Book Title: Nyaya nu Natak
Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008105/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAla naLakAMThA prayoga hIraka jayaMtI prakAzana 4 nyAyanuM nATaka saMtabAla' pazi mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda 3ca 004. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 - - bhAla naLakAMThA prayoga hIraka jayaMtI prakAzana nyAyanuM nATaka saMtabAla" -- -- - - : prakAzaka -- -- mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004. -- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , , , , , . 13 anukramaNikA saMpAdakanA be bola ........ aMbubhAI zAha............ prastAvanA ................ cuMbakalAla u. mahetA............. khaMDa pahelo (lekho) 1. aMtaranI eka vAta (vi.vA. 1-6-1950) ......... 2. nyAyanuM nATaka (vi.vA. 16-6-1950) . ....... 3. kALupaTela khUnakesano pheMsalo (vi.vA. 1-1-51) . ......... 4. kALu paTela khUnakesa (vi.vA. 16-1-51) .. 5. praznottarI (vi.vA. 16-3-50) .... khaMDa bIje (patro) 1. zrI morArajIbhAI desAIne patra (28-2-50) 2. zrI rasikabhAI parIkhane patra (11-3-50) ........ 3. zrI rasikabhAI parIkhane patra (18-3-50) 4. zrI morArajIbhAI desAIne patra (18-3-50) ..... 5. zrI rasikabhAI parIkhane patra (29-3-50) ..... 6. zrI arjunavAlAne patra (19-4-50) ..... 7. zrI ravizaMkara mahArAjane patra (14-4-50) .... 8. zrI arjuna lAlAne patra (27-4-5) ......................... 9. zrI rasikabhAI parIkhane patra (23-5-50) . 10. zrI kizoralAla mazarUvALAne patra (15-6-50) ............... 11. zrI caMdrakAntabhAIne patra (19-6-50) ... 12. zrI arjunavAlAne patra (13-9-50) 13. zrI naTubhAI (dhoLakALA vakIla)ne patra (19-9-50) ......... 14. zrI naMdalAlabhAIne patra (26-9-50) .. 15. zrI naMdalAlabhAI vakIlane patra (7-11-50) ............... 16. zrI hiMmatalAla zuklane patra (9-11-50) ........... pariziSTa : nyAyanuM nATaka ....... aMbubhAI zAha .............. .. 26 36 L prakAzaka : manu paMDita, maMtrI, mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira, haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-4. . AvRtti : prathama : 7 mArca, 1998 - nakala ? eka hajAra kiMmata : rUpiyA dasa : TAIpaseTIMga : "pUjA lesara" amadAvAda-4. phona : pa626982 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakanA be bola munizrInA "nyAyanuM nATaka" vagere lekho ane zrI morArajIbhAI vagere uparanA patro vAMcyA. patro to vAraMvAra vAMcavAnA thayA. te parathI enA para ciMtana cAlyuM manana thayuM ane maMthana karyuM. pariNAme je tAraNamAM AvyuM tenI phalazruti A "nyAyanuM nATaka" pustikA. mAre A viSe kaMI kahevAnuM nathIH munizrIe potAnA lekhomAM ane patromAM ghaNuM spaSTa kahyuM ja che. korTa kacerIo, nyAyAdhIzo, vakIlo, sarakAro, pradhAno, dhArAgRho, lokapratinidhio, loko, lokataMtratA vahIvaTI nAnA moTA karmacArIo temaja adhikArIo, akhabAro ema sahune A viSe potAnI vedanA ane vyathA jaNAvyAM che. aparAdha karanArA ane aparAdhano bhoga bananArAo temaja temanA sagAM vahAlAMone paNa e lakhANo hRdayasparzI bane tevAM che. munizrInAM lakhANomAM koIne paNa ajANatAMye anyAya na thaI jAya tenI kALajI, nirbhiktA, namratA, nikhAlasatA, pAradarzakatA ane khullApaNuM amane jovA maLe che. A pustikAnI prastAvanA lakhavA mATe zrI yaMbakalAla mahetAne vinaMtI karI, ghaNA vyasta hovA chatAM temaNe uSmApUrNa tarata hA pADI. badhuM lakhANa vAMcI gayA ane TUMkA divasomAM prastAvanA lakhI ApI. A badala ame temanA AbhArI chIe. zrI mahetA eka kuzaLa evokeTa ane nyAyazAstrI hovAthI emane AjanI nyAyapaddhatino bahoLo anubhava che. emanI anubhavI kalame potAnI viveka buddhithI je kaMI lakhyuM che ke, sUcano karyA che te lAgatAvaLagatA sahu koI vAMcaze, vicAraze, ane tenA amalIkaraNa mATe pote jyAM hoya tyAM prayatnazIla raheze to, AjanI nyAyapaddhatine yogya dizA ApI zakAze ane sAcI nIti rItimAM badalAvI zakAze. tA. 1-3-98 aMbubhAI zAha nyAyanuM nATaka Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 1950nI sAla hatI. AjathI lagabhaga ardhI sadI pahelAnI vAta che. munizrI saMtabAlajI satya ane ahiMsAnA AdhAre dharmamaya samAjanI punarracanAnA prAyogika kAryamAM paDyA hatA ane tenA prayoganA eka staMbha jevA kAryakara dhoLI gAmanA eka kALu paTela hatA. koI aMgata dveSathI kALu paTelanuM koI be vyaktioe dhoLe divase dhAriyAnA ghA karI khUna karyuM. turata ja dekAro thayo paraMtu khUna karanAra nAsI chUTyA. zakamaMdone polIse pakaDyA. bAdamAM zrI ravizaMkara mahArAja ane munizrI saMtabAlajI pAse pakaDAyelA zakamaMdoe gunAnI kabUlAta karI paraMtu te bAda teo kabUlAtamAMthI pharI gayA. korTamAM kesa cAlyo ane ravizaMkara mahArAjazrI tathA munizrI saMtabAlajInI jubAnIo korTamAM thaI jemAM tahomatadAroe temanI rUbarU guno kabUlyAno purAvo Apyo. hakIkata je rajU thaI che te uparathI jaNAya che ke A sivAya bIjo purAvo sAMyogika prakArano hato paraMtu korTe tene sajA karavA mATe pUrato hoya te mAnyuM nahi hoya. zrI ravizaMkara mahArAjazrI tathA munizrI jevI satyaniSTha vyaktio pAse je kabUlAta tahomatadAroe karI te Extra Judicial Confession (bIna nyAyAdhikArI pAsenI kabUlAta) tarIke ghaNI agatyanI gaNAya ane tenA upara AdhAra rAkhIne tathA tahomatadArone A khUna karavAnA kAraNo hatAM te dhyAnamAM letAM teone takasIravAna jarUra TharAvI zakAya, paraMtu A baMne mahAnubhAvonI jubAnI uparathI korTe evuM tAraNa kADhyuM ke A kabUlAta karatI vakhate tahomatadAro "polIsa kasTaDImAM" hatA tethI kAnUnI dRSTie tevI kabUlAta upara AdhAra rAkhI guno sAbIta thayo che tema mAnI zakAya nahi. AthI kharekhara guno karyo hovA chatAM baMne gunegAro chUTI gayA. A TharAva sAme sarakArI apIla thavAnuM jaNAtuM nathI. A rIte dhoLe divase khUna karanArA gunegAro ke jemaNe gujarAtanI be mahAna sanniSTha vibhUtio samakSa dila kholIne koIpaNa pralobhana vinA kabUlAta karI ane teno purAvo korTa samakSa Avyo chatAM teo je nyAyapaddhatine laIne chUTI zakyA te nyAyapaddhati asatya ane jUThane uttejana ApanAra che. ane "nyAyanuM nATaka" che. tethI vizeSa kazuM ja nahi tevo pratibhAva munizrI saMtabAlajIno thayo e koIpaNa saMniSTha ane samAjapremI vyaktine thavo joIe. munizrIe A ghaTanA vize lAgatI vaLagatI tamAma vyaktione patro lakhyA temaja temanA mukhapatra "vizva vAtsalya"mAM paNa potAnI vyathA ane vyagratA ThAlavI. nyAyanuM nATaka Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " A tA. 20mI phebruArIe nadIzALA gAmamAM mahilAonA mahAsaMmelanamAM A pustikA aMgenA kAgaLonuM eka pekeTa zrI aMbubhAIe mane ApatAM kahyuM ke, "nyAyanuM nATaka" karIne je pustikA teo chApavA icche che tenA A kAgaLo che ane temAM huM prastAvanA lakhuM tema teo Icche che. temaNe spaSTatA karI ke mArA anubhavanI dRSTie mane je yogya jaNAya te vicAro darzAvavAnI chUTa che. A badhA kAgaLo huM vAMcI gayo chuM. prazna bAbata A pahelAM rUbarU carcAo paNa mAre thayela che. zrI aMbubhAIe A kAgaLo mane ApyA tyAre eka mitra je mArI sAthe hatA temaNe Takora karI ke ardhI sadI pahelAM banela banAvane have pharI ukheDavAmAM zuM artha sare che ? te vakhate to meM temane kahyuM ke te praznano javAba zrI aMbubhAI ApI zake. paraMtu badhA kAgaLo vAMcyA bAda munizrIe je prazno uThAvyA che te aMge ciMtana karatAM mane lAge che ke A prazno koI eka kesane lagatA nathI ane haju paNa hAlanI nyAya vitaraNa paddhatine anulakSIne teTalAM ja jIvaMta che ane te vize jAgRta rahI teno niveDo lAvavoja joIe. rAjakIya svAtaMtrya malyA bAda ApaNe briTiza rAjyataMtranA vArasAmAM maLela nyAyapaddhati jemanI tema akabaMdha rIte cAlu rAkhI che tenI Aje ardhI sadI bAda samIkSA karavAnI tAtI jarUrIAta che. kamanazIbe dezanA nyAyavidomAM bhAgyeja koIe samagra nyAyataMtranI sudhAraNA bAbata pUratuM lakSya ApyuM che. ApaNA judA judA laoN kamIzanoe paNa chUTaka chUTaka sudhAraNAonI sUcanA karI che paraMtu samagra taMtrane lakSyamAM rAkhIne koI vicAraNA thayAnuM jANavAmAM Avela nathI. AthI munizrIe uThAvela prazno tAjA thAya te rASTranA hitamAMja che. paraMtu te praznonI samagratA eTalI vizALa che ke tenI carcA A prastAvanAmAM karavAnuM azakya che. munizrIe temanI vyagratAmAM hAlanI nyAya vitaraNa paddhatinA doSano Topalo vakIlo tathA nyAyAdhIzo upara nAMkhela che te keTale aMze barAbara che tevI samIkSA karavAnuM hAlanI take ucita che kAraNa ke hAlanI nyAya vitaraNa paddhatinA doSo mATe vakIlo ane nyAyAdhIzo ja javAbadAra hoya to te paddhati-doSa nathI, paraMtu paddhatino amala karanArano doSa che ane tethI ApaNuM dhyAna paddhati uparathI haTIne amala karanArAne sudhAravA tarapha hovuM joIe. paraMtu mArA mate mukhya doSa paddhatino che amala karanArano AMzika rIte hoya to paNa te mULabhUta rIte paddhatimAMthI niSpanna thato hoya che. tethI hAlanI paddhati zuM che ane kayA siddhAMto upara kAma kare che te samajavAnI khAsa jarUra che. nyAyanuM nATaka Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munizrInuM lakSya phojadArI kAnUna paddhati (Criminal Justice) upara ja hatuM tethI ahIM te paddhatinI ja carcA mukhyatve karIzuM. ApaNI samagra nyAya vyavasthA saMgharSAtmaka paddhati (Adversory system) upara racAela che. eTale ke saMgharSamAM Avela baMne pakSo korTamAM rajU thAya. baMne potapotAnA pakSano kesa rajU kare ane te baMnee rajU karela ane korTamAM dAkhala karela purAvAo lakSyamAM laI "upalabdha satya zuM che tenuM tAraNa korTanA nyAyAdhIkArI kare ane potAno cukAdo Ape. tethI nArAja thaela pakSa tenA upara apIla kare ane baMne pakSone sAMbhaLI, je purAvo rajU thayela hoya te purAvA uparathI nIcenI korTe Apela TharAva vAjabI che ke kema teno nirNaya apIla korTa kare. A rIte korTano je TharAva kAyamI svarUpa pakaDe te haMmezAM kharA "satya"ne anurUpa hoya tevuM nathI, kAraNa ke korTe kADhela tAraNano AdhAra korTanA rekarDamAM Avela purAvo che. te purAvAthI viruddha nyAyAdhIzanuM aMgata jJAna hoya to te aMgata jJAna upara potAnA TharAva AdhAra rAkhI zake nahi. AthI AkharI "satya" ane korTanuM tAraNa eka na paNa hoya. uparanA vidhAno mATe koI be mata hoI zake nahi. paraMtu teno phalitArtha zuM che? saMgharSAtmaka paddhatimAM dareka pakSe potAno kesa zuM che te rajU karavAnuM hoya che. eTale ke bIjA zabdomAM kahIe to korTa pAse je rajUAta thAya che te "pakSIya dhoraNe' thAya che. "pakSIya dhoraNe" thatI rajUAta ekAMtalakSI hoya te spaSTa che. tevI rajUAta nirbheLa satyane anulakSIne hoya tema mAnavuM avAstavika che. koIpaNa kAnUnI takarAramAM be pakSo hoya che ane baMnene sAMbhaLIne nyAya karavAno hoya che tenA kAraNamAM mULabhUta siddhAMta e che ke baMne pakSonI vAto ekAMtika hovA chatAM te baMnemAMthI "saMbhavita" satyanuM tAraNa kADhI zakAya. AvuM tAraNa kADhavAnuM kAma nyAyAdhIzanuM che vakIlonuM nahi, kemake vakIlonI rajUAta to pakSIya dhoraNe ja thayela hoya. AthI koIpaNa vakIlane aMgata rIte khAmI thaela hoya ke tenA asIle kharekhara guno karela che paraMtu te kabUla karavA icchato nathI to te ema na kahI zake ke pote vakIla tarIke korTa pAse asIlano guno kabUla karaze kAraNa ke tene khAtarI che ke asIle guno karela ja che. satya pratyenI tenI AsthA munizrInI kakSAnI hoya to tene mATe ekaja rasto che ke tenA asIlane satya bolavAnuM samajAve ane te samajavA taiyAra na hoya to te kesa jato kare. A rIte kesa jato karavAnI taiyArI karanAra vakIle koI bIjo vyavasAya zodhavo joIe je dareka mATe zakya nathI. uparAMta hAlanI nyAya vyavasthA evI che ke sAcuM bolIne gunAno nyAyanuM nATaka Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra karanAra satyavAdIne to gunAnI sajA thavAnI ja che. paraMtu asatya agara ardhasatya bolIne gunAmAMthI chUTI javAno saMbhava vizeSa che. A doSa paddhatino che ke vakIlono ? vakIlono doSa hoya to eTaloja ke doSita paddhativALo dhaMdho teNe svIkAryo. mUDIvAdI arthataMtranI racanA, je nirbheLa aMgata svArtha upara ja racAela che, temAM phakta vakIlAta ja nahi paraMtu lagabhaga tamAma dhaMdhAo evI doSita paddhativALA che ke kayA dhaMdhAmAM, mANasa joDAya to satyaniSThAne bAdha na Ave te kahevuM muzkela che. munizrInA zrI hiMmatalAla zukla (je kALu paTela khUnakesamAM tahomatadAronA vakIla hatA) uparanA tA. 9-11-50nA patramAM nIce mujaba lakhe che : "mArI vAto cAlu praNAlI mujaba bhale nahIM lAge paraMtu te nyAyanA mULabhUta AtmAne sparze che enI mane pUrepUrI khAtarI che. huM vakIlane potAnA asIlonA satyane bahAra lAvI sacoTa rajU karanAra ane te ja rIte sAmA pakSanA asIlonA satyane svIkAranAra - evA arthamAM lauM chuM.' uparanA vidhAnomAM munizrI "nyAyanA mULabhUta AtmAne sparze che" tema jaNAvela che te saMpUrNa satya che. paraMtu koI vakIla potAnA asIlanI marajI viruddha upa2 anDaralAIna karela rajUAta korTamAM kare to vakIla tarIkenI tenI dhaMdhAkIya pharajamAMthI sthUta thAya che ane hAla amuka kSetromAM vakIlAta je rIte cAle che te rIte to jo koI vakIla te pramANe kare to te phUTI gayo che ane sAmAvALA pAsethI lAMca lIdhI che temaja mAnavAmAM Ave. AthI tAtparya e nIkaLe che ke doSa vakIlo ke nyAyAdhIzono che tethI vizeSa je paddhatimAM teo kAma kare che te paddhatino che ane kharo upAya munizrInA zabdomAM kahIe to "nyAyanA mULabhUta AtmA"ne sparze tevI nyAyapaddhati ghaDI kADhavAmAM rahela che, je azakya nathI. hAlanI paddhati vakIlonA nijI svArthane uttejana ApanAra ane satya pratye bahudhA upekSAvRtti dharAvanAra che teno upAya zodhavo joIe. hAlanI paddhatimAM satyAnveSaNanuM kArya nyAyAdhIzanuM che, prosIkyuTaranuM nathI temaja tahomatadAranA vakIlanuM paNa nathI. te paddhatimAM pheraphAra karI vakIlone satyAnveSaNanA kAryamAM bhAgIdAra banAvavAnuM zakya nathI. paraMtu je zakya che te mArA mata mujaba nIce mujaba che. nyAyanuM nATaka Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. kAnUnonA zAbdika prabaMdhomAMthI upara UThIne vAstavika nyAyanI dizAmAM laI jAya tevuM purAvAonuM tathA kAnUnI prabaMdhonuM arthaghaTana karI zake tevA nyAyAdhIzonI pasaMdagI ane te mATenA prayatno. 