Book Title: Navsadbhava Padartha Nirnay
Author(s): 
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010702/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S* zrIH ke sUcIpatra - sambara nAma pAne hamArI prAtmonnati svAmI zrIbhIvanajIkRta nava padAsthakI joDa jIvapadArtha kI DhAla bhanIvapadArtha kI hAla puNya padArtha kI dAla puNya kI karaNI unakhanA kI DhAla | pApa padArtha kI DhAla bhAzrava padArtha kI dAna , dUsarI DhAla saMvara padArtha kI dAla 1. nirajarA padArtha kI hAla nirajarA kI karaNI kI dAla baMdhapadArtha kI hAla 4 : mokSa padArtha kI dAla " 0 KA . 5 : navAdIpadArthoM kA khulAsA kI dAna Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIvItarAgAya namaH - hamArI zrAtmonnati / dhArmika bhavya halakarmI jIvoM ko vicAranA cAhie ki hanArI Atmonnati kaya aura kaise hogI ? kyA manamAnI lokapriya mIMThI 2 bAtoM karane se ? yA paya mizrI samAna miSTavacana sunane se ? 'yA manohara manohara rUpa dekhane se ? yA aMtizreSTha sugaMdha muMghane se ? yA zramRtaMsamAnaM bhojana karane se ? yA manaicchita vastrAbhastrayAdi ke sparza karane se ? kintu nahIM nahIM kadApi nahIM / uparokta viSaya sene savAne aura anumodane se zrAtmonnati kiJcit bhI nahIM ho sakatI hai ? hosakatI hai sirfa dharma karane se ? vo dharma kyA aura kisa taraha kiyAjAtA hai ? isakI pahicAna karanI atyAvazyaka hai / isa apAra asAra saMsAra meM aneka taraha ke dharma aura aneka taraha ke dharmAvalamvI haiM, koI kahate haiM pRthvI, pAnI, vAyu, agniM, aura AkAza, ina pAMca tatvamayI sarva vastu haiM zrAtmA koI vastu haihI nahIM na svarga hai na narka hai aura na koI punya pApa hai, koI kaMhate haiM nahIM nahIM paJcatatvamayI zarIra hai isa meM antaragata AtmA alaga hai so sadA akartA abhoktA hai| koI kahatA hai isa sRSTI ko paramezvara ne banAI hai sukha duHkhadAyaka paramezvara hI hai jaisI Izvara kI icchA ho vaisA hI prANiyoM ko karanA hotA hai sa- mastakArya ke karatA haratA paramezvara hI hai, koI kahate haiM nahIM na hIM karatA karAtA paramezvara kucha bhI nahIM jaisA jaisA karma jIvAtmA karatA karAtA hai usakA phala jIvAtmA ko paramezvara detA hai corAsIlakSajIvAyonI meM paramezvara hI zubhAzubha karmAnusAra bhramaNa karAtA hai, koI kahate haiM uparokta yAMta saba jhUTha haiM, Izvara kucha karatA karAtA nahIM vaha to zraMkartA zrabhaktAM achedI abhedI - jogI zrarogI asogI zrarUpI ajara amara acala aTala paramAnanda jyotisvarUpa niraJjana nirAkAra hai, saMsArI jIva bhAvI vaza jaisA karma karatA hai vaisA hI bhogatA hai, ve karma do prakAra ke haiM ' Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubha aura azubha zubhakarma ko puNya kahate haiM aura azubhakarma ko pApa, jIvoM ko sAtA upajAne se yAne AhAra pAnI vasA zrAmaraNAdi dene se puNya hotA hai aura duHkha dene se pApa hotA hai pu. eya se AtmA kI unnati aura pApa se zvanaMti hotI hai, ityAdi aneka taraha ke majahaba aura aneka taraha ke dharma haiM, lekina apanI Atmonnati kA upAya to koI viralehI jAnate haiM. jo jIva mohamayI mahA ghora nidrA se nidrita haiM ve apanI Atmosati haragija bhI nahIM karasakate haiM isahI liye sataguruvoMkA kahanA hai he bhavyajanoM ! "jAgo, jAgo" bahuta dina mAsa vyatIta hue aneka dinoM se divAkara bhramaNa kara divasako vitAe, apAra nizAoM meM nizAkara sudhAmayI candrikA phailAI, aneka tArAgaNoM ne prakAza kiyA, Asa pAsa kI nahIM mahalle zahara kI nahIM vahuta kosoM taka AvAja sunAne vAlI nauvate nahIM ananta meghagaranana suna ke . apAradAra kAyaroM ke diladukhAne vAlI topoM kI AvAja sunake. bhI tumhArI nidrA nahIM gaI? zrI prAcArAMgasUtra meM kahA hai, ( sayaM teNaM gayaM dhanaM ) yAne soyA so dhana khoyA, amUlya dhana pAsa rakhake aisI nidrA meM gAphila honA bhalA kyA samajhadArI kA kAma hai? priyavaro! ekAgra citta karake soco yaha nidrA hamezA mAmU. lI AtI hai sohI hai yA aura koI dUsarI hai ? agara mAmUlI hotI to itane zabda suna ke hagija bhI nahIM Thahara sakatI, lekina isa moha mitthyAtvamayI nidrAne to ekakSaNamAna bhI tumhArA pIchA nahIM choDA hai, jJAna ke netroM se dekho isa nidrA ne tumhArA kyA 2 guNa chipAyA hai, isase tumhArA kitanA nukasAna horahA hai, amUlyaratnAgara hoke aise gAphila honA bhalA kyA samajhadArI kA kAma hai ? tuma kauna ho aura aba kaise horahe ho? tuma ho sAkSAt saccidAnanda svarUpa nirasana nirAkAra paramabrahma paramAtmA mukhoM ke bhogane ghAle, ananta jJAna dArazana cAritra vIrya tumhAre. guNa bumhArehI pAsa haiM, lekina isa moha mitthyAtvamayI nidrA se nidrita hoke ananta catuSTayaM guNoM ko vAdiyA hai / dekho tumane Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usa apUrva alaukika zaktI ko atiH,nirvala karAdiI hai, usa a. sIma zaktI ke sAmane sarpa caMdra jala vAyu Adi kI amogha zaktiyAM bhI sira uThA nahIM sakatIM, aise nirmala ananta zaktiSanta ho ke zaktihIna honA bhalA kahAMtaka acchA hai ? - mahAnubhAvo ! niSpakSa hoke vicAra karo yaha avaguNa ekAnna tumhArA hI nahIM hai, baha. apalAMchana tuma ko hI kuzobhita nahIM kiyA hai, isa praphalatane tumhAre hI ko nirdhana nahIM kiyA hai, isa avidyAne tumheM hI mUrkha ziromaNi padArUDha nahIM kiyA hai, tumhAre saMga sAthI, tumhAre mitra amitra, nAtI gotI, bahuta se aise hI ho rahe haiM / isa kA mukhya kAraNa yaha hai ki anAdi kAla se hI tuma aura tumhAre saMyasAthI kuguru bhraSTAcAryoM kA hI saMga kara rahe ho, jisase hI jIva adhikAMsa moha mitthyAtvamayI nidrAse nidrita ho rahA hai| vo kuguru hInAcArya svayaM zuddha sIdhA sAdhUpaMtha para, nahIM cala ke dUsare ko bhI nahIM calA sakate haiM, vo yaha laukika pUjAzalASArthI jIva paMcindriyoM ke viSaya bhoga garbhita desanA hiye gaira nahIM rahe, vo bheSadhArI dayA dayA mukha pukAra kara hiMsA kA pracAra karate haiM / kahaiM kise sunatA hai kauna, batAve kise dekhatA hai kauna, cAroM tarapha mitthyAmayI mahAghorAMdhakAra chA rahA hai, pApakarma rUpI mahAkAlI vikarAlI ghaTAoM se zuddhakharUpa sUrya, chipAhuvA hai| lekina jJAna cala se dekho, surmAta se khayAla karo, vaha zuddhasvarUpa sUrya chipa kara ke bhI nahIM chipA hai, sumati se kha. yAla karo voha tumhArI nirmala amita kAnti malIna ho ke bhI vikRta nahIM huI hai, vaha tumhArA bala vIrya puruSAkAra parAkrama kahIM nahIM gayA hai, sava tumhAre nijaguNa tumhAre pAsa haiM, agara tumheM apane guNa prakaTa karane haiM aura apanI Atmonnati karanI hai to zu sAdhU mahAtmAoM kI saMgati karo tathArAgadveSa rahita vItarAga prabhu ke vacanoM ke anusAra calo, hiMsAmatakaro, saMyamI ho, jhUTha mata.volo, corI mata karo, brahmadrata dhAraNa karake nirlobhI niSparigrahI ho, ghasa yahI rAha sIdhI mukti milane kI hai, bAkI saba doga hai, jahAMpara paise aura strI kA pracAra hai yahAM kucha Atmona Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ti kA upAya nahIM hai| he mitra ! mata bhrmo.| saMsAra se milatI jhUThI prarUpanA karane se paMcaindriyoM ke viSaya sene sevAne se aura dUsare jIvoM kA zArIrika sukha icchane se mokSAbhilASI kabhI nahI ho sakate, saMsAra meM saMsArI jIvoM ko khAnA khilAne se prA. tmakalyANa nahIM hotA / pRthvI pAnI vAyu agni vanaspati ke jIvoM ko mAra kara asa jIvoM ko sAtA upajAne se dharma kadApi nahIM hotA hai / isa dhvaMsa zIla zarIra kA moha choDa kara tapa zrajhIkAra karo, zarIrastha mahA purupa ke sAtha jagadAtmA ke jisa nitya sambandha ko bhUlakara mAyA ke indrajAla meM phaMsA huvA hai, aura saGkalpa vikalpa ke anartha meM lahA loTa hotA hai usa sambandha ko dhruvajJAna se pratyakSa kara usI zAna meM lavalIna raho / vi. cAra karo hama saccidAnanda prAnandasvarUpa zuddha svarUpa ajara abhara hai, aura yaha zarIra anitya hai, zarIra alaga hai aura hama alaga haiM, isa pudralamayI zarIra kA aura hamArA saMga anAdi kAla se calAbhAtA hai, isa kI rakSA karane se hI hama isa se alaga hoke siddhAtmA nahIM banate, isa kuTumba aura dukhI jIvoM ke mohajAla meM phaMsakara hI moha anukampA karane se caturagati saMsAramayI samudra meM gotA lagA rahe haiN| pyAre ! tuma dukhiyoM ko dekhakara dukhI aura sukhiyoM ko dekhakara sukhI kyoM hote ho, bhaiyyA tumhAre sAmane tumhArA pitA, tumhArI mAtA, tumhArI strI, tumhAre putra, pautra, tumhora nAMtI, gotI, tumhAre mitra, mitra, saba cale calate haiM, aura cale jAyage, ina kisI kA moha mata karo, nirmohI ho ke zrI vItarAgaprarUpitA dharmAnusAra pravato, tava duHkhoM se chuTakArA paaoge| sarva matoM meM saba anyoM meM sava zAstroM meM ahiMsA dharma hI mukhya hai / hiMsA karanA, jhUTha bolanA, corI karanA, maithuna senA, aura parigraha rakhanA sarvathA varjita hai to jaina mati meM to uparokta paJca AzravadvAra senA sevAnA aura anumodanA mana vacana kAyA karake savAza niSedha hai| isalie sadogukA kahanA hai, devAnupriyo! jAgo 2, anAdi kAla se sote sote nijaguNoM ko bhUlagaye kyA aMba sote hI rahoge ? bhAlasya choDo, pramAda tajo, pApa haro, jiyAdaha nahIM to bana sake uttanA hI dharma karo, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekina jinaAkSA bAhara ke kArya meM dharma kadApi mata smjho| zradhA zuddha rakhane se hI samyaktvI kahalAoge, parantu bhAkSAM bAhara kA kArya meM dharma samajhane se samyaktvI kabhI nahIM kahA lAoge / jainI nAma kahA ke ekendrI jIvoM ke mArane meM dharma aisA kahanA bhalA kahAM taka acchA hogA? dharmArtha hiMsA kA dopa nahIM aisI prarUpanA karake ahinsA dharma jotIrthaGkaroM kA kahAhuvA hai use kalaGkita mata karo, mahAnubhAvo, dekho deva guru dharma yaha tInoM amUlya rata haiM. inakI pahicAna karo agara apane bujurga. kusaMga se kuguruupAsaka the to tuma unakI dekhAM dekha kugurutroM hiMsAdharmiyoM kI upAsanA mata karo, jaba tumhArI Atmonnati hogii| parabhava meM durgati na pAyeM agara aisA vicAra hai to asa. lI nakalI kI pahicAna z2arUra karo, Upara kI camaka damaka hI. dekhakara mata bhramoM, sirpha kAMTA ghAMTa bAMdhakara jahorI nAma kahalAne se hI joharI nahIM hosakatA, vaise hI jainI nAma dharAne se hI jainI nahIM hosakatA hai| dRDhatA rakkho vAhya zucI se pavitrAtmA kabhI nahIM hogI, jo yaha apanI AtmA anAdikAla se hiM. sA Adi paMca pAzrava dvAra sene sevAne aura bhalA jAnane se ma. lIna horahI hai vo AtmA inhI paMcAzrava dvAra sene sevAne aura. bhalA jAnane se kabhI bhI nirmala nahIM hogI / isahI lie kahanA hai priyavaro! zuddha paJca mahAvata pAlane vAle munirAjoM ko malIna kahakara pApoM ke pujase AtmA bhArI mata kro| aura jina bhASita naya nikSepa kA bhAvArtha yathArtha samajho, nizcaya aura vyavahAra donoM nayoM se mAtra padArthoM kA dravya guNa paryAya ko yathArtha smjho| ekAnta nizcaya yA ekAntaM vyavahAra naya kohI mata tANo / eka pakSI bane rahoge to samaSita kA lAbha nahIM pAoge, yAda rakkhobhI bItarAgadeva marUpita dharma syAdvAdamayI hai, parantu: viSamavAda nahIM hai, ekAnta nizcayanayI hoM ke vyavahAra naya koM mata uthApI, chadamastha kA sompayahAra hI zuddha hai, isalie kahanA hai ki kuhetu deke jinabhASita hinsA dharma ko vidhvaMsa ma.. tkro| agara sAye jainI hoto ahiMsA dharma prarUpate hue kyoM lA. jate ho aura pRthivI. bhAdi pAMca sthAghara kI hinsA meM dharma kyoM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prahapata ho, dekho dvitiya sUtra kRtAMga ke prathama zUra saMgha ke prathama adhyayana ke dUsare use zAramI gAthA meM kahA hai| dhamma pannavaNAM jAmA, taMtu saMkati mUDhagA / prArambhAni na saMkaMti, avizrattA akovitraa| TIkA-zaMkanIyA zaMkanIya viparyAsamAha (dhamma pannavaNotyAdi) dharmasyaM kSAtyAdi dazalakSaNopetasya yA prajJApanA prarUpaNA (taMtviti) tAmeva zaMkante asadharma prarUpaNoyamityeva madhyavasyati ye punaH pAyopAdAna bhUtAH samAraMbhAstA nA zaMkate (kimiti) yato'vyaktA mugdhAsadasadvivekavikalAH tathA akovidA, apaNDitAH sacchAtrAvavodharahitAH iti // arthAt kSAntyAdi dazavidhi dharma prarUpaNA hai use prarUpate to zaMkAya yAne zaramAte haiM aura zrAraMbha meM dharma prarUpate zaMkAya nahIM, aise avyakta mugdha paNDita hai, isIlie kahatA hai, he devAnupriyo ! jo zrI arihanta bhagavantoM ne ahiMsA dharma kahA hai sohI kahanA ucita hai anyathA savansi varjanIya hai zrI suyagaDAMga sUtra ke dvitIya zrutaskaMdha ke prathamAdhyana meM khulAsA kahA hai| tattha khalu bhagavantA chanjhIvanikAya he u pannatAta. jahA puDhavIkAe jAva tasakAe se jahA NAmae mama assAyaM daMDeNavA aTThINavA muTThINavA lelUNavA kavAleNavA AuTTija mANassavA hammamAgassavA tamijha mANassavA tADijha mANassa vA pariyAvijjhamANassavA kilAvijjhamANassavA uddavijjhamANassavA jAvalo mukhkhamANamAyamavi hiMsAkAragaM dukhkhaM bhayaM paDisaM ve mi icevaM jA; Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( " Na samve jIvA savve bhUtA samve pANA sabvesattA daMDeNavA. jAva kavAleNavA zrA uTTijmamANAvA hammamANAvA tajjhijjhamANAvA tADijhamANAvA pariyAvijjhamANAvA kilAvijjhamANAvA uddaSijjhamANavA jAvalomukhkhaNaNamAyamAvi hiMsAkAragaM dukhkhaM bhayaM paDisaMvedeti evaM nacA savvepANA jAva sattA NahaMtabA NaajhAveyayA parigheta. vvA NaparitAveyavyA NauddaveyavvA / sevemi jeya. atitA jeyapaDapannA jeyAgamissAmi ariha: ntA bhagavantA savve te evamAikhkhaMti evaMbhAsaMti evaMpaNaveti evaMprati samvepANA jAvasavesattA NahatabvA NaajjhAvayabvA NaparighetavvA NaparitAveyavvA NauddaveyavA esapamme dhuve NItIe sAsae samicaM logaM kheyannehi vadoMta evaMse bhikhkhU virate pANAtivAyato jAva virate pariggahAto NodaMtapakhkhAlaNaNaM daMtaparUkhAlejA NoaM. jaNaM NovamaNaM NodhUvaNe NotaM parizrAviH . ejjhA // iti // artha-(tatya ke0 ) tyA karmabaMdhane prastAve khalu iti vAkyAlaMkAra (bhagavaMtA ke bhagavaMta zrItIrthakaradedhe (chajjhIvInakAya heu' . .ke0) chajIvamIkAya karmabaMdhanAM kAraNa (paNattA ke0) khaaii|| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) (saMjahA ke0 ) te chakAyanA nAma kaheche (puDhavIkAya jAyatala kAe ke0) pRthvI kAyathI mAMDIne yAvat prasakAya paryat chajIyanikAya jANavA tehane pIDatAM pIDApatAM jema duHkha upaje tema dRSTAMta karI dekhADeche (sejahANAmae ke0 ) te jemanAma ecI saMbhAvanAye (mama ke mujane (assAya ke) asItA upaje zAthakI asAtA upaje te kahecha (daMDeNaSA ke0) daMDAdiphekarI haNatAthakAM (aTThINavA ke0 ) asthikhaMDe karI hADakAyeM karI (muhINavA ke0) muSTIye karI ( lelUNavA ke0) pApANe karI (kavAleNavA ke0) TThIkarIye karI(zrAujjhimANassapAke0 Akroza karatA thakAtathA sanmukha nAkhatA thakA (hammamANasavA ke0) athavA haNAtA thakA (tajjhijjhamANassavA ke0)tamanA karatA thakA (tADijmamA NassavA ke0) tADanA karatA thakA (pariyAvijjhamANassavA ke0) paritApanA karatA thakA (kilAvijjhamANasavA ke0) kilAmaNA karatA thakA (udavijjhamANassavA kai0) udvega karatA thakA tathA jIvane kAyAthakI rahita karatA thalA (jAvalomukhkhaNarAmAya mavi ke0 ) yAvat zarIra mohathI eka romaukheDavA mAtra evaM paNa (hiMsAkAragaM ke0 hiMsAnu kAraNa vethI paNa (duHkha bhaya paDirsa ghedami ke0 ) duHkha anebhaya hUM gheduM anubhavaM (iccevaMjANa ke0) e. prakAre te jANe ke (savejIvA ke0) sarva jIvate sarva paMcaMdriya jIva jANavA (savabhUtA ke0 ) sarva bhUtate sarva vanaspati pramukhanA jIva jANavA (sampANA ke0) sarvaprANI te sarva veindriyAdika vikalendrI jIva jANavA (savvesattA ke0) sarvasatva te pRthivyA. dika sarva jIva jANavA te jIvona (daMDekarI haNatI thakA (jAbakavAlaNavA ke0) yAvat ThIkarIye karI haNatA thakAM (bAuhijjhamANAvA ke0) Akroza karatA thakA ( hamamANAcA ke0 ) haNatA thakA (tajjhijjhamANAyA) tarjanA karatA thakA (taDijha mANAvA ke0 ) tADanA karatA thakA (pariyAdhijjhamANAvA ke) pAratApanA karatA thakA (kilAvijjhamANAvA ke0) kilAmaNA karatA thakA (uddavijjhamAraNAMvA ke0) udvega karatA thakA tathA jIvane kAyA thakI rahita karatA zakA (jAvalomukhkhaNaNamAyaM mavi ke0 yAvata eka roma ukhaDavA mItra evaM paNa (hiMsAkAra ke) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnu kAraNa te thakI paNa ( dukkhaM bhayaM paDisaMvedeti ke0 ) te jIvo duHkha zrane bhaya eja vede anubhave eTale jevU duHkha manai ghedavU paDe tevU duHkha sarva jIvane vedavU paDe ema sarva jIvone potA sarakhU dukkha dekhADIne anya jIvone zikSAno upadeza zrApeche (evaM naccA ke0) evaM jANIne ( savvepANA jAvasattA ke0) sarva prANI sarvabhUta sarvajIva ane sarva satvane ( NahaMtavvA ke0) haNavA nahIM (abhabhAveyavvA ke0 ) daMDAdike karI tADavA nahIM (NapariyetavyA ke0) balAtkAre karI dAsanI peThe parigrahavA nahIM eTale balAtkAre karI cAkaranI peThe koI kAryane viSe preravA nahIM (NaparitAveyavvA ke0) zArIrika mAnasI pIDAMne upajAvIne paritApavA nahIM (kilavidyAmANavA NauddaveyamvA ke0) kilAmaNA karI karI upadravavA nahIM tathA kAyA thakI rahita karavA 'nahIM // 48 // haghe sudharma svAmI kaheche (seMvami ke0 ) e vacana jehUM kahUM chU te potAnI matiye nathI kato paNa ema sarva tIrthakaranI zrAzAche te dekhADeche (jeyatItA ke0 ) je atItakAle tIrthakara thayA (jeyapaDuppannA ke0 ) jevartamAnakAle tIrthakara vartecha (jeyAgAmissAmi ke0) je Agamika kAle thaze te (arihaMta ke0) arihanta sarakAra yogya (bhagavaMgA ke0) jJAnavaMta AzcaryAdi guNe karI saMyukta evA (sabte ke0 ) samasta zrI arihanta bhagavaMta te (eSamAikhkhaMtI ke0 ) ema sAmAnya thakI kahecha ( evaM bhAsaMti ke0 ) pama AryamAgadhIbhASAyeM bhASeche (evaMpaNaveMti ke0) ema zipyane dezanA Apache ( evaMparUpati ke0 ) ema samyaka prakAre prarUpecha ke (savvapANAjAvasattA ke0) sarva prANIthI mA. DIne yAvat sarva satvane ( NahaMtavvA ke0 ) haNavA nahIM daMDAdika karI tADavA nahIM calI balAtkAreM dAsanI peThe parigrahavA nahIM zArIrika mAnaso pIDA utpanna karIne paritApavA nahIM upadravavA , nahIM jIva kAyA thakI rahita karavA ,nahIM (esadhammedhuvaM ke0) e dharma prANAMnI dayA lakSaNa durgatiya jAtA jIvane rAstranAra te dharma kevoche toke dhruva paTale nizcala (gonipe ke0) nitya sadA sarvakAlache koI kAle jeno kSaya nathI (sAsaye ke0) zAsvatacha. tene ( samiccaM ke0) kevala zAne karI AlocIna zu pAlocIne Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ toke ( logaM ke0) cauda rajvAtmaka loka eTale paTa jIvanikAyarUpa loka tehane duHkharUpa samudramAMhe paDyo dekhIne (khayanehi ke0 ) khedajJa eTale vIjA jIvonAM dukkhonA jANanAra evA zrI tIrthakara bhagavate ( pavedeti ke0) pUrvAta jIva dayA lakSaNa dharma bhAkhyo ( evaM ke0 ) ( prakAre jANIne (sebhirakRvirate ke0) te sAdhU nivAM (prANAtivAyatA ke0) prANAtipAta eTalaM hiMsA thakI temaja mRSAvAda thakI tathA adattAdAna thakI tathA maithuna eTale kuzIla thakI (jAvaviratepariggAhAto ke0) yAvata parigraha thakI virati karatI thakI jevA prAcAre pravarteta AcAra kaheche / NAdaMtaparakAlaNezaMdaMtaparakAlemamA ke0 ) daMta pakSAlane karI daMta dhoce nahIM etAvatA jAvajIva suddhi dAMtaNa na kare (gozaMjaNaM ke0) jAvajIca sudhI saubhAgyane artha zrAMkhamAM aMjana nAkhe nahIM (NovamanaM ke0) vamana virecanAdika kriyA na kare (NodhUvaNe ke0) zarIra vastrAdika dhUpana na kare ( NotaMpariyAviemajhA ke0 ) kAsAdi rogane maTADavA mATe dhUma pAna paNa na kare tabhir eTalAvAnA pote AcAra nahIM // 46 // arthAt sarva prANI bhUta jAMca satvoM ko na mAranA yaha ahiMsA dharma dhruva nitya aura sAscatA hai atIta kAla meM jo arihanta bhagavanta hue vartamAna meM jo mahAvidaha kSetra meM hai aura anAgata phAla meM jo arihanta hoveMge unhoMne yahI kahA yAvat yahI prarUpA tathA yahI kaheMge yAvat yahI prarUpaiga, to aba mokSAbhilASiyoM ko vicAraNA cAhie ki kisIprakAra bhI jIva hiMsA meM dharma nahIM hosalA hai| tava koI kahai dharma ka vAste hiMsA karanese dopa nahIM hotA hai, ele kahai unhoMko vicAraNA cAhie ki tIrtha karona dharma hI ahiMsA meM kahA hai to phira hiMsA se dharma kaise hogA, lekina kuyukti khagAke anArya loga dharma hetu jIva mArane meM doSa nahIM aisI prarUpanA karate haiM yaha zrI prAcArAMga sUtra meM khu. lAsA kahA hai, tathA artha vA dharma ke lie pRthko phAyAdi jIvoM ko mArate haiM unheM manda buddhi dasamAM aMga praznavyAkaraNa sUtra meM kahA hai| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isalie dayA dharma kI prarUpanA karane vAle sataguruoM kA kahanA hai, devAnupiyo! jAgo jAgo jAgakara ke dayA meM dharma hiMsA meM pApa jina AzA meM dharma prAzAyAhara pApa samajho aura jIva ajIva Adi navapadArthoM kI polakhanA karo taba jainI hokaM saMsAra prataH pharAge kevala nAmamAtra jainI kahalAne se kucha bhI prAtmonnati nahIM hogI, "hogI zura saradhana se" jJAna dhinA phrithA kaSTa pharaneseM sarvathA ArAdhaka kabhI nahIM hovoge "sUtra meM kahA hai" (paDhamanANa tabo dayA) arthAt prathama jJAna aura pIche dayA, tathA jo jJAna vinAkaraNI vA tapasyA karake munirAja kahalAte haiM parantu unheM muni nahIM samajhanA cAhie kyoMki uttarAdhyayana sUtra meM kahA hai "nANaNaya muNI hoI" arthAt mAnavaMta hone se munI hote haiM jJAna vinA nAma mAtra muni rAja hote haiM bhAva mu. ni to java hI hoMge taba nava tatvoM kA jANa hoke sAvadha kArya kI AzA nahIM deMge aura SaTa havya kI guNa paryAya ko yathArtha samajhege zrI utrAdhyayana ke mokSa mArga adhyayana meM kahA hai| evaM paMca vihaNAnAM dabvANaya guNANaya / . pajavANa savvesi nANaM nANI hi dasiyaM / / arthAt vastusattA jANe vinA jJAnI nahIM tathA navatatvoM ko zrolakhai vaha samakatI hai jJAna vinA cAritra kabhI nahIM hosakatA hai ucAdhyayana meM aisAhI kahA hai "nANeNa vinA na huMti caraNa. guNA" arthAt jJAna vinA cAritra ke guNa nahIM, jIva ajIvAdi kA jJAna hoke saMyama pacakheMge tava bhAva nikSepaiM munirAja hogA zrI anuyogadvAra sUna meM kahA hai| ime samaNa guNamukkayogI chakAya niraNu kaMpA hayA iva duddAmA gayA iva niraMkusA ghaTTA maTThAttu, pyoTThA paMDurayA uNaNa jiNANaM praNA esa chaMTTA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) vihari UNau bhaukAlaM zrAvassa gassa uvaTThatitaM loguttariya davAvasmayaM / . arthAt sAdhU ke guNoM rahita chaoM kAyoM kI dayA nahIM karane bAle haya yAne ghoDe kI taraha unmaha aura nirAMkuza hAthI vat zrI vItarAga kI AjJA ko bhaMga karane vAle khecchAcArI tathAsnAna karake zarIra ko nirmala rakhake svacchavastrAdi se zRGgAra karane vAle kesoM ko saMvAra ke zarIra kI zobhA baDhAne vAle kAloM kAla pratikramaNAdi nahIM karate haiM ityAdi aneka avaguNoM sahita dRvya sAdhU haiM, priyavaro! taba hI to svAmI bhISanajI ne havya sA. dhU bheSadhArIyoM kA saMga choDa kara apane prAtmA kA uddhAra kiyA hai ora muguru kuguru pahicAnane ke nimitta aneka DhAle copAiyAM banAkara bhavyajIvoM ko samajhAne ke lie upadeza diyA hai so nirguNI bheSa dhAriyoM ko atyanta apriya lage haiM taba vo aneka taraha se unakI nindA karake logoM ko vahakAte haiM kahate haiM bhIkhanajona to bhagavAna ko to cUka guruko roye vatAye haiM aura dayA meM pApa batAte haiM tathA dAna dharma ko to uThA hI diyA hai ityAdi mana mAnA kathanA kathake bhole' lokoM ko zrI vItarAga prarUpita . dharma mArga se vimukha kararahe haiM lekina nyAyAdhayAM to haragija bhI nahIM mAnate,mokSAbhilASI to samajhate haiM nindakoM kA kartavya to nindA karanA hI hai, nindakoM kI nindA se guNI ke guNa kabhI bhI lupta nahIM hote haiM, isI lieM nindaka jI cAheso nindA kage parantu guNI puruSa to guNI hI raheMge, aura nindA karane vAle nidaMka hI raheMge, yaha kisI ko apriya lage to kSamAtA hUM parantu nyAya bAte to niHzaMka se hI kahanA ucita hai svAmIne to sva. kRta DhAloM meM kisI kA bhI nAma le ke apazabda nahIM kahA hai parantu hoNAcArI vyaMliGgayoM ne anekAneka pustake chapAke svAmI kI nindA aise aise zabdo meM kii hai ki jaise koI madirA ke na-. ze meM cUra hoke neka AdamI ko gAlI galoja dete haiM, kintu bhale AdamI ko to halakA zabda bhI mukhase uccAraNa karate zarama Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAtI hai jo jAtivanta kulavanta aura lajjAyanta hogA vo to kisI kA nAma leke haragiz2a bhI apazabda nahIM nikAlegA parantu adhama jAtivAlA kevala peTArthI guNazUnya mAnava zuddha sAdhU munirAjoM se dveSa karake aneka mRSA pAla date nahIM lAjeMge jinakI Adata nindA karane kI hai unheM nindA kiye vinA jaka nahIM paDatI nIti zAstroM meM kahA hai, nacanA paravAdena ramate durjano janaH / kAka sarvarasAna bhukA vinA medhyaM na tRpyti|| arthAt kAgalA aneka rasa khAtA hai parantu bhraSTA meM mukha diye vinA tRpta nahIM hotA hai vaisahI nindaka nindA kiye vinA khuza nahIM hotA / isa lie hamArA kahanA hai he priyavaro!mata pakSa ko taja ke satyAsatya kA nirNaya karo yaha manuSya janma syAt syAt nahIM milane kA hai, mahAnubhAvoM! Apa logoM se prArthanA hai ki dveSabhAva ko choDakara jinaprAzA dharma dhAraNa karo tava kugati se bacoge aura apanI Atmonnati hogI- ApakA hitecchU __ zrA0 joharI gulAbacanda luNIyAM // atha svAmI zrIbhIkhanajI kRta nava padArtha ulakhanA kI joDa / dohA-namUMbIra zAzana dhaNI, gaNadhara gautama svaam| taraNa tAraNa puruSAMtaNoM, lIje nita pratanAma 1 zloka-bIrAya zAsanezAya, gauttamasvAmine namaH / ... bhavAbdhitArakaM yasya, naamsmrnnmnyjsaa||1|| ||dohaa / / tejIvAdi nava padAratha taNo, niraNo kiyoM bhAMta / tyAMne halukarmI jIvAM ulakheM, raimanarI khAMta // 2 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T (14) zloka-jIvAdika padArthAnAM navAnAM bhUrinirNayaH / jJAtvaivaM svalpakarmANAH pazyantihi manoratham 2 dohA-jIva ajIva ulakhyAM vinA,miTaina manaro bhrama samakita zrAyAM vina jIvare,rukaina zrAvatAkarma * zloka-jIvAna jIvA na jJAtvA mucyatena manobhramaH samyaktvamantarAraudho jIvAnAM na bhavakramAt / dohA-nava hI padAstha jUjUvA,jathA tatha saradhai jIva / te nizcaya sama dRSTi jIvaDA,tyAM dIdhI muktanI nIMva 4 zloka-padArthAt nava saMhasya, ye'laM zraddadhate jnaaH| samadRSTi guNAste hi, mukti mUlaM prayuJjate / // dohA / / hivai navahI padAratha polakhAyavA,judA 2 kahUM dhUM bhed| pahilA polakhAuM jIvane,te suNajyo prANa umeda 5 zloka-navAnAM hi padArthAnAM, bhedAn vacmi prathak 2 / .: vodhayAmyAdito jIva,metaRNuta sAdaram 5 (bhAvArtha) namaskAra karatA hUM zrI vIraprabhu zAsana ke dhaNI ko aura sAdhU sAdhvI rUpa gaNa ke svAmI gautama gaNadhara ko ina taraNa tAraNa puruSoM kA hamezA nAma japanA cAhie jinahoM ne jIvAdika navatatvoM kA niryaNa vidhipUrvaka kiyA hai so halU kamIjIva Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) jholakha karake manakI kSAnti purNa kareM, kyoMki jIva ajIva ko pahicAne vagairamanakI bhrAnti nahIM miTatI hai manakA bhrama dUrachue vinAsamyaktva nahIM sparzatI ora samakita ke abhAva meM bhAvate huve karma nahIM rukate haiM, isahI lie navapadArthoM ko yathArtha zraddhane se jIva sama dRSTi kahalAtA hai taba mokSasthAna kI nIMva yAne buniyAda ko DaDha kare haiM isavAste svAmI bhISanajI kahate haiM nava padArtha ko ulakhAnA nimitta alaga alaga bheda kAreke kahatA hUM prathama jIva padArtha ko ulakhAtA hUM sI he bhavyajanoM yaha suno| dviaal|| // prathama DAbhamUnAdikanI DorI edesI // sAsvato jIva darva sAkSAta / ghaTai badhai nahIM tila mAtAtiNArA bhasaMkhyAtA pradeza / ghaTai badhai naM. hI lavaleza // 1 // tiNasU dravya kayo jIva eka ! bhAva jIvarA bheda aneka / tiyaro bahuta kahyo vistAra / te muddhivanta jANa vicAra // 2 // bhagavatI vIsamAM sataka mhAMya / bIje udese kahyo jinarAya / jIvarA tevIsa nAma / guNa niSpanna kahyA chai tAma-3 // (bhAvArtha ) jIdhako dravya bhAva yaha do bheda kari ulakhAte haiM dravya jIva ke asaMkhyAta pradeza kA samUha hai bo sadA sarvadA trikAla meM sAsvata haiM una asaMkhyAta pradezo meM se kabhI bhI eka adhika nyUna nahIM hotA hai una saMkhyAtA pradezoM kI samudAya karike ekajIva dRvya hai yAne eka jIva ke asaMkhyAtA pradeza haiM aura una asaM.. khyAtA pradezoM kA eka jIva hai aise loka meM saba jIva ananta haiM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthak pRthak jIyoM ke aneka aneka bhAva hai saba jIvoM kI samu. dAya karike hI saMgraha naya kI apekSAyeM zrIThANAM aMga sUtra meM kahA hai "ege jIvA ege ajISA ege punnA ege pAvA' ityAdi aura eka jIvake ananta guNa paryAya haiM isayAste bhAva jIva ke aneka bheda kahe haiM zrIpaJcama aGga bhagavatI ke valimA zataka ke dUsare uddasA meM jIvake tevola nAma guNa niSpanna kahe / so kahate haiM, tAtparya yaha hai ki jora dravyataH sAsvatA aura bhAvataH alAsvatA hai, aba bhAva jIva ke taivIsa nAma kahe so kahate haiN| // DhAla tehija // jIve tivA jIvaro nAma / zrAupo ne bale jIva tAma // yo to bhAva jIva sNsaarii| te buddhivaMta lIjyo bicArI // 4 // jIvatthI kAya e jIvaroM nAma / deha dharai chai teha bhaNI shraam||prdeshaaNro samUha te kAya / pudagalarA samUha chai tahAya // 5 // svAsa usvAsa leve che tAma / tiNasUM pANe tivA jIvaro nAma // bhUetivA kahyo iNanyAya / sadA chai tihUM kAlare bhAMya // 6 // satte.tavA kahyo iNa nyaay| zubhAzubha pote ke taay|| viNativA viSaya ko jANa / zabdAdika liyA sarva pichANa // 7 // beyAtivA jIvaroM nAma / sukha dukha bede chai ThAma ThAma / teto cetana rUpa chai jIva / pudagalaro svAdI sadIva // 8 // ceyAtivA jIvaro nAma | pudagalarI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racanA karai tAma / vividha prakAranA racai rUpa, te tI bhaMDAneM bhalA anUpa / / 6 // jeyAM tivA nAma: zrIkAra karmI ro jIpaNa hAra / tiNaro prAkrama zakti ananta, thoDAmeM karai karmAro anta // 10 // zrAyA tivA nAma iNanyAya, sarvaloka sparoM ke tA. hAya / janma maraNa kiyA gama ThAma, kaThai pAmyoM nahIM pArAma // 11 // raMgaNeM tivA moha maMda mAto, rAgadeSa meM rahai raMgarAto / tiNa rahai chai mohamatavAlo, zrAtmAne lagAvai kAlo // 12 // hiMDae tivAM jIvaro nAma, cahu~ gati meM hiMDyo ke tAma / karma hiMDolai ThAma ThAma, kaThai pAsyoM nahIM visarAmaM // 13 // poggale tivA jIvaro nAma, pudgala le le melyA gama ThAma / pudgala meM raacrhyo| jIva, tiNasU lAgI saMsArarI nIva // 14 // mANave tivA jIvaro nAma, navo nahIM sAMsvato chai tAma / tiNarI paryAya to palaTajAya, dravyato jyU se jyU raha~sIhAya // 15 // kattA tivAjIvarau nAma karmAro karatA cha tAma / tiNasaM tiNane kahyo zrAzravatiNasU lAgai chai pudgala dravya // 16 // vikattA tivA nAma iNanyAya, karmAne vidhUNe chai. tAya / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) zrA nirajarArI karaNI zramAma, jIva ujvala te nirajarA tAma // 17 jae tivA nAma taNoM vicAra, karma ripUro jIpaNa hAra / jaba jIvarI jaya hojAve, tara sAsvatA sukhajIva paavai|| 18 // jaMtu tivA nAma iNanyAya, eka samaya lokAnte jAya / yahavo zakti svabhAvI jIva, tiNaro kadeha na hoya ajIva // 16 // sayaMbhUtivA chai jIvaro nAma, kiNa hI nipajAyo nahIM tAma / te to chai dravya jIva sabhAve, te to kade nahIM vila lAve // 20 // joNI tivA jIvaro nAma, mara mara Upano ThAma mama / caurAsI lakhayonIre mAhi, upajyo ne ni: sara gayo tAhi // 21 // sasarIrI tivA nAma yaha, zarIrai aMtara rahai teha / zarIra pAchai nAma dharAyo, kAlA gaurAdi nAma kahAyo / // 22 // nAyA tivA karmAro nAyaka, nija sukha duHkha noM chai dAyaka / tathA nyAya taNoM karaNa hAra, te to bole chai bacana bicAra // 23 // antara apyA tivA jIvaro nAma, sarva zarIra vyApI rahyo tAma / lolI bhUta chai pudagala mAhi, nija sarUpa daborahyo tAhi // 24 ||drvy jIva sAsvatoyeka, tiNarA bhAva kahyA chai aneka / bhAvato lakSaNa guNa paryAya, te to bhAva jIva chai tAya // 25 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM0 mUla pATha, rIkA bhAvArtha saMsArI AyuSyavaMta hai tathA sadAjI1/jIvetiSA, jIva / batA rahatA hai isalie jIva cetanA caMta hai 2 jIvatthi. jIvAstI ! asaMkhyAta pradezoM kA samUha hai tathA rastA saMsAra meM zarIra dhAraNa karake kAyA kAyativA kAya aisA kahalAtA hai / prANadhArI hai isa se prANIMsAso 3 pANativA, prANa svAsa letA hai caturtha nAma bhUta yAne sadA sarvadA tri4 bhUetivA bhUta kAla jIva kA jIva hI hai 5 sattetivA satva | pAMcamUnAma satva zubhAzubha karmavanta hai - 6 vipativA viza IoN kI tevIsa viSaya kA jANa hai [chaTTAnAma binnU yAne viSayI paMca indri | sukha duHkha kA vedane vAlA hai isa se vedaka | sAtavAM nAma jIva kA vedaka hai 7/gheyAtivA sukha duHkha cayatAti| padaloM kIracanA karatA hai tathA acchA cetApura8/ceyAtiyA curA rUpa varNa pAtA hai isa se cayati lAnAMcaya zrAdamA nAma hai kArI jayati janA karmarUpazatruoM ko jIta ke jaya karatA jeyAtiyA tA. karma hai isalie navamAM nAma jetA hai ripUNAM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) naM0 mUla pATha | TIkA bhAvArtha prAtmA 10 praAyAtivA nAnA gati nAnA prakAra kI gati karake sarva loka ko "satata gAbhi sparzatA hai isa se dasavAM nAma AtmA hai / tvAt raGgaNeti.11 raMgaNe tivA gaNaM rAga rAgadveSa mayIraGga se raMgA huvA hai isI stadyogAdra- lie izAramA lAsa raGgaNeti hai / jhaNaH hiNDueti. 12 hiMDaetivAhiNDukatve karmamayI hiMDole meM baiTha ke cyAra gatI meM na hiNDukA hiMDatA hai isase dhAramA nAma hiMDuka hai ..yogaleti-pUraNAdganA pudgaloM ko grahaNa karanA aura choDanAdi ca zarIrAdinApudgalaH | kArya karatA hai tathA pudgaloM se lipta hai mA.niSedhe pratyayA yaha jIva nayA nahIM hai sAsvatA hai isa kI paryAya to palaTatI hai parantu dravyata: nAditvA. sAsvatA hai isase sAnava hai. purANa: 13 vA vA kartA kAra- karmoM kA katI hai vohI pAzrava hai isa 15 kattAtivAkA karma-lie jIva kA nAma karatA hai / raMgAMm / tambe Ans. .. .- . - . . . - - - - - - Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) naM0 mUla pATha TIkA bhAvArtha - vividhata yA kAvi- pharmoM ko vidhUNAtA hai thAne karaNI kararAvikattAvikartayitA nirajaratA hai vikheratA hai isa se ghA vAchedekaH vikakSA karmaNAmeva jipati-pa| 17/ jaetivA tizaya gama sarva karmoM ko jIta kara jayA hotA hai nAjagat jantutti-ja- eka samaya meM lokAMta jAtA hai aisAzI. 18 jaMtUtivA nanAjantu | dhracalane vAlA hai isa lie jantu hai joNIti joNIeti- yomiranye-caurAsI lakSa prakArakI yoniyoM meM upa.. 16 dhAvAmutpAda-jatA hai isalie isakA nAma yoni hai katvAt svayaMbhavanA yaha jIva svayaM sadA acala hai isa ko 20 sayaMbhUtivA t svayambhaH kisIne bhI paidA nahIM kiyA hai saha zarIra-zarIra ke antara rahatA hai sasarIrI hai sasarIgaNeti zasasAste isakA nAma zarIra hai tivA | rIrI nAyakaH ka-kau kA nAyaka yAne mAlika hai nijasu. 