Book Title: Nana Chitta Prakarana
Author(s): Haribhadrasuri, 
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009614/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa zrI bhuvanabhAnusUri janmazatAbdIe navaluM najarANu - 23 navanirmita ahiMsopaniSad - saMskRtavRtivibhUSita ajJAtakartRka (pravAdataH yAkinImahatarAsUnu bhavavirahAMkita zrIharibhadrasUri mahArAjA kRta) pustakanuM nAma : nAnAcittaprakaraNa mULa graMthakAra : ajJAta pUrvAcArya (evuM kahevAya che ke A graMthanA kartA yAkinImahArAsUnu bhavavirahAMkita 1444 graMtha racayitA pa.pU.AcAryadevazrI haribhadrasUri mahArAjA che. paNa A viSayamAM hajI puSTa pramANa maLyuM nathI.) navanirmita saMskRta vRtti : ahiMsopaniSad mULa graMthanuM pAMca hastAdarzo dvArA saMzodhana + saMskRtavRtti navasarjana + gurjara bhAvAnuvAda + saMpAdana : pa.pU.vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya pa.pU. AcAryadeva zrImadvijaya kalyANabodhisUrIzvarajI mahArAja * viSaya : sarvadharmasvIkRta 'ahiMsAnA mAdhyame dharmavivAdonuM vizada nirAkaraNa tathA ahiMsAdharmanuM ati sUkSma ane gaMbhIra nirUpaNa. * vizeSatA : eka laghukRtimAM pUrvAcAryanA agAdha jJAna, apratima tarkazakti, sva-para zAstrono gahana abhyAsa tathA ahiMsAnA avihaDa anurAganI abhivyakti. prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI * paThanapAThananA adhikArI : gItArthaguru anujJAta AtmA nAnAsthatapraSTi che saMzodhana + saMskRtavRttinavasarjana + bhAvAnuvAda + saMpAdana ke pa.pU.vairAgyadezanAdakSa AcAryadevazrImadavijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pa.pU.AcAryadeva zrImadvijaya kalyANabodhisUrIzvarajI mahArAja * AvRtti : prathama prakAzana varSa-vi.saM.2066, vI.saM.2536, I.sa.2010 * (c) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa prastuta graMthanA koI paNa aMzano upayoga karatAM pUrve lekhaka ane prakAzakanI lekhita maMjUrI jarUrI che. A graMtha zAnadravyamAMthI prakAzita thayo hovAthI gRhasthoe tenI mAlikI karavI hoya, to tenuM mUlya jJAnakhAtAmAM arpaNa karavuM. * mudraka : zrI pArzva komyuTarsa, amadAvAda, phona : 079-25460295 che prakAzaka che zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAcittaprakaraNam kaisA prazno varga vizvanA lagabhaga badhA ja dharmoe mAnya kareluM eka sanAtana satya che - 'ahiMsA e parama dharma che." jANe ahiMsA e sarva dharmonA saMgamanuM eka anupama dhAma che. sarva dharmomAM raheluM prANabhUta tatva che. Ama chatAM paNa vibhinna dharmomAM AyAra tathA viyAranA kSetre jAta jAtanI ane bhAtabhAtanI vizeSatA kema dekhAya che ? kyAMka kyAMka to utara-dakSiNa jevA cheDA kema dekhAya che ? paraspara vipatipatio kema che ? ane e vipatipattionuM nirAkaraNa zuM hoI zake ? ApaNuM sukhada saMbhogya che ke sarve dharmoe ahiMsAne to svIkArI ja che. e ja ahiMsAnA AdhAre sarva vipatipatio ne vivAdonuM, matabhedo ane manabhedonuM nirAkaraNa paNa zakya banyuM che. be jaNa kadI maLatAM ja na hoya, koI vAte saMmata na hoya to vicAraNA zakya ja na bane, paNa ahIM evuM nathI. ahiMsA eka evuM biMdu che, ke jyAM sarva dharmanI rekhAo avazya saparza kare che. ahiMsAnA mAdhyame vivAdonuM vizada nirAkaraNa eTale ja nAnAyitapakaraNa, eka dhanya paLe ko'ka prAcIna paramarSie A prakaraNanI spanA karI. evuM paNa kahevAya che ke A prakaraNanA kad 1444 graMthonA racayitA yAkinImahatarAdharmaputra pUjya AcArya haribhadrasUri mahArAjA che, paNa A viSayamAM haju nizcaya thayo nathI. A prakaraNa dvArA ja racayitAe potAnA agAdha jJAna, apratima tarkazakti, sva-para zAstrono vizada abhyAsa ane ahiMsAnA avihaDa anurAgano paricaya ApI dIdho che. graMthakAranuM jIvana caritra je paricaya na ApI zake, te paricaya temaNe racela graMthanI ekAda paMkti paNa ApI zake che. prastuta prakaraNanA vAyako A vAstavikatAno jarUra anubhava karaze. prastuta prakaraNa para anya koI TIkA ke anuvAda vagere upalabdha thatAM nathI. aprasiddha avasthAmAM rahela A adbhuta prakaraNa prakAzamAM - daMsonA Ave, e bhAvanAthI tenA para saMskRta TIkA ane bhAvAnuvAdanuM sarjana karavAnI bhAvanA thaI. A bhAvanA Aje sAnaMda sAkAra thaI rahI che. A prayAsa prakaraNanA rahasyonuM udghATana karavAmAM keTalA aMze saphaLa che e to bahuzruto ja kahI zake. e nirNaya vidvAna vAyako para choDI daI, kSatinirdeza karavA mATe temane nama prArthanA karuM chuM. prastuta TIkAmAM sAkSIpATho aMge eka khulAso - A TIkAmAM aneka sAkSIpATho jainetara graMthonA paNa ApyA che, ane temAM haju eka vizeSatA e che ke prastuta padArthanA saMdarbhamAM jainadarzanano eka paNa sAkSIpATha mukyA vinA ja mAtra paradarzanano ja sAkSIpATha Apyo che. evA sthaLe Azaya e ja che ke je darzananA AyAronuM sUkSma dRSTie vizleSaNa karyu che ane e vizleSaNa dvArA je tAravaNI karI che, e tAravaNIne paNa jo te darzananA zAo ja Teko ApatAM hoya, to tenAthI vadhu puSTi bIjA zenAthI thaI zake ? svadarzananA pramANo raju karavA jatAM kadAya pakSapAtanI paNa zaMkA thAya, paNa paradarzanIo jyAre potAnA ja AyAronA tAtvika svarUpanA nirUpaNa karanArAone Teko Ape to e sthitimAM bIjA koI pramANanI AvazyakatA rahetI nathI. TIkAnA nAma aMge - A pUrvenA graMthonI TIkAmAM te graMthonA nAmane anurUpa ja nAmakaraNa karyuM che. jemake hiMsopaniSa, lokopaniSad, ApaniSa, devadharmopaniSad vagere, paNa prastutamAM graMtha ane vRttinA nAmomAM paraspara anurUpatA nathI, e jaNAI Ave che, tenuM kAraNa e che ke graMthanuM nAma mukhyatve be rIte paDatuM hoya che. (1) graMthamAM nirUpita viSaya parathI (2) graMthanA Adya zabda parathI. ahIM eka ja sUtramAM baMne udAharaNa joIe jema ke eka Avazyaka sUtra, jemAM covIza bhagavAnonA nAma Ave che, tenuM nAma 'nAmastava" paNa che, je viSayAnusAra che ane 'logassa' paNa che, je Adha zabdAnusAra che. prastuta prakaraNanuM nAma sAMbhaLIne kadAya evI kalpanA thAya ke AmAM aneka prakAranA citonuM varNana haze. paNa vAstavamAM evuM varNana ahIM nathI. paraMtu prakaraNanI dvitIya gAthAmAM prathama zabda 'nAyitta che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsopaniSad pAyathArI pAtha rAmareamANa nasika nI kalama nA prakAra allen mInA maDhAyA - nava varNana che ke te kare ke, nAkane ja. to na karAya che ke te ja kapha nA A1 * * * * * nAnAcittaprakaraNam tenA parathI A nAma paDyuM hoya tevuM jaNAya che. prathama gAthAmAM prathama zabda che - 'namijhA' A pada to ghaNA prakaraNo - stotronI AdimAM Ave che. tethI tene choDIne dvitIya gAthAnuM prathama pada lIdhuM hoya, te saMbhavita che. TIkAnuM nAma "ahiMsopaniSad' rAkhyuM che te viSayAnusAra che, tethI prakaraNanA nAmane te anurUpa nathI, e sahaja che. mULa prakaraNanuM saMzodhana nimnalikhita hastAdartho parathI karavAmAM AvyuM che. (gha-zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira ,amadAvAda ,tADapatrI naM.74/7) mAyaboyaTizAmAyA mamamIyamamazAninihAikalamA vana mAM 4 paI[E*, all G H I JkAdaEIBSasintImAM 1 matanI 'TI (5 - zrI kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya jaina jJAnabhaMDAra, pATaNa, tADapatrI naM. 72/2) ka . . . . jo A 1 , jI . papa | Tdha thatAM nI ja kAra ke ja kAma karI kAkA mathake paNa kAma aa ka da ka , makAnanI - ka ka Aya ma, makAna nA vA ka ka (4- zrIkalikAlasarvajJa hemacandrAcArya jaina jJAnabhaMDAra, pATaNa hastAdarza naM.102 3) nA ra na na ma ne || HIH mAliza paramakRpALu paramatIrthapati zrI mahAvIra prabhu tathA anaMtopakArI gurudevazrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI kRpAvRSTithI prastuta prabaMdhanuM saMzodhana, navasarjana, bhAvAnuvAda tathA saMpAdananuM kArya saMpanna thaI zakyuM che, saMzodhanamAM upayukta hastAdarthonI saMrakSaka saMsthAo tathA tenA saMcAlakonA ame AbhArI chIe, athAga parizrama karIne e hastAdarthonI nakalone sulabha ane surakSita karI denArA evA pa.pU.bahuzrutamunirAja zrI jagRvijayajI ma.sA.nuM paNa A avasare kRtajJabhAve smaraNa karIe chIe. upayukta pAMye hastAdarthonI nakalo jyAMthI prApta thaI te zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira (kobA) ane tenA preraka pa.pU. rASTrasaMta zrI pAsAgarasUrIzvarajI mahArAjAne paNa zatazaH dhanyavAda ghaTe che. zrI pArzva komapyuTarsa - zrI vimalabhAInI kuzaLatAthI TAIpaseTIMga Adi vikaTa kAryo paNa saMtoSakArakarUpe pAra paDyA che. prastuta prabaMdha dvArA sva-para kalyANa thAya e ja zubhAbhilASA saha - jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDam. - pa.pU.vairAgyadezanA dakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAno caraNakiMkara vijaya kalyANabodhisUri (Na-zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, tADapatrI naM.28) baMITTT TT TELiluwww - 1DhAmag ship'kAyat|Qtra | mAtApitAbAsAsApAsanAma ' riterak Liliff fly/1th 13TTE'S vaEY TO LIKE ' NATHI UTHI M ILITAL ITI RITE NIIT HEyA}}TI IIT kema ||Viry d a te/ vaFinful vil)| | nirdiyavizvAniyatanamAyA viyanAvAlAhiartarshibhinayAgAlaka Tilakw{t[}J"+ tamArI Sr NTTRIBUT if')'s final} | (T - zrI kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya jaina jJAnabhaMDAra, pATaNa, tADapatrI naM.1902) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ahiMsopaniSad + dharma eva kanakam - dharmakanakam, viSApahArasAratvAdiguNagaNasAdharmyAt, tasmin kaSapaTTam - nikaSapASANam, dharmaparIkSAvidhau pramANabhUtatvAt, tameva vizeSayati-jagajIvabAndhavam- vizvavizvAtmanAM hitakRtam, kamityAha- jinam - rAgAdyAntarArAtivijetAram, natvA-abhivandya, etAvatA maGgalamuditam, dharmapradhAnamatInAM dharmamatInAm, caramAvartAdiyogena bhAvamalakSayaprayuktakuzalacittasampannAnAmityarthaH, etAvatA'syAdhikArI proktaH, nanvatenaiva bhAvamalakSayo bhaviSyatItItare'pyadhikAriNa bhavantviti cet ? na, prakaraNasya bhAvamalakSayahetukatve'pi caramAvarttAdi atha ahiMsopaniSad-vRttivibhUSitam nAnAcittaprakaraNam natvA namyaM zramaNabhagavacchrImahAvIradevaM, smRtvA samyak zubhaguruvaraM hemacandrAkhyasUrim / nAnAcittaprakaraNa iha prArabhe pAramarSe, vyAkhyAM vyaktAM vitaritahitAM svaanymaangglyhetoH|| (mantAkrAntA) iha hi paramakAruNikaH prakaraNakAro nAnAcittakadarthanAnicitacittasantApaM lokamavalokya tamuddhartumIpsurupadezamabhidadhannAdau maGgalAdi vyAcaSTe - namiUNa jiNaM jayajIvabaMdhavaM dhmmknnyksvrtt| vuccha dhammamaINaM dhammavisesaM samAseNaM // 1 // namaskaraNIya evA zramaNa bhagavAna zrI mahAvIradevane namaskAra karIne, zreSTha sadguru evA zrI hemacandrasUrinuM samyapha smaraNa karIne, paramarSipraNIta evA A nAnAcitaprakaraNamAM sva-paranA kalyANArthe hitakAriNI evI vyakta arthovALI vyAkhyAno prAraMbha karuM chuM. prastuta prakaraNanA kata parama karuNA dharAvatA hatAM. temaNe joyuM ke vizvamAM aneka prakAranI cittavRtti che - jAta-jAtanI mAnyatAo che. tenAthI vividha kadarthanAono udbhava thAya che ane kadarthanAothI atyaMta gADha evo citasaMtApa thAya che. evA pitasaMtApathI du:khI lokane joI temanuM hRdaya pIgaLI gayuM ane teno uddhAra karavA mATe temaNe upadezano prAraMbha karyo. temAM zarUAtamAM ja maMgala vagere. kahe che - dharmakanaka mATe kaSapaTTa, jagatanA jIvonA bAMdhava evA jinane namaskAra karIne dharmamatione saMkSepathI dharmavizaSa kahIza.(1) 6. 7--gha-vai- TI 2. - kuOT$ ! rU. 3--vai- vIruM gharma e ja kanaka-suvarNa = gharmakanaka. suvarNamAM ATha guNo hoya che, jema ke viSano apahAra karavo, sArabhUta hovuM ItyAdi. A guNo dharmamAM paNa che. kAraNa ke dharma dravya-bhAva baMne viSane dUra kare che. dharma kailokyamAM sArabhUta che vagere. mATe ahIM te guNonA sAdezyathI dharmane suvarNa kahyuM che. temAM kaSapaTTa eTale kasoTIno pathara, kAraNa ke jema kasoTIpaththara suvarNanI parIkSAmAM pramANabhUta hoya che. tema te dharmanI parIkSAmAM pramANabhUta che. temanuM bIjuM vizeSaNa kahe che - samagra vizvanA jIvonA bAMdhava = hitakartA. AvA koNa che te kahe che - jina = rAgAdi AMtarazatruonA vijetA. temane namaskAra karIne. ATalA aMzathI maMgala kahyuM che. jemanI mati dharmapradhAna che, teo dharmamati che. jIvo caramAvartamAM Ave eTale sahajapaNe bhAvamalano kSaya thAya che ane kuzalacittanI prApti thAya che. AvA jIvone dharmamati kahevAya. te jIvone huM A prakaraNa kahIza. ema kahevA dvArA A prakaraNano adhikArI kahyo. prazna :- A rIte adhikArInI maryAdA bAMdhavAnI zuM jarUra Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam sAmagyApaneyabhAvamalakSaye tasyAprayojakatvAt, abhinavajvare zamanIyavadapAyAvahatvAcceti kAlAdyeva tadauSadham, uktaM ca- nAgamavacanaM tadadhaH samyak pariNamati niyama esso'tr| zamanIyamivAbhinave jvarodaye'kAla iti kRtvA - iti (SoDazake 5-4) / AdinA karmalAghavAdigrahaH, tadgurutAdibhAve'pi pravacanapariNatyasambhavAt, tadAhuH- gurukammANaM jamhA kiliTTacittANaM tassa bhaavttho| no pariNamei samma, kuMkumarAgo vva mlinnmmi|| viThThANa sUaro jaha, uvaeseNa vi na tIrae dhriuN| saMsArasUaro iya, avirattamaNo che? jene bhAvamalano kSaya thAya te adhikArI evI tame vyAkhyA bAMdho cho, paNa A prakaraNanA pArAyaNathI ja bhAvamalano kSaya thaI jaze. mATe bIjA jIvone paNa adhikArI banAvo ne ? uttara :- nA, prastuta prakaraNathI bhAvamalano kSaya thAya che, e vAta sAcI, paNa je bhAvamalano kSaya caramAvarta, graMthibheda vagere sAmagrIthI ja zakya che, te bhAvamalano kSaya karavA A prakaraNa samartha nathI. eTaluM ja nahIM, jema navA tAvamAM zamana auSadha ApavAmAM Ave, to tAva bhayaMkara svarUpa dhAraNa kare che. tema akALe Apelo zAkhapadeza paNa Apatti notare che. mATe tathAvidha bhAvamalano upAya to kALaparipAka vagere sAmagrI ja che. pUjya haribhadrasUri mahArAjA pharamAve che - kALanA paripAka pUrve Agamavacana samyapha pariNamatuM nathI, evo ahIM niyama che. jema ke abhinava jvaranA udayamAM zamanIya auSadha pariNamatuM nathI. kAraNa ke te akALa che. ahIM AdithI haLukarmIpaNu vagere samajavAnuM che. kAraNa ke jo karmo bhAre hoya to paNa Agamavacana pariNamatuM nathI. kahyuM che ne - je bhArekarmI tathA saMkliSTracittavALA che, temane zAstravacanano bhAvArtha 60 - ahiMsopaniSad ra akajjammi- iti (paJcavastuke 42-43) / yadvA dharmamatInAmiti vishessdhrmprtipttipraayogyvyutpttivibhuussitdhiyaam| ayaM bhAvaH, caramAvarttavarttinAmapi jIvAnAM prajJAtAratamyaM bhavati, kecidatyantamugdhatayA kaJcana devatAdivizeSamajAnAnA vizeSapravRtteradyApyayogyA bhavantIti tebhyaH sAmAnyapravRttilakSaNa eva dharmaH pratipAdyate, teSAmAdikarmaNAmitthameva cArisaJjIvanIcAranyAyAdviziSTamArgAvatArarUpAbhimataniSpattisambhavAt, yathAhuH- avizeSeNa sarveSAmadhimaktivazena vaa| gahiNAM mAnanIyA yata sarve devA mhaatmnaam|| sarvAna samyak pariNamato nathI. jema ke malina vayamAM kuMkumano raMga barAbara lAgI zakato nathI. jema bhUMDane game teTalo upadeza Apo chatAM paNa tene viSTAthI dUra rAkhavo zakya nathI. tema saMsArarUpI viSTAmAM bhUMDanI jema Asakta bhArekarmI jIvane akArya-pApothI virakta karavo zakya nathI. athavA to jemanI mati vizeSa dharmano svIkAra karavA mATe samartha che, tevA jIvo dharmamati che evo artha karI zakAya. Azaya e che ke je jIvo caramAvartamAM che, temane paNa prajJAmAM taratamatA hoya che. keTalAka jIvo atyaMta mugdha hoya che. tethI koI devatAvizeSane na jANatA hovAthI vizeSa pravRtti mATe haju ayogya hoya che. temane sAmAnya pravRttirUpa dharma ja kahevAya che. kAraNa ke haju teo Adikarma che. temaNe dharmano prAraMbha karyo che. temane to A rIte ja cArisaMjIvanIyAranA nyAyathI viziSTa mArgAvatArarUpa Icchita siddhi saMbhave che. evA jIvone je rIte upadeza Apavo joIe tene yogabiMdumAM A pramANe kahyo che - kAM to badhA devone samAnapaNe mAnavA joIe ane kAM to kula paraMparAdithI je devatA paricita hoya temane thoDA vadhu mAnavA joIe, kAraNa ke udAra AzayavALA gRhasthone to sarva Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - 16 devAn namasyanti naikaM devaM smaashritaaH| jitendriyA jitakrodhA durgANyatitaranti te|| cArisaJjIvanIcAranyAya eSa satAM mtH| nAnyathADheSTasiddhiH syAdvizeSeNAdikarmaNAm - iti (yogabindau 117119) / naitAnadhikRtya prakRtAbhiyogaH, dharmaparIkSAdigocarasya vakSyamANagranthasya tAnuddizyoditatvAsambhavAt, kintu proktadharmamatIneveti bhaavniiym| dharmavizeSam - anantaroktasAmAnyadharmoktiparihAreNa sarvajJopadiSTatvena viziSTa dharmam, etenaabhidheymaah| samAsena - sakSepataH, itthameva tdrucynugrhsmbhvaat| vakSye - kathayiSyAmi, dhrmvkturekaanthitbhaavaat| devo mAnanIya hoya che. jeo koI eka ja devano Azraya karatAM nathI, sarva devone namaskAra kare che, jeo jitendriya ane jitakrodha che, teo ati dusara evA paNa saMsArasAgarane sukhethI tarI jAya che. A rIte upadeza ApavAmAM saMtone cArisaMjIvanIyAra nyAya abhipreta che. vizeSathI Adikarma jIvone A sivAya ISTasiddhi saMbhavatI nathI.' ahIM Adikarma jIvone uddezIne upadezano prayAsa nathI karAto. kAraNa ke AgAmI vayanomAM dharmaparIkSA vagere viSayanI je vAto che, te Adikarma jIvone uddezIne kahI hoya, te saMbhavita nathI. paraMtu ahIM je dharmamatino bIjo artha karyo, temane uddezIne ja e upadeza Apyo hoya evuM saMbhavita che, e vicAravuM joIe. dharmavizeSa = hamaNA kahela sAmAnya dharmavacananA parihArapUrvaka sarva upadezela viziSTa dharma. Ama kahevA dvArA abhidheya kahyuM. tene huM saMkSepathI kahIza. kAraNa ke saMkSepathI kahe to ja jemane saMkSepamAM ja ruci che evA jIvo para anugraha thaI zake. moTA-moTA kadanA zAstro joIne to teo dUrathI ja namaskAra karI de. A 22 - ahiMsopaniSad + ___nanu nArabdhavyamidaM prakaraNam, dharmavizeSasya bahubhiH pratipAditatvAt, na hi sarve dharmopadeSTAraH sarvadevanamanAdirUpaM sAmAnyadharma pratipAdayanti, api tu viziSTameva tamiti cet ? na, dharmavizeSatvena sarvajJopadiSTasya vivakSitatvAt, tasyaiva duHkhamocakatvAt, etadevAha nANAcitte loe naannaapaasNddimohiymiie| dukkhaM nivvAheuM savvannuvaesio dhmmo||2|| upadeza huM eTalA mATe ApuM chuM ke, dharma sAMbhaLavAthI zrotA para upakAra thAya ke na paNa thAya, paraMtu dharma kahenAranuM to ekAMte hitA thAya che. pUrvapakSa :- A prakaraNano prAraMbha karavAnI jarUra ja nathI. kAraNa ke gharmavizeSanuM to ghaNAe pratipAdana karyuM che. badhA dharmopadezako kAMI sAmAnyadharmanuM pratipAdana nathI karatAM. arthAt badhA kAMI evuM nathI kahetA ke 'badhA devone namaskAra karo.' badhA viziSTa dharmanuM ja pratipAdana kare che. mATe dharmavizeSano upadeza ApavA mATe tamAre koI takalIpha levAnI jarUra ja nathI. uttarapakSa :- nA, kAraNa ke dharmavizeSano artha e nathI ke potapotAne manaphAve tevo koI eka dharma, dharmavizeSa = sarvajJopadiSTa dharma. evuM ahIM vivakSita che. e ja dharmano ahIM upadeza Apavo che. kAraNa ke e ja dharma duHkhothI mukti apAve che. juo, paramarSi A ja vAta karI rahyA che - loka aneka prakAranA cittavALo che. aneka prakAranA pAkhaMDIoe lokanI matine mohita karI che. temAM duHkhano nirvAha karavA mATe sarvajJa vaDe upadiSTa dharma ja samartha che. (2) 8. gha - 0 2. , . . . - saMDamo | rU. - OnuvaM0 | T- 0Ogvai0 | Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAcittaprakaraNam mitho mahadvipratipattiprayuktavisadRzatAviziSTa nAnAcitte cetasi, loke bhuvane, tAtsthyAttadvyapadezayogAllokasthiteSu janeSvityarthaH / tatrApIdaM kSate kSArasaGkAzamityAha- nAnA anekaprakArAH, pASaNDinaH - kliSTasattvA liGginaH, taddarzanAderapi pApahetutvAt, pApaM sanoti darzanasaMsargAdinA dadAtIti pASaNDI - iti tdvyutptteH| tairmohitA - ajJAnAndhatamasanimajjitA vyagrAhitA vA, mati: - buddhirmasya saH - nAnApAgDimohitati:, tasmin, loka iti yogaH / duHkham - vyudgrAhaNajanitakuvAsanAvihitakukarmavipAkAtmakaM kaSTam, nirvAhayitum pratipAlayitum, - 13 - lokomAM paraspara moTA vivAdone kAraNe atyaMta visadazatAvALA citto che. A rIte loka = jagata nAnAcittavALuM che. evo nyAya che ke je jyAM hoya, te sthaLathI teno vyapadeza karAya. jema ke skulamAM zikSaka kahe ke, 'chellI beMca bahu avAja kare che.' ema ahIM jagata nAnAcittavALuM che ema kahevAmAM jagatanA loko nAnAcittavALA che, evo Azaya che. temAM paNa A ghA upara mIThuM bhabharAvavA jevuM che e kahe che. eka to vizvamAM jAta jAtanI mati che, temAM aneka prakAranA pAkhaMDI = saMkliSTa evA vezadhArI jIvo che, pAkhaMDIonuM darzana paNa pApanuM kAraNa che. evI vyutpatti ja che ke jeo potAnA darzana-saMsarga vagerethI pApa Ape te pAkhaMDI. temanAthI loko mohita karAyA che tethI ajJAnarUpI gADha aMdhakAramAM nimagna che. athavA temane koI pUrvagrahathI bharamAvI dIdhA che. A rIte lokonI mati mohita karAI che. matimohane kAraNe kuvAsanAno janma thAya che. tenA pariNAme kukarmabaMdha thAya che ane te karmano vipAka kaSTamaya hoya che. e duHkhano pAra pamADavA mATe koI samartha 7 ahiMsopaniSad duHkhapAraprApaNArthamityarthaH, sarvajJopadiSTaH - kevalAlokAlokitalokAlokapuruSapratipAditaH, dharmaH kuzalAnuSThAnam, kAraNe kAryopacArAt, vastutastu dharmasya kssaayopshmikaadibhaavruuptvaat| pratyala iti gamyate / nAnAcittataiva lokasya samarthayativattaNuvattaparvatto bahukaviko u subaddhasannAho / avimaggiyasabbhAvo loo alio ya balio ya // 3 // vArttam - nissAravArttAviSayam, anuvArttam- vArttamevAnusRtya pravRttam, atyantaM vArttamityarthaH, vArttaM cAnuvArttaM ca - vArttAnuvArtte, tayoH pravRttaH nitarAM vyApRtaH, tameva vizeSayati- bahavaH kavayo hoya to te eka mAtra sarvajJae upadezela dharma ja che. sarvajJa eTale jeNe kevaLajJAnarUpI prakAzathI lokAlokane joyA che tevo AtmA. dharma eTale kuzala anuSThAna. A vyAkhyA paNa kAraNamAM kAryanA upacArathI samajavI. kAraNa ke hakIkatamAM dharma anuSThAnarUpa nahIM, paNa kSAyopazamika, kSAyika bhAvarUpa che. ahIM gAthAmAM 'samartha' evuM zabdathI kahyuM nathI, paNa arthathI samajAya che. loka nAnAcitta che e ja vAtanuM samarthana kare che - 14 - vArtA ane anuvArtAmAM pravRtta, ghaNA vicakSaNovALo, atyaMta yuddhasajja, paramArthane nahIM zodhanAra evo loka mithyA paNa che ane baLavAna paNa che. (3) vArtA eTale nissAra-dama vagaranI vAto jenA viSe thAya te. ane je vArtAnA AdhAre pravRtta thAya te anuvArtA, eTale te to atyaMta vArtA hoya. vArta ane anuvArtAmAM loka atyaMta vyasta hoya chu. -1300 2. 3.gAya. - jyoA rU. 6 - yA 4. 6 - musA ya - savasa | Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam vicakSaNA yatra sa bahukavikaH, atra ca vicakSaNatvaM pratAraNAdiprayojakaM durvidagdhatAtmakaM vA draSTavyam, tuH - avadhAraNArthaH, sa loko bahukaviko bhavatyeva, na kadAcinna bhavatItyasyArthasya jJApakaH, tameva vizeSayati- sutarAM baddhaH sannAhaH - yuddhakavacaM yena saH - subaddhasannAhaH, nityaM vAgyuddhabaddhakakSa tyAyaH | tameva vizeSayati- avimArgitaH - ananveSitaH, sadbhAvaH paramArthaH, yena saH - avimArgitasadbhAvaH, gatAnugatika ityarthaH, che. A ja lokanuM bIjuM vizeSaNa kahe che ke - jyAM ghaNA vicakSaNo che, tevo loka che. ahIM vicakSaNatva bIjAne chetaravAmAM prayojaka athavA to durvidagdhatA - vadhAre paDatuM DahApaNa samajavuM. gAthAmAM '' zabda avadhAraNArtha che. loka ghaNA vicakSaNovALo hoya ja che. kadI nathI hoto evuM nathI - evo artha 'tu' zabda jaNAve che. A ja lokanuM trIju vizeSaNa kahe che - jeNe yuddhakavacane atyaMta bAMdhyuM che tevo = subaddhasallAha. Azaya e che ke loka haMmezA vAgyuddhamAM sajja ja hoya che. vAdavivAdano atyaMta rasika hoya che. te ja lokanuM cothuM vizeSaNa kahe che - jeNe paramArthane zodhyo nathI tevo loka che. arthAt gatAnugatika che. ahIM eka daSTAMta che. eka vAra eka vidvAn brAhANa tIrthayAtrA karavA gayo. tyAM nadImAM snAna karavA jatAM pUrve potAnI pAse eka tAMbAnuM vAsaNa hatuM tenI tene ciMtA thaI. vicAra karyA pachI teNe te vAsaNane nadIkinArAnI retImAM dATI dIdhuM. pharI tene ciMtA thaI ke kyAM dADhyuM che, te bhUlI jaIza to ? pharI vicAra karIne teNe te sthaLe be retInA piMDa-nAnA TekarA karI dIdhA. ane nizciMta thaIne snAna karavA gayo. pAcho - ahiMsopaniSad + yathoktam- gatAnugatiko loko na lokaH paarmaarthikH| piNDadvayapradAnena gataM me tAmrabhAjanam - iti| ata evAlIkaH - asadbahulaH, tarhi gandharvanagarAdivadakizcitkaro'sau bhaviSyatItyAzakyAha- balikazca-nAnAvidhasAmarthyasampannazca, ata eva gaNAbhiyogAdau samyaktvayatanA'bhihiteti bhaavniiym| ka evambhUta ityAha Avyo tyAre teNe vizALa saMkhyAmAM retInA be-be TekarAo joyAM. te khUba muMjhAI gayo. Ama tenI dATelI jagyA zodhavI azakya thaI, paNa ATalA TekarA AvyA kyAMthI ? bicAro vicAra karato ubho hato. tyAM tenI najara paDI ke koI yAtrALu tevA be TekarA banAvato hato. pelo jhaDapathI tenI pAse pahoMcyo ane kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM ke meM pelA mANasane AvuM karatA joyo eTale huM paNa karuM chuM. pelAne pUchayuM to te kahe meM olAne Ama karatAM joyo. ema pharatA pharatA eka vyaktie javAba Apyo ke meM to tamane ja AvuM karatA joyA hatAM. mane thayuM ke tamArA jevA vidvAn jo AvuM karatAM hoya, to jarUra A tIrthasnAnanI koI ati mahattvanI Avazyaka vidhi haze, eTale meM paNa evuM karyuM. barAbara ne ? bicAro vidvAna ! lamaNe hAtha daIne besI gayo ane eka bloka bolyo - loka gatAnagatika che. loka pAramArthika nathI. loko vaDe be piMDa pradAna karavAthI mAruM tAmrabhAjana jatuM rahyuM. mATe ja loka alIka = mithyA che. upajAvelI vAtonI bahulatAvALo che. koIne evI zaMkA thAya ke je mithyA hoya, te gaMdharvanagara - vAdaLAomAM nagara jevI racanA, vagerenI jema akiMcitkara hoya che, to loka paNa evo ja haze. to e zaMkAnuM samAdhAna karavA kahe che - loka baLavAna paNa che. aneka prakAranA sAmarthyathI yukta che. mATe ja zAstramAM paNa lokabaLano svIkAra karIne gaNAbhiyoga Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAcittaprakaraNam 17 lokaH - janasamudAyaH, astIti gamyate / tadetasmin loke yadbhavati tavAda dhammo dhammu tti jagammi ghosaMe bahuvihehiM rUvehiM / so bhe parikkhiyavvo kaNagaM ve tihiM parikkhAhiM // 4 // nAti - anantaroktalokAdhArabhUte bhuvane, bahuvidhai rUpaiH - triSaSTyuttarazatatrayasaGkhyaiH pASaNDibhiH, dharmo dharma iti ghoSyate - asmAkameva dharmaH samIcIna iti muktakaNThamabhidhIyate / saH - vageremAM samyaktvayatanAnuM pratipAdana karyuM che, tenuM ciMtana karavuM joIe. A rIte vizeSaNone kahIne je Avo che te vizeSyane kahe che - loka = janasamudAya. 'che' evuM adhyAhArathI jaNAya che. AvA lokamAM je thAya che. te kahe che - ghaNA rUpo vaDe jagatamAM dharma-dharma evI ghoSaNA karAya che. te dharma tamAre suvarNanI jema traNa parIkSAthI tapAsavo joIe.(4) hamaNAM jemanuM svarUpa kahyuM te lokonA AdhArabhUta jagatamAM 363 pAkhaMDIo che. teo dharma-dharma evI ghoSaNA kare che. amAro ja dharma sAco che, evI rADo pADe che. te lokoe 'A ja paramasatya che' e rIte pratijJAta karela dharma paNa tamAre tapAsavo joIe. eTale ke sAco dharma te kahevAya ke je durgatimAM paDatAM jIvonuM rakSaNa kare che. evo dharma A che ke nahIM evI sUkSma vicAraNA tenA viSayamAM karavI joIe. te kevI rIte ? te kahe che- kapa vagere traNa sUkSma vicAraNArUpa parIkSAthI dharmane tapAsavo joIe. konI jema ? te kahe che - suvarNanI jema. Azaya e che ke jema suvarNane kaSa-cheda-tAparUpa traNa parIkSAthI tapAsAya che. tema dharmanI paNa cakAsaNI karavI joIe. 2. 