2. phakta arthopArjananA nijI-svArtha mATe kAnUnI laData calAvatA luMTeru vRttinA vakIlo nyAyanA kAmathI dUra rahe tevI vyavasthA - amArA mata pramANe hAlanI vyaktigata - sAhasa (lIjhaphera) uttejana ApatI vyavasthA ne badale sahakArI dhoraNe cAlatI koI evI vyavasthA goThavavI joIe ke je kharA nyAyanA kAmamAM madadarUpa thAya ane chatAM dareka vakIlano vyavasAya ArthopArjana mATe paNa cAle. AvI navI vyavasthAmAM vakIlo asIlonA pakSIya pratinidhi nahi paNa sAmAjika nyAyanA pratinidhi hoya ke jethI tenuM valaNa pakSIya na rahe. ane te vyavasAyamAM jene dAkhala thavuM hoya te tamAma dAkhala thAya tevI chUTa paNa na hoya. phojhadArI gunAonA keso hoya tyAM gunAnI tapAsa karanAra saMsthA phakta guNadoSane lakSyamAM rAkhIne svataMtra rIte kAma kare ane rAjakAraNa tathA rAjakAraNI vyaktiothI alipta rahI tapAsa calAvI zake tevo kAnUnI prabaMdha thavo joIe. tema thAya to hAlanI polIsa tapAsamAM thatAM dUSaNo mahada aMze dUra thaze ane polIsa tapAsanI vizvasanIyatA vadhaze je hAla nathI. A ane AvAM bIjAM ghaNAM sUcano thaI zake ke jethI munizrIe hAlanI nyAya paddhati pratye je vAjabI roSa vyakta karela che teno AMzika upAya thaI zake. bAkI je samAja vyavasthA nijI svArtha upara racAyela che te vyavasthAnAM tamAma aMga-upAMgo svArthanI dRSTieja cAlaze temAM Azcarya nathI. jarUra che AmUla sAmAjika krAntinI. traMbakalAla u. mahetA tA. 24-2-98 "siddhArtha" 3, dAdA rokaDanAtha so., nArAyaNanagara, amadAvAda-7. nyAyanuM nATaka Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 1 aMtaranI eka vAta tAjetaramAM be khUnIoe gaMdI mukAme paMcanI, mArI tathA zrI ravizaMkara mahArAjanI rUbarU khUnano ekarAra karyo. thoDo Thapako, upadeza ane vAto sivAya huM vadhu UMDo na Utaryo. eka to gunegAroe ekarAra karyAno porasa, mAnavajAta uparano vizvAsa ane mAre araNeja bhaNI javAnI tAkIda. A ekarAra karanArAone amArA bemAMthI koIe gunAmAMthI muktinI lAlaca nahotI ApI, UlaTuM sajAno khyAla apAyo hato. alabatta, khUnIo ekarAra na kare tyAM lagI polIsanI kAmagIrI vadhe, gAmane niMdAvuM, tathA chUpAvuM paDe, khUnano bhoga bananAranAM sagAMono vairavirodha vadhe ane enAM kaDavAM phaLa ghaNAMne cAkhavAM paDe ane nirdoSo paNa AmAM saMDovAya vagere jokhamono citAra apAyo hato. ane hiMsA pachI sAco pastAvo thAya ane satyane vaLagI rahevAya to sajA karanAra nyAyAdhIzanI kalama saheje kaMpavAnI, anubhavajanya khyAla zrI mahArAje Apyo hato. e kalpanA paNa kema Ave ke khUnIo AvuM banyA pachI, spaSTa A rIte amArA saunI sAme ekarAra karyA pachI jUThuM bolaze, pharI jaze ? paNa mane thoDA samaya bAda polIsa taraphathI khabara maLyA ke khUnIo pharI gayA che. ane ApanI tathA zrI ravizaMkara mahArAjanI sAkSI tarIke amAre mukhya sevA levI paDaze. kudaratanI kaLA akaLa che : hiMsA ane jUTha banneno khUnIoe Azaro lIdho; enuM duHkha khUba thayuM. adhUrAmAM pUruM je komane A prayoganA pAyAmAM lIdhI che te ja komanA A khUnI sabhyo hatA. mAruM nivedana laIne enI keTalIka vadhu cokhavaTa mATe polIsa mArI pAse AvI. khUnIono khUnaekarAra spaSTa hato. bene be cAra jevI vAta hatI. "thatAM thaI gayuM, eTale zuM ?" te vakhate mAre gaMdInA je oraDAmAM paMca ane amArA samakSa ekarAra thayo hato, te AkhuM dRzya khaDuM karavuM paDyuM ane khUnIo sAthe thayelA mArA vArtAlApane yAda karavo paDyo. te vakhatanuM mAruM maMthana mArA je sAthIoe joyuM haze. te paNa kaMIka jANI zakaze. huM to e aMtaranI vyathA zI kahuM? bhAva jeTalo yAda rahe che athavA prasaMganI je chApa paDe che. teTaluM zabdacitra akSare akSara khaDuM karavuM saheluM nathI te AkhI kaDI zabdomAM goThavatAM satyano AtmA ane satyanuM klevara banne sAme jotAM mArI pArAvAra kasoTI thaI. jayAre mane pUruM samAdhAna na maLe tyAre huM je nyAyanuM nATaka Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zraddhAe, je tattvano AdhAra lauM chuM, temAMthI meM dilAso meLavI, e kArya - e pharajanI ATopaNI to karI; paNa A eka aMtaranI vAtano sAra kahI dauM : "satyanA sajiyAnI dhAra comerathI tIkSNa che. ene koI paNa bAjuthI pakaDanAre mAthuM korANe mUkavuM paDe che; e to jANItI vAta che. mANasa potA paranAM badhAM duHkho sukhe sahI zake che. svastha rahI zake che, paNa jyAre anyAyo jUThANAMo, prapaMco, kAvAdAvAo phAvI jatA dekhAya, samAjamAM pratiSThita kahevAtA buddhizALI loko paNa evAnA paisA ke bIjA lobhe karIne TekedAra thatA dekhAya; ane saraLatA, nirdoSatA, niHsvArthatA, satyArthIpaNuM ekamAtra samarpaNa vagere tattvo hArI jatAM dekhAya ke DhaMkAI jatAM dekhAya ane e aMge samAjamAM khoTA ane kAramAM pratyAghAto paDIne upara prathama kahyA tevA sarvaghAtaka doSonI pratiSThA samAjamAM AvA prasaMgothI vyApI jatI jovAya ane te paNa lokazAhI, prajAsattAka samayamAM tyAre satyane sAMgopAMga niSThApUrvaka vaLagI rahI A jAtanA mUMgA sAkSI banavA karatAM prANa chUTe to kevuM sAruM ! ema koI vAra thaI Ave che. paraMtu eTaluM paNa thAya te nabaLAI che. evI nabaLAIne khaMkherye ja chUTako che. vAcako evI nabaLAIne khaMkheravAnI sAdhanAmAM aMtaranI prArthanA dvArA sAtha Apaze e apekSA rAkhI A vAta ahIM ATalethI ja pUrI karuM chuM. agralekha saMtabAla vizva vAtsalya : 1-6-1950 2 nyAyanuM nATaka Aje nyAyane nAme khaDI thayelI adAlatomAM mULathI mAMDIne Toca sudhI je kAryavAhI cAlI rahI che, te jotAM nyAya nahi paNa nyAyanuM nATaka ema kahevuM e ene mATe haLavAmAM haLavI TIkA che. kharI rIte nATakane mArge nyAya jaI rahyo che. are ! nyAya pote to bicAro zuM jAya, paraMtu nyAyanA kahevAtA A nAnA moTA thAMbhalAo nyAyane nATakabhaNI parANe ghasaDI rahyA che. Ano artha evo nathI ke sAcA nyAyane nATakI nyAyAlayamAM laI javAmAM Ave che; Ano artha e che ke nATakavALA nyAyanI pUjA thAya che. ane sAcA nyAyane khAsaDAM mAravAmAM Ave che. gAMdhIjInA khUnano ja dAkhalo laIe to kaMIka A vAta vadhu spaSTa rIte samajAze. e khUna dhoLe dahADe thayuM. samUhanI sAme thayuM badhuM ja spaSTa hatuM. Ama chatAM lagabhaga dazathI paMdara lAkhanuM kharca ane doDha varSa jeTalo samaya ! A badhuM cAyanuM nATaka Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 konI khAtara ane zA mATe ? kahevAya che ke "zabavicchedana"no muddo upasthita thavAno hato. joke A vAta bahAra AvI nathI, nahi to khUnI ane lAza baMne spaSTa hatAM, toya zabavicchedananI kriyAthI siddha nathI thayuM mATe khUna puravAra thaI zakatuM nathI evI lAcArI jAhera karIne nyAyadhIza sAheba potAnI pharajane ItisamApta karI besata; ane ema karI besata, toya koNa vAMdho levAnuM hatuM ? nyAyano darajjo mahAna hovo ja joIe. ane ema hoya to nyAyanA agatyanA aMgarUpa nyAyAdhIzanuM sthAna sarvocca hovuM ja joIe. paraMtu Aje nyAyanAM aMgo je nATakI mArge kUca karI rahyAM che te ja rIte jo cAlu rahe to mAre kahevuM joIe ke lokasabhAnA baMdhAraNamAM nyAyadhIzone maLelA adhikArothI prajAkalyANa nahi sAdhI zakAya. UlaTuM mane to e moTAmAM moTuM bhayasthaLa ja lAge che. e bhayasthaLa dUra karavuM hoya to nyAyanI AjanI rIto ane aMgomAM dharakhama sudhAro karavo joIe; Ane sAru nyAyanA siddhAMto ane AjanI sthiti para thoDI vigato laIne ahIM vicAravuM ThIka paDaze. nyAyano mULabhUta siddhAMta to e che ke gunAo nirmaLa thAya temaja prajAnAM abhyadaya ane kalyANa saraLa bane. Ane sAru traNa siddhAMtone mahattva maLavuM joIe : (1) gunAo aTakAvavAnI rIto zodhAtI ja rahevI joIe. (2) gunegAra koNa che, te zodhavAmAM saue madada karavI joIe. (3) zArIrika zikSA ochAmAM ochI ane na chUTake thavI joIe. Aje A traNa paikI sauthI agatyano ane prathama muddo gunegAranI zodhano che. gunegAranI zodha karyA vinA to binagunegAreya kema jANI zakAya ane enI kadara paNa zI rIte thAya? gunegAra maLyA pachI tene evI zikSA thAya ke jethI koIne koI divase e gunAthI pAcho vaLe; paraMtu zikSAno prazna to pachIno prazna che, gunegAranI zodhano prazna sauthI mukhya che. Aje sthiti ethI taddana UlaTe mArge dhapatI jAya che. Aje to gunegAranI zodhane badale gunegArane binagunegAra ane te paNa nyAyAdhIzanA dila upara gunegAra sAbita thAya paNa-mAtra kAgaLa para binagunegAra sAbita thAya tevuM karavAmAM Ave che. eTale AbAda rIte bhaMyakara gunegAra paNa tarata chUTI jAya che. eTaluM ja nahi paNa nyAyAdhIzanA hRdayane binagunegAra dekhAto mANasa paNa kAgaLiyAmAM gunegAra Thare, eTale ene sajA phaTakArAya che. joke binagunegArane nyAyAdhIze sIdhesIdhI sajA phaTakArI hoya, evA prasaMgo korTane copaDe ochA noMdhAtA haze, paNa vAstaviktA para joIe to hAlata e ja thAya che. gunegAro korTamAM chUTI jAya che. ene mATe moTe bhAge A cavAyeluM nyAyanuM nATaka Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra mokhare dharavAmAM Ave che : "hajAra gunegAro bhale chUTI jAya, paNa eka paNa binagunegAra mAryo na javo joIe." paNa zabdomAM A bhale hoya, bhAvamAM to te paNa jaLavAtuM nathI. gunegAro bhale chUTI jAya e haju nibhAvI zakAya, paraMtu binagunegAra mAryo jAya che te kema sahevAya? binagunegAra kema mAryo jAya che e joIe : dA.ta. binagunegAra bhUlyacUkyuM jo korTamAM phariyAdI tarIke jAhera thayo to badhuM ja puravAra karavAnuM kAma emanuM ja eTale enI pAyamAlIno pAra nathI raheto. eka samaju mANase mane kahyuM : "pAMca varSathI pelA mANasano kesa cAlyA ja kare che. kevI nAnI vAta paNa lAMbuM lAMbuM cAlyA ja kare" kAgaLiyAMnA ghoDA upara savArI karavAnI ane temAM paNa gunegArane paisAnA jore prajAmAM pratiSThA pAmelo vakIla maLI rahe che. binagunegAra phariyAdI gunegArathI paisA TakAe eTalo to pahelethI ja herAna thaI gayo hoya che ke paisAnA jore kahevAtA sArA evA bIjA vakIlane e nathI rokI zakato. pariNAme phariyAdIno joradAra vakIla tarkothI pUchI pUchIne satyane gUMgaLAve ane jaja sAheba pelA joradAra vakIlanI zehamAM aMjAI jAya athavA zehamAM na aMjAya to kAyadAnA zAbdika khokhAmAM pelo kAyadAbAja vakIla nyAyAdhIza sAhebane thakavI nAkhIne evI sthitimAM mUkI de che ke Akhare gunegAra kesane jItI jAya ane samAjamAM bIjA bhayaMkara gunAo karavA prerAya. gAmaDAMonA abhyAsamAM huM Avo eka be nahi seMkaDo gunAo bevaDAtA jouM . Akhare loko kAyadAne Thokara mArI de che. pariNAme AvanArI dezanI durgama sthitinI mArI AMtarika vyathA kayA zabdomAM kahuM ? hamaNAM eka mANase eka mANasa para humalo karyo ne mArane lIdhe khUna thaI gayuM. te khUnIne je mANase bhagADyo tene ane khUnIne banne jaNane vakIle jAmIna para choDAvyA. have khUnIne madada karanAra mANasa gAmamAM mUcha maraDato pharyA kare che. eTaluM ja nahi paNa eNe je komanA zakhasanuM khUna thayuM che te komane pakaDavA mATe covIsa jaNa para khoTekhoTI phariyAda karI che. je covIsa jaNanA nAmo apAyAM che temAMno eka jaNa to mahinAo pahelAM gujarI gayo che. keTaluM jUThANuM ? A badhA jUThANAMo jANavA chatAM AvA samAjadrohI mANasanI vakIlAta karanArA vakIlo taiyAra ja che. jema kuTila vezyA pAtra kupAtra kazuM na jotAM mAtra paisA sAme ja jue che paNa temAM mukhyatve baMnenuM ja bagaDe che. jyAre paisA sAmuM jonArA vakIlo to potAnuM, samAjanuM ane