22 nAyAtiSArmaNAM netA kha duHkha kA dAyaka hai i.nAyaka hai antamadhyarU patrAtmA na sarva zarIra meM vyApta hai pugaloM meM lolI 23/ yAtivA zarIrarUpa bhUta hoke nija sarUpako davAyA hai / ityantarAtmeti - -- Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokta tebAsa nAma kahe ha aura isI prakAra se aneka nAma jIva ke karma saMyoga viyogadi kAraNa se jAnanA dravyataH eka hai bhAvataH aneka hai asaMkhyAta pradezI to dravya jIva hai ora usa ke lakSaNa guNapoya bhAva jIva hai / // DhAla tehij|| bhAva to pAMca zrIjina bhAkhyA, tyAMrA svabhAva judA judA dAkhyA / udaya upasama cAyaka jANoM, kSayopasamaparaNAmika pichANo // 26 // udaya to pATha karma ajIva, tyAM rai udaya se nipanA jIva, te udaya bhAva jIva kai tAma, tyAMrA aneka juvA vA nAma // 27 // yato hove pATha karma, jaba tAyaka guNa nipajai parma / te tAyaka guNa chai bhAva jIva, te ujvala rahai sadIva // 28 // upasameM cha mohanIya karma eka, jIvarai nipajai guNa aneka / te upasama bhAva jIva chai tAma, tyAMrA piNachai juvA juvA nAma // 26 // be bhAbharaNI mohanIya antarAya, yaha cyArUM karma kSayopasamathAya / taba upajai kSayopasama bhAva cokho, te bhAva jIva niradokho // 30 // jIva pariNameM jiNa 2 bhAva mAMhI, te sagalA chai nyArA nyArA vAhI / piNa pariNAmika sArA chai tAma, jehavA tehavA pariNAmika Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) nAma // 31 // karma udaya se udaya bhAva hoya, te to bhAva jIva chai soya / karma upasmIyAMsU upasama bhAva, te upasama bhAva jIva iNanyAya // 32 // karma kSaya se kSAyaka bhAva hoya, te piNa bhAva jIva cha soya / karma Ayopasama se kSayopasama bhAva, te piNa chai bhAva jIva innnyaay||33||cyaa bhAva chai pariNAmIka, yo piNa bhAva jIva chai ThIka / aura jIva ajIva aneka, pariNAmika vinA nahIM eka // 34 // ye pAMcUbhAva bhAva jIva jANoM, tyAMna rUDI rIta pichANo / upajai neM vilai hojAya, te bhAva jIva chai iNanyAya // 35 // karma saMyoga viyoga se teha, bhAva jIva nipaje yehAcyAra bhAva nizcaya phira jAya, cAyaka bhAva phirai nahIM rahAya / / 36 / / bhAvArtha // asaMkhyAta pradezI dravyaM jIva saMsArI anAdi kAlase karma saMtatI ke sAtha lipta ho rahA hai, aSTa kamoM ke saMyoga dhiyoga se bhAva jIva hotA hai so pAMcaprakAra se jinake nAma udaya bhAva 1, upasama bhAva 2, kSAyaka bhAva 3, kSayopasama bhAva 4, pariNAmika bhAva 5, aSTa karmoM ke udaya se udayabhAva jIva / sAta karma upasama hoya nahIM eka mohanIya karma upasameM yAne davai taya upasama bhAva aSTa kamI ke kSaya honese kSAyake bhAva jIvAzAmAvaraNI darizanA. gharaNI mohanIya antarAya yaha cyAra karmakSa yopasama ho taba kSayopasama bhAva jIva / aura udaya meM yA upasama meM kSAyaka meM yA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) kSayopasama meM yaha jIva pariNameM so pariNAmika bhIva jIvajAH NI uparoktaM bhAvoM meM pariNamanese 80 volo kI prAptI hotI haiM unakA varNana saMkSapa se yahAM karate haiM 1 udayato aSTaM kama aMjavihai una ke udaya se 33 bola hote haiM lo jIva haiM narakAMdi gati, pRthivyAdi 6 kAya, kRSNAdi 6 lesyA, krodhAdi 4 kaSAya, striyAdi 3 veda yaha 23 hueM, mithyAsvI 24, avatI 25, prasannI 26 aMtrANI 27, zrAhAratI 28, saM. yogI 26, chadmastha 30, akevalI 31, aMsiddhatAM 32, saMsAratA 33, 3 upasama eka mohanIya kama hotA hai so aMjIva hai aura mohanIya karma ke upasamana saMjIva ke 2 vAloM kI prAptI hotI hai so upasama bhAva jIva hai upasama samyakta 1 upasama cAritra 2 3 kSaya zrAThoM hI karma hote haiM sotoaMjIva haiM una ke deya hone se 13 boloM kI prAptI hotI haiM sonAyaka bhAva jIva hai, jJAnA. gharaNI karma kSaya hone se jIvakA jo nija guna kevala yAne sampUrNa jJAna hotA hai|, darazanAvaraNI karma kSaya honase jIva kA darizanaguna hai so hotA hai kevale darizane, 1 mohanIya karma ke do bheda haiM darizanaM mohanIya cAritra mohanIya, darizana mohanIya kSaya hone se kSAyaka samyakta 3 cAritraM mohanIya kSayaM hone se kSAyaka cAritraM, 4 vedanI karma kSaya hone se zrotmikaM sukha,5nAma karma kSAryakaM hone se amUrtika bhAva 6, gauta kameM kSayaM hone se guru le57, AyuSyaM karma kSaya hone se aTala avagAhanoM 6, antarAyaM kama kSayaM hone se dAnaM lAbdha 6, lAbha labdhI 10, bhaugailabdhI 11, upabholindhi 12, vIryalandhi 13 4 kSayopasameM zAnAvaraNI dArazanAvaraNI mohanIya aMntarAya ina cAra kamI kA hotA haiM voto ajIva hai. ina cAroM karmoM kA jaya aura upasama hone se 22 boloM kI prAptI hotI hai vo nayA~ pasema bhAva jIdha haiM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.1) jJAnAvaraNI karma kSayopasama hone se pATha boloM kI prAptI hotI hai mati jJAna 1 zcatijJAna 2 avadhi zAma 3 manaH paryava : na.4 mati prajJAna 5 zrutizrajJAna 6 vibhaMga azAna 7 bhaNanA yAne lIkhanA guNanA 8 (2) darizanA varaNI karma kSayopasama hone se poloM kI prAptI hotI hai zrotraindrI 1 (kAna,) cakSuindrI 2 (AMkha,) prANaindrI 3 (nApha,) rasaindrI 4 (jIbha, ) sparzaindrI 5 (zarari,) cakSu darizana 6, acaca darizana 7, avadhi darizana / 3 mohanIya karma kSayopasama hone se paM bolA kI prAptI hotI hai sAmAika cAritra 1, chedosthApanIya cAritra 2, pratihAra pizuddha cAritra 3, sUkSama saMparAya cAritra 4, dezavrata (zrAvakapaH NAM) 5, samadRSTi 6, mityAdRSTi 7, sama mitthyAiSTi / 4 antarAya karma kSayopalama hone se 8 voloM kI prAptIhotI hai dAnAlandhi 1, lAbhAlabdhi 2, bhogAlabdhi 3, upabhogAlabdhi vIryalabdhi 5, vAlavIrya 6, pariData vIrya 7, bAla paNDita vIrya, : uparokSa cAra bhAvoM ke assI bolA meM se kitaneka paula jI. pa meM hamezAM pAvehImeM, lakSaNa guNa pAya ko bhAva jIva kahate haiM, tAtparya yaha hai ki guNoM kI samudAya. to havyajIva sAsvatA hai, aura guNoM meM parivartanA, vo bhAva jIva, paryAya te aMsAsvatA hai| udaya nippana, upasama niSpanna, kSAyaka niSpanna, kSayopasama niSpana na, aura pariNAmika niSpanna, yaha pAMca bhAvoM meM se cArato, phAlAntara meM palaTa jAte haiM, aura zAyaka niSpanna bhAva hue bAda nahIM palaTatA hai, so buddhimAnajana isa ko yathA tathya samajhaleMge // dAla tehIja // dravyato sAsvato chai tAhi, te to tInhIM kAlarai - - mAMhi / te to vilaya kade nahIM hoya, dRvyato 4. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) jnaMro jyUM rahaisIsoya // 37||te to chedyo na kadai chedAvai, bhedyo piNa kade nAMhI bhedAvai |jaalyo piNajalai nAhI, bAlyo piNa na balai zrami mAMhi // 38 // kATayo piNa kaTai nahIM kAMI, gAlai to piNaM gale naahii| bAMTai to piNa nahIM ba~TAya, ghasai to piNa nahIM ghasAya // 39 // dravye asaMkhyAta pradezI jIva, nitaro nitya rahai sadIva / te mArayo piNa marai nAhi, bale ghaTai badhai nahiM koI // 40 // dravyato asaMkhyAta pradezI, te to sadA jyUro jyUM rahasI / eka pradeza piNa ghaTai nAhI, te totInUMhI kaalremaahi||41|| khaMDAyo piNa nakhaDai ligAra, nitya sadA rahai eka dhAra / ehavochai dravya jIva akhaMDa, akhIthako rahai iNa mNdd|| 42 // // bhAvArtha // dRvyataH jIva sAsvatA hai yAne jIva kA ajIva tIna kAla meM kabhI bhI nahIM hotA hai; jIva ko chedane se chedra nahIM hotA hai bhedane se bheda nahIM hotA hai, jalAnese jalatA nahIM bAlane se valatA nahIM kATane se asaMkhyAtA paradezoM ke Tukar3e TukaDe nahIM hote gAlane se galasA nahIM, pIsane se pisatA nahIM, ghasane se ghasatA nahIM, asaMkhyAtapradezoM meM se kamI besI kisI kAla meM hotI nahIM aura eka jIva ke pradeza dusare jIva meM nahIM milate haiM arUpI abhedI achedI hai, aisA jIva dRzya asaMkhyAta pradeza mayI svataMtra Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM rahatA hai isa yAste jIva ko vyArtha karake sAsvatA kahA hai| apa bhAvArtha karake zrasAsvatA kahA so kahate hai| // DhAlate tehija // havyA aneka bhAva chai thAya, te to lakSaNa guNa paryAya / bhAva lakSaNa guNa paryAya, ye cyAraM bhAva jIva cha hAya // 43 // yaha cAraM bhalAne muMDA hoya, yeka dhArAna rahai koyA keI cAyaka bhAva rahasI eka dhAra, nIpyanA pachaina ghaTai ligAra // 44 // dRvyajIva sAsvato jANoM, tiNameM zaMkA mUla magrANo, bhagavati sAtamAM zataka mAMya, dUjai uddesai kaho jinarAya // 4 // bhAve jIva, asAsvato jANo, tiNa meM piNa zaMkAmUla ma praannoN| epiNa sAtamAM zataka mhAMya, dUjai udde. sai kayo jinarAya // 4 // jetI jIva taNI paryAya, asAsvatI kahI jInarAya / tiNane nizcaya bhAva jIva jANo, tiNane rUDI rIta pichANo // 47 // karmA ro karatA jIva chai tAyoM, tiNasuM zrAzrava nAma dharAyo / te zrAzrava chai bhAva jIva, karma lAgaite pudagala ajIva // 48 // karma rokai chai jIva hAyo, tiNa guNasuM saMvara kahAyo / saMbara guNa cha bhAva jIva, rukiyA chai karma pudgala ajIva // 46||.krm turaM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) jIva ujvalathAyo, timanenirjarA kahi jinarAyo, te nirjarAchai bhAva jIvo, tuTai te karma pudgala ajIvo // 50 // samasta karmI se jIva muMkAyo, tiNasUM e jIva mokSakahAyo / mokSa te piNa chai bhAva jIva, muMkIyAgayA karma zrajIva // 51 // zabdAdika kAMmane bhoga, tyAMna~ tyAgIne pADai viyoga / te to saMvara chai bhAva jIva, tiNasaM rUkiyA chai karma ajIva // 52 // zabdAdika kAmane bhoga, tehanUM karai saMjoga, te to zrAzrava chai bhAvajIva, tiNasUM lAge chai karma anAva // 53 // nirajarAne nirajarAnI karaNI, yaha dohIM jIvane prAdaraNI, yaha dona chai bhAva jIva, tUTAne tUTai karma ajIva // 54 // kAma bhoga saiM pAmeM zrArAmoM, te saMsAra thakIjIva shAmoM, te zrAzrava chai bhAvajIva, tiNasU lAgai chai karma ajIva // 55 // kAma bhoga thakI neha (To, te saMsAra thakI chai aMpUTho / te saMbara nirjarA bhAva jIva, jaba rUkai tuTai te karma ajiiv.|| 56 // sAvadha karaMNI cha sarva prakArja teto sagalAchai kartavya anArja, te sagalA chai bhAva jIva, tyAtUM lAgai karma ajIba . // 57 // jina zrAjJA pAlai ruDI ti, te piNa bhAva Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (26) jIva subinIta / jIna zrAjJA lopI cAla karIta te ke bhAva jIva anIta // 58 // sara vIra saMsAra re mAhI, kiNarA DarAyA Dare nAhI, te piNa chai bhAva jIva saMsArI, te to huvo anantI baarii||56|| sAMcA sura vIra sAkSAt, te to karma kATai dinarAta, te piNa bhAva jIva chai colo, dinadina naiDI karai mokho // 6 // kahi kahine kItoyika kaihUM, dravyane bhAva jIva chai vehUM, tyAne rUDIrIta pichANo, chainyUrA jyUhiyA maiM zrANo // 6 // dravya bhAva polakhAvana tAma / joDa kIdhI zrIjIdvArA sU ThAma / sambata aThAraha saya pacapana varSa, caita vadI pakha tithi terasa // 61 // . iti svAmI zrI bhIkhanajI kRta jIva padArtha bholakhanAkI dAla // bhAvArtha // dRSyake aneka bhASa haiM, lakSaNa pariyAya ina cyAroM ko bhASa jIva samajhanA, jIvakA lakSaNa caitanya guNa jJAnAdi, pariyAya,zAna karake ananta padArtha ko jANeM isa se anantI paryAya hai vo asAsvatI hai, karmoM kA kSAyaka ho ke jo bhAva niSpanna hotA hai gho sAsvatA hai, zrI bhagavatI sUtra ke sAta meM zataka ke dUje uhe. se dRvyataH jIva sAsvatA aura bhAvataH asAsvatA kahA hai isa meM kisI taraha kI zaMkA nahIM rakhanI cAhiye, jIvato dRzya hai aura usakI paryAya bhAva hai ise acchI taraha samajhanA aura pahicAnanA cAhie, kamA~ ko grahaNa kara vo Azava bhAva jIva hai, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) karmoM ko rokai vo saMghara bhAva jIva hai, dezataH karma toDa de. zataH jIva ujvala hoya vo nirjarA bhAva jIva hai, sarvataH karmoM ko muMkAve thAne chAMDai vo mokSa bhAvajIva hai, zabdAdika kAma bhogoM kA viyoga ko bAMche so saMvara bhAva jIva / aura karma ruke vo jIva / zabdAdika kAma bhogoM kA viyoga na bAMche vo Azraya bhAva yi / kama lage vo ajIva hai, jIva dezataH jIva ujjvala hoya vo nirjarA aura asaNAdi dvAdaza prakAra se kama nirjare vo nirA kI karaNI hai nirjarA aura nirjarA kI karaNI yaha donoM hI jIva ko AdaraNayogya hai| jISa indrIyoM ke kAma bhogoM se dhArAmamA. ne yo saMsAra se sanmukha hai isalie jIvakA nAma zrAzrava hai, aura kAma bhogoM se virata rahai vaha saMsAra se vimukha hai isa lie jI. dhakAM mAma saMbara hai| jIvakA sAvadha kartagya anArya paNA hai usase karma baMdhate haiM usa karaNo kA nAma Azrava hai / so bhAva jIva hai| jina prAjJA pramANa kArya kartA hai vo suvinIta bhAva jIva aura jina zrIkSA lopa ke kurIta calai vo anIta bhAva jIva hai, / sU. vIra puruSa saMsAra meM saMgrAma karate haiM kisI ke DarAye Darate nahI vo saMsArika suravIra bhAva jIva haiM, aura karma macI zako nAzakarate haiM ve sacce dhArmika bhAvajIva haiM, tAtparya yaha hai ki asaMkhyAta pradeza akhaMDa hai vo havya jIvasadA sarvadA sAsvatA.hai yAne jIva dRvya kA ajIba havya kabhI bhI nahIM hotA hai aura usIke guNa paryAya haiM vo bhAva jIva haiM vo asAsvatA hai inako 'yathArtha jaise jJAnI devoM ne jisa jisa apetAle kahA hai usa hI taraha se jAna ke satya zraddho, jIva padArtha ko havyataH aura bhA. vataH olakhAne ke lie svAmI zrI bhIkhanajIne vikrama saMvat 1855 caita cuda 13 ko meghADa dezAntargata zrInAthadvArA meM DhAla joDa ke kahA hai isa kA bhAvArtha maiMne merI tuccha buddhi zranusAra kahA hai so koI azuddhArtha jANate ajANate pAyA ho usakA mujhe sarvataH micchAmi dukaDaM hai guNIjana zuddha par3heM paDhAbame ApakA hitecchU ... jauharI gulAbacanda lUNIyAM . Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 31) // atha ditiya ajIva padArtha // ||dohaa|| ajIva padArtha bholakhAyavA, tiraNarA kahuM bhAva bheda / thoDAsA pragaTa karUM, te suNajyo ANa umeda // 1 // DhAla // mama karo kAyA mAyA kAramI edeshii| dharma adharma AkAza hai, kAla meM pudgala jaaNnnjii| ye pAMcU hIMdravya zrajIva chai, tyArI buddhivanta karajyo pichaannjii|| hiva zrajIva padArtha polkho||1|| yaha cArUM hI dRvya arUpI kahyA, yAM meM varNa gandha rasa sparza nAhiMjI eka pudgala dRvya rUpI kahyo, varNAdika sarva ti. Na maahijii|| hi // 2 // yaha pAMcU hI havyabhelA rahai, piNa bhela samela nahIM hoyjii| Apa zrApa taNAM guNa lerayA, tyAM ne bhelA karasake nahIM koya. jI / / hiva // 3 // dharma havya dharmAstikAya chai, prA. sti te chatI vastu tAhanI / asaMkhyAta pradeza, tehanAtiNasUM kAya kahI jiNarAyanI / hiva // 4 // zradharma havya adharmAsti kAya chai, yA piNa chatI vastu tAyajI, asaMkhyAta pradeza chai tehasUM, kAya kahI iNa nyaayjii||hiv // 5 // zrAkAzavya zrAkAzAstikAyachai, yA piNa chatIvastu tAhApajI / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) ananta pradeza kai tehanA, tikhasU kAya kahI jina raavjii| hiva // 6 // dharmAsti zradharmAsti kAya to, pahulI chai loka pramANajI / lokAloka pramANa zrAkAzAsti, lAMbIgahulIjANajI hiv||7|| dharmAsti ne adharmAsti vAla, tIjI zrAkAzAsti kAyajI / yaha tIna hI kahI jina sAsvatI, tIna hI kAlarai mAhinI // hiva // 8 // yaha tInUM hI dravya chai juzrA, 2 juvA juvA guNa paryAyajI / tyAMrA guNa paryAya palaTai nahI, sAsvatA tIna kAla mAMhijI / hiva / / / / yaha tIna hI dRvya phailI. rahayA, te hAlai cAle nahItAhajI / hAlai cAlai te pudagala jIva chai, te phirai lokare mAhijI / / hiva // 10 // jIva pudgala cAlai tehaneM, sahAya dharmA sti kAyanI, anantA cAle tyAne sahAya cha, tiNa se anantI kahI paryAyajI // hiva // 11 // jIva ne pudgala thira rahai tiNaneM sahAya adharmAstI kAyajI / anantA thira rahai tyAMne sahAya chai, tiNasUM anantI kahI. pryaayjii| hivaH // 12 // nIva a. jIva sarva dravyano, bhAjana zrAkAzAsti kaayjii| anantArobhAjana chai tehasaM, anantI kahI pryaayjii|| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hive / / 13 // cAlavAneM sahAya dharmAstI / thira rahabAne adharmAsti kAyajI / zrAkAzavikAsa bhAjana guNa / sarva drava rahai tiNamAMyajI // hiva // 14 // dharmAstinAM tIna bheda chai / khaMdha aneM deza pradezajI / zrArakhI dhAstI khaMdha che, teUNI nahIM lavalezajI // hive // 15 // doya pradeza thI Adi de| eka pradeza UMgAM khaMdha na hoyajI / tihAM lagi deza pradeza ch| tiyAne khaMdha ma jANajo koyjii| hiveM // 16 // dharmAstIro eka pradeza cha / te khaMdha deza na koyajI / jaghanyato doya pradeza vina / deza piNA kadeya nahIM hoyajI // hive // 17 // dha. mAstI kAya se thAle pdd'ii| tAvar3A chAMya jima eka dhArajI / tiNarai beMTo na bITI ko nahIM / bAle nahIM koI sAMdha ligArajI // hive / / 18 / / pudgalAsti se pradeza alago paDyo / tiNa meM paramANu kaho jinarAyajI / te sUkSama paramANUthakI / tiNasUM mAMpI dharmAstI kAyajI // hive / / 16 / / eka paramANU sparza dharmAstI, tiNane pradeza kahyo jina rAyajI / tiNa mAMpAsUM dharmAstI kAyanAM, asaMkhyAtA pradeza huvai hAyajI / / hive // 20 / / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) asaMkhyAta pradezI dhrmaastii| adharmAstI imahija jaaNnnjii| ima anantA zrAkAzAstI kAyanAM, pradeza iNarIta pichANajI // hive // 21 // // bhAvArtha // aba ajIva padArtha ko polakhAte haiM, ajIva pAMca prakAraka haiM dharmAsti 1 adharmAsti 2 AkAzAsti 3 kAla 4 pudgalAsti 5 yaha pAMca ajIvahai, inameM cAra to arUpI haiM jina meM varNa rasa gaMdha sparza nahIM hai, aura eka pudgala dravya rUpI hai, dharmAsti kAya kA dharma yAne svabhAva calate huye jIva pudgaloM ko calane kA sahAya dene kA hai, calane kA prati pakSa sthira hai isalie adharmAsti kA yakA svabhAva sthira ko sthira sahAyayI hai, aura AkAzAsti kA svabhAva avakAsa dene kA hai yaha tI svayaM sthira hai, yaha tInoM chatI vastu hai isa se ina ko zrAsti kahI hai yAne samajhAne ko sirpha kalpanA karake hI nahIM kahehaiM, dharmAsti adharmAsti pAkAzAsti yaha tInUM hI ajIva dravya nizcaya arUpI haiM jaise dhUpa chAyA vat jAnanA aura yaha sapradezI yAne pradeza sahita samUha hai isa vAste inheM kAya kahI hai, ina tInoM meM dharmAsti kAya adharmAsti kAya to.caudaha rAju loka pramANa asaMkhyAta pradeza haiM aura AkAzAsti kAya lokAlokapramANa ananta pradezI haiM, tathA yaha tInUM hI kAla meM sAsvate haiM inake guNa paryAya apane 2 alaga 2 haiM kabhI bhI palaTate nahIM haiM yAne paraspara kabhI bhI milate nahIM tathA yaha tInoM dravya halate calate nahIM haiM, pAMca dravyomeM jIva aura pudgala sirpha dohI dravya halate calate haiM, jinhoM ko sahAya dharmAsti kAyakAhai, jIva pudgala sthira rahaiM unhoM ko sahAya adharmAsti kAya kA hai, aura bhAjana yAne avakAsa guNa denA zrAkAzAsti kAya kA hai, parantu aisA kabhI bhI nahIM hotA ki dharmAsti kA guNa calana sahAyaryA hai so paryAya palaTa ke kAlAntara meM sthira sahAyI hojAya athavA bhAjana sahAyI hojAya aisehI a. dhamAsti kI aura AkAzAsti kI paryAya nahIM pajaTatI hai, dha. .. mAsti kAya calate halate ananta jIvoM ko aura ajIvo kA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sahAya detI hai isase dharmAsti kAya kI anantI paryAya hai, aise hI adhamAsti aura AkAzAstikAyako gunoM kI anantI paryAya jAnanA, aba ina tInoM ko tInaM tIna bheda karake batAte haiM khaMdha deza pradeza, sarva dharmAsti kA pradezoM kA samUha hai, vo to saMdha hai, do pradezoM se eka pradeza kama taka deza hai, aura eka pradeza pradeza hai, doya pradezoM se kama deza nahIM hotA aura ekapradeza kama vAkI pradezoM ko khaMdha nahIM kahA jAtA, ava eka pradeza kA mAna batAte haiM pudgalAsti kAyase eka pradeza alaga huSA use paramANu pudgala kahate haiM yAne uskRSTa aNu choTe se choTA hai vo kATane se kaTatA nahIM aura pIsane se pisatA nahIM aisA sUkSama eka paramANuhe utanAhI dharmAstikAyakA eka pradezahai, aisehI - marmAsti AkAzAsti kA jAnanA, tAtpara yeka paramANU yeka pradeza tulya hai, asta kalpanA draSTAnti deke kahate haiM koI puruSa yekaparamANu se dharmAsti ko nAMpaito asaMkhyAta pradezahoya aizehI adharmAsti ke asaMkhyAta pradeza, insahI taraha AkAzAsti ke ananta prada zahoM, aba kAla padArtha kA varNana karate haiN| // DhAla tehija // .. .. kAla ajIva chai tehanAM, dravya kahayA chai anntjii| nippannA nipajai nipajasI bali, tyAMro kadehana zrAvasI antjii.|| hiva / / 22 // gaye kAla - nantA samayA huzrA, vartamAna samaya yeka jaannjii| zrAgamiye kAla anantA samAM husI, imakAla dravyaneM pichANanI // hiva / / 23 / / kAla dravya nipajavA prAMsarI, tiNane sAsvato kahayo jina. raayjii| upajai neM viNaseM tiNa aAMsarI prasAsvato Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANoM iNa nyAyajI // hiva // 24 // tiNa kAla dravya nahIM sAsvato, upajai jema pravAhajI / samoM upajai te viNasai sahI, tiNaro kadeha na zrAvai chai thAhajI // hiva // 25 // sUrya meM caMdramA dikarI cAlaseM, samo nipajai daga caaljii| nipajavA lekhe to kAla sAsvato, samayAdika sarva addhakAlajI / / hiva // 26 // yeka samoM nipajI. ne biNasa gyo| pachai dUjo samoM huzro taahaayjii| dUjo viNasyAM tIjo nipajai, ima anukrameM nipajatA jAyajI // hiva / / 27 // kAla vaitai aDhAI. dvIpameM, aDhAI dvIpa vArai kAla nAhijI / aDhAI dvIpa bAralA jotapI, yeka ThAma rahai chai tyAhijI / / hiva // 28 // doya samayAdika bhelA huvai nahIM, tiNasU kAlane khandha na karo jina raayjii| khandha to hubai ghaNArA samudAyathI, samudAya bina khandha nahIM thAyajI / / hica / / 26 // gaye kAla: anantA samayA huzrA, te yekaga bhelA nahIM hudhA koyajI / yeto UpajaineMtima biNase gayA, tiNaro khandha kihAMthakI hoyajI / / hiva // 30 // zrAgamiyeM kAla anantA samAM husI, te piNa yekalA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) bhelA na huvai koyajI / te upajai ne bilalAyasI, tigAsu khandha kisIpara hoyajI // hiva // 3 // bartamAna samoM yeka kAlaro, yeka samAro khandha nahIM hoyjii| te piNa upajai ne bilalAvasI, kAlaro sthira dravya nahIM koyajI // hiva // 32 // khandha bina deza hunahIM, khandha deza bina huvai nahIM prdeshjii| pradeza alago nahIM huvai khandhathI, tiNasUparamANaM nahIM lvleshjii||hiv / / 33 ||tinn kAla meM khandha kaho nahIM, bale nahIM kahyo deza pradezajI / khandhI chUTa alaga paDayAM binA / parmANUMno koNa giNe zajI // hiba // 34 // kAlaro mAMpo thApyo tI. thaikarAM, caMdramAMdikarI cAlatUM vikhyAtanI / te cAla sadA kAla sAsvatI, ghaTai badhai nahIM tila mAtajI // hiva // 35 // tiNasUM mAMpo tIrthakarAM bAMdhIyo, jaghanya samaya sthApyo yekajI / ejaghanya sthiti kAlarA dravyarI, tiNathI adhikarA bheda anekajI / / hiva // 36 // asaMkhyAtA samayarI thApI zrAvalikA, pachai mahUrata pahora dina raatjii| pakSa mAsa ayana Rtu sthApiyA, doya ayanaro varSa vikhyAtajI // hiva // 37 // ima kahatAM 2 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) palyopama sAgarU, utasarpaNI ne avazarpaNI jaannjii| jIva pudgala prAvartana sthApiyA, ima kAla dravyane pichANajI // hiva // 38 // iNa vidhi gayo kAla nIMkalyo, ima hija zrAgamiyoM kAlajI / vartamAna samoM chai tiNasameM, yeka samaya zraddhAkAlajI // hiva // 39 ||te samaya bata aDhI dIpameM, tio itanI dUra jAMNajI / UMco vatai jotiSa cakra lagai, navasaya yojana pramANajI // hiva. // 40 // nIMco va sahasra yojana lage, mahA videharI doya vijaya mAMyajI / lyAMmeM vatai anantA dravAM Upara, tiNasaM anantI kahI paryAyajI // hiva // 41 // yeka yeka dravyarai Uparoyekarasamaya giyayoM thaayjii| tiNa yeka sa. mAM ne anantA kahyA, kAlataNI paryAyare nyaayNjii|| hiva // 42 // vali kahi kahine kitanI kahUM; barta. mAna samaya sdaayekjii| tiNa yekaNa. anantA kahyA, tiNaneM. aolakho prANa vivekajI // hiva // 43 // . . . // bhAvArtha // - kAla padArtha ke ananta dravya haiM so huye hoya aura hosI jisa kA vistAra kahate haiM, gata kAla meM manamtA samayA hunA, dhartamAna Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) meM yeka samaya aura prAgamiyAM kAlaM anantA samayA hoge kisI vakta meM kAla kA samaya nahIM pUrtatA aisA kabhI bhI nahIM hotA, isa apekSAya se kAla sAsvatA hai, aura samaya upajake binasa jAtA hai isase asAsvatA hai jaise nipajatA hai vaise hI nAsa hotA hai, bhUta bhaviSyata aura vartamAna ke samayA yekatra nahIM hotA isase kAla dravyakA bandha nahIM, aura khandha vinA deza aura pradeza nahIM jisase isa kAla dravya ke saMga Asti zabda nahIM hai, tIrthakara devAne caMdramA sUryAdikakI cAlase kAlakA pramANa kahA hai, nirogI puruSakA yeka netra pharake utanA vanake asaMkhyAta saMmaya aura asaMkhyAta samayakI yeka zrAntikA pichai maharata dina rAtri pakSa mAsa Rtu ayana varSa palyopama sAgaropama aura bosa koDA koDi sagaropama kA yeka kAla cakra, aura ananta kAla cakraka. yeka pudgala parivartana Adi kA pramANa jambU dvIpa pannatI meM vistAra pUrvaka kahA hai, tAtpara jayanya kAlakI sthiti yeka samaya hai isataraha se yeka samaya pIche dUsarA aura dUsare pIcha tIsarA isahI taraha samaya utpanna hoke vinasa jAte haiM yaha dhartanA rUpakAla dAI dvIpa aura do samudra meM hai .ge ko. nahIM kyoMke ardha puskara ghara dvIpa se Age jyo jotiSa cakra hai vo sthira hai aura andarake jotaSI cara haiM unakI cAla sadA tIna kAla meM sAsvatI yekasA hai kiJcita bhI pharka nahIM hotA hai isa se kAlakA pramANa kahA hai, vartamAna kA yeka samaya ananta jIvoM aura ajIyoM para vartatA hai jisase kAlako anantI paryAyahai, tathA isIse kAlake anante dravya kahehaiM, kyoMke vartamAna kA samaya anante dravyoM para pI to anantasamaya huye,matalaba usahI yeka samayaMko dravyataH anantA kahA hai, kSetrata tirachA 45 lakSa yojana pramANa, UMcA sama bhUmise 600 yojana jotiSa cakra pramANa, aura nIMcA 1000 yojana taka jAnanA, kAraNa mahA videha kSetrakI 2 bijaya yeka hajAra yo. jana sama bhUmi se nIMcI hai, isaliye nIMcAyeka hajAra yojana taka kAla vartatA hai, yaha pataMnA rUpa kAla hai, gata kAla to zrAdi rahita anta sahita, vartamAna kAla Adi sahita anta sahita, bhadhita Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) pyata kAla zrAdi sahita aura anta rahIta hai, ye phAla dravya ajIva arUpI haiM, isake varNa gandha rasa spaza nahIM hai, aura vartamAna kA samAM yeka hI hai| // DhAla tehija // kAla dravya aruupiit[| ye kaMhayo chai alpa bistaarjii| hiva pudgala dravya rUpItA / bistArasUNo eka dhArajI // hiva // 44 // pudgalarA dravya anantA kahyA / te dravato sAsvatA jAMNajI // bhAveM to pudgala asAsvato / tiNarI buddhi vaMta karijo pichANajI / / 45 // pudgala davya anantA kahayA, te ghaTai badhai nahIM ekjii| ghaTai badhai te bhAva pudgalU / tiNarA chai bheda anekjii||hiv / / 4 / / tiNarA cyAra bheda jinavara kahayA, khandha meM deza prdeshjii| cautho bheda nyAro paramANuvo / tiNaro chai yohija vishessjii|| hiva // 47 / / khandharai lagyo tihAM laga pradeza chai, te chUTa ne yekalo hoyajI / tiNane kahije prmaannuvo|tinn meM phera paDayo nahIM koyajI / / hiva // 48 // paramAlo meM pradezatulya chai, tiNamaiM zaMkA mUla mata prAMNajI, aMgu larai asaMkhyAtameM bhAgachai / tiNaneM olakho catussu Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41.) jANajI // hivH|| 46 / / utkrapTo khandha pudgala: taNaM,jaba sampUrNa loka pramANajI / AMgularai bhAga asaMkhyAtameM, jaghanya khandha yetalo jAMNajI ||hiv|| // 50 // ananta pradezIyo khandhahurai, yeka pradeza kSetrameM samAyajI / te pudgala phailai moTo khandha huzre, te sampUrNa lokarai mhAMyajI // hiva // 51 // samucaya pudgala tInaloka meM, khAlI Thora jagAM nahIM kaaNyjii| mAM sAMmAM phira rahyA laukameM, yeka ThA; ma rahai nahIM rahAyajI / hiva // 52 // sthiti cyArUM hI bhedAM taNI, jaghanya yeka samaya tAmajI / utkRSTI asaMkhyAta kAlarI, ye bhAva pudagala taNA pariNAma jii|| hiva // 53 // pudgalaro svabhAva? yahavo, anantA galaiM ne milajAyajI / tisa pudagalarA bhAvarI, anantI kAhi paryAyajI // hiva / / 54 // jeje bastu nipajai pudagalataNI, teto saghalI vilalAyajI, tyAne bhAva pudagala zrIjina kahyA, dravyato jyuro jyuM rahai tAhAyajI // hiva / / 55 // zrATha karma neM zarIra prasAsvatA, yeha nippannA huA chai tAyajI / tiNaseM bhAva pudgala kahayA tehaneM, dravya nipajAyo nahIM nipajAyajI / / hiv|| 56 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) chAyA tAvaDo prabhAH krAnticha, yaha saghalA bhAva pudgala jANajI / aMdhAro ne valiudyotachai, yeha bhAva pudgala pichANajI !! hiva / / 57 // halako bhArI suhAMlo kharakharo, gola vATalAdika pAMtra saM. gAjI / 'ghaDA paDAne vastrAdike, saghalA bhAva pudagala jANajI / / hiva // 58 // vrata gulAdika dasU vighaya, bhaujanAdika sarva vakhANajI / vastra vivadha prakAranA, yeha saghalAhI bhAva pudagala jANajI / / hiMda / / 5 / / seMkaDAM maNa pudgala bala gayA, dravyato nahIM valai asmaatjii| ebhAvai pudgala UpannAhutA,te piNa bhAve pudgala vilaijAtanI hiv| // 6 // saiMkaDAM maNa pudgala UpannA, dravya to nahIM apanA ligaarjii| UpanA tehija viNasasI, piNa dravyaro nahIM vigaarjii| hiva // 61 // dravya to kadehI viNase nahIM, tIna hI kAlare mhAMyajI, Upajai viNase teto bhAvachai, te pudagala taNI paryAya jI / / hiva // 6 // pudUgala ne kahyo sAsvato. sAsvato, dravyAne bhAvarai nyAya jI / kahayoM ke uttarAdhyayana chattIsameM, tiNamai zaMkA mata prANajyo kAyajI // hiva / / 63 / / ajIva dravya zro; Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) lakhAyacA, joDa kIdhI chai zrIjI dvArA mNjhaarjii| sambat aTThAraha paJcAvaneM, baisAkha bada paMcamI buddhavAH rajI / / hiva // 64 // iti ajIva padArtha // // bhAvArtha // .. kAla dravya zrarUpI kA vistAra alpa mAtra kahA aba pudgala dravya rUpIkA vistAra kahate haiM. pudgalakA svabhAvaM pUrNa galana hai so pudagala acetana rUpI hai dravyataH anantA dravya hai so tIna kA: la meM sAsyatA hai kucha ghaTatA nahIM, vA vadhatA nahIM aura bhAvataH asAsvatA hai. pudagala ke cyAra bheda jinezvara devoMne kahA hai, khandha deza pradeza aura cauthA bheda alaga paramANU, jabataka khandha ke sAtha hai tabataka usahI kA nAma pradeza hai, khandhase chUTake alaMga hoke yekalA rahanesa usakA nAma pArA hai, pAraNa aura pradeza do tulya haiM aAMgula ke asaMkhyAta meM bhAga anAvasthiti ava. gAhanA hai, tathA pudagalokA khandhako avagAhanA bhI jaghanyato zrAMgula ke asaMkhyAta meM bhAga haiM utkrapTI sampUrNa loka pramANa haiM parantu ananta pradezIyA khandha yeka AkAza pradeza meM samA jAtA hai isakA kAraNa AkAza pradezakA svabhAva avakAsa denekA hI hai, yapha AkAza pradeza kSetrameM samAyA huA pudgaloM kA khandha phailafara sampUrNa loka pramANa hojAtA hai aisAgalana malana guna pudaloM kA hai, khandha deza pradeza aura parmANa ina cyArohI kI sthiti jaghanya yeka samaya hai utkaSTI asaMkhyAtA kAlakI hai asaMkhyAta kAla pIche pariNavAkA khandha huA so vikhara jAtA hai tathA kha. ndhase alaga yekalA rahA so pAgU bhI asaMkhyAta kAlase jyAdaha nahIM ThaharatA hai, aisAhI pudgaloM kA pariNAma hai so bhAva hai isa lie bhAva pudgala prasAsvatA hai aura ananta galana malana rUpa anantI paryAya hai, jyo 2 vastu pudagaloM kI hotI hai so seva nAsa hotI hai vo bhAva pudgala hai parantu pudgala tvapaNA, sAsvatA hai jase soneko gAlake gahanA banAyA to AkAra ko binAsa para Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) ntu lonekA vinAsa nahIM vaisahIM pudgaloMkI bastukA vinAsa le. kina pudgala kA vinAsa nahIM hotA hai, aATha karma zarIra chAyA tAvaDA prabhAH krAnti andhakAra udyota e rUpa bhAva pudgala asA. svate haiM, halakA bhArI kharadarA mulAyima tathA gola laMbA thAdi saMsthAna vrata guDa Adi dasaM viSaya basana bhAbhUpaNa prAdi aneka vastu haiM so saba bhAva pudgala jAnanA, saiMkar3oM hajAroM bhaNa bala jAte haiM tathA Upaje hai so saba bhAva pudgalaM haiM havyato agnale bAlaneseM balatA nahIM aura nipajatA nahIM arthAt pudgalatvapaNA hai so dravya hai vo sAsvatA hai, aura aneka vastu paNe pariNameM vo bhAva pudgala prasAsvatA hai isalie pudgalako dRvyataH sAsvatA aura bhAvataH zrasAsvatA zrI utarAdhyayana ke chattIsameM adhyayana meM kahAhai isa meM koI zaMkA nahIM rakhanI cAhie, svAmI bhIkhanajI kahate haiM ajIva padArtha ko ulakhAnake lie DhAla jor3ake dhIjIdvAra nagarameM kahI hai sambat aThArahalaya pacapana varSa baisAkha buda 5 sanIvAra, yaha ajIva padArthakI DhAla kA bhAvArtha merI tuccha buddhi pramANa kakSA hai jyo koI azuddhArtha huzrA: usakA muje vAraM bAra micchAmi dukarDa hai| aApakA hitecchU joharI gulAbacanda lUNiyAM - - - ||ath tRtIyapunyapadArtha // ||dohaa|| punya padArtha tIsaro, tiNasaM sukha mAnai sNsaar.| kAma bhoga zabdAdika pAmaiM tiNa thakI, tiNaneM loka jANe zrIkAra // 1 // punyarA sukha chai pu: Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) dUgala taNAM, kAma bhoga zabdAdika jANa / mIMga lAgai chai karma taNeM base / jJAnI to jANeM jahara samAna / / 2 // jahara zarIra meM tihAM lage, mIThA lAgai nImapAna / jyUM karma udaya thI jIvaneM, bhoga lAgai amRta samAna // 3 // punya rA sukha chai kAramA, tiNa meM kalA ma jANoM kaay| moha karma basa jIvaDA, tiNameM rahyA lapaTAya // 4 // punya padArtha zubha karma chai, tiNa rI mUla na karaNI vhaay| te yathA tathya pragaTa karUM, te suNa jyocitlyaay||shaa ||bhaavaarth // nava padArthoM meM punya padArtha tIsarA hai punya ko saMsArI sukha mAna rahe haiM kAma bhoga zabdAdika viSaya jIvako punyodaya se mila to hai so unheM jIva sukha mayI jAnarahe haiM paraMtu punya ke sukha pu. dgala bhayI hai so kAma bhoga zabdAdika karmoM ke basasa miSTa lage haiM lekina zAnI to jahara samAna jAnate haiM jaise jahara zarIra meM vyApane se nImake pAna mIThe lagate haiM vaise hI mohakarma ke vazIbhUta jIva hoke punyake pudgalika sukhoM ko amRta samAna mAna rahe haiM paraMtu punya ke sukha kAramA yAne athira haiM isase kucha bhI jIvakI garaja nahIM saratI hai kyoMke punya ke sukhoM meM pradhI hone se pApa kA bandha hotA hai isalie kucha karAmAta nahIM jAnanA punya to zubha karma hai isakI cAnchA kiMcit bhI nahIM karaNA cAhie, ava punya padArtha kA yathArtha varNana karatA hu~so yekAgracitta karake suno| ||ddhaal // // abhiyArANI kahai dhAyaneM / tathA ||jiiv moha anukampA na ANie / edesii||puny to pudaga; Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) la rI paryAya cha, jIvarai zrAyalAgai chai tAma, ho lAla / te. zubha paNe udaya hutrai jIvara, tiNasaM pudgalaro punya nAma, ho lAla punya padArtha zrI: lakho // 1 // cyAra karma to ekAnti pApa chai, cyAra karma-cha punyaneM pApa ho lAla / punya karma thI jIvaneM, sAtA huzreSaNa na huvai saMtApa ho lAla ||puny||2|| anantA pradeza chai punya taNAM, tejIvara udaya hovai zrAya ho lAla / ananto sukha kareM jIvaneM, tiNasaM punyarI ananta paryAya ho. lAla // punya || nirvadya jogabata jaba jIvara, zubha pudagaMla lAgaitAma holAla / tyAM pudagala tamA chai juvA2, guNa pramANa tyAMrA nAma holAla || punya / / // 4 // sAtA bedanI paNe Aya pariNamyAM, sAtA paNa udaya huvai tAma ho lAla / te sukha sAtA kara jIvaneM, tiNasUM sAtA bedanI diyo nAma ho lAla || punya // 5 // pudagala pariNamyAM zubha. zrAuSA pau~, ghaNo rahaNoM bAnchai tiNaThAma ho lAla / jANe jIvie piNa na marijIe, zubhaM / AuSo tiNaro nAma ho lAla || punya // 6 // keI devatAne keI manuSyaro, zubha zrAyuSa ? punyaH .. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) tAhi ho lAla / yugaliyA tiryaMcatehana, 'zrAyupadIse chai punya mAMhi, ho lAla // punya // 7 // zubha zrAyuSarA manuSya devatA, tyArI gati aMnupUrvI zuddha ho lAla / keI jIva paMcendrI bizuddha chai, tyAMrI. jAti piNa nipuNa vizuddha ho lAla | punya // 8 // zubha nAma paNe pAyapariNamyAM, te udaya huvai jI. varai tAya ho lAla / aneka vAnA zuddha huvai tehasuM, nAma karma kahayo jinarAya ho lAla // punya // // 6 // pAMca zarIra chai zuddha niramalA, tIna zarIga nirmala upAMga ho lAla / te pAmaiM zubha nAma karma udaya thakI, zarIra upAMga sucaMga holAla // punya // // 10 // pahilA saMghayaNanAM rUDA hADa chai, pahilo saMThANa rUDai AkAra ho lAla / te pAmai zubha nAma udaya thakI, hADate AkAra zrIkAra ho lAla // punyaM // 11 // bhalA2 barNa milai jIvaneM, gamatA2 ghaNAM zrIkAra ho lAla / te pAmai zubha nAma udaya thakI, jIva bhogavai vividha prakAra ho lAla // punya // 12 // bhalAra gandha milai jIvaneM, gamatAra ghaNAM zrIkAra ho lAla / te pAmai zubha nAma udaya thakI, jIva bhogave vividha prakAra ho lAla' Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48). || punya // 13 // bhalAra rasamilai jIva. gamatAra ghaNAM zrIkAra ho lAla / te pAmaiM zubha nAma udaya thakI, jIva bhogavai vividha prakAra ho lAla ||puny // // 14 // bhalAra sparza milai jIvana, gamatA 2 ghaNAM zrIkAra ho lAla / te pAmeM zubha nAma udaya thakI jIva bhogavai nividha prakAra ho lAla ||puny||1|| trasaro dasako chai punyodaya, zubhanAma udayaseM jA: Na ho lAla / tyAnai judA 2 kari barNamUM, kIjyo nirNaya catura sujANa ho lAla // punya // 16 // trasa nAma zubha karma udaya thakI, trasa paNo pAmeM jIva soya ho lAla / bAdara zubha nAma udaya huyAM, jIva cetana bAdara hoya ho lAla || punya // 17 // pratyeka zubha nAma udaya hayAM, pratyeka zarIrI jIva thAya ho lAla / paryAptA zubha nAma karma thI, jIva paryApto ho jAya ho lAla // punya // 18||shubhthir nAma karma udaya thakI, zarIra nAM avyava dRDa thAya ho lAla / zubha nAma zarIra mastaka lagai,. vaya rUDA 2 hoyajAya ho.lAla // punya // 16 // saubhAgya nAma zubha karma thI, sarva lokameM vallabha hoya holAla / susvara zubha nAma kamase, svara kaMTha mITho Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) PA hova soya ho lAla // punya // 20 // Adeja bacana zubhakarmathI, tiNaro bacana mAneM sahukoya holAla / jasa kirtI zubha nAma udaya huvAM jasa kIrata jagameM hoya holAla // puny.