Book Title: Nrutyaratna Kosh Part 02
Author(s): Kumbhkarna Nrupati
Publisher: Rajasthan Purattvanveshan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034222/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho ! zrutajJAna" graMtha jIrNoddhAra 185 nRtyaratna koza bhAga - 2 : dravya sahAyaka : zrI kacchavAgaDa samudAyanA adhyAtmayogI pU. A. zrI kalApUrNasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pU. A. zrI kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA. nA AjJAvartinI pU.sA.zrI sulocanAzrIjI ma. nA ziSyA pU.sA.zrI zIlaguNAzrIjI nI preraNAthI rAja phleTa, sAbaramatI zrAvikA upAzrayanA jJAnakhAtAnI upajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2071 I. 2015 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha ___84 ___810 010 011 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM.-1 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| kramAMka pustakanuM nAma tA-TI515Ara-saMpaES | 001 | zrI naMdIsUtra avacUrI | pU. vikramasUrijI ma.sA. 238 | 002 | zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI | pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra 286 003 zrI arhadgItA-bhagavadgItA pa. meghavijayajI gaNi ma.sA. 004 | zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. | 005 | zrI yUkti prakAzasUtraM pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. | 006 | zrI mAnatuGgazAstram | pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. | 007 | aparAjitapRcchA zrI bI. bhaTTAcArya 008 zilpa smRti vAstu vidyAyAm zrI naMdalAla cunilAla somapurA 850 | 009 | zilparatnam bhAga-1 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 322 zilparatnam bhAga-2 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 280 prAsAdatilaka zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 162 | 012 | kAzyazilpam zrI vinAyaka gaNeza ApaTe 302 prAsAdamajarI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 156 014 | rAjavallabha yAne zilpazAstra zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI 352 | zilpadIpaka zrI gaMgAdharajI praNIta 120 | vAstusAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI dIpArNava uttarArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 110 jinaprAsAda mArtaNDa zrI naMdalAla cunIlAla somapurA 498 | jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAmbara konphransa 502 | hIrakalaza jaina jyotiSa zrI himatarAma mahAzaMkara jAnI 021 nyAyapravezaH bhAga-1 zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva 022 | dIpArNava pUrvArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 023 anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 pU. municaMdrasUrijI ma.sA. 452 024 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 zrI eca. Ara. kApaDIA 500 025 | prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha zrI becaradAsa jIvarAja dozI 454 026 | tattpopaplavasiMhaH | zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya 188 | 027 | zaktivAdAdarzaH | zrI sudarzanAcArya zAstrI 214 | kSIrArNava zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 414 029 | vedhavAstu prabhAkara zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI ___192 013 454 226 640 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 824 288 30 | zinjaratnAkara prAsAda maMDana zrI siddhahema bRhadavRtti bRhannyAsa adhyAya-1 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-2 zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 zrI narmadAzaMkara zAstrI | paM. bhagavAnadAsa jaina pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. bhAvasUrinI ma.sA. 520 034 (). pU. bhAvasUri ma.sA. zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (2) 324 302 196 039. 190 040 | tilaka 202 480 228 60 044 218 036. | zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-5 037 vAstunighaMTu 038 | tilakamannarI bhAga-1 tilakamagnarI bhAga-2 tilakamajharI bhAga-3 sakhasandhAna mahAkAvyam saptabhaphImimAMsA nyAyAvatAra vyutpattivAda guDhArthatattvaloka sAmAnya niryukti guDhArthatattvAloka 046 saptabhInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA nayopadeza bhAga-1 taraSiNIkaraNI nayopadeza bhAga-2 tarakiNItaraNI nyAyasamuccaya cAdyArthaprakAzaH dina zuddhi prakaraNa 053 bRhad dhAraNA yaMtra 05 | jyotirmahodaya pU. bhAvasUrinI ma.sA. pU. bhAvasUrina ma.sA. prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. vijayaamRtasUrizvarajI pU. paM. zivAnandavijayajI satiSacaMdra vidyAbhUSaNa zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) pU. lAvaNyasUrijI. zrIveNImAdhava zAstrI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. darzanavijayajI pU. darzanavijayajI sa. pU. akSayavijayajI 045 190 138 296 (04) 210 274 286 216 532 113 112 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra bhASA | 218. | 164 saMyojaka - bAbulAla saremala zAha zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIzana sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, mahAvAha-04. (mo.) 8427585804 (yo) 2213 2543 (5-mela) ahoshrut.bs@gmail.com maho zrutajJAnamajtha ddhiAra - saMvata 2075 (5. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustasI www.ahoshrut.org vebasAITa 52thI ugl stGirls sii zAze. krama pustakanuM nAma tA-TI8152-saMpaES pRSTha 055 | zrI siddhahema bRhavRtti bRhadanyAsa adhyAya-6 | pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. 296 056 | vividha tIrtha kalpa pa. jinavijayajI ma.sA. 160 057 lAratIya Tana bhe| saMskRti sanomana pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH zrI dharmadattasUri 202 059 | vyApti paJcaka vivRtti TIkA zrI dharmadattasUri jaina saMgIta rAgamALA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI | 306 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) | zrI rasikalAla eca. kApaDIA 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya |saM zrI sudarzanAcArya 668 063 | candraprabhA hemakaumudI saM pU. meghavijayajI gaNi 516 064| viveka vilAsa saM/. | zrI dAmodara goviMdAcArya 268 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 456 066 | sanmatitattvasopAnam | saM pU. labdhisUrijI ma.sA. 420 06764zamAtA vahI guzanuvAha gu4. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 638 068 | moharAjAparAjayam saM pU. caturavijayajI ma.sA. 192 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA 428 070 | kAlikAcAryakathAsaMgraha saM/. | zrI aMbAlAla premacaMda 406 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA | saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 308 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 128 meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 532 on jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho 14. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 376 060 322 073 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 075 076 saMgIta nATya rUpAvalI 077 1 bhAratano jaina tIrtho ane tenuM zilpasthApatya 079 zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 bRha6 zilpa zAstra bhAga - 1 081 bRha6 zilpa zAstra bhAga - 2 jaina citra kalpabUma bhAga-1 jaina citra kalpavrUma bhAga-2 082 ha zilpazAstra bhAga - 3 O83 AyurvedhanA anubhUta prayogo bhAga-1 084 lyAe 125 ORS vizvalocana koza 086 | SthA ratna choza bhAga-1 0875thA ratna choza bhAga-2 hastasagrIvanam 088 089 090 endracaturvizanikA sammati tarka mahArNavAvatArikA gubha. zubha, gubha. gubha. zubha zrI sArAbhAI navAba zrI sArAbhAI navAba zrI vidyA sArAbhAI navAba zrI sArAbhAI navAba saM. zrI manasukhalAla bhudaramala zrI jagannAtha aMbArAma zubha. zubha. zubha. zubha, gu4. saM.hiM zrI naMdalAla zarmA gubha. gubha. saM saM. zrI jagannAtha aMbArAma zrI jagannAtha aMbArAma pU. kAntisAgarajI zrI vardhamAna pArzvanAtha zAstrI zrI becaradAsa jIvarAja dozI zrI becaradAsa jIvarAja dozI pU. meghavijayajIgaNi pU.yazovijayajI, pU. puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 374 238 194 192 254 260 238 260 114 910 436 336 230 322 114 560 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra- saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma saMpAdaka / prakAzaka motIlAla lAghAjI punA krama karttA / TIkAkAra 91 syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI 92 syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA 93 motIlAla lAghAjI punA syAdvAda ratnAkara bhAga-3 vAdidevasUrijI 94 motIlAla lAghAjI punA syAdvAda ratnAkara bhAga-4 vAdidevasUrijI 95 syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba TI. gaNapati zAstrI TI. gaNapati zAstrI veMkaTeza presa 97 samarAGgaNa sUtradhAra bhAga - 1 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga - 2 99 bhuvanadIpaka 100 gAthAsahastrI 101 bhAratIya prAcIna lipImAlA 102 zabdaratnAkara 103 subodhavANI prakAza 104 laghu prabaMdha saMgraha 105 jaina stotra saMcaya - 1-2-3 106 sanmati tarka prakaraNa bhAga 1,2,3 107 sanmati tarka prakaraNa bhAga-4, 5 108 nyAyasAra nyAyatAtparyadIpikA 109 jaina lekha saMgraha bhAga - 1 110 jaina lekha saMgraha bhAga-2 111 jaina lekha saMgraha bhAga-3 112 | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga - 1 113 jaina pratimA lekha saMgraha 114 rAdhanapura pratimA lekha saMdoha 115 | prAcina lekha saMgraha - 1 116 bIkAnera jaina lekha saMgraha 117 prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga - 1 118 prAcina jaina lekha saMgraha bhAga - 2 119 gujarAtanA aitihAsika lekho - 1 120 gujarAtanA aitihAsika lekho 2 121 gujarAtanA aitihAsika lekho-3 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala - 1 123 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa 126 | vijayadeva mAhAtmyam bhojadeva bhojadeva padmaprabhasUrijI samayasuMdarajI gaurIzaMkara ojhA sAdhusundarajI nyAyavijayajI jayaMta pI. ThAkara mANikyasAgarasUrijI siddhasena divAkara siddhasena divAkara satiSacaMdra vidyAbhUSaNa puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara puraNacaMdra nAhara kAMtivijayajI daulatasiMha loDhA vizAlavijayajI vijayadharmasUrijI agaracaMda nAhaTA jinavijayajI jinavijayajI girajAzaMkara zAstrI girajAzaMkara zAstrI girajAzaMkara zAstrI pI. pITarasana pI. pITarasana pI. pITarasana pI. pITarasana jinavijayajI bhASA saM. saM. saM. saM. saM. saM./aM saM. saM. saM. saM. hindI saM. saM./gu saM. saM, saM. saM. saM. saM./hi puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara saM./ hi jinadattasUri jJAnabhaMDAra saM./hi aravinda dhAmaNiyA saM./gu saM./gu saM./hi saM./hi saM./hi saM./gu saM./gu saM./gu aM. sukhalAlajI munzIrAma manohararAma haragovindadAsa becaradAsa hemacaMdrAcArya jaina sabhA orIenTa insTITyuTa varoDA AgamoddhAraka sabhA aM. aM. aM. saM. sukhalAla saMghavI sukhalAla saMghavI esiyATIka sosAyaTI yazovijayajI graMthamALA yazovijayajI graMthamALA nAhaTA dharsa jaina AtmAnaMda sabhA jaina AtmAnaMda sabhA phArbasa gujarAtI sabhA phArbasa gujarAtI sabhA phArbasa gujarAtI sabhA raoNyala eziyATIka jarnala raoNyala eziyATIka jarnala raoNyala eziyATIka jarnala bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. jaina satya saMzodhaka pRSTha 272 240 254 282 118 466 342 362 134 70 316 224 612 307 250 514 454 354 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 414 400 320 148 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 754 194 3101 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA / saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra kuMvarajI ANaMdajI guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. | braja. bI. dAsa banArasa 133 || | karaNa prakAzaH brahmadeva saM./aM. | sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. | yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta barnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1,2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 / / jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhASavati zatAnaMda mArachatA saM./hi | eca.bI. guptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI prA./saM. | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI | jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra saM. harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana saM. pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha vizvezvaraprasAda dvivedI saM. bIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA | hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 320 286 272 142 260 232 160 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra krama viSaya saMpAdaka/prakAzaka prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma 154 uNAdi sUtro opha hemacaMdrAcArya 155 | uNAdi gaNa vivRtti karttA / saMpAdaka pU. hemacaMdrAcArya pU. hemacaMdrAcArya 156 prAkRta prakAza-saTIka 157 dravya parikSA aura dhAtu utpatti 158 Arambhasidhdhi saTIka 159 khaMDaharo kA vaibhava 160 bAlabhArata 161 giranAra mAhAtmya 162 | giranAra galpa 163 praznottara sArdha zataka 164 bhAratiya saMpAdana zAstra 165 vibhaktyartha nirNaya 166 vyoma vatI - 1 167 vyoma vatI - 2 168 jaina nyAyakhaMDa khAdyam 169 haritakAvyAdi nighaMTU 170 yoga ciMtAmaNi- saTIka 171 vasaMtarAja zakunam 172 mahAvidyA viDaMbanA 173 jyotirnibandha 174 meghamAlA vicAra 175 muhUrta ciMtAmaNi- saTIka 176 | mAnasollAsa saTIka - 1 177 mAnasollAsa saTIka - 2 178 jyotiSa sAra prAkRta 179 muhUrta saMgraha 180 hindu esTrolojI bhAmAha Thakkara pherU pU. udayaprabhadevasUrijI pU. kAntIsAgarajI pU. amaracaMdrasUrijI daulatacaMda paraSottamadAsa pU. lalitavijayajI pU. kSamAkalyANavijayajI mUlarAja jaina giridhara jhA zivAcArya zivAcArya saMvata 2069 (I. 2013) seTa naM. 5 - - yazovijayajI vyAkaraNa vyAkaraNa vyAkaraNa dhAtu jyotISa zIlpa prakaraNa sAhitya nyAya nyAya nyAya upA. nyAya bhAva mizra Ayurveda pU. harSakIrtisUrijI Ayurveda jyotiSa pU. bhAnucandra gaNi TIkA jyotiSa pU. bhuvanasundarasUri TIkA zivarAja jyotiSa jyotiSa pU. vijayaprabhasUrI rAmakRta pramitAkSaya TIkA jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhulAkamalla somezvara jyotiSa bhagavAnadAsa jaina jyotiSa aMbAlAla zarmA jyotiSa pitAmbaradAsa trIbhovanadAsa jyotiSa kAvya tIrtha tIrtha bhASA saMskRta saMskRta prAkRta saMskRta/hindI saMskRta hindI saMskRta saMskRta / gujarAtI saMskRta/ gujarAtI hindI hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta / hindI saMskRta/hindI saMskRta / hindI saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta/ gujarAtI saMskRta saMskRta saMskRta prAkRta / hindI gujarAtI gujarAtI johana kriSTe pU. manoharavijayajI jaya kRSNadAsa guptA bhaMvaralAla nAhaTA pU. jitendravijayajI bhAratIya jJAnapITha paM. zIvadatta jaina patra haMsakavijaya phrI lAyabrerI sAdhvIjI vicakSaNAzrIjI jaina vidyAbhavana, lAhora caukhambA prakAzana saMpUrNAnaMda saMskRta yunivarsiTI saMpUrNAnaMda saMskRta vidyAlaya badrInAtha zukla zIva zarmA lakSmI veMkaTeza presa khemarAja kRSNadAsa senTrala lAyabrerI AnaMda Azrama meghajI hIrajI anUpa mizra orienTa insTITyUTa orienTa insTITyUTa bhagavAnadAsa jaina zAstrI jagannAtha parazurAma dvivedI pitAmbaradAsa TI. mahetA pRSTha 304 122 208 70 310 462 512 264 144 256 75 488 226 365 190 480 352 596 250 391 114 238 166 368 88 356 168 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2071 (I. 2015) seTa naM.-6 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | viSaya pahA pustaka nAma kAvyaprakAza bhAga-1 kartA/saMpAdaka pUjya mammaTAcArya kRta | bhASA saMskRta 181 364 182 kAvyaprakAza bhAga-2 222 183 kAvyaprakAza ullAsa-2 ane3 saMskRta saMskRta saMskRta 330 saMpAdaka / prakAzaka pUjya jinavijayajI pUjya jinavijayajI yazobhArati jaina prakAzana samiti zrI rasIkalAla choTAlAla zrI rasIkalAla choTAlAla | zrI vAcaspati gairobhA | zrI subramaNyama zAstrI 184 | nRtyaratna koza bhAga-1 156 248 pUjya mammaTAcArya kRta upA. yazovijayajI zrI kumbhakarNa nRpati zrI kumbhakarNa nRpati zrI azokamalajI zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva saMskRta saMskRta /hindI 504 185 | nRtyaratna koza bhAga-2 186 | nRtyAdhyAya 187 | saMgIratnAkara bhAga-1 saTIka 188 | saMgIratnAkara bhAga-2 saTIka 189 saMgIranAkara bhAga-3 saTIka saMskRta/aMgrejI 448 440 616 | zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI | zrI maMgeza rAmakRSNa telaMga 190 saMgIratnAkara bhAga-4 saTIka saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta gujarAtI | zrI sAraMgadeva 632 nArada 84 191 saMgIta makaranda saMgIta nRtya ane nATya saMbaMdhI jaina graMtho 193 | nyAyabiMdu saTIka 192 zrI hIrAlAla kApaDIyA mukti-kamala-jaina mohana graMthamAlA / zrI caMdrazekhara zAstrI 220 saMskRta hindI 194 | zIghrabodha bhAga-1 thI 5 sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 422 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 304 pUjya dharmotarAcArya pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya gaMbhIravijayajI hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 195 | zIghrabodha bhAga-6 thI 10 196| zIghrabodha bhAga-11 thI 15 197 | zIghrabodha bhAga-16 thI 20 198 | zIghrabodha bhAga-21 thI 25 446 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA | 414 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 409 199 | adhyAtmasAra saTIka 476 eca. DI. velanakara saMskRta/gujarAtI | narottamadAsa bhAnajI saMskRta siMghI jaina zAstra zikSApITha saMskRta/gujarAtI | jJAtaputra bhagavAna mahAvIra TrasTa 200| chandonuzAsana 200 | maggAnusAriyA 444 zrI DI. esa zAha 146 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2072 (I. 2016) seTa naM.-7 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| pRSTha 285 280 315 307 361 301 263 395 krama pustaka nAma 202 | AcArAMga sUtra bhAga-1 niyukti+TIkA 203 | AcArAMga sUtra bhAga-2 niyukti+TIkA 204 | AcArAMga sUtra bhAga-3 niyukti+TIkA 205 | AcArAMga sUtra bhAga-4 niyukti+TIkA 206 | AcArAMga sUtra bhAga-5 niyukti+TIkA 207 | suyagaDAMga sUtra bhAga-1 saTIka 208 | suyagaDAMga sUtra bhAga-2 saTIka 209 | suyagaDAMga sUtra bhAga-3 saTIka 210 | suyagaDAMga sUtra bhAga-4 saTIka 211 | suyagaDAMga sUtra bhAga-5 saTIka 212 | rAyapaseNiya sUtra 213 | prAcIna tIrthamALA bhAga-1 214 | dhAtu pArAyaNam 215 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-1 216 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-2 217 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-3 218 | tArkika rakSA sAra saMgraha bAdArtha saMgraha bhAga-1 (sphoTa tattva nirUpaNa, sphoTa candrikA, 219 pratipAdika saMjJAvAda, vAkyavAda, vAkyadIpikA) vAdArtha saMgraha bhAga-2 (SaTkAraka vivecana, kAraka vAdArtha, 220 | samAsavAdArtha, vakAravAdArtha) | bAdArtha saMgraha bhAga-3 (vAdasudhAkara, laghuvibhaktyartha nirNaya, 221 __ zAbdabodhaprakAzikA) 222 | vAdArtha saMgraha bhAga-4 (AkhyAta zaktivAda chaH TIkA) kartA / TikAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka | zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI malayagiri | gujarAtI zrI becaradAsa dozI A.zrI dharmasUri | saM./gujarAtI | zrI yazovijayajI graMthamALA zrI hemacaMdrAcArya | saMskRta A. zrI municaMdrasUri zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI zrI becaradAsa dozI A. zrI varadarAja saMskRta rAjakIya saMskRta pustakAlaya vividha kartA saMskRta mahAdeva zarmA 386 351 260 272 530 648 510 560 427 88 vividha kartA / saMskRta | mahAdeva zarmA 78 mahAdeva zarmA 112 vividha kartA saMskRta raghunAtha ziromaNi | saMskRta mahAdeva zarmA 228 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA pradhAna sampAdaka - phatahasiMha, ema. e., DI. liTa. [nidezaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura ] pranthAGka 25 citrakUTAdhipati-kumbhakarNa-nRpati-praNIta nRtyaratna koza dvitIya bhAga ( zodhapUrNa bhUmikA tathA pariziSToM sahita ) sampAdaka - prA. rasikalAla choTAlAla parIkha adhyakSa, gujarAta vidhAsabhAtarmata so se uccAmAna . . . saMtoSana vidyA mandira, prakAzaka rAjasthAna rAjya saMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna goSapura (rAjasthAna) ... RAJASTHAN ORIENTAL RESEARCH INSTITUTE, JODHPUR prathamAvRtti 1000 . .. mUlya 6.75 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana banyamAlA rAjasthAna rAjya dvArA prakAzita sAmAnyata: akhilabhAratIya tathA vizeSataH rAjasthAnadezIya purAtanakAlIna saMskRta, prAkRta, apabhraMza, hindI, rAjasthAnI Adi bhASAnibaddha vividha vAGmayaprakAzinI viziSTa - pranthAvalI :: pradhAna sampAdaka phatahasiMha, ema. e., DI. liT. nidezaka, rAjasthAna- prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura granthAGka 25. citrakUTAdhipati kumbhakarNa - nRpati-praNIta nRtya ratna koza dvitIya bhAga ' ( zodhapUrNa bhUmikA tathA parizaSToM sahita ) prakAzaka: - rAjasthAna rAjyAjJAnusAra nidezaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna . jodhapura ( rAjasthAna ) 1966 I0 vi0 [saM0 2024 bhAratarASTriya zakAbda 1869 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAna-sampAdakIya vaktavya prastuta grantha ke prathama bhAga kA prakAzana san 1957 meM isI pratiSThAna kI purAtana granthamAlA ke aMtargata huA thaa| usa samaya se niraMtara isake dvitIya bhAga kI mAMga hotI rahI hai| hameM kheda hai ki hamAre pAThakoM ko dvitIya bhAga ke lie 11 varSa taka pratIkSA karanI pdd'ii| vastutaH grantha ke dvitIya bhAga kA mudraNa bhI san 1957 meM ho cukA thA, paraMtu kinhIM kAraNoM se isakA prakAzana aba taka rukA rahA / prantha ke prakAzana meM isa atyadhika vilamba ke lie kSamAyAcanA karate hue, pratiSThAna isa grantha ko sahRdaya pAThakoM ke hAthoM meM dete hue saMtoSa kA anubhava karatA hai / natya ratnakoza mevAr3Adhipati mahArANA kumbhA kI suprasiddha kRti saMgItarAja kA eka bhAga hai / saMgItarAja meM nutyaratnakoza (jo ki grantha kA caturtha koza hai) ke atirikta pAThayaratnakoza, gItaratnakoza, vAdyaratnakoza aura rasaratnakoza bhI haiN| sarvaprathama DA0- zrI sI. kunhana rAjA ne isa grantha ke pAThayaratnakoza ko prakAzita kiyA thaa| tatpazcAt DA. premalatA zarmA ne pAThayaratnakoza ke sAtha gItaratnakoza ko milAkara eka vidvattApUrNa bhUmikA ke sAtha prakAzita krvaayaa| inameM se pAThayaratvakoza ko puna: isa pratiSThAna dvAroM prakAzita karane kA nizcaya san 1964 meM kiyA gayA thA aura zrIgopAlanArAyaNa bahurA dvArA saMpAdita hokara vaha grantha sana 1965 meM mudrita bhI ho gayA thA, parantu abhI taka usakI bhUmikA prApta na hone se vaha prakAzita nahIM ho skaa| harSa haiM ki vaha bhI saMpAdaka ko vidvattApUrNa bhUmikA ke sAtha aba prakAzita ho rahA hai| ... mahArANA kumbhA kI ina amarakRti ke do bhAga vAdyaratnakoza tathA rasaratnakoza prakAzita hone ke lie phira bhI raha jAte haiN| yogya sampAdaka milane para una donoM kA prakAzana bhI pratiSThAna dvArA hAtha meM liyA jAyagA, jisase ki isa bahumUlya grantha kI samagratA suvijJa pAThakoM ke sAmane prAjAya aura usakA adhyayana tathA anuzIlana yogya vyaktiyoM dvArA kiyA jA ske| - kucha vidvAnoM ne saMgItarAja ko saMgItaralAkara para prAdhArita, mAnA hai / saMgItaratnAkara meM sAta adhyAya haiM jinameM kramazaH svara,, rAma prakIrNa, prabandha, tAla, vAdya aura nRtya viSayoM kI carcA hai. parantu saMgItarAja aura saMgItaratnAkara ke sUkSma tulanAtmaka adhyayana ke vinA, yaha kahanA asaMbhava hai ki saMgItarAja ke 5 1. T t Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] kozoM ke mantargata ukta sAtoM madhyAyoM kA viSaya 'pUrI taraha samAviSTa hotA hai yA nhiiN| isa mahAgrantha ke viSaya meM isI prakAra kI ora bhI sammatiyAM vyakta kI jAtI rahI haiN| pro0 esa. ena. dAsa guptA prora DA0 esa. ke. De ne isa grantha ke rasaratnakoza ko alaMkAra - zAstra kA eka nagaNya kRti mAtra mAnA hai / " paM0 vI. ena. bhAtakhaNDe ne isa grantha kA nAma hI saMgItarAjaratnakoza mAnA hai / " isI prakAra mahAmahopAdhyAya kavirAja zyAmaladAna ne vIravinoda meM ise saMgItarAjavArtika nAma diyA hai aura kucha anya vidvAnoM ne mahArANA kuMbhA ke saMgItarAja tathA saMgItamImAMsA ko do bhalaga-alaga grantha mAnA hai, yadyapi aba siddha ho cukA hai ki ye donoM nAma vastutaH eka hI grantha ke haiN| spaSTa hai ki. isa prakAra kI sammatiyAM samagra grantha ke pradhyayana para AdhArita na hone se bhrAmaka ho jAtI haiM; ataH saMgItarAja ke lekhaka kI maulikatA kA mUlyAMkana karane ke lie, hameM grantha ke sabhI kozoM ke prakAzana ke lie pratIkSA karanA bhAvazyaka hai / aba taka saMgItarAja ke viSaya meM jo bhI mata vidvAnoM dvArA vyakta kiye gaye haiM, unameM DA0 premalatA zarmA kA sarvAdhika adhikArapUrNaM tathA mahattvapUrNa kahA jA sakatA hai| unakA kahanA hai ki "saMgItarAja pAThaka ko kaI dRSTiyoM se prAzcaryajanaka tathA utkRSTa kRti pratIta hotA hai| vaha saMgIta kI jaTila samasyAoMoM kI vyAkhyA kI dRSTi se paripUrNa hai, vistAra tathA udAharaNoM ko samRddhi kI dRSTi se ullekhanIya hai tathA bRhatsaMgIta kI paribhASAoMoM kA vaidika-darzana kI pUrva evaM uttaramImAMsA ke paribhASAoM ke sAtha samanvaya karane meM sakSama hai / ataH donoM prakAra kI paribhASAtroM ke bIca pUrNa AdAna-pradAna ko sthApita karake saMgItarAja sacamuca eka upaveda kahalAne kA adhikArI ho sakatA hai / 'upaveda ke rUpa meM saMgItarAja kevala saMgIta aura nRtya para eka pAThya-pustaka mAtra na hokara, vastutaH veda kI uddezyapUti ke lie likhA gayA hai| isa upaveda ke yaha dohare uddezya kI pUrti saMgItarAja meM pUrNatayA hone kI bhAzA 1. hisTrI oNpha saMskRta liTra ecara, jilda 1, pR0 566 / 2. e kampereTiva sTeDI praoNva sama praoNva dI lIDiMga myUjikala sisTama praoNpha dI 15, 16, 17, 18 vIM zatAbdI, pR0 3 / 3. jilda 1, pR0 335 | DaoN. gaurIzaMkara hIrAcaMda mojhA kRta udayapura kA itihAsa, pu0 31, 625 irivilAsa zAradA kRta mahArANA kuMbhA, pRSTha 166 / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI gaI thI, kyoMki usake lekhaka kA yaha dAvA hai ki isa grantha ke praNayana meM usakA lakSya nATayaveda kI prAcIna-paraMparA kA punaruddhAra karanA hai|" DA. premalatA zarmA kA yaha abhimata bhAratIya saMgIta ke zrAdyAcArya bharatamuni' ke usa kathana kI yAda dilAtA hai jisake anusAra nATyaveda kA ekamAtra uddezya veda-vyavahAra ko sArvavaNika banAnA hotA hai| ata eva saMgItarAja kA adhyayana jahAM bhAratIya saMskRti kI dRSTi se atyanta mahattvapUrNa hai vahAM vaha eka atyanta kaThina kArya bhI hai| jaisA ki DA0 premalatA zarmA ne kahA hai, saMgItazAstra tatha vaidika-darzana kI dvividha dRSTi se isa grantha kI samyak vyAkhyA karanA eka svataMtra zodha kA viSaya ho sakatA hai| DA. zarmA ke zabdoM meM "isameM koI saMdeha nahIM ki bhAratIya saMgItazAstra ke granthoM meM saMgItarAja kA pramukha sthAna homA. aura kaI dRSTiyoM se, isa viSaya ke anya sabhI pUrvavartI grantha isake sAmane zrIhIna ho jAyeMge........isake kaI viSaya saMbhavata: roSa vidyArthiyoM ke lie jo ki saMgIta aura veda donoM se pUrNatayA paricita haiM, nirantara sAmagrI milatI rhegii|" mahArANA kummA isa dRSTi se saMgItarAja ke kartA ko mAratavarSa ke itihAsa meM, na kevala eka prasiddha zAsaka hone ke nAte, apitu eka mahAn lekhaka evaM pratibhAvAn vicAraka ke rUpa meM bhI mahattvapUrNa sthAna milanA caahie| mahAsaNA kumbhA ke vyaktitva ke viSaya meM 70 maurIzaMkara hIrAcaMda ojhA, zrIharavilAsa zAradA, DA. premalatA zarmA aura isa anya ke vidvAna sampAdaka meM bahuta kucha kahA hai, jisakoM phira se duharAnA vyartha hogA, parantu yahAM para itanA kahanA anucita na hogA ki mahArANA kummA kA vyaktitva atyanta asAdhAraNa thA aura usakA mUlyAMkana asAdhAraNa stara para hI kie jAne kI AvazyakatA hai kyoMki isa prakAra ke vyaktitvako sAdhAraNa mApadaMDa se dekhane meM bhUla ho jAnA nizcita hai| mahArANA kumbhA ke vyaktitva kI sarvotkRSTa vizeSatA unakI bahumukhI jijJAsA meM nihita hai jisako mAnane se koI bhI pAlocaka inakAra nahIM kara sktaa| yadi yaha bhI mAna liyA jAya ki usameM koI bhI anya nahIM likhA, to bhI yaha nizcita rUpa se kahA jA sakatA hai ki kummA ne nATyazAstra, sthApatya, kAvyazAstra, dharma, 1. saMgItarAma, jilda 1, bhUmikA pR0 1 / 2. nATyazAstra, prathama adhyAya, padya 12 / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] darzana, citrakalA, mUrtikalA Adi viSayoM ke aneka vidvAnoM ko na kevala prazraya hI diyA apitu unake satsaMga se bhI lAbha utthaayaa| isake atirikta ' rAjasthAna bhAratI' ke kumbhA vizeSAMka pR0 126 se 143 taka meM kuMbhA ke jina alokika guNoM kA ullekha kiyA gayA hai, unase pratIta hotA hai ki usameM yogI hone ke nAte anupama zakti aura sAmarthya nihita thI / zrataH kIrtistambha ke abhilekha meM ullikhita saMskRta ke atirikta mahArASTra, tailaMga aura karNATakI bhASAtroM meM racanA karanA kumbhA jaise alaukika vyakti ke lie asaMbhava nahIM kahA jA sakatA, kyoMki usakI asAdhAraNa jijJAsA ko dekhate hue usake lie yaha svAbhAvika hI ki vaha apane rAjyAzrita vividha bhASAbhASI paMDitoM se unakI bhASAyeM sIkhane ke lie prayatnazIla hotA / kucha logoM ne saMdeha prakaTa kiyA hai ki kuMbhA jaise rAjakAja meM vyasta evaM nirantara yuddharata vyakti ke lie grantha racanA karane ke lie samaya milanA kaise saMbhava ho sakatA hai, parantu isa viSaya meM yaha vicAraNIya hai ki mahArANA kuMbhA eka atyanta dhArmika vyakti thA aura aise pramANa milate haiM ki vaha dUsaroM kI kRtiyoM ko apanI kRti kahane ke lie kadApi lAlAyita nahIM thA / usake prAzraya meM aneka lekhakoM ne vividha viSayoM meM racanAyeM kIM / udAharaNa ke lie, akele sthApatya para likhane vAle prasiddha sUtradhAra maNDana kI hI nimnalikhita racanAyeM kahI jAtI haiM / 1. prAsAda maNDana, 2. rUpamaNDana, 3. vAstumaNDana, 4. vAstuzAstra, 5. vAstusAra, 6. rUpAvatAra, 7. devatAmUrtiprakaraNa, 8. rAjavallabha / maNDana ke putra govinda ke bhI uddhAradhoraNI, kalAnidhi zraura dvAradIpikA- nAmaka racanAnoM kA aura maNDana ke bhAI nAthA kI vAstumaMjarI kA ullekha bhI milatA hai / kumbhA dvArA nirmita mandiroM, bhavanoM, stambhoM, gar3hoM zrAdi ke utkRSTa nirmANakArya itane adhika haiM ki unake AdhAra para kumbhA ke anupama sthApatya prema ko svIkAra karanA hI par3atA hai / aisI sthiti meM yadi kumbhA sacamuca lekhaka banane kI mahatvAkAMkSA ko arthabala se hI pUrti karanA cAhatA to yaha asaMbhava nahIM thA ki vaha ina lekhakoM ke kRtitva ko kharIda kara svayaM ina granthoM kA karttA bana jAtA / isI prakAra atribhaTTa, maheza tathA kanhavyAsa Adi aneka kaviyoM dvArA racita grantha bhI abhI taka unhIM lekhakoM ke nAma se cale A rahe haiM / ataH DA0 premalatA zarmA ke zabdoM meM "ye tathya isa bAta ko pramANita karate haiM ki kumbhA 1. projhA : udayapura kA itihAsa, pU0 627 / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] kI koI aisI nIti nahIM thI ki vaha utkRSTa granthoM ke kRtitva ko paise se kharIda. kara svayaM unakA lekhaka bana jaataa|" ___ saMgItarAma kA kartRtva phira bhI saMgItarAja ke kartRtva ke viSaya meM kucha vicAraNIya tathya raha jAte haiN| kumbhA aura kAlasena ke bIca isa grantha ke kartRtva ko lekara vidvAnoM kA jo matabheda cala rahA thA, usako to aba samApta hI samajhanA caahie| grantha kI jina pANDulipiyoM meM kumbhA ke sthAna para kAlasena kA nAma likhA gayA hai unameM bhI DA0 premalatA zarmA ne eka aise zloka ko uddhRta pAyA hai jisameM kumbhakarNa kA nAma pracchanna rUpa se abhipreta hai, parantu usako ukta pANDulipi meM jyoM kA tyoM rakhA gayA hai| usI prakAra prastuta grantha ke sampAdaka ne bhI pAThyaratnakoza ke eka isI prakAra ke padya kA ullekha kiyA hai| isake atirikta anya zaktizAlI takoM ke AdhAra para bhI kAlasena ke kartRtva ko pUrNatayA prasatya ThaharAyA jA sakatA hai| phira bhI ekaliMga-mAhAtmya ke kartA kanha vyAsa ke pakSa meM nimnalikhita tathya vicAraNIya ho jAte haiM1. ekaliMga-mAhAtmya meM 5 aise zloka milate haiM jo ki saMgItarAja meM bhI pAye haiM / 2. ekaliMga-mAhAtmya aura saMgItarAja kI bhASA evaM zailI meM sAmya dekhA ... jA sakatA hai| 3. ekaliMga-mAhAtmya ke kartA kanha vyAsa ne apane ko 'marthadAsa' kahA hai| ina tathyoM ke mAdhAra para yaha anumAna kiyA jA sakatA hai ki saMgItarAja kuMbhA kI kRti na hokara kanha vyAsa kI hI kRti hogI, parantu isa anumAna ke mArga meM mukhya bAdhA yaha pAtI hai ki saMgItarAja kA lekhaka naitika mora dArzanika daSTi se jisa UMcAI para AsIna dikhAI par3atA hai usako dhyAna meM rakhate hue yaha to saMbhava ho sakatA hai ki vaha apane nAma aura yaza kI cintA na kare, parantu yaha sambhava nahIM ki paise ke loma meM apane kartutva ko beca de| isake atirikta 1. saMgItarAja, jilda 1, pR0 56 / 2. vahI, pR0 33 / 3. dekhiye, nRtyaratnakoza ko bhUmikA, pR04 / 4. dekhiye, DaoN. premalatAkRta saMgItarAja kI bhUmikA, pRSTha 29-15; praoN0 rasikalAla ... parIsa, prastuta grampa kI bhUmikA / kA . . . Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampUrNa mahAgrantha meM jo suvicArita yojanA, vyApaka sAMskRtika sUjhabUjha tathA naipuNya yukta kAryadakSatA ke darzana hote haiM / usake AdhAra para DA0 premalatA zamA kA yaha kathana ThIka pratIta hotA hai ki, "grantha racanA kI pravRtti, racanA kI svarUpayojanA tathA usakI rUparekhA kA nirmANa, sAmagrI kA cayana, saMkalana-sambandhI jaTila samasyAoM kA samAdhAna, prAcIna grantha ke mUlyAMkana ko dRSTi kA nirdhAraNa tathA lekhaka ko apanI nijI dRSTi kA prAkalana" Adi jo bhI isa grantha meM dRSTigocara hote haiM usa sabaM kA zreya svayaM kuMbhA ko jAnA caahie| yaha svAbhAvika hai ki isa grantha-racanA ke mahAprayatna meM usane kanha vyAsa jaise aneka vidvAnoM se na kevala sAmagrI saMkalanAdi meM, apitu grantha ko lipibaddha karane tathA bhASA, chanda prAdi kI dRSTi se saMzodhana karane meM bhI sahayoga prApta kiyA hogaa| aisI avasthA meM yaha prasaMbhava nahIM hai ki kisI vidvAn ne apanI kisI racanA ke kucha zlokoM ko kisI bhI avasthA meM sammilita kara diyA ho| isake atirikta yaha bhI saMbhava hai ki ekaliMgamAhAtmya svayaM eka saMkalana grantha ho (jaisA ki vaha sarasarI dRSTi se dekhane para pratIta hotA hai) jisameM kanha vyAsa ne apanI racanAoM ke sAtha-sAtha saMgItarAja sahita anya granthoM se padya saMkalita kiye hoN| isI AdhAra para kuMbhAkRta rasikapriyA (gItagovinda kI TokA) ke zloka kA ekaliMgamAhAtmya meM sammilita honA saMbhava ho sakatA hai, kyoMki rasikapriyA meM lekhaka kI jisa krAntikArI dRSTi kA paricaya milatA hai vaha vyAsa jaise zuddha paramparAvAdI ke lie upayukta nahIM pratIta hotaa| rasikapriyA meM gItoM ke lie jina rAgoM, vAloM AdikA vidhAna kiyA gayA hai, ve jayadeva ke gItagovila meM prayukta rAgoM, tAloM prAdi se bhinna haiM aura paramparA ke isa pratikramaNa ke lie kumbhA kI kaTTara paramparAvAdI saMgIta' aba bhI AlocanA karate haiN| aisI sthiti meM kanha vyAsa kA apane lie arthadAsa zabda kA prayoga karanA kevala yahI prakaTa karatA hai ki usake hRdaya meM vairAgya kI bhAvanA hote hue bhI vaha virakta na hokara, rAjyasevA meM lagA rhaa| saMgItarAja aura ekaliMgamAhAtmya kI zailI aura bhASA ke sAdRzya para bahuta mahattva nahIM diyA jA sakatA kyoMki isa sAdRzyaM kA kAraNa yaha bhI ho sakatA hai ki kumbhA ne bhASA tathA chanda-racanA kA jJAna kanha vyAsa se prApta kiyA ho athavA nikaTa samparka ke kAraNa usakA anukaraNa kiyA ho / yaha bhI saMbhAvanA hai ki bahuta se chandoM meM abhivyakta artha ko svayaM kumbhA ne apane zabdoM meM kaha diyA ho aura kanha vyAsa ne usa artha ko svanirmita chandoM meM 1. tulanA karo, svAmI prajJAnAnanda, hisTorikala DavalapameMTa maoNba inDiyava myUjika, pR. 231 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7: / vita kiyA ho / yaha saMbhAvanA kama se kama ekalima-mAhAtmya ke una 50 zlokoM ke lie to ho hI sakato hai jisakA sAsa-artha kummA dvArA pradatta tathA kanhadhyAsa dvArA kotita huA hai aura saMbhavata: isI bhAva se kanha vyAsa ne svayaM ko arthadAsa kahA hai| sambandhita paMktiyAM nimnalikhita hai-.... . zrIkumbhadattasarvArthA gItagovindasatpathA / 'paJcAzikAyaMdAsena kanhavyAsena kItitA // natyaratnakoza prastu, mahArANA kumbhA-kRta saMgItarAja ke eka aMza ke rUpa meM nRtyaralakoza ke prastuta prakAzana kI upAdeyatA to natyakalAmamaMjJa ho samajha sakeMge, parantu isameM koI sandeha nahIM ki granthakAra ne vibhinna prAcIna granthoM se saMkalana-sAmagrI juTAne hue bhI. grantha kI samagratA meM eka adbhuta maulikatA ko prastuta karane kA prayatta kiyA hai / bharatamuni ke anusAra nATayaveda ke 4 aMga kramazaH pAThya, gIta, abhinaya tathA rasa hote the', jinameM se abhinaya ke antargata nRtya ko rakhA jA sakatA hai| bharata ne hastapAda-samAyoga ko nRtya kA karaNa kahA hai', aura isake aneka karaNoM ke AdhAra para bane mamatakA, aMmahAra, kalApaka, SaNDaka, saMghAtaka kA ullekha karate hue 108 karaNoM kA varNana kiyA hai parantu nRtyaratnakoza ke ullAsa 1, parIkSA meM saMbhavata: ina saba kA cAra prakAroM meM hI vargIkaraNa kara diyA hai jinako kramazaH AveSTita, udveSTita, prAvartita tathA parivartita nAma diyA gayA hai| isI prakAra kumbhA kI maulikatA grantha ke vividha aMgoM aura upAMgoM meM dekhI jA sakatI hai / graMthakAra ke anusAra (1,1,4.6) 'pAThyAdi ke upayogArtha hI nRtya kA praNayana kiyA gayA hai, kyoMki usake prabhAva meM sabhI kucha nirjIva-sA pratIta hotA hai / nRtya ke samAna dRzya athavA zravya anya kucha bhI nahIM hai, kyoMki caturvarga ke phala kI prApti nRtya se hI kahI gaI hai| natya ke dvArA brahmAdi kucha logoM ne dharma, kucha ne artha, kucha ne kAma tathA kucha ne mokSa kI prApti kI hai|' parantu prAzcarya kI bAta yaha hai ki pAThayaratnakoza' meM brahmacArI ke viSaya meM nRtya-niSedha ko svIkAra kiyA gayA hai| saMbhavataH yaha niSedha nRtyavidyA ko -- 1. nATapazAstra, prathama adhyAya, zloka 17 2. vahI 4/30 3. 4, 2, 27 (rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, boSapura dvArA prakAzita saMskaraNa) : Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] sIkhane ke liye nahIM apitu nRtya ke usa pratizaya prayoga ke liye hai jisako natyaratnakoza meM hI "yUnAM zRMgArasarvasvam"" kahA gayA hai| niHsaMdeha mahArANA kuMbhA ne nRtya sameta saMpUrNa nATayaveda ko kAma nAmaka puruSArtha se pratyakSataH sambaddha mAna karake bhI 'viSasya viSamauSadhaM' ke AdhAra para nRtya dvArA kAma-dahana kI yogyatA pradAna karane vAlA mAnA hai kyoMki, jaisA ki gItaratnakoza meM cakroM kA nirUpaNa karate hue lekhaka ne batalAyA hai / vastutaH ina sabhI kalAnoM ko antima pariNati soma-cakra athavA sahasradala-kamala ke amRta-pAna meM hI hotI hai / isa prakAra nRtya prAdi kalAoM ko bhAratIya darzana se sambaddha karane kA saphalatama prayAsa kuMbhA ke saMgItarAja meM hI dekhA jA sakatA hai| isa grantha ke sampAdana meM prA0 rasikalAla choTAlAla parIkha ne jo parizrama kiyA hai vaha unakI vidvattApUrNa bhUmikA se spaSTa hai| unhoMne graMthakAra ke kartRtva prAdi ke viSaya meM jo UhApoha prAdi kI hai vaha bar3e mahattva kI hai| prA0 parIkha kA yaha pratiSThAna anya kaI dRSTiyoM se bhI upakRta hai| pratiSThAna kI ora se meM unako hArdika dhanyavAda arpita karatA huuN| AzA hai, vidvAn sampAdaka kA yaha prayatna sambandhita-zAstra meM gaveSaNA ko protsAhana pradAna karegA aura usase lAbha uThAkara zoSa-chAtra bhAratIya sAhitya kI zrIvRddhi kreNge| phatahasiMha mAgha-zuklA aSTamI, saM0 2024 jodhapura , 1. yUnAM gArasarvasvaM mAno mAnavatAmidam / (11).... Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nRtyaratnakoza - dvitIya bhAga anukrama tutIyollAse 145 164 172 prathama parIkSaNam dvitIyaM parIkSaNam tRtIyaM parIkSaNam caturSa parIkSaNam prathamaM parIkSaNam dvitIyaM parIkSaNam tRtIyaM parIkSaNam caturtha parIkSaNam caturthollAse ...... 154 194 199 220 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Contents Introduction Notyaratnakosa Critical Apparatus Authorship of the Nrtyaratnakosa Kalasena's Prasastis. Name Genealogy of Kalasena Mother Chief Queen Nikumbha-vamsa The earlier time-limit of the author of Sangitamimamsa Identification of Some Contemporaries Identity of place-names Conclusion Kumbhakarapa Appendix 1 ratnakoza vAdyaratnakoza pAThagharatnakoza Appendix 2 Index '15 . 38-43 38 42 43-44 45-52 zloka . zloka 1-232 nRtyaratnakozaH prathamollAse prathamaM parIkSaNam maGgalam nATayazAstrasya niSpattiH nATayazAstrasya pAramparyam zAstrasagrahaH nATayazAlAnirmANam sabhApatilakSaNam sabhAsannivezaH pUrvaraGgaH pUrvaraGgAGgasaMgrahaH pratyAhAra: avataraNam aamaannaa prArambhaH cakrapAriNaH parighaTTanA saMghoTanA mArgAsAritam prasAritama Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] zloka zloka 6 pAThavaniyuktiyuktamAsAritam / utthApanA parivatinI nAndI zakkApakRSTA pUrvaraGgavidhiH abhinayanatyam lAsyam 5 prarAlaH 6 muSTiH 7 zikhara: kapityaH 6 khaTakAmukhaH 10 zukatuNDa: 11 kAGgala 12 pAkozaH 13 pralapallavaH 14 sUcImukhaH 15 sarpazirAH YOG 48 46 2 0 52 sAmAnyAbhinayaH citrAbhinayaH pAhAryAbhinayaH bhAratyAdivRttayaH sAsvikabhAvaparIkSA caturvazaSiSaM zira. 1 samam 2 dhutam 3 vidhutam 4 mAghUtam 5 pravadhUtam 6 kampitam 7 mAkampitam .8 urikSaptam 6 adhogatam 10 lolitam 11 nihaJcitam 12 parAvRtam 13 parivAhitam 14 aJcitam veNISammillaH 24 prasaMyutahastAH 1 patAka: 2 tripatAka: 3 arSacandraH 4 kartarImukhaH 17 mRgazIrSaH 18 haMsAsyaH 16 haMsapakSaH 20 bhramaraH 21 mukulaH 22 UrmanAbhaH 23 saMbaMzaH / 24 sAmracUraH 25 upadhAnaH 26 siMhAsyaH 27 kadamba 28 nikuJcaH 20 saMyutahastAH 1 maJjaliH 2 kapolaH 3 karkaTaH 4 svastikam 5 khaTakAvarSamAna: 6 utsaGgaH 7 niSaSaH 5dola: 6 puSpapuTaH 10 makaraH 53 53 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka zloka 63 FFFF 6 57 57 11 gamavantaH 12 prayahityaH 13 vardhamAnaH 14 prayogaprakA 15 mAliGganaH 16 dvizikhara . 17 kalApa: 18 kirITaH 19 caSaka: 20 lekhanaH 32 natyahastakAH 1 caturasro 2 uddhRttI 3 talamukho 4 svastiko 5 viprakIrNako 6 arAlakhaTakAmukho 7 prAviddhavakrI 8 sUcyAsyo recito 10 arecito 11 ardhacaturasro 12 uttAnavaJcito 13 nitambo 14 pallavo . 15 kezabandhI 16 latAkaro 17 karihastaH 18 pakSavaJcito 19 pakSapradyotako 20 vaNDapakSo 21 gArapakSI 22 UrdhvamaNDalinI 23 pAvamaNDalinI 24 romaNDalinI 59 25 ura: pAzvadhimaNDalo 26 muSTikasvastiko 27 nalinIpanakozI 28 pralapano 29 ulvaNI 1. palito 31 lalitI 32 varadAbhayo 1 prajanaH 2candrakAntaH jayantaH paJcaSA vakSaH . 1 samam 2 mAmugnam 3 nirbhugnam 4 prakampitam 5 uvAhitam praya stano paJcaviSaM pAzvam 1 unnatam 2 natam 3 prasAritam 4 vititam / 5 apasRtam paJcavidhA kaTI 1 vivRttA . 2 ravAhitA 3 citrA 4 kampitA 5 redhitA prayodazacaraNAH 1 samaH 2 paJcitaH 3 kuJcitaH . 4 sUcI 56 59 09. UN . Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka pR. saM. / zloka 73 s s s 74 75 75 5 agratalasaJcaH 6 upaTTita: 7 vATitaH 8 ghaTitotsedhaH 9 ghaTTitaH 10 mahitaH 11 apragaH 12 pAThiNagaH 13 pAzrvagaH prathamollAse dvitIyaM parIkSaNam 70-82 pratyaGgAni paJcaSA skandho 1 lolito 2 ucchito 3 srasto 4 ekoccI 5 karSalagno 'navavidhA grIvA samA 2 nivRttA 3 valitA 4 recitA 5 kuJcitA 6 aJcitA 7 vyatrA natA 6 unnatA bAhavaH . 1 asyiH 2 SoSavatrA 3 tiryaka 4 apavidyaH 5 prasAritaH 6 aJcitaH 7 maNDalamatiH 8 svastika: 6 udveSTitaH 10 pRSThanusArI 11 mAvitaH 12 kuJcita: 13 utsAritaH 14 sarala: 15 prAndolitaH 16 namraH vartanA . 1 patAkAvartanA 2 parAlavartanA 3 zakataDAkhyavartanA 4 alapallavavartanA 5 khaTakAmukhapatanA 6 makaravartanA 7 UrdhvavartanikA 8 mAviddhavartanA recitavartanA 1. nitambavartanA 11 kezabandhavartanA 12 phAlavartanikA 13 kakSAvartanA 14 urovartanikA 15 khaGgavataMnikA 16 papavartanA 17 bamavartanA 18 pallavavartanA 16 arSamaNDalavartanA 20 pAsavartanikA 21 lalitavartanA 22 valitavartanA 23 gAtravartitA 24 prativartanikA pRSTham - . 76 - 77 78 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka pR. saM. 22 jaTharam caturdodaram. 1 pUrNam 2 sallam 3 riktapUrNam 4 kSAmam paJcadhoraH 1 valitaH 2 kampitaH zloka 5 apaMkuJcitam 92 6 saMhatam 7 kuJcitam 82 prathamollAse tRtIyaM parIkSaNama 82-102 upAGgAni dRSTiprakaraNam 1 snigdhA 2 haSTA 83 3 dInA 82 U 52 . 63. 79 79 7 83 79 83. 78 . T 4 urtitaH 5 nivartitaH bASA jaGghA 1 kSiptA 2 uhAhitA 3 parivattitA 4 prAvartitA 5 natA 6 ni:stA 7 bahirgatA 8 parAvRttA 6 tirazcInA 1. kampitA paJcaSA mariNabandhaH 1samaH 2 mAkuJcitaH 3cala: 4 nikuJcaH 5 bhramitaH karabho saptaviSaM jAnu 1 samam 2 natam 3 vivRtam 4 unnatam 000 5 hatA 6 bhayAnvitA . 7 jugupsitA 8 vismitA 1kAntA 2 hAsyA 3 karuNA 4 rodrI 5 vIrA , 6 bhayAnakA 7bIbhatsA adbhatA 1 zUnyA 2 malinA 3 zrAntA 4 lajjitA 5 zaGkitA 6 mukulA 7 arSamukulA 8 glAnA 5 likh| 10 kuJcitA 11 vitakitA 12 prabhitaptA 13 viSaNNA ammmmmmmxxx 5 . . . 87 U Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka zloka 87 67. 87 14 lalitA 15 mAkekarA 16 vizokA 17 vibhrAntA 18 viplutA 19 prastA 20 trividhA madirA saptaSAbhraH VUVI aSTo varzana ni 1 samam 2 sAci 3 anuvRttam 4 avalokitam 5 vilokitam 6 ullokitam 7 mAlokitam 8 pravilokitam SaTkapolalakSaNam 88 2 patitA 3 utkSiptA 1 samo daha 5 kuJcitA 6 bhRkuTI 7 caturA navadhA puTo 1 samo 2 kuJcito 3 prasRto 4 sphurito 5 vitito 6 nimeSitI 7 usmeSito 8 pihito 9 vitADito navatArAkarmANi 1 prAkRtam 2 pravezanam 3 balanam 4 bhramaNam 5 pAtaH 6 calanam 7 vivartanam 8 samuttam 1 niSkrAmaH 2 phullo 3 kuJcito 4 pUNI 5 kSAmo 6 kampitI SoDhA nAsA 1 svAbhAvikI 2 mandA . vikUNitA 4 matA 5 vikRSTA 6 socchavAsA navadhA anila: 1 praba: 2 skhalitaH 3 nirastaH 4 vismitaH 5 ullAsitaH 6 vimuktaH 7 prasRtaH 8 calo 9 svasthau | vAyuH / 1 samaH Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7 ] pR. saM... | zloka zloka 8 100 6 sakavAnugA aSTaSA cibukam 1 vyAvINam 2 zvasitam 3 vakram 4 saMhatam 5 calasaMhatam 100 6 sphuritam 7 calitam 8 lolam SoDhA vadanAni 1 byAbhugnam 2 bhugnam 3 udvAha 101 4 vidhutam 101 5 vivRtam 6 vinivRttam pAThiNagulpha karAGga libhedAH paJcadhA gharagAGga libhevAH 1 pradhaHkSiptA 2 utkSiptA 102 3 kuJcitA 4 prasAritA 102 5 saMlagnA 102 prathamollAse caturtha parokSaNam 102-108 mAhAryAbhinayaH nepathyam 103 pralaGkAraH 103 praGgaracanA 67 2 bhrAntaH 3 lInaH 4 prAndolitaH 5 kampitaH 6 stambhitaH 7 uchvAsaH 8 nizvAsaH 6 sUtkRtam 10 sItkRtam b 1 vivartitaH 2 kampita: 3 visRSTaH 4 vinigRhitaH 5 saMdaSTaH 6 samudgaH 7 uvRttaH 8 prAyataH vikAzI 10 recitaH aSTo bantakarmANi 1 kuTTanam 2 khaNDanam 3 chinnam 4 cuvikatam 5 grahaNam 6 samam 7 daSTama niSkarSaNam SoDhA jihyA 1 RjvI 2 unnatA 3 lolA 4 aSalehinI 101 7.777. kA dw' 88 pustaH sajIvam caturdhA mukha rAgaH .1 svAbhAvika 2 prasannaH 105 BN 105 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka 4 zyAmaH hastapracArA: catvAri karaNAni 1 prAveSTitam 2 udveSTitam 3 prAvatitam 4 parivartitam maGgalam sthAnakAni SaT puruSasthAnakAni 1 navam 2 samapAdam 3 vaMzAkham karakarmANi 106 hastakSetrANi 106 dvitIyollAse prathamaM parIkSaNam 106-118 106 106 4 maNDalam 5 prAlIham 6 pratyAlIDham sapta strIsthAnakAni 1 pra yatam 2 pravahityam 3 prazyantam 4 gatAgatam 5 palitam 6 moTisam 7 viniryAtatam trayoviMzatirdezI sthAnakAni 1 svastikam 2 vardhamAnam 3 nandyAvartam 4 sahatam 5 samapAdam 6 ekapAdam 7 puSThAnasam pR.saM. 105 105 106 106 106 106 110 111 111 111 111 112 112 113 [ ] 113 113 113 113 113 114 114 114 114 114 114 114 zloka 8 caturakham 6 pANividdham 10 pANipArzvagatam 11 ekapAzvagatam 12 ekAnunatam 13 parAvasam 14 samasUci 15 viSamasUci 16 khaNDasUci 17 brAhmam 18 vaiSNavam 19 20 gAruDam 21 kUrmAsanam 22 nAgabandham : 3 vRSabhAsanam nathopaviSTasyAnAni 1 svastham 2 madAlasam 3 krAntam 4 viSkabhitam 5 utkaTam 6 khastAlasam 7 jAnugatam 8 muktajAnu 6 vimuktakam SaT suptasthAnakAni pu. saM. 114 115 115 115 115 115 115 115 115 115 115 116 116 116 116 116 116 116 117 117 117 117 117 117 117 1 samam 2 prAMkucitam 3 prasAritam 4 vivartitam 5 chAhitam 6 nam 115 dvitIyollA se dvitIyaM parIkSaNam 116-115 116 cArI 118 116 118 118. '' Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . iloka . dvAtriMzana mArgaca yaH SoDaza bhobhyazcAyaH 1 samapAvA 2 sthitAvA zakaTAsyA 4 vidhyavA ra pradhyAdhikA 6 cApatiH 7 elakAkoDitA samotsaritamattallo 6 matallI . 1. utkhaNDitA 11 DitA 12 spanditA 17 apaspanditA - - - 122 pR. saM. / zloka pR. saM. 12. dvitIyollAse tRtIyaM parIkSaNam 126-138 120 12. dezIcArya: paJcavizImacAryaH (dezya:) 1 raSacakA 121 2 parAvRttatalA 3 napuraviddhikA 121 4 tipaMDa mukhA 121 5 marAlA 121 6 karihassA ... 121 7 kulorikA 122 127 122 6 kAtarA 127 122 10 pANirecitA 11 karatADitA 122 12 karaveNI 122 13 talohatA 122 14 haripatrAsikA 128 15 parSamaNDalikA 128 16 tiryakkuJcitA 128 17 madAlasA 128 123 18 saJcAritA 126 123 16 utkuJcitA 126 20 stambhakoDanikA 129 124 21 latamA 129 124 22 sphuritA 126 124 23 apakuJcitA 126 24 saMghaTTitA 129 124 25 khuttA 124 26 svastikaH 129 27 taladarzinI 129 125 28 purATI 26 marSapurATI 30 sArikA 130 125 31 sphurikA 15 janitA 16 arukkttA mAkAzikyazcArya: 1 pratikrAntA 2 apakrAntA 3 pAzvaMkrAntA 4 mRgapnutA 5 UdhvajAga: 6malAtA 7 sUci 8 nUpurapAlikA 9 dolApAvA 10 daNDapAvA 11 vica bhrAntA . 12 bhramarI 15 bhujaGgAtrAsitA 14 mAkSiptA 15 bhAvitA 16. dattA 123 124 126 124 110 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka zloka 131 137 [ 1. ] pa.saM. / 32 nikuTTakaH 130 8 pAzvaMdvayacArI 135 33 latAkSepaH 130 6 umarukuTTitA 34 aDDaskhalitikA 130 10 imAyakuTTitA 136 35 samaskhalitikA 11 puraHkSepanikuTTitA ekonaviMzatirAkAzacAryaH (dezyaH) 12 pazcArakSepanikuTTitA . 1 vidyamAntA . 130 13 pAvakSepakuTTitA 2 puraHkSepA 130 14 catuSkoNakuTTitA 3 vikSepA 131 15 madhyasthApanakuTTitA 4 hariNaplutA 16 tirazcInakuTTA 5 apakSepA prapaMprasArikAvA 6 umarI 17 pRSThaluThitA 7 daNDapAvA 131 . 18 purastAlluThitA 8 pradhritADitA 131 19 anulomavilomA 9 jaddhAlaGghanikA 20 pratilomavilomikA 137 10 pralAtA 21 samapAvanikuTTitA 11 mAvartA 22 caRkuTTanikA 12 veSTanam 132 23 madhyaluThitA 13 udvaSTanam 132 24 vaktrakuTTanikA 14 utkSepaH 132 25 madhyacakA 15 pRSThotkSepaH 132 dvitIyollAse caturtha parIkSaNam 138-144 16 sUcI maNDalalakSaNam 17 viddhA vaza bhaumamaNDalAni 18 prAvRtam . 1 bhramaram 16 ullAlaH 2 prAskanditam kalAnidhekha taM recakavezIcAryAdi- 133 3 prAvartam 136 viSayakaM prakaraNam . 4 zakaTAsyam 5 praDDitam 156 (paJcaviMzatiH) vezIcAryaH 134 6 samotsaritam 140 1 puraHpazcAssarA 135 7 madhyarSam 14. 2 pazcAtpuraHsarA 8 elakAkoDitam 3 trikoNacArI 9 pRSThakuTTam 4 ekapAdakuTTitA 10 cASagatam 5 pa.vadvayakuTTitA bazAkAzikamaNDalAni 14. 6 pAdasthitinikuTTitA 1 pratikrAntam 7 kramapAdanikuTTitA 135 2 baNDapAvam recaphalama 14. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka 3kAntam 4 lalitasaJcaram 5 sUcIbaddham 6 dhAmaSiddham 7 vimi tim 6 palAtam 10 lalitam maGgalam zuddhakaraNAni praSTosarazataM karaNAni 141 141 142 142 142 143 143 143 tRtIyollAse prathamaM parIkSaNam 145 - 164 145 145 1 talapuSpapuTam 2 lInam 3 vartitam 4 valitorU 5 maNDalasvastikam 6 vakSaH svastikam 7 svastikam 8 grakSipta recitam 6 pRSThasvastikam 10 ardhasvastikam 11 divasvastikam 12 unmattam 13 samanakham 14 praSiddham 15 zraJcitam 16 svastikarecitam 17 nikuTTam 18 nikuTTam 19 kaTIchinnam 20 kaTosaman pa.saM. 21 vikSiptAkSiptikam 22 bhujaGgazrAsitam 23 mAtama 147 147 147 147 147 = 148 148 46 148 149 146 146 146 42 150 150 150 150 150 / 11 ] 151 eve 141 zloka 24 nizcitam 25 ghUrNitam 26 ardharecitam 27 UrdhvajAna 28 pramatalli 26 recakanikuTTitam 30 matalli 31 lalitam 32 valitam 33 vaNDapakSam 34 nUpuram 35 pAdapaviddham 36 bhujaGgatrastarecitam 37 bhujaGgAJcitam 38 chinnam 39 bhramaram 40 daNDarecitam 41 caturam 42 kaTAntan 43 vyaMsitam 44 kamtim 45 vaizAkharecitam 46 pArzvanikuTTitam 47 cakamaNDalam 48 vRzcikam 41 vRzcikam 50 vRzcikakuTTitam 51 prakSiptam 52 pralam 53 vRzcika recitam 54 uromaNDalam 55 prAvarta 56 talavilAsitam 57 lalATatilakama 58 bolAvAva .pU. saM. 151 152 152 152 152 152 152 153 153 153 153 153 153 153 154 154 154 154 154 154 155 155 155 155 155 155 155 156 156 156 156 156 156 156 156 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka 56 kuJcitam 60 vivRttam 61 vinivRttam 62 pArzvakAntam 63 nizumbhitam 64 vidya bhrAntam 65 pratikrAntam 66 vikSiptam 67 vitatam 60 gajoDanakam 69 gaNDasUcI 70 garuDaplutama 71 saMsphoTitam 72 pArzvajAnuH 73 gRdhrAvalI kam 74 viddham 75 sUci 76 ardhasUcI 77 hariplutam 78 parivRtam 76 daNDapAdam 80 mayUralalitam 81 preGkholitam 82 santatam 83 sarpitam 84 karihastam 85 prasarpitam 86 prapakrAntam 87 nitambam 88 skhalitam siMhavikrIDitam 60. sihAkaSitam 1 sthi 2 niveza 63 elakAkoDitam pU. saM. 157 157 157 157 157 157 157 150 158 156 150 158 158 158. 156 156 156 156 156 156 156 160 160 160 160 160 160 160 161 161 161 161 161 161 162 [ 12 ] 64 udvRttam 15 janitam 66 tala saMghaTTitam 67 viSNukrAntam 68 apasRtam 11 lolitam 100 madavalitam 101 vRSabhakrIDitam 102 saMbhrAntam 103 udghaTTitama 104 viSkumbham 105 zakaTAsyam 106 m 107 nAgAsam 108 gaGgAvataraNam tRtIyallA se dvitIyaM parIkSaNam maGgalam trizat vezIkaraNAni 1 maJcitam 2 ekacaraNAJcitam 3 bhairavAJcitam 4 daNDapraNAmAJcitam 5 kartaryaJcatam 6 tiyaMgacitam 7 samapAdAJcitam 8 bhrAntapAdAJcitam 6 alaga 10 kUrmAlayama 11 Ulagam 12 antarAlagam 13 lohaDI 14 ekapAdalohaDI 15 kartarI lohaDI 16 varSasaraNam 17. jalazayanam pU. saM. 162 162 162 162 162 162 162 163 163 263 163 163 163 164 164 165 165 165 175 166 1966 166 166 166 166 166 166 166 .167 167 167 . 167 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 174 167 174 174 U IS 17 175 168 175 176 166 pR. saM. / zloka zloka 18 nAgabandham maGgahArAH 16 kapAlacUrNitam 167 caturanamAnenAGgahAraH 20 naMtapRSTham 167 1 sthirahastaH 21 matsyakaraNam 2 paryastaka: 22 karasparzanam / 3 bhramaraH 23 eNaplutam 4 apasapitaH 24 tirthakkaraNam 168 5 prAkSiptika: 25 tiryaksvastikam 6 paricchinnaH 26 skApabhrAntam 7 vaMzAkharecitaH 27 sUcyantam 8 pAzvaMsvastika: 28 bAhyabhramarI 168 6 sUcIviddhaH . . 26 mantabhraMmarI 168 1. aparAjitaH 3. chatrabhramarI 11 mavilasitaH . 31 tiriSabhramarI 168 12 mattAkoDa: 32 pralagabhramarI 13 mAlIDhaH 33 cakrabhramarI 14 mAcchuritaH 34 ucitabhramarI 15 pAcacchedaH 35 zirobhramarI 169 16 vidyabhrAntaH 36 vigbhramarI jyastramAnenAGgahArA: mAnandasaJjIvanAd uddhRtaM bhramarI 1 viSkambhApasRtaH viSayakaM prakaraNam 2 mattaskhalitaH 1 hRdayaMgamAH 3 gatimaNDala 2 zIrSapallavAdvayam - 4'apaSita: 3 kuJcitA 170 5 viSkumbhaH 4 bhUmipallavA 170 6 udghaTitaH 5 cakravatinI 170 7 prAkSiptarecitaH 6 lAsyamaNDalikA 8 recitaH 7 tiryagmaNDalikA 9 arSanikuTTaka: 8 siMhAsanA 10 vRzcikApasRtaH 6 parimaNDalI 11 pralAtakA 10 nyumjakRtA 12 parAvRttaH 11 talavazikA 13 parivRttarecitaH 12 melApanI 14 vattaH 13 mayaH 172 15 saMbhrAntaH tRtIyollAse tRtIyaM parIkSaNa 16 svastikarecita: 176 177 .177 177 178 179 176 179 176 180 180 180 18. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pR.saM. . 14 ] / zloka zloka 181 12 haMsakalAsatrayam 192 upAdhyAyalakSaNam 192 prAcAryaH / 163 maTa: vaitAlikA 193 caturSollAse dvitIyaM parIkSaNam 194-198 maGgalam maSa nyAyAH 194 1 bhArataH 194 2 sAsvataH 194 3 vAgamya 4zika: 195 peraNIlakSaNam 195 1 pariva 2 cApazpaH 165 3 ziripiTI 19. - 4 pralaga pATa: 196 5 zirihiram 185 17 govindapriyaH 180 15 mAghapriyaH / maGgahAraviSiH satIyollAse caturtha parIkSaNam 181.184 recakalakSaNam 1 kararecakaH raNarecakaH 182 3 kaTirecakaH 102 4 kaNTharecakaH 182 caturSollAse prathama parIkSaNam 184.164 bhAratI prarocanA 2 prAmukham 3 vISIprahasane sAsvatI 1usthApakaH 2 parivartaka: 3 saMlApaka: 4 saMghAsyaka: kaizikI / 1 namasphoTaH . .. 