| 12 tadrohAdviSNunA sadyo nRsiMhatanudhAriNA / hatvA daityapAta svargarAjyaM svaHpataye'rpitam // 13 svapadaM prApya devezo bRhaspatimathAvadat / mU 'bhivandha tatpAdau nArAyaNaguNAnsmaran // 14 indra uvAcaguro nRsiMharUpeNa hariNA lokadhAriNA / dattaM me devatArAjyaM yaSTumicchAmi taM makhaiH // 15 sthAnaM pavitraM kathaya brAhmaNAMzcaiva me guro / na vidheyo vilambo'tra tvayA no hitkaarinnaa|| 16 bRhaspatiruvAcaasti te khANDavavanaM ramyaM paramapAvanam / ketakAzokavakulamadhumattamadhuvratam // tatrAsti yamunA puNyA dhanyA trailokyapAvanI / dadAti smaraNe svarga maraNe brahmaNaH padam // 18 tattIre yaja deveza kezavaM bahubhirmagvaiH / yadIcchami svakIyAnAM kalyANaM tvaM nirantaram // 19 . Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 paJcanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] nArada uvAca - 20 21 23 gurorvacanamAkarNya tUrNamAruhya vAhanam / zivapradamidaM zakraH svakIyaM vanamAgamat / / guruNA saha devaizva yajJopakaraNaistathA / atrA''gatya vilokyaitadvanaM lebhe mudaM parAm || guruNA noditaH zakraH saptarSInbrahmaNaH sutAn / vasiSThAdIndvijAnkRtvA yajati sma jagatpatim // tasya prasanno bhagavAnbrahmezAbhyAM sahA''gataH / kratau zatakratoryatra mahAnabhavadutsavaH || devatraya satAM vIkSya zakro'vakramatistadA / utthAyAsssanatastUrNa vavande munibhiH saha // 24 vAhanebhyo'varuhyA''zu tadanteSUpavizya te / AsaneSu sumeSu babhrurvedISvivAgnayaH // 25 sitaraktAGgayoH zaMbhubrahmaNoharirAbabhau / nIlacchaviH pItavAsAstaDitvAniva zRGgayoH // zakraH prakSAlya tatpAdAnmUrdhnA tajjalamAdadhe / abravIcca mudA yukto vacanaM madhurAkSaram // 26 27 padmapurANam / 1617 indra uvAca - 32 33 34 vihito'yaM mayA deva yajJo'ya saphalo'bhavat / yadyUyaM darzanaM prAptA durlakSyA api yogibhiH28 ekenaiva tvayA viSNo kutA mUrtitrayImayI / guNaistathA'pi nAnAtvaM sphaTikasyeva te mRSA / / 29 yathA dAruSu gUDho'gnirgharSaNena vinA vibho / nA''virbhavati bhUtAnAM hRtsu bhaktyA tathA bhavAn / / ekasya tvayi bhaktiH syAtsarvabhUtopakAriNi / babhruvuH sukhino devAH prahAdakRtayA tayA / / 31 vayaM viSayiNo deva tvanmAyAhRtacetasaH / na jAnImaH svarUpaM te yathAvatpAda sevakAH || bho brahmanbho mahAdeva yuvAmapi jagadgurU / etasyaiva gurutvena yato nAtaH pRthagyuvAm || yatkiMciducyate vAcA manasA ca vicintyate / asyaiva mAyA tatsarvaM tadvayIdUravartinaH // prapaJcajAtaM yadidaM vilokyate na satyamityeva vicintya ye narAH / bhajanti viSNozcaraNaM taranti te yadambu mUrdhnA hara dhAryate tvayA // vidhe'sya bhUyAdanujanma pAdayo ratirmadIyA kamalAbhayorbhRzam / yadakSaNakSobhitayA'jayA jagatsamastametanmahadAdi jAyate // bhavAdRzo nAsti kRpAparo'paro vipakSapakSe vitanoSi yatmukham / svalokazokApanaye kRpAlutA yaducyate te nRhare tadajJatA || nArada uvAca - 203 35 36 37 38 ityabhiSTya devezaH kezavaM praNato'grataH / tasthau tadvAkyazuzrUSAdattacitto mahIpate // evamAkarNya munayaH stutiM tasya ramApateH / kRtAmindreNa sadami sAdhu sAdhviti cAbruvan // 39 munaya Ucu: 40 zatamanyo varSazataM ye kurvanti mahattapaH / na teSAmIdRzI bhaktiryAdRzI tava mAdhave // na yogaH sulabho'STAGgaH khyAtiryenAdhigamyate / samatvena ca tatyAgastadbhaktiH zaraNaM nRNAm 41 svadharmArjitavittairyadyathAvidhi vidhIyate / tatkarmasyA (go) paNa viSNa bhaktireSA zivapradA // 42 na nindedevatAmanyAM viSNubuddhyA ca yo namet / na tyajedvedavAkyAni sa bhakto'sya hareH priyaH / / ye zRNvanti harerguNAnaharahaH kurvanti ye kIrtanaM ye cAsya smaraNaM yazca (tathaiva ) bhajanaM ye'muM yajante tathA / ye dAsyena namanti cainamamunA kurvanti ye mitratAM yess svaM ca nivedayanti na hi te vAJchanti muktyAdikam // 44 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1618 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 6 uttarakhaNDeindra bhaktyA tvamapyenamArAdhaya jagadgurum / na kAmaya kimapyasmAtkRtakRtyo bhaviSyasi // 45 nArada uvAca munibhiriti (matAM) samastasevyAM tribhuvanapArapadapradAM nizamya / hariraniza(khila)guruH kRtAM svabhaktiM madhuramuvAca vaco hAra samAje // 46 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmya indrayAgavidhAnaM nAma paJcanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 195 // (1) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-40769 atha SaNNavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / zrIbhagavAnuvAcanaitaJcitraM surAdhIza munayo jJAnavattarAH / madIyAM yadi no (vai)bhaktiM gurvI kurvanti satkRtAm 1 ete jJAnopadeSTArastrilokatalavAsinAm / pravartayantyamI naSTaM vedamArga yataH sadA // 2 bhaktyA bhavAnapi svargabhogAsakto'pi mAM yataH / prapanno'si(sti) kimAzcarya yatastava gururguruH yajasva surazArdUla makharmA vahudakSiNaH / niSkAmastvaM samIpasthaM tUrNa prApsyasi matpadam // 4 pratiyAgaM prayaccha tvaM rtnprsthaanynekshH| prakhyayA sthAnametatte indraprasthaM bhaviSyati // 5 vidhe tvamatra racaya prayAgaM tIrthayuMgavam / sarasvatI samAnIya gaGgAM ca janapAvanIm // 6 kAzI ca zivakAcI ca tvamatra sthApayezvara / zaMkarAtra samaM gauryA nivAsaM kuru sarvadA // 7 bho bho brahmamutA yUyaM jnyaanvijnyaankovidaaH| nijayogavalenAtra kurudhvaM tIrthasaptakam // 8 nigamodbodhakaM tIrtha tvaM guro pratipAdaya / vinA'dhyayanamapyatra snAnAdbodho'stu cchandasAm // 9 smRtizca jAyatAM pUrvajanmanastu parAtmanoH(naH) / ahamAropayAmyatra dvArakAM sumanoharAm // 10 sa dega samaM yatra gomatyAH saMgamo'bhavat / kozalAM ca karomyatra mavaraNyaM ca vAsava // 11 yayoravatariSyAmi vapuA rAmakRSNayoH / badAzramamapyatra naranArAyaNAspadam // 12 vidadhAmi sadA yatra vamAmi suranAyaka / haridvAraM puSkaraM ca tIrthadvayamanuttamam // 13 tadapi sthApayAmyatra tavaiva hitakAmyayA / naimipe yAni tIrthAni yAni kAlaMjare girau // sarasvatInaTe yAni sthApayAmyahamatra vai // zrInArada uvAcazive zivataraM vAkyaM hareH zrutvA kRtaM ca tat / dRSTvA taduktamapi te ckrurbrhmshivaadyH|| 15 sarvatIrthamaye'muSminsthAne sa tridazAdhipaH / svarNayUpairvahumakhairIne bhUyo ramApatim // 16 ratnaprasthAni viprebhyaH kRSNasya purato dadau / nArAyaNaH samastAtmA mamAyamiti tupyatu // 17 indraprasthamidaM tIrtha tataH prabhRti kathyate / sarvatIrthamaye yatra mRto bhUyo na jAyate // 18 indradattAni ne labdhvA ratnaprasthAni bhUsurAH / tasmai daduravitathAmAzipaM tatra saMsadi // 19 indrAya nava govindo dAnenAnena tupyatu / tAvakI bhaktirapyasminbhUyAdavyabhicAriNI // 20 karmabhUmAviha vibho purA yajJazanaM kRtam / tena puNyena labdhaM te sakAmena surAspadam // 21 adhunA pUjito viSNuniSkAmeNa tvayA mkhaiH| svapadAdvicyuto bhUmau bhaviSyati (si)dvijAgraNIH 1 i. sa. a. ra / gokarNa ca sa / Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 196 SaNNavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / tatrApi nijadharmeNa viSNumArAdhayanbhavAn / smaripyati nijaM karma kRtamatra makhAdikam // 23 tatsmRte gRhamutsRjya bhavAMstIrthAni paryaTan / janakena samaM zakra tIrthe'sminsaMprapatsyate // 24 caturthAzramamAdAya tyakSyatyatra kalevaram / tato vimAnamAruhya gaNAnItaM raviprabham // bhavAndivyAGgavAnbhUtvA prApsyati zrIhareH padam // zrInArada uvAcaevamAkarNya viprANAmAzipaM tridazAdhipaH / bhaviSyapizunAM cokti zive mudamagAttarAm // 26 samApya vidhivadyajJAnatra sauvarNayaSTikAn / mAdhavapramukhAndevAnpUjitAnsa vyasarjayat // 27 Rtvijo brahmaNaH putrAnabhyarcya ca dhanAdibhiH / bRhaspatiM puraskRtya yayA zakrastriviSTapam // 28 tatra rAjyaM vidhAyendro haribhaktiyunaH zive / avAtaradbhuvi kSINe puNye hAstinapattane / / 29 zivazarmA dvijaH kazcidvedavedAGgapAragaH / tasya bhAryA guNavatI nAmnA tvarthavatI bhRzam // 30 tasyAM jAtaH muvelAyAmindraH zrIpatisevakaH / jyotiAvedaH samAhUtA lagnaM dRSTvA vabhApire // 31 jyotirvida UcuH-- zivazarmannayaM bAlastava bhAvI haripriyaH / uddhariSyati tvadaMzaM brUmaH satyaM na vai mRpA // 32 trayodazAbdadeho yaH sAGgaM vedacatuSTayam / adhItya jJAnasaMpanno vivAhaM tu karipyati // 33 punarutpAdya satputraM vAnaprastho bhavipyati / tIrtheSu paryaTandhIraH saMnyAsaM dhArayiSyati // 34 indrasya khANDavavane yamunA'sti saridvarA / tattIre'sti hariprasthaM maraNaM tatra yAsyati // 35 nArada uvAcagaNakoditamAkarNya zivazarmA zivaM vacaH / cakAra viSNuzarmANaM nAmnA nijasutaM tadA // 36 tAnvisRjya ca vittena cintayAmAsa buddhimAn / dhanyo'haM yasya me putro viSNubhakto bhaviSyati sAdhayiSyati putro'yamAzramAMzcaturo mama / mariSyati ca sattIrthe madanyaH ko'sti bhAgyavAn 38 evaM vicintya manasA jAtakarmAdyakArayat / zizordvijAtipravaraiH zivazA zubhe'hani // 39 atha saptasvatIteSu varSeSu dvijasattamaH / sutopanayanaM cakre caitramAsyaSTame'bdake // 40 A dvAdazAbdAdadhyApya vedAnagavataH sutam / zivazarmA zibe rAjanyuyoja saha bhAryayA // 41 viSNuzamA svabhAyaryAyAM putramutpAdya buddhimAn / cakAra tIrthayAtrAyAM mano niviSayaM svakam 42 abhyetya pitaraM prAha natvA taccaraNadvayam / viSNuzarmA mahAprAjJo munivAkyamanusmaran // 43 viSNuzarmovAcaanujAnIhi mAM tAta viSNumArAdhayAmyaham / tRtIyAzramamAsAdya satsaMgatividhAyakam / / 44 dArAgAradhanApatyasuhRdaH kSaNabhaGgurAH / bubudA iva toyeSu mudhIsteSu na sajjate // 45 svAdhyAyena ca saMtatyA mayA tIrNamRNadvayam / tIrtheSu kAmarahito yaSTumicchAmi kezavam // 46 saMnyastaguNarAgo hi pazcAttIrthottame kacit / sthAtumicchAmyahaM tAvadyAvatprArabdhamasti me // 17 nArada uvAcaityuktastena putreNa sa pitA buddhimattaraH / smRtvA jyotirvidAM vAkyamAha saMsAranispRhaH // 48 zivazarmovAcacaturthAzramakAlo'yaM mamApi nirahaMkRteH / viSayAnviSavattyaktvA sevippe ke da " ? 1 Ga. niraddakRte / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1620 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDegRhe mama manaH putra ramate nAdya vArdhake / AnItasya vanAbaddhvA gajasyeva nRpAlaye // 50 tavAnujaH suzarmA'yaM kuTumba dhArayiSyati / AvAbhyAmujjhitaM vidyAzrIkulAbhyAM yathA naram51 pravajantaM tu mAmeva tava mAtA pativratA / anuyAsyati mArtaNDaM yathA kAntirdinAtyaye // 52 tasmAdAvAmavijJAtau tayA tAta tavAmbayA / gacchAvazcintayanto zrIhareH pAdasaroruham // 53 nArada uvAcaityAlocya mumukSU to nizIthe tamasA''kRte / suptaM kuTumbamutsRjya gRhAniryAya jagmatuH // 54 sahaiva paryaTantau tau tattIrthe nirahaMkRtI / zive'tra zivade tIrthe zakraprasthe samIyatuH // 55 atrA''gataH svavihitAnpUrvajanmani yUpakAn / viSNuzarmA samAlokya sasmAra hrisNgmm||56 Uce ca pitaraM dhImAJzaka AsamahaM purA / mayA'tra vihitA yajJA mAdhavaprINanecchayA // 57 atraiva me prasanno'bhUtkezavo bhaktavatsalaH / saMtoSitA maNiprathardvijAH saptarSayazca me // 58 taireva vaiSNavI bhaktirdattA mokSo bhave'tra ca / viSNvAdibhiH samastastu tIrthAnyatra kRtAni vai 59 sarvatIrthamayaM tIrthamindraprasthamidaM kRtam / atraiva me mRtizcoktA taireva munipuMgavaiH // 60 tato haripadaprAptiretatsarva smarAmyaham / ime gaGgAsarasvatyau nijalokAdvirizcinA // 61 samAnIte yayoryoge prayAgo'yaM nigadyate / eSA kAzI zivapurI prayAgAtpUrvadezake // 62 dvipaJcAzaddhanurmAtre mRto yasyAM na jAyate / kAzyAH pazcimake bhAge dhnussaamekviNshtiH(tau)||63 zivakAcI zivenaiSA sthApitA mRtamuktidA / gokarNAkhyamidaM kSetraM zaMbhoH paramavallabham // 64 dharnuyapramANe tu bhUmibhAge vyavasthitam / iyaM dvAravatI puNyA tIrtharAjasya pazcime // 65 dhanuSAM saptatirya(tau yatra mRto bhAvI cturbhujH| ato'sau pUrvadigbhAge kozalA janavatsalA66 aSTAdazadhanurmAtre dRzyate puNyadarzanA / etanmadhuvanaM tAta sthApitaM viSNunA svayam // 67 kozalApazcime bhAge dazacApapramANataH / ata uttaratastAta naranArAyaNAspadam // etadekAdazadhanurbhUmideze ca tiSThati / etattIrtha haridvAramato dakSiNataH sthitam // triMzaddhanurmahIdeze dRzyate devadurlabham / etattu puSkaraM nAma tIrtha tIrthaziromaNiH // dvAdazeSvAsamAtre bhUbhAge bhostAta tiSThati / prayAgAdekagavyUtiH tau]saptarSINAM mahAtmanAm // 71 pUrvasyAM dizi tIrthAni sapta tattIrthasaptakam / tIrthasaptakakAzyostu santi tIrthAnyanekazaH // 72 pade pade yeSu mRto jAyate sa caturbhujaH / prayAgAdekagavyUtimAtre pazcimabhUtale // 73 nigamAdvodhakaM nAma tIrtha gurukRtaM mayA / tIrthasaptakanigamoddhodhayorantare mahat // 74 indraprasthamidaM kSetraM sthApitaM daivataiH purA / pUrvapazcimayostAta ekayojanavistRtam // 75 kAlindyA dakSiNe yAvadyojanAnAM catuSTayam / indraprasthasya maryAdA kathitaiSA maharSibhiH // devatrayyAM ca yo hyatra tyajatyaGgaM bhvtyjH| zrInArada uvAcaputrasyaitadvacaH zrutvA zivazarmA zive dvijaH / pratyAha saMdihAnastaM svaputra satyavAdinam // 77 zivazarmovAcakathametadvijAnIyAM tvaM purA''sIH surezvaraH / tvamatra kRtavAnyajJAnmaNibhistoSitA dvijAH 78 , jha. muktidAyikA / 2 . jha. 'nuryatra pra / 76 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 196 SaNNavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1621 tvaduktajJAnavAnputra yathA'haM syAM tathA kuru / indraprasthasya maryAdA kuta eSA tvayA zrutA // 79 yataH prabhRti te jAtA matistvaM nAtyajo gRham / matta eva tvayA'dhItaM sAGgaM vedacatuSTayam // pUrvajanmakRte kRtye jJAnamAsItkutastava / / 80 viSNuzarmovAca RSibhirme varo dattaH pUrvajanmasmRtipradaH / tebhya evAsya tIrthasya zrutA zeSA smRtirmayA / / 81 nigamodbodhake tIrthe snAnamatra pitaH kuru / durlabhaM prApsyase jJAnaM pUrvajanmasmRtipradam // mamApi pUrvajanuSaH pravRttiM tvaM smariSyasi / etattIrthajalasparzAttAta satyaM vadAmi te / / 82 83 nArada uvAca - 84 85 87 88 91 // 92 zivazarmaNi viprendre zrutvaitatsnAtumudyate / nigamodbodhake tIrthe smRtaye pUrvajanmanaH // siMhenAnugataH kazcidvillo dhAvansamAgataH / atitrAsaparItAGgI nizvasaJzramavihvalaH // hiMsAtmako vartmaghAtI vaNijAM luNThakaH sadA / kRSNAGgaH piGgakezazca kharvo mArjAralocana : 86 kuntahasto bhImamUrtirdehI pApmeva bhUpate / tataH pazcAtkiyaddUre siMhamAlokya tAvubhau || pitAputrau samIpasthaM drumamAruhya tasthatuH / vadantAviti hA kRSNa mocayAto'pamRtyutaH // sa kirAtastu rAjendra grahItuM (dhAvantaM) vegavattaram / vIkSya siMhaM drumaM bhItaH samAroDhuM pracakrame 89 ArohaNaM prakurvantaM siMho jagrAha vegavAn / pAdayoratha bhUpRSThe pAtayitvA''ruroha tam // 90 adhaHsthitaH kirAto'pi kuntenodaramasya vai / dadAra rudhiraughAktanissRtA kadambakam // jAtavyatho vidhAyAtha nAdaM paramadAruNam / siMhaH pipeSa bhillasya ziraH sadyo mamAra ca tayoH paJcatvamApanne bhUtasaMghe'tra bhUpate / vimAnadvayamuttIrNa gaNAbhyAM saha satpadAt // navInaghanavarNAbhyAM sphaTikopalanirmitam / cArukuNDalakarNAbhyAM [*maNiprakaramaNDitam / / 94 zaGkhacakragadApadmahastAbhyAM cArucitrabhRt / dadhadbhyAM pItavastrANi hemabhittivibhUSitam // praphullAmbujanetrAbhyAM] padmarAgagavAkSabhRt / dhIranihAdamaJjIrapadbhyAM raNitakiMkiNi // prakoSThe valayazreNIM bibhradbhyAM cAruvedikam / muktAhArairmanohArivakSobhyAM sadvitAnavat / / 97 kuTilAlakavaktrAbhyAmunnatadhvajarAjitam / bhrUyugAtkSiptapaJceSudhanurbhyAmuJcatoraNam // nAsAlajjitakIrAbhyAM niryUhazatazobhitam / navavidumasacchAyatalAbhyAM darpaNAmalam // 99 divyAGgau bhillapaJcAsyau tyaktvA'GgaM prAkRtaM sthitau / puraiva prANaniryANe tIrthasyAsya prabhAvataH // tayoH samIpamAnIya vimAnau tau harergaNau / Ucatustu dayArUpaveSAkRtidharau tataH / 93 95 96 98 101 gaNAvUcatuH - bhoH kirAta narazreSTha bhoH paJcAsya mRgAdhipa / AvAM jAnItamAyAtau vaikuNThAcchrIharergaNau 102 neSyAmastatpadaM satyaM yuvAM tatra na cormayaH / svaM svaM vimAnamAruhya gamyatAmAzu mA ciram 103 nArada uvAca - svaM svaM vimAnamArUDhau tau kirAtamRgAdhipau / UcaturvismayAviSTau lakSmIpatigaNau prati / / 104 * dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pustakasthaH / 1 kha. "stu vayo" / Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1622 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - kirAta mRgAdhipAvUcatu: bho bhotridazArdUla zrUyatAM vAkyamAvayoH / yuvayordarzanAjjAtaM jJAnaM nau pAramArthikam / / 105 atra janmani nA''vAbhyAM kRtaM sukRtamalpakam / smRtina jAyate pUrvakarmaNA vAM prasAdataH 206 mAMsAhArau prANihiMsAratau krUrAntarendriyau / pApAcArakule jAtau darzanena bhayapradau // AvAmetAdRze loke tyabhUtAmiti pApinau / kena puNyena yuvayorjAtaM darzanamAvayoH // sArUpyaM ca kutaH puNyAdyAyAva zrI hareH padam || 107 -- gaNAvUcatuH - 109 tIrthe'tra maraNAnnUnaM surAcAryakRte purA / yuvayordarzanaM jAtaM nau ca sArUpyamadbhutam // lakSmIpatipadaprAptirbhaviSyati ca vAM ciram / tAvatpApAni garjanti brahmahatyAdikAni vai 110 jAtaM no darzanaM yAvattIrthasyAsya bRhaspateH / yathA tamAMsi nazyanti bhAskarasyodayAdiha 111 tathA pApAni nigamodbodhakasya vilokanAt / indraprasthAkhyametadvai kSetramindrasya pAvanam / / 112 tenAtra pUjito viSNuH kratubhirbahudakSiNaiH / tuSTena viSNunA tasmai varo datto nizamyatAm 113 [ 6 uttarakhaNDe viSNuruvAca - bhoH zakra tAvake kSetre sarvatIrthamaye janAH / tanuM tyakSyanti ye te vai mattulyA hiMsakA api 114 zrInArada uvAca - ityuktvA tau gaNazreSThau nItvA tau jagmatuH padam / hareryatra gate bhUyo vizvAbdhau na nimajjati 115 iti zrImahApurANe pAya uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye bhillasiMha vaikuNThArohaNaM nAma SaNNavatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 196 // (2) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 40884 atha saptanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / 108 yatpadaM na sulabhaM dvijanmanAM sAdhitena tapasA'pi lIlayA / prApatuH zaradaMSTriNau ca tattIrtharAjamahimA vilokyatAm || janmanaH prabhRti tAvadA mRteH pApinAma (va) pi ca yatprabhAvataH / jagmatuH suta hareH sarUpatAmasya tIrthavRSabhasya kA stutiH // zuddhasattvamapi rUpamaizvaraM kvAmbujanmajanideva [* durlabham / tAmasau ka mRganAthabhillakau kiM tu tIrthamidamadbhutakriyam // dhanuvidvAntargataH pAThaH ka. kha. pustakasthaH / * zrInArada uvAca - 1 athAvaruhya tau vRkSAtpitAputrau suvismitau / dRSTvA haripadaprAptiprabhUtAM pApinorapi // zivazarmA'tha vibhendraH zrutvA tIrthastutiM tadA / gaNoktAM viSNuzarmANamuvAca sutamAtmanaH // 2 zivazarmovAca Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 saptanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / tAta bhoH patati vedhasaH padAjjanturantamadhigamya karmaNAm / atra devaguru] nirmite mRtiM prApya mAdhavapadAnna vicyutaH // 1623 nArada uvAca - evaM pratyakSamAlokya mAhAtmyaM sa dvijottamaH / tIrthasyAsya guro rAjanstrAtuM tatra vi ( pra ) cakrame / / mukhadantapadAnAM sa kRtvA zuddhiM ca cetasaH / paJcakacchaH zikhAvandhopagrahI mAdhavaM smaran // 8 azvakrAnteti zlokena (kasya) pAThena taTamRttikAm / spRzaMstathaiva vivRtatilako jalamAvizat // 9 tatra pravAhAbhimukho nimajjanpunarutthitaH / punarmagno hariM smRtvA gaGgAM ca janapAvanIm // 10 ayodhyAdyAH purIH sapta punarutthAya saMsmaran / punarmamajja salile govindArpitamAnasaH / 11 kRtvA yathAvidhi snAnaM dhautavastre ca paryadhAt / vahirAgatya tilakaM cakre ca dvijasattamaH // karapAdazikhA sUtrairdarbhAca vidadhadvazI / saMdhyAM cakAra vidhivattarpaNaM trividhaM tathA // sUryAya kusumairdattvA sajalairarghamAdRtaH / ziroSaddhAJjalipuTo namazcakre dvijottamaH // AvAhanAdinaivedyaparyantamatha viprarAT / jagatpUjyapadAbjasya viSNoH pUjAmacIkarat / / kRtakriyaH supaviSTastAdRzaM sutamAtmanaH / jagAda saMsmaranpUrvajanmakarmANi kRtsnazaH // 12 13 14 15 16 zivazarmovAca 18 20 viSNuzarmanna te mithyA vAkyaM tAta yataH smRtiH / atra snAnena me jAtA pUrveSAM janmakarmaNAm // AkarNaya mahAbhAga kathayAmi tavAgrataH / purA'hamanvaye jAto vizAM dhanikadharmiNAm // pitA me zarabho nAnA kAnyakubje pure vasan / vANijyenArjayanvittaM bhUridharmadhanAzritaH / / 19 vyatItastu mahAnkAlastasya nAbhavadAtmajaH / jarAgRhItadehasya taccintAturacetasaH || acintayadahorAtramiti vaizyavarastadA / vinA sutena me vyartha dhanaM bhUryapi saMcitam // Rte sutamRNI loke pitRRNAM dhanavAnapi / sajalo'pi vinA varSe cAtakAnAM yathA ghanaH // pumAJjati saMtatyA vizvaM dharmadhurINayA / zaktyA trividhayA rAjA vipakSamiva durjayam || prANiti saMtatiH zuddhA sumanaHpitRmAnavAn / mitrapratyaryudAsInAnsUnRtA vAgyatheritA || udayasthena putreNa vardhate svayazaH pituH / nirmalaM dvijarAjena nIraM nIranidheriva // tasmAdyatetsutotpacyai zarIreNa dhanena vA / tamRte hi dvayaM vyarthe janAnAM taDidAyupAm // evaM cintayatastasya gRhe munivarastadA / devaloDatIndriyajJAnAM varaM dAtuM samAyayau // AgataM taM samAlokya pratyutthAyA''sanAtpitA / dattvA'rghamatha pAdyaM ca vavande ziramA munim // upavezyA''sane datte svahastena pitA mama / papraccha ca munizreSThaM devalaM devadarzanam // 25 26 27 29 vaizya uvAca - 21 22 23 24 svAgataM tu munizreSTha zamasti bhavatAM kule / tapaHkhAdhyAyaniyamA niSpratyUhA bhavanti ca / / 30 kAle cAtithayaH kaccidAyAnti bhavadAzrame / kaccidAzramavRkSA vaH phalanti manasepsitam || 31 vyAghrAdayo na kurvanti kaccidvairaM mRgAdibhiH / tvadIyAzramamabhyetya bhrAtaro bhrAtRbhiryathA // 32 navAnaM bhuvi mudde gRhiNAmanyathA katham / teSAM gRhAdhimagnAnAM darzanaM ke bhavAdRzaH // haripAdarajobuddheH kAmaM kAmo na kutracit / mune tava tathA'pyAzu hetumAgamane vada // 33 34 1 ja. vicyutiH / 2 jha. 'viSTaM nAha' / 3 Ga. bhUmidha / Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1624 mahAmunizrIvyAsapraNItaM zivazarmovAca ityuktastena sa munirdevo devapUjitaH / abravIttanmanobhAvaM jJAtukAmo vizAM patim // devala uvAca - 37 38 vaizyavarya tvayA bhUri dhanaM dharmeNa saMcitam / karoSi yena dharmajJa nityanaimittikIH kriyAH // 36 AdaraM rAjasadasi dhanena labhate naraH / subhaTaH zatrusaGgrAme vikrameNa yathA jayam // gRhasthastu dhanaM prApya parAM puSTiM vrajatyalam / zaratpariNataM sasyamanaGghAniva viTpate // dhaninaM na vimuJcanti bandhavo'nye ca ye janAH / madhumatsumanoyuktaM pAdapaM madhupA iva // dhanAbhAvena gRhiNAM kRzatvamupajAyate / sarvato grISmasamaye tvambhasAM sarasAmiva / / taddhanaM vartate bhUri gRhe tava vizAM pate / kutaH kRzatvamaGgAnAM gopyaM cenna vadAdya me // vaizya uvAca - 39 40 41 [ 6 uttarakhaNDe hitopadezaniratA bhavantaH pitaro yathA / gopanIyaM bhavadbhyaH kiM mAdRzaiH putratAM gataiH // tvatprasAdAnmunizreSTha sarvato'sti zivaM mama / vArdhake'pi sutAbhAvo duHkhamekamidaM mama // tasmAtkRzatvamaGgAnAM viddhi me munipuMgava / vibhemyahaM pitRRNAdyato'dhaHpatanaM nRNAm // tamupAyaM kuru mune yena syAM sutavAnaham / kiMcitkartumazakyaM na bhUtale'tra bhavAdRzaiH // zivazarmovAca 35 ityAkarNya vacastasya vaizyavaryasya devalaH / manaH kSaNaM sthiraM kRtvA dadhyau mIlitalocanaH // 46 saMtatermatpiturdRSTvA pratibandhasya kAraNam / devalo'tIndriyajJAnI babhASe kArayansmRtim // 47 42 43 44 45 devala uvAca - 48 49 ekadA tu purA vaizya taveyaM dharmacAriNI / yaM cakAra svacitte taM kathayAmi manoratham // gurviNI yadyahaM gauri bhaveyaM zaMbhuvallabhe / tadA tvAM toSayiSyAmi SaDrasAnvitabhojanaiH // dhUpadIpakamAlAbhistAmbulairnRtyavAdyakaiH / tatrI mukhodgatairgItairnAnAvidhavilepanaiH / / evaM pratizrutya puraH sakhInAM dayitA tava / pratIkSamANA taM kAlaM tasthau tadbhaktisaMyutA // 51 tasminnevAbhavadgarbho mAse'syA yoSitastava / UcurenAM tataH sakhyaH sarvAH sasnehacetasaH || 52 50 sakhya UcuH yastvayA vAJchito garbho gauryA sa pratipAditaH / ataH pratizrutaM devyAH pUjanaM subhage kuru 53 no cedvikArAdbhavati vighnaM tu tadanuSThitAt / toSitA roSitAzcAtra devyo hi varazApadAH / / 54 devala uvAca sakhIbhiriti te bhAryA kathiteyaM mudA'nvitA / tvAmuvAca mahAbhAgA vinayena pativratA / / 55 vaizyabhAryovAca 1 ca. jha. mulabhaH / nAtha pUjayituM gaurIM vAJchAmyakhilakAmadAm / yatprasAdAdahaM jAtA vAJchitArthavatI prabho // 56 devala uvAca - 2 ca. jha. jayaH / vaizyavarya tvamevaitacchrutvA'syA vacanaM zubham | amanyata (thA) garbhavatImenAM nijagRhazvarIm || 57 paramAtsavayA modamAnaH sadyo bhavAnapi / bhRtyAnAjJApayAmAsa pUjAvastUpapAdane || 58 1 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 saptanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1625 tairAnAyya samastAni vastUni bhavatA tataH / asyai dattAni madhvannadrAkSAgandhAdikAnyapi // tato nijasakhIH sarvA AhUyedamidaM jagau / vaizyabhAryovAcasakhyaH samastA sAmagrI smaaniitaa'mbikaarcne| nItvA pUjopakaraNaM yUyaM yAtAmbikAlayam 60 saMtopayata tAM devIM pUjayA vidhidRSTayA / gurviNIti kule'smAkaM na niryAti gRhaabhiH|| ato'haM nA''gamipyAmi yUyaM yAta tadarcane // devala uvAcaityAjJaptAstu tAH sakhyo nItvopakaraNaM yayuH / ambikAlayamunmattabhramaddhamaraketakam // 62 kokilAkulasaMkelisahakArakulAkulam / haMsasArasacakrAhamaNDitasvacchasArasam // 63 mahAdevaguNAlApizukasArisamAvRtam / hAraparA(yogya) latAsekatatparomAsakhIdharam // 64 umApatiziraHsomajyotsnayA'statamovaram / mahAjambUphalavyAjAlliGgAnIva suvibhratam // 65 umApaterumApAdanyAsapUtamahItalam / sphaTikopalasaMvaddhajalAdhArasuradrumam / / pArvatIpatinATyagAndharveNa vinAditam / mandAnilamanAgdhUtacUtacampakakorakam // nRtyanmayUranihAdapratinAdilatAgRham / tallIlAcalavidyotamAnaM ratnasamaprabham / / tatra gatvA girisutAM praNemustAH sabhartRkAm / pradakSiNIkRtya tato bhaktyA tAM ca vbhaapire||69 sakhya Ucu:jagadambe namastubhyaM zaM no dehi zivapriye / tvatpUjArthe samAnIto valirepa pragRhyatAm // 70 vaizyastu zarabho nAmnA tasyAsti lalitAGganA / tayA'bhilapito garbhastatmAptau tava pUjanam 71 tvatprasAdAdabhUttasyAH sa garbhaH zaMbhuvallabhe / tvatpUjanAya prahito blirsmaabhirepkH|| 72 tasyAH kule garbhavatI na nireti vahigRhAt / ataH sA nA''gatA devi prasIdenaM gRhANa vai 73 devala uvAcaityuktvA tAM tadA vaizya tvatstrIsakhyastu taM balim / samarpya tasyai vidhivadAnacuzcandanAdibhiH // prativAkyamalabdhvA tA gauryAH pratyAyayurmyaham / nijasakhyai samAcakhyurvipaNNAM tAM shivpriyaam|| tAsAmAkarNya vacanamiti vaizya tavAvalA / unmanAzcintayAmAsa kuto gaurI na pipriye // 76 sA jAnAti yathA bhaktistatpUjA yA kRtA mayA / tAdRzInAM kimajJAnaM vAhyaM cAbhyantaraM nRNAm na gatA'haM yatastatra tajjAnAtyapi kAraNam / mayA dattena balinA kutaH sA na tunoSa vai // 78 nAhamanyatmajAnAmi tadatoSe hi kAraNam / Rte madagatestatra nUnaM ramye tadAlaye // 79 yadatItaM na tacchakyamanyathA kartumadya vai / garbhAnmuktA gamiSyAmi tva(ta)tpUjAye tadAlaye // 80 namastasyai mahAdevabhAryAyai sA karotu zam / ityuktvA dadhatI garbha tasthau vaizya tavAGganA // 81 zivazarmovAcaviSNuzarmannidaM pUrvavRttamAjJAya matpitA / papraccha munizArdUlaM devalaM jJAnavattaram // 82 vaizya uvAcamune yathA pratizrutA pUjA te snupayA tayA / tathaivAkAri pArvatyA viSAde kAraNaM vada // 83 1ka. sa.ca.ja. ratnalasatprabham / 204 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1626 mahAmunizrIvyAsapraNIta- [6 uttarakhaNDeyato'sau na gatA tatra tajjAnAti zivA svtH| sakhIbhya(bhi)zvoktamasyAstadviSaNNA sA kuto'bhavat devala uvAcavaizyavarya zRNuSvedaM kAraNaM kathayAmi te / yatastasyA viSAdo'bhUtpArvatyA garbhanAzakaH // 85 . nivRttAsu sakhISvasyAH saMpUjya skandamAtaram / vijayA pArvatI mAha kautUhalasamanvitA // 86 vijayovAcagirije zraddhayA tubhyaM datto'mUbhirayaM baliH / mAnuSIbhiH kutaH prItA nAbhavastvaM varAnane // 87 dhUpadIpakanaivedyaiH pUjitA toSahetave / pratyutAkAraNaM devi tvaM viSAdaM kuto gatA // 88 devala uvAcaitsAkarNya vacaH sakhyA devI devavarArcitA / abravIdvijayAM vaizya viSAde kAraNaM skhiim|| 89 pArvatyuvAcavijaye sakhi jAnAmi vaizyabhAryA gRhAdahiH / nirgantumakSamA garbhadhAraNAtsvavivekataH // 90 samAgatAstu tatsakhyo matpUjAyai tadIritAH / mAdRzyo na ca gRhNanti parahastakRtaM balim // 91 tatpatizcetsamAyAsyadabhaviSyattadA zivam / tasyAstu madavajJAto garbhapAto bhaviSyati // 92 yadvataM pUjanaM yacca kartuM na kSamate'GganA / tatkArayati nAthena na bhaGgaH syAttayoH sakhi // 93 athavA vipramukhyena pRSTvA patimananyadhIH / yataH svayamanAgatya tatkRtaM me tayA'rcanam // 94 na kAritaM ca bhA'to bhavitA dohado'phalaH / yadyubhau tau samAgatya daMpatI zraddhayA punH|| mAM pUjayiSyataH putro bhaviSyati tadA tyoH|| devala uvAcasa zApo na tvayA vaizya na caiva tava bhaaryyaa|shrutH sakhIbhirasyA no prasAdazca tayA'rpitaH 96 tayorajJAnato vaizya yuvayo bhvtsutH| ajAnatoH pratividhi paratrAtra sukhapradam // etatte kathitaM vaizya saMtAnAbhAvakAraNam / vasiSThena yathA pUrva dilIpasya mhiipteH|| 98 tacchvA sa yathA rAjA nandinI samatoSayat / sastrIkastvaM tathA vaizya gaurI toSaya kaamdaam|| sA yathA''rAdhitA rAjJe dilIpAya dadau sutam / ArAdhaya tathA gaurIM tvaM sA tubhyaM ca dAsyati vaizya uvAcadilIpa iti bhUpaH kaH kA ca sA nandinI mune / yAmArAdhya mutaM lebhe sa bhUyo bhuupsttmH|| mahezAdisurAnmuktvA trivrnnphldaayinH| ArAdhitA kutaH saiva sutArtha tena bhUbhujA // 102 etatsarva samAkhyAhi mune yatpRSTavAnaham / zrutvA tato girisutAM seviSye saha bhAryayA // 103 zivazarmovAca gaditamiti nizamya viSNuzarmanvinayayutena vizA mdiiypitraa| muniriti gadituM dilIpavRttaM jagati pavitrataraM vi(pra)cakrame saH // 104 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye zivazarmapUrvajanmavRttakathanaM nAma saptanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 197 / / (3) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-40988 97 1 kha. bhUmau / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1627 198 aSTanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / athASTanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / devala uvAcazRNuSva bho mahAprAjJa dilIpasya mahIpateH / kathAM divyAM vicitrAM ca zRNvatAM pApanAzinIm 1 vaivasvatamanovaMze dilIpo bhUbhujAM vrH| AsItprAcInavarhistu svAyaMbhuvamanoriva // 2 sa tu dharmabhRtAM zreSTho dharmeNa pratipAlayan / mahIM mahIpatirlokAnguNai rAddhairaraJjayat // 3 magadhAdhipateH putrI mahiSI tasya bhUpateH / mudakSiNAkhyayA khyAtA zacIvA''sIdivaspateH // 4 gate mahati kAle tu mahiSyAM nAbhavatsutaH / dadhyAviti nijasvAnte sa smraadkoshlaadhipH||5 ratnAkarasumervAdinagaratnavirAjitam / dhRtaM bhUvalayaM doSobhUSAyai nAmajasya me // 6 vargatrayI yathAkAlaM sevitA na virodhitA / tathA'pi me'napatyasya na saukhyaM vidyate hadi // 7 yajJairArAdhito viSNurindrAdyAzca surottamAH / dIpikArAmakUpAzca kAritAH sarvato bhuvi // 8 gobhUhiraNyavAsobhiH SaDrasAnvitabhojanaiH / viSA atithayazcaiva bhaktyA saMtopitA mayA // 9 vRddhyarthaM pRthivIpAlAnuddhatya yudhi dharmataH / dhanena mahatA kozo mayA hi bhuliikRtH|| 10 unmArgagAmino mattA nijadharmaviladhinaH / vimukhAH pitRdevebhyo daNDyAsta daNDitA mayA // pazcaparvasu vaiSNavyAM ravau pivye ca karmaNi / dazamyekAdazItithyorna svIsevA kRtA mayA // 12 RtukAlAvadhau snAtAM svastriyaM nAhamatyajam / anRtAvapi tadyogye kAle('haM) prArthitastayA 13 tadA tasyAM sakAminyAM sakAmaM ramitaM mayA / evaM dharmArthakAmA me [*yathAkAlaM nipevitAH 14 mahiSyAM kena doSeNa jAyate me na saMtatiH / atItAnAgatajJAno vasiSTho gurureva naH // kathayiSyati taM doSaM] yanme putro na jAyate // devala uvAcaityAlocya sa bhUpAlo gamiSyanAzramaM guroH / matrivAropayAmAsa koshlaamRddhikoshlaam||16 atha prajAsRjaM devaM pUjayitvA''zramaM guroH / pratasthAte putrakAmo daMpatI tau zubhe'hani // 17 katicidvAsarermArgamullaGyakarathe sthitau / to daMpatI guroH sAyamAzramaM prApatuH zubham // 18 vaizvadevAntasaMprAptAtithisatkArakRnmunim / hutAzanahutadravyaprasaralUmamAlayA // pavitrayantamAtmasthAnmunInAgantukAnapi / mRgerdUrvApatAnaughaprapUrNodaramantharam // abhyAgacchadbhirabhito maNDitaM samRgIgaNaiH / vAsavRkSamilatpakSikulakolAhalAkulam // 21 parasparavinirmuktavairavyAghramRgAdikam / japadhyAnaparINAM kSaNazrAntazrutidhvanim // anadhyayanakAlotthakrIDAsaktakumArakam / tasminvasiSThamadrASTAM daMpatI tau kRtakriyam // 23 bRSyAM niSaNNamavyagramarundhatyopasevitam / sa vavande guroH pAdau mahiSI sA ca tstriyaaH||24 AziSA gururapyenaM yuyojArundhatI ca tAm / atithiM tamathAbhyarcya madhuparkAdibhirguruH // arhaNairahatAM zreSTho vasiSTha iti pRSTavAn // * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pustakasthaH / - ma.le na praa| Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1628 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDevasiSTha uvAcabho bho bhUmibhRtAM zreSTha rAjye kuzalamasti te / kule ca kacilloke ca nijadharmAnuvartini // 26 dharmeNa pAlitA kaccitvayA vIra vasuMdharA / saMvardhayati te kozaM dharma dhIriva sAvikI // 27 tava jAnapadA rAjanporAzca sthitimAtmanaH / sAravanto vimuJcanti kaccinnAmbudhayo yathA // 28 snehena sAhacaryeNa sahavAsatayA prabho / lakSmInArAyaNAyete kacitte puradaMpatI // 29 kAmyavratAni rAjendra prajAnAM nagare tava / phalanti vAJchitaM kaciddharicandanavadivi // 30 devala uvAcapRSTvaM sa munizreSTho vasiSTho vaizyapuMgava / yogaprabhAvopanatairnRpaM bhojyairabhojayat // 31 arundhatI ca tAM rAjI vahAdarasamanvitA / nAnAvyaJjanapakAnairabhojayadudAradhIH // 32 kRtabhojanamAsInaM svasthaH svasthaM munina'pam / punaH papraccha saMgRhya pANinA pANimAnatam // 33 vasiSTha uvAcasaptAGgasaMyutaM rAjyaM [*nijadharmarataprajam / prItavandhujanAmAtyaM zastrAstravidhivadbhaTam // 34 vazyamitraM hatAmitraM kRSNA paramAnasam / yasyAsti nRpate rAjyaM ] svargarAjyena tasya kim 35 ikSvAkuvaMzarAjAnaH putrAnutpAdya dhArmikAH / rAjyaM ca teSu vinyasya prapannAstapasi prabho // 36 tvaM yuvA'dRSTaputrAsyo nAdhikArI tapovidhau / kimarthamAgato hyatra rAjyaM tyaktvA tathAvidham 37 rAjovAcabrahmanAhaM tapaH kartumAgatastAvakAzrame / svargakAmanayA tyaktvA rAjyamatra tathAvidham // 38 brahmansatyamidaM coktaM bhavatA yattapovanam / rAjyamAropya putreSu prAptA ikssvaakuvNshjaaH|| 39 na taistyaktaM mahIrAjyamidaM svargagatairapi / *tanmUrtirasyAM vimanAstiSThati hyeva saMtatiH // 40 yathA vAlyaM gataM tAta yauvanaM ca samAgatam / yAsyatyado'pi ca tathA jarA'pyepyati nizcitam41 jaraso'nantaraM mRtyuH puruSasya na saMzayaH / mRtyu gate mayi brahmanvinA tanayasaMbhavam // 42 kasyedaM jagatIrAjyaM bhaviSyati guro vada / tasmAdapatyahInasya rAjye'pi mama tiSThataH // 43 mamatvaM vidyate nAtra purstaattdbhaavtH| vargatrayasya vai samyaksavitA tvaM guro mama // 44 kena dopeNa me putro jAyate na taponidhe / dhyAnena dopamAlokya taM guro kathayA''zu me // tasya pratikriyAM kuryA zrutvA saMtAnalabdhaye // devala uvAcaityAkarNya vamiSThastu vacastasya mahIpateH / uvAca saMtatistambhahetuM vIkSya samAdhinA // 46 vasiSTha uvAcatvaM purA rAjazArdUla saMsevya suranAyakam / snAtAmimAM vadhU smRtvA calito nijmndirm||47 gacchatastvarayA tAta saMtAnotkaNThitasya te / AsItsuratarormUle kAmadhenuH sthitA pathi / / 48 utpAditA tvayA tasyAH pUjyAdhirajaso'tiruT / pradakSiNanamaskArasadAcAramakurvatA // 49 sA'zapatcAmatikodhAtputro notpatsyate tava / mama saMtAnazuzrUSAM yAvatvaM na kariSyasi // 50 * dhanazcidvAntargataH pAThaH ka. kha. ca. pustakasthaH / * tanmRtirasyAM putrAkhyA tiSThatIti kvacitpAThaH / 16. jha. a. munipuGgavaH / 2 jha. ramyA vi| Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 navanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1629 gacchaMstvamRtudAnAya tvarayA sutakAmukaH / tanmanA nAzRNoH zApaM na yantA'kSaninAdataH // 51 tasyAH sutAsutAM dhenuM nandinIM sasutAM mama / ArAdhayAnayA vadhvA sArdhaM te dAsyate sutam // 52 devala uvAca 53 ityuktavati tatrarSo vasiSThe sA tu nandinI / tapovanAtsamAyAtA vatsasnehasrutastanI // tAM dRSTvA hRSTahRdayo vasiSTho munipuMgavaH / uvAca bhUpatiM bhUyo darzayitvA ca nandinIm // 54 vasiSTha uvAca rAjansamAgatA hyeSA smRtamAtrazubhAvahA / ato viddhi samIpasthAM kAryasiddhimihA' sstmanaH // 55 ArAdhitA'nugatyeyaM tvayA'raNye tathAsszrame / vadhvA prasAdAtte putraM dAsyate nAtra saMzayaH / / 56 yathA nAbhibhavedenAM jantuH kacidvanodbhavaH / tathA cAraya rAjendra vane hiMsro dhanurdharaH // devala uvAca 57 tatheti laghuvAdine nRpataye snuSAyai ca sa kSapAzayahetave sakuTajaM dadau tApasaH / sa tatra saha bhAryayA samadhizayya darbhAstRtAM mahImagamayannizAM niyatamAnaso vipate || iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye dilIpaputraprAptisAdhanavarNanaM nAmASTanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / / 198 // ( 4 ) AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 41046 atha navanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH / 58 devala uvAca 4 athopasi narAdhIzaH pUjitAM kusumAdibhiH / mahiSyA nandinIM dhenuM nItvA'raNyaM jagAma saH 1 gacchantImanu[*tAM dhenuM chAyeva nRpatiryayA~ / khAdantImanu sasyAdi so'pi mUlAyabhakSayat // 2 tarucchAyAmupAsInAmanu so'pyupaviSTavAn / pivantImanu pA ] nIyaM rAjA'pi salilaM papa || 3 sa ca rAjA tRNagrAsairdezApanayanena ca / kaNDUyanaiH kAmadhenuM gurorevamasevata || atha pratyAzramaM sAyaM nyavartata mahIpateH / aGgaM pavitrayantI sA khurodbhUtai rajaHkaNaiH // UdhobhAreNa guruNA gacchantI mantharaM babhau / mahIpAlamahAkAryabhArAkrAnteva nandinI // tAM munerAzramAbhyAse rAjJI pratyujjagAma ha / candanAkSatanaivedya dhUpAdInupanIya ca // ai pUjayitvA vidhivatpraNamya ca punaH punaH / kRtvA pradakSiNaM rAjJI tasthau prAJjaliragrataH ||8 sA gRhItvA ca tAM pUjAM vihitAM zraddhayA tayA / rAjJyA nizcalamAsthAya yayau tAbhyAM sahAsszramam // 7 9 ArAdhayati tAmevaM dilIpe tu dRDhavrate / ekAdhikA vyatIyAya dinAnAM vaizya viMzatiH / / 10 atha bhUmipatestasya bhAvajijJAsayA tu sA / viveza nirbhayasvAntA suzappAM himAm // 11 dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. pustakasthaH / 1 i. jha. 'jA mRdu / * Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1630 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [6 uttarakhaNDepazyatA himavatsAnuzobhAmatha mahIbhRtA / alakSitAgamaH siMho balAjagrAha nandinIm // 12 sA cakranda bhRzaM dhenurduHkhiteva dayAsvanA / citte dhanurbhUtastasya janayantI dayodayam // 11 tadAkanditamAkarNya tasyAH sa jagatIpatiH / himavatsAnusaMlagnAM nijadRSTiM nyavartayat // 14 uparyupari tAM dhenuM sravadazrumukhIM nRpaH / tIkSNadaMSTranakhaM siMhaM dRSTvA sa vyathito'bhavat // 15 gRhItAM tena siMhena tAmAlakSya dhnurdhrH| niSaGgAdvANamuddhat prAhiNodakSiNaM bhujam // 16 bANamuddhRtya tUNIrAsihaM hantuM mRgAdhipam / guNenA''karNamAyojya cakarSa vasudhAdhipaH // 17 jaDIbhUtasamastAGgastatsihAlokanena saH / nAzakaddhANamutsraSTuM rAjA''sIdvismitastataH // 18 tAdRzaM nRpamAlakSya jagAda sa mRgAdhipaH / naravAcA bhRzaM bhUyo vismayaM prApayanidam // 19 siMha uvAcadilIpaM tvAmahaM rAjaJjAnAmi ravivaMzajam / tvaM ca jAnIhi mAM zaMbhogaNaM kumbhodarAbhidham 20 devadArurayaM yaste vartate dRSTigocare / pArvatyA putravadvIra pAlitaH snigdhacittayA // 21 ekadA'muSya vanyena gajenA''karSatA kaTam / udapATi mahArAja valkalaM mRdulaM bhRzam // 22 enaM tAdRzamAlakSya mRDAnI karuNAnvitA / mAmatra sthApayAmAsa siMhaM kRtvA'sya rakSaNe // 23 mamA''ha ceti sA devI kumbhodara nizamyatAm / yo'tra jantuH samAgacchettaM khAdestvaM vasaniha tataH prabhRti rAjendra tadAjJAM pAlayannaham / pAlitAM tridazaiH sarvaiH kaMdare'tra vasAmyaham // 25 jaDIbhAve svadehasya tvayA kAryo na vismyH| mahatI zAMbhavI mAyA vartate'tra himAcale // 26 anyasminniva siMhe tvaM prahartuM na mayi kSamaH / yato matpRSTamAruhya vRSamArohati prabhuH // 27 nivartastra nijaM dehaM rakSa sarvArthasAdhanam / daivenA''sAditA vIra gauriyaM bhakSaNAya me // 28 devala uvAcaityAkarNya vacastasya vIrasaMbodhanAnvitam / pratyuvAca dilIpastaM sa jaDIbhUtavigrahaH / / 29 / rAjovAcasargasthitivisargANAM kAraNaM jagataH zivam / ambikAM jagadambAM ca namAmi mRgarAja tau||30 tvaM ca tatsevakatvena mAnyo mama mRgAdhipa / bravImi yadahaM vAkyaM zrutvA zAdhi karomi kim 31 vasiSTho brahmaNaH putro gurunoM viditastava / tasyeyaM nandinI nAma dhenuH sarvArthasAdhikA // 32 saMtAnotpattaye tena dattA''rAdhayituM mama / iyamArAdhitA samyagdinAni katicinmayA // 33 laghutarNakamAteyaM dhRtA te girikaMdare / zaMbhubhRtyAdalAttvatto'zakyA mocayituM mayA // 34 ahaM tasya muneragre gacchAmyenAmRte katham / kAmadhenostu dauhitrI jagatsevyA yazasvinI / / 35 anayA sadRzI nAnyA gauryayA toSayAmi tam / tasmAdvimucya gAmenAM mayA kuru nijAzanam 36 dadAmi dehamAtmIyamapakIrtimalImasam / evaM na dharmahAniH syAdRSestava tu bhojanam // gavArthe tyajataH prANAnmamApi gatiruttamA // devala uvAcaevamAkarNya siMhena kRte maune vizAM pate / tadagre'vAGmukho rAjA nyptddhrmkovidH|| 30 tasya pratIkSamANasya siMhapAtaM suduHsaham / papAtopari puSpANAM dRSTirmuktA surezvaraiH // 39 putrottiSTheti vacanaM zrutvA rAjA sa utthitaH / jananImiva tAM dhenuM dadarza na mRgAdhipam // taM vismitamuvAcedaM nandinI nRpasattamam / / Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 199 navanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] nandinyuvAca mAyayA siMharUpiNyA tvaM mayA'si parIkSitaH / muniprabhAvAnmAM rAjangrahItuM na kSamo'ntakaH // 41 manasA'pi kuto'nyeSAM mahe zaktiraGginAm / svazarIrasya dAnena mAM ca rakSitumudyataH // ataste'haM prasannA'smi vRNISva varamIpsitam // 42 padmapurANam / rAjovAca na guptaM dehinAmantarvarti vRttaM bhavAdRzAm / ato janani jAnAsi vAJchitaM mama dehi tat // 43 magadhezasutAyAM me vaMzakartAramAtmajam / prayaccha kiMcitsvasthAnAM nAsAdhyaM hi bhavAdRzAm ||44 devala uvAca 1631 ityuktvA'JjalimAdhAya tatpuraH sthitavAnnRpaH / tUSNIM taduttarApekSI tatkhurAbaddhalocanaH // 45 nizamyeti vacastasya bhUpateridamabravIt / nandinI pitRdevarSinara bhUtArthasAdhikA / / 46 nandinyuvAca putra patrapuTe dugdhvA payo mama pibepsitam / Azrame guruNA''jJaptaH punaH pAsyasi zaiSitam / / bhavitA vaMzakartA te sutaH zastrAstratattvavit // 47 devala uvAca -- ityuktaH saurabheyIM tAmuvAca vinayena saH // rAjovAca 48 2 49 mAtastatraiva pAsyAmi zeSaM sarvakriyAvidheH / tRpto'haM mAtarAsAdya miSTaM te vacanAmRtam // nAnyadicchAmi sAraGgaH kAdambinyA yathA jalam / tava zuzrUSaNAnmAtarabhavaM sakalodbhavaH // 50 samastajanapUjyAyA vidyAyA iva mUDhadhIH / tava mAtAmahIdattaH zApo'pyAsIdvaro mama // mRte putralAbha me kutastava ca darzanam / varAyaiva tathA'pyamva samArAdhyA bhavAdRzaH // na hi kazcidvipAkAGkSI mahAdevAtrivargadAt // 51 1 i. sa. a. sevitam / 2Ga jha. a. vidhiH / tu / 52 devala uvAca zrutveti tadvacaH sA gauH prasannA sAdhu sAdhviti / AbhASya hi mahAdarpA yayau tena sahA''zramam pUrvedyuriva tatrApi pUjitA rAjabhAryayA / prasannA sA babhau dhenuH kAryasiddhirivAGgabhAk / / 54 mukhaM prasannamAlakSya mRgAkSI sA kSitIzituH / ajJAsIjjanitaM kArya siddho yatno yataH kRte 55 atha tau daMpatI dhenvA vidhivadvihitAcayA / tayA saha guroragre kRtakRtyasya jagmatuH // nirIkSya tau munivaraH prasannamukhapaGkajau / atIndriyajJAnanidhiH provAcedaM maharSayan // 56 57 vasiSTha uvAca -- 58 rAjaJjAnAmi gaureSA prasannA vAmabhUtkila / apUrvA yuvayora mukhakAntirhi lakSyate // surabhiH surazAkhI ca vizrutau kAmapUraNau / tadapatyaM samArAdhya siddhArthaH syAtkimadbhutam // 59 yA dadAti nikhilaM manorathaM kIrtiteyamanaghA'pi dUrataH / zraddhayA nikaTa eva sevitA kiM punaH surataraGgiNI ca sA / / 60 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - jJAto viditamadbhutaM mayA tvatkRtaM yadanayA parIkSaNam / bhUpate tvamapi dharmamAtmano rakSasi sma ca yathA tathA ca tat // tvayyasau mama manonukUlatA bhAvamAtmani vibudhyate tathA / tuSyati sma kamalA yathA hareH pArvatIva girizasya sajjane // rAtriratra saha bhAryayA'nayA dhenupUjanapareNa nIyatAm / bhUpa bhavya bhavatA gamiSyate zvaH samAptavidhinA nijA purI // devala uvAca 1632 [ 6 uttarakhaNDe muniriti caritaM dilIparAjJo lalitataraM zarabhAya puNyamuktvA / abhimatagatimAtmanaH prapede vidhimupadizya ca pUjane'mbikAyAH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye raghUtpattivarNanaM nAma navanavatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 199 // ( 5) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 41114 atha dvizatatamo'dhyAyaH / 61 63 vaizyaivaM dhenumArAdhya sabhAryaH prAptavAJchitaH / prAtaryuktarathaH prApya gurorAjJAmagAgRham // 64 katicidvAsaraistasya dilIpasyAbhavadradhuH / yasya nAmnA khervezaH pRthivyAM vizruto'bhavat // 65 yaH paThiSyati bhUpasya dilIpasya kathAmimAm / dhanaM dhAnyaM sutaM vaizya lapsyate sa pumAniha / / 66 zarabha varasutAptaye svabuddhyA samamanayA paritoSayA''zu gaurIm / tvamapi kuladhuraM guNAnvitaM sA sutamanaghaM khalu dAsyate ca tubhyam // zivazarmovAca 67 62 68 zivazarmovAca viSNuzarmastato vaizyaH zarabhaH saha bhAryayA / nItvA pUjopakaraNaM yayau zrIcaNDikAlayam // tatra tau vidhivatsnAtvA sumanodhUpadIpakaiH / Anarcaturbhaktiyuktau caNDikAM putrakAmyayA // 2 zraddhayA pUjitA tAbhyAM dinaiH saptabhirambikA / uvAca vAcA pratyakSaM bhUtvA vizadamAnasA // 3 pArvatyuvAca - bho bho vaizya prasannA'smi bhaktyA sudRDhayA tava / dadAmi putraM te sAdho yadarthaM yatnavAnasi // 4 gaccha tvaM mA vilambasva vanamaindraM ca khANDavam / tatra tIrthe mahApuNyamindraprasthAkhyamuttamam // 5 nigamodbodhakaM tatra tIrthaM nikhilakAmadam / bRhaspatikRtaM tatra snAhi tvaM sutavAJchayA // 6 bhaviSyati sutastAta tava snAnena tatra hi / tatra snAtvA mayA'pyaGga labdhaH skandaH surArihA 7 zivazarmovAca ityAkarNya vaco devyAH pitA mama saha striyA / atrA''jagAma sattIrthe sastau ca sutavAJchayA upaskaravatIrdhenUrdvijebhyaH pradadau zatam / devAnpitRRMzva saMtarpya yathAvidhyatra buddhimAn // saptarAtramuSitvA tu daMpatI yatamAnasau / jagmatuH svagRhAniSTalAbhotphullamukhAmbujau // 1 ka kha. ja. raghorva' / 9 10 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1633 tasminnevAbhavadgarbho mAsi mAturmamAnvaham / vyatIte navame mAsi jAto'haM dazame zubhe // 11 viSNuzarmanyaduktaM te purAvRttamidaM mayA / dazAbdadvayasenaitacchrataM sarva piturmukhAt / 12 ekadA kSamamAlokya gRhakarmaNi mAM pitA / gRhaM samarpayAmAsa vizvAdvairAgyamApnuyAt (vana) / / 13 mAM covAca sa dharmAtmA govindAsaktamAnasaH / vinindanviSayAsaktiM viSNubhaktiM stuvanmuhuH || pitovAca 11 18 3 suma vArdhakaM prAptaM palitAzcikurA mama / govindacaraNAmbhojaM seviSye sAdhusevitam // 15 tatsevayA bhavetsvacchaM mano yasya ca susthiram / sa pumAnAtmasaMtuSTo na kiMcidabhivAJchati 16 niSkAmaH sukhaduHkhAbhyAM bhuJjansukRtaduSkRte / prAkRte tatsamAptau ca tyajandehaM bhavatyajaH / / 17 tAvadravyaguNasukhaM yAvatprAptaM na citsukham / tatmAptau tadbhavettucchaM sudhAyA iva takam | harermAyA balavatI yA mohayati dehinam / hitAhitaM na jAnAti sa yathA madirAmaduH // 19. pravRttiM ca nivRttiM ca vidyayA'vidyayA ca saH / karoti svecchayA kAle bAlalIloM hi sa prabhuH doditaM yadA karma kriyate phalamicchatA / pravRttiH sA'parA tAta tepAmarpaNamIzvare // yathA nirdagdhavIjAni na prarohanti yatnataH / tathA karmANi vizveze niSkAmeNArpitAni tu // 22 karmaNAM hi layo mokSaH sukhaduHkhamadAyinAm / tadutpattistu bandhaH syAdityasau zAstranirNayaH // ato'haM karma vedoktaM kurvannAbhilaSanphalam / paryaDiSyAmi tIrtheSu hRdi bhaktiM dadhaddhareH // 24 evaM prArabdhakarmANi bhuJjannanyAnyanarjayan / haniSyAmi jaMgadrogaM pItvA satsaMgamauSadham // 25 zivazarmovAca 21 evamAkarNya vacanaM tasyAhaM piturAtmanaH / avadaM viSNuzarmastvaM tanizAmaya tattvataH // 26 vaizyaputra uvAca - 28 ayaM jano durAdhyakSaH (rAdhyaH) kathayiSyati no'yazaH / duSTaH kuTumbAdudvijya niHsRtya gata ityayam iyaM viSNupadI tAta bhuvanatrayapAvanI / smRtA haratyayaM dUrAtkasmAdenAM vimuJcasi // pApakArI janastAta mriyate magadhe tu yaH / so'pyasthipAtAdgaGgAyAM svaryAti tyajya cAzubham 29 putrAH paSTisahasrANi sagarasya mahAtmanaH / kapilakodhanirdagdhA gatA yatsparzanAddivam / / 30 tAmimAM tridivazreNIM mukterapi vidhAyinIm / mumukSusevitAM tAta muktvA mAsnyatra gamyatAm 31 mA'vajAnIhi sAmIpye gaGgAM tridazamAnitAm / yadicchasi mahAbhAga sovitaiSA prdaasyti|| 32 tiryaJco'pi vinA jJAnAjjale cetsyurgatAsavaH / bhaveyustarhi te brahma sA kathaM tyajyate tvayA 33 zivazarmovAca 34 I nizamyaitadvacastAtastato mama RtapriyaH / uvAsa saMdane sarvaviSayebhyaH parAGmukhaH // triSu kAleSu gaGgAyAM pratyahaM snAnamAcaran / purANaM syAgRhe yaMtra tatra yAti sa nityazaH // 35 ekadA''karNayandhIro yamunAtIrthagauravam / tatra zuzrAva mAhAtmyamasya tIrthasya putra saH // 36 avimuktaharidvAraprayAgebhyazca puSkarAt / ayodhyAdvArakAkAJcImathurAbhyastathA'nyataH // 37 sarvatIrthamayasyAsya puNyaM zataguNAdhikam / kathitaM tena viduSA sutenA''karNya matpitA / / 1 Ga. jha. a. satsevayA / da. susevayAM / 2 ca vedaM su / 3 Ga. na. rerbhAryA va' / 4 ca. jha. 'lo bhramannatAH / ve / 5 ca. mahArogaM / 6 Ga. jha. na. degti tyaja mA zubhAm / 7Ga savane / 8 Ga. putra / 205 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1634 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetyaktvA gRhamagAttatra tIrthe srvairlkssitH| AvAmiva mahAbhAgo govindapadasevakaH // 39 atrA''gatya mahAbhAgo matpitA mokssvaanychyaa| nigamodbodhake tIrthe trikAlaM snAnamAcaran 40 uvAsa katicinmAsAMstatra tIrthottame hi sH| kurvannityakriyAM dhiimaanispRho'pyjveshmni||41 ekadA sahasA tasya jvaro'bhUdatidArugaH / mahatyA pIDayA tasya mumoha gatacetanaH // 42 muharta sa pitA muhyaMstadavastho vyatiSThata / pazcAtsamAgataprANo vyacintayadidaM tadA // 43 aho me kaSTamApannaM [+dUre putraH sa dhArmikaH / yo mAM jvaravidagdhAmAzvAsayati buddhimAn 44 agamyAgamanaM pApaM kRtaM yanme sudAruNam / prAyazcittaM na tasyApi kRtaM kA me gatirbhavet // 45 AgamiSyati putro me tasmai dAsyAmi vasviti / yanmayA gopitaM gehe na dRSTaM ca tadapyaham / / 46 zivazarmovAcaiti cintayatastasya pAntho varpaga pIDitaH / zItAtaH kampitavapuruTaja prAvizattadA // 47 sa taM saMviSTamAlokya bhUyo gatvA tadantike / munirepa iti jJAtvA vavande zirasA'dhvagaH // 48 Uce ca kasmAtsupto'si mune saMdhyA samAgatA / ravirastaM prayAtyeSa na supteH kAla epa te // 49 zivazaviAcaityuktamAtre vacasi pathikena pitA mama / zarabho jvarataptAGgastamAha kathamapyaho // 50 zarabha uvAcazrUyatAM vacanaM pAntha yadvadAmi purastava / zrutvA madbhAgyayAtena tvayA sAdho vidhIyatAm // 51 vaizyo'haM zarabho nAnA kAnyakubne gRhaM mama / atrA''gato niSiddho'pi jAyAmitrasutairaham 52 asya tIrthasya mAhAtmyaM zrutvA sUtamukheritam / mAsAstu katicitsAdho vyatItA mAyi cA''gate dinatrayamatikrAntaM jvaritasya mamAdhunA / prANA me vigatA AsaMste'dya bhUyaH samAgatAH // 54 kiyAnapyAyuSaH zepaH sAdho me khalu tiSThati / zamanasya gRhaM dRSTvA yadahaM punarAgataH // 55 bhAgyodayena kenApi mamAtra tvaM samAgataH / naya mAM madgRhaM mitra dravyaM bahu dadAmi te // 56 dAsyAmyapi gRhaM gatvA kRpAM kuru kRpAnidhe / iha bhUbhAga utkhAya gRhyatAM mAmakaM dhanam // 57 zivazarmovAcaityAkarNa sadubuddhiAmyo viSayalampaTaH / uvAca dhanalubdhastaM tvaduktaM sAdhayAmyaham // 58 zivazarmovAcaityuktvA dhanamukhAya tasmAdbhUbhAgatastadA / agrataH sthApayAmAsa zarabhasyA''ha cAdhvagaH // 59 avaga uvAcadhanametadvizAM nAtha taba bhUbhAgato myaa| niSkAzitaM prayacchA''zu zivikAnayanAya me // yAmAropya jvarAta tvAM nayAmi tava ketanam // zivazarmovAcaityuktastena sa tadA dadA svarNapalatrayam / so'pi nItvA'pi tadravyaM yayau lavanapattanam // 61 upitvA rAtrimekAM tu zivikAM saparicchadAm / savAhAmAnayatputra datvA svarNapalaM tathA // 62 + dhanuzcihnAntargata: pATaH ka. kha. ca. ja. pustakasthaH / 1 ka.kha.ca, ja, 'nijami' / 2 ka. kha. ca. ja. sa. vaNapa' / Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 200 dvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1635 63 paladvayaM gRhItaM tattenaivAdharmabuddhinA / Aropya zivikAM taM tu zarabhaM vaizyasattamam // pAnthaH sa calito vAhAMstvarayankAnyakubjakam / asya tIrthavarasyAtha kamaNDalughRtaM jalam 64 pAyayannalpamalpaM taM tRSArte so'dhvago yayau / atha te sarasastIra uttIrNA bhoktumadhvani // 65 snAtvA bhuktvA punastasmAtsthAnAccelustvarAnvitAH / kiyatIM bhUmimullaGghya tRSArtAste kamaNDaloH jalaM pItvA tRSArte taM zarabhaM cApyapAyayan / atha kazcinmahAbhImo vikaTo nAma rAkSasaH / / 67 vicarannirjane'raNye gacchatastAnavaikSata / tAndRSTvA sa dhAkrAnto vegavAnvikRtAnanaH // 68 abhidudrAva caraNapAtenA''kampayanmahIm / Agatya tarasA pArzve tAnvAhAnpathikaM ca tam / / 69 saM kezeSu samAdAya bhrAmayAmAsa khecaraH / gatA sUnbhrAmaNenaiva bhUtale tAnapAtayat // cakhAda pizitaM teSAM papauM kozAcca zoNitam / kutra yAsyati rogArto naro'yaM purato mama // 71 enaM tu bhakSayiSyAmi pazcAdambu pivAmyaham / iti kRtvA matiM vAri tarthisyAsya kamaNDaloH || mukhe cikSepa sa tadA rajanIcarapuMgavaH / kSiptamAtre jale tasya pUrvajanmabhavA smRtiH // jAtA sa tu vadhAttasya zarabhasya nyavartata / pUrvajanmakRtaM pApaM tadapi smRtimAgamat || yena rAkSasabhAvastu bhUto viprodbhavAdapi / smRtvA pApamupetyA''zu samIpe zarabhasya tu // uvAca jJAnamApanno rAkSasaH pitaraM mama / 70 73 74 rAkSasa uvAca - bho bho manuSyazArdUla kastvaM ke ca janA amI / bhakSitA ye mayA ghorarUpeNAdhamarakSasA || 76 kasya tIrthavarasyedaM jalaM yasya prabhAvataH / pApino'pi smRtirjAtA pUrvajanmabhavA mama // 77 vaizya uvAca 78 79 vaizyo'haM rAkSasazreSTha kAnyakubje gRhaM mama / tIrthAni paryaTannindraprasthe'haM samupAgataH // tatrAhamabhavaM duHkhI jvareNa vidhiyogataH / [*tato me buddhirutpannA gantuM gRhamasatpatha ] // tatra kazcitsamAyAtaH pAntho varSeNa pIDitaH / prArthitaH sa mayAssnIya zivikAM mAM gRhaM naya // sa cAyaM zivikAM pAnthaH samupAnIya satvaraH / mAmAropya ca tAM dhIrazvalito maTTahaM prati / / 81 sa pAnthaste ca zivikAvAhAH saMprati bhakSitAH / tvayA jalamidaM yasya tIrthasyApi ca tacchRNu indrasya khANDavavane yamunA'sti saridvarA / tattIre'sti hariprasthaM tIrtha tIrthottamottamam // 83 surAcAryasya tatrAsti tIrthaM sarvArthasAdhakam / nigamodbodhakaM jAtA smRtiste yajjalAzanAt 84 etate sarvamAkhyAtaM yatpRSTo'hamiha tvayA / pRcchAmi tvAmahaM kiMcittadvadA''zu nizAcara / / 85 pUrvajanmakRtaM karma smarasi tvamihAdhunA / vada kiM te kRtaM pApaM yena jAto'si rAkSasaH // 86 rAkSasa uvAca - purA'hamabhavaM vipraH puNye vedavidAM kule / durAcAro'hyadharmAtmA zRNu sarva vadAmi te // krIDA hi mayA nityaM dyUtena saha tadvidaiH / hAritaM draviNaM bhUri svakIyaM pitureva ca // 75 * dhanuzcihAntargataH pAThaH kha. pustakasthaH / 1 ja. bhayaH / 87 88 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1636 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 94 95 96 97 pitrA nivedya bhUpAya mAmakaM karma tajjanaiH / purAnniHsArito niHsvo gato'haM grAmamantike // 89 tatrAsssInme sakhA nAma devako brAhmaNottamaH / tenAhaM rakSito gehe kurvatA ciramAdaram // 90 vasaMstatra sukhenAhaM tadbhAryA rUpazAlinIm / kAmAturo'hamabhajaM balAnmitre gate kacit // 91 sAmRtA tatkSaNAtsAdhvI bhakSayitvA mahAviSam / tAM dRSTvA tamasA yukte nizIthe'haM palAyitaH / palAyamAnastarasA dhRto'haM rAjakiMkaraiH / cauro'yamiti khaGgena cicchiduste ziro mama // 93 mRtaM mAM yAtanAdehamAvezya yamakiMkarAH / raurave niraye ghore cikSipuryamazAsanAt // SaSTivarSasahasrANi tatrAhaM tIvrayAtanAm / bhuktvA tenaiva pApena rAkSasatvamupAgataH // zatavarSANyatItAni rAkSasatve vizAM pate / vadAmi tamupAyaM me yenAsmAnmuktimAmuyAm || puNyaM tadapi te sAdho vadAmi zRNu sAdaram / yena tIrthavarasyedaM jalaM mama mukhodgatam // tatraiva janmani mayA kRtvA haridinatratam / saMsargAnecchayA vaizya rAtrau jAgaraNaM kRtam // 98 dvAdazyAmatha saMsnAtvA (4) bhoktuM mayi samudyate / maGgRhe kazvidAyAto vaiSNavo viSNurUpadhRk // 99 kupito'haM tamAlokya durvaco'vadamagrataH / kva gacchAsa durAcAra dAmbhika strIjanAntare / / 100 ityuktaH sa mayA dhIrastulyo mAnApamAnayoH / tUSNImeva niketAnme nirgatya calito yadA 101 dAbhimukhamAyAntI patnI mama pativratA / patitvA pAdayostasya taM sAdhuM gRhamAnayat // 102 mayA'pamAnitasyApi na krodho'bhUnmahAtmanaH / tayA''hatasyApyAnando yataH so'risuhRtsamaH // tamarcayitvA vidhivadviSTare copavezya sA (tu) / bhojyaM bhojaya jIveza jayatadbhuvanadvayam // 104 ityukto'haM tayA sAdhyA nyagadaM taM mahAzayam / mlAnavaktraH prasannAsyamuttiSTha zamaya kSudhAm // ityuktvA tasya caraNau noditastanumadhyayA / prAkSAlayaM punastaM tu nivezyAsssanamuttamam ||106 adada pAtramanena pUrNa tasmai vivekine / jalaM ca tatkare sAdhavyA prerito'haM tayA muhuH // 107 upabhujya sa dharmAtmA svairaM vigatavikriyaH / rAma rAma hare kRSNa japanniti jagAma ha / 108 kRtaM puNyamidaM vaizya noditena mayA striyA / pUrvajanmani yenedaM prApitaM tIrthavAri me // 109 zivazarmovAca viSNuzarmannidaM vAkyamuktvA tiSThati rAkSase / pathikaH sa ca te bAhAH prAhuste divyadehinaH // pathikavAhA Ucu:bho bho vizAM pate sAdhI prAptA apyapamRtyutAm / tvatprasAdAdidaM vAri pItvA devatvamAgatAH // tvatsaGge dhanalobhena vipate calitA yataH / vigatA na dhanAkAGkSA maraNAvasare'pyataH / / 112 tIrtharAjajalasyAsya tiSThato jaThare hi naH / maraNe hyanubhAvAntu maitrI prAptA dhanezituH // nAmastvAM vayaM yAmo dhanezanagarI prabho / vimAnaistadgaNAnItairnAnAmaNivibhUSitaiH // prayAhi mA vilambasva tIrthe nigamabodhake / tvamanena samaM sAdho tArayainamapi drutam // 113 114 115 zivazarmovAca - -- ityuktvA te gatAstAta dizyudIcyAM samantataH / vimAnakiMkiNInAdairnAdayanto'tha rodasI // atha vaizyo mama pitA tamAha rajanIcaram // 116 1 Ga. jha. ya. mahAhavam / 2 ka. 'taH / gaccha gaccha du / 3 Ga. jha. ma. 'jaya tIbeza a / 4ka. 'tA' / Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1637 zarabha uvAcauttiSTha naya mAmAzu tIrthe nigamabodhake / jvarAtena mayA padbhyAM tatra gantuM na zakyate // yo mAM nayati tattIrtha tvadanyo nAsti kazcana // zivazarmovAcasatheti tamathA''zvAsya vaizyaM sa rjniicrH| skandhamAropya vegena tattIrtha pAvanaM yayau // 118 USatustAvubhau tatra vidpatiH sa ca rAkSasaH / kurvanto snAnamAtraM tu sarvatIrthottamottame / / 119 athAhaM piturAkaNya mahatIM guruvedanAm / taM prati prerito mAtrA calito nijsmtH|| 120 atrA''gatya mayA dRSTaH sa mahAjvarapIDitaH / mUrdhA ca vanditastena dattA''zIrme'bhyabhASata / / zarabha uvAcakimarthamiha bhostAta dUramArge samAgataH / dinAni katicittiSTha kurvanatra ninakriyAm // 122 vikaTo nAma me mitraM rAkSasaH samupaiti vai / uttiSTha vapuSA'muSya daNDavatpata paadyoH|| 123 na bhetavyaM tvyaa'mussmaattykthiNsaadikrmnnH| adhunA tIthamAsAdya saMnidhau mama tiSThati // 124 zivazarmovAcaityukto'haM tadA pitrA zarabheNa mahAtmanA / utthAya patitastasya pAdayordaNDavadbhavi // 125 dobhyAmutthApya mAM so'tha gADhamAliGgaya rAkSasaH / svAgataM mitraputreti jgaadaa''shissmiiryn|| rAkSasa uvAcabhAgyavAnasi bhostAta yattvamatra smaagtH| piturdharmAtmanaH zrutvA jvarapIDAM sudAruNAm // 127 piturAnRNyamAmopi tIrthe kRtvA tilodakam / snAtvA kuru kriyAH strIyAH pUrvajanma smariSyasi zivazarmovAcaevamuktastadA tena snAtuM tIrthe varAmbhasi / praviSTo'haM smaraMstAta pUrvajanma zubhAzubham // 129 snAtvA vidhivadatraiva piturantikamAgataH / apRcchaM rakSaso vRttaM kuto'yaM dharmadhIriti // 130 pitroktaM rakSaso vRttaM vAhAnAM pathikasya ca / zrutvA'haM tIrtharAjasya stutimasya cakAra vai / / 131 pitA me roganirmukto bhaviSyati yadA tadA / yAsyAmi gRhamityatra dazoSitamahAni me // 132 dazAhAbhyantare tAta tAtasya maraNaM mama / abhUdardhajale hyasya tIrtharAjasya pazyataH // 133 atho garuDamAruhya vakSasA dhArayazriyam / AjagAma svayaM vissnnurnviinghnvigrhH|| 134 pItavAsAzcaturbAhuH paGkajAruNalocanaH / brahmendrAdibhirAdityaiH sanAthairandhakAriNA // 135 sevyamAno guNagrAmAngAyadbhiH kiNnreshvraiH| hAhAhUhUprabhRtibhiH stUyamAnazca sarvataH // 136 dattvA svakIyaM sArUpyamAropya garuDaM taithaa| pitaraM mama brahmAdyairvRto vaikuNThamAruha(gama) 137 pituH sArUpyamAlokya viSNorahamacintayam / iti citte tadA''lokya jAtatattvodaye tadA // na hi varNayituM zakyo yasya tIrthaziromaNeH / mahimA yajjalArdhe syAnmRto jantuzcaturbhujaH 139 na mayA sarvathA tyAjyaM tIrtharAjamidaM nanu / aJjasA dRDhamAhAtmyaM dhanagehAdivRSNayA // 140 pituratroTaje tAvatsthAtavyaM hi mayA mama / yAvattu karmaNAM bhuktiH prArabdhAnAM mahItale // 141 1. tIrthe tv| 2 . za. ma. yathoktaM / 3 ka. kha. ja. tadA / Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1638 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe evaM tu cintayitvA ca pituH kRtvA'ntasatkriyAm / rakSasA tena sahitaH sthito'haM mokSavAJchayA iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye zarabhamokSaprAptivarNanaM nAma dvizatatamo'dhyAyaH // 200 // (6) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH -41256 athaikAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / zivazarmovAca 5 ekadAstra mahAtIrthe pake mamAM payasvinIm / dRSTvA sa rAkSasa zreSThastAmuddhartuM viveza ha / gorakSaNe mahAndharmo rakSituH svargatirbhavet / cintayanniti madhye tu sa gRhIto'mbuhastinA / / 2 nItastu vAriNo'dhastAjjalapUrNodarastadA / tatyAja jIvitaM sadyastena pIDitavigrahaH // divyarUpaM samAsthAya vimAnamapi Dhaukitam / gaNena prahitenAtha devairindrapurogamaiH // gacchanniti mayA pRSTaH sa nizAcarapuMgavaH / muktide'tra mahAtIrthe mRtyuM prApya sudurlabhe // kathaM devapadaprAptirjAtA tatra mahAmate / ityukto mAmuvAcedaM vAJchA''sIdatra me'nagha // tasmingate puNyajane svarge puNyavatAM padam / ekAkinA mayA viSNuH sadgatiH prArthitastadA // 7 gacchaMstiSThansvapaJjAgratsnAnaM kurvazva nityazaH / tameva puNDarIkAkSamahaM dadhyAvananyadhIH // hare tava padAmbhojamahaM zaraNamAgataH / brahmatve ca mahezatve nendratve mama mAnasam // prArthayannityahaM tAta tameva puruSottamam / uSito'tra mahAtIrthe kRtvA nirviSayaM manaH // 6 8 4 nArada uvAca - zive nizamya putrasya zivazarmA zubhaM vacaH / uvAca pUrvavRttAntaM kAraNaM nijajanmanaH // zivazarmovAca 9 10 viSNuzarmovAca 11. vasato'tra mahAtIrthe maraNaM cettavAbhavat / kathaM janma punaH prAptaM tvayeti mama saMzayaH // maryAdAM yasya tIrthasya tyaktvA'pi dhanalobhataH / rAkSasAnmaraNaM prAptAH pathikAste ca vAhakAH // yasya tIrthavarasyAsya jalapAnAddivaM gatAH / tathaiva rAkSaso'pyasmiJjale mRtyumavApya saH // 13 nakrataH svecchayA svarga jagAma tava pazyataH / na nUnaM tatra maraNaM jAtaM yajjanma dRzyate // 14 15 16 viSNuzarmaJzRNudhvedaM kAraNaM mama janmanaH / kathayAmi tavAgre'haM zrutvA niHsaMzayo bhava // ekadA viSNupUjAyAM mayi dhyAnaM samAsthite / durvAsAH prakRtikrodhI mamA''zramamupAgataH // 17 tamAgatamavijJAya viSNudhyAnaparAyaNaH / tasthivAMstadavastho'haM ciraM tannAma saMsmaran // samuhUrte muniH sthitvA mamAgre krodhamUrcchitaH / AtmanA''tmAnamA hedamuccairAraktalocanaH // 19 durvAsA uvAca 18 20 aho atrerahaM putro'nasUyAgarbhasaMbhavaH / zivAMzo mAnuSeNAlamavajJAto'munA'bhavam // trilokIrAjyataH zakro mayA yena prapAtitaH / taM mAmapi manuSyo'yamavajAnAti durmatiH // 21 yo vibheti na kaH so'pi mattaH kAlAnalAdiva / muktvA devatrayIM loke yataH sAItamA mama // yAmasau dhyAyate mUDho devatAM dhyAnamAsthitaH / na kathaM bodhayatyenaM seti mUrdhni sthito mama // 23 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 ekAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1639 nUnaM nArAyaNaM devaM dhyAyatyeSa jagadgurum / yaddhyAnAmRtatRpto hi na bAhyajJAnavAnayam // 24 hariM vA brahma vA zaMbhumanyaM vA dhyAyatAmayam / mayA'yaM sarvathA daNDyo madavajJAkaro hyym||25 zivazarmovAcaevaM hi cintayitvA sa sumatiM mAmabodhayat / zazApa ca vivuddhaM mAmiti krodhAruNekSaNaH // 26 mamAvajJAparazcitte dhyAnakAle manorathaH / kutastena bhave hyasminbhaviSyati hi sarvathA // 27 ityuktvA sa yadA tAta calito muniratrijaH / tadA mayA caraNayohIto bhayabhIruNA // 28 ityuktazca munizreSTha kSamyatAM ruDmuicyatAm / mAdRzA na vijAnanti samyakarma bhavAdRzAm // 29 zApaM tvaM dattavAndhoraM sAMprataM me nirenasaH / prasIda mama namrasya zApAnte kurvanugraham // 30 ityuktaH kopamutsRjya durvAsAH zItalo'bhavat / [*kimetannocitaM tAta sa yatazcandrazekharaH] 31 uvAceti sa mAM dhImAMstvaM bhUtvA brAhmaNotamaH / atraiva maraNaM prApya na bhUyo janma lapsyase32 zivazarmovAcaiti mAmanugRhyAtha sa jagAma digambaraH / uSitvA tadinaM tAta mayA satkArapUjitaH // 33 na mune pitaM mithyA cintayitvA'hamityapi / jagAma svagRhaM citte pazcAttApaM vahaniti // 34 aho me dhyAyato nityaM sattIrthAzramiNastathA / darzanaM durlabhaM jAtaM zrIpateriha janmani // 35 cAtakasyeva meghasya zucau saMtApakAriNi / kuto'yamAgato mahyaM vaikuNThagatirodhakaH // 36 janasya prasthitasyeva jalado'kAlavArimuk / na doSo'sti munenUnaM tasyaivecchA hareH khalu // 37 sudarzanaM hi dattvA'pi mama janmAntaraM kRtam / mayA saMsArabhItena grAhyaM pAdAmbujaM hareH // 38 nidAghAtapataptena pathikeneva paadpH| kiM dhnaaptyyossidbhirnityaishcaanyvndhubhiH|| 39 govinda paramAnanda rAmeti mama jalpataH / udAsInavadAsInaH kuTumbeSu hari bhajan // 40 prArabdhameva bhokSyAmi karmANyanyAnya(ni) tarjayan / cintayanityahaM tAta kiyadbhirvAsarairaham 41 prAptavAnsvagRhaM snAtvA haripAdodakAntare / piturmaraNamAkhyAtaM mAtre vandhubhya eva ca // 42 zrutvA te'pi zucaM cakru vidannimamasthiram / satyalokAdilokeSu niHspRho'haM gRhe vasan // 43 maraNaM prAptavAnkUle gaGgAyA munisevine / mune?vAsasaH zApAjjAto'haM vaiSNave kule // maraNaM cAtra sattIrthe labdhvA prApsye hareH padam // nArada uvAca evaM surAcAryavinirmite tadA tIrthe mahAbhAga purAkRtAni to / dvijottamau procya mithastu tasthaturvicintayanto haripAdapallavam // vicintayantau harimAlocanaM caturbhujaM nIradanIlavigraham / nijAyudhAlaMkaraNAvabhAsitaM smRtvA'tra sArUpyamavApaturhareH // yasya kSetramidaM puNyamindraprasthAkhyamuttamam / tasyopAkhyAnamAkhyAtaM phalamasya zive zRNu // 47 gaGgAsnAnena yatpuNyaM kanyAdAnodbhavaM ca yat / zravaNAdasya tatpuNyaM zraddhayA labhate nrH|| 48 putre jAte tu godAnAtsiMhage ca bRhaspato / godAvarIjale snAnAdyatphalaM bhuvi jAyate // 49 * dhanuzridAntargataH pAThaH ka. kha. pustakasthaH / 1 ka. divaM varaH / 2 ka. 'do jl| : . jha Ja DAyamaname / 16 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1340 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetatphalaM zravaNAdasya jAyate nAtra saMzayaH / atastIrthottamAdanyattIrtha nAstyakhilArthadam // yasminmaraNato nUnaM tiryazco'pi caturbhujAH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye nigamodbodhatIrthamahimavarNane nAmaikAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 201 // (7) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-41306 50 atha adhikadvizatatamo'dhyAyaH / saubhariruvAca-- dharmarAja ziviH zrImAnAkaryaitadvaco muneH / nAradasyAbravItmItamanA iti tamusamam // 1 ziviruvAcamune tIrthavarasyAsya nigamodbodhakasya te / mAhAtmyaM vaNitaM samyakzrutaM pApaharaM mayA // 2 indraprasthe'tra zatazaH santi tIrthAni vai mune / anyasyApi samAcakSva mAhAtmyaM yadi vidyate // 3 nArada uvAcaindraprasthAntarAvartinyeSA yA dvArakA nRpa / asyAM purA hi yavRttaM tatte vacmi zRNuSva me // 4 kAmpilye'tha dvijaH kazcitpuSpeSumUrtimAniva / sarvAsAM yoSitAM cittahArI haasyaadivibhrmaiH||5 saMgItavidyAkuzalaH kokilAmadhuradhvaniH / ekadA sa kare vINAM dhArayanvAdayanmuhuH // 6 kaNThena kokilAlApamadhureNa narAdhipa / gAyanvabhrAma nagare pratirathyaM mahAmatiH // tasya gItidhvaniM zrutvA mUrchanAtAnasaMyutam / muktvA svagRhakAryANi tamIyuH pauryopitH|| 8 mohitAstasya rUpeNa kAmavegaM na sehire / jAtAH skhalitavIryAstA gItaM zrutvA samakSataH // 9 brahmaNo mAnasaM yenA''karSitaM bhAratI prati / zivasyArdhazarIraM ca pArvatyai yena dApitam // 10 tAbhyAmanyo jano loke vazI vA jJAnavAnapi / yaH (na) smaraM taM kSamo jetuM striyaH prakRticaJcalAH tAH smarAvezamAsoDhuM na sAdhyo'pi viSehire / vaktavyamiti kiM rAjalloke kAmo hi durjyH|| . atastAstatra tatreyuryatra yatra vrajatyaso / pragAyankaNThavINAbhyAM tpsvrmohitaaH|| 13 tAsAM patisutabhrAtRpitaro'ya narAdhipa / Agatya bhartsayitvA tA ninyuH svAnsvAngRhAnpati / / tamanviSya punastAstu jagmuH savostadantike / yadA tadA paurajanA vRttaM tatprAhurIzvare // rAjA'pi taM samAhRya papraccha rahasi vijam / / rAjovAcakena matreNa bho vipra mohitAstAH purastriyaH / tanmamA''cazva vipendra dAsyAmi bahu te dhnm|| no ceniSkAsayAmi tvAM nijarAjyAna saMzayaH // nArada uvAcazrutveti nRpatervAkyaM nRpatiM sa dvijottamaH / uvAca satyaM tasyAgre vaco rUpagugAndhitaH // 17 dvija uvAcana matro nauSadhaM rAjanvidyane mayi bhikSuke / kiM tu vannagare sarvA yopito hyajitendriyAH // 18 1 ca. maiH / sa gIta / 2 ka. ja. 'NArNavaH / dvi'| Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 yadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1641 rUpaM mama samAlokya zrutvA gItadhvani tathA / smaravegaM sahante na rAjastava purstriyH|| 19 kiM karomi mahArAja ko'parAdho'sti me vibho / purAkRtamivollaGgyaM zAsanaM na mahIpateH 20 nArada uvAcaauzInara zive rAjannevaM kathayati dvije / sarve paurAH sametyAtha prAvadaniti bhUpatim // 21 paurA Ucu:rAjannanena vipreNa mohitAH paurayoSitaH / gRheSu na hi tiSThanti hyasmAbhirativAritAH // 22 yadyayaM mohanaH strINAM nagare vatsyati prabho / tadA dezAntarANyeva yAsyAmo vayamadya vai // 23 gato'smAkaM vRSo devo havyakavyakriyAtmakaH / tamanupasthitAnkSetrAdgauriyaM pApinAmiva // 24 vinA taM zaraNaM yAtaM tyaktaM zrIbhirnarezvara / athainamanuyAsyanti vAsitA*bhISTapaM pathA // 25 zUnyAlaye kathaM lakSmIryatnato'pyavatiSThate / [+dharmo'rthazca gRhaM caitatrayaM strIvazagaM yataH // kAntA dharmadhanAdhInA tayornAze na tiSThati // __ nArada uvAcaevaM vadatsu paureSu striyasteSAM samAgatAH / rAjAntikaM samAviSTA ityUcustAH parasparam / / 27 paurastriya UcuH-- kAmaM vAmAkRtiM vipramenaM prApya manAMsi naH / ullasanti divAdhIzaM kamalAnIva vAriNi // 28 saMkucanti vinA tena kumudAni yathendunA / Agacchata militvainaM dhArayAmo nRpAgrataH / / avadhyo'yaM vayaM cAsya kiM kariSyati bhUpatiH // nArada uvAcaityuktvA tAstvarAvatyo jagRhustaM dvijottamam / pazyatAM nijabhartRNAM rAjJazcaiva purastadA // 30 UcuzcainaM manonAtha gRhAnAgaccha hRcchayam / zamayA''zu vinA'dya tvAM sthAtuM naiva ca zaknumaH / / nArada uvAcaityAkarNya vacastasya (stAsAM) sa vimaH pratyuvAca ha / / vima uvAcabhavatInAmahaM putro bhavatyo mAtaro mama / gRhAkimarthamutsRjya bhavatyaH paryaTanti hi // 33 ArAdhayata nAthAnsvAnyato lokadvayaM dhruvam / ArAdhiteSu patiSu viSNuH sarvasurezvaraH // 34 prasanno bhavati tvatra prasanne kimu durlabham / yA strI svapatimutsRjya sevate'nyaM sukhecchayA // 35 sA'pavAdamavApnoti yAti ghorAM ca durgatim / uSitvA tatra kalpAnte yAvatsA pativaJcanA 36 punastasmAdvinirgatya sthAvaratvaM prapadyate / tasmAdapi pazutvaM sA labhate bahujanmasu / / 37 tato muktvA manuSyatve vyaGgA bhavati tatra sA / evaM pApagatiM jJAtvA nivartadhvaM manojavAt / / 38 32 * saMdhirArSaH / + dhanucihAntargataH pAThaH kvacinAsti / 1 ka. rapi vA / 2 i. nAkSetrA / 3 i. va kadhI / 8 6. 'TayaM yathA / , kha. katha / 206 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 1642 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeno vA yAsyatha dehAnte narakaM bhRzadAruNam / yadicchanti bhavatyo me sukhaM tanneha lapsyatha // pApameva hi yuSmAkaM yato'dhaHpatanaM nRNAm // nArada uvAcazrutvaivaM vacanaM tasya dRSTvA bhartRmukhAni tAH / lajjayA natamukhyastA latA vAtahatA iva // 40 tAsAM tu puranArINAM smarAgni zadAruNaH / zazAma tasya zItena vaTorvacanavAriNA // 41 utthAya celuH sarvAstA vinindantya iti smaram / brahmazakrAdidevAnAmapi mohakaraM nRpa // 42 striya UcuHghigimaM pApakarmANaM zIladArukuThArakam / kAmaM vAmadRzAM prItyai dhanyo yena hataH smrH|| 43 kiM vadema jagatpUjyAM rukmiNI jaThare yyaa| dhRtaH pradyumnanAmnA'sau rAhuH strIzIlacandrabhA(bhu)ka sa devAdhama AyAti yadi no dRSTigocaram / bhUyo dhyAnakRtezAnadRgagnau taM kSipAmahe // 45 yenAyaM janitaH pApo hyAtmArAmeNa vissnnunaa| kRtaH SoDazasAhasrastrI[+priyaH kA hi naH kathA nArada uvAcaevaM vininya taM kAmaM tuSTuvustaM dvijottamam // striya UcuH-- zIlaM svasya ca tAsAM ca(asmAkaM) rakSitaM yena bhuupte| dhanyA sA'muSya jananI yayA'yaM] brAhmaNottamaH smarajinirmito loke paradharmasya rakSakaH / dhigastu no rAjalokairhasitAH smrnirjitaaH|| yAbhirvAkyamanobhyAM ca janitaM pApamulvaNam // nArada uvAcaevaM vicintayantyastA aikamatyayutAH striyaH / jagmuH svaM svaM gRhaM sarvA dvijavAkyena bodhitaaH|| atha rAjA'pi kAmpilyastaM dvijaM vastrabhUSaNaiH / saMpUjya preSayAmAsa tagRhaM saMyatendriyam // 51 atho gacchati kAle tu kArUpAdhipatirbalI / kAmpilyAdhipateH sainyainaMgaraM rurudhe tadA // 52 tayoyuddhamabhaddhAraM tena yuddhe sa ghaatitH| nagaraM luNThitaM sarva hatAH zUrAzca sarvazaH // 53 tAH striyaH kAlakUTaM tu khAditvA maraNaM gatAH / prAyazcittaM tu na kRtaM tAbhiH pApasya tasya tu / / yena pApena tAH sarvA bhISaNAkhyasya rakSasaH / rAkSasyo nagare jAtA mahAkAyA bhyaankaaH||55 tatra tA nihi(ha)tAH sarvAH purA nAryo hanUmatA / yajJAMzcariSyato jiSNostiSThatA rathaketane 56 punastA eva rAkSasyo babhUvurmArave'dhvani / kSudhArtAzca tRSArtAzca darzanena bhyprdaaH|| 57 evaM tena tu pApena vAGmanovihitena tu / tAbhirjanmadvayaM prAptaM rAkSasIyonimizritam // 58 pApena nAzitaM tAsAM sanRpaM nagaradvayam / ata eva na kartavyaM parakAntaniSevaNam // nArIbhiH pApabhItAbhirvAGmanobhyAmapi prabho / rogI jaDo daridro vA netrAbhyAM varjito'pi vA na tyAjyaH svapatiH strIbhiricchantIbhistu sadgatim // kathitamidaM mayA manovacobhyAM janitamaghaM ca yadanyakAntabhaktyA / phalamapi ca yadeva labdhamAbhistadapi zive vahuvistareNa tubhyam // 49 + dhanazcidvAna: 12: ka. va. ca. ja. pamnakasthaH / Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 tryadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / indraprasthagatA nayema (hi ceya) managhA yA dvArakA dRzyate hyA jalabindudehapatanAtpaura striyo remire / svarge cittavaconyakAntabhajanAjjAtaM vimucyolvaNaM kravyAdatvamavApya devavanitAbhAvaM surAhAdadam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye dvArakAmAhAtmyavarNanaM nAma vyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 202 // ( 8 ) AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 41368 atha tryadhikadvizatatamo'dhyAyaH / 1643 62 saubhariruvAca dharmAtmaja nizamyaitadvacastasya mahAtmanaH / nAradasya zivI rAjA provAcedaM vinItavat // ziviruvAca tiSThantyo marumArge tA rAkSasyo munipuMgava / etasyA dvArakAyAstu lebhire salilaM kutaH // nArada uvAca - zRNu rAjankathAM divyAM pUtAM pApapraNAzinIm / vimalAkhyasya viprasya himavadroNivAsinaH // 3 ekastu himavadroNyAM vimalo nAma bhUsuraH / devarSipitRvahnInAM pUjako'tithipUjakaH / / 4 haripAdArcanarato vedavedAGgadharmavit / vAsudevaguNagrAmapurANazrutimAnasaH // vArdhake tasya putro'bhUtprasAdAccakrapANinaH / cakAra haridatteti nAmnA taM janakastadA // vidhivadvidadhe cAsya kSaurakarmAdikaM ca tat / guroH sakAzAjjagrAha cchandAMsi haridattakaH / / 7 adhItya vidhivadAndattvA ca gurudakSiNAm / pravavrAja viraktaH sansamullaGghyA''zramadvayam // 8 jJAtvA tatkarma tanmAtA vyalapatputravatsalA / snApayantI kucadvaMdvaM putravizleSajAzrubhiH // mAtovAca 2 12 mAmanAthAM parityajya tAta yAto'si kutra vai / pitaraM ca jarAgrastaM paTpado valvajAviva / / 10 vArdhake tvaM mayA prAptaH zrIpateH pAdasevayA / mAM vihAyAbhajastvaM vai caraNaM tasya muktaye / / 11 ahaM mUDhA dhruvaM tAta dhruvamArAdhya yaddharim / adhuvaM vAJchitavatI bhavantaM sukhalabdhaye // tvaM sudharvatsa sarvArtha yadviSNuM bhajase svayam / adhruvaM jagadetadvai matvA''sIstvamapi dhruvaH || 13 kiM karomi ka gacchAmi mAyA jJAnaM chinatti me / suphalotpAdakaM zastrI rambhAmUlamivolvaNaH (Nam) dhanyo dazaratha rAjA yo mRto rAmazokataH / dhiyAM putrasya vizleSAddhArayantIM svajIvitam 15 Agaccha darzanaM dehi tAta mAM paritAraya / vada vedamayIM vANIM pituragre guNArNava || 16 nArada uvAca - evaM vilapya tanmAtA rAjansA patitA bhuvi / dalanAdrAhudantAnAM lekhA cAndramasI yathA // 17 crissaire fatrvimalo nRpasattama / dRSTvA tAM patitAM bhUmau kiM kimityabhyabhASata / / 18 kasmAdiyaM kIrNakezA vyastavastravibhUSaNA / patitA bhuvi kalyANaM haridattasya vidyate // tasyA vayasyastAH sarvAH procustaM vimalaM nRpa / / 19 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsamaNItaM [ 6 uttarakhaNDe vayasyA Ucu:adhItya vedAste putro dattvA ca gurudakSiNAm / nArAyaNaparo bhUtvA prAvajaddharidattakaH // tasya vizlepazokena patiteyaM dharAtale // nArada uvAcaityAkarNya vacastAsAM vimalo buddhimattaraH / prAbodhayanijAM bhAryAmiti vAgamatena sH|| 21 vimala uvAca uttiSTha jAye zRNu vAkyamIritaM mayA kimarthaM patitA viSIdasi / dhanyaH sutaste ya imaM vinazvaraM vijJAya bheje haripAdapallavam // dhanyA tvamapyasya janipradAyinI yasyAH sutaste haripAdabhAgabhUt / saMtArayipyatyapi mAmasaMzayaM kulaM kulotthAnapi pUruSAzubhe // ka vizvametacca patacca caJcalaM ka sevanaM zAzvatalokadaM hareH / matveti bhejurbharatAdayo'malA yathA hariM sAdhvi tathA ca te sutaH // dArAdhanAgArazarIrabAndhavA ete bhavanti pratijanma duHkhdaaH| tAvana yAvaddharipAdapallavaM bhajeta dhIro'khilakAmavarjitaH // nArada uvAca-- evaM prabodhitA tena dhIreNa dharaNItalAt / utthAya nijabhartAramabravIdInayA girA // 26 bhAryovAcasarva jAnAmyahaM kAnta yattvayA sAdhu bhASitam / kuladhuryaM na pazyAmi yatastapyAmi vai bhRzam 27 putre sati mahAtIrthe kiM vA kezavasevayA / gRha evA''vayormRtyuzcetsyAllokadvayaM tadA // 28 satputrotpAdane yatnaH kartavyaH khalu vai bhRzam / tArayanti pitRnputrA yataH saMsAravAridheH // 29 sraSTAraM sarvajantUnAM dhAtAraM putrakAmyayA / bhaja vAJchasi cetputraM kuladhurya mahAmate // 30 nArada uvAcaityAkarNya vacastasyAH pratyAha vimalo dvijaH / brahmakSetraM prayAgaM hi yAmyahaM putrakAmyayA // 31 nArada uvAcaityuktvA calitaH so'tha hridvaarmgaavijH| snAtvA tatrApi vidhivadindraprasthamathAgamat // 32 katibhirvAsarairvAri sAyaM kAle'khilArthadam / snAtvA bhuktvA nizAyAM sa suSvApa yamunAtaTe 33 nizIthe svapatastasya vimalasyAntike vidhiH / haMsamAruhya devezastIthaiH srvairnudrutH|| 34 AgatyotthApayAmAsa vimalaM putravAJchakam / uvAca ca surazreSTho vacanaM madhurAkSaram // 35 zrIbrahmovAcajAne samIhitaM cittaM(?) tvadIye manasi sthitam / na tatpUrayituM kalpo yatastatkAraNaM shRnnu||36 ekadA meruzikhare militAH sarvadevatAH / tuSTavurmadbhavamukhA mAdhavaM kAryasiddhaye // 37 stuto'smadAdivibudhaiH kRpayA bhagavAnhariH / prasanno'bhUttadA viSNuDheNIdhvamiti caabrviit||38 ityuktAstena te devA yathAbhilaSitaM varam / zrIpateH prApya te jagmuH sarve svaM svaM niketanam 39 1 ka. kha. ja. "yo nRpA ya / 2 ka. kha. ja. deglu mAnavaiH / taa| Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 vyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 16:45 mayoktamiti deveza dehi me varamuttamam / prayAgaM nAma me kSetraM bhavatvakhilakAmadam // 40 tataH zataguNaM bhUyAdvitIyaM kSetrakaM mama / indraprasthagataM samyagvRttaM tvatto mayA'nagha / ityAkarNya vaco mahyaM bhagavAnAha mAM tadA / tathA'stviti punarvAcamuvAca zrUyatAM vcH|| 42 zrIbhagavAnuvAca--- indrasya khANDavAraNya indraprasthAbhidhaM zubham / kSetraM kalindajAtIre mattulyAstatra ye mRtAH // 43 virizca racitA tatra svakIyA dvArakApurI / mayA zataguNA'mbhodhinIrasthAyAH parA guNaiH // 44 tAmullaGghya naro yastu tIrthamanyaniSevate / na tIrthaphalamAmoti sa pumAnna mRSoditam // 45 sarvatIrthoditaM puNyaM zakratIrthe labhennaraH / dvArakA ca purI mAyA tIrthamanyacca rakSati // 46 yo nimajjyAnyatIrtheSu kRtvA ca vividhAM kriyAm / atraiSyati phalaM tebhyaH phalaM prApsyati sa dhruvam brahmovAcaityuktvA'ntardadhe viSNurahamapyagamaM svakam / lokaM dvijendra vaikuNThAdadhobhAge vyavasthitam // 48 prayAgAnmAmakArakSetrAtkAzI zataguNA smRtA / kAzyAH zataguNaM tIrtha nigamodbodhakaM tathA // 49 tIrthasaptakametattu trayaM tulyaphalaM smRtam / etatrayamanullaGya yo gacchati sitAsitam // 50 tasyAhaM vAJchitaM vipra dadAmi khalu nAnyathA / kecidAhuH sapta purIH samapuNyA maharSayaH // 51 ayodhyAyAH zataM tAbhya indraprasthaM pracakSate / tvamatrA''gatya vipendra sarvakAmaphalaprade // 52 tIrthe zrIdvArakAkhye hi kuru snAnaM sutecchyaa| yAvanti sarvatIrthAni brahmANDakalazodare // 53 tebhyo'parimitaM puNyaM zatanAmani kIrtite / sutaM te kuladhaureyaM tIrthametatpadAsyati // snAnAca tava govindaH prasannAtmA bhaviSyati / nArada uvAcaityuktvA devadevezo brahmA tatra tirodadhe / vimalo'pi tadA snAtvA devAdInapyatarpayat // 55 ityuvAca sa dharmAtmA dvArake kRSNavallabhe / sutaM vaMzakaraM dehi mahyaM bhaktAya te namaH // 56 nArada uvAcaityukte tena vipreNa devavAgabhavattadA // devavAguvAcaputraste dharmatattvajJo vaMzakartA bhaviSyati / prasAdAdasya tIrthasya sarvatIrthaziromaNeH // yAhi gehaM vilambo mA sukRtaM te nimajjanam // nArada uvAcaityAkaye sa tAM vANI vizvastaH putrajanmani / cacAla jalamAdAya dvArakAyAH kmnnddlau|| 59 mArge tasya sakhA vipro malayAcalaketanaH / militazcalito gehaM kRtvA tIrthAni sarvataH // 60 tasmai svavRttamAkhyAtaM brahmasaMvAdakAtmakam / yadbhutaM dvArakAtIrthe zrutvA so'pi visippiye // 61 uvAca sa ca dharmAtmA sakhe mama vacaH zRNu / yAvanti bhArate kSetre tIrthAni vihitAni me // 62 tAvanti kartumicchAmi tvaduktaM tIrthamuttamam / nItvA mAM darzaya sakhe tattIrtha sarvakAmadam // 63 sakhAyaste varA bhUmAvupakurvanti ye sakhIn / na tairnanu samo loke pitA mAtA'thavA sutH|| 64 54 1 ka. 'devo'sau tr'| Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1646 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 66 nirdhanaM puruSaM loke sarve muJcanti bAndhavAH / na muJcati sakhA yastu tasya duHkhena duHkhitaH / 65 saMsArArNavanirmagnAnsakhInuddharate sakhA / upadizya harerbhaktimArga janmendhanAnalam // atastvaM me sakhA zreSTha upakAraM vidhehi me / darzayaitadvarazreSThaM tIrthAkhyaM dvArakAM dvija // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye dvArakAmAhAtmyavarNanaM nAma tryadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 203 // ( 9 ) 67 AditaH zlokAnAM samathyaGkAH -41435 atha caturadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrInArada uvAca - vimalastaM dvijaM nItvA dvArakAyAmihA''gataH / punastau sastraturdhIrau zrIpaterbhaktikAmyayA // bhUyaH khe meghagambhIrA vAgAsIditi bhUpate / / 1 AkAzavAguvAca - zRNutaM dvijazArdUlI harestIrthamidaM zubham / etattIrthaprasAdAdvAM viSNubhaktirbhaviSyati // yayA jahAya (ti) loko'yamavidyAmohamulbaNam || nArada uvAca - 3 nizamyeti dvijazreSThau tAM vAcamazarIriNIm / prasAdo'yaM harerAsIdityUcAte parasparam snAtvA tau vidhivattatra labdhvA bhakti hareH parAm / celatuH praNipatyedaM bhASamANau mithastadA 4 dvijAvUcatu: yathAssvayorhi saMyogaH pathi jAto vicArataH / tathA gRhakalatrAdisaMyogo bhuvi jAyate // 5 sAMprataM viraho bhAvI yathA nau mArgavartinoH / tathA dArasutAdInAM kAlavyAlAsyavartinAm / / 6 dhanyaH sa puruSo loke yo dArasutasaMgamam / vijJAya kSaNikaM nityaM saMzrayecchrIpatiM bhajet // 7 nArada uvAca - 8 9 smaraNaM karaNIyaM me dAso'haM tvatpadAzrayaH / saMdezaH prepaNIyo mAmityuktvA svagRhaM gatau // zRNu rAjanyathA tena mitreNa vimalasya tu / mokSaNaM rAkSasInAM tu vihitaM pathi gacchatA // vrajansa brAhmaNaH prAptastaM dezaM jalavarjitam / yatra tAH pApaviSTuSTA rAkSasyaH kSuttRSAkulAH // 10 atha tAH pathi gacchantaM dUrAddRSTvA dvijottamam / sajalAmatrahastaM taM mithastviti babhASire / / 11 rAkSasya Ucu: AyAti pathikaH kazcijjalapAtraM kare dadhat / asmAkaM kSuttRSoH zAntirmanAgapi bhaviSyati // 12 enaM saMbhakSayiSyAmaH pAsyAmossya kare sthitam / pAtraM jalaM vayaM tRSNAkSudhArtAH zatavarSataH // 13 nArada uvAca - kAcidAhetyahaM pUrvamasyoSNaM kAlakhaNDakam / bhakSayitvA tato raktaM pItvA yAsyAmi jIvitam // anyA prAha kiyadravyaM vidyate'sya gajAnane / mama vyAghrAnanAyAstu pAnAyApi na dRzyate / / 15 anyA vai rathacakrAkhyA zrUyatAM vacanaM mama / kariSye kuNDalamahaM kenAtrairasya mekhalAm // anyA'vadadahaM dantairekataH zyAmalIkRtaiH / rame SoDazabhirvRtazAlAyAM tadvizAradA / / 16 17 r Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 caturadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1647 ityuktvA tA mithaH sarvAstaM dvijaM prati dudruvuH / vivRtAsyA lalajihAH pradyotakamahAbhujAH 18 AyAntIstAH samAlokya brAhmaNo bhayavihvalaH / AtmAnamabhitazcakre rakSAM vedoditAM nRpa 19 tA Agatya sthitA dUraM rAkSasyo bhImavikramAH / tejasA tasya matraizca pratyAdiSTA nraadhip||20 Ucuzca ko bhavAnatra kutaH pApto'si tadvada / tvadarzanAnmano'smAkaM prasAdamadhigacchati // 21 tvatpAdasparzanAtki no na vimo bhavitA phalam / ato mUrdhasu no dhehi svakIyaM pAdapaGkajam // nArada uvAcaityAkarNya vacastAsAM jagAda hridttjH|| 23 dvija uvAcakRtvA pavitratIrthAni brAhmaNo'haM samAgataH / sAMprataM puSkaraM yAmi bhavatIbhiH kimipyate // yatastatprArthyatAM dAtuM zakto dAsyAmi cettadA // 21 rAkSasya UcuH-- yeSu tIrtheSu vimendra tvayA snAtaM vadasva naH / tAni sarvANi puNyAni mocayAtaH kujnmnH|| asmAnatitarAMtRSNAkSudbhyAM dAruNaduHkhadAt / / brAhmaNa uvAcaavantImAzramAtpUrvamahaM haripurImitaH / gato'haM dvArakAM tasmAtsnAtvA somodbhavAjale // 26 tataH prAptaH prabhAsAkhyaM tArtha nIradhitIragam / tasmAtsetunibandhe'haM snAtaH paramapAvane // 27 tasmAdahaM mahApuNyAM kiSkiyAM smupaagtH| hato yatra tu rAmeNa vAlI kpignneshvrH|| 28 tasmAnmaThaM sarasvatyA narmadAtIrasaMsthitam / samAgato'haM yatrAsti bhAratI srvsevitaa|| 29 tato'hamavizaM vANI tAM natvA dakSiNApathe / zivakAJcIviSNukAJcyo dRSTe tatra mayA pure // 30 yayomaraNato jantuH zivo viSNuzca jAyate / tato'hamutkalaM prApto yatrAsti harirIzvaraH // 31 caturvargapadaH sAkSAdbhaktAnAmabhikAGkSatAm / tamarcayitvA vidhivadbhakSayitvA niveditam // 32 prasAdabhUtaM tasyaiva (tamagama) gaGgAsAgarasaMgamam / tatra devAnRSInpitUMstapayitvA yathAvidhi // 33 yatra gaGgA zatamukhI jAtA tatrAhamAgamam / tato gayAmupAgatya piNDAndatvA yathAvidhi // 34 pitRbhyastulasIpuSpacandanodakapUjitAn / kozalAM zarayUvArikarNadhAranabhasvataH // 35 pavitritAkhilajanA sparzanenAhamAgamam / tatrAsti gopratArAkhyaM tIrtha tridazadurlabham // 36 tatra snAnAdikaM sarva nizAcaryaH kRtaM mayA / tataH kAzImahaM prApto raajdhaaniimumaapteH|| 37 natvA vizvezvaraM devaM vindumAdhavameva ca / snAtaM maNikarNikAyAM jJAnavApyAM ca bhaktitaH // 38 trirAtramuSitastatra prayAgaM punarAgamam / pauSazukla caturdazyAM sAkSAdyatra prajApatiH // 39 ekasminmAghamAse tu snAnaM kRtvA'ruNodaye / punastasmAtsamAyAto naimiSaM gomatItaTe // 40 tatra tIrthAni sarvANi vasanti ca svamAyayA / tato'haM mathurAM prApto yatra vizrAntisaMjJakam // 41 tIrtha tatsaMnidhau puNyamasikuNDAkhyamuttamam / kRSNagaGgoddhavArakezikAlIyatIrthabhRt // 42 yamunA'sti mahApuNyA yatra sarvArthadAyinI / ubhayoH kUlayostasyA vanAni dvAdaza zriyA 43 rAjamAnAni khecaryaH samastArthakarANi ca / santi teSu naraH snAtvA pItvA bhUyo na jAyate 44 1 kha. 'rivakrajaH / 2 i. ja. zrAntamaM / 3 Ga jha. kRSNAgaDAtruvA' / Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 58 1648 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDetato'hamAgamaM puNyaM hastinApuramuttamam / yatra zrIpatipAdAbjajAtA gaGgA saridvarA // 45 tato nArAyaNasthAnaM himavadbhUmisaMsthitam / Agatya mAdhavaM dRSTvA kedAramahamAgamam // 46 tatra saMpUjya vizvezaM pItvA haMsodakaM punaH / haridvAraM mahApuNyamAgamaM jAhnavItaTe // tatra snAtvA [*pitRndevAnRSInsaMtal cApyaham / samAgataH kurukSetre yatra prAcI sarasvatI // 48 tatrApyahaM kriyAH sarvAH kRtavAniyatendriyaH / arcayitvA ca pAdAbja zrIpateH puSkaraM prati 49 calito mArgamadhye tu vimalo nAma me sakhA / milito mAM vrajangehamindraprasthAttu tIrthataH // 50 nIto'haM tena rAkSasyaH punastatra dvijanmanA / tIrthottame parAvRtya zakraprasthe'khilArthade // 51 tatrAsti dvArakA puNyA nirmitA viSNunA svayam / tatrAvalokitaH sAkSAdviSNurvAkyAnna ruuptH|| / tatrAhaM sa ca saMsnAtau viSNubhaktipalabdhaye / dattA sA viSNunA mahyaM tasmai ca kRSNamUrtinA // 53 zrutA tatra harevANI na rUpaM nau vilokitam / bhaktirlabdhA tataH sthAnAdyAmyahaM puSkaraM prati 54 taMtra tIrthAdhipasyedaM dvArakAkhyasya vai jalam / kamaNDalugataM puNyaM nizAcaryoM vahAmyaham // 55 bhavatIbhirahaM pRSTo yattadAkhyAtameva me / dRSTvA vo durdazAmetAM kRpA me jAyate hRdi // ucyatAM kiM karomyadya bhavatInAM vazo hyaham // nArada uvAcajJAnaM bhavatu yuSmAkamiti tAH sipice'mbhsaa| tAstajalAbhimarzAttu sarveSA(vAsA) janmakAraNam saMsmRtya tatyajuzcaiva rAkSasaM dehamulbaNam / AsAdya devatAdehaM vimAnazatamAgatam // ArutyApsaraso bhUtvA tAH praNemurdvijanmane / Ucuzca bho dvijazreSTha dvArakAjalasaMgamAt // 59 rAkSasatvAdvayaM muktA gacchAmastridazAlayam / indraprasthAntarAvartinyeSA yA dvArakA dvija // nAtaH parataraM marye tIrthamastyakhilArthadam // nArada uvAcaityuktvA tAH samArUDhA vimAneSu mahIpate / jagmuH prAcI dizaM tena dattAjJA vai dvijnmnaa||61 yamunAtIravartinyA dvArakAyA mahIpate / [+zRNvanmAhAtmyametasyA naraH pApaiH pramucyate // 62 vedajJAnAM brAhmaNAnAM zatasyecchAsubhojanAt / yatphalaM zravaNAdasmAnmahimnastatprajAyate // 63 govindArAdhane samyagyathA vai saukhyamindriye / mAhAtmyazravaNAdasyA dvArakAyAstathA nRpa / / 64 sUryendugrahaNe daanaatsuvrnnplviNshtH| yatphalaM zRNvataitasyA mAhAtmyaM tadavApyate // 65 vimalasya sutamAptiM zrutvA suta ihA''pyate / tatsakhyubhaktilAbhaM ca labhyate bhktiruttmaa|| 66 rAkSasInAM vimokSaM yaH zRNoti zraddhayAnvitaH / sa yAti tA iva zreSThaM vimAnena surAlayam 67 napavara mahimA te varNito dvArakAyA tribhuvanajanasevye zakratIrthe sthitaayaaH| kimaparamatipuNyaM varNayAmi tvadagre kathaya nahi vidheyaH zreyasi sve vilambaH // iti zrImahApurANe pAya uttarakhaNhe kAlindImAhAtmye dvArakopAkhyAnaM nAma caturadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 204 // (10) .. AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-41504 * dhanazciAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. pustakasthaH / + dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka.kha. ca. ja. pustksthH| 1 i. jha. tasya / 2 i. jha. bha. 'mAnaM saptamA / ure--- S Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 paJcAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / atha paJcAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAca saubhare kasya tIrthasya mAhAtmyaM nArado muniH / varNayAmAsa zivaye zakratIrthagatasya ca // atastu mama zuzrUSA jAyate munipuMgava / zivinAradasaMvAdaM brUhi puNyaM natAya me | saubhariruvAca - dharmarAzibirAjA ca zrutvA nAradavarNitam / dvArakAyAstu mAhAtmyaM tamevApRcchadAdarAt // 3 zibiruvAca 4 brahmAGgaja surazreSTha zrutaM mAhAtmyamuttamam / indraprasthataTasthAyA dvArakAyA mayA'dbhutam // ayodhyAyAM yadi mune kiMcidasti pavitrakam / caritaM mama tadbrUhi pipAsostvadvacomRtam // 5 1649 207 nArada uvAca - 1 cha ri astyatra caritaM puNyaM mahApAtakanAzanam / nApitasyAghayuktasya mukundasya dvijasya ca // brahmahA nApito rAjannapamRtyugato dvijaH / prasAdAtkozalAyAstu dvAvapi svargatiM gatau // candrabhAgAnadItIre purI sA ca nivezitA / tatrAsti nApitaH pApaJcaNDako nAma garhitaH // cauryeNa paravittAnAmapahartA supApakRt / ghAtakaH zastrapAzAdyaiH pAnyAnAmavaluNThakaH / / dyUtamadyarato nityaM parastrIlampaTendriyaH / bhittvA devAlayaM bhittimiSTakAyAzca vikrayI // 10 tasyodavasitAbhyAse brAhmaNo vasati zriyA / saMyukto brahmakarmajJo mukundo nAmato nRpa 11 ?? sa ekadA samAliGgya taruNImAtmayoSitam / suSvApa suratAyAsazlathAGgo nizi nirbhayam / / 12 sacaNDako nizIthe'tha praviveza tadAlayam / mukundasya samAhartuM harmye bhUpAdivastu yat / / 13 upakAryAvahaHsthaM yattadgRhItvA'gamagRham / svakIyaM ca punastasya brAhmaNasyAvizagRham // 14 kapATotpA (ddhA)TanArthI tu yatnena mahatA'bhavat / lohayatrAvaruddha sa nodghATayituM kSamaH / / 15 Aruroha tadA tasya brAhmaNasyAvizagRham / pravizya tadgRhaM krUraH kRpANaM pANinA dadhat / / aTTIlakaM samAviSTo nApitastaskarakriyaH / tatrApazyatprasuptau tau daMpatI ratividdalau || jagAma ca tayoH pArzve hemabhUSAjighRkSayA / zayyAyA ekadezasthaM gRhItvA bhUSaNaM bahu || hartu tadaGgato hastaM prasasAra sa nApitaH / taskarasparzato vipro jajAgAra bhayAturaH || na kiMcidUce saMmIlya netre tatraiva saMsthitaH / yadA sa taskaraH pApo gRhItvA dehabhUSaNam || 20 calitaH sa tadA tena dorbhyAmAtto dvijena hi / pazcAdAgatya vittasyAsahamAnena saMkSayam / / 21 tenApi nRpa caureNa kRpANena hato dvijaH / vidIrNodaramadhyastu tAta mAtaritIrayan / / vadantaH kiM kimityetatpArzvaM tasyA''yayurjanAH / dadRzustaM niHsRtAtraM rudhirAptivigraham / / 23 papracchuzca mukundedaM karma kenedRzaM kRtam / so'pi kRcchreNa mahatA provAcedaM svavAndhavAn / / 24 16 17 18 19 22 2 mukunda uvAca - mamaitra paripAko'yaM pUrvopArjitakarmaNAm / [*na kazcitsukhaduHkhAnAM dAtA kasyApi dehinaH // dharmo'dharmazva tAveva teSAM mUlaM purAkRtau ] // 25 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH kha. pustakasthaH / 1. jha. . holikAM ma pApo naa| Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe nArada uvAcaityuktvA sa tu bhUyasyA pIDayA gADhapIDitaH / tatyAja bhUpate prANAnpazyatAM suhRdAM tadA // 26 vilalApa tadA tasya mAtA dvijasatI nRpa / nidhAya tacchiraH svAGke kuNDalAbhyAmalaMkRtam // 27 mAtovAcahA hatA'smi tvayA vatsa dazAmantyAM ca gacchatA / dinazrIriva sUryeNa pazcimAcalalambinA 28 yadaGgaM candanAlepayogyaM tava mahAmate / mAM majayati zokAbdhau tadidaM dhUlidhUsaram // 29 tAmbUlacarvaNe'bhyAso yastvayA vihitastvaso / sa eva rudhirodgAramiSeNa kriyate dhruvam // 30 tava ye locane pUrva jigyatuH kamalazriyam / te eva sAMprataM jAte timiraughAvRte iva // 31 uttiSThottiSTha vatsa tvaM ziSyAnadhyApayA''tmanaH / yathAvadvaizvadevAnte pUjayAtithimAgatam // 32 / / dvAri sthitA vayasyAste tvAhayanti prayAhi tAn / dAtavyaM yaddadasvaibhyo grahItavyaM gRhANa tat / / hA hA dehi prativacaH patAmi tava pAdayoH / no cedaI vimokSyAmi prANAMstava samIpataH // 34 nArada uvAcaityuktvA mUrchitA tasya mukundasya prsuustdaa| bhAryA tasya ziraH svAGke vidhAya vyalapaJca sA35 ___ bhAryovAcanAtha bho guNapAthodhe madIyaM vacanaM zRNu / ruSTo'si tvaM samaM mAtrA kuto vada mmaagrtH|| 36 na kadAcittvayA sAdho maunamIkRtaM purA / kenApi laghunA bhrAtrA hyapamAnaH kRtastava // 37 zuko'yaM paJjarasthaste nAnnamatti tvayA vinA / bhojayainaM susiddhAnaM kalavAcaM ca saarikaam||38 rAma rAma hare kRSNa viSNornAmAvalImiti / pAThayottiSTha nipuNau tvametau sArikAzuko // 39 aparAddhaM mayA kiM te yattvaM [*mAM nAbhibhASase / yattvayA me dhanaM dattaM tanmayA sAdhu rakSitam // arpitaM yattvayA nAtha nijatejo mamodare / sUtikAlamahaM tasya nApekSe tvAmanu baje // 41 zrInArada uvAcaevaM vilapya sA tasya mukundasya miyA tadA / na ruroda svabhAramanugantumanAH satI // 42 atha tasya mukundasya gururvedAyanAbhidhaH / saMnyAsI paryaTanpRthvIM tasya vezma yayau nRpa // 43 mukundaH ka gato mAtA bhAryA tasya ca dhiimtH| na dRzyate tadA tena pRSTetyAcaSTa ceTikA // 44 ceTikovAcasvAminkenApi caureNa mama svAmI hato nizi / supAyA bhUSaNaM nItaM dukUlAni ca srvshH||45 sa mRtaH patito bhUmo harmyasyopari tiSThati / tasya mAtA vadhUzcaiva bhrAtarazca tadantike / vilapanti mahAzokasAgare patitA guro / nArada uvAcaityAkarNya parivAdama vacanaM ceTikoditam / Aruhya harmyamadrAkSIdAtmAntevAsinaM mRtam // 47 tadantike samAlokya bandhUnAkrandato bhRzam / uddhariSyannidaM dhIraH zokAbdhestAnuvAca ha / / 48 * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pustakasthaH / 14. sa. pra. 'mizreNa / 2 jha. sya ca dharmajJo gu' / 3 sa. sarvataH / Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 SaDadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1651 vedAyana uvAcadehamuddizya vA''tmAnaM zoko'yaM kriyate tvayA / mAtaH kathaya satyaM meM nobhayoyujyate hi saH / / deho'yaM bhUtasaMghAtaH prArabdhaiH samupArjitaH / teSu kSINeSu bhUtAnAM pRthaktvamupajAyate // 50 yadekIbhavanaM teSAM karmabhirjanma tannRNAm / tannAze tatpRthaktvaM ca tadeva maraNaM smRtam / / 51 aikyapRthaktve bhUtAnAM karmAdhIne yato budhaiH / ato dehe na kartavyaH zokaH paravaze jaDe / / 52 anAdyavidyayA jIve dRSTe maraNajanmanI / dehasyA''tmanyahaMbuddhyA manya(nye)te na hi tatra te / / 53 tanivRttau sa tadbrahma zuddhaM rUpavivarjitam / svaprakAzaM jagaddhaturhetvatItaM guNojitam / / 54 nityaM vijJAnamAnandaM svabhAsA bhAsayajjagat / na jihA leDhi taccakSurna pazyati zRNoti n||55 zrutighriti na ghrANaM na tvakspRzati kahiMcit / atItamindriyebhyastatsvaprakAzakamAtmak 56 aviSayaM manodUraM buddherapi na gocaram / tasyAvatArarUpANi zuddhasattvAni devtaaH|| 57 sevante tanna jAnanti rUpaM yatsadasatparam / evaM svarUpamAtmA yastaM samuddizya kaH kudhiiH|| krodhaM (zaM) kuryAdyatastasya notpatti va saMkSayaH / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye kozalAmAhAramyaM nAma pazcAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 205 / / (11) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-41561 58 atha SaDadhikadvizatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcaevaM prabodhya tAnsarvAnvacobhiH paarmaarthikaiH| sa haMsaH kArayAmAsa kriyAstasyA''tmasaMbhavAH // antarvatnI mukundasya nirbandhaM kurvatI vadhUH / anugantuM svabhartAraM viduSA tena vAritA // 2 tasyAsthIni samAdAya tena saMnyAsinA samam / tadAtA prayayau gaGgAjale pAtayituM nRpa // 3 viprasaMnyAsinau tau hi katibhirvAsarairnRpa / sArthalokavazAlmAptAvindraprasthe'tra satpade // 4 indraprasthAntarAvartinyeSA yA kozalA nRpa / atra suptau nizAyAM to yamunAtIrabhUtale // 5 Atmanorubhayormadhye nyasyAsthipuTasaMpuTam / mArgakhedapariklAntau dazAM sauSuptikI gatau // 6 nizIthe'tha prasupteSu sArthalokeSu kazcana / ekaH zvA tatra saMprAptaH pakAnAdijihIrSayA // 7 babhrAma sarvazibire jighranpAkasthalI muhuH / bhAjanAni lihanmUrdhni kacidaNDAhatiM sahan // 8 kenacittADito mUni nizabdaM vidrutastataH / pratikartumazaktastu strIjitaH svastriyA yathA // 9 yatrAvakaNDitaH sa zvA daNDagrAveSTakAdibhiH / punarviveza tatraiva so'napAtravilipsayA // 10 bhogecchayA yathA vezyAgRhe vai nirdhano janaH / bhramane sa cAtrApi yatra suptau hi tAvubhau // 11 sArameyastayormadhyAjahe'sthipuTasaMpuTam / nItvA sa kiyatI bhUmi dantaistatpuTasaMpuTam // 12 vidIryAsthIni tatsthAni nirmAsAnyavalokya saH / etasyAH kozalAyAstu jalamadhye samAkSipada kSiptamAtreSu tenAsthiSvetadambuni bhUpate / divyaM vimAnamAsthAya mukundo'tra samAgataH // 14 1 kha. 'syaantym| Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1652 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDedRSTvA gurvanujau suptau zanaiH prAbodhayattadA / uvAca ca namaskRtya guruM divyAkRtirnupa // 15 / mukunda uvAcavedAyana guro tubhyaM nama AzIstavAnuja / prasAdAdvA mamAsthIni tIrthe'tra patitAni vai // 16 apamRtyumahaM (mimaM)gatvA nirayaM prApya tatphalam / etattIrthaprasAdena daivI labdhA mayA gtiH||17 tvAM guruM tIrthabhUtaM tu namaskartumihA''gataH / ahaM gacchanvimAnena divyena tridazAlayam // 18 namaskRto bhavAnetattIrtha cAyaM sahodaraH / dRSTo mAmanujAnIhi yAmi svarga sukhodayam // 19 nArada uvAcazrutvaivaM vacanaM tasya mukundasya gurustadA / vedAyano vimAnasthaM tamUce gtvismyH|| 20 vedAyana uvAcamukundA''khyAhi me satyaM labdhvA'pamaraNaM bhavAn / kasmilloke gatastAta yato yAsyadhunA divam kiM vRttaM tatra te tAta tasya lokasya ko'dhipaH / kIdRzI ca prajA kIdRgdharmastatrAkhilaM vd||22 ___mukunda uvAcakathayAmi guro tubhyaM yavRttaM maraNAdanu / tIrthasyAsya prasAdena smRtima jAyate'dhunA // 23 yadA'haM tena nihatazcaNDakena durAtmanA / nApitena tadA''jagmuryamabhRtyAH sudaarunnaaH|| 24 piGgAzca raktakezAzca zyAmadehanakhAdharAH / vAmanA dIrghacaraNA hrasvanAsAzca danturAH // 25 [*nIyatAM nIyatAmeSa dharmarAjasya zAsanAt / purI saMyamanImevamUcire te parasparam // 26 ityuktvA yAtanAdehe mAM nivezya mahArupA] / nivadhya dAruNaiH pAzairjAhasya mudgaraiH // 27 tairahaM nIyamAnastu mArge sutaptavAluke / aruI bhRzaduHkhArtastADito'haM punazca taiH // procuzca te dhruvaM kRtvA nirbhatsyeti ca mAM bahu // 28 yamadUtA UcuHtvayA lupto guruya'smAdadatA brahma nizcalam / kiM karopi yamasyAgre draSTavyaM dAruNaM mukham // 29 tasya pApasya bhoktavyaM dAruNasya phalaM tvayA / tenaiva pApmanA pApinnapamRtyuM gato bhavAn // 30 mukunda uvAcaityuktvA mAM muhartena bahuyojanasaMsthitAm / purI saMyamanI ninyuryatra rAjA svayaM yamaH // 31 praNamya dharmarAjAnaM sthApayitvA tu mAM purH| AnIto'yaM dvijaH pApa iti mAM te nyavedayan // dRSTvA mAM dharmarAjo'tha provAca svasabhAsadaH // yama uvAcabhoH sabhyA mAmakI vAcaM zRNvantu susamAhitAH / yadA'haM brahmaNA hyasminnadhikAre niveshivH|| sadA mAmityuvAcAsau brahmA lokapitAmahaH / / brahmovAcaarmiNAM narANAM tvaM zAstA saMyamanIpatiH / yathAparAdhamAdhatsva daNDaM caNDakarAtmaja // 34 pitrorapoSako yastu samartho gurudhuktu yaH / etau mahApAtakinau nipAtyau nirayeSu te // 35 . 32 * dhanazcihAntagataH pAThaH ka.kha. ja. pustakasthaH / .ka. 'smayam / veN| Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 SaDadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / sarveSu yAvadvarSANAM pratyekamayutaM bhavet / etayorna tvayA kAryAI dayA jAtu kakuppate // 1653 36 yama uvAca - ityahaM brahmaNo vAkyAtsvaguruduhi mAnave / na karomi kRpAM sabhyAstathA pitrorapoSake / / 37 brAhmaNo'yaM gurudrohI tadrohAdapamRtyutAm / prApto macchAsanAddhRtyairAnIto darzanAkSamaH // 38 bho bhRtyAH prathamaM ghore raurave vatsarAyutam / pAtyatAM ca punastasmAnniHsAryAnyatra pAtyatAm 39 tAvantameva kAlaM vai pApo'yaM gurulopakaH / narakeSviti sarveSu yathAkAlaM sthitirbhuvam / / 40 mukunda uvAca - 43 44 vedAyana guro svAminbhRtyAste yamazAsanAt / nItvA mAM raurave ghore pAzairbaddhvA nyapAtayan // tatrAhaM tAM vyathAM gurvI labdhavAnatidAruNAm / yayA ko'pi kSaNastAta nIto me yugavattadA 42 triMzaddinAnyatItAni duHkhaM me tatra tiSThataH / ekatriMzattame hyasmindine'haM nirgatastadA || patiteSvAsthakhaNDeSu tIrthe'sminnuttamottame / gurulopodbhavaM pApaM sadyo naSTaM mamAbhavat // [ tIrthasyAsya prasAdena labdhA ca svargatirmayA / sukhaM svarge nivatsyAmi yAvadindrAcaturdaza 45 yamasya nagare tasminyAH prajA nivasanti vai / pApinAM bhayadAyinyo dharmiNAM tA manoharAH ] 46 dAshaM yamabhRtyaistu nItaH pApena mUrcchitaH / tadA mayA prajAH sarvA dRSTAstAta bhayaMkarAH || 47 siMhAsyA gajakolAsyA mahAdaMSTronnatodarAH / viDAlAsyAH piGgakezyo bhAminyo dIrghapatkarAH // tIrthasyAsya prasAdena niSpApo'haM yadA'bhavam / tadA mayA prajA dRSTA divyarUpA yamAlaye // 49 sarvAstAH satyavAdinyo vinayAcArasaMcitAH / divyAbharaNadhAriNyo divyAmbaravibhUSitAH50 ityetatkathitaM tAta yatpRSTo'haM tvayA'nagha / anujAnIhi mAM gantumamarezapurIM prati // 51 nArada uvAca - ityAkarNya sa saMnyAsI svaziSyoktaM vacastadA / bhUyaH papraccha dharmAtmA mukundaM taM dvijaM nRpa 52 vedAyana uvAca - bAlyAvadhi guruste'haM matto'dhItaM tvayA'khilam / zabdazAstrasametazca vedastu sapadakramaH // 5.3 vihitA mama zuzrUSA bhAvena bhavatottamA / tvayi santi satAM sAdho guNAH zamadamAdayaH / / 54 gurulopakRtaM pApaM kathaM te samajAyata / etadAkhyAhi me tAta yathA jAnAmi tattvataH // 55 mukunda uvAca - 58 janmopavItakanyAnAM dAtAro nigamasya ca / yajJo (janmo) pavItadAtu (trozca nA''jJAbhaGgaH kRto mayA zvazrUzvazurayoH sevA bhRtyeneva kRtA mayA / tavApi zAstradAturthaM nA''jJAbhaGgaH kRto mayA / / 57 purodhA yaH kulAcAryo vedavedAGgapAragaH / tasyAparAdhaM kaMcinme tatra tvaM zrotumarhasi / / yadyasmAkaM kule putro jAyate dharmakovida / tadA purodhase dhenumekAM vA tasya dakSiNAm // dattvA saMchidyate nAlamiti vaMzasya naH sthitiH / purA mamaiva putre tu jAtamAtre zubhe'hani / / 60 kulakriyA mayA tAta na kRtA mUDhabuddhinA / tasyAzvAkaraNenaiva gurulopakaro'bhavam // niveditamidaM sarvaM gurulopAdyathA mama / pApamAsIdanujJAM me dehi yAmi surAlayam // 59 61 62 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. kha. ca. a. pustakasthaH / 1 ka. kha. ja. 