|| 21 // agurU laghU nAma karmasUM, zarIra halako bhArI nahIM lagAta ho lAla / prAghAta zubhanAma udaya thakI, zrApa jItai pailopAmeM ghAta ho lAla | punya // 22 // usvAsa zubhanAma udaya thakI, svAsovAsa sukhe levaMta ho lAla / zrAtApa zubhanAma udaya thakI, Apa sItala pailo tapaMtaho lAla // punya // 23 // udyota zubhanAma udaya thakI, zarIra ujavAlo jAna ho lAlaM / zubha gaI zubhanAma karma sU, haMsa jyoM cokhI cAla vakhAna ho lAla || punya / / 24 // nirmANa zubhanAma udaya thakI, zarIra phoDA phuNagalA rahita ho lAla / tIrthaMkara nAmakarma udaya huvAM, tIrthakara hovai tIna loka vadita holAla // punya // 25 // koI yugaliyAdika tiryacanI, gatineM anupUrvIjANa holAla / teto prakrati dIsa~cha punyataNI, jJAnI cadhai te pramANa holAla // punya // 26 // pahilo saMvayaNa saMThANa barajaneM, cyAra saMghayaNa cyAra saMThANa holAla / tyA~ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) maiM to bhela dIsa? punyataNoM jJAnI vadhai te pramANa holAla // punya // 27 // jeje hAr3a chai pahi. lA saMghayaNameM, tiNamAhilAcyArA mhAya ho lAla / tyAMne jAbaka pApameM ghAlIyAM, te milato na dIseM nyAya ho lAla // punya // 28 // jeje zrAkAra pahilA saMThANa meM, tiNa mAhilA cyAro mhAMya ho lAla / tyAne jAvaka pApa meM ghAlIyAM, yo piNa milato na disai nyAya ho lAla . // punya / / // 26 // UMca gauta paNe pAya pariNamyAM, te udaya zrAvai jIvare tAma ho lAla / UMca padavI pAmeM tiNa thakI, UMca gauta chai tiNaro nAma ho lAla ||puny|| ||30||sghlii nyAta thakI UMcI tyAta chai, tiNarai kaThehI na lAgai chota ho laal|ehvaa je manuSya ne devatA, tyAMro karma chai UMca gauta holAla |puny|| // 31 // jeje guNa zrAvai jIvarai zubha paNa, jehavA chai. jIvarA nAma ho lAla / tehavAhija nAma pudagala taNAM, jIvataNe saMyoganAma tAma ho lAla . // punya // 32 // . . // bhAvArtha // - aba punya padArtha kyAhai tathA jIyake kisa 2 taraheM udaya prAtA hai so kahata hai, punya hai so pudgaloM kI paryAya hai yAna bhASa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala haiM rUpI hai jIvoMke sAtha hone se una pug2aloM kA nAma punya hai voha jIva ke zubhapaNe udaya hotA hai taba.nISa ko sAtA hotI hai, tAtpara punya hai so zubha karma hai pATha karmoM meM se cyAra karma to ekAnta pApa hai aura baMdanI AyuSa nAma gautra yaha vyAroM karma punya pApa dona haiM, ananta pradezI pudgaloM kA samma pugya karma mayI hoke jIvake udaya hoya taSa ananta sukha karai isalie pusya kI ananta paryAyahai, nirvadha yoga bartanese ananta pugaloMkA jyAra sparzAyA puna jISa ke lagate haiM unahIM pudgaloM kA nAma pugya pRSaka 2 guNa pramANa haiM to kahate haiM, sAtA vedanI paNe pariNamanaM karike sAtApaNe udaya hotAhai isalie unakA nAma sAtA bedanI punya karma hai, aura jo zubha mAyuSa karma paNe pariNama karake zubha mAyuSa paNe udaya hotA hai una karmoM kA nAma zubha mAyuSyahaiM, jisa AyupameM dhaNAMkAla taka rahaNA vAnchai aisA vicAreM ki maiM yaDA sukhIha merI umara sukhoMmeM jArahIhai kisI tarahekI vyAdhi nahIM hai usa hI AyuSakA nAma zubha AyuSa hai, kitanehIM devatA aura manuSyoMkAzubhaprAyupa hai tathA keI tiryaMca yugaliyoM kA AyuSa bhI punya ke udaya se hI jAna par3atA hai, aura jo pudgalokA. puMja jIva ke saMga pariNamana kara udaya honese aneka taraha kI bastu prApti karatAha unakA nAma zubha nAma karma haiM, jyo zubha mAyuSyadhanta manuSya devatA haiM unakI gati aura anupUrvI mI punyodayase hI haiM, pAMca zarIroM ke jyo zuddha nirmala hai vA tIna zarIroMke jo "upAGga nirmala hai vo zubhanAma karma ke udaya se haiM, pahilA saMghaya. Na meM jyo bajarasamAna majabUta har3iyAM aura pahile saMThANa meM jyo acchA khUbasUrata AkAra hai vAha.zubhanAma pharma punyodayase haiM, tathA acche 2 varNa gandhi rasa sparza jIva ko milate hai so zubha .nAma karma punya ke udaya se milate haiM, unheM jIva bhaneka prakAra se bhogatA hai, tathA punya prakRti 42 prakAra se bhoga bhAtI hai to kahate haiN| 1 sAtA yedanI . arthAt sukhasAtASedanA- vedanI karmakA udaya hai 2UMcagotra, karmasa UMce dara kA gotra pAtA hai| 3 deyagati nAmakarma se deSatA hotA hai| : . Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) 4-deva anupUravI arthAt devagati meM jAnevAlAjIvako aMta sama ya pAtI hai| 5-manuSya gati nAma karma se manuSya hotA hai| 6-manuSya anupUravI, manuSya honavAlA jIvako aMta samaya pAtI hai| 7-trasa nAma karma ke udaya se ye jIva trasa hotA hai arthAtcalanA halanA hotA hai| 8-cAra nAma karma ke udaya jIva sUkSmatAko choDa cAdara arthAt netradvArA dekhane lAyaka zarIra pAtA hai| 6-pratyeka zubha nAma karma se pratyeka zarIrI hotA hai arthAt yeka zubha zarIra meM yekahI jIva hotA hai| 10-paryAptA zubha nAma karma se jIva yathA yoga AhArAdi pUraNa pariyAyI hotA hai| 11-zubha nAma karma se acchA nAma pAtA hai| 12-sobhAgya nAma karma se saubhAgyavaMta hotA hai| 13-suzvara nAma karmaseM zvara yAne kaMTha mIThe hote haiN| 14-zrAdeja nAma karmale zrAdeja vacanI hotA hai arthAt jisakA vacana priya zrora pramANika hotaahai| 15-jasokIratI nAma karmase adhika yasavaMta hotaahai| 16-sthira zubha nAma karmase zarIrake avaya dRr3hahote haiN| 17-agurU laghunAma karmaseM zarIra adhika halakA yA adhika bhArI nahIM hotA hai| 18-prAghAta zubhanAma karmase saMgrAmAdi meM jaya prApta karatA hai| 16-ukhAla zubhanAma karmase svAsokhAsa acchI taraha nairogyatA se letA hai| 20-AtApa zubhanAma karmase zrApa zItala svabhAvI hotA hai aura __ dUsare unheM dekhake tapatA hai arthAt jalatA hai| 21-layAta zubhanAma karma se zarIrakI krAnti jyoti ujvala hotI hai| 22-zubhagaI zubhanAma karmase haMsa samAna zagaja sasAna acchI cAla hotI hai| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 53 ) 23- nirmANa zubhanAma karmasa zarIra gUmmaDA phunasiyAM rahita rahatA hai| 24 - paMca iMdriya zubhanAma karma se pAMcaiMdriya nairogyatA pAtA hai / 25 - zradArika zarIra zubhanAma karma se manuSya aura tIrthaca kAzarIra acchA hotA hai / 26- vaikre zarIra zubhanAma karma se deva zarIra tathA vaikre labdhI se kiyA huA zarIra acchA hotA hai / 27 - AhArika zarIra zubhanAma karmase AhArika labdhI kA kIyA huA zarIra atyanta khUba sUrata hotA hai / 28 - tejasa zarIra zubhanAma karma se ghugaloMko acchI taraheM pacAtA hai / 26- kArmaNa zarIra zubhanAma karmaze zubha punya mayI karmoMkA saMgI hotA hai / 30 - zradArika upAnga zubhanAma karmase zradArika zarIra ke hAta pAMva Adi acche hote haiM / 31- vekre zarIra upAnga zubhanAma karmase cekre zarIra ke hAta pAMva zrAdi upAnga zracche hote haiM / 32- zrahArika upAnga zubhanAma karmase zrAhArika zarIrake hAta pAMva zrAdi upAnga acche hote haiM / 33 - vajra RSaba saMghayaNa nAma karmase bajra samAna zarIra hotA hai / 34- sama caurAnsa saMsthAna nAma karmasa samacorasa zrAkAra hotA hai / 35 - bhalAba 1 bhalAgaMdha 2 bhalArasa 3 bhalA sparza 4 ye cArUM zubhanAma karmase milatA hai / 36- paMca iMdriya tiryeca yugaliyAkA zrAyuSa karma 40 - manuSya AyuSya kurma / 41 - deva zrAyujya karma 42 - thiMkara nAmakarma se tIrthakara dharmopadezaka surAsura sevaka tIna loka ke pujanaka hote haiM / uparokta sAtA vedanI karma 1 UMca zodhakarma 2 ye donU tathA zrA. yuSya karmakI 3 zubha prakRti aura nAma karmakI 37 prakRti sarva 42 prakAra karike jIva punya bhoktA hai, jaisI ? prakRti vayAMsisa meM se bhoge gA unheM punya prakRti jAnanA / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) jyo yugaliyAdika tiryacaukI gati aura anupUrta hai so punya kI prakRti hI hai phira nizcaya jhAnI kahai ghoha satya hai, pahilA saMghayaNa binA vyAra saMghayaNoM meM tathA pahilA saMsthAna binA vyAra saMsthAnoM meM bhI punya prakRti kA mela mAluma hotA hai nizcaya jJAnI kahai so saMtya hai, kyoMke jyo2haDDiyAM pahilA saMzaya NakI haiM, vaisI vAkI cyAra saMghayaNoM meM bhI hotI haiM unheM ekAntipApa prakRti hI nahIM kahasakate haiM, aura jyoM zrAkAra pahilA saMsthAna kA hai usahI taraha ke saMsthAna bAkI cyAmi haiM vo bhI ekAnti pApa prakRti hI nahIM haiM unheM pApa ko prakRti kahanA yahanyAya nahIM milatA hai| . aura cauthA punyakarma UMca gautra hai so unake udaya se uvya padavI pAte haiM jyo manuSya aura devatA niralAnchanI haiM vo svaccha jAti haiM so UMca gautra karma ke udaya se haiM, tAtparya yaha ki jyo2 guna jIva ke zubha paNeM haiM vaisAhI nAma jIvakA hai so jIvahai aura vohI nAma pudgaloMkA hai so ajIva punya karma haiM pudgaloM ke saMyoga se hI jIvake acche 2 nAma kahe jAte haiM isase una puNya mayI pudgaloM kA nAra bhI acche 2 hhaiN| ...... ||ddhaal tehija // jIva zuddha huo pudgalathakI, tiNasaM rUDA 2 pAyA nAma ho lAla jIvaneM zuddha kIdho chai pudagalA,tyAMrA piNa chai zuddha nAma tAmaho laal||puny|| 33||jyaaNpudglaaN taNAM prasaMgathI jIva bAjyo saMsAra meM UMca ho lAla / te pudgala piNa UMcA bAjI . yA tiNaro nyAya na jANe ca ho lAla ||puny| 34 // parI tIrthakara cakrivartataNI, bhAsudeva baladeva . Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) mahaMta ho lAla / bali paDhImaNDalika rAjAtaNI, sArI punyathakI lahaMta ho lAla / / punya // 35 // paddhI devendra narendranI, bAla padI zrahamendranI bakhANa ho lAla / ityAdika moTI moTI padaviyAM, sahu punya taNe pramANa ho lAla // punya // 36 // je je pudgala pariNamyAM zubha paNe, te to punyodaya se jANa ho lAla / tyAM sUM sukha upajai saMsAra meM, punyarA phala yaha pichANa ho lAla ||puny // 37 // bAlhA vikaDiyA pAyI mile, sayaNAtaNoM mile saMyoga ho lAla / punya taNAM pratApathI, zarIra meM na vyApai roga ho laal.|| punya // 38 // hAtI ghoDA ratha pAyaka taNI, cauraMgaNIsenyA milai prANa ho lAla / Rddhi bRddhi sukha sampadA mile, teto ' punya taNe pramANa ho lAla // puny||36|| khettu basthU hiraNa sonAdike, dhana dhAnya meM kumbhI dhAtu ho lAla / dvipada copadAdi zrAvI milai, punya taNa pratApa sAkhyAta ho lAla / / punya // 40 // hIrA pannA mANaka motI muMgIyA' vali rattanArI jAti aneka ho lAla / te saMghalA milai cha punya thakI, punyaM vinA mile nahIM yeka ho lAla // punya // . Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) 41 // . gamatI.2 binayavaMtajestrI, te to apacharai uNihAra ho lAla / te punya thakI pAya mile, balai putraghaNAM zrIkAra ho lAla || punya / / 42 / / bale sukha pAmeM devatAM taNAM, tai pUrA kahyA nahIM jAya ho lAla / palya sAgaropamalaga sukha bhogavai, te to punya tau~ pasAya ho lAla || punya // 43 // rUpa zarIra sundara paNoM tiNaro barNAdika zrIkAra ho lAla / te gamatA lAgai sarva loka ne, tigAro bolyogamaiM vArambAra ho lAla | punya // 44 // je je sukha saghalA saMsAranA, teto punyataNAM phala jANa ho lAla / te kahi kahi neM kitarA kahuM / buddhivanta lIjyo pichANa ho lAla // punya // 45 // e punyataNAM phala baraNaviyA. te saMsAra lekhai zrIkAra ho lAla / tyAnaiM mukti sukhAM. seM mIDhIyAM, ye sukha nahIM mUla ligAra ho lAla | punya // 26 ||puduuglik sukha chai punya taNAM, teto rogIlA sukha hAya ho lAla ! aAtmika sukha chai muktirA tyAne tozropamA nahIM kAya ho lAla / punya / / 47 // pAMva rogI huvai tehane, khAja mIThI lAgai atyaMta ho '' lAla ! jyUM punya udaya huvAM jIvaneM, zabdAdika Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) sarva gamatA lAgata ho lAla // punya // 4 // sarpa DaMka lAgyAM jahara parigamyAM, mIMga lAgai nIma pAna ho lAla / jyUM punya udaya huvAM jIvaneM mIMga lAgai bhoga pradhAna ho lAla // punya // 46 // zegIlA sukha chai punya taNAM tiNa maiM kalAma jANoM ligAra ho lAla / te piNa kAcA sukha asAsvatA, tyAne viNasatAM na lAgai bAra ho lAlaM // punya // 50 // Atmika sukha chai sAsvatA; tyAM sukhAMro nahIM koI pAra ho lAla / te sukha rahai sadAkAla sAsvatA, trihuM kAle yeka dhAra ho lAla // 51 // punyataNI bAnchA kiyAM, lAgeM chai ekAnti pApa ho lAla / tiNasUM duHkha pAmaiM iNa saMsAra meM, badhato jAya soga saMtApa ho lAla // punya // 52 // jiNa punya taNI bAnchA karI tiNa bAnchA kAmane bhoga ho lAla / tyAne duHkha hosI naraka nigaudarA bale bAlhAro paDasI biyoga ho lAla // punyaM // 53 // punyataNAM sukha chai asAsvatA0 te piNa karaNI binA nahIM thAya ho lAla / nirvadha karaNI karai tehaneM, punyato sahajai lAgai bai prAya ho lAla / / punya / / 54 // punyarI. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) banchA seM punya nahIM nApajai, punyato sahajai lAge chai zrAya ho lAla / teto lAgai chai nirvadyajoga seM, nirajarArI karaNI sUM hAya ho lAla puny5|| bhalI lezyA bhalA pariNAmase, nizcayaH hI nirajaga thAya ho lAla / jaba punya lAgai chai jIvarai, sahaja sabhAvai hAya ho lAla ||pung||56|| jekara NI karai nirajarAtaNI, punya taNI mana mAMhI dhAra ho lAla ! tekaraNI khoyane nApaDA, gayA jamAro , hAra ho lAla // punya // 57 // punyato cosparzI kama chai, tiNarI bAnchA karai te mUDhaho lAla / tyAM karma dharma nahIM olakhyo, kari kari mitthyAtvanI sadaho lAla / / putya // 58 // je patyathI castu milai tike, tyAneM tyAgyAM nirajarA thAya ho lAla / jyo punya bhogavaignaddhI thako, tiNarai cikA NA karma baMdhAya holAla / / punya // 56 // joDakI dhI chai punya bholakhAyavA, zrIjI dvArA maMjhAra ho 'lAla / samvat aThAraha pNcaavneN| jeTha budi navamI somavAra ho lAla || patya ||6||ptyrii karagI nivadha AjJAma jhe. tigArI sUtra meM chai sAkha hAlAla, te thoDI sI pragaTakarUM, suNajyo citta ThikANe rAkha holAla // punya // .61 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) // bhAvArtha // jIva jisa pudgaloM se zuddha huAhai una pudgo kA nAma bhI zuddha haiM jabakoI kahai pudgaloM se to jIva malIna huA aura horahA hai to pudgaloM se jIva zuddha kaise hosakA hai jisakA uttara yaha hai ki saMsArika jIvasa zarIrI vyavahAranaya kI apekSAya zuddha hotAhai jaise koI bastu bhraSTAdi se azuddha hotI hai to vo svaccha jala prA. di padArtha leM zuddha hojAtI hai vaise hI punya maryA zuddha pudgalAsa jIva uccapad pAke saMsAra meM UMce daraja ke manuSya yA devatA gine jAte hai to unake prasaMgarsa pudgala bhI UMce kahalAte haiM, so kahate haiM, tirthakarako padavI cakrivartakI padayo, vAsu dedhako padavI, baladevakI, maMDaloka rAjAko padavI, tathA devendrakI padavI, aha mindrakI padavI Adi baDI baDI padaviyAM punyake udayase jIva pAtA hai tavajIvabhI saMsAra meM UMcA kahalAyA aura vo punya mayI pudgala jyo ke jino udayase aisA huA lo pudgala bhI UMcA kahalAyA, jyoM 2 pudgala vike zarIra paNe yA indriyoMka zrAkAra paNe, vA rUpa kAnti atisayapaNe pariName hai vo saba punya ke. udayase hai, tathA pyAre bichaDe hue milate haiM vA sajanoM kA saMyoga milatA hai, niroga zarIra pAtA hai, hastAM ghoDA ratha pyAdAH kaTaka, cyAra prakAra senA, Rddhi vRddhI sukha sampadA Adi saba punya ke udaya se milate haiM, athavA kSetra kahie jamIna tathA jAyadAda cAMdI sonA dhana dhAnya kumbhI dhAtu dopada kahie dAsadAsI. tathA copada jyAnavara aAdi punyaka pratApase milatA hai, tathAhIrA pannA mANaka moto Adi aneka taraha ke ratna aura ati priya manojJa rUpavatI lo putra potra Adi punyodaya se milate haiM, tathA deva lokoM meM deva samandhiyA divya pradhAna sukha hukumAtAdi bhI pravala punyodaya se pAte haiM, tAtparya jyo 2 saMsAra ke sukha haiM lo sava punyake udayase haiM punya vinA saMsArika sukha kucha bhI nahIM milatA hai paraMtu saMsArika sukha pudgaloka hai so sava asAra aura anitya haiM mokSake prAtmaka anopama sukhoM ke Age ye sukhA. kucha bhI nahIM hai jaise pAMca rogIko khujAla acchI lageM, sarpake Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAye hue jahara vyApitako nImake pAna mIThe laMga vaseMhI jIvako klarmoM ke udaya se punya ke pudgalika sukha pyAre lagate haiM, magarajJAnI puruSa to punya aura pApa ina dona hI ko ber3I jAnate haiM punya prApa donU hI ke kSaya hone se asalI sukha jo Atmika haiM so prApta hote haiM isalie punya kI bAncchA nahIM karAcAhie puNyakI vAnchA karaNe se ekAnti pApa lagatA hai kyoM ke jyo punyakI vAnchA karI voha kAma bhoga vAnche, kAma bhogoM phI vAnchA se narka nigodAdi duHkha milate haiM isalie bhavya janoM ko vicAraNA cA* . hie ki ye punya ke sukha asAsvate aura asAra hai ina meM kucha kaH rAmAta nahIM hai, ye punya ke sukha bhI nirvadha karaNI karaNe se milate haiM parantu ina sukhoM ko AsA se karaNI nahIM karaNI cAhie, jaba jIvake mana bacana kAyA ke tInoM athavA ina tInoM meM se koI eka joga bhalA bartatA hai tathA bhalI lezyA bhUlA adavasAyoM se zra: zubha karmoM kI nirajarA hotI hai tava zubha karma sahaja meM baMdhate hai jaise gehUM ke sAtha meM khAkhalA svataha hI hotA hai vaise nirajarA kI karaNI karaNe leM punyorijana hotA hai, aura jyo 2 vastu punyodaya se milatI hai unheM tyAgane se azubha karmoM kI nirajarA hotI. hai jisase jIva nirmalA hoke anukrame sarva karma kSaya kari ke siddha avasthA prApta karatA hai, punyato cosparzI karma haiM punya ko adhIpaNe se bhAgane se sacikaNa pAporajana hotA hai| yaha punya padArtha ko olakhAne ke lie svAmI zrI bhIkhanajI.ne DhAla. joDa karake kahI hai sambat aTThAraha saha pacapana varSe jeTha vuda na: vamI somavAra ko zrI nAghadvAra zahara meM kahI hai, so isakA bhAvArtha maiMne merI tuccha buddhi ke anusAra kiyA hai isameM jo koI azuddhArtha pAyA ho usakA mujhe vAramvAra micchAmi dukkaDaM hai, ava punya kisatarahe se aura kisa karaNI ke karaNe se hotA hai so kahate haiN| . ApakA hitecchu ...jauharI gulAbacanda lUNIyA da Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) ||dohaa|| nava prakAre punya nIpajai, tekaraNI nirvadya jANa / bayAMlIsa prakAre bhogavai, tiNarI buddhivanta karajyo pichANa // 2 // punya nipajai tiNa karaNI majhe, nirajarA nizcayajANa, jiNa karaNI meM jina AganayA, tiNameM zaMkAmata zrAMNa // 2 // keIsAdhU bAjai jai narA, tyAMdIdhI jina mArga meM pUTha, punya kahai kupAtra ne diyAM, tyAMrIgaI abhyantara phUTa // 3 / / kAco pANI aNagala pAvai tehane, kahachai. punyaneM dharma / te jina mArga meM begalA,bhUlA ajJAnI bharma // 4 // sAdhu binA anerA sabaneM, sacita acita diyAM kahai punya / / bali nAma levai gaNAaM. garo, te pATha binA artha chai sunya // 5 // kiNa hika ThANAM aMgameM, ye ghAlyo chai artha viparIta / te maghalA gaNAMgamaiM nahIM, joya karo tahatIka // 6 // punya nipajai chai kiNa vidhi, te jovo sUtrarai mhAMya / zrIbIra jinezvara bhASiyo, te suNajyo cita; lyAya // 7 // // bhAvArtha // aba punya mayI zubhakarma jIvake kisa kartavyake karaNese lagate hai so kahate haiM, punya navaprakAra se upArjana hotAhai voha karaNI nirvaH . Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62.), dhahai; ule jIva vayAlIsa prakArase bhogatA hai so varNana pahalI DhAla meM kiyA hI hai, vuddhivAna janoko nirpakSa hoke punya aura punyakI karaNI kI pahicAnakaraNI cAhie, mahAnubhAvo jisa. karaNIleM punya nipar3ha hai usa karaNI se azubha karmoMkI nirajarA nizcaya hA hotI hai aura usahI karaNI karaNekI zrIjinezvara devoMkI zrAjJA hai paraMtu punyaka lie karaNI karaNakI AjJA nahIM hai isameM kiJcit bhI zaMkA nahIM rakhaNI cAhie, kitanehIM sAdhu jainI nAma dharAke jina kathita nAga se bimula hoke kupAtroko dene meM bhI punya prarUpratahaiM unakI jJAnamayIcakSu mithyAttamayI motiyAM cindaleM acchAdita horahe haiM lokahate haiM sacita pAnI jo ApyakAya , kesthAvara eka bindu meM asaMkhyA jIva haiM aura usa meM vanaspatI ke anante jIvoM kI niyamA hai vo kisIko pAnese dharma aura punya hoH tAhai aisI kahane vAle ajJAnI bhramameM bhUlehue haiM. kaI kahate haiM sAdhukoto denese tIrthakarAdi punya prakRtikA vandha hotAhai aura sAdhu vinA sabako denese anerI punya prakRti baMdhatI hai aisAthI.. ThANAMga sutrame kahAhai so aisA kahanA mithyA hai zrIThANAM aMga sUtrake mUlapATha meM to aisA kahAhI nahIM hai, kisI 2 ThANAM aMga ko pratima arthama uparokta likhyA hai so bhI savaThANAM aMgakI meM nahIM hai isakI tahakIka karaNe se mAlUma hojAyagA vivekI jIvoM ko khayAla karanA cAhie ki jIva hinsAkarike sAtA upajAne seM dharma aura puNya kaise hogA, aba zAstroM meM punyakI karaNI kA. varNana kahAhai lo kahate haiM, / ||ddhaal|| .. // zrAvaka zrIvarddhamAnarArelAla tathA / / // hUM tuja Agala syUM kahuM kannaIyA edezA / / ___ pundha nipajai zubhajogasUrelAla / tai zubha joga / jina zrAjJA mhAMya ho bhavikajana // te karaNI? nira: Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163) jarA taNArelAla, punya sahajeMhI lAgaichai prAya hA avikajana // punya nipajai zubhajoga sUre lAla // 1 // jekaraNI karai nirajarA tIre lAla, tiNI zrAjJAde jaganAtha ho // bh|| te karaNI karatAM punya nipajerai lAla, jyoM khAkalohunai gehUMrI sAtha ho ||bh|| pu|| // 2 // punya nipajai tihAM nirajara huare lAla / te karaNI nisvadya jANa ho / bh|| sAvadha karaNI se punya nahIM nipajere lAla / te suNajyo catura su. jANaho / ma // 3 // 3 // lAMbo zrAUSo baMdhai tIna bolasUre lAla / te zrAUpocha punya mAMyaho ||bh / / hinsA na karai prANIjIva rI re lAla / bolai nahIM mUMsA bAyaho / bha // pu // 4 // tathA rUpa zramaNa nigraMzyanere lAla / deveM prAsuka niradUSaNa cyArUM ahAraho // bha / / yA tIna bolAseM e punya nipajerelAla / ThANAMga tI jAmaNA maMjhAraho ||bh ||pu||5|| hinsA kiyAM jhUTha bolIyArelAla / bali sAdhAMne devai azuddha aAhAra ho ||m tiNasUM alpa pAUpobaMdhai teharelAla / te pAUSo pApa maMjhAra ho ||bh // pu // 6 hinsA kiyAM jhUTha bolIyorelAla sAdhAMne helai nindai thAyaho / bha // zrAhAra amaH Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) nogya apridiyorelAla / azubha lAMbo zrAU~po. baMdhAyaho / / bha // pu|| // 7 // zubha lAMbo. pAUSo baMdhe iNa bidhairelAla / te pAUSo punya mAMyahA~ ||bh // hinsA na karai prANI jIvanIrelAla / bale bola nahIM {sA bAyaho 8 bha // pu||8|| tathA rUpazramaNa nigraMthaneMrelAla / karai baMdanAne namaskAra ho / ma // prItakArI bahirAvai cyArUM zrAhAranare lAla | ThANAM aMga tIjA gaNAmajhAraho / bh..|| // pu.|| 6 // yohija pATha bhagavatI sUtrameMrelAla, pAMcoM zataka paMcaneM uddesa ho // bha // zaMkAhuvai to pUcha nirNaya karorelAla / tiNamaiM kUDa nahIM 'lavalesa ho / bha // // 10 // baMdanA karatAM khapAvai nIca gautanerelAla / UMca gauta baMdhai balitAhi ho |m|| te baMdanA karavArI jina aajnyaarelaal| utarAdhyayana guNa tIsamAM mAMhiho |bhaapu||11|| * dharma kathA kahitAMthakArelAla / bAMdhai kalyANa kArI karma ho ||bh| utrAdhyayana guNatIsameM adhyayanarelAla / tihAM piNa nirajarA dharmaho bh|pu||12|| bIsabolAM karI jIvarairelAla / kamarIi koDa khapAyaho / bh|| bAMdhai tirvakara nAma karmanerelAla / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) jhAtA pAThamA adhyayana mAMyaho / bh|| // 13 // subhAhukumara Adi dasajaNArelAla |tyaaN sAdhani zraH zaNAMdika bahirAyaho // bha // tyAM bAMdhyo pAUSo manuparelAla / zrIvipAkasUtrare mAMyaho ||bhaassu / / // 14 // prANa mRta jIva satvanerelAla duHkha na de upajAvai soga nAMhi ho // bha // abhUraNiyAM ne zraTIppaNiyArelAla / zrapiTTaNiyAM pratApanadetAhi ho ||bh / pu|| 15 // e chahuM prakAre bAMdhai sAtA bedanIrelAla / ulaTA kiyAM asAtA baMdhAyeM ho ||bh // ima bhagavatI zataka sAtamerelAla / chaTTai uhase kahayo jinarAya ho / meM // pu // 16 // karakasa bedanI baMdhai jIvarai relAla / aThAraha pApa seMvyAM baMdhAyaho // bha // nahIM sevyAM baMdhai akara kasa bedanIrelAla / bhagavatI sAtamA sataka chaTTA mAMyaho // bh.|| pu // 17 // kAlodAi pUchayo bhagavAnarelAla / sUtra bhagavatImeM resaho // bha // kalyANa kArI karma kiNa vidhaH baMdherelAla / zAta meM zataka dasameM uddesaho // bh|| pu||18|| aThAraha pApa sthAnaka nahIM seviyarilAla / kalyANakArI karma baMdhAya ho / ma // aThAraha pApa sthAnaka Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) sevetehasaMrelAla / baMdhai akalyANa kArI karma zrAya ho // bhH|| pu // 16 // prANabhRta jIva satvanerelAla / bahu zandai cyArUM mAMhi ho||bhaa tyAMrI karai anukampA dayA prANinarelAla / duHkha soga upajAvai nAMhiM ho // bha / / pu // 20 // amUraNiyAM meM apiTTaNiyAM relAla / aTippaNiyA ne apratApaho // bh|| yAM caudA bolAMmeM bAMdhai sAtA bedanIrelAla ulaTA kiyAM asAtA pApaho // bha // puH // 21 // mahA prAraMbha mahA parigrahirelAla / balikarai pacendrI nIghAta ho / bha / / madya mAMsa taNuM bhakSaNa karai relAla / tiNa pApase narkameM jaatho||m|||2|| mAyA kapaTa guDamAyA karai relAla / bale nole mUSA bAya ho |bh // kUDA tolA ne kUDA mAMpA karaiH relAla tigA pApathI tiryaMca thaayho|bhaapu||23||'. prakRtiro bhadrika vanIta chai relAla / dayAne zramacchara bhAva jANa ho |m|| tiNaseM bAMdhai AUSoM manuSa narelAla / tekaraNI niravadha pichANaho |bh |pu|| / / 24 // pAlai sarAga paNe sAdhU paNoM relAla / bale zrAvakarA vrata bAraho // bha / / vAla tapamgarne '. akAma nirajarA relAla / tyAMsUM pAmaiM sura ava: Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 67 ) " tAraho || bhaM || pu || 25 || kAyA zarala neM bhAva zarala sUM relAla / bale bhASA zarala pichA ho // bha // z2aihavo karai tehavA mukhasUM kahai relAla / tigAse zubhanAma karma baMdhai ho || ||26|| ye cyArUM hI bo* la vAMkAM vartiyAM relAla | tiNasUM baMdhai azubha nA ma karma ho // bha // te sAvadya karaNIche pAparIlAla / tiNa meM nahIM nirajarA dharmaho || bha // pu // 27 // jAti kula bala rUparne relAla / tapa lAbha sUtra Tha kurA ho || || e hUM hIM mada neM kareM nahIM relAla-1. tiNathI UMca gauta baMdhAya ho | ma // pu // 28 // ye hUM hIM mada kiyAMgakAM relAla | bAMdhai nIca gauta karma ho // bha || te sAvadha karaNI hai pApa rIlAla / tiyameM nahIM punya neM dharma ho // bha // pu // // 26 // jJAnAvaraNI neM darizaNAbaraNI relAla / vale mohanIyaneM antarAya ho || bha || ye vyArU e kAnti pApakarma hai relAla / tyAMrI karaNI nahIM zrAjJAmAMya ho // bha // pu // 30 // bedanI Ayupo nAma gauta hai relAla / e cyArUM hrIM karma punya pApa ho // bha // tiNa meM punyarI karaNI nikhadya ka-hI relAla / tigarI AjJA de jina zrApaho | ma // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) // pu|| 31 // yaha bhagavatI zataka zrITha meM relaal| navamAM uddezA mAMyaho / bh|| punya pApa taNIkaraNI tayA relAla / jANeM samadRSTI nyAyaho |bh / / / / pu // 32 // karaNI kari nihANoM nahIM kareM relAla. / cokhA pariNAmAM samakita vanta ho |m| samAdha joga baratai tehanAMrelAlaM / kSamAMkari parizahasamaMta ho |bh / / pu||13|| pAMcUMhI indriyAM basa kiyArelAla / gale mAyA kaMpaTa rahita ho|bhaa| apA. * sasthApaNaMjJAnAdika taNaM relaal| zramaNa paNa chai sa. hitaho |bh|pu 42 // hitakArI prabacana zrAeM taH eM relaal| dharma kathA kahe vistAra ho |bh|| yAM dasa bolAM baMdhai jIvarairelAla / kalyANakArI karma shriikaarho| bh| pu / 35 / te kalyANakArI karma punya chai relaal|tinnrii karaNInirabadyajANa ho||bhA ThANA aMga dasameM ThANe kandhA relAla te joyakari jyo pichANa ho||bhAApu // 36 // .. . bhAvArtha // zubhayoga vartanese punyopArjana hotA hai so zubhayoga zrIjina AzAke mAhiheM unahIM zubhayogosa azubha karmAko nirajarA hotI hai aura punya jyo zubhakarma hai gho baMdhate haiM, jisa karttavyako zrIjinezvara, * jheca zrAkSAda usa niramaya kartavya ke karaNa jopadezata: nirmala Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) choke pumyopArjana karatAhai, paraMtu sAvadha karaNI jyo jinAmA thAharahai usase punya kadApi nahIM hotAhai, jJAnAvaraNI darizanAparaNI mohanIya aMtarAya ye vyAra karma to pApahI hai, aura nAma gautra ghedanI prAyujya ye pyAra karma punya pApadoheM so kaiseM baMdhate haiM unakA varNana zAstroM meM kahA so kahate haiN| punyamayI dIrgha AyuSa karma tIna prakAra se vaMdhatAha zrIThANA aMga'sUtra ke tIsare ThANe kahA haiM hinlAna karaNe se 1jhUTha na bolane se 2 tathA rUpaM zramaNa nigraMthako prAsuka nirdapaNa cyAra prakArakA AhAra denese dirdhAyu karma baMdhatAhai, aura hinsAdi tIno kartavya sa alpa Ayu karma baMdhatA hai so pApamayIhai, tathA zubha dIrghAyu bhI hinsA meM karaNa se 1 jhUTha na bolane se 2 tathA rUpaM sAdhU munirAjako baMda mA namaskAra karane se protakArI vyAkaM AhAra paharAnese 3, aura azubha dIrghAyu karma hinsAdi tIno kartavyoM ke karaNe se baMdhatAhai, aisA hI pAda zrIbhagavatI ke pAMca meM usameM bhI pAhA haiN| gautra karma ke do bheda hai yeka to UMca gauma so punyahaiM aura dUsarA nIca gautra gho pApahai, sAdhU munIrAjoM ko baMdanA pharaNe seM. nIca gotra ko khapAte haiM aura UMca gotra bAMdhate haiM zrI utsagatyayama 26 meM adhyayana meM kahA hai, tathA dharma kathA kahane se kalyANakA. rIkarma baMdhate hai so guNa tIsamA adhyayana meM kahA hai, UMca gotra yaMdhane kA kAraNa yaMdanA karanA hai, kalyANakArI karma kA kAraNa dharma kathA kahanA hai ina dona ho kartavyoM ko jina prAjJA hai aura nirajarA dharma hai| bIsa bolakArake jIva pUrSa saMcita karmoM kI koDi khapAka tIrthakara nAma karma bAMdhatA hai aisA zrI jJAtA sUtra ke ATha meM adhyayana meM kahA hai| zrI sukha vipAka sUtra meM adhikAra hai ki dasa janoM meM sAdhU munirAjo ko zuddha nirdoSa AhAra dene sa prati saMsAra kArika manuSya kA zrAyuSa.bAMdhA.hai so punya hai| tathA zrI bhagavatI bhUtra ke sAtamA zataka ke chahe. uddese gautamakhAmI ne zrI bhagavAna se pUchA hai he prabhU sAtA ghedanI karma kaise| baMdhatA hai taba bhagavata ne pharamAyA hai prANa bhUta jIva satva ko duHkha na deneseM, soMgana upajAne se, na.bhUrAne.saM, na rulAne se, naa| podaNa sa, tathA pratApanA na deneseM, sAtA ghedanI karma baMdhatA hai aura Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70 dukha denecyAvata pratApanA upajAne se asAtA vedanI karmabaMdhatA hai| tathA isa hI uddese meM kahA hai aTThArada pApa sene se kara kasa badanI aura na sena se akarakasa badanI baMdhatA hai / kAlodAI munI zrI bhagavAna se prazna kiyA hai kalyANa kArI aura akalyANa kArI karma jIdha kaiseM bAMdhatA hai taya bhagavanta ne uttara pharamAyA hai.ki.aThAraha pApasthAnaka sene se zakalyANakArI karmaH aura na sene se kalyANakArI karma baMdhatA hai.zrI bhagavatI sUtra meM adhikAra hai, kalyANakArI karma. punya hai aura kalyANakArI karma pApa hai| AyuSya karma cyAra prakAra kA hai-nArakI kA, tiryaH cakA, manuSya kA, devatA kA, jisa meM nArakI tiryaca kA AyuSya so pApa hai aura manuSya devatA kA zrAyuSya punya hai so cyArI prA kAra kA AyuSyaM karma kaiseM bAMdhatA hai gho adhikAra zrI bhagavatI sUtra meM kahA hai so kahate haiM:1-hA AraMbhase, mahAparigrahase, paMcendrI kI ghAtakarane se, madya * mAMsa sogane leM, nAraphI kA AyuSya baMdhatA hai| 2-mAyAcAra se, gUDha mAyA kapaTa karane se, jhUTha bolane se,asa tya tolaneleM yA asatyanAMparne se, tiryacakA prAyudhya paMdhatA hai|' 3-bhadrika prAkRti se, suyanIta paNa se, jIvoM kI dayAseM ama. sara bhAva se, manuSya kA zrAyupya baMdhatA hai| 4-sarAga saMyama pAlana se, zrAvaka paNAM pAlane se, bAlaM tapasyA . karane se, akAma nirajarA leM, devatA kA AyuSyAcaMdhatA hai| . .tathA kahA hai kAyA kA zarla paNe-se bhASA kA zarla paNe se, jaisA karai vaisA kahane vAlA aisA satyavAdI paNe se, zubhanAma kamopArjana hotA hai, aura inhIM yoloM ko ulaTe karane se azubha nAma karmopArjana karatA hai| " . jAti kA, kula kA, rUpakA, tapa kA, lAbha kA, sUtra kA, cha.. kuMrAIkA, ina AThoM kA maMda yAne abhimAna karane se nIca gotra. karma baMdhatA hai aura na karane se UMca gautra karma baMdhatA hai| tAtparya saMha ki bhAnAvaragI dArezanA paraNI mohanIya aura aMtarAya yaha . Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAra karma to ekAnti pApa karma haiM ina kI pharaNI to sApa hai tathA bhAzA bAhara hai| aura bedanI nAma gautra AyuSya ye dhyAra karma punya pApa dona hai jisameM punya kI karaNI to nirvadya aura AhA mAMdi hai, pApa kI karaNI AzA yAhara hai, yaha punya pApa kI karaNI kA adhikAra zrI bhagavati satra ke pAThamAM zataka kenayamAMDara. desA meM vistAra pUrvaka kahA hai jisa kA nyAya samaDI jAnarahe haiN| karaNI karike punya ke sukhoM kA nidhAna na kreN| bhale pariNAma samajogaparate, parizaha upanaga samapariNAma se kSameM, pAMcoM zandrayoM ko pasa karai, mAyA kapaTa rahita ho, zAna kI upAsanA phara, bhamaNa paNA sahita ho, jisa ko ATha prayacana mAtAke hitakArI ho, sa vistAra dharma kathA kahai, ina dasa polo se kalyANakArI karma dhaMdhatA hai yaha karaNI niravadha hai, aura yahI bola u. laTA karaNe se akalyANa kArI karma baMdhatA hai so karaNI sApa hai, ye dasoM yola ThANAMga meM kahe haiN| . // DhAla tehij|| anna puNya pAMNa pugya kahyo relAla / layaNa sayaNa bastra jAMNa ho |m|| mana bacana kAyA punya chai relAla / namaskAra navamuM pichANa ho / ma // 37 // punya baMdhai yaha nava prakAra se relAla / te navU hI niravadya jANa ho / bha / nava bolAM meM jina jIre zrAganyAre lAlAtiNarI buddhivaMta karijyo pichANa ho / ma // pu // 38 // koI kahe nava bola sama: caya kahyAre laal.| sAvadha niravadya na kahyA. tAma ho ||bhH // sacita zracita piNa nahIM kahyAre lAla Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) || pAtra kupAtra nahIM nAma ho // bha // puM // 36 // tiNasUM saMcita zracita donUM kahyAre lAla / pAtra kupAtra kahyA tAma ho || bha // punya nipajai dIghAM zakala neMre lAla / te jhUTha bole sUtra le 2 nAMma // ho // bha // punya // 40 // kahai sAdhu zrAvaka pAtra ne diyAM re lAla / tIrthaMkara nAmAdi punya thAya ho || bha || anega ne dAna diyAM thakAM relAla anerI punya prakRtI baMdhe zrAya ho ||4|| pu // 49 // ima kahai nAma leve ThANA aMganUM relAla / navamAM ThANAmeM artha dikhAya ho / bha // ta artha aNa huMto ghAliyore lAla / tigarI bholAM naiM khabara na kAMya ho // bha // pu // 42 // jyo anezane diyAM punya nipajaire lAla / jabaTaliyoM nahIM jIva yeka ho / bhaM / kupAtra ne diyAM punya kihAMthakI relAla ye samajho ANi viveka ho / bha / / pu // 43 // punyarAM nava vola samucai kahyA relAla / uThA to nahIM chai nikAla ho // bha // baMdanA vyAvaca pi samucai kahyAre lAla / te buddhivaMta lIjyo saMbhAla ho // bha // pu // 44 // vaMdanA karatAM khapAvai nIMva gauta naire lAla / bale, UMca gauta baMdhAya ho // bha // tIrthakara gauta bAMdhe vyAvaca kiyAM re lAla / te piNasamucai bola kahyA chai thAya ho ||m|| 45 // tIrthakara gauta baMdhe bIsa bola se pu // . Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) relAla / tyAM meM piNa samuce bola aneka hoM ||bh // samucai bola ghaNAM chai siddhAnta meM relAla ! te kuNa samajhai bigara viveka ho / ma ||4|| jyo zakala ne dIyAM anna punya nipajai relAla / .to navoM hI samucai ima jANa ho // bha / / hiva nirNaya kahUM chU tehanUM relAla / te suNa jyo caturaM sujANa ho |m|| pu // 46 // ana sacita pracita dIghAM zakala ne relAla / jyo punya nipajai chai. tAma ho / ma // to ima hija punya pANI diyA relAla / laiNa saiNa bastra punya zrAma ho |bh // pu // 47 // ima hija mana punya samucai huvai relAla / to mana bhUDo varatAyAM hI punya thAyaho // bhaH / / bacana piNa samucai huvai relAla / to bhuMDo. bolyAM hI punya baMdhAya ho / bh|| pu||48 kAyA punya piNa samucai huvai relAla / to, kAyA suM hinsA kiyAM punya hoya ||bhaa| namaskAra punya samucai huvai relAla / to sakala ne namyAM punya joya ho |bh / / pu|| 46 // mana bacana kAyA. mAMga bartiyAM relA. la / jyo lAgai chai ekAnti pApa ho / bh.