nyAyanuM saunuM bagADe che. kahevAya che ke amadAvAdanA niSNAta lekhAtA eka marahUma vakIla to sAphasApha kahetA "traNa daravAje dhoLe dahADe khUna karI Avo, paNa vAMko vALa thavA nahIM dauM. mAtra rUpiyA vIsa hajAra taiyAra nyAyanuM nATaka Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 rAkhavA'" gunAne ughADuM uttejana AthI bIjuM kayuM hoI zake ? AvA vakIloneya sA karavAnI AjanA koI nyAyAlayamAM jogavAI che kharI ? ApaNe veLAsara A satyane samajI levuM joIe ke je nyAyAdhIza mAtra zAbdika khokhAno gulAma hoya ke rakhAya te nyAyAdhIzanI pAse sAcA nyAyanI AzA rAkhavI phogaTa che, ane je vakIla paisAno pUjArI che te gunAonI zodha mATe nakAmo che. Avo vakIla binagunegArane parAjita karavAmAM ane gunAone vadhAravAmAM sauthI vadhu bhAga bhajave che. ane tethI Adarza nyAyanI dRSTie e sauthI vadhu gunegAra che. A lekhanA vAcako vartamAna nyAyanI rUDha praNAlInI AMkhe joIne mArA jevAne hase ke AjanI adAlato AvuM lakhavA badala mane gunegAreya TharAve, paraMtu mArA jevAe mobhAre caDhIne pokAravuM joIe ke AjanI adAlatomAMnA nyAyAdhIza ane vakIlathI mAMDIne talATI, mukhI ane polIsa lagInAM nyAyanA kahevAtAM sarva aMgo jyAM lagI cAritrya, nyAyano AtmA, nisvArthapaNuM, tapa ane tyAgano mArga choDIne zabdanA bIbAM, jaDa tarko, khoTIzeha ke paisA bhaNI ja rAcaze tyAM lagI nyAyano AtmA kadI ja khaDo thavAno nathI. nATakane mArge ja nyAyamaMdironA nyAyane javuM paDavAnuM che. nATakane mArge nyAya jAya enA karatAM to ughADA anyAyane huM vadhu bahetara gaNavA prerAuM chuM. nyAyane nAme nyAyanI AvI krUra mazkarI calAvI levI enA jevuM prajAdrohanuM bIjuM kRtya kayuM hoI zake ? vizvavAtsalya : tA. 16-9-1950 'saMtabAla' [3] kALu paTela khUnakesano pheMsalo bacAvapakSanA dhArAzAstrI korTamAM kahe che : "kALu paTela e uttama kaoNMgresI kAryakartA hatA. temanuM AvuM khUna karanAre bhayaMkara kRtya karyuM che." zrI ravizaMkara mahArAja sAthenI UlaTa tapAsamAM teo kahe che : "dAdA ! A adAlatamAM Apane savAlo pUchIne mAro IrAdo A kesamAM satya zodhavAno che." teo eka savAlamAM zrI mahArAjane pUche che : "munizrI saMtabAlajIe gunegArone evI bAMyadharI ApelI ke A gunAnI kabUlAtanI jANa polIsane karavAmAM Avaze nahi ?'' dAdA javAba Ape che : "nA, A vAta khoTI che. atyAre huM tamane ahIMyAM je kaMI kahuM chuM, te satya hakIkata kahuM chuM ane tame mA2AmAM vizvAsa rAkho." nyAyanuM nATaka Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI zukla tarata kahI de che : "mane ApanAmAM saMpUrNa vizvAsa che. je divase mAro e vizvAsa DagI jaze, tyAre huM A vakIlAtano dhaMdho choDI daIza. A ja dhArAzAstrIe zrI mahArAjane e pUchI lIdhuM che ke, "Ape ghaNA gunegArone mAphI apAvI che, kharuMne ?" zrI mahArAje "hA" kahI che. pAchaLathI A ja dhArAzAstrI kesa ATopatI vakhate adAlatamAM jUrI vagerene saMbodhatAM kahe che : "satya ane nIti nahi, paNa tamAre kAyadA sAme jovAnuM che." zrI mahArAjanA zabdomAMnI polIsanI hAjarIne teo kasTaDI TharAve che. polIsanI jubAnImAM kasTaDI nIkaLatI nathI. mukhInI jubAnI kasTaDI viruddhanI che ane teoe kahyuM che : "kALu paTelanAM sagAMo zaMkAspada evI A vyaktione mAre nahi, mATe polIse mane zakadArone) gAmamAM laI javA kahyuM." A jubAnI sezansamAM levAtI nathI. kasTaDI sAbita thAya to kasTaDImAM karelI kabUlAta niSphaLa che, e sANasAno upayoga thAya. jo kasTaDI sAbita na thAya to A kabUlAta aMgata che ema karIne uDADI devAya. sAMyogika purAvAo paNa A zakadArone ja khUnI TharAve to ? to kALa paTelanI sAme A pahelAM bIjI paNa phariyAdo hatI, evuM ThasAvavA mane A vakIlabaMdhue rAyakA aDavALavALI vAto pUchI. rAyakAnuM samAdhAna thayuM hatuM ane e vAtamAM koI adAvatano prazna nahi, paNa gAmanA carANano prazna hato; je patI gayo hato. A sANaso niSphaLa thayo eTale dArzanika purAvo nathI; ema ThasAvavA prayatna thayo. AmAM kyAM rahyuM satya zodhana ane kyAM rahI vizvAsanI vAta ! mane vadhu duHkha sAthe navAInI vAta to e lAgI ke zrI nyAyAdhIza sAheba taraphathI nIcenA zabdo bolAyA che : "A khUna khaTalAmAM pU. zrI ravizaMkara mahArAja ane munizrI saMtabAlajIe mahattvanA sAkSIo tarIke adAlata samakSa jubAnIo ApI che. ApaNe A pUjaya puruSo para kadI avizvAsa na lAvI zakIe, teo to vaMdanIya che." Ama bolavA chatAM pAchuM teo ja Ama bole che : "nyAyanI adAlatamAM kesane mAtra kAyadAnI daSTie ja tapAsavAno hoya che, nahi ke naitika rIte." kevI A bhrAmaka ane geraraste doranArI vAta che ! "nyAyanI adAlatamAM nIti ja mukhya che, nahi ke kAyadAnuM jaDa khokhuM." AvA zabdo nyAyamUrtine mukhe nIkaLavA joIe. kAraNa ke adAlatamAM IzvaranA sogana apAya che, nahi ke kAyadAnA ! Izvara to cAyanuM nATaka Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 satya ane nItino che. prathama to polIsonI hAjarI, polIsonI jubAnI e devIsiMhanI jubAnI parathI ema siddha kare che ke zakadArone rakSaNa ApavA mATe che.polIsonI hAjarI mAtrane kasTaDI kahevAmAM Ave; toya paMca ane amArI hAjarImAM pastAvAthI karelI kabUlAta zuM maeNjisTreTanI hAjarI karatAM ochI pramANabhUta che ? cAlo e vAtaneya ghaDIbhara choDI daIe to saMyogonA purAvAo keTalA badhA jabbara che ? (1) AgaLa pAchaLanA A be AropIone kALu paTela sAthe kAraNo majabUta hatAM. jamInanI vAta, salAmatIdhArAvALI vAta vagere enAM pUrva pramANa che. (2) taratanA thoDA divasa pahelAM aMbubhAI pAse teo AvI gayA hatA. (3) are ! te ja dahADe mArI pAse agiyAra vAge AvyA tyAre uzkerATamAM hatA ane "gADI bALI tathA amArA saMbaMdhIne mAra mAryAnI vAta karI hatI. (4) bapore mahAdevanI sabhAmAM AvavA kahyuM hatuM. ahIM lagInI vAtone be AropIomAMno eka svamukhe adAlatamAM paNa svIkAre che. (5) rANAbhAIne mukhe gADI bALavAnI vAta dhAriyAM mAratI vakhate Ave che. be jaNAne mAratA ane nAsI jatA teo jue che ane navalabhAIne dekhADe che. (6) A ja be bhAIone zaka uparathI polIsa zabavALe sthaLe lAve che. (7) kALu paTelanA putrone paNa A be vyaktio ane phUlajI tejA para zaka Ave che. (8) bIje dahADe A AropIo gunAnI kabUlAta kare che. (9) dhAriyAM batAve che eTaluM ja nahi paNa zrI mahArAja ane paMca samakSa potapotAnA muddAmAla oLakhAve paNa che. Ama chatAM ATalI mahatvanI bAbata tarapha nyAyAdhIza sAhebanuM dhyAna kema jatuM nathI ? teo saMyogika purAvAo to svIkAre che, paNa AMkhathI joIne A gunegArone koIe oLakhAvyA nathI, te vAtane ja vaLagI rahe che. najare jonAra rANAbhAInI bacAva pakSanA dhArAzAstrI vAraMvAra UlaTa tapAsa calAve che. chatAM teo enI eka vAta vAraMvAra kahe che : "AropIoe AvIne sIdhA kALu paTelane mAravA ja mAMDyA hatA. AropIo mArA duzmana nahotA; chatAM teo mane mAraze tevI bIka lAgelI; kAraNa ke mArAmArInuM svarUpa ghaNuM gaMbhIra hatuM. kALubhAI paTela mArI pAchaLa AvatA hatA. (huM) AgaLa jato hato tevAmAM meM eka avAja sAMbhaLyo ke; kALu paTela tame amAruM zuM karyuM? tyAre kALu paTele A be mANasone jaNAvyuM ke, "gADuM bALIne tame ahIMyAM dhAriyAM laI zuM koIne mArI nAkhavA ahIM cAyanuM nATaka Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 AvyA cho?' A vAta pUrI thAya te pahelAM ja A be mANaso kALubhAI paTela para dhAriyA vaDe tUTI paDyA. AthI huM ekadama gabharAI gayo... mAruM magaja A badhuM joI gAMDA jevuM thaI gayuM hatuM. UlaTa tapAsamAM teo kahe che: "mArI AMkhomAMthI meghADaMbara vahetA hatA." je mANasa AvI sthitimAM hoya ane pahelI ja vAra AvuM dRzya najare joyela hoya to te AMkhe na oLakhI zake te banavA joga nathI? zrI mahArAja paNa A AropIo sAthe rUbarU ekarAra vakhate vAta karavA chatAM, oLakhI na zakyA. mAro to poNA be varSathI paricaya hato, eTale huM to oLakhI ja zakuM. paNa A mANase je sAMbhaLyuM te sAMbhaLelA zabdo A Isamo sivAya bIjA kone lAgu paDe che ? A pratyakSa purAvo kema nahi ? cAlo badhI vAtane javA daIe, toya dhAriyAM ane kapaDAM A ja AropIoe polIsa, zrI mahArAja ane paMca samakSa, oLakhAvyAM. eTalo AdhAra ja basa nathI ? korTamAM mAtra avaLI dalIlabAjIthI paisA khAtara gunegArone nirdoSa banAvanArA vakIloe ane nyAya ane satyanA AtmAne badale avaLI dalIlabAjIthI kahevAtA kAyadAne mahattva ApanArA nyAyAdhIzoe potAnI gaMbhIra javAbadArI ane samAjanA pratyAghAtono dIrghadRSTithI vicAra karavo joIe. ahIM ATalo nirdeza basa thaze. sarakAra, prajA, taTastha vakIlo, jUrI vagere A aMge ane have pachInA AvA kesomAM zuM karavuM te ATalA uparathI samajI leze evI AzA rAkhuM chuM. vizvavAtsalya : 1-1-1951 saMtabAla' (4) kALu paTela khUnakesa dhoLInA vatanI ane koMgresa kAryakara zrI kALu paTelanuM gUMdI mukAme khUna thayuM ane amadAvAdanI sezana korTanI zAkhAmAM temano kesa cAlyo. pariNAma jAhera thayA pachI akhabArI pariSada samakSa meM je maMtavyo jAhera karyA e paratve patrakAro, vakIlo, paMDitothI mAMDIne nAnAM nAnAM nirdoSa bALako lagI amadAvAdanAM ane bahAranAM zaherI ane gAmaDiyAoe je jAhera ne khAnagI carcA calAvI, patro lakhyA teno samagra sAra ApI A kaTAromAM enI noMdhanI taka lauM chuM. je vAcaka vargane khAsa upayogI thaI paDaze, tema mAnuM chuM. eka vayovRddha jANItA baeNrisTare kahyuM : "meM pAMtrIsa varSa lagI vakIlAtano nyAyanuM nATaka Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1che dhaMdho karyo che paNa korTamAM kyAMya vAstavika nyAya na joyo." eka patrakAre prathama to e matalabanuM potAnAM chApAmAM jaNAvyuM ke, "munizrIe korTa aMge AvuM lakhIne potAnA dharmanI maryAdAno lopa karyo che." pAchaLathI temaNe rUbarU abhyAsa karyo ane pachI kahyuM : "nIti e kAyadAzAstrano pAyo che; eTale nyAyAdhIze ane bacAvapakSanA dhArAzAstrIe nIti ane kAyadAnI visaMgatino bhAsa thAya tevA zabdo korTamAM na uccAravA joIe." eka bhAIe lakhyuM : "korTanuM A apamAna na karyuM kahevAya !" eka patrakAre potAnA patranA agralekhamAM lakhyuM : "A banAva munizrI saMtabAlajIe potAnA puNyaprakopa sAthe carcAto karyo che ane jarAya dila ke zabdo coryA vinA potAnI samAjahitaiSI lAgaNIne pUrepUrI rIte vyakta karI che. emanuM AkhuMye kathana dharmadaSTie che. ane muddo e ja che ke jo ApaNe zuddha ane satyapriya samAjaracanA tarapha javA mAgatA hoIe to tarkazaktithI satya-pariNAme nyAyane gUMcavatI nyAyapaddhati badalavI ja joIze. nItinI najare banAvone toLavA joIe ane kAyadAnI othe satyane DhAMkIne nahi paNa nIti ane satyane AdhAre kAyadAno artha karIne nyAya ApavAnuM zuddha vAtAvaraNa pedA karavuM paDaze. AjanI adAlatonI nyAyapaddhati A dRSTie khAmI bharelI ja mAtra nahi, paNa samAjaghAtaka baLone poSanArI bane tevI che; ane sAcA doSitone nirdoSa TharAvavAnA prayatno saphaLa thAya tyAre samAjane vinAzanA mArge doranArI bane che. A paristhitinI gaMbhIrapaNe vicAra karavo e sahu vicAravAna nAgarikonI pharaja che. kAyado, nIti ane nyAyano sumeLa jAme ane vakIlAtano dhaMdho satyane asatya TheravavA ke tarkazaktithI (satyane) dhummasamAM DhAMkavA nahi; paraMtu samAjane nItimAna, dharma (daSTithI) bhIru, ane satyapriya banAvavAmAM sahAyarUpa thavAmAM madada thAya evI rIte ja sAcA nirdoSone bacAvavA mATe cAle ema karavuM hitAvaha che. samAjadhurINo mATe tema ja samAja mATe A bahu vicAraNIya prazna che. ane te koI saMjogonA AvezamAM taNAyA vinA zuddha nyAya ane dharmadaSTie vicArI tene viSe cokkasa pagalAM levAnI jarUra che. meM pote to A pahelAM A pAkSikamAM ane bIje jAheramAM A viSe ghaNuM kahI dIdhuM che. ghaNAM rAtri divaso mahAmaMthanamAM gALyAM che. je adAlatone sarakAranI uparavaTanuM sthAna prajApratinidhisabhAe ApyuM che; te adAlatanAM aMgonAM pAvitrya mATe huM satata ciMtAtura rahuM chuM. nyAyanI adAlatomAM mUDIvAdanI ane aniSTonI chaDecoka cAlI rahelI pratiSThA joIne mAruM aMtara valovAI UThyuM che. je kesamAM mAruM sAkSIpaNuM hoya ke prAdezika saMbaMdha hoya, te aMge mAre ugra pagalAM letAM pahelAM e kAraNeya saMkocAvuM paDe che. AjanI adAlato ane vakIlo paratvenAM mArAM vAkyo nyAyanuM nATaka Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 parathI korTa jo koI paNa sajAnuM pagaluM mArA upara bhare to evA subhaga avasarane huM AvakArI levA IcchuM chuM. nyAyAlayanAM aMgomAM mahAbalidAno vinA koI dharamULathI pheraphAra thAya evI AzA Aje to dekhAtI nathI. kAyadAnI apUrNatA karatAMya korTomAM vakIlo para koI ja naitika baMdhana sAmAjika ke kAyadesaranuM nathI e mane vadhumAM vadhu sAle che. gAmaDAMonI paMcAyato phojadArI, dIvAnI dAvAo patave, tevI sazakta thatAM haju vAra lAgaze ane tyAM lagI A korTe AjanA jevI sthitimAM cAlu raheze; to je samAjanAzano bhaya che, te mane khUba akaLAvI mUke che; eTaluM kahIne ahIM to aTakIza. vizvavAtsalya : tA. 16-1-1951 "saMtabAla' (papraznottarI pra. (1) kALu paTelanuM khUna ke evA prasaMgo keTalAMkane mATe koyaDo banI jAya che. koNa maryuM? koNe mAryuM? narI AMkhe bheda che. eka bIjI paNa dRSTi che. je A badhAne bhrama batAve che. ApaNe A bemAMthI kaI grahaNa karavI joIe ? u. (1) gItAmAM zarIra dRSTine sAva khoTI TharAvato ane nitya AtmAne ja sAcI dRSTi Apato zloka Ave che, te dRSTie maranAra ane mAranAra bannemAM judApaNuM nathI. vaLI AtmA nathI mArato ke nathI marato e dRSTie AvuM badhuM bhramarUpa bane che. jyAre bIjI dRSTie zarIranI sAthe mukhya saMbaMdha dharAvanArAM janone-potAno e saMbaMdhI jatAM badhuM ja gayuM hoya tema lAge che; ane AthI Ave sthaLe maranAranuM duHkha ane mAranAra pratye dveSa bhabhUkI UThe che. jaina sUtromAM eka ThekANe evuM Ave che ke mAranAro to maranAranI pahelAM pote marI jAya che pachI ja bIjAne mArI zake che. vaLI ema paNa kahe che ke te ene pUrvajanmamAM A rIte mAryo haze, mATe eNe badalo lIdho haze. ApaNe to A badhI dRSTione chaNInI AvA duHkhada prasaMgomAM UMDA UtarIne satva tAravavuM joIe. dekhAtAM dhULa kAraNo pAchaLa ja sUkSma kAraNo hoya che. temano badhI bAjuthI vicAra karI navasamAja mATe eno kAyamI ukela vicAravo joIe ane maranAra ane mAranAra banne pratye taTasthatA jALavI kaDaka nyAya jokhIne ApaNI jAtathI e siddha karI ApavuM joIe ke ahiMsAmAM nyAya-niSpharatA ane karuNAAtA banne rahI zake che. tema ja satya mArgamAM AgaLa dhapatAM UbhI thayelI badhI bhayabhUtAvaLo khoTI paDIne kharI paDe che. sAthosAtha kAyamI saMtoSa ane zAntinI cAvI paNa hAthamAM AvI jAya che. vidhavAtsalya : tA, 16-3-1950 nyAyanuM nATaka Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa bIjo 19 1. zrI morArajIbhAI desAIne patra araNeja (tA. dhoLakA), tA. 28-2-50 priya AtmabaMdhu morArajIbhAI, A patra vizeSa ekAMtamAM rahyA araNejathI lakhuM chuM. ghaNA vakhatathI chellAM ema thayA karatuM hatuM ke kArya vistaratuM jAya che ane mArI zakti alpatAne kAraNe je dharmayuktatAnI vAtAvaraNamAM huM apekSA rAkhuM chuM te jovAtuM nathI. kaMIka tapa karavuM joIe. e dRSTie keTalAMka bhAI-beno (kAryakaro) sAthe carcA karyA bAda Ama paMdara-soLa dahADA vitAvI rahyo chuM. zarIrane paNa ethI ArAma to maLaze ja. mArI sevAmAM thoDAM bhAI-beno pAse rahyAM che. araNejano baMgalo vizALa hoI sagavaDa sArI che. ekAMtare thoDo tAva hamaNAMthI AvI jAya che, paNa Aje vArA jevuM hovA chatAM nathI Avyo eTale have nahIM Ave ema mAnuM chuM. A patra khAsa to e sAru lakhI rahyo chuM ke mArA ahIM AvavAnA Agale ja divase eka ama saune AghAtakArI banAva banI gayo. dhoLI (saurASTra)nA kALu paTela je chellAM ghaNAM varSothI mArA prayogakAryanA aMga banye jatA hatA tenuM ka2pINa khUna thayuM.pahelI miTiMga pUrI thaye teo sTezana javA nIkaLyA tyAM lagabhaga poNAtraNanA arasAmAM ghA paDyA. lagabhaga traNa vAge bhAI-beno ane huM pahoMcyA comera doDAdoDI thaI rahI. khoparI tUTI gaI hatI. bace tevuM nahotuM, eTale prayata chatAM zAntidhUna vacce temaNe cAra vAge ama sau vacce deha choDyo. miTiMgo hatI eTale parIkSitabhAI, kurezIbhAI, arjunalAlA vagere ghaNA hatA. polIsa AvI. zakamaMdone pakaDyA, bIje divase polIsa mArI pAse AvI. vizaMkara mahArAja te dahADe jogAnujoga AvelA. amo banne gayA gAmamAM. gUMdI gAma lokonA AgevAnone bolAvyA. dhoLe dahADe mahAdeva ane sTezana vacce Ama khUna thAya ane khUnI na maLe te kevuM ? gAma AgevAnoe prayata karyo. pachI amane bannene bolAvyA. polIsonI A prayatnamAM saMmati hatI. gunegAroe guno amArI samakSa kabUla karyo. "AkhI komanuM nAka gayuM." ema meM Thapako paNa Apyo. paNa have zuM thAya? pachI dhAriyA vagere muddAmAla polIsa havAle thayAM. ema meM pAchaLathI jANyuM. huM amArI pAsenI kabUlAta pachI A bAju AvavA nIkaLI gayo. ravizaMkara mahArAja te rAtre tyAM ja rahyA hatA. bIje divase A saMbaMdhe navalabhAI lekha lakhIne lAvelA meM chApavAmAM saMmati darzAvelI. navalabhAI kabUlAta vakhate sAthe ja hatA. matalaba nyAyanuM nATaka Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. ke pharI gayA che. have Ape (saMtabAla) ane ravizaMkara mahArAje amone madada karavI ja paDaze. huM paNa mAgye AmAM madada karavAmAM dharma mAnuM chuM kAraNa ke jemanuM khUna thayuM che te mArA prayogano eka thAMbhalo hato. jemaNe (khUna) karyuM te e komanA che. ane mArI pAse avAranavAra AvatA. te dahADe paNa kALu paTela sAme phariyAda laIne AvelA hatA. mAruM prayogakSetra ane temAMya gUMdI sarvodaya yojanA kendranuM chAtrAlaya tenI pAseja dhoLe dahADe banelo A kisso che. mAranAra reMjIpeMjI mANaso che. zaMkA thaI Ave che ke bicArA konA hAthA banyA haze ? polIsa A bAbatamAM sAvadhAna jaNAya che. chatAM koI phojadArane satya ahiMsA vagere jALavavAmAM mArI madada joIe eTale vadhu sAvadhAna rahevA meM sUcavyuM che. mAruM nivedana levA 9-350nA teo mArA samauna vakhate Avaze. mahArAjane rAdhanapura bhaNI kAgaLa lakhaze ane kadAca maLI paNa Ave ! dhoLI (saurASTra)mAM paNa te jaI AvyA che. be gunegAro parahejagAra che. kyAM rakhAyA che te mane khyAlamAM nathI. mAre AmAM ahiMsA ane satya baMnene sAcavIne mArI jAtanuM kAma levAnuM che. huM TrenamAM besato nathI eTale mArAM nivedano mATe avAranavAra polIsa mejisTreTsa vagerene mArI pAse AvavuM paDaze. A muzkelImAM te badhAne mUkatA saMkoca thAya che. paNa chUTako nathI. ema mAnI samAdhAna lauM chuM. gunegAro mArI ane mahArAjanI AgaLa dilane sAva mokaLuM melI deze evI mane zraddhA che. gunegAroe kabUlAta karI tyAre sApha kahevAyuM che ke zikSAnI alpatAnI ke mAphInI lAlaca UbhI karavA nathI mAgato. paraMtu jo jAhera ekarAra karazo to satya tamone tAraze. AthI (1) gAmanA bIjA nirdoSonI raMjADa nahIM thAya (2) mAranAranA sagAMonA AvatA pratyAghAtothI vaira nahi vadhe ane (3) tamo korTamAM sAcuM ja kahezo eTale nyAyAdhIzanI kalama saheje tamone ochI zikSA tarapha jaze. A traNa cokhavaTa pachI gunegAroe gunAno InkAra pablika prosIkyuTara AgaLa kema karyo haze te mane samajAtuM nathI. huM DhebarabhAI tathA rasikabhAIne paNa patra lakhavA IcchuM chuM. hAla Apane ATaluM ja. sahakuTuMba kuzaLa hazo. kAbu paTela bahAdura, khaDatala, ane ekko puruSa hato. koMgresane eNe bhAre madada karI hatI. ane tAlukadAro sAmenI kheDUta laDatamAM varSo pahelAMnI gulAmI vakhate te jhajhUmI vijaya meLavanAra naravIra hato. te jatAM e pradezanI AkhI kheDUta Alamane AghAta lAgaze. e komano jhaLahaLato sitAro gayo. ane mArA prayogano eka thAMbhalo paNa gayo. saMtabAla' nyAyanuM nATaka Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 2. zrI rasikabhAI parIkhane patra priya AtmabaMdhu rasikabhAI, kasTama baMgalo, guMdI, tA. 11-3-1950 have kALu paTelanA khUna aMge. A be jaNa (jUnI)nI pAchaLa koIno hAtha na hoya te mAnatAM mana acakAya che. eTale A bAbatamAM tyAM ane ahIM bahuja kALajIpUrvaka jhINavaTathI tapAsa thAya e jarUrI che. ema to mane lAge che. A aMge huM priya morArajIbhAIne lakhuM e (badhI rIte jotAM) hAla gaLe na UtaryuM eTale e badhuM banne sa2kA2o ane banne sarakAronI polIsa svayaMsUjha pramANe kare te ja vadhu yogya gaNAze, tamo je sthAna upara cho ane A bAju priya morArajIbhAI je sthAna upara che. te jotAM tamArA bannenI pharaja tamane potAne sUjhavI joIe. ane tamone yogya lAge to tamo sIdhuM paNa morArajIbhAIne lakhI zako cho. mAre potAne to tamo jANo cho ke eka svataMtra dRSTinI vAta che. jhINavaTathI tapAsa ka2vA IcchuM, paNa eno nyAya ApavAnI vAta ke zikSA kaMI jAtanI karavAnI te vAta mArA hAthamAM nahi rahevAthI polIsanA kAmamAM mArI dRSTi jALavI pUratI naitika madada karavAnuM ja mArA jevAne phALe Ave che. khUnIo mArI, zrI mahArAja tathA paMconI rUbarU kabUla karyA pachI pharyA che. te vastu mane bahu acaMbo upajAve che. ane have polIsane potAnuM kAma potAnI rIte punaHtapAsI AgaLa calAvavAnuM sUcave che. meM mAruM nivedana polIsane saMpUrNa ApI dIdhuM che. zrI ravizaMkara mahArAja paNa Apaze. vi.vA.mAM A kisso kabUlAtanI vAta vagere Avela che. te vAMcyo haze. dArzanika purAvAmAM mukhya to zrI rANAbhAI harijana che. tene meM ThIkaThIka kaheluM. paNa tamo haribhAI (rANAbhAInA putra)ne bolAvI AkhI vAta yathArtha rIte polIsane kahe ane ema nahIM to korTamAM kahe. tevuM sUcavazo. huM e dizAmAM naitika rIte to prayata ka2vA IcchuM ja chuM. bAkI huM tA. 13nA baLola, tA. 14 haDALA thaI tA. 15mIe dhoLI javA IcchuM chuM. dhoLImAM (koTha phojadA2) kadAca Avaze. tyAM te vakhate tyAMnI polIsane mokalavI hoya ke Apane jAte AvavAnI jarUra lAge to tema karazo. 'saMtabAla' nyAyanuM nATaka Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 3. zrI rasikalAla parIkhane patra phatehapura, tA. 18-3-1950 priya AtmabaMdhu rasikabhAI, Aja lakhelA patramAM kALupaTela khUnakesa aMge paNa lakhAyuM che. chatAM pharI lakhavA jevuM lAgavAthI lakhuM chuM. dhoLI vALA bhAIone gUMdInA phUlajI upara khAsa vahema che. ane ene khUnIo sAthe ene (phUlajIne) besa UTha tathA levaDadevaDano saMbaMdha hovAthI phUlajI AmAM bilakula ajJAna hoya tema mAnavA mana nA pADe che. bIjI bAju jillAnI polIsamAM je kALajI aMge jhaDapa dekhAvAM joIe te dekhAtI nathI. dhoLIvALA kALupaTelanI snehIoe zakadAronA nAmo jillA polIsane lakhAvelAM temAM phUlajInuM nAma UDI gayAnI e lokone zaMkA jAya che. ane jillA polIsane kALupaTelanA saMbaMdhIo pUche che, tyAre khaLakhaLIne javAba maLato nathI. A badhu zaMkAne majabUta kare che. dhoLIvALAnuM kahevuM ema thAya che ke phUlajI chUTo rahe tyAM lagI bIjAo maLavAmAM AnAkAnI thavAnI. phUlajInA sasarA dhoLImAM rahe che. emane saurASTranI polIse pUchaparacha karavAnuM jANavA maLe che. saurASTranI polIsa paNa A khUna pAchaLanA bIjA baLone zodhI zake ke kema te savAla che. saurASTranI polIsamAM girAsiyA varga vadhu che. eTale mAro potAno mata e thAya che ke tamo ane morArajIbhAI maLIne kAM to AnI tapAsa mATe eka khAsa vizvAsapAtra amaladAra nImo athavA punAnA sI.AI.DI. khAtAne A kesa aMge tapAsa karavA kaho. bAkI saheja paNa gaphalata thaI ane dahADA jema jema laMbAyA tema tema zodhanuM kAma muzkela thaI javAnuM. saMtabAla' tA.ka. : eka kheDUta koMgresI kAryakaranuM A jAtanuM khUna tapAsa rahita rahe e sarakAro mATe zaubhAspada na gaNAya ane samAja mATe paNa khataranAka gaNAze. nyAyanuM nATaka Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 4. zrI morArajIbhAI desAIne patra phatehapura, tA. 18-3-1950 priya AtmabaMdhu morArajIbhAI, kALu paTelanA khUna kesanI tapAsa aMge saurASTra sarakArane ane khAsa karIne rasikabhAIne je cAnaka che te cAnaka muMbaI sarakArane paNa hoya e icchanIya gaNAze. je koTha phojadAra khUna vakhate hatA tenI badalI dhoLakA thaI che. ane koTha thANAmAM je phojadAra Avela che te navA ane taddana nAnI uMmaranA che. zarUAtamAM polIsa khAtAmAM je garamI hatI, te Aje nathI, evI chApa UThe che. khUnIo pAchaLathI pharI gayAnI mane maunamAM ja polIse khabara ApelI, ane mArI tathA mahArAjanI madada mAgelI. meM nivedana tAjuMja gUMdI mukAme ApyuM che. ane zrI mahArAje paNa potAnI rUbarU khUnIoe karelI kabUlAtanuM nivedana ApyuM che. khUnIo satyane vaLagI rahyA hota to kesanI je paristhiti ane amAro dharma Ubho thAya, te karatAM te pharyA eTale pheraphAra thayo che. polIsane satya nyAya vagere jALavI ahiMsAnI maryAdAmAM madada karavA huM mArI rIte taiyAra rahevA IcchuM chuM. sarakAra ne polIsanI maryAdAo teo vicAraze. A kesa mahattvano e dRSTie gaNAya ke AnI pAchaLa rItasaranuM kAvataruM ke moTo hAtha hoya evI chApa UThe che. A mANasa saurASTra sarakArane ane kheDUta janatAne mATeya keTalo mahattvano hato te priya rasikabhAInA nIcenA zabdothI jaNAze : kALu paTelanI khoTa lIMbaDI tAlukAnA badhA kAryakarone lAgavAnI. 