186 2 nama'garbhaH 3 namaspujaH 186 4 narma 186 mArabhaTI 1 vastUsthApanam 187 3 saMpheTaka: 187 3 saMkSiptaH 107 4 pravapAta: 187 dvAviMzatikalAsakaraNAni viskalAsasya SaDbhavAH 188 khaGgakalAsacatuSTayam 189 magakalAsaH 186 bakakalAsacatuSTayam maMDUkakalAsacatuSTayam 185 186 7 indhaka: citrakA 197 paJcakA 297 viSamam 197 gItam kadhicAraka: bhASAdhayaH peraNIpaddhatiH 198 kohlATika: 198 caturthollAse tRtIyaM parIkSaNam 199-216 dvAdazamArgalAsyAGgAni / 1 sthitapAThyam 2 himUham 20. trimUham 201 || 4 puSpamaNikA 201 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka 5 pracchedakaH 6 zeSapadam 7 zrAsInam saMndhadham uktapratyuktam 10 uttamottamakam 11 vaibhAvikam 12 citrapadam SaDviMzat - dezIlAsyAGgAni 1 sauSThavam 2 sthApanA 3 talaH 4 laDhi : 5 cAla 6 calAcali: 7 sukalAsaH 8 tharaharam 6 kintu 10 ullAsaH 11 uroGgaNam 12 DhillAyo 13 trikalita: 14 bhAva: 15 dezIkAram 16 nijApaNam 17 aGgahAraH 18 manaH 16 ThevA 20 layaH 21 mukharasaH 22 yasakaH 23 vitaram 24 zaGka 25 nokI -26 namasikA pU. saM. 201 201 202 202 203 203 203 203 204 204 204 204 205 205 205 205 205 205 206 206 206 206 206 206 206 206 207 207 207 207 207 207 207 [15] = zloka 27 vivartanam 28 masRNatA 26 vihasI 30 gItavAdyatA 31 vilambitam 32 abhinayaH 33 zranaGgAnaGgam 34 komalikA 35 tUkam 36 uyAra: nAtipracAranatyam dezI nRtyabhedAH 1 zivapriyam 2 rAsakanRtyam 3 nATagharA sakam 4 daNDa rAsakam 5 cacca nRtyam 6 bokanRtyam dezInRtyaparibhASA nRtyAGgAni dezI gItanRtyavidhiH 1. prAptinRtyam 2 maNDakana tyam 3 rUpakanRtyam 4 praDutAlaH 5 yatinRtyam 6 pratitAlanRtyam navarasA: 1 zRGgArarasaH 2 hAsyaH 3 kadaraNaH 4 raudraH 5 vIraH 6 bhayAnakaH 7 bIbhatsa: paM. saM. 207 207 206 208. 206 208 205 206 2.08 208 206 211 211 211 212 2.12 212 212 213 213 213 213 214 214 214 215 216 217 217 217 217 218 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka pR.saM. zloka adbhutaH 218 6.zAnta: 218 catu pollAse caturka parIkSaNam 220-232 pAtralakSaNama 220 rekhA pAtraguNAH 221 pAtradoSAH pAtramaNDanAni saMpradAyalakSaNam saMpradAyaguNadoSo zuddhapatiH 225 goNDalIvidhiH 226 dhamadhiSiH 228 pariziSTa 1,2,3 (1) zlokAnukramaNikA 1-32 (2) pAribhASika zandAnukramaH 33-72 (3) andhakAraniviSTapradhAnAM pranthakutrA cAkArAdhanukramaNI 73-74 Bibliography 75-76 Errata zuddhipatraka 78 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgadyasya viSayAnukramaH pRSTha prathamollAse prathamaM parIkSaNa 170 maGgalam nATapazAstrasya bhitiH mATapazAstrasya paramparyam zAstrasaMgrahaH nATayazAlA nirmANam sabhApatilakSaNam sabhAsanivezaH / pUrvaraGgaH pUrvaraGgAGgasaMgrahaH pratyAhAraH avataraNam pAzrAvaNA prArambhaH baktrapANiH parighaTTanA saMghoTanA mArgAsAritam prAsAritam pAThavRddhiyuktiyuktamAsAritam utthApanA parivatina bhAratyAdivRttayaH sAsvikabhAvaparIkSA ziraso bhevA: veNISammillaH praya hastaprakaraNam asaMyatahamalA: saMyutahastA: .. natyahastAH atha vakSaH atha stano praya pAzcama apa kaTI atha caraNaH prathamollAse dvitIyaM parIkSaNam 70-82 pratyaMgAni kandhoM grIvA vartanA pRSTham aTharama zurukApakRSTA pUrvaraMgavidhiH maNivAyaH karabho abhinayanRtyam jAnu lAsyam tANDavam sAmAnyAbhinaya: citrAbhinayaH pAhAryAbhinayaH prathamollAse tRtIyaM parIkSaNam 82.102 upAMgAni praya dRSTiprakaraNam Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAkarmANi dvitIyollAse dvitIyaM parIkSaNam 146-125 kapolo 10 120 anilaH vAyuH mAcAryaH bhomyazcArya: prAkAziSayazcArya: dvitIyollAse tRtIyaM parIkSaNa 123 pantakauNi cibukam badamam pANigulphakarAMgulimevAH dharaNAMgulibhevAH prathamollAse caturtha parIkSaNam 101 102-108 mAhAryAbhinayaH maipathyam pralaMkAra: maracanA 10 // . . maGgalam 126 vezIvAryaH 126 vezyo bhomacAryaH dezya prAkAzacArya: kalAnidheruddhataM recakadezIcAryAdi viSayakaM prakaraNam 133-138 recakalakSaNam dezIcArya: dvitIyollAse caturtha parIkSaNam 138-144 maNDalalanavam bhomamaNDalAni prAkAzikamaNDalAni tRtIyollAse prathamaM parIkSaNam 145-164 maGgalam 141 surakaraNAni tRtIyollAse dvitIyaM parIkSaNam - 164.172 manavam 164 vezIkaraNAni mAnandasajIvanAd ukhataM bhramarIviSayakaM prakaraNam 166-172 | tRtIyollAse tRtIyaM parIkSaNam 172-181 bastrakarma manovam mukharAgaH .. hastamacArAH karaNAni karapharmANi hastakSetrANi dvitIyollAse prathamaM parIkSaNam 105 106 sthAnakAni puruSasthAnakAni strIsthAnahAni dezIsthAnakAni upaviSTasthAmAni suptasthAnakAni 112 116 110 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ pRSTha maGgahArA: caturasramAnenAGgahArA: ayastramAnenAGgahArA: aGgahAravidhiH tRtIyollAse caturtha parIkSaNam 172 173 176 181 praya nyAyAH peraNIlakSaNama peraNIpaddhatiH 197 kohlATika: caturthellAse tRtIyaM parIkSaNam / 196-216 181-184 181 14 184 maGgalam recakalakSaNam 102 caturthollAse prathamaM parIkSaNam 184-194 maGgalam bhAratI sAsvatI 185 kaizikI prArabhaTI 187 kalAsAH 187 vidha kalAsA: khaGgakalAsA: 181 bhagakalAsA 186 bakakalAsA: maNDUkakalAsAH haMsakalAsA: 192 upAdhyAyalakSaNam prAcArya: 193 praya [mArga] lAsyAGgAni 169 dezIlAsyAGgAni nAnAgatipracAranRtyam 206 dezInRtyabhedAH 211 dezonatyaparibhASA 212 nRtyAGgAni 213 bezIgotanatyavidhiH 213 navarasA: (rasanatyaM ca) 214 caturthollAse caturthaM parIkSaNam 220-232 thaagj 220 188 221 162 pAtraguNAH pAtradoSAH guNadoSaparIkSA pAtramaNDanAni saMpradAyalakSaNam saMpradAyaguNadoSo zuddhapatiH goNDalodhiSiH amavidhi: 221 222 222 223 224 225 nartakaH 193 tAlika: 193 caturthollAse dvitIyaM parIkSaNam 194-198 225 226 228 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION Nrtyaratnakosa : Nrtyaratnakosa, published in two parts in the Rajasthana Puratana Granthamala, is a part of a bigger work called Samgitaraja, which is described in the colophons as a Samgita-mimamsa consisting of 16,000 verses (S'odasasahasri). The Samgitaraja contains the following Ratnakosas: (1) Pathyaratnakos'a, (2) Gitaratnakosa, (3) Vadyaratnakosa, (4) Nrtyaratnakos'a and (5) Rasaratnakosa. Of these, Pathyaratnakosa edited by Dr. C. Kunhan Raja was published in Bikaner in Ganga Oriental Series, as No. 4, in 1946. I Critical Apparatus: The present edition of Nrtyaratnakos'a is based on the following three manuscripts : M8. A. Place of deposit - Anup Sanskrit Library, Bikaner. Material - Paper. Folios 144. Size - 7-3/4"x3-1/2"; A page contains about 8 lines and a line about 44 letters. - Extent - Four Ullasas. Each Ullasa contains four Pariksanas. Script Devanagari Date not mentioned. Appears to be about 300 years old. - No. 3518. Ms. B.. Place of deposit - Oriental Institute, Baroda, No. 9931 Material Paper Folios 144 Size 10-1/2" X 4-1/2"; A page contains about 8 lines and a line about 43 letters. Extent Four Ullasas, each with four Pariksanas. Script - Devanagari. Date Not mentioned. Appears to be about 300 years old. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION M. C. Place of deposit - Anup Library, Bikaner, No. 3519 Material - Paper Folios - 110. Folios 52 and 53 newly substituted; hand-writing differs in folios 66, 67, 84, 105, 110, Size - 7-3/4x3-1/4": A page contains about 9 lines and a line about 36 letters. Extent - Four Ullasas, each with four Pariksanas. Script - Devanagari Date - Not mentioned. Appears to be about 300 years old. A comparative study of these three Mss. shows that Mss. A & B mostly agree in their readings, whereas Ms. C has importan variants. These variants of C, bave provided correct readings in several places where the readings of A & B are unsatisfactory. We have tried to emend many other incorrect readings with the help of the readings from the chapters of the Natyasastra of Bharata on the same subject, and Sargitaratnakara of Sarngadeva as well as from the quotations from several works on Nstyas'astra given in the Bharatakosa prepared by M. Ramakrishna kavi. However a number of readings still remains unsatisfactory. We have, in the footnotes, noted the various readings of the Mss. and given the quotations from other works with whose help we have emended the text. This will give to the critical scholar material to make his choice of the readings. The Sanskrit translation of Prakrit verses (Ullasa 4, Pariksan. 3) has also been given in the footnotes. At the end of the second part of the text, that is this voloume, we have appended alphabetical indexes of verses, of important technical words and of the works and authors referred to in the text. II Authorship of the Nityaratanakosd: Who is the author of the Samgitaraja-Samgitamimarsa of sixteen thousand verses? Two kings - Kumbhakarna and Kalasena - claim the title. The anomaly arises from the fact that some Mss. of the work in their colophons as well as the body of the text mention Kumbhakarna as the author, while some others, Kalasena. The statistical evidence of the Mss. of the Pathyaratnakosa is more confusing than enlightening. Dr. Kunhan Raja, on the strength of this type of evidence comes to the rather amusing conclusion that because the majority of the Mss. examined by him mention Kalasena as the author, the work Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOS'A [ 3 should be given as by Kalasena and that - a very careful examination of the position leaves no doubt that the author is definitely Maharana Kumbha of Mewar.1 Let us now examine the evidence supplied by the three Mss. of Nrtyaratnakosa. Ms. A. mentions Sri Kumbhakarna as the author of the work in each of the Pariksanas as well as the Ullasas. In the body of the text also, Kumbhakarna is referred to. Ms. B. also has identical references with one exception. At the end of the first Pariksana of the first Ullasa, there is vacant space for about two lines. This is a bit surprising, because at the end of the other Pariksanas and Ullasas, the space is completely written. A minute observation of the vacant space appears to suggest that some writing has been erased, probably for writing something else. May this not suggest that the person who wanted to change the name of the author from the colophons of the Ms. commenced his work by blotting out the old writing but for some reason or other could not finish his job? Ms C. The position regarding the names of the author in the Ms. C. is as follows: Ullasa I dr wr 29 III 21 ". 29 IV 19 Pariksana I 2 3 4 I 2 3 4 I 2 3 4 I 2 Name of the author Kalasena S'ri Kumbhakarna 21 Kalasena S'ri Kumbhakarna 16 Kalasena S'ri Kumbhakarna Kalasena S'ri Kumbhakarna .. (1) (1) (2) (2) (3) (4) (5) (3) (6) (7) (8) (4) (9) (10) 1. Sangitaraja Vol. I - Pathyaratnakos'a, Preface pp. XXII-XXIII. "Although the author is Kumbhakarna, still I must respect the manuscripts which formed the basis of this edition and I must accurately present the manuscript material. So I have given the work as by Kalasena and I have given the name of Kumbha. karna only in the Title page and that within brackets. "For a detailed discussion see pp.IXL-L. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION 17 Ullasa Pariksana Name of the author IV 3 Sri Kumbhkarna (11) Kalasena (5) Thus Kumbhakarna is mentioned 11 times, and Kalasena 5 times. In the body of the text, however, the Ms. C refers to Kumbhakarna as follows: Ullasa Pariksana Sloka Mention of the Name Kumbhanrpopadhih . 96 Sri Kumbhakarna-Sangita Gitagovinda, etc. 102 Kumbhabhubhuja IV. 159 Kumbhagvami Thus as far as the three Mss. of Notyaratnakosa are concerned, the majority of the references gives to Kumbhakarna the title of authorship. We have also consulted the other Ratrakos/as in the Samgitaraja Ms. belonging to the library of the Oriental Institute of the M.: University, Baroda. They uniformly mention in their colophons Kumbhakarna as the author." The crucial evidence, however, is the mention of Kumbha in Ms. C. in the body of the text of Pariksana i of Ullasa I (p. 3. v, 17. p. 9 v. 96.) whose colophon gives Kalasena as the name of the author. Here, one may say, the scribe has been caught napping. The colophon of the second Pariksana of the fourth Ullasa of Pathyaratnakosa mentions Kalasena as the author of the work. The verse preceding the colophon, however, is as follows: nyasya lakSaNasaMghAtaM yasmin mene kRtArthatAm / aya: Fatu dari sat ASTUTINE: 11 09 (9.60) Here is a veiled reference to the author. There can be no doubt that the act of depositing (+297) can be properly done in a Kumbha (a jar) and not in Kala (time or black colour). We, therefore, think that Kumbha is indicated in this verse and not Kala. If the reference is to the myth of the drinking of the ocean by Agastya, it would also be suggestive of Kumbha, because Agastya is called Kumbhsambhava. In the light of the evidence discussed above it is reasonable to conclude that as between Kalasena and Kumbhakarna, the authorship of Nrtyaratnakos'a should be assigned to Kumbhakarna. 1. See Appendix I to the Introduction. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA (5 This, however, raises another question : how to explain the attribution of authorship of the work to Kalasena? Dr. Kunhan Raja guesses that Maharana Kumbha had the name Kalasena also, and that in a particular Ms. the name Kumbha was suppressed deliberately and that this other name was put in the place. His reason for this rather queer procedure is that someone was using the copy for dancing girls and he was purposely concealing the name. But this explanation leaves other related questions unsolved. Kalasena has a geneology of his own which is different from that of Kumbhakarna, has a different mother and a different queen. As we shall see the several places mentioned in the colophons of Kalasena are different and situated in the Marhatta country round about the region of Nasik and Tryambak. So there is no doubt that Kalasena is a person different from Kumbhakarna, and so this double attribution of authorship remains unexplained, A comparative study of Nrtyaratnakosa and Sargitaratnakara of Sarngadeva shows that the former is based upon the latter. Not only that, but a long quotation from Kalanidhi (of Kallinatha) a commentary on Samgitaratnakara is given in the Nityaratnakosa (p. 134). This shows that whoever wrote N. R. he was well-versed in Samgitaratnakara and its commentary Kalanidhi. In the colophon of Kumbhakarna, we are told that he wrote a drama in Telugu also. Kumbhakarna's proficiency in Sanskrit and Prakrit, it is possible to accept; but it is straining our credulity to accept that he was proficient in Telugu also This, however, would be possible for Kalasena or Kaluji as he is often called. Familiarity with Samgitaratnakara and Kalanidhi, though possible in both, can be more easily accepted for Kalasena. Still, however, the atribution of Samgitamimamsa to Kumbhakarna being supported by stronger evidence cannot be shaken by these corsiderations. So the only way in which we can explain this plagiarism is to take it as rather a transference of authorship. Some southern Pan ta or Panditas who wrote the Telugu play and Samgitarimamsa, fitst presented the authorship to Kumbhakarna and then transferred it to Kalasena.? But we must state that there is no solid evidence to support this guess and so for the present we must leave the question here. Kalasena's Prasastis : The main argument, as we have said, against the identity of Kalasena with Kumbhakarna is that the Pars'astis of Kalasena prove him to be an altogether different person from Kumbhakarna. Let us examine these 1. See pp. XLVII-XLIX, Introduction, Samgita Raja, Vol. I. 2. Some such view is held by Sri Ramakrisna Kavi. See p. X. Introduction, Bharatakos'a. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] INTRODUCTION Prasastis' and the introductory verses of the Pathyaratnakosa and see what facts can be ascertained from them. Name : The Ms. C. of Nrtyaratnakosa gives to this person only one name - Kalasena. But in the printed text of Pathyaratnakos'a we find such variants of Kalasena as Kalajit", Kaluji", Krsna and Tamarajie. Mention of Kama seems to be a misprint for Kala". Geneology of Kalasena: In the Pathyaratnakosa, Kalasena refers to his dynasty as Vyaghrac mikaravams'a. We can gather the following geneology of Kalasena from his Pras'astis : Tamaraja - (1) Amodaraja Ramaraja Penkaraja (Pena] P. R. K. P. 3, V. 12. Mhamaraja (Hmanga] P. R. K. V. 13. (Queen Padmavati), Tamarajendra (Tamaraja] P. R. K. P. 5. V. 16. Kalasena The second Tamaraja is described as Maharajadhiraja-Maharana. Srimtganka - Tamarajendra. It is not clear as to what is suggested by Srimrganka. Mrganka means the moon. Tamarajendra can be taken to mean Tama, the great king. 1. The Ms. C. of Nityaratnakos'a gives short, long and very long Pras'astis of Kalasena as under : P. 70 - a Pras'asti of two lines; pp. 107, 144, 183, Prasastis with 26 titles, and pp. 230-231 a very long Pras'asti with 105 titles. Similarly the Pathyaratnakos'a gives short Pras'astis on pp. 13, 14, 23, 33, 41, 45, 53, 69; a long one on pp 8, 18, 38, 55 and a very long one on pp. 72-75. 2. Pathyaratnakos'a, Pp, 2-5, verses 6-34. We have tried to collect our information from these and also stray verses in the Pathyaratnakos'a. P. 37, verse 33. 4. P. 6, V. 37, 38, 42; P. 9, V. 7: P. 58. V. 10. 5. P. 59. V. 16; P. 60. V. 20 ; P.66, V. 48. 6. P.15, V.3; P. 25, V. 13; P. 63, V. 40. 7. P 38, V. 37. 8. P. 2, V. 6. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA Mother : The name of the mother of Kalasena was Jasamambika. Chief Queen: His chief queen's name was Sri-Karmavati-Lasuma (or Lakbuma) Devil. She came from the family of Nikumbha-chieftains. We have some evidence regarding the existence of the Nikumbhaars'a. Two inscriptions of this family- one of the Slaka year 1075= 1153 A. D. of Govana - III and the other of the Saka year 1128=1206 A. D. mentioning a grant of a village to a college for the study of the works of Bhaskaracarya, - have been published. From these two inscriptions the following pedigree is given by Buhler, Nikumbhavamsa 1. Klnaraja - 1 ( about 1000 A. D.) 2. Govana - I Govind raja 4. Govana - II 5. Krsnaraja - II 6. Indraraja - married Sridevi of the Sagara race, regent after his death, 7. Govana - III . 8. Sonhadadeva 9. Hemadideva (S'aka 1128=1206-7 A. D.") From an inscription of Sonhadadeva we learn that the Nikumbhavamsa was a feudatory family of the Yadavas of Devagir The Yadava 1. The name in the three Pras'astis of the P. R. K. pp. 18 34 and 55 is Laghu. madevi, but in the every long Pras'asti (p.75) the name is Lukhumadevi as above. 2. A grant of a prince named Prithivivallabha-Nikumbhallas'akti of Sendraka family was issued from Bagumra of Baroda territory on the 8th August, A.D.655 He was in charge of Lata. See B. G. Vol. I, Part II, pp. 311 and 360. We cannot say whether this Nikumbhallas'akti has anything to do with the Nikumbba. vams'a. 3. Indian Antiquary Vol. III 1879 pp. 39-42 and Journal of the Royal Asiatic Society: N. S. Vol. I pp. 414-418 respectively. 4. There is a misprint in the I, A. The years are given as 1216-17 A.D The mistake has been repeated in the Khandesh and Nasik Gazetteers. After describing in the first seven verses Bhaskaracarya (1-3), the Yadu-vas'a (4) Bhillama and Jaitrapala (5) and Singhapa (6-7) the inscription proceeds: q araganu 11 TH HIFATatry etc. J. R. A. S; N. S. Vol. I pp. 414-15, 5. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 8 ] INTRODUCTION princes that are referred to in it are Bhillama, Jaitrapala and his son Singhana. Hemadideva seryed Singhana (verse 15). This Singhana must be Sirishana II, son of Jaitugi and grandson of Bhillama.? Both the inscriptions inform us that the Nikumbhavamsa belonged to the Bhaskarayamsa that is the Solar dynasty. Now the title No. 68 of Kalasena is reqatagjasitta71777154FFETT9796151817," meaning 'one who had undertaken firmly the task of setting up the kingdom of Indrasenaraja of the Solar dynasty.' Considering the fact that Lakhumadevi belonged to the Nikumbha family we can reasonably indratify the Suryavass'iya Indrasenaraja with Indraraja in the geneolo y of the Nikumbha family. If we take the words 'satata- parabhu a' as qualifying Indrasenaraja it would mean 'Indrasenaraja who was constantly overpowered.' in which case Kalasena becomes a contemporary of Indrasenaraja. This would put Kalasena in the twelfth century A. D. But this is not possible in case of our Kalasena who is a claimant to the authorship of Sargitamimamsa, as we shall see. We should therefore, as we have done, take 'satataparabhuta' as qualifying 'rajya' and understand it to suggest that the king. dom was known in the time of Kalasena as one of Indrasenaraja who must have remained famous till then. This Kingdom of Indrasenaraja after him might have been constantly overpowered by the Musalman kings and Kalasena as a son-in-law or a brother-in-law of the family might have belped it to retain or regain the kingdom. The earlier time-limit of the author of Samgitamimamsa : Before we consider the names of some of the rulers whom Kalasena is supposed to have subdued, we should fix the earlier time limit of the author of Samgitamimamsa. It would help in identifying some of these rulers. As we have said, whoever wrote the Samgitamimamsa he was well-versed in the Samgitaratnakara of Sarngadeva and its commentary Kalanidhi by Kallinatha, Sarngdeva lived in the time of Yadaya King Singhana (1240-1247 A. D.%). Kumbhakarna, as we shall see. reigned between 1433 to 1468 A, D. The Samgitaratnakara was thus about two centuries old for Kumbhakarna, and must have reached a position of authority, so that one can understand its being utilized by him. But the adoption in Netyaratnakos'a (p. 124) of a passage from 1. See the geneology of the Yadavas of Devagiri (No. XVIII), Sources of Karnatak History Vol, I., S. Srikantha Sastri, M.A. The University of Mysc re, Mysore, 1940. 2. See B. G. Vol. XII. Khanadesh pp. 241-42 and B. G. Vol. XVI Nasik p. 186 and foot-note 1. 3. S. R. Anandas'rama Series p. 40., Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA [ 9 the Kalanidhi of Kallinatha might appear as a difficulty. Let us therefore consider Kallinatha's date. Pandit Mangesh Ramkrishna Telang in the Sanskrit introduction to his edition of Sangitaratnakara says that Kallinatha might have lived in Vijaynagar between 1400 to 1600 A.D. Mr. Alain Danielou in his foreword to the fourth volume of the Sangitaratnakara published in the Adyar Library Series (1953) says that Kallinatha wrote his 'Kalanidhi' at the end of the 15th century (p.v.). But this span of a century does not help in fixing the priority of Kalanidhi to Notyaratnakosa. Prof. K. A. Nilakanta Sastri who is of the opinion that Kallinatha flourished under Mallikarjuna? narrows down the time-span, because Mallikarjuna, according to Nilakanta Sastri's dating, reigned between 1447-65 A. D. This would make Kallinatha almost a contemporary of Kumbhakarna. However, from the Prasasti introducing the author, we learn that Kallinatha was a member of the learned assembly of Immadi-Devaraya-son of the Yadava Praudha Devaraya who was the son of Vijaya. There is some controversy about the immediate successor of Praudha Devaraya or Devaraya II. It appears that this Prasasti of Kallinatha is not taken notice of by Sewell or 1. Anandasrama Series p. 4.. 2. and his grandson Rama Amatys. p. 354. A History of South India, second edition 1958, Oxford University Press. 3. ibid. pp. 261-2, p. 300. 4. See appendix 3 to the Introduction. 5. There seems to be some confusion about this Immadideva or Devaraya. Sewell says, "An inscription bearing a date corresponding to Saturday, August 2, A.D. 1449, at Conjeevaram records a grant by a king called Virapratapa Praudha-Immadi. Deva Raya to whom full royal titles are given,'. Though Nuniz omits the name of the successor Deva Raya II., Sewell thinks that there had been a Deva Raya III reigning from A.D. 1444 to 1449, though he regards the point as yet to be settled (see A forgotten Empire-pp. 79-80, See also appendix c. p. 404). If however, this Pras'asti of Kallinatha had been consulted there would have been no doubt about Devaraya the III who is called 'Pratapavan Immadi-Devaraya' by Kallinatha, and Vira-Piatapa Praudha Immadi Deva Raya' in the inscription of 1449. It is not clear why Prof. K.A. Nilakanta Sastri says that Kallinatha flourished under Mallikarjuna and his grandson Rama Amatya. who wrote the Svara-melakalanidhi, In the geneology given by Sewell, Mallikarjuna is given after a hypothetical heir who succeeded Devaraya II whose reign is given the period between (?) 1444-1449, while Mallikarjuna is given the period between 1452-53-1464-65 (Appendix 'C' P-404 Ibid). Prof. Nilakanta Sastri gives the following table of the geneology of the Sangama dynasty:-- Devaraya - 1 (1406-22) Ramachandraraya (1422) Vijaya Raya-I (1422-26) (?) Praudha Devaraya or Devaraya-II (1426-46) (?) Vijayaraya- II (1446-47) Mallikarjuna (1447-65) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] INTRODUCTION Prof. Nilakanta Sastri. Any way Kallinatha seems to be a contemporary of Mallikarjuna's predecessor Pratapavan Immadi Devaraya. If this is so, it gives some appreciable priority in time to Kalanidhi over the Nrtyaratnakosa. The Nrtyaratnakosa must have, therefore, been composed circa 1450 A.D. If, therefore, Kalasena was the author of the Notyaratnakosa he must have lived about this time or after it. We should, therefore, look for his contemporaries in the 15th century A.D. Identification of some contemporaries : Now let us consider the names of some of the rulers whom Kalasena is reported to have conquered in his Prasasti. In tity No. 92 Mahmmad Sultan of Gujarat is mentioned, in 39 Tujaras ja or "khana, in 45 Ajimkhan, in 36 Baggularaja and in 37 Bedurabh jala. The 'matchless Mallika' is mentioned in title No. 102. The Prasasti in the Pathyaratnakosa gives Boddhurabhupala in place of Bedurabhupala, and Bujarakhana in place of Tujarakhana (p. 73). The text also mentions 'Mahammada.' As to the name 'Mahammada' we must bear in mind that in Sanskrit and vernaculars it would stand for both Muhammad and Mahmud. Amongst the Sultans of Gujarat we find many such names e.g. Muhammad I (1403 A.D. Tatarakhana). Muhammad II (1442-51), Mahmud I Begada (Fath Khan 1458-1511), Mahmud II (Nasirkhana) 1526, Mahmud III (1538-1554), and Muhammad III. Thus all these Sultans flourished from the beginning of the 15th century to the latter half of the 16th. As to the two other Muslim names, Ajimklano can be identified with Azam Khan who was appointed at Warangal, by Muhmmad III Bahamani, to administer the western division of Telingana about 147980 A.D. If this identification proves to be correct, one can transliterate 'Ananya Mallika' (102 title) as Hasan Malik who was appointed by the same king to administer the eastern or Rajamundry division of Telingana at the same time.? The geneology given by Kallinatha-'Vijaya- Praudha Sri Devaraja-Pratapavan Immadi Devaraga'-enables one to put Immadi Devaraya in place of Vijayaraya II with a question mark just as it would have enabled us to fill in the lacuna after Devaraya II in Sewell's geneology. 1. See pp. 19-28, etc. Beginnings of Vijayanagar History by the Rev. H. Heras. S. J. M. A. Indian Historical Research Institute 1929. 2. See the Geneology-Table of the Sultans of Gujarat. P. 564. History of Gujarat Vol. I by M. S. Commissariat M.A.I.E.S., Longmans, Green & Co., Ltd., Bombay. 1938. 3. Cambridge History of India, Vol. III pp. 417-18. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA [ 11 Tujarkhan may be identified with Malik-ut-Tujjar who was a governor of Daulatabad at the time of Ala-ud-Din Ahmed Bahmani who establishes his authority in Konkan in 1437 A. D. This Malik-utTujjar was a leader of the foreigners in the Court.1 If all these identifications prove to be correct. 'Gurjaradhisa-Maba tle 92) may be identified with either Muhammad II (1442-51) or Mahmud I, Begada (1458-1511). There is a reference to 'Manira' or 'Manira-Vira' (Title 16) who was harassed by Kalasena in the neighbourhood of many caverns surrounded by Sthana.' If this Sthana can be identified with the fort of Thalner in Khanadesh, and Manira can be transliterated as Miran, we can identify the Manira-Vira with either Miran Adilkhan (1437- 1441 A.D.) or Miran Muharik (1441-1457).* The title number 36 refers to one Baggularaja. The name Baggula is equivalent to Bagula. The Rastraudha varsa Mahakavya of Rudrakavi which narrates the exploits of the Bagulas of Mayuragiri says that the tenth king Gopacandra who was the younger brother of some Kalasena was called Bagula by the goddess Bhavani. According to Mr. C. D. Dalal, the learned editor of the work, Baglan seems to mean the country of Bagulas. In the fifteenth century it was subordinate to the Sultans of Gujarat. Every chief of Baglan is called Babarji. Mr. Dalal thinks that the word may be from Bhairava. In the geneology of the Bagulas the name of the last king is Bhairav sena." The title number 37 refers to one Bedura-Bhupala. This Bedura can be identified with Belur in the Belur taluka of Hassan District, Mysore. Belur or Velapura was connected with the Hoyasalas.5. The complete subjugation of the Hoyasala kingdom and the annexation of it to the empire of Delhi were not effected in the reign of Muhammad Tughlak till A.D. 1327. Vira Ballala III was liberated and he continued for a short time longer the semblance of a reign at the original capital of Belur and afterwards he retired to Tondanur-the modern Tonnur near Seringapatan. Later on we hear of Ere Krishnappa Nayak who is called the foun 1. Ibid pp. 404-407 and 675. 2. B. G. Vol. XII Khandesh p. 245 and pp. 473-477. 3. R. M. K. Canto 2, verse 27 G. O. S. Baroda. 4. Ibid : Introduction p.XIII f, No. 2 & p. XVII f. n. 1 and p. XXIII see also B, G, XVI Nasik pp. 401-404. 5. B. G. Vol.'I part 2 p. 491; see also C. H. I. Vol. III, PP. 471-474. 6. Ibid. p. 510 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] INTRODUCTION der of Bellur family. At the time when the empire of Vijayanagar flourished, Bellur was one of the petty states of Karnatak, and Ere Krishnappa Nayaka, its chief. He appears to have been enfoffed by Krishna Deva Raya in 1524. Ere Krishnappa Nayak was the son of Baippa Nayaka and Kondomma. It is likely that the king of Bedura or Belur mentioned in the Kalasena's Pras'asti might have been Baippa Nagaka or probably his son Eri Krishnappa Nayaka. Thus this inquiry about the times of the kings mentioned in the Prasastis of Kalasena leads us to put him somewhere between 14301530 A.D. Identity of place-names : Now let us see if we can locate Kalasena by identifying some of the place-names mentioned in his Prasastis. The main difficulty in understanding these place-names lies in the Sanskritization of current names and in some cases coining Puranic substitutes for these places. Still it is possible in some cases to restore the original names and identify their present locations. Our first business is to locate Kalasena, and so we shall first take those place-names which are relevant to this purpose. The title number 93 calls him 'Trisandhyaksetrasamudra-sambhavarohini-ramana'. This means 'moon born out of the sea of Trisandhyaksetra or according to the P.R. K. Sri-Trisandhya. Now, what place is hidden under this name? In a mythical account of the river Godavari we find that Devi lives in the form of Trisandhya at the source of this river. We can therefore regard Trisandhya or (dhya) Kthetra as the region round about the Tryambaka mountain in which the Godavari has its source. Brahmagiri is an old name of this mountain and so Godavari is called Brahmadrijata. This also properly explains his title No. 7 S'ri Brahmadri-vibhu, which means 'lord of Brahmadri'. Title no 51 describes him as one who has constructed a beautiful road leading to Brahmagiri and no. 66, as one who has performed many sacrifices near Brahmagiri, while title no. 50, as one who has raised a Kirtistambha-Tower of Victory near Tryambakes'wara--the temple of Tryambaka. Title No. 41 refers to him as one who has conquered Anja. nadri surrounded by the peaks of the Astadas'agiri. This Anjanadri is the Anjaneri hill four miles from Tryambaka town and about four 1. The Arvindu Dynasty of Vijayanagara, Rev. Hena y Heras. S.J. M. A. B.G. Paul & Co. Publishers, Madras 1927, p. 9. 2 Ibid. pp. 184-185. 3. Sabdakalpadruma: iyameva ( godAvaryeva ) piitthsthaanvishessH| atra devI trisandhyAmUrtyA viraajte| yathA, deviibhaagvte| 7.30.68 godAvayA~ trisandhyA tu gaMgAdvAre rtipriyaa| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 13 NRTYARATNAKOS'A teen miles from Nasik.' What place is meant by Astadas'agiri is not clear. Thus we can locate Kalasena in the Nasik district somewhere near Tryambaka. In the Pathyaratnakos'a (p. 69 verse 12) he is called 'Janas thanavanibhrt' that is the 'king of Janasthana'. This region is to be identified with a region which includes Pancavati and Nasik. Nandlal De describes it as Aurangabad and the country between the Godavari and the Krishna. The title No. 4 of the Pras'asti refers to him as 'one who has rescued Janasthana of twelve thousand and other parts of the earth'. So from these titles we can guess that Kalasena was a chief ruling in the Nasik district and region round about. Now let us see what other place-names can be identified. Title No. 9 represents him as having destroyed all enemies from Agastipura. This Agastipura can be identified with Igatpuri about thirty miles south-west of Nasik.3 Title No. 15 mentions Kalyanapura. Fleet identifies Kalyanapura with the modern Kalyani in the erstwhile Nizam's Dominions. But it might be Kalyana in the Thana district. Sthana in the title No. 16 we have already identified with the fort of Thaner. It may be Thana near Bombay also. Sripura in the title No. 17 can be identified with S'irpur in the Ahmadnagar district.5 Title No. 18 mentions Vatikacala and Acala. The latter may be identified with the Achala fort in the Nasik district-the west-most point in the Chandor range, and the former perhaps with Tringalawadi.6 Madanpura in the title No. 19 may be the Madangad of the Nasik district. Suvarnagiri of the title No. 20 may be the Suvarnadurga in the Konkan.8 Navasari and Ghanadevi can be identified with the modern Navasari and Ganadevi in the Surat district. So also Patali of the title No. 22 with the modern Patadi. the town of the same name near Bombay. there seems to be a reference to Sanjna-the is also called Rajni or Randel in Gujarati. Thus Sanjnapura is equi Tarapura of No. 23 with In Sanjnapura of No. 25, queen of the Sun-who 1. Nasik p. 416. 2. Geographical Dictionary of Ancient and Medieval India, p. 80. 3. Geographical Dictionary of Ancient and Medieval India, p. 2 and Nasik p. 444. It is derived from Vigatpuri (?Vikatapuri) meaning a city of difficulty. 4. See B. G. Vol. I Part II p. 335 f. n. 1. 5. Abmadnagar p. 738. 6. Nasik p. 414 and 441. 7. Nasik p. 450. 8. B. G. Vol. I Part II p. 75. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] INTRODUCTION valent of Ranipura or the modern Rander town. Punyastambha of No. 28 is Puntamba in the Ahmadnagar district and Sangamanira of No. 29 is Sangamaner in the same district. S'uklapura of No. 30 may be the place of the same name on the Narmada near Broach in Gujarat. Giripura Dungara of No. 31 may be the modern Dungerpur now in Rajasthan. Damanapura of 32 may be the modern Damman. Baggula of No. 36, we have placed in Baglan in the Nasik district, and Bedura of No. 37, we have identified with Bellur Narana of No. 38 may be identified with the Narnala, hill fort in the Akola district in Berar. 3 Maharastra of No. 42 and Gurjara of No. 43 are well known. Mahoragapura of No. 44 may be the present Nagpur. Vasti and Sopara of No. 47 can be identified with Vasai (Bassain) and Sopara near Bombay. Triyambaka of No. 50 is Tryambak in the Nasik district. Brahmagiri of No. 51, we have already identified as the mountain which is the source of the Godavari. There are some place-names in the titles which still remain obscure. But from what we have shown above it is clear that Kalasena had much to do with the regions of the Nasik, Khandesh, and Ahmadnagar districts and the adjacent area. Conclusion : Our examination of the longest Prasasti of Kalasena has shown that Kalasena was the lord of Brahma giri-the mountain which is the source of the Godavari river, and that he lived sometime between 1430 to 1550 A. D. His vars'a or family was known as Vyaghra-Camikara or more probably Suvarna-Vyaghra, The 'golden tiger' might have been the emblem on their flag. His father's name was Mtganka Tamaraja and mother's Jasamambika. He was married to Karmayati Lashumadevi of the Nikumbha family. He had helped his in-laws in regaining or retaining the kingdom of their ancestor Indraraja. Unless this Prasasti is a complete fraud or fabrication, we must say that such a prince must have ruled Janasthana in the Nasik district in the fifteenth or the sixteenth century. Inspite of our best efforts, however, we have not been able to obtain any other corroborative evidence. Even the name of Kalasena is something rare, for we have met with only one instance of that name, viz. Kalasena, the elder brother of 1. Surat p. 299. 2. Ahamadnagar p. 733 and p. 736 respectively. 3. I G. XVIII 3-p. 379-380. 4. See B. G. Vol. I. Part II. Suvarna Garuga-Dhvaja was the emblem of the Yadavas of Devagiri p. 577, Silabaras p 538, 544, Ratas p. 552, Suvarnavesabhadhvaja was the emblem of the Kalacuris p. 469, Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA ( 15 Gopacandra Bagula. But his geneology is so different from that of our Kalasena that he cannot be identified with him. In addition, there is the reference that Kalasena took away the treasures of Baggularaja. There is mention of one Kalu-a-deva in the history of Orissa. He was a son of Prataparudra and might have reigned after him for a year or so in 1540-41." Considering his relation with the Nikumbhavamsa and the fact that it was subordinate to Yadavas of De vagiri, we may hazard the guess that he might have belonged to some less known branch of these Yadavas and might have ruled in the Nasik district. "The Devagiri Yadavas continued overlords of south and east Nasik till they were conquered by the Musalmans at the close of the thirteenth century." Or he might have belonged to one of the feudatory families of fhe Deccan. Towards the end of the 15th century a Maratha chief seized the fort of Galna in Malegaon and plundered the country round. About 1487 Malik Wagi and Malik Ashraf-the governors of Daulatabad retook Galna. But in the disturbances that followed the murder of Malik Wagi, the Nasik chiefs again became independent. We are tempted to guess that Kalasena might have been one of these chiefs. But we cannot say anything definitely until we have more information about these Nasik Chiefs; or other feudatory families of the Daccan. Kumbhakarna INC Coming to Kumbhakarna popularly known as Kumbha Rana or simply, Kumbha or Kumbho, we find that we do not suffer from any dearth of sources of information regarding him. We have coins and inscriptions of his reign. There are pras'astis or panegyrics in colophons of his literary works, references in the Ekalinga mahatmya and similar works. All this is in Sanskrit. We have Khyats and poems in old Rajasthani. In addition we have Muslim historians like Ferista writing about him in Persian. This abundance of sources, however, presents problems which are difficult to solve. The information gathered from Sanskrit and Rajasthani sources does not, on some important events, tally with the one 1. Rastraudha-Vansa-Maha-Kavya Intro. p. XXII. 2. History of Orissa Vol. 1, pp. 337-38, R. D. Banerji, Calcutty, 1930. 3. Nasik pp. 186-188. 4. See Bibliography in the Maharana Kumbha by Harbilas Sarda, Second Edition, 1932, Ajmer. This work and the chapter dealing with Kumbha in the Rajputaneka-Itihasa, Vol. II by M, M. Gaurishankar Ojha are good modern works on the subject. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] INTRODUCTION from Persian accounts. Also, the Khyats in old Rajasthani of different families present different and sometimes contradictory accounts of events when their respective heroes are concerned. In spite of these difficulties, however, we are able to gather much reliable information about Kumbhakarna and his times. It gives us the picture of a great warrior and ruler, a patron of arts and learning and a builder of magnificent monuments. Maharana Kumbha's life was full of storm and stress, even for those stormy times. He was with his father Maharana Mokal when the latter had started on a campaign to fight Sultan Ahmad Shah of Gujarat who, according to the Vir Vinod had, in 1432 A. D., proceeded to Mewar with a large army and was passing, through Jheelwara-a part of Mewar-and was plundering the country and breaking temples (M.K. pp. 29-30).1 According to the S'rngirs'i inscription of V.S. 1485 (A.D. 1429) Mokal had defeated Ahamad once before, when he had come to espouse the cause of Firojkhan of Nagor. However Maharana Mokal, before he could meet Ahamad was, in A.D. 1433, assassinated, when encamped at Baga, by his uncles Chacha and Maira-natural sons of his grandfather Khetsingh by a woman of the carpenter class. They interpreted an innocent inquiry about the name of a particular tree by Mokal as a reflection on their birth and so made a conspiracy with Mahipa to kill Mokal. Kumbha as the heir-apparent to the throne had to reach Chitor quickly, which he could do with great difficulty on account of the ensuing fray. His life was also aimed at (p.32) by the conspirators, who pursued him to Chitor, where, however, they found that the gates were closed against them. Chacha, Maira and Mahipa returned to Madaria, where Chacha was proclaimed as the Maharana of Mewar, Mahipa becoming his Diwan (pp.32-33). But they received no support and had to run away to the hills of Pai Kotra with their families. They threw themselves into the stronghold of Ratakot which they fortified against Kumbha. Kumbhakarna ascended the throne of Mewar at Chicor in 1433 A.D. He was the eldest son of Maharana Mokal2 by his Paramara queen 1 The page-numbers in this section of the Introduction refer to the Kumbha Rana, by Harbilas Sarda, Second edition, when not otherwise specified. 2 Mokal had in all seven sons-Kumbhakaran, Kshemakaran, Shiva, Satta, Nathsingh, Viramdeva, Rajdhar (p. 33) and a daughter named Lalbai-married to Achalsingh the Khuchi Chief of Gagroon. It was to help this son-in-law that Mokal had to start on an expedition in which he was eventually murdered (p. 29). Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOS'A [ 17 Saubhagyadevi-daughter of Raja, son of Jaitmal, the ruler of Runkot in Marwar (p. 3). The year of his birth has not been ascertained. The first concern of Kumbha after he became the ruler of Mewar must have been to avenge the assassination of his father Maharana Mokal. It was, however Ranmal Rathod of Mandor in Marwar, the maternal uncle of Mokal, who took the lead in the matter. On hearing the news of the murder of his nephew, he threw off his turban and putting on a 'phenta' vowed that he would not wear a turban till he had taken full revenge. This was one of the traits of Rajput character. After presenting the Nazar to the new Maharana he started in pursuit of Chacha, Maira and Mahipa towards Pai hills. After strenuous effort Ramal Rathod succeeded in attacking his enemies in the fort and defeat them-killing Chacha and Maira. But Mahipa and Chacha's son Ekka escaped and went to Mandu the Capital of Malwa at the time and sought the protection of the Sultan of Malwa, Mahmud Khalji (p. 39). Kumbha asked Mahmud Khalji to surrender the traitors to him which, however, the latter refused to do. This started hostilities between Mewar and Malwa which lasted for several years. Kumbha sent an army said to consist of a hundred thousand horsemen and fourteen hundred elephants. It was under the command of the valiant Rathod Ranmal. The action took place near Sarangpura place between Chitor and Mandsaur in A.D. 1437 (p.50). Mahmud Khalji's army was routed and the Sultan fled and shut himself up in the fort of Mandu. Ranmal's army besieged the fort. When Mahmud Khalji found that he could not hold the fort, he asked Mahipa to go away. Mahipa escaped to Gujarat. Kumbha took the fort by storm and Ranmal captured Sultan Mahmud Khalji. Kumbha returned to Chitor in great triumph, carrying the captive Sultan with him. Mahmud was kept as a prisoner for six months in Chitor and then released without any ransom. There have been many comments on this magnanimity which turned out to be misplaced2. The construction of a Jaya-Stambha (Pillar of Victory) at Chitor was started to commemorate this victory (51). There seems to be no contradictory evidence as far as this major event the victory over the Sultan Mahmud Khalji of Malwa-is concerned. But this was not the only fight in which he was engaged in 1 ibid p.50. ibid pp. 51-52. 2 See pp. 52-57 M K. 3 ibid p. 51. See for an opposite account C.H. I. Vol. III P. 528. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] INTRODUCTION these years. Taking advantage of the turmoil caused by the assassination of Mokal and engrossment of the new Maharana in avenging the murder of his father, Sahas Mal the Rao of Sirohi on the eastern side and the Maha Rao of Bundi on the western side tried to take slices out of the territory of Mewar. Kumbha sent a force under Doqiya Narsingh, son of Rao Shalji against Sahas Mal. "Narsingh captured the stronghold of Abu, seized Basantgarh and Bhula and annexed the whole of the eastern part of Sirohi territory to Mewar" (p. 79). This victory was obtained before A. D. 1437, as can be inferred from a reference in a copperplate of A. D. 1437, lying in the Rajputana Museum, Ajmer, which mentions a grant of land in the village Chavarli in the Ajari Pargannah of Sirohi (p. 79). But the Khyat of Sirohi has a different tale to tell. According to it Kumbha had usurped Abu where he was allowed to take refuge by Maharao Lakha of Sirohi when attacked by the Sultan of Gujrat. This account of Sirohi, however, is not trustworthy in as much as Mahara, Lakha came to the throne of Sirohi in A.D. 1451, while Abu was taken, as noted just before, in A.D. 1437. From a reference in Mirat-i-Sikandari it also becomes clear that Abu was in possession of Kumbha in A.D. 1456 (p. 80). Similarly the Haras of Chauhan family. so called after Har Rai so called after Har Raj of Bundi, threw away their allegiance to Mewar and conquered the fort of Amargarh and molested the Rajputs of Mandalgarh (p.83). But Kumbha marched against them and took back Amargarh as well as annexed Bamboda, Bundi, Khatgarh and Mandalgarh. Thus the Haras were subdued, though on payment of 'Fauj Kharch' the Maharao was allowed to keep Bundi. This victory over Bundi must have been achieved in or before the year A.D. 1439, as it is referred to in the Ranakpur Temple-inscription of V.S. 1496, A.D. 1439. A feud between the Sisodia and Rathod Sardars at the court of Chitor resulted in the conquest and occupation of Marwar. Ranmal the great general of Maharana Kumbha, was the eldest of the fourteen sons of Rao Chonda of Mandor and, therefore, the rightful heir to the throne of Marwar. But Rao Chonda at the instigation of his Mohil queen expressed a desire to him that he would like to give the kingdom of Marwar to Kanha-son of Mohil. Like a dutiful son, he left Mandor with soo horsemen for Chitor. Maharana Lak ha bestowed a jagir of forty villages on him. Rao Chonda died in A.D. 1410 and Kanha succeeded him (p. 17). Kanha died without leaving a son and so there was a quarrel amongst the brothers of Kanha and their Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOS'A [19 sons for the kingdom of Marwar. Eventually Ran Mal who was provided with a large army by his nephew Maharana Mokal succeed. ed in recovering his rightful inheritance and reigned at Mandor (p. 25). But on hearing of the assassination of his nephew and benefactor he, as we have noted, went to Chitor to lead Kumbha's men to take vengence on the murderers of Rana Mokal. After his success, he preferred to stay in Chitor to living in the the arid desert of Marwar. Takinga dvantage of his position he surrounded himself and the young Maharana Kumbha with Rathods. In course of time his influence at the court created jealousy amongst other nobles of Mewar, particularly Kumbha's uncle Raghavadeva, who was his hated rival. Ran Mal managed to get Raghvadeva murdered by a ruse. This created a great undercurrent of indignation against the Rathods (pp. 40-41). But Ran Mal's brilliant victory over the Sultan of Malwa increased his influence and power in Mewar. It, however, raised apprehensions in the minds of Sisodia nobles and Sardars of Kumbha. Kumbha was warned against Ran Mal's iufluence and power with his Rathods everywhere. This might result, he was told, in the usurpation of the throne of Mewar by Rathods. Kumbha, however, was too sure of the loyalty of Ran Mal to suspect him. But in course of time he also became suspicious and he welcomed the return of his old uncle Chonda- the elder brother of Raghavadevato Chitor from Malwa. But on This Chonda who was the eldest son of Maharana Lakha and therefore the rightful heir to the throne of Mewar had given Ran Mal a promise to give up his right to the throne in favour of the son that may be born to his sister Hamsabai at the time of her marriage with Maharana - Lakha, a promise which he loyally fulfilled (p. 19). When Hamsabai's son Mokal ascended the throne Chonda was at the head of affairs in Mewar. account of zenana and court intrigues instigated by Ran Mal, he left Chitor with his brother Ajja and others for Mandu, making his other brother Raghavadeva responsible for the care of the young Rana Mokal (pp. 23-24). The Sultan of Malwa gave him the district of Hallar as a Jagir, but when he asked Chonda to lead his army against his nephew Kumbha, Chonda refused. (p. 5o) This was the man who had returned to Chitor to guard his nephew against Ran Mal and his Rathods. The old Rao of Mandor saw danger, but was too brave a man to yield or escape. He, however, sent away his sons Jodha (who later founded Jodhpur), Kandhal and others from Chitor, asked them to live in the 'taleti', be on their guard and not to come in the fort of Chitor even when he himself called them (p. 63). But the Sisodia nobles of Mewar were determined to remove him and Ran Mal was killed by a ruse just as he Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20) INTRODUCTION bad managed to kill Raghavdeva (p. 65). This event is commemoTated in a couplet : cuMDA prajamala AviyA, mADhUM huM dhaka prAga / Fartu4a #fur, 1 AT HIT !! (p. os) Jodha and his seven hundred Rathods mounted their horses and made for Marwar. Chonda burning with rage at the wrongs done to him by Ran Mal relentlessly pursued Jodha and his Rathods. He arrived at Mandawar (Mandor) close on Jodha's heels. Jodha was unable to make a stand there and escaped to the village of Kahuni, ten miles from Bikaner (p. 67). Kumbha's forces under his uncle Rawat Chonda took possession of Marwar and established Thanas-military and administrative posts all over the land. The inscription in the temple at Ranakpur, of A. D. 1439. mentions the occupation of Mandor by Kumbha. In the year 1438 A. D. after the murder of Ran Mal the Rathods were expelled from Mewar. The same year saw the passing of Marwar into the hands of Maharana Kumbha. (p. 68). Thus within six years of coming to the throne Kumbha had consolidated his kingdom of Mewar by defeating Chauhan families of Sirohi and Bundi and showed his prowess to the neighbouring Sultan of Malwa by imprisoning him for six months in Chitor. The feud between his uncles and the maternal uncle of his father, Sisodia sardars and Rathods, got him the possession of Marwar, but also lost him his great general and brave warrior Rao Ran Mal Rathod. In the Rankpur Jain Temple inscription of y. S. 1496 (A. D. 1410-40), summarizing, so to say, the military career of Kumbha before this date, there are historically important references about places which Kumbha had conquered and persons who had sued for peace with him. The places which are referred to are as follows: (1) Sarangpur (in Malwa). (2) Nagpur (Nagor), (3) Gagaran (in Kota), (4) Naravaka (Narana in Jaipur), (s) Ajayameru (Ajmer), (6) Mandor (Mandonar in Marwar), (7) Mandalakara (Mandalagadha), (8) Bundi. (9) Khatu (three Khatus- two Badi Khatus and one Chhoti Khatu in Jodhpur and one in Jaipur. Here the reference is probably to Khatu in Jaipur), (10) Chatsu (Chaksu in Jaipur), and (11) Jana (unidentified) The most important reference in this Jain inscription, however, is to his title 'Hindu Suratrana' --given by the Sultans of Delhi (Sayyad Mohammad A. D. 1434-1444). and Gujarat (Ahmedshah I. A. D. 1411-1442). As an insignia of this recognition he was given an 1 Later on at the intercession of his grand mother Hansabai, Kumbha sonnived at the re-conquest by Jodha of Mandor in AD 1445 after seven years occupation pp. 71.76. 2. See Ojha's History of Rajaputana, pp. 607-8. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA ( 21 Atapatra-royal umbrella. This indicates some early encounters with Delhi and Ahmedabad, in which the Sultans must have made peace with him by recognizing him as an equal, giving him the title of 'Hindu Suratrana'-'Hindu Sultan.' In these six years, Kumbha was foresighted enough to repair old fortresses, build new ones and generally strengthen the defences of his kingdom (p. 57). This foresight served him well. Even though he had subdued the chiefs of Sirohi and Bundi, they remained more or less turbulent. But the real danger to his authority and security was from Mahmud Khalji of Malwa who was too ambitious and powerful a man to forget his first defeat and detention in Chitor. There was a rebellion in Haravati in A.D. 1443 and Kumbha had to go there to punish the rebels. When he was thus engaged Mahmud of Malwa attacked Mewar and came as far as Kumbhalgarh. There was a fortified temple of Ban Mata in the village of Kailwara at the foot of the hill. Mahmud attacked this place which was valiantly defended by Thakur Dipsingh for seven days. On the seventh day Dipsingh was killed and Mahmud destroyed the temple. From there he proceeded to Chitor. But he was intercepted at Mandalgarh by Kumbha who had run post-haste from Haravati on hearing news of Mahmud's expedition. The result of the first meeting of the armies was not decisive, but a few days later, in a night attack by Kumbha, Mahmud was defeated and obliged to return to Mandu (pp. 85-87). According to Ferishta, in the first battle which took place on the 26th April 1443, Maharana Kumbha day Mahmud returned to Mandu with some loot (p. 87 f. n.). After more than three years, Mahmud of Malwa led another expedition against Mewar. According to Ferishta, on the 11th of October, 1446 A.D. Mahmud went towards Mandalgarh with a large army. While he was crossing the river Banas, Kumbha's armv attacked his and after a fierce fight Mahmud was again defeated and compelled to return to Mandu. According to Ferishta, however, the Sultan returned after taking Najarana and soon after sent Tajkhan with eight thousand cavalry and twenty clephants to attack Chitor (p. 88) In A. D. 1454, Mahmud of Malwa again attacked Chitor and, according to Hindu sources, was defeated by Kumbha before he could come near Chitor and was obliged to retreat. According to Ferishta, however, Mahmud of Malwa attacked Chitor, threatened Kumbha with appointing his own governor, founded a town named Khaljipur, subdued Kumbha and at the approach of rainy season 1. Ferishta, Vol. IV, p. 215. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] INTRODUCTION returned to Mandu with some gold (pp. 88-89). In the same year Mahmud of Malwa, at the invitation of the Mussalman residents of Ajmer who complained of religious persecution, invaded the place. Ajmer, the ancient heritage of the Chauhans, was added to the domains of Mewar by Rannall Rathod with the aid of the forces of Mewar in the time of Maharana Mokal (p. 90). Gajadhar Singh the governor of the fort of Ajmer valiantly defended it for four days, then came ou open. He was, however, killed in the action and Mahmud got the possession of the fort. But while going to Mandalgarh Kumbha's army attacked him as he came near the river Banas. He sustained a heavy defeat and had to fly to Mandu (pp. 91-92). According to Ferishta, however, the retreat was mutually sounded'. The remark of Mr. Briggs on this point Ts : "The drawn battle mentioned by the Malwa historians must be deemed a defeat" (p. 93). Idar and Nagor involved Kumbh a in a war with the Sultans of Gujarat. Leaving alone the semi-legendary account of the connection of Idar with Bapa Raval, the founder of Guhelot dynasty of Mewar, the geographical position of Idar in relation to Gujarat and Mewar. made it a sort of buffer state between these kingdoms. In fact 'Idar was the Portico of Mewar'.3 In spite of the fact that the Rathods of Idar were matrimonially related to the Sisodias of Mewar, there were frequent feuds between the two for supremacy. Rana Hammir (A.D 1326-1364) defeated Jaitrakarna of Idar. According to the inscription of A. D. 1400 on the Kirtista mbha of Chitor Kshetrasimgha or Kheta (A. D. 1364-1382), the great grand father of Kumbha (p. 4), conquered Idar and imprisoned its ruler Raja Ran Mal (A D. 1346-1404) who was supposed to have defeated Jafar Khan-the first Sultan of Gujarat, The inscription of A.D. 1485 at Ekalingji informs us that he later on placed Ran Mal's son on the the throne of Idar (p. 7). Mokal (A.D. 1420-33) (p. 26) the father of Kumbha, was aided by Sanwaldas--the Raja of Idar in his expedition against the Sultan of Gujarat (p. 31). 1. Ibid, Vol. IV, p. 222. 2. C.H.I., Vol. III, p. 523. 3. See the Letter from Raja Jai Singh of Amber to Rana Sangram of Mewar regarding Idar written in S. 1784 (A.D. 1728), published as appendix in Todd's Rajasthan, Vol. III, P 1825. 4. Rajputane-ka-Itihasa (Hindi), p. 550. 5. Idar rajya no Itihasa (Guj.). Part I, by Jogidas Ambalal Joshi, (pp. 97-104). 6. Jemal alias Punjaji A.D. 1404.1428, ibid. pp. 104-109. 7. Sanwaldas was another name of Rao Bhana. He was the younger brother of Rao Punja to whom he succeeded in A.D. 1482 (Ibid p. 111). So in the reign of Mokal he was not the ruler, but must have been sent by his brother Narandas. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOS'A [23 According to Mohamadan historians Zafar Khan led a campaign against the Rajput state of Idar and subdued it in A. D. 1400 (C.H.I., Vol. III, p. 295). In A. D. 1418 Ahmad Shah had to march against the combined forces of the Rajas of Idar, Champaner, Mandal and Nandol as well as Hushang of Malwa. The Sultan of Malwa, however, fled away before the battle took place at Modasa. The forces of the Rajas were, somehow, dispersed (C.H.I. Vol. III, p.297). From 1425 until 1428 Ahmad Shah carried on his fights with Idar, which ultimately ended in the reduction of Hari Rai, the raja, to the condition of a vassal of Gujarat (C.H.I. Vol. III, p. 298). It was Rao Jemal alias Punja who was the rular of Idar at the time of the confederation. Hari Rai seems to be a synonym of Narandas. Naturally the powerful Ranas of Mewar could not tolerate the subjugation of Idar, the portico to Mewar, by the Sultans of Gujarat and so engaged themselves in hostilities against them whenever there were opportunities, Kshetrasingh or Kheta (A.D.1364-82) is credited by the bards with a victory over one Humayun. Col. Tod mistook him to be the Delhi monarch Hymayun (Vol. I, p. 321). The Humayun of the bards could not be the Mughal emperor Humayun who was more than a century later than Kheta (C.H.I. Vol III, p. 526). M M. Gaurishanker Oza and Shri Harbilas Sarda identify him with Amin Shah who has become Humayun Shah in some manuscripts (R. I, Vol. R. p.565, M.K.p.s). There is, however, another possibility which can explain the traditions of the bards. Zafar Khan who later became the first Sultan of Gujarat under the name of Muzaffar Khan (A.D. 1392-1410) was addressed as 'Azam Humayun' by the Delhi Sultan on the occasion of his signal victory over Farhat Mulk at Kambhoi in January 1392 A.D. But Kshetra could not have fought with this Zafar but most probably with Zafar Khan of Sonargaon who was the governor of Gujarat from A.D. 1363-1372 in the time of Muhmmad Tughlak. Kshetra Singh could have only fought with him. The mistake of the bards lies in applying the title of Humayun to Zafar of Sonargaon a title which belonged to Zafar who became the Sultan of Gujarat. It is easy to understand this mistake, caused as it was by the identity of the name. - There is another reference which goes to show that Kshetra Singh must have fought with some of the Muslim chieftains of Gujarat. 1. See Commissariat's History of Gujarat, Vol. I, p. 53. 2. There were three governors bearing the title Zafar Khan in Gujarat in the fourteenth century. The first was Malik Dinar who served under Sultan Ala-udDin's son Kutub-ud-din Mubarak, being the brother-in-law of the latter. See History of Gujarat by Commissariat Vol. I, pp. 45-46). The other two are men tioned above. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 1 INTRODUCTION There is a reference in the Kumbhalgadha pragasti to the effect that Kshetrasingh made kings 'Sadala and others' (ref:) abandon their cities. M.M. Ojhaji is not sure as to who this king Sadala was; but guesses that he might have been the King Satala of Toda who was a contemporary. But the reference in Kumbhalgadha-prasasti is to a number of kings begining with Sadala.' This reference may very well apply to 'Amiran-e-Sadah' the foreign nobles whose revolts in Gujarat were suppressed by Sultan Muhammad Tughlak personally. This term was applied to these leaders of mercenary troops by Persian historians who called them Yuzbashis also. They were something like chiefs in such cities as Baroda, Dabboi, etc. having sway over the whole districts. We think that the reference to 'Sadaladika Nrp'ah, being made to abandon their cities is to these 'Amiran-i-Sadah' a term which has been rendered in English as 'Amirs of hundred' or 'centurions'.2 If this view is correct, it would show that Kshetrasingh must have had many occasions of fighting with Gujarat. The reference in the inscription of the Chitod Kirtistambha calling Sri Ranamalla 'Gurjaramandales'vara', as also the one in the inscription at Kumbhal gadha saying that Ragamalla blunted or weakened Dafar Khan (Zafar Khan) the lord of Pattana (Anahi lwar Patan) (yaM SA (khA) naH pattanezo daphara iti samAsAdya kuNThIbabhUva / ) point to the same facts Rana Mokal (A.D. 1420-1433) according to Shringirishi inscription of A.D. 1428, defeated Padshah Ahmed--the Sultan of Gujarat (A.D. 1411-1442, the founder of Ahmedabad)-irresistible in battle and made him run for his life ( pAtsAho daduHsaho'pisamare etc.) 4. It was, however, Nagor (Nagaur) which particularly antagonized the Sultans of Gujarat to the Maharanas of Mewar. This place played a conspicuous part in the history of medieval India. It was held by Prithviraj Chauhan and after his defeat had passed into the hands of Mahmodan rulers. But Chonda Rathod had conquered and added 1. See History of Rajputana, Vol. II. pp. 567-68. 2. See Commissariat's History of Gujarat, Vol. I, pp. 30-31. 3. History of Rajputana, Vol. II. pp. 565-6. This Zafar Khan must be taken to be the Zafar Khan of Sonargaon-the governor of Gujarat (A.D. 1363-72). 4. Maharana Kumbha (p. 27 and p 205.). Sir Wolsely Haig, however, says "Mokal's reign was not distinguished by any feats of arms. The bards attribute to him a victory over the king of Delhi, but no such contemporary king of Delhi was in a position to attack the Rana of Chitor, and if there is any foundation for the bard's story Mokal must be suspected of refusing an asylum to Mahmud the last of the Tughluq dynasty, when he was fleeing from Delhi, after his defeat by Timur" (C.H.I. Vol III., pp. 527-98) 5. See I.G.I., Vol. XVIII, pp. 297-8. Nagor is a town in Rajasthan and a district, 75 miles north east from Jodhpur city (Comm. History of Gujarat Vol. I. p. 48). Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA ( 25 to his dominions this important city and the district of Nagaur, a Muslim stronghold which the dissolution of the kingdom of Delhi, following Timur's invasion of India, enabled him to acquire. But in his fight with Bhatis Tana and Mira--sons of Raningadeo whom Chonda had slain-he was killed at the gate of the city. Tana and Mira, who had accepted Islam, had obtained a force from Khizir Khan, then governor of Multan,with which they attacked their enemy. The death of Chonda occured in 1408 and Nagaur was then lost to the Rathods" (CHI Vol III, p. 522). It again came under the rule of Delhi Sultans. Prince Firuz the heir apparent to the throne of Sultan Muhmmad Tughluq married the beautiful sister of Sadhu and Saharan (Sadharani who were Tank Rajputs. These two brothers accompanied their sister to Delhi and later acce creed of Islam. Saharan got the title of Wajih-ul-Mulk (the suppo of the state) of Didwana. He became governor of Nagaur. Majsul-Mulk had two sons--Zafar Khan (born at Delh and Shams Khan (Comm. History of Gujarat, Vol. I, p. 48). In 1396 Muhamud Shah, the youngest son of Firuz appointed Zafar Khan to the government of Gujarat who later on became the first Sultan of Gujarat under the name of Muzaffar Shah (1396). Shams Khan his brother became governor of Nagaur after his father Wajih-ulMulk. It appears that when Muzaffar Shah become an independent ruler the region of Nagor also cane under Gujarat. So the Sultans of Gujarat could not put up with the depredations of the Rathods of Marwar and the Sisodias of Mewar. We have noted that Chonda Rathod was killed in 1408 at Nagor and that the place was lost to the Rathods But according to Mehta Nainsi's Khyat, Ran Mal- the eldest son of Chonda recovered the place and took up his residence there. But this does not appear to be true, because according to the Samiddhes'vara Mahadeva Temple inscription (A.D. 1429) Maharana Mokal had to invade Nagor. He defeated Firoz Khan son of Shams Khan, and compelled him to accept his suzerainty. It must have been this event which involved Mokal in a fight with Ahamado who could not tolerate the defeat of his uncle's son. So when Maharana Kumbha came to the throne of Mewar there was something like a state of war between Gujarat and Mewar and 1. C.H.I.. Vol. III, p. 294. 2. According tu Sarda, Sadharan, was the name of Zafar Khan when he was a Hindu. p. 43. Maharana Kumbha. 3. Sarda says, 'Shams Khan had obtained from his elder brother Muzaffar Shah, the first Sultan of Gujarat, the province of Nagor' p. 44., Maharana Kumba. 4. According to Sarda 1410 A.D. (p. 24). 5. Ibid, p. 25. 6. Sarda, Mabarana Kumbha p. 27. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] INTRODUCTION Nagor was the principal cause. As Ferishta says "Rana's (Kumbha's) family had long wished for an opportunity to humble the chief of Nagoor."1 This opportunity came to him on account of a family feud for succession between the two sons of Feroz Khan who died in A.D. 1455. Shams Khan his elder son (named after his grandfather) succeeded him, but as Ferishta says, "Mujahid Khan, brother of Feroz Khan, having expelled Shums Khan, kept possession of the estate." So the nephew Shams Khan immediately applied to Rana Kumbha of Chitor for aid. Kumbha agreed to help him on condition that Shams Khan acknowledge his supremacy by demolishing a part of the battlements of the fort of Nagor. To this Shams Khan agreed. Mujahid Khan was defeated and he had to fly to Gujarat. Shams Khan after he was placed on the throne of his father by Kumbha did not carry out the condition of demolishing a part of the fort but later strengthened the fort. This breach of faith brought back Kumbha with a big army to Nagor. Shams Khan was driven out of the fort which was then demolished by Kumbha. Shams Khan naturally ran to his kinsman Sultan Qutb-ud-din at Ahmedabad. The Sultan espoused his cause and sent a large army under Rai Ram Chandar and Malik Gaddai to take back Nagor. The Gujrat army was, however, defeated by Kumbha and only remnants returned to Ahmedabad to carry the news of the disaster. Sultan Qutb-ud-din himself, then, marched against Kumbha who had advanced to Abu to meet him. This was an opportunity for the Rao of Sirohi to seek the aid of Qutub-ud-din to get back Abu from Kumbha who had wrested it from him. Qutub-ud-din sent Malik Shaaban Imad-ul-Mulk to help the Rao of Sirohi and himself marched to Kumbhalgarh. Kumbha, knowing of this ruse, attacked and defeated Imad-ul-Mulk with great slaughter and with forced marches forestalled Qutub-ud-din by reaching Kumbhalgarh before him. Imadul-Mulk joined Qutub at Kumbhalgarh but they could not take the fortress and so defeated returned to Gujarat. According to Ferishta, however, the Rana was defeated and he sued for peace, consenting to pay a large sum in specie and a quantity of jewels; after which Kootab Shah returned to Ahmedabad. But if Qutub-u-din was really victorious it is difficult to understand why he agreed immediately after wards to enter into an offensive alliance with Mahmud Khalii-the Sultan of Malwa aginst Kumbha. Ferishta says, "On his road to Gujarat he was met by Taj Khan, an ambassador from the court of Malwa, who had been sent to propose an offensive alliance against Rana Kumbha of Chitor, whose country, it was agreed, 1. p. 40, Ferishta, Vol. IV. 2. Sarda, pp. 94-99. 3. Ferishta, Vol. IV., p. 41. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOS'A [ 27 should be divided between the allies. All the towns to the southward and lying contiguous to Gujarat, were to be attached to the kingdom of Kootb Shah, while the districts of Mewar and Ahurwara should be reduced and retained by the Malwa forces. The treaty was solemnly signed by the respective envoys at the town of Champanere, in the latter end of the year 860 (A.D. 1456)'1. This was the most formidable struggle in the generally stormy military career of Rana Kumbha. Mahmud Khalji of Malwa, till now, had made five attempts to avenge his defeat by Kumbha in A.D. 143738 (Sarda p. 93), but Kumbha had proved too powerful for him. When he must have come to know that even the powerful Sultan of Gujarat Qutub-ud-din could not have a clear victory over Kumbha, Mahmud must have thought of forming an alliance with Qutub-uddin. This, according to Mirat-e-Sikandari, he did in the name of Islam to defeat the infidel. (History of Rajputana, Vol. II, P. 616. Mirat-e-Sikandari Baily's History of Gujarat, p. 150). In pursuance of this treaty of Champaner, Qutub-ud-din in AH. 861, A.D. 1457, matched towards Chitor from the Gujarat side via Abu and Mahmud Khalji from Malwa. According to Ferishta, "The Rana was desirous of opposing the Malwa army first, but Kutub-Shah's approaches were so rapid, that he reached Sirohy and entered the hills, compelling the Rana to come to a general action, in which the Rajput army was entirely defeated; he was defeated a second time, and fled to the hills, whence he deputed an ambassador, and purchased the retreat of the king of Gujarat by the payment of fourteen maunds of solid gold, and two elephants" (Ferishta, Vol. IV, p. 42). About Mahmud Khalji also, Ferishta says that he was induced to retreat to Malwa by a reasonable donation2. This account scarcely fits in with the object of the treaty of Champaner which was to divide the kingdom of Mewar between the Sultans of Gujarat and Malwa. It seems rather strange that both the Sultans should have been satisfied with merely rich Nazaranas. It seems that they had failed to achieve their object in spite of their ccombined forces, one attacking Mewar from the west and the other froms the east. The accounts of Rasika-priya and the Chitor Kirtistambha, (Sarda, p. 103) which say that the combined armies of Gujarat and Malwa were defeated by Kumbha, are, therefore, more credible. Thus by the end of A.D. 1457, Kumbha was able to consolidate his kingdom of Mewar, containing the Sultans of Gujarat and Malwa to the limits of their respective kingdoms; though the 1. Ferista, Vol. III, pp. 41-42. 2. Ferista, Vol. IV, p. 42. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ) INTRODUCTION affairs of Nagor again involved him in a fight with Qutub-ud-din of Gujarat who after this adventure suddenly died in A. D. 1459 (May 25, Sarda, p. 104). So for we have reviewed the career of Kumbha as a warrior and general and as a consolidator of his vast dominion. His claim to greatness, however, does not depend upon his military achievements and martial spirit only. He was also a great builder-builder of fortresses and temples, one who raised the great Jayastambha, Tower of Victory, at Chitor. What is, however, remarkable about him is that he is credited with the authorship of several works in Sanskrit. There was no doubt that he was a great patron of learning. We shall, first, briefly notice the monuments that be built and encouraged also the prosperous Jain community of his kingdom to build. Col. Tod, relying probably on some current tradition, says, "Of eighty four fortresses for the defence of Mewar thirty two were erected by Kumbha" (p. 336, Vol. I). We cannot say how far this tradition of thirty two is right, but we get definite information about three forts from inscriptions and references in literary works. For example, the pras'astis at the end of each Ullasa of N. R. K. mention two forts--Kumbhala-meru and Chitrakuta (Chitod). The first he almost built anew and therefore Kumbha is described S 'Srimat-Kumbhala meru-navina-nirmita-parafita-Su-meruna (p. 107) one who has defeated the excellent Meru mountain by the new construction of resplendent Kumbhalameru'. Naturally the fort was named after him and it has remained fapious in tradition and history as Kumbhala-gaoha or Kumbhalamer. 'According to tradition the original fort was built by the Jain king Samprati the grand son of Asoka Maurya. Considering the tradition about Mauris or Mauryas in Meward there may be some truth in this. There is no doubt, however, that as Tod says, it was 'on the site of a more ancient fortress' (p. 336). Its natural position and the works that Kumbha raised made it impregnable. That Kumba saw its great strategical importance in those times of constant warfare, particularly, with Mohamadan rulers who were spreading their power around him, shows his insight as a general. Kumbha started the construction of the fortress in V.S. 1900, A.D. 1443-44. It was completed on the 13th of the dark half of Chaitra V. S. 1515, A.D. 1458-59. The architect of Kumbhalameru was Mandana--that famous writer on Vastu-Sastra - Science of architecture (Sarada, p. 128). I See Tod's Annals of Rajasthan, Vol. I, p. 265. History of Rajputana, Vol. I.. PD-412-13, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA [ 29 As to Chittodgadh, he strengthened its defences and built seven Polas or Pratolis (gates) named Rama, Hanuman, Bhairava, Laksmi; Camunda; Tara; and Rajapolas. He constructed a road over which carriages could easily go upto the fort. Before his time there was only a foot-path (Sarda, p. 138). Kumbha seems to have attached great importance to this road because the reference to Chitod in his pras'astis of N.R.K. pertains to its building. The road going up the ascent to the fort is compared to a 'path leading up to heaven', and therefore Chitod which is an earthly paradise is truly made so by it ( S'rimate - Chitrakuta * Bhauma Svargata-Yatharthikarana-carutarapathena). After conquering Abu from the Parmars, he built there also a fortress in V. S. 1509, A. D. 1452-53. It has become famous as Achalgadh. On the descent from Achalgadh to Delvada there are four statues--an equestrian statue of Kumbha, two of two other Maharanas and the fourth, bigger than these, of the Purohita or family priest of Kumbha (p. 123). Chitod is famous for its two magnificent towers : one the Tower of glory-Kirtistambha and the other Tower of Victory--Jayastambha. This Jayastambha is also popularly known as Kirtistambha. The first, fornierly known as 'S'ri-Allata's and locally known as Kaitan Rani's was erected by Jija - a Bagherwal Mahajan of the Jain community and dedicated to the first Jain Tirthankara Adinatha. Most probably it belongs to the 12th century A.D.2 The second Jayastambha was erected by Maharana Kumbha to celebrate his victory over Sultan Mahmud Khilji I of Mandu (Malwa) in A. D. 1438. The Tower was completed, according to the Pras'asti of the Jayastambha, on Magha Suda roth Pusya Naksatra V. S. IS05. A. D. 1449. An inscription in the perforated window in the second storey of the Tower shows that the second storey was completed in V. S. 1499, A. D. 1442-43 (Sarda p. 139). Thus it took about six years to build from the third to the topmost ninth storey. So it may be reasonably guessed that the first two stories might have taken about two to three years and so the foundation of the Tower must have been laid in about 1439-40 A. D. This means that Maharana, Kumbha, after a year or so of his victory, started building his Jaya-Stambha, may be even earlier, in the first flush of his great victory. The remarks of Sir Wolseley Haig (Chapter IVX of the Cambridge History of India, Vol. III (P. 361) ) on Kumbha's Tower of Victory require to be considered here. Estimating the achievements 1 Pp. 107, 229 In some references we have tanvikarana-meaning-'a road making it easy to reach the earthly paradise - Citrakuta. 2 Fergusson's History of Indian and Eastern Architecture - Vol. II, p. 118; see also Percy Brown's Indian Architectur? Vol. I, 2nd Edn. pp. 149-50. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] INTRODUCTION of Mahmud Khalji I of Malwa, he says "He (Mahmud) earned a reputation as a builder, and one of his works was a column of victory at Mandu erected to commemorate his success against Rana Kumbha of Chitor. The more famous column of victory at Chitor is said to commemorate victories over Mahmud of Gujarat and Mahmud of Malwa. If this is so 'it, like some tall bully lifts its head and lies'. Mahmud I failed to capture Chitor but the Rana never gained any important victory over him."1 The Bombay gazeteer, Vol. I, gives a connected view of these two towers of victory. As far as architectural evidence is concerned 'there stands a paved ramp crowned by a confused ruin facing the east entrance to the great Mosque of Hoshang Ghori. As late as A. D. 1843, this ruin is described as a square marble chamber. Each face of the chamber had three arches, the centre arch in two of the faces being a door. Above the arches the wall was of stone faced with marble. Inside the chamber the square corners were cut off by arches. No roof or other trace of superstructure remained. This chamber seems to be the basement of the column of victory which was raised in A. D. 1443 by Mahmud I (A.D. 1432-1469) in honour of his victory over Rana Kumbha of Chitor.' According to the writer of the above account the special interest of Mahmud's column lies in being 'if not the original, at least the cause of the building of Kumbha Rana's still uninjured Victory Tower which was completed in A. D. 1454 at a cost of PS 900,000 in honour of his defeat of Mahmud' (p. 361). The authorities for Mahmud's Tower of victory are Ferishta's History, Abul Fazal's Ain-i-Akari and Memoirs of Jahangir. But none of these authorities says that it was built to commemorate Mahmud's victory over Rana Kumbha in A. D. 1444. Ferishta says, "Sooltan Mahmud, having ordered public prayers to be read on this occasion, determined to defer the siege of Chitor till the next year, and returned without molestation to Mandoo, where he built a beautiful pillar seven stories high, in front of a college, which he founded opposite the musjid of Sooltan Hooshang" (p. 210). It is quite clear that this is not a description of a victory which requires to be commemorated by a column of victory. The originai Persian text of Ferishta no where calls it a 'Fateh Minara' as it would have been, if it were a tower of victory. Nor do Abul Fazal give it any such name. All of them call it 'Minara-eHaft Manzari'-'a minaret with seven aspects or sides', an octagonal structure. It is not even called a building with seven stories as it is and Tabangir and dualSIL SIVCL an 1 According to Sir W. Haig-The successes of the Gahlots against Malwa were gained by Sangram Singh, not by Kumbha, against Mahmud II, not Mabmud I (p. 361 C. HI, Vol IIl Ch. IVX). Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA [ 31 wrongly translated by Briggs, though the structure had seven stories. But the point mentioned just now that no where a word like 'Fateh' is associated with this Minaret is important. For we find that usually such a word is found associated with a thing if it is done to commemorate a victory. For example, Akbar calls the village of Sikri 'Fathabad' (town of victory) after his conquest of Gujarat, which was soon exchanged in both popular and official use for the synonymous Fathpur (V. Smith-Akbar the great Mogul, p. 75). Similarly Khan Khaanan after his victory over the ex-Sultan Muzaffar III in 1584 called the garden that he laid out on the site of the battle, near Sar. khej 'Fateh Bagh' (Commissariat's History of Gujrat, Vol. II, p. 29). Mandelslo in his Travels in Western India (A. D. 1638-3 a p. 47) also refers to this event and calls the garden Zyreit bag' (Jitbag) or 'Fateh Wadi' garden of victory. The place is still known as Fateh-Wadi. Thus, as far as we know, there is no clear evidence to call this 'Minaret' a Minaret of Victory. Considering the description of Ferishta it would be highly incongruous of Mahmud Khilji to call it a tower of victory. He must have had a greater sense of propriety than his modern English historians would credit him with. As to Mahmud's Tower being 'the cause of the building of Kumbha's Jayastambha, the dates would go against it. As we have seen the second storey of the Jaya Stambha was completed in A. D. 1442-43 and so the foundation of the Jayastambha must have been laid in A. D. 1410-40, if not earlier. So, if at all, Mahmud meant this 'Haft-Manzir' to be a tower of victory, he must have taken his inspiration from Kumbha's Jaya Stambha which was in course of construction in A. D. 1444. So we must conclude that there is no basis for the reinark of Sir W. Haig that the Jaya-stambha of Kumbha like some tall buily lifts its head and lies'. The Jaya-Stambha of Kumbha has been graphically described by Tod in his Annals of Rajasthan. He compares it to the Kutb-Minar of Delhi which though much higher, is, in his opinion of a very inferior character' (Vol. III, pp. 1819-1820). James Fergusson compares it with 'Trajan at Rome.' and says that the Jayastambha is in infinitely better taste as an architectural object than the Roman example, though in sculpture it may be inferior' (p: 59). Fergusson's description may be quoted here, as it succintly describes this monument. "It stands 1 Percy Brown taking Haft Manjir to be a Tower of Victory. however, says, "It is interesting to note that a little earlier the Chitor Rana himself had erected that famous and beautiful tower, the Jaya Stambha at Chitor to celebrate bis Vicotry over Mahmud, a fact which evidently inspired the latter to counter this when the opportunity occured, with his own triumphal column" (Indian Architecture. Islamic Period, p. 63). James Fergusson is of the opinion that "Muhammadans adopted the plan of ere. cting towers of victo:y to commemorate their exploits. So also did the Chinese whose nine storyed pagodas are almost literal copies of these Indian towers, transe lated into their own peculier mode of expression" (His. of Indian and Eastern Architecture, Vol., II p. 60). Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ) INTRODUCTION on a basement, 47 ft. sq. and 10 ft. high, being nine storeys in height each of which is distinctly marked on the exterior. A stair in the interior communicates with each and leads to the two upper storeys, which are open, and more ornamental than those below. It is 30 ft. wide at the base, and 122 ft. in height; the whole being covered with architectural ornaments and scluptures of Hindu divinities to such an extent as to leave no plain parts, while at th: same time this mass of decoration is kept so subdued, that it in no way interferes either with the outline or the general effect of the pillar" (p. 60) Vincent Smith calls this Jaya-Stambha 'an illustrated dictionary of Hindu mythology' because it contains all the denizens of the Hindu pantheon, with their names attached'. It has also 'images representing the seasons, rivers, weapons and other things unpublished.' Smith thinks 'that whenever this series of sculptures shall be reproduced it will be invaluable as a key to Brahmanical iconography.' In his opinion, however, it is not likely to contribute much to the history of art, because, the better class of art in Rajputana dates from an earlier period ending with the twelfth century' (p. 127 A History of Fine Art in India and Ceylon. Second Edition, Oxford, 1930). From the inscription in the second storey of the Jaya-Stambha referred to above, it appears that the architect of this magnificent edifice was one Jaitra, assisted by his two sons Napa and Punja (p. 139-Sarda). Whether the Napa mentioned here is the same as Natha--brother of Mandana is not clear (Sarda p. 137 f.n.). A treatise on the architecture of Jaya-Stambhas attributed to Kumbha was engraved on stone-tablets and fixed in the lower part of this Jaya-Stambha (p. 108). The Pras'asti of this Jaya-Stambha was engraved on several black marble tablets (Tod, p. 1819). Of these only two are now in existence-the first and the last but one containing verses I to 28. & 168 to 187 respectively. We know from a transcript of this prasasti by a Pandit in V.S. 1735, A.D. 1678 that many more slabs existed at the time. Kesava Jhoting-son of Narahari of the Burgu family was entrusted with the composition of the pras'asti, but he died before it was completed. The latter part was composed by his son Mahesa on Monday the sth day of the dark half of Margas'isa, V. S. IS17 (A.D. 1460-61). This Prasasti is a fine historical poem 1 "The dome that now crowns this tower was substituted for an older dome since I sketched it in 1839" P. 60. Fergusson. 2 A part of the first tablet, found at Chitor and since deposited in the Udaipu Museum, gives Maharana Kumbhakaran's description of the characteristic features of Towers according to Jaya and Aparajit" (MK, p. 161). 3 This manuscript was in possession of M.M. Gaurishanker Oza. See his History of Rajputana Vol. II p.631. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA [ 33 giving us the geneology of the Gohils and a detailed account of the achievements of Kumbha-political, literary and architectural. Kumbha was a deeply religious man and built several grand temples. In Chitor, Kumbhalgarh and Abu, in cach of these, he built a temple known of Kumbhasvami. Of these the magnificent temple at Chitor was built in V S. ISOS, A.D. 1448-49. In Kumbhalgarh he built a temple known as Mamdeva temple in A. D. 1458. It is in the gorge below the fort of the brow of the mountain overlooking the pass. It contains a pras'asti inscribed on immense slabs of black marble which together with the pras'asti on the Jaya-Stambha in Chitor gives us important material for the family of Guhil (p. 135). Kumbha also renovated several other temples, particularly the temple of Ekalingji-his tutelary deity, He also built several Kundas and stepwells more or less near the temples. Near the Mamadeva temple in Kumbhalgarh he constructed a Kunda (a reservoir) at whose edge he met his death.1 Colnel James Tod refers to the long repose and high prosperity enjoyed during the reign of Hamir, the great-great-grand father of Kumbha, by the subjects of Mewar, judging by their magnificent public works, when a triumphal column (the Jain Kirtistambha) must have cost the income of a kingdom (p. 320 Vol. I). This remark holds equally good for the reign of Kumbha also. Not only did he himself build magnificent structures but encouraged his subjects to do the same by giving all sorts of facilities. For example, Shah Gunaraj, a favourite of Kumbha built temples in Ajahari (Ajari), Pindaryataka, and Salera. He also renovated many old temples. Vela-son of Shah Kela--built a temple dedicated to Santinatha, the sixteenth Jain Trithankara, in Chitor. He also built the graceful and richly carved Singar Chauri or Vedi near the Jaya Stambha (pp. 160-161. M. K.). A Saiva temple on a hill near the Sema village, not far from Ekalingji, and Jain temples in Vasantpur, Bhula, and other places were built by Kumbha's subjects.? The most magnificent of the temples built in Kumbha's reign is the Jain temple at Ranakpur. This place is about six miles to the south of Sadari. The temple is situated in a valley piercing the western flank of Aravalli. The choice of the site itself shows a fine sense of natural beauty. 1 See Oza's History of Rajputna, Vol. II pp. 620-625). 2 M K.P., 161, See also Oza's History of Rajputana, Vol. II, p. 625 f, n. 1) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 1 INTRODUCTION From the inscription on a stone-slab built up in a pillar to the left of the entrance into the temple, dated V. S. 1496 A D. 1439-40, we learn that it was built by Kumbha's favourite Sanghapati Dharanaka. It was dedicated to the first Jain Tirthankar Adinatha. To quote"...by his (Kumbhakarna's) favourite Sanghapati Dharanaka... [by] "Ratna his (Dharanakas) elder brother, being directed by the king Rana Shri Kumbhakarna, the temple, founded in his (Kumbhakarna's) own name, of the first lord of the Yuga-Sri Chaturmukha-called Trailokyadipaka, was by his order and favour, bulit in the city of Ranapura and was consecreated by Sri Somasundara Suri.........This is made by the architect Depaka" (p. 117-Bhavanagar Inscription.)1 This Trailokya-Dipaka built by the architect Depaka for Dharanaka and Ratna is one of the most outstanding pieces of Hinduarchitecture.2 James Fergusson says "Indeed, I know of no other building in India, of the same class, that leaves so pleasing an impression or affords so many hints for the graceful arrangement of columns in an interior.3 Now we come to the literary works attributed to Kumbha." The very first epithet of Kumbha in the Pragastis of N. R. K as well as Rasika Priya (p 174 ) is - - zrI sarasvatI rasasamudrasamudbhUtakai ravodyAna nAyaka0' 'leader in the garden of lotuses growing out of the water of Sarasvati.' So he liked to be known first and foremost as a leader amongst men of learning. The Ekalingamahatmya would credit him with the knowledge of the Vedas, Smrtis, two Mimamamsas, Natyas'astra of Bharata with its four Bhasyas Ratanakara, other works on music and dancing, Arthas'astra, the eight grammars, Upanisads, the Darsanas, and Literature in general. It calls him Sarvajna omniscient, but more appropriately Prajna-sphurat-Kesari-a lion throbbing with intellect' (M. K. p. 223, vs. 172, 173, 202). This same work attributes to him the authorship of a commentary on Gitagovinda, four dramas in the languages of Karnataka, Medapata and Maharastra. The Prasasti on the Jayastambha of Chitod confirms all this and mentions as his works Sangita-raja, Suda-prabandha, and a comme . rANA zrI kuMbhakaraNaM sarvorvIpatisArvabhaumasya vijayamAnarAjye tasya prasAdapAtreNa... prAgvATavaMzAvataMsasaM0 sAgarasuta saM0 kurapAla bhA0 kAmalade putra paramAhaMtta saM0 dharaNAkena jyeSThabhrAtRsaM0 ratnA bhA0 ratnAde putra saM0 lASA. jAvar3A dipravarddhamAnasaMtAnayutena rANapuranagare rANA zrIkuMbhakarNanarendraNa svanAmnA nivezitatadIyasuprasAdAdezatastra lokyaahanibhidhAnaH zrIcaturmukhayugAdIzvaravihAraH kAritaH pratiSThitaH zrI somasundarasUribhiH gafa? a gaPaP etc. pp. 114-115 Bhavanagar Inscriptions. 2 It is a pleasure to note that the temple has been appropriately and carefully reno vated so as to maintain its original beauty by the Jain Community under the able leadership of Seth Kasturbhai Lalbhai of Ahmedabad. 3 For the description of the temple, its plan and views, see Fergussons's History of Indian and Eastern Architecture, Vol. II, pp. 45-48. 1 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTYARATNAKOS'A ( 35 ntary on Candi-g'ataka. It also calls him a master-poet and expert Vina player, a dramatist who wrote all the ten varieties of Rupakas mentioned by Bharata. In dancing he followed the school of Nandikesvara and propitiated S'iva in that way (M. K. pp. 219-220, 156-160, 166-168) that is by dancing before him or causing dance performences in that style. He has thus the title of Abhinava-Bharata. carya which is mentioned in the pras'astis of Samgita mimamsa including N. R. K. His work on the architecture of Jayastambhas inscribed on the slabs of his Jayastambha at Chitor has already been mentioned. Thus Kumbha has to his credit two commentaries-one on Gitagovinda called Rasik apriya and the other on Candis'ataka, four dramas in Mewadi, Kannad, Maharastri and Rupakas illustrating different types of drama and a work on architecture and also Sangita mimamsa. Of these, manuscripts of Samgitamimamsa, Gitagovinda commentary Rasika priya, and a slab bearing a portion of his work on architecture are discovered. The Rasikapriya has been published in the Kavyamala series of Nirnaya Sagara Press. The first volume of Samgitamiinamsa Pathya Ratna Kosa has been published in the Ganga Oriental series and the N. R. K. is being published in R. P. S. Like most of us, Shri Harabilas Sarda marvels as to how could Kumbha find leisure to study all this and time to write these works, engaged constantly as he was in warfare, building forts, defending and ruling his kingdom (p. 163). There have been kings in Indian History like Harsa, Bhoja etc. who were supposed to be learned and authors of literary works. (But as to Harsa, his authorship of the three plays had been suspected even in old times and it was supposed that a poet named Dhoyi wrote them). We have seen that the authorship of Samgitam mamsa is contested, between Kalasena and Kumbhakarna. We have advanced a guess that probably the author was some pandita who first dedicated it to Kunibhakarna and later to Kala-sena whose identity, however, we are not able to discover. The Ekalinga mahatmya was composed in the time of Kumbha and we find the following verses common in Pathyaratnakosa and Ekalinga Mahatmya : yaH zrutvA bharataM catubhirikhilarbhASyazca ratnAkara sopAyaM bahuzo vilokya nikhilAnATyAgamAn vIkSya ca / gaurInandimate, mataGga zivasaMgIte sazArdUlake dRSTavA daMtiladurgazaktibhariNatIstA nAradoktIrapi // (91. 7. . q. & fatto 3EUR; pafas HEIFT) (Fatto P08 quoted in M. K. p. 223) A comparative study of Samgitamimansa and Ekalinga Maha. 1 Pandit Amritlal Bhojak cf Patan informs me that he has in his possession a manuscript of the commentary on Candi s'ataka, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] INTRODUCTION tmya might show many such common verses, but as the E. M. is not published we could not investigate the matter. The author of this Mahatmya is also not known. Any way, for the present, we may ascribe the authorship of all these works to Kumbha until evidence for a contrary opinion is found. Whatever might have been the fact as to his literay authorship, there is not doubt that Kumbha was a great patron of learning, and fine arts, such as music, dancing and acting, poetry and drama as well as architecture, sculpture and painting. We have names of (wo poets-Atri and Mahesa father and son who composed the pras'asti of his Jaya Stambha. Mandana--the architect of Kumbhalmeru wrote eight books on architecture (1) Devatamurti prakarana, (2) Prtas. ada mandana, (3) Raja-vallabha, (4) Rupa-mandana, (s) Vastu. mandana, (6) Vastu S'astra, (7) Vastu-Sara and (8) Rupavtara. This Mandana was a son of Sri Slekhara and was a native of Gujarat and brought to Mewar by Maharana Mokala (M. K. p. 167 f. n. I). Mandana's son Govinda wrote Uddhara-dhorani, Kalanidhi, and Dvara Dipkia. Mandana's brother Natha wrote Vastumanjari. Thus the reign of Kumbha was glorious not on account of his military achievements only but also on account of the great creative activity in literature, arts and music as well as in building magnificent forts, temples, wells and chiselling of fine sculptures and carvings. It was one of those periods of Indian History which encourage great cultural activities. This period may be compared with the times of Siddharaja and Kumarapala of Gujrat, and Munja and Bhoja of Malwa. X Maharana Kumbha was murdered by his eldest son Udaysingha when he was seated on the masonry of a tank near the temple of Mamadeva (Kumbhasvamin) in Kumbhalameru. This last event of a tempestuous life took place in A.D. 1468 (M. K. p. 110, p. 107). It appears that about that time Kumbha was not normal in his behaviour. It is said that Kumbha one day saw near the temple of Ekalingji a cow dancing, and making a long loud sound, usually made by cows when they feel satisfied. He said nothing at the time but after returning to Kumbhalameru he began to repeat constantly PT. aisa afxq' "Kamadhenu dances'. A Charana composed a stanza purporting that the Gayatri in the form of the cow who was very unhappy on account of the terror of Muslims began to dance for joy at the door of Sankara when Kumbha killed them : kumeNa rANa haNiyA kalama, Ajasa ura Dara utariya / tiNa dIha dvAra zaMkara taNa, kAmadhenu taMDava kariya / / (M. K. p. 109) This story of the Charana seems to be a later fabrication but the abnormality of Kumbha's mind in his last days seems to be a fact. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRTYARATNAKOSA 1 37 Whether this was insanity or a sort of religious frenzy, it is difficult to say. Possibly the mental stress and strain that Kumbha must have undergone in his unusually stormy life coupled with his emotional temparament might have resulted in a sort of softening of the brain, or probably his deeply religious nature, coupled with a sort of megalomania mnight have seen in the ordinary behaviour of a cow, the dance of the Divine Cow which plays such a great part in the mythology pertaining to Bapa given in the Ekalinga Purana. Whatever it may be, it was a tragic sequel of such an eventful and splendid life His political career started with a flight for life when his father Mahas rana Mokal was murdered by his uncles Chacha and Maira. He witnessed the court-intrugues which resulted in the murder of his uncle Raghava who was something like his guardian, the sequel of which was the murder of his brave general Rathod Ranmall. To this was added the constant anxiety of keeping down rebellions in his own dominion and warding off the invasions of his two powerful neighbours, the Sultan of Malwa on the East and the Sultan of Gujrat on the West. That he was equal to this task shows that he possessed intelligence, courage and valour to an uncommon degree. But the strain and stress involved in keeping down the court-intrigues and ambitions of his own sons as well as that of fighting external enemies might have ultimately broken even his strong nerves. It is possible to guess that the intrigues of his sons must have been the last straw. The provocation to the parricide Udaysingha requires to be sought out. The explanation in the court-intrigues in which the Maharana sons were involved.. Whatever that may be, it is tragic to note that Maharana Kumbha's regin started with the murder of his father by his uncles and ended with his murder by his son. The estimate of Maharana Kumbha's personality cannot be better expressed than in the words of Colnol Tod who says that he had the energy of Hamir, Lakha's taste for the arts, and a genius comprehensive as either and more fortunate (p. 334 Vol. I). In accordance with the Hindu ideal of a hero, he has been thus described by the poet of the Jaya-Stambha-prasasti : dhIroddhataM samiti saMsadi dhIrazAntaM mitreSu bhUpatiSu bhUpamudAradhIram / kAntAsudhIralalitaM kalayanti santo ye nAyakAvaliguNa[vraja] janmabhUmim / / 165 : (quoted in M. K. p. 220) prob 1 This inscription and the Rasika priya mention the names of two queens of Kumbha Kumbhaldevi and Apurvadevi, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDLX I rasaratna-koza (Ms. 9933. Central Library, Baroda) patra 3 k. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNaviracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze rasalakSaNollAse rasasvarUpanirUpaNaM nAma prathamaM parIkSaNaM / patra 7 a. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNamahImahendraNa viracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze rasalakSaNollAse rasasattvanirUpaNaM [nAma] dvitIyaM parIkSaNam / / patra 8 b. iti zrImahArAjAdhirAjazrIkuMbhakarNaviracite saMgItarAje SoDazasAsra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze rasalakSaNollAse rasAzraye parIkSaNaM tRtIyam / / . . patra 15, 16. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNaviracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM . saMgItamImAMsAyAM ratnakoze rasollAse vibhASAdiparIkSaNaM nAma caturtha parIkSaNaM / / zrI // iti zrIsarasvatIrasasamudbhUtakaravodyAnanAyakena, abhinavabharatAcAryeNa mAlavAMbhodhimAthamaMthamahIdhareNa, yoginIprasAdAsAditayoginIpureNa, maMDaladurgoMddharaNoddhRtasakalamaMDalAdhIzvareNa, ajayajayAjayavibhavena, yavanakulakAlakAlarAtrirUpeNa zAkaMbharIramaNaparizIlanapariprAptazAkaMbharItoSitazAkaMbharIpramukhazaktitrayeNa, nAgapuroddha lanadharSitanAgapureNa, arbudAcalagrahaNasaMdarzitAcalAdbhutapratApena, gurjarAdhIza[dhIra]tvonmUlanapracaMDapavanena, zrImatkuMbhalamerunavIna nirmitasumeruNA, zrIcitrakUTabhImasvargayathArthIkRtaracitacArutarapathena zrImedapATasamudrasaMbhavarohiNIramaNena, arirAjamattamAtaMgapaMcAnanena, praruDhapatrayavanadavadahanaMdavAnalena, pratyarthipRthivIpatitimiratatinirAkaraNaprauDhapratApamArtaDena vairivanitAvaidhavyadIkSAdAnadakSoDakodaMDadaMDamaMDitAkhaMDabhujadaMDena bhUmaMDalAkhaMDalena, zrIcitrakUTavibhunA, adhyuSTatamanareNa gaja-naraturagAdhIzarAjatritayatoDaramallena, vedamArgasthApanacaturAnanena, yAcakakal meNa, vasuMdharoddharaNAdivarAheNa paramabhAgavatena, jagadIzvarIcaraNakiMkareNa, bhavAnIpatiprasAdAptApasAdavaraprasAdena, rAjagurvAdivirudAvalIvirAjamAnena rAjAdhirAjamahArAjazrImokalanaMdanena rAjAdhirAjazrIkuMbhakarNamahImaheMdreNa viracita ullAsaH puurnnH|| ullAsazca samApti samagAditi vitatamatInAmabhimartAsaddhirastu / / shrii| __ patra 20 a. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNamahImaheMdreNa viracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze vibhAvollAse nAyakabhedavarNanaM nAma prathamaM parIkSaNaM ' samAptaM / / patra 31 b. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNena viracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM[rasa] ratnakoze vibhAvollAse nAyikAvarNanaM nAma dvitIyaM parIkSaNaM samAptaM // patra 35 3. iti zrImahImaheMdrazrIkuMbhakarNaviracite saMgItarAje SoDazasAhAna yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze vibhAvollAse ceSTAdivibhAvanaM nAma tRtIyaM parIkSaNaM samAptaM / / patra 38 a. iti zrIsarasvatIrasasamudbhUtakaravodyAnanAyakena, abhinavabharatAcAryeNa mAlavAMbhodhimAthamaMthamahIdhareNa, maMDaladurgAddharaNoddha tasakalamaMDalAdhIzvareNa, ajayajayAjaya Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 39 ] vibhavena, yavanakulakAlarAtrirUpeNa zAkaMbharIramaNaparizIlanapariprAptazAkaMbharIramaNapari. zIlanapariprAptazAkaMbharItoSitazAkaMbharIpramukhazaktitrayeNa, nAgapuroddhU lanarSitanAgapureNa, ityAdi birudAvalIvirAjamAnena zrImahArAjAdhirAjamahArANazrIkuMbhakarNamahImaheMdraviracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze uddIpanavibhAvaparIkSaNaM nAma caturtha samAptaM / / ullAsazca samAptaH / / patra 47 3. iti zrIsarasvatIrasasamudbhUtakaravodyAnanAyakena, abhinavabharatAcAryeNa, mAlavAMbhodhimAthamaMthamahIdhareNa, ajayamerujayAjayavibhavena, yavanakulakAlakAlarAtrirUpeNa, zAkaMbharIramaNaparizIlanapariprAptazAkaMbharItoSitazAkaMbharIpramukhazaktitrayeNa, nAgapuroLU lana dharSitanAgapureNa, arbudAcalagrahaNasaMdarzitAcalAdbhutapratApena, gUrjarAdhIzadhIratvonmUlanapracaMDapavanena, zrImatkuMbhalamerunavInanirmitasumeruNA, zrIcitrakUTabhaumasvargIkRtayathArthIkaraNaracitacArupathena, prarUDhapatrayavanadavadahanadavAnalena, medapATasamudrasaMbhavarohiNIramaNena, arirAjamattamAtaMgapaMcAnanena pratyarthipRthivIpativimiratatinirAkaraNaprauDhapratApamArtaDena, vairivanitAvaidhavyadIkSAdAnadakSoiMDakodaMDadaMDamaMDitAkhaMDabhujadaMDena, bhUmaMDalAkhaMDalena, zrIcitrakUTavibhunA, adhyuSTatamanarezvareNa, gajanaratugAdhIzarAjatritayatoDaramallena, vedamArgasthA[pa] nacaturAnanena, yAcakakalpanAkalpadra meNa, vasuMgharoddharaNAdivarAheNa, paramabhAgavatena, jagadIzvarIcaraNakireNa bhavAnIpatiprasAdAdAptApasAdaprasAdena, rAjagurvAdivirudAvalIvirAjamAnena, rAjAdhirAjamahArANazrImokalanaMdanena // iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNamahImaheMdra Na viracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze anubhAvakollAse prathamaM nAma tRtIyaM anubhAva. priikssnnN|| 50 B. iti zrIrAjAdhirAjakuMbhakarNamahImaheMdreNa viracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze anubhAvollAse avasthAnirUpaNaM nAma tRtIyaM parIkSaNaM samAptaM / patra 53 b. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNaviracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze anubhAvollAse sAttvikabhAvaparIkSaNaM tRtIyaM samAptaM / / patra 55 a. iti zrIsarasvatIrasasamudbhUtakairavodyAnanAyakena, abhinavabharatAcAryeNa, mAlavAMbhodhimAthamaMthamahIdhareNaH yoginIprAsadAsAditayoginIpureNa, maMDaladurgodaraNoddhRtasakalamaMDalAdhIzvareNa, ajayamerujayAjayavibhavena, yavanakulakAlarAtrirUpeNa, zAkaMbharIramaNaparizIlanapariprAptazAkaMbharIpramukhazaktitrayeNa, nAgapuroLU lanadharSitanAgapureNa, arbudAcalagrahaNasaMdarzitAcalAdbhutapratApena, gurjarAdhIzadhIratvonmUlanapracaMDapavanena, zrImatkuMbhalamerunavInanirmita sumeruNA, zrIcitrakUTabhaumasvargIkRtayathArthIkaraNaracitacArutarapathena, medapATasamudrasaMbhavarohiNIramaNena, arirAjamattamAtaMgapaMcAnanena, prarUDha patrayavanadahanadavAnalena, pratyarthipRthivIpatitimiratatinirAkaraNaprauDhapratApamArtaNDena, vairivanitAvaidhavyadIkSAdAnadakSoDakodaMDadaMDamaMDitAkhaMDabhujadaMDena, bhUmaMDalAkhaMDalena, zrIcitrakUTavibhunA, adhyuSTatamanarezvareNa, gajanaraturagAdhIzarAjatritayatoDaramallena vedamArgasthApanacaturAnanena, yAcakakalpanAkalpadra meNa, vasuMdharoddharaNAdivarAheNa, paramabhAgavatena, jagadIzvarIcaraNakiMkareNa, bhavAnIpatiprasAdAptApasAdavaraprasAdena rAjAdhirAjazrImahArAja mahArANAzrImokalanaMdanena rAjAdhirAjazrIkuMbhakarNena viracite saMgIta Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - [ 40 ] rAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze anubhAvollAse pravAsAdyanubhAvavarNanaM caturtha parIkSaNaM / / ullAsazca samAptaH / / zrI __ patra 61 b. iti zrIkuMbhakarNamahImaheMdraNa viracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze vyabhicArisaMjJakollAse nirvedAdirasanirUpaNaM prathamaM parIkSaNaM // ___ patra 62 b. iti zrIrAjAdhirAjamahAmaMDalezvaramahArANAzrIkuMbhakarNamahImaheMdreNa viracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze anubhAvollAse pratirasaM bhAvAvasthAnasUcakaM nAma dvitIyaM parIkSaNaM samAptaM / / patra 65 b. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNamahImaheMdreNa viracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM rasaratnakoze vyabhicAribhAvollAse rasasaMkarAdinirUpaNaM tRtIyaM parIkSaNaM / / patra 66 b. yaM prAsUta samastarAna[]ziroratnaM nRpo mokalaH saubhAgyaikaniketanaM guNavatIsaubhAgyadevIsutaH / AcaMdrArkamuda(? de)heturadhikaM saMgItarAjazciraM jIyAt kuMbhanara rezvareNa racitastena (? no)vikalpAzru(lpadra) NA // 14 / zrImadvikramakAlataH parigate naMdAbhrabhUttatkSito (tkssitau)| [1506) varSe'kSAdrayanaleMduzAkasamaye 1374 saMvatsare ca dhruve / Urje mAsi tithau hare ravidine hastakSayoge tathA yoga (ge) cAbhijiti sphuTo'yamabhavatsaMgItarAjAbhidhaH // 15 graMthe'tra paJcottararatnakozA ullAsasaMjJA khalu viMzatizca / parIkSaNAnAM gaditA hyazItiH saMkhyAsahasrANi ca SoDazAtra // 16 // caMDIzaza taka vyAkaraNena gItagoviMdavRttyA sukRtaM yadatra / saMgItarAjena ca tena caMDI hariharaH prItimavApnuvantu // 17 // iti zrIsarasvatIrasasamudbhUtakaravodyAnanAyakena abhinavabharatAcAryeNa mAlavAMbhodhimAthamaMthamahIdhareNa yoginIprasAdAsAditayoginIpureNa maMDaladurgoddharaNoddha tasakalamaMDalAdhIzvareNa ajayajayAjayavibhavena yavanakulAkAlakAlarAtrirUpeNa zAkaMbharIramaNaparizIla[na] pariprAptazAkaMrIpramukhazaktitrayeNa nAgapuroddha lanaSitanAgapureraNa arbudAcalagrahaNasaMdarzitAcalAdbhutapratApena gUrjarAdhIzadhIratvonmUlanapracaMDapavanena zrImatkuMbhalamerunavInanirmitasumeruNA zrIcitrakUTabhaumasvargIkRtayathArthakaraNaracitacArutarapathena medapATasamudrasaMbhavarohiNIramaNena arirAjamattamAtaMgapaMcAnanena prarUDhapatrayavanadavadahanadavAnalena pratyathipRthivIpatitimiratatinirAkaraNaprauDhapratApamArtaDena vairivanitAvaidhavyadIkSAdAnadakSoDakodaMDamaMDitAkhaMDabhujAdaMDena bhUmaMDalAkhaMDalena zrIcitrakUTavibhunA adhyuSTatamanarezvareNa gajanaraturagAdhIzarAjatritayatoDaramallena vedamArgasthApanacaturAnanena yAcakakalpanAkalpadru meNa vasuMdharoddharaNAdivarAheNa paramabhAgavatena jagadIzvarIcaraNakiMkareNa bhavAnIpatiprasAdAptApasAdavaraprasAdena rAjagurvAdibirudAvalIvirAjamAnena rAjAdhirAjamahArAjamahArANAzrImokalanaMdena rAjAdhirAjazrIkuMbhakarNena viracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM sagItamImAMsAyAM rasaratnakoze saMcAribhAvollAse graMthasamApti (?:) parIkSaNaM caturtha samAptaM // zivamastu / zrI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 41 ] vAdyaratnakoza (Ms. 9934. Central Libarary, Baroda) patra E a. iti rAjAdhirAja zrI kuMbhakarNa mahI maheMdra Na viracite saMgItarAje SoDazasAhasrayAM saMgItamImAMsAyAM vAdya ratnakoze tatollA se ekataMtrI lakSaNaM prathamaM parIkSaNaM samAptaM // patra 13 3. iti zrIrAjAdhirAja zrI kuMbhakaraNaM mahI maheMdraNa viracite saMgItarAje SoDazasAhasrayAM saMgItamImAMsAyAM vAdya ratnakoze tatollAse nakulAdiparIkSaNaM samAptaM / / patra 24 3. iti zrIrAjAdhirAjazrI kuMbhakarNama hI maheMdra viracite saMgItarAje SoDazasAhasrayAM saMgItamImAMsAyAM vAdyaratnakoze taMtollAse mattakokilAlakSaNaM tRtIyaM parIkSaNaM // patra 37 3. iti zrIsarasvatI rasasamudbha takairavodyAnanAyakena, abhinavabharatAcAryeNa, mAlavAMbhodhimAthamaMthamahIdhareraNa, yoginIprasAdAsAditayogiraNI pureNa, maMDaladurgoddharaNoddhRtasakalamaMDalAdhIzvareNa, ajayamerujayAjeyavibhavena, yavanakulAkAlakAlarAtrirUperaNa, zAkaMbharIramaraNaparizIlanapariprAptazAkaMbharIpramukha zaktitrayeNa, nAgapuroddha lanardhArSatanAgapure, arbudAcala graharaNasaMdarzitAcalAdbhutapratApeNa, gUrjarAdhI [ zadhI ] ratvonmUlana pracaMDapavanena zrImatkuMbhalamerunavInanirmita parAjita sumeruraNA, zrIcitrakUTa bhauma svargatAyathArthIkaraNa racitacArupathena, medapATasamudrasaMbhava rohiNIramaraNena zrarirAjamattamAtaMgapaMcAnena prarUDhapatrayavanadavadahana davAnalena, pratyathi pRthivIpatitimiratati nirAkaraNa prauDhapratApamArtaMDena, vairivanitA vaidhavyadIkSAdAnadakSodda DakodaMDadaMDa maMDitAkhaMDabhujA daMDena, bhUmaMDalAkhaMDalena, zrIcitrakUTavibhunA, pradhyuSTatamanarezvareNa, gajanaraturagAdhIza rAjatritayatoDaramallena, vedamArgasthApanacaturAnane [na], yAcakakalpanA kalpadra ume, vasuMdharoddharaNAdivarAheNa, paramabhAgavatena, jagadIzvarIcaraNa kiMkareNa, bhavAnIpatiprasAdAptApasAdavaraprasAdena, rAjagurvAdibirudAvalIvirAjamAnena, rAjAdhirAjazrI mokalendranaMdanena, rAjAdhirAjazrI kuMbhakarNa mahImaheMdra NaM viracite saMgItarAje SoDazasAhasrayAM saMgItamImAMsAyAM vAdyaratnakoze tatollA se kinarI parIkSaNaM caturtha samAptaM / tatollAsaH samAptaH // patra 42 b iti zrI rAjAdhirAjazrI kuMbhakarNaviracite saMgItarAje SoDazasAhasrayAM saMgItamImAMsAyAM vAdyaratna koze suzi (Si) rollA se vaMzanirUpaNaparIkSaNaM prathamaM samAptaM // patra 52 a. iti zrIkuMbhakarNavilAse (? viracite ) saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM vAdya ratna koze suzi (Si) rollA se vaMza saMbaMdhisvarotpattiparIkSaNaM dvitIyaM samApti samagAditi || zrI // patra 53 a. iti zrIrAjAdhirAjazrI kuMbhakarNaviracite saMgItarAje SoDazasAhasra yAM saMgItamImAMsAyAM vAdyaratnakoze suzi (Si) rollAse doSaparIkSaNaM tRtIyaM // patra 55 3. iti zrIsarasvatI rasasamudbhUtakairavodyAnanAyakena, abhinavabharatAcAryeNa, mAlavAbhodhimAthamahIdhareNa, yoginIprasAdAsAditayoginI pureNa, khaMDaladurgoddharaNoddhRtasakalamaMDalAdhIzvareNa, ajayameruMjayAjayavibhavena, yavanakulAkAlakAlarAtrirUpeNa, zAkaMbharIramaraNaparizIlanapariprAptazAkaMbharItoSitazAkaMbharIpramukha zaktitrayeNa, nAgapuroddha lanagharSitanAgapure, arbudAcalagraharaNasaMdarzitA cala / dbhuta pratApeNa, gaurjarAdhIzadhIratvonmUlanapracaMDapavanena, zrImatkuMbhala merunavIna nirmita parAjita sumeruraNA zrI citrakUTabhaumasvargatAyathArthIkaraNaracitacArutarapathena, medapATasamudrasaMbhava rohiNIramaNena, arirAjamattamAtaMgapaMcAnena prarUDhapatra yavana davadavA - Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 42 ] nalena, prayatha pRthivIpatitimiratatinirAkaraNa prauDhapratApamArta Dena, vairivanitA vaidhavya dIkSAdAna dakSoddaNDakodaMDadaMDamaMDa maMDitAkhaMDabhujAdaMDena, bhUmaMDalAkhaDanena zrIcitrakUTa vibhunA, adhyuSTatamanarezvareNa, gajanaraturagAdhIza rAjatritayatoDaramallena, rAjagurvAdibirudAvalI virAjamAnena, rAjAdhirAjazrIkuMbhakarNa mahImaheMdraNa viracite saMgItarAje vAdyaratnakoze suzi (Si) rollA se pAdAdiparIkSaNaM caturthaM samAptaM / ullAsazca samAptaH // patra 63 b. iti zrIrAjAdhirAjamahI maheMdrazrI kuMbhakarNaviracite saMgItarAje vAdyaratnakoze ghanollA se mArgatAlaparIkSaNaM prathamaM samAptaM // N.B. Three Pariksanas of this Ullasa are wanting. So does the whole of Avanaddhollasa. The Ms. at the beginning and at the end is named Ghanollasa-pustakam. pAThyaratnakoza ( Ms. 9932. Central library, Baroda ) patra 5 b. iti zrIrAjAdhirAjazrI kuMbhakarNaviracite saMgItarAje pAThyaratnakoze anukramaNikollAse kartR prazaMsAnAma prathamaM parIkSaNaM / / patra 8 . iti zrorAjAdhirAjamahImaheMdrazrI kuMbhakarNa viracite pAThyaratnakoze anukramariNakollA se prAraMbhasamarthanaM nAma dvitIyaM parIkSaNaM // patra 8 b. iti zrIrAjAdhirAjamahI maheMdraviracite saMgItarAje pAThyaratnakoze anukramaNikollAse saMgItastutirnAma tRtIyaM parokSaraNaM // patra 10 b. sarasvatI rasasamudbhUtakai ravodyAnanAyakenAbhinavabharatAcAryeNa, mAlavAMbhodhimAthamaMthamahIdhareNa medapATasamudrasaMbhava rohiNI ramaNena, arirAjamattamAtaMgapaMcAnanena prAruDha - patrayavanadavadahana davAnalena, pratyarthipRthivIpatitimiratatinirAkaraNa prauDhapratApamArtaNDena, vairivanitAvaidhavyadIkSAdAnadakSo daMDa kodaMDa daMDamaMDitAkhaMDabhujAdaMDena bhUmaMDalA khaMDalena, zrIcitrakUTavibhunA adhyuSTatamanarezvareNa gajanaraturagAdhIza rAjatritayatoDaramallena, vedamArgasthApana caturAnanena, yAcakakalpanAkalpadra umeraNa, vsuNdhroddhrnnaadivr| heraNa, paramabhAgavatena, jagadIzvarIcaraNakika reNa, bhavAnIpatiprasAdAptApasAdavaraprasAdena, rAjagurvAdibirudAvalIvirAjamAnena, rAjAdhirAjazrI - kuMbhakarNaviracite zrIsaMgItarAje pAThyaratnakoze'nukramaNikollAse'nukramaNiko nAma caturtha parIkSaNaM // ullAsazca prathamaH samApti samagAditi vitatamatInAmabhimatasiddhirastu // patra 13 . iti zrIrAjAdhirAja * padollAse padaparIkSaNaM prathamaM / patra 14 . iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNaM0 vAkyaparIkSaNaM nAma dvitIyaM samAptaM // patra 20 3. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuM0 padollAse rasaparIkSaNaM tRtIyaM samAptaM // patra 23 b. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuM0 paribhASAnAma caturtha parIkSaNaM paripUrNa padollAsazca samAptaH // patra 25 3. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuM0 chaMdaullAse'nuSTupparIkSaNaM prathamaM samAptaM // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [43] patra 26 b. iti zrImahArAjAdhirAjazrIkuM0 chaMda ullAse vRttazAsanaM parIkSaNaM nAma dvitIyaM samAptaM || patra 31 b. iti zrIrAjAdhirAjazrIkuMbhakarNaviracite tattvapradIpe pAThyaratnakoze chaMda ullAse AryAvalokanaM nAma tRtIyaM parIkSaNaM // patra 32 a. iti zrIrAjAdhirAjamahImaheMdrazrI kuMbhakarNaviracite chaMda ullAse prastAraparipATI nAma caturtha parIkSaNaM // chaMda ullAsazca tRtIyaH samAptaH / / patra 32 b. iti zrImahArAjAdhirAjAzrI kuMbhakarNaviracite saMgItarAje pAThyaratnakoze'laMkArollAse uddezaparIkSaNaM prathamaM samAptaM / patra 38 3. iti zrIrAjAdhirAjazrI kuMbhakarNa mahImaheMdra viracite saMgItarAje sahasrayAM saMgItamImAMsAyAM pAThyaratna koze'laMkA rollAse lakSaNaparIkSaragaM dvitIyaM // patra 36 a iti zrImahArAjAdhirAjazrIkuMbha0 zabdAlaMkAraparIkSaNaM tRtIyaM // patra 41 a. iti zrI rAjAdhirAjana (?) prarirAja mattagajasiMhena, medapATasamudrasaMbhava rohiNI ramaNena, abhinavabharatena, azvaSati- narapati- gajapati rAjatrayatoDaramallena, rAjaguru cApa guru-selaguru ityAdibirudAvalIvirAjamAnena, mahImaheMdra zrI kuMbhakarNena viracite saMgItarAje SoDazasAhastrayAM saMgIta mImAMsAyAM pAThyaratnakoze alaMkArollAse doSaguNollAsaH pAThya ratna kozazca samApti samagAditi vitatamatInAmabhimatasiddhiH // The portion of the Ms. from Folios 51 to 87 appears to be Gitarat nakosa. There is no puspika or colophon giving the name or titles at the end. Kumbha and Citrakuta are mentioned in stray verses. APPENDIX II zrAste kararNAdezaH suvimalayazasA pUritAzaH pRthivyAM kAverIkRSNaveNItaralatarataraGgArdradakSottarAMsaH / hRSTaH saMzliSTapUrvAparanijavapuSA prAcyapAzcAtyavele pAthonAthaprasatti pravalitanikhilasvAGgasaubhAgyalakSmIH / / 5 / / bhogisthitA bhogavatI ca nityaM suparva ramyA divijasthalIva / cakAsti purIha vidyAnagarI tuGgAtaraGgarabhita pavitrA // 6 // etAM zAsti prazastapratibhaTamukuTaprotaniryatna niryadratnajyotiH pravAlAvanamanacaTula| TopatApapratApaH / karNATAghATalakSmI caraNaparilasatpauruSotkarSazAlI prauDha : zrIdevarAjo vijayanRpasuto yAdavAnAM vareNyaH // 7 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 44 ] vizvaMbharAbhAgyakRtAvatAra stasyAsti putro yazasA pavitraH / saMgItasAhityakalAsvabhijJaH pratApavA nimmaDadeva eSaH / / 8 / / sudharmeva sabhA yasya samullAsikalAdharA / gAndharvaguNagambhIrA vidyAdharavinodinI // 6 // vAcA geyena nityaM samucitakusumaistoSitArghAGgayoSaH kIrtyA vyAptastrilokImabhinavabharatAcArya lakSmaprapUrvyA / pAdAgre vIrabhUSAmaNigaNavilasatsarvavAggeyakArastasyAmasti prazastazrutigaNacaturaH kallinAthAryavaryaH // 10 // [ saMgItaratnAkaraH / caturakallinAthaviracitakalAnidhyAkhyaTIkAsavaM litaH / saMpAdako maGgezazarmA AnandAzramasaMskRtagranthAvaliH granthAGkaH 35, pUnA khristAbdAH 189 6| NOTE : Samgitaraja was completed in V. S. 1509, Saka 1374, on Kartika darkhalf 11 (month ending in Purnima), Sunday, October 8. 1452 A.D: (See p. 40). The day and the date given in the M. K. (p. 208) Wednesday the 13th day of the dark half of Kartika...... Ith October, 1456 A.D.'-are not correct. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INDEX (The numbers refer to pages of the Introduction; 'n' refers to Foot Note.) Abhinava Bharatacarya, a title, 35 n. Abu, 18, 26, 27, 29, 33. Abul Fazal 30. Acala (Achala), fort of, 13. Achalgadb, fort of, 29. Achal Singh, the Khichi Chief of Gagroon, 16 n. Agastipura, 13. Ahamad, 16, 25. Ahmadnagar, district of, 13, 14. Ahmad Shah, 13. Ahmedabad, 21, 24, 26. Ahmedshah I, of Gujarat, 20. Ahurwara, 27. Ajari (Ajahari), in Sirohi, 18, 33. Ajayameru (Ajmer), 20. 10. Ajim Khan, Ajja, 19. Akbar, 31. Akola, district of, 14. Alain Danielou, 9. Ala-ud-Din Ahmed Bahmani, 11. Allata, 29. Amargarh, fort of, 18. Amiran-e-Sadah, 24. Amodaraya, 6. Aminshah, 23. Amritlal Bhojak, 25 n Anahilwar Patan, 24. Ananya Mallika, Anjanadri, 12. IQ. Apurvadevi, a queen, 37 n. Aparajit, 32 n. Aravalli, 33. Arvind, dynasty of, 12. Astadas'agiri, 12, 13. Asoka, 28. Atri, author of Jaya Stambha prasasti, 36. Aurangabad, 13. Azam Humayun, 23. Azam Khan, 10. Baggularaja, 10, 11, 15. (Baglan Baglan, II, 14. (Bagula, Baggula, II, 14. Bagumra, 7 n. Baharji, 11. Bayley, author of the 'History of Gujarat', 27. Bamboda, 18. Baippa Nayaka, 12. Bana Mata, temple of, 21. Bapa Raval (Bapa), 22, 37. Baroda, 24. Basantgarh, 18. Bedura, II. Bedura-Bhupala, also Boddhura bhupala, 10, II. Belur, 11. Bellur, 12, 14. Berar, 14. Bhairavasena, II. Bhana, 22 n. Bharata, author of 'Natyas astra' 2, 35 (Bharatakos'a Bharatakos'a, 2,5 n. Bhaskaracarya, 7. Bhaskaravams'a, 8. Bhavanagar-inscriptions of, Bhavani, II. 34, 34 n. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ] Bhillama, 7 n. 8. Bhoja, 35, 36. Bhula, 18, 33. Bikaner, 20. Brahmagiri, 12, 14. Brahmadrijata, 12. Briggs, 22, 31. Broach, 14. Bombay, 13, 14, 30. Bujarakhana, 10. Bundi, 18, 20, 21. Devaraya II, 9. Dhoyi, 35. Didwana, 25. Dipsingh, 21. Dodiya Narsingh, 14. Dungerpur, 14. Candi-Sataka, 35, 35 n. Chacba, 16, 17, 37 (Champaner Champanere, 23, 27. Chandor, 13. Chatsu (Chaksu), 20. Chhoti Khatu, 20. Chitod, 24, 29, 34. Chitor, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 24 n, 26, 27, 28, 30, 31 n, 33, 35. Chittodgadh, 29.: | Chitrakata (Chitod) Citrakuta 28, 29 n. 43 Chavarli, 18. Chonda, of Mandor, 18, 19, 29 Chonda, 20. Chonda, Rathod, 24, 25, Commissariat, 23 n, 24 n, 31. Ekalingji, temple and inscrip tion of, 22, 33, 36. Ekalinga Purana, 37 Ekka, son of chacha, 17. Ere Krishnappa Nayak, founded the Bellur family of South, II, I2. Farbat Mulk, 23. Fath Khan (Fatah Khan), 10. Fathpur, '31. Fateh Wadi, 31. Fergusson, James, 29, 31, 31 n, 32 n, 34, 34 n. Ferishta (Ferista), 15, 21, 21 n, 22, 26, 26 n, 27, 27 D, 30. Firuz, heiss-apparent of Mohammed Tughlug, 25 Dabboi, 24. Dafar Khan, 24. Dalal, C.D., II. Damanpura, 14. Damman, 14. Daultabad, II, 15. Delhi, II, 20, 21, 23, 24, n, 25. Delvada, 29. Depaka, 34. Devagiri, the Yadavas of, 8, 14 n, 15. Devaraya I, 9 n. Gagaran, in Kota, 20. Gagaroon, 16 n. Gahlots, 30 n. Gajadhar Singh, 22. Galna, fort of, 15. Ganadevi, 13. Ghanadevi, 13 Giripura Dungara, 14. Gitagovinda, of Jaideva, 34,35. Gitaratnakosa or Gitaratnakosa 1, 43 Godavari, a river, 12, 13, 14. Gopacandra, Gopacandra Bagula 11, 15 Gaurishanker ojba, oza, ojhaji, 23, 24, 32 n. Govana I, 7. Govana II, 7. Govana III, 7. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Govindaraja, 7. Govinda, 36. Guhelot, 22. Gurjara, 14. Gujrat, Gujarat, 14, 17, 20, 22, 23, 23, n. 24, 25 n, 26, 27, 28, 31, 36, 37. Hallar, district of, 19. Hamir-Rana, 33, 37. Hamsabai Hansabai, sister of Chonda, 19, 20 n. Haras, a family, 18. Haravati, Haravati, 21. Harbilas Sarda, 23, 35. Hari Rai, 23. Har Raj, 18. Harsa, 35. Hasan Malik, 10. Hassan, a district, Hemadideva, 7, 8. Heras, H, 10 n, 12 n. (Hindu Sultan, Hindu Suratrana, a title earned by Kumbha, 21. [ 47 ] II. Hoyasalas, a royal family, 11. Humayun Shah, 23. Hushang, of Malwa, 23. Idar, 22, 23. Igatpuri, 13. Imad-ul-Mulk, 26. Immadi-Devaraya, 9, 10. Indraraja, 7, 14. Indrasenaraja, 8. Jafar Khan, of Gujarat, 22. Jahangir, his Memoirs, 30. Jaisingh, of Amber, 22 n. Jaitmal, 17. Jaitrakarna, of Idar, 22. Jaitrapala, 7 n, 8. Jaitra, architect of the Jayastambha, 32. Jasamambika, mother of Kalasena, 7, 14. Jaya, 32 n. Jayastambha 17, 28, 29, 31 31 n, 32, 33, 34, 35, 36. Jaya-stambha-prasasti, 37. Jemal-Rao, 22 n, 23. Jheelwara, 16. Jain Community, 29. Jija, Jodha Jodha, 19, 20. Jodhpur, 24 n. Jogidas Ambalal Joshi, 22 n. 20. Kahuni, a village, Kailwara, a village, 21. Kambhoi, battle of, 23. Kaitan Rani, 29. Kalajit, 6. Kalanidhi, of Kallinatha, 5, 8, 9, 36. Kalasena, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 11, 12, 13, 14, 15, 33. Kallinatha, 5, 9, 10, Ion. Kalasena, 3, 3 n, 4, 5, 6, 10. Kalacuris, the emblem of, 14 n. Kalu-a-deva, 15. Kaluji, 5, 6. Kalyana, 13. Kalyanapura, 13. Kanha, son of Mohil, 18. Kandhal, 19. Karmavati Lasuma (or Lakhuma), chief queen of Kalasena, 7, 14. { Kannad, 35. Kesava Jhoting 32. Khana, 10. Khaljipur, 21. Karnatak Karnataka, 8 n, 12, 34. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JKhandesh Khanadesh. 7 n, 8 n. II, 14. Khan Khana, 31. Khatgarh, 18, Khatu. 20. Kheta, 23. Khetsingh, 16. Khizir Khan, 25. Khuchi, 16. Kirtistambha, a Jain pillar, 12, 22, 24, 29, 33. Kondomma, 12. Konkan, 11, 13. Kootb Shah Kootab Shah Kutub Shah, 26, 27. Krishna, 13. Krishna Deva Raya, 12, Krsnaraja I, 7. Krsnaraja II, 7. Kshetra { Kshetrasingha or Kheta, 22, [ 48 ] Kshemakaran, 16 n. Kumarapala, 36. Kumbhakaran, 16 n, 32 n. Kumbhalgarh, 21, 26, 33. Kumbha, 3,4,5,15,15,16,17,20, 21, 22, 24, 25, 26, 28, 30 n, 31, 33, 34, 35, 36, 37, 43. Kumbha-Rana, 18, 19, 20, 20 n, 21, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 33. 34, 35, 36, 37, 37 n. Kumbhalgadha Kumbhalagadha, 24, 28. Kumbhala-meru, 28, 36. 23, 24. Kumbhabhubhuja, 4. Kumbhakarna, 2, 3, 3n, 4. 5, 8, 9, 15, 16, 34, 35. Kumbhaldevi, 37 n. Kumbhasambhava, 4 Kumbhanrpa, 4. Kumbhasvami, 4, 33. Kumbho, 15. Kunhan Raja, Dr C, 1, 2, 5. Kutb-Minar, 31. Kutub-bu-din-Mubarak, 23. Lakha Lakha, Maharana, 18. 19, 37. Laghumadevi, chief queen of Kalasena, 7 n, 8. Lakha, of Sirohi, 18. Laksmi, 29. Lalbai, daughter of Mokal, 16n. Madangad, 13. Madanpura, 13 Madaria, 16. Mahesa, 32, 36. Mahipa, 16, 17. Mahmmad Mahmud, of Gujarat, 10, 30. Mahmud, of Malwa, 21, 22, 30. Mahmud Khalji I, of Malwa, 17 21, 27, 30. Mahmud, 21,22,24 n, 30,31,31 n. Mahmud I Begda, 10, 11. Mahmud I, 30, 30 n. Mahmud II, 10, 30 n. Mahmud III, 10. Mahmud Khalji { Mahmud Khilji, 27, 28, 31. Mahoragpura, 14. Maira, Maira 16, 17, 37. Malegaon, 15. Malik Wagi, 15. Malik Ashraf, 15. Malik Dinar, 23n. Malik Gaddai, 26. Malik ShaabanImad-ul-Mulk, 26. Mallika, 10. Mallikarjuna, 9, 10. Malik-ut-Tujjar, 11. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 49 ] Malwa 17, 19, 20, 21, 22, 23, 26, Mujahid Khan, 26. 27, 30 n, 36, 37. Multan, 25. Mamadeva Munja, 36. Mamdeva-temple of, 33, 36. Muzaffar Khan, 23. Mandal, 23. Muzaffar Shah, 25, 25 n. Mandu Muzaffar III, 31. Mandu Mysore, 11. (Mandoo, 17, 21, 22, 30. Mandana, 28, 36. | Nagour Mandelslo, 31. Nagour Mandalgarh (Nagoor 16,22,24,241, 25, 25 n, 26,28,20, Mandalagadha (Mandalagara, 18, 20, 21 Nagpur,. 14 (Mandor, Nandlal De, 13. Mandawar Nandol, 23. (Mandovar, 17, 18, 19, 20, 2on. Napa, 32. Mandu, 19. Narahari, 32. Mandsaur, 17. (Naranaka Mangesh Ramkrishna Telang, 9. (Narana, in Jaipur, 20. Manira (Manira-Vira), 11. Narnala, a hill fort, 14. Mayuragiri, II. Narandas, 22 n, 23. Mehta Nainsi, his Khyat, 25. Narsingh, 18. Mewar, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, Narmada, in Gujrat, 14. 23, 24, 25, 27, 28, 33, 36. Nasik, 5, 13, 14, 15. Mhamaraja (Hmanga), 6. Nasirkhana, IC. Mira, 25. Natba, bis Vastumanjarz, 36. Miran, 11. Nathsingh, 16 n. Miran Adilkhan, it. Navasari, 13. Miran Mubarik, 11. Nikumbh-vamsa, 7, 8, 14, 15. Mirat-i-Sikandari, 18, 27. Nilakanta Sastri, K.A., 9, 10. Minara-e-Haft-Manzari. 30. Notyaratna-kosa, 1, 2, 3, 4, 5, 6, Modasa, 23. 8, 9, 10. Mokal Netyas'astra, 2. Mokalev, Maharana, 16, 18, 19, Natyas'astra, of Bharata, 2, 34. 22, 24, 24 n. 25, 36, 37. Nuniz, en. Mohil, 18. Mohammada, 10. Orissa, 15. Mrganka-Tamaraja, 14. Padmavati, 6, Muhammad I, 10.. Padshah Ahmed, founded Muhammad II, 10, 11. Ahmedabad, 24. Muhammad III, 10, Sultans of Pai hills, 17. Gujarat. Pai Kotra, 16. Mahmud Shah, son of Firuz, 25. Pancavati, 13. Muhammad Tughlak, 11, 23, 24. Paramara, 16 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Parmars, 29. Patadi, 13. Patali, 13. Pathyaratnakosa, 1, 2, 3 n, 4, 6, Pattana, same as Anahilwar (Punjaji Punja Punja, 22 n, 23, 32. Puntamba, 14. Punyastambha, 14. 10, 13, 35. Penkaraja (Peda), 6. Percy Brown, author of 'Indian Architecture', 29 n, 31 n. Pindarvataka, 33. Prataparudra, 15. Prithviraj Chauhan, 24. Prithvivallabha, 7 n. Qutub, 26. Qutub-ud-din, of Gujarat, Raghava, 37. Raghavadeva, 19, 20. Rai Ramchandar, 26. Rajamundry, 10. Rajapolas, 29. [ so ] Patan, 24. Ramaraja, 6. Ratakot, 16. Raja, 17. Rajdhar, 16 n. Rama, 29. Rama Amatya, 9 n. Ramachandraraya, 9 n. Ramakrishna Kavi, 2, 5n. Ratanakara, 34. Ratnakos'as, 1, 4. Runkot, 17. Rupavatara, 36. Ranapura, 34. Ranakpur, a temple, 27,28. 18, 20, 33. Randel, 13. Rander, a town, 14. Raningadeo, 25. Ranipura, 14. (Ranmal Ranamalla, 17, 18, 19, 20, 22, 24, 25, 37. Rasik-priya, 27, 34, 35, 37 n. (Rastraudhavams'a Mabakavya Rastraudha-Vansa-Mahakavya. Rasaratnakosa, I. Sabdakalpadruma, 12. Sadala, 24. Sadari, 33. Sadhu, 25. Saharan (Sadharan), 25, 25. Sahas Mal, of Sirobi, 18, Salera, 33. (Samgitamimamsa (Samgitamimamsa, 1, 2, 5, 8, 35. (Samgitaraja Sangitaraja Samgitaraja, 1,2, 3, 4, 5, 5, 8, 43, 440, 11, 15. Samgitaratnakara of S'arngadeva, 2, 5, 8, 9 Sanghapati Dharanaka, 34. Samiddhevs'ara Mahadeva, (Sanjna Sajnapura, 13. S'ankara, 36. a temple, 25. Samprati, a Jain king, 28. Sangamaner, 14. Sangamanira, 14. Sangram, of Mewar, 22n Sangram Singh, 30 n. S'antinatha, 33. Sanwaldas, 22, 220. S'arngadeva Sarngadeva, author of Samgitaratnakara, 2, 5, 8 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sarangpur, in Malwa, 20. Sarda, Har Bilas, 25n Sarkhej 'Fateh Bagh', 31. Satala, 24. Satta, 16. Saubhagyadevi, 170. Sayyad Mohammad, 20. S'ekhara, 36. Sema, a village, 33.. Seringapatan, II. 26n, 27, 28. Sewell, 9. Shah Gunaraj, 33. Shalji, 18. Seth Kasturbhai Lalbhai, of Ahmedabad, 34 n. Shamskhan Shumskhan, 25, 25, 26. Shiva, 16 n. Silaharas, 14. Singhana, 7n, 8. Shringirishi-Inscription of, 24. Sikri 'Fathabad', 31. [ SI ] jSirohi Sirohy, 18, 21, 27, 26, 20. S'irpur, 13. Sisodia of Mewar, 19, 20. Sohanadeva of Nikumbhavamsa, Sonargaon, 23, 24. Sooltan Hooshang, 30. Sooltan Mahmud, 30. Somasundara Suri, 34. Sopara, 14. Sridevi, 7. Sripura, 13. S'ingirsi, Inscription of 16. Sthana, II. 7. Suda-prabandha, 34. S'uk lapura, 14. Sultan Ala-ud-din, 23n. Sultan Muhammad Tughluq, 25. Sultan Qutb-ud-din, 26. Surat, a district, 13. Suvarnadurga, 13. Suvarna Garuda-dhvaja, 14. Suvarnarsabha-dhvaja 14n, Suvarna-Vyaghra, 14. Svara-Melakalanidhi, on. Tajkhan, 21,26. Tamarajendra (Tamaraja), Tamaraji (Tamaraja), 6. Tana, 25. Tank Rajputs, 25. Tara, 29. Tarapura, 13. Tatarakhana, 10. Telingana, 10. Thalner, II. Thana, 13. Thana, a fort, 13. Timur 24n, 25. Tod, Col. James, 28, 31, 32. Toda, 24. Tondanur, II. Tonnur, II, Trajan, in Rome, 31. Tringalawadi, 13. Trisandhya, 12. Trisandhyaksetra, 12. (Triyambaka Tryambak (Tryambaka, 5, 12, 13, 14. Tryambakes'wara. 12. Tughluq dynasty, 24n. Tujarakhana, 10, 11n. Tujarasana. 10. Udaysingha, 36, 37. Uddhara-dhorani, 36. Vadyaratnakosa, I. Vasai (Bassain). 14. Vasantpur, 33. Vastumanjari, 36. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [52] Vyaghra-Camikara, a dynasty, 6, 14. Vastu-Sara, 36. Vastusastra, 21, 36. Vatikacala, 13. Velapura, II. Vijaya, father of Praudha Devaraya, 9. Vijayanagar, 9; 12. Vijay Raya I, 9n. Vincent Smith, 31, 32. Vigatpuri, 13n. Vikatapuri, 13n. Viramdeva, 16n. Vira Ballala III, 11. Vir Vinod, 16. Wajih-ul-Mulk, 25. Wolsely Haig, 24n. 29, 30n. 31.. Yadavas, 14, 15. Yuga-S'ri-Chaturmukha, also called Trailoky adipaka, 34. Yuzbasbis, 24. Zafar, 23 Zafar Khan, 23, 238, 24, 25, 250, *Zyreitbag', Jitbag, 31. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ medapATadezAdhIzvara-zrIkumbhakarNanRpati-viracitaH natya ratna koshH| 10 tRtIyollAse prathamaM parIkSaNam / [maGgalam / ] yasmin samastakaraNAni na kAraNAni yo'naGgahAravijayI ca nvaangghaarH| yazcAGgahArarucirAmalanRtyakArI nArIkRtArthatanumIzamahaM nuve tam // karaNAnyatha vakSyante nRtyasya karaNAni vai / zuddhAni bharatoktAni vasukhendu' 108 mitAni ca // karapAdAdyaGgakasya kriyA rasanirantarA / savilAsAnukaraNaM nRtyAdi karaNaM tu tat / athodezaM vade teSAM lakSaNaM ca savistaram // . [zuddhakaraNAni / ] talaMpuSpapuTaM lInaM vartitaM valitoru ca / maNDalakhastikaM vakSaHsvastikaM khastikaM ttH|| AkSiptarecitaM pRSThasvastikaM cArdhapUrvakam / khastikaM dikkhastikaM conmattaM samanakhaM ttH|| apaviddhaM saJcitaM ca tathA svastikarecitam / nikuddamardhanikuTuM kaTicchinnaM kaTIsamam // vikSiptAkSiptakaM nAma bhujaGgatrAsitaM tthaa| alAtaM nikuzcitaM ca ghUrNitaM cArecitam // UrdhvajAnvardhamattalli syAdrecakanikuhitam / mattalli lalitaM caiva valitaM daNDapakSakam // - .. ... 1 AB put 108 after vsu| 2 AB degtyaad| 3 0 degdeshvde| 4 B mataH / 5AB unnataM / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 146 nR0ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 [zuddhakaraNAni nUpuraM pAdApaviddhaM bhujaGgatrastarecitam / .[bhujaGgAzcitachinne ca bhramaraM daNDarecitam / / caturaM ca kaTibhrAntaM vyaMsitaM krAntamityapi // vaizAkharecitaM pArthanikuTuM cakramaNDalam / ' vRzcikaM latAvRzcikaM tathA vRzcikakuTTitam // athAkSiptaM cArgalaM ca tathA vRzcikarecitam / uromaNDalamAvarta tathA talavilAsitam // lalATatilakaM dolapAdakaM kuzcitaM tathA / vivRttaM vinivRttaM ca pArzvakrAntaM nizumbhitam // vidyudbhAntamatikrAntaM vikSiptaM ca vivartitam / gajakrIDitakaM gaNDasUci syAdgaruDaplutam // talasaMsphoTitaM pArzvajAnu gRdhrAvalInakam / sUcIviddhaM sUci cArdhasUcI syAriNaplutam // parivRttaM daNDapAdaM mayUralalitaM tataH / preDolitaM sannataM ca sarpitaM karihastakam // prasarpitamapakrAntaM nitambaM skhalitaM ttH| siMhavikrIDitaM siMhAkarSitaM cAvahitthakam // nivezamelakAkrIDamuvRttaM janitaM tthaa|' talasaMghaTTitaM viSNukAntaM copasRtaM tathA // lolitaM madaskhalitaM vRSabhakrIDitaM ttH| saMbhrAntamudghATitaM ca viSkumbhaM zakaTAsyakam // UrUvRttAbhidhaM caiva nAgApasarpitaM tathA / gaGgAvataraNaM cetthamaSTottaramudIritam // karaNAnAM zataM pUrNamaGgahAropayogikam / anyAni santi bhUyAMsi gtisthityaadiyogtH|| aGgAnAM melake tAni khayamUhyAni paNDitaH / prAyeNa va?na)rtanArambhe samau pAdau latAkarau / cAturakhyaM zarIre ca vizeSo'tho ythaasthitH| cArImadhyardhikAmete dakSiNe crnne'grge|| ...1 AB klIDanakam / 20 tathA / 3 AB krh| 4 A. Natyasastra and dtilo? works such as S. R. give Viskambha; but Monier Williams on the authority of Vopadeva gives viSkumbha. also. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lInam ] nR0 10 ko 0 - ullAsa 3, parIkSaNa 1 vyAvRttya dakSiNaM pArzvamAgate karayoryuge / parivartanato vAmaM pArzva sannatamAzrite // kukSetraM zrito yatra hastaH puSpapuTo bhavet / talapuSpapuDhaM tat syAt pAde'gratalasaJcare // raGge puSpAJjalikSepe lajjite yoSitAmapi / yadAnyakaraNAdetadanu syAt karaNaM tadA / etat karakriyAM tyaktvA grAhyA tat karaNAnugA // // iti talapuSpapuTam // 1 // * grIvAnatAMsakUTaM ca bhavedyatra nihaJcitam / UrdhvamaNDalinau hastau vidhAya hRdaye'JjaliH / yatra tatkaraNaM lInaM vallabhAbhyarthane smRtam // // iti lInam // 2 // * hRdayAbhimukhau hastAvAzliSTamaNibandhakau / samaM svastikatAM nItau vyAvRttaparivartitau // uttAnau pAtayedUrvoryatra tadvartitaM matam / patAkau pAtayettau hi yatrAsUyA prayujyate // krodhe'dhovadanau syAtAM nighRSTau tau tathAvidhau / viniyogavazAdanye zukatuNDAdikA iha // // iti vartitam // 3 // * vyAvRttiparivRttibhyAM samaM vakSasi cet karau / kRtvAkSiptikayA cAryA parivartya ca saMhatau // 'vakSo nItvA nidhIyete zukatuNDAvadhomukhI / evaM kRtvA tatazcArIM baddhAM kRtvA sthitiryadA / kriyate valito sa syAnmugdhastrIvrIDite smRtam // // iti valitoru // 4 // * maNDalaM sthAnakaM kRtvA caturasrau karau tataH / vidadhyAdvicyavAM cArImUrdhvamaNDalitau karau // udveSTitena kRtvA tau vidadhyAt svastikAkRtI / maNDalasvastikaM tat syAt prasiddhArthAvalokane // // iti maNDalasvastikam // 5 // * 1 ABO vakSau / 147 23 24 25 26 27 28 29 30 31 33 10 15 20 25 30 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 nR0 20 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 vakSasvavimAna vakSaHsthitau karau kRtvA recitau caturasritI / Abhugne vakSasi punaryatra vyAvartitena tau // AnIya khastikIbhUtau svastikau caraNau tathA // aMsayugmamanAbhunaM tadvakSaHsvastikaM matam / lajjAnutApayostajjJairviniyogo'sya kiirtitH|| // iti vakSaHsvastikam // 6 // udveSTitena niSkramya pANI vyAvartitAzcitau / samamutplutya kurute karAzikhastikaM yadA // tadA khastikamAkhyAtaM parAnveSaNabhASaNe / tathA niSedharAbhasye kacidyuddhaparikrame // // iti svastikam // 7 // vakSAkSetre karau kRtvA vyaavrtnmdhordhvgau| pArzvayozca tataH kSiptvA drutabhramamadhomukham // haMsapakSaM karaM cAnyaM vakSa AnIya tAdRzam / niSkAmayettataH sUcIpAdau yatra prayojitau // AkSiptarecitaM tat syAdanenAbhinayet sudhiiH| parigrahasyAcaritaM tathA tyAgaparamparA // // ityAkSiptarecitam // 8 // udveSTanakriyAM kRtvA vikSipyete karau ydaa| cArI vidhAyApakAntAM racyamAne'paveSTane // kRtvAnyacaraNaM sUcI yatrAbhikarasaMbhavam / khastikaM racayet tat syAt pRSThakhastikasaMjJakam / viniyoge svastikokte niyojyaM nRtyakovidaiH // // iti pRSThasvastikam // 9 // karihasto dakSiNaH syAditaraH khaTakAmukhaH / pAdau hRtvastiko yatra tadardhavastikaM bhavet // kecit karikarasthAne pakSavazcitakaM jaguH / kaTisthamardhacandraM ca pakSapradyotakaM na vA // // ityardhasvastikam // 10 // 18 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pisvastikam ] nR0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 karAgiracito yatra khastiko truTitAGgakaH / agrataH pRSThataH pArzve tad dikkhastikamucyate // syAdgItaparivarte'sya viniyogaH prkiirtitH| khastikottyantareSu syAt svasti[ka]prakriyA tviyam // 47 // iti dikvastikam // 11 // AviddhAM racayan cArI pAdamazcitamAcaret / karau kramAdracitI sto yatronmattaM tu tadbhavet / saubhAgyAdisamudbhUte garve vidvadbhirIritam // // ityunmattam // 12 // latAhastau samanakhau caraNau saMyutau mithaH / dehaH khAbhAvikaH prAk praveze samanakhaM tu tat // // iti samanakham // 13 // caturasraM samAsthAya hastau tu ctursritau| vyAvartya dakSiNaM hastaM muhuniSkAzayan bhajet // AkSiptamatha taM hastaM zukatuNDAkRtiM nyn| pAtayeddakSiNasyororuparyatrAparaH krH|| vAme dakSasthito yatra khaTakAmukhasaMjJakaH / apaviddhaM tadeva syAt kopAsUyArthadarzane // // ityapaviddham // 14 // nAsAdezaM gato yatra vyAvartaparivartanam / kRtvA dhatte'lapadmatvaM karihastastadAzcitam / khasyAtikautukAdyojyaM sammukhaprekSaNe hi tat // // ityaJcitam // 15 // vidhAya caturasraH san haMsapakSau drutabhramau / zIrSAdUrdhvamadho nItvA vyaavrtprivrtitH|| .......5423 Aviddhavakrau tAveva vakSasi khastikIkRtau / kavyAM nItvA tataH pkssprdyotkvidhaantH|| cArI tadazagAM kRtvA bahitthaM sthAnakaM ttH| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .150 5 10 15 20 25 nR0 20 ko0- ullAsa 3, parIkSaNa 1 kuryAttadA pravijJeyaM budhaiH svastikarecitam / vRttAbhinayane tacca praharSAdau niyojitam // // iti svastikarecitam // 16 // * maNDalaM sthAnakaM kRtvA caturasraM samAzritaH / skandhazIrSe karaM nItvA dakSamudveSTanAJcitam // patantetpatanAviSTakaniSThAGgulitrayam / alapadmIkRtya tathoddhatei ca dakSiNe // AviddhavakratAM nIte caturastrIkRte tataH / anenaiva yathA vAmapAGgI yatra tadvidA // kriyate tatra vijJeyaM karaNaM tu nikuTTitam / AtmasaMbhAvanAkhyAnapare vAkye prakIrtitam // // iti nikuTTam // 17 // * * tadevArdhanikuhaM syAdekenAGgena nirmitam / tatraivArthA ( ? ) niyujyetApa (? pra ) rUDhabacanoktike // // ityardhanikuTTam // 18 // vidhAya bhrama pArzve maNDalasthAnamAzritaH / chinnAM kIM vidhAyaikAM bAhuzIrSe ca pallavam // karaM kRtvAGgAntareNa yatraivaM kriyate punaH / evaM tricaturAvRttyA kaTIchinnaM tu vismaye // // iti kaTIchinnam // 19 // * vaiSNavasthAnake sthitvA cArImAkSiptikAM caran / apakrAntAM tataH kRtvA svastikaM ca karadvaye // dakSiNo nAbhidezasthaH khaTakAmukhasaMjJakaH / ardhacandrastathA kavyAM kRtaM pArzve ca sannatam // anyadudvAhitaM yatrAvRttayogAntaraistathA / tat kaTIsamamAdiSTaM jarjarasyAbhimantraNe // // iti kaTIsamam // 20 // * vyAvartyate karo yastu tatpakSe'hniM bahiH kSipet / anyastu caturasraH syAt pUrvo'tha parivartyate // [ nikum 56 57 58 59 w 61 62 63 64 65 66 67 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * bhujaGgavAsitam] nR0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 hasta AkSipyate cATirevamevAGgakaM punH| aparaM kriyate yatra vikSiptAkSiptikaM tu tat // viniyojyaM gatau caitadAgatau ca vickssnnaiH| prAdhAnyAcaraNasyedaM na tathA manvate pare // yato vaakyaarthdhiihstaabhinysyaanusaarinnii| prAdhAnyato hastakAnAM nRtyamAtraparaM tvidam // anyadaGgamatastAlAnusaMdhAne cikiirsstH| antarAlAnusaMdhAne gatInAM ca parikrame / yojyaM karaNametAdRgiti tadvedinAM matam // // iti vikSiptAkSiptikam // 21 // bhujaGgatrAsitAM cArI vidhAyAkSipya kuJcitam / adhiM vidhAyorukaTIjAnu tryatraM vivartayet // ekadolAkaraM kRtvA tathAnyaM khaTakAmukham / vyAvRttiparivRttibhyAM bhujaGgatrAsitaM tu tat // // iti bhujaGgatrAsitam // 22 // nitambazcaturasro vA karo'lAtA ca cArikA / dakSiNAGge tathA vAme tUrdhvajAnustathaiva cet / aGgAntaraM tadAlAtaM lalite nRtta Iritam // . // ityalAtam // 23 // vRzcikaM caraNaM kRtvA tatpakSasthaM karaM punaH / arAlaM zIrSa AdhAya vegAnAsApradezataH // kRto vakSasyarAlo'nyastadvikhyAtaM nikuzcitam / yojyamutpatanonmukhye vitarkAdau ca suuribhiH| eke patAkasUcyAsyAvapi nAsAgragau jaguH // ___ // iti nikuJcitam // 24 // ____ 1 After alAtam // 23 // ABO give the following description of vikSipta which has its proper place after atikrAntam // 15 // The meaning of the verses is the same but readings differ: vipaddhAntAM daNDapAdAM kramAJcAryoM vidhAya cet / udveSTitaM tadA cApaveSTitaM karayoH kramAt // ekamArgayoH kRtvA recayedagrapRSThayoH / pArzvayorvikSepe to hi vikSiptaM tu tadA bhavet / abhineyastathaitena vIroddhataparikramaH // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pUrSita nR020 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 pArthakSetrAbhAmyamANe Urdhva vyAvartanena tu / .' parivartanato'dhazca kare caraNayoH punH|| javAsvastikataH pazcAdapakrAntAM vihAya ca / tahiksthe caraNe vAmaH karo dolAbhidho ydaa| karaNaM ghUrNitaM proktaM tadA nRtyavizAradaiH // // iti ghUrNitam // 25 // maNDalaM sthAnakaM kRtvA hRdisthaM khaTakAmukham / sUcImukhaM cApasArya yadA tasyAntike nayet // udghaTito'GgipArzva ca satataM tvpsaarnne|| 10 tadordhvarecitaM proktamasamaJjasaceSTane // // ityardharecitam // 26 // caraNa kuzcitaM kRtvordhvajArnu cArikAM ydaa| 1. kRtvA tadigbhavaM hastamalapadmaM vidhAya vA // / arAlaM corcavadanaM pakSe vazcitakaM tathA / kRtvA jAnu stanakSetre nItvA hststthaaprH| khaTakAkhyastadevordhvajAnusaMjJaM prajAyate // // ityU jAnu // 27 // redhito yatra vAmaH syAt karaH kvyaamthetrH| pAdAvupetApamRtau tadA karaNamIritam / ardhamattallisaMjJaM ca niyuktaM taruNe made // // ityardhamattalli // 28 // recito dakSiNo hastaH pAdaH savyo nikuttttitH| dolA caiva bhavedvAmastadrecakanikuTTitam / / // iti recakanikuTTitam // 29 // gulphI ca khastikIkRtya pAdau yatrApasarpayet / ___ karayoryugapadyatrodveSTanaM cApaveSTanam / evaM muhurmuhuryatra tanmattalli made smRtam // // iti mattalli // 30 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 sAlitam] nR0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 nitambakezahastAdivartanA dakSiNe pre| Saddho'nyaH karihastaH syAt pAdazcoddhaTTitastathA / aGgAntaraM cellalitaM nRtye syAtAM vilAsini // ... // iti lalitam // 31 // sUcImukhakare dehakSetrAhare'pasarpati / sUcIpAde'pyapamRte cArI ceDramarI bhavet / kramAdaGgAntare'pyevaM valite valitaM matam // // iti valitam // 32 // UrdhvajAnuryadA cArI karau caiva ltaabhidhau| icchayaikaM tayoya'syedupardhvasya jaanunH| aGgAntare punazcaivaM daNDapakSe prakIrtitam // // iti daNDapakSam // 33 // cArI ca bhramarI kRtvA tato nUpurapATikAm / ekenaiva tu pAdena recayettadgataM karam / dvitIyaM cellatAhastaM tadA nUpuramAdizet // // iti nUpuram // 34 // khaTakAsyau nAbhideze hastau syAtAM praavukhau| sUcIpAdo'nyena yuktvA cAryApakAntayA yutH| tathaiva syAt paraH pAdastadA pAdApaviddhakam // // iti pAdA[pa]viddham // 35 // bhujaGgatrAsitAM cArI kRtvA hastau ca recayet / vAmapArthe tu tat khyAtaM bhujaGgatrastare' citam / / // iti bhujaGganastarecitam // 36 // bhujaGgavAsitA cArI dakSezI dakSiNaH krH| recitosthAlatAhasto bhujaGgAJcitakaM bhavet // // iti bhujaGgAzcitam // 37 // 1 ABO recirm| 2 ABO syoltaa| 10 nR0 rana. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 nR0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 vaizAkhaM sthAnakaM chinnA kaTI yatra kramAt krau| alapadmau kaTIpArzve tacchinnaM karaNaM bhavet // // iti chinnam // 38 // samayAkSiptikA cArI karacodveSTito bhvet|| valitaM ca trikaM kRtvA pAdayoH svastikaM tathA // kuryAttadvad dvitIyAntaM (1jhaM) karau sAkaM ttholvnnau|| karaNaM bhramaraM nAma tadvadvata(? tacoddhata) parikrame / // iti bhramaram // 39 // daNDapakSau karo kuryAddaNDapAdAM vidhAya ca / cArI pramodanRtye syAt karaNaM daNDarecitam / kecit prayogamapyAhurasyoddhataparikrame // // iti daNDarecitam // 40 // pANI vakSAsthitau tatra vAmazcedalapallavaH / caturo dakSiNovistUddhahitazcaturaM bhavet / anenAbhinayet sUcI vismaye kacakisthitAm // // iti caturam // 41 // . vidhAya vAme sUcI ca drutApasaraNAnvitAm / tatpArzve dakSiNaM nyasya kaTirecitamAcaret // athavA bhramarI kurvan vyaavRttprivrtitau| karau kRtvA cAturakhyaM nartako vidadhAti cet // kaTibhrAntaM tadA jJeyaM yatInAM pripuurnne| tAlAntarAlagAnAM tu tathA gatiparikrame / niyogaH procyate sadbhiH kttibhraantvidhaangH|| ||iti kaTibhrAntam // 42 // udveSTitavidhAnenAdho yAtyekaH prsprH| UrdhvaM yAyAdviprakIrNau tAhagAvRttipezalau // uttAnarecitazcaiko vkssaakssetrgtsttH| parogdhomukhago yatra recitaH sthAnakaM gataH (1 ttH)| AlIDhaM vyaMsitaM yojyaM mahAkapiparikrame // // iti vyaMsitam // 43 // 30 -.. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sR0 20 ko 0 - ullAsa 3, parIkSaNa 1 atikrAntAgataM pAdaM pAtyamAnaM tu kuzcayet / tadaiva hastaM vyAvartya tato niSkrAmayedatha || AkSipya parivarttena kuryAttaM khaTakAmukham / vakSaH kSetre tvevameva kuryAdaGgaM dvitIyakam / iti kAntamidaM jJeyamuddhatasya parikrame // // iti krAntam // 44 // ** kAltam ] vaizAkhaM sthAnakaM hastau pAdau grIvA (? vAM) kaTImapi / recayedyatra tad jJeyaM tajjJairvaizAkharecitam // // iti vaizAkharecitam // 45 // * pANI ca svastikIkRtya tayorekastadUrdhvataH / mukhapArzvanikuhaH syAdanyo'dhovadano bhavet // nikuTTitastadvadeva pAdo yatra bhavedidam / tat prakAzanasaJcArAbhyAse pArzvanikuTTitam // // iti pArzvanikuTTitam // 46 // * yatrAtAM vidhAyAtho dolAyAM cakravaddhamet / gAtramantargata kRtvA tat proktaM cakramaNDalam / surapUjAvidhau kArya tathoddhataparikrame // // iti cakramaNDalam // 47 // * hastau karikarau yatra pRSThe vRzcikapucchavat / pAdaH samunnataM pRSThaM dUre tadvRzcikaM viduH / vyomagairAvaNAdInAM vimAne viniyujyate // // iti vRzcikam // 48 // * vAmo latAkaro yatra caraNo yatra vRzcikaH / tallatAvRzcikaM nAma gaganotpatane smRtam // // iti latAvRzcikam // 49 // * caraNaM vRzcikaM kRtvA bAhuzIrSe'lapadmakau / kramAdyadA nikuvyete tadA vRzcikaku hitam // // iti vRzcikakuTTitam // 50 // * 103 104 105 106 107 108 109 110 111 10 15 20 25 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [Adita nR0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 vidhAyAkSiptikAM cArI kSipyate khttkaamukhH| . caturo vA tadAkSiptaM vidUSakaparikrame // // ityAkSiptam // 51 // vAmasyAoM kaniSThAyAH samIpe syAt prasAritaH / tadaiva standhabAhuH san vAmaH syAdalapallavaH // vAmetaraH karaH kizcit prasRtAgro'rgalaM tthaa| parikrame'GgAdAdInAM viniyogo'sya kiirtitH|| // ityargalam // 52 // caraNo vRzciko yatra svastiko recitau karau / 10 vicyutau ca tadAkAzayAne vRzcikarecitam // // iti vRzcikarecitam // 53 // baddhAmatha sthitAvartI cAroM kRtvA karau ydi| - uromaNDalinau kuryAttaduromaNDalaM matam // // ityuromaNDalam // 54 // cArI cApagatiryatra dolAkhyau ca yadA karau / udveSTitau tatazcApaveSTitau ca krmaadydaa| .:: tadAvarta bhavedetat sAdhvasAdapasarpaNe // // ityAvartam // 55 // UrdhvAGgulitalaH pAda UrdhvapArzve prsaaritH| tadaprapRSThataH kAryamevamaGgAntare'pi cet / sUtradhAragatAvetaduktaM talavilAsitam // // iti talavilAsitam // 56 // vRzcikAGgreryadAGguSTho lalATe tilakaM likhet / tadA lalATatilakaM vidyAdharagatau smRtam // // iti lalATatilakam // 57 // UrdhvajAnuM vidhAyAtha dolApAdAM yadAcaret / dolApAdau karau yatra dolApAdaM taderitam // // iti dolApAdam // 58 // / 25 - - 1 B0 yderitm| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kucitam] nu0 20 ko-ullAsa 3, parIkSaNa 1 vAmapArthe'lapadmaH syAduttAno dakSiNaH krH| yavA tat kuJcitaM pAde svye'grtlsNcre| . AnandanirbharasurAnandAbhinayane matam // // iti kuJcitam // 59 // pAdamAkSiptacArIkamAkSipyAkSipya hastakau / vyAvRttiparivRttibhyAM tato bhramarikAvidhau / recitau cet karau syAtAM vivRttamuddhate game // // iti vivRttam // 60 // pANiMkhastikayuktyA'daH sUcIpAdena jAyate / nivartate vivRtyAtha pratyAvRtyAtha paarshvtH||. trikaM syAdvinataM cArI baddhA pANI drutabhramau / yatra tadvinivRttaM syAttaduddhataparikrame // // iti vinivRttam // 61 // pArdhAkAntAhacAryA vai kuryAt pAdAnugau karau / pArzvakAntaM tadA yadvAbhineyavazagau krau| parikrame'tiraudrasya bhImasenAdikasya tat // // iti pArzvakrAntam // 6 // ekasyAGke pArNibhAge samunnatataraH param / kuzcitazced dvitIyaH syAt khaTakAkhyasya madhyamA // . vakrAGgulI tilakayellalATaM tanizumbhitam / athavA hastako'tra syAdRzciko'tra mheshvrH| abhineya iti prAhurnRtyazAstravizAradAH // // iti nizumbhitam // 63 // caturdikaM zirakSetre pRSThato bhrAmitaM drutam / bhrAmayecaraNaM cet syAt vidyuddhAntaM tadAdbhutam / etadapyauddhate proktaM nRtyavidbhiH parikrame // // iti vidyuddhAntam // 64 // atikrAntAkhyacArIkamanimagre prsaaryet| .... cet prayogAnugau hastAvatikAntaM tadocyate // // ityatikrAntam // 65 // 15 * 20 - 1 ABO ityabhikrAntam / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [vikSitam nR0ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 vidyuDrAntAM daNDapAdAM cArI kRtvA kramAdiha / udveSTitau tathA cApaveSTitau recayet karau // .... ekamArgagatAvagre pRSThataH pAdayoH kSipet / vikSiptamabhineyaH syaattenoddhtprikrmH|| // iti vikSiptam // 66 // , AkSipya hastacaraNaM trikaM yatra vivartayet / - karaM ca recayedanyaM tadvadanti vivartitam // // iti vivartitam // 67 // dolApAdAkhyacAryA cet karNe syAt krihstkH|. 10 kriyAparaH karo yatra gajakrIDanakaM tadA // . // iti gajakrIDanakam // 6 // vakSaHsthA kaTakaH pAdaH sUcIpArzva tataM ydaa| gaNDakSetre yadA vAmo hastaH syaadlpllvH|| sUcIpAdo'tha vA sUcImukho vA nRtyahastakaH / 15 gaNDasUcI tadA prokta[1] kapolAlaGkRtI bhavet // // iti gaNDasUcI // 69 // vRzcikotiryadA hastau latArecitakAvuraH / samunnataM tadAnvartha karaNaM garuDaplutam // // iti garuDaplutam // 70 // 20 cAryAtikAntayA yadvA daNDapAdAkhyayA drutam / utkSipya pAtyamAne'nau sazabdaM tAlikAM karau / kuruto yatra tat proktaM talasaMsphoTitaM budhaiH // // iti talasaMsphoTitam // 71 // samasyA rUpRSThe nihitaH caraNaH prH| vakSaHsthalo muSTihastaH syAdardhacandraH kaTItaTe / karaNaM pArvajAnuH syAt proktaM yuddhniyuddhyoH|| 138 // iti pArzvajAnuH // 72 // 136 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhrAvalInakam] nR0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 bhUmizliSTalatAhastAGguSThAvanistu pRsstthtH| .., prasRtazcenmahApakSibuddhau (? yuddhe) gRdhrAvalInakam // 139 // iti gRdhrAvalInakam // 73 // kavyAM yadArdhacandraH syAt pakSavazcitako'thavA / vakSaHsthaH khaTakAhasta prpaannisthito'prH| sUcIpAdastadA sUcIviddhaM sUcyAdiSu smRtam // // iti sUcIviddham // 74 // kuJcitaM pAdamutkSipya sthaapyebhuumimspRshn| .. taddika: khaTako hasto vakSasi syAttathA prH||..141 ziraHkSetre'lapadmazca tathaivAGgAntaraM kramAt / 10 karaNaM sUcisaMzaM tadgaditaM vismaye vidA // , // iti sUci // 75 // tadaivAMkAMga(? vaikAGga)racitamadhusUcIti sUcitam // 143 / / // ityrdhsuucii-|| 76 // 142 16 karau khaTakadolAkhyau cArI ca hariNaplutA / hariNaplutametat syAddhariNasya plute gate // ...144 / // iti hariNaplutam // 7 // SaddhA cArI tathA hastAdUrdhvamaNDalasaMjJitau / adhiH sUcI vivRttaM ca trikaM bhramarikAzritam / karaNaM parivRttaM tat kIrtitaM nRtypnndditaiH|| 14520 // iti parivRttam // 78 // daNDapAdAM drutaM cArI kRtvA nUpurapAdikAm / daNDavadyatra hastaH syAddaNDapAdaM taducyate // // iti daNDapAdam // 79 // recayitvA karAvUrvogzcikAciM nikuJya c| ...... bhramarI kriyate cetsyAtmayUralalitaM tadA // // iti mayUralalitam // 8 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nR0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 [lolitam dolApAdAM vidhAyAnyenAGgiNA cet krotyym| . utplutya bhramarI tUrNaM bhavet preDolitaM tadA // 148 // iti preDolitam // 81 // mRgaplutAM vidhAyAGgiH svastiko'gre vircyte| hastau sto' dolau saMnataM tadadhamasya gatau matam // 149 // iti sannatam // 82 // ekatazcaraNAvaDIva(1 zrAva)zcite'pasaratyatha / ziraH syAnnAmitaM tasya pArzve syAducitaM (1 taH) krH|| 150 evamaGgAntaraM yatra tatsarpitamudAhRtam / ... niyojyametanmattasyonmattasya parisarpaNe // - 151 // iti sarpitam // 83 // vakSasyudveSTito vAmaH karaH syAt khttkaamukhH| tripAtakA karaH karNe pAdazcedazcitaH kRtH| agre prasAryate yatra karihastamidaM viduH|| // iti karihastam // 84 // recitAddhastato pAdastaddiko hastagharSaNAt / gacchet pAdAntarAnmandamandamanyo ltaakrH| tadA prasarpitaM jJeyaM vyomayAnagatI matam // // iti prasarpitam // 85 // kRtvA baddhAmapakrAntAM cArI ca karayoH punaH / tattat prayogAnugayorapakrAntaM prakIrtitam // // ityapakrAntam // 86 // patAko cedadhovaktrAGgulIko zirasaH sthalam / parivRttyA samAnIya niSkrAmyosiyordvayoH / anyonyAbhimukhau kRtvA khadehAbhimukhAGgulI / nitambAkhyauM vidhIyete nitambaM tu tadA matam // // iti nitambam // 8 // 20 1 AB0 stau| 2 ABO degkhyaurvidhIyate / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skhalitam] nR0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 dolApAdasya gamanAgamane hNspksskH| anvetyaGgAntaraM yatra skhalitaM tat prakIrtitam // // iti skhalitam // 88 // 157 158 1590 160 alAtAM cArikAM kRtvA nyasyedaddhiM drutaM purH| capeTavat kRto hststthaanyaanggvidhaantH| siMhavikrIDitaM nAma bhavedraudgatAvidam // // iti siMhavikrIDitam // 89 // padmakozau[vorNanAbhau karAvatistu vRshcikH| prAcau bhakatvApare pAde 'vRzcike tAdRzau punaH / kRtI siMhAkarSitakaM siMhAbhinayane matam // // iti siMhAkarSitam // 90 // janitaM caraNaM kRtvA hyarAlaM cAlapallavam / lalATe hRtpadeze ca hastAvabhimukhAGgulI // kramAdudveSTitena sto vyAvRttyA pArzvagau ttH| parivRttyApaveSTena vakSodeze ca tAdRzau // mitho'bhimukhatAM prAptau nighIyete yadA tdaa| avahitthaM budhaiH proktaM viniyogo'sya kthyte| gopanaprAyavAkyAthai kecidanye pracakSate // // ityavahittham // 91 // maNDalasthAnake sthitvA nirbhugne hRdaye ydaa| vinyasto khaTakAvako nivezaM gajavAhane / ___||iti nivezam // 92 // elakAkrIDitau pAdau hastau khaTakadolako / valitaM sannataM gAtramelakAkrIDitaM tdaa| abhinetavyametenAdhamaprANiprasarpitam // // ityelakAkrIDitam // 93 // 1611 / * 1943 * 1 of vRzdhiko'dhiH padmakozau vorNanAbhau yadA karau / saM. ra. a. zlo. 718. 2 ABO mishevN| 21 .rA. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [uttama 0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 1 prasArya punarAnItau hastau pAdau yadA punaH / gAtramuttacArIkamudrutaM tat prakIrtitam // __ityuttam // 94 // cArI ca janitAM kRtvA karaM kuryAllatAbhidham / anyaM vakSAsthitaM muSTikaraNaM janitaM tdaa| kriyArambho'bhinetavya etena mahatAM nRNAm // // iti janitam // 95 // .. 167 10. karau saMghahitatalau racayitvA patAkako / dolApAdAM bhajecArI vaiSNavasthAnake sthitH|| dakSiNaM kaTidezasthaM vAmaM recitamAcaret / talasaMghaTitaM tat syAdanukampArthagocaram // // iti talasaMghaTTitam // 96 // AkAzAbhimukho yatra kuJcitazcaraNo vrajet / recitau ca karau viSNukAntaM syAt kramaNe hreH|| // iti viSNukAntam // 97 // vidhAya cArImAkSiptAM vAmatastadanantaram / hastaM vidhAya vyAvRttaM parivartanakArakam // arAlatAM nayedenaM nate dakSiNapArzvake / etacApasRtaM jJeyaM vinayeno(? nA)pasarpaNe // // ityapasRtam // 98 // 15 vaiSNave sthAnake pANireko vakSasi recitH| anyo'lapallavaH zIrSa lolitaM pArzvayordvayoH / vizrAmyati yadA prAhurlolitaM karaNaM tadA // // iti lolitam // 99 // krameNa khastikau pAdau tathaivApasRtau ziraH / parivAhitamAnIto dolau hastau yadA tdaa| madaskhalitakaM prAhuH prayojyaM madhyame pa(?mode // . . // iti madaskhalitam // 10 // 25 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRSabhakrIDitam ] nR0 10 kau0 - ullAsa 3, parIkSaNa 1 hastarecitakaM kurvan kuryAccArImalAtikAm / kuzcitau ca karau kRtvA vyAvartanavidhAnataH // kRtvAlapadmau nyasyete karau cedvAhuzIrSayoH / vRSabhakrIDitaM prAhustadA karaNamuttamam // // iti vRSabhakrIDitam // 101 // * cAryAmAviddhasaMjJAyAM vyAvRttaparivartitam' | alapadmaM karaM nyasyedUrUpRSThe yadA tadA / sasaMbhramagatI yojyaM sabhrAntaM karaNaM bhavet // // iti saMbhrAntam ' // 102 // * * cArI saMghahitAM kRtvA pArzve tatsaMnatiM nayet / karau samudyatau kartuM tAlikAM ca yadA tadA / uddhahitaM prayoktavyaM nRtye tajjJaiH pramodakaiH // // ityuddhaTTitam // 103 // sUcImukho nRtyahasto dakSiNazcedapetya ca / upavrajet karaM vAmaM so'vimo nikuTTakaH // evamaGgAntare'pi syAt sUcyanirdakSiNaH karaH / dakSiNo'pyalapadmaH syAt vAmahasto'pi pUrvavat / evaM punaH punaryatra viSkumbhaM tat prakIrtitam // // iti viSkumbham // 104 // * cArI tu zakaTAsyA syAdeko hastaH prasAritaH / aGghriNA saha hasto'nyo vakSaHsthaH khaTakAmukhaH / tat zakaTAsyaM syAt prayojyaM bAlakhelane // // iti zakaTAsyam // 105 // * arAlakhaTako hastau yatra vyAvartanAnvitau / sahorudvattayA cAryA nidadhyAdUrupRSThayoH / UrUttaM premakopaprArthanerSyAsu kIrtitam // // iti UrudvRttam // 106 // * 263 174 175 176 177 179 17815 180 181 5 1 ABC parivRttitam | 2 ABC repeat sasaMbhramagatau yojyaM from the Samb hranta karana. 3 ABC khedane / 10 20 25 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nR020 ko-ullAsa 3, parIkSaNa 2 nAgApasarpita hastau recayecchIrSa parivAhitamAcaret / khastikApasRtau kuryAt pAdau naagaapsrpite|| prayojyametadicchanti prAyeNa taruNe made // // iti nAgApasarpitam // 107 // aGkAvutkSipyamANe'pi tathA nikssipymaannke| tripatAko bhajetAM cedanu pronnatisaMnatAm // tadvadeva zirazcet syAdgaGgAvataraNaM tdaa| gaGgAvatAre nirdiSTaM muninA sarvadarzinA // // iti gaGgAvataraNam // 108 // prAyo vakSAsthitaH kAryo vAmastu karaNe karaH / dakSiNastu karastattatkaraNasyAnugaH smRtH|| talapuSpapudasyAdI prayogAd jJAyate kila / puSpaiH syAddevatApUjAmaGgalArthatayeti ca // gaGgAvataraNasyAnte kiirtnaanmngglaanttaa| sarvakAryeSu vijJeyetyavadadbharato muniH|| // hatyaSTottarazataM karaNAni // 109 // zrImat kumbhalamerAvartudazikhare ca citrakUTe c| .. . durgavarau varapadavI yatkaraNaM rAjate jagati // 188 ___ iti zrIrAjAdhirAjazrIkumbhakarNamahImahendreNa viracite saGgItarAje SoDazasAhasyAM 20 saGgItamImAMsAyAM nRtyaratnakoze karaNollAse zuddhakaraNAbhidhAnaM prathamaM parIkSaNaM [samAmam / ] 15 tRtIyollAse dvitIyaM parIkSaNam / [ maGgalam / ] yamantaHkaraNeSvAdyA nityAmAropya tnvtH| vicintayanti taM vande karaNAtItamIzvaram // atha dezIpUrvakANi bRhddeshiividaaNvrH| karaNAni samAcaSTe kumbhakarNo dharAdhipaH // ancitaM caikaka(?coraNAcitaM syAGgairavAzcitam / daNDapraNAmAzcitaM ca kartaryazcitameva ca // 1 A0 stikop| 2 ABC yaam| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aJcitam ] nR0 20 ko0 - ullAsa 3, parIkSaNa 2 tiryagazcitakaM tadvat samapAdAJcitaM tathA / bhrAntapAdAJcitaM ca' karaNaM syAttataH param // alagaM kUrmAlagaM cordhvAlagaM cAntarAlagam / lohaDIM ca tathA cAnyaikapAdalohaDI tathA // kartarI lohaDI caiva syAdarpasaraNaM tathA / jalAdizayanaM nAgabandhaM kapAlacUrNanam // tapRSThaM tathA matsyakaraNaM ca prakIrtitam / karasparzanasaMjJaM ca tathaivaiNaplutaM matam // tiryakkaraNasaMjJaM ca tiryak svastikameva ca / skandhabhrAntaM khaNDasUci samasUci tataH param // tato viSamasUcIti bAhyabhramarikA tataH / antarbhamarikA caiva chatrabhramarikA tathA // tiripabhramarI cAtha lagabhramariketi ca / bhramarikA nAmocitabhramarikA tathA // zirobhramarikA caiva tathA digbhramarIti ca / evamutapUrvANi SaTtriMzatsaMmitAni ca / karaNAni samAsena lakSiSyante yathAgamam // sthitvA vai samapAdenottAnazcedutplutennaTaH / tadAzvitaM syAt karaNam / // ityaJcitam // 1 // * ekapAdAJcitaM tathA // yadyetadekapAdena nirmitam / bhairavAJcitam // // ityekaka (? ca) raNAJcitam // 2 // * bhairavAJcitamUrupRSThe sthitaikAGkeruttau // // iti bhairavAJcitam // 3 // yadAJcitavatsutya nipatedbhuvi' daNDavat / daNDapraNAmAJcitakaM vadati nRtyakovidaH // // iti daNDapraNAmAJcitakam // 4 // * 165 810 10 11 12 5. 14 1 AB caiva karaNaM | 2 ABC nipatedbhuvi / yadAcitavadutya daNDavanRtyakodiraH / daNDapraNAmAJcitakaM / 15 13 25 20 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nu0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 2 kartazitam kartaryazcitameva c| caraNAbhyAM khastikAbhyAmazcite parikIrtitam // // iti kartaryazcitam // 5 // samapAdAt paraM tiryagutplutau tiryagazcitam // ___||iti tiryagaJcitam // 6 // vidhAya pAdAvUrvAgrau samau skandhena bhUtalam / AkramyollAlayetpAdau parivartanamAcaret / tiryagyatra kramAdetat samapAdAJcitaM viduH|| . // iti samapAdAzcitam // 7 // dakSiNA ibhrAmayitvA tdiiytlpRsstthtH| vAmAnijaGghAmadhyaM cedavaSTabhyAzcitaM ttH|| kRtvA dharitrIM skandhAbhyAmadhiSThAya vivartanam / vidhAyollAlayetpAdau bhrAntapAdAzcitaM tadA // // iti bhrAntapAdAJcitam // 8 // utlutyAdhomukho'gre ca patitvA kukkuTAsanam / yatra panAti tatmoktamalagaM karaNottamam // // ityalagam // 9 // yadi syAdalage kUrmAsanaM kUrmAlagaM tadA // // iti kUrmAlagam // 10 // 20 samAnerUdmasaMsthAne patitvo_lagaM bhavet // __ // ityU;lagam // 11 // kRtvAlagaM nipatyoAmuttAnoraHsthalaM sthitaH / pRSThataH zirasA zroNi spRzeccedantarAlagam // // ityantarAlagam // 12 // yatra kRtvA samau pAdau vivRtya trikamutplutet / tiryak tallohaDIsaMjJam / // iti lohaDI' // 13 // lohaDIluNThitaM bhuvaa|| 24 PHPritput lohaDI after bhuvA / But lohaDI luNThitaM bhuvA seems to be a part of tierdefinition of ekapAda lohaDI. 25 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekapAdalohaDI] na ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 2 ekapAdaprayukteyamekapAdAdilohaDI // // ityekapAdalohaDI // 14 // ekapAdaluThitaM vaa| lohaDyeva khastikAviracitA lohaDI(? kartarI )mtaa|| // iti kartarIlohaDI // 15 // darpasaraNaM procyte'dhunaa| vaiSNavaM sthAnamAsthAya pRthvyAM cet pArzvataH patet // // iti darpasaraNam // 16 // jalazAyivadetat syAdAsane jalazAyikam // // iti jalazayanam // 17 // tadeva nAgabandhaM syAnnAgabandhavadAsane // // iti nAgabandham // 18 // samapAdasthito bhUmau zIrNA saMspRzya bhUtalam / parAvRttiM vitanute kapAlacUrNitaM hi tat // // iti kapAlacUrNitam // 19 // kapAlacUrNena jAte vakSasyuttAnite nte| natapRSThaM parairuktaM vaMkolaM karaNaM tvidam // .. // iti natapRSTham // 20 // kRtvotplavanamAvartya madhyaM pArzvena matsyavat / vAmena parivartecetta(?tata)nmatsyakaraNaM bhavet // // iti matsyakaraNam // 21 // alagaM vidhAya karaNaM hastenAzritya nartakI bhUmim / parivarteta yadedaM sparzanamuktaM karAdhaM tat // // iti karasparzanam // 22 // kRtvotlavanaM sUcImanyatamAM khe vidhAya cejate / bhUmAvUlasthAnaM yadotkaTAsanaM tadAplutaM caiNam // // ityeNaplutam // 23 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 168 nR0 10 ko0- ullAsa 3, parIkSaNa 2 tirazcaikena pAdena samutplutya nipatya cet / ekapAdena pRthvyAM cettiSThettiryakkatistadA // // iti tiryakaraNam // 24 // tiryakvastikamutya syAttiryak svastike kRte // // iti tiryaksvastikam // 25 // * pRthvyAM sthitvAMsayugmena kRtvA caivotkaTAsanam / karaNaM cAJcitaM kRtvA dhRtvAGgAntaramambare // bAhubhyAM bhuvamAkramya bhrAmaM bhrAmaM ca pUrvavat / tiSThet pratidizaM yatra tat skandhabhrAntamucyate // // iti skandhabhrAntam // 26 // * sUcInAM tritayaM proktaM tadvidhA parikIrtitam / bhaumAkAzavibhedena samAdyanyatamAM yadi // karaNAni dadhatyante sUcIM prAkathitAni tu / sUcyantAni tadA tAni jAyanta iti sUrayaH // // iti sUcya[nta ] m // 27 // * savyetareNa pAdena sthitvA savyAhikuJcanAt / savyAvarta bhramedyatra sA bAhyabhramarI matA // // iti bAhyabhramarI // 28 // * asyA eva viparyAsAdantarbhamarikA bhavet // // iti antarbhramarI // 29 // * sthitvaikenAGgiNA bhUmau daNDavaccotkSipet param / savyAvarta bhavedyatra sA chatrabhramarI matA // // iti chatrabhramarI // 30 // aGghrisvastikamAdhAya tiryagbhramaNato bhavet // // iti tiripabhramarI // 31 // * [ tiryakaraNam 35 36 37 38 39 41 42 43 44 1 Khandasuci, Visamasuci and Samasuci- all the three seem to be described here. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nR0 10 ko 0 -ullAsa 3, parIkSaNa 2 vaiSNavaM sthAnakaM kRtvA tiSThet savyAGkSiNA tataH / dehaM bhrAmayatastiryagalagabhramarI bhavet // // ityalagabhramarI // 32 // 2: aNabhramarI ] * khaNDa sUcyA bhramAccakravaccakrabhramarI bhavet // // iti cakrabhamrarI // 33 // dehasya tiryag bhramaNAt samapAdAdanantaram / ucitabhramarI nAma brUte zaGkarakiGkaraH // // iti ucitabhramarI // 34 // * sA zirobhramarI jJeyA zirasaiva bhuvi sthitA / pAdAvRvakRtau vibhrat trizo bhramaNato drutam // // iti zirobhramarI // 35 // * bhrAmaM bhrAmaM sakRt prAgvadyatra hastaghRtakSiti | caturddikcakramAttiSThettadA digbhramarI matA // // iti digbhramarI // 36 // * anye'pi santi bhUyAMso bhedAH karaNasaMzrayAH / svayaM buddhimatodyAste na proktA vistarAdbhiyA // uccairyadIyakaraNAni manoharANi tattatkhadeza lalanAlapaneSu citram / tena trilokaparitoSakarANi rAjJA dezaprasiddha karaNAni vinirmitAni // [ AnandasaJjIvanAd uddhRtaM bhramarIviSayakaM prakaraNam / ] atha AnandasaMjIvanamadhyAt' cArIhastakasaGgAt karaNAni vidurbudhAH / prabhavanti bhidAsteSAM bhedAste rasasaMmitAH // kaciccAvazAnA (? nnA) ma kaciddhastakapUrvakam / prasAde kriyamANe syAt kartavyaM nATyapaNDitaiH // 1 BG // zrI // 22 na0rana0 ZAR 46 47 480 5120 iti zrIrAjAdhirAjazrIkumbhakarNa mahImahendreNa viracite saGgItarAje SoDazasAharUyAM saGgItamImAMsAyAM nRtyaratnakoze karaNollA se dezIkaraNanirUpaNaM nAma dvitIyaM parIkSaNaM samAptam // 2 // 49 50 15 25 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 265 mn nR0 10 ko0- ullAsa 3, A0 saM0 prakaraNam yathA gIte sadAbhogaH zikharatve nirUpitaH / tathA nRtye ca tAsAM tu nartanaM kalazopamam // Abhoganartane proktA bhramaryo mukhyato budhaiH / vizeSAGgamakAdInAM suprabhAstAH prakIrtitAH // bharatoktA api tyaktvA alpAlpAH karaNe khake / tAbhyaH kiyatyo vakSyante kAmasaMjIvikAstu yAH // wwwww * patAkaM hRdaye nyasya kare'nyasmin prasArite / tadevAnaM bahiH kSizvA bhramaNAd hRdayaGgamAH / bhrame yatra smRto'bhyAsasuhRdbhistriH puraHsaram // // iti hRdayaMgamAH // 1 // * bAhoH patAko saMnyasya bhramaNAdaGkamaulikA | ziraH pallavikA cAtha dvitIyA kathyate'dhunA // lalATe tu patAkaH syA[d] bhavedanyaH prasAritaH / bAhoH prasAraNaM kRtvA karau syAtAM drutabhramau / nartanAca zirodeze dvitIyA zIrSapallavA // // iti zIrSapallavAdvayam // 2 // * ekA kuJcitaM kRtvA dvitIye pASNitaH sthite / yathollAsakarau tasyAM bhramaNAt kuJcitA matA // iti kuJcitA // 3 // * sAle tAle kuJcitA syAt tathaivAGgasthitA satI / kuJcitAyA drutasparzA vijJeyA bhUmipallavA // // iti bhUmipallavA // 4 // * prasArya bAhuyugale same vAGgidvaye sthitA / tatra vegabhramaNato vijJeyA cakravartinI // // iti cakravartinI // 5 // * sakRdrecitahastazcet tyaktvA sthAnaM va saMbhramAt / maNDalA sApi nirdiSTA dvidhA'nyA sA prakIrtitA // [ hRdayaMgamAH 11 12 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sivAlikA] nR0 10 ko0-ullAsa 3, A. saM. prakaraNam lAsye tu yA bhuvastyaktaM vastu gRhNAtu pnndditH| muhurmuhuH bhramI yA sA lAsyamaNDalikA tu saa|| // iti lAsyamaNDalikA // 6 // tiryak svAsphAlanenaiva bhramaNAllambahastayoH / tiryaga maNDalikA nAma dvitIyeyaM prakIrtitA // // iti tiryagmaNDalikA // 7 // sakRt pANiMgatA bhrAntvA cakravadvegitA stii| tathaivopavizedbhUmau layAt siMhAsanA matA // // iti siMhAsanA // 8 // bhramatI maNDale yA sA tvarAbhramaNasaMgatA / pANijabhramarItyuktA muhuH sA primnnddlii'| // iti parimaNDalI // 9 // dhUnayatI karau svIyau pAdayoH kuJcitAgrayoH / nyujaM tiryag yayoH kuryAd muhustiryakRte mate // // iti nyujakRtA // 10 // sthitvA caikAGgiNA cAnyaM daNDavaca prasArayet / yathA bhramati sA tasmAdvijJeyA tldrshinii|| __ // iti taladarzikA // 11 // tiryapatAke cottAne tvanyenAcchAdite sati / yathA bhramayI bhramarI proktA melApanI budhaiH|| // iti melApanI // 12 // bAhayacAnyA bhavantyetAH savyajA apsvyjaaH| lAsyeneSa samudbhatA dhanyAstA anyto'dhmaaH|| etadrAjJAM puraMdhrINAmuddiSTaM ynmyaadhunaa| nAtra grAmyakRtA bhAvA yojyAste naavykovidaiH|| mastakA amarI vidyAdatho nyunAdipAtanam / . abhUmezca yo yogaH sa ca naisargiko mtH| anyAGgena samAyogo na kAryazca naraiH sadA // 130 priimNddlii| 2 ABC repeat bhraamrii| .. ......... Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ti nR0 10 ko 0 - ullAsa 3, parIkSaNa 3 uccairyadIyakaraNAni manoharANi tattatkhadezalalanAlapame ( ? ne) Su citram / tena trinetraparitoSakareNa rAjJA dezaprasiddhakaraNAni vinirmitAni // // iti bhramaryaH // 13 // tRtIyollAse tRtIyaM parIkSaNam / kimaGgahArastava nAgarAjaH kiM nAgarAjasya hatistabAGge / itthaM ha sokto nagarAjakanyayA nanarta devaH sakalAGgahArakaiH // 1 * 23 [ aGgahArA: / ] na vyagraiH karaNairdRSTamadRSTaM vA prasAdhyate / atastadvayasaMpattyai tatsamUhaM bruve'dhunA // cchiraH pramukhAGgAnAM pradezamucitaM prati / prApaNaM savilAsaM tadaGgahAro'bhidhIyate // aGgaprayogayogena ye hArA haranirmitAH / madhyasthapadalopena te'GgahArAH smRtA budhaiH // 'aucityAn melane'GgAnAM prayogaH kramapezalaH / karaNaM kIrtyate tajjJaistadvayaM mAtRkAH smRtAH // tribhiH kalApakastaizca caturbhiH khaNDako mataH / saMghAtaH pazcabhistaizca saMjJAbhedA itIritAH // tatsamUhavizeSazcAGgahArastatparaH smRtaH / tisRbhiH paJcabhirvA syAnnavabhirvA yathoditam // aGgahAro mAtRkAbhirekaH syAnmuninodanAt / karaNanyUnatAdhikyaM yatra no dUSaNAya tat // muninaiva svayaM sUtre vikalpasyAnuzAsanAt / paribhASAGgahArANAM mayaivAdau pradarzitA // athoddezaparaM lakSma yathAzAstraM pradarzyate / 1 ABC UcityAnelane / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmAnenAGgahArAH] nR0 ra0 ko 0 - ullAsa 3, parIkSaNa 3 sthirahastostha paryasto bhramarazvApasarpitaH // AkSipto'tha paricchinnastathA vaizAkharecitaH / pArzvasvastikasaMjJadha sUcIviddho'parAjitaH // madAdvilasitAkhyazca mattAkrIDastataH smRtaH / AlIDhazcAcchuritakaH pArzvacchedAbhidhastataH // vidyuddhAnta iti proktA aGgahArAstu SoDaza / mAnena caturastreNa mAnadAnavipazcitA // viSkumbhApato mattaskhalito ma ( ? ga ) timaNDalaH / apaviddhazca viSkumbhodbhahitAkSiptarecitAH // recito'rdhanikuzca vRSNi ( zci) kApasRtastataH / alAtakaH parAvRttaH parivRttakarecitaH // udvRttazcaiva saMbhrAntastataH svastikarecitaH / SoDazaite vyasramAnA dvAtriMzadubhaye'pyamI // karaNavrAta saMdarbhavizeSazcAGgahArakaH / ityukte syAttadAnantyaM granthavaicitryahetukam // prAdhAnyaM viniyogasya samAzrityeyatAM kRtA gaNanA gumphavaicitryAt khayamUhyAH paraipa (? raspa) raiH // lInaM samanakhaM kRtvA vyaMsitaM ca nikuTTakam / UrUdvRttaM vidhAyAtha svastikAkSiptake tathA // nitambaM karihastaM ca kaTIchinnamiti kramAt / dazabhiH karaNaiH proktaH sthirahasto mahIbhRtA / dvAtriMzadaGgahAreSu jJeyamantamavasthitam // [ caturasramAnenAGgahArAH / ] anuktamapi tattvajJaiH kaTIchinnaM tu lakSmagam / vidhAya lakSma sUtrasthaM karaNadvandvamAditaH // caturddakSu tatosnyAni karaNAni krameNa ca / nRtyavaicitryamAdhAtumaGgahAreSu vartayet // // iti sthirahastaH // 1 // talapuSpapuDhaM tadvadapaviddhaM ca vartitam / nikumUrudvattAkhyamAkSiptaM tadanantaram // 1 BO vartate / 6 3 11 120 : 13 14 15 16 17 15 18 19 20 10 22 20 2330 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * m : na0 20 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 3 uromaNDalamAsthAya nitamba karihastakam / dazabhiH karaNairebhiH kAryaH prystkaabhidhH|| ... // iti paryastakaH // 2 // nUpuraM ca tathAkSiptaM chinnaM sUcInitambakam / karihastaM tathA coromnnddlkrmto'ssttbhiH| . ebhistu karaNaiH prokto bhramaro bhramapezalaH // // iti bhramaraH // 3 // apakrAntaM vyaMsitasya kevalaM karajAH kriyaaH| karihastaM cArdhasUci vikSiptaM ca tataH param // 10. kaTIchinnaM tathA corudvRttamAkSiptakaM punH| . karihastamiti proktaM navakaM karaNodbhavam / . apasarpitasaMjJe syAdaGgahAre harapriye // // itypsrpitH||4|| : nUpuraM caiva vikSiptamalatAkSiptake ttH| 18 uromaNDalakaM caiva nitambaM karihastakam // - karaNairaSTabhiH prokto budhairAkSiptiko'tra ca / vikSiptAlAtakAkSiptAnyatra kecid dvirbhydhuH|| // ityAkSiptikaH // 5 // kRtvA samanakhaM chinnaM saMbhrAntaM dkssinnaanggtH| vAmato bhramare cArdhasUcyatikrAntameva ca // bhujaGgatrAsitaM pazcAt karihastaM kramAditi / navabhiH karaNaiH proktaH paricchinno'GgahArakaH // // iti paricchinnaH // 6 // aGgadvayena vaizAkharecitaM cAtha nUpuram / bhujaGgabAsitonmatte maNDalakhastike ttH|| nikuhamUrudvRttaM cAkSiptoromaNDale tthaa| karihastaM kramAdetairekAdazabhirucyate / vaizAkharecito nAma vizAkhe pitRsevinA // // iti vi(?)zAkhA(?kha)recitaH // 7 // 25 ____1 The reading may be vizAkhe'pi nRsedinA / The meaning in both the cases is not clear, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyalastika] nR0ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 3 dikakhastikaM vidhAyaikenAGgenArdhanikuTTakam / punardikavastikaM kRtvA'nyAGgenArdhanikuddakam // apaviddhamUrUvRttaM cAkSiptaM ca nitambakam / karihastamiti prokto dazabhiH karaNairayam / pArzvasvastikasaMjJo'yamaGgahAro harArcane // // iti pArzvasvastikaH // 8 // ardhasUcyatha vikSiptamAvarta ca nikuddakam / athorUvRttamAkSiptamuromaNDalakaM ttH| karihaste tathA sUcIviddho'bhUnnavabhiH sphuttH|| // iti sUcIviddhaH // 9 // aparAjitasaMjJe syAd daNDapAdaM tataH param / vyaMsitaM prasarpitaM ca nikudyArdhanikuTTake / AkSiptoromaNDale ca karihastamitIritaiH / navabhilakSaNaM proktaM munbhirbhrtaadibhiH|| // ityaparAjitaH // 10 // bahuzacitragumphAni madaskhalitakaM tthaa| matallikaraNaM caiva talasaMsphoTitaM tathA // kRtvaitAni nikuTuM corudvRttaM karihastakam / AcatrikadvirabhyAsAdasmin tAni tathA daza // catuHpaJcAdikAn kecit trike'bhyAsAn vidurbudhAH / mavAdvilasite taca lakSaNasthaM mayoditam // // iti mdvilsitH||11|| dakSiNAna racayed bhramaraM nUpuraM tthaa| bhujaGgAtrAsitaM caiva tato vAma(me)na caiva hi // vaizAkharecitAkSiptacchinnAni bhramaraM tthaa| uromaNDalasaMjJaM ca nitamba karihastakam / ekAdazabhireva syaanmttaakiiddo'ngghaarkH|| ||iti mattAkrIDaH // 12 // vAmato vyaMsitaM kuryAgnikuTuM caturaM ttH| jArakA / / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ii . nR0 20 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 3 dvi[:] kRtvAlAtakAkSipte uromaNDalakaM tthaa| .... aSTabhiH karaNairatrAlIDhaH skrihstkaiH|| // ityAlIDhaH // 13 // nUpuraM bhramaraM kRtvA vyaMsitAlAtAke tathA / nitambasUcisaMjJaM vAcchurite kara(?ri)hastakam / aSTabhiH karaNairasmin lakSma proktaM manISibhiH // // ityAcchuritaH // 14 // ..pArzvacchede ca karaNaM kuryAdvRzcikakuhitam / UrdhvajAnu tathAkSipta khastikaM ca tataH param // parivartya trikaM coromaNDalaM ca nitambakam / karihastena sahitaM karaNASTakamIritam // // iti pArzvacchedaH // 15 // ardhasUci tu vAmAGge vidyuddhAntaM ca dakSiNe / punaraMse viparyAsAd dvayaM chinnaM tataH param // atikrAntaM vAmato'tha latAvRzcikasaMjJakam / aSTabhiH karaNaireSa vidyuddhAntaH prkiirtitH|| // iti vidyudbhAntaH // 16 // // iti caturasramAnena SoDazAGgahArAH // [trysmaanenaangghaaraaH|] 20 atha tryareNa mAnena SoDazAnyAn pracakSmahe / nikuhArdhanikuTTe ca bhujaGgavAsitaM tathA // sato'pi karaNaM kArya bhujaGgannastarecitam / AkSiptoromaNDale ca kramAt kRtvA latAkaram / . viSkumbhApasRte jJeyaM karaNAnAM tu saptakam // // iti visskumbhaapsRtH||1|| matalli gaNDasUci syAllInaM cApyapaviddhakam / catvAri drutamAnena talasaMsphoTitaM ttH| karihastaM ca sapta syurmattaskhalitasaMjJake // // iti mttskhlitH||2|| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatimaNDala] nu0ra0 ko ullAsa 3, parIkSaNa 3 'maNDalakhastikaM chi] nivezA(zo)nmattake ttH| uddhahitaM matalliH syAdAkSiptamataH param / uromaNDalakaM cASTagatimaNDalasaMjJake // ||iti gatimaNDalaH // 3 // apaviddha kaTicchinnaM sUcIviddhamatho karauM / udveSTitau tatazcArI baddhA ca valitaM trikam // UrUvRttaM ca karaNamuromaNDalakaM tathA / pazcaiva karaNAni syurantimena sahAtra tu|| // itypviddhH||4|| viSkumbhe navakaM jJeyaM nikuda [ca nikuzcitam / azcitaM ca kramAdUrU vRttamardhanikuTTakam // bhujaGgAtrAsitaM kA? hastAvudveSTitau ttH| bhramaraM karihastaM cetyebhilakSaNagaiH kramAt // // iti viSkumbhaH // 5 // paJcaivohite tAni nikuTAkhyamataH param / sthAduromaNDalaM caiva nitamba karihastakam // // ityuddhttttitH||6|| AkSiptarecite kAryamAdyaM svastikarecitam / pRSThakhastikasaMjJaM tu dikkhastikamataH param // kaTIsamaM cUrNitaM ca bhramaraM ca tataH param / syAvRzcikarecitaM ca tataH pArzvanikuddakam // uromaNDalasaMjJaM ca saMnataM ca tataH param / siMhAkarSitakaM nAgApasarpitasamAhvayam // atra vakSaHkhastikaM ca vaikalpikamudIritam / daNDapakSaM ca karaNaM lalATatilakaM ttH|| - 627 1 maNDalasvastikAdUrdhvaM nivezonmattasaM jhike / udghaTitAkhyaM mattalliH syAdAmitamRtaH param // uromaNDalakaM chinnaM kaThyAdigatimaNDale / ityaSTau karaNAni sariti niHzaGkabhASitam // saM. ra. a.7 zlo. 843-44. 2 ABO cAtha / 3 / ' 4 c udvessttito| 5 AB llitN| 6 ABO degrUdvartta / 7 B0 caary| ..! 23 nR0 rana Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zu0 ra0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 3 [ityAkSiptarecitaH SoDazaM karaNaM jJeyamatho talavilAsitam / nizumbhitaM vidyuddhAntaM gajakrIDitakaM ttH|| " nitambaviSNukAntAkhyoruddhRttAkSiptakAni ca / uromaNDalasaMjJaM tu nitambaM karihastakam // kaTIchinnamiti prAhuH saptaviMzatiratra vai| vaikalpitaM kaTIchinnaM kecidAkSiptarecitam // icchanti tanmate'tra syurviMzatiH paJca caiva hi / nitamboromaNDalayorAvRttiM ye ca manyate // karaNAni mate teSAmatra syuH sptviNshtiH| 10 ye vakSAkhastikaM cAtra kaTIchinnaM ca no jguH| .. paJcaviMzatireva syustadA vRttyApi tanmate // .. ityaakssiptrecitH||7|| . recite karaNaM pUrva kuryAt khstikrecitm| ardharecitakaM pazcAdvakSaHsvastikameva ca // .. unmattasaMjJakaM pazcAt kuryAdAkSiptarecitam / ardhamattallikaraNaM syAdrecakanikuddakam // .. / vidhAyaitAni kArya ca bhujaGgatrastarecitam / nUpuraM karaNaM kRtvA kArya vaizAkharecitam // bhujaGgAJcitakaM daNDarecitaM cakramaNDalam / vRzcikaM recitaM kRtvA kuryAd vyaMsitameva ca // , vivRttaM vinivRttaM ca vartitaM garuDaplutam / mayUralalitaM caiva sarpitaM skhalitAbhidham // prasarpitaM ca karaNaM talasaMghaTTitaM tthaa| vRSabhakrIDitaM kuryAllolitaM ca tataH param // SaDviMzatiritImAni privRttiprkaartH| . vidhAya viSamai gai[:] pryaayaadikctussttye| uromaNDalakAdhaM ca tataH kuryAd dvikaM sudhiiH|| // iti recitaH // 8 // puraM ca vivRttaM ca nikuhaardhnikuttttke| ardharecitakaM pazcAt syAdrecakanikuTTakam // - Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikuTTakaH ] 0 10 ko0 - ullAsa 3, parIkSaNa 3 lalitAkhyaM ca vaizAkharecitaM caturaM tataH / daNDarecitakaM pazcAt kArya vRzcikakuTTitam // pArzvanikuhakaM pazcAt saMbhrAntodghaTite'pi ca / uromaNDalakaM pazcAt karihastaM sahAntimam // evamardhanikuTTe syurddaza sapta ca saMkhyayA / // iti ardhanikuTTakaH // 9 // * vRzcikAsRte kArya latAvRzvikamAditaH // nikuJcitaM mataliH syAnnitamvaM karihastakam / SaDetAni mahAntyeva nitambasnA (?sthA) nake pare // icchanti bhramaraM tAni tanmate'pi SaDeva hi / . // iti vRzcikAsRtaH // 10 // svastikaM vyaMsitaM tu dviralAtAkhyordhvajAnunI // nikuJcitArghasUcyAkhyavikSiptodvartakAnyatha / AkSiptaM karihastaM caikAdaza syuralAtake // vyaMsitaM dviH prayujyeta tadaikamadhikaM bhavet / // ityalAtakaH // 11 // parAvRtte dakSiNAGge janitaM zakaTAsyakam // alAtaM bhramaraM cAtha gaNDe karanikuTTakam / karihastaM kramAt SaGkaM karaNAnAmiheritam // nikuDanamihAGgasya namanonnamanaM matam / // iti parAvRttaH // 12 // * parivRtte'GgahAre tu nitambaM karaNaM tataH // karaNAnukramaNe caiva kuryAt khastikarecitam / vikSiptAkSiptakamatho latA vRzvikameva ca // unmattaM karihastaM ca bhujaGgatrAsitaM tathA / AkSiptikaM nitambaM ca nitambAntAnyamUnyatha / navabhramarakAkhyena parivRttyA samAcaret / digantaramukhasthityetyAvartyAparayordizoH // karihastakaTIchinne vidadhyAdAdyadiksthitaH / 1 ABC 'kSiti' / ra 76 77 4 78 79 c40 80 81 5 *15 82 83 0:20 84 85 96 1 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivRttIkA su0 20 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa I aGgahArAntareSveva parivartya vidhistvayam // muktvA'ntyakaraNadvandvaM kecidAdyaM vimucya c| AhuH purAtanAcAryA bhttttaabhinvpuurvkaaH|| ||iti parivRtya(?tta)recitaH // 13 // caturaM karaNaM kRtvA bhujaGgAzcitakaM ttH| gRdhrAvalInakaM kAryamaGgadvandve pRthak ttH|| vikSipte karaNe kArye udvRttaM sUcisaMjJakam / nitambaM karaNaM pazcAllatAvRzcikameva ca // navabhiH karaNaiH prokta uddhRttaH puurvsuuribhiH| vikSiptovRttake dvizvedadhikaM tavayaM bhavet // // ityukRttH||14|| vikSiptamaJcitaM caiva gaNDasUci tataH param / gaGgAvataraNa pazcAdardhasUci tataH param // daNDapAdaM ca vAmAGge sAdhayettadanantaram / caturaM bhramaraM cAtha nUpurAkSiptake tathA // ardhavastikasaMzaM ca nitambaM karihastakam / uromaNDalakaM caivetyevaM pazcadazAbruvan / aGgahAre ca saMbhrAnte karaNAni manISiNaH / // iti saMbhrAntaH // 15 // vaizAkharecitaM caiva vRzcikaM dviH prayujya ca / / nikuhakAbhidhaM kuryAttataH kAryoM latAkarau / antimena sahaitAni SaT syuH svastikareSite // // iti khastikarecitaH // 16 // kaTibhrAntamargalaM ca pArzvajAnu tathaiva ca / hariNaplutakaM kArya tataH preDolitaM punH|| . avAhitthaM cApasRtaM chinnaM ca kaTipUrvakam / karaNaM navamaM kArya nviinbhrtoktitH| govinvapriyasaMjJo'yaM kAryoM govindapUjane // // iti govindpriyH|| 17 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi.] nu0 ra0 ko-ullAsa 3, parIkSaNa 3 karaNaM valitoruH syAdvalitaM ca tataH param / pAdApaviddhaM ca tato dolApAdAM samAzrayet // pArzvakrAntaM parivRttaM siMhavikrIDitaM ttH| elakAkrIDitaM pazcAt kaTIchinnamataH param // navabhiH karaNairebhirnirmitaH kumbhbhuubhujaa| mAdhavapriyasaMjJo'yaM prayukto mAdhavAcane // // iti mAdhavapriyaH // 18 // // iti vysrmaanenaassttaadshaangghaaraaH|| naaamwwwwwww [angghaarvidhiH| viniyogo'GgahArANAM pUrvaraGgAGgago budhaiH| jJAtavyo murajAdyaizca vAdyaistAlalayAnugaiH // vardhamAnAsAriteSu pANikA gItikAdiSu / utthApanAdiSu prAyaH zreyaH paramakATibhiH // aGgahArAGgatAyAM tu krnnaanaampiiritH| viniyogaH phalaM vApi pRthaktvena prayogataH // ||iti dvAtriMzadaGgahAralakSaNam // 1 // sthirahasto dAnavidhau paryastazcApasarpito'rijanaH / AkSipto yena raNe vidyudrAtaH paraM ssddjH|| iti zrIrAjAdhirAjazrIkumbhakarNamahImahendreNa viracite saMgItarAje SoDazasAharUyA saMgItamImAMsAyAM nRtyaratnakoze karaNollAse aGgahAra]parIkSaNaM tRtIya samAptam / 20 tRtIyollAse caturtha parIkSaNam / udRtto'pi na saMbhrAnto vissyairyo'praajitH| - mattAkIDo'paricchinnaprabhAvastaM bhaje zivam // atha bharatamunIzvarAbhimatyA nigadati recakalakSaNaM nreshH| karacaraNakaTISu kaNThadeze . punaruditA tadavasthitirmunIndraiH // .10 aMgahArAn gatAnAM tu / na. ra. ko. in bha. ko. pR.71 2 Bo drop vtiiye| -25 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45 0 0 ko0-ullAsa 3, parIkSaNa 4 [recakalekSaNa yadapi ca gadito'GgahAramadhye munivibhunA nanu recakaH samastaH / tadapi ca pRthagucyate yato'yaM phalajanane gaditaH pRthak smrthH|| [recakalakSaNam / ] sa bhavati kararecakaH kramAd yA / bhramaNatatiH parito'ti tuurnnjaataa| viracitavarahaMsa haMsa] pakSAkRtita iti pracuropanRtyakIM // .. .. // iti kararecakaH // 1 // sa bhavati caraNodbhavaH prayatnA- . namanamathonnamanaM jhttityupetH| aticalacaraNApradezabhUto ya iha claaclpaannibhaagjaatH|| // iti caraNarecakaH // 2 // bhramaNamiha karoti sarvadikSu yadiha kaTI kaTirecakaM tmaahuH| // iti kaTirecakaH // 3 // prasRta viralitAGgulestirazcA bhramaNalayena galasya yAti zIghrA // galagatavidhutabhramiH pradiSTo munivibhunA kila kaNTharecako'yam / ....... ||iti kaNTharecakaH // 4 // iti samuditarecakaizca nRtyaM : bhavati manoharaNaM munIzvarANAm // // iti recakalakSaNam // - 1 ABO varahaMsapakSAkRti / In bha. ko. pR. 813 viracitavarahaMsahasapakSAhati / HIB recitH| 3 B prasUti / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakalakSaNa nu0ra0 kI 0 - ullAsa 3, parIkSaNa 4 yaH zataidhairyagAMbhIryairna kenApyati re (ri) cyate / : tena zrI. kumbhakarNena kRtaM recaka [la]kSaNam // iti sarasvatIrasasamudbhUtakairavodyAnanAyakena abhinavabharatAcAryeNa mAlakAmbhovimAthamanthamahIdhareNa yoginIprasAdAsAditayoginI pureNa maNDaladurgoddharaNoddhRtasakalamaNDalAdhIzvareNa ajayamerujayAjeyavibhavena yavanakulAkAla kAlarAtrirUpeNa zAkaMbharIramaNa - 5 parizIlanapariprAptazAkaMbharItoSitazAkaMbharIpramukhazaktitrayeNa nAgapuroddhUlanapracaNDapavanena arbudAcalagrahaNasaMdarzitAcalAdbhutapratApeNa gUrjarAdhIrAdhIratvonmUlana pracaNDapavanena zrImatkumbhalamerunavInanirmitasumeruNA zrIcitrakUTa bhaumasvargatAtanvIkaraNacArutarapathena medapATasamudrasaMbhavarohiNIramaNena arirAjamattamAtaGgapazcAnanena prarUDhapatra yavanadavadahana davAnalena pratyarthipRthivIpatitimiratati nirAkaraNaprauDhapratApamArtaNDena vairivanitAvaidhavyadIkSAdAna - 10 dakSoddaNDakodaNDamaNDitAkhaNDabhujAdaNDena bhUmaNDalAkhaNDalena zrIcitrakUTavibhunA adhyuSTatamunarezvareNa gajanaraturagAdhIzarAjatritayatoDaramallena vedamArgasthApana caturAnanena yAcaka-1-1 kaeNlpanAkalpataruNA vasundharoddharaNAdivarAheNa paramabhAgavatena jagadIzvarIcaraNakiGkareNa bhavAnIpatiprasAdAptApa (1 tatra ) sAdavaraprasAdena rAjagurvAdi birudAvalIvirAjamAnena rAjAdhirAja mahArANA - zrImokalendranandanena rAjAdhirAja zrIkumbhakarNamahImahendreNa viracite 15 saMgItarAje SoDazasAharUyAM saMgItamImAMsAyAM ratnakoze karaNollAse recakaparIkSaNaM caturthaM samAptam // // ullAsazca samApti samagAditi vitatamatInAmabhimatasiddhirastu // 10 yazzauryavIryagAMbhIryai na (?) kenApyatiricyate / tena zrIkAlasenena kRtaM recakalakSaNam // 183 20 iti zrIjagadIzavanadevanijagaNena // 1 // jagadIzvarI - kAmezvarIcaraNakiGkareNa // 2 // zrIbrahmAdrivibhunA || 3 || adhyuSTatamanarezvareNa || 4 || zrIbhISmapurajayAnItAnekarAjakanyAratnena / / 5 / / zrIpuragrahaNasaMvarddhitayazobhareNa || 6 || vATikAcalagrahaNajanitakIrttipUraparAjitAcalanAyakena // 7 // saMgamanIradurgoddharaNoddhRta sakalamaNDalAdhIzvareNa // 8 // damanapuravidhvaMsanabaMdIkRtayavanInicayena || 9 || mahiSamerujayAjeyavibhavena 25 // 10 // zAkambharIramaNaparizIlanapariprAptazAkambharIparitoSitazAkambharIpramukhazaktitrayeNa // 11 // aSTAdazagirivijayavikhyAtavIryagarveNa // 12 // mahadaMbamAtRkApUrodbhUlanadharSitA( ? ta ) mahoragapureNa // 13 // vanadevasvAmipra ( (prA) sAdaracanAparaparamezvareNa // 14 // tryaMbakezvarasannidhikIrttistaMbhonnatajayastaMbhena // 15 // zrIbrahmagiribhaumasvargatAyathArthIkaraNaMracitacArupathena / / 16 / / zrIkAmakSA girinavInanirmitiparAjitasumeruNA / / 17 / / 30 zrImahiSAcaloparizrIharizaraNaracitAcaladurgeNa || 18 || abhinavabharatAcAryeNa // 19 // vINAvAdanapravINena // 20 // yavanakulAkAlakAlarAtrirUpeNa // 21 // trisaMdhyakSetrasamudra Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 nu0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 1 [ ] saMbhavarohiNIramaNena // 22 // paramabhAgavatena // 23 // zrImahArAjAdhirAjamahArANA zrItAmarAjendranandanena // 24 // mahArAjJIzrIsaubhAgyavatIjasamAMbikAhRdayanandanena // 25 // sakalasImaMtinIziromaNinikuMbharAjanyavaMzAvataMsamahArAjJIzrIkarmavatIlaghumAdevISayAdhinAvena // 26 // mahArAjAdhirAjakAlasenamahIndreNa viracite saGgItarAje SoDazasAra 5 saGgItamImAMsAyAM nRtyaratnakoze karaNollAse recakaparIkSaNaM caturtha samAptam // . // ullAsazca tRtIyaH samApti samagAditi vitatamatInAmabhimatasiddhirastu // ] 10. caturthollAse prathamaM parIkSaNam / 'RgvedAditanAryasmAdbhAratyA vAstu vRttayaH / jajJire tamahaM vande vAco vRttiprakAzakam // vRttayazca kalAsAzcopAdhyAyAcAryalakSaNam / 'naTanartakayo(tAlikacAraNalakSaNam // parIkSaNe vArtikeSu kramAdetannirUpyate / vRttInAM lakSaNaM 'pUrva sAmAnyena pradarzitam // vizeSalakSaNaM tAsAmatha brUmaH smaastH| ekArNave purA vizve zeSazAyini mAdhave // mada vIryavalonmattAvasurI madhukaiTabhau / bahubhiH parupairvAkyairjAnubhirmuSTibhistathA // tarjayAmAsaturdevaM kSobhayantAvivArNavam / tau dRSTvA druhiNo bhIto murAriM vAkyamabravIt // [ bhaartii|] bhAratI sRja deveza nayemau nidhanaM ytH| tataH zuddhairavikRtaiH" sAGgahArastadAGgakaiH // yuyudhe bhagavAn tAbhyAM yuddhamArgavizAradaH / pAdanyAsaistadAyattairatibhAro'bhavadbhuvaH // tatreyaM bhAratI vRttinirmitA lokabhAvinA / tIbairvIsikaraiH zArGgadhanuSo valitairatha // . 10 Rgveditano / 2 AB bhAratAdyA / 3 0 vAcye / 4 0 prakAza 50 naTanartakayozcaiva lakSma vaitAlIkasya ca / 6 AB ketra krmaade170| 80 mdo| 9 AB 'tosurAri, c to'su / 10 ABO tiis| 11 AB bt| 120 drops from taiH to bhuvH| .. sa 25. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayojanA] nR0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 1 sAsvatI nirmitA vRttiriti sattvairasaMbhramaiH / lIlAbhAvairaGgahArairvicitraiH sukumaarkaiH|| yadvavandha zikhApAzaM tatra jAtA tu kaishikii| vicitraiyuddhkrnnairnaanaacaariismudbhvaiH|| saMrambhAvegabahulA saMjAtA''rabhadI tadA / evaM tadA hatau dRSTvA dAnavau druhiNo'bravIt // nyAyasaMjJA bhaviSyanti zastramokSe sadA imaaH| RSibhistAstathA dRSTvA kRtAH paavyaa(?vyaa)bhisNyutaaH|| nATyavedasamutpannA vaagnggaabhinyaatmikaaH| bhAratyA abhavan bhedaashctvaaro'nggtvmaagtaaH|| prarocanA''mukhaM caiva vIthI prahasanaM tthaa| tatra prarocanA pUrvaraGge pApanAzinI // jayAbhyudayamAGgalyA vighnprdhvNskaarinnii| // iti prarocanA // 1 // pa[]ripArdhAdikA yantra sUtradhAreNa kurvate // 'AmukhaM tatra vijJeyaM budhaiH prastAvanAbhidham / udghATakA kathoddhAtaH prayogAtizayastathA // . pravRttikAvagali(?lagi)te AmukhAGgAni paJca vai / // ityAmukham // 2 // vIthI prahasanaM caiva dazarUpakagocare // ... // iti vIthIprahasane // 3 // // iti bhAratI // [saattvtii|] tatra sattvaguNotkarSA hrssshaurygunnottraaH| tyAgazauryavizokAdyA vRttiH syAt sAttvatI zubhA // 190 utthApakaparivartakasaMlApasaMghAtyanAmadheyAzca / catvAraH syurbhedAH sAttvatyA munivrennoktaaH|| utthApanastu saMharSo, Mm // ityutthApakaH // 1 // ____1A line seems to be missing here or the reading may be: saMlApamAsukhaM jJeyaM / of. nA. zA. a. 20. zlo. 30-33. (G.0.0.). 2 ABo put the Verse after iti bhAratI. 14 na.raja. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 186 nR0 10 ko0- ullAsa 4, parIkSaNa 1 ArabdhArthaparityAgAt, sAdhikSepavacobhaGgI, // iti parivartakaH // 2 // * anyayogaH parivartikaH / // iti saMlApakaH // 3 // * * 1 ABO marma / saMlApaH procyate'dhunA // 21 Atmano doSayogAdyaiH saMghAte bhedakRdvacaH // // iti saMghAtyakaH // 4 // // iti sAtvatI // sa tu saMghAtyako mataH / [ kaizikI / ] kAmopabhogapracurA lakSNanepathyazAlinI / vicitra nRtyagItAyA kaizikI vRttiriSyate // narmasphoTo narmagarbho narmaspuJjo'tha narma ca / kaizikIsaMbhavA bhedAzcatvAraH parikIrtitAH // nAnAbhAvarasairyuktaH samagrarasapezalaH / 'narmasphoTana vijJeyo vizeSabahutAkulaH // // iti narmasphoTaH // 1 // * nAyako yatra kAryArthavazAdbhutairguNairiha / narmagarbho bhavedeSa rUpasaMbhAvanAdibhiH // // iti narmagarbhaH // 2 // [ parivartakaH navasaMgamasaMbhogaratirAgasamudbhavaiH / narmaspuJjo bhavedatrAvasAna bhayasaMmukhaH // // iti narmaspuJjaH // 3 // * zRGkArAsthApakaM hAsyaM bahulaM karaNAzcitam / AtmopakSepakaM narma vipralambharasojvalam // // iti narma // 4 // // iti kaizikI // * 2 92 23 24 25 26 27 28 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAraNTI] 10 20 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa . [aarbhttii|] mAyendrajAlabahulA citryuddhniyntritaa| vijJeyA''rabhaTI vRttiH kapaTaibahubhivR(?)tA // vastUtthApanasaMpheTau saMkSiptakAvapAtako / ete bhedAstu catvAra ArabhavyAH prkiirtitaaH|| kArya vibhAvyate yatra savidravamavidravam / anekarasasaMyuktaM tadvastUtthApanaM matam // // iti vastUtthApanam // 1 // zastraprahArabahulo yuddhsNrmbhsNkulH| saMpheTo nAma vijJeyo nirbhedkpttaakulH|| 3210 // iti saMpheTakaH // 2 // anvarthaka(?zilpasaMyukto bhusustpvoyu(?pustopyog)tH| saMkSiptavastuviSayo jJeyaH saMkSiptako budhaiH|| // iti saMkSiptaH // 3 // bhayaharSasamutthAnAM vinipaalssNbhrmH| pravezanirgamAyuktaH so'vapAta iti smRtaH // // ityvpaatH||4|| // ityaarbhttii|| etAH proktAzcatasrastu vRttayaH kaavysNshryaaH| yuddhe niyu(ba?)ddhe kAvye tA upayogaM vrajanti vai|| vRttirvApi raso vApi bhAvo vApi pryogtH| puSpAvakIrNAH kartavyAzcitramAlyAnukAriNaH // // iti catasro vRttyH|| [atha kalAsA lakSyante / yadyapi bhedA loke bhUyAMsaH krnnmaarggaastdpi| tAniha vimucya yatnAt kalAsakaraNAni vakSyante // 37 vidyutkhaDgau mRgaSala(?ka)saMjJau plavasaMjJamaparamapi dvitayam / / ete hi SaT prabhedAH pRthagvibhinnAH kalAsakaraNasya // 38 1 nAzA samutthAna (a. 20, zlo. 69. G. 0. S.) 2 ABO kaarinnaiH| 15 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 muM0 20 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 1 [vidyutkaMlAsA vidyutkhaDgI lutato guruNA dvau mRgaSako ca mnndduukH| laghunA drutena haMsaH parimIyante kramAt ssddmii|| vidyutkalAsa iSTaH SoDhA khaDgazcaturvidhaH kRtibhiH| eko mRgakakalAso bakasaMjJaH syAcaturdhA'tra // dardurako'pi caturdhA haMsakalAsastu vidhA jnyeyH| evaM dvAviMzatidhA kalAsabhedAH samAsena // [vidyutklaasaaH|] varSAsu jaladarAjiSu sacamatkAraM yathA'ciravilAsA / vilasati tathA patAkapramukhAH lutamAnatastiryaka // yasminnUlamadho'dhaH prakAzamAyAnti hastakAH satatam / vidyudiva caJcalastaM vadanti vidyutkalAsamiha // patAkaM vAmahastaM tu natvA dakSiNakarNagam / vakSaM punaH kaTIM vAmAM vAmajavAM tathAvidham // etadviparyayAddhastadvandvaM kRtvA tato nu ca / . mukhasanmukhamAneyamityAyo bheda iSyate // // iti prthmH||1|| ardhacandraM karaM kRtvA dakSiNaM taM svasaMmukham / AnIya kArmukAkAraM jAnu kuryAd dvitIyake / // iti dvitIyaH // 2 // aJjaliM hastamAdhAya smdRssttistdnggulii| prasArya zikharaM kRtvAne bhujau sArayetpare // // iti tRtIyaH // 3 // kezavandhau karau kRtvA'like savyetara karam / vAmaM kRtvA mUrti kuryAt patAkau ca caturthake // // iti caturthakaH // 4 // . hastaM puSpapuTaM kRtvA vilokya ca tataH punH| kRtvotsaGgaM spRzet pazcAd dakSiNaM caraNaM nttH|| hastena dakSiNena prAgvAmAni vAmakena tu| iti paJcamabhedo'yaM samyagatra prdrshitH|| // iti paJcamaH // 5 // 20 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAsAH] ma0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 1 adho makaramAdhAya hastAbhyAM yatra nRtyti| saptaizcaraNanyAsai daH ssssttho'ymiiritH|| // iti sssstthH||6|| // iti vidyuddhi(?t ka)lAsasya ssddbhedaaH|| . [khddgklaasaaH|] cakiteva nirIkSantI pazcAdvAmetaraM muhuH| pracAraM dhRtakhar3e va tanvantI vividhaM drutam // plutamAnAdasaMghAcaM vidadhAti karAnapi / yatrAdhecandraprabhRtIna sa khaDgAMdyaH klaaskH| kavyAM vAmaM vidhAyAtha sakhaGgaM dakSiNaM karam // / [ // 1 // ] kRtvArdhacandramAste cet sakampaM bheda AdimaH / UvaM kapotamAdhAyAdhastAnmuSTikaraM tthaa| patAkaM tiryagAdhAya tataH khaGgaM bhidA'parA // [ // 2 // ] . tripatAko karau kRtvA pazca(zcAd) yazcaraNaH sa tam / ghAtayanniva yo'ne ced yojayediti ttprH| [ // 3 // ] khastikaM karkaTaM caiva muSTikaM ca patAkakam / caturaH kramataH kuryAt karAn yatra tu nartakI / dhRtI mohe tathA ghAte pAte sa sthAcaturthakaH // [ // 4 // ] ghAtastatra caturdhA syAdUrdhvAdhaH pArzvayordvayoH / khagapUrvakalAsasya bhedA ete cturvidhaaH|| // iti khaDgakalAsacatuSTayam // [mRgklaasH|] pAdAGgulIbhirAkramya bhUmimutthAya jaanunii| muhurApAtayedyatra mRgazIrSakarAJcitA // 1 ABOTER I 2 ABOUT I 3 ABO EF I 4 ABO ENTI - Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D0 ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 1 vikalAsA garbhakhinnA mRgIveyaM lAsyAGgairnRtyatatparA / hariNaplutayA cAryA gurumAnena cetttH| trividhAM-lutimAdhatte tadA mRgvi(k)laaskH|| // iti mRgvi(1k)laasH|| [ bkklaasaaH|] pArzve vidhunvatI yatra bakavat sajalau chadau / kurvatI hastakA~zcaiva saMdaMzamukulAdikAn // AsanaM ca yathotthAnaM gurumAnena tnvtii| narInarti naTI yatrAnalparUpavizeSavat // kalAso bakasaMjJo'yaM vijJeyo nRtykovidH| .. vidhAya bhramarI kAzcit saMhatasthAnake sthitaa|| alapallavasaMjJau ca kRtvArAlau karau kramAt / yatrATI tatra tau nItvA yugapat kramato'pi vaa|| aGgaM vidhunvatI citraM savAri (saMcAri)garutAviva / / matsyagrahArthaM vakavat kRtvA mukulahastakam // mandaM mandaM purastAca pazcAca prapadena yaa| yAti yasmin kalAse sA vijJeyA prathamA bhidA // [ // 1 // ] nipatAko karau kRtvA viSamAsanamAsthitA / maNDiko caraNau kRtvA yathAkhaM ca pade pade // nayantI hastakI citraM saMdaMzamatha tnvtii| pazyantI pArzvayoragre cakiteva yadA nttii| kurute nRtyameSA'sau bakabhedo dvitIyakaH // 20 [ // 2 // ] savye taditare bhAge vAme vAmetaraM yadi / ApAtayed drutaM jAnu savegaM caraNI bhuvi // nivadhAti tadA proktA maNDikA nRtyakovidaiH / mukulaM hastakaM kRtvA zanaiH pazcAd drutaM purH|| gacchantI praskhalatyeva padyatyamu?patatyanu)padaM yathA / 10 sNsvaa| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makakalAsAH] nR0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 1 dhRtamukte Sako matsye'nupadaM hastakAnapi // alapamamarAlaM ca mukulaM cApi tnvtii| citraM nRtyati yatraiSA bhedaH proktstRtiiykH|| . [ // 3 // ] uttAnavazcitI hastau yathA kRtvArddhacandrakam / kavyAM nivezya hastaM ca prapadAbhyAmathArabhet // nAnAgativizeSAMzca dhanurvat pRSThataH purH| vakrAkRtiH padAGguSThapANisaMsparzalAlasA / pranRtyati yadA citraM bhedaH proktshcturthkH|| [ // 4 // ] // iti bakakalAsacatuSTayam // [ mnndduukklaasaaH| tripatAkaM karaM kRtvotlutyotplutya same pade / sarvato dadhatI citraM vissmaasnmaasthitaa|| yatra nRtyati sa proktaH kalAsaH plvsNjnykH| tripatAko patAko vA nAbhau kRtvA karau ttH|| . prayAti paddhayAM pazcAttAlasyAnuguNaM ydaa| tadAyamAdyabhedaH syAtplavasya munisNmtH|| - [ // 1 // ] tripatAko karau kRtvA vAmapAdaM puraHsaram / hastaM ca vAmamevaM syAllaghumAnena vaamtH|| gatvA tatrAsanaM kRtvA samaM viSamameva vaa| tataH sthAnAt samutplutya gaccheccettulyapAdikAm / maNDUkasya dvitIyo'yaM bhedaH proktastadA budhaiH|| [ // 2 // ] tripatAko karau kRtvA samaM vA viSamAsanam / sthitvA sthitvA samutplutya caraNau dadhatI kSitau // puro gacchati pazcAca laghumAnena cettadA / pazyantI dharaNI proktaH plavabhedastRtIyakaH // [ // 3 // ] 78 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa nR0 ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 1 purataH pRSThatazcaiva vyutkrmkrmyogtH| vAmadakSiNayornRtyaM caturdhA yatra jAyate / maNDUkasya tadA bhedazcaturthaH kIrtito budhaiH|| [ // 4 // ] // iti maMDUkakalAsamedacatuSTayam // 10 [hNsklaasaaH|] lalitaizcaraNanyAsairyatra haMsIva hastakau / haMsAsyau saMvidhAyAtha vicitragatipezalam // yatra nRtyati sa proktaH kalAso hNssNjnykH| / makaraM vakSapArzvasthaM patAkaM vaamhstkm| / .. purato yatra haMsIva yAyA daH sa aadimH|| . . [ // 1 // ] . mukulaM hastamArabhya pAdAbhyAM pRSThato vrajet / 18 vicitralAsyabhedajJA haMsIvAsau dvitiiykH|| [ // 2 // ] hastaM haMsAsyamAdhAya pArzvayorlalitAM gatim / ... AlApavarNatAlAnAM kramato yatra nRtyati / haMsIvAsau tRtIyo'yaM bhedaH proktaH puraatnaiH|| [ // 3 // ] // iti hNsklaastrym|| // iti dvAviMzatikalAsakaraNAni // [upAdhyAyalakSaNam / ] athopAdhyAyalakSaNam- rUpakhI nijasaMpradAyadhiSaNo mokSagrahajJaH kSamI' medhAvAn dhvanitattvavitsunipuNastAle laye kovidaH / ziSyaM zikSayituM navInaracanAvAdyapravandhe sudhIH udrettA'khilanRtyabhaGgibhaNite vyAgame paargH|| sthAyAnAmadhikonatAsukuzalo mAdhuryavitsudhvane / vAyejtho mukhavAyaje nipuNadhIH syAmRtyagItAdinaH / 1 30 kSau / 2 ABO survane. Kumbha in bha0 ko. sudhvane pR. 806, 1 30 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * bhA ] nR0 ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 1 sAkSAt sthApayitA sthitI janamanohArI svayaM rakSakA pAtrasyApi hRdeva rUpakavidhau nirmaannkrmoddhrH|| 'nRtyasyAkhilana(?kRtyavit samamukhaprA(? sthA)yagrahajJAnaNI rdoSANAmapidhAnavit khayamasau sthaanRtygiitaadinH| prAptaprauDhisuzastavAkyaviduro dhIro guNodbhAsako nATye zuddhaguNArNavo nigditstjjnyairupaadhyaaykH|| 3 // ityupAdhyAyalakSaNam // [ aacaaryH|] AcAryaH zrutikovidaH paTumatirvAkye suveSo rase jJAtA lakSaNalakSyatattvaviSaye pU(tU)ryatraye pnndditH| 10 hAsyajJo nRpasaMsadi praguNadhIrAsyodbhave vAdane . nAnAdezavicitrakAkuracanAprAvINyavidyAdhvagaH // 4 . ||ityaacaaryH|| [ nttH|] . proktazcAtra naTo navInaracane bhASAdinastattvavit ..cittajJazca caturvidhAbhinayavinnAvyAgame paargH| // iti nttH|| . [nrtkH|| saMprokto'pi ca nartako nizitadhIrmArgAkhyanRtye paraM vikhyAtotra kRtazramo'Ggacalane dakSaH khakIye smRtH|| 540 // iti nartakaH // [vaitAlikaH / ] marmajJo'khilarAgarAjiSu paraM vedI punaH kiGkiNI vAye cApi dhRto'tra nartakagaNairdakSo matazcAraNaH / bhASAzeSavizeSavitpaTumatirlokApavAde nRNAm sarveSAmapi narmazarmakaraNe vakSo'tra baitaalikH|| . iti vaitAlikaH // - 1 480 'saa'| 2 ABO 'guNerNava / 3 ABC cehI. Kumbha in . ko. bedI pR. 947: 15 25 nR0 rana. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nR0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 2 [nyAyAH yadvRttiM bhuJjate viprAzcaturdikSu gRhe sthitaaH| AcAryazca svayaM yorivinyaacaarshikssnne|| iti zrIrAjAdhirAjazrIkumbhakarNamahImahendreNa viracite saGgItarAje nRtyaratnakoze prakIrNakollAse vRttyAdilakSaNaM nAma prathamaM parIkSaNaM [samAptam / ] caturthollAse dvitIyaM parIkSaNam / [maGgalam / ] yaM nyaayprvicaarennoppttyaagmgocrm| akSapAdAdayo nityaM manvate taM numaH zivam // atha nyAyA:saMgareSu parazastravacanaM khIyazastraparitApanaM ripau| saMvidhAtumucitA zarIrajA nyAyazabdagaNanAtra vartanA // 2 bhArataH sa khalu sAtvato paro vArSagaNya iha kaizikastathA / tadbhidAstu kila vedasaMmitA vRttiSu kramatayA nidrshitaaH|| 3 tasya lakSaNavicArazuddhaye mahe'tra sakalAn pravicArAn / cArikAnigaditAstu vicitrA yAH purA ca gatayaH prikrmaaH||4 bhArate nigaditAH pravicArAH shstrmokssnnvidhaangocraaH| vAmakena vibhRyAt phalakAntaM dakSiNena tu kRpaannmaadraat||5 tau karAvupasRtau vinidhAyAkSipya tau ca tata eva shikssitH| bhrAmaNaM ca phalakasya vidadhyAtUbhayoratha sapArzvayoH sudhIH // 6 bhrAmayecca paritaH zirasastat khaginaM tvatha zira kapolayoH antarA ca maNibandhatastathodveSTayeca vidhinA prayatnavAn // 7 bhrAmaNaM ca phalakasya vidadhyAt saMbhramedupari mastakaM ythaa| bhArate vidhirayaM muhurmuhuH zastrapAta ucitaH kaTItaTe // 8 * // iti bhArataH // [1 // ] sAtvate'pi vidhireSa' zasyate pRSThato bhramaNamatra zastragam / zastrapAtavidhiratra pAdayoH kIrtito bhrtmukhysuuribhiH|| 9 // iti sAttvataH // [2] 20 OM ___i ABO vidheress| 2 ABO saavitH| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAgaNyaH] nR0 20 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 2 vArSagaNyaviSayo'pi dRzyate'pyevameva phalakasya sNbhrmH| pRSThato nigaditastvihAdhikaH skandhadeza atha vakSasi sphuTam // 10 zastrahastaviSayaM tathA kilodveSTanaM nigaditaM tathA punH| hRtpadezaviSayaM ca tadvidA zastrapAtanamihodarIkRtam // 11 // iti vArSagaNyaH // [3 // ] bhAratena gaditastu kaizikaH zastrapAtanavidhistu mUrddhani / // iti kaizikaH // [4 // ] sauSThavAnvitatanuHsuzikSito nyAyavargamamumAzrito naTaH // 12 zaktitomarazarAsanAdikAnyAyudhAnyapi samAcaret sukham / / sauSThavaM varamuzanti tadvido yena tena hi vinA kRtAH param // 13 10 yuddhakarmaNi ca narttane'pi vA naiva bhAnti nikhilAH prvicaaraaH| na prahAravidhiratra vAstavaH saMjJayaiva nikhilo vidhIyate // 14 taM prahAramathavAna darza[ye]daindrajAlikamathAtra maayyaa| ete nyAyAH prayoktavyAcArIbhiH zastramokSaNe // // iti nyAyalakSaNam // [peraNIlakSaNam / ] shvetcndnkrpuurbhmaayktklevrH| zikhAvAn muNDitazirA lasatpuSpAvataMsakaH // kaNargharikAjAlajaGghAjaGghAlavibhramaH / layatAlakalAbhijJaH pnycaanggjnyaanpnndditH|| jitshrmo'shlthshlissttsNdhistaannddvpnndditH| dakSaH kalAsu sarvAsu sbhaajnmnohrH|| surekho nRtyazAstrajJazcaNDaH shaariirpeshlH| sabhAvarasasaMyuktaM yo nRtyate(?ti) sa peraNI // ghargharo viSamaM gItaM kavicArastathaiva ca / bhAvAzrayazca vyAcaSTa paJcAGgAni pottamaH // tatra ghargharikA vAdye vahanirghargharo mtH| tasya bhedAH paDevAtra pddivaaddstdaadimH|| 1 ABC jitaashrmii| 15 mawwww Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ies 020 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 2 t tatacApaDapazcaiva ziripiTyapi sNjnyitH| satazcAlagapATaH syAttataH shirihiraahyH|| tataH khulahala(?lahulu)zceti tallakSma vyAhare'dhunA / prapadena bhuvi sthitvA pAyA pANidUyena vaa|| krameNa kuTTanaM bhUmeH paDivADa iti smRtH| // iti pddivaaddH||1|| bhUmenikuhanaM pAdatalAcApaDapo bhavet // iti cApaDa[pa] // 2 // mUlanatalapAdasya saraNaM yatpuro bhvet| / : ... sathApasaraNaM pazcAnmuhuH ziripiTI bhavet / / // iti ziripiTI // 3 // krameNa pAdayoyoni komalaM yat prkmpne| . sabalagavADa(pATA)syAdityuktaM nRtykovidH|| // ityalagavADaH (1 paattH)||4|| vidhAyaikaM samaM pAdamaGkiranyaH puro ydi| prAhuH zirihiraM dhIrAstadA kecana tdvidH|| // iti zirihiram // 5 // prapadasthitavAmAle pAryoryat kuTTanaM bhuvH| tadvat sthitasya cAnyasya bhramaH svyaapsvytH|| 20 .. yo'sau khulahuluH prokto ghargharo nRtykovidH| // iti khulahuluH // 6 // sarato yugapacatra prape(?pode sa tu rundhakaH / // iti rundhakaH // 7 // ikhAdayaH pa(1)dhAnena dhardharAH shobhyaanvitaaH| 25 tAlAnugAminastUghAH sarva eva vipazcitA // sucI ca nAgavandhazca mukhabandho'mbujAsanam / sa(u)nmukhAvAcukhI caiva punazcaiva hi sanmukhI // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nR0 20 ko0 - ullAsa 4, parIkSaNa 2. pAdAsphAlI vilambI ca hRdigA jAnugA tathA / ciraM vilokitavyeti kalA dvAdaza kIrtitAH // citrakA paJcakArUDhetyevaM rekhA tridhoditA / sarvagAtreSu zithilo yadA nRtyati kevalam / cakSuSA zlAghyate vAdyaM (2) rekhA syAcitrikA tadA / / // iti citrakA // * ghargharo mudritaM caiva bahudhA cAGgacAlanam / pracurA hastacAlizcedrekheyaM paJcakA matA // // iti paJcakA // * gItAkSarakramAdvAdyaM tAlamAnena vAdayet / ghargharA gRhyate sarvA rUDhA rekhA tu sA matA // // iti rUDhA // * * syAdatrotplutipUrvaM yatkaraNaM viSamaM hi tat / // iti viSamam // gItaM sAlagamatra syAdyaduktaM goNDalIvidhau // // iti gItam // nAyako varNyate yatrottamaH sa kavicArakaH / // iti kavicArakaH // * * bhAvAzrayo budhairjJeyo vikRtArthAnukAravAn // // iti bhAvAzrayaH // // iti peraNIlakSaNam // * atha peraNitaH samyag vakSye paddhatilakSaNam / saMpradAyavido raGgabhUmidezamupAgatAH // goNDalIvidhivacAtra kuryudhidhidhidhItitaiH / gambhIradhvanimAtodyavAdanaM militAca te // tato vilambitalayaM rigoNyuTavaNAzrayam / pAdatrayaM vAdayeyurdvirdviniHsArutAlataH // tato vikRtavAgveSabhUSo raGgabhuvaM vizet / moDakaH prAjyahAsyaikarasastasmin pranRtyati // 3 32 330 34 35 36, 37 10 15 * * 20 38 39 25 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mR020 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 2 [peraNipati rigoNyupazamenAtha anRtyan peraNI vizet / tataH zAnteSu vAdyeSu sahatAladharaiH param // gAruko vAdyamAne'tha tAle nipunnvaadke| yadvA sarakhatIkaNThAbharaNe mlaadinH|| manohare tAlarase(?rase tAle) dhvanau ca vyAptimRcchati / peraNI prArabheNA(?tA)tha 'ghargharAn pUrvasUcitAn // tato nibaddha kavite kUTe varNasareNa vaa| niHsAruNA ca tAlena viSamaM nRtyamAcaret // nRtyan sAlagasUDena rekhAM ca sthApanaM tthaa| hRdyAM ca vahanI gItanartanaM darzayet kramAt // viSamaM ca praharaNAnugamAbhogavAdane / / kavicArAn prakurute tathA bhAvAzrayAnapi / lokamArgAnusAreNa tato'nyAnapi darzayet // // iti pernniipddhtiH|| vAyeSu vAdyamAneSu karaNairazcitAdibhiH / duSkaraiH zastradhArAtha(?pa)vaJcanaibhramaNairapi // prAMzuvaMzoparigatairvaratrAcitracaMkramaiH / uccaiH pkssivduddddiinairmRdnggprivrtnaiH|| narttanairviSamairevamAdikairnRtyamAcaran / zastrasaMkaTasaMpAte churikAnartanAdiSu // bhramaryAdiSu ca prauDho rajjusaJcAracakSukaH / bhArasya bhUyaso voDhA budhaiH kohATikaH smRtH|| // iti kohrATikaH // peraNIva naTo nArI nartayannatako'pi ca / kohATikA plutiM kurvan yadvairI syAtpalAyanAt // iti zrIrAjAdhirAjazrIkumbhakarNaviracite saGgItarAje nRtyaratrakoze prakIrNakollAse nyAyAdiparIkSaNaM dvitIyaM [ samAptam ] 28 1 Kumbha in bha. ko. pR. 890 peraNI pAramenATyaM dhardharAn pUrvasacitAn / tato nibaddha kavite gUThe varNasareNa vA // 2 AB ddaaN| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAsyAhAni] nR0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 caturthollAse tRtIyaM parIkSaNam / yenAlAdayituM vizvaM sasurAsuramAnavam / zikSitA pArvatI lAsyaM tamAnandaghanaM numaH // [atha lAsyAGgAni / ] sthitapAvyaM dvimUDhAkhyaM trimUDhaM puSpamaNDikA / pracchedakaH zeSapadamAsInaM saindhavaM tathA // uktapratyuktakaM tadvaduttamottamakaM tthaa| vaitA(?bhA)vikaM ca tripadaM lAsyAGgAni dazadvayam // virhaanltptaanggiimdnonmiilniikRtaa| paThet prAkRtamAsInA sthitapAThyaM tadIritam // . yathA'yaM eso virahappahAvajaNio aggI taNuM tAvae jaM paMkeruhacaMdacaMdaNarasA va(?ve)daMti no shiiylaa| jaM ihi maha manmaheNa hiyayaM mohaMdakUmeva(dhakUveThi?)daM taM evaM saha vallaheNa caridaM saMcchA(ThANasaMdaMzitaM // 618 'mayaNappahukovatAvidAe maha sIdAiM(?bhIdAe) kurNgloannaae| sahi vallahasaMgavaMcidAe zaraNaM pummadalAI jiiysaa(ss)|| 7 'aMgAI puMkhidazilImuhajajarAI * jaM nimmiyAiM mayaNeNa mahAuheNa / eassa pAvahiyaassa mahappasAo cittUNa dosamaliyaM paya(i)No gayAsI // 410 1 80 dIri ythaa| 2 ya eSa virahaprabhAvajanito'nistanuM tApayati yat pakeruhacandracandanarasA vedayanti no zItalAH / yadidAnIM mama manmathena hRdayaM mohAndhakUpe sthitaM tadetatsaha vallamena caritaM saMsthAnasaMdarzitam // 3 madanaprabhukopatApitAyA mama bhItAyAH kuraalocnaayaaH| sakhi vallabhasaGgavaJcitAyA:ziraNaM padalAni jiivsy(1)|| 4 agAni pujitazilImukhajarjarANi .. yanirmitAni madanena mahAyudhena / etasya pApahadayasya mahAprasAdaH gRhItvA doSamalIkaM pateH gatA''sIt // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 nR0 ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 'aMgAi zuMkhalida kaMpavimohaciMtA nidAtaNuttakusumAuhakaMsidAi / esA vi tattha rayaNI zazikAlakUTaM daMsei kiM sahi kuNemi pivappadA(vA?)se // 'moNaM kariUNa mayA zahiyaNa majjhammi rakkhiyo appaa| tahavi hale maha vayaNe mahu[a]racario payA(va)sae duanno|| 10 // iti sthitapAvyam // 1 // zliSTaMbhAvaparaM vAkyaM tathA yuktapadakramam / mukhapratimukhopetaM vicitrArtha dvimUDhakam // yathAaGkaritAM mama hRdaye premalatAM ramaNajalagharo muditH| siJcati jIvanaracanairiha vacanairunnati netum // nIrakSIritacumbitAni racayanuttAlacetobhuvA, dantagrAhamaninditAdharapuTe daSTo mayA vllbhH| grAmINaH parihatya mAmupavane yAtastato'nantaram, __mAtarmUrcchati mIlati pracalati protkampate me mnH|| 13 // iti dvimUDham // 2 // yadvAkyaM naikabhAvArtha samavRttamalakRtam / lalitAkSaravandhaM ca trimUDhaM tat prakIrtitam // yathAbhayaharSaroSarodanavadanasaMbhedanAni kurvANau / marasaGgarasaMgaminau jitamiti nau manmayo hasati // 15 1 aGgAni zRMkhalitAni kampavimohacintAnidrAtanutvakusumAyudhakarSitAni / evApi tatra rajanI zazikAlakUTa daMzayati kiM sakhi karomi priyapravAse // 2 maunaM kRtvA mayA sakhijanamadhye rakSita aatmaa| tathApi hale mama vadane madhu[kAracaritaH pravizati durjanaH // 3 ABO degkssirit| 15 20 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpamaNDikA] nR0 ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 kuconamanacAturIcalitakaculIvandhayA, kpolpulkaavliiklityaa''ytaapaanggyaa| vimoTanavivarttane viditasandhayA saMgame tvayAbhilaSite kathaM sumukhi maanmaalmbte(se)|| // iti trimUDham // 3 // 16 * i nartakyA vividhaM yatra gItaM vAdyaM ca nartanam / namo(?manovAkAyaceSTAbhihInaM syAt puSpamaNDikA // 17 [ // iti puSpamaNDikA / 4 // ] candrikAtapasaMtaptAstyaktalajjAH sulocanAH / priyAn kRtAparAdhAn vai yAnti pracchedakastu sH|| 180 yathA sakhi sphurati yAminI zazinamunnamayyAMzubhiH __ jvaladbhiriva mAmayaM spRzati mAnamunmUlayan / ato vigatalajayA suratasaMgare sajjayA __ mamApi viditAgasaM priyamupAsituM gamyate // asau hariNalAJchanacchalavikAzihavyAzano vA(?va )nAntaramivAntaraM mama vilIlamA(natAmaM?)gati / ato'nyavanitArataM ramaNamapriye'pi sthitam vrajAmi sakhi rodhinImapanayAmi lajjAmapi // // iti pracchedakaH // 5 // yatrAsane sukhAsInAstavyAMdyAtodyavAdane / gAyanti gAyakAH khairamAhuH zeSapadaM hi tat // // iti zeSapadam // 6 // cintAzokAkulatvena vAkye ca (?cA)ntinaye'pi ca / vimUDhAH khaNDitAH kAntAstadAsInamihocyate // . 22 25 yathA prasarati dinamaNitejasi vigalati tamasi prakAzite nbhsi| apanItAdhararAgaM pazya vayasya mamAgate ramaNam // 23 1 ABO tvymi| 26 nR0rA0 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 82 25 202 nR0 0 ko 0 - ullAsa 4, parIkSaNa 3 tA (bhA)le laktakamaJjitAdharamuraH karpUramudraM vahana niHzaGkaM patirabhyupaiti viyati pratyagrasUryodaye / . cintA sAgarasaMnimagnamanasA nItA mayA yAminI kiM kurve sakhi kaitavaM kalayatA mugdhAmunA vaJcitA // // ityAsInam // 7 // yathA yathA * yatra pAThyaM vinA nATyaM bhASA saindhavadezajA / pAtramutsamayaM yatra tat saindhavamihoditam // // iti saindhavam // 8 // * sAdhikSepapadaM yatra sa vicintrArthagItakam / prasAdakaM marSitasyetyuktapratyuktakaM matam // prApto vasantasamayaH samayAnabhijJa roSaM parityaja bhajakha mayi prasAdam / uttuGgapIvara kucadvaya bhUribhArA mArAdhito'pi na hi rakSitumIhase mAm // udeti himadIdhitirvahati gandhahArI hariarana kumudakAnane [smarapayonidhirvardhate / imaM samaya mulbaNaM parikalayya mAM vyAkulAM prasIda caraNAnatAM kaThina kAtarAM pAlaya / // iti uktapratyuktam // 9 // [saindhavam yatrAbhinayabAhulyaM nAnAbhAvamanoharam / vAkyaM naikarasaM citramuttamottamake bhavet // saharSamavalokanaM vihita bhItamAliGganaM saroSamapi bhASaNaM sajalalocanaM rodanam / iti prathamasaMgame catura cittacetoharo vicitrarasasaMkaro jayati ko'pi vAmavaH // veSe lepyanitambinImanuharatyambhojinIM netrayoH bhrUbhaGge smarakArmukaM kucayuge tat kumbhikumbhadvayam / 1 ABO rocanaM / 2 ABC repeat citta / 24 26 33 28 29 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAvikam] nR0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 203 vANyAmanyabhRtAM tathA ca dharaNIM zroNyA miyaM bhAminI sRSTirmanmathanirmitA rasamayI bAbhAti bhUmaNDale // 31 // iti uttamottamakam // 10 // kAnte khamopalabdhe'pi yatra kAmavazaM gtaa| vibhAvAn vividhAn yatra kuryAdvaitA(bhA)vikaM hi tt|| 320 yathAadyAkarNaya naizikaM sakhi mayA kAntazciraM proSito netrA(?nidrA)mudritanetrayApi zayane saakssaadivaavekssitH| mAyAsaGgamabhaGgabhI rutarayevonmajya lajjAjalAt kaNThagrAhamananditaH privRtHprollaasitomoditH|| 3310 ucati(?ucita) mAcaritaM mama nidrayA shshishriirsmaahitmudryaa| atha sajAtajanAkathitaH patiH parapurAdapahRtya smrpitH|| 34 // iti vaibhAvikam // 11 // AkAramapi kAntasya pazyantI kaampiidditaa| yantra khidyati duzcittA priyA citrapadaM hi tat // 350 yathAkAntaM citrapade(?Te) vilikhya vidadhe yAvattavAlApanaM labdho jIvana vAsaraiH katipayaistyakSyAmi na tvAmiti / tAvanmajana (?da) nalpabASpasalile saMbhinnabhinnAkSaram kSe(?khe)dakhedakapATakoTighaTitaM kaNThe vizIrSa(?Na) vcH||36 20 mayA sakhi vilokito ramaNasannivezaM vahan - ito viSamasAyakaH kacana zilpinA klpitH| tataH sa mayi roSavAnatha vibhAvyamAno'tha vA mahezakRtirIdRzI virahito(?tA) mohinI jRmbhate // 37 ___ // iti citrapadam // 12 // // iti dvAdazamArgalAsyAGgAni // [dezI lAsyAGgAni ] sauSThavaM sthApanA tAlo laDhizcAlizcalAcaliH / sukalAsaM tharaharaM kiMtUllAsaM uroGgaNam // ___ 1 AB zrogyAM / 2AB bhAvAti / 3 AB0 degbhnggmbhiiru| 4 ABC atha sajanajanAkathitaH ptiH| 5 ABO akaar| 6 B0 sthaapyenaa| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 5 10 15 20 25 nR0 10 ko0 - ullAsa 4, parIkSaNa 3 DhillA trikalirbhAvo dezIkAraM nijApaNam / aGgahAro manaSThevA layo mukharasastathA // thasako vitaDaM zaGkA nIkInamanikApi ca / vivarttanaM masRNatA vihasI gItavAdyatA // vilambitAbhinayAvaGgAnaGgaM komalikApi ca / tUkamyAra etAni SaTtriMzatsaMmitAni ca / dezIyAsyakAGgAni rAjarAjo nyarUrupat // * sauSThavaM yat purA proktaM tasya pAtrAGgulaistu yA / catubhiraSTabhicaiva yadvA dvAdazabhistridhA // kharvatA jAnuka TyUrukaNTheSvISyecchyAtha vA / tattadezAnusAreNa tat sauSThavamihoditam // // iti sauSThavam // 1 // * yaca sAmagryasaMpattI kutape praguNIkRte / svasthAne sthApayedaGgaM narttakI sthApanA tu sA // // iti sthApanA // 2 // * ISanmandAnilacalatpadmapatroda binduvat / yatrAGganAGgasaMcAro bhAti tAlaH sa ucyate // // iti tAlaH // 3 // * sukumAraM sumadhuraM savilAsaM ca cAlanam / yugapat bAhuka TyUru' tryasratve laDhirucyate // kecidAnandasaMdohaM saGgItaprAptisaMbhavam / saundaryAtizayopetaM' karmAhuDhisaMjJitam // // iti laDhiH // 4 // yugapannAbhikaTyUrupAdAnAM savilAsakam / nAtimandataM tAlasAmyAnmAdhuryapezalam / cAlanaM cAlirityuktA tvacalasthiti bhUbhRtA // 1 ABO 'TyorU / 2 ABO // iti cAliH // 5 // * saunda [sam 39 40 42 43 44 45 46 47 48 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAcaliH] nR0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 calAcalizca saivoktA shaidhysaaNmukhynirbhraa| // iti calAcaliH // 6 // lAsyAGgAni sacArINi pAdAdInAM ca cAlanam // kRtvAtiprauDhito yatra gItavAdyAdimelanam / madhye madhye naTI kuryAt sukalAsaM tadA smRtam // kecit sthAnakacArINAM hastakAdyaGgakasya ca / gItavAdyalaye melaM kalAsamabhaNan budhaaH|| // iti suklaasH|| 7 // nRtyantI nartakI yatra bhujAvadhi vilAsinI / kucayo kampanaM kuryAcchIghaM tharaharaM tu tat // // iti tharaharam // 8 // gItatAlasamaM yantra kttikuN(?ku)cbhujaadinH| nartakI cAlanaM kuryAt lAsthAGgaM kintu tatsmRtam // // iti kintu // 9 // bhAvaprakAzakairya'tra(? zlathai)'raGgollAsairmuhurmuhuH / sUkSmairdvistriguNairvApi drutatAlAgnirUpitAt / sa ullAso yatra pAtraM mano harati darzayat // .. // ityullAsaH // 10 // agrataH pRSThato'dhastAdUrdhva vA cAlanaM bhavet / tAlamAnena kucayoH skandhayoyugapat kramAt // vilambenAvilambena tduronggnnmucyte| vilambitaM drutaM vApi lalitaM yat kucaaNshyoH| lalite cAlane tiryak keSAMcittaduroMgaNam // . // ityuroGgaNam // 11 // .. . . . yatrAGgaM nartakI nRtye sahelAbhAvamantharam / 1 B0 yvrtuligo| 2 OF nartakyAstvarayA tAlAd dviguNatriguNaistadA / bhAvAbhivyaJjakaiH sUkSmailalitaiH zlathabandhibhiH / aGgairullasanairyuktamullAsaM saMpracakSate / vemaH in bha. ko. pR. 85. 