Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai [bhAga 2]
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ REETEG sAla jJAnapITha lokodaya granthamAlA hindI granthAGka-144. 5 OLARATIYA JNANK AHATIYAJNANA PITH.'944
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai [laghukathA-saMgraha ] . rAvI HTTERSITY LTA . 25AUG 1962 bhAratIya jJAnapITha, kAzI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnapITha-lokodaya-granthamAlA sampAdaka aura niyAmaka zrI lakSmIcandra jaina prathama saMskaraNa 196160 mUlya tIna rupaye prakAzaka: mantrI, bhAratIya jJAnapITha, durgAkuNDa roDa, vArANasI. bhudraka : bAbUlAla jaina phAgulla, sanmati mudraNAlaya, vArANasI.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkkathana merI 88 laghu-kathAoMkA saMgraha 'mere kathAgurukA kahanA hai' nAmase bhAratIya jJAnapITha dvArA prakAzita ho cukA hai| usI zailIko 69 laghu-kathAe~ isa 'saMgraha' meM prastuta haiM / kathAoMke mAdhyamase jIvanakI rocakatA aura sArthakatAke jo dRzya aura dRSTikoNa eka saMgrahameM prastuta kiye gaye hai unhIMkA vistAra dUsareme hai| donoM saMgraha svataH svatantra hote hue eka-dUsareke pUraka bhI haiM / kailAsa (AgarA) santulana divasa -rAvI 23 sitambara 1961
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-krama 1. sukhoMkI dUkAna 9 / 23. ghara aura gherA 2. pahale bAhara, phira bhItara 13 | 24. Astika aura nAstika 3. khoI bher3a 25. kuttoMke lie 4. motiyoMkI khetI 26. nayA vyavasAya 5. bar3I khoja 27. nyAyakI corI 6. dAna aura duA 28. nayA draSTA 7. upakRtake A~sU 29. pahalA RSi 8. bhUkhA gA~va. 30. bhavasAgara 9. mikhArI aura cora 31. vRhattarake lie 10. nayA bala 32. siddhikA anta 11. pUrNa mikSu 33. jJAnake parade 12. kevala mikSA | 34. vipadAke hAtha 102 13. dAnakA sparza 35, anabika motI 104 14. dhUpa-chA~va 36. amRtake pyAle 106 15. thake vijetA 37. Izvara yA darpaNa 108 16. sthUla aura sUkSma 38. kIlita aura gatizIla 110 17. muktikI ora 39. prema-rAsa 112 18. khojakI mAyA 40. ajJAtakA mola 114 19. giddha aura makkhI 41. nayA vyavadhAna 116 20. ninnAnabe aura sau 42. nArI, nAva aura sAgara 118 -21. turata upacAra | 43. nArI vA nArAyaNa 22. bholA gA~va 68 / 44. AzrayakA mArga 122
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45. nayA lakSaNa 46. dhAvake nIce 123 125 127 130 131 133 135 137 139 142 55. jar3atA, karuNA aura bodha 144 146 148 47. sAta arabakA bila 48. pati-patnI 49. pyArakI bhUmi 50. siddhi ke pare 51. paridhihIna 52. matadAna 53. tRSNAkA khela 54. amRtatrayI mere kathAgurukA kahanA hai 56. supta preraka 57. antima khoja 58. jo nahIM jAnatA 59. AdammIkA nuskhA 60. aditikI A~kheM 61. dhanIkI khoja meM 62. mandira aura vezyA 63. dAnakI viDambanA 64. lakSmIvAhana 65. bUcar3akI kamAI 66. acumbita cumbana 67. zItala jvAlA 68. kASTha aura kulhAr3I 69. sAdhanAkA anta 9 151 153 155 158 161 163 166 169 171 173 176 178
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhoMkI dUkAna apanI kamAIkA bahuta-sA dhana bacAkara maiM eka bAra deza - dezAntarakI lambI yAtrAko nikalA / usa yAtrA meM eka dezake eka bar3e bAjArame mujhe sabase adhika vicitra eka dUkAna dikhAI dI / usa dUkAnake phATakapara likhA huA thA-' - 'sukhoMkI dUkAna / ' maiM usa dUkAname ghusA aura Dyor3hIke pAsa hI dukAnadArane merA abhivAdana kiyA / maine usase kahA ki mai kucha sukha kharIdanA cAhatA hU~ / vaha mujhe sukhakI vastue~ dikhAne ke lie sammAnapUrvaka mere Age-Age calA / agaNita choTI-bar3I koThariyose banI usa dUkAna me saudekI koI vastu mujhe dikhAI na dI / koThariyoMke bhItara koThariyA~ pAra karatA huA maiM eka aise dAlAna meM pahu~ca gayA, jahA~ badabUke mAre merI nAka phaTane lagI, jI macalAne lagA aura hote-hote dama bhI ghuTane lagA / maine dUkAnadArase vApasa lauTane kI prArthanA kI / 'abhI aura dekhie hujUra / ' dukAnavAlene adaba ke sAtha mujhase kahA'aura z2yAdA dekhanekI tabIyata na ho to yaha lIjie 'sukha nambara 1 ' kahate-kahate apane hAthameM lI huI eka choTI-sI char3I usane mere hAthameM thamA dI / char3Iko chUte hI sArI badabU, micalana aura ghuTana ekadama jAtI rahI aura mere nikale hue prANa jaise ekadama lauTa Aye / isa saMkaTa mukti pAnepara mujhe jo sukha milA vaha jIvanameM pahale kabhI nahIM milA thA / isa sukha nambara 1 ko kharIdane ke lie maiMne apanI pUrI thailI dUkAnavAleke hAthameM rakha dI, kintu vaha bar3A bhalA AdamI thA / usameM se kevala eka rupayA lekara zeSa mujhe lauTAte hue usane kahA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai 'isa sukhakI kImata to kucha bhI nhiiN| ApakA Agraha hai to maiM eka rupayA le sakatA hU~ varanA binA dAma bhI maiM yaha sukha nambara 1 Apako de sakatA thaa| eka rupayemeM sukha naM0 1 kI vaha char3I vivaraNa-patra aura sevana-vidhike sAtha lekara maiM ghara lauTa aayaa| isa char3IkA camatkAra yaha thA ki ulTA karake use hAthameM lenepara manacAhA koI bhI kaSTa Apako, yA jise Apa yaha camatkAra dikhAnA cAheM use, turanta hI ghera letA thA aura usI char3Iko sIdhA karake-mUTha Uparako rakhakara-pakar3ate hI vaha kaSTa dUra ho jAtA thaa| kucha dina bAda isa sukha naM0 1 se merA jI bhara gayA, kyoMki isameM koI vAstavika sukha na hokara duHkha aura duHkhake utArakA hI khela thA aura usa utArako hI sukha samajhanekA bhrama thaa| isalie maiM dUsarI bAra sukhoMkI dUkAnapara phuNcaa| dukAnadArane abakI bAra mujhe eka zIzI dI, jisapara likhA thA'sukha naM0 2, subhrama rasAyana / ' isa zIzImeM eka gAr3hA-sA padArtha thaa| kisI prakArakI bhI zArIrika, mAnasika duHkha-vipatti A par3anepara usa padArthako sUMgha lenepara vaha duHkha ekadama gAyaba ho jAtA thA aura usa duHkhake viparIta atyanta sukhada aura AzAjanaka sapane dokhane lagate the| dUkAnadArane acchI taraha pradarzana-pUrvaka isa rasAyanakA camatkAra mujhe dikhAyA aura maine dekhA ki isa sukhakA upayoga karaneke lie apanI orase kisI prakArake dukha-saMkaTako utpanna yA nimantrita karanekI AvazyakatA nahIM thii| yaha vAstavameM eka kaSTa-nivAraka rasAyana thaa| dUkAnadArane bar3e saMkocake sAtha isa sukha naM0 2 kA mUlya pA~ca rupayA mujhase svIkAra kiyaa| ghara lauTakara maiMne isa sukha naM0 2 kA bharapUra upayoga kiyA aura apane mitroMkA bhI isake lAbhameM hissA bttaayaa| kintu kucha hI dinoM meM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhoMkI dukAna maine parakha liyA ki isa rasAyana-dvArA duHkhoMkI nivRtti kevala kAlpanika aura isalie kucha hI samayake lie hotI hai aura una Tale hue duHkhoMkA prabhAva kucha samaya bAda ThIka vaisA hI prakaTa hotA hai jaisA usa rasAyanakA prayoga na karanepara hotA / / ____ astu, maiM tIsarI bAra sukhoMkI dUkAnapara gyaa| dukAnadArakI bhalamanasAhatapara merA vizvAsa bar3hA hI thaa| usane mujhe batAyA ki sukha naM0 2 yA subhrama rasAyanakA artha hI sukhada bhrama utpanna karanevAlA rasAyana hai aura usakA dUsarA nAma 'palAyana avaleha' bhI hai| abakI bAra usane mujhe 'sukha naM0 3, kAmada yantra' aMkita eka banda DibbemeM-se kholakara tAMbe jaisI dhAtukA banA eka gulAbake AkArakA phUla dikhAyA aura batAyA ki isa sukha naM0 3 meM se maiM jo bhI vastu cAhU~gA vaha mujhe Akara milegii| isa sukha naM0 3 ke mUlyameM usane merI pUrI thailI, jo maiM usa samaya le gayA thA, niHsaMkoca svIkAra kara lii| ___sukha naM0 3 ke yantra-dvArA maine saMsArameM jisa vastuko bhI kAmanA ko vahI mujhe prApta ho gaI / kintu usa prakAra prApta pratyeka vastu kucha samaya bAda mere lie nIrasa aura anAkarSaka ho jAtI thii| usa yantradvArA jyoM-jyoM maiM ekase-eka sundara aura mUlyavAn vastuoMko prApta karatA gayA, ve saba anAkarSaka banakara mere gharameM kacareke DherakI taraha bar3hatI gaI / taMga Akara maine cauthI bAra sukhoMkI dUkAnakI zaraNa lii| dukAnavAlene abakI bAra vizeSa tapAkake sAtha merA svAgata kiyaa| usane kahA-'sukha naM0 1 kharIda le jAneke bAda kama hI grAhaka sukha naM0 2 kharIdane Ate hai, aura sukha naM0 2 kharIdaneke bAda to bahuta hI kama loga tIsare sukhakI khojameM yahA~ Ate haiN| mere prabandhakAlame isa dUkAnapara cauthI bAra AnevAle tumhIM pahale vyakti ho, isake lie maiM tumheM badhAI detA huuN| sukha naM0 3 kA eka nAma 'kAmada-yaMtra' aura dUsarA 'rasa-hara' yAnI hara vastuko rasa-hIna banAnevAlA yaMtra bhI hai| jo bastu
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 mere kathAgurukA kahanA hai prApta karake apane adhikArame rakha lI jAtI hai usakA rasa sUkha jAtA hai / aba maiM tumheM sukha naM 0 4 dU~gA aura binA mUlya hI dU~gA, kyoMki cA~dIsonekI kama haisiyatIkA anubhava pAkara abakI bAra tuma koI qImata lekara nahIM Aye ho / itanA kahakara usane apane hAthakI u~galImeM pahanI huI do aMgUThiyoMme - se eka utArakara merI u~galI meM pahanA dI / a~gUThIpara likhA huA thA-- 'sukha naM0 4, pragati mudrikA / ' isa sukha naM0 4 ko hAthameM pahanakara maiM apane ghara lauttaa| isa sukha mudrikAkA phala yaha hai ki ise pahane hue tana aura manake sukha aura duHkha sabhI sAdhAraNa rUpameM mujhapara Ate haiM aura jaba taka Tikate hai, taba taka ke lie apanA prabhAva DAlakara cale jAte haiM / kintu jo kAma mujhe karanA hotA hai, use maiM apane tana manake eka nahIM to kisI dUsare avayava se barAbara karatA rahatA hU~ aura usameM koI bAdhA nahIM par3atI / isa nirvighna, nirantara kriyAgatimeM eka aisA naye prakArakA sukha hai, jo kisI bhI kSaNa mere lie aprApya nahIM hai / X X X apane kathAguruke saMketapara merA anumAna hai ki sukhoMkI usa dukAna me kucha agale nambaroMke sukha abhI aura vidyamAna haiM, kintu unake lie mujhe aba usa dUkAnapara jAnA nahIM par3egA aura vaha sukhoMkA dhanI dUkAnadAra svayaM hI mere pAsa Akara yathAsamaya unheM mere hAthoM bheMTa karegA /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahale bAhara, phira bhItara eka rAjAko eka bAra apane mahaloMmeM sau naye sevaka niyukta karanekI AvazyakatA huii| rAjAne sAre rAjyame isa AvazyakatAkA vijJApana karA diyA aura yaha bhI spaSTa kara diyA ki prArthiyoMme kisa prakArako yogyatAe~ honI caahieN| nizcita dina subaha hI se rAjamahalake dvArapara dasa sahasra prAthiyoMkI bhIr3a ekatra ho gii| rAjamahalake sevakoMkA asAdhAraNa vetana bhI to atyadhika AkarSaka thaa| prArthiyoMke nirIkSaNakA pUrva-nizcita samaya AyA aura mahalake bhItarase nikalakara eka rAjapuruSane sUcanA dI ki abhI nirIkSaNa-adhikArIke AnemeM kucha aura bilamba hai| do ghaMTe bAda vahI rAjapuruSa phira bAhara AyA aura usane pratIkSA karatI huI bhIr3ako sUcanA dI ki nirIkSaNa-adhikArIke AnemeM abhI kucha aura bilamba hai| isapara eka sahasra prArthI asaMtuSTa hokara apane gharoMko lauTa gye| do ghaTe bAda phira usI rAjapuruSane Akara vaisI hI bAta kahI aura usase khIjhakara do sahasra prArthI aura lauTa gye| do-do ghaMTe bAda usa rAjapuruSa-dvArA usI sUcanAkI punarAvRtti hotI rahI aura sUryAstake pazcAt rAjamahalake dvArapara kevala sau prArthI zeSa raha gaye / apanI isa saMkhyAko dekhate hue saMbhavataH inameM se pratyekako aba AzA ho gaI thI ki vaha rAja-sevAmeM avazya hI le liyA jaaygaa| kintu rAtake do pahara bItate-bItate inheM bhI nIMda Ane lgii| dina-bharake bhUkhe aura thake-mA~de ye prArthI mahalake dvArakI bhUmipara leTakara vizrAma karane lage aura inakI A~kha laga gii| grISma Rtu thI aura yaha deza dharatIkA sabase adhika garama deza thaa| mahalake dvArapara virala patroMvAle vRkSoMkI aparyApta chAyAmeM baiThe hue,
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 mere kathAgurukA kahanA hai inhoMne dina-bharakA Atapa sahana kiyA thA aura isa AdhI rAtake samaya bhI garamIkI umasa vAyuhIna vAtAvaraNakA sahayoga pAkara unake soye hue zarIroMko pasInese lathapatha karake unheM becaina kara rahI thii| ___ ina saumeM-se ninyAnabe vyakti dharatIpara par3e soye hue the aura kevala eka aba bhI jAgatA huA unake mukhoMpara apane hAthake paMkhekI havA jhalatA huA unhe kucha sukha pahuMcAnekA prayatna kara rahA thA / yaha vyakti prAtaHkAla hI se apanI zaktibhara mahalake dvArapara ekatra jana-samudAyakI jala aura vAyuse sevA karanemeM saMlagna thA / ___rAtake tIsare pahara mahalakA dvAra eka bAra aura khulA aura mahArAja svayaM usameM se bAhara nikalakara aaye| mahArAjake sAtha pIche-pIche Aye hue sevakoMne sabhI soye hue vyaktiyoMko jagAkara bhojana, jala aura zItala vAyuse unakA satkAra kiyA aura tatpazcAt unheM apane-apane gharako bidA karate hue sabakI nisvArtha sevAmeM aba taka juTe hue isa eka vyaktikA hAtha pakar3akara mahArAjane una sabake sAmane kahA 'jo mahalake dvArapara sevA karatA hai, kevala vahI mahalake bhItara bhI sevA karanekA adhikAra apane sAmarthyase arjita kara letA hai / isa vyaktine eka dina-rAtakA vetana mahalake bAhara hI rahakara upArjita kara liyA hai aura isa bArake prArthiyoMmeM se kevala yahI merI abhISTa AvazyakatAoMkI pUrti kara sakatA hai|' mere kathAgurukA kahanA hai ki usa rAjAke lie Avazyaka sau sevakoM kI bhartIkA krama aba bhI barAbara cala rahA hai, usakI caturthAza pUrti bhI abhI taka nahIM ho pAI hai aura isa kathAke pratyeka pAThakake lie usa - parama sammAnita rAja-sevAmeM praviSTa honekA avasara Aja bhI khulA huA hai|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ khoI bher3a yaha kathA usa yuga aura vargakI hai, jisameM vizvAsa aura zaMkAoke sahAre jIvana calA karatA thA / una dinoM / vedoMkI RcAoM kA nirmANa ho rahA thA aura bher3eM aura bakariyA~ hI rAjA tathA prajAjanoMkI pramukha saMpatti huA karatI thIM / eka gRhasthakI eka bher3a kho gaI thI / usane rAja sabhAmeM usakI khoja ke lie Avedana kara diyA thA / usakA anumAna thA ki vaha kisI dUsare caravAhe ke pazudalameM mila gaI hai / rAja-puruSoMne isa khoI huI bher3akI sUcanA sabhI pazu-cArakoMme prasArita kara dI / kintu koI bhI usa bher3ako lekara prastuta nahIM huA / isa vyaktiko sAtha lekara rAja-puruSoMne sabhI pazu-svAmiyoMke bAr3oM kI zodha kI, kintu kahIM bhI vaha khoI huI bher3a na milI / rAjAke nijI pazuoM hI meM kahIM vaha bher3a Akara na mila gaI ho, isa sandehake nivAraNArtha rAjAne svayaM apane pazu cArakoMke sAtha jAkara apane pazuoMke dalakA nirIkSaNa kiyA / apane sabhI pazuoMko vaha bhalI bhA~ti pahacAnatA thA / koI bhI aparicita, parAI bher3a use vahA~ na milI / rAjAne nyAya diyA - vaha khoI udarameM pahu~ca gaI hogI yA kisI baha gaI hogI / prArthIko saMtoSa karanA cAhie / bher3a avazya hI parvata zikharase * kisI hiMsaka pazuke girakara srotasvinImeM prArthI vyakti udAsa apane ghara lauTa gayA / agalI varSA Rtu meM megha kA eka khaMDa bhI usa pradezake AkAzapara nahIM AyA / varSA ke abhAvameM pazuoMkA khAdya vanaspati-tRNa dharatIse nahIM ugA / sUryAtapase purAnA tRNa sUkhakara nirjIva ho gayA / pradezabhara meM trAhi-trAhi maca gaI / rAjapurohitoMne anuSThAnapUrvaka kula devatAkA AvAhana kiyA / 'prajAjanake prati rAjAkI orase anyAya huA hai / hamAre paraspara
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai parama vizvasta samAjakI cetanAmeM sandeha evaM avizvAsakA eka nayA sUtra prAdurbhUta ho gayA hai| usakA nirAkaraNa honepara hI isa devI roSakA nivAraNa ho sakatA hai|' kuladevatAne saMketa diyA aura antardhAna ho gayA / pradhAna rAjapurohitane kuladevatAke abhiprAyako turanta samajha liyaa| usane usa khoI huI bher3ake svAmIko bulavAyA aura use tathA rAjA evaM rAjakIya cArakoMko sAtha lekara rAjakIya pazuzAlAmeM lupta dhanakI khoja ke lie jA phuNcaa| khoI huI bher3a rAja-pazuoMke bIca pahacAna lI gii| 'vizvAsa evaM sadbhAvako surakSAke lie paramAvazyaka hai ki sandehakartA ke sandehakA sampUrNa nirAkaraNa turanta kiyA jAya / sAmAnya evaM asAdhu hI para nahIM, mahAn evaM sAdhupara bhI yaha dAyitva hai ki vaha kisIko dRSTimeM saMdigdha honepara sandehake nirAkaraNakA mukta avakAza prastuta kre| rAjA kI bhUla thI ki usane dUsare pazu-svAmiyoMkI zodhakA avasara to isa vyakti ko diyA, kintu apanI zAlAke dvAra isakI dRSTi ke lie pUrNatayA mukta nahIM kiye| yaha tabase apanI bher3ako kalpanA rAja-pazuoMke vargake bIca karatA AyA hai aura usa sudRr3ha evaM nirantara kalpanA hI kA yaha camatkAra hai ki rAja-pazuoMke bIca isakI mRtyuMgatA bher3akI sUkSma AkRti mUrta rUpa lekara sthUlavat yahA~ dRSTigocara ho rahI hai|' rAjapurohitake ina zabdoMke sAtha hI vaha bher3a adRzya ho gii| rAjapurohitake nirdezAnusAra svalpa-salilA srotasvinIke bIca eka prastarakhaMDase rukA huA usa bher3akA zava khoja nikAlA gyaa| rAjAne apane pazu-dhanameM-se sau bher3eM usa vyaktiko dekara apane pUrva anyAyakA pratikAra kiyaa| agale hI dina iMdradevane vahA~kI dharatIko jalavarSAse plAvita kara diyaa| isa kathAke AdhArapara vedoMkI kisI RcAkA sarjana huA yA nahIM yaha koI veda-pAraMgata vidvAn hI batA sakate hai /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ motiyoMkI khetI anna aura vastrake Age jaba manuSyoMko aura bhI U~cI sampadAoMkI AvazyakatA huI to devatAoMne eka vizeSa upajAU dezake logoMko motiyoM ke kucha dAne bheMTa kiye| devatAoMne unheM batAyA ki apane khetoMmeM ina motiyoMkI khetI karake inake dvArA ve loka-paralokakI sabhI sampadAe~ prApta kara skeNge| manuSyoMne apane annake khetoMmeM ina motIke dAnoMko bhI bo diyA / anna ke sAtha-sAtha ina motIke dAnoMse bhI aMkura uge aura yathAsamaya inakI bhI bAleM paka kara taiyAra ho gyiiN| eka-eka motIke paudeme dasa-dasa bAleM, aura eka-eka bAlameM sau-sau motI lge| motiyoMkI isa asAdhAraNa phasala se logoMke harSakA pArAvAra na rhaa| ___ phasala kaTaneke tyauhArakA dina A pahu~cA / logoMne abakI bAra caugune samArohake sAtha phasalake devatAkI pUjA kI aura apane-apane khetoMmeM phasala kATane jA phuNce| unhoMne bahuta yatnake sAtha cuna-cuna kara pahale motiyoMkI bAloMko hI kATA aura unheM bahuta samhAla kara alaga rakha liyaa| isake pazcAt unhone annakI kaTAI kii| anna unhoMne apane anna-bhaMDAroMmeM bhara liyA aura motiyoMko alaga kapAsake thailoMmeM bharakara unase deza-dezAntara aura loka-lokAntarake sAtha vyApArakI taiyAriyAM karane lge| kintu una kisAnoMmeM eka aisA bhI thA jisane apanA kheta bilkula nahIM kATA / jaba sabakI phasala kaTa kara ghara A gayI taba eka rAta usane apane pake-khar3e khetameM Aga lagA dii| dUsarI subaha usake khetame jalI huI rAkha kI eka tahake atirikta aura kucha bhI nahIM thaa|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai ___ logoMne apanI motiyoMkI sampattise deza-dezAntara aura loka-lokAntarase vyApAra kiyA aura vahA~se bahuta-sI nayI-nayI sampadAeM apane gharoMko le aaye| agalI phasala boneke samaya unhoMne apane bojake rUpameM surakSita motiyoM ko boneke lie nikAlA, kintu unake Azcarya aura duHkhakI sImA na rahI jaba unhoMne dekhA ki una motIke dAnoMse motIkI Aba bilakula jAtI rahI thI aura unake Upara arakSita annakI taraha ghunake kIr3e bhI laga gaye the| una kisAnoMkI cintA-sabhAmeM upasthita hokara usa eka kisAnane hI unhe sAntvanA dete hue unakA samAdhAna kiyaa| ___'bandhuo, cintAko utanI bar3I bAta nahIM hai / mere khetameM abakI phasalapara zuddha motiyoMkI hI bAleM lgeNgii| pichalI phasalameM annake bIca jo motiyoMke dAne uge the unakA kevala AkAra aura UparI camaka hI motiyoM kI thI aura unake bhItarakA atyalpa aMza chor3akara adhikAMza padArtha annakA hI thA / anna kI phasalake bIca zuddha motI uga bhI kaise sakate haiN| mere khetameM jale hue annako khAdake nIce motiyoMke nanheM bIja dabe par3e haiN| varSA hote hI unake aMkura phUTa nikaleMge aura mere khetameM motiyoMkI pahalI phasala taiyAra ho jaaygii| una motiyoMse Apa deza-dezAntara aura loka-lokAntara meM vyApAra kIjiegA aura vahA~ke apane una vyApAriyoMkA RNa bhI cukAiegA jinheM Apa bhUlase unakI bahumUlya vastuoMke badale apane kacce, annake motI de Aye haiN|' mere kathAgurukA kahanA hai ki isa yugameM motiyoMkI khetI dharatIse utarakara samudrameM pahuMca gayI hai kyoMki manuSyako aba aura bhI UMcI aisI sampadAoMkI AvazyakatA A par3I hai jo una motiyoMse nahIM kharIdI jA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ motiyoMkI khetI sktii| una uccatara sampadAoMkI kharIdake lie aura bhI UMcI cAlake motiyoMkI upaja karanA Avazyaka hai| kathAgurukI cintA hai ki Ajake yugameM kitane aura kauna-se aise vyakti nikaleMge jo una naye motiyoMkI khetIke lie apane anna aura dhanake khetoMkI khar3I phasaloMmeM Aga lagAneke lie taiyAra hoMge ! niHsandeha jisa dina isa pRthvIpara una nayI cAlake motiyoMkI khetI yatheSTa mAtrAmeM hone lagegI usa dinase pRthvI para annakI AvazyakatA na raha jAyagI, kyoki taba manuSya kisI rahasyamayI rItise jIvanakI una AvazyakatAoMko sIdhe hI prApta karane lagegA jinakA eka atyalpa aMza ho vaha abhI anna aura dhanake mAdhyamase prApta karatA hai /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3I khoja eka rAjakumArI apanI kucha saheliyoM aura paricArikAoMke sAtha paryaTanako niklii| usake rAtrikAlIna par3Ava kabhI dIpa-mAlAoMse jagamagAte bhavya bhavanoMvAle nagaroMke chorameM par3ate, kabhI choTe grAmoMke pathikAlayomeM, to kabhI-kabhI nirjana, ghane vanake kisI vizAla vaTake nIce bhI par3a jAte the| ___ eka rAta unakA par3Ava aise hI eka vanameM pdd'aa| agale dina uThakara jaba usa dalane Age prasthAnakI taiyArI kI to pAyA ki rAjakumArIkA bahumUlya motiyoMkA hAra usake galese hI bichur3akara kahIM kho gayA thaa| hArakI khoja prArambha huii| niHsandeha usa vanameM Asa-pAsakI bhUmi para hI kahIM girakara vaha khoyA thaa| jabataka hAra na mile, AgekI yAtrA sthagita hI thii| dupaharI car3ha AI, kintu hAra na milaa| rAjakumArI eka ora gaharI cintAmeM magna-sI baiThI thii| antameM usane sabhI saheliyoM-paricArikAoM ko bulAkara ekatra kiyA aura kahA-'tuma saba bar3I mUrkha ho, jo usa nirjIva motiyoMke hArakI khojameM itanI andhI ho rahI ho| una motiyoMse adhika mUlyavAn kyA koI dUsarI vastu tumhe yahA~ nahIM dikhAI dI ? tumhArI A~kheM banda nahIM haiM no tuma sabhIne use dekhA hai| jAo, usa niSprANa hArako cintA chor3akara saMsArake sarvAdhika mUlyavAn usa ratnako hI tuma mere lie khoja laao|' rAjakumArIke isa Adezako sunakara sabhI anucArikAe~ hata-buddhi raha giiN| vAstavameM una motiyoMse adhika mUlyavAn koI ratna unhoMne usa vanameM nahIM dekhA thaa| rAjakumArIkA vaha hAra hI saMsArake sarvAdhika mUlyavAn motiyoMkA mAnA jAtA thaa|
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3I khoja rAjakumArIne abakI bAra musakarAte hue apane svarameM mAdhuryakA bharapUra puTa dekara kahA-'mere aura tuma sabake lie motiyoM aura ratnoMse bar3hakara bhI koI vastu hai / maiMne tumase abhI taka khulakara carcA nahIM kI, kintu apane lie usIkI khojameM maiM tumheM sAtha lekara nikalI huuN| pArthiva AbhUSaNoMalaMkAroMkI prApti aura unhIMke lie pArasparika spardhAmeM tuma loga itanI andhAnukaraNazIla ho gaI ho ki unase adhika mUlyavAn vastuko A~khoMse dekhanepara bhI usakI ora tumhArA dhyAna nahIM jaataa| jisa vastukI mujhe Antarika khoja thI, vaha Aja merI A~khoMke sAmane Akara mere hRdayameM sthApita ho cukI hai, yadyapi usakA bAhya rUpa isa vanake vRkSoMkI oTame kahIM ojhala ho gayA hai| mere prati apane sneha aura audAryake nAte kyA tuma avilamba use khoja nahIM nikAlogI? usa khojake sAtha hI sambhava hai vaha hAra bhI tumheM vahIM mila jaay|' rAja-bAlAoMko aba rAjakumArIkA saMketa aura abhiprAya samajhate dera na lgii| una sabhIne eka taruNa lakar3ahAreko vaname lakar3I kATate aura phira use baTorakara eka ora jAte dekhA thaa| unheM dhyAna AyA ki niHsaMdeha vaha saMsArakA sarvAdhika sundara yuvaka thA / sUryAstase pahale hI unhoMne usa yuvakako khoja liyaa| usI vanake aJcalameM vaha eka kuTiyA banAkara apane vRddha mAtA-pitAke sAtha rahatA thA / rAjakumArIko apanI sabase bar3I khojakA iSTa-jana mila gyaa| rAjakumArIkA muktAhAra bhI lakar3iyoke gaTTarameM eka lakar3Ime lipaTA huA mila gyaa| hArake motI usane apanI saMginiyoMko bA~Ta diye / xxx isa rAjakumArI aura isake khoje hue priyajanakI uparyukta kathA Apake lie naI ho sakatI hai, kintu unake nAma Apake supUrva-paricita haiM / duniyA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 mere kathAgurukA kahanA hai jAnatI hai ki rAjakumArIkI yaha khoja itanI AtmIya ataH samartha thI vi kAlAntarameM mRtyuke devatA yamarAjake hAthoMse bhI vaha use mukta karA lA thii| aura, jaisA rAjakumArIne apanI anucArikAoMse kahA thA, kya Aja hama sabake sambandhameM yaha satya nahIM ki hama apanI khoI huI kucha eka nirjIva vastuoMkI khojameM svayaM itane kho gaye hai ki A~khoM-dIrkha adhika mUlyavAn evaM ArAdhya vastukI ora hamArA dhyAna nahIM jAtA ?
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAna aura duA eka g2arIba faqIrako rAjAne dasa haz2Ara azarphiyoMkI thailI bheMTa svarUpa bhejii| faqIrane Izvarake darabArameM rAjAke lie duA maaNgii| usI rAta IzvarakA dUta rAjAke pAsa gayA aura usase kahA ki Izvarane faqIrako duAse eka khuzIko bakhzIsa tumhAre lie maMjUra kI hai| dUsare dina rAjAkA mantrI faqIrake pAsa gayA aura bolA-'agara maiM dasa haz2Ara azarphiyoMkI bheMTa denekI siphAriza rAjAse na karatA to vaha bheMTa tumhAre pAsa kabhI na phuNctii|' faqIrane mantrIke lie Izvarake darabAra meM dasa duAeM maaNgii| usI rAta Izvarake fariztene mantrIke pAsa Akara batAyA ki Izvarane tumhAre lie dasa khuziyoMkI bheMTa maMjUra kI hai| tIsare dina rAjAkA darabAna faqIrakI kuTiyAmeM gayA aura bolA'agara maiM rAjAke darabArameM usa AdamIko, jo ApakI taMgI-g2arIbIkA hAla rAjAko sunAne AyA thA, na jAne detA to vaha bheMTa Apako kabhI nahIM mila sakatI thii|' fakIrane darabAnake lie Izvarake darabArameM sau duAeM maaNgii| usI rAta usI taraha Izvarake fariztene usake pAsa Akara usake lie Izvarake darabAra meM maMjUra huI sau khuziyoMkI khuzakhabarI dii| __ cauthe dina darabAnakA kahA huA vaha AdamI svayaM faqIrake pAsa AyA aura usane apane ahasAnakI bAta kaha sunaaii| phakIrane usake lie eka hajAra duAeM mAMgI aura usI rAta Izvarake farizte-dvArA Izvarake hAthoM eka hajAra khuziyoMko maMjUrIkI khabara use bhI mila gyii|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 mere kathAgurukA kahanA hai ___pAMcaveM dina faqIrakI patnIne sArA bheda kholate hue kahA-'maine hI usa AdamIko tumhArI aura parivArako bhUkha aura taMgIkA hAla sunAkara rAjAke pAsa pharyAda lekara jAnekI preraNA dI thii|' faqIrane apanI patnIke lie dasa hajAra duAe~ Izvarake darabArameM mAMgI aura usI prakAra dasa hajAra khuziyoMkI bheMTa usake lie bhI maMjUra ho gyii| rAjAko faqIrakI ina saba duAoM aura unake phaloMkA samAcAra milA to vaha bahuta asaMtuSTa huA / faqIrako usane apane darabArameM hAjira honekI AjJA dii| ___'maiMne Apako itanI bar3I bheMTa apane pAsase dI usakA zukarAnA Apane sirpha eka khuzIkI sifAriza karake adA kiyA aura bocake dUtoM aura karmacAriyoMko dasa-dasa gunI karake dasa haz2Ara taka khuziyA~ dilAI ! Apake isa anucita vyavahArake lie Apako saz2A kyoM na dI jAya ?' rAjAne roSa-bhare svarame khaa| ___'rAjA tU bhUlatA hai| terI eka khuzIkI salAmatI aura pAyadArIke lie yaha jarUrI thA ki maiM tujhase nIcevAle amaloM aura sifAriziyoMko silasilevAra dasa-dasa gunI duAeM detaa| agara tujhe yaha pasanda nahI hai to mai abhI una duAoMkA silasilA ulaTa sakatA huuN|' itanA kahakara faqIrane A~kheM bandakara Izvarake darabArameM kucha prArthanA kI aura apane gharako lauTa aayaa| ___usI rAta rAjAne svapnameM dekhA ki apane paMca maMjilA mahalake jisa sabase Uparake maNDapameM vaha soyA huA hai usake nIcekI cAra maMz2ileM gAyaba ho gayI haiM aura adhara meM laTake hue usa maMDapase nIce utaranekA usake lie , koI mArga nahIM hai| giraneke bhaya aura mRtyuko AzaMkAse rAjA sote-sote cillA utthaa| sahAyatAke lie daur3akara Aye hue sevakoMko bhejakara usane usI samaya faqIrako bulA bhejaa|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAna aura duA 25 faqIrake Ate hI rAjAne usake paira pakar3a liye aura rAjAkI prArthanApara usane apanI pahalI duAoMko phira yathAvat ulaTa diyA / X X X rAjA ke mahalakI sabase UparI aTArI kevala eka khambhepara khar3I huI thI, aura usase nIcekI maMz2ileM kramazaH dasa, sau, hajAra aura sabase nicalI aura caur3I maMjila dasa haz2Ara khambhoMpara TikI thI / rAjAke nijI kakSake eka khambhe kI saMbhAlake lie nIceke itane saba khambhe Avazyaka the aura faqIrakI duAoMkI sArthakatA aba dRSTise chipI na thI /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakRtake A~sU kisI gA~vame eka atyanta durAcArI aura AtatAyI vyakti rahatA thaa| sArA gA~va usake atyAcAroMse dukhI thaa| kintu kisokA sAhasa nahIM thA ki usake viruddha kucha kara sake / usa vyaktike kAraNa eka tarahase vaha sArA gAMva dezabharame badanAma ho gayA thaa| eka bAra usane gAMvake mandirase devatAkI svarNajaTita mUrti curA lI aura mandirakI deza-vikhyAta nartakIkA apaharaNa karake use kahIM anyatra chipA AyA / apane dharma aura upAsanAke sAdhanoMpara use duSTakA yaha prahAra grAmavAsiyoMko sahana na huA aura vivaza hokara unhoMne gAMvake kucha logoMko rAjAke darabArame gupta rUpase bhejakara usa vyaktiko daNDa denekI prArthanA kI / rAjAne Avazyaka kAryavAhIkA AzvAsana dekara una logoMko lauTA diyaa| kucha dina bAda rAjA apanI prajAke sukha-duHkhakA nirIkSaNa karatA huA usa gA~vameM aayaa| logoMne yathocita utsAha aura satkArake sAtha usakA svAgata kiyaa| gAMvameM rAjAkA darabAra lagA / rAjAkI AjJAse usa AtatAyI vyaktiko bhI darabAra meM upasthita honA pdd'aa| logoMne dekhA, rAjAke sammukha Akara usa vyaktike cehare meM bhaya yA vinayakI koI bhI ceSTA nahIM thii| usakI svAbhAvika krUratA yathAvat usakI bhAva-bhaMgimAmeM vidyamAna thii| 'tumapara tumhAre grAma-vAsiyoMke bahutase Aropa hai', rAjAne usa vyaktiko lakSyakara kahA-'aura unhIMkA nyAya karaneke lie maiM Aja yahA~ AyA huuN|' 'nyAyakI jitanI zakti Apake hAthameM hai usakA prayoga Apa kareMge
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakRtake A~sU hI mahArAja, ina grAmavAsiyoMke AropoMpara Apa mujhe jo daNDa denA cAheM de sakate haiM / ' abhiyuktane avicalita svarameM khaa| 'aura merA nyAya yahI hai ki maiM tumhAre sabhI aparAdhoMko kSamA karatA hU~ aura tumheM vacana detA hU~ ki tuma apanI icchita AvazyakatAoke lie jo-jo vastue~ cAho mujhase isI samaya mA~ga sakate ho| ve saba tumheM rAjakoSase aura rAja-zakti dvArA prApta karake dI jaayegii|' ___ vaha vyakti kucha kSaNoMtaka mUrtivat sthira, aprabhAvita-sA apane sthalapara khar3A rahA; phira Age bar3hA aura rAjAke pairoMpara girakara phUTa-phUTakara bAlakoMkI bhAMti hicakiyA~ le-lekara rone lgaa| usa AvezameM sArthaka zabda eka bhI usake mukhase na nikala paayaa| loga isa apratyAzita, asAdhAraNa dRzyako mantra-mugdhase dekhate raha gye| sukha, sahAnubhUti aura Aha lAdake AMsuoMse sabhIkI A~kheM bhIga utthiiN| __ agale dina usa vyaktine maMdirakI svarNajaTita mUrti hI nahIM, apane aura par3osake gA~voMke bahutase logoMkA apahRta dhana bhI unheM lauTA diyA aura apanI zeSa saMcita sampatti dona-dukhiyoMke sahAyatArtha samarpita karake svayaM atyanta sAdA jIvana bitAne lgaa| kahanekI AvazyakatA nahIM ki mandirakI nartakIko bhI usane sammAnapUrvaka apane sthAnapara pahuMcA diyaa| usakA jIvana-krama hI usa ghaTanAke dinase ekadama palaTa gayA aura usakI sAdhutAkI carcA dUra-dUrataka phailane lagI / bahutase loga usake bhakta bana gaye / eka dina usake bhaktoMne usake jIvaname ghaTita usa parivartanakArI asAdhAraNa ghaTanAke saMbandhame jijJAsA karate hue kucha prazna pUcha diye| unakA uttara dete hue usane kahA 'usa dinakI ghaTanAse mere bhItara koI sAdhutA-mUlaka parivartana nahIM huA thA aura mere vyavahArameM koI naI parivartana-paraka bAta nahIM thii|
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 mere kathAgurukA kahanA hai rAjAke hAthoM apratyAzita kSamA pAkara maine ThIka vaisA hI vyavahAra kiyA thA jaisA usake hAthoM daNDase bacaneke lie karatA, yadi usa daNDase bacanekI mujhe tanika bhI AzA pahale hotii| mere usa vyavahArame antara prakArakA nahIM kevala kucha kSaNoMke Age pIchekA hI thaa|' ___aura yahA~para mere kathAgurukA prazna hai ki bhautika yA para-bhautika sattAke sAmane manuSyake samasta vinaya, zraddhA, kRtajJatA, azrudAna, pada-luNThana aura Atma-samarpaNako vyAkhyA kyA isa kathAme nahIM hai ?