'tirdutam / 2 ka. kha. zva na mukhaM malinIkRtam / pu / Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1654 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDevedAyana uvAcaindraprasthAntarAvartinyeSA yA kozalA shubhaa| smRtirasyAH prasAdena dRzyate pUrvajanmanaH // 61 kena puNyena tIrthe'sminnasthIni patitAni te / mukundA''khyAhi cettasya smRtirasti tavAnagha / mukunda uvAcaekastu brAhmaNaH kazcitsAyaM magRhamAgataH / tasmai sthAnaM mayA dattaM bhojanaM ca yathAvidhi // 65 so'pi bhuktvA yathAkAmaM suSvApa zayane zubhe / nizIthe tasya sarvAGge jvro'bhuudtidaarunnH||66 tena pIDitasarvAGgo nidrA lebhe na sa dvijH| prabhAta eva tatyAja prANAnmRtyAvupasthite // 67 tasya dAhAdikarmANi vihitAni mayA guro| tadasthIni ca gaGgAyAM pAtitAni vidhaantH||68 tena puNyena me'sthIni patitAni zivaprade / tIrthe'sminkozalAnAmni brahmadevavinirmite // 69 / nArada uvAcasvacarivamiti rAjansa dvijaH procya sadyaH surasubhagazarIro dyAM yayau yAnagatyA / idamakathi mayA te taskarAtmApya mRtyu vyalabhata divametattIrtharAjaprasAdAt / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye mukundopAkhyAnaM nAma SaDadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 206 // ( 12) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-41631 atha saptAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcazive tava puraH sarva mukundAkhyAnamuttamam / kathitaM caNDakasyApi nApitasya zRNuSva me // ' . yasmindine mukundastu brAhmaNastena ghaatitH| caNDakena tadA rAjastadvRttaM nAgaraiH zrutam // zrutvA taistanRpasyAgre niveditamiti sphuTam / / nAgarA Ucu:caNDakena hato rAjanmukundo brAhmaNottamaH / nItaM ca taddhanaM bhUri yayuktaM tadvidhIyatAm // tvamasmAkaM prajAnAM hi rakSakaH zAsako'satAm // nArada uvAcaityAkarNya sa bhUpAlo matriNaM pArthavartinam / uvAca koparaktAkSaH kimebhiH kathyate zRNu // 4 zIghramAnaya taM pApaM nocettvAM ghAtayAmyaham / uttiSThottiSTha pApiSTha sAdhUnAM zaM vidhIyatAm // 5 pIDyate viSaye yasya prajA dasyubhirulvaNaiH / sa nRpo narakaM yAti tebhyastAzcena rakSati // 6 nArada uvAcanizamyeti vaco rAjJaH sacivaH sa zibe nRpa / vegena hayamAruhya padAtizatasaMyutaH // yayo gRhe mukundasya tasya bandhUnapRcchata // Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 207 saptAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1655 saciva uvAcamukundaH kena nihataH satyaM brUta mamAgrataH / taM pApaM nihaniSyAmi zAsanAdbhUpateraham // 8 nArada uvAcazrutveti matriNo vAkyaM pratyUcurviprabAndhavAH // viSabAndhavA UcuHcaNDakena hato matrinmukundo nApitena hi / idaM palAyamAnasya tasyoSNISaM papAta vai // 10 dRSTaH svacakSuSA vadhvA mukundasyaiva so'ghakRt / kiM kurmastena pApena manjitAH zokasAgare // 11 nArada uvAcaityAkarNya vacasteSAM bandhUnAM brAhmaNasya hi / sa matrI tasya pApasya nApitasya gRhaM yayau // 12 azvAduttIrya tarasA tadgRhaM svayamAvizat / katibhiH pattibhiH sArdha zayAnaM ca dadarza ha // 13 pattayastu tadAjJaptAH kezeSvAkRSya tatkSaNAt / talpAdutthApayAmAsustaM pApaM nApitAdhamam // 14 kiM kimityeva saMjalpya netre unmIlayatyasau / yAvatsa nApitaH pApastAvattaM dadRze puraH // 15 saMsmaraMstani karma rAtrau yatkRtavAnagham / adhomukhaH kSaNaM tasthau pazyanmUni sthitaM yamam // 16 grAhayitvA ca sacivastaM pApaM ca svpttibhiH| ninAya nRpateH pArthamiti covAca bhUpatim 17 saciva uvAcaAnIto brahmahA rAjannayaM caNDakanApitaH / yadAjJApayasi svAmistarasA tatkaromyaham // 18 rAjovAcadharmajJa sacivazreSTha zRNu tvaM vacanaM mama / iyaM saridvarA''yuSmaMzcandrabhAgA ca nirmalA // 19 tyajanti ye'tra vai prANAlla~bhante te surAspadam / ata eSa na hantavyaH pApAtmA hyatra nApitaH 20 paJcakrozAntare hyasyA maryAdAyA bahiryadi (jhi)| narakAndAruNAnhyeSa brahmahA yAtu mA ciram nArada uvAcaityuktastena vai rAjJA sa rAjanmatrisattamaH / zvapacArayAmAsa hantuM taM bhUpazAsanAt // 22 zvapacAste tamunnIya candrabhAgApare taTe / yojanadvayabhUbhAgaM cicchidustasya mastakam // 23 sa pApo mArave deze sarpo'bhUtkAlavigrahaH / dhavakoTaramadhyastho viSajvAlAkarAnanaH // 24 sa zuSko dhavakSastu tasya phUtkAravahninA / tathA tapanatApena saraso'pi yathA hRdaH // 25 gamanAttasya pApasya sarvato viSamUSaram / ucchidya tRNajAtAdi jAtaM pazvahitaM tdaa|| 26 tatra jAtu samAyAtaH sArtho dakSiNadezataH / nArAyaNAzramaM gacchanvadaryAkhyaM zibe nRpa // 27 tatreko brAhmaNaH kazcitsArthe saMmIlitaH pthi| nizchidrAM kASThamaJjUSAM pitRmA(mAtApi)trasthisaMyutAm skandhena dhArayanyAti tAni pAtayituM nRpa / gaGgAmbhasi mahAbhAga pApinAmapi kAmade // 29 so'pyAgatastatra vane yatrA''ste sa bhujNgmH|vivikte kSipya ma('kSipanma)RSAM zalAkAlohanirmitAm athA''gatya bhujaMgo'sau zalAkAM phaNayA'ghaTata / kiMcidudghATitAyAM sa maJjuSAyAM smaavisht|| punaH zalAkA khaM sthAnamAgatA'tha sa kuNDalI / tatraiva tasthau nizceSTo maJjUSAyAM viSolbaNaH32 atha prabhAte sarve te celuH sthAnAttapo (to) nRpa / brAhmaNaH so'pi maJjUSAM kambalena samAvRtAm kRtvA zirasi rAjendra cacAla prati jAhnavIm / katibhirvAsaraiH sArthaH saMprAptasnIrthagAminAm34 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1656 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe- / ihaiva kozalAyAM vai punItAyAM mahIpate / atha zItAturo vipraH kambalaM codaghATayat // 35 maSAvaraNaM rAjaMstatrAyodhyAtaTe zubhe / so'pi so nirAhAro'labdhvA mArutabhojanam // 36 nizcakrAma bahistasyA utkSipya suzalAkikAm / taM nisRtaM samAlokya sarpaH sarpa iti krudhA // vyAharanto janAH sarve loSTahastAH samabhyayuH / yAvatpalAyate sarpastAvadekena ghAtitaH // 38 tatyAja sa tadA prANAnpazyatAM tIrthagAminAm / tyaktvA bhujaMgadehaM sa devatvaM praupa durlabham / / divyaM vimAnamAruhya provAcedaM janAniha // sapa uvAcabho dAkSiNAtyAH zRNuta brAhmaNA vacanaM mama / purA caNDakanAmA'haM nApito brhmhaa'dhmH||40 brahmahatyApradoSeNa sarpa AsaM marusthale / bhuktvA narakaduHkhAni varSANAM lakSapaJcakam // 41 . atItaM sarpayonau me varSANAmayutadvayam / tIrthasyAsya prasAdena prAptaM devatvamuttamam // 42 tasmAdidaM na vai tyAjyaM tIrtha vai kozalAbhidham / sarvArthadaM yato nAkaH prAptaH pApIyasA myaa|| nArada uvAcaevaM sa nApitaH pApo yoni prApyApi ninditAm / jagAma dyAM vimAnasthastIrthasyAsya prasAdataH / te dAkSiNAtyA yatayo bhUtvA tatraiva tIrthake / USurgovindapAdAjamAnasA dRSTavaibhave // 45 mAhAtmyamasya tIrthasya dRSTvA sa brAhmaNottamaH / tIrthe'tra jAtavizraddhaH pitrorasthIni so'kSipat patiteSvasthikhaNDeSu pitarau tasya tatkSaNAta / vimAnavaramArUDhau divyau tatra samAgatau // 47 Ucatuzca svatanayaM zRNvAneSu janeSu vai / vatsa jIva ciraM loke dhanadhAnyasukhI bhava // 48 AvayormuktidAnAcca muktiM yAsyasi no mRSA / gaGgAyAM piNDadAnena yatphalaM syAtsutasya vai pitRRNAM yA gatizcAtra dvayaM syAdasthipAtataH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye caNDakAkhyAnaM nAma saptAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 207 // ( 13 ) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-41680 athASTAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcaityuktvA tasya vimasya pitarau divyarUpiNau / vimAnavaramAruhya gatau haripuraM prati // 1 tayoH putrastu tatraiva kozalAyAM dinatrayam / uSitvA svagRhaM prAyAJcintayaMstIrthavaibhavam // 2 iyameva tu kathyate vibudhaiH kozalA nRpa / kathayiSyAmi tatte'haM zravaNotsukacetase // 3 te dAkSiNAtyA yatayastasyAmUSurmumUrSavaH / samarthArthapradAyinyAM kozalAyAM vipadyatAm // kazcidekastadA teSu tAmanAdRtya kozalAm / gacchannArAyaNasthAnaM viSNunA vAritaH pathi // vRdabrAhmaNarUpeNa proktaM ceti dvijaM prati // 1. prApya / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1657 208 aSTAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / vRddhabrAhmaNa uvAcaka yAsi brAhmaNazreSTha tyaktvemAM kozalAM zubhAm / indraprasthamidaM tIrtha sarvatIrthottamaM dvija // 6 kozalA hi pavitreyaM muktidA viSNuvallabhA / yatra yAsi vihAyainAM niSkAmapadadAyinIm // 7 na siddhirbhavitA tatra viSNuste ca parAGmukhaH / muktiM cedicchase vipra tIrthe nyAsaM pragRhya ca // 8 yasya yasyecchayA nAsi taM taM varga prdaasyti| taba dRSTipathe vima sarpo'pi suratAmiyAta(tAM gataH) asyAH prasAdato muktau svargasthau vipadaMpatI / saMjAtapratyayo'pi tvametanmAhAtmyadarzanAt // 10 labdhyA bhAgyodayenApi kathamenAM vimuJcasi / yathA kazcittRSArto'pi labdhvA'pyamRtavAridhima11 taM tyaktvA yAti paGkAmbhastadvatvaM mUDha dRzyase / yathA cintAmaNiM kazcitkRpe kSipati mohitaH 12 istasthaM yA gatistasya dRzyate sA gatistava / ArAdhya viSNuM vizvezaM yathA kshcitpumaankudhiiH|| mukhamaindriyakaM tucchaM yAcate sA gatistava / na yAti(hi)kozalAmenAM tyaktvA srvaarthdaayiniim|| sAtasyAtra divaprAptima'tasyAmRtasaMsthitiH // nArada uvAcarAjannAkarNya vipro'sau dvijarUpabhRto hareH / vAkyaM provAca vijJAya zreSThaM badarikAzramam // 15 vipra uvAcabho bho vipravara zraddhA tava vAkye na jAyate / mama zrutavataH pUrvamalpagrAmasya vaibhavam // 16 indraprasthamidaM tIrtha na kadAcinmayA zrutam / kutastu kozalA vRddha etadantaravartinI // 17 yatra nArAyaNaH sAkSAnmuktA yatra ca yoginH| muktvA tamAzramaM puNyaM tiSThAmyatra kathaM dvij||18 yadA''gatya svayaM viSNurityuktvA mAM nivArayet / badazviAdhika kSetramindraprasthamidaM dvija 19 tadA'hamatra tiSThAmi cAlito'pi tamAzramam / muktikAmaH svasadanAnAnyathA sthiniratra me||20 nArada uvAcaityukte tena vipreNa prAdurAsIccaturbhujaH / vihAya prAkRtaM rUpaM divyarUpadharo hriH|| uvAca ca mahAbhAgaM taM dvijaM mokSakAmukam // viSNuruvAcaindraprasthamidaM vipra sarvatIrthottamottamam / brahmajJeSviva sarveSu zaMbhurgaGgA nadIvita // 22 himavAniva zaileSu pakSirADiva pakSiSu / tridazeSu yathA zakro vaiSNaveSviva naardH|| 23 tejasviSu yathA sUryaH kSIrAbdhiriva cAbdhipu / yathA varNeSu bhUdevaH sRSTiSviva pitaamhH|| 24 viSNoryathA'vatAreSu kausalyAjanito varaH / tathA samastatIrtheSu zakraprasthamidaM varam // 25 niSkAmo vA sakAmo vA yAti tIrthe kacinnaraH / tatra tatra samastAtmA phaladAtA'hameva vai 26 indraprasthAntaragatAM tyaktvA yo yAti kozalAm / sa no phalamavAmoti matto varadavRndapAta 27 nArada uvAcaevaM nizamya tadvAkyaM dRSTvA tadpamuttamam / praNipatya ramAkAntaM tasyAmevAgamavijaH // 28 bhagavAnapi vizvAtmA sapadyantardadhe vibhuH| tattvamuddizya taM viSaM tena bhAvena pUjitaH // 29 tatrA''gatya sa vimo'sau kozalAyAM narAdhipa / kathayAmAsa tavRttaM sarva marvAnsvasahinaH // 30 te'pi zrutvA mahAbhAga dAkSiNAtyA dvijAtayaH / tasyAmanazanaM kRtvA tatyajuH prAkRtaM vapuH 31 208 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1658 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetadaiva garuDArUDhaH zrIviSNuH samupAgataH / vimAnaiH svagaNaiH sArdhaM taavdbhirdiiptibhaaskraiH|| 32 te taM dRSTvA samAyAntaM vimAnagaNasaMyutam / vapuSA divyarUpeNa daNDavatpatitA bhuvi // 33 tuSTuvuzca dvijAH sarve divyajJAnavapurdharAH / taM divyarUpiNaM devaM devavandyapadAmbujam // 34 brAhmaNA Ucu: namaste'tasIpuSpasaMkAzabhAsaM tanuM bibhrate pItavAsohatAya / lasatkuNDalapotanAnopalAya zrutau caJcalAvyApinIlAmbudAya // 35 bhaktistvadIyA kila kalpavallI samAzritA yacchati cittavAJchitam / / yathA tathaiSA kila kozalA vibho janairu(nA u)bhe te kRpayA tavA''pyate(muyuH)36 vandAmahe te caraNAravindaM vRndaarkairvnditmiishvraadyaiH| vicintyamAnaM hRdi yogivRndaiH kandaM parAnandabhuvo vimukteH|| prAptAH kAmaM zrIpate tvatsvarUpaM zrIvatsAdyairlakSitaM caaruciH| vAJchAmaste dAsabhAvaM tathA'pi prAyaH sarverAdRtaM naardaadyaiH|| yatsaukhyaM te dAsabhAvaM gatAnAM tanno lakSmyA vkssso'ntrvsntyaaH| tajjAnAti zrIpate zrImahezo nAnyo loke yena taccAnubhUtam // / madhye'smAkaM zrIpate sevakAnAM nIrAgANAmapyasau maanniiyH| asmAttaM te nAradAdyA munIzAsvadbhaktyAptyai lokanAthaM bhajante // kAmaM brahmAnandamApto'ntarAtmA tvadAsye no tRptimAyAti shNbhuH| vAraM vAraM tvadguNAnugrahItune(tA nR)tyatyuccaistvatparo bhAvayuktaH // hetorasmAdehi naH svasya dAsyaM yatprAptAnAM normayaH saMbhavanti / tvaccidAGgo dvArapAlau tvadIyau mohAdvAmaH prIya(dbhaSTau prApi)tau tatsvakIyam(dhAma) lokAdasmAdantareNa tvadicchAM tvallokAnAM nodyate caa''shupaatH| ko jAnIyAttAvakImatra mAyAM durvijJeyAM brahmazAdidevaiH // nArada uvAcaevaM taiH stUyamAnaH sa prabhurnijapadonmukhaH / uvAca tAndAkSiNAtyAnmeghagambhIrayA girA // 44 zrIbhagavAnuvAcabho bho dvijA bhavanto'syAH kozalAyAH prsaadtH| sArUpyamapi me prAptA dAsabhAvaM ca yAsyatha adyaprabhRti bho viprAstIrthametadanuttamam / dakSiNakozaletyuccairnAmnA khyAtaM bhaviSyati // 46 yatra dAzarathirbhUtvA ninya]haniSyaddazAnanam / sA kathyate munivaraiH sarvairuttarakozalA // 47 [*vipanno jJAnavAnyasyAM vaikuNThamadhirohati / vinA'pi tadvasedyo'syAM so'pi svarga ca gacchati imAM tato dazaguNAmAhurdakSiNakozalAm] / ekAdazaguNAmeke smaamaahurmuniishvraaH|| 49 iyAneva vizeSo'sti tasyA asyA matirmama / tasyAM mRtaM nayantyante vaikaNThaM mAmakA gnnaaH||50 asyAM mRtaM svayamahamananyapadamAnasam / Aropya garuDaM dattvA sArUpyaM prApayAmi tat // 5. . * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pustakasthaH / Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # sa C 209 navAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / nArada uvAca -- 53 ityuktvA tAndvijAnviSNurnItvA[staizca] vaikuNThamabhyagAt / mahimAnaM stuvannasya svayaM tIrthasya bhUpate etate sarvamAkhyAtaM kAraNaM jagatIpate / yeneyaM kathyate vijJairiha dakSiNakozalA // kalimala kulahantA zRNvatAM mAnavAnAM kamalanayanapAdaprAptaye vAJchitatha / nRpavara mahimA te varNitaH kozalAyA madhuvanabhavavRttaM zRNvataste vadAmi // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye kozalAmahimavarNanaM nAmASTAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 208 / / ( 14 AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--41734 atha navAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / 1659 54 nArada uvAca - 4 6 7 ri etanmadhuvanaM tAta zive paramapAvanam / devarAjAya tuSTena sthApitA viSNunA purI // atra vizrAntinAmedaM tIrthaM tribhuvanottamam / vibudhAmuktidaM puMsAM pAvanaM sAdhusevitam || nityaM vasati vizvAtmA viSNuH zrIkolarUpadhRk / atra tIrthottame puNye nRpa vizrAntisaMjJake // 3 bahubhirjanmabhiryena viSNurArAdhitaH sadA / maraNaM tasya tIrthe'smiJjAyate kila bhUpate // kAlindyA eva kUle tu dvitIyaM hariNA kRtam / tIrtha vizrAntisaMjJaM tu yatra kaMso nipAtitaH / / 5 etadvayaM samaM rAjanguNairvaikuNThadAtRbhiH / bhAgyodayena kenApi labhate sakalArthadam // atha tIrthasya mAhAtmyaM kathayAmi tavAgrataH / yacchrutvA sarvatIrtheSu majjanAllapsyase phalam // himAcalopatyakAyAM kirAtanagare zubhe / brAhmaNo nAma kuzalo rAjannAsIddaridrataH // tasya patnI durAcArA durAcAranare rato / kArmaNairmohayAmAsa patiM sA bandhakIvarA || patistayA mohitastu na nivArayituM kSamaH / tadAjJAtatparo dInaH krayakrIta ivAbhavat // lokA upahasanti sma taM dvijaM kulaTApatim / upahAsabhayAtso'pi niryayau na gRhAtkudhIH // 11 mahArhANi dukUlAni bhUSaNAni ca sA dadhau / jArairdattAni duSTAtmA hasitA'pi na lajjate / / 12 vastraM purAtanaM jIrNamuttIrya svazarIrataH / avajJApUrvakaM duSTA svabhartre saMprayacchati / / evaM tayA kulaTayA so'vajJAtaH svakaH patiH / nitAntaM duHkhamApamno viSamattvA mRto nizi 14 sA bhItA rAjataH pApA na pApAtsvairiNI tadA / anuyAsyAmi bhartAramityuvAca mRSA vacaH 15 tayaiva zikSitAH sakhyaH svakIyAstAM samIpagAH / nivArayAmAsuriti kathayitvA mahIpate / / 16 9 10 13 sakhya Ucu: bho mRgAkSi kimarthe tu kriyate'nartha IdRzaH / yatsuvarNanibhaM kAryaM tvaM nAzayitumudyatA // bhavatyA kiM sukhaM dRSTamamuSyAvyavasAyinaH / daridrasyAsamarthasya sakhi svodarapUriNaH / / pAlayaimaM sutaM bAlaM tvadRte ko'sya pAlakaH / mariSyAmo vayaM sarvA mRtAyAM tvayi sundari ||19 17 18 1 kha. kuddAlo / 2 ca. 'tA / karaNairmo / jha. 'tA / karmaNA moha' / Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDegRhametadavekSasva samuttiSTha varAnane / jIyAdayaM tava suto yaste bhAvisukhapradaH // 20 vAJchanti bAndhavAH sarve tvadIyAstava jIvitam / uttiSTha nijabandhUnAM kuru cittasamIhitam21 rudanti tava rAgeNa vayasyAH sakalAH sati / nijavAkyapradAnena vArayaitAH suduHkhitAH // 22 nArada uvAcaityAkarNya vacastAsAM duSTA sA dharmavizrutam / unnamayya mukhaM prAha zrAvayantI svabAndhavAn // 23 sakhyuvAcayuSmAbhiryadvaco dharmya proktaM jAne RtaM nanu / tathA'pi svapatiH strIbhirmAnyo lokdvyprdH||24 yaducyate mayA vAkyaM dharmazAstrasamanvitam / tadvacaH zrUyatAM sakhyaH yuktaM cedanumodata // 25 yA strI nidhanamApannaM patimanveti tatparA / pApA'pi saha tenaiva svarge vasati sA ciram // 26 5 strIbhiH patirna hAtavyo nirdhano rogavAnapi / jIvanmRto'nugantavyaH zrutireSA sanAtanI // 27 - vicintyeti svamanasi sakhyo'nvemi svakaM patim / vartiSyate svabhAgyena kariSye'haM kimasya vai nArada uvAcaityuktAstAstayA sakhyo duSTA duSTamatipradAH / UcustAM dharmavAkyena samastajanamohinIm // 29 sakhya Ucu:jahi pUrva hi naH subhrUH pazcAdanvehi vallabhe / samastAstvadviyogaM na vayaM soDhuM kSamAmahe // 30 asmAMstava vinimnatyA anuyAntyAH svakaM patim / dharmo'lpaH pApabAhulyaM svargaprAptistu kIdRzI jIvanayaM patiH svIyaH sAdhvayaM pratipAlitaH / yaduktaM patipatnIbhyAM tattvayA vihitaM sakhi 32 yAvatsvajIvanopAyaM vidhAtumayamakSamaH / tAvatvadIyabhAgyena jIviSyati sutastava // 33 nArada uvAcaityuktA sA nivavRte svabharturanuyAnataH / sutena kArayAmAsa tadA tadviratikriyAm // 34 atha kAlena kiyatA sutopanayane matim / kArayAmAsa sA vigairdavA jArArpitaM dhanam // 35 kRtopanayanaH kuNDaH sa tattvajJAnavAzizuH / gRhAnirgamya sapadi nArAyaNaparo'bhavat // 36 satAM saMgatimAsAdya tyaktvA sa prAkRtaM vapuH / Aruroha nijaM lokamaprApyaM yogibhizca tat 37 atha sA nirgate putre manoduHkhaM cakAra vai / tasminneva dine rAjanbhUyo jAraiH sahAramat // 38 iti tai ramamANAyAM tasyAM jAraiH samaM nRpa / [*samAgatA jarA kAle lAvaNyamadanAzinI / / 39 tyaktopapatibhiduSTA sA jarAgrastavigrahA / babhUva dUtikA'nyAsAM kulazIlavinAzinI // 40 tadA Tekasya viprasya savatsAM gAmapAharat / vikrItA kiyatA rAjandravyeNa nanu sA tayA // 41 tayeti gamitaH kAlo dUtitvena kiyAbhUpa] / pazcAtkuSThaM zarIre'syA viguNaM samajAyata // 42 tasyAH kuSThe samutpanne galitaM hyaGgapaJcakam / hastau pAdau ca nRpate paJcamI nAsikA tadA // 43 evaMbhUtA yadA''hAraM na labheta kutazcana / tadA tu tatroditayA dAsyA sA'nIyatA''paNam / / 44 tatra sA patitA pApA lokAnsaMgopya diinyaa| girA dhigiti kurvANA cakre svodrpuurnnm||45 tadihAbhyAsavayeko dvijaH sarvAgamArthavit / tAM vilokya mahAvAggmI provAcedaM vaco nRpa 46 * dhanazcihAntargataH pAThaH ka.kha. ca. ja. pustakasthaH / 1ca. strIbhiH prAoM lo| 2 ka, kha, ja, prAya dii| Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ y 209 navAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / dvija uvAca 47 48 janAnAM duHkhadaM pApamiha loke paratra ca / tasmAtpApaM na kartavyaM mAnavairduHkhabhIrubhiH // pApaM kRtvA jano yastu prAyazcittaM karoti vai / na tadAcarate bhUyo na tatphalamavAmuyAt // yaH kRtvA muhurenAMsi prAyazcittaM karoti na / tasyAsyA iva pApAyA gatiratra paratra ca / / 49 anayA pApasaMghAto loke'tra samupArjitaH / ihaiva tatphalaM bhuGkte bhokSyate narako'pyasau // 50 sarvazAstreSu dRSTaM vai sarveSAM pApakarmaNAm / prAyazcittaM naca strINAM vimukhAnAM svakarmaNaH // 51 1661 nArada uvAca - 57 ityuktvA sa dvijazreSTho namaskRtya raviM yayau / viSNuM saMsmRtya saMsmRtya bhItastadavalokanAt 52 evaM sA duHkhamApannA bhuJjAnA karmaNaH phalam / arjitasya svayaM rAjanmRtA katipayairdinaiH // 53 na tasyA agnisaMskAraH saMjAtaH pApakarmaNaH / AkRSya keze sA nItA zvapacairnagarAdbahiH // 54 maraNAvasare tasyA yamabhRtyAH samAgatAH / prApayya yAtanAdehaM tAM ninyurbhAskareH purIm / / 55 saumyaH sa dharmiNAM devaH sAkSAdugrastu pApinAm / tasyA vilokanAdbhUyaH so'pyabhUdvai parAGmukhaH bhRtyAnAjJApayAmA[*sa yama eva parAGmukhaH / raurave narake ghore pAtyatAM tu mayeritA || ityuktAste tadA bhRtyA nItvA tAM ghorarau] rave / nyapAtayannadhovaktrAM smarantIM karma yatkRtam 58 evaM manvantaraM yAvatsA sthitvA tatra raurave / pazcAdgodhA samutpannA zmazAne mRtamAMsabhuk / / 59 tatrApi sA varSazataM lebhe duHkhaM svakarmaNaH / phalaM mRtakamAMsena kurvatyAhAramutkaTam // 60 ekadA samuneH putro yo'syAH kukSau vyajAyata / viprayonau samAyAtaH zmazAne tatra paryaTan 6 1 muniputrastu tAM vIkSya mRtAnAM kravyamaznatIm / dhyAtvA kSaNaM svamanasi bubudhe tAM svamAtaram || sa uvAcA''tmanA''tmAnaM buddhvA tAM nijamAtaram // 62 muniputra uvAca -- etAM tu tArayAmyadya dustarAhuH khavAridheH / aho na mucyate janturjAtapApena karmaNA // 63 AtmanopArjitenaiva bhogakAlAvadhiM vinA / asyAH kAlo vyatIyAya niraye mAnavAbhidhaH // 64 sAMprataM ca janestvatra vatsarANAM zataM gatam / kiyadagre ca bhoktavyametayA pApamulbaNam // 65 nArada uvAca - ityAlocya punardadhyau jJAnenA''mIlya cakSuSI / dRSTvA tasyA gatiM ghorAM pApAyA divyacakSuSA // punarAtmAnamAhedaM sa dvijapravaro nRpa // 66 muniputra uvAca - aho kalpazatenApi nistAro'syA na dRzyate / vinA sattIrthamaraNaM zaraNaM vA ramApateH / / 67 athavA piNDadAnena gayAyAM matkRtena ca / vinA'syAH sadgatirnaiva kalpakoTizatairapi // 68 na ghaTeta dvayaM cAsyA asyAM yonau kadAcana / sattIrthaviSaye mRtyuH sevAyAM zrIpate ratiH // 69 asyA uddhAraheturvai manAyAH pApasAgare / bhavitA matkRtaM zrAddhaM gayAyAM ca vahitrakam // 1 70 nArada uvAca -- ityAlocya sa dharmAtmA yayau svapiturAzramam / Acakhyau pitaraM sarva svamAturduHkhakAraNam / / 71 | * dhanuzcidAntargataH pAThaH ka. sva. ca. ja. pustakasthaH / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 1662 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uktarakhaNDenizamya putravacanaM mAtRduHkhanivedakam / uvAca sa munizreSThaH putraM praNatakaMdharam // 72 muniruvAcahe tAta mAtaraM svIyAM zIghramuddhara durgateH / nayavidbhUpatiH zatrorjayalakSmImivA''have // 73 na tArayati yaH putro mAtaraM pitaraM svakam / duHkhAtsa yAti narakaM yadi tArayituM kssmH|| 74 svaputrAtmApya pAnIyaM piNDAMzca varatIrthake / pitaro narakAtsvarga svargAdyAnti hareH padam // 75 tasmAdAzu samuttiSTha gaccha khANDavakAnane / tatrAsti yamunA puNyA munivaryaniSevitA // 76 tattIre'sti hariprasthaM sarvatIrthamayaM tataH / puNyaM madhuvanaM tatra viSNunA sthApitaM svayam // 77 tatra snAtvA tu vidhivatkRtvA nityakriyAM nijaam| tAmuddizya kuru zrAddhaM svAsozca kuru kriyAm tvayA tatra kRte zrAddhe tasyAH sadgatimicchatA / sA prApsyati harerlokaM hitvA godhAmulvaNam gayAyAM piNDadAnena yatpuNyaM tAta jAyate / tataH zataguNaM puNyaM sadbhirmadhuvane smRtam // 80 idAnIM vartate tAta kanyArAzigato raviH / putra gatvA kuru zrAddhaM pUrvAnuddizya bAndhavAn // 81 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye madhuvanamahimavarNanaM nAma ____navAdhikadvizatabamo'dhyAyaH // 209 // (15) AditaH zlokAnAM samaSTyazAH-41815 atha dazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / nArada uvAcaityAkarNya piturvAkyaM sa jagAma tvarAnvitaH / puNyaM madhuvanaM rAjangayAzataguNAdhikam // 1 tattIravAsino viprAnsAyamAmantrya matravit / kAle punaH samAhUya babhApe svAgataM vcH|| 2 tataH prakSAlya tatpAdau gandhAdyairabhipUjya ca / pAdAya'madadAtpItyA savyena svayamAcamat // 3 tatastAnbrAhmaNAnItvA zrAddhadeze nyavezayat / kuzAmbutulasIpuSpagandhAkSatatilaiH saha // 4 pUrayitvA karmapAtraM puNDarIkAkSamasmarat / devatAbhya iti zlokaM triH kRtvA so'ptthvijH|| 5 satilazodhitakurzavidadhe bandhanaM tataH / agniSvAtteti matreNa pUrvAdInAM dizAM kramAt // 6 rakSobhUteti matreNa nIvIbandhaM vyadhAcca sH| tataH pratijJAmAdhAya dadau dvijakuzAsanam // 7 pitRnsamAhRyAmAsa sa tadA braahmnnottmH| dattvA tatastu hastAya' pAtraM nyubjI cakAra vai // kRtvA gandhAdidAnaM ca punaH savyena cA''camat / savyApasavyena tadA kRtvA pAtrANi sa dvijaH9 terbrAhmaNairanujJAtazcakre'naukaraNaM ttH| AjyAdihaviSA rAjastAnyamantra (bhAgyapUrayat // 10 anuttAnottAnapANiH kurvanpAtrAvalambanam / papATha pAThito vipraiH pRthvI tveti dvijanmanAm 11 asaMskRtapraNItAnAmiti matreNa sa dvijaH / darbheSu dakSiNAgreSu dadau ca vikirAsanam // 12 agnidagdheti matreNa ghRtamizrAnnamakSipat / jalena saha rAjendra viSTare kuzakalpite // 13 savyena punarAcamya dadau culakajIvanam / tRptAH stheti ca saMpacchaca tRptAH sma iti bhASitaH14 zeSAnabhojane teSAM jagrAhA''jJAM dvijanmanAm / piNDArtha vedikA kRtvA vitastipramitAM dvijH|| rekhAM cakAra darbheNa dakSiNAbhimukhIM nRpa / ye rUpANIti matreNa dadhe'gnidizi colmukam // 16 1 ka. kha. ca, ja, jha. Dha. ytphlN| 2 ca. 'naM ramyaM gyaa| a.naM tatra gyaa| da.naM gatvA gyaa| 3 ka. sa. ca.ja.ma.a, dattvA / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1663 pUrvajanmani yA mAtA pitA yazca mahIpate / tayozca pitarau yau hi yo ca rAjanpitAmahau // 17 yaH pramAtAmahazcApi pitaro rAjasattama / pitrAdInyasapatnIkAMstAnuddizya yathAvidhi // 18 kuzAsanAni davAvai dadau piNDAnpaDeva hi / gandhAdibhizca saMpUjya madhyapiNDavisarjanam // 19 kRtvA''ghrAya ca vAmAMse piNDapAtraM(NDAnpAtre)nyavezayat / jalapAtraM tadAdAya vAje vAje paThanniti pAdArgha ca punardatvA dakSiNAdyairatUtuSat / AdvAraM tAnanuvrajya tebhyo labdhvA'nuzAsanam // 21 bubhuje ca svayaM rAjanbAndhavaiH saha sa dvijaH / evaM samApya rAjendra zrAddhaM sa dvijasattamaH // 22 pUrvasaMvandhinAM tatra tIrthe madhuvane zubhe / yadA cacAla zAntAtmA piturAzramakaM prati // 23 tadA saMmilitA mArge sarve te zrAddhabhojinaH / vimAnapaTakamArUDhA divyaabhrnnbhuussitaaH|| divyAmbaradharA rAjanityUcuste dvijottamam // 24 pitara Ucu:bho vatsa viprazArdUla vRNISva varamuttamam / tIrthe'tra kurvatA zrAddhaM bhavatA tAritA vayam // 25 vayaM gaNatvamApannAH zrIpatestvatprasAdataH / prArthayasva mahAbuddhe yadiSTaM tava cetasi // 26 muniputra uvAcake yUyaM kuta AyAtA gaNatvaM hi kuto gatAH / upakAraM vinA kasmAdvaraM yanme pryccht(th)||27 nArada uvAcaityAkarNya vacastasya pUrvajanmasutasya vai / pitA provAca yo duHkhAdbhakSayitvA mRto viSam // 28 pitovAcaahaM tava pitA vipra pUrvajanmani bhUsuraH / bhAryayA vyabhicAriNyA mAtrA te pIDito bhRshm||29 atIvaduHkhamApanno bhakSayitvA viSaM nizi / apamRtyuM gatastasmAdabhavaM rjniicrH|| ekaM manvantaraM tAta zatapaJcadazAdhikam / varSANAM ca vyatItaM tadrAkSasatvaM gate mayi // 31 idAnIM poDazAbde tu tvayA zrAddhe kRte'tra vai / puNye madhuvane tIrthe devatvaM prAptavAnaham // 32 etadvimAnamAyAtaM svargAdindrapraNoditam / sagaNaM sApsarovRndaM mamA''rohaNahetave // atra tubhyaM varaM dAtuM sagaNaH saapsrognnH| vimAnavaramAruhya gacchansvarge'hamAgamam // 34 varaM varaya bhadraM te na vilambasahA vayam / airAvatagajArUDhaH surezo mAmavekSate // nArada uvAcaityuktvA nijavRttAntaM dattvA ca nijasUnave / tatmArthitAM harebhaktiM jagAma sa divaM nRpa / atha provAca tanmAtA pUrvajanmasutaM ca tam // mAtovAcatvatprasAdAdahaM jAtA devI muktA ca paaptH| prAptaM zacyAH sakhItvaM me pApayA'pi dvijottama37 tvayA'tra vihite zrAddhe tIrthe vizrAntisaMjJake / prArthayasva mahAbhAga nijacittasamIhitam // 38 dadAmi te yato'smAkaM devInAM na vaco mRSA / yena pApena jAtA'haM godhA ca pitRkAnane // 39 narake ciramAsthAya tattvaM vetsi dvijottama / anujAnIhi mAM putra pulomatanayA divi // mAmapekSata AkAze tRtA devaanggnaagnnaiH|| 30 1 jha. madhye pi'| 2 Ga. jha. a. "piNDAnvisa / 3 Da. jha. a. pitraacy)paa| Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1664 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDenArada uvAcaityuktvA sA'pi tanmAtA niSkAmAya svasUnave / yayau triviSTapaM rAjazirasA tena vanditA41 tataH pitAmahastasya svapautraM taM dvijottamam / uvAca vacanaM bhUpa harebibhratsvarUpatAm // 42 pitAmaha uvAcavatsa vatsa ciraM jIva labhasva nijavAJchitam / tvatprasAdAdvayaM tIrNA dustraadbhvsaagraat||43 pitAmaho'haM te vatsa taveyaM ca pitAmahI / mRtaM mA'nugatA sAdhvI sAlokyamaciraM gatA // 44 adya tvayA'tra vizrAntau vihite zrAddhakarmaNi / Avayostu harerloke labdhA tasya sv(s)ruuptaa|| nArada uvAcaevamuktvA tayA sAdhe svastriyA bhUpasattama / brahmalokamatikramya vaikuNThaM sa yayau dvijH|| atha provAca rAjendra vacastatmapitAmahaH // 46 prapitAmaha uvAcayatte tatkathayAmyadya zRNuSvaikamanA dvija / bho bho vatsa mahAbhAga tavAhaM prapitAmahaH // bhrUNahatyAphalenAhaM zaukarI yonimAptavAn / tato vinirgatastAta zvA'bhavaM paappiidditH|| 48 tataH sthAvaratAM prApto vindhyaparvatasattame / tatrApi cirakAlena sthitaH sthAvaratAM dadhat // 49 hastinA kenacittAta mUlAdutpATito balAt / tasminneva tataH kAle tvayA zrAddhamakAri vai // 50 asmiMstIrthottame tAta mukto'haM sthAvarAttataH / prApto'yaM yakSarAjasya nagaryo vAsa uttmH||51 dehyanujJAM dvijazreSTha yAmi tAM tvatprasAdataH / tvAM divArihA''yAto dRSTastvaM puNyadarzanaH // vIrtha ca sarvatIrtheSu zreSThaM madhuvanaM mayA // nArada uvAcaityuktastena rAjendra muniputraH sa dharmavit / papraccha zirasA''namya taM nija prapitAmaham // 53 RSiruvAcabrAhmaNAnAM kule tAta jAto'si tvaM garIyasi / kathaM vihitavAnpApaM bhrUNahatyAbhidhaM guro // 54 yena nindyAM samApanno bhavAnyoniparamparAm / samAcakSva mahAbhAga yadi tatsmRtirasti me // 55 prapitAmaha uvAcapurA'haM dvijazArdUla brAhmaNasyaiva janmani / mantrayavidhAnena kRtvaanvRttmaatmnH|| 56 dhanalobhena nArINAM garbhArthamahamauSadham / dattavAMzcaiva nAzAya daivopahatacetanaH // 57 lobho hi dhanahInAnAM janAnAM jJAnamAharet / zucikAle dinAdhIzaH kulyAnAmiva jIvanam 58 jJAne naSTe janastAta pApamAcarate dhruvam / pApAnarakamAnoti tato yAti kuyonitAm // 59 kAcidekA tadA nArI gurviNI mAmapRcchata / kiM janiSyAmyahaM viSa putraM vetyathavA striym||60 tadA'hamuktavAMstAM vai taba kanyA bhaviSyati / putrotpattikRte tubhyaM pradAsyAmi mahauSadham // 61 ityuktA ca mayA nArI durbuddhistrIziromaNiH / jagrAha mama pAdau tu dattaM hemapalaM ca me // 62 ityuvAca ca sA mahyaM SadakanyA janitA mayA / saptamIyaM tvayA coktA jIviSye'syA na janmani tathA kuru mahAbuddhe yathA'haM vai na kanyakAm / janayiSyAmi viprAya nijaprANavinAzinIm 64 sva. ja. te| Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 1 210 dazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] - padmapurANam / 1665 70 ityAkarNya vacastasyAstAmahaM punaruktavAn / prasUtikAle dAsyAmi putrotpAdyahamauSadham // 65 tatheti sA vaco mahyaM pratizrutya gatA gRham / apekSamANA taM kAlaM tasthau vAkyapratItikRt 66 tasyAM gatAyAM bhostAta cintayA'bhavamAturaH / ityahaM dvijazArdUla tacchRNuSva vadAmi te / / 67 putrotpattipratItyeyaM mahyaM dattavatI palam / suvarNasya na jAnAmi kimasyAH saMbhaviSyati / / 68 kimatra karaNIyaM me kathametatsuvarNakam / palapramANaM tiSThedvai daridrasya gRhe mama / / 69 evaM vimRzya taddAsyAstasyai hastena dApitam / garbhapAtakaraM tAta mayA dAruNamauSadham // tenauSadhena tasyAstu garbhasrAvo'bhavattadA / mAse tRtIye na jJAtaM cihnaM puruSakanyayoH // tadA sA me gRhaM prAptA viSaNNA garbhasrAvataH / athA''rthayatsuvarNa tannirAzA putrajanmani // 72 tadA'hamiSTakAcUrNa bhasmanA ca samanvitam / haridrAcUrNasaMyuktaM sAmbu tasyA adarzayam // etaccUrNa kRtaM mAtastvatputrotpattaye mayA / tvaddAnAdviguNaM dravyaM lagnametasya sAdhane // ityuktA sA mayA tAta tyaktvA cUrNa gRhaM yayau / mAmuktveti grahISyAmi kAle tvatto dvijottama / / evaM mayA kRtA tAta bhrUNahatyA'tidAruNA / yayA'tikutsite yonitritaye bhramitaM mayA / / 76 tvatprasAdAdahaM muktaH sAMprataM sthAvaratvataH / dehyanujJAM munizreSTha yAmyahaM hyalakAM zubhAm // 77 71 73 74 zrInArada uvAca - evamuktvA tu rAjendra tasya tu prapitAmahaH / tenAbhivandito mUrdhnA prayayau dizamuttarAm // vimAnena vicitreNa kiMkiNIjAlamAlinA / nRtyadgandharvatuSTena maNiprakarazobhinA / atha tasya mahArAja viprasya prapitAmahI / uvAca svaprapautraM taM vimAnavaramAsthitA || prapitAmahyuvAca - 26. 79 80 81 82 nAnyatra kutra gantAsi puNyenAnena suvrata / vinA padmApateH pAdapadmacihnitamandiram // ayaM mama patiH pApo mune tvatprapitAmahaH / vArito'pi mayA pApamAcacAra suduSTadhIH // so'pi tvayA'tipApAtmA tArito duHkhasAgarAt / zakyate kena vai kartuM tAvakaM guNavarNanam ||83 209 zrInArada uvAca - 85 ityuktvA sA'pi rAjendra patilokaM jagAma ha / alakAyAM ciraM patyA tenaiva mumude saha // 84 atha te muniputrasya sarve mAtAmahAdayaH / sapatnIkAH samAruhya vimAneSu yayurdivam // so'pi dvijavarastasmAttIrthAtsvapiturAzramam / gatvA taM sarvavRttAntaM svapitre samavarNayat // 86 so'pi tatra gataH sArdhaM kuTumbena vane madhoH / cakAra parNazAlAM vai vizrAntestu samIpataH / / 87 tatra vizrAntitIrthe tu trikAlaM snAnamAcaran / nAkarodviSNuloke'pi spRhAM sa munisattamaH // 88 ekadA jalamadhye sa snAnaM kurvanmunirnRpa / AcakAkSe ca bhavitA kadA me haridarzanam / / 89 evaM kAmayamAnasya munivaryasya bhUpate / AjagAma tvarAyuktaH pakSirAjAsano hariH // 90 [*lakSmyA vakSasthayA sArdhaM caturbAhudharo hariH ] / navInaghanavarNAbho vidyudvarNAmbarAhRtaH // 91 kaustubhodbhAsisadvakSAH zaGkhacakragadAbjabhRt / vanamAlAlasatkaNTho makarAkRtikuNDalaH / / phullAmbujapalAzAkSaH svalakAlaMkRtAnanaH / vidrumAkArakarajo'ruNahastAGghrisattalaH // uvAca taM dvijazreSThaM dantabhAsA vibhAsayan / zarabhizApatistomatiraskArakRtA dizaH // 9.2 * idama ka. sa. ja. pustakasthan / 93 94 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe- / zrIbhagavAnuvAcabho bho dvijavaraitanme tIrtha madhuvanaM zubham / vizrAntisaMjJakaM snAnAtsarvakAmopapAdakam // 95 atra tvayA snAnakAle vAJchitaM mama darzanam / tubhyaM hi tanmayA dattaM brahmAdisuradurlabham 96 . tyana dehamimaM vipa mAnuSaM divyamAmuhi / AyAhi magRhaM sAdhaM mayA''ruhya khagezvaram // 97 zrInArada uvAcaityAkarNya vacastasya zrIpateH sa munIzvaraH / tuSTAva praNato bhUtvA jala eva vizAM pate // 98 muniruvAcazrIpane zrIkarAmbhojasaMmarditapadAmbujam / bhavato bhavatApaghnaM vande tridazavanditam // 99 tvadIyamAyayA nAtha mohitA ye'tra jantavaH / teSAM kadAcinistAro na kRpAmantareNa te // 100 sattIrthasevanAdIza tathA sajanasaMgamAt / puMsAM bhaktistu yeSAM vai jAyate kRpayA tava // 101 sAdhubhirbahu udIritaM hare yo nizamya guNakIrtanaM tava / kIrtayatyakhilapApanAzanaM mAtRgarbhakuhare sa no patet // zrIpate tava janasya mAnasaM daivatastu patitaM mahAraNe / guNThitaM ca rajasA jahAti no nirmalatvamiva ratnamuttamam / / 103 yaH pumAnpatati te padAmbuje daNDavatpulakamaGgake dadhat / so'nvayaM nayati tAvakaM padaM svaM ca vaanychitmshessyogibhiH|| jIva eva tava mAyayA vibho mohito bhramati vizvavartmasu / tvatkRpAlalitalocanAzcalaistatkSaNaM tarati vizvavAridhim // zrInArada uvAcaiti saMstutya govindaM daNDavattasya pAdayoH / papAta sa munizreSTho jayeti muhurIrayan // 106 zrIpatistaM munizreSThaM daNDavatpatitaM bhuvi / utthApya bAhubhistUrNa suparNe samaropayat // 107 tatkuTumyaM ca vizvAtmA vaikuNThaM ca jagAma ha / ityetatkathitaM rAjazibe madhuvanasya vai // 108 mAhAtmyaM sarvapApaghnaM kimanyacchrotumicchasi / ya idaM zRNuyAnmartyaH sarvapApaiH pramucyate // 109 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye madhuvanamAhAtmyavarNanaM nAma dazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 210 // (16) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-41924 104 105 athaikAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / saubhariruvAcayudhiSThiredamAkarNya nAradasya vacaH zubham / zivirauzInaro rAjA vinItastamuvAca ha // 1 / zibiruvAcamune mayA tu mAhAtmyaM zrutaM madhuvanasya vai / tvanmukhAkiMtu saMdeho oko'sti mama mAnase // 2 yena dharmAtmanA sarve tAritA nijabAndhavAH / janmadvayakRtA yAsItsa kathaM svairiNIsutaH // 1 enadA vakSva bhagavansarva tvaM vetsi tatvataH / atItaM vartamAnaM ca bhaviSyamapi nArada / / Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 ekAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / / zrInArada uvAcaekadA munayaH sarve haridvAre samAgatAH / dazamyAM jyeSThazuklasya yuktAyAM srvprvbhiH|| 5 tatra te vidhivatsarve kRtvA ca svakriyAM zubhAm / himAcalazilApRSThe svasthacittA upaavishn||6 tArAtmajo budhastatra munisaMghe samAgataH / saundaryabharasaMyuktaH smaro mUrta ivAparaH // 7 taM samAgatamAlokya samuttasthurmunIzvarAH / tenAbhivanditA mUrdhA punaste samupAvizan // 8 budhasyA''daramAlokya vihitaM munipuMgavaiH / muniputraH sa papraccha pitaraM khamiti prabho // 1 muniputra uvAcako'yaM tAta sAyAtaH saundaryeNAparaH smaraH / vyAsAdibhirmunivarairbhRzaM tasyA''daraH kRtaH 10 zrInArada uvAcaityAkarNya sa dharmAtmA svasya putrasya bhASitam / babhApe munizArdUlaH putraM nibandhasaMyutam // 11 pitovAcabRhaspateH suraguroH sutastArodarodbhavaH / buddhimAnvudhanAmA'yaM zazivaMzakaraH paraH // 12 putra uvAcakiM tvayA kathitaM tAta niHsaMbandhaparaM vcH| bRhaspateH suto yastu sa kathaM zazivaMzakRta // 13 jajJe'nasUyayA tAta vidhuratrermunIzvarAt / tasya vaMzasya kartA'yaM kathaM suraguroH sutaH // 14 eSa me mAnase tAta saMzayo vartate mahAn / tamapAkuru viprendra saMdihAnasya me zizoH // 15 pitovAcapurA bRhaspaterbhAryA tArA nAma yazasvinI / candreNApahRtA tAta balAdalavatA'nagha // 16 apahRtya tadA nItA svagRhaM vidhunA guroH| bhAryA sA tu tayA sAdha ramitaM tena vai ciram // 17 sasyAM garbho'bhavattAta kAlena kiyatA tadA / tato bRhaspatirbhAryo nijAM tArAmayAcata // 18 candramA'pi madAviSTo na dadau baladarpitaH / tato bRhaspatistAta devaiH zakrAdibhiH saha / / 19 saMnaddho yokhumArebhe samaM valavadindunA / sahAyArtha vidhoH zukraH samaM ditijdaanvaiH|| 20 samAgatastadA tAta tasmitraNasamudyame / tatastArAnimittaM vai yuddhaM pAvartatolvaNam // 2? kariSyate sarvajanaiH pradhAnaM tArakAmayam / tasminyuddhe mahAbhIme hatA devAzca daanvaaH|| 22 na kasyacijjayastAta babhUva na praajyH| tataH samAgato brahmA saMnivAryolvaNaM raNam // 2 // dadau bRhaspatestArAM bodhayitvA nizApatim / bRhaspatistu tAM vIkSya tArA garbhavatIM tadA // kuddho viriJceH pratyakSaM samAje devadaityayoH / bRhaspatiruvAcazRNuSva mAmakaM vAkyaM tAre taralalocane / kasyAyaM dhiyate garbho bhavatIndormamAthavA // 25 pitovAcaevaM muhurmuhuH pRSTA sA ca lajjAvatI zubhA / yadA na kathayAmAsa kiMcittAta tdgrtH|| 26 tadA'yaM pazyatAM teSAM devAnAM ca suradviSAm / utpannastAmuvAcedaM jananI ca ruSA'nvitaH // 27 * saMghirASaH / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1668 [ 6 uttarakhaNDe - mahAmunizrIvyAsapraNItaM - budha uvAca kasmAnna kathyate duSTe madIyo janakastvayA / lajjAM vihAya saMpazya zApasya mama vaibhavam / / 28 pitovAca - ityuktvA jalamAdAya yadA zatruM samudyataH / tadA sA mandamAhedaM pitA tava sudhAkaraH // 29 pitovAca ityukte ca tayA sAdhvyA candraH svatanayaM budham / amuM gRhItvA sAnandaM jagAma nijamandiram // bRhaspatistu tAM tArAM gRhItvA svagRhaM yayau / brahmA devAtha daityAzca te'pi svaM svaM gRhaM yayuH 31 etatte sarvamAkhyAtaM yattvaM mAM paripRSTavAn / bRhaspatistriyAM jAto yathA'yaM candravaMzakRt / / 32 zrInArada uvAca - ityAkarNya piturvAkyaM jahAsoccairmuneH sutaH / uvAca ca svapitaraM kuNDo'yaM svairiNIsutaH || 33 uvAca ca pitA putraM hA putredaM na bhaNyatAm / sarvasaccAntarajJo'yaM zapsyate tvAM tvaduktivit 34 zrInArada uvAca -- ityukte tena muninA cAndrirjJAtvA tadIritam / sarveSAM zRNvatAM prAha munInAmiti bhUpate // 35 budha uvAca 37 38 39 40 zRNvantu munizArdUlA bhavanto mama bhASitam / yadi sAdhvathavA'sAdhu vicArayata mA ciram // 36 bhavatAM tabuddhInAM darzanArthamihA''gataH / kRtavAnkasyacinnAhamaparAdhaM manAgapi // asUyA kimarthaM mAmavajAnanti durmadAH / svajanmasaphalatvAya bhavaddarzanalAlasaH // svabhAva eva duSTAnAM sAdhUnapi nirenasaH / uddejayanti yatkApi miSTavAcaH pikA iva // duHsvabhAvaM na muJcanti duSTAH satsaMgamAdapi / gaGgAmbusaMgamenApi kSAratAmiva nIradhiH // aho vyAdhasya duSTatvaM munivRttInyato mRgAn / vane tRNacarAnhanti nijagAnavido'pi saH // 41 matsyaiH kimaparAddhaM hi dhIvarANAM durAtmanAm / yajjale caratastIrthe ghnanti tatprakRtirhi sA // 42 sAdhavo'pi na muJcanti svabhAvaM duSTasaGgataH / vRtA viSAgniyuksapaiH zrIkhaNDA iva zItatAm // 43 parodaye'pi nRtyanti kiM svapakSasya sAdhavaH / yathonmattA munivarA vArivAhasya barhiNaH || 44 dhArayanti parArtha hi nijAGgamapi sAdhavaH / pitRdevamanuSyANAmarthe matpitRvatkalAH // nijodayastu sAdhUnAM svacchasyA''nandahetavaH / yathA kumudapuSpANAM matpituH zItalatviSaH // 46 45 zrInArada uvAca - ityudIrya vacaH krodhAdbudhastaM munibAlakam / zazApeti tvamapyAzu kuNDo bhava mahItale // 47 evamAkarNya taM zApaM pitA budhavisarjitam / svaputraM pAtayAmAsa tadaGghyoH kSamyatAmiti // 48 uvAca ca na jAnAti bAlo'yaM tava vaibhavam / nocitaM krodhakaraNamasminvAle bhavAdRzaiH // 49 kutazcitkAraNAtsAdhoH kruddhasya prakRtiH kSamA / hutAzanaprataptasya zItatvamitra cAmbunaH // ataH kSamAM vidhAyA''zu vidheyasminnanugraham / vAle vivekarahite kSamAsArA hi sAdhavaH // 51 50 zrInArada uvAca - ityuktastena muninA zItAMzutanayastadA / krodhaM tatyAja zAntAtmA cakre tasminnanugraham // 52 1 ma tave / ya' / + Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 212 dvAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] budha uvAca -- ayaM tava mune bAlaH kuNDatvaM prApya bhUtale / dattayajJopavItaH salaipsyate hi nijAspadam // 53 zrInArada uvAca - padmapurANam / 1669 54 55 56 evaM sa muniputro vai budhazApAnRpottama / kuNDatvaM prAptavAnbhUmau pitaro yena tAritAH // idaM pavitra mAhAtmyaM zrutvA madhuvanasya vai / samastamazvamedhasya phalaM prApnoti mAnavaH // ye narA dhArayantyasya mAhAtmyasyArthamuttamam / hRdaye yatra tatteSAM viSayairnAbhibhUyate // ye paThiSyanti mAhAtmyaM zroSyanti ca mahAdhiyaH / dehAnte viSNusAlokyaM gamiSyanti na saMzayaH idamanizapavitraM tubhyamAvarNitaM me madhuvanasucaritraM zrIpateH prItikAri / kalikaluSakalApacchedane dakSamakSotpathagamananirAse kAraNaM puNyamUrtI // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye muniputrasya kuNDatvaprAptihetuvarNanaM nAmaikAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 211 // ( 17 ) AditaH zlokAnAM samayaGkAH - 41982 atha dvAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / 58 zrInArada uvAca - 2 3 4 5 6 ato madhuvanAdrAjannayaM badarikAzramaH / ekAdazadhanurmAtre bhUbhAge vyavatiSThati / / asya tIrthavarasyAhaM mahimAnaM mahAdbhutam / varNayAmi purastAtte yaM zrutvA mucyate bhayAt // ekastu magadhe rAjandevadAso hi nAmataH / brAhmaNaH satyavAndAntaH sAkSAddharma ivAparaH // niSNAtaH sarvavidyAsu bRhaspatirivAparaH / harisaMtoSako bhaktyA prasAda iva daityarAT // sastrIko'pi smarojjetA pArvatyA iva vallabhaH / sadAcAraparo nityaM vizvAmitro muniryathA // madheza he mAnyo droNavatkuruvezmani / dAnazIlaH supAtreSu balidaityAdhipo yathA // tasya bhAryottamA nAma lakSmIriva guNottamA / patizuzrUSaNaparA yathA janakanandinI // tasyaikastu suto rAjannaGgado nAma buddhimaan| ekA putrI tu valayA nAma sallakSaNAnvitA // 8 tayorjyAyAnsutaH kanyA tasmAdrUpa kanIyasI / tayoryathAkramaM cakre vivAhaM sa dvijottamaH // 9 vivAhitA tu sA kanyA yayau zvazuravezmani / zubhalakSaNasaMpannA kAlena kiyatA nRpa // aGgadastu mahAbuddhirgrahabhAraM babhAra ha / pitRvatsarvazAstrajJo yauvanazrIvibhUSitaH // ekadA sa tu viprendraH putraM taM gRhakarmaNi / kSamaM vijJAya rAjendra nijabhAryAmuvAca ha / / devadAsa uvAca 7 10 11 12 samAkarNaya me sAdhvi kAle'sminucitaM vacaH / tato yaducitaM bhadre tadahAya vidhIyatAm / / eSA jarA samAyAtA zarIraM pAtayiSyati / aGgAnyAkampayantIva vAtyA pakaphalaM yathA / / akSNAmapi dyutiM mandAM nUnameSA kariSyati / nakSatrANAM sacandrANAM mAtarveleva sutrate / skhalatoH pAdayormandAM gatiM pratipadakramam / kariSyati jarA hyeSA yathA nigaDazRGkhalA // tasmAdeva jarA yAvanna prauDhA jAyate zubhe / AtmanastAvadAvAbhyAM karaNIyaM hitaM drutam / / 17 gRhaputrasuhRddhAtRpitaro hi vinazvarAH / dravyAdikaM ca subhage teSu sajjena no budhaH // 16 18 13 14 15 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe ato'haM sarvatIrtheSu paryaTanvijitendriyaH / vAnaprasthena vidhinA vIkSiSye harimIzvaram // 19 / / tataH saMnyAsamAdAya kacittIrthottame zubhe / prArabdhakarmaNAmante tyakSyAmi svaM kalevaram // 20 evaM cetmANamuktiH syAnmuktiH syAnAtra saMzayaH / mama zrIpatipAdAnasamyaksthApitacetasaH21 uttamovAcapumAnvA strIjano vA'pi ko rameta vinazvare / saMsAre mAdhavaM muktvA nityAzramamacetanaH // 22 tasmAnmAmapi jIveza tvatpAdAmbujasevinIm / nItvA svasaMgame tAvadvizvAdherAzu tAraya // 23 putro'yamaGgadaH zrImAngRhabhArasya dhAraNe / samartho'bhUtsnuSA ceyaM kalyANI tatsahAyinI // 24 putre samarthe yo mUDhaH puruSaH strIjano'thavA / na virajyeta sa mUDho vaJcitaH zreyasA hi saH // 25 zrInArada uvAcaevamanyonyamAmantrya daMpatI to rahastadA / putramAhUya kathayAMcakratustvidamadam // 26 daMpatI UcatuHjarAgamazlathadgAtrAvAnaM viddhi tvamaGgada / svazreyase yatiSyAvaH kutracitpuNyabhUtale // harerArAdhanaM bhaktyA zreyaH paramamucyate / tadarthameva niSkAmA yatante sAdhavo bhuvi // viSayeSu na saMsaktiH samatvaM sarvajantuSu / yeSAM harSaviSAdau ca na jAtu sukhaduHkhayoH // 29 sa eva sAdhavo loke govindapadasevinaH / teSAM darzanamAtreNa kRtArtho jAyate nrH|| 30 tIrthAni paryaTandhIrastaddarzanasamutsukaH / bhAgyodayena kenApi tadarzanamavApnuyAt / / tasmAdbhAraM kuTumbasya bhujayoryugadIrghayoH / Aropya nau visarjasva tIrthayAtrArthamAda // 12 tIrthayAtrAmasaGgena kadAcitsAdhudarzanam / bhavedyadi tadA putra dvayonau syAtkRtArthatA // zrInArada uvAcaityuktaH pitRbhyAM putraH sAdhuvAdamavAdayat // putra uvAcasamastakulanistAro bhavadbhyAmayamIritaH / Azu mAmavajAnItaM kiM karomi bhavaddhitam // 35 ahamAjJAkaro nityaM yuvayoH pUjyapAdayoH / puNyatIrtheSu dAnArtha gRhItadhanamuttamam // nayataM mAmapi preSyaM sevAyai nijasaMgame // zrInArada uvAcaityuktvA dhanamAdAya gatvA[taH]krozadvayaM tayoH / saGge gRhamAga[haM prati]tAbhyAM kathaMcitsa nivartitaH tau gRhItvA dhanaM kiMcidviSNunau saM[mIyatAmiti / kandamUlaphalAhArau tatroSitvA dinatrayam 30 yadA tasmAtpacalitau daMpatI jagatIpate / tadA mArge mahAnkazcitsiddhaH saMmilitastayoH // 39 tAbhyAmubhAbhyAM zirasA vanditaH sa upAvizat / upaviSTastadA tAbhyAmiti pRSTaH sa siddharAT ko bhavAnkuta AyAtaH kiM cikIrSati tadvada // siddha uvAcasiddho'haM tApasazreSTha kalpagrAme gRhaM mama / indraprasthAtsamAyAto dRSTaM tatra mahAmRtam // 41 tatrAsti kapilaH siddho nArAyaNasamo guNaiH / tasmAdahaM paThansAMkhyaM nivasAmi tadAzrame // 42 ma. vidyaavivaado| Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i 1 212 dvAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1671 1 44 ekadA maruH zrImAnsvA zramAtkapilo yayau / badaryAkhyaM mahApuNyaM snAtuM sa yamunAjale // 43 tatraiko 'raNyamahiSastRSArto yamunAjale / praviSTo jalamApIya pUrvajanma svamasmarat // smRtvA sa pUrvakarmANi mahiSo'raNyasaMbhavaH / jalAnnissRtya tarasA vavande kapilaM gurum // uvAca naravAcA ca mayi zRNvati tApasa / yattatte kathayAmyadya zRNu tvaM paramAdbhutam // mahiSa uvAca 47 bho bho viSNukalAbhUta siddhAnAM kapilezvara / kiMnAmedaM mahAtIrtha natAya kathayasva me // asya tIrthavarasyAmbusparzAtpUrvajaneH smRtiH / jAtA mama mahAbhAga pApasyApi ca karmaNaH // 48 siddha uvAca evamAkarNya tadvAkyaM mahiSasya mahAmatiH / jAnannapi ca tadvRttaM vihasyedamuvAca ha // 49 kapila uvAca --- bhavAnmahiSazArdUla ka AsItpUrvajanmani / tatra kiM kRtavAnkarma yoniM yenA''pa mAhiSIm // 50 mahiSa uvAca 45 46 51 54 55 56 zRNuSva munizArdUla vRttaM vai pUrvajanmanaH / ahamAsaM purA rAjA kaliGgAdhipatirbalI // svaparAM naiva jAnAmi yoSitaM kAmamohitaH / vaNijAM sAdhuvRttInAM dhanahartA nirenasAm / / 52 nizIthe nagare rAja(vidva) nagatabhIH paryaTAmyaham / sundarIbhiH parastrIbhiH krIDituM ratilIlayA / yagRhe sundarIM nArIM pazyAmi smaramohitaH / vasAmi nizi tatrAhaM kSetre vanagajo yathA // krIDitvA tatra niHzaGkaM dhanaM hetvA ca tagRhAt / svagRhaM punarAyAmi kiyadbhirvAsarairaham // upaviSTaH sabhAmadhye divA dvau puravAlakau / AnAyya bAhuyuddhena yodhayAmi nijAgrataH // niyodhayati yo bAlastaM matvA dhaninaM balAt / gRhNAmi tatpiturvittaM svalpaM vA bhUri vA mune 57 yaH parAjayate tatra kAtaratvAnmahAmune / nAyamaIH pure sthAtuM mameti vinihanmi tam // evaM mayyadhamAcAre vartamAne mahIpatau / paurA nagaramutsRjya prayayurviSayAntaram // ekadA munizArdUlo durvAsAH paryaTanmahIm / puraM mama samAyAto durvAsA rudrasaMbhavaH // militvA nAgarAH sarve tadA jagmustadantike / praNipatyedamAhustaM svaduHkhajJApakaM vacaH / / paurA UcuH 58 59 60 61 Atreya munizArdUla kRpAM kuru kRpAnidhe / adharmanirataM bhUpamenaM dharmeNa yojaya || bhAgyodayena kenApi bhavAnasmAkamAgataH / udvelAdbhUpaduHkhAbdherasmAMstAraya potavat // dhanaM lobhavatA tena hRtaM no munipuMgava / dUSitAzca striyaH sAdhvyaH sakAmena nirenasAm // dazavatsaradezIyA bahavaH zizavo hatAH / agaNyavaiguNyanidhireSa bhUpo mahAmune / 62 63 64 65 mahiSa uvAca evamAkarNya paurANAM vacaH sa muniratrijaH / daNDyo'yamiti saMcintya sabhAsthaM mAmathA''yayau / dRSTvA hi taM samAyAntamavadhUtaM digambaram / avArayamahaM bhRtyairnatvayaM darzanocitaH / / reNunA sarvaliptAGgo mahiSAkRtireva vai / vAryatAmiti pArzvasthAnbahuzo'haM samAdizam // tataste tarasA bhRtyAstaM vArayitumabhyaguH / huMkAreNaiva tAnsarvAnsa cakre bhasmasAnmuniH // 69 67 68 1 1 ca. jha. tApase / 2 ka. dattvA / Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1672 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [6 uttarakhaNDeyajJAvaM rakSataH svasya pitustvamiva sAgarAn / sarvazastAnahaM bhRtyAnbhasmIbhUtAMstu tejasA // 70 AlakSya sahasotthAya gRhamAveSTumudyataH / re re pApeti saMvodhya tato mAM munisattamaH // 71 zazApeti mahAraNye mahiSo bhava sAMpratam / tenAhamiti zapto vai muktvA rAjatanuM tadA // 72 marudeze mahAraNye jAto'haM mahiSo mune / cirakAlamahaM tatra nyavasaM munipuMgava / / atrA''gataH kRtenAhaM puNyena tadapi zRNu / vApIkUpasarasyastu bahavaH kAritA mayA // 74 sahakArAdivRkSANAmAropo vihitaH pathi / puNyenAnena me deva pAto na narake'bhavat // 75 tIrthasya ca mayA prApto hyamuSya jlsNgmH| etatte kathitaM sarva pUrvajanmazubhAzubham // 76 yena tIrtha mayA prAptametadyonizca mAhiSI / asya tIrthavarasyAmbusparzAjAtismaro'bhavam // kathamasyA asadyonermuktiH syAttanmune vada // kapila uvAcaetattIrtha mahApuNyaM badaryAkhyaM ramApateH / atra snAhi drutaH kAmaM stracittasya hi lapsyase // 78 siddha uvAcaetacchratvA vacastasya mahiSaH sa mahAmune / tatra tIrthavare snAtuM prAvizatsvargavAJchayA // 79 snAtvA svargecchayA tasmiJjalAttaTamupAgate / tatkSaNaM gajamAruhya zakraH svargAtsamAyayau // 80 indra uvAcahe kaliGgapate nainaM dehaM jahihi mAhipam / pratilabhya vapurdivyaM samamAyAhi me divam / tvayA svargecchayA snAtaM prAptaM tatte surAspadam // siddha uvAcaityuktaH sa tadA tena tyaktvA dehaM tu mAhipam / divyaM vapuH samAsAdya gajarAja samAruhat 82 gajarAjaM samAruhya sthitvA ca gagane kSaNam / praNamya zirasA devaM tuSTAva kapilaM munim // 83 kaliGgapa uvAcanamaste paramezAna kevalajJAnahetave / setave vedavidyAnAM ripave tadvirodhinAm // tvattaH pravRttiH sAMkhyasya jAtA tatvAvabodhinI / dehinAM mAyayA grastacetasAmapi te vibho 85 ye vedavihitaM tyaktvA vartante svecchayA mune / tAndaNDayAsa daNDyAMstvaM majayaMstiryagAdiSu 86 indrAdayo lokapAlAH sarve tvadadhikAriNaH / tvadicchAmanuvartante bhItA daNDakRto hi te // 87 trayIdharmaviroddhAraH pUrvadevA yuge yuge / avatIrya vinAzAya hatAH sarvAtmanA tvayA // 88 ye ye tvayA hatA nAtha cakriNA tridazArayaH / te te tamomayIM hitvA tanuM vaikuNThamAyayuH // 89 AjJApaya jagannAtha gantuM mAM tridazAlayam / anugRhANa zakraM ca namantaM vIkSaNAmRtaiH // 90 prasAdAttava deveza badaryAkhyasya ca prabho / tIrthasya svatanuM hitvA tAmasI sAvikI gtH||91 indreNa saha nAgendramAruhya tridazAlayam / gacchAmi svecchayA nAtha kRpAtaste kRpAnidhe // 92 siddha uvAcaityabhiSTraya devezaM kapilaM sa kaliGgapaH / namaskRtya ca tatpAdau jagAma tridazAlayam // 93 / / etanmayA'dbhutaM vima dRSTaM badarikAzrame / guruM zuzrUSamANena pApasyApi vimokSaNam // 94 nAtaH paraM trilokyAM tu tIrtha sarvArthadAyakam / yAhi tatraiva sastrIkaH paraM zreyo yadIcchasi // 95 84 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 trayodazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1673 ahaM yAmi samAnetuM vadaryAkhyaM gRhAndina / vRddhaM svakIyaM pitaraM nispRhaM mokSakAmukam // 96 nArada uvAcaiti tIrthavarasyAsya vadaryAkhyasya bhUpate / mahimAnaM samutkIrya sa siddhaH svagRhaM yayau // 97 atha kAlena kiyatA sa siddhaH saha bhAryayA / tIrthAni paryaTandhIra indraprasthe'bhyagAdiha // 98 tenaiva vapuSA rAjanItavAMstau nijAlayam / sa siddho'pi svapitaraM gRhAdAnIya satvaraH // 99 tatraiva snApayAmAsa tattIrtha mokSakAmukam / so'pi zrIvAsudevena vRddhaH siddhapitA tadA // tato nIto nijagRhaM vRndaarkvivnditH|| indraprasthAntaragatamidaM sadbhadokhyamIzaH snAnAddadyAdakhilajanitA mAnasepTaM padArtham / mAhAtmyaM te nayanatimate varNitaM tasya pUtaM yacchatvA vai patati na jano mAtRgarbhe kadAcit / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye badarikAzramamAhAtmyavarNanaM nAma dvAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 212 // (18) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-42083 atha trayodazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / mor zibiruvAcavaNitaM me tvayA sAdho mAhAtmyaM vadarIbhavam / yannizamya mano yAti mama nirmalatAM mune // 1 etadadbhutamAhAtmyaM zakraprasthAkhyamuttamam / sakalaM munizArdUla caturvargapradAyakam // bhuvi nAtaH paraM tIrtha tirazcAmapi muktidam / zreSThaM sakalapApannaM darzanAdeva nArada // etadantargatasyAsya haridvArasya nArada / mAhAtmyaM zrotumicchAmi tvattaH saMtopakArakAt // 4 mAmuddhara mune dInamavidyAkAmakarmabhiH / varNanenAsya tIrthasya zakraprasthagatasya vai // zrInArada uvAcaAkarNaya mahAbhAga varNayAmi tvaagrtH| haridvArasya mAhAtmyamazvamedhaphalapradam // atraikaH zvapacaH pApo yathA svargatimAptavAn / tatte'haM kathayAmyadya zRgupvaikamanAH prabho // 7 dharmakSetre kurukSetre kAliGga iti vizrutaH / zvapacaH pApakarmA vai vasati sma puraavhiH|| 8 paJcaSaDvarSadezIyAnvAlAnagaravAsinAm / prasahya vazcayitvA ca kne nItvA jaghAna sH|| 9 teSAmalaMkAramayaM rajataM hemavannRpa / ratnAdikaM ca kAyasthaM hatvA tAjagRhe ttH|| 10 viveza sAdhunilaye rAtrau dhanajihIrpayA / pathikAndhanamAlakSya saMjaghne nirjane vane // 11 kurukSetre samAyAtA ekadA raviparvaNi / nAnAdigbhyo janA rAjannAnAdAnajihIrpayA // 12 tasminyathAvidhi snAtvA raviparvaNi bhuupte| dAnaM datvA yathAvacca lokAH svAnsvAngRhAnyayuH13 ekaH kazcidvizAM zreSTho dhanena mahatA yutH| pazcAtsarvajanebhyastu (nAnAM tu) cacAla svagRhaM prati // 1 ka. kha. ja. te napa nti| 2 ka. kha. ja. he'dhamaH / vi| Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1674 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [ 6 uttarakhaNDeazvavAraH padAtInAM viMzatiM purato dadhat / kAliGgaH sa mahApApastamanu pasthitastadA // 15 / katicidvasatIrgatvA saha tena vizA'dhamaH / so'ntyajastaddhanaM hartuM na lebhe samayaM nRpa // 16 balenApi grahItuM na kSamo'bhUttasya sa zriyam / vaizyastu janaviMzatyA saMyuktastu sa ekalaH // 17 atrA''gataH sa pApAtmA vaizyasyArthena pArthiva / nizIthe ziSiraM tasya dhanaM hatu samAvizat 18 ekena tasya vaizyasya janena sa tu lakSitaH / pravizanneva pApAtmA dadatA praharaM svakam // 19 tamAlakSya samIpasthaM sa janaH praharamadaH / ubhayoH pAdayo rAjasvayameva gRhItavAn // 2. tau gRhItvA janAnanyAnbodhayanmaharapradaH / hastenaiva tu pApena caureNA''ghAtito hi saH // 21 itvA palAyamAnastu gRhIto'nyairjanastadA |.grhiitaarN punaItvA sahasA sa plaayitH|| 22 ekena kenacidrAjansevakena dhanurdhatA / dUrAdeva zareNA''zu dhAvansaMnihato'dhamaH // 23 hatamAtraH zareNA''zu tatyAja sa ca jIvitam / tau ca dvau nihatau rAjanvaizyasyAnucarAvubhau 24 te trayo varayAnAni gaNAnItAni bhUpate / samAruhya divi sthitvA vaizyametadvabhASire // 25 ___ kAliGgavaizyAnucarA UcuHbho bho vaizyapate sAdho tIrthametadanuttamam / indraprasthe haridvAraM zivakRtpApinAmapi // 26 [zvayaM trayaH sutIrthe'sminnapamRtyugatA api / gacchAmastridivaM vaizya sAMprataM zivamastu te // 27 zrInArada uvAcaityuktvA te yayuH svarga zive zivakRtAM padam / yatrecchayA hi labhyante bhogyvstuunynekshH|| atha rAtrau vyatItAyAM prAtaratra vizAM varaH / svabhRtyadehayoH kRtvA dAhamasthInyapAtayat // 29 tIrthe'tra pAtyamAneSu bhRtyau tAvasthiSu prabho / svargAtpunarihA''yAtau taM vaizyamidamUcatuH // 30 . bhRtyAvUcatuHbho bho vaizyapate sAdho tIrthe'tra maraNAdbhuvi / pApAnAmapi jantUnAM svargaprAptina saMzayaH // 31 sthale mRtasya jantozca patantyasthIni vAriNi / tIrthasyAsya tadA vaizya satyaloke sthitibhevet|| sthale mRtAbhyAmAvAbhyAmasthipAtena vAriNi / saMpAptA brahmaNo loke sthitirA brhmsNsthitH|| sthale mRtasya corasya peturasthIni nAmbuni / yato'taH sa vizAM nAtha tasthau vRndArakAlaye 34 tasyApi dehamanviSya tIrthe'sminnAzu pAtaya / yathA so'pi surazreSThaH prAmuyAnau gatiM parAm 35 upakAraH sadA kAryaH pareSAmapi saadhubhiH| apakAro na mantavyaH kRto bhRzamasajjanaiH // 36 zrInArada uvAcaityuktvA tau mahAbhAgau gatau haripurI prati / haridvArasya tIrthasya salile cAsthipAtanAt 37 sa vaizyastu mahAbhAgastasya caurasya vigraham / dagdhumanveSayAmAsa na lebhe taM tu bhUpate // 38 punarAvRtya tatraiva sarvatIrthaziromaNau / haridvAre mahArAja sa sastAviti vAJchayA // 39 ahamutpAdya satputrAndharmArjitadhanena ca / saMtoSya vimAnbandhUMzca viSNumArAdhya sevayA // 40 tvayyeva maraNaM prApya gacchAmi harimandiram / tIrtharAja namastubhyametatkartavyamasti te // 41 iti kAmanayA rAjansa vaizyastatra kAmade / tIrthe snAtvA yataH sarvairbhUtyaiH samamagAgaham // 42 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ja. pustakasthaH / 1 ca. khaDgenaiva / 2 a. 'puraM pr| Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 caturdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1675 tatra gatvA sa patnyAM tu putrAnutpAdya buddhimAn / dharmopArjitavittena toSayAmAsa bAndhavAn 43 bhaktyA paramayA rAjannArAdhya kamalApatim / tIrthe'sminmaraNaM prApto yato vaikuNThamAmuyAt // 44 janastatphalamAmoti zRNvanmAhAtmyamasya tu / gopIcandanadAnena brahmapatreSu bhojanAt // 45 yattatphalaM mahimno'sya zravaNAdeva kArtike / jAgareNa ca bodhinyAM prahare pazcime nRpa / / 46 yatphalaM tanmahimno'sya tIrthasyA''karNanAdbhavet / haridvArasya sadRzaM zakraprasthagatasya vai // 47 na tIrtha pRthivIloke caturvargaphalapradam / / iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye haridvAravarNanaM nAma trayodazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 213 // (19) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-42130 48 atha caturdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrInArada uvAcabhayaH zRNu mahAbhAga mAhAtmyaM paramAdbhutam / atra sthitasya tIrthasya puSkarasya zivapradama // 1 prasAdAttasya tIrthasya viSNuH sarvasurezvaraH / prasannaH puNDarIkasya mAsamekaM gRhe'vasat // atra muktiM tadanujo lebhe pAparato'pi hi // ziviruvAcakaH puNDarIko dharmAtmA kRtaM tena ca karma kim / yena prasanno bhagavAMstagRhe mAsamAvasat // 3 kathaM tadanujaH mApa pApAtmA zrIhareH padam / tIrthasyAsya prasAdena sarvamAkhyAhi me mune // zRNvato'sya na saMtopo mAhAtmyaM mama jAyate // zrInArada uvAcavidarbhanagare rAjanmAlavAkhyo mahAyazAH / brAhmaNo brahmavicchAnto vidvAnviSNuparAyaNaH // 5 devarSipitRbhUtAnAM manuSyANAM ca poSakaH / viSayeSu na saMsakto lobhamohAdijitaH // sa ekadA mahAbhAga siMhamApte bRhaspatau / godAvarI mahApuNyAM snAtuM prAtarjagAma h|| dAtuM tatra suvarNasya gRhAninye palAyutam / gacchanpathi sa dharmAtmA manasaitadacintayat / / __ mAlaba uvAcagRhAhAnArthamAnItaM mayA hemapalAyutam / yasmai kasmai na dAtavyaM dAtavyaM pUjyasAdhaye // 9 niSkiMcanAya viprAya pAtrAyAnupakAriNe / pUjyAya dezakAle ca dattamakSayatAM vrajet // 10 uJchavRttyA samAnItaM datvA durvAsase muniH / zilocchavRttirdharmAtmA svaM tyaktvA'(satkRtyA) gAtparaM padam // dAnavendro balI rAjA pAtraM vijJAya vAmanam / vipakSAyApyadAttasmai trilokI svabhujArjitAm // tasmAtpAtrAya dAtavyaM dhanaM dharmANitaM mayA / govindatuSTaye samyagvAJchanIyaM na tatphalam / / 13 puNDarIkastu dharmAtmA bhAgineyo gajAhayAt / AyAsyati mayA''dUtaH srvpaatrshiromnniH||14 AnItasya dhanasyAdha tasmai pAtrAya sUnave / svasurdAsyAmi zeSaM tu zrotriyebhyo ythaavidhi|| 15 59 1ca. tmA tenAgAtparamaM padam / Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 1676 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDezrInArada uvAcaevaM vicintya dharmAtmA mAlavaH sa dvijottamaH / katibhirvAsaraiH prAptaH puNyAM godAvarI nRpa 16 militastatra dharmAtmA puNDarIkaH svasuH sutaH / tasya vai pUrvamAyAto mAlavasya mahIpate // 17 sa tatra vidhinA snAtvA siMhasaMkramavAsare / puNDarIkAya vittAdhaM dadau me prayitAM hriH|| 18 puNDarIko'pi dharmAtmA snAtvA godAvarIjale / svavittasya caturthAzaM zrotriyebhyo dadau mudA 19 sa tatra vidhivatsnAtvA dattvA dAnaM ca zaktitaH / gacchantaM svagRhAvAjanityuvAca svasuH sutam mAlava uvAcagurUprati namaskAro vAcya AzIrlaghUnpati / yathA'tra yo hi saMyogaH kSaNiko'yaM babhUva ha 21 evaM hi sarvajantUnAM putradArAdibhiH saha / tasmAtkSaNikasaMyogAtsaMsArAyaH sudhIrnaraH // 22 virajyeta kRpApAtraM sa hareH syAdvinizcitam / kRpAtaH zrIhareH prANI satsaMgamarato bhavet // 23 tatastasya harerlIlAzravaNecchA hi jAyate / zrutvA ca kIrtitAH sadbhirharilIlA api svayam24 saspRhaM kIrvayatyeva tataH smarati kevalam / tatastasya bhavetprema govindapadasevane // bhastatastaratyAzu poteneva mahArNavam / etadartha hi sAdhUnAM jJAninAM karmiNAM tathA // yatno bhavati dharmAtmannapi tvaM yatnavAnbhava // zrInArada uvAcaevamuktvA sa vaidarbhaH sutaM kathamapi svasuH / visRjyAzrumukho bASpaparyAkuladRzaM yayau // 27 puNDarIko'pi dharmAtmA cacAla svagRhaM prati / katibhirvAsare rAjannAgato'tra zubhAspade // 28 bharatAkhyaM kanIyAMsaM bhrAtaraM patitaM bhuvi / zvasantaM kSatanirgacchadrudhirAktamavaikSata / / 29 papraccha ca rudanuccaitaH kenezI dazAm / gamito'si kimarthaM vA gRhAdiha samAgataH // 30 ___ zrInArada uvAcaiti pRcchati rAjendra puNDarIke sa pIDayA / mahatyA bharataH sadyaH pIDito'sUnamuJcata // 31 avAtarattadA yAnamekaM sagaNamadbhutam / AkAzAtpazyatAM bhUpa janAnAM tadgurorapi // 32 tadAruhya sa divyAGgo bharataH pApakAryapi / uvAca vacanaM zreSThaM bhrAtaraM vinamannidam // 33 bharata uvAcapuNDarIka mahAyuddha tIrthasyAsya prasAdataH / puSkarasya mayA prAptA pApinA'pi divi sthitiH34 madIyaM dAruNaM karma bhrAtarjAnAsi yadyapi / tathApi kathayAmyadya kiMcidajJAtamasti te // 35 yathA mayA prabhAvatyA vezyayA ramitaM saha / tagRhe vyayitaM bhUri dhanaM ca mdiraakRte|| 36 catena hAritaM yacca caurakarmasamArjitam / zivarAyAM mayA zaMbhunirmAlyaM yacca bhakSitam // 37 yatkRte bhavatA vipro jambuko nAma dUSitaH / etanmayA kRtaM karma viditaM puNDarIka ve // 38 godAvarI gate bhrAtastvayi yatkRtavAnaham / na tatte viditaM karma kathayAmi tadapyaham // 39 calite tvayyatikrAnto yadA pakSastadA hyaham / zrutavAniti lokebhyo vacanaM hRdi duHsaham 40 puNDarIko dhanaM dAtumAhUto mAtulena hi / nijasodaramAhatya puNDarIkaM tadAhRtam // 41 grahISyAmi dhanaM bhUri mAlavena samarpitam / mahatA vasunA tena toSayAmi prabhAvatIm // 42 darodareNa krIDAmi svecchayA tadvirdaiH saha / ityAlocya tadadhvAnaM niruTyAhamiha sthitaH // 42 hattvA tvAM ca dhanaM bhUri grahItuM ca mahAmate / atikrAnte jane bhrAtaH kutazcitsArtha aagtH||44 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ l 215 paJcadazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1677 45 vaNijAmatra supto'haM rAtrau tatra mahAmate / atha kazcinnizIthe tu taskaro vaNijAM dhanam // tu tatra samAviSTaH sArthe janasamAkule / nItvA yadA dhanaM kiMcitsa caurastu palAyitaH // tamanvadhAvansahasA krozanta iva sevakAH // 46 sevakA Ucu: gRhyatAM gRhyatAmeSa cauro'yaM yAti satvaram / madhyAdbahUnAmasmAkamapahRtya dhanaM bahu || bharata uvAca - 48 1 50 51 ityAkarNya vacasteSAM puratastu tamanvaham / adhAvaM sahasA bhrAtastadrahItuM jihIrSayA / tataste vaNijAM bhRtyA jJAtvA mAM tasya rakSakam / prajahustarasA sarve sakha khaGgapANayaH / / 49 teSu kazcidvijazreSTho brAhmaNo'hamiti bruvan / khar3ena zitadhAreNa mayA pApIyasA hataH // vaNija sevakaistaistu khaDgadhArairahaM hataH / gatAste vaNijaH prAtarnijagantavyanIhRtam // tato bhavAniha prAptaH zvasantaM mAM dadarza ha / caladbudhiraliptAGgaM pIDAmohavicetanam || ityetatkathitaM bhrAtaryadarthamahamAgataH / apamRtyuM yathA prAptastaccApi kathitaM mayA // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye puSkaramAhAtmyavarNanaM nAma caturdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 214 // ( 20 ) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 42183 52 53 atha paJcadazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / 47 zrInArada uvAca - ityAkarNya vacastasya puNDarIko mahAmanAH / uvAca nijabandhuM taM zRNvatAM nijasaGginAm // 1 puNDarIka uvAca kena puNyena tIrthe'sminmRtyurbharata te'bhavat / yadi jAnAsi tadbrUhi pApaM vikhyAtametra te / / 2 bharata uvAca - puNDarIkazRNuSvedaM kathayAmi tavAgrataH / etattIrthapradaM puNyaM kRtaM yadiha janmani // [*ekadA tu dhanaM jitvA samAgacchannijaM gRham / apazyaM mRtakaM vAlaM mRtasyAnAthamApaNe // 4 nidhAya tamahaM mUrdhni nItvA gaGgAtaTe zubhe ] / vastrAdibhiralaMkRtya cakre dAhAdisatkriyAm // dyUtena yajjitaM dravyaM tatsarvaM vyayitaM mayA / tena puNyena prAptaM me tIrthametacchubhAvaham // kuru tvaM mama dehasya saMskAraM dAhapUrvakam / / zrInArada uvAca - saMskAre vihite rAjanbharataH pApavAnapi / tIrthasyAsya prasAdena puSkarasya gato divi // mAsamekaM yathA viSNuH puNDarIkagRhe hariH / uvAsAsya prasAdena tIrthasya tadapi zRNu // atra tIrthe sa dharmAtmA bharatasyApi sadgatim / dRSTveti hRdaye mene tIrthametattu kAmadam / / atreti vAJchayA sastrau puNDarIkaH sa paNDitaH / mAghamAsaM svarUpeNa harirvasatu me gRhe ! * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. pustakasthaH / 7 ri 9 10 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1678 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeevaM snAtvA sa kAmena yayau nijagRhaM prati / tIrthe'tra nRpatizreSTha puNDarIko'khilArthade // 11 bandhubhyo maraNaM bhrAturbharatasya jagAda ha / te'pi zrutvA zucaM ckurmaayyaa''vRtbuddhyH|| 12 puNDarIkastadA kurvangRhe svasminnijakriyAH / uvAseti mahAnandastapasyAyAsyate hriH|| 13 pUrNimAyAmatho pauSyAM cakre sa paramotsavam / matveti zvo gRhe mahyaM harirAyAsyati dhruvam // 14 zrIkhaNDajalasekena gomayAlepanena ca / muktAcUrNacatuSkeNa samaskuruta ketanam // 15 zatadvayaM brAhmaNAnAM nAnAbhojyairabhojayat / vahIbhirdakSiNAbhizca tAneva samatoSayat // 16 nAnAvAditrakuzalaiH kalakaNThazca gAyanaiH / rajanyAM svajanairgAyaMzcakre jAgaraNaM tathA // 17 atha prabhAte tAnsarvAngAyanAdInvisRjya saH / govindAgamanAkAGkSI gRhamadhya upaavisht||18 atha tasya gRhAbhyAze nivartya nijavAhanam / prAvizagRhamadhye tu kartu svajanavAJchitam // 19 sa puNDarIkastaM dRSTvA mAdhavaM samupAgatam / utthAyA''sanatastUrNa vavande zirasA nRpa // 20 uvAca ca sa dharmAtmA govindAlokanirvRtaH / saMpUjyA_didAnena viSTare taM nivezitam // 21 puNDarIka uvAcabhavatA bhavatApaghnaM suspaSTaM tadanuSThitam / tAvadatra tvayA viSNo sthIyatAM sthitikAriNA // 22 yAvadasya punItasya samAptistapaso bhavet / yatra tvaM sevakAste ca vasanti paricaryayA // 23 tatraiva khalu vaikuNThaH sarvadoSavivarjitaH / yadhe tava karmANi varNyante sAdhubhirvibho // 24 harinivasate tatra sanmukhAditi naH zrutam / yeSAM vacasi te nAma hRdi rUpaM ca sundaram // 25 karNayozca guNAropasta eva khalu sAdhavaH / bhavato bhavati svAntaM yeSAM zuzrUSaNe vibho|| 26 uttamAGge ca nirmAlyaM ta eva khalu sAdhavaH / yeSAM buddhiH samA zatrau mitre ca kamalApatve // 27 cayApacayayozcaiva ta eva khalu sAdhavaH / yeSAM vikurute ceto na vikArasya kAraNe // 28 sati lakSmIpate nUnaM ta eva bhuvi saadhvH| [yatra tvaM sAdhavastatra santo yatra tato bhavAn // ato vijJApayAmi tvAM mAghe mama gRhe vasa // zrInArada uvAcaityAkarNya vacastasya puNDarIkasya mAdhavaH] / uvAca vacanaM bhAsA dantAnAM bhAsayandizaH // 30 zrIbhagavAnuvAcasAdhUnAmuttamaH sAdhustvaM pRthivyAM mahAmate / yattvayA puSkare tIrthe snAtaM matsaGgavAJchayA // 31 uttiSTha jAvItoye mAghasnAnaM kuru dvija / mAghAnte snApayAmi tvAM pUrNimAyAM tu puSkare // 32 prayAge mAghamAse tu pUrNa yatsnAnajaM phalam / tatsarvaM puSkare tIrthe dinaikasnAnato bhavet // 33 zrInArada uvAcaevamuktaH sa vipendraH puNDarIko murAriNA / kiMcidamyudite sarye snAnaM gAjale'karota // 34 pratyakSaM puNDarIkAkSaM puNDarIkaH samArcayat / tulsiivikstpusspyvkungkumcndnaiH|| dhUpairagarujaira vAsitAGgaM ramApatim / nIrAjayati karparadIpakaiH paJcabhiH sma sH|| 36 caturvidhamayairbhojyojayitvA jagadgurum / suptaM sa maNiparyake cAmaraistamavIjayat // pAdasaMvAhanaM jAtu cakre tasya ramApateH / jAtu karpUrasaMyuktaM dadau tAmbUlavITikAm // 38 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ca, ja. pustakasthaH / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmapurANam / 1679 216 SoDazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] uSNISaM badhnatastasya zrIpateH puratastadA / tasthau jAtu sa viprendraH kareNA''nIya darpaNam // 39 evaM nijagRhe tasya vasataH sa bhavacchidaH / saparyA vidhivadvimo mAghaM ninye samastakam // atha mAghAvasAne tu pUrNimAyAM ramApateH / smRtimAtrAgataM tArkSyamapazyatpurataH sthitam // taM dRSTvA puNDarIkAkSaH puNDarIkamuvAca ha / / 40 zrIbhagavAnuvAca bhUyatAM bho dvijazreSTha yadvaco'haM vadAmi te / indraprasthagate tIrthe puSkare te yadRcchayA // snAnAttatte mayA dattaM yanmAsamuSitaM mayA / adya pakSIndramAruhya mayA saha mahAmate / vraja tIrthaziroratnaM tadeva prati puSkare / caturvargaprade tasminstrAnaM kurvanyadicchasi // tadahaM te pradAsyAmi yadahaM tvadvaze dvija / pApo'pi bharataste vai bhrAtA yatra mRto gataH // svarga svargasukhAkAGkSI kimanyattasya varNyate // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmye puSkaramAhAtmyavarNanaM nAma pazcadazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 215 // ( 21 ) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 42234 atha SoDazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / 41 zrInArada uvAca -- zive'sya tIrtharAjasya prayAgasya tavAgrataH / mahimAnaM mahApuNyaM zraddhayA varNayAmi te // vizvAvasurmahIpAla gandharvo lokavizrutaH / ekadA sa gato gAtuM sumerau brahmaNaH sabhAm // tatra sarvaiH surazreSThamupaviSTaM suviSTare / juSTaM suragaNairbhUpa vizvAvasuravaikSata || brahmAsanasamIpe tu varAsanagataM nRpa / dvitIya mitra lokezamindraprasthaM sa aikSata || surarAjatIrtharAja brahmendraprasthayornRpa / cAmaroddhUnanaM mUrdhni kurvantau sa dadarza ha / / anyAni devatIrthAni tayordUre mahIpate / sthitAni tena dRSTAni baddhAJjalipuTAni tu / / tayoragre jagau rAjangAndharva rAgamuttamam | tIrthaiH samamagAtsatyalokaM devAnvisRjya hi // atha vizvAvasurdhImAndRSTvA tIrthasya vaibhavam / indraprasthasya rAjendra hAhAmetaduvAca ha // vizvAvasuruvAca x x x 42 43 44 zrInArada uvAca - 46 47 evamuktvA sa devendro brAhmaNendraM narendra tam / patagendraM samAropya sarvatIrthendramAgamat / puNDarIkasya dehAttu tena tatprANavAyunA / samaM jyotiH sunirgatya govindapadamAvizat // evaM puSkaratIrthe'sminnindraprasthagate nRpa / snAnena puNDarIkastu lebhe sAyujyamIzvare // evaM tIrthAnurodhena govindo'pi ca tagRhe / mAsamekaM tadA rAjanuvAsa nijabandhuvat // kena varNayituM zakyo mahimA puSkarasya vai / zakraprasthagatasyAsya koTyaMzo varNito mayA / / 50 mAhAtmyazravaNAdasya zraddhayA labhate naraH / azvamedhakratuphalaM paThanAdapi bhUpate // 48 49 51 45 1 2 7 8 bho bho gandharvazArdUlAstI(la tI ) rthametanmahAdbhutam / indraprasthAkhyametasminsaMsAre tiirthraashissu|| 9 carAcaragururbrahmA suravanyapadAmbujaH / tasyA''sanasamIpasthaM yadaniSThassamAsanam // 10 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1680 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetIrtharAjo'pi pRSThasthazvAmaraM yasya mastake / adhunonRtyavattatra tIrtheSvanyeSu kA kathA // 11 pRthivyAM yAni tIrthAni trivargaphaladAni tu / indraprasthamidaM tIrtha caturvargaphalapradam // 12 atra sthitAni tIrthAni tAdRzAni guNairdhavaiH / zeSeNApi na zakyante stotuM teSAM mahAguNAH 13 nArada uvAcaevaM vizvAvasurdhImAndRSTvendraprasthavaibhavam / gatvA tasya gRhaM rAjanpAvanaM sarvakAmadam // 14 yathA deveSu sarveSu zakraH zreSThaH shciiptiH| tasmAdbrahmA ca tIrtheSu prayAgo'yaM tathA vrH|| 15 tasmAdapi mahArAja zakraprasthamidaM varam / asyAntaragato yo'yaM prayAgo nRpa dRzyate // 16 kathayAmyatra yavRttaM mohinyAH paNyayoSitaH / narmadAsaritastIre purI mAhiSmatI nRpa // 17 mohinI nAma tatrA''sIdvezyA bahudhanAnvitA / rUpayauvanasaMpannA niSNAtA nRtyagItayoH // 18 tayA vahUni pApAni kRtAni dhanalubdhayA / brahmahatyAH kRtAH sapta dAsyazca bahavo hatAH // 19 tAsAM ca pAtitA garbhA bahuzaH pApayA tayA / evaM tayA khatAruNyaM gamitaM pApakarmabhiH // 20 tato jarA kiyatkAle taddehe samapadyata / jarAgrastazarIrA sA nivRttaviSayaspRhA // na cakre mAnasaM yUnAM te ca tAM prati bhUpate / pApArjitaM dhanaM svIyaM na vizvasiti ksycit||22 [bhana datte na svayaM bhukte na nikSipati vai kacit] | ekadA sA nizIthe tu vibudhyeti vi(vya) cintayat // mohinyuvAcamRtAyAM mayi kasyedaM dhanaM pApairupArjitam / tanayiSyati mAM ghoraM narakaM bhRzadAruNam // 24 dAsyastAsAM ca bhArastadbhokSyanti dhanaM mama / mayaiva sadgatistasya kathaM na kriyate'dhunA // 25 zrInArada uvAcaevaM vicintya sA dharme vidhAya matimuttamAm / cakArA''rAmasarasIvApIkUpasurAlayAn // 26 abhitaH puramAdhatte prapAH pathikahetave / nidAghe ca mahArAja tebhyo'nnaM pradadau ca sA // 27 dharmazAlAM gRhAbhyAse nivAsAya videzinAm / vidadhe sA punastebhyo dadAvAhAramuttamam // 28 evaM pravartamAnA hi dharme sA bhUpa mohinI / jvarAturA'bhavatkAle kacicceti vyacintayat // 29 [+dharmArthe hi mayA vittaM vyayitaM bhUri yadyapi / tathA'pi svargarUpyAdi pracuraM vartate prm|| 30 zrotriyebhyo dadAmyetajjJAneneti vyacintayat ] / vicintyati samAtA mohinyA ngrdvinaaH|| nA''gatAste mahIpAla jJAtvA ghoraM pratigraham / yadA tadA dvibhAgaM ca cakre tattaddhanaM svakam 32 eko bhAgaH svadAsInAM datto'nyazca videzinAm / svayaM tu nirdhanA rAjanabhavatsA tu mohinI tathA samAgataM mRtyu vijJAyAntakamantike / muktA dAsyo dhanaM nItvA [*ythessttgtyo'bhvn||34 iti matvA yadA hyeSA jvaramuktA bhaviSyati / tadA yatro dhanaM dattaM] nUnamAdAsyate hi tat // 35 atha sA laGghanAnyaSTAdaza kRtvA mhiipte| [+nijAyuSastu zeSeNa jvaramuktA tadA'bhavat / 36 ekA jaradgavA nAma sakhI tasyA mahIpate / ] sA tAmupacacArA''zu pathyAdibhiratandritA // 37 kiyadbhirvAsaraiH sA tu pUrNAhArA vyajAyata / tasyA jaradgavAyAstu gRhe bhute sma lajjayA // 38 mayA sthitaM sukhenAtra duHkhamadya samAgatam / dAridyAnna mayA stheyaM sA''cintyeti gatA'nyataH * idamartha ka. sa. ca. ja. pustakastham / + dhanucihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. pustakasthaH / * dhanucihAnta rgataH pAThaH ka.kha. ca. pustakasthaH / + ayaM zlokaH ka. sva. ca. pustksthH| Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1681 217 saptadazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / gacchantI sA bane rAjanmohinI purataskaraiH / iti matvA'tha nihatA gRhItvA yAtyasau dhanam / / dhanamaprApya taistasyAH sakAzAtpurataskareH / zvasatI sA parityaktA tasminneva vane nRpa // 41 atha vaikhAnasaH kazcitpayAgasyAsya vai jalam / bibhratkamaNDalau rAjannatrAraNye samAyayau // 42 atha tAM patitAM vIkSya zastravikSatavigrahAm / yAcamAnAmidaM rAjaJjIvanaM hastasaMjJayA // 43 vaikhAnasa uvAcakA tvaM kena zitaiH zastraiH sakSatIkRtavigrahA / ekAkinI kimartha vA nirjanAraNyamAgatA // 44 indraprasthagatasyedaM prayAgasya jalaM zubham / bhAgyodayena kenApi prApitaM priyakAmyayA // 45 zrInArada uvAcaityuktvA tena sA vaktumakSamA vyAdade mukham / pAtuM tadvAri mahiSI bhaveyamiti vAJchayA // 46 arthatasya prayAgasya pAtite'mbuni tanmukhe / tatyAja jIvitaM sA tu mohinI gaNikA nRpa // 47 prANaprayANakAle tu mahiSItvamavAJchayat / ataH sA mahiSI jAtA drAviDe vIravarmaNaH // 48 saMbhUya kerakAdhIzagRhe tIrthAmbupAnataH / kulazIladhanaizvaryasaMyuktasya mhiipteH|| 49 hemagauraM tataH sA'Gga vabhAra kamalekSaNA / atastasyAH pitA nAma hemAGgIti cakAra ha // 50 ekadA sA tu hemAGgI hemAbharaNabhUSitA / kalAyAH svavayasyAyA matriputryA gRhaM yayau / / 5? tatra yAvakatailena snApitA bhojitA ca sA / vividhAnnastadA rAjaniviSTA varaviSTare // 52 puSpodrathitadhammillA kSAmakSaumavibhUSitA / kalAM provAca dadhatI mukhe tAmbUlavITikAm // 53 ___ hemAGgyuvAcakale kalaya madvAkyaM kokilAkalabhASiNi / gRhe yadadbhutaM vastu tava mAmabhidarzaya // 54 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe kAlindImAhAtmya indraprasthamAhAtmyavarNanaM mAma SoDazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 216 // (22) AditaH zlokAnAM samazyaGkAH-42288 atha saptadazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrInArada uvAcaityuktA sA kalA rAjastayA nRpatibhAryayA / svakozAtsvarNamaJjUSAmAnAyya vidadhe puraH // ? uvAca ca mahArAjabhArye'syAM mahadadbhutam / pustakaM vartate devi tatra citrANi santi vai|| 2 udghAkhya dRzyatAM kiMcitkiM kimastyatra pustake / raMsyane te mano nanaM tatrasthAlekhyadarzane // 3 zrInArada uvAcaityuktA bhUpapatnI sA dAsyA tAmudaghATayat / maJjUSAM tatra saMsthaM ca pustakaM pANinAgrahIt // 4 tatrAvalokayAmAsa sA'vatArAnsamAsataH / pUrva tatastu bhUgolaM paJcAzatkoTiyojanam // 5 tatrAndhakArasaMyuktA bhUmidRSTA ca kAzcanI / etayorantare rAjallokAlokazca parvataH // sapta dvIpAstato dRSTAH samudraiH saptabhitAH / eteSu nadyaH zailAzca khaNDAni tu mahAmane // 7 etadbhAratakhaNDaM sA pazyantI bhUpatipriyA / yamunAjAhnavImukhyAH saritaH samIkSata // 211 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1682 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 9 10 yamunAtIragaM rAjannindraprasthamidaM zubham / dadarza sA mahAbhAgA tIrthavrajayutaM nRpa // atra tIrthamidaM dRSTvA prayAgaM brahmanirmitam / pUrvajanmakRtaM karma sA sasmAra manasvinI // tatastUSNIM samutthAya tUrNaM sA svagRhaM yayau / nizcityeti na (ca) bhokSyAmi tataH prasthAya tIrthakam // daiva sA tu hemAGgI mahaguptamasupriyam / vIravarmANamAhedaM tIrtharAjapriyA satI // 12 hemAGgayuvAca 17 18 bho bhoH prANapate vAkyaM madIyaM zRNu dharmadam / vidhehi ca mahAbhAga tUrNa pUrNo bhaviSyasi // 13 purAshaM mohinI nAma vezyA ca bahupApakRt / yauvane vArdhake kiMciddharme jAtA matirmama // 14 pApenopArjitaM vittaM dharmeNa vyayitaM mayA / nirdhanA'haM yadA rAjannirgatA nijapattanAt // 15 tadA mAM nirjane'raNye yAntIM janustu taskarAH / vRthA dAridryasaMtaptAM pApA dhanajighRkSayA / / 16 zitazastrakSatAGgIM mAM zvasatIM gatacetanAm / visRjya taskarAstatra gatA hatamanorathAH // tato vaikhAnaso hyekaH prayAgasya jalaM vahan / indraprasthagatasyaiva vane tatra samAgataH // tatra mAM patitAM dRSTvA tadavasthAM sa tApasaH / kA tvaM kutaH kimarthaM vA hatA keneti pRSTavAn // 19 tadA kimapi noktaM me prArthitaM puNyamambu tat / tena tanme mukhe kSiptaM tato'haM dehamatyajam // 20 prANaprayANakAle tu vAri tatsarvakAmadam / zrutveti vAJchitavatI mahiSI syAmiti prabho // 21 tasya tIrthAmbhaso rAjanprasAdAtte gRhezvarI / jAtA'haM satkulAcArazIlApArapayonidheH // 22 sAMprataM draSTumicchAmi zakraprasthagataM nRpa / prayAgaM tIrtharAjaM taM bhavatA saha kAmadam / / prasthAsye'haM yadA rAjaMstIrtharAjaM prati prabho / tadA'hamannaM bhokSyAmi mayeti vihitaH paNaH // 24 rAjovAca 23 25 kathametadvijAnIyAM tvaduktaM calalocane / pratItaM kuru me bhadre tvaduktaM karavANyaham // zrInArada uvAca - ityukte tena bhUpena khe vAgityabhavattadA // AkAzavANyuvAca---- satyamuktaM vaco rAjannanayA tava bhAryayA / indraprasthagate puNye prayAge tIrthapuMgave // tatra gatvA kuru snAnaM lapsyase yadyadicchasi // 26 namo vAM surArdUlavibhrayAmasitAruNe / vapuSI kSaumavAsAMsi hemasindUrabhAni ca // vande yuvAM sattvarajaHpradhAnau carAcarasya sthitisarvahetU / kuNThanyAta lokanAtha caturdvivAddU khagarAjavAhau || 27 zrInArada uvAca - 28 29 30 nizamyeti tato vANIM nRpo gaganasaMbhavAm / daNDavatpatito bhUmau tadvaktAraM namAmyaham // atha mantriNamAhUya rAjyamAropya tatra vai / tayA saha samAruhya rathaM tIrthavaraM yayau // katibhirvAsarairatra hemAGgayA saha Ayayau / upajahe tIrtharAje kSIraM bhAryAyuto nRpaH // sanatustau zive tIrthe daMpatI tatra kAmade / prayAgasnAnapuNyena vaikuNThaprItirastu me (stviti) || 31 pratIcchayA snAtamAtre mithune tatra bhUpate / Agatau surazArdUlo haMsapakSIndravAhanau // Agatau tau samAlokya vIravarmA sa bhUpatiH / praNamya zirasA devau tuSTAvaikAgramAnasaH // rAjovAca 32 33 34 35 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 aSTAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / vairAgyasaMrAgavatAM janAnAM sanmuktibhuktipratipAdakau vA / vRndArakairvanditapAdapadmau sadbhAvanamraNa namAmi mUrdhA // govindavRndArakavandyapAda na ko'pi jAnAti tava svarUpam / yataH parastvaM prakRtezca puMso manovacobhyAmapi dUravartI // dhanyaH sa loke puruSaH parAtmanyo vizvametatkSaNikaM vicintya / ananyacetA bhajati tvadIyaM pAdAravindaM munindavandyam // tvatpAdasevanaM nAma tIrthametaca durlabham / janAnAM bhajamAnAnAM vAJchitArthaphalapradam // 39 tathA'pyetadvayaM sevyaM muktaye nAnyalabdhaye / anyakAmanayA yastu sevate sa tu vaJcitaH // 40 santo bhavantamAsevya tIrthametacca muktidam / nAnyadicchantyatikramya sarvalokAnyiyAsavaH // 41 zrInArada uvAcaityabhiSTraya deveza lokezaM sa ca bhUpatiH / tasthau yadA tadA rAjanhemAGgI sA jagAda ha // 42 hemAGgayuvAca padmApate padmapalAzalocana brahmanmarAlAsana bhaartiiguro| namo yuvAbhyAM yadi dInacetasau prasIdataM tArayataM bhavAbdheH // 43 tIrthasyAsya prasAdena jAtA'haM mahiSI prabho / yuvayordarzanaM jAtaM devAnAmapi durlabham // 44 yuvAmakhilacittajJau dattaM nau mAnasepsitam / snAnakAle yadAvAbhyAM vihitaM pAramArthikam / / 45 zrInArada uvAcaevaM tAbhyAmubhAbhyAM tau saMstutau devapuMgavau / prasannavadanau bhUtvA pocaturdapatI prati // 46 haribrahmANAvUcatu:dhanyA tvamasi hemAGgi yato'yaM tAritaH patiH / svayaM rAjyasukhAsaktacitto'pyetatsamAgamAt / / rAjJAM viSayasaktAnAM durlabhA muktirIdRzI / tvadbharturyAdRzI jAtA tIrthasyAsya prsaadtH|| 48 nArada uvAcaityuktvA tau samArohya garuDaM pakSipuMgavam / jagmatustau surazreSThau satyalokaM narezvara // 49 tatra te brahmaNA sarve pUjitA vidhivannRpa / tasya cittAnurodhena tasthurekaM muhurtakam // 50 atha tAbhyAmubhAbhyAM sa daMpatibhyAM samaM hriH| Aruhya garuDaM zrImadvaikuNThamagamanRpa // 51 ityetatkathitaM tubhyaM tIrtharAjasya vaibhavam / puNyaM samastapApaghnaM yazasyaM sutadaM nRpa // 52 ya etacchRNuyAnityaM paThedapi ca mAnavaH / sa gacchedvAJchitaM sthAnaM satyametanmayodinam // 53 iti zrImahApurANe pAdya uttarakhaNDe kAlindImAhAtmya indraprasthAntargata prayAgamAhAtmyavarNanaM nAma saptadazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 217 / / (23) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-42341 athASTAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrInArada uvAcaAkarNaya zibe rAjanvarNayAmi tavAgrataH / puNyaM yazasyamAyuSyaM kAzyA mAhAtmyamuttamam // ? 1 ka.kha. ca. ja. na. da. tvayA / 2 ca. mukhadaM / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1684 mahAmunizrIvyAsamaNItaM [6 uttarakhaNDeindraprasthataTasthAyAM kAzyAmekastu pAdapaH / zizapAkhyo bhavedrAjanpurA puNyayuge kRte // 2 tatraiko vAyaso hyAsItkRtanIDo vanaspatau / tasyAdhastAnmahAsarpaH koTare vasati sma ha // 3 ekadA tasya kAkasya bhAryA'NDadvayamAlaye / pratimucya gatA kApi na nIDe sve samAgatA // 4 [*svayameva ca kAkastu pAlayannaNDakadvayam / tAmeva ziMzapAmuccairadhyatiSThanmahIpate // 5 athaikadA nizIthe tu mahAsatyA samAgatA] / abhanakzizapAM rAjanmUlAdatiDhAdapi // 6 vAtyayA pAtyamAnAyAH ziMzapAyAstadA tle| cUrNitau kAkasau tau gataprANau bbhuuvtuH|| 7 divyAGgAste trayo bhUtvA ziMzapAvAyasAhayaH / vimAnatrayamArUDhA jagmuH zrIpatiketanam // 8 zibiruvAcadevarSe kena puNyena prAptA tairmuktidA purI / AsaMste ke trayaH pUrva sarva kathaya nArada // 9 nArada uvAcakurujAGgaladezIyo brAhmaNaH shrvnnaabhidhH| tasya bhAryA kuDA (NThA) nAma bhrAtA'bhUJca kureNTakaH asnAtabhoktA nityaM sa kevalo miSTabhugrahaH / zravaNastena doSeNa babhUva graamvaaysH|| 11 kuraNTakastu tadAtA nAstiko'bhavadulbaNaH / zrutismRtipathocchettA devAnAM caiva nindakaH // 12 tena doSeNa sa mRto hyabhavatkAlakuNDalI / sA kuNThA zravaNasya strI babhUvobhayadoSabhAk // 13 ataH sA sthAvaratvaM hi labdhvA''sIdubhayAzrayA / etatte kathitaM bhUpa yadvRttaM pUrvajanmani // 14 ataH paraM pravakSyAmi teSAM puNyaM ytstryH| prApustena purI ramyA kAzI vaizvezvarI nRpa // 15 grAmAntarAdekadA to pratyAyAtau nijAlayam / kasyacitpathikasyAtha kUpe manAM payasvinIm 16 avalokya taduddhAraM cakratustena noditau / tAbhyAM gaditamAkarNya kuNDA (NThA) sAvityabhASata te trayastena puNyena maraNaM prApya kurlabham / indraprasthataTasthAyAM kAzyAM vaikuNThamAruhan // 18 iyaM kAzI mahezasya purI yadhapi bhUpate / tathA'pyasyAM mRto janturvaikuNThe syAtsakhA hreH|| 19 etate kathitaM rAjakAzyA mAhAtmyamuttamam / kimanyacchrotumicchA te vidyate tadvadasva me // 20 ziviruvAcamune khayA mahezasya kSetratrayamudIritam / kAzI ca zivakAJcI ca gokarNa ca tathA param // 21 ekasyA mahimA proktastvayA kAzyA mahAmune / gokarNazivakAzyozca kathyatAM yadi vidyte||22 zrInArada uvAcagokarNa kevalaM zaivaM kSetraM paramapAvanam / tasminmRto naro rAjazivaH syAnAtra sNshyH|| 23 sthale jale'ntarikSe ca jantustatra viyeta cet / tadA kailAsazikhare zivaH saMbhUya dIvyati // 24 atra gokarNatIrthe syAnmRtasya na punarbhavaH / zivena sa samaM rAjanmuktiM yAsyati kahiMcit // 25 asyApi tava mAhAtmyaM gokarNasya mahIpate / varNayAmi yadAkaNi mayA brahmamukhAtprabho // 26 prayAgAdekagavyUtau gurutIrthasamIpagaH / maryAdAparvato yo'yaM dRzyate guNadarzanaH // 27 tatraiva karkaTo nAma bhilla AsItsudAruNaH / tasya bhAryA jarA nAma sA jaghne patipaJcakam // 28 sA jarA viSasaMyuktaM SaSThaM karkaTakaM tadA / akaronmodakaM hantuM tadA tena svasuH zrutam // 25 * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. sa. ca. ja. pustakasthaH / 1. 'hAmapi / 2 ka. raNDakaH / 3 ka. rnnddk| Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 . 218 aSTAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1685 nijAyA mukhato rAjanbhillena ca mahAtmanA / balAttAM hantumArebhe karkaTo bhRzadAruNaH // 30 khaDgapANiryadA yAti tadvadhAya sa bhillapaH / yAvattAvattu sA pApA jJAtvA nijavadhodhamam // 31 vanamabhyadravagItA nijaprANaparIpsayA / tAmanuvvatA tena karkaTena mahIpate // atra gokarNatIrthe tu gRhItA khaDapANinA / zirazchittvA tu khaDna pAtitaM ca jale vapuH // 33 tasya gokarNatIrthasya nijasthAnamagAca saH / sA jaroM tatra gokarNe pApA'pi nidhanaM gatA // 34 kailAsazikhare rAjanpArvatyA abhavatsakhI / ahaM kathitavAnetattava gokarNavaibhavam // 35 zivakAJcyAzca mAhAtmyaM pavitraM varNayAmi te / indraprasthataTasthAyAM zivakAJcyAmapi prabho 36 gatiH sA maraNAtpuMsAM gokarNe yA mayoMditA / atra zrImanmahAdevo viSNuM sarvasurezvaram // 37 ArAdhya bhaktarAjatvaM lebhe jJAnaM ca tAtvikam / ataH sarve vayaM putrA brahmaNastaM mahezvaram / / 38 ArAdhayAmaH satataM sadbhaktijJAnalipsayA / atra vAsuro rAjannArarAdha mahezvaram // 39 nirAhAro varSazataM tadgaNatvabubhUSayA / tasmai prasanno bhagavAngaNatvaM dattavAnijam / / svayaM ca sarvadA tasya purapAlo babhUva ha / iyaM purI purA raajnnaasiidvissnnormhaatmnH|| 41 dattA zivAya tuSTena tapasA tasya viSNunA / asyAmekaM purA vRttaM mahadAzcaryakArakam // 42 viprasya zivabhaktasya vaikuNThAptiryathA'bhavat / ekastu brAhmaNo rAjanherambo nAma dhaarmikH||43 kAyena manasA vAcA zivapUjArataH sadA / ekadA sa mahAbhAgaH zivatIrthAni paryaTan // 44 zivabhaktaH zibe rAjazivakAzyAmihA''gataH / etAM manoharAM caiva na tatyAja sa buddhimAn // pazcAttatraiva tatyAja prANAnasyA jalAntare / tatraiva zrImahAdevagaNAstaM brAhmaNottamam // 46 nItvA kailAsamacalaM celustadanuzAsanAt / atha madhye samAyAtA gaNA vaikuNThato hreH|| 47 tebhyo balAtsamAdAtuM taM dvijshresstthmudytaaH| AsItteSAM mahadyuddhaM gaNAnAM hrishrvyoH|| 48 tatra yuddhe na vai keSAM vijayo na praajyH| tatra vaikuNThato viSNurAgato garuDAsanaH // 49 kailAsAvRSabhArUDho mahezazca trilokadhRk / tAvanyonyamukhaM dRSTvA vihasya jagadIzvarau // 50 pazyataH sma mahadyuddhaM nabhasyeva gaNaiH kRtam / atha svIyAngaNAnviSNuH zaivAMzca divi yudhyataH51 nivArya taM dvijaM tArkSyamAropyAgAcchivAlayam / zivena tadgaNaizcApi svakIyairapi mAdhavaH / / 52 vRto gacchanpathi zrImAnstutastridazavanditaH / gatvA viveza taM nAgaM (kailAsaM) mhaadevpurHsrH|| tasmai dvijAya vai tasya darzayatramaNIyatAm / atha tasmAttu kailAsAnmahAdevena vnditH|| 54 mAdhavaH parayA bhaktyA vaikuNThamagamattadA / dvijaH so'pi mahAbhAgastIrthasyAsya prasAdataH // 55 govindadarzanaM pApya mumude harasaMnidhau / etatte kathitaM rAjazivakAzyAstu vaibhavam // 56 tIrthasaptakanAmnastu zRNuSva tvaM samAhitaH / tIrthametanmahArAja caturvargaphalapadam // 57 darzanAtsparzanAddhyAnAtsmaraNAdapi bhUpate / vasiSThAdibhiretasminmaharSibhiranuSThitam // 58 mahattapastu sRSTyartha tatrA''saMstu kSamA nRpa / marIcirapi dharmAtmA putrArtha snAnamAcaran // 59 atra lebhe mahAbhAgaH kazyapaM sutamuttamam / atriratrApi tapasA'toSayadevapuMgavAn / somaM durvAsasaM dattaM tebhyo lebhe sutatrayam / aGgirA api dharmAtmA tIrthasyAsya prsaadtH||61 Hal- mionakanks 60 1 ka. ca. sA paramA puNmaa| 2 a. atr| Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1686 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDelebhe sutAMstu tadaMzyA jAtA AGgirasA dvijaaH| pulaho'pi mutaM lebhe [*dambholiM guNavattaram 62 yo'gastyo'bhUtpurA rAjaMstIrthe'traiva nimajjanAt / pulastyasyAtra tIrthe vai putro lbdhstpsytH|| kubero'bhUnmahAbhAgo yaH sakhA''sIdumApateH / kratorapi sutA jAtA vAlakhilyAH sahasrazaH64 tIrthasyAsya prasAdena te sarve urdhvaretasaH / rajaAdInsutA~llebhe] vasiSTho'pi mahAtapAH // 65 saptava rAjazArdUla mahimA tasya vrnnitH| anyAnyapi ca tIrthAni santyanekAni bhUpate / / 66 kapilAzramakedAraprabhAsAdIni vai prabho / niyutairapi varSANAM teSAM ca mahimA nRpa / anantenApi no vaktuM zakyate kimu maadRshaiH|| saubhariruvAcaevamuktvA munizreSTho nArado muni(nRp)puNgvH(vm)| zivi jagAma manasA naaraaynngunnaangRnnn|| zibirauzInaro rAjA zakraprasthasya vaibhavam / zrutvA munimukhAdrAjankRtArtha svamamanyata // 69 tatra snAtvA hi vidhivadindraprasthe sa bhUpatiH / vidhAya svakriyAH sarvA jagAma nijapattanam 70 indraprasthasya mAhAtmyametattava mayA vibho / yamunAtIratIrthasya varNitaM janapAvanam // 71 nAsyA''daraM kariSyanti kalau shrddhaavivrjitaaH| indraprasthasya rAjendra srvtiirthshiromnneH||72 aSTAdazapurANAnAM zravaNAdbhAratasya ca / yatphalaM tanmahimno'sya zakraprasthasya jAyate // 73 aruNodayavelAyAM mAghala:kamajjanAt / yatphalaM tanmahimno'sya zravaNAcchraddhayA bhavet // 74 zraddhayA'sya tu mAhAtmyaM yaH zRNoti mahIpate / tarpitAstena pitaro devAzca munayastathA // 75 kRcchrAtikRcchrapArAkacAndrAyaNavratAdibhiH / yatphalaM tanmahimno'sya zraddhayA zravaNAdbhavet // 76 azvamedhAdiyajJAnAM samastAnAM mahIpate / yatphalaM tanmahimno'sya zraddhayA zravaNAdbhavet // 77 sUta uvAcaevaM yudhiSThiro rAjA zrutvA zaunaka saubhareH / indraprasthasya mAhAtmyaM sa yayau hAstinaM puram78 tato vinIya sadbhAtanduryodhanapuraHsarAn / indraprasthamagAtpuNyaM rAjasUyacikIrSayA // 79 dvArakAyAM samAgamya govindaM kuladaivatam / rAjasUyena yajJena sa iyAja mhiiptiH|| 80 muktidaM tIrthametattu zapato'syApya (pi) jAyata(tAm) / iti matvA haristatra zizupAlaM jaghAna ha zizupAlo'pi tasyaiva tIrthasya maraNAdbhuvi / sAyujyamagamatkRSNe nikhilArthapradAyake // 82 zizupAlo hato yatra vihito yatra ca kratuH / gadayA tatra bhImena kRtaM kuNDaM suvistaram // 83 bhImakuNDaM tu vijJAtaM jAtaM tadbhuvi pAvanam / kAlindyA dakSiNe bhAge gavyUtyardhamahItale // 84 indraprasthagatAyAM yatkAlinyAM snAnataH phalam / tatphalaM tatra kuNDe tu jAyate nAtra sNshyH||85 [+sUta uvAca]yasminkSetre sthito jantustakSetramanuvAsaram / pradakSiNAdibhidhaH svAparAdhAnkSamApayet // 86 pratisaMvatsaraM caiva parikrAmati yo naraH / kSetrAparAdhadoSaizca na sa lipyeta pAtakaiH // 87 pradakSiNAmakurvANo kSetrasiddhiM na vindati / tasmAtpradakSiNA tIrthe dAtavyA ca phalArthibhiH 88 harernAmAni saMjalpamakaroti pradakSiNAm / pade pade sa labhate kapilAdAnajaM phalam // 89 ___ * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. ja. pustakasthaH / + idamadhikam / 1 ka. kha. ja. nbhsaa| Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 219 ekonaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1687 caitrakRSNa caturdazyAM zakraprasthapradakSiNAm / yaH karoti naro dhanyaH sarvapApaiH pramucyate // 90 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe kAlindImAhAtmya indraprasthagatakAzIgokarNazivakAzcItIrtha saptakabhImakuNDamAhAtmya varNanaM mAmASTAdazAdhikadvizatatamo'dhyAyaH // 218 // ( 24 ) AditaH zlokAnAM samaSyaGkAH - 42431 samAptamidaM kAlindI mAhAtmyam / atha mAghamAhAtmyam / athaikonaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / [* (vyAsa uvAca ) - 4 ArabdhuM naimiSAraNye satraM dvAdazavArSikam / AjagmurakhilAstatra munayo brahmavAdinaH // asito devalazcaiva sumantuH pau (paila eva ca / sumatirvAmadevazca jAbAliH kAzyapo bhRguH // 2 parvataH zarabhaGgazca sutIkSNo'gastya eva ca / Apastambo'NimANDavyaH satyaH kAtyAyanastathA 3 rathattaro'GgirAcaiva kapilo raibhya eva ca / mudgalo gautamazcaiva kaNvaH kaNo'trireva ca // dhUmro hArItakaH zaGkuH pRthurmaGkuzca saMkRtiH / kauNDinyo nirdhu (dhu) vazcaiva kANAdo garga eva ca 5 kauziko gAlaar ag: zukaH zaktiH parAzaraH / zinirvibhANDakaH paGko budho baudhAyano vasuH 6 jamadagnirbharadvAjo dhUmapo maunabhArgavaH / zaunako nAradacaiva zatAnandaH zatAtapaH // viSNuvRddho vizAlAkSo jarjaro jaGgamo jayaH / pakaH pAzadharaH pAraH pAragaH paNDitottamaH // mahAkAyo mahAgrIvI mahAbAhurmahodaraH / uddAlako mahAsena Arta AmalakapriyaH / ekapAdo'rdhapAdazca UrdhvavAddurjalAzanaH / ugrazIlo mahAzIlaH piGgalo matravitpaTuH // zaNDiraH karuNaH kAlaH kaivalyazca kalAdharaH / kalpAntaH kaGkaNaH kaNDuH kaThaH kAlAgnirudragaH zvetavAhurmahAprAjJaH zvetAzvatarasaMjJakaH / etaiH ziSyaiH praziSyaizca brahmiSThA vedapAragAH // 7 ri * dhanuzcihnAntargatagranthasthAne keSucitpustakeSu -- "RSaya Ucu:-- sUta sUta mahAbhAga tvayA lokahitaiSiNA / kathitaM kArtikAkhyAnaM bhuktimuktipradAyakam // adhunA mAgha mAhAtmyaM vada no lomaharSaNam / zrutena yena lokAnAM saMzayaH kSIyate mahAn / / purA kena mahAbhAga loke'sminsaMprakAzitam / mAghasnAnasya mAhAtmyaM setihAsaM tadAdiza / / sUta uvAca - sAdhu sAdhu munizreSThA yUyaM kRSNaparAyaNAH / yatpRcchaya mudA yuktA bhaktyA kRSNakathA muhuH // kathayiSyAmi mAghasya mAhAtmyaM puNyavardhanam / pApaghnaM sevatAM puMsAM snAtAnAM cAruNodaye || ekadA pArvatI viprAH zaMkaraM lokazaMkaram / papraccha vinayopetA dRSTvA taccaraNAmbujam || pArvatyuvAca - deva deva mahAdeva bhaktAnAmabhayaprada / prasIda nAtha vizveza yatpRcche tadvadAdhunA // zrutA nAnAvidhA dharmAsvattaH pUrva mayA vibho / adhunA zrotumicchAmi mAhAtmyaM mAghajaM vada // tat kena purA cIrNa ko vidhiH kA ca devatA / tatsarva vistagahi yatastvaM bhaktavatsalaH // mahezvara uvAca" - iti grantha upalabhyate / 9 10 (kaH) 12 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1688 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDelokAnugrahakartAraH paropakRtizAlinaH / paramiyaratA nityaM pnycyjnypraaynnaaH|| Agatya naimissaarnnymshessgunnsNyutaaH| kartumArebhire satramatha sUtaH samAyayau // tamAzramamanuprAptaM jaTAvalkaladhAriNam / prasannavadanaM zAntaM paramArthavizAradam // azeSaguNasaMpannamazeSAnandazevadhim / bhasmoddhUlitasarvAGga tripuNDrAGkitamastakam // rudrAkSamAlAbharaNaM jaTAmukuTamaNDitam / sarvazAstrArthatattvajJaM sarvabhUtahite ratam // jitendriyaM jitakrodhaM jIvanmuktaM jagadgurum / vyAsaprasAdasaMpannaM vyAsavadvigataspRham // vedamArge sadAniSThaM vedamArgapravartakam / naimiSeyA mahAtmAno mhaabhktismnvitaaH|| citrAH zrotuM kathAstatra parivagruH smnvitaaH|| abhivAdya munIstAMstu sarvAneva kRtAJjaliH / apRcchatsa tapovRddhimRSibhizcAbhinanditaH // 20 atha teSUpaviSTeSu sarveSveva tapasviSu / nirdiSTamAsanaM bheje vinayAdraumaharSaNiH // 21 mukhAsInaM tatastaM tu vizrAntamupalakSya ca / zrotukAmAH kathAM puNyAmidaM vacanamabruvan // 22 RSaya UcuHaSTAdaza purANAni setihAsAni kRtsnshH| tvattaH zrutAnyazeSANi zrotavyAMzo na vidyate 23 sUta uvAcazRNvantu munayaH sarve zrotavyAMzaM manogatam / yAvajjJAnaM pravakSyAmi yuSmAkaM viduSAM puraH // 24 brAhma purANaM prathamaM pAnaM vaiSNavameva ca / zaivaM bhAgavataM caiva bhaviSyaM nAradIyakam // mArkaNDeyaM tathA''gneyaM brahmavaivartameva ca / laiGga tathaiva vArAhaM skAndaM vAmanameva ca // 26 kauma mAtsyaM gAruDaM ca brahmANDaM ca tataH param / AyeSvaSTAdazasveSu purANeSu mahatsu ca // 27 dvitIyaM pAyamityuktaM purANaM romaharSaNe / paJcapaJcAzadityuktaM sahasraM granthasaMkhyayA // 28 tasminpurANe hi mayA mAghamAsasya vaibhavaH / saMkSepAdvo'grato viprA varNito na tu vistarAt 29 * RSaya UcuHtasminpurANe bhavatA mAghamAsasya vaibhavaH / agrato varNito'smAkaM tadbhayo vaktumarhasi // 30 eteSAmatra sarveSAM vismRtaprAya eva naH / idAnImapi nedIyAnmAghastasmAtkRpAnidhe // tadbhUyaH zrotukAmAnAmasmAkaM varNayAgrataH // (vyAsa uvAca)munInAM vacanaM zrutvA sUtaH paurANiko'bravIt // sUta uvAcasAdhu sAdhu mahAmAjJAH satprasaGgaH smiiritH| Alokya mAghamAsanametadarthamihA''gataH // 33 vaktuM vo mAghamAhAtmyamiti matvA''gato'smyaham / bhavadbhizca munizreSThAH praznastatsadRzaH kRtaH tasmAdyaH pravakSyAmi munayaH zRNutA''darAt / romaharSaNanAmnazca ziSyatAyAzca madguroH // 35 nArAyaNAMzatAyAzca sadRzaM prabravImi vaH / zrotRprarocanArthAya ekatra jJApanAya ca // 36 purANAnAM ca bAhulyAtsarvatroddhatya sAravat / keSu keSu purANeSu varNitaM bahudhA budhaiH|| 37 mAghasya mahimAnaM tamuddhatyoddhatya sAravat / dilIpAyoktavAnpUrva vasiSTho brahmanandanaH // 38 tadahaM bhavatAmagre samAsAdyAsayogataH / bravImi mAghamAhAtmyaM yUyaM zRNvantvanAratam // 39 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 viMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] ( vyAsa uvAca ) - ityato munIndrANAmudIrya vinayojjvalaH / vaktumArabhate devaM namaskRtya pinAkinam // sUta uvAca - OM namo'haMpadArthAya parabrahmasvarUpiNe / namo hiraNyagarbhAya haraye zaMkarAya ca // sarasvatyai namo nityaM vighnezAya namo namaH // pArAzarya paramapuruSaM vizvavedaikayoniM vidyAdhAraM vimalamanasaM vedavedAntavedyam / zazvacchAntaM zamitaviSayaM zuddhabuddhiM vizAlaM vedavyAsaM vimalayazasaM sarvadA'haM namAmi || ( vyAsa uvAca ) -- iti devAnamaskRtya munIndrAnidamabravIt // padmapurANam / 1689 212 40 41 42 43 sUta uvAca - 44 imaM praznaM samuddizya dilIpo bhUbhRtAM varaH / papraccha svakulAcArya vasiSThaM munipuMgavam // vasmai tena samAkhyAtaM mAhAtmyaM mahadadbhutam / tadevAhaM pravakSyAmi bhavatAmiha vistarAt // 45 yathAvanmAghamAhAtmyaM vaktA zrotA ca durlabhaH / sulabhAva vayaM yUyaM vaktuM zrotuM ca tattvataH // 46 sa mAghamAso'khilapApazatruH saubhAgyahetuH khalu varNyate'dya / nimajjanAdyatra vibhAtakAle narAH suvarlokakuTumbinaH syuH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmya RSiprazno nAmaikonaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 219 // ( 1 ) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 42478 atha viMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / 47 sUta uvAca ] - adhvarAvabhRtasnAta RSibhiH kRtamaGgalaH / pUjito nAgaraiH sarverdilIpo bhUbhRduttamaH // ayodhyAyAM sa nRpatiH prajAsaMrakSaNe rataH / kAle kAle prajAM rakSanvasiSThAnumate sthitaH // mRgayArasiko bhUtvA svapurAnnirgato vahiH / kautUhalasamAviSTa AkheTavyUhasaMvRtaH // upAnahUDhapAdazca nIloSNISo haricchadaH / vaddhagodhAGgulitrANo dhanuSpANiH zarI nRpaH // kSudrAsidhanuzca tathAbhUtaizva pattibhiH / kaMdareSu suramyeSu vaneSu vipuleSu ca // ullaGghitamahAsroto yuvA paJcAsyavikramaH / tathA krIDati taiH sArdhaM kuMjeSu mRgayanmRgAn // 6 hanyatAM hanyatAmeSa mRgo vegAtpalAyate / iti jalpansvabhRtyeSu svayamutpatya hanti ca // itastataH punaryAti kacitpazyanvanasthalIm / viTapoDDInasaMtrastalInake kikulAkulAm // hariNIgaNavitrastAM dracchApadiGmukhAm / kvacitpherava phetkAratArArAvatribhIpaNAm // khagayUthaiH kacillakSmIM dadhAnAmiva dantinAm / kecidvarAhadaMSTrA grasamuddhata kazeruhAm // mRgArinakhanirbhinnadantimauktikamudritAm / zArdUlanakhanirbhinnarohidraktAruNAM kacin // 7 8 1 kha. ca. jha. ja. da. la. kvacitkoTa ra malInoTa kInAdivivAdinIm / mR' / 1 2 3 4 10 11 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrI vyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 9 12 13 14 18 20 21 22 23 25 26 pIvarastanabhArArtataptakiMnarabhAminIm / avarodhAjirakSoNIM sUcayantIM manaH kacit // kacivRkSaghanacchAyAM kacitpuSpasugandhinIm / kacillatAgRhadvArAM bhRGgamAlAsutoraNAm || ardhaniHsRtanirmoka nAgabhImamahadvilAm / vilInAjagarairbhImAM kacinnirmuktasarpiNIm // kvaciddAvAnalajvAlAzikhAvyAptamahIruhAm / kacitkuMjavinirgacchanmRgavyAghratrasadbhaTAm // 15 dhAvacchazakavRndeSu dravacchAnAravAkulAm / vimuJcanvANanikaraM zazakeSu kacitkacit // 16 palvaleSu ca vizrAntaH kvacidyAti vanAntaram / evaM khelati rAjendre vyAdhavarge ca valgati / / 17 tatra kau'pi javAtrastaH sAraGgI nirgato vanAt / pAdavegakramAkrAntadurgamArgamahItalaH // kadAcidgaganArUDhaH kadAcidbhUmigo mRgaH / na tadA lakSyatAM yAti dhanvinAM pRSThagAminAm // 19 kvaciddRSTipathaM yAti darzanAgocaraH kacit / hastaprAptiM gata iva kacideva tirohitaH // avyagracitto nRpatirdhanuSpANistamanvagAt / evaM nRpaM tamAkarSannAzApAzvazaM gatam // vakrasrototigambhIraM kaNTakidumasaMkulam / praviSTo viSamAraNyaM rAjA'sau tatpadAnugaH // mAyAmayaH sa sAraGgaH prApayannRpatiM vanam / adarzanaM gate rAjA vismayaM paramaM yayau // zrAnto viSaNNaH khinnazca vismayoddhAntamAnasaH / dUrAddUraM tato gatvA dezAddezaM ca nirjalam 24 mRgAdarzanasaMrambhAtsaMzuSyadgalakaMdharaH / tAmyattAlumukhavyAdhaH zrAntapattiH skhaladgatiH // atItya dIrghamArgAnsa tRpArto madhyage ravau / dadarzAgre tu kAsAraM spardhayantamapAMnidhim // ghanapAdapatIrasthaM sutIrthaM zItalodakam / vizadaM vikacAmbhojaM madhumattamadhuvratam // vizAlapadminIpatracchannaM marakatairiva / svacchandamuccalanmatsyaM svacchaM sAdhumano yathA // calajjalacarodbhinnavIcIjhaMkAranAditam / antagrahagaNakrUraM khalAnAmiva mAnasam // kvacicchaivAladurgamyaM kRpaNasyeva mandiram / nAnAvihaMgaM sarvArtiM zamayantaM divAnizam // dAtAramitra sarvasvairapannArtiharaM param / tarpayantaM himAmbhomiH zvApadAnsvapitRniva // harantaM sarvasaMtApaM himAMzumitra cA''hnikam / taM dRSTvA'bhUdgataglAnizcAtako jaladaM yathA // tatra pItajalo rAjA kRtamAdhyAhnikakriyaH / bhuktvA''kheTakaM saMpannaM sahAyaiH sahito nRpaH / / 33 uvAsa sarasItIre ramyAzca kathayankathAH / tataH zarAsane vANaM kRtvA rAtrau sthitastarau // 34 vyAdhAH saMdhAnamAsthAya rurudhuH kakubhAM pathaH / evaM sthiteSu vIreSu vane vistArya vAgurAH // 35 nizAnte nirgataM yUthaM sUkarANAM taTe taTe / caritvA sarasaH kaMdAnpapAta vyAdhasaMkule // 36 rAjJA viddhAstathA kroDA vyAdhaizca bahavo hatAH / dikSu sarvAsu baddhAsu vAgurAbhiH samantataH 37 itastato bhramitvA'tha tasthuH sAdhvasamAnasAH / vyAdhaizva nihatAH sarve prajA iva khale nRpe // 38 kSaNenaiva varAhAste viddhAH peturmahItale / vajrabhinnAJjanagireH zakalA iva vajriNA // tAndRSTvA tumulaM nAdaM cakrurvyAdhAH sudarpitAH / vyAdhAca gRGgiNastatra dadhmuH zRGgANyanekazaH 40 kSveDAravaM bhRzaM cakrurhRSTAH sattvavaloddhatAH / dhAvantaH pramudA yuktA militA yatra bhUmipaH || 41 tAnAdAya bhaTairbhUpo nirgataH sarasItaTAt / svapuraM gantukAmo'sau dRSTavAnpathi tApasam // 27 28 29 30 31 32 39 42 1690 1 kha. na. ja. jha. ja. da. la. 'sumnigdhamahiSIgaNaiH / a / 2ra. la. 'ti / kurvankolAhalaM tatra sA / 3 jha. a. kolAhalo jAtaH mA' / 4 ra. la. nirjanam / 5 jha Ja kamAMmAni sa / 6 ka. kha. ca. jha Ja. 