25 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 206 20 25 nu0 10 ko0- ullAsa 4, parIkSaNa 3 kiJcit sauSThavamAdhuryavilAsaM bhAvabhAvitA / kurute kathitA sA tu DhillAyI lAsyakovidaiH // // iti DhillAyI // 12 // * layatAlAnugairyatra zirobhiH paJcabhirnaTI / vidhutAkampitadhutaparivAhita kampitaiH // cAya vA sthAnake vApi prekSakANAM mano yadA / tataM kurute soktA triH kaliH kalinodinA // // iti trikalitaH // 13 // * yatra nRtyAnugaM gItaM nATyaM ca layasundaram / pazyantI harSamAsAdya puSyatIva kalAGkurAn / svabhAvaM sAlasaM nRtye sa bhAvo bhAvanoditaH // // iti bhAvaH // 14 // * agrAmyaM sundaraM nAnAdezarItisamanvitam / tattadezAnusAreNa dezIkAraM tu nartanam // // itI dezIkAram // 15 // * rekhAsauSThavasaMyuktaM hastakAnugadRSTikam / nAyakecchAnugaM nRtyaM nijApaNamiti smRtam // // iti nijApaNam // 16 // * pUrvottarArdha yodehe cApavallalitAnatiH / tAlamAnasamAyukto so'GgahAraH smRto budhaiH // // iti aGgahAraH // 17 // * hastAdyaGgakriyAyogAdabhyaskhA ( ?stA) danya eva yaH / kospyapUrvI guNaH sUkSmo layantritayapezalaH / nAnAbhAvayutastajjJairmana ityabhidhIyate // // iti manaH // 18 // * kaTAkSau yatra narttakyAH sottaraGgau svabhAvataH / nAnAbhAvAliGgitAGgI nRtye Theveti kIrttitA // // iti ThevA // 19 // * [trikalitaH 57 58 59 w 61 62 63 64 65 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ layaH] muM0 20 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 nRtyantI yallaye kApi vegAcedaparau layau / sAzcarya yojayenRtye nartakI sa layaH smRtH|| // iti lyH||20|| yadrasaM tanute nRtyaM tadrasAnuguNaM sukham / pAtraM varNaviparyAsAt kuryAnmukharasastadA // // iti mukharasaH // 21 // thasakaH syAt salalitaM stanAdhonayanaM layAt / // iti thasakaH // 22 // yacArIkaraNAdyaM syAt khabhAvAllalitaM balAt // kurute kaThinaM taddhi vitaDaM kIrtitaM budhaiH| . // iti vitaDam // 23 // pUrvamauddhatyato yatra vyApAGgiAni nartakI / savibhramaM punastAni purataH pArzvayorapi / AharantI vazcayate janaM zaGkA tadoditA // // iti zaGkA // 24 // ta(ya)dA syAnartakI nIkI saGgIte salaye tdaa| skhalitAvarjitA raGge nRtyanItivido viduH|| ||iti nIkI // 25 // soktA namanikA yasyAM prayAsena vinA natiH / duSkareSu prayogeSu nartakyaGgeSu dRzyate // // iti namanikA // 26 // hastakaimarIbhizca cArIbhiH karaNairapi / vAdyaprabandhavarNAnAM samatvenaiva nartakI / kuryAnnatyamidaM procurnRtyAbhijJA vivartanam / // iti vivartanam // 27 // tavA mamRNatA yatra shRnggaarrssNbhRtaa| dRSTiH prakAza(1zya)te navyA nRtyhstksNyutaa|| // iti masRNatA // 28 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 - . 100 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 vihasI syAt smitaM vakaM padmasaundaryapezalam / // iti vihasI // 29 // sA gItavAdyatA nRtyennartakyanuguNaM yadA // .. varNAnAM ca layasyApi tathA ca giitvaadyyoH| // iti gItavAdyatA // 30 // yatra vizramya vizramya laGghayantI muhurmuhuH|| vAdyasyAvayavAnnRtye nartakI tdvilmbitm| // iti vilambitam // 31 // bhAvasaMsUcakairaGgairnartakI yatra nRtyati // yathAvat karaNairukto'bhinayo nayakovidA / // itybhinyH||32|| aGgaM lAsyAGgakaM proktaM tANDavAgamanaGgakam // yatra nRtye dvayoryogastadaGgAnaGgasaMjJakam / // ityaGgAnaGgam // 33 // jJeyA komalikA yatrAGgAnAM syAdbalanAdibhiH // kriyAbhizcetaso yatra dRzyate tu praardrtaa| // iti komalikA // 34 // layena calanaM yatra lasallIlAvataMsakau // calatvenAcalatvena hAvapracuratAyutam / yatra kI prakurvAte tattUkaM munayo'vadana // // iti tUkam // 35 // zobhAvalitasarvAGgA nRtyasyAvayavA yadA / pUrvapUrvamupakrAntA varteranuttarottaram / tAlaprayogacAturyAt sa uyAro budhaiH smRtH|| // iti uyAraH // 36 // anyA api bhidAH santi dezIlAsyAsaMbhavAH / na tA ihopadizyante yataH sAdhyAH khbuddhibhiH|| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnAgatipracAranRtyam ] nR0 20 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 yathA yathA bhavedraktiH pazyatAM scmtkRtiH| tathA tathA vidhAtavyaM saGgItamiti saGgrahaH // // iti dezIlAsyAGgAni // [nAnAgatipracAranRtyam / ] 'atha nAnAgatipracAranRtyam / yathA cAha bhagavAn zrIbharatAcArya: tatropavahanaM kRtvA bhANDavAdyapuraskRtam / yathAmArgarasopetaM prakRtInAM pravezane // dhruvAyAM saMpravRttAyAM paTe. caivApakarSite / kAryaH pravezaH pAtrANAM naanaarthrssNbhvH|| raGge vikRSTe bharatena kAryo gatAgataiH paadgtiprcaarH| yasrastrikoNe caturasraraGge gatipracArazcaturasra eva // RSaya UcuH yadA manuSyA rAjAnasteSAM deva gatiH katham / athocyate kathaM neyA gatI rAjJAM bhaviSyati // iha prakRtayo divyA tathA ca divymaanussii| mAnuSI ceti vijJeyA nAvyavRttakriyAM prati // devAnAM prakRtirdivyA rAjJAM vai divymaanussii| yA tvanyA lokaviditA mAnuSI sA prkiirtitaa|| devAMzajAstu rAjAno vedAdhyAye sukIrtitam / evaM devAnukaraNe doSo yatra na vidyate // dUtIdarzitamArgastu pravizedraGgamaNDalam / tasyAdya ( smAca) prakRti jJAtvA bhAvaM kArya ca tttvtH| gatipracAraM vibhajennAnAvasthAntarAtmakam // 1 ABO atha deshiinRtybhedaaH| A has the same reading but there are marks of delition on it. 2 ABO tANDa of bhANDavAyapuraskRtam nA. zA. a. 12 zlo. 2(G.0. S.). 3 ABC degpeta pradeg of yathAmArgarasopetaM ibid. 4 ABO suratena . kaayo| of raGge vikRSTe bharatena kAryo / nA. zA. a. 12 zlo. 20 (G. 0. S.). 5 ABO yathA / of a. 12 zlo. 25 / 6 ABC veda / of yadA manuSyA rAjAnasteSAM devagatiH katham / nA. zA. a. 12 zlo. 25 (G. O. S.). 7 nA. zA. naissaa| 8 inserted from nA. zA. a. 12 zlo. 25-26. ni. sA. 5 tasmAttu / nA. zA. a. 12 zlo. 142 (G.0. S.). 27 nR0 rana. 9225 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu0 20 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 [nAMnAgatipracAranRtyam mlecchAnAM 'jAtayo yAstu pulindAdyA dvijottmaaH| teSAM dezAnurUpeNa kArya gativiceSTitam // pakSiNAM zvApadAnAM ca pazUnAM ca dvijottmaaH| .. khakhajAtisamutthena bhAvena pratiyojayet // siMharkavAnarANAM ca gatiH kAryA pryokRbhiH| yA kRtA narasiMhena viSNunA [prabhaviSNunA ] // AlIDhaM sthAnakaM kRtvA gAtraM tasyaiva cAnugam / jAnUpari karaM tvekamaparaM caiva khasthitam // avalokya dizaH sarvAzcibukaM baahumstke| gantavyaM vikramairviprAH pnyctaalaantrotthitH|| zeSANAmarthayogena gatiM sthAna prayojayet / .. zeSa sthAna prayogeSu raGgAvataraNeSu ca // . evamete prayoktavyA narANAM gatayo budhaiH / noktA yAzca mayA hyatra grAhyAzcApi hi loktH|| ataH paraM pravakSyAmi strINAM gativiceSTitam / strIsthAnakAni kAryANi gatiSvAbhASaNeSu ca // AyataM cAvahitthaM ca azvakrAntamathApi vaa| sthAnakaM tAvadeva syAdyAvaceSTA prvrttte| bhagnaM ca sthAnakaM nRtye cArI ca smupsthitaa|| yo vidhiH puruSANAM hi kAryo naattypryoktRbhiH| strI puMsaH prakRti kuryAt strIbhAvaM puruSo'pi vA // dhairyovAryeNa sattvena buddhayA tadvacca karmaNi / strI puMbhAvamabhinayaidized vaakyvicessttitaiH|| strIveSacaritairyuktaH prekssitaaprekssitaistthaa| mRdumantargataizcaiva pumAn strInRttamAcaret // gatiprakA(?cA)rastu mayodito'yaM noktazca yo'bhyAsavazena saadhyH| ataH paraM raGgaparikramasya vakSyAmi kakSAntarasaMvidhAnam // // iti nAnAgatipracAranRtyam // 1 ABO jaayte| of mlecchAnAM jAtayo yAstu / nA. zA. a. 12 zlo. 151. (G.O. S.). 2 inserted from. nA. zA. a. 12 zlo. 154. (G. O.S.). Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ____ 21 10 zivapriyam] nR0ra0 ko-ullAsa 4, parIkSaNa 3 [dezInRtyabhedAH / atha dezInRtyabhedAH pradaryante'tra kecana / AtodyairvAdyamAneSu yatipraharaNAdiSu / rudrabhaktAH striyo yadvA pumAMsaH sausstthvaanvitaaH|| 19 'rudrAkSavalayA bhasmatripuNDrAH zivarUpiNaH / koNAn dakSiNavAmena sarpAn kAMsyAdinirmitAn // 10 // bahusaGgami(?bhaGgima)nohAri gAyantaH zreNibhiH zivam / kadAcitsammukhIbhUya lAsyAGrupabRMhitam / yatra nRtyanti tat proktaM zivapriyamiha sphuTam // // iti zivapriyam // 1 // nartanaM yanmayA proktamAsAritAbhidhaM pthi| cArIbhirmaNDalaizcApi laasyaangrupbRNhitaiH|| dezItAlaizca saMyojya taccedatra pravartyate / tadA rAsakasaMjJaM syAditi nRtyavido viduH // - [ // iti rAsakanRtyam // 2 // ] yatra striibhirvsntto nRtyate'bhinayAtmakam / vasantarAgasaMbaddhairgItairauddhatyavarjitam / caritaizcitritaM rAjJastaduktaM nATyarAsakam // . [ // iti nATyarAsakam // 3] yatra rAjJaH puro nAryazcatasro'STAtha ssoddsh| dvAtriMzadvA catuHSaSTirAdhAya krpngkjaiH|| daNDau suvRttI mahaNau suvrnnaadivinirmitau| aranisaMmitau dairghya sthaulyenAGguSThasaMmitau // atha dezAnurAgeNa gRhItvA daNDacAmare / daNDakSaumAJcale yadvA cchurikAdaNDakAvatha // 114 26 caturbhiH paJcabhirghAtairyadvA khg(?ssk)prhaarjaiH| sazabdaM ghAtabhedaizca yugmIbhUya viyujya ca // 195 agrataH pRSThato vApi pArzvasaMgatayApi ca / 1 ABO "drAkhya / 2 ABO degtabhidAMpathi of tAbhidhAM pathi Kumbha in bha. ko. pR. 924. 15 20 112 113 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 nR0 ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 [carcarInusyam ghAtabhedAn vitnvntycaariibhrmrikaadibhiH|| 116 citraiH savyApasavyena muhurmnnddlsNsthyaa| layatAlAnugaM yatra pranRtyanti vraanggnaaH| taduktaM nRtyatattvajJaiINDarAsakanartaka(? na )m // // iti daNDarAsakam // 4 // dvipadyA varNatAlena caryA vA mnohraiH| salAsyairgatibhedaizca maNDalIbhUya srvshH|| yatra nAryaH pranRtyanti prApte vAsantikotsave / tAlikAbhiralaM hRSTA deshbhuussaavibhuussitaa| 10 taduktaM carcarInRtyaM rasarAgalayAnugam // . .. // iti cacarInRtyam // 5 // yatra saurASTradezIyA nAryo nRtyanti sundaram / tattaddezIyabhUSADhyA sicayAntAvaguNThitAH // mRdaGgahArasubhagA dezakAkubhirazcitAn / rAgeneSTena gAyantyo dohakAna rasanirbharAn // cArIbhirdhamarIbhizca crnnairuddhtkriyaiH| lalitaiH padavinyAsaihastakaibahubhaGgibhiH / yatra tadohakAkhyaM sthAnartanaM nartakapriyam // // iti dohakanRtyam // 6 // anye'pyutprekSituM zakyA bhedA deshiiynRtyjaaH| rAjarAjopadezena khayamUhyA budhaizca te // // iti dezInRtyamedAH // [dezInRtyaparibhASA / kecit sAlagasUDasya bhedamanyaM prcksste| dhruvo maNTho 'rUpakaM cADatAloM' yatireva ca // 124 pratitAlastathA caikatAlItyevaM sa sptbhiH| tatra kalpastathA tAlagrahanyAsAbhidhAnako / yaH padAdau padAnte vA yatItaH sprshrnyjitH| sa kalpo bhaNyate vidbhiH padAdhanyasya ca grahaH // 12 // 1 80 mUDUpakaM / 2 ABG taalau| 15 26 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 nRtyAnAni] nR0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 ya udghahAdidhAtUnAM samAptiM jJApayedaya / tAlatADanabhedo'sau tAla ityabhidhIyate // gItAdau tu bhavet kalpastAlaH kalpasamApane / madhye kalAso vijJeyaH kaizcideSa vidhiH smRtH|| // iti dezInRtyaparibhASA // [nRtyAGgAni / zrutitiM kalAsazca tAlazceti catuSTayam / 'iti dezIvidaH prAhurnRtyAGgAni smaastH|| // iti nRtyAGgacatuSTayam // [ deshiigiitnRtyvidhiH|] AlaptyAdivibhedena deshiinRtyvidhikrmH| pRthak pradarzitaH kaizcit sa evAtropadizyate // raGgapraveze saJjAte pArzvayozcaturaH karAn / 'agrata[:] SoDaza tyaktvA nartakyA gaaykaisttH|| 131 Alaptau kriyamANAyAM nartakI vaampaanninaa| dhRtvA celAJcalaM dakSe patAkaM dadhatI kre| kalAsaihAvabhAvAbhyAM yutaM bhramaNamAcaret // // ityAlaptinRtyam // 1 // athAnakSaratAle tu pravRtte giitmaantH| saMdaMzaM tripatAkAbhyAM nartakI nRtyamAcaret // dhruvanRtye yathaucityaM SaT catvAro'tha pnycdhaa| dhAtudvaye dvitAlI syAt kalAso hastakastathA // 134 khecchayAtra prakartavya iti gItavido viduH| SaDaktA manta(?NTha)kA ye'tra tritAlI teSu saMsthitA // 135 // iti maNThakanRtyam // 2 // patAkAdyAH kapitthAntA rUpakeSTakarA dhruvam / dhruve layAn vilambAdInudvAhAbhogayo1taH // // iti rUpakanRtyam // 3 // 12 1 Kumbha inbha. ko. (pR.854) drops this line. 2. ABO dRshyte| 3 aprataH SoDazaH paJca nartakyo gAyakaiH saha / Kumbha in bha. ko. (pR057). 4 B0 sNmtiH| 5. ABO deggyodru| Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nR00 ko-ullAsa 4, parIkSaNa 3 [aDtAlaH udghAhAdiSvaDutAle layaH kAryo vilambitaH / vikalpataH kalAsAH syuH khttkaamukhpuurvkaaH| sUcyantA hastakA dvitrAH kAryA sarve dhruve pade // 137 // ityddtaalH||4|| yatI layAstrayaH proktA hastakAH SoDaza kramAt / panakozAdidolAntAH, // iti yatinRtyam // 5 // pratitAle tu hstkaaH|| kAryAH puSpapuTAdyAstu caturasrAvasAnakAH / ... 10 druto layo'tha madhyo vA, // iti pratitAlanRtyam // 6 // ___ tathA syAdekatAlike // 139 uttAnavazcitAcaM tu, nalinIpAkozakam / atha(1va)sAne vidhAyaitaddhastaSoDazakaM param // saMyutairviyutairvAtha karairnRtyaM samAcaret / / madhye madhye bhramarikAM gItAnte ca pradakSiNam // nisArurAsakaM vAdyAstAlAH khecchAkaraH krH| AlApo'pi sahastaH syAllayo hastAnugaH smRtH|| dUre pAdapracAraH syAd jhampAyAmiti tadvidaH / DombaDe hastako jJeyaH khecchyaanulyaastryH|| SaTkheteSu ca gIteSu kalAsaH syaadviklptH| kalpatAlavidhi yo maNThakasyeva suuribhiH|| // iti dezIgItanRtyavidhiH // / [nvrsaaH|] atha navA(1va) [rasA] likhynte| jIyAdvisadRzI kAcidapUrveva srkhtii| yasyAM samabhavacitraM kAvyaratnAkaro mahAn // nanu ko'yaM raso nAma padArthastadvicAryate / rasyate vA sahRdayaiH khayaM vArasyate rsH|| 25 30 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 151 zakAraH] na0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa : 215 vibhAvarjanito bhaavo'nubhaavairnubodhitH| vyabhicAribhirAsphIto rasa ityabhidhIyate // 147 naTo'nukaraNatvena bhAvukA pAtramucyate / sabhyanAyakayostasyAzrayatvaM manyate pare // iti sarvamidaM samyag ramaNIyataraM matam / . evaM sati nRpeNokto nRpa eva rasAzrayaH // evaM rasAzrayaM samyag rAjA srvrsaashryH| nAgra(?agre)sphuratsarvarasaH samyagevaM nyarUpayat // atha shRnggaarrsH| zRGgArahAsyakaruNA raudrviirbhyaankaaH| bIbhatsAdbhutazAntAzva nava nATye rasAH smRtaaH|| yathA cAha bhagavAn bharatAcAryaH sUtreNa "vibhaavaanubhaavvybhicaarisNyogaadrsnisspttiH|" manye guNAguNavizeSavivekadakSaH zRGgArameva sakaleSu raseSu mukhyam / yat khIyamardhamu(?ma)pahAya tanobaMbhAra ttraadriraajtnyaammocymiishH|| dharmArthakAmAH samameva sevyA itItihAsasya ca muulmessH| zRGgAranAmA rasa ityato'ya mAdau mayA lakSaNamucyate'sya / / puMnAryozceSTitaM yacca ratyutthaM syAtparasparam / tadAhuH kepi zRGgAraM ke'pi tvaparathA jaguH // 155 sukhaprAyeSTasaMpanna RtumAlyAdisevakaH / puruSaH pramadAyuktaH zRGgAra iti sNjnyitH|| 155 RtumAlyAlaGkAraiH priyjngaandhrvkaavysevaabhiH| upavanagamanavihAraiH zRGgArarasaH samudbhavati // 156 . nayanavadanaprasAdaiH smitamadhuravacodhRtipramA(?mo)daizca / / madhuraizcAGgavikalpaistasyAbhinayaH prayoktavyaH // 157 saMbhoge(go) vipralambhena vinA na rtikaarkH| kaSAyite hi vastrAdau bhUyAna rAgo yato bhavet // 1 ABO srvsrvrsH| 2 Verse: 159-161 from. nA. zA. A-6. verses 46-48 (N, S.). 20 15830 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 10 0 0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 hAsyA atha devAdiviSayaraterudAharaNam satyaM santi jagatrayIparisare te te mudA(1)dhIzvarA- steSAM saMsmRtimAtramatra phaladaM khrgaapvrgaadinH| asmAkaM tu yadAdi cittaphalake saMkalpakalpadrumaM kumbhakhAmipadAravindamuditaM tenaiva srvaaptyH|| .. 159 rUpasaMpannamagrAmyaM premaprAyaM priyaMvadam / kulInamanukUlaM ca kalatraM kena labhyate // saMpattau ca vipattau ca maraNe yA na muJcati / khAmIyAtA(?khAminaM tat)patiprema jAyate puNyakAriNaH // 161 stambhaH khedo'tha romAJcaH kharabhaGgo'tha vepthuH| vaivarNyamazru pralaya ityaSTau sAttvikA mtaaH|| nirvedo'tha tathA glaanishngkaasuuyaamdshrmaaH| AlasyaM caiva dainyaM ca cintA mohaH smRtidhRtiH|| brIDA capalatA harSa Avego jaDatA tthaa| garyo viSAda autsukyaM nidrApasmAra eva ca // suptaM vibodho'marSazca avhitthmyo'grtaa| matiyodhistathonmAdastathA maraNameva ca / trAsazcaiva vitarkazca vijJeyA vybhicaarinnH|| bhAvapragalbhA yathA20 na jAne saMmukhAyAte priyANi vadati priye / sarvANyaGgAni [kiM yAnti] zrotratAmuta netratAm // 166 // iti zaGgAraH // 1 // atha haasyH| viparItAlaGkAraivikRtAcArAbhidhAnaveSaizca / __25. [vikRtairaGgavikArairhasatIti [rasaH smRto haasyH|| 167 tasya oSThanAsAkapolaspandanadRSTivyAkozAkuJcanakhedAsyarAgapArzvagrahaNAdibhiranubhAvairanubhavaH (1 bhinayaH) prayoktavyaH / smitamatha hasitaM vihasitamupahasitaM cApahasitamatihasitam / dvau dvau bhedau syAtAmuttamamadhyAdhamaprakRtau // 168 ____ 1 inserted from Amarusataka verse 64. 2 ABO "tAM zramamabhyAmapra cf nA. zA. a. 6. zlo. 52. 1 (G. 0. S.). Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pH||2|| 170 171 10 karuNaH] 0 0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 3 vikRtAcArvAkyairaGgavikAraizca] vikRtaveSaizca / hAsayati janaM yasmAt tasmAd jJeyo raso haasyH|| 169 // iti hAsyaH // 2 // atha karuNo rsH| iSTavadha darzanAdvA vipriyavacanasya saMzrayAdvApi / ebhirbhAvavizeSaiH karuNaraso nAma saMbhavati // savanaruditairmohAgamaizca pridevitairnekaishc| abhineyaH karuNaraso dehAyAsAbhighAtaizca // // iti karuNo rasaH // 3 // atha raudrrsH| yuddhaprahArapAtanavikRtaccheda[na] vidAraNaizcaiva / ebhizvArthavizeSairasyAbhinayaH pryoktvyH|| // iti raudrrsH||4|| atha viirH| sthitidhairyavIryagarvairutsAhaparAkramaprabhAvaizca / vAkyaizcAkSepa kRtairvIrarasaH samyagabhineyaH // utsAhAdhyavasAyAdaviSAditvAdavismitAnmohAt / vividhAdarthavizeSAdvIraraso nAma saMbhavati // 174 // iti viirrsH||5|| atha bhyaankH| vikRtarasasattvadarzanasaMgrAmAraNyazUnyagRhagamanAt / gurunRpayoraparAdhAt kRtakazca bhayAnako jnyeyH|| 175 'gAMtramukhahaSTibhedairurustambhAbhivIkSaNodvegaiH / sannamukhazoSa'hRdayaspandanaromodgamaizca bhayam // etat khabhASajaM sattvasamutthaM tathaiva kartavyam / punarebhireva bhAvaiH kRtakaM mRduceSTitaiH kAryam // 1 ABO hAsayanti / of hAsayati. nA. zA. a. 6. zlo. 50. (G.O.S.) 2 ABC bndhud| 3 ABO manujairdai / 4 A50 shvaapekss| 5 ABC maamutr| 6 ABC degmbhA.. trI ...17 ABO shoss....."sp0| 8 ABO.....mi......5-8 readings taken from. nA. zA. a. 6. zlo. 70-72. (G. 0. S.) 15 28 nR0rana. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10. 15 20 25 218. nR0 10 ko 0 -ullAsa 3, parIkSaNa 3 karacaraNavepathugAtrastambhasaMkocahRdaya kampanena / zuSkoSTha tAlukaNThairbhayAnako nityamabhineyaH // // iti bhayAnakaH // 6 // [T]bhimatadarzanena gandharasasparzazabdadoSaizca / udvejanaizca bahubhirbIbhatso rasaH samyagabhineyaH // mukhanetra vikUNana nAsApracchAdanA [va] namitAsyaiH / avyaktapAda' patanairbIbhatsaH samyagabhineyaH // // iti bIbhatso rasaH // 7 // * athAdbhuto rasaH / yastvatizayArthayuktaM vAkyaM zilpaM ca karmarUpaM ca / tat sarvamadbhutarase vibhAvarUpaM hi vijJeyam // sparzagrahollakusanairhAhAkAraizca sAdhuvAdaizca / vepathugadgadavacanaiH svedAdyairabhinayastasya // // iti adbhuto rasaH // 8 // * atha zAnto rasaH / zamasthAyI bhavecchAntaH sarvatra samadarzanaH / tacca jJAnAdgato (? te )cchaH sa tamorAgaparikSayAt // pratyakSabhUmizritayopArUDhatvena narttakaH lokasyaiva svabhAvasya vAsanArUpabhedataH // stambhAdibhiH prayojyo'ta evaM zAntarasAtmatA / eteSAmanubhAvAstu jJeyA rAjopadezataH // // iti zAnto rasaH // 9 // [ bIbhatsaH 178 179 180 181 182 183 184 185 * zyAmaH sitaH kapotazca rakto gauraH sitastathA / nIlaH pItastathA zuklo rasavarNAH kramAdamI // mUlaM tu (to) trikasyAsya rasamicchanti tadvidaH / tribhirnaTasthairyo bhAvA(?vo'nubhAvavyabhicAribhiH / dAbhi (vibhAvairvyajyate sthAyI sa yAti rasatAM sadA // 187 zRGgArAjjAyate hAsyaH karuNo raudrasaMbhavaH / adbhuta vIrasaMbhUto bIbhatsAJca bhayAnakaH // 188 1 ABC kaNThatA / 2 ABO pApa | 3 ABC tsarasaH / 4 ABC kayalpaM / 186 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navarasAH] nR0 27 ko-ullAsa 4, parIkSaNa 3 parasyAnurAgeNa zRGgAro jAyate rsH| uktipratyuktibhedena hAsyastatraiva dRzyate // atyAkulatayA bAlA yadA rodati maithune / karuNastatra vijJeyo raudro niSThuratADanAt // nakhadantakarAghAtairvIro dhiirjnpriyH| bhayAdvindunipAtasya bhayAnakaH sa ucyate // lAlA svedaH zramo mUrchA bIbhatso jAyate rsH| adbhuto'dbhutasaukhyatvAt zAnto bindunipAtanAt // 192 // iti nvrsaaH|| // rasanRtyaM ca // 10 yaM prabhu naikdeshiiynaanaanRtybhidaavidH| rAjakanyA raJjayanti sadAnandaikamandiram // iti zrIrAjAdhirAjazrIkumbhakarNamahImahendreNa viracite saMgItarAje SoDazasAhasrayAM saMgItamImAMsAyAM nRtyaratnakoze prakIrNakollAse lAsyAGgaparIkSaNaM tRtIyaM [ samAptam / ] Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthollAse caturthaM parIkSaNam / [pAtralakSaNam / ] pAtrasya lakSaNaM rekhA guNA doSAzca maNDanam / lakSaNaM saMpradAyasya guNadoSAzca tasya ca // vizuddhA paddhatizcAtra tathA zramavidhiH' shubhH| goNDalyAzca vidhiH samyak paatrlkssnnsNjnyite| . parIkSaNe krameNaiva nirUpyante ythaarthtH|| narttanAzraya ihoditaM vidA ___ pAtrametaducitaM tu nrtkii| mugdhamadhyabhidayoH pragalbhatA .. bhedatastrividhamatra tat smRtam // yauvana(?na) tritayalakSaNaM kramAt / tasya lkssnnmihaabhidhiiyte| tena tattritayamatra lakSyate yanirUpita ihAsti lakSitam / / zrIphalopamakucAdharalIlA bhRt kapolajaghanoruvibhramam / prItipUrvasurataM prati tat so tsAhamatra gaditaM mayA''dimam // pIvarorujaghanaM kaThinocaiH / pInamUlaghanasaMbhramastanam / manmathasya mRtajIvanauSadhaM yauvanaM nigaditaM dvitIyakam // tatparaM tu madanonmadiSNutA hetukaM paramazobhayAnvitam / kAmazikSitasubhAvasaMbhRta prauDhanaipuNarati tRtIyakam // turyamatra gaditaM tu kaizcano nmandamanmatharasaM dvitiiytH| mlAla(?na)tAdyupacitAGgasaMbhramaM ttprglbhvibhvoddhtaad(di)tH|| 1-2 ABO vidhi| Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rekhA ] nR0 10 ko 0 - ullAsa 4, parIkSaNa 4 pAtramatra gaNitaM na tUcitaM yajjarAbhimukhametadIritam / zobhayA ca rahitaM vidAMgaNenahataM ratiparAGmukhaM yataH // bAlamapyaviditAGgasaMbhramaM tanmanovirahitaM na saMmatam / yanna raJjayitumetadarhati prAyazo janamanAMsi saMsadi // // iti pAtralakSaNam // * [ rekhA / ] yA ziroDakaranetrapaGkajAyaGgamelanavidhau sati sphuTam / ke (?kA) cidatra [ca] diza (hazA) manoharA sA sthitirnigaditAtra rekhikA // // iti rekhA // * [ pAtraguNAH / ] sauSThavaM vizadakAntadantatA rUpasaMpadamalAtivistare / karNayozca latike vizAlatA netrayoradharavimbacArutA // kambusundarasukaNThatA lasat-. padmatAlasamakAnti bAhutA / madhyadezatanutA vizAlatA syAnnitambaphalake'tipezalA // uccatA na tu na kharvatA tathA pInatA na na sirAlatA tanau / kAntimattvamavicArya dhairyatau dAryatA tvatitarAM pragalbhatA // histar taruNimodgamaH stanau kApi cArukarabhorutApi ca / 221 9 10 11 5 10 1220 13 15 14 25 30 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 222 10 15 20 25 nR0 80 ko0 -ullAsa 4, parIkSaNa 4 kApi vakrakamalasya mAdhurI svarNaraGgakRtabhaGgagauratA // zyAmatApi ca caturvidhA punaH liSTasaMdhisamatA supANitA' / mattadantigamanA madAlasA candrajitvaramukhI susaMhatA // kAmabANa iva vizvajitvaraM (1raH) pAtrago guNagaNo'yamIritaH / komalairyadiha gAtravibhramakSepakairvilasadasyasallayaiH // prorita kimu nu gItavAdyayorakSarANi sughaTaizca sutAlaiH / cAkSuSatvamiha cAnayad dhvanegItavAdyajanitaM nijAGgakaiH // strIyagAtranicaye supUrNatAmAdadhat kusumasaJcaye yathA / nRtyatItthamidamuttamaM vadatyuttamaH sakalarAjasaMsadi // [ // iti pAtraguNAH // ] * [ pAtradoSAH / ] etaduktaguNarAzisamastavyastavargaNavidherviparyayaH / doSarAzirudito'tra pAtrago doSarAzirahitena bhUbhRtA // // iti pAtradoSAH // etadarthamiha nRtyakovidaiH kAryameva guNadoSavIkSaNam / yatkRte'tra kila jAyate parA [ pAtradoSAH nRtyasaMsadavicAra (1padapi cArI) sundarA // 1 ABC put here iti pAtraguNAH / 15 16 17 18 19 20 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 10 pAtramaNDanAni] nR0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 4 223 yat purANamunisaMmataM tvidaM nATyasiddhirakhilA carUpyatAH(nirUpitA) // 21 mArkaNDeyapurANoktA nRtte paatraiktntrtaa| nRttenAlama(emala)rUpeNa siddhirnATyasya ruuptH| cArvadhiSThAnaM yannRtyamanyadviDambaneti ca // 22 5 [ // iti guNadoSaparIkSA' // ] [pAtramaNDanAni / ] snigdhavistIrNadhammillaH svilaasniveshitH| lasatkusumasaMbhArasaMbhRtaH shucirujvlH| granthivilulitaH skandhe saurbhaakRssttssttpdH|| vikaashimllikaamodipussppussp(?)dlikssikaa| veNI vA lalitA ratnaracanAgumphapezalA // hemapaTTagatA citralekhevAdhikazobhinI / vibhrAjate pRSThadeze luNThatI janamohinI // muktAjAlamanohAri kuntalaibhUSitaM shirH| ligdhasindUraruciro ratisaJcAramArgavat / muktAdAmavibhUSADhyaH sImantaH ligdhsundrH|| vicitratilako bhAlaH kastUrIcandanAdinA / karNayoH kAmatUNIratarjakAvavataMsakau // muktatATaGkasubhagau nIlendIvarasundarau / tanvaJjane ca nayane kuGkumAyairvinirmitA // kapolayoH patra bhaGgiracanA madanaprabhoH / nivezAya svastikAlI ratyeva vinivezitA // sphuradrazmiprabhAjAle radanAvalinirgataiH / akasmAdbhAsayantIva raGgabhUmi smnttH|| iyat (? ISat) smitamanohArI pdmraagaaNshupeshlH| tAmbUlarAgasubhago'dharo jnmnohrH|| prbhaapraagbhaarshobhaavyrtngraiveykaashcitaa| grIvA kambukRtatrAsA vAsavezma manobhuvaH // 1 ABo put here iti pAtradoSAH / 3025 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 224 nR0 20 ko0- ullAsa 4, parIkSaNa 4. kAmalIlA gRhaprAMzusuvarNavalayojvalau' / prollasadranabhinnamudrikAbhiralaGkRtAH // aGgulyo daza paceSubANAH kiM dviguNIkRtAH / caraNau ratnamaJjIrahaMsakadhvanisundarau // karpUrapUrakAzIracandanairdhUsaraM vapuH / tattadezAnusAreNa vastraM kArpAsakaM tanu // kSIrodakAdikaM ceti celaM vA samakaJcukam / maNDitaM mauktikAlIbhirnAnApakSikRtAkRti / etanmaNDanamatroktamanyadvA rucito'Jcitam // zyAmagauravibhAgena yatra yadvarNapoSakam / dezakAlavayovarNAnusAreNa prakalpayet // // iti pAtramaNDanAni // * [ saMpradAyalakSaNam / ] yatraiko mukharI varaH pratimukhI yuktastathA dvau parau proktAvAvajadhAriNau SaDathavA mArdaGgikAH zobhanAH / dvAtriMzadgaditAstathA ca karaTAdhatro (?) ryugaM ca dvayaM sphUrjattAlabhRtordvayaM nigaditaM tat kAhalIdhAriNoH // 38 aSTau kAMsyajatAladhAriNa iha dvau vAMzikI susphuTau suvyaktapracuradhvanI va rasikau raktipradI zRNvatAm / catvAro bhukarAstayormadhurasudhvAnAstathA gAyanau dvau mukhyau saha gAyanairnigaditAvaSTAbhiretadvataiH // 39 mukhye gAyanike tathASTa saha gAyinyastayoH kIrttitAH pAtraM sarvaguNAnvitaM nigaditaM tvekaM samullAsakam / teSAM sarva ime surUpavibhavAH sadbhUSaNAlaGkRtA gItArthe nipuNAzca sAmyakaraNe harSollasaccetasaH // tasmAduttama eSa me nigaditaH satsaMpradAyo jane khyAtaH kuTTilasaMjJayArdhagaNitaH syAnmadhyamossmAt punaH / asyArdhena mitaH kaniSTha iti vai mlecchAntakenAmunA rAjJAyaM niragAdi rAjanivahamItyai cirAyAstu saH // 41 // iti saMpradAyalakSaNam // www * [ saMpradAyalakSaNam 1 Here a line mentioning gt seems to be missing. 33 34 35 36 37 40 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 saMpradAyaguNadoSA] nu0 ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 4 225 [ saMpradAyaguNadoSau / ] catvAro'tha guNAstu kuTilagatAstAlAnuvRttirlaya steSAmapyanuvRttirAmukhariNastanyUnavRttiH khraa| doSAH syurguNapa[ya]yeNa nikhilA vAstu ye yattataH saMvIkSya(1kSyaiva) ca saMpradAyaracanAM kurvantu raajaagrtH|| 42 / // iti saMpradAyaguNadoSau // [ shuddhpddhtiH|] bhUmIndre'khiladAnamAnakuzale siMhAsanAdhiSThite prekSArtha samupasthite budhagaNaiH saGgItavidbhiH samam / pUrNA raGgabhuvaM pravizya nikhilai raGgopahAraiH samaM tiSThanto'khilaraGgakAryavidurAH stsNprdaayaantraaH|| 43 vAdyAnAM samatAM vidhAya sakalAM nAdasya sAmyaM tata staJcittAH parivAdayeyuratulaM melApakaM tatparam / saMpUrNa gajaraM tato javanikAmantaHprasUnAJjaliM dhRtvA pAtramavApya sauSThavamatho'dhiSThAya susthAnakam // 44 15 antardhAnapaTe'pasArita ihArabdhe vidhAnAdatho khaNDe copazamAhvaye janamanAMsyekAgratAmAnayan / pAtraM raGgabhuvaM vizedatha samantAdvAdyamAne samaM khaNDe copazamAkhyake savidhinA puSpAJjaliM mdhytH||45 pAtraM muzcati raGgapIThadharaNau yasmAt suragrAmaNI madhyeraGgamadhiSThitaH svayamasau taM pUjanAyocitam / tasmAt 'saMmadasaMbhRtaM tvavikalairnRtyAGgakaiH kevalai oyenopazamena nRtyati paraM pAtraM manaHsaMyutam // 46 [ mo] tAvatsarigoNikAca tuDikAH syAttatpadaM tatparam sAGgantaM malapaM tathA ca kavitaM vaadyprbndhairimaiH| 25 paryAyeNa ca vA kramAd bahiratho khecchAkRte vAdane... sAmastyena layAzcitaizca viSamairnRtyAGgakainartanam // .. 47 1 Kumbha in bha. ko. gives only tasmAt samada to manaH saMyutam and drops pAtraM to degyocitam / p. 881. 2 Kumbha in bha. ko. gives the reading tAvat saMkulagopikAzca tuDikA etc. p. 881. We have adopted 'motA' from saM. ra..a. 7. zlo. 1266. padamotA ca kavitaM etc. 29 nR0 rA. 20 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 10 nR020 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 4 [gauNDalIvidhiH zuddhaizcApyatha rUpakai rucivazAttairgIyamAnaizciraM pAtraM naikavidhaM vidhAya nipuNaM nRtyaM tataH saMtyajet / raGge yatra na vAdayanti gajarAn pazcAca te vAdakAH khaNDaM tUpazamAbhidhaM khalu tadA pAtraM pade prAvizet // 48 uktatthaM kila paddhatiH paripaDi procyate tadvivAM - vRndaiH sAkhilarAjarAjimukuTAlaGkArahIreNa hi / vAdyaM cAsamahastamatra nigadantyeke pravezAt puraH pATervA samahastakAdibhiriha syAt srvto'thesstttH|| 49 sthAnaM vA samapAdamatra nigadantyeke praveze budhAH .. kecit kevalayoH prayogamabhaNan taM gItavAdyAnugam / gItAderiha vAJchitaiH paramasAvekaikazaH kaizcanetyevaM paddhatirIritA suvimalA zuddhA tridhA bhUbhRtA // 50 // iti shuddhpddhtiH|| * [ gaunnddliividhiH|] gItaH sAlagasUDaizcai DasthaiH] prabandhaizca dhruvAdibhiH / lAsyAGgaiH kevalaireva tathAGgairapi komalaiH / vAdyaprabandhaH kaThinaiH zuddhairelAdibhirvinA / svayaM nRtyati yatpAtraM svayaM gAyati ca sphuTam / vAdayet trivalI vAdyaM svayaM tadgauNDalI viduH|| skandhadeze striyA vAdyaM grAmyatAsUcakaM ytH| ato'sya vAdanaM kecit tadvido naiva manvate / gAyecchArIrabuddhayA sA mUkatvasya jihIrSayA // karNATadezasaMbhUtaM tasyA mnnddnmissyte| Azritya gauNDalIlakSma tannanimihoditam / atra yA paddhatiH proktA saivoktA gauNDalIvidhiH // dezI paddhatireveyaM procyate ttkrmo'dhunaa| karNATAlahatiyutAH syurasmin saaNprdaayikaaH|| AtocajAtamatrApi samanAdaM smRtaM budhaiH / ekatAlyA pAdayeyuratha melApakaM tataH // yena kenApi tAlena gajare vAdite sati / 15 80 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 sa gauNDalIvidhiH] na00 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 4 niHsAruNA vaikatAlyopazame'sya prcaarite| pravizya raGgaM tanmadhye patraM puSpAJjaliM kSipet // aGgAnyAviSkurvadiva puro dakSiNavAmayoH / gajaropazamenaiva nRtyedavikalaM tataH // aDatAlaM ca niHsAru tathA caikatAlikam / rigoNIsaMzritA yA tu tathA sarvAGganarttanam // kRtvA tataH kramAttAlaniyamena vinA kRtau / avazyakavitau tAbhyAM kramAnartanamArabhet // tatazcoTavaNopetarigoNyA citranartanam / nivAriteSu vAdyeSu saha gaaynsNyutaiH|| vAMzikairavakAze ca vitIrNe saM(? soti goNDalI / uccArya sthAyinaM kuryAt rAgAlaptiM caturvidhAm // kAcidrA(? dvA) gAyinI mukhyAlaptiM nAnAvidhAmiha / kuryAnmaNThena tAlena pratimaNThena vA punH|| anyena kenacidvApi dhruvakaM sakalaM yutam / gItvA tu vAdyamAnAyAM DhakAyAM mAnasaMyutam // zlakSNA dhruvAkhyakhaNDena cittavyaktimanoharam / . nartanaM melakopetaM vidadhyAdgAyakaiH samam // athAnayoruparame vihite gAnavAdyayoH / sthAyAn vidhAya vividhAn muhurbuvapadaM brajet // pUrvameva vidhAyAtha sthAyAn raktisamanvitAn / nAtIva hrakhadIrghAzca gamakaprauDhipezalAn // prAntataH prollasattAlAn dhruvakhaNDe kalAsayet / kalAse vAdakAH kuyuH samamAtodyavAdanam // vilInamiva tatpAtraM kalAse tatra jAyate / citraM citrArpitamiva prekSakairupalabhyate // nRtyasya prakriyAM kRtvA dhanena vidhinA punaH / pUrvavad dhruvakAbhogakhaNDe gaaynsttmaiH|| gIyamAne vAdyamAne vAdakaistadvadeva ca / khaNDe praharaNAkhye ca punarnRtyaM yadRcchayA // kizcit kRtvAtha ca tyAge sati saMnihite punaH / vicitraprauDhacArIbhiH pAtraM nRtyaM samAcaret // 25 70 7130 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 nR0 ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 4 [zramavidhiH atra vAdyaM praharaNamAbhoge'pi ca tanmatam / vAdyasAmyena ca tyAgaM kRtvA vizrAntimAcaret // dhruveNaivaM vidhAyAtha vidhivanatanaM tthaa| dhruvavad maNThakAdyaizca prArabhennartanaM sudhIH // paraM teSu vizeSo yaH so'tra samyag nirUpyate / dhruvakhaNDanamaNThAdeH kevalaM nartanaM smRtam // prArambhe maNThatAlena maNTho narttanamAcaret / tataH kramAdekatAlyA maNThake narttanaM bhavet // pratimaNThAdiSu proktaM khatAlenaiva narttanam / 10 prAyaH sAlagasUDasthe gItaM kuryAdrute laye // tANDave paNDitairukto layaH prAyo vilambitaH / narttitvA sAlage sUDe tvekatAlyantarUpakaiH / tyAgo' yatra bhavedeSa vijJeyo gaunnddliividhiH|| // iti gaunnddliividhiH|| [zramavidhiH / namaskRtya gaNAdhIzaM tathA devI sarasvatIm / brahmaviSNumahezAMzca raGgadaivatakaiH saha // kramAttAlaM vAdyabhANDamupAdhyAyaM tathA punaH / nRttakanyAH stambhayugmaM daNDikAM ca prapUjayet // 20 candanAgarukarpUramRganAbhimukhaiH shubhaiH| vilepanaizca sAmodaiH saurabhyeNa mnohraiH|| puSpaizca vividhai pairArAtrikasamanvitaiH / nAnAvidhaizca naivedyairvastrairvarNavibhUSitaiH // balipUjopahAraizca praarcyedrnggdevtaaH| 26 tataH zubhe muhUrte ca prArabheta zramaM sudhiiH|| kanyAM hRdayadanAM ca daNDikAM tiryagAyatAm / stambhadvayopari sthApyAM hastagrAhyAM suyantritAm // avalambAya tasyAzca dRDhAM zlakSNAM samAM tthaa| tatovAcatazcAla)yitvA calanaM zubhramAdAya kajhukam // 85 10degge| Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramavidhiH ] nR0 80 ko0 - ullAsa 4, parIkSaNa 4 dRDhaM tAmavalamvyAdho'bhyasyedaGgavivarttanAH / bhUtvA ca sumanAH kanyA zikSAbhyAsaparAyaNA // pUrvoktamaGganicayaM lAsyAGgAnyakhilAnyapi / sthApanaM calanaM rekhAM tAlasAmyaM layAnapi / gItavAdyAnugamanaM zikSi (? kSe ) tAnudinaM zuciH // // iti zramavidhiH // * ye khaiH karaNairdigantaranRpAH khe pUrvajAstairnavaprodazca caraNairanuddhatakaraiH saMtarpaNAttIrthikAH / zubhraistaiH paramaGgahAranicayairullAsitAH khe' sabhodezAstena nRpeNa nRtyanigamasyollAsa ullAsitaH // 229 1 AB ste / 2 B drops 'vaadeg| svatInAM saMgItarAjanRtyaratnakozapustakam / 86 870 6410 iti zrIsarasvatIrasasamudbhUtakairavodyAnanAyakena abhinavabharatAcAryeNa mAlavAmbhodhimAthamanthamahIdhareNa yoginIprasAdAsAditayoginIpureNa maNDaladurgoddharaNoddhRtasakalamaNDalAdhIzvareNa ajayajayAjeyavibhavena yavanakulAkAlakAlarAtrirUpeNa zAkambharIramaNaparizIlanapariprAptazAkambharItoSitazAkambharIpramukhazaktitrayeNa nAgapuroDUlanapracaM [ Da] dharSitanAgapureNa zrImatkuMbhalamerunavIna nirmita sumeruNA zrImaccitrakUTa bhaumasvargatAyathArthI karaNacAruta- 15 rapathena medapATasamudrasaMbhavarohiNIramaNena arirAjamattamAtaGgapaJcAnanena prarUDhapatrayavanadavadahanadavAnalena pratyarthipRthivIpatitimiratatinirAkaraNaprauDhapratApamArttaNDena vairivanitAvaidhavyadIkSAdAnadakSoddaNDakodaNDadaNDamaNDitAkhaNDabhujAdaNDena bhUmaNDalAkhaNDalena zrIcitrakUTavibhunA adhyuSTatamanarezvareNa gajanaraturagAdhIzarAja tritayatoDaramalena vedamArgasthApanacaturAnanena yAcakakalpadrumeNa vasuMdharoddharaNAdivarAheNa paramabhAgavatena jagadIzvarIcaraNakika - 20 reNa bhavAnIpatiprasAdAptApasAdavaraprasAdena rAyaMgurucAyaMguruselaguruvAMgagalAMzayAcAyuhayaneyu ( ? )sta (? stu ) tyAdibirudAvalIvirAjamAnena rAjAdhirAjamahArANA zrImokalendranandanena rAjAdhirAja zrIkumbhakarNamahImahendreNa viracite saMgItarAje SoDazasAhasyAM saMgItamImAMsAyAM nRtyaratnakoze prakIrNakolAse pAtralakSaNaM nAma caturtha parIkSaNam // ullAsazca samAptiM samagAditi vitatamatInAmabhimatasiddhirastu // // iti nRtyaratnakoze prakIrNakollAse caturthaM parIkSaNaM samAptam // // samAptazcAyaM caturthollAsaH // 3 B zrIsarvavidyAnidhAna kavIndrAcArya sara 25 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 nu0 20 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 4 NOTE--In ms. c there is an entirely different and a very long prasasti about the autheor of this work. It is given below: iti niHzaMkanirbhayamallena // 1 // sakalabhUvalayaikavIreNa // 2 // kalAkalyANakuzalena]zrIkAlasenena // 3 // dvAdazasahasrajanasthAnaprabhRtivasundharAsamuddharaNaikadhIreNa 5 // 4 // zrIjagadIzavanadevanijagaNena // 5 // zrIkAmezvarIcaraNakiGkareNa // 6 // zrIbrahmAdrivibhunA // 7 // prathamaprakhyAtatAmarAjaAmodarAjarAmarAjakarAjamhAmarAjatAmarAjendraprabhRtisakalamahIpAlamaulimANikyaracitasiMhAsanAdisamastaprazastarAjacihnAdhiSThAtanarezvareNa // 8 // agastipuranirastasamastavairivargeNa // 9 // kAmAkSAprasAdAsAditakuntI pureNa // 10 // zuddhoddhatoddhatapati nipAtapaTutarataravAridhAreNa // 11 // uddhatapurInArI10nayananIranirantasAriNIsamApyAyitazauryataruvareNa // 12 // zrIbhISmapurajayAnItAnekarAjakanyAratnena // 13 // maNipuramardanAdarzitazauryeNa // 14 // kalyANapurajayAjitajAmadagnyena // 15 // sthAnavalayitAnekadarIparisaraparitrAsitamanIravIreNa // 16 // zrIpuragrahaNasaMvarddhitayazobhareNa // 17 // vATikAcalagrahaNajanitakIrtipuraparAjitA calanAyakena // 18 // [madanapura] vidhvaMsanacArucAparacitena // 19 // suvarNagiri15 khaNDanAvanivajrahastena // 20 // navasArIdhanadevIyuvatIjanavadanayAminI[nAtha]siMhikAsutamAnakarAlavAlena // 21 // pATalIraNadharaNidhIradhanurdhakAramukharitatribhuSanena // 22 // tArApuraprajvAlanasamudbhUtadhUmamalinIkRtasakalavairivadanena // 23 // kulamapurajayadarzitasiMhavikrameNa // 24 // saMzApuropArjitaratnena // 25 // vedikAgirinirdalanadAruNena // 26 // kuraGgagirikoTavighaTTanalampaTorunAzIreNa // 27 // 20 puNyastambhodUlanobUtAdbhutazauryeNa // 28 // saMgamanIradurgAddharaNoddhRtasakalamaNDalA dhIzvareNa // 29 // zuklapurasamUlonmUlanaprAptajayazriyA // 30 // giripuraDuMgaragrahaNasArthakIkRtogrAgraheNa graheNa // 31 // damanapuravidhvaMsanabandIkRtyayavanInicayena // 32 // Amardakagirizikharo[pari]paribhAvitazakanikareNa // 33 // mahiSamerujayAjeyavibhavena // 34 // zAkambharIramaNaparizIlanapariprAptazAkambharIparitoSitazAkambharIpramukhazakti25 trayeNa // 35 // nijabhujazauryavazIkRtabaggularAjapramukhamahAnidhAnena // 36 // beDura bhUpAlarAjakRtasaMsthApanena // 37 // narANaraNakarmakarmaThena // 38 // tujAraSA(khA)namAnamardanagRhItarAjyalakSmIsakalabhANDAgAranicayena // 39 // alaGgagirigahanagahvarakuharavihArivairivIrasindhuramardananirdayakaNThIraveNa // 40 // aSTAdazagirizikharaparivAritAanAdrivijayavikhyAtavIryagarvaNa // 41 // saptaviMzatisahasramahArASTradharAvidhUna30 napralambaprabhaJjanena // 42 // saptatisahasragUrjarAmbhodhimAthamanthamahIdhareNa // 43 // mahadambamAtRkApurolanadharSitA(? ta)mahoragapureNa // 44 // palAyamAnaajImaSA(khA)nasakalagRhItajayazriyA // 45 // jAGgalasthalajaladhitarattuGgataraGgasaMraMbhakumbhasaMbhavena // 46 // vastisopArakalahakalitakuntajanitakundAvadAtakIrtidhavalitadigantareNa // 47 // zazakagiriluNThanapaTutareNa // 48 // zrIvanadevasvAmipra(? prA)sAdaracanA35 paraparamezvareNa // 49 // triyambakezvarasannidhikIrtistaMbhonnatajayastambhena // 50 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 ne0ra0 ko0-ullAsa 4, parIkSaNa 4 zrIbrahmagiribhaumavargatAyathArthIkaraNaracitacArupathena // 51 // zrIkAmAkSAgirinavInanirmitiparAjitasumeruNA // 52 // zrImahiSAcaloparizrIharizaraNaracitAcaladurgeNa // 53 // rAyaMguru cAyaMguru selaguru rAyAMcAparaguru vAgAGgalArAyAMcAmuhavanarAyahiMsaklarAyamAcalapUrvapazcimauttaradakSiNacaturdizAM rAyAMcA-AMbulA-ityAdi-birudAvalIvirAjamAnena // 54 // adhyuSTatamanarezvareNa // 55 // sabalarAjasa[mU]nmUlanA-5 cAryeNa // 56 // durbalarAjasaMsthApanAcAryeNa // 57 // pitRvairasamudbhUtaroSapoSaNamahIpatimattamAtaGgamastakAzena // 58 // abhinavabhArgaveNa // 59 // rAjabhujabalabhImena // 60 // hindUkarAjagajapatinA // 61 // AsanasiMhAsanasitAtapatramANikyamAlAmaNDitavAtAndolitajayapatAkAkanakadaNDacandrAvadAtacalacAmarayugalamakaradhvajAdirAjarAjAlaGkaraNAvalokanamatsaritamAnasetaranRpAlamaulinihitavAmacaraNena // 62 // nala-10 nahuSadhuMdhumArabharatabhagIrathamAndhAtRmedhAtithiprabhRticirarAjaratnodAttacaritena // 63 // vedamArgasthApanacaturAnanena // 64 // sarvadAtryambakAdigodAvimuktisamastAmuktipravitIrNamuktamuktAkalApena // 65 // zrIbrahmagirisannidhikRtayugadharmAnuvRttibrahmavRndAdhiSThitAnekayajJAdyakhilasukRtakRtyasatyalokena // 66 // paramabhAgavatena // 67 // abhinavabharatAcAryeNa // 68 // saGgItamImAMsAnirmANAparaprabhAkareNa // 69 // prabandharAjazrIgIta-15 govindanirmANaparitoSitarAdhAmAdhavena // 70 // kAmAkSAstutikaraNArAdhitakAmezvarIcaraNakamalena // 71 // zrIgItagovindaTIkAracanavarNitasAGgazRGgArarasena // 72 // sakalarAjavAggeyakAratoDaramallena // 73 // sakalakavirAjacakracUDAmaNinA // 74 // vINAvAdanapravINena // 75 // suzArIrazAlinA // 76 // padmanagarajanasthAnagodAvarIvirAjamAnamlecchoccheditacirakAladharmasaMsthApanena // 77 // saMskRtabhASAmahArASTrabhASA-20 liGgakarNATabhASAcatuSTayaviracitanATakarAjacatuSTayena // 78 // yAcakajanakalpanAkalpadrumeNa // 79 // vasantasamayasamAgatasamastasAmantasImantinIziromaNisImantasindUrapUradUrobhUlanaprakaTitaprauDhapratApena // 80 // nisargadurgrahadurgavargadurgamapra(? prA). kAraparikhAparipAtaparikhidyamAnaparizaGkitaparijanaparivItapratyarthinitambinIluTAkArgalAdIrghabhujAyugalena // 81 // dhIrodAttadhIrazAntadhIroddhatadhIralalitacaturvidhanAyaka- 25 guNagrAmavicAracAturIcaturAnanena // 82 // aSTavidhanAyikAhAvabhAvavivekohAmohI. pitasmaravilokanAnubhUyamAnazRGgArarasasAntaranirantarAntarAnandena // 83 // nATakanATikAkhyAyikApralehi(? heli)kAkalAkalApakauzalyena // 84 // bhAratIyarasadRSTibhAvaSTibhAvitabhAvanAbhinavabharatAcAryeNa // 85 // nandikezvaramatAnuvartanArAdhitatrinayanena // 86 // paramaparAkramArjunenAtha bRhannaTena // 87 // satatArAdhitadharmeNAtha 30 vRkodareNa // 88 // zrIsarasvatIrasasamudbhUtakairavodyAnanAyakena // 89 // yavanakulAkAlakAlarAtrirUpeNa // 90 // satataparAbhUtasUryavaMzIndrasenarAjarAjyasaMsthApanahaDhAGgIkAreNa // 91 // gUrjaradharAdhIzamahamadasulatANadhIratvonmUlanapracaNDapavanena // 92 // trisaMdhyakSetrasamudrasaMbhavarohiNIramaNena // 93 // arirAjamattamAtaGgapaJcAnanena // 94 // prarUDhapatrayavanadavadahanadAvAnalena // 95 // pratyarthipRthivIpatitimiratatinirAkaraNa-35 prauDhapratApamArtaNDena // 96 // vairivanitAvaidhavyadIkSAdAnadalohaNDakodaNDamaNDitA. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nR0 20 ko 0 - ullAsa 4, parIkSaNa 4 khaNDabhujAdaNDayugalena // 97 // bhUmaNDalAkhaNDalena // 98 // gajanaraturagAdhIzarAjatritayatoDaramallena // 99 // vasundharoddharaNAdivarAheNa // 100 // bhavAnIpatiprasAdAtApasAdavaraprasAdena // 101 // ananyamallIkagarvakhaNDanamuzalahasta balabhadraparAkrameNa // 102 // mahArAjAdhirAja mahArANAzrI mRgAGkatAma rAjendranandanena // 103 // zrImahA6 rAzIzrI saubhAgyavatIjasa mAmbikAhRdayanandanena // 104 // vividhavijJAnavijJacamatkAricAturI dhurINa sakalasImantinI ziromaNirUpalAvaNyalajAlakSmInidhAnazTaGgArasarasIzatarAjakanyApravaranikuMbharAjanya vaMzAvataMsa mahArAzI - zrIkarmavartI laghumAdevIhRda 5 nAthena || 105 // zrImahArAjAdhirAja kAlasena - mahImahendreNa viracite saGgItarAje SoDazasAhakhyAM saGgItamImAMsAyAM nRtyaratnakoze prakIrNakollA se pAtralakSaNaM nAma 10 caturthe parIkSaNaM nRtyaratnakozazcaturthaH samAptiM samAgAditi vitatamatInAmabhimatasiddhirastu // zubhaM bhavatu // zrIrastu // // iti nRtyaratnakozaH samAptaH // 232 ** Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa zlokAnukramaNikA zloka praJcitaM caraNaM nItvA pracalizca kapotazca aMkuritAM mama hRdaye aMkureNa caturthasya aMkureNa punaH kuryuH paMkuro'pyaGga vyApAro aprataH pRSThato'dhastAdUrva agrataH pRSThato vApi agradezena cellagnA0 aprajo mukhajazcaiva praNa cAtha pRSThena praNAMhaH kuJcitena pragne vetradharA napeGgita0 maMgAI kuMkhidazilI0 aMgAi zaMkhalida .. aMguSTho madhyamAneNa praGgatAlaM ca niHsAra aMgulyo vaza paJceSu0 aDDaskhalitikA tiryak praGgahArAGgatAyAM tu aGgahAre ca saMbhrAnte praGgahAro mAtRkAbhirekaH aGgadvayena vaizAkharecitaM . aGgAdhabhinayasyeva yo aGgAnAM melake tAni maGgaprayogayogena ye aMghrAvukSipyamANe'pi maGga vidhunvatI citraM aMguSThaH kuJcito yatra kramAMka pRSThAMka | zloka kramAMka pRSThAMka 50 124 aMguSThaH prasRto yasyA0804 66 511 42 aMguSThA (nugataM jihmoSThA ?) 139 9E 12 200 maMguSTho ca tathA gulpho 57 114 117 maMgulyo'nukrameNava 37 106 160 17 aMgulyagraH svastika: 558 45 440 36 agulyo yatra karayoranyo0 645 53 55 211 aMgulyo vitatA: zliSTA 543 44 116 212 aMgopAGgacayastatra 116 211 acalasthitisaMyuktaM 22 110 ali hastamAdhAya 47 188 625 51 maJcitaM caikaka (?) 32 122 raNAJcitaM . 39 130 majanamUrvamutkSepaH 783 66 121 11 atyantacaJcalovRtta 28 55 8 166 pratyAkulatayA bAlA 160 219 9 200 pratastenaiva zobhante 25 104 632 52 pratikrAntastato vAma043 141 56 227 pratikrAntAkhyacArI0 126 157 34 224 pratikrAntAgataM pAdaM * 103 155 pratikrAntAM caredvAma 60 143 105 181 pratikAntaM vAmato'ya 46 176 16180 pratikrAntAM vidhAyAma 54 124 8 atiprayatnasAdhye'rthe 32 174 atisaMkucitA hAsme 9994 316 28 atIvotphullapuTakA 100 64 21 146 ato bhUtAnugrahAccASTadhA 420 35 ato yadekavacanaM 183 164 64 160 ataH kAyamanovAgbhiH 332 26 554 45 prataH prayatnataH sarvAna 265 26 726 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] zloka kramAMka pRSThAMka zloka kramAMka pRSThAMka prataH paraM pravakSyAmi dhruvA0 213 16 prataH paraM pravakSyAmi strINAM 100 210 pratra prayatnanirvatyai samAne 433 36 pratra vakAGgAntamAhuH 164 15 atra vAdya praharaNamA0 73 228 pratra vakSaH svastikaM 62 177 atrAkRtipradhAnatve 728 61 pratrAGgAbhinayaH sAkSAd 467 38 pravAzrAvaNikAdya yadaGga 143 13 prazvakrAntaM tadA jJeyaM 48 113 atha dhyANa mAnena 50 176 atha kramAlamaNamucyate 32 74 pratha karuNo rasaH 170 217 atha devAdiviSayarate. 156 216 atha dezAnurAgeNa gRhItvA 114 211 atha dezInRtyabhedAH 106 211 atha dezIpUrvakANi 2164 atha navA(?va) risAH] 145 214 atha nAnAgatipracAra 85 206 atha nirdhAryate samyagA. 2 102 atha pratyaGgasaMpannaH atha pratItyupAyatvAda 435 36 atha prayatnanivRttyAH 335 26 pratha pAdanikuTTAkhya0 atha peraNitaH samyaga 38 197 atha bhayAnakaH 175 217 atha bharatamunIzvarAbhimatyA 2 181 atha raudra rasaH 172 217 athavA'nyonyalagnA0 752 63 atha vartanA-saMgItaratnAkara0 27 74 prayavA bhramarI kurvan 99 154 athavA zikharI muSTI 744 63 athavA hRdayAprasthaH 664 58 atha vizatirucyante 32 85 pratha vIraH 173 217 atha zAnto rasaH 183 218 atha zrRMgArarasaH 151 215 atha sthAnAni vakSyAmo atha sarvAsu nartakyaH 166 18 atha hAsyaH viparItA 167 216 prathAnayohaparame 66 227 mathAnakSaratAle tu pravRtte 133 213 prayAdbhuto rasaH 181 218 prathAbhidhAsyate samyak 136 13 athAsAritamatra syAnmArgA0 166 16 prathAkSiptaM cAgaMlaMca 11 146 prathoddizAmaH khalu tAH prathoddezaparaM lakSma 10 172 pratha vyomabhavA cAryoM 41 123 adyAkarNaya naizikaM 33 203 . adhastalo tadAviddhavako 697 58 adhastAt sakadAnIta 482 36 adhastAdaGgalaM trastaM pradhaH saJcAriNI tAro. 44 87 pradhaH saJcAriNI tatra adhogatA tu patitA 61 86 adhogataM syAdanvartha 488 40 adho makaramAdhAya 51 186 aghovakaM dakSiNaM 661 58 aghriNA layate 51 131 pradhiko bhavanyAmo 12 136 madhyaSTa (? aSTadhA)pANi0 152 101 pranadhiSThAya sahasA 383 32 antardhAnapaTe'pasArita 45 225 antaniviSTatArA yA 41 86 antarbahirgAmika0 30 85 antarbahinisUtrAdardhana 57 6 anena sthApitAn stambhAna 64 6 anAzliSTA madhyamAyAH 546 45 anAmikAkanIyasyA0 570 47 55 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka kramAMka pRSThAMka anAvazeSu bhAveSu anuktamapi tattvajJaH 21 173 anuvrajannapravezaM 16 72 anuvRttaM darzanaM syAd vaha hara anusAreNAnugAmye 431 36 anekArtheSu zabdeSu 505 42 anyavaGgamatastAlAnusaMdhAne 71 151 anyadudvAhitaM yatrAvRtta066 150 anyapAnijaM pAva 23 73 anyapAzvaM nayetpA 57 125 pranyasya pASNideze 52.124 anyA api bhivAH 83 208 anyAGgamapradhAnaM syAvato 321 28 anyAzca kathitAH sapta * 64 78 anyA syAbAhya vastUnAM 458 37 anye'pi santi bhUyAMso 50 166 anye'pyutprekSituM 123 212 anye kaniSThikAmISada0 600 46 anyena kenacidvApi 64 227 anyeSvAsAritebveSa pranyo'nyAbhimukhI . 156 160 anyonyAbhimukhau syAtAM 651 54 anyonyaM militA: prAgvat 194 18 anvarthaka (zi?)lpasaMyukto 33 187 apakAntastato vAmaH 45 142 apakrAntA dakSiNe tu 58143 apakrAntaM vyaMsitasya 26 174 aparAjitasaMjJe syAt 37 175 prapare khaTakAvako ziraH 754 64 apare nATayakati 18 110 apaviddha kaTicchinnaM 54 177 apaviddhamUkhdavRttaM 135 175 apaviddha saJcitaM ca apasRtya dvitIyAtha 188 17 api saMghaTTitA khuttA zloka kramAMka pRSThAMka abhyantare kaniSThAdyA 35 75 abhyAsAt yugapaddhati 740 62 abhineyaparAM zobhA kAJcit 328 26 a[na]bhimata darzanena 179 218 amIbhireva stambhAdharnATye 408 34 prayamoM mayA yAvadupayogaM 421 35 prayamevAlapadmaH syAt 582 48 prarAlakhaTako hastI 181 163 parAlatAM nayedenaM nate 171 162 parAlAlyo patAko vA 646 54 prarAlAGga.SThatarjanyo 624 51 parAlau haMsapakSI vA 734 62 arAla cordhvavadanaM pakSe 82 152 parAlaM dadhadanyena ardhacandraM karaM kRtvA tato 776 65 ardhacandraM karaM kRtvA dakSiNaM 46 188 ardhanyatro yatra pAdau 30 121 ardhasvastikasaMjJaca - 65 180 prarSasUcyatha vikSiptamAvata 36 175 marSasUci tu bAmAGga 48 176 alakasyApanayane 536 44 alagaM karmAlagaM cordhvA0 5 165 alaga vidhAya karaNaM pralaktakAdi vastUnAM 630 52 pralaktakAdinA pAdaraJjane 550 45 pralapAmarAlaM ca 71 161 pralapadyAnulSaNI ca 520 43 pralapallavasaMjJo ca 63 160 alpaspandA sadvitIyAyatA 66 86 alametena cennaivaM lokA0 424 35 alasA nipatatArA 35.86 alAtAM cArikAM kRtvA 158 161 pralAtaM bhramaraM cAtha 83 179 prabhineyArthatAdAtmyapaTuH 125 12 prava(?tha)dezI (?za)stha0 2 126 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka kramAMka pRSThAMka ..sAhitya dw' pravanamrA natA kanThA 11 72 pravalambAya tasyAzca 85 228 avalokya dizaH 97 210 pravAhitthaM cApasRtaM 66 180 aSTAvazAGgalaM yatra 114 ana saMmArjane netra0 542 44 asyA evaM viparyAsAda 42 168 asyAmAdyAzcatasraH 236 21 asmin karismateheto 722 61 aso hariNalAJchana0 20 201 asaMbaddhapralApe syAd bahiH 556 45 asaMyatovaMgAmibhyAma0 547 45 aSTo kAMsyajatAladhAriNa 36 224 mahaMbhAvaH smRto garvaH 495 40 aMsayugmamanAbhugnaM 36 148 aMhiH kaniSThayAGga lyA 31 121 prAkAramapi kAntasya 35 203 prAkAzasyAnugrahe tu 412 34 prAkAmenmaNDalaM pUrNa 228 20 pAkekarA vizokA ca prAkAzAbhimukho yatra 166 162 pAkuJcya madhye 802 69 pAkuJcitapuTAmanda0 23 84 prAkuJcitAvaho pAkuJcito'ntanimnaH 82 81 mAkuJcitaM syAvAviddhajAnu 87 118 prAMghrisvastimASAya pAcamane syAduttAna 613 50 prAcamya prekSya kartavyaM 226 20 prAcAryaH zrutikovidaH prAtograjAtamatrApi 56 226 prAtodyavAdanaM tatra 22 251 mAdarza yAcane zlakSNaH 525 41 [prAvI ?] samyaka nAnda. 3 20 prAnando'pyevameveSTaH 417 35 zloka kramAMka pRSThAMka prAndolitaH syAdanvartha 25 74 prAndolitaH kampitastu 115 16 pAnIya svastikobhUto 35 148 pApIugha pANinA pRthvI 807 66 abhimukhyAgnivarteta abhoganartane proktA prAmukhaM tatra vijJeyaM . 17 185 AbhugnaM zithilaM nimnaM 781 66 mAyAtaM cAvahityaM prAyAntI zIghramUrdhvAdha: 505 prAyAme te'STahastAH AyAme parigAhe ca pAyAtaM cAvahitthaM prAyataM sthAnakaM tattu 37 112 AlokitaM yat sahasA. 62 63 pAlaptyAdi vibhedena 130 213 pAlapto kriyamANAyAM 132 213 pAlIDhaM sthAnakaM tatta prAlIDhaM sthAnakaM kRtvA 16 210 prAvartitaM kaniSThAdya0 38 106 prAvataM zakaTAsyAkhyaM 3 138 prAviddhavako tAveva 55 146 prAviddhavako sUcyAsyo 516 42 prAviddhabhrAmitabhujI 737 62 prAviddhavakratA nIte 56 150 prAviddho'bhyantarAkSiptaH 21 73 prAviddhA racayan cArI 48 146 prAvRttibhiH saptabhirvA 57 143 AveSTitaM syAdAgacchedA0 __ 36 105 prAvadhyaM kuNDalAdoha 10 103 AzIrvAcanasaMyuktaM 261 23 prAsanAni prakalpyAni pAsanaM ca yathotthAnaM 61 190 prAsanaM saMzritastvekaH 78 116 prAsAryanta iti proktA 16 170 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka kramAMka pRSThAMka zloka kramAMka pRSThAka icchanti tanmane'tra 66 178 uccaryadIyakaraNAni 23 172 icchanti bhramaraM tAni 80 179 ucca tha sRjAGgahAra iti kIrtidharastvAha 48 76 uktapratyuktakaM tadvadu. iti dezIsthAnakAnAM 10 106 uktA gaveSyamANeyaM 761 64 iti bharatamatena mArgacArI0 63 125 utplutyAdhomukho'gre 20 166 iti sarvamidaM samyag 146 215 utthApaka parivartaka 20 125 ityaSTau dRSTayaH proktA 20 84 utthApanastu saMharSo 21 185 ityAcAryamate khyAtaM 6 106 utthApanI prayoge [ca] 142 13 ityAdavo'dhyavasAyA 365 31 utthApayanti raGge'smin 214 19 ityAdikaM tathA stambhAvikaM 355 30 utpATane'nyonyamukhaM 43 526 ityAdyanekazazcaiva jJAtavyAH 504. 41 utpadyante natyabhedAH 38 466 ityuktA dRSTayo lokavRSTi0 58 88 uttare tu pravAlaM syAd 105 ityevaM navadhA prokto 68 89 utsAhAdhyavasAyAva0 174 217 idaM sthAnaM prayujyAtha . 44 112 uttAnazca tataH pArzva 30 105 ityAdayaH pa(?pra)dhAnena 30 196 uttAnapAvayaM(uttAnaHsyAdayaM ?)54 652 imameva pare prAhuH 642 53 uttAnarecitazcako 102 154 iyat (? ISat) smitmnohaarii| uttAnavaJcitAyaM tu 14. 214 31 223 uttAnaJcitI hasto. 72 161 iyattAyAH paricchede'GgaliH 644 53 uttAnavadanaM suptaM 86 118 iyamutthApano vyasrA 235 21 uttAnAGga liragrastha: 553 45 iha kazcidvipazcidya0 . 758 64 uttAno'likadezAdi 608 50 iha prakRtayo divyA 86 206 uttAno'yaM nagAdAne 571 47 iha bhASA rasAzcaiva - 298 26 uttAno vyaktasaMzliSTa ihAbhidadhire kecid 258 23 uttAno vAmahastazcet 681 57 IzvarANAM vilAsazca 8 2 uttAne nayanaupamye 604 46 ISatkuJcitapakSmAnabhrU puTA 43 87 uttAno pAtayeoH 28 147 ISadAkuJcitaM pAda0 50 131 utkSipya kuJcitaM 46 123 ISavvakrapuTApAGgA tiraMga0 48 87 utkSiptakuJcitasyAghraH 47 123 ISanmandAnilacalatpama0 45 204 urikSapya dakSiNaM pAvaM 242 21 uktaM dvivacanAntatvaM 719 60 utkSiptA patitotkSipta 151 101 uccatA na tu na kharvatA 14 221 utkSiptAMsaM kiJcidiva 46.0 40 ucati(ucita?)mAcaritaM 34 203 uktatthaM kila paddhatiH 49 226 ucyate maNDalagatiH 18 73 udghaTito'Ga ghripAzvaM ca 80 152 uccAvApANDurau zyAmau 785 66 udRttazcaiva saMbhrAntaH 16 173 uccaryavIyakaraNAni 51 166 | udghATitastato baddhaH 19 136 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka uvRtto'pi na saMbhrAnto udbhUtAsta iva grAhyaguNa udvRttaracaraNo mUrtiH uvRttatvaM caiSa vRttasyaikapAdasya udvRto vidya udbhrAntazca udveSTitakriyo vakSodeza0 udveSTanakriyAM kRtvA udveSTanaM veSTayitvA udveSTita vidhAnenAdho udveSTitena kRtvA to udveSTitena niSkramya udvaSTitena niSpannau ase: kAryo udgrAhAdiSvaDutAle udeti himadIdhitiH uddha (Urdhva ? ) vartanikA udghRtaM patitAgraM unmattasaMjJakaM pazcAt unnatau volitazcaiva unnataM ca nataM caiva ummeSitau ca vizleSA 0 upAGgatA vA'mISAM syAt upAGgasevakAH siMhAsana upAGgAni dvAdazeti upAGga (Gge?) yasya zobhete upakrame gItakAnAM upadhAnaH siMhamukhaH uparyutAnito'nda ubhayaM smRtamArohe uromaNDalamAsthAya kramAMka pRSThAMka 1 181 345 30 56 132 52 142 36 130 20 136 746 63 42 148 54 132 101 154 33 147 37 148 58 77 602 46 137 214 28 202 26 74 156 102 66 178 715 60 786 67 74 60 325 28 1 102 3 82 1 82 172 16 510 42 544 44 207 15 24 174 61 177 [6] uromaNDalasaMjJaM ca saMnataM uromaNDalasaMjJa' ca nitambaM 43 175 uromaNDalino tAbhyAm 516 43 urobartanikAM vidyAduro0 47 76 zloka UrdhvAGga, litala: pAda UrdhvajAnvadhaMmatalli UrdhvajAnuyaMdA cArI UrdhvajAnuralAtA ca UrdhvajAnuM vidhAyAtha UdhvaM vrajan zirodezA0 UrdhvAdhiH kampanAcchIghraM UrdhvAbhimukhamutkSiptaM UrdhvAstho'dhomukhastiyaMg UrdhvAkRtI tadA hastau UrUdvRttADite cAryoM UrdhvaM gacchannu smRteSu UrdhvaprasArito skandhA0 UrUvRtto'DDitazcaiva UrUttAbhidhA cArI UrUdvRttetyatha brUmaH regod eqicfa UrUvRttaM ca karaNa vRttAbhidhaM caiva UrU veNI talodvRttA RgvedAditanoryasmAd Rju zliSTAGga ulijJeyaH RjuH prasAritAH stabdhAH Rtu mAlyAlaGkAraiH ekatve sarova ekatazcaraNAvaGagrIva ekatAlAntarau tryatro ekatAlAntarI pAdau ekadIlAkaraM kRtvA ekapAdaluThitaM vA ekaH pAdaH samastvanyaH ekaH pAdaH samastasya ekapAdAJcitaM tathA eka pArzvagataM tasmAd ekapAdaprayuktena kramAMka pRSThAMka 118 156 8145 88 153 15 120 120 156 14. 72 483 39 486 40 12 72 607 50 14. 139 527 43 750 63 50 142 40 122 14 120 47 131 55 177 19 146 4 126 1 184 523 43 158 102 156 215 584 48 150 160 26 111 25 111 . 73 151 26 167 52 113 47 113 13 165 8 106 25 167 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7 ] zloka kramAMka pRSThAMka zloka kramAMka pRSThAMka ekamanyena pAdena 53 132 ebhiraGgaH prayuktaH syAt 275 24 ekamArgagatAvaye 131 158 elakAkoDito pAdau . 