Book Title: Maran Samadhi Ek Adhyayan
Author(s): Aruna Mukund Lattha
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023166/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNa samAdhi : eka adhyayana DaoN. aruNA mukundakumAra lA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi (maraNasamAdhi payajJAnuM samIkSAtmaka adhyayana) DioN. aruNA mukuMdakumAra laTTA sthApanA I.sa. 1915 mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARAN-SAMADHI (c) Parimal Lattha Copy: 500 1st Edition : 2000 Price : Rs. 50/ Published by : Mahavir Jain Vidyalaya, August Kranti Marg, Mumbai - 400036. Available at: Mahavir Jain Vidyalaya, Mumbai / Ahmedabad. Graphics : Rakesh H. Shah Rakesh Computer Centre, 272, Celler, B.G. Tower, Delhi Gate, Ahmedabad-380 004 Phone : 6303200 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya zrI mahAvIra jaina vidyAlaye, yugapuruSa AcArya bhagavaMta pa.pU.zrI vijayavallabhasUrizvarajI mahArAja sAhebe cIMdhelA mArga para cAlavAnA prayAsa rUpe jaina dharma paranA saMzodhana-adhyayana-abhyAsane paNa khUba ja mahattva ApyuM che jaina dharma viSe abhyAsa-saMzodhana karatAM bhAIbahenone protsAhita karavA jaina dharmanA jJAnanA vistaraNane varelI A saMsthAe Do.aruNAbena mukuMdakumAra laThThAe taiyAra karela eka adhyayana graMtha "maraNasamAdhi prakIrNaka" ne prakAzita karatA harSa anubhave che. Do.aruNAbena mukuMdakumAra laThThAe taiyAra karela mahAnibaMdha "maraNasamAdhi-prakIrNaka" ne gujarAta yunivarsiTIe mAnyatA ApatAM pIeca.DI.nI DigrI enAyata karI che je ApaNA sau mATe khUba ja gauravanI vAta che.' paramaprabhu mahAvIranA Agamono ane khAsa karIne "maraNasamAdhiprakIrNaka" nuM saraLa adhyayana-abhyAsa e A pustakanI racanAnuM mahattvanuM aMga che. A graMtha saMzodhanAtmaka ane anuvAdAtmaka ema banne dRSTie uttama che. temaja tenuM adhyayana vyaktine jIvananA aMtima samaye paNa svastha rAkhe che ane samajAve che ke aMtima samayanI samAdhi ane svasthatA maraNane vizudhdha banAve che. aMta samayanI ArAdhanAnuM varNana karatAM A prakIrNakamAM AtmakalyANanI bharapUra sAmagrI che. mRtyunI vAta sAmAnya mANasane DarAvI mUke che paraMtu jaina dharmamAM anazana, saMthAro, saMlekhanA, samAdhimaraNa ane e mATenI pUrva taiyArInI je vicAraNA karI che te duniyAmAM ajoDa che. jaina dharma pramANe uttama rIte jIvana jIvavuM e ja pUratuM nathI. paraMtu jIvananA aMtima samaye samAdhipUrvaka mRtyune varavuM e paNa eTaluM ja Avazyaka che. samAdhi vagaranuM mRtyu e anaMtavAra janma-maraNanuM kAraNa bane che. A che A mahAnibaMdhano ApaNane saMdeza-saraLa-samajAI zake tevI bhASAmAM. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya tenI AgavI paraMparA pramANe jaina dharmanA III Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamone saraLa bhASAmAM- je sAdhu tathA zrAvaka bannene samajAya te rIte prakAzita karavAnuM kArya avirata cAlu rAkhI jaina samAjanI dharma jJAna pipAsAne saMtoSavAnA prayAso cAlu rAkhaze. Do.aruNAbena laThThAe A adhyayanagraMtha taiyAra karI jaina samAja samakSa mUkavAnI je taka zrI mahAvIra jaina vidyAlayane Apela che te badala teozrInA ane teozrInA aneka jJAta ajJAta sahakAryakaronA amo AbhArI chIe ane vIraprabhune prArthanA karIe chIe ke Do.aruNAbena laThThAne jaina dharmanA Agamo-sUtro para saMzodhana abhyAsa jALavI rAkhI preraNAdAyI jaina zAsananI sevA avirata cAlu rAkhe evI zubhecchA. maraNasamAdhi-prakIrNaka" eka adhyayana graMthane prakAzana karavAnI amone preraNA ApanAra prAtaHsmaraNIya pUjayapAda AcAryazrI vijayazIlacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA amo RNI chIe. AgamonA saMzodhana ane prakAzana mATe "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama prakAzana TrasTa" nI khAsa racanA karavAmAM AvI che. jenA hAlanA TrasTIo nIce mujaba che. 1. zrI prANalAla kAnajIbhAI dozI 2. zrI kAntabhAI sAkaracaMda vasA 3. zrI caMdulAla bhAIcaMda zAha 4. zrI azokabhAI kAMtilAla korA 5. zrI navanItabhAI khImacaMda DagalI jaina dharmanA abhyAsI ane jJAnapipAsu jaina samAja tathA anya mATe A adhyayana graMtha kaMIka navIna jJAnanI jayota jagAvaze evI AzA sAthe viramIe chIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI khAMtilAla gokaLadAsa zAha ogaSTa krAMti mArga, zrI kAMtabhAI esa.vasA muMbaI- 400036 subodharatna cImanalAla gAraDI tA. ra7-1-2000 mAnadmaMtrIo IV Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananI saphaLatAnI cAvI -samAdhimaraNa . A.vijaya hemacandrasUrijI mAga-va-11. naMdanavana jIvanano chello saravALo che maraNa. enA upara ja jIvananI saphaLatA ke niSphaLatAno AdhAra che. jIvana game teTaluM sAruM vItyuM hoya paNa chelle jo samAdhimaraNanI prApti na thaI to samajavAnuM ke jIvananI bAjI hArI gayA ane jIvana kadAca tevuM ArAdhanAsAdhanAmaya na paNa vItyuM hoya chatAM chelle jo samAdhimaraNanI prApti thaI gaI to cokkasa samajavAnuM ke jIvananI bAjI jItI gayA. ghaNo mahimA gAvAmAM Avyo che jaina zAsanamAM AvA samAdhimaraNano. eTalA mATe to prArthanAsUtramAM bhagavAnanI AgaLa enI mAMgaNI karavAmAM AvI che. chuTaka chuTaka to aneka graMthomAM enuM nirUpaNa maLe ja che paNa "samAdhimaraNa-prakIrNaka to khAsa e mATeno Agavo graMtha che. eno svAdhyAya vAcana/manana karanArane acuka samAdhimaraNanI prApti thayA vinA rahetI nathI. zrI aruNAbena laThThAe varSonA parizrama dvArA enA upara mahAnibaMdha lakhyo ane Aje tenA sArabhUta lakhANanA saMgraharUpa pustaka prakAzita thaI rahyuM che. e AnaMdanI vAta che. je niSThAbharyA puruSArthanuM AvuM suMdara majAnuM phaLa temaNe meLavyuM che te ja rIte teo potAnI jJAnayAtrAne AgaLa ne AgaLa vikasAvatA rahe evA aMtaranA AzirvAda. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdanI ghaTanAne vadhAvIe zrI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMghanI paraMparAmAM pistAlIsa Agama graMthonu khUba ja mahattva che-ghaNo mahimA che temAM payajJA graMthonuM eka AgavuM sthAna che. prabhu mahAvIra mahArAjAnA ziSyoe prabhunI vANInuM zravaNa karIne vyaktigata viSayanI pasaMdagI mujaba je nAnI-nAnI eka-eka viSayane Azrine je prAkRtamAM racanA karI te payajJA. saMskRta zabda prakIrNaka che, cAlu bhASAmAM judA judA viSayanA prakaraNo. A payajJA granthomAM maraNa ane paccakkhANa saMbaMdhI prakaraNonI saMkhyA vizeSa che temAM A samAdhimaraNa payajJo ghaNAM uttama bhAvothI bharelo che. prAkRta bhASAbadhdha pagho maMtrAkSara tulya che. tenuM adhyayana zrI arUNAbahene karyuM. te pachI tenA upara mahAnibaMdha lakhyo tethI temane enA eka eka zabdanI bhItara javAnuM banyuM che. ane tenI artha vicAraNAthI temane Atmika lAbha paNa thayo che. Avo lAbha bIjA jIvone paNa thAya tevA zubhAzayathI temAMthI sAravIne A saMkalana prakAzita thaI rahyuM che te AnaMdanI ghaTanA che. jaina zikSita baheno A rIte prAkRta bhASAnA graMthonuM adhyayana kare parizIlana kare te tarapha teo AnA dvArA AMgaLI cIMdhe che te preraNA bIjA jhIlI le ane teo paNa AvA ja bIjA prAkRta graMthonA adhyayanamAM maMDyA rahe tevI zubhakAmanA sAthe. zrI naMdanavanatIrtha mAga.va.11 riva. tA. 2-1-2000 VI - pradhumnasUri Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzISa ane apekSA sAteka varSa pahelAM, amadAvAdanI sthiratAnA gALAmAM, gurubhakta zrAvaka mukaMdabhAIe, temanAM patnI sau. arUNAbahene 'maraNasamAdhi - prakIrNaka' u52 Ph.D. mATeno zodhanibaMdha taiyAra karyo hovAnuM mane kahyuM, tyAre mArA cittamAM je acaMbo pedA thayelo, te Aje paNa zamyo nathI. acaMbo e thAya ke eka rUDha- Tipical- jaina kuTuMbanI pariNIta strI prAkRta zIkhe ? ane anusnAtaka kakSAnuM adhyayana kare ? jaina bhAIo/ baheno bhaNatAM nathI evuM nathI. asaMkhya jaina yuvakayuvatIo DigrI ane DiplomAnA korsa karatAM ja hoya che. vaLI, teo dhArmika bhaNavAnuM TALe che tevuM paNa sAva nathI. ghaNAM bhAI-baheno jaina dharmanAM sUtro, tenA artha ItyAdi bhaNatAM hoya to che kayAreka to paraNyAM pachI paNa bhaNe che. paraMtu, prAkRta bhASA ane sAhityane mukhya viSaya banAvIne lagna karyA pachI ane gharasaMsAranI tathA pati-bALakonI saghaLI javAbadArI nibhAvavAnI sAthe sAthe paNa, DigrI korsa karavo, temAM ucca guNavattAthI uttIrNa thavuM, ane pachI DokTareTa sudhI pahoMcavAnA manoratha sAthe 'mRtyu' nI vibhAvanAne laIne racAyelA Agama graMtha 'maraNa samAdhi-prakIrNaka' no abhyAsa karavo, te to sAcce ja, mArA jevAne he2ta pamADI jAya tevI ghaTanA che. sarerAza vaNika vRtti dharAvatA madhyamavargIya jaina parivAranI gRhiNImAM Avo rasa jAgavo, ane tenA pati tathA bALako tene AmAM pUro sahayoga Ape, te to kharekhara durlabha ghaTanA che. A mATe prathama ane adhika abhinaMdananA adhikArI arUNAbahenanA parivArajano che, te niHzaMka. zrI aruNAbahene sarasa abhyAsa karyo che. potAnA viSaya paratve temaNe pUrI niSThAthI kAma karyuM che, tema A nibaMdha vAMcatA jaNAI Ave che. huM VII Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajyo chuM tyAM sudhI temanuM ekamAtra lakSya hatuM adhyayana. bhASA, sAhitya ane tethI ye vadhu potAnA viSayano bodha prApta karavo te ja temanI laganI hatI. DigrI ke anya lAbho to temane mana AnuSaMgika bAbato athavA ADalAbha hatAM. ane te badhA to temane maLyA ja; paraMtu temane mana to adhyayana' karavA maLyAno paritoSa ja sauthI vadhu agatyano che, ema huM joI zakyo chuM. ane e ja mahattvanuM che. aruNAbahenanA A adhyayana kAryane abhinaMdano to Ape ja; sAthe evI apekSA paNa vyakata karuM ke adhyayana pachIno tabakko parizIlanano gaNAya. teo A graMthanuMUDuM manana-ciMtana ane parizIlana kare, ane A viSayanAM UMDA rahasyonuM anAvaraNa karIne jaina daSTie mRtyunI vibhAvanA varNavato eka bIjo ciMtana-graMtha ApaNane Ape. prAkRta bhASAnA adhyayana-saMzodhananA kSetre Aje lagabhaga zUnyAvakAza anubhavAya che. rUDhicusta jainone "zAsana prabhAvanA' zabda jeTalo vahAlo che teTalo zAsananA AdhArastaMbha samA zrutajJAna ane jainAgamo vahAlAM nathI, ke nathI vahAlI te AgamonI kevalajJAnI- praNIta prAkRta bhASA. A sthiti pravartatI hoya tyAre eka dharmaparAyaNa parivAranI gRhiNI AvuM sarasa adhyayana kare te keTaluM badhuM saMtarpaka bane! zrI aruNAbahenane pharI pharI abhinaMdana ane AzIrvAda. tA. 9-1-2000 - zIlacandra vijaya VIII Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H. C. Bhayani C/o. Utpal Bhayani 12, Madhuvan, 81 Sarasvati Road, Santacruz (W.) Mumbai-400054 20-01-2000 Dear Dr. Mrs. Aruna Lattha I am happy to learn that your Ph.D. thesis on the Agamic Text Marana-Samadhi will be shortly published. Yours will be the first full-length study of that important work that prescribes voluntary mode of death according to the Jain tradition. Your comparative notes relating to this theme in the other religious and non-religious traditions would provide a large perspective. I sincerely hope your research work in the area of the Jain Agams will continue. With best wishes, Yours sincerely S/d. H. C. Bhayani Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be bola AdikALathI jagatabharanA ciMtakoe mRtyu viSe ciMtana karela che, te ja rIte jaina dharmanA prAcIna AcAryoe paNa mRtyu viSe khUba ja UMDANathI ciMtana karyuM che. AgAmomAM aneka sthaLoe A mRtyuciMtana vividharUpe vyakta thatuM jaNAya che, ane te pachI to aneka svataMtra graMtho paNa mAtra mRtyunA ja kendravartI vicAra laIne racAyA che. pistAlIsa AgamagraMthomAMnA aMtima graMtho gaNAtA evA prakIrNakomAM mRtyune rAtAM ghaNA badhA nAnA moTA graMtho maLe che. maraNasamAdhi prakIrNaka paNa AvI ja eka racanA che. jainAcAryoe samagra jIvana daramyAna karmathI mukta thavA mATe aneka prakAranA ArAdhanAnA mArgo vikasAvyA che temAM ja anivArya evA mRtyune lakSamAM rAkhI aMtima ArAdhanA eTale ke mRtyu pUrve karavAnI ArAdhanA viSe vicAra karyo che. maraNasamAdhi graMthamAM A vAtaaMtima ArAdhanA viSayaka atyaMta sUkSma vigato AlekhAI che. maraNasamAdhi prakIrNaka Ama to eka saMgraha graMtha che, jenI racanA koI ajJAta AcArya 11 mI zatAbdI pachI karI che. teoe potAnA samayamAM maLatI ATheka jeTalI samAdhimaraNane lagatI racanAono AdhAra lIdho che. Ama maraNasamAdhi prakIrNaka jena dharmanI mRtyune lagatI ArAdhanAnA tamAma pAsAone AvarI leto graMtha banyo che. tenA abhyAsathI jainadharmamAM mokSamArganA ArAdhake jIvananA aMta samaye kevI rIte ArAdhanA karavI ke jethI karIne te sukhapUrvaka mRtyune bheTe tenuM vistRta-nirUpaNa karAyela che. mRtyaciMtananA arthAt aMtima ArAdhanAne lagatA bIjA pAMceka prakIrNako upalabdha che paraMtu te badhAmAM paNa maraNasamAdhi vistRta ane aMtima ArAdhanAne lagatI badhI bAbatane AvarI letuM hoI vadhu mahatvapUrNa che. AthI jyAre Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aruNAbene mArI pAse pIeca.DI. karavA mATe viSaya ApavA kahyuM, tyAre mArA manamAM temanI daDha dharmabhAvanA joI temane meM A viSaya sUcavyo ane mane saMtoSa che ke temaNe potAnI samagra zaktipUrvaka abhyAsa karI. "maraNasamAdhi prakIrNaka -eka adhyayana" mahAnibaMdha lakhyo, ane tenA upara pIeca.DI. padavI prApta karI. Aje te pustaka rUpe pragaTa thAya che te mArA mATe atyaMta AnaMdanI vAta che. abhyAsIo tathA jaina dharmanA bhAvako banne mATe A pustaka upayogI banI raheze. 19-1-2000 - 2.ma.zAha XI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa jemaNe mane aNamola mAnavajIvananuM pradAna karyuM tathA dharmanA saMskArothI tene vAsita zuM tevA mArA parama pUjya sadgata mAtuzrI maNibena aMbAlAla zAha tathA parama pUjya sadgata pitAzrI aMbAlAla hemacaMda zAhanA caraNadmaLamAM.... XII Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha adhyayananA kSetrathI ghaNA varSo dUra rahyA pachI lagabhaga 22 varSe zubha punyodayathI lA.da. vidyAmaMdiramAM devanAgarI lipi zIkhavAno moko maLyo, sAthesAthe Agamika sAhitya viSe paNa thoDuM jANavAnuM maLyuM; prAkRta bhASAnI ruci vadhatA ema.e.karyuM, te pachI pIeca.DI. mATe viSaya nakkI karatAM parama prabhu mahAvIranA Agamono yatkiMcita svAdhyAya karI zakAya e uddeza mukhyapaNe rAkhyo hato, AthI meM pIeca.DI.nA mahAnibaMdha tarIke maraNasamAdhi prakIrNakanuM adhyayana karavAnuM nakkI karyuM. prastuta graMtha maraNasamAdhi prakIrNakanA adhyayanavALA mArA mahAnibaMdhanuM ja saMkalita rUpa che. AgamamAM prakIrNakasUtronA mALakhAmAM AvelA ghaNA prakIrNakonuM saMzodhana, adhyayana haju bAkI che. 661 gAthAovALA prastuta prakIrNakanuM, samAdhimaraNane lakSamAM rAkhIne lakhAyelAM chaeka prakIrNakomAM potAnuM AgavuM sthAna che. AvA prakIrNakanuM adhyayana karavAnI taka mane maLI te mATe huM dhanyatA anubhavuM chuM. A mATe mArA mArgadarzaka prAdhyApaka Do.ramaNIkabhAI zAhe mane zarUthI ja protsAhana ApyuM tathA maraNasamAdhi prakIrNakanI samajUtI ApI. vaLI prastuta pustaka mATe paNa 'be bola' lakhI ApyA te badala huM temanI AbhArI chuM. ajJAtakartRka maraNasamAdhi graMtha maraNaviSayaka vicAraNAno eka tAttvika graMtha che. jIvananA aMtima samaye samAdhi tathA svasthatA rAkhavAthI maraNa vizudhdha baneche; e mukhya viSayane AvarI letAM maraNasamAdhi graMthamAM samAdhinI AvazyakatA, AlocanA, prAyazcita, pratyAkhyAna (paccakkhANa) bAra bhAvanA, parisaha, saMlekhanA Adi viSayonI samajUtI maLe che. be prakAranA maraNabAlamaraNa tathA paMDitamaraNanuM svarUpa ahIM jANavA maLe che. tathA te prakAre paMDitamaraNane samAdhipUrvaka pAmelA aneka mahApuruSonA dRSTAMto paNa graMthakAre ahIM mUkyA che. tiryaMcayonimAM rahIne paNa jIva samAdhi kevI rIte rAkhI zake che te paNa ApaNane jANavA maLe che. jaina mahArASTrI prAkRta bhASAmAM lakhAyelA prastuta graMthano racanAsamaya lagabhaga bAramI zatAbdIno che. XIII Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanA adhyayananA A kAryamAM sau prathama mane doravaNI ApanAra, tathA vakhatovakhata protsAhana tathA sUcana ApanAra zAsanasamrATanemisUrIzvaranA samudAyanA pUjaya AcAryadeva zrI hemacandrasUrIjInI huM sadAye RNI rahIza. maraNasamAdhi graMthamAM AvelI ghaNI kaThIna gAthAonI samajUtI-anuvAdamAM pUjya AcAryazrI zIlacandrasUrijIe ghaNuM ja mArgadarzana ApyuM che te badala huM temanI paNa RNI chuM. vaLI mArA A kAryane "AnaMdanI ghaTanA" darzAvI mAnasika baLa ApanAra pUjya AcAryazrI pradyumnasUrijIno paNa huM ghaNo AbhAra mAnuM chuM. pUjya Agama prabhAkara muni zrI punyavijayajI mahArAja sAhebe ghaNA prakIrNakonuM saMzodhana karyuM hatuM. paMDita amRtalAla bhojake saMpAdita karela A prakIrNako be bhAgamAM mahAvIra jaina vidyAlaye prakAzita karela che. A graMtho mane khAsa upayogI banyA che. A mATe huM paM.amRtalAlabhAIno atre AbhAra mAnuM chuM. Agama sAhityanA prakhara abhyAsI paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyA tathA anya vidvAnonA graMthono meM upayoga karyo che te mATe sahuno atre AbhAra mAnuM chuM. prAkRta bhASAnA mUrdhanya vidvAna Do.bhAyANI sAheba ane Do.ke.Ara.candrAsAhebe jyAre paNa jarUra paDI tyAre premapUrvaka mArgadarzana ApyuM che te mATe huM temanI RNI chuM. lA.da.vidyAmaMdiranA sarva karmacArIonA sAtha badala te sarveno paNa atre AbhAra mAnuM chuM. A uparAMta vijaya rAmasUrIjI DelAvALAno jaina jJAnabhaMDAra, AMbAvADI jaina jJAnabhaMDAra, zAradAbena cImanalAla saMsthAno mane je sahakAra sAMpaDyo che te badala huM sauno AbhAra mAnuM chuM. digaMbara graMtha "bhagavatI ArAdhanA ghaNA samaya sudhI mane na maLatAM tene mahAvIra jaina digaMbara maMdiramAMthI (kaoNmarsa koleja pAse-navaraMgaparA) meLavI ApavA mATe karelI surezabhAInI mahenatane paNa huM yAda karuM chuM. A badhAno sAtha hovA chatAM jJAnanA A yajJamAM mane parANe ghasaDI janAra ane aMte tene pUrNa karAvavAmAM vacanabadhdha evA mArA jIvanasAthIno XIV Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadAca sAtha mane na maLyo hota to AmAMnuM kaMI paNa zakya na banata. mArA banne bALako ci.monA tathA ci.parimale khUba ja sAhajikatAthI mArA kAryane vadhAvyuM che. zarUAtathI aMta sudhI te baMneno mane sAtha rahyo che, mArA pratyenI te bannenI lAgaNI tathA dharma pratyeno temano ahobhAva bhUlAya ema nathI. mArA prastuta pustakanA prakAzana mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA TrasTIoe rasa lIdho tathA maMjUrI ApI te mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA TrasTIgaNano huM AbhAra mAnuM chuM. - AcAryazrI zIlacandrasUrijIe pustakanA prakAzanamAM rasa laIne mane satata protsAhita karI che, dhIraja ApI che te amArA jevA gRhasthane mATe ghaNI AnaMdanI vAta che. temaNe rAkhelI apekSA tathA pUjaya AcAryazrI pradyumnasUrijIe rAkhelI zubhakAmanAne huM pUrI karI zake tevI paramakRpALu paramAtmAne prArthanA. suMdara AvaraNa citra karI ApavA badala AcAryazrI zIlacandrasUrijInA bhakta zrI jabIra kurezI nAmanA navodita citrakArano huM aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. tathA TAITala DIjhAIna taiyAra karavA badala zrI AnaMdabhAI zAhano paNa AbhAra mAnuM chuM. - zrI rAkeza komyuTara senTaravALA zrI rAkezabhAIe rasapUrvaka pustakanuM mudraNa karyuM che, temano paNa huM AbhAra mAnuM chuM. tA. 2-1-2000 aruNA ema. laThThA DI-7, sukRti phaleTsa, mANekabAga, AMbAvADI, amadAvAda-380015. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 1.1 prakaraNa-2 prakaraNa - 3 anukramaNikA viSaya prakIrNaka sAhitya (ka) vyAkhyA ane lakSaNa (kha) kartA-samaya-bhASA-zailI-viSaya (ga) 1.2 prakIrNakono paricaya-kartA-samaya-bhASAzailI-viSayanA AdhAre prakIrNakonA vikAsa tathA prakIrNakonI saMkhyA aMge vividha mata (1) (2) samAdhi viSayaka anya prakIrNako tathA maraNasamAdhi prakIrNakano sAmAnya paricaya bhUmikA cauzaraNa payannA (catuHzaraNa) (3) mahApaccakkhANa (mahApratyAkhyAna) (4) AurapaccakkhANa (AtupratyAkhyAna) (5) bhattapariNA (bhakta parijJA) (6) saMthAraga (saMstAraka) (7) ka. kha. OL. OM maraNasamAhi (maraNasamAdhi) kartA tathA samaya bhASA ane zailI maraNasamAdhimAM saMbhavita prakaraNo. maraNasamAdhi prakIrNaka viSayavastu (gAthAvAra paricaya) maraNasamAdhi prakIrNakanA viSayavastunuM tulanAtmaka adhyayana (1) bhUmikA (2) sAdhujIvanavyavahAranA aneka AnuSaMgika muddAo XVI pRSTha 1-9 10-48 49-83 84-154 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tulanAtmaka adhyayana mATe lIdhelA nava muddAo. maraNanA prakAra (89) samAdhi asamAdhi (109) samAdhimaraNasvarUpa(115) ArAdhanA (134) AlocanA (135) tapa (138). pratyAkhyAna(141) parISaha upasarga (142) bAra bhAvanA (148). prakaraNa -4 maraNasamAdhi prakIrNakamAMnI daSTAMta kathAo 155-202 1. bhUmikA 2. AgamomAM kathA 3. jANavA maLatA vividha viSayo 4. samAdhi ane bodhi dvArA anaMta janmono nAza 5. samAdhimaraNane bheTanAra ane mahApurUSonA dRSTAMto. - prakaraNa -5 jainetara ane jaina maraNavicAradhArA-ekatulanA 203-216 pariziSTa 1. Iitara graMthonI sAthe maraNasamAdhi graMthanI samAna 217-221 gAthAonI sUci 2(a) maraNasamAdhi graMthamAM AvatAM dabaMtonA Agama 222-224 ane anya graMthomAM prApta thatAM ullekha sthAno(1) 2(ba) maraNasamAdhi graMthamAM AvatAM pariSadono 225-227 datonA Agama tathA anya graMthomAM ullekha-(2). upayogamAM lIdhela pustakonI sUci 228-235 pustakamAM AvatAM saMketa cihno 236 3. XVII Page #19 -------------------------------------------------------------------------- Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi eka adhyayana Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taNa- kaTTeNa va aggI lavaNasamuddo va naisahassehiM / na imo jIvo sakko tippeuM kAma-bhogehiM // 249 // tRNa (ghAsa) ke kASTha (lAkaDA) vaDe (jema) agni, hajAro nadIonA pANI vaDe (jema) lavaNasamudra dharAto nathI (tema) jIvane paNa kAma bhogathI tRpta karavo zakya nathI.(249) dhIreNa vi mariyavvaM kAuriseNa vi avassa mariyavvaM / tamhA avassamaraNe varaM khu dhIrattaNe mariuM // 322 // dhIra purUSane paNa mRtyu AvavAnuM che tathA kAyara purUSane paNa mRtyu avazya bheTavAnuM che, avazya evA maraNane tethI kharekhara pUrNa dhIratApUrvaka (samabhAvapUrvaka) bheTavuM sAruM. (322) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - 1.1 prakIrNaka sAhitya ' tava-niyama-nANarukkhaM ArUDho kevalI amiynaannii| to muyaI nANavuDhei bhaviyajaNavibohaNaTThAe / taM buddhimaeNa paDeNa gaNaharA gihiuM niravasesaM / titthayarabhAsiyAiM gaMthaMti tao pavayaNaTThA // . tapa-niyama-jJAnamaya vRkSa upara ArUDha thaIne anaMtajJAnI kevaLI bhagavaMta bhavyajanonA bodha mATe jJAna puSpanI vRSTi kare che. gaNadhara potAnA buddhinA paTamAM te badhAM ja puSyone jhIlIne pravacanamALA gUMthe che. tIrthakara dvArA pratipAdita thayelA arthane AdhAre gaNadharo sUtranI racanA kare che. gaNadharo dvArA racAyelA gaNipiTaka dvAdazAMgI athavA aMgapraviSTa thI paNa oLakhAya che. dvAdazAMgIthI bhinna aMgabAhya gaNAtAM zAstro paNa AgamamAM mAnya che te gaNadharo dvArA nahIM paraMtu saMpUrNa zrutajJAnI evA sthaviro athavA dasapUrvIo dvArA Agamane anusarIne racAyAM. AgaLa jatAM aMgabAhya graMthomAMthI upAMga, cheda mUla, cUlikA, prakIrNako chUTA pADavAmAM AvyA. hAlamAM zvetAMbara mUrtipUjakone mAnya Agamo - 11 aMga, 12 upAMga, 6 chedasUtra, 4 mUlasUtra, 2 cUlikAsUtra, 10 prakIrNakasUtro - ema cha vibhAgamAM vaheMcAyelA che. prakIrNakasUtro atyaMta mahatvapUrNa hovA chatAM temanuM adhyayana ati alpa pramANamAM thayuM che. (ka) vyAkhyA ane lakSaNaH prakIrNakano artha paracUraNa (miscellaneous). jaina sAhityanA bRhad ItihAsamAM prakIrNakano artha vividha batAvyo che. 1. vi.A.bhA. 1094-95. A.ni. 89-90. 2. atyaM mApha su jethati nA niDA vi.A.bhA. 1119. 3. jaina sA. bu. I. bhAga 2. pR. 345. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 2 zabdaciMtAmaNI nAmanA zabdakozamAM prakIrNakano artha aneka viSayonA saMgraha tarIke batAvyo che.' jaina AgamonA eka karatAM vadhu ane vividha kUTakaLa viSayonA saMgrahagraMtho prakIrNaka tarIke oLakhAyAM. jaina AgamonuM digdarzana (pRSTha 12)mAM hIrAlAla kApaDiyA prakIrNakagraMthono artha samajAvatAM kahe che ke - jeno abhyAsa phakta sAdhuo ja nahIM paraMtu zrAvako paNa karI zake te prakIrNaka. abhidhAna rAjendra koSa pramANe prakIrNaka eTale - tIrthakaronA sAmAnya sAdhu dvArA racAyelAM graMtho. vaLI vizeSamAM kahe che A pramANe zrI RSabhadeva bhagavAnanA samayamAM 84 hajAra prakIrNako hatA. te pachInA bAvIsa tIrthakaronA samayamAM saMkhyAta hajAra prakIrNako ane bhagavAna mahAvIranA samayamAM 14 hajAra prakIrNako hatA. eTale ke je tIrthakaronA jeTalA ziSyo autpAtiki, vainAyikI, karmajA, pariNAmikI buddhithI yukta hoya teTalAM hajAra prakIrNako hatA ane teTalAM ja pratyeka buddhonAM paNa hatA.' naMdIsUtra(sUtra 44)mAM aMgabAhya graMthone "prakIrNaka zabdathI prayojavAmAM AvyA. tathA kayA tIrthakaronA samayamAM keTalA prakIrNako hatA teno paNa nirdeza che. jayaghavalApRSTha 122mAM paNa aMgabAhya graMthone prakIrNaka tarIkenI saMjJA apAI 4. zabdaciMtAmaNi - zabdakoza. 5. evamAiyAI caurAsIiM paINNaga - sahassAI bhagavao arahao usaha sAmiyarasa Ai titthyrrs| tahA saMkhijjAiM paINNaga sahassAI majjhimagANa jiNavarANaM / codasa paINNaga sahassANi bhagavao vaddhamANa sAmissa / ahavA jassa jattiyA sIsA uppattiyAe veNaiyAe kammiyAe pAriNAmiyAe cauvvihAe buddhIe uvaveyA, tarasa tattiyAI paINNagasahassAiM / patteyabuddhA vi tattiyA cev| (naMdIsUtra-51) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana naMdIsUtranA 44mA sUtranI vRtti (patra 208 a) mAM prakIrNakanA lakSaNa batAvatAM AcArya malayagirie kahyuM che ke - 1) tIrthakara bhagavAne upadezelAM zratane anusarIne zramaNo je zruta race te prakIrNaka kahevAya. 2) zratane anusarIne potAnA vacanakauzalyathI dharmadezanAdinA prasaMge graMthapaddhatirUpe je kahe te prakIrNaka. ( 3) aupapAtikI, vainAyikI, karmajA, pAriNAmikI buddhine dhAraNa karanArA zrI tIrthaMkaradevonA ziSyo je banAve che athavA uttama sUtrone banAvavAnI zaktine dhAraNa karanArA munioe ke pratyeka buddha racelI racanAne prakIrNaka kahevAya. upAsakAdhyayanamAM AcArya somadevasUri prakIrNakanI vyAkhyA ApatAM kahe che: viprakIrNArtha vAkyAnAmuktiruktaM prakIrNakaM / uktAnuktAmRtasyandabindusvAdana-kovidaH // arthAt uktatathA anuktabadhA viSayarUpI amRtamAMthI TapakatIvALI buMdonA svAda levAmAM catura paMDitajanoe phUTakaLa vAtonA kathanane prakIrNaka kahyuM che. prajJApanA sUtramAM kartA zyAmAcArya be prakAranA darzanAryanuM varNana kare chesarAgadarzanArya, vItarAgadarzanArya. sarAgadarzanAryanA dasa prakAra che-1) nisargathI 2) upadezathI 3) AjJArucithI 4) sUtrathI pa) bIrucithI 6) adhigamarucithI 7) vistArucithI 8) kriyAnI rucithI 9) saMkSepathI 10) dharmarucithI. 6. iha yada bhagavadarhadupadiSTaM zrutamanusRtya bhagavataH zramaNA viracayanti tatsarvaM prakIrNakamucyate / athavA zrutamanusaranto yadAtmano vacana kauzalena dharmadezanAdiSu granthapaddhatirUpatayA bhASante tadapi sarva prakIrNakama / - : | (midhArAnendra ma. 1, pR. 3) upAsakAdhyayana, kalpa-46. gAthA 906. prajJApanAsUtra sU. 110. gA. 126. so hoi ahigamaruI suyaNANaM jassa atthao diTuM / ekkArasa aMgAiM paiNNagaM diTThivAo y|| 7. 8. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana da8A adhigamarucinI vyAkhyA ApatAM kartA zyAmAcArya kahe che - agiyAra aMgo, paINaga, draSTivAdarUpI zrutajJAnane arthathI jANe tene adhigamaruci kahevAya. viziSTa parijJAna, naya ane pramANa dvArA tattvarucithI jene jJAna thAya te adhigamaruci. prakIrNakanuM mahattva ahIM aMgo jeTaluM gaNAyuM. vikramanA caudamA zatakamAM thayelA AcArya zrI pradyumnasUrie potAnA vicArasAraprakaraNamAM 45 AgamonA nAmakaraNa prasaMge caMdAvejaya, taMduveyAliya ItyAdi graMthone "paInna" athavA "pannA' zabdathI oLakhAvyAM che. zrI samayavAyAMgasUtramAM 84mAM samavAyanA 13mA sUtramAM Apela vorAsIruM paw I sahassA paNa batAve che ke eka samaye (RSabhadevanA samayamAM) 84 hajAra prakIrNako hatA. jinaprabhasUri viracita siddhAMtAgamanI avacUrimAM 3ra ane 33 naMbaranA zlokomAM je 13 graMthono ullekha che tene A stavanI vivRttimAM vizAlarAjanA ziSya "tera paISNaga'tarIke oLakhAvyAM che. A rIte prakIrNaka eTale anekaviSayonA saMgrahavALA graMtho - jemAM paracUraNa ane phUTakaLa vAtono saMgraha hoya, jene phakta sAdhuo ja nahIM balka zrAvako paNa bhaNI zake, jenA racanAra tIrthakara bhagavAnanA aupapAtikI Adi cAra buddhithI yukta ziSyo hoya. temaNe adhyayanasaMbaMdhI vividha viSayo para racanA karI ane te badhA prakIrNakagraMthone AgamamAM sthAna maLyuM. 9. vicArasAraprakaraNa - pradyumnasUri. Agamodaya samiti, mahesANA. 1923. juo.paINayasutAI - 1. prastAvanA, pR. 21 TippaNa. 10. nandanuyoradArayoH pUrva thanAvAyena trayoddeza pravakkIna tIti - vande maraNasamAdhi pratyAkhyAne mahAturopapade / saMstAra candravedhyaka bhaktaparijJA catuH zaraNam // vIrastava devendrastava gacchAcAramapi ca gaNividyAm / dvIpAbpiprajJapti taMdulavaitAlikaM ca namaH // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana (kha) kartA - samaya - bhASA - zailI - viSaya : prakIrNako lAMbA samaya pUrvethI racAtA rahyAM hovAthI tenI racanAno samayagALo ghaNo lAMboche. vaLI temanA racanAkArono prazna paNa vaNaukalyoche. moTAbhAganA prakIrNakonA kartA ajJAta che. jo ke catuHzaraNa, AturapratyAkhyAna, bhaktaparikSA, ArAdhanApatAkA A cAranA kartA vIrabhadrAcArya manAya che.11 tema ja devendrastavanA kartA tarIke paNa RSibhASita sthavirano ullekha maLeche.12 paraMtu bIjA ghaNA badhA prakIrNakonA racayitA ajJAtache. - 5 prakIrNako sAmAnyatayA jaina mahArASTrImAM lakhAyAMche. jo ke koIka jagyAe ardhamAgadhI bhASAnuM prAcIna svarUpa paNa jovA maLeche. jema ke RSibhASitamAM 'AtmA' ne sthAne 'AtA'no prayoga thayo che vaLI 'ta' zrutino vaparAza paNa thayo che. prakIrNako moTAbhAge padyamAM racAyAMche. gAthAchaMdano upayoga ghaNA pramANamAM karavAmAM Avyo che. anuSTupa chaMdano paNa ahIM upayoga thayelo jaNAya che. AturapratyAkhyAna, taMdulavaicArika, aMgavidyA jevA prakIrNakonI bhASA padyagadyamizritache. vaLI prakIrNakomAM praznottara zailIno paNa upayoga thayo che. vividha viSayonI chaNAvaTa karatAM prakIrNakonA viSayavastu A pramANe che - jyotiSa viSayane cheDatAM gaNividyA prakaraNamAM divasa, tithi, nakSatra, graha, muhUrta, nimitta vize jANakArI maLe che. te pramANe jyotiSakadaMDakamAM paNa graha, nakSatra, saMvatsara, kALanuM mApa karavAnI paddhati va. aMge jANavA maLe che. aMgavidyA zarIramAMnA AMkha vagere aMgonA pharakavA aMgenuM zAstrache. devendrastavamAM devendronA nAma, sthiti, bhavanasaMkhyA, UMcAI vagerenI mAhitI maLe che. dvIpasAgaraprajJaptimAM dvIpo, sAgaronuM varNana tathA mAnuSottara parvata ane naMdIzvaradvIpanuM varNana che. RSibhASitamAM 45 jeTalA pratyeka buddhanI vAta che. tathA sarva du:khonuM mULa karma che tethI teno kSaya karavA dharmAbhimukha AcaraNanuM, anukULa ke pratikULa saMjogomAM mAdhyasthabhAve rahevuM teno upadezache. titthogAlImAM 11. paINapasuttAI bhAga 1. prastAvanA pR. 17-18. 12. devendrastava prakIrNaka gAthA 310. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana RSabhadevanuM caritra, 24 tIrthakaronA pUrvabhavo, kalyANako, cha ArAnuM svarUpa asamAna anekadravyonA saMyoganI yonio, zakti sAmarthyathI sarpa siMha vagerenI utpattinA varNana che. prakIrNako moTAbhAge AtmalakSI hovAthI ArAdhanA viSayaka graMthomAM jJAnanuM mahAtmaya, zIla ane vinayanuM mahattva, kSaNikasukhanI niSphaLatA, jinAjJAnI ArAdhanAthI zAzvata sukhanI prApti - tene mATe paMDitamaraNanI AvazyakatA, paMDitamaraNa mATe sukhatathA ArAmachoDI bairyapUrvaka kaSTo, pariSadone sahI abhimAna tathA kaSAyone choDI, pAMce IMdriyo para kAbu meLavI ArAdhanAnI vizuddhi karavAno upadeza ahIM vaNI levAyo che. ArAdhanAnA mArgamAM aticAro lAge tenI vizuddhi karavI, zalyarahitapaNe AlocanA levI, aMtima ArAdhanAnA prasaMge kevuM Asana svIkAravuM, saMstArakanA guNo, lAbha, tene grahaNa karanAra mahAtmAonA udAharaNo tathA 12 bhAvanAo kSamApanAnA bhAva sAthe prakIrNakomAM raju karAI che. Ama to prakIrNakomAM badho upadeza munine uddezIne ja apAyo che paNa gRhasthajIvanamAM zrAvake jo AtmAnuM zreya sAdhavuM hoya to teNe paNa A badhA guNone apanAvI ArAdhanAmAM apramattatA keLavavI joIe. AgamamAM prakIrNakagraMthonuM jUtha ja evuM che ke jeno abhyAsa zrAvako paNa karI zake ane abhyAsanA parizIlanathI sadgati tarapha abhimukha thaI zake. (ga) prakIrNaka - saMkhyA aMge vividha sUcio: zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparAne mAnya aMga-upAMga Adi 35 tathA 10 prakIrNako ema 45 Agamo che. AgaLa ApaNe AgamonI vargIkRta sUci paNa joI gayA. te sUcimAM 10 prakIrNaka che. temanA nAmo aMge matabheda che. ghaNA vidvAnoe 10 prakIrNakonA nAmo nizcita karavAnI koziza karI che paNa temAM saphaLatA meLavI zakyA nathI. AmachatAM sau prathama AgamonI saMkhyAnI saMgati mATe AgamoDhAraka pUjyapAda zrI sAgarAnandasUrie 10 prakIrNakonI yAdI karI, te badhA saMskRta chAyA sahita prakAzita paNa karyA che. je nIce pramANe che: 13. vatuH zaradri mAsamAdhyanta prakIrNavaM - Agamodaya samiti. muMbaI - vi.saM. 1986, I.sa. 1927. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 1) causaraNa (catura zaraNa) : 2) AurapaccakakhANa (AturapratyAkhyAna) 3) mahApaccakakhANa (mahApratyAkhyAna) 4) bhattapariNA (bhaktaparijJA). 5) taMdulayAliya (taMdulavaicArika) 6) saMthAraga (saMstAraka) 7) gacchAyAra (gacchAcAra) 8) gaNivijjA (gaNividyA) 9) devindathaya (devendrastava) 10) maraNasamAhi (maraNasamAdhi) jaina sAhityanA ItihAsanA anveSaNa mATe athAga parizrama karAra tathA mahattvanI sAmagrI ekaThI karanAra mohanalAla dalIcaMda desAI jevA anveSakane paNa 10 prakIrNakasUtronA nizcita nAma maLyAM na hatA. tethI temaNe saMkalita karelI jaina graMthAvalImAM 30 prakIrNakone 10 prakIrNakonA mALakhAmAM traNa rIte goThavyAM che. 14 1) causaraNa 1) ajIvaka 1) piMDavisohI (catu:zaraNa) (ajIvakalpa) (piMDavizuddhi) 2) AurapaccakakhANa 2) gacchAyAra 2) sArAvalI (AturapratyAkhyAna) (gacchAcAra) 3) bhattapariNA 3) maraNasamAhI 3) parjAtArApaNA (bhaktaparijJA). (maraNasamAdhi) (paryataArAdhanA). 4) saMthAraga (saMstAraka) 4) siddhapAhuDa 4) jIvavibhatti (siddhaprAkRta) (jIvavibhakti) 5) taMdulaveyAliya 5) titvogAlI 5) jvacadvAra (taMdulavaicArika) (tIrthodgAra) 6) caMdAvejjaya 6) ArAhaNApaDAgA 6) joNipAhuDa (caMdrAvedhyaka) (ArAdhanApatAkA) yoniprAbhRta) 7) deviMdasthao 7) dIvasAgarapaNarI 7) aMgacUliyA (devendrastava) (dvIpasAgaraprajJapti) | (aMgacUlikA) 8) gaNivijjA 8) joIsakaraMDyA 8) vaMgacUliyA (gaNividyA) (jyotiSakaraMDaka). (vargacUlikA) 9) mahApaccakhANa 9) aMgavijjA 9) causaraNa (mahApratyAkhyAna). (aMgavidyA) | (vRddhacatuH zaraNa) 10) vIrarthIo 10) tithipaISNaya 10) jaMbupayazno (varastava) (tithiprakIrNaka) (jaMbUprakIrNaka) 14. jaina graMthAvalI (prakAzaka) jaina konpharansa-pR. 44, 62, 64. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana naMdIsUtra tathA pAkisUtranA utkAlitazrutanA vibhAgamAM uparanI sUcimAMthI 1) devendrastava 2) taMdulavaicArika 3) gaNividyA 4) candradhyaka 5) maraNavibhakti 6) AturapratyAkhyAna 7) mahApratyAkhyAna no ullekha maLe che, ane kAlika zrutanA vibhAgamAM 1) RSibhASita 2) dvIpasAgara-prajJapti tathA aMgacUlikA, vargacUlikA tathA vyAkhyAcUlikAno ullekha maLe che. jainasAhityanA bRhad ItihAsamAM paM. becaradAsa dozI nIce pramANe prakIrNakonI sUci Ape che. 15 1) catudazaraNa 2) AturapratyAkhyAna 3) bhaktaparijJA 4) saMstAraka 5) taMdulavaicArika 6) candavedhyaka 7) devendrastava 8) gaNividyA 9) mahApratyAkhyAna 10) vIrastava 11) aMgacUlikA 12) aMgavidyA 13) ajIvakalpa 14) ArAdhanApatAkA 15) kavacadvAra 16) gacchAcAra 17) jaMbUsvAmI svAdhyAya 18) jyotiSakaraMDaka 19) tIrthodgAlika 20) dvIpasAgaraprajJapti 21) paryantArAdhanA 22) piMDavizuddhi ra3) maraNavidhi 24) yoniprAbhRta 25) vaMkacUlikA 26) sArAvali 27) siddhaprAbhRta. - I.sa. 1306mAM AcArya jinaprabhasUrie AgamonA svAdhyAya ane tapanI vidhinuM varNana karato "vidhimArgaprapA' nAme graMtha lakhyo hato, temAM temaNe nIce pramANe 15 prakIrNagraMthonA nAmo darzAvyA che." 1) devendrastava 2) taMduvaicArika 3) maraNasamAdhi 4) mahApratyAkhyAna 5) AturapratyAkhyAna 6) saMstAraka 7) caMdrAvedhyaka 8) bhaktaparijJA 9) catudazaraNa 10) vIrastava 11) gaNividyA 12) dvIpasAgaraprajJapti 13) saMgrahaNI 14) gacchAcAra 15) RSibhASitAni. upara ApaNe joyA temAMnA ghaNA prakIrNakagraMthonuM pUjyapAda muni zrI punyavijayajIe hastapratone AdhAre saMzodhana karyuM che. je temanA aMtevAsI zrI 15. jaina sAhityakA bRhada ItihAsa, bhA. 1, pR. 32,33. 16. vidhimArgaprapA pR. 57-58. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana amRtalAla bhojake saMpAdita karI paIrNayasuttAI bhAga-1 tathA 2mAM prakAzita karyA che. jemAM temaNe nIce pramANe prakIrNakagraMthono samAveza karyo che - 1) devendrastava 2) taMdulavaicArika 3) candradhyaka 4) gaNividyA 5) maraNasamAdhi 6) AturapratyAkhyAna 7) mahApratyAkhyAna 8) RSibhASitAni 9) dvIpasAgaraprajJapti 10) saMstAraka 11) vIrasva 12) catuH zaraNa 13) AturapratyAkhyAna-2 14) catudazaraNa naM.2 15) bhaktaparijJA 16) AturapratyAkhyAna naM.3 17) gacchAcAra 18) sArAvalI 19) jyotiSakaraMDaka 20) titvogAli - ATalAM prakIrNako - paISNayasuttAI bhAga-1 mAM prakAzita thayA che tathA paUNasuttAI bhAga-ramAM zrI amRtalAle "ArAdhanApatAkA', paryatArAdhanA, ArAdhanA prakaraNa-2 jevA ArAdhanA aMtargata 8 prakIrNakone prakAzita karyA che, bIjA cAra prakIrNako evA che ke jemAM mithyAduSkRtanuM vividha prakAre AlocanA dvArA prAyazcitta, sarvajIvonI sAthe kSamApanA ane ema karatAM chevaTe AtmAnI vizuddhi prApta karavA mATenI sAmagrI che. hAlamAM Agama ahiMsA saMsthAna, udayapura - dvArA DaoN. sAgaramala jaina tathA DaoN. sureza sisodiyA prakIrNakagraMthone prakAzita karI rahyA che, chatAM haju ghaNA prakIrNako aprakAzita che. ApaNe joyuM ke bhagavAna mahAvIra samayamAM 14,000 prakIrNako hatA. ghaNA varSo sudhI A pramANe kadAca rahyAM haze; pachIthI kALakrame zrutano hrAsa thayo temAM prakIrNakagraMthone paNa ApaNe gumAvyA. Aje je prakIrNakonA nAma ApaNane maLe che emAMnA ghaNAnI khAsa koI mAhitI maLatI nathI phaktatemanA nAmollekhathI ja ApaNe saMtoSa mAnavo paDe che. punyavijayajI mahArAja dvArA prakAzita thayelA graMthono tenA paricaya ApaNe meLavIzuM ane te pachI kramathI aprakAzita graMthono paricaya karavAno paNa zakya prayAsa karIzuM. 17. paISNayasuttAIbhA. 1. mahAvIra jaina vidyAlaya muMbaI- 1984 " " bhA. 2. mahAvIra jaina vidyAlaya muMbaI - 1989. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 pakaraNa -1.2 prakIrNakono vigate paricaya 1) deviMdaFo (devendrastava) : graMthano upasaMhAra karatI aMtima gAthAomAM -RSipAlitano ullekha thayo che.' te jotAM prastuta prakIrNakanA kartA RSipAlita sthavira manAya che. niMdIsUtra tathA pAkSikasUtramAM Ano nirdezache. naMdIsUtranI curNi tathA vRttimAM Ano paricaya nathI Apyo paraMtu prAphikavRttimAM A pramANe paricayache. devindatthao tti devendrANAM camara vairocanAdinAma stavanama, bhavanasthityAdi svarUpAdi - varNanaM yatrAsau devendrastava iti / graMthanI mULa gAthAono AMka judo judo maLe che. jainagraMthAvalImAM 303 gAthAo noMdhAyelI che. jagadIzacandra jaina 307 gAthAo nodhe che. prastuta prakIrNakanuM prakAzana pachaNayasuttAI bhAga-1 pRSTha 3 thI 34 upara thayuM che temAM tenI gAthAo 311che. samagra graMtha praznottarIrUpe che. batrIsa devendro dvArA pUjAyelA bhagavAna mahAvIranI stuti karIne zrAvaka potAnI patnInI samakSa te IndronI Rddhi, mahimA vagerenuM varNana kare che. patnI dvArA pUchAyelA tera praznonA javAbamAM devendronA nAma, nivAsasthAna, AyuSya, kayA IndranA tAbAmAM kayA bhavana-vimAna hoya che? vimAno kevAM hoya che? IndronA zvAsocchavAsa tathA dareka IndranA avadhijJAnanI hada aMgenI vAta vagere ghaNI bAbato ahIM jANavA maLe che. vaLI ISatprAzmAra pRthvInuM varNana, siddha bhagavaMtonA sthAna-saMsthAna AdinuM ahIM nirupaNa che. siddhonA sukha tathA jinezvaronI RddhinuM paNa ahIM varNana che. 1. juo devendrastava - gAthA 310 ane paISNayasuttAI bhA. 1, pR.33. 2. pAkisUtravRtti - yazodevasUri. juo " 3. jaina graMthAvalI pR.44. 4. jaina sAhityakA bRhada ItihAsa bhA. 2, pR.291. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 2) taMdulaveyAliya (taMdulavaicArika) : prastutagraMthanA kartA ajJAta che. paraMtu temanA samaya aMge anumAna thAyache ke teo dazavaikAlika cUrNikAranA samayanI pahelAMnA koI mahAprabhAvazALI sthavira bhagavaMta hovA joIe. kAraNa dazavaikAlikasUtranI cUrNimAM taMdulaveyAliyano ullekha thayo che.5 11 naMdIsUtra tathA pAkSikasUtramAM paNa Ano ullekha jovA maLeche. naMdIsUtranI cUrNi tathA vRttimAM Ano paricaya nathI paraMtu pAkSikasUtranI vRtti (patra 63)mAM Ano paricaya A pramANe Apyo che - taMdulaveyAliyaM tti tandulAnAM varSazatAyuSka puruSa pratidina bhogyAnAM saMkhyAvicAreNopalakSito graMthavizeSasaH taMdulavaicArikamiti / jaina graMthAvalImAM prastuta graMthanI mULa gAthAo 400 hovAnI noMdha che. jagadIzacandra jaina prastuta graMthanI 139 gAthAo hovAno ullekha kare che, jyAre prakIrNakonA saMpAdana samaye prastuta prakIrNakanI 177 gAthAo paM. amRtalAla bhojake ApIche. taMdulavaicArika graMthanI vRttinA kartA vijayavimala hatA. 6 padya ane gadya mizrita A prakIrNakamAM ghaNAkharA gadyasaMdarbho akSarazaH bhagavatIsUtranAche. ahIM arucibhAvanuM apUrva ane bodhadAyaka varNana vistArathI ApavAmAM AvyuM che. 6. prAraMbhamAM maMgalAcaraNa karyA pachI jIvanA garbhavAsanA samayanuM pramANa, garbhotpattiyogya yoninuM svarUpa, garbhavAsano utkRSTa samaya, garbhagata jIvanI jAtinuM nirUpaNa, garbhagata jIvano vikAsakrama, AhAra tathA AhAranuM pariNAma, 5. dazavaikAlika cUrNi - agastyasiMha pR.3, paM.12. juo paINyasuttAI bhA.1, pR.1. taMdulavaicArika - vRtti (patra 38)-kartA vijayavimala. juo jaina graMthAvalI pR.44. paINayasuttAI bhA.1, prastAvanA, pR.33. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 12 garbhagata jIvanA mAtApitAne saMbaMdhita aMgo, garbhAvasthAmAM mRtyu pAmanAra jIvanI naraka ke devagatimAM utpattinI vicAraNA, garbhanA cAra prakAra vagerenuM ahIM vistArathI nirUpaNa che. nArIjAtinA saMbaMdhamAM ahIM vistArathI vicAra prakaTa karyo che. gAthA 47, 48mAM so varSanA AyuSyavALo puruSa keTalAM cokhA khAtenosaMkhyApUrvaka vicAra che. vaLI gAthA 55mAM dasa dazA (dasa avasthA)onuM varNana karatAM kahyuM che ke:"sukhI jIve dharmanI ArAdhanA karavI joIe tenAM karatAM duHkhI AtmAoe duHkhano nAza karavA mATe, sukha pAmavA mATe dharmanI ArAdhanA vadhu karavI joIe, puNyathI uttama kuLa, jAti maLe che." ahIMyugaliyAonuM svarUpa, temanA saMsthAna tathA saMghayaNanuM svarUpa kahyuM che. varSanA divasAdinuM pramANa samajAvyuM che. ane temAM paNa manuSyAdinA saMpUrNa AyuSyamAM nidrAdinA vibhAgo jaNAvyAM che ane upadeza Apyo che ke dharmArAdhanAno kALa bahu thoDo che mATe pramAdano tyAga karI parama ullAsathI zrI jinadharmanI ArAdhanA karI mAnavajIvananI sAcI sArthakatApamuktinuM sukha meLavavuM. vairAgya bhAvanAnA upadezamAM kahe che ke-dehanI suMdaratAmAM rAcanAra kharekhara ajJAnI ane mUDha che. malamUtrAdithI azubha padArthothI apavitra evA zarIrane game teTalAM vastrAlaMkArothI zaNagArazo to paNa te sukha kSaNika che. kiMpAkaphaLanI jema A viSayo bhayaMkara duHkha ApanArA che. graMthanA samApanamAM kahyuM che ke - artha sAsarI gADuM - narI - maraNa - veya - vadurta taha ghattaha kAuM je jaha muccaha savva - dukkhANaM // 8 "janma, jarA, maraNanI vedanAthI bhareluM ApaNuM A zarIra eka prakAranI gADI che jene pAmIne samasta duHkhomAMthI mukti maLe tevuM kArya kara." 8. taMduveyAliya gAthA 177. juo paInzayasuttAIpR.62. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 13 3) caMdAvejha (caMdrAvelthaka): pUrvAcAryalikhita A graMthanuM nAma arthasabhara che. svayaMvaramaMDapamAM UMcA staMbhanA agrabhAga upara pharatI pUtaLInI AMkhane vIMdhavAne rAdhAvedha kahevAmAM Ave che. te rAdhAvedha athavA caMdravedamAM je prakAranI sAvadhAnI tathA cokasAI jarUrI che tema maraNasamayanI ArAdhanAmAM apramattatA tathA sAvadhAnI jarUrI che tema darzAvyuM che. caMdAvejjhayaM tti iha caMdraH yaMtraputrikAkSi golako gRhyate tathA AmaryAdayA vidhvata ti mAdhyama, tadevAvedhyakaM caMdralakSaNamAvedhyakaM caMdrAvedhyakama, rAdhAvedha ityarthaH / tadupamAna maraNArAdhanA pratipAdako graMthavizeSa: caMdrAvedhyakam iti / graMthanuM bIju nAma "caMdrakavedhyaka' paNa che. jainagraMthAvalImAM A graMthanI gAthA 114noMdhI che paraMtu amRtalAla bhojake paIrNayasurAImAM prakAzita karela caMdAvejjayamAM 175 gAthAo che. aMtasamayanI ArAdhanAnuM varNana karatAM A graMthamAM AtmakalyANanI bharapUra sAmagrI che. mukhyatve 7 viSayonuM nirUpaNa karatAM prastuta graMthamAM sAdhakanA guNo, jJAna, AcaraNanI mahattA, vinayanI mahattA vagere viSayo para prakAza pADavAmAM Ave che. je nIce pramANe che. 1) vinayaguNa :- avinayI ziSyanI ghaNI muzkelIthI prApta karelI vidyA paNa niSphaLa jAya che ane tenI gati RSighAtakanI jevI bane che. 2) AcAraguNa :- pRthvI jevA sahanazIla, meru jema aMkAya vagere vizeSaNothI AcArya pratye bahumAnapUrvaka temanI bhaktithI thatAM lAbhonuM nirUpaNa karyuM che. 3) ziSyaguNa - vinayI, alpecchAvALo, RddhigAravathI rahita, dasa prakAranA vaiyAvRtyamAM tatpara, AcAryanI prazaMsA karanAra guNasevI ja sAco ziSya banI zake ane te ja pAchaLathI guru paNa banI zake. 9. jaina graMthAvalI pR.46. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. maraNasamAdhiH eka adhyayana 4) vinayanigrahaNa - alpajJAnI paNa vinayInA karmano jaldI kSaya thAya che. guNahIna ane vinayahIna sAdhaka bahuzruta hoya to paNa tAttvika draSTie tenI gaNanA alpakRtamAM thAya che. 5) jJAnaguNa - jJAna ane kriyA bannenuM prAdhAnya, jJAnanI upAsanA ane jJAnathI cAritrazuddhi thAya che AvuM kahI ahIM svAdhyAyamahimAnuM nimpaNa che. 6) caraNaguNa - manuSyanA bhavamAM samyaphadarzananI durlabhatA, te pachI cAritragrahaNanI durlabhatA, cAritra pachI jJAnaprApti ane cAritrazuddhinI durlabhatA ahIM varNavI che. mukti meLavavA mATe samyaphadarzana ati Avazyaka che ema jaNAvyuM che. 7) maraNaguNa -saMpUrNapaNe taiyArI vinA bekAbu banelAM ghoDA upara AruDha thanAra sainika zatrusainyanA sAmanA vakhate parAjita bane che tema mRtyunA samaye pUrva taiyArI vinA parISahone sahI zakAtAM nathI. pUrve bahu mohavALo hovA chatAM jiMdagInI uttarAvasthAmAM samyabhAve kaSAya ane Idriyo upara kAbu meLavanAra ArAdhaka kahevAya che tethI IMdriyo tathA kaSAya upara vijaya meLavavo jarUrI che ane te pachI mokSamArgamAM AtmAne apramattapaNe joDavo joIe. jainadarzanamAM ArAdhanAviSayaka ghaNA graMtho che. aMtima samaye jIvanI paristhiti kevI hoya che ane AgAmI bhavamAM sadgati mATe kevI mAnasikataiyArI jarUrI che te samajAvavAno ahIM prayatna che. aMtasamayanI ArAdhanA paNa jIvanI durgati aTakAvI de che. AvA ja viSayanI carcA karatAM maraNasamAdhi graMthamAM tathA prastuta graMthamAM 7 thI 8 gAthAo samAna che tathA anya AgamagraMthomAM AvatI gAthAo paNa ahIM jovA maLe che. 4) gaNivijA (gaNividyA): prastuta prakIrNakanA kartA ajJAta che paraMtu viSayanI gahanatA tathA gaMbhIratA jotAM koI bahuzruta sthaviranI A racanA haze ema jaNAya che. jainagraMthAvalI (pRSTha 44)mAM prastuta prakIrNakanI gAthAo 105 che ema 10 juo pariziSTa 1. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 15 noMdha che. jagadIzacandra jaina ItihAsamAM 82 gAthAo noMdhe che.1 5. amRtalAla bhojaka dvArA saMpAdita paNasuttAI bhAga-1mAM prastuta prakIrNaka pRSTha 90 thI 98 para prakAzita thayuM che. tenI 86 gAthAo che. A prakIrNakano ullekha naMdIsUtra tathA pAkisUtramAM maLe che. naMdIsUtranI curNi tathA haribhadrasUrikRta vRttimAM Ano paricaya Apyo che. guNano samUha jenAmAM che te gaNine ja "AcArya' kahevAmAM Ave che. A AcAryanI vidyAne gaNividyA' kahevAmAM Ave che.12 aMgaAgamamAM sthAnAMga, samavAyAMga tathA draSTivAdanA 11mAM kalyANapravAda pUrvamAM jyotiSanI bInA vistArathI kahI che. upAMgamAM sUryapajJapti, jaMbudvIpaprajJaptisUtramAM jyotiSanI bInA kahI che. tema ja prakIrNakasutromAM gaNividyA prakIrNakamAM jyotiSanI TUMkI chatAM bahu jarUrI mAhitI varNavAI che. kartAe A prakIrNakano koI moTAM graMthamAMthI uddhAra karyo hoya evo saMbhava che. 13 prastuta prakIrNakapadyamAM racAyuM che. gAthA para thI 58 sudhInA zloko anurupa chaMdamAM tathA bAkInA AryA chaMdamAM che. graMthanA prAraMbhamAM ja kartAe kahyuM che huM balobala vidhi kahIza ane te mATe temaNe prastuta prakIrNakanuM nava viSayomAM vargIkaraNa karyuM che.' 1) divasa-divasane lakSIne balAbala vidhinuM nirUpaNa. 2) tithi-zubhakArya tathA tyAga karavAlAyaka kAryonI tithio jaNAvI che. 3) nakSatra - vividha zubhakAryo jevAM ke vidyAno AraMbha, jJAnanI vRddhi, dIkSAgrahaNa kAryomAM anukULa zubha nakSatro, ziSyane dIkSA tathA vrata ApavAnA nakSatro, temanA phaLa vagere jaNAvyuM che. ( 4) karaNa - jyotiSazAstra pramANe amuka prakAranI tithione "karaNa kahe 11. jaina sAhityakA bRhada ItihAsa bhA.2, pR.290. 12. naMdIsUtravRtti, prA. Te. so., pR.71. (guNagaNI' syAstIti gaNI, sa cA''cArya, tasya viyA jJAnaM gaNidiyA / ) 13. pravacana kiraNAvalI - vijayapadhasUrIzvara, pR.443. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana che. ahIM karaNanA bheda jaNAvI dIkSApradAna, vratasthApana, anazana karavA mATenA karaNonuM nirUpaNa che. 5) prahadivasa-dIkSApradAna, gaNi-vAcakAnujJA, caraNakaraNa, tapa, anazana mATenA divaso jaNAvyAche. 6) muhUrta-divasa rAtrinA zubha ane azubha muhUrta jaNAvyAM che. * 7) zakunabala-dIkSApradAna, samAdhikaraNa, vrato sthApana, svAdhyAya karaNa, maraNa, harSanuM sUcana karanAra sUcano tathA sarvakAryamAM vajarya evA zukano jaNAvyAM che. 8) lagnabala - meSa Adi 12 rAzionA udayanA arthamAM "lagna' zabda che. sArA ane narasAM banne lagna kahyAM che. 9) nimittabala - zubha-azubha nimitto, varSa nimitto, nimittonuM prAdhAnya, dIkSAdi kAryomAM svIkArya ane niSiddha nimitto ahIM jaNAvyAM che. Ama prastuta graMthamAM jyotiSane lagatI ghaNI vigato jANavA maLe che. 5) maraNasamAhi (maraNasamAdhi) - maraNa eTale prANatyAga. maraNanA prazasta ane aprazasta ema be bheda paDe che. A be prakAranA maraNanuM jemAM vistArathI varNana che te adhyayana eTale "maraNasamAdhi', tenuM bIjuM nAma "maraNavibhakti paNa che. prastuta graMthanA kartAajJAtache temaNe ahIM vAparelI bhASA tathA prakIrNakanI racanAne jotAM koI mahAjJAnI zrutasthavira bhagavaMtanI A racanA lAge che. jainagraMthAvalImAM ja A graMthanI mULa gAthAo 656 batAvI che. bRhaTTippanikAmAM paNa A graMthanI mULa gAthAo 656 noMdhAI che. zrI amRtalAla bhojake prastuta prakIrNakanuM prakAzana karyuM che temAM tenI gAthAo 661 che." 14. jaina graMthAvalI pR.62. 15. paNasuttAI-1. prakAzaka-mahAvIra jaina vidyAlaya, pR.99. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 17 graMthanI aMtima gAthAomAM racanAkAre potAnI kRti mATe lIdhelAM 8 AdhArazrotono ullekha karyo che. mukhyatve maraNane kendramAM rAkhIne A AThe graMthomAM vivaraNa haze ema mAnI zakAya. saMpUrNa graMtha padyamAM che. gAthA chaMda ahIM vaparAyo che. praznottarInA rUpe ahIM abhudyata maraNanuM svarUpa varNavAyuM che ane tene mATenI vidhi darzAvAI che. jJAna, darzana, cAritranI ArAdhanA, pAMce IndriyonA viSayane jItI, rAgadveSathI para banI ArAdhanAnI vizuddhi karavAno ahIM upadezache. ArAdhanA daramyAna lAgelAM aticAronI zalyarahitapaNe AlocanA levI, zuddhajIvana jIvavuM vagere bAbatono ahIM upadezache. aMtamAM vizuddhapaNe mRtyune varanAra mahApuruSonA draSTAMto paNa che. vaLI pAdapopagamana, IMginI, bhaktapratyAkhyAna vagerenI vidhi, 12 bhAvanAnuM svarUpa samajAvI hitazikSA pharamAvI che ke manuSyapaNuM, zrI jinavacananuM zravaNa vagere vAraMvAra maLavAM durlabha che ema samajI mokSamArganI ArAdhanA karI siddhinA sukha pAmavA prayatna karavo. prastuta karaNasamAdhi prakIrNaka vize vizeSa carcA pachInA prakaraNamAM karela che. 6.1 AurapaccakakhANa (AturapratyAkhyAna): paINayasuttAI bhAga-1 graMthamAM "AturapratyAkhyAna' nAmanA 3 prakIrNakasUtro che tenAM kramAMka 6, 13 ane 16 che. 6ThThA kramAMkanuM AturapratyAkhyAna 30gAthAvALuM che. teno paricaya naMdIsUtranI cUrNi ane haribhadrIya AvRtti tathA pAkisUtravRttimAM Apyo che- "jeno vyAdhi asAdhya che tevA bimArane gItArtha puruSo pratidina khAdya padArtho ghaTADIne pratyAkhyAna karAve, chevaTe bimAra AhAranA viSayamAM vairAgya pAmIne anAsakta thAya tyAre tene vicarima pratyAkhyAna karAve che. A nirUpaNa je adhyayanamAM che te AturapratyAkhyAna che." 16. pAIpsayasuttAI bhAga-1. prastAvanA. pR.41. zrI amRtalAla bhojaka Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 18 padya-gadyAtmaka AsUtramAM pAMca parameSThine namaskAra, sarvajIvo pratyekSamApanA, 18 pApasthAnakano tyAga ane zarIranA mamatvatyAganI prarUpaNA che. 6.2 AurapaccakakhANa: 13mAM kramAMkanuM AturapratyAkhyAna 34 gAthAnuM che jemAM aviratinuM pratyAkhyAna ane mithyAduSkatanI gaha, mamatvano tyAga, 18 pApasthAnakano tyAga, arihaMtAdinA smaraNano upadeza che. 6.3 AurapaccakakhANa: 16mA krame AveluM AturapratyAkhyAna uparanA be sUtronA pramANamAM moTuM che tethI bRha AturapratyAkhyAna tarIke paNa oLakhAya che. paM. amRtalAla bhojake A prakIrNakanuM saMpAdana karyuM che, jemAM 71 gAthAo che; paNa jaina sAhityanA bRhada ItihAsa bhAga-ramAM jagadIzacaMdra jaina tenI 70 gAthAo nodhe che. A AturapratyAkhyAna vIrabhadrAcAryanI racanA che. vIrabhadrAcAryavikramanA 11mAM zatakamAM thaI gayA che. 19 vIrabhadrAcAryakRta A prakIrNaka padya-prAghAtmaka che. prAraMbhanI 10gAthAo pachI 11muM sUtra gadyape che. te pachInI racanA padyarUpe che. maraNanA saMbaMdhI pratyAkhyAna vagerenI vAta ahIM kahevAI che tethI AnuM bIjuM nAma antakAla prakIrNaka paNa che.20 zrI bhagavatIsUtranA 13mA zatakanA 7mA uddezakamAM maraNanA vividha prakAranuM vistArathI varNana che. prastuta graMthano mULasrota bhagavatIsUtra paNa hoI zake. digaMbara saMpradAyanA mUlAcAra graMthamAM paNa A prakIrNakanI ghaNI gAthAo maLe che. tethI A prakAranI racanAnI prAcInatAno khyAla Ave che. 17. jaina sAhityano bRhad ItihAsa, bhA.2. jagadIzacandra jaina. pR. 278. 18. paIrNayasuttAI bhA.1, prastAvanA, pR.55. 19. juo paINayasuttAIbhA.1, prastAvanA. pR.18-tathA bRhathripanikAmAM paNa mArAthanApatI 2078 varSe vIramaddAvAryatA' evo ullekha che. tethI vIrabhadrAcAryano samaya 11mI sadI nakkI thAya che. 20. jaina. sA..I. bhA.2, pR.347. 21. juo pariziSTa 1. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana A prakIrNakamAM samAdhimaraNa pAmavA icchanAra puNyavAna AtmAonAM hita mATe paMDitamaraNa tathA bAlamaraNanuM saMkSepamAM nirUpaNa, phaLa tathA mahattva batAvyuM che. A prasaMge karavA yogya kartavyanuM vivecana karatAM kahyuM che ke H 19 "asaMyamAdi doSone tyajI, AraMbhAdinA paccakkhANa karavA, sarva jIvo upara samabhAva keLavI dhana, saMpatti, kuTuMba vagerenI Asaktino tyAga karavo tathA samAdhipUrvaka AhAra, gaurava, kaSAya ane mamatvano tyAga karI, upadhi tathA zarIrane paNa vosirAvI, sarva jIvo sAthe kSamApanA karavI joIe." kAmabhogothI nivRtta thayAM vinA koI kALe tRpti thatI nathI e vAta gAthA 50mAM suMdara rIte samajAvI che.22 gAthA 31mAM rogIe bhAvavAlAyaka bhAvanA darzAvI che. "kharekhara A saMsAramAM anAdithI huM duHkha bhogavI rahyo chuM tenuM mULa kAraNa padArthonI mamatA che, A mamatAno huM tyAga karuM chuM." aMtasamaye samAdhibhAvanI mahattA darzAvatA kahyuM che ke "jeo asamAdhibhAvamAM eTale ke mithyAbhAvamAM rAcanArA hoya, kRSNalezyAnA adhyavasAyavALA hoya tevA jIvo nidAna karIne maraNa pAme to AgAmI kALamAM durlabha bodhIpaNAne prApta kareche. ane zubha pariNAmapUrvaka nidAnarahita maraNane pAmeche teo samAdhimaraNanA yoge bhaviSyakALamAM sulabhabodhipaNAne pAmeche."ra maraNasamAdhi prakIrNakamAM paNa uparanI vAto ja samajAvavAno Azaya che. prastuta prakIrNakanI ghaNI gAthAo maraNasamAdhimAM maLeche.25 7) mahApaccakkhANa (mahApratyAkhyAna) : ajJAta kartA dvArA racAyelA prastuta prakIrNakano ullekha naMdIsUtra tathA pAkSikasUtramAMche. naMdIsUtranI surNi (pR.68) haribhadrIyAvRtti (pR.72)mAM A 22. saMsAravadhavAmmi maN savva vi potA vadhuso / AhAriyA ya pariNAmiyA ya nAhaM gao tittiM // 50 // 23. AturapratyAkhyAna gAthA 41. 24. AturapratyAkhyAna gAthA 42. 25. juo pariziSTa - 1. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana prakIrNakano paricaya maLeche.26 maraNasamAdhi graMthamAM paNa A prakIrNakano ullekha maLe che. maraNasamAdhikAre je 8 graMthonA AdhAre potAnI racanA karI che te 8 mAMno 1 graMtha A 'mahApratyAkhyAna'che. 20 jainagraMthAvalI (pR.44)mAM prastuta prakIrNakanI 143 gAthAo noMdhAI che. paM. amRtalAla bhojaka saMpAdita paINyasuttAI-bhAga 1mAM (pR. 16352) A prakIrNakanI gAthAo 142che. mahApratyAkhyAnano racanAno samaya kayo haze te vicAratAM ApaNe tene naMdInI pUrve to mUkI ja zakIe. eTale ke pAMcamI zatAbdI pahelAM te racAyuM haze. hAlamAM mahApratyAkhyAnanA saMbaMdhamAM DaoN. sureza sisodiyAe lekhaka tathA racanAkALano vistArathI vicAra karI niSkarSarUpe graMthano samaya bIjIthI cothI zatAbdInA madhyano mAnyoche.27 graMthanuM mahApratyAkhyAna nAma sArthaka che tenA saMdarbhamAM nIcenA kAraNo ApI zakAya - dezavirativALA gRhastho mATe AturapratyAkhyAnamAM vidhi batAvI che jenA dvArA aMtima samayanI ArAdhanA karI zakAya. mahApratyAkhyAnamAM sAdhune mATe pratyAkhyAna - tyAganI vAta karIche. jIvanamAM sauthI moTo tyAga koIpaNa hoI zake to te dehatyAga che. pratyAkhyAnapUrvaka deha choDI, samAdhimaraNane bheTavAnI dareka mokSAbhilASI sAdhakanI IcchA hoya jache. dareka jIvane potAnA zarIra upara rAga-Asakti, moha hoya ja che evA AsaktinA mULa rUpa zarIranI AsaktinA tyAga upara A prakIrNakamAM bhAra mUkAyo che. maMgalAcaraNa karyA pachI samyaktva, pApanA pratyAkhyAna, duzcaritranI niMdA, 26. paINayasuttAIM - bhA.1, pR.42. 27. mahApaccakkhANa prakIrNaka. saMpA. DaoN. sureza sisodiyA. Agama ahiMsA saMsthAna ane prAkRta saMsthAna - udayapura. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 21 sAmAyika' pAThano uccAra, upadhi, rAga, dveSa, kaSAya, harSa, dInatA Adino tyAga, sarva jIvonI sAthe kSamApanA, 18pApasthAnakonI niMdA, gaha, AtmAnuM svarUpa, ekavAdinI bhAvanA vagerenuM ahIM vivaraNache. asaMyasa, mithyAtvAdine kAraNe pApa karyA hoya, guno karyo hoya te sarvane zuddha bhAvapUrvaka khAmavA tathA khamAvavA; kAraNa pApa karavuM tenAM karatAM nirmala bhAvathI thayelAM pApone gItArthaguru samakSa zalyarahitapaNe ekarAra karI prAyazcitta levAmAM vadhu sAmarthyanI jarUra paDe che. gurue ApeluM prAyazcitta tapanA rUpamAM kesvAdhyAyanA rUpamAM jarUrathI pUruM karavuM joIe. tenAthI sAdhanAno mArga vadhu mokaLo bane che. te pachI AraMbhAdinA paccakakhANa tathA bhAvanI vizuddhinuM svarUpa jaNAvyuM che. lokAkAzanA dareka pradezamAM dareka yonimAM thayelAM janmAdinI vAta karI che. anAdithI A jIva bAlamaraNathI maryo, tethI ja saMsAramAM rakhaDe che. paMDitamaraNathI janmamaraNano aMta Ave che, karelAM karma jIva pote ja bhogave che mATe samabhAve rahevuM- IMdriyone vaza karI viSayakaSAyanA tyAga mATe sadA udyamazIla rahevuM ane aMte anazanano svIkAra karavo. AvA AvA upadezanuM ahIM nirUpaNa che. graMthanA aMtabhAgamAM paMDitamaraNane pAmavA mATe jaghanyathI, madhyamathI, utkRSTatAthI ArAdhanA kare to tenuM zuM phaLa maLe te aMge vAta kare che ane kahe che AvA maraNane bheTanArA kAM to vaimAnika deva thAya che athavA siddhipadane pAme che. mahApratyAkhyAnanuM viSayavastumANasamAdhine ghaNuM maLatuM Ave che. alabatta maraNasamAdhikAre mahApratyAkhyAnano AdhAra lIdhocheja. viSayavastunA sAmyane lIdhe banne graMthonI ghaNI gAthAomAM sAmya che. 8) IsibhAsiyAI (2RSibhASitAni): naMdIsUtratathA pAkisUtramAM kAlika zruta aMtargata prastuta prakIrNakano ullekha che pAkisUtranI vRttimAM A aMge AvatAM pistAlIsa adhyayanono paNa ullekha che. 29 28. juo pariziSTa naM. 1. 29. pAlikasUtravRtti. patra 67nI prathama pRSTi. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 22 AcArya umAsvAtie tattvArthabhASyamAM aMgabAhya graMthonI sUci ApIche, temAM RSibhASitano ullekha karyo che.30 AcArya jinaprabhasUrie vidhimArgaprapA (pR.58) upara AgamonA svAdhyAyanI vidhinuM varNana karyuM che tyAM prakIrNakanA ullekhanA samaye RSibhASitano ullekha karyo che." sthAnAMgasUtramAM prastuta prakIrNakano ullekha praznavyAkaraNadazAnA ekabhAgarUpe thayo che." samavAyAMgasUtra (44mAsUtra)mAM RSibhASitano A pramANe ullekha che - cotAlIsaM ajjhayaNA isibhAsiyA divalogayutAbhAsiyA paNNattA / haribhadrasUrikata AvazyakasUtranI niyuktimAM (pR.206mAM) prastuta graMthane dharmakathAnuyogano graMtha kahela che. nizIthasUtra cUrNi (vibhAga 4, pR.253)mAM paNa dharmakathAnuyogamAM RSibhASitanI gaNanA thaIche.33 uparanA badhA pramANothI traSibhASitane ApaNe ardhamAgadhI jainAgama sAhityano prAcIna graMtha kahI zakIe. 12 aMga ane 14 aMgabAhya Agamone ja mAnatA digaMbara saMpradAyanA sAhityamAM RSibhASitano ullekha nathI. sthAnakavAsI ane terApaMthI saMpradAya paNa RSibhASitane mAnatA nathI. zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparAmAM 84 AgamonI gaNatrImAM teno ullekha che. 30. saMvAhimane viSa" tathA-sAmave, vastuvarAMtistava, vaMdanaM, pratikramaNaM, kAya-vyutsargaH, pratyAkhyAnaM, dazavaikAlikaM, uttarAdhyAyA, vaza:, jyavyavahAra, nizItha, mASitAnIcevamIi 1/20. tattvArthAdhigamasUtra-svopajJabhASya. 31. jaina sAhityakA bRhada ItihAsa - bhA.1, pR.40. 32. sthAnAMga sUtra. 10muM adhyayana. 10muM sthAna. prakAzaka-mahAvIra jaina vidyAlaya pR.311. 33. pAIpsayasuttAI-1.pU.47. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 23 jaina graMthAvalImAM prastuta prakIrNakano ullekha che. paM. amRtalAla bhojake paDNasuttAIM bhAga-1mAM A prakIrNakane prakAzita karyuM che. - AcArAMgamAM prathama zrutaskandhane bAda karatAM RSibhASita badhA jaina AgamomAM prAcIna siddha thayuM che. DaoN. sAgaramala jaine RSibhASitanA samayanA purAvA mATe ghaNI dalIlo ApIne tene I.sa. pUrva pamI zatAbdIthI I.sa. pUrve trIjI zatAbdInI vaccenI racanA tarIke TharAvyuM che. aitihAsika draSTie vicArIe to paNa prastuta graMthanI racanA mahAvIra tathA buddhanA nirvANanI pahelI zatAbdImAM thaI lAge che, kAraNa "RSibhASita'mAM AvatAM RSionAM varNana bhagavAna mahAvIra tathA buddhanI pahelAM athavA samakAlIna che. prathama adhyAyamAM brahmacarya ane aparigraha sAthe mAnIne dharmanI vAtane lIdhe ekamata evo Ubho thayo che ke RSibhASita pArzvanAthanI paraMparAmAM nirmANa pAmyuM haze. mukhyatve jainadharmanI mAnyatAonuM pratipAdana karatAM A graMthamAM 45 RSionA upadezarUpa 45 adhyayano che. A 45 pratyekabuddha hatA.37 pAramArthika bhAvathI Atmika jJAnanI prApti karanAra pratyekabuddha kahevAya che. cAturyAma dharma, 5 mahAvrata, 4 kaSAya, 18 pApa sthAnaka, puNya, pApa, saMvara, 4 gati, 7 bhayasthAna, 8 madasthAna, 9 prakAre brahmacaryanI vADa, 10 prakAre samAdhi, karmonuM svarUpa, karmanAzathI sukhono anubhava, karmabaMdhanA kAraNo, loka paralokanI AzaMsAnA niSedhano upadeza, samyagadarzananI upAdeyatA, uttama puruSonA lakSaNa, parisaha-upasargane samabhAvathI sahevAno upadeza vagere viSayo ahIM varNavAyAM che. samagra graMtha duHkhonA nAza mATe karmamULane ukheDavA mATe jinAjJApAlana ane uttama saMyama dharmanI AcaraNA, samabhAva vagerethI siMcAyela mokSamArga tarapha prayANa 34. jaina graMthAvalI. pR.60. 35. paDNayasuttAI bhA.1, pR.181 thI 256. 36. RSibhASita - eka adhyayana - prastAvanA - pR.- DaoN. sAgaramala jaina. 37. (neminAthanA samayamAM vIsa, pArzvanAthanA samayamAM paMdaraane vardhamAnasvAmInA samayamAM dasa.) juo RSibhASita saMgrahaNI - pR.179. gAthA naM.1. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 24 karatAM jIvone uttama mArgadarzaka banI rahe evo che. 9) dIvasAgarapaSNatti (dvIpasAgaraprajJapti): jainagraMthAvalImAM prastuta graMthanI ra23 gAthAo che evI noMdha che.38 paM. amRtalAla bhojake pAIlzayasuttAI-1mAM prastuta prakIrNaka pragaTa karyuM che. tenI 225 gAthAo che. graMthamAM kartAno nAmollekha koI jagAe maLato nathI, anyatra paNa tenA racanAkAra viSeno ullekha maLato nathI. pAlikasUtranI vRttimAM dvIpasAgaraprajJaptino paricaya A pramANe che - dvIpasAgaraprajJapti graMthamAM dvIpo ane sAgaronuM varNana che."40 sthAnAMgasUtramAM cAra aMgabAhya prajJapti hovAno ullekha che temAM dviIpasAgaraprajJaptinuM nAma noMdhAyuM che. sthAnAMgamAM tenA ullekhane lIdhe prastuta graMthano samaya pAMcamI zatAbdI pahelAno hovo joIe ema cokkasa kahI zakIe." digaMbara saMpradAyanA SakhaMDAgamanI dhavalA TIkAmAM prastuta graMthano A pramANe paricayache- "dvIpasAgaraprajJapti nAmanuM parikarma bAvana lAkhachatrIsa hajAra pado dvArA uddhArapalyathI dvIpa ane samudronA pramANa tathA dvIpa-sAgaranI aMdara vividha prakAranA bIjA padArthonuM varNana kare che.jara prastuta graMthano ullekha AvazyakacUrNi tathA haribhadrasUrikRta naMdIsUtra tathA AvazyakasUtranI TIkAmAM paNa che. 38. jaina graMthAvalI. pR. 64. 39. paISNayasuttAI - 1. pR.257 thI 279. 40. paImsayasuttAI-1. prastAvanA. pR.53. 41. juo dvIpasAgaraprajJapri-DaoN. sureza sisodiyA. 42. tIvaIRpANI vauikha-tavarSa-chattIsa-pa-sadAdidAra strapamAna rIva sAyara-pamANaM aNNaM pi dIva-sAyaraMtaebhUdatyaM bahubheyaM vaNNedi / pakhaMDAgamana - 1/1/1 pR.109-juo dvIpasAgaraprajJapri-DaoN. sureza sisodiyA. pR.11. 43. juo pravacana kiraNAvalI - vijayapadhasUrijI -pR.467. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 25 moTe bhAge maMgalAcaraNa karyA pachI graMthanI zarUAta thatI hoya che. ahIM kartAe sIdhI ja viSayanI sAthe carcA zarU karI che. mAnuSottara parvatanuM vivaraNa prAraMbhamAM karyuM che. te pachI nalInodaka sAgara, surArasa sAgara, kSIrajalasAgara, dhRtasAgara tathA lodarasasAgaramAM gotIrthathI rahita vizeSa kSetronuM tathA naMdIzvaradvIpanA vistAranuM nirUpaNa karyuM che. aMjana parvata-tenA upara jinamaMdiro, aMjana parvatonI UMcAI, UMDAI, enI Aju bAju eka hajAra yojana UMDI tathA eka lAkhayojana pahoLI svacchajalavALI puSkaraNionuM varNana che. puSkaraNionI vacce dadhimukha parvata, parvatonI upara gaganacuMbI jinamaMdirano ahIM ullekha karyo che. te pachI kuMDaladvIpanuM varNana, tenA madhyamAM AvelAM kuMDala parvatanI UMcAI, vistAra vagerenuM vivecana che. kuMDalasamudra tathA rocakadIpanA vistAranuM parimANa ahIM saMkSepamAM ApyuM che. cakalIpanI madhyamAM AvelAM cakaparvatanI UMcAI vagere tathAcaka parvatanI bahAra ATha lAkha coryAsI hajAra yojana pachI ratikara parvata Avela che teno ahIM nirdeza maLe che. rucaka samudramAM pahelAM aruNadvIpa ane pachI aruNa samudra Ave che ane aruNa samudranI dakSiNe tigiccha parvata Avelo che tenA vistAra AdinuM paNa varNana che. jaMbUdvIpamAM mAnuSottara parvatamAM tathA aruNa samudramAM devono AvAsa hovAnI jANa ApaNane ahIM thAyache. Ama prastuta prakIrNakamAM zvetAMbaranI mAnyatA pramANe madhyalokanA dviIpasAgaronuM vivaraNa ane mAhitI maLe che. 10) saMthAraga paUNaya (saMstArakaprakIrNaka): prastuta graMthanA kartA ajJAta che ane tethI tenI racanAno samaya paNa nizcita nathI. jainAgamonI sUcio dharAvatAM "jaina graMthAvalI'mAM A graMthanI gAthAo 121 noMdhAI che.ja jagadIzacaMdra jaina 123 gAthAo noMdhe che. A prakIrNaka 5. amRtalAla mohanalAla bhojaka saMpAdita paDNayasuttAI bhAga-1mAM pRSTha 280 para prakAzita thayuM che, temAM 122 gAthAo che. prastuta graMtha upara 44. jaina graMthAvalI. 5.46. 45. jaina sAhityakA bRhada ItihAsa-bhA.2. pR.286. 46. paUNayasuttAI-1, pR.28-297. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana guNaratnasUrie avacUri lakhI che." saMthAraga eTale aMtima ArAdhanA prasaMge svIkAravAmAM AvatuM darbha, tRNa, kASTha AdinuM Asana. prAraMbhamAM maMgalAcaraNa karyA pachI vardhamAna svAmIne namaskAra karIne saMstArakanA guNo darzAvAyAM che. te pachI saMstArakanuM svarUpa kevuM hovuM joIe, saMthAro vizuddha kevI rIte bane te mATenA upAyo batAvyA che. jema ke - "abhimAnathI rahita banI guru pAse AlocanA levI, samyaphadarzananI nirmaLatA hovI, rAga, dveSa ane zalyarahitapaNuM, traNa guptithI yukta hovuM, traNa daMDathI viramavuM, cAra prakAranA kaSAya tathA vipAkathI nitya dUra hovuM, pAMca mahAvratanuM pAlana tathA pAMca samitinuM samyaphaprakAre AcaraNa, chakAyanI virAdhanAthI aTakavuM, bhayanA sthAnono tyAga karavo, nava prakAranI brahmacaryanI vADane dhAraNa karavI, dasa prakAranA zramaNadharmamAM hamezA udyata rahevuM" vagere..... te pachI saMthArAnA lAbha batAvatAM kahe che ke saMstArakanI vidhine aMgIkAra karyAnI sAthe ja munine karmanirjarAno apUrva lAbha maLe che. AvI ArAdhanAnI yathArtha sAdhanA dvArA jIva trIje bhave mokSa pAme che. vaLI zuddha saMthAro kayo hoI zake? tenA saMdarbhamAM kahyuM che ke: AtmA ja saMthAro che. vizuddha cAritradharmanuM pAlana karatAM AtmAnI zuddha pariNati dvArA karmanI je nirjarA thAya che te tRNa ke darbhanA saMthArA athavA prAsuka evI bhUmimAM paNa thatI nathI.49 bhUtakALamAM AvI rIte saMthArAne grahaNa karI, anazana AdarI, samAdhibhAvane TakAvIne siddhipadane pAmelAM mahApuruSonA draSTAMto paNa ahIM ApyAM che. jema ke - arNikAputra AcArya, skaMdakasUrinA ziSyo, sukozalamuni, avaMtisukumAra, cilAtiputra, gajasukumAla vagere. 47. jaina graMthAvalI. 5.46. 48. saMsmAraka prakIrNaka-juo paraNayasuttAI bhA.1, pR.286, gA.33-43. 49. saMsmAraka prakIrNaka gAthA pa3. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAviH eka adhyayana maraNasamAdhi graMthamAM AmAMnA ghaNA draSTAMto Ave che. vaLI samAdhine mATe jarUrI muddAonI chaNAvaTamAM paNa ghaNI gAthAo maraNasamAdhine maLatI Ave che.50 11) vIrasthao (vIrastava): jainagraMthAvalImAM A prakIrNakano ullekha che. paM. amRtalAla bhojake paDNayasuttAIM bhAga-1mAM varastava prakIrNakanuM prakAzana karyuM che.para - 43 gAthAovALA A prakIrNakanI noMdha jaina sAhityakA bRhada ItihAsamAM paNa levAI che. paNa prastuta prakIrNakanA kartA ajJAta che, jo ke pravacana kiraNAvalikArapa4 (pRSTha 468) jaNAve che ke ghaNA vidvAno ane haribhadrasUri mahArAjanI racanA jaNAve A prakIrNakamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranIchavvIsa nAmo vaDe stuti karAI che, te chavvIsa nAmonA anvayArtha paNa jaNAvyAM che. te nAmo A pramANe che - 1) aruha 2) arihaMta 3) arahaMta 4) deva 5) jiNa 6) vIra 7) paramakAruNiya 8) savvaNNu 9) savvadarisI 10) pAraya 11) tikAlaviU 12) nAha 13) vIyarAya 14) kevalI 15) tihuyaNaguru . 16) savva 17) tihuyaNavachi 18) bhayavaM 19) titthayara 20) sakkanamaMsiya 21) jiNida 22) vaddhamANa 23) hari 24) hara 25) kamalAsaNa 26) buddha 50. juo pariziSTa-1. 51. jaina graMthAvalI. pR.46. para. paISNasuttAI bhA.1,pR.292-297. pa3. jaina sAhityakA bRhada ItihAsa-bhA.1, pR.294. 54. pravacana kiraNAvalI-vijaya padmasurizvarajI, prakAzaka-jaina dharma prasAraka sabhA bhAvanagara, dvitIya AvRtti-I.sa. 1979. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 maraNasamAdhiH eka adhyayana 12) causaraNa payaya (catudazaraNa prakIrNaka): iya jIva / pamAyamahArivIrabhadaMtameyamajjhayaNaM / jhAesu tisaMjhamasaMjhakAraNaM nivvuisuhANaM // 3 // causaraNa payatrayanI uparyukta aMtima gAthA uparathI spaSTa rIte kartAnA nAmanI ApaNane jANa thAya che. eka mAnyatA evI che ke vIrabhadra bhagavAna mahAvIranA hastadIkSita ziSya hatA. paraMtu jJAnAMjalI pRSTha43mAM vRddhacatura zaraNa tathA ArAdhanApatAkAnA racanAkAra tarIke vIrabhadragaNino ullekha che ane tyAM temano samaya vi.saM. 1078no jaNAvyo che. jo ke vRddhacatudazaraNa (gAthA 90)nA racanAkAra tarIke jainagraMthAvali deveMdrasUrino ullekha kare che. paNa prakIrNakonA saMpAdanakAra zrI amRtalAla bhojaka paImsayasuttAI -1mAM prastuta prakIrNakanA paricayasamaye tenA kartA tarIke 11mI sadImAM thayelAM vIrabhadrAcAryane batAve che. khuda sva. AgamaprabhAkara muni puNyavijayajIe paNa kahyuM che ke - prastuta catudazaraNa (gAthA 63)nA viSaya tathA racanAnA kramane jotAM te 11mI sadImAM thayelAM vIrabhadrAcAryanuM hovuM joIe evuM cokkasa lAge che."58 prastuta prakIrNakane kuzalAnubaMdhi adhyayana' tarIke paNa oLakhAvAyuM che. "catu zaraNa' nAmavALA traNa prakIrNako maLe che jemAMthI amRtalAle (1) catuH zaraNa - gAthA ra7 tathA (2) kuzalAnubaMdhi ajhayaNa athavA catudazaraNa - gAthA 63, paISNayasuttAIbhAga-1mAM kramAMka 12 ane 14 upara prakAzita karyA che ane (3) vRddhacatuzaraNa prakIrNaka haju sudhI prakAzita thayuM nathI. 55. (a) causaraNa tathA AripaccakkhANa payatrAnuM bhASAMtara-prastAvanA. pR.1. prakAzaka - zrI jaina tattva vivecaka sabhA. (ba) pravacana kiraNAvalI - pR.422. pada. juo jaina graMthAvalI. pR.68. pa7. juo paISNasuttAI-1, pR.54. 58. juo paISNasuttAI -1. prastAvanA. pR.18. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 29 jainagraMthAvalI (pRSTha 44)mAM catudazaraNa upara 800 zloka pramANa TIkA racanAra AcArya bhuvanatuMgasUrino ullekha che tathA somacaMdrasUrinA gurubhAI guNaratnasUrie avacUri lakhelI che teno paNa ullekha che. catura zaraNa prakIrNaka (gAthA 63) saMpUrNapaNe padyamAM che. temAM gAthA chaMdano upayoga thayo che. aMtima samaye jIvane arihaMta, siddha, sAdhu tathA kevalI prarUpita dharmanuM zaraNa levAnuM hovAthI prastuta graMthanuM nAma catuHzaraNa paDyuM che. arihaMtAdi cArenuM zaraNa levAthI tathA vicAra ane AcAranI nirmaLatA rAkhavAthI ghaNA cIkaNA pApakarmono nAza thAya che e A prakIrNakano mukhya sAra che. prAraMbhamAM graMthakAre maMgalarUpa cha Avazyakone yAda karyA. ane temAMthI prathama Avazyaka sAmAyikanI mahattA batAvI - "sAmAyika e sadoSa manovRttino tyAga karIne nirdoSa trividha vyApAramAM AtmAne joDavAnuM sAdhana che." sAmAyikane zuddha rUpe AcarIne bAkInA Avazyako - caturvisaMtistava, vaMdanA, pratikramaNa, kAyotsarga, pratyAkhyAnane yathArtha sAdhI zakAya che. cAra zaraNa, duSkRta gaha tathA sukRtanI anumodanAnI vAta ahIM saraLa bhASAmAM rajU karAI che. arihaMtAdi cArenA svarUpanuM varNana karI je bhavya jIvone AcAranuM zaraNa maLe che temane dhanya kahyAM che. te pachI janmajanmAMtaramAM AtmAe je koI duSkRtya AcaryA hoya, jema ke - mithyAtva, arihaMtAdinI AzAtanA, jIvone karelAM paritApa, dharmaviruddha kathana - te sarvenI niMdA karavI joIe tenuM nirUpaNa ahIM thayuM che ane jema khoTAM kAmono pazcAttApa jarUrI che tema sArA kAryo jevA ke- arihaMtAdinA guNonI stavanA, jinavacana anusAra karelAM dAnAdi, sAmAyika, pauSadha, pratikramaNa, jinapUjA, gurustuti, rathayAtrA, upazama, viveka, saMvara, dayA vagere kAryo karavAnI taka maLI hoya te sarvene yAda karI pharI pharI evA zubhakAryo karavAno avasara prApta thAya evA vicArapUrvaka sukRtanI anumodanAnI paNa ahIM AvazyakatA batAvI che. karelAM sukRtane vAgoLavAthI zubha bhAvanI vRddhi thAya che. aMtima gAthAomAM catudazaraNa gamana, duSkRta niMdA tathA sukRta anumodanAnuM phaLa jaNAvyuM che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 30 13) bharapariNA (bhaktapariNA) : prastuta graMthanI 17ramI gAthAmAM vIrabhadrano ullekha hovAthI graMthanA kartA pUrvokta vIrabhadrAcArya manAya che. 59 jaina graMthAvalI pramANe A prakIrNakanI gAthAo 171che. jaina sAhityanA bRhada ItihAsa bhAga-2mAM jagadIzacaMdra jaina 17ra gAthAo hovAnuM noMdha che. paISNayasuttAI bhAga-1mAM prakAzita bhaktaparissAmAM 173 gAthAo che. prastuta prakIrNakasamagrapaNe padyamAM che. gItArtha guru lAyaka jIvane aMtakALe AhAranA paccakakhANa kevI rIte karAve tenI vigato darzAvatuM hovAthI tenuM "bhaktaparijJA" evuM nAma yathArtha che. " prAraMbhamAM kartAe zAsananAyaka zrI mahAvIradevanI stuti karI mokSanA sukhane ja sAcuM sukha mAnI tenA mATe jinAjJAnI ArAdhanAnI AvazyakatA batAvI che. te pachI uttama maraNanA traNa bhedo - bhaktaparijJA, IMginI, pAdapopagamananuM svapa vistArathI samajAvyuM che tathA gItArtha guru nagananI vidhi kevI rIte kare che te batAvyuM che. tathA zrAvaka mATe paNa anazananI vidhi ahIM batAvI che. 60 bhaktaparijJAnA be prakAra - savicAra bhaktaparijJA tathA avicAra bhaktaparijJAnI samaja tathA bannenA bhedanI vyAkhyA gAthA naM.10 mAM karI che. anazanI munine aMtakALe cittanI samAdhi mATe apAtAM samAdhi pAnanI hakIkata, AlocanA ane prAyazcittakaraNa tathA kSamApanA vagere bAbatanuM ahIM nirUpaNa che. gItArtha guru anazana lenAra munine kevI hitazikSA Ape che te paNa ahIM darzAvyuM che. jemake -navakAramaMtranuM smaraNa, svAdhyAyAdi, jinazAsana upara draDha zraddhA, bhavabhramaNane TALavAM samyaktvAdinI AvazyakatA ane te mATe yathAyogya draSTAMto. hitazikSAne grahaNa karavAnuM phaLa batAvatAM kahe che - AvI hitazikSA grahaNa 59. rUma nophasara niNavIramaNimAnusALImiLano .. bhattaparitraM dhannA paThaMti nisuNaMti bhAveti // 172 // pUrvanoMdha mujaba AcArya vIrabhadrano samaya 11mI zatAbdIno che. 60. bhattapariSNA - gAthA 29 thI 35 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana | 31, karavAthI ane tenI bhAvanA vAraMvAra karatAM rahevAthI nijaguNanI ramaNatA vadhe che. te pachI niyANAnuM svarUpa, rAga dveSa, moha vagerenA bhedanI samajAvaTa ApI che. rAgadveSa mohamAM je phasAya tenI sarakhAmaNI kAcanA TUkaDAnI khAtara vaiDUryaratnano nAza karanAra mUrNanI sAthe karI che." vaLI gAthA 141mAM kahyuM che ke IMdriyonA viSayomAM Asakta banelAM mahAmUDha jIvo, pIMchAo vinAnA ane chedAyelI pAMkhavALA paMkhIonI jema saMsArarUpa sAgaramAM DUbI mare che. parisaho ke bIjI pIDAnA avasare manane sthira rAkhavuM, potAnI anazananI. pratijJA saMbhAravI vagere upadezanA aMte kahyuM - "anazanapUrvaka, samAdhipUrvaka mRtyune varanAra zrAvaka jaghanyathI saudharma devaloka ane utkRSTa ArAdhanA karanAra azruta devaloka tathA sarvArthasiddha vimAnamAM devapaNuM pAme che tathA pariNAmanI vizuddhithI madhyama ArAdhanA karanAra sAdhupuruSa sarvArthasiddha vimAnanA sukhane tathA utkRSTa ArAdhanA karanAra sAdhu mahAtmA mokSanA anaMta sukhone meLave che." maraNasamAdhigraMthanI gAthAomAM bhaktaparijJAnI gAthAo jevA bhAva, viSayavastunI samAnatA ghaNI jovA maLe che. jema ke-arihaMtapadanA namaskArathI pApano cheda, pAMca mahAvrato, viSayakaSAyanuM damana karIne ArAdhanApatAkAnuM haraNa, karmanA udaye vedanA Ave to samabhAve sahana karavAno upadeza, zalyanA uddharaNathI ArAdhakatva vagere tathA samAdhimaraNane pAmelAM mahApuruSonA draSTAMto paNa ghaNA maraNasamAdhinI jevA che. 14) gacchAyAra (gacchAcAra): prastuta prakIrNakanA kartA koI ajJAta zrutajJAnI athavA sthavira bhagavaMta hovAnuM manAya che. kartAnI jANa ApaNane nathI tethI sUtranI racanAno samaya jANavo paNa muzkela che.. 61. bhaktapariNA - gAthA 137. 62. viviyapattA pati saMrakSayAM nIvA | pakkhi vva chitrapakkhA susIlaguNapehuNavihUNA // 141 / / 63. bhaktaparijJA gAthA - 169-170. 64. juo pariziSTa-2. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 32 jaina graMthAvalI prastuta prakIrNakanI 138 gAthAo hovAnuM noMdhe che. paM. amRtalAla bhojake paISNasuttAIbhAga-1mAM prastuta prakIrNakanuM prakAzana karyuM che temAM 137 gAthAo che. graMthanI aMtima gAthAomAMthI ApaNane jANavA maLe che ke bRhakalpa, kalpasUtra, mahAnizIthasUtra tathA vyavahArasUtrano AdhAra laI prastuta prakIrNakanI racanA thaI che. " gacchAcAra upara AnaMdavimalasUrinA ziSya vijayavimala gaNie vi.sa. 1634mAM 5850 zlokapramANa vRttinI racanA karI che. gacchAcAra upara traNa avasUri maLe che - eka 156 zlokapramANa vAnararSinI racanA, bIjI harSakulanI 1600 zlokapramANa, trIjI 400 zlokapramANa avacUrinA kartA ajJAta che. " prAraMbhamAM racanAkAre bhagavaMta mahAvIradevane namaskAra karIne gacchano AcAra, gacchamAM rahevAthI thato lAbha, uttama AcArya tathA adhama AcAryanA lakSaNa, sAdhu tathA sAdhvInA AcArAdinuM varNana karyuM che. saMsArane asAra jANI, mAbApanA vAtsalyane tilAMjalidaI, saMsArajanya kaSTone dUra karavA mATe je sAdhupaNuM aMgIkAra kare che teonA gacchasuvihita gaccha kahevAya che. AtmArthI sAdhuonA samudAyaSpa gacchamAM sAdhune rahevAnI ahIM bhalAmaNa karI che. gacchamAM AcArya mukhya hoya che tethI temanI parIkSA karavAno vidhi darzAvyo che; unmArge gayelA AcAryane paNa vinayAdi guNavALA ziSyo sanmArge lAvI de che. gurune sanmArge vALavAnI vidhinuM ahIM vistArathI varNana che. gacchamAM pRcchA, pratipRcchA jarUra thavA ja joIe, nahIM to gaccha svacchaMdI banI jAya. 65. jaina graMthAvalI. pR.62. 66. paNasuttAI-1. pR.337. 67. gacchAcAra gAthA 13pa mahAnisIha kappAo vavahAro taheva ya / sAhu - sAhuNiaThThAe gacchAyAraM samuddhariyaM // 135 // 68. jaina graMthAvalI. pR.62. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 33 gaccha tathA kugacchanuM lakSaNa, gItArthano mahimA, agItArthanI niMdA ane agItArthanI sobata nahIM karavAno upadeza ahIM Apyo che. graMthanA aMte kahyuM che ke gacchAcAramAM batAvelAM AcAra pramANe gacchamAM rahIne paramollAsathI saMyamAdinI sAtvika ArAdhanA karaze teo jarUra muktinA avyAbAdha sukho pAmaze. 15) sArAvalI: jainagraMthAvalI pR.66 upara prastuta graMthano ullekha che. graMthakAra ajJAta che. zrI amRtalAla bhojake prakAzita karelAM paDNayasuttAI bhAga-1mAM (pR.350 thI 360) A prakIrNaka prakAzita thayuM che. 116 gAthAnA A prakIrNakamAM zatrujya mahAtIrthanI sAra eTale ke zreSTha guNa - stavanA che. vaLI zatruMjayanA 21 nAma je hAlamAM pracalita che tenuM mULasthAna paNa A prakIrNaka che. tema ja A prakIrNakanA AdhAre zatruMjyanA mahAkalpAdinI racanA thaI che. pAMca parameSThinuM mahAbhya tathA RSabhadevanA mukhya gaNadhara puMDarIka svAmInuM caritra graMthamAM varNavAyuM che. A saghaLI vAta atimuktaka kevalIbhagavaMta nAradajIne kahe che. vaLI, zatruMjyanA pUjyatvavize,nAradaRSinI dIkSA, kevaLajJAna prApti, mokSaprApti vagere hakIkata ahIM jANavA maLe che. tema ja zatruMjaya upara karelAM dAnanuM amUlya phaLa, prakIrNakanI nakala karAvavAnuM phaLa paNa ahIM jaNAvyuM che. 16) joIsakaraMDaga (jyotiSakaraMDaka):- prastuta prakIrNakano jaina graMthAvalI (pR.64)mAM ullekha che. paraNyasuttAI bhAga-1mAM amRtalAla bhojaka dvArA prastuta prakIrNaka (pR.361-408) prakAzita thayuM che. prakIrNakanI kula gAthAo 40pa che. prastuta prakIrNaka upara AcArya malayagiri dvArA vRtti racAI che. 69. pravacana kiraNAvalI-pR.468. 70. jaina graMthAvalI pR.64 tathA paISNayasuttAI-1. pR.56. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 34 jyotiSakaraMDaka prakIrNakanA racanAkAra sthavira bhagavaMta zrI pAdaliptasUri che ane tenI racanAno AdhAra sUryaprajJapti nAmanuM upAMgasUtra che 72 vedAMgajyotiSa" nAmano jyotiSa graMtha saMskRta jyotiSagraMthomAM prAcInatama manAyache; te graMthanA saMzodhanakAryamAM athAga prayatna pachI DaoN. zAmazAstrI (maisUra) e tene saMpUrNa sugama karI batAvyuM. "vedAMgajyotiSa" nA prathama saMzodhaka zAmazAstrI sUryaprajJapti, jyotiSakaraMDaka ane kAlalokaprakAza traNa jainagraMthonA AdhArathI A saphaLatA meLavI zakyA. bhASA ane racanAzailInI parIkSAthI ema lAge che ke A graMtha I.pU. 300400 no che." A vAkyo che jyotiSazAstranA adhikArI vidvAna DaoN. nemicandra zAstrInA ; temaNe lakhelAM "bhAratIya jyotiSa' graMthamAM pa7 thI 60 pAnA upara sUryaprajJapti, caMdraprajJapti ane jyotiSakaraMDaka saMbaMdhI saMzodhanAtmaka mAhitI ApI che. jyotiSakaraMDaka prakIrNakarUpI karaMDiyAmAM vividha prakAranI jayotiSane lagatI hakIkatorUpI ratnAdi padArtho bharelA che mATe zAstramAM tenuM nAma jyotiSakaraMDaka paDyuM. prastuta graMtha upara vRtti uparAMta bIjI aneka racanAo thaI che jenI noMdha jaina graMthAvalI (pR.6ra)mAM che je A pramANe che:dIpikA avacUri - vi.saM. 1627 kartA -mahezvarasUrinA ziSya ajItadeva. vi.saM. 1573 mAM vicArarasAyaNa prakaraNa. dIpikA avasUri - 600 zloka kartA - zrI caMdra vRtti (dIpikA) - 703 zloka kartA udayasiMhasUri. udayasiMhasUri mANikayacaMdrasUrinA ziSya hatA. 1253mAM zrI prabhasUrie 71. juo jJAnAMjali pR.25-26. tathA jyotiSakaraMDaka gAthA 405. 72. juo jyotiSakaraMDaka gAthA 3 ane 404. 73. aitihAsika draSTie prAcIna vADamayanuM mahattva ane enA saMzodhananI AvazyakatA - jaina satyaprakAzavarSa6-aMga 11. DI.bhA.2. kulakarNI(zirapura) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana dharmavidhi para TIkA racI ane TIkAno nAza thatAM 1286mAM te TIkA pUrNa karI A vRtti racI. 35 prastuta prakIrNaka 21 prAbhUtomAM vaheMcAyeluMche. saMvatsara, nakSatra, graha vagere hakIkato, kALanuM mApa karavAnI bInA, saMvatsaranA pAMca bhedo, adhika mAsanuM varNana, parvatithinuM varNana, kSayatithinuM varNana, nakSatronA pariNAmanI hakIkata, sUrya-caMdranI saMkhyA, sUrya-caMdra tathA nakSatronI gatinuM svarUpa, caMdrAdinI sAthe nakSatronA yoganI bInA, sUrya-caMdranA mAMDalA, eka muhUrtamAM sUrya-caMdra ane nakSatronI gati, varSA vagere cha RtuonuM varNana, sUryanA tApakSetra, divasa nAnAmoTA thavA saMbaMdhI bInA, pauruSInuM pramANa - A badhA viSayone kartAe ahIM carcyAche. 17) titvogAlI (tIrthodgAlika) : - aMgabAhya AgamagraMthomAM prakIrNakonA mALakhAmAM titvogAlInI gaNatarI ka2vAmAM AvI che paraMtu hAlamAM zvetAMbarone mAnya 45 AgamagraMthonI aMdara te samAveza pAmI zakyuM nathI. 84 AgamagraMthonA mALakhAmAM prastuta graMthanI gaNanA thaIche chatAM aMdara AvatI ghaNI asaMgata vAtone lIdhe zvetAMbara saMpradAyamAM A prakIrNaka pracalita nathI. titvogAlI graMthano ullekha jaina graMthAvalI pR.62, jinaratnakoza pR.161, bhAMDArakara orienTala rIsarca insTITyuTa - keTeloga vela. 17. bhA-1 nI traNa menyuskrIpTa 395 thI 397mAM che. gAthAnI saMkhyA judI judI jagyAe - alaga alaga menyuskrIpTamAM judI judI maLeche jema ke koImAM 1233, koImAM 1254, 1251 ke 1261che.ja paINayasuttAIbhAga-1mAM (pR.409 thI 522)mAM prastuta prakIrNaka prakAzita thayuM che. tenI gAthA 1261che. prastuta graMthanA kartA zvetAMbarone mAnya hovA joIe ema lAge che, kAraNa zvetAMbarone mAnya paraMparAnuM AmAM vivecanache. jema ke - 1) tIrthaMkaranI mAtA 14 svapno jueche ema zvetAMbaro mAne che te ja vAta 74. titthogAlI - eka adhyayana. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA-bhAratIya purAtattva-muni jinavijayajI abhinaMdana graMtha - pR. 129. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 36 gAthA 100mAM kahI che. digaMbaro 16 svapna mAne che.) 2) marudevI mAtAnuM mokSagamana-tIrthakaronI mAtAomAM 8ne siddhipada8 ne sanatakumAra devaloka, 8 ne mAhendra devalokamAM janma vagere hakIkata gAthA 463mAM darzAvI che. vaLI kalakaronI saMkhyA paNa zvetAMbarone mAnya evI 7 batAvI che. jyAre digaMbaro 14 kulakaro hovAnI mAnyatA dharAve che. 3) hUDA avasarpiNI kALanA 10 accherAnuM ahIM vivecana che - gAthA 883 thI 885. je paNa zvetAMbarone mAnya che. A badhI vAto uparathI graMtha zvetAMbara paraMparAno che tenuM pramANa maLe che. prastuta graMthamAM kalpa ane kALacakranA varNana mATe bhagavatIsUtra - 287no AdhAra lIdho che tathA bhAratamAM avasarpiNI ane utsarpiNI ema kALacakranA be bhAga batAvatAM jabudIpaprajJaptino AdhAra lIdho che. kulakaro ane emanI nIti mATe zrI sthAnAMgasUtra-556 tathA samavAyAMgasUtra-157 no AdhAra lIdho che ane bIjI ghaNI vAtonA AdhAra mATe Avazyaka niryuktino upayoga thayo che. samayaH-vyavahArabhASya pramANe aMgonAkramasara vicchedanI noMdha tathA varNana titvogAlImAM che. naMdIsUtranI AghamaMgala gAthA 4thI 8 ane tityogAlI prakIrNakanI gAthA 844 thI 848 samAna che. RSabhadevanA tathA bIjA tIrthakaronA caritra tathA lakSaNa vizenI vAta je prastuta prakIrNakamAM che te Avazyaka niryuktimAM paNa jovA maLe che. jenI paM.dalasukhabhAI mAlavaNiyAe vigatavAra noMdha lIdhI che. titvogAlI prakIrNakanI gAthA 1226-1227 uttarAdhyayana a.36 gAthA pa3,57ne maLatI Ave che - 75. tiloyapaSNattI -bhA.4. pR.421-504. 76. titvogAlI - eka adhyayana - zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA - bhAratIya purAtattva-jinavijayajI abhinaMdana graMtha - mR. 137. 77. titvogAlI eka adhyayana - zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA -pR. 137. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 37 jaM annANI kammaM khavei bahavAhiM vaaskoddiihiN| taM nANI tihiM gutto khavei usAsametteNa // 1213 // uparanI gAthA bRhakalpamAM(1170), mahApaccakakhANamAM (101), saMthAragamAM(114), mUlAcAra siTikamAM(47), maraNasamAdhi prakIrNakamAM(135) para AvelI che. thoDAka pheraphAra sAthe vimalasUrinA paumacariyuM (102.177)mAM tathA kuMdakuMdAcAryakRta pravacanasAramAM (3.38)mAM paNa jovA maLe che. paraMtu A badhAno samaya nakkI na hovAthI titvogAlInA samaya vize paNa anizcitatA rahe che. chatAM chelle vyavahArabhASyamAM eno ullekha maLe che. tethI ApaNe prastuta graMthane vyavahArabhASyanI pahelAM racAyelo mAnI zakIe. muni kalyANavijayajIe paNa temanA nibaMdha "vIra nirvANa saMvata"mAM lakhyuM che ke titvogAlInI racanA vikramanI pAMcamI sadI pahelAM thaI gaI haze.79 viSayavastu - maMgalAcaraNa karatAM zrI mahAvIra prabhune namaskAra karIne kartAe prastuta prakIrNakamAM mukhyatve kAla eTale ke samayanAM avasarpiNI - utsarpiNI bheda, cha ArAnuM svarUpa varNavyuM che. RSabhadevanuM jIvana, bharatakSetrAdi 10 kSetromAM thayelA pahelA tIrthakara, pahelA cakravartInA tathA vAsudevonA nAmo tathA temanA vizenI mAhitI ahIM ApaNane maLI rahe che. vaLI prabhu mahAvIranA nirvANa pachI pAlaka, naMda, puSyamitra, gadaibhila, vagere rAjAonA rAjyakALanI bInA tathA bhaviSyamAM thanAra kalkirAjAnuM ahIMvistArapUrvaka varNana che. dattarAja, tenA pachIno rAjavaMza, vimalavAhana rAjAnuM paNa ahIM varNana thayeluM che. zrutajJAnanI hAni thavAnI hakIkata tathA vallabhIpurano nAza thayAnI bInA ahIM jaNAvAI che. duusahasUrino pUrvabhava, janma, nAgAlAcArya pAse dIkSA, dazavaikAlika sudhI abhyAsa vagere hakIkato gAthA 830 thI 879mAM jaNAvI che. trIjA ane cothA ArAnA bharatakSetranuM varNana ahIM jovA maLe che. to vaLI duSama kALanA caturvidha saMgha, rAjA, prajA, dezanI paristhiti, dharma, dAna, zIla, auSadhivagerenuM 78. vyavahArasUtrabhASya uddeza gA. 701. 79. titvogAlI - eka adhyayana - zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA-pR.138. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 38 svarUpa ahIM samajAvAyuM che. duSamakALanI bhaviSyanI hakIkata tathA utsarpiNI kALanuM varNana paNa ahIM karyuM che. aMtima 70gAthAomAM prastuta prakIrNakane sAMbhaLavAlAyaka jIvonI vAta, sAmAyika, kaSAya jaya, 10 prakAre sAdhudharma, samyapha darzanAdi, mokSamArga, siddhazIlA, siddhonI avagAhanA tathA sukha vagerenuM spaSTa varNana che. 18) ArohaNApaDAgA (ArAdhanApatAkA): ArAdhanApatAkA mATe bRhaTTippanikAmAM A pramANe che 'ArAdhanApatAkA 1078 varSa vIrabhadrAcAryakRtA'80 arthAta prastuta graMthanA kartA bRhathripanikAkAra pramANe vIrabhadrAcArya hatA. A vIrabhadrAcAryano samaya saMvata 1078 hovAnI noMdha muni puNyavijayajIe ApI che. catura zaraNa, AturapratyAkhyAna, bhaktaparijJA ane ArAdhanApatAkAnI prazastimAM vinivasAmo kRSi samAsakrama anusAra vikrama saMvata 1008mAM thayA hovAnI noMdha che. vaLI, ArAdhanApatAkA gAthA naM. pa1mAM graMthakAra kahe che. "mAhAvihiMpu mari gADuM vaNI pUbri' arthAt ArAdhanAvidhinuM varNana ame pahelAM bhaktaparijJAma karyuM che. Ama, banne graMthanA racanAkAra eka hovAnuM jaNAya che." digaMbara saMpradAyanA "bhagavatIArAdhanA' graMthanuM anukaraNa ahIM prastuta ArAdhanApatAkAmAM thayuM hovAnuM manAya che. "ArAdhanA' aMtargata ghaNA graMtho te samaye pracalita haze. emAMthI 'iraNayasuttAI-2mAM zrI amRtalAle paryataArAdhanA, ArAdhanAprakaraNa, ArAdhanApaMcaka prakAzita karyA che jemAM prastuta ArAdhanApatAkA (vIrabhadrAcArya tatha. prAcIna viracita ArAdhanApatAkA)no samAveza karyo che. prastuta graMthanI gAthA bo 989che. 3 80. bRhaTTippanikA. 81. juo pachaNayasuttAI-1. muni punyavijayajI, amRtalAla bhojaka, pR.18. 82. ejana. pR. 18. 83. ejana-2. pR.89 thI 168. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 39 ahIM abhyatara tapamAM svAdhyAyanuM sthAna darzAvyuM che ane gartApUrvaka pApano ekarAra, sarvabhAvathI AlocanA levAno tathA bhAvazalyane paNa nachUpAvavAno upadeza che. bhAvazalyane chUpAvavAthI durlabhabodhipaNuM prApta thAya ane anaMta saMsAra vadhI jAya. vaLI saMlekhanAnA prakAra batAvI ene AcaranAra viSama paristhitimAM, ghora jaMgalamAM, parvata para, killAmAM kevI rIte ArAdhanA kare che te darzAvyuM che. samatApUrvaka ArAdhanA karIne siddhine pAmelAMnA draSTAMto paNa ahIM che. ArAdhanApatAkAnI ghaNI gAthAo maraNasamAdhine maLatI Ave che. A 19) parjAtArAhaNA (paryatArAdhanA)H AgamamAM "ArAdhanA' aMtargata ghaNA graMtho lakhAyAM che. prastuta paryatArAdhanA prakIrNakane paISNayasuttAI - ramAM amRtalAla bhojake prakAzita karyuM che. 85 graMthanA kartA ajJAta che. tenI gAthAo 263che. aMtima samayanI ArAdhanAviSayaka prastuta graMtha samAnaviSayaka ArAdhanApatAkAne ghaNo maLato Ave che. tethI tene "laghuArAdhanA prakIrNaka' athavA "ArAdhanAsAra' nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. graMthamAM ArAdhanAnA covIsa dvArA batAvyAM che. jema ke arihaMtAdi cAranuM zaraNa, duSkRtanI gartA, sukRtaanumodanA, kSamApanA, anazana, bhAvanA zukladhyAna, niyANAnA aticAra, ArAdhanAnA phaLa vagere. gujarAtI anuvAda sAthe prastuta graMtha prakAzita thayo che. je jaina graMthAvalImAM paryatArAdhanA prakIrNakano ullekha che temAM prakIrNakanI gAthAo da9noMdhAI che ane tenA kartA tarIke AcArya somasUrino ullekha che, je kadAca aprakAzita che tenI hastaprato pATaNanA tathA pUnAnA Dekkana kaoNlejanA bhaMDAramAM che. 87 84. juo pariziSTa 1. 85. paISNayasuttAI-bhA. 2. pR.169-92. 86. juo aMtima sAdhanA. AcArya zrI hemasAgarasUri. pR.22 thI 27. (prakAzaka dhanajIbhAI devacaMda, muMbaI) I.sa. 1962. 87. jaina graMthAvalI. pR. 66-67. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 40 . 20) aMgavijja (aMgavidyA): aMgavidyAno ullekha jaina graMthAvalI (pR.64)mAM che. prAkRta TesTa sosAyaTI dvArA tenuM prakAzana thayuM che. jaina sAhityanA saMkSipta itihAsa" jevA aitihAsika graMthamAM aMgavidyAnA kartA tarIke zrI vAdivetAla zAMtisUrizvara mahArAjanuM nAma che, jemaNe uttarAdhyayana upara pAIya TIkA paNa racI che. prastuta graMthanI racanA prAcIna aMgavidyA uparathI thaI hoya ane prAcIna aMgavidyAno uddhAra draSTivAdamAMthI thayo hoya evo saMbhava che. 9 aMgavidyA eTale ke zarIramAMnA AMkha vagere aMgonA pharakavAnI hakIkata jaNAvanAruM zAstra. ahIM vidyA zabdano artha bodha tathA jJAna baMnne thAya che. prastuta graMthanI bhASA gadyapadyamaya che, sAmAnyatayA mahArASTra prAkRta che paraMtu ardhamAgadhInI asara heThaLa che. tethI hrasva dIrdha svara, advirbhAva, svara vyaMjanono vikAra-avikAra, vividha prakAranA vyaMjana vikAra, vicitra prayoga vibhaktio ahIM maLe che. (c) 9000 zlokavALo prastuta graMtha phalAdezano mahAkAya graMtha che. 16 prakAranA phalAdeza ahIM kartAe batAvyAM che. Ayurveda, vanaspatizAstra, prANIzAstra, mAnasazAstra, samAjazAstra, itihAsa vagere mATe A graMthamAM vipula sAmagrI paDelI che. prAkRta jaina vyAkaraNanA paMDitone paNa A sAmagrI ghaNI upayogI thaI paDe tema che. prAkRtanA kozane racavAnI IcchAvALA mATe A graMthanuM sAdyanta avalokana jarUrI che. zrI siMdhI jaina graMthamAlA taraphathI chapAyela zrI prabhAvakacaritranA 128mAM pRSThamAM zrI vIracaritramAM kahyuM che ke sAmudrikazAstranuM vivaraNa karanArA A zAstrano zrI varasUrie abhyAsa karyo hato.1 88. jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa, mohanalAla desAI-pR. 207. 89. pravacana kiraNAvalI. pR.454. 90. jJAnAMjalI pR. 64,65. 91. pravacana kiraNAvalI. pR.454. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 maraNasamAdhi : eka adhyayana 21) piMDavisohI (piMDa vizuddhi) : vijayadAnasUrizvarajI jaina graMthamAlA (surata) taraphathI i. sa. 1939mAM prastuta prakIrNaka prakAzita thayuM che. graMthanI racanA zrI jinavallabhagaNi nAmanA munirAje vi. saM. 1078mAM bhadrabAhusvAmIkRta piMDaniryuktinA AdhAre karI che. 92 prakIrNakanI gAthA 103che. jaina graMthAvalI pRSTha 63 pramANe piMDavisohI upara nIcenI oi paNa hayAta che. 1) piMDavisohI u52 4000 zlokapramANanI vRtti che jenA racanAkAra zrIcaMdra hatA; jeo maladhArI hemacaMdrAcAryanA ziSya hatA ane jemaNe vi. saM. 1193mAM 'munisuvrata svAmI caritra'nI racanA karI hatI. 2) yazodevanI laghuvRttiche je temaNe vi. saM. 1176mAM lakhI che ane temAM 2800 zloka che. 3) 550 zlokavALI dIpikA (ladhuvRttirUpA) che, jeno ullekha bRhaTTippanikAmAM che. (koIbhaMDAramAM te maLatI nathI.) 4) vi. saM. 1627mAM mahezvarasUrinA ziSya A sUtra upara dIpikA avasUri lakhI hatI. 5) vi. saM. 1294mAM mANekacandrasUrinA ziSya udayasUrie 703 zloka pramANanI vRtti (dIpikA)nI racanA karI. 7) ajJAta kartA dvArA racAyela stabakArtha (Tabo) paNa che. prastuta graMtha upara ATalI badhI TIkAo maLe che te batAve che ke graMtha ghaNo mahattvapUrNa gaNAto haze. munie zuddha AhAra, pANI, vasati vagere kevI rIte meLavavAM tenI vivecanA ahIMche. 92. pravacana kiraNAvalI. pR.467. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana have thoDAMka aprakAzita prakIrNakonI mAhitI meLavIe. jemAMnA ghaNAkharAnI hastaprato eka athavA bIjA bhaMDAramAM sacavAyelAnA ullekho paNa maLyA che tenI noMdha laIe. 22) ajIvakappa (ajIvakalpa): 44 gAthAovALA prastuta prakIrNakasUtranA racanAkAra ajJAta che paraMtu teno ullekha bRhaTTippanikAmAM che ema jaina graMthAvalImAM noMdhAyuM che. vaLI tenI hastaprato paNa maLe che.94 munie AhAra, upadhivageremAM doSa lAge tevA kAraNone samajIne nirdoSa AhAra tathA upadhinI prApti karavI joIe tema ja ajIva padArtho jevA ke zayA, daMDa avalekhanikA (janAthI page coTelI dhULa dUra karI zakAya), AhAra, upAdhi vagere padArthone vahoravAno kalpa eTale ke vidhi jemAM kahyo che te ajIvakalpa. ahIM upaghAta zabdano artha atikramAdi doSa, jemAM upaghAta lAgavAno saMbhava na hoya tevA AhAra, upAdhi vagere munie vahoravA joIe. ahIM mizrakalpanI paNa hakIkata samajAvI che. 23) siddhapAhuDa (siddhaprAbhRta): aitihAsika bInAnA jANakAra ghaNA vidvAno AnI racanA sthUlabhadrajInA samaya pachI thaI hoya ema mAne che. AnI prAcIna TIkAche emachapAyela pratanI chevaTamAM kahyuM che. jaina graMthAvalI vagere graMthanA AdhAre jaNAya che ke jesalameranA 93. jaina graMthAvalI. pR. 62. 94. pATaNamAM jhaverIvADamAM zrI pArzvanAthajInA bhaMDAramAM tathA kophaliyAvADAmAM vakhatacaMdajInI zerInA jUnA bhaMDAramAM, lIMbaDI, khaMbhAta ane bhAvanagaramAM tathA amadAvAmAM DelAno bhaMDAra ane caMcaLabAnA bhaMDAramAM ajIvakalpanI hastaprato sacavAyelI che. pATaNanA jhaverIvADamAM kophaliyAvAsamAM AgalI zerInA bhaMDAramAM tathA vakhatacaMdajInI zerImAM saMghanA navA bhaMDAramAM vaLI, jesalamera, lIMbaDI, khaMbhAta, amadAvAdanA be bhaMDAra tathA Dekkana koleja (pUnA)nA bhaMDAramAM 120gAthAo vALo A graMtha vRttisahita mojUda che. 95. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 43 bhaMDAramAM vi. saM. 1412mAM tADapatranI upara lakhAyelI hAthapothImAM AnI TIkA che. saMbhava che ke kadAca te prAcIna TIkA hoya. bIjA agrAyaNIya pUrvanA jharaNArUpa siddhaprAbhUtanI 121 gAthAo che. siddhaparamAtmAnI hakIkata ahIM vistArathI varNavI che. bIjI gAthAmAM cauda pUrvadhara bhagavaMtone vaMdanA karI che. 24) jIvavibhatti (jIvavibhakti): jaina graMthAvalImAM Ano ullekha che. prastuta prakIrNaka 25gAthAovALuM ane temAM jIvonA bhedonuM nirUpaNa che. 25) kavacaDhAraH pravacana kiraNAvalI (pR.455)mAM A prakIrNakanA 129 zloko batAvyAM che. kavacaprakaraNa nAme bIjuM eka sUtra maLe che, paraMtu jinabhadragaNi kSamAzramaNa ricita zrI jItakalpabhASyanI 476mI gAthAthI 490mI gAthAo dvArA ApaNane jANavA maLe che ke kavacaDhAra ane kavacaprakaraNa banne eka nathI. kavacaprakaraNa mATe jaina graMthAvalImAM ullekha che.8 tenA kartAzrI jinacaMdrasUri hatA. jinacaMdrasUrijinezvarasUrinA ziSyaane navAMgI TIkAkAra abhayadevasUrinA guru hatA.jinacaMdrasUrie saMvegaraMgazAlA nAmano mahAna graMtha paNa lakhyo che. 26) jaMbupayannA(jaMbUsvAmI adhyayana): 9 jaina graMthAvalI (pR.63)mAM Ano ullekha che. 45 patra ane palAInavALI A kRtti che. te Dekkana kaoNlejanA bhaMDAramAM che. 96. pravacana kiraNAvalI. pR.468. 97. jaina graMthAvalI-pR.66-67. phakta pUnAnA Dekkana kolejanA bhaMDAramAM ja tenI hastaprata maLe che. 98. ejana pR.66. 2.1 pATaNamAM jhaverIvADAmAM tathA kophaliyAvADAnI vakhatacaMdajInI zerImAM ane pUnAnA Dekkana kolejanA bhaMDAramAM upalabdha che. 99, amadAvAdamAM caMcaLabAnA bhaMDAramAM tathA pUnAnA Dekkana kolejanA bhaMDAramAM AnI hastaprato maLe che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 44 pravacanakiraNAlIkAra (pR.456)mAM Ano paricaya ApatAM kahe che ke 21 uddezakavALI A kRtimAM caramakavaLI zrI jaMbusvAmInA pa bhavonI kahIkata che. aitihAsika graMthomAM ghaNI jagyAe AnA jaMbUdraSTAMta, jaMbUcarita, jabUsvAmI kathAnaka evA nAmo apAyAM che. upAdhyAya zrI padmasuMdaragaNie A prakIrNaka sUtra para bAlAvabodha karyo che. 27) joNipAhUDa (yoniprAbhRta) 10 yoniprAbhRtanI vi. saM. 1582mAM eka chinna bhinna hastaprata pUnAnA bhAMDArakara prAcya vidyA saMzodhana maMdiramAM atyAre hayAta che emAM prastuta graMthanA kartA tarIke zrI pa~zramaNa (?)nuM nAma ApyuM che.' bRhaTTippanikAmAM yoniprAbhRta vize Avo ullekha che. yoniprAkRtaM vAta 600 dhArasenam ' sUtrakRtAMganA pahelA zrutaskaMdhanA 8mA adhyAyanI niryuktinI 7mI gAthAnI vRttimAM kahyuM che ke vividha prakAranA dravyonA sAmarthyane samajavA mATe yoniprAbhRta' graMtha hovo joIe. 102 siddhasenasUrikRta jilpasUtranI cUrNi (pR.28)mAMyoniprAbhUtano ullekha jinadAsagaNi nizIthasUtranA 4thA uddezanI vizeSa cUrNimAM yoniprAbhUta vize kahe che ke yoniprAbhRtanA jANakAra munizvarI zrI jinazAsananI rakSA kAje tathA prabhAvanAnA hetusara khAsa kAraNasara ekendriya sudhInA prANIo utpanna karI zake. siddhasene ghoDA banAvyA hatA; te vAta bRhatkalpabhASya 2681mI gAthAnI vRttimAM paNa jaNAvI che. jaina graMthAvalI (pR.66) pramANe prastuta graMtha 800 zlokapramANano che. | mAladhArI zrI hemacandrasUri mahArAje vizeSAvazyakanI 1775mI gAthAnI 100. jesalamera tathA Dekkana kolejanA bhaMDAramAM maLe che. 101. juo pravacana kiraNAvalI, pR. 461. 102. ejana-pR.461. 103. pravacana kiraNAvalI. pR.461. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana TIkAmAM kahyuM che ke 'yoniprAmRta' graMthamAM asamAna aneka dravyonA saMyoganI yonio (zaktio, sAmarthya), sarpa, siMha vagere prANIo, maNio, suvarNa vagere vividha jAtanA padArthonI utpattinuM varNana che. 45 chedasUtronI jema gUDha rahasyavALA A zAstrane bhaNavAnI saMpUrNa lAyakAta dharAvanAra munione ayogya jIvone kAne na paDe te hetuthI, madharAte bhaNAvAya che; kAraNa A graMthamAM rahelI hakIkatono prayoga game te kAraNe koIpaNa samaye karavAno hoto nathI. mahAgItArtha mahAtmAo - jema ke vajasvAmI - saMgha upara AvelI Apattine dUra karavA athavA jainazAsananI prabhAvanAnA hetuthI ja ahIM jaNAvelAM prayogomAMno koI paNa prayoga karatA hatA. digambara saMpradAyamAM pravacanasAranI prastAvanAmAM kahelA 43 prAbhUtomAM yoniprAmRta che te AnAthI juduM che. 28) aMgacUliyA (aMgacUlikA) : jaina graMthAvalimAM prastuta prakIrNakano ullekha maLe che.104 vaLI naMdIsUtramAM kAlika aMgabAhya graMthonI sUcimAM 13mAM sthAne prastuta graMthano ullekha che. tenA kartA tathA vargacUlikAnA kartA banne eka ja hatA ema paNa jaina graMthAvalImAM ullekha che. yazobhadra mahArAje AnI paNa racanA karI che.105 prastuta graMthanA zlokano paNa cokkasa nirNaya nathI. pATaNanI eka TIpamAM 1728 zloka, lIMbaDInI eka TIpamAM 1648 zloka tathA koDAyanI TIpamAM 800 zlokache. hAlamAM eka hAthapothImAM bhAMDArakara prAcyavidyA saMzodhana maMdiramAM hayAta che, teno stabakArtha paNa thayo che. 109 prAraMbhamAM 'aMgacUliyA' zabdanI vyAkhyA karyA pachI munivaronA vinaya Adi dharmanuM prAkRta gadyamAM vistArathI varNana che. sUtramAM naMdI tathA anuyogadvAranuM 104. jaina graMthAvalI pR.67-69. pATaNa koliyAvADAmAM, amadAvAdamAM DelAnA bhaMDAramAM tathA Dekkana kolejanA bhaMDAramAM AnI hastaprato maLe che. 105. juo jaina graMthAvalI pR.68-69 tathA prastuta sUtranA aMte kartAe lakhyuM che ke je hakIkata ahIM nathI te vaMgacUliyAmAMthI jANI levI. 106. pravacana kiraNAvalI. pR.453. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 46 nAma Ave che tethI ItihAsavettAo prastuta graMthane I. sa.nA pAMcamAM saikAnI A racanA che ema mAne che. aMgomAM kahelI saMkSipta bInA ahIM vistArathI samajAvavAmAM AvI che. 29) vaMgacUliyA (vargacUlikA) 100 naMdisUtramAM kAlika aMgabAhya graMthonI sUcimAM Ano vangacUliyAnA nAme ullekha che.o8 jaina graMthAvali pramANe paNa vaMgacUliyAnuM kharuM nAma vaggacUliyA che. vaLI tenuM nAma "suyahIluppatti ajhayaNa' paNa che evI paNa noMdha che. 19 kartAne aMge koI cokkasa mAhitI maLatI nathI. chatAM amadAvAdanA caMcaLabAnA bhaMDAramAM tenA kartA yazobhadra jaNAvela che. 10 AcAryaabhayadevasUrI kahe che ke aMtakatadazAMgAdi adhyayanonA samudAyarUpa 8 vargo kahyAM che. tenI cUlikA te "vaMgacUliyA'. " vargomAM kahelAM ane nahIM kahelA arthone ahIM vistArathI samajAvyAM che. tathA zrutajJAnanI hIlanA karatAM koNe kevA duHkho bhogavyAM tenuM ahIM yazobhadra mahArAje varNana karyuM che. vi. saM. 1979mAM hIrAcaMda kakalabhAI (heDamAstara)e "camatkArika sAvacUri stotra saMgraha ane "vaMkacUliyAsUtra sArAMza' nAmanI buka prasiddha karI hatI temAM prastuta sUtrano sArAMza Apyo che." Aje prApta thatuM A prakaraNa phUTa graMtha hovAnuM pramANita thayela che. te mATe saMdarbho juo. 107. pATaNanA koliyAvADAmAM, amadAvAnADelAnA bhaMDAramAM, pATaNa tathA pUnAnA Dekkana kolejanA bhaMDAramAM papatrovAlI AnI hastaprato sacavAyelI jovA maLe 108. naMdIsUtra-sUtra 84. 109. juo jaina graMthAvalI pR. 68-69. 110. ejana-pR. 68-69. 111. juo pravacana kiraNAvalI. pR. 467. 112. juo pravacana kiraNAvalI. pR. 467. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 47 30) vRddhacatudazaraNaH 113 jaina graMthAvalI (pR.68)mAM A sUtrano ullekha che ane kartA tarIke. devendrasUrinuM nAmanoMdhAyuM che. gAthAnI saMkhyA 90nI darzAvI che. catudazaraNa nAme bIjA be prakIrNaka sUtro paNa maLe che. jenI noMdha paImsayasuttAI bhAga-1mAM levAI che ane banne prakAzita paNa karyA che. bemAMthI eka catudazaraNa je kuzalAnubaMdhI adhyayana tarIke oLakhAya che. te vIrabhadrAcAryanI racanA manAya che. prastuta vRddhacatura zaraNanA kartAnuM nAma paNa nizcita nathI. jo ke jJAnAMjalI (pR.43)mAM kartA tarIke vIrabhadrAcAryanA nAmano ullekha che. 31) vivAhacUliyA (vyAkhyAcUlikA): naMdisUtramAM kAlika aMgabAhya graMthonI sUcimAM Ano ullekha maLe che. vyavahArabhASyAdimAM kahyuM che ke viyAhanI je cUlikA te vyAkhyAcUlikA.4 32) saMsakta niryukti -15 jaina graMthAvalI pR.60mAM A sUtranI 64 gAthAo hovAno ullekha che. ane tenI racanA 14 pUrvadhara bhadrabAhusvAmIe karI che evo paNa ullekha che ane tethI oghaniryukti ane piMDaniryuktinI mAphaka sUtra tarIke tenI gaNatarI karI zakAya ema che. - bIjI gAthAmAM kahyuM che ke koI sthavira bhagavaMte bIjA agrAyaNIya pUrvamAMthI Ano uddhAra karyo che. AnI upara saMskRta avacUrNi racAI che." munivarone khapatAM AhArAdinuM varNana ahIM vistArapUrvaka karavAmAM AvyuM che. amuka saMyogomAM upajatAM saMmUrNima jIvonuM paNa varNana ahIMche. 113. pATaNamAM jhaverIvADAmAM, cunIlAla mulacaMdanA gharabhaMDAramAM tathA koDAI ane Dekkana kolejanA bhaMDAramAM A prakIrNaka hastapratamAM sacavAyeluM che. 114. juo pravacana kiraNAvalI. pR.468. 115. jesalamera, bhAvanagara, amadAvAdamAM caMcaLabAnA bhaMDAramAM tathA koDAyamAM A prakIrNaka sacavAyeluM che. 116. pravacana kiraNAvalI. pR.468. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana atyAra sudhI je prakIrNakagraMthono paricaya meLavyo temAM samAna viSaya dharAvatAM prakIrNako ghaNAM che. jema ke H muninA AcAraviSayaka prakIrNako jyotiSa viSayaka prakIrNako ArAdhanA viSayaka mRtyu samayanI ArAdhanA viSayaka 48 :- piMDavizuddhi, saMsaktaniyukti :- gaNividyA, jyotiSakadaMDaka, aMgavidyA, :- taMdulavaicArika, caMdravedhyaka, ArAdhanApatAkA :- catuHzaraNa, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna,bhaktaparikSA, saMstAraka, maraNasamAdhi upara jaNAvelA cha prakIrNakono eka alaga tarI Avato guccha anya prakIrNakagraMthomAM viziSTa sthAna dharAve che. vaLI cha prakIrNakomAM anyonyamAMthI paNa ghaNuM AdAna pradAna thayeluM che. mRtyu samaye, samAdhi meLavI paMDitamaraNane varavuM jethI A bhavabhramaNano aMta Ave - te A cha prakIrNakono kendravartI vicAra che. maraNasamAdhi prakIrNaka prastuta saMpuTamAM viziSTa che, enuM adhyayana karatAM pUrve anya pAMcanI viziSTatAo joI levI Avazyakache tethI ahIM kramathI ApaNe samAdhimaraNa viSayaka pAMca prakIrNako vize joIzuM. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 prakaraNa - 2 samAdhikaraNa viSayaka anya prakIrNako ane maraNasamAdhi prakIrNakano sAmAnya paricaya bhUmikA: pUrvaprakaraNamAM ApaNe joyuM ke AtmAne hitakara evI akhUTa sAmagrIothI bharelAM prakIrNakomAM vividha viSayonI chaNAvaTathaI che. prakIrNakomAM "samAdhimaraNa" ne lagatI jaina vibhAvanAne kendramAM rAkhI tene saMlagna bIjI ghaNI bAbatono vicAra jemAM che tevo eka alaga samUha tarI Ave che. temAM bhASA ane zailInuM paNa ghaNuM sAmya che. vaLI te graMthomAM anyonya paNa ghaNuM AdAna pradAna thayuM che tevA 6 graMthonuM baneluM guccha maraNa-uttama maraNa aMgenI carcAne lIdhe Agama sAhityamAM viziSTa sthAna dharAve che. jaina dharma pramANe uttama rIte jIvana jIvavuM e ja pUratuM nathI, paraMtu jIvananA aMtima samaye samAdhipUrvakamRtyu pAmavuM e Avazyaka che. samAdhimaraNa saMsAracakranuM mAraNa che. samAdhi vagaranuM mRtyu anaMta vAra maraNanuM kAraNa bane che. mRtyu samayanI A samAdhi ekadama maLI jatI nathI. enA mATe jIvana daramyAna sAdhake zuM karavuM, kevI ArAdhanA karavI, e ArAdhanAnA prakAro keTalAM, ArAdhanA dvArA maLatuM phaLa zuM hoI zake vagere viSayo A gucchamAM carcAyA che. vaLI maraNanA prakAra, uttama maraNanuM svarUpa, karmakSaya mATe jJAnanuM mahattva, sAvadyakarma tyAganuM mahattva, kaSAyo ane azubha dhyAnanA tyAganI AvazyakatA, pariSahane sahana karavAno upadeza tathA anityAdi 12 bhAvanAonuM A prakIrNakomAM suMdara nirUpaNa thayuM che. prastuta saMpuTamAM "maraNasamAdhi prakIrNaka viziSTa che. tenuM adhyayana karatAM pUrve anya pAMcanI viziSTatAo joI levI Avazyaka che, tethI ahIM kramathI ApaNe pAMca prakIrNako vize joIzuM. A pAMca prakIrNako che 1) catudazaraNa prakIrNaka 2) mahApratyAkhyAna prakIrNaka 3) AturapratyAkhyAna prakIrNaka 4) bhaktaparijJA 5) saMskAraka prakIrNaka Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 1. causaraNa payannA (catuHzaraNa prakIrNaka) : AgaLanA prakaraNamAM ApaNe joI gayA ke prastuta prakIrNakanI racanA 11mA zatakamAM thayelAM zrI vIrabhadrAcArye karI hatI. 50 saMpUrNapaNe padyamAM racAyelAM A graMthamAM gAthAchaMdano upayoga thayoche. bhASA mahArASTrI prAkRtache. arihaMta, siddha, sAdhu, kevalI prarUpita dharmanuM zaraNa, duSkRta gaha tathA sukRta anumodanAnI vAto ahIM kartAe vistArapUrvaka carcI che. arihaMtAdinuM zaraNa : maraNasamaye AtmAnI jAgRti na rahe to durgatinuM AyuSya baMdhAI jAya ane tenA viruddhamAM aMtima samaye saMpUrNa sAvadhAnI tathA samatAmAM jIva rahI zake to sadgati maLe. jainazAsanamAM AvI sadgati meLavavA mATe paMDita maraNa samAdhimaraNa - anazana - saMthAro prApta karavA mATenA sAdhano tathA vidhi batAvAI che. badhA sAdhanomAM utkRSTa sAdhana jo koI hoya to te arihaMtAdi cAranuM zaraNa che. saMsAramAM prANIne duHkhathI bacAvavA mATe koI samartha nathI, mAtA, pitA, putra, snehIo ghaNA upAyo kare chatAM bhavAMtara mATe koI kAraNabhUta athavA sahAyabhUta banatAM nathI. arihaMtAdi cAra ja sAcA sahAyakArI, tA2nA2 tathA bhavarUpI aTavImAMthI bacAvanAra che. graMthakAre prAraMbhamAM 'cha Avazyaka ' tathA tenI aMtargata dareka 'Avazyaka'ne vizenI viziSTa samaja ApI che. jema ke : rAgadveSathI thatAM pApasahita mana, vacana, kAyAnA vyApArathI nirvattavArUpa 'sAmAyika' nAmanuM paheluM Avazyaka, 24 jinezvaronI stuti karavArUpa 'cavisattho' nAme bIjuM Avazyaka, 5 mahAvratane pALanAra zuddha gurunI 'vaMdanArUpa' trIjuM Avazyaka, 5 mahAvrata ke 5 aNuvratamAM lAgelAM aticAranI niMdA - 'pratikramaNa' - te cothuM Avazyaka, pratikramaNamAM zuddha nahi thayelAM bhAvavraNane zuddha karavA 'kAusagga' te pAMcamuM Avazyaka ane sAdhune 5 mahAvrata, zrAvakane 5 aNuvrata, mUlaguNa ane dizAviramaNa Adi uttaraguNane dhAraNa karavArUpa 'paccakkhANa'chaThThuM Avazyaka che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana duSkRtagarho: jIve potAnAthI thayelAM duSkRtonI niMdA karavI joIe te kartAe batAvyuMche. arihaMtAdinA zaraNa lIdhA pachI bhAvita thayelo AtmA jANe - ajANe potAnAthI thayelAM pApono pArAvAra pazcAtApa kare che. pharIthI evA pApo na thAya e mATe sAvadha rahe che. - 51 duSkRta gahane vidhipUrvakanI banAvavA mATe sAdhakanuM haiyuM zuddha AzayavALuM tathA nikhAlasa hovuM jarUrI che. parama saMvega bhAva sAthe pApane tyAjya mAnI guru bhagavaMtanI sAkSIe pApanI niMdA ane garhA karavAthI azubha karmanI paraMparAno paNa viccheda thAyache. pApano sAco pastAvo patitane paNa pAvana kareche. kalApIe kahyuM che ne ke H "hA ! pastAvo vipula jharaNuM svargathI utaryuM che, pApI temAM DUbakI daIne puNyazALI bane che.' Ama arihaMtAdinI zaraNAgati svIkArIne svazalyano guru pAse ekarAra karI vizuddha banelo AtmA sukRta tarapha pagalAM mAMDe che. kartAe ahIM sukRta anumodanAnI vAta karatAM kahyuM che ke sAcI anumodanA ke sAcI ArAdhanA potAnAthI thayelAM duSkRtyo jevA ke mithyAtva, arihaMtAdinI AzAtanA, dharmaviruddha kathana, jIvone karelo paritApa vagerenI niMdA ane gaha vagara zakya ja nathI. sukRta anumodanA : anAdi anaMta saMsAramAM koIpaNa puNyAtmA, je koI mokSasAdhaka anuSThAna - sukRta kare te badhAnI AdarapUrvaka prazaMsA karavI te anumodanA. Ama karavAthI puNyano saMcaya thAyache. guNInA guNo pratye bahumAna, anurAga e guNa prAptino ajoDa upAya che. guNAnurAga keLavavAthI ja sAcI anumodanA pragaTeche. guNAnurAgI banelo AtmA sau prathama paMcaparameSThinA sukRtonI anumodanA kare che. arihaMtapadanI tathA arihaMtonI anumodanA karanAra puNyAtmA arihaMtapadane prApta karI zake tevA mahAna anuSThAno AcaravAnuM adbhuta sAmarthya 1. jina uttama guNa gAvatAM, guNa Ave nija aMga - zrI padmavijayajIkRta zrI RSabhadevanuM stavana. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana prApta karI zake che. siddha paramAtmAnA anaMta guNonI AdarabhAve anumodana karanAra sAdhakanA jIvanamAM evA guNo pragaTAvavAnI tAlAvelI jAge ane jIva maTIne ziva banavAnA prayatnamAM lAgI jAya.. gacchanI surakSA karanAra, saMghanA yogakSemane vahana karanArA AcArya bhagavaMtonA tathA upAdhyAya bhagavaMtonA adhyayana adhyApananI anumodanA paNa karavI ane sAdhu bhagavaMtonI ghora saMyama sAdhanA, apramattabhAvanI ArAdhanA ane paramatattvanI upAsanA Adi sukRtyonI paNa anumodanA jIve karavI joIe. te pachI dezaviratidhara zrAvakanA guNonI anumodanA kare ane chevaTe vItarAganA vacana anusAra je kaMI paNa sukRta jyAM paNa thAya tenI anumodanA kare. Ama gAthA 58 sudhI anumodanAnI vAta kahyAM pachI aMtima 5 gAthAomAM graMthakAre kahyuM ke "jeNe catura zaraNa na cahyuM, caturaMgajinadharma na karyo (dAnAdi cAra aMga), devagati Adi cAra aMgavALA saMsArano cheda na karyo te ciMtAmaNiratna tulya potAno janma vRthA hArI gayo che." 2. mahApaccakakhANa (mahApratyAkhyAna prakIrNaka): mahApratyAkhyAnanA racanAkAra ajJAta che. graMthamAM koI paNa jagAe emanA nAmano ullekha nathI. A prakIrNakano sarva prathama ullekha naMdIsUtra tathA pAkisUtranA utkAlika zrutanA mALakhAmAM maLe che. AnA uparathI prastuta graMthanI prAcInatAno khyAla Ave che. vaLI naMdIsUtranI cUrNi ane haribhadrIyavRttimAM tathA pAlikasUtra vRttimAM A prakIrNakano paricaya Apyo che. prAkRta padyamaya A prakIrNakagraMtha 142 gAthAono che. pratyAkhyAna eTale ke paccakakhANa, niyamapUrvaka tyAga karavAnI IcchA. mahApratyAkhyAna eTale sauthI moTo tyAga. sauthI vadhAre Asakti mANasane potAnA zarIranI hoya che, e zarIrano pratyAkhyAnapUrvaka tyAga karavo ane samAdhimaraNane varavuM te moTo tyAga. 2. naMdIsUtracUrNi. pR.58. 3. naMdIsUtravRtti. pR.72. 4. pAkisUtravRtti patra. 65. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 53 AvA dehatyAganI ghaDIe AnuSaMgika bIjI bAbato paNa lakSamAM levAnI hoya che jeno ahIM kartAe paricaya Apyo che jema ke - pApanuM pratyAkhyAna, duSkRta niMdA, kSamApanA vagere. prAraMbhamAM tIrthakaro, jino, siddho, kevaLIne praNAma karyA che, ane tema karIne sAdhaka samyakatvamAM sthira thAya che. te pachI potAnA pApano niMdApUrvaka ekarAra karI, mana, vacana, kAyAthI sAmAyikanA pAThano uccAra kare che. ane te pachI krame krame upadhino tathA rAgAdino tyAga, sarva jIvonI sAthe kSamApanA, aDhAra pApasthAnakomAM thayelAM pAponI niMdA, ga, AtmAnA svarUpanI, AtmAnA ekatvanI bhAvanA bhAve che. bhAvanAmAM AgaLa vadhato jIva anubhave che ke zarIranA saMyogane lIdhe ja huM ghaNuM duHkha bhogavuM chuM. jJAna, darzana ane lakSaNavaMto mAro AtmA zAzvata che. huM ekalo chuM, mAruM koI nathI. huM koIno nathI. karelAM karmano jIvane bhogavaTo karavo paDe che ane karmarahita thayA pachI ja mokSa maLe che. AvuM draDhapaNe mAnanAra jIva pote rAgAdinA kAraNe karelAM pApone guru pAse zalyarahitapaNe nirmalabhAve jaNAve, prAyazcita laIne zuddha bane. AlocanA ke gurue ApelA prAyazcittanA pariNAme karmo pAtaLAM paDe che. AlocanA lIdhA pachI tenI pUrti karIne ArAdhaka sakala jIvasRSTi sAthe pote jANatA ajANatAM karelAM aparAdhanI kSamApanA kare che. uttama maraNa mATe Avazyaka evI kSamApanAthI kaSAya, mAna, abhimAna vagere maMda paDe che ane bhAvanA vadhatAM te badhA dUra paNa thAya che. graMthakAra Ama ahIM paMDitamaraNanI vidhi batAvI tenuM phaLa kahe che ke darzana, jJAna, cAritra, tapa e cAra ArAdhanAnA bhedathI je ArAdhaka utkRSTa ArAdhanA kare te karmarahita thaI te ja bhave mokSa meLave, jaghanya ArAdhanAne ArAdhe te sAta ATha bhavo saMsAramAM pharIne pachI mukti pAme che. nahIM to vaimAnika devalokamAM janme che. paMDitamaraNa meLavavA mATe aMtima ArAdhanA karavA mATenA sthaLa aMge graMthakAra kahe che ke parvatanI guphA, bakhola, smazAnabhUmi game tyAM ArAdhanA thaI zake, sAdhusamudAyapu gacchamAM paNa thaI zake. AtmAnI vizuddhatAnI AvazyakatA che te batAvatAM kahe che taraNAMno saMthAro athavA prAsukabhUmi kharo saMthAro nathI. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana manuSyano vizuddha AtmA ja kharo saMthAroche.5 paMDitamaraNa mATe anazana paNa Avazyaka che tema ahIM darzAvyuM che. tenAthI karmonuM saMvaraNa thAya. te saMvararUpI agni karmarUpI lAkaDAMne bALe. jJAnI AtmA jJAna, darzana, cAritrAdinI ArAdhanA karatAM thoDA samayamAM ja ghaNA karmo khapAveche. aMtasamaye navakAramaMtranuM eka pada gaNavAthI ke upayogapUrvaka sAMbhaLavAthI maraNa sudhare che ema kahIne aMtasamaye samabhAva jarUrI che te mATe mRtyunI vedanA vakhate zuM vicAravuM te ahIM kartAe batAvyuM che. sAdhake pote ema vicAravuM ke narakanI tIvra vedanA AgaLa A vedanA zA hisAbamAM che? atyAre mUMjhAyA vagara samabhAvathI sahIM le, manane majabUta ka2, 'saMsArarUpI raMgabhUmimAM dhIrajarUpI bala ane udyamarUpI bannara paherI sajja thayelo tuM moharUpI mallane haNIne ArAdhanArUpI jayapatAkAnuM haraNa kara.' ', ' aMte kahyuM - 'AvI hitazikSAthI sthira thayelo ArAdhaka samyak prakAre kALa karIne utkRSTa traNa bhava atikramI mokSa pAme.' .7 9 mukhyatve maraNane kendramAM rAkha ne khAyelAM prastuta prakIrNakanI ghaNI gAthAo maraNasamAdhine maLatI Ave che. maraNasamAdhikAra potAnA graMthanA aMte pote potAnI kRtinA AdhArazrotone gaNAvatAM ATha graMthonA nAma Ape che. temAM prastuta mahApratyAkhyAnano paNa samAvezache. 54 3. AturapratyAkhyAnaH aMtima kALe sAdhake AcaravA yogya ArAdhanAnuM nirUpaNa karatAM prastuta 5. 6. 7. 8. na vi kAraNaM taNamao saMthAro, naya phAsuyA bhumI / appA vastu saMthAro hopha viSuddho maLo nasla // 6 // (mahApratyAkhyAna) saMsAraraMgamajjhe ghiibalavavasAyabaddhakacchAo / (ma.pra.) tUNa mohamallaM harAhi ArAhaNapaDAgaM // 129 // ArAhaNovauttAM sammaM kAUNa suvihio kAlaM / rukSomaM ti,i mane jaMtu tamemna nevvALuM / zrUo II (ma.pra) maraNasamAdhi gAthA 661-663. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 55 graMthanA kartA vIrabhadragaNi che vIrabhadragiNino samaya vikrama saMvata 1008 athavA 1078 gaNAya che. 9 A prakIrNakanI racanAmAM gadya ane padyanuM mizraNa che. zarUAtanI dasa gAthAo pachI agiyAramA sUtramAM gadya levAmAM AvyuM che. bAkI pachI AkhuM prakIrNaka padyamAM che. 71 gAthAvALAM AturapratyAkhyAna prakIrNakasUtranI vRttinA racanAkAra bhuvanatuMgasUri che. tathA guNaratna gaNIe avacUrinI racanA karI che. 10 "Atura" eTale rogathI pIDAyelo athavA roganI pIDA, vedanAthI gherAyelo AtmA; pratyAkhyAna eTale niyama. Ama rogI AtmAne parabhavanI ArAdhanA karavAnA avasare karavA lAyaka pratyAkhyAnanI vivecanA athavA samajUti jemAM karI che te AturapratyAkhyAna. AturapratyAkhyAna prakIrNakamAM samAdhimaraNa pAmavA IcchanAra puNyavAna AtmAonA hita mATe paMDitamaraNa tathA bAlamaraNanuM saMkSepamAM nirUpaNa che. tathA rogIe aMtima samaye kevA bhAva rAkhavA tenI samajaNa ApI che. vaLI kahyuM ke, kAmabhogonI lAlasA choDavI joIe, kAraNa kAmabhogathI nivRtta thayA vinA koI kALe kAmabhogothI tRpti thatI nathI, ene samajAvavA mATe gAthA 51mA suMdara udAharaNa ApyuM che ke jema taraNAM ke lAkaDAothI agni ThaMDo paDato nathI, hajAro mahAnadIonA pANIthI paNa lavaNasamudra pUrAto nathI tema A AtmA koI divasa kAmabhogothI tRpta thato nathI balka enI jhaMkhanAnA pariNAma svarUpa taMduliyA malyanI mAphaka - phakta AhAranI IcchAthI sAtamI narake jAyache -durgatine pAme che. 9. paraNyasuttAI bhAga 1. pR.18. bRhaTTippanikAkAre paNa vIrabhadrano samaya saM.1078 kahyo che. 10. jaina graMthAvalI. pR.44. 11. tAhi va maLI tavaLagato vA nahiM na imo jIvo sakko tippeuM kAmabhogehiM // 51 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 56 vaLI, badhA karmomAM vadhu zaktizALI mohanIya karmane toDavA evI bhAvanA darzAvI che - kharekhara A saMsAramAM anAdithI huM duHkha bhogavI rahyo chuM tenuM mULa kAraNa padArtho uparanI mamatA che, A mamatAno huM tyAga karuM chuM. huM ekalo chuM, mAruM koI nathI, huM koIno nathI, mohane kAraNe mane duniyAnuM spaSTa darzana na thayuM evA mohane huM tajuM. AvI bhAvanA bhAvyA pachI potAnI thayelI bhUlonuM guru AgaLa jaI prAyazcitta levuM ane te prAyazcitta pUruM karavuM ema kahI ahIM graMthakAre prAyazcitta 'ApanAra gurunA guNo paNa batAvyAM che. aMtasamaye samAdhibhAva rAkhavAnI mahattA darzAvatAM kahyuM ke jeo asamAdhibhAvamAM eTale ke mithyAbhAvamAM rAce che tathA kRSNalezyAnA adhyavasAyomAM varte che tevA jIvo nidAnapUrvaka maraNane pAmI durlabhabodhipaNAne prApta kare che (gAthA 41)12 vaLI jeo zubhapariNAmapUrvaka, nidAnarahita maraNane pAme che teo samAdhimaraNanA yoge bhAvikAlamAM sulabhabodhipaNAne pAme che. samAdhibhAvane akhaMDita rAkhavA mATe zrI jinakathita zrutajJAnanA parizIlananI AvazyakatA che. paraMtu samartha manoyogane dharAvanAra AtmAo paNa maraNanA avasare bAra aMgarUpa zrutajJAnanuM ciMtana karI zakatAM nathI to te vakhate zuM karavuM? tenA viSe graMthakAra kahe che ke vItarAganA zAsanamAM koI paNa eka padanA ciMtanathI AtmA vAraMvAra saMvegane pAme che. te padanA vAraMvAra parizIlana mananathI te avazya ArAdhaka thAya che. Avo suvihita AtmA samAdhibhAvathI kALa karIne utkRSTathI traNa bhavamAM mokSa meLave che. vartamAnakALamAM jIvonA AyuSyano nAza thAya e acokkasa che, dhIrapuruSa tathA kAyara puruSa bannee maravuM paDe che. maraNanI bIka kone nathI lAgatI? tenA 12. miccharaMsaLatyA niyANA dasamIkADhI. iya je maraMti jIvA tesiM dulahA bhave bohi // 41 // 13. Mmi vi gama paNa saMve vIyarImati gacchai narI abhikkhaM taM maraNaM teNa mariyavvaM // 60 // ArAhaNIvautto kAlaM kAUNaM suvihio samma / 3o tiri bhave tUi nikaLyA || dara . (Atura.) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 57 javAbamAM kahyuM che ke jinavacanarUpI subhASitane meLavIne zubhagatino mArga meLavanArane maraNano bhaya raheto nathI. kAraNa AvA samAdhimaraNane pAmyA pachI vAraMvAra maravuM paDatuM nathI. jIvana-maraNanA pherA TaLI jAya che. Ama paMDitamaraNane icchanAra sAdhupuraSa mATe ghaNI upayogI mAhitI ahIM graMthakAre ApI che. prakIrNakanA aMte trilokanAtha zrI vIrabhagavAnane potAnA sarvadu:khono kSaya karavAnI vinaMtI karI che. vaLI kahyuM ke maraNanA avasare je AtmA dhIratApUrvaka, muMjhavaNarahitapaNe A prakIrNakanI vidhi mujaba paccakakhANane karaze te avazya zAzvata sukhanA sthAna mokSane meLavaze. 4 paMDitamaraNa viSayaka maraNasamAdhi prakIrNakamAM AturapratyAkhyAnanI ghaNI gAthAo maLe che. tema ja "mUlAcAra'nAme digaMbara graMthanI lagabhaga 19 gAthAo A prakIrNakane maLatI Ave che. 5 4. bhaktaparijJA - AturapratyAkhyAna prakIrNakanI jema A prakIrNakanA kartA paNa vIrabhadragaNi che. vIrabhadragaNinA viSe ApaNane sTeje khyAla Ave che ke teo mahAna jJAnI, tattvajJa, dhairyavAna muni hatA. temanA racelAM badhA (4) prakIrNakomAM temaNe maraNane kendramAM rAkhIne jainadharmanI viziSTa vAtonI rajuAta karI che. prastuta graMthamAM (173 gAthAomAM) paNa teoe jenuM varNana karyuM che teno viSaya aMtakAle gItArtha guru mahArAja lAyaka jIvane AhAranuM paccakakhANa kevI rIte karAve te che. tethI prakIrNakanuM nAma yarthArtha ja che. prAraMbhamAM mahAna prabhAvazALI zramaNa bhagavAna mahAvIrane namaskAra karI potAnA smaraNa mATe tathA parahita mATe bhaktaparijJA payagrAnI racanAno hetu 14. parva pannavaNA no #ArI madresAHiI ghIro amUDhasanno sI gacchai sAsayaM ThANaM / / 41 // 15. juo pariziSTa na. 1. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 58 batAvatAM vIrabhadragaNie ahIM mAnavabhavanI prAptinI durlabhatA darzAvI ane mAnavabhavamAM paNa jinezvaradevanA vacanonA zravaNanI durlabhatA batAvI che. pUrvanA punyanA yoge sAmagrI pAmelAM puruSoe ratnatrayInI ArAdhanA karI mokSanA rasika banavuM joIe ema upadeza Apyo che. saMsAranuM sukha asthira che, durgatinuM kAraNa bane ema che ema kahI jinAjJAnuM mahattva batAvyuM che. viSayonA sevanajanita sukho Aje kadAca TakI rahe paNa AvatIkAle te sukho avazya nAza pAme che. kAraNa ke viSayajanita sukho bhAvikALamAM kevaLa svapnanI jema smaraNapa rahe che. mATe samaju puruSo mokSanA svAdhIna, zAzvata ane nirupadravI sukhone ja Icche che. mokSanA sukhonI pAse devalokanA sukho paNa parama arthathI duHkha che kAraNa tenI zAzvatatA nathI ; ane manuSyalokanA sukho paNa dAruNa ne azAzvata che AvA sukhone meLavavAnI lAlasA na rAkhavI joIe. jinezvaradevanA vacanathI nirmala buddhivALA banelAM jIve jinezvaradevanI AjJAnuM ArAdhana karavuM, kAraNa jinanI AjJA e mokSanA anaMta sukho ane zAzvata sukhonI prAptinuM eka ananya sAdhana che.' samyaphadarzana, samyaka jJAna, samyaphacaritra, tapanuM niraticAra ArAdhana e jinezvaradevonI AjJA che. AnA vaDe karmano kSaya thAya che ane tethI saMsAranA sarva duHkhone TALanAruM te bhAvaauSadha gaNAya che. graMthakAre ArAdhanAnA parama aMga samAna samAdhimaraNanA ahIM traNa prakAra darzAvyA che. (1) bhaktaparijJA (2) IMginI (3) pAdopagamana. bhaktapariNA paNa be prakAre che-avicAra, savicAra. saMlekhanAnA sAmarthyathI rahita hoya tevAnuM samAdhipUrvakamaraNa te avicAra bhaktaparijJA maraNa. saMlekhanA karIne zarIrane durbaLa banAvI je samAdhimaraNane pAme te savicAra bhaktaparijJA. 16. bhaktaparijJA - gAthA 4. 17. bhaktaparijJA gAthA 6. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 59 savicAra bhaktapariNA maraNa koNa svIkArI zake tenA javAbamAM kahyuM - vartamAnamAM niravadya, suzIla sAdhu, zoka, hAsya jevA nokaSAyathI rahita, potAnA jIvananI spRhA vinAno, viSayasukhanI tRSNAthI mukta ane dharmaArAdhanAmAM satata udyamazIla, potAnA maraNakALane sAmAnya jANavAvALo, saMsAranI nirguNatAne samyapha prakAre jANanAra, rogagrasta dazA ke rogarahita dazAvALA puNyavAna AtmAo saMsAranI asAratAne vicAre ane pachI gurubhagavaMta pAse AvI bhaktaparijJAnI AjJA mAge. guru bhagavaMta paNa te samaye upadezamAM ema kahe che ke - "pUrvanA pApone AlocI, vratone pharI uccarI, sarva jIvarAzine khamAvI pachI bhaktaparijJA anazana svIkAravuM joIe ane manamAM satata evo vicAra rAkhavo ke huM dhanyachuM, lAkho bhavono prayatno pachI paNa na pAmIM zakAya evo dharma mane maLyo che je ciMtAmaNI samAna, kalpavRkSa samAna, amRtasamAna che." ( A pramANe hitazikSA ApyAM pachI guru mahApuruSonA draSTAMto Ape che jemanA zubhadhyAna sahitanI ArAdhanAnI yAdathI sAdhakane samatA, samAdhino bhAva lAvavAmAM saphaLatA maLe che. - anazana karanAra AtmAoe kevaLajJAnI, mana:paryavajJAnI vAto tevA prakAranA viziSTa jJAnInA jJAnanA baLathI AyuSyanuM nizcita jJAna meLavI mAvajIva vicarita sAgArika anazana levuM ane evA viziSTa jJAnIono viraha hoya ane tethI AyuSyanuM jJAna zakya na hoya tyAre niyatakAlIna sAgArika anazana svIkAravAnI vidhi che. vizuddha evA pariNAmathI bhaktapariNA anazananI jaghanyathI ArAdhanA karanAra zrAvaka saudharma devalokamAM maharphikadeva ane sAdhu sarvArthasiddha devalokanA sukhane pAme che - utkRSTa ArAdhanA karanAra zrAvaka azrutakalpamAM maharthikadeva ane sAdhu mokSanA anaMta sukhone meLave che. 18 aMte be gAthAomAM A pannAnuM mahattva batAvatAM kahe che- utkRSTathI aDhI dvIpamAM vartatA 170 tIrthakaronI saMkhyAnI jema 170 gAthAnA A pannAne je 18. bhaktaparijJA gAthA 169. ArAdhanA sAra-hemacandrasUri bhAvAnuvAdamAMthI. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana vidhipUrvaka bhaNe athavA sAMbhaLe, zubhabhAvathI parizIlana kare te puNyavAna jIvo zAzvata sukharUpa mokSane meLave che. 5. saMthAraga - saMstArakaH - 60 prastuta prakIrNakanA kartA ajJAta che ane tethI samayanI nizcitatA nathI. A prakIrNaka 122 gAthAovALuM che. nirmala cAritrAdinA sAdhaka munivaro potAnA jJAnanA upayogathI ke guru mahArAja pAsethI potAno aMtasamaya najIka jANIne vidhipUrvakanI ArAdhanA kare che te ArAdhanAnuM ahIM varNana che. sarva ArAdhanAomAM zreSThata2 ArAdhanArUpa saMthArAnI mahattA kartAe ahIM darzAvI che. praznottara zailIno ahIM upayoga thayo che. saMstArakanuM svarUpa jaNAvatAM kartA kahe che ke AtmAne sArI rIte tAre eTale ke zukladhyAna, kevaLajJAna, mokSano lAbha pamADe te saMstAraka. saMthArAnI zreSThatA darzAvavA mATe graMthakAre anekavidha upamAono upayoga karyoche. gAthA 17mAM saMthArAnI zreSThatA batAvatAM graMthakAra kahe che ke - jJAnanuM mahattva mokSanuM parama kAraNa hovAthI saMthAro suvihita AtmAo mATe anupama AlaMbana che. jinakathita A saMthAro guNonuM nivAsasthAna che, paramakalpa - AcArarUpa che ; tathA sarvottama zrItIrthaMka25da, mokSagati ane siddhadazA vagerenuM mULa kAraNa saMthAro che.19 vaLI saMthArAnI viziSTatA batAvatAM kahyuMche ke uttama puruSomAM zrI arihaMta paramAtmA, jagatanI badhI strIomAM tIrthaMkaranI mAtA, maNiomAM vaiDUryamaNi, sugaMdhI dravyomAM caMdana, ratnomAM vajra, vaMzomAM jinezvara devono vaMza, sarvakuLomAM zrAvakakuLa, gatiomAM siddhagati, sarva sukhomAM mokSanuM sukha, sarva dharmomAM zrI jinakathita ahiMsAdharma, sarva prakAranI zrutiomAM jinavacanarUpa zruti, sarva prakAranI siddhimAM samyak tattvarUpa AtmaguNanI siddhi, dhyAnomAM zukladhyAna, jJAnamAM kevaLajJAna, cAritromAM yathAkhyAta cAritra che, te ja pramANe saMthArAnA 19. medo paramaDAM paramAyayAM ti paramakho tti / paramuttama titthaya, paramagaI paramasiddhi tti // 17 // saMthAragapaiNNayaM. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 61 svIkAra dvArA karAtuM paMDitamaraNa (je mokSanuM kAraNa che te) zreSTha che.20 AvI kalyANakArI ArAdhanA devone paNa durlabha che. devalokanA 32 IMdro paNa samAdhipUrvakanA paMDita maraNanI manathI abhilASA rAkhe che. 21 gAthA 13mAM to saghaLA guNomAM zramaNyapaNAnI pradhAnatA kahI ane enAthI paNa adhika saMthArAnI mahattA batAvI. saMthArAnI ArAdhanA kyAre svIkArAya? kayAM AlaMbanathI thAya? evA ziSyanA praznanA javAbamAM guru mahArAja kahe che "jenA mana, vacana, kAyAnA zubhayogo sIdAtA hoya, aneka rogo utpanna thayAM hoya, maraNakALa najIka hoya to te samaye svIkArAyelo saMthAro vizuddha che." .. saMthAro svIkAratAM pahelAM sAdhaka gurunI pAse nirmaLabhAvapUrvaka doSonI AlocanA le che, traNa prakAranA zalya, cAra kaSAyono tyAga karanAra, pAMca mahAvratonA pAlanamAM tatpara, chajIvanikAyanI rakSAmAM tatpara, hiMsAnA pApathI virakta, sAte prakAranA bhayathI rahita buddhivALA, ATha jAtinA madathI rahita, nava prakAranI bahmacaryanI guptinuM vidhi mujaba pAlana karanArA, dasa prakAranA yatidharmano nirvAha karavAmAM kuzaLa evo mahAbhAga sAdhu saMthArAne svIkAre te suvizuddha saMthAro gaNAya. saMthArA mATeno samaya:- saMthAro svIkAravA mATe samaya lagabhaga hemaMta Rtu zreSTha che, varSAkAlamAM aneka tapone sArI rIte karIne sarva avasthAone vize hemaMta RtumAM je mahAbhAga sAdhu saMthArA para ArUDha thAya che te paMDitamaraNa pAme che.23 vidhiH- saMthArAne svIkAranAra sAdhu saMghasamudAyanI vacamAM gurunA Adeza mujaba AgArIpUrvaka cAra athavA traNa AhAranuM paccakakhANa kare che ane kevaLa prAsukajaLanuM pAna kare che pachIthI te paNa choDI de che. 20. saMthAraga paSNaya, gAthA. 5,6,7. 21. chaThThA bhugo tevA vi turaM yudaM tiSThiA batIsaM devidA jaM taM jhAyaMti egamaNA / / 22. saMthA. paI. gAthA. 37,38,39,40. 23. saMthA. paI. gAthA. 37,38,39,40. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana sakalasaMghanI sAthe te kSamApanA kare che - "pUrve mana, vacana, kAyAnA yogathI karavA, karAvavA ke anumodavA dvArA meM je koI aparAdha karyA hoya te sarvane khamAvuM chuM." 62 hitazikSA H- saMthAro svIkAryA pachI pUrvanA azubha karmanA yoge jo koI sAdhaka muni vedanA pAme to te vakhate gItArtha niryAmako tene samatA apAvavA bAvanA caMdana jevI hitazikSA Ape che - "he vineya ! tuM sAvadhAna thA, naraka tiryaMca, devagati ane manuSyagatimAM teM kevA kevA duHkho bhogavyAMche? janma maraNarUpa reMTanA sadA cAlu rahetAM AvartAvALA saMsAramAM anaMtakALa tuM bhaTakyo che, mATe vartamAnanA duHkhothI mUMjhAIza nahIM ane ArAdhanAne bhUlIza nahIM. maraNa jevo mahAbhaya nathI, janma jevuM koI duHkha nathI. janma maraNarUpa mahAbhayonA kAraNarUpa zarIranA mamattvabhAvane tuM chedI nAkha. zarIra ane AtmAne bhinna mAna, pUrvanA azubha karmanA udaye utpanna thayelI vedanAne samabhAvathI sahI le ane tema karIne azubhanA laMkanI paraMparAnI velaDIne mULathI halAvI nAkha." vaLI AgaLa kahe che, "pUrve atyaMta dhIravRttine dharAvanArA maharSio jaMgalamAM koInI paNa sahAya vagara dhyAnamAM rahetA ane tyAM jaMgalI jAnavaronI dADhamAM AvavAM chatAM samAdhibhAvane akhaMDa rAmatAM, he suvihita ! dhIra ane svastha manovRttivALA nirmAmaka sAdhuo tane sahAya karanAra che, to tuM samAdhibhAvane TakAvI rAkha ane uttama arthane sAdha." lAbha :- vidhipUrvaka saMthArA para ArUDha thayelA kSapakane prathama divasathI lAbhanI prApti thAya che, kAraNa viziSTha prakAranA zubha bhAvothI saMkhyAta bhavonI sthitivALA sarva karmo te pratyeka samaye khapAve che. tRNa athavA ghAsanA saMthArA para hovA chatAM te cakravartI ane devatAonA sukha ane AnaMda karatAM vadhu sukha meLavI zake che, kAraNa jainazAsanamAM mokSaprApti mATe lAMbA varSakALane gaNatAM nathI kevaLa ArAdhaka AtmAonI apramatta dazA para saghaLo AdhAra che.24 24. saMthA. paI. gAthA. 37,38,39,40. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 63 guru tathA vaDIlonI prazaMsA tathA hitazikSAthI sthira banelo te kSapaka dhIratApUrvaka sarvakarmane khapAvavApUrvaka te bhavamAM athavA trIjA bhavamAM avazya siddhi pAme che. 25 upasaMhAramAM graMthakAre saMthArAne svIkArIne sadgatine pAmelAM zramaNa puruSone prArthanA karIne kahyuM ke amone paNa sadAne mATe zAzvata, svAdhIna, akSata sukhonI paraMparA Apo." maraNasamAdhimAM A prakIrNanI 7thI 8 gAthAo maLe che. samAna viSayavALA A gucchamAM "maraNasamAdhinuM sarvazreSTha sthAna che. ahIM pahelAM teno paNa sAmAnya paricaya Apela che. 6. maraNasamAdhi prakIrNaka-paricayaH AgaLanA pAMca prakIrNakonI tulanAe vadhu gAthAsaMkhyA, vistRta nirUpaNa, aneka draSTAMto Adi hovAthI jANe ke e pAMceno saMgrahana hoya tema maraNasamAdhi prakIrNaka sauthI mahattvapUrNa che. AgamonA samayathI ja uttama maraNa aMgenuM sAhitya ApaNane maLe che. 28 zrI AcArAMgasUtra, zrIsthAnAMgasUtra tathA zrI bhagavatIsUtramAM maraNa, bAlamaraNa - uttama maraNa aMgenI vAto ApaNane jANavA maLe che. te pachInA samayamAM paNa te te kALe vidvAno tathA aneka sthavira bhagavaMto dvArA A viSaya para lakhANa thayuM che. te samaye A rIte uttama maraNane pAmelAM viralA puruSonA draSTAMto paNa ApaNane temAMthI jANavA maLe che. prastuta karaNasamAdhi graMthamAM paNa maraNane kendramAM rAkhI uttama maraNa - tenA prakAro - tenI prApti mATenI rIta vagere ghaNI bAbatonuM nirUpaNa thayuM che ane tethI ja tenA bIjA nAmo jevAke - "maraNavidhi' ane 'maraNavibhakti paNa che. 25. ejana. gAthA 51. 26. ejana. gAthA 116. 27. pariziSTa - 1. 28. juo A pustakanuM prakaraNa 3. muddo 1. maraNanA prakAro. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana graMthanA kartAajJAtache. kartAe graMthamAM koI jagyAe potAnA nAmano ullekha karyo nathI. tema ja bIje kyAMya paNa evo ullekha maLato nathI. tema chatAM kartA atyaMta dhIra, gaMbhIra, tattvajJa, sthavira bhagavaMta hovA joIe e nizcita che. 64 samagra graMtha padyamAM che. gAthA chaMda ahIM vaparAyo che. prAcIna nirdeza pramANe graMjInA pAMca uddezaka hatA. hAlamAM te pramANe uddezaka nathI. jo ke saMbhavita pAMca uddezaka meM A ja prakaraNamAM graMthanI bhASA tathA zailInI carcAmAM rajU karyA che.(pRSTha 75) pUrvanA aneka AgamagraMtho tathA guru paraMparAno AdhAra laI kartAe ahIM samAdhimaraNanI viziSTa carcA samagratayA karI che. vaLI anya prakIrNakagraMthomAM paNa maraNasamAdhinI gAthAonuM maLatuM sAmya tathA graMthanI samAptimAM kartAe noMdhelA ATha AdhArasroto uparathI prastuta graMtha eka saMgrahagraMtha kahI zakAya. balke prAraMbhamAM kartA pote ja kahe che H '' '' samaNassa uttimaThThe maraNavihIsaMgahaM vocchaM / praznottara zailIno ahIM upayoga thayoche. guru-ziSyanA saMvAdarUpe graMthano AraMbha thAya che. ziSyane maraNasamAdhi vize jANavAnI IcchA hatI, tenI pUrti AcAryazrI potAnA jJAnathI ane anubhavathI kare che. potAnI vAta saraLatAthI ane sugamatAthI ziSyane ane te dvArA ApaNA gaLe utare te mATe uttama maraNane AnuSaMgika ghaNI vAto karIche. jema ke : jJAnArAdhanA, darzanArAdhanA, cAritrArAdhanA, AlocanA, saMlekhanA, zalyarahitapaNuM, vinayanuM svarUpa, prAyazcitta devAno tathA levAno vidhi, prAyazcitAdithI thatI AtmAnI nirmalatA, upadhine vosirAvavAnI bInA, tapamAM prayatnazIla banavAnI sUcanA, parikarmano vidhi, niryAmakanuM svarUpa, Arta-raudra dhyAnano tyAga karavAnI sUcanA, maraNakALe AvI paDatI vedanAne samabhAvathI sahana karavI, ane tenA samarthanamAM samabhAvathI vedanA, upasarga ke parISahane sahana karI, uttama mRtyune bheTanAra aneka mahApuruSonA draSTAMto ApyAche. kharekhara to samagra graMthano 1/3 bhAga AvI rIte uttama maraNane pAmelAM ucca koTinA munio ane anya naranArIo tathA tiryaMconA udAharaNomAM rokAyelo che.29 29. maraNasamAdhi gAthA 409 thI 524. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 65 maraNasamAdhi prakIrNaka sau prathama I.sa. 1927mAM Agamodaya samiti taraphathI "catu zaraNAlimaraNasamAdhyanta prakIrNaza'mAM prakAzita thayuM. te pachI paM. amRtalAla bhojake paISNayasuttAI-1mAM prakIrNakonA saMpAdana samaye prastuta karaNasamAdhine prakAzita karyuM. temaNe vAparelI hastaprata tathA tADapatra sivAya bIjI paNa hastalikhita prato pATaNabhaMDAramAM sacavAyelI che, jenA kramAMka tathA vigata huM nIce ApuM chuM je vidvAnone kadAca upayogI thAya.30 prastuta graMthanI ATalI badhI prato maLe che, je tenuM te samayamAM mahattvadarzAve (ka) kartA tathA samaya: maraNasamAdhi graMthanA kartAe koI paNa jagyAe potAnA nAmano ullekha karyo nathI, anyatra paNa kartAno ullekha thayo nathI. tethI kartA vize sIdhI rIte ApaNane koI paNa jANa thatI nathI, paraMtu temanI kRtine tapAsatAM, temaNe carcelAM gahana viSayano vicAra karIe to kartAnI vidvattA vize koI zaMkA rahetI nathI. koI samartha AcArya bhagavaMta athavAsthavira bhagavaMta A graMthanA racanAkAra hovA joIe. jeo tattvajJa, sAdhunA AcArone mAnanArAM, samyaka jJAnamAM 30. pATaNa bhaMDAra-hastalikhita graMthonuM sUcipatra bhAga-1. 1. kramAMka 663- maraNasamAdhi- 14 patra. 2. " 666- maraNavibhakti 661 gAthA- 50-80. 3. " 665- maraNasamAdhi. gAthA 39-48. 4. " 902-maraNasamAdhi prAkRta gAthA - 169-196. * pATaNa bhaMDAra bhAga-2. kramAMka nAma ( patra bhASA gAthA saMvata 1. 6569(1) maraNavidhi 38 prAkRta - - 2. 684 18 " - - 3. 10559(8) " ( 48-92 " para vi.sa. 1554 4. 9447(8) maraNavizodhi 23-24 " - 5. 1890 maraNasamAdhi 13 " - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 66 AsthAvALA, prAyazcita ane AlocanA vidhinA niSNAta, AcArya tathA niryAmakonA guNonA jANakAra, AgamamAM draDha zraddhAvAna, paMDitamaraNanA prazaMsaka, jIvanamAM tathA mRtyu samaye samAdhinI AvazyakatAnA AgrahI hovA joIe. prastuta graMthamAM kartAnI AgavI sUjha dekhAI Ave che. paMDitamaraNane kendramAM rAkhIne tene AnuSaMgika vAtonuM eTaluM suMdara jALuM banAvIne temaNe mUkyuM che ke uttamamaraNarUpe samAdhinI mahattA ApoApa dekhAI Ave. graMthakAre pote ja potAnI kRtine saMgrahagraMtha kahI, saMgraha mATe pote vAparelAM graMthono ullekha paNa karyo che. je ATha graMthono temaNe ullekha karyo che, te badhA maraNanA viSayane lakSIne ja racAyelA che. samayaH ApaNe AgaLa joyuM ke prastuta graMthanA kartA ajJAta che. tethI ApaNe tenI racanAnA samaya viSe paNa ajANa chIe. tema chatAM samayanI tAravaNI kADhavA mATe ApaNe nIcenA muddAo dvArA koziza karIzuM. (a) pUrvasImA -maraNasamAdhi graMthamAM thayelAM graMthonA ullekha, uddharaNo ane anya AMtarika purAvA. (ba) uttarasImA -anya graMthomAM thayela maraNasamAdhino ullekha. (a) pUrvasImA: ApaNe jANIe chIe ke prastuta graMtha ekasaMgrahagraMtha che. kartAe ghaNe ThekANethI gAthAo laIne maraNa, tenA prakAro, uttamamaraNa tathA tene mATe Avazyaka ghaNI vAtonuM suMdara saMkalana karI, graMthane AgamagraMthomAM AgavuM sthAna ApyuM che. je je graMthomAMthI temaNe gAthAo lIdhI che, te nIce pramANe che, jenA AdhAre prastuta graMthanI racanAnA samaya vize aTakaLa paNa lagAvI zakIe - 31. maraNavibhakti, maraNavisohi, maraNasamAdhi, saMlehaNasuya, bhattapariNA, AurapaccakakhANa, mahApaccakakhANa, ArANA paUNaya. (ma.sa.gAthA 661 thI 663). Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 67. (1) bRhatkalpasUtra :- prastuta karaNasamAdhikAre bRhatkalpasUtramAMthI 4 gAthAo lIdhI che. (gAthA naM. 62, 128, 135, 160) bhadrabAhusvAmInI bIjI racanA nizIthasUtramAMthI prastuta graMthakAre 13 gAthAo lIdhI che. bRhalpa bhadrabAhusvAmInI racanA che. teo zrutakevaLI hatA. 14 varSa sudhI temaNe yugapradhAnapadane zobhAvyuM hatuM. sthUlabhadranA teo guru hatA. bhadrabAhusvAmIno samaya I.sa. pUrve 357nI AsapAsano gaNAya che.34 prastuta graMthakAre temanI racanAno upayoga karyo eTale prastuta graMthano samaya ApoApa bhadrabAhu pachIno thAya. 2) prastuta karaNasamAdhikAre potAnI racanA mATenA je AdhArazrotonI vAta gAthA 661 thI 663 mAM karI che jenI carcA meM A ja prakaraNamAM prastuta graMthanI zailImAM pRSTha 73 karI che.) temAMthI maraNavibhatti, bhaktaparijJA, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna graMthano ullekha naMdIsUtramAM che. naMdIsUtrano samaya vi.saM. para3no eTale ke pamI sadIno che. AThamAMthI moTA bhAganAnI racanA te pUrve thaI hatI. ApaNA graMthakAre emanAmAMthI AdhAra lIdho che, tethI nakkI thAya che ke, naMdIsUtranA samaya sudhI prastuta graMthanI racanA thaI na hatI, paraMtu tenA pachI thaI haze. 3) prastuta maraNasamAdhikAre niryuktiomAMthI ghaNI gAthAo upayogamAM lIdhI che. AcArya bhadrabAhubIjAe ghaNI niyuktionI racanA karI che. temano samaya I.sa. 500no manAya che. pAMcamIthI chaThThI zatI sudhImAM emaNe aneka racanAo karI, temAMthI prastuta graMthakAre nIce pramANe niyuktiomAMthI gAthAo lIdhI che. 32. juo pariziSTa naM. 1. 33. " " 34. jaina sAhityakA bRhada ItihAsa bhAga-1. becaradAsa dozI-pR.53. 35. jaina dharma ke prabhAvaka AcArya. sAdhvI saMghamitra-jaina vizvabhAratI prakA.pR.464. I.sa. 1986. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 68 Avazyaka niryuktimAMthI 8 gAthAo piMDaniryuktimAMthI 2 gAthAo odhaniyuktimAMthI 8 gAthAo uttarAdhyayana niryuktimAMthI ra gAthAo dasavaikAlika niryuktimAMthI 1 gAthA Ama, prastuta racanAno samaya pamI zatInA uttarArdha pachIno hoI zake. 4) jIvakalpa sUtramAMthI prastuta graMthakAre 24 gAthAo lIdhI che, tathA vyavahArabhASyamAMthI 20gAthAo ahIM levAmAM AvI che. banne graMtho-jItakalpa tathA vyavahArabhASyanA kartA jinabhadragaNi kSamAzramaNa che. jinabhadragaNino samaya lagabhaga vi.sa. 546-650no che. AthI prastuta karaNasamAdhigraMthano samaya vikramanI 6ThThI zatI pachIno thayo. 5) I.sa. nI 8mI zatAbdImAM thayelAM haribhadrasUri racita "paMcAzaka' sUtramAMthI prastuta graMthakAre 5 gAthAo lIdhI che, A uparathI lAge che ke 8mI zatAbdI sudhI prastuta graMtha lakhAyo na hato. 6) judA judA samaye lakhAyela prakIrNaka graMthomAMthI ghaNA prakIrNakonI gAthAo maraNasamAdhine maLatI Ave che. jema ke - ka.mahApratyAkhyAna-prastuta karaNasamAdhi ane madhyapratyAkhyAnanI 66 gAthAo samAna che. pratyAkhyAnano samaya Amato nizcita nathI, paraMtu pamI zatInI AsapAsano kahI zakAya che, kAraNa naMdIsUtra tathA pAkisUtramAM teno ullekha che. kha. naMdasUtra tathA pAkSikasUtramAM ullekha thayela caMdrAvedhyaka prakIrNakamAMthI paNa maraNasamAdhi graMthanI sAta gAthAo maLatI Ave che. ga. te ja pramANe saMthAraga paDNayanI paNa ATha gAthAo maraNasamAdhine maLatI Ave che. 39 36. jainAgama svAdhyAya. pR.337. 37. juo pariziSTa na. 1. 38. juo pariziSTa na. 1. 39. juo pariziSTa naM. 1. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana gha. vyavahArasUtranA bhASyamAM jeno ullekha thayelo che tevA titvogAlI prakIrNakanI 2 gAthAo samAna che. 69 Da. vikramanI 11mI zatImAM thayelAM vIrabhadrAcAryakRta Au2paccakkhANanI 16 gAthAo tathA temanI ja racelI ArAdhanApatAkAnI 10 gAthAo prastuta maraNasamAdhine maLatI Ave che.41 ca. abhayadevasUrinI ArAdhanA prakaraNanI 7 gAthAo samAna che. abhayadevasUrino samaya 11mI thI 12mI zatInI vacceno manAyache.42 7) prastuta graMthanA ATha AdhArazrotomAMthI bhaktaparijJA, AturapratyAkhyAna tathA ArAdhanApatAkAnA racayitA vIrabhadracAryache. vIrabhadracAryano samaya vi.sa. 1078 athavA 1008 no manAyache. bRhaTTippanikAmAM paNa ArAdhanApatAkAnA racanAkAra tarIke zrI vIrabhadrAcAryano ullekha karI temano samaya vi.sa. 1078 eTale ke I.sa. 1022 no batAvyo che.43 vIrabhadrAcAryanI kRtio prastuta graMthanA samayanA praznanA nirAkaraNamAM khUba ja mahattvano bhAga dharAveche. temanI kRtio lagabhaga samAna viSayane dharAvanArI che. temanI kRti catuHzaraNa prakIrNakamAM uttama maraNa mATe arihaMtAdi cAranuM zaraNa, sukRta anumodanA tathA deSkRta gahanI carcA karIche. maraNasamAdhi graMthamAM paNa te ja pramANe uttama maraNa mATe jarUrI vigatonA saMdarbhamAM A badhI vAtonuM nirUpaNa karyuM che. vaLI, temanA racelA bhaktaparijJAmAM tathA maraNasamAdhimAM viSayanuM ghaNuM sAmya che jema ke - arihaMtapadanA namaskArathI pApano cheda thAya che te vAta bhaktaparijJA gAthA naM. 77mAM kahI, te ja vAta maraNasamAdhimAM gAthA 294, 295 tathA 303mAM Aveche. pAMca mahAvratonA rakSaNa mATenI vAta bhaktaparikSA gAthA 101, 107 ane maraNasamAdhi gAthA 258, 263 mAM karavAmAM AvI 40. juo paINayasuttAI bhA.1. prastAvanA. pR.56. 41. juo pariziSTa naM.1. 42. jaina dharma ke prabhAvaka AcArya. pR. 464. 43. paINasuttAI bhA.1. pR.18. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana che. karmanA udaye AvI paDelI vedanAne sahana karavI, te bhaktaparijJA gAthA 156 ane maraNasamAdhi gAthA 406, 409mAM kahI che. AlocanA, zalyauddharaNanI vAta bhaktaparijJA gAthA 19 ane maraNasamAdhi gAthA 49mAM kahIche. 70 taduparAMta, jIvananI aMtima kSaNomAM AvI paDelI vedanAne samabhAvathI sahana karanAra mahApuruSo jevA ke - cANakya, avaMtisukumAla, sukozala muninA draSTAMto paNa banne graMthamAM che. AturapratyAkhyAna ane samAdhimaraNanI paNa 17 gAthAo ekasarakhI jovA maLeche.44 uparAMta, samagra graMthamAM je vAta karavAmAM AvIche, tenA ghaNA bhAvone maraNasamAdhikAre jhIlyAM che, ane potAnA graMthamAM sthAna ApyuM che. jema ke maraNasamAdhi gAthA 217 ane Au2paccakkhANa gAthA 29, maraNasamAdhi gAthA 288 AurapaccakkhANa 52, ma.sa.gAthA 208 AurapaccakkhANa gAthA 53, ma.sa.gAthA 256 ane A.5.gAthA 57-samAna bhAvavALI gAthAoche. ArAdhanApatAkA nAmaka 2 graMthoche. 1) prAcIna AcArya viracita 2) vIrabhadrAcAryakRta. prastuta graMthakAre bannemAMthI ga thAo lIdhI che.45 pUrvasImA nakkI karavA upara 7 zuddAmAM ApaNe joyuM ke, prastuta saMgrahIta gAthAochellAmAM chellI 11mI zatInA graMthakAromAMthI lIdhelIche. prastuta graMtha Ama 11mI zatInI pachI lakhAyelo mAnI zakAya. (ba) uttarasImA H (1) jaina graMthonA sUcipatra bRhaddhi panikAmAM prastuta graMthano ullekha jovA maLe che. temAM prastuta prakIrNakanuM nAma maraNasamAdhi jache ane gAthA 656 noMdhIche. bRhaTTippanikAno samaya lagabhaga I.sa. 1566nI AsapAsache.46 emAM prastuta maraNasamAdhino ullekha sAbita kare che ke, e pahelAM graMtha lakhAI gayo hovo joIe. bRhaTTippanikAkAra sAme te hovo joIe. 44. juo pariziSTa naM. 1. 45. juo pariziSTa naM. 1. 46. jaina sAhitya kA bRhad ItihAsa. bhA.1, pR.38. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 71 (2) pATaNanA bhaMDAramAM hastalikhita pratonA sUcipatramAM prastuta graMthano ullekha maLe che, je A pramANe che- sUcipatra naM. 10556 (8) maraNavidhi patra 48-72. gAthA 6pa2 prAkRta." . prastuta graMthamAM jo ke, 663gAthAo che, paNa te mATe to ema mAnI zakAya ke, amuka gAthAo pAchaLathI prakSipta thaI hoya, kAraNa samagra graMtha to ArAdhanA viSayaka che. ArAdhanAne lagatI vAto pharI pharIne thatI ja rahe che. upara noMdhAI che, te hastalikhita pratono lakhANa samaya vi.saM. 1554 eTale ke I.sa. 1498 che, eTale ke A samaya pahelAM prastuta graMtha lakhAI gayo hato. (3) AcArya jinaprabhasUrie "vidhimArgaprapA' graMthamAM AgamonA svAdhyAyanI vidhinuM varNana karyuM che, temAM 51 AgamagraMthono ullekha nAma sAthe karyo che. aMga, upAMga pachI, prakIrNaka graMthonA ullekha samaye 37mAM sthAne maraNasamAdhi nAma tyAM Ave che. AnA uparathI sAbita thAya che ke zrI jinaprabhasUrinA samaya pahelAM, eTale ke I.sa. 1306nI pahelAM prastuta graMthanI racanA thaI gaI haze. AgaLa ApaNe joyuM ke, pUrvasImA tarIke graMthane 11mI zatInI pachI mUkI zakAya ane ahIMuttarasImAmAM prastuta graMthano sarvaprathama ullekha I.sa. 1306mAM maLe che, tethI 13mI zatInI pahelAMno kALa nizcita che. TUMkamAM, maraNasamAdhi prakIrNaka I.sa.nI 11mI zatI ane 13mI zatInI vaccenA kALamAM racAyuM hovuM joIe. (kha) bhASA ane zailIH maraNasamAdhigraMthanI bhASA ardhamAgadhI che. Agama sAhityanA pAchaLanA graMtho, je mahArASTra mizrita ardhamAgadhImAM lakhAyelAM che, te ja bhASA ahIM paNa vaparAI che. keTalAMka dezya zabdo jevA ke-3DI, paMta, saDhALa, pada, malluM ahIM vaparAyelAM jovA maLe che. sAmAsika zabdono paNa ahIM puSkaLa pramANamAM upayoga thayo che. uparAMta apabhraMzanI chAMTa koIka ThekANe jaNAya che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 72 bhASA atyaMta saraLa ane pravAhI che. samagra graMtha padyabaddha che. kartAe ahIM gAthA chaMdano upayoga karyo che. * prAcInakALathI ja uttama maraNano prazna carcAspada rahyo che, ane tethI AgamamAM Thera Thera ane te pachI pAchaLanA graMthomAM paNa ghaNI jagyAe samAdhi ane uttama maraNanI carcA thayelI che. prastuta graMthakAre potAnA viSayane saMlagna ghaNI vAto, ghaNA bhAvo, ghaNI gAthAo, te te AgamagraMthomAMthI tathA samartha AcAryonA racelAM graMthomAMthI lIdhI che. keTalIka prAcIna saMgrahagraMthonI dvAragAthA paNa kartAe ahIM mUkI che. vaLI gAthAonuM punarAvartana ahIM ghaNuM jovA maLe che. (jo ke, eka ja viSaya pharIpharIne carcavAno Azaya tenI gaMbhIratA ane mahattva raju karavAno paNa hoI zaka.) dA.ta. zalyanuM uddharaNa keTaluM badhuM Avazyaka che, te 101mI gAthAmAM batAvI dIdhA pachI pharIthI "AurapaccakakhANa'nA mathALA heThaLa 224naMbaranI gAthAmAM mUkyuM. te ja pramANe, gAthA naM. 111 ane 228mAM paNa eka ja viSaya - bhAvazalyanA nahIM uddharavA dvArA durlabhabodhipaNAnI prApti tathA anaMta saMsAranI prAptinI vAta che. 110mI gAthA tathA 227 mI gAthAmAM paNa samAna viSaya che. gAthA naM. 120 tathA 222mA AlocanAnI vAta karatAM kahe che - "jinezvarono je je aparAdha karyo, te sarvanI mAphI mAMguM chuM." ArAdhanAkALa daramyAna eTale ke, jIvananA aMtima samaye IdriyonA sukhamAM laMpaTa jIva kevo muMjhAya che, te gAthA 166 ane gAthA 286mAM batAvyuM che. tAtvika muddAne anulakSIne graMtha lakhAyo hovAne kAraNe pAribhASika zabdo tathA tattvanI ghaNI ghaNI vAto ApaNane jANavA maLe che. jo ke, amuka jagyAe artha saMdigdha paNa rahe che. 47. juo pariziSTa na.1. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 13 zailI - prastuta graMthamAM praznottara zailIno upayoga thayo che. prAraMbhamAM ja ziSya guru samakSa maraNasamAdhi vize jANavAnI IcchA vyakta kare che. icchAmi jANiuM je maraNasamAhi samAseNaM // 7 // - ane uttaramAM guru kaheche, tIrthakaroe je pramANe batAvyuM che, te pramANenI abhyadyata maraNa aMgenI vigata huM tane jaNAvIza. suNa dANi ghammavacchala / maraNasamAhi samAseNaM // 10 // ziSya karelo prazna ane gurunA uttaramAM kartA ApaNane maraNanA praznanuM viziSTa vizleSaNa karI batAvI aMtima samaye jIvane samAdhi kevI rIte maLe? te mATe zuM zuM jarUrI che? te badhI vigato jaNAve che. prAraMbhamAM maMgalAcaraNanA samaye ja kartA kahe che, samA ttimatte maravidhI saMdaM vo che i ? " kartA pote ja potAnA graMthane saMgrahagraMtha mAne che, tema ja pote prastuta graMtha mATe ATha graMthono AdhAra lIdho che, e paNa graMthanA aMte AvelI traNa gAthAomAM ullekhe che.48 A traNa gAthAo jaina sAhityanA bRhada ItihAsamAM jagadIzacandra jaina tathA mohanalAla mahetA prakIrNakane aMte nodhelI mAne che. marasidhyattara prakIrNa vazamamAM AcArya sAgarAnaMdasUrizvarajIe paNa prastuta graMthanI gAthAo 663 kahIne prakIrNakamAM samAviSTa karI che. paraMtu paINayasuttAI bhAga-1 mAM prakAzita maraNasamAdhimAM zrI amRtalAla bhojaka prastuta prakIrNakanI gAthAo 661 lakhI che ane AdhArazrotono ullekha karatI traNa gAthAo TippaNamAM mUkI che. vAstavamAM, prastuta graMthanA samayanA nirNayane aMge te ghaNo moTo purAvo sAbita thAya ema che. (ga) traNa gAthAonA bhAvAnuvAda pramANe prastuta karaNasamAdhinA racanAra ja potAnA graMthanuM bIjuM nAma "maraNavibhakti Ape che) potAnI racanA mATe 48. zrI maraNasamAdhi gAthA 661 thI 663. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana lIdhelAM je ATha graMthono AdhAra tarIke ullekha kare che te A pramANe : 1) maraNavibhakti 2) maraNavisohI 3) maraNasamAhi 4) saMlehaNasuya 5) bhattapariNA 6) AurapaccakakhANa 7) mahApaccakhANa 8) ArANA paISNa. - 1) maraNavibhakti - naMdIsUtramAM jeno ullekha che te maraNavibhakti hovuM joIe. maraNanA bheda, prakAro vagere maraNane lagatI vAtovALo A graMtha hovo joIe, jemAMthI prastuta graMthakAre gAthAo lIdhI che. 2) maraNavisohI - pAlikasUtramAM "maraNavisohI' nAmano ullekha che.* maraNane vizuddha karanAra saghaLI vAtonI ahIM vistAra haze, jemAMthI prastuta graMthakAre ghaNI gAthAo lIdhI haze. (3) maraNasamAdhi- prastuta graMthakAre ullekha karelo maraNasamAdhigraMtha kyArano haze te kahI zakAtuM nathI. paraMtu prastuta graMthanI racanAnA samaye temanI pAse te graMtha (maraNasamAdhi) hovo joIe. jemAMnI ghaNI vAtone prastuta graMthamAM kartAe saMkalita karI lIdhI haze ane tethI mULa maraNasamAdhi graMthanI jarUrata na rahetAM te kadAca lupta thayuM hoya. prastuta graMthanA kartA mULa "maraNasamAdhi graMthathI eTalAM prabhAvita thayA ke temaNe potAnI kRtine paNa "maraNasamAdhi' tarIke apanAvI. jemAM gAthA naM. 325 pachI mahadaMze samAdhinI ja carcA temaNe karI che. 4) saMlehaNasurya - saMlekhanAnuM varNana karatuM zrata. prastuta graMthamAM saMlekhanA, tenA prakArone AvarI letI lagabhaga 33 gAthAo che (gAthA naM. 176 thI 269). bAhya ane atyaMtara saMlekhanAnA varNana samaye kartAe saMlehaNAsuyano upayoga karyo haze ane tethI ja kadAca gAthA naM. 661 pachI "ti saMjohanasuya' kartAe mUkyuM che. jo ke, evuM banI zake ke uparokta ti saMjogasuya' zabdo AgaLa pAchaLa thaI gayA hoya. 49. zrI pAkisUtra-zramaNa sUtrAdisaMgraha-mUlacaMda jhaveracaMda. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 75 5) bhattapariNA - aMta samaye AhAranA pratyAkhyAna karavAnA viSayane mukhyatve carcatA A graMthano pAkisUtramAM ullekha che.50 6) AurapaccakakhANa - asAdhya rogathI pIDAtA sAdhakane aMtima samaya najIka jANIne karAvavAmAM AvatAM paccakhANanI mukhyatve carcA karato A graMtha che. jeno ullekha naMdIsUtra cUrNimAM maLe che." - vIrabhadrAcArye paNa bhattapariSNA tathA AripaccakakhANa nAmaka kRti lakhI che. A banne graMthonI sarakhAmaNI maraNasamAdhigraMtha sAthe A prakaraNamAM prastuta graMthanA samayanI carcAmAM meM karI che. 7) mahApaccakakhANa - ghaNo prAcIna graMtha che. teno ullekha naMdIsUtracUrNimAM maLe che. prastuta graMthakAre lagabhaga 65 thI 70gAthAo mahApaccakakhANamAMthI lIdhI che.pa3 8) ArAhaNA paINa - ArAdhanA prakIrNaka. "ArAdhanA' nAmadhArI ATha prakIrNako che, tathA digaMbara graMtha bhagavatI ArAdhanA ane mULAcAramAM paNa ArAdhanAnI ja mukhyatve carcA che. ATha prakIrNako nIce mujaba che. * ka) prAcIna AcAryaviracita ArANA paDAgA kha) vIrabhadrAcAryakRta ArAhaNA paDAgA-samaya -11 mI zatIno prAraMbha. ga) ArohaNA sAra - jene paryatArAdhanA ke laghuArAdhanAprakIrNaka paNa kahe che. 55 50. yazodevasUrikRta pakabIsUtra TIkA. devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra. prathAMka 4. nagInabhAI ghelAbhAI jhaverI. I.sa. 1911. 51. naMdIsUtra cUrNi-sUtra 81. para. naMdIsUtra cUrNi-sUtra 81. pa3. juo pariziSTa naM. 1. 54. paUNayasuttAI bhA.2. 55. paryatArAdhanA-jinasamudrasUrinA samayamAM lakhAI. I.sa. 1536. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 16 gha) ArohaNA paNaga- kuvalayamAlAkathA aMtargata A pAMca ArAdhanAnI racanA che. te Da) abhayadevasUrikata ArANA payaraNa- abhayadevasUrino samayavi.saM. 11 thI 12mI zatIno che. ca) jinazekhara zrAvakaprati zrAvake karAvelI ArAdhanA. cha) naMdanamunie ArAdhelI ArAdhanA- trizaSTizalAkApuruSacaritrAntargata A kRti che. ja) ArohaNA kulaya - AThe prakIrNakagraMthonA viSaya - catu:zaraNa, arihaMtAdinuM zaraNa,duSkRta gaha, sukRta anumodanA, kSamApanA tathA zubha bhAvanA lagabhaga samAna che. prastuta graMthamAM graMthakAre prAcIna AcArya viracita ArAdhanApatAkA tathA vIrabhadrAcAryakata ArAdhanApatAkAmAMthI, abhayadevasUrikRta ArAdhanA prakaraNamAMthI gAthAo lIdhIche.pa7 digaMbara AgamagraMtho jevA ke, mUlAcAra tathA bhagavatI ArAdhanAnI ghaNI gAthAo paNa prastuta karaNasamAdhine maLatI Ave che. 58 (gha) maraNasamAdhimAM saMbhavita prakaraNoH graMthanI samAptimAM "I RUvihI pavano dRo sampatto " darzAve che, ke maraNasamAdhigraMthanA pAMca prakaraNo hovA joIe. zrI amRtalAla bhojake paNa paISNayasuttAI bhAga-1 mAM prastuta graMthanA paricaya prasaMge pAMca uddezo hovA joIe teno ullekha karyo che. A pAMca uddezo kayA che? athavA kevA hoI zake?, te aMge vicAra karavAno prApta thAya che, tyAre viSayanA AdhAre A pAMca udezonI oLakhANa karavAnI ApaNe koziza karI zakIe. 56. jaina dharma keprabhAvakaAcArya-pR.464.(abhayadevasUrino samayavi.sa.1120) 57. juo pariziSTa naM.1 58. ejana. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 77 (1) 1 lo uddezaka gAthA naM. 1 thI gAthA naM. 83 sudhIno hovo joIe. prAraMbhamAM maMgalAcaraNa karyA pachI ziSyanA praznanA javAbamAM AcAryazrIe maraNanI vidhi aMge hakIkata jaNAvI che. jemAM - ArAdhanAnA bheda, samyapha ArAdhanAnuM nirUpaNa, bAlamaraNa ane paMDitamaraNanuM nirUpaNa paMDitamaraNa mATe karaNIya kRtyo, jJAna, darzana, cAritranuM mahAtmaya, saMkilaSTa bhAvanAno niSedha, asaMkilaSTa bhAvanA sevavAno nirdeza, pAMca prakAranI zuddhinI apekSAe samAdhi, bAlamaraNanuM svarUpa,abhyadayamaraNanI vAta, maraMNavidhinA cauda sthAno ane cha sthAno - ATalI vAto ekabIjAne saMlagna viSayanI vAta che, ane tethI teno eka vibhAga judo paDI jAya che. (2) bIjo uddezaka gAthA naM.84 thI gAthA naM 126 -mukhyatve AlocanA aMtargata A uddezakamAM nIce pramANe hakIkata jANI zakAya che - AcAryanA 36 guNo, AcAryanA padakamaLamAM AlocanAvidhAna, zalyanA prakAra, vistArapUrvaka AlocanAnI samaja, vizuddhabhAvathI AlocanA lenAra koI doSanI olocanA levAnuM bhUlI paNa jAya chatAM te ArAdhaka gaNAya te aMgenuM vidhAna. (3) gAthA naM. 127 thI gAthA naM. 269 sudhInA trIjA udezaka aMtargata nIcenA viSayonuM nirUpaNa che bAhya - atyaMtara tapa, tenA bheda, jJAna-caritranA guNa ane mahattva, samyaktvasahita caraNakaraNanA guNo, nirdhAmaka AcArya ane Atmazuddhi, saMkhanAnA be prakAra - bAhya ane atyaMtara saMlekhanA, aturapratyAkhyAna, tRSNAnI durnivAritA, niMdA ane gartApUrvakamaraNanI pratikSA ane te samaye paNa pAMca mahAvratonuM pAlana. (4) 4tho uddezaka-gAthA naM. 200rtha 324 sudhInI gAthAomAM mukhyatve ArAdhanAnI vAta che. prathama to ArAdhanAno upadeza ApI ArAdhanA karavA ja na batAve che. te pachI jJAnInI ArAdhanAnuM AgavuM mUlya darzAvyuM che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 78 ArAdhanAmAM AgaLa dhapatI vakhate jinezvaronI AjJAnuM pAlana te mukhya aMga banAvI temanI AjJA viruddha saghaLI vastune vosirAvavI joIe tenuM , nirUpaNa che. vaLI arihaMta, siddha, kevaLI traNemAMthI koIpaNa ekanI ArAdhanAthI, te karanAra ArAdhaka kahevAya che te paNa jaNAvyuM che. ArAdhake vedanA AvI paDe to sahiSNutApUrvaka - samabhAvathI sahana karavI teno upadeza ahIMche. abhyadayavihAra -eTale ke paMDitamaraNanI prarUpaNApUrvaka ArAdhanApatAkAnA haraNano upadeza paNa Apyo che, ane aMte ArAdhanAnA bheda, prabheda ane phaLanuM nirUpaNa che. (5) gAthA naM. 325 thI 663-5 mo udezakamAM mukhyatve aMtima samaye jIvane samAdhi maLavA mATe Avazyaka vastuono upadeza che. samAdhi TakI rahe te mATe anazanI sAdhune nirdhAmaka AcAryanI jarUra paDe che, te nirdhAmakanuM svarUpa ahIM samajAvyuM che. te pachI samAdhimaraNane IcchanAra sAdhue kaSAyAdinA khAmaNA karI, potAnI thayelI bhUlono ekarAra karI, saMgha samakSa prAyazcitta levuM joIe, te vAta samajAvI che. aMtima samaye kadAcavedanAthI jIva pIDAya to te vakhate saMsAranI anityatA Adi bhAvanAne samajI samabhAva rAkhavAno upadeza ahIM che. pUrvamAM A jIve ghaNA kaSTo sahyAM che. garbhAvAsa, narakanA duHkho, tiryacapaNAnA kaSTo vagere AgaLa AduHkhakaMI visAtamAM nathI, tema mAnI upasarga ane parIsahavakhate sahiSNutA keLavI azubhadhyAnamAM na paDI jatAM, zubhadhyAnamAM rahevuM teno upadeza ahIMApyo che, ane tema karanAra aneka mahApuruSonA draSTAMto paNa ahIM ApyAM che. Ama 1jmaraNanA prakAro 2) AlocanA 3) tapa4) ArAdhanA 5) samAdhi jevA pAMca viSaya heThaLa prastuta graMthane pAMca prakaraNomAM vibhAjita karI zakAya. graMthanuM saMkalanaH prastuta graMthanA kartAe prAraMbhathI aMta sudhI suMdara saMkalana karI, viSayanI sAtatyatA jALavI paMDitamaraNane pAmavA mATenA zreSTha upAya tarIke sahiSNutAne darzAvI, tevA sahiSNu mahApuruSonA udAharaNo ApI potAnI vAtanuM samarthana paNa karyuM che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 79 je je vAto pote graMthamAM karatAM gayA, tenuM nirAkaraNa pote ApatAM gayAM che, tethI zailInA AdhAre sAMkaLa barobara che. gAthAonuM saMkalana paNa ghaNI suMdara rIte karyuM che. (Da) maraNasamAdhi prakIrNaka viSayavastu (gAthAvAra paricaya): prAraMbhamAM maMgalAcaraNa karyA pachI, AcAryanA guNonuM varNana karI, 7mI gAthAmAM "maraNasamAdhi viSe jANavAnI ziSyanI IcchA vyakta thaI che. ziSyanA javAbamAM AcArya uttama maraNavidhinI prarUpaNA kare che. "bhagavAna mahAvIra dvArA banAvAyela-udAra, nizcitapaNe hitakAraka evA abhyadaya maraNane pAmavAnI vidhituM sAMbhaLa" ema kahIne, ArAdhanAnA traNa prakAra gAthA 14, 15mAM batAvyAM che, te pachI 60 gAthA sudhImAM ArAdhaka, virAdhakanuM svarUpe, tyAga karavAne lAyaka pAMca saMkilaSTa bhAvanAo vagerenuM varNana che. ArAdhaka mATenuM paMDita maraNanuM saMkSepamAM nirUpaNa 22 thI 44 gAthAomAM karatAM kahe che anArAdhakajIvo ke je tattvamAM zraddhA nathI rAkhatAM, te bhUtakALamAM anaMtavAra bAlamaraNathI maryA che. paMDita maraNa mATe sukhano tyAga, cAritranuM pAlana, IMdriyadamana, kaSAyo upara jIta tathA parISahane sahevAnI AvazyakatA upara 45 thI 50gAthAmAM bhAra mUkyo che. . paMDita maraNane mATe yogya sAbita thavA sAdhake samyakajJAna meLavavuM joIe, gAthA 146mAM jJAnInI oLakha ApI, temanI viziSTatA gAthA 131, 135, 137, 292mAM darzAvI che. gAthA 141mAM cAritrayukta jJAnInI mahattA ane gAthA 147 thI 153mAM jJAna ane kriyAnA subhaga saMyogathI duHkhano kSaya kevI rIte zakya bane te batAvyuM che. samyaphakriyAvAna ArAdhakatrikaraNathI, traNa prakAre bhAvazalyane sArI rIte uddharIne, pravajyA AdisvIkArIne, maraNa pAme che. AvA ArAdhako AlocanA letI vakhate zaratacUkathI ke akasmAtapaNe kaMIvisarI jAya,chatAM paNa ArAdhakaja rahe che, tema gAthA 121 thI 124mAM samajAvyuM che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana kalyANakArI ArAdhanAnA saMdarbhamAM kahyuM che ke (gAthA 100, 101, 102, 220 thI 232), ArAdhake sahajabhAve, bALakanI jema, mAyA ane kapaTathI rahita, ati vajanathI rahita bananAra majUranI jema, AlocanAnA dasa doSone TALIne potAnA kArya ke akAryane gurunI samakSa raju karavuM joIe. zalyane na chupAvavuM, te gAthA 94mAM paNa batAvyuM che. gAthA 96mAM zalyanA be prakAra kahyAM che - dravya ane bhAva. gAthA 99mAM bhAvazalyane uddhAravAnuM mahattva batAvyuM che. guru samakSa potAnI bhUlono hRdayapUrvaka ekarAra karI, prAyazcittarUpe AlocanA lIdhA pachI, ArAdhaka potAnA pApane saMbhArato, sarva prANIonA vadha, asatya vacana, adattAdAna, abahma, parigraha vagere aMge paccakhANa kare che, te gAthA 233mAM darzAvyuM che. zakti ane AyuSya anusAra sAdhaka AMtarika ane bAhya saMkhanA kare che. gAthA 234, 258 tathA 260 thI ra67mAM saMlekhanAnuM nirUpaNa che. gAthA 178 thI 180mAM saMlekhanAnA prakAra batAvyAM che. 18ramI gAthAmAM saMkhanAno kALa ane gAthI 189, 190, 193, 197, 199, 20, 204, 205mAM saMlekhanA mATenI vidhi batAvIne rAga-dveSanA tyAganI mahattA batAvI che. jyAM sudhI rAga-dveSa hoya tyAM sudhI samyatvamaLatuM nathI. rAga-dveSa apayazane Ape che, ane guNano vinAza kare che; uparAMta paralokamAM paNa zArIrika ane mAnasikaduHkha Ape che. AvA rAga-dveSano tyAga karI (gAthA 166) jayaNApUrvaka AcaraNa karavuM joIe ema 171mI gAthAmAM kahyuM che. gAthA 249 thI 254mAM tRSNAne dUra karavI keTalI azakya che, te batAvyuM che. AcaraNanI mahattA batAvatAM gAthA ra75mAM kahyuM ke pUrve prakRAcaraNavihina zrutajJAnI paNa maraNa samaye IndriyonA parIsahane sahI zakato nathI ; bhale te samAdhinI IcchAvALo hoya. - paMDita maraNanI utkRSTatA gAthA 245, 278, 280mAM darzAvI che, ane kahyuM ke anaMta maraNano nAza karavAnI zakti samAdhipUrvakanA paMDitamaraNamAM che. paMDitamaraNa mATe sAdhaka potAnA AtmAne kevI kevI bhAvanAo vaDe taiyAra kare che ane zalyanuM uddharaNa kare che, te gAthA 237 thI 245mAM suMdara rIte darzAvyuM che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraNasamAdhi: eka adhyayana 81 gAthA 246 thI 282mAM paMDitamaraNanA traNa prakAra - pAdapopagamana, IginI, bhaktapratyAkhyAnanI vAta karI che. AtmA ja vizuddha maraNano saMthAro che. mRtyu samIpe pahoMcelo vairAgyathI vAsita thayelo ArAdhaka sarva asaMyama, upadhi, sAvadya kriyA vagerene vosirAve che tenuM nirUpaNa gAthA 297 thI 30ramAM che. gAthA 310thI 317mAM ArAdhanApatAkA haraNano upadeza che. gAthA 304thI 307mAM mRtyu vakhate thatI vedanA vakhate sahiSNutA keLavavAno upadezache. gAthA 366 thI 385mAM nirvedano upadeza ApI vedanA vakhate sahiSNutA kevI rIte rAkhavI te samajAvyuM che. saMlekhanA svIkAranAra muni kevA nirdhAmaka pAse jAya, tenI samaja ApI, gAthA 325 thI 334mAM niryAmakanuM svarUpa darzAvAyuM che. AvA nirdhAmaka pAse rahI sAdhu abhudyata maraNa mATe taiyAra thAya te vakhate jJAna, darzana, cAritramAM lAgelAM aticAronI kSamApanA, thayelAM kaSAyonI kSamApanA zalyarahitapaNe karavI jenuM varNana gAthA 33pa thI 343mAM che. 344 thI 357 sudhInI gAthAomAM viSaya, tRSNAne choDavAno upadeza tathA dusaha parisaho ke upasargone sahana karavAno upadeza Apyo che, ane kahyuM che ke, jema dIvAmAMthI tela ochuM thavAthI dIvo tathA vATabanne nAza pAme che, tema khorAkamAM snigdhatA ochI thavAthI zarIrarUpI vATa paNa nAza pAme che. tethI parama gurunI sanmukha jaIdravya, kSetra, kALa ane bhAvathI cAra prakAranA AhArano athavA samAdhi TakI zake ema na lAge to, traNa prakAranA AhArano tyAga karI, niyANa bAMdhyA vagara saMthArAno svIkAra karavo. asamAdhithI maraNa pAmanAra bAlamaraNane pAme che tathA samAdhimaraNathI ghaNA siddhine pAme che tenuM varNana gAthA 358 thI 365 sudhI che. 366 thI 385 sudhInI gAthAomAM nirvedano upadeza ApatAM kahe che - zarIra ane AtmA judA che, ema manamAM sthApita karavuM joIe. ghaNA lAMbA samaya pachI paNa jo zarIra choDavAnuM ja che, to eno Agraha zA mATe rAkhavo? zA mATe mamatva rAkhavuM? cakravartIne paNa saMsAra choDIne jatI vakhate ekaThI karelI Rddhi-siddhi ahIM ja choDavI paDe che. vaLI, jIva kyAre jaze eno koI aMdAja ApaNane nathI. pUrve A jIve kAyA tathA Idriyone lIdhe jenaraka, tiryacapaNAnA asahya duHkho bhogavyAM che. tethI have zarIrano vicAra choDI AtmAnA sukhano vicAra karavo joIe. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 82 386 thI 401 sudhInI gAthAomAM garbhAvAsamAM jIva kevA asahya duHkho bhogave che, vaLI jIva devalokanA devatAI sukho bhogavyA pachI paNa karmasaMyoge aMdhakAravALI yoniomAM vase che. vipula durgadhavALA, jaLanA vegavALA, ghora vamaLavALA adholokamAM paNa vase che. devatAo, narezvaro, cakravartIo A bhavamAM Rddhi-siddhibhogavIne ghaNIvAra narakamAM paNa vase che, ane asahya vedanA anubhave che. manuSyajIvanamAM paNa hajAro bhaya, bhoga, pipAsAnI pAchaLa jIva bhamato raheche. A badhA duHkhomAMthI mukta thavA mAgatAM mANasane ahIM gAthA 402 thI 405mAM upadezache ke, bAhya ane atyaMtara rIte zarIra pratyenA saMpUrNa mamatvano tyAga kara, zarIra upara saMtApa Ave - upasarga Ave tyAre Arta - raudra dhyAna karIza nahIM. mitra, putra, bhAI vageremAM rAga-dveSa na karavAM. ISTa ke aniSTa rUpa, rasa, gaMdha, sparzano tyAga karavo. gAthA 409, 412mAM soLa soLa mahArogathI pIDAtA hovAM chatAM samyaka prakAre vedanAne sahI, samabhAva jALavI, uttama maraNane pAmanArasanata cakravartInuM udAharaNa che. gAthA 413 thI 425 sudhI jinadharma zreSThInuM draSTAMta che. kevA saMyogomAM emaNe dIkSA lIdhI ane dIkSAmAM paNa thayelAM upasargane sahana karI potAnA mRtyune sudhAryuM tenuM nirUpaNa che. te pachI 426 thI 485 sudhInI gAthAomAM jIvananI aMtima paLomAM samAdhine TakAvI rAkhanAra mahApuruSo tathA mahAmunionA draSTAMto che-metAryamuni, cilAtIputra, gajasukumAla, sAgaracaMdra, avaMtisukumAla, caMdravasaMtakarAjA, damadaMta maharSi, khaMdhaka muni ane ziSyo, dhannA zAlibhadra, pAMca pAMDava, daMDa aNagAra, sukozala muni, vajuvAmI, ahaMnnaka (araNika) muni, cANakya tathA IlAputra. gAthA 468 thI 506mAM munione temanI cAritrayAtrAmAM 22 parisahone sahana karavAnA hoya che, tenI vAta darzAvI che. 22 parisahone samajAvavA tene sahana karanAra mahApuruSonA draSTAMto ApyAM che. hastimitra, dhanamitra, bhadrabAhuziSya -cAra muni, atrika (araNika), sumanobhadramuni, kSamAzramaNa AryarakSitanA pitA, jatimUka, sthUlabhadra, datta, kundaraputra, somadatta-somadeva, Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 83 mAdhura-kSapaka, kaMika muninA pAMcaso ziSyo, balabhadrajI, DhaMDhamuni, kAlavaizyikamuni, bhadramuni, sunaMda, IMdradatta, AryakAlakaziSyasAgaracaMdra, azakaTa pitA, ASADhAbhUti AcArya. gAthA 507 thI para4mAM dharmanuM sabhyapaNe pAlana karanAra tiryaMconA udAharaNo che - matsya, vAnarayUthapati, siMhasena, gaMdhahasti, sarpayugala, bhadrakamahiSa. pa28 thI pa50 sudhInI gAthAomAM pAdapopagamana maraNanA svarUpanuM varNana che. pAdapopagamananI mahattA batAvatAM kahe che ke, sarva karmabhUmiomAM, sarvasarvajJa bhagavaMto, sarvalabdhighara, merU upara abhiSeka karAyelAM sarvatIrthakaro pAdapopagamanathI siddhipadane pAmyAM che. AhAranI anivAryatA batAvatAM kahe che ke, vigrahagati tathA siddhigatinA jIvo sivAya kyAreya paNa AhAra vagara jIva raheto nathI. sarva avasthAmAM jIva, AhAranA upayogavALo hoya che. evA cAre prakAranA AhArane choDIne pAdapopagamanano svIkAra thAya che. pAdapopagamana maraNanA be prakAro (aniharima ane saniharima) che. gAthA 553 thI pa69 sudhI upasarga ane mahAbhayanA prasaMge sAdhake zuM anuciMtana karavuM teno upadeza che ane te ciMtanane draDha karavA mATe 12 bhAvanAono ullekha karI, tenI vistArathI samajAvaTa ahIM pa70thI 640gAthAomAM karI gAthA 641 thI 659 sudhInI gAthAomAM nirvedanA upadezapUrvaka paMDitamaraNanuM nirUpaNa che ane jaNAvAyuM che ke baLa, virya prApta karyA chatAM, sadbhAvanA parIkSaNane je jANato nathI te bodhilAbhane pAmato nathI, durgati meLaveche. gAthA 660-661mAM dharmadhyAna, zukladhyAnanuM mahattvadarzAvyuM che ane chelle pote lIdhelAM 8 AdhArazrotono ullekha karI graMthanI pUrNAhUtI karI che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 maraNasamAdhi prakIrNakanA viSayavastunuM tulanAtmaka adhyayana 1. bhUmikA jaina dharma zarIra karatAM AtmAne vadhu mahattva Ape che. AtmA para lAgelAM karmo jema jema ochAM thAya tema tema AtmAno vikAsa thAya che. jaina dharmanA cauda guNasthAnakanI racanA eka AgavI vizeSatA che, jemAM zarUAtamAM jyArathI jIva mithyAtva dazAmAM hoya tyArathI gaNatarI cAlu thAya ane jema jema potAnA jJAna, zraddhA, AcaraNathI puruSArthapUrvaka pragati karatAM karatAM AgaLa vadhe tema tema karmanA paDaLone toDI nAkhe che. vikAsano aMtima tabakko 14muM guNasthAnaka ayogI kevaLI che, te pachI AtmAnA sarvakarmono kSaya thaI jAya che.' niraMjana nirAkAra evo siddha banelo te AtmA anaMta siddhonI sAthe jayotamAM jayota bhaLe tema bhaLI jAya che. . A cauda guNasthAnonI zreNIne caDhavA mATe AcAranA niyamo ghaDAyA. samyakdarzana, samyakajJAna, samyaphacAritra traNa vibhAgonI goThavaNI thaI. samyakdarzana eTale AgamomAM batAvelAM paDDajIvanikAya upara zraddhA, samyakajJAna eTale ke AtmA ke jIva, ajIva, pApa, puSya, Azrava, saMvara, nirjara, baMdha, mokSa vagerenI jANakArI meLavavI tathA samyakUcAritra eTale A badhAnuM jJAna meLavyA pachI tenA upara AcaraNa karavuM, heyane tyajavuM ane upAdeyane grahaNa karavuM. badhA jIvo utkRSTa rIte sammacAritra pALI na zake, tethI emAM paNa jIvanI taratamatA pramANe mArga batAvyo ane samyapha AcaraNanA paNa be bhAga pADyA - sarvaviratispa ane dezaviratirUpa AcaraNa, anukrame sAdhu tathA gRhastha mATeno AcAritradharma yogya AtmAne unnatine paMthe vALe che. sAdhvAcAranuM viziSTapaNe Alekhana karatAM zrI AcArAMgasUtramAM sAdhune upadeza Apyo che ke - 1. cauda guNasthAnaka - paM. caMdrazekharavijayajI. pR.120. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 85 "saMsAramAM badhA sukhane cAhe che, unnati cAhe che, duHkha ke patana koIne gamatuM nathI. badhAne jIvavAno sarakho adhikAra che, tethI badhAne sukha ApavuM. sUkSma jIvonI thoDI ghaNI hiMsA pramAdathI paNa thAya to te adharma che." AvI ahiMsAne siddha karavAM jIvanamAM AcaraNanA ati kaThora niyama ghaDAyAM, ane ahiMsAmAM ja satya, acaurya, bahmacarya, aparigraha vagere pUraka vrato Avazyaka banyA. ahiMsAmAMthI ja jaina dharmanA dArzanika siddhAMta anekAntavAdano paNa janma thayo che, kAraNa anekAntano artha satyano Agraha, tene mATe potAno kadAgrahake "mAru ja sAcuM bIjAnuM juThuM." te choDavo paDe. koI vyaktie jyAre paNa bIjAnA vize koI mata bAMdhyo hoya ke, niSThA karI hoya tyAre tenI pAchaLa koIne koI draSTibiMdu to hoya ja che, e draSTibiMduno vicAra karyA vagara jo tene vakhoDIe ke tarachoDIe to tenuM mana dubhAya, AghAta lAge e svAbhAvika che. vagara vicAre ApaNAthI koIne Avo AghAta thAya to te paNa hiMsA ja che. Ama bIjAnA draSTikoNane samajavAno Adeza rAkhIne bhagavAna mahAvIre vicArakSetre je anekAntavAda batAvyo te mAnasika ahiMsAno ja prakAra che. 2. sAdhujIvanavyavahAranAM aneka AnuSaMgika muddAoH ahiMsAmUlaka jaina dharma vicAra tema ja AcAramAM sAmya darzAvato dharma che. gRhasthone AcArapAlanamAM je vrato dhAravAnA hoya che te "deza" thI eTale AMzika pAlanavALA hoya che. jene sthUlavrato kahevAya che. jyAre sAdhune te ja vrato ghaNI sUkSmatAthI pALavAnA hoya che, samastapaNe pALavAnA hoya che ane tethI sAdhune pALavAnA vratone mahAvrato tarIke oLakhavAmAM Aveche. tyAga, tapasyA, dhyAna, samAdhidvArA sAdhu potAnA pUrvasaMcita karmono kSaya athavA upazama karI navAM karmone AvatAM aTakAve che. sAdhunI dinacaryA ja evI hoya che ke jemAM temane ochAmAM ochA athavA najIvA doSano paNa avakAza hoto nathI. bhikSA, vihAra tathA loca sAdhune mATe karmanirjarAnuM kAraNa banI jAya che. potAnA nimitte teo pRthvI, jala, agni, vAyu, vanaspati Adika kAya jIvonI hiMsA karatA nathI, karAvatA paNa nathI ke karanAranI anumodanA paNa karatA nathI. khullA page tathA pagapALAM eka jagyAethI bIjI jagyAe jatAM Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana hovAthI temAM paNa hiMsAno saMbhava nathI raheto tathA loca e AtmAnI zakti phoravavA mATe rAmabANa upAya che. 86 sAdhuo haMmezA niyamitapaNe jJAna, dhyAna, svAdhyAyamAM lIna rahetAM hoya che. teo svanA ane paranA hitamAM haMmezA rata rahe che. "ALANu dhammo' bhagavAnanA upadezane, AjJAne satata manamAM rAkhe che - "AtmA ghI jevo che, zarIra chAza jevuM che, AtmAne unnata banAvavAnA mArgamAM zarIranI paravA na karo. zarIra to mAtra dharmakaraNI ka2vA mATenuM sAdhana che. teno upayoga bane teTalo vadhu ne vadhu dharmakriyA karavAmAM karavo. tene AhArapANI ApavAmAM, poSavAmAM tathA viSayomAM AnaMda levAmAM ghaNA karmono baMdha thAya che." jJAtAdharmakathAmAM vijaya coranA draSTAMta dvArA paNa samajAvyuM che ke jema putranA khUnIne potAnA jIvana para Apatti AvI paDe to pitA bhojana Ape tema AtmAne paLe paLe pIDatAM A za2I2ne paNa bhojana ApavuM paraMtu temAM Asakti na karavI. Asakti ke moha karavAthI bhalabhalA mahApuruSonA hAla bUrA thAyache. Ama, sAdhune pratyeka rIte jIvana jIvavAnI suMdara zikhAmaNa bhagavAna mahAvIranA upadezarUpa AgamagraMthoma. jaLavAIche. vaLI, sAdhune potAnA cAritradharmanA pAlana daramyAna mAMdagI Ave, cAritranA pAlanamAM muzkelI AvI paDe, pote asamartha hoya, karmanirjarA karavAmAM asahAya bane to te vakhate zuM karavuM athavA mRtyu najIka Ave tyAre mananuM samatolapaNuM kevI rIte jALavavuM te mATe paNa AgamomAM Thera Thera nirdeza maLI Ave che. jIvananI aMtima kSaNomAM sAdhu sa mAnya mANasanI mAphaka gabharAyA vagara potAnI samajaNa, jJAna, zraddhA vagerene ajamAve. potAnA manamAM adhyavasAya evA rAkhe ke jenAthI pariNAma sAruM Ave. rogAdithI zarIra gherAyuM hoya athavA upasarga AvI paDe to tene samabhAve sahana kare, kAraNa ke te jANe che ke mRtyu samaye jo mananI samatA na rahe to mRtyu bagaDe ane tethI parabhava paNa bagaDe. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana - 87 mananI draDhatAthI AgAmI bhavomAM pharIthI jaina zAsana maLe ane cAritranuM pAlana karI zake te hetuthI zarIranI pIDAne gauNa karI AtmAnI zaktine phorave. manane AvI samatola paristhitimAM rAkhavA mATe guru taraphathI paNa samaye samaye preraNA maLe che. Agamika zAstromAM aneka jagyAe mRtyu sanmukha AvI paDelAM jIvanuM mahattvanuM kartavya zuM hoI zake teno nirdeza che. tathA mRtyunAM samaye dhIratA ane vratamAM ekAgratA rAkhI samabhAva ane samAdhimAM rahenAra aneka mahApuruSonA draSTAMto paNa eka prAcIna kALathI jANavA maLe che. 3. tulanAtmaka adhyayana mATe lIdhelA nava muddA - maraNasamAdhi prakIrNakano mukhya viSaya jIvanano aMtakALa arthAt mRtyuno kevI rIte svIkAra karavo te che, paraMtu sAthe sAthe ja ahIM jaina dharmAnusAra sAdhu jIvanavyavahAranA AnuSaMgika aneka muddAonI chaNAvaTache. mukhya mukhya muddAne Agamika kramathI tapAsatAM te muddAo nIce pramANe che: ka) maraNanA prakAro - Agamika krame kha) samAdhi - asamAdhi-prakAra ga) samAdhimaraNa-svarUpa-phaLa-mahattva (digaMbara tathA zvetAMbara draSTie) gha) ArAdhanA-jJAna, darzana, cAritrArAdhanA-traNeno paraspara saMbaMdha-traNenuM 7) AlocanA-tenA prakAra, Alocaka tathA AlocanA ApanAranA guNo. ca) tapa- karma nirjarAno ajoDa upAya -tapanA prakAro. cha) pratyAkhyAna - svarUpa ane mahatva. ja) parISaha-upasarga - karmanirjarAmAM sahAyaka-sAdhujIvana mATe ati Avazyaka. jha) 12 bhAvanA - AtmAne mokSa sanmukha karAvanArI bhAvanAo. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 88 maraNanA prakAro:prAstAvika : AraMbha pachI aMta, divasa pachI rAtri, prakAza pachI aMdhakAranI jema ja jIvana pachI mRtyu e taddana kudaratI che. nAma che teno nAza che. vAstavamAM mota e jIvanano paDachAyo che. saMsAramAM jIvanA anaMtakALa sudhInA paribhramaNamAM karelI sapharanI nizAnI eTale ja mRtyu. anaMta jIvananuM mApa kADhavA kudarate yojelI karAmata eTale ja mota. duniyAnI tamAma cIjo-jaDa ke cetana, jhADapAna, khanija padArtha vagere vinAzane AdhIna che. jIvanarUpI zRMkhalAnA be cheDA eTale jIvana ane mRtyu. mRtyu e jIvananI aMtima pariNati che. janmanI sAthe ja anivAryapaNe mRtyu joDAyeluM ja rahe che. svajanonA viyoganA duHkhane lIdhe ApaNane tenuM Agamana gamatuM nathI, paraMtu tenI anivAryatAne ApaNe avagaNI zakatAM nathI. mANasa sAdhAraNa duHkhamAM paNa jyAM gabharAI jAya che tyAM, mRtyuto duHkhono rAjA che ane tethI enA nAmathI ja sAmAnya mANasa bhayabhIta banI jAya che, ane teTalo mRtyuthI dUra bhAgavA mathe che, paraMtu duHkhI athavA udAsa thavAthI mRtyu dUra thatuM nathI. koIka vakhate to te avazya Ave che. dareka janmelAnuM mRtyue nizcita ja che. jAtasya hi dhruvo mRtyuH| paramasakhA mRtyu pustakamAM kAkAsAheba kAlelakare mRtyu ane jIvanane ekasarakhuM sthAna ApyuM che. balle jIvana mATe mRtyune Avazyaka mAnyuM che. teo mRtyune jIvana mATe sArthaka kAraNa mAne che. jevI rIte thAkyo pAkyo majUra visAmo Icche che, jema pAkeluM phaLa vRkSa parathI alaga thaI nIce paDe che, te ja pramANe jIva potAnI jIvanayAtrA sadAne mATe kAyama rAkhavA mATe mRtyu pAme che. vaLI teo kahe che - "mRtyu eka gADha suraMgache. jemAM aMdhakAra, durgadha ane gaMbhIra sunakAra che. ApaNe te rastethI pasAra thavAnuM che, jyAM ApaNI vAsanAnI pretachAyAo, 2. mota upara manana-pR.71. pI. dAvara. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 89. dabAyelI mahatvAkAMkSA, khaMDita vyaktitvanI tUTatI ulkAo, kAlabhairavanI dahekatI jvAlAo ApaNI pratikSAmAM UbhI che. A ApaNo kharo parivAra che, jenI ApaNe haMmezA upekSA karI che. ApaNe haMmezA tenAthI bacavA koziza karI che. mRtyune sAcA arthamAM jANIe to palAyanavAdI rasto ApaNe choDI zakIe.3 motanuM sAcuM jJAna ane e vizenI taiyArI ApaNane jiMdagI daramyAna paNa sAcI rAhabarI Apaze ane tenAthI ApaNI bIka TaLI jaI ApaNane hiMmata ane dhIraja raheze. je motano bheda pAmaze te ja jIvananuM sAcuM rahasya jANI zakaze. kharekhara mRtyu e to Izvare ApeluM varadAna che. mRtyu Avazyaka che tema upayogI paNa che. ' mRtyunA kAraNe ja vizvamAM janma-maraNanuM cakranirvine cAlatuM rahe che. mRtyunI gerahAjarImAM janasaMkhyA eTalI vadhI jAta ke jIvavuM muzkela banata. jIvanamAM upayogI sAdhananI upalabdhidurbhara banI jAta. sRSTinuM cakra rokAI jAta, lUMTaphATa ane arAjakatA phlAta. mRtyuno Dara ja mANasane sadA duSkarmothI dUra rAkhe che ane zubha kAryo karavA tarapha prere che. AvA, anivArya tathA bihAmaNA mRtyunI utpatti vize badhA dharmomAM judA judA mato che. bAIbala pramANe Wages of sinis death 5. pApano badalo mota. IzvaranI AjJAnuM ullaMghana e ja pApa; Adama ane Iva - duniyAmAM utpanna thayelAM pahelAM strIpuruSane Izvare amuka vRkSanA phaLa khAvAnI manAI karI hatI. tenuM game te kAraNosara ullaMghana thayuM, tyArathI mota duniyAmAM dAkhala thayuM. Ama, naitika draSTie jyAM sudhI pApa raheze tyAM sudhI mota raheze. jarathostI dharmamAM paNa motanuM mULa pApa ane pApano badalo motanA rUpamAM maLe evo artha thAya che. " grIsanI ekadaMtakathA pramANe jagatamAM prathama janma pAmanAra penDorA nAmanI strIne devoe aneka bakSIso ApI, te samaye eka peTI na kholavAnI sakhata 3. paramasakhA mRtyu - kAkAsAheba kAlelakara. 4. mota para manana - pro. dAvara. pR.4. 5. ejana - pR.7pa. ejana - pR.74. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana AjJA karI. kRtuhalavaza te strIe peTI kholI ane temAMthI aneka prakAranA duHkhonI sAthe mota paNa nIkaLyuM. 90 IslAma dharma pramANe jiMdagI tathA mota banne allAha ja Ape che. 7 hindu dharma janma maraNanA pherAmAM tRSNAne mULabhUta kAraNa mAne che. jyAM sudhI IcchA tyAga na thAya tyAM sudhI janma maraNa chUTe nahIM, tethI tRSNA ja pApa samAna che. moha ane mota sarakhAM che. jagata upara mohita thavAthI ja manuSya motane pAtra bane che. kAraNa ke moha karavAthI prabhuthI dUra thavAyache. prabhuthI dUra thavAnuM bIjuM nAma mota. gItAmAM niSkAma karma karavAno upadeza che. phaLanI IcchAno paNa tyAga karavo evuM sUcana karyuM che. badhA dharmonI sAthosAtha jaina dharme paNa mRtyu vize khUba sUkSma vicAra karyo che. nigodamAMthI nIkaLIne janmane dhAraNa karanAra jIva coryAsI lAkha yonimAM phare che tenuM mukhya kAraNa tenA karmo hoya che. karmonA ATha bhedomAM AyuSyakarmano bheda che, jeno baMdha paDyA pachI jIvane te karma bhogavavA te pramANeno bhava levo paDeche. jyAM sudhI jIva karmonI vargaNAthI dUra thato nathI, tyAM sudhI tenI mukti saMbhavI zaktI nathI. Ama, jaina dharma mRtyu mATe jIvanA potAnA karmane javAbadAra gaNe che.' bhagavAna mahAvIra ane te pahelAM thaI gayelAM tIrthaMkaro jIvane karmathI aLagA thavAno ja upadeza Apeche. sarvathA karmathI mukti maLyA pachI siddhipada meLavanAra jIvane janma ke maraNa satAvatuM nathI.10 mukti meLavavAne mATe jIvane uttamamaraNathI maravuM Avazyaka che. uttamamaraNa eTale zuM ? tenA keTalAM prakAro ? maraNanA bIjA keTalAM prakAro che ? bAlamaraNathI maratAM jIvane AgAmI bhavone lakSamAM laIe to keTaluM 7. 8. 9.. ejana - pR.76. bhagavadgItA - rmatyevAdhiAraste mA tevu vApan jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanA, AyuSyakarma, nAmakarma, gotrakarma, aMtarAyakarma. 10. narmakSayo mokSaH / - tattvArthasUtra - 10muM adhyayana. sUtra 3. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 91 nukazAna? paMDita maraNa athavA samAdhipUrvakanA maraNathI AtmAnI uttarottara kevI unnatI thAya? AvA aneka praznonI carcA jaina dharmamAM TheTha prAcInakALathI thatI AvI che. AgAmomAM paNa Thera Thera A aMge vigato maLe che. ahIM kramathI ApaNe jaina AgamomAM maraNa aMgenA khyAla vize vicAra karIe pistAlIsa AgamamAM mokharAnuM sthAna dharAvatAM, muninA AcAronI bArIkAIthI chaNAvaTa karatAM zrI AcArAMgasUtramAM uttama maraNanA traNa prakAra batAvyAM che. (1) bhaktapariNA (2) Igita maraNa (3) pAdapopagamana (1) bhaktaparijJA - zrI AcArAMgasUtramAM sAdhune saMyamayAtrA daramyAna uttama rItanI jIvanacarcA tathA dAruNa mAMdagI athavA maraNaprasaMge paNa AcaraNanI suMdara rIta batAvI che. sAdhune mAMdagI Ave, potAnI dainika kriyA karavA mATe paNa azakta bane, tyAre potAnA AcAramAM aDaga rahI bhaktaparijJA nAmanA maraNa karIne prANa javA devA, paNa AcArabhaMga thavA devo nahI, evo upadeza Apyo che." . bhaktaparijJA maraNane IcchanAra munino AcAra caubhaMgImAM darzAvyo che1) huM bIjAne mATe lAvIza, bIjAnuM paNa khAIza. 2) huM bIjA mATe lAvIza, paNa bIjAnuM nahIM khAuM. 3) huM bIjA mATe nahIM lAvuM, paNa bIjAe lAveluM khAIza. 4) huM bIjA mATe paNa nahIM lAvuM ane bIjAnuM lAveluM paNa nahIM khAuM. " A rIte, cAramAMthI je pramANenI pratijJA lIdhI hoya, te mujaba dharmane pALato zAMta ane virata banI zubhalezyAmAM sthira thaI muni aNasaNa kare che ane karmano kSaya kare che. 11. zrI AcArAMgasUtra-8 mu adhyayana. pamo uddeza.427mu sUtra. 12. zrI AcArAMgasUtra - 8mu adhyayana. pamo uddeza. 428 musUtra. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana (2) IMgita maraNa H- IMgita eTale ke sAMketika; nakkI karelAM pradezamAM ja -haravuM pharavuM tevA TharAvavALuM anazana karIne zarIra choDavAnuM hovAthI tene IMgita maraNa kahe che. 92 jyAre rogAdika AvI paDe.athavA lukhA AhArathI zarIra kSINa thaI jAya ane zarIra AvazyAkAdika kriyAomAM azakta bane tyAre sAdhu anukrame - chaThTha aThThamAdika tape karI - AhAra ghaTADe ane te dvArA kaSAyone pAtaLAM karI, zarIranA saMtApathI rahita thaIne dhairya dharI IMgita maraNa ne Adare. saMthArA mATe darbha vage2e taNakhalAM gAma, nagara, baMdara, rAjadhAnImAM jaI, mAgI lAvI, ekAMta sthaLamAM javuM evuM sUcana che. ekAMta sthaLamAM paNa jIva jaMtuthI rahita bhUminI pasaMdagI karI tene pramArjI pachI tenA upara darbha vagere pAtharI IMgita maraNane AdaravuM. jinavacananA vizvAsathI bhayaMkara parisaha, upasargane avagaNIne muni A vinazvara zarIrane choDe che te kharekhara duSkara ane satya kArya kare che. AcArAMga pramANe "IMgita maraNa vimohI puruSonuM sthAna che, hitakartA che, sukhakartA che, vAjabI che, karma khapAvanAra che ane bhavAMtare enuM sukRta sAthe cAle che.''13 (3) pAdapopagamana H- pAdapa eTale vRkSa, tene upagamana sarakhAM thavuM eTale ke, vRkSa mAphaka sthira thaIne rahevuM, koI paNa aMgopAMga DagAvavA nahIM, tevA maraNane pAdapopagamana kahe che. jyAre sAdhune nizcitapaNe evuM lAge ke, have saMyamayAtrAne vahana karavA, potAnI kriyAne karavA azakta che, tyAre te anukrame AhAra ghaTADIne kaSAyone pAtaLA kare che, zarIravyApAra niyamIne phaLaka mAphaka rahetAM rahetAM zarIranA saMtApathI rahitapaNe te pAdapopagamana aNasaNa grahaNa kareche. gAmAdikamAM jaI darbha vagere lAvI nirjIva bhUmi upara saMthAro pAtharI anazana le che, tyAre te zarIranI mAyA ekadama mUkI de che. jIvajaMtu, gIdha jevA pakSIo ke macchara, mAMsabhakSI prANIo koInA paNa upadrava vakhate muni hAtha vagerethI mAratAM nathI ke rajoharaNAdikathI zarIrane paNa pramArze nahIM. bhayaMkara upasarga ke parIsahane 13. ejana - 7mo uddeza. 432 mu sUtra. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 93 avagaNIne, nazvara evuM A zarIra choDatAM muni kharekhara satya ane duSkara kArya kare che. ' uttamamaraNa tarIke to AgaLa gaNAvelAM traNa maraNa ja che, paNa kAraNayoge muni vehAnasAdi bAlamaraNa paNa jo kare to te paNa uttama che - je sAdhunA manamAM evo vicAra upaje ke "huM upasargamAM sapaDAyo chuM, huM zItAdika upasarga khamI zakato nathI tyAre, te saMyamI sAdhue jema bane tema samajavAna thaIne akAryamAM eTale ke maithunAdimAM , pravRtti na karatAM vehAnasamaraNa, viSabhakSaNa, jhapApAta vagerene AdarI zake che, eTale jema bhaktaparijJAdika kALaparyAyavALA maraNa hitakartA che, tema vehAnAsAdi maraNa paNa sAdhune mATe hitakartA che. tevI rIte maranArAM paNa muktie jAya che."15 - zrI sthAAMgasUtra, dvitIya sthAna, 4thA uddeza 'maraNa-padamAM zramaNa bhagavAna mahAvIre kayA maraNano niSedha karyo che, kayA maraNanI anujJA ApI che tathA kayA maraNanI prazaMsA karI che, teno ullekha che. ' bhagavAna mahAvIranA mate niSedha karAyelAM maraNa:1) valana maraNa-parIsahathI pIDAIne saMyama choDIne maravuM. 2) vArta maraNa - IndriyonA viSayothI vazIbhUta thaIne maravuM. 3) nidAna maraNa-ddhi bhogAdikanI IcchAthI maravuM. 4) taddabhava maraNa- vartamAna bhavanuM ja AyuSya bAMdhIne maravuM. 5) giripatana maraNa - parvatathI kUdIne maravuM. 6) jalapraveza - agAdha jalamAM praveza- nadImAM kheMcAIne maravuM. 7) agni praveza -baLatI AgamAM praveza karIne maravuM. 8) viSabhakSaNa viSa khAIne maravuM. 9) zastrAvapATana- zastrathI ghAyala thaIne maravuM. saMyovazAt athavA apavAdarUpe be bAlamaraNanI sAdhune chUTa apAI che. 14. ejana - 7mo uddeza 437mu sUtra. 15. zrI AcArAMgasUtra. 8mu adhyayana. 4tho uddeza.423 mu sUtra.. 16. zrI sthAnAMgasUtra. dvitIya sthAna. 4tho udeza. P't . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 94 1) vaihAyasa maraNa -jhADa para laTakIne marI javuM. 2) vRddhapRSTha-gIdha, hAthI jevA moTA jIvone potAnuM zarIra arpaNa karavuM. bhagavAna mahAvIra dvArA prazaMsA pAmelA be maraNa - (1) pAdapopagamana ane (2) bhaktapariNA che. pAdapopagamananA be prakAra nirdhArima ane anirimache. nirdhArima pAdapIgamana-maraNa thayA pachI mRtazarIrane te sthAnethI bahAra laI javuM paDe. (dA.ta. nagara, gAmamAM) aniharima pAdapopagamana - girikaMdarAmAM maraNa thAya to tyAMthI mRta zarIrane bahAra kADhavAnuM rahetuM nathI. bhaktaparijJAnA paNa be prakAra che-niharima tathA aniharima nirdhArima bhakta pratyAkhyAna tathA aniharima bhaktapratyAkhyAnamAM zarIrasevAnI chUTa hoya che. pAdapopagamanamAM zarIrasevA karavAnI ja nathI. sthAnAMgasUtramAM trIjA sthAnamAM maraNanA traNa prakAra judI rIte darzAvyAM (1) bAlamaraNa (2) paMDitamaraNa ane (3) bAlapaMDitamaraNa. bAlamaraNa, paMDitamaraNa tathA bAlapaMDitamaraNa traNa prakAranA hoya che. jema ke - 1) sthitalezya - maratI vakhate je vezyA hoya che. dA.ta. kRSNalezyAvALo jIvate jalezyAmAM marIne nArakIpaNuM meLave. 2) saMkilanTalezya - maratI vakhate je vezyA hoya - jema kenIla-tenAthI vadhu saMkilaSTa. jemake-kRSNalezyAM marIne maLe tevuM. 3) paryavajAtalezya - maratI vakhate hoya tenAthI maryA pachI vizuddha legyA maLe tevuM. 17. zrI sthAnAMgasUtra. trIjuM sthAna. 4tho udeza. 519 maraNasUtra. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana A traNa jAtanA maraNa uparAMta janma maraNano aMta karI zake evI cAra aMtakriyAche. cAra aMtakriyA - 1) alpakarmavALA jIva ghara choDIne, saMyama svIkAre, saMyamathI saMvara ane samAdhinI vRddhi kare, te rUkSa hoya che, saMsArane pAra karavAnI tamannAvALo hoya che. nAnI moTI tapasyAo kare che, kaThaNa tapasyA ke vedanAne te saheto nathI, AvA mahAtmAo lAMbA kALe, dIkSA paryAya pachI ja sarvaduHkhono aMta kerI mokSa pAme che. dA.ta. bharata cakravartI. 2) manuSyabhavamAM janmelo koI jIva ghaNA karmovALo hoya, gharabAra choDI dikSA le che. evI AkarI tapasyA Adare che, bhayaMkara vedanAne svIkAre che, ke thoDA samayamAM ja te sarvaduHkhono aMta karI mokSa pAme che. dA.ta. gajasukumAra muni. 3) badhI sAmagrI hovA chatAM, keTalAMkajIvabahu lAMbA kALe, sarvaduHkhono nAza karI, mokSa pAme che. A prakAranI aMtakriyAsanakumAra cakravartIe karI hatI. 4) alpakarmavALo jIva dIkSA laI tapasyA na kare, vedanA na sahe, chatAM alpakALamAM sarvaduHkhono nAza karI zake che. dA.ta. marudevI mAtA - karmo kSINa thayelAM hovAthI RSabhadevanI samavasaraNanI Rddhi hAthI upara beThA beThA jotA hatA, tyAM ja AyuSya pUruM thayuM ane teo siddha thayAM. Ama, sthAnAMga sUtramAM bAlamaraNanA 11 prakAra + 2 prakAre paMDita maraNa + 4 prakArenI aMtakriyA-Ama, maraNanA 17 prakAro darzAvyAM che. zrI samavAyAMga sUtranA sattaramA samavAyamAM 121mA sUtramAM maraNanA prakAra nirdezAyA che, je A pramANe - 1) AvI cimaraNa-vici eTale (1) jalanA taraMga, lahera. (2) viccheda. jema pANImAM vAyunA nimitte eka pachI eka ema taraMga uThe te pramANe, AyukarmanA dalika pratisamayamAM Ave ane jAya. AyukarmanA dalikonuM nAza thavuM te maraNa. 18. kathA mATe juo. prastuta pustakanuM cothuM prakaraNa. 19. zrI samavAyAMgasUtra. 17mo samavAya. 121 mu sUtra. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 2) avadhimaraNa - je jIva AyukarmanA je daLiyAne anubhava karIne mare ane pharIthI te ja daLiyAne anubhavIne mare to, prathamanuM maraNa te avadhimaraNa. 96 3) AtyantikamaraNa - je jIva narakAdinA vartamAna AyuSyakarmanA dalikone bhogavIne mare, marIne bhaviSyamAM te Ayune bhogavIne na mare, te jIvanuM vartamAnabhavanuM maraNa Atyantika. 4) antaHzalyamaraNa - aparAdho zalyanI jema khUMcatA hoya paraMtu, lajjA ke abhimAnanA kAraNe AlocanAdi na thaI hoya ane maraNa thAya te. 5) chadmastha maraNa - kevaLI thayA vinA mare te. bAkInA 12 maraNa nIce pramANe che, jenA artha sthAnAMga sUtramAM maraNanA prakAronI jevA ja che. 6) valamaraNa 7) vazArtAmaraNa 8) tadbhavamaraNa 9) bAlamaraNa 10) paMDitamaraNa 11) bAlapaMDitamaraNa 12) kevalImaraNa 13) vaihAyasa maraNa 14) gRhapRSThamaraNa 15) bhaktapratyAkhyAna 16) IMginImaraNa 17) pAdapopagamana maraNa pAkSika sUtravRttimAM paNa maraNanA 17prakAra gaNAvyAM che, te A pramANe ja che. 20 zrI vyAkhyAprajJaptisUtra (bhagavatIsUtra)mAM maraNanA pAMca prakAra batAvyAche.21 1) AvIcika maraNa 2) adhimaraNa 3) Atyantika maraNa 4) bAlamaraNa 5) paMDitamaraNa. (1,2,3) AvIcika maraNa, avadhimaraNa tathA Atyantika maraNanA artha ApaNe AgaLa joyA. ahIM, bhagavatIsUtramAM te traNe maraNa thavAnA kAraNamAM pAMca prakAro - dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhavano mahattvano phALo darzAvyo che. vaLI, cAra gatirUpa saMsAramAM dravya, kALa, bhAva ane bhavane gaNI levAyA. dA.ta. AvIcika maraNa - pAMca prakAra - 20. pAkSikasUtravRtti. sUtra. 64. 21. zrI vyAkhyAprajJaptisUtra. 13mu zataka. 7mo uddeza. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana dravyAvIcika, kSetrAvIcika, kALAvIcika, bhavAvIcika, bhAvAvIcika. have, dravyAvIcikanA cAra prakAra A pramANe - 97 nairayika dravyAvIcika, tiryaMcayoni dravyAvIcika, manuSya dravyAvIcika, deva dravyAvIcika. A pramANe kSetravicikAdinA paNa 4-4 prakAra thAya. tethI AvicIka, avadhi tathA Atyantika maraNanA paNa 20-20 eTale AvIcika, avidha tathA Atyantika maraNanA kula bheda 60 thayAM. temAM nIce pramANenA 12 bAlamaraNa tathA 2 paMDitamaraNano umero karatAM, maraNanA kula 74 bheda bhagavatIsUtrakAre ApaNane batAvyA che. (4) bAlamaraNa - 1) valanamaraNa 2) vazArtAmaraNa 3) antaHzalya-maraNa 4) tadbhavamaraNa 5) giripatana 6) tarupatana 7) jalapraveza 8) agnipraveza 9) viSabhakSaNa 10) zastrAvapATana 11) vaihAyasa 12) gRddha pRSTha. sthAnAMga sUtramAM ApaNe joyA te ja pramANenA arthavALA A bAlamaraNanA prakAroche. (5) paMDita maraNa - (1) bhaktapratyAkhyAna, (2) pAdapopagamana. banne maraNamAM AhArano tyAga sarakho jache. aNasaNa aMgIkAra karyA pachI AhArano sarvathA tyAga hoyache. bhaktapratyAkhyAna maraNamAM hAlavAcAlavAnI tathA bIjAnI sevA levAnI chUTa hoya che, jyAre pAdapopagamana maraNamAM bIjAnI sevA levAtI nathI. tema ja, hAlavA-cAlavAnI paNa chUTa nathI, kapAyelAM vRkSanI DALInI jema sAdhaka zarIranA aMgopAMgane sthira karIne rahe che. anazana - (bhagavatI sUtra pramANe) : mRtyu samaye athavA mRtyu najIka jANIne sAdhaka jyAre cAra prakAranA AhArane - azana, pAna, khAdima, svAdima - tyAga kare che, tene anazana kahevAya che, te anazananA be prakAra che.22 1) Itvarika anazana 2) yAvatkathit anazana. 22. zrI bhagavatIsUtra, zataka 25, uddeza 7. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 98 Itvarika anazana avadhUta eTale ke, kALanI maryAdApUrvaka thAya che. jema ke A anazanane AdaranAra muni caturthabhakta (upavAsa), SaSThabhakta, aSTamabhakta, dasamabhakta, dvAdazabhakta, caturdazabhakta, ardhamAsika tapa, mAsakSamaNa, dvimAsika, trimAsika yAvat cha mAsika tapa sudhI je tapa kare te I-rika anazana kahevAya che. thAvatkathita anazana anavakRta che, temAM sAdhaka maraNaparyata AhAratyAganI pratijJA le che. yAvaskathit anazana be prakAre thAya chebhaktapratyAkhyAna - pratyAkhyAnapUrvaka kramazaH AhAra tyAga tathA pAdapopagamana-saMpUrNapaNe AhAra tyAga. jainendravaNa - jainendra siddhAMta kozamAM anazananuM lakSaNa batAvatAM kahyuM ke - je mana IMdriyone jIte che, A bhava parabhavanA viSayasukhanI apekSA rAkhato nathI, potAnA AtmAnA sukhamAM ja nivAsa kare che ane svAdhyAyamAM tatpara rahe che, tevo puruSa karmanI nirjarArthe eka divasa vagerenuM parimANa karIne lIlA mAtrathI AhArano tyAga kare che, te anazana nAmanuM tapa che."24 cAre prakAranA AhArano tyAga traNa prakAre karavAno hoya che. mana, vacana, kAyAnI karmagrahaNa karavAmAM nimittavALI kriyAono tyAga eTale ja anazana. zrI uttarAdhyayana sUtramAM pAMcamA "akAmamaraNIya adhyayanamAM maraNanA be prakAra batAvyAM che 1) sakAma maraNa tathA 2) akAma maraNa. sakAma maraNa - dhyeyapUrvaka ane zAMtipUrvaka avasAna thAya to, te sakAma maraNa 23. ra4mA tIrthaMkaranA samayamAM cha mAsa sudhInuM utkRSTa anazana hoI zake, prathama tIrthakaranA samayamAM eka varSa tathA madhyanA bAvIsa tIrthakaronA samayamAM ATha mAsanuM utkRSTa anazana hoI zake. ra4. jainendra varNI - jainendra siddhAMta koza. 25. zrI uttarAdhyayana sUtra - kavaiyAlAlajI, bhA.2, a5, pR.123-24. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 maraNasamAdhiH eka adhyayana kahevAya che. mRtyunA avasarane mahAna utsava jevo mAne, maraNajanya duHkhono jarAye sarakho anubhava thAya nahIM balka, maraNa Ave to bhale Ave, evI abhilASAthI maraNa thAya to, te sakAmakaraNa kahevAya. cAritrasaMpanna prANIone ja A maraNa thAya che. sakAmamaraNa traNa prakAranA hoya che.* 1) bhaktapratyAkhyAna - mRtyu samaye cAre AhArano tyAga karavAnI pratijJApUrvaka 2) Igita maraNa -cAra prakAranA AhAratyAga tathA vAparavAnI jagyAnI paNa maryAdA. (3) pAdapopagamana - kApelI vRkSanI DALI mAphaka eka paDakhe aMtima zvAsa sudhI rahevuM. akAmamaraNa -mANasa Icche ke maraNa na Ave to sAruM chatAM, maraNa to thAya ja che. kAmabhogayukta, ajJAnIjIva kadI evuM na Icche ke "mAruM maraNa thAya' - tevAnuM maraNa te akAmamaraNa. sat - asat nA vivekathI je vyakti vikaLa hoya tenuM akAmamaraNa anekavAra thAya che. vaLI potAnA jIvananA aMta sudhI anyanI hiMsAmAM racyo pacyo rahenAra, saMsAra-gharabAra-putra-patnI-kuTuMbamAM AsaktipUrvaka rAcanArajIva duHkho bhogave che. tevAone maraNa gamatuM na hovAthI temanuM maraNa akAmamaraNa kehavAya che. akAmamaraNathI marelA pApI jIva bhava hArI jAya che. banne prakAranA maraNane samajAvatAM sUtrakAre saMsAra, cAra gati, saMyoga, viyoga, karma, duHkha, kaSAyo vagerenuM eka suMdara rUpaka dvArA vivecana karyuM che. 27 "devatA, manuSya, tiryaMca, nArakI cAra gatirUpa A saMsArarUpI samudranuM parimaMDaLache. janma-jarA-maraNarUpI jaLa emAM bharelAM che. saMyoga ane viyoga e A samudranA taMrago che. Adhi, vyAdhi, dAridraya vagerenA duHkhothI citkAra karato evo je karuNa vilApa che, te ja eno ghara ghara avAja che. ATha karmarUpI pANAnI sAthe te athaDAyA kare che. krodhAdika kaSAyo temAM pAtALakaLaza svarUpa 26. zrI uttarAdhyayana sUtra adhyayana 5.32 musUtra. 27. zrI uttarAdhyayana sUtra zrI kanveyAlAlajI - adhyayana pa.pU.125. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 maraNasamAdhi : eka adhyayana che. rAga-dveSarUpI jemAM nakra ane magaramaccha uchaLI rahelAM che.' ATalAM badhA bhayavALA saMsArasamudrane pAra karavo ghaNo duSkara che. sakAmamaraNathI koI koI mahApuruSo ja A bhavasAgarane pAra pAmI zakyA che. 1 zrI uttarAdhyayana sUtramAM maraNakALamAM anazananA be prakAra batAvyAM che. 1) savicAra anazana tapa, 2) avicAra anazana tapa. (1) savicAra anazana tapa je tapamAM ceSTA lakSaNarUpa vicAra hoya che jema ke - pratilekhanA karavI, saMstA2ka karavo, prAsuka jaLanuM pAna karavuM, urtana, apavartana Adi, tene savicAra anazana tapa kahevAya che. bhaktapratyAkhyAna tathA IMginImaraNa savicAra tapa kahevAya che. (ka) bhaktapratyAkhyAna - gacchanI vacamAM rahelo sAdhu maraNamAM uddata thAya, guru pAse AlocanA grahaNa karIne vidhipUrvaka saMlekhanA kare che, te samaye traNa prakAranA ke cAra prakAranA AhArano tyAga kare che. tRNa saMstAraka bichAvIne zarIra ane upakaraNa upara mamatvabhAvano parityAga karIne navakAramaMtrano jApa kare che. sAthe rahelAM sAdhu paNa navakAramaMtra saMbhaLAvatAM ja rahe che. zakti hoya tyAM sudhI pote jAte pratilekhanAdi kriyAo kare che, zakti kSINa thatAM bIjA pAse karAveche. (kha) IMgitamaraNa - zuddha sthaMDilamAM sthita thaIne cAre AhArano tyAga karI kSapaka maryAdita sthaMDilamAM ja pratilekhanAdi kriyAo kare che. maryAdita jagyAmAM ja haravA pharavAnI pratijJApUrvaka saghaLI kriyAo potAnI jAte kare che. (2) avicAra anazana tapa pAdapopagamana maraNa avicAra anazana tapano prakAra che. A prakAranA maraNamAM devaguruvaMdanA tathA vidhipUrvaka caturvidha AhAranuM pratyAkhyAna karIne anazanI sAdhu kAM to upAzraya AdimAM rahe che athavA to parvata, guphAmAM rahe che ane e sthaLe pAdapa arthAt vRkSanI mAphaka saMpUrNapaNe nizceta banIne sthira rahe che. gAma athavA nagaramAM, upAzraya AdimAM jo sAdhu anazana aMgIkAra kare to temanA maraNa pachI mRta klevarane gAma bahAra kADhavAmAM Aveche ane e maraNane , Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 niharI maraNa kahevAya che. jayAre araNyamAM jaI sAdhu anazana kare to mRta klevarano nirdhAra karavo paDato nathI tethI te maraNa aniharI maraNa kahevAya che. bhaktapratyAkhyAna tathA IMginI maraNa saparikarma che, jyAre pAdapopagamana maraNa aparikarmache. A traNe prakAranA maraNone sAdhu kyAre grahaNa kare? kevI rIte kare tenA saMdarbhamAM kahe che. "sukha samAdhi avasthAmAM zrI jinavacana marmajJa gItArtha sAdhu bhaktapratyAkhyAna AMdimaraNone saMlekhanApUrvaka dhAraNa kare che. anyathA ArtadhyAna thavAnI saMbhAvanA rahe che." vIjaLInuM upara paDavuM, bhIMtanI nIce dabAI javuM, vyAghAtanA thavAthI, prANaghAtaka rogAdikanAthI saMlekhanAne dhAraNa na karavA chatAM, bhaktapratyAkhyAna AditraNa maraNone sAdhu karI le che. A aparikarma che. saMlekhanApUrvaka je maraNa thAya te saparikarma che. zrI nizIthasUtramAM maraNanA 20 prakAro darzAvyAM che. je nIce pramANe che. pinAni - parvatathI kUdIne maravuM. bhRgupatanAni - UMcA pradeza parathI kUdIne maravuM. tarupatinAni - vRkSa parathI paDIne maravuM. uriprajaMdanAni - parvata parathI doDIne paDavuM. prinAni - UMcA parvata parathI doDIne paDavuM. nAni - UMcA pradeza parathI doDIne paDavuM. taruprazcaMdranAni - vRkSa parathI kUdIne paDIne maravuM. nAnapravezanAni - agAdha jalamAM pravezIne maravuM. vatanapravezAna - baLatI AgamAM praveza karIne maravuM. nipranAni - agAdha jalamAM doDIne paDIne maravuM. caMtanaprati - baLatI AgamAM doDIne praveza karIne maravuM. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSabhakSaNAni zastrotpAtanAni valayamaraNAni varzArtamaraNAni tadbhavamaraNAni - vaihAyasAni marupatanAni gRddhaspRSTAni 102 - vartamAna bhavanuM AyuSya bAMdhIne maravuM. antaH zastyamaraLAni - aparAdhonI AlocanA na thaI hoya chatAM mare. viSa khAIne maravuM. zastrothI ghAyala thaIne maravuM. parIsahothI pIDAI saMyamachoDIne maravuM. IndriyonA viSayane vazIbhUta thaI maravuM. gaLAmAM phAMsI lagAvIne maravuM. maru pradeza para maravuM. vizALa kadanA hAthI AdinA mRta zarIramAM praveza karI maravuM. (gIdha Adi pakSIo zabane khotarI khAya) zrI sthAnAMgasUtra tathA zrI samavAyAMga sUtramAM AvelAM bAlamaraNanA prakAromAMthI ahIM ghaNAno samAveza thayoche. prakIrNakasUtro jevA ke --ca, zaraNa, AturapratyAkhyAna, bhaktaparikSA, saMstAraka, caMdrAvedhyaka, mahApratyApyA, maraNasamAdhi, ArAdhanApatAkA vagere graMthomAM paNa uttamamaraNanA prakAro, maraNanI vidhi, Avazyaka kriyAo vagerenuM vistArapUrvaka varNana che, je meM te darekanA paricayasthaLe noMdhela che. AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna jevA graMthomAM mRtyu samaya najIka jANe tyAre sAdhaka munie karavAnA paccakkhANanI vAta karI che. aMtima samaye rogathI gherAyelAM asamartha munine paNa mana makkama karIne karAvavAmAM AvatAM paccakkhANanI vidhi darzAvAI che. jemAM sAdhaka munine samAdhi TakI rahe te pramANe kramazaH AhArane ghaTADI pachI anazana karAvavAno upadeza che. kAraNa, aMtima samaye samAdhi TakI rahevI te agatyanI vastu che. samAdhi TakAvavA niryAmaka AcAryo sAdhaka munine asi~hatAdi cA2 zaraNAMno svIkAra karAveche te catuH zaraNa prakIrNakamAM darzAvavAmAM AvyuMche. cAra zaraNAMno 28. prakIrNakomAM mukhyatve be prakAranA maraNache. 1) ajJAnInuM asamAdhivALuM maraNa tathA 2) jJAnInuM samAdhipUrvakanuM maraNa athavA 1) bAlamaraNa 2) paMDitamaraNa. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 103 svIkAra karyA pachI AhAra ghaTADI, kaSAyo pAtaLA karI anazana svIkAranAra sAdhu saMthArAno svIkAra kare che, te hakIkata saMsmAraka prakIrNakamAM darzAvI che. rAdhAvedha sAdhanAranI jema paMDitamRtyu mATe apramattatAnI AvazyaktA caMdrAvedhyaka prakIrNakamAM batAvavAmAM AvI che. ArAdhanA patAkA' tathA "ArAdhanA prakaraNa" mAM paNa paMDitamaraNa mATe udyata thayelAM sAdhaka munine karavAnI ArAdhanA darzAvI che. jemAM "tapanA bAra prakAramAM svAdhyAya samuM koI tapa nathI'29, ema kahI jJAnanuM mahattva batAvyuM che ane upadeza ApatAM kahyuM ke, jIvana daramyAna jJAna, tapa vagerenI sAdhanA pachI sAdhaka jyAre mRtyune najIka jANe tyAre teNe IMdriyanA sukhane choDavuM joIe tathA parIsaha Ave to tene paNa samabhAvathI sahana karavA joIe. aMtima samaye samAdhi maLI zake te mATe jIvana daramyAna potAnAthI thayelAM duSkRtyonI AlocanA levI joIe. AlocanA letI vakhate bhAvazalyane paNa chupAvavuM nahIM kAraNa ke, tema karatAM durlabhabodhipaNuM maLe che ane jIvano anaMta saMsAra vadhI jAya che.30 jANe ke ajANe karelAM duSkRtyonI AlocanA guru pAse levI tathA AtmAnI sAkSIe paNa tenI niMdA karavI.31 maraNasamAdhi graMthamAM kartAe mukhyatve paMDitamaraNane lakSamAM rAkhIne tene meLavavA mATenA punita sopAnono nirdeza karyo che. prastuta graMthamAM maraNanA mukhya be prakAra 1) samAdhimaraNa athavA paMDitamaraNa tathA 2) asamAdhimaraNa athavA bAlamaraNa kartAe darzAvyAM che. paMDitamaraNanA traNa prakAro batAvI kartAe bAlamaraNanA prakAro vize AgaLa AgamagraMthonI mAphaka vistArapUrvakanuM vivecana karyuM nathI. TUMkamAM ja bAlamaraNanA svarUpanuM nirUpaNa karIra paMDitamaraNa mATe Avazyaka mAhitI ApI che ; je graMthanA nAmane yathArtha sAbita kare che. 29, ArAdhanA patAkA. 589, ArAdhanAprakaraNa 589. 30. ArAdhanA patAkA. 216. ArAdhanAprakaraNa 2pa25. 31. ArAdhanA patAkA. 207. 32. maraNasamAdhi gAthA 70 thI 77. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana paMDitamaraNa mATe ArAdhanA, tapa, tyAga vagerenI vAto kartAe ahIM bahu javistArapUrvaka karIche. uttama dhyeyane sAdhavA mATenA mArgano citAra jeTalo vadhu meLavyo hoya eTalI vadhu saraLatA rahe. samAdhimaraNa jevA uttama dhyeyane siddha karavA tene anusaratI badhI ja bAbatonuM parizIlana ja sAdhakane potAnA uttama lakSanI najIka laI jaI zake che. Ama, mokSane lakSa banAvI karavAmAM AvatAM paMDitamaraNane pAmavA mATenA je AnuSaMgika muddAo kartAe ahIM carcyAche, tenuM mahattva ghaNuM che. paMDitamaraNa athavA samAdhipUrvakanA maraNa mATe kartAe ahIM be rIta batAvI che. pahelI rIta pramANe, paMDitamaraNa mATe cauda sthAno dvArA prayatna karavAno hoya che ane bIjI rIta pramANe maraNavidhinAchasthAno batAvyAM che, je A pramANe che : 33 cauda sthAno H - 104 1) AlocanAH- potAnA aMtima samayane sudhArI, samAdhine meLavI, mokSa pAmavAnI IcchAvALA sAdhake sau prathama jIvanamAM potAnAthI thayelI bhUlo, pAponuM zuddha aMtaHkaraNapUrvaka, mana, vacana, kAyAthI zuddhithI, niHzalyapaNe 36 guNothI yukta yogya AcArya mahArAja pAse prAyazcita karavuM joIe. AvA sAdhako ArAdhaka kahevAya che.34 2) saMlekhanA H- bAhya saMlekhanA dvArA zarIra tathA atyaMtara saMlekhanA dvArA kaSAyone kRza karavA. rAga-dveSanI gerahAjarImAM duHkha saMbhavI zakatuM nathI. gAthA 197mAM kartAe~ kahyuM che ke koNa mokSane na meLavI zake jo rAgadveSa na hoya to ?35 jaghanyathI saMlekhanA cha mahinAnI ane utkRSTathI bAra varSanI hoya che. 3) upavAsAdika tapa H- bAhya ane atyaMtara tapa dvArA zarIra tathA AtmAne vizuddha dazAmAM lAvavA, vividha prakAranI paDimAo grahaNa karI, vividha tapa dvArA saMyamamAM sthira thaIne, yathAzakti tapa dvArA zarIranuM zoSaNa karavAnuM hoyache. 33. maraNasamAdhi prakIrNaka - gAthA 81-83. 34. rUpa avi mohaM motULa gurusAsamni / Aloiya nissallA mariDaM ArAhagA te vi // 78 // maraNasamAdhi. 35. zrI vuvanuM pAveSnA ? AE ya suatti viddo hokhkhA ? jo va na tamekhta muvalluM ? rAga-ddolA nar na hokhkhA // 117 || Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 105 4) kALa-samaya:-potAnuM zarIra jyAre saMyamayAtrAmAM sAtha na Ape, dAruNa mAMdagI AvI paDe athavA jJAnI guru pAse potAnA AyuSya kSINa thavA AvavAnI jANa thAya tyAre sAdhaka yathAzakti traNa athavA cAra AhArano tyAga kare che. 5) utsarga-tyAgaH- mana, vacana, kAyAnI sAvaghakriyAono tyAga. 6) ogAsa (avakAza) - kSetra. nakkI karelA pradezamAM je haravuM-pharavuM evA TharAvavALuM anazana karavuM. dA.ta. IMgita maraNa ( 7) saMthAroH-samAdhimaraNane pAmavA IcchanAra A pachI gAma bahAra jaI tRNa, darbha ke lAkaDAnI phaLaka laI tenA upara saMthAro kare che. maraNasamAdhikAra badhA prakAranA saMthArAmAM AtmAne vadhu mahattva ApyuM che. na vi kAraNaM taNamao saMthAro na vi ya phAsuyA bhuumii| appA khalu saMthAro hoi visuddho maraMtassa // 287 // 8) nisagmatyAga:-saMthArA upara sthira thayelAM muni AhAra tathA upadhino. tyAga kare che. 9) vairAgya potAnA aMtaHkaraNane vairAgyanA rasamAM taraboLa karI de che. 10) mokSanA arthIH-samAdhimaraNane pAmavA mATe utsuka banelAM sAdhakanI potAnI kriyAo pAchaLano Azaya phakta mokSa meLavavAno ja hovo joIe. 11) uttama dhyAna - saMthArA upara ArUDha thayelA munie dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM manane rokI levAnuM hoya che. 12) zubha lezyA - aMtima samaye jIvanI je vezyA hoya te pramANe te gatine pAme che, tethI satata zubha lezyAnI pariNati rAkhavI. 13) samyakatvaH- uparanA badhA sthAnone jema jema sAdhaka AcaraNamAM mUke tema tema tenuM samyaktvanirmaLa bane che ane nirmaLa samyakatvanA prakAzane jhIlato te sAdhaka alpa saMsAravALo bane che. 36. maraNasamAdhi gAthA 20. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 14) pAdapopagamana H- aMta samaya najIka jANIne cAre AhArano tyAga karI, kapAyelAM vRkSanI DALInI mAphaka nizcetana dazAmAM eka paDakhe sUI rahevuM, koI paNa upasarga Ave to khasavuM nahIM, AyuSyanI samApti sudhI e ja pramANe rahevuM. 106 maraNavidhinI bIjI rIta - cha sthAno H : 1) vinayapUrvakanI kriyA H- vinaya, bahumAnapUrvaka karAtI dareka samyak kriyA karmanirjarAnuM kAraNa bane che. 2) abhimAnano tyAgaH- mAna kaSAyano tyAga thAya to sarva jIvo sAthenI kSamApanA sahelAIthI thaI zake. vaLI pUrve potAnAthI thayelAM pAponI kabUlAta mATe paNa abhimAna, ahaMkArane choDavA jarUrI che. 3) gurujananI pUjA :- deva, guru, vaDIla, jina Agama, jina maMdira tathA sakala saMghanI bhaktibhAve pUjA karavI. teonI AjJAnuM bahumAna karavuM. 4) tIrthaMkaronI AjJA :- tIrthaMkaronI AjJA pramANe anusaraNa karavAthI jIva jyAre saMvaramAM praveze che tyAre karmavRkSano samULa nAza karI de che. 37 5) zruta dharmanI ArAdhanA : AgamonuM adhyayana; vAcanA-pRcchanA, parAvartanA dvArA thavuM joIe. 6) AcaraNa :- Agamo dvArA meLavelAM jJAna dvArA tene anurUpa AcaraNa thavuM joIe. Ama maraNasamAdhikAra pramANe pAMca prakAranI zuddhi tathA vivekavALo jIva,38 asaMkilaSTa bhAvanAne sevanAro jIva, viSayasukhamAM parAdhIna na banato jIva, jJAna, darzana ane cAritrane samamyapaNe ArAdhanAra jIva aMtima samaye samAdhine TakAvI zake che ane mokSamArganA sopAna caDhI zake che. bAlamaraNaH- kartAe ahIM bAlamaraNanA prakAro athavA tenuM lAMbu vivecana 39. jiNavayaNamaNugayamaI jaM velaM hoI saMvarapaviTTho / aggI va vAyasahio samUla-DAlaM Dahai kammaM // 290 // 38. maraNasamAdhi gAthA 68-69. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 107 karyuM nathI, kAraNa anyatra te ghaNA vistArathI apAyuM che, je ApaNe AgaLa joyuM che, vaLI prastuta graMthamAM kartA samAdhipUrvakanA maraNano ja mukhya uddeza rAkhI tene mATe ja vAtonI carcA karavAno Azaya rAkhe che. chatAM, TUMkamAM bAlamaraNanA svarUpane jarUrathI batAvI dIdhuM che. 39 jema ke:- jinavacana pramANenA cha dravya, nava tattvAdikamAM azraddhAvAnanuM maraNa te bAlamaraNa che. te ja pramANe kaMdarpAdika saMkilaSTa bhAvanAonA sevanathI ane pAMca prakAranI zuddhi vagarano sAdhaka paNa samAdhithI dUra eTale ke bAlamaraNane pAme che. AvA suMdaramanuSyabhavane pAmIne paNa jIvo maraNaparyaMta jinezvaroe kahelA durlabha dharma pAmatAM nathI. AvA jIvo siddhinAsukhothI ajJAta hoya che ane tethI ja IndriyonA viSayomAM AsaktipUrvaka rahe che. moha ane mAyArUpI sAgaramAM te gaLADUba rahe che ane vaLI teno pazcAtApa paNa karatAM nathI.42 digaMbara saMpradAyanA graMthomAM paNa mRtyu, tenA prakAro aMge vigato maLe che, jenI atre noMdha levI ghaTe che. mUlacAra: digaMbara saMpradAyanA A prAcIna tathA prAmANika graMthamAM muninA dharmanuM pratipAdana che. temAM AcArya vaTTakere maraNanA traNa prakAro darzAvyAM che. 43 1) bAlamaraNa 2) bAlapaMDitamaraNa 3) paMDitamaraNa.-- asaMyata samyaphadraSTijIvabALa kahevAya che, teonuM maraNa bAlamaraNa kahevAya che. saMyatAsaMyata jIva bAlapaMDita kahevAya che, kema ke temAMthI ekendriya jIvonA vadhu thAya che tethI bAla ane beIndriyAdi jIvonA vadhathI teo aTakelAM che, tethI paMDita. AvA bAla evA paMDitanuM maraNa eTale bAlapaMDitamaraNa. 39. ejana. gAthA 70-77. 40. ejana. gAthA 21. 41. ejana. gAthA 68-69, 42. ejana. gAthA 77. 43. tivihaM bhaNaMti maraNaM bAlANaM bAlapaMDiyANaM c| ta paMDita2 naMga levalio majumati / pada / bRhapratyAkhyAna. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 108 chaThThAthI caudamAM guNasthAnaka sudhInA cAritradhArI AtmAonuM maraNa paMDitamaraNa kahevAya che. bhagavatI ArAdhanA - mukhyatve ArAdhanAnA viSayane lakhAyelA A graMthamAM maraNanA 17 bheda batAvyAM che, je ApaNe AgaLa joyA te samavAyAMga sUtrAnusAre ja che." samAdhimaraNotsAhadIpakamAM maraNanA prakAro nIce pramANe che. * * 1) bAla-bAlamaraNa 2) bAlamaraNa 3) bAlapaMDitamaraNa 4) paMDitamaraNa 5) bhaktapratyAkhyAna dvArA paMDitamaraNa 6) IMginI paMDitamaraNa 7). prAyopagamana paMDitamaraNa. a) bAla-bAla maraNa - mithyAdraSTi jIva A maraNathI mRtyu pAme che. ba) bAlajIva pAMca prakAranA hoya che. 1) avyaktabAla- avikasIta jIva-potAnA artha, kAma vageremAM asamartha. 2) vyavahAra bAla laukika ane zAstrIya vyavahArathI ajJAta. 3) darzana bAla-tattvanI zraddhAthI rahita mithyAdraSTijIva. 4) jJAna bAla-jIvanA bheda vagere samyaphajJAnathI rahita hoya. 5) cAritra bAla-cAritrathI rahita jIva. bAlapaMDitamaraNa tathA paMDitamaraNano arthamUlAcAra pramANe ja thAya che ane . te pachI paMDitamaraNanA traNa prakAra je ApaNe AgaLa joyA te pramANe ja che. maraNanA prakAro ApaNe TheTha AgamakALathI tapAsyA. badhAmAM vividhatA jovA maLI. AnuM zuM kAraNa hoI zake? javAbamAM ApaNe ema kahI zakIe ke uparokta saghaLA graMthanA samayamAM ghaNuM aMtara che. vaLI, te te kALe vidyamAnate te AcAryoe, viroe potAnI mati pramANe zAstrAdhAre mRtyunA teTalA teTalA bhedo batAvyA. 