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUkhA gA~va rAjamahalake par3osameM kucha hI dUrIpara eka gA~va thaa| eka bAra usa gA~vameM bhayaMkara akAla pdd'aa| annakA eka dAnA bhI usake khetoMmeM nahIM ugA / logoMke bhUkhoM maranekI naubata A phuNcii| phalasvarUpa gA~vame g2adara maca gyaa| jina kucha logoMke pAsa pichalI phasalakA anna bacA chipA rakkhA thA, unhe lUTa liyA gayA / vaha lUTakA anna bhI kitane dina kAma de sakatA thA ! suyoga vaza gA~vavAloMkA dhyAna rAjAko gauzAlApara gayA , jo unake gA~va aura rAjamahalake bIcake kucha khetoMmeM basI huI thii| gAMva vAloMne rAtoMrAta gauvoMke dUdhakI corIkA krama apnaayaa| una dinoM rAjAke pAsa fauja-pulisa aura pahare jaise koI sAdhana to hote na the; kevala apanI sampannatA aura sabhI logoMko sukhI banA sakaneko zaktike kAraNa hI rAjA rAjA kahalAtA thaa| gA~vavAle aba hara rAtako gozAlAme jAte aura gauoMkA dUdha duha kara pI aate| kucha dina bAda rAjAke gvAloMne rAjAko isa bAtakI sUcanA dii| rAjAko gA~vake akAlakA patA lagA aura-krodhakA usake pAsa koI kAma hI na thA-gA~vavAloMko isa dazAse use cintA huii| apane kucha maMtriyoMko usane AjJA dI ki ve usa gAMvavAloMke kaSToMkI ThIka-ThIka jA~ca karake unake nivAraNake lie apane sujhAva prastuta kreN| ___ maMtriyoMne gA~vakA nirIkSaNa kara rAjAko parAmarza diyA ki gAMvavAle roTIke Tukar3e-Tukar3eko tarasa rahe haiM, sabase pahale turanta hI unake lie roTIkI vyavasthA honI caahie| agalI subaha rAjAne sAre gA~vake khAne bharako roTiyAM usa gA~vameM bhijavA dI aura ve unheM pratyekakI dinabharakI AvazyakatAke anusAra bA~Ta dI gyiiN|
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 mere kathAgurukA kahanA hai kintu usa rAta bhI gA~vavAloMne rAjAke dUdhakI corI kii| khoja karanepara patA lagA ki logoMne una roTiyoMko agale dinake lie surakSita rakha kara pichale kramake anusAra corIke dUdhase hI apanA peTa bharaneme apanA vizeSa hita samajhA thaa| maMtriyone apanA saMzodhita parAmarza rAjAko diyA ki eka dinakI roTiyoMke sAtha-sAtha agale dinakI roTiyokA AzvAsana bhI gA~vavAloMko milanA caahie| tabhI ve udarase tRpta aura manase nizcinta hokara corIse hAtha khIMca sakate haiN| agale dina rAjAne roTiyoMke sAtha yaha ghoSaNA bhI gA~vameM bheja dI ki pratyeka vyaktiko pratidina bharapeTa roTiyA~ rAjamahaloMse milatI rheNgii| logoMne usa dina bhI roTiyAM le lIM, kintu usa rAta bhI dUdhakI corImeM unhoMne koI kamI nahIM kii| khoja karanepara patA lagA ki usa dinakI roTiyoMko bhI logoMne agale dinoMke lie rakha liyA thA, kyoMki roTiyA~ kaI dinoM takake lie surakSita ravakhI jA sakatI thIM aura nizcintatAke lie yaha Avazyaka bhI thA ki ekase adhika dinoMke lie unakA saMgraha kara liyA jAya / ___maMtriyoMke punaH saMzodhita parAmarzake anusAra agale dina rAjAne chakar3oMme bharakara kaI gunI aura be-hisAba roTiyA~ usa gA~vameM bheja diiN| logoMne kaI-kaI dinoMkI AvazyakatA bharakI roTiyA~ apane gharoMmeM bhara liiN| kintu agalI rAta bhI unhoMne vidhivat dUdhakI corI kii| patA lagAne para jJAta huA ki usa dina una chakar3oMmeMse kucha logoMne bahuta adhika aura kuchane apekSAkRta kama adhika dinoke lie roTiyA~ sameTa lI thiiN| kama adhika roTiyAM lenevAle logoMne bahuta adhika lene vAloMkI buddhimattAkA anumAna lagA liyA thA aura ve bhI unhoMke barAbara apanA saMgraha bar3hA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUkhA gAMva lenA cAhate the| isIlie unhoMne usa dina bhI apanI roTiyoMkA saMgraha ghaTAnA ThIka na jAna kara dUdhakI corI kI thii| sabake pAsa roTiyoMkA eka samAna saMgraha ho jAya, yaha eka ati kaThina-sAdhya bAta thI, kyoMki koI bhI apane saMgrahakI saccI thAha deneke lie udyata nahIM thaa| rAjAne maMtriyoMse parAmarza kiyA, para koI bhI saMtoSajanaka saMzodhana prastuta na kara skaa| antame eka anya darabArIne isa samasyAko sulajhAnekA bhAra apane Upara liyaa| ___ agale dina vaha eka dinakI AvazyakatA bharako roTiyAM lekara usa gAMvameM pahu~cA aura logoMke gharoMme roTiyA~ bA~Taneke badale usane unhe Adeza diyA ki ve saba gA~vake bar3e maidAnameM jyonArakI paMgata banAkara baiTha jA~ya / usane yaha bhI kahA ki jinake pAsa pahalekI kucha roTiyA~ bacI hoM ve apane lie una roTiyoMko bhI sAtha lA sakate haiM aura bAsI roTI khAnevAloMko sAthake lie gur3akI eka-eka DalI dI jaaygii| isa abhiprAyase vaha rAjamahalase eka borI gur3a bhI letA AyA thaa| __sabhI logoMko jyonArakI paMgatameM baiThanA pdd'aa| kucha loga gur3ake lAlaca meM apane gharase hI khAne bharako roTiyA~ nikAla laaye| zeSa khAlI hAtha hI paMgatameM A baitthe| ina khAlI hAtha AnevAloMmeM kucha sacamuca aise bhI the jinake gharakI roTiyA~ pUre yatnase na rakhaneke kAraNa sar3a yA sUkha gayI thIM yA dUsarone chala-bala pUrvaka unakA apaharaNa kara liyA thaa| pUrI bAta yaha ki usa dina sabane paMgatame baiThakara bhara peTa roTiyA~ khAI, kuchane gharakI bAsI, gur3ake sAtha aura kuchane rAjamahalakI tAjI, binA gudd'kii| . aura usa rAta gAMvavAloMne rAjAke dUdhakI corI nahIM kI, kyoMki pahalI bAra unake peTa itane bhara gaye the ki unameM corIkA dUdha pInekI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 mere kathAgurukA kahanA hai jagaha nahIM thI / roTiyoMke ati saMcaya, saMgraha aura apaharaNakA krama bhI usa dinase ghaTanA prArambha hokara zIghra hI samApta ho gayA / X X X mere kathAgurukA kahanA hai ki Aja phira usI prakArakA eka bhUkhA gA~va duniyAke kisI konemeM basakara vistAra pakar3atA jA rahA hai aura usake upacAra ke lie roTiyoMkI nahIM, roTiyA~ jImanekI eka paMgata biThAnekI AvazyakatA sarvaprathama hai / kathAgurukA saMketa hai ki 'roTI' aura 'roTIkI paMgata' ke bIca ke na dIkhate- se, kintu mahAn antarameM isa bhUkhe gA~vakI samasyAkA rahasyapUrNa hala samAyA huA hai / pUrva saMcita yA navaprApta vastukA turanta upayoga karanekA abhyAsa jabataka logoMko na ho jAyagA tabataka atRpti aura abhAvase unakA pIchA nahIM chUTa sakegA /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikhArI aura cora merI vATikAke dvArapara vaha AyA aura bolA-'bAbUjI, apanI bagIcIse kucha phUla mujhe le lene diijie|' phaTe-purAne kapar3oMse asta-vyasta rUpameM tana Dhake usa taruNa bAlakako dhyAnapUrvaka dekhate hue maiMne pUchA-'tuma kauna ho ?' / "bhikhArI', usakA uttara thA, aura usameM sandehakA koI sthAna na thaa| ___ 'bhikhAriyoMko aisI cIz2a na mAMganI caahie| tuma cAho to mai tumheM eka paisA yA eka roTI de sakatA huuN|' maine khaa| _ 'ye to mujhe dUsare gharoMse peTa bharane bharako mila jAtI haiM / ' usane kahA aura asantuSTa hokara calA gyaa| agale dina mAlIne sUcanA dI ki bagIcImeM kucha phUloMkI corI huI hai| maiMne paharekI vyavasthA kara dii| kintu corIkA krama na rukA / hara rAta kisI samaya kucha phUla TUTakara gAyaba ho jAte / ____eka dina maiMne usI lar3akeko bAz2ArameM dekhaa| sar3aka kinAre baiThA vaha phUloMkI mAlAe~ banA rahA thaa| 'tuma cora ho' maiMne pAsa jAkara use pkdd'aa| * on ___ 'bilakula nahIM bAbUjI, yaha Apa kaisI bAta kahate haiM ! maiM to bhikhArI huuN| bhIkhake paise bacAkara kucha phUla kharIda lAtA hU~ aura mAlAeM banAkara unheM beca detA huuN| kucha dinoM bAda mujhe bhIkha mAMganekI z2arUrata na raha jaaygii| mujhe cora banAnekA Apake pAsa koI sabUta hai ?' . bAlakake svarameM kar3aka thii| usakI corIkA mere pAsa koI sabUta nahIM thaa| kaI loga hamArI bAtacIta suna rahe the| aisI be-sabUtakI bAta kaha
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai kara maiM unakI dRSTimeM svayaMko lajjita anubhava kara rahA thA / cupa hokara mai cala diyaa| ___ kucha dUra pahuMcakara maine dekhA-bAlaka mere pIche A gayA hai| ekAnta pAkara usane mujhase kahA-'bAbUjI, maiM hU~ to vahI bhikhArI aura ApakI bhIkhapara hI panapa rahA huuN| antara itanA hai ki Apa apane hAthase uThAkara de dete to duniyAke sAmane bhI ApakA kRtajJa hotA, kintu aba akRtajJa huuN|' ____ merA mAthA jhuka gayA / phUloMkI hAni to mere lie koI hAni nahIM thI lekina eka bahuta bar3I vastu mere hAthase nikala gaI thI aura usame aparAdha merA hI thA /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA bala nagarake cune hue hRSTa-puSTa, baliSTha vyaktiyoMkA eka dala parvatakI coTI kI ora abhiyAna kara rahA thaa| pratyekake kandhepara usake balakA dyotaka, pratIkarUpa choTA yA bar3A eka patthara thaa| isa car3hAIme kucha loga apane AgevAloMko poche chor3akara Aye the, kucha apane pIchevAloMse bhI pIche par3a gaye the / una sabhIkA abhiprAya zIghrAtizIghra parvatako sabase UMcI coTIke caur3e dharAtalaparaM bane mandirapara pahuMcanA thaa| car3hAI mahInoMkI thii| AkhirakAra usa dalake sarvAdhika baliSTha kucha vyakti eka dina parvatakI coTIpara pahu~ca gaye aura unheM zikharapara bane hue vistRta mandirake adhikAriyoMne satkAra-sammAnapUrvaka alaga-alaga ba~galoMmeM ThaharA diyaa| dUsare car3hAkoMke pahuMcaneme, unakI cAlako dekhate hue, abhI dinoM aura mahInoMkI dera thii| unameMse pratyekakI cintA thI ki vaha kisa prakAra nayA bala baTorakara zIghra-se-zIghra lakSyapara pahu~ca jaay| apanI isa cintA aura cintana-sAmarthya ke anurUpa pratyeka parvatArohI nayA bala aura nayA sAhasa juTAnekA kucha-na-kucha upacAra karatA huA Age bar3ha rahA thaa| rAhameM car3hAIkI thakAna utAraneke lie maMz2ila-maMz2ilapara mAliza aura snAna karAnevAloMke zivira bhI lage hue the| ye yAtrI AvazyakatAnusAra inakA bhI Azraya lete the| eka dina parvata-pathake sabhI car3hAkoMne kutUhala-bharI dRSTise dekhA ki ArohI dalake bahuta pichar3e hue vargakA eka vyakti tez2Ike sAtha unheM chor3atA huA Age bar3ha rahA hai| usake kandhepara usake balakA dyotaka koI bhAra nahIM hai aura spaSTatayA yaha bhArahInatA hI usakI tIvragatikI sahAyikA hai| spaSTa thA ki usane apanA pauruSa-pratIka kandhekA patthara rAhameM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 mere kathAgurukA kahanA hai hI kahIM pheMka diyA hai | unheM Azcarya huA ki isa pauruSa - cihnase rahita vyaktike parvata-zikharapara pahu~canekA abhiprAya hI kyA ho sakatA hai ! dinoM aura mahInoMkI kaSTasAdhya car3hAIke pazcAt jaba sabhI pahu~cane vAle ArohI parvata zikharapara pahu~ca gaye taba zikhara - mandira ke vistRta udyAna meM Ayojita sneha-sabhAmeM Age-pIche AnevAle sabhI parvatArohiyoMkA punamilana aura paricaya huA / vahA~ unhoMne kucha Azcaryake sAtha dekhA ki apane pauruSa- bhArako pheMkakara tIvra gatise Age AnevAle unake svalpasAmarthya sAthIko hI mandirake adhiSThAtAne apane zakti bhaNDArakA pradhAna adhikArI niyukta kara diyA hai / mandira ke adhiSThAtAne abhyAgatoMkA svAgata karate hue unake isa AzcaryakA bhI samAdhAna kiyo / 'isa zikhara - mandira meM zakti, saundarya aura buddhimattA ke tIna pramukha bhaNDAra haiM, jinakI dhArAe~ nIce base nagaroMke nirvAhake lie yahIMse pravAhita hotI haiM / Apake jisa svajanako hamane apane zakti bhaNDArakA adhikArI niyukta kiyA hai usane hI apane bhItara eka asAdhAraNa evam sarvathA navIna prakArake balakA paricaya diyA hai| navInatama balakA srota buddhimattAmeM hI hai aura usa sambandhame' adhiSThAtAne kSaNabhara rukakara vinodabharI dRSTi zrotAoM para DAlakara kahA -- 'maiM Apase pUchatA hU~ ki yahA~taka pahu~caneke lie una pattharake Tukar3oMko kandhoMpara uThAkara lAnekI sUjha yA salAha Apako kisane aura kaba dI / ' aura kutUhala, Azcarya evam Atma-lajjA se mizrita bhAvanAkI eka-eka musakAna - rekhA sabhI ArohiyoMke hoThoMpara khiMca gayI !
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNa bhikSu tIsarA prahara bIta cukA thA / saMghake sabhI bhikSu apanI-apanI jholiyA~ bhikSAnnase bharI lekara lauTa cuke the| kevala eka taruNa bhikSu 'ajitakAma' abhItaka nahIM lauTA thaa| niyamita pratIkSAkI avadhi pUrI karake saMghanAyaka upaguruke Adezase sabhI bhikSu bhojanazAlAmeM A baitthe| ve bhojanakara uTha hI rahe the ki ajitakAmane vahAM praveza kiyaa| usakI jholI rItI thii| upagurukI praznabharI dRSTikA ajitakAmane uttara diyA-- 'bhikSa" maiM lI thI, thor3I, kevala apanI udarapUrti-bharake lie| tadanantara kucha nagarajanoMke sAtha dharma-carcAmeM laga gyaa| bIcame samaya honepara maiMne vaha bhojana prasAda pA liyaa| vArtAse nivRtta honepara aba yahA~ AyA huuN|' sabhI bhikSuoMkI kutUhala-tiraskArabharI AMkheM ajitakAmake mukhapara jA pdd'iiN| ajitakAmakA yaha kArya niyama viruddha hI nahIM, usakI saMkucita svArtha-vRttikA sUcaka bhI thaa| 'tumane saMghakI maryAdAkA ullaMghana kiyA hai ajita, .hama tumheM aba apane bIca nahIM rakha skeNge|' upaguruke svarameM tIvratAkA puTa thaa| upaguruke Adezapara sabhI bhikSu pravacanazAlAmeM ekatra hue| 'ajitakAmako vidA deneke lie hI hama isa samaya yahA~ ekatra hue haiM' upagurukA svara atyanta komala aura vinIta thA, 'bahiSkArakI bhAvanAke sAtha nahIM, pratyuta apanI navodita Antarika zraddhA evam sammAna bhAvanA
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 mere kathAgurukA kahanA hai kI aMjali lekara / ajita bandhune Aja hamAre dhamma saMghakI anugati zreNIse uttIrNa hokara agragatikI zreNImeM praveza kiyA hai| jo vargake liedUsaroMke lie mAMgatA hai vaha anuga, apUrNa bhikSu hai aura jo kevala apane hI lie mAMgatA hai vahI parama loka-sAdhaka pUrNa bhikSu hai / ajitabandhukA bhikSupadakA kArya Ajase prArambha huA hai aura vaha aba isa saMghakA aMga nahIM, yaha saMgha hI usakA aMga hai|'
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevala bhikSA kamburAja nIlopamake dezameM eka bAra akAla pdd'aa| annAbhAvase prajAke bhUkhoM maranekI naubata samIpa A gyii| nIlopamakI dRSTi par3osake rAjya dvIpakapara gyii| yaha rAjya dhana-dhAnyase paripUrNa thaa| nIlopamane dvIpaka-narezako saMdeza bhejA ki vaha usakI adhInatA svIkArakara kara bhejanekI vyavasthA kare anyathA yuddhake lie prastuta ho / ___ dvIpaka-narezane uttara bhejA ki use kambu-nivAsiyoMkI akAlajanita paristhitise sahAnubhUti hai aura vaha unase kucha vyApArika sahayogake badale unheM khAdyAnna deneko saharSa prastuta hai| dvIpaka-rAjyake kucha kacce mAlako vyavahAropayogI vastuoMme pariNata karake kambunivAsI sahaja hI apanI roTiyAM kamA sakate haiN| kamburAja isa uttarase tilamilA uThA / dvIpakanarezake prastAvako svIkRti usake lie atyanta lajjAspada aura apamAnajanaka thii| dvIpaka-rAjyapara AkramaNakI taiyArIke Adeza usane usI dina apanI senAko de diye| usI rAta eka yuvaka yAcaka nIlopamake mahala-dvArapara upasthita huA, bhojana aura eka rAtake AzrayakI yAcanA lekr| usane batAyA ki vaha kisI rAjakulakA hI vaMzaja hai| dezATana karate eka baTamArane usakA samasta dhana chIna liyA, tabase vaha isI prakAra mAMgatA-khAtA apane dezakI ora jA rahA hai| 'tuma brAhmaNa nahIM, sAdhu nahIM, vRddha aura paMgu bhI nahIM phira bhI nIca bhikSA vRttise apanA nirvAha karate ho, yaha tuma jaise hRSTa-puSTa vyaktike lie atyanta anucita aura azobhana hai' nIlopamane tiraskAra-mizrita svarame khaa|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai 'bhikSAse bhinna anya koI vRtti saMsArameM nahIM haiM mahArAja ! jo nyUna mAMgatA hai, dAtAkA kRtajJa hotA hai aura yathAvasara lauTA detA hai vaha prathama koTikA bhikSu hai; jo adhika mAMgatA hai, kRtajJa hotA hai kintu lauTAtA nahIM vaha madhyama koTikA; aura jo adhika mA~gatA hai, kRtajJa nahIM hotA vaha lauTAneme sarvathA asamartha nikRSTa koTikA yAcaka hai / ' 40 nIlopamako yaha vRtti - vivecanA sunanekA avakAza nahIM thaa| usake Adezase eka bhRtyane yAcakako eka bArakA bhojana lA diyA aura azvAlaya ke eka kone meM sonekA sthAna batA diyA / agalI bhora vaha yAcaka calA gayA / sAtaveM dina dina kamburAjakI senAkA par3Ava dvIpakagar3ha ke nIce laga gayA / anAyAsa dvIpakagar3hakA dvAra khulA | kambu senA pratyAkramaNako AzaMkAse samudyata ho gayI / kintu kucha hI samaya pIche kamburAjane dekhA, gar3hake bhItarase AnevAle sainikoMke pIche yuddhake upAdAna nahIM, kisI anya sAmagrI se bhare chakar3oMkI paMktiyA~ hI thIM / una chakar3oM meM kambusenA ke lie susvAdu bhojana thA aura unake Age thA kambumahala-dvArakA usa dinakA taruNa yAcaka zatavAhana -- dvIpaka rAjya kA yuvarAja / 'kamburAja, kambuvAsiyoMkI jIvana-rakSA ke lie paryApta dhAnya zIghra hI hamAre annAgAroMse pahu~cegA - vaha hamArA madhura, sukRta-janita karttavya hogA / usake badale yadi ApakI prajA hameM hamArI pUrva prastAvita audyogika sahAyatA na denA cAhegI to bhI hameM koI Apatti na hogii| abhI hama Apake dalake Atithya ke lie bhojana lAye haiM; pahale isake hI upayogakI vyavasthA kIjie / tadanantara yadi ApakI yuddha-krIr3AkI hI icchA ho to Age hamArA yaha durga hai aura ApakI senAke pIche bhI, vaha dekhie, hamArI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevala bhikSA senAkI kucha Tukar3iyAM pahuMca cukI haiN|' kamburAjake sammukha apane azvase utarakara khar3A huA rAjakumAra zatavAhana kaha rahA thaa| kamburAjane sammukha upasthita zatavAhanako dekhA, phira dRSTi dhumAkara apane dalako pIchese gheranevAlI dviipk-senaako| ___agale hI kSaNa nIlopamakA mastaka zatavAhanake caraNoMpara jhuka gayApRSTha-pArzva-vartI dRzyake AtaMkase nahIM; sammukha darzanake alaukika saumyaakrssnnse| X eka mahAn cakravartI dharmopadezaka bhikSuke rUpame zatavAhanakA aura usake pramukha ziSya, saMghanAyaka kulaguruke rUpame nIlopamakA nAma, mere kathAgurukI TippaNIke anusAra, alikhita itihAsake lekhemeM aMkita hai|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnakA sparza mazrikAkhaNDake mahArAjA salilaghoSako deva-dhanapati kuberase gAr3hI mitratA thii| unakA rAjya usa yugameM dharatIkA sabase adhika samRddha rAjya thaa| mahArAjake zaurya-pratApake sAtha-sAtha unakI bauddhika vilakSaNatA bhI isake vizeSa kAraNoMmeM ginI jAtI thii| unake rAjyameM koI bhI tana yA manase bhUkhA-naGgA nahIM thaa| vidvAn aura kalAkAra apanI sarvotkRSTa sevAe~ prajA-janase koI mUlya liye binA unheM bheMTa karate the aura mahArAja mukta hastase dAna dekara unakA yoga-kSema nibAhate the| ve svayaM koSAsana para baiThakara pratidina yaha dAna-yajJa karate the| eka bAra devarAja indrake kAryase mahArAja salilaghoSako kucha kAlake lie svargapurImeM rahanA pdd'aa| rAjyase jAte samaya ve mahAmaMtrIko Adeza de gaye ki dainika dAna-yajJakA kArya yathAvat calatA rhe| koSa-vibhAgake jisa adhikArIko yaha kArya sauMpA gayA use eka saptAhake bhItara hI mahAmantrIne usa padase utAra diyaa| mahArAjake koSAsanapara baiTha kara dAna dete samaya vaha dAna-pAtrose saMkalpa-vacanake rUpameM kahatA thA-'maiM yaha dhana apane sampUrNa sneha-satkArasahita patra-puSpa rUpameM Apako samarpita karatA huuN|' ____ isa adhikArIkA saMkalpa-vacana maMtrijanoMkI dRSTimeM atyanta Apattijanaka, dambhapUrNa aura bhrAmaka thA / usase kahA gayA ki vaha mahArAjakA kevala eka niyukta kAryavAhaka hai aura use apane nahIM, mahArAjake nAmase hI supAtroMko dAna denA cAhie / kintu vaha adhikArI usapara sahamata nahIM huaa| vivaza ho mahAmaMtrIko dUsarA dAnAdhikArI niyukta karanA pdd'aa|
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnakA sparza 'mahArAjake Adezase unake sneha-satkAra-sahita, patra-puSpa rUpameM yaha dhana Apako samarpita kiyA jAtA hai'-yaha thA matrijanoM dvArA nirdhArita saMkalpa-vacana, jise yaha dUsarA adhikArI dAnake sAtha bolatA thA / ___kucha hI varSAmeM vidyA-kalA vargake ina sAdhakoMke zArIrika aura mAnasika svAsthyame hrAsake lakSaNa prakaTa dIkhane lge| mantriyoMko cintA huii| dAna-rAzikI mAtrA unhoMne aura bar3hA dI / kintu dhanase adhika samRddha hokara bhI janatAke usa zikSaka-vargakA hrAsa bar3hatA hI gyaa| mahArAjako sUcanA bhejI gyii| deva-rAjase kucha samayakA avakAza le ve turanta apane rAja-nagarako aaye| paristhitikA adhyayana kara unhoMne pUrva-niyukta dAnAdhikArIko punaH koSAsanapara pratiSThita kara use hI vaha kArya karate rahanekA Adeza diyaa| maMtri-janoMkI Azcarya-cakita jijJAsAkA samAdhAna karate hue unhoMne kahA _ 'dAnake sAtha dAnIkA vyaktigata sparza bhI Avazyaka hai| binA usa sparzake dAnakI rAzi nirjIva, ataH apuSTikara hai| dAnake grAhakako kisI anyakA nahI, dAna denevAle karakA ho spaSTa sneha-sammAna bhI cAhie, bhale hI vaha 'anya' usa dAnakA srota aura vaha 'kara' kevala bIcakA mAdhyama ho ho| mere koSakI akSayatAkA kAraNa maiM nahIM, merA mitra kubera hai; aura kuberake sAtha merI abhinnatAko zRGkhalAmeM sammilita honekA yogyatama adhikArI merA yaha ahaMsampanna pratinidhi hI hai|' mere kathAguruko TippaNI hai ki mahArAja salilaghoSake isa pratinidhi kI adhyakSatAme dAnakI vizeSa samRddhi kAro paramparA bhU-lokame vikasita hokara kucha kAla pazcAt luptaprAya ho gayI, kintu AjakI abhAvajanaka vyAvasAyika avasthAoMko parimArjita karaneke lie usa paramparAke punarjIvanake AzAprada lakSaNa phira prakaTa hone lage haiN|
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhUpa-chA~va svargase pRthvI takakI tIna parikramAeM pUrI karate-karate mAnava jAtine pApa aura puNyako cetanAoMkA apane bhItara spaSTa rUpase vikAsa kara liyaa| mAnava jAtikI kucha manuSyAtmAe~ nizcita rUpase pApa yA azubha karmako ora tathA kucha puNya yA zubha karmako ora pravRtta dIkhane lgiiN| ___ cauthI parikramAke Arambhame devatAoMne nizcaya kiyA ki pRthvIke praveza-dvArase lekara nisRti-dvAra taka-manuSyake pRthvIpara janmase mRtyu takakI pArthiva jIvana-yAtrAke lie-do sar3akeM banAyI jAya~ / eka ujAr3a, ati uSNa marusthalIya bhU-bhAgameM hokara nikAlI jAya aura dUsarI sukhada jalavAyuvAle prakRti-zrI-sampanna bhU-bhAgameM hokara / pahalI sar3aka pApAtmA manuSyoMkI jIvana-yAtrAke lie ho aura dUsarI puNyAtmA mnussyoNkii| abhiprAya yaha thA ki pApa karane vAloMko unake duSkarmokA kaTu aura puNya karanevAloMko unake sukarmokA madhura phala bhI yathAsambhava jIvanayAtrAke sAtha-sAtha hI milatA cale aura inapara unakA koI adhika lena-dena Ageke lie zeSa na rhe| devatAoMkA yaha nizcaya devazilpI vizvakarmAko sauMpa diyA gayA / donoM sar3akoMke nirmANakA ThekA deva-koSase Avazyaka dhana sahita unheM de diyA gayA) - cauthI parikramAkA-pRthvIpara mAnava janoMke cauthI bAra AvAgamanakAsamaya jaba samIpa AyA to adhikArI devatA-gaNa vizvakarmAke kAryakA nirIkSaNa karane martyalokameM pahuMce / / unake Azcarya aura kSobhakI sImA na rahI jaba unhoMne dekhA ki vizvakarmAne pRthvIke praveza-dvArase lekara nisRti-dvAra taka kevala eka hI sar3aka banAI thI, sIdhI aura sAdhAraNatayA uSNa pradezoMmeM hokara /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhUpa chA~va 45 svargapurIko lauTa kara deva-sabhAke adhyakSa ne bhare deva-darabAra meM vizvakarmAse pUchA-'mAnava jAtikI cautho bhU-parikramAkA samaya atyanta nikaTa A gayA hai / kyA Apa samajhate haiM ki itane svalpa kAlameM ApakA zeSa kArya pUrA ho jAyagA ?' devAdhyakSakA abhiprAya dUsarI sar3akake nirmANase thA / unake svarameM kSobha aura AropakA tIvra puTa thaa|' ___nissandeha !' vizvakarmAne uttara diyA, 'sar3akake donoM kinAroMpara boye hue viTapa-bIjoMke aMkurita aura pallavita honekA hI kAma mere Upara zeSa raha gayA hai-vaha pahale mAnava dalake prasthAnake bahuta pahale hI pUrNa ho jaaygaa|' devasabhAke vidhAnake anusAra vizvakarmApara taba taka koI prakaTa Aropa nahIM lagAyA jA sakatA thA jaba taka ki usake kAryakI viphalatA yA apUrNatAko vyavahAra meM barata kara dekha na liyA jAya / sAdhanakI pUrNatAke nahIM, sAdhyakI pUtike lie hI koI bhI kAryakartA uttaradAyI mAnA jA sakatA thaa| yathAsa maya puNyAtmA aura pApAtmA vargoke do mAnava-daloMko janma dekara pRthvIpara bhejA gyaa| eka hI sar3akapara calakara donoMne apanI jIvana-yAtrAeM pUrI kii| sar3akake donoM kinAroMpara chAyAdAra vRkSa uga Aye the| bhU-jIvanakI samAptipara apanI yAtrA pUrI kara donoM varga svargameM phuNce| devatAoMkI sabhAmeM donoM vargoMke manuSyoMne apanA-apanA anubhava nivedana kiyaa| puNyAtmA vargake logoMne kahA 'hamArI yaha yAtrA bar3I sukhada rahI / vRkSAvaliyose guThI sar3akapara sUryatApako rokanevAlI taruoMkI chAyA aura zrama-svedako sukhada-sparzose sukhAnevAlI bayAroMne hamAre yAtrA-zramako atyaMta rucikara banAye rkkhaa|' pApAtmA vargake logoMne kahA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai _ 'hamArI yaha yAtrA atyaMta klezakara aura dussaha rhii| sar3akake vRkSAvaliyoMse guThI honepara bhI taru-pallavoMse chana-chana kara hamAre sirapara AnevAle sUryake pracaNDa Atapane aura hamAre zramase utpanna pasIneke sUkhanepara lapaToM-sI jhulasAne vAlI lakI bayAroMne hamArI isa yAtrAke zramako aura bhI dussAdhya aura pIr3Akara banA diyaa|' ___ mere kathAgurukA kahanA hai ki una donoM vargoke vaktavya sunanepara devatAoMko dUsarI sar3aka banavAneko AvazyakatA nahIM raha gayI aura vizvakarmAne isa Thekese jo adhika lAbha kamAyA thA use kucha aura puraskAra dekara devatAoMne dviguNita kara diyA / jIvanakI lagabhaga eka-sI hI paristhitiyoMvAle pathapara calate hue pApI jana rAhakI dhUpa-chA~vakI dhUpadhUpako dekhate haiM aura puNyAtmAjana usakI chA~va-chA~vako-donoMmeM antara paristhitikA nahIM, paristhitiko grahaNa karanevAlI pravRttikA hI vizeSa hotA hai|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ thake vijetA kisI rAjAke azvAlayame eka sahasra ghor3e the| ina hajAra ghor3oMmeM-se sAta aise the jinheM rAjakIya ghur3asavAroMmese koI vazameM nahIM kara pAyA thA / rAjAne rAjyabharame ghoSaNA karA dI ki use aise sAta samartha azvArohiyoMkI AvazyakatA hai jo ina dussAdhya ghor3oMko savArImeM le skeN| saikar3oM prArthI rAjadarabArameM upasthita hue aura unamese sAta sarva-zreSTha azvArohI cuna liye gye| rAjAne sau kosakI dUrIpara eka nirdiSTa sthAna batAkara una sabhIko Adeza diyA ki ve usa dinase sAtavoM sandhyA taka apane ghor3oM sahita usa sthAnapara pahuMca jaayeN| nirdiSTa sthAnapara pahuMcaneke lie sAta dinakA samaya diyA gayA thA, yadyapi ghor3oMkI sIdhI daur3ake lie vaha kevala eka dinakA rAstA thA / nizcita samayapara sabhI azvArohI apane-apane cune hue ghor3oMko pITha para jA phuNce| savAroMke zarIrakA apanI pIThapara sparza pAte hI ve sAtoM ghor3e sAmane kI sar3aka chor3a agala-bagalake maidAnoM aura khAI-khandakoMmeM bhAga nikle| savAra aura lagAmakI bAta mAnanA una baliSTha, svacchanda ghor3oMke svabhAva ke sarvathA viruddha thaa| kintu ve savAra bhI ghor3oMke lie AsAna nahIM the| thor3I hI dUra bhAganeke pazcAt, una ghor3oMkI ucchRkhala gatiko avaruddha honA par3A / prasthAna-sthalIpara ekatra sahasroM darzakoMkI bhIr3ane apanI dRSTisImAke bhItara hI dekhA, una ghoDoMkI cAla ruka gaI thI aura ve savAroM kI lagAmake vazIbhUta, sImita kSetroMke bhItara nAca rahe the|
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 mere kathAguru kA kahanA hai una sAtameMse chaha ghor3e darzakoMkI dRSTike bhItara ruka gaye the| unamese kevala ekakA patA nahIM thA, use apane savArako lekara sarapaTa eka ora ko ojhala hote hI logoMne dekhA thA / ina chahoM ghor3oM aura savAroMke bIcakA saMgharSa sAdhAraNa nahIM thA, kintu antatogatvA savAroMkA lagAmI lohA ghor3oMko mAnanA hI pdd'aa| chaThI zAma taka ve chahoM savAra Age-pIche nirdiSTa sthalapara pahu~ca gye| unameMse kevala ekakA pahale dinase hI koI patA nahIM thaa| rAjA apane kucha darabAriyoM sahita pahalese hI vahAM pahuMca gayA thaa| rAjAkI AjJAse una chahoM savAroMkA yatheSTa satkAra kiyA gayA aura usa rAta unake vizrAma tathA thakAna utAranevAle upacAroMkI vizeSa vyavasthA kI gii| pichale chaha dinoMke dussAdhya azvArohaNa-zrama tathA bIcakI pAMca rAtoM ke Azika vizrAmakI atyalpatAne unake zarIrako thakAnase burI taraha cUra kara diyA thaa| pichalo rAtake vizrAmameM unako thakAna hI aura ubharI thI, jaisA ki atizramake pazcAt prArambhika vizrAmameM hotA hai| rAjAkI AjJAse ve chahoM savAra subaha usake sammukha upasthita hue| unhoMne Azcaryake sAtha dekhA, bhaTakA huA vaha sAtavA~ savAra bhI unake sAtha apane ghor3e-sahita upasthita thaa| ___vaha AdhI rAta bIte kisI samaya vahA~ A pahu~cA thA aura rAja zivirake bAhara hI kucha dera vizrAma kara cukA thaa| rAjAne sabhI savAroMpara dRSTi DAlI aura taba isa antimako lakSya kara kahA___'tuma nizcita samayase bahuta pIche, phira bhI Avazyaka kAryake lie Thoka samayapara yahA~ A gaye ho / mere cune hue sAtoM azvArohiyoMmeM tumhI eka aise ho jo mere pramukha, isa samayake Avazyaka kAryapara Age jAneke
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ thake vijetA lie yatheSTa svastha ho aura apane vAhaka azvako apanA sahayogI mitra banA sake ho|' itanA kahakara rAjAne use agalI maMz2ilake kisI durgama pradezake rAjAke pAsa le jAneke lie apanA likhita sandeza-patra sauMpa diyA aura zeSa chaha savAroMko kucha dhana dekara chuTTI de dii| Avazyaka samayake bhItara rAjakIya sandezako abhISTa sthAnapara pahu~cAnekA sAmarthya unameM nahIM raha gayA thaa| isa antima savArane apane ghor3eko pahale tIna dina taka svacchanda rUpase svecchita dizAoMmeM daur3ane-vicaranekI pUrI chUTa de dI thii| tIna dina taka vaha ghor3ekI daur3ake samaya usakA kevala pIThakA sAthI tathA vizrAmake samaya usakA sahAyaka aura sevaka rahA thaa| cauthe dina vaha apane ghor3eke vizrAmakA saMgI aura vizvAsapAtra nAyaka bana sakA thaa| pAMcaveM dina aura rAtakI daur3ameM viparIta dizAoMkI bhaTakI huI dUriyA~ pAra karake vaha apane nagarako lauTa AyA thA, aura chaThA dina vizrAma evaM sukha-sevanameM bitAkara chaThI rAtakI suhAvanI cA~danImeM nirdiSTa sthAnapara jA pahuMcA thaa| x mere kathAgurukA kahanA hai ki saMsArameM isa samaya azvArohiyoMkI saMkhyA DhAI arabase kama nahIM hai, kintu ve apane ghor3oMko sAdhane aura samayake bhItara kisI prArambhika maMz2ilataka pahu~cAne meM itane thaka jAne haiM ki dUsarI abhISTa maMjilakI ora bar3hanekA dama unake zarIrameM nahIM raha jAtA / sAtha hI sabase bar3e AzcaryakI bAta yaha hai ki unheM apane azvArohI honekA prAyaH patA hI nahIM hotA aura ve svayaMko padacArI payAdA hI samajhe rahate haiN| mere kathAguruke isa antima saMketakA abhiprAya kyA Apake sAmane pUrNatayA spaSTa nahIM hai ? X