'staTe / vyaa| ra.. la. nizAveM / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 viMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / brAhmaNaM vRddhahArItaM vaikhAnasamate sthitam / niyamairduSkarairugreH parikSINakalevaram // 43 asthizeSaM mahAdAntaM visphuratkarkazatvacam / dadhAnaM hAriNaM carma vasAnaM mRduvalkalam // 44 kurvANaM naigamaM jApyaM nakhalomajaTAdharam / taM vanAzramiNaM dRSTvA mArga davA sasaMbhramam // 45 praNamya zirasA rAjA kRtAJjalirupasthitaH / atha rAjJAmalaMkArairdvijo nizcitya bhUmipam // uvAca zreyaso hetoH paropakRtikAmyayA // vRddhahArIta uvAcakimarthaM gamyate rAjankAle puNyatame zubhe / mAghamAse vidhA(hA)yava mAghasnAnaM sarovare* // 47 sUta uvAcapratyuvAca tato rAjA nAhaM jAne dvijottama / mAghasnAnaphalaM kITaktanme kathaya vistarAt / / 48 sUta uvAcaiti bhUpavacaH zrutvA prAha vaikhAnaso muniH // 49 vRddhahArIta uvAcabhagavAnbumaNiH zIghramabhyudeti tamo haran / snAnakAlo'yamasmAkaM na kathAvasaro nRpa // snAtvA gaccha vasiSThaM tvamApRccha svakulaprabhum // sUta uvAcaityuktvA tApaso maunI mAghasnAnAya nirgtH| pratyAvRtya dilIpo'pi tatra snAtvA ythaavidhi| punaH svanagaraM vIro gato'sau harSapUritaH / svAntaHpure nivedyAtha vAnaprasthakathAM nRpH|| 52 zvetAzvaM rathamAruhya sushvetcchtrcaamrH| sAlaMkAraH suvAsAzca muMpuSpo mantribhiH saha // 53 jayazabdAnpuraH zRNvanstuto mAgadhabandibhiH / vasiSThasyA''zramaM yAta RSivAkyamanusmaran // 54 natvA brahmaRSi tatra vinayAcArapUrvakam / dattAsano gRhItAye AzIbhiH kRtmngglH|| 55 sAnandaM muninA pRSTaH kuzalaM bhUpate sadA / tadomityabravIdrAjA harpayanmunimAnasam // so'tha vaikhAnasenoktaM pRssttvaanmdhuraakRtiH|| dilIpa udhAcabhagavaMstvatprasAdena zruto vistarato mayA / AcAro daNDanItizca rAjadharmAzca ye'pare / / 57 caturNAmapi varNAnAmAzramANAM ca yAH kriyaaH| dAnAni tadvidhAnAni yjnyaastdvidhystthaa||58 batAni tatpratiSThAzca viSNorArAdhanaM tathA / adhunA zrotumicchAmi mAghasnAnasya yatphalam / / vidheyaM yadvidhAnena tanme brahmanmune vada // . vasiSTha uvAcasamyaguktaM paraM zreyo lokatrayahitAvaham / nirmalIkaraNaM tena muninA vanavAsinA / / 60 ahaM ca te vadAmyadya mAghasnAnaphalaM zRNu / RtuyukkAminInAM ye pratyAsattimakhaNDitAm // 61 kAmayante mRgArke te sAMtasi snAntu sarvadA / vinA vahni vinA yaGgamiSTApUrta vinA'pi ye // 62 vAJchanti sadgatiM snAntu pAtAghe bahirjale / gobhUmitilavAsAMsi svarNadhAnyAdikAni ca 63 * ra. la. pustakayoradhyAyasamAptiH / 1ra.la m / tapamA kRzadehaM taM vi' / 2 ra. la. niyama / 3 ra. la. mNto| Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 1692 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeadattvecchanti ye nAkaM te mAghe snAntu sarvadA / trirAtropoSitaiH kRcchaH parAkaizca nijAM tnum|| azoSyecchanti ye nAkaM te mAghe snAntu sarvadA / nIrAnaM caiva vaizAkhe tapaH pUjA ca kArtike65 japahomo tathA dAnaM trayaM mAghe viziSyate / sAnubandhaH suparyApto dharAdhIzo bhavedhruvam // 66 kaivalyotpAdikI buddhiH paryAyeNa bhavetpunaH / yadagnau varivasyA sA vihitA divyalocanaiH 67 tadante yattapo dAnaM mAghe mAsi nRpottama / saMpade ca prajAyai ca rataye hUtaye'pi vA // 68 kAyazuddhiH prItibhUmizcaturdhA snAnanaM phalam / nirannA hyaditiH sasno mAghAndvAdaza mAnase // 69 indrAdIndvAdazA''dityA~llebhe trailokyavizrutAn / subhagA rohiNI mAghAiyAzIlA hyarundhatI70 zacI ca rUpasaMpannA prAsAde sAptabhUmike / vimalIkRtazobhATye nartakIlalitAjire // 71 dvipakarNamarucchanne rUpavatstrIjanAkule / gItavAditranirghoSe maGgalAcArazobhite // vedadhvanipavitre ca vidvadviSairalaMkRte / dvijArcanarate ramye sadA'tithinipevite / / muditAste vasantIha yaiH snAtaM makare ravau / yairdattaM bahudhA mAghe murArizca pariSTutaH // 74 iSTavastuparityAgAnniyamasya ca pAlanAt / dharmamUlaM sadA mAgho'dharmamUlaM nikRntati // 75 kAmamUlaphaladvAro niSkAmo mokSadaH sadA / ye lokA dAnazIlAnAM ye lokA vipinaukasAm / / lokA ye'tithibhaktAnAM te mAghasnAyinAM sadA / devalokAnnivartante puNyairanyaiH paraMtapa // 77 kadAcinna nivartante mAghasnAnaratA nraaH| nAtaH parataraM kiMcitpavitraM pApanAzanam // 78 nAtaH parataraM kiMcittapo nAtaH paraM mahat / etadeva paraM pathyaM sadyo duritanAzanam // vidyAdharAya saMgItaM bhRguNA maNiparvate // yo mAghamAsyuSasi sUryakarAtitAne snAnaM sadA carati bAhyanadItaTAke / uddhRtya sapta puruSAnpitRmAtRvaMze svarga prayAtyamaradehadharo naro'sau // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSTadilIpasaMvAde mAghasnAnamahimavarNanaM nAma viMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 220 // (2) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-42558 athaikaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / dilIpa uvAcabrahmankadA bhRgurviSo nijagAda mahIdhare / tasmai dharmopadezaM tatkathyatAM me kutUhalAt // 1 _zrIvasiSTha uvAcadvAdazAbdaM purA rAjanna vavarSa balAhakaH / tenodvinAH prajAH sarvA gatAH kSINA dizo daza // 2 khilIbhUte tadA madhye himavatsahyayornRpa / svAhAsvadhAvaSaTkAravedAdhyayanavajite // 3 sopaplave tadA loke luptadharma ca niSpaje / phalamUlAnapAnIyazUnye vai bhUtale sadA // 4 nAnAvidhatarucchannaramyarevAtaTAzramAt / saha ziSyaviniSkramya himAdriM saMzrito bhRguH|| 5 tatra niSThati kailAsagireH pazcimato giriH / maNikaTa iti khyAto hemrtnshiloccyH|| 6 1055 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 ekaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / adhordhvasphaTikazveto madhye nIlazilo giriH| bhUtibhiH sarvataH zubhro nIlakaNTha ivA''vabhau7 indranIlazilAnyastu hemarekhAntarAntaraH / sphuradvidyullataH kRSNajImUta iva rAjate // 8 mUrdhni nIlazilaH zailaH saudhakAJcanamekhalaH / nArAyaNa ivA''bhAti paripItAmbarAJcitaH // 9 AmekhalasunIlAbho madhye madhye sitopalaH / satArakamiva vyoma rarAja sa mhiidhrH|| 10 ratnopalasphuradIptidIptadivyoSadhIdharaH / vahudyotakaro bhAti dvitIya iva candramAH // 11 adhityakAsu saMgIteH kiMnarINAM sakIcakaiH / yukto rambhApatAkAbhirutsavIva sadA'calaH // 12 haritopalavaidUryapadmarAgasitAzmanAm(bhiH) / indrAzmamaNDaleH so'tha indracAparivA''vRtaH // 13 sarvadhAtumaya:mairnAnAratnaprabhAsitaiH / so'gnijvAlairivoccaiH saJzRGgaH sarvatra veSTitaH // 14 tasyA''gatya nitamveSu zilAsu masRNAsu ca / vidyAdharyaH prasevante svapatInkAmavilavAH // 15 niruddhAntamarunmArgA jitaklezA virAgiNaH / dhyAyantyaharnizaM brahma hyasya sAnuguhAsu ca // 16 sAkSasUtrakarAH siddhA ardhonmiilitlocnaaH| ArAdhayanti bhUtezaM sundarISu darISu ca // 17 mandArakusumAmodasurabhIkRtadiGmukhaH / patannirjhariNIvArijhaMkAramukharaH sadA // upatyakAsu kheladbhirvanAzvaiH kalabhairgajaiH / kastUrImRgayUthaizca cArucitramRgaistathA // vilasaMzcamarIvRndaivicitraH zvApadaistathA / nadatpArAvataiH zvetaizcakoraiH kalakokilaiH // rAjahaMsaimayUraizca sadA ramyaH sa prvtH| sevyamAnaH sadA devairguhyakairapsarogaNaiH // dilIpa uvAcasarvAzcaryamayaH zailaH sarvasiddhasamAzrayaH / bhagavankiyaducchrAyaH kiyadAyAmavistaraH // 22 vasiSTha uvAcapatriMzayojanocchrAyo mastake dazayojanaH / AyAmavistarAbhyAM sa mUle poDazayojanaH // 23 haricandanamandAracUtarAjivirAjitaH / devadArudrumAkIrNaH srlaarjunshobhitH|| kAlAgarulavaGgailAnikuMjaizca ltaahaiH| virAjate girizreSThaH sadApuSpaH sdaaphlH|| 25 taM dRSTvA parvatazreSThaM ramyaM durbhikSapIDitaH / bhRguzcakAra tatraiva vasatiM hRssttmaansH|| 26 tasminmanohare zaile vaneSUpavaneSu ca / cirakAlaM vasaMstepe tapaH sucarito bhRguH // evaM tiSThati rAjendra dvije svAzramavAsini / avatIryA''gato shailaatsuvidyaadhrdNptii|| 28 samAgamya muni natvA sthitau tAvatiduHkhitau / tathAvidhau ca to dRSTvA maJjuvAkyaM dvijo'vadat bhRguruvAcavada vidyAdhara prItyA yuvAM kimatiduHkhitau // vasiSTha uvAcazrutvA tasya munervAkyaM prAha vidyAdharo dvijam / / vidyAdhara uvAca zrUyatAM taTvijazreSTha mama duHkhasya kAraNam / sukRtasya phalaM prApya prAptavAMtridazAlayam // 32 1. labdhvA'pi devatAdehaM divyayoSitsukhaM tathA / divyasaukhyAnubhUtiM ca mukhaM vyAghrasya me'bhavat + bahudIpakRtAloka ivAho nizi bhAsitaH, iti kvacitpAThaH / 1 ka. kha. ca. ja. jha. da. tadA / 27 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1694 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDena jAne karmaNaH kasya vipAkaH samupasthitaH / iti saMsmRtya saMsmRtya na lebhe zarma me manaH // 34 anyacca zrUyatAM vipra yena me vyAkulaM manaH / jAyeyaM mama kalyANI majhuvANI surUpiNI // 35 nRtyagItakalAbhijJA sarvasadguNazAlinI / yasminkAle kumArIyaM tadaivAvalayA'nayA // 36 vipazcIM parivAdinyA tatrIbhiH saptabhibhRzam / vINAvAdarasAbhijJastoSito nArado muniH||37 mugdhabhAve'pi gAyantyA tvanayA raktavarNayA / vicitrasvaragAnajJo devarAjo'pi topitaH // 38 asyAH kautukabhinnAGgayA vAdayantyA vipazcikAm / nAnAvakragatisnigdhaM taM zrutvA paJcamaM dhvanim tutoSodbhinnaromAJco dhunvanmauliM mahezvaraH / zIlaudAryaguNagrAmarUpayauvanasaMpadA // 40 nAnayA sadRzI nAke kAcidasti nitambinI / keyaM devamukhI rAmA kAhaM vyAghramukhaH pumAn // . iti brAhmaNa saMcintya dahyAmi hRdaye sadA // vasiSTha uvAcaiti vidyAdharaproktaM zrutvA cekSvAkunandana / trikAlajJo bhRguH prAha prahasandivyalocanaH // 42 bhRguruvAcazRNu vidyAdharazreSTha pUrvajanmani yatkRtam / kriyA hi vihitA'lpA'pi vipAke dAruNA bhavet43 upoSyaikAdazI mAghe tailAbhyaGgaH kRtastvayA / dvAdazyAM prAgbhave dehe tena vyAghramukho bhavAn 44 upoSyaikAdazI puNyAM dvAdazyAM tailasevanAt / [+ekAdazyAmupoSyAtha bhaavikrmprcoditH|| 45 alpadvAdazIvelAyAM kRtvA pAraNamAditaH / kuzAstrajJAnasaMpannatrayodazyAM surezvara // 46 kAlAtikramamApannaH kRtavAMstailasevanam / mukhamAtraM vyAghramukho nocedyAghro bhaviSyati // 47 upoSyaikAdazI mAghe dvAdazyAM tailasevanAt] / kurUpaM prAptavAndehaM purA liH puruurvaaH|| 48 dRSTvA''tmanaH kukArya sa tena duHkhena duHkhitaH / girirAjaM samAgatya devatAsarasastaTe // 49 sthitvA sa paramaprItaH zuciH snAtaH kuzAsane / navanIlaghanazyAmaM nalinAyatalocanam // 50 zaGkhacakragadApadmadharaM pItAmbarAvRtam / kaustubhena virAjantaM vanamAlAdharaM harim // 51 cintayanhRdaye rAjA nigRhItAkhilendriyaH / niruddhAntamarunmArgo nAsAgranyastalocanaH // 52 kuNDalImukhamullAsya suSumnAnADigo'bhavat / mAsamAnaM nirAhArastapastepe suduSkaram // 53 alpena tapasA tuSTaH saptajanmakRtArcanam / saMsmaraMstasya bhUpasya tadA prAdurabhUtsvayam // 54 mAghasya zuklapakSe tu dvAdazyAM makare ravau / zaGkhAdbhirabhiSicyAtha mudA taM cakravartinam // 55 vAsudevo dadau tasmai smArayastailasevanam / atIva sundaraM rUpaM kamanIyaM manoharam // 56 yena taM cakame devI urvazI devanAyikA / itthaM labdhavaro bhUtvA kRtakRtyaH puraM gataH // iti karmagatiM jJAtvA kiM vidyAdhara khidyase / bhavAnparijihIrSuzcedAnanasya virUpatAm // 58 zIghraM mavacanAdeva prAcInApavinAzanam / mAghamAse kuru snAnaM maNikUTanadIjale // 59 RSisiddhasurairjuSTe kathayiSyAmi tadvidhim / tava bhAgyavazAnmAgho nikaTe paJcame dine // 60 poSasyaikAdazI zuklAmArabhya sthaNDilezayaH / mAsamekaM nirAhArastrikAlaM snAnamAcara // 61 trikAlamarcayanviSNuM tyaktabhogo jitendriyaH / mAghasyaikAdazI zuklA yadA vidyAdharottama // 62 + dhanuzvidvAntargataH pAThaH kethucitpustakeSu nAstyasaMbaddhazca / 1jha. .nAyA vaa| 2. devikaas| Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 ekaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1695 tadA nirdagdhapApaM tvAM dvAdazyAM puNyavAsare / abhiSicya zivastotrapUtairahaM sura // 63 kAmavaktropamaM vaktraM kariSyAmi tavAnagha / devatAvadano bhUtvA tvaM vidyAdharasattama // 64 anayA varavarNinyA sAkaM krIDa yathAsukham / jJAtamAghaprabhAvastvaM mAghasnAnaM sadA kuru // [*yathA manorathAvAptijAyate tava sarvadA // vasiSTha uvAcaityuktvA bhRgugA tasmai dharmajJena mahAtmanA / vidyAdharAya rAjendra punargAthA udaahtaaH|| 66 bhRguruvAcamAghasnAnavipannAzo maaghsnaanrghkssyH| sarvavratAdhiko mAghaH srvdaanphlprdH|| 67 mAgho garjati yajJebhyo mAgho yogAcca garnati / tIvAcca tapaso mAgho bho vidyAdhara garnati // 68 puSkare ca kurukSetre brahmAvarte pRthUdake / avimukta prayAge ca gaGgAsAgarasaMgame // 69 yatphalaM dazabhirvarSeH prApyate niyamairnaraiH / tatphalaM prApyate mAghe vyahastrAnAna sNshyH|| 70 svargabhoge ciraM vAso yeSAM manasi vartate / yatra kApi jale testu snAtavyaM mRgabhAskare // 71 AyurArogyasaMpattau rUpe subhagatA guNe / yeSAM manorathastaistu snAtavyaM mRgabhAskare // 72 ye tu bibhyati narakAdAridyAbdhestrasanti ye / sarvathA teH prayatnena snAtavyaM mRgabhAskare // 73 dAridyapApadaurbhAgyapaGkaprakSAlanAya vai / mAghasnAnAnna cAnyo'sti [pAyaH surasattama // 74 zraddhAhInAni karmANi kRtAnyalpaphalAni vai / phalaM dadAti saMpUrNa mAghasnAnaM yathAvidhi // 75 akAmo vA sakAmo vA yatra kApi vahirjale / ihAmutra ca duHkhAni mAghasnAyI na pshyti||76 pakSadvaye yathA candraH kSIyate vardhate tathA / pAtakaM kSIyate mAghe puNyarAzirvivardhate // 77 yathA'bdhau khalu jAyante ratnAni vividhAni ca / AyurvittaM kalatrAdisaMpado maaghtstthaa||78 kAmadhenuryathA kAmaM cintAmaNizca cintitam / mAghasnAnaM dadAtIha tadvatsarvamanorathAn // 79 kRte tapaH paraM jJAnaM tretAyAM yajanaM tathA / dvApare ca kalau dAnaM mAghaH sarvayugeSu ca // 80 sarveSAM sarvavarNAnAmAzramANAM ca bhUpate (sarvadA) / mAghasnAnaM hi dharmasya dhArAbhiH khalu vrssti|| vasiSTha uvAcaiti vAkyaM bhRgoH zrutvA tasminnevA''zrame surH| sahaiva bhRguNA mAghe girinirjhariNIhade // 82 yathoktavidhinA snAnamakarodbhAryayA saha / bhRgoranugrahAtso'tha saMprApya manasepsitam // 83 devatAvadano bhUtvA mumude maNiparvate / AjagAma bhRgurvindhyaM tamanugrAhya harpitaH // 81 maNimayagirisindhau snAnamAtreNa mAghe madanavadanatulyastatra vidyAdharo'bhUt / kSapitaniyamadeho vindhyapAdAvatI? bhRgurapi saha ziSyarAjagAmAtha revAm // * idamadhe ra. la. pustakastham / 1 jha. ja. vyaM makare gvau / A / Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeakhilabhuvanasAraM mAghamAhAtmyameta vijavarabhRguNoktaM bhUpa vidyAdharAya / vividhaphalavicitraM yaH zRNotIha nityaM rucirsklkaamaandevvtmaanuyaatsH|| iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde mAgasnAnamahimavarNanaM nAmaikaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 221 // (3) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-42644 atha dvAviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / *vasiSTha uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi prabhAvaM mAghamAsajam / yamAkarNya naro bhaktyA sarvapApaiH pramucyate // 1 purA rathaMtare kalpe vartamAne kRte yuge / kutso nAma muniH zrImAnbrahmasUnurakalmaSaH // sa kardamasutAM subhrUmupayeme vidhAnataH / tasyAM tasya ca putro'bhUdvatso vNshvivrdhnH|| 3 paJcamAbde pitA tasya matraM sa upadiSTavAn / kRtopanayanaH pitrA brhmcrypraaynnH|| 4 vasanbhRgukule nityamagnikArya ca saMdhyayoH / kurvastripavaNaM snAnaM bhikSAzI vijitendriyaH // 5 kRSNAjinadharo nityaM nityaM svAdhyAyatatparaH / kezAntamanvahaM dhatte pAlAzaM daNDamavraNam // 6 kaTItaTalasanmoJjiH kamaNDaludharaH sadA / zubhrakopInavAzuddhaH zubhrayajJopavItavAn / samidbhasmalasanmUrdhA sarveSAM nayanapriyaH / namaskarotyaharaharmAtaraM pitaraM gurum / / AcAyemanyAnvRddhAMzca yatIndrAnbrahmavAdinaH / brahmayajJarato dhiimaanityaanusstthaanttprH|| 9 pavitrapANiH kurute devarSipitRtarpaNam / puSpacandanagandhAdi kadAcidapi na spRzet // 10 maunabhumadhupiNyAkalavaNakSAravarjitaH / pAdukAvAhanArohadarpaNAlokavarjitaH // dantadhAvanatAmbUlaziroveSTanajitaH / nIlaM raktaM tathA vastraM pItaM khaTvAM ca bhUpaNam // 12 anyAni yAnyanarhANi brahmacaryAzramasya ca / sadAcArarataH zAntastAni sarvANi nAspRzat 13 IdRzAcArasaMpanno vizeSAdrahmacAryasau / majjanaM kurute bhaktyA makarasthe divAkare // 14 mAghe mAsi vizeSeNa dehazuddhiM karotyalam / viceyatArake kAle nityasnAnaM samAcaret // 15 punarodite sUrye mAghasnAnaM samAcaret / cAndrAyaNAdibhiH kRcchraH sa vatsaH prathamAzramI // 16 cittazuddhiM parAM prApya makarAdityamanjanAt / asyAM pazcimavAhinyAM kAveryA durlabhaM nRNAm // majanaM makarAditye'ho labdhaM bhAgyavAnaham // samudragAnAM sakalApagAnAM pratyakpravAhaM ca udakpravAham / prayAgatIrthAdadhikaM vadanti mayA'dya labdhaM kRtapUrvapuNyaiH / / kRtArtho'smi kRtArtho'smi kRtArtho'smIti hRSTadhIH / tatra tripavaNamnAnaM kurune saajaajle||19 tena mAghatrayaM nAtaM kAverIpazcimoghami / tena puNyena zuddhAtmA nirmamo niHspRho napa // 20 * ita Arabhya ke citpustake viMzatira yAyA na manti / + ovaparyAyo'yamoghaHzamaH / 18 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 dvAviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / mAtApitRbhyAM guruNA visRSTastapase yayau / ekayojanamAtreNa kAveryAmuttare taTe // nArAyaNagirAveSa nAmnaivAghaudhanAzane / tuGgaiH zRGgairdivaspRgbhiH sAnubhizca virAjite // 22 drumaiH zailanibhaizcApi zobhite zubhadarzane / mRgavyAghramahAvyAladvijayakSaniSevite // bahupuSpalatAbhizca samyakpracchannabhUtale / sukhavAtAnucarite zItalodataTAGkite // bhramarairgAyamAnaizca pibadbhiH puppaja madhu / zailakaMdaraniSkrAntaiH kokilairmadhurasvaraiH / / susvaraM gAyamAnaizca gandharvaizca niSevite / nRtyadbhizca mahAbaharmayUrairupazobhite // kiMnarendrazca gAyadbhiH zobhite dhRtakuNDalaiH / azvatthakSabilvaizca zobhite vahuzAkhibhiH / / tilakaiH puSpitaizcApi kRtamAlaizca puSpitaiH / azokairnaktamAlezca candanaizcampakaistathA // 28 kharaiH puSpitaizcApi bhrAjadbhizca mahIruhaiH / 'naagnaalikeraamrpnsaarjunpaattlaiH|| 29 kapityatintiNInimbalikucAsitadADimaiH / zobhamAne girau tasminnAnAzcaryasamAkule // 30 tasminsaro'sti kalikalmaSahArivAri kalyANatIrthamiti kAkSitasiddhidAyi / kallolalolakamalAntikasaMniviSTa haMsAvalIbhiranizaM parizobhamAnam // nimajjya tasminnapi mAghamekaM tatpazcime rodhasi saMniviSTaH / cakre tapo nizcalagAtrayaSTinirvAtaniSkampa iva prdiipH|| vismRtya viSayAnbAhyAnsthitaH pASANakASThavat / antaryacca bahiryacca UrdhvaM yaccApyadhazca yt|| 33 tiSThAmi vyApya tatsarvamahamevetyacintayat / pipAsayA samAgatya mRgAstasya jalAzaye // 34 kaNDUyante svazRGgeNa kASThabuddhyA dine dine / [+tato viSNurameyAtmA jaganmUrtirjanArdanaH // 35 hRdayastho yathA'syaiva tathaivAgre sthito'bhavat / evaM zatayugaM rAjastapyatastapa uttamam // vyatIyAya tataH prIto harirasya puro'bhavat // * zrIhariruvAcamRgazRGga mahApAjJa tava prIto'smyahaM hriH|| vasiSTha uvAcaityuktvA brahmarandhre taM pasparza puruSottamaH // atha prabuddho virataH samAdhinA vilokayAmAsa puraHsthitaM harim / sahasrasUryapratimena rAjatA mahAbhiSekAbharaNena bhAsvaram // sasaMbhramastato natvA stotuM samupacakrame // mRgazRGga uvAca nArAyaNAya nalinAyatalocanAya nAthAya patrarathanAyakavAhanAya / nAlIkasamaramaNIyabhujAntarAya navyAmbudAbharucirAya namaH parasmai // OM namo vAsudevAya lokAnugrahakAriNe / dharmasya sthApanArthAya yathecchavapuSe namaH // OM namo vAra sRSTisthityanusaMhArAnmanasA kurvate namaH / saMhRtya sakalAllokAJzAyine vaTapallave // +" + dhanuzcidvAntargato prantho'dhika ini bhAti / 213 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1698 mahAmunizrIvyAsapraNItaM --- [ 6 uttarakhaNDe sadAnandAya zAntAya citsvarUpAya viSNave / svecchAdhInacaritrAya nirIzAyezvarAya ca // 44 muktipradAyine so mumukSUNAM mahAtmanAm / vasate bhaktacitteSu hRdaye yoginAmapi // carAcaramidaM kRtsnaM tejasA vyApya tiSThate / vizvAdhikAya mahato mahate'NoraNIyase || stUyamAnAya dAntAya vAkyairupaniSadbhavaiH / apAraghorasaMsArasAgarottArahetave / namaste lokanAthAya lokAtItAya te namaH / namaH paramakalyANanidhaye paramAtmane || acyutAyAprameyAya nirguNAya namo namaH / namaH sahasrazirase namaH satatabhAsvate // namaH kamalanetrAya namo'nantAya viSNave / namastrimUrtaye dhAtre namastriyugazaktaye // namaH samastasuhRde namaH satatajiSNave / zaGkhacakragadApadmadhAriNe lokadhAriNe // sphuratkirITakeyUramukuTAGgadadhAriNe / nirdedvAya nirIhAya nirvikArAya vai namaH // pAhi mAM puNDarIkAkSa zaraNya zaraNAgatam / tvameva sarvabhUtAnAmAzrayaH paramA gatiH // tvayi sthitaM yathA cittaM na me caJcalatAM vrajet / tathA prasIda deveza zaraNyaM tvA''gato'smyaham namastubhyaM namastubhyaM bhUyo bhUyo namo namaH // vasiSTha uvAca - iti stutvA hRSIkezaM namaskRtya punaH punaH / AnandabASpanayanaH pulakAGkitavigrahaH // zirasyaJjalimAsthAya tUSNIM tatpurataH sthitaH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde dvAviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 222 // ( 4 ) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH -- 42699 atha trayoviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrIbhagavAnuvAca - mRgazRGgAnayA stutyA parA prItirajAyata / mAghamAse sarasyasminyactvayA snApitena ca // tapasA ca prahRSTo'smi zrAnto'si nitarAM mune / yajJaiH sadakSiNairdAnairanyaizca niyamairyamaiH // ahaM tathA na tuSyAmi yathA mAghanimajjanAt || vasiSTha uvAca ityuktvA taM tataH prAha mokSecchraM muditAnanam // zrIhariruvAca vasiSTha uvAca - iti viSNorvacaH zrutvA mRgazRGgo mahAmatiH / punaranyaM varaM vatre devadevaM ghRNAnidhim // I 1. mahAmuni: 45 46 47 48 49 50 51 52 53 1 54 2 varaM ca varayAtra tvaM pacAdAsyAmi vAJchitam / mRgagRGga mama prItyai madAjJAM paripAlaya / / brahmacaryeNa Rpayo yathA tuSTAstavAdhunA / yajJena devAH saMtoSyAH prajayA pitaraH punaH // sarvathA mama tu karaNIyamidaM tvayA / bhAvijanmani viprastvaM jIvanmukto bhaviSyasi // brahmasUnurmahAjJAnI RbhunAmA bhaviSyasi / vedAntavAkyajaM jJAnaM nidAghAyopadizya ca // punastvaM paramaM dhAma sameSyasi na saMzayaH // 6 3 4 7 8 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 trayoviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / mRgaja uvAcadevadeva jagannAtha sarvadevanamaskRta / atra saMnihito nityaM sarveSAM sarvakAmadaH // sarvadA sarvajantUnAM sarvasaMpatmado bhava / imamekaM varaM dehi yadyanugrahabhAgaham / / prasIda puNDarIkAkSa praNatAtiharAcyuta / zaraNaM tvAM prapanno'smi zaraNAgatavatsala || vasiSTha uvAcaiti bruvANamAhedaM kRpayA garuDadhvajaH / / zrIviSNuruvAcatathA'stu mRgazRGgAtra sarvadA nivasAmyaham / ye'rcayanti narAsteSAM karasthAH sarvasaMpadaH // 13 vizeSeNa sarasyasminmakarasthe divAkare / nimajjya nikhilaiH pApaiH pramuktA yAntu matpadam // 14 vyatIpAte'yane vA'pi saMkrame viSuve'pi vA / pUrNimAyAmamAyAM ca grahaNe candrasUryayoH // 15 snAtvA datvA yathAzakti mama loke mahIyate / tvayoktametatstotraM me paThitvA cAgrataH sthitaH 16 ___ vasiSTha uvAcadRDhavrataM mahAtmAnaM jJAnani--takalmaSam / RSiputramuvAcedaM bhagavAnbhUtabhAvanaH // evaM bruvati govinde praNamya sa punardvijaH / apRcchatpunarapyekaM bhaktavazyaM hariM tadA // 18 mRgazRGga uvAcakutsasUnurahaM vatsaH kathaM me mRgazRGgatA / etadAcakSva deveza tvadbhaktasya kRpAnidhe // 19 zrIbhagavAnuvAcakalyANasarasastIre tvayyatra tapasi sthite / mRgAH pibanti pAnIyaM prativAsaramatra vai // 20 akaNDUyanta zRGgeNa zarIraM taba nirbhayAH / tena tvAM mRgazRGgAkhyaM vadanti paramarSayaH / / agraprabhRti loko'yaM mRgazRGgeti vakSyati / / vasiSTha uvAcaiti vyAhRtya sarvezaH sarveSAM sarvado nRNAm / nArAyaNagirau tasminhariradyApi (sthito'dyApi ca ) dRzyate / / atha sa mRgaviSANastatra saMpUjya devaM niragamadaya tasmAttanidezena zailAt / / jagadupakRtihetoBhyadharme dhRtAtmA kamalanayanamAyaM bhAvayannantarantaH / / maunyjikRssnnmRgcrmdnndddhRkpaannipllvlstkmnnddluH| janmabhUmimavizanjitendriyo bhojarAjapuTabhedanaM nijam // mRgazRGgamuniryAvadAyAti nijamandiram / tatpUrvameva tannAma pathitaM bhuvi kevalam // praNAmaM vidadhe samyagjananyai bhuvi daNDavat / pitre ca vidhivanatvA svamudantaM nyavedayat / / 26 gADhamAliGgito mUrdhni samAghrAto muhurmuhuH / harSAdazruparItAbhyAM pitRbhyAmabhinanditaH // 27 guruM tamabhivAdyAtha punaH svAdhyAyatatparaH / piturmAturgurornityaM shushruussnnpraaynnH|| adhItAkhilavedo'yaM guruNA'numatastataH / vratasnAnaM tadotsarga samApya vidhipUrvakam / / avocatpitaraM kutsaM mRgazRGgo mahAmanAH / / mRgazRGga uvAcamutasya saMbhave klezaM sahete pitarau ca yam / zakyaM varSazatenApi no kartuM tasya niSkRtim // 30 22 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1700 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 31 32 33 36 39 atastayoH priyaM kuryAdgurorapi ca sarvadA / triSu teSu sutuSTeSu tapaH sarve samApyate // teSAM trayANAM zuzrUSA paramaM tapa ucyate / tAnatikramya yatkuryAtana sidhyetkadAcana // trInevAmUnsamArAdhya trIlokAnsa jayetsudhIH / etadeva nRNAM proktaM puruSArthacatuSTayam // yadeteSAM hi saMtoSa upadharmo'nya ucyate / adhItya vedAnvedau vA vedaM vA kramataH pituH // 34 amaskhaladbrahmacaryo gRhAzramamathA''zrayet / gRhAzramAtparo nAsti yadi patnI vazaM gatA / / 35 AnukUlyaM hi daMpatyostrivargodayahetave / anukUlaM kalatraM cetridivena hi kiM tataH || pratikUlaM kalatraM cennarakeNa hi kiM tataH / gRhAzramaH sukhArthAya bhAryAmUlaM hi tatsukham // 37 svabhAryAyAM vinItAyAM trivargo'pi bhaveddhruvam / jalUkayopamIyante pramadA mandabuddhibhiH || 38 mRgIdRzAM jalukAnAM vicArAnmahadantaram / jalUkA kevalaM raktaM gRhNAti punaraGganA // gRhNAti sarvamapyugrA cittaM vittaM sukhaM balam / dakSA prajAvatI sAdhvI priyavAkca vazaMvadA || 40 guNairamabhiH saMyuktA sA zrIH strIrUpadhAriNI / udvaheta tato bhAryau savarNI sAdhulakSaNAm // 41 janakasyAsagotrA yA mAturyA'pyasapiNDakA / dArakarmaNi yogyA sA dvijAnAM dharmavRddhaye // 42 strIsaMbandhe'pyapasmAri kSayi zvitri kulaM tyajet / abhizastisamAyuktAM tathA kanyAmasuM tyajet // rogahInAM bhrAtRmatIM svasmAtkicillaghIyasIm / udvaheta dvijo bhAryA saumyAsyAM mRdubhASiNIm na parvatAM na nadIsarpanAmikAm / na pakSibhiH (kSyabhi) prepyanAmnI saumyAkhyAmudrahetsudhIH na cAtiriktahInAGgIM nAtidIrghA na vA kRzAm / nAlomikAM nAtilomAM nAsnigdhasthUlamUrdhajAm mohAtsamupayaccheta kulahInAM na kanyakAm / hInopayamanAdyAti saMtAnasyApi hInatAm // 47 lakSaNAni parIkSyaitraM tataH kanyAM samudvahet / sulakSaNA sadAcArA patyurAyuH pravardhayet // iti prAha manuH pUrvamagastyo'pi tathA'bravIt / anye ca RSayaH sarve'pyevamAhustvamapyuta || IdRzI kutra bhAryA me labhyate janakAdhunA // 48 49 vasiSTha uvAca - mRgazRGgasya tadvAkyaM madhuraM vedasaMmitam / zrutvA kutsaH prahRSTAtmA punaH putramabhASata // kutsa uvAca - 51 mA vicAraM kuruSvAtra mRgazRGga mahAmate / IdRzAcArayuktasya tavAprApyaM na vidyate // anAcAravatAM nRNAmAlasyopahatAtmanAm / amAghastrAyinAM nRNAM tAdRzA durlabhAH striyaH // 52 akRtAtithipUjAnAmanekAdazyupoSiNAm / amahAdevabhaktAnAM tAdRzA durlabhAH striyaH // 53 amAtApitRbhaktAnAmagurUprItikAriNAm / agozuzrUSakANAM ca abrAhmaNahitaiSiNAm // 54 adaivapitRkAryANAmadattvA bhuJjatAmapi / adAnadharmazIlAnAmahutvA cAnnamaznatAm || agopIcandanAGkAnAmamaulitulasIbhRtAm / akAverIjalArdrANAmamAghatratacAriNAm // amAghamahimajJAnAM tAdRzA durlabhAH striyaH // 55 dadAti vidyAmamalAM ca kIrtimArogyamAyurdhanamakSayaM ca / samastapApakSayamindralokaM kiM kiM na dadyAtsuta mAghamAsaH // 18. vAtra samA / 50 56 57 + : Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 caturviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / saubhAgyamAcAramapatyavRddhiM satsaMgatiM satyamudArabhAvam / khyAtiM ca zaurye ca balaM dadAti kiM kiM na dadyAtsuta mAghamAsaH // mAghasranena suprIto mAdhavaste manoratham / pUrayiSyati puNyAtmanpuNDarIkAyatekSaNaH // vasiSTha uvAca - iti pitRvacanaM nizamya satyaM muditamanA mRgazRGganAmadheyaH / punarapi pitaraM praNamya mUrdhnA hRdi harimeva divAnizaM nidadhyau // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAtramAhAtmye vasiSTadilIpasaMvAde trayoviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 223 // (5) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 42729 atha caturviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / 1701 58 59 vimale kamale suvRttake surasaityAdibhireva nAmabhiH / upa muhurmuhurviSaNNA vilapanti sma tadIyamAtaraH // * saMdhirArSaH / 60 vasiSTha uvAca - 1 3 4 atha bhojapure tasminnu thyo munipuMgavaH / suvRttA nAma tasyA''sItkanyA kamalalocanA // sA mAghamAse kanyAbhiH sakhIbhiH saha majjati / prAtareva samutthAya kAveryAH pazcimauyasi // 2 sahyapAdodbhave devi zrIraGgotsaGgagAmini / zrIkAveri namastubhyaM mama pApaM vinAzaya || marudhe mahAbhAge mAghamAsi nimajjatAm / mahApApahare mAtarmaGgalAni prayaccha me // patiM dehi dhanaM dehi sutaM dehi manorathAn / pAtitratyaM tathA dehi mahyaM pazcimavAhini // itthaM mantraM samuccArya namaskRtya kaverajAm / vivasvatyudite kiMcitsuvRttA snAti nityazaH // 6 itthamabdatrayaM mAghe snAnameSA cakAra vai / asyAtharitraM nityaM ca kauzalaM gRhakarmaNi // dRSTvA pitAmahRSTAtmA kasmai deyetyacintayat / atha sUnorvivAhArthaM vatsasya brahmacAriNaH / / ucathyasya sutAmaicchatkutso vartu varAnanAm || 7 utkRSTarUpAmurulakSaNADhyAmupAdhizUnyAmubhayatra guddhAm / ucathyakanyAmupamAnahInAmudrodumenAM cakame sa vatsaH // 10 kadAcittu suvRttA sA sakhIbhistisRbhiH saha / mAghasnAnAya kAverIkUlamApAruNodaye || tadA vanadvipaH kaJcidvAsitAbhirmadoddhataH / uttasthau bRMhitaM kurvazuNDAphUtkAra bhISaNaH // 11 taM dRSTvA bhayavitrastAH suvRttAdyAH sulocanAH / dudruvurdUramadhvAnaM gajo'pyanuyayau ca tAH // 12 kanyAstisrastu (zcatasro) vegena nizvAsocchvAsapIDitAH / tRNacchanne mahAkUpe nyapataJjalavarjite // nipatya vilAH sadyo gataprANAstadA'bhavan / anAgatAsu tAsvevaM dezakAleSu tAsu ca ( ? ) / / 14 mAtaraH pitarastAsAM vicinvanto'tha babhramuH / vanAdvanaM paribhrAmya gulmAGgulmaM vyalokayan // 15 kacitkacitparibhraSTatrastrANyAbharaNAni ca / dRSTvA tadanusAreNa gacchanto dIna cetasaH // 16 pAtAlasaMnibhaM kUpaM dadRzurhagagocaram / gatAsUrapi tA vIkSya kanyAH kamalalocanAH // rurudurduHsvaraM ghoraM kurarya iva duHkhitAH / 1 17 18 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1702 mahAmunizrIvyAsapraNItaM mRgabhAskaramAsi nityazaH pratibuddhAbhiratIva kautukAt / bhavatIbhiriyaM marudvRdhA phalamuddizya kimetadarthitA // bhavane bahuzAkasaMyutaM paripakaM kamanIyamodanam / pitaraH kSudhitAH samAsate drutamuttiSThata bhoktumAtmajAH // agharogavipadbhayAdayo na bhavantIti vipazcito viduH / mRgabhAskaramAsi majjatAM viparIte hi vidhau kimuttaram / / caraNaM purataH prasArya no muhurA hAnakRto'vamatya ca / bhavatIbhirupekSitaM kRtaM na hi pazyAma virodhakAraNam // ucathya uvAca mRgazRGgamunistaponidhiH pariNetuM bhavatImayAcata / zubhamastu tathA'stvitIritaM punarasmai kathayAmi kiM tvaham // vasiSTha uvAca [ 6 uttarakhaNDe - 19 20 21 22 23 24 iti kanyAjanitrISu krozantISvatidAruNam / mRgazRGgamuniH zrImAnAgatastapasAM nidhiH // vilokya tAsAM duHkhaM ca kanyAstA vivazAstathA / duHkhitAnapi tadbandhUnmanasyekamacintayat 25 taccintayitvA tAnAha dyutimAndhRtimAnvazI / utthApayiSye vaH kanyA dinaiH katipayairiti / / 26 zanairAzvAsitA nAryo nivAryA''ha ca rodanam / yAvadujjIvayiSyAmi kanyAH kamalalocanAH // tAvadAsAM manojJAni pAlyantAM ca vapUMSi vai / / 27 vasiSTha uvAca - 29 30 ityudIrya muniH zreSThaH kAverImetya pAvanIm / kaNThadaghne jale tiSThannAdityamavalokayan // 28 UrdhvavaktrArdhvabAhuH sanmRtyuM tuSTAva nityazaH / taM hantumekadA vipraM jalamadhyAtsa kuMjaraH // hastamuddhRtya vegena munerantikamAyayau / vilokya tasya saMrambhaM kariNo munipuMgavaH // na cacAla jalAtso'tha citrArpita iva dvijaH / gatamanyuH kSaNAdeva zAnto'bhUtsa gajezvaraH / / 31 zuNDAgreNa gRhItvA taM svamUrdhni sthApya saMsthitaH / tasya bhAvaM munirjJAtvA japaM tAvatsamApya ca // sukhAsIno gajaskandhe saMtoSaM paramaM yayau / etatsantaH prazaMsanti gajaskandhAdhirohaNam // 33 tasmAcchobhanamevaitaditi matvA kRpAnidhiH / enamuttArayiSyAmi tiryaJcaM duHkhitaM cirAt // 34 iti nizcitya manasA vicArya suciraM muniH / mAghASTadinajaM puNyaM tubhyaM dattamiti dvijaH || 35 AdAya pANinA zIghraM toyaM tanmUrdhni dattavAn / jAnabhitra karIndro'sau tadA pApavivarjitaH 36 malayAmbudanirghoSasadRzaM bRMhitaM vyadhAt / tenApi saMtuSTamanA mRgazRGgaH svapANinA // pasparza sAndra kRpayA vIkSya dRSTyA gajezvaram / munipANitalasparzAdgajarUpaM vihAya saH / / vismitena munIndreNa dadRze divi devavat / prabhAmaNDalamadhyasthastejonidhirakalmaSaH // nijarUpaM samAsAdya praNamya munimabravIt // 37 38 divyadevAca - 39 kRtArtho'haM kRtArtho'haM kRtArtho'haM munIzvara / yattvayA tAritaH pApAtiryaktvAcca vigarhitAt 40 mama vRttamazeSeNa pravakSyAmi kRpAnidhe / zRNuSva munizArdUla sarvabhUtahite rata // 41 naiSadhe nagare pUrva vizvagupta iti zrutaH / vaizyaH paramadharmAtmA nijadharmaparAyaNaH // 42 K * 1 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 caturvizatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1703 tasya sunurahaM nAmnA dharmagupta iti zrutaH / svAdhyAyaM yajanaM dAnaM kusIdaM pazupAlanam // 43 gorakSA kRSivANijyaM kRtaM hi dvijapuMgava / kAmadambhavinimuktaH styvaagnsuuykH|| 44 svadAranirato dAntaH paradAravivarjitaH / vItarAgabhayakrodho lobhmtsrvrjitH|| 45 dAtA yajvA devabhakto gobrAhmaNahite rtH| trivargasevI satataM vnnikkrmnnyvnyckH|| 46 dhanaM dadAmi viprANAM yajJakAle'pyayAcitaH / pitRkArya ca tatkAle sarvadevArcanaM tathA // 47 gandhadravyANyanekAni vikrINAmi pazUnbahUn / payodadhIni takrANi gomayAni tRNAni ca // 48 kASThAni phalamUlAni lavaNaM jAtipippalIH / dhAnyAni zAkamUlAni vastrANi vividhAni ca49 dhAtUnikSuvikArAMzca vikrINAmi rasAnbahUn / yaddadAmi na tabyUnaM yadgRhNAmi na caadhikm||50 vikrINAmi rasAMcAhamaghavarjamamAyayA / krItvA vai prativikrINe parahastAddhanaM bahu // 51 yaH karoti janAnsAdhUnvaNikkarmaNi vaJcitAn / sa yAti narakaM ghoraM dhanaM ca parihIyate // 52 sarveSAmapi devAnAM brAhmaNAnAM gavAM tathA / karomi nityaM zuzrUSAM paakhnnddaanaamupeksskH|| 53 adroheNaiva bhUtAnAM karmaNA manasA girA / yA vRttiH paramo dharmastena jIvAmi bhUsura // 54 evaM dharmeNa mArgeNa koTiniSkamupArjitam / Atmanastveva me eka aasiitsrvgunnottrH|| 55 dvidhA vibhajya tatsarvamadhaM putrAya cAdizam / madIyaM bhAgamAdAya taTAkaM kAritaM mayA // 56 udyAnaM ca mayA'kAri nAnAkSasamAkulam / devAlayaM mayA'kAri nAnAmaNDapasaMkulam // 57 marubhUmiSu mArgeSu prapAkUpA mayA kRtaaH| vizrAmamaNDapaM cApi mArge mArge kRtaM mayA // 58 kanyAdAnaM ca godAnaM bhUmidAnaM mayA kRtam / tilataNDulagodhUmamudgadAnAnyakAriSam // 59 mASatrIhitilAjyAdidAnaM dattaM mayA bahu / adhunA kiM bahuktena tvaM zRNuSva vidherbalam // 60 hariNA'pi hareNApi brahmagA'pi surairapi / lalATalikhitA lekhA parimATuM na zakyate // 61 bhavitavyaM bhavatyeva nArikelaphalAmbuvat / gantavyaM gacchati yathA gajabhuktakapitthavat // 62 atha kApAlikaH kazcidrasavAdI kutuhalAt / yatkicinme pradazyaivaM vazcayAmAsa mAyayA // 63 tadRSTvA pratyayo jAto mama tasminmahIsura / rasavAdApadezena dhanaM sarva layaM gatam / / itthaM pratAritastena taddhAntyA bhrAmitazviram / tanimitte dhanaM datvA daridro babhavaM tataH // 65 jarAjarjarasarvAGgo vyAdhibhiH paripIDitaH / yatkicidapi vai kartuM na zakyaM dvijasattama // 66 saMmApte mAghamAse tu mahAnadyAminodaye / snAtaM mayA dazadinaM vArdhakyAtpunarakSamaH // 67 etasminneva kAle tu putro dezAntaraM gataH / azvA mRtAH kRSinaSTA putro vezyApatistvabhUt // 68 vezyAvyAjena rAjJA ca dezAnirvAsitA vayam / tathA'pi vRddho dharmAtmA puNyavAniti bAndhavAH dizanti dharmAnuddizya yakiMciddhAnyamodanam / svadharmavikrayaM kRtvA kuTumbabharaNaM kRtam // 70 yAni yAni mayA pUrva dAnAni vividhA(hitA)ni ca / tAni tAnyapi sarvANi vikrItAni munIzvara kuTumbabharaNArthAya mAghasnAnaphalaM vinA / jihAcApalyavazatastvekadA paravezmani // 72 bhuktavAnAgalaM mRSTamajIrNamabhavattataH / atisArastato jAtastenAhaM maraNaM gataH // 73 tana mAghaprabhAvena devendrasyaiva saMnidhau / tatra manvantaraM sthitvA tatpuNyAnte gajo'bhavam // 74 ye dharmavikrayaM kuryuste bhavanti manaGgajAH / idAnImapi vimendra tvayA'haM tArito'bhavam // 75 + ApalAdi / Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1704 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDepuNyadAnaM kRtaM mahyaM tvayA svargopalabdhaye / kRtArtho'smi kRtArtho'smi kRtArtho'smi munIzvara // namastubhyaM namastubhyaM namastubhyaM namo namaH / / vasiSTha uvAcaityuktvA sa yayau svarga satsaGgaH sdgtiprdH|| mahAnubhAvo mRgazRGganAmA matagajatvAtparimocya vaizyam / svayaM punastadgaladaghnatoye tuSTAva tiSThandinanAthasUnum // iti zrImahApurANe pAche mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde gajamokSo nAma caturvizatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 224 // (6) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-42837 atha paJcaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / or morw 1 . mRgazRGga uvAca* yamAya dharmarAjAya mRtyave cAntakAya ca / vaivasvatAya kAlAya sarvabhUtakSayAya ca // 1 audumbarAya danAya nIlAya parameSThine / vRkodarAya citrAya citraguptAya vai namaH // daMSTrAkarAlavaktrAya bhRkuTIkrUracakSuSe / UrvaromNe mahAromNe pralamboSThAya te namaH / / anekabAhave tubhyaM namo'nantanakhAya ca / aJjanAdrisamacchAyavigrahAyograrUpiNe // namo bhISaNaveSAya pApinAM bhayadAyine / tarjate kAladaNDena sarvAyudhadharAya ca // mahAmahiSavAhAya dIptAgnisamacakSuSe / mahate merurUpAya raktamAlyAmbarAya ca // pralayAmbudaghoSAya pralayAnilaraMhase / pivate sAgaramapi grasate cAkhilaM jagat / / anate parvatAnAsyAdagnimudgirate namaH / mRtyunA kAlarUpeNa ghoreNAnalavarcasA // vyAdhibhirbahubhiH pArthe sevyamAnAya te namaH / sahitAyograyA mAryA mahAmAryA'tighorayA // 9 IzAkArarUpAya pApiSThAnAM namo namaH / praphullapaGkajAkAraprasannavadanAya ca // kAruNyapUrNanetrAya pitRrUpAya te nmH| mahAmRdulakezAya dhUrekhAzcitacakSuSe // 11 manojazmazruvaktrAya pakavimboSThazobhine / dvibhujAya prasannAya jAmbUnadavapuSmate // sarvAbharaNayuktAya ratnapIThasthitAya ca / zvetamAlyAmbarADhayAya zvetacchatropazobhine // 13 lasaccAmarahastAbhyAmubhAbhyAmubhayorapi / pArthayodivyanArIbhyAM vIjyamAnAya te namaH // 14 ratnagreveyaramyAya ratnakuNDalazobhine / ratnakeyUrahArAya nAnAratnakirITine // kUlaMkaSakRpAdRSTyA pazyate mitrarUpiNe / sarvasaMpatsamRddhAya saubhAgyanilayAya ca // sabhAsadbhirupAsyAya dharmAdharmavicakSaNaH / dharmeNa zubhrarUpeNa satyena zubhalakSmaNA // zamena zazivarNena damena kSIratejasA / AcAreNa vizuddhena varNAzramabhavena ca // sevitAya mahApAce maMyamanyAH mabhAntare / sAdhUnAM snihyate zazvatmANAnarpayate girA // 19 pAcA toSayate sAdhUnsarvastraM dadate guNaH / sadAsaMtuSTarUpAya sajjanAnAM namo namaH // namaH kRtAntAya kRpAkarAya kRtakriyANAM kRtinAM hitAya / satsaGgine saMyamanIzvarAya dharmAtmane dharmakRtAM priyAya // Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra 225 paJcaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / ghaNTAravadhvanitadiGmukhatuGgazRGgaphUtkArabhISaNamahAmahiSasthitAya / nArAcazaktimusalAsigadAtrizUlapAzAGkuzaivilasadaSTamahAbhujAya // sadbhizcaturdazabhireva zubhAzubhAni samyagvicArayati zAsti ca saakssibhiryH| tasmai namaH sakalalokazamAya zAntarUpAya dakSiNadizApataye yamAya // 23 bhavyAya bhAnutanayAya bhayApahAya netrapriyAya niyamasthitamAnavAnAm / sAvarNimandamanumAtRsapatnajAya vaivasvatAya varadAya namaH zucInAm // baddhvA dRDhaM nijabhaTainihitAnpurastAddhoreSvanekanarakeSu nipAtya pApAn / chindhIti bhindhi daha zopaya pepayeti tubhyaM namaH kathayate yamunAgrajAya // 25 raktAntavRttanayanAya vRkodarAya bhItipradAya bhRkuTIkuTilAnanAya / nIlAya niSThurabhaTainiyamavihInAnsatarjate satatamastu namo'ntakAya // dUre vilokya nijakarmaratAnvimAne pratyudgatAya racitAJjalibandhanAya / saMjJAsutAya sarasIruhalocanAya tubhyaM namo vihitapaJcamahARtUnAm // vizvAdhikAya vimalAya vicakSaNAya vizvaMbharAya vidhiviSNuzivapriyAya / satsAkSiNe sadasadAcaraNe'khilAnAM zazvanamaH sakalalokaparAyaNAya // 28 vasiSTha uvAcaiti stutvA namaskAramakarodaNDavadbhuvi / dakSiNAzApatiM dhyAyandAkSiNyakaruNAlayam // 29 tataH prasabo bhagavAnyamo vaivasvato'ntakaH / prAdurAsInmahAtejAH prasannavadanAmbujaH // zvetamAlyAmbaradharo nAnAbharaNabhUSitaH / mahAvAhurvizAlAkSo mahAlAvaNyazobhitaH // 31 saMtoSotphullanayanaiH prasannAnanapaGkajaiH / mRduvAkyaiH suvezaizca sarvAbharaNabhUSitaiH // samastAyudhasaMpanaiH suguNavinayojjvalaiH / sevyamAnaH sadApAlasiMhaskandhaiH svakiMkaraiH // 33 sadasyairapi madhyasthairdharmiSThaiH sUkSmadarzibhiH / sarvazAstrArthatattvajJairmahAkratuSu dIkSitaiH // kirITahArakeyUramaNikuNDalibhipa / paritaH sevitodIrairmunestasya puro'bhavat // [*munimutthApya bAhubhyAM samAliGgayedamabravIt // yama uvAcastavenAnena saMtuSTo varado'hamihA''gataH ] / vRNISva matto'bhimataM varamiSTaM dadAmi te // 36 vasiSTha uvAcatacchrutvA vacanaM tasya samutthAya munIzvaraH / praharSotphullanayanastaM samAlokya vismitaH // 37 kRtAntamAsAdya kRtI kRtArthaH kRtAJjaliH kRtyamuvAca tAsAm / prANapradAnaM kuru kanyakAnAM punaH punastvAmidameva yAce // vasiSTha uvAca tadvAkyamAkarNya sa dharmarAjaH svakiMkarAnpArzvagatAnuvAca / kanyAzcatasraH sahasA''nayadhvamudyAnamadhye kadalIvanasthAH // + saMdhirArSaH / * dhanazcidvAntargataH pAThaH kha. pustakasthaH / 10. 'naiH mgunnai| 34 214 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDevasiSTha uvAca tatheti gatvA kadalIvanasthAH kanyAH samAnIya davurjavena / saMpreSayAmAsa yamo'pi zIghramadRzyarUpeNa sa viSakanyAH // yathA suptotthitAH pUrva tathA kUpAtsamutthitAH / jaharSustajjananyo'tha bAlA dRSTvA scetnaaH||41 paridhAya nijaM vAsaH pUrvavadvijakanyakAH / AhUya jananI bAlAH svakIyaM vivizusa'ham // 42 prANApahArI bhagavAnprasannaH provAca vAkyaM mRgazRGgamenam / vRNISva bhUyo'pi varaM dadAmi stotreNa saMtuSTamavehi mAM tvam / mRgazRGga uvAca mayA kRtaM stotramidaM tvadIyaM yaH ko'pi bhaktyA zRNuyAtpaThedvA / tasyApamRtyubhavitA na pIDA pApI na bhUyAtsa bhavecirAyuH // yama uvAca tathA'stu viprottama kutsaputra zRNuSva bhUyo'pi rahasyamekam / avAcyametadbhuvi nAstikAnAM vAcyaM prayatnAdidamAstikAnAm // caturdazImaGgalavArayoge yaH kRSNapakSe tilatarpaNaM ca / kRtvA tadAnIM stavamevamuktvA labheta kAmAnakhilAnsa martyaH // vasiSTha uvAca itthaM varaM vipravarAya dattvA sArdha gaNairantaradhatta devH| vimo'pi labdhvA varamakeputrAtsvamAzramaM hRSTamanAH prapede // yamastutimimAM paThedanudinaM hi yo mAnavo na tasya yamayAtanA bhavati ca prasanno ymH| kadAcidapi mRtyunA'pyabhibhavo na tatsaMtatAvihaiva ca paratra ca zriyamupaiti na vyaadhyH|| 48 iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSTadilIpasaMvAde dharmarAjastopAkhyAnaM nAma paJcaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 225 // (7) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-42885 atha SaDaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / vasiSTha uvAcasamAgatAstu tAH kanyA yamalokAdaninditAH / svamAtRbhyaH svabandhubhyastatra vRttAntamabruvan // 1 pApinAM yAtanAzcApi sukRtInAM gatiM tathA / tanizamya janAH sarve bhItA vismitamAnasAH // 2 anyedhurapi nA vAlAH prAtarutthAya satvarAH / mAghasnAnaM yathApUrva kartuM prApurmaruddhAm // 3 dilIpa uvAcasamAgatAstu tAH kanyA yamalokAdaninditAH / svamAtRbhyaH svabandhubhyastatra vRttaantmtruvn|| 4 pApinAM yAtanAzcApi sukRtInAM gatiM tathA / vistarAcchrotumicchAmi puNyapApazubhAzubhAn // 5 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 SaDviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / vasiSTha uvAcasvamAtRbhyaH svabandhubhyaH kanyAbhiryadudIritam / tathaiva te pravakSyAmi puNyapApazubhAzubhAn // 6 kanyA Ucu:gantavyo yamaloko hi prANibhizca cturvidhaiH| saMtrAsajanano ghoro vivazaiH sarvadaiva hi // 7 garbhasthenarjAyamAnaizca bAle staruNamadhyamaH / strIpuMnapuMsakaiddheryAtavyaM sarvajantubhiH // zubhAzubhaphalaM tatra dehinAM pravicAryate / citraguptAdibhiH sadbhirmadhyasthaiH samadarzibhiH // 9 na tatra prANinaH santi ye na yAnti yamAlayam / avazyaM hi kRtaM karma bhoktavyamavicArataH 10 atra ye zubhakarmANaH saumyacittA dayAnvitAH / te narA yAnti saumyena pathA yamaniketanam 11 mAghamAse tu saMprApte ye snAnamaruNodaye / kurvanti harigovindamAdhaveti narottamAH // 12 te yAnti sukhamArgeNa yamalokaM sukhAvaham / kiMcidabhyudite sUrye snAtA ye badarIphalam // 13 mAghamAse prayacchanti te yAnti muditA narAH / mAghe prazastaM kadalIphaladAnaM hi tatpadAH // 14 khAdantaH satphalaM hRSTAH prayAnti yamamandiram / tilAndadAti yo mAghe snAnaM kRtvA'ruNodaye15 sukhena suprasannAtmA so'pi yAti yamAlayam / mAghe mAsyuSasi snAtvA dadyAdAmalakaM tu yaH16 prayAti so'tejasvI vaivasvataniketanam / pAdukAM pAdarakSAM ca yo dadAti dvijanmanAm // 17 sa varAzvena mahatA sukhaM yAti yamAlayam / chatradAnena gacchanti pathA sAbhreNa dehinaH // 18 divyAmbaradharAstatra yAnti vastrapradAyinaH / zivikAvAhadAnena sadrathena sukhaM vrajet // 19 zayyAsanapradAnena sukhaM yAnti svishrmaaH| ArAmakartA chAyAsu zItalAsu sukhaM vrajet // 20 yAnti puSpakayAnena puppArAmapradAyinaH / devAyatanakartAro yatInAmAzramasya ca // 21 anAthamaNDapAnAM ca krIDanto mandirottame / pathi vizramya vizramya prayAnti yamamandiram // 22 devAgniguruviprANAM mAtApitrozca puujkaaH| pUjyamAnA narA yAnti kAmikena pathA sukham / / 23 dyotayanto dizaH sarvA yAnti dIpapradAyinaH / pratizrayapadAtA ca sukhaM yAti gRhI sukham // 24 sarvakAmasamRddhena pathA gacchanti gopradAH / ye'nnapAnIyadAtAraste tRptA yAnti satpathA // 25 AauSadhamadAtAraH sukhaM yAnti niraamyaaH| vizrAmyamANA gacchanti guruzuzrUSaNe ratAH // 26 pAdazaucapradAnena zItalena pathA vrajet / pAdAbhyaGgaM tu yo dadyAnmAghamAse dvijanmanAm // 27 manojJaturagArUDhaH sukhaM yAti yamAlayam / hemaratnapradAnena vimAnenaiva gacchati // rUpyAnaDDAha(Dutpa)dAnena rathayAnena gacchati / sarvakAmasamRddhAtmA bhUmidAnena gacchati // 29 annapAnapradAnena pibankhAdansa gacchati / tAmbUlaM ye prayacchanti mAghamAme vishesstH|| 30 zobhitena pathA yAnti sugandhavadanAzca te / prAtarmAghe naraH snAtvA ghRtadAnaM karoti yH|| 31 jyotirmayena yAnena vaivasvatapuraM vrajet / kUSmANDaM yo dvijendrAya mAghe snAtvA samarpayet // 32 himazubhravimAnena sa sukhaM yAti tRptimAn / taNDulADhakadAnena yamalokaM mukhaM vrajet // 33 oSadhyaH phalapAkAntA mAghamAse phalanti yaaH| tAsAM dAnena sarvAsAM srvbhogsmnvitH||34 khAdannaznanyathAkAmamantakAlayamaznute / ityAdidAnaniratairmAghasnAnaparaiH sadA // nAnAdAnaratezcaiva nAnAvrataparAyaNeH / vaivasvatasya nagarI paripUrNA smnttH|| vizeSaNa virAjante maaghsnaanpraaynnaaH| vizeSAddharmarAjena pUjitAstatra bhoginH|| 37 36 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1708 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDevizeSeNa virAjante mAghasnAnaratAtmanAm / vimAnAnyapi citrANi zatazo'tha shsrshH|| 38 evaM sukRtibhiH pUrNA rAjadhAnI yamasya sA / etAnsukRtino dRSTvA vimAnasthAninAtmajaH // 39 pratyudyayau gaNaiH sArdhaM samutthAya nijAsanAt / kRtAJjalipuTasteSAM spryaamkrodymH|| 40 svAgatAsanadAnena pAdAyeNa piyeNa ca / dhanyA yUyaM mahAtmAnaH svAtmano hitakAriNaH // 41 yena divyasukhArthAya bhavadbhiH sukRtaM kRtam / idaM vimAnamAruhya divyastrIbhogabhUpitam // 42 svarga gacchadhvamatulaM sarvakAmasamanvitam / iti tenAbhyanujJAtAH svargalokaM prayAnti te // 43 ye tu prayAge majjanti mAghamekaM nrottmaaH| te brahmalokaM gacchanti RjumArgeNa zobhanam // 44 mAghamAsyuSasi snAtvA pripaavnmuurtyH| viSNudharmaratAH zAntA viSayeSu praangmukhaaH|| 45 te viSNulokaM gacchanti RjumArgeNa zobhanam / kiMcidabhyudite sUrye mAghamAse nimajya ca // 46 zivadharmaratAH ziSTAH shtrudriiyjaapkaaH| te zaMbhulokaM gacchanti RjumArgeNa zobhanam // 47 anye sukRtinaH sarve vimAnena yamAntikam / gatvA tenAbhyanujJAtA gacchanti tridivaM ttH||48 anye sukRtinaH santi vimAnasthAH shsrshH| saMyamanyAH pradeze tu tAnna vidyo'tra varNitum 49 udyAnamadhye kadalIvanamadhye sthitA vayam / etAnsukRtino dRSTvA vayaM dhanyA hi maatrH|| 50 netrasAphalyamasmAkaM janmasAphalyamapyabhUn / etAnsukRtino dRSTvA vayaM dhanyA hi baandhvaaH||51 mAghasnAnaprabhAvena vayaM tatra nirAmayAH / etAnsukRtino dRSTvA vayaM dhanyAH sma he janAH // 52 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde saMyamanIvarNanaM nAma SaDviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 226 // (8) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-42937 atha saptaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / kanyA UcuHtatra ye pApakarmANasteSAM duHkhaM bavAmahai / mAtaro bAndhavAH sarve zaNudhvaM dhairymaasthitaaH|| 1 / tatra ye krUrakarmANaH pApA dAnavivarjitAH / te ghoreNa pathA yAnti dakSiNena yamAlayam // 2 SaDazItisahasrANi yojanAni samantataH / vaivasvatapuraM jJeyaM nAnArUpamavasthitam // 3 samIpamiva cA''bhAti narANAM puNyakarmaNAm / pApAnAmatidUrasthaM pathA raudreNa gacchatAm // 4 tIvrakaNTakayuktena zarkarAnicitena ca / kSuradhArAnibhaistItraiH pASANairnicitena ca // kacitpaGkena mahatA aGkuraizcaiva ghAtakaiH / lohamUcinibhaidarbhaH saMchannena tathA kacit // taTamapAtaviSamaiH parvatairvRkSasaMkulaiH / prataptAGgArayuktena yAnti mArgeNa duHkhitaaH|| kacidviSamagartezca kacilloSTaizca picchilaiH| sutaptavAlukAbhizca pathA tIkSNaizca zaGkabhiH // anekazAkhAvitataiAptaM vanazatairapi / kaSTena tamasA mArgamanAlambena kutracit // ayaHzRGgATakaistaptaH kajidAvAgninA punH| kacittaptazilAbhizca kacidvyAptaM himena ca // 10 kacidvAlukayA vyAptamAkarNAntamavezayA / kaciduSNAmbunA vyAptaM kcitkaariipvhninaa|| 11 siMhagaizca zArdUlerdazagrIvaizca dAruNaiH / kacinmahAjalukAbhiH kaciccAjagaraiH punH|| 12 makSikAbhizca raudrAbhiH kacitmaviSolvaNaH / mattamAtaGgayUthaizca balonmattaiH prmaathibhiH|| 13 rr" sw, vo Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 saptaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1709 14 16 17 19 20 21 22 panthAnamAlikhadbhizca tIkSNazRGge mahApaiH / mahAgRGgaizva mahiSairuprairmattaizva khAdanaiH // DAkinIbhizca raudrAbhirvikarAlaizca rAkSasaiH / vyAdhibhizva mahAghoraiH pIDyamAnA vrajanti ca 15 mahAdhUlivimizreNa mahAcaNDena vAyunA / mahApASANavarSeNa pIDyamAnA vrajanti ca // mahatA pAMsuvarSeNa pUryamANA rudanti ca / mahAmegharavairghorairvitrAsyante muhurmuhuH // nizitAyudhavarSeNa cchidyamAnAzca sarvazaH / mahAkSArAmbudhArAbhiH sicyamAnA vrajanti ca // 18 mahatA zItamarutA rUkSeNa paruSeNa ca / samantAttADyamAnAzca zuSyanti ca rudanti ca // itthaM raudreNa mArgeNa pAtheyarahitena ca / nirAlambena durgeNa nirjanena samantataH // avimizreNa mahatA nirgatApAzrayeNa ca / tamorUpeNa kaSTena sarvaduHkhAzrayeNa ca // nIyante dehinaH sarve vimUDhAH pApakAriNaH / yamadUtairmahAghoraistadAjJAkAribhirvalAt // 1. ekAkinaH parAdhInA mitrabandhuvivarjitAH / zocantaH svAni karmANi rudantazca muhurmuhuH / / 23 pretabhUtA vivastrAva zuSkakaNThoSThatAlukAH / kRzAGgA bhayabhItAzca dahyamAnAH kSudhAgninA // 24 baddhAH zRGkhalayA keciduttAnAH pAdayornarAH / AkRSyante ghRSyamANA yamadUtairbalotkaTaiH // 25 urasyadhomukhAzcAnye kRSyamANAH suduHkhitAH / kezapAzena baddhyaiva hyAkRSyante sudurjanAH // 26 lalATe cAGkuzenAnye zAtAH klizyanti dehinaH / uttAnakaNTakapathA kacidaGgAravartmanA // 27 pazrAdvAhunibaddhAzca jaThareNa prapIDitAH / AbaddhAH zRGkhalAbhizva hastayozca sukIlitAH // 28 grIvApAzaiH kRSyamANAH prayAntyanye suduHkhitAH / jihvAyAM rajjumAvadhya kRSyante durjanA narAH kaTyAmapyardhacandreNa kSipyamANA itastataH / zinaM savRSaNaM baddhvA nIyante'nye hi rajjunA // 30 nAsAM nivadhya rajjvA ca kRSyante ca tathA'pare / bhinnAH kapolayo rajjvA kRSyante'nye tathoThayoH // 31 33 vibhinnAvodare cAnye taptazRGkhalayA narAH / kRSyante karNayozcAnye bhinnAtha cibuke'pare // 32 chinnapAdAgrahastAzca bhinnakaNThoSThatAlukAH / saMchinnavRSaNAzcAnye chinnasarvAGgasaMghayaH // prabhidyamAnAH kuntaizca bhidyamAnAzca sAyakaiH / itastataH pradhAvante krandamAnA nirAzrayAH / / 34 mudgarairlohadaNDaizca va hanyamAnA muhurmuhuH / RkacairvividhairghorairjvalitAgnisamaprabhaiH // 35 bhindipAlaizca bhidyante sravantaH pUyazoNitam / sakSatAH krimidaSTAzca nIyante vivazA narAH 36 yAcamAnAzca salilamannaM cApi bubhukSitAH / chAyAM prArthayamAnAzca zItArtAzcAnalaM punaH / / 37 dAnahInAH prayAntyevaM pAtheyarahite pathi / *satyA gRhItapAtheyAH sukhaM yAnti yamAlayam // 38 evaM pathA'tikaSTena prAptAH pretapuraM yadA / AjJApitAstadA dUtairnivedyante yamAgrataH // tataste pApakarmANastaM pazyanti bhayAnakam / pApAvandhanayanA viparItAtmabuddhayaH // daMSTrAkarAlavadanaM bhrukuTIkuTilekSaNam / UrdhvakezaM mahAzmazruM prasphuratsAdharottaram || aSTAdazabhujaM kruddhaM nIlAJjanacayopamam / sarvAyudhodyatakaraM brahmadaNDena tarjakam // mahAmahipamArUDhaM dIptAgnisamalocanam / raktamAlyAmbaradharaM mahAmerumivotthitam // pralayAmbudanirghoSaM pitrantamiva sAgaram / grasantamiva trailokyamudgirantamivAnalam // mRtyuM caiva samIpasthaM kAlAnalasamaprabham / kAlaM cAnalasaMkAzaM kRtAntaM ca bhayAnakam // 39 40 * idamarthe nAtIva saMgatam / 41 42 43 44 45 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1710 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDemarIcogrA mahAmArI kAlarAtrizca dAruNA / vividhA vyAdhayaH kaSTA naanaaruupbhyaankaaH||46 zaktizUlAGkazadharAH pAzacakrAsidhAriNaH / vanadaNDadharA raudrAH kruurbaanndhnurdhraaH|| 47 asaMkhyAtA mahAvIrAH krUrAzvAJjanasaMnibhAH / sarvAyudhodyatakarA yamadUtA bhyaankaaH|| 48 anena parivAreNa saMsRtaM ghoradarzanam / yamaM pazyanti pApiSThAzcitraguptaM ca bhISaNam // 49 nirbharsayati cAtyantaM yamastAnpApakAriNaH / citraguptazca bhagavAndharmavAkyaiH prabodhayan // 50 bho bho duSkRtakarmANaH prdrvyaaphaarkaaH| garvitA rUpagarveNa prdaaraabhimrshkaaH|| 51 yatsvayaM kriyate karma tadbhuGkte ca svayaM naraH / tadA kimAtmabhogArtha bhavadbhirduSkRtaM kRtam // 52 idAnIM kiM pratapyadhvaM dahyamAnAH svakarmabhiH / bhuJjadhvaM tAni karmANi nAtra dopo'sti kasyacida ete ca pRthivIpAlAH saMprAptA matsamIpataH / svakIyaiH krmbhi|rairdusspjnyaablgrvitaiH|| 54 bho bho nRpA durAcArAH prajAvidhvaMsakAriNaH / alpakAlasya rAjyasya kRte kiM duSkRtaM kRtam // . rAjyalobhena mohena balAdanyAyataH prjaaH| yadaNDitAH phalaM tasya bhuJjadhvamadhunA nRpaaH|| 56 ka tadrAjyaM kalatraM ca yadarthamazubhaM kRtam / tataH sarva parityajya yUyamekAkinaH sthitaaH|| 57 talaM nAtra pazyAmo yena vidhvaMsitAH prajAH / yamadUtairbhajyamAnA adhunA kIdRzaM bhavet // 58 evaM bahuvidhaivokyairupAlabdhA yamena te / zocantaH khAni karmANi tUSNIM tiSThanti pArthivAH 59 iti dharma samuddizya nRpANAM dharmarATpunaH / tatpApapaGkazuddhayarthamidaM vacanamabravIt // yama upAcabho bhozcaNDa mahAcaNDa gRhItvA nRpatInimAn / vizodhayadhvaM pApebhyaH krameNa narakAgniSu // 6? kanyA UcuHtataH zIghraM samutthAya nRpAnsaMgRhya pAdayoH / bhrAmayitvA'tivegena prakSipyordhvaM pragRhya ca // 62 sarve prANena mahatA suprataptazilAtale / AsphAlayanti tarasA vajreNeva mahAdrumam // 63 . tatazca raktasrotAMsi sravante jarjarIkRtAH / niHsaMjJazca tadA dehI nizceSTazca prajAyate // 64 tatazca vAyunA spRSTaH zanairucchrasate punaH / tataH pApavizuddhyartha kSipyate narakArNave // 65 aSTAviMzatirevAdhaH kSitenarakakoTayaH / saptamasya talasyAnte ghore tamasi saMsthitAH // 66 ghorAkhyA prathamA koTiH sughorA tadadhaH sthitA / atighorA mahAghorA ghorarUpA ca pazcamI 67 SaSThI taralatArAkhyA saptamI ca bhayAnakA / aSTamI kAlarAtrizca navamI ca bhayotkaTA // 68 dazamI tadadhazcaNDA mahAcaNDA tato'pyadhaH / caNDakolAhalA cAnyA pracaNDA naranAyikA // 69 karAlA vikarAlA ca vajrA *viMzatimA smRtA / trikoNA paJcakoNA ca sudIrghA parivartulA70 saptabhaumA'STabhImA ca dIptA mAyeti cASTamI / ityetA nAmataH proktAH krmaaviNshtikottyH||71 aSTAviMzatirevaitAH pApAnAM yAtanApradAH // 72 pratyeka sarvakoTInAM paJca paJcaiva naaykaaH| nAmAni nAyakAnAM vai pratyekaM ca nibodhata // 73 rauravaH prathamasteSAM rudante yatra dehinH| mahArauravapIDAbhirmahAnto'pi rudanti ca // 74 tamaH zItastathA coSNaH pazcA''dyanAyakAH smRtaaH| sughoraH sutamastIkSNaH padmaH saMjIvanaH zaThaH * bhatra kiMcitruTitaM saMkhyApUryabhAvAt / + idamadhikam / Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 aSTAviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1711 76 77 78 79 81 82 83 84 85 86 87 mahAmAyostilomazca subhImazca kaTaMkaTaH / tIvravegaH karAlazca vikarAlaH prakampanaH // mahApadmaH sucakrazca kAlasUtraH pretarjanaH / sUcImukhaH sunemizva khAdakaH supradIpakaH // kumbhIpAkaH supAkazca kRpazcAtIva dAruNaH / aGgArarAzirbhavano asRkpUyahadastathA // virAmastuNDazakunirmahAsaMvartakaH kretuH / taptajatuH paGkalepaH pUtimAMso dravastrapuH / / ucchrAsazca nirucchvAsaH sudIrghaH kUTazAlmaliH / duriSTaH sumahAnAdaH prabhAvaH suprabhAvanaH // 80 RkSo meSo vRSaH zalyaH siMhavyAghramRgAnanAH / sUkarazvAnamahiSavRkamepavarAnanAH // grAhakumbhIranakrAkhyAH sarpaH kUrmazca vAyasaH / gRdholUkajalUkAzca zArdUlakapikarkaTAH || gaNDaca pUtivakraca raktAkSaH pUtimRttikaH / kaNadhUmastupAgnizca krimINAM nicayastathA // ameyazcApratiSThazca rudhirAnnaH zvabhojanaH / lAlAbhakSAtmabhakSau ca sarvabhakSaH sudAruNaH // 4. saMkaTaH suvilAsazca sukaTa: saMkaTaH kaTaH / purISazca kaTAhatha kaSTA vaitaraNI nadI // sutaptalohazaGkuzvApyayaHzaGkuH prapUraNaH / asitAlavanaM ghoramasthibhaGgaH prapIDakaH // nIlAtasI yatrANi kUTazcAMzapramardanaH / mahAcUrNI sucUrNI ca taptalohamayI zilA || parvataH kSuradhArAdastathA ca malaparvataH / mUtraviSTAndhakUpazca pUyakUpazca zAtanaH / / musalolUkhalo yatrazilAzakaTalAGgalaH / tAlapatrAsigahanaM mahAmazakamaNDapam // saMmohano'tibhaGgazca taptazUlamayo guDaH / bahuduHkhaM mahAduHkhaM kazmalaM zamalaM tathA // hAlAhalo virUpazca bhImarUpazca bhImagaH / ekapAdo dvipAdazca tIvravAvIcirantimaH // aSTAviMzatirityete kramazaH paJcakAH smRtAH / koTInAmAnupUrvyeNa paJca paJcaiva nAyakAH // rauravAdyAca vIcyantA narakANAM zataM smRtam / catvAriMzatsamadhikaM mahAnarakamaNDalam // eSu pApAH pramucyante narAH karmAnurUpataH / yAtanAbhirvicitrAbhirA karmaprakSayAdbhRzam // A malaprakSayAdyadvaddhmAyante'sau hi dhAtavaH / tadvatpApakSayAtpApAH zodhyante narakAgninA // 95 evaM liSTA vizuddhAya sAvazeSeNa karmaNA / tataH kSitiM samAsAdya punarjAyanti dehinaH // 96 sthAvarA vividhAkArAstRNagulmAdibhedataH / tatrAnubhUya duHkhAni jAyante kITayoniSu / 97 (niSkrAntAH kITayonibhyaH kramAjjAyanti pakSiNaH / saMkliSTAH pakSibhAvena bhavanti mRgajAtiSu98 88 89 90 91 92 93 94 99 mRgaduHkhamatikramya jAyante pazuyoniSu / kramAdvoyonimAsAdya punarjAyanti mAnavAH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSTadilIpasaMvAde yamalokavarNanaM nAma saptaviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 227 // ( 9 ) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH -- 43036 athASTAviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / kanyakA UcuH etAvanmAtramasmAbhirdRSTametadyamAlaye / yAtanA nArakA ghorAH pApinacaiva mAtaraH || azrutAnyamadRSTAni zatazo'tha sahasrazaH / jJAtuM draSTuM ca tatsarvamasmAbhirnaiva zakyate // * padavyatyaya AryaH / evamuttaratrApi / 1 Tha. pratardanaH / 2 u. kutuH / 3 Tha. bhISaNaH / 3 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1712 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [6 uttarakhaNDe - mAtara Ucu:--- alametAvatA'smAkaM zrutvA narakayAtanAH / sIdanti sarvagAtrANi hRdi bhItiH pravartate // smAraM smAraM mano'smAkaM muhurmAdyati muhyati / antarbhayAtirekeNa romakaNTakitA vayam / zrutvA yamapurAdhvAnaM prANAH kaNThagatA hi naH // vasiSTha uvAca - antastApAkulAH zazvadudvignamanaso'patan / patitAstAH samAzvAsya kanyA vacanamabruvan // 6 3 4 5 kanyA Ucu: 9 deze'sminbhArate puNye janma labdhaM sudurlabham / atra janmasahasrANAM sahasrairapi mAtaraH // kadAcillabhate janturmAnuSyaM puNyasaMcayAt / mAghasnAnaikaniSThAnAM na kiMcidapi durlabham // atraiva paramA muktirbhuktayazvApi puSkalAH / karmabhUmiriyaM proktA tato'nyA bhogabhUmayaH // tapastapyanti yatayo juhvate cAtra yajvinaH / dAnAni cAtra dIyante paralokArthamAdarAt // 10 atraiva mAghasnAnaM ca dhanyAH kurvanti kecana / brahmatvamamarezatvaM devatvaM mArutaM ( ? ) tathA // labhante'tra tapaH kRtvA narAH karmAnurUpataH / sarveSAmeva dezAnAmayaM dezaH paraH smRtaH // yataH svarga va mokSazca dharmaH saMprApyate naraiH / deze'sminbhArate puNye prApya mAnuSyamadhruvam // 13 yaH kuryAnnA''tmanaH zreyastenA''tmA khalu vaJcitaH / manuSyatve'pi vipratvaM yaH prApyAtIva durlabham / / 11 12 14 na karotyAtmanaH zreyaH ko'nyastasmAdacetanaH / ataH kAlAntarAdyAti mAnuSyamatidurlabham // 15 tatsamApya tathA kuryAnna gacchennarakaM yathA / kadA bhAratamabhyetya mAghamAse bahirjale // uSaHkAle nimajjAma iti vAJchanti nirjarAH // 16 7 8 18 21 gAyanti devAH kila gAyakAni dhanyAstu ye bhAratabhUmibhAge / svargApavargAspadamArgabhUte bhavanti bhUyaH puruSAH suratvAt // jAnAma naitatkka vayaM vilIne svargaprade karmaNi dehabandham / prApsyA (yA) ma dhanyAH khalu te manuSyA ye bhArate nendriyaviprahINAH // tasmAnmA bhaiSTa mA bhaiSTa kurudhvaM dharmamAdarAt / gRhItadAnapAtheyAH sukhaM yAnti yamAdhvani // 19 anyathA klizyate jantuH pAtheyarahite pathi / iti jJAtvA naraH puNyaM kuryAtpApaM vivarjayet // 20 puNyena yAti devatvamadharmAnnarakaM vrajet / ye manAgapi devezaM prapannAH zaraNaM harim | te'pi ghoraM na pazyanti yamasya sadanaM narAH / nArAyaNaM paraM devaM saccidAnandavigraham // yajadhvaM bAndhavA yUyaM vimuktiM yadi vAJchatha / bhAvanAmayametadvo jagatsthAvarajaGgamam // vidyudvilolaM vijJAya taM yajadhvaM janArdanam / mA kRNudhvamahaMkAraM vidyullekhAzrayo ( samaM) vRthA ||24 zarIraM mRtyusaMyuktaM jIvitaM cApi caJcalam / rAjAdibhirdhanaM vAdhyaM saMpadaH kSaNabhaGgurAH // 25 mAtaraH kiM na jAnIdhvamAyuSo'rdha tu nidrayA / hRtaM ca bhojanAdyaizca kiyadAyuH samAhRtam || 26 kiyadAyurbalavatA vRddhatvaM ca kiyatsmRtam / kiyadviSayabhogaizca kiyaddharmAnkariSyatha // bAlabhAve ca vArdhakye na labhetAcyutArcanam / vayasI haiva dharma ca kurudhvamanahaMkRtAH // mA vinazyatha saMsAragarte magnA bhayaMkare / vapurvinAzanilayamApadAM paramaM padam // 22 23 27 28 29 17 i Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 ekonatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH]padmapurANam / 1713 zarIraM roganilayaM malAyairapi dUSitam / kimartha zAzvatadhiyA pApaM kuruta maatrH|| 30 asArabhUte saMsAre nAnAduHkhasamanvite / vizvAso nopagantavyo nizcayaM nAzameSyatha // 31 zRNudhvaM bAndhavAH sarve satyamasmAbhirucyate / kAyaH saMnihitApAyaH pUjya eva jnaardnH|| 32 yajadhvaM satataM viSNuM mAnuSyamatidurlabham / koTijanmasahasreSu sthAvarAdiSu bAndhavAH // 33 saMbhrAntasya tu mAnuSyaM kathaMcitparilabhyate / tatrApi devatAbuddhirdAnabuddhizca maatrH|| 34 yogabuddhistathA caiva durlabhAzcaiva mAtaraH / durlabhaM mAnuSaM prApya yo hariM nAceyetsakRt // 35 AtmAnamAtmanA hanti ko'nyastasmAdacetanaH / dambhAcAraM parityajya yajadhvaM cakrapANinam 36 bhUyo bhUyo hitaM brUmo bhujamuddhatya bhktitH| viSNuH sarvAtmanA pUjyastyAjyA'sUyA tathA nRbhiH anArAdhya jagannAthaM sarvadhAtAramacyutam / saMsArasAgare manAH kathaM pAraM gamiSyatha // 38 [kanyA UcuH]bahunA'tra kimuktena mAtaraH zrUyatAmidam / kiM vedaiH kiM tapobhirvA kiM yajJairuktadakSiNaiH / / 39 ahanyahani govindaM tanmayatvena zRNvatAm / kiM putradAraiH kiM kRtyaiH kiM gRhkssetrvaandhvaiH|| 40 ahanyahani govindakIrtanaM parizRNvatAm / tasmAyUyaM bhayaM tyaktvA kurudhvaM kezavArcanam // 41 pibadhvamamalaM zuddhaM zAlagrAmazilAjalam / kurudhvamupavAsaM ca vAsareSu mdhussttuhH|| 42 snAnaM kurudhvamanizaM makarasthe divAkare / kurudhvaM bhartRsevAM ca bhItistyAjyA sudUrataH // 43 ekAdazI tithiH puNyA sarvapApapraNAzinI / pakSe pakSe samAyAti kiM nu vo narakAdbhayam // 44 puNyadAyI punarmAdho bahistoye nimajjanAt / varSe varSe samAyAti kiM nu vo narakAdbhayam // 45 vasiSTha uvAcaetAvaduktvA mAtaNAM kanyAstAH punareva hi / mAghasnAnopavAsAdidharmadAnAni cakrire // 46 etAvadUcurmAtRRNAM kanyAH kamalalocanAH / yamalokasya mAhAtmyaM tanmayA vaNitaM tava // 47 mAghamAsakRtamajano naraH paarijaatkusumairlNkRtH|| apsara kucataTInipIDitaH krIDati tridazanandane vane / / * 18 iti zrImahApurANe pAdya uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde dharmaprazaMmAkathanaM nAmASTAviMzatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 228 // (10) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-43084 arthakonatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / dilIpa uvAcapaDazItisahasrANi yojanAnAmatItya tat / vaivasvatapuraM jheyaM nAnArUpamavasthitam // tatratAbhiH katidinairgatamAgatamapyatha / zarIramAsAM kanyAnAmatiSThatkathamatraNam // bhagavanmunizArdUla vada niHsaMzayaM mama // vasiSTha uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi guhyametanmahAmate / AmaNDalaM kRtayuge zarIraM nAvasIdati // pAdonamaNDalaM tretAyuge tiSThati tadvapuH / ardhamaNDalaparyantaM tiSThati dvApara yuge / + idamadhikam / 215 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1714 mahAmunizrIvyAsapraNItaM- __ [ 6 uttarakhaNDekalau zarIraM martyAnAM tiSThatyApAdamaNDalam / caturgugA kRte buddhistretAyAM triguNA smRtA // 6 . dvApare dviguNA caiva kalAvekaguNA smRtA / dvAdazAhAtparaM mA gacchanti yamasAdanam // 7 itIritaM tu yatsadbhiH pApinAmeva tannRpa / idaM ca zRNu rAjendra guhyAdruhyaM bravImi te // 8. yathA yamabhaTAH zIghraM gacchantyAyAnti vAyuvat / IzvarAnugrahAdevaM gacchantyAyAnti kecana // 9 yamasyAnugrahAdetAH kanyA yamaniketanam / narakAnyAtanAstatra dRSTvA ca punraagtaaH|| 10 mAsamAsAM zarIrANi rakSitAni khamAtAbhiH / tadA kRtayugastasmAccharIrANi sthirANi c||11 doSo'laMkaraNAtpUrva pretasya hi na vidyate / pretAlaMkaraNAdUrva zavaspRSTividhIyate // 12 mAghasnAnopavAsAdimahApuNyakRto narAH / evaM gacchanti cA''yAnti puNyaM sarvatra kaarnnm||13 puSkaro nAma viprendraH purA gatvA yamAlayam / +utthApayitvA narakAnarAnnArakino bahUn // 14 Agatya punaratreva khagRhe pUrvavatsthitaH / tretAyuge kadAcittu rAme rAjyaM prazAsati / / 15 / dvijasya kasyacitputro mRto gatvA yamAlayam / punarjijIva pRthukaH kimetana zrutaM tvayA // 16 devakItanayaH kRSNo guroH sAMdIpaneH sutam / grAhagrastaM cirAgRhya punaH sa gurave dadau // 17 evamanye janAH kecidyamalokAtsamAgatAH / saMzayo'tra na kartavyaH kiM bhUyaH shrotumicchsi||18 dilIpa uvAcapuSkaro nAma viprendraH kutratyaH kathamAgataH / uttAritAH kathaM tena narakebhyo'pi pApinaH // 19 rAmarAjye dvijasutaH kiM mRtaH kathamAgataH / bhagavAndevakIputro guroH sAMdIpaneH sutam // 20 gIrNa grAhodare bAlamAnayAmAsa vai katham / [*vistarAcchotumicchAmi vasiSThArundhatIpate // 21 etatpaznatrayaM samyagbrUhi me brahmanandana // 22 vasiSTha uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi puSkarasya mahAtmanaH / caritaM sarvapApaghnaM zRNotvavahito bhavAn // 23 nandigrAme vasandhImAnpuSkaro nAma vai dvijaH / nijAnuSThAnakRddhImAnsarvabhUtahite rataH // 24 mAghasnAnarato nityaM nityaM svAdhyAyatatparaH / viSNorArAdhanaM kAle sa kurvannAnyamAnasaH / / 25 Aste tatra mahAyogI sakuTumbo'gnihotrakRt / aprameya hare viSNo kRSNa dAmodarAcyuta / / 26 / govindAnanta devezetyAhAsau kevalaM nRpa / devatArAdhanaM tyaktvA tasya viprasya nityazaH // 27 nAnyeSu ramate cittaM svameSvapi mahAmate / atha vaivasvato rAjA prAha dRtAnbhayaMkarAn // 28 gatvainaM puSkaraM vipraM nandigrAmanivAsinam / samAnayadhvamityAha te'pi ga(zrutvA bhuvaM gatAH 29 pragRhya tamajAnanto yamalokaM gatA nRpa / tamAyAntaM yamo dRSTvA puSkaraM bhiitmaansH|| 30 pratyutthAyA''sanaM gRhya pravezya svAsane munim / bharsayAmAsa dUtAMzca bhavadbhiH kimnusstthitm||31 tatrAnyaH puSkaro nAma taM pratyuktaM mayA bhaTAH / kimayaM sarvadharmajJo viSNubhakto vizeSataH // 32 mAghamnAnarato nityamupavAsaparAyaNaH / matsamIpamihA''nIto bhavadbhiH paapcetnaiH|| 33 vasiSTha uvAcatAnevaM bhayitvA'tha pretarAjastamabravIt // . yama uvAca - putradArAdayaH sarve rudanti bhRzamAkulAH / gaccha tvamapi so'pyAha puSkarastaM dRkodaram // 25 + lyababhAva ArSaH / * dhanucihAntargataH pATaH, cha. pustakamthaH / Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - 28 229 ekonatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1715 - puSkara uvAcabhagavannarakAnsandriSTumicchAmi tAnaham / pApino ye'pi pacyante yaatnaadehmaasthitaaH|| 36 vasiSTha uvAcatato vaivasvatastasmai puSkarAya mahAtmane / narakAndarzayAmAsa zatazo'tha shsrshH|| rauravaM raudramatyartha mahArauravameva ca / zvabhojanaM vizasanaM kSArakardamameva ca // asipatravanaM ghoraM taptakumbhaM bhayAnakam / krimizaM krimibhakSaM ca tathA vaitaraNI nadIm // 39 karambhavAlukaM caiva lAlAbhakSamavIcita(ka)m / sUkaraM rodhanaM caiva taptavAlukameva ca // 40 eteSu narakeSveva pacyante pApino'nizam / tatra tAnpatitAndRSTvA pIDyamAnAnsa nArakAn // 41 zUlopari gatAnvyAgherbhakSyamANAnsuduHkhitAn / karambhavAluke taptAnkrimibhirbhakSitAnapi // 42 taptakumbhe nipatitAnkrimibhistu prapIDitAn / asipatravane channAnkrakacairdAritAnapi // 43 kuThAraiH pAThyamAnAMzca saMklinAnkSArakardame / sUcyA nipAtyamAnAMzca tathA zizirapIDitAn // 44 etAnanyAMzca tatrasthAnnArakAnyAtanAgatAt / dRSTvA'tiduHkhito bhUtvA puSkarastAnuvAca ha // 45 puSkara uvAcakiM na tatra kRtaM puNyaM bhavadbhiH pUrvajanmani / tenAtra yAtanAsaMsthA duHkhitA nitymaasthitaaH||46 nArakA Ucu:nAsmAbhiH sukRtaM kiMcitkRtaM tatra mahItale / tenAtra yAtanAsaMsthA dahyAmo duHkhitA bhRzam // 47 paradAreSu niratAH paradravyApahAriNaH / parahiMsAratA nityaM dahyAmastena vai vayam // 48 parIvAdAH *kRtAsmAbhiH pareSAM nAparAdhinAm / ninditAzca tathA viprA dahyAmastena vai vayam // tatrA(thAs)rthahetorasmAbhiH kRtamadhyApanaM dvija / tathaivAdhyayanaM tena dahyAmo narake vayam // 50 bhRtyavargeSvabhukteSu bhuktamasmAbhirAdarAt / annamagre tathA mRSTaM tena dahyAmahe vayam // 51 mAye sarveSu majjatsu na vayaM kRtmjnaaH| kiMcidabhyudite sUrye dahyAmastena vai vayam // 52 +pRthakpAkaratA nityaM nityaM cAdbhutavahnayaH / astrAnabhojino jAtA dahyAmo narake vayam // 53 gokulasya tRSArtasya dhAvato jalasaMmukham / vina Acarito nityaM dahyAmastena vai vayam // 54 gavAM grAsamadattvA tu tatkSIrAdAnatatparAH / jAtAH svapoSaNaratA dahyAmastena vai vayam // 55 *dAneSvabhirataM nityamarthibhyo dhArmika prati / vighra Acaritastena nUnaM dahyAmahe vayam // 56 tyaktadArA vratabhraSTAH parAnnarucayastathA / parvasvapi ratAH strISu tena dahyAmahe vayam // 57 brAhmaNebhyaH pratizrutya na dattaM lobhakAraNAt / asmAbhistena doSeNa dahyAmo'tra bhRzaM dvija // 58 nikSepahAriNo jAtAstathA mitradruho vayam / kUTasAkSi gatAstena dahyAmo'tra vayaM dvija / / 59 taba kiM bahunoktena yaccAsmAbhiranuSThitam / pAtakaM dvijavaryeha dahyAmastena vai vayam // 60 puSkara uvAcasakRcca nArcito devo bhavadbhiH kiM janArdanaH / tattenAdRzIM prAptA dazAM yUyaM bhayAnakAm // 61 samastalokanAtho yairarcitaH puruSottamaH / teSAM muktirapIha syAtkimu pApakSayo nRNAm // 62 praNatirna kRtA prAyo bhavadbhiH puruSottame / tena yUyamidaM prAptA narakaM bhRzadAruNam // 63 * saMbirArSaH / + ayaM zlokazpastakasthaH / * ayaM zloka chAmtakasthaH / Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1716 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDekimatra hAhAkAreNa yuSmAkamadhunA harim / smaratAharnizaM viSNumazeSaduritApaham // 64 ahamapyatra nAmAni kIrtayAmi jagatpateH / tAni vaH zreyase nityaM bhaviSyanti na saMzayaH // 65 nArakA UcuHAtmapApena taptAnAmasmAkamakRtAtmanAm / tavAGgasparzasaMbhUto vAyurAlAdayatyalam // 66 atra saMsthIyatAM brahmankSaNamapyadya naH sukham / yathA bhavati dharmAtmanduHkhAbhihatacetasAm // 67 darzanenApi te brahmansaMjAtA tuSTiraba naH / aho dayA tava brahmanpApeSvapi hi jAyate // 68 yama uvAcagaccha puSkara dharmajJa dRSTAzca narakAstvayA / rorUyate hi te bhAryA duHkhazokapariSTutA // 69 puSkara uvAcakathaM gacchAmi bhagavanagate vA tatra kiM sukham / zRNvataH zRNu vAco'tra nArakANAmaharnizam // 70 kiMkarairhanyamAnAnAM patatAmanisaMcaye / rakSa mAM rakSa rakSeti keSAMcicchrayate dhvaniH // 71 yathA samastabhUtAtmA viSNuH sarvezvaro hriH| ArAdhyate mayA nityaM tena muzcantu naarkaaH||72 yathA sarvagato viSNuH sarva viSNau pratiSThitam / tathA tenAdya satyena sadyo mucyantu nArakAH73 kRSNAcyuna jagannAtha hare viSNo janArdana / pAhi sarvAnimAnatra narake yAtanAgatAn // 74 vasiSTha uvAcazrutvA nAmAni tatrasthAstenoktAni harepa / nArakA narakAnmuktAstatkSaNAdeva pArthiva // 75 Ucuzca puSkaraM prItyA yato muktAstato vayam / tasmAtte kIrtiratulA loke vistAramRcchatu // 76 yamo'pi vismayAviSTaH puSkaraM prApya pArthiva / vareNa cchandayAmAsa jIvitezaH prahRSTadhIH // 77 yama uvAcamedinIM prApya dharmAtmastiSTha tatrApi sarvadA / na vidyate bhayaM mattaH suhRdAmapi te dvija // 78 mAhAtmyaM tava yo'pyatra nityaM smarati mAnavaH / apamRtyubhayaM tasya matmasAdAna jAyate // 79 vasiSTha uvAcaukto vaivasvatenaivaM puSkaro bhuvametya saH / samAste pUrvavatsvasthaH pUjayanmadhusUdanam // 80 etanmayopadiSTaM te puSkarasya mahAtmanaH / mAhAtmyaM saMzrutaM yaistu sarvapApakSayo bhavet // 81 muktizca narakAdviSNornAmasaMkIrtanAdiha / yathA hi jAyate vidvaMstathoktA ca tavAnagha / / svalpA'pi nAmasmRtirAdipuMsaH kSayaM krotyaahitpaapraasheH| pratyakSataH kiM punaratra dRSTaM saMkIrtite nAmni janArdanasya / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde puSkarAkhyAnaM nAmaikonatriMzadadhikadizatatamo'dhyAyaH / / 229 // (11) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-43167 atha triMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / vasiSTha uvAcazRNu dijakumArasya rAmarASTra nivAsinaH / punarAgamanaM tasya yamalokAravImi te // 1 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 triMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / ayodhyA nAma nagarI sarvalakSaNasaMyutA / triSu lokeSu vikhyAtA sUryAnvayavivardhinI // AsIttasyAM naravaro rAmo vai bhrAtRbhiH saha / pramumoda sukhI rAjyaM dharmeNa paripAlayan // tataH katipayAheSu gateSu jaraTho dvijaH / zavaM bAlamupAdAya rAjadvAramupAgamat / rudanbahuvidhaM vAcA snehAkSarasamanvitam / asakRtputra putreti vAkyametaduvAca ha / 1717 2 4 vRddhabrAhmaNa uvAca - ri kiM nu me duSkRtaM karma pUrvadehAntare kRtam / yadahaM putramekaM tvAM pazyAmi nidhanaM gatam // amAptayauvanaM bAla paJcavarSasamanvitam / akAle kAlamApanno duHkhAya mama nandanaH // na smarAmyuktamanRtaM na ca hiMsAM smarAmyaham / sarveSAM prANinAM pApaM na kadAcana vidyate / / kena me duSkRtenAdya bAla eva mamA''tmajaH / akRtvA pitRkAryANi nIto vaivasvatakSayam // rAmasya duSkRtaM kiMsvinmahadasti na saMzayaH / rAjadvAri mariSyAmi patnyA sArdhamanAthavat / / 10 tRbhiH sahito rAjA dIrghamAyuravApnuyAt / rAjadoSairvipadyante prajA vidhipAlitAH / / 11 asatte hi nRpatAkAle mriyate janaH / muvyaktaM rAjadoSo'yaM bhaviSyati na saMzayaH // vasiSTha uvAca - 9 12 13 14 15 evaM bahuvidhairvAkyairnindamAno muhurmuhuH / rAjAnaM duHkhasaMtaptaH sutaM tamabhigUhati / / tathA tu kAraNaM tasya dvijasya paridevite / zuzrAva rAghavaH sarva duHkhazokasamanvitaH // suduHkhenAtisaMtapto mantriNaH sa samAhayat / tato nRpa mayA sArdhamaSTau viprAH pravezitAH / / mArkaNDeyo'tha maudgalyo vAmadevatha kAzyapaH / kAtyAyano'tha jAbAlirgautamo nAradastathA / / 16 ete dvijarSabhAH sarva AsaneSUpavezitAH / teSAM samupaviSTAnAM sarveSAM dIptatejasAm // rAghavaH sarvamAcaSTa dvijo'yamuparoditi || 1 Tha. kazyapaH / 17 vasiSTha uvAca - tasya tadvacanaM zrutvA rAjJo dInasya nAradaH / pratyuvAca zubhaM vAkyamRSINAM saMnidhau nRpam // 18 nArada uvAca - I zRNu rAjanyathA'kAle prApto'yaM bAlasaMkSayaH / zrutvA kartavyatAM rAma kuruSva raghunandana // purA kRtayuge rAma brAhmaNA vai tapasvinaH / abrAhmaNastato rAjanna tapasvI kathaMcana / tretAyuge'tyavartanta brAhmaNAH kSatriyAzca ye / tapo'tapyanta te sarve zuzrUSAmitare janAH // tato dvAparasaMjJAnte tapo vaizyAnsamAvizat / yugeSu triSu viprendrA dharma cakrurnRpottama / / bhavitA zUdrayonyAM hi tapazcaryA kalau yuge / na zUdro labhate dharmamugraM taptvA nararSabha // eko viSayaparyante tava rAjanmahAtapAH / zUdrastapyati durbuddhistena bAlavadho hyayam // yo hyadharmamakArya vai vipaye pArthivasya hi / karoti nRpazArdUla pure vA durmatirnRpa / kSipraMsa narakaM yAti sa ca rAjA na saMzayaH / sa tvaM puruSazArdUla mArgasva viSayaM svakam || 26 duSkRtaM yatra pazyethAstatra yatnaM samAcara / evaM te dharmavRddhizva nRNAM cA''yurvivardhanam // bhaviSyati naravyAghra bAlazvAyaM sa jIvati // 25 27 28 19 20 21 22 23 24 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1718 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDevasiSTha uvAcanAradasya tu tadvAkyaM zrutvA'mRtamayaM tathA / maharSamatulaM lebhe lakSmaNaM cedamabravIt // 29 zrIrAma uvAcagaccha saumya dvijazreSThaM samAdhAsaya lakSmaNa / vAlasya ca zarIraM tu tailaTroNyAM nidhApaya // yathA na kSIyate bAlastathA saumya vidhIyatAm // vasiSTha uvAcaevaM saMdizya kAkutstho lakSmaNaM zubhalakSaNam / manasA puSpakaM dadhyAvAgaccheti mahAyazAH // 31 AjagAma muhUrtena samIpaM rAghavasya tat / abhivAdya maharSIstAvimAnaM so'dhyarohata // 32 dhanurgRhItvA tUNIM ca khaDaM ca ruciraprabham / prAyAtmatIcI vimalAM vicinvaMzca samantataH // 33 uttarAmagamaddhImAndizaM himavatA vRtAm / apazyamAnastatrApi na svalpamapi duSkRtam // 34 pUrvAmapi dizaM sarvAmathApazyannarAdhipaH / pravizuddhasamAcArAmAdarzamiva nirmalAm // 35 dakSiNAM dizamAkrAmattato raajrssinndnH| sa zailasyottare pArce dadarza sumhtsrH|| 36 tasminsarasi tapyantaM tApasaM sumhttpH| dadarza rAghavaH zrImAllambamAnamadhomukham // 37 rAghavastamupAgamya tapyantaM tapa uttamam / uvAca ca nRpo vAkyaM dhanyastvamiti suvrata // 38 brAhmaNo vA'si bhadraM te kSatriyo vA'si durjyH| vaizyo vA yadi vA zUdraH satyametadravIhi me|| kautUhalAttvAM pRcchAmi rAmo dAzarathiham / / vasiSTha uvAcatasya tadvacanaM zrutvA rAmasyAkliSTakarmaNaH / avAkzirAstathAbhUto vAkyametaduvAca ha // 41 tapasvyuvAcazUdraM mAM viddhi kAkutstha zambUkaM nAma nAmataH / devatvaM prArthaye rAma sazarIro mahAyazaH // 42 vasiSTha uvAcabhASatastasya zUdrasya kha sa ruciramabham / vikRSya [*kozAdvimalaM zirazciccheda rAghavaH // 43 / / tasmidre hate devAH sendrAH saamipurogmaaH| sAdhu sAdhviti] kAkutsthaM prshshNsurmuhurmuhuH||44 muprItAzcAbhavandevA rAmaM satyaparAkramam / surakAryamidaM rAma sukRtaM te mahAmate // 45 gRhANa tvaM varaM rAma yattvamicchasyariMdama / devAnAM bhASitaM zrutvA rAghavaH susamAhitaH // uvAca prAJjalirvAkyaM sahasrAkSapurogamAn // zrIrAma uvAcayadi devAH prasannA me dvinaputraH sa jIvatu / dizantu varametaM ma IpsitaM paramaM mama // 47 vasiSTha uvAcarAghavasya tu tadvAkyaM zrutvA vibudhasattamAH / pratyUcU rAghavaM prItA devAH zakrapurogamAH // 48 devA UcuHyasminmuhUrte kAkutstha zUdro'yaM vinipAtitaH / tasminmuhUrte vimo'sau jIvena samayujyata // 49 - svasti prAmuhi bhadraM te sAdhayAmo nararSabha / 50 * dhanucihAntargataH pAThaH, Tha. pustakasthaH / Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 ekatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1719 vasiSTha uvAcaityuktvA prayayurdevA rAmo'pi svapuraM yayau / dRSTvA dvijasutaM tatra labdhaprANaM nirAmayam // 51 praharSamatulaM lebhe sAnuno rAghavastadA / saMhRSTAH sarvazo viprAH prazazaMsuzca rAghavam / / 52 viprA UcuHaho dhanyo'si rAjendra yatte dharmamatidRDhA / dharme dhIrdurlabhA nRNAM vizeSeNa mahIbhRtAm // 53 [*kSatriyo yaH svadharmeNa pRthivImanuzAsti vai / sa loke labhate kIrti naraH pretya ca sadgatim / brahmaNyaH zAstravijjJAnI zUrazca tvaM raghUdaha / apramattaH sadA dakSaH pRthivIM paripAlaya // 55 vasiSTha uvAcaevaM saMvardhito viprai rAmo rAjyamapAlayat / brAhmaNastena zizunA prahRSTaH svagRhaM yayau // 56 gatAsordvijaputrasya punarAgamanaM mayA / uktaM zRNuSva kRSNasya guruputrasamAgamam / / 57 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde dvijaputrAkhyAnaM nAma triMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 230 // (12) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-43224 arthakatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / ram. vasiSTha uvAcaavantIpuramityasti dvijandasamAkulam / nadInadasamAyuktaM nAnAdRkSopazobhitam // yojanAyAmavistAraM dhanadhAnyasamAkulam / vedazAstrArthatattvajJairmahadbhizca virAjitam / / tasminneva pure ramye sAMdIpaniriti zrutaH / prakhyAtaguNasaMpannaH svAzramAcAratatparaH // sarvalakSaNasaMpanno vedavedAGgapAragaH / satyavAganasUyazca shaucaadigunnsNyutH|| mitAzI mitahASTizca mitavAgyogatatparaH / jitendriyo jitakrodhastapodAnadayAparaH // devadvijagurUNAM ca pUjakazca dRDhavrataH / sthirabuddhiH sthirArambhaH kSAntaH zAntaH prsnndhiiH|| 6 kumArastasya matimAMzcandrabimbasamadyutiH / lAlito vadhe mAtrA piturAnandavardhanaH // 7 kRtopanayanaH so'tha vidyA jagrAha bAlakaH / kadAcinmAghamAse tu prabhAte pUrNimAtiyo // 8 sa brahmacAribhiH sArdha prabhAse snAtumabhyagAt / tatrA''camya vidhAnena jalamadhye sthito'japat kRSNAcyuta nimajjAmi prabhAse'smiJzubhodake / anena mAghasnAnena suprIto mAM samuddhara // 10 ityudIrya jale manaH savayobhiH sahaiva tu / tIramAruruhuH snAtvA sarve te viprabAlakAH // 11 sAMdIpanikumAro'yaM na kadAcitsamutthitaH / suhRdo'sya samAgatya tasya pitronyavedayan // 12 bAlA UcuHkRSNAcyuta nimajAmi prabhAse'sminubhodake / anena mAghasnAnena suprIto mAM samuddhara // 13 ityuktvA'tha suto mano jale na punarutthitaH // vasiSTha uvAcaityAkarNitamAtreNa tanmAtA nyapatadbhuvi / zanairAzvAsitA tasya mAtA bandhubhiruddhatA // 15 * dhanucihAntargataH pAThaH, Tha. pustakasthaH / ---- - --- -- - - - - - -- Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1720 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1 uttarakhaNDepunaH prabhAsamudgatya paryadhAvata duHkhitA / muhurutpatate sAdhvI muhuH patati viThThalA // 16 / muhurAlIyate zokAnmuhuH krozati roditi / sA tIvrazokasaMtaptA vilalApA''kulendriyA // 17 sAMdIpanistu bhagavAnantaH zokaM nigRhya ca / tasya mitrANi cA''hUya zuzrAva ca punaH punaH18 sAMdIpaniruvAcakathaM kathaM ca tenoktaH paThyatAM paThyatAmiti // bAlA UcuHkRSNAcyuta nimajjAmi prabhAse'sminzubhodake / anena mAghasnAnena suprIto mAM samudra // (ityuktvA'tha suto mano jale na punrutthitH)|| vasiSTha uvAcapaThyate(ThitaM) ttptthshshvtsvsthcitto'bhvnmuniH|| sAMdIpaniruvAcazlokArtho na vRthA bhUyAtkRSNa eva sa rakSati // vasiSTha uvAcaiti bhAryA samAzcAsya sukhena nyavasacciram / atha bhUramuto rAjanputrayoH samakArayat // 23 purodhasA brAhmaNaizca yathAvaTvijasaMskRtim / tebhyo'dAdakSiNA gAva rukmamAlyAH svalaMkRtAH24 alaMkRtebhyaH saMpUjya savatsAH kSomamAlinIH / yAH kRSNarAmajanmIM manodattA mhaamtiH||25 tAthApyadAdanusmRtya kaMse ca vinipAtite / tatazca labdhasaMskArau dvijatvaM prApya suvratau // 26 gargAdyadukulAcAryAdvAyatrIvratamAsthitau / prabhavI sarva vidyAnAM sarvajJau jagadIzvarau // 27 nAnyasiddhAmalajJAnaM gUhamAnau varegitau / atho guru[*kulaavaasmicchntaavdhijgmtuH|| 28 kAzya sAMdIpani nAmnA hyavantIpuravAsinam / tamevA''sAdya tau dAntau guruvRttimninditaam|| grAhayantAvupetau sma bhaktyA devamivA''hatau / tato dvijavarastuSTaH shuddhbhaavaanuvRttibhiH|| 30 movAca nikhilAnvedAnsAGgopaniSado guruH / sarahasyaM dhanurvedaM dharmanyAyapathastathA // 31 // tathA cA''nvIkSikI vidyAM daNDanItiM ca padidhAm / sarva tadamarazreSThau sarvavidyApavartakau // 32 // sarva nigadamAtreNa tau saMjagRhatupa / ahorAtraizcatuHSaNyA saMyutau tAvatIH kalAH // gurudakSiNayA''cArya chandayAmAsatupa // dvijastayostaM mahimAnamadbhutaM samIkSya rAjanatimAnupI matim / saMmanvya palyA sa mahArNave mRtaM bAlaM prabhAse varayAMbabhUva ha / / tayetyayA''rudha mahArathI rathaM prabhAsamAsAdya durantavikramI / velAmupavrajya niSedatuH kSaNaM sindhurviditvA'INamAharattayoH // tamAha bhagavAnAzu guruputraH pradIyatAm / yo'sAviha tvayA prasto bAlako mahatomiNA // 36 vasiSTha uvAcatAvAha varuNo(Na)devo vinayAvanataH sthitaH / na cAhArSamahaM deva daityaH paJcajano mahAn // 37 ... antarjalecaraH kRSNa zaGkharUpaparo'suraH / jalamAvizya taM hatvA gRhyatAmityuvAca sH|| 38 * dhanucihAntargataH pAThaH, u. pustakasthaH / Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 ekatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1721 39 tataH sa jalamAvizya hatvA taM jalavAsinam / vidArya hRdayaM tasya nApazyadudare'rbhakam // tadaGgaprabhavaM zaGkhamAdAya rathamAgamat / tataH saMyamanIM nAma yamasya dayitAM purIm // gatvA janArdanaH zaGkhaM pradadhmau sahalAyudhaH / zaGkhanirdvAdamAkarNya prajAsaMyamano yamaH // tayoH saparyA mahatIM cakre bhaktyupabRMhitaH / uvAcAvanataH kRSNaM sarvabhUtAzayAlayam // yama uvAca - lIlAmanuSyayoH kRSNa yuvayoH karavANi kim // zrIbhagavAnuvAca guruputramihA''nItaM nijakarmanibandhanam / Anayasva mahArAja macchAsanapuraskRtaH / / vasiSTha uvAca - tatheti tenopanItaM guruputraM yadUdvahau / dattvA svagurave bhUyo gRhNISveti tamUcatuH // guruNaivamanujJAtau rathenAnilaraMhasA / AyatA svapuraM yAtau parjanyaninadena vai / samanandanprajAH sarvA dRSTvA rAmajanArdanau / apazyanto bahuhAni naSTalabdhadhanA iva // itthaM parAsuH salile prabhAse nimajjya parvaNyapi mAghamAse / kRSNaprabhAvAtpunarAjagAma sAMdIpanestasya muneH kumAraH // anye'pi punarAyAtA yamalokAdanekazaH / devatAnugrahaM prApya mayA vaktuM na zakyate // dilIpa uvAca samyaguktamaho citrametatpraznatrayaM mune / caritaM puSkarasyAdya prabhAvo rAmakRSNayoH / sUryAnvayAnAmavanIpatInAM koTIraratnAzcitapAdukAya / ikSvAkugotraikahite ratAya namo vasiSThAya munIzvarAya / sUta uvAca - iti kRtvA namaskAraM gurave nRpapuMgavaH / uparyupari mAghasya mAhAtmyazravaNotsukaH || dilIpo nRpatiH zrImAJzreyase yatamAnasaH / punaH papraccha dharmAtmA vasiSThaM munipuMgavam // dilIpa uvAca mRgaviSANamunezvaritaM mune kathaya lokahitAya mahAtmanaH / sparzabhASaNadarzanasaMzrayAdakhilapApabhidaH khalu tAdRzaH // gururuvAca samyak saMpAdito vatsau bhavadbhyAM guruniSkrayaH / ko nu yuSmadvidhaguroH kAmo nAmAvaziSyate / / gacchantaM svagRhaM vIrau kIrtirvAmastu pAvanI // 46 vasiSTha uvAca iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde mAMdIpani kumArAkhyAnaM nA maitrizadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 231 / / (13) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 43279 40 41 42 216 43 44 45 47 48 49 50 51 52 53 54 55 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1722 mahAmunizrIvyAsapraNItaM atha dvAtriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / [ 6 uttarakhaNDe vasiSTha uvAca - kRtagurukulavAso brahmacArI yathAvanni (llali) tamakhilavedA lakSaNAntAnadhItya / atha nijaguruNoktAM dakSiNAM ca pradAya kRtavidhiramalAtmA tena mukto gRhAya || ucathya aicchatsvasutAM pradAtuM vatsAya tAM kutsasutAya tasmai / udvodumaicchanmRgazRGganAmA munIzvaraH prAGmanasA vRtAM tAm // pradAtukAmaH kanyAM tAmucathyaH samalaMkRtAm / AhUya cakre viprendrAnaGkarArpaNamAdarAt // kutsaH putravivAhArthamAnayAmAsa vai munIn / AjagmurakhilAstatra Rpayo brahmavAdinaH // jaiminirjamadagnizca kapilaH paila eva ca / sumatirvAmadevazca jAvAliH kAzyapo bhRguH // parvataH zarabhaGgazca sutIkSNo'gastya eva ca / Apastamvo'NimANDavyaH satyaH kAtyAyanastathA 6 aGgirAH kauziko'pyatrihArIto raibhya AruNiH / mugalo gautamaH kaNvo vyAso'pi kaSo guruH kANazca zaunako dAlbhyo vaida uddAlakaH zaThaH / ete cAnye ca bahavo vivAhArthaM samAgatAH // 8 kutsaH paramadharmAtmA madhuparkapuraHsaram / samyagabhyarcayAmAsa bhakSyabhojyairdvijottamAn // zubha muhUrte sudine sune manojJalAjAjyakuzaiH samidbhiH / hutvA'grima mahatAmRSINAM cakre vivAhaM vidhivatsa vatsaH // dRSTvocadhyasya kanyAyAH pANigrahaNamaGgalam / suvRttAyAstataH sakhyastisro'pyatra samAyayuH // kamalA vimalA caiva suraseti sumadhyamAH // 9 10 11 kanyA UcuH asmAkaM pANimadyaiva gRhNISva dvijapuMgava / yadi pANi na gRhNAmi zApo'tra bhavitA tava / / 12 vasiSTha uvAca - iti tAsAM vacaH zrutvA vatmaviramacintayat / ekakAle samudrotuM yuktaM vA'yuktameva vA // iti cintApare tasminmRgagRGge mahAtmani / RSINAM mahatAM madhye vedavyAsastamabravIt // vyAsa uvAca -- 15 gRhNISva pANimAsAM ca na doSastatra vidyate / saMdehaM mA kuruSvAtra kRtapUrvastvayaM vidhiH // purA nRpasya mAMdhAtuH paJcAzatsaMkhyakanyakAH / ekasminneva divasa upayeme ca saubhariH // punardakSasutAcaiva somo'pyudahatkila // 4 13 14 16 vasiSTha uvAca - iti vyAsavacaH zrutvA tatra tAsAmapi dvijaH / krameNa pANi jagrAha kRtvA homaM vidhAnataH // 17 brAhma vivAha utkRSTa viprANAmiti hi zrutiH / tasmAdrAhmavivAhena catasro'pyagrahInmuniH 18 itthaM vivA vihite munIndraH saMbhAvayAmAsa RSInazeSAn / munIzvarAste vihitAziSastamAmantraya jagmurnijaparNazAlAH // dilIpa uvAca caturNAmapi varNAnAM vivAhAH kati vA smRtAH / AcakSva yadi guhyaM me vasiSThArundhatIpate // 20 19 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 232 dvAtriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / vasiSTha uvAca - 23 zRNu rAjanpravakSyAmi vivAhAnkramazastava / vivAhA brAhmadevArSAH prAjApatyAsurau tathA / / 21 gAndharvo rAkSasazcApi paizAco'STama ucyate / brAhmo vai varamAhUya yatra kanyA svalaMkRtA / / 22 dIyate tatsutaH pUyAtpuruSAnekaviMzatim / yajJArthamRtvije daivastajjaH pAti caturdaza / / varAdAdAya godvaMdvamArSastajjaH punAti SaT / sahobhau caratAM dharmamityuktvA dIyate'rthine // 24 tatra yA dIyate kanyA tajjo vaMzAnpunAti SaT / catvAra ete viprANAM dharmyAH pANigrahAH smRtAH AsuraH krayaNAdravyaigandharvo'nyonyamaitrataH / prasahya kanyAharaNaM rAkSaso ninditaH satAm || 26 chalena kanyAharaNAtpaizAco garhito'STamaH / prAyaH kSatravizAmuktA gAndharvAsurarAkSasAH // 27 aSTamazcaiSa pApiSThaH pApiSThAnAM hi saMbhavet / savarNayA kuzo grAhyo dhAryaH kSatriyayA zaraH || 28 pratodo vaizyayA dhAryo vAsontaH pajjayA tathA / asavarNAstreSa vidhiH smRta utkRSTavedanaiH / / 29 savarNAbhistu sarvAbhiH pANigrahyastvayaM vidhiH / dhayairvivAhairjAyante dharmyA eva zatAyuSaH / / 30 adharmairdharmarahitA mandabhAgyadhanAyuSaH / tasmAdrAhmo vivAhastu brAhmaNAnAM viziSyate || prAjApatya vivAho hi sa tu saubhariNA kRtaH // dilIpa uvAca kimarthamupayeme sa saubharirbhagavAnRSiH / paJcAzatkanyakAH pUrvametadvistarato vada || vasiSTha uvAca 33 37 kAmpilyanagare pUrva saubharirnAmato dvijaH / sarvavedArthatattvajJaH sarvabhUtadayAparaH // yogAbhyAsaparo nityaM viSayeSu parAGmukhaH / Adau cAndrAyaNaM cakre punarmAsopavAsakRt // 34 zIrNaparNAzanaH pazcAnnirAhArastataH punaH / antarjale punaH sthitvA dvAdazAbdamatapyata // 35 tasminsarovare ramye hyagAdhe nirmalAmbhasi / matsyaH sAmamado nAmnA matsyayUthasamAvRtaH / / 36 sarveSAmeva matsyAnAmagraNIraJcitAkRtiH / zaravegagatizcaJcatkesaro nayanapriyaH || putraiH pautrairnasRbhizca bhAryAbhirmitrabAndhavaiH / bhrAtRbhiH pitRbhiH sArdhamitazcetazca dhAvati / taM dRSTvA cintayAmAsa matsyendraM saubharirmuniH / anekaduhitRdauhitrasaMtatyA parivAritaH / / atIva ramamANo'sAvutpAdayati naH spRhAm / bhAryAduhitRdauhitraputrapautraizca naptRbhiH // viharAma vayaM caivamiti kRtvA matiM muniH / utthitaH salilAttasmAnmunirvikaTaveSabhRt // niveSTukAmaH kanyArtha mAMdhAtAramupAgamat / RSerabhyAgamaM zrutvA samutthAyAsssanAnnRpaH // 42 ardhyAdibhiH samabhyarcya kalpayAmAsa cAsssanam / Asane samyagAsIno nRpaM saubharirabravIt / / 38 39 40 41 saubhariruvAca-- 1723 31 32 niveSTukAmo'smi narendra kanyAH prayaccha me mA praNayaM hyabhAkSIH / na hyarthinaH kAryavazAdupetAH kAkutsthavaMze vimukhAH prayAnti // zatArdhakanyAstava santi saumyAstAsAM mamaikAM nRpate prayaccha // vasiSTha uvAca iti zrutvA RServAkyaM mAMdhAtA manunandanaH / jharjharIkRtasarvAGgaM vilokya vikaTAkRtim // 45 pratyAdezabhayAttasmAcchApabhItyA ca pArthivaH / sAntvapUrvamidaM vAkyamuvAca vinayAnataH // 46 44 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1724 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDemAMdhAtovAcazRNuSva munizArdUla kSatriyANAM kulasthitim / kanyAdRSTipriyo yastu kulIno rUpavAnyuvA // 47 sarvalakSaNasaMpannastasmai kanyA pradIyate / kSatriyANAmiyaM rItiH kAcidAsInmunIzvara // bhagavanmunizArdUla kiM kurmaH punarucyatAm // vasiSTha uvAcaAkarNya rAjJo vacanamiti pratyAha saubhriH|| saubhariruvAcayadyevaM kSatriyA(ya)rItirnRpa dhanyA vayaM punaH / tasmAdvarSavaraM rAjannAhUyAntaHpurasthitam // 50 mAM pradarzaya kanyAnAM yadi tAsAM rucirbhavet / tadA diza sutA rAjannodyAsye ythaagtm||51 vasiSTha uvAcamunestadAkyamAkarNya tathA'stviti nRpottamaH / Adideza tamAhRya sadyo varSavaraM tadA // 52 antaHpuraM vizanneva bhagavAnmunisattamaH / devagandharvasiddhebhyo'pyatirUpadharo'bhavat // 53 antarvarSavaro vipraM ninAya nRpazAsanAt / tAsAM pradarzayAmAsa munIndraM madanopamam // 54 bhavatInAM pitA prAha imaM yA vRNute patim / asmai tAM pradadAmIti tA iti prAha kaJcukI // 55 zrutvA kaJcakino vAkyaM taM ca dRSTvA manoharam / sAnurAgAstataH kanyAH parivArya tmbruvn||56 ahaM bhAryA'smyahaM bhAryA'smyahaM bhAryeti tA mithaH / iti kanyAH samAvaQrvAzitA iva vAraNam mAMdhAtA nRpatirdRSTvA kumArINAM manoratham / dideza sakalA eva tasmai saubharaye tadA // 58 kRtvA vivAhaM vidhivadvidhijJaH sa mhaamuniH| AdAya rAjakanyAstA jagAma khaM nivezanam 59 so'tha sopAnasaMyuktaM vallabhImaNDapAnvitam / sphATikastambhasaMyuktaM candrazAlAvirAjitam // 60 dAsIdAsasamAyuktaM hemaprAkArasaMvRtam / vicitradvArakakSyADhyaM ratnavAtAyanojjvalam // 61 ratnatoraNasauvarNapatAkAbhiH samujjvalam / manoharaM mahAzAlaM mahAnasavirAjitam // 62 [*pRthakpRthagasaMbAdhaharmyaprAsAdasaMkulam / dhanadhAnyasamRddhaM ca sarvopakaraNAnvitam // 63 kArayAmAsa sarvAsAM pratyekaM bhavanottamam / vizvakarmANamAhUya saubhariH zilpinAM varam // 64 gRheSu teSu tAH kanyA vyAdiSTAH paramarSiNA / mukhamUSuH surastrIvatsarvasaMpatsamanvitAH // 65 ekadA duhitasnehasamAkRSTamanA nRpH| saubharestasya jAmAturAzramaM prApadazramaH // sauvarNazAlA sphuradaMzujAlAM prAsAdamAlAM bahuhemazAlAm / / AlolamAlAM vimalAM vilokya nRpo'bhvdvismRtcittvRttiH]|| 67 ayaikabhavanaM rAjA pravizyApazyadAtmajAm / sA saMbhrameNa pitaraM samAliGgaya nanAma ha // 68 sasnehaM tAmuvAceti sukhena sthIyate kimu / uta snihyati te bhartA kiM mAM smarasi mAtaram // iti pRSTA sutA tena pitaraM punarabravIt // sutovAcamiSTAnaM mRduzayyA ca vakhANyAbharaNAni ca / tilAjyadhAnyalavaNadadhikSIramadhUni ca // 70 dhanAni gandhadravyANi phalamUlAni cendhanam / rasAyanAni sarvANi bhojyAni vividhAni ca // . * dhanucihAntargataH pAThaH, u. pustakasthaH / Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 trayastriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1725 sarvAzca saMpadaH santi madgArhasthyasamaM na hi / idamekaM mahahuHkhaM zRNu vakSyAmi te pitaH // 72 mayyeva snehavAnbhartA vihAyAnyAH sahodarAH / atraiva niyataM bhuGkte zete'traiva nizAmu ca // idamekaM hi duHkhaM me nAnyatkiMcana vidyate // vasiSTha uvAcaityukto nRpatiH putryA dvitIyaM bhavanaM gataH / evaM tayA'pi kathitastRtIyaM bhavanaM gataH // 74 evaM samastabhavanaM [saM]prApya [ca] mahIpatiH / sutAbhistAbhirityuktaH saMtoSaM paramaM yayau // 75 AzcaryametadAlokya vismayotphullalocanaH / uvAca saubhari rAjA dRSTo'dya mahimA tava / / 76 adRSTapUrvaH kutrApi tava bhAvo'yamadbhutaH / iti saMtoSya vibhendraM jagAma svapuraM nRpaH // 77 atha kAlena tAH kanyAH pratyekaM tanayatrayam / lebhire munishaarduulaajjvltpaavktejsH|| 78 evaM putrAzca pautrAzca naptAro bahavo'bhavan / evaM sahasrasaMtAnaH saubharinRpasattama // 79 saMsArasaukhyabhuktasthau cirakAlaM nijAzrame / evaM dvAdaza mAghA vai jale magnena tiSThatA // 80 kR(nI)tAH saubhariNA rAjanevaM syAnmAghavaibhavaH / evaM vyAjena sidhyanti mAghAH puNyavAM nRNAm / / saubhareridamAkhyAnaM ye zRNvanti narottamAH / teSAM na saMtaticchedo bhavitA nAtra saMzayaH 82 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde saubharyupAkhyAnaM nAma dvAtriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 232 // (14) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-43361 atha prayastriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / " - vasiSTha uvAcavivAhaM vidhivatkRtvA mRgazRGgo munIzvaraH / gArhasthyaM samyagakarodvedoktenaiva vartmanA // 1 tasya gArhasthyasadRzaM na bhUtaM na bhaviSyati / suvRttA kamalA caiva vimalA surasA tathA // 2 pAtivratyaratA nityaM patizuzrUSaNe rtaaH| tathaiva tasya bhAryANAM pAtivratyasamaM na hi // evaM tAbhiH sa dharmAtmA samyagdharma cacAra ha // dilIpa uvAcapativratAlakSaNaM ca gRhasthAzramalakSaNam / ahaM veditumicchAmi samyagetadvayaM vada // vasiSTha uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi gRhasthAzramalakSaNam / sadAcAravatA puMsA jito lokAvubhAvapi // 5 brAhma muhUrte cotthAya dharmamartha ca cintayet / kAyaklezaM tadudbhUtaM cintayenmanasezvaram // naiRtyAmiSuvikSepamatItyAbhyadhikaM bhuvaH / dUrAdAvasathAnmUtraM purISaM ca visarjayet // 7 divAsaMdhyAsu karNasthabrahmasUtra udaGmukhaH / [+kuryAnmUtrapurISe ca rAtrau ceddakSiNAmukhaH] // 8 antardhAya tRNairbhUmi ziraH prAvRtya vAsasA / vAcaM niyamya yatnena sstthiivnocchaasvrjitH|| 9 tiSThenAticiraM tatra purISaM nAvalokayet / gRhItaziznazcotthAya zaucaM kuryaadtndritH|| 10 + idamadhe Tha. pustakastham / sur Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1726 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeAhRtya mRttikA kUlAdgandhalepAnukarSaNam / tIrthe zaucaM na kurvIta kurvItoddhRtavAriNA // 11 ratnimAtraM jalaM tyaktvA kuryAcchaucamanuddhRte / pazcAttacchodhayettIrthamanyathA hyazucirbhavet // 12 ekA liGge gude paJca tathA vAmakare daza / ubhayoH sapta dadyAcca pAdayoH paJca pazca mRt // 13 kRtvA tu zaucaM prakSAlya pAdau hastau ca mRjalaiH / nibaddhazikha(khA)kacchastu kuryaadaacmndvym|| antarjAnu zucau deze udakpAGmukha eva vA / sapavitreNa hastena kuryAdAcamanakriyAm // 15 nocchiSTaM tatpavitraM tu bhuktocchiSTaM tu varjayet / utthAya netre prakSAlya dantakASThaM samAharet // 16 AyurbalaM yazo varcaH prajAH pazuvasUni ca / brahmaprajJAM ca medhAM ca tvaM no dehi vanaspate // 17 imaM matraM samuccArya dantadhAvanamAcaret / kaNTakakSIravRkSotthaM dvAdazAGgulamatraNam // kaniSThAGgulivatsthUlaM pUrvArdhakRtakUrcakam / zuci dvAdazagaNDUpainiSiddhaM bhAnuvAsare // 19 Acamya prayataH samyakprAtaHsnAnaM samAcaret / snAnAdanantaraM tAvatarpayetpitRdevatAH // 20 utthAya vAsasI zukle zuddhe tu paridhAya ca / uttarIyaM sadA dhArya brAhmaNena vijAnatA // 21 Acamya bhasmanA dhArya tripuNDUM gopicandanam / UrdhvapuNDraM yathApUrvamanuSThAnaM tathA''caret // 22 prANAyAma tataH kRtvA saMdhyAvandanamAcaret / Apo hiSTheti tRcena mArjanaM tu kuzodakaiH // 23 praNavena samAyuktaM kSipedvAri pade pade / sUryazceti ca mantreNa mantritaM prAzayejjalam // 24 karAbhyAM toyamAdAya gAyatryA cAbhimantritam / AdityAbhimukhastiSThastrirUrdhvamatha tatkSipet 25 pUrvI saMdhyAM sanakSatrAmupAsIta yathAvidhi / gAyatrImabhyasettAvadyAvadAdityadarzanam // 26 sAvitrairanadhairmatrairupasthAya kRtAJjaliH / Atma(guru)pAdau tathA bhUmi saMdhyAkAle'bhivAdayet 27 yastu saMdhyAmupAsIta zraddhayA vidhivdvijH| na tasya kiMcidaprApyaM triSu lokeSu vidyate // 28 saMdhyAkAlAvasAne tu homaM kuryAdatandritaH / dinaM zUnyaM na kurvIta yatkicidAnamAcaret // 29 divasasyA''dime bhAge kRtyametadudIritam / dvitIye ca tathA bhAge vedAbhyAso vidhIyate // 30 samitpuSpakuzAdInAM sa kAlaH smudaahRtH| tRtIye tu punarbhAge nyAyAdyatkicidarjayet / / 31 aklezena zarIrasya yadRcchAlAbhamarjayet / SaNNAM tu karmaNAmasya trINi karmANi jIvikA // 32 yAjanAdhyApane caiva vizuddhAcca pratigrahaH / caturthe ca tathA bhAge punaH snAnaM samAcaret // 33 darbheSu darbhapANibhyAM saMgatAbhyAM kRtAJjaliH / svAdhyAyaM ca yathAzakti brhmyjnyaarthmaacret||34 RksAmAtharvavedoktAJjapenmatrAnyajUMSi ca / japitvaivaM tataH kuryAddevarSipitRtarpaNam // 35 upavItI nivItI ca prAcInAvItavAMstathA / tattattIrthena sarveSAM bhUtAnAM jalado bhavet // 36 Apo hiSTheti mantreNa saMprokSya nijamUrdhani / ApaH punantu matreNa matritaM prAzayejalam // 37 karAbhyAM toyamAdAya sAvitryA cAbhimatritam / arghyamekaM raverdattvA sAvitrI ca jpetttH||38 sAvitryA tu yathAzakti upasthAya divAkaram / pradakSiNaM samAtya namaskRtvopavizya ca // 39 jaladevAnamaskRtya gRhaM gatvA samAhitaH / kurvIta devapUjAM ca japayajJAdanantaram // 40 AdityamambikAM viSNuM gaNanAyaM mahezvaram / brAhmaNaH paJca devAMzca paJcayajJapa(pUjayettatpa)rAyaNaH tataH paJca mahAyajJAnkuryAdbhUtabaliM punaH / kAkazvAnabaliM caiva dadyAnmatraM samuccaran / devA manuSyAH pazavo vayAMsi siddhAzca ykssorgdaitysNghaaH| pretAH pizAcA uragAH samastA ye cAnamicchanti mayA'tra dattam // 43 ityuktvA sarvabhUtebhyo baliM dadyAtpunaH pRthak / tata Acamya vidhivacchraddhayA priitmaansH||44 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. 233 trayastriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 47 53 dvArAvalokanaM kuryAdatithigrahaNAya ca / godohakarmamAtraM tu bhAgyAtprApto'tithiryadi // devavatpUjayedbhaktyA yathAzaktyannapAnataH / bhikSAM ca bhikSave dadyAdvidhivadbrahmacAriNe // akalpitAnnAduddhRtya sarvavyaJjanasaMyutAt / yatizca brahmacArI ca pakkAnnasvAminAvubhau || tayorannamadattvaiva bhuktvA cAndrAyaNaM caret / yatihaste jalaM dadyAdbhaikSaM dadyAtpunarjalam // 48 tadbhaikSaM meruNA tulyaM tajjalaM sAgaropamam / satkRtya bhikSatre bhikSAM yaH prayacchati mAnavaH / / 49 gopradAnasamaM puNyamityAha bhagavAnyamaH / mAtA pitA gururbandhurgarbhiNIvRddhabAlakAH || 50 atithiSvAgateSveSu bhuktavatsu tato gRhI / upalipte zucau deze pAdau prakSAlya vAgyataH / / 51 paJcArdrA bhojanaM kuryAtprAGmukho maunamAsthitaH / prazastazuddhapAtreSu bhuJjItAnnamakutsayan // 52 naikavAsAstathA'znIyAdbhinnapAtreSu mAnavaH / eka eva tu yo bhuGkte vimale kAMsyabhAjane // catvAri tasya vardhante AyuH prajJA yazo balam / dayI deyaM ghRtAnnaM ca samastavyaJjanAni ca54 bhojanAtkiMcidannAgryaM dharmarAjAya vai balim / dattvA tu citraguptAya bhUtebhya idamuccaret // 55 yatra vacana saMsthAnAM kSuttRSNopahatAtmanAm / bhUtAnAM tRptaye'kSayyamidamastu yathAsukham // 56 svAhAntAH praNavAdyAca nAmnA mantrAstu vAyavAH / jihvayA ca grasedanaM dazanena na daMzayet // 57 aznIyAttanmanA bhUtvA pUrva tu madhuraM rasam / lavaNAmlo tathA madhye kaTutiktau tataH param / / 58 prAgvaM puruSo'zrIyAnmadhye tu kaThinAzanam / ante punardravAzI tu balArogye na muJcati / / 59 aSTau grAsA munerbhakSyAH SoDazAraNyavAsinaH / dvAtriMzacca gRhasthasya amitaM brahmacAriNaH // 60 nAdyAcchAstraviruddhaM tu bhakSyabhojyAdikaM dvijaH / abhojyaM prAhurAhAraM zuSkaM paryuSitaM tathA / / 61 bhuktvA''camya yathoktena vidhAnena samAhitaH / zodhayenmukhahastau ca mRdadbhirgharSaNena ca // 62 Acamya ca tataH kuryAddantAntaravizodhanam / Acamya pAtramutsArya kiMcidArdreNa pANinA || 63 mukhAtmANAnsamAlabhya nAbhiM pANitalena ca / zuddhaprazAntacittastu kRtAsanaparigrahaH || 64 abhISTadevatAnAM ca kurvIta smaraNaM tataH / bhUyo'pyAcamya kartavyaM tatastAmbUlabhakSaNam // 65 bhukopaviSTo vizrAnto brahma kiMcidvicArayet / sacchAstrAdivinodena sanmArgAdyavirodhinA / / 66 itihAsapurANAbhyAM SaSThasaptamako nayet / aSTame lokayAtrA hi bahiHsaMdhyA tataH punaH // 67 sUrye'stazikharaM prApte pAdazaucakriyAnvitaH / vahiHsaMdhyAmupAsIta kuzapANiH samAhitaH // 68 sAdityAM pazcimAM saMdhyAmastamitabhAskarAm / prANAnAyamya saMprokSya matreNAbdaivatena tu // 69 sAyamagnizca metyuktvA prAtaH sUryetyapaH pivet / pratyaGmukhopaviSTastu vAgyataH susamAhitaH // 70 praNavavyAhRtiyuktAM gAyatrI tu japettataH / akSasUtraM samAdAya samyagAtArakodayAt // vAruNIbhistadAdityamupasthAya pradakSiNam / kurvandizo namaskuryAdigIzAMzca pRthakpRthak // 72 upAsya pazcimAM saMdhyAM hutvA'gnimayAttataH / bhRtyaiH parivRto bhUtvA nAtitRpto'tha saMvizet // sAyaM prAvaizvadevaH kartavyo valikarma ca / anaznatA'pi satatamanyathA kilviSI bhavet || 74 atithiM cA''ganaM tatra svazaktyA pUjayedgRhI / kRtapAdAdizaucazca bhuktvA sAyaM tato gRhI // 75 gacchecchayyAM tato mRdvImupadhAnasamanvitAm / svagRhe prAkzirAH zete svAgure dakSiNAzirAH 76 pravAse pazcimazirA na kadAcidudakzirAH / rAtrisUktaM japetsmRtvA devAMzca sukhazAyinaH // 77 71 + chandonurodhAdbhasvatvam / 1727 45 46 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1728 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 6 uttarakhaNDenamaskRtvA'vyayaM viSNuM samAdhisthaH svapenizi / agastyo mAdhavazcaiva mucukundo mhaablH||78 kapilo munirAstIkaH paJcaite sukhazAyinaH / mAGgalyapUrNakumbhaM ca zirasthAne nidhAya ca // 79 vaidikairgAruDaimatrai rakSA kRtvA svapettataH / RtukAlAbhigAmI syAtsvadAranirataH sadA // 80 parvavarja vrajedenAM taddhRto ratikAmyayA / pradoSapazcimI yAmau vedAbhyAsena vai nayet // 81 yAmadvayaM zayAnastu brahmabhUyAya kalpate / etatsarvamazeSeNa kRtyajAtaM dine dine / kartavyaM gRhiNA samyaggRhasthAzramalakSaNam // azeSavedoditasacaritrametagRhasthAzramalakSaNaM te / uktaM samAsena ca lakSaNena pativratAnAM zRNu lakSaNAni / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNhe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAda AhnikAkhyAnaM nAma prayastriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 233 // (15) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-43444 atha catastriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / vasiSTha uvAcabhRNu rAjanpravakSyAmi satInAM vratamuttamam / kurUpo vA kutto vA susvabhAvo'tha vai patiH // 1 rogAnvitaH pizAco vA krodhano vA'pi madyapaH / vRddho vA'tha vidagdho vA mUko'ndho badhiro'pi vA // raudro vA'tha daridro vA kadaryaH kutsito'pi vA / kAtaraH kitavo vA'pi lalanAlampaTo'pi vA satataM devavatpUjyaH sAdhvyA vAkAyakarmabhiH / na jAtu viSamaM bhartuH striyA kArya kathaMcana // 4 vAlayA vA yuvatyA vA vRddhayA vA'pi yoSitA / na svatatreNa kartavyaM kiMcitkArya gRheSvapi // 5 ahaMkAraM vihAyAtha kAmakrodhau ca sarvadA / manaso raJjanaM patyuH kAryamanyasya vajenam // 6 sakAmaM vIkSitA'pyanyaiH priyairvAkyaiH pralobhitA / spRSTA vA janasaMmarde na vikAramupaiti yA // 7 puruSaM sevate nAnyaM manovAkAyakarmabhiH / lobhitA'pi pareNArthaiH sA satI lokabhUSaNam // 8 dautyena prArthitA vA'pi balena vidhRtA'pi vA / vastrAdyairvAsitA vA'pi naivAnyaM bhajate stii||9 vIkSitA vIkSate nAnyairhasitA na hasatyapi / bhASitA bhASate naiva sA sAdhvI sAdhulakSaNA // 10 rUpayauvanasaMpannA gItakRtye'pi kovidA / svAnurUpaM naraM dRSTvA na yAti vikRtiM satI // 11 surUpaM taruNaM ramyaM kAminInAM ca vallabham / yA necchati paraM kAntaM vijJeyA sA mahAsatI // 12 devo manuSyo gandharvaH satInAM nAparaH priyaH / apriyaM naiva kartavyaM patyuH panyA kadAcana // 13 bhukte bhukte'tha yA patyo duHkhite duHkhitA ca yA / mudite muditA'tyartha proSite malinAmbarA // mupte patyau ca yA zete pUrvameva prabudhyati / pravizeccaiva yA vahiM yAte bhartari pazcatAm // 15 nAnyaM kAmayate citte sA vijJeyA pativratA / bhaktiM zvazurayoH kuryAtpatyuzcApi vishesstH|| 16 dharmakArye'nukUlatvamarthakArye'pi saMyamam / prAgalbhyaM grAmyakAryeSu zucitvaM nijavigrahe // 17 maGgalaM saMmataM patyuH satataM priyabhASaNam / bhAvyaM maGgalakAriNyA gRhamaNDanazIlayA // 18 gRhopaskarasaMskArasajjayA prativAsare / kSetrAdvanAdvA grAmAdvA gRhaM bhartAramAgatam // 19 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1729 234 catustriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / pratyutthAyAbhinandeta cA''sanenodakena ca / prasannabhANDA mRSTAnnA kAle bhojanadAyinI // 20 saMyatA guptadhAnyA ca susaMmRSTanivezanA / gurUNAM putramitrANAM bandhUnAM karmakAriNAm // 21 AzritAnAM ca bhRtyAnAM dAsIdAsajaneSu ca / atithyabhyAgatAnAM ca bhikSukANAM ca liGginAm Asane bhojane dAne saMmAne priyabhASaNe / tattadguNAnusAreNa prApte kAle yathocitam // 23 dakSayA sarvadA bhAvyaM bhAryayA gRhamukhyayA / gRhavyayAya yadravyaM dizetpatnyAH kare patiH // 24 nirvartya gRhakArya sA kiMcibuddhyA'vazeSayet / tyAgArthapite dravye lobhAtkicinna dhArayet 25 bharturAjJAM vinA naiva svabandhubhyo dizeddhanam / anyAlApamasaMtoSaM paravyApArasaMkathAH // 26 atihAsAtiroSau ca krodhasthAnaM ca varjayet / yacca bhartA na pibati yacca bhartA na khAdati // 27 yacca bhartA na cAznAti sarva tadvarjayetsatI / tailAbhyaGgaM tathA snAnaM zarIrodvartanakriyAm // 28 mArjanaM caiva dantAnAmalakAnAM ca vartanam / bhojanaM cA''sanaM nidrAM paridhAnaM ca vAsasAm 29 [*bhArambhaM maNDanAnAM ca na kuryAtmoSite priye / tretAprabhRti nArINAM mAsi mAsyAtavaM nRpa] // prathame'hani cANDAlI yathA vA tthaa'nggnaa| dvitIye'hani viprA hi (bhUpAla) yathA vai brahmaghAtinI tRtIye rajakI proktA caturthe'hani zudhyati / snAnaM zaucaM tathA gAnaM rodanaM hasanaM tathA // 32 yAnamabhyaJjanaM nArI dyUtaM caivAnulepanam / divA spamaM vizeSeNa tathA vai dantadhAvanam // 33 maithunaM mAnasaM vA'pi vAcikaM devatArcanam / varjayecca namaskAraM devatAnAM rajasvalA // 34 rajasvalAyAH saMsparza saMbhASa ca tayA saha / saMtyAgaM(?) caiva vastrANAM varjayetsarvayatnataH // 35 snAtvA'nyaM puruSaM nArI na pazyecca rajasvalA / IkSeta bhAskaraM devaM brahmakUrca tataH piveta // 36 kevalaM paJcagavyaM vA kSIraM vA''tmavizuddhaye / yathopadezaM niyatA varteta ca varAGganA // 37 alaMkRtA suprayatA bhartuH priyahite ratA / garbhiNI cedyathA nArI niyamena samAcaret // 38 kRtarakSA subhUSA ca vAstupUjanatatparA / tiSThetprasannavadanA bhartuH priyahite ratA // 19 kustrIbhirnAbhibhASeta zUrpavAtaM vivarjayet / mRtavatsAdisaMsarga parapAkaM ca sundarI // 40 na bIbhatsaM kiMcidIkSenna raudrAM zRNuyAtkathAm / guruM vA'tyuSNamAhAramajIrNa na samAca(ha)ret // anena vidhinA sAdhvI zobhanaM putramAmuyAt / anyathA garbhapatanaM stambhanaM vA prapadyate // 42 yadA pravizate bhartA kUTaM vA'rthena kenacit / sumanA varNakopetA tadA ca vratacAriNI // 43 taruNI vA surUpA vA putriNI vA hitA bhavet / jyeSThA vA'pi kaniSThA vA parokSe saMmukhe'pi vA hInAM nijaguNairanyAM sapatnIM na vigarhayet / IrSyArAgasamudbhuta vidyamAne'pi matsare // 45 apriyaM naiva kartavyaM sapatnIbhiH parasparam / na gAyedanyanAmAni na kuryAdanyavarNanam // 46 na vasehUrataH patyuH stheyaM vallabhasaMnidhau / nirdiSTe ca mahIbhAge vallabhAbhimukhI vaset // 47 nAvalokyA dizaH svairaM nAvalokyaH paro janaH / vilAseravalokyaM syAtpatyurAnanapaGkajam 48 kathyamAnA kathA bharnA zrotavyA sAdaraM striyA / patyuH saMbhASamANasya nAnyaM saMbhASayetsvayam / / AtA satvaraM gacchedratisthAnaM ratotsukA / patyo gAyati sotsAhaM zrotavyaM hRSTacetamA // 50 nRtyantaM vallabhaM pazyetmaharSotphullalocanA / zAstrAdikauzalaM vidyAM kalAprAgalbhyameva ca // 51 darzayantaM patiM dRSTvA bhavedAnandanirbharA / bhartuH samIpe na stheyaM sodvegavyagracittayA // 52 * ayaM zlokaH, Tha. pustakamthaH / 21. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsamaNIta [6 uttarakhaNDe- / kalaho naiva kartavyaH praNayena bahiSkRtaH / AtmArtha nijabandhvartha sapatnyartha sakopayA // 53 kalaho na vidhAtavyaH kalyayogye priye striyaa| sitA ninditA'tyartha tADitA preyasI priyam / vyathitA'pi bhayaM tyaktvA kaNThe gRhNIta vallabham / uccainai rodanaM kuryAnnaivA''krozejjanaM prati 55 palAyanaM na kartavyaM nijagehAdahiH striyA / tvaM pitA tvaM mama bhrAtA necchAmi tvAmataH prm|| viraktalakSaNaM vAkyaM nedRgvAcyaM kadAcana / utsavAdiSu bandhUnAM sadanaM yadi gacchati // 57 labdhvA'nujJAM tadA patyurgacchedadhyakSarakSitA / na vasetsuciraM tatra pratyAgacchedgRhaM satI // 58 prasthAnAbhimukhe patyau bhavenmaGgalabhASiNI / na vAryo'sau niSedhoktyA na kArya rodanaM tadA59 / akRtvodvartanaM nityaM patyau dezAntaraM gate / vadhUrjIvanarakSArtha karma kuryAdaninditam // 60 kRtvA vRttiM yadA bhartA bajeddezAntaraM tadA / patikalpitavRttyaiva varteta gRhamedhinI // 61 zvazrUzvazurayoH pArthe nidrA kAryA na cAnyataH / pratyahaM pativArtA ca tayA'nveSyA prayatnataH 62 dUtAH prasthApanIyAzca patyuH kSemopalabdhaye / devatAnAM prasiddhAnAM kartavyamupayAcanam // 63 evamAdi vidhAtavyaM satyA proSitayoSayA / aprakSAlanamaGgAnAM malinAmbaradhAraNam // 64 tilakAJjanahInatvaM gandhamAlyavivarjanam / nakharomNAmasaMskAro dazanAnAmamArjanam // 65 tAmbUlacarvaNAlasyamatikazmalatA striyaaH| bahAlasyaM sadAnidrA kalahe sarvadA ruciH|| 66 / uccairhAso'parairnarma paraceSTAvicintanam / svecchAparyaTanaM caiva parapuMso'Ggamardanam // 67 aTanaM caikavastreNa nirlajjatvaM vRthAgatiH / ityAdidoSAH kathitA yopito bhrtRduHkhdaaH|| 68 nivartya gRhakAryANi haridrAlepanaistanum / prakSAlya zucitoyena kuryAnmaNDanamujjvalam // 69 samIpaM preyaso gacchedvikasanmukhapaGkajA / anena nArI vRttena manovAgdehasaMyatA // ihAvyAM kIrtimAmoti patiloke paratra ca // naitAdRzaM daivatamasti kiMcitsarveSu lokeSu sadaivateSu / yadA patistuSyati sarvakAmAlbhyAtmakAmaM kupitazca hanyAt // tasmAdapatyaM vividhAzca bhogAH zayyAsanAnyadbhutadarzanAni / vastrANi mAlyAni tathaiva gandhAH svargazca loko vividhA ca kIrtiH // 72 ityAdidharmanayanItiguNottarAbhistAbhiH sahaiva cirakAlamatau muniindrH| saMsArasaukhyaniyato'pyamalAntarAtmA cakre'tirAtracayanakratuvAjapeyAn // 73 iti zrImahApurANe pAdya uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSTadilIpasaMvAde pativratAlakSaNAkhyAnaM nAma caturvizadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 234 // (16) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-43517 bhaya paJcatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / vasiSTha uvAcaevaM gRhe nivasato mRgazRGgamahAmuneH / kAlena mahiSI tasya suvRttA suSuve sutam // tataH pitRRNAnmuktaH kRtArtho munipuMgavaH / jAtakarma kumArasya samyakcakre vidhAnavat // 2 ghakAra nAmakaraNaM trikAlajJo mhaamtiH| bhaviSyakarmasadRzaM mRkaNDumiti vizrutam // 3 padizaGkA mRgagaNAH kaNDUyante'sya vigrahe / tasmAnmRkaNdurityasya nAma cakre pitA svayam // 4 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ f4 ! 