1938nI sAlathI huM emane oLakhato ane mane e varSe dhoLImAM laI gayelA tyArathI dhoLI ane dhoLInA baLe AsapAsanA kheDUtone emaNe ekalaThThA banAvelA. atyAranA AkarA samayamAM emanI gerahAjarI khUba khUMcavAnI. AkhA vistAramAM e mANasanI hUMpha tAlukadArI kheDUto UbhA rahetA hatA. ane kaoNMgresamAM je zraddhA UbhI thaI hatI te paNa emane kAraNe." AvuM vicArI Apa baMnene (Apane ane rasikabhAIne) jo A aMge polIsane vadhu kALajIpUrvaka tapAsanuM athavA AnI ja khAtara svataMtra amaladAra rokavAnuM jarUrI lAge to svataMtra rIte vicArI zako cho. sahakuTuMba kuzaLa hazo. mArI tabiyata sArI che. hamaNAM dholerA bhaNI jAuM chuM e bAju mAsa savA mAsa thavA vakkI che. "saMtabAla' nyAyanuM nATaka Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 5. zrI rasikabhAI parIkhane patra aDhaLAba, tA. 29-3-1950 priya AtmabaMdhu rasikabhAI, kALu paTela khUna kesa aMge zrI arjuna lAlAno patra hato. emanI sUcanA mujaba lAgatAvaLagatA polIsa adhikArIonuM dhyAna khecyuM che, tema jaNAvatA hatA. priya morArajIbhAI tAjA patramAM jaNAve che: "kAbu paTelanA khUnanI tapAsa bAbatamAM polIsa jarUrI kALajI rAkhaze ja. tame je valaNa lIdhI che te yogya ja che. tyAMnA DI.esa.pI.ne huM ahIMthI sUcanA karuM chuM." tamone mArI maryAdAmAM rahI meM A pahelA sArI peThe dhyAna kheMcavA prayatna karyo che. zrI naMdalAlabhAI dhoLImAM rUbarU maLyA. ane vAta thaI te temaNe Apane jaNAvI haze. ane dhoLImAMnA kALubhAInA putra vagerenA pratyAghAto paNa kahyA haze. dholerAnA harijana rANAbhAInI prathama polIsane lakhAvelI jubAnI pachI, bIjuM ullekhapAtra vizeSa nathI, je aMge emanA putra zrI haribhAI sAthe mArA lakhI Apela patrathI jANyuM haze. kALu paTelanA saMbaMdhIjano paikInA eka Aje maLyA hatA. teoe eka agatyano muddo hAtha lAgavAnI AgAhI karI che. sAcuM zuM te Izvara jANe ! mane lAge che ke Apano atyaMta vizvAsapAtra staMbha paNa ke jene koI komanI nahi paNa nyAyanI prIti hoya ane lAMcamAM na phasAya tevo hoya. baLolanA gagubhAI gaDhavI pAsethI jo vadhu mAhitI maLe to meLavo. tema ja dhoLI, gUMdI, bhurakhI vagere sthaLethI vigato meLavavA kALajIpUrvaka prayatna kare. ane zakadAra sthaLoe jhINavaTabharI cokI korTamAM kare. eja rIte zrI morArajIbhAI paNa eka evA suyogya amaladArane A kAraNe roke to AkhI kaDI meLavavAmAM saphaLa thAya. to mane navAI nahi lAge. mAro Adarza ane satyanI cokasAI jotAM AthI vadhu madada mAre mATe azakya gaNAya te tamo samajI zakazo. tamoe bArobAra zrI morArajIbhAIne lakhavuM ghaTe te jANyuM haze. kALu paTelanA khUna pachI evA samAna ane prajAnA nukasAnakAraka punarAvRtti na thAya te aMge zakapAtra sthaLoe ThIkaThIka cokI rAkhavA sUcavavAnuM mane mana thAya che alabatta, koIne anyAya na thAya, te to kALajIpUrvaka jovAvuM ja joIe ane mane lAge che ke tamo A bAbatamAM khUba sAvadhAna cho ema samajuM chuM. saMtabAla' nyAyanuM nATaka Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 6. zrI arjunavAlAne patra tA. 19-4-1950 priya arjunalAlA, kALu paTela khUna kesa aMge meM avAranavAra Apane lakhyA karyuM che. chelle chelle meM popaTalAla je matabalanuM lakhe che te parathI lAgela che ke vaLI pAchuM polIsakhAtuM DhIluM paDyuM lAge che. khUnanA samayamAM je phojadAra vyAsa karIne hatA temanI badalI dhoLakA khAte thaI che. ane je navA phojadAra koTha thANAmAM Avela che e bhAInI uMmara ane anubhava kAcAM jaNAya che. uparAMta koNa jANe zAthI, paraMtu eka majabUta kheDUta AgevAnanuM Ama dhoLe dahADe je saMyogo vacce khUna thayuM che, tenI gaMbhIratAno khyAla jevo joIe tevo Ubho thayela jaNAto nathI. A kissAnI pAchaLa kayA baLoe kAma karyuM che, te vicAre huM ThIka ThIka gherAyelo rahyA karuM chuM. prajA ghaDataramAM AvA prasaMgamAMthI utpatti zAthI, sarakAranI pharaja zI, sevakonI pharaja zI, mArI maryAdA ane ahiMsA tathA saccAI nyAya vagerenI tAkAta zI? evA aneka prazno thayA kare che. jillAmAM banAva banyo, saurASTrano vatanI, keTalAka purAvAo saurASTramAMthI meLavavAnA, keTalAka jillAmAMthI divaso para divaso vitatA jAya che. ane purAvAonI zakyatA ochI thatI jAya che. je guMdInA baMdUka lAIsansadhArI viSe kALu paTelanA saMbaMdhIone pArAvAra zaMkA che. jenI baMdUka haju ema ja che. ane e bhAInuM nAma aTakamAM rakhAyelA tarIke ke kALu paTelanA putroe Apela, te paNa polIsa noMdhamAM nathI. ema jANavA maLyuM che. A badhA parathI ema lAge che ke sI.AI.DI. khAtAne ja A kesa sarakAre mokalavo. evI A kesanI mahattA huM mAnuM chuM. mAre mane kheDUtotthAnamAM AvA emAMnA ja kAryakaranuM A jAtanuM khUna - ane A sthitimAM thayeluM khUna vadhu gaMbhIratA paNa... saMbhava che. mArA mAnelA satya, ahiMsA, abhaya, nyAya vagerenI kasoTI thaI rahI hoya ! khUnIo paNa e ja komanA ane ApaNA kAryakSetranA pradezanA kudaratanI akaLalIlA che. tamoe to A karapINa khUnavALI lAza najare joI che eTale vadhu zuM lakhuM ?.... saMtabAla' nyAyanuM nATaka Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. zrI ravizaMkara mahArAjane patra selA, tA. 14-4-1950 priya mahArAjazrI, kALu paTelanA khUna pAchaLa je AzaMkAo jAya che temAM tAlukadAra bhAIo ADakatarI rIte haze ke kema ? ema thayA ja kare che. meM teone mArI rIte kheDUtamaMDaLamAM otaprota thavA apIla ThIkaThIka karI che. joIe pariNAma zuM Ave che? polIsamAM prathama karatAM kaMIka garamI AvI jaNAya che paNa moDuM ThIka ThIka thaI gayuM. khera, A khUna pAchaLa kALu paTelanA putra vagerene phUlajI (jene polIsa kahe che ke ravizaMkara mahArAje khAsa kahyuM eTale choDyo te) upara moTA hAthano vahema jAya che. polIsa mArA nivedananA zabdonI spaSTatA mATe AvI gaI ane te laI gaI. jemAM catura saMdhAe mArA pUchavAthI oraDImAM kaheluM ke, mane lAkaDI mArI, huM paDI gayo ane bhIkhAe prathama dhAriyuM mAryuM, pachI meM, ema baMnee maLIne mAryA, e jAtanuM vadhu cokhavaTa karatuM lakhyuM che. Apane te prasaMganI vAta barAbara yAda haze. A lakhANa vakhate maMthana khUba thayeluM tyAranA zabda zabda to kema Ave? A lakhANamAM kyAMya bhUla to - mArI - nathI thaIne ? mane eka vicAra e Ave che ke ApaNe baMne pharIthI khUnIone maLIe to vadhu vigata jANavA na maLe? jo ke taka cAlI gaI, ema jaNAya che. polIsa ane bIjAo haju vadhu mAhitI mATe prayatna kare che. mane kALu paTelanA A banAva pAchaLa koI khAsa kAvataruM eka kheDUta AgevAna tarIke hoya to enI gaMbhIratA joIne vadhu vicAra AvyA karatA hoya che. bAkI to chevaTe satyanI zraddhA game tyAMthI paNa satyane tAravI Ape ja che. Aja sudhInA polIsa anubhavo jotAM AthI vizeSa UMDA UtaravA jatAM satya, ahiMsA, nyAya vagerenI daSTie vicAravuM paDe che. saMtabAla' 8. zrI arjunavAlAne patra pacchama (tA. dhaMdhUkA), tA. 27-4-1950 priya arjunavAlA, tamoe tA. 25-4-50no patra lakhyo te maLyo. meM paNa DokTara popaTalAlane Aje tamArA patrano sAra lakhI mokalyo che. ane teo tA. ra9-4-50nA roja nyAyanuM nATaka Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 Ave ane kALu paTela khUna kesa aMge DI.esa.pI.ne rUbarU samajAve. have huM mArA maMthana ane vyathAno kaMIka khyAla ApuM. kALu paTela eTale kheDUta-pravRttiono dhorI baLada. A rIte e jatAM kheDUtomAM je pratyAghAto paDyA che ane paDaze teno ekabAjuthI mane abhyAsa thato jAya che. bIjI bAju girAsiyA tAlukadAra komanA nAnAthI mAMDIne moTA agresara lagI je vAtAvaraNa jouM chuM ane mArI zaMkAo vadhatI jAya che. vizvavAtsalyanuM dhyeya, aguptatA, satyaniSThA, dharmamaya samAjaracanA A badhAmAM saunA dilamAM sthAnanI ja vAta Ave che. jyAre zaMkAnAM kAraNo prabaLa thatAM jAya che. ane rUbarU bolAvIne saune kahuM ? zuM karuM ? ema thaI jAya che. aMte to nisargamaiyA rasto batAvaze ja. baMne sarakAro - jillAnI ane saurASTranI sa2kA2oe pote zuM karavuM, e viSe meM mArA svabhAvathI jarI AgaLa jaIne paNa kahyuM ja che. A vize hAla ATaluM. 9. zrI rasikabhAI parIkhane patra 'saMtabAla' nyAyanuM nATaka tA. 23-5-1950 priya rasikabhAI, hirabhAI ahIM AvI gayA. gaI kAle koThamAM AvelA navA phojadAra paNa AvelA ane dhoLI, bhurakhI tathA gUMdInA paTeliyAo paNa AvelA. rANAbhAI je vAto kare che. temAMnI mukhya mukhya badhI vAto temaNe potAnA polIsane ApelA nivedanamAM lakhAvI che. e gaIkAle joyA pachI lAgyuM che ke have koI vAta evI nathI ke navuM nivedana lakhAvavuM paDe. rANAbhAI gabharAyelA ane haju emanA mana 52 A prasaMganuM duHkha khUba rahyA kare che. paNa teoe jeTaluM nivedanamAM lakhAvyuM che teTaluM korTamAM paNa kaheze ema lAge che. teo khUnIone oLakhI zakatA nathI. paNa dhAriyAM, kapaDAM e khUnIonI ghaDI vagere jANe che. teo jeTaluM jANatA hoya teTaluM barAbara kahe, temAM haribhAIe paNa rasa lIdho che. eka rIte khUnIone teo oLakhI zake, ema lAge che. paNa bIjI rIte teo kahe che tema rAzavA ke thoDuM vadhu dUra hoya to turata na paNa oLakhI zake. vaLI eka rIte vicAratAM gADI bALavAnI vAta sAMbhaLe che, savAnuM nAma sAMbhaLe che. kALu paTelanI gALa sAMbhaLe che, to A baMnene temaNe khUna kabUlyuM pachI paNa na oLakhe, te azakya jevuM lAge che. satya zuM te to Izvara jANe ! paNa rANAbhAI je kaMI jANatA haze te sAcuM kaheze evo vizvAsa rAkhavo joIe ane jeTaluM jANe che teTaluM kahevA taiyAra che. tema mAnI saMtoSa levo rahyo. 'saMtabAla' Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 10. zrI kizoralAla mazarUvALAne patra ziyALa, tA. 15-6-1950 priya AtmabaMdhu kizoralAla mazarUvALA, ApanA banne patro maLyA. prathama tA. 4-6-50nuM lakhela kavara ane pachI tA. 1-6-50nuM kArDa maLyuM. ziyALa AvyA bAda kArDa vAMcavA maLyuM kAraNa ke huM tA. 10 jUnanA roja ahIM Avyo bannenA javAbo sAthe ja vALuM. (1) sau prathama to Ape "vizva vAtsalya" nA lakhANo tarapha je jhINavaTathI joyuM te badala AbhAra, "aMtaranI eka vAta'mAM Apa bahu spaSTa na samajyA, temAM mArI khAmI che. bhAvanA ubharAone zabdamAM spaSTa samajI zakAya te rIte varNavavAnI mArAmAM keTalIka vAra khAmI huM jouM chuM. e prasaMga e jAtano che ke, gunegAroe amArA kane guno kabUlyo temAM khAnagI kabUlAta nahotI. e kabUlAta jAhera hatI. polIsa AgaLa paNa karavAnI hatI ane gunegAroe te karI paNa kharI. e uparAMta hiMsU sAdhano ane te veLAnAM kapaDAM vagere paNa temaNe paMca ane polIsane dAkhavyAM. eTale e aMgata vizvAsanI kabUlAta nahotI. teone A gunAnuM phaLa bhogavavAmAM amo korTanI vacce daramyAnagIrI, joke tevI koI jogavAI na hoya tema chatAM e spaSTa karyuM hatuM ke tevAthI pheraphAra karAvIzuM evI lAlaca nahotI ApI ane spaSTa kahyuM hatuM. kadAca, prazna thAya ke to pachI gunegAro Apa jevAnI pAse kabUla kare temAM kAraNa kayuM? (ka) gunegAro gunAnI kabUlAta na kare tyAM lagI gunegAra, bInagunegAro badhA saMDovAya ane nAhaka herAna thAya (kha) gAmanI gunegArone zodhI ApavAnI pharaja gAma cUke ane ene pariNAme gAma upara khUnanA bhogavanAra ane AvA khUne tarapha jonArI nyAyapriya janatAno grAmapratye khopha Utare (ga) khUnano bhoga bananAranA sagAMvahAlAono bInagunegAro pratye paNa vairavirodha vadhe. gunegAro pratye paNa vaira bevaDAya. A ane AvAM kAraNo ane asaroe kabUlAtamAM jarUra kAma karyuM haze. prayogamAM je komane mukhyapaNe lIdhI te ja komanA khUnI ane khUnano bhogabananAra hatA. (2) jo khunIoe mAtra aMgata vizvAse ke koI AzAe kabUla karyuM hota to Apa lakho cho tevo prazna jarUra Ubho thAta. meM "aMtaranI eka vAta" mAM bAra nyAyanuM nATaka Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 varSa pahelAMno ThAkaraDAbhAIvALo prasaMga TAMkyo ja che. te parathI jaNAze. (3) khUnIo khUna pachI aMtaHkaraNapUrvaka pastAyA hota ane satyane vaLagI rahyA hota toya amAre sAkSI bharavAnI to raheta ja, paNa amArI naitika sahAnubhUtio teo khUba meLavI jAya, AmAM to hiMsA ane jUTha baMne thayAM, kharA pastAvAnI vAta paNa dUra rahI, AvI paristhitimAM khUnIo taraphe naitika sahAnubhUti A jAtanI azakya thaI rahe. (4) alabatta, samAjanA adhaHpatananI dRSTie joIe to khUnIo pratye temanA AvA vartana pachI paNa navAI bahu nahIM lAge. paraMtu ahiMsA ane satya baMneya jokhamAya tyAM satyapakSe vadhu jhoka Apavo dharma banI rahe che. (5) korTanI zArIrika zikSAmAM ApaNane niSThA na hoya ane AjanA vakIlomAM ane korTanI paddhatimAM paNa parivartana jarUrI che. e vize zaMkA nathI. paraMtu mane potAne lAge che ke AjanI samAja manodazAmAM e zArIrika zikSAno sarAsa2 InkAra karavAnI sAthe ja InkAra karanAranI eka viziSTa pharaja UbhI thAya che. (6) mANasa jAheramAM guno kare, na enI gunAhitavRtti 52 samAja sAmano kare, na polIsane madada kare, polIsa potAnA baMdhAraNIya pagalAM le temAM paNa madada na kare, chatAM gunegArane thatI gunAnI zikSA badala dUra rahIne zikSA virodha karavo emAM mane koI asarakAraka dharmanI chApa paDatI nathI. UlaTa huM to ema mAnuM ke samAjanI kAyaratA dUra karavAmAM madadagAra thAya tevuM siddhAMta jALavIne koIpaNa sevake ke sAdhake vartana karI batAvavuM e eno dharma banI rahe che. hA, e jemAM madhyastha ke sAkSI na hoya tyAM sIdhesIdho bhAga laI potAnA vAtsalyane jokhamamAM na mUke, paNa sAthosAtha potA para jo pharaja rUpe AvI paDe to mAtra lAgaNIvaza thaI kaThora nyAyaneya na cUke. mArA A valaNa u52 Apa vicArI je Apane sUjhe te niHsaMkoca jaNAvajo. Ape jAta anubhavano kisso lakhyo tenA karatAM A prakAra sAva judo che. teya A parathI Apa jANI zakazo. ahIMnA kAma aMge vizvavAtsalya