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthUla aura sUkSma dakSiNa bhAratake samudra-taTavartI tatkAlIna ambunADa nAmaka pradezameM kisI samaya eka ati prAcIna mAnava jAtike vaMzaja rahate the| ina logoMkI koI niyamita rAjakIya vyavasthA nahI thii| ye alaga-alaga daloMme choTe-choTe grAma-samUhoMmeM rahate the aura inake dala-nAyaka hI nyUnAdhika rUpame inake zAsaka the / ye loga khetI karate the| dharatIke dhAna aura samudrakI machaliyA~ hI inakA mukhya AhAra thaa| par3osake pArvatya vanoMse kucha pazuoMkA AkheTa bhI ye kara lete the| daloMke bIca dharatI aura jala bhAgoMke lie yuddha bhI prAyaH hote rahate the| eka bAra aisA huA ki inake khetoMmeM pAnI na barasaneke kAraNa dhAna tanika bhI nahI upajA aura samudrako machaliyA~ bhI kisI daivI preraNAvaza taTase itanI dUra calI gayIM ki vahA~-taka inakI DoMgiyA~ nahIM pahu~ca sakatI thiiN| AhArake abhAvase jIvanakA saMkaTa inake sAmane A khar3A huaa| aise saMkaTa-kAlameM sampUrNa jAtike samasta daloMke loga ekatra hue aura apane agracetA gurujanoMkI salAhase par3osake samRddha dravir3a rAjyake rAjAke pAsa unhoMne saMdezA bhejA ki ve unake rAjyameM sammilita hokara unakI prajA bananeke lie taiyAra haiM, yadi dravir3a-rAja usa samaya unakI jIvanarakSAkI tathA bhaviSyameM sukhapUrvaka jIvana-nirvAhakI vyavasthA kara skeN| dravir3a-rAjako dRSTi bahuta dinoMse ambunADapara thI aura ve ise apane rAjyameM sammilita karanA cAhate the| kintu isa jAtiko arAjakatA aura durdamya svacchandatAkI pravRttike kAraNa abataka unhoMne isa dizAmeM koI paga nahIM uThAyA thaa|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthUla aura sUkSma aba ambunADa-vAsiyoMkI orase hI aisA prastAva Anepara dravir3arAjako bar3I prasannatA huii| abhyAgata pratinidhiyoMko unhoMne satkArapUrvaka ThaharAyA aura nizcaya kiyA ki dhAnase bharI gAr3iyoMke sAtha apane choTe putrako bhejakara use hI vahA~kA zAsaka banAkara ambunADako apane rAjyameM sammilita kara leNge| kintu agale hI dina dravir3arAjako samAcAra milA ki unake hI eka uparAjyake zAsaka, unake.jAmAtRne apane rAjyase dhAnase ladI gAr3iyA~ ambunADakI ora pracAlita kara dI thiiN| ___ dravir3arAjake jAmAtRko kisI prakAra ambunADake usa dravir3arAjake lie bheje hue prastAvakI sUcanA mila gayI thI aura usane usa pradezako apane rAjyake antargata adhikRta karaneke lie hI yaha kAryavAhI kI thii| dravir3arAja isa samAcArase bar3I dvividhAme par3a gye| yaha pUrNatayA saMbhava thA ki usa uparAjyase dhAnyakI sahAyatA aura AzvAsana pahale pAkara ambunADa-vAsI usIkI adhInatA svIkAra kara leNge| isa prasaMgameM apane jAmAtRkA virodha na karanA apane rAjyakI nyAyocita lAbha-kSatikA viSaya thaa| dravir3arAjane maMtriyoMse parAmarza kiyaa| maMtri-janoMkA bahumata isa pakSameM thA ki senAkA eka dala bhejakara mArgameM hI usa dhAnyako rukavA diyA jAya, uparAjako usakI isa vidroha-paraka kAryavAhIke lie daMDita kiyA jAya aura apane rAjyase dhAnyakI gAr3iyA~ zIghra hI ambunADakne lie bhejI jAya / kintu eka naye taruNa maMtroke anokhe sujhAvapara yaha saba kucha nahIM kiyA gyaa| rAjakumArako ambunADase Aye pratinidhiyoMke sAtha usa dezakI ora drutacala rathoMpara savArakara bheja diyA gyaa| rAjakumArakA yaha rathIdala svabhAvatayA usa chakar3a senAse pahale ambunADameM pahuMca gyaa|
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai maMtrIke nirdezAnusAra rAjakumArane ambunADa-nivAsiyoMko sUcanA dI ki unakA prastAva dravir3arAjane svIkAra kara liyA hai aura prAthamika nirvAhake lie dhAnase bhare chakar3e pIche-pIche A rahe haiN| ____ambunADa-vAsiyoMne isa prANa-rakSaka saMdezakA atyanta ullasita bhAvase svAgata kiyaa| dhAnyase pahale dhAnyake saMdezane unake samIpa pahu~cakara unake arddhamRtaka zarIroMmeM jIvana phUMka diyA / kucha samaya pazcAt dhAnase bharI gAr3iyoMkI dhUla ambunADake pUrva sImAnta pradezake kSitijapara dikhAI de rahI thI aura idhara vahA~ke nivAsI dravir3a rAjakumArako apane navanirmita rAjyAsanapara pratiSThita kara rahe the! aura mere kathAgurukA kahanA hai ki sUkSma ho nahI bhautika-jagatke bhI saMgrahIta AMkar3oMke anusAra sthUlarUpa dhAnyakI tulanAmeM sUkSmarUpa dhAnyakI AzA hI mAnava mAtrake lie adhika mahattvapUrNa evam jIvanaprada hai aura sthUlapara sUkSmako vyApaka vijaya sRSTikA eka pUrNa samartha niyama hai /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktikI ora vidhAtAne isa pRthvI-lokakI racanA jaba pUrI kara lI to svarga-lokake kucha nivAsiyoMke manameM yahA~ basanekI icchA huii| yaha pRthvI-loka apanI viziSTa sthUlatAke kAraNa svabhAvatayA dUsare lokoMse kucha adhika sundara bhI bana gayA thaa| svargake jo nivAsI yahA~ Aneke lie taiyAra hue unakI Age calakara eka alaga jAti bana gaI aura vaha mAnava-jAtike nAmase pukArI jAne lgii| pRthvIpara Aneke lie unhe apane nava-nirmita zarIroM para lAkhoM manakA sthAyI bojha lenA pdd'aa| binA isa bojhake unake zarIroMkA pRthvIpara TikanA kaThina thA / svargake AkarSaNako kama karaneke lie itane bojhakI AvazyakatA anivArya thii| isa bojhakA nAma Age calakara du:kha rakha diyA gyaa| yaha eka pArabhautika aura bAdameM bhautika rUpame bhI svIkRta tathya ho gayA ki isa 'duHkha' ke binA koI saMsArameM nahIM raha sktaa| kucha yuga bItanepara isa duHkhane manuSyake jIvanako atyaMta ekarasa aura nIrasa banA diyaa| isa duHkhake kAraNa mAnava-jana bhU-lokakI sundaratAoMko dekhane-baratane meM asamartha hone lge| ____manuSyoMne vidhAtAse prArthanA kI ki vaha isa bojhako unake sirase haTA le yA kucha kama kara de| kintu vidhAtA aisA nahIM kara sakatA thaa| pRthvI-nivAsiyoMkA eka rattI bhI bojha ghaTAnese brahmAMDake graha-nakSatroMkA santulana bigar3a kara pralaya ho jAnekA bhaya thaa| AjakA bhautika vijJAna bhI kahatA hai ki manuSyake zarIrapara vAtAvaraNakA dabAva prati iJca 15 pauMDake hisAbase barAbara rahatA hai|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 mere kathAgurukA kahanA hai manuSyoMkI vyAkulatA aura azAnti bar3hatI gii| ve aba svayaM isa duHkha se bacanekA upAya khojane lge| antameM eka manuSyane isakA upAya khoja hI liyaa| usane apane eka sAthIko isa bAtake lie taiyAra kara liyA ki vaha eka dinake lie apanA bhI bojha use de de| usa dinakI yAtrA usa manuSyane dugane bojhake sAtha pUrI kI, lekina usake sAthIne pahalI bAra apane bhArase mukta hokara pUrNa nirbharatA aura asAdhAraNa sukhakA anubhava kiyaa| dinabharakI yAtrAmeM usakA sAthI barAbara usakA hAtha apane hAthameM liye rahA, anyathA usa bhAramukta vyaktikA pRthvIpara TikanA kaThina thaa| agale dinako yAtrAme dUsare mitrane pahalekA bhI bojha DhoyA aura use bhAra-muktikA sukha cakhanekA avasara diyaa| isa prakAra 'duHkha' kI duniyAmeM Ananda nAmake vizuddha svargika sukhakI anubhUti ina donoM mitroMne milakara kara lii| ___ Age calakara ina donoM mAnava-bandhuoMkI dekha-rekhameM aisI vyavasthA huI ki dUsaroMkA bojha uThAnevAlA eka varga hI mAnava-jAtimeM bana gyaa| dhIre-dhIre yaha bhAra-vAhaka varga apane zramAbhyAsa dvArA itanA samartha ho gayA ki inamemeM eka-eka vyakti saikar3oM-haz2AroM vyaktiyoMkA bhAra apane Upara uThAkara unheM bhArahInatAke sukhako anubhUtikA avasara dene lgaa| kahate haiM ki isa prakriyA dvArA una samartha manuSyoMme binA usa bhArake bhI pRthvIpara svecchAnusAra Tike rahanekI eka naI zakti jAga uThI hai, aura isa kramase eka dina vaha bhI A sakatA hai jaba mAnava-jAtike sabhI vyakti binA kisI bhAra (duHkha) ke isa pRthvIpara rahane yogya ho jaayeNge| kucha khoja-samartha itihAsakAroMkA anumAna hai ki mAnava-jAtike ina do sarvaprathama manuSyoMke nAma gautama buddha aura maitreya hai /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ khojakI mAyA merI asAdhAraNa, adamya sAdhanAoMse vivaza hokara Izvarako antameM apanA eka dUta mere pAsa bhejanA hI pdd'aa| IzvarakA nimantraNa liye vaha mere ghara AyA aura mujhe loka-lokAntaroM kI rAha usake nijI mahaloMme le gyaa| jabakhta, malakUta, lAhUta, hAhUta, hUtalahUta Adi rAhake sabhI lokalokAntaroke nAma maiMne apanI DAyarIme likha liye aura unake aneka sthaloMke phoTo bhI khIMca liye / loka-lokAntaroMke ye nAma mere lie naye kevala isalie the ki vaha devadUta apane pichale mAnava-janmake dinoMmeM kisI IrAnI sUfI santakA ziSya thA aura loka-lokAntaroMke nAma usI dezakI bhASAmeM jAnatA thaa| _____ usa dina Izvarake mahaloMse usakA yatheSTa sneha-satkAra pAkara maiM apane ghara lauttaa| ____ agale dina maiM akele hI loka-lokAntaroMkI rAha usake mahaloMkI ora cala pdd'aa| lokoMke nAma, rAhakI dizAoMke saMketoM sahita merI DAyarImeM, aura mor3oMke vividha sthaloMke citra mere alabamame maujUda the| lekina kaha nahIM sakatA, kahA~-kaisI bhUla huI mai Izvarake mahaloM taka nahIM pahuMca paayaa| nirAza ho, mujhe apane ghara lauTanA pdd'aa| pahale dinake anusAra Izvarake mahaloM takakI yAtrA kevala Adhe dinako thI / aba maiM pratidina sabere gharase nikalatA, dopahara bIte taka Izvarake mahaloMkI rAha khojatA aura nirAza ho, tIsare pahara apane gharakI ora lauTa par3atA / nirAzA aura thakAna liye merI rAta nIdameM kaTa jaatii| hote-hote isI kramameM mere jIvanako antima sA~jha bhI A gii| usa rAta maiMne apanA ghara sadaivake lie chor3a diyaa|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai gharase bAhara nikala kara maiM niruddezya usake dvArapara A khar3A huaa| Izvarake prati merA prema avazya thA, kintu usake mahalokI ora bar3hanekA koI utsAha mere maname zeSa na raha gayA thaa| ___ acAnaka apane kandhepara eka sparzakA anubhava pA kara maine mur3akara dekhA, Izvara hI sAkSAt mere sAmane upasthita thA / - mere ulAhanekA uttara dete hue usane kahA 'nahIM! pahalI bheMTake dinase barAbara nahIM, kevala utane hI samayake lie mujhe tumase alaga rahanA par3atA thA jitane samaya tuma mere mahaloMkI khojameM lage rahate the|' aura taba dhyAna denepara maine dekhA ki sacamuca eka bAra milaneke pazcAt rAha aura dUrIkA astitva kevala eka bhrama hI thaa|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ giddha aura makkhI kisI vanameM giddhoMkA eka bar3A parivAra rahatA thA / hara tIsare varSa ye apane samUhame-se kisI ekako apanA saradAra cuna lete the aura apane netRtva kAlameM vahI unakI bhoja-yAtrAoMkA nirdezaka aura aguA hotA thaa| naye bhojanakA pahalA grAsa lenekA adhikAra usIkA hotA thA aura usIke AdezAnusAra giddhoMko alaga-alaga ToliyoMme ba~Takara apanI bArIpara bhojya-zavakA AhAra karanA aura samayoparAnta vahA~se haTakara dUsarI TolIko bhojanakA avasara denA par3atA thaa| eka bAra usa vaname naye giddharAjake rAjyAbhiSekakA samAroha ho rahA thaa| sabhI giddha eka bar3e TIlepara apane naye rAjAko gherakara vRttAkArameM baiThe hue the| unamese kucha pramukhajana usake prati bArI-bArI prazasti aura badhAIke zabda prastuta kara rahe the| eka makkhI bhI vahA~ unake bIca upasthita thii| avasara pAkara vaha saradArake samIpa A baiThI aura giddha-sabhAko sambodhita kara kahane lagI _ 'jise ApalogoMne apanA saradAra nirvAcita kiyA hai vaha bahuta dinoMse merA parama mitra hai| mujhe prasannatA hai ki Apane apane atyanta buddhimAna aura yogyatama vyaktiko hI apanA nAyaka nirvAcita kiyA hai| isa nirvAcanake lie maiM apane mitrako badhAI aura Apako hArdika dhanyavAda detI hU~ aura Apako vizvAsa dilAnA cAhatI hU~ ki mere mitrake nAte Apa sabhIko merI bar3Ise-bar3I sevAe~ sadaiva prApta rhegii| makkhIne apane saMkSipta bhASaNameM batAyA ki kucha varSa pahale eka samaya manuSyoMke eka gAMvameM bAse bhAtake Dherapara baiThI vaha apanA bhojana kara rahI thii| vahIMpara yaha giddha A phuNcaa| giddhane use apanI coMcase koI hAni
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 mere kathAgurukA kahanA hai nahIM pahu~cAI aura usake lie yatheSTa bhojana chor3akara Asa-pAsakA zeSa bhAga usane prema-pUrvaka usake sAtha hI khaayaa| tabhIse vaha isa giddhako apanA mitra mAnatI A rahI hai| ___ sabhI giddhoMne Azcaryacakita dRSTise isa makkhoko dekhA aura isakI bAta sunii| svayaM giddha saradArako bhI isa makkhIke paricaya yA mitratAkA koI jJAna nahIM thaa| makkhIkI bAta choTe muMha bahuta bar3I vAta thI; aisI barAbarIkA dAvA giddhoMke lie atyanta nirAdarapUrNa aura apamAnajanaka thaa| . eka giddhane prastAva kiyA ki use anumati dI jAya ki vaha apanI coMcake halke prahArase isa makkhIko samApta kara ise isake apamAna-janaka kathanako ucita daNDa de de| ..' * kaI giddhoMne usake prastAvakA samarthana kiyaa| kintu naye giddha saradAra ne kahA 'isa makkhIne yadi apamAna kiyA hai to sabase sIdhA merA hI kiyA hai| maiM cAhatA hU~ ki Apa ise abhI aisA daNDa na deM, aura isakI kathita bar3I sevAoMke pradarzanakA kucha avasara deneke bAda hI isa dizAmeM kucha nizcaya kreN| ma agalI subaha ho unheM bhojana-yAtrAke lie sau kosa dUra eka dUsare vana khaMDakI ora prasthAna karanA thaa| unake agracara dUta eka bar3e hAthIke zavakA samAcAra vahA~se lAye the| in 'agalI dopaharako hama loga sau kosa dUra eka dUsare vanameM bhoja kreNge| AzA hai tuma vahAM hameM apanI bar3I sevAeM de skogii|' usI pahale giddhane apane krodhako bhItara-hI-bhItara dabAkara vyaMgya kiyaa| missandeha, tuma mere choTe paMkhoMko dekhakara samajhate ho ki mai kala subahase dopahara taka so kosa dUra bhI nahIM jA sakatI ! lekina paMkhoMse
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ giddha aura makkhI 56 buddhi bar3I hotI hai aura vaha mere pAsa tumase kucha adhika hai|' makkhone uttara diyA / agalI subaha giddhoMkA vaha parivAra usa vanako ora ur3a claa| eka pahAr3I nadIke kinAre vaha hAthI marA par3A thaa| usake pAsa hI idharaudharako caur3I caTTAnoMpara sabhI giddha baiTha gaye / 'mere mitro !' giddhoMne, acAnaka sunakara hAthokI ora dRSTi pherI to dekhA, usakI sUMDake Upara baiThI huI vahI makkhI kaha rahI thI-'mere mitro, ApalogoMke yahA~ vyavasthita honese kucha hI pahale mai yahA~ pahu~cI huuN| yaha tIna gati maine maitrI-sahayogakI sAdhanA dvArA hI pAI hai| isa samayakI merI sabase bar3I sevA yahI hai ki Apa merA Adeza mAnakara isa hAthIko na khAyeM aura Asa-pAsa kisI dUsare bhojanakI khoja kara leN| yaha hAthI kisI atyanta tIna viSako khAkara marA hai aura isakA mAMsa khAnese Apa sabake prANa saMkaTameM par3a jaayeNge| svastha aura viSAkta mAMsakI jitanI parakha mujhe hai Apako nahIM ho sakatI; isalie Apako merA yaha parAmarza mAnanA hI caahie|' giddhoMko makkhIke isa upavAsa-kAraka parAmarzase bar3A kSobha huaa| usake prathama virodhI giddhane hI kahA 'isa makkhIke hausale bahuta bar3hate jA rahe haiN| kala isane hamArA itanA bar3A apamAna kiyA aura Aja apanI kuTilatAse hameM bhojanase bhI vaMcita karanA cAhatI hai|' ___'merI kuTilatA yA saralatAkA parIkSaNa kaThina nahIM hai / tumheM vizvAsa na ho to saradArako anumatise tuma isa mAMsakA svAda lekara svayaM dekha sakate ho|' makkhIne usase kahA / saradAra aura dUsare giddhoMko orase kisI virodhakA saMketa na pAkara usa giddhane hAthIko sUMDapara apanI coMca mArI aura thor3I hI derameM cakkara khAkara dharatIpara gira pdd'aa|
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai sacamuca usa hAthI ko usake mAlikake kisI zatrune tIvratama viSa dekara hI mArA thA -- 60 X X X giddhoMke manameM uThe aneka praznoMkA samAdhAna karate hue par3osa ke per3akI DAla para baiThe eka antaryAmI buddhimAn koekI vANI sunAI do 'sahayoga aura sevA choTese choTe jIvakI bhI sAdara, saharSa aura kRtajJatA pUrvaka leneke lie prastuta rahanA cAhie / aisA sahayoga prastuta karanevAlI nagaNya makkhI bhI, jo dina bharame sau bIghese adhika dUra nahIM ur3a sakatI, kisI giddhakI pU~chapara usake anajAne hI savAra hokara Adhe diname sau kosa jA sakatI hai aura vahA~ usake dala-bala sahita prANoMkI rakSA kara sakatI hai / '
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ninnAnabe aura sau aura yathAsamaya brahmAjIne sukha aura duHkhake sau devatAoMkA eka dala manuSyoMkI pRthvIpara bheja diyaa| unake sabase bar3e rAja-nagarake mahAmandirameM manuSyoMkI avatarita huaa| nAoMkI sau-sau ina sukha aura duHkhake devatAoMkI sau-sau pahacAneM unhoMne pahalese hI manuSyoMke zAstroM aura dharmagranthoMmeM likhA rakkhI thiiN| ___mAnava-zizuke rUpameM janma lekara AnevAle ina devatAoMmeM sukhadevoMkI saume-se pahalI, sabase moTI pahacAna yaha thI ki ve raMgake svarNavarNI hoMge, aura sabase antima tathA jhonI yaha ki unake dAhine kAnake pIche eka choTA, kaThinAIse dIkhanevAlA, ubharA huA nIlA tila hogaa| isI prakAra duHkhadevoMkI sabase pahalI, moTI pahacAna yaha likhI thI ki ve raMgake tAmravarNI hoMge aura sabase jhInI yaha ki unake bAyeM kAnakai pIche eka utanA hI choTA ubharA huA kAlA tila hogaa| ___ manuSya loga sukhake devatAoMko hI apanI dharatIpara rakhanA aura duHkhadevoko vApasa vidA kara denA cAhate the / zAstroMmeM isake lie vidhAna diyA huA thA-pIle phUloMkI mAlA jina devatAoMko pahanA dI jAyagI ve pRthvIpara Tika jAyeMge aura jinheM kAle phUloMkI pahanAI jAyegI ve turanta yahA~se lauTa jaayeNge| __ manuSyoMne zAstrokta cihnoMke anusAra unheM sukhada aura duHkhadake vargomeM alaga-alaga kara liyaa| sunahale aura taMbahale donoM vargake zizuoMmeM sukhadevoMke aura taMbahale zizuoMmeM duHkhadevoMke adhikAMza lakSaNa pahalI hI dRSTime dekhe jA sakate the| .sukhada aura duHkhada vargoMke zizu-rUpa devadUtoMko mahAmandirake uttara aura dakSiNa pAvoMmeM alaga-alaga pAlanoMpara liTA diyA gayA thA aura
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 mere kathAgurukA kahanA hai dUsare vargake zizuoMko vidA karane ke lie kAle phUloMkI mAlAe~ pahanAnekA Ayojana ho hI rahA thA ki mandirake eka taruNa purohitane vahA~ praveza kiyA / vaha kArya-vaza kahI vAhara hI abataka ruka gayA thA / grAhya vargake zizuoMkA nirIkSaNa karaneke bAda usane dhyAna-pUrvaka tyAjya vargake zizuoMkA bhI nirIkSaNa kiyA, aura taba usI dUsare vargake eka zizuko godame uThAte hue usane kahA___'isa zizumeM duHkhadevake kevala ninnAnabe lakSaNa hai, pUre sau nahIM, isalie yaha duHkhadeva kadApi nahIM ho sktaa| Apa loga isa Unazata lakSaNI (ninnAnabe lakSaNoM vAle ) ke sAtha zatalakSaNI (sau lakSaNoM vAle) kA-sA vyavahAra kyoM karane jA rahe haiM ?' mahAmandirake buddhimAn purohita-vargane apane isa taruNa sadasyako bAta kA bar3A upahAsa kiyA, phira virodha aura usake nirantara haThako bhartsanA bhI kii| kintu rAjAke nirNayase, usa taruNa purohitake prANoMke mUlyapara, usa zizuko roka liyA gyaa| uncAsa tAmravarNI zizuoMko kAle phUloMkI mAlAe~ pahanA dI gaI aura unakA sparza pAte hI ve antardhAna ho gye| svarNavarNI zizu pIle phUloMkI mAlAoMmeM musakarAte vahA~ raha gaye / tAmravarNI uncAsoM duHkhadUtoMke antardhAna hote hI isa pacAsaveMkA varNa ekadama svarNimame badalakara jagamagA uThA aura usa tAmravarNI mAyA-carmake lupta hote hI mukhadUtake sampUrNa sauvoM lakSaNa usake zarIrapara jhalakane lge| katipaya aprakAzita zAstroM-purANoMke TIkAkAroMke anusAra saMsArako sabase adhika rahasyapUrNa evaM mahattvapUrNa kathA yahI hai / mere kathAgurukA kahanA hai ki saMsArakI pragatike lie usameM uncAsa duHkhoMke samakSa ikyAvana sukhoMkA AvirbhAva eka atyanta sArthaka tathya hai / sukhoMkI surakSAke lie unake sAtha-sAtha duHkhoMkA bhI avataraNa, sarvocca sukhakA duHkhoMke jhIne
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ninnAnabe aura sau paridhAnameM Agamana aura sabase choTe purohita-dvArA usako khoja-me kucha atyanta mahattvapUrNa granthiyA~ hai aura inheM sulajhAnA kaThina nahIM hai| isake Age lAla rozanAIse likhI mere kathAgurukI TippaNI hai ki ninnAnabe aura saukA antara yadyapi mAnava-jAtikI sarvazreSTha vidyA-gaNita vidyAne zikSita mAnava-samAjake sAmane prakaTa kara diyA hai, kintu vyAvahArika rUpameM ve abhI sau aura ninnAnabekA to kyA sau aura ikyAvanakA bhI antara baratanA nahIM jaante| jisa dina ve ise pUrNatayA baratanA sIkha jAyeMge usa dina unake sIkhaneke lie pRthvIpara kucha bhI zeSa na raha jAyagA / ___ to kyA sacamuca ninnAnabe aura sokA antara baratanA hama-Apa abhI nahIM jAnate ?
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ turata upacAra kisI samaya eka dezameM varSAkI kamI aura vyApArika hrAsake kAraNoMse bar3I daridratA A gaI aura deza vAsiyoMke bhUkhoM maranekI naubata A pahu~cI / deke rAjAne rAjyabhara meM ghoSaNA kara dI ki jo vyakti isa paristhiti se mukti dilAneke lie sabase acchI yojanA prastuta karegA use hI rAjyakA pradhAna maMtrI banAkara usakI yojanAko kAryAnvita karanekA pUrA avasara diyA jAyagA / aneka vidvAnoM aura artha - kRSi - vizAradoMne apanI-apanI yojanAeM prastuta kIM / yojanAe~ svabhAvatayA lambI-caur3I aura kama yA adhika derasAdhya thIM aura unake kAryAnvita karanemeM bahuta dhairyakI AvazyakatA thI / kintu unameM eka yojanA aisI bhI thI jisame pahale dinase hI prastuta vikaTa samasyA ke halakA AzvAsana thA; aura vizeSatA yaha thI ki usa yojanAmeM AzvAsanake atirikta aura koI bAta hI nahIM thI / rAjAne isI yojanAko svIkAra kara liyA aura usake prastuta kartA ko pradhAnamantrI banAkara usake adhikAra sauMpa diye / isa naye mantrIne rAjakIya annake surakSita godAmoMmeM se nikalavAkara annake bore rAtorAta rAjyake pratyeka nagara aura grAmameM pahuMcavA diye aura Adeza diyA ki pratidina pratyeka nagara aura grAmameM kevala prAtaH se madhyAhna kAlataka hI khetoM aura kArakhAnoM meM kAma hogA, dopa harameM rAjakIya bhojanazAlA se sabako yatheSTa bhojana milegA aura sAyaMse zayana - kAlataka ke lie vizeSa meloM aura vividha prakArake sAmUhika Amoda-pramodoMkA Ayojana rahegA / isa vyavasthAke antargata pratyeka vyaktike lie usakI ruci aura zaktike anukUla niyamita zramadAna anivArya thA /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ turata upacAra isa prakAra sAre rAjyameM meloM aura nagara-bhojoMkA daura cala pdd'aa| janatA apane prastuta abhAvake saMkaTako bhUla gaI aura use vizvAsa hone lagA ki kisI daivI samRddhine Akara unakI daridratAko dUra kara diyA hai| kintu sAta hI dinake bhItara rAjakIya anna-bhaNDAra tIna cauthAIse adhika khAlI ho gyaa| rAjAko isakI sUcanA milii| usane turanta isa mantrIko apadastha karake kArAvAsameM DAla diyA aura agale dina phA~sIke takhtepara laTakA diyaa| itanI bar3I rASTra-ghAtI mUrkhatA yA ucchRGkhalatAkA isase kama aura kyA daNDa diyA jA sakatA thA ! yaha daNDa janatAkI dRSTimeM nahIM Ane diyA gyaa| kintu rAjakIya bhojana-zAlAe~ aba banda nahIM kI jA sakatI thiiN| unhe banda karanekA artha thA, dezame bhayaGkara arAjakatA aura lUTamAra / rAjAne dezake dhanikoM aura anna-vyavasAyiyoMke pAsa rAtorAta apane guptacara bhejakara unhe isa bhayaMkara paristhitikI cetAvanI dI aura kahA ki yadi ve apanA sampUrNa anna turanta hI rAjakIya godAmoMmeM na bheja deMge to do-tIna dinake bhItara hI janatA unake anna-bhaMDAroMke sAthasAtha unakI sampUrNa sampatti aura prANoMtakako lUTa legii| paristhitikI ugratA spaSTa thii| adhikAMza anna-saMgrAhakoMne apane saMgrahakA adhikAMza bhAga rAja-bhaMDArameM de diyaa| rAjakIya bhojana-zAlAe~ yathAvat calatI rahIM aura unake sAtha-sAtha meloM aura utsavoMke daura bhii| rAja-bhaMDArameM isa naye AyAta annase dezabharakA tIna mahInekA kAma aura cala gyaa| jaba rAja-bhaMDArameM dasa dinake lie anna zeSa raha gayA taba naI phasala kaTa kara AnemeM kevala bIsa dinakI dera raha gaI thii|| __ yathocita vijJaptiyoM dvArA rAjAne yaha sthiti samasta janatAke sammukha prakaTa kara dI / abakI bAra phasala bahuta acchI huI thii| logoMne parizrama, utsAha aura nizcintatAse kAma kiyA thA, bhUkhakA AtaMka unake hRdayoMse nikala gayA thaa| bIsa dina taka AdhA bhojana lekara hI kAma calAnekI
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 mere kathAgurukA kahanA hai rAja-vyavasthAko janatAne saharSa svIkAra kiyaa| kucha anna-dhanikoMne apanA chipAyA huA anna bhI rAja-bhaMDArameM bheja diyaa| bhojanakI kamI aura bhI ghaTa gii| naye anna divasakA utsava rAjyame vizeSa samArohase manAyA gyaa| usI dina rAja-darabArameM mRtyudaNDa prApta pradhAna mantrIke eka purAne bhRtyane eka paracA rAjAke sammukha prastuta kiyaa| usame pradhAna mantrIne jo kRSi aura arthake sAtha-sAtha manovijJAnakA bhI eka prakANDa kintu avijJApita anveSaka thA-anna-vyavasthA-sambandhI gaNanA isa prakAra aGkita ko thI 12 koTi janatAke lie AgAmI | rAja bhaMDArameM saMgrahItaanna divasa takake lie Avazyaka 9 sahasra tulA 120 sahasra tulA | anna-dhanikoMke bhaMDArameM chipAAtaMka janita atirikta kSudhAke lie 10 sahasra tulA vizyaka -30 sahasra tulA, AtaMka janita atirikta kSudhAke abhAvase bacata-30 sahasra tulA ullAsa-sphUrtike dvArA AhArameM bacata- 15 sahasra tulA tyAga aura nivedita upavAsa dvArA vyavasthita- 6 sahasra tulA 150 sa0 tu. 150 sa0 tu0 mere kathAguruko TippaNI hai ki usa pradhAna maMtrIko rAjanyAya-dvArA jo puraskAra milA usapara unheM aura usa divaMgata maMtrIko tanika bhI Apatti nahIM hai kyoMki vaha AjakI Arthika buddhimattA aura nyAya-nItike
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ turata upacAra 67 bahuta kucha anukUla hI thaa| phira bhI unakA mata hai ki Ajako abhAvapUrNa sthitikA vahI upacAra kAragara ho sakatA hai jo dera-sAdhya na hokara tAtkAlika ho, aura vaisA upacAra koI aisA hI artha-kRSi-vizArada prastuta kara sakatA hai jo una vidyAoMse Upara sacce mAnava-manovijJAnakA jJAtA ho aura usa pradhAna mantrIkA puraskAra bhI eka bAra apane sirapara leneke lie taiyAra ho|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ bholA gA~va kisI nadIke kinAre eka gA~va basA huA thA, bholA gA~va / jaisA usa gA~vakA nAma thA, usake nivAsI bho ekadama bhole-bhAle the| ekabAra kisI dUrake nagarakA eka catura bar3haI usa gA~vameM aayaa| nadI-kinAre jo loga use dikhAI par3e unheM ikaTThA kara usane kahA'tumaloga bar3e bhAgyavAn ho ki itano sundara nadIke kinAre rahate ho / kyA isa nadIke pAra bhI tumaloga kabhI jAte ho ?' logoMne use batAyA ki usa nadIke pAra ve kabhI nahIM jaate| nadIke pAra jAnekA unake pAsa koI upAya bhI nahIM hai| isapara usa bar3haIne unheM upadeza denA prArambha kiyA-'bar3e duHkha aura zarmakI bAta hai ki jisa nadIke eka pArakA pAnI tumaloga pIte ho usake dUsare pAra tuma kabhI gaye bhI nahIM !' baDhaI upadezaka bana baiThA aura dhIre-dhIre gAMvake sabhI loga usakI sabhAmeM jur3a gye| unake ghara aura kheta sabhI nadIke isa pAra the aura usa pAra jAnekA unake manameM pahale kabhI koI vicAra nahIM AyA thaa| usa upadezase prabhAvita hokara unhoMne upadezakase prArthanA ko ki vaha nadIpAra jAnekA koI upAya unheM btaaye| gA~vabharakI fasalake Adhe anAjakI komatapara usane gAMvavAloMko usa pAra le jAnekA saudA Iya kara liyaa| upadezakake nagarako jholameM nAveM calatI thIM aura vaha svayaM jAtikA bar3haI thA hii| usane mana-hI-mana nizcaya kiyA ki apane kuTumbiyoMko nagarase bulavAkara nAveM banAnekA kArakhAnA isa gA~vameM khola degaa| gA~vavAloMke anAjase usake kuTumbakA acchI taraha pAlana-poSaNa hogaa| naI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ bholA gA~va banI nAvoMpara vaha gAMvavAloMko usa pAra lejAkara chor3a degA aura phira apane kuTumba-sahita isa upajAU khetoMvAle gA~vameM cainase nivAsa kregaa| gA~vavAloMko apane upadezase sahamata kara, vaha apanI sabhA visarjita karake apane nagarako calA gyaa| usI samaya eka sAdhu udharase A niklaa| upadezaka aura gA~vavAloMkI sArI bAta samajhakara usane unase kahA'upadezakajIne eka bahuta bar3A kAma tumhAre sAmane rakhakara use pUrA karanekA upAya bhI juTA diyA hai| lekina vaha kAma abhI tumane AdhA hI samajhA hai| nadIke pAra jAnekI hI nahIM vahA~se lauTanekI kaThinAI bhI tumhAre sAmane hai|' ___lauTanekI kaThinAI ! unhoMne socA sacamuca lauTanekI bAta to unake lie aura bhI adhika cintanIya hogii| usa pArase lauTanA bhI unake lie atyanta Avazyaka thA, kyoMki unake ghara aura kheta sabhI isI pAra the| aba pAra jAnese adhika lauTanekI cintA unhe laga gii| lauTaneke lie fasalakA zeSa AdhA anAja bhI unhe upadezakako denA par3egA-ve salAha karane lge| 'maiM tumheM lauTanekA eka aisA upAya batA sakatA hU~ ki usake lie phasalakA AdhA anAja tumheM na denA par3e aura pahalekA diyA AdhA anAja bhI lauTa aaye|' sAdhune kahA / gA~vavAle isa sAdhuke pairoMpara gira pdd'e| aisA upAya batAkara Apa hameM z2indagIbharake lie apanA celA banA leN|' unhoMne kahA / sAdhune upAya batA diyA, 'tumaloga nadIke usa pAra jAo hI mata !' vaha sArA gA~va usa dinase usa sAdhukA ziSya bana gyaa| lekina mere kathAgurukA kahanA hai ki kisI gahare arthameM kevala usa gA~vako chor3akara, duniyAmeM nadiyoM, jhIloM aura samudroMke kinAre jitane bhI dUsare gAMva aura nagara base hue haiM, ve sabhI usa catura upadezakako sIkhapara jame hue haiM aura gA~va-gA~va nagara-nagarameM usake kuTumbavAloMkI nAveM cala rahI haiM /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghara aura gherA eka rAjAne sundara upavanoM aura jalAzayoMse sajA eka vistRta pradeza apane kisI sukha avasarapara brAhmaNoMko dAna diyaa| usa parama ramaNIka bhUbhAgapara sau brAhmaNoMne apanI-apanI suvidhA aura icchAke anukUla ghara banavA liye| rAjAko dI huI dakSiNA gRhanirmANake lie yatheSTa thii| usa bhUkhaNDapara apanI icchAnusAra jahA~ aura jitanI cAhe bhUmi pratyeka brAhmaNa le sakatA thaa| saba gharoMke bana jAnepara eka dina usa naye upanivezameM gRha-pravezake lie rakkhA gyaa| rAjA bhI usake Ayojaname sammilita huaa| usa upanivezameM brAhmaNoMkA svAgata karate hue rAjAne kahA 'Apa logoMne apane-apane gharoMke cAroM ora cahAra dIvArI banAkara jo dharatI gherI hai vaha bahuta kama hai| maiM cAhatA hU~ ki Apa use yathAzakti aura bar3hAyeM / jisa brAhmaNakI apanAI huI dharatI sabase adhika hogI vahI mere pitRguruke AdezAnusAra merA kula-purohita hogaa|' ___agale mAsa rAjA usa brahmapurImeM phira gayA aura dekhA ki kucha brAhmaNoMne, jinakI gherI huI bhUmi pahale bhI adhika thI, apanI cahAradIvAriyoMko aura bhI vistRta karanekA kAma lagA rakkhA thaa| rAjAke satkArameM brAhmaNoMkI sabhA judd'ii| usa sabhAmeM eka brAhmaNane khar3e hokara ghoSita kiyA ki usakI dharatI sabase adhika hai aura isIlie vahI usa dinase rAjakulakA purohita hai| usa brAhmaNake dAvepara sabhI brAhmaNoMko bar3A Azcarya huA / Arthika sAmarthyameM vaha sabase kama thA aura usakA ghara tathA gherA bhI bahata choTA thaa|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghara aura gherA 71 phira bhI usake dAvekA nirIkSaNa honA hI thA / rAjAke sAtha sabhI brAhmaNa usake sthAnapara gaye / unhoMne cakita dRSTi se dekhA ki pichalI sA~jha taka usake gharake cAroM ora jo choTI-sI cahAra dIvArI thI vaha bhI aba DhahI par3I thI / saMbhavataH rAtoM-rAta ho use usake mAlikane girA diyA thA / rAjAne turanta hI jhukakara usa brAhmaNake paira chU liye / X X X usakI dharatI hI sabase adhika aura nissandeha itanI adhika thI ki kisI bhI bar3e se bar3e gheremeM nahIM A sakatI thI aura isI nAte vaha parama samRddha brAhmaNa hI usa kSaNase rAjakulakA purohita bhI thA /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Astika aura nAstika eka jAr3ekI rAta do khaTamaloMne kisI gRhasthakI khATame janma liyA / donoMmeM eka bhakta aura jJAnI thA dUsarA ajJAnI / jJAnI khaTamalane apane anajAna bhAIko batAyA ki saMsArakA sArA kAma jisa devatA ke pratApase calatA hai usake darzana saberA honepara hoMge / usakI pUjA pratyeka prANIko karanI cAhie / ajJAnI khaTamalapara isa upadezakA koI prabhAva na par3A / vaha apane pAlaka gRhasthake raktakA AhAra karatA rahA / saberA huA / gRhasthane khATako dhUpameM DAla diyaa| donoM khaTamaloM ko sUrajakI dhUpa bar3I sukhada lagI / jJAnI khaTamalane ajJAnIse kahA - 'dekha, maiMne kahA thA na ki sUryadeva prakaTa hokara garmI aura prakAzakA dAna kareMge / darzana kara unheM pramANa kara !' ajJAnI khaTamalane uttara diyA- 'mujhe to sAmane koI sUryadeva nahIM dikhAI dete; hA~, dhUpakI mIThI garamI bar3I pyArI laga rahI hai / maiM to isI - kA majA lene meM santuSTa hU~ / ' 1 'mUrkha ! kRtaghna ! nAstika !' jJAnI khaTamalane usakI bhartsanA karate hue kahA - ' jisakI dI huI garamIkA tU sukha le rahA hai, usIke astitva para avizvAsa ! narakameM bhI tujhe sthAna na milegA !' 'narakameM na sahI, isa khATakI manacAhI dhUpa-chA~hameM to mere lie sthAna hai hI / tumhAre aura mere vizvAsa aura avizvAsase sUryake astitva aura usase yA kahIMse bhI Ane vAlI garamIpara koI rukAvaTa nahIM par3atI / ' ajJAnI khaTamalane kahA aura khATakI khulI pATIse bAnoMkI chAyAmeM khisaka kara ArAma karane lagA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstika aura nAstika jJAnI khaTamalane ajJAnIke isa palAyanako ghRNAko dRSTi se dekhA / sUryakI orase mukha phera kara vaha devatAkA apamAna nahIM karanA cAhatA thaa| itanA hI kyoM, sUryakA jJAnI upAsaka vaha pratyakSa devatAkI ora agrasara honA hI apanA dharma samajhatA thaa| khATako pATose utara kara vaha dharatIpara calA-sUryako ora-khule A~ganakI rAha-dvArakI deharIke pAragharake bAhara vAle maidAnameM / usa maidAnakA isa jJAnI khaTamalake lie koI Adi-anta na thaa| teja dhUpase usakI dhUla tapa uThI thii| jJAnI khaTamala kA zarIra usake sampUrNa jJAna-dhyAna-sahita usImeM bhasma ho gayA !