164 161 ekasyAGagheH pANibhAge 126 157 evamaGgAntare'pi syAt 176 163 ekaM kRtvA samaM pAva0 71 115 evamaGgAntaraM yatra 151 16. eka nidhAya samamasya evamarSanikuTTa syuH 78 179 ekaH pAdaH samo yatra 15 110 evamanye'pi vijJeyAH 778 66 ekAGa ghri kuJcitaM kRtvA evamanyeSvapi tathA 27 307 ekaikamagrataH pAdau 28 128 evamastIti nArINAM 650 54 eka kottaravRddhyA ca 42 5 evamAhAryavidhayo 21 104 ekava calitokSiptA 63 86 evamekonapaJcAzat 402 34 aikyAvAmUlamaikye 770 65 evamete mayA proktA 304 27 eta egha prayatnena 336 26 evamete prayoktavyA 99 210 etatkaraviparyAsAt 705 56 evamuktAt triH prakArAt 400 34 etat ki jalamAGgikaM - 2 evaM catudiMgIzAnAM 244 22 etatpAdaviparyAsAda0 45 112 evaM tatra samagralakSaNa 124 11 / etat svabhAva sattva 177 217 evaM tRtIyA'bhinaye 192 etat strIsthAnakaM kArya 42 112 evaM te bharatAtmajA 14 2 etadarthamiha nRtyakovidaH 21 222 evaM dvAdazabhiyuktA 264 23 etadgAthAbhirAtodyavAdanaM 163 15 evaM prakIrtitAzcArya 37 138 etadAbhASaNe kArya 36 112 evaM pAdadvayakRtA 17 135 etadrAjJAM puraMdhrINAm 21 171 evaM rasAzrayaM samyaga 150 215 etadviparyayAtpratyAlIDhaM. 35 112 evaM lokasya yA vArtA etadvipayaMyAdvAtha 36 122 evaM vyavasthite rAjA / 284 25 etadviparyayAddhasta 45 188 evaM vidhAna saMyuktaM 113 10 etaduktaguNarAzi 20 222 evaM ziSTAnurodhena 38 471 etaccordhvanirIkSAyAM 26 111 evaM samAsataH puMsAM 13 110 etasyaiva yadA vakrA0 533 44 eSavAGgaviparyAsAt 34 122 etAvevAcalo mUrdhakSetragau 60 77 praucityAnmelane'GgAnAM 5 172 etAveva yadA pAzrvAbhi0 731 61 kvaciccArIvazA nA(?)ma * 166 ete'bhinayavizeSAH . 301 26 kaTayAM yadArdhacandraH syAt 140 156 ete paJcadarzavAtra . 32 105 kaTAkSau yatra nartakyAH 65 206 ete vizatisaMkhyAkA: 682 57 kaTikSetra sarpazISoM 667 55 eteSAM viniyogastu 26 74 kaTibhrAntaM tadA zeyaM 100 154 etAH proktAzcatasrastu 35 187 kaTibhrAntamargalaM ca 98 150 ebhizcatubhiH sahitA 636 53 kaTIchinnamiti prAH 65 178 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka eetfgi tathA corU0 kaTajAnuvivartanAnaM kaTIjAnu samAsanaM kaTItaTe tataH pAdo kaTIpaJcavidhA proktA aatei cUrNitaM ca kathaM vA ratinirvedAdi kaniSThAGgaSThako kanyAM hRdayadanAM kapAlacUrNena jAte kapittho hastako vApi kapolayoH patrabhaGgiracanA kapoladeze vidhUtazcintA kapolau SaDvidhau proktau kamalAdeH prArthanAyAM kamba sundara sukaNThatA karana raNavepa0 karaNAvrAtasaMdarbha0 karaNAGgahAranicayai0 karaNAGgahArarAhityaM karaNAnyatha vakSyante karaNAni dadhatyante karaNAni mate teSA0 karaNAnAM zataM pUrNa0 karaNAnukramaNe caMva karaNaM valitoraH syAdvalitaM karaNaraJcita yaMt karaNairabhinirvRttA karaNairaSTabhiH prokto karapAdAdyaGgakasya kriyA karabhau malinau svacchA 0 karastadAnayoryoge dvitvo0 karaM kRtvAGgAntareNa rAGgiracito yatra afreenast kramAMka pRSThAMka 27 174 56 125 21 110 24 140 762 67 60 177 354 30 636 52 64 225 31 167 656 55 26 223 616 50 63 93 620 51 13 221 178 218 17 173 126 12 137 12 2 145 40 168 67 178 20 146 85 176 100 181 263 26 3 24 26 174 3 145 84 81 725 61 63 150 46 146 641 53 8] kramAMka pRSThAMka karihastatvamucitamuditaM 724 61 karihasto dakSiNaH syAditaraH 44 148 karihastakaTIcha 88 176 144 159 167 162 77 7 567 48 6 166 15 166 35 224 54 226 87 12 243 21 57 676 57 226 20 62 160 274 24 30 74 63 227 464 40 36 203 7 83 32 203 17 222 33 224 560 46 23 186 8 103 530 43 87 5 31 187 136 214 17 3 52 5 zloka karau khaTakadolAyo karau saMghaTTitatalI karaH SoDazabhiH samyaga 0 karNAvataMse karNAntaM kartarI lohaDI caMva karttazcatameva ca - karpUrapUrakAzIracandanaMH karNAdezasaMbhUtaM tasyA karmANyetAni kathyante kalAdvayena gamanamiya0 kalApa eva zIrSatya: (? sthaH) 678 kalApaM hastakaM prAhuH kalAbhiH syAt SoDazabhiH kalAso bakasaMjJo'yaM kavinAmnAlaMkRtaM ca kakSAvartanikorasthe cidrA (? dvA) gAyinI kAntastutikathAlApa0 kAntaM citrapade (?) kAntA hAsyA ca karuNA kAnte svapnopalabdhe'pi kAmabANaiva vizva 0 kAmalIlA gRhaprAMzu kAminInAM kezabandhe kAmopabhogapracurA kAyasthAlaGa kRtiryena kAryaM patAkAdvitayaM kAryA mUrddhasu teSAM kArya vibhAvyate yatra kAryAH puSpapuTAdyAstu kAlenAtha punavilInamiva kASAyavasanAatri Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] ilAka kramAMka pRSThAMka zloka kiJcit kRtvAtha ca 72 227 kUparAdhiSThitakSoNi kiJcitkuJcatpuTA tiryaka 42 96 kUparI pAvalagno kiJcit pAvanato kAyo 561 48 kuryAdaGgasya racanAM kiJcit zleiSTabhujAveva 675 56 kuryAnRtyamidaM proca. kiJci 57 206 kuryAttadvad dvitIyAntaM kiJciddatto(? dRSTo)vaM 127 67 kurute kaThinaM taddhi kiJcid bASpakale netre 76 166 kurvanti sukhaduHkhe ye kiJcidvivalitaM gAtraM kuzAGka zadhanurvallI kiJciduplutya patato 27 121 kusamAJjalimAkIrya kimaGgahArastava nAgarAmaH 1172 kUparasvastikAkAra. kiM tu dRSTAthaM saMpattyaH 772 . 65 kRto vakSasyarAlo0 kucakSetra dhito yatra 24 147 kRtvA kuryustAlayuktaM kuJcitazcaraNo yatra 48 131 kRtvA tataH RmAttAla. kuJcitovA gulidvandvaH 534 44 kRtvAtiproThito yatra kuJcitaM pAdamAnIyoddhvaM 44 123 kRtvA taM pAtayedbhUmo kuJcitaM pAvamukSipya 44 130 kRtvArdhacandramAste cet * kuJcitaM pAvamukSipya sthA0 141 156 kRtvA dharitrI skandhA0 kuTTitazcaraNaH pUrva purato 22 135 kRtvAnyacaraNaM sUcI . kuTitazcaraNaH pUrva puraH 25 136 kRtvA badAmapakrAntAM kuTTitazcaraNaH pUrva luThito 20 136 kecit karikarasthAne kuJci (?TTi)tazcaraNaH pRSThe 28 137 kecit sthAnakacArINAM kuJcitaM pAdamutkSipya pAva. 51 124 kecit sAlagasUDasya kuJcitaM pApamukSipyA 46 124 kRtvAlagaM nipatyo kuJcitaM pAdamanyorumUla. 55 125 kRtvAlapadyau nyasyete kuconnamanacAturI 16 201 kRtvA samanakhaM chinna kuTTitoMgulipRSThe 16 135 kRtvA sUcIbhavan kuTTitaM caraNa pazcAt 33 137 kutvotplavanamAvartya kuTTitazca svapArve kRtvotplavanaM sUcImanya0 kuTTitaH prathamaM pAvaH 26 136 kRtvatAni nikuTTa kuTilAyAM gatau kAryA 598 46 kuTTayitvA ca vinyasya 35 137 kecidAnandasaMdohaM kuTTayitvA ca vinyasya keciduttAnaprasRto kuTTayitvA ca vinyasya kenacittvathavA kArya: kuNDalamaNDitagaNDayugaM 253 22 kezabandhe prakIrtitA kutapasya prajAyeta 108 kezabandho karau kRtvA kramAMka pRSThAMka 90 115 680 57 16 104 74 207 95 124 66 207 427 35 567 46 202 18 61 77 76 151 160 15 60 227 50 205 5, 125 54 186 43 148 154 160 45 148 51 205 124 212 23 166 175 163 30 174 32 167 34 167 40 175 47 204 703 59 373 32 48 188 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka kramAMka pRSThAka zloka kramAMka pRSThAMka kezAkarSe'rdha vIkSAyAM .. 10 72 khaNDasUci tato brAhma keSAM ca na mate sarpa0 . 701 56 khaNDasUcyA bhramAccaka0 46 166 kazcid brahmAdibhirdharmaH 6 1 khaGgAdidhAraNe nAsya 22 73 ko'pyaso taruNimodgamaH 15 221 kharvatAjAnukaTyU0 43 204 koNeSu paritazcApi 153 14 gaGgAtaraGgaparidhotajaTam 216 16 koNaM vAsapratidvAraM 62 8 gaGgAvataraNasyAnte 187 164 krameNa svastiko pAdau 173 162 gacchantI praskhalatyeva 70 160 kravyAdamatsyamakara0 ga(?ya)doddhRto nRtyahastA0 38 75 kramAt sUcA ca bhramaraH 44 142 gatyApakuJcitA jJeyA .31 124 kvaNadghagharikAjAlajaGghA 17 165 gatvA tatrAsanaM kRtvA 76 161 kramAjjAtAzcatasrastu 330 26 gatiprakA(?cA)rastu 105 210 kramAt kurvanaGga lobhyAM 540 44 gati kartuM samuditA 50 113 kramAttAktaM vAdyabhANDa 80 228 garbhakhinnA magIveyaM 56 160 kramAdazItirevaM syuH 522 43 gambhIrazabdavAn manda0 107 6 kramAdUrvamastiryakkaTi0 541 44 galagatavidhutabhramiH pradiSTo 7 182 kramAdevaM naTo bhrAntvA 25 140 glAnyAlasya zramAdyAsu(?stu) 30 351 kramAdudveSTitena sto 161 161 gAmbhIryamAdhuryavilAsazobhA 27 85 krameNa kuTTanaM bhUmeH 24 196 gAruko vAdhamAne'tha 43 198 krameNa tiryagnamitaM gAtramukhadRSTibhedarUna0 176 217 krameNa saha vokSepAdu0 62 86 gAtrasya prAtilobhyena 63 78 krameNa pAdayo?mni 26 196 gItatAlasamaM yatra kaTi0 53 205 krameNollAlayedyatra 60 132 gItAdau tu bhavet kalpa0 128 213 kriyate tatra vijJayaM 60 150 gItAkSarakramAdvAdya tAlamAnena 35 197 kriyate nRtyavidbhiryasta0 34 105 gItaH sAlagasUDezca0 51 226 kriyAbhizcetaso yatra 80 208 gIyamAne vAdyamAne 71 227 krIDitaH pUrNabhramarai[zca] 26 140 gulpho ca svastikIkRtya 85 152 kruddhA sthirovRttapuTA goNDalIvidhivaccAtra 36 167 krodhAdyA api dRzyante 381 32 gauNatvaM bhaNitaM tattai 726 61 krodhe'dhau dhadano syAtA 26 147 gau lo glo lAstrayo 215 16 kSitisthita bahiH pAzrvA 80 80 grovAnatAMsakaTaM ca 26 147 kSIrodakAdikaM ceti 36 224 provoktA vidyutabhrAtA(?ntA) 6 71 khaTakatripatAkAnyataraH 727 61 ghaTTayan pANinA 806 66 khaTakAmukhayo bhikSetra ___36 75 ghaTTayannagrapANibhyAM 808 66 khaTakAmukhyahastasya 583 48 ghaTTito mahitazca 79968 khaTakAsyo nAbhideze 60 153 / ghAtastatra caturdhA 57 186 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka 112 65 [ 11 ] kramAMka pRSThAMka zloka kramAMka pRSThAMka ghargharo madritaM caiva 34 197 caraNaM vRzcikaM kRtvA 111 155 ghargharo viSamaM gotaM 20 162 caraNAntarapAzvaM cennItvA0 19 120 ghrANena mandamApIto 106 95 caraNAGga lipRSThena 15 135 ghUrNantau yatra kurvAte 26 121 caraNo vRzciko yatra 115 156 cakiteva nirIkSantI 52 186 caraNo svastikI kRtya 13 121 caJcadratnamayoranapura0 120 11 caraNau svastikIkRtyeka 58 132 catvAro'tha guNAstu 42 225 caraNI vardhamAnastho 56 134 caturastrAmaSTakalAM 255 22 calatkizalaye dIpa0 586 40 caturastra vyastrabhedAda 136 12 calapAdaM ca tat 23 110 caturastrabhidAstina 162 15 calatvenAcalatvena 81 208 caturastrI svastiko vA 56 668 calAnagA jJAtaprazne 564 46 caturastraM ca yad dIrgha 36 4 calAcalizca saivoktA 46 205 caturastraM samAsthAya 50 146 calAvuktau tu to caturastrastathA yatraH 138 13 calitaH kampitaH stabdha 70 76 caturastrAvayovRttAvanyo 42 515 cavya'mANAdirUpeNo 366 34 caturastraM samaM kRtvA 11126 cAturastryA vizeSa 663 58 caturaM karaNaM kRtvA 6. 180 cAturastryaM zarIre ca 22 146 caturthe parivarte'tha 232 21 cArI DamarUkuTTAlyA . 6134 caturtha vastvabhinayevaGgahAraM 166 18 cArI ca pRSThaluli(?s)tA 8 134 caturdikaM ziraH kSetre 128 157 cArI cASagatiyaMtra 117 156 caturdikSu tato'nyAni . 22 173 cArIpadaM tatracarehi 2 116 caturdhA ca vidhA 36 437 cArI tu zakaTAsyA 180 163 catuH paJcAvikAn kecit 41 175 cArIbhibhraMmarIbhizca 122 212 catubhiH karaNaH zobhA 454 37 cArIvivakSayA jJa yazcaraNo0 8 138 catubhizcaraNarevaM 254 22 cArI hastakasaGgAt 1166 catubhiH paJcabhitiryadvA 115 211 cArI ca anitAM kRtvo0 46 142 caturvarNAni kusumAnyA0 248 22 cArI ca janitAM kRtvA 166 162 catuvidhaM tu nepathyaM 6103 cArI tadvazagAM kRtvA0 .56 146 catuvidhaM tu vijJayaM 6103 cArI ca bhramarI kRtvA 86 153 caturvizatirityate hastakAH 42 506 cArI saMghaTTitAM kRtvA 177 163 catusstambhasamAyuktA cAturvidhyAt svahetoH 281 25 caturhasto bhaved daNDo cAryAtikAntayA yadvA 137 158 candanAgarakarpUramaga0 81 228 cAryApaviddhayA hastenA0 455 37 candrikAtapasaMta0 18 201 cAryAmAviddhasaMjJAyAM caraNaM kuJcitaM kRtvo0 81 152 cAryA vA sthAnake vApi 56 206 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ kramAMka pRSThAMka 563 46 22 201 33 167 117 212 411 34 336 22 cukkataM jRmbhaNe dantapaGktyo 132 16 kAbhinaye tadvaccibuka 0 577 47 623 51 cauryeNa vastugrahaNe kuSThA chAdanIyaM prayatnena jaGghA paJcavidhA kSipto zloka cikurApana yasvedApanaye cintAzokAkulatvena citrakA paJcakArUDhetyevaM citraiH savyApasavyena cittavRttigaNa bAhya cirAcirasvarUpeNa baGghAlaGghanikAlAtA jaGghA svastikataH jarjaragrahaNaM kAryaM jaTharaM saiva boddhavyaM janitaM caraNaM kRtvA janitaH spanditazcaika 0 jalazAyivadetat syAdAsane jayAbhyudayamAGgalyA jaM ihi maha manmaheNa jAnunI bhUmisaMlagne jAnunI bhUmisaMsthe cet jitazramo'zlatha zliSTa jihvAtha SaDvidhA Rjjyu 0 jihvAvalehino jJeyA jugupsitA'vazyadRSTA0 jJeyaH kutapavinyAsa: jvAlAdyUrdhvAbhinayane DhillAyI trikalirbhAvo laNDanA nirmite nRtye tatazcApaDhapazcaiva tatazcArIsaMjJaM samaM tataracoTavaNopeta tata zrAzrAvaNApANi tat saprapaJcavAkyAdi 8 Qi 4 Ge 126 78. 152 230 21 66 78 160 161 26 140 28 167 16 185 6 166 76 116 83 117 18 165 135 66 137 ee 18 84 149 13 526 43 36 204 261 26 22 196 271 24 61 227 158 1.4 266 24 11 ] zloka tatpUrva bhAge nepathyabhavanaM tatparaM tu mavanonmadi0 tatpAripArzvako syAtAM tatprANabhUbhyAM prasRta tatsamUhavizeSazcAGga0 tataH khulahala (? lahulu) zceti tataH punaH prayoktAtra tataH svalpeSvavahiteSva0 tataH saGgatya piNDIsthA: tataH sUtraM dRDhaM tato javanikAM hitvA tato nivaddhe kavite kaTe tato vikRtavAgveSabhUSa tato vilambitalayaM tato viSamasUcIti tathA ca nRtyazabdArthaM tathApi nRtye cAryAdI tathApi ziraso'GgAnAM tathA sudhA nidheyAtra kramAMka pRSThAMka 7 172 23 196 147 13 156 14 125 18 37 4 146 13 45 118 41 167 40 167 1965 127 12 472 35 466 38 60 pha 26 337 404 34 762 64 39106 718 60 531 43. 414 35 184 164 100 & 716 60 658 54 tadA svastikamAkhyAtaM 30 148 tadA sa prasaratyeva 384 32 ta (?) vA syAnartakI nIkI 71 207 tadIyasapattyucitAtra 10 112 tadvRttiriva yA vRttiH 328 29 tathA hi vivadante'tra tathA hyete protatayA tathA hi yoktA yuktyutthA tathaiva kaniSThA ( ? ) [kA] 0 tathaiva muninAtreva tathAvidhaH zanaigharSan tadatrAntarmanorUpatvAkhyA 0 tadvadeva zirazcet tadadhazcotaracApi 81 7 7 220 tadA karikarAkAratvenoktaH tadAsyAbhivadho hasta 222 20 386 33 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka kramAMka pRSThAMka tadutko saMgRhItaH 410 34 tadutkaM pUrvamasmAbhi. 173 16 tatrAGgiko'GganivRttaH 252 25 tatrAghriNakena hi jAyamAnA 4116 satrAGgAni ziro hasto tatrAGgAni ziro hastau 296 26 tatrAvaka tatra ghardharikA vAdya 21 195 tatra sattvaguNotkarSA 19 185 satrAvalambate prANaM tatreyaM bhAratI vRtti tacca raGgottarasyAM syAt 151 14 tajanyaGga ThamadhyAHsyusana/0 576 47 tarjanyaGga.SThamadhyAH syuryatra * 606 50 tarjanyAyaGga lInA 33 74 tarjanyanAbhike'tyantava0 573 47 tarjayAmAsaturdevaM 6184 taveva cAru cAturyAd 186 17 tadeva tAlasaMjJaM syAditi 20110 taveva nAgabandhaM 29 167 tadevArtha nikuTTa syAde061 150 tadevAMkAMga(?vaikAMga) racita0 143 156 tadovRttI samAkhyAto 685 57 tannipAtya tato bhUmo 61 125 tanmArgajA dezabhaSA 6 116 tanmAMsa (?) vizvarUpAbhyAM 380 32 tantryojaH karaNArtha 165 15 tantrIbhANDasamAyogAn 167 15 tanmatA saptaSaSTistAna 760 64 taruNe kSAmanayanA 57 8 tilapuSpapuTasyAdau 186 164 talapuSpapuTaM tadapaviddha 23 173 talapuSpapuTaM lInaM vatitaM 4 145 talamadhyAprasaMlagnAGga lyaH 563 46 talasaMsphoTitaM pArvajAnu 14 146 tale'GghrayoH svastikIkRtya 23 128 zloka kramAMka pRSThAMka salena cAnyapAdasyAtha 29 124 tadvadeva zirazcet 184 164 tvaritapraznavAkye ca rAjJA 464 36 tasya dakSe maukhariko 150 14 tasya lakSaNavicArazuddhaye tasyAstu bahavo bhedA 2134 tasmAdananyamanaso jAyante 357 // tasmAduttamaHeSa me 41 224 tasmAt zuSkApakRSTeyaM 268 24 tasmAt sarvacittavRtti0 4.1 34 tavaM ratinivapramukhA 401 34 tANDave paNDitarukto 72 128 tANDavaM tadbhavedyattu prAdhAnyena 290 26 tAr3anaM tolanaM chedabhedI 41106 tA(?bhA)le'laktakarmAjatA0 24 202 tAdRzo mastakAvaM 538 44 tAbhiraSTo saMnipAtAH 240 21 tAmAtmasthAM vyanaktyatra 26 104 tAmavasthAM pariprApto tArAkarmASTakamatho 85 12 tArakANAM vibhedA yete 77 10 sArakAH syastatparito 155 14 tAlatrayaM tataH sUcyA 224 20 tAle tAle kuJcitA syAt 10 170 tAlo mRdaGgastantrI tAveva pArzvavinyasto 736 62 tAveva viprakIrNAkhyo 686 58 tAvataMva tu kAlena 227 20 tirazcInAM tarjanI ca 596 46 tirazcakena pAdena samutplutya 35 168 tiripabhramarI cAtha 10 165 tiryaka svAsphAlanenaiva 14 171 tiryakaragasaMjJaM ca tiryaka tiryasvastikamuplutya siryapatAke cottAne 16 171 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] zloka kramAMka pRSThAMka | zloka kramAMka pRSThAMka tiryagaJcitakaM tadvat trividhA prapi vijJeyA 774 65 tithaMgUr3ha sakRnItamAdhUtaM . 480 36 trividhA madirA dRSTi0 54 88 tiryaGmukhA marAlA ca yAtrapamasthayoryatra 28 111 tiyaMJcau caraNo pANi 55 114 vyastaM ceti punarmadhyaM 384 tiryaJcaM pAdamAkuJcya 25 128 trAsoddhamatpuTA prastA 53 . 88 tisadhvanyAsu vartante 331 29 triMzatsapaJcAH kila bhaumya 8 119 tRtIyaM vastvabhinayet 200 18 thasako vitaDaM zaGkA 40 204 tulyAMza (?sa)kUparI 687 57 yasaka: syAt salalitaM 68 207 turyamatra gaditaM tu 8 220 dRDhaM tAmavalambyAtho0 86 226 teca sattve prANamaye 362 33 daNDapakSo karo kuryAd 66.154 tenAntarAlikena syAt 426 35 vaNDapAdaM ca vAmAne 64 180 tenedaM ca virATarAjaduhitA 16 3 daNDapAdAM drutaM cArI 146 156 teSAM mahAnubhAvAnAM 374 32 daNDau suvRtto masRNo 113 211 te syurvakSiNato vibhornava0 118 11 daNDazcatubhirvAbhyAM te syanTagatAnA tu 356 31 dardarako'pi caturdhA 41 188 tairvA caturbhistribhireva vantalamaNasiddhayartha 128 98 to karAvupasRto 6 164 dantAnAM phicivAzleSaH 133 18 taM prahAramathavAtra darza[ya] 15 165 dantAnAM zleSavizleSoM 130 18 [A] ayastrayo'saMbhUya dantardaSTo'dharaH kodhe 124 97 trikoNacArI yA cArI 30 137 dRptA vikasitA sattvamu0 16 83 trikaM syAdvinataM cArI 124 157 dRSTa (?STi)puTatArAzca trinayanamabhinavamRSabhagata 238 21 vRSTayastrividhAstatra tripatAke'pyarAloktaM 562 46 dRSTA nimeSiNI 13 83 tripatAko kaTIzIrSe dRSTi rAkekarA dUrAloke 46 tripatAko karauM kRtvA vRSTiH syAdvikRte strINAM 34 85 tripatAko tirazcInA0 daSTaM nikarSaNaM ceti 126 18 tripatAko karau kRtvA vakSapAzrvagataM yadA 654 54 pazca (? zcAda) 55 186 dakSiNazcaraNaH sUcI tripatAko karo kRtvA viSamo0 66 160 dakSiNAGgana racaye 42 175 tripatAko karau kRtvA vAmapAdaM 77 191 dakSiNAghri bhrAmayitvA 18 166 tripatAko karau kRtvA samaM 76 161 dakSiNe janitAM kuryAda 8 138 tripatAkaM karaM kRtvo074 161 dakSiNe janitAM kRtvA tripuMDrAvividho kAryoM 614 50 dakSiNa bhramarI vAme 10 138 tribhiH kalApakastazca 6 172 dakSiNe(? gA)ghri tAlamAtraM 25 121 triraSTabhistu vistAre dakSiNo daNDapAdo'ya 38 141 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka kramAMka pRSThAMka zloka kramAMka pRSThAMka dakSiNottarapAzvastha dakSiNo nAbhidezasthaH 65 150 dakSiNo bhramarovAmo0 dakSiNo janito vAmaH 13 136 dakSiNo janito bhUtvA 17 136 dakSiNo janitAM kuryAt 33 141 dakSiNaM kaTivezasthaM 168 162 dakSiNAM tu yadA jaGghAM 75 116 dvAtriMzatA tathA hasta0 74 7 vikcatuSTayasaMyukta0 dika svastikaM vidhAyake0 34 175 dvijebhyo bhojanaM dadyAt dvidaMvatye dine zaste divyAstrANAM prayoge ca 487 40 dvividhAni tathA nRtta dviHprayuktaM kampitaM dInA patitAdhvastha0 14 dIrghaH sazabdaniSkrAnto0 111 95 du:khe kSAmAvavanato drutotpluto'pasRtyeva 26 121 dUtI darzitamArgastu 62 206 dUramutkSiptamatra syAt . 22 245 dUre pAvapracAraH syAt 143 214 devatAnAmRSINAM ca rAjA 310 27 devAnAM prakRtidivyA 60 206 devAzajAstu rAjAno 61 206 devendrAbhinaye sA syA0 565 46 devebhyo'stu namaskRti0 262 23 dezanRttavidhidvaidhA tathA 25 3 dezI paddhatireveyaM . 55 226 deze dezeSu yatkIti061 132 behakriyAprayatnecchAdaya0 407 34 dehasya tiryag bhramaNAt 47 166 dehAtmamAninAM tena 418 35 dehaH svAbhAviko yatra . 58 114 dezItAlazca saMyojya , 110 211 dezIyalAsyakAGgAni 42 204 do'STahastakAse deyeM vistaratastat 44 5 dolApAdasya gamanAgamane 157 161 dolApAdAsyacAryA 133 158 dolApAvAM vidhAyA0 . 148 160 bole zlayAMso kartavyo 661 55 dolaH puSpapurazcaMva 512 42 dobaradUSitA bhUmiH dvau dvau stambhau samA0 67 6 dravyayostatra saMbandho 765 64 dvAtriMzadete saMproktAH dvAvaDaghrI pANijaGgho067 115 dviH syAccASagatika 21 136 dvipadyA varNatAlena 118 212 dharmArthakAmAH samameva . 153 215 dhyAnaM vaiSNavamanvahaM 62 118 dhAnyapuSpaphalAdInAM 664 55 dhAraNe kuntavajrAdeH 566 46 dhAryaH kramAt zoSNi 640 53 ghigisyaktau tu roSaNa 628 51 dhutameva bhavecchIghra 476 39 dhra vanatye yathocityaM 134 213 dhra vAyAM saMpravRttAyAM 86 206 dhaM veNavaM vidhAyapi 74 228 dhra veyaM caturastrA syAdasyAM 220 20 dhUnayatI karo svIyo 17 171 dhUmavidhUsaravadanaprakRti0 386 33 gharyalIlAGgahAraH syAt 308 27 dhairyovAryeNa sattvena 103 210 nakhavantakarAghAtarvIro 161 216 na ca zakyaM hi lokasya 313 27 na cAtivyagramanasA / na jAne saMmukhAyate 166 216 . Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] zloka kramAMka pRSThAna kramAMka pRSThAna naTasyAtatsvarUpasya ki 334 26 navAsane ca SaT sapto 14 110 naTo'nukaraNatvena bhAvukaH 148 215 navoDhAlajjite tUrdhvakSepAdu. 157 102 nakSatre'bhijititvaM 231 21 na vyaH karaNadaSTa 2 172 natapRSThaM tathA matsyakaraNaM 165 nyAyasaMjJA bhaviSyanti 13 185 natabAhunitambAMsaM na hyaGgAbhinayAt kazcit 269 26 nataM mahogataM jJeyaM na saMskAra vizeSatvAt 322 28 natA addhA namajjAnu. nAmnava kRtalakSmAraNo 155 101 natvA devAnaya kSiptvA 278 25 nATayadharma(? mI) lokadharmI0 452 37 natvaM nAhaM na me kRtya. 575 nATaghadharmI dvidhA tatra 453 37 nanyAvartasthitAvAghrI 17 nATayaprakArAH kathitA 315 27 nanyAvartasyapAdau cet . 16 127 nATaghamArgopAvibhinna 285 25 nanyAdhartAsamAGaghrI cet 15 127 nATayamArgopAdhibhinna 448 37 nanvatra pratyatyaikArthe 446 37 nATayavedasamutpannA 14 185 nanu ko'yaM raso nAma 146 214 nATayazAlAgata tatra na natyena samaM kiJcid nATacAdi tritayaM tataH 12 2 . nabhasyUrU niSaNNo cet 27 111 nATyAbhiprAyamAzritya 422 : 35 na bhevaH kalpyatAM vidvan 766 nATyanAbhinayaM natyazabdena 128 12 namaskRtya gaNAdhIzaM 79 228 nATyaM mAgaM ca dezIyam 286 25 nayantI hastako citraM nATyaM mAgaM ca vezIya 456 37 nayamavadanaprasAdaH smita. 157 215 nAnAtivizeSAMzca 73 191 naye vadanadeze'sau nAndIpadAntareSvevamevaM 265 23 nartakyA vividha patra 17 201 nAnAdezasamudbhavAzca lalanA0 15 2 nattanAzraya ihoditaM 3 220 nAnAdezavicAracArumatayo 123 11 nartanaviSamaireva. 50 198 nAnAdezeSu yaM deva0 nartanaM yanmayA prokta0 106 211 nAnApraharaNAdyAzca te 17 104 nartakyo militAH pazcAllatA 193 17 nAnAbhAgharasaMyuktaH 25 186 nartakyaHSoDazavaM sukusuma0 211 16 nAmAviSayathA puSpaM0 namasphoTo narmagarbho 186 24 nAnAzIlAH prakRtayaH 314 27 nalinIpanakozau to 746 63 nAbhikSetrAdUrdhvagAmI 556 46 na lokAdekakAdeva 456 nAbhinetuM kSamaM tasmAhi 432 33 nava tatra svaniSThAni 78 10 nAyako yatra kAryArtha0 . 26 186 navabhramarakAkhyena parivRtyA 87 176 nAyako varNyate 37 197 navabhiHkaraNaH prokta 12 180 nAyikAnAyakopeta0 navabhi karaNairebhinimitaH 102 181 nAriMgI cava dhammillaH navasaMgamasaMbhogarati. 27 186 / nAsAnAnugatA sAnA 2454 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] zloka kramAMka-pRSaMka zloka kramAMka pRSThAMka nAsAdezaM gato yatra 3146 nivAvibhAvavargagaNane 369 31 nAsAnilena vyAkhyAto. 118 96 nisA iti vijJeyAH 393 33 nAsApi SaDviSA vivartito'ntama (? gaM)tayA 73 76 nAsikAnevataH kAryaH 551 45 nivezamenakAkoDamaDataM 17 146 nizcitaM matalliH 79179 nivezya(vezito svanikRJcitAsUcyAkhya 81179 .14 135 nikuTTakAbhiSaM kuryAttataH 17180 nizcatabAstatazcaMte nikuTTakA latAnepA0 miSkAnte sUtradhArezya 277 25 nikuTTanamihAGgasya 64 179 miliyaH stamya ityukto 72 79 nikuTTamUtaM cAkSi. vikAko niSkarSaNaM 54 6 miTTanaM tu pAdena nimmattiATyazAstrasya / nikuTTitastataveva pAdo niSpattirnATyazAstrasya 29 4 nikuTTito samo pAyo 32 137 niyanyo gagane tat nitambakezahastAvi0 niSedhe navamityuktI nitamba viSNukAntA. 64 178 nisAharAsakaM vAcAstAmA 142 214 nitambazcaturastro vA. 74 151 niHzvAsonuzayAno syAt 11696 nitambAMsabhuje0 niHzvAsocchavAsamabatve 68 64 nitambo pallavAlyo nihaJcitaM parAvRttaM . 475 36 nitamba karihastaM 20 173 nihate'jyasya pAvasya 28 121 nivaSAti tathA proktA noramorita cumbitAmi 13 200 nipatetA samuslipya nIlamutpamityeSa nimnapuSThaM ca nirbhagnaM 752 66 nUpuraM ca tavAkSipta 25 174 nimeSito tu puTayoH / nUpuraM ca vivRttaM 75 178 niyukto vedanAsUyA. nUpuraM caMba vikSipta 28 174 niyukto lolito tatra napuraM bhramaraM kRtvA 45 176 niyogyaH svaragamane 7979 nUpuraM pArApaviddha 6 146 nirapekSA yA sarvo. nRttadhamaviSistat 28 4 nizciramAbhukto nRtyan sAsamasUrana 46 198 nirUpayanti yat 720 61 nRtyantI mataMkI yatra 52 205 nirgacchadiva yanman nRtyantI yalmame vApi 61 207 nigaMbyati maharvaktrA0 107 nRtyasya prakiyAM kRtvA 7. 227 ni yante prekSakazca nRtyasyADisana (?)tyavin 3 193 nirdiSTaM tat praboTa nRtyAnugaM varSamAne 206 16 nivedo'pa.tayA glAni0 163 216 nRtyAbhiSe'GgAbhinaye nivarNanA tu sA meyA . 10 12 / natye prasAritA pAye 7980 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka kramAMka pRSThAMka 810 665 55 zloka kramAMka pRSThAMka nRttasya dhoktaM karaNAt 5 116 nRsiMhAbhinaye vakrA 138 11 netra nimIlite pAdo 80 117 nepathyajo vidhiH sarva nepathyavezmanastatra 971 nepathyazambavAcyastu ..5 102 nepabhyasya gRhItasya neyaM cArIpracAraM raha ra4 naitaharitagRhiNISivAho. 371 32 navamevaM viSasyApi 372 32 navaM naTAnAmanyonyaM 361 31 paGkiloAmapragaH 70 paGko SoDazamAtrAbhi0 . 256 22 paJcaSA maNibandhaH syAt 51 81 paJcaSA samamAbhugnaM 776 66 paJcame vAtha SaSThe vA 106 paJcatAlAntaraM tiryaga0 33 paJcaviMzati saMkhyA[zva 10 134 paJcahastamitAyAmAn paJcahastonnatAM kuryAt 192 paJcApyaGga layo yatra 622 51 paJcavoTTite tAni patavaGga lirAhvAne 557 45 patantetpatanAviSTa patataH kramato yasyAH 52 88 patAkasya na tanmUlaM . 612 patAGga.Thako yatra 638 patAkAkhAH kapityAntA 136 213 patAkArAlayoH pUrva 28 74 patAko nimnamadhyo -597 46 patAko viralAGga.. 635 52 patAko cedayovaktrA0 patAko cejhamedUvaM. patAko tripatAko vA patAko tripatAkovA 712 60 122 patAko tripatAko thA patAko tripatAko vA 733 62 patAko maNibandhasyo 14 77 patAko svastikobhUya 660 58 patAkaM hRdaye nyasya 6170 patAkaM vAmahastaM tu 44 188 patitolapaTA dRSTiH 38 6 payakozo [vorNanAbho] 156 161 panakozAbhiSo hasto 46 76 payakozAvathodasyio 662. 58 payakozau prakurvIta 747 63 paracakabhayaM tasmAt parasparoparigatI parasparaM saMhatAH sya: 88 8 parasyAnurAgena bhaGgAro 186 216 parAmukhatalaH kiJcina0 646 : 53 parAka mukho'nato gacchan 545 44 parAmukhaH pAzvatalaH 31 105 parAvRttaM tu tacchIrSa 498 41 498 parivartavayaM cAtra 234 21 parivatvaM trikaM coro0 parivartAstu catvAraH 218 20 parivartitamityetat 35 105 parivartinI dhruvA'syA 237 21 parivartanato'GgAnA 53 113 parivarteSu zeSeSu 260 27 parivRttaM daNDapAvaM 15 146 parIkSaNe pAtikeSu 3184 pazcAt kSepAcca sA proktA 23 136 pazcAsyasya purastAcca 40 130 paraM teSu vizeSo0 75 228 75 pallavo cApare prAhaH pazcAt kSepAcca sA 23 136 pakSapradyotako daNDapakSI 47 155 160 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 17 : zloka kramAMka pRSThAMkaH / ' zlokaH kramAMka pRSThAMka pakSmAntallInatAraMca 89: 11 pariSNA svApavAnAMca 24.220: pazcAnasya purastAcca 40.13. pAThamA (? nATapA) rupa0 4 16 pANI va svastiko0 106.155H pANI vakSAsthitI tayAra 97:114 pAtrasya lakSa rekhA 1.220. pAtramatra gaNitaM 9:221 pAtraM muJcati raGgapITha. 46:2254 pAvAcAGgamipRSThena 12:13 // pAbadvayakRtA sA pAyanikuTTAlyA pAvamAkuJcitaM pRSThe. 55132. pAvamAvivArIkamanyo 6.125 pAnamAkSiptacArIka. 122-157 .. pAvazikSA kartavyA 11 135:: pAbAjha lIbhirAkramya 58 19 pAvAvagreGgalo pRSThabhAga 22.128., pAvAsphAlI vilambI 32 167 pAyo'ya svastikAkAra 336 126: pAdo yadA bahinIto - 24:138 pArzvakAntastato pAmo 42 141 pArvakrAnso dakSiNastu 61 141 pArvakAntaM parivattaM 101 189 pArvatazca punaHopAt 24.136 pAzrvato vinatI 501 41 pAzvataH syAtpArzvamukho 626 51 pAzrvadvayaM purastAcca 42 106 pAvanikuTTakaM pazcAt 7717 pAzvamaNDalinoH pANyo0 . 4 . pAvasyAbhibakhe yadvA 64 pAryakSetrAbhrAmyamANe pAvakSepanikuTTA ca 7:134 pAkiAntAcAryA 125 157 pApardhAbhyAM yatra dharaNAor 21912 / pahA vidhunvatI ponmukhI tu yA pANipremapatala. 38.122. pAnvirekamade sthAne 29.12. pANiH pAzrvAntara0 pAlA samo parAvRtte parvamAvi bhavet 62-199. pAvisvastika piNDAkAre vijJa yaH 205 18. piNIvanamA avshynte| 176 16 piNDI bAlikA caMka 293, 18.. pina badhnanti 15, 17. pihitAtisaMlagnapuTI. . . pIThasyAsya puraH pota raktastathA pIkarorajapanaM kaThino 6.221. puDho vitADito jeyA. 76 7. pulisambadeze tu . .42, 75. punaH punarvahila liptA0 51. 46.. punaH punadiniSkamya 73.6. 'bAryozceSTitaM yacca 14.215 pumAritvaM dakSapAvaM 246 220 purataH pRSThatazcaya .. 81. 192. purastAcca kRtA saiva . 26 137 purastAdahimastipya 43-130. parATikA mirtho'hni 346 130, puro gacchati pazcAcyA 80 161 purA kiJcit prasAryAko 426 12.30 pura:pazcAtArA nAma puskhastu triviSo zeyo 7:103, pusA saHsadhyate nATayaH 13:103. pulpAmA mahale nAndI puNyazca viviSaya pUrvaso dvAramevaM syAt pUrvameva viNAyAya. 67:227 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 ] zloka kramAMka pRSThAMka | zloka kramAMka pRSThAka pUrvavavaGgapIThasya prathamevA dvitIya vA 221 20 pUrva patAko kartavyo 700 59 prathamo pohanasyArtha 184 17 pUrvaraGge prayujIta 148 13 prathamaM vastvabhinayet 201. 18 pUrvoktamaGganidhayaM 87 226 prapadasthitavAmAGgreH 28 196 pUrvottarAdhayohe 63 206 pradarzayansyaGgahAraH 191 17 pUrNa khallaM riktapUrNa 67 78 padabhUmiyutaH sUcIvizAlpaM 28 140 pRSThakuTuMbApagataM 4138 pranRtyevaGgahAreNa catalo 186 17 pRSThaM prasRtapAdasya 48 124 prabaddhaH skhalitazcaMya 102 64 pRSThato valitaM zIrSa 53124 prabhAprAgbhArazobhAvaya 32 223 pRSThato'smin prayukte 56 132 paryavasyanti teSAM ca 403 34 pRSThato gamanAt pRSThA. 20 73 prayatnenAbhinityaM 377 32 pRSThato darzanaM yattat paryastakAbaGgAhAraH 183 17 pRSThAnusArI cAviyaH 13 72 prayAti padabhyAM pazcAcce0 76 161 pRSThe cAsya varAGgAnA 116 11 prayogo'yaM yato raGga 133 12 pRSakakaTonAbhicarI 24 110 prayogasya phalaM zevaM 276 24 pRthvyA sthitvAsayugmena 37 168 prayogaH pUrvamevoktaH 288 . 25 peraNIva naTo nArI 52.198 prarocanA'mukhaM caiva 15 185 prakaTIkurute tasmAvarya 24 104 praviSTeSvapi prAtreSa prakRtasyaiva kAryasya - 273 24 prastAvaneti kathitAnyatA0 141 13 prakRtispastha saMlApe0 17 110 prasannazca tathA raktaH 27 105 prakoSThapahale cApi 565 46 prasanna vadanaM hasto 38 112 propyaM nUpuraM vidyA prasarati vinamaNitejasi. 23 201 pracAro hastayo0 22 3 prasapitamapakrAntaM praNAme mastakagataH 535 44 prapitaMca karaNaM 73 178 pratyaGgAlakmopAGgAnA prasAritakaniSThAM ca 634 52 pratyaGgAni skandho prasAritabhujo'nyastu 53 77 pratyaGgamAliGgati 86 92 prasArita bhujAmekA. 88 118 pratyakSabhUmizritayo0 184 218 prasAritottAnatalo 702 56 pratikoNaM yaSA koNa. 3 8 prasArito bhavetra 21 120 pratitAlastathA caMkatAli0 125 212 prasAritaM tUbhayato 786 67 pratimaNThAdiSu proktaM 77 228 prasAyaM punarAnIto 165 162 prativastu tadA vRtti0 208 19 prasArya bAhuyugale 11 170 pravRttikAvagali (lagi)te 18 185 prasUtAvAyato prokto 70. 10 pravizeyastataH sUtradhAraH 223 20 prAgalbhyamapragalbhAnA prathame parivarte tu 256 23 prAmukho bhaTakAvato 6.3 57 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka prAcAM caturNAmeteSAM prANabhUte satvarUpe prANabhUmau tu vibhAntA prANAdyanugrahAle syuH prANinaH prathame tatra prANisaMjJAH kRtA hote prANo mukhAntanihitaH prAdhAnyaM viniyogasya prAntata: prollasatAlAn prApto vasantasamayaH prAyeNa tu bahirgIta prAyeSAM niyogastu prAyo vakSaH sthitaH kAryoM prArambhe maNThatAlena prAMzuvaMzoparigarta preraNAyAM prahAre ca prekSAgRhA proktazcAtra naTo navIna progarat kimu nu [ 21 ] plutamAnAdasaMvA phullAbjensI va rAva tu vasAmaya sthitAvata 7 138 185 164 * 76 228 41 168 52443 46 5 5 163 15 222 53 186 560 47 116 156 balipUjopahAraMzca 83 228 bahvapazcAnyA bhavantyetAH 20 171 bahirgatAGga uliH sthUla0 647 53 83 81 bahinato nikucaH bahirbhramaNasya caraNasyAGa 0 52 131 bahiH prasArito basa 666 56 12 127 bahizcet prasUtaH pAda0 bahuzcASagatibhizcaramaiH 32 140 bahuza citragumphAni 36 175 211 bahusaGgabhi ( ? bhaGgima) nohAri 108 bAlamapyaviditAGgasaMbhramaM 10. 221 kramAMka pRSThAMka 36 112 367 33 415 35 425 35 20 104 16 104 123 67 18 173 68 227 27 202 145 13 bAhyaghUmAdihetutthA 428 35 bAhyabhramarakaM yatra vAmasaGga 35 141 kramAMka pRSThAMka 346 30 360 33 bAhyArtha viSayakrodhAvikAnAM 349 30 38 168 bAhubhyAM bhuvamAkramya paaret saMnyasya 7 170 brAhmaNAvicacuH stambhA0 brAhmaNAdyupadhiya bhaTTAbhinavaguptezca zloka bAhyavastuvizeSAbhi0 bAhyAkhyajaDarUpeNa bhaTTodbhaTTAdayaH zvAsocchvAsA0 338 bhayahAM roSa rovanavavana 0 bhayaharSa samutthAna bhayAnake rase proktaM bharatoktA api tyaktthA bhavanti yatra vijJeya0 bhavevapasRtaM pA bhavetAM sarpaziraso bhArasyabhyahitA yatra vRtti: bhAratI sAtvatI caiva bhAratI sUja deveza bhAratena gavitastu kaizikaH bhArate nirmAditA: pravicArAH bhArataH sa khalu sAsvato bhAvaprakAzakayaMtra (? ithaM ) 0 bhAvyate tadgato bhedo bhAvopasarjano yatra bhAvaH svasukhaduHkhAbhyAM bhASAH syuH sAttvikA 0 bhASaNe sadvitIye syAt 101 EUR 82 8 723 61 29 15 200 34 187 83 11 5 170 555 45 761 67 606 50 327 28 326 28 7 184 12 165 5 164 3 164 54 205 443 36 446 37 341 29 376 32 631 52 57 177 72 151 16 120 91 153 71 178 62 153 666 58 bhujaGgatrAsitaM kAryo bhujaGgatrAsitAM cAroM bhujaGgavAsitA kSiptA bhujaGga trAsitAM cAroM bhujaGgAJcitakaM daNDarecitaM bhujaGgatA cA bhujAgrakUparaseSu Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] zloka kramAMka pRSThAMka | zloka kramAMka pRSThAMka bhavamitya vibhajyASa 500 5 matasli gaDaci0 . 52 176 bhavA svAkrAntayA sAkaM . 66 6 matsallijrabharazcaMva dhAmo'yo 22139 bhUtvottAnAvaSovaktro 708 60 mattallibhraMmarazcaMva dakSiA 27 140. bhUpAnAmabhiSecane 10 2 mattavacana-varaNAvita0 26 128 bhUmyA caraNAga 32 129 madavIryavalomattA 5184. bhUmizliSTalatAhastA 136 159 manAbhinaye kAryo. 603 46 bhUmipAto vimuktaM 117 madAdvilasitAkhyazca 12 173 bhUmilagnAGga lIpRSThaH 60 114. mave duHkhe zrame sasto 5 75 bhUmIndre'khilavAnamANakuzale 43:225 madhyamAmadhyamo yatra 596 49 bhUlAnatalapArasya 24 196 madhyamAsAritA-jAtA bhUvanAdirihAhAyaM0 21 25 madhyapApostu ye pAvatI 72 7. bhUSAprasaGgataH kiJcinne 22 104 madhyasya calanAcchimA 75 68' bhUspRzau pAdapAzvoM 30 126 madhye kiJcibhramasArA 56. 88 bhUsaMlagnorupANiH 69111 madhye koSThacatuDake'syA 80 7. bhairavI naiRte kAmagAminI 156 14 madhye mahezvaraH pArve . 154 14 bhaumAkAzikacArINAM 6 138 mamyopamya (?sthe) tathA 546 45 bhramaNamiha karoti 6182 manasyanyapare'kasmAda0 108 65 bhramati maNDale yA sA 16 171 manasA sahitaM cAsya bhramantI maNDalAkAraM / 59.4. manda mandaM purastAcca 63. 190 bhramaryAdiSu ca prauTho 51 198" manaH saMvedanaM tasya dhAntaH sa cAntana(ntI) 114 16 manu?sA tu)cArI gharamato 18 1200 bhrAmavecca paritaH . 7 194 manohare tAlarase bhrAmaNaM ca phalakasya manye puNAguNavizeSa0. 152 215 bhrAmaM bhrAmaM sakRt 169 marmajJo'khilarAgarANiSu 6193 maGgalyaM janatApriyaM. 11 2' mayaNappahukovatAvivAe 7 199 maNDalasthAnake sthitvA 163 161 mayA sakhi vilokito. 37 203 maNDalasvastikaM [fr] 53 177 mallayuddhe khaGgakuntani0 564. 46 maNDalAvRttivitatA 735 62 mallayoriva ko syAtA 766 64 maNDalena tato'pyeva 57 77 mallAnAM ca bhujAsphorTa 598 46 maNDalaM sthAnakaM kRtvA 32 147 mlecchAnA jAtayo vAstu 13 210 maNDalaM sthAnakaM kRtvA - malinA kiJcadAkuJcat 33 85. maMDalaM sthAnakaM kRtvA 76152 mastakA bhramarI vivAda 22 173 maNivadhAdviniHsRtya 16 73 mastakaM maNDalAkAra 499 41 mabhivandhAvadhibhrAntI 41 75 mahAbhArasyodvahane maNInAM vedhane cApi 629 51 / mArkaNDeyapurANoktA 22.23 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23 ] zloka kramAMka pRSThAMka zloka ... kramAMka pRSThAMka mAnasaikAgya hetutve yacca sAmagyasaMpatto 44 204 mAne moTTAyite garve 491 40 yacchiraH pramukhAGgAnAM 3 172 mAyendrajAlabahulA 26 187 yatazcAryAdikaM sarva 3106 mithaH parAmukhau santo 50 76 yatpaktidvitayaM pArve 71 7 miyo'bhimukhatA prAptI 162 161 yataH prakRtayaH pUrva miyo yukto viyuktau 153 101 yataH [phara] pRSaktvena 763 64 mithaH zliSTakaniSThI 54 114 yat paraba gItaM mInanAtha uttarasyAM 157 14 yato nATIkate mAnaM 756 64 molallolacalatpamA 29 85 yato molestu manujA 470 38 mIlitArSapuTA kiJcit 40 96 yato'laMkAryazeSatva. 319 28 muktamAnatkaTasyava 84.117 yato vAkyArthIhaMstA0 70 151 muktatATaGkasubhagau 28 223 yato latAstrayaH 138 214 muktAkalAvivedhe ca 611 50 yatra kRtvA samo pAdo 24 166 muktAbAlamanohAri 26 223 patra nAryaH pranRtyanti 119 212 mukula hastamArabhya 54 192 yatra nRtyati sa proktaH 75 191 mukhanetravikUNananAsA0 180 218 yatra nRtyati sa proktaH 83 192 mukhyA pAvakriyA . 37 122 yatra nRtyAnugaM gotaM . 60 206 mukhya gAyanika tathASTa0 40 224 yatra nRtye yoryoga0 76 208 mukharAgAzca karayoH .. 4 12 patra pAThapaM vinA nATapa 25 202 mukhapradezamAgacchan 528 43 yatra rAjJaH puro nArya 112 211 mukhorikSaptatayovRttaH . 126 17 yatra vistAritAvaMhI 46 131 muktvA'natyakaraNatanDhe 86 180 yatra zuSkAkSarareva 267 24 muninaiva svayaM sUtre 1172 yatra strIbhirvasantatoM 111 211 mUlaM tu(?to)yaM trikasyAsya 187 218 yatra saurASTradezIyA 120 212 muhuH prasAyaM caraNamagrato 45 131 patrAbhinayabAhulya ..26 202 muhartenAnukUlena mUlena 55. 6 yatrAsane sukhAsInA 21 201 muni teSAM vicitrANi 86 8 yatrAhitA viSAyApo 108 155 moNaM kariUNa mayA 10 200 yatrako mukharI varaH 38 224 [mo] tAvatsarigoSikAzca 47 225 yathA gIte sadAbhogaH magaplutAM viSAyAja ghriH 149 160 yathAcalo girimara0 mRgazoSoM haMsapakSAvadhavA 671 56 yathAvatu karaNarakto 78 208 mRdaGgApaTahAdhezca 51 5 yathASatAdike mUni 324 28 mRbaGgahArakaraNacArI0 462 .38 yathA yathA bhavedraktiH 84203 mavaGgahArasubhagA 121 212 yathocitavAraveza0 . 13 ya uprahAvidhAtUna .. 127 213 yadgatAgatavidhAntika ... 22 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24 ] zloka kramAMka pRSThAMka | zloka kramAMka pRSThAMka yatti bhuJjate viprA . 194 yukhakamapi ca nartane'pi 14 165 yadapi ca gavito0 yayaSe bhagavAn tAbhyAM 8 184 yadyapi bhedA loke 37 187 yUnAM zaGgArasarvasvaM yadyapyatra pradhAnatve . 468 30 yena kenApi tAlena 57 226 yadvabandha zikhApAzaM .11 165 yena svaiHkaraNadigantara0 88 226 padabhyAsabAvajju 262 26 yenAmnAya SaDaGgaH 811 70 yadvAkyaM nakabhAvArtha 14 200 yenAlAyituM vizvaM 1999 yadAkRSTaM balAt pumbhinaM 35 4 yenAhArya jagati 43 yAJcitabadhutplutya 14 165 yo'zo khulahalaH 29 196 yahA tu makaro hastaH 37 75 yogapradAkhiGganAyo 513 42 yathAnyenAhiNA'nyoM 27 128 yo nirgacchati duHkhena 106 95 yadA manuSyA rAjAna0 88 209 yo maNDala iva bhrAntyA 15 72 yadi syAdalage kUrmAsanaM 21 166 yo viSiH puruSANAM. 102. 210 yadrasaM tanute natyaM 67 207 yauvana(?)tritayalakSa . 4 220 yahA dvAtriMzatA hasta. ra(?)tyucalatayA . . 416 35 yamaNDalaM bhUrbhuvaH raGge puSpAJjalikSepe 25 147 yamantaH karaNeSvAcA raGgAmadhye puSpamokSaH 225 20 yasmAt sarvakSitIzaH 212 16 raGgazabvena tat karmopate 134 12 yasyAM vinyasya 57 132 raGgapraveze sajAte 131 213 yasmidhyamaSo'dhaH 43 118 rajAvatarabArambhe puSpAJcasi 40 112 1102 raGge vikRSTe bharatena . 67 206 yasmin samastakaraNAni 1145 rajyate vai sahRdayaH 132 12 yaM eso virahappahA. - 1191 ratnAni cAtra deyAni 104. / yaMprabhuM nakadezIya0 / 195 219 ratyAzya iva svIyavalanena 34 30 yaH pavAvI padAnte 126212 ratyAdayazcittavRttiniryAt 371 32 yaH sataryagAMbhIryaH ratyAdi kenAticaya'mAna. 361 33 yAvRzaM vizi yasyA rapacakAbhinayane 586 48 pAmyavocamahaM pUrva rambhovaMzIprabhRtibhidivyaM 317 yAni vAcyastu na vayAt 305 27 rasAbhidhAyakaM nATyazane 126 gAni zAstrANi ye dharmA 312 27 rase'dbhute prAkRtaM tu mA masya lIlA niyatA rase vIrepa rodreca 82 yA zirodhikaranetra0 11 221 rase vIreca raudre ca . . 84 91 yugapaccaraNau yatra 42 130 rasopasarjanIbhUto 447 37 yugapat purataH pazcAt 68 115 rAmAya tamanAyaka0 114 10 yugapannAbhikaTagha rupAdAnA 48 204 | rASTra vAstu nirAmaya 23 263 yasminnavijayAhArya Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 25 ] zloka kramAMka pRSThAMka maka paka zloka kramAMka pRSThAMka rigANyupazamenAtha 42 198 lAgalollikhitA zastA 32 4 rudrAkSavalayA bhasmatri0 107 211 lAghave ca prakAzeca 388 33 rUpasvI nijasaMpradAya lAlA svedaH zramo mUrdhA 192 216 rUpasthI paracittavid 115 10 lAsyatANDavabhedena 287 25 rUpasaMpannamagrAmyaM 160 316 lAsyaM cAsya puraH . 13 2 kakSogrA bhRkuTI bhImA 25 24 lAsyAGgAnA tathA 26 3 rekhA sauSThavasaMyukta 62 206 lAsaH strIpuMsayo0 461 38 recake bhramaNe bhUmitAune 505 66 lAsye tu yA bhuva0 recayitva 147 159 lInaM samanakhaM kRtvA 16 173 recite karaNaM pUrva 68 178 lIlAsukSiptamuvAhi 147 101 recitAddhastato pAda. 153. 160 lokadharmI viSA zeyA 457 recite dakSiNe haste 704 59 loko vedastayAdhyAtma0 306 recito dakSiNo hastaH 84 152 lolitA vRcchito recito'rdhanikuTTazca . 15 1733 lolitaM mavaskhalitaM recito yatracAmaH 83 152 lolitaM mandamandaM syAt 486 40 recitaM vivadhAte to 706 60 vAGgalo tilaka 127 157 recitazceti dazadhA 120 97 dhakSasaH svasvapAzva. 736 62 romAJcAdi yathA bAhya0 423 35 vAsyudveSTito vAmaH . 152 160 romAJcite bhaye zote 95 vakSaH sthaH kaTakaH pAdaH raudrI pAJcAvanI tadvat 161 15 vakSasthaH kampitaH kAryaH 643 53 lakSaNaM recakasyAtha . 27 vAsthito karo 34 140 lakSmaprakaraNe pUrva 2138 vAstho muSTiko hastaH 36 122 lagnauThaM caJcalaM nArI0 143 100 bamAkSetre karau kRtvA 39 140 lajjitA'nyo'nyataH vakSaHkSetraM zrayatyeko 52 77 latAkhyo yo karau tau 521 43 pakSodezAcchiro gatvA 17 73 latAkhyo balito zeyo 751. 63 pakSo nItvA nidhIyete 31 147 latAhasto samanakho 49 146 vakSyeto'bhinayA0 276 25 layatAlAnugairyatra 58 206 bandanAni prakurvanti 180 17 layatAlAvasAnasya vyAjaH sUtrAkarSaNAcaM lalanAlalitaraGga 460 myomni vAmo niSaSmokaH 32 111 lalATatilakaM bola. 12 dhanAMcalayasyApi 76 208 lalATe tu patAkaH syAd vartanA mAgabandhaH syAt 65 78 lalitAkhyaM ca vaizAkha 76 176. varSamAnAsAriteSu pANikA 104 181 lalitazcarapanyAsayaMtra 82 192 varSamAna samAsthAya 14 127 lalitaM vakSasaH kSetre 775 65 balgApahe patravRnta0 572 47 12 416 170 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 ] kramAMka pRSThAMka zloka zloka kramAMka pRSThAMka valanaM vyatragamanaM 81 91 valitA mAtrapUrvA dhalito pallavo cApi 753 64 gharSadhArAdikete'bhineye 378 32 varSAsu jaladarAjisu 42 188 vastUtthApanasaMpheTo 30 187 pAkyagAthAdibhirgamyA 360 31 vAgaGgAbhinayopetamiti 270 24 vAGamayAnIha zAstrANi 300 .26 vAdhiko'pi bhavedartha vAdyaprabandhaH kaThinaH 52 226 dhAvRttivibhAgAthaM dhAdhaSu vAbamAneSu 48 198 vAdyasyAvayavAnutye 77 208 vAdyAnAM samatAM vidhAya 225 vAmato vyaMsitaM 175 vAmadakSiNabhAgastho ghAmapAzrve'lapamaH 121 157 vAmastu spandito bhUtvA 18 136 vAmastu spanditAM 51 142 vAmasyAGaghraH kaniSThAyAH 113 156 ghAme'lAtAM tadAdakSe 37 141 vAme dakSasthito yatra 52 146 dhAmetaraH karaH kiJcit / 114 156 vAme vidhAya makaraM 777 65 vAmo'gne kuJcitaH pazcAda0 73 vAmo'lAto dakSiNastu 54 142 vAmo latAkaro yatra 110 155 vAmaH pAdo dakSiNAMhaH 23 vAmaH samaH paraH pRthvyA0 803 66 dhAmaH samaH paro0 74 116 vAmaH sUcI ca bhramaro0 40 142 vAmivege'dho0 532 43 vAMzikaravakAze 62 227 vArSagaNyaviSayo'pi 10 165 vAsanAbhinaya tad 340 26 vikAro jAyate dehe 382 32 vikAzinyanimeSA 50 87 vikAzimallikAmodi0 24 223 vikIrya puSpanicayaM 185 17 vikRtAcAraviyaraGga. 166 217 vicArasyAsahatvena 333 26 vicitracitrasaMyuktA 948 vicitrajaGghAcaraNo0 3 116 vicitratilako bhAlaH 27 223 vicitravihRtaryenAtikAntaM . 62 143 vicyuto samapAdAta(?yA). 22 121 vicyavotkhaNDite kurvan 53 142 vikite'parAdhe ca 552 45 vidadhAti kaTI yo 763 67 vidUSakaH sUtradhArastathA 272 24. vidhAya baddhvAM cAroM cet 43 123 vidhAya kramato hastAva0 743 63 vidhAya cAromAkSiptAM 170 162 vidhAya bhramaroM pAveM 62 150 vidhAya caturastraH san 54 146 vidhAya pAdAvUrvAgro 17 166 vidhAya vAme sUcI ca 18 154 vidhAyAkSiptikA cArI 112 156 vidhAyaka samaM pAva0 27 166 vidhAryatAni kArya ca 70 178 vidhataM vinivRttaM ca 72 178 vidheyo svastikAkAro 605 46 viddhA prAvRtamullAla 10 126 vidya kalAsa iSTa: SoDhA 40 188 vidyutkhaDgo plutato guruNA 36 188 vidyutkhaDgI mRgabala (ka)saMjJo 38 187 vidha bhrAntamatikrAntaM vidya bhrAnta iti proktA 13 173 vidha bhrAtAM daNDapAdAM 130 158 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka [ 27 ] kramAMka pRSThAMka zloka kramAMka pRSThAMka vidya bhrAmtA puraHkSepAH 8 126 vizuddhA paddhatizcAtra 2 220 binamrovaMpuTA dRSTi0 36 86 vizeSalabha sAsAmatha 4 154 viniyogo'GgahArANAM 103 181 vizeSyate tathA nIlaM 768 65 viniyojyaM gatau caitadA0 . 69 151 vizeSyaM nAnuyAtyanya0 767 65 vinivRttaM tu tat proktaM 150 101 viSkumbhApasRto matta0 viniSkrAnto visRSTaH . 122 97 viSkumbhe mavakaM jJeyaM 56 177. viparItapracArA sA 31 137 viSNudevatametat syAd 16 110 viparyAse caraNayomi0 77 80 viSamaM ca praharaNAnu0 47 198 bimboko vAJchitArthasya 462 40 viSama vikaTaM lamvityatra : 463 38 vibhAgAderabhivyakte 323 28. vismitA dUravisphAra 16 84 vibhAvarjanito bhAvo0 147 215 vikSiptAkSiptakaM nAma mukhA. 7 145 vibhu-rASTra-prayoktA vibhiptamaJcitaM caiva 63 150 vibhrAntA kvacidazrAnta0 51 88 vikSipte karaNe kArya 91 150 viyojite viyoge tu. 592 48 vikSepavedhau racayan 241 21 virahAnalataptAGgI0 4 196 vihasI syAt smitaM 75 208 virUpavevAvayavavyApAra 464 . 35 dhIkSaNe gAdInAM 31 111 virodhitvasamatvAbhyAM 430 36 vrIDA capalatA harSa 164 216 vilambenAvilambana 56 205 vIraraudrakRtaM mallasaMgharvA0 34 111 vilambitAbhinayAvaGgAnanaM 41 204 porA saMkucitApAGgA 26 85 vilambitalaye'bhISTamAna . 177 veNIkRtAstathA muktA 502 41 vilInamiva tatpAtraM 69 227 veSabhAvAlayopetA 18104 pilokate'lasaM bhrAnte 45 87 veSe lepyanitambinI.. 31, 202, 203 vivaMtikatrika pAva. 760 vaitAlaGgikarityAdi 66, 78, 79 vivatito samudvatto vaizAkharecitaM pAvanikuTTa 10 146 vivartitaH kampitazca vaizAsaM sthAnakaM chinA 93 154 vivakSAvazatote 450 37 vaizAkha sthAnakaM hastau 105 155 viSamA cAtra zobhAyAM 451 37 vaiSNavasthAnake sthitvA 64 150 vivAhasthAnanayane tathA 669 56 vaiSNave sthAnake pAmireko 172 162 vivekazAlinAM cAntana 416 35 vaiSNavaM sthAnakaM kRtvA 45 166 vizvArthAbhinayaprapaJca0 117 10 vaiSNavaM sthAnamAsthAya 27 167 vizliSTA hariNaplutAni 1 116 vaiSNavaM samapAdaM ca 4 106 vizliSyaM pANividyAyA0 18 127 vaizAkharecitenAsAmekA 182 17 vizliSyAnyonyamAdyAbhyAM 18 198 vyajanagrahaNAyanA0 353 30 viMzatiH karakarmANi 40 106 vyaJjayara 280 25 vizIphalavAnoktaphalaH 375 32 vyajanagrahaNAccApi 370 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka vyabhicAriSu sarveSu vyAdoNaM zvasitaM vakraM vyAdhite tundile caiva vyAbhugnaM kiJcidAyAmi vyAbhugnaM bhugnamudvAhi dhyAmUDhe vAcyatA vyAyAme tANDave prokto0 vyAvartanakriyopetA0 vyAttAsyasthazatA jihvA vyAvattitAkhyaM karaNaM vyAvartyate karo yastu vyAvartatena hastazcevala 0 vyAvartate nAlapadmIbhavan vyAvartito'ntargAtraM vyAvRttiparivRttibhyAM vyAvRttiparivRttibhyA0 vyAvRtya dakSiNaM pAzvaM 0 vyAvRttyA vakSaso bhAlaM vyutkrameNa prayoge'pi vRzcikAGa, dAGga STho vRzciko'Ga priryadA hastau vRzcikaM caraNaM kRtvA vRttayazca kalAsAzco0 vRttirvApi raso vApi vyaMsitaM dviH prayujyeta zakaTAsyo bhavedvAmo0 zakaTAsyAM bhajan cArI0 zaktitomarazarAsanAdi0 zakto'smItyabhimAne zaGkhasyAbhinayo jJeyo0 zaMkhasya dhAraNe kAryoM 0 zatau dvidvikalau saM zazvadrAjakulodbhavAH zyAmagauravibhAgena zyAmatApi ca catuvidhA [ 28 ] kramAMka pRSThAMka 10 83 140 66 68 78 146 101 145 100 37 86 76 80 745 63 136 66 581 48 67 150 55 77 741 62 62 78 30 147 748 63 23 147 44 76 757 64 116 156 136 158 75 151 2 184 36 187 82 176 16 136 15 136 13 195 481 36 146 4r 648 53 217 19 122 11 27 224 16 222 zloka zyAmaH sitaH kapotazca zaraccandrapratIkAzo'thavA zarIramalasaM netre zazatAtA rAsaM dviH zazatAzA sannipAtau zastra prahArabahulo0 zastrahastaviSayaM tathA zastrakSatAdike supta * zAkhA caivAGa kuro nRttaM zAkhA nRtAGa, kuropAdhi0 zAstrArthasya svIkaraNe ziroveze [ candra ? ]. zirobhramarikA saMya tathA ziraH kSetre'lapadmazca ziSyAnopayikA tatra zIghraye vizvAsakArye zIghraM gatAgatairyuktA zItakleze prAhyavAya zukatuNDazca kAr3a gUla0 zukatuNDako vakSaHsthA0 zukatuNDAya ghovaSatro zuddhazcApyatha rUpakaM 0 zuddha sat tanmate zUdrA vihInavarNAnAM zUnyatAyAmanAzvAse kramAMka pRSThAMka 186 218 152 14 82 117 257 23 233 21 32 187 11. 165 86 118 44236 438 36 660 55 3 1 11 165 142 159 362 31 633 52 766 68 117 66 507 42 34 75 670 56 48 226 347 30 40 4 478 zUnyA ca malinA zrAtA (ntA ?) 8 zvetacandanakarpUra bhasmA0 zRGgArAdbhutahAsyeSu zRGgArAjjAyate hAsyaH zRGgArAsthApakaM hAsya zRGgArAdiraviSTA zlakSNA dhruvAkhyakhaNDena zeSatvAdguNanApatterna zeSANAmartha yogena zobhAvalita sarvAGgA 36 83 16 165 28 105 158 218 28 156 31 85 65 227 320 28 8 210 82 208 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 [ 26 ] zloka kramAMka pRSThAMka zloka kramAMka pRSThAMka ilaNAdhruvAkhyakhaNDana 65 227 stambhAnA sthApanaM kuryAlalagne 56 6 zlapaNe mRduni ni:sAre 610 50 stambhitocchAsani:zvAsa. 104 14 zliSTabhASaparaM vAkyaM 11 200 stambhaH svedo'ya. 162 216 zliSTomiyazcecchikharI stanadezAgataM jAnUnataM 87 82 zrabya zravaNayogena 306 27 satpustakollasitapANi 246 22 zrIkumbhakarNasaGgIta-gIta0 66 saptate hastakA santi 514 42 zrIphalopamakucAparalIlA0 5 220 sattvamityucyate sAMkhya. 385 32 zrImatkItigharAcAryo0 673 56 sattvaM rajastama iti 387 33 zrImat kumbhalamerA0 188 164 stabdhatArAnimeSAkhA 46 87 atirgItaM kalAsazca 1292 213 sthAnena samapAdena 17 120 SaTsveteSu ca gIteSu sthAnaM vA samapAvamatra 50 226 dvizanmilitA: sarvA sthApayet kumbhikAzIrSe 61 6 SaDdArukayutaM tasya sthAyAnAmadhikonatA0 2192-193 SaDviMzatiritImAni 74 178 sadvitIyakikA vApi 64 86 pozaM karaNaM jJeyamayo. 63178 saptaSaSThiritI yAyaM 771 65 sa eva sUcIsaMjJaH 441 36 sparzagrahollakusane01 2 218 sa eva tryanaH kiJciccet 16 110 sarpazISoM patAko vA 653 54 sa evo kRtAGgaSThaH 566 46 sphurazmiprabhAjAle0 30 223 skandhakUparayormadhya0 657 54 sphurito spanvitI 71 90 skandhaveze striyA vAvaM 53 226 sphuritaM kampitaM proktaM 144 100 skandhAbhimukhamAvidhI 56 77 sa bhavati kararecakaH 4182 sa karo bhramaro yatra - 617 50 sa bhavati caraNodbhavaH 5182 saGgINaM tadbhavennatyaM . . . 465 svabhAvAvasthitaM strINAM 467 . 41 sakRdrecitahastazcet 12 sabhAbhyAM caraNAbhyAM 38 130 sakRt pANigatA 15 171 sabhrUkSepakaTAkSA syAt 21 84 sakRnmanaH prayujyApi 356 30 sabhUkSepasmitApAne 47 87 sakhi sphurati yAminI 16 201 samantAvaSTahastaM 102 6 saGgItapariklezA nityaM 318 28 samapAdanikuTTA saJcAritotkuJcitA 5126 samapAvasthito bhUmI 30 167 sa ceSTa devatArUpo0 204 18 samapAdaM caikapAvaM . 7 106 sa ceSTitaH syAt sajIvo0. 15 104 samapAdaM samAsthAya 23 140 stambhAvAvapi sA tulya0 367 31 samapAvAprataH kiJcida0 stambhAdi kArayanti 350 30 stambhAvibhiH prayojyosa0 185 218 samapAkSAt paraM tiyaMgu0 stambhAvInAM tu bAhyAnAM 343 30 samapAdA sthitAvartA 12 120 stambhAvabhinaye kAyoM 615 50 samamAkuJcitaM sthAna 12106 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 ] zloka kramAMka pRSThAMka zlokaH kramAMka pRSThAMka samayAkSiptikA dhArI 14 154 savyApasavyaM bhramaNAt / 55 142 samasyAGa gherupRSThe 138 158 savyetareNa pAdena 41 168 samasyAghrastu savyasya 72 116 svastikAdvicyuto hastau 40 75 samasyAGaH paraH pAvaH 70 115 svastikIkRtya jo 135 22 samasya caraNasyAnya. 65 115 svastikIkRtya vizliSTe 56 125 samasyaikasya pAdasya 56 114 svastikena dhinA bhUto 672 56 samaM pataM ca vidhuta. 474 38 svastiko kuJcito hastau 51 76 sama nataM ca vivRta. svastiko caraNau yatra . 34 126 samaM sAcyanuvRttA 86 62 svastikaM karkaTaM caiva 56 189 samaM svabhAvAbhinaye 476 39 svAtmAnaM tanmayaM kurvanbhiva 130 12 samaH svabhASAbhinave 800 68 svArdhAkrAntabhuvI sthApyo 68 6 samAzcatatazcaturA 178 16 svAbhAvikeca saMlApe 46 112 samA nivRttA valitA savibhrama punastAni 70 207 samASA vAyavo'nvartha savilAsaM tathA haste 732 62 sabhAdhIzamukhaM hastaM savye taritare bhAge 65 190 samAghevasaMsthAne svecchayAtra prakartavya 135 213 samAM kRtvA bhuvaM tatra sarveSvabhinayeSvatra 294 26 samudgaH kathyate coSTha0 125 17 sazabdaM vadanAdhastu 105 94 samavRttaM ca niSkAma0 ___76 61 sasvanavitarmohAgamezca 171 217 samo'JcitaH kuJcitazca 768 68 sasauSThavaM samaM jJeyaM 780 66 samotsaritamattallI0 13 120 sahajA patitokSiptA 60 88 samau kuJcito prasRtI 67 89 saharSamavalokanaM vihita0 30 202 samI pAdAvAsanaM 81 117 sAGguSThAna layo yatra 618 51 saralokSiptamAkampa. 784 66 sAGga ThAGga layaH saralaH pAzvayorUdhvaM. 24 73 kiJcitku0 578 47 sthAvatrotplutipUrva 36 197 sAtvatI nirmitA vRtti0 10 185 syAdAritake'pyeSa 621 51 sAsvate'pi vidhireSa. 194 syAdgItaparivarte'sya 47 146 sAttvikA prAGgikejveva 434 36 syurevaM bhittikarmAyo0 sAttvikAntaH pAtitvena 352 30 svarNatAmrarUpyaloha0 sA dvitIyA yadA mUlAdu. 65 86 svasthAviti nabocchvAsa. 103 14 sAdhaMtolAntaratvena 24 121 sarvavikSa bhramaNato. 767 sAdhAvartha lAsyazabdaH 286 25 svapAzva nIyate 20 120 sAdhikSepapadaM yatra 26 202 svapAzrve'rAlatA prApto0 742 63 sASikSepavacobhaGgI 22 186 svalpAmAropitaM yacca 721 61 / sAdhInA mukhagisya 23 104 22 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 31 ] zloka kramAMka pRSThAMka zloka kramAMka pRSThAMka sAparAdhe priye dhU tA0 574 47 sUcIvakSastathA cAmo0 46 142 sA pArzvadaNDapAdeti 45 123 sUcIvakSiNapAdaH syAt 31 140 sAmAnyAbhinayo nAma 297 26 sUcInAM tritayaM proktaM 36 168 sArikA sA saratyeka 37 130 sUcIpAdo'tha vA sUcImukho0 135 158 sA zirobhramarI jJeyA 48 169 sUcImukhakare deha 7 153 sASTahastAntarAn vidvAn 78 7 sUcImukho nRtyahasto 178 163 sthitapAThya vimUDhAkhyaM 2 196 sUcayA SaTkalaM kuyu 187 17 sthitvA caikA ghriNA 18 171 sUcIvikhaM vAmavivaM 5 138 sthitvA pAvAgrato0 806 66 sUtradhArAJjalo puSpamokSaM 250 22 sthitvA va samapAve0 12 165 sUtradhAra. pUrvaraGga 131 12 sthitvakenAghriNA bhUmI 43. 168 sUtrabhRtpramukhA asyA 236 21 sthitastambhAnusAreNa 66 sUtrabhunnartako tadvat 252 22 sthirahasto dAnavidhI 106 181 sUkSmaprasUnAvacaye 627 51 sitaraktanIlakRSNa , 54 5 suzliSTAgro patAko 674 56 sitaraktazyAmapItA sukumAraM sumadhuraM 46 204 snigdhavistIrNadhammillaH 23 223 sukhaprAyeSTasaMpanna 155 215 snigdhA vikAzinI 12 83 seyaM praviSTA dvividheha 7119 snigdhA hRSTA tathA dInA 6 83 saiva pazcAt puraH kSepAt 13 135 siMhalavAnarANAM ca gatiH 95 210 so'rSajAnuH sasUcIko0 41 141 sIdatyasmin manaH 364 33 so'pi tAvat kalastAvAn 219 20 svIyagAtranicaye 16 222 soktA namanikA yasyA 72 207 srastAlasaM jAnugataM 22 106 socchavAsAkRSTapavanA 101 64 srI viSNuH puruSaH zambhuH 247 2 sodvAhitA kaTI jJeyA 794 68 104 210 sopohanAstadvimA 135 12 sudhAdhavalitaM zubhraM 110 10 saukhyAnubhAve'pyadhara 466 40 suptaM vibodho'marSazca0 165 216 sauSThavaM vizavakAntavantatA 12 suptaM sastakaradvaMdva0 61 118 sauSThavaM sthApanA tAlo 38 203 sumukhI ca sunandA 175 16 saumye saptAparAM0 surArcane bhojane ca 619 51 saMzleSaH syAd dRDhazchinnaM 131 98 surekho nRtyazAstrajJazcaNDaH 16 195 saMgareSu parazastravaJcanaM 2 164 sulayamanusarAmi sthAnakaM . 364 31 saMjalpatonivRttaH 366. 33 sUcI ca nAgabandhazca 31 196 saMvarbhAn brahmaNApyetAH 56 88 sUcI ca bhramarazcava 34 141 saMvaMzo bheSako rUpaM 206 18 sUcI ca samarI vAme 56 143 saMnivezaH sabhAyAzca sUcIvakSastapApAmo0 saMpattIca vipattIca 161 216 strIveSacaritairyuktaH Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] zloka kramAMka pRSThAMka zloka kramAMka pRSThAMka saMpAdayati tAM sAMsa 4.6 34 hastarecitakaM kurvan 174 163 saMbhrame gavaMgamane kartavyaH 662 55 hastAGgaH kriyAyogApa064 206 saMbhoge(?go) vipralambhena 158 215 hastAvUrU kaTinyasto 77 116 saMyutA viyutA vakrAH 154 101 hastena dakSiNena prAga 50. 188 saMyutaviyutairvAya. 141 214 hastI karikaro yatra saMrambhAvegabahulA 12 185 hasto recayecchIrSa 182 164 saMlagnAH paJcaSA jJeyA0 156 101 hastaM puSpapuTaM kRtvA 46 188 saMzaye kramato'gulyo0 537 44 hastaM haMsAsyamASAya .. 65 132 saMsmRto nRtyazabnenA. horoveAsu jAnUktaM 88 82 saMsAdhyA bhUmirAyAme hRdayAbhimukho hasto. 