1.va. thosiA 2. na.jI. piva ti|| rU. 1 - 0IdA ahiMsopaniSad 18 paraiH samIcInatayA pratijJAto'pi dharmaH, yuSmAbhiH parIkSitavya:durgatiprapatajjantudhAraNAtmakasvAnvarthasampanno'yaM na veti nipuNAlocanAviSayIkAryaH, kathamityAha - tisRbhiH kaSAdibhiH, parIkSAbhiH - uktanipuNAlocanAbhiH, kiMvadityAha - kanakamiva suvarNamiva / etaduktaM bhavati- yathA suvarNaM kaSa-cheda - tApalakSaNAbhistisRbhiH parIkSAbhiH parIkSyata evaM dharmaparIkSA'pi kartavyA / ke'tra kaSAdaya iti cet, atrAhurAcAryAH -vidhipratiSadhI : tatsambhavapAtanAcessttoktishchedH / ubhayanibandhanabhAvavAdastApaH (dharmabindau 2 / 93 - pUrvapakSa :- kaSa-cheda-tApa suvarNamAM to khabara che. kasoTI paththara para ghasIne parIkSA thAya te kaSa, kApo mUkIne tapAsIe te cheda ane tapAvIne cakAsaNI thAya te tApa, paNa dharmaparIkSAmAM kaSa-cheda-tApa eTale zuM ? uttarapakSa :- A praznano uttara pUjya haribhadrasUri mahArAjAe dharmabiMdumAM Apyo che - vidhi-pratiSedho kaSa che. je dharmamAM ghaNA vidhAno ane niSedho karAyA hoya te dharma kaSaparIkSAmAM uttIrNa thAya che. je dharmamAM pratipAdita vidhAno ane niSedhonuM pAlana saMbhavita hoya ane tenA pAlanane anurUpa AcArasaMhitA kahI hoya te dharma cheda parIkSAmAM uttIrNa thAya che. ane jyAM vidhi-pratiSedha baMnenA pAlananA kAraNabhUta syAdvAdanuM pratipAdana hoya, pariNAmavAda kahyo hoya te dharma tApa parIkSAmAM uttIrNa thAya che. A viSayamAM aneka zAstromAM vistAra che. pUrvapakSa :- Aje jIvo saMkSiptanI ruci vALA che. teo vidhi vagereno vistAra jovAmAM ALasu che, tethI teo A rIte to Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 * nAnAcittaprakaraNam 26) rUcaitra vistAH | nanu vidhyAdivistaravilokanAlasaH saGkSiptarucissattvaH kathaM dharmaparIkSA vidadhyAditi kinycillkssnnmevaasyaavybhicaaryucytaamitytrIhaM na yaM tassa lakkhaNaM paMDuraM ca nIlaM ca lohiyaM vaavi| ekko si navari bheo jamahiMsA svvjiivesu||5|| na ca tasya saddharmasya, lakSaNaM pANDuram - nIhArahAravacchubhram, nIlam - tamAladalavacchyAmam, cau - samuccaye, lohitaM vApi - yadvA pravAlajAlavadraktam, vartata iti zeSaH, kiM tarhi dharmaparIkSA kema karaze ? tethI tame dharmanuM koI avyabhicArI lakSaNa ja kahI do ne ? ke je lakSaNa jANIne koI paNa jIva dharmaparIkSA karI zake. uttarapakSa :- hA, paramarSi A ja viSayamAM prakAza pAtharI rahyAM che - sapheda, zyAma ke rAtuM e tenuM lakSaNa nathI. sarva jIvomAM ahiMsA e ja dharmanA lakSaNono mukhya bheda che. (5) 'sadhdharma himanI hAramALA jevo sapheda che' evuM tenuM lakSaNa nathI. tamAla vanaspatinA pAMdaDAnI jema te zyAma che, evuM paNa nathI. athavA to te paravALAnA samUha jevo lAla che, evuM paNa nathI. pUrvapakSa :- hA bhAI hA, have dharmanuM zuM lakSaNa che te ja kahI do ne ? - ahiMsopaniSad ra tallakSaNamityAha- eko'sya navaraM bhedaH-lakSaNaprakAraH, yadahiMsA sarvajIveSu, etena dravyAnavacchedo'bhihitaH, upalakSaNametat srvthaa'nvcchinnaahiNsaayaaH| nanu cAvacchinnA'pyahiMsA dharmalakSaNamastu, ahiMsAGgIkArasyaiva bahuparyAptatvAt, sA ca sarvairapyaGgIkRtA, tadAhapaJcaitAni pavitrANi sarveSAM dhrmcaarinnaam| ahiMsA satyamasteyaM tyAgo maithunavarjanam - iti| kiJca sarve'pi svorIkRtAhiMsAmAhAtmya pratipAdayantyeva, ahiMsA paramo dharmaH- ityAdhuktibhiH, tat kimatraikatra dharmalakSaNaniyamaneneti cet ? atrAha uttarapakSa :- hA, eka ja dharmano mukhya bheda che, ke sarva jIvomAM ahiMsAnuM pAlana karavuM. A rIte ahIM dravyAnavaccheda kahyo che. arthAt amuka jIvonI ja dayA pALavI. jema ke govadha na karavo. bIjA prANInI hiMsAnI chUTa, AvI vAta ahIM nathI. arthAt amuka jIvonI ahiMsAnI vAta nathI, paNa sarva jIvonI paripUrNa ahiMsA kahI che. A upalakSaNa che. tenAthI kSetra, kALa, bhAva ema sarva prakAre paripUrNa ahiMsA samajavAnI che. arthAt tIrthasthaLamAM ahiMsA, bIje chUTa ItyAdi kSetraniyamana na hoya. divase ahiMsA, rakhe chUTa ema AMzika kALanuM grahaNa na hoya, dveSathI hiMsA nahIM karuM, rAgathI chUTa ema bhAvAvaccheda na hoya. AvI sarvathA anavacchinna ahiMsA je dharmamAM kahI hoya te ja sAco dharma che. pUrvapakSa :- ATaluM badhuM coLIne cIkaNuM kema karo cho ? jyAM AMzika paNa ahiMsA hoya te dharma- ATaluM ja dharmanuM lakSaNa rAkho. ahiMsA mAne che e ja ghaNuM pUratuM che. vaLI evI ahiMsA prAyaH badhAe svIkArI che. te A mujaba kahyuM che - 'sarva dharmacArIone A pAMca pavitra vrato che - ahiMsA, satya, asteya, tyAga ane maithunavarjana.' vaLI te badhA 'ahiMsA parama dharma che? - ItyAdi 10. ...- vA 4. * - rukutta 9. zai,g - vi 2. a.T.va.- paMdara rU. navara che. tuM - hai|| Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - - 22 laTThati suMdaraM ti ya savvo ghosei appaNo pnniyN| kaieNa vi pittavvaM suMdara ! suparikkhiuM kAuM / / 6 / / sarvo'pi vikretA''tmanaH paNitaM laSTaM manoharam, iti sundaramiti ca ghoSayati, anyathA tdvikryduHsmbhvaat| nanvevaM sundaretaraviveko durghaTa iti kiGkartavyatAmugdhaM sAmnA zikSayati - he sundara ! he zobhanAzaya ! krayitenApi - krayaNavidhinA'pi, ucitamUlyArpaNenApItyarthaH, na hyucitamUlyadAnena labdhaM sundarameva bhavatIti niymo'stiityaashyH| kathamityAha- suparIkSitaM kRtvA, grhiitvymvayano vaDe pote svIkArelI ahiMsAnuM mAhAtya svIkAre ja che. to pachI eka ja rUpe lakSaNanuM niyamana zA mATe karo cho ? uttarapakSa :- paramarSi A ja praznano uttara ApI rahyA che - badhA potAnA mAlane manohara ane suMdara tarIke ghoSita kare che. he suMdara ! kharIdIne paNa vastu le tyAM sArI rIte parIkSA karIne levI joIe. llll. dareka vepArI potAnA kariyANA Adi veMcANanA mAla viSe 'A suMdara che' ane 'A manohara che" evI ghoSaNA kare che. kAraNa ke jo te evI ghoSaNA na kare to tenA mAlanA veMcANano saMbhava ghaNo ocho che. pUrvapakSa :- acchA, to A rIte to A suMdara che ane A suMdara nathI Avo viveka ja nahIM thaI zake, to zuM karavuM ? uttarapakSa :- he suMdara AzayavALA ! have tuM samajyo ? evo niyama nathI ke, tuM ucita mUlya ApIne kharIde che, maphata nathI leto, eTale e vastu suMdara ja hoya. mATe tuM kharIdIne paNa vastu le tyAre sArI rIte parIkSA karIne ja te vastu levI joIe. 3. tuM - viA 2. * - #yaTI rU. ..T. - vinAyA 22 - ahiMsopaniSad kretavyam, sviikrtvymityrthH| nanu kathaM vikretA sarvamapi svabhANDaM sundarameva brUyAdityatrAha'NicchaMti vikkiNaMtA maMgulapaNiyaM pi maMgulaM vuttuN| savve suMdaratarayaM uccatarAgaM ca ghosNti||7|| vikrayantaH - vikrayaNapravRttA vyavahAriNaH, AtmIyamasundarapaNikamapi - azuddhyAdidoSaduSTamapi bhANDam, idamasundaramiti vaktuM necchanti, tathokte vikrynnaabhiissttlaabhvnycnaaprsnggaat| tataH sarve'pi nijaM bhANDamitarabhANDAtsakAzAtsundarataramuccataraM ceti ghossynti| yata evam - pUrvapakSa :- paNa vepArI potAnA sArA-narasA badhA mAlane suMdara ja zA mATe kahe che ? uttarapakSa :- e ja kahe che - vepArIo narasA mAlane paNa naraso kahevA IcchatA nathI. tethI badhA vepArIo potAnA mAlane vadhu suMdara ane vadhu UMcA tarIke ghoSita kare che. chinA veMcANamAM pravRtta vepArIo potAno je asuMdara mAla hoya, azuddhibheLaseLa vagere doSothI dUSita hoya, te mAla viSe paNa 'A asuMdara che' evuM kahevA IcchatA nathI. kAraNa ke tevuM kahe to tenA veMcANathI je vAMchita lAbha maLavAno hoya tenAthI pote vaMcita thaI jAya. tethI badhA vepArIo ema ja kahe che ke amAro mAla ja bIjA badhA karatAM vadhu suMdara che, ane vadhu uMcI guNavattAvALo che. jethI Avu che - 2. * - dilDaM2. * - vikSario | rU. 3 - 0nA | 4. 4 - ratarayaM ltttttraagN| ga - rataragaM ucctraagN| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAcittaprakaraNam to bhe bhaNAmi savve na hu ghosaNavimhiehi hoyavvaM / dhammo parikkhiyavvo tigaraNasuddho ahiMsAe // 8 // tasmAdahaM yuSmAn sarvAn bhaNAmi yannaiva ghoSaNAvismitairbhavitavyam, vastusthiterghoSaNA'dhInatvavirahAt, vAGmAtreNa sarvasya sukaratvAcca / kiM tarhi kartavyamityatrAha- ahiMsayA lakSaNabhUtayA, trikaraNazuddhaH - manovAdhArjisAmataviratiH, dharma parIkSitavyaH| atha nAsti tatparIkSAvidhau samarthA matistadA parIkSitadharmANAmata 23 tethI tamane sarvene kahuM chuM ke mAtra ghoSaNAthI vismita na thavuM, paNa prikaraNazuddha dharmanI ahiMsAthI parIkSA karavI. tA paramarSi kahe che ke jevuM vepArIonI bAbatamAM che, tevuM ja pAkhaMDIonI bAbatamAM che. dareka pAkhaMDI potAno ja dharma suMdaratama che evI ghoSaNA kare che. tethI huM tamane badhAne kahuM chuM ke mAtra temanI ghoSaNAthI ja vismita na thaI javuM. kAraNa ke vAstavika paristhiti kAMI ghoSaNAne AghIna nathI. kharAba vastune koI sArAmAM sArI kahe, tenAthI te vastu sArI thaI jatI nathI ane vacanamAtrathI to badhuM sukara che. arthAt kharAba vastune paNa sArI kahevI hoya to temAM kAMI takalIpha paDatI nathI. to zuM karavuM ? A praznano javAba ApatA kahe che - pUrvokta kahela lakSaNabhUta ahiMsA vaDe prikaraNazuddha = mana-vacana kAyA viSe hiMsArUpI malathI rahita evA dharmanI parIkSA karavI joIe. pUrvapakSa :- paNa evI parIkSA karavAmAM samartha evI buddhi na hoya to zuM karavuM ? uttarapakSa :- to jemaNe dharmanI parIkSA karI che ane tethI ja dharmane vizeSathI jANyo che evA saMtonA paDakhA sevavA joIe. va. - 05I] rU. 6 - viiivavA . . tu - sAvayA 2. 12 ahiMsopaniSad vijJAtadharmANAM pArzvasevA vidheyA, vijJAtadharmA api tattvatastadAsevitAra eva, taduktamAgame paveyae ajjapayaM mahAmunI - atra vRtti: jJAtA evambhUta eva vastutaH, nAnya iti (vazavAlika 20-20)| tavAzayanavAda herannio hiranaM vAhiM vijjo maNi ca maNiyAro / 24 eva - dhAuM ca dhAuvAI jANai dhammaTTio dhammaM // 9 // hiraNyena caratIti hairaNyikaH sauvarNikaH, sa hiraNyam - suvarNaM jAnAti zuddhatvAdiviziSTatayA parilakSayati, vaidyaH agadaGkAraH, vyAdhim rogam, amukauSadhAdizakyapratikriyo'yamiti parijAnAti, maNikArazca maNim, mhaarghytvaadidharmanA vijJAtA paNa vAstavamAM teo ja che, ke jeo gharmanuM AcaraNa kare che. zrIdazavaikAlika sUtramAM eka paMkti che - 'mahAmunie Aryapadano upadeza Apavo joIe.' A paMkti para vRtti lakhatA pUjya haribhadrasUri mahArAjAe kahyuM che, ke 'mahAmuni che te ja tAttvika dRSTie jJAtA che.' ahIM rahasya e che ke aizcayika dRSTie jJAna ane saMyama e baMne vacce abheda che. je saMyamI che te ja jJAnI che. je jJAnane anurUpa AcaraNa nathI karato te vAstavamAM jJAnI paNa nathI. A ja AzayathI kahe che - sonI sonAne, vaida vyAdhine, jhaverI ratnane, dhAtuvAdI dhAtune ane dharmasthita dharmane jANe che. zAlyA je suvarNathI vyavahAra kare te sonI. te suvarNane jANe che. arthAt A zuddha che, A azuddha che, ItyAdirUpe oLakhe che, vaida rogane jANe che. arthAt amuka auSadhathI A rogano pratikAra thaI zake. A rogamAM A pathyApathya che, ItyAdirUpe te rogane jANe che. jhaverI ratnane jANe che. A mahAmUlyavAna che. A alpamUlyavAna che. - . Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - - ra6 viziSTatayA saMvetti, dhAtumeva samRddhimUlatayA vadatIti dhAtuvAdI, sa ca dhAtum - suvarNAdikam, amukavidhinA tanniSpattirityAdyavagamapurassaraM jAnAti, evamaprastutamabhidhAya prastute yojayati - dharmasthitaH dharmapratipattA, sarvajJapratipAditAnuSThAnAseviteti yAvat, dharmaM jAnAti, na hi jJAnaM viratilakSaNaM jJAtakuzalAnuSThAnAsevanalakSaNaM vA svakAryamakurvat svarUpalAbhameva labhate, nizcayatastasya kurvdruuptvaat| tadetattattvAnabhijJasya yad bhavati tadAha - dhammaM jaNo vimaggai maggaMto vi ya na jANai visuddha / dhammo jiNehiM bhaNio jattha dayA savvajIvANaM // 10 // ItyAdirUpe ranane oLakhe che. je ghAtune ja samRddhinA kAraNa tarIke kahe te ghAtuvAdI. te suvarNAdi dhAtune jANe che. arthAt amukavidhithI suvarNAdisiddhi thAya, evA jJAnapUrvaka tene oLakhe che. A rIte prastuta vAtone kahIne have prastutamAM joDe che - je gharmamAM sthita hoya, arthAta jeNe dharmano aMgIkAra karyo hoya, sarvajJakathita AyArono je pAlanakartA hoya, te dharmane jANe che. jJAnanuM kArya che virati athavA to je kuzala anuSThAnane jANyuM che. tenuM AcaraNa. A kAryane je na kare te jJAna svarUpalAbha ja meLavatuM nathI, arthAt je A kAryanuM janaka banatuM nathI e vAstavamAM jJAna ja nathI. kAraNa ke nizcayathI te kurvadvapa che. je svakAryane kare te ja sat evo nizcayanayano abhiprAya che. mATe viratirUpa svakArya na kare e jJAna ja nathI. A tattvane je jANato nathI, tenI je dazA thAya che te kahe che - loka dharmane zodhe che. zodhavA chatAM vizuddha dharmane jANato nathI. jinoe tene dharma kahyo che ke jyAM sarva jIvonI dayA che.ll1oll 6. . . . - cAir! 2. ,tuM.T.5.2 - visuddhA rU. 4.T. - manaDA - ahiMsopaniSad ra janaH - mugdhalokaH, dharmaM vimArgayati- zuddhatvaviziSTaM tamanveSayati, mArgayannapi ca na jAnAti vizuddham, kimprakArakazuddhatvaviziSTo dharmaH paramArthataH zuddho bhavati tanna vettItyarthaH / kastarhi tAdRzo dharma ityevocyatAmityatrAha- yatra sarvajIvAnAmazeSaSaDjIvanikAyasattvAnAm, dayA - tatpIDAparihAreNa sakriyA karuNA, sa jinadharmaH - vizuddhiviziSTo vRSaH, bhaNitaH - sayukti prtipaaditH| tadanabhijJasya yA kadarthanA bhavati tAM sanidarzanAmAha jaha nayaraM gaMtumaNo koI bhImADaviM pvesejjaa| paMthasamAsaggAhI aprikkhiypNthsbbhaavo||11|| mugdha jana kayo dharma zuddha che ? tenI tapAsa kare che. paNa gharmanI tapAsa karatA evA paNa tene jANa ja nathI ke kevA prakAranI zuddhithI viziSTa dharma paramArthathI zuddha che. pUrvapakSa :- to e ja kahI do ne ke kevA prakAranI zuddhivALo dharma paramArthathI zuddha che ? uttarapakSa :- jyAM sarva jIvonI eTale ke SakAyanA samagra jIvonI dayA hoya. ahIM dayA eTale mAtra bhAvarUpa nathI samajavAnI, paNa te jIvonI pIDAno parihAra kare tevI prAyogikarUpe sakriya karuNA samajavAnI che. AvI karuNA je dharmamAM hoya tene zrI jinezvara bhagavaMtoe vizuddhiyukta = zuddha gharma kahyo che - prastuta padArthanuM yuktiyukta pratipAdana karyuM che. je A vastu jANatA nathI temanI je kadarthanA thAya che, te kahe che - jeNe mArgAbhAsamAM mArgano kadAgraha rAkhyo che tathA jeNe mArgasadabhAvanI parIkSA karI nathI tevo koI nagaramAM javAnI IcchAvALo jema bhayaMkara aTavImAM praveze. ||11|| . ..gha - nIraM2, 3, 4.5.1 - vase | 13 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nAnAcittaprakaraNam - 27 yathA kazcinnagaraM gantumanA bhImATavI - zvApadAdibhayAvilamaraNyam, pravizet, kathamityAha yato'parIkSitaH - AptavacanAderanAlocitaH, panthasadbhAvaH - pAramArthiko mArgaH, yena saH - aparIkSitapanthasadbhAvaH, ata eva panthasamaH - mArgatulyaH, na tu mArga eva, mArgAbhAsa ityAzayaH, tasminnasadagrAhI- tatra sanmArgo'yamityabhinivezavAn bhavatIti shessH| nidarzanAntaramuktvopanayati - paMthasarisA kupaMthA bahuM ca kaNayasarisaM na ya suvannaM / dhammasariso ahammo nAyavvo buddhimaMtehiM // 12 // panthasadRzAH - mArgAbhAsAH, kupanthAnaH - unmArgAH, bahu ca kanakasadRzaM dhAtujAtaM bhavati, na ca tat suvarNam - - jema koIne nagaramAM javAnI IcchA hoya ane te jaMgalI prANIonA bhayathI vyApta evA bhayaMkara jaMgalamAM pravezI jAya, kema ? te kahe che - kAraNa ke teNe Aptavacana vagerethI vAstavika mArgano vicAra karyo na hoya. tethI ja je mArgatulya che. arthAt vAstavikarUpe mArga nathI, paNa mArgAbhAsa che. temAM tene A ja sanmArga che evo kadAgraha hoya. haju eka dekhAtuM ApIne upanayA 58 cha - kumArgo mArgatulya hoya che. suvarNa jevuM ghaNuM hoya che paNa te sAcuM sonu nathI hotuM. e ja rIte adharma dekhAvamAM dharma jevo hoya che. ema buddhimAnoe jANavuM joIe. zi. unmArgo mArgAbhAsa hoya che. lAge evuM ke e sAco rasto ja che, paNa tevuM hotuM nathI. ghaNI dhAtuo kaMcana jevI hoya che, paNa 1. ka.kha. pratI - adhikam - savve jaNavai paMthA jaha nagaramaiMti nagarasaMbaddhA evaM guNasaMbaddhA savve vi guNA ahiNsaae||13|| 2. kha- bahukaNagasaricchayaM nhsuvnN| 3. ga- krnngsri0| 28 ahiMsopaniSad + jAtyakAJcanaM bhvti| sAdRzyamAnaM tu tatrApi vidyata eva, itthameva dharmasadRzaH - pUrvoktavizuddhadharmeNApAtasAdRzyabhAk, adharmaH - kutsitadharmaH, dharmAbhAsa iti yAvat, buddhimadbhirjJAtavyaH, yathA - SaTzatAni niyujyante pazUnAM madhyame'hani- ityAdihiMsAyA dharmatvena yat pratipAdanaM tacchrutvA'sau dharmAbhAsa iti jnyaayte| tathA'pi sa eva dharmo'stviti cet ? na, yataH jo na hiMsai so dhammo, jo na bhuMjai so tvo| jo na lubbhai so sAhU, jo na rUsai so munnii||13|| yo na hiMsati- naiva hiMsAM kartavyatayA pratipAdayati, sa eva dharmaH, ahiMsAyA eva dhrmsrvsvruuptvaat| tathA yo na bhaGakte te kAMI 24 kereTanuM sonu nathI hotuM. hA, sAdRzyamAtra to temAM paNa hoya che. jemake te paNa pILuM hoya, caLakATavALuM hoya, ItyAdi. A ja rIte je dekhAvamAM pUrvokta vizuddha dharma jevo ja lAge paNa vAstavamAM kudharma hoya - dharmAbhAsa hoya, tene buddhimAnoe jANavo. jema ke 'madhyadivase chaso pazuone homamAM yojavA joIe, AvI bhayaMkara hiMsAnuM paNa je dharmarUpe pratipAdana karAya, tene sAMbhaLIne A dharmAbhAsa che, zuddha dharma nathI, evuM jaNAya che. pUrvapakSa :- bhale hiMsAnuM pratipAdana kare, chatAM paNa te dharmAbhAsa na hoya, dharma ja hoya tema mAnIe to ? uttarapakSa :- nA, tevUna mAnI zAya, Stes - je hiMsA na karAve te dharma che. je bhogapravRtti na karAve te tapa che. je lobhAya nahIM te sAdhu che ane je roSe na bharAya te muni che. (13) je hiMsAnuM kartavyarUpe pratipAdana na kare, arthAt hiMsAnuM vidhAna na kare, ulTa hiMsAno niSedha kare te ja dharma che. je bhogAnurAga nA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - - naiva bhogAnurAgamanugacchati, tadeva tapaH - kSAyopazamikAtmapariNAmaH, kSAyopazamikaM jJeyam- ityukteH (aSTakaprakaraNe 118), tathA ro tuti naiva viSayatRno mati, 4 Uva sAdhu , itarasya vezaviDambakamAtratvAt, tadAha - gRhItaliGgo viSayAbhilASI0 viDambanaM nAsti tato'dhikaM hi - iti (hRdayapradIpe 19), tathA yo na ruSyati sa muniH, upshmsaartvaanmunibhaavsy| nanu kare te ja tapa = kSAyopathamika AtmapariNAma che. pUrvapakSa :- tapa to azAtAnA udayarUpa hovAthI audayika che. tene tame kSAyopathamika kema kahyuM ? uttarapakSa :- jo tapa azAtAnA udayarUpa hoya to badhA duHkhI jIvone tapasvI mAnavA paDaze. mATe tapa audayika nahIM paNa kSAyopathamika ja mAnavuM joIe. A viSe pUjya haribhadrasUri mahArAjAe aSTaka prakaraNamAM vizada vicAraNA karI che ane tapa kSAyopathamika ane sukharUpa ja che, evuM siddha karyuM che. - tathA je lobhAya nahI - viSayatRSNA na gharAve te ja sAdhu che. te sivAya koI dekhAvathI sAdhu hoya, to paNa vAstavamAM to vezaviDaMbaka che. kahyuM che ne - municihnanuM grahaNa karIne, arthAt vezane dhAraNa karIne paNa jo koI viSayAbhilASI hoya, to tenAthI vadhu koI viDaMbanA nathI. tathA je koLe na bharAya te muni che. kAraNa ke munibhAva upazamarUpI sAravALo che. pUrvapakSa :- ame to 'hiMsAvidhAyaka dharma kema na bane ?' eTaluM ja pUchyuM hatuM to tenA javAbamAM bIjI vAto paNa kema kahI ? uttarapakSa :- eka alaMkAra che. jenuM nAma che ullekha. A alaMkAramAM prastuta sAthe prastutanI paNa rajUAta karAya che. pariNAme prastuta vastunuM vajana paDe che ane abhivyaktimAM dhabakAra - ahiMsopaniSad + muNDitatvAdyeva tallakSaNamastu, itthameva vyavahArayogAditi cet ? atrAha na ya muMDieNa samaNo, na oMkAreNa bNbhnno| na muNI'rannavAseNa, kusacIreNa na taavso||14|| na ca - naiva, muNDitena - mastakamuNDanamAtreNa, zramaNaH - bhAvazrAmaNyazAlI bhavati, naTAderapi tttvprskteH| nApyoMkAreNa - praNavaproccAraNamAtreNa brAhmaNaH - brahmacaryAlakRto bhavati, tata pUrAya che. mATe temAM doSa nathI. pUrvapakSa :- ThIka che, paNa tame temAM muninuM je lakSaNa karyuM, temAM thoDo pheraphAra karIe to kema ? je muMDita mAthAvALo hoya ke je bhagavA vezavALo hoya te muni ATaluM ja lakSaNa rAkhIe. A ja rIte munipaNAno vyavahAra paNa thaI zakaze. upazama to koNa jovA javAnuM che ? jene muMDita mAthu hoya te muni, A rIte munipaNAno vyavahAra saraLatAthI thaI zakaze. uttarapakSa :- paramarSi A ja praznano pratyutara ApI rahyA che muMDanathI zramaNa na kahevAya. kArathI brAhmaNa na kahevAya. araNyavAsathI muni na kahevAya. kuzarIrathI tApasa na kahevAya. II14ll muMDanamAjhathI bhAvazrAmasyathI saMpanna pAramArthika zramaNa na ja thaI zake. jo muMDanamAtrathI sAcA zramaNa thaI zakAtuM hoya, to to nATakiyAo paNa sAcA zramaNa thaI jaze.. vaLI OMkAramAtrathI brAhamaNa paNa na thaI zake. kAraNa ke jo praNavamaMtranA uccArathI ja brAhmaNa thaI javAtuM hoya, to naTaDAo paNa brAhmaNa thaI jaze, kAraNa ke evo uccAra to teo paNa kare ja che. pUrvapakSa :- ThIka che, ame phera vicAra karIe. je araNyamAM rahe Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - ev| nApi araNyavAsena - vananivasanamAtreNa munirbhavati, shRgaalaadibhirtiprsnggaat| kusacIreNa - tRNavizeSanirmitacIvareNaiva lakSaNAbhAsabhUtena, tApaso'pi na bhavati, pulindprbhRtibhirtiprsnggaat| kathaM tarhi tApasatvAdiyoga ityatrAha taveNa tAvaso hoI, baMbhacereNa bNbhnno| pAvAI pariharaMto, parivvAo tti vuccai // 15 // tapasA - anazanAdidvAdazavidhatapo'nuSThAnata eva, tApaso bhavati- tAttvikatApasatvaM bhjte| brahmacaryeNa - assttaadshshsrte muni' evuM ame kahezuM. nATakiyA to araNyamAM nathI rahetA eTale pUrvokta ativyAti nahI Ave. uttarapakSa :- nA, jaMgalamAM rahevA mAtrathI paNa muni na banI zakAya. jo A rIte ja muni banI zakAtuM hoya, to ziyALa vagere jaMgalI prANIo paNa muni banI jaze. vaLI jeNe kuza = tRNavizeSathI banelA kapaDA paheryA hoya te tApasa AvI vyAkhyA paNa na bAMdhI zakAya. kAraNa ke kuzarIra e lakSaNa nahIM, paNa lakSaNAbhAsa che. jaMgalamAM rahetA bhIla loko paNa kuzarIra pahere che. Ama chatAM teo tApasa tarIke koIne paNa mAnya nathI. pUrvapakSa :- haM... tamArI vAta to sAva sAyI che. to pachI tApasava vagerenuM mApadaMDa zuM ? uttarapakSa :- sAMbhaLo - tapathI tApasa thAya che. brahmacaryathI brAhmaNa thAya che ane je pApono parihAra kare, te parivrAjaka kahevAya che. II15 anazana vagere bAra prakAranA tapanA anuSThAnathI ja pAramArthika tApasapaNuM meLavI zake. aDhAra hajAra zIlAMgone dhAraNa karavArUpa 32 - ahiMsopaniSad + zIlAGgadhAraNenaiva, brAhmaNaH - taM vayaM bUma mAhaNaM - (uttarAdhyayane 25-26) ityAgamAbhimatabrAhmaNavyapadezanibandhanayogI bhvti| tathA pApAni - hiMsAdivRjinAni, pariharan - saGkalpAdestyajan, parivrAjaka iti - ucyate, parisamantAd vrajati - sarvAtmanA pApAcaraNAdapasaratIti tanniruktiyogAt, tIrthakarAdibhiriti shessH| etadapi tairucyata ityAha to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai na hoi paavmnno| sayaNe ya jaNe ya samo samo ya maannaavmaannesu||16|| tataH zramaNo yadi sumanAH, dravyamanaH pratItya, bhAvena ca bahAcaryathI ja bAhANa banI zake. arthAt utarAdhyayanasUtramAM 'ame tene brAhmaNa kahIe chIe' AvuM kahevA dvArA nirdeza karyo che, te nirdezanA kAraNabhUta je brahAcarya che, tenA yogathI ja sAcA brAhANa thaI zakAya. tathA hiMsAdi pApono mana-vacana-kAyAthI je tyAga kare tene parivrAjaka kahevAya. kAraNa ke je sarva prayatnothI pApothI pAcho phare te parivrAjaka evI niruktino yoga te ja vyaktimAM thayo che. ahIM kahevAya che tema kahyuM, temAM tIrthakara-gaNadharo vaDe ema adhyAhAra samajavAno che. arthAt tIrthakaro vageree A mujaba kahyuM che. A sivAya bIjuM paNa temaNe kahyuM che e kahe che - jo sArA manavALo hoya, ane bhAvathI pApI manavALo na hoya, svajana ane janamAM sama hoya ane mAna-apamAnamAM sama hoya, to tene zramaNa kahevAya. II16 mAtra bAhya upakaraNa ke AyAra mAtrathI zramaNa na banI zakAya. 2. na - samajA 16 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ahiMsopaniSad * nAnAcittaprakaraNam - yadi na bhavati pApamanAH, etatphalameva darzayati- svajane ca jane ca samaH, samazca maanaapmaanyoH| etadeva spaSTayati natthi a si koi veso pio ya savvesu ceva jiivesu| eeNa hoi samaNo eso anno vi pjjaao||17|| nAsti ca tasya kazcid dveSyaH priyo vA sarveSveva jIveSu, tulyamanastvAt, etena bhavati samamanAH, samaM mano'syeti samamanAH, eSo'nyo'pi paryAya iti gaathaarthH| dravya manane AzrIne je sArA mana vALA hoya ane bhAva manane AzrIne jo pApayuktamanavALA na hoya, to ja temane zramaNa kahI zakAya. zramaNanI A cittavRttinuM phaLa kahe che - svajana = sagAsaMbaMdhI, mitra vagere ane jana = svajana sivAyanA loko. te baMnemAM te samabhAvavALA hoya. A ja vAtane spaSTa kare che - sarve ya jIvomAM tene koI dveSapAtra ke premapAtra nathI. AnAthI te samamanA thAya che. A paNa anya paryAya che. ll17ll te bhAvabhramaNane sarva jIvomAM paNa koI dveSa karavA yogya nathI. athavA koI priya paNa nathI. kAraNa ke temane mana upasarga karanAra ane sevA karanAra, niMdA karanAra ane stuti karanAra sarakhA ja hoya che, baMnenA prati samAna manovRtti hoya che. AnAthI te samayanA bane che. jenuM samAna mana che, te samayanA kahevAya. A paNa eka anya paryAya che. arthAt muni ane zramaNa e jema paryAyo che ema samamanA e paNa eka paryAyazabda che. athavA to tulyacittavRtti e zramaNanuM eka atimahattvanuM pAsu che evo paNa artha thaI zake. pUrvapakSa :- ATalI badhI AMTIghUMTInuM sarjana kema karo cho ? A rIte to bALajIvo sAcA zramaNane kadI oLakhI ja nahIM zake. 6. .huM... - cA 2. - piya vra saM0 || nanu ca brAhmaNakulotpannA caturdazavidyA- pAragAmina eva zramaNA ityevocyatAmiti cet ? atrAha jAI vi appamANA kulavavaeso visuddhao jmmo| paMDiccaM pi palAlaM, sIleNa visaMvayaMtassa // 18 // jAtirapi - brAhmaNAdhuccavarNavibhAga utpattirapi, apramANA - zramaNAdivyapadeze puSTAlambanaM bhavitumanIM, kulavyapadezaH - ayamamukojjvalayazasi kule saJjAta iti gauravAvaha ullekhaH, so'pyprmaannm| yadvA jAti: - mAtRsatkA, kulam - pitRsatkam, ete ca prathitayazasyapramANa ityrthH| janmApi vizuddhakam - juo, ame tamane sarasa majAnuM lakSaNa banAvI ApIe - "je brAhamaNa kuLamAM utpanna thayA hoya ane cauda vidhAnA pANAmI hoya, te ja zramaNa' ATaluM ja kahevAnuM. have na to naTaDAmAM ativyAti Ave ke na to ziyALamAM ke bhIlamAM ativyAti Ave, barAbara ne ? uttarapakSa :- nA, AvuM lakSaNa barAbara nathI. enuM kAraNa paNa paramarSinA mukhe ja sAMbhaLo - je zIlathI visaMvAda kare tenI jAti, kulavyapadeza ane vizuddha janma ApramANa che, ane paMDitAI paNa photarA samAna che. II18II vyakti bhale brAhANa vagere ucca varNavibhAgarUpa jAtimAM utpanna thayo hoya, chatAM paNa tenI jAti pramANa nathI. arthAt tenI jAti tene zramaNa vagereno vyapadeza karavAmAM puNAlaMbana banI zake tema nathI. kulano vyapadeza eTale A vyakti amuka ujjavaLa yazavALA kuLamAM janmyo che evo gauravadAyaka ullekha. e paNa apramANa che. athavA to jAti mAtAsaMbaMdhI ane kuLa pitAsaMbaMdhI. e baMne prasiddha yazavALA hoya to paNa apramANa che. evo paNa 6. va - vizuddhas fuMmato gha - vi suMdo maMdo 2 - vimudro muMbo Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - 36 lagnanimittAdidoSamalavimuktam, apramANamiti gmyte| kiJca pANDityamapi- vaiduSyamapi, palAlam - tRnnaantishaayi| kasyetyAhazIlena caritreNa, visaMvadataH - jAtyAdiviruddhaM nissevmaannsy| nanvastu jAtyAderaprAmANyam, pANDityasya tu tat katham ? jJAnasya mahAmahimazruteriti cet ? atrAha veyA vAgaraNaM vA bhAraha rAmAyaNaM puraannaaii| jai paDhai jIvavahao duggaigamaNaM phuDaM tassa // 19 // artha thaI zake. janma paNa vizuddha hoya. arthAt lagnAdinA doSothI zUnya hoya, to paNa te apramANa che. viddhatA paNa nissAra che. tenI kiMmata ghAsanA pULA karatA vadhAre nathI. konI teno uttara ApatA kahe che - je zIlathI = cAritrathI visaMvAda kare. eTale ke jAti vagerene na zobhe, je potAnI jAtithI viruddha hoya tevA pApAcAro seve tenI jAti pramANa che. jAtimAMthI tenuM ucca mUlyAMkana nA thaI zake. pUrvapakSa :- jAti vagerenuM aprAmANya bhale thAya, paNa viddhatA zI rIte apramANa thAya ? kAraNa ke zAstromAM jJAnano mahA mahimA saMbhaLAya che. uttarapakSa :- A zaMkAnuM samAdhAna ApaNe paramarSi pAsethI ja meLavIe - vedo, vyAkaraNa, mahAbhArata, rAmAyaNa ke purANo jo jIvavadhaka bhaNe to paNa tenuM durgatigamata spaSTa ja che. ll19ll 3. * - 02/na vA/ 3 - 02TM vAne 2, - 03 3, 4 - suIH+Ti| 4. . 