7 235 paJcatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / kulojjvalo guNanidhirjvalatpAvakasaMnibhaH / kRtopanayanaH pitrA brahmacaryaparAyaNaH // adhyaiSTa vedAnakhilAnmunirgurukule vasan / guruNA'numataH pazvAdvitIyAzramamagrahIt || mudgalasya muneH kanyAmupayeme marudratIm / kamalA'pi tataH kAlAdasUta sutamuttamam // AcAreNa zrutenaiva vidyayA vinayena ca / sarvatazcottamo yasmAttasmAduttama ityabhUt // sa pitrA kRtasaMskAraH kRtopanayanakriyaH / adhItya vedAnakhilAnupayeme vidhAnataH // kAntAlakAM tAM kamanIyarUpAM kaNvasya kanyAM kamalAyatAkSIm / kalyANazIlAM ca kuzAbhidhAnAM kuTumbinI sA'bhavaduttamasya // 1731 5 7 wd vimalA'pi sutaM lebhe sumatiM nAma vizrutam / sumatiH sakalAnvedAnadhItya gRhavAnabhUt // 11 satyAkhyA tasya bhAryA'bhUtsumatestanayA zubhA / surasA'pi tataH kAlAtsuvrataM suSuve sutam // 12 suvrataH surasAsUnuH sarvAnvedAnadhItya ca / dakSiNAM gurave dattvA dvitIyAzramamagrahIt // dharmapatnI babhUvAsya pRthoH putrI priyaMvadA / sarvAnayAjayatputrAnkratubhiH prAptadakSiNaiH // teca zuzrUSayA sarve nityaM cakruH pituH priyam || 13 AbhiH snuSAbhiH zubhalakSaNAbhiH zubhaiH sutaistaiH zrutipAragaiva / bhAryAbhirutkRSTaguNottarAbhizvakAra gArhasthyamupAsyamAnaH // 14 15 16 17 18 19 sumateruttamasyApi suvratasya mahAtmanaH / pratyekamabhavanputrA bahavo vedapAragAH // bhAryAbhizca snuSAbhizca putraiH pautrairayaM muniH / mAghamAse tu saMprApte prAtaHkAle nimajjati // moghaM ca kurute mAghaM na kadAcidapi dvijaH / mAghamAse tu saMprApte snAnaM dAnaM zivArcanam // tAni niyamAcaiva gRhasthAzramabhUSaNam / iti matvA dvijazreSTho mAghe mAghe nimajjati // evaM saMsAra saubhAgyamanubhUya mahAmuniH / putreSu bhAryA nikSipya samAropyAgnimAtmani // dRSTvA'patyasya cApatyaM vapurdRSTvA ca jarjaram / taponidhistapastaptuM tapovanamupeyivAn // parNAzanAtpalbalavAripAnAdudvegataH zarkara bhUmivAsAt / samAnadharmA mRgayUthamadhye caraMzviraM brahmapadaM prapede || saMbhAvitastatra caturmukheNa sameyivAnsiMhasanAthapITham / svenArjitAnapratimAnanantAllokAnanekAnbubhuje munIndraH // tataH kadAcitpralayAvasAne prApte punaH zvetavarAhakalpe | bhUtvA'japutro ghRbhunAmadheyazca nidAghAya hitopadezam // catastrastasya tA bhAryAH zIlavRttasamanvitAH / putreSu vratacAriNyo dinAni katicitsthitAH 25 tatastu carame bhAge jarayA ca palIkRtAH / kubjA viraladantAzca pranaSTendriyavRttayaH // abhUvannatha tA dRSTvA mRkaNDurmunisattamaH / anapatyo marudvatyAmidamevAbhyacintayat / ahaM sadAro gacchAmi mAtRbhiH saha dhUrjaTeH / rAjadhAnIM zivo yatra karNe japati tArakam / / 28 atha taddezabhUpAlo nAmnA rASTravivardhanaH / kAzIyAtrAM samuddizya pratasthe bahusainikaiH // tena sArthena mahatA te nirjagmuH zanaiH zanaiH // 24 26 27 mRkaNDuruvAca mAtrA pitrA parityaktA ye syaktA nijabandhubhiH / yeSAM kApi gatirnAsti teSAM vArANasI gatiH 20 21 22 23 29 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1732 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 37 jarayA paribhUtA ye vyAdhibhirvikalIkRtAH / yeSAM kvApi gatirnAsti teSAM vArANasI gatiH 31 pade pade samAkrAntA ye vipariharnizam / yeSAM kApi gatirnAsti teSAM vArANasI gatiH // 32 saMsAraparibhUtA ye baddhA ye karmabandhanaiH / yeSAM kApi gatirnAsti teSAM vArANasI gatiH // 33 pAparAzibhirAkrAntA ye dAridryaparAjitAH / yeSAM kApi gatirnAsti teSAM vArANasI gatiH 34 ye ca yogaparibhraSTA ye tapodAnavarjitAH / yeSAM kApi gatirnAsti teSAM vArANasI gatiH / / 35 madhye bandhujanAnAM tu mAnahAniH pade pade / teSAmAnandadaM caikaM zaMbhorAnandakAnanam // 36 AnandakAnane yeSAM vasatAmasatAmapi / vizvezAnugRhItAnAM sa syAdAnandajodayaH // bharjyante karmavIjAni yatra vizvezavahninA / ato mahAzmazAnaM tadgatInAM parA gatiH // saMsArasarpadaSTAnAM jantUnAM yatra zaMkaraH / ubhAbhyAmapi pANibhyAM brUte brahma spRzaJzrutau // 39 na kApilena yogena na sAMkhyena na ca vrataiH / yA gatiH prApyate puMbhistAM dadyAnmokSabhUriyam 4 kAzIprAptiriyaM yogaH kAzIprAptiriyaM tapaH / kAzIprAptiriyaM dAnaM kAzIprAptiH zivArcanam 4 1 kAzIprAptiriyaM yAgaH kAzIprAptistu karma yat / kAzIprAptiriyaM svargaH kAzIprAptiriyaM sukham / / kaH kAmaH ko madaH krodhaH ko lobhaH kA hyahaMkRtiH / kiM mAtsarya kimajJAnaM karma kiM jADyatA ca kA kA bhItiH ko'thavA kAlaH kA jarA kiMca duSkRtam / kiM rajaH ko'ntarAyo vA nRNAM kAzInivAsinAm // 38 0 44 vasiSTha uvAca - 45 vadannitthaM svamAtRRNAmadhvakhedApanuttaye / zanairvArANasIM prApa mRkaNDuH saha mAtRbhiH // avilamba prathamato maNikarNya vidhAnataH / sacailaM sa muniH snAtvA kRtasaMdhyA disatkriyaH // 46 saMtarpya sarvadevarSIJzucirgandhakuzodakaiH / tIrthavAsArthinaH sarvAnsaMtarpya ca pRthakpRthak / / amRtasvAdupakvAnnaiH pAyasaizca sazarkaraiH / sagorasairannadAnaidhanyadAnairanekadhA / / gandhacandanakarpUraistAmbUlairvasanaiH zubhaiH / dInAnAthAnsamabhyarcya pazcAduNDivinAyakam // 49 anvalimpattato bhaktyA prAjyasindUrakardamaiH / nivedya modakAnpaJca varjayansa nijaM janam // 50 upasarganisargebhyastato'ntaH kSetramAvizat / sarvAvaraNadevAMzca pUjayAmAsa zaktitaH // 47 48 51 tato vizvezvaraM devaM natvA stutvA mahAmanAH / kSetropavAsaM vidhivaccakAra nijamAtRbhiH // 52 jAgareNa nizAM nItvA vizvanAthasya saMnidhau / prabhAte vimale snAtvA maNikarNya samAhita: 5 3 anuSThAnamazeSaM ca nirvartya niyataH zuciH / mahadbhirbrAhmaNaiH sArdhaM vedavedAGgapAragaiH / / 54 liGgaM saMsthApayAmAsa svanAmnA sarvasiddhidam / pratyekaM sthApayAmAsustAzcatasro'sya mAtaraH 55 svasvanAmnaiva liGgAni muktidAni vilokanAt / duNDivighnezvarasyAgre mRkaNDIzvaradarzanAt // 56 sidhyanti sarvakAryANi kAzIvAso'pi sidhyati / tasya liGgasya purataH suvRttezvaradarzanAt // 57 nAbhibhUyeta vighnaughaiH suvRtto jAyate naraH / tasya prAcyAM kamalayA sthApitaM liGgamuttamam // 58 tadvilokanamAtreNa sarvakAmAlabhennaraH / dehalIvighnarAjasya saMnidhau vimalezvaraH // darzanAttasya liGgasya vimalaM jJAnamApnuyAt / aizAnyAM tasya liGgasya surasezvaravIkSaNAt // 60 avApya surasAmrAjyaM kAzyAM mukto bhaviSyati / marudvatyA'citaM liGgaM maNikarNyAstu pazcime 61 tasya darzanamAtreNa na martyo jAyate punaH / evaM liGgAni saMsthApya tasthuH kAzyAM tu vatsaram || punaH punazca tatkSetramatithIkRtya netrayoH / vicitraM ca pavitraM ca tRptiM naiva jagAma ha / 59 63 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236SaTtriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1733 tIrthayAtrAM pratidinaM tatra kurvansa vatsaram / na prApa sarvatIrthAni tIrtha kAzyAM pade pade // 64 athaikadA tA maNikarNikAyAM mAdhyaMdinasnAnavidhi vidhAya / pradakSiNIkRtya zivAlayaM taM jAtazramAH pUrNadRzo nipetuH // kAzIpatiH kAruNikaH karAbhyAmAdAya mUrdhAnamatIva hArdAt / Agatya vegAdyugapaJca tAsAmoMkAramuccArayati sma karNe // iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde kAzImAhAtmyAkhyAnaM nAma pazcatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 235 // (17) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-43583 bhaya SaTtriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / pasiSTha uvAcamRkaNDurvidhivatkRtvA mAtRRNAmaurdhvadehikam / uvAsa suciraM kAlaM kAzyAmeva mhaamnaaH|| 1 tasya putro mahAtejA mArkaNDeya iti zrutaH / prasAdAdeva rudrasya marudvatyAmajAyata / mArkaNDeyo muniH zrImAnArAdhya tapasA zivam / dIrghamAyuH zivAllabdhvA dadarza pralayAnbahUn / dilIpa uvAcaanapatyo marudvatyAM mRkaNDuriti hi tvayA / proktaH zivaprasAdena pazcAdApa kathaM sutam // 4 dIrghAyurabhavatso'pi kathamIzaprasAdataH / vistarAcchrotumicchAmi vadaitanmunipuMgava // 5 vasiSTha uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi mArkaNDeyasamudbhavam / anapatyo mRkaNDuzca bhAryayA sa mhaamuniH|| 6 zaMkaraM toSayAmAsa tapasA niyamena ca / tuzvA''ha pinAkI taM bhAryayA sahitaM munim / / matto varaM gRhANeti so'pi vatre varaM muniH|| mRkaNDuruvAcayato me bhagavaMstotraistuSTo'taH paramezvara / anapatyo'hamicchAmi putraM tvatto mahezvara // 8 zrIzaMkara uvAcakimihecchasi putraM tvaM nirguNaM cirajIvinam / AhosvidekaM saguNaM sarvatraM SoDazAbdikam // 9 vasiSTha uvAcaityuktaH so'pi dharmAtmA nAhamicchAmi nirguNam / alpAyurapi putro vA sarvajJo'stu jgtpte|| - zrIzaMkara uvAcatahi te bhavisA putraH SoDazAyuH sudhArmikaH / sarvajJo guNavAlloke kIrtimAjJAnasAgaraH // 11 vasiSTha uvAcaevamuktvA yayau devaH so'pi labdhavaro muniH| prakAmaM saMtuSTamanAH prapede nijamAzramam // 12 bhAryA tasya cirAdAsIdantarvatnI marudvatI / vidhivadvihite tena garbhAdhAnasya karmaNi // 13 tataH puMsavanaM tena spandanAtmAkzubhe dine / gRhyoktavidhinA samyaktataH puMso vivRddhaye // 14 / Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1734 mahAmunizrIvyAsapraNItaM--- [ 6 uttarakhaNDesImanto'pyaSTame mAsi garbharUpasamRddhikRt / sukhaprasavasiddhyai ca tenAkAri kriyAvidA // 15: tanayastapanAkAro marudvatyAmajAyata / devadundubhayo neduH praseduH sarvato dishH|| 16 kalyANI sarvato vANI prANinaH prINayantyabhUn / tilottamAdyapsaraso devendrAdhamarA api // 17 vedavyAsAdimunayastacchAntyartha samAyayuH / jAtakarma svayaM cakre vedavyAso mahAmuniH // 18 nAmakarma tatazcakre munirekAdaze'hani / vedoktairvividhairmantrairAzIbhirabhinandya ca // 19 kRtvA bAlocitAM rakSAM tena saMbhAvitA yayuH / aho rUpamaho tejastvaho sarvAGgalakSaNam // 20 aho marudvatIbhAgyAdAvirAsItsvayaM haraH / iti hRSyanti cAnyonyaM paurajAnapadA janAH // 21 niSkrAmo vai caturthe'sya mAsi pitrA kRto gRhAt / annaprAzanamandA cUDAyardhAbdikadvaye // 22 karNavedhaM tataH kRtvA zravaNaH sa karmavit / brahmatejobhivRddhayarthaM paJcame'bde vrataM dadau // 23 / upAkarma tataH kRtvA vedamadhyApayatsudhIH / vedAnsa vidhinA'dhyaiSTa sAGgopAGgapadakramAn // 24 vidyAjAtaM samastaM ca sAkSimAtrAdguromukhAt / vinayAdiguNAnAviSkurvaJjagrAha zaktimAn // 25 bhikSAzanarato nityaM pitroH zuzrUSaNe rtH| saMpAte SoDaze'bde tu mArkaNDeyasya dhiimtH|| 26 mRkaNDuH zokadInAtmA vilalApA''kulendriyaH / mArkaNDeyo'pi taM dRSTvA vilapantaM suduHkhitm|| uvAca pitaraM kiM te kAraNaM zokamohayoH / mArkaNDeyasya vAkyaM tacchrutvA sumadhurAkSaram // . uvAca kAraNaM tasmai zokasyApi sahetukam // mRkaNDuruvAcatava hetorahaM vatsa zocAmi zRNu me vcH| AyuH SoDaza varSANi tava dattaM pinAkinA // sa kAlo'yamiha prAptastasmAcchocAmi nandana // vasiSTha uvAcapitreti kathitaM zrutvA mArkaNDeyo'bravIditi / manimittaH pitaH zokaM kadAcidapi mA kRthAH30 yatiSyAmi tathA tAta yathA yAsyAmyamartyatAm / samArAdhya mahAdevaM vAJchitArthapradaM zivam 31 mRtyuMjayaM virUpAkSaM sarvazaM sarvadaM satAm / kAlakAlaM mahAkAlaM kAlakUTaviSAzinam // 32 iti zrutvA vacastasya pitarAvatiharSitau / sarva zokaM parityajya prahRSTAvUcatuH sutam // 33 pitarAvUcatuHAvayoH zokanAzAya mahopAyaH smiiritH| mRtyuMjayasya devasya smaaraadhnlkssnnH|| 34 tadgaccha zaraNaM tAta nAtaH parataraM hitam / manorathapathAtItakAriNaM kAlahAriNam // 35 kiM na zrutaM tvayA tAta zvetaketuM yathA purA / pAzitaM kAlapAzena rarakSa tripurAntakaH // 36 zilAdatanayaM mRtyugrastamaSTAbdamarbhakam / zivo nijapadaM cakre nandinaM vizvanandinam // kSIrodamathanodbhUtaM pralayAnalasaMnibham / pItvA hAlAhalaM ghoramarakSadbhuvanatrayam // jalaMdharaM mahAdapai hRtatrailokyasaMpadam / caraNAGguSTharekhotyacakreNAbhijaghAna yH|| yo'sAvekeSupAtotthajvalanaitripuraM purA / vidhAya patriNaM viSNuM jvalayAmAsa dhuujttiH|| andhakaM yastrizUlAgre protaM varSAyutaM purA / trailokyaizvaryasaMmUDhaM zoSayAmAsa bhAnunA // kAmaM raSTinipAtena trailokyavijayojitam / ninAyAnaGgapadavIM vIkSamANeSvajAdiSu // taM brahmAdhAkartAraM meghavAhanamacyutam / prayAhi vizvazaraNaM vizvarakSAmaNiM zivam / / Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 SaTtriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1715 vasiSTha uvAcapitroranujJA saMprApya dakSiNArNavarodhasi / liGgaM saMsthApya vidhivanmArkaNDeyo nijAhayam // 14 kRtvA triSavaNasnAnaM trikAlaM zivamarcati / stotraM trikAlapUjAnte paThilA nRtyati miyaat||45 tena stotreNa saMtuSTo dinenaikena zaMkaraH / pUjitazca mahAbhaktyA mArkaNDeyena shNkrH|| 46 zivapUjAprasaktaM ca taddine stotumudyatam / AjagAma tamuddizya kAlo mRtyusahAyavAn // 47 vRttaraktAntanayanaH sarpavRzcikaromavAn / daMSTrAkarAlavadanazcUrNitAJjanasaMnibhaH // 48 samAgamya ca tasyAsau kAlaH pAzamapAsRjat / kaNThArpitamahApAzo mArkaNDeyastamabravIt // 49 mArkaNDeya uvAcakAla tAvatpratIkSasva kAlaM mama mahAmate / nirvatayAmyahaM yAvanmahAstotraM jgtpteH|| 50 zivastotramanirvaha~ na kacicca vajAmyaham / na svapAmi na bhokSyAmItyetanme vratamAhitam // 51 na jIvitaM kalatraM vA na rAjyaM na tathA sukham / priyaM mama yathA'tIva loke'smishivsNstvm|| tathAca nAnRtaM vAkyamahametadihoktavAn / satyenAnena satataM prasIdatu mheshvrH|| vasiSTha uvAcatamabravIttataH kAlo mArkaNDeyaM hsnmuhuH|| kAla uvAcana zrutaM tattvayA manye vRddhAnAM pUrvakalpitam / pUrva vayasi yo dharma na karoti vimuuddhdhiiH|| 55 sa pazcAttapyate vRddhaH sArthabhraSTa ivAdhvagaH / mAsASTakena tatkuryAdhena varSAH sukhaM vaset // 56 divase caiva tatkuryAyena rAtri mukhaM vaset / pUrve vayasi tatkuryAyena vRddhaH sukhaM vaset // 57 yAvajjIvaM tu tatkuryAdyena pretya sukhaM vaset / zvAkAryamadya kurvIta pUrvAhne cA''parAhnikam // 58 na ca pratIkSate kAlaH kRtamasya na vA kRtam / idaM kRtamidaM kAryamidamanyatkRtAkRtam // 59 evamIhAsamAyuktaM kRtAntaH kurute vaze / nAprAptakAlo mriyate viddhaH zarazatairapi // 60 kuzAgreNApi saMspRSTaH prAptakAlo na jIvati / cakravartisahasrANi puraMdarazatAni ca // mayA nItAni kartavyo nAtra manyustvayA'nagha / ___ vasiSTha uvAcazrutvaivaM vacanaM tasya kAlasyAmoghavartinaH / mArkaNDeya uvAcedaM shivstotrpraaynnH|| mArkaNDeya uvAcaye'tra vighnaM prakurvanti zivastotraratAtmanAm / te'cireNa vinazyanti tvAmato v(vaa)ryaamyhm|| yathaiva rAjabhRtyAnAM rAjA zAstaiva netaraH / tathaiva zivabhaktAnAM zAstA'sau paramezvaraH // 64 bhindanti zailAnudadhIpibanti vyatyAsayanti kSitimantarikSam / tRNIkRtabrahmapuraMdarANAM kiM duSkRtaM zaMkarakiMkarANAm // . na mRtyune tathA dhAtA na yamo yamadUtakAH / na cAnye zivabhaktAnAM bhavanti prabhaviSNavaH // 66 kiM na zrutaM tvayA kAla vAkyametanmanISiNAm / nRNAmIzvarabhaktAnAM na bhavantyApadaH kacit / / brahmAdayo'pi tAnkuddhA na zaktA hantumIzvarAH // vasiSTha uvAcasa evaM tajitastena bhagavAnvivRtekSaNaH / kAlo bhRzaM ruSetsAha asabhitra jagaprayam // Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1716 mahAmunizrInyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDekAla uvAcayAvatya eva gaGgAyAM sikatA vipra durmate / tAvanta eva brahmANo mayA kAlena sNhRtaaH|| 69 kiMvA'tra bahunoktena pazya me vikrama balam / sa pAtu tvAM mahAdevo yasya dAso'si saaNprtm|| vasiSTha uvAcatenaivaM garjatA rAjankAlenAsau mahAmuniH / grastuM haThAtsamArabdho rAhuNaivaM yathA shshii|| 71 liGgAdatha samuttasthau mUrtimAnparamezvaraH / anirdezyavayorUpazcandrArdhakRtazekharaH // garjanmegha ivodagraM huMkRtena sa tatkSaNAt / uddhRtya pAdakamalaM prajahAra bhujAntare // pAdaprahAracakito dUre mRtyuH papAta ha / dUre patitamAlokya kRtAntaM bhISaNAkRtim / / mArkaNDeyo'tha tuSTAva tena stotreNa zaMkaram // mArkaNDeya uvAcaratnasAnuzarAsanaM rajatAdrizRGganiketanaM ziJjinIkRtapannagezvaramacyutAnalasAyakam / kSipadagdhapuratrayaM tridazAlayairabhivanditaM candrazekharamAzraye mama kiM kariSyati vai yamaH // paJcapAdapapuSpagandhipadAmbujadvayazobhitaM bhAlalocanajAtapAvakadagdhamanmathavigraham / bhasmadigdhakalevaraM bhavanAzinaM bhavamavyayaM candrazekharamAzraye mama kiM kariSyati vai ymH|| mattavAraNamukhyacarmakRtottarIyamanoharaM paGkajAsanapadmalocanapUjitAghrisaroruham / devasindhu(siddha)taraGgiNIkarasiktazItajaTAdharaM candrazekharamAzraye mama kiM kariSyati vai yamaH // kuNDalIkRtakuNDalIzvarakuNDalaM vRSavAhanaM nAradAdimunIzvarastutavaibhavaM bhuvanezvaram / andhakAntakamAzritAmarapAdapaM zamanAntakaM candrazekharamAzraye mama kiM kariSyati vai ymH|| yakSarAjasakhaM bhagAkSiharaM bhujaMgavibhUSaNaM / zailarAjasutApariSkRtacAruvAmakalevaram / kSveDanIlagalaM parazvadhadhAriNaM mRgadhAriNaM candrazekharamAzraye mama kiM kariSyati vai ymH|| bheSajaM bhavarogiNAmakhilApadAmapahAriNaM dakSayajJavinAzinaM triguNAtmakaM trivilocanam / bhuktimuktiphalapradaM nikhilAghasaMghanivaNaM candrazekharamAzraye mama kiM kariSyati vai yamaH // Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 237 saptatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / bhaktavatsalamarcatAM nidhimakSayaM haridambaraM sarvabhUtapatiM parAtparamaprameyamanUpamam / soma (bhUmi) vArina bho hutAzana somapAlitasvAkRtiM candrazekharamAzraye mama kiM kariSyati vai yamaH // vizvasRSTividhAyinaM punareva pAlanatatparaM saMharantamatha prapaJcamazepalokanivAsinam / krIDayantamaharnizaM gaNanAthayUthasamAvRtaM candrazekharamAzraye mama kiM kariSyati vai yamaH || 1737 82 87 rudraM pazupatiM sthANuM nIlakaNThamumApatim / namAmi zirasA devaM kiM no mRtyuH kariSyati // 83 kAlakaNTha kalAmUrti kAlAgniM kAlanAzanam / namAmi zirasA devaM kiM no mRtyuH kariSyati 84 nIlakaNThaM virUpAkSaM nirmalaM nirupadravam / namAmi zirasA devaM kiM no mRtyuH kariSyati // 85 bAmadevaM mahAdevaM lokanAthaM jagadgurum / namAmi zirasA devaM kiM no mRtyuH kariSyati // 86 devadevaM jagannAthaM devezamRSabhadhvajam / namAmi zirasA devaM kiM no mRtyuH kariSyati // anantamavyayaM zAntamakSamAlAdharaM haram / namAmi zirasA devaM kiM no mRtyuH kariSyati // 88 AnandaM paramaM nityaM kaivalyapadakAraNam / namAmi zirasA devaM kiM no mRtyuH kariSyati / / 89 svargApavargadAtAraM sRSTisthityantakAriNam / namAmi zirasA devaM kiM no mRtyuH kariSyati // 90 iti zrImahApurANe pAca uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasi dilIpasaMvAde mArkaNDeya janmAyAkhyAnaM nAma trizadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 236 / / ( 18 ) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 43680 atha saptatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / 81 vasiSTha uvAca - 92 mArkaNDeyakRtaM stotraM yaH paThecchivasaMnidhau / tasya mRtyubhayaM nAsti satyaM satyaM vadAmyaham // 91 iti stuto mahAdevo mArkaNDeyena dhImatA / AyuH prAdAdaparyantamanekamalayAvadhi // mArkaNDeyo mahAtejA devadevaprasAdataH / amRtatvamanuprApya dadarza malayAnbahUn || iti mRtyuMjayastotram || 93 punaH svamAzramaM prApya mArkaNDeyo mahAmuniH / mAtaraM pitaraM natvA sa tAbhyAmabhinanditaH / / 94 tIrthayAtrAparo nityaM cacAra pRthivItale / yamo'pi zaMkaraM stutvA yathAdezaM jagAma ha / / 95 mRgazRGgasya viprasya mAghasnAnaparasya ca / itthaM bhAgyavatI jAtA saMtatirmAghagauravAt // anena mAghA vihitA mahAtmanA mRkaNDuputreNa mRDArpitAtmanA / aneka lokapralayAH samIkSitAH samastalokeSu sadAvihAriNA // 96 dilIpa uvAca -- ikSvAkuvaMzagurave namastubhyaM mahAtmane / kAni mukhyAni tIrthAni mAghasnAnaratAtmanAm // vistarAttAni me brUhi zrotumicchAmi vai mune || 218 27 1 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1738 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe vasiSTha uvAca-- saMprApte mAghamAse tu yatra kApi bahirjalam / tatsarvamRSayaH prAhurgaGgAjalasamaM nRpa // sathA'pi vakSye mukhyAni mAghasnAne vishesstH| prathamaM tIrtharAjastu prayAgAkhyaM suvizrutam // 4 kAmikaM sarvatIrthAnAM dharmakAmAthemokSadam / naimiSaM ca kurukSetraM gaGgAdvAramavantikA // zarayUryamunA caiva dvArakA'pyamarAvatI / sarasvatIsindhusaGgo gaGgAsAgarasaMgamaH // kAJcI treyambakaM ceva saptagodAvarItaTam / kAlaMjaraH prabhAsazca tathA bdrikaashrmH|| mahAlayastathoMkArakSetraM vai puruSottamam / gokarNo bhRgukarNazca bhRgutuGgazca puSkaram // tugabhadrA ca kAverI kRSNA veNI ca narmadA / suvarNamukharI puNyA tathA vegavatI ndii|| 9 mukhyAnyetAni sarvANi mAghamAse nimajatAm / gayAtIrtha ca yatproktaM pitRRNAM tRptidaM hitam 10 tIrthAnyetAni bhaumAni mayA proktAni te'ngh| mAnasAnyapi tIrthAni vakSyAmi zRNu pArthiva 11 yeSu samyaGnaraH snAtvA prayAti paramAM gatim / satyaM tIrtha kSamAtIrtha tIrthamindriyanigrahaH // 12 sarvabhUtadayAtIrtha tIrthamArjavameva ca / dAnaM tIrtha damastIrtha saMtoSastIrthameva ca // 13 brahmacarya paraM tIrtha niyamastIrthamucyate / matrANAM tu japastIrtha tIrtha tu priyavAditA // 14 / / jJAnaM tIrtha dhRtistIrthamahiMsAtIrthameva ca / AtmatIrtha dhyAnatIrtha punastIrtha shivsmRtiH|| 15 tIrthAnAmuttamaM tIrtha vizuddhirmanasaH punaH / na jalAplutadehasya snAnamityabhidhIyate // 16 sa snAto yo damastrAtaH zucisnigdhamanA mtH| yo lubdhaH pizuna: kuro dAmbhiko viSayAtmaka: sarvatIrthepvapi snAtaH pApo malina eva sH| na zarIramalatyAgAnaro bhavati nirmalaH // 18 mAnase tu male tyakte bhavatyatyantanirmalaH / jAyante ca niyante ca jaleSveva jlauksH|| 19 na ca gacchanti te svargamavizuddhamanomalAH / viSayeSvatisaMrAgo mAnaso mala ucyate // 20 teSveva hi virAgo'sya nairmalyaM samudAhRtam / dAnamijyA tapaH zaucaM tIrthameva zrutaM tathA // 21 sarvANyetAni tIrthAni yadi bhAvo hi nirmalaH / nigRhItendriyagrAmo yatra yatra vasennaraH // 22 tatra tasya kurukSetraM naimiSaM puSkarANi ca / jJAnapUte dhyAnajale rAgadveSamalApahe // 23 1 yaH snAni mAnase tIrtha sa yAti paramAM gatim / etatte kathitaM rAjanmAnasaM tIrthalakSaNam // 24 / bhaumAnAmapi tIrthAnAM puNyatve kAraNaM zRNu / yathA zarIrasyoddezAH kecinmedhyatamAH smRtAH 25 tathA pRthivyAmuddezAH kecitpuNyatamAH smRtAH / prabhAvAdadbhutA meH salilasya ca tejasA // 26 parigrahAnmunInAM ca tIrthAnAM puNyatA smRtA / tasmAttIrtheSu sarveSu mAnaseSu ca nityazaH // 27 ubhayeSvapi yaH slAti sa yAti paramAM gatim / anupoSya trirAtrANi tIrthAnyanabhigamya ca 28 adatvA kAzcanaM gAM ca daridro nAma jAyate / agniSTomAdibhiryajJairiSTrA vipuladakSiNaiH // 29 na tatphalamavAmoti tIrthAbhigamanena yat / yasya hastau ca pAdau ca manazcaiva susaMyatam // 30 vidyA tapazca kIrtizca sa tIrthaphalamazrute / pratigrahAdupAvRttaH saMtuSTo yena kenacit // 31 ahaMkAravimuktazca sa tIrthaphalamaznute / tIrthAnyanusarandhIraH zraddadhAnaH smaahitH|| 32 kRtaghno'pi vizudhyeta kiM punaH zuddhakarmakRt / tiryagyoniM naiva gacchetkudeze ca na jAyate // 33 na duHkhI syAtsvargabhAkka mokSopAyaM ca vindani / azraddadhAnaH pApAtmA nAstiko'cchinnasaMzayaH 1Tha pahA / Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 saptatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / hetuniSThazca paJcaite na tIrthaphalabhAginaH / tIrthAni ca yathoktAni vidhinA saMcaranti ye // 35 sarvadvaMdvasahA dhIrAste narAH svargagAminaH / tIrthayAtrAM cikIrSuH prAvidhAyopopaNaM gRhe // 36 gaNezaM ca pitRnviprAnsAdhUzaktyA'bhipUjya ca / kRtapAraNako hRSTo gaccheniyamayukgunaH // 37 AgatyAbhyarcya ca pitRRnyathoktaphalabhAgbhavet / na parIkSyA dvijAstIrtheSvannArthI bhojya eva c|| saktubhiH piNDadAnaM ca saMyAvaiH pAyasena tu / kartavyamRpibhidRSTaM piNyAkena guDena ca // 39 zrAddhaM tatra tu kartavyamAvAinarjitam / kAle vA'pyayathAkAle tIrthe zrAddhaM ca tarpaNam / / 40 avilambena kartavyaM naiva vighnaM samAcaret / tIrtha prApya prasaGgena snAnaM tIrthe samAcaret // 41 snAnajaM phalamAmoti tIrthayAtrAzritaM na tu / nRNAM pApakRtAM tIrthe pApasya zamanaM bhavet // 42 yathoktaphaladaM tIrtha bhavecchuddhAtmanAM nRNAm / poDazAMzaM sa labhate yaH parArthaM ca gacchati // 43 kuzapatikRti kRtvA tIrthavAriNi majjayet / majayecca yamuddizya so'TabhAgaM labheta vai // 44 tIrthopavAsaH kartavyaH ziraso muNDanaM tathA / zirogatAni pApAni yAnti muNDanato ytH||45 yadahni tIrthamAptiH syAttato'haH pUrvavAsare / upavAsastu kartavyaH pare'hri zrAddhado bhavet // 46 tIrthaprasaGgAttatIrthamapyuktaM tvatpuro mayA / svargasAdhanamevaitanmokSopAyazca vai bhavet // 47 evaM niyamamAsthAya mAghamAse vratI bhavet / IdRzIM tIrthayAtrAM tu mAghamAse samAcaret // 48 mAghasnAyI tu sarvatra yatkiMciddAnamAcaret / badarIphalaM ca kadalIphalamAmalakIphalam // 49 ghRtaprasthaM tilaprasthaM tAmbUlaM taNDulADhakam / kUSmANDaM kusaraM caiva navaitAni dine dine // 50 brAhmaNebhyaH pradeyAni mAghasnAnaparairnaraiH / yena kena prakAreNa amoghaM mAghamAcaret // 51 kiMcidabhyudite sUrye mAghasnAnaM samAcaret / yathAzakti ca niyamAnmAghasnAyI samAcaret // 52 pakAnairbhojayedvimAnyatIndrAMzca vizeSataH / laDDukaiH pheNikAbhizca vttkennddirikaadibhiH|| 53 ghRtapakaiH samaricaiH zuddhakarpUravAsitaiH / garbhe zarkarayA puurnnenetraanndaiH sugandhibhiH // 54 zuSkandhanAnAM bhArAMzca dadyAcchItApanuttaye / kaJcukaM tulagarbha ca tUlikAM copavItikAm // 55 mAJjiSThaM raktavAsAMsi tathA tUlavatI paTIm / jAtIphalalavaGgaizca tAmbUlAni vaDhUnyapi // 56 kambalAni vicitrANi nirvAtAni gRhANyapi / mRdulAH pAdarakSAzca sugandhyudvartanAni ca // 57 ghRtakambalapUjAbhirmAghasnAnapuraHsaram / kRSNAgaruprabhRtibhihAgAraprathApitaiH // 58 sthUlavartipradIpaizca naivedyairvividhaistathA / pUjayenmAdhavaM devaM mAghasnAnaphalAptaye // 59 'doSAH prazamamAyAnti mAghamAsanimajjanAt / mahApApAni sarvANi vahujanmArjitAnyapi // 60 sadyo vilayamAyAnti mAghamAsanimajjanAt / aho puMsAM mahAmohastvaho puMsAM pramAdatA // 61 mAghamAsamanAdRtya yadanyatra kRtazramAH / idameva hi mAGgalyamidameva dhanArjanam // 62 jIvitasya phalaM caitadyanmAghe mAsi majanam / na mAghAtparamo dharmo nArtho mAghAtparastathA // 63 mAghAdanyo na kAmo'sti mokSo mAghaM vinA na hi / iyameva parA hAnirupasargo'yameva hi||64 abhAgyaM paramaM caitanmAghasnAnaM na yaccaret / mAghasnAnaM manuSyANAM kiM kiM na kurune vata / / putramitrakalatrAdirAjyasvargApavargadam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde mAghasnAnavidhAnaM nAma saptatriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 237 // ( 19) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-43755 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1740 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - atha STAtriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / [ 6 uttarakhaNDe vasiSTha uvAca - purA kathadvijo vidvAnsutrato nAma pApakRt / sa pazcAccarame bhAge pazcAttApasamAkulaH // narmadAyAM mahAnadyAM dazAhasnAnamAtrataH / saptamanvantaraM svargamadhyuvAsa mahadhimAn || punarbhUmau dvijo jajJe prayAgaM prApya puNyakRt / mAghasnAnaM cakAraikaM yathAvanniyamasthitaH // tena brahmasabhAM prApya tatra kalpaM vyavasthitaH / bhUmyAM punardvijo bhUtvA nijAnuSThAnatatparaH // kAzyAmavApa maraNaM vizvanAthasya saMnidhau // dilIpa uvAca vizeSAtsuto nAnA vidvAnapi vicakSaNaH / pazcAttApaH kathaM tasya pApakarmarataH katham 11 siSTha vada vistArya zrotuM kautUhalaM hi me / / vasiSTha uvAca 2 7 ri 9 10 11 12 13 14 zRNu rAjanmavakSyAmi suvratasya viceSTitam / zRNvatAM caiva martyAnAM sadyaH pApaharaM zubham // agrahAro mahAnAsIdakalaGka iti zrutaH / narmadAyAstaTe ramye vedavidbhiradhiSThitaH // tRNakASThaiH phalaiH parNaiH samitpuSpaphalodakaiH / saMpUrNaH sarvasasyaizca nAnAdhAnyairvizeSataH // taDAgArAmasaMpUrNaiH supuSTairgodhanairapi / AhitAgnibhirapyADhyaH paJcayajJaparairdvijaiH // dhArmikaistumulairviprairdhanadhAnyasamAkulaH / vedaghoSeNa mahatA dizo mukharayatyapi // tasminnabhUdvijavaraH suvrato nAma pArthiva / adhyaiSTa vedAnakhilAnveda vedArthameva ca // dharmazAstrArthasaMpannaH purANeSu vicakSaNaH / aGgAnyabhyasya tarkAMzca jyotiHzAstraM tathaiva ca // gajAzvazAstramAlokya catuHSaSTikalAstathA / mantrazAstraM tathA sAMkhyaM yogazAstraM tathaiva ca / / nAnAdezalipIzcaiva nAnAbhASAstathaiva ca / dhanArjanArthametAni tenAdhItAni sarvazaH // tattagurubhyo na prAdAdakSiNAM lobhamohitaH / arjayAmAsa katiciddhanAnyetairupAyavit // anyAyato'pi lubdhAtmA karoti sma dhanArjanam / apaNyavikrayaM cakre tathAcAraNyavikrayam // 16 caNDAlAdyairapi tathA pratigrahaparo'bhavam / kanyakAMvikrayaM cakre tathA gogaNavikrayam // tilAnAM vikrayaM cakre taNDulAnAM ca vikrayam / rasAnAM vikrayaM cakre tailavikrayameva ca // parArthe tIrthagamanaM parArthe devatArcanam / bhRtakAdhyApanaM cakre bhojanaM paravezmani // lavaNakSIrapAnIyadadhipakkAnnavikrayam / ityAdibhirvaddUpAyairdhanaM saMpAdya yatnataH / nityanaimittikaM tyaktvA na bhuGkte na dadAti ca / svadhanaM gaNayAmAsa kiyatsyAditi karhicit 21 sahasrazataniSkaM tu tenArjitamabhUddhanam / evaM dhanArjanaparo jarayA jarjarIkRtaH // asyendriyANi sarvANi mandIbhUtAni kAlataH / azaktaH punarutthAnagamanAgamaneSu ca // punarathArjanAbhAvAtsadAro'tIva duHkhitaH / evamAturacittasya vivekaH kaciduddhabhau / / 15 17 18 19 20 22 suvrata uvAca - 25 asatpratigrahaizcaitadpaNyAnAM ca vikrayAt / mayA tapovikrayAdyairevaM dhanamupArjitam // adyApi zAntirnotpannA mama tRSNA'tiduHsahA / merutulyasuvarNAni hyasaMkhyAtAni vaanychti||26 aho mano mahAkaSTaM samasta klezakAraNam / sarvAnkAmAnavApyApi punaranyAMzca kAGkSati // 27 23 24 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 238 aSTAtriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1741 jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH / cakSuHzrotre ca jIryete tRpNaikA tarugAyate 28 mamendriyANi sarvANi mandabhAvaM vrajanti hi / valaM hRtaM ca jarasA tRSNA taruNatAM gatA // 29 kaSTAzA vartate yasya sa vidvAnapyapaNDitaH / sa cAzAntaH pramanyuH syAddhImAnapyatimUDhadhIH // 30 AzA bhaGgakarI puMsAmAzA jJeyA'gnisaMnibhA / tasmAdAzAM tyajetyAjJo ya icchecchAzvataM padam31 balaM tejo yazazcaiva vidyAM mAnamapi zrutam / tathaiva satkule janma hyAzA intyativegataH // 32 nRNAmAzAbhibhUtAnAmAzcaryamidamucyate / kiMcidatvA'pi caNDAlaH svAtmanyadhikatAM gataH // 13 AzAbhibhUtA ye mayA mhaamohaasvoddhtaaH| avamAnAdikaM duHkhaM na jAnantyalpamapyaho / / 34 mayA'pyevaM bahulezairetaddhanamupArjitam / zarIramapi jIrNa ca jarasA'pahRtaM balam // itaH paraM yatiSyAmi paralokArthamAdarAt // vasiSTha uvAcaevaM nizcitya vime'smindharmamArgonmukhe sati / tasyAmeva rajanyAM tu corAH kecana tagRhe (cA''gatAH) yathApUrva gRhe'syaiva vastraM ratnAdikaM vasu / kAMsyAdikaM ca ttsrvmpaahrnnttpraaH|| 38 nirvandhayitvA bahudhA madhyarAtre dvijaM tu te / apahRtya dhanaM srvmgcchnnaattaayinH|| corairapahRtadravyo vilalApAtidAruNam // suvrata uvAcana dharmArtha na kAmArtha na mokSArtha dhanArjanam / na bhuktaM na mayA dattaM kimarthaM dhanajitam // 40 vazvayitvA tathA''tmAnaM hAhA kiM nu mayA kRtam / pratigRhItaM sarvatra vikrItaM madyameva hi // 41 ekA gaurna pratigrAhyA dvitIyA na kadAcana / sA cedvikrayamApannA dahatyAsaptamaM kulam // 42 iti jAnana lobhAdevaM pApamakAriSam / klezena mahatA gatvA dezAddezAntaraM bahu // 43 kSaNAdapahRtaM sarva hAhA kiMnu mayA kRtam / dhanArjanAvezavazAdekasminnapi vAsare // 44 samAhitadhiyA samyaksaMdhyA nopAsitA mayA / agarbho vA sagarbho vA prANAyAmo'pi no kRtaH triH pItvA dvirupaspRzya samyaGnA''camanaM kRtam / vAcikopAMzumananairatvareNa mayA kacit 46 sapavitreNa hastena na kRtastripadAjapaH / nA''rAdhito mahAdevaH pazupAzavimocakaH // 47 amatraM vA samatraM vA liGgasyopari nikSipet / patraM vA puSpamekaM vA kulakoTiH samuddharet // 48 na mayA topito viSNuH sarvapApapraNAzataH / sarvakAmaprado naiva vighnarAjo mayAcitaH // 49 sarvarogaharo devo bhagavAnbhAskaro mayA / namaskRto'cito naiva supuSpArghyapuraHsaram // 50 mahAmaGgaladA nRNAM mahAdevI mahezvarI / mayA nA''rAdhitA kApi mahAdevI mRDapriyA // 51 AdityamambikAM viSNuM gaNanAthaM mahezvaram / brAhmaNaH pUjayetpazca pnycyjnypraaynnH|| 52 pazcasUnAghazamanAH paJcayajJA na nirmitaaH| prApakaH svargalokasya nAtithiH satkRto mayA // 53 satkRtya bhikSave bhikSA na dattA sasyazAlinI / hantakArazca no datto vidhivabrahmacAriNe // 54 yAtaca brahmacArI ca pakAnasvAminAvubhau / tayorannamadattveva bhuktvA cAndrAyaNaM caret / / 55 na sUkSmANi vicitrANi susUkSmANyambarANi ca / samarpitAni viprebhyo divyAmbarasamRddhaye56 na tilAzca ghRtenAktAH susamiddhe hutAzane / hutA vai matrapUtAstu sarvapApApanuttaye // 57 zrIsUktaM pAvamAnyazca brAhmaNaM maNDalAni ca / japtaM puruSasUktaM na pAvanaM zatarudriyam // 58 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1742 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeazvatthasevA na kRtA tyaktvA(ktA) dharphatrayodazIm (shii)| sadyaH pApaharA sA'pi na rAtrI na bhRgordine // snigdhaH suzItalacchAyo vRkSo nA''ropito mayA / zayanIyaM ca notsRSTaM mRdulA ca prtuulikaa|| dIpadarpaNasaMyuktaM sarvabhogasamRddhidam / ajAzvamahiSI[*dAsI zvetakRSNAjinaM tilAra // 61 karambhAMstoyakumbhAMzca AsanaM mRdupAduke / pAdAbhyaGgaM dIpadAnaM prapAdAnaM vishesstH|| 62 vyajanaM chatratAmbUlaM tathA'nyanmukhavAsakRt / nityazrAddhaM bhUtabaliM tathA'tithisamarcanam // 63 etAni viMzatiM datvA prazasyAni yamAlaye / na yamaM yamadUtAMzca na yAmIrapi yAtanAH // 64 pazyanti te puNyabhAjo naitaccApi kRtaM myaa| ['kRcchracAndrAyaNAdIni tathA naktavratAni ca 65 zarIrazuddhikArINi na kRtAni kacinmayA] / gobhyo grAsazca no datto gokaNDUtirna vai kRtA66 novRtA paGkamagnA gaurgolokasukhadAyinI / nArthinaH prArthitairathaiH kRtArthA hi mayA kRtaaH||67 . tulasI ropitA naiva viSNorarcanahetave / zAlagrAmazilAtIrtha na pItaM zirasA dhRtam // 68 ekA'pyekAdazI puNyA tithirna samupoSitA / nopoSitA zivarAtriH zivasAlokyadAyinI 69 na vedA na ca zAstrANi nArtho dArA na no sutaaH|n kSetraM na ca hAdi mAM yAntamanuyAsyati azaktazceSTitaM kiMcitkiM kariSyAmyataH param / AsannA'haraharjAtA kRtAntanagarI tu sA // 71 kiM karomi ka gacchAmi hA kaSTaM samupasthitam / paralokasya pAtheyaM mama kiMcinna vidyate // 72 ityantastApayuktAtmA zuSkakaNThoSThatAlukaH / pazcAttApAbhibhUtasya prANAH kaNThAvalambinaH // 73 iti vyAkulacitto'sau manasyevamacintayat / aho jJAtamaho jJAtamaho jJAtamidaM mayA // 74 zlokArthena purA proktaM paralokamahAhitam / vedavyAsena muninA tatkariSyAmi sAMpratam // 75 anyathA mama vRddhasya nAnyacchreyo'tra vidyate / dhanArjanArtha kAzmIraM gacchatA dezamuttamam // 76 dRSTA bhAgIrathItIre brAhmaNA vedapAragAH / mAghasnAnamuSaHkAle kRtvA tsthurnekshH|| tatra paurANikenoktaH zlokA? hydhunoditH|| mAghe nimagnAH salile suzIte vimuktapApAstridivaM prayAnti // iti zrutaM tatra purANamadhye pramANametatkaraNIyameva // vasiSTha uvAcaiti nizcitya manasA dRDhacittaH sa suvrataH / narmadAyAM navadinaM mAghasnAnaM cakAra ha // 79 kartuM tadapyazakto'tha dazame'hani narmadAm / kathaMcitsa sukhaM prApya snAnaM kRtvA vidhAnataH // 00 tIramAsAdya zItA" govindeti vadanmRtaH / tadAnImAgataM tasya vimAnaM merusaMnibham // 81 tadA yayau svargalokaM suvrato mAghavaibhavAt / tatra manvantaraM sthitvA punarbhUmau dvijo'bhavat // 59 prayAge mAghamAsAdya brahmalokamupeyivAn / kalpAnte punarAgatya dvijo bhUtvA mahAkule // 1 sa punmoghmaahaatmyaatkaashyaamiishopdeshtH| mRto mukto jagAmA''zu zivasAyujyamuttamam / / 84 iha dazadinamAyaM narmadAyAM nimajya tridazapatisamIpe tatra mnvntrsthH| punarapi bhuvi jAto mAghamekaM prayAge druhiNapadamanaiSIttatra kalpaM sthito'bhUt // 5 / * dhanucihAntargataH pAThaH, Tha. pustakarathaH / + ayaM zlokaSTapustakasthaH / Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1743 239 ekonacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / kamalabhavanapUjyastatra kalpAvasAne punarapi bhuvi jAtaH ziSTavaMze'bhijAtaH / prataniyamasameto mAghamAse yathAvanmRtimalabhata kAzyAM suvrato bhuusurendrH|| iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde suvratopAkhyAna maamaassttaatriNshddhikdvishttmo'dhyaayH|| 238 // (20) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-43841 86 athaikonacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / vasiSTha uvAcazRNu rAjanpunarmAdhavaibhavaM kathayAmi te / sarveSAmeva [*mAsAnAM mAghamAsaH paraH smRtaH // 1 mAghamAsasya mAhAtmyaM kasya mAsasya vidyate / saMprApte mAghamAse tu tapakhi jnvllbhe|| 2 tasminkrozanti pApAni samudgacchati bhAskare / punanti sarvapApAni vividhAni na saMzayaH // 3 brahmahatyAdipApAni mAghamAse punanti hi / durlabho mAghamAsastu bahupuNyapradaH sadA // 4 devaistejaH parikSiptaM mAghamAsajale sadA / ataH pavitraM hi jalamazepAghaughanAzanam / / 5 nezI cAparA puMbhirgatiH prAptA sukhAvahA / yAdRzI mAghamAse ca prApyate niyamasthitaiH // 6 tasminirjharatoyeSu prazastaM snAnamucyate / vApItaTAkeSu punarmadhyamaM tu pracakSate // gRhe snAnaM ca mAghe tu zreyorthI na samAcaret / mAghasnAnaM suzItena zastaM kaluSanAzanam // 8 na saukhyAllabhyate puNyaM klezAtpuNyamavApyate / na vahni sevayetsnAtaH zreyorthI niyamAdikat // 9 snAto na sevayedvahni zItArtastu kathaMcana / saritAmapyabhAve tu navakumbhasthitaM jalam // 10 vAyunA tADitaM rAtrau gaGgAsnAnasamaM hi tat / tannAsti pAtakaM loke yanna snAnAdvizodhayet 11 agnipravezAdadhikaM mAghasnAnaM vidurbudhAH / vratAnAM klezamAtraM tu snAtAnAmakSayaM phalam // 12 etasmAtkAraNAdeva mAghasnAnaM viziSyate / ahanyahani dAtavyAstilAH zarkarayA saha // 13 mAghAvasAne sumanAH par3amena dvijottamAn / bhojayavidhivadbhaktyA vratasya paripUrtaye // 14 soM me prIyatAM devo muktiM dadyAniraJjanAm / daMpatyAvosasI zukle saptadhAnyaM tathaiva ca // 15 triMzacca modakA deyAH kRtAstilamayAH shubhaaH| bhAga ekaH shrkraayaastilbhaagaastrystthaa||16 nArikelaM tathailAzca prakSipettatra jIrakam / maricaimilitAnkRtvA brAhmaNebhyo nivedayet // 17 abhyaGgaM varjayitvA tu mAghaM nayati yo nrH| tasyaipa vidhirudiSTaH srvpaapkssyaavhH|| 18 brAhmaNAnmArthayedbhaktyA smarandevaM sanAtanam / sarvapApaprazamanaM zraddadhAnaH samAhitaH // 19 savitre prasavitreti mAghasnAyI varaM yataH(?) / bhitcA vimbaM raveyaryAti tadviSNoH paramaM padam 20 mavitre prasavitre ca paradhAmne namo'stu te / tvattejasA paribhraSTaM pApaM yAtu sahasradhA // evavidhA mAghamAmastapasvijanavallabhaH / bhImasenaH purA dhaumyamapRcchatsvapurohitam // 22 . bhIma uvAcakurvanti manunAH sarve upavAmaM harerdine / isanti mAM savayaso bhuGge'sau harivAsare // 23 * dhanucihAntargataH pAThaH, Tapustaka sthaH / Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1744 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 24 25 iti nindanti mAmArya bahubhakSI vRkodaraH / duHzAsanAdyAH kuravaste hasanti vizeSataH // ekAdazyAM vizeSeNa jATharo'gnirvijRmbhate / upavAsasaho nAhaM nitarAM kSuddhalIyasI // jihvAM niyamya yatnena prANAndhRtvA samAhitaH / phalamUlAni saMprAzya karomi samupoSaNam ||26 ekAmekAdazIM kRtvA sarvaikAdazipuNyabhAk / yathA syAmahamAcArya zAstratastadvicAryatAm // ekAdazIvrataM kartuM brUhi dhaumya munIzvara // 27 dhaumya uvAca 28 29 30 34 35 36 38 39 40 sAdhu bhIma mahAbAho satprasaGgastvayA kRtaH / tatte'haM saMpravakSyAmi kaunteya kurupuMgava // mAghasya zuklapakSe yA bhavatyekAdazI zubhA / puSyarkSeNa ca saMyuktA puNyavRddhikarI nRNAm // vinA'pi puSyasaMyogAdupoSyA viSNutuSTidA / enAmekAdazImekAmupoSya vidhivannaraH // ekAndaikAdazI puNyaphalabhAvasyAnna saMzayaH / eSA puNyA mahAbhAga narANAM puNyakarmaNAm // 31 vinihanti mahApApaM kunRpo viSayaM yathA / himaM yathoSNasaMyogAddhyanartha cArtha saMcayam (yAt) / / 32 yathA ca kIrtanAddAnaM tapo vai vismayAdyathA / azikSayA yathA putro gAvo dUragatA yathA / / 33 krodhenaiva yathA zrAddhaM yathA vittamavardhanAt / tathaiva hanti pApAni iyamekAdazI tithiH / / paJcapAtakinAM pApaM nihanyAcca tripuSkaram / na cApi naimiSaM kSetraM kSetraM kauravasaMjJitam // prayAgo na gayA gaGgA na revA na sarasvatI / kAverI yamunA caiva devikA na kathaMcana // nAparastIrthasaMghAto harerdinasamaH kacit / na dAnaM na japo homo na cAnyatsukRtaM kacit // 37 nAlaM pAtakanAzAya muktvaikaM harivAsaram / sakRccopoSaNAdyasya nazyante pAparAzayaH / ekataH pRthivIdAnamekato harivAsaraH / tulayA pRthivIdAnAdadhiko harivAsaraH // dazamyAmekabhuktena brahmacaryeNa vai nizi / prIto ve bhagavAnbrahmA sarvalokapitAmahaH // anaktAzI dazamyAM syAdbrahmacArI bhavennizi / ekAdazyAmuSaHkAle snAtvA nirvartya naityakam 4 1 aupAsanAhuti hutvA brahmayajJaM samApya ca / upavAsaM ca saMkalpya pazcAnmatramimaM japet // 42 asthitvA nirAhAraH zvobhUte paramezvara / bhokSyAmi puNDarIkAkSa zaraNaM me bhavAcyuta / / 43 pramAdAdathavA''lasyAddhare kezava mAdhava / vratasyAsya ca vai vighno na bhaveccatprasAdataH // 44 iti saMkalpya vidhivanniyamena samanvitaH / tasminvarAhapuruSaM kRtvA devaM tu hATakam // 45 upalipte zucau deze dhAnyapIThe nidhAya ca / pUrNakumbhamalaMkRtya zvetenaiva tu vAsasA / / tasyopari zubhaM vastraM caturasraM nyasetI / tadvatrapIThe tadvimyaM nidhAya punararcayet || nAnAvidhAni ratnAni pUrNakumbhodare kSipet / varAhAya namaH pAdau kroDAyeti tataH kaTim ||48 nAbhi hiraNyagarbhAya kukSiM zrIvatsadhAriNe / bAhU sahasrazirase grIvAM sarvezvarAya ca // mukhaM sarvAtmane pUjyaM lalATaM suprabhAya ca / kezAMzcakradharAyeti pUjayeddevamacyutam // vidhinA pUjayitvA tu kRtvA jAgaraNaM tathA / zrutvA purANaM devasya mAhAtmyapratipAdanam / / 51 prAtarnirvartya kRtyAni tathaiva punararcayet / samyagArAdhya devezaM yathAvibhavavistaram // praNamya bahuzo bhaktyA prArthayitvA manoratham / kumbhavimbaM tathA vastraM dhAnyapAtrANi kRtsnazaH // AcAryAya vratI dadyAdyathAzakti ca dakSiNAm / pacAttu pAraNaM kuryAnnAtitRptaH suhRdvRtaH // 54 46 47 42 50 52 1 1. puruSottama / Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 239 ekonacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / evaM varAhamArAdhya na bhUyastanumAnbhavet / bahujanmArjitaM pApaM jJAnAjJAnasamudbhavam // bhasmI bhavatyazeSeNa tamaH sUryodaye yathA / etatkuruSva kaunteya savaikAdazipuNyadam // vasiSTha uvAca - 1745 55 56 57 59 60 61 iti dhaumyavacaH zrutvA bhImasenaH prasannadhIH / kariSya iti tanmatvA saMprApte hrivaasre| adya sthitvA nirAhAraH zvobhUte paramezvara / bhokSyAmi puNDarIkAkSa vrataM me saphalaM kuru / / 58 iti saMkalpya vidhivaniyamasnAnatatparaH / dinoditamanuSThAnaM sarve nirvartya saMyataH // sa hAstinapurodyAnaM gatvA phalasamRddhimat / sahasraM nAlikerANAmayutaM kadalIphalam // panasAnAM zataM caiva puNDrekSutrizataM tathA / bhakSayitvA prayatnena upavAsaM cakAra ha // rAtra jAgaraNaM kRtvA tathA''rAdhya janArdanam / saMpUjya vidhivannatvA prArthayitvA manoratham 62 punaH prabhAte saMpUjya kRtvA dAnaM yathAbalam / cakAra pAraNAM bhImo vahubhakSyaghRtAplutAm / / 63 tadAprabhRti sA puNyA bhImaikAdazyabhUdbhuvi / mAsAnAM paramo mAghastasmAnmAghasamo na hi / / 64 sarva eva zubhaH kAlaH sarvo dezastathA zubhaH / sarvo jano dAnapAtraM makarasthe divAkare / / 65 yathA'zvamedho yajJAnAM nagAnAM himavAnyathA / vratAnAM tu yathA satyaM dAnAnAmabhayaM yathA / / 66 prANAyAmazca tapasAM matrANAM praNavo yathA / dharmANAmapyahiMsA ca kAmyAnAM zrIryathA varA // 67 crisstmavidyA vidyAnAM strINAM gaurI yathottamA / sarveSAM zivabhaktAnAM yathA nArAyaNo varaH // sarveSAmeva pAtrANAmAhitAgniryathA varaH / tathA sarveSu puNyeSu mAghamAso viziSyate // 69 garuDAlokamAtreNa phaNino nirviSA yathA / niSprabhANi tathainAMsi makarasthe divAkare || vyasanairabhibhUtasya dhanahInasya pApinaH / mAghamAso gatistasya kevalaM nAmyadasti vai // candrahInA yathA rAtriH puSpahInA yathA drumAH / tathaiva te manuSyAzca mAghasnAnaparAGmukhAH / / 72 [*anayAH saMpado yadvanmakhA yadvadadakSiNAH / tathaiva te manuSyAzca mAghasnAnaparAGmukhAH ] 73 jIvannapi mRto nUnaM samartho'pi sa vai jaDaH / sa jAtyandhazca khaJjazca yo mAghe na nimajjati // 74 brahmacaryarato yastu mAghamAse nimajjati / vidhUtapApo bhavati vAjapeyaM ca vindati // azubhaiH karmabhirgrastAnmajjamAnAnmahArNave / patato niraye martyAnmAghamAsaH samuddharet // brahmalokastu sarveSAM lokAnAmutsamo yathA / tathA sarveSu mAseSu mAghamAso mahodayaH // makaraM samupeyuSi bhAsvati ye (yo) vimale parizItalavAhyajale / ziva kRSNa hareti nimajjana kRtridazImukhapatralatAM likhati // 70 71 75 76 77 78 80 mAghamAsasya mAhAtmyaM mayA vaktuM na zakyate / yatra sA jAgaravatI zivarAtriH zivapriyA / / 79 kena vA varNyate mAghaH zivAkhyA sA caturdazI / yatrAvatAraM kurute kailAsapadadAyinI // mAghAtyaye rudracaturdazIti kAcittithirduSkarakalmaSaghnI / vyAjena kenApi kRtopavAsaM ninAya kailAsapadaM pulindam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde bhImaikAdazyupAkhyAnaM nAmaikonacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 239 / / ( 21 ) AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 43922 * ayaM zlokaSThapustakasthaH / 219 81 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6 uttarakhA De mahAmunizrIvyAsapraNItaMatha catvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / dilIpa uvAcakena vyAjena vai vyAtho nirAhAro'bhavanmune / kailAsaM sa kathaM prApa zivarAtryAzca vaibhavam // zrotumicchAmyazeSeNa vada vistarato mune / vasiSTha uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi zivarAtrivrataM tava / vratAnAmuttamaM sAkSAcchivalokaikasAdhanam // 2 mAghaphAlgunayormadhye kRSNapakSe caturdazI / zivarAtrIti vijJeyA sarvapApApahAriNI // kRtopavAsA ye tasyAM zivamacanti jaagrtH| vilvapatraizcatuyomaM te yAnti zivatulyatAm // 4 na tapobhina dAnaizca na vA jpysmaadhibhiH| prApyate tatphalaM raajnopvaasmkhaadibhiH|| 5 guhyAdguhyataraM loke vratametacchivapriyam / tvayA'pi khalu sarvatra na prakAzyamidaM vratam // 6 bhUdharANAM yathA merustejasA bhAskaro yathA / dvipadAM ca yathA vipraH kapileva catuSpadAm // 7 japyAnAmiva gAyatrI rasAnAmamRtaM yathA / puruSANAM yathA viSNuH strINAM yadvadarundhatI // . 8 zivarAtrivrataM rAjanvatAnAmuttamaM tathA / zivarAtrirmahAvahirbhavAnIzasamanvitA // dahatyavArito yogAcchuSkAI kalmaSendhanam / etatte kathitaM rAjazivarAtrivataM mahat // evameva purA devyai mahAdevena bhApitam // dilIpa uvAcakadA devyA mahAdevaH kathaM pRSTastu tadvada // vasiSTha uvAcakailAsazikharAsInaM prasannamukhapaGkajam / trilocanaM caturbAhuM sarvAbharaNabhUSitam // umAdhiSThitavAmAjhaM nAgayajJopavItinam / varadAbhayahastaM ca namajanavarapadam // vyAghracarmaparIdhAnaM candrArdhakRtazekharam / gaGgAchutajaTAjUTaM bhasmagauraM varAnanam // dhArayantaM mahAmAlAM jyotizcandrArkanirmalAm / jagadutpattisaMhArasthityanugrahakAriNam // 15 maheSvAsamudArA kambugrIvaM sulocanam / sarvAbharaNasaMyuktaM zuklayajJopavItinam // dRSTvA praNamya devezI praharSamatulaM gtaa| tvaramANA'tha saMgamya devezaM vrvrnninii|| zubhAM zubhAvatIM caiva vadAnyAM ca sumAlinIm / samAyA''gatA devI bhUtastrIbhizca sNyutaa|| 18 bhavapAdAjayugale bhaktyA paramayA yutA / vikIrya puSpanAlAni sumAlinyA''hatAni ca // kRtAJjalipuTA bhUtvA papraccha zubhalocanA // devyuvAcaaho'mRtamayI caiva kathA pApapraNAzinI / tava krIDAbhisaMvandhAtvadvAkyAmRtasaMbhavA // 20 mukhAvahasukhodgINAM duHkhakSayavidhAyinI / nIlotpaladalAnAM ca mAlevottaragandhinI // 21 mAdyApi tRptideveza zRNvatyA mama zaMkara / mAthitArthAnyanekAni dAnaM dharmastathA pare // 22 yajJAzcA''yAsabahulAstapAMsi niyamAni ca / vahuni tAni loke'sminpUtAni tRpaketana // 23 vatAnAmunamaM deva bhuktimuktipradAyakam / yanna kasyacidAkhyAtaM tvayA sAthasAdhakam // 24 zIghra nilIyane sarva pApaM yacchvagAdaho / tadahaM zrotumicchAmi kathayasva mmaagrtH|| 25 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 catvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / mahezvara uvAca - zRNu devi vrataM guhyaM vratAnAmuttamottamam / yana kasyacidAkhyAtaM rahasyaM muktidAyakam // yena vai kathyamAnenApyadharmo [vi] layaM vrajet / tadahaM kIrtayiSyAmi zRNuSvaikAgramAnasA // mAghaphAlgunayormadhye kRSNapakSe caturdazI / zivarAtririti khyAtA sarvayajJottamottamA || dAnayajJatapastIrthavratakarmANi yAni ca / zivarAtrivratasyApi koyyaMzena samAni na // yairivaM kalihantrI ca kRtAntapathanAzinI / muktidA muktidA devi divAnizamupoSitA // na te yamapuraM yAnti satyaM satyaM varAnane // 30 devyuvAca - kathaM yamapuraM vandhyaM kathaM zivapuraM vrajet / etadeva mahAzvarya pratyayaM kuru me prabho || zrImahezvara uvAca - 33 35 36 37 zRNu devi yathA vRttaM kathAM paurANikIM priye / kacidAsItpurAkAle niSAdazcA''mipapriyaH / / 32 parvatAgranivAsI ca bhUdharAsannadhAribhiH / samutpannairmRgairjIvankuTumba paripAlakaH // ApInAMso dhanuSpANiH zyAmAGgaH kRSNakaJcakaH / baddhagodhAGgulitrANo vAmavAhau ca varmadhRt 34 dhanurvA gRhItvA ca dakSiNe zaramuttamam / nirgataH sa vanoddezAnnipAdo mAMsajIvakaH // vanaM gato nirIkSiSyanso'ntardizamitastataH / vanamArge samanvicchannAzrame vanasUkarAn // nirAzo lubdhako'tiSThadyAvadastaM gato raviH / cintayaJjalamAsanaM gate'rke jIvaghAtakaH // kariSye jAgaraM rAtrau (ramiti ) nizcitA mama jIvikA / gato'sau jalamAsannaM tattIre jAlimadhyataH pracchannaM kartumArabdhazcA''tmano guptikAraNam / tatra saMtiSThate liGgaM svayaMbhUtaM varAnane // saMchannaM bilvaviTaSaiH sapatrairjAlimadhyataH / tAni vilvasya patrANi gRhItvA mArgazodhane // nItAni dakSiNe bhAge nyapata~lliGgamUrdhani / na divA bhojanaM tasya hyAmipAlubdhacetasaH // nirIkSataH punastasya na nidrA'pyupapadyate / tasya gandhaM samAsAdya lubdhakasya varAnane // na tiSThanti mRgAH sarve zaraghAtabhayAttadA / tena sA zarvarI nItA dine sUryamaNDale / gato'sau gRhamArgeNa nirAzo dhRtatomaraH / mAMsazUnyakaraM dRSTvA pitA putramabhASata // pitovAca - nAssnItamAmiSaM putra kathaM rAtrimupoSitaH // mahezvara uvAca-- 1747 26 27 28 29 -- 31 39 40 41 42 43 44 45 tato nipAdaH pitaraM pRcchantaM pratyabhASata // 46 niSAda uvAca - nAssnItamAmiSaM tAta nirAzAH zizavo gatAH / vAghate kSudaparyantA tvamito bhojanaM kuru // 47 mahezvara uvAca-- bhojanaM tu kRtaM tena vRddhena saha bhAryayA / dharmahIno niSAdastu dharmavartI banAgataH / / akAmA jAgarAdrAtrau zivarAtryAM varAnane / mRto'sau kAlaparyante gRhIto yamakiMkaraiH // zivena preSitAstasmai vimAnagaNakoTayaH // 48 49 ziva uvAca zIghramAnayata gatvA prApto hi yamakikaraiH / nirdagdhaM kilviSaM tasya zivarAtryAmupoSaNAt // 50 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1748 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [6 uttarakhaNDemahezvara uvAcaiti zrutvA vaco divyaM gaNAste gantumudyatAH / stuvantaH paramaM devaM zivaM zAntamanAmayam // 51 gacchantaM ca gaNezAstamapazyallubdhakaM tathA / gRhItaM yamadUtaistu pAzamudgaravAribhiH // 52 muJcatainaM mhaatmaanmityuucustaangnneshvraaH| tato'bruvanyamabhaTAH kasmAdeSa vimucyatAm // 53 krUrAmu yAtanAkhepa pApiSTho(tyatAM) jIvaghAtakaH / tataste hantumArabdhAH khdd'mudgrpttttishaiH|| 54 gRhItvainaM mahAtmAnaM kiMkarAH kAlacoditAH / prAvartata mahAyuddhamanyonyavadhakAkSiNAm // 55 bhinnamastakakAyAzca zUlamudgarasAyakaiH / jarjarIkRtadehAzca krandamAnAH sudAruNam // 56 trAhi prAhIti garnanto gatAste yamamandiram / niSAdo'tha gaNIto yatra devo mheshvrH|| 57 dRSTamAtraH zivenAsau niSAdaH sukhatAM gataH / tato'sau divyadehasthaH kuNDalAbharaNojjvalaH 58 / tasmai dattaM mahezena vimAnaM sArvagAmikam / akSamAlAsamAkIrNa puSpamAlAmalambitam // 59 - nAnAratnasamAyuktaM nAnAvAditraghoSitam / bhuva bhogAnmama pure yAvadAbhUtasaMplavam // 60 evaM labdhavaro bhUtvA hyatiSThacchivazAsane / atha dUtA vadantyagre dhrmraajpursthitaaH|| 61 rudhireNAruNAGgAste jarjarIkRtamastakAH / procuzca dharmarAjAnaM kRtAJjaliparigrahAH // 62 dUtA UcuHzRNu rAjanyathAvRttaM yuddhaM zivagaNaiH saha / nIto'sau pApakarmA tu nipAdo jiivghaatkH|| 63 asmAbhirnIyate rAjakAlamAptastvadAjJayA / etasminneva kAle tu prmeshgnneshvraaH|| 64 kAlAgnirudrasaMkAzAH zUlaTaGkagadAdharAH / siddhAH sahasrahastAzca trinetrAzca jaTAdharAH // 65 dRSTinAH sarvatobhadrA bhasmapANDuravigrahAH / bhujaMgahAravalayAH zazAGkakRtazekharAH // 66 gambhIroddaNDasaMrAvA bruvantazca muhurmuhuH / tatrA''gatya tvarAyuktAH procurasmAnidaM vacaH // 67 muJcatainaM mahAtmAnaM tapasA dagdhakilviSam / zrutvA gaNezvaravAkyamuktamasmAbhirapyayam // 64 na moktavyo nipAdo hi pApAtmA jIvaghAtakaH / anena ghAtitA jIvA asaMkhyAtA gaNezvarAH citrAbhiryAnanAbhistu vadhyo'yaM hi yamAjJayA / te tvasmadvacanaM zrutvA gnneshaastvtigrvitaaH||70 zulaTaGkagadAbhizca khar3amudgaratomaraiH / bhindipAlakuThArezca vajramuSTayupalaistathA // vayaM itA gnnestaistairmhaavlpraakrmH| baddhastu vividhaiH pAzairgRhIto jiivghaatkH|| bahunA'tra kimuktena punastaireva rakSitaH // mahezvara uvAcaterevamuktaH saMkruddho dharmAtmA jiivineshvrH|| yama uvAcapApiSTho jIvaghAtI ca nipAdo nirgugastvayam / kathaM zivapuraM yAti citragupta vicAraya // 74 citragupta uvAcanirIkSma pustakaM tena na kiMcitsukUnaM kRtam / dharmabuddhirna tasyAsti dharmAdharmI (dharma) na vindati etasminnakhilaM jJAtaM satyaM satyaM vadAmyaham // yama uvAcaiti jJAtvA niSAdasya citraguptaniveditam / mo'haM cintAM karomIha jantUnAM pApakarmaNAm // gatvA nivedayiSyAmi hyayogyaM taistu yatkRtam / / 76 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 catvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1749 mahezvara uvAcaevamuktvA gataH zIghraM yatrA''ste zaMkaraH svayam / dRSTvA tu devadevezaM zaMkaraM stotumairayat // 77 yama uvAcanamastrailokyanAthAya mahAbalapinAkine / sAkSAtkAlavinAzAya kAlanirdAhine nmH|| 78 zivAgamArNavAntasthajJAnaratnapradAyine / hRdi sthitAya sarveSAM sAkSiNe jagatAM vibho // 79 ajJAnatimirAndhasya tamaso'tItamUrtaye / anAzritAya tuSTAya kapAlAya namo'stu te // 80 [*anAdimalabhetre ca ciguNodayahetave / guNapradAya gUDhArthadyotakAya namo'stu te // mahezvara uvAcaevaM stutvA mahAdevaM praNAmo daNDavatkRtaH / / yama uvAcamerumandaratulyAni duSkRtAni bahUnyapi / nazyanti tAni sarvANi tava pAdAjacintayA // 83 mahezvara uvAcaityuktvA daNDamudrA tu pAdAbje tu niveditA // ziva uvAcakimartha daNDamudrA'pi tyakteyaM yama sattama / kenAparAdhinA dharmo dharmarAja upekssitH|| 85 dharmarAja uvAcatvadgaNairdevadeveza jagatAM pAlana prabho / madIyAH kiMkarA deva ghAtitAH zaktimudgaraiH // 86 niSAdo jIvaghAtI ca sarvakarmavahiSkRtaH / mAMsalubdhazca deveza vicacAra mahAvane // 87 na labdhaM pizitaM tena nipAdena dhanupmatA / jalAsanagato rAjyAM gate'rke jIvaghAtakaH // 88 mRgA vA na bhavantyasya na nidrA ca bhavatyaho / na kRtaM bhojanaM diNyA zivarAvyAmupoSitaH 89 aparyantAM kSudhAM prApya udite sUryamaNDale / gRhaM gato'sau deveza tvsNpraaptmnorthH|| pApamevAkarotpApI niSAdo mAMsavikrayI / anena sukRtaM deva na kiMcidupapAditam // 91 vicitrayAtanAIstu pApiSTho jIvaghAtakaH / sarvAllokAnvinirjitya gaNezvaramavAptavAn // 92 devadeva mahAdeva bhaktAnAmArtinAzana / kiM kRtyamatra deveza tvadAjJAkAriNA mayA // 93 mahezvara uvAcaityukto dharmarAjena bhagavAnbhaktavatsalaH / prAha gambhIrayA vAcA zivarAtrimanusmaran // 94 ziva uvAcaayaM [hi] zuddhaH zabaraH puNyAtmA dhArmiko mahAn / tapasvI matpriyo nityAM zivarAtrimupoSitaH zivarApiriti khyAtA mAghakRSNacaturdazI / bhuktimuktipadA nityaM sarvapApapraNAzinI // 96 evaM maGgaladA'bhISTapradA puNyavidhinI / yamazAsanahatrI ca zrIpadAyogadAyinI // 97 samyaksiddhikarI pUjyA saubhAgyaphaladAyinI / nirmitaM hi mayA pUrva sujAgaramanuttamam // 98 vrata tasyAM tithau zaivaM lokAnAM hitakAmyayA / zivarAtriprabhAvena kRtArthaH zavaraH svym|| jIviteza varaM brUhi varado'haM tavepsitam // * dhanuciTTAntargataH pAThaH, u. pustakasthaH / Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 1750 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeyama uvAcakRpAlaya mahAdeva bhaktAnAmabhayaprada / saMsArasAgarabhrAntiparivicchedine nmH|| namaH pinAkahastAya namaste kRttivAsase / tava pAdAbjayugale bhaktiM dehi mahezvara // 101 mahezvara uvAcabhavatvityAha bhagavAngaccha tvaM nagaraM prati // 102 ityevamukto vRSaketanena prhRssttromaatsrvgaatrH|| prataprabhAvaM zabareNa labdhaM pazyanpadaM svaM bhavanaM jagAma // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde zivarAtri prabhAvakathanaM nAma catvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 240 // ( 22) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-44025 athaikacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / devyuvAcazruto vratAnubhAvazca tvanmukhAmbhoruhAnmayA / caritaM zavarasyApi jIvitezagatistathA // 1 nAnArthadaM mahAdeva zrutvA vAkyAmRtaM ca te / prItirasya svarUpaM yatpunarme vaktumarhasi // 2 mahezvara uvAcajIvaghAtI ca zavaraH zivarAvyAmupoSitaH / abuddhipUrva devezi gANapatyamavAptavAn // zraddhayA'bhIpsayA prItyA bhItyA ca hRdayena vA / kRtvA ca jAgaraM rAtrI mucyate sarvakilbiSaiH4 prabhAtasamaye vuddhvA gurorgehaM samAgataH / tasyA''jJAM prArthayetpUrva vratAnucaraNAya vai // snAtvA zuklAmbaradharaH kRtamauno jitendriyH| kRtAhnikavidhistatra gate cArke smaahitH|| 6 snAtvA vainAyakI pUjAM kalpayetpurataH zubhaiH / yajanaM pratiyAmaM ca paadyaadhairaagmoditaiH|| 76 kRtAbhyaGgAbhiSekaM ca pratiyAmaM samAcaret / paJcagavyAdibhizcaiva nAlikeraphalodakaiH // 8 ayo'nyarabhiSekAharopadhIbilvapatrakaiH / snApanaM ca(yecca) mahAdevaM sahasrAdyaizca zAMbhavaiH // 9 piSTAmalakahAridracUrNerudvartayetsudhIH / arcayedrilvapatraizca gandhatoyaizca sevayet // 10 svarNodakai ratnatoyaizcAbhiSekaM samAcaret / tAntavenAtha nirmUjya nIrAjanamathA''caret // 11 varsernAnAvidhaizcaiva vizeSaipitaistathA / saMveSTayedyathAzobhaM sauvarNairbhUSaNairapi // alaMkRtya mahAdevaM pUjayeddhilvapatrakaiH / jAtIcampakapuMnAgapadmotpalakadambakaiH // karNikAranavazvetamandArakuravaistathA / mallikAzokadhattUrazamyarigvadhaistathA // karavIrayavAGkolanandyAvartapalAzakaiH / tulasInAgakoraNTakusumaizca supUjayet // nIlotpalaivizeSeNa pUjayelliGgamazvaram / dhUpairdIpaizca naivedyestAmbUlaghRtadIpakaH // azeSairvahubhaHzca bhojyazca vividhairapi / jAgaragInanRtyAyaiH pradIpAyupahArakaiH // tUryaghoparanekaizca vINAveNuravaistathA / stotramaGgalavAdyaizca vedayopairanekazaH // zivadharmapurANAyamarmAhezvaroktakaiH / pradakSiNanamaskArapraNavaizzulukodakaiH // + sNdhiraapH| Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 241 ekacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / evaM (rAtrau) prajAgaraM kuryAtpatiyAmaM vizeSataH / dhyAnaM ca zravaNaM nityaM zivadharmAgamena tu // 20 zivamavajapaM kRtvA prabhAte vimale punH| dAnaM bhaktyA(dattvA) ca bhaktAnAM brAhmaNAnAM vizeSataH bAlavRddhAturANAM ca zaktyA ca paritoSayet / yoginAmannapAnAbhyAmakSasUtrakamaNDalU // kaupInAcchAdanaM daNDaM bhikSApAtraM ca bhasma ca / dadadvittAnusAreNa guruM sNpuujyetttH|| 23 hemAGgalIyavastrAdyagandhapUjA(puSpA)dibhiH zubhaiH / saMpUjya prArthayetpazcAtkRtAJjaliparigrahaH // 24 tvadAjJayA kRtaM sarva zivarAtrimahAvratam / anugRhnApna mAM nityamaparAdha kSamasva me // vrataM kartumazaktazveccalacittazca mAnavaH / athavA'nyaprakAreNa jAgaraM kaaryetpunH|| geyanRtyopahAraizca stotramaGgalavAdanaH / nAnAzcaryapradAnevo nAnAvidhaphalAnvitaiH // 27 zivarAyAM vizeSairvA zivakSetre vizeSataH / yena kenApyupAyena zivarAvyAmupoSitaH // 28 jAgaraM kArayeddhImAnpAtakaiH sa pramucyate / puruSo vA'tha nArI vA kumAro vA'tha kanyakA // 29 kiM na vindeta devezi zivarAtrimahotsave / bhartRhInA ca yA nArI zivarAyupavAsataH // 30 tasmAttiSThati maGgalyaM suciraM kAlamakSayam / cAndrAyaNasahasraizca prAjApatyazatairapi // 31 mAsopavAsairanyaizca yatphalaM labhate ca sH| tataH koTiphalaM(guNaM) labdhaM shivraatriprjaagraat||32 sarvayajJatapodAnatIrthavedeSu yatphalam / tatsarva labhate devi zivarAtrimahAvratI // saMvatsaraM pratidinaM tapasA yatphalaM bhavet / tatsarva triguNIkRtya zivarAvyAmupopitaH // 34 janmakoTisahaustu yatphalaM pUrvasaMcitam / tatphalaM tasya devezi zivarAtriprajAgarAt // brahmahA gurughAtI ca vIrahA bhrUNahA tathA / madyapazca tathA gono mAtRhA pitRhA tathA // 36 steyI suvarNasteyI ca gurutalparataH sadA / mucyate kRpalIsaktaH zivarAtriprajAgarAt // 37 paradArapravarSI ca devabrahmasvahA tathA / mucyate mitraghAtI ca kRtanno'pi varAnane // 38 viva(vIrya)pacyAvakazcaiva liGgapradhvaMsakastathA / mucyate nAtra saMdehaH zivarAyAM zivArcanAt // 39 vAcikAni vicitrANi mAnasAni mahAnti ca / kAyikAni sahasrANi tathA sAMsargikANi ca bhittvA vimucyate sarvaH zivarAtriprajAgarAt / asthimajjAgataM pApaM sarvajanmAntarairapi // 41 vuddhyA'buddhyA ca devezi yadi vA vAruNI pivet / mucyate nAtra saMdehaH zivarAtriprajAgarAt // ajapitvA hutAzI ca adAtA ca vimucyte| yo labdhvA devi mAnuSyamalpasvapi ca janmasu // 43 aceyadezvaraM liGgaM vinezaM SaNmukhaM tathA / adhItya zivavidyAM ca parebhyo na vadanti ye // 44 vivRNvanti na zRNvanti tamopahatacetasaH / tepAM pApAni nazyanti zivarAtriprajAgarAt // 42 ye nindantyaizvaraM mArgamAzcarya dharmadarzanam / vedAMzca zivabhaktAMzca vaidikAcArameva vA // 46 nazyanti tAni(teSAM) pApAni zivarAtriprajAgarAt / arcitaM zaMkaraM dRSTvA na namantyalpavuddhayaH // yeSAM na rAjate devi lalATaM bhasmakaiH shubhaiH| teSAM pApAni nazyanti zivarAtripajAgarAt // 48 uttamAoM jaTA yeSAM saMsArabhayanAzinI / prAJjali vA sadA mahyaM na namanti ca zobhane // 49 teSAM pApAni nazyanti zivarAtriprajAgarAt / na pazyantyaizvaraM liGgaM dinaM pratyamarezvari // 50 ye tu vA nApi gacchanti zivakSetreSu mAnavAH / tepAM pApAni nazyanti zivarAtriprajAgarAt 51 ye ca brahmAdibhistulyaM tvAM mAM lakSmyA ca shktibhiH| guruM ye prAkRtaiH sArdha saMsmaranti vadanti ye teSAM pApAni nazyanti zivarAtriprajAgarAt / parvamaithunakAraH paradArAbhigAminaH // 53 ye parityAgasaMyuktAH punaH saGkena baadhitaaH| zivaliGgaM mahApuNyaM ye spRzanti na te kcit||54 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1752 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe janmasvanekeSu devi sAdaraM dhiyate na vA / teSAM pApAni nazyanti zivarAtriprajAgarAt / / 55 vasiSTha uvAca - 57 ityevaM kathitaM viprA de (rAjande ) vyai devena bhASitam / zivarAtryAca mAhAtmyaM devAnAM saMnidhau purA matpUrvagaNapAH sarve devA brahmapuraHsarAH / munayazca mahAtmAnaH sanAtanapurogamAH // kailAsavAsinaH sarve merau devaniketane / prItA babhUvurviprendrAH zraddhAM kRtvA kutUhalAt // 58 tadAprabhRti brahmAdyAH zivarAtrimahAvratam / [kurvanti gauravAtsarve zivasya paramAtmanaH // 59 tasmAtsarvaprayatnena kartavyaM tacchivAjJayA / zivarAtrivrataM ] viprAH kI ( rAjankI) rtayedyaH zRNoti vA sarvapApavinirmuktaH zivaloke mahIyate / yatredaM kIrtyate vipra (bhUpa) devyA saMnihitaH zivaH / / 61 tatra devAH sagandharvAH sakiMnaramahoragAH / tiSThantyanugrahaM kartuM zivarAtryAM majAgarAt // 62 asyAdhyAyasya yo'rthajJaH sa vijJeyaH sadAzivaH / taM pUjayenmahAtmAnaM bhuktimuktipravartakam // 63 mahApAtakayukto vA yukto vA sarvapAtakaiH / doSaiH kRtairna lipyeta vratAnuzravaNAdaho || kIrtanIyamidaM sadbhiH zivarAtryAM vizeSataH / sarvatIrtheSu yatpuNyaM sarvayajJeSu yatphalam / tatsarva koTiguNitaM prApnoti zravaNAdapi / yatpuNyaM zivarAtryAM vai vyAkhyAnenaiva tadbhavet / / 66 yAnyAnprArthayate kAmAMstAMstAnprApnoti mAnavaH / vratAnuzravaNAdeva tatpuNyaM labhate naraH || 67 64 65 68 dilIpa uvAcaaihikAmuSmikAbhISTapradaM paramadurlabham / caturthanirvRtermArgaM caturvargaphalapradam // zaivaM vrataM sadA zuddhaM vishessaatputrdaaykm| tapazcaryApuraskAramasmAkaM vada sUtaja (raM tanme vada mahAmune) sUta ( vasiSTha) uvAca - 70 71 74 vratAnAmuttamaM viprA (bhUpa) vizeSAtputradAyakam / aihikAmuSmikAbhISTamadaM paramadurlabham // zRNudhvaM (tvaM) somanAthasya saurASTra puravAsinaH / zaMbhorumAsahAyasya sarvamaGgaladAyinaH // saurASTramiti vikhyAtaM nAmnA trailokyapUjitam / putrakAmo vaDUnputrAndhanamicchurdhanaM labhet // 72 vandhyA'pi labhate putrAnkanyA satpatimApnuyAt / kanyArthI labhate kanyAM jayakAmo jayaM labhet // zatrubhirnAbhibhUyeta putrapautraizca saMyutaH / paThamAno labhetsarva svayamuddizya paThyate // nAkAle maraNaM tasya na sarvairdRzyate tataH / na viSaM kramate dehe jaDAndhatvaM na mUkatA // na cotpAtabhayaM tasya vRzcikasya bhayaM tathA / nAbhicArakRtairdoSairna lipyeta kadAcana // yatredaM likhitaM viprAH (bhUpa) sthApitaM pUjitaM yadi / na tatra caikaM daurgatyaM kadAcidapi jAyate 77 iti zrImahApurAge pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde zivarAtritratAkhyAnaM nAmaikacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 241 // ( 23 ) AditaH zlokAnAM samazyaGkAH -44102 75 76 atha dvitvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // vasiSTha uvAca punaste kathayiSyAmi mAghasyAsya ca vaibhavam / pRcchate kArtavIryAya dattAtreyoditaM purA || * dhanuzcihAntargataH pAThaH, u. pustakasthaH / 1 jha la ca - adhunA mAghamAhAtmyaM pravakSyAmi nRpottama / pR / 2 jha. . 'treyeNa bhASitam / 6deg / 2 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242dvicatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1753 dattAtreyaM hariM sAkSAdvasantaM sahyaparvate / papraccha taM muni jJAtvA rAjA mAhiSmatIpatiH // 2 kArtavIrya uvAcabhagavanyoginAM zreSTha sarve dharmA mayA zrutAH / mAghasnAnaphalaM brUhi kRpayA mama suvrata // 3 dattAtreya uvAcabhrUyatAM rAjazArdUla etatpraznottaraM zubham / brahmaNoktaM purA hyetannAradAya mahAtmane / tatsarvaM kathayiSyAmi mAghanAnaphalaM mahat / yathAdezaM yathAtIrtha yathAvidhi yathAkriyam // 5 asminvai bhArata varSe karmabhUmau vizeSataH / amAghasnAyinAM nRNAM niSphalaM janma kIrtitam // 6 asUrya gaganaM yadacandramuDumaNDalam / tadanna bhAti satkarma mAghasnAnaM vinA nRpa / / 7 vrataidAnaistapobhizca na tathA prIyate hariH / mAghamajanamAtreNa yathA prINAti kezavaH // 8 na samaM vidyate kiMcittejaH saureNa tejasA / tadvatnAnena mAghasya na samAH kratujAH kriyaaH|| pItaye vAsudevasya sarvapApApanuttaye / mAghasnAnaM prakurvanti svargalAbhAya mAnavAH / / / kiM rakSitena dehena supuSTena balIyasA / adhruveNApyazucinA mAghasnAnaM vinA bhavet // asthistambhaM snAyuvandhaM mAMsakSatajalepanam / cauvanaddhaM durgandhaM pUrNa mUtrapurIpayoH // AdhizokajarAvyAptaM rogamandiramAturam / rajasvalamanityaM ca sarvadoSasamAzrayam // paropatApi pApArti paradrohaparAyaNam / lolupaM pizunaM krUraM kRtaghnaM kSaNikaM tathA / / / duSpUraM pApajaM duSTaM dopatrayavidaSitam / azucisrAvi sacchidraM tApatrayavimohitam / / nisargato'dharmarataM tRSNAzatasamAkulam / kAmakrodhasamAyuktaM narakadvArasaMsthitam / / krimivarcaskabhUyiSThaM pariNAme zunAM haviH / IdRkzarIrakaM vyartha mAghasnAnavivarjitam / / bubudA iva toyeSu pRtikA iva jantuSu / jAyante maraNAyaiva mAghasnAnavivarjitAH / / avaiSNavo hato vipro hataM zrAddhamadakSiNam / abrahmaNyaM hataM kSatramanAcAraM kulaM hatam // 19 sadambhazca hatA dharmaH krodheneva hataM tapaH / ahaM ca hataM jJAnaM pramAdena hataM zrutam // durbhagA ca hatA nArI brahmacArI tayA hataH / adIptAgnirhato homo hatA bhuktirasAkSikA // 21 upajIvyA hatA kanyA svArthe pAkakriyA htaa| zUdrabhikSAhato yAgaH kRpaNasya hataM dhanam // 22 anabhyAsahatA vidyA hato rAjavirodhakRt / jIvanArtha hataM tIrtha jIvanArtha hataM vratam // 23 asatyA ca hatA vANI tathA paizunyavAdinI / saMdigdho'pi hato matro vyagracino hato japaH / / hatamazrotriyaM dAnaM hano lokazca nAstikaH / azraddhayA hataM sarva yatkRtaM pAralaukikam // 25 ihaloko hato nRNAM dAridyeNa yathA nRpa / manuSyANAM tathA janma mAghasnAnaM binA hanam // 26 makarastha rakhau yo hi na nAtyanudite ravau / kathaM pApaiH pramucyeta sa kathaM tridivaM vrajet // 27 brahmahA svarNahArI ca surApo gurutalpagaH / mAghasnAyI vipApaH syAttatsaMyogI ca paJcamaH / / 28 mAghamAse raTantyApaH kiMcidabhyudite ravau / brahmaghnaM vA surApaM vA kaM patantaM punImahe / / 20 upapAtakasaMghAzca pAtakAni mahAnti ca / bhasmI bhavanti sarvANi mAghasnAyini mAnave / / vapanna mavapApAni mAghamAsasamAgame / nAzakAlo'yamasmAkaM yadi snAsyani vAriNi // 31 pAvakA iva dIpyante mAghanAnanarottamAH / vimuktAH sarvapApebhyo meSebhya iva candramAH // 30 Da. durdharaM / : ja 'triye dA / Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1754 mahAmunizrIvyAsamaNIta [ 6 uttarakhaNDeArdra zuSkaM laghu sthUlaM vAanaHkAyakarmabhiH / kRtaM mAgho dahetpApaM pAvakaH samidho yathA // 33 prAmAdikaM ca yatpApaM buddhipUrvakRtaM ca yat / snAnamAtreNa tannazyenmakarasthe divAkare // 34 niSpApAstridivaM yAnti pApiSThA yAnti zuddhitAm / saMdeho nAtra kartavyo maaghsnaanaanraadhip|| sarve'dhikAriNo hyatra viSNubhaktau yathA nRpa / sarveSAM svargado mAghaH sarveSAM pApanAzanaH // 36 eSa evaM paro matro ghetacca paramaM tpH| prAyazcittaM vrataM caitanmAghasnAnamanuttamam // 37 nRNAM janmAntarAbhyAsAnmAghasnAne matirbhavet / adhyAtmajJAnazIlatvaM janmAbhyAsAdyathA nRpa 38 saMsArakardamAlepaprakSAlanavizAradam / pAvanaM pAvanAnAM ca mAghasnAnaM paraMtapa // snAnti mAghe na ye rAjansarvakAmaphalamade / te kathaM bhuJjate lokAnsUryacandragrahopamAn // 40 zRNu rAjanmahAcarya prabhAvaM mAghamAsajam / RcIkA nAma kalyANI brAhmaNI bhRguvaMzajA // 41 bAlavaidhavyaduHkhArtA tapastepe muduSkaram / vindhyapAdamahAkukSau revAkapilasaMgame // 42 tatra sA vratinI bhUtvA nArAyaNaparAyaNA / sadAcAravatI nityaM nityaM saGgavivarjitA // 43 jitendriyA jitakrodhA satyavAgalpabhASiNI / suzIlA dAnazIlA sA dehazoSaNatatparA // 44 pitRdevadvijebhyazca dattvA hutvA tathA'nale / SaSThe kAle ca sA bhuGkte hyuJchavRttiH sadA nRpa // 45 kRcchAtikRcchrapArAkataptakRcchrAdikaivrataiH / puNyAnayati sA mAghAnarmadAyAzca rodhasi // 46 evaM tayA tapasvinyA valkalinyA sunetrayA / sumahAsattvazAlinyA dhRtisaMtoSayuktayA / / 47 paSTiAghAstu sunAtA revAkapilasaMgame / tataH sA tapasA kSINA tasmistIrthe mRtaiva sA // 48 mAghasnAnajapuNyena tena sA vaiSNave pure / uvAsa pramadAyuktA caturyugasahasrakam // 49 tatra bhuktvA mahAbhogAnsatyalokaM jagAma sA / tatra satyapure sthitvA bhuktA bhogA anekazaH50 caturyugasahasraM tu tatroSitvA mahAsatI / sundopasundanAzAya pazcAtpadmabhuvA punaH // 51 tilottameti sA nAma brahmalokAvatAritA / tenaiva puNyazeSeNa rUpasyaikAyanaM yayau // 52 ayonijA'valAratnaM devAnAmapi mohinI / lAvaNyahadinI tanvI sA'bhUdapsarasAM varA // 53 nipuNasya vidheH sraSTunamAzcaryakAriNI / tAmutpAdya vidhAtA vai tuSTo'nujJAM dadau tadA // 54 [+yato devA jitAstAbhyAM jagmaturba(gatvA vai brahmaNo'ntikam / daityAbhyAM pIDitAH sarve vidhAtre'pi nyavedayan // nayovinAzAya ca tAM manasA'cintayattadA / tAM vilokyAtha tanvaGgImuvAcAtha pitAmahaH // ] 56 brahmovAcaeNazAvAkSi gaccha tvaM daityanAzAya manvaram // dattAtreya uvAcanataH sA brahmaNo lokAdvINAmAdAya bhAminI / gatA puSkaramArgeNa yatra tau devavairiNau // 58 satra nAtvA ca vAyAH pavitre nirmale jale / paridhAyAmbaraM raktaM bandhUkakusumaprabham // 59 raNadalayinI cArusiJjanmaJjIranapurA / lolamuktAvalIkaNThA cazcatkuNDalazobhitA // 60 mAdhavIkusumApIDA kaMkeliviTape sthitA / gAyantI musvaraM sAdhu pIDayantI ca vallakIm // 61 / + dhanucihAntargataH pATho jha. a. pustakayosti / ma. na. kpikaa| 57 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 dvicatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1759 mUrchayantI svaraM SaDjaM susnigdhaM komalaM kalam / itthaM tilottamA bAlA tiSThantyazokakAnane 62 dRSTA daityabharindoH kaleva sukhadAyinI / tAM dRSTvA vismitai rAjansametaiH sainikairbhRzam // 63 tvaramANaizca dRSTvaiva gatvA sundopasundayoH / kathitA saMbhrameNaiva varNayitvA punaH punaH // 64 sainikA UcuH he daityau na vijAnImo daivI vA dAnavI nu kim / nAgAGganA vA yakSI vA strIratnaM sarvathA hisA yuvAM ratnabhujau loke ratnabhUtA ca sA'balA / vartate nAtivare'gre zoke zokahAriNI || gatvA tAM pazyataM nUnaM manmathasyApi mohinIm || 66 dattAtreya uvAca iti senApatInAM tau zrutvA vAcaM manoharAm / caSakaM mIdhunastyaktvA vihAya jalasecanam // 67 uttamastrIsahasrANi tyaktvA tasmAjjalAzayAt / zatabhArAyasIM ghorAM kAladaNDopamAM gadAm 68 bhinnAM bhinnAM gRhItvA tau javenAtiplutaM gatau / yatra zRGgArasajjA sA hantuM caNDIva tau sthitA rAjansaMdhukSayantIva daityayormanmathAnalam / sthitvA tasyAH puro jAlmau tapeNAtimohitau // vizeSAnmadhunA mattAvUcatuca parasparam // 70 -- sundopasundAvUcatu: bhrAtarvirama bhAryeyaM mamAstu varavarNinI / tvamevA''yaM tyajemAM me bhAryA'stu madirekSaNA // 71 dattAtreya uvAca 72 73 74 ityAgraheNa saMrabdhau mAtaGgAviva sonmadau / anyonyakAlasaMdiSTau gadayA jaghnatuzca tau // parasparaprahAreNa gatAsU patitau bhuvi / tau mRtau sainikairdRSTvA kRtaH kolAhalo mahAn / / kAlarAtrisamA keyaM hA kimetadupasthitam / evaM vadatsu daityeSu daityo sundopasundakau // pAtayitvA gireH zRGge hrAdinIva tilottamA / prasthitA gaganaM zIghraM dyotayantI dizo daza / / 75 devakArya tataH kRtvA gatA mA brahmaNo'ntikam / tatastuSTena devena vidhinA sA'numoditA // 76 brahmovAca sthAnaM sUryarathe dattaM tava candrAnane mayA / bhuGkSva bhogAnanekAMstvaM yAvatsUryo'mbarasthitaH // 77 dattAtreya uvAca itthaM sA brAhmaNI rAjanbhUtvA cApsarasAM varA / bhuGkte'dyApi kherloke mAghasnAnaphalaM mahat // 78 tena prayatnato rAjaJzraddadhAnaiH sadA naraiH / snAtavyaM makarAditye vAJchadbhiH paramAM gatim // 79 anavApto na tasyAsti puruSArtho'pi kazcana / nAkSINaM pAtakaM tasya mAghe majjati yo naraH ||80 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde tilottamAkhyAnaM nAma dvicatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 242 // ( 24 ) AditaH zlokAnAM mamathryaGkAH - 44182 Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1756 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - atha vicatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / [ 6 uttarakhaNDe + zrIdattAtreya uvAca - 1 tulAM yAnti na tenAtra yajJAH sarve sadakSiNAH / mAghasnAnena rAjendra tIrthe caiva vizeSataH || na cAnyatsvargadaM karma na cAnyatpApanAzanam / na cAnyanmokSadaM loke mAghasnAnasamaM bhuvi // 2 atraitra kathayiSyAmi itihAsaM purAtanam / purA kRtayuge rAjannaiSadhe nagare vare || 1 3 ri 9. 10 11 12 13 AsIdvaizyaH kuberAbho nAmato hemakuNDalaH / kulInaH satkriyo rAjandvijapAtrakapUjakaH // [: kRSivANijyakartA ca bahudhA krayavikrayI / goghoTakamahiSyAdiyAna poSaNatatparaH / yo dadhIni takrANi gomayAni tRNAni ca / kASThAni phalamUlAni sarpilavaNapippalIH // 6 dhAnyAni zAkatailAni vastrANi vividhAni ca / dhAtUnikSuvikArANi vikrINIte sa sarvadA // 7 itthaM nAnAvidhairvaizya upAyaiH paramaistathA / koTIhaTakadravyANAmarjayAmAsa so'STa vai // evaM mahAdhanaH so'tha AkarNapalito'bhavat / paJcAdvicArya saMsArakSaNikatvaM sa cetasi || taddhanasya pazena dharmakArya cakAra saH / viSNorAyatanaM cakre cakre gehaM zivasya ca / / ari kArayAmAsa vipulaM sAgaropamam / vApyatha puSkariNyaca bahuzastena kAritAH || vaTAzvatthAmrakakolajambUnimbAdikAnanam / AropitaM susattvena tathA puSpavanaM zubham // udayAdastaparyantamannadAnaM cakAra saH / purAdbahizcaturdinu prapaJcakre'tizobhanAH // purANeSu prasiddhAni yAni dAnAni bhUpate / dadau tAni sa dharmAtmA nityaM dAnaparaH sadA || 14 yAvajjIvaM kRte pApe prAyazcittaM tathA'karot / devapUjAparo nityaM nityaM cAtithipUjakaH / / 15 tasyetthaM vartamAnasya saMjAtau dvau sunau nRpa / tau ca prasiddhanAmAnau zrIkuNDalavikuNDalI || 16 tayormUrdhni gRhaM tyaktvA jagAma tapase vanam / samArAdhya paraM devaM govindaM varadaM vibhum // 17 tapaHkTizarIro'sau vAsudevamanAH sadA / prAptavAnvaiSNavaM lokaM yatra gatvA na zocati / / 18 atha to tatsutau rAjanmadamAnasamanvitau / taruNau rUpasaMpannau dhanagarveNa mohitau // duHzIla vyasanAsaktau sarvakarmavidUSakau / adharmaniratau dRSTau paradArAbhimazinau // na vAkyaM zRNuto mAturdRddhAnAM vacanaM tathA / durmArgagau durAtmAnau pitRmitraniSedhakau // gItavAdiniratau veNuvINAvinoditau / vArastrIzatasaMyuktau gAyantau ceratustadA || cATukAraparairyukta vigoSThIvizAradau / nAnAlaMkArazobhADhyau mauktikodArahAriNau // gajavAjirathaughena krIDantau tAvitastataH / madhupAnasamAyukta vArastrIratimohitau // sutreSau cAruvamanau cAruvandanarUSitau / nAzayantau piturdravyaM sahasraM dadatuH zatam // sugandhimAlyamAlAyau kasturItilakojjvalau / tasthatuH svagRhe ramye nityaM bhogaparAyaNau / / 26 itthaM tu taddhanaM tAbhyAM viniyuktamasadvyayaiH / vArastrIviTazailUSamalla cAraNavandiSu // apAtreSu dhanaM dattamuptaM bIjamitropare / na satpAtreSu taddattaM na brAhmaNamukhe hutam // nArcito bhUtabhRdviSNuH sarvapApapraNAzanaH / tayorevaM tu tadravyamacireNa kSayaM gatam // tato duHkhamApana kANyaM paramaM gatau / zocamAnau vimutau tpIDA duHkhakarzitau // + etadAdyadhyAyatryaM kecitpustakeSu nAsti / 19 23 24 25 27 28 29 1 30 ra to hima' / 2 ra la yo dAntI dvina / 3 ra. la. prapA / 4 ra. la. dUragau / a / 4 20 21 3 rI Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma 243 tricatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1757 3-3 34 35 nayostu tiSTatorgehe bhojyaM nAsti yadA tadA / svajanairbAndhavaiH sarvaiH sevakairupajIvibhiH || 31 dravyAbhAve parityaktau nindyamAnau tataH pure / paJcAccaurya samArabdhaM tAbhyAM tannagare nRpa / 32 rAjato lokato bhItau svapurAnnirgatau tadA / cakraturvanavAsaM to saropau pANipIDitau // jaghnatuH satataM mUDhau jAlairvANairvipAnvitaiH / nAnApakSivarAhAMzca hariNAnrohitAMstadA // zazakAJzallakIrNodhAH zvApadAMzca tadA bahUn / mahAbalau bhillasaGgAvAkheTakaratau sadA // evaM mAMsamayAhArau pApAcArau paraMtapa / yadA ca bhUdharaM prApta eko'nyazca vanaM gataH // zArdUlena hato jyeSThaH kaniSThaH sarpadaMzitaH / ekasmindivase rAjanpApiSThau nidhanaM gatau // yamadUtaistadA baddhvA pAzainItau yamakSayam / gatvA ca jagaduH sarve te dUtAH pApinAvimau // 38 dharmarAja narAvetAvAnItau tava zAsanAt / AjJAM dehi svabhRtyeSu prasIda karavAma kim // Alocya citraguptena tadA dUtAJjagau yamaH || 36 37 39 yama uvAca - ekastu nIyatAM ghore niraye tIvra vedane / aparaH sthApyatAM svarge yatra bhogA anuttamAH || dattAtreya uvAca 40 kRtAntAjJAM tataH prApya dUtaizca kSiprakAribhiH / nikSipto raurave ghore tayorjyeSTho narAdhipa / teSAM dUtavaraH kazciduvAca madhuraM vacaH // 41 yamadUta uvAca - vikuNDala mayA sArdhamehi svarga dadAmi te / bhuGkSva bhogAnane kAMstvamarjitAnsvena karmaNA / / 42 dattAtreya uvAca tato hRSTamanAH so'tha dUtaM papraccha taM pathi / saMdehaM hRdi kRtvA tu vismayaM paramaM gataH // vicArayanhRdi svargaH kasya hetoH phalaM mama // 43 trikuNDala uvAca bho dUtavara pRcchAmi saMzayaM tvAmahaM param / AvAM jAtau kule tulye tulyaM karma tathA kRtam 44 mRtyukAlo'pi tulyo'bhUttulyaM dRSTo yamastathA / kathaM sa narake kSiptastulyakarmA mamAgrajaH || 45 mama bhAvI kathaM nAka iti me chindhi saMzayam / devadUta na pazyAmi mama svargasya kAraNam 46 [+dattAtreya uvAca -- iti pRSTo devadUto vikuNDalamuvAca ha ] // 47 yamadUta uvAca - 49 50 mAtA pitA suto jAyA svasA bhrAtA trikuNDala / janmahetoriyaM saMjJA kRtaM karmopabhuktaye // 48 ekasminpAdape yadvacchakuntAnAM samAgamaH / putrabhrAtRpitRRNAM tu tathA bhavati saMgamaH // teSAM yadyaddhi yaH karma kurute pUrvabhAvataH / tasya tasya phalaM bhuGkte puruSaH karmaNastadA // satyaM vadAmi te prItyA naraiH karma zubhAzubham / svakRtaM bhujyate vaizya prApte kAle punaH punaH // 51 ekaH karoti karmANi ekastatphalamazrute / anyo na lipyate vaizya karmaNA'nyasya kasyacit 52 atastu narakaM pApaistava bhrAtA sudAruNaH / tvaM ca dharmeNa dharmAtmansvarga prApto'si zAzvatam // 53 * ita ArabhyaitadAkhyAnasamAptiparyantaM devadUtazabdena yamadUta eva gRhyata upakramopamaMhArAnurodhAt / + idama ra. la, pustakastham / Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1758 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDevikuNDala uvAcaAbAlyAnmama pApeSu satataM ramate manaH / asmiJjanmani he dUta duSkRtaM hi kRtaM mayA // 54 devadUta na jAnAmi sukRtaM karma caa''tmnH| yadi jAnAsi tatpuNyaM tanmamA''cakSva pRcchataH 55 devadUta uvAcazRNu vaizya pravakSyAmi yattvayA puNyamarjitam / jAnAmi tadahaM sarva na tvaM vettha sunizcitam // 56 harimitrasuto mitraH sumitro vedapAragaH / AsIttasyA''zramaH puNyo yamunAdakSiNe taTe // 57 tena sakhyaM vane tasmiMstava jAtaM vizAM vara / tatsaGgena tvayA snAtaM mAghamAsadvayaM tathA // 58 kAlindIpuNyapAnIye sarvapApahare vare / tattIrthe lokavikhyAte nAmnA pApapraNAzane // 59 ekena sarvapApebhyo vimuktastvaM vizAM vara / dvitIyamAghapuNyena svargaprAptistavAnagha // 60 tvaM tatpuNyaprabhAvena modasva satataM divi / narakeSu tava bhrAtA sahatAM yamayAtanAm // 61 chidyamAno'sipatraizca bhidyamAnazca mudgaraiH / cUrNyamAnaH zilApRSThe taptAGgAreSu bharjitaH // 62 zrIdattAtreya uvAcaiti dUtavacaH zrutvA bhrAtRduHkhena duHkhitaH / pulakAGkitasarvAGgo dIno'sau vinayAnvitaH // uvAca devadUtaM taM sAntvayanipuNaM vacaH / / vikuNDala uvAcamaitrI sAptapadI sAdho satAM bhavati satphalA / mitrabhAvaM vicintya tvaM mAmupAkartumarhasi // 64 tvatto'haM zrotumicchAmi sarvajJastvaM mato mama / yamalokaM na pazyanti karmaNA yena mAnavAH // gacchanti nirayaM yena tanme tvaM kRpayA vada // yamadUta uvAcasamyakpRSTaM tvayA vaizya luptapApo'si sAMpratam / vizuddha hRdaye puMsAM buddhiH zreyasi jAyate // 66 yadyapyavasaro nAsti mama sevAparasya ca / tathA'pi ca tava snehAtmavakSyAmi yathAmati // 67 karmaNA manasA vAcA sarvAvasthAsu sarvadA / parapIDAM na kurvanti na te yAnti yamAlayam // 68 na vedairna ca dAnazca na tapobhirna cAdhvaraiH / kadAcitsadgatiM yAnti puruSAH prANihiMsakAH // 69 ahiMsA paramo dharmastvahiMsA paramaM tapaH / ahiMsA paramaM dAnamityUcurmunayaH sadA // 70 mazakAnmatkuNAndaMzAnyUkAdiprANinaH sadA / Atmaupamyena rakSanti mAnavA ye dayAlavaH // 71 taptAkAramayaM kIlamArga pretataraGgiNIm / durgatiM naiva yAsyanti kRtAntasya ca te nraaH|| 72 bhUtAni ye'tra hiMsanti jalasthalacarANi ca / jIvanArtha narA yAnti kAlasUtraM ca durgatim // 73 svamAMsabhojanAstatra pUyazoNitaphenapAH / majantazca vasApake daSTAH kITairayomukhaiH // 74 parasparaM ca khAdanto dhvAnte cAnyonyaghAtinaH / vasanti kalpamekAnte rudanto dAruNasvaram 75 narakAnigetA vaizya sthAvarAH syuzciraM tu te / tato gacchanti te krUrAstiryagyonizateSu ca // 76 pazcAdbhavanti jAtyandhAH kANAH kubjAzca panavaH / daridrA aGgahInAzca manuSyAHprANihiMsakAH / / tasmAdvaizya paradrohaM karmaNA manasA girA / lokadvayahitecchuryo dharmato vai sa nA''caret // 78 lokadvaye na vindanti sukhAni praannihiNskaaH| ye na hiMsanti bhUtAni te na bibhyati kutracit pavizanti yathA nadyaH samudramRjuvakragAH / sarve'dharmAzca hiMsAyAM pravizanti tathA dRDham // 80 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 4 catuzcatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH]padmapurANam / 1759 sa snAtaH sarvatIrtheSu sarvayajJeSu dIkSitaH / abhayaM sarvabhUtebhyo dattaM yena vizAM vara // 81 dharmAnijAMzca zAstroktAnvarNadharmAnumizritAn / pAlayantIha ye vaizya na te yAnti yamAlayam 82 brahmacArI gRhastho'pi vAnaprastho yatistathA / svadharmaniratAH sarve nAkapRSThe vasanti te // 83 yathoktakAriNaH sarve varNAzramasamanvitAH / narA jitendriyA yAnti brahmalokaM sanAtanam // 84 iSTApUrtaratA ye ca pazcayajJaratAzca ye / dayAnvitAzca ye niyaM te nekSante yamAlayam // 85 indriyArthAnivRttA ye samarthA vedvaadinH| agnipUjAratA nityaM te viprAH svargagAminaH // 86 adInavadanAH zUrAH zatrubhiH privessttitaaH| AhaveSu vipannA ye teSAM mArgo divAkaraH / / 87 anAthastrIdvijArthe ca zaraNAgatapAlane / prANAMstyajanti ye vaizya na tyajanti divaM tu te // 88 pavandhabAlavRddhAMzca rogyanAthadaridriNaH / ye puSNanti sadA vaizya te modante sadA divi // 89 gAM dRSTvA paGkanirmanAM rogamanaM tathA dvijam / uddhariSyanti ye vaizya teSAM loko'zvamedhinAm 90 gogrAsaM ye prayacchanti zuzrUSanti ca ye sadA / ye nA''rohanti gopRSThe te syuH svrlokvaasinH|| agnipUjAdevapUjAgurupUjAratAzca ye / sarvapUjAratA nityaM te viprAH svargagAminaH // 92 gatamAtraM tu ye khanyuryatra gauvitRSA bhavet / yamalokamadRSTvaiva sadgatiM yAnti te nraaH|| 93 vApIkUpataDAgAdo dharmasyAnto na vidyate / pibanti svecchayA yatra jalasthalacarAH sadA // 94 nityaM dAnaparaH so'tha kathyate vibudhairapi / yathA yathA ca pAnIyaM pibanti svecchayA narAH 95 tathA tathA'kSayaH svargo dharmavRddhyA vizAM vara / pANinAM jIvanaM vAri prANA vAriNi saMsthitAH tatpapAM ye prayacchanti te dIpyante sadA divi // azvatthamekaM picumandamekaM nyagrodhamekaM daza tintiDIzca / kapitthabilvAmalakatrayaM ca paJcAmravApIrnarakaM na pazyet (?) // varaM bhUmiruhAH paJca na tu koSTharuhA daza / patraiH puSpaiH phalairmUlaiH kurvanti pitRtarpaNam // 98 na tatkarotyagnihotraM suhutaM yoSitaH sutaH / yatkaroti ghanacchAyaH pAdapaH pathi ropitaH // 99 sadA sukhI sa vasati sadA dAnaM prayacchati / sadA yajJaM sa yajate yo ropayati pAdapam // 100 succhAyAnphalapuSpADhyAnpAdapAnpathi ropitAn / chindanti ye narA mUDhAste yAnti nirayaM ciram iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde zubhAzubhakarmavarNanaM nAma tricatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 243 // (25) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-44283 97 atha catuzcatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / yamadUta uvAcana pazyanti yamaM vaizya tulasIvanaropaNAta / sarvapApaharaM pUtaM kAmadaM tulasIvanam // tulasIkAnanaM vaizya gRhe yasmiMstu tiSThati / tadgRhaM tIrthabhUtaM hi no yAnti ymkiNkraaH|| tAvadvarSasahasrANi yAvaddhIjadalAni ca / vasanti devaloke te tulasI ropayanti ye // tulasIgandhamAghrAya pitarastuSTamAnasAH / prayAnti garuDArUDhAstatpadaM cakrapANinaH // ra. la. kaM ca zAzvatam / 4 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDedarzanaM narmadAyAstu gaGgAsnAnaM vizAM vara / tulasIdalasaMsparzaH samametatrayaM smRtam // 5 ropaNApAlanAtsekAdarzanAtsparzanAnRNAm / tulasI dahate pApaM vAmanaHkAyasaMcitam // 6 pakSe pakSe tu saMprApte dvAdazyAM vaizyasattama / brahmAdayo'pi kurvanti tulasIvanapUjanam / / 7 maNikAJcanapuSpANi tathA muktAphalAni tu / tulasIpatradAnasya kalAM nAhanti SoDazIm // 8 AmraropasahasreNa pippalAnAM zatena ca / yatphalaM hi tadekena tulasIviTapena tu // 9 viSNayajanasaMsaktastulasI yastu ropayet / yugAyutaM dazaikaM ca ropako (sa dhruvaM) ramate divi // 10 tulasImaJjarIbhiryaH kuryAddhariharArcanam / na sa garbhagRhaM yAti muktibhAgI bhvennrH|| 11 puSkarAdIni tIrthAni gaGgAdyAH saritastathA / vAsudevAdayo devA vasanti tulasIdale // 12 Aropya tulasIM vaizya saMpUjya mudalaiharim / vasanti modamAnAste yatra devshcturbhujH|| 13 ekakAlaM dvikAlaM vA trikAlaM vA'pi yo naraH / samarcayati devezaM liGge revAsamudbhave // 14 sphATike ratnaliGge vA pArthive vA svayaMbhuvi / sthApite vA kacidvezya tIrthakSetre'tha pAvane 15 namaH zivAya mantraNa kurvantastajjapaM sadA / zRNvanti yamalokasya kathAmapi na te nraaH|| 16 zivapUjAprabhAvena zivabhaktAH zive ratAH / modante zivaloke te yAvadindrAzcaturdaza // 17 bhindanti zailAnudadhInpivanti vyatyAsayanti kSitimantarikSam // tRNIkRtabrahmapuraMdarANAM kiM duSkaraM zaMkarakiMkarANAm / / saubhAgyaM kAntimapaM satyaM tyAgaH pravaktRtA / zaurya ca jagati khyAtiH zivapUjAvidheH phalam / / brahmaNaH sRSTikartRtvaM viSNordAnavamardanam / balerdAnaprabhAvazca zivapUjAvidheH phalam // 20 karNasya dAnazUratvaM kArtavIryasya zUratA / kuberadhanasaMpattiH zivapUjAvidheH phalam // 21 draupadIsupatitvaM ca dhruvasya padamunnatam / arjunasya jayaprAptiH zivapUjAvidheH phalam // 22 muhattvaM vAsudevasya vAviprayatvaM bRhaspateH / brahmatejo vasiSThasya zivapUjAvidheH phalam // 23 agastyenArNavaH pItaH sutIrNazca hanUmatA / rAghaveNodadhirvaddhaH zivapUjAvidheH phalam // 24 amantraM vA samatraM vA liGgasyopari vinyaset / patraM vA puSpamekaM vA kulakoTiM samuddharet // 25 prasannenApi zAntena dambhenApi hi lobhtH| ye sevante mahAdevaM na te pazyanti bhAskarim // 26 zivArcanasamaM puNyaM sarvapApapraNAzanam / sarvezvaryapadaM vaizya nAsti kiMcijagatraye // 27 zivabhaktiM prakurvANA ye dviSanti janArdanam / tepAM nirayapAtastu yAvadindrAzcaturdaza // 28 parAtparataraM yAni nArAyaNaparAyaNAH / na te tatra gamipyanti ye dviSanni mahezvaram // 29 [*dravyamannaM phalaM noyaM zivaskhaM na spRzenkacit / nirmAlyaM naiva saMlaGghatkRpe sarva ca takSipet // makSikApAdamAtraM hi zivasvamupajIvati / mohAllobhAtsa pacyeta kalpAnnaM narakaM naraH // 31 tRNaH kAThaizca pApANairye kurvanti zivAlayam / modante saha rudraNa te narAH zivasaMnidhau // 32 brahmaviSNumahAdevamAmAdaM maThameva vA / kRtvA tu suciraM kAlaM tatra loke vamanti ne // 33 ye dharmamaThagozAlAH pathi vizrAmamandiram / yatInAM sadanaM vaizya dInAnAthakuTIrakam // 34 brahmazAlAM suvipulAM brAhmaNasya ca mandiram / kurvanti te yAni vaizya indrasya sadanaM mahat 35 dhanAMdrAntargataH pAThora.la.pustakasthaH / ...the nA girga ne| ra. la. sta nankAle na dAdAhataH / pa / Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 I / 244 catuzcatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1761 37 38 39 1 jIrNoddhAreNa vai teSAM tatphalaM dviguNaM bhavet / tanmuktvA'nyatra yaH kuryAtsa gacchennirayaM maddat (dhruvam ) devapriyatInAM tu maThe lobhavimohitaH / maThAdhipatyaM yaH kuryAtsarvakarmavahiSkRtaH // sa pacyate mahAghore raurave narake'kSaye / patraM puSpaM phalaM toyaM dravyamanyanmaThasya tu // yo'znAti sa patedvAre narake nAtra saMzayaH / yamicchennarakAnnetuM saputrapazuvAndhavam // taM deveSvadhipaM kuryAdgoSu ca brAhmaNeSu ca / abhojyaM maThinAmannaM bhuktvA cAndrAyaNaM caret // 40 spRSTvA maThapatInvaizya savAsA jalamAvizet / brahmaviSNumahezAnAM pUjArtha puSpavATikA // 41 Aropayanti ye dhanyA devaloke vasanti te / ye sadA pitRdevAMzca prINayantyatithInapi // 42 prAjApatyaM hi te yAnti lokaM sarvottamottamam / mUrkho vA paNDito vA'pi zrotriyaH patito'pi vA brahmatulyo 'tithirvaizya madhyAhne yaH samAgataH / pathi zrAntAya vRddhAya anyasmai kSudhitAya vA // 44 prayacchantyannapAnaM ye te nAke ciravAsinaH / adRSTapUrvA ye pAnthA bhoktukAmAH kSudhAkulAH // 45 yagRhe tRptimAyAnti brahmaloke vasanti te / atithirvimukho yasya saMgacchedgRhamAgataH // 46 madhyA vaizya sAyaM vA sa prayAti yamAlayam / nAstIti vacanaM zrutvA khinno gehAdvajettu yaH 47 AjanmasaMcitaM puNyaM gRhNAti gRhamedhinaH / nAstyatithisamo bandhurnAstyatithisamaM dhanam // 48 nAtyatithisamo dharmo nAstyatithisamaM hitam | Atithyasya prabhAvena rAjAno munayastathA 49 brahmalokaM gatA*'dyApi na cyavante vizAM vara / janmamadhye gRhastho yaH pramAdAdvA kathaMcana // 50 bhojayatyatithInnUnaM naiva pazyati so'ntakam / sudIteSu vimAneSu bhuGkte pIyUSamannadaH // 51 yAti svargAcyuto vaizya uttarAMca kurUMzca saH / tatazca bhArate varSe rAjA bhavati dhArmikaH // 52 annado dIrghAyuzca vindedakSINavaMzatAm / sarveSAmeva jantUnAmanne prANAH pratiSThitAH || tenAnnado vizAM zreSTha prANadAtA smRto budhaiH / prAha vaivasvato devo rAjAnaM kesaridhvajam // 54 patantaM svargalokAtaM kAruNyena vizAM vara / dadasvAnnaM dadasvAnnaM dadasvAnnaM narAdhipa / karmabhUto bhUyo yadi svargatimicchasi / ityazrAvi mayA vaizya sAkSAdyamamukhAttadA // 56 annadAnasamaM dAnamato nAsti mayoditam / pAnIyaM pradadadbhISme hemante ca tathendhanam // annaM caiva sadA dattvA yAmIM yAnti na yAtanAm / jJAtAjJAteSu pApeSu kSudreSu ca mahatsu ca // 58 SaTsu SaTsu ca mAseSu prAyazcittaM ca yazvaret / niSkalmaSo naro vaizya sa kRtAntaM na pazyati59 prAyazcittamakRtveha naro bhavati nArakI / prAyazcittaM caredyastu vAGmanaH kAyakarmasu // 60 sa prApnoti zubhAllokAndevagandharvasevitAn / nityaM japanti ye vaizya gAyatrI vedamAtaram / / 61 anyadvA vaidikaM japyaM na te lipyanti pAtakaiH / vedAbhyAsaratA nityaM sAyaM prAtarhutAzane // 62 ye juiti dvijA vaizya te labhante'kSayAM gatim / nityaM vratasamAcAro nityaM tiirthopsevkH|| 63 jitendriyaH satyavAgyo yamaM raudraM na pazyati / parAnnaM parapAkaM ca nityaM dharmaratastyajet / / 64 yo yasyAnnaM samaznAti sa tasyAznAti pAtakam / sarvatra pratigRhNIyAdbhojanaM na samAcaret // 65 narakaM dAruNaM matvA parAne ca ratiM tyajet / yAmyaM hi yAtanAduHkhaM prAtaH snAyI na pazyati 66 67 prAtaHsnAnena pUyante api pApakRto janAH / prAtaH snAnaM haredvaizya tattadbAhyAntaraM malam // prAtaHjAnena niSpApo naro na nirayaM vrajet / snAnaM vinA tu yo bhujhe malAzI tu sadA naraH 68 53 55 57 * saMdhirArSaH / 221 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1762 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 77 78 aznIyAdyastasya vaizyaM vimukhAH sarvadevatAH / snAnahIno naraH pApI snAnahIno'zuciH sadA // anAyI narakaM bhuktvA pulkasAdiSu jAyate / ye punaH srotasi snAnamAcarantIha parvaNi / / 70 te naiva durgatiM yAnti na jAyante kuyoniSu / duHsvano duSTacintA ca vandhyA bhavati sarvadA // 71 prAtaH snAnavizuddhAnAM puruSANAM vizAM vara / tilAMzca tilapAtraM ca tilapadmaM yathAvidhi / / 72 davA pretapaterbhUmiM na vrajanti narAH kacit / pRthivIM kAJcanaM gAM ca mahAdAnAni SoDaza // 73 davA tu na nivartante svargalokAdvikuNDala | puNyAsu tithiSu prAjJo vyatIpAteSu saMkrame // 74 snAtvA dattvA ca yo bhuGkte naiva majjati durgatau / naiva pazyanti dAtAro dAruNaM rauravaM patham // 75 iha loke na jAyante kule dhanavivarjite / satyavAdI sadA maunI priyavAdI ca yo naraH // 76 akrodhanaH kSamAsindhurnAtivAganasUyakaH / sadAdAkSiNya saMpannaH sadAbhUtadayAnvitaH // goptA ca paradharmANAM vaktA paraguNasya ca / parasvaM tRNamAtraM ca manasA'pi na yo haret // na pazyati vizAM zreSTha sa vai narakayAtanAm / parApavAdI pApiSThaH pApebhyo'pi mato mama // 79 pacyate narake tAvadyAvadAbhUtasaMplavam / vaktA paruSavAkyANAM mantavyo narakAgataH // saMdeho na vizAM zreSTha punaryAsyati durgatim / na tIthairna tapobhica kRtanasyAsti niSkRtiH // 81 sahate yAtanAM ghorAM sa naro narake ciram / pRthivyAM yAni tIrthAni teSu majjati yo naraH // 82 jitendriyo jitAhAro na sa yAti yamAlayam / na tIrthe pAtakaM kuryAttyajettIrthopajIvanam // 83 tIrthe pratigrahastyAjyastyAjyo dharmasya vikrayaH / durjaraM pAtakaM tIrthe durjarazca pratigrahaH // 84 tIrtheSu durjaraM sarvametatkRnnarakaM vrajet / sakRdgaGgAmbhasi snAtvA pUto bhavati vAriNA // naro na nirayaM yAti api pAtakarAzikRt / vrataM dAnaM tapo yajJAH pavitrANItarANi ca // 86 gaGgAvindrabhiSekasya na samAnIti vizrutam / anyatIrthasamAM gaGgAM yo bravIti narAdhamaH // 87 sa yAti rauravaM vaizya narakaM dAruNaM mahat ( dhruvam ) | arthavAdamimaM cApi purANamiti yo vadet // pacyate narake dhore kulAnAmekaviMzatiH // 80 85 ri iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde vaizyadevadUtasaMvAde dAnAdimahimavarNanaM nAma catuzcatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 244 // ( 26 ) AditaH zlokAnAM samaTyaGkAH - 44371 atha paJcacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / devadUta uvAca - dharmadrohyAM bIjaM vaikuNTha caraNacyutam / dhRtaM mUrdhni mahezena yadgAGgamamalaM jalam || tadbrahmaiva na saMdeho nirguNaM prakRteH param / tena kiM samatAM gacchedapi brahmANDagolake // gaGgetinAmagrahaNAdyojanAnAM zatairapi / naro na nirayaM yAti kiM layA sadRzaM bhavet // nArakI dAte sadyaH kriyA narakadAyinI / gaGgAmbhasi prayatnena snAtavyaM taizva mAnavaiH // * atra kiMcitruTitamiti bhAti / 12. la. zya nizAH pitRde / 2 3 4 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245paJcacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 8 13 14 15 16 pratigrahanivRtto yaH pratigrahakSamo'pi san / sa dvijo dyotate vaizya kAmarUpacarandivi / yamalokaM na pazyanti prANAyAmaratA narAH / api duSkRtakarmANasta eka hatakilviSAH // divase divase vaizya prANAyAmAstu SoDaza / api bhrUNahanaM mAsAtpunantyaharahaHkRtAH // tapAMsi yAni tapyante vanAni niyamAzca ye / gosahasrapradAnaM ca prANAyAmAstu tatsamAH // gaGgAmbho'pi kuzAgreNa mAsamekaM tu yaH pivet / saMvatsarazataM sAgraM prANAyAmAstu tatsamAH / / 9 yastu varSazataM dhatte lalATe gopicandanam / zikhAyAM tulasIM caiva prANAmAstu tatsamAH // 10 pAtakaM tu mahadyacca tathA kSudropapAtakam / prANAyAmaistu tatsarvaM bhasmasAtsyAdvizAM vara / 11 mAtRvatparadArAnye saMpazyanti narottamAH / na te yAnti vizAM zreSTha kadAcidyamayAtanAm / / 12 manasA'pi pareSAM yaH kalatrANi na sevate / sa hi lokadvaye pUjyastena vaizya dharA dhRtA // tasmAddharmarataistyAjyaM paradArAvalokanam / nayanti paradArAstAnnarakAnekaviMzatim // na lobhe jAyate yeSAM paradravyeSu mAnasam / te yAnti devalokaM hi na yamaM vaizyasattama // saMdhyAmaThe devagRhe purANapaThanaM sadA / kArayanti ca kurvanti te na yAnti yamAlayam // satsu krodhanidAneSu yaH krodhena na jIyate / jitanAkaH sa mantavyaH puruSo'krodhano bhuvi / / 17 mAtaraM pitaraM putrastvArAdhayati devavat / saMprApte vArdhake kAle na sa yAti yamAlayam // 18 piturAdhikyabhAvena ye'rcayanti guruM narAH / bhavantyatithayastaM vai brahmaNo vaizyasattama // 19. etA eva striyo dhanyAH zIlasya parirakSaNAt / zIlabhaGgena nArINAM yamalokaH sudAruNaH ||20 zIlaM rakSyaM sadA strINAM duSTasaGgavivarjanAt / zIlenaiva paraM svargaH strINAM vaizya na saMzayaH // 21 vizuddhapAkayajJena nidezakaraNena ca / svargatirvihitA vaizya tasya no nArakI gatiH || vicArayanti ye zAstraM vedAbhyAsaratAca ye / purANasaMhitAM ye ca zrAtrayanti paThanti ca / / 23 vyAkurvanti smRtiM ye ca ye ca dharmaprabodhakAH / vedAntanipuNA ye vai tairiyaM jagatI dhRtA // 24 tattadabhyAsamAhAtmyAtsarve te hatakilviSAH / gacchanti brahmaNo lokaM yatra moho na vidyate // 25 jJAnamajJAya yo dadyAdvedazAstrasamudbhavam / api devAstamarcanti bhavabandhavidArakam / / zrUyatAmadbhutaM hyetadrahasyaM vaizyasattama / saMmataM dharmarAjasya sarvalokAmRtapradam // na yamaM yamalokaM ca yamadUtAnmahAbhayAn / pazyanti vaiSNavAH kApi satyaM satyaM vadAmyaham // mAhAsmAnsa yamo bhrAtaH sAdareNa punaH punaH // 22 26 27 28 1763 5 6 7 yama uvAca - pApiSThA api te tyAjyA asmAkaM dRSTigocarAH / ye smaranti sakRdbhUtAH prasaGgenApi kezavam / / vistAkhilAghaughA yAnti viSNoH paraM padam / durAcAraH kRtaghno vA mahApAparato'pi vA 30 bhavadbhiH sarvadA tyAjyo viSNuM cedbhajate naraH / vaiSNavo yagRhe bhuGkte yeSAM vaiSNavasaMgatiH // te'pi vaH parihAryAH syustatsaGgahatakilbiSAH || 31 yamadUta uvAca - iti vaizyAnuzAstyasmAnyamo daNDadharaH sadA / ato na vaiSNavA yAnti rAjadhAnIM yamasya tu // viSNubhakti vinA nRNAM pApiSThAnAM vizAM vara / upAyo nAsti nAstyanyaH saMtarnu narakAmbudhim zvapAkamitra nekSante loke vipramavaiSNavam / vaiSNavo varNavAdyo'pi punAti bhuvanatrayam // 34 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe 38 etAvatA'lamaghanirharaNAya puMsAM saMkIrtanaM bhagavato guNakarmanAmnAm / Akruzya putramaghavAnyadajAmilo'pi nArAyaNeti mriyamANa iyAya muktim // 35 narake'pi ciraM magnAH pUrvajA ye kuladvaye / tadaiva yAnti te svarga yasyArcati suto harim // 36 viSNudAsasya dAsA ye vaiSNavAnnabhujazca ye / te'pi kratubhujAM vaizya gatiM yAnti nirAmayAH 37 prArthaNavasyAnaM prayatnena vicakSaNaH / sarvapApavizuddhyarthaM tadabhAve jalaM pibet // govindeti japanmatraM kutracintriyate bhuvi / sa naro na yamaM pazyettaM ca nekSAmahe vayam // 39 sAGgaM samudraM sanyAsaM sarSicchandaM sadaivatam / sadIkSAvidhi sadhyAnaM samantraM dvAdazAkSaram // 40 aSTAkSaraM ca mantrezaM ye japanti narottamAH / tAndRSTvA brahmahA zudhyetki punarveSNavaH svayam // 41 zaGkhinazcakriNo bhUtvA brahmAyurvanamAlinaH / vasanti vaiSNave loke viSNurUpeNa te narAH // 42 hRdi sUrye jale vA'tha pratimAsthaNDileSu ca / samabhyarcya hariM yAnti narAstatparamaM padam // 43 athavA sarvadA pUjyo vAsudevo mumukSubhiH / zAlagrAmazilAcakre cakre kITavinirmite // adhiSThAnaM ca tadviSNoH sarvapApapraNAzanam / zAlagrAmaM sadA vaizya sarveSAmapi muktidam // yaH pUjayeddhariM cakre zAlagrAmasamudbhave / rAjasUyasahasraizca tairi (tasye) haiH kiM prayojanam // bhajante zrutavedAntA brahma nirvANamacyutam / tatprasAdo bhavennRNAM zAlagrAmazilArcanAd // sarvakAgto vahnirmathanena prakAzate / yathA tathA harirvyApI zAlagrAme prakAzate // api pApasamAcArAH karmaNyanadhikAriNaH / zAlagrAmArcakA vaizya naiva yAnti yamAlayam // 49 na tathA ramate lakSmyAM na tathA svapure hariH / zAlagrAmazilAcakre yathA sa ramate sadA / / 50 agnihotraM hutaM tena dattA pRthvI sasAgarA / yenArcito harizcakre zAlagrAmazilodbhave // [*sakRtkaroti manujaH zAlagrAmazilAcanam / pApAni vilayaM yAnti tamaH sUryodaye yathA ] // zilA dvAdaza bho vaizya zAlagrAmazilodbhavAH / vidhivatpUjitA yena tasya puNyaM vadAmi te / / 53 koTidvAdazaliGgarhi pUjitaiH svarNapaGkajaiH / yatsyAdvAdazakalpeSu dinenaikena tatphalam // yaH punaH pUjayedbhaktyA zAlagrAmazilAzatam / uSitvA sa hareloMke cakravartI sa jAyate / / 55 kAmaiH krodhaiva lobhaizva mohaizvApi narAdhamaH / so'pi yAti harerlokaM zAlagrAmazilArcanAt // 56 yaH pUjayati govindaM zAlagrAme sadA naraH / AbhUtasaMplavaM yAvanna sa pracyavate divaH // vinA tIthairvinA dAnairvinA yajJairvinA matim / muktiM yAnti narA vaizya zAlagrAmazilAcanAt // narakaM garbhavAsaM ca tiryaktvaM krimikITatAm / na yAti vaizya pApo'pi zAlagrAma zilAcakaH 59 dIkSAvidhAnamatra yo balimAvahet / sa yAti vaiSNavaM dhAma satyaM satyaM mayoditam // 60 sa snAtaH sarvatIrtheSu sarvayajJeSu dIkSitaH / zAlagrAmazilAtoyairyo'bhiSekaM samAcaret // 61 gaGgA godAvarI revA sadyomuktipradA imAH / nivasantIha tAH sarvAH zAlagrAmazilAjale / / 62 naivedyairvividhaiH puSpairdhUpaidapairvilepanaiH / gItavAditrastotrAdyaiH zAlagrAmazilArcanam || kurute mAnavo yastu kalau bhaktiparAyaNaH / japannAmasahasrANi ramate saMnidhau hareH // liGgaistu koTibhirdRSTairyatphalaM pUjitaiH stutaiH / zAlagrAmazilAyAstu ekenApIha tatphalam / / 65 51 54 57 63 64 + atraM zloko ra. la. pustakasthaH / 12. la. "vA nayo / 2 ra. la. NaH / kalpakoTisa / 1764 44 45 46 47 48 1 Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245paJcacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1765 67 70 75 78 sakRdabhyarcite liGge zAlagrAmazilodbhave / muktiM prayAnti manujAH sAMkhyenApi vivarjitAH / / 66 zAlagrAmazilArUpI yatra tiSThati kezavaH / tatra devAsurA yakSA bhuvanAni caturdaza || zAlagrAmazilAgre hi yaH zrAddhaM kurute naraH / pitarastasya tiSThanti tRptAH kalpazataM divi // 68 ye pibanti narA nityaM zAlagrAmazilAjalam / paJcagavyasahasraistu prAzitaiH kiM prayojanam // 69 zAlagrAmazilA yatra tattIrtha yojanatrayam / tatra dAnaM ca homazca sarva koTiguNaM bhavet // [*zAlagrAmazilAtoyaM catrAGkitazilAjalaiH / mizritaM pivate yastu dehe zirasi dhArayet // 71 tasya cakrAGkito devo bhavennAstyatra saMzayaH / guptaM na pazyate ko'pi loke sUryasutaM vinA // 72 ato nyavArayahUtAnvaiSNavAnAM gRhottame / bhIto vaiSNavabhaktAnAM pAdodakaniSevaNAt // 73 trirAtraphalado mAgho yAH kAzcidasamudragAH / samudragAstu pakSasya mAsasya saritAM patiH // 74 SaNmAsaphaladA godA vatsarasya tu jAhnavI / pAdodakaM bhagavato dvAdazAbdaphalapradam // koTitIrthasahasraistu sevitaiH kiM prayojanam / toyaM yadi bhavetpuNyaM zAlagrAmasamudbhavam ] // 76 zALagrAmazilAtoyaM yaH pivedvindumAtrakam / mAtuH stanyaM pivennaiva sa bhavenmuktibhAGnaraH // 77 zAlagrAmasamIpe hi krozamAtraM samIpataH / kITako'pi mRto yAti vaikuNThabhavanaM tathA // zAlagrAmazilAcakraM yo dadyAdAnamuttamam / bhUcakraM tena dattaM syAtsazailavanakAnanam // zAlagrAmazilAyAstu maulyamutpAdayennaraH / vikretA cAnumantA ca yaH parIkSyAnumodate // sarve te narakaM yAnti yAvadAbhUtasaMplavam / atastaM varjayedvaizya cakrasya krayavikrayam // bahunoktena kiM vaizya kartavyaM pApabhIrubhiH / smaraNaM vAsudevasya sarvapApaharaM sadA // tapastaptvA naro ghoramaraNye niyatendriyaH / yatphalaM samatrAmoti tannatvA garuDadhvajam // kRtvA'pi bahuzaH pApaM naro mohasamanvitaH / na yAti narakaM natvA sarvapApaharaM harim // pRthivyAM yAni tIrthAni puNyAnyAyatanAni ca / tAni sarvANyavApnoti viSNornAmAnukIrtanAt devaM zArGgadharaM viSNuM ye prapannAH parAyaNam / na teSAM yamasAlokyaM na te hi narakaukasaH / 86 vaiSNavaH puruSo vaizya zivanindAM karoti yaH / na vindedvaiSNavaM lokaM sa yAti narakaM dhruvam ||87 upoSyaikAdazImekAM prasaGgenApi mAnavaH / na yAti yAtanAM yAmImiti no yamataH zrutam // 88 nedRzaM pAvanaM kiMcitriSu lokeSu vidyate / ubhayaM padmanAbhasya dinaM pAtakanAzanam // tAvatpApAni dehe'sminvasantIha vizAM vara / yAvannopavasejjantuH padmanAbhazubhaM dinam // azvamedhasahasrANiM vAjapeyazatAni ca / ekAdazyupavAsasya kalAM nArhanti SoDazIm // ekAdazendriyaiH pApaM yatkRtaM vaizya mAnavaiH / ekAdazyupavAsena tatsarva vilayaM vrajet // ekAdazIsamaM kiMcitpuNyaM loke na vidyate / vyAjenApi kRtA yaistu vazaM yAnti na bhAskaraiH 93 svargamokSapradA hyeSA zarIrArogyadAyinI / sukalatrapradA hyeSAM jIvatputrapradAyinI // na gaGgA na gayA vaizya na kAzI na ca puSkaram / na cApi vaiSNavaM kSetraM tulyaM haridinena tu // 95 yamunA candrabhAgA ca tulyaM (lyA) haridinena tu (na) / anAyAsena yenAtra prApyate paramaM padam 96 rAtrau jAgaraNaM kRtvA samupoSya harerdinam / daza vai paitRke pakSe mAtRke daza pUrvajAn || 89 90 91 92 94 97 * dhanuzcihAntargata: pATho ra. la. pustakastho'saMgatazca / 1 ra. la. 'Ni rAjasUya / 2 ra. la. 're: / sarvabhoga / 3 ra 'SA suputr'| 79 80 81 82 83 84 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1766 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDepriyAyA daza vaizyaitAnsamuddharati nizcitam / te dvaMdvasaGganirmuktA nAgArikRtaketanAH // 94 / sragviNaH pItavasanAH prayAnti harimandiram / bAlyatve yauvanatve vA vRddhatve vA vizAM vr||99 upoSyaikAdazIM naiva yAti pApo'pi durgatim / upoSyeha trirAtrANi kRtvA vA tIrthamajjanam // dattvA hematilAngAzca svargatiM yAti maanvH| tIrthe snAti na yo vaizya na dattaM kAJcanaM tu yH|| naiva taptaM tapaH kiMcitte syuH sarvatra duHkhitAH / saMkSipya vacmi te dharma narakasya nivArakam 102 adrohaH sarvabhUteSu vAmanaHkAyakarmabhiH / indriyANAM nirodhazca dAnaM ca harisevanam // 103 varNAzramakriyANAM ca pAlanaM vidhivattathA / svargArthI sarvadA vaizya tapo dAnaM na kIrtayet // 104 yathAzakti sadA dadyAdAtmano hitamicchatA / upAnacchatravastrAdi hyannaM mUlaM phalaM jalam / / 105 avandhyaM divasaM kuryAdaridro'pi vizAM vara / ihaloke pare caiva nAdattamupatiSThati // 106 / [*iti matvA sadA caiva dAtavyaM tu svazaktitaH / dAtAro naiva pazyanti tAM tAM hi yamayAtanAm / dIrghAyuSo dhanADhyAste bhavantIha punaH punaH / kimatra bahunoktena yAntyadharmeNa durgatim // 108 Arohanti divaM dharmenarAH sarvatra sarvadA / tena bAlatvamArabhya kartavyo dharmasaMgrahaH // iti te kathitaM sarva kimanyacchrotumicchasi // vikuNDala uvAcazrutvA tava vacaH saumya prasannaM mama mAnasam / gaNeva tApahaM dUta pApahAri satAM vcH|| 110 upakartuM priyaM vaktuM guNo naisargikaH satAm / zItAMzuH kriyate yena zItalo'mRtamaNDalaH // 111 devadUta tato brUhi kAruNyAnmama pRcchataH / narakAnnirgatiH sadyo bhrAturme jAyate katham // 112 zrIdattAtreya uvAcaiti tasya vacaH zrutvA devadUto jagAda tam / jJAnadRSTyA kSaNaM dhyAtvA tanmaitrIkRtabandhanaH 113 dUta uvAcagate vaizyASTame puNyaM tvayA janmani saMcitam / tadAtre dIyatAM zIghraM svarga tasya yadIcchasi 114 / vikuNDala uvAcakiM tatpuNyaM kathaM jAtaM kiMjanmA'haM purA'bhavam / tatsarvaM kathyatAM dUta tato dAsyAmi satvaram 115 / devadUta uvAcazRNu vaizya pravakSyAmi tatpuNyaM ca sahetukam / purA madhuvane puNye RSirAsIdvizAlikaH // 116 tapodhyayanasaMpannastejasA brahmaNA samaH / jajJire tasya revatyAM nava putrA grahA iva // 117 dhruvaH zazI budhastAro jyotiSmAnatra paJcamaH / agnihotrapriyA hyete gRhadharmeSu remire // 118 nirmoho jitamAyazca dhyAnakAmo guNAtigaH / ete gRhaviraktA hi catvAro dvijasUnavaH // 119 caturyAzramamApannAH sarvakarmavinispRhAH / grAmaikanilayAH sarve niHsaGgA nirupdrvaaH|| 120 niHzikhA nopavItAzca samaloSTAzmakAJcanAH / yena kenacidAcchannA yena kenacidAzitAH // sAyaMgRhAstathA nityaM brhmdhyaanpraaynnaaH| jitanidrA nirAhArAH zItavAtasahiSNavaH // 122 pazyanto viSNurUpeNa jagatsarva carAcaram / caranti lIlayA pRthvIM te'nyonyaM maunamAzritAH // * idamadhe ra. la. pustakastham / ra. la. sAMcca zAkAlaH / t'| Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245paJcacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / na kurvanti kriyAM kAMcidaNumAtrAM ca yoginaH / dRSTajJAnA asaMdehAzcidvicAravizAradAH // 124 evaM te tava viprasya pUrvamaSTamajanmani / tiSThato matsyadezeSu putradArakuTumbinaH // 125 gehaM ca tAvakaM jagmurmadhyAhne kSutpipAsitAH / vaizvadevAntare kAle tvayA dRSTA gRhAGgaNe // 126 sagaddaM sAzrunetraM saharSa ca sasaMbhramam / daNDavatpaNipAtena bahumAnapuraHsaram // 127 praNamya caraNoM spRSTvA kRtvA pANiyugAJjalim / tvayA'bhinanditAH sarve tathA mUnRtayA giraa|| adya me saphalaM janma jIvitaM ca sujIvitam / aba viSNuH prasanno me sanAtho'smyadya pAvitaH dhanyo'smi me gRhaM dhanyaM dhanyA me'dya kuTumbinI / mamAdya pitarau dhanyau dhanyA gAvaH zrutaM dhanam yadRSTau bhavatAM pAdau tApatrayaharau mayA / bhavatAM darzanaM yasmAdanyo'smyadya hareriva // 131 dUta uvAcaevaM saMpUjya teSAM ca caraNakSAlitodakam / dhRtaM mUrdhni vizAM zreSTha zraddhayA parayA mudA // 112 yatipAdodakaM vaizya hantyapuNyaM purAtanam / zatajanmArjitaM satyaM zraddhayA zirasA dhRtam // 133 gandhapuSpAkSatedhUpairnIrAnanapuraHsaram / saMpUjya saMskRtairannai jitA yatayastvayA // 134 [*tRptAH paramahaMsAste vizrAntA mandire nizi / dhyAyantazca paraM brahma yajjyotijyotiSAM varam teSAmAtithyajaM puNyaM jAtaM te yadvizAM vara / na tadvaktrasahasreNa vaktuM zakto'smyahaM khalu] 136 bhUtAnAM prANinaH zreSThAH prANinAM buddhijIvinaH / buddhimatsu narAH zreSThAsteSu ca brAhmaNAstathA brAhmaNeSu ca vidvAMso vidvatsu kRtbuddhyH| kRtabuddhiSu kartAraH kartRSu brhmvaadinH|| 138 ata eva hi pUjyAste yasmAcchreSThA jagatraye / tatsaMgativizAM zreSTha mahApAtakanAzinI // 139 vizrAntAstava gehe ve sattvasthA brhmvaadinH| AjanmasaMcitaM pApaM nAzayanti kSaNena te 140 saMcitaM yagRhasthasya pApamAmaraNAntikam / bhasmIkRtya ca tatsarvamekarAtroSito ytiH|| 141 iti te saMcitaM puNyamaSTame pUrvajanmani / tvaddhAtre dehi tatpuNyaM narakAyena mucyate // 142 zrIdattAtreya uvAca6. iti dUtavacaH zrutvA dadau puNyaM sa satvaram / hRSTena cetasA bhrAtre nirayAtso'pi nirgataH 143 davasto puSpavarSeNa pUjitau ca divaM gatau / tAbhyAM saMpUjitaH samyaggato dUto yamAlayam // 144 akhilajanasubodhaM devadUtasya vAkyaM nigamavacanatulyaM vaizyaputro nizamya / / svakRtasukRtadAnAdbhAtaraM mocayitvA surapatiriva lokaM tena sAdha jagAma // 145 'itihAsamimaM rAjanyaH paThecchRNuyAdapi / sa gosahasradAnasya vipApo labhate phalam ] // 146 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSTadilIpasaMvAde su(zrI)kuNDalavikuNDalasvargaprAptikathanaM nAma pazcacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 245 // (27) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-44517 * dhanuzvikAntargataH pAThaH, ra. la. pustakasthaH / + bhayaM zloko ra. la. pustakasthaH / Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1768 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe atha SaTcatvAriMzadadhikadizatatamo'dhyAyaH / kArtavIrya uvAcahetunA kena virSe mAghasnAne mahAdbhutaH / prabhAvo varNito nUnaM tanme kathaya vistarAta // 1 gatapApo yadekena dvitIyena divaM gataH / vaizyo mAghajapuNyena kathaM mAghasya tatphalam // 2 zrIdattAtreya uvAcanisargAtsalilaM medhyaM nirmalaM zuci pANDaram / mailahaM puruSavyAghra drAvakaM dAhakaM tathA // 3 tArakaM sarvabhUtAnAM poSaNaM jIvanaM tathA / Apo nArAyaNo devaH sarvavedeSu paThyate // 4 prahANAM ca yathA sUryo nakSatrANAM yathA zazI / mAsAnAM ca tathA mAghaH zreSThaH sarveSu karmasu // 5 . makarasthe ravau mAghe prAtaHkAle tathA'male / goSpade'pi jale snAnaM svargadaM pApinAmapi // 6 / yogo'yaM durlabho rAjastrailokye sacarAcare / asminyoge tvazakto'pi snAnaM kuryAdinatrayam // 7 deyaM kiMcidyathAzakti dAriyAbhAvamicchatA / trisnAnenApi mAghe syurdhanino dIrghajIvinaH // 8 paJcabhiH saptabhiH snAnaizcandravardhate phalam / [*saMprApte makarAditye puNye puNyaprade nRNAm // 9 mAkaryastithayaH sarvAH snAnadAnAdikarmaNAm / kartAraM dApayantIha hyakSayyaM zAzvataM padam // 10 tasmAnmAghe bahiH lAyAdAtmano hitakAmyayA] / athAtaH saMpravakSyAmi mAghasnAnavidhi param // kartavyo niyamaH kiMci(kazci)dvatakAmainarottamaiH / phalAtizayahetorve kiM(ka)citsaGgaM tyajedudhaH bhUmau zayIta hotavyamAjyaM tilavimizritam / trikAlaM cArcayennityaM vAsudevaM sanAtanam // 13 dAtavyo dIpako'khaNDo devamuddizya mAdhavam / guDakambalakaM vastramupAnatkuGkama ghRtam // 14 [+tailakAsakoSThaM ca tUlI tUlavaTIM paTIm] / annaM caiva yathAzakti deyaM mAghe narAdhipa // 15 suvarNa ca yathAzakti dadyAdvedavide tathA / taddAnamakSayaM prAhuryanmAghe dIyate nRpa // 16 parasyAnnaM na seveta tyajedvimaH pratigraham / mAghAnte bhojayedvimAnyathAzakti narAdhipa // 17 deyA ca dakSiNA tebhya Atmano hitamicchatA / ekAdazIvidhAnena mAghasyodyApanaM tathA // 18 1 kartavyaM zradadhAnena akSayaM svargamicchatA / makarasthe ravau mAghe govindAcyuta mAdhava // 19 / snAnenAnena me deva yathoktaphalado bhava / iti mantraM samuccArya snAyAnmaunaM smaashritH|| 20 vAsudevaM hariM viSNuM mAdhavaM ca smaretpunaH / [*gRhe'pi sajalaM kumbhaM vAyunA nizi pIDitam (?) tatsnAnaM tIrthasadRzaM sarvakAmaphalapradam / tatra vratena dAtavyaM sAnnaM copaskarAnvitam (?) // 22 tatsnAnasya prabhAvena naro na nirayaM vrajet / taptena vAriNA snAnaM yadhe kriyate nraiH|| 23 paDabdaphaladaM taddhi makarasthe divAkare / [zItodakena tu snAne dviguNaM phalamucyate // ] 24 bahiHsnAnaM tu vApyAdau dvAdazAbdaphalapradam / taDAge dviguNaM rAjannadyAM caiva caturguNam // 25 dazadhA devakhAte ca zatadhA ca mahAnadI(?) / zataM ca dviguNaM rAjanmahAnayostu saMgame // 26 * dhanucihAntargataH pATho ja jha. ra. la. pustakasthaH / + idamardhe ja. a. ra. la. pustakastham / * dhanucihAntargataH pAThaH sa. ra. la. pustakasthaH / idamadhe kha. pustakastham / 1ja. sa. sa. la. suvrata / 2 sa. pAvanam / 3 jha. mlnN| 4 sa. AdhAraM / 5 ca. jha. zodhanaM / 6 ra. la. m| indhanaM kambala / Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1769 28 29 246SaTcatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / sahasragaNitaM puNyaM sarvatra makare rabau / gaGgAyAM snAnamAtreNa labhate mAnavo napa // gaGgAM ye'trAvagAhante mAghamAsi narottama / caturyugasahasrANi na patanti surAlayAt // zatena guNitaM mAghe sahasraM rAjasattama / nirdiSTamRSibhiH snAnaM gaGgAyamunasaMgame // dine dine sahasraM tu suvarNAnAM vizAM pate / tena dattaM hi gaGgAyAM yo mAghe nAti maanvH|| 30 anaDuhAM sahasraM tu ayutaM kApilaM tathA / tena dattaM hi gaGgAyAM yo mAghe snAti mAnavaH // 31 pApaughabhUribhArasya dAhArthe ca prajApatiH / prayAgaM vidadhe bhUpa prajAnAM ca hitecchayA // 32 sUnAsthAnamidaM samyaksitAsitajalaM kila / pAparUpapazUnAM hi brahmaNA vihitaM purA // 33 brahmovAca mA garvIrazvamedhinmakhadahamiti brahmahanmA ca bhaiSIH pAtakyasmIti puNye mahati ca durite ko madaH kA ca bhItiH / mAghe mAsi prayAge makaragataravau majjatAM sajjamAnA mabindurvI dhunIte madamapi bhayamapyatra vedAH pramANam / / sitAsite sarite yatra saMgate tatrA''platAso divamutpatanti / ye vai tanvAM visRjanti dhIrAste janAso amRtatvaM bhajante / / dattAtreya uvAcasitAsite'pi yA dhArA sarasvatyA'pi garbhitA / taM mArga brahmalokasya sRSTikartA sasarja ha 36 sitAsite tu yo majedapi pApazatAvRtaH / makarasthe ravau rAjanna sa garbheSu majjati // 37 durjayA vaiSNavI mAyA devairapi sudustyajA / prayAge dahyate sA'pi mAghe mAsi narAdhipa // 38 tejomayeSu lokeSu bhuktvA bhogAnanekazaH / pazcAccakriNi lIyante prayAge mAghamajjanAt // 39 upaspRzati yo mAghe mArA sitAsite / tasya puNyasya saMkhyAM no citragupto'pi vettyalam 40 saMnimajati yo mAghe makarasthe sitAsite / tasya puNyasya mAhAtmyaM vaktuM brahmA'pi na kSamaH // saMvatsarazataM sAgraM nirAhArasya yatphalam / prayAge mAghamAse ca vyahasnAnAca tatphalam // 42 svarNabhArasahasreNa kurukSetre ravigrahe / yatphalaM labhate mAghe veNyAM tattu dinatraye // [*yogAbhyAsena yatpuNyaM saMvatsarazatatrayam / prayAge mAghamAse tu vyahaM snAtasya ttphlm||44 rAjasUyasahasrasya rAjannavikalaM phalam / sitAsiteSu mAghe tatsnAtAnAM bhavati dhruvam / / 45 pRthivyAM yAni tIrthAni puryaH saptava yAH punH| snAtumAyAnti vai veNyAM mAghe mAsi narAdhipa / / sarvatIrthAni kRSNAni pApinAM saGgadoSataH / bhavanti zuklavarNAni prayAge mAghamajjanAt // 47 AkalpasaMcitaM pApaM janmabhiryanarAdhipa / tadbhavedbhasmasAnmAghe snAtAnAM tu sitAsite // 18 vAGmanaHkAyajaM pApaM narasya sudRDhaM bhavet / prayAge mAghamAse tu vyahastAnena tatkSayaH // 49 prayAge mAghamAse vai yastryahaM snAti mAnavaH / pApaM tyaktvA divaM yAti jIrNA tvcmivorgH|| kurukSetrasamA gaGgA yatra kutrAvagAhitA / tasmAdazaguNA rAjanyatra vindhyena saMgatA // 51 tasmAcchataguNA gaGgA kAzyAmuttaravAhinI / kAzyAH zataguNA proktA gaGgAyamunasaMgame // 52 43 * ayaM zlokaH kha. pustakasthaH / jha. mitasya yA / 2 kha. ja. sa. ra. la. vo mAye na sa / Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1770 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 53 sahasraguNitA proktA bhavetpazcimavAhinI / sA rAjandarzanAdeva brahmahatyApahAriNI // pazcimAbhimukhI gaGgA kAlindyA yatra saMgatA / hanti kalpakRtaM pApaM sA mAghe nRpa durlabhA // 54 yatkathyate'mRtaM rAjansA veNI bhuvi kIrtitA / tasyAM muhUrto lokAnAM devAnAmapi durlabhaH ||55 brahmA viSNurmahAdevo rudrAdityA marudgaNAH / gandharvA lokapAlAca yakSakiMnare guhyakAH // 56 aNimAdiguNaiH siddhA ye cAnye tattvadarzinaH / brahmANI pArvatI lakSmIrditirmedhA zacI ratiH sarvAsta devapatnyazca tathA nAgAGganA nRpa / ghRtAcI menakA rambhA urvazI ca tilottamA // 58 gaNAcApsarasAM sarve pitRRNAM ca gaNAstathA / snAtumAyAnti te sarve mAghe veNyAM narAdhipa / 59 kRte yuge svarUpeNa kalau pracchannarUpiNaH / prayAge mAghamAse tu tryahastAnasya yadbhavet // nAzvamedhasahasrANAM tatpuNyaM labhate bhuvi / tryahasnAnaphalaM mAghe purA kAJcanamAlinI // rAkSasAya dadau bhUpa tena muktaH sa pApakRt // 60 61 62 kArtavIrya uvAca bhagavanrAkSasaH ko'sau kA sA kAJcanamAlinI / kathaM dattavatI dharma kathaM va saMgatistayoH 63 etatkathaya yogIndra atrisaMtAnabhAskara / yadi tvaM manyase zrAvyaM paraM kautUhalaM mama // zrIdattAtreya uvAca 64 65 zRNu rAjanvicitraM tvAmitihAsaM purAtanam / yasya zravaNamAtreNaM vAjapeyaphalaM bhavet // apsarA rUpasaMpannA nAmnA kAJcanamAlinI / prayAge mAghamAse sA snAtvA yAntI harAlayam 66 nikuMje girirAjasya tiSThatA ghorarUpiNA / dRSTA gaganamArUDhA tena vRddhena rakSasA // 67 68 vindupAtena rAkSasasya balIyasaH / krUratvaM ca vihAyA''zu manaH zAntamajAyata / tejasvinIM suddemAbhAM suzroNIM dIrghalocanAm / candrAnanAM sukezImApInonnatapayodharAm // 69 dRSTvA tAM rUpasaMpannAmuvAca sa ca rAkSasaH // 70 rAkSasa uvAca - 72 kA tvaM kamalapatrAkSa kuna Agamyate tvayA / bhAdre ca vasanaM kasmAdArdrA te kabarI kutaH // 71 kutra vA gamyate bhIru kunaste gagane gatiH / kena puNyaprabhAvena tava tejomayaM vapuH // atIvarUpasaMpannaM saMbhUtaM ca manoharam | tvadvastravindupAtena mama mUrdhni sulocane // prazAntamabhavatsadyaH krUraM me mAnasaM sadA / nIrasya mahimA ko'yametadvyAcaSTumarhasi || tvaM me zIlavatI bhAsi vyAkaroti tathA''kRtiH / AkAreNaiva jAnanti samarthAH paraceSTitam // vasante sati bhramarA iva satpuSpasaurabham // 73 74 76 apsarA uvAca -- zrUyatAmapsarAcAhaM bho rakSaH kAmarUpiNI / AgatA'haM prayAgAcca nAmnA kAJcanamAlinI // 77 ArdrA tu kavarI ceyaM prayAgAmbhasi majjanAt / gantavyazca mayA rakSaH kailAsaH parvatottamaH // 78 yatrAssste pArvatInAthaH surAsuranamaskRtaH / veNIvAriprabhAvena rakSaste krUratA gatA / / jAtA'haM yena puNyena gandharvasya sumedhasaH / kanyakA divyarUpA'haM tatsarvaM kathayAmi te // S. 79 80 12. la. 