tathA bIjI rIte mAhitI maLatI haze. bharatIoTa AvyA kare che. Aje mAruM mukhya dhyAna kheDUtamaMDaLa upara vadhu rokAya che. kuzaLa hazo. tA.ka. chelle pharIne vinavI lauM. Apa vinA saMkoce mArAM lakhANo pratyekArya pratye - dhyAna kheMcatA rahezo. nyAyanuM nATaka 'saMtabAla' Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 11. zrI candrakAntabhAIne patra ziyALa, tA. 16-6-1950 priya candrakAntabhAI, meM sAMbhaLyuM che ke kALupaTela khUnakesamAM kALupaTelanA kuTuMbIjanoe Apane madadanIza nImyA che. eTale A patra Apane lakhuM chuM. korTane ke mejisTreTane athavA tahomatadAranA vakIlane ke pablikapraoNsIkyuTarane patra lakhavAno zirasto che ke kema te huM jANato nathI, paNa A patra tamone lakhuM chuM, ane A patra dhoLakA resIDanTane Apa vaMcAvazo evI apekSA rAkhuM chuM. joke meM mArI paristhitinI ghaNIkharI cokhavaTa mArA sAkSI tarIkenA nivedanamAM karI dIdhI che, chatAM ahIM punaruccAra karIne choDuMka kahuM : "huM mAnuM chuM ke vakIlanuM kharuMkAma satyane madada karavAnuM che. satyane gUMcavavAnuM ke avagaNavAnuM kAma ha2gIja nathI. vakIlane je ghaDIe ema lAge ke mAro asIla jUThane mArge che, te ja ghaDIe kAM to eNe evA asIlano kesa choDI devo joIe athavA e asIlane satyane mArge vALavo joIe. Aje AvuM nathI dekhAtuM. eTaluM ja nahi paNa vakIla potAnA asIlanA jUThANAne jANato hovA chatAM e kaisa le che. keTalIkavAra asIla sArA mArge jato hoya to tene jUThane mArge vALe che ane sAcane jUThuM kema karavuM athavA potAnA asIlane jUThano kema lAbha - jAnamAlanA rakSaNamAM - apAvavo te ja zodhe che. jo A ja sthiti kAyama rahe to koIpaNa nyAyAdhIza game tevo pramANika hoya toya eno matibhrama karAvavAmAM AvI sthiti phAvI jAya. zAMtAkhUnakesa vALA kissAmAM ane Aju bAju banatA banAvomAM vakIlonuM je valaNa mane dekhAyuM che te jotAM mArA mana para nirAzAnI pragADha chAyA paDelI che. huM icchuM chuM ke vakIlo satyane madadagAra thAya. potAno asIla satya cUkato hoya to cUkavA na de. satyane mArge ja potAnI asarakAraka zailImAM madada kare, nyAyAdhIzane satyanI vaphAdArImAM pUrepUrI madada kare. tame badhA mane jANo cho ke prastuta khUnanI bAbatamAM paNa naitika rIte jovAnI mArI pharaja UbhI thaI hatI. A bhAla naLakAMThA pradezamAM huM saM. 1985nI sAlathI je prayoga karI rahyo chuM temAM mArI najIka ja A duHkhada prasaMga yojIne kudarate je kaMI dhAryuM haze te samajAyuM nahIM. khUnI ane khUnano bhoga bananAra eka nyAyanuM nATaka Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 ja komanA mANaso ane je vargane A prayogomAM meM sauthI pahelAM lIdhA te to te varganA che. ATalI prastAvanA pachI huM tA. 8-6-50nA roja araNejamAM thayelI mArI jubAnI saMbaMdhamAM vaLuM chuM. mArA sogaMdavidhi vakhate satya prema ane nyAyanI tripuTIno meM prathama uccAra karyAnuM teoe sAMbhaLyuM haze sauthI prathama satyane mUkatAM, bhAvamAM satya hoya toye zabdamAM paNa kyAMya pheraphAra ke gerasamajUtI na thAya te jovAnuM kAma bhAre kaparuM che, ane te mATe bajAvavAnuM hatuM. nivedanamAM e barAbara jALavavA praya thaI zakyo hato. paraMtu polIsa pro. sAhebe e nivedana korTa mATe - potA mATe bahu kAmanuM nathI e abhiprAya Apyo. huM sajjaDa thaI gayo. paNa vicArane aMte mane lAgyuM ke teo temanI dRSTie kharA hatA. satyanAM banne aMgo jALavavA - vaLI khUnIo paNa mArAja che. e dRSTi rAkhavA chatAM nyAyaneya kaDakapaNe jovo ane vaLI pAchuM A badhAne AjanI korTonI vyavahAru bhASAmAM e cokaThAmAM utAravuM ane mAtra ekAMgIhita jonAra vakIla ke vakIlonA krosamAMthI pAra utAravuM e atyaMta kaThina vastu che. paNa mAre e kaThinatAne pAra pADavAnI pharaja hatI. huM e pharajamAM saphaLa thayo ke niSphaLa e badhuM tyAMnA pratyAghAto ane mArA mananI sthiti tapAsyA pachI mane jaNAyuM "satyanI sAthosAtha asatyamAM khoTI dalIlothI na phAvI jAya te jovAnI je mArI kALajI hatI tenA karatAM mArA jevAe to potAnA satya tarapha ja dhyAna mukhyapaNe rAkhavuM joIe. bIjAnuM asatya na phAve te jovAnuM kAma Izvara para choDavuM joIe." keTalAka te divasanI jubAnI aMge vadhu khulAsAo : (1) Azare poNA pAMce traNa zaMkAspada - jemAMnA be kedI tarIke che te, ane eka trIjo jene huM joye oLakhuM chuM te mANasone polIsa mArI pAse khUnanA bhoga bananAra pAse te sthaLe lAvI te polIsa eTale huM na bhUlato ho to dhaMdhUkA vibhAganA jADejA phojadAra hatA. koThanA phojadAra vyAsa pAchaLathI moDA AvelA. huM na bhUlato houM to teo koTha nahotA paNa ziyALa gayelA tyAMthI AvyA hatA. (2) mane te rAtre ja vicAro AvelA ke khUnIo mAnI jAya to sAruM. mAre emane maLavuM joIe vahema to A banne para hovA chatAM savAranA agiyAranA prasaMgane lIdhe hato. jo khUnIo nakkI na thAya to (1) AkhA gAma upara kalaMka Ave (ra) tahomatadAra ane bInatahomatadAra ema sau herAna thAya (3) kALu paTelanA sagAono vairavirodha vadhe ane gunAo bevaDAtA jAya. mane lAge che nyAyanuM nATaka Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 keTalAka kAryakaroe dhoLIvALAone tathA bIjAone je sAcI kunehathI saMbhALI lIdhA te na saMbhALI lIdhA hota to upara kahyuM tema jokhama hatuM paNa kharuM ema mane spaSTa jaNAyuM hatuM. (3) joganujoga zrI mahArAja meIlamAM AvyA ame banne maLyA. mArA manapa khUba du:khada asara hatI. huM dharmadraSTie AnA comeranA vicAro karato hato. (4) jamIne upaDyA bAda polIsa AvI. polIse potAnI tajavIjanI vAta paNa karI, polIsa amArI naitika madada Icche te svAbhAvika hatuM. rANAbhAI satya ja kahe e bAbatamAM rAtre ja polIse mArI madada mATe kahevaDAvyuM hatuM ja, rAtathI ja mane AmAM naitikamadada karavAno vicAra Aveloya kharo. je upara kahevAyuM che eTale amArA prayatanI-polIsane IcchA jAhera karI ane bannenI IcchAno meLa maLI gayo. (5) amo upAzraye gayA paMcane bolAvyuM. thoDIvAre kahevaDAvavAthI utArAmAM gayA. polIsane dUra rAkhI koTaDI baMdha karI amArI AgaLa kabUlAta thaI. AmAM mAre mane polIsono bhaya gunegAro para che te kalpanA ja mukhya nahotI. ema chatAM polIsane dUra rakhAI hatI. polIsa samaju hatI. eTale saheje dUra rahe tema svAbhAvika hatuM. mAruM dhyAna to amArA AgaLa koI lAlaca na rAkhe te cokhavaTa ka2vAmAM mukhya rokAyuM hatuM. kabUlAta thaI. hiMsaka sAdhano paNa pAchaLathI khUnIoe batAvyAnI mane jANa thaI. paNa e mAre mArI jubAnImAM kahevAnI jarUra na hatI. kAraNa ke huM araNeja bhaNI nIkaLyo tyAM thaI. polIsane, khUnIo mAnyA che teTaluM kahI cAlato thayo. polIsa AgaLa AvatA kahevAmAM mArI sAthe zrI ravizaMkara mahArAja to hatA ja. khUnIono ekarAra zaratI nahoto. khAnagI paNa nahoto. jo zaratI ke khAnagI hota to emanI sAme korTamAM sAkSI pUravAno mAro dharma na banI zakata. kadAca ema kahyuM hota to mAre emanI A bAbatamAM hArdika saMmati meLavavI paData, (jema meM jubAnI vakhatamAM eka bhAI cazmAvALA vakIla-nA krosamAM polIse zuM kahyuM hatuM te viSe siddhAMta spaSTatA karI tema). (6) khUnIoe hiMsA karI - khUna karyuM ane e gunAnA svIkAra pachI pharI gayA. te vAta bIjAone sAmAnya lAge che. mane e sAmAjika dRSTie ghaNI mahattvanI lAge che. mANasa hiMsA kare te samajI zakAya, paNa jUThuM bole ane te paNa jAheramAM bolelA satyanI sAme jUThuM bole, te atyaMta anicchanIya vastu mane lAge che. AvA jUThANAmAM jeo madadagAra thAya che teo saunuM ane potAnuM bhAre ahita kare che. tema paNa mane prabaLapaNe lAge che. nyAyanuM nATaka Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 (7) chelle eka khulAso pablika prosIkyUTare mane pUchyuM : "eka zakhanuM nAma laIne ..... tame oLakho cho? athavA e nAma tamoe sAMbhaLyuM che?" huM na bhUlato houM to temaNe je nAma lIdhuM te nAma prItamarAya hatuM nA? jo kusumarAya hoya to te nAmavALA liMbaDInA De. kalekTara che. teo mane viThThalagaDhamAM gayA duSkALa vakhate huM na bhUlato houM to maLelA ane gaIkAle temano patra raLola tathA dhIrajagaDha vagere bAbatamAM maLyo che. A mATe ahIM eTalA sAru lakhavuM paDyuM ke rakhe mArI gaphalata (ajANatA) thaI hoya. saMtabAla' 12. zrI arjunavAlAne patra koTha tA. 13-9-1950 bhAIzrI arjunalAlA, zrI kurezIbhAIe kaheluM ke huM saurASTramAM gayelo te pahelAM meM kALupaTela khUnakesa aMge ghaTatuM karavA meM zrI arjunabhAIne kaheluM. haju sudhI e saMbaMdhamAM tamAro kazo uttara na maLavAthI meM zrI kurezIne pharI yAda apAvela che. e saMbaMdhe atyAre to mArA khyAlamAM traNa vikalpo Ave che : (1) korTa mArI jubAnI jatI kare. (2) kAM to kArataka vada amAsa - amAsanI AsapAsa AvatI mudata nakkI kare ane kAM to, (3) ahIM jubAnI levAnI sagavaDa kare. mane lAge che ke trIjo vikalpa sauthI vadhu ThIka paDe. pahelo vikalpa korTa le topaNa mane potAne e ajugatuM lAge. bIjo vikalpa levAmAM korTa AnAkAnI kare. e banavA joga che. bAkI mane to e paNa game. ema chatAM ahIM jubAnI levaDAvavA kamizana dvArA sagavaDa thAya e sauthI vadhu pasaMda thAya evI vastu che. zrI ravizaMkara mahArAjane to jyAM korTa haze tyAM jaze. emAM vAMdho nathI. bIjuM, meM sAMbhaLyuM che ane have to vadhAre cokasAIthI sAMbhaLyuM che ke kALupaTela khUnakesanA AropIne pakSe zrI hiMmatalAla zukla UbhA rahyA che. huM na bhUlato houM to lagabhaga bAraso rUpiyAnI phI paNa TharAvI che. e ja rIte hiMmatalAla zukla bIjA eka ziyALanA khojA juvAnanA khUnI taraphe paNa UbhA che. A baMne khUnanA AropIo vize mane talabhAra zaMkA nathI. AvA nizcita AropIonA jUThANAone uttejana (sIdhI ke ADakatarI rIte) ApanAra koI paNa nyAyanuM nATaka Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 mANasane samAjamAM pratiSThAbharyuM sthAna maLe eno artha zo thAya ? khUnIonA dArzanika purAvAo prAyaH moLA hoya che. athavA bhayane lIdhe moLA thaI jAya che. te tamo to kALu paTela khUnakesamAM barAbara jANo cho. AvA bhayaMkara banAvane, nakkara hakIkatane mAtra dalIlonA ke kAyadAnA zabda khokhAne lIdhe uDAvavAno vicAra sarakho karavo e vyakti ane samAja mATe keTaluM badhuM nukasAnakAraka che? pariNAma to je Ave te kharuM. khUnIone korTa pUrepUrI tahomatadAra TharAve to zArIrika sajA sivAya korTa bIjuM zuM karavAnI che? e thAya toya amArA jevAne to rovAnuM ja che. kAraNa ke zArIrika sajAthI gunegAra sudharato nathI. ane hiMsA thAya che. jo zaMkAno lAbha ApI choDI mUke to samAjamAM e pratyAghAta paDavAno che ke AvA moTA mANasanuM dhoLe dahADe khUna karanAra paNa chUTI jaI zake che. AmAM prathama karatAM bIjAmAM vadhu bhayaMkara hiMsA che kAraNa ke temAM khUnI dhULa rIte sajA nathI bhogavato, paNa abhimAnI ane samAjaghAtaka dizAmAM AgaLa dhapavAnuM ene kAraNa maLe che. tethI mahAna hiMsA bane che. samAjanA ghaNAM aniSTo ethI pAMgare che eTale kharI vAta to e che ke A khUna karAvavAmAM pratyakSa parokSa je je hAtho bhaLyA che te te hAthone zodhI kADhavA joIe. e korTa na karI zake to sajAno vikalpa ja tene sAru rahe che. ane ethI e dRSTie huM e vikalpane kSamya mAnuM chuM. tamo A AkhA banAvane huM kaI rIte jouM chuM te jANo cho. kALupaTela jevA gAmaDiyA kheDUtane anyAya sAme jhajhUmavAnI ane koMgresanA siddhAMtonA AcAranI vAta paNa tamArAthI cheka ajANa nathI. harijana temane ghera besIne mobhAsara jamI zakatA hatA. maratI veLAe paNa khUnIone bAda karIe to harijana rANAbhAI sivAya eTaluM najIka bIjuM koNa hatuM? AvA karapINa khUnIonI brIpha eka koMgresI vakIla kema laI zake te vAta huM samajI zakato nathI. alabatta, te nahIM le to bIjo vakIla leze kharo. paraMtu kamamAM kama koMgresI tarIke jo kaMIka bIjA karatA viziSTa tattvanI AzA rAkhI zakAtI hoya to ja A savAla che. huM jANuM chuM ke zAntA khUnakesamAM vaDodarAnA prANalAla munazIe duHkhada bhAga bhajavyo, chatAM prAMtika samiti ke sthAnika koMgresI AgevAno kaMI khAsa karI zakyA nathI. paNa Aje na samajAya toya vahelA moDuM e samajayA vinA chUTako ja nathI. koMgresa jo dezanA hitane mATe khaDI che to tene potAnI sAmAnya sabhAsadanA ja naitika dhoraNanI kALajI rAkhavI ja paDaze. A bhAI AvA kesomAM AropI pakSe UbhA raheze ane bIjI bAju A saMskRti pravAha dezanI dhArAsabhAmAM jaIne Ubho raheze e zobhaze ? saMtabAla' nyAyanuM nATaka Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 13. zrI naTubhAI vakIlane patra koTha tA. 19-9-1950 bhAIzrI naTubhAI (dhoLakAnA vakIla), tamAro patra maLyo. emAMnI huM tamArI manovedanA samajI zakuM chuM, paNa jo tame bilakula svaccha thaIne vicArazo to temAMnuM tathya saheje tA2vI zakazo. satyane gUMcavavuM jUThANAM karAvavA matalaba ke koIpaNa rIte asIlone paisA mATe jhUDI nAkhavA A sivAya vakIlo bIjI kaI sevA kare che te mane kahezo ? moTAbhAganA vakIlonI