3. - dhuvA - ahiMsopaniSad meM vetA: - jhavevAya, vyAdhara vI - pANinIprakRtivam, bhAratam - mahAbhAratanAmnA prasiddham, rAmAyaNam - rAmacaritam, purANAni - shivpuraannaadiini| uplkssnnmetcchndHshaastraadiinaam| etAni yadi jIvavadhakaH paThati, caturdazavidyApAragAmyapi ceddhisAparAyaNaH syAditi hRdym| tarhi kimityAha- sphuTam - prakaTameva, tasya dayAzUnyatvena palAlakalpaM pANDityaM bibhrANasya, durgatigamanam - narakAdigati prati pryaannm| caraNavihInasya jJAnasya tanmAtraphalatayA sugatinAyakatvAyogAt, tathA ca pAramarSam - jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI Na hu cNdnnss| evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI na hu suggaie - iti (AvazyakaniyuktI 200, 3pazamAnAyAm 4ra6) Rgvada, yajurveda, atharvaveda ane sAmaveda A cAra vedo, pANinI, sarasvatI-kaMThAbharaNa vagere vyAkaraNa, mahAbhArata tarIke prasiddha evuM bhArata mahAkAvya, rAmacarirUpa rAmAyaNa, zivapurANa, viSNupurANa vagere purANo, AnA upalakSaNathI chaMdazAstra, jyotiSazAstra vagere paNa samajavA. jo tene jIvavadhaka bhaNe, eTale ke jo cauda vidhAno pAragAmI paNa hiMsAmAM parAyaNa hoya, to spaSTa ja che ke dayAzUnya hovAthI tRNasamAna nisAra vidvatAno dhAraka durgatimAM ja jAya. narakAdi gati pratye ja tenuM prayANa thAya. kAraNa ke je jJAna sAthe cAritra na hoya te jJAnanuM phaLa madhya jJAnano bhAra ja che. te jJAna tene sadgati na apAvI zake. upadezamALAmAM kahyuM che ne ? - jema caMdanano bhAravAhaka gadheDo bhArano ja bhAgI thAya che. caMdanano nahIM. tema cAritrahIna jJAnI paNa jJAnano ja bhAgI thAya che. sagatino nahIM. 18 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam vastutastu tajjJAnameva na bhavati, yanna caraNaprayojakam, viphalatvena nissAratvAdityAzayenA''ha kiM tAe paDhiyAe payakoDIe palAlabhUyAe ? / jasthittiyaM na nAyaM parassa pIDA na kaayvvaa||20|| palAlabhUtayA - tuSakalpayA nissArayA, tayA padakoTyA paThitayA kim ? na kinycidityaashyH| palAlabhUtatvameva samarthayatiyatraitAvanna jJAtam, kimityAha- parasya pIDA na kartavyeti / parapIDAparihAra eva padakoTitAtparyabhAvAttadadhigamavirahe vyarthameva padakoTipaThanamiti hRdym| uktaM ca - zlokArdhena pravakSyAmi, yaduktaM vAstavamAM to je cAritranuM prayojaka na bane, te jJAna ja nathI, kAraNa ke te niSphaLa hovAthI niHsAra che. A ja AzayathI kahe che 'parapIDA na karavI? ATaluM jyAM jaNAyuM nathI, evI padakoTi paNa palAlabhUta che. tene bhaNavAthI zuM ? llRoll jemAM mAtra photaruM ja hoya, aMdara dhAnyakaNa na hoya, tene palAla-tuSa kahevAya. tenA jevA niHsAra eka karoDa pada bhaNavAthI paNa zuM lAbha ? arthAt koI lAbha nathI. te karoDa pado photarA jevA kahyAM, te ja vAtanuM samarthana kare che, ke jyAM ATaluM jaNAyuM nathI. ke parapIDA na karavI joIe. Azaya e che ke dharmanA karoDa padonuM paNa tAtparya to eTaluM ja che ke parapIDAno parihAra karavo joIe. tethI te tAtparyanuM jJAna na thayuM hoya to karoDa padonuM bhaNatara vyartha ja che. kahyuM che ne ? - je karoDo graMthothI kahevAyuM che, tene huM ardha zlokamAM kahI ApIza - paropakAra puNya mATe thAya che, ane parapIDA pApa mATe thAya che, mahAbhAratamAM paNa kahyuM che - gharmanuM sarvasva sAMbhaLo ane 2. * - naWe , - naLeo | 28 - ahiMsopaniSad + grnthkottibhiH| paropakAraH puNyAya, pApAya prpiiddnm|| tathA - zrUyatAM dharmasarvasvaM, zrutvA caivaavdhaarytaam| AtmanaH pratikUlAni, parasya na samAcaret - iti (mahAbhArate dharmasarvasvAdhikAra dhogapaLi -228) anyatrApi- kiM paDhieNa sueNa va vakkhANieNa kAi kira tenn| jattha na vijai eyaM, parassa pIDA na kAyavvA - iti (nIvadayAprakaraNe 32) padakoTyA vyarthatvameva nidarzayatichaMdasarasaddajutte vi pavayaNe skkakkhrvicitte| dhammo jehiM na nAo navari tusA khaMDiyA tehiN||21|| chandaH - vasantatitayi vRttanuM, svara: - vAttAhika, zaH vyAkaraNam, etairyukte'pi sahite'pi, AstAM tadrahita ityapizabdArthaH, sAMbhaLIne tenuM avadhAraNa karo potAne pratikULa hoya tevuM AcaraNa bIjA pratye na karavuM joIe. anyatra paNa kahyuM che - jyAM ATalI vastu nathI ke parapIDA na karavI joIe, tevA bhaNatara, zravaNa ke vyAkhyAnathI zuM lAbha ? karoDo padonuM bhaNatara paNa vyartha thAya che. te viSe daSTAnta dvArA spaSTIkaraNa kare che - samartha ke saMskRta akSarothI vicitra ane chaMda, svara, zabdathI yukta evuM pravacana hovA chatAM paNa jemaNe dharmane jANyo nathI, temaNe photarA ja khAMDyA che. garavA chaMda eTale vasaMtatilakA vagere vRta, udAsa, anudAtta, svarita e svaranA bhedo che. athavA to sta, dIrgha, plata evA bhedo paNa thaI zake, zabda eTale vyAkaraNa. tenAthI yuktamAM paNa, ayuktanI to vAta ja javA do evo 'paNa' zabdano bhAvArtha che tathA samartha 6. i - muttamage | 1 - saciva7 | 2. - nA3 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ye +nAnAcittaprakaraNamzaktAkSaravicitre - samarthavarNAdivaividhyopete, pravacane- siddhAntAvabodhe satyapi, yairdharmo na jJAtaH - ahiMsAsAratvena dharmo naavyuddhaH, taiH - pranthavITaraurasaprArthaH, navara - vanam, tuSA: - dhAnyatvacaH, khaNDitAH - niSpiSTAH, niSphala eva teSAM vidyArjanaparizramaH, andhasya dIpakoTivaditi bhAvaH, uktaM ca - subahu pi suyamahIyaM, kiM kAhI crnnvippmukkss| aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDi vi - iti (AvazyakaniyuktI - 98) / kathaM tarhi vidyAsAphalyamityatrAha - samavisamaM pi paDhaMtA virayA pAvesu suggaI jNti| suTTha vi sakkayADhA dussIlA duggaI jaMti // 22 // varNa vagerenI vicitratAthI yukta evo zAstrIya bodha hovA chatAM paNa jemaNe ahiMsAsAramaya gharmane jANyo nathI teo pustakanA kIDA jevA ajJAnI ja che. temaNe mAtra photarAone ja khAMDyA che. jema photarA khAMDavAthI koI phaLa na maLe, tema temanA bhaNataranuM paNa koI phaLa nathI. jema AMdhaLAone karoDo dIvA niSphaLa che, tema temano vidhArjanano parizrama paNa niSphaLa che, kahyuM che ne - jema AMdhaLAnI sAme pradIpta karelA lAkha karoDa dIvA hoya, tema cAritrahIna ghaNuM zruta bhaNI le, to ya tene zuM lAbha thaze ? pUrvapakSa :- to pachI zI rIte vidhA saphaLa thaze ? uttarapakSa :- te ja kahe che - jeo sama-viSama paNa bhaNe che, chatAM paNa pApothI virata che, teo sadgatimAM jAya che. jeo sArI rIte saMskRta pAThavALA hoya paNa du:zIla hoya teo durgatimAM jAya che. 1. 4 - mawthA , gha. - sorr$ 2, 4 - suvAtha0/ rU. 1. - pATI 1 - gyAtA - daisanava samaviSamamapi paThantaH - jJAnAvaraNakarmatIvratAnubhAvenAnAbhogAdidoSAdyathAtathamanadhIyAnA api, pApeSu viratAH - cAritramohakSayopazamabalena kRtahiMsAdivRjinaviratayaH, sadgatim - sudevamAnuSalakSaNAm, yAnti - prApnuvanti, caraNayuktasya tAdRzazrutasyApi sugatidIpikopamatvAt, mASatuSamunivat, tadAha- appaM pi suyamahIyaM, payAsayaM hoi crnnjuttss| ikko vi jaha paIvo sacakkhuassA pAse ti - (Avathaniryutau - 21) | ___ etadeva vyatirekeNA''ha - suSThvapi - abhyAsAdyatizayena samIcInataramapi, satkRtapAThAH - svanAmavadadhItasiddhAntAH, duHzIlAH - kucaritrAH, hiMsAdikalaGkitavRttA iti bhAvaH, durgatim - kudevamAnuSanArakatiryaglakSaNAm, yAnti - hiMsAdipApAnubhAvena jemane jJAnAvaraNa karmano tIvra udaya che ane tethI teo anAbhoga vagere doSane kAraNe yathArtha pATha karI zakatA nathI, paNa cAritra mohanIya karmanA kSayopazamane kAraNe temaNe hiMsA vagere pApothI virati karI che, teo sudeva-sumAnuSarUpa sadgatimAM jAya che. kAraNa ke je cAritrayukta che, tenA mATe to tevuM anAbhogAdivALuM gRta paNa sadgatinA dIvaDA jevuM che, mASatuSa muninI jema. zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIe kahyuM che - jema eka paNa pradIpa cakSumAna vyaktine prakAza Ape che, tema cAriyukta vyakti alpa gruta bhaNe, te paNa tene prakAzaka thAya che. A ja vAtane vyatirekathI kahe che - jeo abhyAsAtizayathI sArI rIte samyakmaNe potAnA nAmanI jema siddhAntone kaMThastha karI le, paNa teo duHzIla hoya arthAt kucAritrI hoya = hiMsA vagerethI kaluSitavRtavALA hoya to teo kudeva- kumAnuSa-naraka-tiryaya gati rUpa durgatimAM jAya che. temanA hiMsAdi pApo ja temane durgatimAM laI 20 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nAnAcittaprakaraNam gacchanti, satyapi jJAne caraNAbhAvAd bhavAmbudhau nimajantIti hRdayam, taduktam - caraNaguNavippahINo buDDai subahuM pi jANaMto - iti (Avazyakaniyuktau - 97) / nanu mahatAmapi hiMsAdito durgatiriti duHzraddheyamiti cet ? atrAha - baMbhANassa harassa va annassa va jiivghaaynnryss| avasassa narayapaDaNaM jar3a se savvaM jagaM pakkhaM // 23 // brahmaNaH - vidhAtuH, harasya vA - zaGkarasya, anyasya vA jAya che. jJAna hovA chatAM paNa cAritra na hovAthI teo saMsAra sAgaramAM DUbI jAya che evuM ahIM tAtparya che. Avazyaka niryuktimAM kahyuM che - je cAritra guNathI taddana zUnya che, te cAhe game teTaluM jJAna dharAvato hoya, te saMsArasAgaramAM DUbI jAya che. pUrvapakSa :- mahAjJAnIo paNa saMsAramAM DUbI jAya, A vAta gaLe utaratI nathI. uttarapakSa :- sAcI vAta che, paNa paramaSi A ja vAta para, bhAra mApI rakhA cha, pumo - brahmA hoya, zaMkara hoya ke anya paNa koI ke je jIvaghAtanamAM rata hoya, AkhuM jagata cAhe tenuM pakSapAtI hoya, chatAM paNa te mavazapa narama paDe che.23|| je jIvonI hiMsAmAM prasakta hoya te cAhe brahmA hoya, zaMkara hoya ke Indra, vAsudeva Adi anya koI paNa hoya, hiMsAjanita karmavipAkane parAdhIna evo te narakamAM paDe che. tenuM mahattva ja spaSTa karavA kahe che, jo AkhuM vizva tenA pakSamAM hoya, tenA mAhAbhyanuM anurAgI thaIne samagra vizva paNa jo tenuM pakSapAtI banyuM hoya, to 1. kha.- vi| 2. gha - pratau caramapAdaH - natthi sayA baMbhaNe kiNci| 3. kha - viy| 42 - ahiMsopaniSad - indropendrAdeH, kiMviziSTasyetyAha - jIvaghAtanaratasya - prANihiMsAprasaktasya, avazasya - hiMsAjanitakarmavipAkaparAdhInasya, narakapatanam - nirayanipAtaH, syAditi gmyte| mahattvamevAsya sphuTIkartumAha - yadi tasya sarvaM jagat pakSam, mAhAtmyAnuraktaM cedvizvamapyasya pakSapAtI, tadA'pi narakapatanAttaM rakSayitumapratyalamiti hRdayam, Natthi kammaM Niratthakamiti vacanAt (RSibhASite 306) / vastutastu mAhAtmyamapi teSAM netyAzayenAha bAhattarikalAkusalA paMDiyapurisA apaMDiyA cev| savvakalANaM pavaraM je dhammakalaM na yANaMti // 24 // dvAsaptatikalAH - gaNitAdayaH, teSu kuzalAH, nipuNA ata eva loke paNDitavyapadezena prasiddhAH puruSAH - paNDitapuruSAH, te'pi paramArthato'paNDitA eva - ajJasaGkAzA eva, kiM sarve'pi ? paNa te tene narakapatanathI bacAvavA samartha nathI, evo ahIM Azaya che. bibhASita sUtramA ukhu che - 'bha nirartha nathI.' mATe tenuM hiMsAjanita karma tene phaLa ApIne ja rahe che. hakIkatamAM to teonuM mAhAbhya paNa nathI, e AzayathI kahe che - je paMDitapuruSo 72 kaLAomAM kuzaLa hoya paNa sarva kaLAomAM zreSTha evI dharmakaLAne jANatAM na hoya, teo apaMDita 1 che. // 24 // gaNita vagere 72 kaLA che, temAM jeo nipuNa che ane tethI ja lokamAM paMDita tarIke prasiddha che tevA paMDita puruSo paNa vAstavamAM mailsd = bhajJa vA che. zuM sarva pA ? tanA uttaramA 'nA' 1. kha.gha. - baavtt0| 2. ka.ga - kl0| 3. kha.gha. - kalApaMDiyA vi purisA apN0| 4. ka - rsaa| 5. ka - pvnnN| 21 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - 43 netyAzayenoktaviSayamAha - ye - paNDitatvenAbhimatAH, sarvakalAnAM pravarAm - azeSakalAsu zreSThAm, dharmakalAm - vakSyamANasaMyamAdikalAtmikAm, savvA kalA dhammakalA jiNAi - ityukteH (gautamakulake) sarvakalApravaratvaM dharmakalAyAH prtyeym| na jAnanti - na saMyamAdipariNatyA saMvidanti, etadeva spaSTayati saMjamakalA tavakalA vinnANakalA viNicchiyakalA y| jassesA natthi kalA so vikalo jiivlogmmi||25|| saMyamakalA - paJcAzravaviramaNAdividhau naipuNyam, tapaHkalA - anazanAdyanuSThAnaparikarmitatA, vijJAnakalA - bhaavnaajnyaanevA AzayathI kahe che - je paMDitarUpe mAnya puruSo sarva kaLAomAM zreSTha evI dharmakaLAne jANatA nathI, teo apaMDita che. dharmakaLA e have kahevAze te saMyamAdi kaLArUpa che. gautamakulakamAM kahyuM che ke 'sarva kaLAone dharmakaLA jItI le che. A vacanathI siddha thAya che ke dharmakaLA e sarva kaLAomAM zreSTha che. dharmakaLAne jANavI eTale mAtra zuSka dhArmikajJAna meLavavuM evuM nahIM, paNa saMyama vagerenI pariNatithI tenuM saMvedana karavuM. A ja vAta spaSTa kare che - jenI pAse saMyamakaLA, tapakaLA, vijJAnakaLA ane vinizcayakaLA A kaLAo nathI te jIvalokamAM vikala che.ll25ll paMca AzravathI viramaNa, paMcendriyavijaya, kaSAyanigraha ane daMDatrayavirati AmAM nipuNatA e saMyamakaLA che. anazanAdi anuSThAnathI parikarmitatA e tapakaLA che, bhAvanAjJAnathI bhAvitapaNuM e vijJAnakaLA che ane mokSanA sAdhananuM samyak Asevana karavA mATe baddhakakSatA 2. raghu.I. - ofcharya | 2. gha - 0sevA rU. 3 - vAto - ahiMsopaniSad + bhAvitatA, vinizcayakalA - mokSasAdhanasamAsevane bddhkksstaa| yasyaiSA - anantaroktA kalA nAsti, sa jIvaloke vikala:vigatakalaH, tattvataH kalAlezavirahitaH, kalyate - hitArthinA jJAyata iti kalA - evaM sAnvarthakalayA viyukttvaaditybhipraayH| nanu ca saMyamAdiviyuktA api viziSTadezanAdilabdhizAlino bhavantIti kathameSAM vikalatvamiti cet ? sAmarthya satyapi svayamanAcarato dezakasya naTakalpatvAditi gRhANa, etadeva gamayatipaDhai naDo veraggaM nivijijA bahuo jaNo jeNaM / paDhiUNa taM taha saDho jAleNa jalaM samoyarai // 26 // e vinizcayakaLA che. jenI pAse A kaLAo nathI te jIvalokamAM vikala = kalArahita che. arthAta tene bIjI aneka kaLAo hovA chatAM paNa tAtvika dRSTie tenAmAM kalAno chAMTo paNa nathI. kalAnI vyutpatti ja e che ke jenuM kalyANakAmI vaDe kalana karAya- je jaNAya. A rIte anvarthasahita evI kalAthI rahita hovAthI te vikala che, evo ahIM abhiprAya che. pUrvapakSa :- saMyama vagerethI rahita hoya teo paNa viziSTa dezanA vagere labdhione dharAvatA hoya che, to teone vikala zI rIte kahevAya ? uttarapakSa :- vikala zabda to haju alpokti che. vAstavamAM to je pote chatI zaktie AcaraNa nathI karato e upadezaka naTa jevo che. A ja vastu kahe che - naTa vairAgya vAMce che, tenAthI ghaNA loko nirveda pAme che. te rIte tene vAMcIne zaTha jALa laIne pANImAM utare che..rikA 6. vakra - 02nA 2. g. T.gha. - vahunA rU. #.S.T.gha.. - nIrtana | 4, - namI 3.T.I.2.- no che. 4 - 03/ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam naTati nRtyatIti naTaH raGgAvatArakaH, sa vairAgyam virAgarasaprasarasarasAmAkhyAyikAdikAm, paThati - raGgAvatArasamaye bhaNati, yena abhinayAdyalaGkRtena paThanena, bahukaH - prabhUtaH, janaH - prekSakalokaH, nirvidyAt bhavavirAgamApnuyAt, tat - vairAgyAvahaM svavaktavyam, tathA nirvedotpAdane'moghatayA, paThitvA - abhyAsavazena vAkchaTAvizeSasacivamanubhaNya, zaThaH - svayaM virAgalezavirahitatayA dhUrtaH, jAlena - matsyagrahaNasAdhanatayA kAsArAdipAnIyam, samavatarati 45 - pratItena saha jalam matsyAzanalubdhatvenAvagAhayati / itthaM ca tasya naTasya vairAgyavArtA tanmUlaM pANDityaM ca vRthaivetyAzayenAha - je nRtya kare te naTa. te tathAvidha nATakamAM kyAreka vairAgyanA rasaprasarathI sarasa evI AkhyAyikA vagerene vAMce che ke je abhinayayukta paThanathI ghaNA prekSako saMsAranirveda pAme che. A rIte nirveda thayA vinA na rahe e rIte virAganA kAraNabhUta potAnuM vaktavya te naTa bole che. abhyAsanA prabhAve viziSTa vAkchaTA sAthe te vaktavya bolyA pachI te naTa potAnuM pota prakAze che. tenA potAnAmAM to jarAya virAga hoto ja nathI. tethI te dhUrta che. evo te dhUrta mAchalA pakaDavAnI jALa laIne taLAva vagerenA pANImAM utare che. mAchalI khAvAnI tenI lolupatA jaNAyA vinA rahetI nathI. A rIte te naTanI vairAgyanI vAto ane te vAtonA mULamAM rahelI vidvattA phogaTa ja che. e AzayathI kahe che - A bhraSTa caritravALuM naTapAMDitya sadgatimAM laI jatuM 23 46 ahiMsopaniSad evaM naDapaMDiccaM bhaTThacaritaM na suggaI nei / loyaM ca panaveI gaI ya se pAviyA hoI // 27 // etan naTapANDityam - anantaraM vyAvarNitam, kIdRzamityAhabhraSTaM caritraM yatra tad bhraSTacaritram - vyApannavRttam, sadgatiM na nayati naiva svargApavargI prApayituM pratyalaM bhavati / nanu jJAnAlokAlokitAkhilaloko'pi kasmAnna sugatimupayAtIti cet ? atrAha- lokaM ca prajJApayati vaiduSyabalAdasau viditalokatayA tatprajJApanaM tAvat karotyeva, etadaMze'smAkamapyavipratipattiH, kintu yathAjJAnaM heyopAdeyaparihAraparyupAstivirahAt tena tasya - lokasya gatiH - narakAdilakSaNA, prAptA - snycitpaapnathI. lokanI prajJApanA kare che ane tenI gati prApta thAya che. // 27 // hamaNA je naTanI paMDitAI kahI temAM cAritranI bhraSTatA che. suzIlatA marI paravArI che. AvI paMDitAI svarga ke mokSarUpI sadgatine pAmavA samartha thatI nathI. pUrvapakSa :- keTalAka dezako potAnA jJAnaprakAzathI samagra lokane nihALatA hoya che. te paNa kema sadgatimAM na jAya ? uttarapakSa :- hA, vidvattAnA baLe te zrutacakSuthI lokane jue che ane tethI lokanI prajJApanA to kare ja che. emAM to amane ya koI vipratipatti nathI, paNa potAnA jJAnanA anusAre heyano parihAra ane upAdeyanI parvapAsanA na hovAthI te dezaka lokanI narakAdi gatine pAme che. je gationuM te varNana kare che te ja gatiomAM tene pote bhegA karelA pApone kAraNe javuM paDe che. arthAt cAturgatika 1. ca evN| 2 ka- loaN| kha logaM / 3 kha gha. - vi / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 + nAnAcittaprakaraNam karmatvenAdhigatA, bhavati, cAturantasaMsAre'sau bambhramItIti hRdym| yadvA tasya - naTapANDityopetasya, gatiH - bhavAntarAvasthA, pApena nirvRtA - pApikA, duHsahayAtanAvidruteti bhAvaH, bhavati - syaadev| ___tasmAddurgatinibandhanaM naTapANDityaM vihAya cAritrAcAre ytitvym| sa ca vicAryamANo'hiMsAyAmeva paryavasyatIti tatsAmagrye yatitavyam, zeSavratAnAmapi tavRtyAtmakatvAt, etadAzayenaivAha tinni sayA tesaTTA pAsaMDINaM prupprviruddhaa| na ya dUsaMti ahiMsaM taM giNhaha jattha sA sylaa||28|| saMsAramAM te bhramaNa kare che. athavA to te naTapaMDitAIvALI vyaktinI bhavAntarAvasthArUpI gati pApathI thayela = pApikA thAya che. eTale ke du:saha yAtanAothI upaplata thAya che. evo ahIM bhAva che. mATe durgatinA kAraNabhUta evuM naTapAMDitya choDIne cAtriAcAramAM yatna karavo joIe ane cAjhiyArano vicAra karIe to te ahiMsAmAM ja paryavasAna pAme che. mATe paripUrNa ahiMsAmAM yatna karavo joIe. pUrvapakSa :- paMcamahAvatomAMthI ahiMsAne ja yAtri tarIke kema kahI ? uttarapakSa :- kAraNa ke satya, asteya vagere zeSa vrato paNa ahiMsAnI rakSA mATe tenI vADa jevA che. mATe ahiMsAnI samagratAne siddha karavA prayatna karavo joIe. A ja AzayathI kahe che - - ahiMsopaniSad + trINi zatAni triSaSTiH - triSaSTyuttarazatatrayam, keSAmityAhapASaNDinAm -kriyAvAdiprabhRtInAm, kIdRzI ityAha- parasparaviruddhA - mitho viparItAbhiprAyA, evaMvidhA'pi sA'hiMsAM na ca - naiva, dUSayati - akartavyatayA pratipAdayati, sA'zeSA'pyahiMsA samarthayatyeva, ahiMsAyA upAdeyatve taavtsrvessaampyvigaanmevetybhipraayH| tasmAd yatra - yasmin darzane, sA - ahiMsA, sakalA - dravyAdiniravacchinnA, yathoktam- davvao NaM pANAivAe chasu nikAesa, khittao NaM pANAivAe savvaloe, kAlao NaM pANAivAe diA vA rAo vA, bhAvao NaM pANAivAe rAgeNa vA doseNa vA0 neva sayaM pANe aivAejA nevannehiM pANe aivAyAvejA, pANe paraspara viruddha evA paNa 363 pAkhaMDIo ahiMsAne dUSita karatA nathI. mATe jyAM sakala ahiMsA che, tenuM grahaNa karo. Il28II kriyAvAdI 180, akriyAvAdI 84, ajJAnI 67 ane vainAyika 32 A rIte 363 pAkhaMDIo thAya che. teo paraspara viparIta abhiprAyo dharAve che. Ama chatAM paNa teo ahiMsAne dUSaNa lagADatA nathI. 'ahiMsA na karavI joIe.' evuM pratipAdana karatAM nathI. te sarve paNa ahiMsAnuM samarthana to kare ja che. ahiMsA upAdeya che - eTalA aMze to badhAno ekamata ja che, evo ahIM abhiprAya che. mATe je darzanamAM pUrvokta rIte dravyAdithI niravacchinna ahiMsAnuM pratipAdana karyuM hoya, te darzanano svIkAra karo. dravyAdi niravacchinna ahiMsAnuM nirUpaNa A rIte karAyuM che - dravyathI prANAtipAta paTajIvanikAyomAM, kSetrathI prANAtipAta sarvalokamAM, kAlathI prANAtipAta divase ke rAte ane bhAvathI prANAtipAta rAgathI ke dveSathI. A koI paNa rIte svayaM hiMsA na karavI. bIjA vaDe hiMsA 1. ka - pratI adhikam - asiyasayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culasII anALi sattazrI vairdyAnuM vattIsI 2. i - te sadaHI/ rU. g - ofsaT/ Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAcittaprakaraNam aivAyaMte vi anne na samaNujANijjA - ityAdi (pAkSikasUtre), tat - nam, gRti - svIkRtA. nanu yatra kutrApyahiMsA pratipAditA, taddarzanaM gRhyatAm, alaM sAmagryadurAgraheNeti cet ? na, tatsAmagrya eva dharmasya svarUpalAbhasambhavAt, etadeva nidarzanena sphuTayati jaha uDuvaimmi uie sayalasamatthammi punnimA hoi| taha dhammo vi dayAe hoi samattho smttaae||29|| yathoDupatau - candramasi, sakalasamartha udite - kAntisAmagryeNa tApAdinirasanazaktatayA codayaM prApte sati pUrNimA bhavati, na karAvavI, ane je hiMsA karatA hoya tenI anumodanA paNa na karavI... ItyAdi, pUrvapakSa :- are bhAI, jyAM kyAMya paNa ahiMsAnuM pratipAdana karAyuM che. te darzananuM grahaNa karI lo. AvI paripUrNatAno durAgraha rAkhavAthI saryuM. uttarapakSa :- nA, ahiMsA paripUrNa bane to ja dharmanuM astitva saMbhavita che. A ja vAtane udAharaNathI spaSTa kare che - jema sakala samartha candra uge tyAre pUrNimA thAya che, tema samasta dayA hoya tyAre ja dharma paNa samartha thAya che. il29li jyAre candramAM sakala hoya arthAt soLe kaLAe saMpUrNapaNe samagra kAti sAthe udaya pAmyo hoya, tathA samartha hoya = tArAdino pratikAra karavA samartharUpe udaya pAmyo hoya tyAre ja pUrNimA thAya che. te sivAyanA kALe pUnama hotI nathI. kAraNa ke jeTalA aMze candrano udaya nathI, teTalA aMze candra aMdhakAragrasta hovAthI asamartha ja che. 6, - 3vaNa2, 4 - moma re, - 4. , tuM. - mamattA 6 = - ahiMsopaniSad + nAnyadA, yAvatAMzenAnudayastAvatAMzena timirprikrittvenaasmrthtvaantikrmaat| tathA dharmo'pi dayAyAM samastAyAM satyAmeva samartho bhavati, ahiMsAparipUrNatAyAmeva durgatiprapatajjantudhAraNalakSaNe svaprayojane dharmaH samartho bhavatIti bhAvaH, sa eva ca tattvato dharmaH, sAnvarthatvAt, AbhAsamAtrastaditaraH, paritApahetureva tadgrahamityudAharati jo giNhai kAyamaNI veruliyamaNitti nAma kaauunn| so pacchA paritappar3a jANagajANAvio sNto||30|| yaH - mugdhamatiH, ayaM vaiDuryamaNiriti kRtvA kenacit tema dharma paNa ahiMsA paripUrNa bane tyAre ja samartha bane che. dharmanuM prayojana che durgatimAM paDatAM jIvane dhAraNa karavAnuM. A prayojanane siddha karavA mATe dharma tyAre ja zaktimAna bane che, ke jyAre dayA samasta bane ane te ja tAtvika dharma che. kAraNa ke e kakSAmAM gharma potAnA uparokta anvarthane prApta kare che. te sivAyano to dharma nahIM paNa dharmAbhAsa che. jema ke gohiMsAno niSedha karIne azvamegha yajJanA nAme ghoDAnI bhayaMkara hiMsAnuM vidhAna kare te gharmamAM AMzika dayA hovA chatAM paNa paripUrNa dayAnA abhAve tene dharma na kahI zakAya. vaLI evA dharmAbhAsanuM koI grahaNa kare to e tene paritApanuM ja kAraNa thAya che. ahIM daSTAnna ApatAM kahe che - je 'vaiduryamaNi' ema samajIne kAyamaNi le che, te pachI jANakArathI jaNAvelo chato paritApa kare che. Il3ol. jema koI mugdhamati - bhoTa vyakti hoya, tene koI dhUrta chetarI jAya ane tethI te samajI le ke 'A vaiDuryamaNi che. tethI te maNinI 8. H.T.5.2.