'pannagAH / a' / 2. la. prApya / 3 jha. ra. la. puNyaM / 4 a. jha. ra. la. vA sadgati / 5 ja. cha. " ayamevapha : Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 246 SaTcatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1771 81 83 84 88 kaliGgAdhipate rAjJo hyahamAsaM vilAsinI / rUpalAvaNyasaMpannA saubhAgyamadagarvitA // anyAsAM yuvatInAM ca tatpure'haM ziromaNiH / tajjanmani mayA rakSo bhuktA bhogA yathecchayA82 mohitaM tatpuraM sarvaM mayA yauvanasaMpadA / amUlyAni ca ratnAni bhUSaNAni dhanAni ca // vAsAMsi ca vicitrANi karpUrAgarucandanam / evaM hyupArjitaM dravyaM mayAM yauvanarUpayA // nAhaM jAnAmi mohaM taM svanivAse nizAcara / saMsevante yuvAno me caraNau kAmapIDitAH // 85 mayA te vaJcitAH sarve sarvasvena tu mAyayA / anyonyaduSTabhAvena mRtAH kecittu kAminaH // 86 itthaM tannagare ramye sa kAlo me gatastadA / prApte tu vArdhake bhAve zuzoca hRdayaM mama ( ye tvaham ) / / na dattaM na hutaM dAnaM na vrataM caritaM mayA / nA''rAdhito mahAdevazcaturvargaphalapradaH // na mayA pUjitA devI durgA durgAtihAriNI / sarvapApaharo viSNurna smRto bhogalubdhayA // 89 na ca saMtarpitA viprA na kRtaM prANinAM hitam / aNumAtraM mayA puNyaM na kRtaM ca pramAdataH // 90 pAtakaM tu kRtaM bhadra tena me dahyate manaH / bahudhaivaM vilapyAhaM brAhmaNaM zaraNaM gatA || 91 brahma vedavidvAMsaM tasya rAjJaH purohitam / sa ca pRSTo mayA rakSo niSkRtiH syAtkathaM mama // 92 pApasyAsya dvijazreSTha kathaM yAmIti niSkRtim / svenaiva karmaNA taptAM varAkI dInamAnasAm / / 93 pApapaGkanimanAM ca mAmuddhara kacagrahaiH / mayi kAruNyajaM vAri varSa tvaM dvijapuMgava || sajjane sAdhavaH sarve'sAdhu sAdhurasajjane / ityasau madvacaH zrutvA cakArAnugrahaM mayi // Uce prItikaraM vAkyaM sarvadharmamayaM dvijaH // 94 95 dvija uvAca - 96 97 100 101 niSiddhAcaraNaM jAne sarva te'haM varAnane / kuru me satvaraM vAkyaM yAhi kSetraM prajApateH // tatra gatvA kuru snAnaM tena pApakSayastava / nAhamanyatprapazyAmi yatte pApapraNAzanam // prAyazcittaM paraM tIrthasnAnaM maharSibhiH smRtam / kiMtu tIrthe tyajedbhIru manasA'pyazivakriyAm // 98 prayAgasnAnazuddhA tvaM svarga yAsyasi nizcitam / prayAgasnAnamAtreNa nRNAM nAko na saMzayaH // 99 anyadezakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati / prayAge vilayaM yAti pApaM tIrthakRtaM vinA // zRNu bhIru purA zakro gautamasya vadhUM prati / dRSTvA kAmavazaM prAptastAM gato guptakAmukaH // tenaivogreNa pApena tadaiva janitaM phalam / RSistrIganturindrasya tasyAzca puratastadA // kurUpaM garhitaM jAtamatilajjAkaraM vapuH / tadbhartuH zApamAhAtmyAtsahasrabhaga cihnitam || adhomukhastato bhUtvA devarAjo vinirgataH / vinindansvakRtaM karma paribhUtastu lajjayA // 104 merau sarasi toyADhye zatayojanavistare / tatra gatvA praviSTaH sa hemAmburuhakumale // tatrastho'garhayannityamAtmAnaM manmathaM tathA 102 103 105 indra uvAca dhiktAM kAmAtmatAM loke sadyaHpAtakadAyinIm / AyuSkIrtiyazodharmadhairyadhvaMsakarIM nRNAm 106 yayA vai narakaM yAnti sarvalokavigarhitAH / dhimanmathaM durAcAramApadAM paramaM padam // dehasthaM durdamaM zatrumasaMtuSTaM sadAkSayam // 107 108 1 ja. jha. 'NAnyadbhutAni / 2 kha. ja. jha. ra. la. 'yA mohana' / 3 ja jha durgati / Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta [6 uttarakhaNDedvija uvAcaityaM vAdini pracchanne vAsave padmavAsini / AkhaNDalaM vinA bhIru devaloko na zobhate // 109 tadA devAH sagandharvA lokapAlAH sakiMnarAH / zacyA saha samAgatya pratyUcuste bRhaspatim 110 devAdaya Ucu:bhagavanbalabhiddevaM na vijAnImahe vayam / katiSThati gataH kutra kutra vA mRgayAmahe // 111 na nAkaH zobhate tena vinA devagaNaiH saha / suputreNa vinA yadvatkulaM zrImadguNAnvitam // 112 upAyazcintyatAM sadyaH svarloko yena zobhate / sanAthazca kriyAyukto na vilambo'tra yujyate113 dvija uvAcaiti teSAM vacaH zrutvA gururvacanamabravIt // gururuvAca--- jAne'haM svAparAdhena lajjayA yatra tisstthti| rabhasA''rabdhakAryasya bhuGkte'sau maghavA phlm||115 nRNAM nItiparityAgAdvipadaH syubhayaMkarAH / aho rAjyamadaimattaH kRtyAkRtyamacintayan // 116 kRtavAnindyamAno'sau dRSTAdRSTabhayaMkaram / kurvanti bAlizA hyadya daivophtbuddhyH|| 117 aparAdhaM(ddhaM) tadai(de)va syAdihAmutra viniSphalam / adhunA tatra gacchAmo yatra zakraH sa tiSThati dvija uvAcaityuktvA nirgatAH sarve bRhaspatipurogamAH / dRSTvA sarasi vistIrNe svarNapaGkajakAnane // 119 tuSTuvurdevarAjaM tu prabodho yena jAyate / tato guroH prabodhena nirgataH padmakuimalAt // 120 dInAnano virUpo'sau brIDAkuJcitalocamaH / jagrAha caraNAvindro gurostasyAgrajanmanaH // 121 indra uvAcapAhi mAM niSkRti bhUhi pApasyAsya bRhaspate / 122 dvija uvAcadevarAjavacaH zrutvA jagau vipro bRhaspatiH // gururuvAca[*zRNu devendra vakSye'hamupAyaM pApanAzakam ] / prayAgasnAnamAtreNa tatkSaNAdeva pAtakAt // mucyase devarAja tvaM tatra yAsyAmahe vayam // dvija uvAcaayo purodhasA sArdhamAgatya balamardanaH / satrau sitAsite tIrthe vimuktaH srvpaatkaiH|| 125 tano devagurustasmai vizuddhAya varaM dadau // gururuvAcakSINapApo'si he zakra matprasAdena sAMpratam / sahasrametadyonInAM sahasraM syAdRzAM tava // 127 dvija uvAcatadeva dvijavAkyena zuzubhe sa zacIpatiH / locanAnAM sahasreNa paGkajairiva mAnasam // 128 tato vRndArakaiH sarvairRSibhizvAbhipUjitaH / gandharvaiH stUyamAnastu gataH zakro'marAvatIm // 129 182 124 126 * idama ra. la. pustakastham / Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 SaTcatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1773 itthaM sadyo vipApo'bhUtprayAge pAkazAsanaH / api tvaM yAhi kalyANi prayAgaM yogisevitam / / sadyaH pAtakanAzAya tathA svargataye dhruSam // 130 kAJcanamAlinyuvAca iti tasya vacaH zrutvA setihAsaM sumaGgalam / tadaiva saMbhramApannA pAdau natvA dvijanmanaH // 131 tyaktvA bandhujanaM sarva dAsIdasAngRhaM dhanam / sakalAnviSayAnrakSo viSagrAsAniva sphuTam 132 vapuzca kSaNavidhvaMsi pazyantI nirgatA'pyaham | [ + narakArNavasaMpAtadAruNAntaravahninA] // 133 hRdaye kauNapavyAghra tadA saMtapyamAnayA / mayA gatvA kRtaM snAnaM mAghamAse sitAsite / / 134 tasya snAnasya mAhAtmyaM zRNu vRddha nizAcara / tryahAtpApakSayo jAtaH saptaviMzatibhirdinaiH 135 zeSairme yadabhUtpuNyaM tena devatvamAgatA / ramamANA tu kailAse girijAyAH priyA sakhI // 136 jAtismarA'tha jAtA'haM prayAgasya prabhAvataH / smRtvA prayAgamAhAtmyaM mAghe mAghe vrajAmyaham // iti rAkSasa yatpRSTaM tvayA vismitacetasA / tanmayA caritaM sarvaM kathitaM prItaye tava // matprItaye caritraM svaM tvaM brUhi mama rAkSasa / karmaNA kena jAto'si virUpo'tibhayaMkaraH / / 139 zmazrulo dIrghadaM kravyAdo girigahare || 138 140 rAkSasa uvAca - 147 148 149 iSTaM dadAti gRhNAti guhyamAkhyAti pRcchati / prItyA ca sajjano bhadre tacca sarva tvayi sthitam // tvayA saMbhAvito nUnaM manye'haM vAmalocane / bhAvinI niSkRtiH sadyastvayA'sya krUrajanmanaH // ato vakSyAmi te bhadre duSkRtaM yatsvayaM kRtam / nivedya sajjane duHkhaM yataH sarve sukhI bhavet // zRNu suzroNyahaM kAzyAM bahuco vedapAragaH / jAtaH purA dvijazreSThaH kule mahati nirmale || 144 rAjJAM duSkRtinAM bhIru zUdrANAM ca tathA vizAm / vArANasyAM mahAghoraH kRto duSTapratigrahaH 145 bahudhA bahuvAraM ca niSiddho vedapAragaiH / caNDAlasyApi na tyakto mayA bhadre pratigrahaH / / 146 anyacca pAtakaM tatra mamAbhUnmUDhacetasaH / tannAsti duSkRtaM karma mayA tatra na yatkRtam // anyacca zrUyatAM devi kSetrasya varavarNini / avimukte'NumAtraM yaddattaM tanmerutAM vrajet // na dharmastu mayA kiMcitsaMcitastatra janmani / tato bahutithe kAle mRtastatraiva zobhane // avimuktanivAsena na cAhaM narakaM gataH / kAzIvAsijanaH kazcinnarakaM yAti na kacit / / 150 avimukte kRtaM kiMcitpApaM vajrI bhavedRDham / vajralepena pApena tena me janma rAkSasam // 151 raudraM krUrataraM rUpaM saMbhUtaM himaparvate / dvijato gRdhrayonau prAtrirvyAghro dviH sarIsRpaH // ekavAramulakazca viDurAhastataH param / idaM tu dazamaM janma rAkSasaM yatra bhAmini // atItAni sahasrANi varSANAM paJcasaptatiH / nAsti me niSkRtirbhadre hyetasmAdduHkhasAgarAt // 154 atra triyojanaM subhUrnirjanaM ca mayA kRtam / anAgasAM ca bhUtAnAM bahUnAM ca kSayaH kRtaH // 155 karmaNA tena me subhrUrdahyate satataM manaH / tvadarzanasudhAsiktaM gataM zaityaM mano mama // 156 tIrthaM phalati kAlena sadyaH saGgaH satAM khalu / ataH satsaMgatiM subhrUH prazaMsanti vipazcitaH 157 etatte kathitaM sarvaM svaduHkhaM hRdgataM mayA / viralaH sajjanaH suzrUH svAtmA yasya na khidyate 158 152 153 + idamardhe kha. ja. jha. ra. la. pustakasvam / 1 kha. ja. jha. ra. la. gaM devase / Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1774 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe jAnAsyatrocitaM tvaM hi kiMcinno vacyataH param / asya duHkhodadheH pAraM kathaM yAmIti cintaya sajjanAnAM mahAbhUtiH sarveSAmupajIvinI / kSIrArNavaH payo datte haMsAya na bakAya kim / / 160 zrIdattAtreya uvAca -- iti tasya vacaH zrutvA kRpAkRtamAnasA / dharmadAne manaH kRtvA jagau kAJcanamAlinI / / 161 kAJcanamAlinyuvAca - kariSye niSkRtiM rakSa idAnIM khalu mA zucaH / pratijJAM tu dRDhAM kRtvA yatiSye tava muktaye 162 bahavo hi kRtA mAghA varSe varSe yathAvidhi / zraddhApUrva mayA rakSo brahmakSetre sitAsite / / 163 tAM vadAmi na saMkhyAM te tasya dharmasya rAkSasa / gUDho dharmo hi kartavya ityUcurvidhottamAH 164 Arte dAnaM prazaMsanti munayo vedavAdinaH / sAgare varSato bhadra kiM meghasya phalaM bhavet / / 165 dadAmi mAghapuNyaM te kRtamekaM sitAsite / tena te svargatiH sadyo bhaviSyati na saMzayaH / / 166 anubhUtaM mayA rakSaH svayaM tatpuNyajaM phalam / tava dAsyAmi tadrakSaH sadyastApavinAzanam / / 167 zrIdattAtreya uvAca niSpIDyAtha tadA vastraM jalaM kRtvA karAmbuje / dadau sA mAghajaM puNyaM yadA vRddhAya rakSase 168 zRNu rAjanvicitraM taM prabhAvaM mAghamAsajam / tadaiva prAptapuNyastAM vimukto (cya) rAkSasIM tanum 169 saMbhUto devatAkArastato bhAskaravigrahaH / devayAnaM samArUDho harSAdutphullalocanaH // dyotamAnastadA vyomni bhAsayanprabhayA dizaH / divyarUpadharo reme dvitIya iva bhAskaraH || tato'bhivandayAmAsa sa tAM kAJcanamAlinIm // 170 171 rAkSasa uvAca - bhadre vettIzvaro devaH karmaNAM yaH phalapradaH / tvayA'pyupakRtaM samyagyatra me nAsti niSkRti: 172 idAnIM mama kAruNyAtprasIdAnugrahaM kuru / zikSAM vidhehi me devi sarvanItimayIM zubhAm // 173 sarvadharma nUnaM na kurve pAtakaM yathA / tAM zrutvA tvadanujJAtaH pazcAdyAmi surAlayam // 174 zrIdattAtreya uvAca -- etannizamya tenoktaM priyaM dharmamayaM vacaH / atimItA'bravIdrAjandharma kAJcanamAlinI // kAJcanamAlinyuvAca dharme bhajasva satataM tyaja bhUtahiMsAM sevastra sAdhupuruSAJjahi kAmazatrum / anyasya doSaguNakIrtanamAzu muktvA satyaM vadArcaye hariM jahi srvduHkhm|| 176 dehe'sthimAMsarudhire'haMmati tyaja tvaM jAyAsutAdiSu sadA mamatAM vimuJca | pazyAnizaM jagadidaM kSaNabhaGganiSThaM vairAgyabhAvarasiko bhava yoganiSThaH || prItyA mayA nigaditaM tatra dharmajAtaM citte nidhehi saphalaM bhava zIlayuktaH / saMtyajya rAkSasatanuM dhRtadevadeho jyotirmayo vraja yathAsukhamAzu nAkam || zrIdattAtreya uvAca - 177 178 zrute dharme tato rakSaH saMtuSTo vAkyamabravIt // 1 kha. ra. la. sadyaH pApavi' / 2 ja jha ya hariM vraja devalokam / ra. la. 'ya ziSaM bhaja vAsudevam / 175 179 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247saptacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1775 rAkSasa uvAcabhava pramuditA nityaM sarvadA zivamastu te / AcandrArka ramasva tvaM kailAse zivasaMnidhau // 180 umayA'khaNDitaM prema tavAstu varaNini / dharmaniSThA taponiSThA mAtastvaM bhava sarvadA / / / mA'stu lobhaH zarIre te ApannArtiharA bhava // 181 zrIdattAtreya uvAcaityuktvA saMpraNamyAtha sa tAM kAJcanamAlinIm / jagAma rAkSasaH svarga gandharbahubhiH stutaH182 devakanyAstadA''gatya vapuH puSpavRSTibhiH / tasyAH kAJcanamAlinyA mUrti harSasamAkulAH // tAmAliGgaca tataH procuH kanyakAH supriyaM vcH|| 183 devakanyA UcuHkRtaM bhadre tvayA citraM rakSaso hi vimokSaNam / duSTasyAsya bhiyA kiMcidvizatyasminna kAnane adhunA nirbhayA patra vicarAmo yathAsukham // 184 zrIdattAtreya uvAcazrutvA tu vacanaM tAsAM rAjankAJcanamAlinI / hRSTA tenaiva dAnena kRtakRtyA satI tadA // 185 taM rAkSasaM kAzcanamAlinI tadA gandharvakanyA parimokSya satvaram / krIDantyamUbhiH prayayau harAlayaM prItyA supUrNA hi paropakAriNI // 186 saMvAdametadvarakanyakeritaM bhaktyA paraM yazca zRNoti mAnavaH / / no bAdhyate jAtvapi rAkSasAdibhirdharme matistasya bhRzaM prajAyate // 187 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDe mAghamAhAtmya vasiSThadilIpasaMvAde rAkSasavimokSaNaM nAma SaTcatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 246 // (28) AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-44704 atha saptacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / rati vasiSTha uvAcakathitaM mAghamAhAtmyaM dattAtreyeNa bhASitam / adhunA'haM pravakSyAmi mAghasnAnaphalaM mahat // 1 sarvakratuvariSThaM yatsarvadAnaphalapradam / sarvatratatapastulyaM mAghasnAnaM paraMtapa // snAnena mAghasya dilIpa mAnavAH pitRndivi sthApya kuladvayodbhavAn / svarga prayAnti svayamujjvalAnanA varairvimAnai ruciraizca kaanycnaiH|| ye mAnavAH pApakRto'pi sarvadA mahAdurAcAraratA vimaarggaaH|| snAtvA hi mAghe'hiriva tvacaM bhRzaM muJcanti te'pIha mahAghakaJcakam // satyena hInAH pitRmAtRdUSakA anAzramasthAH kuldhrmvrjitaaH| ye dAmbhikAste'pi narAH satAM gatiM snAnaiH prayAntyatra hi maaghsNbhvaiH|| 5 puNyepu tIrtheSvapi mAghamAsa snAnaM narANAmapi durlabhaM bhuvi / / tasmAdyato brahmavidAM padaM naraiH saMprApyate nAtra vicAraNA ca // 1 kha. ja. jha. varA / 2 kha. ja. jha. ra. la. kAmagaiH / Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1776 mahAmunizrIvyAsapraNItaM mAghe prapAdAnatapaHprasevanaM snAnaM hareH pUjanamakSayaM nRpa / tasmAdyathAzakti naraiH prayatnataH snAtvA pradeyaM vasanAnnakAJcanam // mAghe'nnadAtA'mRtapaH surAlaye hemnaH pradAtA balabhitsamIpagaH / dIpAnivAsAMsi dadannaraH sadA sUryasya loke vasati prabhAmeyaH // yajJaizca dAnaiH sutapobhirujjvalaiH subrahmacaryairvarayogasevayA / zuddhA bhavantIha tathA na pApinaH snAnairyathA tIrthabhavairhi mAghajaiH // duHkhaughasaMtaptimasahya yAtanAM yAmIM na te yAntyapi pApakAriNaH / ye mAghamAse varatIrthamajjanaM kurvanti cAditasUryamaNDale / snAtvA hi mAghe harimarcayanti ye svargacyutA bhUpatayo bhavanti / bhavyAH surUpAH subhagAH priyaMvadA dharmAnvitA bhUridhanAH zatAyuSaH // rasad kASThacayo yathA huto bhasmAvazeSo bhavatIha tatkSaNAt / snAnena mAghasya tathA vilIyate'kSudro'pi pApaughamahAdrisaMcayaH // kAyena vAcA manasA ca pAtakaM jJAtaM yadajJAtamalaM kRtaM naraiH / snAnaM tu mAghe varatIrthasaMbhavaM sarva dahedviSNurivA''zu durgatim // saMbhujyamAne kaluSe hi pArthiva pramAdato'pIha nRNAM kathaMcana / snAnaM tu mAghasya yadi prasajyate tadaiva tatsaMkSayameti nizcitam // gandharva kanyAH pRthivIza zApajaM saMbhujyamAnArghephalaM duratyayam / snAnAdvimuktAH khalu mAghasaMbhavAdvAkyAtpurA lomazajAttadadbhutam // sUta uvAca - bhutvaitatpArthivaH prItyA natvA tatpAdapaGkajam / zraddhayA parayA namrastaM papraccha purodhasam // 16 dilIpa uvAca - bhagavanbrUhi kanyAbhiH prAptaH zApaH kathaM kutaH / kasyApatyAni tAstAsAM nAma kiM kIdRzaM vayaH kathaM lomazavAkyena pAtakAcchAsaMbhavAt / vimuktAH kutra tAH sakhnurmAghaM tAH katisaMkhyayA 18 vasiSTha uvAca -- 19 zrUyatAM rAjazArdUla dharmagarbhA parAM kathAm / yathA'raNirvahnigarbhA dharmasUrvahniriva // gandharvaH sukhasaMgItastasya kanyA pramohinI / suzIlasya suzIlA ca susvarA svaravedinaH || 20 sutArA candrakAntasya candrikA suprabhasya ca / imAni khalu nAmAni tAsAmapsarasAM nRpa / / 21 kumAryaH paJca sarvAsta vayasA susamAH punaH / zobhante ca mithastAzca bhaginya iva sarvadA || 22 candrAdiva viniSkrAntAzcandrikeva samujjvalAH / candrAnanAH sukezyazca candrAmRtarasAdharAH 23 netreSvAnandakAriNyaH kaumudyaH kairaveSviva / lAvaNyapiNDasaMbhUtA vararUpA manoharAH // udbhinnakucakumbhinyaH padminya iva mAdhave / unmIlayauvanaiH kAntA vallIva navapallavaiH // 24 25 [ 6 uttarakhaNDe - 1 ja. jha. maye / ya / 10 11 12 13 14 15 + ita ArabhyAprimAdhyAye nUnaM prayAgaH sa kathaM na varNyata ityetatparyanto granthaH keSucitpustakeSu nAsti / * vikara Navyatyaya ArSaH saMdhizva / Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 247saptacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1777 hemagaurAzca hemAmA hemAlaMkArabhUSitAH / hemacampakamAlinyo hemacchavisuvAsasaH // 26 svaragrAmAvalIhAsu vividhAmUrchanAsu ca / tAladAnavinodeSu veNuvINAvAdane / / 27 mRdaGganAdasaMgIte lAsyamArgalayeSu ca / vicitrAdivinodeSu kalAsu ca vishaardaaH|| *evaMbhUtAzca tAH kanyA mumuduH krIDanairvaraiH] / pitRbhirlAlitAH satyazceruzca dhanadAlaye // 29 kautukAdekadA paJca militA mAsi mAdhave / kanyA mandArapuSpANi vicinvatyo vanAdvanam // 30 gaurI samArAdhayituM varAGganAH kadAcidacchodasarovaraM yyuH| hemAmbujAni pravarANi tAH punastasmAdupAdAya varotpale saha // vaidUryazubhrasphaTike prakuTTime snAtvA sarasyAM paridhAya cAmbaram / momena ca sthaNDilapiNDikAmayIM suvarNasiktAbhirumA vinirmmH|| AvAhya tAM kuGkamapaGkacandanairabhyarcya gaurIvarapaGkajAdibhiH / nAnopacArezca subhaktibhAvitA lAsyaprayogernanRtuH kumArikAH // gAndhAramAzritya varaM svaraM tato geyaM sutAradhvanibhiH sumUrchitam / eNIdRzastAH prajaguH kalAkSaraM cAruprabandhaM gatibhizca susvaram // tasminsutAre rasavarSaharSade kanyAsvalaM nirbharacittavRttiSu / acchodatIrthapravare tadA''gataH snAtuM munarvedanidheH suto'nipaH // rUpeNa niHsImataro varAnanaH payojapatrAyatalocano yuvA / vistIrNavakSAH subhujo'tisundaraH zyAmacchaviH kAma ivAparo hi sH|| 36 sa brahmacArI suzikho virAjate daNDena yukto dhanuSeva mnmthH| eNAjinaprAvaraNaH susUtradhrughemAbhamauJjIkaTisUtramekhalaH // taM dRSTvA brAhmaNaM bAlAstAstatra sarasItaTe / jahaSuH kautukAviSTAH ko'yaM no nynaatithiH||38 sNtyktntygiitaastaastsyaa''loknlaalsaaH| hariNyo lubdhakeneva viddhAH kAmena sAyakaiH39 pazya pazyeti jalpatyo mugdhAH paJca susaMbhramam / tasminvipravare yUni kAmadevabhramaM yayuH // 40 punaH punastamabhyarcya nayanaiH paGkajairiva / pazcAdvicAra ArabdhazcApsarobhiH parasparam // 4? kanyA UcuHyadyayaM kAmadevaH syAdatihInaH kathaM caret / Ahosvidazvinau devo to loke yugmacAriNau 42 gandharvaH kiMnaro vA'tha siddho vA kAmarUpadhRk / Rpiputro'thavA kazcitkazcidvA mAnupottamaH 43 athavA kazcidevAyaM dhAtrA sRSTo hi naH kRte / yathA bhAgyavatAmarthe nidhAnaM pUrvakarmabhiH // 44 tathA'smAkaM kumArINAM gauyo''nIto narottamaH / karuNAjalakallolaplavAIkRtacittayA // 45 mayA vRtastvayA cAyaM vRtazcAyaM mayeti ca / evaM paJcasu kanyAsu vadantISu nRpottama // 46 vasiSTha uvAcazrutvA tadvacanaM tatra kRtamAdhyAhikakriyaH / Alocya hRdaye so'pi vinametadupasthitam // 47 RpikumAra uvAca brahmaviSNugirizAdayaH surA ye'pi siddhamunayaH puraavidH| re pi yogavalino vimohitA lIlayA tadavalAbhiradbhutam // * idamadhe kha. ra. la. pustakastham / ___48 223 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrInyAsapraNItaM - yoSitAM nayanatIkSNasAyakairbhU latAkuTilacApanirgataiH / dhanvinA makaraketunA hataH kasya no patati hA manomRgaH // tAvadeva nayadhIvirAjate tAvadeva janatAbhayaM bhavet / tAvadeva dRDhacittatA bhRzaM tAvadeva gaNanA kulasya ca // tAvadeva tapasaH pragalbhatA tAvadeva yamasevanaM nRNAm / yAvadeva vanitekSaNAsavairmAdyate'dbhutamadairna pUruSaH || mohayantu madayantu rAgiNo yoSitaH svalalitairmanoharaiH / mohayanti madayanti mAmimA dharmarakSaNaparaM hi kairguNaiH // mAMsaraktamalamUtranirmite yoSitAM vapupi nirguNe'zucau / kAminazca parikalpya cArutAM hA ramanti suvimUDhacetasaH // dAruNo hi parikIrtito'GganAsaMnidhirvimalabuddhibhirnaraiH / yAvadatra na samIpagA imAstAvadeva hi gRhaM vrajAmyaham // vasiSTha uvAca - 1778 [ 6 uttarakhaNDe 49 50 1 kha. ra. la. 'tAsucA / 22. la. nirghuge / 51 52 53 54 56 samIpaM tasya yAvaddhi nA''gacchanti varAGganAH / vaiSNavena prabhAvena tAvadantardadhe dvijaH // 55 tasya yogabalAdbhUpa gatasyAdarzanaM tadA / dRSTvA tadadbhutaM karma vaiSNavaM brahmacAriNaH || vitrastanayanA bAlAH kuraGgaya iva kAtarAH / saMbhrAntanayanAH zUnyA dadRzustA dizo daza / / 57 indrajAlaM sphuTaM vottamAyAM jAnAti vA punaH / dRSTo'pyadRSTarUpo'bhUdityUcuzca parasparam // 58 taptaM ca hRdayaM tAsAM tasyaiva hRcchayAzinA / jvaladdAvAnaleneva sudagdhaM sAndrakAnanam // 59 kanyA UcuH tyaktvendrajAlikAM vidyAM kAnta darzaya satvaram / svAtmAnaM na hi te yuktaM prAggrAse makSikopamam hA kaSTaM darzitaH kasmAddhAtrA saMghaTitaH kunaH / jJAtaM mahAnusaMtApahetornastvaM vinirmitaH // 61 kaccitte nirdayaM cetaH kaccidasmAsu no matiH / kacciddhUrto'si he kAnta kaccinmuSNAsi no manaH kaccinna pratyayossmAsu kaccidasmAnparIkSase / kaccinnarmakalAzIlaH kaccinmAyAvizAradaH / / 63 kacciccitte praviSTastvaM vetsi vijJAnalAghavam / kaccinnirgamanopAtyaM na jAnAsi kutaH punaH // 64 kaccidrinAparAdhaM tu tvamasmAsu prakupyase / kaccidduHkhaM na jAnAsi pareSAM vipralambhanam / / 65 tvadarzanaM vinA nUnaM hRdayezvara sAMpratam / na jIvAmo'tha jIvAmaH punaH saMdarzanena te // 66 vayaM ca nIyantAM tatra zIghraM yatra gato bhavAn / tvaddarzanaharo dhAtA vyadhAnmodAGkuracchidAm 67 sarvathA darzanaM dehi kAruNyaM bhaja sarvadA / paryantaM na prapazyanti kasyacitsajjanA janAH / / 68 1 vasiSTha uvAca - I itthaM vilapya tAH kanyAH pratIkSya capalekSaNAH / piturbhayAdgRhaM gantuM zIghramArebhire tataH // 69 tatpremanigaDairbaddhana bhRzaM virahaviklavAH / kathaMciddhairyamAlambya tAH svaM svaM gRhamAyayuH // AgatAH patitAH sarvA jalayantrasamIpataH / kimetanmAtRbhiH pRSTAH kutaH kAlAtyayo'jani // 71 70 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248aSTacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1779 kanyA UcuH-- krIDantyaH kiMnarI bhistu sAdhu sNhtkndukaaH| [+saMsthitAstena ma jJAtaM divasAdi sarovare 72 pathi zrAntA vayaM mAtaH saMtApastena nastanau / mohena mahatA vaktuM na kenApyutsahAmahe ] // 73 vasiSTha uvAcaityuktvA luluTustatra maNibhUmau kumArikAH / AkAraM gopayantyastA mugdhA jalpanti maatRbhiH|| kAcinnatayati krIDAmayUraM na mudA tadA / zukaM na vAdayatyanyA paJjarasthaM yathA purA // 75 lAlayennakulaM nAnyA no lApayati sArikAm / aparA'tIva saMmugdhA naiva khelati saarsaiH||76 bhejire na vinoda tA remire na ca mandire / Ucire bAndhavairnAlaM vINAvAdyaM na cakrire // 77 kalpadrumaprasUnaM yadrasavattatsudhopamam / mandArakusumAmodi na papumadhuraM madhu // 78 yoginya iva tAH kanyA nAsAgranyastalocanAH / alakSyadhyAnasaMtAnAH puruSottamamAnasAH 79 candrakAntamaNicchannalavadvArisuzItale / vAtAyane kSaNaM sthitvA jalayantre kSaNaM kSaNAt // 80 racayantyaH kSaNaM zayyAM diirghikaambhojiniidlaiH| vIjyamAnAH sakhIbhistAH zItalaiH kadalIdalaiH iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSTadilIpasaMvAde maptacatvAriMzadadhikAzitatamo'dhyAyaH // 247 / / (29) AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH--44785 athASTacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / vasiSTha uvAcaitthaM yugasamAM rAtrimanayaMstA varastriyaH / kathaMciddhIratAM kRtvA sajvarA vijvarA iva // 1 mAtomamaNiM dRSTvA manyamAnAH svajIvitam / vijJApya mAtaraM svAM svAM gaurI pUjayituM gatAH2 snAtvA tena vidhAnena puSpai paistathA punaH / vidhivatpUjayitvA tu gAyantyastatra tasthire // 3 etasminnantare caiva snAtuM vipraH samAgataH / piturAzramatastasmAdacchode'sminsarovare // 4 mitraM dRSTvA hi rAjyante padminya iva kanyakAH / utphullanayanA jAtAstaM dRSTvA brahmacAriNam / / 5 gatvA tadaiva tAH kanyAH samIpaM brahmacAriNaH / savyApasavyavandhena bAhupAzaM ca cakrire // 6 kanyA UcuHgato'si dhUrta pUrvedhurgantumadya na zakyase / vRtazca nanamasmAbhirnAtra te'sti vicAraNA / / 7 vasiSTha uvAcaityukto'sau dvijaH prAha prahasanbAhupAzagaH // ___ RSiputra uvAcayuSmAbhirucyate bhadramanukUlaM priyaM vcH| prathamAzramaniSThasya kiM tu nAdyApi me vratam // 9 vedAdhyayanazIlasya pAraM nItaM guroH kule| Azrame yatra yo dharmo rakSaNIyaH sa paNDitaiH // vivAho'yamato manye na dharma iti kanyakAH // ** dhanucihAntargataH pAThaH, kha. ra. la. pustakasthaH / Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - vasiSTha uvAca - AkarNya tasya vAkyAni tamUcustA varastriyaH / sakaladhvani sotkaNThAH kokilA iva mAdhave 11 1780 [ 6 uttarakhaNDe kanyA Ucu: dharmAdartho'rthataH kAmaH kAmAddharmaphalodayaH / ityevaM nirNayaM zAstre varNayanti vipazcitaH // kAmo dharmabAhulyAtpurataste samutthitaH / sevyatAM vividhairbhogaiH svargabhUmiriyaM yataH // vasiSTha uvAca - zrutvA tadvacanaM tAsAM prAha gambhIrayA girA // 12 13 14 RSikumAra uvAca - tathyaM vo vacanaM kiM tu samApyaitatsvakaM vratam / prApyAnujJAM guroH kurve vivAhakarma nAnyathA // 15 vasiSTha uvAca 16 1 na. ra. la. 'No dharmavi' / ityuktAH punarUcustAH sphuTaM mUrkho'si sundara || siddhauSadhaM brahma rasAyanaM ca siddhirnidhiH sAdhukulA varAGganAH / mantrastathA siddhirasazca dharmato mune niSevyAH sudhiyA samAgatAH // kArya tu daivAdi siddhimAgataM tasminnupekSAM na ca yAnti nItigAH / yasmAdupekSA na punaH phalapradA tasmAnna dIrghIkaraNaM prazasyate // viSAdapyamRtaM grAhyamamedhyAdapi kAJcanam / nIcAdadhyuttamAM vidyAM strIratnaM duSkulAdapi // sAndrAnurAgAH kulajanmanirmalAH snehArdracittAH sugiraH svayaMvarAH / kanyAH surUpAH kila cArulocanA dhanyA labhante'tra narAstu netare || $ vayaM surasundaryaH ka bhavAMstApaso varaH / durghaTasya vidhAne hi manye dhAtA'tipaNDitaH // 21 tasmAdasmAnidAnIM tu svIkuryAnmaGgalaM bhavAn / gAndharveNa vivAhena na jIvAmo'nyathA vayam 22 20 vasiSTha uvAca - zrutavAkyastataH mAha brAhmaNo vedavittamaH || 22 rR 17 18 19 RSikumAra uvAca - bho mRgAkSyaH kathaM tyAjyo dharmo dharmadhanairnaraiH / dharmazcArthazca kAmazca mokSazceti catuSTayam / / 24 yathoktaM saphalaM jJeyaM viparItaM tu niSphalam / nAkAle'haM vratI kuryAmato dAraparigraham // 25 na kriyAphalamApnoti kriyAkAlaM na vetti yaH / yato dharmavicAre'sminprasaktaM mama mAnasam // 26 tasmAcchRNuta he kanyAH samIhe na svayaMvaram // 27 vasiSTha uvAca -- evaM zrutvA''zayaM tasya samIkSyaivaM parasparam / karAtkaraM vimucyAtha jagrAhAGghri pramohinI // 28 bhujau jagRhatustasya suzIlA susvarA tadA / AliliGga sutArA ca cucumbA''syaM ca candrikA / / tathA'pi nirvikAro'sau pralayAnalasaMnibhaH / zazApa brahmacArI tu kopenAtyantamUrcchitaH // 30 RSikumAra uvAcapizAcya itra mAM lagnAstatpizAcyo bhaviSyatha // 31 1 1 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1781 248aSTacatvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH]padmapurANam / vasiSTha uvAcaevaM tenA''zu zaptAstAstaM tyaktvA purataH sthitAH // kanyA Ucu:kimetacceSTitaM pApa anAgasi jane tvayA / priyakRtye'priyaM kartA dhiktAM dharmajJatAM tava // 13 anurakteSu bhakteSu mitreSu drohakAriNaH / puMso lokadvaye saukhyaM na vindantIti naH zrutam // tasmAdbhavAMzca naH zApAtpizAco bhava satvaram / / vasiSTha uvAcaityuktvoparatA bAlA nizvasatyaH kssudhaakulaaH| tadaivAnyonyasaMrambhAttasminsarasi pArthiva // 35 tAH kanyA brahmacArI ca sarve pizAcatAM gatAH / pizAcyazca pizAcazca krandamAnAH mudaarunnm|| kSapayanti vipAkaM taM pUrvopAttasya karmaNaH / svakAle prabhavatyeva pUrvopAttaM zubhAzubham // 37 khacchAyamiva durvAraM devAnAmapi pArthiva / krandanti pitarastAsAM mAtarastatra tasya ca // 38 hA pramAdazca bAlAnAM doSo hi duratikramaH / tata UrdhvaM pizAcAsta AhArArtha suduHkhitAH 39 itazcetazca dhAvanto vasanti sarasastaTe / evaM bahutithe kAle lomazo munisattamaH // 40 pauSasya ca caturdazyAmacchode snAtumAgataH / taM dRSTvA brAhmaNaM sarve pizAcAH kssutsmaakulaaH||41 dhAvanto hantukAmAste militvA yUthavartinaH / dahyamAnAH sutIkSNena tejasA lomazasya ca // 42 asamarthAH puraH sthAtuM te sarve dUrataH sthitAH / tatra vedanidhiviprastadaiva hi samAgataH // 43 samIkSya lomazaM rAjansASTAGgaM praNipatya ca / uvAca manRtAM vAcaM kRtvA zirasi cAJjalim 44 vedanidhiruvAcamahAbhAgyodaye vipra sAdhUnAM saMgatirbhavet / gaGgAdisarvatIrtheSu yo naraH snAti sarvadA // 45 yaH karoti satAM saGgaM tayoH satsaMgatirvarA / gurUNAM saMgamo vipra dRSTAdRSTaphalapradaH // svargado rogahArI ca kiM tu sopadravI na tu(?) // vasiSTha uvAcaityuktvA kathayAmAsa pUrvavRttAntamadbhutam // vedanidhiruvAcaimA gandharvakanyAstA baTuH so'yaM mamAtmajaH / sarve pizAcarUpeNa mithaHzApavimohitAH // 49 dInAnanAzca tiSThanti tavAgre munisattama / tvadarzanena bAlAnAM nistAro'dya bhaviSyati // sUryodaye tamastomaH kiM na lIyeta gahare // vasiSTha uvAcazrutvaivaM lomazo rAjankRpArTIkRtamAnasaH / pratyuvAca mahAtejAstaM muni putraduHkhitam // 51 lomaza uvAcamatprasAdAcca bAlAnAM smRtiH sapadi jAyatAm / dharma ca vacmi taM yena mithaHzApo layaM vrajet52 vedanidhiruvAcamaharSe kathyatAM dharmo mucyeranyena bAlakAH / nAyaM kAlo vilambasya zApAgniruNo yataH // 53 lomaza uvAcamayA mArdhaM prakurvantu mAghasnAnaM vidhAnataH / zApAnmokSyanti mAghAnte nAnyathA niSkRtirbhavet54 Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1782 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDezApaH pApaphalaM vipra pApanAzo bhaveznRNAm / mAghasnAnena sattIrthe mameyaM nizcitA matiH // 55 saptajanmakRtaM pApaM vartamAnaM ca dAruNam / mAghasnAnaM dahetkRtsnaM puNyatIrthe vizeSataH // 56 prAyazcittaM na pazyanti yasminpApe munIzvarAH / pAtakaM puNyatIrthepu nazyettadapi mAghataH // 57 jJAnakunmAnase mAghastasmAnmokSaphalapadaH / himavatpRSThatIrtheSu sarvapApapraNAzanaH // indralokaprado'cchode nirdiSTo vedavAdibhiH / sarvakAmaprado mAgho mokSaddhadarIvane // pApahA duHkhahArI ca sarvakAmaphalapradaH / rudralokaprado mAgho nArmadaH pApanAzanaH // yAmunaH sUryalokAya bhavetkalmaSanAzanaH / sArasvato'ghavidhvaMsI brahmalokapradastathA // 61 vizAlaphalado mAgho vizAlAyAM dvijottama / pAtakendhanadAvAgnigebhehetukriyApahaH // 62 viSNulokAya mokSAya jAhnavI parikIrtitA / zarayUrgaNDakI siMdhuzcandrabhAgA ca kozikI // 63 . tApI godAvarI bhImA payoSNI kRSNaveNikA / kAverI tugabhadrA ca yAzcAnyAzca smudrgaaH||64 / pAsu mAghI naro yAti svargalokaM viklmssH| namipe viSNusArUpyaM puSkare brahmaNo'ntikam // AkhaNDalasya loko hi kurukSetreSu mAghataH / mAgho devahade viSa yogsiddhiphlprdH|| 66 prabhAse makarAditye snAnAdrudragaNo bhavet / devakyAM devatAdeho naro bhavati mAghataH // 67 mAghasnAnena bho vipra gomtyaampunrbhvH| hemakUTe mahAkAle oMkAre'pyamarezvare // nIlakaNThahade mAghAdrudraloke mahIyate / sarvAsAM saritAM vipra saMgame makare ravau // sAnena sarvakAmAnAmavAptirjAyate nRNAm / mAghastu prApyate dhanyaiH prayAge dvijasattama / apunarbhavadaM tatra sitAsitajalaM kila // gAyanti devAH satataM diviSThA mAghaH prayAge kila no bhaviSyati / snAtA narA yatra na garbhavedanAM pazyanti tiSThantyapi viSNusaMnidhau // majanti ye'pi tridinaM tu mAnavAstIrthe prayAge bhupaapknyckaaH| manjanti te no nirayeSu dharmiNaH svarge'psarobhirviharanti devavat / / tIvratairdAnatapobhiradhvaraiH sArdhaM vidhAtrA tulayA dhRtaH purA / mAghaH prayAgasya tayordvayorabhUnmAgho garIyAnata eva so'dhikaH // vaataamvuuprnnaashndehshossnnaistpobhirucirkaalmNcitaiH| yogerna saMyAnti narAH satAM gatiM snAnAtprayAgasya ca yAti yAM gatim // 74 snAtAzca ye vai mRgabhAskarodaye tIrthe prayAge surasindhusaMgame / teSAM gRhadvAramalaMkaroti kiM bhRGgAvalI kunyjrkrnntaadditaa|| yo rAjasUyAddhayamedhayajJataH snAnAtphalaM saMpradadAti cAdhikam / pApAni sarvANi vilopya lIlayA nUnaM prayAgaH sa kathaM na varNyate // 76 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde'STa catvAriMzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 248 // (30) AdinaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-44861 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 249ekonapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / athaikonapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / 1783 vasiSTha uvAca (lomaza uvAca ) - 2 8 atra te kathayiSyAmi itihAsaM purAtanam / purA kRtayuge rAjande (vina de ) ze mAlavasaMjJake // 1 avantiviSaye rAjA vIraseno'bhavatpurA / narmadAtIramAzritya rAjasUyaM cakAra saH // poDazairazvamedhaizca svarNavedivirAjitaiH / svarNabhUSaNayUpATyai reje so'pi yathAvidhi / pradadau dhanarAzIMzca dvijebhyaH parvatopamAn / [vadAnyo devatAbhakto gopadazca suvarNadaH // brAhmaNo bhadrako nAma mUrkho hInakulastathA ] | kRSIvalo durAcAraH sarvadharmavahiSkRtaH // sIrakarmasamudvigno bandhubhizca samujjhitaH / itastataH paribhramya nirgato vRttipIDitaH / / daivataH sArthavAhazca prayAgaM sa samAgataH / mahAmAghIM puraskRtya sastrau tatra dinatrayam // anaghaH snAnamAtreNa bhUtvA hi sa dvijottamaH / prayAgAccalitastatra punaryasmAtsamAgataH // sa rAjA so'pi viprazca vipannAvekadA tadA / tayorgatiM samAM dRSTvA mayA zakrasya saMnidhau // 9 tejo rUpaM balaM sainyaM devayAnaM vibhUSaNam / kalpadrumaJjarImAlAgItanRtyaM samaM tayoH // iti dRSTvA hi mAhAtmyaM kSetrasya kathamu ( ca mayo) cyate / mAghaH sitAsite vipra rAjasUyasamo bhavet dhanutriMzatsuvistIrNe sitanIlAmbusaMgame / mAghI na punarAvRttI rAjasUyI punaH patet // 12 mAghamAse yadA ko'pi sitAsitajalaM spRzet / sa dhanyo yaH spRzettaM tu mahApAtakahA hi saH // kimatra bahunoktena zrUyatAM dvija nizcitam / samudbhUtaphalaM pApaM tIrthe mAghaH praNAzayet // atra te kathayiSyAmi sAvadhAnamatiH zRNu / pizAcamokSaNaM nAma itihAsaM purAtanam || zRNvantvapsaraso bAlAH zRNotu tvatsutastathA / matprasAdAtsmRtirlabdhA paizAcyAnmuktikAminaH purA devayutirvivaiSNavo vedapAragaH / pizAcaM mokSayAmAsa karuNAdbhutamAnasaH // 10 14 15 vedanidhiruvAca kutra sthitaH kasya putro niyamaH ko'sya cAbhavat / kena vA vaiSNavI vRttiH kaH pizAcazca mokSitaH etadvistarataH sarva kIrtaya tvaM mahAmune / kautUhalaM mahApuNyaM zrotuM me tvatprasAdataH // lomaza uvAca -- 19 lakSamasravaNe'raNye sarasvatyA vinirgame / tatrA''zramapadaM tasya zailamAzritya zobhate // zAlaistAlaistamAlaizca vilvairya kulapATalaiH / cizciNIcAruvilvaizca cUtacampakakAnanaiH // karajaiH kovidAraizca kezaraiH kuMjarAzanaiH / tilakaiH karNikAraizca kumbhIkhadiratindukaiH // vAnIraiH : zelujambIraiH pIludumbaravetasaH / sAkSoTairaTarUpaizca kSIrikAkaramardakaiH // vIjapUraiH sanAraGgai rambhArAjivirAjitaiH / panasai rasavadbhizva nAlikeraiH sadAphalaiH // saptacchadaikhipaNaizca zirIpAmalakaH zubhaiH / karkandhUlakucairakSaiH pAribhadairvacAdibhiH / / ketakaiH sindhuvAraizva tagaraiH kundamallakaiH / padmendIvarakahArairmAlatI yUthikAdibhiH // + mAlatImo garaizcaiva jAtIphalavirAjitaiH / puMnAgaiH kiMzukaizcaiva vavarItulasIdumaiH ] // * dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. kha. ca. cha. ja. jha. ra. la. pustakastha: / + ayaM zloko ra. la. pustakastho'zuddhazca / 1 kha cha ra la NaM / 4 17 20 21 3 23 24 25 26 27 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 1784 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeAzramo ramaNIyastu drumairnAnAvidhairdina / madhyevanaM nadI yAti puNyatoyA sarasvatI // 28 kUjanti sArasAstatra madasnigdhakalaM sadA / nadanti kokilAstatra kUjanti ca mdhuvrtaaH|| 29 bahukolAhalaM vima tadvanaM zukasAribhiH / caranti vividhAstatra zvApadAH kAnanottame // 30 sadAphalaM sadApuSpaM parAgakaNadhUsaram / AcchannaM kAnanaM sarva madhuH smnttH|| 1 navapallavasaMjAtamaJjarIvaravallibhiH / AzliSTamabhitoramyaM priyAbhiriva vllbhH|| 32 tasya zApabhayAtrastA jhaJjhAvAtAH pravAnti na / na varSantyazmano meghA na zoSayati-bhAskaraH33 vanaM nirupadravaM taddhi sadA siddhaniSevitam / AhAdajananaM nityaM vanaM caitrarathaM yathA // 34 tasminvasati dharmAtmA devadyutirdvijottamaH / putraH sumitraviprasya labdho lakSmIpatervarAt // 35 niyamaH zrUyatAM tasya sarvadA niyatAtmanaH / grISme tu paJcAgnitapA ravI nyastavilocanaH // 36 varSAkAdambinI yAvadvarSAsvabhrAvakAzakaH / vAte pravAti niSkampo duHsahe himavAniva // 37 vasatyapsu ca hemante hrade sArasvate dvija / upaspRzati kAle sa trivAraM vAri nirmalam // 38 pitRRndevAnRSInityaM saMtarpayati shrddhyaa| vahnau juhoti vaitAne zraddhayA'tithipUjakaH // 39 cAndrAyaNavidhAnena kAlaM nayati sarvadA / brahmayajJaparo nityaM satyavAdI jitendriyH|| 40 bhramanvizramya vizrAntaH prapadaiH prArthayanharim / svayaM vigalitaiH puSpaiH phalairvRttiM samIhate // 41 anudvignastaponiSTho vedvedaanggpaargH| dhmniivikraalo'saavsthimaatrklevrH|| itthaM jagAma varSANAM sahasraM tasya tadvane / tadA jajvAla zailo'sau tapasA tasya tejasA // 43 soDuM na zakyate bhUtaistapastasya mahAtmanaH / vaizvAnara ivA''bhAti prajvalaMstapasA dvijaH // 44 gataverANi bhUtAni samajAyanta tadvane / mRgavyAghrAkhumArjArA mithaH krIDanti nirbhyaaH|| 45 anyo'pi niyamastasya zrUyatAmatidurlabhaH / nArAyaNaM trikAlaM sa saMpUjayati nityshH|| 46 puSpANAM tu sahasreNa vikacena sugandhinA / vedasUktavidhAnena vissnnudhyaanpraaynnH|| 47 viSNoH saMprItaye vipraH kurute karma cAkhilam / dadhIcevaradAnAtsa saMjAto varavaiSNavaH // 48 ekadA mAsi vaizAkhe ekAdazyAM mhaamuniH| pUjAM kRtvA hare ramyAM vicitrAmakarotstutim 49 tadaiva khagamAruhya devadevo hariH svayam / AjagAma purastasya tayA stutyaa'tihrssitH|| 50 taM dRSTvA garuDArUDhaM pratyakSaM jaladacchavim / caturbAhuM vizAlAkSaM sarvAlaMkArabhUpitam // 51 udbhUtapulako vipraH sAnandajalalocanaH / jagAma zirasA bhUmau kRtakRtyamanAstadA // 52 na mamau tena harSeNa sa brahmANDodare'pi hi / na sasmAra nijaM dehaM brahmabhUta ivAbhavat // tataH saMbhAvitaH prItyA hariNA vaiSNavo muniH // hariruvAcadevadyute vijAnAmi madbhaktastvaM madAzrayaH / saMnyasyAkhilakarmANi madbhAvo manmanAH sadA // varaM brUhi prasanno'smi stotreNAnena te'nagha / ___lomaza uvAcaiti zrutvA harervAkyaM pratyuvAca sa tApasaH // 1 ka. ja. sa. dhairnapa / ma / 2 ja. na / 3 ra. la. mudA'nvitaH / Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249ekonapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1785 devadhutiruvAcadevadevAravindAkSa svamAyAdhRtavigraha / tvadarzanAtsadA deva durlabho nAparo vrH|| 56 brahmAdayaH surAH sarve yoginaH sanakAdayaH / tvAM sAkSAtkartumicchanti siddhAzca kpilaadyH|| ahaM mameti dehasya mohamUlAH zubhAzubhAH / sahetukAzca dahyante tvayi dRSTe parAvare // 58 janmanaH karmaNo buddharAvirbhUtaM phalaM mama / yadRSTo'si jagannAtha prArthaye kimataH param // 59 na varArtha hi deveza tvatpAdapaGkajaM hRdi / cintayAmyanizaM bhaktyA tvadgatenAntarAtmanA // 60 imameva varaM yAce tvadbhaktiracalA mama / astu vai kevalA nAtha prArthaye nAparaM varam // 61 __ lomaza uvAca[+iti zrutvA vacastasya prasannahRdayastadA] / pratyuvAca prasannAtmA evamastu dvijottama / / 62 anyaste tapasaH kazcitpatyUho na bhaviSyati / [*etacca tvatkRtaM stotraM ye paThiSyanti maanvaaH|| teSAM madviSayA bhaktinizcalA ca bhaviSyati / dharmakArya ca yatkicitsAGgaM sarva bhaviSyati // 64 jJAnena paramA niSThA teSAM sthAsyati sarvadA / / lomaza uvAcaityuktvA'ntarhito bhUyo devadevo janArdanaH / devadyutistadArabhya nArAyaNaparo'bhavat // 66 vedanidhiruvAcamaharSe'nugRhIto'smi kathayA pAvanIkRtaH / anayA viSNusaGginyA gaGgayevAhamadya vai // 67 kiM tatstotraM tadAkhyAhi prasanno yena mAdhavaH / tasyAnaghasya viprasya mahatkautUhalaM mama // 68 tvatprasAdAdahaM vipra manye prAptaM manoratham / mahatAM saMgatiH kasya mahattvAya na kalpate // 69 lomaza uvAcakathayAmi rahasyaM te yajaptaM stotramuttamam / prAggRhItaM suparNena garuDAnmama cA''gatam // 70 adhyAtmagarbhasAraM tanmahodayakaraM zubham / sarvapApaharaM vipra hyAtmajJAnakaraM param / / 71 OM namo bhagavate vAsudevAya namo vizvAya cakriNe / bhaktapriyAya kRSNAya jagannAthAya tejase / / stotA stutyaH stutiH sarva jagadviSNumayaM sadA / tadA saMstUyate kena bhaktirbhedakarI nRNAm // 73 yasya devasya nizvAso vedAH sAGgAH ssuutrkaaH|kaa stutiH pramude tasya bhaktyA'haM mukharo'bhavam vedo na vakti yaM sAkSAnna ca vAgvetti no mnH| madvidhastaM kathaM stauti bhaktiyukto na kiM vadeta brahmAdibrahma viSNo tvaM tvameva brahmaNo vpuH| sraSTA brahmanidAnaM ca zuddhabrahma tvameva ca // 76 ['kA'ya kAyastava vibho bhittvA spRzati kAyinam / kAyadoSeranAghAtastayA tvaM bhAsi yoginAm (2)] // 77 dehabhAvena jAgarti na nidrAti nijAtmani / sukhasaMdohabuddhiryA sA tvaM viSNo na sNshyH|| 78 mahadAdidvidhAbhAvAstathA vaikArikA guNAH / tvameva nAtha tatsarva nAnAtvaM muuddhklpnaa|| 79 kezakezavarUpAbhiH kalpanAbhiH mRtistthaa| tvameva kathyase brahmanputrAdibhiH pumAniva // 80 + idamadhe ka. kha. ca cha. ja. jha. da. ra. la. pustakastham / * ayaM zlokaH ka. cha. ja. jha.ra. la, pastakasthaH / + ayaM zlokaH kha. cha. ra. la. pustakasthaH / .la. ktirmod'| 1 ka. ja jha. bhuup| 2 ka. jha. ra. la. bhktipri| 3. la. shaarssinn| 224 Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1786 mahAmunizrIvyAsapaNIta-- [6 uttarakhaNDevidoSaM viguNaM cai cinmUrtamakhilaM jagat / kavInAM bhAti yadrUpaM taM viSNu naumi nirgunnm||81 yasmijJAte na kurvanti karmA''cArazruteritam / nireSaNA jaganmitraM zuddhaM brahma namAmi tt|| 82 [+kAmayajJAnmajArthaM ca eSaNAbhyaH samutthitAn / lokamAtmaiva pazyanto yaM vuddhvaivaM carAcaram ] svaM svetaraM ca sanmAtraM yatpravodhAdupAsate / yoginaH sarvabhUteSu sadrUpaM nomi taM harim // 84 brahmAhamiti gAyanti yaM jJAtvaikaM varA jnaaH| pazyanto hi tvayA tulyaM devaM taM naumi mAdhavam mAyA moho vicitrAbhastathA'haMmamatA nRNAm / vilIyante viditvA yaM namastasmai cidAtmane86 mohAnalalasajjvAlAjvalallokeSu sarvadA / yannAmAmbhodharacchAyAM praviSTo na tu dahyate // 87 prayANe vA'prayANe vA yannAma smaratAM nRNAm / sadyo nazyati pApaugho namastasmai cidAtmane 88 yasya smaraNamAtreNa na moho naiva durgtiH| na rogo naiva duHkhAni tamanantaM namAmyaham // 89 . kAmayante prajA naiva hyeSaNAbhyaH samutthitAH / lokamAtmeti pazyanto yaM buddhvekacarA jnaaH|| zabdArthaH saMvidarthazca viSNornAsti paro yadi / satyena tena saMsAro na mAM spRzatu mAdhava // 91 nArAyaNo jagadyApI yadi vedAdisaMmataH / satyena tena nirvighnA viSNubhaktirmamAstu vai // 92 yonibIjaM vinA bIjaM bIje yo jIvabhASitaH / sa viSNurbhavabIjaM me zitavidyAsinA dytu||93 tritanurnaTavidyastu sRSTisthitilayeSu ca / guNairbhavati kAryeSu sa prasIdatu me hriH|| 94 [*dazabhedAvatIrNo yo dharmatrANAya kevalam / abhyarthitaH suragaNaH sa prasIdatu me hriH||95 brahmAdistambaparyantaM prANihanmandire'malaH / eko vasati yo devaH sa prasIdatu me hariH // 96 icchAM cakre sadevAgre ya ekaH syAM bahustathA / praviSTo devatAH sRSTvA sa prasIdatu me hariH // 97 hatkhagaH khasamaH khAdiH khAtItaH khakriyaH khagaH / khaM brahma khAdi bhuktvA'nte khamUrtistvaM makhAzanaH yadbhAsA yanmudA yasya sattayA saMtataM jagat / jADyaM duHkhamasattvaM ca sa bhavAneva tnmyH|| 99 tvatpRSThaM modate sarva tvattyaktamazucirbha(bha)vet / tatsaMgato'pyasaGgastvaM vikArastena te na hi 100 [+kecibuddhiM pare prANaM mano'haMkAramAtaram / kecicca kAyaM(ya)caitanyaM kAyamAtraM pare'dhamAH // 1 kecittu puruSaM zabdaM brahma kecitpare zivam / bhaktiM ca cinmayIM kecidgovindaM tvAM kumArgagAH2 / tIthAtIrthamadhiSThAya kezAkezi mithA jnaaH| yadvadanti punastvAM hi citsadAnandalakSaNam 103 yogajJaM bhUtacaitanyaM cArvAkAstvAmupAsate / saugatA bruvate tastvAM buddhiM kSaNabhaGgurAm // 104 zarIraparimANaM tvAM manyante jindevtaaH| dhyAyanti puruSaM sAMkhyAstvAmeva prakRteH prm||105 janmAdirahitaM pUrva citsadAnandalakSaNam / tvAmaupaniSadA brahma cintayanti parAtparam // 106 khAdibhUtAni dehazca manobuddhIndriyANi ca / vidyAvidye tvamevAtra nAnyatvatto'sti kiMcana107 tvamagnistvaM havistvaM jhugdIkSitAnAM kriyaakssye(maa)| tvaM setuH sarvabhUtAnAM tvameva zaraNaM mama 8 yuvatInAM yathA yUni yUnAM ca yuvatI yathA / mano'bhiramate tadvanmano me ramatAM tvayi // 109 api pApaM durAcAraM naraM tvAM praNataM hare / nekSante kiMkarA yAmyA ulUkAstapanaM yathA // 110 tApatrayamaghaughazca tAvatpIDayate janam / yAvannA''zrayate maryo bhaktyA tvatpAdapaGkajam // 111 + ayaM zlokaH, cha. Tha. pustakasthaH / * dhanazcidvAntargataH pAThaH, ka. kha. cha. ja. jha. ra. la. pustakasthaH / + dhanucihAntagataH pAThaH, cha. 3. pustakasthaH / 1. 3. lokaanaaN| Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1787 249ekonapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / yaM na spRzanti guNajAtizarIradharmA yaM na spRzanti gatayaH khamivendriyANAm / yaM na spRzanti munayo gatasaGgamohAstasmai namo bhagavate haraye pratIce / / 112 yaddhyAnasaMcayanatUrNavazIkRtAGgAmaizvaryacAruguNitAM sukhamokSalakSmIm / / AliGgaya zerata ihA''tmasukhaikalAbhAstasmai namo'stu haraye munisevitAya // 113 janmAdibhAvavikRtevirahasvabhAvo yasminnayaM paridhunoti SaDUmivargam / yaM tADayanti na sadA madanAdidoSAstaM vAsudevamamalaM praNato'smi hRdyam // 114 sthUlaM vilApya karaNaM karaNe nidAnaM(ne) tatkAraNaM karaNakAraNajite ca // itthaM vilApya yaminaH pravizanti yatra tasmai namo'stu haraye munisevitAya // 115 yaddhyAnasaMgatamalaM vijahAtyavidyAM yaddhyAnavahnipatitaM jagadeti dAham / yaddhyAnamullasadasidhati saMzayAbdhi taM tvAM hariM vizadabodhaghanaM namAmi // 116 carAcarANi sarvANi bhUtAnyasya hareH purA / yathA'tra tena satyena purastiSThati(tu) me hariH 117 yathA nArAyaNaH sarva jagatsthAvarajaGgamam / tena satyena me devaH svaM darzayatu kezavaH // 118 bhaktiryathA harau me'sti tadvacchreSThA gurau yadi / mamAsti tena satyena svaM darzayatu kezavaH // 119 tasyaivaM zapathaiH satyairbhaktiM tasyAnucintayan / darzayAmAsa cA''tmAnaM saMprItaH puruSottamaH 120 tadA dattvA varaM tasmai pUrayitvA manoratham / jagAma kamalAkAntaH stutyA vipreNa tossitH||121 kRtakRtyo dvijaH so'pi vAsudevaparAyaNaH / ziSyaH sAdha japanstotraM tasminnAste tapovane 122 kIrtayedya idaM stotraM zRNuyAdapi mAnavaH / azvamedhasya yajJasya prAmotyavikalaM phalam // 123 AtmavidyAmavodhaM ca labhate brAhmaNaH sadA / na pApe jAyate buddhirnaiva pazyatyamaGgalam // 124 buddhisvAsthyaM manaHsvAsthyaM svAsthyamendriyakaM tthaa| nRNAM bhavati sarveSAM samyakstotrasya kIrtanAt vicAryArtha paThedyastu zRNuyAdapi mAnavaH / sa vidhUyeha pApAni labhate vaiSNavaM padam // 126 vAJchitaM labhate kAmAnputrAnprAmotyanuttamAn / dIrghamAyurbalaM vIrya labhate ca sadA paThan // 127 tilapAtrasahasreNa gosahasreNa yatphalam / tatphalaM samavAnoti ya imAM kIrtayetstutim // 128 [*dharmArthakAmamokSANAM yaM yaM kAmayate sadA / acirAttamavApnoti stotreNAnena mAnavaH // 129 AcAre vinaye dharme jJAne tapasi sannaye / nRNAM bhavati nityaM dhIrimAM saMzRNvatAM stutim] 130 mahApAtakayukto'pi tathA yuktopaMpAtakaiH / sadyo bhavati zuddhAtmA stotrasya paThanAtsakRt // 131 prajJAlakSmIyaza-kIrtijJAnadharmavivardhanam / duSTagrahopazamanaM sarvAzubhavinAzanam // sarvavyAdhiharaM pathyaM sarvAriSTaniSadanam / durgatestaraNaM stotraM paThitavyaM jitAtmabhiH // 133 nakSatragrahapIDAsu rAjadaivabhayeSu ca / agnicauranipAteSu sadyaH saMkIrtayedidam // siMhavyAghrabhayaM nAsti nAbhicArabhayaM tathA / bhUtapretapizAcebhyo rAkSasebhyastathaiva ca // 135 pUtanAjRmbhakebhyazca vighnebhyazcaiva sarvadA / nRNAM kacidbhayaM nAsti stave hyasminprakIrtite // 136 vAsudevasya pUjAM yaH kRtvA stotramudIrayet / lipyate na sa pApena padmapatramivAmbhasA // 137 7 gaGgAdipuNyatIrtheSu yA snAnenA''pyate gtiH| tAM gatiM samavApnoti paThanpuNyAmimAM stutim // * dhanuzcihAntargataH pATho ra. la. pustakasthaH / + saMdhirArSaH / 1 cha. ra. la. dvijAtibhiH / Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1788 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 6 uttarakhaNDeekakAlaM dvikAlaM vA trikAlaM vA'pi yaH paThet / sarvadA sarvakAryeSu so'kSayaM sukhamaznute // 139 caturNA sAGgavedAnAM trirAvarteSu yatphalam / tatphalaM samavAmoti svadhIyAnaH skRnnrH|| 140 akSayaM dhanamAmoti strINAM bhavati vllbhH| pUjAM vindati loke'smizraddhayA saMsmaranstutim / / sarvadA saMpadA yukto vipadaM naiva pazyati / gobhina hIyate stotraM nityaM yaH kIrtayedidam // 142 alakSmIH kAlakarNe ca duHsvamaM duSTacintanam / sadyo nazyati bhaktAnAM ya enaM zRNuyAtstavam // prAtarutthAya yo'dhIte zucirviSNuparAyaNaH / akSayaM labhate saukhyamihaloke paratra ca // 144 devadyutipraNItaM vai viSNuprItikaraM zubham / viSNuprasAdajananaM viSNudarzanakAraNam // 145 yogasAramidaM nAma stotraM paramapAvanam / yaH paThetsatataM bhaktyA viSNulokaM sa gacchati // 146 / iti te kathitaM stotraM guhyaM pApapraNAzanam / ata UrdhvaM pravakSyAmi pizAcasya ca mokssnnm||147 : iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde yogasArastotrakathana nAmai phonapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 249 // (31) AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-45008 atha pazcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 5 lomaza uvAcazrUyatAM ye(yaH) pizAcA(ca)zca mocitA(ta)stena tdvne| AsIdrAjA citranAmA drAviDe viSaye purA somAnvaye mahAkSatrI zUraH zastrAstrapAragaH / gajavAjirathaudhaizca saMpanno vikramaistathA // 2 svarNairnAnAvidhai ratnaiH pUrNakozo mahAdhanaH / madhyenArIsahasraM tu sadA krIDati bhuuptiH|| 3 baiNaH kAmI sadA lubdhazcaNDakopaH sa pArthivaH / na karoti vaco dharmya sacivaiH samudIritam 4 viSNuM nindati so'tyartha vaiSNavAnTeSTi sarvadA / ko'sau viSNuH ka dRSTo'sau ka cA''ste kena kIrtyate // ityaM na sahate viSNuM sa rAjA daivamohitaH / nArAyaNaM bhajante ye tAnpIDayati kopitaH // 6 na brAmaNaM na vedAMzca vaidikaM karma na vratam / na dAnaM manyate dAtuM pAkhaNDasthitisaMsthitaH // 7 anItyA caNDadaNDaizca prajApIDAM karoti sH| niSThuro nirdayaH krUraH punnykaarypraangmukhH|| 8 cyutAcAro'cyutadveSTA cyutAnizca cyutakriyaH / so'nuzAsti prajA bhUpaH kAlarUpa ivAparaH // 9 tato bahutithe kAle sa rAjA pazcatAM gataH / vaidikena vidhAnena na lebhe caurdhvadehikam // 10 atha kiMkarayUthena pIDyamAno bhRzaM tathA / ayaM kIlamaye mArge taptAGgAraprapUrite // caNDArkarazmisaMtapte vRkSacchAyAvivarjite / taptAGgAraprakIrNe ca vahnijvAlAsamAkule // 12 lohatuNDaizca kAkolaInyamAnaH sudAruNaiH / kairdaSTrAkarAlaizca zvabhi|raizca bhkssitH|| zRNvankranditamanyeSAM nRNAM kilbiSakAriNAm / jagAma pArthivo lokamantakasya bhyaavhm|| 14 mRNu dvija gatiM tasya tasmilloke sudAruNAm / nirayAnirayaM yAtaH paryAyeNa sa bhUpatiH // 15 Adau papAta tAmile dAruNe bhUriduHkhade / punazcaivAndhatAmisra yatra duHkhaM ca duHsaham // 16 gato'nantaramatyugraM mahAroravaroravam / narakaM kAlamatyugraM mahAnarakameva ca // 1kha.cha.ra. la. ttprH| Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 paJcAzadadhikadvizattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1789 pazcAnmanaH sa bhUpAlo dustare duHkhamUrchitaH / saMyamanyAM mahAvIcau tapane sNprtaapitH|| 18 papAtAnantaraM rAjA duHkhaagnissttmaansH| saMghAtaM caiva kAkolaM kuDmalaM pUtimRttikam // 19 lohazaGku mRgIyatrapanthAnaM zAlmalI nadIm / praviSTo'tha mahAbhImaM durdarza durgamaM punaH // 20 asipatravanaM caiva lohecArakameva ca / evameteSu sarveSu patitvA paapkRnnpH|| avindannarake ghore saMtApaM yAtanAmayam / viSNupradveSadoSeNa yugAnAmekasaptatim // 22 bhuktvA ca yAtanA yAmInistIrNo nrkaanRpH| sa marye girirAje tu pizAco'bhUttadA mhaan|| sa bhrAmyati dizaH sarvA vane tasminbubhukSitaH / na pazyatyazanaM toyaM bhramate ca sadA girau||24 kadAcitparyaTanso'tha pizAcaH zokapIDitaH / lakSaprasravaNe'raNye praviSTo bhAvisatphalaH // 25 vibhItakatarucchAyAM samAzritya sa duHkhitaH / hA hato'smIti cA''krandandhoramuccaiH punaH punH|| kSuttRDbhyAM muhyamAnasya sarvabhUtadruho mama / janmano'sya durantasya kathamanto bhaviSyati // 27 aho pApasamudre'sminduHkhakallolamAlini / karAvalambanaM ko me nimanasya pradAsyati // 28 itthaM tasya pizAcasya rodanaM dInacetasaH / devadyutiradhIyAnaH zuzrAva krunnaamyH|| 29 samAgatya tatastatra taM pizAcaM dadarza sH| vikarAlamukhaM dInaM pizAcaM piGgalAkRtim // 30 UrdhvamUrdhajakRSNAGgaM yamadUtamivAparam / lolajiDaM caladRSTiM dIrghajadhaM zirAkulam // 31 dIrghoSThaM zuSkatuNDaM ca gAkSaM zuSkapaJjaram / athAmuM kautukAviSTaH papraccha munisttmH|| 32 ko hi tvaM bhISaNAkAraH kuto rodiSi dAruNam / avastheyaM kuto brUhi kiMvA'haM karavANi te33 mamA''zramapraviSTA hi duHkhabhAjo'pi jantavaH / modante kevalaM sarve vaiSNave bhavane yathA // 34 vada tvaM satvaraM bhadra duHkhasyaitasya kAraNam / kAlakSepaM na kurvanti prApte'rthe hi manISiNaH // 35 ___ lomaza uvAcazrutvaitadvacanaM prItaH pizAcastyaktarodanaH / uvAca dInayA vAcA prazrayAvanatastadA // pizAca uvAcasarvAGgavyApisaMtApaM jahAra tvadvaco mayi / grISme dAvAnalodbhUtaM varSanmegha ivAcale // 37 yanme'sti sukRtaM kiMcittena dRSTo'si bho dvija / na hyasaMcitapuNyAnAM sadbhirekatra saMsthitiH 38 lomaza uvAcaityuktvA kathayAmAsa pUrvavRttAntamAtmanaH // pizAca uvAcaviSNudveSaprabhAvena dazAmetAmahaM gataH / yannAmasmaraNAnmukto naro viSNupadaM vrajet // 40 pApiSThasya harau tasminmama dveSo'bhavavija / yaH pAlayati bhUtAni dharma pAti jagatraye // 41 yo'ntarAtmA tu bhUtAnAM tasmindveSo mamAbhavat / karmaNAM phalado yazca sarvavedeSu paThyate // 42 tapobhirijyate vipraiH sa madveSapadaM gataH / tyaktakriyaiH priyAraNyainiHsaGgaikacaraizca yH|| 43 [*vedAnte yatibhizcintyaH sa madveSyo haridina / brahmAdayaH surAH sarve yoginaH snkaadyH|| muktyarthamarcayantIha sa viSNude'Sito mayA / AdimadhyAvasAne yo vizvasyAsya sanAtanaH // 45 * ayaM zlekaH ka. kha. cha. ja. ra. la. pustakasthaH / 1 ka. kha. ja. ra. la. saMjIvane / 2 cha. u. 'hakaNTaka' / 3 kha. ra. la. bhImaM / Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1790 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 1 yasya nAstyAdimadhyAntaM sa me dveSapathaM yayau / yanmayA sukRtaM karma vihitaM pUrvajanmani // 46 viSNudveSAgninA dagdhaM tatsarvaM bhasmasAdabhUt / kathaMcidasya pApasya sImAM pazyAmi cedaham // 47 muktvA nArAyaNaM nAnyaM smarayiSyAmi devatAm / viSNudvepAciraM bhuktA mayA narakavedanAH // 48 narakAnnirgataH so'haM paizAcI yonimAgataH / adhunA karmavAtaiH kairapyAnItastvadAzramam ||49 yatra tvaddarzanArkAnme naSTaM duHkhamayaM tamaH / prApyate maraNaM yatra vandanaM zrIH sukhaM vadhUH // 50 sa tatra nIyate tena karmaNA ga ( ja ) lahastinA / idAnImucitaM brUhi karma paizAcyanAzanam // paropakArakArye hi na dhanyA mandagAminaH // devadyutiruvAca - 52 55 aho muSNAti mAyeyaM devAsuranRNAmapi / yayA deveSvapi dveSo jAyate dharmanAzanaH // sraSTA pAlayitA hantA jagatAM yo mahezvaraH / AtmA ca sarvabhUtAnAM taM mUDho dveSTi kaH katham 53 bhavanti sarvakarmANi saphalAni yadarpaNAt / tadbhaktivimukho martyaH ko na yAti hi durgatim 54 zrutismRtisadAcAravihitaM karma kevalam / sevitavyaM caturvarNairbhajannArAyaNaM sadA // anyathA nirayaM yAti trimArgAgamasevanAt / ato vedaviruddhArtha zAstroktaM karma saMtyajet // 56 svabuddhiracitaiH zAstraiH pratAryeha ca bAlizAn / vighnanti zreyaso mArga lokanAzAya kevalam 57 viSNuM nindanti vedAMzca tapo nindanti sa dvijam / tena te nirayaM yAnti asacchAstraniSevaNAt ayameva yathA rAjA drAviDo nirayaM gataH / dviSannArAyaNaM devaM devadevaM jagadgurum // tasmAdveSaM hi deveSu goSu ca brAhmaNeSu ca / saMtyajetpuNyakAmo'tra vedabAhyAM tyajetkriyAm 60 lomaza uvAca - 59 51 ityuktvA kathayAmAsa pizAcAya hitaM muniH // devadyutiruvAca - 64 prayAgaM gaccha bho bhadra mAghamAsaM vicArayan / tatra te nizcitA mukti: paizAcyAnnAtra saMzayaH 62 tatra snAtvA divaM yAnti zrutireSA purAtanI / vijahAti narastatra prAktanaM karma duSkRtam / / 63 prayAgasnAnato nAnyatpuNyaM tadadhikaM param / prAyazcittaM taporUpaM dAnarUpaM kriyAtmakam // yAgayogAdhikaM viddhi prayAgaM pApanAzanam / svargApavargayordvAraM tatpRthivyAmapAvRtam // sitAsitodaveNI yA tAM hitvA bhuvi nAparA / pApAnnigaDavandhasya cchedane vai kuThArikA // 66 ka triSNuH sUryatejo'gnirgaGgAyamunasaMgamaH / ka varAkI nRNAM tucchA pAparAzistRRNAhutiH // 67 malImasaghanadhvaMsI yathA nabhasi candramAH / bhAti pApakSayAdUrdhvaM naro veNIjalAplutaH // 68 sitAsitasya mAhAtmyamahaM vaktuM na te kSamaH / yattoyakaNasaMspRSTo muktaH keralako dvijaH // 69 65 61 lomaza uvAca iti vAkyaM muneH zrutvA pizAcastuSTamAnasaH / muktaduHkha iva prItaH papraccha praNayAnmunim // 70 pizAca uvAca - kathaM keraladezIyo dvijo mukto mahAmune / etaM kathaya vRttAntaM saMsRjya karuNAM mayi // devatiruvAca - pizAca zRNu puNyAnme kathAM kathayataH zubhAm / kerale vasunAmA ca brAhmaNo vedapAragaH // 72 71 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 pazcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1791 dAyAdairhatabhUmistu nirdhano bandhuvarjitaH / janmabhUmi parityajya mahAduHkhena nirgataH // 73 dezAdezaM paribhramya kAlena mahatA punaH / pravizya sa mahAraNyamIpadyAdhiprapIDitaH] // 74 gacchaMstIrthAntaraM zrAntaH kSutkSAmo vindhyaparvate / durbhikSeNa mRti lebhe na tadA cordhvadehikIm 75 tena karmavipAkena tatraiva girigaDhare / pretIbhUtazviraM kAlamuvAsa nirjane vane // 76 zItAtapaparikliSTo nirAhAro nirudakaH / digambaro'nupAnako hAheti kthyngiraa|| 77 itastataH paribhramya vAyubhUtaH sa keralaH / dvijo na zaraNaM lebhe na sukhaM kutracittadA // 78 sa zocati sma duHkhArto naiva pazyati sadgatim / sarvadAdattadAno'sau bhute svakarmaNaH phalam 79 havirjuhvati nAnau ye govindaM nArcayanti ca / bhajanti nA''tmavidyAM ye sutIrthavimukhAzca ye 80 suvarNa vastratAmbUlaM ratnamannaM phalaM jalam / Artebhyo na prayacchanti sarve te'kRtadAnakAH // 81 brahmasvaM ca parasvaM ca strIdhanAni haranti ye / balena cchadmanA vA'pi dhUrtAzca paravaJcakAH // 82 dAmbhikAH kuhakAzcaurA ye cAnye vakavRttayaH / bAlavRddhAturastrIpu nirdayAH satyavarjitAH // 83 agnidA garadA ye ca ye cAnye kUTasAkSiNaH / agamyAgAminaH sarve ye cAnye grAmayAjakAH84 pitRmAtRsnuSApatyasvadAratyAginazca ye / ye kadaryAzca ye lubdhA nAstikA dhrmduupkaaH|| 85 tyajanti svAminaM yuddhe tyajanti zaraNAgatam / gavAM bhUmezca hArA ye cAnye ratnadUpakAH // 86 mahAkSetreSu sarveSu pratigraharatAzca ye / paradroharatA ye ca tathAca paannihiNskaaH|| parApavAdinaH pApA devatAgurunindakAH / kupratigrAhiNaH sarve saMbhavanti punaH punH|| 88 pretarAkSasapaizAcatiryagvRkSakuyoniSu / na teSAM sukhalezo'sti ihaloke paratra ca // tasmAttyaktvA niSiddhArtha vihitaM karma cA''caret / yajJaM dAnaM tapastIrtha mantraM devaM guruM bhajet90 vipAkaM karmaNo dRSTvA yonikoTiSu dustaram / caturbhirapi varNaistu sevyo dharmo nirantaram / / 91 lomaza uvAcaiti pretagatiM dRSTvA pApabIjotthitAM hi saH / kRtvA dharmopadezaM ca punastasmai dvijo'bravIt // 92 devadyutiruvAcaitthaM sa keralaH preto vartamAno girau tadA / ativAhya ciraM kAlamapazyatpathikaM pathi // 93 vahantaM dvikaraNDaM ca veNIpAnIyabhANDakam / gAyantaM pramudA devaM puNyazlokaM janArdanam // 94 taM dRSTvA sahasA preto mArgarodhaM cakAra vai / darzayAmAsa cA''tmAnaM mA bhaiSIrityuvAca ha // 95 pAnIyaM pAtumicchAmi tvattaH kArpaTikottama / na dAsyasi jalaM cenmAM prANA yAsyanti me dRDham iti pretavacaH zrutvA pAnthaH pratyAha kautukAt // kArpaTiruvAcakastvaM duHkhAbhibhUtastu kRzo mlAno digambaraH / jIvazeSo mumUrSuzca vikRto bhayavardhanaH // 97 navadhUmamayAkArazcaJcalazcalalocanaH / padbhyAmaspRSTabhUmistvaM nirmAsodarabAhukaH / / devadyutiruvAcaiti tadvacanaM zrutvA preto vAkyamathAbravIt // + ayaM zlokaH ka. kha. cha. ja. ra. la. pustakasthaH / Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1792 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 6 uttarakhaNDepreta uvAcazRNu dhArmika te vacmi yenAhamIdRzo'bhavam / brAhmaNo'dattadAno'haM lobhI ca mlinkriyH|| parAnnena sadA puSTa ekAkI miSTabhuksadA / mayA dattA na bhikSA'pi hantakAro na puSkalaH 101 na kRto vaizvadevazca prakSipto na bhibeliH| bhUtAnAM tu tRSAtonAM na hRtA payasA tRSA // 102 kadAcitpitaro naiva tarpitA aTatA mahIm / naca zrAddhaM kRtaM kApi pUjitA naiva devtaaH||103 varSAtapaparitrANaM na dattaM pAdarakSaNam / jalapAtraM na dattaM ca tAmbUlaM nauSadhaM tathA // 104 na gehe vasatirdattA nA''tithyaM kasyacitkRtam / andhavRddhAdhanAnAthA hyannadAnAnna toSitAH105 gavAM grAso na datto vai na rogI primocitH| na dattA na hutA vipra dvitrA api tilA myaa| pRthivyAM tiladAtAro na bhavanti tu madvidhAH / vyatIpAte na dattaM hi kiMcidalpaM mahadbhavet 107 saMkrAntAvuparAge ca na dattaM candrasUryayoH / parvANyanyAni sarvANi jagmuH zUnyAni vai dvija 108 tithayaH kArtike mukhyA jAtA vandhyAH sadA mama / pitRbhyo naiva dattaM ca aSTakAsu maghAsu ca // dvijAnAM na kRtA prItirmanvAdiSu yugAdiSu / na dattastilatailena pradIpaH kArtike mayA // 110 na snAto mAghamAse'haM rUpasaubhAgyakAmade / agniM prajvAlya kASThauSaiH snAtAnAM mAghapauSayoH // zItAtAnAM ca viprANAM na kRto jADyanigrahaH / mAdhavAdiSu mAseSu na dattaM zItalaM jalam 112 mayA na ropito'zvattho nyagrodho naiva ropitaH / bandigRhAnmayA muktina kRtA prANinAM kacit na prANibhayasaMtrasto rakSitaH zaraNAgataH / nopoSya hi trirAtrANi toSito madhusUdanaH / / 114 kRcchAtikRcchrapArAkaM tathA cAndrAyaNaM dvija / *aSTAnnaM (?) taptakRcchaM ca tathA sAMtapanAni ca vratAnyetAni puNyAni juSTAnIndrAdibhiH suraiH| caritvA na mayA tAni dehaH saMzodhitaH puraa|| itthaM pUrvabhavo vanthyo mama jAto dvijottama / pazya vipra mahAkUrAmadbhutAmatra janmani // 117 gatiM ca duHkhabhogArtha mama pUrvasya karmaNaH / santi mAMsAni mArgANi vRkavyAghrahatAni vai||118 phalAnyanyAni zaile'sminkaistyaktAni sarvataH / bhakSyANyanyAni zaile'smiJcayenaistyaktAni srvtH|| puSpANi ca sugandhIni phalAni rasavanti ca / mUlAni tu subhakSyANi mRdUni madhurANi ca120 nAnAvidhAni tiSThanti madhUni subahUni ca / srotasAM nirjharANAM ca santi vArINi sarvazaH121 sulabheSu padArtheSu sarvatIrtheSu parvate / nekSe'hamazanaM kiMcidevenApihitaM sadA // 122 vAtAhAreNa jIvAmi yathA jIvanti pannagAH / punarjIvAmi bho vipra devayoniprabhAvataH // 123 balena prajJayA nItyA matrapaurupavikramaiH / sahAyazcaiva mitraizca nAlabhyaM labhate nrH|| 124 lAbhAlAbhe sukhe duHkhe vivAhe mRtyujIvane / bhoge roge viyoge ca daivameva hi kAraNam // 125 kurUpAH kukulA mUrkhAH kutsitAcAraninditAH / gauryavikramahInAzca daivAdrAjyAni bhuJjate 126 kANAH khajAzca bhavyAzca nItihInAzca nirguNAH / napuMsakAzca dRzyante daivAdrAjye prtisstthitaaH|| pairdattAca tilA gAvo hiraNyaM vasanAni ca / gaurI kanyA ca yairdattA paidattA ca vsuNdhraa||128 zayyA''sanAni tAmbUlaM mandirANi varANi ca / bhakSyabhojyAni dattAni candanAnyagurUNi ca aTavyAM parvatAgre vA grAme vA nagare'pi vA / puraH purazca tiSThanti teSAM bhogAH prytntH||130 * aTAnAmini kacipAThaH / Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... 250 paJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / santyatra parvate'nye'pi rAkSasA balavattarAH / rAkSasebhyazca sarvabhyaH pizAcA atidAruNAH 131 kadAcicca kathaMcicca kApi kApi svakarmaNA / labhante bhakSyapAnAni paryaTanto vane vane // 132 iti zrutvA'tra tebhyazca mA bhayaM bhavitA tava / zuciM govindabhaktaM tvAM na te draSTumapi kssmaaH|| viSNubhaktitanutrANaM nArAyaNaparAyaNam / na spRzanti na pazyanti rAkSasAH pretapUtanAH // 134 bhUtavetAlagandharvAH zAkinyazcA''ryakA grahAH / revatyo vRddharevatyo mukhamaNDyastathA grhaaH||135 krUrA upagrahA ye ca duSTaTaddhagrahAzca ye / tathA mAtRgrahA bhImA grahAzcAnye vinaaykaaH|| 136 kRtyAH sarpAzca kRSmANDA ye cAnye duSTajantavaH / na pazyanti paraM vipra vaiSNavaM brAhmaNaM shucim|| zuciM rakSanti bhUtAni pApiSThaM pIDayanti te / rakSanti ca zuciM nityaM grhnksstrdevtaaH|| 138 movindanAma jihAgre hRdi vedastu te sthitaH / zucizva snAnazIlazca tvaM sarvatrAkutobhayaH // 139 evaM brAhmaNa tiSThAmi bhuJjAnaH karmaNaH phalam / na zocAmIti matvA'haM vimRzya ca punaH punH|| na dunomi tathA tAvadyAvajambAlinItaTe / sArasodIritaM vAkyaM zrutaM paryaTatA mayA // 141 brAhmaNa uvAcasArasodIritaM vAkyaM kIdRzaM hi zrutaM tvayA / tadahaM zrotumicchAmi prabehi preta satvaram // 142 preta uvAcabravImi sArasaM vAkyaM zRNu kArpaTikottama / dhUsarA nAma kakSe'sminnadI girisamudbhavA / / 143 sadA jalazilottAlA mattadantikulAkulA / mahAkakubhazobhADhyA snigdhajambUmanoharA / / 144 tasyAstIramahaM prApto gAhamAno ghanaM vanam / mayi tiSThati tatraiva phalabhojanakAmyayA // 145 vanAntarAtsamuDDIya sAraso lkssmnnaayutH| AgataH pulinaM nadyAH sevitaM bahupatribhiH // 146 pItvA tatraiva pAnIyaM ramitvA bhAryayA saha / suptaH pakSapuTe vAme pravezya svaziraH sukham // 147 etasminnantare duSTaH pAdapAdavatIrya ca / raktAnanaH suraktAkSo daMSTrI dRDhanakho balI // 148 lomazo dIrghalAGgulazcalacceSTo hi vAnaraH / yatrAsau sArasaH suptastatra vegena cA''gataH // 149 samAgatya ca jagrAha sArasaM caraNe dRDham / karAbhyAM krUrayA buddhyA pazyatAM bahupakSiNAm // 150 uDDIyoDDIya te sarve gatAzcAnyatra khecarAH / sArasI bhItabhItA ca virAvAnkurvatI sthitA151 sAraso bhananidrazca trAsAcalitalocanaH / bhavalokitavAzIghraM tadonamya zirodharAm // 152 vilokya vAnaraM pRSThe hantukAmaM sudAruNam / tadA saMbhASayAmAsa girA madhurayA khgH|| 153 sArasa uvAcaaparAdhaM vinA mAM tvaM kiM zAkhAmRga bAdhase / sAparAdhA janA loke vAdhyante bhUmipairiha // 154 na pIDayatumarhanti tvAdRzA uttamA jnaaH| asmAnahiMsakAnsAdhUnparavRttiparAGmugvAn // 155 parApavAdazUnyAMzca tathA'stenAnayAcakAn / durvRttasaGkahInAMzca dvijAnnaparasevakAn // 156 zAkhAmRga vimuJcA''zu sarvathA mAmanAgasam / jAnAmi tava janmAI na tvaM vensi ca mAmakam / / preta uvAcaityAkarNya vacastasya mumoca sArasaM tadA / capalo vAnaraH zIghramIpaTTare vyvsthitH|| 158 1ra. la. 'vaM brahmavAdinam / 22. la. gttikaa| 225 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1794 mahAmunizrIvyAsapraNItaM vAnara uvAca - brUhi bhadra kathaM vetsimama janma purAtanam / tvaM pakSI jJAnahInazca tiryakcAhaM vanecaraH // [ 6 uttarakhaNDe 159 sArasa uvAca - 161 162 164 jAne'haM tAvakaM janma jAtismRtirmamAstyalam / tvaM hi vindhyAdhipo rAjA prAgbhave parvatezvaraH // ahaM pUjyatamo viprastava vaMze purohitaH / tena pratyabhijAnAmi tvAM samyagvAnarottama // imAM pAlayatA bhUmiM prajAH sarvAH prapIDitAH / tvayA vivekahInena bhRzaM saMcayatA dhanam // prajApIDanapApotthavahnijvAlaistu vAnara / mAktvaM dagdhaH punaH kSiptaH kumbhIpAke'tidAruNe 163 punaH punazca dagdhena jAtena ca punaH punaH / nArakeNa zarIreNa samAstrirayutaM tvayA // kurvatA dAruNA zabdAnrudatA ca punaH punaH / kumbhIpAkAnale tIvrA hyanubhUtAzca yAtanAH / / 165 nistIrNanarako bhUyaH pApazeSeNa sAMpratam / prApto'si vAnaraM janma yena mAM hantumicchasi / / 166 viprasyopavanAtpUrvaM pakarambhAphalAni ca / ananujJApya bhuktAni tvayA'pahRtya pauruSAt // 167 vipAkaH karmaNastasya phalate pazya dAruNaH / vAnaratvaM vane vAso hyadhunA yena vartate // 168 azubhasya zubhasyApi purAvihitakarmaNaH / bhogaH krIDati lokeSu yo'laGghyastridazairapi // 169 itthaM tvajjanma jAnAmi yathAvattu sahetukam / prAptasArasadeho'pi jJAnenA''paritoSitaH / / 170 preta uvAca - iti zrutvA kathAM divyAM vAnaro'pyAha sArasam / samyagvetti bhavAnnUnaM tvaM kathaM pakSitAM gataH ------ sArasa uvAca 172 175 176 177 kayayiSyAmi tatkarma yenAhaM durgatiM gataH / pakSiyoniM gato yena tatsarvaM zrotumarhasi // dhAnyakhArizataM sAgramutsRSTaM hi tvayA purA / bahubhyo brAhmaNebhyazca narmadAyAM ravigrahe / / 173 paurohityamadAlobhAdvaJcayitvA tu tAndvijAn / kiMciddatvA tu tebhyazca gRhItamakhilaM mayA 174 viprasAdhAraNadravyagrahaNotpannapAtakAt / patitaH kAlasUtre'haM narake raktakardame | calatkrimisaMpUrNa durgandhe pUyaphenile / A nAbhestatra mano'smi lihanpUyamadhomukhaH // tathopari mahAgRdhairbhakSyamANazca vAyasaiH / krimibhistudyamAnazca bhagnadeho nirantaram // tasmi zoNitapaGke'haM nirucchrAso'bhavaM tadA / muhUrto'pi mahAkalpasamo jAto mamAtra vai // 178 yAtanAzvAnubhUtAzca samAstrirayutaM mayA / tadvaktuM ca na zaknomi duHkhaM vAnare nArakam // paurohityaM mahAghoraM pApadaM ca svabhAvataH / devopajIvanaM yatra brAhmaNasyopajIvanam // rAjJaH pratigraho ghorastena dagdhA dvijAtayaH / teSAmapi haredra (dravyaM purodhAstena nArakI / / 181 rAjA yatkurute pApaM puro dehena dhIyate / tasya (ca) tena purodhAca gIyate tatvadarzibhiH // 182 daivAtkathamapi prApta uttaro narakAmbudheH / mayA''dau daivayogena zakunitvamupasthitam // 183 tadapi zrUyatAM vakSye niHzeSeNa sahetukam / apahRtya purA kAMsyabhAjanaM bhaginIgRhAt // AkSikAya mayA dattaM tena me sArasI gatiH / iyaM ca brAhmaNI pUrva kAMsyacaurI sudAruNA 185 teneyaM sArasI jAtA madbhAryA dharmacAriNI / itthaM vAnara te sarva kathitaM karmaNaH phalam / / 186 vRttaM ca vartamAnaM ca bhaviSyaM zRNu sAMpratam / ahaM haMso bhaviSyAmi tvaM ca haMso bhaviSyasi 187 179 180 184 1 ra. la. nAyaka / pau' / Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 paJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / haMsIyamapi madbhAryA sArasI ca bhaviSyati / deze ca kAmarUpe vai sthAsyAmo'tra yathAsukham 188 goyoni bhAvikalyANI yAsyAmastadanantaram / tatazca mAnuSaM janma prApsyAmo durlabhaM punaH 189 zreyastadviparItaM ca prANibhiryatra sAdhyate / evaM sarvAzivo jantUnmohayitvA svamAyayA // 190 sukhai nakti duHkhaizca nAsmAnapi ca kevalam / ayaM loke pravRttazca mArgo vidhivinirmitH|| 191 dharmAdharmamayo'tyartha sukhaduHkhaphalAtmakaH / sevitaH prANibhiH sarvaiH sarvadA vai punaH punaH // 192 devAsuranaravyAghrakRmikITakalevaraiH / nAtikrAnto hi kenApi panyA'yaM duHkhakaNTakaH // 193 viraktAnyogino dhIrAnvinA vedAntapAragAn / aNorvA'pi gurorvA'pi puNyApuNyasya karmaNaH194 dadAtIha phalaM jJAtvA dezakAlaM mahezvaraH / itthaM vidhividhAnajJA mAyAM jJAtvezvarasya ca // 195 na zocanti na tapyante na vyathante mahAdhiyaH / nAnyathA zakyate kartu vipAkaH pUrvakarmaNAm 196 upAyaiH prajJayA vA'pi zAkhAmRga surairapi / purA tvaM bhUpatirjAtaH pazcAjAto'si nArakI 197 adhunA vAnaro bhUyo janma prApsyasi tAdRzam / iti matvA vizokastvaM zAkhAmRga ythaasukhm|| pratIkSAM kuru kAlasya ramamANo'tra kAnane / ahamapyevamIzAnamAyAvaddho vane vane / / kSapayiSyAmi vai janma dhairyamAsthAya sAhasam / / vAnara uvAcamayA tvaM pUjitaH pUrva naumi tvAmadhunA'pyaham / jAtismaro'si jAnAmi sarva me pavidehikam 200 tiSTha sArasa sArasyA zivamastu sadA tava / svadvAkyAdganamoho'haM vicariSyAmi sarvadA // 201 preta uvAcaitthaM ramyaM vicitraM ca pavitraM paramaM dvija / pakSivAnarasaMvAde zrutaM yAvanadItaTe // 202 tAvanmamApi bodho'bhUttena zokaH kSayaM gataH / idAnI jAhnavItoyamAhAtmyaM paramAdbhutam // 203 dRSTvA'tra brAhmaNazreSThaM tvAM yAce jAhnavIjalam / pretatvAttatukAmo'haM tIvratRSNApapIDitaH // 204 asminneva girau dRSTaM mayA''zcarya mahAdbhutam / gaGgAtoyasya tenAhaM vAJchAmi sujalaM dvin|| 205 parizrAnto'bhavatkazcidrAhmaNo grAmayAjakaH / ayAjyayAjanAdvindhye saMbhUto brahmarAkSasaH // 206 asmatsaGgasya lobhena sthito'sau hAyanASTakam / tasyAsthIni ca putreNa saMcitAni dvijottama207 kSiptAnyAnIya gaGgAyAM tIrthe kanakhale'male / tatkSaNAdeva mukto'sau rAkSasatvAtsudAruNAt 208 iti gaGgAjalasyAlaM mahimA ca mahAdbhutaH / sAkSAdRSTo mayA tena gAGgeyaM prArthaye jalam // 209 purastAdyaH kRtastIrthe mayA bhUripratigrahaH / na kRtaH supratIkArastasya jApyAdilakSaNaH / / 210 tena me pretarUpasya durlabhaM dakabhojanam / sahasratrayamandAnAmatItaM vindhyaparvate // 211 iti te kathitaM sarva hitvA lajjAM garIyasIm / idAnIM dhArmika zreSTha jaladAnena satvaram // 212. saMtapaya mama pANAnkaNThamAtrAvalambitAn / durlabhaM pretabhAve'pi jIvita prANinAmapi // 213 zarIraM rakSaNIyaM tu sarvadA sarvathA naraiH / na hIcchanti tanutyAgamapi kusstthaadiroginnH|| 214 devadyutiruvAcaitIdaM vacanaM zrutvA vismayaM paramAgataH / pathikacintayAmAsa kRpAM prete samudrahan / + sNdhiraapH| Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1796 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - | 6 uttarakhaNDe brAhmaNa uvAca 216 pApapuNyaphalaM loke pratyakSaM khalu dRzyate / devadAnavamAnuSyaM tiryaktvaM kRmikITatA // nAnAyoniSu janmAni nAnAvyAdhiprapIDanam / maraNaM bAlavRddhAnAmandhatvaM mUkatA tathA // 217 aizvarye ca daridratvaM pANDityaM mUrkhatA tathA / etAzca racanA loke bhavanti kathamanyathA / / 218 te dhanyAH karmabhUmau ye nyAyamArgArjitaM dhanam / satpAtremyaH prayacchanti kurvanti cA''tmano hitam bhUmiratna hiraNyAni gAvo dhAnyaM gRhaM gajAH / rathAzvavasanagrAmAH siddhamannaM jalaM phalam || 220 kanyA divyauSadhamannaM chatropAnadvarAsanam / zayyA tAmbUlamAlyAni tAlavRntaM virAjitam 221 sarvametatpradAtavyaM lokadvayajigISubhiH / dattaM hi prApyate svarge dattameveha bhujyate // chatracAmarayAnAni varAzvavaravAraNAH / harmyANi varazayyAzca gomahiSyo varastriyaiH // ratnabhUSaNamuktAca dAsA dAsyo mahAkulam / AyurArogyasaubhAgyaM kalAvidyAsu naipuNam 224 dAnasyaiva phalaM sarva prApyate bhuvi mAnavaiH / tasmAddeyaM prayatnena nAdattamupatiSThati // 222 223 225 devayutiruvAca - dharmiSThena tu pAnthena gIteyaM samagAyata / iti zrutvA vacaH pretaH provAca hyArtamAnasaH // 226 preta uvAca -- manye sarvajJakalpo'si pAntha tvaM nAtra saMzayaH / dehi me jIvanaM vAri cAtakAya ghano yathA // etasminprANadAne ca mA vilambaM kuru prabho || 227 devayutiruvAca - tataH pratyAha pAnthastu vacanaM nyAyagarbhitam || + saMdhirArSaH / 228 brAhmaNa uvAca - 229 230 bhRgucche zRNu me pitarau mama tiSThataH / tadartha tIrtharAjasya mayA vAri samAhRtam // tatsitAsitapAnIyaM madhye saMprArthitaM tvayA / na jAne dharmasaMdehaM kimatra mama yujyate // balAbalaM vicAryAtha kariSye pavalaM vidhim / vedebhyo dharmazAstrebhyo nAhaM manye na kevalam 231 azvamedhAdiyajJebhyaH sarvebhyo hyadhikaM matam / RSibhirdevatAbhizca prANinAM prANarakSaNam // 232 idaM dattvA varaM vAri kRtvA pretasya rakSaNam / pitrarthe punarAdAya gamiSye pAvanaM jalam // 233 eSa me pravalo bhAti zuddho dharmaprado vidhiH / paropakaraNAdanyatsarvamalpaM smRtaM budhaiH // paropakAribhirdattA api prANI'rthinAM puraa| adbhiH metopakArasya (ca) kiM na labdhaM (bhyo) mayA punaH dadhIcinA purA gIta: zloko'yaM zrUyate budhaiH / sarvadharmamayaH sAraH sarvadharmajJasaMmataH // paropakAraH kartavyaH prANairapi dhanairapi / paropakArajaM puNyaM na syAtkratuzatairapi / / 234 236 237 devatiruvAca - ityuktvA pradadau toyaM gaGgAyamunasaMbhavam / pretAya prANarakSArtha se dharmiSTho varo dvijaH // 238 1 kha. cha. Tha. ra la kubjatA / 2 Ga. 'nti ca mano' / 3 ra. la. 'yaH / annabhR' / 4 kha. ra. la. putrA / 58. dvijaH / bhRgukSetre i Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 paJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1797 preto'pi tajjalaM pItvA abhiSicya zirastathA / vijahI pretadehaM taM divyadeho'bhavatkSaNAt // tadAzrayai mahaddRSTvA nijagAda sa keralaH // 239 preta uvAca - aho vimuktaH pretatvAdveNIpAnIyabindubhiH / brahmA'pi naiva zaknoti manye vaktumayA (pAM) guNAn // gaGgAtoyaM mahAdevo dhatte ke kathamanyathA / acintyazakti gaGgAmbhastilamAtraM tu yaH pibet / / 241 devo bhavetsa siddho vA garbhe naiva ca saMvizet / na kAlo na kAlaH paGko dambholinaiva nArakAH taM parAbhavituM zaktA gaGgAsnAto hi yaH sakRt / na tapobhirna dAnaiva naiva homajapAdhvaraiH // 243 sAmrAjyaM janminAM yatsyAnmandAkinyuddhatAmbhasA / yadambhaHkaNasaMsparzAtpretatvaM hyagamatkSaNAt // tadambhaHpUta dehAnAM kaivalye ko'tra saMzayaH / kAyena manasA ye ca pApako sumbharaJjitAH / / 245 nAzaM yAti na teSAM hi pApaM gaGgodakaM vinA / siddhA hi siddhayastasya svargastasya gRhAjire || karasthaM tasya kaivalyaM yo gaGgAM sevate sadA / yadambhaH sparzanAtpAnAnmucyante pretarAkSasAH || 247 naro'vagAhya tAM gaGgAM yAti tadvaiSNavaM padam / dAyAdo yadi gaGgAyAM kurute pitRtarpaNam / / 248 narakasthA divaM yAnti nAkasthA brahmaNo'ntikam / na gaGgAsadRzI siddhirna gaGgAsadRzI gatiH // na gaGgAsadRzI muktirgaGgA sarvArthasAdhinI / sapuNyo bhava pAntha tvaM mA dharmavimukho bhava // tvayA'haM tAritaH sadyo gaGgAmbukaNadAnataH // 250 devaghutiruvAca - ityuktvA prasthito nAkaM pizAcastu sa kerala: / AzIrbhirabhinandyAtha pAnthaM dharmadharaM varam251 pretaM vimokSya pAntho'pi punarAdAya tajjalam / gatastenaiva mArgeNa smaraMstIrthodakautukam // 252 lomaza uvAca itthaM prayAgamAhAtmyaM zrutvA natvA ca taM munim / prayAgaM sahasA mAghe pizAcaH satvaraM gataH 253 snAtaH sitAsite so'pi mAghe mAsi dvijottama / pizAcaH kSINapApastu paizAcIM vijahA~ tanum // divyadehastato bhUtvA drAviDo bhUpatistadA / stuvannArAyaNaM devaM bhaktyA dveSavivarjitaH / / 255 gandharvaiH stUyamAnastu nAkanArIsupUjitaH / uttamena vimAnena puraMdarapurIM yayau // 256 iti te kathitaM sarvaM purAvRttaM sakautukam / itihAso dvijazreSTha sadyaH pAtakanAzanaH // 257 adhunA tu mayA sArdhamimAH kanyAH sutazca te / tvaM cAhaM ca prayAge vai sarve sadgatimicchavaH 258 prayAgaM yAntu te sarve yadi sadgatimIpsavaH / mAghasnAnaM prakurmo'tra devAnAmapi durlabham // tatra mokSyanti paizAcyaM mithaH zApasamudbhavam // vasiSTha uvAca 259 evaM lomazavaktrAjakathAmadhusudhArasam / pItvA pramuditAH sarve nistIrNA duritArNavAt // 260 prasthitAstena sArdhaM te kASThAM sapadi dakSiNAm / zRgu dilIpa bhUgala snAtvA'cchodasarovare // satvaraM devamArgeNa sAnandagatayastu te / samAgatya sthitA vyomni saMtuSTahRdayAstadA // atho vai lomazastatra (zaH prAha ) harSayansarvamAnasam || 262 12. la. matiH / 2 ja. nRpazreSTha / Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1798 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe lomaza uvAcapazyantu zraddhayA sarve tIrtharAjamimaM bhuvi / iyaM sA makhavedivai yajamAnasya vedhasaH // 263 imAni trINi kuNDAni dIptAnyajasravahninA / eSa tRptiM gato vahniryaH kenApi na tRpyti||264 stambaramakarasthUlAkhaNDayAM ca sudhArayA / AvirbhUtaH svayaM yatra zUlaTaGko mahezvaraH // 265 akSayo'yaM suraiH sevya ApAtAlajaTo vttH| mRkaNDusUnunA kalpe pravizya yanmukhe sthitam 266 loke jalAkule so'yaM yoganidrAkulo hariH / seyaM bhagavatI zaMbhovallabhA lalitA bhRshm||267 siddhyartha sevyate siddhamuktibhuktiphalapadA / api vAJchati yogaM tu muktimArgamanuttamam // 268 svargahetuzca yA devI seyaM bhAgIrathI nadI / yasyA jalaliho loke vikartanasalokatAm // 269 / labhante prANinaH sarve sA nadI yamunA tviyam / anayoH puNyanadyozca sevyo'yaM saMgamo mune // yatra snAtvA na dahyanta utpattimaraNAgninA / avimukte vimucyante narakAjjJAnajanmanaH // 271 vinA jJAnaM prayAge'sminmucyante sarvajantavaH / Ije'traiva mahAyajJaM sRSTikAmaH prajApatiH // 272 avApa sRSTisAmarthya tataH sRSTiM cakAra sH| atra nArAyaNaH satrau patnIkAmaH sitAsite 273 tadaiva labdhavAlakSmI bhAryAmamRtamanthane / uSitvA'traiva SaNmAsAnnAtvA veNyAM ythecchyaa||274 tripuraM ghAtayAmAsa hyekavANena zUladhRk / vAsavasya tu zApena svargASTA purorvazI // 275 svargakAmA'tra sA sanau lebhe svarga ciraMtanam / putraM vaMzadharaM lebhe yayAti nahuSo mune / / 276 putrakAmaH prayAge'sminnAtvA puNye sitAsite / dhanakAmaH purA zakraH snAtvA'traiva dvijottama // dhanadasya nidhInsarvAnsa jahAra svamAyayA / nArAyaNo narazcaiva varSANAmayutaM purA // 278 nirAhAraH prayAge'sminkRtavAndharmasuvratam / jaigISavyo'tra saMnyAsI sarvakarmarato dvijaH // 279 aNimAdiguNA~llebhe yogasiddhiM ca durlabhAm / kazyapo'tra tapastepe zivArAdhanatatparaH // 280 asmistIrthe bharadvAja RSINAM saptamo'bhavat / asminkSetre purA vipra kSetrajJAnaparokSatAm // 281 yogasya phalabhUmi tu lebhire sanakAdayaH / asminmAghe tu ye nAtA gaGgAyamunasaMgame // 282 / nAnArUpaizca tAptA dyauriyaM sakalA'malA / vindanti kAminaH kAmAnmuktiM yAnti mumukSavaH // . siddhi tu sAdhakA yAnti prayAge'smindvijottama / RcIkena purA zapto gandharvo vaaysaa'bhvt|| zApaM mumoca so'traiva snAtaH sadyaH sitaasite| sAMprataM muktikAmAstu kanyAH paJca sutazca te 285 madvAkyAdatra majantu RSisevye sitAsite / prAkAlInAghavidhvaMsiveNIjalalavena tu // labhantAmujjvalAM lakSmI prAptazApamalApahAm // vasiSTha uvAcaityApa hi vacaH satyamatIndriyamalApaham / zrutvA sotkaNThacittAste tasthuH snAnAya sodymaaH|| prayAgaM prApya duSpApyaM sasnunityaM sitAsite / bhaktyA paramayA rAjanmakarasthe divAkare // 288 mAghI pazcadazI snAtvA tAH kanyAH sa bttustdaa| lomazasya puraH sarve paizAcyaM vijahuH kSaNAt vimuktAH zApaduHkhena tarnu svAM svAMca lebhire| AtmalAbhAttadA sarve mithorAgaM ca bhejire 290 / dRSTvA vedanidhiH putraM tAH kanyA divyarUpiNI / tuSTAva lomazaM prItyA prasanenAntarAtmanA291 : 286 11. 'yA vama / 2 ra. la. ga tato'cigan / pu' / 3 ra. la. 'dvAjo yogasiddhimavAptavAn / a' / Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1799 291 ekapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / vedanidhiruvAcatvadanugrahapotena tIrNaH zApamahArNavaH / idAnImucitaM brUhi bAlAnAmRSisattama // 292 lomaza uvAcakumAro'dhItavedo'yaM samAptaniyamo yuvA / AsAM tu kAmarAgANAM gRhNAtu karapaGkajam // 293 vasiSTha uvAcatato lomazavAkyena svapiturvacasA tadA / vivAhavidhinA cA''zu brahmacArI sudhArmikaH 294 zubhaivyaizca mantraizca RSibhiH kRtamaGgalaH / paJcAnAmapi kanyAnAM pANiM jagrAha dhrmtH|| 295 Anandinyastu tAH sarvAH kanyAH praaptmnorthaaH| babhUvuH sa kumArazca tAdRSI ca babhUvatuH296 dattvA'nujJA muniH so'tha lomshstenmskRtH| jagAma svAzramaM meru parvataM surasevitam // 297 vedanidhistato rAjannupAH paJca sutaM tathA / puraskRtya mudA yukto dhanadasya purIM yayau // 298 iti nRpavara mAghasnAnasaMjAtapuNyA munivaravacasA drAktIrtharAje pryaage|| sakalakaluSamuktAH paJca gandharvakanyA alamabhimatakAmaM prApya harSa ca jagmuH // 299 paramimamitihAsaM pAvanaM tIrthabhUtaM vRjinavilayahetuM yaH zRNotIha nityam / sa bhavati khalu pUrNaH sarvakAmairabhISTairjayati sa suralokaM durlabhaM dharmayuktam // 300 itihAsamimaM zrutvA pUjayedyastu pAThakam / gobhirhiraNyavastraizca brahmatulyo yato hi(bhaveddhi) sH|| vAcake pUjite yasmAdviSNurbhavati pUjitaH / tasmAtprapUjite nityaM yadicchetsapha(ttatphalaM bhvet|| iti zrImahApurANe pAdme pazcapaJcAzatsAhakSyAM saMhitAyAmuttarakhaNDe mAghamAhAtmye vasiSThadilIpasaMvAde pizAcamokSaNakathanaM nAma paJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 250 // ( 32) samAptamidaM mAghamAhAtmyam / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-45310 athaikapazcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zaunaka uvAcasUta sUta mahAbhAga dhanyo'si tvaM bhavAmbudhau / yanno'tyartha nimanAnAM pAyayasyamRtotkaram // 1 sAdho'tra bhavanistAraM vAJchatAM naH samAdiza / matraratnaM bhAvazuddhaM yanmayaM sacarAcaram / / 2 sUta uvAcazRNu zaunaka vakSyAmi matraratnaM mahAdrutam / yadilIpAya gaditaM vasiSThena mahAtmanA // ekadA tu dilIpena pRSTametadguruM pati / vasiSThaM dvijazArdUlaM praNipatya yathA tvayA // dilIpa uvAcabhagavanbhavatA proktAH sarvadharmA vizeSataH / varNAzramayutA dharmA nityanaimittikAzca ye // 5 rAjadharmAzca yajJAzca tIrthadAnavratAdikam / zrutaM mayA munizreSTha akSayAH svrgbhogdaaH|| 6 adhunA zrotumicchAmi mokSamArga sanAtanam / diSTyA'haM yena gacchAmi tadrahmanvaktumarhasi // 7 1ka. pha. srvbhogdaaH| Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1800 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - ko mantraH sarvamatrANAM bhavarogekabheSajam / sarveSAmeva devAnAM ko hi mokSapradaH paraH // tatsamAkhyAhi tattvena mayi vAtsalyagauravAt // vasiSTha uvAca - sAdhu pRSTaM tvayA rAjansarvalokahitaiSiNA / vakSyAmi paramaM guhyamekaM saMsAratArakam // purA maharSayaH sarve yajJadAnaparAH zubhAH / papracchurbrahmaNaH putraM nAradaM munisattamam // RSaya Ucu: - [ 6 uttarakhaNDe bhagavankena mantreNa gacchAmaH paramaM padam / tanno brUhi mahAbhAga prasAdaM kartumarhasi || nArada uvAca -- pitAmahaM purA sarve yoginaH sanakAdayaH / papracchurekamekAnte mokSamArga sudurlabham // brahmovAca ri 9 me 10 11 12 13 14 zRNudhvaM yoginaH sarve mokSamArgamanuttamam / diSTvA'haM yena vakSyAmi rahasyamidamadbhutam // na jAnanti surAH sarva RSayazca tapodhanAH / sargAdau proktavAndevo mama nArAyaNo'vyayaH ||15 IzvaryA saha devyA ca samyaksaMpUjito mayA / tataH prasanno bhagavAnmama nArAyaNo'vyayaH / / 16 prAjApatyaM dadau mahyaM zrutijaM sarvavAGmayam / prakAzakAni mantrANi sAdhyAtmaprApakANi ca // 17 tatastamabravaM devaM purANapuruSottamam / bhagavankena matreNa saMsArottAraNaM nRNAm // tanmamAcakSva tattvena sarvalokahitAya vai / ko mantraH sarvamantrANAM purazcaraNavarjitaH // sakRduccAraNAnRNAM dadAti paramaM padam || 1 18 19 zrIbhagavAnuvAca -- 20 21 22 23 24 sAdhu pRSTaM mahAbhAga sarvalokahitaiSiNA / tasmAdvakSyAmi te guhyaM yena mAmAmuyurnarAH // sarveSAmeva mantrANAM matraratnaM zubhAvaham / sakRtsmaraNamAtreNa dadAti paramaM padam // matraratnadvayaM (midaM) nAma maipAti zaraNAgatam / lakSmInArAyaNazceti mantraH sarvaphalapradaH || nAmAni matraratnasya paryAyeNa nibodhata / tasyoccAraNamAtreNa parituSTo'smi nityazaH // kulajo vA tapasvI vA vedavedAGgapAragaH / yajJadAnaparo vA'pi sarvatIrthopasevakaH // vratI vA satyavAdI vA yativI jJAnavAnapi / mantrAdhikArI na bhavetprayatnena ca varjayet || 25 brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH striyaH zUdrAstathetare / tasyAdhikAriNaH sarve mama bhaktA bhavanti cet / / zaraNyaM zaraNAnAM ca tathaivAnanyasevinAm | ananyasAdhanAnAM ca vaktavyaM mantramuttamam || 27 ArtAnAmAzu phaladaM sakRdeva kRto sau ( ? ) / dIptAnAmapi jantUnAM dehAntaranivAraNam / / 28 Arto jijJAsurathArthI jJAnI vA'pi prajApate / sakRnmAM zaraNaM yAti sa tatphalamavAmuyAt / / 29 nAdIkSitAya vaktavyaM nAbhaktAya na mAnine / nAstikAya kRtaghnAya na zraddhAvimukhAya ca // 30 na vAzuzrUSave vAcyaM nAsaMvatsaravAsine / kAmakrodhavimuktastu dambhalobhavivarjitaH // mAM ca yo'vyabhicAreNa bhaktiyogena sevate / [*vaktavyaM tasya vidhivanmatraratnamanuttamam // 32 31 dhanuzvitAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakamthaH / 1 pha. mArga sanAtanam / 2 ka ca yaH / RSibhiH saha devaizca ma / 3 Ga. aprakAzAni / 4 Ga. 'Ni vyApyAnyavyApakAni ca / 5 Ga. prayatiH zaraNAgatiH / la / 6 ka. zrImannArAyaNAyeti / Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 ekapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1801 dezakAlAdiniyamama(stva)rimitrAdizodhanam / nyAsamudrAdikaM tasya purazcaraNasaMyutam ] // 33 maccakrAGkitadehatvaM madIyArAdhanaM tathA / mayi saMnyastakarmatvaM mdnnyshrnnytaa|| 34 mayi sarvaphalanyAso mahAvizvAsapUrvakam / ananyasAdhano ytnstvkiNcntvmaatmnH|| 35 avaiSNavAnAM saMbhASAvandanAdivivarjanam / ananyadevatAnAM ca smaraNaM pUjanaM tathA // 36 evamAdyA hi niyamAH prapannasya prakIrtitAH / ityAdiguNayuktAya vaktavyo matra uttamaH // 37 tasya nArAyaNazcAhamRSirviSNuH sanAtanaH / devatA vA zriyA sArdhamahaM vaatslysaagrH|| 38 sarvalokezvaraH zrImAnsuzIlaH subhagastathA / sarvajJaH sarvazaktizca sadApUrNamanorathaH // 39 sarvagaH sarvabandhuzca kRpaapiiyuusssaagrH| zrImannArAyaNazvAhaM devatA'tra udAhRtA // chandastu devI gAyatrI paJcaviMzaccharAtmikA (?) / dvidviSaTsaptatripaJcaSaDaGgAni niyojayet (?) // devyA madanuyAyinyA mAM dhyAyedvizvarUpiNam / zaGkhacakragadApadmapANinaM divyarUpiNam // 42 vAmAGkasthazriyA sArdha pUjayetprayataH zuciH / anena matraratnena gandhapuSpanivedanaH / / sakRtsaMpUjyamAno'pi saMtuSTo'smi prajApate / / brahmovAcasamyaguktaM tvayA nAtha rahasyamidamuttamam / matraratnaprabhAvazca sarvasiddhiprado nRNAm // 44 pitA tvaM sarvalokAnAM mAtA tvaM gurureva ca / tvaM ca svAmI sakhA bhrAtA gatistvaM zaraNaM suhRt ahaM tu tava deveza dAsaH ziSyastathA suhRt / tasmAnmama dayAsindhI prApayAbhedamuttamam // 46 adhunA mantraratnasya dIkSAM samyagvidhAnataH / brUhi sarvajJa tattvena lokAnAM hitakAmyayA // 47 zrIbhagavAnuvAcazRNu vatsa pravakSyAmi mantradIkSAvidhi param / AcArya saMzrayetpUrva madAzrayaNasiddhaye // 48 AcAryoM vedasaMpanno viSNubhakto vimatsaraH / mantrajJo matrabhaktazca sadA maMtrAzrayaH shuciH|| 49 satsaMpradAyasaMyukto brahmavidyAvizAradaH / ananyasAdhanazcaiva tthaa'nnypryojkH|| 50 brAhmaNo vItarAgazca krodhalobhavivarjitaH / sadvRttau zAsitA caitra mumukSuH paramArthavit // 51 evamAdiguNopeta AcAryaH sa udAhRtaH / AcArAzAsayedyastu sa AcArya itiiritH|| 52 yastvAcAryaparAdhInastadvAkyazAsane hRdi / zAsane sthiravRttizca ziSyaH sdbhirudaahRtH|| 53 evaMlakSaNasaMyuktaM ziSyaM sarvaguNAnvitam / adhyApayedvidhAnaMna matraratnamanuttamam // dvAdazyAM zravaNe vA'pi karhicidvaiSNavodite / sadA''cAryopapattau ca tatra(ba) dIkSAM smaacret|| sudarzanaM pAJcajanyaM suvarNena prakArayet / ropyeNa vA'pi tAmraNa kAMsyenApi prakArayet / / 56 nApya paJcAmRtaiH zuddhairarcayetpurato mama / arcayedgandhapuSpAdyaistanmatreNa vidhAnataH / / tadatsaMsthApayedagniM svagRhyoktavidhAnataH / AcAryo juhuyAdAjyaM matreNAtha dvijottmH|| 58 aSTottarasahasraM vA zatamaSTottaraM tu vA / juhuyAnmatraratnena tathA'nyaivaibhavaiH zubhaiH / / matreH puruSasUktAdyairjuhuyAghRtapAyasam / tasminnano kSipeccakraM zaGkha ca dvijasattamaH / / paDakSareNa juhuyAdAjyaM viMzatisaMkhyayA / prataptaM cakramAdAya mtrennvaayedguruH|| 1. 'tamevitvaM / 2 ca. 'trI catanizAkSarA' / ? jha.pha. 'dhotroktvaanid| 4 ka. pha. agajasya / 5 ka. bhaktyAzrayaH / 6 ka. ciH / mnsN'| , pha. gajena / Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1802 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe zaGkhenaivAGkanaM kuryAdvAhvordakSiNasavyayoH / homazeSaM samApyAtha punaH pUjAM samAcaret // tataH kalazamAdAya pavitrodakapUritam / matreNaivAbhimantrayAtha tasya mUrtyabhiSecayet // sitavastradharaM samyagAcAntaM vinayAnvitam / UrdhvapuNDradharaM ziSyaM mantramadhyApayedguruH // mantrArthazca pravaktavyo vRtticaiva vizeSataH / labdhamantrastadA''cAryaM pUjayedbhUpaNAdibhiH // anena vidhinA mantraM yo'dhIte vaiSNavAguroH / tataH sa vaiSNavaM yAti nAnyathA surasattama / / 66 65 62 63 64 nArada uvAca - evamuktvA vidhAtAraM devadevo hariH pitA / svacakreNAGkayitvA tu tasmai mantraM dadau svayam // 67 sarvalokezvaro devo brahmA mama pitA prabhuH / mamApi vidhivanmatraM pradadau munisattamAH // 68 tasmAdyUyaM munizreSThA dhArayitvA sudarzanam / nArAyaNapadadvaMdvaM gacchadhvaM zaraNaM dvijAH // 69 vasiSTha uvAca - 72 73 74 ityuktA munayaH sarve nAradena surarSiNA / dvayAdhikAriNaH sarve yAtA viSNoH paraM padam / / 70 tasmAttvamapi rAjarSe (cedrAjan) viSNu sAyujyamicchasi / dIkSAmArgavidhAnena dhArayitvA sudarzanam nArAyaNapadadvaMdvaM tadekaM zaraNaM vraja / sarvalokezvaraH sAkSAdbrahmA tribhuvanezvaraH // mamApi nAradsyApi moktavAnmantramuttamam / zaunakAdimaharSINAM naimiSAraNyavAsinAm // nAradaH pradadau matraM prapAti zaraNAgatam / etaguhyatamaM rAjanna jAnanti maharSayaH / devatAzca na jAnanti siddhAH sAdhyAzca dAnavAH / mayA ca prApito matraM zaktiputraH parAzaraH // idaM rahasyaM paramaM lakSmInArAyaNadvayam / rAjaMstavApi vakSyAmi prapAti zaraNAgatam // dvayAtparataro matro nAsti satyaM bravImi te / dvayAtparataraM dharma nAsti lokeSu kiMcana / 77 satyaM satyaM punaH satyaM brahmaNA kathitaM purA / nArAyaNAtparo devo nAsti muktimado nRNAm // tatsevaiva bhavenmokSaH sarvadharmanikRntanaH // 76 79 iti zrImahApurANe pAya uttarakhaNDe vasiSTadilIpasaMvAde vidyopadezo nAmaikapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 251 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH -45387 atha dvipaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / dilIpa uvAca bhagavansarvamAcakSva haribhaktisudhAmayam / zRNvato naiva tRptirme viSNubhaktisubhAvaham || tApatrayamahAjvAlAvahnibhiH satataM nRNAm / saMtaptAnAM munizreSTha viSNubhaktisudhArNavam // vinA kimanyaccharaNaM bhavAraNye bhayAnake / AcakSva vistareNAdya bhaktibhedAnmahAmune // upAsyamAnAnsatataM munibhiH paramAtmanaH // WW. vasiSTha uvAca -- sAdhu pRcchArI rAjendra saMsArottAraNaM nRNAm / vaikuNThasya parezasya bhaktiM nityasukhAvahAm // 5 imametra mahApraznaM kailAsazikhare purA / papraccha girijA devI zaMkaraM lokapUjitam || 1.Da. sa. na. prapatti zaraNAgatim / 2 pha. 'jitA / zrI / Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 dvipaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / zrIpArvatyuvAca - devadeva mahAdeva tripurana surezvara / viSNubhaktiM mamA''cakSva muktidAM sarvadehinAm || upAsyabhedAnmatrAMca tatpUjAvidhayastathA / tasya viSNoH svarUpaM ca tadvibhUterguNAdayaH // tasya lokasvarUpaM ca yatmApya na nivartate / sargasthitilayaM yena karoti bhagavAnhariH // yadgatvA na nivartante taddhAma paramaM hareH / yena kena ca kRtyena sAdhanena paraM padam / / prApnuvanti narAH pApA vipayAsaktacetasaH / vistareNa mayi prItyA brUhi sarvamazeSataH // vasiSTha uvAca - iti pRSTo mahAdevyA harastripuraghAtakaH / uvAca paramaprItyA namaskRtya janArdanam || zrIrudra uvAca - 18 19 22 23 24 sAdhu sAdhu mahAdevi sarvalokahitaiSiNi / sAdhu pRcchasi mAM devi zrIzamAhAtmyamuttamam / / 13 dhanyA'si kRtapuNyA'si viSNubhaktA'si pArvati / parituSTo'smi bhadraM te zIlarUpaguNaiH sadA // ahaM vakSyAmi girije bhagavadbhaktimuttamAm / tanmatrANAM vidhAnaM ca svarUpaM tasya zArGgiNaH / / 15 tattvaM nArAyaNo viSNurvAsudevaH sanAtanaH / paramAtmA paraM brahma paraM jyotiH parAtparaH / / 16 acyutaH puruSaH kRSNaH zAzvataH ziva IzvaraH / nityaH sarvagataH sthANU rudraH sAkSI prajApatiH / / yajJo yajJapatiH sAkSAdrahmaNaH patireva ca / hiraNyagarbhaH savitA lokakallokabhRdvibhuH // akAravAcyo bhagavAJzrImAlIlApatiH prabhuH / utAmRtatvasyezAno yadannenAtirohati // 1 sahasramUrdhA vizvAtmA sahasrAkSaH sahasrapAt / sa bhUmiM vizvato dRtvA atyatiSThaddazAGgulam ||20 anantaH zrIpatI rAmo gugabhRnnirgugo mahAn / sarvalokezvaraH zrImAnsarvajJaH sarvatomukhaH // 21 tasya lokapradhAnasya jagannAthasya pArvati / mAhAtmyaM vAsudevasya yacchakyaM tadbravImi te / / azakyaM tanmayA vaktuM brahmaNA sarvadaivataiH / sarvopaniSadAmartha vedAnte parinizcitam // tasyopAsanabhedAMzca zRNu vacmi pRthakpRthak / AdyaM tu vaiSNavaM proktaM zaGkhacakrAGkanaM hareH // dhAraNaM cordhvapuNDrANAM tanmantrANAM parigrahaH / arcanaM ca japadhyAnaM tannAmasmaraNaM tathA // kIrtanaM zravaNaM caiva vandanaM pAdasevanam / tatpAdodakasevA ca tanniveditabhojanam // tadIyAnAM ca sevA ca dvAdazIvrataniSThitam / tulasIropaNaM viSNordevadevasya zArGgiNaH // bhaktiH SoDazadhA proktA bhavabandhavimuktaye / sarveSAmeva devAnAM mamApi puruSottamaH // pUjanIyo harirnityaM brAhmaNAnAM vizeSataH / tasmAttu brAhmaNo nityaM vidhivatpUjayeddharim / / 29 taciraGkitaH zrIzapadaM prApnotyasaMzayam / zaGkhacakrAGkanaM kuryAdrAhmaNo bAhumUlayoH // hutAninaiva saMtapya sarvapApApanuttaye / cakraM vA zaGkhacakre vA tathA paJcAyudhAni vA // dhArathitvaiva vidhihmakarma samAcaret / agnitaptaM pavitraM ca dhRtvA vai bhujamUlayoH // tyaktvA yamapuraM ghoraM yAti viSNoH paraM padam / cacihnavihInastu yaH pUjayati kezavam ||33 vaiphalyaM tasya tadyAti pUjAmantrajapAdikam / agnitaptena cakreNa brAhmaNo bAhumUlayoH // aGkayitvA japanmatraM saMsArAnmokSamazrute / sudarzanaM dhArayitvA vahnitaptaM dvijottamaH // tApanIyavidhAnena paJcakarmasu yojayet / viSNucakravihInaM tu yaH zrAddhe bhojayiSyati / / 1 28 30 31 32 34 35 36 1 / 2ph| 1803 7 9 10 11 12 25 26 27 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1804 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe vyarthaM bhavati tatsarvaM nirAzAH pitaro gatAH / viSNucakrAGkitaM vipraM pUjayecchrAddhakarmaNi // 37 viSNucakravihInaM tu prayatnena vivarjayet / deyAgo bhUhiraNyAdi cakrAGkitabhujAya vai // yaddattaM cakrahInAya tatsarvamasurAya vai / agnitaptena cakreNa bAhumUle tu lAJchitAH // 38 39 42 44 45 sarve pApanirmuktA yAnti viSNoH paraM padam / hutAnitaptacakreNa zarIraM yasya cihnitam // 40 tasya tIrthAni yajJAzca vasanti nAtra saMzayaH / adhRtvA vidhinA cakraM brAhmaNaH prAkRto bhavet 41 na tasya kiMcidazrIyAdapi kratusahasriNaH / sarvavedavido vA'pi sarvazAstravizAradaH // adhRtvA vidhinA cakraM brAhmaNaH patito bhavet / UrdhvapuNDra vihInastu zaGkhacakravivarjitaH // 43 taM gardabhe samAropya vahiH kuryAtsvapattanAt / prakRtisparzarahito vAsudevo janArdanaH // tathaiva brAhmaNo deva viSNucakreNa cihnitaH / tasmAtprakRtisaMsargapApaughadahanaM hareH // prataptaM vibhRyAccakraM zaGkhaM ca bhujamUlayoH / [strIg2adrANAM sadA dhArya candanena sugandhinA // 46 bAhumUle likheccakraM taptaM ca brAhmaNasya vai] / taptenaivAGkanaM kuryAdbrAhmaNasya vidhAnataH // zrautasmArtAdisiddhyarthaM mantrasiddhyai tathaiva ca / hareH pUjAdhikArArthaM cakraM dhArya vidhAnataH // vaiSNavatvasya siddhyarthaM jJAnasiddhyai vizeSataH / prataptazaGkhacakrAbhyAM hutvA homaM vidhAnataH // anyairna dAhayedgAtraM brAhmaNo harilakSaNAt / zaGkhacakragadAkhaGgazAGgadanyairharerapi // na lakSaNairdadaGgaM nAnyadagdho'rhati kriyAm / acakradhAriNaM vipraM dUrataH parivarjayet // zvapAkamitra nekSeta loke vipramavaiSNavam / vaiSNavo varNavAhyo'pi punAti bhuvanatrayam // tasmAtu vidhinA cakraM dhArya vipraiH zubhAnane / brAhmaNA matrasiddhyai ca jJAnasiddhyai ca muktaye || amAkRtA mahAtmAno viSNucakreNa lAJchitAH / viSNucakravihInAstu brAhmaNAH prAkRtAH smRtAH sarvAzrameSu vasatAM brAhmaNAnAM vizeSataH / vidhinA vaiSNavaM cakraM dhArya hi zrutinodanAt // 55 dakSiNe tu bhuje vipro vibhRyAcca sudarzanam / vAme tu zaGkhaM bibhRyAditi brahmavido viduH // 56 evaM mahopaniSadi proktaM cakrAdidhAraNam / tathaiva sAgniyajuSi RSiproktaM zubhAnane // aptatanUrna tadAmo azrute zRtAsa idvahantastatsamAzateti / ApastambazAkhAyAm -- caraNaM pavitraM vitataM purANaM vAGmayaM zubham // 50 51 52 1 57 tena cakreNa saMtaptAstareyuH pAtakAmbudhim / pavitraM viSNucakraM tajjagadvyApyaM hareH sadA // tena taptA tanuryeSAM te yAnti paramaM padam / pavitraM caraNaM nemirharezvakaM sudarzanam // sahasrAraM mAkRtaghnaM lokadvAraM mahaujasam / nAmAni viSNucakrasya paryAyeNa nibodha me / zuddhena vatiptena brahma tena punIhi naH / yatte pavitramarcivadane tena punIhi naH // yena devAH pavitreNa AtmAnaM punate sadA / tena sahasradhAreNa pAvamAnyaH punantu mAm // prAjApatyaM pavitraM tacchatodyAmaM hiraNmayam / vayaM brahmavidastena pUtaM brahma punImahe || sanemicakraM satataM cAkSarasya mahAtmanaH / tasmivakrate dehe mahonnatipadaM yayau // evaM yacchratayaH sarvAH kathayanti varAnane / tathaiva setihAseSu purANeSvapi vakSyati // tasmAdvai vidhivaddhAryAH zaGkhacakrAdihetayaH / brAhmaNAnAM vizeSeNa vaiSNavAnAM vizeSataH // * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. pha. pustakasthaH / 1 . hidagdhena / 47 48 49 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 1 1 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 tripaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam 69 dhRtordhvapuNDro hRdi cakradhArI viSNuM paraM dhyAyati yo mahAtmA / vareNa matreNa sadA hRdisthaM parAtparaM yAti vizuddhacetAH // ye kaNThala tulasI nalinAkSamAlA ye bAhumUlaparicihnitazaGkhacakrAH / ye vA lalATaphalake lasadUrdhvapuNDrAste vaiSNavA bhuvanamAzu pavitrayanti // divaspateH suvitataM pavitraM yasya dakSiNe / na tapyate bhuje samyaktasya zocanti hi kriyAH // 70 ye vahanti bhuje cakraM zaGkhaM ca vidhinA dvijAH / parAnapi vilomasthAMste rakSanti janAH sadA 71 homAgnisaMtaptapavitralAJchito mUle ca bAhoH paramAtmano hareH / sa tArayitvA bhavasAgaraM mahatparaM padaM yAti parezalokam || aGkayettaptacakrAdyairAtmano bAhumUlayoH / kalatrApatyabhRtyeSu pazvAdiSu ca aGkayet // dvividhaM vaiSNavaM proktaM bAhyamAbhyantaraM tathA / zaGkhacakrAdibhirvAhyamAntaraM vItarAgatA // bAhyAbhyantarasAmyaM yattadvaiSNavamudAhRtam / tasmAccakrAdicihnaM tu prathamaM vaiSNavaM smRtam / AntaraM mAnaroSAdivimuktaM svAtmadarzanam / sarvabhUtadayAzAntirindriyArthe tvalolatA // putradArAdyasaGgatvaM yogAbhyAsa ratistathA / ananyabhaktiyogena parezasyAbhiSevaNam // tasmAccakrAdihetInAmaGkanaM vaiSNavaM smRtam / catrAdicihnahInatvAdvaiSNavatvaM na labhyate // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde sudarzanamAhAtmyaM nAma dvipaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 252 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH -45465 atha tricAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / 1805 68 72 73 74 75 76 77 78 zrIzaMkara uvAca - 1 UrdhvapuNDrasya mAhAtmyaM vakSyAmi zubhadarzane / dhAraNAdeva mucyeta bhavavandhAdvijottamaH // UrdhvapuNDrasya madhye tu vizAle sumanohare / lakSmyA sArdhaM samAsIno devadevo janArdanaH // tasmAdyasya zarIre tu UrdhvapuNDro dhRto bhavet / tasya dehaM bhagavato vimalaM mandiraM zubham // sa snAtaH sarvatIrtheSu sarvayajJeSu dIkSitaH / dhArayedUrdhvapuNDraM yo mRdA zubhreNa (?) vaiSNavaH // UrdhvapuNDradharo vipraH sarvalokeSu pUjitaH / vimAnavaramAruhya yAti viSNoH paraM padam // dhArayedUrdhvapuNDraM tu trisaMdhyAsu dvijottamaH / sarvapApavizuddhyarthamiSTApUrtaphalAptaye / / UrdhvapuNDradharaM vimaM dRSTvA pApaiH pramucyate / namaskRtyAtha vA bhaktyA sarvadAnaphalaM labhet // UrdhvapuNDradharaM vimaM yaH zrAddhe bheojayiSyati / AkalpakoTi pitarastasya hRSTA na saMzayaH // UrdhvapuNDradharo yastu kuryAcchrAddhaM zubhAnane / kalpakoTisahasrANi gayA zrAddhaphalaM labhet // yajJadAnatapazcaryAjapahomAdikaM ca yat / UrdhvapuNDradharaH kuryAttasya puNyamanantakam || UrdhvapuNDravihInastu kiMcitkarma karoti yaH / iSTApUrvAdikaM sarve niSphalaM syAnna saMzayaH / / 11 yaccharIraM manuSyANAmUrdhvapuNDravivarjitam / draSTavyaM naiva tatkicicchmazAnasadRzaM bhavet // [*UrdhvapuNDra vihInastu saMdhyAkarmAdikaM caret / tatsarvaM rAkSasainItaM narakaM cAdhigacchati] // 13 * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. jha. pha. pustakasthaH / 9 10 12 3 4 5 6 7 ri Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1806 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 14 UrdhvapuNDra vipro mRdA zubhreNa vaidikaH / na tiryagdhArayedvidvAnApadyapi kadAcana // viprANAmUrdhvapuNDraM syAttikaM tu mahIbhRtaH / paTTAkAraM tu vaizyAnAM zUdrANAM tu tripuNDrakam // 15 UrdhvapuNDraM mRdA kAryaM kastUryA tilakastathA / paTTAkAraM tu gandhena bhasmanaipa (va) tripuNDrakam / / 16 UrdhvapuNDaM tu sarveSAM na niSiddhaM kathaMcana / dhArayetkSatriyAdyo'pi viSNubhakto bhavedyadi // 17 viprANAM naiva dhAryaM syAttiryakpuNDrAdidhAriNAm / nArAyaNAtparabrahmAdanyeSAmarcanaM na tu // 18 brAhmaNaH kulajo vidvAnbhasmadhArI bhavedyadi / varjayettAdRzaM devi madyocchiSTaM ghaTaM yathA / / 19 tripuNDraM zudrakalpAnAM zUdrANAM ca vidhi (vihitaM) tathA / tripuNDravANAdvimaH patitaH syAna saMzayaH // 20 21 30 31 32 ekAntino mahAbhAgAH sarvabhUtahite ratAH / sAntarAlaM prakurvanti puNDra haripadAkRtim // hareH padAkRti dhAryamUrdhvapuNDraM vidhAnataH / madhyacchidreNa saMyuktaM taddhi vai mandiraM hareH || 22 UrdhvapuNDramRjuM saumyaM supArzva sumanoharam / daNDAkAraM tu zobhAvyaM madhye chidraM prakalpayet // 23 tasmAcchidrAnvitaM puNDraM daNDAkAraM suzobhanam / viprANAM satataM dhAryaM strINAM ca zubhadarzane // 24 UrdhvapuNDrasya madhye tu vizAle sumanohare / sAntarAle samAsIno haristatra zriyA saha / / 25 nirantarAlaM yaH kuryAdUrdhvapuNDaM dvijAdhamaH / sa hi tatra sthitaM lakSmyA viSNuM caiva vyapohati 26 acchidramUrdhvapuNDraM tu ye kurvanti dvijAdhamAH / teSAM lalATe satataM zunaH padaM na saMzayaH // 27 tasmAcchidrAnvitaM puNDraM mahacchidraM zubhAnvitam / dhArayedbrAhmaNo nityaM harisAlokyasiddhaye 28 AdAya parayA bhaktyA vaikuNThAkhyahadAnmRdam / dhArayedUrdhvapuNDrANi harisAlokyasiddhaye // 29 zrIkRSNatulasImULe mRdamAdAya bhaktimAn / dhArayedUrdhvapuNDrANi haristatra prasIdati // dvAravatyAM zubhe ramye vAsudevahade tathA / tatrodbhavAM mRdaM zubhrAmAdAya dvijasattamaH // dhArayedUrdhvapuNDrANi sarvakAmaphalAptaye / AdAya parayA bhaktyA gaGgAtIrodbhavAM mRdam || tayA dhRtordhvapuNDreNa sarvayajJaphalaM labhet / candanaM ca haridrAM ca tathA bhasmAgnihotrajam // 33 sarvakaraM proktamUrdhvapuNDasya dhAraNAt / yatra divyaM harikSetraM taMtra (sthAM) mRdamAharet || 34 parvatAgre nadItIre vilvamUle jalAzaye / sindhutIre ca valmIke harikSetre vizeSataH || viSNoH snAnodakaM yatra pravAhayati nityazaH / puNDrANAM dhAraNArthAya gRhNIyAttatra (tstha) mRttikAm zrIveGkaTA ca zrIkUrme dvArake zubhe / prayAge nArasiMhAdrau vArAhe tulasIvane // gRhItvA mRttikAM bhaktyA viSNupAdajalaiH saha / dhRtvA puNDrANi cAGgeSu viSNusAyujyamAmuyAt // yasminkasminmahAbhAge vaiSNavA dhArayanti vai / tasminvai mRttikA grAhyA UrdhvapuNDrasya dhAraNe 39 zyAmaM zAntikaraM proktaM raktaM vazyakaraM tathA / zrIkaraM pItamityAhuH zvetaM mokSakaraM zubham // 40 vartulaM tiryagacchidraM hastraM dIrgha tataM tanum / vakraM virUpaM vakrAyaM chinnamUlaM padacyutam // azubhaM rUkSamAraktaM tathA'naGgulikalpitam / vigandhamatrasahyaM ca puNDra mAhuranarthakam // Arabhya nAsikAmUlaM lalATe tu likhenmRdA / samArabhya bhruvormadhyamantarAlaM prakalpayet // antarAlaM graGgulaM syAtpArzvavagulimAtrakau / mRdA zubhreNa vilikhetpuNDramRjutaraM zubham // lalATe kezavaM dhyAyennArAyaNamathodare / vakSaHsthale mAdhavaM ca govindaM kaNThakrUvare || 35 37 41 42 1 ca. 'hAbhAvA vai / 2 pha.. khenmudA / 43 44 45 / Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 catuppaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1807 viSNuM ca dakSiNe kukSau vAhau ca madhusUdanam / trivikramaM kaMdhare tu vAmanaM vAmapArzvake // 46 [*zrIdharaM vAhuke vAme hRpIkezaM tu zrotrake] / pRSThe tu padmanAbhaM ca trike dAmodaraM nyaset // 47 tatprakSAlanatoyena vAsudevaM tu mUrdhani / lalATe bhujayugme tu pRSThayoH kaNThakUvare // 48 dhArayedUrdhvapuNDrANi caturaGgulamAnataH / kukSI tatpAzvayoH proktamAyataM tu dazAGgulam // 49 bAhorvakSasthale puNDramaSTAGgulamudAhRtam / evaM dvAdaza puNDrANi brAhmaNaH satataM dharet // 50 tataH puNDrANi tanmUrtIrdhyAtvA matreNa dhArayet / antarAlapu sarveSu haridrAM dhArayecchriyam // 51 catvAri bhUbhRtAM proktaM(devi) puNDrANi dve vizAM smRte / ekaM puNDUM tu nArINAM zUdrANAM ca vidhIyate lalATe hRdi vAdozca catuSpuNDrANi dhArayet / lalATe hRdaye dve tu bhAle tvekaM vidhIyate // 53 UrdhvapuND lalATe tu sarveSAM prathamaM smRtam / lalATAdikrameNaiva dhAraNaM tu vidhIyate // mUrtayo vAsudevAdyAzcatuSpuNDreSu dhArayet / dvayorgovindakRSNau tu ekaM nArAyaNaM dharet // 55 evaM puNDravidhiH proktaH sarveSAM girije mayA / azvatthapatrasaMkAzo veNupatrAkRtistathA // 56 padmakumalasaMkAzo mokSadaM tritayaM smRtam / mahAbhAgavataH zuddhaH puNDU haripadAkRtim // daNDAkAraM tu vA devi dhArayedUrdhvapuNDrakam // sudrshnenaangkitvaahumuulaastthordhvpunnddraangkitsrvgaatraaH| mAlAravindAkSadharA vizuddhA rakSanti lokAnduritaughasaGgAt // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAda urdhvapuNDravidhAnaM nAma tripaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 253 / / AditaH zlokAnAM samaThyaGkAH-45523 atha catuSpaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrIzaMkara uvAcanyAse vA'pyarcane vA'pi mantramekaM tu nA''zrayet / avaiSNavopadiSTena matreNa na parA gtiH|| 1 avaiSNavopadiSTazca pUrvamantravaradvayam / punazca vidhinA samyagvaiSNavAgrAhayenmanum (ggRhNIta vaissnnvaatsudhiiH)|| sahasrazAkhAdhyAyI ca sarvayajJeSu dIkSitaH / kule mahati jAto'pi na guruH syaadvaissnnvH|| 3 yastu matradvayaM samyagadhyApayati vaiSNavaH / sa AcAryastu vijJeyo bhavabandhavidArakaH // 4 AcArya saMzrayitvA'tha vatsaraM sevyvijH| tasya vRttiM parijJAtvA matramadhyApayedguruH // 5 kRtvA tApAdisaMskArAnpazcAnmatramudIrayet / [+tataH puNDUM tathA nyAsaM kRtvA vai vidhinA guruH pazcAdadhyApayenmatraM ziSyaM nirmalacetasam / cakreNa vidhinA taptaM tApa ityabhidhIyate // 7 puNDramarca yathA proktaM nAma vaiSNavamucyate / tato matraM vidhAnena shipymdhyaapyedguruH|| 8 nyAsamaSTAkSaraM mantramanyacca vaiSNavaM param / nyAsamevAtra paramaM vaiSNavAnAM zubhAnane // 9 tasmAttu nyAsamavaiSAmatiriktamihocyate / nyAsavidyAparo yastu brAhmaNaH zreSTha ucyate // 10 ___ + idamadhu ka. ca. pustakastham / + dhanuzcidvAntargataH pAu: kacinnAsti / * idamarthe ya. pustake nAmnyadhikaM ca / 1 ja 'gaDa my| Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1808 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDenyAsAtparataraM mantraM nAsti satyaM bravImi te / nyAsadvayaM prapattiH syAtparyAyeNa nibodha me // 11 dvayopadezapUrveNa sarvakarma samAcaret / dvayAdhikArI na bhavetsarvamatreSu nArhati // tasmAdvayamadhItyaiva tasmAnmatramanuttamam / zrImadaSTAkSaraM matramabhyasevijasattamaH // matramaSTAkSaraM proktaM praNavasyaiva saMgrahAt / naisargapraNavArthatvAtsa matraH procyate budhaiH|| nAnyatra sarvamatreSu praNavasya svbhaavtH(taa)| pUtyai sarvatra matrANAM yojayetpraNavaM zubham // oMkAraH praNavo brahma sarvamazreSu nAyakaH / Adau sarvatra yuJjIta matrANAM ca zubhAnane // 16 svabhAvAtmaNavaM tasminmUlamantre pratiSThitam / omityekAkSaraM pUrva yakSaraM nama ityatha // 17 tato nArAyaNAyeti pazcaitAni yathAkramam / evamaSTAkSaro matro jJeyaH sarvArthasAdhakaH // 18 sarvaduHkhaharaH zrImAnsarvamantrAtmakaH zubhaH / RSirnArAyaNastasya devatA zrIza eva ca // 19 chandastu devI gAyatrI praNavo bIjamucyate / nityAnapAyinI zaktistasya zrIrucyate budhaiH // 20 prathamaM padamoMkAro dvitIyaM nama ucyate / tRtIyaM nArAyaNAyeti padatrayamudAhRtam // 21 akArazcApyukArazca makArazca tataH param / vedatrayAtmakaH proktaH praNavo brahmaNaH puram // 22 akAreNocyate viSNuH zrIrukAreNa ucyate / makArAttu tayordAsaH paJcaviMzaH prakIrtitaH // 23 vAsudevasya rUpaM tadakAreNocyate budhaiH / ukAreNa zriyA devyA rUpaM munibhirucyate // 24 makAreNocyate jIvaH paJcaviMzAkSaraH pumAn / bhUtAni ca kavargeNa cavargeNendriyANi ca // 25 TavargeNa tavargeNa jJAnagandhAdayastathA / manaH pakAreNaivoktaM phakAreNa tvahaMkRtiH // 26 bakAreNa bhakAreNa mahAnprakRtirucyate / AtmA sa tu makAraH syAtpaJcaviMzaH prakIrtitaH // 27 dehendriyamanaHprANAdibhyo'nyo'nanyasAdhanaH / bhagavaccheSabhUto'sau makArAkhyaH sacetanaH // 28 avadhAraNavAcyena ukAraH kaizciducyate / zrIzabdamapi tatpakSAdukAreNaiva cocyate // 29 bhAskarasya prabhA yadvattasya nityAnapAyinI / akAreNocyate viSNuH zrIzaH kAraNakAraNam 30 zrIzaH sarvAtmanAM zeSo jagadIjaM paraH pumAn / jagatkartA jagadbhartA Izvaro lokabAndhavaH // 31 jagatAmIzvarI nityA viSNoranapagAminI / mAtA sarvasya jagataH patnI viSNormanoramA // 32 jagadAdhArabhUtA zrIrukAreNaiva cocyate / makAreNa tayordAsaH kSetrajJaH procyate budhaiH|| zAnAzrayo jJAnaguNazvetasaH prakRteH prH| na jAto nirvikArazca hyekarUpaH svarUpabhAk // 34 aNunityo'vyApyazIlazcidAnandAtmakastathA / ahamartho'vyayaH kSetrI bhinnarUpaH snaatnH||35 adAhyo'cchedyo hyakledyo hyazoSyo'kSara eva ca / evamAdiguNairyuktaH zeSabhUtaH parasya vai // 36 makAreNocyate jIvaH kSetrajJaH paravAnsadA / dAsabhUto harereva nAnyasyaiva kadAcana // evaM dAsatvamevAsya madhyamevAvadhAryate / ityevaM praNavasyArtho jJAtavyokto mayA'nagha / vivRte praNavasyArthe matraizeSeNa vai zubhe / parasya dAsabhUtasya svAtantryaM na hi vidyate // 39 tasmAnmahadahaMkAraM manasyapi nivartayet / stropAyabuddhyA yatkRtyaM tadapi pratiSidhyate // 40 ahaMkRtirmakAraH syAnakArastaniSedhakaH / tasmAttanmanasaivAsya ahaMkAravimocanam // 41 manasA sarvasiddhiH syAdanyathA nAzamAnuyAt / manasA sahitaM kiMcittadahaMkAra ucyate // 42 sAhaMkAreNa yuktasya mukhaM kiMcinna vidyate / ahaMkAravimUDhAtmA andhe tamasi majati // 43 1 sa. a. 