|| to navU hI bola imaH jANi jyo relAla / uthapa gaI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) samucairI thApa ho |bh // pu. // 50 // mana va. * cakAyA sU punya nIpajai relAla / te niravadya bA hoya ho||bhto navU hI bola ima jANijyo relAla / sAvadha meM punya nahIM koya ho ||bh-|| pu||51|| namaskAra anerA meM kiyAM relAla / jyo lAgai chai ekAnti pApa ho |bh // to zranAdika sacita dIpAMthakAM relAla / kuNa karasI punyarI thApa ho / / bha / / pu.52 niravadya karaNI suM punya nIpajai relAla / sAvadha sU.lAgai chai pApa ho| ma // te sAvadha niravadya kima jANie relAla / / niravadya meM zrAjJAde jina paapho||bh / pu| // 53 // annapANI pAtraneM bahirAviyAM relAla / laiNa saiNa bastra baharAya ho / bh|| tyAMrI zrIjina deva prAganyA relAla tiNa ThAmeM punya bNdhaayho||bh / / // pu|| 54 // zranna pANI anerA ne diyAM relAla laiNa saiNa bastra de hAyaho |maa| tigarI deveM nahIM jina zrAganyA relAla / tiNasUM punya kihAMthI baMdhA yaho / ma / / 55. / / supAtrane diyAM punya nISane relAla / te karaNI jina AjJA mAMyaho / bhH|| aM. nerAne diyA punya kima nipaje relAla / tigArI ji; Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 75 ) na zrAjJA nahIM kAMho || bha | pu // 56 // ThAma 2 sUtrameM dekhalyo relAla / nirajarA ne punyarI karaNI ekaho // bha // punya huvai tihAM nirajarA huvai relAla tihAM jina zrAjJA hai viseka ho / bha / / pu // 57 // nava prakAre punya nIMpajai relAla / te bhaugave vayAM - lIsa prakAra ho / bha / punya udaya huyAM jIvare relAla | sukha sAtA pAmeM saMsAra ho // bha // pu // // 58 // iNa punya tayAM sukhakAramAM relAla / virAsatAM nahIM lAge vAraho // bha // tiyarI bAnchA nahIM kijIe relAla | jyuM pAmUMbhava jala pAra ho / bha / pu||56|| jiga punya taNI bAnchA karI relAla / tiya bAnchA kAmaneM bhoga ho || || saMsAra badhai kAMma bhoga suM relAla / pAmeM janma maraNane soga ho || bha // pu // 60 // bAnchA to kIje yeka muktirI relAla | aura bAnchA na kIje ligAra ho // bha // ji punya taNoM bAnchA karI relAla / te gayA jamAro hAra ho // bha // pu // 61 // sambat aThAraha tayAMlIsa meM relAla / kArtika sudi cotha gurUvAra ho // bha // punya nipajai te bolakhAyavA relAla | joDa kadhI koThArayA maMkAra ho ||bh|| pu // 62 // iti punya padArtha || Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 76 ) // bhAvArtha // punyaM nava prakAra se vaMdhatA hai aura jIva use yayAtIsa prakA ra se bhogatA hai - punya baMdhane ke navabola zrI ThANAMga ke nava meM ThA kahe haiM paraMtu buddhivAna janoM ko vicAraNA cAhie ki yeha nava bola konase haiM aura ina se punya kisatarahe baMdhatA hai, koI kahate haiM nava ghola samucai kahe haiM sAvadya niravadya yA satrita acita aura pAtra kupAtra kA nAma usa jagaha nahIM kahA hai isalie sacita acita donUM taraheM kA anna saba ko deneseM punya hotA hai, sAdhU zrAvaka ko denese to tirthakarAdi punya prakRti kA baMdha hai aura, vAkI ko dete anerI punya prakRti baMdhatI hai, ThANA aMga sUtra meM likhA hai aisA kahate haiM, jisakA uttara yaha hai ki ThANAM aMga sUtra ke mUla pATha meM to kahIM bhI aisA nahIM kahA hai, kilo 2 prati meM artha karane vAlAne aisA artha likhA hai so jina mAMta se viruddha haiM, avvala to samucai pATha se yaha artha nahIM hosaklA kinna punne kahA to anna sacita ho yA Rcita ho lene vAlA supAtra ho yA kupAtra ho anna ke deneseM hIM punyopArjana hotA hai yadi na pune kA uparokta artha samajhA jAya to uvAdhyayana meM kahA hai vaMdanA karanese nIca gotra ko kSaya karikai UMca gotra ko bAMdhe, to phira isa jagaha bhI aisA lamajhanA cAhie ki sabako vaMdanA karane se noMca gotra kSaya hoke UMca gautra kA baMdha hotA hai kyoMki usa jagaha bhI kisI kA nAma nahIM kahA hai, aura vaiyAvaca karinesa tirthakara gotra bAMdhai aisA kahA hai to isakA artha bhI vahI huSA ki sabako vaiyAvaca karanese utkRSTa bhAMge tithaMkara gautra baMdhatA hai, kintu nahIM nahIM nAma na zrAne se ye artha kadApi nahIM ho saktA hai, yaho kyA samuce bolato zAstroM meM aneka Aye haiM paraMtu niravive: ko jIvoM ko yathA tathya samajha nahIM paDatI hai isalie artha kI jagaheM anartha karike jina AjJA bAhara kA kartavya se dharma punya prarUpate haiM, paraMtu vivekI jAMghoM ko vicAraNA cAhie ki jyo kSetra sacita acita sakala ko diye punya hoto dekhe hIM pAtI. " Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (77). saba ko pAya punya huzrA tathA aise hI laiNa kahie jagaheM jamIna saiNa kahie sayana pATayAjoTA zrAdi, vattha kahie vastra bhI sakala. ko diye punya hudhA to sakala meM besyAM kalAi Adi saba jAva Agaye to phira unakI zraddhAseM to kisI ko kisahI taraha kI vastu denase punyahI hotA hai kintu denese pApa to hotA hI nhiiN| hai saba ko deneke pariNAma acchehI hai, to phira yahI kyoM jaisA anna punya samucai hai vaisAhI mana pacana , kAyA punya bhI samuca hI hai. mana bhalA prabate tobhI punya aura burAM pravatteM tobhI punya vacanase. priyakArI kahe tobhI punya aura kubacana gAlI galoca Adi vo.' laiM tobhI punya, aura kAyA bhalI prabartAvai tobhI punya tathA burI pravartIva tomI punya to phira kAyA se jIvana mAre.to punya aura mAre lobhI punya, kyoMki usa jagaheM to bhalI curI kA nAma nahIM: kahA hai sirpha itanAhIM kahA hai kAyA punne, yahi kyoM phiratonamaskAra punya bhI aisahIM samajhAnA, ki kutte kanve besyAM kasAI Adi saba jIvoM ko namaskAra karaneseM punyopArajana hotA hai / paraMtu nahIM 2aisA nahIM samajhanA cAhie, satapuruSa aura guNI janoM ko hI baMdane se punya hotA hai niraguNI kupAtroM ko baMdanA : karanese to pApahI hogA, aise hI mana vacana kAyA bhalI.pare nirakhadya karttavya meM baratane se punya hotA hai paraMtu sAvadha jina prAkSA : bAhara kA mana bacana kAyA ke joga baratAne se punya baMdha nahIM hotA pApahI kA baMdha hai, navoM hI boloM ko isahImAphika samajhanA cAhie / jaise mana bacana kAyA ke joga sAvadha varatAne se punya nahIM baile hI anna pAnI sacita denese punya nahIM / jisakArya kI jina zrAzA hai vohakArya nirvadya hai aura jisa kArya kI jina zrAzA nahIM vo kArya sAvadha hai, sAvadha kArya se kadApi punya nahIM baMdhatA hai sAvadha se to pApahI kA baMdha hai, mavAhI prakAra jina zrAkSA mAhi aura niravaMdya haiM, sAdhUmunirAjo ko kalpai sohI vastu isa jagahai batAI hai yadi sakala jIvoM ko dene se punyopArajana hotA to parigraha pugne bhI kahate zrAbhUSaNa tathA gAya bhaiMsa . mAdi aneka vastuvoM kA nAma batalAte, paraMtu patalA phaise pari. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) graMhAdi aneka bastuyoMke dene se pugya.kadApi nahIM hotA hai sAdhU binA saMsArI jIvoMko denA lenA saMsArika vyavahAra tathAsApatha kaJcanya hai jisakIojinezvara tathA paMca mahAvrata dhArI zuddha sAdhU. AkSA nahIM dete haiM aura prAjJA pArakA kartavyoM se dharma punya nahIM hotA hai, jina AkSA bAharakA dAnase to pApahI hotA hai, saMsAra meM saMsArI jISa paraspara aneka taraha se dena lena karate karAte haiM parantu saMsArika mArga hai mukti mArga nahIM hai| priyavaro punya hai so zubha karma hai aura karma hai sA mukti padako bAdhA dene ghAlA hai punya pApa do ko kSaya karane se muktipada milatA hai, punyake sukha to kArameM hai vinAla rote dera nahIM lagatI hai isalie yadi jyo tumheM bhavodadhi se pAra utaranA hai to punyako pAnchA mata karo nikevala moThAbhilASI hoke miravadha karaNI karoM jisase pUrva saMcita pApa karmoMkI miravarA hoke sivapada jalada pAvoge; sambat aThAraha saha tayAMlIsa kI sAlameM kArtika sudi cautha guruvAra ko punya nipajane kA upAya DhAla joDake svAmI zrI bhIkhanajI mevADa dezAntaragata koThAracA prAma meM kahA hai| iti punyopArajanako karaNI kI dAlakA bhAvArtha maiMne merI tuccha buddhayA 'nusAra kiyA hai isameM koI azudArtha AyA ho isakA mujhe ni. vidha 2 micchAmi dukaDaM hai| zrApakA hiteccha zrAvaka gulAbacanda lUNiyA ||athH caturtham pApa padArtham // ||dohaa|| - pApa padArtha pAMDavo, te jIvane ghaNoM bhayaMkAra / te ghora rudra nihAmaNo, jIvana duHkha taNo dAtAra // 1 // te pApaM to pudgala drabacha, tyAMne jIva lagAye Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (.76) tAma / tiNase duHkha upajai jIvaneM. tyAMrIpApakarma chai nAma // 2 // jIva khoTA 2. kartavya kara jaba pudagala lAge tAma / te udaya huAM duHkha upaje, te zrApa kamAyA kAma // 3 // pApa udayathA duHkha hubai jaba koI mata karijyo rosa / kiyA jisA phala bhogavai, pudagalanoM nahIM dosa // 4 // pApakarma ne karaNI pAparI, donU judI 2 chai tAma / te yathA tathya pragaTa karUM, suNijyo rAkhi cita ThAma ||shaa // bhAvArtha // naSa padAyoM meM pApa padArtha cauthA hai so pADavA kahie atyaMta kharAva hai, jIva ko bhayakArI aura duHkhokA dAyaka hai, pApa hai so pudgala pragya haiM jISa unhe azuddha kartavya karike lagAtA hai udaya mAnese aneka prakAra se duHkhI hotAhai to pApa mayI pudgaloM kA doSa nahIM samajhanA cAhie kyoM ke pApakA kamAyA humA kAma hai jaisA kiyA vaisA bhoganAhIM par3egA hinsA jhUTa corI Adi kartavyoM se azubha pudgala jISa ke lagate haiM una pudgalokA nAma pApa karma hai aura jyoM kartavya kiyA vo pApako karaNI hai jISake pariNAmahai isaliye pApa aura pApakI karaNI alaga 2 hai jise yathArtha pragaTa karike kahate haiM so ekAgracita karike suno| . ||ddhaalN|| // yA anukampAjina aAjJAmeM edesiimeN| ghaNaghAtiyA cyAra karma jina bhaakhyaa| te zrAma paDala bAdala jimajANaM // tyAM nijaguna jIvata: Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) NA te bigoDyA ciMdabAdala jyU jIva karma ddhNkaaeN| pApa karma aMtaH karNa zrolakhIje // 1 ||.jnyaanaa. baraNIne darizanAbaraNI / mohanIya neM aMtarAyachai tAMma jIvarAguna jehavA 2 vigADyA / tehavA 2 chai kIrAnAma / / paa||2|| jJAnAbaraNI karmajJAna 'nAbAde / darizanA baraNI darizana zrAvAde nAhi / / mohanIya jIvaneM karai matavAlo // aMtarAya pAchI bastu bADI chai tAhi ||paa // 3 // ye karma to pudgalarUpI causparzI / tyAMne khoTI karaNI kari jIva lagAyA / tyore udaya jIvarA khoTA nAma / tehavAhi khoTA nAma karma kahAyA ||paa // 4 // yAM cyAra karmArI judI 2 prakRti / judA 2 chai tyAMrA nAma // tyAMseM juvA 2jIvarA guNa aTakyA tyAro thoDoso vistAra kahuMchu tAma // pA // jJAnAvaraNI .rI pAMca prakRticha / tiNasU pAMhIM jJAna jIvanahIM pAvai / mati jJAnAvaraNI mati jJAnarai bADI / zruti jJAnAvaraNI zrutijJAna na zrAvai / / paa||6|| zrava. dhi jJAnAbaraNI avadhijJAna ne rokai / mana parayAya.varaNI mana paryAyare zrADI / / kevala jJAnAvaraNI ke valajJAna ne roke / yAM pAMcAMmeM pAMcamI prakRti jADI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) // paa|| 7 // jJAnAbaraNI karma kSayopasma hove / javato pAmeM chai jIva cyAra jJAna / kevala jJAnAvaraNI kSayopasma na hovai / yA to kSaya huzrAM pAmeM chai kevala jJAna // pA // 8 // darizanAvaraNI karmarI nava prakRti chai / teto dekhavA ne suNavAdika aaaddii| jIva ne jAvaka karadevaM AMdho / tyAMmeM kevala dariH zanAbaraNI sabameM jADI pAVE|cakSu dariMzanA baraNI karma udysuN| caturahita hovai aMdha ayANa / / avatu darizanAbaraNI karma raijogai cyArUM iMdriyA rI paDajAya hAMNa // paa||10|| avadhi darizanAM varaNIya karma udayaseM, avadhi darizaNa pAmeM nahIM jiivo| kevala darizanA baraNIya karma prasaMge, upajai nahIM kevala darizaNa dIvo // pA // 11 // nidrA sUto sukhe jagAyo jAgai chai, nidrA 2 udaya duHkhe jAgai chai tAma / vaiThA UbhAM jIvaneM nIMda ja zrAvai, tithA nIMda taNoM chai pracalA nAma // pA / / 12 / / pracalA 2 nIMda udaya se jIvaneM, hAlatA cAlatAM nIMda ja pAvai / pAMcamI nIMda chai kaThina thINodI, tiNa nIMdaseM jIva jAvaka daba jAvai // pA // 13 // pAMca nidrA ne cyAra darizanAvaraNI thI, jIva aMdha Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) 'jAyaka nasUjhai ligAro / dekhavA sarI darizanA caraNI karma; jIvarai jAvaka kIdho aMdhAro paa| // 14 // dazinAvaraNI kSayopasma hove jaba, tIna kSayopasma darizana pAmeM te jIvo / darizanAvaraNI sarva kSaya huyAM thI, kevala darizana pAmeM 'jyUM ghaTa dIvo // pA // 15 // tIjo ghaNa ghAti 'yo moha karma chai, tiNarA udayasuM jIva hu| mata. vAlo / sUdhI zraddhArai lekhai mRDha mithyAtI, mAMga, kartavyaro piNa na huvai TAlo // pA // 16 // mo. hanIya karmanAM doya bheda kadyA jina, darazana mohanIya cAritra mohanIya karma / iNa jIvarA ni. ja guNa donUM bigADayA, yeka samakita ne dUjo cAritra dharma // pA // 17 // darizana mohanIya' udaya hubai jaba, zuddha samakatIro jIva hovai mi. sthyaatii| cAritra mohanIya karma udaya jaba, cAritra khoya huvai chakAyAro ghaatii|| paa|| 18||d. rizana mohanIya karma udaya huvAM suM, zuddha zraddhA 'samakita nahIM zrAvai / darizanaM mohanIya upasma huvai jaba, upasma samakiMta niramala pAvai ||-paa|| * // 16 // dariMzana mohanIya jAvaka kSaya hoyAM, jaba Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 53 ) cAyaka samakita sAsvatI pAvai / darizana mohanIpa: cayopasma huve jaba, kSayopasma samakita jIvane zrAvai pA // 20 // cAritra mohanIya karma udaya suM, sarva vrata cAritra nahIM zrAvai, cAritra mohanIya upasma huyAM seM / upasma cAritra niramala pAve ||pA || // 21 // cAritra mohanIya jAbakakSaya hoyAM, tAyaka cAritra zrAvai zrIkAra | cAritra mohanIya kSayopasma huyAMthI, kSayopasma cAritra pAmeM jIva pyAra || pA||22 jIva tathA udaya bhAva nippannA, taito karma taNAM udaya seM pichAyo / jIvarA dAyaka bhAva nippannA, te karma tayAMcAyaka se jANo || pA || 23 || jIva tayA kSayopasma bhAva niSpannA, te karma to tayoparama tAma / jIvarA upasma bhAva niSpanA, te upasma karma huyAM se nAma || pA // 24 // jIvarA nehavA 2 bhAMva nippanA, te jehavA 2 hai jIvarA nAMma | nAMma pAyA karma ta saMjoga bijoga, tehavA hina ja karmoza nAMma hai tAma // pAM // 25 // // bhAvArtha // * jJAnAvaraNIya darizanAvaraNIya mohanIya aMtarAba ye pyAra ghAtika karma hai yeha ekAnti pApa haiM inhoMne jIvake nija gulaukI ghAta kiyA hai isaliye inheM ghAtika karma kahate haiM, jaise bhAMkAla Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) maiM bAdaloM se caMdramA Dhaka jAtA hai tava udyota yohata kama hojAtA. hai vaise hI karmoM mayo yAdaloM se jIvake jJAnAdika guna Dhaka jAte haiM so kahate haiN| jJAnavaraNIya arthAt zAnake prADI pAyaraNI jisa se jIvakA jJAna guna vAhudhA hai, aisahI darizanA paraNIya, darizana gunake zrADI hai, mohanIya karma se jISa matavAlA hoke mi. sthyAtva meM pravartatA hai aura zuddha zraddhArUpa gunakAlopa hotA hai tathA jIvake pradezoM ko caMcala karike karma prahaNa karatA hai jisase cA. ritra guna utpanna nahIM hotA, aura aMtarAya karma se jIvakA cirya guna dayAhAhai jisase acchI 2 vastu nahIM milatI hai ye cyAroM karma pudgala, rUpI aura ghyAra sparzIheM inheM jIva khoTI karaNI karike lagAyAhai jinhoMke udaya se jIva bhI khoTA 2 nAma pAtA hai jaisA 2 guna jIva ke inase ruke haiM dhaisA hI inake nAma jJAnA araNIya pharma kI pAMca prakRti, arthAt pAMca prakAra se jIva kA jJAna guna dayAhai, matijJAnAvaraNIya se matijJAna zrutijJAnAparaNIya se zrutijJAna avadhizAnAvaraNIya seM avadhijJAna manaparyagha jJAnA. varaNIya leM mana paryavajJAna aura kevala jJAnAvarAya se kevala jJAna arthAt sampUrNajJAna vAhuAhai, ye jJAnAvaraNIya pharma kucha kSaya . aura kucha upasma hoya tala jaisI 2 karma prakRtikA kSayopasma hone se paisAhI jJAnotpana hotAhai, yathA mati zrutijJAnAvaraNIya kA jitanAhI.kSayopasma ho utanAhI niramala mati zrutijJAna utpanna hotAhai aisehI avadhi tathA manaparyaSako jAnanA arthAt jJAnAvaraH gIya karmakI jyAra prakRtikA kSayopasma honese jIva cyAra kSayoH parama jJAna pAtA hai, aura kevala jJAnAvaraNIya kA kSayopasma nahIM hotA, nAyakahI hotAhai jisake kSaya honese kevala jJAnotpala hotAhai / aisahI darizanAvaraNIya karmakI nava prakRtihaiM so netroM dekhamA tathA sunanA zrAdiko rokatIhaiM catudarizanAvaraNIya ke udaya se aMdhA hotA hai, acalU dArazanAbaraNIya ke udaya saMghA vinA vyAra indriyoM kA guna sunanI zrAdi kI hAni hotI hai, avadhi darizanAvaraNIya ke udaya se avadhi darizana nahIM pAtA hai, aura kevala darizanAvaraNIya.se kevala .darizana nahIM utpanna hotA hai, tathA pAMca prakAra kI nidrAbhI dArizanAvaraNIya karma ke Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (85) * udaya se hai so kahate haiM, nidrA arthAt jisa nIMdavAle ko jagAte sAtha ho sukha se jAgatA hai, dUsarI nidrA nidrA jisakI kucha cheDa chADa karane se duHkha se jAgatA hai, tIsarI nidrA kA nAma pracalA hai, so baiThe ko yA Ubhe hue ko prAtI hai, cauthI pracalA pracalA . ghocAlate hAlate hue ko bhAtI hai, aura pAMcamI nIMda jisakA nAma thiNonI hai vo atikaThina nidrA hai usa nidrA vAle ko u... sa samaya bahota tAkata zrAjAtI hai po nidrAdhAlA usa nIMda meM aneka kAma kari AtA hai tathA saiMkaDoM mana vojha uThAsaz2A hai| ye nava prakRti darizanAvaraNayi karma kI hai, dArazanAbaraNI nAmA . pApa karma ne jIvakA dekhane kA guna dabAyA hai, isakA kSayopasma hone leMjIva pAMcahandriya aura catUdarizanacakSUdarizanarabhavadhi darizana3 ye ATha bola pAtA hai aura sarvathA kSaya honese kevala darizana . pAtA hai| tIsarA dhana ghAtika pApa karma mohanIya hai jisake nadaya se matavAlA yAne avyakta hoke mitthyA prarUpanA karatA hai tathA usase azuddha kartavya kA TAlA nahIM hotA hai arthAt jina AzA . vAharakI karaNI meM lipta rahatA hai, samakita mohanIya seM samyaktva nahIM sparzatI, aura cAritra mohanIya meM cAritra guna yAne saMyamI nahIM hotA tathA chai jIvanI kAya kI hinsA meM rakta rahatA hai / darizana mohanIya ko upasmAne se arthAt dabAne se, jIva upasma samAkita pAtA hai, kSaya karane se kSAyaka samakita zaMkA phaMkhArahi'ta jyo sAsvatI hai so pAtA hai, aura kyopasma hone seM. kSayopasamAnusAra kSayopasma samAkita pAtA hai / cAritra mohanIya karma ke udaya se sarva vrata cAritra nahIM hotA hai, upasamAMna se upasma cAritra nirmala pAtA hai, sarvathA kSaya honese kSAyaka cAritra hotA hai, aura kSayopasma hone se yathAkSAta cAritra binA bAkI cyAra cAritroM kI prAptI hotI hai / tAtpara jIvake jyo upaspa bhASa ni. panna hue so mohanIya karma ko upasmAne se hai, kSAyaka bhASa nirUpanna hue so pharmoM ko kSaya karane se, aura kSayopasma bhAva miSpa- . hue so cyAra ghAtika karmoM ko kSayopasmAne se hotA hai, . jIvake jaise jaise bhApa karmoM ke saMyoga viyoga se niSpannahote haiM / paisA 2 hI vAma jIpakA hai, aura ghohI nAma kamA~ kA hai|: . . . Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . // DhAlatahija // ..... ... cAritra mohanIya taNIpacIsa prakRtiche, tyAM prakR. ti taNAMcha juvA 2 nAma / tyAMrA udayase nAva taNA nAma taihavA, karma, jIvarA judA 2 pariNAma // paa|| 26 / / jIva atyanta utkaSTo krodha kare . jaba, jIvarAduSTa ghaNAM pariNAma / tiNaneM anantA. nu baMdhIyo krodha kahayo jina, te kaSAya pAtamAMchai jIvaro nAma // pA // 27 // jiNarA udayaseM utkaSToM . krodha karaichai, te utkaSTo udaya zrAyAsaM tAma / te . udaya zrAyAkai jIvarA saMcyA, tyAMro anantAna baMdhIyo krodha nAma // paa||28|| tithI ": kAMika thoDo apratyAkhyAna krodhacha, tiNathI kAMI yeka thoDo pratyAkhyAna / tiNathI kAMyekathoDo saM jala kodha, yA krodharA caukaDI. kahIM bhagavAna ||paa * // 26 // iNa rIte mAnarI cokaDI kahaNI, mAyA ne lobharI cokaDI imajANo, vyAra caukaDI prasaMge. kArI nAma, karma prasaMga jIvarAnAma pichANo ||paa||30|| jIva krodha kareM krodharI prakRti se, . mAna. kara mAnarI prakRtiseM tAma / mAyA kapaTa kreN| mAyArI prakRtisaM, lobha kara lobhaM prakRtiseM zrAma ) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paa||31|| krodhakarai tiNasUMjIva krodhI kahAyo, udaya pAI te koparI prakRti kahANI / iNArIteM mAna mAyAne lobha, yAne piNa lIjyo. iNarIta pichANI / / paa|| 32 // jIvahase hAMsyarI prakRtisa~ rati parati prakRtisUM zati arati vadhArai / bhaya prakRti udayajIva bhaya pAmai, soga prakRti udaya jIva ne soga zrAvai // pA // 33 // dugaMza zrAce dugaMchArI prakRtisa, strIveda udayaseM badhai vikAra, tiNane pUrupanI abhilASA hove, pacha hotAM 2 huvai bahota bigaar|paa||34|| puruSa vedodaya strInI abhilASA, 'napuMsaka bedodaya dorI cahAya / karma udayaseM bedI nAma kahayo jina, karmAne paNa beda kahayA jina. 'rAya // pA // 35 // mitthyAta udaya jIva hovai mithyAtI, cArita moha udaya jIva hothaiH kukarmI ityAdi mAMga 2 jIvarA nAma, anArajane bali hinsA dharmI ||paa||36|| cautho ghanaghAtI aMta rAya karma chai, tiNarI prakRti pAMca kahI jina tAma - ye pAMca prakRti pudagala co sparzI, tyAM prakRtirA? juvA 2 nAma // 4 // 37 // dAnA aMtarAyakai dAnarai pADI, lAMbhA aMtarAyasu bastu lAbhaH sakai naahiiN| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) jJAna darizana cAritra tapa lAbha na sake vale lAbha na sakai zabdAdika kAI ||paa||38|| bhogAaMtarAya karma udayaseM, bhogamilyA bhoga bhogavaNI na zrAvai / upabhoga aMtarAya. karma udayasaM, upabhoga milyA te bhogyA nahIM jAvai // pA // 36 // vIrya aMtarAya karma udayathI, tInahI bIrya guNA hIMgA thAvai uThANAdika hINAM thAve pAMcU~hI, jIvarI sakti jAvaka ghaTa jaavai|| paa||40|| ananta vala prAkrama jIvataNoM cha, tiNane yeka aMtarAya karma ghttaayo| karma meM jIva lagAyo java lAgyo, Aparo kiyo ApataNe udaya praayo||paa|| 11 // pAMcUM aMtarAya jIvataNAM guNadAcyA, jehavAgaNadAvyA tehavA karmArAnAma / ye to jIvarai prasaMgai nAma kaurA, piNa svabhAva donAMrA judA 2 tAma // pA // 42 // // bhAvArtha // mohanIya karma ke do bheda haiM jisameM darizana mohanIyaM kI 3 prakRti aura cAritra sohanIya ko 25 prakRti hai so jaitIraprakRti udaya pAtI hai usavala vaisAhI nAma jIva kA ora vaisAhI nAma una pratiyoM kA hai jaise anantAnucaMdhIyA krodha kI prakRti uda , ya AI tava jIva atyaMta krodhAtura hoke duSTakArya karatA hai yaha krodha jAvajIva paryaMta rahatA hai isake udaya meM samyaktva cAritra / kA sarvataH abhAva hai, udaya AI so prakRti ajIva hai aura usa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) pratyAkhyAnI are alive AtmA jIva haiM sahI taraha anantAnuvadhiyA mAna mAyA aura lobha jAnanA, jisase kucha kama * caukaDI jisake udaya meM pratyAkhyAna arthAt pacakhkhAna yAne cA ritra kA abhAva hai, jisase kucha phasa pratyAkhyAna kI cokaDI ji sake udaya meM sarva vrata cAritra kA abhAva hai, aura jisase kama saMgvala kA krodha mAna mAyA lobhakI cokaDI hai jisake udaya meM kSAyaka cAritra yathAkSAta saMyama kA abhAva hai yaha solaha (16) kaSAya hai inake udayase jIva kA nAma kaSAyI arthAt kaSAya zrA tmA hai, tAtpara krodha prakRti se jIva krodhI mAna kI prakRti se mAnI, mAyA kI prakRti se mAyI aura lobha kI prakRti se lobhI kahalAtA hai, ava bAkI nava prakRti rahI so kahate hai hAMsya prakRti ke udaya se jIva ko hAsya AtA hai, rati prakRti se priya pudgalAdi se rati hotI hai, arati kI prakRti se amiya pudgalAdi se arati hotI hai, bhaya prakRti se bhaya hotA hai, soga prakRti se loga, aura dugaMchA prakRti se vidagaMchA AtI hai strIveda udaya se jIya strIvedI ho ke puruSakI zrAbhilASA puruSa bedake udaya se puruSa vedI hoke khokI abhilApA karatA hai, aura napuMsaka vedake udaya se napuMsaka bedI hoke donUM kI abhilASA karatA hai / mithyAtva ke udayase jIva mitthyAtvI hotA hai aura cAritra mohanIya ke udaya se jIma kukaramI hinsA dharmI hotA hai / cothA ghanaghAtika aMtarA karma hai so jisakI pAMca prakRti hai so to cyAra sparzI pudga* loM kA putra hai jinhoM ke udaya se jIvake jaise 2 guna dabe haiM vaise hI prakRtiyoM kA nAma hai- dAnA aMtarAya se dAnI paroM kA guna dadhA hai, lAbhAntarAya se vastu kA lAbha nahIM hotA hai tathA jJAma dari0 zana cAritra tapakA lAbha nahIM hotA hai athavA zabda baNe gaMdha rasasparza kA bhI lAbha nahIM hotA hai, bhoga antarAya karmodaya se mile huve bhoga bhI bhoge nahIM jAte haiM, upabhoga antarAya karma ke udaya se mile huye upabhoga bhI nahIM bhoga saMktA hai, dhIyaM aMtarAya karma udaya se tInUM vIrya uThAe kammavala vIrya purNakAra prAkrama kI hAnI hotI hai, tathA atyaMta nirbala hojAtA hai, ananta vala prAkrama jIva ke haiM unheM sirpha aMtarAya pharma hI ghaTAyA hai jaisA jIvAtmA pharma 12 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAMdhegA vaisA haH udaya zrAvegA, jIvake dAna lAma bhoga upabhoga vIrya ina pAMcUM gunoM ko taya karma dabAyA hai vaisA hI nAma isa aMtarAya karma kA hai paraMtu svabhAva donUM kA alaga 2 hai jIvake guna jIva hai aura aMtarAya karma ajIva hai jisakA guna jIva ke antarAya denekA hai / tAtpara jJAnAyaraNI darizanA varaNI mohanIya aMtarAya yaha cyAra karma ekAnti pApa karma hai ajIva hai, jinhoM ke udaya se jIva ke jJAna, dArizana, samyaktva cAritra, vIrya, yaha cyA gunoM kI ghAta ho rahI hai yAne dave hue haiM isase inakA nAma ghAtika karma hai / cAkI cyAra karma aghAtika arthAt uparokta ananta catuSTaya kI ghAta ina cyAroM se nahIM hotI ye cyAroM karma punya pApa donoM haiM jisa meM punya kA varNana to punya padArtha meM kaha hI diyA hai ava pApa kA varNana kahate haiN| // ddhaaltehij|| vyAraghana ghAtiyA karma kahyA jina, hi aghAtiyA karma chai vali cyAra ! tyAne punya pApa do| kahyA jina, hiva pApa taNuM kahuM chU vistAra / pA // 43 / / jIva asAtA pAvai pApa karma udaya se, tiNa pAparo sAtA bedanI nAma 1 jIvarA saMcyA jIvaneM duHkha deve, asAtA bedanI pudgala pariNAma // pA // 44 // nArakIro AuSo prAparI prakRti, keI tiryaMcaro zrAupo piNa pApa / asannI manuSa neM keI sannI manuparo, pAparI prakRti dIsai chai vilApa // pA // 45 // jyAro pAuSo pApa kaTo Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) hai jinezvara; tyAMrI gatineM anupUrvI dIse haiM pApa tyAMrI gati naiM anupUrvI dIse uSA lAre, iro nizcaya jANai jinezvara zrApa || pA // 46 // vyAra saMghayaNa meM je hADa pADavA, te azubha nAma karmodaya seM jANo / cyAra saMThANa meM zrAkAra bhaMDA te, azubha nAma karmodaya milayA zrANoM // pA // 47 // zarIra upAMga baMdhaNa saMghAtaNa, tyAMmeM keI kAM mAMThA atyanta joga / te paNa azubha nAma karma udaya se, RNa gamatA pudgalAMge milayo saMjoga || pA ||48 || caraNa gaMdha rasa sparza mAMThA, miliyA, teNa gamatA ne atyanta prayoga / te piNa azubha nAma karma udaya se, ehavA azubha pudgalAMge miliyo joga || pA // 46 // thAvara nAma karma udaya thAvara dasako, tirA dasakArA dasa bola pichANoM / te nAma udaya chai jIvarA' nAma, tehavA hija nAma karmIrA jANo // pA / 50 // thAvara nAma udaya jIva thAvara kahA, tiNa se zrA gho. pAcho sarakaNI nahIM zrAvai / sUkSama nAma udaya jIva. sUkSama hutrI hai, sUkSama zarIra saghala nAnho pAvai // pA / 51 // sAdhAraNa nAmasaM jIva hutro + Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) sAdhAraNa, yekaNa zarIra meM rahai anantAtAMma,aparyAptA nAma se aparyApto marai chai, tiNasU aparyApto chai jIvaro nAma // paa|| 52 // athira nAma se jIva athira kahANo, zarIra athira jAvaka DhIlo paavai| duma nAma udaya jIva dubha kahANo tiNasUM nAbhi . nIce zarIra pADavo thAvai // paa|| 53 // duHbhAgya nAma thakI jIva huvo duHbhAgI, aNa gama.to lAge nagameMlokAMnA ligaar| duHsvara nAma thakI jIva have duHsvariyoM, tiNaro kaMTha azubha nahIM zrIkAra ||paa // 54 // aNAdena nAma karma udayapI, tiNaro bacana koI na kareM aMgIkAra / aMjasa nAma karma thI ho vai ajasiyo, tiNaro ajasa . bole loka bArambAra // pA // 55 // apaghAta nAma karma udayathI, pailo jIte zrApa pAmeM ghAta / duHbhagaI nAma karma saMyogeM, tigarI cAla dIThI kiNahIne nAhiM suhAta // 56 // nIca gauta udaya nIca hu loka meM, UMca gautra taNAM tiNarI giNe chai chota / nIMca gautra yakI nIva harSa na pAmeM potAro saMcyo udaya prAyo nIca gauta // pA . // 57 // e pApa taNI prakRti aolakhAvaNa, . Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 3 ) joDa kIdhI zrIjI dvArA sahara maMkAra / sambat aThAraha pacAvana varSe, jeTha sudI tratiyA guruvAra ||pA // 58 // // iti pApa padArtha // // bhAvArtha // * sure karma nikevala pApa aura ghamaghAtika hai unakA parsana to Upara kiyAhI hai aba pyAra karma punya pApa donoM haiM so jisa meM se pApa kA varNana karate haiM, jIva pApa ke udaya se zrasAtA bedatA hai jisa pApa kA nAma asAtA vedanI karma hai voha pudgala haiM - sAtA bedanI karma paNe pariNameM haiM isahI liye una pudgaloM kA nAma asAtAvedanI pApa karma hai, tathA jyoM zrAyuSya paNa pariNameM una pudga kA nAma zrAyuSya karma hai AyuSya vyAra prakAra kA hai nArakI kA AyuSya pApa prakRti hai tathA pRthivyAdi paMcasthAvara aura bendrI sendrI caurindra kA zrAyuSA pApa prakRtI hai kitaneka tiryaca paMcadrI kA bhI AyuSya pApa kI hI prakRti hai aura sannI manuSya tathA kitaneka sannI manuSya kA zrAyu karma bhI pApa prakRti jAna paDatA hai jisakA AyuSa pApa prakRti hai unakI gati vA anupUrvI bhI pApa kI hI prakRti hai kyoMke jyo AyuSya pApa prakRti hai to gati anupUrvI bhI usake sAthahI hai phira nizcaya to zrI jinezvara deva kaheM vo satya hai, tathA vyAra saMghayaNa meM jyo jyo kharAba char3iye vA vyAra saMsthAna meM jyo jyo kharAba zrAkAra hai vo azubha nAma karmake udayase haiM, aura jyo zarIra tathA aMgopAMga vaMdhaNa saMghAtana meM kitane koMke kharAba kharAba zramanogya pudgala hai so bhI azubha nAma karma ke udayase haiM, aura jyo 2 kubarNa kugandharasa kuzparza Adi amanogya mile haiM sobhI azubha nAma karma kA hI udaya hai, tathA sthAvara kA dasaka arthAt sthAvara ke dasa bola haiM bo bhI azubha nAma: karma kA udaya hai so kahate haiM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-sthAvara nAma kame ke udaya se jIva sthAghara hotA hai jisa se sparza indrI vinA bAkI cyAra indriyAM na pAke calane phirane ko asamartha hotA hai| 2-sukSama nAma karma ke udaya se jIva sukSama zarIrI hoke atyaMta choTA zarIra pAtA hai| 3-sAdhAraNa nAma karma ke udaya se jIva aisA zarIra pAtA hai ki atyanta choTA yeka zarIra meM anante jIva rahate haiN| 4-aparyAptA nAma karma ke udaya se jIva pUrNa paryAya na pAkara aparyApta avasthA meM hI maraNa pAtA hai| 5-athira nAma karma ke udaya se jIva athira kahalAtA hai jisa se nirabala DhIlA zarIra pAtA hai| 6-dubha nAma karma udaya se jIva dubhAgI hotA hai jisase dUsare ko apriya lagatA hai| 7-dukhara nAma karmodaya se jIyake khara yAne kaNTha kharAva bekhare hote hai| -azAhija nAma kodaya se zrAdeja bacanI na hoke karavolI hotA hai jisakA yacana koI aMgIkAra nahIM karate haiN| hai-asa nAma karma ke udaya se jIva ajasiyA hotA hai jisa kI sobhA koI nahIM karatA hai koI acchA kAma bhI kare to: * bhI apajasa hI hotA hai| 10-apaghAta nAma karmodaya se dUsare ke mukAbale meM hAra hotI hai| tathA dubhagaI nAma karma ke udaya se calanA phiranA aisA kharAva ki kisI ko acchA nahIM lagatA hai, aura nIca gotra karma pApa ke udaya se jIva nIca gotra se utpanna hotA hai UMca goza vAle usakI chota samajhate haiM, tAtpara yaha hai ki pApa hai so azubha karma hai karma hai vo pudgala hai unheM jIva jina prAzAbAhara kI karaNI karake lagAtA hai tava jIvake azubha paNe udaya Ane seM. jIva du:khI hotA hai, nava padArthoM meM cothA padArtha pApa hai jisakI zrolakhanA ke lie svAmI zrI bhIpana-jIne nAMva dvArA nagara meM DhAla Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5) moDI hai sambat zraThAraha saya pacAvana kI sAla meM jeSTha suda tIja guruvAra ko jisa kA bhAvArtha maine marI tuccha cuddhi pramANa kahA hai isa meM koI bhUla rahA ho usakA mujhe sarvathA micchAmi dukaDaM hai| ApakA hitecchU zrA0 gulAbacaMda lUNIyAM / ||dohaa|| zrAzrava padArtha pAMcoM / tiNane kahije zrA. zrava dvAra / / te chai karma bhAvAnAM vAraNAM / te bAraNAM meM karma nyAra / / 1 zrAzrava dvAra to jIva chai| jIvarA bhalA muMDA paraNAma // bhalA paraNAma punyArA bAraNAM / muMDA pApa taNAM chai tAma // 2 // pheI mUDha mithyAtI jIvaDA / zrAva neM kahai a. jIva // tyAM jIva ajIva na zrolakhyo / tyoreM modI mithyAtvarI nIva // 3 // zrAzrava to ni. ve jIva chai / zrIbIra gayA chai bhAkha / / ThAma rAma siddhAMta meM bhASIyo / te suMNajyo sUtranI sAkha / // 4 // pApa bhAvAnAM bAraNAM / pahilI kahUM chaM nAMma // yathA tathya pragaTa karUM / te suMNo rAkhi cita gaMma // 5 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) . . . | mAvA // . aba pAMcamAM padArtha zrAzrava dvAra kahate haiM-jIvake zrAzrava dvAra karake karma Ate haiM karma aura Azraya alaga 2 haiM arthAt zrAzraya dhArato jIva hai aura dvAroM meM hoke Ane vAle karma ajIpa hai| jIvake bhale aura bure pariNAma hai sohI Azrava dvAra hai bhale pari zAma se punya aura bure pariNAmoM se pApa lagatA hai, puNya pApa kA karane vAlA jIva hai jisahIkA nAma pAthava hai,parantu kaI midhyAtI pAzravako ajIva kahate haiM so jIva ajIva ke ajAga hai ve mitthyAtva mayI dIvArakI buniyAda ko dRDha karate haiM kintu Azrava.dvAra kadApi jIva nahIM hai nizcai hI jIva hai zrIvIra pra. bhUne aMgopAMga meM jagaheM jagaheM kahA hai so prathama to mAnava dvAra ko yathA-tathya aulasAte haiM, yathA // DhAla // // vinayarA bhAva suMNa 2 guMje edeshii|| gaMNA aMga sUtra majhAra / kahyA chai pAMca prA. 'zravaddhAra // te dvAraH chai mahA vikarAla / tyAM meM pApa Avai daga cAla // 1 // mithyAta avrata meM kaSAya / pramAda joga chai hAya / / ye pAMcUhI zrAzravaddhAra chai tAma / ye nizcaya hI jIva taNAM nAma // 2 // Udho zraddhaite zrAzraya mitthyAta / Udho * zraddhe te jIva sAkSAta / / tiNa zrAzrava noM rUMdhaNa hAra / te samakita saMvara dvAra / / 3 / / zratyAga bhAva avrata chai tAma / jIvataNAM mAMga pariNAma // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) tiNe ivata ne deva nivAraM / te brata chai saMbara dvaar.||. // 4 // nahIM tyAgyA chai jyAM dravyAMrI / zrAsA baMchA lAgI rahai tyAMrI / / avrata jIva taNAM parigAma 1 tiNane tyAgyAM saMbara huvai zrAma // 5 // pramAda zrAzravachai tAMma / / ye piNa jIvarAmailA pariNA' . m| pramAda pAzrava rUMdhAya / jaba zraprAmada, saMbara thAya / / 6 / / kaSAya zrAzravachai tAma / jIvarA kaSAya . parigAmAtyAMsuM pApa lAgai chai zrAya / te akaSAyaM suM miTajAya // 7 // sAvadha nisvadya joga vyApAra / ye pAMcUM hI paashrvdvaar| rUMdhai bhalA bhuMDA parigaNAma / ajoga saMbara tiNaro nAma // 8 // pAMcUM zrAzravaM ughArA dvArA karma zrAvai yAMdAra maMjhAra / dvArate jIrSa pariNAma / tyAMsU kama lAgachai tAma / / / / tyAMrA. dAMkaNa saMbara dAra / zrAzrava dvArarA rUMdhaNa hAra / navA kaurA rokaNa hAra / ye piNaM jIvarA guNa . zrIkAra // 10 // imahija kahayo cauthA aMga majhAra! pAMca zrAzravaneM saMbara dvAra / zrAzraya karmAro karatA upAya / karma zrAzravasuM lAgai? zrAya // 11 // utAdhyayana guNatIsamAM mahiyo / paDikramaNAMro phala yattAyo / bIro chedra DhakAyo / vali zrAzravadvAra ke Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAyo / / 12 / / utAdhyayana guNatIsamAM mohayo / pacavAgaro phala batAyo / pacakhANasu zrAzravasa . dhAyo / zrAvatA karma mittjaayo|| 13 / / unnAdhyayana gugatIsamAM mAMhyo / jalanAMmAgama ruuNdhaayo| java pANI zrAvato miTajAvai / zrAzrava rUMdhyAMsuM karma na zrAvai // 14 // utrAdhyayana guNatIsamAM mAMhyo / mAMdvAra DhAMkyA kahyA hAyo / karma bhAvAnAMThAma miTAya / jaba pApa na lAgai shraay||15| DhAMkicA zrAzravadvAra / jaba pApa na baMdhai ligAra / kayo chai. dazavai kAlika mjhaar| tIjA adhyayanameM zrAzrama dvAra // 16 // rUMdhai pAMcaMhI AzravaddhAra / te bhittu moTA aNagAra / te piNa dazavai kAlika majhAra / tihAM joya karo nistAra // 17 // pahilAM mana joga saMdhai te zuddha / pachai bacana kAyA joga ruuNdhai| utrAdhyayana guNatIsamAM maaNyo| zrAzrava rUMdhaNAM cAlyAchai haayo||18|| pAMca adharmadvAra chai tAhayoM teto prazna vyAkaraNa mAhyo / vale pAMca kahyA saMvA dvAra yAM doyAro ghaNoM vistAra // 16 ||tthaannaa aMga pAMcamAM ThANa mAMhi / zrAvadvAra paDikkamaNAM tAhi / paDikamiyopache rUMdhAvedAra / phera pApa na Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sa) lAge ligAra // 20 // phUTI nAvAro dRSTAMta / zrAzraya nolakhAyobhagavaMta / bhagotI tIjA zataka mNjhaa| tIjai uddezake vistAra // 21 // vali phaTI nAvAge dRSTAMta / pAzavaneM zraulakhAyo bhagavaMta / bhagavatI pahilA zataka maMjhAra / chaTTai uddese vistAra / / 22 / / kahayA chai pAMca zrAzravadAra / vali aneka sUtrAM maMjhAra / teto pUrAkema kahAya / sapalArochai yekaja nyAya / / 23 // // bhAvArtha / / ... zrIgaNo bhaMgasatrake pAMca ThANe meM pAMca mAdhaSadvAra ko hai mitlyAta 1 anata 2 pramAda 3 kaSAya 4 joga 5 pekSa pAMca prakAra ke AzrayadvAra haiM arthAt jIvake ina pAMcoM dvArA karma lagate haiM mirathyAzraddhA se agratase pramAda se kapAya se aura manacanakA. pAke joga dharmAne se, jIva mithyAtva meM pravA so mityyAtva Azraya jIvake pariNAmahai 1 aMta arthAt jisa jisa draSyoM ke syAga nahIM kiye una dravyoM kI prAsAbanchA niraMtara hai.so amata * Azraya jIyake pariNAmahai 2 pramApa arthAta niravadha kArya se praNa utsAha so jIvo maile pariNAmaha 3 kaSAya arthAt krodha mAna mAyA lobha meM pravata rahAhai so kaSAya prAzrava jIvake.pariNAma hai 5joga arthAt mana baghanakAyAke jogo kA vyApAra so joga : Azraya jIvake pariNAmahai 5 uparoka pAMdhU zrava jIyake ughor3e dvArahai ina dvArA hoke karma AtedAra haiM so jIva ke pariNAmahai jIva ke pariNAma hai so jIva hai, zrIThANAM aMga satra kI TIkA meM bhImayadeva sarine kahA hai amarIkA-"AdhaSaNaM sIpatarAne Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma jalasya saMgalana mAzrayaH karma baMdhana misyarthaH tasadvArAkhIva dvArANyupAyA Azrava dvArANIti" arthAt kokA baMdha kara kara mokA upAya sohI pAzrava dvArahai, pAnava dvAroMkA DhAMkaNa saMbara dvAra hai jisase nyUsana karma nahIM baMdhate haiM, aise hI caturthIga zrI samayAyaMgameM paMca Azraya dvAra aura paMca saMbara dvAra kahe haiM mA. zraya dvArA karma lagate haiM saMvara dvArA karma rukate haiM tathA utrAbhyaH yana guNa tIsamA adhyayana meM kahA hai pratikramaNa karaNese pratIkA lendra Dhakate haiM tathA prAzraya dvAra baMdhatA hai, pacanamANase bhI mA. ava saMdhatA hai aura zrAvate karma miTate haiM, tathA isahI adhyayana meM kahA hai jaise jalakeM Agamana rokanese jala nahIM pAtA hai vaise hI Azraya dvAra raMdhaneseM pApa nahIM pAtA hai, tathA dazava kAlika satraka tIsare adhyayana meM kahA hai aAdhava dvAroM ko DhakaNe se pApa mahIM baMdhatA hai bhikSu vohI hai somAbhava dvAroMko kaMdhe, utrAdhyayana ke guNa tIsamA adhyayana meM khulAsAkahA hai Azraya dvAra ko kaMdhane se karmoM kI mukti hotI hai, tathA prazna vyAkaraNa sUtra meM himsAdi paMca mAdhaSa dvAroM ko adharma dvAra kahe haiM, zrIThANAM aMgake pAMcaveM ThANe meM kahA hai Azraya dvAra kA pratikramaNa karake iMdhanA arthAt baMdha karanA cAhiye jisase phira pApa nahIM lagatA hai, yahI kyoM zrIbhagavatI maMtra ke tIsarA zataka ke tIsare uddese meM phUTI nAMvA kA dRSTAnta deke Azrava ko naulakhAyA hai arthAt jaise nApA ke chendra hone se nAthA meM pAnI bharatA hai vaise hI jIva mayI nAvA maiM / zrAzraya mayI chendra se karma mayo pAnI aAtA hai, tAtpara kamoM kA hetu upAya aura karatA zrAzrava hai hetu upAya karatA hai so jIva haiN| // DhAla tehija / / zrAzraya dvAra bAma gama / te to jIvataNA parizAma / tyAne ajIva kahai chai mitthyAtI / khoTI zraddhA taNAM pakha paatii-|| 24 // karmA ne graha ve. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva dravya / hai tehija ke prAzrava / te to jIva taNAM prinnaam| tiNa saM karma lAgai chai taam||2|| jIva ne pudgalaro mela / tIjA dravya taeM nahIM bhela / jIva lagAvai jAMNa jAMNa / jaba. pudUgala lAgai chai prANa // 26 // tehija pudgala chai punya pApa / tyAMro karatA chai jIva bhApa / karatA tehija bhAva jANoM / tiNa meM zaMkA mUla ma prANoM // 27 // jIva chai karmIrI karatA / sUtra meM pATha aprtaa| kaho ? pahilA zraGga majhAra / jIva karmAro karatAra // 28 // pahilo uddeso sNbhaalo| iNaneM karatA kaho tihu~ kAlo / jIva svarUpa tarNa adhikAra / tIna karaNeM kahyo karatArA karatA tehija zrAzraya tAma / jIvarA bhalA muMDA pariNAma / pariNAma te zrAzrava dvAra / tai jIva 'taNaM chai vyApAra // 30 // karatA karaNI ne hetu upAya / yaha karmArA karatA kahAya / yAMsU karma . lAgai chai zrAya / tyAMne zrAznava kayo jina rAya // 31 // sAvajama karaNI karatA karma lAge / tiNa suM duHkha bhogavasI zrAgai / sAvadha karaNI meM kahai ajIva / te vo nizcayAmitthyAtIjIva // 32 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joga sAjha nivadya cAlyA / tyAne jIva dravya maiM ghAlyA / joga prAtmA kahi chai tAma / jogAM ne kahA jIva pariNAma // 33 // joga chai te jIva vyApAra / joga tehija zrAzrava dvAra / pAzrava te. hija jIva niHzaGka / tiNa ma mUla ma jANaM zaGka // 34 lezyA bhalI ne muMDI cAlI / tyAMne piNa jIva dravya meM ghaalii| lezyA udaya bhAva chai tAma / lezyA te jIva pariNAma // 35 // lezyA karmA suM prAtama lezai / te to jIva taNAM pradeza / te piNa Azrava jIva niHzaMka / tyAMrA thAnaka kahyA , asaGkha // 36 // mitthyAta avrata pramAda kapAya / . udaya bhAva chai jIva hAya / kaSAya zrAtmAM kahi chai tAma / yA kahyA chai jIva pariNAma / / 37 // ye pAMcUM hI chai Azrava dvaar| te karma taNAM karatA. hai| ye pAMcUM hI jIva sAttAtAtiNa maiM zaMkA nahIM tila mAta // 38 // zrAzrava jIva taNAM pariNA'ma / nava meM ThANaM kahyo chai tAma / jIvarA pariNAma chai jIva / tyAMne vikela kahai chai jiiv||36|| navamAM gaNAM aGga gaNA mAMhi / zrAbhava karma hai / chai. tAhi / karma grahai / zrAzrava jIva / grahyA zrA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te pudagalaM ajIvaM // 40 // vAle chANA aMga darza meM ThANe / daza bola UMdhA kuMNa jANeM / UdhAzra? tehija mitthyAta te zrAzrava jIva sAkSAta // 41 // pAMca zrAzrava neM avrata tAMma / mAMThI lezyA taNAM pariNAma / mAMThI lezyA tojIva chai haay| tiNarA lakSagA ajIva kimathAya / / 42 // jIva meM lakSaH NAM sUpichANo / jIvasa lakSaNa jISa jANo / jIvarA lakSaNAM ne ajIva sthaa| te to bIra nAM bacana uthApai // 43 // cyAra saMjJA kAhi jinraay| te piNa pApa taNUM chai upAya / pApa upAya te zrA. zreyaH / te zrAzravachai jIva dravya // 44 // bhalAne bhaMDA adhyavasAya / tyAMna~ zrAzrava kayA jinarAya / bhalAtUM to lAgaicha punya / bhaMDAsu lAgai pApa jabUna // 45 // ArtaneM rudradhyAna / tyAMnai zrAzravaM kahyA bhagavAna / zrAzrava karma taNAMchai dvAra / dvAra tehija jIva vyApAra // 46 // punyaneM pApa zrApAnAMdvAra / te karmataNAM karatAra / kAro karatA zrAzravajIva. tiNane kahai.ajJAnI aMjIva // 47 // 'je pAzravanai ajIva jANa / te pIpala baMdhI mUrkha jImatANeM / karma lagAvai tai zrAzrava / te nizvakai Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva dravyaM // 48 // zrAzravane kahyo cha rUpANI zrAjinajIrA mukharI bANoM / zro kiso. dravyaM . rUMdhANuM / kiso dravyathira thapAeM ||46 // viparIta tatva kuMNa jANeM / kuMNa mAMDai ulaTI tANeM / kuNa hinsAdikaro tyAgI / kuMNarI bachArahai lAgI // 50 // zabdAdika kuMga avilA / kaSAya bhAva kuMNa rAkhai / kuMNa mana jogaro vyApAro / kuMNa: cintai mhAro ne thAro / / 1 / / indriyAM meM kuMNa : .. mokalI mele| zabdAdika ne kuMNa melai / igAneM.. mokalI melai te zrAzrava / zrAbhava tehijakai jIva: dravyaH / / 52 // mukhasu kuNa ma~Do bole / kAyAsuM kuNa mAMge ddole| ye to jIva dravyarnu vyApAra / yudagalapiNavatachai lAre // 53 // jIvarA calAcala.. bhadeza / tyAMne sthira sthApai dRDha kareza / jaba zrA. zrava dravya rUpAe~ / taba tehija saMbara thapANaM // . // 54 // calAcala jIvasa pradeza / saMghalAM pradezA: :.. karma praveza / / sArA pradeza karma grahaMtA / saMghalA. pradeza karma karatA // 55 // tyAM pradezAMro thira ka.. raNahAra / tehija chai saMvara dAra. / / athira pradeza cha / zrAva / teM nizcai I chai jIva dravya // 56 // ... Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) / / bhAvArtha // jaiga siddhAntomeM jagaha jagaha zrAzravadvAra kA varNana vistAra pUrvaka kahA hai so smapUrNa kahAMtaka kaheM sArAMsa sabakA yeka yahI hai ki AbhavahAra haiM lo jIvake pariNAma hai jIdhake pariNAmoMko ajIva kahaiM unheM mitthyAtI jAmamAM, bhagavAna to satroM meM pharamAyA hai ki kamoM ko prahaNa kara so Azraya hai isaliya dhuddhidhAna janoMko vicAraNA cAhiye ki karmoM ko grahaNa kona karatA hai aura grahaNa kyA hote haiM, jIva grahaNa karatA hai taba punya pApa mayIM pudgala prahaNa hotA hai, karatA hai sohI Azrava hai prathamAna meM kahA hai jIva kaukA karatA tI kAla meM hai, karatA karaNI hetu upA. tha yaha phA~ke karatA hai inase karma lagate haiM isahI liye inhoMko jinezvara devAne Azraya kahA hai, tathA sAvadha karaNI sa pApa lagatA hai lAvadha karaNI hai sohI jIva hai aura usahIkA nAma prA. zraya hai, lezyA kamasi zrAtma pradezoMko lezatI hai arthAt lipta karatI hai tathA mana vacana kAyA ke jogAseM karma lagate haiM so jomAzraya kahA hai usahI ko joga zrAtamA kahI hai karana karAvana anumodana ina tInUMdI karaNoM se jIva karma karatA hai aura karatA hai sohI prAzrava hai, joga sAvadha niravadha doneM prakArake hai so jIva hai sAvadha jogAse pApa aura nirayadha jogAsa punya grahaNa hotA hai. Azraya mukhya pAMca prakArake kahe hai-mitthyAta arthAt viruddha zraddhAAzraya anata pAzrava 2 atyAgamAgha, pramAda zrAzrava 3 phapAya arthAt krodha mAna mAyA lobha Azraya 4 joga arthAt mana bacana kAyAko pravartanA so zrAzrava 5 tathA hinsA bhUTha caurI maithuna parigraha ye pAMca Ava aura anata inako sAMThI lezyA ke pariNAma kahe haiM mAMThI lezyA jIva hai to usake pariNAma ajIva kase ho sakA hai mAMThI lazyA ke pariNAmoM ko tathA lakSaNoM ko ajIva kahaiM unheM mithyAtvI jAnanA, cyAra saMzA pApakA upAya hai so jIva hai bhale aura kharAba jIva ke pariNAmoM se hI punya aura pApa grahaNa hotA hai grahaNa kara usahIkA nAma Azrava hai, aisehI 14 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) zrAta raudra dhyAnase pApa lagatA hai, bhAta raudra dhyAna hai so jIva hai aura usahIyA nAma bhAjapa hai ityAdi aneka prakArole jIva karmoM kA karatA hai sohI nAbhava hai. guruvokA pakSa grahaNa karake mukha loga zrAzrayadvAra ko zAjIva kahata ha so pIpala baMdhI sukha samAna tANate hai. yathA jaila yeka dRSToMbaMdha maMtravAdI yeka gAma meM zrAyA aura apanA tamAsA pharaka lokoko mAdharya upajAne lagA jitane ta. mAsabIna the una sabakI najara baMdha karake popalake darakhtake koI padArtha rassIsa majabUta bAMdha dIyA aura una tamAla bInAko kahA saba milake ileM khIMco ye padArtha nisahAya aura pIpalaseM kitanA dUrahai taba saba tamAsaM vAnAna milake use baMcA parantu vo to thADI durabhI nahIM sarakA itanI derama yeka bAdamI aAmAntara jAtA huvA usa jagaha AyA usakI najara baMdhI huI nahIM thI taba moha dekhake tamAla vAnasi kahane lagA tuma loka bar3e mUrkha ho pIpalake baMdhI huI tumase kase nicagI ye sunake tamAsavIna kahane lage ka. hAM baMdhI huI hai hama saba loka dekheM so to jhUThe aura tU yekAlA saccA bhalA yeha bhI koI bAta hai hamAre netra nahIM hai ? kyA hama saba aMdhe haiN| yaha kaha baica tANa karane lage parantu usa sAmAntara jAne vAle aura satya kahane vAle kI bAnAMkasIna bhI na mAnI aisehI dIrgha karmI jacioMke jJAna netra mitthyAtva mayI maMtrase kuguruvAne baMdhakara rakhane haiM jisase vo loka sadaguruvAkA kahanA to mAnate haiM nahIM aura apanI jidda karake jIvake lakSaNoMko ajIva zraddhateM haiM parantu yeha nahIM samajhate ki mithyAtva zrAzrava hai so viparIta zraddhA hai aura viparItaM zraddhanA kisakI hai tathA hinsAke atyAga bhAva kisake haiM aura zabdAdika kA abhilASI kauna hai kapAyI kona hai mana vacana kAyAkai jogIkA vyApAra kisakA hai tathA merA terA samajhanA kisakA hai aura paMca indriyoMkI viSayamai pravartatA aura viSayI kona hotA hai, paraMtu ItyAdi uparokta savajIvake kArya haiM tAtpara jIvake samapUraNa asaMkhyAtA pradeza pUrva karmAnusAra calA cala hote haiM tava nyUtana karma pradesako avatA hai arthAt grahaNa karatA hai so jIva hai asa umahIkA nAga pAzrava dvAra hai, aura Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMcalatAko roka kara pAtama pradeza sthira hote haiM usahIkA nAma saMbara hai tAtpara jIvake athira pradeza prAzraya hai aura sthira pradeza saMbara hai| // bAla tehij|| jogapariNAmikaneM udayabhAva / tyAMne jIva kahayA iNa nyAya / ajIva to udaya bhAvanAMhi / te dekhalyo sUtra mAMhi // 57 // punya nisvadya joga suM lAgaikai prAya / te karaNI nirajarArI cha thAya / punya to sahijai lAgaichai tAhi / tiNasu joga ke zrAzrava mAMhi // 56 // jeje saMsAranAM chai kAma / tyAMrA kiNa 2 rA kahu nAma / te saghalAchai zrAzrava tAMma / te saghalA chai jIva pariNAma // 56 // karmA maiM lagAvai te zrAzravA lagAvai tehija chai jIva dravya / lAgaite pudagala ajIva / lagAvai teto nizcayacha jIva // 6 // karmArokaratA chai jIva dravya / karatA paNoM tehija shraashrv| kIdhA huvA te karma kahAya / teto pudagala lAgaichai Aya // 61 // tyAre gUDha mithyAta aMdhAro te pichANe nahIM zrAzraya dvaaro| tyAMne saMvalo to mUla na sUjhai / teto dina 2 adhika alu jhai / / 6 / / jIvara prADA chai karma ATha / teto lagarahayA pATAna pATa / tyAMmeM ghAtiyA karmacha cyAra / mokSamArgarAH Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) rokaNa hAra // 63 // aura karmAsuM jIva kAya / moha karma thakI vigaDAya / vigaDayo kareM sAvaka vyApAra / tehijachai bhAvadAra // 64 // cAritta moha udaya matavAlo / tiNasaM sAvadyaro na hune TAlo / te sAvadyaro sevaNa haaro| tehijachai Azraya dvAro // 65 // darazaNa moha udaya zraddhai Udho / hAte mAraga na Avai sUdho / UdhI zraddhAro zravaNa hAra / te mitthyAtva AzravaddhAra / / 66 / / mUDha kahai zrAzrava naiM rUpI / vIrakahayo pAzravana~ aruupii| sUtrAM maiM kahayo ThAma ThAma / zrAzravane zrarUpI tAMma // 67 // pAMca zrAvaneM abata tAMma / mAMThI lezyA taNAM pariNAma / mAMThI lezyA prarUpIche rahAya / tiNarA lakSaNarUpI kima thAya // 68 // UjalA ne mailA kahayA joga / moha karma saMjoga vijoga / UjalA joga mailA thAya / karma jhaDiyAM UjalA honAya // 66 // utrAdhyayana guNatIsama mhAMya / joga samucaya kahayA jinarAya / joga sace niradopameM cAlyA / tyAne sAdhArA guNa mAMhi ghAlyA // 7 // sAdhAMrA guNachai zuddhamAMna / tyAMne zrarUpI kahayA bhagavAna / tyAM joga bhAva meM rUpI Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaapyaaN| .tyAM vIranAM bacana uthaapyaa|| 71 // gaNA aMga tIjA gaNA maMjhAra / jogavirya taNoM vyaapaar| tiNasuM arUpI ke bhAva joga / rUpI zraddhai te zraddhA ajoga // 72 // joga prAtamA jIva zrarUpI / tyAM jogAMne kahai muDharUpI / joga bhAtamA jIva pariNAma / te nizcaya zrarUpIche tAMma // 73 // zrAzrava jIva zraddhAvaNa tAhi / joDa kIdhI pAlI sahara maahi| adAra saha pacAvana maMjhArapAsoja sudha bArasa ravivAra / / 71 // iti / / ||bhaavaarth // . jIvake pradeza caMcala hote haiM tabahI karmoM ke pradezoM ko grahaNa karate haiM usahI kA nAma Azrayaha aura sthira hoke karmagrahaNa nahIM karate usakA nAma saMbara haiM, tAtpara nirajarAphI karaNI karate zubha jogAMkI parsanAse jIva puNya upArasana karatAhe aura mohakarmake udaya leM azubha jogoMkI bartanoM se jISa pApoMpArjana karatAha puNya yA pApake pradezoM kA pArajana karane vAle sIbake pradeza hai unahI kA nAma AvaddhAra hai, karmoM kA pArajana yA karatA karaNI kAraNa hetu aura upAya ye saba nAma zrAzraya kehI kintu jinahoM ke ghaTa meM mithyAtvamayI mahA ghorAndhakAra hai unhoM kI zraddhA Adhavako ajIva zraddhane kI paraMtu vologa yaha nahIM dhicAratehai ki jIvake aSTakama anAdi kAlase lagAye haiM jisa meM pyAra ghAtika kauna jIva ke ananta catuSTaya gunoMkI ghAta bharI haiM jisameM moha karma se jIva bigaDake aneka taraha ke kArya karake azubha karma upArajana karatA hai aura karAtA hai isa hI liye karatA jIva kA nAma bhAbhaSa hai, cAritramoha ke udaya se nIya Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) . sAvadha karaNI karake pApa lagAtA hai aura darazaNa moha ke 'udaya: se mitthyAtvI hotAhai mitthyAzraddhanA hI sitthyAnna Azraya hai, bhagavAna ne to pAzravako arUpI jagaha 2 kahA hai paraMtu mUDha matI: aAdhavako rUpI kahate haiM pAMca AbhayoM ko tathA agratako kRSNA di tIna mAMThI arthAt moTo tezyAke pariNAma tathA lakSaNa kahe haiM jo mAMThI lezyA jIvaha to usake takSaNa ajIva phaila hosakate haiM, phira moha karma ke.saMyoga leM saile aura viyogare Ujale joga phahe haiM jogaha se hI prAva hai, umAdhyayamake gubatosamAM adhyayanameM joga samuccaya kahe haiM logoM kA varNana sAdhuvAke gunoM meM hai sAdhu ke guga zuddha hai niramala haiM arUpI, tathA ThANAMgaka tIsare ThANe phahA hai manapacana kAyA ke bhAva jogAhai so lIva kA virtha gunakA vyApAra haiM isa hI liye joga bhAsamA kahI hai joga zrAtamA hai sozrarUpI hai aurapharatA hai sonogadhAzrana hai,nAzravako jIva pradhAna ke liye svAmI zrI bhIlanIne mArabADa- dezAntara gata pAlI zaharameM sambat 1855 Asoza suda 12 ravivAra ko DhAla joDake yathA tathya vistAra kahA~he jisakA bhAvArthamaiMne tuccha; dhuddhI pramANa kiyA hai isa meM koI azuddhArtha ho usakA mujhe bArasvAra micchAmidumar3a hai ! ApakA hitecchu: joharI gulAbacaMda lUNiyA ||dohaa|| Azraya karma bhAvAnAM vAraNAM / tyAMne vikala kahai chai karma // zrAzrava dvAra meM karma yeka hija khai| te bhUlA ajJAnI bharma // 1 // karma zrAzrava chai. jucA juvA ! juvA; juvA tyAMrA subhAva karma meM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrAva yeka hI khai| tyAMro mUDha na jANe nyAvaM // 2 // vali zrAzaya meM rUpI kahai / zrAzrava ne kahai karma ddhAra // dvAra ne dvAra meM Avai teha. neM / yeka kahai chai , muDha gimAra // 3 // tIna jogAM naiM rUpI kahai / tyAMne hija kahai aAbhava dvAra / bali tIna jogAM ne kahaiM karma chai / zro piyA nahIM vicAra // 4 // zAzrava taNAM bIsa bheda ch| te jIva tagIM pryaay|| te karma taNA kAraNa kahA / te muNijo citaH lyAya // 5 // // ddhaal|| catura bicArakari naiM dekho / edezI // mitthyAta Azraya to Udho zraddhai chai / Udho zraddha te jIva sAkSAtore // tiNa mithyAta Azrava ne ajIva zraddhe chai / tyAMrA ghaTa mAMhi ghora mithyA, tore // bhAbhava padArtha niraNo kIjo // 1 // je je sAvadha kAma tyAgyA nahIM hai| tyAMrI AsA bachA rahI lAgIre // tiNa jIva taNAM pariNAma chai mailA / atyAga bhAva chai abata sAgIre // shraa|| 2 // pramAda pAzrava jIva pariNAma chai Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 119) mailA / tiNa su lAge niraMtara pApore // tiNa ne ajIva kahai chai gUDha mithyAtI / tiNarai khoTI zra. ddhArI thApAre / / A // 3 // kaSAyaM zrAzrava ne jIba kahyo jinezvara / kaSAya prAtamAM kahi ke tAMmaure / kaSAya karavAro sabhAva jIva taNaM, cha / kaSAya kai jIva. pariNAmoM re.|| shraa|| 4 // joga. zrAzrata ne jIva kahyo jinezvara |jog prAtamAM kahi chai tAmore / tInUM hI. jogAMro vyApAra jIva taNu chai / joga chai jIva pariNAmore | prA.zA. jIvarI hinsA karai te zrAzrava / hinsA karaite jIva sAkSAtore / hinsA karai te pariNAma jIva taNAM chai| tiNa meM zaMkA nahIM tilamAtore ||man jhUTha bole te. zrAzraya kaho jinezvara |.jhuutth bole. te jIva sAkSAtore / jhUTha bolate pariNAma. jIva taNAM chai / tiNa meM zaMkA nahIM aMsamA tore ||shraa / / 7 / caurI karai te zrAzrava ko chai / corI karai te jIva sAkSAtore / corI karavA pa. riNAma. jIva taNAM chai / tiNa meM zaMkA nahIM tilamAMto re / / shraa||8|| maithuna sevai te zrAva kahyo chai / maithuna sevai te jIvo re / maithuna pariNA; Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (113) ma jIva taNAM chai / tiNasU lAgai chai pApaM atI vore // shraa|| 6 // parigraho rAkha te pAzrava kayo ch|prigrhoN rAkha te piNa jiivore||jiiv pariNAma chai muchI parigraha / tiNasuM lAgai chai prApa ajI vore ||shraa // 10 // pAMca indriyAM ne mokalI melai te zrAzrava / mokalI melai te jIva jaannaare|| rAga dveSa zrAvai zabdAdika Upara / yAnai jIvarA bhAva pichANAre // pA // 11 // zrutaindrIto zabda suNa chai / catuindrI rUpa le dekhore // prANa indI gaMdha ne bhogavai chai / rasaindrI rasasvAda visekhore|| zrA // 12 // sparzaindrI sparza meM bhogavai chai / pAMca indriyAM nuM yaha subhAvore / yAMsuM rAga meM deSa karate zrAzrava / tiNa neM jIva kahije iNa nyA: vore / / shraa|| 13 // tIna jogAne mokalA melai. te Azrava / mokalA melai te jIvo re // tyAMne ajIva kahai te mUDha mithyaatii| tyAMrA ghaTa meM nahIM jJAna dIvAre ||shraa // . 1.4. // .. tI jogAM ro vyApAra jIva tnnoNchai| te joga cha jIva pariNA... more // . mAMThA joga chai mAMThI lezyA nAM lakSaNa / joga bhAtamAM kahI hai tAmore // zrAH // 15 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114) bhaMDa upagraNasUM koI karai ajayaNAM / tehija zrAzrava jANAre / / zrAzrava bhAva to jIva taNAM chai / yAna rUDI rIta pichANoMre // aa|| 16 // suvI kusaMga sabai te pAzrava biismuN| sucI kuzaMga sevai te jIvore // sucI kuzaMga sevai tiNa ne ajIva zraddhai chai / tyAMrai UMDI mithyAtarI nIMvore // zrA // 17 // dravye jogAM nai rUpI kahyA chai / te bhAva jogAMrai lAro re / / dravye jogAMtUM karma na lAge / bhAva joga chai zrAzravaddhArore ||shraa // 18 // Azrava naiM karma kahai chai ajJAnI / tiNa lekhai UMdhI darazI re / / pATha karmI ne copharaMsI kahai chai / kAyA rA joga to chai zraTha pharasIre // zrA // 16 // zrAzravana kameM kahe tyArI zraddhA / UThI jaThAthI jhUThIre // tyAMrA bolyAM rI ThIka piNa tyAMne nahIM chai / tyAMrI hIyA nilAinI phUTIre // shraa.||20|| // bhAvArtha // .., zAstroM meM to Azraya ko karmoM kA karatA kahA hai karatA hai so jIva hai jIva hai so arUpI hai paraMtu azAMnI jIpa bhrama meM bhUla ke pAzrava ko ajIva kahate haiM arthAt karmoM ko hI prAzraya zraddhata haiM, lekina zrAzrava aura karma alaga alaga haiM, Abhava dvArA jIva kama lagAtA hai to vicAraNA cAhie ki dvAra aura dvAra hoke Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (115) Ane vAle yeka kaise hosalA hai, dvAra hai so zrAzrava hai jIva hai arUpI haiM, aura zrAne vAle hai so karma hai ajIva haiM rUpI hai to yeka kaise huvA-paraMtu mUDha loga kahate haiM tIna joga rUpI hai joga, hai so Azraya hai tathA tI jogoM ko karma kahate haiM karma hai so ajIva hai isaliye Azrava avi hai aisA prarUpate haiM una logoM ko pAzrava ko yathArtha samajhAne ke liye prAva ke vIsa bolo. ko vistAra pUrvaka yathA tathya kahate haiM1-UdhIzraddhA arthAt mitthyAzraddhanAM sohI mitthyAta pAzrava jarjAva hai zraddhA aura zraddhane vAlA yeka hai| . 2-jo jo sAvadha kArya tyAge nahIM haiM jinhoM kI zrAzA vAnchA niraMtara lagI huI hai Atama pradeza atyAga bhAva paNe pariNameM hai usahI kA nAma agrata Azraya hai jisa se niraMtara pApa lagatA hai| 3-pramAda arthAt niravadha karaNI se zraNa utsAha paNa jIya pari NamyAM hai so pramAda Azraya hai, jahAMtaka apramAda guNasthAna nahIM pAvegAtahAtaka pramAda Azraya dvArA niraMtara pApalagatA hai| 4-krodha mAna mAyA lobha ye cyA kapAya paNe jIva pariNA so kapAya Azrava hai jahAM taka kapAyIna hogA tahAM taka kaSAyaM prAthava dvArA niraMtara pApa lagatA hai isaliye kaSAyI jIva kA nAma kaSAya pAtamA hai. lohI kaSAya Azrava jIva ke pariNAma hai| , 5-mana vacana kAyA ke jogoM kA vyApAra jIva kA hai jogoM parNa pariNamyA sau joga pariNAmI jIva hai joga bhAtamAM kahI hai jogoM dvArA karma grahaNa karai usahI ko joga bhAva kahate haiN| 6-prANAtipAta Azrava arthAt jIva hinsA kare, to jIva hinsA kara so jIva hai, hinsA jIva ke pariNAma hai sohI prANAtipAta pAzrava hai| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7-mRSAvAda prAzraya arthAt jhUTha bole so pAzraya, jhUTha bole so jIva hai, jhUTha bole so jIva ke hI pariNAma hai|" -corI kara te Azrava kahA hai, caurI karai so jIdha hai, madatA dAna lene ko jIpa pariNamyA lo jIvake pariNAma hai, tathA caurI karane ke pariNAma hai sohI prAbhava hai| . -maithuna sevete prAdhava kahA hai, maithuna sevai sojIva hai,maithuna sene ke pariNAma jIva ke haiM lohI aAdhava hai| * 10-pariprahA raNane so pAdhava, parimahA rasne saujIva hai, jIva ke pariNAma hai sohI prAthava hai| 11-zrota 1 ghas 2 prANa 3 mihA 4 sparza 5 yaha pAcUM indriyoM ko mokalI mele arthAt zabdAdika tevIsa viSayope rAga dveSa Avai so prAbhava hai, indriyoM ko mokalI mele so jIva hai| zrota indrI kA svabhAva 3 prakAra ke zabda sunane kA, cakU indrI kA svabhASa 5 prakAra ke varaNa dekhane kA, prANa ndrI kA svabhAva 2 prakAra ke gaMdha sUMghane kA, rasa indrIkA svabhAva 5prakAra ke rasoM kA svAda jAnane kA, aura sparza indrI kA svabhASa 8 prakAra ke sparza bhogane kA hai, pAMcU indriyAM haiM so to pAyopsama bhAva hai paraMtu indriyoM kI viSaya meM lipta rahanA lo jIva ke bhAva hai, moha kamAdaya se viSayI hoke rAga dveSa karai so prAbhava hai jIva ke pariNAma hai| 16-mana 1 yadhana 2 kAyA 3 mokalI mele so adhava kahA hai arthAt tAnUM logoM kI pravartanA jIyakI hai| 16-bhaMDopagaraNa se majayaNAM karai somAbhava, arthAt vasapAtra zrAdi vastuvoM se apatanA karane ke bhAva jIpa ke hai sohI prAdhava h| 20-sucikuzaMga sevai te pAzraSa jIva hai joSake pariNAma hai sohI ' bhAbhava hai| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (117) * tAtparya uparokta vIsa prAdhava dvAra'ko so jIpa ke pariNAma haiM pariNAma hai sohI prArthava dvAra jIva hai| mana bacana kAyA ye tIna prakAra ke joga haiM so vyAjogato ajIva hai, rupI hai, aura bhASa joga hai to jIva hai, arUpI hai, isaliye hI, joga bhAtamA kahI hai, bhASa jogoM ke saMga hI dravya joga kahe haiM, "dravya joMgoM se to karma lagate nahIM, poto.ajIva hai, aura bhAva jogoM se karma lagate haiM isa se bhAva jogoM ko Apa kahA hai, kaI ahAnImA. 'bhaMva aura karma yekahI zraddhate haiM tathA dravya jogoM ko mAMdhava kahate haiM, magara ve moha bhaMdha jIva apanI bhASA ke mApa ho ajAna hai kyoMki kAyA kA dravya joga so ATha sparza hai, aura karma hai so pyAra sparzI hai, to karma aura joga yaka kahIM ThaharA mahAnubhAvo khAmI zrI bhIkhanajI kA kahanA hai ki Apa ko karma kahai una kI zraddhAto UThI vahI se jhUThI hai, una ke hIye. kahiye hadaya aura lilADa kahiye maMgaja'ye dona phUTe haiM bhAta 'zAna calu rahita haiM, jisa se havayaM aura dimAga meM asA nahIM vicArate haiM ki karma hai sokyA hai tathA karatA hai so kona hai, isaliye ina do ko yathA tathya acAne ko phaMpAkarike pharamAyA hai ki bIsa boloM meM sAvadha kiMtane aura niravaMdya kitane haiM, tathA kisa kisa karma ke udaya se jIva kaisA kaisA kartavya karatA hai . so vistAra pUrvakaM kahate haiN| . :. .. , .. / . // DhAla teNhiNj|| bIsa.zrAzravameM solato ekAnta sAvadha / te pApa zrAvanA chai. daarore.|| jIvarA kartavya mAMgate khottaa| te pApa taNAM karatArore ||shraa // 21 // mana ba. cana kAyArA joga vyApAra / vali samucayaM jogaM vyApArore / ye.cyArUhI zrAzraya sAvadha nirvdy| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 118) 'punya pApa taNAM chai dArore // zrA // 22 // misthyAta avatane pramAda / kaSAyaneM joga vyApAro re|| ye karma taNAM karatA jIvarai chai| pAMcUhI zrAzrava dArore // zrA // 23 // yA cyArUM zrAzva sabhAvika udArA / jogameM panare Azraya smaayaare|| joga kartavya te sabhAvika piNa chai / tiNasuM jogameM panare pAyAre / zrAM // 24 // hinsA karai te joga pAzrava chai / jhUTha bolai te joga tAhyore / / corIsu lene suci kuzaga sevaite / panahI pAyA joga mAMDore // shraa|| 25 // karmAro karatA to jIva dravya chai / kIdhA huvA te kore / karmaneM karatA yekaja shrddhai| te bhulA ajJAnI bhrmore|| ||shraa // 26 // aTThAraha pApa gaNAM ajIva cau. sparzI / te udaya zrAvai tiNavArore // jaba juvA juvA karttavya karai aTThAraha / te aThArahI zrAzrava dvAro re / / zrA // 27 // udaya zrAva te moha karma chai / te pAparA gaNAM agarore // tyAMrA udaya meM aTThArA karttavya karai chai / te jIva taNAM vyaapaarore|| ||shraa // 28 // udayane kartavya judA judA shrddhe| Ato zraddhA sUdhIre // udayane kartavyayeka hija Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (116) shrddhai| akala tiNArI UMdhI re ||shraa||26|| prANAtipAta jIvarI hinsA karate / prANAtipAta zrAzrAva jANorai / / udaya huvote prANAti pApa ThANoM: cha / tyAMnai rUDI rIta pichANAre // shraa||30|| jhUTha bolate mRSAbAda zrAzrava chai / udaya chai. mRSAH bAda gaNoMre / jhUTha bolate jIva udaya huvAM krm|.. yAM donAMne judA judA jANAre // zrA // 31 // corI karai te zradattA dAna pAzrava chai / udaya huzrI zradattA dAna gaNore // te udaya huAM jIva corI karai chai / te jIvarA lakSaNa jAMNoMre ||shraa||32|| . maithuna sevai te maithuna zrAzrava / te jIva taNAM pariNAmore / / te udaya huzrA maithuna pApa sthAnaka chai| moha karma ajIva chai tAmore ||shraa // 33 // . sacita zracita mizra Upara mamatA raakhai| teto parigraha Azrava jANoMre // te mamatA karai moha karma udayasUM / udaya huau te parigraha pApagaNore // . ||shraa // 34 // krodha suM lenaiM mithyA darazaNa lAgi / udaya huau te pAparo gaNore // yAMrA udayaseM sAvadha kartavya karai chai / te jIvarA lakSaNa jANAre // aa|| 35 // sAvadha kAmAM. to jI.' Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1201 varA karttavya / udaya huA te pApa kamare // yAM donU ne koI yekaja zraddhe / te bhUlA ajJAnI a more // zra // 36 // zrAzrava to karma zrAvAnAM . dvAra / te jIvataNAM pariNAmore // dvAra mAMhi yAve te ATha karma hai / te pudgala dravya hai tAMmore // // zrA // 37 // mAMThA pariNAmaneM mAMThI lezyA / 4 J 7 . vali. mAMThA joga vyApArore // mAMThA zradhyava sAyaneM mAMThA dhyAna / te pApa zrAvAnAM dvArore // zrA // // 38 // bhalA pariNAmaneM bhalI lezyA / bhalA nibaMdha joga vyApArore // bhalA zradhyavasAyaneM bhalA dhyAna | te punya zrAvAnAM dvArore // zrA // // 36 // bhalA mUMDA pariNAma bhalI bhaMDI lezyA / bhalA bhuMDA, joga tAMmore // bhalA bhuMDA zradhyava: sAya bhalAbhuMDAdhyAna / te jIva taNAM pariNA moreM // zrA // 40 // bhalA bhaMDA pariNAma to jIvatAM che / bhuMDA pAparA vAraNAM jANore // . bhalAbhAva chai te saMbara- nirajarA / punya sahajeM lAge hai gore // zra // 41 // " Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ( 125 // // bhAvArtha // bA~sa pAzrava kahe jisameM se solahato ekAnta sAvaidha haiM soM .mAMThA kartavya hai isaliye pApabhAne ke dvAra haiM bAkI cyAra prAzravaM arthAta joga mana vacana kAya yaha sAvadha miravadha donUM hai so punya aura pApa pAne ke dvAra haiM, tathA vasi AzravoM meM se mithyAta anata pramAda aura kaSAya yeha cyAra zrAzravato sabhAvika udayaM se ho rahe haiM aura prANAtipAta zrAzrava se leke suci kuzaga Azrava taka paMdraha zrAzrava haiM so joga Azrava meM garbhita haiM arthAt himsA kara so joga bhAbhava hai yAvat suci kuzaga sevai so joga zrAzrava hai yAne yaha paMdaraha jogoM kI preriNA se hote haiM tathA pAMcamAM samucaya joga Azrava hai sojogakartavya subhAvika bhI hotA hai arthAt jahAMtaka sajogI hai tahAMtaka joga Azrava hai, karmoM kA karatA haiM so jIva dravya hai aura kiye so karma haiM ve ajIva haiM isa liye kartA aura karma yaha donUM jude jude haiN| aba pAzrava kaise hotA hai so kahate haiM-prANAtipAta pApa sthAnaka se leke mitthyAdarazaNa zalya ye aMThAraha pApa sthAnaka haiM so cyAra sparziyA pudgaloM kA pula haiM so ajIva hai moha karma ke bheda hai yaha jaba jIva ke udaya Ate haiM to jIva inameM pravartatA hai taba azubha karma grahaNa karatA hai jisa se jIva ko AzrRMva kahA hai, jaise jIva ke prANAtipAta pApa sthAnaka udaya huzA so to ajIva aura usameM pravaso jIva udaya bhAMva prANAtipAta Azraya hai, aise hI aTThAraha ko jAnanAM, tAtparya udaya aura kartavya yaha donUM jude jude haiM inako pRthaka pRthaka samajhai yaha zraddhA to sudhI haiM aura inheM yekahI zraddhe yaha zraddhA UMdhI arthAt viruddha hai isalie nyAya dRSTI karike vicAraNA cAhiye ki zrAzrava hai so karma pAne ke dvAra hai, jIva ke vyApAra haiM, aura dvAroM meM hoke Ane vAle karma haiM ve ajIva hai, paraMtu zrAzraya dvAra jIva haiM, khoTe mana pariNAma, khoTI lezyA, khoTe joga vyApAra, khoTe adhyavasAya, khoTe dhyAna hai so yaha saba jIva parika NAma hai pApa Ane ke dvAra haiM, aura bhale mana pAraNAma yAvata malA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 122 // dhyAna yaha saba jIva ke pariNAma aura puNya pAne ke dvAra haiM, puNya pApa pAne ke dvAra haiM so hI prAdhava hai| // DhAla tehij|| nirajarArI karaNI nivaDa karatAM / karma tae~. kSaya jANAre / jIvataNAM pradeza calai cha / tyAMsuM punya lAgai chai zrAMNoMre ||shraa // 42 // niraja. rArI karaNI karai tigA kAle / jIvarA calai sarva pradezore / jaba saMcara nAma karma udaya bhAva / tiNa saM pulya ta chai pravezore // bhaa||43|| mana bacana kAyArA joga tInUM hI / pasasthaneM apasastha cAlyAre / apasastha jogato pAparA dvAra / pasastha nirajarArI karaNI meM ghAlyAre ||maa|| // 44 // apasastha dvArato rUMdhaNAM cAlyA / pasastha udIraNAM cAlyAre / rUMdhatAM udIratA nirajarArI karaNIM / punya lAgai tiNa sUM Azrava meM ghAlyAre ||shraa // 45 // prasastha apasastha chai joga tInUM hI / tyAMrA bAsaTha bheda chai tAhyore / te sAvadya. niravadya jIvarI karaNI / te sUtra uvavAI mAMDore // aa|| 46 // jina kahyo satare bheda asajama / asaMjama te abata jANAre / abata Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ( 123) te zrAsA baMchA jIva taNIM chai / tyAMnai rUDIrIta pichANAre // shraa|| 47 // mAMga 2 kartavya mAMgI 2 karaNIM / sarva jIva taNA vyApAroMre / jina zrAjJA bAharalA sarva kAmAM te / saghalA hI zrAzrava dvArore // shraa||48|| moha karma udaya jIvarai cyAra saMjJA / te pApa karma hai tAMNore / pApa karmI naiM grahai te zrAzrava chai / te jIvarA lakSaNa jAMNore // shraa|| 46 // uThANa kamma bala bIrya pUrSAkAra prAkrama / yArA sAvadha byaapaarore| tiNa suM pApa karma jIvarai lAgai chai / te piNa jIva chai Azrava dvArore // zrA // 50 uTThANa kamma bala bIrya pUrSAkAra prAkrama yAMrA niravadya vyApAro re / tyAsuM punya karma jIvarai lAgai chai / te piNa jIva chai zrAva dArore // shraa||51|| saMjatI - saMjatI saMjatAsaMjatI / te to saMbara prAzrava dvArore / te saMbara meM zrAzrava dona hI tiNa meM / zaGkA nahIM chai ligAro re|| aa|| 55 // ima bratI avatI meM vratAbatI / ima pacakhANI jANoMre / ima paMDiyA bAlAne bAla paMDiyA / jAgarA sUtA yema pichANoMre ||shraa // 53 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 124 ) isa saMbUDA asaMbUDA neM saMbUDA abUDA / dhammi yA amiyA nAMmore | dhammavacasAIyA ima hija jANoM | tIna tIna bola hai tAMmore // zrA // 54 // ye saghalA vola chai zrAzrava neM saMvara tyAMneM rUDI rIta pichANoM re / keI zrAzrava neM jIva zraddhai chai / te pUrA hai mUDha zrayANoMre || A // 55 // zrAzrava ghaTiyAM saMvara vadhai chai / saMvara ghaTiyAM Azrava vadhAyoMre / kilo dravya vadhiyo kiso drava ghaTiyo / iA ne rUDI rIta pichAkhare // zra // 56 // zravata udaya bhAva jIvarA ghaTiyAM | vrata badhai kSayopasma bhAvo re / ye jIvataNAM bhAva ghaTiyAM neM badhiyAM / zrAzrava jIva kahyo iNa nyAyo re || zrA // 57 // ima savere bhede - saMjama te vrata zrava / te zrava nizcaya jIva jANoMre | khatare bheda saMjama neM saMbara ko jina / te jIvarA lakSaNa pichANoM re // // 58 // zrava meM jIva zraddhAvaNaM kArje | joDa kIdhI pAlI zahara makAroM re / samvat aThAraha pacAva na varSe Asoja suda caudaza bhaumavAro re // zra // 56 // 1 iti paMcama prazrava padArtha kI jor3a khAmI zrI zrIpanajI kRta / . Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (125) // bhAvArtha // nirajarAkI karaNI niravadya karate vakta jIvake sarva pradeza ca. lAyamAna hotehaiM tava ananta karma pradezoMke pulake puja prAtama pradezause kSaya arthAt alaga hote haiM voto nirajarA yAne niramalA jIva hai aura usakI karaNI karate saMcara nAma karmodaya se jIva ke udaya bhAva nippanna hone se bhale jogoMkI vartanAM hotI hai tava puNyamayIzubhakarmoM ko jIva ahitA hai so zrAzrava hai, tAtpara mana bacana kAyAke zubhayogoM se nirajarA hotI hai isaliye to nirajarA kI karaNI meM yaha garbhita hai sonavapadArthoM meM chaTA nirajarA padArtha jIva hai, aura inhIM yogauseM puNya grahaNa hote haiM jisase pAMcamAM zrAzrava padArthake boloM meM hai, kauMko karatA hai sohI pAzrava jIva hai, mana vacana kAyAke jogoMko prasasta aprasasta kahA hai prasasta jogato puNyake dvAra haiM aura aprasasta joga pApake dvAra hai, prasastaM dvAroMko to zAstra meM udIraNA arthAt udyama karike udaya meM lAnA aura aprasasta dvAroMko kaMdhanA arthAt baMdha' karanA kahA hai, udIratAM yA rUMdhatA nirajarAho soto nirjarAkI karaNI hai, aura udaya bhAvake joga vartate haiM jinhoMse karma grahaNa hote haiM voha bhAva joga Azrava hai, zrI ughavAI sUtra meM prasasta aprasasta jogoMke yAsaTa bheda kahe haiM, tathA bhagavatane sataraha bheda saMjama kahA hai asaMjama hai so avrata hai aura abata hai so Azrava hai, mAMThe 2 kartavya aura karaNI yaha jIvakA vyApAra hai, moha karmake udayase cyAra saMzA hai so,jIva hai jisase pApa.karma lagatA hai, tathA uTThANa kamma (kartavya ) bala bIrya pUrSAkAra prAkrama ko zrAtamA kahI hai, sAvadha hai so to pApake karatA hai aura nirabadha hai so puNyake karatA hai, karatA hai sohI pAzrava hai, saMyatI1 asaM. yatI 2 saMjatAsaMjatI 3, bacI 1 avatI 2 vratAvratI 3, pacakhAnI 1 apacanAnI 2 pacakhAnApacakhAnI 3, paNDitA 1 bAlA2 cAlApaNDitA 3, jAgarA 1 sUtA 2 jAgarA satA 3, saMbUDA 1 asaMvUSA,2 saMbUDA asaMyUDA 3, dharmI 1 adharmI 2 dharmAdharmI 3, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) isyAdika aneka taraha se tIna yola kahe haiM so sarva pola mAdhava tathA saMbara hai, arthAt saMjatI hai so saMvara hai asaMjatI Azraya hai aura saMjatAsaMjatI pAzrava saMbara donUM hai, aise hI saba bola jAnanA, tAtparya zrAbhava kama hone se saMbara vadhatA hai aura saMvara kama hone se Azrava vadhatA hai, vivekI jIvoM ko vicAraNA cAhiye ki konasA dravya ghaTA aura konasA vadhA, saMvarakA pratipakSa AzravA , hai, pAzravakA pratipakSa saMvara hai, yadi Azrava ajIva hai to saMbara bhI ajIva hai jo saMvara jIva hai to aAdhava bhI jIva hai, sataraha prakArakA saMjama hai so to vrata saMbara dvAra hai aura vahI sataraha prakArakA asaMjama hai so avrata zrAzrava dvAra hai, svAmI zrI bhIkhanajIkA kahanA hai ki nyAyavAdI aura mokSAbhilASI jIvoM ko nirapakSa hoke zrAzrava padArthako yathA tathya zraddhanA cAhiye tatha samadRSTI hoMge, zrAzrava padArtha ko jIva zraddhAneko pAlI zahara meM DhAla joDake kahA hai, samvat 1855 zrAsoja suda 14 maMgalavAra, jisakA bhAvArtha merI tuccha buddhi pramANa kiyA isa meM koI azuddhArtha hunA ho usakA mujhe vArambara micchAmi dukkaDaM hai| // iti paJcama zrAzrava padArtha / / ApakA hitecchU ... . zrA0 gulAbacaMda lUNiyA - // atha SaSTama saMbara padArtha / / ||dohaa|| saMbara padArtha chaTTo kayo / tiNarA thira bhUta pradeza // zrAzrava dvArane rUMdhaNoM / tiNasuM miTajAya karma praveza // 1 // zrAzrava dvAra kameM zrAvAnAM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 197), baarnnaaN| te DhAMka saMbara dvAra / / zrAtama basa kiyAM saMbara hu|| te guNa ratana zrIkAra // 2 // saMbara padArtha bholakhyAM binA / saMbara na nipajai koya / zaMkA koI mata raakhjo| sUtra shAmoM joya // 3 // te saMbara taNAM pAMca bhedacha / tyAM pAMcAMrA bheda a. neka // tyAMrA bhAva bheda pragaTa kahuM / te suNijo prAMNi viveka // 4 // // DhAla // // pUjajI padhAroho nagarI seviyA edezI // navahI padArtha zraddhai yathA tathya / tiNane kahije samakita nidhAnaho // bhavikajana // pachai tyAMga karai UMdhA zraddhaNa taNAM / te samakita saMvara pradhAna ho // bha // saMbara padArtha bhaviyaNa polakho // 1 // tyAga kiyA sarva sAvadha jogarA / jAvajIva paca.. khANa ho||m| zrAgAra nahIM tyAMre pApa krnntnnoN| te sarva vrata saMbara jAMNa ho|msiN||2|| pApa udayasuM jIva prmaadiithyo| tiNa pApasu pramAda zrAva thAya ho / ma // te pApa upasma huyAM kaikhaya huyaaN| apramAda saMvara huvai hAya ho / bha / / saM // 3 // kaSAya karma udaya chai jIva / tiNasu kaSAya zrA, Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 128) zrava chai tAmaho / bha // kaSAya karma alagA huyA~ jIvarai / akaSAya saMbara hu maho ||bh // / // 4 // thoDA thoDA sAvadha jogAM ne rUdhiyAM / ajoga saMbara nahiM thAya ho // bha / / mana bacana kAyAsa joga rUMdhai srvthaa| jaba ajoga saMbara huprai tAyaho // bha // // 5 // sAvadha joga mAMga rUMdhai sarvathA / jabato sarva prata saMbara hoyaho. ||bh // piNa nikhadya joga vAkI rahyA tehaneM / tiNasuM ajoga saMvara nahiM koyaho / bha // saM // // 6 // pramAda zrAzravaneM kaSAya joga Azraya / / / yaha to nahiM miTai kiyAM pacakhANaho // bh|| yeto sahameM miTaichai karma alagA hUyAM tiNarI aMta. raMga kijopichANaho / bha // saM // 7||shubh dhyAnaneM lezyAsukarma kaTiyAM thakAM / jaba apramAdasaMvara thaayho|| bha / / imahija karatAMakaSAya saMvara hau / ima ajoga saMvara hoya jAya ho| bha // sN||8|| samakita saMvara ne sarva vrata sNvr| ye to hutraichai kiyAM pckhaannho|bh // apramAda akaSAya ajoga saMvara hu||te to karma khaya huvAM jAMNaho // bha saM| hiMsA jhUTha corI maithuna priNgro| ye to joga Azraka Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (126) smaayho| bha // ye pAMcUMhI pAzravane tyAge dIyAM / jaba brata saMbara hau taayho||m|| sN|| 10 // pAMca iMdriyAM naiM melai moklii| tyAne piNa joga zrAzrava jANaho / bha / / pAMca indrI mokalI mela bArA tyAgachai / te piNA vrata saMbara lyo pichANaho ||bh / / saM // 11 // bhalA muMDA kartavya tInUM jogAM tagA / teto joga Azrabachai tAmaho // bha // tyAM tInUhIM jogAM naiM jAvaka rUMdhIyAM / jaba ajoga saMbara hu maho / bha / / saM. // 12 // ajayaNA kare aMDa upanA thakI / tiNa nai piNA joga bhA. bhava jAMNaho / // sucikunagasevate joga zrA. zrava kahyo / tyAMne tyAgyAM saMbara bata pichANaho / ma // saM.13 // hinsAdika paMdare tojoga pAzrava kahA // tyAne tyAgyAMbata saMvara jAMgaho |m|| tyAM paMdarAnaM mAMga joga mAMhi giNyAM / niravadya. jogAMrI karijyo pichANaho / ma // sN|| 14 // tInahIM niravadya joga rUMdhyAM thakAM / ajoga saMbara hoya jAtaho // bha / / ye bIsUhI saMvara taNoM vyoro kaho // te bIsUhI pAMca saMbara maiM samAta ho ||bh / / saMbara // 14 // / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... . . bhAvArtha . : aba chaTThA saMghara padArtha kahate haiM zrAtama pradezA kolavara so. saMvara arthAt zrAte karmoM ko rokanA aura jIvake pradezoko sthira karanA usahI kA nAma saMbara hai, tAtpara jIvake pradeza karmodaya se calAcala hote haiM taSa nUtana karmoM ko grahaNa karate haiM isaliye AzravadvAra kahA hai aura vohI pradezasthira hote haiM isaliyaunhIM jIvake pradezoM kA nAma saMyara dvAra hai, tabahI kahanA hai ki saMvara ko yathAtathya jAne vinA saMyara nahiM nipajatA hai, mukhyapAMca prakA rake saMbara haiM ina pAMcoka aneka bheda hai so vistAra pUrvaka kahate haiM, 1naya padArthoM ko yathA tathya zraddha kara ayathArtha zraddhane kA tyA gakareM so samyak saMbara hai| 2-sarva sAvadha jogoMkA tyAga kara arthAta pApa karanekA zrAgAra kiMcit nahIM saba sarca vrata saMbara hotA hai| 3-pApa karmake udaya se jIva pramAdI hai isaliye pramAda 'Azraya horahA hai, vohI prAya uyasma yA kSaya hoya.tava zramamAda saMghara hotA haiN| 4-aisehI kavAya karma jihAMtaka jIva ke udayaha tahAMtaka kaSAya 'zrAzrava hai, vohI kaSAya karma prakRti jIdhake pradezoM se alaga hoya.taya kaSAya saMbara hotA hai| 5-joga bhAzrayake do bheda haiM, azubha aura zubha yoga, thoDe azubha jogoM ko yA sarvathA azubha yogoM ko saMdhane se ayoga saMbara nahiM hotA, ajoga saMbara to zubha aura azubha dAhI prakAra ke yoga sarvathA saMdhaiM taba hotaahai| .' uparokSa pAMco saMbara kahe so jisameM se samyaka saMbara aura "bata saMbara yehatA UMdhI zraddhane aura sarvathA sAvadha jogoM ke tyAga karane se hotAhai, aura bAkI tIna saMSara tyAga karanese hote nahIM arthAt svaMtA hai| karmakSaya honasa hote haiN| . . . . Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hinsA jhUTha corI maithuna parigraha tathA pAMcoM indriyoMko mokalo melanA mana bacana kAyAke joga aura bhaMDopagraNa se ajayaNA karanA tathA suci kuzaMga senA yaha paMdare hI joga zrAzrava hai ina 'ko tyAgane se vrata saMbara hotA hai, joga.saMghara to sarvathA joga, baMdhana se caudadhe guNasthAna hai ; ||ddhaal tehija . - keIkahai kaSAya ne joga Azrava taNAM / sUtra maiM cAlyA pacakhANa ho // bha // tyAMne tyAgyA~ vinA saMbara kiNa vidha hUtrai / hiva tiNarI kahUMchu pichANa ho / bha |sN| 16 // pacakhANa cAlyA OM sUtra meM zarIrarA / te zarIra sUMnyAro hUvAM-tAMmaho ||bh / imahija kaSAya nai joga pacakhANachai / zarIra pacakhANa jyUM aAmaho // bha // saM // 17 // sAmA. yaka Adi cArita pAMcaM bhaNIM / sarva brata saMvara jAMna ho // bha // pulAga Adi chahu~ niyaTThA / epiNa saMbaralijyo pichANaho // bha / / sN||18|| cAritAbaraNI khayopasma hUyA~ / jaba'jIvana zrAve. vairAga ho // bhaM / taba kAMmaneM bhogathakI virakta hau / jaba saba sAvajha de tyAgaho // bha / sN|| // 16 // sarva savijha jogAne tyaagai.srvthaa| te. sarva brata saMbara jAMNaho / bha / jaba avatarA, pApa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 132. na lAgai sarvathA / teto cAritra chai guNa khANaho / / . ||bh // saM // 20 dhurasuM to sAmAyaka cAritra zrA. darayo / tiNarai moha karma udaya rahyA haayho|bh / / te karma udaya se kartavya nIpajai / tiNasu pApalA .. gai? zrAyaho // bha // saM // 29 // malA dhyAnane bhalI lezyAthakI / moha karma udaya thI ghaTajAya ho bh|| te udaya taNAM kartavya piNa halakA paDai / java halakA hI pApalagAya ho |bh // saM // 22 // moha karma jAvaka upasmahuvai / jaba upasma cArita hvai tAyaho / / bha / / jaba jIva huvai zItalI bhUta niramalo / tigarai pApa na lAgai aayho|||| // sN|| 23 // mohaNI karma to jAvaka khyhuuau| jaba tAyaka cAritra hau yathAkhyAta ho // // jaba zItalI bhUta hU nishmlo| tiNasuM pApana lAgai aNsmaatho| ma / saM // 24. / / sAnAyaka cAritra liyo chai uderi naiM / sAbajhI joMgarA kare pacakhANahI / / / / upasma cAritra zrAvai moha upasmiyAM / te, bArita iMjJAramai suzAgAho // / // // saM 25 // khAyaka cArita Avai moha karma naiM khaya kiyAM te nAva kiyAM pacakhAga ho ||saa! Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 133 ) te zrAvai zukla dhyAna dhyAyAM thakAM / cAritra chehalA tIna gunnaannho|| bha // saM // 26 // cAritrAvaraNI kSayopasma hayAM / kSayopasma cArita zrAvai nidhAnaho / bha || upasma huvAM upasma cAritra huvai khaya hAM hAyaka cAritra pradhAna ho|bhaasN||27|| cArita nija guna jIvarai jina kahyo / te jIvasuM nyArA nahiM hAyahoM / / bhaa| mohakarma alaga hI pragaTyA / tyAMrA gunasu hA munirAya // bha ||sN| 11 28 // // bhAvArtha / koI kahai kapAya aura jogake pacakhANa sUtra meM kahehaiM tophira akapAya saMcara tyAga karane se kyoM nahiM hotA hai jisakA uttara yaha hai ki sUtramai to zarIra ke pacavAraNa kahehaiM lekina zarira ke pacakhANa kaise hosake haiM kyoMki yaha zarIrato jIvake carma svAso khAsa paryata hai taba tyAga kaise hoya paraMtu zarIra se azubha yoga na vartAnA yA zarIra kI sAra saMbhAra na karanA ye tyAga hote haiM sehI kapAya na karanA pramAda na karanA jogoM kI caMcalatA ko rokanA ye tyAga hote haiM, kyoMki kapAya aura pramAda karanA ye jogoM kI pravartanAhai isaliye inheM tyAgane se sAdhu ke vrata saMghara pue hotA hai paraMtu kayAya aura pramAdake tyAga karanese akaSAya tathA apramAda saMvara nahiM hotA hai, esehI sarva lAvadya jogoMko tyAga kara kiJcita phizcita zuza jogoM ko rUMdhane se ajoga saMbara nahiM hotA, ajoga saMvara to sarvathA prakAra jogoM ko saMdhase hotAhai; sarva sAvadha jogoM ko sarvathA prakAra tyAgane se sameM prata saMvara hoke sarvathA prakAra abUtake pApa nahiM lagate haiM, Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 134 ) avala meM sAmAyakaM cAritra Adarate haiM unake mohakarma udaya raha nesa jo kartavya kareM jisase pApa karma lagate haiM aura moi karmakA udaya bhalA dhyAna bhalI lezyAse ghaTA arthAt kamakarai tava udayIka kartavya bhI halake hota haiM, tava pApa bhI halake . lagate hai, moha karma ko upasamAne se upasma cAritra aura kSaya karanesa kSAya. ka cAritra nipajatA hai taya kiJcit bhI pApa nahiM lagatA haiM agA javi niramala zItalI bhUta hojAtA hai, tAtpara sAmAyaka cAritra udIra kara lete haiM jisase sarva sAvadha jogoM ko tyAga karate haiM aura upasma tathA kSAyaka cAritra pacakhane se nahIM pAtA hai, upasma cAritra to. sampUrNa moha karma ko upasmAna se aura kSAyaka cAritra zukla dhyAna dhyAna se sampUrNa moha karma ko kSaya karai taya yathAkSAta cAritra AtA hai sobAravateraveM caudazaguNa sthAna hai, aura upasma cAritra sirpha izAra meM guNasthAna hI hai| cAritra jIpa kA nijaguna hai so moha karma alaga hone se pragaTa hotA hai cAritra ke gunoM se jIva munirAja huzrA hai isa guna ke aMgaTa"ho. nese anukrame sarva kamoM se mukti hojAtA hai, zrIjinezvara devane cAritra ko jIva kA nijaguna kahA hai so jIva se alaga nahIM haiM arthAt jIva ke guna hai so jISa hai| ..... // DhAla tehija // cAritrAvaraNI to mohaNI karma chai / tiNarA anenta. pradeza ho // bha / tiNarA udAsU nija guna vigNddiyaa| tiNasuM jIvane atyaMta klezaho / / / ma // // 28 // tiNa karmarA ananta pradeza alagA huvA / jaba aMnanta guNa ujvala thAyaho ||bh // jaina sAvadha joga pacakhyA chai sarvathA / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * ( 135 . "te sarva vrata saMvara tAya ho // bha // saM // 26 // jIva Ujalo huyo te huI nirajarA / te vrata saMbara sUM rukiyA pApa karma ho // bha // navA pApa na 'lAgeM vrata saMbara thakI / ehavo hai cAritra dharma hoM // bha // saM / 30 jima jima mohanIya karma patalo paDai / tima tima jIva ujvala thAya ho // 5 // . ima karatAM mohanIya karma khaya huvai sarvathA / jaba * yathAkhyAta cAritra ho jAya ho || || saM // 31 // jaghanya sAmAyika caritra tehanAM / ananta guNa. javA jAMga ho | bha // zrananta karma pradeza udai. thA so miTagayA / ti sUM ananta guNa pragaTyA zraNa ho / bha / / 32 / / jaghanya sAmAyika cAstriyA taNAM / zrananta guNa ujvala pradeza ho // bha / vali ananta pradeza udaya thAM te miTagayA | jaba ananta guNa Ujalo vizeSa ho || bha // 33 // * moha karma ghaTekai udAthI iNavidhai / tetoM ghaTekai saMkheja 'bAra ho || || tiNasuM sAmAyika cAritrarA kahA / zra saMkhyAtA thAnaka zrIkAraho || || 34 // ananta karma 'pradeza udaya thA te miTagayA / jaba cAritra thAnaka nIpajai yeka ho / ma // cAritra guNa prajavA anantA: " Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ . ( 136 ) nIpajai / sAmAyika cAritrarA bheda aneka ho / / bha // saM // 35 // jaghanya sAmAyika cAritra tehanAM / pajavA anantA jAMNa ho |m|| tiNa thI utkRSTA sAmAyikA cAritra tnnaaN| pajavA ananta guNAM vakhAsa ho / bhasaM / / 36 // pajavA utkraSTA sAmAyika cArita taNAM / tiNa thI sUkSama saMparAyarA vizekha ho // ma / / ananta guNa kayA chai jaghanyaM cAritra taNAM / sUkSama saMparAya tyo pekha ho|| // saM // 37 / / chaTTA guNa ThAgAthakI navamAM lagai / sAmAyika cAritra jAMNa ho| bha // asaMkhyAtA thAnaka pajavA ananta chai / sU. kSama saMparAya dazameM guNa gaNa ho / ma // sN||38|| sUttama saMparAya cArita tehanAM / thAnaka asaMkheja jAMNa ho / bh|| ika ika thAnakarA pajavA ananta chai / sAmAyaka cArita jyuM lIjyo pichANa ho / / bha // saM // 39 // sUkSama cAritrayorai zeSa udaya rahyA / moha kamarA anantA prdeshho| bh|| te anantA pradeza khirayAM nirajarA huI / vAkI udaya nahIM rahyo lava leza ho.||bh / / saM // 40 // jaba . * yathAkhyAta cArita pragaTa huvo / tiNa cAritrarA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8237 ) * * . pejavA ananta ho |bh / / sUkSama samparAyarA utkRTA pajavA thakI / ananta guNAM kahyA bhagavaMtaho / bh|| saM // 14 // yathA khyAta cAritra Ujalo hUvo sarvathA / tiNa cAritra ro thAnaka yekho|| bha // anantA pajavA chai tiNa thAnaka taNAM / te thAnaka chai utkRSTo visekhaho |m|| 34 // mohakarma pradeza anantA udaya hUvA / teto pudagalarI paryAya ho ||bh // te anantA alagA havAM anantA guNa pragaTai / te nijaguNa jIvarA chai thaayho|| bha / se // 44 // tenijaguNa jIvarA bhAva jIvachai / te nija guNa chai baMdanIka ho ||bh // teto karma khaya huvAM sunI panAM / bhAva jIva kahyA tyAMna ThIka ho / bhai / / ||sN 15 // // bhAvArtha // * miyii Rthaan aaar'i anaa ye kii cAritrAvaraNa jo mohanIya karma hai jisake anante pradeza jIrSake. udayahone se cAritra mayI nija guna kharAva horahA hai jisase jIdhako atyanta kleza hai isake alaga honele cAritra gunaM anantaguNA ujvala hotA hai, sarvathA prakAra sAvadha jogoM ko pratyAkhyAna prakSA se pacakhane se sarthavrata nipajatA hai, saMyamI honese jIva ujvala havA so to nirajarA hai, aura saMbara se navIna pApa karma nahIlage. sAsarghanata cAritra, jyoM jyoM mohanIya karma halakA arthAta kama sa Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hogA tyo tyo jIva ujvala hoke cAritra gunakI vRddhI karegA, aise mohanIya karmako kSaya karate karate larva moha karma kSaya hojA nase yathAkSAta cAritra hotAhai / jisa jIvake karma thoDe hote haiM use bairAgya bhAva utpanna hotA hai taba saMsAra ko asAra jAnake prathama sAmAika cAritra zrAdaratA hai arthAt paMca mahAvrata aGgIkAra karike bhale adhyavasAyo se mohanIya karma ke pradazA kokSaya pharatA hai taba yeka saMyama sthAnaka nipajatA hai ananta pradezoM kA kSaya hone se ananta gaNAM ujvala cAritra havA isaseyeka saMyama sthAnaka kI ananti paryAya hai, isahI tarahe mohanIya karma ko asaMkhyAta bAra kSaya karatA hai isaliya sAmAika cAritra ke asaMkhyAtA saMyama sthAnaka haiM aura yeka yeka saMyama sthAnaka kI anantI anantI paryAya hai, jaghanya sAmAyaka cAritra kI paryAya se utkRSTa sAmAya. ka cAritra kI paryAya ananta guNa adhika hai chaTA guNasthAna se namA guNasthAna laga sAmAyaka cAritra he aise chedosthApanI cAritra ke sthAnaka aura paryAya jAnanA, isameM guNasthAna sakSama samparAMya cAritra hai jisake bhI asaMkhyAtAyama sthAnaka zrIra anantI paryAya hai, sUkSama samparAya cAritriyAke mohanIya karmake anante pradeza seSa rahe huve sarva pradeza prAtama pradezoM se yeka dama alaga hotA hai taba dvAdazama guNasthAna meM thathAkhyAta cAritra pragaTa hotA hai, mohanIya karmake savaM pradezoM ko yeka hI vakta meM kSaya kiyA isa liye yathAkSAta cAritra kA yekahI saMyama sthAnaka hai aura usakI sabase adhika anantI paryAya hai, sAmAIka chedo sthApanIya paDihAravizuddha aura sUkSana saMparAya ina cyAra cAri proke to asaMkhyAtA asaMkhyAtA saMyama sthAnaka hai arthAt ina cAritra vAle mohanIya karmaka pradezoM ko pUrvokta rIti se asaM. khyAtA 2 vArakhapAte haiM jisa se cAritra guNa adhikAdhika ananta guNAM niramala hotA hai sohI anantI payAya hai, sabase thoDItI sAmAika chedosthApanIya cAritra kI jaghanya paryAya (pajjhava ) hai.' jisase adhika paDihAra vizuddha cAritrakI jaghanya paryAya ananta guNI hai, jisase adhika paDihAravizuddha cAritra kI utkRSTI payAya ananta guNI hai jisase adhika sAmAika aura chahosthApanIya Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritra ko utkRSTo paryAya zramanta guNI hai| jisase adhika sakSama saMparAya cAritra kI jaghanya paryAya ananta guNI hai, jisase adhi ka sRtama saMparAya cAritra kI utkRSTA paryAya ananta guNI hai, ji sase adhika yathAjJAta cAritra kI paryAya ananta guNI hai, tAtpara sabase jiyAdaha yathAkSAta cAritra nirmalA hai ye cAritra bAraveM terave guNasthAna hai| . . . . . . . ||ddhaal tehija // sAvadha jogarA tyAga karine rUMdhIyA tiNa suM tasaMbara hUvo jANa ho // bha // nivadya joga rUMdhyAM saMbara hUtrai / tigarI buddhivaMta karijo pichANaho / bha // 46 // niravadya joga- manavacaH na kAyA taNAM / . te ghaTiyA thI saMbaraM thAyaho / ||bh / / sarvathA ghaTiyAM ajoga saMbara hau| tiNaro byoro suNocitalyAyaM ho // bha |sN|| 47 // . sAdhuto upavAsa belAdika tapa karai / te karmakATaNare kAmaho / bh.|| jaba sahacara saMbara sAdhure nI. pajai / niravadya joga rUMdhyAM su tAmaho // bha // sN||48|| zrAvaka upavAsa belAdika tapaka: re| te piNa karma kATaNarai kAmaho |bh // jaba batasaMbara piNa sahacara nIpajai / sAvaMdya joga ra dhyAM tAma'ho / ma / / sN|| 46 // zrAvaka jeje pudagala bhogave / te. sAvadha joga vyApAra ho / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 140 ) .. . // bha // yAMro tyAga kiyAthI bata saMvara hUvai / tapa piNa nIpajai lAraho // bha / / saM // 50 // sAdhuto kalpai te pudagala bhogavai / te niravadya joga vyApAra ho / bh| tyAMne tyAgyAM thI tapasyA nIMpanI / joga rUMdhyA te saMbara zrIkAra ho|bh| 51 // sAdhU ro hAlavo cAlavo bolavo / te. niravadya joga vyApAra ho / ma // niravadya joga rUMdhyA jitalo hI saMbara hUvai / tapasyA piNa nIpajai zrIkAra ho / // bh'| 'saM 52 / / zrAvaka ro hAlavo cAlavo vo lavo / te sAvadha niravadya vyApAra ho // bhAsAvacharA tyAMga suM to vrata saMbara huu| niravadya tyAgyAM saMbara zrIkAra ho // bha // saM // 53 / / cArita naiM tobata saMbara kahyo / teto avrata tyAgyAM hoya ho |bh|| ajoga saMbarazubha jogarUMdhyAM hvai / tiNa meM zaMkA nahiM koya ho // bha ||sN // 54 // saMbara nija guNa nizcaya jIvaro / tiNanaiM bhAvajIvaM kahyo jaganAtha ho // bha // jiNaM dravya meM bhAva jIva nahiM zrolakhyo / tiNarA ghaTa meM suM na gayo mithyAta ho // // saM // 55 // saMbara padAratha naiM bholkhaayvaa| joDa kIdhI zrIjI dvArA majhAra Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (141) ho // bha / / sambat aThAre meM chapanA barSa meM / phAMga Na vida tershshukraavaarho||| sN||56|| iti / bhAvArtha // . . . sAvadha joga vAne ke tyAga karake sAvadha jogoM ko kaMdhane se vrata saMbara hoya, aura niravadya joga dezataH kaMdhane se saMbara aura sagha saMdhana se ajAga saMyara hotA hai| sAdhu munirAja AhAra pAnI Adi kalpanIya dravya bhogate haiM so niravadha joga haiM tathA dhAvaka bhogatA hai so sAvadha joga haiM, isaliye zrApaka upavAsa ghelA Adi tapakareM jisa meM AhAra pAnI bhogane kA tyAga kiyA jisase sahacara vrata saMyara hotA hai, aura sAMdhU zrAhAra pAnI Adi bhogane kA tyAga kara taba unake bhI saMvara hotA hai, jaya koI kahai sAdhU AhAra pAnI kareM jisase pApa nahIM lagai to phira saMpara phisataraheM huA jisakA usara yaha hai ki pApa zravai sohI prAzraya nahIM haiM Azrava to puNya ko bhI zravatA arthAt grahaNa karatA hai aura pApa ko grahaNa karatA hai isaliye sAdhU AhAra pAnI bhogane ke zubha jogoM ko saMdhane se puNya karma ke Ane ke dvAra ko ruMdhyA so saMvara huzrA aura thAvaka pApa karma ke Ane ke dvAra jo AhAra pAnI bhogarnephe azubha joga dvAra kaMdhyA jisase saMghara huA tAtparadhAvaka kA hAlanA calanA bolanA khAnA pInA zrAdi kartavya hai so sAvadha joga vyApAra aura sAdhU ke yahI kartavya niravadha joga vyApAra hai, zrAvaka ke sAvadha ko tyAgana se vrata saMbara aura nirakhadha ke tyAgane se saMyara hotA hai. cAritra hai so vrata saMyara hai so anbata ko tyAgane se hotA hai aura ajoga saMghara sarva niraSacaM jogoM ko rUMdhai taba hotA hai / saMvara hai so jIvakA nijaguna hai bhASa jIva hai sohI sthira pradeza hai|chhaasNbr padAratha ko zrolakhAne ke nimitta khAmI zrI bhIkhanajIna zrI nAthadvArA meM sambat 1556 phAlguna dhudI 13 zukravAra ko joDa kiyA jisakA bhAyA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142) rtha mijabuddhyAnusAra maiMne kiyA jisameM koI azuddhArtha pAyA ho usakA mujhe bArambAra micchAmi dukka hai| .' " aApakA hitecchU mA0 gulAvacanda lUNiyAM jayapura // atha sAtamAM nirajarA padArtha // : ||dohaa|| nirajarA padArtha sAta / te to ujvala vastu anUpa / / te nijaguna jIva cetana taNoM / te suNajyo dhara khUpa / ... // DhAla // lina 2. jambU. svAma neM / / edezI // ___ pATha karma chai jIvarai anAdirA / tyAMrI utpatti AzrRMva dvAra ho muNiMda / te udaya thayIne par3heM nirajare / vali upajai niraMtara lAra ho muNiMda . // niraMjarA padArtha polakho // 1 // dravya jIva chai tehanAM / asaMkhyAtA pradeza ho / mu / / sArA pradezAM zriva bAra chai / sArA pradezAM karma praveza ho // mu ni // 2 // ika ika pradeza ke tehaneM / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) saMmeM sameM kama lAgata ho // // pradeza yeka yeka karma nAM / sameM sameM lAgai chai ananta ho // mu|| . ni // 3 // karma udaya thI jIva / sameM sameM ananta jhaDajAya ho / mu // bharI nIMgala jyUM karma miTai nahIM / karma miTavA ge na jANe upAya ho / mu // ni // 4 // pATha karmA meM cyAra ghanaghAtiyA / tyAMsu cetana guNArI huvai ghAta ho ||mu / / te aMsamAtra kSayopasma rahai sadA / tiNasUM jIva Ujalo rahai aMsamAta ho ||mu // ni // 5 // kAMyika ghanaghAtiyA ta. yopasma hurai / / jarva kAMyika urdai rahyA lAra ho // mu||kssyopsm thI Ujalo huvai / udeM thI Ujalo na huvai ligAra ho // mu // ni // 6 // kAMyaka karma kSaya huve / kAMyaka upasma huveM tAya ho // mu // ye kSayopasma huyAM jIva Ujalo / te cetana guna paryAya ho / mu // ni // 7 // jima jima karma kSayopasma huau / tima tima jIva. Ujalo hutrai zrama ho / mu / jIva Ujalo huzrI te nirajarA / te bhAva jIva chai tAma ho // mu||. ni||8|| deza thakI jIva Ujalo huvai / tiNa. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne nirajarA kahI bhagavAna ho // mu|| sarva Unalo te mokSa chai / te mokSa chai parama nidhAna ho // mu // ni // 6 // jJAnAvaraNI kSayopasma hu. vA nIpajai / cyAra jJAnaneM tIna ajJAna ho ||mu|| bhaNavo zrAcAraMga Adi dai / cavadai pUrvaro. jJAna ho / mu // ni // 10 // jJAnAvaraNI rI pAMca kRtI majheM / doya kSayopasma rahai sadIva ho ||mu|| tiNasUM doya aMjJAna rahai sadA / aMsamAtra Ujalo rahai jIva ho // mu // ni // 10 // mithyAtIreM to jaghanya doya aMjJAna chai / utkRSTA tIna ajJAna ho| mu|| deza UMgoM daza pUrva bhagA / italau u. skRSTo ttayopasma ajJAna ho // mu|| ni // 12 // samadRSTI rai jaghanya doya jJAna chai / utkRSTA cyAra jJAna' ho / mu // cavadaha pUrva utkRSTau bhae~ / e. habo kSayopasma bhAvaM nidhAna ho // mu // ni / / 13 / / mati jJAnAvaraNI kSayopasma huvAM / nipaje. mati jJAna meM mati ajJAna ho // mu // . zruta jJAnAvANI kSayopasma huvAM / nipajai zruta jJAna meM zruta ajJAna ho / mu. // ni // 14 // bhaNa zrAcAgna Adide / samadRSTI cavadaha pUrva nANa ho Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (145) // mu|| mithyAtI utkRSTau bhaNeM / deza UMNo daza pUrva laga jANa ho / ma // ni // 15 // avadhi jJAnAvaraNI kSayopasma huvAM / samadRSTI pAmeM 'zrava. dhi nAMNa ho // mu // mithyA dRSTI ne vibhaGga a. jJAna Upajai / kSayopasma pramANe jANa ho / muH / / ni / / 16 / mana paryAyAvaraNI tayApasma huvAM / upajeM manaparyAya jJAna ho / mu|| te sAdhumama dRSTI ne Upajai / ehavo kSayopasma bhAva pradhAna ho| mu // ni / / 17 / / jJAna ajJAna sAgAra upayoga chai / yA donyAro yeka svabhAva ho / / mu te karma zralagA huvAM nIpaje / te tayopasma Ujalo bhAva ho / mu | ni // 18 // darazanAMvagNI kSayopasma huvAM / pATha baula nIpale zrIkAra ho ||mu|| pAMca indriyAM ne tIna darazana huveM / nirajarA . ujvala taMtasAra ho / mu // ni 16 || daraza-. nAvaraNIrI nava prakRtI mjhe| yeka prakRtI. kSayA. pasma sadIva ho / / mu|| tiNa sUM ayattU darazanaM / neM sparza indrI mhai sadA / te kSayopasma bhAva chai . jIva ho / mu // ni // 20 // catu drshnaavrhai| NI kSayopasma huvA / cakSu indrI ne cakSu darazana Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 146 ) hoya ho // mu|| karma alagA huvAM UjalA hudai jaba dekhavA lAgai soya ho // mu|| ni // 21 // acattu darazanAvaraNI vizeSa thI / kSayopamma huve tiNavAra ho / mu|| catu TAlI meM zeSa indriyaaN| kSayopasma indriyAM pAmaiM cyAra ho // mu // ni / 22 // avadhi darazanAvaraNI kSayopasma huvAM / upaje avadhidarazana vizeSa ho / mu / java utkRTo jIva dekhai etalo / sarvarUpI pudagala le dekha ho / muni // 23 // pAMca indrI ne tIna darazana te kSayopasma upayoga maNAgAra ho / mu||. te vAnagI kevala darazaNa mAhilI / tiNameM zaGkA matarAkho ligAra ho / mu||ni // 24 // mohanIya karma kSayopasma huvoM / nIpajai pATha bola zramAMma ho // mu|| cyAra cAritra meM deza vrata nIpajai / tIna dRSTI ujvala hutrai tAma ho |mu|| ni // 25 // cAritra mohanIyarI paccIsa prakRtI majhe keI sadA rahai kSayopasma hAya hA // mu // tiNa saM aMsamAtra Ujalo rahai / jaba bhalA varte adhyavasAya ho / mu|| ni||26|| kade kSayopasma zradhiko huvai ! jaba adhikA guNa huvai tiNa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (147) mAMya ho / mu|| tamAM dayA, saMtoSAdika guNa vadhai bhalI lezyAdika varte jaba zrAya ho / muni|| / / 27 / / bhalA pariNAma piNa vatai tehanAM / bhalA joga piNa varte tAya ho||mu // dharma dhyAna piNa dhyAve kiNA sameM ! dhyAvaNI zrAvai miTiyAM kaSAya ho / mu|| ni // 28 // dhyAna pariNAma joga lezyA bhalA / bhalA vatai chai adhyavasAya ho "mu // sArA vatai aMtarAya ro kSayopasma huvAM / moha karma alago huvA hAya ho ||muniHRE | // bhAvArtha // aba sAtamA nirajarA padArtha kahate haiM nirajarA arthAt nirama: lA yA UjalA jIpa so nirajarA jIvakA nijaguna hai, anAdikA. la se jIva azubha karma mayI maila se mailA ho rahA hai ATha karmoM kA saGgI jIva anAdi kAla se haiM jinha karmoM kI utpata bhAva dvAra hai, jIvake asaMkhyAtA pradeza hai so sarva pradeza Azraya dvAra hai jIvake yeka yeka pradeza para karmake anantAnanta pradeza lagate haiM ve udaya hoke samaya samaya anantehI alaga hote haiM unake alaga honese jIva UjalA hoya use bhI nirajarA hI kahate haiM paraMtu phira navIna karma khoTI karaNI karaNe se lagate rahate haiM, ATha karma meM cyAra karma ghaNa ghAtIka haiM jisase jIvake nijagunoM kI ghAta ho rahI hai lekina ghAtika karmoM kA bhI kiMcit kSayopasma sadA rahatA hai isaliye jIvake nijaguna bhI hamezAM Ujale rahate haiM, jitane jitanaM ghAtika kamI kA kSayopasma hotA hai utanA utanA hI jIva dezata ujvala hotA jAtA hai, jIva ujvala hoya usa hoM Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146 kA.nAMma nirajarA hai saca ta ujyala hoya usakA nAma mokSa hai, aMdha jJAnAvaraNIyAdi cyAra ghAtIka krarmoM kA Ayopasma hone se jova ke guna pragaTa hote haiM jisakA varNana vistAra pUrvaka kahate haiN| 1-zAnAvaraNIya karma kSayopasma hone se kevala vinA cyAra zAna tIna ajJAna tathA bhaNanA guNanAM yeha pAThavola prApta hote haiM, zAnAvaraNIya karma kI pAMca prakRtI meM se mati aura zruta zAnA: varaNI to kiMcit sAsvatI jIvake kSayopasma rahatI hai jisa se samadRSTI ke to mati zruti jJAna aura mithyAtvI ke mati zruti azAna jaghanya meM hai tathA vAko prakRtiyoM kA kSayopasma jitanga jitanA adhika hoya utanA utanA hI jJAna guNa adhika pragaTa hotA jAtA hai, mitthyAtI ke to jaghanya doya aura utkRSTA tIna ajJAna hotA hai, aura samadRSTI ke jJAnAvaraNIya karma kSayopasma hone se jaghanya doya jJAna aura utkRSTA cyAraM jJAna hotA hai, tathA mithyAtI to jaghanya ATha pravacana mAtA kA bhaNatA hai ora utkRSTA deza UNA daza pUrva bhaNa jAtA hai, samadRSTI jadhanya ATha pravacana mAtA kA bhAra utkRSTA caudaha pUrva bhaNa jAtA hai, avadhi kAnAvaraNIya kSayopasma hone se samadRSTI ke to avadhi jJAna aura mithyA dRSTI ke vibhaGga ajJAna hotA hai.. mana paryava jJAnAvaraNI kA kSayopasma mitthyAtvI ke kadApi nahIM hotA hai isa prakRtI kA kSayopasma to samaSTI sAdhU ke hI hotA hai jisase mana paryava jJAna pragaTa hotA hai, kevala zAnAvaraNo kA kSayopasma hotA nahIM isakA to nAyaka hI hotA hai, tAtparya jJAna ajJAna dAnUM hI kSayopasma bhAva hai so jIva ke nijaguna haiM donUM hI kA guna yathArtha jAnane kA hai viparIta ; jAne so mithyAta hai, taba koI kahai to phira isa gunako a: zAna kyA kahA isakA uttara yaha hai ki jaise kUvekA pAnI to zuddha niramala ThaNDA aura mIThA hai paraMtu vohI pAnI brahmana ke varatana meM rahane se zuddha ginA jAtA hai aura vohI pAnI mAta ke varatana meM rahe tana azuddha ginate haiM vaise hI mitthyAtI ke, dhAna guna pragaTa huvA so mithyAna sahita hai isaliye use-ma. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146." zAna bhora samadhI ke jJAna kahA jAtA hai, zAna ajJAna dona hI sAkAra upayoga hai| 2-dUsarA ghAtIka kama darazanAvaraNIya hai jisakI prakRtI hai 'jisameM se pracalu darazanAvaraNI dezate hamezA kSayopasma rahatI hai jisase pracat.darazana aura sparza indrI to jIvake hamezAhI hai vAkI jaisI jaisI prakRtI kA kSayopasma hoya vaisA vaisA hI guna jIvake pragaTa hotA jAtA hai, cakSu daraMzanAvaraNI kA kSayo. pasma hone se cacu indrI aura canu darazana guna hotA hai, aca. kSu darazanAvaraNI kA vizeSa kSayopasma honese acaca darazana "aura zruta prANa raza: sparza, yeha cyAra indriyAM hotI haiM, avadhi dazanAvaraNI kA kSayopasma honese avadhi darazana utpanna ho'tAI, tAtparya pAMca indriyAM aura tIna darazana yaha ATha guna darazanAvaraNIya karma kA kSayopasma hone se hote haiM sAkevala darazanakI bAnagI hai, pAMca indriyAMbhaurAna darazana yeha jIvake ma. raNAgAra upayoga guna haiN|" 3-tIsarA ghAtikakarma mohanIya hai jisakA kSayopasma hone se jISake moTha guna pragaTa hote haiM, mohanIya karma ke doya bheda hai cAritra mohanIya aura samakti mohanIya cAritra mohanIya kI .pazcIsa aura samAkita mohanIya kI tIna prakRtI haiM jisameM se cAriSa mohanIya kI prakRtiyAM kiMcit hamezAM kSayopasma raha- . tI hai jisase zubha joga aura bhale adhyavasAya jIvake vartate haiM tathA dharma dhyAna bhI dhyAtA hai paraMtu kaSAya miTaNe se dharma dhyAna dhyAyA jAtA hai, dhyAna pariNAma joga lezyAM zradhyavasAya yeha sarva bhale pate .soaMtarAya karma kA kSayopasma hone se. tathA mohakarma kA udaya alaga hone meM vartate haiM, aba mohanIya karma kA kSayopasma hone se jIva aATha bola pAtA hai so kahate haiN| . . . . . . . , . . : Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // DhAla tehij|| caukaDI anantAnu baMdhI zrAdi de / ghaNI prakatiyAM tayopasma huvAM tAya ho / mu|| jaya. jIvarai deza vrata nIMpajai / iNa hija vidha cyAroM cArita prAya ho / mu / / ni // 30 // mohanIya kSayopasma huvAM nIpajai / deza vrata ne cArita cyAra ho / mu // vali kSamA dayAdika guNa nIpajai / yeha saMghalA hI guNa zrIkAra ho // // ni / ' // 31 // deza vrata ne cyAraM cAritra bhalA / te guNa stanAMrI khAna ho / mu|| te kSAyaka cAritraM riivaangii| yahavo kSayopasma bhAva pradhAna ho / muni // 32 // cAritra ne brata sabara kahyo / tiNa saM pApa rUMdhai chai tAya ho / mu.|| te pApa jhaDaneM Ujalo huvai |tinnneN nirajarA kahi iNanyAya ho / mu // ni / / 33 // darzana mohaNI kSayopasma huvAM / nipajai sAMcI zuddha zraddhAna ho // mu / / tIna dRSTI meM zuddha zraddhAna chai / yahavo kSayopasma bhAva nidhAna hoN| mu|| ni // 34 // mithyAta mohaNI kSayopasma huvAM / mithyAdRSTa ujvala hoya ho / / / / jaba keIka padArtha zuddha zraddhale / yahavo Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - (151 ) guNa nIpajai chai soya ho / mu|| ni / / 35 // mizra mohaNI kSayopasma huvAM / sama mithyA dRSTa ujvala huvai tAma ho / mu // jaba ghaNAM padArtha zuddha zraddhale / yahavo guNa nIpajai chai zrAMma ho| mu||ni // 36 // samakita mohaNI yopasma huvAM / nIMpaje samakita ratana pradhAna ho / mu|| nava hI padArtha zuddha zraddhale / yahavo tayopasma bhAva nidhAna ho / mu|| ni // 37 // mithyAta mohanIya udaya rahai jihAM lage / samAM mithyA diSTa nahIM zrAvaMta ho / mu / mizra mohanI rA u. dAthakI / samakita nahIM pAvaMta ho ||mu|| ni / // 38 // samakita mohanIya jihAMlaga udaya rhaiN| tyAlaga tAyaka samakita pAcai nAMhi ho / mu|| ehavI chAka chai mohanIya karmanI / nAkhai jIvaneM bhrama jAla mAMhi ho / mu|| ni // 36 tIna hI dRSTa cayApasma bhAva chai / te sagalAhI zuddha zraddhAna ho / mu // te khAyaka samyakta mAhilI / vAnagI mAtra guNa nidhAna ho // mu // ni // 40 // aMtarAya karma kSayopasma huvAM / pATha guNa nIpaje zrIkAra ho / su // pAMca labdhine tIna vIrya Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIpajai / hive teharnu suNo vistAra ho| muni| // 41 / / dAnA aMtarAya kSayopasma huvAM / dAna devArI labdhi upajaMta ho / mu / lAmA aMtarAya kSayopasma huvAM / lAbharI labdhi khulaMta. ho ||mu|| ni // 42 // bhogA aMtarAya kSayopasma huvAM / bhogarI labdhi upajai tAya ho / mu.