huM vAta karuM chuM. mahAtmAjI, mahAdevabhAI ane bIjA ke jemaNe vakIlAtano upayoga deza hitArthe tyAgamaya jIvanano bhekha laIne karyo che, enI vAta nirALI che. alabatta, koIpaNa zakti nakAmI nathI tema tarkazakti paNa nakAmI nathI. paraMtu Aje e tarkazaktino durupayoga jotAM mArA hRdayamAM keTalI vyathA thAya che te tamo kalpI zakazo. Ama chatAM huM nirAza nathI thato paNa vakIlabaMdhuonA hRdayomAM pelA prabhune jagADavA icchu chuM. aMgrejo gayA paNa keTalIka ghareDo haju cAle che temAMnI A eka bhayaMkara ghareDa vakIlI buddhinI durupayoganI che. gunegArano vakIla, cora ane DAkUno vakIla, athavA samAjane bhayaMkara rIte herAna karI rahelAone paMpALato vakIla zuM nahIM jAge? ane evA baMdhuo paNa samAjanuM eka aMga joI-mAnI emane amArA jevAe je satya sUjhe te na suNAvavuM ? tamo evI vAtane pUrvagrahamAM lekhAvo ke pakSapAtamAM lekhAvo, athavA tamone duHkha lAge ke na lAge, paNa kSamA mAgIne paNa Ama kahevAno jo tame adhikAra svIkAratA ho to Apane mArI pharIne vinaMtI che ke Apa ApanA bhAgIdAra tathA bIjA vakIlabaMdhuo have jAgo. ane bIjA tAlukA tathA pradezanA vakIlabhAIone Avo dAkhalo besADo ke amo peTa nahIM bharAya to phoDI nAkhIzuM, paraMtu gunegAra asIlonA gunAone chupAvIzuM nahIM, jUThano mArga batAvIzuM nahIM, khoTI rIte amArA svArtha khAtara dezane ke prajAne bevaphA nIvaDIzuM nahIM. kAraNa mArI pAse Avyo hato. jo te sAcuM bole che ema huM mAnuM to aDhA2 khUna bAda sAme phariyAda karAvavAmAM emanA vakIle ja e salAha ApI hatI. e gunegArane nasADI gunegArane nasADavAmAM e kahe che ke amAruM rakhe pratikhUna thAya ke amone mAra paDe evI bIka hatI eTale koThamAM hAjara thavA sAru amo be bhAI nAsI chUTyA. A kathananI pAchaLanuM kharuM satya to prabhu jANe, hAjara thavA gayo nyAyanuM nATaka Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre dhoLakA korTamAMthI evI salAha maLI ke hamaNAM hAjara na thazo. khetInuM kAma patAvI mudate hAjara thajo. jAmIna para chUTA thaI zakazo. AmAM paNa parama satya zuM te zuM kahI zakAya. paraMtu A badhI ghaTanAo Apane vicAravA jevI nathI lAgatI ? DaoNkTara sAheba ane tamo baMne avakAze rUbarU maLI jAo to huM rAjI thaIza. tA. 23-9-50 ke tA. 24-9-50 mane anUkULa ja che. tamane mArA hArda tarapha jojo eTaluM mAMgI lauM. "saMtabAla' 14. zrI naMdalAlabhAI vakIlane patra koTha tA. 26-9-1950 priya naMdalAlabhAI, (surendranagara jillAnA lIMbaDInA vakIla) tamAro patra maLyo. emAM tamoe jAte ja vakIla saMsthAonA pUrvakALanA sabhya hoya pakSapAta thaI javAno saMbhava mAnelo che ane tevuM banavAno saMbhava che paNa kharo. paraMtu tamoe lakhANamAM je namratA ane taTasthatA tarapha valaNa lIdhuM che tethI mArA mana upara ekaMdare tamArA vize sArI chApa UThe che. thoDIka tamArA patranA muddAo vize cokhavaTa jarUrI thaze. vakIlonI saMsthA e nyAyanA kAmamAM agatyanuM aMga che e peregrApha ane hAla je udAtta hetu bhUlI che e vAta mane maMjUra che. paraMtu bIjA kSetramAM jyAre sudhAro thaze tyAre A kSetramAM paNa sudhAro thaze tema mAnIe. e mane maMjUra nathI. jo samAja sudharelo hoya to vakIlonI saMsthA tarIke jarUra paNa na rahe, ane thoDI vyaktionI jarUra rahe te vyaktio vakIlAtanA dhaMdhAne Arthika utpannano nahIM paNa sevAno dhaMdhoja banAvI de. te svAbhAvika che eTale "prajA sudhare tyAre vakIlo sudhare" te dalIla mane prabaLa nathI lAgI. huM to prajAne sudhAravAmAM moTAmAM moTI javAbAdarI AvI saMsthAnI mAnuM kAraNa ke Aje sarakAra karatAM paNa nyAyanI adAlatano darajjo ucca mAnavAmAM Avyo che. A loko paisAnA heru maTI jAya che ane nyAyanA AtmAne bahAra lAvavAnA kAmamAM ja mukhyapaNe lAgI jAya to ghaNI mahattvanI sevA karI zake. evI temanI pAse taka che. ane mobho paNa che. paraMtu mAtra kamAvavAno ane puSkaLa kamAvavAno ja dhaMdho "vakIlAtane" mAnIne Aje mAtra kAyadAonAM dhULa khokhAne vaLaganArA lokonuM dhyeyavihIna mANasonuM je ToLuM temAM pesatuM jAya che te jotAM teo potAnI saMsthAnuM nAma bagADaze. ane nyAyanI adAlato paNa lokaniMdAne pAtra vadhu ne vadhu banAvaze. pariNAme prajA ane cAyanuM nATaka Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakAra vacce paNa sumeLa nahIM Ubho thavA devAmAM amuka aMze nimitta banaze evI mane pUrepUrI bhIti che. hiMmatalAla zukla vize tamAro je sukhada anubhava tamoe TAMkyo che te sAco nivaDyo. zrI hiMmatabhAI kALu paTelane na oLakhatA hoya te huM mAnI lauM chuM, paNa je kisso chApAomAM AvI gayo che ane zrI mahArAja ane mArI samakSa ane paMca rUbarU khUnanI kabUlAta thaI che, vizvavAtsalyamAM A turata AvI gayuM che. khUnanA banAva samaye teo (hiMmatabhAI) kadAca saurASTranA nyAyamUrti pade haze (joke A vize cokkasa nathI kahI zakato) vaLI mane mAhitI maLI che te pramANe rasikabhAInA sArA saMparkamAM che. emaNe A kesanI brIpha lIdhI haze e pahelA A badhuM ke emAnuM thoDuM paNa na jANyuM hoya te mAnavA mAruM mana sApha nA pADe che. asIlo ke asIlonA chUpA ke jAhera pakSakAro pote jUThI dizAmAM hoya tyAre potAnA vakIla AgaLa dila ughADuM kare te banavA joga nathI tema huM mAnuM chuM. mAno ke AmAMnI prathama hiMmatalAlabhAIne kazI ja jANa na hoya toya have to jANa thaI cUkI haze. zuM prathamamAM bhUla thaI mATe pachI na sudhAravI? Aje AmAM vyaktigata du:khano savAla nathI, paNa eka dhArAsabhya tarIke tAjetaramAM cUMTAyelA dhArAzAstrI koMgresa jevI nyAyaniSTha lokapratiSThita saMsthAmAM dAkhala thayA bAda paNa temanA jIvanamAM paisA khAtara sarva kaMI karI zakAya tevuM ja tattva rahe to te saMsthA mATe prajAmAM kevo pratyAghAta UThaze? Akhare to saMsthA paNa vyaktionI naitiktA ane cAritryapUta pavitratA upara ja TakavAnI ne? te arjunalAlAnuM dhyAna kheMceluM temane patramAM e matalabanuM jaNAvyuM che ke nItinI dRSTie ApanI vAta barAbara che. paNa kaoNMgresamAM evo koI niyama nathI." ATale lagI to huM samajI zakuM paraMtu temaNe e matalabanuM paNa lakhyuM che "bIjA AvuM karanAra koMgresanA pratiSThA pAmyA che ja ane pAmI rahyA che" A vAta temaNe AjanI sthiti batAvavA nikhAlasa bhAve lakhI che. ema mAnuM. paNa e kevuM bhayaMkara citra che ? tamo lakho cho ke AropI potAnI rIte hakIkata kaheto hoya che. paNa AmAM bIjA badhA savAlone bAjumAM mUkIne taTastha daSTie ja vicAro ke sAhedImAM mahArAja ane huM chIe. te parathI paNa na kaLI zakAya? jo ke mArI nikaTanA eka bhAIe to kahyuM ke A ghaNuM sAruM thayuM che. prajA AvA vakIlone yathArtha svarUpe AvA kissAomAM ja pIchAnI zake. eTale hiMmatabhAInuM nyAyanuM nATaka Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 aMtaHkaraNa AvA pratyeka kissAone TALavAnuM na kabUle tyAM lagI amArA tarapha vyaktigata rIte joIne TALe te naitika dRSTie, sarvAgI rIte, jotAM amo na ja IcchIe e yogya kahevAya. nyAyanI paddhatine ane rItane lIdhe gunegAro chUTI jAya che. te samajI zakAya che. jo ke te rIta ane paddhati khAmI bharela che te badalavI joIe. paraMtu atyAre to mAro muddo e che ke vakIla ane nyAyAdhIza mAtra satya tAravavAnI sApha dRSTi rAkhavA chatAM kAnUnI bAbatane lIdhe bhUle athavA gunegAra kAnUnI dRSTie chUTI jAya te samajI zakAya. paNa vakIlo mAtra asIlone gunAnA mULathI nahIM paNa gunAo karIne chUTI javAnI khAtara ja vakIlonA TekA le ane vakIlo hoMzathI e Teko mAtra paisA khAtara Ape AmAM nyAyanuM ane prajA saMskRtinuM khUna thavAnI bhIti nathI ? Apa kaho cho ke, bina gunegArane upalI khAmIvALI paddhatimAM ane rItimAM vizeSa sahIsalAmatI che ja nahIM? A upalaka dRSTie bhale dekhAya vAstaviktAe jUThuM ja bane che. dAkhalA tarIke nirdoSa ke alpadoSita ja moTebhAge phariyAdI hoya ane gunegAronuM nukasAna tene ja prathama veThavuM paDyuM hoya e dekhItuM che. ATalA nukasAna pachI dalIlonA khAM vakIla rokavAmAM je kharca thAya tevuM kharca e na karI zake. pariNAme gunegAranA vakIlabaLane lIdhe gunegAra) chUTI jAya. ane pharIne samAjamAM pratiSThita mANasanI jema phare ane pelA binagunegArane vyaktigata ane sAmAjika ema baMne rIte pajave. AvA dAkhalAo samAjamAM huM nitya anubhavuM chuM. ane saLagI UThuM chuM. ane ethI ja tA. 16-9-50nA agralekhamAM meM 'nyAyanuM nATaka' nAmano lekha lakhyo che. te tamoe vi.vAmAM kadAca joyo haze nahi to joI zakazo. ane mArI manodazAno khyAla kaMIka aMze AvI zakaze. chelle chelle tamoe mAtra "lokonuM" naitika dhoraNa UMcuM Avaze ane dareka manuSya, strI ane puruSa pote jANato haze te sAcI hakIkata polIsa pAse ane korTa pAse koInI paNa bIka ke zeha rAkhyA vinA kaheze tyAre ja zuddha ane sAco nyAya haze," ema kahIne loko para bhAra mUkyo che. te parathI hAlanI vakIla saMsthA pratye to mAre nirAzA ja rAkhavI ne? ane jo emaja hoya to mArA jevAe vakIlone AjanI dazAmAMthI bahAra nIkaLavA mATe prabhu prArthanA ane samAja AgaLa temane premapUrvaka ughADA karavA e mArga levo ghaTe. ema Apa svIkArazo ? saMtabAla' cAyanuM nATaka Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 15. zrI naMdalAlabhAI vakIlane patra koTha (tA. dhoLakA), tA. 7-11-1950. priya bhAI zrI naMdalAlabhAI, Apano prathama patra Avyo tenI to meM ekaMdare kadara karI hatI. je mArI vi.vA.nA. TapAla noMdha tA. 1-11-50nA lekha parathI joI zakazo. tAjetaramAM ziyALano khUnI enI dArzanika sAkSInI majabUtAI hovA chatAM e ja zukalajInA prayatathI e nimitte chUTI gayo. chUTyA pachI khUnI ane khUnInA TekedAro paNa zo pratyAghAta paDyo te badhuM to nahIM paNa keTaluMka vi.vA.nA 1.11nA agralekhamAM jozo. mane zAthI UMDuM duHkha che te paNa evA prasaMgo joIne Apa saheje samajI zakazo. mane mAhitI maLI che te sAcI mAnavAnuM kAraNa paNa che, ke eka nAnA vakIle A ja kissAmAM lAMca ApavAno prayatna karavAnI vAta AvI che. A badhA parathI huM ema mAnatAM acakAuM ja chuM ke AvI vAta zukla na ja jANatA hoya. jo mAtra paisA khAtara ja A badhuM thatuM hoya to mane lAge che ke tevA vakIloe sAmAjika pratiSThAnAM sthAno choDavAM joIe. ane vyaktigata savAla ja nathI sAmudAyika prazna che. tamo tamArAthI banatuM karazo. ane tamArI jyAM jyAM asara paDe tyAM tyAM A vAtano pracAra karazo ke vakIlo gunegAra asIlanA gunAne samarthana maLe tevuM paisA khAtara kadI ja na kare. ATaluM karazo to Ane huM tamArI mahAmUlI sevA gaNIza ja. "saMtabAla' 16. zrI hiMmatalAla zukalane patra koTha (divALI), tA. 9-11-1950 zrI hiMmatalAlabhAI, (vakIla zrI hiMmatalAla zukla) Apane pratyakSa joyA hoya evuM mane yAda nathI. saurASTramAM tamo hatA ane saurASTra sAthenA mArA saMbaMdho jotAM Ape nAma sAMbhaLyuM haze. meM paNa nAma sAMbhaLyuM che ane mane evuM jANavA maLyuM ke kALu paTela khUnakesanA tahomatadAronA vakIla tarIke Apa UbhA rahyA che eTale meM A AkhI bInAmAM eka koMgresI vakIla ane dhArAsabhya tarIkenI pratiSThA ane bhUmikAnI dRSTie parokSa rIte tamAruM dhyAna kheMcavA thoDo prayatna karyo hato. ziyALa khUna kesano khUnI je rIte nirdoSa jAhera thayo e nyAyanuM nATaka Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 prasaMga AdhArabhUta mAhitIo dvArA jANuM chuM. enI AgaLa-pAchaLanI bhUmikA ane AghAta-pratyAghAto jotAM meM du:khapUrvaka A badhuM khUba vicAryuM che. ane mane lAgyuM che ke ApanuM A patra dvArA dhyAna khecuM. jo mAtra paisA khAtara game te thaI zakatuM hoya ema je koI mAne temanI AgaLa mArA kathanano koI artha nathI. paNa jene paisA karatAM satya ane nyAyanI vadhu kadara che, temane sAru A kathana sparzaze ja ema mAnI zraddhApUrvaka lakhI rahyo chuM. mArI vAto cAlu praNAlI mujaba bhale navI lAge paNa e nyAyanA mULabhUta AtmAne sparze che enI mane pUrepUrI khAtrI che. huM vakIlane potAnA asIlonA satyane bahAra lAvI sacoTa 2jU ka2nA2 ane te ja rIte sAmA pakSanA asIlonA satyane svIkAranAra evA arthamAM lauM chuM. ethI ja eka kaoNMgresI tarIke jANI Apane huM e apIla karavA khAsa prerAuM chuM. Apane jyAM pramANika zaMkA hoya tyAM Apane jAte AvI e hakIkato tapAsavA AmaMtraNa ApuM chuM. ane ApanI pratItine sAru je hakIkato meLavavA Apa iccho ene mATe ghaTatI goThavaNa karAvavA mArI siddhAMtonI maryAdAmAM pUratI madada Apane ane ApanA bIjA sAthI vakIlabaMdhuone ApavA IcchuM chuM. A pradezane meM prayogakSetra mAnyuM che eTale tyAMnI nAnI moTI aneka bAbato ane AghAta-pratyAghAtono mane saMparka sulabha hoya tethI A lakhI zakuM chuM. ziyALa khojA khUnakesa, kALu paTela khUnakesa, otAriyA khUna, paDhAra mRtyu. A bAbatomAM Apane saMbaMdhita eTale Apa je kesamAM vakIla ho tyAM Apa jhINavaTathI tapAsa karavAnI takalIpha lezo. evI matalabanI nAte apIla karuM chuM. Apane saMdigdha lAge te binAnI Apa satyazodhaka tarIke