'vAnmanaviducya / 2 ca. pra. 'jJaH pura' / 3 ca. i. 'ayopega / 4 jha. a. degte / svAha / Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264catuppaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1809 tasmAtta manasA kSetrasvAtantryaM pratiSidhyate / bhagavatparatatro'sau tdaayttaatmjiivnH|| 44 tasmAtsAdhanakartRtvaM cetanasya na vidyate / Izvarasyaiva saMkalpAdvartate sacarAcaram // 45 tasmAtsvasAmarthyavidhi tyajetsarvamazeSataH / Izvarasya tu sAmarthyAnnAlabhyaM tasya vidyate // 46 tasminyastabharaH zrIze tatkarmaiva samAcaret / paramAtmA harirdAsaH syAmahaM tasya sarvadA // 47 icchayA viniyoktavyastasyaivA''tmezvarasya hi / ityevaM manasA tyakta(tyAjya)mahaMtAmamatorjitam deheSvahaMmatirmUlaM saMsRtau karmabandhane / tasmAnmahadahaMkArau manasA varjayedbudhaH // 49 atha nArAyaNapadaM vakSyAmi girije zubhe / nArA ityAtmanAM saMghasteSAM gatirasau pumAn // 50 tAnyeva cAyanaM tasya tasmAnnArAyaNaH smRtH| sarve hi cidacidvastu zrUyate dRzyate jagat // 51 yo'sau vyApya sthito nityaM sa vai nArAyaNaH smRtH|naaraastviti sa vai puMsAM samUhaH parikIrtitaH gatirAlambanaM teSAM tasmAnArAyaNaH smRtH| narAjjAtAni tattvAni nArA iti jagurbudhAH // 53 tAnyeva cAyanaM tasya tena nArAyaNaH smRtaH / kalpAnte'pi jagatkRtsnaM grasitvA yena dhAryate 54 punaH saMsRjyate yena sa vai nArAyaNaH smRtH| carAcaraM jagatkRtsnaM nAra i(mi)tyabhidhIyate // 55 tasya vA saMgatiryena tena nArAyaNaH smRtaH / nAro narANAM saMghAtastasyAsyApyayanaM gatiH / / 56 tenAsminmunibhinityaM nArAyaNa itiiritH| prabhavanti yathA lokA mahAbdhau pRthuphenavata (?) 57 punayesmAtmalIyante tasmAnArAyaNaH smRtH| yo vai nityapado nityo nityayuktaikabhogavAn 58 IzaH sarvasya jagataH sa vai nArAyaNaH smRtH| divya ekaH sadAnityo harirnArAyaNo'cyutaH / / yatra draSTA ca draSTavyaM zrotA zrotavyameva ca / spaSTA spaSTavyaM ca tathA dhyAtA dhyAtavyameva ca 60 vaktA ca vAcyaM jJAtA ca jJAtavyaM cidacijagat / tacca sarva hariH zrIzo nArAyaNa udaahRtH|| sahasrazI puruSaH sahasrAkSaH sahasrapAt / sa lokAnsarvato vyApya atyatiSThadazAGgulam // 62 yadbhUtaM yacca bhAvyaM ca sarva nArAyaNo hariH / utAmRtatvasyezAno yadannena virAda pumAn // 63 sa eva puruSo viSNurvAsudevo'cyuto hriH| hiraNmayo'tha bhagavAnamRtaH zAzvataH zivaH // 64 patirvizvasya jagataH sarvalokezvaraH prbhuH| hiraNyagarbhaH savitA ananto'sau mheshvrH|| 65 bhagavAnitizabdo'yaM tathA puruSa ityapi / vartate nirupAdhizca vAsudevo'khilAtmani // 66 Izvaro bhagavAnviSNuH paramAtmA jagatsuhRt / zAstA carAcarasyaiko yatInAM paramA gatiH // 67 yo vedAdI svaraH prokto vedAnte ca prtisstthitH| tasya prakRtilInasya yaH paraH sa mheshvrH||68 yo'sAvakAro vai viSNurviSNurnArAyaNo hriH| sa eva puruSo nityaH paramAtmA mahezvaraH // 69 yasminnIzvarasaMjJA'pi procyate munibhistthaa| nirupAdhIzvaratvaM hi vAsudeve pratiSThitam // 70 Atmezvara iti prokto vedavAdaiH sanAtanaiH / tasmAnmahezvaratvaM tu vAsudeve pratiSThitam // 71 asau tripAdabhUteSu lIlayA api cezvaraH / vibhUtidvayamaizvarya tasyaiva sakalAtmanaH // 72 zrIbhUlIlApatiryo'sAvacyutaH sa udAhRtaH / tasmAtsarvezvaratvaM tu vAsudeve pratiSThitam // 73 yo'sau yajJezvaro yajJo yajJabhugyajJakRdvibhuH / yajJabhRyajJapuruSaH sa eva paramezvaraH // yajJezvaro havya'samastakavyabhoktA'vyayAtmA harirIzvaro'tra / tatsaMnidhAnAdapayAnti sadyo rakSAMsyazeSANyasurAzca bhUtAH // 1 a. sA''cchannaM svA' / 2 a. tipadyate / 3 kha. da. subham / 4 ka. yoginAM / 5 da. vede hIzvaraH / 6 jha. ya. vykvysmstbho| 74 75 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1810 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeyo'sau virAdatvamApano haribhUtyA janArdanaH / saMtarpayati lokAMstrInsa eva paramezvaraH // 76 yatpuruSeNa haviSA devA yajJamatanvata / tasmAdyajJAtsamutpannA ye ke cobhayAdataH // 77 tasmAdyajJAtsarvahuta RcaH sAmAni jajJire / tasmAdazvA ajAyanta gAvazca purussaadyH|| 78 puruSasya tanorasya sarvayajJamayasya vai / hareH sarva samudbhUtaM jagatsthAvarajaGgamam // 79 mukhabAharupAdebhyastasya varNA yathAkramam / padbhayAM tu pRthivI tasya ziraso dyaurajAyata // 80 manasazcandramA jAtazcakSupazca prabhAkaraH / mukhAdagniH zIrSaNo dyaurvAyuH praannaatsdaagtiH|| 81 nAbhervidadhuga(rabhadai gaganaM jagatsarva carAcaram / yasmAtsarva samudbhUtaM jagadviSNoH sanAtanam 82 tasmAtsarvamayo viSNurnArAyaNa itIritaH / evaM sRSTA jagatsarva punaH saMgrasate hriH|| 83 nijalIlAsamudbhUtaM nAntavaM tUrNanAbhivat / brahmANamindraM rudraM ca yamaM varuNameva ca // nigRhya harate yasmAttasmAddharirihocyate / asAvekArNavIbhUte mAyAvaTadale pumAn // 85 jagatsvajaThare kRtvA zete tasminsanAtanaH / AsIdeko ha vai cAtra vissnnurnaaraaynno'vyyH||86 na brahmA na ca rudrazca na devA na maharSayaH / na ime dyAvApRthivI na somo na ca bhAskaraH // 87 na nakSatrANi lokAni na cANDaM mahadAvRtam / yasmAjjagaddhataM tena sakalaM hariNA zubhe // 88 sRSTaM punastathA sarge tasmAnnArAyaNaH smRtH| tasya dAsyaM caturthyantamantraiH proktaM tu pArvati // 89 dAsabhUtamidaM tasya brahmAdyaM sakalaM jagata / evamarthaM viditvA vai pazcAnmatraM prayojayet / / aviditvA'rtha mantrasya saMsiddhiM nAdhigacchati // iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde mantropadezakathanaM nAma catuSpazcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 254 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-45613 . bhatha paJcapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrIpArvatyuvAcavistareNa mamA''cakSva mantrArthapadagauravam / Izvarasya svarUpaM ca tadguNAMzca vibhUtayaH (vibhUtIsta. dugaaNstthaa)|| tadviSNoH paramaM dhAma vyUhabhedAMstathA hareH / sarvamAkhyAhi tattvena mama sarvasurezvara // Izvara uvAcazRNu devi pravakSyAmi svarUpaM paramAtmanaH / vibhUtiguNasaMghAtaM tadavasthAtmakaM hreH|| 3 vizvataHpANipAdazca cakSuSmAnvizvataH prabhuH / vizvAni bhuvanAnyasmindhAmAni paramANi vai // 4 dhArayanto'pyatyatiSThanmanAMsi ca maharSiNAm / evaM bRhatsvarUpo'yaM zrIpatiH puruSottamaH // 5 IzvaryA saha bhogArtha divyamaGgalarUpavAn // vRhaccharIro vibhimAnarUpo yuvA kumaartvmupeyivaanhriH| reme zriyA'sau jagatAM jananyA vajyotsnayA candra ivaamRtaaNshuH|| 7 ayaM ca jagadIzvaryA kumAro nityayauvanaH / kaMdarpakoTilAvaNyaH sa tasthau parame pade // 8 bhogArtha paramaM vyoma lIlArthamakhilaM jagat / bhogakrIDatayA viSNovibhatidvayamAsthitam // 9 1 ka. evaM bahusvarU' / 2 i. ro'nisamA / Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255paJcapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1811 bhoge nityA sthitistasya lIlAM saMharate yadA / bhogo lIlA ubhau tasya dhAryete shktimttyaa|| tripAdvyApi paraM dhAma pAdo'syehAbhavatpunaH / tripAdvibhUtinityA syAdanityaM pAdamaizvaram / / 11 nityaM tadrUpamIzasya paradhAmni sthitaM zubham / acyutaM zAzvataM divyaM sadA yauvanamAzritam / / 12 nityaM saMbhogamIzvaryA zriyA bhUmyA ca saMvRtam / nityaivaipA jaganmAtA viSNoH shriirnpaayinii|| yathA sarvagato viSNustathA lakSmIH zubhAnane / IzAnA sarvajagato viSNupatnI sadAzivA // 14 sarvataHpANipAdAntA sarvatokSiziromukhI / nArAyaNI jaganmAtA samastajagadAzrayA // 15 yadapAGgAzritaM sarva jagatsthAvarajaGgamam / jagatsthitilayau tasyA unmIlananimIlanAt // 16 sarvasyA''dyA mahAlakSmIstriguNA paramezvarI / lakSyAlakSyasvarUpA sA vyApya kRtsnaM vyavasthitA toyAdirasarUpeNa saiva lIlAvapurbhavet / lakSmIrUpatvamApannA dhanavattArpaNe hi sA // 18 evaMvidhasvarUpA sA jagataH zrIH zritA harim / samastavedyaM vedAzca lakSmIrUpaM varAnane // 19 strIrUpamakhilaM sarve *tasyaiva vapurucyate / saundarya zIlavRttaM ca saubhAgyaM strISu saMsthitam / / 20 tasyA rUpaM ca girije sarvAsAM mUni yoSitAm / / yasyAH kaTAkSAyatamAtradRSTA brahmA shivstridshptirmhendrH| candrazca sUryo dhanado yamo'gniH prabhUtamaizvaryamathA''nuvanti // lakSmIH zrIH kamalA vidyA mAtA viSNupriyA satI / padmAlayA padmahastA padmAkSI pdmsundrii|| bhUtAnAmIzvarI nityA satyA sarvagatA zubhA / viSNupatnI mahAdevI kSIrodatanayA ramA // 24 anantalokanAbhIbhUrlIlA srvsukhprdaa| rukmiNI ca tathA sItA sarvavedavatI zubhA // 25 satI sarasvatI gaurI zAntiH svAhA svadhA ratiH / nArAyaNavarArohA viSNonityAnapAyinI / / etAni sarvanAmAni prAtarutthAya yaH paThet / sa mahacchriyamAmoti dhanadhAnyamakaramapam // 27 hiraNyavarNA hariNIM suvarNarajatasrajAm / candrAM hiraNmayIM lakSmI viSNoranapagAminIm // 28 gandhadvArA durAdharSA nityapuSTAM karISiNIm / IzvarIM sarvabhUtAnAM tAmihopahvaye zriyam // 29 eMvamRksaMhitAyAM tu stUyamAnA mahezvarI / sarvaizvarya sukhaM prAdAcchivAdInAM divaukasAm // 30 asyezAnA hi jagato viSNupatnI sanAtanI / yasyA(da)pAGgAzrayaM sarva jgtsthaavrjnggmm||31 yasya vakSasi sA devI prabhA'nAviva tiSThati / sa vai sarvezvaraH zrImAnakSaraH puruSo'vyayaH // 32 sa va nArAyaNaH shriimaanvaatslygunnsaagrH| svAmI suzIlaH subhagaH savajJaH sarvazaktimAna 33 nityaM saMpUrNakAmazca naisargikasuhRtsukhI / kRpApIyUSajaladhiH zaraNaM sarvadehinAm // 34 svagopavargasukhado bhaktAnAM krunnaakrH| zrImate viSNave tasmai dAsyaM sarva karomyaham / / 35 dezakAlAdyavasthAsu sarvAsu kamalApateH / iti svarUpasaMsiddhaH sukhaM dAsyamavAmuyAm // 36 evaM viditvA matrArtha tadbhakti samyagAcaret / dAsabhUtamidaM tasya jagatsthAvarajaGgamam // 37 zrImannArAyaNaH svAmI jagatAM prbhuriishvrH| bhrAtA mAtA pitA vandhurnivAsaH zaraNaM gtiH||38 kalyANaguNavAnzrIzaH sarvakAmaphalapradaH / yo'sau nirguNa ityuktaH zAstreSu jgdiishvrH|| 32 pAkRtaiyasaMyuktairguNaihInatvamucyate / yatra mithyAprapaJcatvaM vAkyairvedAntagocaraiH // 40 * saMdhirApaH / 1 jha. ma. paraM dhaa| 2 ha. bhogyA / 3 ca. ja. mA ca vi' / 4 ma. evaM kanyAM hi / 5. konamaH / Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1812 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - dRzyamAnamidaM sarvamanityamiti cocyate / atrApi prAkRtaM rUpamaNDasyaiva vinAzanam // prAkRtAnAM hi rUpANAmanityatvaM tathocyate / idamarthe mahAdevi prakRterudbhavaM ( vo) hareH // krIDArthaM devadevasya viSNorlIlAvikAriNaH / lokaizcaturbhirdazabhiH sAgaraidvIpasaMyutaiH // bhUtaizcaturdazabhizca bhUdharaizca mahotsavaiH / paripUrNamidaM ramyamaNDaM prakRtisaMbhavam // vastrairAvaraNairjuSTaM dazottaraguNAnvitaiH / kalAkASThAdirUpeNa yaH kAlaH parivartate // kAlenaiva jagatsargasthitisaMhArakaM bhavet / caturyugasahasre dve brahmaNo divaso bhavet // tAvanti zatavarSANi brahmaNo'vyaktajanmanaH / kSaye tu brahmaNaH prApte sarvasaMhArako bhavet // 47 aNDamaNDagatA lokA dahyante kAlavahninA / sarvAtmanastathA viSNoH prakRtyAM vinivezitAH 48 aNDA varaNabhUtAni prakRtau layamAmuyuH / sA sarvajagadAdhArA prakRtirharisaMzritA // 46 49 41 42 43 44 45 50 51 56 yA jagatsargalayA karoti bhagavAnsadA / krIDayA devadevena sRSTA mAyA jaganmayI // avidyA prakRtirmAyA mahAvidyA jaganmayI / sargasthitilayAnAM sA hetubhUtA sanAtanI // yoganidrA mahAmAyA prakRtistriguNAnvitau / avyaktaM ca pradhAnaM ca vissnnorliilaavikaarinnH|| 52 jagatsargalayau syAtAM prakRtereva sarvadA / asaMkhyaM prakRtisthAnaM niviDadhvAntamavyayam // 53 Urdhve tu sIni virajA niHsImA tu sanAtanI / tayAssvRtaM jagatsarvaM sthUlasUkSmAdyavasthayA 54 vikAsasaMkocAvasthAbhyAM tasyAH sargalayau smRtau / evaM bhUtAni sarvANi prakRtyantargatAni vai55 tataH zUnyamidaM sarvaM prakRtyantargataM mahat / evaM prAkRtarUpasya vibhUte rUpamuttamam // tripAdvibhUtirUpaM tu zRNu bhUdharanandini / pradhAnaparamavyomnorantare virajA nadI // vedAGgasvedajanitatoyaiH prasrAvitA zubhA / tasyAH pAre pare vyomni tripAdbhUtaM sanAtanam // 58 amRtaM zAzvataM nityamanantaM paramaM padam / zuddhaM sattvamayaM divyamakSaraM brahmaNaH padam // anekakoTisUryAgnitulyavarcasamavyayam / sarvavedamayaM zuddhaM sarvapralayavarjitam || asaMkhyamajaraM nityaM jAgratsvaprAdivarjitam / hiraNmayaM mokSapadaM brahmAnandasukhAyam // samAnAdhikarahitamAdyantarahitaM zubham / tejasA'tyadbhutaM ramyaM nityamAnandasAgaram // evamAdiguNopetaM tadviSNoH paramaM padam / na tadbhAsayate sUryo na zazAGko na pAvakaH // yadgatvA na nivartante taddhAma paramaM hareH / tadviSNoH paramaM dhAma zAzvataM nityamacyutam // na hi varNayituM zakyaM kalpakoTizatairapi // 59 I hareH padaM varNayituM na zakyaM mayA ca dhAtrA ca munIndravaryaiH / yasminpade acyuta Izvaro yaH sa veda vedaM yadi vA na veda // yadakSaraM vedaguhyaM yasmindevA adhi vizve niSeduH / yastanna veda kimRcA kariSyati ya ittadvidusta ime samAsate || 60 61 62 63 64 65 66 67 tadviSNoH paramaM padaM sadA pazyanti sUrayaH / akSaraM zAzvataM nityaM divIva cakSurAtatam tatpraveSTumazakyaM ca brahmarudrAdidaivataiH / jJAnena zAstramArgeNa vIkSyate yogipuMgavaiH // ahaM brahmA ca devAzca na jAnanti maharSayaH / sarvopaniSadAmarthaM dRSTvA vakSyAmi sutra || 68 69 1 Ga. na. imama' / 2 Ja. .'rAbhara' / 3 jha. krIDArthe / 4 jha. prabhureSA / 5 ca. 'tA / tasyA vikAsasaMkocau videg / 6 jha. 'taM divyama' / 7 na. 'lyampasa' | 8. ya. sa vedavedyaH sa hi vAsudevaH / yada / 9 ka. pha. 'maM dhAma zAzvataM padamavyayam / a' / 1 1 * Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 SaTpaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1813 viSNoH pade hi parame pade tatsazubhAiye / yatra gAvo bhUrizRGgA Asate susukhAH prajAH // 70 atrAha tatparaM dhAma gIyamAnasya zAGgiNaH / tadbhAti paramaM dhAma gobhiH peyaiH sukhAvahaiH // 71 AdityavarNa tamasaH parastAjjyotiracyutam / athAto brahmaNo lokaH zuddhasattvaH snaatnH||72 sAmAnyA vidyate bhUmirante'smiJzAzvate pade / tasthaturjAgarUke'sminyuvAnau zrIsanAtanau // 73 yataH svasArau yuvatI bhUlIle viSNuvallabhe / atra pUrve ca ye sAdhyA vizve devAH snaatnaaH||74 te ha nAkaM mahimAnaH sacanta zubhadarzane / tatpadaM jJAnino vimA yAnti saMvAsamicchavaH // 75 tadviSNoH paramaM dhAma mokSa ityabhidhIyate / tasminbandhavinirmuktAH pApyante svasukhaM padam // 76 yatmApya na nivartante tasmAnmokSa udAhRtaH / mokSaM paraM padaM liGgamamRtaM viSNumandiram // 77 akSaraM paramaM dhAma vaikuNThaM zAzvataM padam / nityaM ca paramaM vyoma sarvotkRSTaM sanAtanam // 78 paryAyavAcakAnyasya paradhAmno'cyutasya hi / tasya tripAdvibhUtestu rUpaM vakSyAmi vistarAt // 79 iti zrImahApurANe pAjhe pazcapazcAzatsAharuyAM saMhitAyAmuttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde tripAdvibhUtikathanaM nAma paJcapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 255 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-45692 atha SaTpazcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrImahAdeva uvAcatripAdvibhUterlokAstu asaMkhyAH parikIrtitAH / zuddhasattvamayAH sarve brahmAnandasukhAhayAH // 1 sarve nityA nirvikArA heyaguNavivarjitAH / sarve hiraNmayAH zuddhAH kottisuurysmprbhaaH|| 2 sarve vedamayA divyAH kAmakrodhAdivarjitAH / naaraaynnpdaambhojbhktyekrsvitaaH|| 3 nirantaraM sAmagAnaparipUrNamukhaM zritAH / sarve pazcaupaniSadasvarUpA vedvrcsH|| sarve vedamayairdivyaiH puruSaiH strIbhirAvRtAH / vedaikarasatoyADhyaiH srobhirupshobhitaaH|| 5 zrutismRtipurANAdirUpAH sthAvarasaMyutAH / sarva varNayituM zakyaM na mayA lokavizrutam // 6 virajAyAH paravyomno hyantaraM kevalaM smRtam / tatsthAnamupabhoktavyamavyaktabrahmasevinAm // 7 svAtmajAnandasukhadaM kevalaM paramaM padam / niHzreyasaM ca nirvANaM kaivalyaM mokSa ucyate // 4 shriishaaghribhktisevaikrsbhogvivrdhitaaH| mahAtmAno mahAbhAgA bhagavatpAdasevakAH // 9 tadviSNoH paramaM dhAma yAnti brahmasukhapadam / nAnAjanapadAkIrNa vaikuNThaM taddhareH padam // 10 pAkAraizca vimAnaizca saudhai ratnamayairvRtam / tanmadhye nagarI divyA sA'yodhyeti prakIrtitA // 11 maNikAJcanacitrADhyaprAkAraistoraNairvRtA / caturdArasamAyuktA tungggopursNvRtaa|| 12 caNDAdidvArapAlaistu kumudAkhyaiH surakSitA / caNDapracaNDau mAgdvAre yAmye bhadramubhadrakau // 13 vAruNyAM jayavijayoM saumye dhAtRvidhAtarau / kumudaH kumudAkSazca puNDarIko'tha vAmanaH // 14 zaGkukarNaH sarvanidraH sumukhaH supratiSThitaH / ete dikpatayaH proktAH puryAmatra zubhAnane // 15 kottivaishvaanrprkhyaihptibhiraavRtaaH| ArUDhayauvanainityaM divyanArInareyutAH // 16 1 a. 'ybhaagvi| : ha vyanaM / Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1814 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeantaHpuraM tu devasya madhye puryA manoharam / maNiprAkArasaMyuktaM varatoraNazobhitam // 17 vimAnairgrahamukhyaizca prAsAdairbahubhirvRtam / divyApsarogaNaiH strIbhiH sarvataH samalaMkRtam // 18 madhye tu maNDapaM divyaM rAjasthAna mahotsavam / mANikyastambhasAhasrajuSTaM ratnamayaM zubham // 19 divyamuktaiH samAkIrNa sAmagAnopazobhitam / madhye siMhAsanaM ramyaM sarvavedamayaM zubham / / 20 dharmAdidaivatairnityaM vRtaM vedamayAtmakaiH / dharmajJAnamayaizvaryavairAgyaiH pAdavigrahaH // 21 RgyajuHsAmAtharvANarUpainityaitaM kramAt / zaktirAdhArazaktizca cicchaktizca sadAzivA // 22 dharmAdidevatAnAM ca zaktayaH parikIrtitAH / vasanti madhyame tatra vhnisuurysudhaaNshvH|| 23 kUrmazca nAgarAjazca vainateyatrayIzvaraH / chandAMsi sarvamatrAzca piitthruuptvmaasthitaaH|| 24 sarvAkSaramayaM divyaM yogapIThamiti smRtam / tanmadhye'STadalaM padmamudayArkasamaprabham // 25 tanmadhye karNikAyAM tu sAvitryAM zubhadarzane / IzvaryA saha devezastatrA''sInaH paraH pumAn // 26 indIvaradalazyAmaH koTisUryaprakAzavAn / [zyuvA kumAraH snigdhAGgaH komalAvayavairyutaH // 27 phullaraktAmbujanibhaH komalAvikarAlavAn ] / prabuddhapuNDarIkAkSaH sudhUlatAyugAGkitaH // 28 sunAsaH sukapolAnyaH suzobhamukhapaGkajaH / muktAphalAbhadantAdayaH ssmitaadhrvidrumH|| 29 paripUrNendusaMkAzaH susmitAnanapaGkajaH / taruNAdityavarNAbhyAM kuNDalAbhyAM virAjitaH // 30 susnigdhanIlakuTilakuntalairupazobhitaH / mandArapArijAtADhyaH kabarIkRtakezavAn // 31 prAtaruhyatsahasrAMzunibhakaustubhazobhitaH / [+hArasvarNasragAsaktakambugrIvAvirAjitaH // 32 siMhaskandhanibhaiH pocaiH pInairasaivirAjitaH / mInattAyatabhujaizcaturbhirupazobhitaH // 33 aGgulIyaizca kaTakaiH keyuurairupshobhitH| bAlArkakoTisaMkAzaiH kaustubhAyaiH subhUSaNaH / / 34 virAjitamahAvakSA vanamAlAvibhUSitaH / vidhaaturjnnsthaannaabhipngkjshobhitH|| 35 bAlAtapanibhazlakSNapItavastrasamanvitaH / nAnAratnavicitrAdhikaTakAbhyAM viraajitH|| 36 sjyotsncndrprtimnkhptibhiraavRtH| koTikaMdarpalAvaNyaH saundaryanidhiracyutaH // 37 divyacandanalipsAGgo divyamAlAvibhUSitaH / zaGkhacakragRhItAbhyAmudAhubhyAM virAjitaH // 38 . varadAbhayahastAbhyAmitarAbhyAM tathaiva ca / vAmAGke saMsthitA devI mahAlakSmImahezvarI // hiraNyavarNA hariNI suvarNarajatasrajA / sarvalakSaNasaMpannA yauvanArambhavigrahA // 40 ratnakuNDalasaMyuktA nIlAkuJcitazIrSanA / divyacandanaliptAGgA divyapuSpopazobhitA // 41 mandAraketakIjAtIpuSpAzcitasukuntalA / mubhrUH sunAsA suzroNI pInonnatapayodharA // 42 paripUrNendusaMkAzasusmitAnanapaGkajA / taruNAdityavarNAbhyAM kuNDalAbhyAM virAjitA // 43 taptakAJcanavarNAbhA taptakAzca bhUSaNA / hastaizcatubhiH saMyuktA kanakAmbujabhUSitA // nAnAvicitraratnADhyA knkaambujmaalyaa| hArakeyUrakaTakairaGgulIyaizca zobhitA // bhujayadhRnodagrapadmayugmavirAjitA / gRhItamAtuluGgAkhyajAmbUnadakarAzcitA // evaM nityAnapAyinyA mahAlakSmyA mahezvaraH / modate paramavyomni zAzvate sarvadA prbhuH|| 47 pArthayoravanIlIle samAsIne zubhAnane / aSTadikSu dalAgreSu vimalAdyAzca shktyH|| 48 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. jha. pha. pustakasthaH / + dhanuzvidvAntargata: pATho ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 ka. sarvadevamaya / 2 jha. 'rapallavaH / 5 / 3 jha. 'nakuNDalA / h'| 44 46 Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wee m - ma. . . . . . 256 SaTpaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1815 [*vimalotkarSiNI jJAnA kriyA yogA tathaiva ca / prahI satyA tarthazAnA mahiSyaH paramAtmanaH] gRhItvA cAmarAndivyAnsudhAkarasamaprabhAn / sarvalakSaNasaMpannA +modante patimacyutam // 50 divyApsarogaNAH paJcazatasaMkhyAzca yoSitaH / antaHpuranivAsinyaH srvaabhrnnbhuussitaaH|| 51 padmahastAzca tAH sarvAH koTivaizvAnaraprabhAH / sarvalakSaNasaMpannAH zItAMzusadRzAnanAH // 52 tAbhiH parito rAjA zuzubhe paramaH pumAn / anantavihagAdhIzasenAnyAkhyasurezvaraiH // 53 anyaiH parijanainityamuktaizca prisNvRtH| modate ramayA sArdhaM bhogaizvaryaiH paraH pumAn // 54 evaM vaikuNThanAtho'sau ramate parame pade / tadvayuhabhedAllokAMzca vakSyAmi girije zubhe // 55 prAcyAM vaikuNThalokasya vAsudevasya mandiram / AgneyyAM lakSmyA lokastu yAmyAM saMkarSaNAlayaH sArasvataM tu nairRtyAM prAdyumnaH pazcime tathA / ratilokastu vAyaThayAmudIcyAmaniruddhabhUH // 57 aizAnyAM zAntilokaH syAtprathamAvaraNaM smRtam / prahAdAdyA mahAtmAno dvitIyAvaraNaM smRtam / / matsyakUmodilokAstu tRtIyAvaraNaM param / styaacyutaanntdugaavissvksengjaannaaH|| 59 zaGkapadmanidhI lokAzcaturthAvaraNaM smRtam / RgyajuHsAmAtharvaNalokAdiSu mahatsu ca // 60 sAvitryA vihagezasya dharmasya ca makhasya ca / paJcamAvaraNaM proktamakSayaM sarvavAayam // 61 zaGkhacakragadApAkhaDgazAhilaM tathA / mausalaM ca tathA lokAH sarve shstraastrsNyutaaH|| 62 SaSThamAvaraNaM proktaM matrAstramayamakSaram / aindrapAvakayAmyAni nairRtaM vAruNaM tathA // 63 vAyavyaM saumyamaizAnaM saptamaM munibhiH smRtam / sAdhyA marudgaNAzcaiva vizvedevAstathaiva ca // 64 nityAH sarve pare dhAmni ye cAnye ca divauksH| te vai praakRtainaake'sminnnityaastridsheshvraaH|| te ha nAkaM mahimAnaH sacanta iti vai zrutiH / evaM paraM padaM nityairmuktibhogaparAyaNaiH // 66 divyAbhimahiSIbhizca rAjate vibhurIzvaraH / na tadbhAsayate sUryo na zazAko na pAvakaH // 67 yadgatvA na nivartante yoginaH sNshitvrtaaH| dvayaikamatraniSThA ye te vai yAnti tadavyayam // 68 na vedayajJAdhyayanairna dAnairna vrataiH zubhaiH / na tapobhinirAhArairna ca saadhnkrmbhiH|| 69 ekena dvayamatreNa yathA bhaktyA tvananyayA / tadgamyaM zAzvataM divyaM prapadyeva sanAtanam // 70 zrIpArvatyuvAcasAdhUktaM paramaM svargasvarUpaM bhavatA prabho / paravyomni sthito devaH kathaM prakRtimaNDale // 71 sthitavAnkinimittena lIlayA ki prayojanam / zuddhasattvamaye loke saMsthitaH paramezvaraH // kathaM rajastamomizravibhRtyA sthitavAnprabhuH // zrIrudra uvAcazriyA(tripA)dvibhUto bhagavAnIzvaryA paramezvaraH / nityamuktaikabhogyo'sau modate satataM vibhuH 73 tamIzvaraM mahAmAyA prakRtyA jagadAzrayA / kRtAJjalipuTA bhUtvA tuSTAva paramezvaram // 74 mahAmAyovAcanamaste trijagaddhAmne namaste vizvarUpiNe / purANAya namastubhyaM jagadutpattihetave // 75 * dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. jha. pha. pustakasthaH / + antarbhAvitaNyarthaH / 1 a. kazca vA / 2 ka. zubham / jha. smanam / 3 ka. ca. tloke'| 4 ka. ca. sa. mukta bhoga' / Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1816 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDezrIbhUlIlAdhipataye namo nArAyaNAya ca / namo bhagavate tubhyaM vAsudevAya zAmiNe // 76 sarvadevasvarUpAya viSNave jiSNave namaH / sahasramUrtaye tubhyamanantAya namo'stu te // 77 acyutAyAvikArAya zuddhasattvasvarUpiNe / AdimadhyAntarahitasvarUpAya namo namaH // 78 namo hairaNyagarbhAya jJAnAya paramAtmane / sarvabhUtAtmane tubhyaM sarvabhUtAzrayAya ca // brahmaNe jyotipe tubhyaM namaste vizvarUpiNe / namaH zuciSade tubhyaM sUryAya zubhavarcase // 80 agnaye havyabhoktre ca tasmai yajJAtmane namaH / namaste prasavitre ca sargasthityantahetave // [*namo vedAntavedyAya caturAtmasvarUpiNe / brahmaNe jyotiSe tubhyaM zaMkarAya harAya ca // triguNAya namastubhyaM sargasthityantahetave / nirguNAya namastubhyaM sarvAtmAntaravartine // avyaktAya namastasmai viSNave lokasAkSiNe / nArAyaNAya IzAya pUrNapADaNyamUrtaye // anantaguNapUrNAya namaH sarvArthadAyine / namaste vAsudevAya pazcAvasthasvarUpiNe // namaH paJcanavavyUhabhedarUpAya te namaH / namo yajJavarAhAya govindAya namo namaH / avikArAya zuddhAya heyapratibhayAya ca / nArAyaNAya kRSNAya namaH siMhAya te nmH|| kezavAya namastubhyaM jagatAM klezahAriNe / tvameva sarvalokAnAmAzrayaH purussottmH|| prasIda devadeveza sarvalokahitAya vai / jIvAstvacetanAH sarve jJAnahInA niraashryaaH|| 89 hInadehA nirAkArAH sarvendriyavivarjitAH / sarvAnuSThAnarahitAH satataM duHkhabhAginaH // 90 teSAM lokAMzca dehAMzca dAtumarhasi kezava / lIlAvibhUtiH(ti) sarvajJa yathApUrva prakalpaya // 91 cetanAcetanaM kRtsnaM jagatsthAvarajaGgamam / pazya saMmohita sarva lIlArtha paramezvara // 92 [+prakRtyA ca mayA sAdhU sRjasva paramezvara] / dharmAdharmoM sukhaM duHkhaM tasminnikSipya saMmRtau // mAmadhiSThAya lIlAM vai kartumarhasi mA ciram // zrImahAdeva uvAcaevamuktastayA devyA mAyayA paramezvaraH / tasyAM nirdizya(za)mAnAyAM jagatsraSTuM pracakrame // 94 yo'sau prakRtipuruSaH procyate sa ihAcyutaH / sa eva bhagavAnviSNuH prakRtyAM praviveza ha // 95 ra asRjatprakRtau brahma bhUtAdi mahohayam / mahataH puruSAdasmAdahaMkAro'bhyajAyata // 96 tebhyo guNebhyastanmAtramasRjadvizvabhAvanaH / tasmAttebhyo hyajAyanta mahAbhUtAni tatkSaNAt / / 97 AkAzAdIni bhUtAni sRSTAnyekottarANi vai / *AkAzAdabhavadvAyuyoragnirajAyata // 98 anerApaH samudbhatA adbhayazca pRthivI matA / zabdaH sparzazca rUpaM ca raso gandhazca tadguNAH // 99 ekottaraguNAndRSTvA tAnyAdAya mahAprabhuH / teSAM vimizramasRjajagadaNDaM mahattaram // 100 asRjatsarvalokAnvai saMkhyayA ye caturdaza / brhmaaditridshaaNstsminnsRjtpurussottmH|| 101 daivastiryaitathA martyaH sthAvarazca caturvidhaH / tathA sRSTo mahAsargastena vai jalajekSaNe // 102 * dhanuzcihAntargataH pATho jha. pustakasthaH / + dhanazcihAntargataH pATho jha. pha. pustksthH| * etasmAtprAk jha. pha. pustakayo: " AkAzaM janayadmA brahmaNastriguNAtmanaH" ityardhamadhikam / 1 na. "bhyaM namaste vizvaru piNe / 2 ca. ja. jha. pha. 'ttv| 3 ja. jha. 'pha. bhaTAya / 4 Ga. dAzaya' / Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197saptapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1817 tatra karmAnurUpeNa tridazAdiSu yoniSu / saMsthitAH prakRtau pUrvamAtmanaH prabhavanti hi // 103 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe paramavyomAdivarNanaM nAna SaTpaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 256 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-45795 bhatha saptapazcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / pArvatyuvAcavistareNa mamA''khyAhi devasargamanuttamam / brahmAditridivazreSThAH kathaM jAtAH sanAtanAH // IzvarasyAvatArAMzca vistareNa vadasva me // zrIrudra uvAcaAkAzAnilatejAmbubhuvaH sRSTvA yathAkramam / tAsAM madhye'sRjabrahmA agAdhajalamarNavam // 2 asminnekArNavIbhUte jale mAyAvaTacchade / AdAya sarvabhUtAni yoganidrAM yayau hriH|| 1 jagatsaMsraSTukAmastu yoganidrAmupeyivAn / tayA reme cira kAlaM mAyayA madhusUdanaH // tasyAM tu janayAmAsa kAlAtmAnamanuttamam / kalAkAThAmuhUrtA ye pakSamAsAdirUpiNaH // tasminkAle harernAbhipaGkajaM mukulAkRti / vikasatsarvajagato bIjabhUtaM suvarcasam // uttasthAvudabhUttatra brahmA ca sumahAmatiH / sa jagatsraSTukAmastu rajoguNavicoditaH // tuSTAva yoganidrAyAM zayAnaM paramezvaram // brahmovAca-~ namo'stu viSNave tubhyaM sargasthityantahetave / jagadbhUSaNabhUSAya zrImate vizvarUpiNe // 8 namo brahmaNyadevAya gobrAhmaNahitAya ca / jagaddhitAya kRSNAya govindAya namo namaH // 9 madhAnakAlarUpAya puruSAyezvarAya ca / namaH prapazcarUpAya niSpapazcasvarUpiNe // 10 nArAyaNAya vizvAya vizvezAya namo namaH / zrIbhUlIlAdhipataye brahmaNe paramAtmane // 11 namo'stu vAsudevAya vizvarUpAya zArjiNe / trayInAthAya haraye vizvanAthasvarUpiNe // 12 anantakalyANaguNaparipUrNAya te nmH| jagaca sarva svapiti tvayi supte jaganmaye // 13 vRtaM sarva jagannAtha prapaJcasacarAcaram / tvameva kAraNaM kartA kArya ca trigugodbhavam // 14 sraSTA dhAtA vidhAtA ca tvameva paramezvaraH / jAgarSi zuddhasattvasthastava nidrA kutaH prabho // deva tvayi sthitA lokAH samAdiSTAH sanAtanAH // ziva uvAcaevamukto hRSIkezo brahmaNA paramezvaraH / uttasyau zayanAttasmAdvimukto yoganidrayA // 16 niyamya yoganidrAM tAM jagatsraSTuM pracakrame / acintayatkSaNAnde(de)vo jagatAM prbhurcyutH|| 17 cintayitvA jagatsarvamasRjatsa pumAMstataH / lokaizca sarvaizca tadA yuktamaNDaM hiraNmayam // 18 saptadvIpAM samudrAntAM medinIM bhUdharairyutAm / sahakANDakaTAhena naabhipo'sRjtprbhuH|| 19 tadaNDamadhye cA''sthAnamIzvaraH kRtavAnhariH / atha nArAyaNaH kaammdhyaaytaa''tmcetsaa||20 1 ka. prcnnddruu| 2 jha. pha. 'ye vedArthAma / 228 Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1818 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDedhyAnAnte tasya bhAle tu svedabindurajAyata / sa svedo bubudAkAraH pRthivyAmapatatkSaNAt 21 tasmAtta vuvudAtso'hamutpanno'smi varAnane / akSatrizalahasto'haM jtthaamukuttmnndditH|| 22 kiM karomIti dezamavocaM vinayAnvitaH / tato nArAyaNo devo mAmityAha mudAnvitaH // 23 katA'si jagato rudra saMhAraM bhImadarzanam / sAkSAtsaMkarSaNAMzena saMhArArthe varAnane // 24 tastrAnnArAyaNa devi utpanno'smi bhayaMkaraH / niyojya mAM tu saMhAre punareva janArdanaH // 25 netrAbhyAmasajacandrasUryoM dhvAntApahAriNoM / vAyuM dizazca zrotrAbhyAmindrAnI ca mukhAmbujAt26 nAsAbhyAM varuNaM mitramasRjatpaGkajekSaNaH / bAhubhyAmakhilAndevAnsasAdhyAnsamarudgaNAn // 27 samastaromakRpebhyo vanAnyoSadhayastathA / tvaci zailAH samudrAzca gavAdyAH pazavastathA // 28 mukhato brAhmaNaH sRSTo bAhubhyAM kSatriyastathA / UrvorvaizyastataH padbhyAM zUdrazcaivamajAyata // 29 evaM sRSTvA jagatsarvamacetanamavasthitam / vizvarUpeNa devezo yasyAntaramadhiSThitaH // zaktyA vinA harestasya nonmeSo vidyate yataH / tasmAtsarvajagatprANo viSNureva sanAtanaH // 31 sa evAvya tarUpaH sanparamAtmA vyavasthitaH / sargasthitilaye brahmA svayameva pravartate // 32 pADaNyaparipUrNo'sau vAsudevaH sanAtanaH / traiguNyAdAtmano rUpaM caturdhA kurute jagat // 33 pradyumnamUrti bhagavAnsarvezvaryasamanvitaH / vidheH prajApatInAM ca kAlasya ca janasya ca // 34 antaryAmitvamApannaH sarga samyakaroti hi / setihAsAMstato vedAndadau tasmai mahAtmane // 35 pradyumnasyAMzabhAgo'sau brahmA lokapitAmahaH / jagatsargasthitiM sarvAmakarotpadmasaMbhavaH // 36 aniruddhazca bhagavAzaktitejaHsamanvitaH / manUnAM pArthivAnAM ca kAlasya ca janasya ca // 37 sthitiM karoti bhagavAnantaryAmitvamAsthitaH / saMkarSaNo mahAviSNurvidyAbalasamanvitaH // 38 kAlasya sa bhUtAnAM rudrasya ca yamasya ca / antaryAmitvamAsthAya jagatsaMharate prbhuH|| 39 ityantaryAmyavasthAyAmantaryAmitvamAtmanaH / matsyaH kUrmo varAhazca narasiMho'tha vAmanaH // 40 rAme rAmazca kRSNazca [*buddhaH kalkizca te daza / ete tu vibhavAvasthA brahmaNaH prmaatmnH||41 nRsiMharAmakRSNeSu] pADaNyaM parikIrtitam / parAvasthA tu devasya dIpAdutpannadIpavat // 42 sA hyavasthA harerasya zRNuSva girije zubhe / vaikuNThaM paramo loko viSNuloko hyanuttamaH // 43 zvetadvIpasvarUpaM tu kSIrasAgara uttamaH / evaM caturdhA vyUhastu samyagukto mhrssibhiH|| 44 jalAvaraNamadhye tu vaikuNThaM kAraNaM zubham / koTivaizvAnaraprakhyaM sarvadharmavadavyayam // AmodakaramandArabahubhirAsthitam / mAnAmaNimayairdivyairvimAnaiH koTibhiryutam // yaduktaM paramaM dhAma tAdRglakSaNasaMsthitam / tasminvaikuNThanagare nAnAratnasamujjvale // madhye deva jayArAmaM puraM ramyamanuttamam / caturdArasamAyuktaM hemaprAkAratoraNam // caNDAdidvArapAlAdyaiH kumudAyaiH surakSitam / nAnAmaNimayairdivyairyehapaGktibhirAvRtam // 49 vitataM paJcapaJcAzadyojanaizca samantataH / sahasrayojanaistuGgamAsAdaiH koTibhitam // 50 ArUDhayauvanairdivyaiH puMbhiH strIbhizca zobhitam / striyazca purussaashcaasminsrvlkssnnshobhitaaH||51 * dhanuzciAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. pha. jgtaa| jha. 'mazvinau devI msaa'| 3 Da..bhyo rtnaanyo| jha. vavatI nAma / Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : f 257 saptapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1819 59 60 61 62 63 64 65 66 samarUpAzca zrIviSNoH sarvAlaMkAra bhUSitAH / [*divyasragvastrasaMchannA divyacandanabhUSitAH ] 52 modante tatra deveza (zi) bhaktyA''hAdamanoramaiH / [+matrASTAkSarasaMsiddhA bhaktyA SoDazarUpayA 53 hRtAstatpadamAvizya modante manasepsitam / gatvA'sminna nivartante viSNunA saha saMsthitAH]54 avicchinnAtmanA teSAM viSNunA saMgatiH zubhA / tatsamAnamukha nityaM prAmuvanti manIpiga: 55 yatra tatra harerlokAnAvizya zubhacetasaH / nA''nuvanti punaH sarga svargasthA iva jantavaH // 56 yathA saumitribharatau yathA saMkarSaNAdayaH / tathA te'pi ca jAyante satyalokAdyathecchayA / / 57 punastenaiva yAsyanti tatpadaM zAzvataM param / na karmabandhanaM janma vaiSNavAnAM ca vidyate // 58 viSNoranucaratvaM hi mokSamAhurmanISiNaH / taddAsyamamarezasya bandhanaM parikIrtitam || sarvabandhananirmuktA haridAsA nirAmayAH / AbrahmabhuvanAllokAH punarAvRttilakSaNAH / / karmabandhamayA duHkhamitrAsakhyabhayapradAH / baDhAyAsaphalA devi janinAzakahetavaH // sukhabhogastu yannRNAM viSamizrAzanaM yathA / svargasaMsthAnnarAndRSTvA kSINe karmaNi devatAH // kupitAH pAtayantyeva saMsRtau karmabandhane / tasmAtsvargasukhaM devi baDhAyAsamasAdhanam | anityaM kuTilaM duHkhamizraM yogI parityajet / satataM saMsmaredviSNuM sarvaduHkhaughanAzanam // nAmoccAraNamAtreNa prAmuvanti paraM padam / tasmAttu vaiSNavaM lokaM gauri saMprArthayetsudhIH // bhaktyA tvananyayA devaM bhajeta karuNAmbudhim / sa sarvajJAnaguNavAnrakSatyeva na saMzayaH // tasmAdaSTAkSaraM mantraM japtvA sukhataraM zubham / saMprAproti paraM lokaM vaiSNavaM sarvakAmadam // tasminmaNimayastambhe sahasrasUryarazmibhiH / vimAne zuzubhe divye saMsthito bhagavAnhariH // 68 tatra cAssdhArazaktyAdidhRte pIThe hiraNmaye / nAnAratnamaye divye nAnAvarNasamanvite || tasminnaSTadale padme matrAkSarapade zubhe / karNikAyAM suramyAyAM lakSmIbIjazubhAkSare // tasminbAlArkasAhasrakoTitulyasamaprabhaH / divyo nArAyaNaH zrImAnAsInaH paGkajAsane || tasya dakSiNapArzve ca jaganmAtA hiraNmayI / sarvalakSaNasaMpannA divyamAlAvibhUSaNA / vaisupAtraM mAtuli(lu)GgaM svarNapadmaM dhRtaM karaiH / vAmataH pRthivI devI nIlotpaladaladyutiH // nAnAlaMkArasaMyuktA vicitrAmbarabhUSitA / saMdhRtaM cordhvabAhubhyAM ramyaM raktotpaladvayam // 74 itarAbhyAM dhRtaM devyA dhAnyapAtrayugaM tathA / gRhItvA cAmarAndivyAJzaktayo vimalAdayaH // 75 dalAgreSu samAsInAH sarvalakSaNazobhitAH / tAsAM madhye samAsIno bhagavAnacyuto hariH / / 76 zaGkhacakragadApadmapANibhirdivyabhUSaNaiH / keyUrAGgadahArAdyairbhUSaNairupazobhitaH // prAtarudyatsahasrAMzukuNDalAbhyAM virAjitaH / pUrvoktaistridazairnityaiH sevitaH paramezvaraH // 78 Aste vaikuNThanagare nityaM nitye ca bhogavAn / zrImadaSTAkSaraM mantraM siddhAnAM vai manISiNAm 79 ramyaM tadvaiSNavaM lokaM netareSAM kathaMcana / ityevaM prathamo vyUhaH kathitaste varAnane // dvitIyaM vaiSNavaM lokaM zRNu vakSyAmi suvrate / yo'yaM nitya iti khyAto lokAgryo vaiSNavaH smRtaH sa loko vipulaH puNyaH zuddha AtmamayaH zubhaH / madhyAhnasUrya sAhasrayugapadbhAsitaH sadA // 82 67 69 70 71 72 73 77 80 dhanuzcihAntargata: pATho jha. pha. pustakasthaH / + dhanuvidAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / 1 Ga. jha. . ktyA tvAtmama / 2 Ga. Ja. loke yathe / 3 Ga. mitrasaukhya' / 4 Ga. jha. a. gre mAtrAkSa / 5 ca. sudhApatraM / 6 ca nArAyaNena saM / 7 ba satye / 8 ka. ca. ja. gambaM / * Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1820 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNekalpAnte'pi na lIyeta satyaloko mahattaraH / mama brahmAdidevAnAM na draSTumapi zakyate // 83 sarvaH kalpadrumavanaiH paripUrNaH samantataH / sAdhvambuparipUrNAbhirdIrghikAbhiH smnvitH|| 84 svarNaratnamayairdivyaiH paGkajairupazobhitaH / jvaladagninibhairdivyairbhUSaNaiH koTibhirvRtaH // 85 nirantaraM sAmabhizca kRjitaiH kokilAdibhiH / pUryamANairgandhavRkSaiH pusspkairupshobhitH|| 86 UnaSoDazavarSAbdaidivyanArInarairvRtaH / sarvalakSaNazobhAbyadivyakalpavibhUSaNaiH // 87 tatra pradeze ramyeSu dezeSu kamalApatim / muditaiH patibhiH sArdhamarcayanti sma yossitH|| 88 tatmasAdopalabdhaM vai sukhamaznanti sarvadA / gAyanti patibhiH sArdhe kRSNasya caritaM mahat / / 89 pokSaNAH padmahastAH padmayA sadRzAH shubhaaH| divyasragvasanopetAH krIDanti sma suyoSitaH 90 zaGkhacakragadApadmadharA bhUSaNabhUSitAH / sragviNaH pItavasanAH puruSAstatra sNsthitaaH|| 91 anyonyasparzanAttatra strIpuMsoH krIDamAnayoH / tAvattAvatpravardheta haribhaktisukhaM rasam // 92 tanmadhye'ntaHpuraM ramyaM vAsudevasya zobhitam / candanAgarukarpUrakuGkumAmodasaMyutam // 93 nAnApuSpavitAnAdyaiH sarvataH samalaMkRtam / tanmadhye kalpavRkSasya cchAyAyAM kamalAsane // 94 vicitrazlakSNaparyake zubhAstaraNasaMvRte / divygndhsushobhaaddhyairnaanaapussppricchdaiH|| 95 tasminmanorame divye samAsInaH zriyA saha / IzvaryA saha devezo vAsudevaH sanAtanaH // 96 sudhAMzukoTisaMkAzI divyAbharaNabhUSitaH / suvrnnsubhruuyuglshlkssnnnaasaashcitaannH|| 97 snigdhAyatasulAvaNyakapolAbhyAM virAjitaH / nIlakuJcitakezADhayo rktaajdllocnH|| 98 mandAraketakIjAtIkabarIkRtakezavAn / snigdhavimbaphalAvo(bhau)STaH susmitaannpngkjH|| 99 anaya'mauktikAbhAsadantAvalivirAjitaH / [+haricandanaliptAGgaH kastUrItilakAGkitaH // 100 unnatAMsabhujairdIrghazvatubhirupazobhitaH / jpaakusumsNkaashkrpllvshobhitH|| 101 sphuratkeyUrakaTakairaGgulIyaizca shobhitH| zrIvatsakaustubhAbhyAM ca zobhitaH pRthuvakSasA // 102 muktAmayasuzobhAvyadivyasragbhiralaMkRtaH / bAlArkasadRzajyotsnApItavastreNa vessttitH|| 103 mANikyanUpuropetapadapadmavirAjitaH / akalaGkitacandrAbhanakhapativirAjitaH // raktotpalanibhazlakSNazubhAighriyugapaGkajaH / pAzcajanyarathAGgAbhyAM bAhuyugme virAjitaH // 105 itarAbhyAM zriyo gAtramAzliSya nijavakSasi / spRzadvidyullatAkrAntAsitAbhramiva rAjate // 106 taptanAmbUnadazlakSNazubhAghriyugapaGkajaH / atra krIDati devezo vAsudevaH snaatnH|| 107 taptakAzcanasaMkAzA sarvAbharaNabhUSitA / musnigdhanIlakuTilacandrarAvi(lAlakarAji) viraajitaa|| mandArapArijAtAdidivyapuSpavirAjitA / ratnAvataMsazobhAbyA cikurAntAlisaMnibhA // 109 pInovatastanAbhyAM ca pIDantI harivakSasi / keyUrAGgadahArAdyairbhUSaNarupazobhitA // 110 ArUDhayauvanA nityaM sarvalokaikarakSiNI / tatra krIDati lokezI patyA saha nirantarA // 111 sa evaM vAsudevo'tra sarvabhUtamanoharaH / krIDate sarvaloke'sminsarvakAmaprado nRNAm // 112 04 * etadane sa. pha. pustakayo: "kRjitamattavihagaiH sridbhirupshobhitH| krIDanti tAsa yoSidbhiH saha ramyAsu nityazaH / divyApsarogaNA nityaM vimAneSu ramatsu ca" ityadhikam / + dhazcihAntargata: pATho jha. pha. pustakasthaH / 1 ca. ja. pha. 'taH / sudhaambu|| . "mivaiDUryamaNikAJcanaiH / sva / sa. pha. "bhivaiDUryamaNikuTimaH / sva / 3 ka. ca. ja. sarvokaikasandagI! Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297saptapazcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1821 atrASTa zaktayo lakSmyAstanavaH paritaH sthitaaH| ramA ca rukmiNI sItA padmA padmAlayA zivA sulakSaNA suzIlA ca ratikAmapradA tathA / zaGkhacakragadAkhaDgazA dhairhetibhistathA // 114 paritaH puruSAkArastaM lokaM parirakSati / evaM dvitIyo vyUhazca saMproktaH zubhadarzane // 115 saMkSepato mayA proktaM na zakyaM vistareNa hi / dvAdazAkSaramantraM vai ye japanti sukhAhayam // 116 te prAmuvanti satataM zAzvataM zubhamakSayam / na vedayajJAdhyayanairna vrataizyopavAsanaiH // 117 prApyate vaiSNavo loko vinA dAsyena kutracit / tasmAdAsyaM harebhaktiM bhajetAnanyamAnasa:118 pAmoti paramAM siddhiM karmabandhavimocanIm / evaM saMpocyate devi dvitIyaM vyUhamavyayam // 119 tRtIyaM tu paraM vyUhaM zRNu vakSyAmi pArvati / toyAbdheruttaraM kUlaM zvetadvIpamihocyate // 120 saMdarzanAya yoginAM sanakAdimahAtmanAm / sanakazca sanandazca tRtIyazca sanAtanaH // 121 sanatkumAro jAtazca voduH paJcazikhastathA / saptaite brahmaNaH putrA yoginaH sumahaujasaH // 122 viraktAH sarvabhogeSu zuddhasattvaguNAH sadA / bhgvdrshnodbhutmukhaikrssevinH|| 123 naranArAyaNAbhyAM ca zvetadvIpe vasanti te / teSAM saMdarzanArthAya tatra saMnihito hriH|| 124 sudhAMzukoTisaMkAze nAnAratnamayojjvale / zvetadvIpe mahAyogisevite heyavarjite // 125 tatrodyAnAni ramyANi pArijAtasamAni vai / saMtAnakalatAkIrNe candanadrumamaNDite // 126 phullapotpalopete nAnAtoyAlayairyute / tanmadhye nagarI ramyA nAmnA cairAvatI zubhA // 127 nAnAratnamayairdivyairvimAnairupazobhitA / divyastrIpuMbhirAkrAntA bahuprAsAdasaMkulA // 128 tanmadhye'ntaHpuraM ramyaM ratnadrumasamAkulam / bAlasUryanibhaistuGgaiH prAsAdaibahubhirtRtam // 129 tanmadhye maNDapaM divyaM maNikAJcanazobhitam / candanAgarukarpUrakuGkumAmodazobhitam // 130 nAnAsumanaHzobhauDhyairvitAnaiH samalaMkRtam / divyApsaraHsamAkIrNa sAmagAnopazobhitam // 11 madhye siMhAsanaM tatra sUryavaizvAnaramabham / tanmadhye'STadalaM pa candrabimbamivAparam // 132 tanmadhye karNikAyAM tu samAsIno janArdanaH / zuddhajAmbUnadaprakhyo muktaahaarvibhuussitH|| 133 zahacakragadApadmazakti(yukta)hastacatuSTayaH / hArakeyUrakaTakairaGgulIyaizca bhUSitaH // suvarNapaGkajamakhyapadayugmavirAjitaH / sNtaanknibhshubhrnkhptiviraajitH|| SoDazAbdavayorUpayauvanena viraajitH| vizAlabhAladeze tu kuGkamena sugandhinA // 136 racitenordhvapuNDreNa sImantenApi zobhitaH / mathitAmRtaphenAbhazuklavastreNa vessttitH|| 137 muktAmayAbhyAM zubhrAbhyAM kuNDalAbhyAM virAjitaH / padmAsanasamAsIno jgnmohnvigrhH||138 vAmAGke saMsthitA devI tasya divyasvarUpiNI / tasyaiva sadRzI lakSmIH zIlasutruguNAdibhiH139 paakiJjalkasaMkAzA yauvanArambhasevitA / sarvalakSaNasaMpannA taptakAJcanabhUSaNA / / 140 divyasragvasanopetA nIlakuJcitazIrSajA / caturbhujavirAjantI keyUrAGgadabhUSitA // 141 muktAhArairvirAjantI mandArAzcitazIrSajA / vakSNanAsA lasaddantA viviktojjvalakuNDalA142 kastUrItilakopetA nAsAgrAzcitamauktikA / svarNakumbhasamaiprekSyapInonnatapayodharA // 143 divyakuGkumaliptAGgI padmamAlopazobhitA / vasupAtraM mAtuli(lu)Gga darpaNaM hemapaGkajam // 144 karapamadhRtA devI cetasA'bhISTadAyinI / tasyaiva sadRzAstatra zaktayaH parito hreH|| 145 1 ca. sudakSaNA / 2 ha. bhAnyaiH sarvataH sa / 3 ru. maprakhyapI / Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1822 mahAmunizrIvyAsapaNIta [ 6 uttarakhaNDeIzAvAsyA mahAdevi(vI) jAhnavI kmlaalyaa| sAvitrI sarvagA padmA zaktayaH parikIrtitAH // zraddhA medhA dhRtiH prajJA dhAraNA zAntireva ca / zrutiH smRtimatirvanyA vRddhirvRSTirmanISiNI147 dAsyastvetAH zriyaH proktAH srvkaiNkrykaarikaaH| anantavainateyAdidevatA nitykiNkraaH||148 sAdhyA marudgaNAzcAtra vasante nityadevatAH / prAsAdeSu vimAneSu vaneSu nagareSu ca // 149 tatmasAdopalabdheSu bhogessvtraanurnyjitaaH| krIDanti satataM nityaM heynissphlvrjitaaH|| 150 ye viSNumantrajaptAraH satataM shrddhyaanvitaaH|ye dvAdazIvrate yuktAstatpadaM yAnti te'vyayam 151 na vedaina ca dAnazca na yajJairna vratairapi / prAptuM ca zakyo girije viSNulokaH sanAtanaH // 152 bhaktyA tvananyayA prAptuM zakyaM viSNupadaM nRNAm / tasmAtsaMpUjayennityaM bhaktyA devaM janArdanam // kIrtamaM nAmamAtraM ca dhyAyanmatraM japetsadA / juhuyAttapeyedbhaktyA sarvagaM sarvakAmadam // 154 evamuktastRtIyastu vyUhastu paramAtmanaH / svarUpaM tava suzroNi yathA proktaM purAtanaiH // 155 ataH paraM pravakSyAmi caturtha vyUhamuttamam / divaukasAM rakSaNArtha dugdhAbdhau prmeshvrH|| 156 sudhAMzukoTisaMkAze sahasrAsyena zobhite / puraMdarasayUthaistu cchAdite dugdhavAridhau // 157 tasminnanantapayaGke zete'sau vistRte zubhe / divyAsanasamAsIna: padmanAbho'cyuto hariH // 158 nIlajImUtasaMkAzaH padmapatrAyatekSaNaH / vivasvatkoTisaMkAzakirITena virAjitaH // 159 nAnAratnojjvaladivyakuNDalA[*bhyAM viraajitH| bAlArkasadRzajyotsnApItavastreNa veSTitaH // sphuradraktAravindAbhahastAghitalazobhitaH / hArakeyUrakaTakairaGgalIyairvirAjitaH // 161 zaGkhacakragadAzAkhaDgahastairvibhUSitaH / supuSpaphalazAkhAnyakalpavirAjitaH // vizvasya janmamaraNanAbhipaGkajazobhitaH / haricandanaliptAGgaH sarvAbharaNabhUSitaH / / mandArapArijAtAdidivyapuSpairmanoramaiH / susnigdhanIlakuTilakabarIkRtakezavAn // 164 zlakSNonnatasunAsAMsajAnuyugmavirAjitaH / maNividrumazaGkADhyanUpurAdhivirAjitaH // 165 akalaGkitacandrAbhanakhapativirAjitaH / [+azokapuSpasaMkAzaraktoSThamukhapaGkajaH // any'mauktikaabhaasdntptiviraajitH| saMpUrNacandramatimasmitavaktrasuzobhitaH] // 167 ArUDhayauvanaH zrImAnkomalAvayavojjvalaH / zaraNyaH sarvalokAnAM sarvaloke phalapradaH // 168 sadRzI tasya devI tu rUpazIlaguNAdibhiH / taptakAJcanasaMkAzA [*taptakAJcanabhUSaNA // 169 taruNI rUpalAvaNyakAntizIlaguNAnvitA / dugdhAbdhiphenasaMkAza]zuddhavastreNa veSTitA // 170 mandAraketakIjAtIpuSpAzcitaziroruhA / kastUrItilakopetA ratnasImantazobhitA // 171 nAnAvarNasuzobhADhyA karNabhUSaNabhUSitA / pravAlasadRzajyotsnAraktAdharasuvismitA // 172 mattabhRGgopamaiH snigdhairalakaiH suvirAjitA / tanumadhyA vizAlAkSI pInonnatapayodharA // 173 caturhastairvirAjantI sarvAbharaNabhUSitA / udAhubhyAM dhRtA devI hemapadmayugaM zubham // 174 itarAbhyAM samAzliSya bhartAraM nibiDaM sthitA / AlokayantI satataM tridazAnsvakaTAkSakaiH 175 __ * dhanuzvihAntargataH pAThaH ka. ja. sa. pustakasthaH / + dhanucihAntargataH pAThaH, jha. pha. pustakasthaH / * dhanuzcihAntargataH pAThaH, sa. pha. pustakasthaH / ka. ja. tirmedhA vRddhirbuddhirma' / ca. 'timeMdhA dhRtirbuddhirma / 2 i. sa. ma. sahasrAkSeNa / 3 Da. 'mazAkhAnya / 4 ka. ja. "tA / mRgshkoN| 162 Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai 1 + | 258aSTapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1823 nirIkSitAstayA devyA dhanyAste satataM zive / tadA devA vimAnasthAH siddhacAraNakiMnarAH // gAyanti satataM devImAnandAzruparizrutAH / daiteyairvadhyamAnaistu brahmarudrAdibhiH suraiH // saMstUyamAnastatrezo devAnAmabhayaM dadau / devAnAmabhayaM dattvA sarvadevezvaro hariH // rAkSasAnhantumArebhe jagatsaMrakSaNAya vai / evaM caturtha vyUhaM tu hareH proktaM tavAnaghe / / kimanyacchrotukAmA'si tadbravImi varAnane / dhanyA'si kRtakRtyA'si bhaktA'si puruSottame 180 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe viSNuvyUhabhedavarNanaM nAma saptapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 257 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 45975 179 athASTapaJcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH / pArvatyuvAca - bhagavanyatra devezo rAkSasAnmadhusUdanaH / jaghAna kenarUpeNa yathAvadvakumaIsi // vaibhavaM ca sthavIyasya matsyakrUrmAdirUpakam / vistareNa samAkhyAhi mama prItyA mahezvara // zrImahAdeva uvAca - 3 6 9 zRNu devi pravakSyAmi vaibhavaM svasthamAnasA | matsyakrUrmAdi yadrUpamavatArAtmakaM hareH // dIpAdutpAdyate dIpo yathAvatta (tadvadbhaviSyati / parAvasthAH parezasya vyUhAzca vibhavAdayaH / / 4 uktA devAvatArAstu viSNvAkArAdikAH zubhAH / arcAvatArA devasya vaibhavAH paramAtmanaH / / 5 prajApatInsRjadbrahmA sa samrATparamotsavaH / bhRguM marIcimatriM ca dakSaM kardamameva ca // pulastyaM pulahaM caivAGgirasaM tu tathA kratum / [+nava prajAnAM pataya ime proktA yathAkramam ] // 7 marIcirbhagavAMstatra janayAmAsa kazyapam / kazyapasyAbhavaJjAyAzcatasraH zubhadarzane / / aditizca ditizcaiva kadrUzca vinatA tathA / aditirjanayAmAsa devAMstu zubhadarzanAn // ditizca rAkSasAnputrAMstAmasAnsumahAsurAn / samakastu hayagrIvo hiraNyAkSo mahAbalaH / / [*hiraNyakazipurjambho mayAdyAH sumahAtapAH / makarastu mahAvIryo brahmalokamupAgataH // 11 brahmANaM mohayitvA'sau vedAJjagrAha vIryavAn / grasitvA tu zrutIH so'tha ] praviveza mahArNavam / / tato'bhavajjagacchranyamabhavadvarNasaMkaraH / [ + nAdhItaM na vaSaTkAraM varNAzramavivarjitam // tataH prajApatirdevaH sarvadevagaNairyutaH / gatvA dugdhAmbudhiM devaM tuSTAtra zaraNaM gataH] / / brahmovAca 10 13 14 * aDabhAva ArSaH / + idamardhe ka. ja. pha. pustakastham / * cihnAntargataH pATho jha. pha. pustakasyaH / 177 178 15 prasIda deva me nAtha nAgaparyaGkasaMsthita / sarveza sarva sarvAtmansarvavedamayAcyuta / / AdyaM jagattarorbIjaM madhye saMvardhanodakam / ante ca pazunAthastvaM svecchAcArastvameva ca / / 16 tvameva dadhase rUpaM jagatsarvaM sanAtanam / tvamavyakto hi bhUtAdiH pradhAnapuruSottamaH // tvamAdimadhyAntavapurjagataH paramezvaraH / tvameva sarvalokAnAmAzrayaH puruSottamaH || 17 18 dhanuzcihAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / + dhanu 1 ka. ja. zambUkastu / jha. pha. somakastu / 2 2. pha. deva / Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1824 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1 uttarakhaNDebhUtAdistvaM mahataM bhUtasaMhArakAraNam / tvamahaMkAramAzritya guNatraividhyamAptavAn // 19 tvamAdibhUtazcAntastvaM tvaM vAyuH sarvago mahAn / tvamAdistvamanAdizca tvamagnistejasAM nidhiH|| tvamApaH sarvajagatAM jIvanaH paramezvaraH / tvaM bhUmirjagadAdhAro bhUdharastvaM mahAmate // 21 saritaH sAgarastvaM vai sarvasyA''distvameva ca / devarSiH sarvabhUtAni tvameva purussottmH|| 22 tvayaiva preritA lokAzceSTante sAdhvasAdhuSu / daityenApahRtA vedAH praviSTena mahArNavam // 23 vedAdhAramidaM sarva jagatsthAvarajaGgamam / vedAzcaiva hi sarveSAM dharmANAM paritaH sthitiH|| 24 vedaizca sarvadevAnAM nityatRptirbhaviSyati / tasmAdvedAnsamAnetuM tvamevAIsi kezava // 25 zrImahAdeva uvAcaevamukto hRSIkezo brahmaNA paramezvaraH / matsyarUpaM samAsthAya praviveza mahodadhim // 26 taM daityaM sumahAghoraM mAkaraM rUpamAsthitaH / tuNDAgreNa vidAryainaM jaghAnAmarapUjitaH // 27 taM hatvA sarvavedAMzca sAGgopAGgasamanvitAn / gRhItvA pradadau tasmai brahmaNe sa mahAdyutiH // 28 anyonyamizritA vedA prasitAstena rakSasA / vyastA bhagavatA tena vyAsarUpeNa dhImatA // 29 pRthagbhUtA'bhavanvedA vyAsenaiva mahAtmanA / evaM matsyAvatAreNa rakSitAH sarvadevatAH // 30 zrutipradAnena jagatrayaM tadA kRtvA nirAtaGkamavApya dharmam / saMstUyamAnaH surasiddhasaMdhairantardadhe yogibhiracitAghriH // iti zrImahApurANe pAa uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde matsyAvatArakathanaM mAmASTapazcAzadadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 258 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-46006 athonaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / rudra uvAcayatkauma vaibhavaM viSNoH sarvalokanamaskRtam / tadvakSyAmi priye samyakzRNuSvaikAgracetasA // 1. atriputro mahAtejA durvAsA iti vizrutaH / pracaNDaH sarvalokAnAM kSobhakArI mhaatpaaH|| 2 sa yayau himavatpRSThe brahmarSistapaso nidhiH / uSitastatra varSa tu kiMnarIbhiH sa pUjitaH // 1 mahendraM draSTukAmo'yaM svarlokaM prayayau muniH / tasminkAle mahAtejA gajArUDhaM surezvaram // 4 dadarza sarvadevaistaM pUjyamAnaM zacIpatim / taM dRSTvA sa prahRSTAtmA durvAsAzca mhaatpaaH|| 5 pArijAtasraja tasmai pradadau vinayAnvitaH / AdAya devatAdhIzastAM saja gajamUrdhani // 6 vinyasya tatra devezaH prayayau nandanaM prati / kareNA''dAya tAM mAlAM madodriktastato gajaH // 7 pIDayitvA'tha cikSepa saMchinnAM dharaNItale / tataH kruddho mahAtejA durvAsA raktalocanaH // prAptavAnmahendraM taM saMtaptaH krodhavahinA // + saMdhirArghaH / * etadardhasthAne i. pha. pustakayoH "mamAMzabhUto brahmarSiH sarveSAM bhayadaH sadA / sa kadAcinmahAmeroH / pAve kiMnarasavite / saMprApya devatAstatra pUjayAmAsa nityazaH" iti pranyo dRzyate / 1. pha. vissnnunaa| Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 ekonaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1825 durvAsA uvAcaprailokyaikazriyA yukto yasmAnmAmavamanyase / tasmAtrailokyazrInaSTA bhavatveva na saMzayaH // 9 rudra uvAcaiti zaptastataH zakro jagAma svapuraM punaH / tataH zrIjagatAM dhAtrI kSaNAdantardadhe svayam // 10 antardhAnaM gatA lakSmIstadA naSTaM jagatrayam / yadapAGgAzritaM sarva jagatsthAvarajaGgamam / / 11 tasyAmantardhAnavatyAM sarva naSTataraM bhavet / brahmAditridazAH sarve gandharvA yakSakiMnarAH // 12 daityAzca dAnavA nAgA manuSyA rAkSasAstathA / pazavaH pakSiNaH kITAH [*sarve sthaavrjnggmaaH|| tayA lakSmyA jaganmAtrA te sarve nAvalokitAH / dAridyeNaiva nihatAste sarve duHkhbhaaginH||14 kSutpipAsAnvitAH sarve cukruzuvai nirantaram / na varjaladharAH sarve zuSkA jalAzayAH] // 15 sarve te pAdapAH zuSkAH phalapuSpavivarjitAH / tadA devAH sagandharvA daityadAnavarAkSasAH // 16 kSutpipAsArditA jagmurbrahmANamamitaujasam / UcustaM devadevezamabjayoni pitAmaham // 17 devA UcuHbhagavankSutpipAsAbhyAM pIDitaM hi jagatrayam / na hutaM na vaSaTkAraH sarvadharmavivarjitam // 18 kSutpipAsArditAH sarve devdaanvmaanvaaH| trAtAraM sarvalokezaM bhavantaM zaraNaM gatAH // trAtumarhasi deveza kSutpipAsArditAJjanAn / __ rudra uvAcaiti teSAM vacaH zrutvA sarvalokapitAmahaH / uvAca paramaprItastAnsarvAnprati mAnadaH // brahmovAcazRNudhvaM devatAH sarve daityagandharvamAnavAH / mahendrasyApacAreNa sarvametadupasthitam / / samudbhUtamidaM ghoraM jagatsaMvartakaM mahat / durvAsasaM mahAtmAnamanayatkrodhamAtmavAn // tasmAtkruddhena tenedaM naSTaM lokatrayaM surAH / aso roSaparItAtmA krodhena kalupIkRtaH // 23 jagatrayasya zrInaTA bhavatvityAha durmtiH| tacchApAjagatAM dhAtrI lakSmIrnArAyaNapriyA // 24 antardhAnaM gatA devI jaganmAtA mahezvarI / yadapAGgekSitA lokA bhavanti sukhinastathA // 25 nAlokitA jaganmAtrA duHkhabhAgina eva hi / tasmAtsarve vayaM gatvA dugdhAbdhau sthitamuttamam / / tatra nArAyaNaM devamarcayAmaH sanAtanam / tasminprasanne deveze zivametadbhavejjagan / rudra uvAcaiti nizcitya manasA brahmA devagaNairvRtaH / bhRgvAdimunibhiH sArdha prayayo kSIrasAgaram // 28 kSIrAbdheruttarataTe brhmrudraadidevtaaH| viSNuM samarcayAmAsuH pauruSeNa vidhAnataH // japannaSTAkSaraM matraM paurupaM sUktameva ca / dhyAyanto'nanyamanaso juhuvuH paramezvaram // tupuvuH stavanairdivyairnamazcakrurvidhAnataH / tataH prasanno bhagavAnsarveSAM ca divaukasAm // teSAM saMdarzane tasthau stUyamAno maharSibhiH / vainateyaM samAruhya sarvadevamayaM vibhum // taM dRSTvA jagatAmIzaM zaGkhacakragadAdharam / pItavastraM caturvA huM puNDarIkanibhekSaNam // zrIvatsakaustubhoraskaM vanamAlAvibhUSitam / kirITahArakeyUranUpurairupazobhitam / / * dhana dvAntargataH pAThaH ka.ja. jha. pha. pustakasthaH / Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1826 35 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDetuSTuvurjayazabdena namazcakrunirantaram / tataH provAca bhagavAnkRpayA sarvadevatAH // varado'smi varaM devA vRNIdhvamiti cAcyutaH / iti zrutvA tu te sarve devA brhmpurogmaaH|| UcuH prAJjalayo devamidaM vacanamIzvaram // devA UcuHbhagavanmunizApena saMpaddhInaM jagatrayam / kSutpipAsAditaM sarva sadevAsuramAnuSam // 37 tasmAdbhavantaM zaraNaM yAtAH sma puruSottama / trAhi sarvamimaM lokaM nAnyaH zakto bhvetkcit||38 rudra uvAcaityukto daivataiH sarvairacyutaH paramezvaraH / vicAryaitaduvAcatAndevAnbrahmapurogamAn // zrIbhagavAnuvAcaatrisUnAmuneH zApAdantardhAnaM gatA ramA / kaTAkSadarzanAttasyA jagadaizvaryasaMyutam // 40 tasmAdyUyaM surAH sarve zivabrahmapurogamAH / utpATya mandaraM zailaM nidhAya kSIrasAgare // manthAnaM mandaraM kRtvA sarparAjena veSTitam / kuruvaM manthanaM devA daitygndhrvdaanvaiH|| 42 utpadyate ca sA lakSmIjagatsaMrakSaNAya vai / tayA dRSTA mahAbhAgA bhaviSyatha na sNshyH|| 43 [*dhArayAmyahamevAdi karmarUpeNa saMvRtaH / mama zaktyA surAnsarvAnpravizya ca bliiysH]|| - 44 rudra uvAcaityuktA devatAH sarvA hariNA kamalekSaNe / sAdhu sAdhviti deveshmuucurbrhmpurogmaaH|| 45 saMstUyamAno bhagavAnacyutaH surasattamaiH / antardadhe tataH shriimaansrvloknmskRtH|| sarvAdhAraH sarvadevaH sarvatra samadarzanaH // iti zrImahApurANe pa.jha uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde durvAsasaH zAkathanaM nAmako paSTyadhika dvezatatamo'dhyAyaH // 259 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-46052 atha SaSTyavikadvizatatamo'dhyAyaH / zaMkara uvAcatataH suragaNAH sarve dAnavAdyA mahAbalAH / utpAThya mandaraM zailaM [+cikSipuH payasAM nidhau // 1 tato nArAyaNaH zrImAnbhagavAnbhUtabhAvanaH / kUrmarUpeNa taM zailaM] dadhArAmitavikramaH // anAdimadhyAntavapurvizvarUpaH snaatnH| adhArayagirivaraM ma pRSThe jgdiishvrH|| 3 tathaikena bhujenaiva zikharaM sarvago'vyayaH / tato devAsurAH sarve mamanyuH kSIrasAgaram // 4 sarparAjena saMveSTya ghagharaM (manthAnaM) mandarAcalam / mathyamAne'tha dugdhAbdhau daivataiH sumhaablH||5 utpAdanArtha lakSmyAca sarva ete maharSayaH / upoSya niyamaM kRtvA jepuH zrIsUktameva ca // 6 , sahasranAmapaThanaM cakurdivyA dvijottamAH / ekAdazyAM tu zuddhAyAM mathyamAne mahAmbudhau // 7 . upopya RSayaH sarve jepuH zrImantramuttamam / kADamANAH zriyo janma lakSmInArAyaNaM harim / / 8 / dhyAtvA samarcayAmAmurdijAgyA munisattamAH / tatastasminmuharte tu madhyamAne mahAmbudhau // 9 * ayaM zloko jha. pustakasthaH / + dhanucihAntargataH pATho jha. pustakasthaH / Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 SaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1827 udabhUtpathamaM tatra kAlakUTaM mahAviSam / mahApiNDaM mahAghoraM saMvartAgnisamaprabham // dRSTvA pravuH sarve bhayAtA devadAnavAH / tatastAnvidrutAndRSTvA bhayAnsuirasattamAn // 11 tAnivAryAbravaM vAkyamahaM tatra zubhekSaNe / bho bho devagaNAH sarve na bhetavyaM viSaM prati // 12 ahamAhArayiSyAmi kAlakUTaM mahAviSam / ityuktAste mayA sarve devA indrpurogmaaH|| 13 sAdhu sAdhviti vAkyA tuSTuvuH praNatA bhRzam / tadRSTvA meghasaMkAzaM prAdurbhataM mahAvipam // 14 dhyAtvA nArAyaNaM devaM hRdaye garuDadhvajam / udayAdityasaMkAzaM zaGkhacakragadAdharam // zrIbhUmisahitaM devaM tahakAzcanakuNDalam / ekAgramanasA dhyAtvA sarvaduHkhaharaM prabhum / nAmatrayaM mahAmantraM japanbhaktyA samanvitaH / tadviSaM pItavAnghoramAdyaM sarvabhayaMkaram // 17 nAmatrayaprabhAvAca viSNoH sarvagatasya vai / viSaM tadabhavajINa lokasaMhArakArakam // 18 acyutAnanta govinda iti nAmatrayaM hareH / yo japetprayato bhaktyA praNavAdyaM namontakam // 19 tasya mRtyubhayaM nAsti viparogAgnijaM mahat / nAmatrayaM mahAmantraM japedyaH prayatAtmavAn // 20 kAlamRtyubhayaM cApi tasya nAsti kimanyataH / iti nAmatrayeNaiva pItaM devi mayA viSam // 21 tataH prahRSTAstridazAstuSTuvurmI suvismitAH / mAM praNamya punardevA mamanthuH kSIrasAgaram // 22 [*tasminpramathyamAne tu mayA devazca bhAmini / jyeSThA devI samutpannA raktasragvAsasA''tA23 utpannA sA'bravIdevAki kartavyaM mayeti vai / tAmavaMstathA devIM sarvadevagaNA bhRzam // 24 devA Ucu:yeSAM gRhAntare nityaM kalahaH saMpravartate / tatte sthAnaM prayacchAmo vasa tatrAzubhAnvitA // 25 yasya gehe kapAlAsthi bhasmakezAdicihnitam / parupaM bhASaNaM nityaM vdntynRtvaadinH|| 26 saMdhyAkAle tu ye pApAH svapanti malacetasaH / teSAM vezmani saMtiSTha duHkhadAridyadAyinI // 27 kapAlakezabhasmAsthitupAGgArANi yatra tu / tatra te satataM sthAnaM bhaviSyati na sNshyH|| 28 yasya vezma kapAlAsthibhasmakezAdicihnitam / tadbhajasthAzubhe nityaM kalinA saha nityshH|| 29 akRtvA pAdayoH zaucaM yastvAcAmati durmtiH| taM bhajakhaM mahAdevi kaluSeNa bhRzaM vRtam // 30 tuSAGgArakapAlAzmavAlukAvastracarmabhiH / dantadhAvanakartAro bhaviSyanti narAdhamAH // 3? kramakha kalinA devi teSAM vezmasu nityazaH / tilapiSTaM kalazaM ca kaliGgaM zigrugRJjanam // 32 chatrAka viDvarAhaM ca pitvaM kozAtakIphalam / alAvU ca palANDaM ca ye khAdanti nraadhmaaH|| teSAM gehe tava sthAnaM devi dAridyade sadA // rudra uvAcaityAdizya surAH sarve tAM jyeSThAM kalivallabhAm / punazca manyanaM cakruH kSIrAbdheH susmaahitaa|| tatazca vAruNI devI samutpannA zubhAnane / ananto nAgarAjo'tha tAM jagrAha sulocanAm // 35 tatastatra samutpannA sarvAbharaNabhUSitA / vainateyasya bhAryA'bhUtsarvalakSaNazobhitA // 36 tato'psarogaNA divyA gandharvAzca mahaujasaH / jajJire rUpasaMpannAH somasUryAgnivarcasaH // 37 * idamadha jha. pha. pustakastham / jha.pha.m / tRnnaahaar| 4 ka. ramasva / 5 na. zaH / niil'| 1 . ja. ramye / 2 jha. pha. 'sva sadA de| 6 ka. ja. madhugAyanatatparAH / Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1828 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe airAvatastato jajJe tathaivoccaiH HzravA hayaH / dhanvantariH pArijAtaH surabhiH sarvakAmadhuk // etAnsarvAnsahasrAkSo jagrAha prItamAnasaH / tataH prabhAtasamaye dvAdazyAmudite khau || madhyamAne punastasmindevairindrapurogamaiH / tataH prahRSTavadanaiH stUyamAnA maharSibhiH || utpannA zrImahAlakSmIH sarvalokezvarI zubhA / bAlArkakoTisaMkAzA kanakAGgadabhUSitA // hemAmbujasamAsInA sarvalakSaNazobhitA / padmapatravizAlAkSI nIlakuJcitamUrdhajA // divyacandanaliptAGgI divyapuSpairalaMkRtA / nAnAratnamayairdivyaiH sarvairAbharaNairyutA // tanumadhyA jagaddhAtrI pInonnatapayodharA / caturhastA vizAlAkSI pUrNendusadRzAnanA // vasupAtraM mAtuluGgaM svarNapadmayugaM zubham / vibhrANA hastakamalaiH sarvAbharaNabhUSitaiH // amlAnapaGkajAM mAlAM dhArayantI yurasthale / dadRzustAM mahAdevIM sarvalokahitaiSiNIm // IzvarIM sarvabhUtAnAM mAtaraM padmamAlinIm / nArAyaNIM jagaddhAtrIM nArAyaNahRdAlayAm // tAM vilokya mahAlakSmI prahRSTAH sarvadevatAH / avAdayanta paTahAndivi devagaNA bhRzam // 48 vRSaH puSpavarSANi vanadevyo nirantaram / jagurgandharvapatayo nanRtuzcApsarogaNAH // vabuH puNyAH zivA vAtAH suprabho'bhUddivAkaraH / jajvaluzcAgnayaH zAntAH prasannAzca tato dizaH / / anantaraM zItara imarudbhUtkSIrasAgare / sudhAmayUkhavAnsomo mAturbhrAtA sukhAvahaH // nakSatrAdhipatizcAbhUccandro vai lokamAtulaH / tato jAyA hareH puNyA tulasI lokapAvanI // samutpannA jagaddhAtrI pUjArthaM zArGgiNo hareH / tataH prahRSTamanasaH sarve devA divaukasaH // 53 taM zailaM pUrvavatsthApya paripUrNamanorathAH / sametya mAtaraM sarve zivabrahmapurogamAH // 47 49 51 52 54 38 39 40 41 42 43 44 45 46 stutvA nAmasahasreNa jepuH zrIsUktasaMhitAH / tataH prasannA sA devI sarvAndevAnuvAca ha / / 55 zrIruvAca - varaM vRNIdhvaM bhadraM vo varadA'haM surottamAH || 56 rudra uvAca - UcuH prAJjalayo devAH zriyaM namrAtmamUrtayaH // devA Ucu: 58 prasIda kamale devi sarvalokezvarapriye / viSNorvakSasthale devi bhava nityAnapAyinI // trailokyaM na tvayA devi tyAjyaM hi paramo varaH / yadapAGgAzritaM sarve jagatsthAvarajaGgamam // 59 tvayA vilokitAH sarve prabhavanti divaukasaH / mAtA rudrAdidevAnAmaizvaryaM tvatkaTAkSataH // etadicchAmahe devi jaganmAtarnamo'stu te // 60 rudra uvAca ityuktA daivataiH sarvairlokamAtA mahezvarI / evamastviti tAndevAnmAha nArAyaNapriyA || tato nArAyaNaH zrIzaH zaGkhacakragadAdharaH / tathaivA''virabhUdbrahmA pUrvavatkSIrasAgare || tataH pratuSTuvurdevA namaskRtvA janArdanam / UcuH prAJjalayaH sarve prahRSTavadanAH zubhAH // devA UcuH gRhANa devIM sarveza mahiSIM tava vallabhAm / jagatsaMrakSaNArthAya lakSmImanapagAminIm // 57 61 62 63 64 rudra uvAca ityuktvA munibhiH sArve devA brahmapurogamAH / nAnAratnamaye divye pIThe bAlArkasaMnibhe / / 65 .... , Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 ekapazyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1829 nivezya devI devaM ca AnandAzrupariSThutAH / divyAmbarairdivyamAlyainAnAratnavibhUSitaH // 66 [+lakSmyA saha samAsInamarcayAmAsuracyutam / gandhai paizca dIpaizca naivedyaizca sudhAmayaiH ] // 67 aprAkRtaiH phalairdivyairarcayAmAsurIzvarIm / amRtAdutthitA devI tulasI komalA zubhA // 68 tayA zrIpAdayugalamarcayAmAsuraJjasA / pradakSiNatrayaM kRtvA namaskRtvA muhurmuhuH // tuSTavuH stavanairdivyarharSapUrNAzruviklavAH / tataH prasanno bhagavAnsarvadevezvaro hriH|| abhISTAnpradadau tebhyo varAndevyA saha prbhuH|| tataH suhRSTAH suramAnuSAdyA lakSmIkaTAkSArpitadRSTipUtAH // prabhUtadhAnyArthayutA nirantaraM sukhaM paraM prApuranAmayA bhRzam / / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde lakSmyutpattivarNanaM nAma SaSTyadhikadvizanatamo'dhyAyaH // 26 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-46123 arthakaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zaMkara uvAcatataH provAca bhagavAnsarvAMzcaiva mahAmunIn / devyA saha prahaSTAtmA sarvalokahitAya vai // 1 zrIbhagavAnuvAcazRNudhvaM munayaH sarve devatAzca mahAvalAH / ekAdazI mahApuNyA sarvopadravanAzinI / / 2 lakSmIsaMdarzanArthAya bhavadbhiH samupoSitA / tasmAttu sarvadA puNyA dvAdazI mama vallabhA // 3 adyaprabhRti ye lokA upitAH puurvvaasre| dvAdazyAmudite bhAnau zraddhayA parayA yutaaH|| 4 ye pUjayanti mAM bhaktyA tulasyA ca zriyA saha / sarve te bandhanirmuktAH prAmuvanti padaM mama // 5 nArcayanti ca ye vai mAM dvAdazyAM puruSottamam / te bhRzaM pApakarmANo mama mAyAvimohitAH // 6 ye nAceyanti pApiSThA narA narakagAminaH / tAnpApAnviSayabaddhvA mama pUjAparAGmukhAn // [kSipatyajasraM saMsAre mAyA mama duratyayA // __rudra uvAcaevamuktvA sa bhagavAnparamAtmA sanAtanaH / saMstUyamAno munibhiH prayayau kamalAlayam // 8 kSIrAbdho zeSaparyaGke vimAne sUryasaMnibhe / devyA saha vizAlAkSyA ramayA prmeshvrH|| 9 darzanArthaM surANAM vai tatra saMnihito'bhavat / tataH suragaNAH sarve karmarUpaM sanAtanam // 10 bhaktyA saMpUjayitvA'tha tussttvuhRssttmaansaaH| tataH prasanno bhagavAnkarmarUpI janArdanaH // 11 zrIbhagavAnuvAcavaraM vRNIdhvaM devezA yavo manasi vartate // rudra uvAcatato devagaNAH sarve karmarUpaM janArdanam / UcuH prAJjalayaH sarve harSanirbharamAnasAH // 13 + ayaM zloko jha. pha. pustakasthaH / idamadha ka. ca. ja. pustakastham / 1 jha. janArdanam / Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1830 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDedevA UcuHzeSasya diggajAnAM ca sahAyArtha mahAvala / dhartumarhasi deveza saptadvIpavatI mahIm // 14 ___ rudra uvAcaevamastviti hRSTAtmA bhagavAllokabhAvanaH / dhArayAmAsa dharaNI saptadvIpasamAmRtAm // 15 tato devAH sagandharvA daitydaanvmaanupaaH| maharSibhiranujJAtAH svarlokAnpratipedire // 16 tadAprabhRti te sarve devA brahmapurogAH / siddhA ye mAnuSAzcaiva yogino munisattamAH // 17 viSNorAjJAM puraskRtya bhaktyA paramayA yutAH / ekAdazyAmupoSyAtha bhaktyA caiva janArdanam 18 dvAdazyAmarcanaM cakru(yAmAsu)vidhinA varavaNini / [*etattu sarvamAkhyAtaM devyA janma vraanne|| kauma ca vaibhavaM viSNoH kimanyacchrotumicchasi // iti zrImahApugaNe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde ekAdazzupavAsakathanaM ___ na maikaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 261 / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-46142 atha dviSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / pArvatyuvAcabhagavazrotumicchAmi dvAdazyAzca vidhAnakam / viSNoH pUjAvidhAnaM ca kartavyaM tatra vai prabho // 1 ekAdazyAH prabhAvaM ca sarvapApaharaM nRNAm / Acazva vistareNaiva mayi prItyA mahezvara // 2 __ mahAdeva uvAcazRNu devi pravakSyAmi dvAdazyAzca vidhAnakam / tasyAH smaraNamAtreNa saMtuSTaH syaajnaardnH|| 3 ekAdazyAM tu prAptAyAM samupoSyeha mAnavaH / sarvapApavinirmuktA yAnti viSNoH paraM padam // 4 saptajanmArjitaM pApaM jJAnato'jJAnataH kRtam / kSaNAdeva layaM yAti dvAdazyAM haripUjanAt // 5 / azvamedhasahasrANi vAjapeyazatAni ca / ekAdazyupavAsasya kalAM nArhanti SoDazIm // 6 - dharmadA hyarthadA caiva kAmadA mokSadA kila / sarvakAmadughA naNAM dvAdazI varavarNini // 7 ekAdazIsamaM kiMcitpApatrANaM na vidyate / ekAdazIsamaM kiMcitaM nAsti zubhekSaNe // 8 ekAdazI parityajya yo hyanyadbatamAcaret / sa karasthaM mahArAjyaM tyaktvA bhaikSyaM tu yAcate // 9 ekAdazendriyaiH pApaM yatkRtaM bhavati priye / ekAdazyupavAsena tatsarva vilayaM vrajet // 10 raTantIha purANAni bhUyo bhUyo varAnane / na bhoktavyaM na bhoktavyaM saMprApte harivAsare // 11 [+bhuva bhuveti yo(na) brUyAtsaMprApte harivAsare] / abhakSyaM sarvadA proktaM kiM punaH shuklkRssnnyoH|| varNAnAmAzramANAM ca strINAM ca varavaNini / ekAdazyupavAsastu kartavyo nAtra sNshyH|| 13 ekAdazyAM tu prAptAyAM mAtApitromRte'hani / dvAdazyAM tu pradAtavyaM nopavAsadine kacit // 14 * ayaM zlokaH ka. ja. sa. pha. pustakasthaH / + idamardhe jha. pha pustakastham / 1 jha. pha. degmAH / RSayo mA / Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' padmapurANam / 1831 262 dvipaTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] garhitAnnaM na cAznanti pitarazca divaukasaH / ekAdazyAM na bhoktavyaM surAM vA na pivetkacit15 brAhmaNaM naiva hanyAttuM samametatrayaM matam / [tasmAdekAdazIM zuddhA ( ekAdazyAM tu zuddhAyA ) mupavAsaM samAcaret ] / / 16 17 25 26 dazamImizritAM tAM tu prayatnena vivarjayet / aruNodaya velAyAM dazamI mizritA bhavet // tAM tyaktvA dvAdazI zuddhAmupopedavicArayan / kalAyAM vidyamAnAyAM sUryasyodayanaM prati / / 18 trayodazyAM tathA devI dvAdazI parividyate / tathA ca [ + dvAdazI zuddhA chupavAse vidhIyate / / 19 aruNodayavelAyAM kRtyaM sarva samAcaret / kalAyAmapi ] dvAdazyAM pAraNaM tatra coditam // 20 zuddhAmekAdaza cApi tyajedatra na saMzayaH / kalA'pyekAdazI yatra dvAdazyAmudite khau || sarvAmekAdazIM tyaktvA tatraivopavasedvijaH / evaM vidhiM vinizcitya samupopyaM harerdinam / / sAyamAdyantayorahnoH sAyaM prAtastu madhyame / tatropavAsaM kurvIta tyaktvA bhukticatuSTayam // dazamyAmekabhuktastu nArIsaMgamavarjitaH / avanItalpazAyI ca pare'hani vasecchuciH // dhAtrIphalAnuliptAGgaH snAnaM saMdhyAM samAcaret / upavAsaparo bhUtvA rAtrau saMpUjayeddharim // pASaNDinaM vikarmasthaM patitaM zvapacaM tathA / nAvalokena saMbhASenna spRzettatra vaiSNavaH // avaiSNavastu yo vipraH sa pApaNDaH prakIrtitaH / zikhopavItatyAgI ca vikarmastha itiiritH|| 27 mahApApopapApAbhyAM yuktaH patita ucyate / antyajaH zvapacaH prokto vedaistatra sunirNayaH // 28 rAtrau saMpUjya devezaM jAgaraM ca samAcaret / gandhapuSpaistathA dIpairvastrairAbharaNaiH zubhaiH // japaiH stotrairnamaskAraiH pUjayennizi bhaktitaH / tataH prabhAtasamaye tulasImizritairjalaiH // snAtvA samyagvidhAnena saMtarpya pitRdevatAH / pUjayejjagatAmIzaM lakSmyA saha janArdanam // 31 komalaistulasIpatraiH puSpaizcaiva sugandhibhiH / dIpAnnI rAjayettatra zatamaSTottaraM tataH / zatapatrakRtAM mAlAM tAbhyAM samyanivedayet / dhUpaM dIpaM ca naivedyaM tAmbUlaM ca samarpayet // 33 zarkarAsahitaM divyaM pAyasAnnaM samarpayet / karpUreNa ca saMyuktaM tAmbUlaM ca nivedayet // pradakSiNaM namaskAraM kRtvA bhaktyA samanvitaH / Ajyena juhuyAdvahnau zatamaSTottaraM tathA // 35 pratyRcaM puruSasUktena zrIsUktena ca pAyasam / brAhmaNAnbhojayedbhaktyA svayaM bhuJjIta vAgyataH 36 [purANAdiprapAThena kSapayettaddinaM mahat / kSitizAyI brahmacArI tasyAmeva nizi svapet / / 37 evaM saMpUjyamAnaH sa dvAdazyAM kamalApatiH ] / kSaNAtprasanno bhagavAnsarvAbhISTaprado dhruvam // 38 ityetatkathitaM devi dvAdazIvratamuttamam / kimanyacchrotukAmA'si tadvaktavyaM bravImyaham // 29 30 32 34 39 iti zrImahApurANe pAna uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde dvAdazImAhAtmyakathanaM nAma dviSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 262 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 46181 21 22 23 24 * idama jha. pha. pustakastham / + dhanuzcihAntargataH pAThaH, jha. pha. pustakasthaH / * dhanuzcihAntargataH pATo jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. pha. tu ityeSA vaidikI zrutiH / ta / 2Ga na. 'taH / saMdhyopa / 3 jha. pha. 'kto devi tatraiSa ni / 4 jha. "thA dhupe' / 5 jha. viziSyate / Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1832 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe atha triSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrIpArvatyuvAcapApaNDAnAM ca saMvAdaM varjayediti yattvayA / uktaM maheza bhagavazvapacAdatigarhitam / / te yA(kI dazAH samAkhyAtAH kailiGgaizcihnitA bhuvi / rudra uvAcaye'nyaM devaM paratvena vadantyajJAnamohitAH / nArAyaNAjagannAthAtte ve pApaNDinastathA // 2 kapAlabhasmAsthidharA ye hyavedikaliGginaH / Rte vanasthAzramAcca jaTAvalkaladhAriNaH // 3 avaidikakriyopetAste vai pASaNDinastathA / zaGkhacakrordhvapuNDrAdicihnaH priytmaihreH|| 4 rahitA ye dvinA devi te vai pApaNDinaH smRtaaH| zrutismRtyuditAcAraM yastu nA''carati dvijaH 5 .. [*sa pAkhaNDIti vijJeyaH sarvalokeSu garhitaH / vinA vai bhagavatpItyA te vai pAkhaNDinaH smRtAH] samastayajJabhoktAraM viSNuM brahmaNyadevatam / udizya devatA eva juhoti ca dadAti ca // 7 sa pASaNDIti vijJeyaH svatatrazcApi karmasu / svAtantryAtkurute yastu karma vedoditaM mahat // 8 yastu nArAyaNaM devaM brahmarudrAdidaivataiH / samatvenaiva vIkSeta sa pApaNDI bhavetsadA // 9 avasthAtritaye yastu manovAkAyakarmabhiH / vAsudevaM na jAnAti sa pASaNDI bhvevijH|| 10 kimatra bahunoktena brAhmaNA ye'pyavaiSNavAH / na spaSTavyA na vaktavyA na draSTavyAH kadAcana 11 . [vasiSTha uvAcaevaM zrutvA ca sA devI zaMkareNAbhibhApitam / vismayaM paramaM gatvA punaH provAca bhaaminii]||12 pArvatyuvAcabhagavanparamaM guhyaM pRcchAmi surasattama / mayi prItyA samAcazva saMzayo vartate bhRzam // 13 kapAlabhasmacarmAsthidhAraNaM zrutigarhitam / tattvayA dhAryate deva hitaM kena hetunA // 14 / strIcApalyena deveza pRcchAmi tvAM mahAmate / mahAnubhAvAtkathitaM na kartavyaM mahezvara // 15 tvayeti na purA proktaM vistareNa mahAprabho / akartavyamiti praznaM kSantumarhasi me prabho // 16 vasiSTha uvAcaiti devyA haraH pRSTo rahasya janajite / uvAca paramaM guhyaM yadyadAcaritaM svakam // 17 zrIrudra uvAcazRNu devi pravakSyAmi yadguhyaM paramAdbhutam / na vaktavyaM tvayA devi janeSu kathitaM mayA // 18 apRthaktvAccharIrasya vakSyAmi tava suvrte| namucyAdyA mahAdaityAH purA svAyaMbhuve'ntare // 19 mahAbalA mahAvIryA mahAvIrA mahaujasaH / sarve viSNuratAH zuddhAH srvpaapvivrjitaaH|| 20 trayIdharmayutAH sarve bhagnA indrapurogamAH / viSNoH samIpamAgamya bhayArtAH zaraNaM gtaaH|| 21 devA UcuHajeyAnsarvadevAnAM taponibhRtakalmapAn / tvamevaitAnmahAdaityAotumarhasi kezava // 22 ~. * dhanazcihAntargata: pATho jha. pustakasthaH / + dhanazcihAntargataH pATho jha. pastakasthaH / 1 jha. pha. 'balaparIvArA mahAvIryA m| 2 jha. pha. sarvadharmara / Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 triSaTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1833 mahAdeva uvAcaityAkarNya harirvAkyaM devAnAM ca bhayAnakam / tAnavadhyAnviditvA'tha mAmAha purupottmH||23 zrIbhagavAnuvAcatvaM hi rudra mahAbAho mohanArthe suradviSAm / pAkhaNDAcaraNaM dharma kuruSva surasattama // 24 tAmasAni purANAni kathayasva ca tAnprati / mohanAni ca zAstrANi kuruSva ca mahAmate // 25 mayi bhaktAzca ye vimA bhaviSyanti maharSayaH / tvacchaktyA tAnsamAdizya kathayasva ca tAmasAn kaNAdaM gautamaM zaktimupamanyuM ca jaiminim / kapilaM caiva durvAsaM(durvAsasaMca)mRkaNDaM ca bRhaspatim bhArgavaM jamadagniM ca dazaitAMstAmasAnuSIn / bhAvazaktyA samAvizya kurute(pva) jagato hitam28 svacchaktyA saMniviSTAste tamasodiktayA bhRzam / tAmasAste bhaviSyanti kSaNAdeva na saMzayaH29 kathayiSyanti te viprAstAmasAni jagatraye / [*purANAni ca zAstrANi tvayA satyena veditaaH|| kapAlacarmabhasmAsthicihnAnyapi hi srvshH| tvameva dhRtavAllokAnmo (tvA lokAnvai mo)hayasva jagatraye // tathA pAzupataM zAstraM tvameva kuru suvrata / kaGkAlazaivapASaNDamahAzaivAdibhedataH // 32 avalakSya mataM samyagvedabAhyaM dvijaadhmaaH| bhasmAsthidhAriNaH sarve bhaviSyati na saMzayaH // 33 tvAM paratvena vakSyanti sarvazAstreSu tAmasAH / teSAM matamadhiSThAya sarve daityAH sanAtanAH // 34 bhaveyuste madvimukhAH kSaNAdeva na saMzayaH / ahamapyavatAreSu tvAM ca rudra mahAvala // tAmasAnAM mohanArtha pUjayAmi yuge yuge / matametadavaSTabhya patantyeva na sNshyH|| __ mahAdeva uvAcatacchrutvA'haM yathoktaM tu vAsudevena bhAmini / samudvignamanA dIno babhUvAtra varAnane // 37 namaskRtvA'tha taM devamabravaM paramezvaram / tvayoditamidaM deva karomi yadi bhUtale // 38 tasmAnAzo hi me nAtha bhaviSyati na sNshyH| na zakyaM hi mayA kartumetatkRtyaM hare'dhunA // 39 tvadAjJA'pi ca nollayA etaduHkhataraM mahat / evamuktastato devi samAzvAsya ca mAM punaH 40 AtmanAzAya te nAtra bhavatvityAha no(mAM) hariH / devatAnAM hitArthAya kuruSva vacanaM mm||41 tavApyujjIvanopAyaM kathayAmi surottama / nityaM japa mahAbAho mama nAmasahasrakam // hRdaye mAM samAdhyAya japa matraM mamAvyayam / SaDakSaraM mahAmatraM tArakaM brahma ucyate // 43 ye bhajanti hi mAM bhaktyA teSAM muktirna saMzayaH / indIvaradalazyAmaM padmapatravilocanam // 44 zaGkhaoNrizA.pudharaM sarvAbharaNabhUSitam / pItavastraM caturbAhuM jAnakIpiyavallabham // 45 zrIrAmAya nama ityevamuccArya mantramuttamam / sarvaduHkhaharaM hyetatpApinAmapi muktidam // 46 idaM mantra japannityamamalastvaM bhaviSyasi / bhasmAsthidhAraNAdyattu saMbhUtaM kiMlbiSaM tvayi // 47 42 * dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. ca. ja. pustakasthaH / 1 ka. ca. ja. tAnsamAzvAsya dikpaalaanvi| 2 ka. ja. jAmadagnyaM / 3 ru. jha. a. 'n / tv| 4 ja. sattvena vRhitAH / 5 Ga, a. zastraM / 6 ka. ja. "nti hyacetasaH / tvaaN| 7ka. j.m| dattavAnkRpayA mAmAtmanA / 8 ka.ca, ja. japanti / 9 ca. jhAnizA / Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 1834 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 6 uttarakhaNDemaGgalaM tadabhU(dbhave)tsarvaM manmatroccAraNAcchubhAt / tadvitA(nA)nAzayiSyAmi sadA sarva mu(nmui) rottama // madanyadevatAbhaktirjAyate na tu suvrata / manasaivArcaya hRdi mAM nAthaM puruSottamam // 49 madAjJAM kuru matprItyA sarvametacchubhaM tava / iti saMdizya mAM devi visasarja marudgaNAn / / 50 visRSTAstena te devA nirdRtAH svAzramAnyayuH / tato mAM prArthayAmAsurdevA indrpurogmaaH|| 51 indrAdaya UcuHzIghraM kuru hitaM deva yathoktaM hrinnaa'dhunaa| mahAdeva uvAcadevatAnAM hitArthAya vRttiH pApaNDinAM zubhe / kapAlacarmabhasmAsthidhAraNaM tatkRtaM mayA // 53 sAmasAni purANAni yathoktaM viSNunA mama / pASaNDazaivazAstrANi yathoktaM kRtavAnaham // 54 macchaktyA vai samAvizya gautamAdidvijAnapi / vedavAhyAni zAstrANi samyaguktaM myaa'nghe||55 idaM matamavaSTabhya mAM dRSTvA srvraaksssaaH| bhagavadvimukhAH sarve bbhuuvustmsaa''vRtaaH|| 56 bhasmAdidhAraNaM kRtvA mhogrtmsaa''vRtaaH| mAmeva puujyaaNckumaasaasRkvndnaadibhiH|| 57 matto varapradAnAni labdhvA mdbloddhtaaH| atyantaviSayAsaktAH kaamkrodhsmnvitaaH|| 58 sattvahInAstu nirvIryA jitA devagaNaistadA / sarvadharmaparibhraSTAH kAle yAntyadhamAM gatim // 59 ye me matamavaSTabhya caranti pRthivItale / sarvadharmezva rahitAH pazyanti nirayaM sadA // 60 evaM devahitArthAya vRttiau devi gahitA / viSNorAjJAM puraskRtya kRtaM bhasmAsthidhAraNam // 61 ! bAhyacihnamidaM devi mohanArthAya vidviSAm / athAntahRdaye nityaM dhyAtvA devaM janArdanam // 62 japanneva ca taM manaM tArakaM brahmavAcakam / sahasranAmasadRzaM viSNornArAyaNasya tu // 63 SaDakSaramahAmatraM raghUNAM kulavardhanam / japanyai satataM devi sadAnandasudhApThatam // mukhamAtyantikaM brahma hyaznAmi satataM zubhe / pArvatyuvAcatAmasAni ca zAstrANi samAcakSva mamAnagha / saMmoktAni ca yaviSairbhagavadbhaktivajitaiH / / teSAM nAmAni kramazaH samAcakSva surezvara // rudra uvAcazRNu devi pravakSyAmi tAmasAni yathAkramam / yeSAM smaraNamAtreNa pAtityaM jJAninAmapi // 66 prathamaM hi mayA coktaM zaivaM pAzupatAdikam / macchaktyAvezitaivipreH proktAni ca tataH zRNu 67 kaNAdena tu saMprAktaM zAstraM vaizeSikaM mahat / gautamena tathA nyAyaM sAMkhyaM tu kapilena vai // 68 dhipaNena tathA proktaM cArvAkamatigarhitam / daityAnAM nAzanArthAya viSNunA buddharUpiNA // 69 [bauddhazAstramasatproktaM nagnanIlapaTAdikam / mAyAvAdamasacchAstraM pracchannaM bauddhamucyate // 70 mayaMtra kathitaM devi kalau brAhmaNarUpiNA] / apArtha zrutivAkyAnAM darzayallokagarhitam // 71 + atra ka. ja. jha. pha. pustakevaHyAyasamAptirvartate / * dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakarathaH / 1 i. i. pra. nivanAH / 2 i. sa. ja. sakRzyavi / 3 ka. ca. ja. 'Na mohaH syAjjJAni' / 4 Ga. 'm / svvrmruu'| Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 264 catuHSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1835 72 73 74 76 78 79 82 karmasvarUpatyAjyatvamatra vai pratipAdyate / [+sarvakarmaparibhraSTaM vaidharmyatvaM taducyate // parezajIvayoraikyaM mayA tu pratipAdyate ] / brahmaNo'sya svayaM rUpaM nirguNaM vakSyate mayA // sarvasya jagato'pyatra mohanArthaM kalau yuge / vedArthavanmahAzAstraM mAyayA yadavaidikam // mayaiva rakSyate devi jagatAM nAzakAraNAt / dvijanmanA jaimininA pUrva ve (ce) damapArthakam || 75 nirIzvareNa vAdena kRtaM zAstraM mahattaram / zAstrANi caiva girije tAmasAni nibodha me / purANAni ca vakSyAmi tAmasAni yathAkramam / brAhmaM pAdmaM vaiSNavaM ca zaivaM bhAgavataM tathA // 77 tathaiva nAradIyaM ca mArkaNDeyaM tu saptamam / AgneyamaSTamaM proktaM bhaviSyaM navamaM tathA // dazamaM brahmavaivarta laiGgamekAdazaM smRtam / dvAdazaM ca varAhaM ca vAmanaM ca trayodazam // kaurma caturdazaM proktaM mAtsyaM paJcadazaM smRtam / poDazaM gAruDaM proktaM skAndaM saptadazaM smRtam // 80 aSTAdazaM tu brahmANDaM purANAni yathAkramam / mAtsyaM karma tathA laiGgaM zaivaM skAndaM tathaiva ca // 81 AgneyaM ca SaDetAni tAmasAni nibodha me / vaiSNavaM nAradIyaM ca tathA bhAgavataM zubham // gAruDaM ca tathA pAdmaM vArAhaM zubhadarzane / sAttvikAni purANAni vijJeyAni zubhAni vai / / 83 brahmANDaM brahmavaivarta mArkaNDeyaM tathaiva ca / bhaviSyaM vAmanaM brAhmaM rAjasAni nibodha me / / sAttvikA mokSadAH proktA [rAjasAH svargadAH zubhAH / tathaiva tAmasA devi nirayaprAptihetavaH 85 tathaiva smRtayaH proktA] RSibhitriguNAnvitAH / [+sAttvikA rAjasAcaiva tAmasAH zubhadarzane // vAsiSThaM caiva hArItaM vyAsaM pArAzaraM tathA ] / bhAradvAjaM kAzyapaM ca sAttvikA muktidAH zubhAH 87 yAjJavalkyaM tathA''treyaM taittiraM dAkSameva ca / kAtyAyanaM vaiSNavaM ca rAjasAH svargadAH zubhAH 88 gautamaM vArhaspatyaM ca sAMvarta ca yamaM smRtam / zAGkhaM cauzanasaM devi tAmasA nirayapradAH // kimatra bahunoktena purANeSu smRtiSvapi / tAmasA narakAyaiva varjayettAnvicakSaNaH // etatte sarvamAkhyAtaM prasaGgAcchubhadarzane / zeSAM ca prebhavAvasthAM harervakSyAmi te zRNu // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe guNatrayavivaraNaM nAma triSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 263 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH--46272 84 89 atha catuHSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / rudra uvAca - hiraNyakahiraNyAkSau kAzyapeyau mahAbalau / ditiputrau mahAvIya sarvadatyapatI ubhI || nAmnA tau jayavijayau zvetadvIpe hariM gatau / tasminpraviSTAnyogIndrAnsanakAdInmahAbalau || bArayAmAsaturdevi harisaMdarzanotsukAn / taizca zaptau mahAvIryau dvArapAlau surottamau // sanakAdaya Ucu: - utsRjyaitatpRthivyAM ca yAtaM devasya kiMkarau / + dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. ca. ja. jha. pha. pustakasthaH / * vidvAntargataH pAThaH ka. ca. ja. jha. pha. pustakasthaH / 90 9: 1 ka. ja. madAjJayA / 2 jha. vaiSNavAvasthAM / 4 dhanuvidvAntargataH pATho jha. pha. pustakastha: / + dhanu Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1836 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe- . rudra uvAcaiti zApaM tayordattvA tatra tasthurmunIzvarAH / devastadarthaM jJAtvA ca tAnAhUya ca tAvapi // tau cotthAyAbravItaMtra bhgvaanbhuutbhaavnH|| bhagavAnuvAcakRtavantau mahAvIryAvaparAdhaM mahAtmanAm / nAtikramaNIyamidaM bhavayAM dvArapAlakau // 6 dAsatvaM sapta janmAni yuvAM bhakto mamAnaghau / amitratAM tathA trINi janmAni bhajataM tu vA // 7 rudra uvAcaityuktau tau mahAvIryAvabrUtAM paramezvaram / / jayavinayAvUcatu:cirakAlaM mahIM prAptumasamartho svamAnada / tasmAtrINyeva janmAni vidvidatvaM ca bhajAvahe // hatau tvayaiva deveza prApsyAvo bhavadantikam // rudra uvAcaityuktvA dvArapAlau tau pUrva jAtau mahAbalau / kazyapasya mahAvI? ditigarbhe mahAsurau // 10 hiraNyakazipuryeSTho hiraNyAkSaH kaniSThakaH / ubhau tau lokavikhyAtau mahAvIryavaloddhatau // 11 apramANazarIraH sa hiraNyAkSo madoddhataH / utpA(ddhA)dhya bAhusAhauH pRthivIM smhiidhraam||12 sasAgarAM dvIpayutAM sarvaprANisamanvitAm / utpATya zirasA''dhArya praviveza rasAtalam / / 13 tato devagaNAH sarve cukrushubheypiidditaaH| zaraNaM prayayurdevaM nArAyaNamanAmayam // tatastadadbhutaM jJAtvA zaGkhacakragadAdharaH / vArAharUpamAsthAya vizvarUpI jnaardnH|| anAdimadhyAntavapuH sarvadevamayo vibhuH / vizvataHpANipAcakSurmahAdaMSTro mahAbhujaH // daMSTrayaikayA taM daityaM jaghAna paramezvaraH / [*saMcUrNitamahAgAtro mamAra ditijAdhamaH // patitAM dharaNI dRSTvA daMSTrayoddhRtya pUrvavat / saMsthApya dhArayAmAsa zeSe kUrmavapustadA // taM dRSTvA daivatAH sarve kroDarUpaM mahAharim / tuSTuvurmunayazcaiva bhaktinamrAtmamUrtayaH // devA UcuHnamo yajJavarAhAya namaste [+zatavAhave / samastavedavedAGgatanave vizvarUpiNe // sargasthitisvarUpAya sarvayajJasvarUpiNe / kalAkASThAnimeSAya namaste] kAlarUpiNe // bhUtAtmane namastubhyamRgvedavapuSe tathA / sudhAtmane namastubhyaM sarvAdhArAya te nmH|| RcaH svarUpiNe caiva caturvedamayAya ca / ['oMkArAya namastubhyaM yajurvedasvarUpiNe] // 23 namaste vedavedAGgasAGgopAGgAya te namaH / govindAya namastubhyamanAdinidhanAya ca // namaste vedaviduSe viziSTaikasvarUpiNe / zrIbhUlIlAdhipataye jagatpitre namo namaH // 25 rudra uvAcaityAdistutibhiH stutvA devaM varAharUpiNam / arcayAmAsurAtmezaM gandhapuSpAdibhirharim / / 26 / * ayaM zloko jha. pha. pustakasthaH / + dhanazcihAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. estakasthaH / pha. pustakastham / idamadhe ka. ja. sa. -- 1 ka. ja. jha. pha. sAmavedAya / 2 jha. pha. "dibhiH sarA: / sa / - Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 paJcapaTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1837 samaya'mAnastairdevaisteSAmiSTaM varaM dadau / gandharvairapsaromizca gIyamAno mudA hriH|| 27 maharSibhiH stUyamAnastatraivAntaradhIyata / ebhiH stutvA naro bhaktyA pAtarutthAya bhaktimAn 28 IpsitAM labhate bhUmi varasasyaphalAnvitAm / etatte sarvamAkhyAtaM vArAhaM vaibhavaM hreH|| nArasiMhaM tathA vakSye zRNu devi varAnane // 29 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde vArAhAvatArakathanaM nAma __ catuHSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 264 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-46301 atha paJcaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / rudra uvAcabhrAtaraM nihataM jJAtvA hiraNyakazipustataH / tapasteye mahAdaityo meroH pArthe ca mAM prati // 1 divyavarSasahasrANi vAyubhakSo mahAbalaH / japanpazcAkSaraM matraM pUjayAmAsa mAM zubhe // tataH prahRSTamanasA tamavocaM mahAsuram / varaM vRNISva daiteya yatte manasi vartate // tataH provAca deteyo mAM prasannaM zubhAnane // hiraNyakazipuruvAcadevAsuramanuSyANAM gandharvoraMgarakSasAm / pazupatimRgANAM ca siddhAnAM vai mahAtmanAm // 4 yakSavidyAdharANAM ca kiMnarANAM tathaiva ca / sarveSAmeva rogANAmAyudhAnAM tathaiva ca // sarveSAmRSimukhyAnA(NA)mavadhyatvaM prayaccha me // rudra uvAcaevamastviti tadrakSastvatvaM priyadarzane / matto mahAvaraM prApya sa daiteyo mahAbalaH // 6 jitvA mahendraM devAMzca sa trailokyezvaro'bhavat / sarvAMzca yajJabhAgAMzca svayamevAgrahIdalAt // 7 trAtAraM nAdhigacchanti devatAstena nirjitaaH| tasyaiva kiMkarAH sarve gandharvA devadAnavAH // 8 yakSAzca nAgAH siddhAzca tasyaiva vazavartinaH / uttAnapAdasya sutAM kalyANI nAma kanyakAm 9 upayeme vidhAnena daityarAjo mahAbalaH / tasyAM jAto mahAtejAH prahAdo daityarAzubhe // 10 anurakto hRSIkeze garbhavAse'pi yo harau / sarvAvasthAsu kRtyeSu mnovaakaaykrmbhiH|| 11 nAnyaM jAnAti devezAtpadmanAbhAtsanAtanAt / sa kAle copanItaH sngurugehe'vstsudhiiH|| 12 adhItya sarvavedAMzca zAstrANi vividhAni ca / kasmiMzcittvatha kAle ca guruNA saha daityjH||13 pituH samIpamAgatya vavande vinayAnvitaH / taM pariSvajya bAhubhyAM tanayaM zubhalakSaNam // aGke nidhAya daityendraH provAcedaM zucismite // hirnnykshipuruvaac| prahAda cirakAlaM tvaM gurugehe nivezitaH / yaduktaM guruNA vedyaM tanmamA''vazva sutrata // 15 rudra uvAcaiti pRSTaH svapitrA vai prahlAdo janmavaiSNavaH / prAha daityezvaraM prItyA vacanaM kalupApaham // 16 1 jha. pha. pizApAnA / 2 ka. ca. sAyAzca / 3 ka. ja. jha zucimmitam / Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1838 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDemahAda uvAcayo vai sarvopaniSadAmarthaH puruSa IzvaraH / taM vai sarvagataM viSNuM namaskRtvA bravImi te // 17 / rudra uvAcaiti viSNustavaM zrutvA daityarAivismayAnvitaH / uvAca taM guruM roSAtkiM tvayoktaM mmaa''tmje|| mamA''tmajasya durbuddhe harisaMstavamIdRzam / kimarthamuktavAJjADyamakArya brAhmaNocitam // 19 azrAvyaM medamitrasya stavamevaM mamAgrataH / bAlenApi kRtaM hyetattvatprasAdAvijAdhama // 20 ityuktvA parito vIkSya daityarATkrodhamUrchitaH / mAha daityAnasau vipro badhyatAmiti rAkSasaH 21 ityuktA rAkSasAH kruddhAH kaNThaneSaNa(bandhana) rajjubhiH / babandhustaM dvijavaraM bhRzaM daityeshvraajnyyaa|| vadhyamAnaM guruM dRSTvA prahAdo brAhmaNapriyaH / uvAca pitaraM tAta idaM me noktavAnguruH // 23 kRpayA devadevasya zikSito'smi hareH prabhoH / nAnyo gururme vadati sa eva prerako hriH|| 24 zrotA mantA tathA vaktA draSTA sarvaga iishvrH| harirevAkSayaH kartA niyantA sarvadehinAm // tasmAdanAgaso vipro moktavyo me guruH prabho // rudra uvAca-- iti putravacaH zrutvA hiraNyakazipustataH / taM brAhmaNaM mocayitvA svasutaM prAha vismayAt // 26 hiraNyakazipuruvAcakiM vatsa tvaM bhramasyaivaM mithyaavaakyrdijnmnH| ko viSNuH kiM tu tadrUpaM kutrAsau saMsthito hariH ahamevezvaro loke trailokyaadhiptirmtH| mAmevArcaya govindaM tyaja zatru durAsadam // 28 athavA zaMkaraM devaM rudraM lokaguruM prabhum / arcayastra surAdhyakSaM sarvaizvaryapradaM zivam // 29 tripuNDdhAraNaM kRtvA bhasmanA daityapUjitam / pUjayitvA mahAdevaM pAzupatoktamArgataH / / rudra uvAcaiti daityapatervAkyaM zrutvA daityapu(tvocustatpu) rohitaaH|| purohitA Ucu:evameva mahAbhAga kuruSva vacanaM pinuH / tyaja zatru kaiTabhAriM pUjayasva trilocanam // 32 rudrAtparataro devo nAsti sarvapado nRNAm / pitA tavApi tasyaiva prasAdAdIzvaro'bhavat // 33 rudra uvAcaiti teSAM vacaH zrutvA prahAdo janma( daH mAha ) vaiSNavaH // prahAda uvAcaaho bhagavataH zreSThayaM yanmAyAmohitaM jagat / aho vedAntaviduSaH(dvAMsaH) sarvalokeSu puujitaaH| brAhmaNA api cApalyAdvadantyevaM madAnvitAH / nArAyaNaH paraM brahma tattvaM nArAyaNaH prm||36 nArAyaNaH paro dhyAtA dhyAnaM nArAyaNaH param / gativizvasya jagataH zAzvataH sa zivo'cyutaH dhAtA vidhAtA jagato vAsudevaH snaatnH| vizvamevedaM puruSastadvizvamupajIvati // 38 hiraNmayavapunityaH puNDarIkanibhekSaNaH / zrIbhUlIlApatiH saumyo nirmalaH zubhavigrahaH // 39 34 1 i. bha. brahmaNoditam / 2 jha. mama putrasya / 3 ka. ja. sa. pha. tiryataH / 4 jha. pha. 'm / pati / 5 jha. pha. shuddhvi'| Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 paJcaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1839 tenaiva sRSTau brahmezau sarvadevottamAvubhau / tasyaivA''jJA puraskRtya vartete brahmazaMkarau // 40 bhISA'smAdvAti pavano bhiSodeti divAkaraH / bhISA'smAdagnizcandrazca mRtyurdhAvati pnycmH|| 41 AsIdeko haridevo nityo nArAyaNaH paraH / na brahmA na ca IzAno na ca candradivAkarau 42 na vA dyAvApRthivyau ca nakSatrANi divaukasaH / tasya viSNoH paraM dhAma sadA pazyanti sUrayaH evaM sarvopaniSadAmarthaM hitvA dvijottmaaH| rAgAllobhAdbhayAdvA'pi anyatra matimAnasAH // 44 taM sarvarakSakaM devaM tyaktvA sarvezvaraM harim / kathaM pASaNDamAzritya pUjayAmi ca zaMkaram // 45 lakSmIpatiM devadevamanantaM puruSottamam / indIvaradalazyAmaM padmapatrAyatekSaNam // zrIvatsalakSitoraskaM sarvAbharaNabhUSitam / sadAkumAraM sarveSAM nityAnandasukhapadam // 47 kRSNaM dhyAyenmahAtmAno yoginaH sanakAdayaH / yamarcayanti brahmezazakAcA devtaagnnaaH|| 48 yasya pallyAH kaTAkSAdhedRSTyA hRSTA divaukasaH / brhmendrrudrvrunnymsomdhnaadhipaaH|| 49 yannAmasmaraNAdeva pApinAmapi satvaram / muktirbhavati jantUnAM brahmAdInAM sudurlabhA // 50 sa eva rakSakaH zrIzo devAnAmapi sarvadA / tameva pUjayiSyAmi lakSmyA saMyutamIzvaram // mApsyAmi susukhenaiva tadviSNoH paramaM padam / / rudra uvAcaiti tasya vacaH zrutvA hiraNyakazipustataH / krodhena mahatA''viSTo jajvAlAgnirivAparaH // parito vIkSya deteyAnityAha krodhamUrchitaH // hiraNyakazipuruSAcabhISaNaiH zastrasaMghAtaiH prahAdaM pApakAriNam / mamA''nayA ghAtayadhvaM zatrupUjanatatparam // rakSitA harireveti vakSyate tena vai balAt / adyaiva saphalaM tasya pazyeyaM harirakSaNam // 54 rudra uvAcatatodyatAsvA deteyA hantuM daityezvarAtmajam / parivArya mahAtmAnaM tasthudaityezvarAjayA // 55 mahAdo'pi tathA viSNuM dhyAtvA hRdayapaGkaje / japanaSTAkSaraM mantraM tasthau giririvaaprH|| 56 taM januH parito vIrAH zUlatomarazaktibhiH / prahAdasya vapustatra harisaMsmaraNAcchubhe // 57 viSNoH prabhAvAdurdharSe vajrabhUtamabhUdbhazam / atha saMprApya tagAtraM mahAstrANi suradviSAm // 58 chinnAni ca kSitau peturnIlotpaladalAni va / alpamapyasya tadgAtraM bhettuM daityA na ca kssmaaH||59 vismitAvAGmukhAstasthudaityarAjJo'ntike bhaTAH / tAdRgvidhaM mahAtmAnaM dRSTvA putraM temavraNam // 60 vismayaM paramaM gatvA daityraakrodhmuurchitH| Adideza tataH sandindazakAnmahAviSAn // 61 vAsukimabhRtInbhImAnkhAdayadhvamiti bruvan / AdiSTAstena rAjJA'tha te nAgAH sumahAbalAH 62 jvalitAsyA mahAbhImAstaM cakhAdurmahAbalam / garuDadhvajabhaktaM taM vidazya grlaayudhaaH|| 63 nirviSAzchinnadazanA babhUvuranilAzanAH / vainateyasahasreNa cchinnagAtrAH suvihlaaH|| 64 madudruvurdizaH sarvA vamanto rudhiraM bhRzam / tAdRgvidhAnmahAsandRiSTvA daityapatistadA // 65 Adideza tataH kruddho diggajAnsumadAnvitAn / noditAstena rAjJA'tha diggajAzca madoddhatAH + idamarthe jha. pha. pustakastham / 1 jha. pha. 'tsakaustubhora' / 2 ka ja. mhaavnm| Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1840 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeparivAryAtha taM jamurdantaiH pRthutarairbhRzam / atha diggajadantAzca cchinnamUlA'patanbhuvi // 67 dantaivinAkRtA nAgA bhRzArtA vipadudruvuH / tAndRSTvA'tha mahAnAgAndaityendraH kupito valI // 68 majvAlya ca mahAvahnau cikSepa sutamAtmanaH / jalazAyipriyaM dRSTvA prahAdaM havyavAhanaH // 69 na dadAha ca taM dhIraM prazAnto hyabhavacchikhI / adahyamAnaM taM bAlaM dRSTvA rAjA suvismitH||70 mAdAsasmai viSaM ghoraM sarvabhUtaharaM tadA / tasya viSNoH prabhAvAca viSamapyamRtaM bhavet // 71 arpaNAttasya devasya tadevAmRtamaznute / evamAdyairvadhopAyairghorarUpaiH sudAruNaiH // 72 nodayitvA''tmajaM rAjA tasyAvadhyatvamekSya ca / tataH samrATsutaM prAha daityarADvismayAkulaH 73 hiraNyakazipuruvAcatvayA viSNoH paratvaM ca samyaguktaM mamAgrataH / vyApitvAtsarvabhUtAnAM vissnnuritybhidhiiyte||74 yo'sau sarvagato devaH sa eva paramezvaraH / tasya sarvagatatvaM vai pratyakSaM darzayasva me // 75 - aizvaryazaktitejAMsi jJAnavIryabalAni ca / pazyeyaM tasya paramaM rUpaM gunnvibhuutyH|| 76 samyagdRSTvA prayatnena viSNuM manye divaukasam / mama pratibalo loke nAsti deveSu kazcana // 77 IzAnavaradAnena sarvabhUteSvavadhyatAm / prAptavAnsarvabhUtAnAM durjayatvaM ca mAnada / / IzvaratvaM labhedviSNurmA jitvA balavIryataH // mahAdeva uvAcaiti tasya vacaH zrutvA mahAdaH prAha vismitaH / hareH prabhAvaM daityasya kathayAmAsa suvrataH // 79 prahAda uvAcayo'sau nArAyaNaH zrImAnparamAtmA sanAtanaH / vasanAtsarvabhUteSu vAsudevaH sa ucyate // 80 sarvasyApi jagaddhAtA viSNurityabhidhIyate / na kiMcidasmAdanyatra jagatsthAvarajaGgamam // 81 sarvatra cidacidvastu rUpaM tasyaiva nAnyathA / tripAdvyAptiH paravyomni paadvyaaptirihaacyutH||82 yo'sau cakragadApANiH pItavAsA jnaardnH| yogibhidRzyate bhaktyA nAbhaktyA dRzyate kacit draSTuM na zakyo roSAdvai matsarAyejanArdanaH / devatiryaGmanupyeSu sthAvare'pi ca jantuSu / / vyApya tiSThati sarveSu kSudreSvapi mahatsu ca // mahAdeva uvAcaiti praDAdavacanaM zrutvA daityavarastadA / uvAca roSatAmrAkSo bhartsayansvasutaM muhuH|| 86 hiraNyakazipuruvAcaasau sarvagato viSNurapi cetparamaH pumAn / pratyayaM darzayasvAdya bahubhiH kiM palApitaiH // 87 mahAdeva uvAcaityuktvA sahasA daityaH prAsAdastambhamAtmanaH / tADayAmAsa hastena prahAdamidamabravIt // 88 hiraNyakazipuruvAcaasmindarzaya taM viSNuM yadi sarvagato bhavet / anyathA tvAM vadhipyAmo mithyAvAkyapralApinam / / * sNdhiraarssH| 1ja. 