- nA 2. - eff rU. 2 - najha0 | Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam pratAritatvena sampradhArya, kAcamaNim - maNipratirUpakaM kAcamAtram, gRhNAti - mahAyaM dattvA krINAti, sa pazcAd jJAyakaH - maNikAcavivekajJAnasacivaH, tena jJApitaH - yuktyAdibhiH khyApitaH san paritapyati - aho ! mayA mudhaiva mahAvyayaH kRta ityanuzayabhAjanaM bhvti| atropanayo bhAvita ev| tasmAdazeSAhiMsA''rAdhanIyA, itthameva pApasaMzodhanasambhavAdityAha - na jalaM na jaDA na muMDaNaM, nevaM ya vakkalacIvarANi vA / narassa pAvAI visohayaMtI, jahA dayA thaavrjNgmesuN||31|| jalam - snAnopayuktaM gAGgAdi pAnIyam, na pApAni zodhayantItyagre yogaH, na jaTA - prikrmaadiprihaarpryuktaatyntijevI AkRtivALA kAyane lAkho rUpiyA ApIne kharIdI le. pachI ko'ka jhaverI tene maLe. e jhaverI maNi ane kAcanA vivekajJAnavALo hoya. e tene yuktiothI samajAve ke A vaiduryamaNi nahIM paNa lIlA raMgano kAca ja che, tyAre te atyaMta pazcAttApanuM bhAjana bane che, ke meM phogaTanA ATalA rUpiyA gumAvI dIdhAM. ahIM upanayanuM paribhAvana pUrve karyuM ja che. mATe paripUrNa ahiMsAnI ArAdhanA karavI joIe. kAraNa ke A ja rIte pApazuddhi saMbhavita che. A ja vacanane vyaktarUpe kahe che - jala, jaTA, muMDana ke valkalanA vo naranA pAponI tevI vizuddhi nathI karatAM ke jevI sthAvara-jaMgamomAM dayA kare che. I31] jala eTale snAnamAM vApareluM gaMgA vagerenuM pANI. te pAponI vizuddhi nathI karatuM evo AgaLa anvaya thaze. kezomAM kartavAdi koI parikarma na karavAthI atyaMta vRddhi pAmela kezabhArarUpa je jaTA, 6. - nevaM 2. gha - vakratAruM vIraT | rU. tuM - 'va' - vinA 52 - riMsInavat ja kavRddhimupayAtaH kezabhAraH, na muNDanam- locAdinA ziraHkezApanayanamAtram, naiva ca valkalacIvarANi vA - vRkSatvagAtmakavastrANyapi, narasya - manujasya, pApAni - prAkRtAni duSkarmANi, vizodhayanti - apanayanti, yathA sthAvarajaGgameSu - acaracarajIveSu, dayA-karuNA, ahiMseti yAvat, pApAnyapAkuruta iti gamyate, taduditam - kallANakoDijaNaNI durNtduriyaarivggnitttthvnnii| saMsArajalahitaraNI ikkucciya hoi jIvadayA- iti (puSpamAlAyAm 7) / nanu ca jaTA muNDanAdisacivA bahavastapovananivAsino dRzyante, te ca pApapratighAtaprayojanenaiva tathA pravRttA iti kathaM na teSAM pApavizodhanamiti cet ? dharmAbhAvAditi gRhaann| nanu ca loya vagerethI mastakanA kezone dUra karavA rUpa je muMDana, ke pachI jhADanI chAlarUpa valkalanA vastro paNa manuSyanA pUrvakRta pApone dUra karavA eTalA zaktizALI thatAM nathI ke sthAvara-jaMgama = acarayara samagra jIvasRSTi uparanI dayA = ahiMsA jevI rIte pApone dUra kare che. puSpamAlAmAM kahyuM che - karoDo kalyANonI jananI, duHkhethI aMta Ave tevA pAporUpI buonA vargane samApta karanArI, bhavajaladhitaraNI evI eka mAtra jIvadayA ja che. pUrvapakSa :- juo, jaTA, muMDana vagerethI yukta ghaNA tapovanavAsIo dekhAya che. teo pApanA pratighAta mATe ja tevI-tevI avasthAmAM pravRta thayA che. to pachI temanI pApavizuddhi kema nahIM thAya ? uttarapakSa :- Ano javAba to ame ApI ja cUkyA chIe. chatAM pharIthI TUMkamAM ApIe chIe- 'dharmanA abhAvathI' ema samajI lo. pUrvapakSa :- are, paNa tapovanamAM rahenArAone paNa dharmano pravRta paNa Ano ApIe chIe- * Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAcittaprakaraNam 53 tapovanAzrayiNAmapi dharmAbhAva iti na ghaTAkoTimATIkata iti cet ? na, dharmasya tatpratibaddhatvavirahAt, etadeva sAkSAdAcaSTe na dhammo Asame vasaI, na dhammo Asame vasaMtassa / hiyae Asamo tassa, jassa nikkalusA maI // 32 // dharmaH - sarvabhUtadayAdilakSaNaH prazasta AtmapariNAmaH, Azrame tapovanAdau pASaNDyAzraye, na vasati, yatrAzramastatra dharma iti prtibndhvirhaat| nanu na vayamAzrame dharma iti pratijAnImaH, api tu dharma AzramAzrayiNa iti, tasmAdadoSa ityArekAmapAkartumAha- na abhAva hoya e saMgata thatuM nathI. uttarapakSa :- nA, kAraNa ke dharma tapovanane baMdhAyelo nathI. juo paramarSi svayaM paNa A ja kahI rahyAM che - dharma AzramamAM vasato nathI. AzramamAM vase teno dharma evuM nathI. jenI mati nirmaLa che tenA hRdayamAM Azrama che. karaNA dharmano artha che sarvajIvo para dayA vagererUpa prazasta AtmapariNAma. e dharma pAkhaMDIonA ghararUpa AzramamAM raheto nathI. kAraNa ke jyAM Azrama tyAM dharma evI vyApti nathI. pUrvapakSa :- hA bhAI hA, paNa ame evuM kyAM kahIe chIe ke AzramamAM dharma che, ame to ema kahIe chIe ke je AzramamAM rahe temanAmAM dharma che. mATe uparokta doSa nahIM Ave. uttarapakSa :- tamArI A ja zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe paramarSi kahe che ke - AzramamAM rahe tenAmAM dharma evuM paNa nathI. kAraNa ke AvuM mAnatA ativyApti Ave. AzramamAM to kIDA vagere paNa rahe che. temanAmAM paNa dharma mAnavo paDaze. mATe AzramamAM rahe - - 27 ahiMsopaniSad 54 dharma Azrame vasata, AzramasthaiH kITAdibhiratiprasaGgAt, ayamAzayaH- yadyAzramanivAsamAtreNaiva dharmaprabhavaH, tarhi kITAdInAmapi dharmAbhyupagamaprasaktiH, tasmAnnAtrApi pratibandhabuddhiH smiicInetiA tathApi cedAzrama eva dharma ityabhyupagame'nurAgaH, tadA''zramasvarUpameva naizcayikamavagamyatAmityAzayenAha yasya dayArasaikarasIbhUtacittasya, niSkaluSA - hiMsAdikAluSyavirahitA, mati:- manISA, tasya hRdaya evAzramaH, sisAdhayiSitadharmapratibandhasya paramArthataH sadayahRdaya eva sadbhAvAt / bAhyastvAzramo'nyathAsiddhaH, dayAdamaprabhRtiguNAnAmeva dhrmhetutenAmAM dharma evI vyApti mAnavI paNa barAbara nathI. Ama chatAM paNa jo tamane 'AzramamAM ja dharma' AvI mAnyatA para prema hoya, to nizcayadRSTie AzramanuM svarUpa ja samajI lo. A ja AzayathI kahe che - jenuM mana dayArasathI ekarasa thaI gayuM che, tethI tenI mati taddana kAluSyazUnya che = nirmaLa che, tenuM hRdaya ja Azrama che. kAraNa ke tamAre dharmanI je vyApti siddha karavI che e vyApti pAramArthika rIte dayALu hRdayamAM ja vidhamAna che. Azaya e che ke 'jyAM dayA tyAM dharma evI vyApti che. tamArI utkaTa bhAvanA che ke 'jyAM Azrama tyAM dharma' evI vyApti siddha thAya. to tamArI bhAvanAne sAkAra karavAno eka ja upAya che ke tame dayALu hRdayane ja Azrama tarIke svIkArI lo, tamArI IcchA pUrI thaI jaze. hA, bAhya Azrama to anyathAsiddha che. kAraNa ke te dharmano hetu nathI. dayA, Indriyadamana vagere guNo ja dharmanA hetu che. A ja Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAcittaprakaraNam tvAt, etadevAbhipretyAbhidhatte dAntasya kiMmu daMtassa rantreNa ? 'adaMtassa kimAsame / jattha tattha vase vaMto, taM rAM so ya sAramo/rUrU svasvaviSayAnudhAvanAnupravRttendriyagrAmadamanakartuH, araNyena kim ? araNyanivAsasisAdhayiSitasya prAgeva svaguNaiH siddhatayA nAsyAraNyena kiJcit prayojanamiti bhAvaH / etadeva vyatirekeNAha- adAntasya ucchRMkhalendriyagrAmasya, Azrame nivasanena kim ? AzramanivAsApekSitaguNodayasya taddoSaniruddhatvena AzayathI kahe che - dAntane araNyathI zuM ? ane adAntane AzramamAM zuM ? dAnta jyAM jyAM vAsa kare te araNya che ane te Azrama che. 113311 = 55 anAdikAlIna kusaMskArothI Indriyo sva-sva viSayo pratye doDyA kare che. e IndriyonuM je damana kare te dAnta che, tene araNyanuM zuM kAma che ? vanamAM rahevAthI je siddha karavAnuM hatuM e to teNe pahelAthI ja potAnA guNothI ja sAghI lIdhuM che, mATe tene vanamAM rahevAnuM koI prayojana nathI. A ja vAta vyatirekathI kahe che. jenI Indriyono samUha uzruMkhala che, mana phAve tema viSayapravRtti kare che, tene AzramamAM rahevAnuM paNa zuM kAma che ? kAraNa ke AzramamAM rahevA dvArA je guNonuM prAkaTya apekSita hatuM e prAkaTyane to tenA doSo ja aTakAvI devAnA che. mATe vanamAM rahevA chatAM paNa tene koI lAbha thavAno nathI, mATe teno AzramAvAsa niSphaLa che. jyAre AvI paristhiti che, tethI dAnta AtmA jyAM tyAM paNa 6. tu.ga.ya.6 - mituM.| 2. 3..ya.6 - taMta.| rU. 3 - vasa-| 28 ahiMsopaniSad nAsyAraNyavAsena kazcid guNasambhava iti viphalo'syA''zramA''vAsa iti hRdayam / yata evaM tasmAt yatra tatra grAmAdau dAnto vaset tadaraNyaM sa cAzramaH, viSayatRSNAdikAluSyazUnyatayA'sya sarvatrA'pi guNodayaprayuktaparamAnandarasaprasarasyApratibaddhatvAt, etadapi tathAvidhazubhAbhyAsavazAt sarvasyApi sthAnasya taM prati dhyAnanimittatvAnapAyAt, tathA ca pAramarSam daMtiMdiyassa vIrassa kiM raNNeNa'ssameNa vA ? jattha jattheva modejjA taM raNNaM so ya assamo // kimu daMtassa raNeNaM ? daMtassa va kimassame ? / NAtikkatassa bhesajjaM, Na vA stthss'bhejjtaa|| subhAvabhAvitappANo suNNaM raNNaM vaNaM pi vaa| 56 vase te ja vana che ane te ja Azrama che. kAraNa ke te AtmA viSayatRSNA vagere kAluSyathI zUnya hovAthI guNodayathI thatA tenA paramAnaMdanA rasano prasAra sarvatra paNa askhalita ja rahe che. emAM paNa e ja kAraNa che ke vAraMvAra karelA zubha abhyAsane kAraNe sarva sthAno tenA mATe ghyAnanA nimitta bane ja che. RSibhASitasUtramAM A ja vAta karI che. je dAntendriya ane vIra che, tene vanathI zuM ke AzramathI paNa zuM ? jyAM jyAM te guNajanita AnaMda pAme che, te ja vana che ane te ja Azrama che. dAntane araNyathI zuM ? ane dAntane AzramanuM paNa zuM prayojana che? jeNe rogone oLaMgI lIdhA che, tene auSadhanuM koI prayojana nathI ane je zastra che tene mATe kAMI abhedhatA paNa nathI. jema koIne kAMTo vAgyo hoya, asahya vedanA thatI hoya, to e jyAM paNa jaze, tyAM tenuM mana kAMTAmAM ja lAgeluM raheze. e rIte jeno AtmA zubhabhAvothI bhAvita che, te zUnya araNyamAM rahe ke thoDI avarajavaravALA jaMgalamAM rahe, cAhe game tyAM hoya, te sarva Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAcittaprakaraNam savvametaM hi jhANAya sallacitte va salliNo iti (RSibhASitasUtre 38/13-15) tadAhuH pare'pi kimaraNyenAdAntasya dAntasya tu kimAzramaiH / yatra yatra vaseddAntastadaraNyaM tadAzramaH - iti ( itihAse) etadeva spaSTataramAcaSTe - vaNe vasa dussIlo, gAme vasau sIlavaM / jattha sIlaM tahiM dhammo, gAmesu nagaresu vA // 34 // viSayatRSNAdidoSairduSTaM zIlam - caritraM yasya saH - du:zIta:, vane'pi vasatu, nAsya duHzIlatve kA'pi kSatiH, pratyuta tadvRddhirityAzayaH, uktaM ca- vane'pi doSAH prabhavanti rAgiNAm - sthAno enA dhyAna mATe ja thAya che. (atre ati saMkSiptamAM bhAvArtha Apyo che. RSibhASitasUtranA rahasyo jANavA vAMco RSibhASitasUtravRtti-ArSopaniSad). A ja vAta jainetara graMthamAM paNa karI che - je adAMta che, tene vanavAsathI zuM ane je dAnta che tene AzramothI zuM ? jyAM jyAM dAnta vase, te araNya che ane te Azrama che. A ja padArthane vadhu spaSTa rIte kahe che - - 57 duHzIla cAhe vanamAM vase, suzIla cAhe gAmamAM vase, gAmomAM ke nagaromAM, jyAM zIla che tyAM dharma che. / / 34 / / jenuM caritra viSayatRSNA vagere doSothI duSTa che, te duHzIla che. te bhale ne tapovanamAM rahe, tenA duHzIlapaNAne unI AMca paNa nahIM Ave, ulTI duHzIlatAnI vRddhi ja thaze. bhartRharie kahyuM che ne - 'rAgIone to vanamAM paNa doSonI atyaMta vRddhi ja thAya che.' jema koI kAmInuM mana mAtra kAmamAM ja tanmaya hoya, te game tyAM jAya tenA malinabhAvomAM koI pharaka nahIM paDe, tema tapovana vagere paNa 29 ahiMsopaniSad 58 iti| tapovanAdyapi duHzIlasya duSkarmAzravasyaiva nibandhanam, kAmaikAdhyavasitakAmivaditi bhAvaH, taduktam - duharUvA duraMtassa NANAvatthA vasuMdharA / kammAdANAya savvaM pi kAmacitte va kAmiNo - ti (RSibhASite rUTa-26)| tadeSA duHzIlavaktavyatA, sAmprataM suzIlasya tAmAha- zIlavAn zobhanazIlazAlI, grAme'pi vastu, na kAcidasya suzIlatvavyAhatiH, dharmAdhyavasAyasya yatra tatrApyapratihatatvAt, etadapyasya suzIlatvAdevetyAha- yatra zIlaM tatra dharmaH, grAmeSu nagareSu vA, vastuto dharmasya suzIlahRdayAdhikaraNatvena vyavasthitatayA''zramAdinivAsacintAyA vyarthatvAdityabhiprAyaH, uktaM ca - - duHzIlane azubhabhAvomAM bAdhaka nahIM bane ane tethI tenA azubhabhAvo te kSetramAM paNa askhalita rahevAthI tene te kSetra paNa kathaMcit azubhakarmabaMdhanuM ja kAraNa thaze. RSibhASita sUtramAM A ja vAstavikatAne eka zlokamAM kaMDArI dIghI che - jema kAmI game tyAM jAya tenuM mana kAmamAM ja raheze, tema jene viSayatRSNAdi doSone kAraNe bhayaMkara pariNAma bhogavavAnuM che (duSTo'no carca ma: - duranta:) tene aneka prakAranI avasthAvALI bhUmi paNa duHkharUpa (du:khanA kAraNabhUta pAparUpa) ja thavAnI che. e jyAM paNa jAya, sarva kSetra tene karmAdAnanuM ja nimitta thavAnuM che. A duHzIlanI vAta thaI, have suzIlanI vAta kahe che - je suMdara zIla dharAve che, te bhale ne gAmamAM paNa rahe, tenA suzIlapaNAne koI bAdhA nahIM Ave. kAraNa ke teno dhArmika adhyavasAya tyAM paNa apratihata raheze. AmAM paNa kAraNa tenuM suzIlapaNuM ja che, tethI kahe che - jyAM zIla che, tyAM dharma che, pachI te gAmomAM hoya ke Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam kAmakrodhau vinirjitya kimaraNye kariSyati ? / athavA tAvanirjitya kimaraNye kariSyati ?- iti (itihaase)| tasmAt suzIlabhAvAyaiva yatitavyam, tadyatnamevopadizati - jiNe kohaM ca mANaM ca, mAyA lobhaM ca nijinne| abhayaM dehi jIvANaM, gaMgAe viya pukkharaM / / 35 / / krodhaM ca mAnaM ca jayet - anuditaM nigRhNIyAt, uditaM ca viphalIkuryAt, mAyAM lobhaM ca nirjayet - na yathA punarutthAnaM syAttathA parAkuryAt, jIvAnAmabhayaM dehi - SaDjIvanikAyasya matto'bhayamityabhayadAnaM kuru, sarvathA prANAtipAtaviratiM kuryaadityaanagaromAM hoya. kAraNa ke vAstavikarUpe gharma suzIlanA hRdayamAM rahelo che. mATe AzramamAM rahevuM ke gAmamAM rahevuM vagerenI vicAraNA vyartha che. mATe ja ItihAsamAM kahyuM che - kAma ane krodhane jItI lIdhA pachI araNyamAM rahIne zuM karaze ? athavA to kAma-krodhane jItyA nathI, to araNyamAM rahIne zuM karaze ? mATe suzIlapaNAne meLavavA mATe ja yatna karavo joIe. te yatna karavAno ja upadeza Ape che krodha ane mAnane jIte, mAyA ane lobhane jIte, jIvone abhaya Apa, gaMgAjaLa paNa A ja che.alupA. krodha ane mAnano udaya na thayo hoya tyAre temano nigraha karavo ane udaya thayo hoya to tene niSphaLa karavo e koi ane mAna parano vijaya che. e rIte mAyA ane lobha para paNa vijaya meLavavo joIe, pharI temanuM utthAna na thAya e rIte temane parAsta karavA joIe. che. - nAdRA 2. .T. - maThThANuM chuM - mannato I - nandI / rU. 4 - puSya | phu - tukSara - puHI - hiMsonA rU shyH| nanu ca hiMsopArjitavRjinAnAM tIrthasnAnaireva prakSAlanabhAvAnnAsmAkaM hiMsAvirateH prayojanamiti cet ? na, hiMsAjanitapApAnAM tata eva pratighAtAnupapatteH, na hi rudhiroparaktaM vastraM rudhireNaiva kSAlyamAnaM kadAcidapi vishuddhimupyaati| ata uktarItyA'bhayadAnameva tdaussdhm| etadeva prakArAntareNAha- gaGgAyA api - surasrotasvinyA api, puSkaram - pAvanaM pAnIyam, abhayadAnamiti gmyte| AstAM zeSAzeSatIrthasnAnam, gaGgAjalAvagAhanamapyabhayadAnameva, tasyaiva pApaprakSAlanopAyatvAditi hRdym| vaLI 'SakAyanA jIvone mArAthI abhaya che' A rIte jIvone abhayadAna de. arthAt sarvathA prANAtipAtavirati kara. pUrvapakSa :- juo, hiMsAthI je pApo thaze, te to tIrthomAM snAna karavAthI ja dhovAI javAnA che. mATe amAre hiMsAviratinuM koI prayojana nathI. uttarapakSa :- nA, kAraNa ke snAna paNa hiMsA che ane hiMsAthI thayeluM je pApa che, te hiMsAthI ja naSTa thAya e vAta ghaTatI nathI. lohIthI kharaDAyelA vastrane lohIthI ja dhovAmAM Ave, to te kadI vizuddha thatuM nathI. mATe uparokta rIte abhayadAna ja te pAponA pratikAranuM sAdhana che. A ja vAta bIjA prakArathI kahe che - gaMgAnuM paNa pavitra pANI abhayadAna ja che. bIjA badhA tIrthomAM snAna karavAnI vAta to javA ja do, gaMgA jaLamAM DUbakI mAravAthI tamane je phaLa apekSita che e phaLa abhayadAnathI ja maLI zake tema che. mATe abhayadAna ja gaMgAjaLamAM DubakI che, evuM beghaDaka kahI zakAya che. kAraNa ke te ja pApone dhovAno upAya che. pUrvapakSa :- ThIka che. jalanA jIvone pIDA ApanArA evA tIrthasnAnothI saryuM. ame yajJo ja karazuM kAraNa ke tenAthI ja svarga 30 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - ___ atha kRtaM jalajIvanipIDananibandhanaistIrthasnAnaiH, yajJAneva vayaM yajAmahe, tata eva svargAdiprayojananiSpatteH, taduktam - agnihotraM juhuyAt svargakAmo, yamarAjyamagniSTomenA'bhiyajati, somarAjyamukthena, sUryarAjyaM SoDazinA, svArAjyamatirAtreNa, prjaaptymaashsrsNvtsrAntajhatunA- ti (maitrAyuniTi 6-36) zaivam, pAyamAnceksaadhye svargAdau yajJasya prayojakatA'sambhavAt, anenaivAzayenAha kohaggI mANaggI mAyaggI nijiNeha lohggii| tA hohi AhiyaggI kiM te samihAhi daDDhAhiM ? // 36 // krodha evAgniH - krodhAgniH, prItyAdinirdAhakatvAt, taduktamkoho pII paNAsei - iti tam, mAna evAgniH - mAnAgniH, - ahiMsopaniSad vinayAdivibhUtividAhakatvAt, uktaM ca- mANo viNayaNAsaNo - iti, tam, mAyA evAgniH mAyAgniH, maitryAdipariploSahetutvAt, tadAha - mAyA fmattAni nAser - ti, tam, noma pravAmiH nomara: - sarvArthasandAhakatvAt, tathA ca pAramarSam - loho savvaviNAsaNo - ti (zavaikrAMti 8-38), te ra nirNaya - kSamAtirasa,soLa parAkuru vidhyApayeti yAvat, tasmAdevamprakAreNA''hitAgniH - agnikArikAkRt, bhava, bhAvayajJaparAyaNaH syAH, dravyayajJasya pazvAdyAlambhanAtmakatayA duHkhaikaphalatvAdityAzayaH, tasmAt samiddhiH - yajJopayuktairindhanairdagdhaiste kim ? na kiJcidAtmaprayojanamataH srtiitylmnenetyrthH| kare che. mAna e ja agni che, kAraNa ke e vinaya vagere rUpI samRddhino atyaMta dAhaka che. dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che - mAna vinayano nAzaka che. mAyA maitrI vagerene bhasmIbhUta karI de che. mATe mAyA paNa agni che. tethI ja kahyuM che, mAyA mitrono nAza kare che. lobha sarva arthono satyAnAza sarje che. mATe lobha paNa agni che. tethI ja paramarSie kahyuM che - lobha sarvano vinAzaka che. A cAre agnio para tuM vijaya meLava. kSamA-mRdutA-RjutA ane saMtoSarUpI rasanA prasArathI temane bujhAvI nAMkha. A rIte tuM agnikArikA karanAro thA. arthAt bhAvayajJamAM parAyaNa thA. kAraNa ke dravyayajJa to pazu vagerene homI devArUpa hovAthI eka mAtra duHkha ja ApanAro che. mATe yajJamAM vaparAtA IMdhaNone bALIne tane zuM lAbha che ? enAthI koI Atmaprayojana saratuM nathI. mATe enAthI saryuM. pUrvapakSa :- tame jarA gaMbhIratAthI vicAro. moTo yajJamaMDapa hoya. vagere prayojano siddha thaI jaze. upaniSadomAM kahyuM paNa che - jene svarganI kAmanA hoya, te agnihotra kare, agniSTomathI yamarAjyane pUje che, (? prApta kare che,) ukyathI somarAjyane prApta kare che. SoDazathI sUryarAjyane prApta kare che, atirAtrathI svArAjyane prApta kare che ane hajAra varSanA yajJathI prajApatinA rAjyane prApta kare che. uttarapakSa :- nA, kAraNa ke svargAdi prayojanonI siddhi kaSAyonI maMdatAthI ja thaI zake che. mATe temAM yajJone prayojaka na mAnI zakAya. A ja AzayathI kahe che - krodhAgni, mAnAgni, mAyAgni ane lobhAgnine jItI le, A rIte AhitAni thA, IMdhaNone bALIne tane zuM lAbha che ?ll36ll je bALe tene agni kahevAya. krodha prIti vagereno vinAza kare che. tethI koi pote ja agni che. kahyuM che ne - krodha prItino praNAza 6. nirrdA 1.i.- diA 4 - nine 2. .,T, . to . rU. 3 - ofmaryAdA na - muddaDhA - ofmae 4. 4 - TADhA 31 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nAnAcittaprakaraNam nanu ca vedamantrapAThasacivasya mahAyajJAbhiyogasyApi kathaM niSphalatvamiti cet ? atrAha - jai Dahasi bharasahassaM samihANaM veymNtjuttaannN| jIvesuvi natthi dayA savvaMpi niratthayaM tassa // 37 // yadi vedamantrayuktAnAM samidhAM bharasahasram- sahasrabhArapramANaM yajJendhanam, dahasi-hutavahe juhoSi, yadi kazcidevaM kuryAt, jIveSu dayA- karuNA tasya hRdaye nAsti- na vidyate, tadA tasya sarvamapi - mahAvyayena kriyamANaM yajJAdi, nirarthakam- mudhA, svpryojnhajAro brAhANone jamaNa pIrasAtu hoya. spaSTa ane zuddha vedamaMtrono pATha thato hoya. lAkho rUpiyAno vyaya thato hoya. seMkaDo pazuono vidhipUrvaka homa thato hoya, ATalA mahAna yajJanI sAdhanA thatI hoya, te niSphaLa kevI rIte hoI zake ? uttarapakSa :- A ja praznano pratyuttara Ape che - jo vedamaMtrayukta IMdhanonA hajAra bhAra bALe che, paNa jIvadayA nathI, to tenuM badhuM ya nirarthaka che. Il3II yajJomAM tana-mana-vacana-dhanano moTo bhoga ApavAmAM Ave che, e to ame paNa mAnIe chIe. paNa cAhe hajAra bhAra pramANa IMdhaNo paNa agnimAM homI do, arthAta koI yajJamAM ATalo badho vyaya paNa karI de, paNa tenA hRdayamAM jIvo pratye dayA na hoya, to moTA kharcA karIne paNa karela yajJa, jamaNavAra vagere tenuM badhuM ja phogaTa che. tenA prayojanane siddha karavA asamartha che. vaLI emAM koI Azcarya paNa nathI. kAraNa ke je sadupAyabhUta hetu hoya te vyatireka vyabhicAra dharAvato nathI. arthAt dharmAnuSThAna tyAre ja saphaLa thAya jyAre temAM jIvadayA hoya. jIvadayA e ja che. 3,- 40 2. 8.su.45,2 - suyA. - DhasonA sAdhanAyApratyalamiti yaavt| na cAtra kimapi citram, sadupAyabhUte hetau vyatirekavyabhicAritAvirahAditi nipuNaM nibhaalniiym| svargApavargahetustu bhAvayajJabhUtA'hiMsaiveti tadAtmaka eva yajJaH kartavyaH, taduktaM parairapi - dhruvaM prANivadho yajJe nAsti yjnystvhiNskH| tato'hiMsAtmakaH kAryaH sadA yajJo yudhiSThira ! // indriyANi pazUn kRtvA, vedI kRtvA tpomyiim| ahiMsAmAhutiM kRtvA, AtmayajJa yjaamyhm|| dhyAnAgnau jIvakumbhaM khedmaarutdiipite| satkarmasamitkSepai - dosa~ kuttama ! - ti (dharmamRtau 4-6) anyatra - AtmA yajamAnaH, buddhiH patnI, smRtirdayA kSAntirahiMsA ptniisaphaLatAno sAco upAya = sahetu che. je saDhetu hoya enA vinA kadI kAryanI niSpatti na thaI zake. jene nyAyaparibhASAmAM vyatirekavyAti kahevAya che. khoTo hetuM hoya tenA vinA paNa kArya thAya. tene vyatireka vyabhicAra kahevAya. jIvadayA saDhetu che. mATe temAM vyatireka vyabhicAra hoto nathI. mATe jIvadayAnI hAjarI na hoya ane saphaLatA maLe evI koI ja zakyatA nathI. A vAtane sUkSmatAthI vicAravI joIe. svarga ane mokSano hetu to bhAvayajJarUpa ahiMsA ja che. mATe tadAtmaka yajJa ja karavo joIe. tethI ja yajJamArgI evA jainetaroe paNa kahyuM che ke, "he yudhiSThira ! yajJamAM avazya prANIvadha thAya che. mATe yajJa ahiMsaka nathI ja. mATe sadA ahiMsAtmaka yajJa karavo joIe. Indriyone pazu karIne, tapomayI vedI karIne ahiMsAnI Ahuti karIne huM AtmayajJa karuM chuM. he zreSTha ! jIva rUpI kuMbha pratiSThita hoya, nirvedarUpI pavanathI dhyAnarUpI agni prajvalita hoya, temAM zubhakAryorUpI IMdhaNo nAMkhavA dvArA tuM agnihotra kara." Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - saMyAnI , 3wAro yuvaka, sArI rInA, mano ratha:, #Ama: pazu, kezA darbhAH, buddhIndriyANi yajJapAtrANi, karmendriyANi havIMSi, ahiMsA iSTayaH, tyAgo dakSiNA-iti (prANAgnihotropaniSadi 4-1) / atha mA bhUddayA, vedavihitatvena hiMsApyeSA svargayonirbhaviSyati vastutastvasyAhiMsArUpatvAt, tathoktam - yajJe vadho'vadhaH - iti (chAndogyopaniSadi 8-15-1) / maivam, hiMsAyA svargahetutve sati narakagamanAbhAvaprasakteH, taduktaM tvadIyaireva - yUpaM kRtvA pazUn hatvA kRtvA rudhirkrdmm| yadyevaM gamyeta svarga, narake kena gamyate - iti(dharmasmRtau 7) / nanUktamevAsmAbhiryannaiSA hiMsaiva, yadvA yajJAnubhAvena hiMsAlakSaNo doSo'pAkriyata ityadoSa iti cet ? na, asambhavAt, anyatra paNa kahyuM che ke - AtmA yajamAna che, buddhi patnI che, smRti, dayA, kSamA ane ahiMsA patnI sAthenI yAjikAo che, OMkAra yuva (cUpa ?) che, AzA rathanA che, mana ratha che, kAma pazu che, keza darbha (tRNavizeSa) che, buddhIndriyo (tvacA, jillA vagere). yajJapAtro che, karmendriyo homavAnuM ghI che, ahiMsA yajJavizeSo che. tyAga dakSiNA che. A rIte teoe svayaM paNa bhAvayajJa ja upAdeya che, evo svIkAra karyo che. pUrvapakSa :- juo, bhale dayA na hoya, te hiMsAM paNa temanA svarganuM kAraNa banI zakaze. kAraNa ke te vedavihita hovAthI vAstavamAM ahiMsArUpa ja che. kahyuM che ne ? yajJamAM vadhu e vadha nathI. uttarapakSa :- nA, jo hiMsA svarganuM kAraNa thAya, to koI narakamAM jaze ja nahIM. jo tamArA dharmanA ja saMtoe zuM kahyuM che - yajJano thAMbhalo karIne, pazuonI hatyA karIne, lohIno kAdava - ahiMsopaniSad + bhavadIyA evAtra sAkSiNaH, yadAhuH- yathA paGkena paGkAmbhaH surayA vA suraakRtm| bhUtahatyAM tathaivekAM na yajJairmASTumarhati - iti (bhAgavate 1-8-52) / tasmAd bhAvayajJa evAbhiyogaH zreyAniti sthitm| upalakSaNametat, tenAnyeSAmapi mithyAcArANAmAntarArAtiparAbhavaparAGmukhAnAM pratiSedho bodhyaH, enameva kAkvA kathayati kohassa ya mANassa yaM mAyA lobhassa niggaho ntthi| kiM kAhiMti jaDAo tidaMDa muMDaM va chAro vaa||38|| yatra krodhasya ca mAnasya ca mAyAyA lobhasya ca nigraho nAsti, tatra jaTA, tridaNDam, muNDam - muNDitaM ziro vA, karIne, jo A rIte svarge javAtuM hoya, to narakamAM koNa jaze ? pUrvapakSa :- are bhAI, ame kahyuM to kharuM, ke A hiMsA ja nathI. athavA to hiMsA hoya, to paNa yajJanA prabhAve hiMsArUpI doSa jato raheze mATe yajJamAM koI doSa nathI. uttarapakSa :- nA, kAraNa ke te saMbhavita nathI. A bAbatamAM tamArA zAsakAro ja sAkSI che, temaNe kahyuM che - jema kAdavathI kAdavajaLano DAgho bhUMsAI na zake. jema madirAthI thayeluM mAlinya madirA na dhoI zake, tema yajJo vaDe jIvahatyAnuM pApa na dhovAI zake. mATe bhAvayajJamAM prayatna karavo e ja kalyANakara che, evuM siddha thAya che. A upalakSaNa che, tenA parathI tenAthI AMtarazatruonA parAjaya pratye jemAM parAmukhatA che, tevA bIjA paNa mithyAcArono pratiSedha samajavo joIe. A ja vAtane laMgoktithI kahe che - jyAM krodha, mAna, mAyA ane lobhano nigraha nathI, tyAM jaTA, tridaMDa, muMDana ke bhasma zuM karaze ? Il3II. AMtarazatruono parAjaya e ja koI paNa dharmasAdhanAnuM lakSyabiMdu . tuM - vI 2. # - daisA rU. 4.gha - trI 33 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - 6 7 kSAraH - bhasma vA kiM kariSyanti ? krodhAdidurvipAkAnnarakapatayAlUnAM traannaayaatyntmsmrthaanyetaaniityaashyH| tasmAd bhasmAdyAgraha vimucya cittazuddhau yatitavyam, tadabhAve vibhUtyAdeviphalatvAt, uktaM ca- antaHkaraNazuddhA ye tAn vibhUtiH pvitryet| kiM pAvanAH prakIrtyante rAsabhA bhasmadhUsarAH ? iti (pdmpuraanne)| itazca jaTAdikaM svArthasampAdane'nupayogi, zIlaviyutasya tasyaiva pratyuta pratyapAyahetutvAt, etadeva spssttytiche. jo kodhAdi doSonA vinAza pratye koI lakSa ja na hoya to e dharmasAdhanA nahIM paNa mithyADaMbara banI jAya che. krodha, mAna, mAyA ane lobha A cAra kaSAyono nigraha na hoya, to moTI moTI jaTA hoya, gadaMDa ghAraNa karyuM hoya, loca ke ama dvArA mAthuM muMDita karyuM hoya, ke bhamasnAna karyuM hoya, tenAthI zuM lAbha ? krodhAdi kaSAyonA bhayaMkara vipAkathI narakamAM paDanArA evA temane bacAvavA mATe bhasma vagere atyaMta asamartha che, evo ahIM Azaya che. mATe bhasma vagerenA Agrahane choDIne cittazuddhimAM yatna karavo joIe, kAraNa ke jo cittazuddhi ja na hoya to bhasma vagere niSphaLa che. padmapurANamAM kahyuM che - jeo antaHkaraNathI zuddha che, temane bhasma pavitra kare che. anyathA to gadheDA paNa rAkhathI kharaDAyelA hoya che, zuM temane pavitra kahevAya che ? - jaTAdi AtmArthane sAdhavA upayogI nathI. tenuM bIjuM kAraNa e che ke je zIlarahita che, tene te ulTa ApattinuM kAraNa che. A ja vastune spaSTa kare che - jo kezabhAra, bhasma, pAtra, cIvara ane dorAne dhAraNa kare che, paNa zIlabhAranuM vahana karato nathI, to anarthonA bhArane ja vahana kare che. ll19ll - ahiMsopaniSad jar3a vahasi kesabhAraM chAraM khoraM ca cIvaraM dorN| na ya vahasi sIlabhAraM vahasi ya bhAraM aNatthANaM // 39 / / yadi kezabhAram, kSAram - bhasma, khora - iti dezyazabdaH pAtravizeSavAcakaH, tam, caH - samuccaye, cIvaram - kaupInaprabhRti vastram, dora iti dezyazabdo davarakavAcI, tam, vahasi- kilAha mumukSurityabhimAnena dhArayati, idamaparaM viruddhataramityAha - na ca vahasi zIlabhAram - aSTAdazasahasrazIlAGgabharam, duHshiiltvaat| tadatra paryavasitamAha- vahasi ca bhAramanarthAnAm, zIlabharavirahitasya keshbhaaraadermithyaaddmbrruuptvenaanthaiknibndhnbhaavaat| atha zIlAbhAve rajoharaNAderapi tadbhAvaprasaktiriti cet ? ko jo tuM kezabArane dhAraNa kare, eTale ke khUba moTI jaTA rAkhe, zarIre bhasma coLe, "khora' nAmanuM pAtravizeSa rAkhe, laMgoTI vagere saMnyAsInA cihnabhUta vastra pahere, janoI vagere dhArmika doro dhAraNa kare, ane AvI vastu dvArA, huM moTo mumukSu chuM, evuM tuM abhimAna rAkhe. haju eka vadhu viruddha je kare che, te kahe che - ane zIlanA bhArane tuM ghAraNa karato nathI. tuM aDhAra hajAra zIlAMgonA bhArane vahana karato nathI. kAraNa ke tuM duHzIla che. to teno artha e ja che ke tuM anarthonA bhArane ja vahana kare che. kAraNa ke zIlanA bhArathI rahita evI jaTA vagereno bhAra mithyA ADaMbararUpa hovAthI matra anarthonuM ja kAraNa che. pUrvapakSa :- jaTA ne bhasma para ATaluM tUTI paDo cho, paNa ame tamane pUchIe chIe ke jo zIla na hoya to rajoharaNa, pAtrA, dAMDo 9. 4.]