44. "aSTapAhuDamA pAMcamA bhAvapAhuDamAM paNa 17 prakAre maraNa darzAvyA che. 45. samAdhimaraNotsAhadIpaka - hIrAlAla jaina siddhAMta zAstrI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 109 mRtyunA prakAranI vividhatAmAM Ama to pAchI ekatA che. bAlamaraNa e anicchanIya ane paMDitamaraNa AvakAradAyaka che ema sarvasAmAnya rIte jovA maLe che. A mAnyatA uttarottara draDha banatI cAlI che. AjanI draSTie paNa A mAnyatA ghaNI tArkika lAge che. kAraNa, paMDitamaraNa eTale bIjuM kAMI nahIM, paraMtu zAMti, samAdhi, kalezarahita avasthAmAM jIvanuM eka zarIramAMthI nirgamana. A avasthA aMtima samaye mANasa kevI rIte lAvI zake ? jIvana daramyAna athavA pUrvanA bhavo daramyAna samAdhi mATeno karelo prayatna ja samAdhi meLavavAmAM sahAyabhUta bane che. TUMkamAM, bAlamaraNathI maranAranI sadgati thatI nathI. viSabhakSaNa, jalapraveza, agnipraveza ke zastrAvapATana vagerethI thatuM maraNa AtmAno ghAta kare che, AtmAne paDeche, AtmAne durgatimAM laI jAya che. AtmAnI hatyA karanAra AvA bAlamaraNanuM kAraNa asamAdhi athavA mananI azAMti che. asamAdhinuM kAraNa game te hoya jema ke - kaSAya, I, kalaha, apamAna, aparAdha, asaMyama, asaMtoSa, jIvana daramyAna thayelAM pApono DaMkha hovA chatAM paNa teno ekarAra karavAnI azakti, nAhiMmata-te durgatine ja Ape che. kAraNa. AvA samaye mANasa potAnI AtmAnI zaktine gauNa karI nAkhe che, AtmAnI anaMta zaktinuM mApa tene khabara nathI athavA AtmAne teNe avagaNyo che. A janmamAM sAtha ApanAra ane aMte tene paNa choDI devuM paDe tevA nazvara dehane, tenA sukhacenane agresara karI mANasa moha, mAyA, mamatAthI tene poSIne asaMkhya pApo kare che, paraMtu bhavobhava sAtha AvanAra AtmAne bhUlI jAya che ane bAlamaraNathI mare che ane pariNAme saMsAramAM teno rajhaLapATa vadhI jAya che. enA karatAM mANasa te kSaNane dhIrajathI TALI de, AvI paDelAM duHkhane samabhAvathI sahana karI, thayelAM apamAnane gaLI jaI, moTuM mana rAkhIne varte to te potAnI durgatine TALI zake che. jyAre samAdhimaraNane bheTanAra sAdhaka bhale aMtima samaye vikaTa paristhitimAM AvI jAya, asahya duHkha AvI jAya, parisaha athavA upasargomAM gherAI jAya paNa te vicAre ke AvuM to meM naraka athavA tiryaMcayonimAM kyAM kyAM nathI sahyuM? Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 10 atyAre samaja che, zakti che to AtmAno utkarSa sAdhavA zarIranI mAyA choDI dauM. zarIranI mAyA choDI tene vosirAvIne AvA sAdhako mokSamArgamAM potAnuM sthAna nizcita karI de che. karmathI sarvathA aLagA thavAM - athavA siddhipadane meLavavA mATe sAdhaka anAsakti, pApabhIrutA, pApanuM prAyazcitta, mana, vacana, kAyAnI vRtti para aMkuza, zarIra karatAM AtmAnuM vadhu mahattva svIkArIne vrata, saMyamamAM utkRSTapaNe pAlana ane te pAlanamAM jo zarIra aDacaNarUpe bane to tene paNa saMlekhanA dvArA vosirAvI daIne AtmAnA anupama sukhamAM masta banI jAya che. nirvikArIbanelA AtmAne pachI koI jAtano kaSAyo paDatAM nathI, duniyAnA koI paNa sukha tene AtmAnA sukhanI gaNatarImAM ochA lAge che, mana, vacana, kAyAnI zuddhipUrvaka AyuSyanI samApti sudhI samabhAva ane samAdhimAM rahe to gaNatarInA bhAvomAM te potAnI maMjhila - siddhagatine pAmI zake, kAraNa samAdhipUrvakanA maraNathI maranAranI sagati ja thAya che. ekavAra AvelI sadgati vAraMvAranA satkrayatnothI Icchita evA mokSaphaLane jarUra Apeche. (kha) samAdhi asamAdhi-prakAraH* paMDitamaraNa athavA samAdhimaraNa uttama che. A samAdhi eTale zuM? jenA vaDe AtmAne mokSa ke mokSanA mArgamAM samyakapaNe sthApI zakAya te samAdhi che. cittanI nirmaLatA, ekAgratA, zAMtie samAdhi che. samAdhi eTale tuSTi, saMtoSa, pramoda, AnaMda. samAdhi eTale AtmasvarUpamAM ekalIna banavuM. samAdhinI samajUti bhinna bhinna rIte AgamamAM Thera Thera che te ApaNe joIe - - zrI sthAnAMgasUtramAM samAdhi dasa prakAre maLI zake tema kahyuM che. samAdhinA dasa prakAra:- 1) prANAtipAta-viramaNa 2) mRSAvAda-viramaNa 3) adattAdAna-viramaNa 4) maithuna-viramaNa 5) parigraha-viramaNa 6) IryAsamiti 7) bhASAsamiti 8) eSaNA samiti 9) pAtranikSepaNa samiti 10) parijhApanAsamiti - 46. zrI sthAnAMga - 10mu sthAna. 13mu sUtra. samAdhi - asamAdhi. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamApiH eka adhyayana 111 pAMca mahAvrata tathA pAMca samitinuM yathAyogya utkRSTa pAlana sAdhakane jIvana daramyAna tathA aMtima samaye samAdhi meLavavAmAM sahAyaka bane che. zrI sUtrakRtAMgasUtramAM samAdhi cAra prakAranI darzAvI che - darzana, jJAna, caritra, tapa.47 je potAnA AtmAne samyaka cAritramAM sthira karI zake che, te cAremAM sthira thaI zake che. 1) darzana-samAdhiH-jinavacanothI raMgAyeluM aMtaHkaraNa hovAthI vAyurahita sthAnamAM rahela dIvAnI peThe sthira hovuM. kubuddhirUpa vAyuthI vicalita na thavuM. 2) jJAna samAdhi -8 jaha jaha suyamavagAhaI aIsayarasapasarasaMjuyamakkhaM / taha taha palahAI muNI nnvnnvsNvegsddhaae| jema jema navA navA zAstronuM adhyayana muni kare che, tema tema zrutamAM zraddhA vadhavAne kAraNa te AnaMda pAme che. ane samAdhimAM pravRtta thAya che. 3) cAritra samAdhi:-49 samyaphakriyAnuM anuSThAna karanAra muni viSayasukhathI rahita (nivRtta) niHspRha hovAthI parama samAdhino anubhava kare che. kahyuM che ne taNasaMthAraNisanno ' vi muNidharo bhaThTharAgamayamoho / je pAvai muttisuhaM katto taM cakkavaTThI vi? naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / tatsukhamihaiva sAdholorkavyApAra - rahitasya // 4) tapasamAdhiH- ghora tapa karavA chatAM paNa jemane glAni thatI nathI, tathA je kSudhA, tRSA vagere parisothI udvega pAmatAM nathI, abhyatara tapano abhyAsa karavAthI dhyAnamAM jenuM mana saMlagna thayeluM hoya che, te muni anukULa-pratikULa saMyogomAM harSa-zoka karatAM nathI. 47. zrI sUtrakRtAMgasUtra - paM. zobhAcandra bhArila. pR. 96. 48. ejana. 49. ejana. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi eka adhyayana 112 A rIte cAre samAdhimAM sthira muni zarIrano paNa moha choDIne bhavacakrathI tathA karmabandhanathI mukta thAya che. zrI samavAyAMga sUtramAM citta samAdhinA dasa sthAno nIce pramANe pa0 1) pahelAM koI vakhata utpanna na thaI hoya evI sarvajJa-bhASita Rta, cAritradharma jANavAnI ciMtA utpanna thavI. 2) pahelAM koI divasa joyuM na hoya (bhaviSyamAM yathArtha phaLa ApanAruM) evuM svapna jovuM. 3) pUrve koI vAra utpanna na thayuM hoya evuM pUrvabhavanuM smaraNa karAvavAvALuM jAtismaraNa jJAna thavuM. 4) pUrvena joyA hoya evA deva-darzana thavA devonA divya vaibhava, parivAra Rddhi jovA. 5) pUrve na thayuM hoya evuM mUrta padArthone pratyakSa jANavAvALuM avadhijJAna utpanna thavuM. 6) pahelAM na thayuM hoya evuM lokane pratyakSa jovAvALuM avadhidarzana thavuM. 7) pahelAM na utpanna thayeluM evuM (aDhI-tapa-samudravartI saMjJI, paMcendriya paryApta) jIvonA manogata bhAva jANavAvALuM mana:paryavajJAna utpanna thavuM. 8) pUrvena joyeluM evuM saMpUrNa lokane pratyakSa (trikAzavartI paryAyonI sAthe) jANavAvALuM kevaLajJAna utpanna thavuM 9) pahelAM na utpanna thayuM hoya evuM (sarva carAcara) lokane jovAvALuM kevaladarzana utpanna thavuM. 10) sarvadu:khonA vinAzaka kevalImaraNathI maravuM te cittasamAdhinuM dasamuM sthAna che. samAdhi lAvavAmAM aMtarAya karanArAM vIsa sthAnonuM samavAyAMga tathA dazAzrutaskaMdhapara mAM varNana che. je pAchaLa batAvyA pramANe :50. zrI samavAyAMga sUtra. dasasthAnaka samavAya-sUtra 62. 51. ejana. 20mu samavAya. para. zrI dazAzrutaskaMdha. 1luM adhyayana. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 113 1) vavava 2) apramAnitavArI - dhapa-dhapakarIne jaldI jaldI cAlavuM. - divasanA samaye jyAM aneka jIvo hoya tyAM tathA rAtrie rajoharaNa vagerethI vALyA vagara besavuM. avidhithI tathA upayogarahita-paNe mArgamAM cAlavuM. zayyA, upadhi, saMstArakamAM paNa upayoga (jayaNA) na 3) duSpramArjitacArI rAkhe. 4) aritta 5) rAvaLa 6) therovaghAie - pramANathI vadhu zayyA- Asana rAkhavAM. - rAtnika (adhika dIkSA paryAyavALA) sAdhuonI sAthe vivAda karavo. - sthavira sAdhano ane upalakSaNathI samasta sAdhuono ghAta karavAnA vicAravALA. - prANI, bhUta, jIvone vyartha upaghAta 7) bhUovaghAie karavA. 8) saMjalaNe 8) kohaNe 10) viThThInaMti 11) gamanagu - pratikSaNa, krodha, roSayukta pravRtti karavI. - sva tathA parane saMtApa karavAvALA kSamAno abhAva hovo. - koInI pITha pAchaLa niMdA karavAvALA. - vAraMvAra nizcayakArI bhASA bolavI. dA.ta. cora na hoya tene cora kahevomRSAvAdanuM sevana. nitya navA adhikaraNo, kalaha, maMtrAdione utpanna karavA. - kSamA Apela athavA upazAMta pAmela kalahone pharI UbhA karavA. - akALe svAdhyAya karavo ane kALamAM svAdhyAya nahIM karavo. 12) navakhyuM 13) porANA 14) avAjo saMjJAvAra Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 114 . 15) saranaupALipALe - sacitta rajathI kharaDAyelAM hAtha paga hoya tyAre Asana para besavuM, tevAnI pAsethI bhikSA levI. 16) zaMphavare - jenAthI gaNa athavA saMghamAM bheda utpanna thAya tevA jhaMjhI vAkya bolavA. 17) saMdare - krodhAdikathI aprazasta bhAvane vaza thaI kalaha thAya evuM bolavuM. 18) saMdare rAtrinA samaye UMcA svare svAdhyAya, vArtAlApa karavA. 19) sUrapAmAimAruM - sUryodayathI sUryAsta sudhI vAraMvAra khAvuM. 20) hasAmi, - AhAra, vastra, pAtra, upAzraya Adi vastuno svIkAra karatAM eSaNA samitinuM pAlana na kare to SakAyanI virAdhanA thAya. zrI dasa vaikAlika sUtramAM samAdhinA cAra prakAra darzAvyAM che. 53 1) vinaya-guru Adino vinaya. 2) zruta - zruta siddhAMto bhaNavA. 3) tapa - bAra prakAre tapa karavuM. 4) AcAra - sAdhunA AcAranuM pAlana karavuM. vinaya samAdhi 4 prakAre che. 1. gurue zIkhavyuM pachI guruno vinaya kare. 2. ruDI bhaktithI prasannatAthI gurunA Adeza anusAra vinayane aMgIkAra 3. zrutajJAna yukta jinamArganI ArAdhanA karato vinaya kare. 4. abhimAna rahitapaNe vinaya kare, AtmaprazaMsA na kare. 53. dasavaikAlikasUtra. adhyayana. uddezo 4. zloka 1. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 115 gurunI hitakArI zikhAmaNane iccha, gurunI bhakti karIne zikhAmaNane aMgIkAra kare, mAna sanmAna maLatAM garva na kare. ahaMbhAva na lAve. teno ja AtmAvinayasamAdhimAM Ave. zruta samAdhi cAra prakAranI che. - 1) sUtra athavA siddhAMtano abhyAsa karavAthI mane samyakajJAna thaze ema mAnI abhyAsa kare. 2) sUtranA abhyAsathI cittanI ekAgratA jaLavAze ema dhArI sUtrano abhyAsa kare. 3) sUtranA abhyAsa dvArA mArA AtmAne sadharmamAM sthira karIza evuM mAne. 4) huM mArA dharmamAM sthira rahIza to bIjAne sthira karI zakIza. AvA kAraNothI sAdhue zrutasamAdhimAM rakta thavuM ghaTe. tapa samAdhiH bhinna bhinna saddaguNonA bhaMDArarUpa tapazcaryAmAM haMmezA rakta thAya, koI paNa prakAranI AzA rAkhyA sivAya nirjarAthI ja karmane kSINa karavAnI bhAvanA rAkhe to tapa dvArA jUnA pApone dUra karI zake. AcAra samAdhi 4 prakAranI che. 1) aihika svArtha mATe zramaNanA sadAcAro Acare nahIM. 2) paralokanA svArtha mATe zramaNanA sadAcAro Acare nahIM. 3) kIrti, varNa, zabda, zlAghA mATe paNa zramaNanA sadAcAro seve nahIM. 4) ahaMta bhagavAnoe bodhelAM nirjarAnA kAraNa sivAya bIjA svArtha mATe AcAra na pALe te. je sAdhu Indriyone damI AcArathI AtmasamAdhine anubhave, jinezvaronA vacanamAM rata-lInache. vAdavivAdothI virakta che, te saMpUrNa kSAyika bhAvane pAmI Atmamukti samIpe gayelo che. AtmAnA hitavALA sukhapa, svAzyapa samAdhi jIvanabhara AcaranAra Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 116 ane mRtyusamaye paNa te ja samAdhi jALavI rAkhanAra jIva kaSAyarahita, vAsanA, moharahita hovAthI anAsaktapaNe mRtyune bheTe che, ane tethI tenI durgati thatI nathI. tevA maraNane samAdhimaraNa tarIke zAstramAM oLakhAvyuM che. maraNanA prakAro tathA "samAdhino paricaya meLavyA pachI samAdhimaraNanA svarUpa aMge ApaNe vicArIe. (ga) samAdhimaraNa svarUpa (zvetAMbara - mUrtipUjaka draSTie) : samAdhimaraNane ApaNe "samabhAvapUrvaka dehano tyAga e pramANe jANI zakIe. samAdhimaraNa eTale vizuddha cAritrayukta AtmabhAvamAM jIvanI ekalInatA, ramaNatA. jIvananI aMtima avasthAmAM athavA koI aNadhArI takalIphone kAraNe mRtyu najIka Ave tyAre mAyA, mamatA, Asakti, parigraha tathA mohane choDI AtmA jyAre sAdhanAmAM lIna banI anazanapUrvakadehane AtmAthI alaga samajI, dehane AtmAthI gauNa karI mRtyune vare te mRtyu eTale samAdhipUrvakanuM mRtyu jaina dharma mukhyatve nivRttipradhAna dharma che. jIvananI ane bhautika sukhonI upalabdhinI ahIM upekSA karavAmAM AvI che. jIvananuM parama lakSa mokSa athavA nirvANa manAya che. mokSanI prApti mATe navA karmone AvatAM aTakAvavA tathA pUrvasaMcita karmono saMvara tathAnirjarA dvArA kSaya karavo e Avazyaka che. tapa ane saMyama dvArA duHkhono nAza thaI zake che. - kaThora tapa sAdhanA e jaina dharma paraMparAnuM eka mahattvanuM pAsuM che. tapanA bAra prakAramAM cha bAhya tapamAM anazananuM sthAna mahattvanuM che. samAdhimaraNa mATe mAvajajIvananuM anazana Avazyaka aMga manAya che. samAdhimaraNamAM anazana dvArA dehanI prakriyA to rokavAnI ja che. sAthe sAthe aMtaraMga dhyAna, sAdhanA dvArA kaSAyone kSaNa karavAnI prakriyA paNa cAlu hoya che. dehapratye AsaktichoDIne AtmAnI zuddhine anubhavavAnI AvazyakatA che. koIpaNa mANasa Aga, tophAna, pUra jevI koI musIbatamAM sapaDAya tyAre potAnI badhI tAkAta bhegI karIne gharane bacAvavA prayatna kare, paraMtu jo ghara bace Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 0 117 ema na hoya to mUlyavAna vastune bacAve ane te bacAvavAno samaya paNa na hoya to jAna bacAve. te ja pramANe vrata, zIlAdithI yukta jIva AMhArAdithI zarIranuM poSaNa rakSaNa vagere kare che. saMjogavazAt asAdhya roga, aNadhArI Aphata AvI paDe te samaye jo e Aphatane dUra karavAnA prayatnachatAM te dUra na thAya tyAre bahumUlyavAna evA zIla, vratAdinI rakSA kare, jyAre vratAdithI rakSA tathA saMyamanuM AcaraNa muzkela bane tyAre deha pratyeno mamattvabhAva choDI mRtyunI najIka jatAM cittanI samAdhi TakI rahe te ja tenuM dhyeya rahe che. kAraNa jIvanabhara karelAM satkarmo, vrata, tapa karatAM paNa jIvananI aMtima avasthAmAM samAdhi TakI rahevI te agatyanI vAta che. maraNasamaye jevI vRtti hoya tevI tenI gati thAya ema zAstramAM kahyuM che.pa4 jyAM sudhI dehanI Asakti, rAga dUra na thAya tyAM sudhI samAdhimaraNa thAya nahIM. samAdhimaraNa eTale samabhAva. samAdhimaraNano icchuka badhI ja paristhitionesaMpatti-vipatti, janma-maraNa, roga-zoka, AdhivyAdhi, mitra-zatru badhAMne ja potAnA pUrvakarmonA pApa-puNyanA phaLasvarUpa mAneche. saMsAranI dareka vastumAM te nispRha thaIne varteche, zarIra upara moha nathI rAkhato, te sadAcAra apanAvI, kaSAyane zAMta pADI, rAga-dveSathI mukta banI kyAre mAro jIva baMdhanathI mukta thaze enI ciMtAmAM satata rahe che. vAstavamAM to jaina dharmane pAmIne ane tene jIvanamAM utArelo dareka jIva potAnI kriyA-ArAdhanA-pUjA-vaMdanA-tapa-tyAga-sAdhanA dvArA eka ja vAta Icche che ke janma-maraNanA pherAmAMthI mAro jIva mukti pAme. samAdhimaraNa e muktinuM dvAra che. saMlekhanA, paMDitamaraNa, sakAmama2Na, saMthArA, sanyAsamaraNa, udyata maraNa, aMtakriyA, uttamArtha vagere zabdono upayoga samAdhimaraNanA sthAne ghaNI jagyAe thAya che. samAdhimaraNa tathA AtmahatyA :- taphAvata - samAdhimaraNa tathA AtmahatyA bannemAM mANasa svecchAthI potAno deha tyAge 54. juo aMtima sAdhanA - AcArya hemacandrasUri-upakramaNikA. pR. 4,5. - Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana _ll che, paraMtu AtmahatyAnA mULamAM kAyaratA che jyAre samAdhimaraNa jIvananI saMdhyAe dvAra upara UbhelAM mRtyunuM svecchAe thatuM svAgata che. - AtmahatyAmAM vyakti potAnI samasyAothI kaMTALI, gabharAI, thAkI jaIne, nAsIpAsa thaIne, mRtyune zaraNe jAya che. jyAre samAdhimaraNa IcchanAra vyaktinA haiyAmAM sAhasa hoya che. saMyamanI rakSA tathA dehanI rakSA banne vacce vikalpa Ubho thAya tyAre saMyamanI rakSArthe mRtyuno paNa te vIratApUrvaka sAmano kare * jIvanathI bhaya pAmelo vyakti AtmahatyA karavA tarapha prerAya che, jyAre samAdhimaraNamAM to sAdhakane mRtyuno paNa Dara nathI. vaLI, AtmahatyAthI mRtyune aNadhAryuM AmaMtraNa apAya che, jyAre samAdhimaraNamAM vidhipUrvaka mRtyunuM Agamana svIkArAyache. AtmahatyA karanAra samayanI ja koI viziSTa paristhitine vaza thaI jAya che. jevIke apamAna, aparAdhabhAvanA ItyAdi. A badhAmAMthI chUTakAro pAmavAnI bhAvanAthI te mRtyunI kAmanA kare che. jyAre samAdhimaraNa karavAvALA vyakti janma-maraNanA cakramAMthI bacavA tathA mokSaprAptinI bhAvanA sAthe dehano tyAga kare che. mokSane mATe ekaThAM karelAM tamAma karmono kSaya kare che. AvatAM navA karmone aTakAve che. kaThora tapanI sAdhanA kare che. AtmahatyA karanAra vyaktinuM mana saMsArano bhoga-vilAsa, mitra, parivAra pratye AsaktivALuM rahe che samyapaNe te jJAna prApta karI zakato nathI, jyAre samAdhimaraNanA sAdhakanuM mana saMsAranI vastuo, bhoga, parigraha pratyenI AsaktithI rahita hoya che. potAnA koSonI AlocanA laI badhAnI sAthe kSamApanA karI, samyaka jJAnanI prAptipUrvaka te AtmAnuM zreya sAdhe che. AtmahatyA karanAra vyakti samAja mATe abhizApa banI jAya che. enA pratye samAjamAM kSobha ane duHkhanI lAgaNI thAya che. samAdhimaraNathI mRtyu pAmanArane mATe mRtyu e mahotsavarUpe manAvAya che. emanI pUjA thAya che ane emanuM mRtyu samAjamAM mANasone dharmamAM vizvAsa pedA karAve che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 119 jIvanamAM nirAzA athavA asahya duHkho AvI paDe tyAre AtmahatyAmAM mRtyune nimaMtraNa apAya che. duHkho vakhate vyakti gabharAIne mRtyunI IcchA seve che jyAre samAdhimaraNamAM mRtyunI IcchA hotI ja nathI. pratijJApUrvaka sAdhaka potAnI sAdhanAmAM lIna rahe che ke mRtyunI AkAMkSAthI rahita thaIne huM zarIratyAga karIza. eTale ke samAdhimaraNathI marIza. samAdhimaraNamAM jIvanamAM AvI paDatI koIpaNa takalIphone kAraNe jIvanathI bhAgavAno prayAsa nathI. kAkAsAheba kAlelakara paNa kahe che ke "AtmahatyA kAyaratA ane jIvanathI bhAgavAnuM bIjuM nAma che." jyAre samAdhimaraNa sAhasapUrvaka jIvavAnuM ane aMtima samayamAM samatvabhAvathI mRtyune varaNa karavuM tenuM nAma che. gametevA upasargo Ave to paNa sAdhakanA manamAM e ja bhAva hoya ke A kasoTInI veLA che, AmAM sahana karIne ja saphaLa banavAnuM che. * zrI tukolanA mata anusAra vyakti mAnasika, zArIrika, sAmAjika, vyaktigata kaSTothI grasta thavAne lIdhe AtmahatyA tarapha prarAya che. "bhagavatI ArAdhanA'nA anusAre samAdhimaraNane IcchanAra vyaktine kAyA ane viSaya kaSAyAdi doSone kSINa karavA paDe che. pa7 jyAre AtmahatyA karanAra vyakti mananA saMvegothI gherAIne koI paNa bAhya vidhithI mRtyune apanAvI dehano tyAga kare che. DaoN. darabArIlAla koThiyAnA mate samAdhimaraNa jIvanasudhAra saMbaMdhI : suyojanAnuM eka aMgache, yojanAnusAra zAMtipUrvakamaraNa che. Ama, AtmahatyA tathA samAdhimaraNamAM taphAvata che. ekamAM sAdhakamRtyuno sAhasathI sAmano kare che. mRtyune potAnI sAme jhUkAve che, jyAre AtmahatyAmAM mRtyu samaye sAhasano abhAva che, palAyanavRtti che. papa. paramasakhA mRtyu. kAkAsAheba kAlelakara. 48. Sanlekhana is not suicide - Tukol. 57. bhagavatI ArAdhanA-maMgalAcaraNa-gAthA 144. 58. samAdhimaraNotsAhadIpakanI prastAvanA. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana - 20 AtmahatyA karanAra mRtyu sAme jhUkI jAya che. eka pote hAre che, bIjo mRtyune harAve che. samAdhimaraNanI vidhiH zrI AcArAMgasUtra pramANe :samAdhimaraNa mATe AcArAMgasUtramAM 3 krama ApyAM che. 1) AhArano kramazaH saMkSepa. 2) kaSAyone kSINa karavA athavA upazamAvavA. 3) zarIrane samAdhistha, zAMta ane sthira rahevAno abhyAsa Apavo. samAdhimaraNanA 3 prakAra - bhaktapratyAkhyAna, IMgita maraNa tathA pAdapopagamana maraNano ahIM ullekha thayo che. saMyamI, buddhizALI ane dhIra muni badhI bAbatane (kAyAnI asamarthatA tathA AyuSyanI alpatAne) ati saraLa rIte jANIne anukrame mohane dUrakaranAra A traNe maraNanI rItamAMthI game te eka pAmIne samAdhi meLave che. AnA mATe muni zarIrAdi bAhya ane rAgAdi atyaMtara saMlekhanA dvArA prayatna Adare che ane avasara Avya karmathI chUTI jAya che. (1) bhaktapratyAkhyAna maraNanI vidhiH sAdhune mAMdagI Ave ane potAnIdainika kriyAo karavA mATe jyAre azakta thAya che tyAre A pramANenuM bhaktapratyAkhyAna anazana Adare che. anazanImunie AhAra ghaTADI kaSAyone pAtaLAM karavA tathAsaMkaTano sAmano karavo, mananI samAdhi keLavAya te pramANe dhIme dhIme saMpUrNapaNe AhAra tyAga karavo. AhAra vinAmuni bahuja mUMjhAyato samAdhi rAkhavA thoDo vakhata AhAra laI ane pachI saMlekhanA cAlu kare. anazana lIdhA pachI munie jIvavAnI tema jamaravAnI paNa IcchA na rAkhavI, paraMtu samabhAvapUrvaka nirjarAnA hetuthI samAdhi pALavI, aMtaHkaraNa pavitra rAkhavuM. ociMto koI roga utpanna thAya to samAdhine 59. zrI AcArAMgasUtra. adhyayana. 8. uddeza.5,6,7. 60. ejana. uddeza 8. gAthA 440. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 121 IcchatA muni AyuSyane pALavAnA upAyo karI samAdhi meLavI pachI saMlekhanA kare. 1 AhAra tyAga karIne muni gAmamAM athavA araNyamAM zuddha bhUmi para jIvajaMtuthI rahita jANIne sUkAM tRNothI saMthAro kare. anazana daramyAna je kaMI upasarga, parisaha Ave tene sahana kare paNa ArtadhyAnamAM na paDe. jaMtuo, pakSIo, sarpAdijaMtuo, mAMsabhakSI prANIo, raktabhakSI prANIo aNasaNamAM rahela munine upadrava kare to munie hAtha vagerethI temane mAravuM nahIM tathA rajoharaNAdikathI zarIrane pramAvuM paNa nahIM; evA samaye zarIra ane AtmAnuM alaga astitva vicArI AnaMdapUrvaka sahana karI AyuSya purUM karavuM. (2) IgitamaraNanI vidhiH A aNasaNamAM ujamAla thayela munie potAnI IMdriyone temanA viSayothI khUba kheMcI levI, pApa utpanna thAya evuM avalaMbana na levuM. aNasaNa saMsthita munie jAte ja uddhartanAdi kriyAo karavI, bIjA pAse trividha na karAvavI, svAdarahitapaNe AhAra karavo. tenAthI tapa thAya che ane samabhAva keLavI zakAya che, krame krame temAM AhAramAM paNa ghaTADo karavo. IMgInI maraNamAM niyata karelI bhUmimAM ja anazanI munie haravA pharavAnI kriyA karavAnI hoya che. temAM paNa jyAre hAtha, paga, IMdriyo bahu ja akaDAya tyAre samAdhi TUMkAvavAnA hetuthI ja tene pheravavAnI chUTache. (bAkI samartha munila hoya to te nirjIva vastunI mAphaka aDaga ja rahe che.) sarvasadoSa yogothI AtmAne dUra karIne, jinapravacananA vizvAsathI muni bhayaMkara upasarga parIsahane avagaNIne A vinazvara zarIrane choDe che. (3) pAdapapagamana maraNanI vidhiH pAdapa arthAt vRkSanI mAphakasthira thaI aMgopAMga paNa na halAvavAnI sAdhaka pratijJA le che. AkhuM zarIra akaDAI jAya to paNa aNasaNa lIdhA pachI te sthAnathI 61. ejana. gAthA. 442. 62. ejana. gAthA.445. 63. zrI AcArAMgasUtra. adhyayana. 8. uddezaka 8. gAthA 451. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 0: 122 te lavaleza paNa na Dage. acitta sthaMDila athavA phaLaka meLavIne tyAM pote sthita thavuM, AkhA zarIrane vosirAvavuM ane upasarga vakhate vicAravuM ke "A zarIrane to meM vosirAvI dIdhuMche, zarIra ja mAruM nathI to tenA parisaho mArA zenA? meM zarIrathI judA thavA ja zarIrano tyAga karyoche. kAraNa jyAM sudhI jIvIza tyAM sudhI upasarga ane parIsaha AvavAnA jache." 64 aNasaNa saMsthita munie rAjAdika AvI lAlaco batAve to paNa kSaNabhaMgura zabdAdika viSayomAM rAga karavo nahIM tathA IcchA lobha ane nidAna vagara rahevuM. devatAonI mAyA vakhate paNa munie nizcala rahevuM. Ama sarva viSayomAM amUcchitapaNe rahI AyuSya purUM karavuM. traNe maraNomAM utkRSTa titikSA rahelI hovAthI svayogyatAnusAre game te maraNa kalyANakartA che. samAdhimaraNanI vidhi :- zrI uttarAdhyayana sUtra pramANe H uttarAdhyayana sUtra adhyayana 36mAM saMlekhanAnI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke dravyanI apekSAe zarIranA tathA bhAvanI apekSAe kaSAyo (rAgAdi)ne kRza karavA tenuM nAma saMlekhanA, saMlekhanAnA kALanuM pramANa batAvatAM saMlekhanAnA traNa bheda batAvAyAM che.pa 1) utkRSTa saMlekhanA - jeno kALa bAra varSano hoya che. 2) madhyama saMlekhanA - eka varSano kALa. 3) jaghanya saMlekhanA - cha mahinAno kALa hoya che. utkRSTa saMlekhanAnI vidhi nIce pramANe che H pahelAnA cAra varSomAM dUdha Adi vigaIno tyAga. bIjA cAra varSomAM catuSTa, SaSTha, aThThama Adi vividha tapasyA. pAraNAnA divase kalpanIya saghaLI vastuo laI zake. 64. ejana. gAthA 458. 65. zrI uttarAdhyayana sUtra - 36mu adhyayana. 249. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 123 trIjA cAra varSomAM - pahelAM be varSa sudhI ekAMtara tapa-pAraNe AyaMbila. agiyAramAM varSanA pahelAM cha mahinA sudhI aSTama, dazama, dvAdaza Adipa kaThaNa tapasyA na kare, paraMtu bAkInA cha mahinAmAM niyamathI kaThaNa tapasyA kare; parimita AyaMbila, kare. bAramAM varSe niraMtara AyaMbila karIne paMdara divasa athavA eka mahinA pahelAM AhAranuM pratyAkhyAna karI saMthAro kare. saMthArAno svIkAra karanAra munie azubha bhAvanAno tyAga karI zubha bhAvanA bhAvavI joIe. AvI tapazcaryA karatI vakhate vacce ke tapazcaryA pachI maraNano avasara Ave tyAre maraNaparyatanuM aNasaNa karavAnuM hoyache. je jIvo samyakdarzanamAM rakta, niyANAne na karanAra ane zuklalazyAnA pariNAmane dhAraNa karavAvALA hoya che, ane te ja bhAvanAmAM je mRtyu pAme che, tevA jIvone bIjA janmamAM bodhibIja bahuja sulabha thAya che ane tenAthI ulyuM, mithyAtvadarzanamAM rakta, kRSNalezyAvALA jIvane bodhilAbha bahu ja durlabha bane che. Ama, jinavacanamAM anurakta rahI, bhAvapUrvaka te pramANe AcaraNa kare che te jJAnI pavitra ane asaMkilaSTa thaIthoDA ja samayamAM duHkhada saMsArano pAra pAme che ane jinavacanane yathArtharUpe na jANI zakanAra ajJAnI ghaNIvAra akAmamaraNa athavA bAlamaraNane pAme che. saMlekhanApUrvakanA paMDitamaraNamAM samAdhiTakavI e bahu mahattvanI vAta che. samAdhiTakAvavA mATe pUrvAcAryoe aneka ArAdhanAo batAvI che. anekastavano, sUtro dvArA samAdhinuM nirUpaNa karI tenI AvazyakatA, mahattA batAvI che. to 66. ejana. gAthA 256-2pa7. 67. - puNyaprakAzanuM stavana. - zrI vItarAga stotra aMtima samayanI ArAdhanA vakhate bolAtAM stavana stotra. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 124 vaLI keTalAMka maharSi ke mahAna AtmAoe karelI aMtima sAdhanAo paNa ApaNane suMdara udAharaNa pUrA pADI jAya che. * A aMtima ArAdhanA samAdhipUrvakanI banI rahe te mATe tene caDhavA mATenI nisaraNI pUrvAcAryoe batAvI che je dasa adhikAramAM darzAvI che. te saMkSepamAM nIce pramANe che. 1) aticAra-paMcAcAramAM lAgelA aticAranI niMdA, gaha. 2) vrata-uccAraNa-lIdhelA vacanone yAda karavA. mana,vacana, kAyAthI A niyamo sArI rIte pALavAnI bhAvanA darzAvavI. 3) sarva jIvo sAthe kSamApanA-sakala jIvasRSTinA jIvo sAthe kSamAyAcanA. 4) aDhAra pApasthAnaka vosirAvavA - mana, vacana, kAyAe karI tenuM "micchAmI dukkaDa dvArA thayelA pAponI kSamApanA. 5) cAra zaraNa - arihaMta, siddha, sAdhu tathA kevalI prarUpita dharmanuM zaraNuM levuM. 6) duSkRta niMdA - jIvana daramyAna thayelA duSkRtyonI niMdA. 7) sukRta anumodanA - mokSamArgane anusarIne potA vaDe je sukRta thayA hoya tenI anumodanA. 8) zubha bhAvanA-mokSa na maLe tyAM sudhI arihaMtAdinuM zaraNuM, bodhi ane - samAdhinI prApti. 9) anazana - AhAratyAga-chello samaya hoya tyAre cAra AhAranA paccakhANa karavA. 10) navakAramaMtra raTaNa - cauda pUrvano sAra, sarva pApono nAza karanAra maMtranI ArAdhanA. 68. juo ArAdhanA paMcaka (kuvalayamAlA aMtargata) 1) maNiratha muni 2) kAmagajendra muni 3) vajaguma muni 4) svayaMbhUdeva maharSi 5) mahAyaza muninI ArAdhanA vagere. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 125 samAdhimaraNa -maraNasamAdhi graMtha pramANe - jIvananA aMtima samaya sudhI je samyakajJAna, darzanathI rahita hoya, mohane vaza hoya, svAdamAM paNa laMpaTa hoya, viSayane paravaza banI kaSAyane vaza thayelo hoya tathA ArtadhyAna karanAra hoya tevA jIvanuM maraNa asamAdhivALuM bane che. mAyA ane mithyAtvane kAraNe tevo jIva potAnA duSkRtyonuM, zalyonuM uddharaNa karI zakato nathI ane tethI saMsAramAM tenuM paribhramaNa cAlu ja rahe che. Ama kahI maraNasamAdhikAra bAlamaraNa athavA asamAdhimaraNa kone kahevAya te tarapha aMgulinirdeza kare che. vaLI, samAdhipUrvaka mRtyune bheTanAra sAdhaka kevA hoya che te batAvatAM graMthakAra kahe che - "mRtyu jevo koI bhaya nathI, janmanA jevuM koI duHkha nathI, zarIra ane AtmA judA che, kAyAnA mamattvathI ja jIvane saMsAramAM pharI AvavuM paDe che."0 AvA aneka nirvedayukta vacano guru pAsethI sAMbhaLI saMvegayukta kSapaka trikaraNathI yukta banI potAnA aparAdhonI guru pAse AlocanA karI, sakala saMgha, AcArya, upAdhyAya, sarva zramaNa saMghanI kSamApanA karI, bAhya ane AMtarika mamatvano tyAga karI sAdhanAmAM lIna bane che. sAdhakane tenI sAdhanAmAM tanmayatA rahe te mATe nirdhAmakatene kramazaH AhArano tyAga karAve che. sAdhaka muni pote paNa AhAranA doSane jue che, ciMtaoche ke - "AhAra jasarvasukhanA udbhavasthAna, jIvitanA sArarUpa che; chatA sarva duHkhanuM kAraNa paNa te ja che, AhAranI IcchAmAtrathI ja taMduliyo matsya sAtamI narake jAyache, meM paNa anaMta bhavomAM ghaNA AhAra karyA, ghaNI nadIonA pANI pIdhA chatAM paNa tRpti nathI to have evA AhAra-pANIthI mAre saryuM.71 nirdhAmaka AcArya anazanI munine kAyAnA mamattvanI dUra rahevAno vakhatovakhata upadeza Ape che. ane kahe che atyAre azAtA thAya che to paNa 69. maraNasamAdhi gAthA. 359-362. 70. ejana. gAthA 402-405. 71. ejana. gAthA 247-248. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 126 manane makkama rAkhI samabhAvapUrvaka vedanA sahana karo. kAraNa narakAdinI vedanA jIve bhUtakALamAM bhogavI che tenuM kAraNa paNa zarIra pratyenuM mamatva ja hatuM. vaLI, lAMbA kALa pachI paNa jo A zarIra choDavAnuM che to pachI enI pratye mahattva zA kAmanuM? garbhAvAsa tathA vividha jAtimAM janma levAthI veThavuM paDatuM duHkhanuM paNa jo koI mukhya kAraNa hoya to te che kAyA pratye Asakti, mamatvabhAva, nirdhAmaka AcAryanA AvA nirvedayukta vacano sAMbhaLI muni sAdhanAmAM sthira thAyache. mRtyusamaye vedanA thAya, upasarga ke parisaha AvI paDe to te samaye paNa samatAthI sahana karavAno upadeza ApI nirdhAmaka AcArya samatApUrvaka, samAdhimRtyune bheTanAra aneka mahApuruSonA draSTAMto Apeche. TUMkamAM, samAdhimaraNa mATe duSkRtyonI niMdA, gaha, AlocanA, kaSAyo tathA mohano parityAga, zalyanuM nisaMkoca uddharaNa, bAhya-atyaMtara parigrahano tyAga, Arta-raudradhyAnanuM varjana, dharmadhyAna-zukladhyAnanuM avalaMbana, parisahane samabhAve sahana karavAnI zakti tathA aMtima samaye ciMtavavAnI anityAdi bAra bhAvanAo Avazyakache. maraNasamAdhikAre A badhA viSayone vistArapUrvaka rajU karyA che. digaMbara paraMparA pramANe samAdhimaraNa - mahattva-vidhi-phaLa - mUlAcAra: AcArya vaTTakarakRta mUlAcAra graMtha jaina digaMbara paraMparAno prAcIna tathA prAmANika graMtha che. graMthanA nAma pramANe temAM muninA AcAronuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. bAra adhikAromAM vibhAjIta thayelAM A graMthanA bIjA adhikAra "bRhadupratyAkhyAna saMstarastava"mAM samAdhimaraNa aMge vivaraNa che, temAM tathA mUlAcAranA anya adhikAra jevA ke saMkSepapratyAkhyAna, paMcAcArAdhikAra, paDAvazyakAdhikAra, samayasArAdhikAra tathA zIlaguNAdhikAramAM samAdhimaraNa' graMthane maLatI gAthAo che. 7ra. ejana. gAthA 409-503. 73. zrI maraNasamAdhi gAthA. 22-58. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 127 maraNasamAdhigAthA 101, 224mAM munine saraLatApUrvaka kArya ke akAryanI AlocanA levAno Adeza che. te ja pramANe mUlAcAramAM bRhapratyAkhyAna saMstarastavamAM gAthA 56mAM te ja Adezache. AlocanA letI vakhate zuM dhyAnamAM rAkhavuM, yAdoSo TALavA te bAbatamAM maraNasamAdhi gAthA 123 ane mUlAcAra - zIlaguNAdhikAra-gAthA 15mAM AlocanAnA dasa doSo batAvyAM che. mRtyu sanmukha AvI paDelA Aturagrasta muni pAMca mahAvratonuM paccakakhANa kare, paccakakhANa vakhate rAgadveSano tyAga kare to jate vizuddha paccakhANa che- A vAta maraNasamAdhi gAthA 233, 236mAM che ane te ja pramANe mUlAcAramAM saMkSepapratyAkhyAnamAM 109mI gAthA tathA bRhaspratyAkhyAna gAthA 41mAM paNa che. jinavaroe jenikRSTa kahyuM che te sarvane vosirAvuM chuM. prathama huM zramaNa chuM ane bIjuM e ke huM sarvatra saMyamayukta pravRtti karuM." A pramANe saMkSepamAM sAdhu pratyAkhyAna kare te vAta maraNasamAdhi gAthA 298 tathA mUlAcAra-bRhaspratyAkhyAna gAthA 98mAM che. saMsAranA paribhramaNamAM A jIve sarva pudgalone anekavAra bhogavyAMchatAM paNa tRptine pAmyo nahIM. AhAranI IcchA mAtrathI taMduliyo matsya narake jAya che. ugajanaka janma-maraNanI, narakanI vedanAone jANIne saMbhArIne sAdhue paMDitamaraNa mATe tatpara thavuM.74 kAraNa paMDitamaraNa ja eka evuM che ke asaMkhya seMkaDo janmane chedI nAkhe che ane mukti ApI zake che.75 dhIrapuruSa hoya ke kAyara badhAe maravAnuM ja che to avazyabhAvI maraNamAM dhIratapaNe maravuM vadhu zreSTha che. A vAta maraNasamAdhi gAthA 322 ane mUlAcAra bRhapratyAkhyAna gAthA 100mAM kahIche. maraNasamAdhi gAthA 402 ane mUlAcArasaMkSepapratyAkhyAna gAthA 109mAM kahyuM che ke zarIra uparanuM mamattvachedI nAkha. maraNa samo koI bhaya nathI ane janma sarakhuM koIduHkha nathI. 74. ejana. gAthA 244,247-248. mUlAcAra-bRhapratyAkhyAna 76,79,82. 75. ejana. gAthA 245. 77. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana samAdhimaraNanA sAdhake lUkhAsUkA tathA parimita bhojana mATetaiyArI rAkhavI. upavAsa-mAsakSamaNanA pAraNe ati, bahu prakAranuM, bahu vAra bhojana levA karatAM roja parimita bhojana zreSTha che. ema maraNasamAdhi gAthA 132 tathA mUlAcAra samayasArAdhikAra gAthA 47mAM kahyuM che. 128 Ama, samAdhimaraNane aMge mUlAcAramAM tathA maraNasamAdhimAM ghaNI samAna bAbato jANavA maLe che. bhagavatI ArAdhanA H zivArya AcAryanI A racanA che. kula 2164 gAthAovALo A graMtha mUlArAdhanA tarIke paNa oLakhAyache. graMthanA nAma pramANe ArAdhanAne kendramAM rAkhI ahIM ArAdhanAnA AnuSaMgika muddAomAM maraNanA vividha prakAro, samAdhimaraNanA traNa prakAra, bAra anuprekSA vageranuM vistArapUrvaka vivecana che. samAdhinI AvazyakatA batAvI, aMtima samaye AvI samAdhi jALavI siddhigatine pAmanAra mahApuruSonA draSTAMto paNa ahIM ApyAMche. emAMnA ghaNA maraNasamAdhi prakIrNakamAM paNa levAmAM AvyAMche. jema ke - avaMtikumAra (1548), sukozala muni (1549), gujasukumAra muni (1550), sanatakumAra (1551), lalitaghaTa vagere batrIsa munio (1554), cilAtIputra (1592), daMDa muni (1563), gauzALAmAM rahelAM cANakya (1565). bhagavatI ArAdhanA pramANe samAdhimaraNa athavA paMDitamaraNa traNa prakAranuM hoya che - prAyopagamana, bhaktapratyAkhyAna tathA IMginImaraNa. traNe prakAranA maraNane yogya zAstrokta cAritravaMta sAdhu hoya che athavA to ema kahI zakAya ke AvA sAdhu ja samAdhimaraNane pAmI zake che. bhagavatI ArAdhanA pramANe bhaktapratyAkhyAna maraNa be prakAre che. 1) avicAra bhaktapratyAkhyAna - anAyAsa maraNa. dA.ta. sApa, Aga, hAthI, bheMsa, zatru, cora, mleccha, mUrchA, visUcikA Adi tatkALa maraNa nIpajAve tevA prasaMge vyakti aMgIkAra kare te avicA2 bhaktapratyAkhyAna. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 129 2) savicAra bhaktapratyAkhyAna-AmAM ekAekamaraNano prasaMge upasthita thato nathI. savicAra bhaktapratyAkhyAna samajAvavA mATe bhagavatI ArAdhanAkAre cAlIsa adhikArasUtranI sahAyathI vivecana karyuM che. jemAM bhaktapratyAkhyAna mATeno yogya samaya, tene mATenI Avazyaka vastuo, sAdhanA daramyAna jarUrI vastuonI vigata vagerenuM varNana che. TUMkamAM, bhagavatI ArAdhanA pramANe bhaktapratyAkhyAna (savicAra) maraNane A pramANe samajAvI zakAya. duSyApya vyAdhiathavA zramaNapaNAne hAni pahoMce tyAre athavAdeva, manuSya, tiryaMcanA upasarga samaye bhaktapratyAkhyAna aMgIkAra thaI zake che. bAhya ane atyaMtara tapathI vividhapaNe potAnuM zarIra tathA kaSAyone kRza karI saMlekhanA karavAnI hoya che. parigrahano sarvathA tyAga ahIM Avazyaka che. bhaktapratyAkhyAna maraNamAM udyata thayAM pachI zrutanuM adhyayana karavAnuM, rAtadivasa jinavacanane bhaNavAnuM hoyache. bhaktapratyAkhyAna karanAra kSepake pahelAM samAdhimaraNa karAvanAra AcAryanI zodha karavI paDe che. A AcArya eka samaye eka kSapakane samAdhimaraNa karAvI zake che. AcArya samAdhinA nimitte kSepakanI parIkSA kare che, te jue che ke ArAdhaka jIva guNa, parivAra, AhAranI abhilASA choDavAmAM keTalo samartha che? gurunI kasoTImAMthI pasAra thayelo kSapaka pachI potAnA samasta doSone guru pAse pragaTa kare che, traNa prakAranA AhAranA tyAganA paccakhANa laI udaranuM zodhana kare che. tyArabAda jIvanaparyata AhArano tyAga kare che. saMghanA sarva sadasyonI kSamAyAcanA kare che. kSapakanI piMchIkA laI AcArya saMgha pAse jAya ane kahe ke kSapaka tamArA saunI mAphI mAge che. mRtyusamaye nirdhAmaka AcArya tene zuddhipUrvaka samAdhi tathA niHzalyapaNe AlocanA levApUrvaka saMkhanAno upadeza ApI kahe che, duHkha, pariSaha, vedanA e to pUrvakRta karmonuM phaLa che. A duHkha ja karmomAMthI mukti apAvaze. ema vicArI samajvabhAvane apanAvavo. te pachI kSapaka uttama saMhananavALuM ekAgra cittanuM dhyAna kare che, kaSAyono nAza kare che, azubha lezyAno tyAga karI zubha Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 130 lezyAmAM udyata banI upazama athavA kSapakazreNI para ArohaNa kare che. ArAdhanAnA phaLarUpe mokSa maLe che. kSapakanA dehatyAga pachInI kriyAne vijahaNA kahe che. bhagavatI ArAdhanA pramANe IMginImaraNa svIkAranAra zarIra ane kaSAyone kuza karI, doSonI AlocanA laI, saMghathI alaga thaI pahADa, guphA, jaMgalamAM jaI potAnA AtmAnuM ciMtana kare che. kramapUrvaka AhArane choDe che. je AhAra le te paNa anAsaktabhAvela che ane zarIranuM lohImAMsa sUkAya tyAre sarvathA AhArano tyAga kare che. bhagavatI ArAdhanA pramANe pAdapopagamana maraNa te svIkAre ke jeNe samyapha prakAre zarIrane kRza karyuM hoya, jenA zarIramAM phakta hADakAM jabAkI rahelAM hoya. te jyAM paDe che tyAM kapAyelAM vRkSanI DALInI jema paDI rahe che. badhI sAMsArika kriyAo taraphathI potAnuM mana pAchuM vALI le che. AyuSyanI samApti sudhI samabhAvapUrvaka te sthAne ja paDI rahe che. alpa AyuSya bAkI hoya tyAre ja A maraNa svIkArAyache. prastuta graMtha ane maraNasamAdhinA viSayamAM ghaNuM sAmya che. bannenI gAthAo paNa ghaNI maLatI Ave che. ratnakaraMDaka zrAvakAcAra - athavA samIcIna dharmazAstranA kartA svAmI samabhaTTe mULa graMtha (150 gAthA) ne 7 adhikAromAM vibhAjita karelo che. temAM chaThThA saMlekhanAvrata adhikAramAM samAdhimaraNa viSe ullekha karyo che. saMlekhanAnuM svarUpa, AvazyakatA, vidhi, phaLa, aticAra vagere viSayo upara ahIM prakAza pADavAmAM Avyo che. upasarge durbhikSe, jarasi rujAyAM ca nissprtikaare| . dharmAya tanuvimocanamAhuH saMlekhanAmAryA / / 122 // upasarga AvavAthI, dukALa paDavAthI, ghaDapaNa AvavAthI, roga AvavAthI, upAyarahita thavAthI dharmane arthe zarIrane choDavAne gaNadharAdi zreSTha puruSo saMlekhanA kahe che. 76. juo pariziSTa na. 1. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 131 suMdara rIte saMlekhanAnuM svarUpa samajAvyA pachI tenI AvazyakatA batAvatAM kahe che - "mRtyu samayanI kriyAne sudhAravA arthAt sanyAsa dhAraNa karavo te ja tapanuM phaLa che ema sarvajJa bhagavaMta kahe che, mATe jyAM sudhI zakti che tyAM sudhI samAdhimaraNamAM prayatna karavo joIe."77 samAdhimaraNanI athavA saMlekhanAnI vidhI batAvatAM zrI samantabhadrAcArya kahe che - "rAga, dveSa, bAhyAbhyatara parigrahane choDIne zuddha mananA banI priya vacanothI potAnA kuTuMbIo, nokaracAkarane kSamA kare ane pote paNa kSamA karAve. chalakapaTarahita ane katakArita anumodanA pUrvaka pote karelAM sarva pAponI AlocanA laI pAMca mahAvrato dhAraNa kare, zoka, bhaya, viSAda, kaluSitatA, arati tyAgIne potAnA bala, utsAhane pragaTa karIne zAstravacanamAM manane prasanna kare. kramapUrvaka AhArane choDIne dUdha, chAza, levAnuM vadhArIne pachI te paNa choDIne kAMjI, garama pANIno vadhAre upayoga karI kramazaH garama pANIno paNa tyAga karI zaktipUrvaka upavAsa karI paMcanamaskAramaMtranA smaraNapUrvaka zarIrane choDavuM.78 - saMlekhanA dhAraNa karanAra mokSarUpa phaLane pAme che tathA saMlekhanAthI upArjana karelo dharma, pratiSThA, dhana, AjJA, aizvarya, senA, nokaracAkaranI bahulatA jevA abhyadayane Ape che.79 dharmAmRta sAgara) - paMDita AzAdharajI racita dharmAmRta ATha adhyAyamAM vargIkRta thayo che. jemAM 8mAM adhyAyamAM samAdhimaraNanuM svarUpa, vidhi, yogya sthAna, saMstara, kaSAyane kSINa karavAnI sAdhanA, AhArano tyAga pahelAM vibhinna tyAganI jarUra, samAdhimaraNa AtmahatyAmAM aMtara, samAdhimaraNamAM sahAyaka AcArya, samAdhimaraNanA aticAra vagere varNana che. upAsakAdhyayana - 77. ratnakaraMDaka zrAvakAcAra. 6ThTho adhyAya. gAthA. 123. 78. ejana. gAthA 124-128. 79. ejana. gAthA 135. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 132 somadevasUrikRta upAsakAdhyayana 43 kalpomAM vibhAjIta thayelo mahattvano graMtha che. 4pamA kalpamAM samAdhimaraNa mATe samaya pAkyo che te kevI rIte khabara paDe? tenA javAbamAM kahyuM ke(c) "jyAre zarIranI zakti pratidina ghaTavA lAge, khAdhuM pIdhuM chUTI jAya, koI upAya kAragata nIvaDe tyAre svayaM zarIra jamanuSyane batAve che ke samAdhimaraNano samaya Avyo che. gommasAra anusAra dehatyAga traNa prakAre thAya che. 1) cuta - AyuSya pUrNa thaye svataH zarIranuM chUTavuM. 2) avita -viSa-bhakSaNa, raktakSaya, zastraghAta, jalapravezathI thatuM maraNa. 3) tyakta - rogAdinA kAraNa tathA anivArya paristhitinA kAraNe vivekasahita zarIrano tyAga. vivekasahita zarIrano tyAga karavo te samAdhimaraNa. tenA traNa prakAra che. bhaktapratyAkhyAna, IMginI tathA pAdapopagamana. ApaNe joyuM ke digaMbara saMpradAyanA jainoe paNa samAdhimaraNa vize ghaNuM sAhitya ApyuM che. ahIM paNa rAga-dveSarUpI bAhya ane kaSAyorUpI atyaMtara parigraha choDI, zoka, bhaya, viSAdavagerene choDI utsAhapUrvaka zAstravacanamAM manane parovavAno upadeza che. kramapUrvaka AhArano tyAga karI saMlekhanA karavI, paMca parameSThino jApa karavo ane te dvArA ja Icchita mokSaphaLane pAmI zakAya che evuM nirUpaNa che. zvetAMbaro paNa mULabhUta siddhAMta tarIke bAhyAbhyatara parigraha, Asakti, mohane ja paMDitamaraNa mATe aDacaNarUpa samaje che. jaina dharmamAM samAdhimaraNanI paraMparA - samAdhimaraNanI ghaTanAono ullekha prAcIna jaina graMtho uparAMta aneka abhilekha athavA zilAlekhamAM paNa che. zilAlekhakoI paNa tathyanA aitihAsika purAvA mATe advitIyache. samAdhimaraNanI A prathA chaThThIthI agiyAramI sadImAM karNATakamAM hovAnuM paNa zodhI kADhavAmAM AvyuM che. karNATaka yunivarsiTInA ItihAsa ane purAtatva 80. upAsakAdhyayana-45mo kalpa. gAthA 893. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana . 133 khAtAnA prophesara zatakSarI sattAre potAnA pustako - "Inviting Death' ane Pursuing Death' pachI "Choosing Death' nAmanA pustakamAM mRtyune saprema bheTavA jatA mAnavIonI rahasyamaya paraMparA parathI parado UMcakyo che.' chaThThI ane agiyAramI sadInA digaMbara samAjamAM mAtra karNATakamAM ja A paraMparA astitvamAM hatI. Indriyo para kAbu meLavavAnA mukhya siddhAMta para racAyelAM jaina dharmanA AcArono A utkRSTa namuno che. e jamAnAmAM "kAtavapArA' tarIke ane Aje kendrazArI' tarIke oLakhAtI karNATakanI e TekarIo upara mRtyune AmaMtrita karavAnAM vividha prayogo thatAM. A TekarIo para draviDiyana paddhatithI nAnA maMdiro bAMdhavAmAM AvyAM che. pattharanA khaDakonI aMdara guphAo paNa che. nAnA kudaratI taLAvo paNa che. 200 phUTa jeTalI UMcI A TekarI upara svecchAe Atmavilopana karanAranA 100thI vadhu lakhANo maLI AvyAM che. samagra vizvamAM A eka ja sthAna evuM hatuM jyAM loko svayaM potAnA dehatyAga mATe jatAM. AtmavilopananI paddhati ApaNe AgaLa vicAryuM te ja pramANenA traNa prakAranI rahetI - 1) anna tyAga 2) pANIno tyAga 3) anna jaLano tyAga. anna jaLanA tyAga vALA pAdapopagamana anazana svIkAratAM. AThamI sadImAM A paraMparA kramazaH ghaTatI gaI. agiyAramI sadImAM be sAdhvIe samAdhipUrvakanuM maraNa svIkAryuM hatuM teno ullekha che. 14mI sadI sudhImAM to e praNAlikA lagabhaga samApta thaI hatI. motanI TekarIo tarIke mazahUra thayelI A TekarIone ghaNA jainetaro paNa jovA AvatAM ane e vakhate Atmavilopana karelAM lokonA tathA sAdhvInA nAma pattharo para kotaratAM. 