je kaMI tapAsa karazo ane temAM mArI eka jijJAsu tarIke je madada joItI haze te madada ApavA huM taiyAra rahIza. Ane lIdhe mane maLavuM Apane jarUrI lAge to agAuthI samaya mAMgazo to huM ApavA tatpara rahIza. A prazno samAjaghaDatara, nyAya, nyAyanI praNAlIo vakIlAtano asala hetu, ahiMsA, saccAI ema aneka dRSTie ApaNe sAthe besIne vicArI zakIzuM. saune sabuddhi maLo ! nyAyapriya satyArthI premIjanone zubhecchA navala varSanI ! nyAyanuM nATaka 'saMtabAla' Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 pariziSTa nyAyanuM nATaka 46-47 varSa pahelAno prasaMga che. te vakhate ame gUMdI AzramamAM ja rahetA hatA. paNa sana 1949 nAM munizrInAM cAturmAsa gUMdI gAmanA sarakArI kasTama baMgalAmAM thavAthI kAmacalAu ame tyAM rahevA gayA hatA. 1950nA phebruArI, cokkasa tArIkha to yAda nathI paNa phebru.nI 15 mI tArIkha AsapAsa mULa dhoLI (kamAlapura) gAma ke je bhAla haDALA pAse AveluM che tyAMnA vatanI paNa varSothI gUMdI gAmamAM rahetA hatA te taLapadA koLI paTela catura saMghA ane bhIkhA jemA amArI pAse baMgale AvIne kahevA lAgyA : "tame kaho to mAthe sagaDIo mUkIne muMbaI sarakArane kahevA muMbaI AvIe, paNa have A kALu paTelane kahIne amAro prazna pate evuM kAMka karo. ame badhuM ja karI chUTyA chIe. paNa kazuM thayuM nathI. have to kAM marIe ne kAM mArIe e ja rasto che." emanA kahevAmAM krodha, ane bhAre joza hatuM. dhoLImAM jamInano kaMIka prazna hato. emane sAMbhaLyA pachI amArI pAse to eno kaMI ukela nathI, ema amane lAgyuM eTale chevaTe kahyuM : "ema karo, tA. 19 mIe AzramamAM miTiMga che emAM kALu paTela Avaze. munizrI to AvavAnA ja che. tame te divase Avajo. ane vAta kahejo. kaMIka rasto nIkaLaze. AmAM mAravA maravAnI kyAM jarUra che !" Ama kahyuM. te gayA. 19mI phebruArI 1950 AvI ame gUMdI gAmamAMthI gUMdI AzramamAM gayA. miTiMgo cAlI munizrI ane kALu paTela paNa AvyA ja hatA. traNeka vAgyA haze jalasahAyaka samitinuM kAma thayuM. te samitinA kALu paTela sabhya hatA. te UkyA kahe, "bApajI, (munizrIne te bApajI kahetA) huM jAuM chuM. gADIno TAIma thavA Avyo che." munizrIe kahyuM to kharuM ke, rokAI jAone ?" paNa "khaLAM levAya che kAmano pAra nathI javuM ja che." caturabhAI ke bhIkhAbhAI to AzramamAM AvyA nahotA. paNa munizrIne agAu maLelA ane te divase paNa savAre gaMdI gAmanA baMgale maLelA ane kALu paTela herAna kare che te matalabanI vAta karI haze eTale munizrIe paNa te baMnene nyAyanuM nATaka Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 kahyuM hatuM ke Aje bapore miTiMga che temAM kALu paTela Avaze. tyAM tame Avajo ane temanI rUbarUmAM vAta samajayA pachI kaMIka rasto kADhavA prayAsa karIzuM. kALu paTela javAnA hatA ane A be jaNa AvyA nahi eTale munizrIe kALu paTelane A be jaNano zuM prazna che te pUchIne jANI lIdhuM. pachI kALu paTela gaMdI gAma najIka AvelA bhUrakhI sTezane javA ravAnA thayA ane amAruM miTiMgonuM kAma cAlu rAkhyuM. kALu paTelane javAne thoDI ja vAra thaI ane bUma saMbhaLAI : dhoDajo, dhoDajo, kALu paTelane mAre che." bUma sAMbhaLIne sahu prathama navalabhAI zAha UThatAMkane sTezanane raste doDyA. bUma dholerAnA harijana rANAbhAI ke je kALu paTelane oLakhatA hatA ane emanI pAchaLa pAchaLa ja sTezane TrenamAM besavA cAlatA jatA hatA temaNe pADI hatI. navalabhAIe be khetara vaTIne joyuM to kALu paTela khetaranA zeDhA pAse varakhaDInAM be nAnAM nAnAM jALAM hatAM tyAM lohIlohANa hAlatamAM paDyA hatA. ane thoDe dUra be jaNa hAthamAM dhAriyAM sAthe doDatA sTezana bhaNI bhAgI rahyA hatA. navalabhAI temane pakaDavA jorathI doDyA paNa e banne jaNa relave sTezanamAM paDelI mAlagADI vaTAvIne najIka Avela gAmamAM ghUsI gayA. unALAno kharo bapora, taDakAmAM navalabhAI rebajheba thaI gayA. bhAre sAhasa ane hiMmata karI pakaDavA prayAsa to karyo, paNa pakaDI zakyA nahi. pAchA pharyA. be jaNane oLakhI zakyA nahi. najIkanA ja khetaromAM 15-20 majUro ghauM vADhatA hatA. emaNe A thatuM khUna ane bhAgatA khUnIonuM dazya to barAbara joyuM ja hoya. khUnIo taddana najIkamAMthI ja doDatA jatA hatA eTale oLakhatA ja hoya. paNa koI ja kazuM ja kahevA taiyAra nahotA. navalabhAInI pAchaLa ja ame sahu lagabhaga doDatA utAvaLe tyAM pahoMcyA. munizrI paNa AvyA. kALu paTelanA paDachaMda dehe bezuddhimAM ane lohIthI lathabatha taraphaDIyA mAratA, haiDiyAnI gharagharATIno avAja kADhatA, munizrInA khoLAmAM ja chellA zvAsa pUrA karyA. munizrIe to AvIne zAMti maMtranA jApa zarU karyA ja hatA. jalasahAyaka samitinA pramukha zrI gulAmarasula kurezI, ane sabhyo choTubhAI mahetA, kAzIbena, DaoN. zAMtibhAI, maNibena paTela, arjunavAlA ane miTiMgamAM AvelA kheDUto kAryakarono nAno samUha tyAM ja rokAyo. A tarapha dhaMdhUkA polIsa bIjI koI tapAsa mATe guMdI gAmamAM AvelI tene catura saMgha ane bhIkhA jemA ema be nAma zakadAra tarIke apAyAM te parathI e cAyanuM nATaka Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 baMnene emanA gharethI sAMjakanA gharanA cUlA pAse tApatA hatA tyAMthI pakaDIne gAmanA corAmAM besADI dIdhA. gUMdIgAma koTha polIsathANA nIce eTale koThapolIsane sAMje TrenamAM mANasa mokalI khabara ApI. te rAtre dazeka vAge zaTalamAM polIsa AvI. temanA kabajAmAM A be jaNane zakadAra tarIke corAmAM ja rAkhyA. rAtre dhoLIthI kALu paTelanAM patI pArvatIbahena, putra kezubhAI vagere AvyA. kezubhAInA kalpAMtanuM to kahevuM ja zuM ? paNa bahAdura pArvatIbena kezubhAIne AzvAsana ApatAM kahyuM : "bApunA paga AgaLa khoLAmAM deha choDyo che ne ? AthI vadhu sAruM mota bIje kyAM AvavAnuM hatuM, beTA ? himmata hArye zuM vaLe ?" bIje divase savAranI TrenamAM prAyogika saMghanA pramukha zrI ravizaMkara mahArAja munizrIne maLavA AvyA. temanI sAthe A kissAnI carcA thayA pachI baporanA munizrI, ravizaMkara mahArAja ane ame kAryakaro sahu gUMdI gAmamAM gayA. guMdImAM eka nAnuM jaina maMdira - upAzrayanI nAnI oraDI hatI temAM beThA. thoDA gAmaAgevAno AvyA pachI corAmAM polIsanA kabajAmAM hatA te be jaNane bolAvavAnuM vicAryuM. corAnA bahAranA oTalA para be polIsa beThI hatI. corAnA oraDAmAM catura saMdhA ane bhIkhA jemA hAthakaDI vinA ja beThA hatA. ame polIsane vAta karIne temanI saMmatithI e be jaNa sAthe pelI upAzrayanI oraDIe pahoMcyA. polIsa amArI sAthe nahotI. te to corAmAM ja beThI hatI. munizrIe kahyuM : "juo, je thavAnuM hatuM te to thaI ja gayuM che. have sAcuM hoya ane je banyuM hoya te kahI dyo.' cature kahyuM : "amArAthI kALamAM ne kALamAM thaI gayuM che. amane mApha karo.' "" munizrIe kahyuM : "thoDA lobhane khAtara kevuM bhayaMkara kAma karyuM ? tamArI koma mATe emaNe keTaluM badhuM kAma karyuM che ? khera eka pApa to thayuM have sAcuM korTamAM paNa kahejo. khoTuM bolIne bIjuM pApa nA vahorazo. Izvara ja ugAranAra che. sAcA dilathI prAyazcita paNa karI nAkho.' ravizaMkara mahArAje paNa samajAvatAM chelle kahyuM : "dila kholyuM ja che to have pUruM kholI ja nAkho. hathiyAra kapaDAM vagere kyAM saMtADyAM che te batAvo." banne jaNa kahevA lAgyA : nyAyanuM nATaka Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 "amArI bhUla to thaI ja che have ame sAcuM kahIzuM. paNa amArAM bairAM chokarAMnI saMbhALa rAkhajo." lagabhaga raDatA raDatA Ama bolyA, pachI paMca rUbarU ravizaMkara mahArAjane hathiyAra kapaDAM saMtADyAM hatAM te jALAmAMthI kADhIne soMpI dIdhAM. munizrIe A pahelAM potAne navuM baLa maLe, Atmazakti vadhe te hetuthI 15 divasanA mauna sAdhanA mATe bAjunA araNeja gAmanA sarakArI pravAsI baMgalA nAme oLakhAtA makAnamAM rahevAnuM nakkI karyuM ja hatuM. tethI have pachInI je kaMI kAryavAhI karavAnI Ave te karavAnI javAbadArI ravizaMkara mahArAje svIkArI ane munizrI araNeja gayA. ame sahu potapotAne sthAne gayA. banne jaNane polIsa koTha polIsathANe laI gaI. bIje divase dhoLakA mejisTreTa korTamAM rajU karyA. bIje divase samAcAra jANavA maLyA ke, koie gujarAtabharamAM jANItA amadAvAdanA vakIla hiMmatalAla zukalane rokI lIdhelA ja che ane temanI salAha pramANe A banne jaNe dhoLakA korTamAM pote A bAbata kaMI ja jANatA nathI ema kahyuM che. munizrInI 15 divasanI mauna sAdhanAmAM A prakaraNanuM ciMtana paNa cAle te svAbhAvika che. "pote jaina sAdhu, potAnI pAse sAcI kabUlAta karyA pachI korTamAM khoTI vAta karI. satya, nyAya ane dharmanI daSTie potAnI koI javAbadArI pharaja ke kirtavya kharuM ?" zrI ravizaMkara mahArAja sAthe paNa vicAra vinimaya thayo. ane bannenI sahIthI korTane jaNAvyuM ke, amArI pAse A pramANe kabUlAta e banne jaNe karI che. kesa to sezana kamiTa thaine dhoLakAthI amadAvAdanI te vakhate bhadramAM AvelI sivila korTamAM cAlavA para gayo. munizrIne korTamAM jubAnI mATe bolAvyA. paNa te vakhate cAturmAsa koThamAM hatA. ane cAturmAsamAM jaina sAdhu vihAra na kare tethI korTe navI mudata 12 Dise. 1950 ApI. te divase munizrI ane ravizaMkara mahArAja tathA navalabhAI zAha ane ame je kaMI jANatA hatA te jubAnImAM kahyuM. khUnInA bacAva pakSanA vakIla zrI hiMmatalAla zukale UlaTa tapAsamAM bIjuM kaMI pUchayuM ja nahi, mAtra ATaluM ja kahyuM : A banne to saMtapuruSo che. temaNe je kaMI kahyuM te bAbatamAM mAre temane kaMI cAyanuM nATaka Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pUchavuM nathI. mAre mAtra e ja jANavuM che ke, A be jaNe jayAre kabUlAta karI tyAre te polIsa kasTaDImAM hatA ?" - ravizaMkara mahArAje kahyuM to kharuM ke, te vakhate polIsa nahotI, vaLI upAzrayamAM vAta thaI hatI vagere. paNa vidvAna vakIle to mAtra eTaluM ja jANavA mAgyuM ke, "polIsa maMjUrI na Ape to e tamArI pAse AvI zakata ?" vakIlanA praznano javAba "nA" ja hato. ane eno artha kAyadAnI bhASAmAM te polIsanI kasTaDImAM ja hatA. - vartamAna kAyadAnI vAstavikatA e che ke, polIsa kasTaDImAM kahelI vAta ke karelI kabUlAta purAvAmAM grAhya rAkhI zakAya nahi. Ama saMtapuruSo pAse karelI sAcI kabUlAta purAvAmAMthI bAda karIne korTe nyAya karyo ane tarata cukAdo e ja kSaNe ApI dIdho ane banne zakadArone tarata choDI dIdhA. nyAyanuM jANe ke nATaka ja bhajavAI gayuM. munizrIno utAro najIkamAM hato. ame sahu munizrInI sAthe tyAM pahoMcyA sahunAM mana bhAre vyathita hatAM thoDI ja vAramAM catura saMdhA ane bhIkhA jemA tyAM AvyA ane munizrIne page lAgI AzIrvAda mAgyA. munizrI eka zabda paNa na bolyA. AzIrvAda satyane hoya, jUThuM bole tene AzIrvAda satyArthI puruSa kema ApI zake ? pAchaLathI jANavA maLyuM ke nirdoSa chUTIne gAmamAM gayA tyAre temanuM sanmAna karavAnI keTalAke taiyArI karI hatI. paNa pachI to teno kheDUta maMDaLanA AgevAno, je gaMdI gAmamAM rahetA temaNe virodha karavAthI te to baMdha rahyuM. varSa be varSa pachI sthAnika gUMdI sosAyaTI ke je bhAla naLakAMThA kheDUta maMDaLanA saMcAlana nIce cAlatI hatI. temAM A bannene sabhya tarIke dAkhala karavA gAmamAMthI koIke mAgaNI karI. paraMtu te vakhatanA kheDUta maMDaLanA pramukha zrI phulajIbhAI DAbhIe ema kahIne virodha karyo ke kAyado je kaMI kaheto hoya te, saMsthAomAM zuddhinuM tattva sAcavavuM haze to AvAM tattvo potAnI bhUla kabUlI teno pastAvo ane prAyazcita laI pharI Avo aparAdha nahi karavAnI khAtrI Ape to temane sabhya tarIke laI zakAya. bAkI saMsthAono vahIvaTa bagaDI jaze. ane temanA virodhane laine gUMdI maMDaLInI vya.ka. e sabhyapadamAM temane nyAyanuM nATaka Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yka dAkhala na karyA. munizrIne AjanI nyAya paddhatine mULamAMthI ja badalavAnuM jarUrI lAgyuM nyAyanuM nATaka' evA mathALA nIce munizrIe potAnA anubhavanA AdhAre keTalAMka sUcano karato lekha lakhyAnuM paNa smaraNa che. te vakhatanA gujarAta samAcAranA taMtrI zrI kapilarAya mahetAe A ghaTanAne sArI prasiddhi paNa ApI hatI. A ghaTanA banI 1950mAM te vakhate, tapomaya prArthanAno sAmudAyika ane lokacetanA jagADatA "zuddhi prayoga'nI zodha thaI na hatI. te zodha 1951mAM thaI. eTale korTa cUkAdAthI ja aTakI javAyuM koI pagalAM laI zakAyAM nahi sivAya ke kheDUta maMDaLanA jAgRta AgevAnoe temanuM svAgata thatuM ane sahakArI maMDaLInuM sabhyapada aTakAvyuM ane saMsthAgata ke sAmAjika pratiSThA temane na maLI. AvI ghaTanAothI pratyakSa parokSa ghaDatara kArya to thatuM ja rahyuM. ("saMta samAgamanAM saMbhAraNAMmAMthI) aMbubhAI zAha nyAyanuM nATaka Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ------------ - ---- - - -- - - ----- - ----- ------- - ---- -------- / / * ... rAja karo che ko jagata karavA t- " nizrI satalAlajI mahArAja che. ka Dhano T ::::: : * * * * * * * * * * * ' * * * * * ' ***** * * * *