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuttoMke lie __ eka rAjAne apane rAjyake guNI evaM pratiSThita janoke eka bar3e sammelanakA Ayojana kiyaa| isa sammelanase usakA pramukha abhiprAya yahI thA ki vaha dezakI viziSTa janatAke nikaTatara samparkame Akara usakA adhikAdhika sahayoga aura sammAna prApta kare / dezake sabhI vidvAn, kalAvid aura zreSThajanoMke pAsa usane nimantraNa bhejA aura unase anurodha kiyA ki ve usa sabhAmeM upasthita hokara rAjakaroMse yathAyogya sammAna grahaNa kreN| sammelanake nizcita avasarapara kevala ekako chor3a sabhI nimantrita jana upasthita ho gaye / jo eka vyakti upasthita nahIM huA vaha rAjanagara ke samIpa eka anya pradezakA nivAsI thA aura usa vaname eka choTA Azrama banAkara rahatA thaa| apane viziSTa vicAroMko dArzanikatAke lie vaha prasiddha thA aura usakI vicAradhArAkA kucha logoMpara prabhAva bhI thaa| isa vyaktikI anupasthitise rAjAne apanA kucha apamAna samajhA aura use cintA huI / apane darabAriyose usane parAmarza kiyaa| antame eka darabArIne rAjAko AzvAsana dete hue kahA 'mahArAja, usa AdamIko maiM acchI taraha jAnatA huuN| use bulAnA koI bar3I bAta nahIM / Aja rAtoM-rAta use darabArame bulAyA jA sakatA hai| vaha svayaM payAde pA~va daur3A huA yahA~ calA aayegaa|' ____ isa darabArIke parAmarzake anusAra rAjAkI orase eka patra usa dArzanikake nAma likhA gayA / patrakA abhiprAya yahI thA ki vaha turanta hI rAjA-dvArA Ayojita sammelanameM upasthita ho; use yatheSTa anna, vastra aura dravyakI dakSiNA prApta hogii| isa patrako lekara eka rAjadUta usa vyaktikI ora ravAnA ho gyaa|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuttoMke lie 75 agalI subaha dUtake pIche-pIche vaha dArzanika rAja-darabArameM upasthita ho gyaa| rAjAkA sammelana usI dinase bar3e dhUma-dhAmase prArambha huaa| guNI aura vidvAn-janoMko rAjAne vividha prakArake sammAnoM aura alaMkAroMse samRddha kiyA aura unhoMne bhI apane guNa aura kalAkA koI kauzala rAjAke prazasti-gAname uThA nahIM rkkhaa| sammelana bahuta saphala rhaa| kahanekI AvazyakatA nahIM ki usa derase Aye hue dArzanikakA bhI rAjAne yatheSTa, balki yatheSTa se bhI kucha adhika hI satkAra kiyaa| ___ agale varSa rAjAne phira vaisA hI sammelana bulAyA / guNI evaM pratiSThita janoMko vaise hI nimaMtraNa-patra bheje gye| usa dArzanikakI bAta rAjAko yAda thI isalie usane niyamita nimantraNa patra kI bhASAmeM anna, vastra aura dravyakI dakSiNA vAlI bAta usako bheje jAnevAle patra meM bar3havA dii| vanase rAjanagara taka Aneke lie koI sArvajanika yAtAyAtakA sAdhana sulabha nahIM thA, isalie isa vanavAsI dArzanikake lie abakI bAra eka ratha bhI rAjAne dUtake sAtha bhijavA diyaa| sammelana prArambha honeke eka dina pUrva hI dezakA samasta guNI evaM pratiSThita varga rAjanagarameM jur3a gayA / isa dArzanikakA ratha bhI ThIka samaya para rAjadarabArakI Dyor3hIpara pahu~ca gyaa| rAjAke saMketapara kucha rAjamantrijana usakA svAgata karaneke lie Age bddh'e| kintu rathakA pardA uThAne para usameM usa dArzanikake badale kevala tIna alpavayaka kutte nikle| unamese ekake galemeM eka patra ba~dhA huA thaa| usame likhA thA 'zraddheya rAjan, gata varSa mere Azramame janme hue ye tIna kukkura-zAvaka Apake pichale varSake nimantraNake samaya bahuta choTe the aura Apake rAjanagara takakI yAtrA nahIM kara sakate the| anna, vastra aura dravyakI AvazyakatA mujhe inhIMke bhojana-chAdanake lie thI aura aba bhI hai| aba ye itane bar3e ho gaye haiM ki Apake nagara taka jA sakate haiM aura Apane kRpA-pUrvaka vAhanake
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai lie apanA ratha bhI bheja diyA hai / astu, abakI bAra maiM svayaM na Akara inhe hI sevAmeM bheja rahA huuN| apanI prajA mAnakara inake bharaNa-poSaNakA jo bhI prabandha Apa kareMge usake lie maiM ApakA kRtajJa huuNgaa| sammAnakI AvazyakatA mujhe nahI hai aura na inhe hI hai| ataeva merI upasthitiko anAvazyaka mAnakara, AzA hai, Apa mere anAgamanako kSamA kreNge|' x isa kathApara mere kathAgurukI TippaNI hai ki vaha rAjadarabArI jisane rAjAko isa dArzanikake bulAnekI yukti batAI thI, sacamuca ise acchI taraha jAnatA thA, vaha pahale usa dArzanikakA guru raha cukA thA aura aba usakA eka samartha mitra aura anuyAyI thA /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA vyavasAya kisI nagarake eka madhyakoTike vyavasAyIko eka nayA vyavasAya suujhaa| apanA pracalita, pratiSThita vyavasAya banda karake usane apane dhanika mitroM, paricitoM aura aparicitoMko isa Azayake patra likhane prArambha kiye ki vaha bahuta kaThina Arthika saMkaTameM hai aura sau mudrAoMkI sahAyatA pAkara vaha usa saMkaTase mukta aura apane sahAyakakA cira anugRhIta ho sakatA hai / isa prakArake kula eka sahasra patra usane logoMko likhe / isa naye vyavasAyase usakI mAna-pratiSThA logoMme bahuta ghaTa gaI / jina eka sahasra vyaktiyoMse usane paisA mA~gA unamese kula tIsane usakI prArthanA svIkAra kI-dasane muMhamAMgA dhana use de diyA aura bosane AdhA-tihAI dekara hI apanA piNDa chur3AyA / phalataH gharakI bhI pU~jI khAkara vaha dhIre-dhIre eka nirdhana bhikhArIke hI starapara pahu~ca gayA aura antameM eka bhikhArIkI hI mauta mara gyaa| marakara jaba vaha svargameM pahu~cA to svargake nyAyAlayake sAmane Aneke pahale hI usane arjI lagA dI ki usakA nyAya bIsa varSake lie sthagita kara diyA jAya / svargake niyamoMke anusAra usakI yaha prArthanA svIkAra kara lI gaI aura use svarga aura pRthvIke bIca bhuvlokmeN .rahanekA sthAna de diyA gyaa| bIsa varSa bAda jaba vaha svargake nyAyAlayameM upasthita huA tabataka ve sabhI eka sahasra manuSya, jinase usane dhanakI yAcanAe~ ko thIM, pRthvIkA jIvana samApta karake svargameM pahu~ca gaye the| svarga-lipikoMkI bahiyoMke anusAra vaha vyakti 970 vyaktiyoMkA sau-sau mudrAoMkA aura 20 vyaktiyoMkA sau-sause kucha kama, kula milAkara
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai 98,200 mudrAoMkA RNI thaa| pahale 970 vyakti ve the jinhoMne usakI yAcanApara use kucha bhI nahIM diyA thA aura bIsa ve the jinhoMne AMzika rUpame usakI prArthanA svIkAra kI thii| _ 'bhUlokame jaba koI yAcaka kisI yAcyase koI aisI vastu mA~gatA hai, jo yAcyake pAsa dene yogya mAtrAmeM vidyamAna hotI hai to turanta hI vaha yAcaka yAcyakA usa vastukA RNI ho jAtA hai / yadi yAcya vaha vastu use de detA hai to sahaja loka-dRSTime vaha yAcakako apanA RNI banAtA hI hai aura usakA lena-dena vahIM unake pArasparika dAna aura kRtajJatAke viniyoga-dvArA barAbara ho jAtA hai, kintu yadi nahIM detA to yAcyakI svargika sampattimese turanta hI usa vastuke barAbara sampattikA kSaya ho jAtA hai, aura isa prakAra bhI vaha yAcaka usa yAcyakA RNI ho jAtA hai'-pradhAna lipikane yAcakake sambandhame svargake niyamakA spaSTIkaraNa karate hue Age kahA-'isa vyaktike kAraNa ina 990 vyaktiyoMke svarga baiMkamese 98, 200 mudrAoMkI kSati huI hai , isalie yaha itanI sampattikA denadAra hai|' 'maiM ina 990 vyaktiyoMkA RNI nahIM huuN| svargake karaiMTa baikase Uparake rijarva baiMkase do lAkha mudrAe~ maiM unhe de cukA hU~ aura isa prakAra maiM unakA 98, 200 mudrAoMkA RNI nahIM hU~ balki 1,10,800 mudrAoMkA dAna hI maiMne unheM kiyA hai|' usa vyaktike isa dAvekI turanta jA~ca huii| sacamuca ina eka hajAra vyaktiyoMke naye khAte svargake U~ce rijarva baiMkameM khula gaye the aura unameM do-do sau mudrAe~ pratyekake nAma jamA thiiN| nyAyAlayame nimaMtrita una eka sahasra vyaktiyoMne Azcaryake sAtha dekhA ki jina kAg2az2ake Tukar3oMpara usane unhe sau-sau mudrAoMkI yAcanAke lie patra likhe the ve vAstavameM pIThakI ora isa bar3e baiMkake chape hue ceka-patra hI the aura unapara do-do sau mudrAe~ unake pAsa yAcakake hastAkSaroke sAtha likhI huI thiiN| svargika
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA vyavasAya sampattike nAte vaha svayaM eka samRddha vyakti thA / kinhIM sUkSma dehI devadUtoM dvArA ve baika-ceka una vyaktiyoMkI raddIkI TokariyoMse nikAla kara isa baiMkameM jamA kara diye gaye the| nyAyAdhIzane saba bAtoMpara vicAra kara nirNaya diyA 'isa vyaktine apane asAdhAraNa, gupta vyavasAya-kauzala-dvArA eka sahasra vyaktiyoMko apanA RNI aura sAtha hI akSaya dhana-sampanna banA .liyA hai / pRthvI aura svargake cAlU baiMkoMmeM jamA kiyA huA dhana kSINa ho sakatA hai| kintu svargake rijarva baikameM jamA kiyA huA kabhI naSTa nahIM hotA, kyoki vaha mUla dhana kabhI nikAlA nahIM jA sakatA aura usakA byAja sau pratizata prativarSakI darase barAbara DipAjiTarake cAla baiMkomeM kabhI bhI TrAMsaphara karAyA jA sakatA hai| pRthvIke manuSyoMkA isa rijarva baiMkame hisAba kholanA hama protsAhita nahIM karate, kyoMki isase devalokakI sampattikA hI hrAsa hai / isa vyaktine apane vyAvasAyika sAhasa aura cAturyase eka sahasra naye manuSyoMkA hAtha devalokakI sampattimeM DAla diyA hai / ise hama yahI daMDa de sakate haiM ki yaha pRthvIpara agalA janma eka bhikhArIkA paaye|' ____ kahate haiM ki agale janmameM vaha vyakti eka bhikhArI hI huaa| kintu samRddhi usake pIche lagI thii| usake pichale janmake RNI janoMne apanI antaHpreraNAse use khule hAthoM dAna diyA aura kA mahAn bhikSukane bhAratavarSame eka bar3e Adhunika zikSAmaThakI sthApanA kI aura sammAnapUrNa vRddhatvako prApta karake apanA vaha janma pUrA kiyaa| bhaviSyadarziyoMkA anumAna hai ki agale janmameM vaha aura bhI bar3A bhikhArI hokara phira isI dezame AyegA aura usakI yAcanAe~ isa dezako Arthika viSamatAoMko pATakara jIvanako prAraMbhika AvazyakatAe~ sabhIke lie sugama kara deNgii|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai isa kathAmeM mere kathAgurune eka choTI-sI TippaNI apanI orase yaha jor3o hai_ 'aise bhikSA-vyavasAyiyoMke eka vargakI saMsArako abhI AvazyakatA hai aura koI bhI vyakti kisIse kucha yAcanA karaneke sAtha-sAtha, pAne aura na pAnekI donoM sthitiyoMmeM, apane yAcyakA RNa mAnanekA abhyAsa karake isa mahAn bhikSA vyavasAyake pathapara Age bar3ha sakatA hai|'
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyakI corI eka subaha rAjamahalake dvArapara rAjAke nAma eka patra par3A huA pAyA gyaa| patra eka corakA thA, jisameM sUcanA dI gaI thI ki vaha usI rAta rAjamahalameM corI karane aayegaa| patrameM saMketa thA ki vaha rAjAkI koI ucita hI corI karegA aura corI karanese pUrva yadi vaha pakar3a liyA jAya, yA usakI corI anucita siddha ho to vaha nyAyocita rAjadaMDakA svayaM prArthI hogaa| usa rAta rAjAne apane mahaloMmeM pahare-caukasIkI vizeSa vyavasthA karA dii| tIna pahara rAta bIte mahaloMke eka bhAgameM zora mcaa| vahA~ke prahariyoM ne eka corako pakar3a liyA thaa| corake hAtha rIte the| spaSTatayA vaha corI karanese pahale hI pakar3a liyA gayA thA / rAjapuruSoMne use rAtabhara mahalake bandIgRhameM rakhA aura agalI subaha rAjAke sAmane nyAyake lie prastuta kiyaa| ___ 'tumane mere mahalameM corI karanekA duHsAhasa kiyA hai / yadyapi tuma kisI vastuko curAnemeM saphala nahIM hue, phira bhI tumhArA yaha prayatna eka anIti aura aparAdha hai| apane bacAvake pakSameM tuma kucha kahanA cAhate ho yA nyAya-daMDake lie prastuta ho ?' rAjAne khaa| * 'duHsAhasa nahIM rAjan, maiMne yaha eka satsAhasakA hI kArya kiyA hai| merA yaha kArya aparAdhako nahIM, nyAyakI sImAmeM AtA hai| aura apane prayatnameM maiM viphala nahIM, saphala hI huA huuN| mere pA~va isakI sAkSI de sakate haiN|' corane kahA / rAjAne dhyAna-pUrvaka use dekhA / vaha taruNa aura sundara thA; usake
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 mere kathAgurukA kahanA hai mukhapara saumya evaM zAlInatAkA teja thaa| usake pAMvoMme eka jor3I bahumUlya sone-sitAroMse TaeNkI makhamalI jUtI thii| yaha nizcita hote dera na lagI ki rAjAkI hI vaha jUtI usane apane pA~voMmeM curA lI thii| 'apanI ghoSaNAke anusAra corI karanese pahale tuma pakar3e nahIM jA sake, tumhAre isa kauzalakA maiM prazaMsaka hU~; kintu isa corIko tuma nyAya kaise kaha sakate ho ?' rAjAke svarame aba prasannatA aura prazaMsAkA puTa thaa| ___'maine ApakI usa jUtIkI corI kI hai jo Apake pA~voMke lie purAnI aura asuvidhAjanaka hokara alaga kara dI gaI hai| maiM eka nirdhana vyakti hU~ apane pA~voMke lie jUtI kamAnemeM asamartha ! isa jUtIkA apaharaNa kara maine ise punaH upayogI banA diyA hai| yaha mere pA~voMke sarvathA anukUla hai| dUsareko AvazyakatA pUrtimeM bAdhaka hue binA apane abhAvakI pUrti, aura anupayuktako upayogI banAnA anyAya kaise, sunizcita nyAya hI kyoM nahIM hai, rAjan ?' ___rAjA corake isa uttarase bahuta prasanna huA aura sammAna-pUrvaka use mukta karanekI AjJA dete hue icchA prakaTa kI ki vaha use usakA koI aura abhISTa puraskAra bhI dekara bidA karanA cAhatA hai / 'mahArAjakI aisI icchA hai to maiM Apake mahaloMse eka aura vastu pAnA cAhatA huuN| vahI eka vastu Apake mahaloMmeM aisI aura hai jo Apake lie anupayukta aura upekSita ho cukI hai|' corane khaa| rAjAkI svIkRti pAkara corane usakA nAma batAyA-rAjAkI eka naI, navayuvA rAnI / rAjAke mahaloMmeM isa samaya bIsa rAniyA~ thIM; aura yaha vaivAhika kramameM solahavIM yadyapi vizeSa sundara thI, phira bhI rAjAkI prakRtike * anukUla na honeke kAraNa usake manase ekadama utara cakI thI aura upekSita jIvana bitA rahI thii|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyakI corI 83 zIghra hI rAjAko jJAta ho gayA ki usa corake sAtha isa rAnIkA vivAhake pUrvase gaharA prema thA aura rAjAse vivAha usakI anicchAse, kevala rAjabalake kAraNa hI huA thaa| rAjAne agale dina saharSa yatheSTa dhana-mAnake sAtha usa rAnIko bhI usa corake sAtha bidA kara diyaa| Ageko kathA hai ki kucha varSa bAda jaba rAjAne apane putrako rAjyabhAra dekara loka-maMgalake lie bhikSAkA pAtra samhAlA taba usakI zeSa unnIsa rAniyoMme se bAraha apane priyajanoMke pAsa calI gaI aura kevala sAtane usake sAtha saMnyAsakI dIkSA lii| vAnaprastha AzramameM vaha apane usa puraskRta corakA hI ziSya bnaa| kahate haiM ki vaha yuvaka cora apane yuga kA eka pramukha naiyyAyika RSi mAnA gayA aura yaha rAjA usakA eka mahAn ziSya huaa|
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA draSTA kisI dezake rAjAne eka bAra par3osI rAjAoMke AkramaNoM aura apaharaNoMse dukhI hokara apane kulake Adi pitAkA smaraNa kiyaa| kula-pitA ne usI rAta svapnameM darzana dekara use sAntvanA dI aura rAjyake chine hue bhAgoMko punaH prApta karanekA upAya sujhA diyA / usane batAyA ki devatAoMse prApta jisa ajeya daNDake balapara usane pRthvIkA ekachatra sAmrAjya apane zAsanameM sthApita kiyA thA vaha rAjakulake pichale zAsaka, vartamAna rAjAke pitAkI asAvadhAnIse pRthvIke bhItara kahIM kho gayA hai| usa rAja-daNDako khojakara hastagata kara lenepara hI AkrAntAoMko parAjita kara khoye hue sAmrAjyako bhI punaH prApta kiyA jA sakatA hai / rAjAne apane isa svapnako carcA darabArake jyotiSiyoMke sAmane kii| jyotiSiyoMne isa svapnako akSarazaH sArthaka batAyA aura usa ajeya daNDa kI sthiti-sthAnakA patA lagAneke lie unhoMne apane patre phailA diye / bahuta-sI gaNanA karaneke bAda eka jyotiSIne batAyA ki vaha ajeya daNDa rAja-siMhAsanake uttarakI ora Der3ha sahasra yojanakI dUrIpara sthita eka vistRta vanake madhya bhAgako pRthvIko sahasra yojanakI gaharAI taka khodane para prApta kiyA jA sakatA hai| ___Der3ha sahasra yojanako uttarAbhimukha yAtrA aura taduparAnta usa sthala kI eka sahasra yojana taka khudAI rAjakIya sAdhanoMke lie koI sugama kArya nahIM thaa| rAjA apane mantriyoM sahita gahare socameM par3a gyaa| usa yAtrAke lie abhiyAnakA upakrama karanese pahale rAjAne darabArake zeSa tIna jyotiSiyoMko bhI apanI-apanI gaNanAe~ prastuta karanekA Adeza diyA /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA draSTA 5 dUsare jyotiSIne hisAba lagAkara batAyA ki vaha daNDa nissandeha Der3ha sahasra yojanakI dUrIpara dharatIke bhItara eka sahasra yojanakI gaharAI para hai kintu usake lie abhiyAna uttarakI ora nahIM, dakSiNakI ora honA caahie| zeSa jyotiSiyoMne bhI usa daNDako utanI hI dUrI aura dharatIke bhItara utanI hI gaharAIpara sthita batAyA, kintu tIsaraMne usakI dizA-pUrva aura cauthene pazcima btaaii| uttara-dakSiNa-pUraba-pazcima ! cAroM jyotiSiyoMkI gaNanAe~ paraspara ekadama viparIta thIM, yadyapi ve cAroM jyotiSa vidyAke pAraMgata vidvAn the| rAjA apane vibhrama aura cintAke Avezame ina jyotiSiyoMko koI kaThora Adeza de, isake pUrva hI eka taruNa, sAmAnya starake darabArIne khar3e hokara kahA___ 'mahArAja! ina cAroM jyotiSiyoMkI gaNanAe~ ThIka haiM aura unakI pArasparika pratikUlatAme inakA doSa nahIM hai| khoye hue rAjadaNDakI khoja tanika bhI kaThina yA dera sAdhya nahIM hai|' rAjAkI AjJA lekara yaha yuvaka rAjadarabArI Age bar3hA, rAjasiMhAsanako thor3I dUra sthAnAntarita kara usake nIcekI pRthvIke bhItara tIna-cAra hAthakI gaharAIpara hI vaha deva-pradatta divya dhAtuoMkA banA rAjadaNDa camakatA huA mila gyaa| asAdhAraNa sImAoM taka upArjita vidyA aura jJAnake cakSuoMse jo vastu ati dUra dekhI jAtI hai vaha sahajadarzI vyaktike lie ati pAsa bhI ho sakatI hai| pAMva-talekI vastu dUradarzI anusaMdhAyakake lie kisa prakAra duSprApya ho jAtI hai, isa sahaja darzanakA pravartaka usa taruNa rAjadarabArIko hI kucha loga mAnate hai| mere kathAgurukA kahanA hai ki una mahAvid jyotiSiyoMkI tulanAmeM usa sAdhAraNa bhaugolikako hI darzana-paramparAkA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai yuga aba samIpa A gayA hai aura Ate yugakA mAnava dUra kahI jAne vAlI abhISTa vastuoMko utanI hI sugamatAse apane pAsa khojanekI kSamatA jagA legA, jitanI sugamatAse AjakA sAdhAraNa bhUgolakA vidyArthI uparyukta kathA ke rahasyako dekha sakatA hai|
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahalA RSi Adima yugakI mAnava jAtikA eka kabIlA kisI vanameM rahatA thaa| anya pazuoMkA AkheTa kara ye loga udarapUrti karate the aura unhIM pazuoMse apane rAtrikAlIna vizrAmako nirvighna rakhane ke lie per3oMpara macAneM bA~dha. kara sote the| dhIre-dhIre vanake sahaja khAdya pazuoM-hirana, zUkara, bhAlU AdikI saMkhyA bahuta ghaTa gaI aura bhojanakI unhe bahuta kamI par3ane lgii| AkheTake lie ve dUra-dUra taka jAkara bhI atyalpa upalabdhike sAtha lauTane lge| bhojanako kamIke kAraNa unake zArIrika balakA hrAsa hone lagA aura aparyApta mAMsake baTavAremeM unakA pArasparika kalaha bhI bar3ha claa| yaha kalaha dina-pratidina ugra hotA gayA aura isake dainika saMgharSomeM kabIleke durbalatara vyaktiyoMkI jAneM bhI jAne lgiiN| ____ antameM eka dina kabIle ke eka taruNa sadasyane sujhAva rakhA ki bhojanake lie AkheTa-yAtrAko eka dinake lie sthagita kara isa samasyApara milakara kucha socA jAya / vanya pazuoMkI kamI to eka nizcita satya thA, usa dazAmeM bhojanakI koI dUsarI vyavasthA khojanekA prayatna, karanA hI usakI dRSTimeM anivArya thaa| kintu usake isa sujhAvapara amala karane vAlA kevala eka hI vyakti usa sAre kabIle meM nikalA-vaha svayaM hii| sabhI loga pazuoMkI khojameM bAhara nikala gaye aura vaha apane macAnapara cintanameM magna baiThA rhaa| ____ sandhyA honepara pakSiyoMke jhuNDa una vRkSoMpara baserA leneke lie aaye| unamese jo sabase pahalA pakSI usake zarIrase TakarAyA use hI
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 mere kathAgurukA kahanA hai usane pakar3akara apanI udarAgniko zAMta karanekA sAdhana bnaayaa| pakSIkA svAda nayA hote hue bhI use vizeSa priya lgaa| isa vyaktikA aba yahI krama cala pdd'aa| dinabhara vaha nizcinta bhAva se dharatIpara vicaraNa karatA aura sAyaMkAla apane macAnapara pahu~ca kara sabase pahale hAtha lage pakSIkA AhAra karatA, yadyapi usake zarIrase TakarAne aura hAthako pahu~ca taka Ane vAle pakSiyoMko saMkhyA sadaiva ekase adhika hI hotI thii| una pakSiyoMkA svAda hI nahIM, unakA poSaka tattva bhI usake lie viziSTa pramANita huaa| pratidina eka pakSokA AhAra usake lie paryApta thaa| kavIleke anya sabhI sadasyoMke sAtha unakA pUrvakrama hI calatA rhaa| ve apane zayanake par3osI pakSiyoMke jAganese pahale vRkSoMse utara jAte aura eka pahara rAta bIte apane adhabhare peTa aura pArasparika saMgharSase coTa khAye zarIroMko lie macAnoMpara cddh'te| unheM yaha patA hI nahIM lagA ki unake lie vizeSa upayogI aura sahajaprApya bhojana pracura mAtrAmeM unake itane samIpa thaa| kucha itihAsakAra kahate haiM ki vaha kabIlA kucha hI varSoMmeM bhUkha aura pArasparika yuddhake kAraNa naSTa ho gayA aura usakA vaha pakSI-bhakSI sadasya hI hRSTa-puSTa, sahasra varSakI Ayu taka jovita rhaa| kintu mere kathAguru kA kahanA hai ki usa kabIleke vaMzaja hI Aja bhI sabase bar3I saMkhyAmeM bhUtalapara chAye hue, bhojanako khojameM kaThina saMgharSoMmeM rata, mRtaprAya jIvana bitA rahe haiM, aura usa naye, pracura mAtrAmeM nikaTa-sulabha AhArako khoja nikAlanevAle vyaktikI alpasaMkhyaka mAnasa-santati hI saMpUrNa mAnava-jAti ko bhojanake usa akSaya bhaMDArakI ora AkRSTa karaneke lie prayatnazIla hai| kathAgurukA yaha bhI saMketa hai ki vaha prathama vihaga-bhojI mAnava hI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahalA RSi 86 manuSya jAtikA sabase pahalA RSi thA, usake khAye hue asaMkhya pakSI naye, svAdiSTatara zarIra lekara Aja bhI bhUtalake AkAzapara maMDarAte rahate haiM aura koI bhI vyakti apanI sAndhya-velAoMkI nizcinta sAvadhAniyoM dvArA unheM apane svasthatama AhArake lie sahaja hI hastagata kara sakatA hai|
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhava-sAgara eka bar3I jhIlake kinAre basA eka bahuta bar3A gA~va thaa| jhIlake usa pAra UMce rupahale parvatakI coTIpara banA eka sone-sA jagamagAtA mandira gA~vavAloMko dIkha par3atA thaa| unakA vizvAsa thA ki cA~dIke parvatapara banA huA vaha mandira zuddha svarNase devatAoM-dvArA nirmita kiyA gayA thA aura usameM bhagavAn svayaM nivAsa karate the| cA~dIke parvatame asaMkhya ratna yatra-tatra jar3e hue the aura koI bhI vahA~ pahu~ca kara unakA manacAhA saMgraha kara sakatA thaa| usa parvatapara dUdha aura amRtakI nahareM bahatI thIM aura trailokyakI sabase bar3I vaibhavazAlI hATa bhI usI parvatakI talahaTIpara lagatI thI, jisameM indralokakI madira-locanA apsarAe~ vikrayakA kArya karatI thiiN| gA~vavAle isa pAra khetI karake apanA jIvana-nirvAha karate the| anAvRSTi-ativRSTike kAraNa akAla aura mahAmAriyoke prakopa bhI una para samaya-samayapara par3ate the| ve sabhI isa orake jIvanase Ube hue usa pAra jAneko lAlAyita the| kintu usa pAra upsa Rddhi-siddhi ke dezame pahu~canA aura phira usakI coTIpara sAkSAt bhagavAnke mandirame praveza koI sugama kArya nahIM thaa| isa jhIlakI gaharAI ajJAta aura itanI athAha thI ki koI jalapota bhI kabhI isapara tairanekA sAhasa karatA nahIM dekhA gayA thaa| gAMvavAloMkI gaNanAke anusAra isa jhIlakA pATa bhI asaMkhya yojanakA thaa| itanA saba hote hue bhI usa pArakA vaha deza agaNita pIr3hiyoMse usa dezake nivAsiyoMkA ArAdhya banA calA AtA thaa| __ usa pArake koI-koI vizAlakAya devatA kabhI-kabhI ina grAmavAsiyoM me-se kucha vizeSa adhikArI evam zraddhAtura janoMko leneke lie Ate the /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhava-sAgara apanI pITha aura kandhoMpara lAdakara aura kucha adhika samartha janoMko apane hAthoMkI u~galiyoMmeM hI laTakA kara ye usa pAra le jAnekA upakrama karate the| isa prakAra kitane loga usa pAra pahuMca jAte the; yaha to nahIM kahA jA sakatA kintu bIca pAnIme zithila hokara aneka janoMke DUbanekI durghaTanAe~ isa pAra khar3e gAMvavAloMkI A~khoM dekhI evam suparicita thiiN| eka bAra akAla aura mahAmArIkA aisA bhayaMkara prakopa isa gA~vapara AyA ki sabhI loga trAhi-trAhi kara utthe| gA~va chor3akara usa pAra jAneke atirikta unake pAsa koI cArA na raha gyaa| logoMko AMtarika pukAra para bhUdharAkAra devatAoMkA eka bar3A varga abakI bAra unake gA~vame A gyaa| ina dAnava-kAya devatAoMkI poThoM, ziroM aura kaMdhoMpara sahasroM manuSya car3ha gaye aura unase bhI dasagune unakI kamaroMme ba~dhI kaTi-mekhalAoMko pakar3akara laTaka gye| ve pAnImeM utaraneko hI the ki una grAma-mAnavoMme-se hI ekane lalakAra bhare svarameM kahA___'mere svajano, tuma ina devatAoMkI kAyAoMse nIce utara aao| inake sahAre jAnevAloMmeM se bahutoMko pAnImeM DUbate tuma aneka bAra dekha cuke ho| isa upAyako viphalatA aura bhayaMkaratA tumhArI suparicita hai| vAstavameM usa pAra jAneke lie inake AzrayakI tumheM tanika bhI AvazyakatA nahIM hai / tuma mere sAtha binA koI Azraya liye apane pairoMke sahAre isa jalAzayako svayaM nirvighna rUpameM pAra kara sakate ho / ' ___ isa taruNa, ati sAmAnya dIkhanevAle grAmavAsIkI salAha mAnanevAloM kI eka choTI-sI saMkhyA una logoMmeM nikala aayii| tIvra gatise jAnevAle bhUdharAkAra devatAoMkI kAyAoMpara lade vyaktiyoMke pIche ye loga bhI pAnImeM hila pdd'e| mAnava-paga-gatise ho ye loga apane mAnava netAke sAtha pAnImeM Age bar3he / taTapara avaziSTa kucha logoMke sotha ina paga-cAriyoMne bhI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 mere kathAgurukA kahanA hai sudUra sAmaneko jala-rAzimeM bahutere mAnavoMko devatAoke zarIroMse girakara jalamagna hote dekhA / kintu jaba taka ina padacAriyoMkI garadane pAnIke Upara thIM taba taka inheM apanI koI cintA nahIM karanI thii| ye bar3hate gye| Age bar3he hue aneka devatAoMko bhI inhoMne pIche chor3a diyA-unakI gati apane bhAra aura vAhitoMkI samhAlame dhImI par3a gayI thii| sUryAstake pUrva hI ye svayacArI usa jhIlake pAra rupahale parvatakI talahaTIpara pahuMca gye| unake ullAsa aura AzcaryakI koI sImA na thI-vizeSa kara yaha dekhakara ki vaha vistRta jhIla taTavartI kucha aura bhI uthalI dUriyoMko chor3akara kahI bhI Der3ha gaz2ase adhika gaharI nahIM thii| aba yaha rahasya khulA hai ki ati prAcIna yugame vaha uthalI, samatalA, kevala sAr3hecAra fITa gaharI aura nau mIla caur3I jhIla devatAoMne apanI aura mAnavoMkI usa bastIke bIca kucha vizeSa abhiprAyoMse khodI thii| ajJAtake prati manuSyoMkI bhayakI pravRttike kAraNa hI unheM itane yugoM taka svayam bhAravAhaka banakara unake uttaraNako vyavasthA karanI par3I thI aura usakI asaMkhya viphalatAoMkA bhI sAmanA karanA par3A thaa| kahate haiM ki grAmavAsiyoMkI nayI pIr3hIke usa naye mAnavake svapada-abhiyAna aura usase prApta preraNAse hI isa rahasyakA udghATana huA hai aura Ageke lie devatA jana usa apriya bhAravAhanake kAryase bahuta kucha mukta ho gaye haiN| kucha logoMkA anumAna hai ki vaha grAmya mAnava aura koI nahIM svayaM usa svarNa mandirake nivAsI bhagavAn hI the, jo kabhI bhI grAmavAsI mAnavoMse bAhara nahIM the aura devatAoMkI viphalatAse dravita hokara usa uthalI jhIlase pAra AnekA sahaja mArga dikhAne ke lie unake bIca A base the / mere kathAgurukA kahanA hai ki kisI rahasya-rotise pratyeka manuSyakI vartamAna sthiti aura usake carama abhISTa ke bIca vaha jhIla Aja bhI ajJAta-talA banI
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhava-sAgara 63 laharA rahI hai kintu usake pAra jAnekA nayA sAdhana pracalita ho gayA hai aura usake pAnIke kucha navIna, vizeSa hitakara upayogake rahasyodghATana bhI bhaviSya meM hone vAle haiM /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhattarake lie kiso dezake do par3osI rAjyoMmeM pIr3hiyose vaimanasya thaa| unameM prAyaH khulakara lar3AI bhI ho jAtI thI aura eka rAjyakA bhU-bhAga jItakara dUsare meM saMlagna kara liyA jAtA thaa| eka bAra aise hI eka bahuta bar3e AkramaNake avasarapara eka rAjyako senAne dUsare rAjyako senAko usake pradhAna senApati sahita parAjita kara diyaa| parAjita senAke pA~va ukhar3a gaye aura AkrAntA senAne use usakI rAjya sImAke bAhara eka durgama pArvatya pradezame khader3a diyaa| parAjita senApatine apane sainikoM sahita U~ce parvatakI kandarAoMme zaraNa lii| kucha samaya pIche jaba AkrAntA senA lauTa gaI, taba isa senApatine apanA sainya dala baTorakara AkrAntA rAjyapara car3hAI karanekI taiyArI kii| apane rAjya aura rAjAko bacAnekI cintA ise sabase adhika thI aura prANoMpara khelakara bhI vaha apane kartavyakA pAlana karanA cAhatA thaa| kintu senApatike adhInastha eka choTe sainyAdhikArIne usakI AjJA mAnanese inakAra kara diyaa| usane kahA ki chidre hue rAjya aura hAre hue rAjAko bacAnekA koI bhI prayatna aba usakA kartavya nahIM hai| senAke Adhe sainika isa adhikAroke kahane meM Akara isake sAtha hI ruka gye| vivaza ho, AdhI senAko lekara hI senApatine AkrAntA rAjyapara AkramaNa karaneke lie prasthAna kara diyaa| kintu jo honA thA vaha pahale hI ho cukA thaa| vijita rAjAke rAjyapara vijayI rAjAne pUrA adhikAra kara liyA thA aura rAjAko bandI banA liyA gayA thaa| isa dUsare AkramaName yaha senApati apanI avaziSTa senAke sAtha mArA gyaa|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhattarake lie kucha samaya pazcAt parAjita rAjAko bandIgRhase mukta kara diyA gayA / vaha vijayI rAjAkI eka sAmAnya prajAke rUpameM glAnipUrNa jIvanake dina kATane lgaa| ___udhara usa choTe senAdhikArIne apane sAthiyoMkI sahAyatAse parvatake zikharapara eka sudRr3ha kilA bnaayaa| parvatake usa pArakI bhUmipara usane khetI kii| yaha bhUmi atyanta upajAU thI aura anadhikRta par3I huI thii| parvatake usI DhAlapara usane dhIre-dhIre eka choTA-sA nagara bhI banA liyaa| ___ itanA kara leneke pazcAt usane eka sainikako gupta rUpase apane rAjAke pAsa bhejakara use rAjaparivAra sahita vahA~ AnekA nimaMtraNa diyA / vyavasthAnusAra eka rAta rAjA apanI rAniyoM, rAjaputroM aura putra-vadhuoM sahita nikala par3A aura isa naye pArvatya nagara meM pahuMca gyaa| kileke dvArapara isa choTe adhikArIne rAjAkA abhinandana kiyA aura bhItara le jAkara use nava-nirmita, ratna-jaTita sihAsanapara bitthaayaa| rAjAke sAmane karabaddha khar3e hokara usane nivedana kiyA____isa pArvatya pradezakI prAkRtika ramaNIyatA aura samaddhine mujhe pradhAna senApatikI aura isa prakAra parokSa rUpameM svayaM mahArAjako AjJAkA ullaMghana karaneke lie vivaza kara diyA thaa| yahA~ko jalavAyu atyanta sukhada evaM anukUla hai| yahA~ zarad RtumeM medha-mAlAe~ kabhI bhI sUryako nahIM DhakatIM aura bArahoM mahIne rajanIke nirabhra AkAzameM khilI huI candrakalAe~ parvata-zikharase phUTanevAle jharanoMmeM aThakheliyA~ karatI rahatI hai / pArvatya DhAlake nIce samudra taTapara phailI dharatI atyanta urbarA evaM dhAnya-mayI hai / yaha deza vistArameM Apake aura zatruke dezoMke sammilita kSetraphalase bhI adhika hai| yahAMke AdinivAsI bahuta sIdhe-sAde, zAntipriya, kRSi-kuzala tathA zakti evaM guNake prati zraddhAlu haiN| ve sabhI aba hamAre mitra aura sahAyaka tathA ApakI prajA haiM / isa pradezake garbha meM kucha sthaloMpara bahumUlya