. - mora | 34 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - vA kimAha ? asmAkamapi samaye mithyADambariNastadabhyupagamAt, tathA cAbhihitam - nAjIvikApraNayinItanayAdicintA, no rAjabhIzca bhagavatsamayaM ca vetsi| zuddhe tathApi caraNe yatase na bhikSo ! tatte parigrahabharo narakArthameva - iti (adhyAtmakalpadrume 13-9) / mithyADambarameva zocayati - kucceNa 'uraM ghaTTa piTThI ghaTTA jddaaklaavenn| pAsaM ca kuMDiyAe tahAvi no jANio dhmmo||40|| kUrcena - zmazruNA, niSparikarmatayAtilambamAnenoraH - vkssHvagere paNa anarthono bhAra ja thaze ne ? bolo, AmAM tamAruM zuM bhaMtavya cha ? uttarapakSa :- ame kyAre nA pADI ? amArA siddhAntamAM paNa mithyA ADaMbarInA upakaraNone anarthono bhAra ja kahyo che. adhyAtmakalAmamAM kahyuM che - 'AjIvikA, patnI, putra vagerenI ciMtA nathI, rAjAno Dara nathI, paramezvara siddhAntanuM tane jJAna che, to paNa tuM zuddha cAritranA pAlanamAM prayatna karato nathI, to he bhikSa ! tArA A upakaraNono bhAra naraka mATe ja che.' basa ? zIla nathI to mithyADaMbara anarthahetu che, A nyAya sarvasAmAnya che. mithyADaMbara para ja zoka karatA kahe che - dADhIthI chAtI ghasAI gaI, jaTA kalApathI pITha ghasAI gaI, kuMDikAthI paDakhA ghasAI gayA, to paNa dharmane jANyo nahIM. ||40 // dADhImAM kartAnAdi koI parikarma na karavAthI vadhatI vadhatI TheTha chAtI sudhI AvI gaI ane tenA satata saMparkathI jANe chAtI ghasAI 1. kha. gha. - uro| 2. ka.ga.ca - ghaTTa puTThI ghtttthaa0| kha.gha. - ghaTTho paTTI ghtttthaa| 3. gha - muddi0| 4. ka - thvi| 5. kha - ny| gha - nvi| - ahiMsopaniSad ra sthalam, ghRSTamiva ghRSTam - santataM tadyogAtkiNAGkitamiva saJjAtam, jaTAkalApena - atyantaM vRddhimupayAtena kezabhAreNa pRSThiH - pRSTham, dehasya pazcAdbhAga iti yAvat, ghRSTA, pArzva ca - zarIrapArzvabhAgaH, kuNDikayA kamaNDalunA ghRssttH| sudIrghataratApasAdipayAryaH paripAlita ityAzayaH, tathApi dharmaH - ahiMsAdilakSaNaH, na jJAtaH - avagato'pi na, AstAM tadAcaraNamiti bhaavH| kiM tarhi sa karotItyatrAha kuvvayatidaMDadhArI nillajjo ahiyvddddvukkaaro| tavaniyamesu asAro hiMDai paccakkhao gonno||41|| snAnAdihiMsAmayatvena kutsitaM vratam - kuvratam, tridaNDam - parivrAjakAdyupakaraNaM, duSTamanaHprabhRti vA, te dhArayatIti gaI. te ja rIte atyaMta vadhI gayelA kezabhArathI zarIrano pAchaLano bhAga-pITha ghasAI gaI. paDakhAno bhAga kamaMDaLathI jANe ghasAI gayo. Azaya e che ke sudIrgha tApasAdi paryAyane pALyo, to paNa ahiMsAdirUpa dharmane jANyo paNa nahIM. te dharmanA AcaraNanI to vAta ja kyAM rahI ? pUrvapakSa :- to pachI ATalA samayathI kare che zuM ? GttarapakSa :- me he cha - kuvrata ane tridaMDano dhAraka, nirlajja, adhika moTA avAje karanAro, tapa-niyamomAM asAra evo pratyakSa baLada phare che. // 41 // jenuM vrata snAna, yajJa vagere hiMsAmaya hovAthI kutsita-kharAba 1. kha - kuvvtidNddydhaarii| gha - vuccai tidNdddhaarii| 2. ka - 0vjukaaro| kha. - vhuhekkaaro| ga - vttttpukkaaro| gha - vaTTa pukkaaro| ca - vNddbhokkaaro| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam kuvratatridaNDadhArI, lajA - saMyamaH pApavyApAravarjanayonirapatrapA vA, sA nirgatA yasmAtsaH - nirlajaH - saMyamazUnyaH saJjAtadhASTAtizayo vaa| tameva vizeSayati- adhikavaDDabUGkAra iti dezyatvAt - adhikamahadgarjanaH, AtmasambhAvanayA darpodrekataH kRtavicitradhvaniH, tameva vizeSayati - taponiyameSu - anazanAdyanuSThAneSu piNDavizuddhyAdiyogeSu c| nanu niyamena bhikSAbhigrahANAM grahaNa kartavyamiti cet ? na, UnodaryAdiSu teSAmantarbhAvAt, adhikmuttraadhyynessu| asAraH - sattvAtmakasAravirahitaH, tponiymviiryche te kuvrata, tevA parivrAjaka vagerenuM upakaraNa te tradaMDa athavA duSTa mana-vacana-kAyAnI pravRtti te tridaMDa. tene dhAraNa kare che. lajjA eTale saMyama athavA to jenAthI pApapravRttino tyAga thAya evI zarama. te jenAmAMthI jatI rahI che, tevo te nirlajja che. arthAt te saMyamarahita che athavA to atyaMta dhRSTa che. tenuM ja anya vizeSaNa kahe che, ke te khUba moTI garjanAvALo che, arthAt abhimAnane kAraNe darpoDheka thavAthI te vicitra moTA avAjo kare che. vaLI te anazana vagere tapasyAo ane piMDavizuddhi vagere yogomAM asAra che. arthAt satpAtmaka sArarahita che. pUrvapakSa :- ahIM niyamothI bhikSAbhigrahonuM grahaNa kema na karyuM ? uttarapakSa :- bhikSAbhigrahonuM grahaNa tapasyAmAM ja thaI jAya che. kAraNa ke tapanA bhedomAM je uNodarI, vRttisaMkSepa Ave che, temAM bhikSAbhigrahono samAveza thaI jAya che. A viSayamAM vadhu zrIuttarAdhyayanasUtramAMthI jANI zakAya. prastutamAM te mithyADaMbarI tapaniyamamAM asAra che. eTale ke tapaniyamamAM Avazyaka vIratAthI rahita hovAthI kAyara jevo che, evo abhiprAya che. 72 - ahiMsopaniSad vaJcitatvena klIbasaGkAza iti bhaavH| tadevambhUto'sau pratyakSataH - sAkSAt, nau: - vatnIvarDo hiti - vivijJAnapatanna itazcetazcarati, balIvardaina tasya nirlajjatvAdisAdharmya vyktmev| nanu ca kathaM mumukSorapi tridaNDino gosAmyamiti cet ? atrAha 'tinneva vahasi daMDe sagaDaM vA vahasi veNudaMDANaM / rattassa natthi mukkho saddapharisarUvagaMdhesu // 42 // trINyeva vahasi daNDAn, avadhAraNaM liGgivizeSe dnnddsngkhyaaniymaarthm| enamevAvadhAraNamalpatAparakamabhipretya yadi kazciddurvidagdho vadati- ahamadhikAnapi dhArayAmIti, taM pratyAha- yadvA - Ama te sAkSAt baLada jevo phare che. jema baLadane gADha jJAna hoya che, te ajJAnane AdhIna thaIne jema AmathI tema bhaTake che, tema A paNa bhaTake che. vaLI baLadane zarama nathI hotI, tema ene paNa nathI, ItyAdi tenI baLada sAthenI sadezatA spaSTa ja che. pUrvapakSa :- tame to sAva kevI vAto karo cho. mumukSu evA paNa diMDIne baLada jevA kevI rIte kahevAya ? uttarapakSa :- vAstavamAM te tridaMDI mumukSa ja nathI. vizvAsa na thato hoya, to paramarSinA mukhe ja sAMbhaLo - tuM traNa daMDane dhAraNa kare ke vAMsanA DonuM gADu dhAraNa kare, paNa zabda, arza, rUpa ane gaMdhamAM jo rANI che, to mokSa thavAno nathI. liMgavizeSamAM - amuka saMnyAsImAM daMDanI saMkhyAnuM niyamana karavA mATe traNa ja daMDane dhAraNa kare che evuM kahyuM che. A ja avadhAraNane sAMbhaLIne koI durvidagdhane ema thAya ke - "A to . - tijhiyA 2. 1.4.- vadatu rU. 1.gha. - offsaDhiyAsuI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 * nAnAcittaprakaraNam - - 73 veNudaNDAnAm - vaMzayaSTInAm, zakaTaM vahasi, zakaTavAhyAn veNudaNDAn dhaarysiitybhipraayH| ___ tathApi zabdasparzarUpagandheSu raktasya -rAgavikAravikRtacittavRtteH, mokSo nAsti - cAturantasaMsAraparibhramaNato muktirna smbhvti| rasAnuraktasya mokSAnujJAprasaGga iti cet, na, upalakSaNena tdgrhaat| dviSTasya tatprasaGga iti cet ? na, raktapratiSedhapratiSiddhatvAt, na hi rAgamantareNa dvessonmjjnmiti| traNa ja daMDa che - ochA che eTale mokSa na thAya ema kahe che. ane Ama vicArIne te kahe ke "huM hajI vadhu dhAraNa karuM," to tene uddezIne kahe che ke - traNa nahIM, traNaso nahIM, paNa AkhuM gADuM bharIne vAMsanA dAMDAone rAkhe, to paNa jo zabda, sparza, rUpa ane gaMghamAM ramI che, managamatAM zabdAdi maLe ane cittavRtti rAgavikArathI vikRta banyA vinA na rahe, jo AvuM hoya to mokSa nahIM thAya. cAturgatika saMsAranA paribhramaNathI mukti maLe tevI koI saMbhAvanA nathI. pUrvapakSa :- tame cAra viSayanA to nAma lIdhA, paNa 'rasa' nuM nAma na lIdhuM. eTale jene rasamAM anurAga che, eno mokSa thaI zakaze, barAbara ne ? uttarapakSa :- nA, kAraNa ke zlokamAM sAkSAt na kahyuM hovA chatAM paNa upalakSaNathI tenuM grahaNa karavAnuM che. pUrvapakSa :- ThIka che, paNa hajI eka prazna e rahe che ke jene managamatAmAM rAga na hoya, paNa aNagamatAmAM dveSa hoya, teno mokSa thaI jaze. kAraNa ke tame jene rAga che teno mokSa na thAya eTaluM ja kahyuM che. uttarapakSa :- nA, kAraNa ke rAgInA mokSano pratiSedha karyo, - hiMsonA je ___tasmAnmithyADambaraM santyajyAraktadviSTenAhiMsAyAM yatitavyam, tasyA eva dharmasArabhUtatvAdityAha narasirakavAlamAlA na tidaMDaM kuMDiyA jaDA muddo| navi chAro navi doro sAro dhammassa jiivdyaa||43|| naraziraHkapAlAni - manuSyamastakAsthipiJjarANi, teSAM mAlA - svagalAropitA sak, dharme sAro na bhavatItyagre yogaH, nApi tridaNDam, kuNDikA, jaDA, mauDa iti dezyazabdo dhmmilparyAyaH, navizeSa carthaH, nAIpa kSAra: - mamma, nApi varavI: - yajJopavItAdiH, dharmasya saarH| na kapAlAdikaM dharmasarvasvamiti tenAthI ja dveSInA mokSano paNa pratiSedha thaI ja jAya che. kAraNa ke rAga vinA dveSano udbhava thato ja nathI. mATe mithyADaMbara choDIne rAga-dveSanA parihArapUrvaka ahiMsAmAM yatna karavo joIe. kAraNa ke ahiMsA ja dharmano sAra che. te kahe che - manuSyanA mAthAnI khoparInI mALA, madaMDa, kamaMDalu, jaTA, moTI veNI, bhasma ke doro nahIM, paNa jIvadayA e dharmano sAra che. ll4BI. purANomAM evuM lakhyuM che ke tripuravinAzanA pApane dhovA mATe zaMkare khoparIonI mALA dhAraNa karI hatI. tenA parathI amuka darzananA saMnyAsIo mANasanA moTAnI khoparIonI mALA banAvIne potAnA gaLAmAM dhAraNa kare che, paNa e dharmamAM sAra nathI. te ja rIte tridaMDa, kamaMDala, jaTA ke moTI veNI paNa dharmamAM sAra nathI. bhama ke yajJopavItAdi doro paNa dharmamAM sAra nathI. Azaya e che ke khoparI vagere dharmanuM sarvasva nathI. 6. gha - 0pAta | 2 - 0znara vInaMs | Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - ha. bhaavH| kiM tarhi dharmasya sAra ityatrAha- dharmasya sAro jIvadayA, tanitvattiryuM, taDum - dhabbo nIvayANa - ti (nIvadyaaprkrnne 6) jIvadayArahitaM tu nAgnyAdyapyapramANamityAha na ya dhammammi pamANaM naggo muMDI jaDI va kuccI vaa| na ya navakhaMDasusIviyacIvaradharaNaM ca dayA dhmmo||44|| na: - mArAsvaraH kuvetogatvavastro vA, muugI - luJcitamastakaH kSuramuNDo vA, jaTI vA suvizAlajaTAjUTadharaH, kUrcI vA - dIrghazmazrUbhRt tadete dharme na ca - naiva pramANam, na hi yatra yatra nAgnyAdistatra tatra dharma iti pratibandho vidyate prazna :- to pachI dharmano sAra zuM che ? uttara :- jIvadayA e ja dharmano sAra che. kAraNa ke dharmano ubhava jIvadayAmAMthI ja thAya che. jIvadayA prakaraNamAM kahyuM che 'dharma jIvadayAthI utpanna thAya che. jo jIvadayA na hoya to nagnatA vagere dvArA bhalene TADha-taDakA vagerene sahana kare, to paNa te apramANa che, e kahe che - nagna, muMDanadhara, jaTAdhara ke dADhIdhara dharmamAM pramANa nathI. nava khaMDavALA susIvita evA vastrane dhAraNa karavuM e paNa dharma nathI, paNa dayA e dharma che. ll44ll. nagna eTale digaMbara, athavA to atyaMta jIrNa-zIrNa-malina vaaghara athavA to ati alpa vastra paheranAra, jeNe loca dvArA ke ama dvArA mAthuM muMDAvyuM che te muMDanAra che. jene suvizALa jaTAjUTa hoya te jaTAghara che. jene ati moTI dADhI hoya te kUryadhara che. A badhA dharmamAM pramANa nathI. kAraNa ke jyAM jyAM nagnatA . - naVIII 2, 3,4T.va.. - viA rU. 1 - 0jmusIvi | 2 - 0vuM suvi | 4. 2 - 025H. - ahiMsopaniSad pazvAdibhiratiprasaGgAt, ato dharmaviSaye nagnAdayo na pramANIkartumarhA ityaashyH| na ca - nApi navakhaNDasusIvitacIvaradharaNam, kanthAprAyavastraparidhAnam, ityetAvadeva dharma iti cetasi sampradhAryam, kastarhi dharma ityatrAha - dayA dharmaH, SaDjIvanikAyagocaro'skhalitaH kAruNyarasaprasaro dharma ityabhiprAyaH, tadabhAve tu mithyADambara eva nAgnyAdikam, na caitatsisAdhayiSitasiddhau pratyalam, uktaM ca - yasya cittaM dravIbhUtaM kRpayA srvjntussu| tasya jJAnaM ca mokSaM ca na namasmavIvaoNH - tA gni - vagere hoya tyAM tyAM gharma hoya evI vyApti nathI. kAraNa ke evuM mAnavA jatA pazu vagerethI atiprasaMga Avaze. arthAt "je nagna te dharmI' AvI paNa vyAti mAnazuM, to pazune paNa gharmI mAnavA paDaze. mATe evuM mAnavuM ucita nathI. vaLI nava TukaDAone sArI rIte sIvIne vastra tarIke paheravA ane A rIte kaMthA jevA varane dhAraNa karavuM e ja dharma che, AvuM koI kahe to tevuM paNa mAnavA jevuM nathI. e vAta paNa manamAMthI kADhI nAMkhavI joIe. prazna :- to pachI gharma zuM che ? uttara :- dayA e ja dharma che. SakAyanA jIvo pratye asmalitapaNe karuNArasano pravAha vaheto rahe, tenuM nAma dharma ane jo evI karuNA na hoya, to nagnatA vagere mithyA ADaMbara ja che. evI nagnatA vagere ISTasiddhi karavA samartha nathI. kahyuM paNa che - sarva jIvo paranI karuNAthI jenuM citta pIgaLI gayuM che, te ja parama jJAna ane mokSane pAme che. jaTA, bhasma ane cIMtharAthI mokSa maLato nathI. vaLI 38 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 * nAnAcittaprakaraNam - sohei AhiyaggI samaNo vA tAvaso ya so cev| visayA jassa vasammI visayANaM jo vase ntthi||45|| sa eva vakSyamANalakSaNaH, AhitaH - svagRhe sthApitaH, agniH - pavitro'nalaH, yena saH - AhitAgniH, zramaNo vA tApasazca sa eva, ka ityAha- yasya vaze viSayAH - zabdAdayaH, yo jitendriyatayA zabdAdiviSayAnudhAvanapravRttazrotrAdIndriyanigrahakAritvena viSayavijayI bhavatItyarthaH, etadeva prakArAntareNAbhidhatte - yo viSayANAM vaze naastiiti| jitendriyatvameva zrAmaNyasampattibIjaM na tu muNDanAdIti hRdym| AhitAgni, zramaNa ke tApasa paNa te ja che ke jenA vazamAM viSayo che, je viSayone vaza nathI. II4pI. jemaNe potAnA ghare pavitra agnine sthApita karyo che, tene AhitAgni kahevAya, kharo AhitAgni te ja che, jenuM svarUpa have kahevAze. zramaNa ke tApasa paNa te ja che, koNa e kahe che - ke jenA vazamAM zabdAdi viSayo che, je jitendriya che. tethI zabdAdi viSayo tarapha doDatI evI potAnI zrotra vagere Indriyono je nigraha kare che. ane tethI ja je viSayavijayI che. A ja vastu bIjA prakAre kahe che - ke je viSayone vaza nathIzabdAdi viSayone AdhIna nathI. sattvanI parAkASThAe pahoMcIne managamatAM viSayone je lAta mArI zake che ane pratikULa viSayonI hAjarImAM samatAbhAvane akabaMdha rAkhI zake che. sAra eTalo ja che ke jitendriyatva e ja zramaNyasaMpattinuM bIja che. mujna vagere nahIM. . - sAdI | - so doDDA 2. * - samaUTTI rU. - so. 4. * - tIvasI/ - ahiMsopaniSad + ___atha mA bhUnmuNDanAdibhirabhilaSitaniSpattiH, jalasnAnena tu syAdeva sA, tadyogAt pAvitryaprApteH, saMsargato guNadoSAnuSaGgAt / jalasya pAvitryaM tvArSaprasiddhameva, yaduktam - ApaH svabhAvato medhyAH, kiM punarvahnitApitAH ? / RSayastatprazaMsanti, zuddhimuSNena vaarinnaa|| uSNodakena zuddhiH syAnmUrtidvayasya miilnaat| zItAmbunA'pi zuddhiH syAnmUrtirmAhezvarI yataH - iti| tadapi ced gAGgAdi jalam, tadA tu kiM vaktavyam ? tasmAt snAna eva yatitavyamiti cet ? atrAha - pUrvapakSa :- ThIka che, muMDana vagerethI ISTasiddhi bhale na thAya. jalastAnathI to te thaze ja. kAraNa ke jalastAnathI pavitratAnI prApti thAya che. jala pote pavitra che- zuddha che. tethI tenA saMsargathI pavitra thavAya e spaSTa ja che. evo nyAya paNa che ke saMsargathI guNa ane doSa thAya che. guNInA saMsargathI guNa thAya ane doSitanA saMsargathI doSa thAya. vaLI jalanI pavitratA to RSionA vacanathI prasiddha ja che, kahyuM che ne ? jala svabhAvathI pavitra che. to agnithI tapAvelA jaLanI to zuM vAta karavI ? uSNa jaLathI je zuddhi thAya che, tenI RSio prazaMsA kare che. uSNa jaLathI zuddhi thAya che, kAraNa ke temAM mUrtidvayanuM milana thayuM che ane zIta jaLathI paNa zuddhi thAya, kAraNa ke e mAhezvarI mUrti che. ane e paNa jo gaMgA nadI vagerenuM jaLa hoya, tenI to vAta ja zuM karavI ? mATe snAnamAM ja prayatna karavo joIe. uttarapakSa :- ahIM paramarSi ja uttara Ape che - 39 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8e * nAnAcittaprakaraNam - 36 gaMgAe jauNAe ubbuDDA pukkhare pahAse vaa| purisA na huMti cukkhA jesiM na cukkhAI kmmaaii||46|| gaGgAyAM yamunAyAM puSkare prabhAse vA tIrthavizeSe udbuDitAH - kRtonmajjanAH, tadavinAbhAvitvAdvihitanimajjanAzca, puruSAH cukkha - iti dezyazabdaH zuciparyAyaH, pavitrA ityarthaH, na bhvnti| ke puruSA ityAha- yeSAM karmANi - manovAkkAyayogAH, pavitrANi na bhvnti| tadAha- sarassatiM payAgaJca atha bAhumati ndi| niccampi bAlo pakkhando, kaNhakammo na sujjhati - iti (majjhimanikAye 1-1-79) manaHprabhRtipAvitryavirahe vyarthameva je puruSonA kAryo cokhA nathI teo gaMgAmAM, yamunAmAM, pukaramAM ke prabhAsamAM DUbakI lagAve to paNa teo cokakhA thatAM nathI.il46ll gaMgA ke jamunA nadIomAM DubakI lagAve, koI taLAva (puSkara) mAM snAna kare, athavA to puSkara nAmanA tIrthamAM snAna kare, ke prabhAsa tIrthamAM snAna kare. ahIM unmajjana kare tema kahyuM che. teno artha 'pANInI bahAra AvavuM thAya che. bahAra AvavuM e aMdara javAnuM avinAbhAvi che. arthAt aMdara gayA hoya to ja bahAra nIkaLavAnI vAta Ave, mATe unmajjana sAthe nimajjana-DUbakI paNa samajavAnI che. gaMgA AdimAM cAhe game teTalI DUbakIo lagAvI de, paNa jenA karma = mana-vacana-kAyAnA yogo pavitra nathI, te puruSo pavitra thaI zakatA nathI. bauddha zAstramAM paNa kahyuM che - 'sarasvatI hoya prayAga hoya ke pachI bAhumatI nadI hoya. sadA mATe temAM paDyA rahe, to ya ajJAnI pApakAryo karanAra jIva zuddha thaI che. - 3ghutrA pu| gha - 3Lukta tara pu. 2. .gha - ya mAre 1 - pavAre vA, rU, gha - mA - ahiMsopaniSad + gaGgAjalAdau snaanmityaashyH| tatsAcivye tarhi tatsArthakyaM bhaviSyatIti cet ? na, pavitrasya tatkaraNAbhAvAt, bhAve vA'navasthAnaprasaktiriti nipuNaM nibhaalniiym| ata eva bhAvazuddhimeva snAnatvenAbhidadhantyabhiyuktAH, tathoktaM bhavadIyairapi- nodakaklinnagAtro'pi snAta itybhidhiiyte| sa snAto yo damasnAtaH sa bAhyAbhyantaraM zuciH- iti (skndpuraanne)| itazca bAhyasnAnaM vyarthamityAha caMDAlA soyariyA kevaTTA macchabaMdhayA paavaa| titthasaesu vi NhAyA na vi te udaeNa sujjhaMti // 47 // zakato nathI.' Azaya e ja che ke mana-vacana-kAyAnI pavitratA na hoya to gaMgAjaLa vageremAM snAna karavuM vyartha ja che. pUrvapakSa :- acchA, to mana vagerenI pavitratA hoya, to pachI to gaMgAsnAna saphaLa thaI jaze ne ? uttarapakSa :- nA, je pavitra ja che, te zA mATe gaMgA snAna kare ? 'pavitra thavA' ema kaho to e ucita nathI. kAraNa ke pavitra hoya tene pavitra karavAno na hoya. ane jo pavitrane paNa pavitra karavAno hoya, to anavasthA thaze. arthAt haju pharIthI pavitra karo, haju pharIthI pavitra karo, ema teno aMta ja nahIM Ave. A vastuno sUvicAra karavo joIe. mATe ja nipuNa vicArako bhAvazuddhine ja snAna tarIke kahe che. A ja vAta tamArA saMto paNa kahe che - 'jenuM zarIra pANIthI bhInuM thayuM che, teNe snAna karyuM che, evuM na kahevAya, jeNe damanarUpI snAna karyuM che, teNe ja snAna karyuM che. kAraNa ke te ja tana-mananA vikArothI mukta hovAthI bAhya ane atyaMtara baMne rIte pavitra che.' bAhya snAna vyartha che, tenuM haju eka kAraNa raju kare che - caMDALo, kasAIo, mAchalI pakaDanArA mAchImAro.. AvA 2. - phuI 40 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam vAiEAtA: - apavA, zaurakSaI: - zUrapAtinaH, kaivartAH - dhIvarAH, matsyabandhakAH - dhIvaravizeSAH, kaivartAnAmeva vizeSaNaM vedam, tadete pApAH - lakSakoTipaJcendriyajIvavadhamahApApAvaliptAH, cet tIrthazateSvapi snAtA bhavanti, tathApi ta udakena na zuddhyanti, AlocanAdizakyaprakSAlane pAtake payo'paneyatvAsambhavAt, atiprasaGgAdavigAnAcca, ata evoktam - naktaM dinaM nimajjantaH kaivartAH kimu pAvanAH ? / zatazo'pi tathA snAtA, na zuddhA mAvahUSitA:- ti ( ndrapurA) | pApIo seMkaDo tIrthomAM snAna kare, chatAM paNa teo jaLathI zuddha thatA nathI. II7nA cAMDALo rAjaniyoga vagerene kAraNe AkhuM jIvana paMcendriyavadha Adi mahApApomAM vItAve che. Dukkaro vagerene mAranArA kasAIo pazuone nirdayatAthI raheMsI nAMkhe che. mAchImAro, mAchalI bAMdhanArAo A badhA mahApApI che. kAraNa ke teo lAkho karoDo paMcendriya jIvonA vaghathI thayela mahApApothI levAyelA che. teo jo seMkaDo tIrthomAM snAna kare, to paNa jaLathI zuddha thatAM nathI. kAraNa ke pAponuM prakSAlana mAtra AlocanA Adi vidhithI ja zakya che. tethI pANIthI te pApo dhovAI jAya e saMbhavita nathI, je tenAthI ja pAponuM prakSAlana thAya to atiprasaMga thAya, vaLI A rIte pApo dhovAI jAya e to tamane ke amane koIne paNa mAnya nathI. atiprasaMga ane avipatipatti skaMdapurANanA A zlokathI ja siddha thaI jAya che - rAta-divasa DUbakI lagAvatA mAchImAro zuM pavitra che ? arthAt nathI ja. te ja rIte jeo bhAvathI dUSita che, teo seMkaDo vAra snAna kare to paNa zuddha thatAM nathI. pUrvapakSa :- are, paNa pratyakSa ja dekhAya che ke pANIthI malinatA jatI rahe che, to pachI tenAthI pavitratA kema nahIM thAya ? - arTisonA rU nanu ca pratyakSameva payasA mAlinyApahAro vIkSyata iti kathaM na tena zucitAsambhava iti cet ? na, pApaprayuktabhAvamAlinyasyAdhikRtatvAt, tatra payaso'pratyalatAyAH pramANitatvAt, vastrAdivihitamalinatAyAstattvacintAyAM mAlinyAnavatArAcca, etvocate - paDamaila paMkamailA dhUlImailA na te narA milaa| je pAvakammamailA te mailA jiivlogmmi||48|| ye paTamalinAH - vastrAvacchedenAzucayaH, paGkena malinAH - paGkamalinAH, dhUlyA'vaguNDitatayA malinAH - dhUlimalinAH, te narA vastuto na malinAH snti| ke tarhi malinA ityatrAhaye pApakarmAtmakena bhAvamalena malinAH - pApakarmamalinAH, ta uttarapakSa :- nA, kAraNa ke ahIM pApothI thayelI bhAvamalinatAno adhikAra che ane e malinatAne dUra karavAmAM to pANI asamartha ja che evuM pUrve siddha karyuM ja che. vaLI tAtvika dRSTie joIe to varu vagerenI malinatA e mAlitya ja nathI. e ja kahe che - melA kapaDAvALA, kAdavathI malina, dhULathI malina hoya te manuSyo malina nathI, paNa je pApakarmathI malina che, te jIvalokamAM malina che. Il48II jemanA kapaDAM melA che, jeo kAdavathI lepAyelA che, jeo dhULathI kharaDAyelA che, teo kharekhara malina nathI. prazna :- to koNa malina che ? uttara :- je pApakarmarUpa bhAvamalathI malina che, te ja vizvamAM kharI rIte malina che. je malana = duHkhamaya saMsAramAM AtmAnuM dhAraNa kare, te mala. AvI malanI nirukti che. te pApakarmamAM ja ghaTe che. mATe pApakarma ja pAramArthika mala che. 6. .T.5.- malama | 2. $.T.5.2 - pAvapaMdamaphatA | 4 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nAnAcittaprakaraNam eva jIvaloke paramArthato malinAH, malate dhArayatyAtmAnaM duHkhamaye saMsAre - iti malam, mala dhAraNe, ac, iti tannirukteH pApakarmaNyeva ghttymaantvaat| ___ itthaM codakasya paTAdimAlinyApahArakatve'pyAntaramalakSAlane'sAmarthyamabhyupagantavyam, tasmAt - suciraM pi dhoryamANo bAhirao subahueNa udenn| na vi sujjhaMti maNussA aMto bhariyA amijjhassa // 49 // subahunApyudakena bAhAtaH suciramapi dhAvyamAnAH - zuddhyabhiyogaviSayIkriyamANA manuSyA nApi - naiva, zuddhyanti, yato'ntaH tvagAbhyantarAvacchedena mAnasAvacchedena vA, amedhyasya - tRtIyArthe SaSThI, prAkRtatvAt, tato'zucinetyarthaH, taccAzuci malamUtrAdirUpaM pApakarmalakSaNaM vA, bhRtAH - paripUritAH, uktaM ca - A rIte pANI bhale vastra vagerenuM mAlinya dUra karatuM hoya, to paNa AMtaramaLane dhovAmAM te asamartha che, ema svIkAravuM joIe. tethI - bahArathI ghaNA pANIthI lAMbo samaya sudhI dhovAtAM manuSyo paNa aMdara azucithI bharelA che, tethI zuddha thatAM nathI. ll49II atyaMta ghaNA pANIthI bahAranA bhAge lAMbo samaya dhovAtAM = zuddha karavA mATe tanatoDa prayatnathI snAna karAtAM, evA paNa manuSyo zuddha thatAM ja nathI. kAraNa ke cAmaDInI aMdaranA bhAge ke antaHkaraNamAM azucithI bharelA che. te azuci maLa-mUtrAdirUpa ke pApakarmarUpa samajavI. jAbAladarzana nAmanA upaniSaddhAM A ja vAta karatA kahyuM cha - 1. ka.ca, - dhovmaanno| ga - dhuvvmaannaa| gha - dhoymaannaa| 2. ca - amejjh0| - ahiMsopaniSad ra cittamantargataM duSTaM tIrthasnAnAnna shudhyti| zatazo'tha jalaidhauta surAbhANDamivAzuci- iti (jAbAladarzanopaniSadi 4-54) / etadeva dRSTAntAntareNAbhidhatte - jaha kAlo iMgAlo duddhaddhoo na paMDuro hoi| taha pAvakammamailA udaeNa na nimmalA huMti // 50 // yathA kAlaH - tamAladalavacchyAmaH, aGgAro dugdhadhauto'pi na pANDuraH - kundavRndavaddhavalo bhavati, tathA pApakarmamalinA udakena nirmalAH - prakSAlitapAtakA na bhavanti, uktaM ca - yo lubdhaH pizunaH krUro, dAmbhiko vissyaatmkH| sarvatIrtheSvapi snAtaH, pApo malina eva saH - iti (skndpuraanne)| aMtargata duSTa citta tIrthasnAnathI zuddha thatuM nathI, paNa seMkaDo vAra pANIthI dhoyelA madirApAtranI jema azuci ja rahe che. A ja vAtane bIjA dRSTAttathI kahe che - jema kALo kolaso dUdhathI dhovA chatAM ujaLo thato nathI, tema pApa karmathI malina AtmAo jaLathI nirmaLa thatAM nathI. 140|| tamAla nAmanI vanaspatinA pAMdaDA atyaMta zyAma hoya che, tenA jevo kALo kolaso dUdhathI dhovA chatAM paNa mogarAnA samUha jevo ghoLo thato nathI. are jarA paNa kALAza choDato nathI. tema pApakarmathI malina hoya teo jaLathI nirmaLa thatAM nathI. pANIthI temanA pAponuM prakSAlana thatuM nathI. skandapurANamAM kahyuM che - je lubdha che, cADIkhora che, kUTa, dAMbhika ane viSayalolupa che, te pApI badhA tIrthomAM snAna karI le, to paNa te malina ja rahe che. 1. kha.ga.gha - duddhedho0| 2. gha - nimmlo| 3. ka - paavpNkmilo| 4. gha.ca - 0ilo| 5. ka.kha.ca - nimmlo| 6. ca - hoi| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam tasmAjjalamAtreNa zaucaM na bhavatIti pratyetavyam, ata eva tantrAntare zaucapaJcakaM pratipAditam, yathA saccaM soyaM tavaM soyaM. soyamiMdiyaniggaho / savvabhUyadayA soyaM, jalasoyaM ca paMcamaM // 51 // satyamityAdi vyaktam / uktaM ca - satyaM zaucaM tapaH zaucaM zaucamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA zaucaM jalazaucaM ca paJcamam - iti (skandapurANe kAzIkhaNDe, dharmasmRtau 59, cANakyanItI 3-42) / atra jalazaucamapi bhAvazaucAnuparodhyevAdeyamiti dhyeyam, adhikaM snAnASTake / zaucapaJcakamabhidhAyoktazeSamAha 85 mATe jalamAtrathI zauca thatuM nathI evI zraddhA rAkhavI joIe. mATe ja jainetara darzanomAM pAMca prakAranuM zauca kahyuM che, jema ke - satya zauca che, tapa zauca che, Indriyanigraha zauca che. sarva jIvo paranI dayA zauya che ane paMcama jalazauca che. 51] A zloka spaSTa ja che. jainetara graMtho skandapurANa, dharmasmRti ane cANakyanItimAM A ja zloka saMskRta bhASAmAM prApta thAya che. A rIte prakaraNakAra maharSie jainetara mAnyatAne ahIM zabdazaH raju karI che. jenAthI siddha thAya che ke mAtra jalazauca paryApta nathI. vaLI ahIM jalazaucanI je vAta karI che, te paNa bhAvazaucamAM bAdhaka na thAya tevuM ja jainazAsanamAM Adeya che. e dhyAnamAM rAkhavuM, A viSayamAM vadhu mAhiti mATe pUjya haribhadrasUri mahArAjAkRta aSTaka prakaraNamAM snAnASTaka jovuM joIe. zauca paMcakano upanyAsa karyA bAda, temAM je kahevAnuM bAkI hatuM te kahe che A pAMca prakAranuM zauca paMcendriyonuM vizodhaka che. te jemanA chu. tevu - tavo 43 86 -ahiMsopaniSad eyaM paMcavihaM soyaM, paMciMdiyavisohaNaM / jesiM na vijjae dehe, te mUDhA soyavajjiyA // 52 // paJcendriyavizodhanam - zrotrAdipaJcendriyaprayuktabhAvamalApahAri, etat anantaroktam, paJcavidham satyAdipaJcaprakAram, zaucam - pAvitryakaraNam, yeSAM dehe na vidyate, te zaucavarjitA mUDhAH - nibiDAjJAnatimirAndhAH, taduktam - jJAnazaucaM parityajya bAhye yo ramate naraH / sa mUDhaH kAJcanaM tyaktvA loSThaM gRhNAti suvrata ! - ti (nAvAlayone ?