'vyAptiH kalAdbhutA / yo'| Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 paJcaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1841 __mahAdeva uvAcaityuktvA sahasA khaDgamAkRSya ditijezvaraH / prahAdorasi cikSepa hantuM khar3ena taM ruSA // 90 tasminkSaNe mahAzabdaH stambhe saMzrUyate bhRzam / saMvAzanisaMrAvaiH khamiva sphuTitAntaram // 91 tena zabdena mahatA daityazrotravighAtinA / sarve nipAtitA bhUmau chinnamUlA iva drumaaH|| 92 bibhyati saMplutaM daityA menire vai jagatrayam / tataH stambhe mahAtejA niSkAnto vai mhaahriH||93 cakAra sumahAghoraM jagatkSayanibhaM(karaM) svanam / tena nAdena mahatA tArakAH patitA bhuvi // 94 nRsiMhaM vapurAsthAya tatraivA''virabhUddhariH / anekakoTisUryAgnitejasA susmaavRtH|| 95 mukhe paJcAnanaprakhyaH zarIre mAnuSAkRtiH / daMSTrAkarAlavadanaH sphurajihvAvaroddhataH // 96 jvAlAvalitakezAntastaptAlAtekSaNo vibhuH / sahasrabAhubhirdIdhaiH sarvAyudhasamanvitaiH // 97 " vRto merurivA''bhAti bahuzAkhanagAnvitaH / divyamAlyAmbaradharo divyAbharaNabhUSitaH // 98 tasthau nRkesarI tatra saMhartu sarvadAnavAn / taM dRSTvA ghorasaMkAzaM nArasiMhaM mahAbalam // 99 [*dagdhAkSipakSmo daityendro vihvalAGgaH papAta ha / prahAdo'tha tadA dRSTvA nArasiMhopamaM harim ] / jayazabdena devezaM namazcakre janArdanam / dadarza tasya gAtreSu nRsiMhasya mahAtmanaH // 101 lokAnsamudrAnsadvIpAnsuragandharvamAnuSAn / aNDajAnAM sahasraM tu saTAgre tasya dRzyate // 102 dRzyante tasya netreSu (netrayostasya) somasUryAdayastathA / [karNayorazvinau devau dizazca vidizastathA // lalATe brahmarudrau ca nabho vAyuzca nAsike / indrAgnI tasya vaktrAnte jihvAyAM ca sarasvatI 104 daMSTAsu siMhazArdUlazarabhAzca mahoragAH / kaNThe ca dRzyate meruH skandheSvapi(ndhe'pi ca) mhaadryH|| devatiryamanuSyAzca bAhuSvapi mhaatmnH| nAbhau cAsyAntarikSaM ca pAdayoH pRthivI tthaa||106 romasvoSadhayaH sarvAH pAdapA nakhapaGktiSu / niHzvAseSu ca vedAzca saanggopaanggsmnvitaaH|| 107 AdityA vasavo rudrA vizvedevA marudgaNAH / sarvAGgeSu pradRzyante gandharvApsarasazca ye // 108 itthaM vibhUtayastasya dRzyante prmaatmnH| zrIvatsakaustubhoraskaM vanamAlAvibhUSitam // 109 zaGkhacakragadAkhar3azAbihetibhiryutam / sarvopaniSadAmarthaM dRSTvA daityezvarAtmajaH // 110 harSAzrujalasiktAGgaH praNanAma muhurmuhuH / daityendrastu hariM dRSTvA krodhAnmRtyuvaze sthitaH // 111 yoddhaM khaDaM samudyamya nRsiMhaM tamathAdravat / atha daityagaNAH sarve labdhasaMjJA mahAvalAH // 112 svAnyAyudhAni cA''dhAya hariM janustvarAnvitAH / palAlakANDAni yathA vahnau kSiptAnyanekazaH tathaiva bhasmatAM yAnti sahasrANyAyudhAni vai / tAnyanekAni daityAnAM dRSTvA naraharistadA // 114 saTaipaidAha ca jvAlAmAlAviracitasphuTaiH / nRkesarisaTodbhUtavahninA dAnavA bhRzam // 115 nirbhasmitAH kSaNAtsarve niHzeSaM tadabhRdbhalam / prahlAdaM sAnugaM hitvA bhasmite rakSasAM vle||116 krodhAdaityapatiH khar3amAkRSyAbhyaprapadyata / khaDgahastaM tu daityendraM jagrAhekena vAhunA // 117 pAtayAmAsa devezo yathA zAkhAM mahAnilaH / gRhItvA patitaM bhUmau mahAkAyaM nRkesarI // 118 * dhanuzcihnAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / + dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 Ga. a. rIrUpaH maM' / 2 jha. pha. "kAngirInmaptI / 3 jha. pha. "dayo grahAH / / 4 Ga. daMSTrAgre / 5 jha. hu. nirbhatmitAH / Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1842 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDestrotsaGge strApayitvA ca dadarzAsau mukhaM hareH(riH) / viSNunindAkRtaM pApaM tathA vaiNavadveSajam / / nRsiMhasparzanAdeva nirbhasmitamabhUttadA / atha daityezvarasyAsau mahagAtraM nRkesarI // 120 navidArayAmAsa tIkSNairvajanibhaighanaiH / sa nirmalAtmA daityendraH pazyansAkSAnmukhaM hareH // 121 nakhairnibhinnahRdayaH kRtArtho vijahAvasUn / tagAtraM zatadhA bhittvA nkhaistiikssnnairmhaahriH|| 122 AkRSyAntrANi dIrghANi kaNThe saMsaktavAnpriyAt / atha devagaNAH sarve munayazca tpodhnaaH|| brahmarudrau puraskRtya zanaiH stotuM samAyayuH / te prasAdayituM bhItA jvalitaM vizvatomukham // 124 mAtaraM jagatAM dhAtrIM cintayAmAsurIzvarIm / hiraNyavarNA hariNI sarvopadravanAzinIm / / 125 viSNonityAnavadyAgI dhyAtvA nArAyaNI zubhAm / devIsUktaM japanbhaktyA(nto vai) namazcakruH sanAtanIm // taizcintyamAnA sA devI tatraivA''virabhUttadA / caturbhujA vizAlAkSI sarvAbharaNabhUSitA // 127 - dukUlavastrasahitA divyamAlAnulepanA / tAM dRSTvA devadevasya priyAM sarve divauksH|| 128 UcuH pAJjalayo devI prasannaM kuru te priyam / trailokyasyAbhayaM svAmI yathA dadyAttathA kuru // mahAdeva uvAcaityuktA sahasA devI priyaM prApya janArdanam / praNipatya namaskRtya prasIdeti uvAca tam // 130 tAM dRSTvA mahiSI svasya priyAM sarvezvaro hriH| rakSaHzarIrajaM krodhaM tatyAja sa tu tatkSaNAt // aGkamAdAya tAM devIM samAzliSya dayAnidhiH / kRpAsudhAdRSTyA vai niraikSata mhaahriH|| 132 tato jaya jayetyuccaiH stuvatAM namatAM tadA / tadyathAdRSTituSTAnAM sAnandaH saMbhramo'bhavat // 133 tato devagaNAH sarve harSanirbharamAnasAH / UcuH prAJjalayo devaM namaskRtya jagatpatim // 134 devagaNA UcuHdraSTumatyadbhutaM tejo na zaktAste jagatpate / atyadbhutamidaM rUpaM bahuvAhupadAGkitam // 135 jagatrayaM samAkrAntaM tejastIkSNataraM tava / draSTuM sthAtuM na zaktAH sma sarva eva divauksH|| 136 ___mahAdeva uvAcaarthitastu vibudhaistejastadatibhISaNam / upasaMhRtya devezo babhUva sukhadarzanaH // 137 zaratkoTIndusaMkAzaH puNDarIkanibhekSaNaH / sudhAmayasaTApuJjavidyutkoTinibhaH shubhH|| 138 nAnAratnamayardivyaiH keyUraiH kaTakAnvitaiH / bAhubhiH kalpavRkSasya zAkhaugheriva satphalaiH // 139 caturbhiH komalairdivyairanvitaH paramezvaraH / japAkusumasaMkAzaiH zobhitaH krpngkjaiH|| 140 zaGkhacakragRhItAbhyAmuddhAhubhyAM virAjitaH / varadAbhayahastAbhyAmitarAbhyAM nRkesarI // 141 zrIvatsakaustubhorasko vanamAlAvibhUSitaH / udyadinakarAmAbhyAM kuNDalAbhyAM virAjitaH 142 hArakeyUrakaTakairbhUSaNaiH smlNkRtH| savyAGgasthazriyA yukto rAjate narakesarI // 143 lakSmInRsiMhaM taM dRSTvA devatAH samaharSayaH / AnandAzrujalaiH siktA hrssnirbhrcetsH|| 144 AnandasindhumanAste namazcakrunirantaram / arcayAmAsurAtmezaM divyapuSpasamarpaNaiH // 145 ratnakumbhaiH sudhApUrNarabhiSicya sanAtanam / vastrairAbharaNairgandhaiH puSpai paimanoramaiH // 146 . divyaniveditairdIpairarcayitvA nRkesarim(?) / tussttuvurdivystutibhirnmshckurmuhurmuhuH|| 147 tataH prasanno lakSmIzastepAmiTAnvarAndadau / tato devagaNeH sArdha sarvezo bhaktavatsalaH // 148 mahAdaM sarvadaityAnAM cakre rAjAnamavyayam / AzvAsya bhaktaM prahlAdamabhiSicya surottamaiH // 149 Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 SaTpaTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1843 dadau tasmai varAniSTAnbhaktiM cAvyabhicAriNIm / tato devagaNaiH sArdha stUyamAno nRkesarI 150 vikIrNaH puSpavarSaistu tatraivAntaradhIyata / tataH suragaNAH sarve svaM svaM sthAnaM prapedire // 151 punazca yajJabhAgAMzca bubhujuH prItamAnasAH / tato devAH sagandharvA nirAtaGkA'bhavaMstadA // 152 tasminhate mahAdaitye sarva eva praharSitAH / prahAdastu tadA cake rAjyaM dharmeNa vaissnnvH|| 153 hareH prasAdalabdhaM tu vaiSNavaM rAjyamuttamam / bahubhiryajJadAnAdyairarcayitvA nRkesarim // 154 kAle haripadaM prApto yogigamyaM sanAtanam / etatmahAdacaritaM ye tu zRNvanti nityazaH // 155 te sarve pApanirmuktA yAsyanti paramAM gatim / etatte kathitaM devi nRsiMhavaibhavaM hreH|| zeSAM ca vaibhavAvasthAM zRNu devi yathAkramam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde nRsiMhaprAdurbhAvo nAma paJcaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 265 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-46457 atha SaTpaSTayadhikadvizatatamo'dhyAyaH / rudra uvAcamahAdasya suto jajJe virocana itIritaH / tasya putro mahAbAhubalivaizvAnaraH prabhuH // sa tu dharmavidAM zreSThaH satyasaMdho jitendriyaH / hareH priyatamo bhakto nityaM dharmarataH zuciH // 2 sa jitvA sakalAndevAnsendrAMzca samarudgaNAn / trIllokAnsvavaze *sthApya rAjyaM cakre mahAbalaH akRSTapacyA pRthivI bahusasyaphalapradA / gAvaH pUrNadudhAH sarvAH pAdapAH phlpusspitaaH|| 4 svadharmaniratAH sarve narAH pApavinitAH / arcayanti hRSIkezaM satataM vigtjvraaH|| 5 evaM cakAra dharmeNa rAjyaM daityapatirbaliH / indrAditridazAstasya kiMkarAH smupsthitaaH|| 6 aizvarya triSu lokeSu bubhuje baladarpakRt / bhraSTarAjyaM sutaM dRSTvA tasyApi hitakAmyayA // 7 kazyapo bhAryayA sArdha tapastepe hariM prati / adityA saha dharmAtmA payovratasamanvitaH // 8 arcayAmAsa devezaM padmanAbhaM janArdanam / tato varSasahasrANi tena saMpUjito hariH / / tatraivA''virabhUttasya devyA saha sanAtanaH / taM dRSTvA (purataH) puNDarIkAkSaM zaGkhacakragadAdharam 10 indranIlamaNizyAmaM sarvAbharaNabhUSitam / sphurakirITakeyUrahArakuNDalazobhitam // 11 kaustubhodbhAsitoraskaM pItavastreNa veSTitam / zriyA saha samAsInamaNDajendre mahAtmani // 12 taM dRSTvA jagatAmIzaM harSanirbharacetasA / panyA saha namaskRtvA tuSTAva dvijasattamaH // kazyapa uvAcanamo namaste lakSmIza sarvajJa jagadIzvara / sarvAtmansarvadeveza sRSTisaMhArakAraka / / anAdinidhanAnantavapuSe vizvarUpiNe / namaste vedavedAGgavapuSe sarvacakSupe // sarvAtmane namastubhyaM sUkSmAtsUkSmatarAya ca / kalyANaguNapUrNAya yogidhyeyAtmane nmH|| 16 * namo yuvakumArAya zrIbhUlIlAdhipAya ca / nityamuktakabhogAya paradhAnni sthitAya ca // 17 + saMdhirArSaH / * lyavArSaH / / 1 jha. a. statra kiN'| 2 ka. ja. sarveza / 3 . NarUpAya / Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1844 mahAmunizrIvyAsapaNItaM- . [ 6 uttarakhaNDecaturAtmannamastubhyaM catuyU~ha namo'stu te / paJcAvasthAya te tubhyaM namaste paJcamAtmaka // 18 paJcamAtmakaniSThestaiogibhiH pUjyate(se) sadA / paJcArthatattvaviduSAM paJcasaMskArasaMsthitaH // 19 pazcaprasthasvarUpaM te vijJeyaM satataM hareH / caturvAkparipUrNAtmA niyataM kavayo viduH|| 20 te brAhmaNA jagatsarva rakSanti tava kiMkarAH / trayImayAH karmaniSThA ye dvijA bhaktavatsala // 21 teSAM dayekSaNAdeva bhavabandhavimuktayaH / namaste trijagaddhAtre svayaMdhAtre'khilAtmane // 22 dhAtre vidhAtre vizvAya vizvarUpAya te namaH / nArAyaNAya kRSNAya vAsudevAya zAGgiNe // 23 viSNave jiSNave tubhyaM zuddhasattvAya te namaH // mahAdeva uvAcaityAdistutibhiH samyakstUyamAno maharSiNA / prAha gambhIrayA vAcA parituSTo janArdanaH // 25 bhagavAnuvAcasaMtuSTo'haM dvijazreSTha tvayA bhaktyA sarcitaH / varaM vRNISva bhadraM te karomi tava vAJchitam // 26 __ mahAdeva uvAcatataH prAha hRSIkezaM bhAryayA saha kshypH|| kazyapa uvAcaputratvaM mama deveza saMprApya tridezAM(traidazaM) hitam / kuruSva balinA deva trailokyaM nirjitaM balAda indrasyAvarajo bhUtvA upendra iti vizrutaH / yena kena ca mArgeNa valiM nirjitya mAyayA // trailokyaM mama putrAya dehi zakrAya zAzvatam // mahAdeva uvAcaityuktastena vipreNa tathetyAha jnaardnH| saMstUyamAnastridazaistatraivAntaradhIyata // etasminneva kAle tu kazyapasya mahAtmanaH / adityA garbhamAgacchadbhagavAnbhUtabhAvanaH // 31 tasminkAle baliryAgaM dIrghasatraM mhaatpaaH| aSTamaharSibhiH sArdhamArebhe tadvidhAnataH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde vAmanaprAdurbhAvo nAma SaTpaTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 266 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-46489 atha saptaSaSTayadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrIzaMkara uvAcaatha varSasahasrAnte sarvalokamahezvaram / aditirjanayAmAsa vAmanaM viSNumacyutam // zrIvatsakaustubhoraskaM pUrNendusadRzadyutim / sundaraM puNDarIkAkSamatikharvatanuM harim // baTuveSadharaM devaM sarvavedAGgagocaram / [*mekhalAjinadaNDAdicihnaraGkitamIzvaram // taM dRSTvA devatAH sarvAH shtkrtupurogmaaH| stutvA maharSibhiH sArdhaM namazcakrurmahaujasam // tataH prasanno bhagavAnAha tAnsurasattamAn // + idamadhe ka. ja. jha. pha. pustakastham / 1 jha. tmniy'|2 i. dazaM sht| Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 saptapaSTayadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1845 vAmana uvAcakiM kartavyaM mayA cAdya tadravIya(brUtha ca) surottmaaH|| zaMkara uvAcatataH prahRSTAstridazAstamUcuH paramezvaram // devA UcuHasminkAle baleryajJo vartate madhusUdana / apratyAkhyAnakAlo'yaM tasya daityapateH prabho // yAcitvA tridivaM lokaM tatra tvaM dAtumarhasi / zaMkara uvAcaityuktastridazaiH sarvairAjagAma baliM hariH / yAgadeze samAsInamRpibhiH sArdhamaSTabhiH // 8 abhyAgataM baTuM dRSTvA sahasotthAya daityarAT / abhyAgataH svayaM viSNuriti hAsasamanvitaH // 9 pUjayAmAsa vidhinA nivezya kusumAsane / praNipatya namaskRtvA prAha gadgadayA girA // 10 baliruvAcadhanyo'smi kRtakRtyo'smi saphalaM mama jIvitam / tvAmarcayitvA viprendra kiM karomi tava niyama Agato'si yadartha tvamAmuddizya dvijottama / tatprayacchAmi te zIghraM brUhi vedavidAM vara // 12 zaMkara uvAcatataH prahRSTamanasA tamuvAca mahIpatim // vAmana uvAcazRNu rAjendra vakSyAmi mamA''gamanakAraNam / agnikuNDasya pRthivIM dehi daityapate mama // 14 mama trivikramapadoM(mitAM) mahIM tvaM dAtumarhasi / sarveSAmeva dAnAnAM bhUmidAnamanuttamam // 15 yo dadAti mahIM rAjanviprAyAkiMcanAya vai / aGguSThamAtrAmapi vA sa bhvetpRthiviiptiH|| 16 na bhUmidAnasadRzaM pavitramiha vidyate / bhUmi yaH pratigRhNAti bhUmi yazca prayacchati // 17 ubhau tau puNyakANI niyatau svargagAminau / tasmAdbhami mahArAja prayaccha tripadIM mama // 18 [*etadalpAM mahIM dAtuM mA vizaGka mahIpate / jagatrayapradAnena nAma bhUpa bhaviSyati // ] 19 zaMkara uvAcatataH prahRSTavadanastathetyAha mhiiptiH| tasmai mahIpadAnaM tu kartu mene vidhAnataH // 20 taM dRSTvA daityarAjAnaM tadA tasya purohitaH / uzanA hyabravIdvAkyaM mA rAjandIyatAM mahI // 21 zukra uvAcaeSa viSNuH parezo'tha devaiH saMprArthito hariH / vazcayitvA mahI sarvAM tvattaH praaptumihaa''gtH|| tasmAnmahI na dAtavyA tasmai rAjanmahAtmane / anyamartha prayacchasva vacanAnmama bhUpate // 23 zaMkara uvAcatataH prahasya rAjA'sau taM guruM prAha dhairyataH // 3 ** ayaM zlokaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. ma. degmakSayaiH / / 2 ha. a. dA nAnyadicchAmi mAnada / sa' / 3 ka. ja. jha. pha. nRpa / Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1846 [ 6 uttarakhaNDe - mahAmunizrIvyAsapraNItaM - baliruvAca prItaye vAsudevasya sarva puNyaM kRtaM mayA / adya dhanyo'smyahaM viSNuH svayamevA''gato yadi // 25 tasya pradeyamevAdya jIvitaM ca mahAsukham / tasmAdasmai prayacchAmi trilokImapi ca dhruvam // 26 zaMkara uvAca --- ityuktvA bhUpatistasya pAdau prakSAlya bhaktitaH / vAJchitAM pradadau bhUmiM vAripUrva vidhAnataH 27 pariNIya namaskRtvA dattvA vai dakSiNaM vasu / provAca taM punarvipraM prahRSTenAntarAtmanA // 28 baliruvAca - dhanyo'smi kRtakRtyo'smi tava dattvA mahIM dvija / yatheSTaM tava vimendra tagRhANa mahImimAm // 29 zaMkara uvAca tamuvAca nRpaM viSNU rAjaMstava samIpataH / mApayAmi padenAdya pRthivIM tava pazyataH // ityuktvA vaTurUpaM tadvihAya paramezvaraH / trivikramavapurbhUtvA jagrAha pRthivImimAm || paJcAzatkoTivistIrNAM sasamudramahIdharAm / sasAgarAM ca sadvIpAM sadevAsuramAnuSAm // pAdenaikena puruSo vikramya madhusUdanaH / uvAca daityarAjendraM kiM karomIti sAMpratam // tadvai traivikramaM rUpamIzvarasya mahaujasam / hitArthamapi devAnAmRSINAM ca mahAtmanAm || na draSTumapi zakyaM syAdbrahmaNaH zaMkarasya ca / tatpadaM pRthivIM sarvAmAkramya girije zubhe // atiriktaM samabhavacchatayojanamAyatam / divyaM cakSurdadau tasmai daityarAjJe sanAtanaH // tasmai saMdarzayAmAsa svakaM rUpaM janArdanaH / tadvizvarUpaM devasya dRSTvA daityezvaro balI // praharSamatulaM lebhe sAnandAzrupariplutaH / dRSTvA devaM namaskRtya stutvA stutibhireva ca / mAha gadgadayA vAcA prahRSTenAntarAtmanA // 30 31 32 33 34 35 36 37 38 baliruvAca -- dhanyo''smi kRtakRtyo'smi tvAM dRSTvA paramezvaram / lokatrayaM tvamevaitagRhANa paramezvara || zaMkara uvAca -- 40 41 42 44 atha sarvezvaro viSNurdvitIyaM padamavyayam / UrdhvaM prasArayAmAsa brahmalokAntamacyutaH // sanakSatragrahopetaM sarva devasamAvRtam / pAdo na paripUrNo'bhUdacyutasya zubhAnane / / tataH pitAmaho dRSTvA cakrapadmAdicihnitam / padaM tadevadevasya harSasaMkulacetasA // dhanyo'smIti vadanbrahmA gRhItvA svakamaNDalum / bhaktyA prakSAlayAmAsa tatra saMsthitavAriNA // akSayyamabhavattoyaM tasya viSNoH prabhAvataH / tattIrtha meruzikhare papAta vimalaM jalam // jagataH pAvanArtha vai caturdikSu pravAhitam / sItA cAlakanandA ca cakSurbhadrA yathAkramam // 45 tatazcAlakanandA ca merordakSiNataH smRtA / tridhA nAmnA tripathagA trisrotA lokapAvanI // / 46 OM mandAkinI proktA tvadho bhogavatI tathA / madhye vegavatI gaGgA pAvanArthaM nRNAM zivA 47 tAM dRSTvA merumadhyAttu prasravantIM zubhAnane / AtmanaH pAvanArthAya zirasA'hamadhArayam // divyavarSasahasraM tu dhRtvA gaGgAjalaM zubham / zivatvamagamaM devi sarvalokeSu pUjitaH || yo vahecchirasA gaGgAtoyaM viSNupadodbhavam / prAzayedvA jagatpUjyo bhaviSyati na saMzayaH // 50 48 49 1 jha. vipro / 39 Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1847 268 aSTaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / gaGgA gaGgeti yo brUyAdyojanAnAM zatairapi / mucyate sarvapApebhyo viSNulokaM sa gacchati // 51 tato bhagIratho rAjA gautamazca mahAtapAH / tapasA pUjayitvA mAM gaGgArtha samayAcata // 52 sarvalokahitArthAya tAM gaGgAM vaiSNavIM zivAm / tayorahaM tAmadadAM prItyA devi saridvarAm // 53 gautamena samAnItA gautamI tena kIrtitA / bhAgIrathIti vikhyAtA tena rAjJA vRtA yataH // 54 prasaGgAtte samAkhyAtaM gaGgAjanmAtyanuttamam / tato nArAyaNaH zrImAnbalidaityapateH prbhuH|| 55 rasAtalaM zubhaM lokaM pradadau bhaktavatsalaH / sarveSAM dAnavAnAM tu nAgAnAM yAdasAmapi // 56 rAjAnaM tu bali cakre yAvadAbhUtasaMplavam / pratigRhya balerlokAnbaTuveSeNa daityahA // 57 mahendrAya dadau prItyA kaashypirvissnnurvyyH| tato devAH sagandharvA RSayazca mhaujsH|| 58 tuSTuvuH stavanairdivyaiH pUjayAmAsuracyutam / saMkSipya tanmahadUpaM teSAM saMdarzanAya vai // 59 saMpUjyamAnastridazairantardhAnaM yayau hariH / itthaM surakSitaH zakro viSNunA prabhaviSNunA // 60 trailokyaM mahadaizvaryamavApa tridazezvaraH / etatte sarvamAkhyAtaM vAmanaM vaibhavaM shubhe|| zeSaM ca vaibhavaM devi tadvakSyAmi yathAkramam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde vAmanacaritaM nAma saptaSaSTayAdhekadvizatatamo'dhyAyaH // 26 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-46551 've 62 athASTaSaSTayadhikadvizatatamo'dhyAyaH / - Izvara uvAcabhRguputro mahAnAsIjamadagnirdvijottamaH / samastavedavedAGgapAragazca mahAtapAH // tapastepe sa dharmAtmA mahendraM prati bhAmini / sahasravarSaparyantaM gaGgAyAH puline zubhe // tataH prasannaH prAhedaM bhgvaanpaakshaasnH| indra uvAcavaraM vRNISva viprendra yatte manasi vartate / Izvara uvAcatataH provAca viprarSiH parituSTaM zatakratum / jamadagniruvAcamurabhi dehi me deva sarvakAmadughAM sadA / Izvara uvAcatataH prasanno devezastasmai viprAya gotrabhit / pradadau surabhiM devi sarvakAmadudhAM tadA / / 6 sa labdhvA surabhi devi jamadagnirmahAtapAH / uvAsa sa mahaizvaryaH zatakraturivAparaH // 7 reNukasya sutAM ramyAM reNukAM nAma nAmataH / upayeme vidhAnena jamadagnirmahAtapAH // 8 tayA saha sa dharmAtmA reme varSANyanekazaH / paulomyA zubhayA devyA yathA saMkrandano vibhuH // 9 tataH sa putrakAmatvAdiSTiM cakre sudhArmikaH / iSTyA saMtoSayAmAsa pAkazAsanamIzvaram // 10 parituSTaH zacIbhartA tasmai(dadau) putraM mahAbalam / mahaujasaM mahAvAhuM sarvazatrupratApanam / / 11 1 jha. zubhAm / Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1848 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 6 uttarakhaNDeatha kAlena viprendro reNukAyAM zucismite / putramutpAdayAmAsa mahAvIrya balAnvitam // 12 viSNoraMzAMzabhAgena sarvalakSaNalakSitam / tasminsute mahAvIrye bhRgustasya pitAmahaH // 13 nAma cAsmai dado harSAdviSNoraMzopalakSitam / cakre'tha nAmadheyaM tu rAma ityasya zobhitam // 14 jamadagneH samutpanno jAmadagnya itIritaH / tadbhArgavAnvayaH so'pi vavRdhe dvijapuMgavaH // 15 upanItastathA tena sarvavidyAvizAradaH / tapastaptuM jagAmAtha zAlagrAmAcalaM prati // dadarza kazyapaM tatra brahmarSimamitaujasam / harSeNa pUjitastena marIcitanayo dvijH|| 17 vidhinA pradadau tasmai matraM vaiSNavamavyayam / labdhamatrastadA rAmaH kazyapAttu mhaatmnH|| 18 pUjayAmAsa vidhinA sa tadA kamalApatim / SaDakSaraM mahAmanaM japannevaM divAnizam // 19 dhyAyankamalapatrAkSaM viSNuM sarvagataM harim / tapastepe sa dharmAtmA bahuvarSANi bhArgavaH // 20 jitendriyastu yatavAktatra tasthau mahAtapAH / jamadagnizca viprarSiH sthito gaGgAtaTe zubhe // 21 , cakAra vidhivaddharma yajJadAnAdikaM mahat / dhenvAH prasAdAdindrasya saMpUrNAstasya sNpdH|| 22 kasyacittvatha kAlasya haihayAdhipatiH prabhuH / vinitvA sarvarASTrANi srvsainysmaavRtH|| 23 bhArgavasyA''zramaM prApya jamadagnermahIpatiH / samIkSya taM mahAbhAgaM vavande munisattamam // 24 pRSTvA tu kuzalaM tasya mhrssebhaavitaatmnH| pradadau nRpatistasmai vastrANyAbharaNAni ca // 25 prItyA saMpUjayAmAsa rAjAnaM gRhamAgatam / madhuparkeNa vidhinA pUjayitvA nRpottamam // 26 sasainyAya nRpendrAya bhojanaM pradadau muniH| prArthitA surabhistena bhArgaveNa sudhImatA // 27 saMpUrNamannapAnAdi sasarja sabalA tadA / akSayyamanapAnAdi tayA sRSTaM mhaatpaaH|| 28 sasainyAya nRpendrAya pradadau munisattamaH / tAM dRSTvA savalAM rAjA kautUhalasamanvitaH // 29 spRhAM cakAra pApAtmA tasyAM gavi sa durmatiH / ayAcatsurabhiM tatra jamadagniM nRpottamaH // 30 kArtavIrya uvAcasabalAM dehi me vipra kapilAM sarvakAmadAm / anyadhenusahasrANi dAsyAmi tava suvrata // 31 Izvara uvAcaityuktastena rAjJA''ha jamadagnirmahAtapAH // jamadagniruvAcana deyA sabalA rAjanmayA tava mahIpate / iyaM ca devadevena zakreNa paripAlitA // devatAnAM dhanaM rAjandAtavyaM syAtkathaM mayA // Izvara uvAcaityuktaH sa tadA rAjA krodhena kaluSIkRtaH / balAjjagrAha sabalAM srvsainysmaavRtH|| 34 tataH kruddhA mahAbhAgA sabalA varavaNini / jaghAna tasya sainyAni zRGgaiH kRtaravairapi // 35 ghAtayitvA muhUrtena tatsainyaM savalA kSaNAt / antardhAnaM gatA devI yayau zakrAntikaM kSaNAt 36 svasainyaM nihataM dRSTvA so'rjunaH krodhamArchinaH / muSTinA tADayAmAsa bhArgavaM dvijasattamam // 37 tADitastena bahuzo vikalAGgaH prakampitaH / papAta sahasA bhUmau mamAra dvijasattamaH // 38 : hatvA munivaraM tatra pApAtmA haihayAdhipaH / mahosainyaparIvAro viveza nagaraM svakam // 39 1 ka. ja. ca / sa ca ma / / ... ca / prnimN'| 2 jha. hAbhayapagatAtmA vi| Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 268 aSTapaTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1849 rAmastu devadevezaM pUjayAmAsa bhArgavaH / tena saMpUjito devaH prasannaH prAha keshvH|| 40 zrIbhagavAnuvAcaprIto'smi tapasA vatsa bhavato niyatAtmanaH / saMpradAsyAmi te vipra macchaktiM paramAM zubhAma41 Avezito'tha macchaktyA jahi duSTAnnRpottamAn / bhUbhArakavinAzAya devatAnAM hitAya vai // 42 Izvara uvAcaityuktvA pradadau devaH parazuM zatrudharpiNam / vaiSNavaM ca mahAcApaM divyAnyastrANyanekazaH // dattvA provAca bhagavAJjAmadagni(gnyaM) janArdanaH / / bhagavAnuvAcamadotkaTAnRpAnhatvA bahuzaH paravIrahA / gRhANa pRthivIM sarvA sAgarAntAM dvijottama // 44 pAlayastra ca dharmeNa vIryeNa mahatA vRtaH / kAlena matpadaM cApi matprasAdAdgamiSyasi // 45 Izvara uvAcaityuktvA'ntarhito devo varaM dattvA dvijanmane / rAmo'pi cAtha sahasA prayayau piturAzramam // 16 pitaraM nihataM dRSTvA bhArgavaH krodhamUrchitaH / niHkSatrAM kartumanvicchanmahIM nRpasamAkulAm // 47 jagAma haihayapaternagaraM nRpasaMvRtam / krodhAvezajvaladgAtro dvaarytisstthdudaayudhH|| 48 taM dRSTvA tatpurajanA jAmadagnyaM mahaujasam / jAjvalyamAnaM vapuSA kAlAgnimiva menire // 49 bhayArtA vidrutAH sarve rAjAnaM haihayAdhipam / zazaMsustaM mahAsatvaM sarvAyudhasamanvitam // zrutvA sa rAjA tadvAkyaM prAha vismitacetasA // haihayAdhipa uvAca[*ko'sau mama puradvAri sAyudhaH saMsthito valAt / mahendro vA yamo vA'pi rudro vA dhanado'pi vA sAyudho matpuradvAri sthAtuM zakto na kahicit / / mahAdeva uvAcaityuktvA pArthivendro vai kiMkarAnsumahAvalAn / prerayAmAsa taM duSTaM gRhItetyAha durmatiH // 52 te gatvA dadRzurvIraM puradvAri mahAvalam / jvalantamitra kAlAgniM dunirIkSyaM svatejasA] // 53 tasya saMdarzane'pyatra zaktAste na mahAbalAH / grahItukAmAstaM vIraM samantAtmayayurbhRzam // 54 tAndRSTvA sAyudhAnsarvAnpArthivendrasya kiMkarAn / prahasanprAha viprendro jAmadAgnime(gnyo ma )hAvala: parazurAma uvAcabhArgavasya suto rAmaH saMprApto'haM narAdhamAH / svapiturnidhanAtmarvAnhaniSyAmi nRpottamAn / / 56 kArtavIryasya rudhiraM matpitre tilasaMyutam / dAsyAmi piNDadAnaM ca tacchira kamalena vai // 57 __mahAdeva uvAcaityuktAste mahAvIryAH kiMkarAstasya bhUpateH / zaraiH saMtADayAmAsuH palAlairiva pAvakam // 58 tataH kruddho mahAvIryo rAmaH satyaparAkramaH / vaiSNavaM cApamAkRpya jyAninAdamathAkarot // 59 tena nAdena mahatA pUritaM bhuvanatrayam / devAnAmapi saMtrAso babhUva mahadadbhutam // tataH pAvakasaMkAzairAzugaiH sumahAbalaH / tADayAmAsa tAnvIrAnkikarAnvai mahAvalAn // 61 .. -.- - ___ * dhanuzcihnAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , 1850 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDehatvA tu kiMkarAMstasya pArthivasya mahAtmanaH / kAlAgniriva saMtasthau srvbhuutbhyNkrH|| 62 zrutvA tu kiMkarAnsvasya hatArAmeNa dhImatA / haihayAdhipatirvIraH krodhasaMraktalocanaH // 63 niryayau saha sainyena yatrA''ste bhArgavo'vyayaH / taM dRSTvA ghorasaMkAzaM jvalantaM svena tejasA 64 trastAH sarve janAstatra zaGkamAnA janakSayam / tato yuddhamabhUddhoraM rAmasya nRpatestadA // 65 zastrAstrapAtanairbhImarmeghayoriva varSatoH / tato rAmo mahAtejAstatsainyaM nRpatestadA // 66 saMdadAha kSaNAtsarva vaiSNavAstreNa lIlayA / tataH parazunA raamstiikssnnenaamitvikrmH|| 67 ciccheda bAhusAhasraM kArtavIryasya dumeteH / na zazAka mahAvIryo yoddhaM rAmeNa bhuuptiH|| 68 naSTavIryo babhUvAtra pApena svena durmatiH / ciccheda tacchiraH kruddho reNukAtanayo blii|| 69 mahAdvizRGgaM vajreNa yathA devapatibelI / hatvA sahasrabAhuM taM jAmadagnyaH pratApavAn // 70 jaghAna pArthivAnsavAnkruddhaH parazunA mRdhe / rAmaM dRSTvA mahAraudraM pArthivAH pRthivItale // 71 bhayArtA vidrutAH sarve mAtaGgA iva kesarim / vidrutAnapi bhUpAlAnpiturnidhanamanyunA // 72 jadhAna bhArgavaH kruddho nAgAniva khgeshvrH| niHkSatraM kRtavAnsarva jAmadagniH(gnyaH) prtaapvaan| rarakSa bhagavAnekamikSvAkoH sumahatkulam / mAtAmahasyAnvayatvAdreNukAvacanAttathA // 74 tAnbhraSTarAjyAnkRtvA vai mAtAmahakulodbhavAn / na hatvA manuvaMzyAMstAnrAmo nRpakulAntakaH // 75 sarva tu bhUbhRtAM vaMzaM nAzayAmAsa vIryavAn / kRtvA pRthvIM tu niHkSatrAM jamadagnisuto balI // 76 azvamedhaM mahAyajJaM cakAra vidhivvijH| pradadau vipramukhyebhyaH saptadvIpavatI mahIm // 77 dattvA mahIM sa viprebhyo jAmadagnyaH pratApavAn / tapastatuM yayau so'tha naranArAyaNAzramam / / 78 etace kathitaM devi jAmadagnema(gnyama)hAtmanaH / zaktyAvezAvatArasya caritaM zAGgiNaH prabhoH 79 nopAsyaM hi bhavettasya zaktyAvezAnmahAtmanaH / upAsyau bhagavadbhaktairvipramukhyairmahAtmabhiH // 80 rAmakRSNAvatArau tu paripUrNau nijairguNaiH / upAsyamAnAvRSibhirapavargapradau nRNAm // 81 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde parazurAmacaritaM nAmASTaSaSTyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 268 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-46632 athaikonasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / rudra uvAcasvAyaMbhuvo manuH pUrva dvAdazArNa mahAmanum / jajApa gautamItIre naimiSe vimale zubhe // 1 tena varSasahasreNa pUjitaH kamalApatiH / matto varaM vRNISveti taM manu(mAha taM) bhgvaanhriH|| tataH provAca harSeNa manuH svAyaMbhuvo harim // manuruvAcaputratvaM bhaja deveza trINi janmAni cAcyuta / tvAM putralAlasatvena bhajAmi puruSottamam // 3 rudra uvAcaityuktastena lakSmIzaH provAca sumahAgirA // . 1. "nerdivyama / 2 ka.ca, jha. ja.pha. gomtiitiire| Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 269 ekonasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / viSNuruvAca - 1 bhaviSyati nRpazreSTha yatte manasi kAGkSitam / mamaiva ca mahAprItistava putratvahetave // sthitiprayojane kAle tatra tatra nRpottama / tvayi jAte tvahamapi jAto'smi tava suvrata // paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm / dharmasaMsthApanArthAya saMbhavAmi tavAnagha // 1 1851 rudra uvAca - 11 12 13 evaM dattvA varaM tasmai tatraivAntardadhe hariH / asyAbhUtprathamaM janma manoH svAyaMbhuvasya ca // raghUNAmanvaye pUrva rAjA dazaratho hyabhUt / dvitIyo vasudevo'bhUdRSNInAmanvaye vibhuH // kalerdivyasahasrAddhapramANasyAntyapAda ke / zambhalagrAmake mukhye brAhmaNaH saMjaniSyati // kauzalyA samabhUtpatnI rAjJo dazarathasya hi / yadorvezasya sevArtha devakI nAma vizrutA / hariguptasya viprasya bhAryA devaprabhA punaH / evaM mAtRtvamApannA trINi janmAni zArGgiNaH / / pUrva rAmasya caritaM vakSyAmi tava suvrate / yasya smaraNamAtreNa vimuktiH pApinAmapi // hiraNyakahiraNyAkSau dvitIyaM janma saMzritau / kumbhakarNadazagrIvAvajAyetAM mahAbalau // 14 pulastyasya suto vipro vizravA nAma dhArmikaH / tasya patnI vizAlAkSI rAkSasendrasutA'naghe 15 sukezi (zI) tanayA sA syAtsumAlerdAnavasya ca / kekazI nAma kanyA''sIttasya bhAryA dRDhavratA [*kAmodriktA tu sA devI saMdhyAkAle mahAmunim / ramayAmAsa tanvaGgI yatheSTaM zubhadarzanA / / 17 saMdhyAMzatvAttamodriktau ] tasyAM jAtau mahAbalau / rAvaNaH kumbhakarNazca rAkSasau lokavizrutau 18 kanyA zUrpaNakhA nAma jAtA'tivikRtAnanA / kasyacittvatha kAlasya tasyAM jAto vibhISaNaH 19 suzIlo bhagavadbhaktaH satyavAndharmavAJzuciH / rAvaNaH kumbhakarNazca himavatparvatottame / mahogratapasA mAM vai pUjayAmAsaturbhRzam / rAvaNastvatha duSTAtmA svaziraH kamalaiH zubhaiH // pUjayAmAsa mAM devi dAruNena ca karmaNA / tatastamabravaM subhrUH prahRSTenAntarAtmanA // varaM vRNISva me vatsa yatte manasi vartate / tataH provAca duSTAtmA devadAnavarakSasAm // avadhyatvaM pradehIti sarvalokajigISayA / tato'haM dattavAnasmai rAkSasAya durAtmane // devadAnavayakSANAmavadhyatvaM varAnane / rAkSaso'sau mahAvIryo varadAnAttu garvitaH // trIlokAnpIDayAmAsa devadAnavamAnuSAn / tena saMvAdhyamAnAzca devA brahmapurogamAH / bhayArtAH zaraNaM jagmurIzvaraM kamalApatim / jJAtvA'tha vedanAM teSAmupAyaM ca sanAtanaH // uvAca tridazAnsarvAnbrahmarudrapurogamAn / 20 2. 22 23 24 25 1 26 7 rudra uvAca - ityuktA devatAH sarvA devadevena viSNunA / vAnaratvamupAgamya jajJire pRthivItale // * dhanuzcidAntargataH pAThaH ka. ca. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. 'mi yuge yuge / e / 2 ka. kha. ca. ja. jha. a. u. kra. vAgdharma' / 3 ja. jha. pha. mU / nandizA / 1 8 9 10 27 bhagavAnuvAca rAjJo dazarathasyAhamutpatsyAmi raghoH kule / vadhiSyAmi durAtmAnaM rAvaNaM sahabAndhavam // 28 mAnuSaM vapurAsthAya hanmi daivatakaNTakam | brahmazApAdbhavanto'pi vAnaratvamupAgatAH // kurudhvaM mama sAhAyyaM gandharvApsarasottamAH // 29 30 Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1852 mahAmunizrIvyAsapraNItaM- [6 uttarakhaNDebhArgaveNa pradattA tu mahI sAgaramekhalA / dattA maharSibhiH pUrva raghUNAM sumahAtmanAm // 31 vaivasvatamanoH putro rAjJAM zreSTho mahAbalaH / ikSvAkuriti vikhyAtaH sarvadharmavidAM vrH|| 32 tadanvaye mahAtejA rAjA dazaratho balI / ajasya nRpateH putraH styvaanyshiilvaanyshuciH|| 33 sa rAjA pRthivIM sarvAM pAlayAmAsa vIryataH / rAjyeSu sthApayAmAsa sarvAnpArthivasattamAn // 34 kozalasya nRpasyAtha putrI sarvAGgazobhanA / kausalyA nAma tAM kanyAmupayeme sa paarthivH|| 35 mAgadhasya nRpasyAtha tanayA ca zucismitA / sumitrA nAma nAmnA ca dvitIyA tasya bhAminI36 tRtIyA kekayasyAtha nRpateduhitA tathA / bhAyo'bhUtpadmapatrAkSI kaikeyI nAma naamtH|| 37 tAbhizca rAjA bhAryAbhistimRbhirdharmasaMyutaH / ramayAmAsa kAkutsthaH pRthivIM cAnupAlayan // 38 ayodhyA nAma nagarI zarayUtIrasaMsthitA / sarvaratnasusaMpUrNA dhanadhAnyasamAkulA // prAkAragopurairjuSTA hemaprAkArasaMkulA / uttamai gaturagairmahendrasya yathA purI // tasyAM rAjA sa dhamAtmA uvAsa munisttmH| purohitena vipreNa vasiSThena mahAtmanA // 41 rAjyaM ca kArayAmAsa sarva nihatakaNTakam / yasmAdutpatsyate tasyAM bhagavAnpuruSottamaH // 42 tasmAttu nagarI puNyA sA'pyayodhyeti kiirtitaa|ngrsy paraM(ra) dhAmno nAma tasyApyabhUcchubhe(bham) yatrA''ste bhagavAnviSNustadeva paramaM padam / tatra sarvo bhavenmokSaH srvkrmnikRntnH|| 44 jAte tatra mahAviSNau narAH sarve mudaM yyuH| sa rAjA pRthivIM sarvA pAlayitvA zubhAnane // 45 ayajadvaiSNaveSTyA ca putrArthI harimacyutam / tena saMpUjitaH zrIzo rAjJA sarvagato hriH|| 46 vaiSNavena tu yajJena varadaH prAha kezavaH / tasminnAvirabhUdagnau yajJarUpo haristadA // zuddhajAmbUnadaprakhyaH zaGkhacakragadAdharaH / zuklAmbaradharaH zrImAnbahubhUpaNabhUSitaH // 18 zrIvatsakaustubhorasko vanamAlAvibhUSitaH / pdmptrvishaalaakssshcturbaahurudaardhiiH|| savyAGkasthazriyA sArdhamAvirabhUtparezvaraH / varado'smIti taM prAha rAjAnaM bhktvtslH|| 50 taM dRSTvA sarvalokezaM rAjA harSasamAkulaH / vavande bhAryayA sArdha prahRSTenAntarAtmanA // 51 prAJjaliH praNato bhUtvA harSagadgadayA girA / putratvaM me bhajetyAha devadevaM janArdanam // tataH prasanno bhagavAnyAha rAjAnamacyutaH // viSNuruvAcautpatsye'haM nRpazreSTha devalokahitAya vai / paritrANAya sAdhUnAM rAkSasAnAM vadhAya ca // mukti pradAtuM lokAnAM dharmasaMsthApanAya ca // ___ mahAdeva uvAcaityuktvA pAyasaM divyaM hemamAtrasthitaM zubham / lakSmIhastasthitaM zubhraM pArthivAya dadau hariH 54 viSNuruvAca -- imaM vai pAyasaM rAjanpatnIbhyastava suvrata / dehi te tanayAstAmu utpatsyante mdnggjaaH|| 55 mahAdeva uvAcaityuktvA munibhiH sarvastRyamAno janArdanaH / svAtmAnaM darzayitvA'tha tatraivAntardadhe hriH||56 sa rAjA tatra dRSTvA ca patnI jyeSThAM kanIyasIm / vibhajya pAyasaM divyaM pradadau tu samAhitaH // etasminnantare patnI sumitrA tasya madhyamA / tatsamIpaM prayAtA''zu putrakAmA sulocanA // 58 Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 269 ekonasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1853 tAM dRSTvA tatra kauzalyA kaikeyI ca sumadhyamA / ardhaM pradadatuH zIghraM te tasyai pAyasaM svakam // 59 tatprAzya pAyasaM divyaM rAjapatnyaH sumdhymaaH| saMpannagarbhAH sarvAstA virejuH zubhavarcasaH // 60 tAsAM svameSu devezaH pItavAsA janArdanaH / zaGkhacakragadApANirAvirbhUtastadA hariH // atha kAle manoramye madhumAsi zucismite / zukle navamyAM vimale nakSatre ditidaivate // 62 madhyAhnasamaye lagne sarvagrahazubhAnvite / kauzalyA janayAmAsa putraM lokezvaraM harim // indIvaradalazyAmaM koTikaMdarpasaMnibham / padmapatravizAlAkSaM sarvAbharaNazobhitam // zrIvatsakaustubhoraskaM sarvAbharaNabhUSitam / udyadinakaraprakhyakuNDalAbhyAM virAjitam // anekasUryasaMkAzaM tejasA mahatA vRtam / parezasya tano ramyaM dIpAdutpannadIpavat // izAnaM sarvalokAnAM yogidhyeyaM sanAtanam / sarvopaniSadAmarthamanantaM paramezvaram // jagatsargasthitilayahetubhUtamanAmayam / zaraNyaM sarvabhUtAnAM sarvabhUtamayaM zubham // samutpanne jagannAthe devadundubhayo divi / vineduH puSpavarSANi vapuH sursttmaaH|| prajApatimukhA devA vimAnasthA nabhastale / tuSTuvurmunibhiH sArdhaM hrsspuurnnaanggvihvlaaH|| jagurgandharvapatayo naRtuzcApsarogaNAH / vabuH puNyAH zivA vAtAH suprbho'bhuudivaakrH|| 71 jajvalustvagnayaH zAntA vimalAzca dizo daza / tataH sa rAjA harSeNa putraM dRSTvA sanAtanam // 72 purodhasA vasiSThena jAtakarma tadA'karot / nAma cAsmai dadau ramyaM vasiSTho bhagavAMstadA // 73 zriyaH kamalavAsinyA ramaNo'yaM mahAprabhuH / tasmAcchrIrAma ityasya nAma siddhaM purAtanam // 74 sahasranAmnAM zrIzasya tulyaM muktipradaM nRNAm / viSNumAsi samutpanno viSNurityabhidhIyate // 75 evaM nAmAsya dattvA'tha vasiSTho bhgvaanRssiH| pariNIya namaskRtya stutvA stutibhireva ca // 76 saMkIrtya nAmasAhasraM maGgalArtha mahAtmanaH / viniryayau mahAtejAstasmAtpuNyatamAdgRhAt // 77 rAjA'tha vipramukhyebhyo dadau bahudhanaM mudA / gavAmayutadAnaM ca kArayAmAsa dharmataH // 78 grAmANAM zatasAhasraM dadau raghukulottamaH / vastrairAbharaNairdivyairasaMkhyeyairdhanairapi // viSNoH saMtuSTaye tatra tarpayAmAsa bhUsurAn / kauzalyA ca sutaM dRSTvA rAmaM rAjIvalocanam // 80 phullAravindahastAbhaM padmatulyapadAnvitam / tasya zrIpAdakamale hastAje ca varAnane // zaGkhacakragadApadmadhvajavajrAdicihnite / dRSTvA vakSasi zrIvatsaM kaustubhaM vanamAlayA // tasyAGge sA jagatsarvaM sadevAsuramAnuSam / smitavaktre vizAlAkSi bhuvanAni caturdaza // 83 nizvAse tasya vedAMzca setihAsAnmahAtmanaH / dvIpAnabdhigirIstasya jaghane varavaNini // 84 nAbhyAM brahmazivau tasya karNayozca dizaH shubhaaH| netrayorvadvisUryo ca ghrANe vAyuM mahAjavam 85 sarvopaniSadAmarthaM dRSTvA tasya vibhUtayaH / dRSTvA bhItA varArohe praNamya ca punaH punaH // 86 hapozrupUrNanayanA prAJjalivAkyamabravIt // kauzalyovAcadhanyA'smi devadeveza labdhvA tvAM tanayaM prabho / prasIda me jagannAtha putrasnehaM pradarzaya // 88 Izvara uvAcaevamukto hRSIkezo mAtrA sarvagato hariH / mAyAmAnupatAM prApya zizubhAvAhuroda sH|| 89 79 1 ka. ja. za. pha. ardhama pradadatuste ta / 2 Ga. zubhrava / 3 jha. rNAzruvi / Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1854 mahAmunizrIvyAsapraNItaM- [6 uttarakhaNDeatha pramuditA devI kauzalyA zubhalakSaNam / putramAliGgaya harSeNa stanaM pAdAtsumadhyamA // 90 tasyAH stanaM papau devo bAlabhAvAtsanAtanaH / uvAsa mAturutsaGge jagadbhA mhaavibhuH|| 91 tasmindine zubhe ramye sarvakAmaprade nRNAm / utsavaM cakrire paurA hRSTA jAnapadA nraaH|| 92 kaikeyyAM bharato jajJe pAJcajanyAMzasaMbhavaH / sumitrA janayAmAsa lakSmaNaM zubhalakSaNam // 93 zatrughnaM ca mahAbhAgA devazatrupratApanam / anantAMzena saMbhUto lakSmaNaH paravIrahA // sudarzanAMzAcchatrughnaH saMjajJe'mitavikramaH / te sarve vavRdhustatra vaivasvatamanoH kule // saMskRtAste sutAH samyagvasiSThena mahaujasA / adhItavedAste sarve zrutavantastathA nRpaaH|| 96 sarvazAstrArthatattvajJA dhanurvede ca niSThitAH / babhuvuH paramodArA lokAnAM hrssvrdhnaaH|| 97 / yugmaM babhUvatustatra rAjAnau rAmalakSmaNau / tathA bharatazatrughno tayoyugmaM babhUva ha // atha lokezvarI lakSmIrjanakasya nivezane / zubhakSetre halotkhAte zunAsIre zubhekSaNA // 99 bAlArkakoTisaMkAzA raktotpalakarAmbujA / sarvalakSaNasaMpannA srvaabhrnnbhuussitaa|| 100 / dhRtvA vakSasi cArvaGgI mAlAmamlAnapaGkajAm / sItAmukhe samutpannA bAlabhAvena sundarI // 101 tAM dRSTvA janako rAjA kanyAM vedamayIM zubhAm / uddhRtyApatyabhAvena pupoSa mithilApatiH // 102 janakasya gRhe ramye sarvalokezvarapriyA / vavRdhe sarvalokasya rakSaNArtha surezvarI // 103 etasminnantare devi kauziko lokavizrutaH / siddhAzrame mahApuNye bhAgIrathyAstaTe zubhe // 104 kratuM pravaramArebhe yaSTuM tatra mahAmuniH / vartamAnasya tasyAtha yajJasyAsya dvijanmanaH // 105 kratuvidhvaMsino'bhUvanrAvaNasya nizAcarAH / kauzikazcintayitvA'tha raghuvaMzodbhavaM harim / / 106 AnetumaicchaddharmAtmA lokAnAM hitakAmyayA / sa gatvA nagarI ramyAmayodhyAM raghupAlitAm 107 nRpazreSThaM dazarathaM dadarza munisattamaH / rAjA'pi kauzikaM dRSTvA pratyutthAya kRtaanyjliH|| 108 putraiH saha mahAtejA vavande munisattamam / dhanyo'hamasmIti vadanharSeNa raghunandanaH // 109 arcayAmAsa vidhinA nivezya paramAsane / pariNIya namaskRtya kiM karomItyuvAca tam // 110 tataH provAca hRSTAtmA vizvAmitro mahAtapAH // vizvAmitra uvAcadehi me rAghavaM rAjanrakSaNArtha kratormama / sAphalyamastu me yajJe rAghavasya smiiptH|| tasmAdrAmaM rakSaNArthaM dAtumarhasi bhUpate / 112 Izvara uvAcatacchratvA munivaryasya vAkyaM sarvavidAM varaH / pradadau munivaryAya rAghavaM sahalakSmaNam // 113 AdAya rAghavau tatra vizvAmitro mahAtapAH / svamAtraimamatiprItaH prayayau dvijasattamaH // 114 tataH prahRSTAstridazAH prayAte raghusattame / vavRSuH puSpavarSANi tuSTuvazca mhaujsH|| 115 athA''jagAma hRSTAtmA vainateyo mhaablH| adRzyabhUto bhUtAnAM saMprApya raghusattamam // 116 tAbhyAM divye ca dhanuSI tUNau caakssysaayko| divyAnyastrANi zastrANi dattvA ca prayayau dvijaH tau rAmalakSmaNau vIrau kauzikena mahAtmanA / darzitAM ca mahAraNye rAkSasI ghordrshnaam|| 118 nAmnA tu tADakAM devi bhAryA sundararakSasaH / jannatustAM mahAvIroM vaannairdivydhnushyutaiH||119 12. 'nyAM devm| 2 ca. kratorartha / jha. pha. trayInAthaM / 3 jha. zramaM ziSyavRtaH / Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269ekonasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1855 nihatA rAghaveNAtha rAkSasI ghoradarzanA / tyaktvA tanuM ghorarUpAM divyarUpA babhUva saa|| 120 jAjvalyamAnA vapuSA sarvAbharaNabhUSitA / prayayau vaiSNavaM lokaM praNamya ca raghUttamam // 121 tAM hatvA rAghavaH zrImAnkauzikasyA''zramaM zubham / praviveza mahAtejA lakSmaNena mahAtmanA122 tataH prahRSTA munayaH pratyudgamya raghUttamam / nivezya pUjayAmAsurAdyaiH paramAsane // 123 kauzikaH kRtadIkSastu yaSTuM yajJamanuttamam / Arebhe munibhiH sArdhaM vidhinA dvijsttmH|| 124 vartamAne mahAyajJe mArIco nAma rAkSasaH / bhrAtrA subAhunA tatra vighnaM kartumavasthitaH // 125 dRSTvA tau rAkSasau ghorau rAghavaH paravIrahA / jaghAnaikena bANena subAhuM rAkSasezvaram // 126 pavanAstreNa mahatA mArIcaM ca nizAcaram / sAgare pAtayAmAsa zuSkaparNamivAnilaH // 127 sa rAmasya mahAvIrya dRSTvA rAkSasasattamaH / nyastazastrastapastaptuM prayayau mahadAzramam // 128 vizvAmitro mahAtejAH samApte mahati krato / prahRSTamanasA tatra pUjayAmAsa rAghavam // 129 samAzliSya mahAtmAnaM kAkapakSadharaM harim / nIlotpaladalazyAmaM padmapatrAyatekSaNam // 130 upAghrAya tadA mUrdhni tuSTAva munisattamaH / etasminnantare rAjA mithilAyA adhIzvaraH // 131 vAjapeyaM kratuM yaSNumArebhe dvijsttmaiH| taM draSTuM prayayuH sarve vishvaamitrpurogmaaH|| 132 munayo raghuzArdUlasahitAH puNyacetasaH / gacchatastasya rAmasya pAdAbjena mhaatmnH|| 133 abhUtsA pAvanIbhUtA samAkrAntA mahAzilA / so'pi zaptA purA bha; gautamena dvijanmanA 134 ahalyA raghunAthasya pAdasparzAcchubhA'bhavat / atha saMprApya nagarI mithilAM munisattamAH 135 rAghavAbhyAM tu te sarve babhUvuH priitmaansaaH| samAgatAnmahAbhAgAndRSTvA rAjA mahAbalaH // 136 pratyudgamya praNamyAtha pUjayAmAsa maithilaH / rAmaM padmavizAlAkSamindIvaradalaprabham // 137 pItAmbaradharaM muMgdhaM komalAvayavojjvalam / avadhIritakaMdarpakoTilAvaNyamuttamam // 138 sarvalakSaNasaMpannaM sarvAbharaNabhUSitam / svasya hRtpadmamadhye yaH parezasya tnohriH|| 139 utpanno dIpavadIpAtsozIlyAdiguNaH paraiH / taM dRSTvA raghunAthaM sa janako hrssmaansH|| 140 parezameva taM mene rAmaM dazarathAtmajam / pUjayAmAsa kAkutsthaM dhanyo'smIti bruvnnRpH|| 141 prasAdaM vAsudevasya viSNormene narezvaraH / pradAnaM duhitustasmai mnsaa'cintytpbhuH|| 142 Atmajau raghuvaMzasya jJAtvA tatra nRpottamaH / pUjayAmAsa dharmeNa vastrairAbharaNaiH shubhaiH|| 143 RSInsamarcayAmAsa madhuparkAdipUjanaiH / tato'vasAne yajJasya rAmo raajiivlocnH|| 144 bhaktvA zaivaM dhanurdivyaM jitavAJjanakAtmajA / athA'sau vIryazulkena mahatA pritossitH|| tato dharaNijAM tasmai pradadau mithilAdhipaH / kezavAya zriyamiva yathApUrva mahArNavaH // 146 sa dUtaM preSayAmAsa rAghavaM mithilAdhipaH / putrAbhyAM saha dharmAtmA mithilAyAM viveza ha // 147 vasiSThavAmadevAdyaiH sainyaiH saha mahIpatiH / uvAsa nagare ramye janakasya raghUttamaH // 148 tasminneva zubhe kAle rAmasya dharaNIsutAm / vivAhamakarodrAjA maithilena samarcitaH // 149 lakSmaNasyormilAM nAma kanyAM janakasaMbhavAm / janakasyAtma(nu)jasyAtha tanaye shubhvrcsii(sau)|| * atra tRtIyArthe dvitIyA / evamagrimazloke'pi / / 5 ka. 1 ka. ca. ja. nRpasattamaH / 2 jha. pha. zApadagdhA / 3 ka. ja. jha. pha. lakSaNaM / 4 . pha. m / maccApI ca. ja. mudA / jha. pha. samanvitaH / Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1856 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDemANDavI zrutakIrtizca sarvalakSaNalakSite / bharatasya ca saumitrevivaahmkronnRpH|| 151 nirvatyauMtAhikaM tatra rAjA dazaratho balI / ayodhyAM prasthitaH zrImAnporairjAnapadairvRtaH // 152 pAribarha samAdAya maithilena ca pUjitaH / samutaH sasnuSaH sAzvaH sagajaH sblaanugH|| 153 tadadhvani mahAvIryo jAmadagniH(gnyaH)pratApavAn / gRhItvA parazuM cApaM saMkruddha iva kesrii||154 abhyadhAvaca kAkutsthaM yoddhakAmo nRpAntakaH / saMprApya rAghavaM dRSTvA vacanaM prAha bhArgavaH // 155 parazurAma uvAcarAma rAma mahAbAho zRNuSva vacanaM mama / bahuzaH pArthivAnhatvA saMyuge bhUrivikramAn // 156 brAhmaNebhyo mahIM dattvA tapastaptumahaM gataH / tava vIryavalaM zrutvA tvayA yodbhumihA''gataH // 157 ikSvAkavo na vadhyA me mAtAmahakulodbhavAH / vIryakSatrabalaM zrutvA na zakyaM sahituM mama // 158 tasmAdvadAnya yuddhaM me dIyatAM raghusattama / raudraM cApaM durAdharpa bhajyamAnaM tvayA nRpa // 159 idaM tu vaiSNavaM cApaM tena tulyamarikSayam / Aropaya svavIryeNa nirjito'smi tvayaiva hi // 160 athavA tyaja zastrANi purastAdalino mama / zaraNaM bhaja kAkutstha kAtaro'syatha cetasi // 161 Izvara uvAcaevamuktastu kAkutstho bhArgaveNa pratApavAn / tacApaM tasya jagrAha tacchakti vaiSNavImapi // 162 zaktyA viyuktaH sa tadA jAmadagniH(gnyaH) pratApavAn / nirvIryo naSTatejAzca karmahIno yathA dvijaH vinaSTatejasaM dRSTvA bhArgavaM nRpasattamAH / sAdhu sAdhviti kAkutsthaM prshshNsurmuhurmuhuH|| 164 kAkutsthastu mahaccApaM gRhItvA''ropya liilyaa| saMdhAya vANaM taccApe bhArgavaM prAha vismitam // rAma uvAcaanena zaramukhyeNa kiM kartavyaM tava dvija / chemi lokadvayaM cApi svarga vA hanmi te dvija // 166 Izvara uvAcavaM dRSTvA ghorasaMkAzaM vANaM rAmasya bhArgavaH / jJAtvA taM paramAtmeti prahRSTo rAmamabravIt // 167 parazurAma uvAcarAma rAma mahAvAho na vemi tvAM sanAtanam / jAnAmyayaiva kAkutstha tava vIryaguNAdibhiH168 tvamAdipuruSaH sAkSAtparaM brahma paro'vyayaH / tvamananto mahAviSNurvAsudevaH parAtparaH // 169 nArAyaNastvaM zrImAMstvamIzvarastvaM trayImayaH / tvaM kAlastvaM jagatsarva makarAdyastvameva hi 170 sraSTA dhAtA ca saMhartA tvameva paramezvaraH / tvamacintyo mahadbhutaM vizvarUpastvaNurmahAn // 171 catuHSaTpaJcaguNavAMstvameva purupottamaH / tvaM yajJastvaM vssttkaarstvmoNkaarstryiimyH|| 172 vyaktAvyaktasvarUpastvaM guNabhRnnirguNaH paraH / stotuM tvA'hamazaktazca vedAnAmapyagocaram // 173 yaccApamAnaM kRtavAMstvAM yuyutsutayA prabho / tatkSantavyaM tvayA nAtha kRpayA kevalena tu(laM myi)|| tava zaktyA nRpAnsavAJjitvA dattvA mahIM dvijAn / tvatprasAdavazAdeva zAntimAmomi neSThikAm Izvara uvAcaevamuktvA tu kAkutsthaM jAmadagnima(nyo mhaatpaaH| pariNIya namaskRtvA rAghavaM lokarakSakam zatakratukRtaM svarga tadastrANi nyavedayat / rAghavo'tha mahAtejA vavande taM mahAmunim // 177 1 ka. ja. jha. pha. tulyamariMdama / 2 jha. pha. puNyaM / m Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 ekonasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1857 vidhivatpUjayAmAsa paadyaarthyaacmnaadibhiH| tena saMpUjitastatra jAmadagnirma(gnyo ma)hAtapAH178 tapastaptuM yayau ramyaM naranArAyaNAzramam / rAjA dazarathaH so'tha putrairdArasamanvitaiH // 179 svAM purI sumuhUrtena praviveza mahAbalaH / rAghavo lakSmaNazcaiva zatrughno bharatastathA // 180 svAnsvAndArAnupAgamya remire hRSTamAnasAH / tatra dvAdaza varSANi sItayA saha rAghavaH // 181 ramayAmAsa dharmAtmA nArAyaNa iva zriyA / tasminneva tu rAjA'tha kAle dazarathaH sutam // 182 [*jyeSThaM rAjyena saMyoktumaicchatpItyA mhiiptiH| tasya bhAyo'tha kaikayI purA dattavarA priyA / / ayAcata nRpazreSThaM bharatasyAbhiSecanam / vivAsanaM ca rAmasya vatsarANi caturdaza // 184 sa rAjA satyavacanAdrAmaM rAjyAdatho sutam] / vivAsayAmAsa tadA duHkhena hatacetanaH // 185 zakto'pi rAghavastasminrAjyaM saMtyajya dharmataH / dazagrIvavadhArthAya piturvacanahetunA // 186 vanaM jagAma kAkutstho lakSmaNena ca sItayA / rAjA putraviyogAttu zokena ca mamAra sH||187 niyujyamAno bharatastasminrAjye sa mtribhiH| naicchadrAjyaM sa dharmAtmA saubhrAtramanudarzayan 188 vanamAgamya kAkutsthamayAcadbhAtaraM tataH / rAmastu pituraadeshaagncchdraajymriNdmH|| 189 svapAduke dadau tasmai bhaktyA so'pyagrahIttathA / rAmasya pAduke rAjyamavApya bharataH shubhe||190 pratyahaM gandhapuSpaizcApUjayatkaikayIsutaH / tapazcaraNayuktena tasmiMstasthau nRpottmH|| 191 yAvadAgamanaM tasya rAghavasya mahAtmanaH / tAvadvataparAH sarve babhUvuH puravAsinaH // 192 rAghavazcitrakUTAdrau bhAradvAjAzrame zubhe / ramayAmAsa vaidehyA mandAkinyA jale zubhe // 193 kadAcidake vaidehyAH zete rAmo mahAmanAH / aindraH kAkaH samAgamya tasminneva cacAra h|| 194 sa dRSTvA jAnakI tatra kaMdarpazarapIDitaH / vidadAra nakhaistIkSNaiH pInonnatapayodharam // 195 taM dRSTvA vAyasaM rAmaH kuzaM jagrAha pANinA / brahmaNo'streNa saMyojya cikSepa dharaNIdharaH // 196 tattRNaM ghorasaMkAzaM jvAlAracitavigraham / dRSTvA kAkaH sa dudrAva vimuJcankAtaraM svaram // 197 tatkAkaM pratyanuyayau rAmasyAstraM sudAruNam / vAyasastriSu lokeSu babhrAma bhypiidditH|| 198 yatra yatra yayau kAkaH zaraNArthI sa vA(vihA)yasaH (saa)| tatra tatra tadastraM tu praviveza bhayAvaham brahmANamindraM vahniM ca yamaM varuNameva ca / zaraNArthI jagAmA''zu vAyasaH za(so')svapIDitaH 200 taM dRSTvA vAyasaM sarve rudrAdyA devadAnavAH / na zaktAH sma vayaM trAtumiti praahurmniissinnH|| atha provAca bhagavAnbrahmA tribhuvneshvrH|| 201 brahmovAcabho bho valibhujAM zreSTha tameva zaraNaM baja / sa eva rakSakaH zrImAnsarveSAM karuNAnidhiH // 202 rakSatyeva kSamAsAro vatsalaH zaraNAgatAn / IzvaraH sarvabhUtAnAM sauzIlyAdiguNAnvitaH // 203 rakSitA jIvalokasya pitA mAtA sakhA suhRt / zaraNaM vraja devezaM nAnyatrAstyaraNaM dvij|| 204 mahAdeva uvAcaityukastena valibhugbrahmaNA raghunandanam / upetya sahasA bhUmo nipapAta bhyaaturH|| 205 * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. ca. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. mahatA''vRtaH / 1 ka. ca. ja. jha. pha. i. gArtaH sho| 3 Ga. haM gjaatrshcaa'| 4 Ga. yA saha / 5 ka. kha. ca. ja. jha. da. rudN| 223 Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1858 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 212 213 218 219 prANasaMzayamApannaM dRSTvA sItA'tha vAyasam / trAhi trAhIti bhartAramuvAcaM vinayAdvibhum / 206 purataH patito devi dharaNyAM vAyasastadA / tacchiraH pAiyostasya yojayAmAsa jAnakI || 207 tamutthApya kareNAtha kRpApIyUpasAgaraH / rarakSa rAmo guNavAnvAyasaM dayayA'rditaH // 208 tamAha vAyasaM rAmo mA bhairiti dayAnidhiH / abhayaM te pradAsyAmi gaccha gaccha yathAsukham // praNamya rAghavAyAtha sItAyai ca muhurmuhuH / svarlokaM prayayAvAzu rAghaveNa ca rakSitaH // 210 tato rAmastu vaidedyA lakSmaNena ca dhImatA / uvAsa citrakUTAdrau stUyamAno maharSibhiH / / 211 tasminsaMpUjyamAnastu bhAradvAjena rAghavaH / jagAmAtreH suvipulamAzramaM raghusattamaH // samAgataM raghuvaraM dRSTvA munivarottamaH / bhAryayA saha dharmAtmA pratyudgamya mudA yutaH // Asane suzubhe mukhye nivezya saha sItayA / arghyapAdyAcamanIyaM vastrANi vividhAni ca // 214 madhuparka dadau pratyAbhUSaNaM cAnulepanam / tasya patnyanasUyA tu divyAmbaramanuttamam // 215 sItAyai pradadau prItyA bhUSaNAni ghumanti ca / divyAnnapAnabhakSAdyairbhojayAmAsa rAghava // 216 tena saMpUjitastatra bhaktyA paramayA nRpaH / uvAsa divasa tatra prItyA rAmaH salakSmaNaH || 217 prabhAte vimale rAmaH samutthAya mahAmunim / pariNIya praNamyAtha gamanAyopacakrame / anujJAtastatastena rAmo rAjIvalocanaH / prayayau daNDakAraNyaM maharSikulasaMkulam // satrAtibhISaNaM ghoraM virAdhaM nAma rAkSasam / hatvA'tha zarabhaGgasya pravivezAzramaM zubham || 220 sa tu dRSTvA'tha kAkutsthaM sadyaH saMkSINakalmaSaH / prayayau brahmalokaM tu gandharvApsarasAnvitam 221 sutIkSNasyApyagastyasya hyagastyabhrAtureva ca / krameNa prayayau rAmastaizca saMpUjitastathA // paJcavayyAM tato rAmo godAvaryAstaTe zubhe / uvAsa suciraM kAlaM sukhena parameNa ca // tatra gatvA munizreSThAstApasA dharmacAriNaH / pUjayAmAsurAtmezaM rAmaM rAjIvalocanam // bhayaM vijJApayAmAsustaM ca rakSogaNeritam / tAnAzvAsya tu kAkutstho dadau cAbhayadakSiNAm 225 te tu saMpUjitAstena svAzramAnsaMprapedire / tasmiMstrayodazAbdAni rAmasya pariniryayuH // godAvaryAstaTe puNye paJcayAM manorame / kasyacittvatha kAlasya rAkSasI ghorarUpiNI // rAvaNasya svasA tatra praviveza durAsadA / sA tu dRSTvA raghuvaraM koTikaMdarpa saMnibham // indIvaradalazyAmaM padmapatrAyatekSaNam / pronnatAMsaM mahAbAhuM kambugrIvaM mahAhanum // saMpUrNacandrasadRzaM sasmitAnanapaGkajam / bhRGgAvalinibhaiH snigdhaiH kuTilaiH zIrSajairRtam // raktAravindasadRzapadmahastatalAGkitam / niSkalaGkendusadRzanakhapaGkivirAjitam // snigdhakomaladUrvAbhaM saukumAryanidhiM zubham / pItakauzeyavasanaM sarvAnaraNabhUSitam || yuvA (va) samAnavayasaM jaganmohanavigraham / dRSTvA taM rAkSasI rAmaM kaMdarpazarapIDitA // abravItsamupetyAtha rAmaM kamalalocanam // 222 223 224 226 227 228 229 230 231 232 rAkSasyuvAca kastvaM tApasaveSeNa vartase daNDakAvane / Agato'si kimarthaM tu tApasAnAM durAsade // zIghramAcakSva tattvena nAnRtaM vaktumarhasi // 1 jha. pha. ca dayayA vibhu' / 2 Ga. a. maH / pUjayAmAsa dha / ramye / 5 jha. pha. vAkumArava6 jha. sasAnAM / 233 234 3 jha. pha. SaNaM cAnulepanam / hiM / 4 Ga. a. Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 269 ekonasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1859 mahezvara uvAcaityuktaH sa tadA rAmaH saMprahasyAbravIdvacaH / / rAma uvAcarAjJo dazarathasyAhaM putro rAma itIritaH / asau mamAnujo dhanvI lakSmaNo nAma cAnaghaH 236 patnI ceyaM ca me sItA janakasyA''tmajA priyA / piturvacananirdezAdahaM vnmihaa''gtH||237 vicarAmo mahAraNyamRSINAM hitakAmyayA / AgatA'si kimarthaM tvamAzramaM mama sundari / / kA vaM kasya kule jAtA sarva satyaM vadava me / / mahezvara uvAcaityuktA sA tu rAmeNa prAha vAkyamazaGkitA / 239 rAkSasyuvAcaahaM vizravasaH putrI rAvaNasya svasA nRpa / nAmnA zUrpaNakhA nAma triSu lokeSu vizrutA // 240 idaM ca daNDakAraNyaM bhrAtrA dasaM mama prabho / bhakSayantyaSisaMghAnyai vicarAmi mahAvane // 241 tvAM tu dRSTvA nRpavaraM kaMdarpazarapIDitA / rantumiha tvayA sArdhamAgatA'smi sunirbhayA // 242 mama tvaM nRpazArdUla bhartA bhavitumarhasi / imAM tava satI sItAM jhakSayiSyAmi pArthiva // [+vaneSu girimukhyeSu ramayAmi tvayA saha // 243 mahezvara uvAcaityuktvA rAkSasI sItAM grasituM vIkSya codyatAm / zrIrAmaH khaDgamudyamya nAsAko pracicchide rudatI sabhayaM zIghraM gakSasI vikRtAnanA / kharAlayaM pravizyA''ha tasya rAmasya ceSTitam // 245 sa tu raakssssaahsrairduussnntrishiraavRtH| AjagAma bhRzaM yoddhaM rAghavaM zatrusUdanam // 246 tAnrAmaH kAnane ghore bANaiH kAlAntakopamaiH / nijaghAna mahAkAyArAkSasAMstatra lIlayA247 kharaM trizirasaM caiva dUpaNaM tu mahAvalam / raNe nipAtayAmAsa baannairaashiivissaapmaiH|| 248 nihatya rAkSasAnsarvAndaNDakAraNyavAsinaH / pUjitaH surasaMvaizca stUyamAno maharSibhiH // 249 uvAsa daNDakAraNye sItayA lakSmaNena ca / rAkSasAnAM vadhaM zrutvA rAvaNaH krodhamUrchitaH // 250 AjagAna janasthAnaM mArIcena durAtmanA / saMprApya paJcavathyAM tu dazagrI: sa rAkSasaH / / 251 mAyAvinA mAricena mRgarUpeNa rakSasA / apahRtyA''zramAhUraM tau tu dazarathAtmajau // 252 jahAra sItAM rAmasya bhAryA svavadhakAmyayA / hriyamANAM tu tAM dRSTvA jttaayuy'dhrraaivlii||253 rAmasya sauhRdAttatra yuyudhe tena rakSasA / taM hatvA vAhuvIryeNa rAvaNaH shtruvaarnnH|| 254 bhaviveza purA laGkAM rAkSasaibahubhitAm / azokavanikAmadhye nikSipya janakAtmajAm / / 255 nidhanaM rAmabANena kAGgayansvagRhaM vizan / rAmastu rAkSasaM hatvA mArIcaM mRgarUpiNam / / 256 punarAvizya tatrAtha bhrAtrA saumitriNA tataH / rakSasA'pahRtA bhAryA jJAtvA dazarathAtmajaH 257 abhUtazokasaMtapto vilalApa mahAmatiH / mArgamANo vane sItAM pathi gRdhaM mahAvalam // 258 vicchinnapAdapakSaM taM patitaM dharaNItale / rudhirApUrNasarvAGgaM dRSTvA vismayamAgataH // ____ + dhanuzcidAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / 1 . a, muni paraM / 259 Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1860 mahAmunizrIvyAsapraNItaM- [6 uttarakhaNDe- / papaccha rAghavaH zrImAnkena kiM tvaM nighAtitaH / gRdhrastu rAghavaM dRSTvA mandaM mandamuvAca ha // 260 ... gRdhra uvAcarAvaNena hRtA rAma tava bhAryA balIyasA / tena rAkSasamukhyena saGgrAme nihato'smyaham // 261 : mahezvara uvAcaityuktvA rAghavasyAgre so'bhavattyaktajIvitaH / saMskAramakarodrAmastasya brahmavidhAnataH // 262 svapadaM ca dadau tasya yogigamyaM sanAtanam / rAghavasya prasAdena sa gRdhraH paramaM padam // 263 hareH sAmAnyarUpeNa mukti prApa khagottamaH / mAlyavantaM tato gatvA mAtaGgasyA''zrame zubhe 264 abhyagacchanmahAbhAgAM zabarI dharmacAriNIm / sA tu bhAgavatazreSThA dRSTvA to rAmalakSmaNau // 265 pratyudgamya namaskRtya nivezya kuzaviSTare / pAdaprakSAlanaM kRtvA vanyaiH puSpaiH sugandhibhiH // 266 arcayAmAsa bhaktyA ca harSanirbharamAnasA / phalAni ca sugandhIni mUlAni madhurANi c|| 267 / nivedayAmAsa tadA rAghavAbhyAM dRddhtaa| phalAnyAkhAdya kAkutsthastasyai muktiM dadau parAm268 / tataH pazcavaTIM gatvA rAghavaH zatrusUdanaH / jaghAna rAkSasaM satra kabandhaM ghorarUpiNam // 269 taM nihatya mahAvIryo dadAha svargatazca sH| tato godAvarI gatvA rAmo rAjIvalocanaH // 270 / / papraccha sItAM gaGge tvaM kiM tAM jAnAsi me priyaam| na zazaMsa tadA tasmai sA gaGgA tamasA''kRtA zazApa rAghavaH krodhodraktatoyA'bhavattadA / tato bhayAtsamudvignA puraskRtya mahAmunIn // 272 kRtAJjalipuTA dInA rAghavaM zaraNaM gtaa| tato maharSayaH sarve rAmaM prAhuH sanAtanam // 273 _RSaya Ucu:tvatpAdakamalodbhUtA gaGgA trailokyapAvanI / tvameva hi jagannAtha tAM zApAnmoktumarhasi // 274 mahezvara uvAcatataH provAca dharmAtmA rAmaH zaraNavatsalaH // 275 rAma uvAcazabaryAH snAnamAtreNa saMgatA zubhavAriNA / muktA bhavatu macchApAdgaGgapA pApanAzinI // 276 mahezvara uvAcaevamuktvA tu kAkutsthaH zabarItIrthamuttamam / gaGgAgayAsamaM cakre zAGgakonyA mahAbalaH // 277 mahAbhAgavatAnAM ca tIrtha yasyodare bhavet / taccharIraM jagadvanyaM bhaviSyati na saMzayaH // 278 enamuktvA tu kAkutstha RSyamUkaM giriM yayo / tataH paMpAsarastIre vAnareNa hanUmatA // 279 saMgatastasya vacanAtsugrIveNa samAgataH / sugrIvavacanAddhatvA vAlinaM vAnarezvaram // 280 mugrIvameva tadAjye rAmaH samabhyaSecayat / sa tu saMpreSayAmAsa didRkSurjanakAtmajAm // 281 hanumatpramukhAnvIrAvAnarAnvAnarAdhipaH / sa lavayitvA jaladhi hanUmAnmArutAtmajaH // 282 pravizya nagarI laGkAM dRSTvA sItAM dRDhavratAm / upavAsakRzAM dInAM bhRzaM zokaparAyaNAm / / 283 malapaGkana digdhAGgI malinAmbaradhAriNIm / nivedya cApyabhijJAnaM pravRttiM ca nivedya ca / / 284 ! samAcAsya ca vaidehIM babhaJjopavanaM zubham / vanapAlAkikarAMzca paJca senAgranAyakAn // 285 .. saptamatrimutAstatra rAvaNasya sutaM tathA / toraNastambhamutpATya vijaghAna svayaM kpiH|| 286 ka. ca. ja. pNpaasro| 2 i. a. ryo didIpe tadnaM ca saH / 3 jha. dhAna nAtavyA bhaveti tAm / ta / Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 ekonasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1861 rAvaNasya sutenAtha nigRhIto yadRcchayA / dRSTvA ca rAkSasendraM tu saMbhASya ca tathaiva ca // 287 dadAha nagarI laGkAM svalAGgalAgninA kapiH / tayA dattamabhijJAnaM gRhItvA punarAgamat // 288 so'bhigamya mahAtejA rAmaM kamalalocanam / nyavedayadvAnarendro dRSTA sIteti tattvataH // 289 sugrIvasahito rAmo vAnarairbahubhirvRtaH / mahodadhestaTaM gatvA tatrAnIkaM nyavezayat // 290 rAvaNasyAnujo bhrAtA vibhISaNa itIritaH / dharmAtmA satyasaMdhazca mhaabhaagvtottmH|| 291 jJAtvA samAgataM rAmaM parityajya svapUrvajam / rAjyaM sutaM ca dArAMzca rAghavaM zaraNaM yayau // 292 parigRhya ca taM rAmo mArutervacanAtmabhuH / tasmai datvA'bhayaM saumyaM rakSorAjye'bhyaSecayat / / 293 tataH samudra kAkutsthastatukAmaH prapadya vai / suprasannajalaM taM tu dRSTvA rAmo mhaavlH|| 294 zAGgamAdAya bANauSaiH zoSayAmAsa vAridhim / tatazca saritAmIzaH kAkutsthaM karuNAnidhim295 prapadya zaraNaM devamarcayAmAsa vAridhiH / punarApUrya jaladhi vAruNAstreNa rAghavaH // 296 udadhervacanAtso'tha sAgare makarAlaye / giribhirvAnarAnItarnalaM setumakArayat // 297 tato gatvA purIM laGkAM saMnivezya mahAbalam / samyagAyodhanaM cakre vAnarANAM ca rakSasAm 298 tato dazAsyatanayaH zakrajidrAkSaso valI / babandha nAgapAzaizca tAvubhau rAmalakSmaNau // 299 vainateyaH samAgatya tAnyastrANi vyamocayat / rAkSasA nihatAH sarve vAnaraizca mahAbaleH // 300 rAvaNasyAnujaM vIraM kumbhakarNa mahAbalam / nijaghAna raNe rAmo bANairagnizikhopamaiH // 301 brahmAsraNendrajitkruddhaH pAtayAmAsa vAnarAn / hanUmatA samAnIto mahauSadhimahIdharaH // 302 tasyAnilasparzavazAtsarva eva samutthitAH / tato rAmAnujodAraH zakrajetAramAhave // 303 nipAtayAmAsa zarairdRtraM vajradharo yathA / niryayAvatha paulastyo yoddhaM rAmeNa saMyuge // 304 caturaGgavalaiH sArdha matribhizca mahAvalaiH / samaM tato'bhavadyuddhaM vAnarANAM ca rakSasAm // 305 rAmarAvaNayozcaiva tathA saumitriNA saha / zaktyA nipAtayAmAsa lakSmaNaM rAkSasezvaraH // 306 tataH kuddho mahAtejA rAghavo rAkSasAntakaH / jaghAna rAkSasAnvIrAzaraiH kaalaantkopmaiH||307 pradIptairvANasAhastraiH kAladaNDopamai zam / chAdayAmAsa kAkutstho dazagrIvaM ca rAkSasam // 308 sa tu nibhinnasarvAGgo raaghvaaspainishaacrH| bhayAiMdrAva raNato laGkAM prati nishaacrH|| 309 jagadrAmamayaM pazyanirvadAdahamAvizat / tato hanUmatA''nIto mahauSadhimahAgiriH // 310 tena rAmAnujastUrNa labdhasaMjJo'bhavasadA / dazagrIvastato homamArebhe jayakAGkSayA // 31? dhvAsata vAnarendrestadabhicArAtmakaM ripoH / punayuddhAya polastyo rAmeNa saha niyeyo // 312 divyaM syandanamAruhya rAkSasaibahubhiryutaH / tataH zatamakho divyaM rathaM haryazvasaMyutam / / 313 rAghavAya samUtaM hi preSayAmAsa buddhimAn / rathaM mAtalinA''nItaM samAruhya raghUttamaH // 314 stUyamAnaH suragaNaiyuyudhe tena rakSasA / tato yuddhamabhUddhoraM rAmarAvaNayormahat // sa(sA)sAhi(hi)kamahorAtraM zastrAstrairatibhISaNaiH / vimAnasthAH surAH sarve dadRzustatra saMyugam / / dazagrIvasya ciccheda zirAMsi raghusattamaH / samutthitAni bahuzo varadAnAtkapardinaH // 317 brAhmamastraM mahAraudraM vadhAyAsya durAtmanaH / sasarja rAghavastarNa kAlAnisadRzaprabham // 318 * saMdhirArSaH / 1Ja, vANAH / 2 Ga. ja. rakSaNam / 3 Ga, Ja, mahAbalaH / Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1862 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetadA rAghavotsRSTaM rAvaNasya stanAntaram / vidArya dharaNI bhittvA rasAtalatalaM gatam // 319 saMpUjyamAnaM bhujagai rAghavasya karaM yayau / sa gatAsurmahAdaityaH papAta ca mamAra ca // 320 tato devagaNAH sarve harSanirbharamAnasAH / vavRSuH puSpavarSANi mahAtmani jgdgurau|| 321 jagurgandharvapatayo nanRtuzcApsarogaNAH / vavuH puNyAstathA vAtAH suprbho'bhuudivaakrH|| 322 tuSTavarmanayaH siddhA devagandharvakiMnarAH / laGkAyAM rAkSasazreSThamabhiSicya vibhISaNam // 323 kRtakRtyamivA''tmAnaM mene raghukulottamaH / rAmastatrAbravIdvAkyamabhiSicya vibhISaNam // 324 rAma uvAcayAvaccandrazca sUryazca yAvattiSThati medinI / yAvanmama kathA loke tAvadrAjyaM vibhISaNa // 325 kRtvA mama padaM divyaM yogigamyaM sanAtanam / saputrapautraH sagaNaH saMprAmuhi mahAbala // 326 Izvara uvAcaevaM dattvA varaM tasmai rAkSasAya mahAbalaH / saMprApya maithilI tatrai pUtAM sujanasaMsadi // 327 uvAca rAghavaH sItAM gatiM vacanaM bahu / sA tena garhitA sAdhvI viveza jvalanaM mahata (tdaa)| tato devagaNAH sarve shivbrhmpurogmaaH| dRSTvA tu mAtaraM vahnau pravizantI bhayAturAH / / samAgamya raghuzreSThaM sarve prAJjalayo'bruvan / devA UcuHrAma rAma mahAbAho zRNu tvaM cAtivikrama / sItA'tivimalA sAdhvI tava nityAnapAyinI330 atyAjyA tu tvayA sA hi bhAskaraNa prabhA ythaa| seyaM lokahitArthAya samutpannA mahItale 331 mAtA sarvasya jagataH samastajagadAzrayA / rAvaNaH kumbhakarNazca tava pUrva parAyaNau // 332 zApAttau sanakAdInAM samutpannau mahItale / tayovimuktyai vaidehI gRhItA daNDakAvane // 333 taddhetostau vadhaM prAptau tvayA rAkSasapuMgavauM / vimuktau svargAta yAtau putrapautrasahAnugau // 334 tvaM viSNustvaM paraM brahma yogidhyeyaH sanAtanaH / tvameva srvdevaanaamnaadinidhno'vyyH||335 tvaM hi nArAyaNaH zrImAnsItA lakSmIH sanAtanI / mAtA sA sarvalokAnAM pitA tvaM paramezvaraH yathA sarvagatastvaM hi tathA ceyaM raghUtama / tasmAcchu isamAcArAM sItAM sAdhvIM dRDhavratAm // 337 gRhmaNa saumya kAkutstha kSIrAbdheriva mA ciram // Izvara uvAcaetasminnantare tatra lokasAkSI sa pAvakaH / AdAya sItAM rAmAya pradadau surasaMnidhau // abravIttatra kAkutsthaM vahniH sarvazarIragaH / vahirukhAcaiyaM zuddhasamAcArA sItA niSkalmaSA vibho / gRhANa mA ciraM rAma satyaM satyaM tavAbravam 340 Izvara uvAcatato'gnivacanAtsItAM parigRhya racUdvahaH / babhUva rAmaH saMhRSTaH pUjyamAnaH surottamaiH // 341 / / rAkSasainihatA ye tu saGgrAme vAnarottamAH / pitAmahavarAttarNa jIvamAnAH samutthitAH // 342 / / tatastu puSpakaM nAma vimAnaM sUryasaMnibham / bhrAtrA gRhItaM saGgrAme kauveraM rAkSasezvaraH // 343 1 i. pha. "Ni paramAtmani rAghave / jgu| 2 jha. pha. sarva / 3 jha. a. 'tra paruSaM jauM / Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 ekonasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1863 tadAghavAya pradadau vastrANyAbharaNAni ca / tena saMpUjitaH zrImAnrAmacandraH pratApavAn // 344 Aruroha vimAnAyyaM vedehyA bhAryayA saha / lakSmaNena ca zUreNa bhrAtrA dazarathAtmajaH // 345 RkSavAnarasaMghAtaiH sugrIveNa mahAtmanA / vibhISaNena zUreNa rAkSasaizca mhaablaiH|| 346 yathA vimAne vaikuNThe nityamuktairmahAtmabhiH / tathA sarvaH samAruhya RkssvaanrraaksssaiH|| 347 ayodhyAM prasthito rAmaH stUyamAmaH surotsamaiH / bhAradvAjAzramaM gatvA rAmaH satyaparAkramaH 348 bharatasyAntike tatra hanUmantaM vyasarjayat / sa niSAdAlayaM gatvA guhaM dRSTvA'tha vaiSNavam // 349 rAghavAgamanaM tasmai prAha vAnarapuMgavaH / nandigrAmaM tato gatvA dRSTvA taM rAghavAnujam // 350 nyavedayattathA tasmai rAmasyA''gamanotsavam / bharatazcA''gataM zrutvA vAnareNa raghUttamam // 351 praharSamatulaM lebhe sAnujaH sasuhRjanaH / punarAgatya kAkutsthaM hanUmAnmArutAtmajaH // 352 __ sarva zazaMsa rAmAya bharatasya ca vartanam / rAghavastu vimAnAyAdavaruhya shaanujH|| 353 vavande bhAryayA sArdhaM bharadvAjaM taponidhim / sa tu saMpUjayAmAsa kAkutsthaM sAnujaM muniH // 354 pakAnnaiH phalamUlAdyairvasvairAbharaNairapi / tena saMpUjitastatra praNamya munisattamam // anujJAtaH samAruhya puSpakaM sAnugastadA / nandigrAmaM yayau rAmaH puSpakeNa suhRddhRtH|| 356 matribhiH pauramukhyaizca sAnujaH kaikayIsutaH / pratyudyayau nRpavaraiH sabalaiH pUrvajaM mudA // 357 saMprApya raghuzArdUlaM vavande so'nugairvRtaH / [+puSpakAdavaruhyAtha rAghavaH zatrutApanaH // 358 bharataM caiva zatrughnamupasaMpariSasvaje / purohitaM vasiSThaM ca mAtRvRddhAMzca bAndhavAn // 359 paNanAma mahAtejAH sItayA lakSmaNena ca / vibhISaNaM ca sugrIvaM jAmbavantaM tathA'Ggadam // 360 hanUmantaM suSeNaM ca bharataH pariSasvaje / bhrAtRbhiH sAnugaistatra maGgalasnAnapUrvakam // 361 divyamAlAmbaradharo divyagandhAnulepanaH / Aruroha rathaM divyaM sumatrAdhiSThitaM zubham // 362 saMstUyamAnastridazaidehyA lakSmaNena ca / bharatazcaiva sugrIvaH zatrughnazca vibhiissnnH|| 363 aGgadazca supeNazca jAmbavAnmArutAtmajaH / nIlo nalazca subhagaH zarabho gndhmaadnH|| 364 anye ca kapayaH zUrA niSAdAdhipatirmuhaH / rAkSasAzca mahAvIryAH pArthivendrA mahAbalAH // 365 gajAnazvAvrathAnsamyagAruhya(rUDhA) bahuzaH zubhAn / nAnAmaGgalavAditraiH stavanaiH puSkalaistathA // RkSavAnararakSobhirnipAdanarasainikaiH / praviveza mahAtejAH sAketaM puramavyayam // 367 Alokya rAjanagarI pathi rAjaputro rAjAnameva pitaraM pricintyaanH|| sugrIvamArutivibhISaNapuNyapAdasaMcArapUtabhavanaM praviveza rAmaH // 368 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde rAmasyAyodhyApravezo nAmekonasaptatya dhiAdvizatamo'dhyAyaH // 269 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-47000 + dhanuzcihnAntargataH pATo jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. pha. gairnupaH / pu / 2 i. a. sumitrAdhi / Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1864 . [ 6 uttarakhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNItaMatha saptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / mor, va zaMkara uvAcaatha tasmindine puNye zubhalagne zubhAnvite / maGgalasyAbhiSekArtha maGgalaM cakrire janAH // 1 vasiSTho vAmadevazca jAbAliratha kazyapaH / mArkaNDeyazca maudgalyaH parvato nAradastathA // 2 ete maharSayastatra japahomapuraHsaram / abhiSekaM zubhaM cakrurmunayo rAjasattamam // nAnAratnamaye divye hemapIThe zubhAnvite / nivezya sItayA sArdhaM zriyA iva janArdanam // sauvarNakalazairdivyairnAnAratnamayaiH zubhaiH / sarvatIrthodakaiH puNyairmAGgalyadravyasaMyutaiH // dUrvAgratulasIpatrapuSpagandhasamanvitaiH / mantrapUtajalaiH zuddhairmunayaH sNshitvrtaaH|| ajapanvaiSNavAnsUktAMzcaturvedamayAzubhAn / abhiSekaM zubhaM cakruH kAkutsthaM jagatAM patim // 7 tasmiJbhatame lagne devadundubhayo divi / vineduH puSpavarSANi vaSuzca samantataH // divyAmbarairbhUSaNaizca divygndhaanulepnaiH| puSpairnAnAvidhairdivyairdevyA saha rghuudvhH|| alaMkRtazca zuzubhe munibhirvedapAragaiH / chatraM ca cAmaraM divyaM dhRtavAlakSmaNastadA // pArthe bharatazatrughnau tAla-ntau virejatuH / darpaNaM pradadau zrImAnrAkSasendro vibhISaNaH // 11 dadhAra pUrNakalazaM sugrIvo vAnarezvaraH / jAmbavAMzca mahAtejAH puSpamAlAM manoharAm // 12 [*vAliputrasnu tAmbUlaM sakarpUraM dadau hareH / hanUmAndIpikAM divyAM suSeNastu dhvajaM zubham] 13 parivArya mahAtmAnaM mantriNaH samupAsire / sRSTirjayanto vijayaH saurASTro raassttrvrdhnH|| 14 akopo dharmapAlazca sumantro mantriNaH smRtaaH| rAjAnazca naravyAghrA naanaajnpdeshvraaH|| 15 paurAzca naigamA vRddhA rAjAnaM pryupaaste| RkSaizca vAnarendrazca mantribhiH pRthiviishvraiH|| 16 rAkSasaivijamukhyaizca kiMkaraizca samAvRtaH / paravyomni yathA lIno daivataiH kmlaaptiH|| 17 tathA nRpavaraH zrImAnsAkete zuzubhe tadA / indIvaradalazyAmaM padmapatranibhekSaNam // 18 AjAnuvAhuM kAkutsthaM pItavastradharaM harim / kamyugrIvaM mahoraskaM vicitrAbharaNairyutam // 19 devyA saha samAsInamabhiSiktaM raghUttamam / vimAnasthAH suragaNA harSanirbharamAnasAH // 20 tuSTuvurjayazabdena gandharvApsarasAM gaNAH / abhiSiktastato rAmo vsisstthaadyairmhrssibhiH|| 21 zuzubhe sItayA devyA nArAyaNa iva shriyaa| atimartya (namra)tayA sItAmu(co)pAsIta padAmbujam dRSTvA tuSTAva hRSTAtmA zaMkaro draSTumAgataH / kRtAJjalipuTo bhUtvA sAnando gdgdaakulH|| harSayansakalAndevAnmunInapi ca vAnarAn // mahAdeva uvAcanamo mUlaprakRtaye nityAya paramAtmane / saccidAnandarUpAya vizvarUpAya vedhase // 24 namo nirantarAnandakandamUlAya viSNave / jagatrayakRtAnantamUrtaye divyamUrtaye // namo brahmendrapUjyAya zaMkarAya harAya ca / namo viSNusvarUpAya sarvarUpa namo namaH // 26 utpattisthitisaMhArakAriNe triguNAtmane / namo'stu nirgatopAdhisvarUpAya mahAtmane // 27 * ayaM zlokaH ka. ca. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 pha. kAzyapaH / 2 jha. vRtau vi / 3 ka. ja. jha. surASTro / 4 jha. pha. 'nndm| 25 Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 saptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1865 [*anayA vidyayA devyA sItayopAdhikAriNe / namaH puMma ( spa ) kRtibhyAM ca yuvAbhyAM jagatAM kRte ] jaganmAtApitRbhyAM ca jananyai rAghavAya ca / namaH prapazcarUpiNyai niSprapaJcasvarUpiNe / 29 namo dhyAnasvarUpiNyai yogidhyeyAtmamUrtaye / pariNAmAparINAmanityAbhyAM ca namo namaH // 30 kUTasthabIjarUpiNyai sItAyai rAghavAya ca / sItA lakSmIrbhavAnviSNuH sItA gaurI bhavAzivaH 31 sItA svayaM hi sAvitrI bhavAnbrahmA caturmukhaH / sItA zacI bhavAmzakraH sItA svAhA'nalo bhavAn // 32 37 sItA saMhAriNI devI yamarUpadharo bhavAn / [ sItA hi sarvasaMpattiH kuberastvaM raghUttama ] | 33 sItA devI ca rudrANI bhavAnrudro mahAbalaH / sItA tu rohiNI devI candrastvaM lokasaukhyadaH 34 sItA saMjJA bhavAnsUryaH sItA rAtrirdivA bhavAn / sItA devI mahAkAlI mahAkAlo bhavAnsadA strIliGgeSu(GgaM tu)trilokeSu yattatsarvaM hi jAnakI / punnAmalAJchitaM yattu tatsarve hi bhavAnprabho 36 sarvatra sarvadeveza sItA sarvatradhAriNI / tadA tvamapi ca trAtuM tacchaktirvizvadhAriNI // tasmAtkoTiguNaM puNyaM yuvAbhyAM paricihnitam / cihnitaM zivazaktibhyAM caritaM zAntidaM prabho 38 AvAM rAma jagatpUjyau mama pUjyau sadA yuvAm / tvannAmajApinI gaurI tvanmantrajapavAnaham 39 mumUrSormaNikarNya tu ardhodakanivAsinaH / ahaM dizAmi te mantraM tArakaM brahmadAyakam || 40 atastvaM jAnakInAtha paraM brahmAsi nizcitam / svanmAyAmohitAH sarve na tvAM jAnanti tattvataH Izvara uvAca ityuktaH zaMbhunA rAmaH prasAdapraNato'bhavat / divyarUpadharaH zrImAnadbhutAdbhutadarzanaH // taM tathArUpamAlokya naravAnaradevatAH / [+na draSTumapi zaktAste bheSajaM mahadadbhutam // bhayAdvai tridazazreSThAH praNemuzcAtibhaktitaH / saMvijJAya ca rAmo'pi naravAnaradevatAH ] // mAyAmAnuSatAM prAptaH sarvadevAntravIdvacaH // 42 43 44 zrIrAma uvAca - 46 47 zRNudhvaM devatA yo mAM pratyahaM saMstu (sta) + viSyati / stavena zaMbhunoktena devatulyo bhavennaraH || 45 vimuktaH sarvapApebhyo matsvarUpaM samaznute / raNe jayamavApnoti na kacitpratihanyate // bhUtavetAlakRtyAbhirgrahaizvApi na bAdhyate / aputro labhate putraM patiM vindati kamyakA || daridraH zriyamApnoti sattvavAJzIlavAnbhavet / AtmatulyasutaH zrImAJjAyate nAtra saMzayaH // 48 nirvighnaM sarvakAryeSu sarvArambheSu vai nRNAm / yaM yaM kAmayate martyastaM labheta manoratham // SaNmAsAnmuktimApnoti stavasyAsya prasAdataH / yatpuNyaM sarvatIrtheSu sarvayajJeSu yatphalam // tatphalaM koTiguNitaM stavenAnena labhyate / / 49 1 jha. trirbhavAndivaH / sarva / 2 jha. hmavAcaka' / 3 ka. ja. sa. pha. sAtsiddhimA' | 234 50 Izvara uvAca - ityuktvA rAmacandro'sau visasarja mahezvaram / brahmAditridazAnsarvAnvisasarja samAgatAn // 51 arcitA mAnavAH sarve RkSavAnaradevatAH / visRSTA rAmacandreNa bhItyA paramayA yutAH // 52 * ayaM zloko jha. pha. pustakasthaH / idamarve ja. jha. pha. pustakastham / + dhanuzcihAntargataH pATho jha. pustakasyaH / * aDabhAva ArSaH / + iDArSa: / Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1866 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - itthaM visRSTAH khalu te ca sarve sukhaM tadA jagmuratIva hRSTAH / evaM paThantaH stavamIzvaroktaM rAmaM smaranto varavizvarUpam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde vizvarUpadarzanaM nAma saptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 270 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH --47053 athaikasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / [ 6 uttarakhaNDe - -- 53 zaMkara uvAca 1 3 8 6 9 atha rAmastu vaidehyA rAjyabhogAnmanoramAn / bubhuje varSasAhasraM pAlayansarvato dizaH // antaHpurajanAH sarve rAkSasasya gRhe sthitAm / garhayanti sma vaidehIM tathA jAnapadA janAH // 2 lokApavAdabhItyA ca rAmaH zatrunivArakaH / darzayanmAnuSaM dharmamantarvatnIM nRpAtmajAm || vAlmIkerAzrame puNye gaGgAtIre mahAvane / visasarja mahAtejA garbhaduHkhasamanvitA // sA bhartuH paratantrA hi uvAsa munivezmani / arcitA munipatnIbhirvAlmIkinA ca rakSitA // 5 tatraivAsUta yamau nAmnA kuzalavau sutau / tau ca tatraiva muninA vaTTadhAte susaMskRtau // rAmo'pi bhrAtRbhiH sArdhaM pAlayAmAsa medinIm / yamAdiguNasaMpannaH sarvabhogavivarjitaH // arcayansatataM viSNumanAdinidhanaM harim / brahmacaryaparo nityaM zazAsa pRthivIM nRpaH // zatrughno lavaNaM hatvA maeNthurAM devanirmitAm / pAlayAmAsa dharmAtmA putrAbhyAM saha rAghavaH // gandharvAnbharato hatvA sindhorubhayapArzvataH / svAtmajau sthApayAmAsa tasmindeze mahAbalau // 10 pazcime madradeze tu madrAnhatvA ca lakSmaNaH / svasutau ca mahAvIryAvabhiSicya mahAbalaH // gatvA punarayodhyAM tu rAmapAdAvupAspRzat / brAhmaNasya mRtaM bAlaM kAladharmamupAgatam // jIvayAmAsa kAkutsthaH zUdraM hatvA ca tApasam / tatastu gautamItIre naimiSe jainasaMsadi // iyAja vAjimedhena rAghavaH paravIrahA / kAJcanIM jAnakIM kRtvA tayA sArdhaM mahAbalaH // cakAra yajJAnvahuzo rAghavaH paramArthavit / ayutAnyazvamedhAni vAjapeyAni ca prabhuH // agniSTomaM vizvajitaM gomedhaM ca zatakratum / cakAra vividhAnyajJAnparipUrNAnsadakSiNAn // etasminnantare tatra vAlmIkiH sumahAtapAH / sItAmAnIya kAkutsthamidaM vacanamabravIt // vAlmIkiruvAca 11 6 8 12 13 14 15 16 17 apApAM maithilIM rAma tyaktuM nArhasi suvrata / iyaM tu virajA sAdhvI bhAskarasya prabhA yathA // ananyA tava kAkutstha kasmAttyaktA tvayA'nagha 18 zrIrAma uvAca -- 19 apApAM maithilIM brahmaJjAnAmi vacanAttava / rAvaNena hRtA sAdhvI daNDake vijane purA / / taM hatvA samare duSTaM zuddhAmagnimukhaM gatAm / punaryAto'smyayodhyAyAM sItAmAdAya dharmataH || 20 lokApavAdaH sumahAnabhUtpaurajaneSu ca / tyaktA mayA zubhAcArA tadbhayAttava saMnidhau // tasmAllokasya saMtu sItA mama parAyaNA / pArthivAnAM saharSINAM pratyayaM kartumarhati // 21 22 1 jha. paraM // 2 jha. mantribhiH / 3 jha. pha. vratacaryAparo / 4 jha. mAthurAM / 5 jha. munisaMsadi / I " Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka. 271 ekasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1867 mahezvara uvAcaevamuktA tadA sItA munipArthivasaMsadi / darzayantyasya lokasya rAmasyAnanyatAM satI // 23 __ abravItpAJjaliH prItA sarveSAM janasaMsadi / cakAra pratyayaM devI lokAzcaryakaraM satI // 24 sItovAcayathA'haM rAghavAdanyaM manasA'pi na cintaye / tathA me dharaNIdevi vivaraM dAtumarhasi // ] 25 [zmanasA karmaNA vAcA yathA rAmaM samarcaye / tathA me dharaNIdevi vivaraM dAtumarhasi // 26 yayaiva satyamuktaM me vemi rAmAtparaM na c| tathA sapatnyAM vaidehyAM dharaNI sahasA iyAt // 27 _mahezvara uvAcanAnAratnamayaM pIThaM pRSThe dhRtvA khagezvaraH / rasAtalAdAvirabhUdvijJAya jananI tadA // 28 tatastu dharaNIdevI hastAbhyAM gRhya maithilIm / svAgatenAbhinandyainAmAsane saMnyavezayate // 29 tAmAsanagatAM dRSTvA divi devagaNA bhRzam / puSpavRSTimavicchinnAM divyAM sItAmavAkiran // 30 sA'pi divyApsarobhistu pUjyamAnA snaatnii| vainateyaM samAruhya tasmAnmArgAdivaM yayau // 31 dAsIgaNaiH pUrvabhAge saMvRtA jagadIzvarI / saMprApya(pa) paramaM dhAma yogigamyaM sanAtanam // 32 rasAtalapaviSTAM tuM tAM dRSTvA sarvamAnuSAH / sAdhu sAdhviti sIteyamuccaiH sarve prcukrushuH|| 33 rAmaH zokasamAviSTaH saMgRhya tanayAvubhau / munibhiH pArthivendrazca sAketaM praviveza ha // 34 atha kAlena mahatA mAtaraH saMzitavratAH / kAladharmasamApannA bhatuH svarga prapedire // 35 daza varSasahasrANi daza varSazatAni ca / cakAra rAjyaM dharmeNa rAghavaH saMzitavrataH // 36 kasyacittvatha kAlasya rAghavasya nivezanam / kAlastApasarUpeNa saMprApto vAkyamabravIt // 37 kAla uvAcarAma rAma mahAbAho dhAtrA saMpreSito'smyaham / yadvImi raghuzreSTha tacchRNuSva prjaapteH|| 38 dvaMdvameva hi kArya syAdAvayoH paribhASaNam / tadantare yaH praviSTaH sa vadhArho bhaviSyati // 39 mahezvara uvAcatatheti ca pratizrutya rAmo rAjIvalocanaH / dvAHsthaM kRtvA tu saumitriM kAlena samabhASata // vaivasvato'bravIdvAkyaM rAmaM dazarathAtmajam // kAla uvAcazRNu rAma yathA vRttaM mamA''gamanakAraNam / daza varSasahasrANi daza varSazatAni ca // vasAsminmAnuSe loke hatvA rAkSasapuMgavau / evamuktaH suragaNairavatIrNo'si bhUtale // 42 tadadya samayaH prAptaH svarlokaM +gamituM nRpa / sanAthA hi surAH sarve bhavantvatha tvayA'nagha // 43 mahezvara uvAcaevamastviti kAkutstho rAmaH prAha mahAbhujaH / etasminnantare tatra durvAsAstu mahAtapAH // rAjadvAramupAgamya lakSmaNaM vAkyamabravIt // 44 * dhanuzcihAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / + iDArSaH / 16. 'saa'bhiyaa|20m't / mItAM mmaag| Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1868 mahAmunizrIvyAsapaNIva [ 6 uttarakhaNDedurvAsA uvAcamAM nivedaya kAkutsthaM zIghraM gatvA nRpAtmaja // mahezvara uvAcatamabravIllakSmaNastu asAMnidhyamiti dvija / tataH krodhasamAviSTaH prAha taM munisattamaH // durvAsA uvAcazApaM dAsyAmi kAkutsthaM rAmaM yadi na drshyeH|| mahezvara uvAcatasmAcchApabhayAdvimaM rAghavAya nyavedayat / tatraivAntardadhe kAlaH sarvabhUtabhayAvahaH // pUjayAmAsa taM prAptamRrSi durvAsasaM nRpaH / agrajasya pratijJAM tu vijJAya raghusattamaH // 49 tatyAja mAnuSaM rUpaM lakSmaNaH zarayUjale / visRjya mAnuSaM rUpaM praviveza svakAM tanum // 50 phaNAsahasrasaMyuktaH koTIndusamavarcasA / divyamAlyAmbaradharo divygndhaanulepnH|| 51 nAgakanyAsahasrestu saMvRtaH samalaMkRtaH / vimAnaM divyamAruba prayayau vai paraM padam // 52 lakSmaNasya gatiM sarvA viditvA sa raghUttamaH / svayamapyatha kAkutsthaH svarga gantumabhIpsitaH 53 abhiSicyAtha kAkutsthau svAtmajau ca kuzIlabau / vibhajya rathanAgAvaM sa dhanaM pradadau tyoH|| kuzavatyAM kuzaM vIraM dvAravatyAM lavaM tathA / sthApayAmAsa dharmeNa rAjye sve rghusttmH|| 55 abhiprAyaM tu vijJAya rAmasya viditAtmanaH / AjagmurvAnarAH sarve rAkSasAH sumahAbalAH // 56 vibhISaNo'tha sugrIvo jAmbavAnmArutAtmajaH / nIlo nalaH suSeNazca niSAdAdhipatirmuhaH // 57 abhiSicya sutau vIrau zatrughnaH sumahAmanAH / sarva ete samAjagmurayodhyAM rAmapAlitAm // te praNamya mahAtmAnamUcuH pAJjalayo nRpam // vAnaraprabhRtaya UcuHsvarlokaM gantumudyuktaM jJAtvA tvAM raghusattama / AgatAH sma vayaM sarve tavAnugamanaM prati // 59 na zaktAH sma kSaNaM rAma jIvituM tvAM vinA prbho| tasmAttvayA vizAlAkSa gacchAmastridazAlayam / mahezvara uvAcatairevamuktaH kAkutstho bADhamityabravIttataH / athovAca mahAtejA rAkSasendra vibhISaNam // 61 rAma uvAcarAjyaM prazAdhi dharmeNa mA pratijJA yA kRthaaH| yAvaccandrazca sUryazca yAvattiSThati medinI // tAvadramasva suprItaH kAle mama padaM vraja // mahezvara uvAcaityuktvA'tha sa kAkutsthaH zA. viSNuH sanAtanam / zrIraGgazAyinaM saumyamikSvAkukuladaivatam saMprItyA pradadau tasmai rAmo rAjIvalocanaH / hanUmantamayovAca rAghavaH zatrusUdanaH // 64 rAma uvAcamatkathAH pracariSyanti yAvalloke harIzvara / tAvadramasva medinyAM kAle mAM vraja muvrata // 65 mahezvara uvAcatamevamuktvA kAkutstho jAmbavantamathAbravIt / / 1 ka. kha. ja. a. pha. shrvtyaaN| ca. shnggvtyaaN| Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 ephasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1869 rAma uvAcadvApare sapanumApte yadUnAmanvaye punaH / bhUbhArasya vinAzAya samutpatsyAmyahaM bhuvi / / kariSye tatra saGkAmaM tvayA ca puruSarSabha / mahezvara uvAcatamevamuktvA kAkutsthaH sarvAMstAnRkSavAnarAn / uvAca vAcA gacchadhvamiti rAmo mhaablH||68 matriNo naigamAzcaiva bharataH kaikayIsutaH / rAghavasyAnugamane nizcitAste smaayyuH|| 69 tataH zuklAmbaradharo brahmacArI yayau param / kuzAngRhItvA pANibhyAmazaktaH prayayau param // 70 rAmasya dakSiNe pArce padmahastA ramA''gatA / tathaiva dharaNI devI dakSiNe niragAttadA // 71 vedAH sAGgAH purANAni setihAsAni srvtH| oMkAro'tha vaSaTkAraH sAvitrI lokapAvanI72 astrazastrANi ca tadA dhanurAdIni pArvati / anujagmustathA rAmaM sarve purussvigrhaaH|| 73 bharatazcaiva zatrughnaH sarve purnivaasinH| saputradArAH kAkutstha[*manujagmuH shaanugaaH|| 74 matriNo bhRtyavargAzca kiMkarA naigamAstathA / vAnarAzcaiva RkSAzca sugrIvasahitAstadA // 75 saputradArAH kAkutstha]manvagacchanmahAmatim / pazavaH pakSiNazcaiva sarve sthaavrjnggmaaH|| 76 anujagmurmahAtmAnaM samIpasthA nrottmaaH| ye ca pazyanti kAkutsthaM svargAyAnugataM prabhum // 77 te tathA'nugatA rAmaM nyavartanta na kecana / atha triyojanaM gatvA nadI pazcAnmukhIM sthitAm // 78 zarayUM puNyasalilAM praviveza sahAnugaH / tataH pitAmaho brahmA srvdevgnnaavRtH|| tuSTAva raghuzArdUlamRSibhiH sArdhamakSaraiH / abravIttatra kAkutsthaM praviSTaM zarayUjalam // 80 brahmovAcaAgaccha viSNo bhadraM te diSTyA prApto'si mAnada |bhraatRbhiH saha devAbhaiH pravizakha nijAM tanum vaiSNavIM tAM mahAtejA devAkArAM sanAtanIm / tvaM hi lokagatirdeva na tvAM kecittu jAnate // 82 tvAmacintyaM mahAtmAnamakSaraM sarvasaMgraham / yAmicchasi mahAtejAstAM tanuM pravizava bhoH // 83 mahezvara uvAcatasminsUryakarAkIrNe puSpavRSTinipAtite / utsRjya mAnuSaM rUpaM khAM tanuM praviveza ha // aMzAbhyAM zaGkhacakrAbhyAM zatrughnabharatAvubhau / prapedAte mahAtmAnau divyatejaHsamanvitau // 85 shngkhckrgdaashaapdmhstshcturbhujH| divyAbharaNasaMpanno divygndhaanulepnH|| divyapItAmbaradharaH padmapatranibhekSaNaH / yuvAkumAraH saumyAGgaH komlaavybojjvlH|| 87 musnigdhanIlakuTilakuntalaH zubhalakSaNaH / navadUrvAGkurazyAmaH pUrNacandranibhAnanaH // 88 devIbhyAM sahitaH zrImAnvimAnamadhyarohayata / tasminsihAsane divye mUle kalpataroH prabhuH // 89 niSasAda mahAtejAH sarvadevairabhiSTutaH / rAghavAnugatA ye ca RkSavAnaramAnuSAH // spRSTvaiva zarayUtoyaM sukhena tyktjiivitaaH| rAmaprasAdAtte sarve divyarUpadharAH shubhaaH|| 91 divyamAlyAmbaradharA divyamaGgalavarcasaH / Aruroha vimAnaM tadasaMkhyaistatra dehinaH (bhiH)|| 92 sarveH paritaH zrImAnarAmo rAjIvalocanaH / pUjitaH surasiddhaudhairmunibhistu mahAtmabhiH // 93 9. * dhanucihAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / 1 jha.bhyAmAcamya prayayAvatha / raa| Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1870 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 6 uttarakhaNDeprayayau zAzvataM divyamakSaraM svapadaM vibhuH / yaH paThedrAmacaritaM zlokaM zlokArdhameva vA // 94 zRNuyAdvA tathA bhaktyA smaredrA zubhadarzane / koTijanmArjitAtpApAjjJAnato'jJAnataH kRtaat||95 vimukto vaiSNavaM lokaM putradArasvabAndhavaiH / samAnuyAdyogigamyamanAyAsena vai nrH|| 96 / etatte kathitaM devi rAmasya caritaM mahat / dhanyo'smyahaM tvayA devi rAmacandrasya kIrtanAt // kimanyacchrotukAmA'si tadravImi varAnane // purANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde zrIrAmacaritrakathanaM nAmakasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 21 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-47150 97 atha dvisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / . [*pArvatyuvAcaraghunAthasya caritaM sAdhUktaM hi tvayA vibho / zrutvA dhanyA'smi deveza tvatprasAdAnmahezvara // 1 / caritaM vAsudevasya kRSNasya caritaM mahat / zrotumicchAmi devasya caritaM kalmaSApaham // 2 rudra uvAcazRNu devi pravakSyAmi kRSNasyAsya mahAtmanaH / caritaM vAsudevasya sarveSAM phaladaM nRNAm // 3 / yadanAmanvaye devi vasudeva itIritaH / devamIDhasya putro'bhUtsarvadharmavidAM vrH|| ugrasenasya duhitAM devakI devavarNinIm / upayeme vidhAnena mathurAyAM nRpAtmajaH // 5 ugrasenasya putro'bhUtkaMsaH zUro mahAbalaH / tayo rathavaraM tatra codayAmAsa saarthiH|| 6 samAgateSu teSvevaM pArthivAnyaiH zubhAvahaiH (?) / antarikSe'zarIrA vAkmAha gambhIrayA girA // 7 AkAzavAguvAcaasyAstvAma(stavA)STamo garbhaH kaMsa prANAnhani[riSyati // rudra uvAcatacchrutvA hantumArebhe kaMso'pi bhaginIM tadA / tamabravItsusaMrabdhaM vasudevaH subuddhimAn // 9 vasudeva uvAcana hantavyA mahAbhAga bhaginI dharmatastvayA / garbhAneva samutpannAJjahi rAjanmahAbala // 10 rudra uvAcatathetyAha tadA kaMso vasudevaM ca devakIm / nirudhya svagRhe ramye sarvabhogainyavezayat // 11 etasminnantare devi bhUribhArAvapIDitA / jagAma dharaNI devI sahasA brahmaNo'ntike // 12 sametya jagatAmIzaM brahmANaM paramaSThinam / mAha gambhIrayA vAcA dharaNI lokadhAriNI // 13 dharaNyuvAcaprajApate na zaktA'smi dhartu lokAnimAnmabho / rAkSasAH pApakarmANaH saMsthitA mayi suvrt||14 jagataH sakalAndharmAnvidhvaMsanti mahAbalAH / adharmavarcasaH sarve narAH paapvimohitaaH|| 15 / * dhanuzcidAntataH pAThaH, ka. ja. jha. a. pha. pustakasthaH / Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 dvisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / svalpamalpataraM dharma loke'sminna ca dRzyate / dharmeNaiva dhRtA deva satyazaucayutena ca // tasmAdadharmasaMbhUtaM na lokaM dhartumutsahe // rudra uvAcaityuktvA dharaNI devI tatraivAntaradhIyata / tataH suragaNAH sarve brhmrudrpurogmaaH|| kSIrAbdheruttaraM kUlamadhigamya jagatpatim / tuSTuvuH stutibhiH sarve munayazca mhaatpaaH|| tataH prasannaH prAhezaH sarvAMstAnmunisattamAn // zrIbhagavAnuvAcabho bho devagaNAH sarve kiMnimisamihA''gatAH // rudra uvAcatataH pitAmahaH prAha devadevaM janArdanam // brahmovAcadevadeva jagannAtha pRthivI bhArapIDitA / rAkSasA bahavo loke samutpannA duraasdaaH|| jarAsaMdhazca kaMsazca pralambo dhenukAdayaH / durAtmAnaH prabAdhante sarvAllokAnsanAtanAn // bhArAvataraNaM kartuM pRthivyAstvamihArhasi // rudra uvAcaevamukto hRSIkezo brahmaNA parameSThinA / prAha gambhIrayA vAcA jagatAM patiravyayaH // 23 zrIbhagavAnuvAcaavatIrya nRloke'sminyadUnAmanvaye surAH / avanIbhAramavyagramapAsyAmi mhaablaaH|| 24 rudra uvAcaevamuktAH surAH sarve namaskRtvA janArdanam / svAnsvAllokAnsamAsAdya parezamanvacintayan tato bhagavatI mAyAM paramezaH samabravIt // zrIbhagavAnuvAcahiraNyAkSasya SaTputrAnsamAnIyAvanItalAta / vasudevasya patnyAM tu devakyAM saMnivezaya // 26 anantAMzaH(zaM) saptamo'tra(maM tu) saMprakRSya ca mA ciram / tasyAH sapatnyAM rohiNyAM dada(dha)stra zubhadarzane // tato'STamo mamAMzastu devakyAM saMbhaviSyati / nandagopasya patnyAM tu yazodAyAM sanAtanI // 28 tavAMzabhUtA(tvaM hi bhUtvA) mahAnidrA vindhyaM gatvA mahAvalA / tatra saMpUjyamAnA hi devairindrapurogamaiH // jahi daityAnmahAvIryAzumbhAsurapurogamAn / rudra uvAcatathetyuktvA mahAbhAgA hiraNyAkSasutAMstadA / paryAyeNaiva devakyAM SagarbhAnsaMnyavezayat // 31 tAJjaghAna tadA kaMso jAtamAtrAnmahAbalaH / tatastu saptamo garbho hyanantAMzena coditaH // 32 vardhamAnaM tu garbha taM rohiNyAM samupAnayat / garbhasaMkarSaNAttasyAM jAtaH saMkarSaNo'vyayaH // 33 1 Ga. a. 'cadamena tu / t| 2 jha. pha. 'hAmAyA hi / 3 Ga. 'yaH / zuklaSaSThayAM prauSThapadyAM saMdhyAyAM ca shu| 25 Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1872 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDekRSNASTamyAM tu rohiNyAM prauSThapadyAM zubhodaye / rohiNI janayAmAsa putraM saMkarSaNaM prabhum // 34 . tatastu devakIgarbhamApede bhagavAnhariH / ApannagarbhI tAM dRSTvA kaMso bhayanipIDitaH // 35 tataH suragaNAH sarve harSanirbharamAnasAH / tuSTuvurdevakI tatra vimAnasthA nabhastale // 36 tatastu dazame mAsi kRSNe nabhasi pArvati / aSTamyAmardharAtre ca tasyAM jAto janArdanaH // 37 indIvaradalazyAmaH padmapatrAyatekSaNaH / caturbhujaH sundarAGgo divyaabhrnnbhuussitH|| 38 [*zrIvatsakaustubhorasko vanamAlAvibhUSitaH] / vasudevasya jAto'sau vAsudevaH sanAtanaH 39 saM dRSTvA jagatAM nAthaM kRSNamAnakadundubhiH / uvAca pAJjalirbhUtvA namaskRtya jaganmayam // 40 vasudeva uvAcajAto'si me jagannAtha bhaktakalpataro prabho / tvameva sarvadevAnAmanAdiH puruSottamaH // 41 / tvamacintyo mahadbhUto(ta) yogidhyeyaH sanAtanaH / mama putratvamApanno dharaNyAM dhrnniidhrH|| 42 / dRSTvaitadadbhutaM rUpamaizvaraM puruSottama / dAnavAH pApakarmANo na sahante mhaujsH|| 43 ___ rudra uvAcaityArthitaH stutastena padmanAbhaH snaatnH| upasaMhRtavAnrUpaM caturbhujasamanvitam // 44 mAnuSeNaiva bhAvena dvibhujena vyarocata / ye cAGga rakSakAH sarve dAnavAstatra sNsthitaaH|| 15 te cApi mAyayA tasya mohitaastmsaa''vRtaaH| etasminnantare devamAdAyA''nakadundubhiH // 46 prayayau nagarAtUrNa sarvadevairabhiSTutaH / payodhare varSamANe nAgarAjo mahAbalaH // phaNAsahasraNA''cchAdya bhaktyA devaM samanvagAt / te gopurakapATe tu tatpAdasparzanAttadA // 48 bhidyamAne suvitrte tatrasthAzca vimohitAH / srotasvinI supUrNA yA yamunA'pi mahAtmanaH // 49 pravezAjjAnumAtraM tu jalaM tatrAbhavattadA / uttIrya yamunAM so'tha vrajaM tattIrasaMsthitam // 50 saMstUyamAnastridazaiH praviveza yadUttamaH / tatra nandasya patnI sA prasUtA gobaje zubhe // 51 vimohitA mAyayaiva muSuptAstamasA''vRtAH / tasyAstu zayane devaM vinikSipya sa yAdavaH // 52 tAM kanyAM samupAdAya prayayau mathurAM punaH / patnyai dattvA'tha tAM bAlAmuvAsa susmaahitH||53 ruroda bAlabhAvAtsA devakIzayanaM gtaa| atha bAladhvaniM zrutvA tadgRhasyAGga rakSakAH // 54 / / kaMsAyA''vedayAmAsurdevakIprasavaM zubham / kaMsastUrNamupetyainAM jagrAha bAlikAM tadA // 55 cikSepa ca zilApRSThe sA'pi tUrNa viyasthitA / tasyottamAGge svapadaM dattvA tUrNaM khamAsthitA // uvAcASTabhujA devI tadA rAkSasapuMgavam // 56 devyuvAcakiM mayA kSiptayA manda jAto yastvAM vaSiSyati / sarvasya jagataH sraSTA dhartA hartA ca yaH prbhuH|| asmi~lloke samutpannaH sa te prANAnhariSyati / rudra uvAcaityuktvA tejasA devI sahasA''pUrayannabhaH / jagAma devagandharvaiH stUyamAnA himAcalam / / 58 kaMsastadodvignamanAH samAhUya svadAnavAn / pralambapramukhAnvIrAnuvAca bhayapIDitaH // 59 * idamadhaiM jha. pha. pustakastham / 1 jha. pha. 'si nabhe brahmakSasaMyute / a'| 57 Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 272 dvisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / kaMsa uvAca - 60 asmadbhayAtsuragaNA upetya kSIrasAgaram / samAcakhyurhareH sarve rakSovidhvaMsanaM prati / / teSAM tu vacanaM zrutvA dharaNyAM dharaNIdharaH / mAnuSeNaiva bhAvena samutpanno hi so'vyayaH // 61 tadadya sarve yUyaM vai rAkSasAH kAmarUpiNaH / samudriktavalAnvAlAnmArayadhvamazaGkitAH // 62 rudra uvAca ityAdizya tataH kaMso vasudevaM ca devakIm / AzvAsya mocayitvA'tha svavezmAntarviveza ha 63 vasudevastato gatvA nandatrajamanuttamam / tena saMpUjitastatra nirIkSya tanayaM mudA // uvAca nandapatnIM tAM yazodAM yadunandanaH / 64 65 vasudeva uvAca subhage matsutamimaM rohiNIjaTharodbhavam / svaputramiva rakSasva bhiyA kaMsAdihA''gatam // 1873 ---- 235 66 rudra uvAca - 71 77 tathetyAha tadA tanvI nandapatnI dRDhavratA / labdhvaiva putrayugalamutpupoSa mudAnvitA || nikSipya tanayau gehe nandagopasya yAdavaH / vizrabdhaH prayayau tUrNa mathurAM kaMsapAlitAm // tato gargaH zubhadine vasudevena noditaH / nandag2opatrajaM gatvA tatrasthaiH pUjito dvijaH // vidhinA jAtakaM karma kRtvA devasya gokule / nAma cAtrAkaroddivyaM putrayorvAsudevayoH // saMkarSaNo rauhiNeyo balabhadro mahAbalaH / rAma ityAdinAmAni pUrvajasyAkarodvijaH // zrIdharaH zrIkaraH zrImAnkRSNo'nanto jagatpatiH / vAsudevo hRSIkeza ityAdyavarajasya ca / / 72 rAmakRSNAviti khyAtimasmiloke gamiSyataH / evamuktvA dvijazreSThaH saMpUjya pitRdevatAH // 73 saMpUjyamAno gopAlaiH prayayau mathurAM punaH / kaMsena preSitA rAtrau pUtanA bAlaghAtinI / 74 viSaliptaM stanaM prAdAtkRSNAyAmitatejase / kRSNastu rAkSasIM jJAtvA papau gADhaM stanaM bhRzam 75 prANaiH saha mahAtejA rAkSasyA yadupuMgavaH / sA vihvalAGgI pramadA saMdhvastasnAyubandhanA // 76 papAta vepamAnA sA mamAra ca mahAsvanA / tasyAH zabdena mahatA pUritaM ca nabhastalam // trastAH sarve tato gopA dRSTvA tAM patitAM bhuvi / kRSNaM ca krIDamAnaM taM rAkSasyAzca mahorasi 78 samudviprAstatastUrNamAdAya tanayaM tadA / rakSobhiyA tadA tasmingopurISeNa mUrdhani // saMmArjayAmAsa tadA govAlena tadAnanam / nandagopaH samabhyetya sutamAdAya bhAmini // bhagavannAmabhistasya sarvAGgeSu pramArjanam / kRtvA tAM rAkSasIM bhImAM vahirvinyasya gotrajAt // 81 dadAha gopavRndaizva trAsitaistatra gotraje / kadAcicchakaTasyAdhaH zayAno bhagavAnhariH // prasArya caraNau tatra ruroda madhusUdanaH / tasya pAdaprahAreNa zakaTaM parivartitram / / vidhvastakumbhabhANDaM tadviparItaM papAta vai / tato gopyazca gopAzca dRSTvA tacchakaTaM mahat // vismayaM paramaM jagmuH kimetaditi zaGkitAH / yazodA ca tadA tUrNa vAlaM jagrAha vismitA // 85 alpenaiva hi kAlena bAlakau tau yadUttamau / vardhamAnau yazodAyAH stanapAnena poSitau // jAnubhyAmatha hastAbhyAM raMmamANAM viceratuH / mAyAvI rAkSasaH kazcittatra kukkuTaveSadhRk // " kRSNaM hantuM samArabdho vicacAra mahItale / jJAtvA kRSNastu tadrakSo nijaghAna talena vai / / 79 80 82 83 84 86 87 88 1 jha. pha. bhramamaNI / 67 68 69 70 Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1874 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 89 92 93 97 98 99 rAkSasenaiva rUpeNa nipapAta mamAra ca / vicacAra tataH sarva gotrajaM madhusUdanaH // navanItaM jahArA''bhu gopInAM ca gRhe gRhe / tadA yazodA kupitA dAmnA madhya ulUkhale // 90 nibadhya kRSNaM prayayau vikretuM gorasAdikam / karSamANastataH kRSNo dAmnA baddha ulUkhale // 91 yamalArjunayormadhye jagAma dharaNIdharaH / ulUkhalena govindaH pAtayAmAsaM tAvubhau || bhagnaskandhau nipatitau svareNa dharaNItale / tena zabdena mahatA''jagmustatra mahaujasaH // gopavRddhAstato dRSTvA vismayaM paramaM gatAH / yazodA'pi samudvimA vimucya dharaNIdharam // 94 suvismitA samAdAya stanaM prAdAnmahAtmane / yasmAnnibadhyamAnastu dAnA mAtrA jagatpatiH // 95 tasmAnmahadbhiH sarvaizca dAmodara itIritaH / [tau tu kiMnaratAM prAptau vimuktau yamalArjunau // 96 gopavRddhAstataH sarve nandagopapurogamAH ] / mahotpAtamimaM jJAtvA sthAnAntaramupAyayuH // vRndAvane manoramye yamunAyAstaTe zubhe / nivAsaM cakrire ramyaM gavAM gopIjanasya ca // taMtra tau rAmakRSNau tu vardhamAnau mahAbalau / vatsapAlayutau vatsAnpAlayAmAsatuH sadA // govatsamadhye kRSNaM ca bako nAma mahAsuraH / bakarUpeNa taM hantumudyukto'tra yadUttamam // taM dRSTvA vAsudevo'pi loSTamudyamya lIlayA / tADayAmAsa pakSAnte papAtorvyAM mahAsuraH / / 101 tataH katipayAhaHsu govatsapAlakau vane / chAyAyoM yajJavRkSasya prasuptau pallave tadA // etasminnantare devo brahmA devagaNairvRtaH / draSTuM kRSNaM samAgamya suptau dRSTvA yadUttamau // 103 vatsAngopazizUnhRtvA jagAma tridivaM punaH / prabuddhau tau samAlokya vinaSTAJzazuvatsakAn 104 govatsA gopavAlAtha ka gatA iti vismitau / jJAtvA kRSNastu tatkarma prajApatikRtaM tadA 105 tathaiva sasRje bAlAngovatsAMzca sanAtanaH / yathAvarNa yathArUpaM tathaiva madhusUdanaH // 106 sa eSa vatsAngopAlAnnirmame jagatAM prabhuH / dRSTvA sAyAhnasamaye gAvasteSAM ca mAtaraH // svAnsvAnvatsAnupAgamya yathApUrva pravartitAH / evaM saMvatsare kAle gate tatra mahAtmanaH / / prajApatiH punastasmai dadau vatsAnsavAlakAn / kRtAJjalipuTo bhUtvA pariNIya praNamya ca // bhayAduvAca govindaM brahmA tribhuvanezvaraH // 100 1 102 109 brahmovAca 107 108 113 namo namaste sarvAtmaMstattvajJAnasvarUpiNe / nityAnandasvarUpAya prayatAtmanmahAtmane // aNubRhatsthUlatararUpa sarvagatAvyaya / anAdimadhyAntarUpasvarUpAtmannamo'stu te / / nityajJAnabalaizvaryatejomayasvarUpiNe / mahAzakte namastubhyaM pUrNaSAGguNyamUrtaye // tvaM vedapuruSo brahmanmahApuruSa eva ca / zarIrapuruSastvAdyaH zuddhaH puruSa eva ca // catvAraH puruSAstvaM ca purANaH puruSottamaH / vibhUtayastava brahmanpRthivyagnyanilAdayaH // 114 tava vAcA samudbhUtau kSmAvahI jagadIzvara / antarikSaM ca vAyuzca sRSTau prANena te vibho / / 115 cakSuSA tava saMsRSTau yauvA''dityastaithaiva ca / dizazca candramAH sRSTAH zrotreNa tava cAnagha 116 apAM srAvazca varuNo manasA te mahezvara / ukte mahati mImAMse (sye) yattadbrahma prakAzate / / 117 110 111 112 * ayaM zlokaH ka. ca. jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. pha. 'satau dumau / bhI / 2 ka. ja. jha. pha. 'yAM jambu / 3 jha. mRdI / 4 ka. ja. jha. pha. stvAdyazchandaHpu' / 5 jha. pha. 'stathA'vyaya / di / i Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 dvisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1875 tathaiva cAdhvareSvetadetadeva mahAvrate / chandogeya namasye tvAM divyaM te vapureva tat // 118 AkAza etadevedamoSadhISvevameva ca / nakSatreSu ca sarveSu graheSvetadivAkare // 119 evaMbhUteSvevameva brahmeti vadati shrutiH| tadevaM paramaM brahma prajJAtaM paritomRtam // 120 hiraNmayo'vyayo yajJaH zuciH zuciSadityapi / vaidikAnyabhidheyAni tava nAnyasya kasyacit // cakSurmayaM zrotramayaM chandomayamanomayam / vAGmayaM paramAtmAnaM parezaM zaMsati shrutiH|| 122 iti sarvopaniSadAmarthastvaM kamalekSaNa / stotuM na zaknuve tvAM tu sarvavedAntapAragam // 123 mahAparAdhametatte vatsApaharaNaM mayA / kRtaM tatkSamyatAM nAtha zaraNAgatavatsala // 124 mahezvara uvAcaevaM stutvA hariM vedhAHpraNamya ca punaH punH| vatsAndattvA punastasmai prayayau svIyamAlayam 125 hRdi kRtvA mahAdevaM bAlarUpaM hariM vidhiH / uvAsa tridazaiH sArdha hRSTaH puSTo mahAtapAH // 126 kRSNena sRSTA vatsAzca pUrvavatsAstathA'rbhakAH / avApurekatAM tatra pazyatAM tridivaukasAm // 127 kRSNastu vatsapAlaistaiH prayayau nandagokulam / tataH katipayAhaHsu gopAlairyadupuMgavaH // 128 hRdaM gatvA'tha kAlinyAstatrasthaM sumahAviSam / sahasrazIrSa balinaM naagraajaanmcyutH|| 129 niSpiSya phaNasAhasraM pAdenakena liilyaa| prANasaMzayamApannaM cakAra madhusUdanaH // 130 sa kAliyo labdhasaMjJastameva zaraNaM yayau / rarakSa bhagavAnkRSNo nAgaM tyaktaviSaM tadA // 131 vainateyabhayAdbhItaM svapadenA''Gkaya mUrdhasu / hRdAdvivAsayAmAsa kAlinyA yadupuMgavaH // 132 tyaktvA sa taM hRdaM tUrNa putradArasamanvitaH / namaskRtyAtha govindaM prayayau kAliyastadA // 133 viSadagdhAstu ye pUrva tattIrasthAzca shaakhinH| kRSNena vIkSitAstUrNa phalinaH puSpitA'bhavan 134 atha kAlena kaumAramavApya madhusUdanaH / govRndaM pAlayAmAsa sarvadevamayaH prabhuH // 135 svasamAnavayobhistu gopAlastu yadUttamaH / vRndAvane manoramye sarAmo vicacAra h|| 136 tatra hatvA mahAghoraM ['sarparUpaM mahAsuram / apahatya mahAkAyaM meru] mandaragauravam // 137 dhenukasya vanaM prApya taalhintaalghrm| dhenukaM parvatAkAraM khararUpaM durAsadam / / 138 pAdau gRhya samutkSipya tAlena nijaghAna haiM / phalaiH sutRptA gopAlAstadvane remire tadA // 139 niSkramya tadvanAttUrNa bhANDIraM vaTamAgatAH / tatra te rAmakRSNAbhyAM cikrIDurbAlalIlayA // 140 gopaveSeNa tatrAgAtmalambo nAma raaksssH| rAmaM svapRSThamAropya tato yAto nabhastalam // 141 matvA taM rAkSasaM rAmo muSTinA tasya mUrdhani / tADayAmAse roSeNa vidvalAGgastato'bhavat // 142 rAkSasenaiva rUpeNa ninadanbhairavaM svanam / bhinnazIrSatanustatra mamAra rudhirokssitH|| 143 tataH pradoSasamaye gobaje nandanandanaH / uvAsa gopakanyAbhiH krIDankaumAravIkSite // 144 ariSTo nAma daityo'tra gatvA tu vRssbhaakRtiH| kRSNaM hantuM samAgatya jagarna ca mahAsvanam 145 * saMdhirArSaH / + dhanuzciAntargataH pATho jha. pustakasthaH / etadane keyucitpustakeSu 'pravizya tadvanaM ramyaM phalila(taM) tAlagahvaram' ityadhikam / 1ka. ja. tvA sadA devi bA 2 jha. pha. vedm| 3 . rUpadharaM sdaa|paa| 4 Ga. h| tatkSaNAdeva ttpaalaa| 5. sa vai rAmo jha. pha. 'lAr3aH papAta saH / raa'| 7 ka.ca. ja. to'patan / 8 jha. "nkaumodivasi / a'| 9 Ga. a. 'tvA tridazadustaraH / kR'| Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1876 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe 147 148 149 150 159 taM dRSTvA vidrutAH sarve gopAlA bhayapIDitAH / kRSNo'pi dRSTvA taM raudramAgataM danujAdhipam 146 tAlavRkSaM samutpAvya zRGgamadhye vyatADayat / sa tu bhagnaziraHzRGgo vamanvai rudhiraM bahu || papAta bhImavegena ninadaMstyaktajIvitaH / itthaM hatvA mahAkAyamariSTaM danujAdhipam // AhUya gopavAlAMzca tatraivovAsa gotraje / tataH katipayAhaHsu kezI nAma mahAsuraH // hayakAyena govindaM hantuM vrajamupAyayau / sa gatvA gotrajaM ramyamucairheSAmathAkarot // tena zabdena mahatA pUritaM bhuvanatrayam / bhItAH sarve suragaNAH zaGkamAnA yugakSayam // 151 tatrasthA mohitAH sarve gopA gopyazca vihvalAH / labdhasaMjJAstu te sarve vidrutAca samantataH 152 gopyastu zaraNaM jagmuH kRSNaM trAhIti cAbruvan / na bhetavyaM na bhetavyamityAha bhaktavatsalaH 153 samAzvAsya tatastUrNamuSTinA vAsavAnujaH / tADayAmAsa zirasi tasya daityasya lIlayA || 154 vibhinnadantanetro'sau ninanAda mahAsvanam / [*mahAzilAM samutkSipya tasyAGge vai nyapAtayat // sa tu cUrNitasarvAGgo ninadanbhairavaM svanam / papAta sahasA bhUmau mamAra ca mahAsuraH ] // 156 kezinaM nihataM dRSTvA divi devagaNA bhRzam / mumucuH puSpavarSANi sAdhu sAdhviti caabruvn|| 157 itthaM zizutve vai daityAnharirhatvA balotkaTAn / sa mumoda sukhenaiva balarAmasamanvitaH / / 158 indIvaradalazyAmaH padmapatranibhekSaNaH / pItAmbaradharaH sragvI vanamAlAvibhUSitaH // kaustubhodbhAsitoraskazcitramAlyAnulepanaH / vicitrAbharaNairyuktaH kuNDalAbhyAM virAjitaH || 160 AmuktatulasImAlaH kastUrItilakAJcitaH / susnigdhanIlakuTilakabarI kRta kezavAn // baddhairnAnAvidhaiH puSpairbarhivarhAvataMsakaH / raktAravindusadRzahastapAdatalAdharaH / / pakSamadhyagazItAMzukalaGka bhrUlatAnanaH / hAranUpurakeyUraiH kaTakAbhyAM virAjitaH // vRndAvane maihAramye phalapuSpavirAjite / ramyaM vinAdayanveNuM tatrAssste yadunandanaH // avadhIritakaMdarpakoTilAvaNyamacyutam / sarvA gopastriyo dRSTvA manmathAstreNa pIDitAH // purA maharSayaH sarve daNDakAraNyavAsinaH / dRSTvA rAmaM hariM tatra bhoktumicchatsu (maicchansa) vigraham te sarve strItvamApannAH samudbhUtAstu gokule / hariM saMprApya kAme [+na tato muktA bhavArNavAt 167 krodhenaiva tathA daityAH sametya madhusUdanam / agacchannidhanaM tena ] hatA muktimavAnnuyuH // 168 kAmakrodhau nRNAM loke nirayasyaiva kAraNam / hariM same tAveva muktyai gopIsuradviSAm 169 kAmAdbhayAdvA dveSAdvA ye bhajanti janArdanam / te prApnuvanti vaikuNThaM kiM punarbhaktiyogataH // 170 tasya veNudhvaniM zrutvA rajanyAM ballavAGganAH / zayanAdutthitAH sarvA vikIrNAmbaramUrdhajAH 171 tyaktvA patiM sutAnbandhUMstyaktvA lajjAM svakaM kulam / jagatpatiM samAjagmuH kaMdarpazarapIDitAH sametya gopyaH sarvAstu bhujairAliGgya kezavam / bubhujuzvAdharaM devyaH sudhAmRtamivAmarAH || 173 tAbhizva strIbhirAtmezaH krIDayAmAsa gotraje / tenApi tAH striyaH sarvA remire nirbhayA vraje 174 161 162 163 164 165 * dhanuzcidAntargataH pAThaH ka. ja jha Ja. pha. pustakasthaH / + dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. ca. ja. jha. pha. pusta kasthaH / * etadapre kvacitpustake "krodhenaiva yathA daityAH sametya madhusUdanam / nidhanaM prApya saGgrAme hatA muktimavApnuyuH / ityadhikam / 1 jha. pha. jagatkSayam / 2 Da ja trAsayAmAsa / 3 ka ca. a. mahAraNye / 4 Ga. tya bhAvena muktA gopIsuradviSaH / kA : AN 1 Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 dvisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1877 ityevaM ramayAmAsurahanyahani kezavam / vRndAvane manoramye kAlindIpuline tathA // 175 pArvatyuvAcadharmasaMrakSaNArthAya jagatyAmavatIrya saH / paradArAbhigamanaM kathaM kuryAjanArdanaH // 176 ___rudra uvAcasvazarIre pareSvaGgabhedo nAsti zubhAnane / sarva jagacca tasyAGgaM pRthagatra na vidyate // 177 doSo'tra nAsti subhage devasya paramAtmanaH / naisargikasya bhartRtvAdAtmezatvAjjagatpateH // 178 tathA'pahRtapApmanaH sAmAdyApinaH prabhoH / strIpuMbhedo na subhage puruSasya mhaatmnH|| 179 vasiSTha uvAcaevamuktvA tu girijAM rudraH zrItripurAntakaH / kRSNasya zeSaM caritamAkhyAtuM saMpracakrame // 180 zrIrudra uvAcazaratkAle tu saMprApte nandagopapurogamAH / gopA mahotsavaM kartumArabdhAstridazAM pteH|| 181 tadutsavaM tu govindo nivAryAtha zatakratoH / govardhanAdrirAjasya kArayAmAsa vIryavAn // 182 tataH kruddhaH sahasrAkSo nandagopasya gotraje / vavarSa ca mahAvRSTiM saptarAtraM nirantaram // 183 govardhanaM samutpAvya mahAzailaM janArdanaH / teSAM saMrakSaNArthAya dhArayAmAsa lIlayA // 184 tacchAyAyAM gireH prApya gopA gopyazca suvrate / avasaMzca sukhenaiva hayAntaragatA iva // 185 tataH sa tu sahasrAkSo bhItaH sNbhraantcetsaa| vArayAmAsa tadvaSe yayau nandasya tadbrajam // 186 kRSNo'pi taM mahAzailaM yathApUrva nyavezayat / gopavRddhAstu te sarve nndgoppurogmaaH|| 187 paripUjya ca govindaM paraM vismayamAyayuH / tataH zatakraturdevaM sametya madhusUdanam // tuSTAva prAJjalirbhUtvA harSagadgadayA girA // indra uvAcanamaste puNDarIkAkSa sarvajJAmitavikrama / triguNAtIta sarveza vizvAtmastu namo'stu te // 189 tvaM yajJastvaM vaSaTkArastvamoMkAraH kratuhaviH / tvameva sarvadevAnAM pitA mAtA ca kezava // 190 agre hiNyagarbhastvaM bhUtasya samavartata / tvamevaikaH patirasi puruSastvaM hirnnmyH|| 191 pRthivIM dyAmimAM deva tvameva dhRtavAnasi / AtmadaH phalado yazca vizvasya jgdiishvrH|| 192 avAptaM tatra tridazaiH prakAzaM jagatAM pate / amRtaM caiva mRtyuzca cchAyA tava jagatpate // 193 tasmai devAya bhavate vidhema haviSA vayam / hemavanta ime yasyai te mahitvA hirnnmyaaH|| 194 samudrA rasayA yasya pravAhastasya kezava / imA dizaH pratidizo bAhuryasya tavAvyaya // 195 tasmai devAya bhavate vidhema haviSA vayam / yena tvayA samAruddhA pRthivI vardhitA punH|| 196 kharlokaH stambhito yena tvayA brahmanmahezvara / tvamantarikSe rajaso vimAnaH sarvago'vyayaH 197 tasmai devAya bhavate vidhema haviSA vayam / yaM krandasI rAjamAne tastabhAne guNAnvite // 198 abhyakSetAM ca manasA avazyaM zrIzca sarvadA / yatrAsti sUra udito vibhAti parame pade // 199 tasmai devAya bhavate vidhema haviSA vayam / yadApo bRhatIbrahma vishvmaaynyjnaardnH|| 200 garbha dadhAnAH sarge'tra janayantIraghaughakRt / samavartata devAnAmasureko'vyayo vibhuH|| 201 288 10, prakAmaM / 2 . hemantemazasya / 3 Ga. a. sya samudbhatA hi / 4 Da. samArUDhA / Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 1878 mahAmunizrIvyAsabhaNItaM [6 uttarakhaNDetasmai devAya bhavate vidhema haviSA vayam / ya Apo mahinA dakSaM paryapazyatmajApatim // 202 yajJa dadhAnAstatrA''dau janayantIrhaviH pumAn / yo deveSveka evA''sIdadhi devaH praatprH|| tasmai devAya bhavate vidhema haviSA vayam / mA no hiMsIjanitA yaH pRthivyA avyayaH pumAn / / yo vA divaM satyadharmA jajAnAvyaya iishvrH| yazcandrA bRhatIrapo jajAna sakalaM jagata // 205 tasmai devAya bhavate vidhema haviSA vayam / etAni vizvajAtAni babhUva pari tA prabho // 206 tvadanyo na prajAdhyakSa bhaviSyadbhUtabhAvana / yajAmastvAM ca yatkAmAstanno astu samAsataH 207 rayINAM patayaH syAma tava kAruNyavIkSaNAt / hiraNmayAkhyaH puruSo hiraNyazmazrukezavAn // 208 ApaNakhAtsarva hiraNyaM savitA ca hiraNyabhAk / asau sarvagato brahmA yastvAditye vyavasthitaH tadvai devasya saviturvareNyaM bharga uttmH| sadA dhImahi te rUpaM dhiyo yo naH prabhAti hi // 210 namaste puNDarIkAkSa zrIza sarveza kezava / vedAntavedya yajJeza yajJarUpa namo'stu te // 211 namaste vAsudevAya gopaveSAya te namaH / tvatsarvadhvaMsanAdeva aparAdhaM mayA kRtam // 212 tatkSamyatAM jagannAtha ghRNAbdhe puruSottama / alpenaiva hi kAlena jahi kaMsaM durAsadam // devAnAM ca hitaM kRtvA sukhe sthApaya medinIm // mahAdeva uvAcaiti saMstutya govindaM sarvadevezvaro hariH / sudhAmRtenAbhiSicya divyAmbaravibhUSaNaiH // 214 arcayitvA tu devezaM [*jagAma tridivaM punaH / gopavRddhAzca gopyazca dRSTvA tatra zatakratum / / 215 tena saMpUjitAzcaiva maharSamatulaM] yayuH / rAmakRSNau mahAvIryoM divyAbharaNabhUSitau // 216 nandasya gobaje ramye govatsAnsaMrarakSatuH / etasminnantare devi nArado munisttmH|| 217 sahasA mathurAM gatvA kaMsasyAntikamAvizat / rAjJA saMpUjitastatra samAsInaH zubhAsane // 218 sarva vijJApayAmAsa ceSTitaM' zAGgiNastadA / devatAnAM samudyogaM janma vai kezavasya ca // 219 tathA ca vasudevena putranikSepaNaM baje / nidhanaM rAkSasAnAM ca sarparAjavivAsanam / / 220 dhAraNaM girivaryasya zatakratusamAgamam / nyavedayacca kaMsasya tatsarvaM savizeSataH // 221 prayayau brahmabhavanaM pUjitastena rakSasA / kaMsaH samudvigramanA matribhiH pariveSTitaH // mantrayAmAsa taiH sAkamAtmano nidhanaM prati / tatra buddhimatAM zreSThamakUraM dharmavatsalam // uvAcA''tmahitaM kArya dAnavendro mahAbalaH // kaMsa uvAcamadbhayAtridazAH sarve shtkrtupurogmaaH| viSNoH samIpamAgatya bhayArtAH zaraNaM gatAH // 224 sa teSAmabhayaM dattvA bhagavAnbhUtabhAvanaH / utpanno devakIgarbhe mAM hantuM mdhusuudnH|| 225 vasudevo'pi duSTAtmA vaJcayitvA tu mAM nizi / putraM nikSiptavAngehe nandasya suduraatmnH||226 bAlyenaiva durAdharSo nijaghAna mahAsurAn / mAM hantumapi saMnaddho bhavedevaM na sNshyH|| 227 so'tra hantuM na zakyo hi senTrairapi suraasuraiH| upAyenaiva hantavyaH samAnIya mayA tadA // 228 madotkaTaistu mAtaGgairmallaizca varavAjibhiH / yena kenApyupAyena hantuM zakyamihaiva tu // 229 / * dhanucihAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 Ga. taM yadubhiH saha / de'| Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 272 dvisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1879 tasmAtvaM govrajaM gatvA kRSNaM rAmaM ca yAdava / sarvAngopAlavRddhAMzca nandagopapurogamAn // upabhoktuM dhanuryAgamihA''naya yadUttama // mahAdeva uvAcatathetyuktvA yaduzreSTho rathamAruhya vIryavAn / prayayau gokule ramye kRSNasaMdarzanotsukaH // 231 mahAbhAgavatazreSTho gavAM madhye vyavasthitam / dadarza kRSNamakliSTamakUro vinayAnvitaH // 232 nIlanIradasaMkAzaM pUrNendusadRzAnanam / padmapatravizAlAkSaM dIrghabAhumanAmayam // 233 pItavastreNa saMvItaM sarvAbharaNabhUSitam / kaustubhodbhAsitoraskaM ratnakuNDalazobhitam // 234 tulasIvanamAlADhyaM vanyapuSpAvataMsakam / gopakanyAparivRtaM dRSTvA tatra janArdanam // 235 pulakAGkitasarvAGgo harSAzruSTutalocanaH / avaruhya rathAttasmAtmaNanAma yadUdvahaH // 236 harSAtsametya gopAlaM pariNIya praNamya ca / raktAravindasadRze vajracakrAGkacihnite // 237 sa mUni dhRtvA pAdAje praNanAma punaH punaH / kailAsazikharAbhAsaM nIlAmbaradharaM prabhum // 238 zaratpUrNendusadRzaM muktAdAmavibhUSitam / balarAmaM tato dRSTvA praNanAma sa yaadvH|| 239 harSeNotthAya tau vIrau paripUjya yadUttamam / gRhamAjagmaturvIrau tenAkUreNa vRSNinA // 240 nandagopastu taM dRSTvA yaduzreSThaM samAgatam / abhigamya mahAtejA nivezya paramAsane // 241 arcayAmAsa vidhivadarghyapAdyAdibhirmudA / vastrairAbharaNairdivyairarcayAmAsa bhktitH|| 242 akrUro rAmakRSNAbhyAM vastrANyAbharaNAni ca / pradadau nandagopAya yazodAyai ca yAdavaH // 243 pRSTvA kuzalamavyagramAsInastu kuzAsane / rAjakAryANi sarvANi pRSTa uvAca buddhimAn // 244 akrUra uvAcaeSa kRSNo mahAtejAH sAkSAnArAyaNo'vyayaH / devatAnAM hitArthAya sAdhUnAM rakSaNAya ca 245 bhUbhArakavinAzAya dharmasaMsthApanAya ca / kaMsAdInAM tu daityAnAM sarveSAM nidhanAya ca // 246 saMpArthitaH suragaNairmunibhizca mahAtmabhiH / devakIjaThare jAtaH prAvRdkAle mahAnizi // 247 bhayAtkaMsasya devezamAnIyA''nakadundubhiH / tava gehe tadA rAtrI putraM nikSiptavAnharim // 248 tasminneva tu kAle'pi yazodA tu yshsvinii| kanyAM mAyAMzasaMbhUtAM prasUtA''zu zubhAnanAm249 tayA saMmohitaM sarvamidaM vrajakulaM bhRzam / mUrchitAyA yazodAyAH zayane [*yadupuMgavam // 250 kRSNaM nikSipya tAM kanyAmAdAya svagRhaM yyau| tAM tu nikSipya devakyAH zayane] bahirAgamatra251 sA ruroda tataH kSipraM devakIzayane sthitA / tacchrutvA sahasA kaMsaH kanyAmAdAya dAnavaH 252 bhrAmayitvA zilApRSThe cikSepotpatya vIryavAn / samutthAya ca sA kanyA sAyudhASTabhujAnvitA // gaganasthA ruSA kaMsaM prAha gambhIrayA girA // 253 kanyovAcayo'nantaH sarvadevAnAmIzvaraH puruSottamaH / jAtastava vadhArthAya gobaje dAnavAdhama // 254 akrUra uvAcaityuktvA sA mahAmAyA himavantaM samAyayo / tadAmabhRti duSTAtmA bhyaadudvinmaansH|| 255 targataH pAThaH ka. ja. sa. pha. pustakasthaH / 1 jha. pha. abhivAdya / Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1880 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDedAnavAnprerayAmAsa nidhanAya mahAtmanaH / bAlenaiva hatAH sarve lIlayA'nena dhImatA // 256 . atyadbhutAni karmANi kRtavAnparamezvaraH / govardhanAdridharaNaM nAgarAjavivAsanam // 257 samAgamaM mahendrasya nidhanaM sarvarakSasAm / zrutvA devrssinnaa''khyaatmtiivbhypiidditH|| 258 ito nItvA mahAbAhU rAmakRSNau durAsadau / madotkaTairmahAnAgairmallai| hantumudyataH // 259 kRSNasya nayanArthAya prerayAmAsa mAmiha / vasudevasya duSTAtmA nigrahaM kRtavAnasau // 260 etatsarva samAkhyAtaM ceSTitaM sudurAtmanaH / upabhoktuM dhanuryAgaM yUyaM sarve vrjauksH|| 261 dadhyAjyAdi gRhItvA vai zvobhUte gantumarhatha / sahitA rAmakRSNAbhyAM gopAH sarve tadantikam262 kRSNena nihataH kaMso bhaviSyati na sNshyH| parityajya bhayaM tasmAdgamiSyadhvaM(ntavyaM vai)nepAjJayA Izvara uvAcaityuktvA sa tadA'GkarastUSNImAsItsubuddhimAn / tasya tadvacanaM zrutvA dAruNaM romaharSaNam 264 nandagopamukhAH sarve gopavRddhA bhayAturAH / Ajagmire mahAduHkhasAgare zokamohitAH // 265 " tAnAzvAsya haristatra dRSTyA kamalalocanaH / na bhIH kAryeti saMprAha rAkSasaM prati vIryavAn266 vinAzAya prayAsyAmi kaMsasyAsya durAtmanaH / mathurAM saha rAmeNa bhavadbhiH saha saMgataH // 267 tatra hatvA durAtmAnaM kaMsaM dAnavapuMgavam / sarvAzca rAkSasAmhatvA pAlayiSyAmi medinIm // 268 tasmAcchokaM parityajya gacchadhvaM mathurAM purIm / evamuktAstu hariNA gopnndpurogmaaH||269 muhurmuhuH pariSvajya mUrdhyAghrANaM pracakrire / aprameyAni karmANi vicArya sumahAtmanaH // 270 akrUravacanAccaiva gopAH sarve gtvythaaH| dugdhadadhyAjyayuktAni zucIni vividhAni ca // 271 pakkAnnAni suhRdyAni svAdUni madhurANi ca / akrUrAya dadau saumyaM yazodA bhojanaM bhu||272 sahito rAmakRSNAbhyAM nandAdyairgopasattamaiH / suhRdbhirbAlavRddhazca bhavane samalaMkRte // 273 dattaM yazodayA saumyaM bhojanaM kaluSApaham / bubhuje yAdavazreSTho hyanurAgAvahaM zubham // 274 bhojayitvA yathAnyAyaM dattvA''camanamambhasA / sakarparaM sutAmbUlaM dadau tasmai dRDhavratA // 275 astaM yAte dinakare saMdhyAmupAsya yAdavaH / sahito rAmakRSNAbhyAM bhuktvA kSIrAnamuttamam // tAbhyAmeva tadA'krUraH zayanaM samupAvizat / tasmistu bhavane zreSThe ramye dIpavirAjite // 277 zlakSNe vicitraparyaGke nAnApuSpavirAjite / tasmi zete hariH kRSNaH zeSe nArAyaNo ythaa|||278 taM dRSTvA sahasA'krUro hrssaashrupulkaangkitH| vihAya tAmasIM nidrAM suzreyaH samudIkSya vai // 279 pAdasaMvAhanaM viSNozcakre bhAgavatottamaH / etAvatA me sAphalyaM jIvitaM ca sujIvitam // 280 idaM trailokyamaizvaryamidaM vai sukhamuttamam / idaM rAjyamidaM dharmamidaM mokSasukhaM param // 281 na zakyaM manasA smartu zivabrahmAdidevataiH / sanakAyairmunIndrazca vsisstthaayaimhrssibhiH|| 282 tacchrIzasya padadvaMdvaM zaradamburuhojjvalam / saMspRSTamindirAzlakSaNakarAbhyAM susukhaM param // 283 diTyA labdhaM mayA viSNoH zrIpadAbjayugaM zubham / vyatItA sA kSaNAdrAtristabrahmAnandagauravAt tataH prabhAte vimale divi devagaNottamaiH / saMstUyamAnoM bubudhe tasmAttu zayanAddhariH // 285 / upaspRzya yathAnyAyaM saha rAmeNa dhImatA / papAta pAdayormAtuH prayANaM cAbhyarocayat // 286 samutthApya yazodA tu duHkhaharSasamanvitA / azrupUrNamukhI putrau premNA saMpariSasvaje // 287 1 jha. pha. mudAnvitAH / 2 ka. ja. jha. da. pha. dRSTvA / 3 jha. pha. jarArogApahaM / Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " 272 dvisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / AziSaM pradadau devI tanayAbhyAM dRDhavratA / visasarja mahAvIrau samAliGgaya muhurmuhuH // akrUro'pi yazodAyai praNamya prAha sAJjaliH || 1881 akrUra uvAca - prayAsyAmi mahAbhAge prasAdaM kuru me'naghe / eSa kRSNo mahAbAhuH kaMsaM hatvA mahAbalam ||289 sarvasya jagato rAjA bhaviSyati na saMzayaH / tasmAcchokaM parityajya sukhI bhava varAnane / / 290 Izvara uvAca ityuktvA sa tayA krUro visRSTo yadusattamaH / sahito rAmakRSNAbhyAmAruroha rathottamam ||291 prayayau mathurAM zIghraM stUyamAno'psarogaNaiH / nandagopamukhAH sarve gopavRddhAstamanvayuH // 292 gRhItvA bahu dadhyAjyaM phalAni vividhAni ca / taM prayAntaM hariM dRSTvA gokulAdgopayoSitaH 293 anujagmurviniSkrAntaM rathasthaM madhusUdanam / nivartayAmAsa haristAH sarvA gopayoSitaH / / 294 zokasaMtaptahRdayA vilepuH kamalekSaNAH / hA kRSNa kRSNa kRSNeti govindetyarudanmuhuH || 295 azrupUrNekSaNA dInA rudatyastatra saMsthitAH / athAkUro rathaM divyaM codayAmAsa gotrajAt // 296 sahito rAmakRSNAbhyAM mathurAM prati yAdavaH / uttIrya yamunAM zIghraM kUle sthApya rathottamam 297 avaruhya rathAttasmAtsnAtuM tatropacakrame / tathA cAssvazyakaM kartuM nimajjyAtha jale zubhe / / 298 tatrAghamarSaNaM samyagjapanbhAgavatottamaH / dadarza tau jale tatra rAmakRSNau zubhAnvitau // zaratkoTIndusaMkAzaM nIlAmbaradharaM prabhum / divyacandanadigdhAGgaM mauktikAbharaNacchavim / / 300 raktAravindanayanaM puNDarIkAvataMsakam / rAmaM dadarza kRSNaM ca nIlanIradasaMnibham // divyapItAmbaradharaM puNDarIkAyatekSaNam / haricandanaliptAGgaM nAnAratnavibhUSitam / / dRSTvA tatra yaduzreSTho vismayaM paramaM gataH / utthAya syandane tatra tau dadarza mahAbalau // punarapyatra nirmajjya japanmantradvayaM harim / sudhAbdhau zeSaparyaGke ramayA sahitaM harim // sanakAdyaiH : stUyamAnaM sarvadevairupAsitam / dRSTvA tasmiJjale devaM vismayaM paramaM yayau / / tuSTAvAtha yaduzreSTho hariM sarvagamIzvaram // 299 301 302 303 304 akrUra uvAca-- dhanuzcihAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. 