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 mere kathAgurukA kahanA hai hIrAdika ratnoMkI tathA kucha anya upayogI dhAtuoMkI khAneM bhI hai / kucha dinoMke nivAsameM hI ina sabakA AbhAsa pAkara maiMne rAjAjJAkA ullaMghana karake bhI yahA~ basanekA nizcaya kiyA thA / aba apanA abhISTa kArya pUrA kara lenepara maiM apane usa aparAdhake nimitta samucita rAja-daNDake lie svayaM ko mahArAjake hAthoM samarpita karatA hU~ / ' 'tumane paramparA ke viruddha calakara rAjAjJAkA ullaMghana avazya kiyA hai, kintu alpa aura AkrAntAkI tulanA meM vRhat aura unmuktake lie kiyA hai / tumhAre lie upayukta daNDa yahI hai ki isa naye rAjyake mahAmaMtritvakA padabhAra tuma samhAlo aura merI tathA rAja- saMtati sameta samasta prajAjanakI azeSa kRtajJatAke yuga-yuga taka bhAjana bane raho / ' kahate-kahate rAjasiMhAsanase uThakara rAjAne isa adhikArIko galese lagA liyA / kahate haiM ki AkrAntA rAjAke rAjyase nikalakara isa rAjAkI adhikAMza prajA isa naye pradezameM A basI aura sahasroM varSo taka yaha rAjya sabhyatA aura saMskRtikI naI-naI dizAoMmeM phalatA-phUlatA rahA /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhikA anta eka taruNa sAdhaka rUpakI devIkA upAsaka thA / eka ramaNIka vanasthalI me rUpa-devIkI sundara pratimAko sammukha rakhakara vaha usakI vidhivat ArAdhanA kiyA karatA thA / antame eka dina usakI sAdhanA saphala huI / rUpadevIkI pratimAke sammukha dhyAnAvasthita usane dekhA - pratimAmeM jIvanake lakSaNa AvirbhUta hue, usake aMgoMmeM ceSTA AI aura dUsare hI kSaNa usake sthAnapara rUpakI devI sajIva usake sAmane prakaTa ho gaI / use lagA ki cAra dizAe~ guNita hokara sahasra dizAoM meM badala gaI hai aura usake zarIrake una sahasra pArzvopara use akSuNNa yauvanA rUpadevIkA anirvacanIya AliMgana sukha prApta ho rahA hai, sahasra netroMse vaha usake anindya rUpako nihAra rahA hai aura sahasra mukhoMse usake adharAmRtakA pAna kara rahA hai / 'ArAdhye merI ! maiM cAhatA hU~ ki tuma kSaNa bharako bhI aba kabhI mujhase vilaga na ho| tuma sadaiva isI prakAra merI aMga-saMginI - ' yuvakane mana-hI-mana apanI upAsitA devIse kahanA prAraMbha kiyA aura usakI bAta pUrI hone ke pahale hI vahu devI apane samasta sparzo ke sAtha antardhAna ho gaI ! yuvakakI saMvedanApara haThAt vajrapAta huA / tilamilAkara usane A~kheM khola dIM / sAmane pratimAke sthAnapara rUpakI devI sAkAra, sajIva aba bhI upasthita thI / usake mukha aura netroMmeM aba mugdhatApUrNa AkarSaNake sthAnapara eka saumya karuNAkI mudrA utara AI thI / devIke hoMTha hile aura yuvakakI kAtara dRSTikA uttara dete hue usane kahA 1 'mere milanake nirbAdha sparzame hI tumane vichohakI kalpanAko lAkara mere prayatnako viphala kara diyA hai| mujhe duHkha hai, hama donoM--tuma aura maiM- abhI eka dUsareke lie upayukta nahIM haiM !'
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 mere kathAgurukA kahanA hai aura kahate-kahate vaha devI punaH prastarakI nirjIva pratimA-mAtra raha gaI ! mere kathAgurukA kahanA hai ki saMsArakA eka-tihAI mAnava-varga aba bhI usI rUpadevIkA kisI prakaTa yA aprakaTa rUpame upAsaka hai; use apanI upAsanAkI saphalatAke kSaNa bahudhA prApta hote hai, kintu saMyoga-kAmanAke rUpameM kevala apanI vichoha-kalpanAko hI bIcameM lAkara vaha una kSaNoMkI anubhUtise vaMcita raha jAtA hai|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnake parade asaMkhya yajJoMke phala aura devatAoMke prasAda svarUpa antameM mahArAjakI manokAmanA pUrI huii| unheM eka aura putra ratnakI prApti ho gayI | jyoti - SiyoMne kahA ki yaha rAja - putra saMsArakI sampattiyoMkA hI nahIM, sampUrNa mAnava prajAke hRdayoMkA bhI svAmI aura samartha zAsaka hogA / mahArAjakI cintA apane vaMza aura rAjyake saMcAlanakI nahIM pratyuta eka aise Atmajake abhAvakI thI, jo prajAjanakA acUka zAsaka banakara usakI bhautika surakSA ke sAtha-sAtha usake sarvatomukhI vikAsakA bhI parivahana kara sake / chaha putra unake pahalese vidyamAna the aura unameM sabase bar3ekA zAsanasAmarthya advitIya A~kA jAtA thA-- usakI dhanuSakI TaMkArase dezadezAntarake zUra senAnI kA~pate the / kintu mahArAjako usase saMtoSa nahIM thA / mahArAjakA yaha sAtavA~ putra sAta varSakA hote hI vanoMmeM tapasyAke lie calA gayA / sahasra varSakI sarvaniSTha tapasyA ke pazcAt usakI sAdhanA pUrI huI / brahmAjIne prakaTa hokara use sRSTike guhyatama bA~dha evaM jJAnakA varadAna diyA / rAjakumAra apane rAjanagarako lauTA / usakI vANIse nissRta jJAnagarimAne deza-dezAntarake vidvat-vargako stabdha kara diyA / bhIr3eM usake caraNa chUneke lie umar3ane lgiiN| phira bhI prajAjanakA bahuta bar3A varga aisA thA jo usa U~ce jJAnakA svAda nahIM le sakatA thA aura rAjakumArake jJAnopadezoMmeM usake lie koI rasa nahIM thA /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 mere kathAgurukA kahanA hai mahArAjako kumArake isa upArjanase saMtoSa nahIM huaa| unake saMketa para vaha punaH tapasyAke lie calA gyaa| sau varSako tapasyAke pazcAt usakI sAdhanA saphala huii| brahmAjIne prakaTa hokara apane pUrvadatta varadAna, rAjakumArake bodhitattvapara eka jhInA-sA AvaraNa-kavaca DAla diyaa| aisA karate hI rAjakumArakA zarIra ananta saundarya-sampanna eka SoDazavarSIya kumArakA ho gyaa| ____vaha apane nagarako lauttaa| usake rUpAkarSaNane dezake nara-nAriyoMko moha liyaa| usake adharoMkI musakAna aura dRSTike saMketako johaneke lie asaMkhya nara-nAriyoMke mana aura nayana usake cAroM ora ma~DarAne lge| kintu manuSyoMme bujhI aura anajagI cetanAvAle vyaktiyoMkA eka bar3A varga aisA bhI thA ki jise isa rUpa nimantraNako paravAha nahIM thii| aise varga ke lie rAjakumArake rUpameM koI preraNA nahIM thii| mahArAjako kumArake isa upArjanase bhI santoSa nahIM huaa| unake saMketapara vaha phira tapasyA karane nikala gayA / abakI bAra dasa varSakI tapasyAse hI usakI sAdhanA pUrI ho gyii| brahmAjIne prakaTa hokara apane pUrvadatta varadAnapara eka aura AvaraNa DAla diyaa| aisA karane hI rAjakumArakI AMkhoM aura hustAMguliyoMse ajasra zaktiko tejomayI dhArAeM pravAhita hone lgoN| isa tejako apane bhItara nihita rakhane aura icchAnusAra bhRkuTi-vilAsamAtrase bAhara pravAhita karane ko kSamatA bhI zIghra hI usameM A gyii| vaha punaH apane nagarako lauttaa| mahArAjane Age bar3hakara nagara-dvAra para usakA sollAsa abhinandana kiyaa|
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnake parade 101 samUce bhUgolakame aba koI bhI vyakti aisA nahIM thA jo usake AkarSaNa aura Adezake bAhara raha ske| vaha rAjakumAra hI tabase isa bhUmaNDalakA prakaTa-parokSa zAsaka hai aura usakI akhaNDa bAhyasattAke paridhAname saundaryakA aura saundaryake bhI antarAlameM bodhakA hI nivAsa hai| kahate hai ki tabhIse jJAnakA saundarya ke rUpameM aura saundaryakA zaktike rUpameM prakaTa honA anivArya ho gayA hai|
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vipadAke hAtha samudrI vyApAriyoMkA eka dala apane dezako zilpa-sAmagriyoMse bharI nAvoMkA ber3A lekara vyApArako niklaa| samudrake pAra eka bar3A samRddha rAjya thA, jisameM sonekI khAneM thI / ye vyApArI usI dezako apanI kalAkRtiyA~ becakara badaleme svarNa-sampattiyoMse bhare hue lauTA karate the| isa bAra AdhI rAha pAra karaneke pahale hI aisI A~dhI samudrameM AI ki sArA ber3A eka bhinna dizAme nizcita pathase bahuta dUra bahakara eka apUrva-paricita nirjana TApUse jA ttkraayaa| A~dhI-pAnI aura pRthvIko ThokaroMse ve nAveM tathA unakI vikraya-vastue~ bhI kisI sImA taka kSatavikSata ho gii| kintu una vyApAriyoMkA sAhasa aura bala adamya thA / pratikUla jhajhAkA vega kucha kama hote hI unhoMne DA~Da samhAlakara nizcita pathapara lauTaneke lie kUca bola diyaa| kevala eka vyApArIne apanI nAva nahIM bddh'aaii| usane kahA 'pratikUla vAyukA vega aba bhI prabala hai| aisI sthitime usa dezame pahu~canekI AzA eka durAzA-mAtra hai| hamArI vikSata vikraya-sAmagrIkA mUlya AdhA bhI nahIM raha gayA hai| vipattike jina hAthoMne hame yahA~ lA pheMkA hai unakI muTThI meM sambhava hai hamAre lie koI naI sampatti chipI ho / ise hI jA~caneke lie maiM isa dvIpapara hI kucha samaya ruka nA cAhatA huuN|' dUsare sabhI vyApArI usako isa mUrkhatA-janita kAyaratAkI paraspara carcA karate, pratikUla vAyuse kSubdha laharoMko balapUrvaka cIrate hue manda gatise Age bar3ha cle|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ vipadAke hAtha - 103 agale varSa ye vyApArI apane paricita paradezase abakI bAra bahuta ghATekA vyApAra kara svadeza phuNce| unhoMne dekhA ki unakA vaha chUTA huA sAthI bahuta pahale apanI nAvako hIrose bharakara vahA~ lauTa AyA hai aura vahI aba dezakA sabase bar3A dhanika hai| usa nirjana TApUmeM sonese sahasra gune mUlyavAn hIroMke kheta the| isa ghaTanAke pazcAt agaNita sAkSiyoM dvArA yaha rahasya sthApita ho cukA hai ki vipadAkI devI jaba kisI manuSyako apane hAthoMkI mArase visthApita karatI hai taba usakI vanda muTThI me usake lie nizcita rUpameM koI naI sampadA chipI hotI hai aura vaha usa sthitise bhAganeke lie Atura na ho to anivAryataH usakA bhAgI ho sakatA hai /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ anabika motI pRthvIke aMcalapara eka ora laharAtA huA vizAla sAgara thA aura usake samIpa hI dharatIkI godame eka choTA-sA pokhara / sAgarake garbhame bahumUlya motiyoMkI rAzi thI aura pokhara thA ekadama akiMcana / sAgarake vakSapara motI nikAlanevAle panaDubbokI cahala-pahala rahatI thI kintu pokhara becArA ekadama upekSita thaa| vaha apane ekAkIpana ke kAraNa bahuta duHkhI aura sadaiva udvigna rahatA thaa| apane kuladevatA varuNake darabArame usane pukAra kii| varuNa devane kahA-'samudrake prati tumhArI yaha IrSyA aura dainya vyartha hai| kisI rAta kSaNa bharake lie bhI tuma zAnta hokara dekho, tumhAre pAsa samudrase kahIM bar3I sampatti hai|' pokharane AzAnvita hokara varuNake AdezakA pAlana kiyA / kSobhase caMcala usakI laharoMke zAnta hote hI usane dekhA, usakI chAtIpara choTebar3e asaMkhya jagamagAte motiyoMkI eka rAzi chitara gaI hai| usake harSakA pArAvAra na rhaa| AkAzake tAroMkA yaha pratibimba usane pahalI bAra hI usake bhItara pAyA thaa| kinnu agalI bhora ve motI usake vakSase vilIna ho gye| dinabhara koI bhI prazaMsaka usake taTapara nahIM aayaa| samudrake Upara uThanevAle mAnavoMke madhura kolAhalako vaha mana mAre sunatA rahA / pokharakA sandeha jagA / varuNake darabArameM usane punaH vilApa kiyA'mujhe jo sampatti gata rAtri milI vaha nazvara evaM avAstavika hai, usakA koI vyAvahArika upayoga nahIM hai| usa sampattike lie merI koI pUchapratiSThA nahIM ho sktii|'
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ anabika motI 105 varuNadevane usake sandehako bhrama-janita batAte hue parAmarza diyA ki vaha dhairya-pUrvaka apanI akSobhakI sAdhanAme saMlagna rahe aura phalako pratIkSA kre| varuNake vacanoMpara pokharakA vizvAsa pUrA thaa| usakI akSobhakI sAdhanA calatI rhii| apanI rAtri-kAlIna sampadAko dekha-dekhakara aba usake maname svataH samRddhiko bhAvanA prabala hone lgii| dhIre-dhIre samudrake saba motI samApta ho gaye / samudra pArakI jisa parama samRddha mahAsundarI rAnIke hAthoM ve panaDubbe apane motI beca AyA karate the vaha svayaM samudra aura isa pArake dezake nirIkSaNake lie apane potapara savAra hokara nikala pdd'ii| sevakoM-paricArikAoMke sAtha isa pArako bhUmikA dRzya-darzana karatI eka sA~jha vaha isa pokharake taTapara A phuNcii| prazAnta jalapara chitare nabha-tArakoMkA pratibimba dekhakara vaha isake saundaryapara mohita ho gii| pArthiva motiyoMse ye aspRzya motI kahIM adhika sundara aura sajIva the| pokharameM jala-vihArake lie usane aneka sundara naukAe~ DalavA dIM aura manorama bhavanoMke eka sunirmita vRttane usa jalAzayako apanI bA~hoMmeM ghera liyaa| apane prazAnta jalame dina-bhara agaNita mAnavoMkA krIDollAsa bhare, aura rAtrikI nistabdhatAmeM AkAzako sudIpta sampadA sameTe vaha pokhara Aja mAnavoMkA eka mahAn puSkara tIrtha banA huA hai| usakA sandeza hai ki bikanevAle motiyoMkA mUlya kucha kAlake lie bhale hI adhika lagA liyA jAya kintu aspRzya, anabika motiyoMkI mUlyamattA hI vAstavameM sarvopari evaM sthAyI hai aura sRjanakA sAmarthya bhI inhIMmeM nihita hai, aura udvigna caMcalatAmeM nahIM, prazAnta sthiratAme hI unakA upArjana kiyA jA sakatA hai|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRtake pyAle bAta bahuta purAnI nahIM hai / manuSyoM aura devatAoM ke bIca yugAnuyugase TUTA huA sambandha jaba punaH sthApita huA aura unake pArasparika vyavahAra yatheSTa sneha-sahayoga-pUrNa ho gaye taba devatAoMne nizcaya kiyA ki ve apanI sarvazreSTha vastu amRtame bhI manuSyakA hissA lagAyeMge / phala-svarUpa apane svargase amRtakI eka dhArA, pAtAlakI rAha lAkara unhoMne pRthvIke eka surakSita evaM apekSAkRta durgama-se sthalapara usakA srota khola diyaa| mAnava-jAtike kucha samartha evaM adhikArI janoMko cunakara unheM ve usa amRta-srota taka le gaye aura usa amRtako pIkara ve mAnava-jana bhI devatAoMkI bhA~ti amara-ajara ho gye| __ye amara mAnava mAnava-bastiyoMme lauTakara usa amRta-srotakI sUcanA logoM taka pahu~cAne lage, aura vahA~ taka unakA patha-pradarzana karanekA bhI kucha bhAra unhoMne apane Upara uThA liyaa| inake patha-pradarzanameM manuSyoMkI eka bar3I saMkhyAne usa amRta-srotakI ora prasthAna kiyA aura unamese kucha aura bhI loga vahA~taka pahu~cakara amRta-pAna dvArA amara bana gye| mAnava-jAti dvArA amRta-pAnakA yaha krama abAdha, kintu bahuta dhImI gatise calatA rahA aura dUsarI ora manuSyoMkI laukika unnatikA krama vizeSa vegake sAtha Age bddh'aa| __kucha hI samaya bAda apane naye AviSkRta sAdhanoM dvArA unhoMne prakaTa rUpameM usa amRta-srotako khoja nikAlA.aura vahAM taka pahu~cane yogya eka saMkarA-sA kintu sugama mArga bhI banA liyaa| isa samaya taka unakI loka-buddhi bahuta jAgRta ho cukI thI aura ve pratyeka vastuko kama-se-kama zrama aura mUlyame pA lenekA mahattva jAna gaye the| pratyeka mAnava-bastIke logoMne apane nagarake eka-eka vyaktiko cunakara
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRtake pyAle 107 use taiyAra kiyA ki vaha usa amRta-srota taka pahu~cakara svayaM amRtakA pAna kare aura eka pyAlemeM bharakara apane nagara vAsiyoke lie bhI letA Aye / unhe patA thA, aura yaha bAta bilakula ThIka bhI thI, ki amRtakA eka bU~da eka sahasra manuSyoMko amara banAneke lie paryApta thA / isa kArya ke lie sarvazreSTha dhAtuke atyanta suvidhA janaka pyAle dezake mahAnagarake bar3e kArakhAne meM DhAlakara ina logoko de diye gaye / mAnava-jAtike ye pratinidhi amRta srotakI ora cale aura unamese adhikAMza vahA~ taka pahu~ca gye| unhoMne amRta srotase amRtakA pAna kiyA aura apane-apane pyAle bharakara apanI bastiyoMko lauTa Aye / ina pratyAgata, amaratA prApta mAnavoMke svAgatake lie pratyeka bastImeM vahA~ke loga eka bar3I sabhAme ekatra hue aura apane amRta-vAhakakA abhinandana karake unhoMne usa amRtakA prasAda pAyA / kintu lAye hue amRtakI una bU~doMmeM amRtakA nahIM, usa pyAlekI vizuddha, galI huI dhAtukA hI svAda aura prabhAva thA / X X X mere kathA- gurukA kahanA hai ki amRta lekara lauTe hue kucha amara-janoMkA apane samIpa ekatra samudAyoMko apane pyAloMkA 'amRta' pilAnekA krama aba bhI cala rahA hai / ve apane samudAyoke anurodhase vivaza hokara aisA kara rahe hai / kucha thor3e-se amara janone aisA karanese inakAra bhI kara diyA hai, kintu Ajake vyavasAya - kauzala ke yugame eka bar3I saMkhyA aise amRtavitarakoMkI bhI utpanna ho gaI hai jinhoMne amRta-srota taka jAnekA kabhI bhI kaSTa nahIM uThAyA / kathA - gurukA yaha bhI spaSTa saMketa haiM ki amRta saMsArakI kisI bhI dhAtu yA tattvase nirmita pAtrameM bhara kara punaH zuddha rUpameM usase vApasa nahIM nikAlA jA sakatA aura amaratva prApta karaneke lie sIdhe amRta srotase hI, binA kisI dhAtu yA apane parAye hAthase usakA sparza kiye, usa amRtakA pAna karanA anivArya hai / *
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Izvara yA darpaNa ? mere jIvanakA lekhA-jokhA jA~caneke bAda devatAoMne mujhe Izvarake mahalameM jAnekA 'pAsa' de diyaa| Izvarake parama samRddha, asAdhAraNa rUpameM susajjita DrAiMga haoNlame maine praveza kiyaa| haoNlake bhItara sAmanekI dIvArapara TaMge hue Izvarake saikar3oM citra the| mere patha-darzakane batAyA ki ve vividha yugoMmeM vividha dharmAcAryo aura citrakAroM dvArA banAye hue Izvarake hI citra the| unakI veza-bhUSA, rUpa-raMga, AkAra-prakAra aura bhAva-bhaMgimAmeM bahuta vividhatA hote hue bhI ve mUlataH eka Izvarake hI citra the| 'Izvarake ye citra ekase-eka sundara aura atyanta bhavya hai' maine apane patha-pradarzakase kahA-'lekina maiM usake citroMko nahI, svayaM use hI dekhanA cAhatA hU~ / kyA vaha svayaM Akara isa haoNlameM nahIM baiThate ?' __'avazya Apa unase mileMge' mere patha-darzakane kahA-'calie, snAnAdi se zuddha aura svastha hokara Apa jaba yahAM phira AyeMge taba unake darzana paayeNge|' IzvarIya mahalake snAna-gRhameM jAkara maiMne rAhake maile kapar3e utArakara dhUla aura pasInese sane apane zarIrako sAfa kiyaa| Izvarake DrAiMga haoNlameM jaba maiM lauTA to mere patha-darzakane kahA 'ye sabhI citra yahA~ Ane vAle vividha citrakAroMke banAye hue Izvarake hI citra haiN| lekina ye citra hI nahIM, Izvarake darzana-kakSakI khir3akiyoMke parde bhI hai| inameM se kisI bhI citrita pardeko uThAkara Apa usake pIche vAlI khir3akIse Izvarake darzana kara sakate haiN|'
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Izvara yA daparaNa? 106 maiMne unameMse eka citrakA pardA haTAkara dekhA aura Izvarake asIma sundara, parama AtmIya rUpakA darzana pAkara usImeM kho gyaa| kucha samaya bAda jaba usa anubhUtike pIche mero bhautika smRtiyAMvAlI cetanA bhI lauTI to maiMne dekhA, mere sAmane vaha aura kucha nahIM, kevala eka svaccha darpaNa ho thA /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIlita aura gatizIla dIkSAnta visarjanake samaya mahAsthavirane bhikSuoMke usa vargako upadeza diyA---'nikaTatama gRhasthase usakI suvidhAnusAra jo kucha upalabdha ho usIse apanI udara-pUrti krnaa| bhikSAke lie dUrATana loka-suvidhAke pratikUla evaM azreyaskara hogaa|' loka-maMgalakI sAdhanAke nimitta sabhI bhikSu vyavasthAnusAra vitarita hokara alaga-alaga puriyoMmeM basa gye| mahAsthavirakI preraNA thI, samRddha nAgarikoMne yatra-tatra unake nivAsake lie parNa-vihAra apane bhavanoMke samIpa banavA diye| ____ loka-cetanAke unnAyaka ye bhikSu gRhasthoMke sammAnya the| unakA bhojana-satkAra unake lie ati sugama evaM priya thaa| dainika annadAnake badale bhikSuse dainika upadeza lAbha unake lie cira svIkArya thaa| sabhI bhikSuoMke nAte isa prakAra apane samIpake eka yA svalpAdhika gRhoMse jur3a gye| mahAsthavirakA Adeza bhI aisA hI kucha thA aura usIkA unhoMne pAlana kiyA thaa| jisa pradezameM yaha bhikSu-varga vitarita thA usameM mahAsthavirakA padArpaNa huaa| sabhI bhikSa madhyavartI nagarake maThameM unake darzanoMke nimitta ekatra hue| kevala eka bhikSu nahIM aayaa| sUcanA thI ki usane eka purImeM apane nivAsake hetu nirmita kuTIrameM eka rAta Aga lagA dI thI aura dUrATanake lie nikala gayA thaa| kucha bhikSuoMne usa anupasthita bhikSukI bhI mahAsthavirake sammukha carcA kii| unhoMne apane isa viyukta bandhuke prati dayA sahAnubhUti prakaTa karate hue batAyA ki vaha mahAsthavirake AdezakA pAlana karanemeM samartha nahIM huaa|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ kolita aura gatizIla mahAsthavira muskraaye| bole 'mere AdezakA pAlana usane bhI kiyA hai| sadaiva apane AvAsake nikaTatama gRhasthase hI usane bhikSA lI hai| antara itanA hai ki usakA AvAsa usake sAtha hI nirantara gatizIla hai aura tumhArI gati tumhAre kIlita AvAsameM baMdha gaI hai|'
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ prema-rAsa gharameM bhAgavatakI kathA hotI thI / sunane nikala AtI thIM / cUhe adhika biloMmeM hI par3e rahate the / eka bhakta gRhasthake gharameM cUhoM kA eka bar3A kuTumba rahatA thA / usa mUSaka - kuTumbakI cuhiyA~ bhI usa kathAko AlasI aura abhakta the, ve apane bhAgavata kI kathAkA una cuhiyoMpara gaharA prabhAva par3A / kRSNake prati gopiyoMke premakA raMga unapara aisA car3hA ki ve bhI kisI parama sundara manamohana ke sAtha rAsa - vilAsakI kAmanA karane lagIM / vidhAtAne unakI prArthanA sunI aura kAmanA pUrI kara dI / eka ati sundara, navala kizora cUhA eka subaha unake bIca kahIMse A gayA / cuhiyoMne apane biloMse jhAMkakara use dekhA aura usapara mohita ho gaI / 1 agalI rAtakI bhAgavata kathA ke pazcAt jaba gharake strI-puruSa so gaye, AdhIrAta ke samaya isa cUhene Dhera lagAyI / sabhI cuhiyA~ apane biloMse nikala kara isake pAsa ghira AIM aura usake sAtha prema rAsa racAneke lie usake saketakI pratIkSA karane lagIM / kintu isa naye cUhene kahA 'sundariyo, maiM tumhAre sAtha prema-rAsa karaneke lie bahuta utsuka thA, binA, tuma svayaM ulaTakara dekha jaba taka tuma merI aura apanI kintu tumhArI sundara pU~cheM kahA~ haiM ? unake lo, tuma kitanI asundara lagane lagI ho / dRSTimeM sampUrNa evaM sundara na ho taba taka prema-rAsa kaise racAyA jA sakatA hai ?" cuhiyoMne pIche ghUmakara apane zarIroMko dekhA, unakI dumeM sacamuca kaTI I ^ huI thIM / biloMse premAbhisArake lie nikalate samaya ve unake patiyoMkI gardanoM meM pha~sI huI TUTakara vahIM raha gaI thIM / ----
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ prema - rAsa 113 cuhiyoMkA prema rAsa nahIM raca paayaa| unakI yaha prema-kAmanA hI anucita thI yA patiyoMke sAtha unake puccha bandhanameM hI koI doSa thA, isa sambandhameM dharma-nItikAroMkA koI sunizcita, sarva svIkRta mata abhI taka nahIM bana pAyA hai /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAtakA mola nadIke kinAre machuoMkA eka gAMva thaa| ye loga nadImeM jAla lagAkara machaliyoMko pakar3ate the| machalI hI unakA bhojana aura vyApArakI jinsa thii| eka bAra kucha machavAhe apanI DoMgIpara savAra, bIca nadIme jAla bichAye machaliyA~ pakar3a rahe the| saMyogavaza machaliyoMke bIca eka ghoMghA bhI usameM A phNsaa| sandhyA samaya unhoMne kinAre pahu~cakara dina bharakI kamAIkA ba~TavArA kiyaa| usa ghoMgheko koI bhI apane hisseme nahIM lenA cAhatA thaa| spaSTatayA vaha koI khAnekI vastu nahIM thii| kintu kucha socakara eka machavAhene usa ghoMgheko apane hisseme svIkAra kara liyA / ghoMghA itanA bar3A aura bhArI thA ki use lenepara eka bhI machalI usake hissemeM nahIM pdd'ii| lekina vaha eka naI, sarvathA ajJAta vastu thI aura isIlie usake prati kutUhala isa machavAheke manameM jAga uThA thaa| usake gharameM rAta aura agale dinake bhojanake lie paryApta machaliyAM rakkhI huI thI aura agalI rAtake lie naI pakar3anemeM use koI sandeha nahIM thaa| vaha ghoMgheko apane ghara le gyaa| rAtameM ghoMghene apane kholase bAhara mu~ha nikAlA aura machavAhese kahA'mujhe svIkArakara tumane merI rakSA hI nahIM kI, apane lie bhI bar3I buddhimattAkA kAma kiyA hai / ve loga mujhe nadIkI retameM pheMka dete aura dharatIpara calanemeM asamartha honeke kAraNa maiM vahIM par3A-par3A kucha dinomeM mara jAtA / maiM tumhAre kisI upayogakA nahIM hU~, phira bhI tumhe usa jagaha le
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAtakA mola 115 jA sakatA hU~ jahA~kA maiM nivAsI hU~ aura jahA~ pahu~canepara merI jAtike dUsare bandhu-bAndhava tumheM mAlAmAla kara sakate haiN|' ghoMghene Age batAyA ki vaha samudrakA nivAsI hai aura samudrame milane vAlI usa nadIkI rAha, nadIke udgama mAnasarovarakI yAtrAko gayA thAaura vahA~se lauTate hue hI usake jAlame pakar3a liyA gayA thaa| ghoMgheke AdezAnusAra agalI subaha usa machavAhene use sAtha lekara nadI meM apanI DoMgI khola dii| kucha dinoMkI yAtrAke pazcAt vaha samudrakI sImApara jA phuNcaa| ___ kahate hai ki zaMkha, sIpa aura motiyoMkA sabase pahalA vyApArI vahI huaa|
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA vyavadhAna manuSyako svargase dharatIpara utare do yuga bIta gaye the| kintu vidhAtA ne jisa abhiprAyase apanI manu-santatiko pRthvIpara bhejA thA usakI pUrtike koI lakSaNa nahIM dIkha rahe the / mAnava-janakI bhU-jIvana meM koI ruci hI nahIM jagI thii| usa prArambhika kAlameM mAnava jAtikI jyeSThA sahodarA devajAtipara hI yaha dAyitva thA ki vaha manuSyoMke pArthiva jIvanake lie yatheSTa AkarSaNa aura suvidhAe~ pRthvIpara prastuta kre| kintu devatAoMke kiye sabhI upAya viphala siddha ho rahe the| svargalokameM devatAoMkI sabhA judd'ii| mAnava jAtike pratinidhi bhI usameM upasthita the| unhoMne kahA-'bhautika jIvanameM hame koI vizeSatA nahIM dIkha par3atI, isalie pRthvIpara rahane meM hamArI koI ruci nahIM hai| kevala eka naI vastu hameM vahA~ milo hai-duHkha nAmakI / kintu vaha bhI itanI nagaNya aura durbala hai ki hamArI sahaja sukhamayatAkA hAtha lagate hI usImeM vilIna ho jAtI hai|' ___ bAta ThIka thI / devatAoMne svIkAra kiyA ki manuSyake lie aisI vastu racI jAnI cAhie jo usake hAtha lagatI rahe kintu usame kabhI vilIna na ho| bahuta soca-vicArake pazcAt devatAoMne mAnava zarIrakI jihvAmeM jalakA aura udarama agnikA eka nayA puTa de diyaa| manuSyako rasanAmeM svAda aura peTameM kSudhAkI do nayI saMvedanAe~ utpanna ho gayIM; aura isa saMyojanAke phalasvarUpa manuSyako nita nUtana rucimayatAkA sAdhana mila gayA aura pRthvI usakI asaMkhyamukhI saMlagnatAoMse bhara gayo / mAnava-atItake kucha anveSakoMkA kahanA hai ki svAda aura kSudhA vAstavameM
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA vyavadhAna 117 manuSyakI prArambhika nahIM, bIcako hI upalabdhiyA~ thIM aura inase cAlita hokara manuSyane aTUTa rucike sAtha agale yugoMmeM lakSyakI ora pragati kii| kintu prastuta yugameM ina vastuoMke suprApya hote hue bhI vaha punaH arucigrasta evam agatizIla ho rahA hai| kahate haiM ki manuSyake isa naye vyavadhAnakA devatAoMke pAsa aba koI upAya nahIM hai-yaha manuSyoMkA svanirmita hai aura isake nirAkaraNakA dAyitva svayam unhIMpara hai|
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArI, nAva aura sAgara taruNa sAdhakane jabase usa rUpa-AkarSaNamayI nArIko dekhA thA, usakA mana usIke lie vihvala thaa| guruke sammukha jAkara usane apanI sthitikA nivedana karate hue kahA 'gurudeva, maiM usa sundarIkA cintana apane manase nikAlanekA prayAsa kara rahA hU~, kintu yaha upakrama bhI bahuta pIDAprada hai| isa pIr3Ako sahane kA bala mujhe deN|' 'tumane use kahA~ dekhA thA ? gurune puuchaa| 'sAgarameM / ekAkI, naukApara / ' 'tuma usake cintanako manase nikAla doge to kyA hogA ?' 'maiM usase mukta ho jaauuNgaa|' 'aura yadi usakA cintana karate rahoge to ?' ziSya isakA uttara na khoja paayaa| 'to kevala yahI hogA ki tuma use prApta kara loge|' gurune sahaja bhAvase samAdhAna kiyaa| 'prApta kara lU~gA ?' yuvakane sukhada Azcaryase cakita hokara kahA-'use prApta kara leneme kyA merA koI ahita na hogA ?' "nissandeha tuma use prApta kara loge, sAgarameM, usI jala-bhAgameM / vahA~ kevala tuma hoge aura vaha sundarI, vaha naukA bhI nahIM hogii|' ___'yaha bhayAvaha hai gurudeva ! maiM dekha rahA huuN| mujhe usake cintanase mukta honekA hI prayatna karanA caahie|' ___ 'tuma kara sakate ho| kintu usase mukta honepara tuma usakI sUnI naukAme hoge aura vaha naukA jalameM na hokara thalameM hogii|'
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArI, nAva aura sAgara 116 'yaha to nizcita mRtyu hI hogI, gurudeva ! mujhe mArga dikhaaie|' ziSya pIr3Atura hokara pukAra utthaa| , guru mauna hokara use dekhate rhe|
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArI vA nArAyaNa nagarake samIpa vanasthalImeM kuTiyA banAkara vaha sAdhaka rahatA thA / usakI sAdhanA akhaNDa cala rahI thii| nagarako eka samRddha taruNI eka bAra usakI kuTiyAmeM upasthita huii| hAthomeM bhojanakA parNa-pAtra, A~khoMmeM anurAgamayI zraddhA liye| sAdhakane usakI bheMTa svIkAra kii| vaha lauTa gii| kintu taruNI atyanta rUpavatI thii| sAdhakakA mana usame aTaka gayA thA / Azrama chor3a usane nagarakI rAha lI aura usa sundarIko khoja liyaa| usase usane jo cAhA vaha sabhI use mila gyaa| sAdhaka aba sundarIke prema-pAzame thaa| dina vaha apanI vanya kuTiyAmeM jaise-taise kATatA aura rAtri apanI priyAke sAtha prema-krIr3A-rata usake ngraavaasmeN| eka dina vaha apanI kuTiyAmeM anyamanaska baiThA thA ki mahAguru nArAyaNa svAmI usI ora A nikale / unhe dekha sAdhakakI cetanAmeM pUrva sAdhana-saMskAroMke sAtha gaharI AtmaglAnikA udaya huA / kuTI-dvArase uThakara vaha unakI ora bddh'aa| mahAguru use apanI ora AtA dekha ruke aura loTa pdd'e| apane patanake prati Atma-glAni aura guru ke prati zraddhAse Atura vaha rotA-bilakhatA unake pIche lagA / sAdhakako gatike sAtha guruko dhAvanagati bhI tIvra huI / aba vaha pUre vegake sAtha guruke pIche daur3a rahA thaa| sAmane nadI thI / guru usIme kUdakara gahare jalameM jA phuNce| sAdhakakA mArga ruka gyaa| taTaparase hI vilakha kara usane pukArA'gurudeva !'