-22) anyatrApi - zaucamAbhyantaraM tyaktvA bhAvazuddhyAtmakaM zubham / jalAdizaucaM yatreSTaM mUDhavismApanaM hi tat rUti (rakSasmRtI) / - zarIramAM nathI te zauyavarjita mUDha jIvo che. parA je throprendriya vagere pAMce IndriyothI thatA bhAvamalanuM apaharaNa kare te paMcendriyavizodhaka kahevAya. hamaNA je satya vagere pAMca prakAranuM zauya kahyuM, te paMcendriyavizodhaka che. te jemanA zarIramAM nathI, teo gADha ajJAnarUpI aMdhakArathI aMdha che = mUDha che. jAbAlayoga nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - he suvrata ! je nara jJAnazaucane choDIne bAhya zaucamAM ramaNa kare che, te mUDha suvarNane choDIne DhephAnuM grahaNa kare che. anyatra paNa kahyuM che - jyAM bhAvazuddhirUpa parama AzcaMtara zauca choDIne jala, bhasma, mATI vagerethI zauya karavuM ISTa che, te mugdha lokone chetaravA barAbara che. pUrvapakSa :- tame game teTalA tarko raju karo jalazaucano pratikSepa amArA mATe AgamabAdhita che. kAraNa ke amArA zAstramAM jalathI 6. // - vA ra. 1 - vijJa| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam nanu ca jalazaucapratikSepo'smAkamAgamabAdhitaH, asmadIyazAstre tatkRtaguNadazakazruteH, yaduktam - guNA daza snAnakRto hi puMso rUpaM ca tejazca balaM ca shaucm| AyuSyamArogyamalolupatvaM duHsvapnanAzazca tapazca medhA- iti (vizvAmitrasmRtau 1-86) / tasmAdayukto jalasnAnanirAsa iti cet ? atrAha - taNhAiyaM vitanhIkarei avaNei bAhiraM pNkN| ee udayassa guNA na hu udayaM suggaI nei||53|| tRSNAdikam - pipAsAprabhRti, AdinA zramAdigrahaH, vitRSNIkaroti - apanayatItyarthaH, tathA bAhAm, tvagdeza thatAM daza guNo kahyA che. te A mujaba - je snAna kare che, te puruSane daza lAbha prApta thAya che. (1) rU5 (2) teja (3) baLa (4) zauca (5) AyuSya (6) Arogya (7) alolupatva (8) du:svapnanAza (9) tapa (10) buddhi. mATe tame jalastAnano pratikSepa karo cho, e ucita nathI. uttarapakSa :- pANImAM je vAstavika guNo che tene paramarSi pote ja darzAve che - pANImAM A guNo che ke e tRNA vagerene zamAve che, ane bAhya paMka dUra kare che, paNa pANI sagatimAM laI jatuM nathI. Ivall pANImAM koI ja guNo nathI evuM ame nathI kahetA. pANI tarasa zamAve che. AdithI zrama vagere dUra kare che, zarIra parano bAhya mala dUra kare che. ATaluM to ame paNa mAnya karIe chIe. A ane A sivAyanA yathAsaMbhava rU5 vagere guNo pANIthI thAya che. pANInA 6, gha - etae 2. ,- soro | 88 - ahiMsopaniSad + vyavasthitam, paGkam -klinnamalam, apanayati, ete - anantaroktAH, yathAsambhavaM rUpAdayazca, udakasya - jalasnAnasya guNAH - svAnubhAvopajanitopagrahAH, abhyupagamo'yaM niyamArthaH, eta eva snAnaguNA iti| vyavacchedyamAha- na hu naiva, udakaM sadgatiM nayati, snAnasya sdgtihetutvvirhaat| etena snAnaprayuktalaulyAdyapahatirapAstA, tvaGmAtrazuddhisamartha pAnIye sugatiprayojake satyAdisAdhye prajJAdipAvitrye kAraNatvAbhAvAt, taduktaM parairapi - adbhirgAtrANi zuddhyanti, manaH satyena shuddhyti| vidyAtapobhyAM bhUtAtmA, buddhirjJAnena zuddhati - ti (manusmRtiau) tava vyattara vyAvaNe - prabhAve zarIra para tathAvidha upakAra thAya che. ATalo svIkAra karIne paramarSi pANIno upayoga karavAno upadeza nathI ApatAM, paNa A svIkAra 'niyama' mATe che - Azaya e che ke jalastAnamAM ATalA ja guNo che. ahIM jakArathI jeno vyavaccheda karavo che, tene kahe che - pANI sadgatimAM laI jatuM nathI. kAraNa ke snAna sadgatinuM hetu banatuM nathI. Ama kahevA dvArA pANIthI alolupatA vagerenI prApti thAya che = lolupatAno nAza thAya che. ItyAdi je guNo kahyAM hatA teno nirAsa thAya che. kAraNa ke pANI to mAtra cAmaDIne zuddha karavA, nA, badhe cAmaDInI upalI sapATIne alpa samaya mATe zuddha karavA samartha che. e pANI sadgatinuM kAraNa na banI zake. sadgatinuM kAraNa to prajJA vagerenI pavitratA che. ane e pavitratA to satya vagerethI ja siddha thaI zake che. mATe ja jainetara graMtha manusmRtimAM paNa kahyuM che - "pANIthI gAtro zuddha thAya che. mana satyathI zuddha thAya che. vidhA ane tapathI vidhamAna AtmA zuddha thAya che ane buddhi jJAnathI zuddha va4 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam ( 86 sacceNa saMjameNa ya taveNa niyameNa bNbhcerenn| suddho mAyaMgarisI na ye suddho titthajattAhiM // 54 // satyena saMyamena ca tapasA niyamena brahmacaryeNa ca mAtaGgaRSiH - zvapAkakulotpanno'pi muniryathA zuddho bhavati, tathA kazcin malinamAnasastIrthayAtrAbhirapi zuddho na ca - naiva bhvti| satyAdisamprAptazuddhermAtaGgakulotpannaharikezimuneqhatamuttarAdhyayaneSu prsiddhm| evaM ca satyAdyeva tattvatastIrthamityurIkartavyam, taduktam - satyaM tIrthaM kSamA tIrthaM tiirthmindriynigrhH| sarvabhUtadayA tIrthaM tIrthaM mArdavameva c|| dAnaM tIrthaM damastIrthaM sntossstiirthmucyte| brahmacarya thAya che. A ja vAtane vadhu spaSTa rIte kahe che - je rIte satya, saMyama, tapa, niyama ane brahmacaryathI mAtaMga RSi paNa zuddha thAya che, tema koI pApI tIrthayAtrAothI paNa zuddha thato nathI. pijhA janmathI koI muni hotuM nathI. janma to cAhe cAMDALakuLamAM paNa kema na thayo hoya ? paNa evA kuLamAM janmelI vyakti paNa satya, saMyama, tapa, niyama ane brahmacaryathI je rIte zuddha thAya che, tema koI malina manavALI vyakti tIrthayAtrAothI paNa zuddha thatI nathI. jemaNe satya vagerenA prabhAve Atmazuddhi meLavI hatI evA mAtaMgakuLamAM utpanna thayelA evA zrI harikezI muninuM dRSTAnta uttarAdhyayana sUtramAM prasiddha che. A rIte satya vagere ja tAtvika tIrtha che ema svIkAravuM joIe. kahyuM paNa che - satya tIrtha che, kSamA tIrtha che. Indriyanigraha tIrtha che. sarva jIvo paranI dayA tIrtha che, mArdava tIrtha che. dAna tIrtha 6. 4 - 1 2, 3..11.4 - du/ rU. 4 - tisthajJALA 11 - tisthatineT | - ahiMsopaniSad + paraM tIrthaM tIrthaM ca priyavAditA - iti (skndpuraanne)| na caitat tAttvikaM tIrthasvarUpaM loko'valokayati, tatazca - titthaM jaNo vimaggai titthassa vi nicchayaM ayaannNto| titthaM jiNehiM bhaNiyaM jattha dayA savvajIvANaM // 55 // jana: - mugdhalokaH, tIrtham - saMsArasAgaranistAraNAlambanam, vimArgayati - sarvayatnena gaveSayati, kimbhUtaH san ityAha- tIrthasya nizcayam - naizcayikasvarUpam, ajAnannapi - avidannapi, etena tasya tIrthavimArgaNaM viphalamevetyarthato dhvnitm| nizcayameva tIrthasyAha- jinaiH - rAgAdivijayitayA sarva stat tIrthaM bhaNitam che. dama tIrtha che. saMtoSa e tIrtha kahevAya che. brahAcarya parama tIrtha che. priyavacana bolavuM e tIrtha che. paNa loko A tAtvika tIrthasvarUpa jotA nathI, ane tethI - loko tIrthane zodhe che paNa tIrthano nizcaya jANatAM nathI. jinoe tene tIrtha kahyuM che ke jyAM sarva jIvonI dayA che. papI mugdha loko sarva prayatnothI zodhe che ke amane saMsArasAgaramAMthI vistAra karavA mATe zuM AlaMbana che ane bAhya tIrthayAtrA karavA mATe phare che. paNa temane tIrthanuM naivyayika svarUpa khabara ja nathI ane tethI temanI tIrthazodha niSphaLa ja che evuM jaNAI jAya che kAraNa ke tIrtha zuM che te ja khabara nathI to tIrthane zI rIte zodhI zake ? tIrthanuM naizcayika svarUpa ja kahe che ke - jemaNe rAga-dveSa para vijaya meLavavA dvArA sarvajJatA prApta karI che, tevA zrI jinezvara bhagavaMtoe tene tIrtha kahyuM che, ke jyAM sarva jIvo para dayA che. e 45 2. # - thA 2, - 02chAM chidyA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - saMsAranistAraNatvena pratipAditam, yatra sarvajIvAnAM dayA vidyate, uktaM ca parairapi - sarvabhUtadayA tIrtham - iti (skndpuraanne)| yuktaM caitat, sarvatIrthAtizAyitvAttasyAH, yadAha - sarve vedA na tatkuryuH sarve yajJAzca bhArata ! / sarve tIrthAbhiSekAzca yatkuryAt prANinAM dayA - iti (itihAse yudhisstthirvcnm)| nanu dayAyA bhAvarUpatvena jalAvatArarUpatIrthatvAnupapattiriti cet ? satyam, tathApyadoSaH, bhAvatIrthavivakSaNAt, saMsAranistAraNalakSaNaM tIrthamatrAbhipretamityAzayaH, yathAbhihitam - AtmA nadI saMyamatoyapUrNA, satyAvahA zIlataTA dyormiH| tatrAbhiSekaM kuru ja tIrtha saMsAramAMthI nitAra karanAruM che. evuM temaNe pratipAdana karyuM che. hA, A pratipAdanano bIjAoe paNa svIkAra karyo che. skanda purANamAM kahyuM che - 'sarva jIvo paranI dayA e tIrtha che." A ucita paNa che. kAraNa ke dayA e sarva tIrthothI caDhiyAtI che. ItihAsamAM kahyuM che - he bhArata ! sarve vedo te na karI zake, sarve yajJo paNa te na karI zake ane sarve tIrthasnAno paNa te na karI zake, ke je jIvadayA karI zake. pUrvapakSa :- koSazAstro ema kahe che ke tIrtha eTale jalAvatAra = nadI vagerenA pANImAM utaravAno mArga. dayA to bhAvarU5 che, tethI te tIrtha na hoI zake. uttarapakSa :- tamArI vAta sAcI che, chatAM paNa ahIM doSa nathI, kAraNa ke ahIM bhAvatIrthanI vivakSA che. saMsAramAMthI vistAra karAve evuM tIrtha ahIM abhipreta che. jemake kahyuM che - jemAM saMyamarUpI pANI bhareluM che, jemAM satyarUpI pravAho che, zIlarUpI taTa - ahiMsopaniSad + pANDuputra ! na vAriNA zudhyati cAntarAtmA - iti (skndpuraanne)| itthaM ca dayAdhikaraNamAtmaiva tIrthamiti paryavasitam, tadabhAve tu vRthaiva bAhyatIrthamityAzayenAha nANodayapaDihatthaM dhiibalakaliyaM carittasovANaM / appA jesiM na titthaM titthaM khu niratthayaM tesiN||56|| jJAnopratidastam - vitAnIyaparipUrNa, kRtiH - sanAshnisnnipaate'pyviclitprkRtibhaavH, saiva balam, dhRtibalam, tena kalitam - santatamavirahitatayAnvitam, cAritrameva sopAnam - avatArAlambanaM yatra tat - cAritrasopAnam, tadevaMvidhaM tIrthaM che, dayA rUpI taraMgo che, he pAMDuputra ! temAM tuM snAna kara. aMtarAtmA pANIthI zuddha thato nathI. A rIte evo nicoDa Ave che ke dayAno AdhAra evo AtmA ja tIrtha che. (yA e AtmapariNAmarUpa hovAthI dayA ane AtmA e baMne eka ja vastu che tethI dayAne tIrtha kahevAmAM koI doSa nathI.) ane jo AtmA tIrtha na hoya, to bAhya tIrtha phogaTa ja che e kahe che - jJAnajaLathI pUrNa, vRtibaLathI yukta, cArirUpI sopAnavALuM, evuM AtmarUpI tIrtha jemanI pAse nathI, temane bAhya tIrtha nirarthaka che. pikA je jJAnajaLathI paripUrNa che, ApattiorUpI vaja paDe to paNa prakRtimAM koI parivartana na Ave tevo bhAva dhRti kahevAya. dhRtibaLathI je yukta che, arthAt satata avirahitarUpe vRtithI saMpanna che. cAritra 6. 3.. - 056602. * - dhAtiya rattasIvA rU. 3 - dhiidddhpaaliyN| ga.ca dhiipaaliyN| gha - dhiiyaaiiyN| 4. kha - soyaanne| gha - hasoyAno che. 3.. - narasA 6, 6 - pa. 7. 3.i. - takSA. 46 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam yeSAmAtmA na bhavati, teSAm - ajJAnAdyapahatAnAm, tIrtham - bAhyaM kAzIprabhRti, nirarthakaM khalu - vyarthameva, tato hiMsAdikAluSyAnapagamAt, tatazca sUktam - paradrohadhiyo ye ca prerdhyaakaarinnstthaa| paropatApino ye vai teSAM kAzI na siddhaye iti ( ndrapurA) ! nanu mA bhUt kAzImAtrAt siddhiH, dhAmacatuSTayAdaSTaSaSTitIrthairvA samuditaiH sA bhaviSyatIti cet ? na, tIrthazatAnAmapi dauHzIlyadUrIkaraNe daurbalyAt, ata evoktam - kAmarAgamadonmattAH strINAM ye vshvrtinH| na te jalena zuddhyanti snAtAstIrthazatairapi - iti (mAvate) tava aSTayati - ja jemAM utaravAnuM sopAna che arthAt avalaMbana karavAmAM AlaMbana che. jemano AtmA AvA prakAranuM tIrtha nathI, teo ajJAna vagerethI pratighAta pAmelA che, bAhya kAzI vagere tIrtha temane nirarthaka ja che. kAraNa ke e tIrthathI temanI hiMsA vagere kaluSitatA jatI nathI. mATe skandapurANamAM je A zloka kahyo che, te ucita ja che - "jeo paradrohanI buddhi dharAve che, bIjAonI IrSyA kare che tathA bIjAne upatApa kare che, temane kAzIthI siddhi maLatI nathI.' pUrvapakSa :- juo, phakta kAzIthI siddhi bhale na maLe, cAra dhAma ke aDasaTha tIrthothI siddhi maLI jaze. uttarapakSa :- nA, kAraNa ke seMkaDo tIrtho paNa duHzIlatAne dUra karavA durbaLa che = samartha nathI. mATe ja bhAgavatamAM paNa kahyuM che - 'jeo kAmaragathI madonmatta che, strIone AdhIna che, teo seMkaDo tIrthothI snAna kare, to paNa zuddha thatAM nathI.' A ja sASTa kare che - - ahiMsopaniSad kiM nigguNassa titthaM kAhI hiMsAlie pvttss| paradhaNaparadArarayassa lohmohaabhibhuuyss||57|| hiMsAlIkayoH pravRttasya - prANAtipAtamRSAvAdayoH prasaktasya, paradhanaparadAraratasya - adattAdAnaparastrIgamanaparAyaNasya, lobhamohAbhibhUtasya - tRSNAmU parAjitasya, ata eva nirguNasya - dayAdiguNalavazUnyasya, tIrtham - kAzIprabhRti, kiM kariSyati ? na kiJcidityAzayaH, dayAdiguNagaNAlaGkRtAnAmeva tIrthaphalaprAptibhAvAt, tathA coktam - akopano'malamatiH satyavAdI dRddhvrtH| Atmopamazca bhUteSu sa tiirthphlmshnute|| pratigrahAdupAvRttaH santuSTo yena kencit| ahaGkAravimuktazca sa tiirthphlmshnute| adambhako nirArambho hiMsA ane asatyamAM pravRta, paradhana-parastrImAM rata, lobhamohathI abhibhUta evA nirguNane tIrtha zuM karaze ? pinA je prANAtipAta ane mRSAvAdamAM prasakta che, adattAdAna ane parasTIgamanamAM parAyaNa che, lobha ane mohathI parAjita che. arthAt tRSNA ane mUcchathI bAdhita che. tethI ja je nirguNa che, arthAta dayA vagere guNothI zUnya che. tene kAzI vagere tIrtha zuM karaze ? arthAt koI ja lAbha nahIM kare. kAraNa ke dayA vagere guNagaNathI alaMkRta hoya, temane ja tIrthanuM phaLa prApta thAya che. tethI ja kahyuM che ke - je prazAMta che, zuddhamativALo che, satyavAdI ane daDhavata che, sarva jIvomAM AtmAnI upamAthI vyavahAra kare che, arthAt jema mane duHkha ISTa nathI, tema bIjAne paNa ISTa nathI Ama mAnIne koIne duHkha Apato nathI, te tIrthaphaLane pAme che. je mUrchAthI virata che, jevuM-tevuM bhojanAdi maLe, tenAthI paNa saMtoSa pAme che ane ahaMkArathI mukta che, te tIrthaphaLane pAme che. je 3. tuM- vAdIrU | 2. rU.gha.- ofsayA, rU. 4.. - pavitta | Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam labdhAhAro jitendriyH| vimuktaH sarvasaGgairyaH sa tiirthphlmshnute|| yasya hastau ca pAdau ca manazcaiva susNytm| vidyA tapazca kIrtizca sa tIrthaphalamaznute - iti (skndpuraanne)| uktaguNaviziSTaistIrthaM vinApi tatphalaM prApyata iti hRdym| yata evaM tasmAd bhAvazauca eva yatno vidheyaH, tasyaiva saphalatvAt, uktaM ca - cittaM vizodhayettasmAt kimanyairbAhyazodhanaiH ? / bhAvataH saMvizuddhAtmA svarga mokSaM ca vindati - iti(skndpuraanne)| uktArthameva sphuTayati - jIve na haNai aliyaM na jaMpae coriyaM pi na kre| paradAraM pi na vaccai ghare vi gaMgAdaho tss||58|| daMbhI nathI, nirAraMbha che, zuddha bhikSA vidhithI AhAra meLave che, jitendriya che, sarvasaMgothI je vimukta che, te tIrthaphaLane pAme che. jenA hAtha, paga ane mana susaMyata che, jenI pAse viziSTa vidhA ane tapa che, jenA nirupama guNone kAraNe tenI kIrti prasarI gaI che, te tIrthaphaLa pAme che. Azaya e che ke uparokta guNothI yukta hoya te tIrtha vinA paNa tIrthayAtrAnuM phaLa pAme che, jyAre A sthiti che, to bhAvazaucamAM ja prayatna karavo joIe. kAraNa ke te ja prayatna saphaLa che. mATe ja paradarzanamAM paNa kahyuM che - 'tethI citanI vizuddhi karavI joIe. bAhyazuddhi karavAthI zuM lAbha che ? je bhAvathI atyaMta vizuddha che, te svarga ane mokSane pAme che." uparokta arthane ja vyaktarUpe kahe che - jIvone na haNe, juThuM na bole, corI paNa na kare, parastrIgamana na ja kare, tenA ghare ja gaMgA nadI che. pa8 ahiMsopaniSad + yaH kazcid guNasampanno jIvAn na hinasti yathAsambhavaM dravyAdiniravacchinnAmahiMsAM pratipadyate, tathA'lIkaM na jalpatikrodhAdinA'satyaM na bhASate, cauryamapi na karoti - dantazodhanamapyadattaM na gRhNAti, paradArA api na vrajati, parastrIgamanaM naiva kurute, tasya - sadguNasampatsamAliGgitasya, gRhe'pi gaGgAdrahaH - svasthAna evAsau surasindhusnAnasisAdhayiSitaphalabhAk, gaGgAM vinaiva zuddha iti bhaavH| taduktam - cittaM zamAdibhiH zuddhaM vadanaM stybhaassnnaiH| brahmacaryAdibhiH kAyaH zuddho gaGgAM vinaa'pysau|| prdaarprdrvyprdrohpraangmukhH| gaGgApyAha kadA''gatya mAmasau je guNavAna AtmA jIvonI hiMsA karato nathI = dravya-kSetrakALa-bhAvathI yathAsaMbhava paripUrNa ahiMsAnuM grahaNa kare che. (zrAvaka jIvanamAM yathAzakti trasa jIvonI ahiMsAnuM pAlana kare che.) tathA koi-lobha-bhaya ke hAsyathI asatya bolato nathI. dAMta khotaravAnI saLI paNa koI Ape nahIM to tenuM grahaNa karato nathI, arthAt sUma paNa corI karato nathI. te AtmA saguNorUpI lakSmIthI samAliMgita che. tene to ghare paNa gaMgA nadI che. gaMgAsnAnathI je phaLa apekSita hoya te phaLane potAnA sthAnamAM ja te meLave che. arthAt gaMgA vinA ja te zuddha che. ame jainadarzanIo gaMgAsnAnamAM puNya nathI mAnatA mATe pakSapAtathI AvI vAto karIe chIe, evuM nathI. jeo gaMgAnA guNa gAtAM thAkatAM nathI, tevA jainetara darzanamAM paNa A ja vAta karI che. juo bhAgavatano A zloka - jenuM cita prazama vagerethI zuddha che, jenuM mana satyabhASaNathI zuddha che ane jenuM zarIra brahmacarya vagerethI zuddha che, te to gaMgA vinA paNa zuddha che. je parastrI-paradhana ane paradrohathI parAmukha che, tenA mATe to gaMgA paNa kahe che ke te 18 6. 11.2. - 05! 2, 4 - 2 kare! Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - pArvIyasthati ? ti (mAlAvatta) | hiMsAdidoSaduSTe tu pratyuta gaGgAprakopa ityAha - jIve 'hiMsai aliyaM pi jaMpae coriyaM pi ya krei| paradAraM 'ciya gacchai gaMgA vi parammuhA tassa // 59 // yo jIvAn hinasti, alIkamapi jalpati, cauryamapi karoti, paradArA gacchatyeva, tasya - pAtakinaH, gaGgA'pi parAGmukhI bhavati, taduktam - cittaM rAgAdibhiH klissttmliikvcnairmukhm| jIvahiMsAdibhiH kAyo gaGgA tasya praangmukhiiti (bhAva) paryavasita pratipati - kyAre AvIne mane pAvana karaze ? je hiMsA vagere doSothI dUSita che, tenA para to ulTo gaMgAno prakopa varase che, te kahe che - je jIvonI hiMsA kare che, asatya bole che, corI paNa kare che, parastrIgamana kare ja che, tene to gaMgA paNa parAmukha che. Iuell je svArtha mATe ke nirarthaka jIvahiMsA kare che, krodhAdithI asatya bole che, nAnI-moTI corI kare che ane parastrIgamana paNa kare ja che, te pApIne to gaMgA paNa parAmukha che. gaMgA tenA darzana karavA ya IcchatI nathI, to tene gaMgAthI koI lAbha thavAnI to vAta ja kyAM rahI ? bhAgavata paNa kahe che - 'jenuM citta rAgAdithI saMkSipta che, mukha asatyavacanothI saMkliSTa che, zarIra jIvahiMsA vagerethI saMkliSTa che, tene to gaMgA paNa parAmukha che." AnA parathI je nicoDa Avyo, te kahe che - 3. tuM - | gha - vi | 2. 3 - vA rU. 3.5.5.2 - fpayA 4, 5 - 4 - ahiMsopaniSad meM egaTThANammi Thio ahiseyaM kuNai svvtitthesu| jo iMdie niraMbhai ahiMsao saccavAI y||60|| sa ekasthAne sthito'pi sarvatIrtheSvabhiSekaM karoti, ka ityAha - ya indriyANi niruNaddhi, ahiMsakaH satyavAdI ca, tata evApekSitaphalalAbhAt, saMvAdI cAtrAbhimatasnAnAnAmeva je Indriyanirodha kare che, ahiMsaka ane satyavAdI che, te eka sthAnamAM rahyo hovA chatAM paNa sarva tIrthomAM abhiSeka kare che. II6oll te eka sthAnamAM rahyo hovA chatAM paNa sarva tIrthomAM snAna karavAnuM phaLa meLave che. koNa ? te kahe che - je Indriyono nirodha kare che = sva-svaviSayo prati doDatI Indriyone aTakAve che, je ahiMsaka che, tathA satyavAdI che. Azaya e che ke je Indriyanirodha vagere kare che, tene tenAthI ja sarva tIrthomAM snAna karavAnuM je phaLa hoya, te maLI jAya che, athavA to vAstavamAM tIrthastAnamAM hiMsA hovAthI hiMsArUpa phaLa maLe che. eTalA mATe ema kahyuM ke apekSita phaLanI prApti thAya che. Azaya e che ke je aMdhazraddhALuo tIrthasnAna kare che, temane svarga, samRddhi, mokSa Adi je phaLa apekSita hoya che, tevuM svargAdi kuLa Indriyanirodha vagerethI ja maLI jAya che. A rIte je tIrthasnAnanuM phaLa che, te ja Indriyanirodha AdinuM paNa phaLa che. mATe je Indriya nirodha vagere kare che, te sarvatIrthomAM snAna kare che, evuM bedhaDaka kahI zakAya. jemane tIrthasthAna atyaMta abhimata che, temanA ja zAo ahIM sAkSI che, jema ke skandapurANamAM kahyuM che - zarIra pANIthI bhIMjAya 6. 2 - sa | 2. I - so mise | rU. - ofDhayA jaM0 | 2 - diyAi niru| 49. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam siddhAntaH, taduktam - na jalAplutadehasya snaanmitybhidhiiyte| sa snAto yo masnAtaH suvi zuddhamanImata: - rUti (svAntapurA) | tathA - sa snAtaH sarvatIrtheSu sarvayajJeSu diikssitH| abhayaM yena bhUtebhyo dattaM sarvasukhAvaham - iti (pdmpuraanne)| anyatrApi - sarvatIrtheSu vA snAnaM sarvabhUteSu caarjvm| ubhe ete same syAtA- mArjavaM tu viziSyate- iti (nItikalpatarau 9-89) / tathA - sarvavedAdhigamanaM srvtiirthaavgaahnm| satyaM ca vadato rAjan ! samaM vA syAnna vA saman - rUtti (driparvana) hiMsAdiduSTasya sarvasAgarajalamapi trANAya naalmityaahte snAna nathI. je pavitra che, jenA mananuM mAlinya dUra thayuM che, jeNe damarUpI snAnathI snAna karyuM che, teNe ja vAstavamAM snAna karyuM che. pApurANamAM kahyuM che ke - jeNe jIvone sarva sukha ApanAruM abhayadAna ApyuM che, teNe sarva tIrthomAM snAna karyuM che ane te sarva yajJomAM dIkSita thayo che. anyatra paNa kahyuM che - sarva tIrthomAM kareluM je snAna ane sarva jIvomAM je Arjava = kuTilatAno parihAra, Atmasama rUpe jovAnI dRSTi. A baMne samAna che, athavA to Arjava e sarvatIrthomAM karelA snAna karatA caDhiyAtuM che. AdiparvamAM kahyuM che - he rAjan ! koI manuSya sarva vedonuM jJAna prApta karI le tathA sarva tIrthomAM snAna karI le ane bIjo koI manuSya mAtra satyavacana bole. to e baMnenuM puNya samAna thAya che, athavA to samAna nathI thatuM. arthAt sarvavedonA jJAnanI prApti ane sarvatIrthonA snAnanA puNyathI paNa satyavacananuM puNya vadhI jAya che. paNa je hiMsA vagere doSothI duSTa che, tene to sarva sAgarajala - ahiMsopaniSad + vAsasahassaM pi jale ubbuDDanibuDDaNaM jai krei| jIvavahao na sujjhai savveNa vi saayrjlenn||61|| yadi kazcid varSasahasramapi yAvajala ubruDanam - unmajjanam, nibruDanam - nimajjanaM karoti, tathApi cet sa jIvavadhakaH - prANiprANApahArI, tadA sarveNApi sAgarajalena na zuddhyati - na svapApaM prakSAlayati, tacchuddhividhau sAgarajalasyApyasamarthatvAt, taduktam - yAvadvarSasahasraM tu ahanyahani mjjnm| sAgareNApi kRtsnena vadho naiva zudhdhati - ti (mAgavate) II itazca jalAvagAhanaM niSphalam, atiprsnggaadityaahpaNa bacAvI zake tema nathI, te kahe che - jIvavadhaka sarva sAgarajalathI hajAra varSa sudhI pANImAM DubakI lagAvyA kare, to paNa te zuddha thato nathI. II - jo koI hajAra varSa sudhI paNa jaLamAM unmajjana-nimajjana karyA kare = DUbakI lagAvyA kare, to paNa jo te jIvahiMsA karato hoya, prANIonA prANane harI leto hoya, to te sarva sAgarajalathI paNa zuddha thato nathI. badhA dariyAonA jaLathI paNa te tenA pApanuM prakSAlana karI zakato nathI. kAraNa ke tene zuddha karavA sarva sAgarajaLapaNa asamartha che. bhAgavata paNa ahIM sAkSI pUre che - jIvahiMsaka eka hajAra varSa sudhI paNa pratidina snAna kare ane ema karatA samagra sAgaranuM jaLa paNa vAparI le to paNa te jIvahiMsAnA pApathI zuddha thaI zakato nathI. jalAvagAhana niSphaLa che, tenuM bIjuM paNa kAraNa raju kare che, ke jo jalamAM DubakI mAravAthI ja sadgati thaI zakatI hoya to . - 06nee | 2. gha - 04 rU. - sAraMgA rad. - sAgara naM0 | 2 - sApara gaMs | Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - ?? macchA ya kacchapA viya gAhA mayarA ya susamArA y| hiMDija vimANagayA jai udayaM suggaI nei||62|| matsyAzca kacchapA api ca grAhAH - nakrAbhidhA jalacaravizeSAH, makarAzca, zizUn mArayantIti zizumArAH - jalakapayaH, caH samuccaye, tadete sarve'pi hiMsrA jalajantavo vimAnagatAH - divyayAnAdhyArUDhAH, hiNDeran - careyuH, kathamityAha- yadhudakaM sadgatiM nayati, mastyAdInAM sadgativiraha evodakasya sugtiatiprasaMga Avaze, te A rIte - jo pANI sadgatimAM laI jatuM hoya to mAchalA, kAcabA, grAho, magaro ane zizumAro devavimAnamAM pharatAM hoya llpharA je jaLacara jaMtuo haMmezA pANImAM ja rahe che, tevA mAchalA, kAcabA, 'naka' nAmanA jaLacaro jemane grAha paNa kahevAya che, jeo baccAone mAre che te zizumAro, teo jaLavAnara tarIke oLakhAya che, A badhA jaLacara prANIo hiMsaka hoya che, mAMsAhArI hoya che. Ama chatAM teo divyavimAnamAM adhyAruDha thaIne AkAzamAM pharatAM hota, kevI rIte ? te kahe che, ke jo pANI sadgatimAM laI jatuM hota. Azaya e che ke mAchalA vagerene pANImAM rahevA mAtrathI sadgati maLatI nathI, e to badhAne mAnya che. mAchalI vagerenI sagati nathI thatI e ja batAve che ke pANI sagatimAM laI jatuM nathI = mAchalA Adino sagativiraha ja 'pANI sadgatimAM laI jAya che" e vAtamAM bAdhaka che. skandapurANa kahe che - jaLacara jIvo jaLamAM ja janme che ane . tuM - vA 2. 3,.5.2 - 07mAM - ochevA rU. 5 - noTI 4. . . - mAra| . i - vA 6. .3.2 - susumae | 7. gha - fhatuM. 8, gha- oiaa 1, 2 - eTcaM 102 - ahiMsopaniSad meM nAyakatve bAdhaka iti hRdym| tathoktam - jAyante ca mriyante ca jaleSveva jlauksH| na ca gacchanti te svrgmvishuddhmnomlaaH|| cecchudhyanti bhiHsnaanaadntHpaapmliimsaaH| tatsetsyanti dhruvaM matsyamakarAdyAH puraiva hi - iti (skndpuraanne)| anyatrApi - avagAhyA'pi malinA hyntHshaucvivrjitaaH| zaivalA jhaSakA masyA:, sarvI malyopanavinaH - ta (tripurA 8-34) | tadetattattvAnAkalanena yAH kadarthanA bhavanti, tA AhajalamajaNeNa aMga phuTa puTTA ya aaymNtss| na ya koi guNo patto sIeNa va mArio appaa||63|| jalamajanena santatamAsevitenAGgam - zarIram, sphuTitamiva mare che, paNa temanA mAnasamalanI vizuddhi thaI na hovAthI teo svargamAM jatAM nathI. jo jIvo aMdarathI pApothI kharaDAyelA hovA chatAM paNa bAhya snAnathI ja zuddha thaI jatAM hoya, to nizcitapaNe pahelA to mAchalI, magara vagere ja siddhi pAmI le. liMgapurANamAM paNa kahyuM che-'zevALa, nAnI mAchalIo, moTI mAchalIo, ane mAchalA para jIvatAM dareka jIvo pANImAM avagAhana karatAM hovA chatAM paNa AMtarikazaucathI rahita hovAthI malina ja rahe che.' A tattvane nahIM samajavAthI je kadarthanA thAya che, te kahe che pANImAM DubakI mAravAthI aMga phuTI gayuM, Acamana karatA peTa phUTI gayuM, paNa koI lAbha na thayo ane jANe zItayAtanAthI AtmAne bharI dIdho. lG3ll. satata ne satata pANImAM DUbakI lagAvyA karI, ane sudIrghakALa . # - 2. .- dukAmAM .- dokatA rU. * - zuM tuM - viA 4. - viA 6. - nAmo 6, .- vA 4.2 - cA 7. #...gha.. - mara0| mudrita - mAM | Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 04 - -ahiMsopaniSad + kiJcit phalamiti bhaavH| ___athedaM zobhanaM vihitaM yajjalamAtrasnAnena sadgatilipsavo'pAkRtAH, jalamRttikAmizraNasyaiva svargaprApakatvAditi cet ? atrAha jai maTTiyAe saggo udaeNa mIliyAi sNtiie| mannAmi kuMbhakArA saputtadArA gayA sggN||64|| yadhudakena militayA satyA mRttikayA svarga ityabhyupagamyate, tadA yAvajjIvaM jalamRttikAsaMsargitayA kumbhakArAH saputradArAH svarga gatA ityahaM manya iti vyaGgoktiH, tathoktam - mRttikodaka + nAnAcittaprakaraNam sphuTitam, Acamyate'tretyAcamanam - vedoditamantrapAThapurassaramudarAdau jalasparzanam, tat kurvataH - AcamataH, 'puTTA' ityudarANi, tAni ca sphuTitAnIva sphuttitaani| kimasya sudIrghAbhyAsasya phalamityAha- na ca ko'pi guNaH - AtmopagrahaH praaptH| uktanItyA sadgatyAdau jlsyaapryojktvaat| nanu naiSa mahAnabhiyogo niSphalo bhavitumarhatIti cet ? satyam, ata evAsya yat phalaM bhavati tadeva darzayannAha- zItenaiva mArita AtmA, yadanena zItalajalasamparkAbhyAsena svakIyaM zarIraM zItAtizayakadarthanAgocarIkRtaM tadevAsya phalam, nAtra kAyaklezamantareNa sudhI AvuM karavAne lIdhe zarIra jANe phUTI gayuM. vedamAM kahelA maMel pAThonA uccArapUrvaka peTa vagere para jalasparza karavo te Acamana che. te karatAM karatAM teonA peTa jANe phuTI gayA. prazna :- ATalo lAMbo samaya A sAdhanA karI, tenuM phaLa zuM meLavyuM ? - uttara :- AtmA para upakAra kare tevo koI lAbha prApta na karyo, kAraNa ke pUrvokta rIte jalamAM sadgati apAvavAno prayojaka bhAva ja nathI. pUrvapakSa :- paNa DUbakI lagAvI lagAvIne zarIra phUTI jAya, ATalo badho prayatna ane ATalo kleza karyo te niSphaLa hoya evuM saMgata nathI thatuM. uttarapakSa :- hA, tamArI vAta sAcI che, tethI ja tenuM je phaLa thAya che, te ja batAvatA kahe che - jANe zIta-ThaMDIthI potAnI jAtane bharI dIdhI. Azaya e che ke teNe zItalajalanA saMparkanA abhyAsathI atyaMta ThaMDIthI potAnA zarIranI kadarthanA karI te ja enuM phaLa. arthAt ahIM kAyakleza sivAya bIjuM koI phaLa nathI. pUrvapakSa :- jeo jalamAtranA snAnathI sadgatine Icche che, temanuM nirAkaraNa karyuM, te bahu sAru karyuM, kAraNa ke jala ane mATI A baMnenA mizraNathI zauca karIe, tenAthI ja svarga maLe che.. uttarapakSa :- A pratijJA para paramarSi ja pratibhAva ApI rahyAM che, sAMbhaLo - jo pANIthI maLelI mATIthI svarga maLato hoya, to huM mAnuM chuM ke kuMbhAro putra, patnI sAthe svarge jatAM rahyAM. II64ll svargaprApti mATe mATI ane pANIthI zarIranA vividha aMgonuM prakSAlana karavuM joIe evuM keTalAka mAne che. A mAnyatA ucita nathI, te paramarSi potAnI AgavI zailIthI puravAra kare che, ke jo pANIthI maLelI mATIthI ja svarga maLato hoya, to jeo AkhI jiMdagI pANI ane mATInA saMparkamAM rahe che, tevA kuMbhAro potAnA putro ane patnIo sAthe svarge jatAM rahyAM, evuM huM mAnuM chuM. A che. 1.