'dhkrAntA ra' / 2 jha. pha. zIghraM / 3 jha. pha. hutAtmane / 4ka. ja. jha. pha. dhAtre / 236 288 305 307 308 309 kaulAtmane namastubhyamanAdinidhanAya ca / avyaktAya namastubhya[mavikArAya te namaH || 306 bhUtabhartre namastubhyaM bhUtavyAghra namo namaH / namaste sarvabhUtAnAM niyatre paramAtmane / vikArAyAvikArAya pratyakSapuruSAya ca / guNabhartre namastubhyaM niyamAya namo namaH // dezakAlAdinirbhedarahitAya parAtmane / anantAya namastubhyamacyutAya namo namaH // govindAya namastubhyaM ] trayIrUpAya zArGgiNe / nArAyaNAya vizvAya vAsudevAya te namaH / / 310 viSNave puruSAyAtha zAzvatAya namo namaH / padmanetrAya nityAya zaGkhacakradharAya ca // udyatkoTiraviprakhyabhUSaNAnvitavarcase / haraye sarvalokAnAmIzvarAya namo namaH || savitre sarvajagatAM bIjAya paramAtmane / saMkarSaNAya kRSNAya pradyumnAya namo namaH // aniruddhAya dhAmne ca vidhAtre vizvayonaye / sahasramUrtaye tubhyaM vahumughrivAhave || 311 312 1 313 314 * Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1882 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe- . sahasranAmne nityAya purupAya namo namaH / namaste nAgaparyazAyine saumyarUpiNe // 315 / kezavAya namastubhyaM pItavastradharAya ca / lakSmIdhanakucAzlepavimardojjvalavarcase // zrIdharAya namastubhyaM zrIzAyAnantarUpiNe / 316 Izvara uvAcasnAnakAle paThedyastu devaM dhyAyansanAtanam / imaM stavaM naro bhaktyA mahadbhirmucyate hyaghaiH // 317 sarvatIrthaphalaM prApya viSNusAyujyamAnuyAt / evamantarjale devaM stutvA [*bhAgavatottamaH // 318 arcayAmAsa jalajaiH kusumaizca sugndhibhiH| kRtakRtyastadA'ro nirgatya yamunAjalAt // 319 sametya rAmakRSNau tu] praNanAma zubhAnvitaH / taM dRSTvA prAha govindo vinItaM vismitaM hariH // kRSNa uvAcakimAzcarya jale tasmindRSTavAnasi yAdava // Izvara uvAcaakrUrastu yaduzreSThaM prAha kRSNaM mahaujasam // akrUra uvAcatava sarvagatasyeza mahinA jagataH prabho / kimAzcarya hRSIkeza jagatsarvaM tvameva hi // 323 tvamApastvaM nabho vahnistvaM bhUmiranilastathA / caturvidhamidaM sarva jagatsthAvarajaGgamam // 324 tvatto nAnyadvAsudeva jImUtAdamRtaM yathA / tvaM yajJastvaM vaSaTakArastvamoMkAro havistathA // 325 tvameva sarvadevAnAmIzvaraH zAzvato'vyayaH / nAkAraNAtkAraNAdvA krnnaakrnnaatprH|| 326 dharmatrANAya deveza zarIragrahaNaM tava / matsyakUrmavarAhArdivaibhavatvamupAgataH // pAsi sarvamimaM lokaM tvameva tvanmayaM vibho // 327 Izvara uvAcaiti saMstutya govindaM praNamya jagatAM patim / Aruroha rathaM divyaM tAbhyAM saha yadUttamaH 328 tatastUrNa samAsAdya mathurAM devanirmitAm / rAmakRSNau puradvAri nivezyAntaHpuraM yayau // 329 tayorAgamanaM tasya nivedya nRpatestadA / rAjJA saMpUjitastena tataH svagRhamAvizat / / 330 atha sAyAhnasamaye rAmakRSNau mahAbalau / parasparaM karo gRhya mathurAyAM samAgatau // gacchantau ca mahAvIryoM rAjamArge yadUttamau / dadRzaturmahAtmAnau rajakaM vastraraJjakam // 332 divyavastrabhRtaM rAjagehamAyAntamacyutaH / yayAce tAni vastrANi saha rAmeNa vIryavAn // 333 na dattavAMstadA tasme ruSA vai vastraraJjakaH / vahUni kaTuvAkyAni prAha tatrAdhvani sthitaH // 334 tADayAmAsa taM kRSNastalenaiva mahAbalaH / tatraiva nihato mArge vamanvai rudhiraM bahu // 335 tAni vastrANi ramyANi gopAlaiH saha bAndhavaiH / dhArayAmAsaturvIrau yathAI rAmakezavau // 336 mAlAkAragRhaM prApya tena dRSTo namaskRto / sugandhibhirdivyapuSpaiH pUjyamAnau mudAnvitau // 337 dadatustI para tasmai vAJchitaM yadupuMgo / samAgatau punarvIthyAmAyAntI suzubhAnanAm // 338 kabjAM striyaM mahAbhAgau dhRtacandanabhAjanAm / vakrAGgapRSThAM vanitAM dRSTvA gandhamayAcatAm // 339 * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 ka. ja. sajalaH / 2 jha. yaadvaa| Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1883 272 dvisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / prahasantI tadA tAbhyAM dadau candanamuttamam / AdAya candanaM divyamupalipya ythecchyaa|| 340 tasyai kAntataraM rUpaM dattvA'dhvani samAgatau / nirIkSyamANau yoSidbhiH sukumArI zubhAnanau341 vivizaturmahAtmAnau yajJazAlA sahAnugaiH / dRSTvA sacitaM divyaM kArmukaM tatra kezavaH // 342 lIlayA ca gRhItvA'tha vabhaJja madhusUdanaH / vibhajyamAnaM taccApaM zrutvA kaMsaH suvihvalaH // 343 AhUya mallAnsUtAMstu mukhyAzcANUrapuMgavAn / vimRzya matribhiH prAha cANUraM daityapuMgavaH // 344 kaMsa uvAcarAmakRSNau samAyAtau sarvadaityavinAzakau / prabhAte mallayuddhena hanyetAmavizaGkayA // yena kenApyupAyena hantavyau valadarpitau / madotkaTaigajervA'pi mallamukhyaizca yatnataH // 346 Izvara uvAcaityAdizya tato rAjA sAnujaH sacivaiH saha / Aruroha bhayAttUrNa divyaprAsAdamUrdhani // 347 dvAreSu sarvamArgepu gajAnmattAnayojayat / mallAnmadotkaTAnAgAnsthApayAmAsa sarvataH // 348 jJAtvA'pi kRSNastatsarva saha rAmeNa dhImatA / uvAsa rajanIM tatra yajJagehe shaanugaiH|| 349 tato rajanyAM vyuSTAyAM prabhAte vimale sati / zayanAdutthitau vIrau rAmakRSNau kRtodakau // 350 svalaMkRtau ca tau bhuktau saGgrAmAbhimukhotsukau / vinirgatau gRhAttasmAtsihAviva mahAguhAt 351 rAjadvAri sthitaM nAgaM himAdrizikharopamam / nAmnA kuvalayApIDaM kaMsasya jayavardhanam // 352 devakuJjaradarpaghnaM mahAkAyaM madotkaTam / dRSTvA tatra mahAnAgaM pazcAsya iva kezavaH // 353 kareNaiva karaM gRhya samyagutplutya lIlayA / bhrAmayitvA'tha cikSepa dharaNyAM dharaNIdharaH // 354 sa tu cUrNitasarvAGgo ninadanbhairavasvanam / papAta sahasA bhUmau mamAra ca mhaablH|| 355 hatvA danto samutpAkhya gRhItvA rAmakezavo / mallerAyodhanaM kartuM raGgaM vivizatustadA // 356 tatrasthA dAnavA dRSTvA govindasya parAkramam / bhItAH pravidrutAH sarve [*raajnyo'ntHpurmaayyuH|| kapATo sudRDhI baddhvA tatra tasthuH sahasrazaH / dRDhabandhakapATAMstu dRSTvA kRSNastu lIlayA // 358 tADayitvA padenaiva pAtayAmAsa vIryavAn / tau bhanau patito tatra senAnIke vyavasthite / / 359 tatrasthA nihatAH sarve] cUrNitAGgazirodharAH / tataH pravizya bhavanaM kaMsasyAsya mahAvalau // 360 bhrAmayantau mahAnAgazRGgo dantA) pIno raNotsuko / dadRzAte mahAtmAnau mallau cANUramuSTiko / / kaMso'pi dRSTvA govindaM rAmaM ca sumahAvalam / bhayamAvizya cANUraM prAha mallavaraM tadA // 362 kaMsa uvAcaasminnavasare malla jahi gopAlavAlako / vibhajya tava rAjyArdhamahaM dAsyAmyasaMzayam // 363 Izvara uvAcatasminnavasare kRSNo mallAbhyAM dadRze mahAn / abhedyatanusaMtrANo mahAmerurivAparaH // 364 kaMsasya dRSTiviSaye saMvAgnirivAcyutaH / strINAM ca sAkSAnmadanaH pitroH zizurivAvyayaH 365 tridazAnAM haririva gopAlAnAM sakhA yathA / bahurUpeNa dadRzustatra sarvagataM harim // 366 vasudevastathA'krUro nandagopo mahAmatiH / anyaM prAsAdamAruhya dadRzuH kadanaM mahat // 367 * dhanuciTTAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 ka. ja. jha. pha. maDhera zvezca panibhiH / / 2 jha. pha. 'jaanvaan| 3 ka. ja. jha. pha. mhaagj.| Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 368 370 371 372 175 378 strIbhirantaHpurasthAbhirdevakI tatra saMsthitA / mukhaM putrasya dadRze sAzrupUrNakSaNA zubhA // tAbhirAzvAsitA devI bhavanAntaramAvizat / tato devagaNAH sarve vimAnasthA nabhastale || 369 tuSTuvurjayazabdena puNDarIkAkSamacyutam / jahi kaMsamiti prAhuruccairdevA marudgaNAH / / etasminnantare tatra tUryaghoSaninAdite / AsedaturmahAmalau yadusiMhau mahAbalau || cANUreNa tu govindo muSTikena halAyudhaH / yuyudhAte mahAtmAnau nIlazvetAdrisaMnibhau // mallayuddhavidhAnena muSTibhiH pAdatADanaiH / babhUva kadanaM ghoraM devAnAM ca bhayAvaham // 373 cANUreNa ciraM kAlaM krIDitvA'tha janArdanaH / niSpiSya gAtraM mallasya pAtayAmAsa lIlayA 374 sa papAta mahIpRSThe saMvamanrudhiraM bahu / mamAra sa mahAmalo devadAnavaiduHkhadaH // muSTikena tathA rAmazcirakAlama[*yudhyata / muSTibhistADayAmAsa tasya vakSasi vIryavAn // 376 bhinnAsthisnAyubandho'sau papAta dharaNItale / tataH pradudruvuH sarve mallA dRSTvA parAkramam // 377 kaMso mahadbhayaM tIvramAvizadvedanAturaH / etasminnantare vIrau rAmakRSNau durAsadau // Arohaturma (tAM mahAtmAnau pratyakprAsAdamUrjitam / tADayitvA talenaiva kaMsaM mUrdhni janArdanaH 379 apAtayaddharApRSThe prAsAdazikharAddhariH / sa tu nirbhinnasarvAGgI dharaNyAM tyaktajIvitaH // 380 kRSNena nihate kaMse rAmo'pi sumahAbalaH / tasyAnujaM sunAmAnaM muSTinaiva jaghAna ha // dharaNyAM pAtayAmAsAnujaM ca dharaNIdharaH / hatvA kaMsaM durAtmAnaM sAnujaM rAmakezavau // pitroH samIpamAgamya bhaktyA caiva praNematuH / devakI vasudevazca pariSvajya muhurmuhuH // snehena mUrkyupAghrANaM cakratuH putralAlasau / tayorupari devakyAH kSIraM vaTTaSatuH stanau // tata AzvAsya pitarau rAmakRSNau bahirgatau / etasminnantare devi devadundubhayo divi / / vineduH puSpavarSANi vapustridazezvarAH / stutvA marudgaNairdivyairnamaskRtya janArdanam // paraM harSamanuprApya lokAnsvAnsvAnprapedire / nandagopaM namaskRtya gopavRddhAMca kezavaH // rAmeNa saha dharmAtmA mudrA saMpariSasvaje / bahuratnadhanaM tasmai dadau prItyA janArdanaH // sarvAMstAngopavRddhAMca vastrairAbharaNAdibhiH / bahubhirdhanadhAnyaizva pUjayAmAsa kezavaH // visRSTAstena kRSNena nandagopapurogamAH / prayayurgotrajaM divyaM harSazokasamanvitAH // mAtAmahaM samAsAdya rAmakRSNau durAsadau / bandhAdvimocayitvA'tha samAzvAsya muhurmuhu: / / 391 cakre tasyAbhiSekaM tu tadrAjye madhusUdanaH / akArayadvijaiH zreSThaiH sa kaMsasyaurdhvadaihikam || 392 akrUrapramukhAnrAjye saMsthApya yadupuMgavAn / rAjAnamugrasenaM tu kRtvA dharmeNa medinIm // pAlayAmAsa dharmAtmA vasudevasuto hariH // 381 382 183 384 385 386 387 388 389 390 393 1884 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde zrIkRSNacarite kaMsavadhanirUpaNaM nAma dvisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 272 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 47543 * dhanuzciddAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 pha 'ruccaiH zabdairmaru | 2 pha. bhUtale / 3 jha. 'vadarpahA / mu / Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1885 !, 273 trisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / atha trisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrImahezvara uvAcaathopanayanaM nAma cakArA''nakadundubhiH / putrayorvedavidhinA tasminvai raamkRssnnyoH|| 1 AcAryeNaiva gargeNa saMskRtau rAmakezavau / paNDitaiSNavairdivyaiH snApanaivimalaiH shubhaiH|| 2 kRtasaMskArakarmANau rAmakRSNau mahAbalau / sAMdIpanegRhaM gatvA namaskRtya mahAtmane // 3 adhItya vedazAstrANi tasmAttau dvijapuMgavAt / mRtaM putraM samAnIya dadatustasya dakSiNAm // 4 AziSo vacanaM labdhvA gurostasmAnmahAtmanaH / tasmai praNamya mathurA jagmaturyadupuMgavau // 5 atha kRSNena nihataM zrutvA kaMsaM durAsadam / zvazurastasya nRpaterjarAsaMdho mhaablH|| 6 akSauhiNIsahasrestu senAnIkairmahAbalaiH / kRSNaM hantuM samAgatya rurodha mathurA purIm // 7 rAmakRSNau mahAvIryoM vinigetya purottamAt / gajavAjisamAkIrNa tadaloghaM ddrsh(dRsh)tuH|| 8 samAra vAsudevastu pUrvasUtaM sanAtanam / [*tasya smaraNamAtreNa dAruko vissnnusaarthiH|| 9 mugrIvapuSpakaM nAma samAnIya mahAratham / vAnibhirdivyapuSpAdyairuhyamAnaM sanAtanaiH // 10 divyAyudhairupetaM taM zaGkhacakragadAdibhiH / vainateyapatAkena zobhitaM devadurjayam // 11 avanIM prApya govindaM praNamya harisArathiH / pradadau syandanaM zubhraM sAyudhAzvasamanvitam // 12 dRSTvA harSeNa kRSNo'pi pariNIya mahAratham / ArurohAgrajenaiva stUyamAno marudgaNaH // 13 caturbhujavapurbhUtvA zaGkhacakragadAsibhRt / kirITI kuNDalI sragvI saGgrAmAbhimukhaM yayau // 14 baladevo'pi muzalaM lAgalaM gRhya vIryavAn / tatsainyaM hantumArebhe mahezvara ivaaprH|| 15 dArukazca rathaM zIghraM nodayAmAsa tadraNe / tRNagulmalatAkrAnte kAnane'mimivAnilaH // 16 tato gadAbhiH pariSaiH zaktibhirmudgaraistathA / tadrathaM chAdayAmAmurjarAsaMdhasya sainikAH // 17 cakreNaiva haristUrNa tAni(tAMzca) ciccheda lIlayA / bahUni tRNakASThAni mahAvahirivArciSA 18 tatastu zAGgamAdAya sAyakairakSayaiH zitaiH / ciccheda tAni sainyAni na prAjJAyata kiMcana / / 19 cakracchinnAzca vimalAH kecittatra mahAbalAH / gadayA cUrNitAH kecitkecidnyairmhaarnne|| 20 keciccaivAsinA chinnAstathA'nye zaratADitAH / lAGgalAgrahatagrIvA musalAbhinnamastakAH // 21 kSaNena tadbhalaM sarva nihatya madhusUdanaH / zaGkha dadhmau yaduzreSTho layAzaninibhasvanam // 22 zaGkharAvavinirbhinnahRdayAste mahAbalAH / yodhAH sAzvAH sanAgAzca patitAstyaktajIvitAH // 23 akSauhiNIsahasraM tu sAvaM sarathakuJjaram / kRSNenaikena nihataM niHzeSaM tadabhUddhalam // 24 nihataM vAsudevena praharArdhena zAGgiNA / tato devagaNAH sarve hrssnirbhrcetsH|| vavRSuH puSpavarSANi sAdhu sAdhviti cAtruvan / sarvamapyavanIbhAraM vimucya dhrnniidhrH|| 26 [+saMstUyamAnavidazairbabhau saGgrAmamUrdhani / nihataM svavalaM dRSTvA jarAsaMdho'pi vIryavAn ] // 27 yoddhamabhyAyayau tUrNa baladevena durmtiH| tayoryuddhamabhUdvoraM saGgrAmeSvanivartinoH // 28 rAmo lAGgalamAdAya rathaM tasya sasArathim / vinipAtya raNe zUro gRhItvA taM mahAbalam // 29 * dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / + ayaM zlokaH ka. ca. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 . pha. pdbhirve'| 2 jha. vA cakrazAIga' / Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1886 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - 33 36 37 38 44 udyamya musalaM tUrNa taM hantumupacakrame / prANasaMzayamApannaM jarAsaMdhaM nRpottamam || kRtaM rAmeNa valinA siMheneva mahArAjam / dRSTvA kRSNo'grajaM prAha na hantavya iti prabhuH / / mocayAmAsa dharmAtmA jarAsaMdhaM mahAmatiH / vimucya kRSNavAkyena zatruM saMkarSaNo'vyayaH // sAnujo rathamAruhya mathurAM praviveza ha / sa kAlayavanaM prApya mahAvIryaM balAnvitam // putrayorvasudevasya samAcaSTa parAkramam / [dAnavAnAM vadhaM caiva kaMsasya nidhanaM tathA // 34 akSauhiNInAM ca vadhaM tathA svasya parAjayam ] | sarve nivedayAmAsa kRSNasya caritaM mahat / / 35 tacchrutvA yavanaH kruddho mahAbalaparAkramaiH / mlecchakoTisahastraistu jagAma mathurAM purIm || magadhAdhipatestasya sahAyArthaM mahAvalAH / tenaiva sahitastUrNa mahAmadasamanvitaH // balairAcchAdya pRthivIM nAnAjanapadAnvitAm / saMnivezya mahAsainyaM rurodha mathurAM belI || kRSNo'pi cintayitvA'tha paurANAM kuzalaM tadA / yayAce sAgaraM bhUmiM nivAsArthaM janasya ca39 triMzadyojanavistIrNAM dadau kRSNasya sAgaraH / kRSNazcApsu purIM tatra nAmnA dvAravatIM zubhAm // bahuprAsAdasaMyuktAM hemaprAkAratoraNAm / nAnAmaNimayairdivyairgR (yadivyagR) hapatibhirAvRtAm 41 udyAnaizca tathA ramyaistaDAgairbahubhirvRtAm | asRjatpuNDarIkAkSo yathendrasyAmarAvatIm (tI) // 42 suSuptAnmathurAyAM tu paurAMstatra janArdanaH / uddhRtya sahasA rAtrau dvAravatyAM nyavezayat // 43 prabuddhAste janAH sarve putradArasamanvitAH / maharmyatale viSTA vismayaM paramaM yayuH // bahubhirdhanadhAnyaizca divyavastravibhUSaNaiH / paripUrNairnirAtakairgRhamukhyaiH samAvRtAH // tasminprahRSTAH saMtasthurdivi devagaNA iva / yavanena tadA yoddhuM rAmakRSNau mahAbalau || viniryayaturAtmezau mathurAyA bahistadA / rAmo lAGgalamAdAya musalaM ca mahArathaH // jaghAna samare kruddho yavanAnAM mahadbalam / kRSNastu zArGgamAsajya bANairagnizikhopamaiH // nirdadAha balaM sarve mlecchAnAM devakIsutaH / nihataM svabalaM dRSTvA sa kAlayavano valI // yuyudhe vAsudevena gadayA yavanezvaraH / kRSNo'pi kadanaM tena kRtvA ciramanAmayaH // vimukhaH prAdravetkRSNaH saGgrAmAtkamalekSaNaH / so'nuyAto'tivegena tiSTha tiSTheti ca bruvan / / 51 vegAtkRSNo giriguhAM praviveza mahAmatiH / tatra prasupto rAjA'sau mucukundo mahAmuniH // 52 adRzyastasya nRpateH saMsthito bhagavAnhariH / yavano'pi mahAdhIro gadAmudyamya pANinA / / 53 kRSNaM hantuM samArabdho guhAM tAM praviveza ha / dRSTvA zayAnaM rAjAnaM matvA kRSNaM janArdanam // 54 pAdena tADayAmAsa mucukundaM mahAmunim / tataH pravodhamAgamya mucukundo mahAmuniH // krodhAtsaMraktanayano huMkAraM kRtavAnasau / tasya huMkArazabdena tathA krodhanirIkSaNAt // nirdagdho bhasmatAM prApa yavanastyaktajIvitaH / tataH kRSNaM dadarzAgre rAjarSiH purataH prabhum // 57 nIlotpaladalazyAmaM puNDarIkanibhekSaNam / zaGkhacakragadApANi pItavAsasamacyutam // dRSTvA taM sahasotthAya rAjarSiramitaujasam / aho bhAgyamaho bhAgyamityuvAca mahAmuniH // 59 pulakAGkitasarvAGgaH sAnandAthujalAkulaH / stuvanvai jayazabdena praNanAma muhurmuhuH // 45 46 47 48 49 50 55 56 58 60 * ayaM zlokaH ka. ca. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 ka. ja. jha. u. pha. purIm / 2jha. pha. vanasman / 3 ca 'jarSiramitadyutim / 30 31 32 2. 1 1 1 1 Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 274 catuHsaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1887 mucukunda uvAcadhanyo'smi kRtakRtyo'smi darzanAtparamezvara / adya me saphalaM janma jIvitaM saphalaM mama // 61 namaste vAsudevAya jagannAthAya zAGgiNe / dAmodarAya devAya tejasAM nidhaye nmH|| 62 adhokSajAya haraye nRsiMhavapuSe namaH / rAghavAya namastubhyaM puNDarIkekSaNAya ca // 63 acyutAyAvikArAya tathA'nantAya te namaH / govindAya namastubhyaM viSNave jiSNave nmH||64 nArAyaNAya zrIzAya kRSNAya paramAtmane / mukundAya namastubhyaM caturgrahAya te nmH|| 65 namaH paramakalyANa namaste paramAtmane / vAsudevAya zAntAya yadUnAM pataye namaH // 66 __ mahezvara uvAcaevaM stutvA tu govindaM praNanAma punaH punH| saMtuSTo bhagavAnprAha mucukundaM mahAmunim // 67 bhagavAnuvAcavaraM vRNISva rAjarSe yatte manasi vartate // 68 mahezvara uvAcaso'pi muktiM yayAcAtha punarAvRttivarjitAm / tasmai dadau tadA kRSNo divyaM lokaM snaatnm|| rAjA tu mAnuSaM rUpaM vihAyAtha mahAmatiH / samAnarUpamAsthAya devasya paramAtmanaH // vainateyaM samAruhya zAzvataM padamAvizat // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde zrIkRSNacarite mucukundopAkhyAnaM nAma trisaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 273 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-47613 atha catuHsaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / -- -- - - zrIrudra uvAcahatvA'tha yavanaM tatra mucukundena dhImatA / dattvA tasmai varaM(rAM) muktiM niSkrAnto yadunandanaH // 1 hataM ca yavanaM zrutvA jarAsaMdhaH sudurmatiH / yuyudhe rAmakRSNAbhyAM svavalena smaavRtH|| 2 kRSNena nihataM sainyaM sarva tasya durAtmanaH / sa papAta mahIpRSThe mUrchito mgdhaadhipH|| 3 cireNa labdhasaMjJastu vihvalAGgo bhyaaturH| na zazAka raNe yoddhaM rAmeNa mgdheshvrH|| 4 vimukhaH pAdravattUrNa hatazeSavalAnugaH / ajeyAviti to matvA rAmakRSNau mahAvalau // 5 tayovirodhaM tyaktvA'tha nagarI svAM viveza ha / atha to vasudevasya tanayo saha senayA // 6 mathurAM tyajya nagarI dvArakAM pravive(vi)zatuH / indreNa preSito vAyuH sabhAM tatra divaukasAm // 7 kRSNAya pradadau prItyA nirmitAM vizvakarmaNA / vanavaidUryaracitI candrAsanavicitritAm // 8 nAnAratnamayairdivyaiH svarNacchatravirAjitAm / tAM prApya ramyAM susabhAmugrasenAdayo nRpaaH|| 9 5. modante naigamaiH sArdha divi devagaNA iva / ikSvAkuvaMzasaMbhUto raivato nAma pArthivaH // 10 kanyAM duhitaraM svasya sarvalakSaNasaMyutAm / rAmAya pradadau prItyA revatIM nAma nAmataH // 11 1 jha. pha. trayInAthAya / 2 jha. pha. vizvamahala / 3 ka. ja. jha. pha. 'tAM bhaas'| Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1888 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeupayeme vidhAnena sa rAmastAM ca revatIm / ramayAmAsa revatyA zacyA iva surezvaraH // 12 vidarbharAjo dharmAtmA bhISmako nAma dhArmikaH / babhUvustasya putrAstu rukmiprabhRtayaH zubhAH 13 teSAmavarajA kanyA rukmiNI varavarNinI / kamalAMzena saMbhUtA sarvalakSaNasaMyutA // 14 rAghavatve'bhavatsItA rukmiNI kRSNajanmani / anyeSvapyavatAreSu viSNoreSA sahAyinI // 15 hiraNyakahiraNyAkSau saMbhUtau dvApare punaH / zizupAlo dantavaktra iti nAmnA samanvitau // 16 caidyAnvaye samudbhUtau mahAbalaparAkramau / rukmiNI zizupAlAya dAtumaicchannRpAtmajaH // 17 taM necchati patiM sA tu zizupAlaM zubhAnanA / bAlyAtmabhRti vai viSNumanuraktA dRDhavratA // 18 udizya kRSNaM bhartAraM surANAmarcanaM sadA / cakAra rukmiNI kanyA dAnAni vividhAni ca 19 vratacayoparA bhUtvA dhyAyantI puruSottamam / AtmezaM svasya bhatAramuvAsa pitRmandire // 20 kartuM tu zizupAlAya (lena) vivAhaM pArthivottamaH / cakAra yatnaM putreNa rukmiNA saha dhImatA21 purohitasutaM vimaM preSayAmAsa rukmiNI / uddizya kRSNaM bhartAraM sa tUrNa dvArakAM yayau // 22 sametya kRSNaM rAmaM ca tAbhyAM vidhivacitaH / ekAnte sarvamAcaSTa rukmiNIbhASitaM tyoH||23 tacchrutvA rAmakRSNau tu tena vipreNa dhImatA / sarvazastrAstrasaMpUrNa rathamAkAzagaM prabhU // 24 Aruhya sUtamukhyena dArukeNa mahAtmanA / vidarbhanagarI tUrNa jagmatuH puruSottamau // 25 rAjAnaH sarvarASTrebhyo vivAhaM draSTumAgatAH / jarAsaMdhamukhAH sarve zizupAlasya dhiimtH|| 26 tasminnudAhasamaye rukmiNI rukmabhUSaNA / niHsRtArcayituM durgA skhiibhirngraahiH|| 27 tadaiva saMdhyAkAle tu saMprApto devakIsutaH / rathasthAM tAM ca jagrAha balavAnmadhusUdanaH // 28 sahasA rathamAropya yayau tUrNa svamAlayam / [*tataH krodhasamAviSTA jarAsaMdhamukhA nRpaaH|| 29 rukmiNA rAjaputreNa yuddhAya samupasthitAH] / anuyAtA hariM kruddhAzcaturaGgabalAnvitAH // 30 balabhadro mahAbAhu~ravaruhya rathottamAt / lAgalaM musalaM gRhya nijaghAna raNe ripUn // 31 sthAnazvAnmahAnAgAMstathA pAdacarAnapi / lAGgalamusalAbhyAM vai nijaghAna balAdraNe // 32 tasya lAgalapAtena cUrNitA rathapatayaH / nAgAzca patitA bhUmau vajreNeva mhiidhraaH|| 33 nibhinnamastakAH sarve vamanto rudhiraM bahu / kSaNenaiva hataM sainyaM balarAmeNa vai tadA // 34 sAvaM sanAgaM sarathaM sapadAti mahAraNe / samantAtsamare tatra susruvuH shonnitaapgaaH|| 35 saMbhanAH pArthivAH sarve dudruvurbhayapIDitAH / kRSNena kadanaM cakre rukmI krodhavazAlI // 36 dhanurudyamya vANodhaistADayAmAsa zAGgiNam / tataH prahasya govindaH zArGgamAdAya lIlayA // 37 jaghAnaikena bANena rathAzvAMstasya sArathim / rathaM dhvajapatAkAM ca ciccheda dhrnniidhrH|| 38 virathaH khaDgamAdAya dharaNyAM sa upasthitaH / kRSNastu khaDaM ciccheda bANenaikena vIryavAn // 39 tataH sa muSTimudyamya kRSNaM vakSasyatADayat / taM tu jagrAha vIryeNa nivadhya nibiDaM hriH|| 40 tIkSNaM jhuraM samAdAya prahasanmadhusUdanaH / ziraso muNDanaM kRtvA mumoca ca janArdanaH // 41 * ayaM zlokaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1jha. degna rAmastAM ca zubhe dine / ra / 2 jha. hiH / etasminneva kA / 3 Ga. a. "hurAruhya rayamuttamam / lA / 4.a.na varAnarIn / 5 jha. pha.m / tathA patAkAM cApaM ca ci| ka. ja. jha.pha. taM jagrAha raNe vIraM ni / 7 jha, kssurprmaa| Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1889 ra / 279 paJcasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / sa tu zokasamAviSTo niHzvasanurago yathA / na viveza purIM svIyAM sa tu tatraiva cAvasat // 42 *iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde zrIkRSNacarite vidarbhasenAvidhvaMsanaM nAma catuHsaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 274 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-47655 atha paJcasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / rudra uvAca--- atha kRSNastu rAmeNa rukmiNyA dArukeNa ca / divyaM syandanamAruhya yayau tUrNa svamAlayam / / 1 tataH pravizya nagarI dvArakAM devakIsutaH / zubhe'hni zubhalagne vai vedoktavidhinA hariH // upayeme nRpasutAM rukmiNI rukmabhUSitAm / tasminnudvAhasamaye devadundubhayo divi / / vineduH puSpavarSANi vapuH murasattamAH / vasudevograsenazca tathA'krUro yadUttamaH // calabhadro mahAtejA ye cAnye yadupuMgavAH / cakruH kRSNasya rukmiNyA vivAhaM sumukhaM yathA // 5 nandagopo'tha gopAlairgopavRndaiH samAgataH / khalaMkRtAbhiryopidbhiryazodA ca samAgatA // 6 vasudevaH striyaH sarvA devakIpramukhAstathA / revatI rohiNI devI yAzcAnyAH purayoSitaH // [*sarvANyudvAhakarmANi cakruharSasamanvitAH / surANAmarcanaM prItyA kartavyaM tatra devakI // 8 vRddhAbhipayoSidbhizcakAra vidhinA tadA / sarvamaudvAhikaM karma [tsavaM hi dvijottamAH / / 9 brAhmaNAnbhojayAmAsa vastrairAbharaNaiH shubhaiH| ugrasenAdayastatra rAjAnazca supuujitaaH|| 10 nandagopAdayo gopA yazodAdyAzca yoSitaH / bahubhiH svarNaratnAdyairvAsobhiH savibhUSaNaiH // 11 pUjitAH saMprahaSTAste tadvivAhamahotsave / tau daMpatI samAzliSya praNato jAtavedasam / / 12 vedavidbhirvipramukhyairAzIbhirabhinanditau / tasyAM vivAhavedyAM tu zuzubhAte vadhUvarau // 13 brAhmaNebhyo'tha vRddhebhyo rAjabhyaH saha bhAryayA / vavande devakIputro jyeSThasya bhrAtureva ca // 14 evamaudvAhikaM sarva nirvartya madhusUdanaH / visasarja nRpAnsarvAnprItyA tatra samAgatAn // 15 masthitA hariNA tatra pUjitA nRpapuMgavAH / brAhmaNAzca mahAtmAno niryayuH svaM svamAlayam / / 16 ['rukmiNyA saha dharmAtmA devakInandano'vyayaH / uvAsa susukhenaiva divyaharmyatale zubhe / / 17 tayA vai ramayAmAsa nArAyaNa iva zriyA / saMstUyamAno munibhi]divi devagaNairapi // 18 ahanyahani tuSTAtmA sukhenaiva janArdanaH / athovAsa suzobhAyAM dvAravatyAM snaatnH|| 19 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde zrIkRSNacarite rukmiNI vivAhakathanaM nAma paJcasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 275 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-47674 * ka. ja. jha. pha. pustake vadhyAyasamAptiAsti / + saMdhirArSaH / * dhanucihAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / + dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. ca. ja. sa. pha. pustksthH| Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1890 [ 6 uttarakhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNItaMatha SaTsaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / - zrIrudra uvAcasatrAjitasya tanayA nAmnA satyA yazasvinI / pRthivyaMzena saMbhUtA bhAryA kRSNasya cAparA // 1 vaivasvatI mahAbhAgA kAlindI nAma nAmataH / tRtIyA tasya bhAryA sA lIlAMzena smutthitaa||2 vindAnuvindasya sutAM mitravindAM zucismitAm / svayaMvarasthitAM kanyAmupayeme janArdanaH // 3 pAzenaikena baddhvA tAnvRSabhAnsapta durdamAn / vIryavAzuklAM(nsatyAM) jagrAha padmapatrAyatekSaNaH // 4 satrAjito mahAratnaM syamantAkhyaM mhiiptiH| anujAya dadau so'yaM prasenAya mahAtmane // 5 yayAce taM maNivaraM kadAcinmadhusUdanaH / uvAca vAsudevaM taM prasenaH prasabhaM tadA // 6 prasena uvAcabhArAnaSTa suvarNAni nityaM prasavate maNiH / tasmAtkasya na dAtavyaM syamantAkhyamidaM mayA // 7 mahAdeva uvAcakRSNastu tadabhiprAyaM jJAtvA tUSNImuvAsa ha / kadAcinmRgayAM kartuM kRSNaH srvairyduuttmaiH|| 8 praviveza mahAraNyaM prasenAdyairmahAvalaiH / [*pratyekaM vai mRgAnhantumanuyAtAH shsrshH|| 9 eka eva mahAraNye praseno dUramAgataH] / taM siMho duSTamAsAdya hatvA ratnaM jahAra sH|| 10 taM siMhaM jAmbavAnhatvA maNiM gRhya mahAbalaH / praviveza bilaM tUrNa divyastrIbhiniSevitam // 11 tasminnastaM gate sUrye vAsudevaH sahAnugaH / caturthyAmuditaM candraM dRSTvA svaM puramAvizat / / 12 tataH sarve purajanAH kRSNaM procuH parasparam / hatvA prasenaM govinda AgamadvArakAM vane // 13 syamantakaM maNivaramagRhNAdavizaGkayA / tadAkarNya haristasmindArakAjanabhASitam // 14 ajJalokabhayAtsarvairyadubhirgahanaM yayau / darzayAmAsa tAnsarvAnsiMhana nihataM vane // . 15 labdhAtmazuddhistatraiva saMsthApya mahatIM camUm / ekaH zAgidApANijagAma gahanaM vanam // 16 dRSTvA mahAbilaM kRSNaH pravivezAvizaGkitaH / tatra nAnAmaNivaradyotite vimale gRhe // 17 sutaM jAmbavato dhAtrI dolAmAropya lIlayA / dolAmukhe maNiM dhRtvA dolayangAyatI mudA 18 siMhaH prasenamavadhIsiho jAmbavatA hataH / sukumAraka mA rodIstava hyeSa syamantakaH // 19 tacchrutvA vAsudevo'tha zaoN dadhmau pratApavAn / tena nAdena mahatA nirjagAmAtha jAmbavAn // 20 tayoryuddhamabhUdghoraM dazarAtraM nirantaram / muSTibhirvajrakalpaizca sarvabhUtabhayAvaham // kRSNasya balavRddhiM ca tathA''tmavalasaMkSayam / avekSya pUrvavacanaM bubudhe prmaatmnH|| 22 so'yaM rAmo'vatIrNo'tra dharmatrANAya vai punaH / samAgato mama svAmI dAtuM mama manoratham // 23 evaM jJAtvA'tha RkSendro nivartya raNakarma tat / prAJjaliH prAha govindaM ko'tra ko'sIti vismayAt // nivartya kadanaM zoriH proce gambhIrayA girA // 24 kRSNa uvAcaputro'haM vasudevasya vAsudeva itIritaH / mama ratnaM syamantAkhyaM hRtavAMstvaM sunirbhyH|| taddIyatAM ca zIghraM me anyathA vadhameSyasi // * dhanuzcihrAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / 1jha. pha. mahAmaNim / Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1891 276 SaTsaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / mahAdeva uvAcatacchRtvA jAmbavAnhaSTaH praNanAmAtha daNDavat / pariNIya namaskRtya vinayAtmAha kezavam // 26 jAmbavAnuvAcadhanyo'smi kRtakRtyo'smi tava saMdarzanAtmabho / dAso'haM pUrvabhAvena tava devakinandana // 27 dattavAnasi govinda kadanaM pUrvakAkSitam / mayedaM kadanaM mohAdyatkRtaM svAminA tvayA // tatkSamyatAM jagannAtha karuNAkara zAzvata // 28 mahAdeva uvAcaityuktvA praNato bhUtvA namaskRtya punaH punaH / nAnAratnamaye pIThe nivezya vinayAtprabhum // 29 zAradAjanibhau pAdau prakSAlya zubhavAriNA / madhuparkavidhAnena pUjayitvA yadvaham // 30 vastrairAbharaNairdivyaiH pUjayitvA vidhaantH| putrI jAmbavatI nAma kanyAM lAvaNyasaMyutAm // 31 kanyAratnaM [*dadau tasmai bhAryArthamamitaujase / anyaizca maNimukhyaizca syamantAkhyaM dadau maNim 32. tatraivodvAhya tAM kanyAM prahRSTaH paravIrahA] / dadau tasmai varAM muktiM prItyA jAmbavate hariH // 33 gRhItvA tanayAM tasya kanyAM jAmbavatIM mudA / vinirgatya bilAttasmAtmayayo dvArakAM purIm 34 satrAjite dadau ratnaM syamantAkhyaM yadUttamaH / duhitre pradadau so'pi kanyAya maNimuttamam // 35 mAsi bhAdrapade zukle caturthI candradarzanam / mithyAbhidUSaNaM pAhustasmAttatparivarjayet // 36 tatmApya darzanaM tatra caturthI zItarazminaH / syamantasya kathAM zrutvA mithyaavaadaatprmucyte||37 sulakSmaNAM nAgajitI suzIlA ca yazasvinIm / madrarAjamutAstisraH kanyakAstAH zubhAnanAH 38 svayaMvarasthAstAH [+kRSNaM varayAmAsurujjvalAH / ekasmindivase tAstu upayeme yadUdvahaH // 39 aSTau mahiSyastAH sarvA] rukmiNyAcA mhaatmnH| rukmiNI satyabhAmA ca kAlindI ca zucismitA mitravindAjAmbavatInAmajityaH sulakSmaNA / muzIlA nAma tanvaGgI mahiSI cASTamI smRtaa|| 41 bhUmiputro mahAvIryo narako nAma rAkSasaH / jitvA devapatiM zakraM sarvAzcaiva surAraNe // 42 adityA devamAtuzca kuNDale ca suvarcasI / balAjagrAha devAnAM ratnAni vividhAni ca // 43 airAvataM mahendrasya tathaivoccaiHzravohayam / mANikyAdi dhanezasya zaGkhapadmanidhi tathA // 44 striyazcApsarasathaiva hRtavAnkSitinandanaH / vajrAdihetayazcaiva valAddhRtvA divaukasAm // 45 taireva sa surAnhatvA sabhAM mayavinirmitAm / uvAsa vyomago divyo nagaryA vimale'mbare // 46 tato devagaNAH sarve puraskRtya zacIpatim / bhayArtAH zaraNaM jagmuH kRSNamakliSTakAraNam / / 47 kRSNo'pi tadupazrutya sarva narakaceSTitam / devAnAmabhayaM datvA vainateyaM vyacintayat // 48 tasminkSaNe harestasya vainateyo mahAbalaH / pAJjaliH puratastasthau srvdevnmskRtH|| 49 tamAruhya dvijazreSThaM satyayA saha kezavaH / saMstUyamAno munibhiH prayayau rAkSasAlayam // 50 pradIpyamAnamAkAze yathA sUryasya maNDalam / rAkSasaibahubhiryuktaM divyairAbharaNairyutam // 51 dadarza tatpuraM kRSNo durbhedyaM tridazairapi / tadAvaraNAni bhagavAnvIkSya cakreNa vIryavAn // 52 ____ * dhanuzvihAntargataH pAThaH ka. ca. ja. sa. pha. a. pustksthH| + dhanucihAntargataH pAThaH ka. ja. sa. pha. pustksthH| 1 Ga. 'vAnAmApadaM hantuM / Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1892 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeciccheda tejasA dIptyA tamAMsIva divAkaraH / tataste rAkSasAH sarve zatazo'tha shsrshH||53 . udyamya jhUlAMzca tadA yuddhAyAbhimukhaM yayuH / tatastu tomarairdivyaibhindipAlaiH spttttishaiH|| 54 kezavaM tADayAmA rAkSasA jayakAkSiNaH / tatastu zAGgamAdAya bhgvaangrudddhvjH|| 55 divyazastrANi ciccheda [*bANairagnizikhopamaiH / teSAM zirodharA nAgAnazvAMzcaiva tarasvinaH 56 cakreNaiva praciccheda] viiryvaanpurussottmH| kecicakreNa saMchinnAstathA'nye shrtaadditaaH|| 57 gadayA nihatAH kecidrAkSasAstadraNAjire / evaM te rAkSasAH sarve patitA dharaNItale // 58 zakrotsRSTena vajreNa nirbhinnA iva bhuudhraaH| nihatya daanvaansrvaanpunnddriikaaytekssnnH|| 59 pAJcajanyaM mahAzaGkha pradadhmau puruSottamaH / tataH sa narako daityo dhanurAdAya vIryavAn // 60 divyaM syandanamAruhya yayau yuddhAya kezavam / tayoryuddhamabhUddhoraM tumulaM lomaharSaNam // 61 bahubhirvANasAhasrabaMghayoriva varSatoH / tato'rdhacandravANena vAsudevaH sanAtanaH // tasya rAkSasamukhyasya dhanuzciccheda vIryavAn / sasarjAstraM mahAdivyaM narakasya mahorasi // 63 sa tena bhinahRdayaH papAtoyA mhaasurH| zakravajreNa nirbhinno mahAcala ivonadan // 64 upagamya tataH kRSNaH samIpaM tasya rksssH| bhUmyA saMprArthitaH prAha varaM vRNviti raaksssm|| sa cA''ha rAkSasaH kRSNaM garuDopari saMsthitam / / narakAsura uvAcana me kRtyaM vareNAsti narako'haM tathA'pi ca / anyalokahitArthAya vRNe'haM varamuttamam // 66 mRtAhani tu me kRSNa sarvabhUtezvarezvara / ye narA maGgalasnAnaM kurvanti madhusUdana // na teSAM nirayamAptirbhavatvevaM bhayApaha // __ mahAdeva uvAca evamastviti govindo dadau tasmai varaM prabhuH / tataH pazyanhareH sAkSAccharadambujasaMnibhau // 68 caraNau vajravaidUryanUpurAbhyAM virAjitau / arcitau vidhirudrAyaistridazairmunibhistathA // 69 tyaktvA prANAnmahIputraH sArUpyamagamaddhareH / tato devagaNAH sarve hrssnirbhrmaansaaH|| 70 bavRSuH puSpavarSANi tuSTuvuzca maharSayaH / pravizya nagaraM tasya kRSNaH kmllocnH|| 71 balAttena gRhItAni dhenAni tridivaukasAm / kuNDale devamAtuzca tathaivoccaiHzravohayam // 72 airAvataM gajazreSThaM pradIptaM maNiparvatam / sarvametadyaduzreSTho dadau zakrAya vajriNe // pArthivAnsarvarASTrebhyo jitvA'sau narako blii| kanyASoDazasAhasraM hRtavAnsvena tejasA // 74 saMniruddhAstu tAH sarvA narakAntaHpure tadA / dRSTvA kRSNaM mahAvIrya kaMdarpazatasaMnibham // 75 bhartAraM cakrire sarvAH patiM vizvasya sarvagam / ekasminneva lagne tu govindo'nantarUpavAn // 76 tAsAM karagrahaM cakre vidhinA purussottmH| narakasya sutAH sarve puraskRtya mahIM tadA // 77 govindaM zaraNaM jagmustAnarakSaghRNAnidhiH / tadrAjye sthApya tAnsarvAnpRthivyA vaakygaurvaat|| aindra vimAnamAropya tAzca sarvA varastriyaH / devadUtairmahAbhAgairavatyAM nyavezayat // 79 * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1.pha. rANImi / 2 ka. ja. jha. pha. 'vaM chAdayAmAsa: palAlairiva pAvakam / t| 3 . pha. vAnbhUtabhAvanaH / dina. mahAdIptaM / . ka. ja. jha. pha. ratnAni / 6. etasminneva kAle ta / Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 SaTsaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1893 vainateyaM samAruhya satyayA saha kezavaH / svloke prayayau tUrNaM draSTuM tAM devamAtaram // 80 pravizya nagarI tatra devarAjo janArdanaH / avaruhya dvijazreSThAtpatnyA saha mhaablH|| 81 vavande mAtaraM tatra vandyAM tAM tridivaukasAm / saMpariSvajya bAhubhyAmaditiH putravatsalA // 82 nivezyA''sanamukhye tu pUjayAmAsa bhaktitaH / AdityA vasavo rudrAH zatakratupurogamAH // 83 tatra saMpUjayAmAsuryathAI paramezvaram / zacIgRhaM samAgamya satyabhAmA yazasvinI // 84 tayA samarcitA devyA samAsInA sukhAsane / tasminkAle supuSpANi pArijAtasya kiMkarAH 85 zacyai devyai daduH prItyA sahasrAkSeNa coditAH / pragRzya tAni puSpANi zacIdevI mumadhyamA 86 nIlanirmalakeze ca babandha svasya mUrdhani / avamAnya tadA tatra satyabhAmAM yazasvinIm // 87 anI mAnuSI ceyaM devAI kusumaM zubham / iti kRtvA matiM tasyai na dadau kusumAni sA // 88 viniSkramya gRhAttasmAtsatyA kopasamanvitA / sametya kRSNaM bhartAramuvAca kamalekSaNA // 89 satyovAcaeSA zacI yaduzreSTha pArijAtena garvitA / adattvA mama govinda dadhAra svasya mUni // 90 mahAdeva uvAcasa tayA bhASitaM zrutvA vAsudevo mahAvalaH / utpAThya pArijAtaM tu nivezya garuDopari // 91 Aruhya satyayA tUrNa vainateyaM mahAbalam / prayayau dvArakAM ramyAM nagarI devakImutaH // tataH kopasamAviSTo devarAjaH zatakratuH / rudairvasubhirAdityaiH sAdhyaizca marutAM gnnaiH|| 93 airAvataM samAruhya yayau yuddhAya kezavam / tato devagaNAH sarve parivArya janArdanam // 94 vaSuH zastravarSANi meghA iva mahAcalam / kRSNazciccheda cakreNa tAnyastrANi divaukasAm // 95 vainateyastu saMkruddhaH pakSapAtena vIryavAn / pAtayAmAsa tAndevAMstAlAniva mhaanilH|| 96 tataH kruddhaH sahasrAkSo devAnAmIzvaraH prbhuH| mumoca sahasA dIptaM vajaM kRSNajighAMsayA // 97 jagrAha kRSNastadanaM hastenaikena lIlayA / tato bhItaH sahasrAkSo nAgendrAdavaruhya sH|| 94 prAJjaliH purataH sthitvA namaskRtya janArdanam / prAha gadgadayA vAcA stutvA~ stutibhireva ca99 indra uvAcadevayogyo hyayaM kRSNa pArijAtastvayA purA / datto mama surANAM ca kathaM sthAsyati mAnuSe 100 mahAdeva uvAcatataH provAca bhagavAnsahasrAkSamupasthitam // 101 kRSNa uvAcazacyA'vamAnitA satyA tava gehe surezvara / adatvA pArijAtAni satyAyai sA pulomjaa||102 svayameva svazirasi dhArayAmAsa te priyA / asyA nimittaM devendra pArijAto hRto mayA // 103 asya pratizrutaM dattaM mayA suragaNezvara / tava gehe pArijAtaM sthApayAmIti vAsava // 104 tasmAdadya na dAtavyaH pArijAtaH surezvara / mAnavAnAM hitArthAya prApayiSyAmi bhUtale // 105 tAvattiSThatu devendra pArijAto mamA''laye / mayi svarga gate zaka gRhANa tvaM yathecchayA / / 106 mahAdeva uvAcaevamuktvA yaduzreSThastasmai vajaM dadau svayam / evamastviti govindaM namaskRtya sa vajrabhRt 107 1. bhojayAmAsa / 2 hu. 'bhya purs| . tvA mnibhi'| 4 ka. ja. sa. pha. devanAnAM / ' jha. pha. punH| Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1894 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDeprayayau svapuraM divyaM saha devagaNairvRtaH / kRSNo'pi satyayA devyA garuDoparisaMsthitaH // 108 saMstUyamAno munibhiravatyAM viveza ha / satyAyA nikaTe sthApya pArijAtaM suradrumam // 109 ramayAmAsa bhAryAbhiH sarvAbhiH sarvago hariH / nizAsu tAsAM sarvAsAM geheSu madhusUdanaH // vizvarUpadharaH zrImAnuvAsa sa mukhapadaH // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDe zrIkRSNacarite vAsudevavivAhAdicaritakathanaM nAma SaTsaptanyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 276 / / AditaH zlokAnAM samaThyaGkAH-47784 atha saptasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / zrIrudra uvAcarukmiNyAM kRSNasya pradyumno madanAMzena jajJe // asau madanasaMbhUto mahAvalaH zambara janivAn // tasya rukmiNaH sutAyAmaniruddho jajJe // so'pi bANaputrImuSAM nAma kanyAmupayeme // sA tu khame nIlotpaladalazyAmaM puNDarIkanibhekSaNaM mahAbAhuM vicitrAbharaNopetaM SoDazasamAvayaskaM raktAravindavaktraM [+yayAvadupabhujya prabudhya taM purato na dRSTvA madanena pIDitA bhrAntacittA mAM tyaktvA] vA(kA)si ka yAsIti bahudhA vilalApa // tatastasyAH sakhI citralekheti nAma kanyA tAdRzImavasthAM gatAM vilokya kiMnimittaM bhrAntacittA'sIti papraccha / sA'pi svapalabdhaM patiM yathAvadAcaSTa / sA'pi sakaladevamAnuSAdizreSThAnpaTe vilikhya tadasyai darzayAmAsa // yaduvaMzasaMbhUtAnkRSNasaMkarSaNAdInpradyumnAniruddhAdInapi samyanivedayAmAsa // sA teSAM kRSNamanumAya pradyumnAnantaramaniruddhaM dRSTvA sa ityeSa ityAliliGga / atha citralekhA bahIbhirmAyAvatIbhidaityastrIbhiravatIM gatvA rAtrAvantaHpure muSuptamaniruddhaM dRSTvA gRhItvA mohayitvA bANasyAntaHpure caitya prAsAde tasyA bANaputryAH zayyAyAM cikSepa 11 so'pi prabuddho'tiramye zlakSNaparyaGke saMsthitAmuSAM sarvalakSaNalakSitAM vicitrAbharaNavAsogandhamAlyAlaMkRtAM kAzcanavarNA sukezI mujAtastanIM dRSTvA gADhamAliGgaya kariNIM gandhahastIva tA. matiprItisaMyuktAM yathAsukhaM ramayAmAsa // evaM mAsamAtra nirantaraM tayA'niruddhaM ramamANaM kadAcidantaHpuranivAsinyo daityavRddhAH striyo jJAtvA rAje nivedyaamaasuH|| sa rAjA krodhatAmrAkSaH paraM vismayaM gatvA tamihA''nayatetyuktvA svakiMkarAnpreSayAmAsa 14 te'pi tUrNa nRpaprAsAdamAruhya rAjaputryAH zayane saMsthitamaniruddhaM nigrahItumAjagmuH // 15 + dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / o to w gvo. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 saptasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / sa vAnsamArabdhAndRSTvA prAsAdastambhamekaM helayotpATya niyutasaMkhyAkA kiMkarAnmuhUrtamAtreNaiva stambhena cUrNitagAtrAM cakAra // 16 atha daityapatirnihatAnsvakiMkarAndRSTvA kautUhalaM gatvA'sau zrIkRSNapautra iti devarSiNA prokto dhanurAdAya svayamevAniruddhaM grahItuM tatsamIpamAjagAma // 17 aniruddho'pi yoddhumAyAntaM sahasrabAhuM rAjAnaM dRSTvA tatparighaM bhrAmayitvA bANasyopari cikSepa // atha nirmuktena vANena taM parighaM viccheda || anantaramuragAstreNAniruddhaM nibiDaM baddhvA svAntaHpure nivezayAmAsa || t atha kRSNo'pyevaMvidhameva devarSiNA jJAtvA baladevapradyumnasahitaH svasenayA vihaMgamendramAruhya vasya bANasya bhujavanaM chettumAjagAma // purA baliputreNa zaMkaro'rcitaH prasanno varaM vRNISvetyuvAca // 1895 18 19 20 21 22 tamIzvaraM bANo mama puradvAri [*rakSArtha sarvadopavizya samAgataM parasainyaM jahItyevaM varamayAcata / / taM tathetyuktvA zaMkaro'pi tasya puradvAri sAyudhaH ] saputraH sagaNaH samAsInastasminneva kAle bahuyAdavasenayA samAgataM vAsudevaM dRSTvA dRSamAruhya sarvAyudhopetaH svaputragaNasaMdRto yoddhuM nizva krAma // 24 1 kRSNo'pi taM bhUtapatiM gajacarmakapAlabhasmadharaM jvalitoragakalpaM piGgalaM trilocanaM trizUladharaM sarvabhUtagaNasaMhatikartAraM sarvabhUtabhayAvahaM saMvartAgniprabhaM putradvayasamanvitaM samastagaNAdRtaM tripurAntakaM dRSTvA senAM sudure pRSThato nivezya valabhadramadyumnasahitastena rudreNa saha prahasanniva yoddhumArebhe / / 25 pradhanaM tadabhUddhoraM kRSNazaMkarayostadA / pinAkazArGganirmuktairvANaiH saMvartakopamaiH // rAmo'pi gajavakreNa pradyumnaH SaNmukhena ca / yuyudhAte mahAvIryau siMhAviva balotkaTau // vinAyakaH svadantena jaghAnorasi yAdavam / rAmo musalamAdAya tasya dantamatADayat 11 nirbhinnadantaH sahasA pradudrAvA''khuvAhanaH / tadAprabhRti loke'smindantabhagno gaNezvaraH // devadAnavagandharvairekadanta itIritaH / pradyumnena samaM yuddhaM cakAra zikhivAhanaH / / gaNAnvidrAvayAmAsa musalena halAyudhaH / kRSNena suciraM kAlaM yuddhvA'sau nIlalohitaH / / tApajvaraM mahAdIptaM tasminsaMyojya sAyake / kopAnmumoca tamasau bhRzasaMraktalocanaH // tadastraM vArayAmAsa kRSNaH zItajvareNa tu / tAbhyAM hariharAbhyAM tu visRSTau tAvimau jvarau // jagmaturmAnuSe loke tayorevA''jJayA bhRzam / harizaMkarayoryuddhaM ye tu zRNvanti mAnavAH // 6 7 8 9 11 12 sarve jvaranirmuktAH prAmuvanti nirAmayam / tataH sa tu hRSIkezo mohanAtraM durAsadam // 10 niyujya bANe bhUtaze mumoca madhusUdanaH / muhurmuhuH prayogeNa tenAstreNa vimohitaH // papAta mUrcchito bhUmau zaMkarastridazezvaraH / pitaraM mohitaM dRSTvA zaktimudyamya vIryavAn // yoddhamabhyAyayau kRSNaM SaNmukhaH zikhivAhanaH / huMkAreNaiva taM kRSNazcakArAtra parAGmukham // evaM jitvA yaduzreSThaH zUlapANi trilocanam / mahAsvanaM pAJcajanyaM zaGkhaM dadhmau pratApavAn / / 14 * dhanuvidAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 ka. ja. 'humbhadvai te / 13 4 Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1896 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDekRSNena nijitaM zrutvA sAtmajaM zaMkaraM tadA / vANaH syandanamAsthAya yayau yuddhAya keshvm||15 sa dRSTvA sahasA kRSNaM garuDoparisaMsthitam / chAdayAmAsa govindaM bhushstraastrdRssttibhiH||16 gadAbhiH pariSaiH zUlaiH zaktibhistomarairapi / bhindipAlaizca khaDDaizca cakrairvANairnirantaram // 17 tAni sarvANi ciccheda cakreNaiva janArdanaH / sasarja tasya vAhUnAM chedanArthaM sudarzanam // 18 [*muktaM danujarAjasya sahasrAraM sudarzanam ] / taddhAhukAnanaM tUrNa chinnaM cakre sahasradhA // 19 etasminnantare devi pArvatI saMzitavratA / hareH samIpamAgatya kRtAJjalirabhASata / 20 pArvatyuvAcakRSNa kRSNa jagannAtha nArAyaNa dayAnidhe / dAsyasmi tava deveza pUrvabhAve yadRttama // 21 tvayA dattaM varaM mahyaM tadA kauzalaparvate / saubhAgyaM zAzvataM saumya prasannena mahAtmanA // 22 tava mukhyaM sahasrasya nAmnAmanyatamaM vibho / gaurIsaubhAgyadAtriti munibhiH parikIrtitam // 23 tatsatyaM kuru govinda garuDArUDha zAzvata / tasmAnmama patiM deva tvaM jIvayitumarhasi // 24 rudra uvAcaevamuktastato devyA kRSNaH kamalalocanaH / astraM saMhArayAmAsa yenAsau mohitaH patiH // 25 kRSNAstreNa vinirmuktaH sarvabhUtapatiH zivaH / utthAya prAJjalirbhUtvA tuSTAva jagatAM patim // 26 zaMkara uvAcakRSNa kRSNa jagannAtha bhagavanpuruSottama / pareza paramezAna anAdinidhanAvyaya // tIvravIrya manuSyeSu zarIragrahaNAtmikA / lIlayaM sRSTasarvasya tava ceSTopalakSaNam // 28 prasIda me namastubhyaM prasIda mama zAzvata / prasIda me jagatsvAminmasIdAcyuta kezava // 29 tvameva jagatAM sraSTA dhAtA hartA jagadguruH / tvameva cidacidvastu rUpaM brahma surezvara // 30 tvamAdistvamanAdistvamIzvarasyeza eva ca / tvaM mahattvaM paraM brahma pratyagAtmA tvameva hi // 31 samastAmaravaryastvamamaya'stvaM surezvara / tvaM maryezaH svayonistvaM sauzIlyena tava prabho // 32 tava zvAsAtsamutpannau parajIvI sanAtanau / tathA pazcApi bhUtAni tava vAtsalyagauravAt // 33 . kSarAkSare pare dhAmni Rco nityaM surAzraye / adhi vizve niSedustvaddAsyakarmaNi nAnyathA // 34 yastvAM na veda loke'sminsa mUDhaH kiM kariSyati / ye vai tvatparamaM dhAma vidurdAsye manISiNaH // te vai samAsate yuktAstvatpade tridazaiH samam / sAmAnyo bhajate dUre na tu nityaM padaM tava // 36 tasya turyA cArukezI cAvasthA ghaTate tava / mithunAni tavAdhyakSa bruvate yaduzAzvata // 37 tava nAmAni karmANi guNAni zAzvatAni ca / aizvaryANi guNAtIta guNino bruvate ime // 38 karmajJAnamaye rUpe ime pUrvottare zrute / svasArau yuvatI prokta stotArau tava kezava // 39 tvaM prajJAnaM paraM brahma tvayA prajJena zAzvata / jIvayatena prajJena pareNaivA''tmanA tvayA // 40 tasmAccharIrAdutkramya kRpayA taba kevalam / AmuSmike pare svarge tvayA dattAtmabodhavAn // 41 prajJAnaM caiva vijJAnaM medhAM dRSTiM tathA dhRtim / sarvAnkAmAnavAmoti amRtaM sa bhavettadA // 42 / ___ * dhanuzvidvAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. pha. 'dA kailaasp| 2 Ga. NAtmaka / sarvasya tava cepTeyaM mAnalakSaNameva tat / pra / 3 jha. pha. rUpANi / 4 ka. ja. medhA vRddhistathA bhRtiH / ma / Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 saptasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 47 etatsaMjJAnamAjJAnaM yadetaddhRdayaM manaH / manISAM caiva yuktitha smRtiH saMkalpa eva ca / / tapazca kratavaH kAmo vaiza ityAdi te prabho / bhavanti nAmadheyAni prajJAnasya ghRNAnidheH // eSa tvaM paramaM brahma eSa tvaM vai prajApatiH / eSa tvamindro rudrazca epa tvaM sarvadevatAH // tAni sarvabhUtAni tvameva paramezvaraM / sutamitrANi jIvAyustathA'nyAni sanAtana // jarAyujANDajAtAni svedajAnyudbhidAni ca / azvA gAvazca puruSA hastinazvetarANi ca // yatkicitprANijAtaM ca jaGgamAzcaiva jantavaH / sthAvarA ye ca vai nAtha sarve tvatto bhavanti ca 48 tvAM hi sarvagataM cetthaM vadanti zrutayo hare / tvayaiva preritA lokAzreSTante sAdhvasAdhuSu // tasmAnmayA kRtaM yacca aparAddhamidaM prabho / kSamasva karuNAsindho guNaiH zubhatamaistava // namaste puNDarIkAkSa govindAcyuta mAdhava / vAsudeva jagadvanya nArAyaNa namo'stu te / / namasyAmi jagatsvAminnRsiMha karuNAkara / zrIza sarvagata zrImanparamAtmannamo'stu te // nijAvasatha vaikuNTha nityamuktArcita prabho / trayInAtha namastubhyaM rAma rAjIvalocana // bhUbhArakavinAzAya kRSNAnandasvarUpiNe / viSNave jiSNave tubhyaM namaste yadunandana // mahAdeva uvAca -- 49 evaM stutvA'tha govindaM praNipatya umApatiH / prAJjaliH prAha bhUtezo vAkyaM gambhIrayA girA55 zrIrudra uvAca - mayA dattatraro hyeSa bANo balisutaH prabho / ahaM ca dattavAnasmai purA'nenArthito varam // amaratvaM yaduzreSTha sarve kartuM tvamarhasi / tasmAdenaM valitaM kSantumarhasi me priyam // mahAdeva uvAca 1897 43 44 45 46 iti zrImahApurANe pAya uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde bANAsuramaGgrAmavarNanaM nAma saptasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 27 / / AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 47880 50 51 52 53 54 56 57 58 59 60 tathetyuktvA ca bhagavAnvANaM valisutaM tadA / prANasaMzayamApannaM chinnavAhumasRJcitam // saMhRtya cakraM govindo mumoca karuNAnidhiH / mocayitvA valitaM zaMkaraH saMzitavrataH // vRSabhendraM samAruhya pArvatyA sahitaH prabhuH / yayau ca vasatisthAnaM kailAsaM dharaNIdharam // sa tu vANo namaskRtya rAmakRSNau mahAbalau / tAbhyAM vai nagarIM gatvA mumoca madanAtmajam // 61 vastrairAbharaNairdivyaiH pUjayitvA yathArhataH / uSAM saMpradadau tasmai kRSNapautrAya zauraye / / udvAhya rAmakRSNau tamaniruddhaM yathAvidhi / vANena pUjitau tatra pradyumnasahitau tadA || upayA sahitaM tatrAniruddhaM vai janArdanaH / Aropya syandane divye yayau dvAravatIM tadA !! rAmamadyumnasahitaH senayA sahito hariH / praviveza purIM ramyAM tridazairmaghavAniva // aniruddho vANaputryA nAnAratnamaye gRhe / anizaM ramayAmAsa nAnAbhAgairmudA'nvitaH // 62 63 64 65 66 1 . SA nizcayazcaiva smR / 2Ga daza / 3 jha. re / aANi yAni mirANi tathA jha. 'taM trAtuma / 5 i. garmadAnvitaH / 238 Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1898 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe athASTasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / rudra uvAcaatha pauNDUkavAsudevaH kAzirAjo vArANasyAM vivikte dvAdazavarSa mahezamarcayannirAhAraH paJcAkSaraM jajApa // paurazcaraNakAle zaMkaraM svanetrakamalena pUjayAmAsa // tataH zUlapANirumApatiH prasanno varaM vRNIpveti tamAha // asau paJcavakaM sarvabhUtapatiM zivaM prasannaM varada mama vAsudevasamAnarUpaM prayacchetyuvAca // 4 zivastasmai zaGkhacakragadApadmayutacaturbhujaM puNDarIkadalanibhalocanaM kirITamaNikuNDalapItavastra. . kaustubhAbharaNAdicihnAnyapi pradadau // sa tu vAsudevo'hamiti sarvalokAnmohayAmAsa // kadAcinmadavalotkaTaM taM kAzipatiM nArado'bhyetya mUDha vasudevasutaM kRSNamajitvA tava vAsudevatvaM na vidyata ityuvAca // sa tu tasminneva kSaNe kRSNaM jetuM garuDapatAkAyutaM rathamAruhya caturaGgAkSauhiNIbalena dvArakAmavApa tatra puradvAri svarNayAne [*saMsthito vAsudevo'haM yuddhArthaM saMprApto'smi mAmajitvA tava vAsudevatvaM nAstIti dUtaM preSayAmAsa // kRSNo'pi tacchrutvA vainateyamAruhya pauNDUkeNa yoddhaM puradvAri viniSkramyAkSauhiNIvalena ] syandane samAsInaM zaGkhacakragadApadmahastaM pauNDUkaM dadarza // atha zAGgamAdAya saMvAgniprabhairvANaistasya rathAzvagajapadAtiyutaM mahadakSauhiNIvalaM muhUrtamAtreNa niHzeSaM dadAha // zareNaikena tasya hastAvazakta['zaGkhacakragadAdihetIrapi lIlayaiva ciccheda // 12 pavitreNa sudarzanena kirITakuNDalayutaM tasya ziraHkamalaM chittvA vArANasyAmantaHpure nipAtayAmAsa // tadRSTvA sarve kAzInivAsinaH kimetadityAzaGkaya vismitA babhUvuH // tasya pauNDrakasya suto daNDapANiritIrito vAsudevena bhagavatA nihataM svapitaraM zrutvA mAtrA mRtyunA samAdiSTaH svapurohitenAbhiyukto mAhezvareNa kratunA zaMkaramiyAja // sa tu prasannaH kRSNajighAMsayA samarthA mAhezvarI kRtyAM tasmai saMpItyA dattavAn || 16 sa kAzirAjastAM mAhezvarI jvAlAkulopacitavigrahAM saMdIptasaTAkalApAM piGgalanetrAM jvala. karAlavadanAM trizUlahastAM bhasmAGgarAgaliptAM naraziromAlAvibhUSitAM sarvadevabhayaMkarI rudradattoM samIkSya saputradAravAndhavasahitaM kRSNaM jahIti prerayAmAsa // sA tu sarvalokabhayAvahA sarvAM pRthvI svatejasA nirdahantI pralayAzaninirbharasvanaM ninadantI dvArakAmavApa // 18 __tatrasthAH sarve janAstAM dRSTvA mahApralayamiti matvA hAhAkAraM kurvantaH kRSNaM 'nivedyaamaasuH|| * dhanuzridAntargataH pATho jha. pustakasthaH / + dhanuzviddAntargata: pATo jha. pustakasthaH / 1 jha. zaraNamAjagmuH / 14 Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 P. 279 ekonAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1899 20 kRSNo'pi tAnsarvAnna bhetavyamityuktvA puraprAkAratoraNe sthitAM mahAraudrAM kRtyAM tathAvidhAM dRSTvA sakalazastrAstranivAraNasamarthaM sahasrAraM sudarzanaM tasyAM kRtyAyAM sahasA mumoca // sAtu kalpAntArkakoTisamaM varcasA zatayojanoddhatasakaladIptAstrayutaM hiraNmayaM prabhApUrNa sakalajagatpralayasthitisamarthaM sahasrAraM sarvadevanamaskRtaM jagaccharaNabhUtaM mahAsudarzanaM vilokya vinaSTatejA bhayArtA krozantI vArANasIM prati dudrAva // 21 22 23 sudarzano'pi tAM vArANasIM purIM prApya sabhRtyavalavAhanaM pauNDrakasutaM daNDapANi nAma kAzirAjaM bahuprAsAdaharmyamAlinIM purIM mAhezvarImapi bhasmAvazeSaM dagdhvA sakaladevamaharSibhiH pUjyamAnaH punareva dvAravatyAM kRSNahastaM susaumyaM kalpamiva Aviveza || 24 atra ca zlokA gIyante-- sudarzanamapi tAM kRtyAM bhRzamanvagAt // sA'pi bhayArtA krozantI kAzipatestasyAntaHpuraM praviveza || zastrAstramokSamajaraM dagdhvA tadbalamojasA / kRtyAM bhasmAvazeSaM tAM tato vArANasI purIm // prabhUtarathamAtaGgAM sAzvAM puMstrI samanvitAm / sAzeSakozakoSThAM tAM durnirIkSAM surairapi // dvAropalakSitAzeSagRhamAkAracatvarAm / pradadAha harezvakaM sakalAmeva tAM purIm (tattataH) // akSINagatisAmarthyamasAdhyatarasAdhanam / taccakraM prasavadIpti viSNorabhyAyayau karam // iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde zrIkRSNacarite pauNDrakaputrakRtyAvidhvaMsanaM nAmASTasaptatyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 278 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH-47920 athona zItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / 25 26 27 28 zrIrudra uvAca - atha magadhAdhipaH kaMsavadhAnantaraM dviSanneva yAdavAnsaMpIDayAmAsa te duHkhitAH kRSNamUcuH // 1 sa ca bhImArjunAvAhUya mantrayAmAsa kRSNo'nena rudraH pUjitastatprasAdAcchastrairavadhyaH paraM kenApi prakAreNa hantavya iti // 2 3 atha vicArya bhImamAha, enaM prati mallayuddhaM kuru tattena pratijJAtam // atha sakalacarAcarajagadvandyo vAsudevo bhImArjunasahito jarAsaMdhasya purIM gatvA vipraveSeNa tasyAntaH puramavApa / 4 5 so'pi mahAvIryAnkSatriyAnyuddhe nirjitya valAdgRhItvA svavezmani nirudhya mAsi mAsi kRSNacaturdazyAmekaikaM hatvA tadraktenaiva vali bhairavAyAkarot // evaMvidhasakalarASTrajanapadapArthivavadhadIkSAM kurvato jarAsaMghasya bhImArjunasahitastasya gRhaM vipraveSeNaiva praviveza // 6 sa tu tAndRSTvA daNDavatpraNato bhUtvA yathocitAsaneSu nivezya madhuparkavidhAnena saMpUjya dhanyo'smi kRtakRtyo'smi kimarthaM [bhavanto me samIpamAgatAstadvaktavyamahaM tatsarvaM bhavadbhayo dAsyAmItyuvAca * dhanuzcihAntargataH pAThaH, jha. pustakasthaH / Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1900 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - teSAM vAsudevaH prahasanpArthivaM tamuvAca kRSNabhImArjunA yuddhArthamAgatAH sma, dvaMdvayuddhArtha ] vRNISvetyavadat // 8 so'pi tathetyavadattato dvaMdvayuddhAya mArutiM varayAmAsa tayorbhImajarAsaMdhayorabhito bhayaMkaraM mallayuddhaM nirantaraM paJcaviMzativAsaramabhUt / / tataH kRSNenaitra saMcodito vAyusUnustasya zarIraM dvidhAkRtya bhUmau nipAtayAmAsa evaM jarAsaMdhaM pANDuputreNa hatvA tAJjarAsaMdhanirodhitAnvAsudevo'pi pArthivAnmocayAmAsa / / atra zloko gIyate 10 11 nihatya vAyuputreNa jarAsaMdhaM yadUdvahaH / tadgRhe saMniruddhAMstu mocayAmAsa pArthivAn // te ca namaskRtvA stutvA ca madhusUdanaM svAnsvAJjanapadAnsarve jagmuH kRSNena rakSitAH / / 12 atha tAbhyAmindraprasthaM gatvA vAsudevastatra mahAkratuM rAjasUyaM yudhiSThiraM kArayAmAsa // tatra samApte tAvagrapUjAM bhISmAnumatena kRSNAya dattavAn // 13 14 15 tatra zizupAlaH kRSNaM bahUnyAkSepavAkyAnyuktavAn // kRSNo'pi sudarzanena tasya zirazciccheda || 16 asau janmatrayAvasAne hareH sArUpyamagamat // 17 18 19 atha zizupAlaM nihataM zrutvA dantavakraH kRSNena yoddhaM mathurAM jagAma || kRSNastu tacchrutvA rathamAruhya tena yoddhuM mathurAmAyayau // tayordantavaktravAsudevayorahorAtraM mathurApuradvAri yamunAtIre saGgrAmaH samavartata kRSNastu gadayA 20 21 22 [ 6 uttarakhaNDe asmAkamanyatamaM taM jaghAna // sa tu cUrNitasarvAGgo vajranirbhinnamahIdhara iva gatAsuravanitale papAta // so'pi hareH sAyujyaM yogigamyaM nityAnandasukhaM zAzvataM paramaM padamavApa // itthaM jayavijaya sanakAdizApavyAjena kevalaM bhagavato lIlArtha saMsRtAvavatIrya janmatraye'pi tenaiva nihatau janmatryAvasAne muktimavAptau || 23 kRSNo'pi taM hatvA yamunAmuttIrya nandavajaM gatvA prAktanau pitarAvabhivAdyA''zvAsya tAbhyAM sAzrukaNThamAliGgitaH sakalagopavRddhAnpraNamyA''zvAsya bahuratnavastrAbharaNAdibhistatrasthAnsarvA saMtarpayAmAsa || 24 kAlindyAH puline ramye puNyavRkSasamAvRte / gopanArIbhiranizaM krIDayAmAsa kezavaH || 25 ramyakelisukhenaiva gopaveSadharo hariH / baddhapremarasenAtra mAsadvayamuvAsa cha / 26 atha tatrasthA nandagopAdayaH sarve janAH putradArasahitAH pazupakSimRgAdayazca vAsudevaprasAdena divyarUpadharA vimAnamArUDhAH paramaM vaikuNThalokamavApuH // 27 kRSNastu nandagopa jaukasAM sarveSAM paramaM nirAmayaM svapadaM dattvA divi devagaNaiH saMstUyamAno dvAravatIM zrImatIM viveza // 28 tatra vasudevograsenasaMkarSaNapradyumnAniruddhA kUrAdibhiH pratyahaM saMpUjitaH SoDazasahasrabhAryAbhira 1 ca. 'raM saptaviM' | bh Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 , 279 ekonAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1901 zAbhirdivyamahiSIbhizca vizvarUpadharo divyaratnamayanAnAgRhAntareSu suratarukusumAzcitazlakSNatarapayaGkeSu ramayAmAsa // atha rAmakRSNasatIkheM vipro bAlasakhA sadA'tyantadAridyapIDito muSTimAtrayAcanAptapRthukAJjIrNavAsasi nibadhya vAsudevaM draSTuM zrImatI dvArakAnagarImAjagAma // sa tu rukmiNyantaHpuradvAri kSaNaM tUSNIM tasthau // kRSNo'pi samAgataM brAhmaNaM jJAtvA pratyudgamya namaskRtvA karaM gRhItvA gRhAntare svAsane nivezya bhayAdvepamAnaM taM rukmiNIhastagatasuvarNakalazajalena pAdau prakSAlya madhuparkeNa pUjayAmAsa32 sudhAmRtopamairannapAnAdyaistapayitvA tasya jIrNavastrAntare yAcanAptapRthukAnsvayameva hastena gRhItvA prahasaJjagrAsa // kRSNena [*pRthuke bhakSite tasminneva kSaNe tasya bahudhanadhAnyavastrAbharaNasaMbhUtaM mahadaizvaryamabhUt // ___ sa tu kRSNena visRSTo mama kiMcidvastraM dhanaM vA kRSNena na dattamiti manyamAnaH svapuraM viveza35 __ atha bahudhanadhAnyayutaM svagRhaM dRSTvA hareH prasAdAdidaM labdhamiti prahRSTenAntarAtmanA divyavasvAbharaNAdinA bhAryayA saha sarvAnkAmAnbhuktvA harisaMtuSTye bahuvidhayajJAniSTvA tatprasAdena paramaM nityaM svargasukhamavApa // __ atha dhRtarASTratanayo duryodhanaH pANDutanayAnkapaTadyUtavyAjena rAjyamapahRtya svarASTrAdvivAsayAmAsa // tena yudhiSThirabhImArjunanakulasahadevAH svapalyA draupadyA saha mahAraNyaM gatvA tatra dvAdazAbdA sthitvA saMvatsaraparyantamajJAtAH sarve matsyadezAdhipatevirATasya nivezane sthitvA vAsudevena sahAyena dhArtarASTrAnyo maajgmuH|| teSAM dhArtarASTrapANDuputrANAM nAnAdezAdhipanRpaiH kurukSetre mahApuNye devAnAmapi bhayaMkaro mahAsaGgrAmo'bhavat // ___ atha zrIkRSNo'pyarjunasArathyaM kurvanarjune svazaktimAvezya tena duryodhanabhISmadroNapramukhAnsa npiArthivAnekAdazAkSauhiNIvalasahitAnkurukSetre hatvA pANDavAnrAjye sthApayitvA niHzeSeNa sarvabhUbhAramapAsya svAM purI praviveza // __ kasyacittvatha kAlasya katipayAhani(ssu) vaidiko brAhmaNo mRtaM paJcavArSikaM bAlamAdAya rAjadvAri nidhAya bahuzo vilapanvahUnyAkrozavAkyAni kRSNaM jagAda // 41 kRSNastamAkozaM zrutvA tUSNImuvAsa / sa tu mama paJca putrAH pUrva hatA ayaM tu SaSTha enaM putraM kRSNo na jIvayiSyati tarhi rAjadvAri mariSyAmItyuvAca // __ tasminkAle'rjunaH kRSNaM draSTumAgatastathAvidhaM taM putrazokena vilapantaM dadarza // arjuno'pi kAladharmamupAgataM paJcavArSikaM vAlakaM dRSTvA kRpayA samAviSTastava putramahaM jIvayiSyAmIti brAhmaNAyAbhayaM dattvA pratizrutavAn / brAhmaNastu tenA''zvAsito hRSTavAn // * dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. ja. pustakasthaH / Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 1902 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [6 uttarakhaNDe__ arthataM brAhmaNazizuM bahubhiH saMjIvanAstrairabhimantryAlabdhajIvitaM dRSTvA vRthApratijJAmavApya bahuzokasamanvitastenaiva prANAMstyaktumaicchat // kRSNastu tatsarvaM jJAtvA'ntaHpurAdviniSkramya taM vaidikaM tava putrAnsarvAnahaM dAsyAmItyuktvA''zvAsya vainateyamAruhyArjunasahito vaiSNavaM lokamAjagAma // 48 tatra divyamaNimaNDapoddeze devyA saha samAsInaM nArAyaNaM dRSTvA kRSNArjunau namazcakratuH // 49 sa tau bAhubhyAM pariSvajya kimarthamAgatAvityuvAca // kRSNazca bhagavanvaidikasya tanayAnmama dehItyuvAca // sa tu nArAyaNastAdRgvayasi sthitAnsvalokasthitAnbrAhmaNaputrAnkRSNAya dadau // 52 : zrIkRSNo'pi tAnvainateyaskandhe samAropya sa harSasamanvito'rjunasahitaH svayamapyAruhya divi . devagaNaiH saMstUyamAno dvAravatImAviveza // tasmai brAhmaNAya paJcavarSavayasthAnSaTputrAndadau so'pyatyantaharSasamanvitaH kRSNaM vardhasvetyAziSaH prAyacchat // arjunastu saphalapatijJAmavApya harSasamanvitaH kRSNaM namaskRtya yudhiSThirapAlitAM svAM purI jagAma // kRSNasya SoDazasahasrabhAsviyutasAhasraputrA jajJire teSAM putrapautrasaMkhyAM vaktuM na zakyate 56 atrApi zlokaHaSTau zatAni putrANAM sahasrANyayutaM tathA / pradyumnaH prathamasteSAM sarveSAM rukminniisutH|| 57 asaMkhyaistairyAdavairiyaM pRthivI saMvRtA'bhavat // punarapyavanIbhArazaGkayA kRSNastu tAnRSizApavyAjena saMhartumaicchat // kadAcitsarve kumArA narmadAyAM vihartumAjagmuH // tatra tapantaM kaNvaM maharSi dRSTvA jAmbavatyAH putraM yoSidveSaM kRtvA tasyodare kArNAyasaM musalaM / baddhvA zanairRSisamIpamAgatya sarve namaskRtvA strIrUpaM sAmbaM kumAraM tasya purato vidhAyAsyA garbhe strI vA puruSo vA bhaviSyatIti bhiityuucuH|| sa tu manasA tadvijJAya tAnamarSamANaH sarvAnanena musalena yUyaM sarve nihatA bhvtetyuvaac||62 sarve samudvignamanasaH kRSNaM sametya maharSiNoktaM tatkarma nivedayAmAsuH // kRSNo'pi tadAyasaM musalaM cUrNIbhUtaM hRde nipAtayAmAsa // 64 / tadayazcUrNIbhUtabIjasamudbhUtA vajrasaMnibhA mahAkAzAH saMbabhUvuH // tatra taM musalAvazeSa kaniSThAGgulimAtraM matsyo jagrAha taM matsyaM niSAdo gRhItvA tadudarastha musalAvazeSamAdAya bANAgre phalakamakarot // kadAcitsarve yAdavA rAmakRSNapradyumnAdayo maghavatA preSitAM vAruNIM pItvA mattA bbhuuvuH||67 parasparaM vIraNaM nItvA bahUnyAkrozavAkyAni vadanto yuddhaM cakruH kSayaM ca gtaaH|| 68 kRSNastu yuddhazrAntaH kalpatarucchAyAyAM zayanaM cakAra sa niSAdo dhanurvANaM gRhItvA''khaTakattiM jagAma // 63 1 jha. yastA aSTAyutaM putrAajJi' / 2 jha. aSTAyutAni / Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** ! : P 279 ekonAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 70 evaM niHzeSaM tyaktajIvitA vabhUvuste sarve svAnsvastridazAnprapedire || evaM musalena saMhRtya sarva svayameko devo bahugulmasamAkIrNamahAdrumacchAyAyAM suptavaturvidhavyUhagataM vAsudevAtmakamAtmAnaM cintayaJjAnUpari padaM nidhAyA''tmano mAnuSaM vapustyaktamanuniSasAda etasminnantare mRgayAjIviko hareH sa tadA kAlaprabhAvena cakravajradhvajAGkuzAdicihnitamatiraktatamaM pAdakamalaM dRSTvA vivyAdha // 72 tadanantaraM zrIkRSNaM jJAtvA sumahAbhayArtaH pravepamAnaH kRSNaM kRtAJjalipuTo mahAparAdhaH sakalospahiyatAmiti taM praNanAma || 73 zrIkRSNastathAbhUtaM dRSTvA sudhAmayakarAbhyAM tamutthApya bhavatA nAparAddhaM kRtamiti vadanmahAbhayapIDitamAzvAsayannuvAca // 1903 74 tato yogigamyamapunarvartitaM zAzvataM sarvopaniSadamayaM vaiSNavaM lokaM pradadau || 75 tasminneva muhUrte mAnuSaM rUpaM vihAya paJcopaniSanmayaM sakalaM ca putradArasahito dIptimayaM vaiSNavaM lokaM divyaM vimAnamAsthAya sahasrArkadyutisahasrakaM divyApsarogaNAkIrNa hiraNmayaM vAsudevetyekaM jagAma // 76 tasminkAle dAruko rathamAruhya viSNoH samIpaM viveza / kRSNo'pi matsvarUpamarjunaM tUrNamAnayasveti preSayAmAsa // 77 sa tu manojavasyandanamAruhyArjunasamIpamAjagAma || 78 etasminnantare devyarjunastadAruhya pariNIya namaskRtya kiM karomIti puTAJjaliruvAca // 79 kRSNastu tamAha pArthAhaM svarlokaM yAsyAmi tvaM tu dvAravatIM gatvA tatrasthA rukmiNyAdyaSTa bhAryA AnIya mama zarIre prepayeti // 80 sa dArukeNa sahito nagarImAjagAma // 81 etasminnantare devA vimAnasthA nabhasi saMsthitAH svarlokaM yAntaM kRSNaM dRSTvA RSibhiH sArdhaM stutvA puSpavarSANi vRSuH // 82 kRSNo'pi mAnuSaM dehaM saMnyasya sakalajagatsthitisaMhArahetubhUtaM sakalakSetrajJamantaryAmiyogidhyeyamanAmayaM vAsudevAtmakaM dehaM dhRtvA vainateyamAruhya maharSibhiH stUyamAno jagAma // 83 arjuno vasudevograsenAbhyAM rukmiNyAdimahiSIbhyaH sarva kathayAmAsa / 84 tacchrutvA sarve paurajanAH striya dvAravatImutsRjyAntaH purAdviniSkramya sarvAstAH kRSNavatsalA vasudevograsenArjunasahitAH zIghrameva hareH samIpamAjagmuH // 85 te sarve vasudevograsenA krUrAH sarve yaduvRddhA vapustyaktvA sanAtanaM vAsudevaM samAjagmuH || 86 revatI ca balabhadrazarIraM pariSvajyAgniM pravizya tasmindehe prApya divyavimAnArUDhA bhartuH sthAnaM saMkarSaNalokaM divyamavApa // 87 tathaiva pradyumnena saha rukmiputrI tathA'niruddhenopA'pi sarvAzca yAdavastriyaH svasvabhartuH zarIrANi saMpUjyAgnipravezaM cakruH // 88 89 teSAM sarveSAmarjuna aurdhvadehikaM kRtavAn // 1 Jatyeke jaM / Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 1904 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetasminkAle divyavAjisamAyuktaM sugrIvAkhyakaM sarvaratnopetaM divyaM syandanamAruhya dArukospyAjagAma // pArijAtatarurdevasamA sudharmA tridazendralokamayAtAm / tasminsamaye dvAravatI purI mahodadho nimanA'bhUt / / tataH sarvAH SoDazasahasrabhAryA arjunena sahendraprasthaM gacchantIrdasyavo jgRhuH|| 93 pUrva devagandharvayoSito hyaSTAvakraM mahAmuniM dRSTvA jahasustatastena zaptA vezyA bhaviSyatheti tatastAbhiH prasAditaH pUjitazca tatprasAdAtsarvalokezca namaskRtaM vAsudevaM bhartAramavApya tenaiva dasyuhastaM gatA abhavan / arjuno'pi dasyubhirnirjitaH zokasamAviSTo mama bhujavalaMsavIrya kRSNenaiva saha sarvamaizvarya nirgatamiti matvA'dya mama bhAgyakSaya iti vadansAyaMsaMdhyAgataraviriva niHzepavinaSTatejAH svAM purIsamAjagAma __evaM hitArthAya sarvadevAnAM samastabhUbhAravinAzAya yaduvaMze'vatIrya sakalarAkSasavinAzaM kRtvA mahAntamapi corvIbhAraM nAzayitvA nandavanadvArakAmathurAnivAsinaH sarvAnsthAvarajaGgamAnkAlabhavavadhairmocayitvA paramaizvarye zAzvate yogigamye hiraNmaye ramye sAttvike saMsthApya nityaM divyamahiSyAdisaMsevyamAno vAsudeva uvAsa // atra zlokAHanye sarve'vatArAH syuH kRSNasya caritaM mahat / bhUbhArakavinAzAya prAdurbhuto ramApatiH // 97 etatkRSNasya caritaM duSTAnAM nAzahetave / zrIkRSNaH karuNAsindhurvaikuNThe modate sadA // 98 atyadbhutamidaM devi kRSNasya caritaM zubham / saMgraheNa mayaivoktaM tava sarvaphalapradam // 99 vAsudevasya caritaM yaH paTheddharisaMnidhau / smaredvA zRNuyAdvA'pi sa yAti paramaM padam // 100 mahApAtakayukto vA upapAtakasaMyutaH / vAlakRSNasya caritaM zrutvA pApaiH pramucyate // 1 dvAravatyAM samAsInaM rukmiNIsahitaM harim / smaranvai mahadaizvaryamanenA''pnotyasaMzayam // 2 . saGgrAme saMkaTe durge zatrubhiH pariveSTite / netAraM sarvadevAnAM dhyAtvA sa vijayI bhavet // 3 yaH smaredgopakanyAbhiH krIDantaM gobaje zubhe / sarvakAmAnavAmoti saubhAgyaM caiva vindati // 4 mahopasargarogAdyairyukto yastu sanAtanam / jetAraM ca mahAraudrI kRtyAM kAzIpure sthitAm // 5 kimatra bahunoktena sarvakAmaphalaspRhaH / kRSNAya nama ityevaM mantramuccArayedbudhaH // kRSNAya vAsudevAya haraye paramAtmane / praNataklezanAzAya govindAya namo namaH // imaM mantraM japandevi bhaktyA pratidinaM naraH / sarvapApavinirmukto viSNulokamavApnuyAt // 8 sarveSAmeva devAnAmIzvaro'sau janArdanaH / rakSaNAya ca lokAnAmavasthAntarameti vai // tripuraM hantukAmena mayA saMpUjito hariH / vuddharUpadharaH zrImAnmohayAmAsa tadripUn // 10 mohitAstena zAstreNa sarvadharmavivarjitAH / nArAyaNAstreNa mayA nihatA devazatravaH // 11 avatIrya kalAvante brAhmaNasya nivezane / haniSyati tathA raudrAnmlecchAnsarvAJjanArdanaH // 12 etA ve vaibhavAvasthAH sarvAH proktA jgtpteH| kimanyacchrotakAmA'si tadvadAmi zubhAnane // 13 / iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde zrIkRSNacarite zrIkRSNasvadhAmagamananirUpaNaM nAmo nAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 279 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-48077 - Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 280 azItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / 1905 athAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / pArvatyuvAcabhagavansarvamAkhyAtaM vaibhavAvasthitaM hareH / etasminrAmakRSNAbhyAM caritramativismitam // 1 aho rAmasya caritaM kRSNasya ca mahAtmanaH / zRNvatyA mama deveza kalpAntarazatairapi // 2 tRpti nodeti bhUteza ceto harikathAM prati / adhunA zrotumicchAmi viSNormAhAtmyamuttamam // tatpUjanavidhi deva zrotumicchAmyahaM tathA // rudra uvAcazRNu devi pravakSyAmi harezca sumahAtmanaH / sthApanaM ca svayaM vyaktaM dvividhaM tatprakIrtitam // 4 zilAmRddArulohAdyaiH kRtvA pratikRti hareH / zrautasmArtAgamamoktakriyAsaMsthApanaM hi yat // 5 tatsthApanamiti proktaM svayaM vyaktaM hi me zRNu / yasminsaMnihito viSNuH svayameva nRNAM bhuvi 6 pASANadAUrAtmezaH svayaM vyaktaM hi tatsmRtam / svayaM vyaktaM sthApitaM vA pUjayenmadhusUdanam 7 devatAnAM maharSINAmarcanArthe sanAtanaH / svayameva jagannAthaH sAMnidhyaM yAti kezavaH // 8 yasya yadvigrahe bhogyaM tadevA''virabhUdbhuvi / tadeva pUjayennityaM tasminneva rametsadA // 9 zrIraGgazAyI devezo vidhyaya'zca zubhAnane / [*sa evekSvAkunAthAnAM tapasA''virabhUdbhuvi // 10 mamApi kAzyAM saMpUjyo mAdhavaH kaluSApahaH / yatra yatra gRhe ramye svayaM vyaktaH sanAtanaH // 11 tatra tatra samAgamya rame'haM saMvyavasthitaH / nASTAGgayoge yajJezastvarcAyAM vindate nRNAm // 12 cakSuSoviSayaM prApya dadAti varamIpsitam / sovasthAsu solabhyamacoyAM labhyate janaiH // 13 ajJAnAmapi sAMnidhyaM sarvadA pRthivItale / jambUdvIpe mahApuNye varSe vai bhArate zubhe // 14 arcAyAM saMnidhau viSNurnetareSu kadAcana / tasmAdvai bhArate viSNurmunibhistridazairapi / / 15 sevitaH satataM devi tapoyajJakriyAdibhiH / bhArate'sminmahAvarSe nityaM saMnihito hriH|| 16 aindradyumne tathA korme siMhAdau karavIrake / kAzyAM prayAge saumye ca zAlagrAmArcane tathA // 17 dvAravatyAM naimiSe ca tathA badarikAzrame / kRtazoce haretpApaM pauNDarIke ca daNDake // 18 mAthure veGkaTAdrau ca zvetAdro garuDAcale / kAJcyAmanantazayane zrIraGge bhairavAcale // 19 nArAyaNAcale saumye vArAhe vAmanAzrame / evamAdyAH svayaM vyaktAH srvkaamphlpdaaH|| 20 svayameva hi sAMnidhyaM yasminyAti janArdanaH / tasminneva svayaM vyaktaM vadanti munayaH zubhAH 21 mahAbhAgavatazreSTho vidhinA''sthApya kezavam / mantreNa kuryAtsAMnidhyaM sthApanaM tadviziSyate // 22 tasminsaMpUjayeddevaM grAmeSu ca gRheSu ca / zAlagrAmazilAyAM tu gRhArcA sadbhiriSyate // 23 arcanaM mantrapaThanaM yAgayogo mahAtmanaH / nAmasaMkIrtana sevA taccikairaGkanaM tathA // 24 tadIyArAdhanaM ca syAnavadhA bhidyate zubhe / navakarmavidhAnaM ca vipasya satataM smRtam // 25 mahAbhAgavatazreSTho brAhmaNo vai gururnRNAm / sarveSAmeva lokAnAmasau pUjyo yathA hriH|| 26 tApAdipaJcasaMskArI navejyAkarmakArakaH / arthapaJcakavidviSo mahAbhAgavataH smRtH|| 27 * dhanuzcidAntargataH pAThaH ka. ca. ja. jha. Dha. pustakasthaH / 1 ka. ja. sagettamaH / 2 ka. ja. jha. pha. vAsanAvale / Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1906 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDetattatkarmavidhAnejyoM kSatriyasya vidhIyate / taccidvairaGkana sevA tadIyAnAM ca pUjanam // 28 / mantravarNasya japanaM nAmasaMkIrtanaM tathA / vandanaM ca vizAM proktaM padakarmejyA vidhAnataH // 29 nAmasaMkIrtanaM sevA pUjanaM vandanaM tathA / arcanaM ca tadIyAnAM paJcajyAH shuudrjnmnH|| 30 sAdhAraNA ca sarveSAM mAnasejyA nRNAM priye / svAdhikArAnurUpaM ca kAryA cejyA jagatpateH 31 / ananyadevatAbhaktairananyaphalasAdhakaiH / vedavidrahmatattvajJairvItarAgairmumukSubhiH // 32 . gurubhaktisamAyuktaH suprasannaiH susAdhubhiH / brAhmaNairitaraizcApi pUjanIyo hariH sadA // 33 yathocitaM ca varNasya kAryA ijyA harernRNAm / varNAzramAnurUpaM ca kartavyaM vaiSNavaiH zubhaiH / / 34 zrutismRtyuditaM samya inityamAcAramAcaret / zrutismRtyuktakarmANi nAtikAmeta buddhimAn // 35 : zrutismRtyuktamAcAraM yo na seveta vaiSNavaH / paJcapASaNDamApano raurave narake vaset // 36 tasmAdvarNAnurUpAM vai kuryAdijyAM jagatpateH / tasmAtsmRtyuktamAcAraM kuryAdvai mAnavaH sadA // 37 1 sAdhAraNA hi sarveSAM mAnasejyA zubhe nRNAm / svAdhikAraM nirIkSyaiva karma kuryaadtndritH||38 zamo damastapaH zaucaM satyamAmiSavarjanam / asteyamevAhiMsA ca sarveSAM dharmasAdhanam // 39 tasmAdvarNAnurUpeNa pUjayenmadhusUdanam / rAtrAvante samutthAya hyupaspRzya yathAvidhi // 40 namaskRtya gurUnsvasya saMsmaredacyutaM hRdi / sahasranAmabhirbhaktyA kIrtayedvAgyataH zuciH // 41 bahiAmAtsamutsRjya malamUtraM yathAvidhi / zocaM kRtvA yathAnyAyamAcamya prayataH shuciH|| 42 dantadhAvanapUrva ca snAnaM kuryAdyathAvidhi / AdAya tulasImUlamRdaM tatpatrasaMyutAm // 43 mUlamantreNAbhimanya gAyatryA ca zubhAnane / mantreNaivAnuliptAGgaH snAyAtkRtvA'ghamarSaNam // 44 haripAdodbhavAM gaGgAM tasyA gatvA sunirmale / nimajjyApsu japetsUktamaghamarSaNamuttamam // 45 Acamya mArjanaM kuryAtpauruSoktakramAdatha / pazcAdapsu nimajjyAtha mUlamantraM japedbudhaH // 46 aSTAviMzativAraM vA zatamaSTottaraM tu vA / prAzayedabhimannyAtha jalaM mantreNa vaissnnvH|| 47 Acamya tarpayedevAnRSIzcaiva pitUMstathA / niSpIDya vastramAcamya dhautavastreNa vessttitH|| 18 [+vimalAM mRttikA ramyAmAdAya dvijasattamaH / mantreNevAbhimacyAtha lalATAdiSu vaissnnvH||] 49. dhArayedUrdhvapuNDrANi yathAsaMkhyamatandritaH / upAsya vidhivatsaMdhyAM sAvitrI ca japedbudhaH // 50 saMyatAtmA gRhaM gatvA pAdau prakSAlya vAgyataH / AcamyaikAgramanasA pUjAmaNDapamAvizet // 51 ramye zubhadale pIThe prasUnena ca zobhite / tasminnivezya devaM taM lakSmInArAyaNaM prabhum // 52 pUjayedvidhinA smyggndhpusspaaksstaadibhiH| sthApane vA svayaM vyakta gRhArcAyAM vidhAnataH // 53 zrautasmArtAgamoktAnAmarcana vidhinA dvijaH / kuryAdbhaktyA yathArha ca viSNoH prytmaansH||54 yathopadiSTaM guruNA tathA kurvIta vaiSNavaH / zrInaM vaikhAnasaM proktaM vAsiSThaM smArtamucyate // 55 pazcarAtravidhAnaM yadivyAgama itIritam / kriyAlopaM na kartavyaM viSNorArAdhanaM param // 56 AvAhanAsanAAdyairgandhapuSpAkSatAdibhiH / dhUpairdIpaizca naivedyaistaambuulaadyainmskRtaiH|| 7 kuryAdArAdhanaM viSNoryathAzakti mudA'nvitaH / pratyUcaM puruSasUktena mUlamantreNa vaissnnvH|| 58 + dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / . 1jha. pha. navakamevidhAnejyA / 2 Tu. jha, Ja. jyA kartavyA tasya nityazaH / t| 3 jha. matrapatnasya / 4 ka. ja. jha. pha. hareH / ' ka na. zukratare / jha. pha, bhtre| Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 280 azItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1907 [*matradvayena kurvIta poddshairupcaarkaiH| bhUyaH pratyupacAreSu dadyAtpuSpAJjaliM ttH|| 59 AvAhayejjagannAthaM mudrayA caiva vaiSNavaH] / AsanaM tu tathA dadyAtpuSpakeNa ca mudrayA // 60 dIpAAcamanasnAnapAtrasthaivimalairjalaiH / maGgaladravyasaMyuktaistulasIdalamizritaiH // dadyAtpratyupacAraM tu mUlamantradvayena ca / suvAsitena tailena kuryAdabhyaJjanaM tataH // 62 kastUryA candanenApi kuryAdudvartanAdikam / sugandhavAsitaistoyaiH snApya mantrayutaiH zubhe // 63 vastrairAbharaNairdivyairalaMkRtya yathAvidhi / madhuparka tato dadyAdgandhaM dadyAtsuvAsitam // 64 surabhINi supuSpANi bhaktyA samyanivedayet / dhUpaM dazAGgamaSTAGgaM dIpaM ca sumanoharam // 65 naivedyaM vividhaM dadyAtpAyasApUpamizritam / sakarpUraM sutAmbUlaM bhaktyA caiva nivedayet // 66 dIpairnIrAjanaM kRtvA puSpamAlAM samarpayet / pariNIya praNamyAtha stutvA stotrairanuttamaiH // 67 garuDAGke zAyayitvA maGgalAya nivedayet / saMkIrtya nAmabhiH puNyaH pazcAddhomaM samAcareta // 68 harenaivedyazeSeNa juhuyAdahnimaNDale / pratyUcaM pauruSaM sUktaM zrIsUktaM maGgalAyam / / hotavyamAjyasaMmizrahaviSA vaidikAnale / proktena matraratnena juhuyAdbhaktisaMyutam / / aSTottarazatavAramaSTAviMzatimeva vA / yajJarUpaM mahAviSNuM dhyAyanyai juhuyAddhaviH / / zuddhajAmbUnadanibhaM zaGkhacakragadAdharam / samastavedavedAntasAGgopAGgayutaM prabhum / / devyA zriyA samAsInaM dhyAtvA homaM samAcaret / ekaikAmAhatiM pazcAnnAmabhirjuhayAddhaviH // 73 nityAnbhaktAnsamuddizya mahAbhAgavatottamaH / bhUlIlAvimalAdyAzca zaktayaH prathama kramAt / / 74 anantavihagendrAdidevatAstadanantaram / vAsudevAdayaH pazcAttathA zaktyAdidevatAH // 75 mUrtayaH kezavAdyAzca tathA saMkarSaNAdayaH / matsyakUrmAdayazceva tathA ckraadihetyH|| kumudAdayazca tridazAstathA candrAdidevatAH / indrAdilokapAlAzca tathA dharmAdidevatAH // 77 hotavyAH kramazastasminsaMpUjyAzca vizeSataH / evaM vaikuNThahomaM tu mahAbhAgavatottamaH // 78 nityArcanavidho nityaM kurvIta susmaahitH| gRhArcane gRhadvAri pazcayajJavidhAnataH // 79 dattvA baliM vidhAnena pazcAdAcamanaM caret / upavizyA''sane zubhre kRSNAjinakuzottare // 80 maMtrayogaM prakurvIta bhogArtha sukhamAtmanaH / samyakpadmAsanAsIno bhUtazuddhiM samAcaret // 81 prANAyAmatrayaM kuryAnmavega vijinendriyaH / udaGma(Udhvamukha tanaH kRtvA hRtpaGkajamanuttamam 82 vikAsaM tasya kurvIta vijJAnaraviNA hRdi / tatkarNikAyAM vahnayarkazazivimbAnyanukramAt // 83 trayaM trayImaye tasmizcintayedvaiSNavottamaH / nAnAratnamayaM pIThaM teSAmupari cintayeta // tasminhRtpadmamUlAnte bAlArkasadRzadyuti / aTaizvaryadalaM padmaM matrAkSaramayaM caret // tasmindavyA samAsInaM koTizItAMzusaMnibham / caturbhujaM sundarAGgaM zaGkhacakragadAdharam // padmapatravizAlAkSaM sarvalakSaNalakSitam / [+zrIvatsakaustubhoraskaM pItavastradharaM prabhum // vicitrAbharaNairyuktaM divyamaNDanamaNDinam / divyacandanaliptAGgaM divyapuSpopazobhitam // 88 tulasIkomaladalavanamAlAvibhUpitam / bAlArkakoTisadRzaM kAntyA devyA zriyA saha // 89 * dhanuzcidvAntargataH pATho jha. pustakasthaH / + dhAzridAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 ka. ja. jha. bha. zubhaiH / 2 Ga. malaM / 3 ka Ja. jha. pha. vidhAnataH / 4 jha. rme| 5 i. mantrayAgaM / 6 jha. pha. degsminmRduzcakSaNatare vA / 76 85 Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1908 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe- . sarvalakSaNalakSaNyA samAzliSTatarnu zivam / evaM dhyAtvA japenmatraM samAhitamanAH shuciH|| 90 . sahasraM zatavAraM vA yathAzakti japenmanum / manasaivArcanaM kRtvA viramettatra bhktitH|| 91 tadIyAnarcayedbhaktyA tasminkAle samAgatAn / tarpayitvA'nnapAnAdyairanuvrajya visarjayet // 92 arcayitvA pitRRndevAMstarpayecca vidhAnataH / saMpUjyAtithibhRtyAMzca bhuJjIyAtAM ca daMpatI // 93 : yakSarAkSasabhUtAnAmarcanaM varjayetsadA / yo mahAnkurute vipraH sa cANDAlo bhavedbuvam // 94 yakSANAM ca pizAcAnAM madyamAMsabhujAM tathA / divaukasAM tu bhajanaM surApAnasamaM smRtam // 95 brahmarAkSasavetAlayakSabhUtArcanaM nRNAm / kumbhIpAkamahAghoranarakaprAptisAdhanam // 96 koTijanmakRtaM puNyaM yajJadAnakriyAdikam / sadyaH sarva layaM yAti yakSabhUtAdipUjanAt // 97 / / striyo vA puruSo vA'pi yakSabhUtAdikArcakaH / kalpakoTisahasrANi kalpakoTizatAni ca // 98 kRmirbhUtvA'ya viSThAyAM pitRbhiH saha majjati / yakSANAM ca pizAcAnAM tAmasAnAM divaukasAm niveditAnaM yo'znAti pUyazoNitabhugbhavet / [yakSAnbhUtagaNAMzcAnyAnkarAnvai brahmarAkSasAn / uddizya bhute yo vipraH sadyazcANDAla eva sH| yA nArI pUjayedyakSAnpizAcoragarAkSasAn] 101 sA yAti narakaM ghoraM kAlasUtramadhomukhI / paMtinA saha kalpAnta uSitvA tatra dAruNe // 102 lIdvA mUtrapurISaM vai kRcchrAtsUcimukhaistathA / kRmibhirbhakSyamANAGgI yAvadAbhUtasaMplavam // 103 pazcAdbhuvi dazArheSu jAyate zatasaMkhyayA / tasmAdyakSAdikAnAM ca devAnAmarcanaM tyajet // 104 [*svatantra pUjanaM yatra vaidikAnAmapi tyajet / arcayitvA jagadvandhaM devaM nArAyaNaM harim 105 tadAvaraNasaMsthAnaM devasya parito'rcayet / harerbhuktAvazeSeNa baliM tebhyo vinikSipet // 106 homaM caiva prakurvIta taccheSeNaiva vaiSNavaH / hareniveditaM samyagdevebhyo juhuyaaddhviH|| 107 pitRbhyazcApi taddadyAtsarva phalamavApnuyAt / prANinAM pIDanaM yattadviduSAM nirayAya vai // 108 adattaM yaca yatkicitparasvaM gRhyate naraiH / steyaM tadviddhi girije narakasyaiva kaarnnm|| 109 lazunaM madyapAnAdi mUlakaM gRJjanaM tathA / tilapiSTaM tathA zigraM bilvaM kozAtakI tathA // 110 alAvU zvetadRntAkaM bIjAni kanakAni ca / evamanyAnyabhakSyANi zAstradRSTAni vai nrH|| 111 khAdannarakamAmoti vicitramazivaM tathA / avaiSNavAnAM yaccAnnaM patitAnAM tathaiva ca // 112 arpitaM tathA viSNoH zvamAMsasadRzaM bhavet / yakSarAkSasabhUtAnaM surAmadyaM ca gRJjanam // 113 yo'znAti nirayaM yAti pUyazoNitabhojanam / [+etaiH saMlApanasparzasahavAsAdibhirnaraH // 114 te'pi yAntyeva nirayaM viNmUtrakrimibhojanam / patitAnAM ca saMsargAtpASaNDAnAM tathaiva ca 115 sarvayajJasya bhoktAraM purANaM puruSottamam / jJAtvA sarva prakurvIta nityanaimittikIH kriyaaH||116 yakSarAkSasabhUtAzca kUSmANDagaNabhairavAH / nArcanIyAH sadA devi svargalokamabhIpsubhiH // 117 yakSarAkSasabhUtAnAmarcanaM varjayedvijaH / paizAcatvamavAmoti [*kalpakoTizatatrayam // 118 tasmAdAkSasabhUtAnAmacenaM pratiSidhyate / kalpakoTisahasrANi kalpakoTizatAni ca // 119 + dhanucihAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / * dhanuzcidrAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / + dhanucihAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / * dhanuzciAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. yajJama / 2 ka. ja. pitRbhiH / 3 Ga. jha Ja, Ne / lihanmatra / 4 jha.pha. "cAca viDvarAddeSu / 5 jha. ka. 'smaadvaidi| jhataM caiva deve / jha. pha vipatranigyaM mahA / a| Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1909 280 azItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / rauravaM narakaM yAti yakSabhUtagaNArcanAt / zaGkhacakrAdibhizcikairanyaiH priytmaihreH|| 120 rahitaH sarvadharmebhyaH pracyuto narakaM vrajet / agamyAgamanAddhiMsAparadravyApahAraNAt // 121 abhakSyabhakSaNAtsadyo [*narakaM samavApnuyAt / yastu pANigRhItI ca hitvA'nyAM yoSitaM vrjet|| agamyAgamanaM taddhi sadyo narakakAraNam / patitAnAM ca saMsargAtpApaNDAnAM tathaiva ca // 123 vikarmasthAnAM ca tathA yAtyeva nirayaM nrH| saMsargiNAM ca saMsarga tatsaMsargamapi tyajet // 124 vaiSNavaH kulamekaM tu varjayetpApasaMyutam / ekAntI saMtyajedrAmaM mahApAtakamizritam // 125 tathaiva paramaikAntI taddezamapi varjayet / svakarmajJAnabhaktyAdi sAdhanaM vaiSNavaM smRtam // 126 harerAjJAnurUpeNa karmajJAnAdi yazcaret / sa ekAntI bhavadviSo vAsudevaparAyaNaH // 127 akRtyaM vaiSNavaH pApaM buddhyA samyakparityajet / ekAntI saMtyajecchAstraM dUSaNAnmanasA'pi c|| tathaiva paramaikAntI heyabuddhyA parityajet / nityaM naimittikaM kAmyaM kRtyaM tu trividhaM smRtam 129 jJAnaM tathaiva loke'sminmunibhiH saMprakIrtitam / kRtyAkRtyavivekaM ca paralokasya cintanam 130 tatmAptisAdhanaM viSNoH svarUpajJAnameva ca / bhaktyA'nvito bhavedbhakto navadhA sA prakIrtitA // sudarzanordhvapuNDrAdisaMcidvairaGkanaM zubhe / sadgurormatrapaThanamarcanaM vidhinA hreH|| 132 smaraNaM kIrtanaM viSNoH sevA ca paramAtmanaH / praNAmastasya puratastadIyAnAM ca pUjanam // 133 prasAdatIrthasevA ca bhaktirnavavidhA smRtA / yasmAtprapadyate devaM zaraNaM vaiSNavo harim // 134 prapattiH sA tu vijJeyA trividhA sA prkiirtitaa| [+tAmasI rAjasI caiva sAttvikI trividhA smRtA sA'pi tridhA kRtA siddhiH sAmAnyA sarvadehinAm / etaccatuSTayaM devi heyaM] saMtyajya vaiSNavaH // upAyabhUtaM brahmavamavalambeta vaiSNavaH / upAyabhAvAtsaMtyajya karmajJAnAdikaM nrH|| 137 kurvIta bhagavatprItyai mahAbhAgavatottamaH / trikAlamarcayedviSNuM bhaktyA vai puruSottamam // 138 naimittike vizeSeNa pUjayedvidhinA zubhe / pratyahaM kArtike mAsi jAtIpuSpaiH samarcayet // 139 dadyAdakhaNDaM dIpaM ca niyatAtmA dRddhvrtH| brAhmaNAnbhojayitvA'nte harimAyujyamAmuyAt 140 dhanuSyuSasi devezaM mAsamekaM nirantaram / arcayedutpalerdevi karavIraiH sitAsitaiH // 141 dhUpadIpaizca naivedyairyathAzakti nivedayet / samApto bhojayedviprAnmahAbhAgavatottamAn // 142 azvamedhasahasrasya phalamAmotyasaMzayam / tapomAsyudita bhAno snAtvA nadyAM vishesstH|| 143 arcayenmAdhavaM puSpairutpalaizca zubhAnane / pAyasaM saghRtaM divyaM bhaktyA tatra nivedayet // 144 [*snAtvA saMpUjayedviSNuM mAsamekaM nirantaram / zarkarAmbuyutaM nityamupA(dhA)naM (?) vinivedyet|| vaiSNavAnpUjayedbhaktyA mAsAnte zubhadarzane / madhumAsi tathA nityaM bakulaizcampakairapi // 146 pUjayejjagatAmIzaM guDAnaM ca nivedayet ] / mAsAnte vaiSNavAnviprAnbhojayetsusamAhitaH // 147 sahasravArSikI pUjAM prati nityamavApnuyAt / mAdhavaM pUjayedevaM zatapatramahotpalaiH // 148 pUjayitvA vidhAnena dadhyannaphalasaMyutam / guDodakaM ca bhaktyA vai tasmindevi nivedayet // 149 lakSmyA yukto jagannAthaH prIto bhavati pArvati / zukre tu zuklakamalaiH pATalaiH kumudotpalaiH 150 * dhanuzvidvAntargataH pAThaH ka. ja. jha. pha. pustakasthaH / + dhanuzcihnAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / * dhanuzcihAntargataH pATho jha. pha. pustakasthaH / 1 jha. pha. zubham / ka.vaprAya ma / Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1910 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDe- . arcayitvA hRSIkezamannaM cUtaphalaiyutam / nivedya ca subhaktyA vai gavAM koTiprado bhavet // 151 vaiSNavAnbhojayitvA'tha sarvamAnantyamAmuyAt / ASADhe devadevezaM lakSmIbhartAramacyutam // 152 zrIpuSpairarcayanityaM pAyasAnaM nivedayet / mAsAnte bhojayedviprAnmahAbhAgavatottamAn // 153 paSTivarSasahasrasya pUjAM prAmotyasaMzayaH / nabhomAsyarcayedviSNuM puMnAgaiH ketakIdalaiH // 154 / arcayitvA'cyutaM bhaktyA na bhUyo janmabhAgbhavet / dadyAdapUpAnbhaktyA'tha zarkarAghRtamizritAn brAhmaNAnbhojayettadvanmahAbhAgavatottamAn / nabhasye'pyarcayedIzaM kundaiH kurabakairapi // 156 kSIrAnaM guNasaMmizraM bhaktyA tatra nivedayet / gavAM koTipradAnasya pratyahaM phalamAnuyAt / / 157 nIlotpalairiSe mAsi pUjayenmadhusUdanam / bhaktyA nivedayettasminkSIramApUpamizritam // 158 kalpakoTisahasrANi kalpakoTizatAni ca / vaiSNavaM lokamAmoti muditaH svajanadRtaH // 159 / Urje mAsi tathA devi komlaistulsiidlaiH| pUjayitvA'cyunaM bhaktyA tatsAyujyamavApnuyAt 160 - kSIrAjyazarkaropetamiSTAnnaM pAyasaM tathA / apUpaM ca krameNaiva bhaktyA samyanivedayet // 161 amAyAM mandavAre ca vaiSNavaH tathaiva ca / ravisaMkrame vyatIpAte grahaNe candrasUryayoH // 162 vizeSeNArcayedviSNuM yathAzakti varAnane / gurorutkrAntidivase janmaHSu tathA hreH|| 163 iSTiM ca vaiSNavIM kuryAcchaktyA vai dvijsttmH|ddyaatpusspaanyjliN tatra pratyUcaM vedasaMmitam // 164 pAraNaM cApi kurvIta caruNA pAyasena vaa| vaiSNavAnbhojayedvipAzaktyA dadyAcca dakSiNAm 165 kulakoTi samuddhRtya vaiSNavaM padamAmuyAt / sarvavedairazaktazcedyaSTuM bhAgavatottamaH / / vaiSNavairanuvAkairvA saptarAtraM nirantaram / puSpAJjalisahasraM tu [*homaM ca pratyahaM caret // 167 prItaye vA bhagavataH pratizlokaM yajedbudhaH / athAcaM(N) matraratnaM hi saptarAtraM nirantaram 168 aSTottarasahasraM tu] juhuyAddhaviSA yajet / vizeSeNArcayedvidvAnmahAbhAgavatottamAn // 169 ante cAvabhRthaM kuryAdyathAvibhavasArataH / vaiSNavairanuvAkaizca kuryAdavabhRthaM dvijaH // 170 tatra snAtvA vidhAnena yathAzaktyA(kti) dvijottamaH / zubhe pAtrAntare ramye pAdau prakSAlya bhaktitaH / arcayedgandhapuSpAdyairvasvairAbharaNAdibhiH / tAmbUlena phalairvA'pi yathAzaktyA(kti) samarcayet 172 bhojayitvA'nnapAnAdyaiH praNamya ca punaH punH| AsImAntamanuvrajya namaskRtya visarjayet 173 / punaH praNamya bhaktyA'tha zanaistatra nivartitaH / gRhaM pravizya devezaM pUjayetprayatAtmavAn // 174 evamabhyarcayedviSNuM yAvajIvamatandritaH / tadIyAMzca vizepeNa pUjayetsarvadA zubhe // 175 ArAdhanAnAM sarveSAM viSNorArAdhanaM [+param / tasmAtparataraM devi tadIyAnAM samarcanam // 176 arcayitvA'tha govindaM tadIyAnnArcayetpunaH / na sa bhAgavato jJeyaH kevalaM dAmbhiko hi saH // tasmAtsarvaprayatnena vaiSNavAnpUjayetsadA / sarva tarati duHkhaughaM mahAbhAgavatArcanAt // 174 evamuktaM mayA devi viSNorArAdhanaM param / nityanaimittikaM caiva tadIyAnAM ca pUjanam // 179 * dhanucihAntargataH pAThaH ka. va. pustakasthaH / + dhanucihAntargataH pAThaH ka. ja. jha. a. pha. pustakasthaH / ka ja. jha. pha. 'dvatmavemAnantyamApnayAt / na / 2pha.thAbhaktyA yAtrAyAM ca vi| 5 dR. dhanena s| va ja. sa. 'rorakSAdidi / 4 Ga. taH / Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 281 ekAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1911 pauruSaM tasya yAthAtmyaM phalasAdhanameva ca / tasyA''vasathadehaM ca karmAdyApi catuSTayam // tava proktaM mayA devi kimanyacchrotumicchasi / / 180 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde viSNupUjAvidhAnavaiSNavAcArakathana nAmAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 280 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-48257 athaikAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / rary vasiSTha uvAcaevamuktA tu sA devI patinA zUlapANinA / praNipatya mahAtmAnamuvAca prAJjalistadA // 1 pArvatyuvAcasAdhUktaM hi tvayA nAtha vaiSNavaM dharmamuttamam / guhyAdguhyatamaM viSNoH svarUpa prmaatmnH|| 2 dhanyA'smi kRtakRtyA'smi sarvadevanamaskRta / tava prasAdAddevezamarcayAmi sanAtanam // vasiSTha uvAcatatastadvacanaM zrutvA bhavatripurahAnta(ghAta) kaH / samAzlipyAvadaddevIM prahRSTenAntarAtmanA // 4 rudra uvAcasAdhu sAdhu mahAdevi sAdhu sAdhu varAnane / arcayasva hRSIkezaM lakSmIbhartAramacyutam // kRtakRtyo'smyahaM bhadre vaiSNavyA bhAryayA tvayA / guruNA tava cArvaGgi vAmadevena dhImatA // 6 anujJAtA'rcayasvezaM purANaM puruSottamam / gurUpadezamArgeNa pUjayitvaiva kezavam // prAmoti vAJchitaM sarva nAnyathA bhUdharAtmaje // vasiSTha uvAcaevamuktA tadA devI vAmadevAntikaM nRpa / jagAma sahasA hRSTA viSNupUjanalAlasA // 8 sametya taM guruM devI pUjayitvA praNamya ca / vinatA pAJjalirbhUtvA uvAca munisattamam // 9 pArvatyuvAcabhagavaMstvatprasAdena samyagArAdhanaM hreH| kariSyAmi dvijazreSTha tvamanujJAtumarhasi // 10 vasiSTha uvAcaityuktastu tayA devyA vAmadevo mahAmuniH / tasyai matravara zreSThaM dadau sa vidhinA guruH|| 11 nAmnAM sahasraM viSNozca proktavAnmunisattamaH / nivedayitvA pUjAyA vidhAnamapi dezikaH // uvAca paramaprItyA pArvatI saMzitavratAm // vAmadeva uvAcaarcayitvA hRSIkezaM prAtarnityaM varAnane / sahasranAmapaThanaM kuruSva tadanantaram // vasiSTha uvAcainyuktA tena gurugA prahRSTenAntarAtmanA / pUjayitvA namaskRtya punarAyAtsvamAlayam // 14 zikSinA guruNA tena vAmadevena pArvatI / tataH katipayAhaHsu dvAdazyAM vRssbhdhvjH|| 15 1 ru. kha. ca. ja. jha. a. da. pha. viziSTaM / Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1912 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 6 uttarakhaNDe - kailAsazikhare ramye viSNumArAdhya zaMkaraH / upaviSTastato bhoktuM pArvatIM zaMkaro'bravIt // 16 zaMkara uvAca - pArvatyehi mayA sArdhaM bhoktuM bhuvanavandite // 17 vasiSTha uvAca - tamAha pArvatI devI japtvA nAmasahasrakam / tato bhokSyAmyahaM deva bhujyatAM bhavatA prabho / / 18 vasiSTha uvAca - tatastAM pArvatIM prAha prahasanparamezvaraH || 19 zaMkara uvAca 21 dhanyA'si kRrtapuNyA'si viSNubhaktA'si pArvati / durlabhA vaiSNavI bhaktirbhAgadheyaM vinezvari20 rAma rAmeti rAme'tirame rAme manorame / sahasranAme tattulyaM rAmanAma varAnane // rakArAdIni nAmAni zRNvato mama pArvati / manaH prasannatAM yAti rAmanAmAbhizaGkayA // rAmetyuktvA mahAdevi bhuGkSva sArdhaM mayA'dhunA // 22 vasiSTha uvAca -- tato rAmeti nAmoktyA sahAbhuGkAtha pArvatI / tato bhuktA mahAdevI zaMbhunA saha saMsthitA // papraccha taM mahAdevaM prItipravaNamAnasA // 23 pArvatyuvAca - sahasranAmabhistulyaM rAmanAma tvayoditam / tasyAparANi nAmAni santi cedrAvaNadviSaH // kathyatAM mama deveza tatra me bhaktirutthitA // zrImahAdeva uvAca - I 27 28 zRNu nAmAni vakSyAmi rAmacandrasya pArvati / laukikA vaidikAH zabdA ye kecitsanti pArvati nAmAni rAmacandrasya sahasraM teSu cAdhikam / teSu cAtyantamukhyaM hi nAmnAmaSTottaraM zatam || 26 viSNorekaikanAmaiva sarvavedAdhikaM matam / tAdRGnAmasahasrANi rAmanAma samaM matam // japataH sarvamatrAMzca sarvavedAMzca pArvati / tasmAtkoTiguNaM puNyaM rAmanAmnnaiva labhyate // nAmAni zRNu rAmasya mukhyAni zubhadarzane / RSibhiH parigItAni tAni vakSyAmi te priye 29 OM zrIrAmo rAmacandrazca rAmabhadrazca zAzvataH / rAjIvalocanaH zrImAnrAjendro raghupuMgavaH // 30 jAnakIvallabho jaitro jitAmitro janArdanaH / vizvAmitrapriyo dAntaH zaraNyatrANatatparaH / / 31 vAlapramathano vAgmI satyavAk satyavikramaH / satyatrato vrataphalaH sadAhanumadAzrayaH // kausaleyaH kharadhvaMsI virAdhavadhapaNDitaH / vibhISaNaparitrAtA dazagrIvaziroharaH // saptatAlaprabhettA ca harakodaNDakhaNDanaH / jAmadagnyamahAdarpadalanastADakAntakRt // vedAntapAro vedAtmA bhavavandhakaM bheSajaH / dUSaNatriziroriva trimUrtistriguNastrayI // trivikramastrilokAtmA puNyacAritrakIrtanaH / trilokarakSako dhanvI daNDakAraNyavAsakRt // 36 ahalyApAvanazcaiva pitRbhakto varapradaH / jitendriyo jitakrodho jitalobho jagadguruH // 32 33 34 35 37 24 1 ka. ja. jha. pha. degtakRtyA'si / 2jha mabhistulyaM / 3 jha. pha. ruttamA / zrI / 4 jha. jetA / 5 Ga. kapAragaH / dUM / 6 ja. jha. pha. vyapuNyakR" / : Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 281 ekAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / RkSavAnarasaMghAtI citrakUTasamAzrayaH / jayantatrANavaradaH sumitrAputrasevitaH // 38 sarvadevAdhidevazca mRtavAnarajIvanaH / mAyAmArIcahantA ca mahAbhAgo mhaabhujH|| 39 sarvadevastutaH saumyo brahmaNyo munisattamaH / mahAyogI mahodAraH sugrIvasthirarAjyadaH // 40 sarvapuNyAdhikaphalaH smRtaH(ti)sarvAghanAzanaH / AdipuruSo mahApuruSaH paramaH puruSastathA // 41 puNyodayo mahAsAraH purANaH puruSottamaH / smitavaktro mitabhASI pUrvabhASI ca rAghavaH // 42 anantaguNagambhIro dhIro dAntaguNottaraH / mAyAmAnuSacAritro mahAdevAbhipUjitaH // 43 setukRjjitavArIzaH sarvatIrthamayo hariH / zyAmAGgaH sundaraH zUraH pItavAsA dhnurdhrH|| 44 sarvayajJAdhipo yajJo jarAmaraNavarjitaH / zivaliGgapratiSThAtA srvaaghgnnvrjitH|| paramAtmA paraM brahma sacidAnandavigrahaH / paraM jyotiH paraM dhAma parAkAzaH parAtparaH // 46 parezaH pAragaH pAraH sarvabhUtAtmakaH zivaH / iti zrIrAmacandrasya nAmnAmaSTottaraM zatam // 47 guhyAdruhyataraM devi tava snehAtprakIrtitam / yaH paThecchRNuyAdvA'pi bhaktiyuktena cetasA // 48 sa sarvairmucyate pApaiH kalpakoTizatodbhavaiH / jalAni sthalatAM yAnti zatravo yAnti mitratAm 49 rAjAno dAsatAM yAnti vahnayo yAnti saumyatAm / AnukUlyaM ca bhUtAni stheye yAnti calAH zriyaH anugrahaM grahA yAnti zAntimAyAntyupadravAH / paThato bhaktibhAvena narasya girisaMbhave // 51 yaH paThetparayA bhaktyA tasya vazyaM jagatrayam / yaM yaM kAmaM prakurute taM tamAmoti kIrtanAta // 52 kalpakoTisahasrANi kalpakoTizatAni ca / vaikuNThe modate nityaM dshpuurvedeshaapraiH|| 53 rAmaM dUrvAdalazyAmaM padmAkSaM pItavAsasam / stuvanti nAmabhirdivyairna te saMsAriNo janAH // 54 rAmAya rAmabhadrAya rAmacandrAya vedhase / raghunAthAya nAthAya sItAyAH pataye namaH // 55 imaM matraM mahAdavi japanneva divAnizam / sarvapApavinirmukto viSNusAyujyamAmuyAt // 56 iti te rAmacandrasya mAhAtmyaM vedasaMmitam / kathitaM te mayA subhrUstava prItyA zubhAhayam // 57 vasiSTha uvAcatacchRtvA zaMkareNoktaM mAhAtmyaM prmaatmnH| [*maharSamatulaM lebhe AnandAcajalAplutA // praNamya pAha devezaM bhartAraM vRSabhadhvajam / / pArvatyuvAcaaho mAhAtmyamatulaM rAmasya paramAtmanaH / zrotratRptirhi me na syAtkalpAyutazatairapi // 59 dhanyA'haM kRtakRtyA'smi sarvabhUtabhayAnaka / tvatprasAdAddharebhaktirjanmajanmani cAstu me // 60 vasiSTha uvAcaevamuktvA svabhartAraM gaurI bhAgavatottamam / rAmAya rAmabhadrAya rAmacandrAya vedhase // 61 raghunAthAya nAthAya sItAyAH pataye namaH / imameva japanmatraM sarvAvasthAsu pArvatI // 62 uvAsa ca sukhenaiva kailAse patinA saha / etatte vRttamAkhyAtaM guhyAdguhyataraM nRpa // rudramoktAni zAstrANi tAmasAnyeva pArthiva / saMmohanArtha lokAnAM proktavAnvRSabhadhvajaH // 64 rahasi proktavAndevyA idamekaM haraH prabhuH / yathArthamarthaguptaM ca sAraM mavasya bhUpate // 65 devyAH prItyai mahAdevaH kathayAmAsa tatparaH / u(au)mAmahezvaraM rAjansaMvAdamimamadbhutam // 66 . 58 *dhanazcihnAntargataH pAThaH ka. ca. ja. pha. pustakasthaH / 240 Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1914 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 6 uttarakhaNDeyaH paThecchRNuyAdvA'pi bhaktiyuktena cetasA / sa sarvavandyaH sarvajJo mahAbhAgavato bhavet // 67 sarvadharmavinirmuktaH prAmoti paramaM padam / dhanyaH khalu bhavAloke pArthivendra mahAbala // 68 tvadanvaye hariH zrImAnpurANapuruSottamaH / utpatsyate dAzarathiH sarvalokahitAya vai // 69 tasmAdikSvAkavaH pUjyAH surANAmapi pArthiva / yeSAM jAto hi bhagavAnarAmo rAjIvalocana:70 iti zrImahApurANe pAdma uttarakhaNDa umAmahezvarasaMvAde rAmacandrASTottarazatanAmakathanaM nAmaikAzItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / / 281 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-48327 atha ghazItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH / dilIpa uvAcakathitaM bhavatA brahmansarvadharmamazeSataH / sAmAnyaM ca viziSTaM ca svarUpaM prjiivyoH|| 1 svargApavargoM kathitau sAdhanaM ca tayorapi / dhanyo'smyahaM dvijazreSTha tvatprasAdAtsadA guro // 2 [*ekastu saMzayazcitte mamAsti dvijasattama / kathAmanyAM dvija[+zreSTha pRcchAmi tvAM kutUhalAt 3 kathayasva yathAtathyamapi vAtsalyagauravAt / mahAbhAgavata] zreSTho rudrastripurahanta(ghAta)kaH // 4 kasmAdvirgAhataM rUpaM prAptavAnsaha bhAryayA / yoniliGgasvarUpaM ca kathaM syAtsumahAtmanaH // 5 paJcavakrazcaturbAhuH zUlapANistrilocanaH / kathaM vihitaM rUpaM prAptavAndrijapuMgava // etatsarva samAcakSva mitrAvaruNanandana // vasiSTha uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi yanmAM pRcchasi gauravAt / vizuddhahRdaye puMsAM buddhiH zreyasi jAyate // 7 svAyaMbhuvo manuH pUrva mandare parvatottame / jagAma munibhiH sArdhaM dIrghasatramanuttamam // 8 tasminsamAgatAH sarve munayaH saMzitavratAH / nAnAzAstravidaH zreSThA vaalsuuryaanlprbhaaH|| 9 sarvavedavido viprAH sarvadharmaparAyaNAH / vartamAne mahAsatre munayaH kssiinnklmssaaH|| anveSTuM devatAtattvaM mithaH procustpodhnaaH|| RSaya UcuHviprANAM vedaviduSAM kaH pUjyo devatAM varaH / brahmaviSNumahezAnAM kaH stuto muktido nRNAm 11 kasya pAdodakaM sevyaM bhuktocchiSTaM ca pAvanam / ko'vyayaH paramaM dhAma paramAtmA snaatnH|| kasya prasAdastIrtha ca pitRRNAM tRptidaM bhavet // vasiSTha uvAcateSAM samupaviSTAnAmiti vAdo mahAnabhUt / rudramekAmiti pocuH kecidatra mhrssyH|| 13 brahmaiva pUjya ityanye vadanti munisattamAH / sUrya evA''tmanAM pUjya ityanye prAhurarcakAH // 14 yo'sau sarvagataH zrImA-zrIpatiH purussottmH| avyayaH puNDarIkAkSo vAsudevaH parAtparaH // 15 * idamadhe da. pustakasyam / + dhanuzcihAntargataH pAThaH ka. ja. pha. pustakasthaH / 1 ka. ja. "rvkrm'| 2 pha. ja. "huruttmaaH| yo| Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 yazItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1915 anAdinidhano viSNuH sa eva paramezvaraH / saMpUjyo devatAzreSTha ityeke procire dvijAH // teSAM vivadatAM tatra manuH svAyaMbhuvo'bravIta / / manuruvAcazuddhasattvamayo yo'sau kalyANaguNavAnprabhuH / puNDarIkekSaNaH zrImA-zrIpatiH puruSottamaH // 17 viprANAM vedaviduSAmeka evArcitaH prabhuH / viprANAM netare pUjyA rajastamovimizritAH // 18 vasiSTha uvAcaiti tasya vacaH zrutvA sarva eva maharSayaH / bhRgu taponidhi viSaM procuH prAJjalayastathA // 19 _ RSaya UcuHasmAkaM saMzayaM chettuM tvaM samartho'si suvrata / brahmaviSNumahezAnAmantikaM braja suvrata // 20 gatvA teSAM samIpaM tu tathA dRSTvA tu vigrahAn / zuddhasattvaguNaM teSAM yasminsaMvidyate mune // 21 sa eva pUjyo viprANAM [*netarastu kadAcana / zuddhasattvamayaH sAkSAdbrahmaNyaH] sa bhaviSyati 22 [+tIrthaprasAdavAlloke viprANAM sa bhaviSyati ] / devatAnAM pitRRNAM ca tasyocchiSTaM supAvanam 23 tasmAdyAhi munizreSTha vibudhAnAM nivAsanam / kSipraM kuru munizreSTha sarvalokahitaM prabho // 24 vasiSTha uvAcaevamuktastatastUrNa kailAsaM munisattamaH / jagAma vAmadevena yatrA''ste vRSabhadhvajaH // gRhadvAramupAgamya zaMkarasya mahAtmanaH / zUlahastaM mahAraudraM nandi dRssttvaa'brviivijH|| bhRguruvAcasaMprApto'haM bhRgurvipro haraM draSTuM surottamam / nivedayasva mAM zIghraM zaMkarAya mahAtmane // 27 vasiSTha uvAcatasya tadvacanaM zrutvA nandI sarvagaNezvaraH / uvAca paruSaM vAkyamaharSimamitaujasam // 28 ____25 nandhuvAca asAMnidhyaM prabhostasya devyA krIDati zaMkaraH / nivartasva nivartastra yadi jiivitumicchsi||29 vasiSTha uvAcaevaM nirAkRtastena tatrAtiSThanmahAtapAH / bahUni ca dinAnyasmingRhadvAre'pi zAMkare // 30 bhRguruvAcanArIsaMgamamano'sau yasmAnmAmavamanyate / yoniliGgasvarUpaM vai tasmAttasya bhaviSyati // 31 brAhmaNaM mAM na jAnAti tamasA smupaagtH| abrahmaNyatvamApanno hyapUjyo'sau dvijanmanAm // 32 tasmAdanaM jalaM puSpaM tasmai dattaM havistathA / nirmAlyamasya tatsarva bhaviSyati na saMzayaH // 33 vasiSTha uvAcaevaM zaptvA mahAtejAH zaMkaraM lokapUjitam / uvAca gaNamatyugraM nandi zUladharaM nRpa // 34 bhRguruvAcarudrabhaktAzca ye loke bhasmaliGgAsthidhAriNaH / te pASaNDatvamApannA vedavAhyA bhavantu vai // 35 * dhanuzcidvAntargataH pAThaH ka. ja pha. pustakasthaH / + dhanudhidvAntargataH pAThaH ka. ja. pha. pustakasthaH / 1ka ya. ja. Dha. ph.mtto'sau| Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1916 [ 6 uttarakhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNItaM - vasiSTha uvAca 38 evaM zaptvA munistatra rudraM tripurahanta ( ghAta) kam / jagAma brahmalokaM vai sarvalokanamaskRtam // 36 tatra devaiH sahAsssInaM brahmANaM parameSThinam / dRSTvA prAJjalinA devaM praNanAma mahAmatiH / / 37 praNamya puratastasya tUSNImAsa mahAtapAH / taM dRSTvA munizArdUlaM rajoguNasamAvRtaH / nArcayAmAsa dhAtA'sau maharSi samupAgatam / pratyutthAnaM priyaM vAkyaM na kRtaM tasya vedhasA // 39 aizvaryeNaiva mahatA tasthau tatrAmbujAsanaH / taM dRSTvA rajasodriktaM maharSiH paGkajAsanam // vyAjahAra mahAtejA vAkyaM lokapitAmaham // 40 bhRguruvAca rajasA mahatodrikto yasmAnmAmavamanyase / tasmAttvaM sarvalokAnAmapUjyatvaM samAmuhi // vasiSTha uvAca - 43 44 evaM zaptvA mahAtmAnaM brahmANaM lokapUjitam / jagAma sahasA vipro bhagavanmandiraM bhRguH // 42 pravizya vaiSNavaM lokaM kSIrAbdheruttare taTe / tatra sthitairmahAbhAgaiH pUjyamAno yathArhataH / / tatrAnivAryamANastu niviSTo'ntaHpuraM dvijaH / pravizya tasminvimale vimAne ravisaMnibhe // zayAnaM nAgaparyaGke dadarza kamalApatim / lakSmIkarasarojAbhyAM mRjyamAnapadadvayam // taM dRSTvA munizArdUlo bhRguH kopasamanvitaH / savyaM pAdaM pracikSepa viSNorvakSasi zobhite // 46 tUrNamutthAya bhagavAndhanyo'smIti vadanmudA / hastAbhyAM caraNaM tasya pIDayAmAsa harSitaH // zanairmRditvA tatpAdaM madhuraM vAkyamabravIt // 45 viSNuruvAca 41 47 dhanyo'smyadyaiva viprarSe kRtakRtyo'smi sarvadA / tvatpAdasparzanAddehe maGgalaM me bhaviSyati // 48 samasta saMpatsamavAptihetavaH samutthitApatkuladhUmaketavaH / apArasaMsArasamudrasetavaH punantu mAM brAhmaNapAdapAMsavaH // vimapAdarajo yasya dehe tiSThati sarvadA / gaGgAdisarvatIrthAni tasya tiSThantyasaMzayam // 49 50 vasiSTha uvAca ityuktvA sahasotthAya devyA sArdhaM janArdanaH / bhaktyA samarcayAmAsa divyasrakcandanAdibhiH taM dRSTvA munizArdUlo harSapUrNAzrulocanaH / utthAyAsssanamukhyAttaM praNanAma dayAnidhim // kRtAJjalipuTo bhUtvA harSAtmAha mahAtapAH // 52 ! { bhRguruvAca 53 aho rUpamaho zAntiraho jJAnamaho dayA / aho sunirmalA kSAntiraho sattvaguNo hareH // naisargikaM zubhaM sattvaM tathaiva guNavAridheH / nAnyeSAM vidyate kiMcitsarveSAM tridivaukasAm // 54 brahmaNyazca zaraNyazca tvametra puruSottamaH / [*brAhmaNAnAM tvamevezo nAnyaH pUjyaH suraH kacit // ye'rcayanti surAnanyAMstvAM binA puruSottama ] | te pAkhaNDatvamApannAH sarvalokavigarhitAH / / 566 viprANAM vedaviduSAM tvamevejyo janArdanaH / nAnyaH kazcitsurANAM ca pUjanIyaH kadAcana // 57 anarcyA brahmarudrAdyA rajastamovimizritAH / tvaM zuddhasattvaguNavAnpUjanIyo'grajanmanAm // 58 * ayaM zlokaH ka. ja. pha. pustakasyaH / Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 " 282 dvyazItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1917 66 70 tvatpAdasalilaM sevyaM pitRRNAM ca divaukasAm / sarveSAM bhUsurANAM ca muktidaM kalmaSApaham 59 tvadbhuktocchiSTazeSaM vai pitRRNAM ca divaukasAm / bhUsurANAM ca sevyaM syAnnAnyeSAM tu kadAcana60 itareSAM tu devAnAmannaM puSpaM jalaM tathA / aspRzyaM tu bhavetsarva nirmAlyaM surayA samam // 61 tasmAdvai brAhmaNo nityaM pUjayitvA sanAtanam / tvattIrthaM bhaktamannaM ca bhajetaivAnizaM budhaH // 62 nAnyaM devaM tu vakSeta brAhmaNo na ca pUjayet / nAnyaprasAdaM bhuJjIta nAnyasyA''yatanaM vizet 63 na dadAti hi yo vipraH pitRRNAM zrAddhakarmaNi / tadbhuktamannaM tIrthe ca tatsarve niSphalaM bhavet // 64 kalpakoTisahasrANi kalpakoTizatAni ca / patanti pitarastasya narake pUyazoNite // 65 niveditaM tava vibho yo juhoti dadAti vA / devatAnAM pitRRNAM ca tRptimAnantyamazrute || tasmAtrameva viprANAM pUjyo nAnyo'sti kazcana / mohAdyaH pUjayedanyAnsa pAkhaNDI bhaviSyati / / tvaM hi nArAyaNaH zrImAnvAsudevaH sanAtanaH / viSNuH sarvagato nityaH paramAtmA mahezvaraH // 68 tvameva sevyo viprANAM brahmaNyaH zuddhasattvavAn / pUjyatvAdbrAhmaNAnAM vai zuddhasattvaguNAdapi // 69 sarveSAmeva devAnAM brAhmaNatvamavAmuhi / tvAmeva hi sadA viprA bhajanti puruSottamam || brAhmaNAste babhruvustu nAnyAstatra na saMzayaH / brahmaNyo devakIputro brahmaNyo madhusUdanaH / / 71 brahmaNyaH puNDarIkAkSo brahmaNyo viSNuravyayaH / brahmaNyo bhagavAnkRSNo vAsudevo 'cyuto hariH brahmaNyo nArasiMhaH syAttathA nArAyaNo'vyayaH / brahmaNyaH zrIdharaH zrIzo govindo vAmanastathA brahmaNyo yajJavArAhaH kezavaH puruSottamaH / brahmaNyo rAghavaH zrImAnrAmo rAjIvalocanaH // 74 brahmaNyaH padmanAbhazva tathA dAmodaraH prabhuH / brahmaNyo mAdhavo yajJastathA trivikramaH prabhuH // 75 brahmaNyazca hRSIkezaH pItavAsA janArdanaH / namo brahmaNyadevAya vAsudevAya zArGgiNe // nArAyaNAya zrIzAya puNDarIkekSaNAya ca / namo brahmaNyadevAya vAsudevAya viSNave // kalyANaguNapUrNAya namaste paramAtmane / namo brahmaNyadevAya sargasthityantahetave // pradyumnAyAniruddhAya tathA saMkarSaNAya ca / namo brahmaNyadevAya sarvadevasvarUpiNe / vArAhavapuSe nityaM trayInAthAya te namaH / namo brahmaNyadevAya nAgaparyaGkazAyine // rAjIvadalanetrAya rAghavAya namo namaH / mAyayA mohitAH sarve devAzca RSayastava // na jAnanti mahAtmAnaM sarvalokezvaraM prabho / tvAM na jAnanti bhagavansarvavedavido'pi hi / / 82 nAmarUpaguNaiH zrIza cAritrairapi duSkaraiH / paratvasUcakaM sattvaM tatra veditumIzvara || maharSibhiH preSito'hamAgato'smi tavAntikam / tatra zIlaM guNAjJAtuM caraNaM mama kezava // dattaM vakSasi govinda tatkSantavyaM kRpAnidhe // 76 77 78 81 83 vasiSTha uvAca - evamuktvA bhRgurdevaM praNamya ca muhurmuhuH / divyairmaharSibhistatra pUjyamAno mahAtmabhiH // punarjagAma hRSTAtmA yajJe RSisamAgame / samAgataM mahAtmAnaM tatra dRSTvA maharSayaH / pratyutthAya namaskRtvA pUjAM cakrurvidhAnataH / teSAM vijJApayAmAsa tatsarvaM munipuMgavaH // 79 80 84 85 86 87 bhRguruvAca rajastamoguNodriktau vidhIzAnau surottamau / zaptau mayA na pUjyau tau viprANAmRSisattamAH // 88 abrahmaNyatvamApanno garhitaM rUpamAsthitaH / zaptaH kailAsazikhare zaMkarastamasA''vRtaH // 89 Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM- [ 6 uttarakhaNDezuddhasattvamayo viSNuH kalyANaguNasAgaraH / nArAyaNaH paraM brahma viprANAM daivataM hriH|| 90 brahmaNyaH zrIpatirviSNurvAsudevo janArdanaH / brahmaNyaH puNDarIkAkSo govindo hrircyutH||91 sa eva pUjyo viprANAM netaraH puruSarSabhaH / mohAdyaH pUjayedanyaM sa pASaNDI bhaviSyati // 92 smaraNAdeva kRSNasya vimuktiH pApinAmapi / tasya pAdodakaM sevyaM bhuktocchiSTaM ca pAvanam 93 svargApavargadaM nRNAM brAhmaNAnAM vishesstH| viSNoniveditaM nityaM devebhyo juhuyAddhaviH // 94 pitRbhyazcaiva taddadyAtsarvamAnantyamaznute / yo na dadyAddhare(ktaM pitRRNAM zrAddhakarmaNi // 95 aznanti pitarastasya viNmUtraM satataM dvijAH / tasmAdviSNoH prasAdo vai sevitavyo dvijanmanAm / itareSAM tu devAnAM nirmAlyaM garhitaM bhavet / sakRdeva hi yo'znAti brAhmaNo jJAnadurlabhaH // 97 nirmAlyaM zaMkarAdInAM sa cANDAlo bhaveddhRvam / kalpakoTisahasrANi pacyate narakAgninA // 98 nirmAlyaM bho dvijazreSThA rudrAdInAM divaukasAm / rakSoyakSapizAcAnaM madyamAMsasamaM smRtam // 99 tahrAhmaNairna bhoktavyaM devAnAM bhuJji(nAmA)taM haviH / tasmAdanyaM parityajya viSNumeva sanAtanam pUjayadhvaM dvijazreSThA yAvajjIvamatandritAH / tadviSNoH paramaM dhAma satyaM jyotirsNshyaaH|| 101 tApAdipaJcasaMskArairanviSya zubhacetasA / aprAkRtaM hariM samyagarcayadhvaM dvijrssbhaaH|| 102 cakrAGkitabhujA viprA bhavantyaprAkRtAH shubhaaH| cakralAJchanahInAstu prAkRtAstAmasAH smRtaaH|| tasmAtmAkRtasaMsargapApaughadahanaM hareH / prataptaM bibhRyAJcakraM zaGkha ca bhujamUlayoH // 104 UrdhvapuNDrANi cAGgeSu dhRtvA shaastroktmaargtH| arcayenmantraratnena vidhinA puruSottamam // 105 tasya prasAdasevAM ca kuryAnityamatandritaH / tasyA''varaNapUjAyAM tridazAnarcayetsadA // 106 tameva sarvayajJAnAM bhoktAraM paramezvaram / jJAtvA vai juhuyAdadyAjjapedvai satataM dvijaaH|| 107 vasiSTha uvAcaevamuktAstu te sarve RSayaH kSINakalmaSAH / namaskRtya bhRgu samyagUcuH pAJjalayastadA // 108 RSaya UcuHbhagavansaMzayacchettA tvameva dvijasattama / tvaM vai loke gatibrahmastvameva paramA gtiH|| 109 tvameva paramo dharmastvameva paramaM tapaH / tvatprasAdAdvayaM viprA bhaviSyAmo hi nAnyathA // 110 vasiSTha uvAcaevaM stutvA bhRgu vipraM sarva eva maharSayaH / tasmAtsaMprAptamantrA vai pUjayAmAsuracyutam // 111 etatte sarvamAkhyAtaM prasaGgAtpArthivAtmaja / rAmasya hastakamalasparzanAdvai nRpottama // 112 bhaviSyatyamalaM tacca rUpaM lokavihitam / rAghavaH sarvadevAnAM pAvanaH purussottmH|| 113 paNa zAzca tenaiva vimalAH shNkraadyH| sarveSAmapi devAnAM pitA mAtA janArdanaH // 114 prAtA ca sarvalokAnAM vatsalo guNasAgaraH / tameva zaraNaM gaccha yadIcchasi paraM padam // 115 .. etatte sarvamAkhyAtaM purANaM vedasaMmitam / brahmaNA kathitaM rAjanmanoH svAyaMbhuve'ntare // 116 maMsvidaM zrAvayennityaM paThedvA musamAhitaH / ananyabhaktiH zrIzasya jAyate tasya sarvadA // 117 . vidyArthI labhate vidyAM dharmArthI dharmamAmuyAt / mokSArthI labhate mokSaM kAmArthI labhate sukham 118 nadiyAM zravaNe sUryacandrayograhaNe tathA / amAvAsyAM paurNamAsyAM ptthedbhktismnvitH|| 119 lokAdha zlokapAdaM vA paThedyastu samAhitaH / azvamedhasahasrasya phalaM prAmotyasaMzayam // 120 Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 vyazItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 1919 [*etadeva yadA padmamabhUddhairaNmayaM jagat / tadvRttAntAzrayaM tadvatpAamityucyate budhaiH|| 121 pAnaM tatpaJcapaJcAzatsahasrANIha paThyate / tatpurANaM ca yo dadyAtsuvarNakamalAnvitam // 122 'yeSThe mAsi tilairyuktaM so'zvamedhaphalaM labhet / ityetatkathitaM guhyaM purANaM padmasaMjJitam // bharcayasva hRSIkezaM yadIcchasi paraM padam // 123 sUta uvAcato vasiSThena guruNA nRpbhaasurH| praNamya ca guruM rAjA pUjayitvA yathArhataH // 124 ttiMprAptamantro'sau vidhinA dvijasattamAt / arcayitvA hRSIkezaM yAvajIvamatandritaH // le haripadaM prApa yogigamyaM sanAtanam // 125 iti zrImahApurANe pAya uttarakhaNDe bhRguzApakathanaM nAma dyazItyadhikadvizatatamo'dhyAyaH // 282 // iti zrImahAmunivyAsapraNIte mahApurANe pAne SaSTamuttarakhaNDaM samAptam // 6 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-48452 adhyAyAnAmAditaH samaSTyaGkAH-628 samAptimagamadidaM pAjhaM mahAmunivyAsapraNItamaSTA dazapurANAntargataM mahApurANam / 4.BLIT A.COM * dhanuzcihnAntargataH pATho Ga. pustakasthaH / + idamadha ka. kha. ja. pustakastham / HAL 1 ka. ja, saMhitAtmakam / BAD 3