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArI vA nArAyaNa 121 guru parama siddha the / jalake Upara siddhAsaname avasthita hokara unhoMne kahA -- 'vatsa, jisake pIche bhAgakara tU kucha pAnA cAhatA hai, vaha cAhe nArI ho yA nArAyaNa bandhanake atirikta tujhe aura kucha nahI de sakatA / tere dvArapara AI nArI mukta rahatI to vaha tere lie nArAyaNakA prasAda thI, aura dvArapara AyA nArAyaNa yadi tere hAtha A jAtA to vaha nArIke vamana se adhika kucha na rahatA / tere sparzakA bacAva maiMne tere hitake lie hI kiyA hai|' itanA kaha kara guru jalake garbha meM adRzya ho gaye /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzrayakA mArga sundarIne vairAgya liyA / premiyoMkI bhIr3a pIche clii| bhikSuNI vezameM sundarIne mandirame praveza kiyaa| premI-samUha bAhara raha gayA / bhikSuNIne mantra-siddhike lie anuSThAna kiyaa| kintu devatAne siddhi kI sUcanA na dii| bhikSuNIne vahIM rakhA rajata-daNDa uThA kara mUrtike zira para prahAra kiyaa| yaha vaidhAnika thA / devatAmeM cetanA jaago| 'kyA kahanA hai tumheM, putrI ?' 'mere anuSThAnakI siddhi kyoM nahIM huI bhagavan ?' 'tumane mandirameM akele praveza nahIM kiyaa|' 'maiM to sarvathA akelI AyI huuN|' sahasA ghaNTekA gambhIra ghoSa huaa| bhikSuNIkI sUkSma AkAzIya dRSTi khulI / usane dekhA-dAhine usa vyaktikI dhUmila AkRti hai jisake barbara premAkramaNapara use ghRNA AyI thI, bA~yeM usakI hai jisake prati vaha AkRSTa thI aura asaphala rhii| 'aura bhI dekho !' ghaNTekA phira ghoSa huA aura bhikSuNIne dekhA- . sArA sthAna usake sahasroM premiyoMkI chAyAkRtiyoMse bharA hai / kAtara ho pukArA usane, 'prabhu, apane AzrayameM AnekA mArga do mujhe !' aura devatana dvArakI ora saMketa karate hue kahA-'pahile apane ina premiyoMse samajhautA karo putrii| tabhI tuma ekAnta rUpase yahA~ praveza kara skogii|'
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA lakSaNa kisI nagarameM eka parama tejasvI sAdhu aayaa| usake teja, pANDitya aura cumbakIya AkarSaNane sAre nagarakA dhyAna apanI ora AkRSTa kara liyaa| bahuta-se loga usake bhakta ho gye| usake vyaktitvase prabhAvita to sabhI loga the, dhIre-dhIre nagarameM carcA phaila gaI ki vaha eka jIvanmukta, sthitaprajJa, paramahaMsa mahAtmA hai| apane pravacanoMmeM vaha ina parama gatiyoMko pahu~ce hue puruSoke lakSaNa zrotAjanoMko batAtA thA aura ve lakSaNa bahuta kucha svayaM usapara lAgU bhI hote the| kucha samaya pazcAt kisI gupta virodhIvargake prayatnoMse usa sAdhukI kucha naitika-AcArika poloMkA patA claa| aisI bAtoMme ruci rakhanevAle khoja-priya vyaktiyoMne una kathita AropoMke sambandhame chAnabIna kI aura una AropoMko kisI sImAtaka saca paayaa| yaha spaSTa ho gayA ki usa sAdhukI kahanI aura karanIme bahuta antara hai aura usakA bahuta kucha dikhAvA ADambarako bhUmipara sthita hai| sAdhukI ina poloMkI carcA dhIre-dhIre nagarameM phaila gaI aura usake bahutase bhakta aura prazaMsaka usase vimukha ho gaye / usakI laukika samRddhike sAtha-sAtha mukhakA teja bhI dhore-dhIre bahuta ghaTa gayA aura udarapUrtike lie use nagarameM bhikSAkI pheriyA~ lagAnepara utara AnA pdd'aa| sAdhukA mAna dinoMdina nagarame giratA gayA aura yaha naubata A gaI ki use bhikSA-dvArA bhara peTa anna prApta honA kaThina ho gyaa| aba usane choTI-choTI majadUriyA~ aura Tahalake kAma karake apanA peTa bharanA prAraMbha kara diyaa| dhIre-dhIre usakI sthitaprajJatA aura jIvanmuktatAkA upahAsa karanA bhI nagaravAsI bhUla gaye aura vaha nagarakA eka upekSita, nimnatama koTikA nAgarika banakara raha gyaa|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 mere kathAgurukA kahanA hai __ Avazyaka AhAra aura zItoSNase bacAvake abhAvameM vaha durbala hokara rogagrasta ho gyaa| aba vaha apanI TUTI-sI kuTiyAme jA pdd'aa| vaha apane caritrase kaisA bhI thA, para nagarame dayA aura dharmakA abhAva nahIM thA; kucha dayAlu-jana usakI kuTiyAmeM hI usake bhojanake lie roTIpAnI aura vizeSa Avazyaka honepara oSadhi bhI de Ane lge| isI samaya nagarakA vArSika milana-parva A gayA ho sakatA hai vaha holI jaisA ho koI tyauhAra ho| yathAvasara sArA nagara eka bar3I sabhAme ekatra huaa| sabhAke maMcapara anAyAsa hI upasthita janoMne usI sAdhuko maMthara gatise Ate dekhaa| aura maMcaparase usakA su-pUrva paricita, sudRr3ha, gambhIra svara logoMne sunA 'mere svajano ! sthitaprajJa aura jIvanmukta puruSake bahutase lakSaNa maine Apa logoMko bahuta dina pahale batAye the, kintu usake lakSaNoMmese eka, jo maine Apako abhItaka nahIM batAyA thA, yaha bhI hai ki Apa vaise puruSake sambandhameM apanI sunI-sIkhI dhAraNAoMkI kasauTIpara use kabhI bhI sthAyI rUpase parakha nahIM sakate, kyoMki vaise puruSakA mApadaMDa ApakI mAnasika dhAraNAoMkI sImAme nahIM, usake bahuta bAharakI hI vastu hai| Apake nagarame merA kArya Ajase samApta hotA hai aura Apako apanA yaha antima saMdeza dekara maiM dUsare nagarako isI samaya prasthAna karatA huuN|' ___aura logoMne dekhA, usakA kRzakAya mukha usakI bahuta pahalekI-sI adamya AbhAse damaka rahA thA, maMcase utarate samaya usakI cAlameM eka parama samartha samrATkI-sI ceSTA thI aura usake paga nagarakI pazcimI sImApara phailI parvata-mAlAkI ora jisa drutagatise bar3ha rahe the vaha pahale kabhI bhI kisI pA~va-payAde manuSyameM nahIM dekhI gaI thii|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghAvake nIce devatAoM aura asuroMkA saMgrAma cala rahA thaa| asuroMke guru zukrAcAryake pAsa vaha oSadhi thI jisase ve apane dalake yoddhAoke ghAva rAtabharame acche kara lete the| antaHsravA asura dalakA eka pramukha yoddhA thaa| deva-dalapara sabase adhika mAra usIkI par3atI thI, usIkA AtaMka sabase bar3A thA aura vahI prati sA~jha sabase adhika vraNa apane zarIrapara liye yuddha-sthalase lauTatA thaa| zukrAcAryakA sabase bar3A sneha-bhAjana bhI vahI bana gayA thA aura prati bhora yuddha-sthalapara jAte samaya usase adhika nirbaNa evaM samartha dUsarA koI yoddhA nahIM hotA thaa| eka sA~jha yuddha-sthalase lauTakara antaHsravA gurukI vraNopacArazAlAmeM nahIM pahu~cA / guruke pAsa jAnekA sAthiyoMkA Agraha bhI usane asvIkRta kara diyaa| agale prAtaH zukrAcArya svayaM antaHsravAke vizrAma-kakSameM aaye| usake khule vraNa phUla rahe the aura rakta-srAvase usakI zayyA snAta thii| zukrAcArya bahuta prasanna hue / antaHlavAke ghAvoMko unhoMne painI asthizalAkAoMse kuredA aura una vraNoMke nIce jIvanAmRtakI kucha bUMdeM unhe mila gii| pichalI sA~jhataka zukrAcArya ke pAsa kevala AhatoMke vraNopacArakI hI oSadhi thI kintu aba mRta sainikoMko bhI punarjIvita karanekA saMjIvanAmRta unake hAtha laga gyaa| usa rAtase yuddhameM mare hue asuroMko punarjIvita
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 mere kathAgurukA kahanA hai karanekA krama bhI asura-gurune prArambha kara diyA / usako kathA purANavidita hai| Ajako bhora apane eka anupacArita vraNake nIce mujhe bhI uso amRtakA eka kaNa milA hai aura tabhI mere parama kRpAlu mahopacArakane itihAsa-purANakI yaha abataka alikhita, ati guhya kintu cira satya kathA sunAyI hai| kauna jAne jIvanameM ghaTita pratyeka vraNakA abhiprAya hI yaha ho ki bAhya oSadhi dvArA usakA upacAra karanese pahale usake nIce chalake parama jIvana-prada amRta-binduko khoja liyA jAya /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta arabakA bila eka vyApArIke do lar3ake the| bar3A lar3akA vyavasAya kuzala, parizramI aura bahuta hI sAfa lena-dena rakhane vAlA thA; vyApArameM nyAya aura ImAnadArIkA nirvAha usakI sabase bar3I vizeSatA thii| lekina choTA lar3akA AlasI aura nikammA thaa| usake pAsa kevala eka guNa thA, saMgIta aura knntth-svrkaa| pitAkI mRtyuke bAda bar3e lar3akene sArA kArabAra samhAla liyaa| pitAke samayameM jo thor3I-bahuta vyApArika anIti calatI thI use usane ekadama banda kara diyaa| apane vyApAriyoMse pitA-dvArA liye gupta lAbhakA dhana usane unheM lauTA diyA aura jIvita tathA mare hue lenadAroMke ajJAta athavA chipAye hue RNa bhI unheM yA unakI santAnoMko cukA diye| aisA karaneke lie use pitAke calAye hue dAna aura paropakArake khAte bhI banda kara dene pdd'e| vAstavame vaha atyanta zuddha evaM Atma-nirbhara caritrakA vyakti thA; kisIkA RNI yA anugRhIta honA use svIkAra nahIM thA aura yAcaka tathA upakRta prakArake manuSyoMko vaha nIcI dRSTise dekhatA thA / apanI isa pravRttike kAraNa vaha sAmAjika saMsargase bahuta kucha alaga par3a gayA thaa| udhara usake choTe bhAIkA hAla bilakula viparIta thA / , usakI saMgItakalAke prazaMsakoMkA eka varga use ghere rahatA thaa| vaha bahutoMkA RNI ho gayA thA aura usa RNako usake bar3e bhAIne cukAyA thaa| bar3e bhAIke Adezapara logoMne use RNa denA banda kara diyA thA aura tabase vaha apane gharakI avahelanA kara mitroM aura prazaMsakoMko roTiyoMpara hI palatA thA / choTe bhAIkI isa pravRtti para bar3eko bar3A kSobha thA, kintu vaha use sudhAranemeM asaphala ho cukA thaa|
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 mere kathAgurukA kahanA hai saMyogavaza isa vyApArIko yAtrA karate samaya kisI durghaTanAse gaharI coTa A gaI / vaha mUcchita, cinnajanaka dazAmeM ghara lAyA gyaa| oSadhi-upacArase vaha hozameM aayaa| use anumAna ho gayA ki vaha usake jIvanako antima saMdhyA hai| usane apane bar3e munImako AjJA dI / kI lenadAroMke sabhI bila turanta hI adA karaneke lie usake sAmane prastuta kiye jaayeN| sabhI bilokI turanta adAyagIko AjJApara usane hastAkSara kara diye| dhIre-dhIre usakI cetanA jAgRtAvasthAse lupta ho calI / jIvana aura mRtyuke bIcako cetanAmeM pahuMcakara usane dekhA, do devadUta hAthameM bilakA eka-eka paracA liye usake sammukha khar3e the| usake saMketapara pahale devadUtane Age bar3hakara apanA bila prastuta kiyaa| apane pitAke calAye dAna aura paropakArake jisa khAteko usane banda kara diyA thA, usake lie vaha abataka bAraha lAkha rupayakA RNI ho gayA thaa| vaha dAnakA khAtA vAstavameM adhikAMzataH purAne, pUrvajanmake RNoMkI adAyagI aura svalpAMzataH Ageke lie surakSita bacatakA hI khAtA thaa| vyavasAyIko jJAta thA ki aba usake avaziSTa koSa aura sampattikA mUlya bAraha-caudaha lAkhase adhika nahIM hai, phira bhI isa bAraha lAkha rupaye ke bilakI adAyagIkI svIkRti usane likha dii| dUsarA bila-vAhaka devadUta aba usake sAmane aayaa| yaha dUsarA bila sAta araba rupayoMkA thA-usa zarIrakA mUlya, jise usane janmase lekara abataka dhAraNa kiyA thaa| isa bilakI adAyagIkA usake pAsa koI sAdhana nahIM thA ! kahate haiM ki saMsArakA sabase adhika RNI vaha vyavasAyI abhI taka bhU aura svargake madhyavartI antarikSameM anazana-pUrvaka nivAsa kara rahA hai /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta arabakA bila 126 apane choTe bhAI dvArA-kyoMki usakA apanA koI putra nahIM hai-zrAddhatarpaNakA anugraha svIkAra karanepara hI vaha martya-jIvanakI sImAse mukta ho sakatA hai; aura svargika mahAjanoMkA udAra, nirmUlya nimaMtraNa svIkAra karake hI svargameM praveza pA sakatA hai| kintu ina do-me-se kisIke lie bhI vaha taiyAra nahIM hai| mere kathAgurukI TippaNI hai ki grahoM aura anugrahoke isa brahmANDameM anugraha aura RNoMko na mAnanevAle akRtajJa mahARNI vyaktike lie bhU aura svargameM sthAna kahA~ mila sakatA hai !
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ pati-patnI rAjapurohitoMne rAjakumArakA vivAha vidhivat sampanna kiyaa| kAma-se kamanIya yuvarAja aura rati-sI rUpavatI yuvarAjJIko rAja-mahiSiyoMne AratI utaarii| . rAjakula kyA prajAjana, sabhIkA nirvivAda mata thA ki aisI anidya jor3I yugAnuyugameM dUsarI nahIM dekhI gaI thii| laukika rItyAcArake antameM nava-dampatiko rAjapurohitoMne kuladevatAke devAlayameM AzISake lie prastuta kiyaa| kula-deva apane Asanapara prakaTa ho gye| nava-dampatipara unakI dRSTi pdd'ii| paTa-cIra-granthise gumphita vara-vadhU unake sammukha nata-mastaka upasthita the| 'isa dampatiko dekhakara maiM bahuta prasanna hU~' kula-devatA ne kahA'kintu inake isa paTa-cIra-bandhanakA abhiprAya kyA hai ?' prazna kula-purohitoMko lakSya kara kiyA gayA thA / ___'yaha zAstrIya vidhAnakI eka navIna saMyojanA hai kuladeva / isakA saMketa hai ki ye donoM aba do deha hote hue bhI eka-prANa hai, ekako icchAe~, AkAMkSAe~ hI aba dUsareko bhI icchA-AkAMkSA hai| ____ 'aisA hai taba to inake pAsa eka-dUsareko dene ke lie kucha bhI zeSa nahIM rhegaa| yaha vAstavameM do dehoMke sacala rahate bhI unameMse eka prANakI mRtyu hogI / inake sukha aura samasta mAnavIya samparkokI samRddhike lie merA AzISa yahI hai ki yaha bandhana kabhI na judd'e|' ___ kahate hue kula-devatAne dampatike grandhi-bandhanapara eka tIkSNa dRSTi DAlI aura TonoMke vastra eka dUsarese mukta hokara alaga-alaga laTakane lge|
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ pyArakI bhUmi merI patnIne eka rAta svapnameM dekhA ki merA kisI anya strIse prema ho gayA hai / subaha jAgate hI usane mujhe khAra-khAI A~khoMse dekhA aura apane svapnakI carcA karate hue kahA ki usake jIvaname sacamuca kucha bhayaMkara hone vAlA hai / dina bhara usakA mana mere prati roSa aura Avezase bharA rahA aura usane mujhase koI bAta na kI / isa paristhitikA mere pAsa isake atirikta aura koI cArA na thA ki usa rAta mai bhI usIke TakkarakA koI svapna dekhU~ / agalI subaha maiMne use batAyA ki maine bhI gata rAta svapna meM dekhA hai ki merI patnIkA kisI anya puruSase prema ho gayA hai / isa svapna-kathanase bAta dabaneke badale aura bhI ugra ho gaI / patnIne kahA - 'tuma apanA pApa chipAneke lie ulaTA mujhIpara lAMchana lagA rahe ho' aura phaphaka-phaphaka kara ro pdd'ii| usa dina paristhiti sacamuca bahuta hI gambhIra ho gaI / * bar3I kaThinAIse samajhA-bujhAkara maine sArA mAmalA eka mitrake sAmane rakhaneke lie use rAjI kara liyA / yaha mitra merI patnIke bhI vizeSa AdaraNIya the / unheM svapna- pradarzanakI vidyA AtI thI / unhoMne merI patnIko sAntvanA dI ki saba mAmalA zIghra hI ThIka ho jAyagA / agalI rAta patnIne eka aura svapna dekhA / vaha cupacApa uThI aura gharake kAma me laga gaI / mitrake gupta AdezAnusAra maiM usa dina dopahara bIte taka khATapara par3A karavaTeM badalatA rahA / I
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai dopahara bIte patnIne mere palaMgapara Akara bar3e pyAra-bhare svara meM kahA'maiM jAnatI hU~ ki tumhArA mana kisI sundarImeM aTaka gayA hai / dukhI na ho, tumhAre milaname maiM koI bAdhA na ddaaluuNgii| tumhe sukhI dekhakara hI merA bhI sukha bar3hegA' usakA svara aura bhI tarala ho gyaa| vaha kahatI gaI 'isa rAta maine eka aura bar3A anahonA sapanA dekhA hai| ve A~kheM merI A~khose nikala hI nahI rahI hai| soca rahI hU~, vaha kauna thA aura usakI A~khoMkA matalaba kyA thaa|' kahate-kahate usane mere vakSapara apanA sira DAla diyA aura usakI A~khoMse do bUMda mere kandhepara Tapaka pdd'e| aura usa kSaNa anAyAsa hI, sambhavataH pahalI bAra, merA-usakA gaharA pyAra ho gyaa|
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhike pare mahArAjA gotrAbhukI ghoSaNA bhUtalake kone-konemeM prasArita kara dI gii| unheM eka aise samartha pAtrakI khoja thI jise apane koSakA samasta sacita dhana dAna kara ve Atma-dIkSAmeM praviSTa ho skeN| bar3e-bar3e brAhmaNa aura parikarAdhIza gurujana rAjakoSake dvArapara jur3a Aye / dAna-lAbhake sAtha-sAtha mahArAjako ziSya banAnekI kAmanA bhI unameMse kaI gurujanoMke manameM thii| ___ mahArAjane sabakA svAgata kiyaa| jisameM mere isa sampUrNa koSakI dhana-rAziko vahana karanekA sAmarthya ho vaha Age AnekA anugraha kre|' mahArAjane hAtha jor3akara vinatI kii| zreyArthI yAcakoMke ratha aura chakar3e bAhara khar3e the| kintu itanA bar3A vAhana yA vAhana-dala kisoke pAsa nahIM thA jo usa sampUrNa bhaNDArako saMgRhIta kara ske| saba mauna the| usa stabdhatAko bhaMga karanekA svara kisIke pAsa nahIM thA ki acAnaka mahAyAjJika kAmaNDalikane praveza kiyaa| 'lA rAjan, terA dAna mujhe svIkAra hai' kahate hue unhoMne apanA kamaNDala Age bar3hA diyaa| mahArAjakA mastaka nata huaa| dekhate-dekhate rAjakoSakI samasta ratnarAzi usa kamaNDalake eka bhAgameM samA gii| koSa-kakSoMmeM rakhI pATamaJjUSAditakakA cihna vahA~ zeSa nahIM rhaa| 'tere azeSa-dAnase maiM bahuta prasanna hU~ rAjan ! pAtAlase lekara vaikuNTha takakI jo bhI sampadA aura AsurIse lekara brAhmaNI taka jo bhI siddhi tUM cAhe maiM tujhe detA huuN|' yAjJikane kahA /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai 'anugRhIta hU~ mahAyAjJika / avagata hU~ ki ananta yajJa-yAgoM dvArA Apane trailokyakI siddhi-sampadA apane kamaNDala-gata kara lI hai / kintu maiM to apane svalpase bhI mukti cAhatA thA, Apake vipulakI kAmanA kaise karU~ ? jo skhalA bar3e saubhAgyase Apake hAthoM pAI hai use aba kisI bhI vastubhArase kSubdha nahIM karanA caahtaa|' mahArAjane khaa| ___yAjJikake hAtha kaiNpe| kamaNDala chUTa kara mahArAjake pAvoMpara gira gyaa| 'ina siddhi-sampadAoMkI upalabdhike sAtha-sAtha merI atRpti hI bar3hI hai rAjan ! apanI skhalAkI zaraNa mujhe bhI do|' kahate-kahate mahAyAjJikakA zira bhI mahArAjake caraNoMpara luNThita ho gyaa| kahate haiM ki maharSi gotrAbhu aura unake paTTa ziSya kAmaNDalika aNuvratakI kathA kisI bhAvI purANake lie surakSita hai /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ paridhi-hIna usa bhora mahaloMmeM khalabalI maca gii| apane zayana-kakSameM sotI huI rAjakumArI rAtoMrAta adRzya ho gaI thii| rAja-jyotiSIko khojakI AjJA huii| apane patroMmeM zodha kara vaha mahArAjake ekAnta kakSame upasthita huaa| apane sirakI bhikSA mA~gakara usane nivedana kiyA ki rAjakumArI par3osake rAjyame apane premI, usa rAjyake pradhAna senApatike putrake sAtha hai| ___jyotiSIkA kathana ThIka nikalA / guptacaroMne eka saptAhake bhItara rAjakumArIko mahArAjake sammukha lA upasthita kiyaa| mahaloMke bAhara vaha eka dUsare bhavanameM rakhI gii| rAjakulakI niSkalaMka maryAdAkI dRSTime vaha ucchiSTa ho cukI thii| ___ mahArAjane par3osI rAjAse mAMga kI ki vaha apane senApatike putrako aparAdhIke rUpame unhe saupa deN| kintu usa rAjAne yaha mAMga asvIkAra kara dii| ___aparAdhIko daMDa denA anivArya thaa| mahArAjane par3osI rAjyapara AkramaNako yojanA banA lii| usI bIca mahArAjane eka rAta svapna dekhA ki unakI choTI, paramarUpavatI rAnI eka parapuruSake premapAzameM Abaddha hai / krodhake AvezameM unhoMne tatkAla apane khaDgase usa puruSa aura apanI naI rAnI, donoMkA vadha kara diyaa| jAganepara mahArAjako isa svapnapara bar3A Azcarya huaa| unakI koI dUsarI naI rAnI thI hI nahIM / svapnakI carcA unhoMne rAjajyotiSIse kii| svapnako atyanta sArthaka batAte hue jyotiSIne vinaya kI ki jaba-taka isa svapnakA phala sammukha na A jAya taba-takake lie par3osI rAjyapara AkramaNa sthagita rakhA jaay|' usane batAyA ki yaha svapna eka mAsake bhItara phalita ho jAnA caahie|
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 mere kathAgurukA kahanA hai mahArAjane jyotiSIkA anurodha mAna liyaa| kucha hI dina pIche AkheTa-yAtrAke kramameM mahArAjako eka rAta kisI vanake aMcalameM eka taruNa sAdhu-dampatikA atithi honA pdd'aa| unake Azcarya aura manodvegakI koI sImA na rahI, jaba unhone pahacAnA ki ananya rUpameM isa sAdhuko patnIko hI unhoMne apanI choTI rAnI tathA isa sAdhuko hI usake premIke rUpameM dekhA thA aura inhIM donoMkA usa svapnameM vadha kiyA thaa| dekhate hI usa anindha rUpavatI sAdhu-patnIpara mahArAja Asakta ho gye| vaha taruNI bhI unapara anAyAsa hI mugdha ho gii| mahArAja abhI yuvA hI the| agale hI dina mahArAja mahaloMko lauTa aaye| unakA mana sundarIke premabANase pUrNatayA biMdha gayA thaa| payaMka chor3a vaha tIna dina taka darabArameM bhI nahIM jA ske| tIsare hI dina vaha sAdhu apanI patnIko liye rAjakakSameM upasthita huaa| usane kahA 'mahArAja, prema na ucchiSTa hotA hai na adhikRta, aura na hI vaha ananyatAko paridhimeM bA~dhA jA sakatA hai| svapnakI mAyAmeM Apane merA aura merI patnIkA vadha kiyA thA, kintu jAgRtike prakAzameM aisA nahIM kareMge, isake lie mai ApakA abhinandana karatA huuN| merI patnI Apapara anurakta hai, use aMgIkAra kreN| X mahArAjakI cetanAke sAtha-sAtha unake rAjakulako maryAdAkI sImAe~ bhI usa dinase bahuta vistRta ho gii| donoM rAjyoMke sahasroM sainikoMke raktapAtako yojanA samApta ho gaI aura rAjakumArIkA bhI usake premIke sAtha vivAha kara diyA gayA /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ matadAna bAta kula pAMca sahasra varSa pUrva kaliyugake prArambha kAlakI hai| bhUloka-pati bhagavAn sanatkumArake adhInastha pRthvIko bhautika aura pArabhautika zakti-senAoMke saMcAlanake lie pradhAna senApatikA cunAva honA thaa| pRthvI-jIvanake vikAsake lie devI aura AsurI donoM pakSoMkI pravR. ttiyoMkA prabhAva samaya-samayapara Avazyaka thaa| vidhAnake anusAra senApati nirvAcana-dvArA hI niyukta hotA thaa| devatAoM aura asuroMne apane-apane vargake eka-eka vyaktiko isa nirvAcanake lie khar3A kiyaa| usa samaya janagaNanAke anusAra matadAtA sUcImeM asuroMko saMkhyA devatAoMse adhika thii| asuroMkA pracAra aura saMgaThana itanA vyApaka thA ki unamese ekakA bhI mata deva-pratinidhike pakSame jAnekI sambhAvanA nahIM thii| pratyuta yaha bhI bhaya thA ki kucha devatA bhI unhIMke pakSameM matadAna na kara baitthe| devatAoMkI orase adhika-se-adhika yahI prayatna ho rahA thA ki asura vargake kucha matadAtA taTastha ho jaayeN| vidhAnake anusAra yaha vyavasthA thI ki pratyeka matadAna-patrapara matadAtAkA nAma bhI aMkita ho / matadAna prArambha huA aura samApta ho gyaa| matagaNanAke lie peTiyAM kholI gyiiN| adhikArI prekSakoMko yaha dekhakara sabase bar3A Azcarya huA ki asura-pratinidhikI peTIme sabase pahalA mata devaguru bRhaspatikA AyA thaa| usake atirikta samasta asuroMke mata asura-pratinidhikI peTImeM aura devatAoMke deva-pratinidhiko peTIme Aye the| asuroM aura devatAoMkA matadAna pUrA sau pratizata huA thaa|
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai asura vargakA pratinidhi lagabhaga paune tIna araba matoMse vijayI ghoSita kara diyA gayA / C kahate hai, tabase pRthvIko bhautika evaM sUkSma zaktiyoMpara AsurI AdhipatyakA hI prabhAva hai aura usa prabhAvane bhUtalase daivI vargakI pravRttiyoMko sarvathA niSkAsita kara diyA hotA yadi usa Adhipatyake sRjaname devavargakA bhI eka mata sammilita na hotA / devaguru bRhaspatikI isa dUradarzI kUTanItika cAlake phalasvarUpa hI manuSyake maname daivI cetanAke bIja surakSita bace haiM aura aba druta gatise aMkurita ho rahe hai / 138
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRSNAkA khela eka nirdhana kisAna eka bAra rAjAke darabAra meM upasthita huaa| usake pAsa kevala eka bIghA kheta thaa| eka bIghekI khetIse usakA nirvAha bar3I taMgIse hotA thaa| usakI prArthanApara rAjAne usake khetase milA huA eka bIghA kheta use aura de diyaa| kisAnakA nirvAha aba sugamatApUrvaka hone lgaa| sAtha hI usakI samRddhikI tRSNA bhI bar3ha gyii| kucha varSa bAda kisAna phira rAjAke darabArameM upasthita huaa| rAjA apanI dAna-pravRttike lie prasiddha thaa| usane abakI bAra bIsa bIghA dharatI use aura de dI, kintu yaha Adeza sAtha lagA diyA ki yadi koI nirdhana brAhmaNa parvake dina usase yAcanA kare to eka bIghA kheta yA usake annake dAnakA saMkalpa avazya usake nAma kara de| yaha dharatI usake do bIghA kheta aura gA~vase dUra thii| kisAna rAjAse yaha AzAtIta itanI bar3I bheMTa pAkara bahuta prasanna apane gA~vako lauTa aayaa| vaha svayaM vrata, pUjA-pAThakA bar3A premI thA aura apane paralokake kalyANake lie brAhmaNoMkA AzIrvAda pAneko sadA lAlA. yita rahatA thaa| para gAMvake una bIsa bIghoMkI khetIkA kAma usane apane beTeko sauMpa diyA aura gAMvake do bIghekA kAma apane hAthameM rkhaa| parvoke dina vaha vrata rakhatA thA aura devAlayameM jAkara pUjA-pATha karatA thaa| agale parvake dina devAlayase ghara lauTate samaya eka nirdhana brAhmaNa use mArgameM mila gyaa| kisAnane bar3e prasanna bhAvase eka bIghA kheta use dAna kara diyA / brAhmaNane bhI apane AzIrvacanoMse use nahalA diyaa|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 mere kathAgurukA kahanA hai ekake bAda eka parva Ate gaye aura yAcaka brAhmaNoMkA krama bhI kisI bAra nahIM ttuuttaa| tIna mahIneke bhItara kisAnake dasa bIghe kheta bheMTa ho gaye aura brAhmaNoMke AzIrvacanoMkI bhI eka bar3I poTa usake paraloka-sukhake lie ba~dha gyii| isI bIca usake putrane sUcanA dI ki nIlagAyoMne khetoMmeM bar3A utpAta macA rakhA hai aura khetIko hAni pahu~cA rahI haiN| kisAnane khetoMkI rakhavAloke lie eka aura vyakti majadUrIpara vahA~ lagA diyA / kisAnake dAnakI sUcanA dUra gA~voMmeM bhI pahu~ca gayI thii| hara parvapara koI-na-koI brAhmaNa kisI-na-kisI gA~vakA usakI rAha yA dvArapara A jAtA aura eka bIghA kheta pAkara asIsatA huA lauTa jaataa| kisAnane aba prayatna karanA cAhA ki parvake dina koI vaisA yAcaka usake sAmane na par3e kintu yaha na ho skaa| usake unnIsa bIghe nikala gaye / fasala kaTaneke pahale do parva abhI aura zeSa the| usane nizcaya kiyA ki agale parvapara sA~jha taka mandirameM hI A~kha mUMde baiThA rahegA aura sUryAsta pIche, dAna-saMkalpako velA samApta honepara hI bAhara nikalegA, kintu usa dina acAnaka tIsare pahara eka brAhmaNane mandira-dvArapara hI pahuMcakara Tera lgaadii| kisAnane mana-hI-mana bahuta duHkhI hokara antima bIsavA~ bIghA bhI use dAna kara diyaa| brAhmaNane AzIrvAda diyA, 'jA beTA, bhagavAn tujhe sadA sukhI aura nizcinta rakhegA !' jisa dina fasala kaTakara AnI thI, bIsoM brAhmaNa kisAnake ghara ekatra the| kisAnakA kSobha bar3hA huA thaa| usakI AMkhoMmeM ve kA~Te-se cubha rahe the| nizcita samayapara lade hue chakar3e khetoMse Akara usake dvArapara khar3e ho gye| kintu unameM anAjakA eka dAnA bhI nahIM, sUkhe pattoMke nicale bhAgakA kevala bhUsA hI thaa| nIlagAyoMne eka bhI dAnA khetoMmeM nahIM chor3A thA /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRSNAkA khela 141 kisAnako tRSNAkA khela pUrA ho gayA aura hAni kucha bhI nahIM huii| usakA bhAga-nirvAha-bharakA anna-isake do bIghe khetameM taiyAra thaa| brAhmaNoMko aba usane atikRtajJa manase unake diye hue AzIrvAdoMke lie sira jhukAkara praNAma kiyaa|
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRtatrayI apane asAdhAraNa sAmarthya aura kauzalase rAjAne dezameM samRddhi aura vaibhavakI saritAe~ bahAdIM / dhana, dhAnya, bhavana, vAhana, surA, saundarya aura kalAkI vividhatApUrNa sampadAe~ usake rAjya meM carama sImApara pahu~ca gayIM / kintu ina sabake Ate-hote bhI dezavAsiyoMke jIvanameM kisI gahare abhAva aura nIrasatAkI anubhUti thI / isa rAjAne vaha kAma kara liyA thA jisake lie pIr3hiyoMse dezake rAjA aura prajA prayatnapUrvaka lAlAyita the / yugoMse bhUkha aura nirdhanatAse saMgharSa karate-karate isI rAjAke rAjyameM pUrNa saphalatA unheM milI thI / rAjA vRddha huA aura usake rAja-bhArase avakAza grahaNa karanekA samaya A gayA / bharI samRddhiyoMke bIcameM bhI jana-jIvana meM koI gaharA abhAva zeSa thA aura eka nayo nIrasatA usapara chA gayI thI / yaha rAjAke lie kaThina cintAkI sAmagrI thI / phira bhI rAjAne yathAsamaya apane putra yuvarAjake rAjyAbhiSekake Adeza prastuta kara diye / . yuvarAjane pitA se prArthanA kI ki use eka varSakA avakAza diyA jAye / itane samaya meM vaha rAjakulakI paramparAmeM apane kartavya bhAgakI khoja kara legA / 1 mantriyoMne yuvarAjakI mAMgakA samarthana kiyA aura yuvarAja mahaloMko chor3a vanako calA gayA / mahaloMmeM rahate hue taruNa yuvarAjake lie vaibhava aura vilAsakI koI bho vastu anupalabdha nahIM thI / jihvA bhoga aura surA - sundariyoMke sabhI sukha use pracura mAtrA meM prApta the 1
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRtatrayI 143 gahana vanameM pahu~cakara yuvarAjane saMkalpapUrvaka ekaniSTha sAdhanA kii| usakI sAdhanA jgii| sAdhanA-pathameM usane vizuddha bhUkha, pyAsa aura kAmakI tridevIkA sAkSAtkAra kiyaa| ___ sAdhanA pUrNa hote hI eka taruNI eka hAthameM DhAka-patrapara gehU~kI do roTiyAM aura dUsaremeM eka kaTorA jala liye usake sAmane prakaTa huii| yuvarAjane roTiyA~ khAyoM, jala piyA aura phira usa mugdha-nayanA, alpavasanA anindya sundarIko apane bAhuoMmeM sameTakara usake adharoMko cUma liyaa| ___ yuvarAja apane kartavya-bhAgakI khojameM saphala ho gayA thaa| rAja-nagarako lauTakara usane rAjyAbhiSeka grahaNa kiyaa| rAjyAsanapara baiThate hI usane apane rAja-kAlIna lakSyakI ghoSaNA kI 'dhana-dhAnya aura vaibhava-vilAsakI vividharUpA evaM kRtrimatAmayI bAr3hoMmeM prajAjanakI vizuddha bhUkha, pyAsa aura kAmakI pravRttiyA~ DUba gayI haiM / vividha vyaMjanoM aura atimizrita peyoMke bIca zuddha anna aura nirmala jalakA tathA atiraMjita yauvana-vilAsake bIca nirlipta cumbanakA svAda mere svajana kho cuke haiM / vizuddha roTI, nirmala jala aura nilipta cumbanake svAda aura sAdhanakI amRtatrayI mujhe apane sabhI prajAjanake lie apane rAjyakAlameM sulabha karanI hai|' . aura isa kathApara mere kathAgurukI TippaNI hai ki naye rAjAke naye anuSThAname sabase bar3I kaThinAI yahI hai ki vaha samRddha deza hI nahIM, apitu AjakA 'samya' kahA jAnevAlA sampUrNa mAnava-saMsAra usa amRtatrayose pahale doke atimizrita atisaMcayoMse mukta hone tathA tIsarekI samartha sAdhutAko svIkAra karaneke lie abhI taiyAra nahIM hai|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ jar3atA, karuNA aura bodha jaMgalameM vAyu-sevanake lie jAkara maiM jahA~ kucha dera baiThatA hU~, vahA~ eka dina maiMne eka mare hue bailakA DhA~cA par3A pAyA / giddhoM aura siyAroMne usakA mAMsa lagabhaga sAfa kara diyA thaa| ___ 'yaha kambakhta baila bhI maraneke lie AyA to yahA~ AyA!' maiMne khIjhakara kahA aura Age bar3ha gyaa| dUsare dina maiM phira usI orase niklaa| haDDiyoMkA DhA~cA usa dina aura bhI sAfa kiyA huA vahI par3A thaa| pAsa hI merI dRSTi eka gAyapara par3I / vaha vahIM khar3I apane bachar3eko dUdha pilA rahI thI aura bar3e pyArase use cATa rahI thii| pAsase gujarate hue eka caravAhene mujhe batAyA ki vaha marA huA baila isI gAyakA sabase pahalA bachar3A thA / maiMne usa bachar3ekI ora dekhA aura phira usa haDDIke DhAMcekI ora / eka dina isa mare hue bailako bhI isa gAyane aise hI pyAra kiyA hogA ! merA hRdaya eka ajJAta pUrNa karuNAkI vedanAse pighala utthaa| jIvanakI yaha gati ! jisakA eka dina aisA pyAra-dulAra usIkI eka dina aisI dazA ! karuNA aura nirAzAke Avegase mere sAmane a~dherA-sA chA gyaa| mujhe dhyAna AyA, pichale dina usa bailake zavako dekhakara maiMne kitanI jar3atApUrNa bAta socI thI ! maiM kalataka kitanA jar3ahRdaya thA ! tIsare dina bhI maiM yahIM pahuMcA / bailakI haDDiyAM vahIM par3I thiiN| pAsa hI vaha gAya khar3o apane naye bachar3eko cATa rahI thI / acAnaka eka kuttA usake Upara bhauMkatA huA jhpttaa| gAya pahale to bhAgo, para jaba usane dekhA ki usakA bachar3A pIche hI chUTa gayA hai to vaha mur3akara khar3I ho
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ jar3atA, karuNA aura bodha 145 gayI aura kutteko sIMgase uchAlakara usane dUra pheMka diyA / kuttA bhauMkatA huA uThakara bhAgA aura kucha dera bAda haDDIke usa DhA~ceke pAsa baiThakara usakI pasaliyAM cabAne lagA / gAya cupacApa khar3I use dekhatI aura bIca-bIcameM apane naye bachar3eko cATatI rahI / pichale rAta-dinakA car3hA huA karuNA aura nirAzAkA bhAra mere hRdayase eka-dama utara gyaa| gAyakI A~kheM mujhase kaha rahI thIM - 'kisI rUpa yA dehake mohameM na aTako, kevala usake jIvanako hI pyAra karo ! jIvana sadaiva eka rUpameM ba~dhA nahIM raha sakatA / jar3atA to pUrA andhApana hai hI, moha-janita karuNA bhI eka paradA hai / haDDIke DhA~cekA kucha nahIM bigar3a sakatA, kyoMki vaha saMvedanA - hona hai, aura usameM basane vAle bachar3e kA bhI kucha nahIM bigar3a sakatA / dekhate nahIM, merA bachar3A aba bhI mere pAsa hai !'