- thA! 2. .a.T.gha.4 - Pti | rU. - SET | Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nAnAcittaprakaraNam - 105 samparkAdyadi zudhyanti jntvH| kulAlaH sakuTumbo'pi tarhi svarga gamiSyati - iti (skndpuraanne)| na caitat kairapISyata iti moktavya eva bAhyazaucadurAgrahaH, bhAvazaucabhAvAbhAvayostadvaiphalyAnapAyAt, uktaM ca - gaGgAtoyena sarveNa mRtpiNDaizca ngopmaiH| amRtairAcaran zaucaM duSTabhAvo na zudhyati - iti (bhaagvte)| tathA - mRdo bhArasahasreNa jalakumbhazatena c| na zudhyanti durAcArAH snAtAstIrthazatairapi - rUti ( ndrapurA) I tathApi cettadAgrahastadA jJAnAdAveva tatsaJjJA nivezyatAm, itthameva kAyaklezAdiparihAreNa sAdhyasiddhisambhavAt, yathoktam - pramANe paramarSi vyaMgavacana kahe che. skandapurANa paNa jANe paramarSinA vacanane Teko Ape che - 'jo jIvo mATI ane pANInA saMparkathI ja zuddha thaI jatAM hoya, to kuMbhAra sahakuTuMba svarge jato raheze. paNa AvuM to koI IcchatuM nathI = kuMbhAra saparivAra svarge ja jAya AvuM koI mAnatuM nathI. mATe bAhyazaucano kadAgraha choDavo ja joIe. kAraNa ke bhAvazauca hoya to bAhyazauyanuM zuM kAma che ? ane bhAvazauca na hoya to bAhyazaucathI zuM phAyado thaze ? mATe bhAvazauca hoya ke na hoya, baMne rIte bAhyazauca niSphaLa ja che. mATe ja bhAgavatamAM paNa kahyuM che ke - samagra gaMgAjaLathI ane parvata jeTalA mATInA piMDothI ke amRtothI paNa zauca Ayare to paNa duSTa bhAvavALo jIva zuddha thato nathI. skandapurANa kahe che - hajAra bhAra pramANa mATIthI ke so jalakuMbhothI zauca kare, are seMkaDo tIrthomAM snAna kare, to paNa durAcArIo zuddha thatAM nathI. Ama chatAM paNa jo jala ane mATIthI ja zauca thAya evo Agraha hoya, to jJAna ane vairAgyane ja mATI ane pANInuM nAma ApI do ane tenAthI zuddhi karo. kAraNa ke A ja rIte kAyakleza, - ahiMsopaniSad ra cittazuddhikaraM zaucaM vaasnaatrynaashnm| jJAnavairAgyamRttoyaiH kSAlanAcchaucamucyate - iti (maitreyyupaniSadi 2-9) / itthaM ca jJAnAdyeva pApaprakSAlanAya pratyalam, na tu mRttikAdIti sthitam, tathAbhyupagataM parairapi - na mRttikA naiva jalaM nApyagniH krmshodhnm| zodhayanti budhAH karma jJAnadhyAnatapojalaiH - iti (mhaabhaarte)| itazca bAhyazaucAgrahastyAjyaH, madAdibIjatvAt, tathoktam - snAnaM madadarpakara kAmAGgaM prathamaM smRtm| tasmAtkAmaM parityajya naiva snati me ratA: - ti (mAvate) I itazca snAnAgraho heyaH, hiNsaahetutvaat| nanu jinamata jIvahiMsA vagerenA tyAgapUrvaka sAdhyanI siddhi thaI zake che. maitreyI nAmanA upaniSaddhAM kahyuM che - je traNa prakAranI vAsanAono nAza karIne cittanI zuddhi kare te zauca che. jJAna ane vairAgyarUpI mATI ane jaLathI AtmAnuM prakSAlana kare tene zaucA kahevAya che. A rIte siddha thAya che ke jJAna vagere ja pApaprakSAlana karavA mATe samartha che, mATI vagere nahIM. A vAstavikatAne jainetaroe paNa svIkArI che. mahAbhAratamAM kahyuM che ke, mATI, jaLa ke agni pApakarmonI zuddhi karI zakatAM nathI. vidvAno to jJAna, dhyAna ane taparUpI jaLathI ja pAponuM prakSAlana kare che. bAhyazaucano Agraha choDavo joIe, tenuM bIjuM kAraNa e che ke te mada vagerenuM kAraNa che. svayaM bhAgavata graMtha ja kahe che ke snAna e mada ane darpane utpanna kare che. zAstromAM snAnane kAmanuM prathama aMga kahyuM che. mATe jeo damamAM magna che teo kAmano tyAga karIne snAna karatAM ja nathI. snAnano Agraha choDavo joIe tenuM haju eka kAraNa e che 53 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =8 * nAnAcittaprakaraNam - = 3 evApkAyajIvAnAmaGgIkRtatayA teSAmevAtra hiMsAdoSaH, nAsmAkam, tadanabhyupagamAditi cet ? na, anabhyupagamamAtreNa doSamuktyasambhavAt, anyathA jIvamAtrApalApinAM sattvalakSavadhavyApUtAnAM nAstikAnAmapi nirdoSatvaprasaGga iti vibhaavniiym|| kiJca nAtra vo'nabhyupagamo'pi, sUkSmajalajantusvIkaraNAt, yathoktam-lUtAsyatantugalite ye bindau santi jntvH| sUkSmA bhramaramAnAste naiva mAnti trivissttpe|| sUkSmANi jantUni jalAzrayANi jalasya vrnnaakRtisNshritaani| tasmAjalaM jIvadayAnimittaM nirgranthazUrAH parivarjayanti- iti (uttaramImAMsAyAm / ata eva gRhiNAmapi vastrapUtameva jalaM bhavadIyAgame'nujJAtam, tathA coktam - ahiMsA paramo dharmaH sarveSAM prANinAM ytH| tasmAt ke snAna hiMsAnuM kAraNa che. pUrvapakSa :- juo, jaina dharmamAM akAya jIvonuM astitva svIkAryuM che. tethI temane hiMsAno doSa lAgaze, amane nahIM, kAraNa ke ame pANImAM jIvonuM astitva nathI mAnyuM. uttarapakSa :- pANInA jIvone na mAno, teTalA mAtrathI te jIvonI hiMsAnA pApamAMthI chUTI na zakAya. anyathA to jeo jIvamAtrano apalApa kare che, jIva jevI vastu ja mAnatAM nathI ane lAkho jIvono vadha kare che, evA nAstikone paNa nirdoSa mAnavA paDaze. A vAta gaMbhIratAthI vicArazo. vaLI tame jalanA jIvone nathI mAnatAM evuM paNa nathI. kAraNa ke tamArA zAstromAM sUkSma evA jalajatuono svIkAra karyo che. jema ke uttaramImAMsAmAM kahyuM che ke - karoLiyAnA moDhAmAMthI je taMtu nIkaLe che te taMtamAMthI nIkaLelA (taMtu para rahI zake teTalA pANInA atyaMta nAnA TIpAmAM) je sUkSma jIvo che, te jo bhamarA jeTalA moTA - sarTisopaniSad - sarvaprayatnena vastrapUtena kaaryet|| AsaMvatsareNa yatpApaM kaivarttasyeha jaayte| ekAhena tadApnoti apUtajalasaGgrahI - iti (aaditypuraanne)| tadatra nimIlya netre mAdhyasthyamAsthAya ciraM vicArya yannadyAdijalAvagAhane dharmo'dharmo veti| na hi jIvadayAzUnyAdanuSThAnAd dharmatvenorIkRtAdapyabhilaSitAdhigatiriti darzayati - jai thuNai devayAo loe hiMDai ya svvtitthaaii| jIvesu vi natthi dayA savvaM pi niratthayaM tassa // 65 // thaI jAya to teo traNe lokamAM paNa na ja samAI zake, jalamAM rahenArA sUma jIvo che. teo jala jevA varNa ane jala jevI AkRtivALA che, mATe te jIvonI dayA mATe nigraMtha zUravIro jalavo tyAga kare che. mATe ja tamArA zAomAM gRhasthone paNa gALelA pANInI ja anujJA ApI che. jema ke AdityapurANamAM kahyuM che ke - sarva jIvo mATe ahiMsA e parama dharma che. mATe sarva prayatnathI gALelA pANIthI ja kArya karavuM joIe. mAchImAra eka varSamAM je pApa bAMdhe che, aLagaNa pANI vAparanAra te pApa eka ja divasamAM bAMdhe che. jyAre AvI paristhiti che, tyAre AMkho mIMcIne, madhyastha thaIne, yira samaya sudhI vicAra karavo joIe, ke nadI vagerenA jaLanuM avagAhana karavAmAM dharma che ke adharma ? je anuSThAnamAM jIvadayA nathI, te anuSThAnano bhale ne dharma tarIke svIkAra karyo hoya, tenAthI abhivAMchita maLe tevI koI ja zakyatA nathI. paramarSi A ja vAta darzAve che - je devatAone stave ane lokamAM sarva tIrthomAM phare, paNa jo jIvomAM dayA nathI, to tenuM badhuM ja nirarthaka che. IIkapI 6. . .2. - cA 54 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - ___ yadi devatAH - varuNAdayaH surAH, tAH stauti, loke ca sarvatIrthAni hiNDati, tathApi cejjIveSu dayA nAsti, tadA tasya sarvamapi tIrthATanAdikam, nirarthakam - sadgatyAdisadarthAsAdhakam, dharmasyaiva sarvArthasampadbIjatvAt, tasya ca dayAvirahe svarUpalAbhasyaivAbhAvAt, uktaM ca - yeSAM jinopadezena kaarunnyaamRtpuurite| citte jIvadayA nAsti, teSAM dharmaH kuto bhavet ? / / mUlaM dharmatarorAdyA vratAnAM dhAma smpdaam| guNAnAM nidhirityaGgidayA kAryA vivevimaH - ti (pAnaparvatAyAm 6/37-38) | ato dharmArAdhanAya yatitavyam, sa ca vratAdyAtmakaH, vrateSu ca zIlaM zreSThamiti tanmAhAtmyaM khyApayannAha jalastAna dvArA varuNa vagere devatA prasanna thAya che AvuM koI mAne ane snAna karI karIne varuNa vagere devatAonI stuti kare, ane lokamAM sarva tIrthomAM phare, to paNa jo tene jIvo pratye dayA nA hoya, to tenuM sarva tIrthATana vagere niSphaLa che. arthAt tenuM anuSThAna sagati vagere zubha phaLane ApanAruM thatuM nathI. kAraNa ke sarva zubha phaLonI prAptinuM kAraNa eka mAtra dharma ja che ane jo dayA na hoya to dharmanuM astitva ja rahetuM nathI. mATe ja kahyuM che ke - jinezvaronA upadezathI jemanuM mana karuNAthI chalakAI gayuM nathI, jemanA manamAM jIva dayA nathI, temano dharma zI rIte thAya ? jIvadayA dharmavRkSanuM mULa che. vratomAM prathama che. lakSmIonuM dhAma che. guNono bhaMDAra che. mATe vivekIoe jIvadayA karavI joIe. mATe dharmanI ArAdhanA karavA prayatna karavo joIe. gharma vrata vagererUpa che ane vratomAM zIla pradhAna che, mATe tenuM mAhAbhya jaNAvatAM kahe che - - ahiMsopaniSad ra tappau ya uddhabAhU hoU sevaalmuulphlbhkkhii| kaMTapahasayaNaM vA kareu paMcaggitAvaM vaa||66|| carau ya vayAI nANAvihAI hiMDau ya savvatitthAI / vesaM ca kuNau kiMcI sIleNa viNA na se kiNci||67|| (yumam) UrdhvabAhuH san tapastapyatu, caH - anantarApekSayA samuccaye, zevAla-mUla-phalAnyeva bhakSituM zIlamasyeti zevAla-mUlaphalabhakSI, bhavatu - svIkRtavicitravratasApekSatayA tathAvidhaH syAt, yadvA kaNTakapathazayanaM karota. vivekavihInavratAgrahitvAta. hAtha UMcA rAkhIne tapa kare, zevALa, mULa ane phaLonuM bhakSaNa kare, kAMTAovALA rastA para sUve ke paMcAgnitapa kare, jAtajAtanA vrato pALe ane sarvatIrthomAM phare, kAMIka avanavo veza paNa kare, paNa zIla vinA tene koI lAbha nathI. II66-67ll niHzIla - cAritrabhraSTa vyakti hAtha UMcA rAkhIne tapa kare, koI evuM vrata dhAraNa kare ke jemAM jaMgalamAM rahIne zevALa, mULa ane phaLono ja AhAra karavAno hoya, tevA vicitra vratane svIkArIne te vratanI sApekSatAthI zevALAdino ja AhAra kare, athavA to kAMTALA rastA para sUI jAya. prazna :- paNa evuM e zA mATe kare ? uttara :- basa, viveka vagaranA evA ajJAnakaSTarUpa vratano ene kadAgraha hoya, tethI e evuM kare. athavA to cAre dizAmAM 2. va - tapeDDA 2. tuM - 0ado gha - bleTo rU. 4 - doDyA 1 - hoDayA 4. | - vaMTInanasa 4.2 - TayapadathI i - maTananasathavid 6. 4.- etAvA 6, - '' - vinA) 7. - 03 8. i - othe6. .gha - 0UT$1. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam paJcAgnitApaM vA viSahatu, caturdigvyavasthitAnagnIn caNDAMzukarA~zca titikSatvityarthaH, kiJca nAnAvidhAni - pazuvaccaraNamityAdicitraprakArANi, vratAni - yAdRcchikaniyamAH, etacca sarvajJamUlakatvavirahAditi dhyeyam , caratu - kila mahAvratI ahamityabhimAnena karotu, sarvatIrthAni ca kAzIprabhRtIni, hiNDatu - kilAha dharmItyabhimAnena caratu, veSaM ca kazcit - dhAturaktavastrakaupInAdyAtmakam, karotu - ahaM mumukSutvena janaiH parijJAviSayIbhUyAmityAzayena racayatu, tathApi zIlena - brahmacaryeNa sadAcAreNa vA, vinA - Rte, tasya na kiJcit prazastaM phalamiti gamyate, cAra agni saLagAve, vacce pote ubho rahe. uparathI sUryano tApa lAgato hoya A rIte pAMca agnine sahana kare. vaLI aneka prakAranA vratonuM pAlana kare, jema ke pazunI jema vivekahInapaNe bhaTakavAnuM, sArA page paNa laMgaDAtA cAlavAnuM, rAte ja khAvAnuM vagere. A badhuM sarvajJapratipAdita nathI hotuM paNa yAdacchika hoya che. sarvadarzanasaMgrahamAM keTalAMka darzanomAM AvA vrato batAvyA che. vaLI hu moTo gharmiSTha chuM, evA abhimAnathI kAzI vagere sarva tIrthomAM phare, bhagavA vastra, laMgoTI vagere citra-vicitra veSa pahere ane evA veSone paheravAmAM tene e ja Azaya hoya ke loko mane 'mumukSa' tarIke oLakhe. ATaATaluM kare to paNa tenAmAM brahAcarya ke sadAcAra na hoya, to tene koI lAbha thato nathI. arthAta tene koI zubha phaLa maLatuM nathI. kAraNa ke je mithyAcArI che ane duSTa zIlavALo che, tenA sarva prayatno - manamAnelI sAdhanA AdinuM phaLa mAtra du:kha ja hoya che, evuM pUrve pramANita karyuM che. rAjataraMgiNi nAmanA graMthamAM paNa kahyuM che ke - zIla e eka ciMtAmaNi ratna samAna che. enI ArAdhanA sukhone Ape che, paNa jo teno vinAza 112 - ahiMsopaniSad + mithyAcAriNo duHzIlasya sarvasyApyabhiyogasya duHkhaikaphalatvena prAk prmaannittvaat| abhihitaM ca - kiM nAbhyeti viparyayaM vigalane zIlasya cintAmaNeH - iti (rAjataraGgiNyAm 7-316) / nanu ca kathamugratapaHprabhRti niSphalaM bhavitumarhatIti cet ? zIlazUnyasya tasyApramANatvAditi gRhANa, tathA coktam - taM dANaM so ya tavo so bhAvo taM vayaM khalu pmaannN| jattha dharijjai sIlaM aMtarariuhiyayanavakIlaM-iti (shiilopdeshmaalaayaam-11)| kiJca moNaM vA Asevau AsamavAsaM arannavAsaM vaa| hiyayaM jassa na suddhaM khAyai suddhaM prikilesN||68|| maunaM vA''sevatAm - vacanavyApAra varjayatu, aashrmvaathAya to badhuM ja viparIta banI jAya che. pUrvapakSa :- paNa ATalo ugra tapa niSphaLa kevI rIte thaI jAya ? uttarapakSa :- je zIlarahita che, teno ugra tapa paNa apramANa che. jJAnIonI daSTiomAM te tapa ja nathI. mATe te niSphaLa jAya temAM koI Azcarya nathI. zIlopadezamAlAmAM kahyuM che - te dAna, te tapa, te bhAva ane te ja vrata pramANa che, ke jyAM zIlanuM dhAraNa karavAmAM Ave che. zIla e kAmAdi AMtarabuonA hRdaya para jANe navA khIlA jevuM che = zIlanA prabhAve AMtarazatruono vinAza thAya che. mATe zIlasahita evA dAna vagere pramANa che. vaLI - mauna, AzramavAsa ke araNyavAsa seve, jenuM hRdaya zuddha nathI te mAtra pariphleza khAya che. II68II koI bolavAnuM baMdha karIne maunanuM Asevana kare, AzramavAsa ke araNyavAsanuM sevana kare, paNa jenuM hRdaya zuddha eTale ke rAgAdi 6. . . - vAyA i.- vA | 2. tuM- para0 | 56 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ??4 - - ahiMsopaniSad meM vastraparityAgamAtreNa pAralaukikaguNAsambhavAt, tathAhurAcAryAH - micchatte annANe aviraibhAve ya apricttmmi| vatthassa pariccAto paraloge kaM guNaM kuNai ? iti (dharmasaGgrahaNyAm 1074) / tasmAt jinapravacana-paribhAvanapurassaraM dayAdiguNArjane yatitavyam, tadantareNa nAgnyasya duHkhAnubandhitvAt, tathAhurAzAmbarA api - Naggo pAvai dukkhaM, Naggo saMsArasAgare bhmti| Naggo Na lahai bohiM jiNabhAvaNavajio suirN|| ayasANaM bhAyaNeNa ya kiM te NaggeNa paavmlinnenn| pesuNNahAsamaccharamAyAbahuleNa svnnenn|| dhammammi NippivAso dosAvAso ya ucchuphullsmo| NipphalaNiguNayAro Na * nAnAcittaprakaraNam - - ??? samaraNyavAsaM vA''sevatAm, kintu yasya hRdayaM na zuddham - rAgAdirahitam, zuddho rAgAdirahitaH - ityukteH (paramAtmaprakAze 113), sa zuddham - kevalam, pariklezameva khAdati, nAsya kAyaklezamantareNa kiJcit phlmityaashyH| kiJca ujjhAiya cIvarAI jai hiMDai naggavesabhAveNaM / jIvesu ya natthi dayA savvaMpi niratthayaM tassa / / 69 / / yadi cIvarANi-vastrANi, ujjhitvA santyajya, nagnaveSabhAvena - yathAjAtarUpeNa hiNDati, tathApi cet jIveSu dayA ca - dayaiva nAsti, tadA sarvamapi tasya nirarthakam, hiMsAdivirativirahe rahita nathI, te mAtra pariklezanuM ja bhojana kare che. arthAt tenI mauna vagere ArAdhanAnuM phaLa mAtra kAyakleza ja che. kAraNa ke azuddha hRdayathI karelI kriyAonuM pAramArthika phaLa maLatuM nathI, vaLI - jo vone choDIne nagnarUpe phare, paNa jIvadayA na hoya, tenuM sarva paNa nirarthaka che. II69ll koI vamatyAgane ja sarvasva samajIne kapaDAM choDIne janma samaye je avasthA hatI, te avasthAmAM phare - arthAt nagna phare. to paNa je tenAmAM jIvadayA ja na hoya, to te kapaDAM vinA je ThaMDIgaramI vagere sahana kare te badhuM ja nirarthaka che. kAraNa ke hiMsA vagerenI virati na hoya to varunA parityAgamanathI paralokamAM lAbha kare evo koI guNa saMbhavita nathI. pUjya haribhadrasUri mahArAjAe kahyuM che ke - mithyAtva, ajJAna ane aviratibhAvano tyAga na karyo hoya, to varuno tyAga paralokamAM kayo guNa kare che. arthAt jo doSono tyAga nathI karyo, to mAtra vonA tyAgathI paralokamAM sukha maLe tevI koI zakyatA nathI. 6. 3.T.5 - 0 3 - rU| 2. 3 - hasave | mATe jinapravacananI paribhAvanA karavA pUrvaka = vAraMvAra jinavacananuM parizIlana karavA sAthe dayA vagere guNonA upArjanamAM yatna karavo joIe, kAraNa ke tenA vinA to nagnatA vagere ugra kaSTa paNa duHkha ja ApanAruM thAya che. evuM paNa nathI ke ame zvetAMbara chIe eTale nagnatAnuM khaMDana karIe chIe. digaMbaroe paNa guNazUnya nagnatAnI sakhata zabdomAM jhATakaNI karI che. kuMdakuMdasvAmIe bhAvaprAbhRtamAM kahyuM che ke - je jinavacananI bhAvanAthI rahita che, te nagna hoya to paNa duHkha pAme che, saMsArasAgaramAM bhaTake che, ema cira kALa sudhI bodhine pAmato nathI. je pApothI malina che, paizunya, hAsya, matsara ane mAyAthI mayura che, apayazanuM bhAna che evA nagna zramaNanuM tane zuM kAma che ? arthAt evo digaMbara taddana nakAmo che. jene dharmanI koI tamannA nathI. je doSonuM nivAsasthAna che. je koI prazasta phaLa nahIM hovAthI zeraDInA phUla jevo che. Ama pote to niSphaLa che ja, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nAnAcittaprakaraNam - ??" 3 savaLo | veLa - ti (mAvaITmRte 68, 66, 72) | tasmAd bhAvadIkSAyAM yatitavyam, itthameva supAtratAyogAdityAha tavaniyamadikkhiyANaM paMciMdiyaaggihattaThaviyANaM / jIvadayajanniyANaM dinnaMpi mahAphalaM tesiM // 70 // taponiyamAveva dIkSA- zreyodAna - azivakSapaNalakSaNatanniruktiyogAt, sA saJjAtA yeSAM te taponiyamadIkSitAH, teSAm, paJcendriyANi - zrotrAdIni karaNAni, tAni agnihotre - bhAvayajJe, bIjAone paNa koI guNa karato nathI. to A rIte mAtra digaMbara thavAthI zramaNa thaI zakAtuM nathI. mATe bhAvadIkSAmAM ja yatna karavo joIe. kAraNa ke A ja rIte sAcA zramaNa thavAya che. A ja rIte suparba thavAya che, e ja kahe che - jeo tapaniyamathI dIkSita che, jemaNe pAMce Indriyone bhAvayajJamAM sthAyA che, jeo jIvadayArUpI yajJamAM yAjJika che, temane ApeluM dAna paNa mahAphaLavALuM thAya che. II70IL je kalyANanuM dAna kare ane Apattino kSaya kare, tene dIkSA kahevAya, tapa ane niyamamAM dIkSAnI niyukti samanvita thAya che, tethI tapa-niyama e ja dIkSA che, e dIkSA jemaNe lIdhI che tevA, jemaNe zrojhendriya vagere pAMce Indriyone bhAvayajJamAM pratiSThita karI che, arthAt IryAsamiti vagere prazasta pravRttimAM jemaNe Indriyone joDI dIghI che tevA, tathA jeo jIvadayArUpI bhAvayajJamAM yAjJika samAna che tevA mahAtmAone je dAna paNa apAya te paNa rAjApaNA 3. - dorA .- 0dottava | 1 - duttava | 2, 5 - SytrA rU. 2 - vivavA 4. a.T. - do! 666 - disonA sthApitAni - pratiSThitAni yaiste - paJcendriyAgnihotrasthApitAH, tAntaparanipAtaH prAkRtatvAt, iryAsamitiprabhRtiprazastavyApAravyApRtendriyA ityarthaH, teSAm, tathA jIvadayAtmake bhAvayajJe yAjJikAnAmjIvadayAyAjJikAnAm, teSAM narendradevendratvAdilakSaNaM dattamapi mahat - phalaM yasya tat - mahAphalam, bhavatIti shessH| AstAM taadRshdiikssaagrhnnmitypishbdaarthH| nanvanyathaiva yajJadIkSA zAstreSu zrUyata iti kathametadevamiti cet ? na, bhAvayajJasyAdhikRtatvAt, tatra cetthameva dIkSitatvayogAt, etadeva thata - saccaM ca jassa kuMDaM tavo ya aggI maNaM ca samihAo / iMdiyagAMmA ya pasU sayA ya so dikkhio hodd||71|| - IndrapaNArUpI mahAphaLane ApanAruM thAya che. ahIM 'paNa' kahevA dvArA evuM sUcita karyuM che ke enI dIkSA levAnI vAta to dUra rahI arthAt e dIkSAnA phaLanI vAta to dUra rahI, paNa e dIkSAnA dhArakane dAna ApavAnuM paNa ATaluM mahAna phaLa che. pUrvapakSa :- amArA zAstromAM to yajJanI dIkSA alaga ja hoya che evuM ame sAMbhaLIe chIe, to tame kahelI vAta kevI rIte ghaTe ? uttarapakSa :- ahIM bhAvayajJano adhikAra che ane temAM to A ja rIte dIkSA laI zakAya. juo, paramarSi tenuM ja varNana karI rahyA che. satya jenuM kuMDa che, tapa agni che, mana iMdhaNa che, IndriyasamUha pazu che, te sadA ya dIkSita che. l71] che. * - sarva narasa kuDA 2. .gha - mA rU. 4 - 0gyA 4. - eXT[mA vasU! 58 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - - ?? 7 satyaM yasya kuNDam, cau - samuccaye, tapo'gniH, manazca samidhaH, indriyagrAmAzca pazavaH, sadA ca - nityameva, sa satyAtmakakuNDAdisvAmI, dIkSito bhavati, ekAntikazreyo'vAptyA''tyantikAzivocchedayogitvena tasminneva dIkSAnirukteH paramArthato ghttymaantvaat| ata evAbhidadhurabhiyuktAH - indriyANi pazUn kRtvA vedI kRtvA tpomyiiN| ahiMsAmAhutiM kRtvA AtmayajJaM yjaamyhm|| dhyAnAgnau jIvakumbhaM khedmaarutdiipite| satkarmasamitkSepai - THdotra kurUttama ! ti (dharmaRtau la, da), tathA - AtmA canamAnaH, vRddhiH patnI nImAyeH zivaH, dhRtiakSA, santoSa8, buddhIndriyANi yajJapAtrANi, karmendriyANi havIMSi - iti yajJamAM aneka prakAranA aMgo hoya che. homa karavA mATenuM kuMDa hoya, kuMDamAM agni saLagato hoya, emAM jAtajAtanA iMghaNa naMkhAtA hoya, thAMbhale pazuone bAMdhyA hoya, vagere... paramarSi ahIM bhAvayajJanI vAta kare che. mATe yajJanI eka eka vastunI upamA ApatAM kahe che ke je yajamAnanuM kuMDa satyarUpa che. temAM tArUpI agni prajavalita che. mAnasa vikArorUpI IMdhaNone e agnimAM homavAmAM Ave che ane IndriyasamUha pazunA sthAne bAMdhelA che. arthAt indriyono nirodha karavAmAM Ave che. athavA dravyayajJamAM jema pazuone homavAmAM Ave che tema bhAvayAmAM IndriyonI caMcaLatAne homI devAmAM Ave che, te yajamAna sadA mATe dIkSita che. kAraNa ke ekAnika kalyANanI prAptithI AtyaMtika ApattivinAzano yoga tene thayo che. mATe dIkSAnI nirukti vAstavamAM tenAmAM ja saMgata thAya che. mATe ja vicArakoe kahyuM che - Indriyone pazu karIne, tapomaya vedI karIne, ahiMsArUpI Ahuti karIne huM AtmayajJa karuM chuM. he uttama ! - daisanavat (garbhopaniSadi-6), pramANaM cAtra pAramarSam - tavo joI jIvo joiThANaM, jogA suyA, sarIraM kaarisNg| kammaM ehA, saMjayajoga santI, homaM huNAmi isiNaM pasatthaM iti-(uttarAdhyayane 12-44) / nanu dravyayajJapravartAnyA vIvani zAapu zyanta, yathA - yajJArthaM pazavaH sRSTAH svayameva svymbhuvaa| yajJo bhRtyai sarvasya, tasmAdyajJe vadho'vadhaH - iti, tadatrobhayapAkSikAni vacAMsi zrutvA vyAmohitamasmAkaM mana iti cet ? atraahbhAvayajJamAM jIva e ja kuMDa che. dhyAna e ja agni che. e agnine nirvedarUpI pavanathI prajvalita karIne, temAM zubha kAryo rUpI iMdhaNo nAMkhIne agnihotra kara. garbhopaniSad nAmanA graMthamAM paNa bhAvayajJanuM svarUpa A mujaba batAvyuM che - AtmA yajamAna che. buddhi patnI che. lobha vagere pazuo che. dhRti ane saMtoSa dakSA che. parzanendriya vagere buddhiIndriyo yajJapAtro che. hAtha-paga vagere karmendriyo homavAnuM ghI che. A to jainetara graMthonI vAta che. AgamomAM paNa bhAvayajJane pramANa gayuM che. uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che - tapa jyoti che. jIva jyotisthAna che. yogo ghI samAna che. zarIra karISAMga(napajyotino uddIpaka) che. karmo IdhaNa che. saMyamayogo zAntikarma che. RSionA A pavitra yajJamAM huM homa karuM chuM. pUrvapakSa :- zAstromAM to dravyayajJamAM pravRtti karAve evA paNa vAkyo saMbhaLAya che. jema ke manusmRtimAM kahyuM che ke svayaM brahmAe yajJo mATe pazuonuM sarjana karyuM che. vaLI yajJa badhAnI samRddhi mATe thAya che. mATe yajJamAM karAto pazuono vadha e vAstavamAM vadha ja nathI. to ahIM banne pakSanA zAstravacanone sAMbhaLIne amAruM mana vyAmohita thaI gayuM che. uttarapakSa :- juo, paramarSi tamArA vyAmohane dUra karavA, kAMIka 59 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *nAnAcittaprakaraNam - 226 dhammAvaNe mahalle pasArie svvvnniypaasNdde| suparikkhiUNa giNhaha ittha hu vaMcijae loo||72|| sarve'pi pASaNDA vaNigbhUtA yatra tat sarvavaNikpASaNDam, tatra, ata eva mahati prasArite ca, dharma evApaNaH - dharmApaNaH, ApaNAyante vikrINantyatra svasvadharmabhANDaM pASaNDina iti niruktiyogAt, suparIkSya - tIvraparIkSAviSayIkRtya darzitabhANDaM gRNIta - vIyitAmu, huM: - yatoDatra - pratA parva, no: - mudhanane , vayate - zaTaeN pratArthatA kahI rahyAM che - sarva pAkhaMDIo jyAM vepArI che, tevI moTI vistRta dharmadukAnamAM sArI parIkSA karIne mAla levo, kAraNa ke ahIM loko chetarAya che. kizA jyAM badhAM pAkhaMDIo - tApaso, saMnyAsIo, parivrAjako, digaMbaro, bhikSuo, zramaNo vagere vepArI che, tethI je moTI ane vizALa che, evI dharma saMbaMghI dukAna che. jyAM pAkhaMDIo potapotAnA dharmano mAla veMce che, arthAt potapotAnA dharmano pracAra-prasAra kare che, evI A dharmadukAna che. ahIM teo je mAla batAve, tene kaDaka parIkSA karI pachI ja kharIdavo joIe. kAraNa ke A kharIdImAM ja bhoLA lokone dhUrto chetarI jAya che. dharmanI parIkSA kevI rIte karavI ? zA mATe karavI ? vagere ahIM je kahevAnuM che, te pUrve kahyuM ja che. Ama chatAM jarA yAda karAvI daIe chIe - badhA vepArIo potAnA mAlane manohara ane suMdara tarIke che. * - 0HvaLo 2. .T.gha - 0vapa0 rU. 2 - chaThThA - fivphA 4. i.. - prasthA che. * - norA .gha - no, 20. - ahiMsopaniSad + tadatra yadvaktavyaM tat prAguktameva yad - laTTha ti suMdaraM ti ya savvo ghosei appaNo pnniyN| kaieNa vi pittavvaM suMdara ! suparIkkhiuM kaauN|| NicchaMti vikkiNaMtA maMgulapaNiyaM pi maMgulaM vuttuN| savve suMdaratarayaM uccatarAgaM ca ghosaMti - iti (nAnAcittaprakaraNe 6, 7) / tannAtra vyAmohaH kAryo'pi tu prekSAcakSuSA paryAlocya sundaretaravivekaM kRtvocitaM kretavyam, avicAritagrahaNasya paritApaikahetutvAt, tathoktam - mAtRmodakavad bAlA, ye gRhnnntyvicaaritm| te pazcAt paritapyante suvarNagrAhako yathA - iti ( norvAniye-16). ghoSita kare che. tethI he suMdara ! sArI parIkSA karIne kharIdI karavI joIe. vepArIo kharAba mAlane paNa kharAba kahevA IcchatAM nathI. baghAM evI ja ghoSaNA kare che ke amAro ja mAla vadhu suMdara ane vadhu uMco che. mATe koI dravyayajJanI tarapheNa kare ane koI bhAvayajJanI, paNa emAM muMjhAvAnI jarUra nathI. tame tamArI prajJArUpI AMkho vaDe pote ja joI lo ke zuM suMdara che ? ane zuM kharAba che ? A viveka karIne tame svayaM ucita vastunuM grahaNa karI lo. paNa vicAryA vinA grahaNa nahIM karatAM. kAraNa ke avicArita grahaNa karavAthI chelle pastAvuM ja paDe che. pUjya haribhadrasUri mahArAjAe lokatatvanirNayamAM kahyuM che 'je bAliza jIvo mAtAe ApelA lADavAnI jema vicAryA vagara grahaNa kare che, teo suvarNagrAhakanI jema pachI pazcAttApa kare che. (lokatatvanirNayanI TIkA lokopaniSaddhAM Ano vistRta artha kathAnaka dvArA spaSTa karyo che.) ahIM dharmaparIkSAmAM je vicAra karavAno che, te pUrve vistArathI kahyuM ja che, mATe have pharIthI tenA para vistAra karatAM nathI. 60 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - 626 tadasyAM dharmaparIkSAyAM yathA vicArayitavyaM tat prAgeva prapaJcitamiti na punaH prtnyte| kiJca vaNikparIkSayaiva prAyo bhANDaparIkSA sidhyatIti pASaNDino'pi te parIkSaNIyAH, teSAM ca parIkSA tadIyaparigrahAdiparilakSaNataH sukaraivetyAzayenAha jesiM pavvaiyANaM dhaNaM ca 'dhannaM ca jANa juggaM c| kayavikkaeNa vaDDai so pAsaMDo na paasNddii||73|| yeSAM pravrajitAnAm - dravyatastyaktagRhAvAsAnAm, dhanaM ca thAnaM 2 vAnam - rathAti, yuSya - zaravAri, vidyate, tapa vijayabhya vardhate, - vRddhimupAti, : - tevAktmo'pi, na pAzADDInaH - pASaNDI, dravyabhAvabandhanonmuktaH vaLI vepArInI parIkSAthI ja mAlanI parIkSA paNa prAyaH thaI jAya che. mATe te pAcaMDIonI paNa parIkSA karavI joIe. temanI parIkSA temanA parigraha vagerene parilakSita karavAthI sahelAIthI thaI zake che. tethI kahe che - je pravajitonI pAse dhana, dhAnya, vAhana ane zibikA che, te dhana vagere kharIda-veMcANathI vRddhi pAme che, te pAkhaMDI nahIM paNa dharmano DhoMga karanArA che.ll73II jemaNe Ama to ghara choDIne koI ne koI paMthanI pravajyA lIdhI che, paNa temanI pAse suvarNa, cAMdI, rUpiyA vagere ghana che. ghauM, cokhA vagere ghAnya che, ratha, moTara vagere vAhana che. zibikA, pAlakhI vagere paNa che. vaLI te pravajito koI vepAra paNa kare che. 2. - dhanne nApasa hItA vikramo ya vara so| 2,11.gha.