|| upabhogA aMtarAya kSayopasma huvAM / upabhoga labdhi. upajai. zrAya ho // mu|| ni // 43 // bIrya aMtarAya kSayopasma huvAM / bIrya labdhi upaje cha thAya ho // mu|| bIrya labdhi te sakti chai jIvarI / utkRSTI anantI hoya jAya ho / mu ||ni // 44 // yaha pAMcUM hI prakRtI aMtarAyanIM / sadA kSayopasma rahai. chai sAkSAta ho / mu // tiNasU. pAcUM labdhi ne bAla bIrya / te ujvala rahai chai alpa mAMta ho / mu|| ni // 45 // dAna devaariilbdhinirNtrrhe| dAna deve te joga vyApAra ho / mu|| lAbhanI labdhi niraMtara rahai / vastu lAbha te kiNa vAra ho // mu // ni // 16 // bhoga labdhi to rahai chai ni: raMtare / bhoga bhogavai te joga vyApAra ho // mu. upabhoga piNa-labdhi hai niraMtare / upabhoga bhAgera Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) jiNavAra ho / muni // 47 // vIrya labdhi to niraMtara rahai / cavadamAM guNANI laga jAMNaM ho // mu / bAramA tAI to kSayopasama bhAva cha / khAyaka terameM codameM guNagaNa ho / mu|| ni / / // 48 // aMtarAya ro kSayopasama huvAM jIvarai / punya sArU milasI bhoga upabhoga ho !! mu|| sAdhu pudgala bhaugavai te zubhaM jogaM / aura bhoga vai te azubha joga ho / mu||ni // 46 . // bhAvArtha // anantAna baMdhiyA krodhaM zrAdi ghaNoM prakRtiyAM mohanIya karma ko kSayopasama hAya taba jIke deza vrata guNa nipajatA hai| isahI taraha ghaMNI prakRtiyoM kA kSayopasama hone se sAmAyaka AdicyA: roM cAritroM ko jIva pAtA hai, kSamA dayA niralobhatA Adi aneke guNa bhI mohanIya karmakSayopasama hone se hote haiM, dezaivata tathA dhyAra cAritra hai so kSayopasama bhAva hai hAyaka cAritraM kI dhAnagI hai tathA cAritra hai so vrataM saMvara hai paraMtu cAritra kI kyA haiM so zubha jogoM se hotI hai jisasa kama kaTate haiM jI ujalI hotA hai tathA kSayopasama bhAva se bhI jIva ujvalaM hotA hai iMsa liye. inakA varNana niraz2arA padArtha meM bhI batAyA hai| darazana mo. hanIya kSayopasamaM hone se zuddha zraddhAmayI guNaM nipaMjatA hai, tIna pRSTa kSayopasma bhAva hai, zuddha zraddhI hI ko dRSTa kahate hai kintuM aM. zuddha zraddhA ko eeM nahIM kahate, azuddha zraddhA hai so to midhyAtva hai paraMtu dRSTa nahIM haiM, mithyAta mohanIya kSayopasama hone se mitthyA &STa ujvalaM hotI haiM jisase kitane hI padArthoM ko zuddhazraddhA haiN| samamithyA mohamIya kSayopasaMga hona se samamirathyASTaM ujja rahI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 154) hotI hai taba bahota padArthoM ko jIva zuddha paddhatA hai, aura samakita mohanIya kSayopasama hone se samaSTa ujvala hotI hai jaba jIva navahI padArthoM ko yathArtha zraddhatA hai zuddha zraddhAna hai sohI samyaktva hai, mitthyAtva mohanIya kA udaya jahAM lagi haiM tahAM 'lagi samamithyAdRSTa nahIM pAtA, aura samabhitthyA mohanIya kA udaya hai jahAM taka samadRSTa nahIM pAtA hai| samakita mohanIya kA udaya jahAMtaka jIvake rahatA hai tahAM taka jIva kSAyaka samyaktva nahIM pAtA hai, tAtparya tInUM hI dRSTa hai so kSayopasma bhAva hai, nA. yA samyaktva kI vAnagI hai. mohanIya karma kA kSayopasma hone se jIra ujvala hotA hai lo kSayopasama bhAva hai arthAt jIva niramalA huvA lohI nirajarA hai jilasa jIvake ATha boloM kI prApti hotI hai-lAmAyaka zrAdi cyAra cAritra, dezata, aura tIna iSTaH cauthA dhAtika karma aMtarAya hai jisakA kSayopasma hone se jIva. ke zrATha boloM kI prApti hotI hai-pAMca labdhi aura tIna vIrya jisakA varNana kahate haiN| 1-dAnA aMtarAya kA kSayopasma hone se dAna dene ko labdhi upa jatI hai| 2-lAbhA aMtarAya kA kSayopasma honese lAbha ne kI arthAt vastu pAna kI labdhi upajato hai| 3-mogA aMtarAye kA kSayopasma honese bhoga bhogane kI sabdhi upajatI hai! 4-upabhogA aMtarAya kA kSayopasma honese upabhoga bhogane kI labdhi upajatI hai| 5-vIrya aMtarAya kA kSayopasma honese vIrya labdhi :upajatI hai arthAt pudgaloM kA caya upacaya karane kI zakti jIva meM hotA hai tathA bAla vIrya, bAla paNDita vAya,aura paNDita bAtha, jAva pAtA hai yaha uparokta pAMcU hI prakati aMtarAya karma kI hai so Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (155) jIya ke dezata sadA yopasma rahatI hai jisase sadA jIva meM pAMco labdhi pAtI hai, arthAt dAna deneko labdhi to jIpake : niraMtara hai aura dAna detA hai so jogoM kA vyApAra hai, lAza labdhi bhI jIvake niraMtara hai paraMtu vastuvoM kA lAbha to kisI samaya hI hotA hai, aise hI bhoga upabhoga labdhi bhI jIvake * niraMtara rahatI hai paraMtu bhoga upabhoga to bhogacaM usahI varSa jogoM kA vyApAra hai, bIrya labdhi bhI jIvake niraMtara 'caudamA 'gurNa sthAnataka hai jisameM bAravAM guNasthAna taka to kSayopasma bhAva hai aura terave caudA guNaM sthAna zAsaka bhAMva kI labdhi hai, tAtparya pAMca labdhi hai lo dhAramA guNasthAna taka kSayopasma bhAva hai so jIvakA niramalA guMna hai usaMhI kA vAma nirajarA hai, aura jyo catarAya karma kA kSayopasma honesa' tathA punyoda. ya saMbhoga upabhoga jIva ko milatA hai jise sAdhU bhogave so . to zubha joga vyApAra hai kyoMki sAdhU to bastu prAMzuka 'nira. dopa jina zAjJA pramANa bhogate haiM isaliye, aura grahasthaM jyo pudgala bhogatA hai lo sApadya joga vyApAra hai yAne azubha joga haiM, zrava tIna prakAra ke vArya hai jisakA varNana kahate haiN| . ||ddhaal tehija // , hiveM bIrya taNAM tIna bheda chai / tiNarI kari jo pichANa ho / mu|| bAla vIrya kahi chai baalniiN| cauthA guNa gaNAM tAMI jAMNa ho // mu|| ||ni // 50 // paNDita vIrya kahi chai paNDita taNeM / chahAthI leI caudameM guNa gaNa ho / mu||. bAla paNDitaH kehI chai zrAvaka taNeM / yeha tIna hI ujvala aina jAMNa ho / mu|| ni // 51 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 156 ) de jIva vIrya ne phor3a vai / te to hai joga cyApAra ho / su // te sAvadya nikhadya to joga hai / bIrya sAvadha nahIM hai ligAra ho // mu // ni // // 52 // labdhi bIrya neM to bIrya kahyo / ka raMga bIrya ne kahyo hai joga ho // mu // te paNa zakti vIrya tyAM lage / tyAM laga rahe yugala saMjoga ho // mu || ni // 53 // pudgala bina bIrya zakti huvai nahIM / pudgala vina nahIM joga vyApAra ho / su / / pudgala lAge che. tyAM lage jIvat | joga bIrya hai saMsAra makAra ho / // muH // ni // 54 // vIrya zakti to nijaguNa jIvarI / aMtarAya alagI huyAM jAMga ho // mu // te bIrya nizcaya hI bhAva jIva hai / tirA meM zaGkA mataH zrAMga ho / su // ni / / 55 / / yeka moha karma upasma huvAM / nIpajai upasma bhAva doya ho / . 1 . // mu // upasama samakita ne upasama cAritra huvai / te to jIva Ujalo huvai soya ho / su // ni // // 56 // darazana mohanI upasma huvAM / nipajai upasma samakita nidhAna ho || su || cAritra mohanI upasma huvAM / pragaTai upasma cAritra pradhAna ho / // muH // ni // 57 // vyAra ghanaghAtI karma taya Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 157 ) huyAM / jaba pragaTeM dhAyaka bhAva ho / mu // te guNa sarvathA UjalA / tyAMro judo judo chai svabhA-' va ho // mu | ni // 58 // jJAnAvaraNI sarvathA taya huvaaN| Upaje kevala jJAna ho / mu||drshnaa caraNI piNa sarva kSaya huvAM / upaje kevala darazana pradhAna ho / / muni // 56 // mohanIya karma kSaya huvAM srvthaa| vAkI rahai nahIM aMsamAtraho |mu|| jaba kSAyaka samakita pragaTeM / valI tAyaka cAriva yathAkhyAta ho / muni // 60. // dAzana mohanIya kSaya huvAM sarvathA / nIpaje kSAyaka samakita pradhAna ho / mu // cAritra mohanIya kSaya huvA nIpajai / kSAyaka cAritra nidhAna ho / mu|| // ni // 61 // aMtarAya karma alago huvAM / nAyaka bIrya zakti hove hAya ho / mudAyaka labdhi pAMcUM hI pragaTeM / kiNa bAtarI nahIM aMtarAya ho / mu | ni ||62upsm kSAyaka cayopasma bhAva nirmlaa|te nijaguNa jIvarA niradoSa ho| mu|| te to dezathakI jIva uuNjloN| sarva Uja. loM te jIva maukha ho / mu // ni // 63 // deza vrata chai zrAvaka taNeM / sarva brata sAdharai chai tAhi Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (158 // ho / / 4 / / deza vrata samAyo sarva bratameM / jyu / nirajarA samAyI mokSa mAMhi ho / su // ni / // 64 // deza thakI UjaloM te nirajarA / sarva UnaloM te, jIva mokha ho // su / tiNa saM nirajarAne mokSa donUM jIva chai / ujvala guNa jIvasa niradoSa ho / / mu // ni // 65 // joDa kIdhI chai nirajarA aulakhAyacA / zrIjIdvArA zahara majhAra ho / mu / sambat advAre varSa chapaneM / phAgaNa suda dasamI guruvAra ho // 4 // ni||66|| // bhAvArtha // vIrya ke tIna bheda haiM bAla vIrya 1 pariData vIrya 2 vAla paNDita vIrya vAla vArya to pahilA guNa ThANAM taka hai, paNDita bIrya chaTThA guNa ThANAM se caudamA guNaThANAM taka aura vAlapaNDita vAya.sirpha pAMca meM guNaThANe hI hai, yaha tInUM hI vArya jIva kA ujvala guna. hai aMtarAya karma alaga hone se pragaTa hotI hai, kSayopasma bhAva kI vIrya to bAramA guNa sthAna taka hai aura kSAyaka bhAva kI vIrya terama caudameM guNasthAna hai, avratI ko bAla, sarva vratIko pAraData,. aura batAvatI ko vAlapaNDita kahate haiM, jaba jIva vIrya ko pho| DatA hai taba jogI dvArA kartavya karatA hai so sAvadha niravadya do. nU hai paraMtu vArya guna sAvadya nahIM hai vIrya to kSayopasma tathA kSAyaka bhAva hai, labdhi vIrya ko to bArya arthAt zakti aura karaNa vIrya ko joga kahA hai, jahAMtaka pudgaloM kA saMyoga hai vahAMtaka pharaNa bIrya hai isaliye karNa baurya ko joga kahA hai jabataka jIva pudgaloM ko grahaNa karatA hai tabataka jogoM kI vartanA hai, pudgaloM Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke vinA jogoM kA dhyApAra nahIM haiM, aura pudgaloM ko grahaNa karaNe kI zakti jIva meM utpanna huI hai usakA nAma vIrya hai jIvake bhAva hai so nizcaya hI jIva hai, moha karma ko upasmAna arthAt dabAne se jIvake bhAva utpanna huye usakA nAma upasma bhAva hai jisase doya guna pragaTa hote haiM raNana mohanIya ko upasmAne se upasma samAphita, aura cAritra mohanIya ko upasmAna se upasma cAritra yeha donUM hI jIva ke niramala guna hai, cyAra ghAtika karma kSaya hona se jIva jo bhAva niSpanna hote haiM usa kSAyaka bhAva kahate haiM-zAnAdharaNIya kSaya hone se kevala jJAna, darazanAvaraNI kSaya hone se kevala darazana mohanIya karma do prakAra kA hai darazana mohanIya kSaya hone se kSAyaka samaphita aura cAritra mohanIya kSaya hone se kSAyaka cAritra pragaTa hotA hai. cauthA ghAtAMka karma aMtarAya hai so kSaya hone se nAyaka bIrya guna pragaTa hotA hai jisase dAnAlabdhi zrAdi pAMcUM hI labdhi kSAyaka bhAva kI hojAtI hai taba kisI bAta ko aMtarAya nahIM rahatI hai,tAtparya upasma bhAva kSayopasamabhAva aura kSAyaka bhAva ye tInUM hI jIvake niramala guna he so bhASa jIva hai tathA jitanAM jitanAM jIva niramalA hai vohI nirajarA hai vohI jIvakA niradoSa guna hai, arthAt dezata jIva ujalA hai so to nirajarA hai aura sarva te jIva ujalA hai voha sAMta hai, jaise deza vata.sartha vrata meM samA jAtA hai vaise hI nirajarA mokSa meM samAjAtI hai, nirajarA bhI jIvakA niradoSa guna hai aura mokSa mI jIvakAM giradIpa guna hai donUM hI bhAva. jIva hai, nirajarA ko osakhAne ke liye svAmI zrI bhISanajInaM zrIjI dvArazahara meM sambat 1853 mitI phAlguna suda 10 guruvAra ko DhAla joDa kara kahI usakA bhAvArtha maina merI buddhayanusAra kahAjisa meM koI azuddhArtha ho usakA mujhe bArambAra micchAmi dukkaDaM hai|' ApakA hitaccha : ApakA . . . . .... zrA0 joharI gulAbacaMdalUNiyAM... Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) .. ||dohaa|| nirajarA taNa nirNaya kahyo / te ujvala guga vizeka // te nirajarA huvai cha kiNa vidhai| te suMNa jyo ANi viveka // 1 // bhUkhaM tRSA zIta tApAdike kaSTa bhoga vividha prakAra // udaya zrAva te bhogavyAM / jaba karma huvai chai nyAra / / 2 // nara. kAdika duHkha bhogavyAM / karma dhasyAM thI halavo thAya / / prAto sahajeM nirajarA huI jIvarai / tiNana kiyo mula upAya // 3 // nirajarA taNuM kAmI nahIM / kaSTa kara 2 vividha prakAra // tiNarA karma alpamAtra jhaDai / akAma nirajarAro yaha vicAra // 4 // iha loka arthe tapa karai / cakrivAdika padavI kAma / keI paraloka arthe tapa krai| nahIM nirajarA taNAM pariNAma // 5 // keI jasa mahimA vadhAravA tapa karai chai tAma // ityAdika aneka kAraNa karai / te nirajarA kahi chai kAma // 6 // zuddha karaNI nirajarA taNIM / tiNa sU karma kaTai chai tAma // thor3o ghaNoM jIva Ujalo hudai / te suNoM . rAkhi cita aMma // 7 // . Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / bhAvArtha / / . nirajarA kA nirNaya to Upara kahA aba usakI karaNI kA parNana karate haiM nirajarA akAma aura sakAma do prakAra se hotI hai prathama akAma arthAt nirajarA kA kAmI nahIM paraMtu zIta tApa zrAdi aneka prakAra se phAyA kaSTa karai jisase karma jhaDa ke jIva' ujvala hoya tathA udaya hoya use bhogave narakAdika ke duHkha udaya hoya so bhogate bhogate jIva halakA hoya yahato sahameM hI nirajarA huI paraMtu nirajarA hone kA upAya nahIM jAnatA kintu duHkhoM ko sahana kiyA jisase karma bhADa, tathA uderi phara kaSTa . liyA aura use sama bhAva se sahana kiyA to nirajarA huI athayA yaha loka ke sukhoM ke nimitta paraloka devAdika ke sukhoM ke nimitta zrAra jasa mahimAM vadhAna ke nimitta tapa karai so kAma nirajarA hai, aura jo girajarA ko jAnakara nirajarA kA kAmI dhAka aneka prakAra se tapa kareM usakA nAma sakAma nirajarA haiN| nirajarA kI karaNI zuddha aura niradoSa hai karaNI karaNe se azuma karma bhaDakara jIpa UjalA hotA hai jisakA varNana karate haiN| ||ddhaal / / dUjo maMgala siddha namuM nita // edezI // . deza thakI jIva Ujalo huvai chai / te to nirajarA apajI // hiva nirajarA taNI zuddha karaNI. kahuM DUM / te suMNajyo dhari cupajI // yA zuddha kara* . gaNI karma kATaNarI // 1 // jyUM sAbU de kapar3A ne tapAvai / pANI saM chAMTai karai saMbhAlajI / pachai pANI saMdhovai kapar3A neM / jaba maila chaTai ttkaaljii|| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6162); // yA // 2 // jyU tapa karine zrAtama ne tapAvai / jJAna jala. chAMTa hAyajI / / dhyAna rUpa jalamAMhi jhakolai / jaba karma maila jhar3ajAyajI / / yA / / // 3 // jJAna rUpa sAvaNa zuddha cokho / tapa rUpI yo niramala nIrajI // dhobI jima chai aMtara prA. tama / te dhAvai nijaguNa cIrajI / / yA // 4 // kAmIM chai ekAnta karma kATaNage / aura vaMchA nahIM kaayjii|| te to karaNI yekAnta mirajarArI / tigA sUM karma maila jhar3ajAyajI / / yA ||5||krm kA. TagarI karaNI cokhI / tiNarA chai bAreM bhedajI // . tiNa karagI kiyAM thI nirajarA huvai cha / te suNa jyo aANi umedajI / / yA // 6 // aNazaNa kari cyArUM pAhAraja tyAgai / karai jAvajIva patrakhANajI // athavA thor3A kAla tAMI tyAge / eha vI tapasyA kare jAMNa jAMNajI // yAM // 7 // zubha joga rUMcyA sAdhUrai huvai saMbara / zrAvakara bata huvai tAhi jI // piNa kaSTa sadyAM sU nirajarA huvai .. chai / tiNa sUMghAlI chai nirajarA mAMhi jI yA! // 8 // jyUM jyUM mukha tRSA ati lAgai / tima . tima upajai kaSTa atyaMta jI // jyUM jyUM karma kaTai Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huvai nyArA / sameM sameM khirai chai anntjii|| yaa|| // 6 // U' rahai te ugodarI tapa chai / te to dravya ne bhAva chai nyAra jI // dravya to upagraNa UNA rAkheM / bali pUro na karai zrAhArajI // yA // 10 // bhAveM UMgoM krodhAdika nivaratai / kalahAdika devai. nivArajI / / samatA bhAva chai aAhAra upadhi thI / ehavo agodarI tapasArajI // yA // 11 // bhikSAcarI tapa bhikSA tyAgyAM huvai / te abhigraha chai vivadha prakArajI // dravya kSetra kAla bhAva abhina. ha chai / tyAMrI chai bahu vistArajI // yA // 12 // raza ro tyAga kara mana sUdhai / choDayo vighayAdika ro svAdajI / / zraraza viraza AhAra bhogavai samatA. suM / tiNara tapa taNIM huvai samAdhajI ||yaa||13|| kAyA kleza tapa kaSTa kiyAM huve / aNazaNa karai vividha prakArajI // zIta tApAdika sahai khAja na khiau~ / vali na karai zobha ne siNagArajI ||yaa|| // 14 // prata saMlehaNiyA tapa cyAra prkaare| jyAM- . ro juvo 2 chai nAmajI // kaSAya indrI ne joga salehaNA / vivata seMNAzaNa sevaNAM tAMmajI yaa|| // 15 // zruta indrI ne viSaya nAM zabda suM rUMdhai / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virSe zabda na suai tivArajI // kadA viSairA zabda: kAnAM meM pAr3iyAM / rAga dveSa na karai ligArajI / / // 16 // cakSu indrI rUpa suM salInatA / prANaH indrI gaMdha suMjAMNajI ||rsh indrI raza sUneM sparza indI. sparza suM / zruta indrI jyUlojyo pichANajI aayaa| // 17 // krodha upAjiyAM rUMdhaNa karaNoM / udaya Ayo niraphala karaNuM tAMmajI // mAna mAyA lo. bhaima hija jANoM / kaSAya salehaNAM tapa hudai zrAmajI / / yA // 18 // pADavA mana ne rUMdha deNoM / bhalo mana pravaviNoM tAMmajI / / imahija vacana kAyA na jANoM / joga salehaNiyAM tapa huvai prAmajI / / yA ! 19 || strI pazu paMDaka rahita thAnaka sevai / te piNa zuddha niradUSaNa jaaNnnjii|| pIDha pATAdika niradoSa savai / vivita saiNAzaNa tapa yema pichANaM jI / / yA // 20 // // bhAvArtha // nirajarA arthAt niramalA jIva dezataH hoya so nirajarA hai .. so kisa karaNI karaNe se hotA hai so kahate haiM-bhUSa tRSA zAMta tApa Adi aneka prakAra se kaSTa udaya hoya use sama pariNAmA se sahana kareM taba azubha karmoM kA kSaya hoya arthAt jIva se kama alaga hote haiM, ve do prakAra se hote haiM kAma nirajarA aura sa... ' kAma nirajarA-narakAdika ke duHkha bhogane se sahaja hI jIva hala : Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 165) kA hoya tathA nijarA kA kAmI nahIM aura yaha loka paraloka kAma bhogAdi nimitta athavA yaza bhAhimAM badhAne ko tapasyA kareM use akAma nirajarA kahI hai jisase karma alpa mAtra jhAr3ate haiN| dUsarI sakAma nirajarA karma kATaNe ke liye kareM arthAt ni: rajarA kA kAmI hoke tapa kareM jisako sakAma nirajarA kahi. hai, nirajarA kI karaNI zuddha niradoSa hai jisase jIva karmamayI maitaH ko alaga kara ke ujvala hotA hai jaise dhobI kapar3e ko sAbuna deke tAvar3e meM tapAtA hai aura pAnI se sAfa karatA hai vaise hI tapa karake zrAtama pradezoM ko tapAva jJAnarUpa sAdhuna deke.dhyAnarUpa. jala se dhobI samAna aMtara pAtamA hai so pApa mayI maila se jIvake pradeza maile hAraha haiM unheM dhove use nirajarA kI karaNI kahate haiM usake bAraha bheda haiM so kahate haiN| 1-zraNazaNa arthAt thAhAra pAnI bhogane ke tyAga kara thoDe kola paryaMta athavA jAyajIva payyaMta jisako aNazaNa kahate haiM, lAdhU zubhayogoM ko rUMdhaiM taya unake to jitane zubhayoga ruke utanA hI sabara hotA hai aura zrAvaka kA khAnA pInA Adi kartavya sAvadha hai azubhayoga haiM jise tyAgane se vrata saMbara hotA hai paraMtu kaSTa ko sama pariNAmoM se sAdhu tathA dhAvaka sahana karate haiM jisa se karmakSaya hoke jIva niramala hotA hai isa. liye nirajarA kI karaNI kahI hai| 2-agodarI tapa do prakAra se hotA hai, dravya aura bhASa; UNA yAne kama karane se hotA hai, dravye to upagraNa Adi vastu kama rakheM tathA AhAra pAnI kama kareM, aura bhAveM krodhamAna mAyA lobha ko ghttaavai| 3-bhikSAcarI tapa bhikSA choDane se, arthAt dravya kSetra kAla bhAva se aneka prakAra ke abhigraha dhAraNa kareM aura niradoSa bhikSA 'Acarate kaSTa hoya unheM sahana kreN| 4-raza parityAga arthAt ghRta miSTAna Adi razoM kA tyAga kareM * aura arasaM virasa AhAra ko sama pariNAmoM se bhogadhaiM yAne ..rAga dveSa na kreN| : Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (166) 5-kAyA kleza arthAt zarIra kI zobhA vibhUSA na kareM zIta tApa * zrAdi aneka prakAroM ke kaSTo dvArA kAyA ko malaMza hone se * sama pariNAmoM se sahana kreN| . 6-prati salehaNA tapa cyAra prakAra se hotA hai kaSAya prati sale. haNA 1, indrIya prati salehaNA2, joga prati salahaNA 3,vidhata lagAzaNa seSaNA 4 / 1-kaSAya prati salehaNAarthAt krodha, mAna 2, mAyA 3, lobha . 4,ye cyAroM prakAra kI kaSAyoM ko na karanA tathA udaya zrAI ko niHphala krnaa| 2-joga prati salehaNA arthAtmana,vacana 2,kAyA3,ye tAnoM. ___ kAra ke azubha jogoM ko raMdhanA aura zubha jogoM ko prvrtaanaa| 3-indrIya prati salehaNA arthAt bhota 1 cakSu 2 ghANa 3 raza . sparza *5 ina pAMco indriyoM kI zabdAdika viSayoM meM rAga . dveSa rahita rahanA tathA inake kAma bhogoM se virata honaa| '4-vivata saiNAzaNA seSaNAarthAt strI pazU napuMzakarahita ni. .. .radoSamakAna meM rahanA tathA pATAcokI zrAdi miradoSa senaa| yaha uparokta. SaTa prakAra kA bAhya tapa kahA aba par3ha prakAra kA abhyantara tapa kahate haiM! // DhAla dezI tehij|| 'chai prakAre vA; tapa kahyo chai / te prasiddha cAvo dIsaMtajI / / hivai chai prakAre abhyantara tapa kaI chu| te bhASyo chai zrI bhagavaMtajI / / yA // 21 // prAyazcitta kahyo chai. daza prakAreM / te doSa. bAlove - prAyazcitta levaMtajI // te karma khapAvai pArAdhaka Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 197 thAveM / te to mukti meM vego jAvaMtajI // yA / // 22 // vinaya tapa kahyo chai sAta prkaare| tyAro chai bahu vistaarjii| jJAna darazana cArita mana vinaya / vacana kAyA meM loga vavahArajI // yA / / // 23 // pAMcUM jJAna taNAM guNa grAma karaNAM / jJAna vinaya karaNoM yehajI // darazana vinayarA doya bheda chai / suzruSA ne aNAsAtanAM tehajI // // yA // 24 // suzruSA to baDAM sAdhurI karaNI tyAMne baMdanA karaNI zIzanAmajI // te suzruSA daza prakAra kahi chai / tyAMrA judA 2 nAma tAmajI // // yA // 25 // guru zrAyAM UTha Ubho honnoN| zrAzaNa choDi deNoM tAmajI // zrAzaNa zrAmaMtraNoM ne harSa suM deNoM / satkAra sanamAna deNoM zrIma jI // yA // 26 // baMdanA karI hAta joDi rahai Ubho / zrAvato dekha sAmoM jAyajI // guru UbhA rahai jihAMlaga Ubho rahaNoM / jAvai jaba pohacAve tAyajI // yA // 27 // aNa pAzAtanAM vinayaH rA bhedane / tAlIza kahyA jinarAyajI // arihanta neM arihanta dharma prarUpyo / vali prAcArya ne upAdhyAyanI // yA // 28 // thavira kula gaNa saMgha Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168 noM vinaya / kRyAvAdI sambhogI jAMNajI / / mati jJAnAdika paMcU hI jJAnaro / yeha pannare bola pi. chAMNajI / / yA / / 26 / / panare volAM meM pAMca jJAna phera kahA chai| te dIze chai cAritta saahittjii|| e pAMcaM hI jJAna phera karA tyAMrI / vinaya taNI aura tijii|| yA / / / / 30 // sAmAyaka zrAdi. pAMcUM hI cAritra / tyAMro vinaya karaNoM yathA yoga jI / / sevA bhakti tyAMrI yathAyoga karaNI tyAMsU karaNoM niradoSa saMbhogajI yaa||31|| asAtanA TAlaNI meM vinaya karaNaM / bhakti karideNoM bahu sanamAnajI // guNa grAma kari ne diipaavnnaaNtyaaNne| daszana vinaya chai zuddha zraddhAnajI / / yA // 32 // sAjha mana meM paro nivAreM / te sAvajha bAra pra. kArajI // bArai prakAre nivadya mana pravatAvai / ti. NasU nirajarA huvai shriikaarjii|| yA / / 33 / / ima hija sAvadha vacanarA bheda chai / tiNa sAvadha meM deva nivArajI / / niravadya vacana bolai nira duussnn| te bAre hI vola vicArajI // yA // 34 // kAyA ajayaNA suM nahIM pravartI / tiNarA bheda kahyA sAtajI:jyUM sAtUM hI kAyA jayaNA saMpavatAvai / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 169) jaba karma taNIM huvai ghAtajI / / yA // 35 // loga vyavahAra vinaya kayoM sAta prakAreM / guru samIpa varta to tAMmajI // guruvAdikarai chAMdai caalnnoN| jJAnAMdika hetai karaNoM tyAMro kAmajI // yA / / // 36 // maNAyo tyAMro vinaya karaNoM / bhArata gaveSaNA karivo tAmajI / prastAve avazaranUM jAMNa hovaNoM / sarva kArya karaNA abhiraamjii|| yaa|| // 37 // vaiyAvacaM tapachai daza prakAreM / te vaiyAvaca sAdhArI jAMNajI / / karmA rI koDi khapai? tinnthii|| naihI huvai niravANajI // yA // 38 // sajhAya tapa chai pAMca prakAreM / je bhAva sahita kare soyjii| artha meM pATha vivarA 'zudha guNiyAM / kaurI koDi khaya hoyanI / / yaa|| 39 // zrAta raudra dhyAna nivAe~ / dhyAvai dharma ne zukla 'dhyAnajI // dhyAvaMtAM dhyAvatAM utkRSTa dhyAvai / to upajai kevala jnyaanjii|| // yA // 40 // vivazaga tapa chai tajavAro nAma / te dravya neM bhAvai chai doyajI // dravye vivazaga cyAra prakAreM / te vivaro suNoM sahu koyajI // yA / / // yA // 41 // zarIra vivazaga zarIra nuM tajavoM / imagaNa vivazaMga jAMNajI / / upadhi ne tajavo te / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 170) upadhi vivazaga / bhAta pAMNI meM imahina pichANajI // yA // 42 // bhAveM vivazaga rA tIna bheda ch| kaSAya saMsAra meM karmajI // kaSAya vivazaga cyAra prkaareN| krodhAdika cyArUM choDayAM dhrmjii| yaa|| // 13 // saMsAra vivazaga saMsAra noM tajavo / tiNarA bheda chai cyArajI // nArakI tiryaMca manuSa ne devA / tyAMne tajane tyAMsaM huvai nyaarjii|| yaa|| 1.44 // karma vivaMzaga ATha prakAreM / te tajaNAM zrAeM hI karmajI // tyAMne jyU jyU tajai jyUM hala. kA ho|ehvii karaNI chai nirajarA dhrmjii||yaa||4|| ...... . // bhAvArtha / .. chai prakArako vAhya karaNI nirajarAko phahI aba ke prakAra abhyantara karaNI kahate haiN| 1-prAyazcita arthAt vrata pratyAkhyAna meM doSalagA usakAprAyazcitta tapa aGgIkAra kareM jisase jIva azubha karma khaya karake nirama. lA aura ArAdhaka hoya / 2:vinaya tapa sAta prakAra se hotA hai| 1-jJAna vinaya arthAt mati jJAna prAdi pAMcoM zAnoM kA varNana * vistAra sahita kareM tathA jJAna vA jJAnavaMta ke guna kreN| .2-dazana vinaya arthAt samAkitadarazana kA binaya suzruSA - aura aNAsAtanA karane se hotA hai| ... : 1-suzruSA vinayato aneka prakArase tathA deza prakAra se gurU mahArAja kI tathA apane se bar3e sAdhuvoM kI karaNI so Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (171) daza prakAra kahate haiM-gurU zrAve taba uTha ke UmA holA 1, AzaNa choDanA 2, zrAzaNa AmaMtraNA tathA harpa sahita daMnA 3, satkAra denA 4, sanamAna denA 5, vaMdanA karanAM6, hAta joDake UmA rahanA 7, gurU ko Ate dekha sanamukha jAnA 8, gurU UmArahe taba taka UmA rahanA 6, jAve taba pohacAna ko jAnA 10 // 2-praNa aAzAtanA vinaya 45 prakArase arihanta 1,arihanta prarUpita dharma 2, bhAcArya 3, upAdhyAya 4,thavira 5, kula 6. gaNa 7, saMgha 8, kRyAvAdI 6, saMbhogI 10, matijJAnI 11, zruta zAnI 12, avadhi jJAnI 13,mana paryava hAnI 14, kevala zAno 15, inhoM kI zrAzAtanA na karaNI 1-levA bhakti karaNoM 2-guNa grAma karake dIpAnAM 3, arthAt uparokta paMdaraha ghola kahe jinhoM kA yeha.3 prakAra se : vinaya karanA to paMdaraha tIyA paiMtAlIsa huye|. 3-cAritra vinaya arthAt sAmAyaka Adi pAMco cAritriyAkA vinaya bhAkti yathAyoga karaNAM tathA cAritrayA se niradoSa saMbhoga krnaa| 5-mana vinaya arthAt cArai prakAra kA sAvadha mana ko nidhAranA yAne sAvadha mana nahIM pravAnA aura cArai prakArakA niravadha mana prvrtiinaaN| . 5-dhacana vinaya arthAt bAra prakArakA sAvadha vacana tajake bAre prakAra kA nirapadya bacana bolnaa| 6-kAyA vinaya arthAt sAta prakAra ke kAyAke jogoM ko jaya rahA yuta prvrtiinaa| .. - -loka vyavahAra vinaya sAta prakAra se| 1-guru se samA pravartanAM yAna gurU se vimukha na honaa| 2-guru kI dhAzA meM rahanA / 3-sAnAdika nimitta gurukA kArya krnaa| * 4-zAna paDhAyA jinhoM kA vinaya krnaa| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .. 5-bhArata gaveSaNAM karoM / . . . - / 6-prastAve avazara kA jAnakAra honA / 7-gurU ke sarva kArya harSa sahita krnaa| 3-vaiyAvaca daza prakArakI vaiyAvaca ayaNAyuta zuddha sAdhuvoM kI krnaa| 4-sajjhAya pAMca prakArakI sajmAya krnaa| 5-dhyAna bhArata raudra dhyAna tajake dharma aura zukla dhyAna dhyaanaa| 6-vivazaga arthAt najanAM drabya aura bhAva jisameM dravya vivazaga ' cyAra prakAra aura bhAva vivazaga tIna prakAra se hotA hai| 1-dravya vivazaga ke cyAra bheda / 1-zarIra viSazaga arthAt zarIra kI vibhUSA tajanA tathA pAdopa gamanAdi krnaa| 2-gaNa vivaMzaga arthAt gurU mAjhA sAdhu sAdhvI rUpagaNa ko choDake alaga ekAnta meM sajjhAya dhyAna karanA tathA saleSaNA aadikrnaa| 3-upadhi vivazaga arthAt bhaeDa upagraNatajake nnbhaavrhnaa| 4-bhatta pAMNa vivazaga arthAt zrAhAra pAnI bhoganekA tyaag| 2-bhAva vivazaga tIna prakAra se| . .1-kaSAya vivazaga arthAt krodha mAna mAyA lobha ina cyAroM kaSAyoM ko tjnaaN| . . 2-saMsAra vivazaga cyAra prakAra se nArakI tiryaca manuSa aura deva ina cyAra gati mayI saMsAra ko tajanA / 3-karma vivazaga ATha prakAra se arthAt bhAnAvaraNI Adi aAThI phammo ko tjnaa| yaha yA prakAra uSadhAI satra meM sAdhuvA ke guna ke kathana meM he haiM isalie yaha vinaya vyAvavAdi kI vidhi sAdhUkI hai| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) // DhAla tehij|| yaha bAre prakAre tapa niraz2arArI karaNI te tapasyoH kareM jAMNa jANajI // karma uderI u, ANi vikhareM / tyAMna neDI hosI niravANajI // yA // !! 46 // sAdhArai bArai bheda tapasyA karatAM / jahAM jahAM nivadya joga rUMdhAyajI // tahAM tahAM saMvara hoya tapasyAre lArai / tiNasuM punya lAgatA miTajAyajI / / yA / / 47 / / iNa tapa mAhilo tapa zrAvaka karatAM / kaThai azubha joga rUMdhAyajI // jaba brata saMvara huvai tapasyArai lAre / lAgatA pApa miTajAyajI / / yA // 48 // sAdhU zrAvaka samaH dRSTI tapasyA kare to // utkRSTI Talai kama chotajI kadA utkRSTI. rasAna Avai tiNa tapathI / to bAMdhe tIrthakara gotajI // yA // 46 // iNa tapa mAhi: lo tapa aviratI krto| tiNarai piNaM karma kaTAyajI // : keI prati saMsAra, karai. iNa tapathI / vegoM jAvai muktigaDha mhAyajI // yA // 50 // tapasyA ghI zrANa saMsAra noM chehaDauM / vali' karmAro kareM. aMtajI / / vali iNa tapasyA tau~ atA / vaDA; Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (.174.) saMsArIrI siddha hovaMtajI / yA / / 51 // koDAM bhavAMza karma saMdhyA huvai to / khiNa meM devai khpaayjii| ehavo ? tapa stana amolaka / tiNarA guNaro pAra na pAyajI / / yA / / 52 // nirajarA to niravadya ujalo hAthI / karma nivata huve nyArajI // tiNa suM nirajarA ne niravadya kahI chai bIjaM niravadya nahIM chai ligaarjii|| yA // 53 // iNa nirajarA taNI karaNI chai niravadya / tiNa sUM kArI nirajarA hoyajI // nirajarA meM nirajarArI karaNIM / judI judI chai doyajI // yA // 54 / / nirajarA to mokSa taNoM aMsa nizcaya / te deza thI Ujalo chai jIvajI / / jiNarai nirajarA karaNarI cupa lAgI cha / tiNa dIdhI muktirI navajI // thaa| // 55 // sahajai nirajarA anAdirI huvai chai| te hoya hoyI ne miTajAyanI // te karma baMdha sUM nahIM nivaratyo // te saMsAra meM gotA khAyajI // yA / / // 56 // nirajarArI karaNI aolakhAvaNa / joDa kIdhI zrIjI dvArA majhArajI / / sambat aTThAre nai varSachaparne / caita vada vIja ne guruvArI ||yaa||57|| ... . // iti nirajarA. padArtha // .. .. . Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 175 : // bhAvArtha // apazaNa uNodarI zrAdi cAra prakAra kA tapa kahA so nirajarA phI karaNI hai isake pharaNe se jIva karma mayI raja ko khapAke ujvala hotA hai, pUrva sAMcata karmoM ko khapAne ke nimitta udaya meM lyAke kaSToM ko sampariNAma sahana karane se nirajarA hotI hai aisI karaNI karaNe leM niravANa pada najadIka hotA hai, sAdhu munirAja cAre prakAra kA tapa kareM java jahAM jahAM niravadha joga ke taba vahAM tahAM unake saMbara hotA hai arthAt zubhayogoM se punya: baMdhate ne pulya ruke tathA azubha karma khaya hoke jIva UjalA huvA so nirajarA, ese hI vAra prakArakA tapa meM se zrApaka tapa karai taba jyo jyo azubha yoga rUMdhe unase pApa ke lobata saMvara huvA. aura azubha karma vaya hoke jIva UjalA huyA so nirajarA huI, aura isa nirajarA kI karaNI bAra prakArakI meM se yadi avratI tathA mithyAtI kare to unake bhI azubha karma khaya hote haiM aura jIva niramalA arthAta ujAlA hotA hai ke mithyAtI jIvato zuddha karaNIkarane leM anantalArI ke prati saMsArI hoke anukrama jalada. hI mokSa sthAna pAte haiM, sAdhuzrAvaka samadRSTI taya karane se utkRSTa karma chota TAla ke utkRSTa rasAna dhAna leM tIrthakara gAtra bAMdhate haiM, tapa seM saMsAra kA aMta karate haiM vahusaMsArI kA laghUlaMsArI hophe sakala karma rahita hokara siddha hote haiM, tapasyA karane se koDo bhava ke saMce huye karna kSiNa mAtra meM khaya hote haiM aisA amUlya ratana tapa hai isake guNoM kA pAra nahIM hai nirajarA arthAt dezataH jIva niramalA aura nirajarA kI karaNI jo bAre prakAra kI Upara kahI hai so yaha donUM hI niravadya hai donahI AzA mAMhi hai donUM hI zrAdaraNe yogya hai, karmoM se nivatai sohI nirajarA hai isahI liye nirajarA ko niravadha kahI hai, jitanAM jitanAM jIva UjalA hai sohI nirajarA hai aura mokSa kA aMsa hai tathA jisa karaNI leM UjalA hotA hai so mirajarA kI pharaNI hai vo niravadya hai usako jina zrAhA hai jisa karaNI kI jina AjJA nahIM hai to sAvadha hai usase pApa karma baMdhate haiM kintu nirajarA nahIM hotI aura na. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (176) puNya vaMdhatA hai, puNya to niraz2arA kI karaNI karate zubha jogA se baMdhatA hai jisakA varNana puNya padArtha ko aulakhAyAvahAM vistAra pUrvaka kahAhI hai, isa sAtamA padArtha meM nirajarA ko aulakhAyA hai so isa jagaheM nirajarA kisakA kahanA aura nirajarA kI pharaNI kise kahanA isakA varNana sa vistAra svAmI zrI bhIkhanajI mahArAjane hAla joDake mevADa dezAntaragata nAMtha dvArA sahara meM vikrama sambat 1856 caitra vuda dvitIyA guruvAra ko kahA jisakA bhAvArtha nijavudyAnusAra maine kiyA jisameM koI azuddhArtha ho usakA jhujhe micchAmi dukaDaM, iti sAtamA nirajarA padArtham / zrApakA hitecchu zrA0 joharI gulAbacaMdaluNIyAM jaipura // atha aAThamAM baMdhapadArtha // ||dohaa|| * prAuT padAratha baMdha chai / tiNa jIvane rAkhyo vaMdha // je baMdha padArya na ulakhyo / te jIva chai moha aMdha // 1 // baMdha thakI jIva dabiyo rahai / kAI na rahai ughADI kora // te baMdha taNAM prabala thakI / koI na cAlai jora // 2 // talAva rUpa to. jIva. chai / tiNa meM paDiyA-pAMNI jyu baMdha.jAMNa / / nikalatA pANI rUpa punya pApa chai / baMdha ne lIjo ema pichANa // 3 // yeka jIva dravya ke Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 177) tehanAM asaMkhyAtA pradeza // saMpalA pradezAM zrAzrava dvAra cha / saMghalAM pradezAM karma praveza // 4 ||.mi. thyAta avirata meM pramAda chai / vali kaSAya joga vikhyAta / ye pAMca taNAM vIza bheda chai| panareM zrAzraya joga meM samAta // 5 // nAlArUpa zrAzrava nAlA karmanAM / te rUMdhyAM huvai saMvara dAra / / karmarUpa jala zrAvato rahai / jaba baMdha na huvai ligAra // 6 // talAvaro pANI ghaTai tiNavidhai / jIvarai ghaTai chai karma / / jaba kAMyaka jIva Ujalo huvai / te chai nirajarA dharma // 7 // kade talAva rItoM hu / sarva pANI taNoM huvai sokha // jyuM sarva karma sokhata huvai / jima rItA talAva sama mokha // 8 // baMdha chai ATha karmI tnnoN| te pudgalarI paryAya // tiNavaM. dhataNI aulakhanAM kahUM |te suNajyo cita lyAya / / bhAnArtha // : .. . . . . . AThamAM baMdha padArtha kahate haiM jIvake karma baMdhe hue haiM usakA nAma baMdha hai jisase jIva ke zAnAdiguna dave hue haiM, jIva cetana ananta lI aura prAkramI hai paraMtu jahAMtaka jIva karma mayIpAza se baMdhA hai tahAM taka jIvakA jora arthAt basa nahIM calatA tathA jIvake jJAnamayI netra moha karma se AchAdita ho rahe haiM jisase mArga ko nahIM dekhatA isa lie baMdha aura mokSa ko jAnane ke lie iMSTAnta kahate haiM jIva bhayo tAlAva hai bhareSue pAnIrUpa baMdha aura Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (178) nikalatA pAnI rUpa punya pApa hai, tAlAva meM pAnI pAna ko nAle hote haiM to isa jIva mayI tAlAva ke mithyAta avrata pramAda kaSAya aura joga yaha paMca pAzravarUpa pAMca nAle haiM jisa se kama mayI pAnI zrAtA haiM, java jIva Azrava rUpa nAloM ko roka kara baMdha rUpa jo baMdhA huA pAnI hai use ulecI ulecI arthAt ko ko uderI uderI aNazaNa uNodarI Adi bAra prakAra kA tapa karake punya pAparUpa pAnI ko tAlAva se alaga karane se anuka meM sarva kammau kA nAMza arthAt kSaya karake rItA tAlAva rUpa mokSa pada pAtA hai, tAtparya tAlAva meM pAnI bharA hai vaise hI jIca mayI tAlAba meM baMdhe huye karma rUpa pAnI hai jahAMtaka udaya meM nahIM AyeM tahAMtaka unhIM punya pApa kI prakRtiyoM kA nAma baMdha haiM jisakA yathArtha varNana karate haiN| // DhAla // ahi ahi karma viDaMbaNAM // edezI // baMdha nIpajai chai Azrava dvAra thI / tiNa baMdha ne kayo punya pApojI // te punya pApa to dravya rUpa chai / bhAveM baMdha kahyo jina aapojii|| baMdha padAstha olakho // 1 // jyUM tIrthakara pAya UpanA / te. dravya tIrthakara jAkhoMjI || bhAva tIrthakara kahi je tiNasameM / te hosI terameM guNa ThANoMjI // 6 // // 2 // jyU punya pApa lAgo kayo / te to dravye cha punya pApojI / / bhAve punyaM pApa to udaya huvAM duHkha sukha bhogavai harSa saMtApojI / / baM // 3 // tiNa Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 176) baMdha taNAM dAMya bheda chai / yeka punya taNoM baMdha jANojI / / dUjo baMdha ke pAparo / donUM baMdharI karijo pichANoMjI / / baM // 4 // punya lUM. baMdha udaya huSAM jiivreN| sukha sAtA huvai chai soyojii| pAparo baMdha udaya huvAM / vivadha paNa duHkha hoyojI / baM // 5 // baMdha udaya nahIM tyAM lagi. jIvana sukha duHkha mUla na hoyojI // baMdha to chatArUpa lAgo rahai / phor3A na pADai koyojI / / baM // 6 // tiNa baMdha taNAM cyAra bheda / tyAMne rUDI rItaH pichAMNoMjI / / prakRtI baMdha ne thita baMdha dUsaro / anubhAga meM pradeza baMdha jAgojI // 6 // prakRtI baMdha kArI juI juI / kArA svabhAvarai nyaayojii|| baMdhI tiNa sameM baMdha chai / jaisI bAMdhI taisI udaya prAyojI / baM // 8 // tiNa prakRtI ne bAMdhI chai kAla saM // itarA kAla tAMI rahasI tAmojI // pachai to prakRtI viralAvasI // thita sUM prakRtI baMdha chai AmaoNjI // // 6 // anubhAga baMdha szavipAka chai jiso jiso sza desI hAyo jI // te piNa prakRtI baMdha na raza kahyo / badhyo jiso rasa udaya pAyo jI // // 10 // pradeza Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 180) baMdha kayo prakRtI baMdha taNoM / prakRtArA ananta pra. dezoMjI // te lolIbhUta jIva sUM hoya rahyA / prakRtI baMdha ulakhAI vizeSojI // baM // 11 // pATha kaurI prakRti juI juI / ekekAMrA ananta pradezojI / / ika ika pradezeM jIvarai / lolIbhUta huI chai vizesojI / / / / 12 // . . . // bhAvArtha // . jIva ke pradezoM ke karma baMdhe haiM unheM baMdha kahate haiM ghoha dhaMdha prAzrava dvAra se huvA hai jIva Azrava se puNya aura pApa vAMdhA hai sohI baMdha hai puNya pApa to jIva ke udaya hoya taba kahate haiM paraMtu baMdhe haiM jinhoM ko bhI dravya nikSepa kI zra: pekSAya puNya pApa kahA hai jaisa garbhAvAsa ma tathA grahasthAzrama meM rahate hue tIrthakara ko dravya tIrthakara kahate haiM paraMtu bhAva tIrthaka ra terame guNasthAna hote haiM vaise hI puNya pApa to udaya hoya tava haiM paraMtu puNya pApa mayI udaya hone vAle pudgala jo jIva bAMdha haiM unako bhI dravya puNya pApa kahe haiM, ve pudgaloM kA baMdha jIva ke doya prakAra se haiM yeka to puNya baMdha aura dUsarA pApa baMdha, puNya kA vadha udaya hone se jIvake sukha sAtA hotI hai aura pApa kA baMdha udaya,hone se jIvake duHkha asAtA hotI hai paraMtu baMdhe hue udaya nahIM hoya jaya taka jIva ke sukha du.kha kadApi nahIM hotA hai isaliye jIva ke puNya pApa baMdhA hai usakA nAma baMdha hai voha cyAra prakAra se hai, prakRti baMdha.1 sthiti baMdha 2 anubhAga baMdha 3 pradeza baMdha 4 yaha cyAra bheda haiM jisakA varNana karate haiM prakRti baMdha karma khabhAva ke nyAya, arthAt karma baMdhe so prakRti paNe baMdhe haiM jaise jhAnAvaraNI karma ko 5 prakRti, darzanAvaraNI karma kI prakR. ti, mohanIya pharma kI 28 prakRti, aMtarAya karma kI 5 prakRti, yaMda Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. (189) nI karma kI prakRti, nAma karma kI prati, gautra karma kI prakRti aura zrAUSA karma kI prakRti hai, yaha pATha kammoM kI 140 prakRtI haiM so jIva ke baMdhI voha prakRtI baMdha hai, yahI prakRtiyoM sthiti sahita baMdhI hai isaliye sthiti baMdha; yahI prakRtiyAM udaya hone se zubhAzubha raza.jIva ko degI isaliye anubhAga baMdha, aura sehI prakRtiyAM anantAnanta pradesI jIvake asaMkhyAtA pradezoM meM lolIbhUta ho rahI hai isaliye pradeza baMdha kahA hai, aba bhAI ka. mmoM kI sthiti kitanI kitanI hai so kahate haiN| // DhAle tehija // '. jJAnAvaraNI darzanAvaraNI bedanI / vali Auv karma aMtarAyojI // yAMrI thita chai saMghalAMrI saarkhii|| te suMNa jyo cita lyAyojI // // 13 // thita yo cyArUM karmA taNIM / aMtara mahurata pramA: NoMjI / / utkRSTI thita. yAM cyArUM tnniiN| tIsa kor3A koDi sAgara laga jANojI // // 14 // thita darzaNa mohanIya karmanIM / jaghanya aMtara mahUrata pramANoMjI // utkRSTI sthita chai ehanI / sittara kor3A koDi sAgara jAgoMjI // // 1 // jaghanya thita cArita mohanIya karma nI / aMtara mahUrata kahi jagadIsojI / utkRSTI sthita cha eha niiN| sAgara koDA koDi cAlIsojI // // - // 16 // thita chaiH pAUSAH kamairI / jaghanyAH Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 182) aMtara maMhUrata hoyojI / utkRSTI sAgara tetIsanI / zrAgai pAUSArI sthitIna koNyojii||||17|| sthita nAma gautra karma taNIM / jaghanya ATha mahurata so. * yojI / utkRSTI ika ika karmanIM / bIsa kor3A koDi sAgara hoyojI // // 18 // yeka jIvarai ATha kammau taNAM / pudagalarA pradeza anntojii| te abhavya jIvAMthI mApiyAM / ananta guNAM kahA bhgvNtojii||5||14||te avazya udaya zrAsI jIva / bhogaviyAM vina nAMhi chuTAyojI / udai zrAyAM vina sukha duHkha huve nahIM / udaya prA. yAM sukha duHkha thAyojI / / 6 / / 20 / / zubha pariNAmaiM je karma bAMdhiyA / te zubha paNa udaya AsInI // je azubha pariNAmeM bAMdhiyA / tiNa kammau sUM duHkha thAsIjI // // 21 // paMca varNA pADhUM hI karma chai / doya gaMdha naiM raza pAMcUM hiijii|| coparasI zrAhI karma chai / rUpI pudagala karma zrAeM hIjI // // 22 // karma to lUkhAne copaDyAM / vali ThaMDAne UnhA hoyojI // karma halakA nahIM bhArI nhiiN| suhAlA ne kharadarA nahIM koyo jii|| baM // 23 // koI talAva jala pUraNa bhryo| . Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (183) khAlI Thora na koyonI // jyu jIva bharayo karmI . thakI / prA zropamA dezathakI joyojI // baM // // 24 // asaMkhyAtA pradeza yeka jIvarA / te asaMkhyAtA jaima talAvojI // saghalA pradeza bharayA karmI thakI / / jANe bharI cokhUNI vAvojI ||bii| / / 25 // ika ika pradeza chai jIvaro / tihAM anantA karmArA pradezojI / / te saghalA pradeza bhariyA chai bAva jyu ! karma pudgala kiyo chai prveshojii|| // 4 // 26 // talAva khAlI huvai chai kiNa vidhai| pAhilAM nAlo devai rUMdhAyojI // pachai bhoriyAdika choDai talAvarI / java talAva rIto hoya jAyo jii|| 6 // 27 // jyU Azrava nAlA rUMdhaveM / tapasyA karai harSa sahitojI // jaba chehaDo aAvai sarva karma nUM / taba jIva huvai karma rahitojI ||b| // 28 // karma rahita huvAM jIva niramalo / tiNa jIva ne kAhije mokhojI // te siddha huvo hai sAla svato / sarva karma baMdha karadiyo sokhojI / / / / // 26 // joDa kIdhI ke baMdha aulakhAyavA / zrIjIdvArA zahara maMjhArojI // sambat aThAre varSa . chappana~ / caitravadavArasa shnivaarojii|b||30||iti|| Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // bhAvArtha // * jJAnAvaranIya darazanAvaranIya bedanIya aura aMtarAya ina dhyAra kammoM kI sthiti jaghanya aMtara maharata utkRSTI 30 tIsa tor3A koDi sAgara kI, mohanIya karma kI sthiti jaghanya aMtara maharatakI aura utkRSTI sthiti darazana mohanIya kIto 70 kor3A koDi lAgara, cAritra mohanIya kI 40 kor3A kodi sAgara kI, bhAUSA karma kI sthiti jaghanya aMtaramaharata utkRSTI 33 sAgara kI, nAma karma gautra karma kI sthiti jaMghanya ATha maharata kI utkRSTI 20 vIsa kor3A koDi sAgara kI hai, isa prakAra pAThoM kamoM kI prakRtiyAM kI sthiti baMdha jIva ke hai so saMsAra meM zramanya jIva haiM unale ananta guNe adhika yeka yeka jIvake karma pra. deza haiM, tAtparya yeka yeka jIvake asaMkhyAtA aMsaMkhyAtA pradeza haiM aura yeka yeka pradezoMpara anante anante karma pradeza baMdhe haiM una baMdhe huye kammoM kA nAma baMdha hai ve avazya udaya meM zrAveMge tava jIva ko pudgalIka sukhaM duHkha hogA, jo zubha pariNAmoM se bAMdhe haiM ve zubha paNa udaya AceMge aura jo azubha pariNAmI se bAMdhe haiM ve azubha paNe udaya bhAveMge, AThoM hI karmoM ke pudgaloM meM pAMca varaNa doya gaMdha pAMcaraza aura lUkhA copaDyA (cikaNA) ThaMDA tAtA ye cyAra sparza haiM, karma pudgala halake bhArI mulAyama aura kharadarA nahIM hai, jaiseM talAva pAnI se sampUrNa bharA ho vaise hI jIvake asaMkhyAtA pradezamayI talAva karma pradeza rUpa pAnI se pUrNa bharA hai, dalAva ke pAnI pAneke nAle rokakara bhare huye pAnI ko nikAla naM ko moriyAM khola kara nikAleM tava talAva pAnI rahita. hove vaise hI jIva-mayI talAva ke Abhava rUpa nAloM ko kaMdhakara karma rUpa jo pAnI hai use tapasyA karike nirajarA bhayo moriyoM le nikAlate nikAlate sarva karma rahita hojAya java usa hI jIva, kA nAma mokSa hai niramalA huvA isaliye niravANa aura sarva kA rya siddha kiye isa liye jIvako nAma siMddha hai, yaha AThamAM padA: thai baMdha auMlakhAne ko khAmI zrI bhIkhanajIne mevAr3a dezAntaragata. nAMthAdvAre meM sambat 1846 caitra buda 12 zanivAra ko dAla jor3I Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (185) jisakA bhAvArtha maine tuccha vuddhayAnusAra kiyA jisameM koI bha. zuddhArtha ho usa kA mujhe vAraMvAra micchAmi dukkar3a hai| , - zrA0 jauharI gulAbacaMda lUNiyAM jayapura ___ // iti aSTam padArtha // ||ath navamAM mokSa padArtha // ||dohaa|| mokSa padArtha navamaM kahyo / te saghalAM meM zrI. kAra // te sarva guNAM sahita chai / tyAM sukhArau cheha na pAra // 1 // kammI sUM muMkANA te mokSa cha / tyAMrA chai nAma aneka // paramapada niravANa ne mukti cha / siddha ziva zrAdi nAma vizeka // 2 // parama pada utkRSTo pAmiyoM / tiNa saM. paramapada tyAga nAMma // karma dAvAnalameTa zItala thayA / tiNa saM nivANa nAma hai tAma // 3 // sarva kArya sIddhA chai tehanAM / tiNa sUM siddha kahyA- chai tAma upadrava karane rahita huvA / tiNa sUM. ziva.. kahyo tyAMro nAma // // iNa anusAra jANi jyo / mokSarA guNa pramANe nAMya / hiva mItta taNA sukha varNa / te suNoM rAkhi cita gaMma // 5 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) . . : . // bhAvArtha // mokSa padArtha navamAM hai so sarva padArthoM meM zrIkAra hai sarva gula saMguka hai aura ananta sukha hai jisakA pAra nahIM hai, kammoM se mU. kANA yAne karma rahita hue isa se mokSa kahA hai parama kahie utkaMSTa pada prApta hue isaliye paramapada aura karma rUpa dAvAnala ko meTa ke zItalI bhUta hue isa vAste niravANa nAma kahA hai, sarva kArya siddha kiye jisa se siddha aura upadrava rahita hue isa liye una kA nAma ziva hai, ityAdi guNa pramANe aneka nAma kahe haiM dhe siddha ananta sukhI hue jisakA varNana karate haiN| // ddhaal| pAkhaMDa badhasI zrArai pAcamere // edeshii|| mokSa padAratha rAchai sukha saasvtaare| syAM sukhA ro kade na zrAvai aMtare / te sukha amolaka nija guNa jiivnaare|| ananta sukha bhASyA zrI bhagavaM. tare // mokSa padArathaM chai sArA siraire // 1 // tIna kAlanAM sukha devatAM taNAre / te sukha piNa idhakA ghaNAM zrathAgare / te sukha saghalAhI sukha ika siH ddhanAre / tulya na Ave ananta meM bhAgare / / mo|| . // 2 // saMsAra, nAM sukha to chai pudgala taNAMre / te sukha nizcaya rogIlA jAMgare / karmA vasa gama. tA lAgai jIvaneMre / tiNa-sukhArI buddhivaMta karo - pichAMgare / mo // 3 // pAma rogIloM huvai tehane Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (187) regamatI lAgai chai atyaMta khAjare // ehavArogI lA sukha chai punya taNAre / / tiNa sU kade na sIjhai prAtama kAjare // mo|| 4 // ehavA sukhAM sUM jIva rAjI huvaire / tiNa sU lAgai chai pApa karma pUre // pachai duHkha bhogavai naraka nigodameMre / mokSa sukhAM sUM par3iyA dUrare // mo // 5 // chuTA janma maraNa dAvAnala tehathIre ||te to chai mokSa siddha bhgvNtre| tyAM zrAIhI karmI meM alaghA kiyAre / jaba zrAddhaM hI guNa nIpanAM chai atyaMtare // // mo||6|| te mota siddha bhagavanta to ihAM hI huvAre / pache eka sameM UMcA gayA theTare / siddha rahivAnuM kSetra chai tihAM jaI rahyore / aloka sUM jAya ar3iyA chai neThare // mo|| 7 // ananto jJAna meM darazana teha-re / bali pAtamika sukha aMnanto nAMgare / khAyaka samakita siddha bItarAga ne re / aTala avagAhanAM chai niravAMNare // mo|| // 8 // zramUrti payoM tyAMro pragaTa huvore / hala: kA bhArI na lAgai mula ligAre / tiNa sUM a. gurU laghu meM amUratI kaTore / e piNa gukha tyAM meM zrIkArare / mo // 6 // aMtarAya karma sUM to Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) te rahita chaire tyAMne pudagala sukha cAhije naahire|| tai nijaguNa sukha mAMhi jhilna rahyAre / UNayata rahI nahIM chai kAhire / / mo|| 10 // chUTA kalakalIbhUta saMsAra thIre / zrAddhaM hI karma taNoM kari sokhare // anantA sukha pAmyA ziva ramaNIM taNA re| tyAMne to kahije avacala mokhare // mo / / // 11 // tyAMrA sukhAM ne nahIM koI aupmaare| 'tInUM hI loka saMsAra majhArare // yeka dhArA cha tyAMrA sukha sAsvatAre // aochA adhikA sukha kade na ligArare // mo // 12 // titthasiddhA te tIrtha meM siddha huvAre / atitthasiMddhaM vinatIrtha siddha thAyare // tIrthaMkarasiddhA te tIrtha thApa re / atIrthakara siddhA vinatIrtha thApI thAyare // bho // 13. // sayaM buddhIsiddhA te pote samajhaneMre / pratyeka buddhI siddhA te kAyaka bastu dekhare // buddha vohI siddhA auroM ka. smjhnaire| upadeza suANa meM jJAna vi: zekhare // mo // 14 // svayaM liMgI siddhA sAdhuse bhekhamaiMre / anyaliMgI siddhA anya liGga mohire / grahaliGga siddhA grahastharAM liGgamere / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 186) strI liGga siddhA strI liGga maiM tAhire // mo // // 1 // puruSa siddhAte puruSa rA liGga maiNre| napuMzaka siddhA napuMzaka liGga meM soyare / yeka siddhA samaya meM yekahija huAre / aneka siddhA te yeka samaya aneka siddha hoyare // mo // 16 // jJAna darazana cAritra ne tapa thakIre / saghalA huvA chai siddha nirvANare / yAMcyArAM vina siddha koI nahiM huvore| yaha cyArUhI mArga mokSarA jAMNare // mo|| // 17 // jJAnathI jAMNa levai sarva bhAva re / darzana suM zraddha levai svayamevare / cAritra sukarma rukai chai zrAvatAre / tapakarI karma toDe tatvevare / / mo // 18 // yaha panarehI bhedai siddha huzrA tire / saMghalArI karaNI jANoM yekare / vali muktI maiM saghalArA sukha sAraSAre / te siddha chai panareM bheda anekare // mo // 14 // mokSa padAstha nai polakhAyavAre / joDakIdhI chai zrIjIdvArA majhArare // sambat aTThAre chappannAM varSa re / caitra zudha cautha zanisara vArare // mo|| 20 // iti // bhAvArtha * jIva sarva karma rahita hojAtA hai use mokSa kahate haiM, arthAt anAdi kAla se.tela aura tila lolIbhUta jaise jIya karma kholI 24 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1110) bhUta, dhAtU miTTI lolI bhUta jaise jIpa karma lolI bhUta, ghRta dUdha lolIbhUta jaise jIva karma lolIbhUta haiM, paraMtughANiyAMdika ke upAya,se tela khala rahita hovai vaise hI tara saMyamAdi upAya se jIva karma rahita hoya so mokSa, jheraNAdika ke upAya se ghRta chAcha rahita hoya vaise hI jIva tapa saMyamAdi upAya se kama rahita hoya so mokSa agniyAdi upAya se dhAtU miTTI alaga hoya vaise hI tapa saMyamAMdi upAya se karma rahita hoya so mokSa hai, pudgaloM kA saMgI hoke jIva paMca indriyoM kI viSayoM se viSayI hone se zabda rUpa raza gaMdha aura sparza meM raka horahA hai, nijagunA ko bhUla kara paragunoM se rAca rahA hai jisase jJAnAdi gunoM kA lopa hoke mithyAta pramAda kaSAyAdi pAzrava dvAroM se karma grahaNa karatA hai taba karmAnusAra cyAra gati caurAsI lakSa jIvAyoni meM paribhramaNa kara rahA hai, janma maraNa rUpa dAvAnala maiM jala rahA hai kintu bhale pariNAmoM se kabhI manuSya janma pAke punyodaya se Arya deza uttama kula niroga zarIra pUrNa indriyAM aura sadguru kA saMyoga milane se yA svatahaH hI kSayopasmAnusAra zrIjina prApita dharmamArga ko jAnakara saMsAra ko anitya jAnatA hai aura pra. tyAkhyAna prajJA se sarvasAvadha jogoM ko tyAga kara nirAraMbhI niHparigrahI hotA hai taba tapa saMjamAdi karike pUrva saMcita karma khapAte khapAte kSapaka zreNi caDhakara anukrame zukla dhyAna se teramai guNasthAna meM kevala arthAt sampUrNa jJAna darazana prApta karatA hai phira caudameM guNasthAna meM vedanI nAma gautra ina tInoM karmoM ko yekadama kSaya karake aMta samaya meM AyuSya karma khapAke mokSapada prApta karatA hai, arthAt sarva karma rahita hoke yeka samaya Urdhva ga. ti kara lokAna meM virAjamAna hotA hai vahAM jIva sAsvatA. sukhI hai una sukhoM kA pAra nahIM hai ve sukha amUlya pAtamIka nijaguna haiM una sukhoM ko koI aupamA nahIM hai, paraMtu samajhAne ke lie dRSTAnta deke kahA hai gata kAla meM deva lokoM meM devatA hue jinhoM kA sukha, vartamAna meM devatA hai unakA sukha, aura anAgata kAla meM jo devatA hoMge jinhoM kA sukha yekA karike unheM anantAnanta Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAraMgaNAde siddha ke sukhoM se tulanA kare to ve sukha une pAtIka sukhA ke anantaveM bhAga bhI nahIM hai kyoMki devatAoM ke sukha to pudgaloka anitya hai aura siddha ke AtIka sukha sadA sarvadA yakasA nitya hai, saMsAra ke sukha to pudgalIka aura rogIle haiM jaise pAma rogI ko khAja arthAt kucaranA atyanta acchA aura miSTa lage vaise hI karma vasa punya ke pudgalIka sukha jIva ko zracche lagate haiM paraMtu inha sukhoM se AtamA kA kArya siddha kadApi nahIM hotA hai, moha karma basa pudgalIka sukhoM se jIva rAjI hotA hai paraMtu inha sukhoM meM gRddhI hoke jISa pApa karmopArjana kari ke naraka nigodAdi meM duHkha bhogatA hai aura mokSa ke zrAtamIka sukhoM se dUra hotA hai isa lie yaha sukha kucha bhI nahIM hai asala sukha to muktike haiM so sadA sarvadA yekasA anante haiM to janma maraNarUpa dAvAnala se alaga hoke siddha bhagavanta hue haiM, jinhoMne zrAeM hI karma alaga karike ATha guna pragaTa kiye haiM so kahate haiN| 1-jJAnAvaraNIya karma kSaya hone se kevala jJAna / 2-darazanAvaraNIya karma kSaya hone se kevala darazana / 3-ghedanIya karma kSaya hone se prAtamIka sukha / / 4-mohanIya karma kSaya hone se zItalI bhUta sthira pradeza tathA kSA yaka smaakit| 5-nAma karma kSaya hone se amUrtIka bhASa / 6-gautra karma kSaya hone se agurU laghU arthAt hala kA bhArI paMNAM rhit| 7-maMtarAya karma kSaya hone se ananta vIrya aMtarAya rhit| . 8-AyuSya karma kSaya hone se aTala avgaahnaa| uparokta ATha gunoM sahita siddha karmoM se mukAye jisakA nAma mokSa he ve siddha bhagavaMta kalakalIbhUta saMsAra se. chuTakArA pAke Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (162) ziva ramaNI ke ananta suna pAye haiM lo 15 prakAra se siddha hote haiM jinhoM kA nAma / 1-tittha siddhA, arthAt sAdhU sAdhvI zrApaka zrAvikA mayI vyAra, tIrtha meM se siddha hue| 2-aNa tittha siddhA, arthAt cyAratIrtha vinA anya tIrthI paNa meM karaNI karake kevalajJAna darzana upArjana kara siddha hue / 3-tArthaMkara siddhA, arthAt tIrtha thApake siddha hue| 4-atIrthakara siddhA, arthAt tIrtha thApe vinA sAmAnya kevalI siddha hue| 5-svayaMvuddhi siddhA, arthAt kisI ke upadeza vinA svayaM prati' bodha pAke siddha hue| 6-pratyeka buddhi siddhA, arthAt kisI vastu ko dekha ke pratibodha pAye so siddha hue| 7-dhuddhibodha siddhA, arthAt upadeza sunake saMyama mArga aGgIkAra 'karake siddha huNe| 8-svayaM liGgI siddhA, arthAt jaina sAdhU ke liGga meM siddha hue| 6-anya liGga siddhA, arthAt jaina vinA anya liGga meM siddha hue| 10-gRhastha liGga siddhA, arthAt gRhasthI ke liGga meM siddha hue| 11-strI liGga siddhA, arthAt strI liGga meM siddha hue| 12-puruSa liGga siddhA, arthAt puruSa liGga meM siddha hue| 13-napuMsaka liGga siddhA, arthAt kRtanapuMzaka liGga meM siddha hue| 14-eka siddhA, arthAt eka samaya meM yeka hI siddha hue / . 15-aneka siddhA, arthAt eka samaya meM aneka siddha hue| . uparokta paMdaraha prakAra siddha hupa so sarva jJAna darazana cAritra aura tapa yaha cyArI sahita hue haiM paraMtu ina vyAroM ke vinA koI bhI siddha nahIM hue na hoya.aura na hovegA, jJAna se sarva ma Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 193) dArthoM kA jAna hotA hai, darazana se sarva padArthoM kA dravya guna paryAya yathAtathya paddhatA hai, cAritra se pharma ko rokatA aura tapa se karmoM kA kSaya karatA hai isaliye yaha cyAroM mokSa mArga hai, paMdaraha prakAra se siddha hote haiM una saba kI karaNI ekasA hai aura siddha sthAna meM sarva siddhoM ke ekasA jJAnAdi guna tathA AtamIka sukha ekasA hai yahAM kiJcit bhI pharka nahIM hai, yaha navamAM mokSa padArtha ko olakhAne ke lie svAmI zrI bhIkhanajIne nAthadvArA zahara meM sambat 1856 mitI caita sudi 4 zanivAra ko DhAla joDI ji. sakA bhAvArtha maiMne kiyA jisameM koI azuddhArtha mAyA hoya usakA mujhe pAraMpAra micchAmi dukaDaM hai| // kalaza // : // cAla trUTaka chanda // kahyo jIva dhura aru dUsaro ajIva tatva sujAnahI / puNya tIsaro phuna pApa cautho zrAzrava paM. camaM mAnahI // chaTTo padAratha nirajarA aneM sAtamUM saMbara grahyo / pATha chai baMdha phunaje mokSa te navamUM kahyo / // 1 // e nava padArtha je pAkhiyA jina bhASiyA Agama mahIM / tasu DhAla baMdha sujoDa nIkI svAmazrI bhitUkahI // tehaveM bhAvArtha maiM kiyo nija buddhike anusArahI // vaca biruddhako zrAyo huvai tasuM mithyA dukRta dhArahI // 2 // svara vyaMjanAdika aneM laghu kuna dIrgha je mAtrA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahI / kavi bAca ke zuddha grahaNakara tasu hAsya. . mujhakarasye nahIM / / e prArthAnA hai bAcakoM se namra bhAveM jaanhiiN| gunI prAtama arthI tatva samajhI yathAtathya su-mAnahI . // 3 // zrIbIra zAzana mAMhi pragaTe svAmi zrIbhittU sahI / jina AMNa vara phuna bAMNi ziradhara bimala ziva mAraga kahI / / saMsAra pArAvAra tasu upakAra sAvadya dAkhiyo / je jJAna darazana cArita tapaye dharma niravadya bhASiyo // 4 // tasu pATa aSTama svAma kAlUrAma gaNI mahArAjahI / suratarU sAMcA miSTa vAcA tarana tA. rana jahAjhahI // teha upAzaka gulAba kahai yaha artha tAsu pasAyahI / kiyo sambateM uganIsa bahotara zrAnnada harSa athAyahI // 5 // ..... // uktaMca / / ....... navasadbhAva payatyA paNattA tajahA jIva ajIvA punnaM pAvaM pAsavo saMvaro nijharA baMdho morako ... // iti ThANAGga sUtram // artha navasadbhAva arthAt chatA padArtha praruNyA te kahai chai, jIbA 1.ajIvA 2 puNya 3.pApa 4.aAzraya 5saMbara 6.nirajarA 7.ba. gha mokSa.. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) // atha zrIabhayadeva sUrikRtAvRtti // navasadbhAve tyAdi / tadAvena paramArthenA nupacAreNe tyarthaH padArthAH vastuni sadbhAva padArthAH stadyathA jIvAH sukha duHkha jJAnopayoga lakSaNA, ajIvA stadviparItAH puNyaM zubha prakRtirUpaM karma, pApaM tadviparItaM, kamaiva zrAzrUyate gRhyate nenetyAzravaH zubhAzubha kamodAna hetu ritibhAvaH, saMvara zrAva nirodho guptayAdibhi, nirajarA vipAkA tapasovA karmaNAM dezataH kSapaNA, baMdha prAzravai rAttasya kamaNa aAtmanA saMyogo, mokSaH kRtsnakarmakSayA dAtmanaH svAtmanyavasthAnamiti; nanu jIvAjIva vyatiriktaH puNyAdayo na saMti tathA yujya mAnatvA tathAhi puNya pApe karmaNI bandhopi tadAtmakaeva karmaca pudgala pariNAmaH pudagalAzcAjIvA iti zrAzravastu mithyA darzanAdirUpaH pariNAmo jIvasya sacAtmAnaM pudgalAMzca virahayya konyaH saMvaropyAzrava nirodha lakSaNo dezasarvabheda zrAtmanaH pariNAmo nivRttirUpo nirajarAtu karmaparizATo jIvaH karmaNAM yatpArthakya mApAdapati svazaktayA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 196) . mokSo pyAtmA samasta karma virahita iti tasmA : jjIvAjIvo sadbhAvapadArthAvitivaktavya matae: vokta mihaiva jada tthiMcaNaM loe taM savvaM duppaDayAra taMjahA jIvaceva ajIvacatti atrocyate satyame tat kiMtu yAMveva jIvAjIva padArthoM sAmAnyenokto tAveveha vizeSato navadhokto samAnya vizeSAtma katvA dastuna statheha mokSamArge ziSyaH pravartanIyo na saMgrahA bhidhAna mAtrameva kartavyaM saca yadaiva mAkhyAyate yadutA zravo bandho bandhadvArA yAteca puNya pApe mukhyAni tatvAni saMsAra kAraNA nisaMvara ni / jareca mokSasya tadA saMsAra kAraNa tyAge netaratra pravartate nAnyathe tyataH SaTkopanyAsaH mukhyaM sAdhya vyopanArthaca moksssyetiH| . . . * bhAvArtha * .... nava prakAra ke padArtha kahe so parama artha karake ana upacAra se tadbhAvika hai arthAt kathana mAtra hI nahIM haiM chatI bastu haiM se kahate haiM jIva sukha duHkha kA jJAtA upayoga lakSaNI hai 1, ajIva sukha dukha kA ajJAtA aura ana upayoga lakSaNI hai 2, punya jIva ke zubha prakRti rUpa karma hai 3, pApa jIva ke azubha prakRti rUpakarma ... hai4, zubhAzubha karmoM kA grahaNa karane vAlA Azrava hai 5, Azraya' : kA nirodha guptyAdisaMbara hai, 6, dezataH karmoM ko kSaya karaiH so nirajarA hai 7, AzravaM dvAra se karma predezA grahaNa kiye so Atma pradezoM ke saMyoga hai arthAta prAtma pradezoM ke karma pravezA baMdhe hai . . Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (167 sopaMdha hai , aura sarva karmoM ko kSaya karake kama rahita Atma pradeza hai so mokSa hai , taya, koI tarka karai to phira nava padArtha kyoM kahai jIva aura ajIva ye dohI padArtha kahanethe kyoMki puNya pApa haiM so karma hai pAtamAM ke sAtha baMdha hai yeto pudgala pariNAma hai| aura pudgala hai so aMjIva hai, tathA zrAzrava hai so mithyA darzanAdi rUpa jIva pariNAma ha so dhAtamA jIva dravya hai, pAzravako nirodha arthAt nivRtti rUpa hai, so saMvara hai sobhI jIva dravya hai| dezataH karma toDake dezataH jIva ujvala hoya so nirajaro bhI jIva padArtha hai, tathA samasta kauMko kSaya karake sva saktI pragada karI karma rahita jIva hoya so mokSa hai sAMbhIjIva padArthahI hai isa lie jIva aura ajIva ye dohI sadbhAva padArtha hai bAkI sAto. ko padArtha kisataraha kahe jisakA utsara ziSyoM ko mokSa mArga meM pravarnA ne ke nimit prathaka prathaka padArtha batAye haiM, anAdi kAla se saMsArI jIvaM pudgaloM ke sAtha lolI bhUtaM ho rahA hai jo jI. ke zubha. paNa udaya hote haiM unha.pugaloM kA nAma puNya padArtha hai aura jo asubha paNa udya pAte haiM unha kA nAma pApa padArtha hai puNya pApakA karatA jIva hai jisako prAthava padArtha kahate haiM aura akaratA. hai so jIva saMvara padArtha, hai, jIva jaba karmoM ko nirajaratA arthAt dezataH kSaya karatA hai isalie jIyakA nAma nirajarA hai, aura jo puNya pApa jIvake baMdhe haiM unakA nAma baMdha padArtha hai, sampUrNa puNya pApa ko kSaya karake jIva karma rahita hotA hai usakA nAma mokSa padArtha hai. tAtparya puNya pApa baMdha aura Azrava yaha saMsAra ke kAraNa hai isalie inheM tajake saMghara nira. jarA jo mAkSake kAraNa hai so ajhokAra karanA cAhie // iti / ||dohaa / . keI bheSa dhArayAM rA ghaTa mjhe| jIva ajIvarI khabara na kAya // to piNa. golA calAvai. gAlA taNAM / te piNa zuddha na dIsai thAya // 6 // sarva Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 168) padArthoro tyA nirNaya nhiiN| cha dravAMro piNa nirNaya nAMhi // nyAya niraNaya vinA vakavo kre| tyAMrai soca nahiM mana mAMhi // 2 // jIva ajIva dInUM jina kahyA / tIjI vastu na kAya // je je vastu chai lokameM / te done meM sarva samAya // 3 // nava hI padArtha jina kayA / te doyAM meM ghAlai nAMhi // tyAM rai aMdhakAra ghaTameM ghnnoN| te bhUla gayA bhrama mAMhi // 4 // U~dhI karai chai prarUpanAM / te bholAneM khabara na kAya // tiNasUM nava padArtharo niraNaya khuuN| te suNajyo cita lyAya // 5 // // ddhaal.|| zrA anukampA jina AjJA meM / edesI / / jIvate cetana ajIva acetana / tyAMne vAdara paNa to bholakhaNAM shorA // tyAMrA bheda judA judA karatAM / jabato olakhaNA chai ati doharA // zrA zraddhA zrI jinavara bhASI // 1 // jIva a. jIva TAlanaiM sAta padArtha / tyAMna~ jIvaneM ajIva zraddhai chai donahIM // yahavI UMdhI zraddhArA mUDha mitthyaatii| tyAM sAdhuro bheSale prAtama vigoI // jIva. ajIva zuddha na zraddhe, mitthyAtI // 2 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26 ) puNya pApa baMdha yaha tInahIM karma / te karma to nizcaya pudgala jANoM pudgala chai te nizcaya ajIva / viNa mAMhi zaMkA mUla ma prANoM // puNya pApaneM ajIva na zra? mitthyAtI // 3 // puNya pApa vehu ne grahai chai zrAzrava / puNya pApa graha te nizcaya jIva jANoM // niravadha jogAMsaM puNya grahai chai| sAvadha jogAMseM pApa lAgai chai zrAMNo // zrAzravana~ jIva na zraddhe mitthyAtI / / karma bhAvAnAM dvAra zrAzrava jIvarA bhAva / tiNa pAzravarA vIsUhI bola pichANoM / tai bIsUhIM vola chai kaurA krtaa| te kaurA karatAnai nizcaya jIva jANoM // zrAzrava // 6 // zrAtamA basa karai tehija saMvara / zrAtamA basa karai te nizcayahI jIva // teto upasama kSAyaka kSayopasma bhAvaH / zreto jIvarA bhAva chai niramala atIva // saMvarane jIva na zraddhai mitthyAtI // 7 // zrAvatA karmAneM roka te sNbr| zrAvatA karma roke te nizcaya jIva // tiNa saMbasnai jIva na zraddhai mitthyAtI / tiNarai naraka nigodarI lAge chai nIMva' / / saMbara // 8 // dezaH thakI karmI nai toDai jaba / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (300 ) 'dairAH thakI jIva Uz2alo hoya // jIva ja. jalo huno tehija nirajarA / nirajarA jIva chai tiNa meM zaMkA na koya / / dirajarA meM jIvana zraddhe mithyAtI -karmA ne toDe te nizcayahI jIva / karma TUTA thakI Ujalo huzro jIva !! UMjelA jIvanai nirajarA kahI jinezvara / jIvarA guNa ujvala hai aMtahI atIva / nirajarA // 10 // samasta karma thakI muMkAvai / te karma rahila Atama chai mokha // iNa saMsAra duHkha thI chuTakArA paamyo| seto zItalI, bhUta thayA nidoMkha // mocanai jIva na addhe mitthyAtI // 11 // karma thakI mukAmAte mokSa / te mukti ne kahije siddha bhagavAna / / kali mottaneM parama pada nivANa kahije / te ni yahI niramala jIva kai.zuddhamAna || mokSa // 12 // puNya.pApabaMdha yaha tItUM jIva / tyAMna jIva ajIva zraddha chai. donhiiN| yahavI UMdhI zraddhArA chai mRDhaH mitthyaatii| tyAM sAdhUro bheSa le. zrAtama vigoI !! purAya pApaneM ! // 13 // zrAzrava saMbara lirajarA mokSa / yaha niyamAMhI nizcaya jIva '. vyAhI / / tyAMna jIva ajIva dona zraddhai chai / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiNa UMdhI zraMddhA le aAtma vigoI // trai cyA hI jIva na zraddhe mithyAtI / / 14 // nava padArtha meM pAMca jIva kahA jina / cyAra padArtha ajIva kahyA bhagavAna / / e navoM hI padArtha tuM niraNaya karasI / hiz2a samakita chai zuddha mAna // zrA zraddhA zrI jinavara bhAkhI / / 15 // jIva ajIva olakhAvana kAjai / joDa kIdhIpura sahara mjhaaro| sambat aTThAvana barSa satAvane / bhAdavA suda pUnama buddhavAro // navahI padArtharo nirNaya kijo||16|| // iti nabapadArtha copAI sampUrNam // . ...zrI jayAcArya kRta DhAlaH // 'prIta bhitU se lAgIre / sumati sakharI 'moya jaagiire|| lAgI prIta bhijU thakIre paDayore gaNedara dhisIra / tasu vacanA 'prata choDi naiM mhArai kuMNa pIvai kaDavo nIra // prIta // 1 // aliGgI mAnUM nahIMre nahIM mAnUM bheSadhAra / / TAlokara se kAma nhiiN| mhAre parama pUja se pyAra || prIta // 2 // anta karaNa sahu. duHkha tnnore| samakita caraNa suzrAtha / / pUja prasAde pAmiyAM pAyo ratna cintAmaNa hAta / / prIta // 3 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 202 / . UMDI tujha baalocnaare|| pravala pratApI zrApa // jina maga mAgaM jamAyavA kAMI sthira maryAdAM sthApa // prIta // 1 // aSTAdaza solai saMyamIre / sATha varSa saMthAra // zrAvai chai saMta zrArajyAM kahayA carama vacanacamatkAra // prIta // 5 // yeka maharatara zrAsarere zrAyA sAdhU doya // doya mahuratarai AMsarai koI tIna sAdhdhiyAM joya // prIta // 6 // loka vacana bahu ima kahaire / zrA acaraja vAlI bAta // bhAdavA zukla trayodazI / kAI paNDita marNa vikhyAta // prIta // 7 // // iti / / ||ath zrI kAlUgaNI stavanA // // dArU dAkhAMkI // dArU dAkhAM kI mhArA chaila bhaMvarajI ne thoDIsI pAje, he dAe. caal|| hojI mahArA dIna dayAlU kAlUgaNI guNa dariyA ho / niramala nIra bIra bacanA kari gaharA bhariyA ho / pAkhaMDa DariyA ho / pAkhaMDa DArayA ho eto bhava dadhi kIca bIca meM paDiyA ho|krm agha jaDiyA ho // 1 // je bhavI dhIra sIra zAzana meM thorai zaraNeM tirayA ho / pAMca mahAbata dhAra sAra' Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) kaI aNuvrata dhariyA ho| kAraja mariyA ho ||kaa te to ziva ramaNI prate variyA kai. variyA ho / kuguru vizariyA ho // 2 // TAlokara guNa zunya hIna puNya gaNa bAhara nisariyA ho / yaha bhava paramava meM duHkha pAmaiM / te sUMsa visariyA ho / niralaja gariyA ho // nira // ye to ziva maga setI dUrA TariyA ho / kugati meM raDiyA ho // 3 // tuma rIja humAyu svaccha paccha sama pAsA pUraNa svAmI ho / sAraNa vAraNa saMta satyArI meTaNA khAmI ho / antarayAmI ho / antara / ye to vivadha, prakAre zAstrAMnAM gAmI ho / karaNa amAmI ho: // 4 // sevaga janapaiM kRpA karike bhava jala pAra utAro ho / bhavijanarai mana pAsA zradhikI kAraja sAro ho / sIghra saMbhAro ho / sIghra // eto gulA: vacanda kahai / hapaM apAro ho / viDadha tihAro, ho // 5 // iti // . // DhAla // ..... . dezI rAjA risAlakA khyAlakI // jAgo mhArA siMha sUramA. rAvato risAlu // ecAla. gaNI.thAro mahI bica jasa rahyo kAya / jasa rahyo Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204) chAya zrahI kIlU gaNI rAya // // kIrati risAI jAI / mAnUM rAkhI rahai naaNhiiN| bhavIjana mana bhAI jJAna badhAya // gaNI / / 1 // dIpai hada tanu dutI / indU se adhika kuNtii| sama dama khama yuti timira nasAya // gaNI // 2 // vivadha maryAda vAda / raho.dhruvaM miSTa sAda / guna giravI shrgaath| sAgara prathAya // gaNI // 3 // iti / / // DhAla rAga khaMmAcameM // gaNI torA daraza saraza para vArIjI // gaM // kAlU gaNi rAjA / bhava dadhi pAjA / garIva ni. vAjA / jaga jasa jAmA jahArInI ||g // 1 // zreSTam paTadhara prajJAna timara hara / vimala buddhivara / jJAna bAna sara sArIjI ||g // 2 // zranuttara khama dama / aMtizaya jinasama / nirupama nira mama ramaMnija bhAva vicaariinii||g // 3 // paTatIza guna yuta / krAnti ravI vata / amRta vaca saita / vAgrata kumati viDArIjI / / g|| 4 // haraNa bhramaNa duHkha / karaNa varaNa sukha / dharama parama mukha / gulAba zaraNa tujha dhArIjI / / g||5|| zate / / / iti saMpUrNam // .. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI. * shuddhaashuddhptrm| bhA - patra | paMkti azuddhaM zuddhaM -- - - - vastrAbharNa striyAdi antaragata sataguruyoM kA harAgaNa ekAnna | vastrAbharaNa . strI Adi . antargata sadguruoM kA haragija / ekonta : catuti prarUpita sadgurutroM kA caturagati prarUpitA sadarogu kA zutra tIrthaMkarona 'sy dasamA zruta tIrthaharo ne prANaM dazamA unnAdhyayana unamaI uttarAdhyayana | unmatta apadhAriyoM 10 / bheSadhArIyoM onliAN - Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra | paMkti ' azuddha zuddha o non kiI minho tevIza ki jinahoM taibIsa AuSo jIva chedekaH svayambhaH saha zarIraNati jIva s chedakaH svayambhuH saha zarIreNeti a to juvAnAma upasamiyAM / chadmastha . e 8 o n tvacA vA nAma upasmIyAM chadamastha zari dRvyataH DhAlate dRvyarA bhagavati dravyataH DhAla n o es / dravyasa bhagavatI in indrIyoM sudhIra indriyoM zUravIra .. am Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - paMkti azuddha zuddha |saMsArika dRSya seM thAle pratrakAsa niir' dravyA rAtri sAMsArika dravya sathAle avakAza jAva dravyAM rAtrI paNUi pUraNa paramANU paramANu vo parmANU vo parmANU paramANu vasastra vastra dhyataH dravyataH zrAyuSya snaay'uth yajara samAna suzvara pramANika yasavaMta kIyA upAnA vajUsamAna . susvara prAmANIka yazavanta kiyA / upAGga Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] paMkti azuddha zuddha * yayAMlIsa ucca * * - w vayAlisa meM ucya vAnchA nivadha saMsArika apekSAya cakrivartI kI hukumAtA bhrasAsvate nirvadha : 2aajnyaa| nirvadhya sAMsArika apekSA cakravattikI hukumatA zrasAsvata: nirvadya + M o re... zrAsA adavasAyoM se svataha | punyopArajana nirmalA nAghAdvArA ne narA 8. nAgase vimula adhakAya adhyavasAyAsa svataH puNyopArjana nimala nAthadvArA jainarA .. 'mArgaseM vimukha appakAya / " - Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - patra | paMkti azuddha - - nipane nIpana 'zrAhAra zraNAra karakasa karkaza zrakarakasa tI jAThANA akarkaza tIjAThANA adhyayana sarala aNyayana jinamAta punyopArajana satapuruSa niraguNI punyopArajanaH kattavya jinamati puNyopArjana satpurupa nirguNI puNyopArjana kartavya . niravadha 1. jalada tenAhi nirvadha jalda tehavAhI parayAya paryAya virya vIrya - Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra zrazuddha / zuddha . 16 | manaparyava | upaspa prAvayA kukaramI. sipha: paraNAma sbaasth nyUtana smapUrNa pratanA nisahAya manAparyava so . upasama pravAH kukarmI sirpha pariNAma Azrava nUtana saMpUrNa pravInA nissahAya nRtana saMpUrNa 0 0 | nyUtana 0 0 28 ! samapUrNa jogavirya upArajana jogIrya . urjana virya Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rom patra paMkti azuddha - - - 212 / 16 / caurI corI ~ | sbaan zrAtma zrAtamA . mAtmA zrotra zrota niravadha nirvadha / prAtama zrAtma prasasta prazasta aprasasta praprazasta 14.17 22 prAkrama parAkrama kartA karatA zrAtma tAtparya tAtparya 141 nirvadA Atama tAtpara tatpara niravadya 116-21 padAratha kSayopamma 147 utpata 148 | 27 brahmana / 152 :20 / bhaugaya padArtha kSayopazama utpattI brAhmaNa | bhoga wom amisammemomeo Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAR F 'patra prazuddha kRyA niyA savara na . are RB 1 saMvara sevaNA niSphala vAhaya zrAbhyantara satkAra zrata nirvANa laghusaMsArI or enter or * *:-v2poroorprn sax kSaNa seyaNA niHphala vArya zrabhyantara satkAra bhArata niravANa laghUsaMsArI kSiNa budhAnusAra prAkramI zrAchAdita , UMNayata svatahaH nimparigrahI prAtamIka aupamA zrAtIka pudagalIka AtmIka inha | prAtamIka buddhyAnusAra parAkramI zrAcchAdita . UMNAyata . svataH niSparagrahI Atmika upamA Atmika pugalika Atmika. zrAmika