27 147 saMhatAGa gulyo yatra 637 52 hRdayAsalalATAnA 707 56 saMhataM mIlitamukhaM 142 100 hetuH samAnakAlIno0 358 31 saMhataM sthAnamAsthAya 16 127 hemapaTTagatA citralekhe0 25 223 harSe'numodane krodhe 500 41 haMsapakSakarAzliSTa068 55 harSakodhAbhilASAdeH 493 40 haMsapakSaM kara cAnyaM 40 148 hasta prAkSipyate cAG dhri0 68 151 haMsapakSAlya karayoH 684 57 hastakadvayaniSpAye 717 60 haMsapakSAvarAlo vA 738 62 hastakaMbhramarIbhizca haMsapakSIkRto to tu 686 57 hastapracaraNAdhInaM 26 105 haMsAsyo haMsapakSazca 508 42 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 pAribhASika - zabdAnukramaH makSa 50 prakSapAta 47 prakSavalaya 1 akhila 46, 192 agara 228 agraga 41, 68,70,105 prana 102 agraNI 124 agratala 66, 157 agratA 216 pragrAmya 206 prakara 17, 18, 36, 42, 46, 74 . praGga 3,10, 13, 15, 17, 36, 38, 40,64, 71, 77, 104,208, 211, 226, 226 maGgaka 145, 225 . aGgadvandva 180 153, 164, 165, 166, 177, 178, 180, 198, 211, 212 213, 225 aNu 4 pratikrAnta 66, 123, 138, 141, 143, 146, 157, 174, 176 atizaya 185 pratihasita 216 pratyucca 110 atharvaNa 26 adbhuta 83, 85, 88, 61, 62, 65, 100,105, 213, 215,218, 219 adhama 25, 38, 88, 160, 216 pradhara 40,82,66, 223 pradhaH 106 pradhaHkSipta 101 adhastala 105 dhi 2 adhika 116 adhiSThAna 223 adhogata 40 adhogati 38 adhogataH 105 adhomukhaga 154 adhovadana 105, 155 bhaSovaktra 160 adhyavasAya 217 adhyadhika 136, 140, 146 madhyaSikatA 136 adhyarSa 140 adhyAtma 27 adhyAya 206 ananta 65 maGgamUkha 88 maGgaracanA 2, 103. . aGgavikAra 216, 217 maGgavijJAna 38 aGgahAra 3, 5, 12, 17, 18, 25, 26, 36, 123, 133, 142, 145 172, 173, 175, 176, 180, 182, 185, 206, 208, 229 praGgahAraka 174, 176 praGgAnaGga 204 praGa ghri 156 aJcala 219, 213 aJcita 36, 41, 68, 71, 72,73, / 76,93, 146, 147, 148, 146 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 34 ] manAvara 40, 44, 73, 101 anAmikA 47 anila 44,66 aniSTa 87 anukaraNa 41, 66, 145, 206 anukampa 67, 162 anukRta 73 anukRti 35 anuga 16,40, 9E anugata 117 anugA 99 anucarita 106 anutApa 148 anubhAva 27, 40, 50, 215, 218 anumodana 41 . anurAga 211, 216 anurAdhA 6 anurUpa 210 anuroSa 38, 126 anuloma 134, 137 anuvatta 62 anuvRtti 225 anuzAyinI 104 anusArata 48 anusArI 72 anusAreNa 204, 206 nu 8, anata 48 anekakAryAntara 110 - anvita 110 anyozakoNagA 14 * apakrAnta 123, 136, 142, 143, 146, 148, 150, 152, 160, 174 apakRSTa 24 apakSepa 131 apadaM 13 apanayana 45, 49, 50 aparAjita 175 aparAdha 45, 47 apasarpaNa 67, 156, 162 apasapita 146, 164, 174, 177 apasaraNa 41 apasArita 225 apasRta 162, 164, 173, 176, 176 150 apaviddha (ka) 145, 146, 173, 175 176, 177, 181 apaveSTana 148, 152, 161 apasmAra 86, 216 apahasita 216 apAGga 26, 85 . apsaras(zatena) 2 apidhAnavit 193 apihita 86, 60 aprastuta 104 anja 47 abhaya 81 abhyarthana 147 abhyarthanA 2 abhyAsa 110, 155, 226 abhijJa 11 abhijJA 84 abhidha 37, 56, 178, 180, 185, abhiSA 16, 37, 74, 78, 83, 113 120 abhidhAna 212 abhinaya 3, 17, 19, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 31, 36, 37, 36, 42, 43, 45, 47, 48, 49, 51, 52, 65,66,68,89, 94,69, 102, 106, 116, 150, 157, Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 35 ) 161, 185, 163, 202, 208, / arghasUcI 146, 174, 175, 176, 210, 215, 217, 218 176, 180 abhinandana 67 arSasvastika 140 abhineya 65 adhikA 120 abhinetavya 162 parAla(kara) 45 abhiprAya 35, 41 alaga 165, 166, 167 mabhibhramaNa 15. alapana 154 mabhimAna 39 malaGkAra 72, 102, 103, 215, abhimukha 62, 162, 221 . abhirucyate 174 malA kRti 226 abhilASa 83, 112, 113 alAtaka 173 abhiSecana (bhUpAnAm) 2 malAtA 120, 124, 126, 131 abhiSTApti 2 malAtaM 138, 141, 142, 143, 145, abhyudaya 185 151, 161, 176 abhyupagama 54 malAtika 141 amara 46 alika 35 amarSa 112, 216 pravakoNaM 187 ambara 168 avaguNThita 212 ambujAsana 196 pravacaya 47 parAla 42, 47, 58, 62, 63, 152, avataraNa (raGga) 13, 14, 112, 146 161,168 , (gaGgA) 164, 180, 210 argalaM 146, 156 avatAra (gaGgA) 164 pracaMna 5.1, 117 avataMsako 223 artha 1, 10, 39, 40, 43, 47, 46, avadhUta 30 . 52, 104, 215 avapAta 187 prarthakIrtana 3 pravaroha 18 arthagocara 162 avalambana 112, 113 artha (parityAgAt) 186 pravalehinI 69 arthaprakAzana 40 avaloka 72 arthasaMpatti 104 avalokana 87, 113 avalokana 147 avalokita 26, 62 athisampradAna 55 avasthA 53, 95, 113 . apacandra 37, 42, 44, 65, 148, avasthita 36,41, 81, 181 158, 156, 188, 186 pravAhitya 54, 106, 112, 146, 146 ardhanikuTTaka 175, 178 161, 180, 210, 216 ardhamatta 152 bhavAcyA 116 aparecitakaM 56, 178 hin Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] mazIti (hastakAH) 64 mantaHkaraNa 30 prazvakrAnta 106, 113, 210 antarbhUtaM (udvAhitaM) 36 prazvasya 113 antargatA (pASNi) 101 azvAnAm 111 antarAlagam 165, 166 azvinI 15 antarbhAva 39 azvinI 15 antardhArakA 165 madhu 36, 216 antaHkaraNa 30 aSTa (vantakarmANi) 98 anveSaNa 148 praSTa (dRSTayaH) 83, 84, 85 mAkarau 60 aSTa (cibuka) 16 mAkarSaNa 47, 67 praSTa (hasta) prAkarSita 146,. 161 aSTa(karaNAni) 174 prAkarSitaka 177 praSTa (dezIlAsyAGgAni) 204 prAkAra 58, 62, 188 praSTakara 213 prAkAza 54, 120, 132, 138,156 aSTaguNam 5 aSTadhA(prANAdi) 35 mAkampita 31, 40, 206 praSTottara (karaNAni) 146 prAkAzajA 116 prasAriteSu 181 pAkAzikya 126 masUyA 86, 87, 86, 14, 17, 101, prokuJcana 216 147, 146, 216 mAkuJcita, 81, 10, 101, 110 prasaMbaddha (pralApa) 45 mAkula 210 prasaMbandha 47 prAkRti 50, 147 asaMyata: 41 mAkRti: 191 prastra 44 pAkekarA 87 praGka rAn 206 prAkSipta 103, 125, 157, 173, aGka rAn (phala) 206 .. 175, 176, 177, 178, 180, 185, 186, 256 praGgikA 224 aGgIkAra 36 prAkSiptaka 151, 173, 178, 176 aGgIkRta 36 prAkSiptAm 162 mAkSiptikAm 150 maGa gulyaH upAGgAni) 2 prAkSiptikikA 22 maGgalaM (pramANaM) 4 mAkhyAna 150 maGga.li 56, 77, 101, 112, 224, mAgama 11, 35, 162, 193 praGga STha 52, 46, 102, 156 prAgraha 47,73 aGga(nartakI) 207 mAghrANa 96 aJjana 65, 223 aJjali 22, 25, 42, 53, 55, / mAGgika 1, 25, 26, 28, 29, 36, 147, 18, 225 . 37,38 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 37 ] prAcamana 50 mAvaran 198 pAcareta 213 prAcAra 217 prAcArya 3, 12, 14, 46, 49, 54, 138, 136, 10, 184, 193, 164 prAcchurita 176 bhAtura 78 mAtodya 22, 211 mAtodyavAdana 15, 201, 227 prAramA 18 prAtmikA 185 mAvaza 6, 43 mAdhUta 38 mAnata 41 mAnana 111 mAnanda 35, 16, 169 mAndolita 96 mApluta 167 provandha 183 pAbharaNa 45, 103 . mAbhugna. 148 mAbhoganartana 170 mAbhrama 68 prAmiSa (siMhAca :) 48 prAmukha 42, 48, 54, 58, 75, 77, 150, 152, 156, 161, 185, 214 prAyata 67, 112, 210 prAyatAm 228 prAyAta 106 mAyAmiti 214 pArabhaTI 29, 36, 185, 187 . prArambha 13, 24, 112, 113, 146 mArAtrika 41 prAruDha 197 prAropya 103 prAropyakaM 103 prAroha 18 prArohaNa 96, 113 mAta 118 mAlagapATa 166 mAlapti (nRtya) 213 mAlamba 72, 171 mAlasya 30,66, 118, 216 pAlAta 176 mAlAtaka 174 mAlAtako 143 pAlApa 40, 214 mAlApana 36 prAliGgana 50, 56 pAlIr3ha 101, 111, 154 173, 176, 210 prAlekhya 45 mAloka 66, 87 pAlokita 62, 63 pAvarta 138, 146, 175 prAvartA (jaGghA) 126 prAvartana 44, 100 prAtita 79, 106 prAvRtti 16, 143, 154 prAvAhana 40 prAviddha 58, 72, 73, 146, 163 prAvidha(vartanA) 75 prAviddhA 125, 146 mAvedhyaM 103 mAveza 40, 100 mAveSTita 37, 105, 106 AziSa 111 prAzIrvAda 45 prAzleSa 71. mAdhama 6 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAzraya 136, 165, 215, 220 mAsana 10, 80, 12, 117, 166, . 167, 168, 190, 191 prAsaya 39 prAsArita 13, 16, 17 prAsIna 169; 201 mAsaMgata 16 mAskandita 138, 139 prAllAda 86 mAhAna 39, 40, 44, 45, 52, 81, 106, 112 AhAra 13 pAhArya 1, 25, 102, 104 mAhita 130 icchA 204 icchAnugama 206 iti 48, 51, 56, 101, 213 itihAsa 215 itthaM 222 indrAbhyarthanA 2 indIvara 223 indu 185 iSyate 83, 84 IkSaNa 87 Ipsita 36 Iza 63, 216 Izvara 10, 57, 142, 164 IrSA 10 IrSyA 47, 82, 97, 101, 163 upa87 ucca (tA) 66, 70, 201 ucchvAsa 66, 14,66 ucchita 70, 71 ucyate 116 ujjvala 35 utkaTa 106, 106, 117, 167 uttAna 21, 147, 157 214 uttAnavaJcita 214 utkSipta 38, 40, 88, 19, 101, 102 . utkSepa 46, 86, 126, 132 utkhaNDita 120, 122, 142 uttama 10, 15, 25, 34, 37, 163, 216, 222 uttamottamaka 166, 202 uttarottara 111 utSa 216 usthAna 187 . utthApaka 186 utthApana 13, 185, 187 utpatana 151, 155 utpIDana 46 utplavana 167 . utpluti 3, 165 utsaGga 42, 54 utsarita 120, 121, 138, 136, 140 utsava 32, 212 utsAraNa 73 utsAha 1, 45, 63, 217, 220 utsedha 68 udaka 224 udara 70 udghaTTita 68, 66, 153, 163, 164 172 uddhata 26, 154, 155, 157, 158 uddharaNa 51 udbhava 66, 163 udvahana 55 uyAra 204, 208 udvAhi 100, 101 udvAhita 80 udvAhitA 67 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] udhata 42, 57, 61, 102, 136, | UrNanAbhaH 51 141, 142, 162, 173, 150 Urdhvaga 105 uddeza 126, 134, 145, 172 Urdhvaja 120 uvRtta 37, 67 UrdhvajAnu 176, 176 udvejana 218 UdhvaMsthAna 167 udveSTana 148, 126 UrdhvAlagaM 165, 166 udveSTita 147, 154, 177 Rk 26 unnata 67,71, 72, 81, 82, 66 Rgveda 184 unmatta 145, 146, 160,176 . unmattaka 177 RjvI 69 unmAda 88,216 Rtu 215 unmukha 21, 196 RSi 185, 206 unmeSita 86,90 ekagocara(nATaya) 112 upajIvi 35 ekajAnunata 106 upadeza 40, 46 ekatantra 223 upadhAna 42, 52 ekatAla 214 upavahana 206 ekadeza (nRtya) 37, 219 upaviddhi 37 ekapaJcAzat (sthAnakAni) 110 upavinyAsa 13 . ekapAda 106, 114, 135 upaviSTasthAnaka 106 ekapArzvagata 101 upazama 225, 226, 227 . ekonapaJcAzat (bhAvAH) 34 upasarpaNa 67 ekonapaJcAzat (koSThakAH) 8 upasRta 67 elakAdi 104 upahasita 216 . . . aikatAlikam 227 upahAra 225 aindrajAlika: 165 upAGga 3, 28, 12, 102 proja 85 upAdAna 204 modana 66 upAdhyAya(ka) 3, 6, 184, 193, protsukya 56; 14, 15; 100, 196, 216 upAya 36 praudArya 85 upAsaka 126 prauddhata 157 upAzrita 88 auddhatyataH 207 upohana 17, 18 praupamya 46 uraHpAvarSi (maNDala) 43 kakSavartanikA 76 urUdvatta 175 kakSAntara 210 uromaNDala 43, 62, 175, 176 kacaH 41 uAm 70 kaJcuki 123, 154 288 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 4. ] kaJculI 201 kaTaka 45 kaTAkSa 84 kaTAkSiNI 3 kaTi 106 kaTicchinnaM 145, 177 kaTideza 162 kaTipUrvaka 80 kaTirecakaM 134 kaTI 67, 133, 150, 154, 181 kaTItara 158 kaTorecaka 133 kaTIsama 145, 177 kaTaya ra 204 kaNDikA 16 kaNDUya 48, 51 kaNTha 204 kaNTharecaka 133 kaNThastha 72 karNa 45, 106 karNapUra 50 karNATadeza 226 karNAvataMsa 45 kathA 40 kathoddhAta: 185 kadamba 42, 52 kanaka kaniSTha 47, 52, 224 kanyA 228, 226 kanyAvara 111 kapaTa 187 kapittha 42,46, 55, 63, 213 kapota 42, 53, 186, 210 kapola 50, 56, 82, 63 karpAsa 4, 216 kamala 67 kampana 6 kampita 36, 40, 66, 67, 18, 76, 80, 63, 14, 17, 206 kara 65, 110, 133, 147, 156, 198, 190, 161, 214, 221, 226 karacaraNa 181 karaja 174 karaTA 224 karaNa 2, 3, 12, 15, 21, 26, 36, 38, 54, 82, 104, 105, 116, 140, 141, 145, 152, 158, 162, 164, 165, 167, 168, 172, 174, 175, 176, 178, 176, 180, 181, 187, 168, 207, 208, 226 karaNodbhava 175 . karabha 81 kararecaka 133 karAghAta 219 karAGga ni 101 karAJcita 189 karAdha (sparzanamukta) 167 kari 178, 180 karikara 155 karihasta 148, .146, 153, 173, .174, 175, 177, 176 karihastaka 177 karihastatvam 61 karuNa 83, 84, 91, 105, 215 karuNarasa 217 karuNA 84 karkaza 42 karkaTa 53, 186 kartR 110 kartRka 117, 123 kartarI 165, 167 karpUra 165, 224, 228 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma 45, 51, 52,82,87,88, 2, 68, 100, 111, 112, 165 karmaTha 6, 132 karmANi 60 karmarUpa 218 karmopAdhikA 60 kalatra 216 kalaza 6 kalazopama 170 kalasa 45 kalA 84, 167 kalAnidhi 133 kalApa 34, 57 kalApaka 172 kalAbhijJa 165 kalAsa 3, 184, 187, 188, 160, 161, 12, 213, 214, 218, 227 kalAtaka 186 kalAsakaraNa 187 kalinovinA 206 kalevara 165 kavi 10, 24, 141 kavicAra 15, 165 kavicAraka 167 [ 41 ] kavitA 168, 225 kazita 78 kaSAyita 215 karSaNa 102 kAku 212 kAjala 42, 47 kAtarA 126, 127 kAnta 40, 65, 194, 221 kAntA 31, 83, 84 kAma 1,46, 66, 215, 223 kAminI 46 kAmopabhoga 186 kAraka 215 kArpAsaka 224 kArmaNa 2 kArya 52, 53, 71, 110, 206 kAla 224 kAvya 187 kAvyasaMzraya 187 kAvyArtha niSThA 10 kAzI 224 kAzyaM 56 kAMsyaja 224 kAhalI 224 kiGkiNI 193 kilakiJcita 40, 86, 101 kiroTa 42, 57 kIrti 1 kizalaya 48 kukkuTa 166 kuGkama 47, 223 kuJcita 67, 68, 71, 72, 81, 82, 83, 87, 88, 60, 63, 101, 102, 126, 126, 151, 163 162, kuTTana 66, 68, 134, 196 kuTTanikA (cakra) 134, 137 kuTTamita 40 kuTTAkhyA ( madhyasthApana ) 134, 136 kuDmala 51 kuNDala 103 kutapa 13, 204 kutUhala 111 kunta 46, 71 kuntala 41, 223 kura 55 kubja 68, 110 kumbha 164 kumbhakarNa 183 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 42 ] kumbhikA 6 kautuka 14 kUTa 198 kanda 117 kUrmaka 53 krama 143 kUrmAlaga 165, 166 kramaNa 162 . kUrmAsana 106, 116 kramapAda 134, 135 kRtaka 217 RvyAda 55 kRtAnna 6 kAnta 106, 117, 120, 138, 141, kRtiH 203 146, 155, 158, 162, 178 kRpANa 114 kriyA 65, 212 kRzarA 6 kriyArambha 162 kRSTAGga 13 krIDa(mattA) 175 kRSTi 106 krIDanaka 158 krIDanikA 126, 126 keli 132 kelija 103 krIDita 120, 136, 140, 142, 146, 161, 163, 181 kevala 226 krIDitaka 146, 178 keza 40, 153 kezabandha 45, 60, 76, 188 krodha 32, 33, 34, 35, 36, 41, 87, 60 64, 67, 111, 147 kezAkarSa 72 kleza 66 kSata 118 kaitava 46 kSaratAla 263 kaMzika 195 kSAma 78, 76, 63 kaMzikI 28, 36, 185, 186 kSAlana 43 koNa 6,8,211 kSitIza 106 koNAsya 134 kSipta 76,120, 146 kopa 89,100, 146 kSiprA 80,101 kopeSTa 66 kSiptikA 156 . komalikA 208 kSipya 103 kovida 10, 54, 56, 66, 76, 88, kSudhA 78 / 131, 165, 163, 206, 208, kSetra 106, 155 222 kSepaNa(kaTa) 120 koza 48, 51, 60, 63 kSepanikuTTitA 134 koSTha(aSTaka) 7, 10 kSobha 100 koSThaka 86 khana 46, 81, 163, 187, 188, kosATikaH 168 186 kolAnTika 3 aGgina 194 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaJja 65 khaTaka 47, 57, 56, 61, 63 74, 76, 161, 163 khaTakA 152 khaTakadolaka 161 khaTakAkhya 157 khaTakAmukha 42, 148, 149, 160, 163 khaTakAvaR 161 khaTakAsya 153 kAhasta 156, 166 khaNDa 116, 225, 226, 227, 228 khaNDaka 172 khaNDana 66, 68 khaNDasUci 106, 115, khaNDita 201 kharA 225 varvatA 204, 221 khalita 64, 65 khalla 75 khina 160 khattA 126 khulahula 166 kheDakA 42 kheda 44, 55, 216 gaGgA 1 gaGgAvataraNa 164 gaja 62 gajara 225, 226 gajavAhana 161 gaNa 222 gaNagrAmaNI 3 gaNavara 2 gaNAdhIza 220 [ 43 ] gaNDa 176 gaNDakSetra 158, 176 gaNDasUci 158, 176, 180 gatAgata 106, 113 gati 112, 116, 151, 156 gatimaNDala 177 gandha 86, 65, 218 gandharva 104 gandharvaloka 2 gamana 55, 68, 76, 80 garuDa 43, 62, 146 garuDapluta 158 garuDavAhana 111 garva 36, 40, 43, 45, 54, 66, 71, 87, 63, 101 112, 146, 216, 217 galita 113, 181 gavAdayaH (catuSpAdAH) 104 gAthA 15 gAna 227 gAndharva 14 gAminI 14 gAmbhIrya 45, 54, 85, 112 gAyaka 14, 201, 213, 227 gAyana 224, 227 gAyanika 224 gAyinI 224, 227 gAruka 168 gAruDa 106. 116 girisutA 2 gIta 13, 17, 170, 195, 201, 206, 211, 213, 214, 224, 228, 226 gItajJa 10 gItanartana 168 gItavAdya 205, 205 gItavid 213 gItAdi 162 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArya 224 gItikA 181 guDodana 6 guNa 4, 64, 220 guNAH(catvAraH) 225 guNotkarSa 185 guru 53, 55 gulpha 82, 101 gRhita 67 gamAvalInaka 146, 156, 180 gRham (brAhmaNAdeH) 4 gRhiNI 32 gRhIta 117 geya 5 goNDalI (vidhiH) 197, 226, 228 gopIgaNa 2 gopyagopana 113 gorakSa 14 gobindapriya 180 govindapUjana 180 gomukha 5 gaura 218, 224 gaurI 4 prathana 54 pranthi 41, 223 graha 46, 47, 55, 73, 81, 102 grahaNa 21, 30, 31, 46, 47, 46, 51,54, 56, 18 prahArtha 190 andhavaicitrya 173 grAmaNI 225 grAmya 216 prAmyatA 226 prAmINaH 200 prAsa 47 grIvA (navavidhA) 71 glAniH 30, 117, 216 ghaTTa 13 ghaTTita 68, 66 gharghara 195, 166, 167,168 gharikA 80, 195 gharSaNa 51,16. ghAta 87, 186, 211 ghrANa 89 pUNita 192 cakaSa 42 cakita 71, 160 cakra 46,48, 134, 155 cakrakuTTanikA 134, 137 cakrabhramarikA 165 cakravartana 66 cakravatinI 170 caGakrama 76 caJcala 100, 110 caJcu 131 catura 42, 46, 57, 56, 78, 83, 116, 133, 146, 154, 156, 175, 176, 180, 186, 213 caturastra 4, 12, 13, 20, 110,114 147, 146, 151, 206 caturasrakam( nikRSTavezma) 4 catustritau 148, 146 caturA 88, 86 caturNAm (prAcAm) 112 caturthikA 18 caturdaza(zirasaH bhedAH) 36 caturdhA(mukha rAgaH) 105 caturbhuja (mahezvaraH) 14 caturmukha (mahezvara) 14 caturvarga (nRtyAH ) 1 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 45 ] caturvidha (mAbharaNa) 103 catuHSaSTiH (hastakAH) 65 catuSkoNa 136 catuSpAda 104 candana 165, 223, 224, 228 candra 40, 65, 82, 150 candracUDa 24 candramA 14 capeTavat 161 campaka 47 caraNa 38, 101, 143, 148, 151, 162, 186, 190, 192, 207, 212 caraNodbhaya 182 carcarI 212 dharma 103, 104 calana 60, 61, 228, 226 calAli 203, 205 calita 76.69, 100 caSaka 57 cApa 206 cApaga 46 cApaDa 166 cApaDapa 196 . . cApala 58 cAmara 11, 102 cAra 101 cAraNa 184, 193 cAri 85 nArikA 124, 126, 136, 151, 164 cArI 1, 3, 13, 24, 25, 38, 116 122, 126, 137, 142, 143, 146, 147, 146, 151, 156, 156, 160, 162, 163, 166, 185, 160, 195, 206, 207, 210, 211, 212 cArIpada 116 cArIpaddhati 132 cArIbaddhA 177 cAru 11 cAlana 197 cAli 204, 223 vASagata 138, 140 cASagati 120, 121, 138, 136, 140, 156 citta 17 cittajJa 163 cittavRtti 37 citta 15, 198 citrakA 167 citrakUTa 164 citrapada 302 citralekhA 223 citrA 4 citrikA 197 citrita 32 cintA 41, 50, 52, 64, 65, 112 cukkita 68 cucuka 46 cUDa 42, 52 cUDAmaNi 2 cUrNa 165, 166 cUNita 167, 177 celaM 224 ceSTA 201, 210 ceSTita 104, 215, 217 caurya 51 churitaka 173 jagatI 21 jana 70, 76, 131 jAkhyA 126 gaGgAdhartA 131 jaThara 78 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caDatA 86, 216 cana 2 janatApriya 2 janamohinI 223 janasaMgha 45 nanita 46, 120, 122, 136, 140, 142, 146, 161, 162, 176 banitA 138, 136, 141, 142 japa 36, 71, 60, 117 jambuka 64 jaya 83, 156 jayanta 65 jarA 68 jarjara 20, 24, 150 jarnara 22 jalazAyika 167 jalAdi 165 jalpa 111 javanikA 13, 225 jvara 63, 100 varita 36 nAta 210 nAti 104 jAnu 70, 81, 145, 188, 204 jAnugata 106 nAnugA 167 jAnunata 115 jAnutkaTa 117 nAla 187, 223 nitazrama 195 jihma 82 jihmA 83, 86 jihvAya 99 jIvanam 110 jIvabandha 104 [ 46 ] jugupsA 86, 64 nUTakaH 41 jRmbha 66, 76, 6e jRmbhaNa 68 jJAna 80, 165 jJeya 36 ThevA 204, 206 DamarI 126, 131 Damaru 134, 136 * Damarudvaya 126 DombaDa 214 DhakkA 227 DhillAyI 204, 206 taTa 35 taTam 26 tattva 12, 31, 162 tattvajJa 212 tattvavit 193 tattUka 208 tapta 83 tamas 33 tamorAga 218 taruNa 88, 121, 152, 164 taruzAkhA 113 tala 68, 82, 102, 106 tadazinI 171 talamukhI 78 talodvRtta 126, 128 taMkita 45 tarjana 36, 106, 112 tarjanI 15, 47, 50, 52, 105 tarpaNa 46 taNDu 2 tATaGka 223 tADana 66, 106, 213 tADita 86, 126, 128, 131, 136 tAmra 6 tArA 82 tArakA 14, 31, 60 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAla 16, 162, 203, 204, 206, 211, 212, 213, 214, 221. 226, 228 tAladhara 168 tAlapatra 50 tAlasaMjJa 110 tAlikA 163, 212, 227 tANDava 2, 24, 25, 26, 28, 60, 208, 228 tAmbUla 54, 223 tirazcIna 56, 80, 102, 134 - tiripabhramaro 165 tilaka 44, 78, 146156, 223 tiryak 151, 168 tiryag 72 tiryaGa mukha 126, 127 tiryagnamita 36, 41 tIthikA 226 tIvra 88 tuccha 44 tuGga 66, 72 tuDikA 225 tuNDa 42, 56, 74, 75 tuNDAkRti 146 tunvila 78 turya 220 turyatrika 218 [ 47 ] tuSTa 112 tUNIrarjakakAma 223 tRtIya ( raGgA) 17 tRtIyakaM (prauDhapuNam) 220 tejas 34 tomara 165 tolana 106. tyAga 166 tyAjya 66 trasta 88, 176, 178 prastara 146, 156 trastA 83 vizati (dezIyasthAnakAH ) 110 trATita 68, 66 trAsa 102, 117, 216 trAsikA ( hariNa ) 126 trAsita 120, 125, 140, 143, 145, 151, 174, 176, 176, trAsitA 141, 142, 151, 153 trikali 204, 206 trikoNa 206 trikoNacArI 134, 135 trigata 13, 24 tritaya (nRtya 38 ) tritaya (sUcI) 168 tritAlI 213 tripatAka 160, 186, 160, 161 tripada 166 tripAtaka 160 puNDra (bhasma) 211 trimUDha 169, 200 trivalI 226 paraharaM 203 yasakaH 204, 207 vakSa 80 dakSiNa 3, 80, 136, 188, 227 dakSiNetara 143 daghna 228 daNDa 5, 146, 211 daNDacAmara 211 aNDapakSa 153, 154, 177 daNDapAda 126, 138, 141, 142. 146, 158, 156, 176 daNDapAdAcArI 131 daNDapAdAta 141 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daNDavat 171 daNDavataMnA 74 daNDikA 228 banta 42, 55 dantoSTha 26 bRptA 83 darpasaraNa 165 daMSTra 48 dAna 51, 81 dAnava 104 dAruka 6 dAruja 8 daricaya pa digbhramarI 166 diGganAtha 21 divya 28, 206 dizA 16, 40 dIna 83 dIpazikhA 48 dIptikara 184 dIrgha 4 du:kha 71,88, 13 duHkhArta 65 durgAdhidaivata 112 bunbubhi 5 dUrAloka 87 dRDha 225 vRDhA 4 dRzyakAvya 1 dRSTa 68 vRSTi 26, 37, 82, 83, 84 dRSTiviv 84 deva 104, 172 devatA 45, 53, 228 devatAgAra 4 devatApUjA 164 devI 225 [ 46 ] deza 11, 39, 46, 50, 104, 181, 15, 210, 224 vezabhUSA 212 dezI 37, 106 dezIkAra 204, 206 dezIcArI 134 dezIcArya ( catuHpaJcAzat ) 132 dezIvRtta 3 dezIpUrva 164 dezIya 25, 37, 204, 212 dezastha 126 dezasthAnaka 101 dezIyasthAnaka 110 dezIvid 62, 122, 167, 213 tinIvad 15 daitya 216 daivata 110, 111, 113, 228 devatI 4 dola 42, 55, 156, 160, 162 dolA 155, 160, 162 dolAkara 151 dolakhya 156 dolApAda 124 dolAbhiSa 152 dolita 72, 74, 64 doSa 4, 212, 220, 222, 225 vohaka 212 dohana 46 daurbalya 56 dravya 44, 64 drusa 214, 228 druhiNa 185 drutabhra 145 dvAtriMzat (svastikarecitAH ) 173 dvAtriMzat (aGgahAreSu ) 173 dvAdaza (pAtrAGgaliH) 204 dvAra 8 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ] dvitIya(pauvanama) 220 dvitIya (maNDUkabhedaH) 191 dvitIyaka (praGga) 155 dvitIyakaH(haMsIvAsaH) 192 viSA(alaMkAra) 103 dvipadyA (varNatAlena) 212 vipAda 104 viphalaka 41 vimUha 169 dvimUDhaka 200 ho(vAMziko) 224 . dhanurvat 161 dhanuSa 184 dhammila 41, 223 dhyAna 36,51,71, 117, 118 dharaNI 8, 98, 161 dharA 90 dharma 1, 27, 37, 77, 215 dharmi (nATaya) 35 . dharmI 37, 104 dhavalita 10 dhvaja 45 dhvajA 104 dhvani 58 dhAgya 55, 195 dhyAna 26, 51, 71, 117, 118 dhAraNa.44,45, 47, 53, 73, 81 dhArAdi 43 ghAvana 46 ghuta 38, 36, 206 . ghutAdika 28 ghUnana 106 dhUma 30,60 dhUsara 85 pati 45, 186. 216 dhairya 217 dhruva 16, 24, 212, 228 dhruvaka 227 dhruSapada 227 dhra vA 3, 22, 206, 226 dhra vAyata 12 dhra veyaM 20 nakhakSata 66 nakhadanta 246 naga6 naTa 3, 30, 31, 32, 35, 103, 120, 132, 140, 143, 165, 188, 163, 198, 215, 218 naTanartaka 184 naTI 22, 160, 207 naTanartaka 184 naTI 22, 160, 207 nata 1, 67, 72, 11, 101, 118, 167 natA 76, 80, 94 / natonnata 41 natonmata 41 nanyAvarta 106, 114, 127 napuMsaka 22 namanikA 204, 207 . namaskRta 53, 81 nanna 72, 74 mayana 46, 223 narasiMha 210 nartaka 3, 164, 198, 212, 218 nartakagaNa 193 . nartakapriya 212 nartakI 19, 22, 25, 113 167, . 186, 193, 201, 204, 205, 206, 207, 208, 213, 220 nartana 112, 131, 135, 158, 170, 165, 201, 206, 211, 212, 225, 226, 227, 228 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narma 186 namaMga 186 nalinI 43, 76,214 nava 175 nava ( zrAsana ) 110 nava (karaNa) nava ( rasAH ) 215 nava ( upaviSTasthAnaka) 106 174, 180 navadhA (puTa) Ge navoDhA lajjitA 102 nAkina (vezma ) 5 nAgabandha 78, 106, 116, 118, 165, 167, 166 nAgadanta nATaka 8, 67, 102 nATagha 2, 12, 25, 26, 27, 28, 37 102, 103, 112, 202, 206 nATayakovida 171 nATayapaNDita 166 nATayaveda 185 nATayavedi 53 navezma 5 Treaser 4 nATayazAlA 3, 4 nATayazAstra 3, 4 nAva 225 nAnAgati 206 nAnAnRtya 216 nAnAbhAva 202 nAnAmata (hastapracArAH ) 105 nAnvI 3, 13, 23, 24, 47 nAmocita ( bhramarikA ) 165 [ 50 ] nAyaka 8, 10, 186, 215 nAyikA nAriMgI 41 nArI 11, 54, 168, 212 nAsA 216 nAsikA 82 nikampa 85 nikarSaNa 68 niHkAsa 44 nikuTTa 130, 134, 137, 145, 146 162, 173, 174, 175, 177, 166 nikuTTaka 126, 130, 146, 163, 173, 175, 177, 178, 176 nikuTTA 175, 176 nikuTTita 135, 150, 153, 155 nikuJca 81 nikuJcaka 42, 52 nikuJcita 81, 86, 145 151, 177, 176 nikhila 116 nigama 116, 226 nigUhita 67 nigraha 106 nighRSTa 147 nicaya 17 nija (darzana) nijApaNa ( vezIlAsyAGga ) 204, 206 nitamba 42, 60, 74, 75, 82, 146, 153, 160, 163, 173, 174, 175, 177, 176, 180 nitambaka 176 nitambinI 202 nidrA 40, 86, 216 nipAta 216 nibandha 119 nimeSita 86, 60 nimnaH 81. niyuddha 123, 158, 187 niyoga 46, 138 nirantara 145 nirasta 65 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 51 ] nRtta (hasta) 57 nattakaraNa 3 nRttazrama 4 nirIkSA 111 nirUpaNa 51 nirNIta 12 nirgharghara 194 nijita 117 nirdaya 96 nirdeza 36, 43, 76 nirmANa 4, 163 nimiti (nATaghazAlA) 3 nirbhara 157 nirbhugna 66, 162 nirvarNa 62 nivartana 67 nivatita 76 nivRtta 71, 157 nirveda 30, 31, 14, 100, 116, niveza 3, 146, 161, nimbhitam 146, 178 niSadha 42, 54, 55 nistriza 46 niSaNNa 110 niSidha 55, 101 . niSedha.148 niSkarSa 46, 96 niSThara 216 niHsAraNA 168, 214, 227 niHzvAsa 56, 76, 66 noko 204, 207 nIca 35 noti 138, 207 nIla (rasa varNa) 218 nUpura 66, 124, 146, 163, 174, 175, 176, 178 nUpurapAdikA 120, 124, 156 nUpuraviddhikA 126, 127 nRtta 3, 25, 36, 37, 60, 116, 151, 223 nRtya 1, 2, 26, 37, 38, 43, 60, 64, 67, 71, 80, 105, 112, 154, 163, 170, 182, 185, 190, 194, 206, 208, 210, 211 212, 213, 214, 225. 226, 227 nRtya (tritaya) 25 nRtyakI 182 nRtyakovida 128, 146, 190, 196 nRtyaja 212 nRtyajJa 17, 62 nRtyan (ziva:) 1 nRtyaGgi 192 nRtyam 145, 151, 207 nRtyavarga 70 nRtyavid 101, 110, 125, 211 nRtyavaicitrya 173 nRpa 215, 226 nRpati 125 nasiMha 56 netayaH 143 netra 221 napathya 5, 7, 9, 102, 103, 104, . 185 naiRta 14 naivedya 228 nyAya 3,164 nyAyasaMjJA 185 nyAsa 212 nyubja 171 pakSa 146 pakSa (pradyotakaH) 61 pakSin 104, 111, 198, 210 paDUja 221 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 52 ] paJca(prAmukhAGgAni) 185 paJca (gulpha) 76, 11, 101 paJcakalaM 17 paJcakA 167 paJcavaza karasaMzrayA(aGgahAra) 175, 180 paJcadhA(maNibandha) 81 paJcapadI 20, 21 paJcavidha(skandhAH) 70 paJcaviMzati (mAryaH) 138 paJcAdikaM (abhyAsa) 175 paJcavidyA(jaGghA) 76 paTa 206 paTaha 5 paTTikA 8 paDivADa 165, 166 paNDita 156, 171, 193, 195 paripaDi 226 patana 45 patAka 42, 43, 44, 46, 60, 65, 74, 151, 162, 164, 170, 171, 188, 189, 213 patAkA 58, 56, 60, 61, 76, 77, 147, 160, 170, 188, 191, 213 patAkA(vartanA) 74 patita 88, 101 patitA 89 patra 49 patrabhaGgiracanA 223 pada 22, 214, 226 padAdau 212 padAnta 212 paddhati 220, 226 pama 74, 77, 152, 157, 159, padmAdhidevata 43, 112 padmIkRtya 150 / pannaga 104 para 77 paracakra 6 parama 227 paramparA 148 parAkrama 217 parAGa mukha 105, 221 parAGavaktra 61 parAjita 173 parAdratA 208 parAvRtta 36, 41, 106, 115, 126, 127, 172 .. parAvRttA. 76, 80 parAvRtti 167, 179 parikramaH 80, 148, 154, 156, 157, 210 parikSayet 216 pariga: 61 parigati 198 parigraha 106 parighaTTanA 15 paricchinna 173, 174 pariccheda 53 pariNAha 7 paridevita 217 paripUraNa 154 paribhASA 172 parimaNDalI 170 parivaDiH 3 parivarta 12, 20, 21, 146 parivartaka 185 parivartana 17, 166, 198 parivartita 106, 147, 154 parivatinI 21 parivAhita 36,41, 162, 164 paprakoza 43, 155 pAsva 146 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 53 ] parivRtta 156, 181 parivRtti 147, 157, 161, 178, 176 parisarpaNa 160 parIkSaNa 65, 74, 125, 184, 220, 226 paryAya 226 parokSa 50 pallava(prala) 42, 48, 60, 63, 75, 77, 150, 154, 156, 158, 161, 162, 190 pallavavartanA 77 pallavikA (ziraH) 170 palbalaM 43 pazu 210 pazcAtpuraHsarA 134 pazcAtkSepa 136 pazcAtpuraH 135 pazcAtsaraH 134, 135 plava 161 plavasaMjJa 187 pluta 116, 156, 178, 188, 160 pluti 24, 166, 197 pATa 226 . . . pATikA 163 pAJcAlI 15 . pAThakAH(nAndI) 16 pAThaya 5, 116, 202 pANi 20,82 pANikA 181 pANDu 66 pAta 73, 60, 61, 169, 165 pAtaka 187 pAtana 165 pAtra 55, 57, 68, 193, 206, 215, 220, 225, 226, 227 pAtraga 222 pAtralakSma 3 pAda 26, 82, 110, 120, 144, 146, 148, 153, 157, 158, 156, 160, 161, 162, 165, 166, 180 pAdagati 206 pAdacArI 124, 128 pAdadvaya 134,135 pAdanikuTTa 134 pAdanyAsa 184 pAdapa 45 pAdarecaka 132 pAvahIna 104 pAvAsya 114, 141, 156 pAdAGga 27 pAdApaviddha 146 pAdAsphAlI 197 pAyasa 6 pAraga (nATayAgame) 192, 193 pArampayaMkIrtana 3 pAripArzva 23 pArvatI 2, 169 pAva 26, 38, 62, 63, 67, 106, 155 pArzvaka 20, 24, 25 pArzvakrAnta 123, 141, 142, 143, 157, 181 pAzcakSepa 134, 136 pAzvaMga 68,70, 105, 131 pArzvagata 115 pAzrvagrahaNa 216 pAvaccheda 173 pArvajAna 143, 180 pAzvataH 105 pArvatala 105 pArzvaka 72 pAzvaMdaNa 123 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puMbhAvam 223 pUjana 118 pUjA 36, 228 pArzvadvayaM 134, 135 pArzvamaNDala 43 pAzvastha 36. pAThiNaH 76, 82, 101, 163 pANiga 68, 70 pANDi 5 pAThiNagatA 171 pANipAzrvagata 101 pANirecitA 127 pANividdha 101, 115 pANI 76 pAlana 74 piDa 17,47 piNDI 8, 10 pitRsevin 174 piNDadAna 47 pipAsA 69 pITha(raGga) 6, 10 pIDana 55 pIta 103, 218 pInatA 221 puTa 17, 42, 55, 82, 85, 86, pUraNa 136 pUrNa 78, 63 pUrNabhramara 140 pUrvaraGga 12, 112, 185 pUrvaraGgAGga 181 pUrvAlApa 15 peraNI 3, 195, 198 pezala 154, 186, 165, 227 . peSaNa 47 prakArataH 178 prakAzaH 33 prakAzin 85, 155 prakriyA 146, 227 prakIrNa 68 prakRti 102, 104, 110, 206 210, 216 , prakSepya 103 pragalbha 220, 221 pracaraNahasta 105 pracalAGga li 43 pracAra 3, 24, 206, 214 pracArita 227 pracura 197 pracchedaka 166, 201 praNayaja 40 praNava 6 praNAma 40, 44, 53, 54, 164, 165 pratApa 43 pratidvAra - pratinidhi 10 pratimaNThena 227 pratiloma 134, 137 puNyAhavAcana 4 purATI 126 purATikA 130 purANa 85, 223 purAtana 180 puruSa 22, 112, 210, 215 puraMdhrI 171 purakSepaH 126, 130, 134, 136 puraHsara 134 pulinda 210 puSpa 47, 145, 165 puSpapuTa 147, 164, 173 puSpAJjali 147, 225 pustaH 103 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 55 ] pravicAra 165 pravilokita 62, 63 pravINa 11 pravRtti 36, 102, 104, 206, 210, pratiSeSa 36, 43 pratiSedhana 112 pratyakSa 50 pratyaGgaH 3,70 pratyAlIDha 106, 111 pratyAhAra 3, 13 pratyuktaka 166, 202 prathama (priyasaGgama) 66 pradakSiNA 45 pradeza 59 prayota 43, 61, 146 pradyotaka 148 pradhAna 43 pranAzinI 185 pranatyati 167 prapaJca 10 prapada 196 prabaddha 64 prabandha 8, 192, 207 226 prabhASaNa 51 prabheda 185 prabhRti 38 pramadA 27 pramANa 27 pramArjana 44 pramukha 18 pramodaka 11. pramodAspada 2 prayoga 12, 42, 56, 102, 210 prayogataH 187 prayojya 218 prayokta 4, 260 praroSana 185 prarocanA 24, 185 pralaya 34, 216 pravAla pravRttikA 185 praveza 3, 12, 20, 10, 11, 112, 146,209, 213 pravezana 104, 206 prazaMsa 43 prazna 39, 40, 46 prasaGga 104 prasanna 105 prasaraNa 81 prasarpita 146, 160, 161, 175, 178 prasAda 85, 143 prasAdana 117 prasArikA 136 prasArita 67, 72, 101, 102, 106, prasiddha 147, 172 prasRta 86, 60, 94, 95, 101 prastAvanA 13 prastha (sthi)te 46 praharaNa 104, 211, 227 praharSa 93 . prahasanam 185 prahAra 43, 71, 73 prAka 149 prAkRta 90, 91 prAgalbhya 1 prAka mukha 53 prAcI 112 prANAyAma 95 prAgin 104 prANisaMjJA 104 aefd Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAnta 44 prArthanA 163 prAdhAnya 138, 173 prAyaH 161 prAvAdukA 26 prAvezika 2 prAvRtta 126, 132 prAsAda 104 priya 87, 181 priyatamA 112 priyasaGgama 93 prIti 31 pRSTha 70, 162 pRSThakuTTam 138, 140 pRSThataH 41 pRSThottAnatala 106 pRthak 182 prekSaka 36, 206, 227 prekSaNa 60 prekSAgRha 4, 5 prekSAyaM 225 prekSita 87, 210 preGkhalita 146, 160, 180 premakopataH 47 premakopa 162 preraNa 66 preraNA 43, 46 zreSTha 2 prokta 174 phaNIza 57 phala 47, 55 phalaka 165, 216 phalAdAna 72 phulagalA 83 phullI (kapolo) 3 phUlkAra 67 baiMka 191 [ 56 ] bakakalAsa 160 bakavat 160 bakasaMjJa 188 baddha 122. 156, 160 baddhI 41, 120, 157, 156 bandi 11 bandha 5, 16, 17, 18, 42, 46, 74, 76 bandhana 72 bandhanIya 103 bala 45 bali 5 balikarmaNi 51 bahitya 42 bahirgata 76, 80, 101 bahirjIta 13 bahutAkula 186 bANa 222, 224 bAla 212 bAlaka 46 bAlakhelana 163 bAlA 219 bASpa 35 bAhu 70, 72 bAhulya 272 biDAla 47 bibboka 7, 101 bIbhatsa 83, 85, 61, 116, 215, 218, 216 budha 45 boDaka 197 brahmA 1,22,228 brAhma 115 brAhmaNa 6,52 bAhya bhramarI 168 bhakta 211 bhakti 206 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhakSa 66 bhagna 210 bhaGga 71, 216 bhaGgi 10, 8 bhaya 33, 34, 43, 53, 83, 63, 4, 101, 106, 187, 200, 217, 216 bhayAnaka 83, 84, 65, 61 62, 105, 215, 217, 218, 216 bharaNAkhya 8 bharata 2, 26, 206 bhartR 36 bhatrsana 52 bhasma 165, 211 bhANDa 15, 20, 206 bhANDakRtaM ( ( tantrI) 13 bhAra ( skandha ) 71 bhArata 13, 14, 195 bhAryA 113 bhAla 45, 223 bhAlakSetra 50 bhAva 11, 26, 27, 37, 40, 66, 80, 83, 84,88, 187, 206, 206, 210, 21.8 bhAvajJa 10 bhASA 27, 210 bhAvuka 215 bhAvena 220 bhASaNa 52, 54, 112,148, 210 bhASA 74, 125, 202 bhiti 8, 6, 10 bhIta 36, 80, 100. bhIti 171 bhIra 67 bhukarAH ( catvAraH ) 224 bhugma 66, 100 bhujaga 104 [ 57 ] bhujaGga 125, 153, 176, 180 bhujA 56 bhuva 36, 225 bhUta 41, 148 bhUtArtha (kathana) 46 bhUpatI 4 bhUmi 4, 16, 19, 223 bhUmikA 1 bhUmijAtA 116 bhUmipallava 170 bhUri 94, 113 bhUSaNa 103 bhUGgi 78 bheda 26, 38, 106, 166, 188, 11, 15, 211, 212 bheva (tRtIya) 192 bhedatraya (nRtyasya) 26 bhedyaka 18 bhairavI 14 bhoga 213, 228 bhojana 51, 73 bhauma 168 bhaumI 116 bhaumya 116, 126 bhramaNa 26, 38, 66, 81, 60, 61, 140, 168, 1968, 213 bhramaNatatiH 182 bhramara 42, 138, 136, 140, 141, 142, 146, 154, 174, 175, 176, 177, 176, 180 bhramaraka 125, 126, 141 bhramarikA 138, 143, 157, 156, 165, 168, 212, 214 bhramarI 124, 138, 141, 142, 143, 150, 153, 154, 156, 160, 166, 171, 160, 207, 272 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhramita 81 bhramI 171 bhrAnta 64, 66, 120, 124, 126, 130, 136, 145, 154, 157, 165, 168, 173, 174, 176, 150 bhrukuTI 88 88 bhUpuTa86 makara 55, 65, 74, 186, 162 makaravartana 75 maGgala (vaivAhikaH ) 2 maGgalya 2 maGgalya (sarvakarma) 2 maGgalAnta 164 maGgalArtha 134 maJjIra 224 maNibandha 47, 70, 81, 164 [ 58 ] maSTha 212, 228 maNThaka 214 maNDana 220, 226 maNDapa 6 maNDala 1, 3, 20, 43, 72, 73,77, 101,111, 116, 138, 136, 140, 141, 142, 143, 146, 147, 150, 155, 156, 174, 172, 176, 178, 176, 211 maNDalArthI 142 maNDalikA 126, 128, 171 maNDalezvara : 142 maNDikA 160, 16, 201 maNDUka 188, 161, 192 mati 37, 173, 216 matta 181 matalli 120, 121, 136, 140, 142, 145, 152, 170, 175, 178, 176 mattavAraNI matsya 55, 160, 167, 161 mada 40, 41 55, 71, 88, 116, 117, 121, 152, 216 madavilasita 175 madAdvilasita 173 madAlasA 106, 126, 128 madirA 83 madhu 103 madhukaiTabha 184 madhya 4, 41, 102, 220 madhyaga 22 madhyacakA 137 madhyama 5, 25, 37, 68, 111 madhya 138 madhya luThitA 137 manaH 201, 204, 206 manISi 62, 176 manuja 38 manuSya 206 madhya 47 sanda 40, 64 mandA 63, 64 manmatha 87, 220 mayUra 156 maraNa 45, 216 marAlA ( cArI) 126, 127 madana 43, 46 mardala 168 madita 65, 69 malina 81, 83, 85 malla 64 mallayuddha 46 malla saMgharSa 111 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56 ] mallikA 223 mastaka 41, 171, 210 masUNatA 204, 207 mahat(pUrvikA) 13 mahAkavi 154 maheza 228 mahezvara 14, 157 mAGgalya 185 mAtRkA 172 mAtra 35 mAdhava 184 mASavArcana 181 mAdhurya 85 mAna 2, 46, 64, 66, 225 mAnadAna 173 mAninI 117 mAnuSa 104 mAnuSI 206 mAyA 187, 165 mArata 64,66 mArga 25, 33, 37, 45, 88, 106, mukta 51, 167, 161 muktajAna 106, 131 muktAphala 50 mukha 11, 42,51, 58, 56, 71, 72, 147, 151, 155, 224 mukhabandha 166 mukhaprati 200 mukharAga 104 mukhya(rasaH) 37 mugSa 202, 220 mugdhastrI (vIDita) 147 muDupa 134 muDapasaMjJikA 134 muNDita 165 mudrikA 224 muni 23, 26, 138, 164, 208 munIndra 116, 181 munIzvara 182 murAri 184 muzalapAdikA 122 muhUrta 52, 71, 228 muSTi 42, 46, 71 muSTika 62,76, 186 mUrchA 40, 41, 66 mUchita 10 mUla 6, 43, 101 mUlapranthi 41 maga 117 magakalAsa 158, 186 mRgaplutA 120, 123, 160 mRgabalakasaMjJa 187 mRgazIrSa 50, 186 mRbaGga 5, 16, 212 . meha6 mela 205 melakA 121, 138 14. mArgavArI 125 mArgajA 116 . . mArgajAtA 116 mArgadezIya 132 mArgAkhya 163 mArgAbhiSa 2 mArjana 43 mAIlika 14 mAlyAnulepana 6, 187, 215 mita 40,47,64, 86 miyoyukta 101 mithyA 48 mInanAtha 14 mukuTa 28 mukula 42, 51, 83, 86, 160, 191, 193 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 60 ] yoga 56, 86, 95, 117 yogaprada 42 yogI 35 yoni 83 yoSitA 147 yauvana 220 rakta 16, 103, 105, 218 raktiprada 224 rakSaNa 106 rakSijana 10 raGga 12, 14, 25, 27, 104, 147, 202, 207, 225, 226, 227 raGgakArya 226 . raGgapITha 5, 7, 14, 17, 197, 225 raGgabhUmi 14, 16, 167 raGgamaNDala 206 melana 52, 56 melanavidhi (maGga) 221 melApaka 225, 226 melApanI 171 maMthuna 219 mokSa 1,46, 96 mokSaNa 106,111, 138, 195 mocana 112 moTaka 41 moTana 106 moTTana 102 moTTAyita 1 moTita 106 moha 41, 186, 216, 217 mohita 116 mohinI 203 mokharika 14 . mona 41 moli 38 mleccha 210, 224 yakSa 104 yajuH 26 yati 87, 164, 211, 212, 214 yamaka 28 yajJAdipUteSu 2 pAvana 117 yAcanA 43 yAtrA 2 yukta 65, 101 yukti 43, 44, 45, 47 yugma 228 yuta 64 yuti 46 yuddha 62, 123, 138, 158, 187 yuddhamArga 184 yUkA 4, 26 yUnoH 54 racanA 192 , rajas 4, 32 raJjaka 163 raJjana 17 rati 30 ratla 8 ratnAkara 214 rathacakra 126 randhra rambha 28,73 rasa 12, 37, 43, 66, 61, 186, 207, 214, 215, 218, 216 rasamA 82 rasanA 44 rasaniSpatti 215 rasabhAva 92 rasavarNa 218 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasasaMmita 166 rasAtmikA 104 rasika 224 rahita 104 rAkSasa 104 rAga 26, 82, 104, 215 rAgAlapti 227 rAja 81 rAjakanyA 216 rAjarAja 43 rAjA 16, 25, 36, 53, 55, 82, 206 rAjyaM (SaDaGgam) 70 rAzi 222 rASTra 6 rAsaka 3, 211, 214 rugma 68 rucira 86 ja (buza) 60 cadrAkSavalaya 211 rudrAdhidevata 112 erus (peraNI) 196 rUThA (rekhA) 167 rUpa 8, 60, 62. rUpaka 6, 212, 213, 226, 228 rUpya 6 rekhA 167, 18, 220, 226 rekhAsauSThava 206 rekhikA 221 recaka 3, 68, 66, 132. 138, 145, 152, 182 recakalakSaNa 181 [ 61 ] recita 56, 60, 63, 67, 71, 74, 75, 86, 67, 68, 122, 126, 140, 146, 148, 149, 152, 154, 158, 162, 163, 170, 173, 174, 175, 177, 178, 176, 180 roga 65 rodana 76, 200 roma 35, 93 romanyAvartana 100 romAJca 36, 216 roSa 36, 40, 49, 54, 94, 67, 101, 200 rohiNI 6 rodra 83, 61, 105, 111, 215, 218, 216 raudragata 161 rovarasa 217 raudro 15 lakSaNa 38, 74, 82, 143, 145, 177, 183, 154, 161, 215, 220 lakSma 172 lakSmI 82 lagabhramarikA 165 lagna 71,102 lagnaka 70 laGghanikA 126,131 ti 126, 12 lajjA 40, 66, 94, 100, 122, 146 lahi: 203, 204 latA 8, 176 latAkara 155, 160, 176, 180 latAkSepa 126, 130 latAkhya 42, 43 latAbandha 18 latAbhiSa 162 laghu 26, 28 lambita 41 laya 20, 181, 182, 204, 205, 207, 213, 214, 225, 228, 226 lalATa 106 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalATatilaka 177 lalita 27, 43, 64, 77, 86, 113, 138, 149, 145, 146, 153, 156, 178, 176, 162, 212 lalitA 40, 87, 151 lAGgala 4 lAghava 33 lAlitya 85 lAsa 25, 38 mAsya 2, 226 likSA 4 liGgavati 111 lipsA 64 lIna 16, 145, 146, 176 lIlA 40, 46, 54, 86, 101, 113, 118 lIlAgRha 224 lolAGga 27 luThita 137 luThitA 134 [ 62 ] suNThita 166 lulitA 134 lekhana 57 lepana 6, 42 lehinI 66 loka 27, 43, 134 lokata: 46, 210 lokadRSTi88 lokapAla 21 lokamArga 168 lokazAstra 42 lolA ( jihvA ) 99, 100 lolA ( prIvA) 72 lolita 38, 40,66, 70, 71, 146, 162, 178 loha 6, 8 lohaDI 165, 166, 167 laukika 30 ars 13, 50, 58, 60 cakra 41, 42, 66, 100 vakratA 150 vaktrapANi 15 vA 66, 101 vakSa 26, 38, 148 vakSaH kSetra 154 vacanokti 150 vacobhaGgI 186 vajra 6, 111 vaJcita 42, 56, 61, 148, 152, 156, 160, 161 cadana 66, 82, 100, 147, 200 vadhU 55 candana 17 vaya 104, 224 ghara 47, 82 varada 6 varadA 43 gharAGganA 11,212 varuNa 81 vargaNa ( nRtya ) 132 jita 64, 211 varNa 104, 207, 224, 22= varNaka & varNasara 168 varNAzraya 167 vartana 62, 74, 75, 76,77, 78 vartanA 36, 74, 194 vartanikA 56, 74, 76,77, 78 vartita 78, 76, 80, 105, 147, 148, 173, 178 vardhamAna 13, 16, 16, 42, 56, 102, 114 vardhamAnaka 114 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma 104 ghalgana 100 valita 71, 74, 76, 101, 145, 153, 170 ghalitA 74, 101 calitora 145, 181 ballabha 10 callI 46 vazagA 146 vasana(kASAya) 5 vasantarAga 211 ghastu 17, 16, 12 vastunirdeza 40 vastra 6, 103, 198, 224 vastradhAraNa 113 vahanI 198 hnikoNa 7 vaMkola 16 vAka 36, 167 vAkkAya 201 vAkya 53, 66, 150, 217, 218 vAkyArtha 151 vAgaGga 24, 26, 185 vAcana 45 dhAcikA 1, 25, 26, 36 vAta 21,60 vAtAyana 8, 9, 56 vArtA 27 pAtika 184 bAda (sAdhu) 48 pAdaka 226, 227 dhAdana 15, 16, 48, 71, 73, 197, . 225 pAca 181, 162, 163, 198, 201, 204, 205, 207, 208, 206 225, 226, 227, 228, 226 vAdyama (mukha) 192 vAnara 210 pAma 80, 142, 162 vAmana 68 vAmapAda 142 ghAmapAzrva 157 vAmA 150 bAmAGga 176, 180 vAyu 32 vArSagaNya 195 vAla 4 vAsanArUpa 218 vAstava 165 vAhana(prazvAnAM) 111 vikaTa 26, 38 vikala 227 vikrama 210 vikAra 65 vikAzita 97 vikAzinI 13 vikIrNa 46 vikroDita 146, 161,181 vikRNita (tA) 63, 64 vikRta 95, 100 vikRSTa 4,94, 206 vikRSTi 106 vikSipta 145, 146, 158, 174, 175, 176, 180, 185, 186 vikSepa 80, 126. 131 vicakSaNa 65, 101 vicAra 11, 41, 46, 112 vicitra 6, 138, 142 vicitrarasa 202 viceSTita 210 vicchanna 14 vicchedana 87 viyava 121, 142 vighyavA 120 vicyuta 50, 156 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] vijayotsava 2 vimAna 103, 111 vijJAna 16,87 vimukta 64, 65, 101 vitakaM 36, 58, 86, 151, 216 vimuktaka 101 vitakitA 87 vimUDha 201 vitaDa 204, 207 vimoTana 201 vitADita 9. viyukta 101 vidyA 132 viyuta 214 vidyabhrAnta 176 viyatA 101 viddhovRtta 120 virazci 22 vidhAtA 2 viraha 116 vidhi 180, 194, 165, 210, 213 virATarAjahitA 3 228 . vilamba 213 vidhUta 36, 206 vilambita 195, 204, 228 vidhRta 100 vilAsa 2, 40, 85, 86, 17, 113 vinaya 46, 53 vilAsita 146, 156, 178 vinivatita 106, 113 vilIna 14 vinivRtta 101, 146, 178 vilepana 228 viniyoga 74, 101, 120, 148, vilokama 113 161, 173, 181 vilokita 62, 197 vinyAsa 13 viloma 134 . vipada 116 bilomikA 137 vipazcita 173 vivarta 67 vipazcitA 166 vivartana 67, 60, 61, 204, 207, viprakIrNa 42 226 vipralambha 215 virtita 67, 86, 60, 97, 101, vipluta 83, 88 118, 146, 158 vibodha 216 vivarSanI (kAma) 84 vinvoka 36, 40 vivAha 32, 45 vibhakta 16 vividha 217 vibhajana 43 vivekazAlI 35 vibhAva 215, 218 vivRta 81, 101, 146, 157, 156. vibhAdhana 17 178 vibhu 4, 182 vizavakAntavantatA 221 vibhUSita 228 vizArada 60, 152 vibhrama 50, 88, 113 vizAla 16 vibhrAntA 83, 88 vizuddha 220 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 65 ] vizeSa 10, 83, 85, 105, 134, vIra 83, 85, 11, 111, 215, 217 184,217 .218, 219 vizeSaNa 65 vIrarasa 16 vizeSya 65 vIDA 216 vizapha 87, 185 vIDita 147 mAnti 228 vRtta 63, 100, 122 vizvakarmA 4 vRtti 12, 15. 34, 35, 36, 37, vizliSTa 126 104, 184, 185, 186, 187, vizlekha 106 194 viSakumbha 177 bunta 47,57 viSaNNa 83,87 vRntaka 41 viSama 26, 38, 116, 126, 140, banda 2 191, 194, 197, 225 vRzcika 146, 151, 155, 156, viSamasUci 101, 115 157, 158, 156, 161, 176, viSAda 36, 66, 76, 87, 216 178, 176, 180 viSkambhita 106, 117 vRSabhakrIDita 178 viSkumbha 146, 162, 173 vRSabhAsana 101 viSTayAdi 4 vRSTi 6 viSNu 22, 210, 228 vRSNikA 173 viSNukAnta 146 vega 88 visarga 112 vegavAna 111 visarjana 47, 106, 114 veNI 223 visa 112 veNIkRta 41 visRSTa ... vetAla 69 vistIrNa 54 vetradhArA 11 vismaya 36, 41, 66, 24, 86, 10, veda 27 14, 113, 150, 154, 156 vedanA 96, 97 vismApana 84 vedasaMmita 164 vismita 83, 84,94, 95, 217 vedi 78 vihaGga 111 vevikA 10 vihasita 216 vepaya 216 vihasta 204, 200 veza 93 vihita 227 vezabhUSA 167 vihata 138 vezma (mATaya, zUdrAvi) 5, 8, 10, 223 dhIkSaNa 71, 111, 113 dhImA(ma) 72 veSa 104, 217 vopI 15 veSacarita 210 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veSTaka 8 veSTana 126 veSTita 106, 158, 161 vaikalpika 177 vaNika 14 vaitAlika 3, 263, 196, 203 baMdUrya devaye 216 vaivAhika(maGgala) 2 vaizAkha 17, 101, 111, 154, 155, 173, 175, 178 vazya 6 vaiSNava 78, 101, 110, 115, 162 167, 166 vaMkola(karaNa) .167 vaMza 198 vyathA 87,97 vyabhicAra 34,83, 215, 216, 218 vyAkoza 216 vyAghra 55 vyAja 103 dhyAdIrNa 66 vyAdhi 41, 66, 78, 96, 117, vyAyAma 68, 80, 97 dhyAvartana 163 vyAvRtta 112, 147, 154 vyAvRtti 147, 157 vyoma 40 vyomaga 155 vyomayAna 160 vyasita 146, 154, 173, 175, 176, 178, 176 vRSabhAsana 116 zakaTa 163 zakaTAsya 136, 140, 141, 142 zakti 46, 165 zaGkara 102 zakA 207, 216 zaGkita 83, 86 . zaGka 5, 136 zata/prapsaravanva) 2 zataM (maGgahAra) 146 zabda 6, 12, 57, 102, 218 zayana 56 zaranmathAkarSaNa 47 zarAkarSa 46 zarAsana 195 zarIra 146 . zarIriNa 104 zastra 96, 111 zastrapAta 164 sastramokSa 186 zastramokSaNa 194 zambhu 1, 2, 3, 19, 22 zAkhA 36, zAnta 215, 218, 219 zAntarasa 210 zAntipATha6 zAlabhajikA zAstra (nATaya) 27 zAstra(pAniSThAni) 26 zAstra (samaya) 55 zAstrArtha 55 zikSA 226 zikhara 42, 46, 56, 63, 158 zikharatva 170 zikhApAza 185 zikhAyAna 165 zira 26, 38, 36, 42, 46, 106, 162, 206, 221, 223 zirapiTI 16 zirihira 166 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 67 ] zirobhramarikA 165 zRGgArarasa 207 zirobhramarI 169 zRGgArI 10 zilA 56 zeSapada 196, 210 zilpa 27, 218 zeSazAyinI 184 zilpi 7, 203 zala 104 ziva 1, 2, 22, 92,106 zeSa 101, 116, 118 zivarUpI 211 zoka 95, 101, 117 zivapriya 211 zokaja 35 . zivam 181, 194 zobhA 85, 221 zizu 47 zobhADhaya 2 zizira 71 zaurya 185 ziSTAcAra 38 zyAma 66, 103, 105, 210 ziSyA(rAja) 15 zyAmatA 222 zIghra 52 zrama 30, 66, 71, 76, 86, 29, zIta 36, 54, 66, 63, .67, 18, 118, 216, 219, 228 amavidhi 220 zIrSa 5, 6, 45, 54, 55, 56, 71, zravaNa 6, 13, 48, 86, 103 110 dhAnta 96,65 zIrSaka 42. 106 dhAvaNa 13, 14 zIrSapallava 170 zrIphala 16 zuka 47 ati . zukatuNDa 147 gi 211 zukatu (vartanA) 75 zroNi 103 zukAsya 66 ... zvApada 19, 210 zukla 218 zvAsa 36 zukha 226 ilakSaNa 228 mukhatA 18 zvAsa 36 zuddhA 37, 226 zleSa 106 zuSka 13 zvasita 69, 100 SaT (puMsAM sthAnAni) 110 zUdrAdi (vezma) 4 zUnya 83, 85 SatriMzat (dezIlAsyAGgAni) 204 zUnyatA 31 zRGkhalA 17 . poraza(nartakyaH) 19 zavalikA 18 SoDazadhA(bAhavaH) 173 zuGgAra 2, 86,91,105, 215, SoDazadhA(hastakAH) 214 219 SoDA(pAdatala) 102 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saGkama 2 saGgIta 206 sajIva 103, 104 sajana 117 saJcaya 222 saJcara 141 saJcAra 168, 223 saJcArita 126 saJcita 145 sattama 227 sattva 26, 29, 30, 31, 32, 85, 185, 217, 222 stambhavaya 224, 228 / sadAbhoga: 170 sanata 146, 161 . sannam 110 . sammukha 163 sarpa 211 sapita 146, 160, 173, 178 sapta (strI sthAnakAni) 110 saptaviSa (jAnu) 1 sabhA(saMniveza) 3 . sabhApati sabhApati(niveza) 3 sabhAstaraNa 10 sabhAspada 5 sabhaGgAraka 20 sabhya 12, 215 samaM 4, 16, 38, 36, 66, 68, 71, 81, 86,62, 63, 14,98, 101, 118, 150, 191, 225, 226 samanakha 145, 149,173, 174 samanAda 226 samapAra 101, 111, 162, 167, 226 samaya 55, 65 samartha 182 samarpaNa 55 / / samasU .. samApana 213 samudbhava 2 samudbhUta 146 samudra 17 sarala 72,73 sarasvatI 14, 214, 228 . sarikA 126 . saroSa 52 savitA 138 . . . sarva 224 sarvAGga 2270 sarvAtmana 126 savyAdha 15 savyAvarta 160 sahajA 88 sahRdaya 214 sAgara 54 sAGga 2 . sAmanta 225 sAGgahAra 184 sAGgaTha 102 sAci 2 sAtvata 194 sAsvatI 36, 185 sAtvika 1, 25, 26, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 216 sAdhAraNa 105 sAdhya 79 sAdhyaSikA 121 sAma 29 sAmagrI 204 sAmya 225, 228, 226 sArikA 130 sAlaga 197, 226, 228 sAlagasUra 212 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] sAvajJa 47 167, 163 sicayAnta (avaguNThitaH) 212 sUcIdakSa 141 sita 4,103, 218 sUcIpAda 153 siddhi 104, 223 sUcImukha 152, 163 sirAlatA 221 sUcImukhakara 153 sItkRta 96 sUcIvAma 141, 143 sImanta 223 sUcIvita 138, 140, 141, 142, sIvana 46 143, 146, 156, 13, 175, sukalAsa 203, 205 suSA 8 sUcyAnta 168, 214 suSAlepa 8 sUtra.5, 7, 22, 24, 103, 215 suSI 192 sUtradhAra 12, 19, 22, 23, 156, sunanda 16 185 sundara 50, 206 sUtramat 21 supIna (stana) 66 sUtrAkarSaNa 103 . supta 99, 110, 118, 216 sUtrAGgada 103 suptasthAna 101 sUryodaya 54 subhaga 223 sevA 36 sumanA 226 . saindhava 166, 202 sumukhI 16 sopohanA 3, 12 sura 38 saukhya 216 saragama 2. saudAminI 48 surata 66 saubhAya 1, 113 surapUjA 155 . . . saumya 4 surAnanda 157 saurabha 64 surekha 165 . sauSThava 110, 204, 221 sulaya 31 saMkaTa 198 suveSa 10 saMkINaM. 6, 30 susthAnaka 225 / saMkoca 218 susphuTa 224 saMkSipta 1.7 sUra 198, 226 saMkhoTanA 15 sUcana 45 saMgraha 38 sUcikA 126 saMgha 12, 102 sUcI 17, 18, 20, 4, 56, 68, saMghadita 146, 162, 179 69, 116, 120, 126, 132, saMghaTTitA 126, 126 141, 142, 143, 146, 148, saMghAta 172, 186 151, 154, 156, 163, 165, saMghAtmaka 125, 106 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] saMvAhana 46 saMvida 32 saMzraya 105 saMzliSTa 47, 101 saMsada 31, 193, 221 saMsUya 208 saMskRta saMskRti 103 saMsthA 212 saMsphoTita 47, 101, 146, 158, saMdhima 103 saMghoTana 13 saMghoTanA 15 saMjIvikA 170 saMjJA 40 saMdigdha 15 saMta 211 saMbaSTa 67 saMdeza 18, 42, 51 saMdoha 204 saMbaMza 42, 51, 65, 190, 213 saMSi 103 saMdhika 8 saMdhyA 117 saMnataM 177 saMniveza(sabhAyAH) 3 . saMpatti 204 saMpada 221 saMpradAya 4, 23, 224, 225 saMpheTa 187 saMbaMdha 46 saMbhava 20,186, 208 saMbhAvanA 150 saMbhASa 53 saMbhUya 43 saMbheda 200 saMbhoga 216 saMbhrama 55, 66, 68, 76, 88, 163, 185 saMbhrAnta 146, 163, 173, 174, 176, 181 saMmArjana 44 saMmita 165, 204 saMmukha 105, 146 saMyata 57, 214, 217 saMyutA 42, 101 saMlagna 101, 102 saMlApa 17, 185, 186 saMhata 81, 82, 66, 100, 101,114 saMharSa 185 sAMkhya.32 sAntavana 117 sAMpratA 50 sAMpradAyika 226 siMdUra 223 siMha 55, 210 siMhamukha 42 . siMhAsana 10 siMhAsanA 171 skandha 70,72, 106 skandhaveza 226 skhalita 113, 126, 146, 161, skhalitaka 175 skhalitikA 130 stana 40 stabdha 76 stabaka 113 stambha 6,7,8, 30, 31, 34, 40, 66, 100, 102, 216, 218 stambhita 94, 16 stuti 40, 74 strI 22, 210 strInRtta 210 strIbhAva 210 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna 6, 56, 69, 73, 80, 106, 120, 126, 148, 210, 226 sthAnaka 3, 20, 25, 31, 36, 101, 112, 126, 147, 149, 150, 154, 161, 162, 169, 110, 210 sthAyAn 227 sthAyina 31, 34, 218, 227 sthita 47 sthitapAThaca 166 sthitAvarta 136, 156 sthiti 134, 217, 221 sthira 65 sthirahasta 173 sthirA 4 sthUla 78 stheyaM 2 45, 54, 85 snigdha 83 sneha 87 spandana : 216 spambita 120, 122, 138, 136, 142 sparza43, 44, 86, 212, 218 sparzanaM 165, 167 sphaTika e sphuTa 16 sphurikA 126,130 sphurita 31, 100, 126 sphoTa 111,186 sphoTana 106 smita 41, 97, 216 [ 71 ] smRta 102 smRti 216 svagvana 111 khasta 70 nastAlasaM 206 svagopana 71 svaccha 81 svabhAva 71, 14, 218 svAbhAvika 104, 105, 112 svarUpa 18 svarNa 6 svazAstrataH 42 svastika 42, 43, 54, 56, 58, 52, 63, 64, 72, 73, 76, 101, 114, 126, 126, 145, 147, 148, 149, 150, 152, 154, 156, 160, 162, 164, 166, 167, 168, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 176, 180, 186, 223 svastha e4, 5, 101, 116 svAGga 113 svAda 52, 102 svAbhAvika 104 svIkAra 111 sveda 31, 46, 50, 52, 216, 216 haranirmita 172 harapriya 174 harAcana 175 hariNa 131 haripluta 126, 146, 156 hariNaplutaka 180 hariNI 131 havana 117 harSa 34, 35, 41, 71, 60, 185, 187, 200, 216 hasita 216 hasta 26, 38, 43, 160, 161, 163, 188, 165, 167, 214 hasta ( kari ) 60, 61, 160, 174, 175, 176, 176 hasta ( khaTakadola) 168 hasta (capeTavat) 161 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 72 ] hasta(dola) 160, 162 hasta(nRtya) 57, 163 hasta (pracAraH)3 hasta(bhramaNAllamba) 171 hasta (makarauddhRtta) 75 hasta(marAla) 126 hasta (latA) 106, 146 hastaka 3, 11, 42, 43, 60, 64, 65, 146, 158, 169, 174, 175, 176, 176, 190, 207, 212, 213, 214, 226 hastakarma 3, 175, 179 hastakSetra 3 hastagrAhya 228 haMsa 188 haMsaka 224 haMsapakSa 133, 148, 182 haMsapakSaka 161 haMsIvAsa 192 hAni 117 hAra 12, 57, 103, 172 hAvabhAva 213 hAsa 66, 86 hAsya 71, 76, 83, 84, 61, 14, 97, 69, 101, 105, 186, 215, 216, 217, 218, 216 ... hAsyayana 163 hikkA 66 hita 39, 79, 118, 150 hitya 34 hIrA 226 hetuka 35 helana 17 helA 40,89 homa 110 hRdaya 86 hRdayakampana 218 hradayaGgama 170 hadigA 197 hRSTa 83 , hIroSa 82 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 pariziSTa 3 pranthakAreNa nirdiSTAnAM panthAnAM granyakRtAM cAkArAdhanukramaNI pakSapAdAdi 194 bhaTTa (gbha Ta) 29 pAsthitibhUbhRt 204 bhaTTa (tamu) 74 abhinava 10 bhaTTa (lollaTa) 29 mabhinavagupta (bhaTTa) 61 bhaTTAbhinavagupta 61 mabhinavabhAratikA 125 bhaTTAbhinavapUrvakAcArya 180 prAcArya 61,64, 65, 106 'bharata 2, 24, 104, 120, 125, prAcArya (kecid) 14 . 131, 134, 140, 145, pAnambasaMbodhana 166 bharatamukhyasUri 194 uttarA (virAjarAjaduhitA) 3 bharatamuni 181 ubhaTa (bhaTTa) 29 / bharatAtmana 2 uvA (nApAramajA) 2 bharatAcArya 12, 26, 38, 64; 215 kalAniSi (saGgItaratnAkara-TIkA) 74, bharatAdi 66. 175 bhavabhUti 30 kotiSara 76 kotiSarAcArya 16, 60 bhArata (mATayazAstra) 13 kumbhakarNa 164, 15 bhArata (mata) 106 kumbhanupa 3 bhUmRt 222, 226 kumbhabhUbhuj 181 mahIbhRt 114, 171 mArkaNDeyapurANa 223 kumbhasvAmin (ziva) 216 kAhala 14, 14 muni 60, 61, 64,93, 101, 110, 111, 116, 164, 172 gItagovinda citraratha 2 munivara 153, 185 taNDu 2,26 muniSi 182 ma mizreSTha 114 tamu (bhaTTa) 74,77 mareza 11 ratnAkara 64 navInabharata 180 ratnAkarakRt 64 nRpottama 195 .. rAjan (kumbha) 224 pArSa2 rAbarAja 204, 212 rAjendra (kumbha) 19 purANamuni (marata) 223 rAjopadeza 218 pUrvasUri 30 bANAtmajA (uSA) 2 . lollaTa (bhaTTa) 26 bRhaddezI 42 vAtsyAyana bRhadezIvid 42, 164 za-kikUra (kumbhakarNa) 166 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ : zaMku 32 dhIkumbhakarSa saMgIta-gItagovinda aobharatAcArya 206 zrImaskottiSarAcArya 55 4 ] saMgItagItagovinda / saMgItaratnAkaraTIkA (kalAniSi) 74 sAkala 3.. . . . saurASTrayoSA 2 . wwcGreao Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BIBLIOGRAPHY Akbar the Great Mugal (1542-1605) by Vincent A. Smith, C.I.E. Second Edition, Revised Indian Reprint, 1958 S. Chand & Co. Delhi. The Arvindu Dynasty of Vijayanagar by Rev. Heras. Paul & Co. Publishers, Madras, 1927. Bombay Gazetteer Vol. I parts I & II Vol. XII, Vol. XVI. The Cambridge History of India Vol. III. A Collection of Prakrit and Sanskrit Inscriptions published by the Bhavanagar Archaeological Department, Bhavanagar. Ferishta Vol. IV. Fine Art in India and Ceylon by Vincent Smith, second edition, Oxford, 1930. * Geographical Dictionary of Ancient & Medieval India by Nandlal De. History of Gujarat (1297-1973) by Commissariat. History of Indian and Eastern Architecture Vol. II by James Fergusson, London 1910. History of Orissa Vol. I by R.D. Banerji, Calcutta 1930. History of Rajputana Vols. I & II by Gaurishankar Ojba, Ajmer 1932 History of the rise of the Mabomedan Power in India, till the year A.D. 1612. (Translated from the original Persian of Mahomed Kasim Ferishta by John Briggs, M.R. A.S. Vol. IV Calcutta, 1916 Imperial Gazetteer of India, Mabbubabad to Moradabad Vol. XVII New edition Oxford, 1908. Indian Antiquary Vol. III 1879. Indian Architecture (Islamic period) by Percy Brown, Bombay, 1942 Journal of the Indian Historical Research Institute, 1929. Journal of the Royal Asiatic Society Vol. XV Maharana Kumbha by Harbilas Sarda-second edition, 1932, Ajmer. Mandu, Publications Division-Ministry of Information und Broadcasting, Government of India, Delhi 8. The Ruins of Mandoo, by J. Guiaud of Nice, Dhar, 1892. Tod's Annals and Antiquities of Rajasthan Vols. I, II, III by James Tod, Oxford university press, 1920 rAjapUtAne kA itihAsa (pahalA khaMDa) paMDita gaurIzaMkara hIrAcaMda projhA, ajamera vi.saM. 1982 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 76 ] prAcona lekhamAlA bhAga 1 mumbaI " bhAga 2 " bhAga 3 bhAvanagara prAcIna zodha saMgraha-pajezaMkara gaurIzaMkara, rAjakoTa 1887 pAThyaratnakoza saM0 kunhana rAjA bharata-nATyazAstra gAyakavADa saMskRta sirIja baha rASTrauDha vaMza mahAkAvya zabdakalpadruma saMgIta-ratnAkara bhAga 7 mAnandAzrama saM. sirIz2a acGeo Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page Line: Incorrect Nrtyaratankosa * 28 25 10 2 3 5 7 II 12 T2 12 19 20 20 20 23 234 31. 23 It the I fn, very 13 * In 3 12 I 20 30 H 24 3,1 25 13 25 18 27 16 28 39 27 9 29 30 31 32 30 33 37 34 25 34 19 36. 12 36 36 37 37 14 18 12 31 Mubarik Henay Nayaka Eri ERRATA Raghvadeva Raghavdeva Rankpur Rajaputana Hymayun Mahmodan ular Mahmodan Sadhu, Saharan, Sadha Muhamud ran, Baily's for IVX Ain-i-Akari Khaanan Udaipu Sadari Natyas astra Prtas Rapavtara Dipkia intrugues Colnol Nrtyaratnakoga Add II in the ullasa coloumn that every Mubarik Henry Nayaka Ere Correct Raghavadeva Raghavadeva Ranak pus Rajputana Hungyur Muhammed rulers Mohammedan Sadhu, Sabaran, Sadharani Malamudi Bayley's far XVI. Ain-i-Akbari Khana Udaipur Sadari Natyasastra delete the mark Prasa R pavatara D pika intrigues Colonel 39 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka pRSTha pavita. pazukha nirmANama 0paTahAzca syAvantabhUtaM 43 mimANam nikRSTaM 0paTavAdyazva syAdanta bhUtaM after line 4 Add heading 46 15 prasya (?sthi) te 57 25 ityukttI : sUcImukhAvatra 76 calitaH . . . 11 .apalakSaNa 102 maghoDA lammite jaabir klitaa 131 20 bAlakanikA so'dhaMjAnuH sa sUcIko 147 24 palitosa 153 13 : nUpuraMpATikAm 11 stavA vRtyApi 176 24 latA vRzcikameva : zreyaH parama vi bhrAtaH 2 Add sto. no. 8 prasthake ityadatto sUcImukhAvatra palitaH apabhakSaNa. . navoDhAlanjite ekhnin klitaa jaGghAlanikA sArghajAnuH sasUcIko palito nUpurapAvikAm *stadAvRtyApi latAvRzcikameva zreyAparama0 vimAntaH