- nA rU. d.ST.2 - 03thI 4. 1 - verI 122 - ahiMsopaniSad ra sAdhurityarthaH, api tu pAsaNDaH - parivartitaveSo dhUrtaH, veSAdivisaMvadanAt, munirhi nirgrantho bhavati, grantho'pi bAhyAbhyantarAbhyAM dvividhaH, yathA-micchattaM veyatigaM jANasu hAsAi chakkamikkikkaM / kohAdINaM caukkaM coddasa abhiMtarA gNthaa|| bAhiragaMthA khittaM vatthu dhaNa-dhanna-kuppa - ruppaanni| dupaya-cauppayamappaya- sayaNA''saNamAi jANAhi - iti (ArAdhanApatAkAyAm 647, 648) / itthaM cAsya bAhyagranthatyAgasyApyabhAvAtkuto maunam ? atiprasaGgAt, gRhiNAmapi kharIda-veMcANa kare che. tenAthI pAchuM temanuM dhana, dhAnya vagere vadhatuM rahe che. to tevA pravajitomAMthI eka paNa pAkhaMDI nathI. paNa te pAsaDa che. Azaya e che ke 'pAkhaMDI' zabda vAstavamAM kharAba nathI. je pAza mAMthI DIna thayo che - baMdhanamAMthI uDI gayo che = mukta thayo che tene pAkhaMDI kahevAya. kharo pAkhaMDI to dravya ane bhAva baMdhanothI mukta evo sAdhu ja che. paNa te pravajita tevo nathI. tethI e pAkhaMDI nahIM paNa pAkhaMDa che. dharmano DhoMga kare che - e evo dUrNa che ke jeNe vo badalyA che. kAraNa ke tenA mana-vacana-kAyAnI pravRttine tenA veSa sAthe meLa khAto nathI. muni to nigraMtha hoya. graMtharahita che, te nigraMtha. graMtha bAhya ane AtyaMtara ema be prakAre che. jema ke mithyAtva, traNa veda, hAsyAdi SaTsa - hAsya-rati-arati-bhaya-zoka-dugaMchA, krodhAdi catuSka - krodha - mAna-mAyA -lobha. A rIte AvyaMtara graMtha 14 che. bAhya graMtho A pramANe che - kSetra, vAstu, dhana, dhAnya, rAca-racIluM, rUpya, dAsa-dAsI, gAya-baLada vagere, zibikAdi vAhana, zayyA, Asana vagere. bAhya graMthano tyAga nIcaluM sopAna che. AtyaMtaragraMthano tyAga 61 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nAnAcittaprakaraNam - 23 tdaaptteH| tato'sau dhUrta eva na tu muniriti siddhm| itazcAsya munibhAvAbhAvaH, krayAdivartitvAt, tathoktam- kiNato kaio hoi, vikkiNaMto ya vaannio| kayavikkayammi vaEto, bhikkhU na bhavai tAriso - iti (uttarAdhyayane 35-14) / itthaM ca - dhammaliMgaM ca se hatthe, vavahAro ya vtttti| kA esA nAma pavvajA, neva ADI na kukkuDo ? // 74 // tasya - pASaNDinaH, haste ca dharmaliGga tridaNDaprabhRti vidyate, vyavahArazca krayavikrayAtmako vartate. tat kA nAmaiSA pravrajyA ? UMcuM sopAna che. te pravajite to bAhya graMthano paNa tyAga nathI karyo. to pachI tenuM munipaNuM kevI rIte kahevAya ? jo tene muni mAnIe to atiprasaMga Ave. kAraNa ke jo dhana-dhAnyAdi rAkhavA chatAM muni thavAtuM hoya, to gRhastho paNa muni banI jaze, paNa evuM to koI mAnatuM nathI. mATe siddha thAya che, ke e dhUrta ja che, muni nathI. vaLI te pravajitamAM sAdhupaNuM che ja nahIM tenuM bIjuM paNa eka kAraNa che. te e ke te kharIda-veMcANa Adi kare che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke je kharIde che te grAhaka che ane je veMce che te vepArI che. je kharIda- veMcANamAM pravRtti kare che te bhikSa, bhikSu jevo nathI raheto, paNa bhikSa tarIke maTIne grAhaka ane vepArI banI jAya che. A rIte - tenA hAthamAM dharmacihna che ane vepAra cAle che. A te kevI pravajyA ? Adi paNa nahIM, ne kukaDo paNa nahIM. ll74ll te pAkhaMDInA hAthamAM dharmacihna che. jenAthI te viziSTa dharmI tarIke- saMnyAsI-zramaNa tarIke oLakhAya evuM tridaMDa vagere teNe potAnA hAthamAM rAkhyuM che, ane kharIdI-veMcANarU5 vepAra paNa kare che. 2. * - 0ro narsa vadarA 2. T - A rU. * - nevA 6 24 - - riMsInavat ja gRhasthAvasthAtAdavasthyAnnAtra vrajanamAtramapi, AstAM pravrajyeti hRdym| tannAsau muniriti nizcitam, gRhI tAsAviti cet ? na, gRhatyAgitvAt, kastarhi sa ityatrodAharaNenottarayati- naiva ATi: - pakSavizeSa:, nApi :-tAmravUDa: / tava ati - ADIe mayaNamattAe, rAsio vaNakukkuDe / teNa sappillao jAo, neya ADI na kukkuDo ? // 75 / / madanamattayA - kAmaparavazayA, ATyA pakSivizeSeNa bhAvyam, to pachI A te kevI pravajyA ? jyAM pApamaya gRhasthajIvanamAMthI nIkaLIne niSpApa evI munivRtti pratye pravajana - atyaMta gamana karavAnuM che, tene pravajyA kahevAya. ahIM pravajana to nathI ja, vajanamAjha paNa nathI. kAraNa ke te pAkhaMDInI gRhasthAvasthA evI ne evI ja che. temAM koI pheraphAra thayo nathI. mATe evuM nizcita thAya che ke te muni nathI. prazna :- to zuM tene gRhastha kahezo ? uttara :- nA, kAraNa ke teNe ghara to choDyuM ja che. prazna :- to pachI e koNa che ? uttara :- A praznano uttara paramarSi udAharaNathI Ape che - ATi nAmanuM pakSIvizeSa paNa nathI ane kukaDo paNa nathI. A udAharaNane ja vadhu spaSTa kare che - madanamatta ATi hoya ane jorathI avAja karanAra jaMgalI kukaDo hoya. te ATi paNa nathI ane kukaDo paNa nathI. tethI te bacyuM vizeSa che. ll75ll. . T - ochIphA 2, 4,g.TT.gha - rAma rU. - Do 3.5 - Do4. tuM - saMi0 T. - sApe | 6. 3 - nevAM na - na sa, i - ne saT Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nAnAcittaprakaraNam - 226 uccai rasatIti rAsikaH, sa vanakurkuTaH - vanyastAmracUDo bhvti| dRzyamAne tUbhayorapi lakSaNayorabhAva iti naivAsAvATiH, nApi kurkuTaH, kintu tena - ATyAdidvayalakSaNaviraheNa, saH - dRzyamAno vidA, piTTa: - #dvijJAtIya va pakSazizu, nAta: - nirnnyvissymaapnnH| itthameva pASaNDyapi granthasadbhAvAnna nirgranthaH, gRhatyAgAlliGgitvAcca na gRhasthaH, api tUbhayabhraSTo vijAtIya eva kshciditytropnyH| vastutastu gRhatyAgo'pyasya netyAha koI avanavuM pakSI dekhAI rahyuM che, paNa oLakhAtuM nathI. hA, amuka jANItA pakSIne e maLatuM jarUra Ave che. tenI sarakhAmaNI be pakSI sAthe thaI zake ema che. eka to ATi. je kAmavAsanAthI paravaza thaIne Ama tema 'aTana' kare che - bhaTake che, paNa A pakSI dekhAvamAM tevuM hovA chatAM paNa kAmaparavaza nathI jaNAtuM tethI e ATi nathI. vaLI tenA pIMchA vanya kukaDA jevA raMgaberaMgI hovA chatAM paNa te jorathI bAMga pokArato nathI, mATe te vanya kUkaDo paNa nathI. mATe sAme dekhAtA pakSImAM baMnenA lakSaNono abhAva che. mATe te ATi paNa nathI ane kUkaDo paNa nathI, paNa ATi ane kukaDAnA lakSaNanA abhAvathI koI alaga ja pakSInA baccA jevuM che evo nirNaya thAya che. A ja rIte te pAkhaMDI paNa graMtha vidhamAna hovAthI nigraMtha nathI ane teNe ghara choDyuM che, pAkhaMDIno veSa dhAraNa karyo che, mATe te gRhastha paNa nathI. paNa munipaNuM ane gRhasthapaNuM e baMnethI bhraSTa koI alaga ja vyakti che. evo ahIM upanaya samajavAno che. ahIM 'ghara choDyuM che mATe gRhastha nathI' evuM je kahyuM te vyavahAramAtrathI samajavAnuM che. kAraNa ke vAstavamAM to teNe gRhatyAga 126 - ahiMsopaniSad + so ceva ya gharavAso navaraM pariyattio ya so veso| kiM pariyattiyavesaM visaM na mArei khajaMtaM // 76 // sa eva - yaH prAkkAla AsIt tadabhinna eva, caH - naiSa pravrajita iti pratijJAyAM hetvantarasamuccaye, gRhavAsaH - agAritvam, kiM sarvathA sa evotAsti kazcidvizeSa ityatrAha - navaram - kevalam, : - pRdasthAvasthAyI pariditaH, vepaH - 3ttarIyAviDa, parivartitaH, tatsthAne kaupInAdi parihRtamityarthaH, caH - avadhAraNe, sa ca veSaparAvartta evAtra vizeSaH, nAnyaH kazcidityavadhArayati, nvrmitypaNa karyo nathI. A ja vAtane samajAve che - te ja gharavAsa che. mAtra te veSa badalyo che. zuM kapaDAM badalanArane jhera mAratuM nathI ? Il76 te pAkhaMDI pravajita nathI e vAtanA samarthanamAM bIjo hetu raju kare che - je pUrve gRhastha avasthAmAM hato barAbara tevo ja A gRhavAsa che. prazna :- sarvathA tevo ja gharavAsa che, ke koI thoDo-ghaNo pharaka paNa che ? uttara :- hA, mAtra te gRhasthapaNe je uttarIya vagere veSa paherato hato, tenI jagyAe have laMgoTa vagere pahere che. basa, ATalo ja ahIM pharaka che, ke teNe kapaDAM badalI lIdhA che, e sivAya koI pharaka nathI. AvuM avadhAraNa 'ya' zabdathI karAyuM che. pUrvapakSa :- '' zabdano artha tame avadhAraNa karo cho paNa e artha to 'navaraM' A zabdathI ja maLI gayo che. mAtra' AvuM kahevA dvArA bIjAno vyavaccheda thAya che. tethI avadhAraNa phaLa maLI jAya che. to pachI 'ca' no koI bIjo artha karo ne ? be avadhAraNa 2. 1 - mo vesogha.. - kSo vesatA 63 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - 627 nenaivaitad gatArthamiti cet ? satyam, kintu niyamArthatvAdadoSaH, niyamasyApi hi niyamo bhavatIti, adhikaM dvaadshaarnyckre| nanu veSaparAvartena ko guNo'nenAdhigata iti cet ? na kazcit, api tu parAvRttaveSo'pyasau maraNaparamparonmukha eva, etadeva prativastUpamayA''ha - kiM khAdyamAnaM viSaM parivartitaveSaM na mArayati? mArayatyeva, veSaparAvarttamAtreNa vissbhkssnnaapaayaapgmaasmbhvaadityaashyH| evaM pANDino'pi veSaparAvartI na kasmaicid guNAya prabhavati, apramANatvAt, etadapyasyAsaMyatamudrAnatikramAt, tathA cArSam - veso bhegA karIne zuM kAma che ? uttarapakSa :- pahelA je avadhAraNa karyuM hatuM teno niyama karavA mATe = tenuM paNa avadhAraNa karavA mATe 'ya' zabda che. mATe koI doSa nathI. pUrvapakSa :- bhalA mANasa, avadhAraNanuM te kAMI avadhAraNa hotuM haze ? uttarapakSa :- hA, tathAvidha tAtparya hoya to niyamano paNa niyama darzAvI zakAya che. A viSayamAM vadhu mAhiti mATe dvAdazAranayacakra graMtha joI zakazo. to have ApaNe mULa vAta para AvIe. pUrvapakSa :- pelA pAkhaMDIe kapaDAM badalAvavA sivAya koI pheraphAra nathI karyo, to tene kapaDAM badalavAmAgathI lAbha zuM thayo ? uttarapakSa :- koI lAbha na thayo, kapaDA badalavA chatAM-sAdhunA vAghA paheravA chatAM paNa tene mokSa nathI maLavAno, paNa te maraNonI paraMparA tarapha abhimukha ja che. A ja vAta prativastRpamAMthI kahe che koI kapaDA badalIne jhera khAya, to zuM tene jhera mAre nahIM ? mAre ja. kAraNa ke jhera khAvAthI je aniSTa thavAnuM che, te kAMI 28 - - ahiMsopaniSad ra vi appamANo, asaMjamapahesu vttttmaannss| kiM pariattiavesaM, visaM na mAgeDu unnata - rUti (35dezamAnAyA-26) na hi zuddhAcaaraacrnnmntrenn veSamAtrAnmuktiH sambhavati, naTAderapi tadApatteH, uktaM ca - svAdhyAyamAdhitsasi no pramAdaiH zuddhA na guptiH samitizca dhtse| tapo dvidhA nArjasi dehamohAdalpe'pi hetau dadhase kaSAyAn / / parISahAnno sahase na copasargAnna zIlAGgadharo'pi caasi| tanmokSyamANo'pi bhavAbdhipAraM mune ! kathaM yAsyasi veSamAtrAt - iti (adhyAtmakalpadrume 13/2-3) / etena veSamAtrAd gunnaabhaavokapaDAM badalavA mAtrathI jatuM nathI rahetuM. e rIte pAkhaMDano veSaparAvarta paNa koI lAbha karato nathI, kAraNa ke te pramANa che. sAdhunA vAghA paheravAthI te sAco sAdhu banI gayo nathI. ane tenuM kAraNa e ja che ke te asaMyamInA kuMDALAmAMthI bahAra ja nIkaLyo nathI. upadezamAlAmAM kahyuM che - je asaMyamanA mArgo para cAle che, teno to veSa paNa apramANa che. zuM kapaDA badalavA mAtrathI jhera mAre nahIM ? cAhe koI paNa kapaDAM paheryA hoya jhera khAya e mare. AvuM jema nizcita che, tema cAhe koI paNa vastro paheryA hoya, asaMyamI hoya tene janma-maraNonI paraMparA karyA sivAya koI chuTako nathI, e paNa nizcita che. kAraNa ke zuddha AcAronA pAlana vinA veSa mAtrathI mukti saMbhavita nathI. jo A rIte mukti thatI hoya, to nATakiyA vagerenI paNa mukti thaI jaze. adhyAtmakalAdramamAM kahyuM che - tuM pramAdothI svAdhyAya karato nathI, zuddha samiti-gutine dhAraNa karato nathI, zarIra parano tAro moha tane bAhya-AtyaMtara tapa karavA deto nathI, nAnakaDuM nimita paNa maLe ane tAro kaSAyono dAvAnaLa phATI nIkaLe che. nathI. 64 -AAMtaraNIvo dAvAnaLa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnAcittaprakaraNam 129 'bhihitaH, evaM viSaprayuktamAraNavadapAyAgamo'pi vijJeyaH, veSamadonmattasyAvazyaM tatsambhavAt, narakAderveSabhItivirahAt, tathA coktam AjIvikArthamiha yadyativeSameSa, dhatse caritramamalaM na tu kaSTabhIruH / tadvetsi kinna ? na bibheti jagajjighRkSurmutyuH kuto'pi narakazca na veSamAtrAt // veSeNa mAdyasi yatezcaraNaM vinAtman ! pUjAM ca vAJchasi o muni ! nathI to tuM parISahone sahana karato ke nathI to upasargone sahana karato. are, zIlAMgonuM dhAraNa paNa nathI karato, re... A rIte tuM mumukSu hovA chatAM paNa veSa mAtrathI mokSe kevI rIte jaIza ? A rIte ahIM pratipAdita karyuM ke veSamAtrathI lAbha thato nathI. tenI sAthe e paNa samajavAnuM che ke jema viSa mAraNa kare che, tema veSamAtrathI aniSTa paNa saMbhave che. arthAt 'lAbha nathI' eTaluM ja, evuM ahIM nathI, paraMtu uparathI nukazAna paNa che. kAraNa ke veSanA abhimAnathI je unmatta jevo banI jAya che, tene avazya nukazAna saMbhave che. kAraNa ke naraka, mRtyu vagerene veSano koI Dara nathI. adhyAtmakalpadrumamAM kahyuM che ke muni ! tuM A sAdhuveSane tArI AjIvikA mATe ja dhAraNa kare che, kaSTothI tuM bhayabhIta che, ane tethI ja tuM nirmaLa cAritranuM pAlana karato nathI. to zuM tuM jANato nathI ? ke mRtyu AkhI duniyAno koLiyo karI javA Icche che. o muni ! eka vAta barAbara samajI leje ke mRtyu ke naraka veSamAtrathI DaratAM nathI. muni ! tArI pAse cAritrazuddhi nathI ane toya veSamAtrathI tuM jANe phulyo samAto nathI. tane evI AkAMkSAo paNa che ke loko tAro satkAra kare, tane jAtajAtanI upadhio vahorAve, paNa mane kahevA de ke e mugdha lokone chetaravAthI tuM sIdho narake javAno che. 65 ahiMsopaniSad janAdbahudhopadhiM ca / mugdhapratAraNabhave narake'si gantA, nyAyaM bibharSi tadajAgalakarttarIyam -kRti (gadhyAtmapadume ?3/4-, )| AstAM munibhAvaH, kulInatApyeteSAM netyAhasavvo bhai vi ese majjha kulaM uttamaM ca viulaM ca / "kaha se pattiyayavvaM sIleNa visaMvayaMtassa // 77 // eSa sarvo'pi - anantaroditaH pASaNDijanaH, bhaNati sazapathaM pratipAdayati, yan mama kulamuttamam- jagacchreSTham, ata eva vipulam- vistIrNanItti, cau - samuye| ko'tra doSaH, zobhanamevaitadityatrAha- kathamasya zIlena o sAdhu ! tuM to pelI bakarI jevuM kare che. kasAI charo gotavA phAMphA mArato hato ane bakarIe ghULa nIce dabAyelA charAne potAnA moDhAthI pragaTa karI dIdho. AnAthI vadhu mUrkhAmI bIjI kaI hoI zake ? 130 sAdhupaNAnI vAta to javA do. e pAkhaMDImAM to kulInapaNuM paNa nathI, e kahe che - A sarva paNa ema kahe che ke mAruM kula uttama ane vikhyAta che, paNa zIlathI visaMvAda karanArA tenuM vacana zI rIte mAnavuM ? 119911 hamaNAM je pASaMDionI vAta karI teo sarve sogaMda khAIne ema kahe che ke mAruM kuLa uttama che. AkhA vizvamAM zreSTha che. tethI ja tenI kIrti dUra dUra sudhI prasarI gaI che. prazna :- to A to sArI vAta che. emAM zuM doSa che ? uttara :- hA, jo e vAta sAcI hota, to to emAM koI doSa 6. su.ya - vimaLa| r. ..6 - viA su.dha - vA rU. 3 - veso 1 - se| .va.6 - se| 4. 5 - vinhA 6. ja - vIsiya Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 - * nAnAcittaprakaraNam - -- ??? visaMvadataH - sukulAnucitamAcarataH proktavacanaM pratyetavyam ? na kathaJcidityAzayaH, vastutastu zIlasyaiva kulajJApakatvAt, uktaM ca caNDAlo'pi hi zIlasthastaM devA brAhmaNaM viduH - iti (avadAnazatake 204) / tasmAt kulAdimadaM vimucya saddharma eva yatitavyam, tadarthamapi yathAsAmarthyamahiMsAyAm, yataH savvAo vi naIo kameNa jaha sAyarammi nivddNti| taha bhagavaI ahiMsA savve dhammA samaccaMti // 78 // na hota, paNa te sArA kuLane chAje evuM AcaraNa karato nathI, to tenuM te vacana kevI rIte mAnavuM ? tenA kAma ja evA che ke tenAmAM kulInatAnI koI saMbhAvanA rahetI nathI. vaLI vAstavamAM to zIla ja kuLane jaNAvI de che. janmathI je kuLa maLyuM hoya tenA karatAM zIlanuM mahattva anekagaNuM hoya che. avadAnazataka nAmanA graMthamAM to tyAM sudhI kahyuM che ke je janmathI cAMDALa hoya paNa zIlamAM susthita hoya, tene devo brAhamaNa ja samaje - ahiMsopaniSad ra yathA sarvA api nadyaH krameNa sAgare nipatanti, tathA sarve dharmAH - satyAdayaH, bhagavatyAm - mAhAmyAdhupetAyAm, ahiMsAyAM samatiyanti - samyagavataranti, satyAdInAmapi tadekaprayojanatvAt, tatsAmagrye ca satyAdInAmavazyaMbhAvAcca, anvAha ca - pravizanti yathA nadyaH samudraM RjuvkrgaaH| sarve dharmA ahiMsAyAM, pravizanti tathA dRDham - iti (pdmpuraanne)| yata evam - 'to bhe bhaNAmi savve jAvaMti samAgayA mama sunneh| varaha paralogahiyayaM ahiMsAlakkhaNaM dhammaM // 79 // nadIo judI judI hovA chatAM paNa, temanA pravAhano mArga judo judo hovA chatAM paNa chevaTe to te badhI nadIo kramazaH sAgaramAM garakAva thaI jAya che. nadIonuM pRthak astitva rahetuM nathI. te ja rIte satya, asteya, brahAcarya, aparigraharUpa sarva dharmo mahimAvatI ahiMsAmAM samyak avataraNa kare che. te badhA dharmono samAveza ahiMsAmAM thaI jAya che. kAraNa ke satya vagere dharmonuM paNa prayojana ahiMsA ja che. ahiMsAnuM paripUrNa pAlana thaI zake, te mATe ja satya vagere dharmonI ArAdhanA karavAnI che. vaLI ahiMsA paripUrNa bane tyAre satya vagere dharmonI avazya hAjarI hoya che. jainetara graMtha padmapurANamAM paNa kahyuM che ke - "jema saraLa ke vakragativALI nadIo samudramAM praveza kare che, tema sarva dharmo deDhatApUrvaka ahiMsAmAM praveza kare che. AvI sthiti che - tethI tamane sarvane kahuM chuM ke jeTalA AvyA cho teTalA mAruM vacana sAMbhaLo - paralokamAM hitakara evA ahiMsArUpa dharmane tame varo. ll79ll. 6. tuM - patto 2. I - nAde cA rU. - mA 4. * - sureTI 6. *.T. - vararA 6. 1 - ofhyA 7. gha - ofthA naM0 || mATe kuLa vagerenA abhimAnane choDIne saddharmamAM ja yatna karavo joIe ane saddharmanI ArAdhanA mATe yathAzakti ahiMsAmAM yatna karavo joIe. kAraNa ke - jema badhI ya nadIo kramazaH sAgamAM paDe che. tema sarva dharmo "ahiMsA' bhagavatImAM samavatAra kare che. ll78II. 3. T - cA 2. T - sAra samuvayaMti rU. tuM - tera pratye haMsA sarve 4. ,11.5 - mayava . * - samIskRti! - samannatA 11 - samatiA . tha - samAtA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nAnAcittaprakaraNam - tasmAd yAvanto yUyaM samAgatAH - ahiMsAsamArAdhanasamutsukatayA madAtmapariNAmasAmIpyamAgatAstAvantaH sarvAn yuSmAn bhnnaami| mama vakSyamANaM vacanaM zRNuta, etena savizeSeNa sambodhanena nijAmUDhadRSTitA jJApitA, paralokahitakam - pAralaukikakalyANanibandhanam, ahiMsAlakSaNam - dayAtmakam, dharmaM vRNuta - sarvAtmanA kartavyatayA pratipadyata, anyasyAmutrikasahAyasyAbhAvAt, uktaM ca- naivAmutra sahAyArthaM pitA mAtA ca tisstthtH| na putradAra tajjAti - dharmastiSThati kevlm|| tasmAddharmaM sahAyArthaM nityaM mATe tame jeTalA mArI pAse AvyA cho, upasthita thayA cho, teTalA huM have je kahuM chuM te mAruM vacana sAMbhaLo. huM tamane sarvane kahuM chuM. pUrvapakSa :- jeTalA AvyA haze, eTalA ja sAMbhaLavAnI hatAM ne ? to pachI phogaTa AvuM kahevAnI zuM jarUra hatI ? uttarapakSa :- paramarSino Azaya ghaNo gaMbhIra che. 'mArI pAse AvyA arthAt ahiMsA pratye mAro je AtmapariNAma che, te pariNAmanI samIpa jeTalA AvI gayAM che. mAruM A prakaraNa sAMbhaLIne jemane ahIMsAnA pAlananI utkaMThA jAgI gaI che, teo atyaMta yogya zrotA che ane tethI huM temane ja haveno upadeza ApavA mAMgu chuM. e eka ja vacana mokSa sudhI pahoMcADavAnI zakti dharAve che, paNa jo supAtrane kahyuM hoya to ?' tethI paramarSie savizeSaNa saMbodhana karIne potAnuM amUDhadRSTipaNe jaNAvyuM che. mahApuruSo niSphaLa jAya evI pravRtti karatA nathI. tethI yogya AtmAne upadeza ApavA dvArA paramarSie mahApuruSonI e vRtti jene amUDhaSTi kahevAya che, tene siddha karI che. paramarSi have potAno sArabhUta upadeza Ape che - 'je paralokamAM kalyANa karanAro che, evA dayAmaya ahiMsA dharmane - ahiMsopaniSad snycinuyaacchnaiH| dharmeNa hi sahAyena tamastarati durastaram - iti (manusmRtiau) 1. dharmasya pretyahitAvahatAmeva pramANayati - to arayavirayavimale sayaMpahe devaduMduhininAe / saggammi ciraM vasihaha sucariyacaraNA caraha dhammaM // 8 // tasmAt - ahiMsAsamArAdhanAt, sucaritacaraNAH - zobhanamanuSThitacAritrAH santaH, ciram - anekasAgaropamapramANAyuSTvena tame varo. A ja dharma kartavya che, sarva prayatnothI tenI ja ArAdhanA karavI ucita che, evo tame aMgIkAra karo." kAraNa ke dharma sivAya bIjuM koI paralokamAM sahAyaka thatuM nathI. manusmRtimAM kahyuM che - "paralokamAM sahAya karavA mATe mAtA ane pitA UbhA rahetAM nathI. putra ke patnI paNa UbhA rahetAM nathI. ne sagAM-saMbaMdhIo paNa nathI UbhA rahetAM. mAtra ane mAtra gharma ja paralokamAM sahAya kare che. tethI sahAya mATe ghIme ghIme haMmezA dharmano saMcaya karavo joIe. dharmarUpI sahAyathI ja dura evA paNa aMdhakArane tarI javAya che." dharma paralokamAM kalyANa kare che - e ja vAtanuM samarthana kare che - tethI sArI rIte cAaidharmanuM pAlana karIne araja-virajanirmaLa, svayaMprabhAsvara, devaduMdubhionA nAdavALA, evA svargamAM cirakALa sudhI rahezo. mATe dharmanuM pAlana karo. llcoll ahiMsAdharmanI samyak ArAdhanAthI sArI rIte cAritradharmanuM pAlana karanArA evA tame aneka sAgaropamonA AyuSyavALA thaIne dIrghakALa sudhI devalokamAM sukhone bhogavazo. 9. . - ara0 | 2. nai - vimatA rU. - sayaMmo g.T. - sacaMpamA 4. - Tumi | . .T. - sonu 6. zuM - vasi3| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 - * nAnAcittaprakaraNam dIrghakAlam, arajAH - dhUlyAdikacavaravirahAt, virajAH, rajoguNajanyApAyApagamAt, sucaritacaritAnAM mUrchAdiduHkhAsambhavAt, ata eva vimalaH, sarvarthA'pi kAluSyazUnyatvAt, svayaMprabhe - divyaratnAdimayatvena sahajaprabhAprAgbhArabhAsure, nityotsavatayA sadA devadundubhInAM ninAdo yatra saH - devadundubhininAdaH, tasmin svarge saudharmAdisurAlaye, vasiSyatha, tasmAdahamupadizAmi yad dharmaM crteti| dharmAt svargApavArgAdyavAptirapyavirAdhitAdeva bhavatItyavirAdhano te devalokamAM dhULa vagere koI kacaro nathI tethI te araja che. vaLI temAM rajoguNajanya koI aniSTa tattva nathI tethI te viraja che. devalokamAM mUccha vagerethI thatuM duHkha hoya che. paNa ahIM jemanA devalokanI vAta che teo cAritranI suMdara ArAdhanA karIne AvyA che, tethI temane tathAvidha duHkha hotuM nathI. A rIte araja ane viraja hovAthI te devaloka vimala che, sarvathA kaluSatAthI vimukta che. vaLI divya ratno vagerethI banelo hovAthI svayaM prakAzamAna che. sahajarUpe pracaMDa prabhAnA prabhArathI te devavimAna dedIpyamAna che. vaLI tyAM nitya utsavo cAlatAM rahe che. tethI sadA devaduMdubhionA manohara nAdo guMjatA hoya che. AvA saudharma, IzAna vagere devalokamAM (dharmanI ArAdhanAthI) tame rahezo. mATe huM tamane upadeza ApuM chuM ke dharmanuM pAlana karo. dharmathI saugharma vagere divyalokanI tathA mokSanI prApti thAya e vAta sAcI, paNa zarata eTalI ja ke e dharma avirAdhita hovo joIe. virAdhanAyukta dharmanuM evuM UMcu phaLa na maLI zake. virAghanAzUnya dharmanI ArAdhanA karavI sahelI nathI, paNa parama kAruNika paramarSi avirAdhanAno rAmabANa upAya batAvIne upasaMhAra -ahiMsopaniSad + pAyamupadopasaMharati nANaMkuseNa ruMdhaha maNahatthiM uppaheNa vaccaMtaM / mA uppahapaDivanno sIlArAmaM viNAsijA // 81 // nAgaphitta sammattA utpathena vrajantam - guptyatikrameNocchaMkhalatayonmArgagAminam, mana eva hastI - manohastI, madonmattAvasthAyAM mahAvinAzakAritvasAdharmyAt, taM jJAnAGkuzena - jinapravacanaprabodhakulizena, ruNadhvam - nirodhagocarIkuruta, anirodhe mahApratyApAyApatteH, kare che - - jJAnarUpI aMkuzathI unmArge jatA manarUpI hAthIne aTakAvo. jethI unmArgagAmI thaIne, zIla-upavanano vinAza na karI de. Il81II virAdhanAno udbhava prAyaH manamAMthI thAya che. caMcaLa manane kAbumAM rAkhavAno upAya e ja che ke tene guptimAM niyamita karI devAmAM Ave. mana gutinuM atikramaNa kare, to uzRMkhala banIne unmArgagAmI bane che. te samaye mana eka tophAnI hAthI jevuM banI jAya che. hAthI jema madonmatta bane tyAre tophAna karIne mahA vinAza notare che tema aniyaMtrita mana paNa mahAvinAzanuM sarjana kare che. mATe manarUpI hAthIne jJAnarUpI aMkuzathI vaza karavo joIe - pAramezvara pravacanathI prakRSTa bodhanI prApti karavI joIe. te bodha ja aMkuza banIne manarUpI hAthInuM niyaMtraNa kare che. jo jJAnAMkuzathI tenuM niyaMtraNa na karo to ApattionI paraMparA UbhI thAya che. e ja kahe che - upatha = unmArgamAM caDI gayelo te hAthI 6. .T.5.2 - saMmaDha, 2, 4 - oDavatrA| gha - ofmatto rU2 - sejaa| 4. ga - nANAcittaprakaraNaM smaaptm|| ca - nAnAcittaprakaraNaM samAptam / / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sonavat je vRttiriyaM parameSThIrasAmbaranayane vaikrame'bde (vi.saM. 2065) vihiteti shm| zodhayantu bahuzrutAH, mithyA'stu duruktaM mm| iti caramatIrthapatizrImahAvIrasvAmizAsane zrIsadguruprasAdAt ___ tapAgacchIyAcAryadevazrImadvijayaprema-bhuvanabhAnu-padmahemacandrasUrIzvaraziSya-AcAryavijayakalyANabodhisUrisaMstutA nAnAcittaprakaraNavRttirUpA ahiNsopnissd| * nAnAcittaprakaraNam - 63 7, etadevAha - motpathaM pratipannaH san zIlArAmaM cAritradharmopavanam, vinAzayet - vratAdiviTapyutpATanena vidhvNsyet| tadvinAze cAkuzalaparamparaiveti prAgeva manogajaM niyamayediti bhAvaH, tathoktaM prakArAntareNa - caraNagopurabhaGgaparaH sphurat, samayabodhatarUnapi paatyn| bhramati yadyatimattamanogajaH, kva kuzalaM zivarAjapathe tadA ? - ti (dhyAtmasAre -7)T. ___tasmAnmanonirodhena mAnasAticAramAtrasyApi parihAreNa suvizuddhacAritradharmasamArAdhanena bhavantu bhavikA svargApavargasampadbhAja itibhAvanAvibhUSita uparamate paramarSiH - nAnAcittaM smaaptmiti| cAritradharmarUpI upavanane khedAna-medAna na karI nAMkhe evI takedArI rAkhavI Avazyaka che. manarUpI hAthI mahAvatorUpI vRkSone ukheDI nAMkhavA mATe samartha che. svAdhyAya, gurusevA vagere aneka choDavAone nAmazeSa karI nAMkhavA e tenA mATe ramatavAta che ane A vinAza sarjAya eTale akuzala-akalyANonI paraMparA ja thavAnI che, mATe pUrve ja manarUpI hAthInuM niyaMtraNa karavuM joIe. mahopAdhyAyazrI yazovijayajI ma.sA. e A ja vAtane adhyAtmasAramAM thoDA alaga prakArathI kahI che - muninuM mana jyAre madonmatta hAthInI jema bhramaNa kare che, tyAre te cArirUpI nagaradvArane bhAMgI nAkhe che, skurAyamAna evA siddhAntarUpI vRkSone pADI nAMkhe che ane A paristhitimAM mokSanA rAjamArgamAM kuzaLa hoya evI koI zakyatA nathI. mATe manano virodha karavo joIe. manano virodha thAya eTale mAnasika atiyAra = sUkSma virAdhanAno paNa parihAra thAya che. pariNAme atyaMta vizuddha evA cAritradharmanI ArAdhanA thAya che. AvI ArAdhanA karIne bhavya jIvo kramazaH svarga ane mokSarUpI saMpattione pAme evI bhAvanA sAthe paramarSi virAma pAme che. - nAnAyita (prakaraNa) samApta thayuM. nAnAcita prakaraNanI A vRttinI racanA vi.saM. 2065 mAM karI che. sva-paranA kalyANanI bhAvanAthI racelI A vRttinuM saMzodhana karavA mATe bahuzratone mArI namra prArthanA che. ahIM je paNa utsutrAdi durbhASaNa thayuM hoya te mithyA thAo. A rIte carama tIrthapati zramaNa bhagavAnazrImahAvIrasvAminA zAsanamAM zrI sadgurunI kRpAthI tapAgacchIya AcAryadeva zrImadvijaya prema-bhuvanabhAnu-padma-hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya AcArya vijaya kalyANabodhisUrisaMstutA nAnAyittaprakaraNavRttirUpA ahiMsopaniSad samApta thaI. 69