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ supta preraka eka pahAr3Ipara giTTiyoMkI tur3AIkA kAma laga rahA thA / saikar3oM maz2adUra pratidina pahAr3I caTTAnoMko kudAloMse tor3ate aura TUTI giTTiyoMko DaliyoMmeM bhara-bharakara desAvara bhejane ke lie chakar3oMpara u~Dela Ate / eka subaha eka nayA AdamI maz2adUrIke lie vahA~ pahu~cA / vaha apane gAMvase rAtabharakI maMz2ila pArakara vahA~ pahu~cA thA / rAtabharako thakAna aura rich sAtha-sAtha kaI dinoMke rote peTake bhI lakSaNa usake zarIrapara spaSTa the / DagamagAte pA~va, kaThinAIse khulatI A~kheM aura murjhAyA svara / 'tumheM maz2adUrIkA kAma nahIM diyA jA sakatA -- tumameM kAma karanekA dama nahIM hai / ' maz2adUroMko niyukta karanevAle adhikArIne kahA / kAmakA mAlika saMyogavaza usa dina kAma dekhane vahA~ AyA huA thA aura pAsa hI khar3A thA / usane sifAriza kara ise maz2adUrIpara lagA liyA / kAmase pahale naye majadUrako mAlikane kucha bhojana diyA aura tatpazcAt use bhI eka kudAla aura DaliyA de dI gayI / C pahAr3Ipara UparakI ora eka choTI caurasa caTTAnapara jAkara usane docAra kudAleM calAyIM aura vahIM par3akara so gayA / dUsare maz2adUroMne use dekhA / vaha pahAr3Ike aise khule sthalapara soyA thA ki lagabhaga sabhIkI dRSTi usa taka pahu~catI thI / 'kitanA AlasI aura namakaharAma hai yaha maz2adUra ! par3A so rahA hai aura zAmako hama sabake sAtha barAbarakI majadUrI lene pahu~ca jAyegA ! chiH aisA bhI kisIko karanA cAhie !' ve socate rahe, kahate rahe aura kAma karate rahe /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ supta preraka 147 usa zAma saba majadUroMko majadUrI baMTI aura usa sonevAleko bhI dinabharake pUre paise diye gye| dUsare majadUroMko Azcarya huA, Apatti bhI huii| 'isa AdamIko isakI ImAnadArIkI majadUrI dI gayI hai| isakI ImAnadArIne bar3A kAma kiyA hai|' mAlikane unheM btaayaa| aura isa bAtake pramANameM jaba hisAba lagAkara dekhA gayA to milA ki usa dina saba majadUroMkA kAma milAkara aura dinoMse savAyA huA thaa|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ antima khoja eka samUce bar3e mahAdvIpapara phailA huA eka rAjAkA rAjya bahuta dhanA basA huA thaa| use apane deza-vAsiyoMke lie nayI bhUmi jItakara usapara upaniveza banAnekI AvazyakatA huii| rAjAke Adezase anveSakoMkI eka TolI samudrI naukAe~ lekara naye dvIpako khojame nikala pdd'ii| ___bahuta dinoMkI sukha-duHkha-pUrNa yAtrAke bAda antameM yaha anveSaka TolI eka dvIpake taTapara pahu~ca gyii| dvopake nivAsiyoMne ina logoMkA koI virodha na karake eka prakArase inakA svAgata hI kiyaa| unhoMne samudra-taTapara hI inake ThaharanekI vyavasthA karadI aura pUre dvIpakA bhramaNa karane aura dvIpavAsiyoMse milane-julaneko suvidhAe~ bhI unheM de dii| ina dvIpa-vAsiyoMkA koI rAjA na thA aura na inakI bastiyoMmeM koI vizeSa zAsana-vyavasthA hI thii| kucha dinoMke samparkase isa dvIpake nivAsI taiyAra ho gaye ki abhyAgatoMke mahAdvIpakA rAjA unake dvIpako apane rAjyameM sammilita krle| isa sundara vanoM, parvatoM, jalAzayoM aura samatala maidAnoMse samRddha dvIpakA kSetraphala mahAdvIpake caturthAzake barAbara, tathA janasaMkhyA bahuta birarI, sahasrAMzase bhI kucha kama thii| aisA sundara dvIpa aura usake aise sarala nivAsI pAkara anveSakoMko bar3I prasannatA huii| unhoMne usa deza aura nivAsiyoMke sambandhameM adhikase-adhika bAtoMkI jAnakArI prApta karalI aura apane mahAdvIpako lauTa aaye| ___bar3e rAjAkA zAsana svIkAra karanemeM isa dvIpake nivAsiyoMkI kevala eka zarta thI : phaloM-mevoMke jina bagIcoMse ve loga apanA AhAra prApta karate the unapara unakA hI adhikAra banA rhegaa| mahAdvIpa-vAsiyoMke lie isa choTI-sI zartako svIkAra karanA koI bar3I bAta na thii| naye upaniveza
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ antima khoja . 146 banAnepara ve isa dvIpameM phaloMke naye bagIce lagA sakate the; aura unakA mukhya AhAra to anna thA, jisakI khetI karanA unheM acchI taraha AtA thaa| rAjAne apane eka mantrIkI adhyakSatAmeM usI anveSaka TolIko punaH antima vArtA aura Avazyaka vyavasthAke lie usa dvIpameM jAnekA Adeza diyaa| kintu una anveSakoMmeM se ekane vahA~ dobArA jAnese inakAra karate hue apanA mata diyA ki usa dvopako isa rAjyameM sammilita karanA sarvathA nirarthaka hai| isa vyaktine pahale bhI isa dvIpake sambandhameM kI gayI khojoMmeM tanika bhI bhAga nahIM liyA thaa| rAjAne isa vyaktike kathanapara koI dhyAna nahIM diyaa| usakI niSkriyatAko bAta pahale hI rAjAke kAnoMmeM pahu~ca cukI thI aura aba usake isa Agrahapara dhyAna denekA artha yahI ho sakatA thA ki use usakI pratigAmitA aura virodhAtmaka pracArake lie daNDita kiyA jAya / dUsarI bAra yaha TolI usa dvIpameM phuNcii| saba bAteM taya karake vahA~ upaniveza basAnekI taiyAriyAM prArambha ho gayIM / Avazyaka annoM aura sAmaniyoMse bharI naukAe~ usa dvIpako jAne lgiiN| nayI bastiyAM basane lagIM aura maidAnoMmeM annakI khetI karaneke lie kheta taiyAra kiye jAne lge| utane samaya takake lie anna naye pravAsiyoMkI AvazyakatA-bharako mahAdvIpase le jAyA gayA thaa| varSA huI aura khetoMmeM Avazyaka anna bo diye gye| kintu isa saba zramakA antima phala dekhane meM adhika vilamba na lgaa| usa dvIpakI dharatIpara anna-bIjakA eka bhI aMkura nahIM ugaa| usa dvIpakI sampUrNa dharatI annotpAdanake lie thI hI aisI ! ___ naye pravAsiyoMko apane zrama, sampatti aura AzAoMkA bahuta-kucha khokara punaH apane mahAdvIpako lauTanA hI par3A ! x mere kathAgurukA kahanA hai ki usa virodhI anveSakane asaMkhya dUsarI jAnakAriyoMkA saMgraha karanese pUrva usa dharatIke eka koneme baiThakara isa parama
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 mere kathAgurukA kahanA hai prAthamika jJAtavyakA patA lagA liyA thaa| kathAgurukA yaha bhI saMketa hai ki Adhunika yugake manuSyoMke adhikAMza ati-vistRta anveSaNoMkI antima viphalatA athavA nirarthakatAkA rahasya yahI hai ki isa ati-kathita kathAke tathyapara anusandhAna karanekI kisI bhI rAjakIya anveSaka-vargane abhI taka AvazyakatA nahIM smjhii|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo nahIM jAnatA kisI samaya eka pUrA mahAnagara eka hI dharma-gurukA ziSya thA / yathAsamaya zarIrake vRddha ho jAnepara dharma-gurune samAdhi lekara apanA dehAnta kara liyaa| unake rikta dharmAsanapara do ziSyoMne apane uttarAdhikArakA dAvA kiyaa| phalasvarUpa nAgarika-jana do daloMmeM vibhakta ho gaye aura nagarameM do dharma-maTha sthApita ho gye| usa mahAnagarakI guru-paramparAke anusAra yaha nizcita thA ki eka gurukA eka hI saccA uttarAdhikArI ho sakatA hai, adhika nhiiN| donoM maThoMke anuyAyI apane guruko hI saccA aura dUsareko jhUThA mAnate the| svabhAvatayA, donoM daloMkA prayatna thA ki dUsare dalake loga bhI apane naye guruko chor3akara isI dalameM A mileN| donoM daloMke vyakti viparIta dalake anuyAyiyoMmeM jAkara prakaTa aura aprakaTa rItine apane maThake samarthaname pracAra karate the aura kucha logoMko apane pakSameM lAnemeM saphala bhI hote the| unakA yaha vyApAra svAbhAvika hI nahIM, apanI mAnyatAke anusAra ucita aura Avazyaka bhI thaa| eka bAra eka maThake gurune apane kucha ziSyoMko yaha kArya sauMpA ki ve dUsare maThameM jAkara usake gurukI una asaMgatiyoMkA patA lagAyeM, jo vAstavika dhArmikatA aura AdhyAtmikatAke pratikUla haiN| abhiprAya yaha thA ki una asaMgatiyoMkA patA laga jAnepara unakI carcA sAre mahAnagarameM prasArita karake sacAIse logoMko avagata kara diyA jAya aura vivekakA Azraya lekara loga sacce pakSameM A mileN| isa guruke caudaha ziSya viparIta maThameM gaye aura unhoMne gupta aura prakaTa rUpase, eka-sAtha aura alaga-alaga bhI, usa guru tathA maThakI kasaroM
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 mere kathAgurukA kahanA hai aura asaMgatiyoMkA adhyayana kiyaa| unakA eka vistRta lekhA-jokhA taiyAra karake ve apane maThako loTa Aye / unameM se teraha vyaktiyoMne apanI-apanI khojakA vivaraNa apane guruke darabArameM prastuta karate hue batAyA ki unhoMne ye ye bAteM dharma aura AdhyAtmikatA ke pratikUla usa maThameM dekhI hai, kintu caudahaveM vyaktine apanI alpajJatA aura vivazatA prakaTa karate hue kahA : 'mahArAja, maiM kucha bhI nizcaya nahIM kara pAyA ki usa maThakI kauna-sI bAteM dharma aura AdhyAtmikatAke pratikUla haiM / usa maThake sambandhameM bahutakucha dekha Anepara bhI maiM kucha nahIM jAnatA / ' gurune turanta hI apane dharmAsana se utarakara isa caudahaveM vyaktiko gale se lagA liyA aura ziSya vargako sambodhita karate hue kahA : 'bahuta kucha dekhate hue bhI jo nizcaya-pUrvaka kucha bhI nahIM jAnatA vahI vAstavika rUpameM kucha aura phira bahuta kucha jAnanekA adhikArI hai / apane isI eka ziSyase mujhe AzAe~ haiM ki yaha jhUThe pakSako vAstavika asaMgatiyoMkA patA lagAkara nagara-janoMko unase avagata karegA aura isake ho prayatnoMke phalasvarUpa eka dina sampUrNa nagara phira eka hokara satya pakSakA anuyAyI banegA / ' 7
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdamIkA nuskhA prAcIna yugameM eka bAra devoM aura asuroMkA saMgrAma bar3hate-bar3hate bhUloka taka A pahu~cA / devatAoMkI prakRti aura svabhAvake anukUla honeke kAraNa pRthvIke manuSya turanta hI deva-pakSame sammilita ho gaye aura pazuoMkA varga hI pRthvIpara aisA zeSa raha gayA jise asura-janoMko apane dalameM leneke lie vivaza honA pdd'aa| manuSya zarIra-balame pazuoMse hIna hote hue bhI apanI buddhi evaM mAnavatvake kAraNa adhika samartha the| isa prakAra bhUloka ke ba~TavAremeM asura-jana devatAoMkI tulanAmeM ghATeme hI rhe| isa ba~TavAreke pazcAt devAsura-saMgrAmameM asuroMkI vijayake avasara bahuta ghaTakara parAjayake avasara bahuta bar3ha gye| asuroMne manuSyoMko devatAoMke vargase tor3akara apane vargame milAneke lie bhA~ti-bhAMtike pralobhana unheM diye, kintu unhe isameM tanika bhI saphalatA na milii| bAra-bArakI parAjayase jaba asuroke hAtha-pA~va phUlane lage taba antameM unhoMne apane dharma-guru zukrAcAryakI zaraNa lii| unakI saMkaTa-kathA sunakara zukrAcAryane dhyAnake nimitta apanI eka A~kha banda kii| kahate haiM ki dUsarI A~kha banda karanekA koI prazna hI nahIM uTha sakatA thA ! aura tIna palake bhItara hI dhyAnase nivRtta hokara unhoMne A~kha khola dI / asura-janoMko sAntvanA dete hue unhoMne kahA 'manuSya-jana Apake pakSameM sammilita honeko udyata nahIM hai to na hone dIjie / manuSyoMke nirmANakA yoga ( nuskhA ) maiMne abhI-abhI khoja liyA hai aura Apake dalameM sammilita pazuoMme se hI jitanekI ApakI AvazyakatA hogI utane manuSya meM banA duuNgaa|' aura sacamuca svalpa kAlake bhItara hI zukrAcAryane bAraha araba pazuoM10
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 mere kathAgurukA kahanA hai mese chA~Takara sAta araba manuSya rUpame parivartita karake, sAta araba navanirmita mAnavoMko asuroke pakSa me khar3A kara diyA; jaba ki devatAoMke pakSa meM kula vAstavika mAnavoMkI saMkhyA kevala tIna araba hI thI / isake pazcAt asuroMkI pahalI bar3I vijayake upalakSyame jo bar3A utsava samAroha huA usame zukrAcAryane pazuoko manuSyome badalanekA vaha Azcaryajanaka nuskhA bhI sabake sAmane prakaTa kara diyA ! yaha catuHsUtrI nuskhA bahuta sarala aura isa prakAra thA . * prathama sUtra -- pazukA zArIrika AkAra manuSyake AkArame badalo / ( AkAra badalane kI yaha kalA choTese-choTe asurako bhI AtI thI ) dvitIya sUtra - pazu-hRdayake sAtaveM ( nocekI orase calakara ) paTala para jo bhayakI pravRtti hai use sabase bhItarI prathama paTalapara le jAo / tRtIya sUtra -- pazu-hRdayake prathama ( sabase nicale ) paTalapara jo chalakozalakA puTa hai use Upara ke sAtaveM paTalapara le Ao / caturtha sUtra -- pazu-hRdayake chaThe ( nIce kI orase ginakara hI ) paTalapara lobha yA AzAkI jo dhAraNA hai use dvitIya paTalapara le Ao / aura nissandeha isa nuskhese pazukA jo manuSya banA vaha atyanta ziSTa, mRdubhASI, dUsarekA galA cupacApa kATane meM nipuNa aura AjakI sabhyatA ke anurUpa eka pUrNa sabhya manuSya thA / X X isa kathA ko koI AjakI manuSya jAtikA anAdara - apamAna na samajha baiThe, isIke spaSTIkaraName mere kathAgurukI TippaNI hai ki prastuta yugakA manuSya una vAstavika manuSyoM aura pazuse banAye hue manuSyoMkI sammilita santAna hai aura jo bhI manuSya isa tathyako apane bhItara dekhakara svIkAra karaneke lie udyata ho jAtA hai vaha kisI zuddha mAnavIya vidhAnake anusAra druta gati sAtha apane zuddha mAnavatvakI ora agrasara hone lagatA hai /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ aditiko A~kheM usane asAdhAraNa tyAga, saMyama aura sevAkA jIvana bitAyA thaa| samAjake AcArika aura rAjanItika vibhAgoMme usane bar3e-bar3e kAma kiye the aura apanI vidvattA aura dakSatAke kAraNa usakI ginatI samAjake mahAn nirmAtAoMme ho gayI thii| ___ usakI jIvana-avadhi pUrI honepara svargasya mAnavoM aura devatAoMne apane lokameM usakA bar3e samArohake sAtha svAgata kiyaa| lagabhaga sabhI svarga-nivAsiyoMkA anumAna thA ki isa mAnava-AtmAko hI agalI bAra bhUtalapara mAnava-jAtike naye sAmAjika vidhAnakA pradhAna vidhAyaka banAkara bhejA jaayegaa| mAnava-jAtike naye yugakA cakra prArambha honeko thA aura devatAoMkI A~kheM upayukta vidhAyakakI khojame saMlagna thiiN| vidhAyakakA pada-bhAra saMbhAlaneke yogya dIkhanevAlI aisI pA~ca-chaha mAnava-AtmAe~ pahalese hI svargame pahu~cI huI thiiN| svargake vidhAna-bhavanameM devoM aura mAnava-pitaroMkI sabhA juddii| mahAmanu bhagavAn vivasman isakI adhyakSatA kara rahe the aura devoM-mAnavoM kI jananI lokamAtA aditi bhI usameM upasthita thiiN| svargalokame vidyamAna, mAnava vidhAna ke vidhAyaka padake lie upayukta sabhI mAnava-AtmAoMke bhU-jIvanake lekhe-jokhe lipikA-janone prastuta kiye| isa navAgata mAnavAtmAke guNa aura kArya dUsare pA~ca-chaha nirvAcya janoMse kahIM adhika nikle| 'hamAre sammAnya navAgata manuputrakA jIvana-lekhA hI isa samayake samAgata manuputroMmeM sarvazreSTha hai / isa manuputrako mAnava-jAtike agale nIti-vidhAyaka ke padakA dAyitva deneme kyA Apamese kisIko, yA svayaM isa manuputrako
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 mere kathAgurukA kahanA hai koI Apatti hai ?' bhagavAn vivasvAnne sArI sabhAko sambodhita kara kahA aura unakI A~kheM usa manuputrapara vizeSa rUpase jAkara Tika gayIM / 'mujhe Apatti haiM, ' loka - mAtA aditikA svara mukharita huA aura sabhIkI A~kheM unake AsanakI ora ghUma gayIM, 'aura merI ApattikA samarthana karanA svayaM isa manuputrake lie kaThina na hogA / ' aditi Asana se do taruNa, zraddhA-samarpaNa evaM anurAga vivazatA bharI. snehArdra A~kheM usa manuputrakI ora jhA~ka utthiiN| vaha sihara uThA / usane pahacAnA : ye lokamAtA aditikI suparicita nahIM, eka mugdhA navayuvA sundarIkI A~kheM thIM jinakA sAkSAtkAra usane apanI mRtyuke kucha varSa pUrva kiyA thA ! usa nivedanamayI dRSTikA usane unakI sthiti anukUla koI madhura uttara nahIM diyA thA, kyoki vaha sundarI ati taruNa thI aura yaha ati praur3ha; vaha eka sAdhAraNa yAcanAzIla nArItvamayI taruNI thI aura yaha mAnavI rUpAkarSaNoMkI saMvedanAoMse mukta eka saMyamazIla ati-pratiSThita jana - nAyaka / aditi kI usa dRSTimeM isa manuputrane apane atItake usa choTe-se upekSita samparkako punaH spaSTa rUpameM par3ha liyA aura usakA sArthaka abhiprAya bhI aba anAyAsa hI usake sAmane khula gayA / apanI A~kheM nIcI kara usane apanI apAtratA svIkAra kara lI / mAnava samAjake agale pradhAna vidhAyaka padake lie nirvAcana una mAnavoMmeM se kisIkA nahIM ho sakA, kyoMki dUsaroMme caritra aura kSamatAkI anya kucha kamiyA~ zeSa thIM / X X X vaidhAnika sabhA visarjita huI / vahA~ avaziSTa kucha janoMkI zaMkAkA samAdhAna karate hue eka devatAne kahA 'nArIkI A~khoMme jo sahaja sphurita nimantraNa hotA hai - vaha bAlAkI mugdha jijJAsA ho vA vRddhAkA tarala vAtsalya, praur3hAkI suvikasita mamatA ho yA taruNIkI maMdira anurakti - vaha aditikA hI nimantraNa hotA hai, -
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 aditikI A~kheM aura jo vyakti AtmIyatAko bhAvanAke sAtha usakA avasthAnukUla satkAra nahIM kara sakatA vaha aura guNameM kitanA hI agraNI kyoM na ho, mAnavIya savedanAke vikAsame abhI bahuta pIche hai, aura isIlie mAnavajAtike AcArika vidhAna-nirmANakA kArya use nahIM sauMpA jA sktaa|' ____ kahate haiM ki naye yugake mAnavIya AcArika vidhAnake nirmANakA kArya sauMpaneke lie devajana kisI sarvatomukhI samartha manuputrako khoja pAye haiM yA nahIM, aisI koI sUcanA abhItaka prasArita nahIM huii|
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanIkI khojameM , apanI nirdhanatAse taMga Akara maine apane nagarake jyotiSIkI zaraNa lI / usane apane sabase bar3e saMhitA granthakA anuzIlana karake mujhe batAyA ki pichale janma meM maiM eka bahuta dhanavAn vyakti thA aura apane eka prazaMsaka priyajanake pAsa maiMne bahuta kucha usakI sahAyatAke abhiprAya se hI, eka sahasra svarNa mudrAe~ jamA kara dI thIM / usa vyaktikA isa bAra eka atyanta samRddha vyakti ke rUpame punarjanma ho cukA hai aura yadi maiM usake sammukha pahu~ca jAU~ to niHsandeha uparyukta dhana rAziko bharapUra byAja aura sammAnake sAtha mujhe lauTAne kI preraNA usake maname utpanna ho jAyegI / jyotiSIse Avazyaka saMketa lekara maiM usa vyaktiko khojameM nikala par3A / usane mujhe batA diyA thA ki usakA bhavana aura bhavana-dvAra amukaamuka prakArakA hogA / kintu maiM itanA azikSita aura ayAvahArika to nahIM thA ki vaise vyaktiyo ke sammukha pahu~cakara apanA mantavya aura abhiprAya khule zabdoMme kahakara jagaha-jagaha apanI ha~sI karAU~ / unake sammukha Aneke lie mujhe pahale apanA kucha dikhAvaTI abhiprAya batAnA par3egA, yahI socatA huA maiM apanI yAtrApara nikala par3A / calate-calate jyotiSIke batAye AkAra-prakArakA eka bhavana aura bhavana-dvAra mujhe dikhAyI par3A / praharIne mujhe bhItara jAnese rokA aura usake pUchanepara maiMne batAyA ki maiM usa bhavanake mAlika se milanA cAhatA hU~ / 'kisalie milanA cAhate ho ?' praharIne pUchA / uttara socaneme mujhe kucha vilamba lagA / praharIne svayaM hI phira pUchA : 'tuma kucha Arthika sahAyatA cAhate ho ?'
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanIkI khonaneM 159 'hAM-hAM, bhAI maiM bahuta nirdhana huuN| kucha dhana cAhatA huuN|', 'bhavanake mAlikase to tumhArIM bheMTa nahI ho sktii| tuma likhakara apanA prArthanA-patra de do| unakI icchA hogI to tumhe kucha dhana mila jaayegaa|' ___ maiMne praharIke AdezakA pAlana kiyaa| apane eka sahAyakake hAthoM praharIne merA prArthanA-patra bhavanake bhItara bheja diyaa| dinabhara mai dvArake bAhara baiThA rhaa| kintu sandhyA taka jaba koI uttara nahIM AyA to maiM Age bar3ha gyaa| kucha dinoMkI yAtrAke bAda eka dUsarA dvAra mujhe usI tarahakA dikhAyI diyaa| usake praharIse bhI vaisI hI bAtacIta huii| usIke praznoMse sujhAva pAkara maiMne kaha diyA ki hA~, maiM isa bhavanake mAlikakI naukarI karanA cAhatA huuN| abakI bAra merI prArthanAkA uttara zIghra hI bhItarase A gayA ki naukarIkI koI jagaha vahA~ khAlI nahIM hai| yAtrA maiMne jArI rkhii| bahuta dina bAda eka tIsarA dvAra mujhe phira usI banAvaTakA dikhAyI diyA / bhikSA aura naukarIke prastAvoMkI viphalatA maiM dekha cukA thaa| isalie isa bhavanake praharIse maiMne svayaM hI kahA ki maiM isa bhavanake mAlikake hAthoM apane-Apako pUrNatayA becanA cAhatA huuN| mere isa prastAvapara praharI bahuta acakacAyA aura usane svayaM hI bhItara jAkara merI bAta khii| praharIke pIche-pIche eka anya vyakti turanta hI bhavanadvArapara AyA / maiM samajhatA hU~ ki vaha mAlikakA antaraMga mantrI hI hogaa| usane dhyAnapUrvaka mujhe dekhA aura taba kahA 'AdamiyoMko hama kharIda to sakate hai para tumhArI AvazyakatA hame nahIM hai|' hatAza maiM Age bddh'aa| kintu bahuta dUrakI yAtrA karanepara bhI mujhe phira koI usa prakArakA bhavana-dvAra nahIM dikhAyI diyA / antameM usa vyaktikI khojakA vicAra chor3akara mai vApasa apane gharakI ora lauTa pdd'aa|
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 mere kathAgurukA kahanA hai aura lauTate hue eka dina jaba maiM sandhyAkI lambI chAyApara dRSTi jhukAye cupacApa calA jA rahA thA, maiMne sunA mere samIpa pIchese kisI Arta kaNThasvarane mujhe pukArA / ghUmakara maine usa vyaktiko dekhA, aura dekhA ki maiM jyotiSIke batAye prakArake hI eka bhavana-dvArake samIpa huuN| ho sakatA hai vaha bhavana mere pichale AjamAye una tIname se hI koI eka ho, yA koI cauthA hI ho jise mai apanI asAvadhAnIme anadekhA chor3a gayA huuN| ___'bahuta dinoMse mujhe tumhIM jaise kisI vyaktikI pratIkSA thii|' bhavanake bhItara mujhe le jAkara samRddhatama satkAroMke uparAnta usane mujhase kahA'kevala isIlie nahIM ki tumhAre sukha-satkArameM dasa-bIsa sahasra mudrAeM vyaya karake mujhe eka Antarika santoSa prApta hogA, pratyuta vizeSakara isalie ki tumhAre usa anamola hIrekI pU~jIko bhI mujhe AvazyakatA hai jo tumhArA saha-janmajAta hai, tumhAre bar3he hue keza-jUTameM chipA huA camaka rahA hai, aura jisake binA merI samRddhi mero abhISTa parAkASThA taka nahIM pahu~ca sktii|' __ apane vizrAma-kakSame lage bar3e darpaNake sammukha mujhe khar3A karake isa svajanane mujhe dikhAyA mere keza-puMjane eka sthalapara guMphita hokara sacamuca eka atyanta tejasvI horekA rUpa dhAraNa kara liyA thA aura usakI jyoti AcchAdanakArI keza-jAlako chedakara bAhara nikalI par3a rahI thI-kaise, kabase, maiM nahIM kaha sktaa| lekina Thaharie, kahIM Apa vyartha hI mere usa svajanake nAma aura pateThikAneke sambandhameM jijJAsA na karane laga jAyeM, isalie maiM itanA aura spaSTa kara denA cAhatA hU~ ki merI vApasIkI yAtrA abho kevala pichale hI dina prArambha huI hai aura isa kathAkI jo antima bAta maiMne kahI hai usakA pUrva-darzana mujhe abhI-abhI sahitAoMko jyotiSase bhI U~ce eka apArthiva svapna-vijJAnake dvArA hI prApta huA hai|
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ mandira aura vezyA eka rAjAne eka bAra eka nayA deza jiitaa| isa dezakA zAsana-prabandha karaneke lie usane apane do cune hue adhikAriyoMko apanA pratinidhi aura upazAsaka banAkara bhejA / zAsanakA pUrA kArya usane ina donoMko barAbara-barAbara bA~Ta diyaa| aisA karanemeM rAjAkA abhiprAya yaha thA ki una donoMmeM jo adhika upayukta siddha hogA use ho vaha sthAyI rUpase vahA~kA zAsaka banA degaa| yaha rAjA bar3A vidvAn aura dhArmika prakRtikA thA aura prajAkI sevAko apanA sarvopari dharma mAnatA thaa| isa dharma-pAlanake lie usane AjIvana avivAhita rahanA adhika suvidhAjanaka samajhA thaa| aura isa prakAra svayaM bahuta sAdA aura saMyamapUrNa jIvana bitAtA thaa| jisa naye dezako usane jItA thA vaha saMyogavaza usa yugameM saMsArake sabase adhika sundara nara-nAriyoMkA deza thA aura vahA~ko taruNiyoMkA rUpaAkarSaNa to nissandeha anivArya hI thaa| ___ ina donoM niyukta zAsakoMne bar3I yogyatA aura saMlagnatAke sAtha apaneapane kAryako pUrA kiyA aura dezameM nyAya, sukha, zAnti aura samRddhikI hara prakArakI vyavasthA sucAru rUpase cala niklii| dezakI prajA ina zAsakoMke zAsanase bahuta santuSTa huii| ___ antame rAjA svayaM isa dezakA nirIkSaNa karane gyaa| prajAne usakA pUre svAgata-samArohake sAtha satkAra kiyaa| rAjAne donoM zAsakoMke kAryo, unakI kArya-paddhati aura unako vyaktigata dinacaryAkA bhI nirIkSaNa kiyaa| unake kAryome to kahIM bhI koI kamI yA asAvadhAnI nahIM thI, kintu unake
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ mere kathAgurukA kahanA hai vyaktigata jIvanameM do vizeSa bAteM use jJAta huI : unameM se eka hara rAtako devAlayameM jAyA karatA thA aura dUsarA eka veshyaalymeN| . zAsana-gRhake kucha aura adhInastha karmacAriyoMke sambandhameM bhI rAjAne kucha jA~ca-par3atAla kI aura tatpazcAt apanA aMtaraMga darabAra Ayojita kiyaa| isa darabArameM rAjAne donoM upazAsakoMko apadastha karake eka anya adhInastha karmacArIko usa rAjyakA upazAsaka ghoSita karate hue kahA 'ina donoM adhikAriyoMko apane kartavya-kAryame jo pUrNa tRpti milanI cAhie thI vaha nahI milI aura isIlie yahA~ko sundariyoMkA rUpa donoMke mAnasika saMtulaname vikSepakA kAraNa bana gyaa| usase bacaneke lie palAyana pUrvaka ekane vezyAkA Azraya liyA aura dUsarene dev-mndirkaa| vezyAkI apekSA mandirakA Azraya lenA kisI dRSTise kucha acchI bAta mAnI jAtI hai kintu donoMmeM koI maulika antara nahIM hai / vezyAke pAsa jAnevAlA eka dina vezyAse virasa hokara mandirame jAyegA aura mandirame jAnevAlA eka dina vicalita honepara avazya hI mandirase atuSTikA anubhava karake vezyAkA Azraya legaa| ataeva yaha tosarA navayuvaka karmacArI jo apanI yogyatA evam kArya-paTutAke kAraNa donoM adhikAriyoMkA samAna sammAnabhAjana huA hai aura jisane yahA~ Ate hI apanI manonukUla yahA~kI eka sundarI taruNIke sAtha vivAha kara liyA hai, aura jise yahA~ke prajAjanakA bhI sabase adhika samparka prApta hai, isa dezakA upazAsaka honeke sarvathA yogya hai aura ise hI maiM isa padapara AsIna karatA huuN|'
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnakI viDambanA kisI nagarameM eka vyavasAya-kuzala seTha bar3A nItivAn thaa| vaha apane sahakArI vyApAriyoMko aura sevakoMko unakI sevAoMke badale sadaiva bharapUra Arthika puraskAra detA thaa| kintu usake mitroMkI saMkhyA bhI bahuta thI aura ve usakI hara samayakI sevA karate rahate the| svabhAvatayA una mitroMko sevAoMkA koI mUlya use nahIM cukAnA par3atA thaa| mitroMkI sevAoMkA mUlya cukAnekA koI prazna bhI kaise uTha sakatA thA ! yaha seTha mitra banAnekI kalAme paTu thA aura pratimAsa nimantraNa-satkAradvArA dasa-paoNca naye mitra banAnekA usane niyama kara liyA thaa| ___ eka bAra seThane par3osake eka gAMvake do brAhmaNa-bandhuoMko apane isI kramameM nimantrita kiyaa| ina brAhmaNa bandhuoMkI, inake pANDityake kAraNa, baDI prazaMsA thI aura rAjakIya adhikAriyoM, yahA~taka ki rAja-darabArame bhI inakA yatheSTa mAna thaa| donoM paNDitoMne bar3I prasannatA aura kRtajJatAke sAtha seThakI havelIme Akara usakA Atithya-satkAra grahaNa kiyaa| uname se ekane jo bahuta sarala aura loka-cAturyase rahita thA, apanI kRtajJatA prakaTa karate hue yaha bhI kaha diyA ki seThakA nimantraNa usake lie eka bahuta bar3A Azraya siddha huA hai, kyoMki vaha do dinase bhUkhA thA aura usa samaya taka udara-pUrtikA koI sAdhana usake samIpa nahIM thaa| seThakI vaNika-buddhi bahuta tIna thii| isa brAhmaNake satkArameM vyaya huA dhana usane apane dAnake khAte meM likhavA diyA aura dUsare brAhmaNakA yathA-niyama vyavasAyake khAteme / bAta yaha thI ki seThakA dAna-khAtA bahuta kama bhara pAyA thA aura use yatheSTa mAtrAme bharanekI use cintA thii|
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 mere kathAgurukA kahanA hai vyavasAyakA khAtA prati-varSa rAjAke darabArame Aya-kara nirdhAraNake lie, aura dAnakA khAtA hara sAtaveM varSa karma-devatAke darabArame seThake kuladevatAke mAdhyamase Avazyaka puraskAra-nirdhAraNake lie prastuta kiyA jAtA thaa| kucha samaya bAda seThapara rAjakIya kara-vibhAgakI orase eka bar3I Apattike rUpameM eka bar3A kArya-saMkaTa A pdd'aa| seThane anumAna lagAyA ki ve donoM brAhmaNa-bandhu isa saMkaTameM usakI sahAyatA kara sakate haiN| usane unase sahAyatA mA~gI, aura unake prabhAva evaM anuzaMsAse vaha sakaTa Tala gyaa| isa sahAyatAke upalakSyame seThane una donoM bandhuoMko patra likhakara unheM hArdika dhanyavAda diyA aura kahA ki una jaise samartha mitroMko pAkara vaha bahuta gauravAnvita huA hai| usane yaha bhI unheM likhA ki kisI prakArakI Arthika saMkIrNatAke avasarapara unheM nissaMkoca use yAda karanA caahie| isameM sandeha nahIM ki seThakA yaha kArya yadi usake mitroMse bhinna kisI anya vyaktine kiyA hotA to vaha apanI saMkaTagrasta dhanarAzikA kamase-kama dazamAMza usa vyaktiko pArizramika rUpameM avazya hI bheMTa kara detaa| sAta varSa pUre honepara usa seThako dAna-bahI usake kula-devatAke dvArA svarga lokameM karmarAjake darabArame prastuta kI gyii| karmarAjake lipikAjanoMne apane anuprekSaNa aura mApaka yantroMdvArA usa bahIkA nirIkSaNa karake ghoSita kiyA ki usameM eka brAhmaNake nAma DAlA huA dAna sahasraguNita hokara vyavasAyake aMkoMmeM parivartita ho gayA hai aura yaha dhanarAzi dUsare sabhI dAnoMkI sammilita dhana-rAzise chaha gunI adhika hai| isa prakAra yaha bahI dAnakI nahIM vyavasAyako bahI bana gayI hai aura isake anusAra vaha eka lAkha svarNamudrAoMkA apane loka-bandhuoMkA RNI hai| isa dAna-bahIpara lipikA-janoMne apanI TippaNI dI ki usake aMka loka bhASAme
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnakI viDambanA 165 anUdita karake isake bhUlokake rAja-darabArame bheja diye jAyeM, jisase isa seThakA Avazyaka lena-dena vahA~ pUrA karAyA jA ske| ___aura karmarAjake Adezase lipikA-janoMkI isa TippaNIko yathocita rUpameM kAryAnvita bhI kiyA gayA /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSmIvAhana bar3e gharako burI bAta bhI bhalI karake batAyI jAtI hai aura burAIkA dUta bhalAIkA devatA banAkara pUjA jAtA hai| lakSmIvAhanakI yaha kathA saca-saca likhanekA sAhasa kisI purANakArane nahIM kiyA thaa| Apa use apane hI taka sImita rakha sake to lIjie suna liijie| eka bAra bhagavAn viSNu aura lakSmIjImeM kucha khaTapaTa ho gyii| bAta yaha thI ki viSNujIne apanA DerA apane zvasurake ghara kSIrasAgarameM DAla liyA thA aura lakSmIjIko yaha pasanda nahIM thaa| ve apane mAyakese nikalakara patikulame nivAsa karanA cAhatI thiiN| hote-hote bAta bahuta bar3ha gayI aura eka dina unhoMne patiko apane pitR-gRhameM hI chor3akara kSIrasAgarase akele hI prasthAna kara denekA cupacApa nizcaya kara liyaa| rAtrikA eka prahara bItane para jaba saba loga so gaye taba lakSmIjI cupacApa kSIrasAgarase bAhara nikliiN| sArA sAgara unake gharakA A~gana thA, usakA koI bhI chora unake lie dUra nahIM thA / sAgara kinAre dharatIke aMcalapara pA~va rakhate hI unheM eka vAhanako AvazyakatAkA anubhava huA-dharatI yA AkAzapara ve adhika dUra pairoM nahIM cala sakatI thiiN| samudra-taTakI dharatIpara basA eka nagara thaa| loga apane-apane gharoMke dvAra banda kara so rahe the| dvAra-dvArapara jAkara lakSmIjIne AhaTa lii| bar3I kaThinAIse eka ghara unhe aisA milA jisakA mAlika jAga rahA thA / lakSmIjIne dvArapara thapako dii| gRhapatine dvAra khola diyA aura abhyAgatAko pahacAnakara unakI yathocita Avabhagata kI aura itano rAtame akele vahA~ AnekA kAraNa puuchaa| ___ 'maiM cAhatI hU~ ki tuma mujhe sUryodayase pUrva bhagavAn zaMkarake kailAsa
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSmIvAhana parvatapara pahu~cA do| 'maiM gRhastha jIvanase vairAgya lekara vahA~ tapasyA karanA cAhatI huuN|' lakSmIjIne apanA abhiprAya batAyA / ___ "kintu devI, mai sAdhAraNa dvipAda mAnava Apako rAtoM-rAta itanI dUra kaise pahu~cA sakatA hU~ ! rAta-bhara me to mai kaThinAIse dharatIke ATha kosa cala pAU~gA / rAtake isa ghane andhakArameM mujhe kucha dikhAyI bhI nahI degAgharame to isa dIpakake sahAre apane dinakA antima kArya pUrA kara rahA huuN|' gRhasthane khaa| vaha eka sAdhAraNa koTikA phira bhI dAna-satkArake lie loka-prasiddha vyavasAyI thA aura apane niyamAnusAra dina-bharakI kamAI rAtame samApta karake sotA thA; isake binA dUsare dina dhanopArjanakA vaha svayaMko adhikArI nahIM mAnatA thA / ___'tumhAre calanekI cintA to maiM kara letI,' lakSmIjIne isa gRhasthake vakSameM chipe usake hRdayako apanI A~khoMkI pAra-kiraNa-dRSTi-eksa-resAiTa-se dekhate hue kahA-'tumhAre hRdayakA AkAra kapota pakSIkA hai, jo ki mere lie sukhAsanakA kAma de sakatA hai kintu usakI A~kheM sUryaprakAzase bhinna kisI dUsare prakAzako nahI dekha sktiiN| rahane do mai koI dUsarA vAhana khojUMgI, tumhAre dainika puNyAnuSThAname bAdhaka honekA sAhasa bhI maiM nahIM kara sktii|' sAre nagarakI parikramA karanepara lakSmIjIko eka dUsarA ghara bhI jAgatA-khanakatA mila gyaa| yaha eka dhanikakA ghara thA aura gharakA mAlika dvAra banda kiye hue aMdhere kakSame hI apanI dina bharako kamAyI nyAja-mudrAoMko gina rahA thaa| dvArapara thapakIkI AhaTa pAkara usane ghabarAkara jaldI-jaldI apanI thailiyoMko banda kiyA aura bAhara Akara dekhA, lakSmIjI usake dvArapara upasthita thiiN| vaha unake pairoMpara gira par3A aura unase vinatI karane lagA ki ve usake ghara hI sthAyI rUpase nivAsa kreN| lakSmIjIne usake sirapara apanA varada hasta rakhA aura apanA abhiprAya
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 mere kathAgurukA kahanA hai use kaha sunAyA / apanI pAra kiraNa- dRSTise unhoMne dekhA ki isa dhanika - kA hRdaya ulUka pakSIke AkArakA thA aura andhakArame camakIlI mudrAoMko ginate-ginate usake hRdayakI A~kheM sUryake sAttvika prakAzakI anabhyasta aura kevala andhakArake samaya dhAtukI tAmasika camakameM hI kucha dekha sakane kI AdI ho gayI thIM / isa pakSIkI pITha yadyapi savArIke lie kucha asuvidhAjanaka hI thI, para lakSmIjIke lie dUsarA koI avalamba bhI nahIM thA / isa vyaktiko usako icchA bhara mudrAoMke varadAnase rAjI karake lakSmIjIne usakA ulUkAkAra hRdaya zarIrase bAhara nikAlA, usake paMkhoMko su~tA, aura usakI pIThapara savAra ho gyiiN| apane paMkha phar3aphar3AtA, dhU-dhUkA apriya rava karatA huA yaha dhanika hRdaya lakSmIjIko liye AkAza meM ur3a calA / deva jagatkI navInatama gopanIya vijJapti yaha hai ki lakSmIjI abhItaka kailAsadhAmameM nahIM pahu~cIM aura devadUtoMkI maNDaliyA~ loka-lokAntaroMme unakI khoja kara rahI hai / isa kathA ke mAnava- pAThakoMke samakSa isakI sArthakatA spaSTa hai / usa dhanikako santati -- Ajake dhanikoMkA eka bar3A varga - hRdaya-hIna isalie hai ki usakA hRdaya lakSmIjIkI sevAme gayA huA hai; rAtake apane 'ujAle' me vaha jitanI dUra Age bar3hatA hai dinake 'andhakAra' meM usase kucha adhika hI idhara-udhara bhaTaka jAtA hai aura yahI kAraNa hai ki lakSmIjIkA bhI koI ThikAnA nahIM raha pAyA hai / purANakAroMne lakSmIke vAhana dhanika hRdaya ulUkako sabase adhika buddhimAn kahA hai, so vaha bhI eka tarahase ThIka hI kahA hai-bar3e gharakI bAta aura bar3I rAnIke vAhanako ve aura kucha kahanekA sAhasa karate bhI kaise !
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ bUcar3akI kamAI bahuta varSa pahale kI bAta hai, usa dina maine apane nagara ke bUcar3akhAne kA nirIkSaNa kiyA / haz2Arase Upara gAyeM aura bakariyA~ jinhoMne bur3hApeke kAraNa dUdha denA banda yA kama kara diyA thA alaga-alaga paMktiyome khar3I thIM aura unake zarIroMko kATanevAlI lohekI painI mazIneM unake Upara jhUla rahI thIM / mazIna - yugakI yaha sAfa-sutharI aura sugama vyavasthA dekhakara mujhe bar3I prasannatA huI aura bUcar3akhAneke mAlikako maine isake lie badhAI dI / pazuoM kI paMktiyoMke bIca ghUmate hue acAnaka merI dRSTi eka bUr3hI gAyapara par3I / vaha mere eka par3osI mitrakI gAya raha cukI thI aura usakA dUdha maiM bhI aneka bAra pI cukA thA / acAnaka maiMne dekhA ki maiM bhI eka gAya hU~ aura usI gAyakI bag2alame maiM bhI eka jaMjIrake sahAre ba~dhA hU~ / sirapara jhUlatI mRtyu aura pIr3Ake bhayase maiM kA~pa uThA / lekina eka devatAse kucha paricaya - mitratAMkI rAha devatAoMke darabAra meM merI kucha pahu~ca thI / maiMne turanta apane mitra devadUtakA AvAhana kiyA aura usase prArthanA kI ki vaha turanta hI merI aradAsa devatAoM taka pahu~cAkara isa bUcar3akhAnekI mazInoMko isI kSaNa naSTa karA de aura yahA~ke sabhI pazu jaba bAhara nikala jAya~ to isa imArata ko Aga lagavA de | merI prArthanAkA prabhAva nahIM to Apa ise saMyoga hI samajha lIjie, usa samaya chatoMpara laTakatI huI painI mazIneM pazuoke zarIroM taka nahIM utarIM / bUcar3akhAne ke karmacAriyoMne kahA ki mazInoko calAnevAlI bijalI bigar3a gayI thI / C maiM punaH apane mAnava zarIrame lauTa AyA thA aura bUcar3akhAne ke 1.1
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 mere kathAgurukA kahanA hai mAlikakA hAtha pakar3e usake dvArapara pahu~ca gayA thaa| apanI Antarika saphalatApara maiM mana-hI-mana bahuta prasanna thaa| mujhe vizvAsa thA ki svIkRta devI-vidhAnase AjakI rAta yaha bUcar3akhAnA avazya hI AgakI lapaToMmeM bhasma ho jaayegaa| 'maiMne yaha bUcar3akhAnA dikhAne ke lie Apako khAsa taurase isalie dAvata dI thI ki maiM isakI AmadanIme AdhA-sAjhA Apako denA cAhatA huuN| Apa eka mAne hue faqIra haiM aura mere bujurgoMkA yaha ravaiyA rahA hai ki apane kArobArakI AmadanIkA AdhA hissA fakIroMko barAbara dete rahe haiM / isa bUcar3akhAnekA munAfA Ajakala chaha haz2Ara rupayA roz2AnAkA hai|'. bUcar3akhAnekA mAlika kaha rahA thaa| chaha hajAra yAtI mere lie tIna hajAra rupayA pratidina ! maiM socane lgaa| ghara pahu~cakara apane mitra-devatAkA maine phira AvAhana kiyA aura apanA saMcita pUrA tapobala lagAkara devatAoMke pichale Adezako radda karA diyaa| cauthe varSa meM nagarakA sabase bar3A-sarakArako sabase adhika Ayakara denevAlA-vyApArI ghoSita kiyA gyaa| nagara-sabhAne merA nAma nAgarikoMke ekase kATakara dUsare ati sammAnita rajisTara meM likha diyA thaa| usI varSa nagaravAsiyoMne mere sammAnameM eka bar3A bhoja diyaa| , merA mitra-devatA bhI usI avasarapara mujhe apanA antima praNAma dene AyA aura bolI :.. 'devatAoMne bhI tumhArA nAma apane eka rajisTarase kATakara dUsaremeM likha liyA hai; usake anusAra yaha Avazyaka hai ki tuma paralokameM apane nirvAhake lie yahA~ kamAyI huI sone-cA~dIkI sampattiko mRtyuke samaya apane sAtha le AnekI vyavasthA bhI kara lo|' /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ acumbita cumbana dasa varSako akhaNDa sAdhanAke pazcAt rUpakI devIkA svara usane phira sunA : 'tumhArI prema-sAdhanA sampanna huI mere ArAdhaka, aba tumhIM mere ArAdhya hue| maiM yaha aayii|' usane A~kheM kholii| devI sammukha thii| abakI bAra eka naye hI zarIrameM vipulatara saundarya, nayo A~khoMmeM madiratara samarpaNa aura naye hoThoMme cumbanakA madhuratara rasa liye| usakA mukha una adharoMkI ora bar3hA aura usakI bA~heM do sudRDha lohazalAkAoMse jA ttkraayiiN| usane aba dekhA, usake aura usa rUpamatIke bIca lauha-char3oMse nirmita eka UMcI dIvAra thI / vaha ThiThaka gayA / ___'merI sthiti yahI hai| yuga-paramparAkI vandinI, yuga-maryAdA dvArA nirmita isa lauha-zalAkAoke vRtta-mahalame hI merA nivAsa hai| kArAvAsakI zalAkAoke isa kAra maiM apane sahasra-sahasra rUpoMmeM apane premiyoMke sparzake lie tar3apatI rahatI hU~, usa pAra ve tar3apate rahate haiN| kintu isase kyA ! Age Ao ! ina do zalAkAoMke bIca itanI dUrI hai ki tuma usakI rAha mere mukhakA cumbana le sakate ho|' devIne khaa| vaha sthira, nizceSTa khar3A rhaa| 'tuma mere AvakSa AliMganake lie Atura ho| usake lie tumase adhika Atura maiM huuN| taba yaha lo, isa tIkSNa lauha-khaMDinIse inameM se ekado zalAkAoMko kATakara tuma mere pAsa AnekA mArga banA sakate ho|' kahate-kahate usa sundarIne do zalAkAoMkI bIna saMdhise eka painA astra
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 mere kathAgurukA kahanA hai usake pA~voMke pAsa DAla diyaa| aba usakI ceSTA jagI / svara khulA : 'tumhArA yaha anurAga pAkara kRtArtha huA hU~, merI rAgamayI ! dasa varSa pahale tumhe sammukha pAkara tumhArI arcanAme mujhase jo bhUla ho gaI thI usakI punarAvRtti nahIM kruuNgaa| tumhAre madhuse pahale tumhArI vistRta pIDAkA hI pAna kruuNgaa| eka apanI tRptike lie tumhAre isa rUpa taka pahu~canekA mArga banAkara nahIM, tumhAre sahasra-sahasra rUpoMke sAliMgana cumbanoMko tumhAre sahasra-sahasra premiyoMke lie mukta karake hI maiM tumhe varaNa kruuNgaa| tabataka isa kArAgArakI paridhi-zalAkAoMse dUra haTakara ' apanI zayana-sthalImeM hI tuma vizrAma kro|' rUpadevIkI dI huI kaTAra usane uThA lI aura usakA painA agramukha vidyut gatise usake hRdayake madhya vindu taka jA pahu~cA / isa prakAra nissRta apane hRdayake raktase usane rUpadevIke sammukha kI huI apanI vratamayI pratijJA patrAMkita kara dI / pRthvIke caudaha svargoMke samasta tAntramudraka (TelipriMTara) usI kSaNa eka-sAtha isakI vijJaptise khaDaka uThe aura AkAzake aMkanAlayameM bhI usakI yaha pratijJA aMkita kara lI gyii| samIrake eka sUkSma pravAhane yaha sandeza sampUrNa jana-mAnasake antas-paTala taka pahu~cA diyaa| vijJa kSetroMmeM carcA hai ki usa premArAdhakakI uparyukta kriyatAkA lokamaMgalakI yojanAoMmeM eka mahattvapUrNa sthAna hai, vaha usakI prema-sAdhanAkI eka mAdhyamika dIkSAkA hI vivaraNa hai aura usa dIkSAke phala-svarUpa usake hAthoM meM hokara kucha aisI zaktiyoMkA pravahana prArambha ho gayA hai jo rUpadevIke kArAgArakI caurAsI sahasra lauha-zalAkAoMko jarjara karane aura unameM se katipayako svalpakAlake bhItara hI vigalita kara deneke lie paryApta haiN|
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zItala jvAlA rAmaguptake pravacanoMkI carcA nagara-bharake nara-nAriyoMkI jihvA para thii| cAturmAsake lie vaha rAja-gRhakA nimantrita atithi thaa| usake dainika pravacanakI vyavasthA rAjodyAnake vizAla maNDapameM kI gayI thii| rAjakula aura prajAvargake sabhI vyaktiyoMke lie isa maNDapake dvAra mukta the| usakI vArtAoMmeM prema-tattvakA nirUpaNa thaa| usakA pratipAdita prema sAgara-jaisA agAdha, pavana-jaisA abAdha, candrikA-jaisA zotala aura AkAzajaisA sarvasparzI evaM nirIha thA / vAsanA, vivazatA, udvega aura vedanAkA usameM koI sthAna nahIM thaa| ___ rAmaguptake upadeza gahana hote hue bhI sarala evaM sacitra the| pratyeka zrotAke manameM ve sahaja hI utara jAte the| usakI cumbaka vANIse AkRSTa zrotAjana utane samayake lie premako usa parA, parama prazAnta cetanAmeM svayaMko snAta anubhava karane lagate the| kintu rAmaguptakA vyaktitva usake upadezoMse bhinna bhI thaa| vaha taruNa aura asAdhAraNa rUpavAn thaa| kAminI-janoMke lie usakI sahajasnehila ceSTAoMmeM eka asAdhya, anivArya nimantraNa bhI thaa| usakA kathita prema AkAza-jaisA nirIha aura candrikA-jaisA zItala thA, kintu jisa premakA usane, eka vargavizeSameM, sRjana kiyA thA vaha jhaMjhA-jaisA pratAr3aka aura agni-jaisA dAhaka bhI thA ! yuvatiyoMkA eka varga usake antarbAhya saundaryapara mugdha, usake lie mana-hI-mana Akula ho uThA thaa| , aura usa dinakI pravacana-sabhA gahare Azcarya aura anirvaca AzaGkAke vAtAvaraNameM visarjita huI jisa dina logoMne apanI A~khoM dekha liyA ki
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 mere kathAgurukA kahanA hai rAjamahaloMkI navAgatA, nava-vivAhitA yuvarAjJI rAmaguptapara anurakta hai / carcA mahaloMkI na rahakara nagara bharakI ho gyii| sahasroM mukhoMne sahasroM kAnoMke samIpa saTakara isakI sUcanA dI / mahArAja cintita hue / yuvarAjakA kSobha dizAe~ khojane lagA / cAturmAsa ke abhI do mahIne zeSa the| rAmaguptako samayase pUrva bidA karanekA nizcaya mahArAjake lie bhI sugama nahIM thA / janatAkA vaha parama zraddhaya thA / sabhA agale dina bhI yathAvat jur3I / kintu Aja yuvarAjJIkA Asana rItA thA, vaha apane mahalake zayana kakSameM pIr3A zayyApara thii| sabhAse usakI anupasthiti ho paristhitiko sAdhanekA svabhAvatayA sarvaprathama paga honA cAhie thA / phira bhI rAmaguptakI A~kheM jaise use khoja rahI thIM / pravacanameM Aja usane phira kahA : 'prema nirIha hai AkAza jaisA, zItala hai candrikA jaisA / usameM AkulatA aura dAhakA bhAna bhI kabhI hotA hai, kintu vaha arddha darzanakA pariNAma hai / jo usa AkulatA aura dAhase bhayabhIta hokara pIche lauTatA hai vaha mahAn lakSyake samIpa Akara apanI dizA badala detA hai / ' yaha yuvarAjJIke lie rAmaguptakA mukta nimantraNa nahIM to aura kyA thA ? rAjakulakI mAnyatA aura sattAke lie cunautI nahIM to aura kyA thA ? AzaGkA aura AtaGkakA vAtAvaraNa aura bhI saghana ho gayA / usI rAta rAmaguptake ekAnta zayana kakSameM yuvarAjJIne praveza kiyA / usakI asAdhya vivazatAke Age dUsarA koI mArga nahIM thaa| rAmaguptane Age bar3hakara usake vimukta samarpaNako apanI bA~hoMmeM bhara liyaa| yuvarAjJIke mukhapara rAmaguptake hoThoMkA eka sparza aMkita ho gayA / yuvarAja kakSake khule dvArapara the, jaise yantra - kIlita | unake hAthameM naMgI talavAra thI / rAmagaptane yavarAjJIke pIche-pIche Ate unheM dekha liyA thA /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zItala jvAlA 175 eka hAthake sahAre yuvarAjJIko apane vakSase saTAye rAmaguptane dUsare hAthase yuvarAjako Age bar3hanekA saMketa diyaa| yantra-cAlita-se hI ve Age bar3ha Aye / talavAra unake hAthameM nIce laTaka gayI thii| yuvarAjJIkI dRSTi yuvarAjapara gyii| vaha avicalita, abhIta, Azvasta thii| 'prema zItala aura nirIha hI hotA hai yuvarAja ! isakI sAkSIke lie usakA kevala eka sparza hI sadAke lie paryApta hai| aprIti aura apratItikI zRGkhalAe~ hI usameM dAha aura atRptikA AbhAsa utpanna kara detI hai| ise samajhanemeM jo kucha avaziSTa hogA use tuma kalakI vArtAsabhAmeM grahaNa kara loge|' ___ kahate hue rAmaguptane samIpa Aye yuvarAjake hAthameM yuvarAjJIkA hAtha de diyaa| donoM kakSase bAhara ho gye| agale dinakI pravacana-sabhAmeM rAgaguptane premake kucha aura tathyoMkA udghATana kiyA H 'ghRtakI Ahutise agni bar3hatI hai| kAmakI Ahutise kAma aura bhI prajvalita hotA hai| kintu premakI eka bUMda par3ate hI prema tRpta ho jAtA hai| aura nirbandha kAma hI prema hai|' / yuvarAja, mahArAja, rAjaparivAra aura prajAvarga sabhIkI AMkhoMmeM premake eka naye hI starakI taralatA thii| vaha sacamuca usake prazAnta, nirIha aura sarvasparzI starako taralatA thii| yuvarAjJIkA mukha-maNDala sabase adhika saumya evaM sudIpta thA / isa dIkSAkI pradhAna pAtrA bhI brahI thii|
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ kATha aura kulhAr3I tIna yAtrI rAha bhUlakara eka ghane, durgama vanameM pha~sa gaye / bAhara nikalanekA jaba unheM koI mArga na milA to unhoMne apane iSTadevakA dhyAna kiyaa| devatAne prakaTa hokara unakI prArthanApara eka-eka kulhAr3I unake hAthoMmeM thamA dii| ___ una kulhAr3iyoMkI kATase vRkSapara-vRkSa dharAzAyI hone lage, aura unake bIca mArga banAte ve yAtrI apane rathoM-bailoM sahita Age bar3hane lge| vanakI devIko ina mAnavoMkA yaha atikramaNa acchA nahIM lagA, aura usane apane vRkSoMke kASThameM lauha-tattvakI mAtrA kucha aura bar3hAkara unheM bahuta kucha akATya banA diyaa| yAtriyoMkI kulhAr3iyA~ vRkSoMke tanoMpara se ucakakara lauTane lgiiN| yAtriyoMne phira apane iSTadevakA dhyAna kiyaa| devatAne unakI kulhAr3iyoM meM bhedaka tattvako mAtrA bar3hAkara unhe aura bhI sudRr3ha rUpame painA kara diyA / kaThora vRkSa aba sahaja hI unakI mArase kaTane lge| kintu mAnavoMke iSTadevake samakakSa vanadevIkA sAmarthya bhI kama nahIM thaa| vaha apane vRkSoMko uttarottara sudRDha aura akATya banAtI gayI aura yaha apane mAnavoMkI kulhAr3iyoMko uttarottara tIkSNa banAtA gayA / yaha aba vAstavameM yAtriyoM aura vanake bIca nahIM, manudeva aura vanadevIke bIcakA hI saMgharSa bana gayA / isa saMgharSakA jaba dIrgha kAla taka koI pAra lagatA na dIkhA to antame eka yAtrIne apanI kulhAr3I pheMka dii| dUsarene bhI, jo thakAna aura nirAzA te cUra ho cukA thA, usakA anukaraNa kiyA; kintu tIsarA, jo sabase adhika sAhasI aura ajeya pravRttikA thA, apane udyogameM barAbara lagA rhaa|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ kATha aura kulhAr3I 177 pahale yAtrIne abakI bAra vanadevIkA ho dhyAna kiyA, aura usake prakaTa honepara apane anyAyapUrNa AkramaNake lie kSamA mA~gI / usane vanadevIse eka rAta usake kisI komala bhU-bhAgapara nivAsakI anumati mA~gI, jise devIne saharSa pradAna kara diyA / devIne use par3osakI dharatIkA sabase narama bhAga dikhA diyA aura pAtAlabhedI vaTakA eka bIja usakI sahAyatArtha dekara adRzya ho gayI / yaha bIja dharatIke bhItara kisI bhI dizAmeM sau ghor3oMkI gati se cala sakatA thA / isa yAtrIne vaTa - bIjako Avazyaka Adezake sAtha saMcAlita kara usakA anugamana kiyA / kucha dUrataka sIdhe dharatIke bhItara praveza kara vaha bhItara - hI bhItara bhUtala ke samAnAntara bar3hA aura usa sthalapara pRthvIko phor3akara Upara A gayA, jahA~ vRkSoMkI jar3okA aTakAva na raha gayA thA, aura vanakI sImA samApta ho cukI thI / bIja dvArA nirmita isa suraMgakI rAha yaha yAtrI bhI vanake pAra A gayA / dUsarA yAtrI jise apane ratha aura kulhAr3I kA moha bhI thA, isa pahalekA anusaraNa nahIM kara sakA aura apanI thakAna aura nizceSTatA ke kAraNa vahIM naSTa ho gayA / X X X kahate haiM ki tIsarA yAtrI abhI taka apane iSTa devatAke AzIrvAdoMkA bala le-lekara, usa vanakI kaTAI karatA huA Age bar3ha rahA hai, aura usakA saMgharSa uttarottara prabala hotA jA rahA hai / yaha tIsarA yAtrI hI AjakI mAnava-jAtikA aguA banakara cala rahA hai / kintu kyA kASTha aura kulhAr3iyoMkA yaha ajeya saMgharSa manuSyake hAtha-pA~vake lie achora usa vanase use aura usake anuyAyiyoko kabhI bAhara pahu~cA sakegA ?
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanAkA anta sAdhanAkI aneka maMz2ileM pAra karate hue antameM maiMne apanI abhISTa siddhiko prApta kara liyaa| svarga, amaratva aura mokSakI kAmanAoMse bhI anAkarSita, merI ekamAtra kAmanA apane parama ArAdhya priyatama bhagavAnke sAkSAt darzanakI hI thii| locanAbhirAma ghanazyAma bhagavAnke darzanoMke Age koTi-koTi svargo aura mokSoMke sukhako santajanoMne nyochAvara kara divA thA aura maine bhI unhIMkI paripATIkA anuzIlana kiyA thaa| merI akhaNDa evam avicala anurAga-sAdhanAke vazIbhUta hokara bhagavAn apane sAkAra rUpame mere sAmane prakaTa ho gye| unmatta ullAsase maiM nAca utthaa| bhagavan nAmake kortanako ajasra dhArA mere mukhase phUTa pdd'ii| athaka nRtyagatise mere paga dharatIko nApa cle| sahasroM bhaktoMkI bhIr3a mere kIrtanadhvanikI apane kaNThoMse AvRtti karatI aura merI nRtya-gatipara jhUmatI mere pIche cala pdd'ii| maiM apane yuga aura dezakA bhakta-ziromaNi santa ghoSita kara diyA gyaa| aura antameM, kaha nahIM sakatA kitanI dharatI aura kitane kAlakI yAtrAke pazcAt mere paga ruke, kaNThasvara thamA aura usa asAdhAraNa ananubhUtapUrva sthiratA evam nIravatAke kSaNameM asaMkhya varSAkA purAtana eka yuga anAyAsa ho khiMcakara mere sAmane prastuta huaa| maiMne dekhA, eka moTA cUhA gerUkI eka choTI DalI mukhameM dabAye uchalatA-kUdatA bhAgA calA jA rahA hai aura usake pIche sahasroM choTe aura kRzakAya cUhoMkI eka bhIr3a lagI jA rahI hai| agragAmI moTe cUhekA bhayabhIta abhiprAya yahI hai ki use koI atyanta susvAdu khAdya padArtha mila gayA hai aura use dUsare saboMse bacAkara vaha kisI surakSita sthAnameM bhAga jAnA cAhatA hai aura usake pIche lage hue cUhoMkI
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanAkA anta .176 bhIr3a usa padArthameM apanA. bhI kucha bhAga lagAneke lie Atura daur3a rahI hai / usI kSaNakI nIravatAmeM maiMne sunA : 'asaMkhya varSoMke purAtana eka yugameM mUSaka zarIrameM janma pAkara tumane jo kucha kiyA thA ThIka vahI mAnava-sulabha kiMcit parivartita rUpameM isa samaya bhI kara rahe ho|' apanA pragatizIla nartana-kIrtana maine usI samaya samApta kara diyA, kintu maiMne dekhA, mere anugAmI bhaktajana mere binA bhI nartana-kIrtanaka usa pathapara bar3hate hI gye| bhakta-ziromaNi santake padase cyuta hokara hI maiM apanI usa purAtana mUSaka-gatise bhI kucha mukta ho pAyA hU~ aura merI saMgharSamayI sAdhanAoMkA bhI anta nikaTa A gayA hai| kathA kahanekA adhikAra merA hai aura yadi use suna lenemeM isa samaya Apako Apatti nahIM huI to usake bhItara eka khana nIce utaranA bhI sambhavataH kisI samaya Apa svIkAra kara leNge| mere kathA-gurukA saMketa hai ki manuSyake UMcese-U~ce AnandollAsako paribhASA isa kathAmeM nirApada - rUpase khojI jA sakatI hai|