81. gujarAta samAcAra-9mI Disembara 1991. kAtavapArAnI TekarI mRtyunA maMdiro. 82 kAzIe jaIne karavata mUkAvI mRtyuno svIkAra karavAnI hindu paraMparA paNa A ja pramANe jANItI che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 134 karNATakamAM belagolA khAte AvA sauthI vadhu AtmavilopananA rekorDasa sacavAyelAM che. jemAM eka AkhA parivAranA Atmavilopanano rekorDa che. * hAlamAM paNa koI koI jagyAethI A pramANe saMthAro svIkAranAra sAdhakanA samAcAra maLe che. bhacAu tAlukAnA lAkaDIyA gAme 74 varSanA anazanavratane dhAraNa karanAra zrImatI pArvatIbena kAnajI gAlAe 68 upavAsa karyA hatA ane samAdhipUrvakadehane choDyo hato.3 samAdhimaraNamAM aticAra: AgamamAM ghaNI jagyAe tattvArthasUtra, uttarAdhyayanasUtramAM samAdhimaraNanA aticAro kaMIka nAmanA pherathI maLe che. 1) Ihaloka AzaMsA prayoga - evI IcchAthI samAdhimaraNa svIkAravuM ke, maraNa pachI A manuSyalokamAM huM manuSya, rAjA ke zreSThI vagere thAuM - A IcchA karavI te samAdhimaraNa karanAra mATe doSa gaNAya. 2) paraloka AzaMsA prayoga - ahIMthI maryA pachI deva thAuM, vimAnono adhipati athavA IndrathAuM e I chArUpa vyApAra. 3) jIvita - tapanA svIkAra pachI mAna, sanmAna maLe eTale evI IcchA thavI ke vadhu jIvuM to A mAna, sanmAna maLatAM raDe, yaza, kIrti phlAya. . 4) maraNa-AzaMsA-prayoga-tApa, ThaMDI AdiduHsahapariSahaathavA karkaza kSetrane lIdhe anazananI pIDAthI duHkhita thayelo ema vicAre ke "kema jaldI marato nathI? jaldI maruM to chUTuM." * * 5) kAmabhoga-AzaMsA-prayoga-saMtokhanAne kAraNe pUja-sanmAnane abhAve bhUkhanA duHkhathI pIDita thaIne evI icchA karavI ke vahelo moDo devalokamAM ke manuSyalokamAM utpanna thAuM tyAM Icchita kAmabhogonI prApti thAo. samAdhipUrvakamRtyune bheTanAra sAdhaka AvA aticAronuM sevana karato nathI. 83. saMdeza (vartamAnapatra) tA. 21.3.1993. 84. aticAra-lIdhelA vratamAMlAgatA doSa. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 135 (1) ArAdhanA : jaina dharmanA mULabhUta nava tattvo che - jIva, ajIva, puSya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA, mokSa. sakala sRSTimAM koIpaNa padArtha evo nahIM hoya ke je A nava tattvomAMthI ekamAM paNa samAveza pAmato na hoya, mokSamArganA yAtrIe A nave tattvanI pUrepUrI samaja keLavavI Avazyaka che, jaina paribhASAmAM A samajane "samyakajJAna' evuM nAma apAyuM che. "samyapha jJAna eTale naya ane pramANAdithI jIvAdi tattvonuM yathArtha jJAna." kevaLajJAnI, gaNagharo, avadhijJAnIo, cauda pUrvadharonI oLakhANa ApavA mATe temanA jJAnanI oLakhANa ja basa thaI paDe che. jJAna ja eka zuddha svarUpo ke jenA vaDe sakala jIvasRSTinA samagra bhAvone jANI zakAya. kArya ane akAryane sArI peThe jANanArA jJAnI jinavacananA anusaraNathI saMvaramAM praveze che ane pravezanI sAthe ja pavananI sAthenA agninI jema karmavRkSane mULa ane DALa sAthe bALe che. 87 tuMbaDI upara lAgelo mATIno lepa jema pANInA satata saMsargathI dUra thAya che ane DUbelI athavA DUbavA mathatI evI tuMbaDI pANI upara taravA lAge che tema jJAnanA prakAzamAM jJAnI potAnA karmone haLavA banAve che ane karmaraja ochI thavAthI AtmA halako banI urdhvagati pAme che. sarva pApakarmothI nivRtta thavA mATe jagatamAM jinavacana, jJAna, darzana, cAritranuM AlaMbana zreSTha che. samyapha jJAna, samyapha darzana, samyapha cAritranI oLakhANa, jaina zAstramAM "ratnatrayI' nAmathI karavAmAM Ave che. AtmAnI unnatine icchatA tathA sadgati meLavI, paraMparAe mokSaprAptinI icchAvALA sAdhako "ratnatrayInI ArAdhanAmAM satata mazagUla rahe che. AvI ArAdhanAo mATe AgamamAM ThekaThekANe nirdeza maLe che. jemAM kevI rIte ArAdhake samyapha jJAna meLavI temAM zraddhA rAkhI eTale ke samyaphadarzana pUrvaka te jJAnanI madadathI samyapha AcaraNa karavuM tenI samaja maLI rahe che. kAraNa ke jJAnapUrvakanuM AcaraNa seMkaDo guNone prApta karAve che, jinezvaronI paNa evI AjJA che ke samyaka jJAna vagara samyapha 85. sagara jJAna vAritra mokSamA - tattvArthasUtra, adhyAya 1, sUtra 1 86. zrI tattvArthasUtra, paM. sukhalAlajI, pRSTha.4. 87, zrI maraNasamAdhi prakIrNaka gAthA 290. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 88 cAritra saMbhavI zakatuM nathI. vaLI, ajJAnIne je karma khapAvatAM kroDo varSa lAgI jAya che tene jJAnI eka zvAsocchvAsamAM khapAvI de che. 136 samAdhimaraNane icchanAra sAdhaka Ama samyak ArAdhanAmAM satata prayatnazIla rahe che. zAstranA paThana, pAThana, manana, ciMtana dvArA potAnA AtmAne haLavo banAvavA kaTibaddha bane che te samaye teNe pUrve karelAM pApo, bhUlo, duSkarmo vagere satAveche. sAdhaka pote jANe che ke duSkarmonI mAphI na mAgI, tenuM prAyazcitta na karyuM to muktinI saMbhAvanA nathI. AvA samaye sAdhake zuM karavuM tenA javAbamAM zAstramAM kahyuM che ke karelA pApakarmonuM prAyazcitta jIvane te karmathI aLago kare che. te mATe 36 guNothI yukta AcArya bhagavaMta pAse potAnI bhUlono, pApakarmono, zuddha aMtaHkaraNapUrvaka, nizalyapaNe, trikaraNathI ekarAra karavo joie ane pharI pharI tevI bhUlo na thAya tevo saMkalpa karavo joie. (3) AlocanA : hA ! pastAvo vipula jharaNuM svargathI utaryuM che, pApI emAM DUbakI daIne puNyazALI bane che. karelAM pApano pastAvo mANasane puNyanuM bhAthuM baMdhAve che, evI laukika mAnyatAne zAstrakAra maharSinuM paNa samarthana che ke gurunI samakSa potAnI karelI bhUlonA ekarAra pachI mANasa bhAra utArela majUranI jema haLavo bane che.89 paMDitamaraNa meLavavA mATenA cauda sthAno batAvatAM maraNasamAdhikAre AlocanAne prathama sthAna ApyuM che. potAnAthI thai gayelI bhUla athavA pApakArya jo mANasane jhaMkhe ane tenuM prAyazcita (pastAvo) kare to te pApa ghaNuM haLavuM banI jAya che. prAyazcita dvArA zuddha banelI haiyAnI dharatImAM ja samAdhi jevuM suMdara phUla khIlI zake che. A prAyazcita dasa prakAre thAya che. 1) AlocanA - mAtra AlocanA karavAthI zuddha thAya evuM prAyazcita. 88. zrImaraNasamAdhi prakIrNaka gAthA 138. 88. kayapAvo vi maNUso AlIiya nidiuM gurusagAse / horpha a nahubo oriyamaro mAravo / / o02 / maraNasamAdhi. 90. zrI sthAnAMgasUtra tathA bhagavatIsAra - gopAlajI jIvAbhAI. pR. 145. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 137 2) pratikramaNa - "pharIthI nahi karuM" ema kahevAthI zuddha thavAya evuM. 3) mizra - AlocanA ane pratikramaNathI zuddha thavAya evuM. 4) viveka - bhUlathI sadoSa AhAra AvI jAya to mAtra tenA viveka eTale tyAgathI zuddha thavAya evuM. 5) vyutsarga - kAyaceSTAno rodha karI dhyAna karavAthI zuddha thavAya evuM.. - 6) tapa - upavAsa, anazanAdi tapathI zuddha thavAya evuM. 7) cheda - doSa pramANe divasa, pakSa, mAsa ke varSanI pravajyA ghaTADIne zuddha thavAya evuM. 8) mUla - sarva vrataparyAyano cheda karI mUlamahAvrata levAthI zuddha thavAya evuM. 9) anavasthApya - viziSTatapana kare (besavA UThavA asamartha thAya evuM.) tyAM sudhI mahAvrata ke vezamAM sthApI na zakAya evuM. 10) pArAcika - sAdhvI, rAjarANI, ItyAdinA zIlabhaMgaspI mahAdoSa karanArA AcAryane veza ane kSetrano tyAga karI cha mAsathI bAra mAsa sudhI rAkhavuM paDatuM prAyazcita. zuddha bhAvathI potAnA doSa guru samakSa vacana dvArA pragaTa karavAthI jIvanA mAyA, nidAna ane mithyAdarzana A traNa zalyo dUra thAya che. 1) mAyA eTale zaThatA, kapaTa. 2) "A tapazcaryA AdinuM mane A phaLa maLe e prakAranI vicAradhArA e nidAna che. 3) atattvomAM tattvAbhiniveza e mithyAdarzana che. bhaktimArganA vighAtaka tathA anaMta saMsAranA vadhAranAra A traNa zalyone AlocanA dvArA dUra karI zakAya che. A traNa zalyo nIkaLI jatAM jIvamAM rahelI saraLatA vadhe che, pUrvopArjita karmonI nirjarA thAya che, strIveda ane naMpusakavedano 91. zrI uttarAdhyayanasUtra. 29mu adhyayana. kandhayAlAlajI. bhA.4.pR.213. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 138 baMdha thato nathI; ane te muktine pAtra banI jAya che. potAnI niMdA karavAvALA jIvanI ja AlocanA saphaLa thAya che. thayelI bhUla, doSanI potAnA moDhe niMdA karyA pachI pharIthI e doSa na kare te jIva karaNaguNazreNIne prApta karIne mohanIya karmane naSTa karI de che. niMdApachI gurUsAkSIe, guru samakSa potAnA doSonuM prakAzana karavuM te gaha kahevAya che. gaI karavAthI jIva aprazasta yogano tyAga kare che ane prazasta yogane dhAraNa karI jJAnAvaraNIya karmaparyAyono vinAza kare che. AlocanA levA taiyAra thayelo sAdhaka uttama jAti tathA kuLavALo, jJAnayukta, vinayayukta, cAritrayukta hovo joIe. prAyazcittathI thatI zuddhimAM tene zraddhA hovI joIe temaja guru Thapako Ape to tene sahana karI le tevo hovo joIe. Idriyone vazamAM rAkhanAro tathA kapaTarahitapaNe vartanAro te AlocanA lIdhA pachI pastAvo na kare evo hovo joIe.dara * AlocanA lenAre kayA kayA doSo TALavA tene mATe paNa samaja ApatAM kahyuM che ke haiyAne nirmaLa karanArI A prakriyAne bane teTalI nikhAlasapaNe apanAvavI, lajjA ke saMkocane sthAna na ApavuM tathA gurunI prIti jItIne ochuM prAyazcitta maLe, athavA gurue joyelA doSone ja pragaTa kare evuM na karavuM. sUkSmamAM sUkSma paNa doSanuM jo te prAyazcita kare to ArAdhaka bane che. ane tenI viruddhamAM, karelI bhUlo upara prAyazcitta na kare to temanA tapa, japa, yathArtha phaLo ApatAM nathI eTale sudhI kahyuM che ke zastra, viSa, krodhI sarpatarapha bedarakArI karatAM jeTaluM nukazAna thAya enA karatAM vadhu eTale ke aMtima samaya sudhImAM jeNe gurune pApo kahyA nathI tene bodhi durlabha bane che ane teno anaMta saMsAra vadhI jAya che.9 guru pAse bhUlano ekarAra karI sAdhaka jayAre AlocanA le che tyAre guru tene prAyazcittanA rUpamAM svAdhyAya, jApa, tapa vagere karAve che. ane te dvArA zarIramAM rahelAM AtmAne zuddha banAve che. suvarNane jema bhaThThImAM nAkhe pachI javadhu 92. juo AlocanA guNo sthAnAMga, samavAyAMga. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA. pR. 139, zrI bhagavatIsAra-gopAlajI jIvAbhAI. pR. 143. 93. maraNasamAdhi gAthA 103. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana * 139 zuddhatAne pAme che tema taparUpI tApamAM AtmA vadhu zuddha bane che. e tapa vize AgaLanA muddAmAM vicArIzuM. (ca) tapa : anaMtakALathI jIva A cAragatirUpa saMsAramAM paribhramaNa kareche tenuM mukhya koI kAraNa hoya to te AtmAne vaLagelAM karmonA AvaraNo. siddhigatine meLavavA mATe jIve puruSArthapUrvaka karmono kSaya karavo paDe che. saMpUrNa karmono kSaya eTale ke karmarahita jIvanI avasthA te ja muktinI avasthA. karmothI aLagA thavA mATe tapa e rAmabANa upAya che. tapa dvArA karmonI nirjarA thAya che. A nirjarA akAma tathA sakAma be prakAranI hoya che. potAnI IcchA vinA je tapa kare, kaSTa sahana kare te akAma nirjarA kahevAya, jemAM anicchAe kaSTa sahana karatAM pazu, paMkhI tathA vanaspatino samAveza thAya che. bIjo prakAra sakAma nirjarAno che, jemAM jIva mokSa meLavavAnI IcchA sAthe athavA karmakSaya thavAnI IcchAthI, IcchA nirodhane khAtara tapa kare che. karmanI nirjarA bAra prakAre thaI zake che. je tapa AtmA sAthe zarIrane paNa tapAve, zarIrane paNa kaSTa Ape te bAhya tapa, te cha prakAranA hoya che. ane jenAthI bAhya zarIra na tape paraMtu atyaMtara rIte AtmA tathA mana tape tevA tapane atyaMtara tapa kahe che. tenA paNa cha prakAra che. bAhya tapa - 1) anazana :- AgaLa ApaNe joI gayA tema anazana eTale AhArapANIno yathAyogya avasare tyAga karavo. yAvasjIva athavA yAvatkathita ane Itvarika ema be prakAre anazana thAya che. jemAM mRtyu na Ave tyAM sudhI khAnapAnano tyAga e yAvatkathita anazana ; jenA vaLI pAchA traNa bheda - bhakta pratyAkhyAna, IMginI, pAdapopagamana che ane upavAsa, chaThThu akrama tapa ke je amuka samayanI maryAdAmAM thAya che te itvarika anazana che. chaThThuM akrama Adi tapa anAdinI AhArasaMjJAnA saMskArone toDavA mATe karAya che kAraNa jIvanuM aMtima lakSa to aNAhArI evuM siddhi pada meLavavAnuM che. 2) uNodarI :- bhUkha karatAM ochuM khAvuM te dravya uNodarI ane khAtI vakhate Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 140 rAga, dveSa, Asakti, moha vagere ochA karavA te bhAva uNodarI. uNodarI tapa karavAthI Arogya jaLavAya che ane sAthe sAthe AsaktirahitapaNe AhAra karavAthI pApakarmonA baMdha aTakI jAya che. 3) vRttisaMkSepa tapaH- potAnI khAvApIvAnI IcchA ghaTADavI te vRttisaMkSepa. Atapadravya, kSetra, kALa ane bhAvathI karI zakAya che. bhagavAna mahAvIra svAmIe caMdanabALAnA hAthe pAraNuM karyuM tyAre temanA abhigrahamAM dravya, kSetra, kALa ane. bhAva cAre prakAranI vRtino saMkSepa hato. 4) rasatyAga:-vigaI=vikRti lAve, tethI vigaInotyAga. madha, mAkhaNa, mAMsa, madirA jevI sarvathA tyAga karavAlAyaka ane dUdha, dahIM ghI, tela, goLa pakavAna vagereno paNa yathAzakti tyAga karavo te "rasatyAga'. A vigaIo zarIramAM vikAra lAve che tethI viSaya ane kaSAyane kAbumAM levA hoya to vigaIone pahelI choDavI joIe.' 5) kAyakaleza tapa :- karmanA nAza mATe kAyAne kaSTa ApavuM te. dA.ta. munijIvanamAM loca, vihAra vagere. vaLI munijIvanamAM upasarga ke pariSaha Ave tyAre sahana karavAnI je zakti joIe tene mATe A kAyakaleza tapa karavAmAM Ave che. zrI sthAnAMga sUtramAM kAyaleza tapanA 7 prakAra che. 1) sthAnAyatika - UbhA rahI, kAyotsargamAM sthira thavuM. 2) utkaTakAsana - be paga bhUmi para TekavI ukaDuM besavuM. 3) pratimA sthAyI - bhikSu pratimAnI vibhinna mudrAmAM sthira thavuM. 4) vIrAsanika - siMhAsana para beThelAMnI jema bane ghUMTaNa para hAtha rAkhI avasthita thavuM athavA siMhAsana para beThA pachI tene haTAvI devAthI je Asana thAya te vIrAsana dhAraNa karavuM. 5) naiSadhika - palAMThI vALI sthira thaI svAdhyAya karavAnI mudrAmAM besavuM 6) daMDAyatika - DaMDAnI mAphaka sIdhA cattA suI be hAthapaga sthira karavAM. 7) laMgaDazAyI bhUmi para sIdhA suIne lakUTanI jema eDIo ane mAthAne jamIna para rAkhI pITha Adi madhyavartI bhAgane upara uThAvavo. 94. zrI sthAnAMga sUtra-7muM sthAna kAyakaleza sUtra.49, pR.589. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 141 - 6) saMlInatA - saMkocavuM, rokavuM eTale saMlInatA. A tapa 4 prakAre thAyache. IMdriyone azubha mArge jatI rokavI. krodhAdi kaSAyo karatAM AtmAne rokavo. mana, vacana kAyAnA yogathI azubhakriyA karatAM AtmAne rokavo. strI pazunapuMsakavALI vasatino tyAga karavo. A chaye prakAranA bAhya tapa zarIrane tapAve che. Idriyone kaSTa Ape che jyAre atyaMtara tapamAM zarIra karatAM AtmAne vadhu lakSamAM levAmAM Ave che. atyaMtara tapa:- atyaMtara tapa paNa 6 prakAre che. 1) prAyazcita:- ApaNe AgaLa joyuM tema karelI bhUlonuM guru pAse sAdhaka nikhAlasa hRdayathI ekarAra kare tyAre tenA javAbamAM guru dvArA bhUlanI zuddhi mATe daMDarUpe "prAyazcita apAya che. 2) vinaya :- bhUlanI mAphI mAMgyA pachI te bhUla pharIthI na thAya eno saMkalpa jarUrI che ane e mATe devagurunI kRpA ane temanA upara karelo vinaya bahu jarUrI che. ( 3) vaiyAvacca - A tapathI apAra namratA Ave che tenAthI mohanIya tathA jJAnavaraNIya karmano kSayopazama thAya che. AcArya, upAdhyAya, tapasvI, sthavira, kula, gaNa, caturvidha saMgha, glAna, navadIkSita sAdhu ane sAdharmika A dasa jaNanI yathAyogya bhakti karavI joIe. 4) svAdhyAya:- svAdhyAya 5 prakAre thAya che. 1) vAcanA - pote bhaNe ke bIjAne bhaNAve te. 2) pRcchanA - vAcanA daramyAna na samajAya te pUchavuM te. 3) parAvartanA - vAcanAmAM je bhaNyA hoya tene yAda rAkhavA vAraMvAra bhaNavuM te. 4) anuprekSA - samajelA padArtho para ciMtana-manana karavuM te. 5) dharmakathA - bIjAne dharmopadeza Apavo te. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 142 5) dhyAnaH-azubha pravRttithI aTakIne zubha pravRttimAM AtmAne joDI temAM ekAgratA keLavavI eTale dhyAna. dhyAnanA 4 prakAra che - ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna, zukladhyAna. jemAM pahelA be tyAjavA yogya che pachInA be AcaravA yogya che, , 6) kAyotsarga:- zarIranI badhI mAyA, AsaktichoDI AtmAmAM ramamANa thavuM te kAyotsarga. dravyathI utsarga te gaNa, azana, pAna, upakaraNa, upadhino tyAga ane bhAvathI kaSAyono tyAga, saMsArane vadhAranAra mithyAtvano tyAga, jJAnAvaraNIya vagere karmono tyAga. potAno aMtima samaya sudhArI, samAdhipUrvaka paMDitamaraNa pAmavA IcchanAra sAdhakane AyuSya najIka jANe tyAre sarva khAnapAnano tyAga karavAno hoya che e samaye AhAramAM ke bIjI koIpaNa dunyavI padArthamAM tenuM mana rAgavALuM na rahe te mATe zarUAtathI ja tene A prakAranA bAhya tathA atyaMtara tapanI ArAdhanA karAvAya che. mRtyu najIka hoya, AhAranA paccakakhANa karelA hoya ane te vakhate parISaho athavA tiryaMcAdino upasargo paNa Ave to te samaye AgaLathI karelI sAdhanAnA baLathI, hiMmatapUrvaka, dhIrajathI te teno sAmano karI zake che. (cha) pratyAkhyAna - (paccakakhANa) paccakakhANa eTale ke niyamapUrvaka karelo koIpaNa vastuno tyAga, bhale pachI te AhArano hoya, upadhino hoya ke anazana samaye sauthI vahAlA zarIrano hoya; jo samajapUrvaka AtmAnA hitane vicArIne svecchAe karavAmAM Ave to jIvane samabhAva rAkhavA prere che. jIvanamAM samatA, samabhAva AvI jatAM jIvanI uttarottara pragati thAya che. jaina dharmamAM pratyAkhyAnane eTaluM badhuM mahatvanuM sthAna apAyuM che ke zrAvaka ke sAdhu savAre uThatAnI sAthethI te rAtre sUtAM sudhI eka yA bIjA niyamamAM baMdhAyelo rahe che. jema ke:- sUryodayanI be ghaDI pachI ane sUryAstanI be ghaDI pahelAM AhArapANInI saghaLI kriyAo patAvavI. prabhunA darzana, vaMdana vagara kaMI khAvuM pIvuM nahIM, gurune vaMdana karavA ane temanI pAse yathAzakti paccakhANa levuM zrAvakane mATe deza' thI athavA skUlathI apAtAM aNuvato tathA saMyama Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 143 aMgIkAra karatAM mumukSane apAtAM sUkSma athavA mahAvrato pratyAkhyAnapUrvaka apAya che. A vrata lenAra sAdhu ke zrAvaka guru pAse potAnI IcchA vyakta kare che ane pachI guru tene pratyAkhyAna Ape che. aMtimakALane sudhAravA mATe mukhya upAya tarIke pUrve karelAM pAponI AlocanA, niMdA tathA gartAche. AvA Alocakane prAyazcita vidhinA jANakAra vizuddha kare che. vizaddha banelA muni potAnAthI duHkha pAmelA jIvonI sAthe kSamApanA kare che, ane ema karatAM sakala jIvasRSTi sAthenA maitrIbhAvanA paccakkhANa le che. trikaraNathI zuddha banI, atyaMtara ane bAhya upadhino tyAga karI te harSa, zoka, dInatA, bhaya, rati, arati, rAga, dveSa vagerethI para bane che. jinavacananA AdhAre AtmAnuM mUlya samajI saMsAranA badhA saMbaMdhothI alipta thavA mATenuM paccakhANa kare che.95 saMsAranA paribhramaNakALamAM jIvane AhAranI je lolupatA che te vize vicArIne-AhAranA nimittathI ja AhAra lIdhA vagara taMduliyo matsya sAtamI narakamAM jAya che - muni sacitta AhAra nahIM karavAnA pratyAkhyAna kare che. paMDitamaraNa mATe kaTibaddha banelA muni satata jAgRtimAM rahI zake che tenuM kAraNa A badhA pratyAkhyAno che. pratyAkhyAna levAthI Atmika baLa, hiMmata AvI jAya che ane kaSTone sahana karavAnI tAkAta paNa maLI jAya che. anazanI munine ghaNIvAra aMtima samaye pIDA, upasargo thAya che tyAre te potAnA pratyAkhyAnane yAda karI le che, nirdhAmako paNa temane potAnI pratijJAnuM smaraNa karAve che ane vratamAM daDha kare che. Ama zrAvaka ke sAdhunI jIMdagInI zarUAtathI aMta sudhI pratyAkhyAna mahatvano bhAga bhajave che. (ja) pariSaha-upasarga: janma - jarA - mRtyunA duHkhamAMthI jIvane mukti tarapha agresara karavAmAM sahAyaka paribaLomAM sarvavirati dharmano svIkAra mahattvano phALo Ape che. 5. zrI maraNasamAdhi gAthA 212-213. 96. zrI maraNasamAdhi gAthA 248. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana cAritradharma dravyathI paNa svIkAravAthI sAdhu ghaNA prakAranA pApakAryomAMthI potAnI jAtane alaga rAkhI zake che. 144 jinezvare batAvelA cAritradharmamAM je pAMca mahAvrata che ane tene pALavA mATenI vyavasthA che te sAdhune karmanI nirjarA karavAmAM ghaNI madadarUpa thAya che. AgamomAM ghaNI jagyAe sAdhune koI paNa pravRtti karatAM karmanirjarAno khyAla rAkhavo tevo ullekha maLeche. dareka samaye karmanI nirjarAno vicAra rAkhavA manane bahu ja makkama karavuM paDeche ane e rIte manane makkama karavA mATe jJAnIoe Thera Thera prarUpelA upadezanuM pAna avAranavAra sAdhuo kare che. sAdhujIvana aMgIkA2 karyA pachI tenA pAlana daramyAna sAdhu AhAra-pANInI zodha, tapa mATe, dhyAna mATe, zayyA mATe vagere mATe banAvelA AcAranuM pAlana karI uttarottara mukti taraphanA potAnA prayANamAM AgekUca kare che. A daramyAna je takalIpha Ave, duHkha paDe, pIDA udbhave to te vakhate dharmamArgamAMthI vicalita na thaIne phakta nirjarAnA hetuthI ja mana, vacana, kAyAnI ekAgratApUrvaka je pIDA, duHkha sahana karAya tene zAstranI paribhASAmAM pariSaha kahevAyache. tattvArthasUtramAM kahyuM che ke -mArgAvyavana - nirnArtha pariSahovyAH parISahA / AcArAMgasUtra ke je mukhyatve munionA AcAranI ja vAta carcato AgamagraMtha che temAM munioe 'pariSahane sahana karavA' evo Adezache- "munine AhAra levA jatAM gharomAM, gAmamAM, nagaramAM athavA vihAra karatI vakhate dezamAM rastAmAM ghaNA loko upasarga, pIDA kare athavA AkasmikapaNe duHkha AvI paDe to dhIrapaNe aDaga rahI samyakta munie sarva sahana karavAM.8 vaLI, aMtakALa najIka hoya tyAre paNa mUMjhAyA vagara lAkaDAnA pATiyAnI jema acaLa rahI, aNasaNa AdarI, zarIranuM mamattva visarIne samabhAvathI sahana karavuM, ane maraNakALane IcchavuM. 99 97. tattvArthasUtra (a) 9/3, sUtrakRtAMga. dvi.a.pra.u.gAthA 101. 98. AcArAMgasUtra.1 lo bru. 6. uddezaka. 383/sUtra. 99. ejana. 393/sUtra. kAyarasa niyAdhAe saMgAmasIse viyaahie| sehu pAraMgate muNI / avihammANe phala gAvayaTThI kAlovaNIte kaMkhejja kAlaM jAva sarIrameo-tti bemi / u8u Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana viSayothI jo muni pIDAya to teNe nirbaLa AhAra karavo, peTane apUrNa rAkhavuM, eka jagyAe UbhA rahI kAyotsarga karavo, vaLI kAraNa sivAya munine mATe vihAra niSiddha che chatAM moha upazamAvavA grAmAMtara paNa javuM. chevaTe taddana AhAra paNa choDavo, eTale ke game te rIte AtmaghAta karavo paNa strImAM na phasAvuM.1 100 145 munine zIkhAmaNa ApatAM kahyuM ke A zarIra sAthe ja tuM yuddha kara, bIjA bahAranA yuddhanI tAre zI jarUra che ? yuddhane yogya AvuM zarIra pharIthI maLavuM ghaNuM muzkela che. 101 - samavAyAMga sUtramAM pariSahanI vyAkhyA A pramANe che - mokSamArgamAMthI patana na thAya ane pUrvasaMcita karmonI nirjarA thAya te bhAvanAthI bhUkha, tarasa, ThaMDI, garamI, DAMsa, macchara AdinI pIDA svayaM samabhAvapUrvaka sahana kare tene pariSaha kahevAya che.102 sUtrakRtAMga sUtramAM zAstrakAra ciMtanayukta vidhAna kare che.103 upasarga, pariSaha Ave che te mane ja nathI pIDatAM, saMsAranA badhA prANIone naDe che. pUrvakRta karmodayathI sAdhAraNa vyakti AvA samaye hAyavoya kare che. jyAre jJAnAdithI yukta vyakti pariSahane pUrvakRta azubha karmanuM phaLa mAnIne, zatru nahIM paNa mitra mAneche. kAraNa ke pariSaha athavA upasarga sAdhakane karmanirjarAno moko Ape che. ajJAnarthIo vividha kaSTo saheche, paNa te vivaza bhAvathI, samabhAvathI nahIM, tethI karmanirjarAno avasara teo khoI bese che. mANasano sAdhAraNatayA abhigama evo hoya che ke bIjA dvArA maLatuM kaSTa asahya lAge che jyAre svecchAe apanAveluM kaSTa takalIpha ochI Ape che athavA nathI ApatuM. sAdhake svecchAthI vividha kaSTo anazanAdi tapasyA, tyAga, pratyAkhyAna, kAyotsarga, sevA, AtApanA, vastrasaMyama, kAyakleza, pratisaMlInatA, 100. zrI AcArAMgasUtra.1 lo bru. 5mu a. 4tho udde. 309mu sUtra. 101. ejana. 3jo udde. 294. 102. zrI samavAyAMga sUtra. 22mo samavAya. 103. zrI samavAyAMga sUtra. dvi.a.pra.u. gAthA 102.103. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 146 uNodarI, rasaparityAga, vRttisaMkSepa Adino abhyAsa pADavo joIe. Ama kahI, pariSadane sahana karavAnA traNa sahaja upAya ApyAM che.ja 1) zarIrane anazanAdi tapasyAthI kRza karavuM. 2) pariSaha athavA upasarga AvatAM ahiMsAdharmamAM makkama rahevuM. 3) upasarga ke pariSahane pUrvakRta karmodayajanya mAnIne samabhAvathI sahevA jethI karmaraja tUTe. zrI bhagavatIsUtramAM pariSaha zabdanI vyutpatti A pramANe che : paritaH samantAta svahetubhiH udIratA mArgAcyavana karmanirjarArthaM sAdhubhiH sahyante iti parisaho / 105 mArgathI cuta na thavAnA nimitte, nirjarAnA nimitte badhI taraphathI potAnA hetuo dvArA udIrita karIne sahana karavAne yogya hoya tenuM nAma pariSaha che. pariSadane sahana karavAnI pAchaLano bhAva tapa ane saMyamanI vRddhino che. dasavaikAlikasUtra 10muM adhyayana sabhikakhu ajhayaNa'mAM deha duHkhane titikSA samajIne mahAlAbhanuM kAraNa batAvyuM che. khuhaM pivAsaM dusijjaM, sIuNhaM araiM bhayaM / ahiAe avvahio, deha dukkhaM mahA phalaM // 27 // bhUkha, tarasa, kaThaNa pathArI, TADha, garamI, arati thAya tevA prasaMge, bhaya utpanna kare tevA prasaMge muni manamAM kheda lAvyA vinA prasanna citte sahana kare, dehanA duHkhane titikSA samajIne mahAlAbhanuM kAraNa mAne. te ja sAco bhikSu che ke je pariSadone sahana kare che, je janma-maraNanA bhayasthAnone jANe che, je tapamAM rakta rahI janma-maraNarUpI saMsArathI potAnA 104. 1) sUtrakRtAMga zIlAMkavRtti patra pa7-58 nA AdhAra para. 2) vadi gappA nahi gappA- A.zru.1.4.1:3.141. 105. zrI bhagavatIsUtra. ghAsIlAlajI za. 8.6.8. (pR. 104). 106. dazavaikAlikasUtra athavA vIrastuti. 8mu a 27mI gAthA. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana AtmAne bacAvI le che. 107 vaLI kahe che ke sAdhu te ja che je kAMTA samAna Akroza, prahAra, tarjanAo sahana kare che, je bhayaMkara garjanAo thatI hoya evA sthAnamAM rahevAnuM hoya to paNa mUMjhAto nathI - sukhaduHkhamAM samabhAve rahI zake che.108 Ama, dasavaikAlikasUtra pramANe pariSaho upara vijaya meLave te ja sAco aNagAra kahevAya. 147 uttarAdhyayanasUtra bIjA adhyayanamAM munie sahana karavAnA bAvIsa pariSahonuM vistArathI varNana che. vaLI, dareka pariSahane sahana karanArA viziSTa puruSonA draSTAMto paNa che. munie AtmakalyANa mATe upasargone sahana karavA joIe evo ahIM upadeza che. 109 AvazyakasUtra (4thA adhyAya)mAM paNa bAvIsa pariSahonA nAmano ullekha maLe che. prakIrNakasUtramAM AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, saMstAraka, bhaktaparijJA, maraNasamAdhi vagere graMthomAM pariSaha vizenI carcA che. pariSaha eTale zuM ? pariSaha kevI rIte jItavA ? tene jItavAthI zuM lAbha ? koNe jItyA ? vagere praznonA javAba prakIrNakagraMthomAMthI suMdara rIte maLI jAya che. maraNasamAdhikAra pariSahano muddo samajAvavA niryAmakano AdhAra la che. maraNakALa najIka jANIne anazana AdarI saMthArAno svIkAra karanAra sAdhaka munine niryAmaka vividha jAtano upadeza Ape che. niryAmaka kahe che - pariSahanA samaye 107. ejana. 10mu a. 14. amimUga ALa parisadA samundvare gADa appayaMta viittu jAimaraNaM mahabbhayaM tave rae sAmaNie je a bhikkh // 14 // ejana. 18mu a 11. no sahar haiM ma 85, aosara takhtaLAo a bhayabhekha saddasappahAse, samasuhadukkhaMsahe a je sa bhikkh // 11 // 109. zrIuttarAdhyayana sUtra. dvi. a. 19 sUtra. 108. aM me AsaM te bhagavayA evamakkhAyaM, iya khalu bAvIsa parIsahA, samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiA, je bhikkha soccA NaccA jiccA abhibhda bhikkhAyariA parivvayaMto paTTho Na vihaNejjA | Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 148. munie acaLa rahevuM, mananI makkamatApUrvaka zarIranA mamatvabhAvano tyAga karavo, zarIranI game tevI pIDAne bhUlI AtmAnI ciMtA karI Arta-raudra dhyAnathI dUra rahevuM, mana, vacana, kAyAnI ekAgratAthI upasargane jItAya to sAcA ArAdhaka banAya.110 zarIra ane AtmAnI bhinnatA samajAvatAM kahe che ke zarIra pratyenA rAgane kAraNe ja aneka zArIrika tathA mAnasika duHkho bhogavavA paDe che. zarIre karelAM karmono bhogavaTo AtmAe karavo paDe che." ema kahevAya che ke sAdhujIvananI mAtA - aSTapravacana mAtA - jemAM pAMca samiti tathA traNa guptino samAveza thAya che, te sAdhunI rakSA kare che. apravacana mAtAnuM rakSaNa karanAra sAdhumAM evI zakti pedA thAya che ke te A bAvIsa pariSadone sAmethI AmaMtraNa ApIne paNa sahana karI zake che. bAvIsa pariSado viSe uttarAdhyayana sUtra bIjA adhyayanamAM ghaNo vistAra thayelo che. zrI sUtrakRtAMgasUtramAM tathA Avazyaka niryuktimAM pariSadanA be vibhAga pADavAmAM AvyA che - anukULa upasarga tathA pratikULa upasarga.13 bANothI viMdhAyela hAthI saMgrAmamAMthI bhAgI jAya che tema kaThora ane duHsaha pariSahothI pIDita thaI asamartha sAdhu prati upasargathI thAkI saMyamathI bhraSTa thaI jAya che. jyAre zUravIra sAdhako pratikULa upasargo vakhate sAdhanAnI sIDIo caDhe che, himAlayanI jema acaLa, aDaga rahI temano AtmA bhavasamudra pAra pAmI jAya che. ghaNIvAra pratikULa upasargo karatAM anukULa upasargo upara vijaya meLavavo bahu muzkela banI jAya che. jema ke gRhatyAga karIne nizcayabaddha banela zramaNane 110. maraNasamAdhi gAthA. 406. 111. ejana. gAthA 402, 405. 112. samiti = jinezvaranI AjJApUrvaka jayaNAyukta pAparahitapaNe badhI kriyAo karavI. gupti = pApakAryamAM jatAM mana, vacana, kAyAne rokavA. 113. rUtthI-saMkSi-parIsaro to bhAvasiyatA paNa selA vIraM 3SNa parIkSA huti nAyabrA ne Ava. ni. 203. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAHi eka adhyayana 149 parijano kAma athavA bhogonuM pralobhana Ape, lAlaca dekhADe, sAdhu pratye mamatvabhAva darzAve, A badhA prasaMge saMyamabhAvathI rahitasAdhu aparipakva (asaMvRtta) sAdhakamohamUDha bane che. 14 jayAre mumukSa sAdhaka A upasargone potAnI kasoTI mAnI samabhAvathI sahana kare che. agnimAM paDI jema suvarNa vadhu tejasvI bane che. tema samabhAvathI upasarga sahanAra sAdhunI Atmika zaktio vadhu khIlI UThe che. zAstramAM aneka jagyAe AvA pariSadone jItanAra zUravIra sAdhakonA daSTAMto maLe che. (jha) bhAvanA : mAdhyate rUti bhAvanAsaMsAra uparathI vairAgya karavA jevuM vAraMvAra smaraNa karavAmAM Ave ane te dvArA AtmAne mokSasanmukha karavAmAM Ave te "bhAvanA mokSamArganA sAdhaka tathA zrAvake nitya bhAvavA jevI bArabhAvanA jaina zAsanane maLelI amUlya bheTa che. pariSaha, upasarga dvArA karmano kSaya karanAra sAdhakane jo A bhAvanAono sahAro na hoya to pharIthI karmabaMdhano prazna Ubho thAya. 1) anityabhAvanAH-prANInuM jIvana pavananA asthira taraMga jevuM caMcaLa che. kALano jhapATo kyAre Ave ane kyAre UDI jaze e kahevAya nahIM. saMpUrNa jIvana daramyAna sArI rIte poSaNa kareluM zarIra paNa vAdaLAMnI peThe vikharAI jAya che. kALa thAya eTale dorI tUTatAM vAra lAgatI nathI. kuzanA cheDA para rahelA pANInA biMdu samAna caMcaLa evA AyuSyane jANIne jIvananI asthiratA vicArIne AtmasvarUpanI ciMtA karavI te anityabhAvanA. vaibhava, parivAranI ciMtA choDI, saccidAnaMda evA AtmAnA svarUpano barAbara khyAla karavo, jenAthI kAyamane mATe avyAbAdha-apratihata nitya sukha prApta karI zakAya. kSaNavinAzI evA dunyavI padArthono pote ja svataH tyAga kare to anaMta sukha maLe ane parANe choDavA paDe to pArAvAra duHkha thAya. 114. sUtrakRtAMga. ddhi. a. pra.u.gAthA 16-17. 115. ejana. 3ju a. 1lo u. 116. juo pariziSTa na. 2. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 150 pahelAM pratyekabuddha karakaMDa rAjAe padArthanI anityatA vicAratAM rAjapATa choDI dIkSA lIdhI hatI.17 2) azaraNabhAvanA:- mRtyuzadhyA para paDelo mAnavI, pachI bhale te rAjA ke mahArAjA hoya tenuM koI rakSaNa karI zakatuM nathI. koIpaNa vidyA, maMtra, auSadhi, bhAremAM bhAre rasAyananuM sevana, devatAone vaza karyAnI vAta paNa mRtyuno pIcho choDAvI zaktI nathI. AvA azaraNa AtmAne dharma Teko Ape che ahiMsA, satya, nyAyasaMpanna vaibhava, dAna, zIla, tapa, bhAva, moha-mamatvanA tyAgarUpa dharma AtmasvarUpane oLakhAve che. potAnI jAtane, tejane, sAmarthyane oLakhato jIva AtmAnA nispadrava sthAne avazya pahoMcI zake che. saccAritrazIla vartanathI azaraNadazAno aMta AvI jAya che. 3) saMsArabhAvanA:-saMsAra zabda "sRdhAtu parathI Ave che, eTale patharAvuM, vahevuM. telanuM TIpuM pANImAM paDatAM jema phlAI jaI anekalAla-pILA kuMDALA karI nAkhe evo saMsAra che. A bhAva mAM AkhA saMsArano, tenA janmamaraNano, tenI aMdara upAdhiono, Apatti sono, duHkhono vizALa najare vicAra karavAno che. saMbaMdhanI ghelachA ane svArthanA sabaMdho samajavA yogya che. A badhAmAM jIvanI phasAmaNa pUrve karelAM karmone AdhAre hoya che. emAM sauthI mukhya mohanIya karmache. sarva karmono rAjA mohanIya karmache ene oLakhI vAraMvAra ciMtavana karatAM vairAgya utpanna thaI zake ane AtmA mokSAbhimukha banI zake. 4) ekatvabhAvanA - saMsAramAM jIva janme che tyAre taddana ekalo hoya che jenI upara moha, rAgache tevA strI putrI sAthe janmatAM nathI ane jyAre yamadeva upADI jAya che tyAre paNa e taddana ekalA jAya che, koI enI sAthe maratuM nathI. saMsAramAM jIva ekalo ja karma kare che ane enA phaLa pote ja bhogave che AvA karmone aLagA karavA AtmAnA ekAkIpaNAnA vicAranI bahu jarUra che. "zrAvaka dinacaryAmAM rAtre sUtI vakhate zrAvake A bhAva keLavavAnA hoya che. 117. juo bharosara sakjhIya gAthA-2. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 151 ego'haM natthi me koI nAhamannassa kassai / evaM adINamaNaso appANamaNusAsai // 11 // ego me sAsao appA naanndNsnnsNjuo| sesA me bAhirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA // 12 // 118 5) anyatvabhAvanA:- AtmAne mATe sauthI potIkuM mAnatA ApaNuM zarIra paNa jyAre mAMdagI Ave, sAMdhAo tUTe tyAre AtmAne choDI jAya che. AvA zarIrano kema vizvAsa karAya? strI, putra, kuTuMba, vepAramAM game teTalo moha hoya chatAM te badhA durgatimAM paDatA jIvane rakSaNa ApI zake tema nathI. AtmA sivAya badhA padArtho anyache. potAnA zarIrane paNa anya mAnIne ahIM vicAravAnuM che. marUdevA mAtA - gautamasvAmI A bhAvanA bhAvI mokSe gayA hatA. uparanI pAMce bhAvanA AtmA aMgenI che. chaThThI bhAvanA zarIra aMgenI che. sAtamI, AThamI, navamI bhAvanA karmano saMbaMdha batAvanAra che. dasamI, agiyAramI, bAramI bhAvanA judA judA dharmAdi viSayane pragaTa kare che. 6) azuci bhAvanA:- zarIra apavitra vastuonuM utpattisthAna che. cAre tarapha rahelA maLamAM jIva chare che, enAmAM maLamUtra bharelAM che. sarva bhAgo durgachA utpanna karAvanAra che. aneka sthAnethI apavitra padArtho vahyA kare che. AvA durgachanIya zarIrane zreSTha banAvI zake eno rasto batAvatAM jJAnIo kahe che - A zarIrane zivasAdhanAmAM joDI devuM. dharmarUpI suMdara jaLAzaya sarva maLanuM zodhana kare che. zarIranI aMtargata rAga, dveSa, moha vagerene zodhI vINIne chUTA pADe che. dA.ta. sanatakumAra, cakravartIe suMdara zarIramAM thayelA vikArone jANyA pachI cha khaMDanI pRthvIne choDI dIkSA lIdhI. cAritra daramyAna paNa zarIramAM utpanna thayelAM vyAdhinI darakAra na lIdhI. eka mAsanI saMlekhanA karI trIjA devalokamAM gayA. 7) Azrava bhAvanA:- je mArge karmo Ave te mArgane Azrava kahe che. eka miniTamAM karelAM vartano karmaphaLo laI Ave che tyAre varaso sudhI bhogavavA paDe 118. saMthArAporisI sUtra gAthA 11-12. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 152 che. pAMca IndriyonI rAgadveSayukta pravRtti, saMsArano lAbha karAvanAra krodhAdi cAra kaSAyo tathA nava nokaSAyo aviratipaNuM, mana, vacana, kAyAnI zubha athavA azubha pravRttithI karmonuM Agamana thAya che AvA Azravane dharmakaraNI dvArA dAbI zakAya che. - 8) saMvarabhAvanA - Azrayo dvArA je bAraNAM ughaDe tene baMdha karavA te saMvara. Arta-raudra dhyAnano tyAga, krodhAdi cAra kaSAyone jItavA, mana, vacana, kAyAnA aprazasta yogo para vijaya meLavavo te saMvara kahevAya che. saMvara che prakAre thAya che. (1) samiti, (2) gupti, (3) yatidharmo, (4) bhAvanA, (5) pariSaha jaya ane (6) cAritra sarva Azravono rodha karanAra, zuddha zraddhA tathA zubhopayogarUpa saMvaravALo AtmA avazya mokSagAmI thAya che. 9) nirjarA bhAvanA :- karmonuM dhIre dhIre jharavuM - ochuM thavuM eTale nirjarA. tapa dvArA karmanI nirjarA thAya che. tIvra kaSAyane vaza thaIne bAMdhelA nikAcita karmano paNa tapadvArA nAza karI zakAya che. jJAna upara saci, vaiyAvaccamAM tatparatA, sevAbhAvapUrvaka mAMdAnI mAvajata, vRddhanI sevA, pApanI AlocanA, maLelA samayamAM svAdhyAyAdi, dvArA karmanI nirjarA thaI zake che. 10) dharmabhAvanA:- durgatimAM paDatA prANIne dhAraNa karI rAkhe, tene Teko Ape te dharma. A dharmanuM prANIo zaraNuM le che tene A bhavamAM ane parabhavamAM aneka lAbho maLe che. A dharma 4 prakAre thaI zake che - dAna, zIla, tapa, bhAva. dharma dvArA kSamA, nirabhimAnIpaNuM, saraLatA, pavitratA, satyaniSThA vagere guNono vikAsa thAya che. dharmane zaraNe gayelo mANasa saMyama, tapa vagereno AgrahI bane che AtmasvarUpanuM tene bhAna thatAM para vastu taraphano teno rAga ghaTI jAya che. zarUAtamAM sAmAnya bAhyatyAgathI dharma zarU thAya che. dhIme-dhIme zarIra ane mana upara kAbu vadhe che ane chevaTe zarIra paranI mAyA paNa chUTI jAya che. Ama dharma dvArA prANIno kramasara vikAsa thAya che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 153 . 11) lokasvarUpa bhAvanA :- jaina darzana pramANe vizvanA traNa vibhAga karavAmAM AvyA che. urdhva,adho, tiryakaathavA maryaloka. enA khyAlanA AkAra mATe lokapuruSanI kalpanA karI che - eka puruSa banne paga pahoLA karI banne hAtho keDa upara lagAvI Ubho che. keDanI nIceno bhAga adholoka, uparano bhAga urdhvaloka ane keDanI pAse tiryaloka, AvA lokapuruSamAM rahelA dharmAstikAyAdi cha dravyo, sthAno, jaMgalo, zItapradezo, uSNapradezo, enA vaibhavo, duHkho, rAjabhuvano, tenA mArgo, nadIo, sarovaro, parvato, vanaspatio, nigodanuM svarUpa AvA aneka viSayono vicAra karatAM manamAM eka prakAranI sthiratA Ave che. ativizALa cauda rAjalokamAM potAnA sthAnanI alpatA moTA mAMdhAtAne paNa mUMjhavI de che vicAra sthira thatAM adhyAtma sukha Ape che. 12) bodhi durlabha bhAvanA :- bodhibIja evuM aNamola ratna che ke jene meLavyA pachI kadI durgati AvatI nathI paraMparAe sadgati ane mokSa maLe che. AvuM aNamola ratna ghaNI kaThinAIthI maLyuM che. jema ke jIva sUkSma nigodamAMthI - avyavahAra rAzimAMthI bahAra nIkaLe te pachI sthAvarapaNe utpanna thAya te pachI ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriya jevA trasa paNe utpanna thayA pachI paMcendriyapaNuM pAme che. A bhAvanA vaDe evI bhAvanA bhAvavAnI hoya che ke mahAmusIbate maLelA manuSyadehane pAmIne IndriyonA viSayonA sukhamAM ke sukhanI tRSNAmAM vihvaLa banI je dharma Acarato nathI te mUrkha mANasa moTA dariyAmAM DUbatA mANasane suMdara vahANano yoga maLavAchatAM paththarane pakaDanAra jevo che. cidAnaMdajI eka padamAM kahe che. "vAra anaMtI cUkyo cetana, INa avasara mata cUka' maraNasamAdhi prakIrNakamAM A bAra bhAvanAo ghaNA vistArapUrvaka ApavAmAM AvI che; kAraNa prastuta prakIrNakano mukhya viSaya che samAdhi-jIvanamAM tema ja aMtima samaye paNa. jo duniyAnuM, temAM rahelA padArthonuM vAstavika ane sacoTa 119. zrI maraNasamAdhi gAthA 570thI 640. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana - 154 jJAna ApaNI pAse na hoya to ApaNo rajhaLapATa vadhI jAya. jJAnIoe potAnA jJAnanA prakAzamAM sAcuM zuM ane khoTuM zuM eno anubhava meLavyo che. ane te anubhavano citAra ApaNA sudhI zAstroM dvArA Apyo che. zAstra ApaNane samajAve che ke heya zuM che ane upAdeya zuM che. Asakti, moha, mAyA, mamatA, rAga, dveSa saMsArane vadhAranAra che tenAthI AtmA upara karmo vadhe che. muktinA sukhanA pipAsue AtmAne ja oLakhavo, dharmanuM zaraNuM levuM ane te dvArA karelA karmonI nirjarA karavI. vaLI, vahevAramAM paNa ApaNe joIe chIe ke dravya karatAM bhAvanI mahattA vadhu che tema samAdhimaraNane icchanAra sAdhaka paNa anazana kare, kSamApanA kare, pAponI kSamA mAge, badhuM kare paNa bhAvarahitapaNe jo kare to tenA e tapa, japa yogya rIte phaLatAM nathI. jyAre bhAvapUrvaka jinezvarone karelo eka namaskAra paNa bhavasAgaramAMthI tAravA mATe samartha che. 20 A bhAva Ave kyAMthI? anityAdi bAra bhAvanAone jANIne, samajIne, vAraMvAra enuM ciMtana karavAthI, manana karavAthI bhAvonI vRddhi thAya che ; ane te pachI karelI ArAdhanA, anuddhano vadhu jIvaMta bane che. 120. zrI siddhANaM buddhANaM. sUtra, gAthA-3. ikovi namukkAro, jiNavara vasahasa vaddhamANassa saMsAra sAgarAo, tArei nara va nArivA - Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 prakaraNa -4 maraNasamAdhi prakIrNakamAMnI draSTAMtakathAo 1. bhUmikA : prAcIna kALathI ja jagatamAM kathAsAhityane jIvananA rasa tarIke oLakhavAmAM AvyuM che. AbAlavRddha saune kathAmAM ruci hoya ja che. kathA jJAna sAthe gammata karAvI jAya, kutUhala jAgRta kare, jijJAsAne paNa pUrNa kare. jagatanA badhA dharmonA dhArmika sAhityamAM aneka kathAo nAnA-moTA svarUpe ApaNane jovA maLe che. prAcIna kALamAM bhojaka, gaDhavI, cAraNa, bhATa vagere lokabolImAM sAmAnya janatAne kathAsAhityanuM pAna karAvatAM. prAcIna bhAratIya sAhitya tema ja dhArmika sAhityamAM upadeza ApavA mATe kathAno Azraya levAto. Rgvada Adi vaidika saMhitAo, rAmAyaNa, mahAbhArata jevA prasiddha graMtho, buddhanA pUrvajanmane kendramAM rAkhIne lakhAyelI jAtakakathAo tathA bIjI paNa aneka kathAo, jaina dharmamAM paNa bhagavAna mahAvIrathI Aja sudhI vividha bhASAomAM maLatI nAnI-moTI kathAo sAhityamAM kathAnuM sthAna keTaluM mahattvanuM che te darzAve che. A kathAo dvArA janasAmAnyane sadAcAra, nIti, AcAra vagerenA upadeza apAto. 2. AgamomAM kathA - Agama sAhitya cAra vibhAgomAM - anuyogomAM vibhAjita thayeluM che. 1) caraNakaraNAnuyoga, 2) dharmakathAnuyoga, 3) gaNitAnuyoga, 4) dravyAnuyoga. dharmakathAnuyoga aMtargata AvatAM sUtrakRtAMga, bhagavatIsUtra, aMtakatadazAMga, anupAtikadazA, upAsakadazA, vipAkasUtra, uttarAdhyayanasUtra Adi aneka graMthomAM prasaMgopAta draSTAMto, kathAo ApaNane jovA maLe che, jyAre jJAtAdharmakathA kathAothI bharapUra graMtha che. Agamo uparanI vyAkhyAomAM paNa kathA jovA maLe che. niryuktiomAM sthAnaka, AkhyAnaka, udAharaNa vagere gAthAopesaMgrahita che. bhASyomAM aneka kathAnaka anedraSTAMta dvArA viSayanuM pratipAdana thayeluM che. cUrNiogadyapradhAna hovAne lIdhe kathAsAhityanuM navuMja svarapa jovA maLe che. to vaLI TIkAoto kathAsAhityano akhUTa bhaMDAra che. TIkAo saMskRtamAM hovA chatAM kathAo prAkRtamAM che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marAtamAdhi: eka adhyayana 156 uttarAdhyayana sUtra para vAdivetAla zAMtisUri ane nemicandrasUrinI TIkAomAM jaina dharmanI utkRSTa kathAo che. Avazyaka sUtra tathA dazavaikAlika para TIkA lakhanAra yAkinIsUnu haribhadrasUrie "samarAIaikahA" ane "dhUryAkhyAna thI jaina kathAsAhityane samRddha banAvyuM che. anuyogadvAranA vRttikAra maladhArI hemacandra upadezamAlAprakaraNa jevo kathAgraMtha lakhyo che. Agamottara sAhityamAM caritrakathAnuM mahattva vadhyuM ane tethI ApaNane triSaSThi zalAkApuruSacAreta, paumacariyuM, taraMgavatI, vasudevahiDI jevA graMtho maLyA. prakIrNakagraMthomAM paNa RSibhASitamAM 45 jeTalA pratyeka buddhanI vAta, titvogAlImAM zrI RSabhadevanuM caritra tathA bhaktaparijJA, mahApratyAkhyAna, saMstAraka tathA maraNasamAdhi jevA graMthomAM game tevI vikaTa paristhitimAM paNa mananI aMdara samAdhine TakAvIne deha tyAganAra aneka mahApuruSonA draSTAMto kathApe maLe che. 3. kathAo dvArA jANavA maLatA vividha viSayoH- A kathAo potAnA samayanA bhAratIya janajIvananuM paNa adbhuta ane AbehUba citra khaDuM kare che. aneka viSayo jevA ke - sAmAjika rItarivAjo, utsavo, nagarajIvana, puruSa-strInA hAvabhAva, jyotiSamAM zraddhA, vazIkaraNa, yuddha, duSkALa, prema, janma tathA mRtyu aMgenI mAnyatA vize ApaNane prAkRta kathAo dvArA ghaNuM jANavA maLe che. 4. samAdhi ane bodhi dvArA anaMta janmono nAza: vividha baMdhanonuM kAraNa banato hovAthI jainadarzana janmane heya mAne che jyAre janma-maraNanA baMdhanamAMthI mukta karAvanAra hovAthI samAdhipUrvakanA maraNane upAdeya mAne che. maraNane mahotsava banAve teno janma saphaLa gaNAya. koI paNa janmamAM maraNane nAza karavAnI tAkAta nathI. janme che te avazya mare che. paNa samAdhimaraNamAM e tAkAta che jenAthI bhAvi anaMtA janmono nAza thaI zake che. A tAkAta jIvane kyAMthI maLe? jayavIyarAya sUtra'-prArthanAsUtramAM vItarAga evA tIrthaMkara pAse mAMgaNImAM 1. samAhi maraNaM ca bohilAbhoa. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 157 je samAdhi ane bodhinI mAgaNI che te samAdhi ane bodhimAM anaMta janmono nAza karavAnI zakti che. tethI ja jaina dharmamAM avAranavAra prabhu pAse mAgaNI karatI vakhate bhaktajana bodhibIjapUrvakanI samAdhinI IcchA vyakta kare che. janma-maraNarUpI duHkha ane karmano kSaya karanAro samAdhimaraNanI mahattA Thera Thera gavAI che. manuSyajIvanamAM suMdarasAmagrI maLyA pachI arihaMta paramAtmAnA AlaMbana dvArA puNyazALI jIvo samAdhimaraNa meLavavA mATe tatpara bane che. AvI rIte paMDitamaraNane varelA anekasiddhapuruSo prAcInakALamAM thaI gayAno AgamamAM ullekha che. prastuta karaNasamAdhikAre uttamamaraNa zreSTha, uttamamaraNa mATe samAdhinI AvazyakatA vagere batAvyA pachI te samAdhine AtmasAta karanArA vIra puruSonI yAda tAjI karI keTalIka gAthAo ahIM mUkI che. te gAthAomAM AvatAM draSTAMtokathAomAMthI ghaNA pracalita che ane amuka jevA ke jinadharma zreSThI, kamalazrI nAmanI suMdara strInuM draSTAMta bahu prakAzamAM nathI paNa AvyAM. maraNasamAdhi graMtha saMgrahagraMtha hovAne kAraNe ahIM AvelI kathAovALI gAthA paNa Avazyaka niryukti, upadezamAlA, vyavahArabhASya, nizIthasUtra, uttarAdhyayanasUtramAMthI levAmAM AvI che. AgamasAhityamAM dvAra gAthA tathA saMgrahaNI gAthAnuM pracalana hatuM, tethI ghaNIvAra kathAo mATe ghaNI gAthAo lakhavAne badale eka athavA be gAthAo lakhAtI ane tene mATe vizeSa laMbANa mATe AgaLa bIjA graMtho jovAtA. (ahIM kartAe te ja pramANe dvAra gAthAno paNa upayoga karyo che.) pAchaLathI A kathAo pracalita thavAne kAraNe ghaNA vidvAnoe kalama calAvI ane vistArapUrvaka lakhAyelI kathAo paNa ApaNane maLI te ApaNe AgaLa 2. "bokilAbhavaMttayAe, niravasaggavattiyAe, caityastava sUtra-gAthA 2. ArUSNa borilAbha samAviramuttama diMtu logassa sUtra gAthA 6. diztea vaMdhea savaloa bhAvi adhdhabhAvaNea paIsa me samAhi- ajita zAMti sUtra gAthA 14. 3. juo pariziSTa naM. 1. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 158 joyuM. maraNasamAdhikAra je draSTAMto mUkyAM che te ApaNane saMdezo ApI jAya che ke - samatAthI duHkha bhogavanAranA duHkho jAya che, mamatAthI sukha bhogavanAranA sukho nAza pAme che. duHkhamAM je samatA rAkhI zake te ja AgaLa vadhI zake kAraNa tattvathI duHkha e duHkha nathI paNa AtmAnA ArogyanI auSadhi che. duHkha bhogavavAnI zakti je phorave che te vinAmAge sukhano adhikAra banI jAya che. maLelAM sukhane bhogavyA pachI tenAthI ThagAto nathI. "sva" bhAvamAM sthira thaI paramapadane pAmI zake che. 5. samAdhimaraNane bheTanAra aneka mahApuruSonA deto : manuSyabhavamAM jIvananA aMtima samaye samabhAva athavA samatAmAM rahI, AvI paDelAM kaSTa, duHkha, pariSaha, upasargane sahana karIne paramapadane varelAM aneka siddha AtmAonI vAta ahIM lagabhaga 100 gAthAmAM kahevAmAM AvI che. (gAthA 409 thI gAthA 503) te pachI tiryaMcayonimAM utpanna thaIne paNa AvI rIte uttama maraNane pAmanAra mAchalInuM draSTAMta (59), vAnaranuM draSTAMta (511), munivarane nihALIne saMvegane prApta karanAra hAthInI sahiSNutA (514,515), sarpanI yonimAM paNa jinavacanane anusarI kIDIonA AhAra banatAM be sarpo (pa22) nA draSTAMto ahIM ApyAM che. vaLI, strI paNa A bhaktaparijJA anazana karatI te kamalAzrInA draSTAMta (550) dvArA ApaNane jANavA maLe che. paramapadane pAmelAM AvA mahApuruSo aMtima samaye AvI samAdhi kevI rIte rAkhI zakyA te viSe vicArIe. - cha khaMDanuM rAjya maLyA pachI, Rddhi, labdhi vagerene bhogavatAM zarIranI anityatA dekhAI AvI ke tarata ja sanatakumAra cakravartIe saMyama aMgIkAra karyo, ane saMyama jIvanamAM paNa soLa soLa mahArogonA upadrava sAthe potAnI pAsenI labdhino upayoga karyA vinA samabhAvapUrvaka, karma khapAvavAnI vRttithI te rogone sahyAM. (gAthA naM. 409) Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 159 te pramANe prANImAtra upara dayAnI vRttivALA metArya munie potAnA prANanA bhoge paNa kacapakSInuM rakSaNa karyuM ane tema karatAM karatAM paNa samAdhimAM rahyAM. (426,427) moha tathA krodhanA upazamana mATe saMvara AdarI samAdhistha rahenAra cilAtIputra - dhyAnamAM kevA aDaga UbhA rahyA ke suMsumAnI hatyAne lIdhe zarIra para UDalAM rudhiranI vAsathI kIDIoe AkramaNa karyuM ane dehane cALaNI jevo karI dIdho chatAM samatAthI e kaSTane sahana karyuM. (428). mastake kheranA aMgArA bharIne upasarga karanAra sasarAne gajasukumAra mokSanI pAghaDI baMdhAvanAra tarIke jue che. evA saMjogomAM temanA tarapha dveSa thato nathI, uparathI kSamA ApI zAMtipUrvaka e kaSTane draDhatApUrvaka sahyuM. (432) devaloknA sukhane tathA e pachI paraMparAthI mokSasukhane meLavavA mATe zarIranI pIDAne gauNa karanAra avaMtisukumAlamAM zubha dhyAnamAM rahI zakavAnI keTalI draDhatA - ke kAusagnamAM rahelAM tevA emanI upara ziyALe humalo karyo ane zarIrane phADI khAdhuM chatAM samAdhipUrvaka te duHkhane sahana karyuM. (436) je zarIranI komaLatAe saMyamamAM vicalita karyA. te zarIrane uSNa zIlA upara tapAvI denAra araNikamunine zarIra uparanuM mamatvakeTaluM khoTuM lAgyuM haze! anazanapUrvaka zarIrane uSNa zIlA upara vosirAvavA chatAM dhyAnanI dhArAmAM aDagatA rAkhI paramapadane meLavI zakyA. (475). khaMdhakamuninA ziSyo yaMtramAM pilAI rahyAM chatAM jarA paNa adhIrAI ke vyAkuLatA vagara AtmAne ja prAdhAnya ApIne zarIrane paDatI pIDAne gauNa karI uttama arthane sAdhI gayA. (444) | munipaNAmAM smazAnabhUmimAM kArisagna karI rahelAM sukozala munine pUrvabhavanI mAtA je vAghaNa banI hatI teNe humalo karyo, zarIrane cIrI nAkhyuM chatAM dhyAnamAM rahyAM. aMte aMtakRta kevaLI thaI mokSe gayA. (468). * vairAgyabhAvanI utkRSTatA ApaNane IlAputranA draSTAMta dvArA jANavA maLe che. mohathI naTaDI pAchaLa pAgala banelo dhaniputra, naTaDIne meLavavA nAca Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana karato ane ema nAca karatAM karatAM doraDAM upara ja dUra koI suMdara strIne munirAjane modaka vahorAvatAM joyAM. suMdara strI tarapha munino upekSAbhAva jotAM IlAputrane vairAgya thayuM ane tyAM ja kevaLajJAna thayuM. (480) 160 prazaMsA ne niMdAmAM samabhAva rAkhanAra damadaMta maharSie kauravo pAMDavo banne pratye samAnabhAva rAkhyo. (443) lIdhelAM vratane aDagatAthI pALavuM evA vicAravALA sAgaracaMdra pauSadhamAM kAussagga dhyAnamAM UbhA hatA tyAre nabhasene badhI AMgaLIomAMthI nakha kADhI nAkhavAno upasarga karyo chatAM paNa samabhAva rAkhIne tyAM rahyAM. (434) dIpakanA abhigrahe kAussagga karanAra caMdrAvataMsaka rAjA paNa potAnA abhigrahamAM aDaga rahyAM. rAjAnA abhigrahathI ajANa dAsI te daramyAna rAjAne agavaDa na paDe eTale tela pUratI rahI. cAre pahora satata UbhA rahevAne kAraNe zarIra akaLAI gayuM. chatAM paNa dhyAnamAM calita na thayA ane dAsI upara dveSa na karyo. (442) akhUTa saMpattinA mAlika dhannA-zAlibhadra kAyAnA mamatvanevisArI, vaibhavano tyAga karI dIkSA grahaNa karI utkRSTa cAritrapAlana karyuM aMte eka mAsanuM anazana karIne zilAno saMthAro karyo. karmanI mohajALamAMthI chUTavA tathA mamatAnI pakkaDane dUra karavA uttama jIva jyAre saMsArano tyAga karI cAritrane grahaNa kare che tyAre pote lIdhelAM e pAMce mahAvratone akhaMDapaNe pALI uttarottara mokSamArgamAM prayANa kare che. mumukSu evA sAdhakane potAnA jIvana daramyAna ghaNIvAra duHkha, pIDA AvI jAya tyAre kevI rIte vartavuM e aMge jaina darzanamAM viziSTa paddhati che, jene bAvIsa parisahonA mALakhAmAM goThavI dIdhA che.4 4. khuhApivAsA sIu N isAcelAraInthio;cariyA nisihiA sijjA, akkosa vaha jAyaNA. 27. alAbha roga taNaphAsA, mala sakkAra parIsahA; pannA annANuM sammatta, Ia bAvIsa parIsahA. 28. navatattvasUtra. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana sRSTinA koI paNa duHkha A bAvIsa pariSahonI bahAranA hoI na zake. AvA bAvIsa pariSahone samabhAvathI sahana karavA te uttama sAdhunuM lakSaNa che. A pariSahone jItIne potAnA saMyamajIvananuM zreya sAdhanAra mahApuruSonA draSTAMto ahIM (maraNasamAdhimAM) ApyAM che. (486 thI 503) upara ApaNe joyAM te badhA draSTAMtonA sArarUpa kathAnaka ahIM huM prastuta karuM chuM. 161 brahmadatta cakrInI kathA (maraNasamAdhi gAthA 377) cakravartI rAjA sanatkumAranI rANInA kezakalApa aDI javAthI saMbhUtivijaye niyANuM karyuM ke - "mArA tapa-saMyamanA prabhAve mane AvI bhAryA maLajo." teno jIva kAMpilyapuramAM brahma rAjAnI culanI rANInA garbhamAM Avyo. putrajanmano mahotsava thayo. 4 brahmadattane kaTakarAjA, kareNudatta, dIrgharAja, puSpasUla nAme 4 mitro hatA. pAMce rAjAoe nakkI karyuM ke dareka rAjyamAM vArApharatI potAnA parivAra sAthe eka eka varSa rahevuM. eka vakhata brahmarAjAe putra brahmadattane kaTakAdikanA khoLAmAM arpaNa karyo. dIrgharAjAe culanI rANI sAthe ADo vyavahAra mAMDyo. putrayuvAnImAM pravezyo, mAtAnA caritranI khabara paDI, ADakatarI rIte mAne cetavaNI ApI. mA tathA dIrgharatha rAjA samajI gayA ke A ApaNo verI che. ene mArI nAkhavA mATe koIka rAjAnI putrI sAthe vivAha mATe nakkI karI, vivAhayogya sAmagrInI taiyAra karI. 108 staMbhavALuM atigupta praveza ane nirgamana dvAravALuM lAkSAghara banAvyuM. AkhA kAvatarAnI dhanumaMtrIne jANa thaI, eNe vanamAM javAnI rajA mAMgI, paNa dIrgharatha rAjAe 'ahIM rahIne dAna-puNya karo'. kahIne rajA na ApI. dhanue nagaranI bahAra rahIne vizvAsu mANaso mAraphate 4 gAu lAMbI suraMga banAvI. lagna pachI varavahu varadhanu (dhanumaMtrIno putra) sAthe lAkSAgRhamAM pravezyA. be pahora pachI Aga lAgI. varadhanue suraMgadvArathI tene bahAra kADhyo. dAnazALAmAM AvI uttama jAtinA be azvo laI banne kumA2 tathA vaghanuchUpAveze Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 162 nIkaLyAM. rastAmAM ghaNI takalIpho paDI. vanamAM paNa gayA. vaLI, dIrgharacanA mANasono paNa Dara hato. chatAM badhI takalIphone pAra pADI keTalIye kanyAo sAthe pANigrahaNa karyuM, bhoga bhogavyAM. aneka rAjyonI prApti pachI dIrgharatha rAjAne vaza karavA varaghanune senApatirUpe mokalyo. khuMkhAra yuddha thayuM. brahmadatte cakrane dIrgharathanI sAme pheMkyuM. jethI tenuM mastaka chedAI gayuM. gaMdharva, vidyAsiddho, necaro, manuSyoe puSpavRSTi karI. bAramA cakravartI utpanna thavAnI ghoSaNA karI. kAMpilyapuranI bahAra bAra bAra varSa cakravartIpaNAno mahotsava ujavAyo. koIka vakhate devatAe gUMthela hoya evo manohara vikasita puSpamALAno suMdara daDo dAsIe rAjAne Apyo. ene suMghatA "madhukarIsaMgItaka' nAmanuM nATaka yAda AvyuM. AvuM kyAMka joyuM che ema karatAM jAtismaraNanA jJAnathI potAnA bhAInI yAda AvI, tethI aDadho zloka banAvI jAheramAM mUkyo. Asva dAsau mRgau haMsau , mAtaGagavamaro tayA pUrvanA bhAI citrano jIva zeThanA ghare putrapaNe janmyo hato. ene jAtismaraNa thavAthI, vairAgyanI bhAvanA prabaLa banavAthI dIkSA aMgIkAra karI, ghaNuM jJAna meLavI gItArtha thayAM. pUrvabhavane jANIne cakravartInA nagaramAM AvI dhyAna dharyuM - koIka puruSanA mukhe uparano zloka sAMbhaLI pAdapUrti karI ___ eSA nau paSThikA jAtiranyonyAkayAM vidukAyoH / arthAt A ApaNo chaThTho janma che jemAM ApaNe ekabIjAthI vikhUTA paDyAM chIe. paMkti sAMbhaLIne rAjAne cokkasa khAtarI thaI ke A ja mAro bhAI che. parivArasahita munine vaMdana karIne beTho. munie saMsAranI anityatA samajAvI upadeza Apyo - pUrvabhavamAM karelAM niyANAthI viSayasukhamAM paDI gayo che je vIjaLI samAna caMcaLa che. Ane tuM choDI de ane jinezvaroe bhAkhelAM dharmanI tuM ArAdhanA kara." muninA upadezanI koI asara rAjAne nathaI, balkateNe munine paNa saMsAranA sukha bhogavavAnuM AmaMtraNa ApyuM. muni paNa bhAreka tevA tene choDIne anyatra Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana cAlI gayA ane brahmadatta potAnA gharamAM rahyo. pUrvabhavamAM karela niyANAthI dharmaprAptithI dUra rahI aneka pApakarmo upArjita karI sAtaso varSanuM AyuSya pUrNa karIne sAtamI narakano adhikArI banyo. 163 maraNasamAdhimAM A draSTAMta bhavanirvedanA upadeza mATe apAyuMche. saMsAramAM saMbaMdhI, baMdhuo upara anurAga na karavo. mAtA hovA chatAM brahmadattanI mAtA culanIe potAnA svArtha khAtara putranA prANane paNa hoDamAM mUkyo. (AdhAra :) - upadezamAlA - hindI anuvAda - muni padmavijayajI gaNi TIkAkAra paM. rAmavijayajI gaNi saMzodhaka - nemicandrajI mahArAja. pR. 101. - prakAzaka - nirgatha sAhitya prakAzana saMgha dilhI. 1971 sanat cakravartI (maraNasamAdhi gAthA 409-412) hastinApuramAM azvasena rAjAnI rANI sahadevInI kUkhe putra avataryo, tenuM nAma sanatkumAra pADavAmAM AvyuM. bALapaNathI ja adbhUta rUpane pAmelAM sanatkumAra yuvAnImAM AvatAM devonI paNa prazaMsAne pAtra banyA. IMdrasabhAmAM saudharmendre sanatkumAranA rUpanI ghaNI prazaMsA karI. be devone A vAtanI parIkSA karavAnI IcchA thaI. devo sanatkumArane taLavA AvyA tyAre te vyAyAmazALAmAM hato. devo temanuM rUpa joIne momAM AMgaLAM nAkhI gayA. sanatkumAre emane rAjasabhAmAM AvavAnuM AmaMtraNa ApI kahyuM - "A rUpa to kaMI nathI. haju huM snAna pachI vastrAlaMkArothI vibhUSita thAuM tyAre raMga kaMI ora ja haze." devo pharIthI rAjasabhAmAM paNa Ave che. paraMtu te samaye teo viSAda pAme che. sanatkumAranA prazna pUchavAthI devo jaNAve che ke - "atyAre tamArI kAyA roge bharANIche." (mAnavadehanI satata kSINa thatI krAMti devoe avadhijJAnathI joI hatI.) sanatkumAre devonI vAtamAM vizvAsa mUkatAM pahelAM eka pAtra maMgAvyuM. pAtramAM phUMkatAM temAM kIDA dekhAyA. kAyAnI AvI jabaradasta parivartanazIlatA uparathI sanatkumArane vairAgya Avyo ane tarata ja dIkSA lIdhI. cakravartIpaNAnA 14 ratno, strIratno, Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana navanidhAno, nagaraloko, rAjAo vageree tenI pAchaLa satata cha mahinA sudhI bhramaNa karyuM, paraMtu eka kSaNavAra mATe paNa temaNe te tarapha najara na karI. saMyama jIvanamAM utkRSTa ArAdhanA karI cha8nA pAraNe cha8 karatAM ane pAraNAmAM caNAdika kAMjI, bakarInA dudhanI chAza mAtra letA. A tIvra tapathI AmA~Sadhi, glekhauSadhi, jalauSadhi, sarvoSadhi jevI aneka labdhio prApta thaI. karmayoge sanatakumAranA jIvanamAM vedanAo UbhI thaI. aneka rogo jevA ke khaMjavALa, aruci, AMkha ane peTanI vedanA, zvAsa, khAMsI, javara Adi vedanAo 700 varSo sudhI karmakSayanI bhAvanAthI samabhAve sahI. (labdhionA mAlika hovAchatAM roga haThAvavA teno upayoga na karyo.) temanuM saMpUrNa AyuSya traNa lAkha varSanuM hatuM. AyuSya purUM thayA pachI trIjA devalokamAM janma thayo. tyAMthI cyavI mahAvidehamAM janma pAmI tyAMthI mokSe jaze. (AdhAra:) - upadezamAlA pRSTha 5-100 jinadharma zreSThI (maraNasamAdhi gAthA 413-425) kanakapuranagaramAM vikramaza nAme rAjA hato. tene pAMcaso rANIo hatI. te ja nagaramAM nAgadatta nAme sArthavAha raheto hato. tene anupama lAvaNyavALI viSNuzrI nAme patnI hatI. eka samaye raste pasAra thatI tene rAjAe joI. atyaMta kAmAtura evA teNe nokaro pAse tene bolAvI ane aMtaHpuramAM rAkhI, viSayasukha bhogavyAM. nAgadatta rAjA pAse patnInI mAgaNI karavA Avyo paNa patnIne pAchI na meLavI zakyo ane tethI AghAta lAgavAthI maraNa pAmyo. rAjAnI anya rANIoe viSNuzrI para auSadhino evo prayoga karyo ke jethI te tAtkAlika maraNane zaraNa thaI. tenA virahathI rAjA mUcha khAIne DhaLI paDyA. nagaramAM paNa hAhAkAra macI gayo. saghaLIdainika kriyAochoDI rAjA viSNuzrInA zaba pAse besI raheto, ane koIne aDavA paNa na deto. pradhAnoe bhegA maLIne rAjAnI najara cUkavIne viSNuzrInA zabane UMcakAvIne jaMgalamAM naMkhAvI dIdhuM. rAjA ati vyagratAne Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 165 pAmyo tethI "tamArI priyatamAnA darzana karIne prasanna citte bhojana karo." ema pradhAnoe kahyuM ane sevakonI sAthe rAjA traNa divasanA lAMghaNa pachI cothe divase viSNuzrInA zaba pAse pahoMcyo. eNe joyuM ke viSNuzrInA zarIramAM bharapUra kIDAo khadabadatAM hatAM. seMkaDo kAgaDAoe enI AMkho kocI nAkhI hatI. moTuM bihAmaNuM lAgatuM hatuM. zarIranI AvI durdazA joI rAjAne vairAgya Avyo ane teNe dIkSA lIdhI. ghaNuM jJAna meLavyuM, aMtima samaye zubha bhAvanAthI marIne trIjA devalokamAM deva thayo ane tyAMthI AvIne ratnapuranA moTA zeThane tyAM seMkaDo pavitra svapnonA saMketothI sUcavAto putra tarIke janmyo. svapnAnusAra tenuM "jinadharma evuM nAma paDyuM. bALapaNAmAM ja caMdra jevI nirmala buddhine kAraNe ane gurunI kRpAthI kalAsAgarano pAra pAmI gayo. jinazAsananA jANakAra tarIke tenI gaNatrI thavA lAgI. kALakrame pitAnuM maraNa thayuM ane jinadharma gharano svAmI banyo. patnI sAthe sukhI jIvana vitAvato hato. pUrvabhavamAM viSNuzrIno pati nAgadatta hato teno jIva siMhapuranA koIka brAhmaNane tyAM putra tarIke avataryo. krodhI ane matsarI prakRtino tathA kulAcArane na pALato evA te putranuM nAma agnizarmA hatuM. vedavidyAthI vaMcita evA teNe parivAjaka vrata svIkAryuM hatuM. udaMDa bAlatapasvIomAM te kIrti pAmyo hato. saMyogavazAt ratnapuranA rAjAnA mahelamAM te Avyo tenA tapano vRttAMta sAMbhaLI rAjAe kahyuM- "he maharSi, tuM Aje mAre tyAM pAraNuM karaje." te samaye bAlatapasvIe tyAM rahelAM jinadharmane joyo ane pUrvanuM vera sAMbharyuM. roSe dhrUjatA evA teNe kahyuM - "huM tAre tyAM AvuM paNa mArI zarata che ke tAre mane bhoMya para nIce beThelA A vaNikanI pITha upara kAMsAnI tAMsaLImAM UnI UnI khIra bhojanamAM ApavI." vidhivaza rAjAe paNa jinadharmanI anicchA hovA chatAM dabANathI tenI pAse tema karAvyuM. agnizarmA paNa khIra dhIre khAvA lAgyo. dhagadhagatI kAMsAnI tAMsaLInA dAhathI pIDAtA te zreSThI jinadharmanuM mana saMsArathI udvigna pAmyuM. nirmala pavitra vivekayukta bhAvanAomAM teNe AtmAne parovI dIdho. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana pUrvakarmanA phaLane sahana karI gaMbhIrapaNe Ama vicArato hato tevAmAM pelA tapasvIe khIra khAdhA pachI tAMsaLI upADI. tAMsaLInI sAthe zeThanI pITha uparanI - cAmaDI paNa nIkaLI AvI ane te sAthe lohI, mAMsa paNa nIkaLI AvyuM. jinadharmate pachI ghare Avyo. caturvidha saMghanebheLo karI pUjA satkAra prabhAvanA karI. potAnA gharanI sArasaMbhALano prabaMdha karI, svajano, mitrone choDI hRdayamAM jinezvarane sthApI uttama tapazcaryA aMgIkAra karIne, parvatapradezamAM jaIne sarva AhArapANIno tyAga karI aNasaNa grahaNa karI kAyotsarga avasthAmAM rahyo. pUrva dizAmAM paMdara ane bAkInI traNa dizAmAM paMdara paMdara divasa atizaya duSkara tapasyA karIne ziyALa, rAnI bilADA, rIMcha, kUtarA vaDe pIThano bhAga khavAto hovA chatAM mesazikhara jevuM citta rAkhIne te pavitra puruSa maraNa pAmyo ane tyAMthI saudharmakalpamAM te surendra thayo. agnizamano jIvate surendranuM vAhana airAvata thayo. tyAMthI cyavI te surendrano jIva hastinApuramAM azvasena rAjAnI sahadevInI kUkhe sanatakumAra tarIke avataryo. (AdhAra) - sanakumAra caritra - harivallabha bhAyANI. madhusudana modI. mevArya muni (maraNasamAdhi gAthA 4ra6-4ra7) metArya muni pUrvabhavamAM purohitaputra tarIke hatA. rAjAno putra temano mitra hato. banne bhegA thaIne nagaramAM AvatA sAdhuonuM apamAna karatAM, temane herAna karatAM. rAjaputranA kAkA sAgaracaMdra dIkSA lIdhI hatI. teo zAstranA abhyAsI hatA. temaNe A bannenA durvyavahAranI vAta sAMbhaLI, teone sanmArge vALavA, pratibodha pamADavA sAgaracaMdramunityAM padhAryA. rAjaputra tathA purohitaputre emane paNa herAna karyA. emane mallayuddha karavA mATe AhvAna ApyuM. sAgaracaMdra gRhasthAvAsamAM rAjakuLamAM hatA tethI A vidyAthI paricita, temaNe bannenA hADakA sAMdhAmAMthI DhIlA karI dIdhA ane pote (upAzraya) nagaranI bahAra kAyotsargamAM sthira thayA. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 167 rAjaputra tathA purohita putra sakhata vedanAne kAraNe bUmo pADavA lAgyA. rAjAne AnI jANa thaI e te munine zodhatA nagara bahAra udyAnamAM AvyAM. te muni bIjA koI nahIM paNa potAnA moTAbhAI hatA te jANI chokarAo badala pote mAphI mAgI ane te bannene pIDAmukta karavAnuM kahyuM. - sAdhue eka zaratathI hAkaDAM sIdhA karI ApavAnuM kahyuM ke jo A banne dIkSA le to huM temane pIDA rahita karuM. bannee paNa hA pADI. temane pUrvavat karI dIkSA ApI tyAMthI sAgaracaMdra vihAra karyo. purohitaputra hato tene jAtinuM abhimAna hatuM tethI teNe nIcagotrakarma bAMdhyuM. cAritranI ArAdhanAnA phaLarUpe banne devalokamAM deva thayA. banne mitronA paraspara snehane kAraNe ekabIjAne vacana ApyuM ke je ahIMthI cyavane manuSyalokamAM pahelAM jAya tene ahIM rahelA deve pratibodha karavo. purohitaputra hato te jAtimadane kAraNe mehara nAmanAM cAMDAlane tyAM metI nAmanI tenI patnInI kukSie putrarUpe janmyo. najIkamAM ja rahetI zeThANIne marelA bALaka janmatA hovAthI tenA upara sabhAvane kAraNe metIe potAnuM bALaka zeThANIne soMpI dIdhuM. zeThazeThANIe dhAmadhUmapUrvaka putra janmotsava karyo ane bALakanuM nAma metArya rAkhyuM. bALaka 16 varSano thayo. pUrvajanmanA mitradevanI vAta jyAre metAryanA gaLe na utarI tyAre deve tene saMsAranI mohajALamAMthI kADhavA metAryanI asala mAtA (metI)nA zarIramAM praveza karI potAno putra che ema jAhera karAvyuM ane pote potAnA putranA vivAha karaze ema karIne jabaradastIthI metAryane potAnA ghara tarapha laI cAlI. te vakhate mitradeva metAryanI sAme pragaTa thayo ane kahyuM ke- tuM cAritragrahaNa karI le. to metAryae kahyuM mArI ATalI badanAmI thaI, lokomAM cAMDAla tarIke prasiddhi thaI. emAMthI mukta karavAnI tArI pharaja che. mArI pratiSThA pAchI maLe, zeTha putrapaNe svIkAre, rAjakanyAnI sAthe mAruM lagna thAya to huM cAritra laIza. mitradeve potAnI daivI zaktithI tenI saMpatti vadhArI ApI. abhayakumArane khAtrI thaI ke tene devanI sahAya che. abhayakumAre rAjaputrI paraNAvavAnI hA pADI. ATha vaNiputrIoe paNa saMmati ApI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 168 Ama, 9 kanyA sAthe tenA lagna thayA. lagna pachI mitradeva Avyo tyAre metArye kahyuM bAra varSa saMsAra bhogavyA pachI dIkSA laIza. bIjA bAra varSanI mukti mAMgI. covIsa varSa saMsAra bhogavyA pachI metArye dIkSA lIdhI. dIkSA lIdhA pachI nava varSano abhyAsa karyo. jinakalpa svIkAra karyo ekalavihArI banyA. ekavAra vihAra karatAM karatAM mAsakSamaNanA pAraNe sonIne tyAM jaI caDyA. sonAnA java ghaDato sonI tatkAla Ubho thaI gayo ane bhaktibhAvapUrvaka AhAra vahorAvyo. A daramyAna AkAzamAM uDatuM eka kaicapakSI tyAM AvI pahoMcyuM ane sonIe ghaDelA javane sAcA java jANI caNI gayuM, ane tyAMthI UDI bAjunA vRkSa para besI gayuM. munie paMkhInI A kriyA najare joI hatI. | sonI jyAre bahAra Avyo tyAre java na maLe, ene Dara lAgyo kAraNa, A mAla rAjAno hato. ghaNuM zodhyA pachI java na maLyA tethI teNe munine pUchyuM. munie vicAryuM jo paMkhInuM nAma daIza to tene mArI nAkhaze ane jo mAruM nAma kahuM to asatya thAya tethI muni mauna rahyA. vAraMvAra pUchavA chatAM javAba na apAvAthI sonI krodhe bharAyo. munine mAthe cAmaDAno paTTopalALIne bAMdhyo. taDakAmAM cAmaDuM saMkocAyuM. muninA mAthAnI naso taNAvA lAgI. AMkho bahAra nIkaLI AvI. asahya vedanAmAM paNa munine sonI upara dveSa na thayo ane paMkhInI dayAne kAraNe pote jANatAM hovA chatAM sonIne sAcI vAta na karI. parama kSamAne kAraNe zukladhyAnamAM caDhelAM te munie samasta karmono kSaya karyo, kevaLajJAna prApta karyuM. AyuSya pUrNa thaye molamAM padhAryA. (AdhAra) - upadezamAlA. pR. 267. cilAtIputra (maraNasamAdhi gAthA 428-431) bharatakSetranA magadha dezamAM rAjagRha nAme samRddha nagara hatuM. tyAM dhannA sArthavAha nAme atyaMta dhanika zreSThi hato. jenI bhadrA nAme patnI hatI ane cilAtI nAme dAsI hatI. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 169 . pUrvabhavamAM sevela jugupsA (sAdhunI durgachA)nA bhAvane kAraNe cilAtIputrane dAsIne tyAM janma maLyo hato. cilAtI je zeThane tyAM kAma karatI hatI te zeThane tyAM pAMca putro upara putrI avatarI, jenuM nAma suSamA pADyuM. dAsIputra hovAne kAraNe bALakIne ramADavAnuM kAma cilAtIputrane soMpAyuM, paraMtu tenI kuceSTAo (bALakI sAthe) joI zeThe tene gharamAMthI kADhI mUkyo. gharabAra vagarano thayela tenA upara koIno kAbu na rahyo. ane coronI vastImAM bhaLI gayo. saMga tevo raMga lAgI gayo ane te paNa dayAvihIna niSphara banIne corI tathA lUMTaphATa karavA lAgyo. thoDA samayamAM temanA senApatinuM maraNa nIpajavAthI te agresara (senApati) banyo. ekavakhata rAjagRhathI AvatAM koI mANasane moDhe suSamAnArUpanA vakhANa sAMbhaLI sarva sAthIone teNe taiyAra karyA, ane zarata karI, "je mAla maLe te tamArA sauno ane suSamA mArI." A pramANe lUMTaphATa karI suSamAne laIne cilAtIputra cAlI nIkaLyo. tenI pAchaLa tene pakaDavA zeThanA rakSako, zeTha tathA temanA putro doDyA. ghaNo samaya teone haMphAvyA pachI pakaDAI javAze evo Dara lAgyo tyAre suSamAnuM mAthuM dhaDa parathI utArI laIne doDavA lAgyo. dIkarIne marelI joI zeTha tathA sAthIo pAchA pharyA. bhAgatAM bhAgatAM cilAtIputre dhyAnastha muni joyA ane kahyuM ke saMkSepamAM dharma batAvo nahIMtara tamArA paNa A hAla thaze. muni jJAnI hatA. jJAnathI jANyuM ke A sulabhabodhi jIva che. temaNe "upazama, viveka, saMvara" Ama, tripadI dharma saMbhaLAvyo. cilAtIputre ekAMtamAM besI tenA upara vicAryuM-krodhano tyAga te upazama, viveka eTale dravyathI zayana, vastrAdikano tyAga ane Indriya tathA noIndriyono vyApAra rokavo te saMvara. Ama vicArI krodhanA svarU5 rU5 talavAra pheMkI. parigraha choDI zarIrano paNa moha choDI kAyotsargamAM UbhA rahyAM ane temane ? samyakatvanI prApti thaI. suSamAnA mastaka kApavAthI tenA zarIra upara UDelAM lohInI gaMdhathI tyAM kiDIo AvI pahoMcI, paga uparathI caDhIne mastakasudhI pahoMcIne AkhA zarIrane Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana cALaNI samAna banAvI dIdhuM. aDhI divasa sudhI A pariSahane samabhAve sahyo ane aMte kALa karIne devalokamAM gayA. 170 (AdhAra :) - upadezamAlA pR. 167. gajasukumAla (maraNasamAdhi gAthA 432-433) vasudeva ane devakIno putra ane zrIkRSNano laghubaMdhu gajasukumAla kRSNe karelI hariNagamaiSI devanI ArAdhanAnA phaLasvarUpe janma pAmyo hato. deve kahyuM hatuM - 'yuvA vasthAmAM te dIkSA leze, mokSe jaze.' ghaNA lADakoDa ane vAtsalyathI teno uchera thayo, chatAM bAlyavayamAM ja te vairAgya pAmyA. mAtApitAe moha-pAzamAM bAMdhavA lagna karyA. paNa temaNe tarata saMsAra choDI zrI neminAtha prabhu pAse dIkSA lIdhI. prabhunI rajA laI smazAnamAM kAyotsarga karI dhyAnamAM UbhA rahyA. somazarmA brAhmaNa ke je gajasukumAlano sasaro thato hato te tyAMthI pasAra thayo. munivezamAM gajasukumAlane joI atyaMta gusse bharAyo. potAnI putrIno bhava bagADavArane yogya zikSA karavAnA nirNaya para Avyo. pAse ja citA baLatI hatI, temAMthI dhagadhagatA aMgArA kADhI kAMThalAmAM bharI muninA mastake mUkyA. gajasukumAla jarA paNa kSobha pAmyA nahI, ulTuM manane vadhu draDha karyuM. pratikULatA sAme zAMti, kSamA rAkhI, mokSarUpI pAghaDI baMdhAvanAra sasarAne dhanyavAda ApatAM karma khapAvI aMtakRta kevalI thaI mokSe gayA. (AdhAra :) - upadezamAlA pR. 219. anu papA. sUtra. prema jIvAgama samiti. pR. 50 sAgaracaMdra (kamalAmelA) (maraNasamAdhi gAthA 434,435) dvArikA nagarImAM baladevanA putra niSadhanA putranuM nAma sAgaracandra hatuM - bahu ja svarUpavAna evo te zAMba vagereno ati priya hato. te ja nagaramAM kamalAmelA nAmanI chokarI hatI jenI sagAI ugrasenanA putra nabhasenakumAra sAthe thaI hatI. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 171 nAradamunie sAgaracandra pAse jaI kamalAmelAnA vakhANa karyA - bannene ekabIjA pratye anurAga thayo. zAMbanI madadathI gupta rIte kamalAmelA tathA sAgaracandranA lagna thayAM. kamalAmelAnA pitA tathA zvasura tene zodhavA nIkaLyA ane vidyAgharonA rUpe krIDA karatAM teone joyAM. temaNe vAsudevane kahyuM. vAsudeve senA laI caDhAI karI. bhISaNa saMgrAmane aMte zAMbe asalI svarUpa batAvI pitA kRSNa vAsudevanA pagamAM paDI mAphI mAgI. kRSNe kamalAmelA sAgaracandrane mAphI ApI dIdhI. te pachI bhagavAna neminAtha samosaryA. te samaye dharma sAMbhaLI sAgaracandra tathA kamalAmelA aNuvrata aMgIkAra karI zrAvaka banyA. sAgaracandre aSTamI ne caturdazInA divase zUnyaghara athavA smazAnabhUmimAM rAtrinI pratimA aMgIkAra karI. nabhasene A jANyuM, ane tAMbAnI soyo ghaDAvI. pachI zUnyagharamAM jyAM duSkara pratimAne dhAraNa karI sAgaracandra rahyAM hatA tyAM AvI temanI vIse vIsa AMgaLIonA nakho kADhI nAkhyA. vedanAne pAmelA te samabhAvathI sahana karI kAladharma pAmI devaloke gayA. bIjA divase tapAsa karatAM tenI hAlata joI Akranda thavA lAgyuM. tyAM soyo paNa joI. pachI teo tAMbAnI vastuo banAvanAranI pAse gayA. teNe kahyuM "A nabhasene banAvaDAvI che." kumAro (zAMba vagere) gusse bharAyAM. nabhasenanI pAchaLa paDyA. banne pakSe yuddha thayuM. sAgaracandra je deva banyA hatA temaNe vacce paDI zAMti karAvI. pachIthI kamalAmelA paNa sAdhvI pAse pravarjita banI. (AdhAra :) jinAgama kathA saMgraha Avazyaka upodghAta niryukti. bhAvAnuyoga atisukumAla (maraNasamAdhi gAthA 436-440) ujjainI nagarImAM bhadrA tathA bhadra zeThane tyAM putra tarIke avaMtisukumAlano janma thayo. nAma pramANe ja atyaMta komaLa sparzavALuM zarIra hatu. yauvanAvasthAe pahoMcetA 32 strIo sAthe paraNyA hatA. ekadA gharanI najIkamAM rAkhelI pauSadhazALAmAM bhadrazeThanA AgrahathI Arya suhastisUri padhAryAM. sAMjanA samaye AcArya mahArAja adhyayana karatAM hatAM. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana temAM nalinI gulma vimAnanA varNanavALuM adhyayana avaMtisukamAle sAMbhaLyuM. manamAM uhApoha thayo ane jAtismaraNazAna utpanna thayuM. pUrvabhavamAM pote te ja vimAnamAM deva tarIke hatAM. tyAMnI Rddhi, vaibhava yAda AvatAM tyAM javAnI IcchA thaI. guru pAse gayA ane tyAM javA mATeno upAya pUkyo. gurue kahyuM, "caritra laIne zreya sadhAya." te mATe mAtApitAnI AjJA levAnuM kahyuM. paNa temaNe mAtApitAnI saMmatinI paNa rAha na joI saghaLo vaibhava, 32 patnIo vagerene choDI jAte ja dIkSA lIdhI. ane kAusagga mATe smazAnamAM gayA. paralokamAM niyANAnI sAthe lIdhelAM cAritramAM DhatApUrvaka rahyAM. * kAussagnamAM UbhelAM munine pUrvabhavanI strI je ziyALarUpe janmI hatI teNe verabhAvathI muninA zarIrane karaDavA mAMDyuM muninA hAtha-paga-zarIramAMthI khavAya tyAM sudhI mAMsa khAdhuM. chatAM munie ziyALa upara krodha na karyo. ane maraNAMta upasargane samabhAvathI sahyo. vinAzI evA zarIra pratye upekSA karanAra muni tyAMthI kALa karIne nalinIgulma vimAnamAM deva thayA. mAtApitAne ghaNo zoka thayo. temaNe avaMtisukamAlanA mRtyu sthAne eka moTo prAsAda baMdhAvI pArzvanAtha bhagavAnanI pratiSThA karAvI, je "avaMti pArzvanAtha' nAmathI oLakhAya che. (AdhAra) - upadezamAlA, pR. 263. caMdrAvataMsaka * (maraNasamAdhi gAthA 441,442). caMdrAvasaka sAketapuranA rAjA hatA. temanI rANI sudarzana ane priyadarzanA hatI. sudarzanAnA be putro sAgaracandra ane municandra tathA priyadarzanAnA be putro guNacandra ane bAlacandra hatA. eka vakhata caMdrAvataMsaka rAjA gRhamaMdiramAM rAtri daramyAna pauSadha karatA hatA. te samaye temaNe abhigraha karyo ke dIvAmAM jyAM sudhI tela che tyAM sudhI kAyotsargamAM rahIza. 5. putranA cAritra ane kALadharma eka ja rAtamAM thavAthI mAtA tathA 31 patnIoe paNa cAritra lIdhuM.-garbhavatI patnI saMsAramAM rahI. tenA putre smazAna bhUmimAM maMdira banAvyuM, jinapratimA sthApana karAvI. smazAnanuM nAma "mahAkAla rAkhyuM. upadezamAlA-saTIka anuvAda padmavijayajI-pR. 265. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 173 rAjAnA abhigrahathI ajANa evI dAsI rAjAne kriyA daramyAna sagavaDa rahe te mATe divAmAM tela umeratI rahI. rAtabhara dIpaka cAlu rahyo. zarIranI komaLatAne lIdhe rAtabhara UbhuM rahevAthI zarIra akaLAI gayuM. chatAM paNa mananA pariNAma zuddha rahyAM. samabhAvathI dehatyAgI svargamAM deva banyA. (AdhAra) - upadezamAlA, pR. 324. mahAtmA damadaMta (maraNasamAdhi gAthA 443). harSapuranA samrATa damadaMta vIratAmAM anupama hatA. nAma mAtrathI duzmano kAMpatA hatA. eka vakhata saMdhyAnA samaye AkAzanI suMdaratA ane pachI thoDI kSaNomAM pavanathI teno kSaya thatAM saMsAranI nazvaratAne samajI munidharma svIkArI yuddhavIramAMthI dharmavIra banyAM. gAmegAma vihAra karatAM karatAM hastinApuramAM padhAryA, ane bahAra ja koI vRkSa nIce dhyAnastha rahyAM. udyAnamAM pharavA nIkaLelA pAMDavoe temane joyA ane sahasA bolI UThyA "aho dhanya che A mahAtmAne, kyAM rAjasI vaibhava, ane kyAM A duSkara munidharma." pAMDavonA gayA pachI thoDIvAramAM kauravo nIkaLyAM, munine joyAM ane oLakhyAM. harSapuranA rAjA damadaMta - jemaNe kauravone kharAba rIte harAvelA hatA e yAda AvyuM. verabhAvanI vRddhi thI. pAse paDelAM IMTa, pattharano Dhagalo muninI upara karyo. munine ghaNI vedanA thaI chatAM muni samabhAvathI sahana karatAM zAMta UbhA rahyAM. pAMDavo jyAre pharIne AvyAM tyAre munine na jotAM duHkhI thayAM ane sthiti samajI gayA, badhAM pattharo dUra karyA, munine thayelI AzAtanA badala kSamAprArthanA tathA vaMdana, abhivAdana karavA lAgyA. pAMDavonA AvA saujanyazIla vyavahArathI rAga athavA kauravonI dhRSTatA paraSa A maharSine na thayo. zukaladhyAnanI mastImAM emaNe banne samAna gaNyA. ane banneno karmachedanamAM sarakAra nimitte upakAra mAnyo. (AdhAra) - Avazyaka cUrNa 1lo bhAga pR.492 bhASyakathAo -jinavANI saMpAdaka-oN. narendra bhAnAvata Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 174 dhannA aNagAra (maraNasamAdhi gAthA 445-449) kAkandI nagarImAM jitazatru nAme rAjA rAjya karatAM hatA. tyAM bhadrA nAmanI sArthavAhI rahetI hatI, tenA putranuM "dhannA' evuM nAma hatu. ghaNA ja lADakoDathI tenuM lAlanapAlana thayuM. jyAre te yauvanamAM pravezyo tyAre boMtera kalAonuM jJAna meLavyuM hatuM. ekIsAthe 32 kanyAonA te svAmI banyA hatA. bhagavAna mahAvIra vicaratA vicaratA ekavAra kAkandImAM padhAryA, prabhunA mukhe dharmopadeza sAMbhaLI dhannAjIne virakti AvI. snehIjanonI rajA meLavI dIkSA lIdhI. dIkSAnA divasathI mAMDIne chaThThanA pAraNe chaThThano abhigraha karyo, vaLI pAraNAmAM Avela karatA. AvA kaThora abhigraha ane ugra tapasyAthI zarIra, chAtI, hAtha, hAthanI AMgaLIo, garadana, nAka, kAna, AMkha pratyeka aMga zuSka banI gayA. ane zarIra phakta hADakAno mALo ja banI gayuM. rAjagRhImAM bhagavAna mahAvIra jayAre padhAryA tyAre rAjA zreNike prazna pUkyo "hAlamAM atiduSkara tapa koNa kare che? je mahAnirjarAnuM paNa kAraNa hoya ?" tyAre prabhue javAba vALyo "dhannA muni AvuM mahAnirjarAvALuM tapa kare che." eka vAra ardharAtrie dhannA aNagAre vicAryuM ke have A zarIrathI tapasyA vizeSa nathI thatI to saMlekhanA saMthArA mATe samaya yogya che. temaNe prabhunI AjJA mAgI ane te anusAra rAjagRhImAM vipulagiri parvata para aneka sthavironI sAkSIe saMlekhanA karI. eka mahinAnI saMlekhanA karI, nava mahinAno dIkSAkALa pUrNa karI kALadharma pAmI sarvArthasiddha vimAnamAM tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALA deva thayA, tyAMthI mahAvidehakSetramAM janma laI molamAM jaze. (AdhAra) - jaina siddhAMta bola saMgraha. bhA.2. pR. 204. zAlibhadra . (maraNasamAdhi gAthA 445-449) zAlibhadrano jIva pUrvabhavamAM saMgama nAme rabArIputra (govALa) hato. teNe pADozInI pAse khIranAM vakhANa sAMbhaLI mAtAnI pAse khIra mATe mAgaNI karI. garIba rabAraNa (govAlaNa) putranI mAMgaNI saMtoSI zake ema nahotI Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 175 chatAM pADozIo pAsethI dUdha, khAMDa, cokhAlAvI khIra banAvIne ApI. saMgamakane ghaNI bhUkha hatI. raDIne taiyAra karAvelI khIra sAme hatI chatAM mAsakSamaNanA tapasvIne pAraNe AMgaNAmAM AvelAM joyAM, utsAhabhera Ubho thaI ekasAmaTI badhI khIra vahorAvI dIdhI, ane te pachI te supAtradAnanI manamAM anumodanA karyA karI. rAtre ja tenA peTamAM zULa upaDyuM ane te marI gayo. marIne rAjagRhI nagarInA mAletujAra zeTha gobhadra ane bhadrA zeThANInA putrape utpanna thayo. gobhadra zeTha bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA laI pALI svargamAM gayA hatA je potAnA putranA mohathI divyavasra-AbhUSaNo, bhoga-sAmagrI dararoja mokalatA. eka vakhata mahArAjA zreNika temanI svargIya Rddhi jovA AvyA. te vakhate potAne mAthe koI svAmI che evuM jANI zAlibhadra vairAgya pAmyA. aDhaLaka saMpatti tathA 32 patnIo paNa temane saMsAra tarapha kheMcI na zakyA. dararoja eka eka patnIne choDavAno vicAra karyo. temanA sALA dhannAnA anurodhathI badhI patnIne sAthechoDI dIkSA lIdhI. ugra tapa karyuM. tapamAM vRddhi karatAM vaibhAragirinI najIkamAM nAlaMdAnI samIpe pAdapopagamana anazana karyuM ane zilAno saMthAro karyo. eka mAsanuM anazana pachI te kALa karI anuttara vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. (AdhAra) - upadezamAlA, pR. 257. pAMca pAMDavo (maraNasamAdhi gAthA 450-45) suratI, saya, deva, samaNa, subhadranAme pAMca kuTuMbIjano acalagrAmamAM rahetA hatA. eka vakhata teo sAthenI sAthe parvatanI guphAmAM sAdhuonA AzrayasthAnarUpa maThane joIne tyAM gayA. tyAM khamaga (kSapaka) nAme sAdhu je prAyazcitta-tapa karI rahyA hatA temanI pAse vrata aMgIkAra karyA. jinamahimAne kAraNe tIvra saMvegavALA banI teoe yazodhara muni pAse dIkSA lIdhI, ane vAsupUjya svAmInA tIrthamAM vihAra karatAM hatA. kanakAvalI, ratnAvalI, muktAvalI jevI aneka tapazcaryAo teoe karI. jinezvaradevanA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana - 176 vacana pramANe pArthiva dehane tathA tenI sArasaMbhALane gauNa karI pAMce jaNe te zilA upara dehano tyAga karyo, ane aparAjita vimAnamAM utpanna thayA. tyAMthI cyavIne te pAMce jaNa bharatakSetramAM pAMDu rAjAne tyAM putro tarIke utpanna thayAM. zrI kRSNanA maraNanA samAcAra sAMbhaLI asahya duHkha tathA tIvra saMvega utpanna thavAthI te pAMca jaNe susthita sthavira bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI ane jJAnAbhyAsamAM joDAI gayA. yudhiSThira 14 pUrva tathA bIjA 4 putro 11 aMganA jANakAra banyA. anukrame teo vihAra karatAM karatAM saurASTramAM AvI pahoMcyAM. neminAtha prabhunuM nirvANa thayeluM sAMbhaLI te pAMce jaNe bhaktaparijJA anazana AdaryuM. sauthI ghora abhigrahadhArI bhImanI pratijJA evI hatI ke bhAlAnI aNI upara samAya teTalI bhikSA vAparavI. zatruMjyanA zikhara upara bhIma be mahinA sudhI vyaMtara vagerenA upadravone sahana karIne pAdapopagamana anazanapUrvaka kALadharma pAmyA. bAkInA 4 pAMDuputro paNa te ja pramANe pAdapopagamana khanazanane svIkArIne bhavasAgarano pAra pAmI gayA. (AdhAra :) - bRhatkathAkoza tathA maraNasamAdhi prakIrNaka. daMDa aNagAra (maraNasamAdhi gAthA 466) ugra tapasvI, guNanA bhaMDAra, kSamA karavAmAM samartha daMDa nAmanA sAdhu mathurApurInI bahAra yamunAvaeNka udyAnamAM AtApanA laI rahyA hatA tyAre duSTa evA yamunarAjAe pApakarmanA udayathI pragaTelA krodhane kAraNe tIkSNa bANanI aNI vaDe temanA mastaka para sahasA prahAra karyo ane tenA nokaroe paNa pattharo mArIne upara Dhagalo karyo. evA samaye samatAnA sAgara samA munie samAdhipUrvaka evI rIte sahana karyuM ke jethI sarva karmane khapAvIne teo aMtakRtakevaLI thayAM. (AdhAra :) - Avazyaka cUrNA. 2. pR. 155 - saMvegaraMgazALA. 9556-19. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 177. sukozala muni (maraNasamAdhi gAthA 467,468). ayodhyA nagarImAM mahArAjA kIrtidhara rAjya karatA hatA. temanI patnI sahadevI hatI sukozala te banneno putra hato. rAjA kIrtidhara bALakanI bAlyAvasthAmAM saMyamI banyA. tethI sukozala rAjA banyA. dIkSA lIdhA pachI kIrtidhara muni mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNanI tapasyA karatA. eka samaye teo ayodhyAmAM AvI pahoMcyA. AhAra mATe nIkaLyA. temane joI rAjamAtAne krodha thayo ane bALa sukozalane laI jaze tenI bIka lAgI. koTavALane kahIne munine nagarabahAra kADhavAnI AjJA ApI. sukozalanI dhAvamAtAne A sAMbhaLI duHkha thayuM. te duHkhI kema che te jANavAnA prayAsamAM sukozalane jANa thaIke mArA pitAzrIne mAtAe nagara bahAra kaDhAvyAM che. tarata pote tyAM gayA ane munine choDAvI pote paNa dIkSA laI lIdhI. ArtadhyAnane kAraNe rANI marIne siMhaNa banI. kArtikI pUnamanA divase cAturmAsikatapanA pAraNe nagaramAM AvatAM kIrtidhara ane sukozala muni upara bhUkhathI pIDAtI te siMhaNe jhApaTa mArI phADI khAdhA. maraNAMtika upasargamAM paNa sukozala muni dhyAnamAM lIna rahyA. aneka jagyAe ghA karI lohI pItI (potAnA pUrvabhavanA putranuM) siMhaNane jAtismaraNa jJAna thayuM ane pazcAtApa thayo tyAM ja AmaraNa anazana karyuM ane 8mA devalokamAM gaI. kirtidhara munie paNa A badhuM samatAthI sahyuM. AtmabhAvathI vicalita thayA vagara kevaLajJAnane prApta karI nirvANane pAmyA. (AdhAra :) - Avazyaka sUtra. vajasvAmI (maraNasamAdhi gAthA 469-474) avantI dezamAM tumbavana sannivezamAM dhanagiri nAme zrAvaka hato, teno vivAha dhanapAla zreSThInI kanyA sunaMdA sAthe thayo hato. sunaMdAnA bhAI AryazarmAe siMhagiri AcArya pAse dIkSA lIdhI hatI. dhanagirine paNa dIkSAnI , Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi H eka adhyayana bhAvanA ghaNI hatI. thoDA samaya pachI sunaMdAne garbha rahyo. "bALakanA sahAre tAruM jIvana sAru jaze." ema kahI dhanagirie dIkSA lIdhI. 178 pitA tathA mAmAe dIkSA lIdhI che ema bALapaNathI ja bALakanA kAne 'dIkSA' zabdano uccAra ghaNIvAra paDavAthI bALakane jAtismaraNa jJAna thayuM. pUrvanA saMskArane lIdhe bALavayamAM ja dIkSA levAnA vicArathI mAtAne kaMTALo ApavAnA hetuthI ja (mAtA kaMTALe to ja kAma thAya, bAkI Ama to putra ja sahAro hato tethI mAne putra upara apAra sneha hoya te svAbhAvika che) bALaka rAtadivasa raDavA lAgyo. koI paNa upAye bALaka zAMta na thAya. chevaTe mAtA kaMTALI gaI ane eka vakhata AMgaNe gocarI arthe AvelA dhanagiri muninI jhoLImAM bALaka ja vahorAvI dIdhuM. 6 mahinAnuM bALaka paNa jhoLImAM AvatAM ja zAMta banI gayuM. te pachI bALakane sAdhvInA upAzrayamAM zrAvikAonI dekhabhALa nIce rAkhavAmAM AvyuM. sAdhvIo je svAdhyAya nitya karatA hatAM temAMthI vajra nAnI uMmare ja agiyAra aMga bhaNI gayA. putranA prema ane mohamA paDelI mAtA zAMta banelAM putranI muni pAse mAgaNI kareche. jAta jAtanA ramakaDA tathA mIThAI laIne AvelI mAtA ane muni pAseno ogho bannemAMthI bALakane je game tenI pAse jAya ema rAjA dvArA nakkI thayuM. bALake doDIne ogho pakaDI lIdho ane nAcavA lAgyo. ATha varSanI uMmaramAM paNa devonI parIkSAmAM teo pAsa thayA. agiyAra aMgo tathA pUrvenuM jJAna phakta sAMbhaLIne ja meLavyuM hatuM. AvA jJAnane lIdhe ja AcAryanI gerahAjarImAM badhA sAdhuone vAcanA paNa ApatAM ; ane tethI badhA sAdhuomAM paNa priya thayAM. dhIre dhIre dasa pUrvajJa banyA. 36 varSa sudhI yugapradhAnapada para rahyAM. suMdara rUpa, zAstrajJAna, vividha labdhinA kAraNe temanI khyAti bahu ja phelAI. devo temanI sahAyamAM rahetA. bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 584 varSe 88 varSanI uMmare devalokamAM gayA. (AdhAra :) - upadezamAlA. pR. 197, 278. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 179. cANakya (maraNasamAdhi gAthA 479) pATalIputra nagaramAM mauryavaMzamAM janmelo, biMdusAra nAme rAjA hato. tene . jinadharmamAM rakta cittavALo, "autpAtikI vagere buddhithI yukta cANakya nAme maMtrI hato. eka vakhata pUrve rAjayabhraSTa karelAM naMdarAjAnA subaMdhu nAmanA maMtrIe pUrvaverathI cANakyanA doSa batAvavA rAjAne uzkeryo ane kahyuM, "cANakya maMtrIe tamArI mAtAne peTa cIrIne mArI hatI". vAstavamAM vAta sAcI hatI paNa mAtAnuM peTa cIravA pAchaLa hatuM kaMIka Avo hato - garbhavatI mAtAe bhojana samaye patino viSamizrita koLiyo khAI lIdho hato. ane tethI jherathI vyAkuLa banI maraNane pAmI hatI. marelI rANInA peTamAMthI bALakane cANakya dvArA bacAvI levAyuM -agamacetIpUrvaka bALakane bacAvI levA chatAM bALakanA mastake kALAvavALuM jheranuM biMdu lAgyuM hatuM - hakIkatathI ajANa rAjA subaMdhu maMtrInI vAta sAMbhaLIne gusse bharAyo ane dhAvamAtAne prazna pUchyo - dhAvamAtA paNa rAjAnA gussAnuM kAraNa jANatI na hovAthI vigate vAta na karatAM ema kahyuM ke vAta sAcI che. pachI prasaMge cANakya rAjA pAse Avyo tyAre rAjA bhUkuTi caDAvIne vimukha thayo. potAno parAbhava joI cANakya ghare Avyo. gharanuM dhana, putra, prapautra vagere svajanone ApIne nipuNa buddhithI vicAryuM - "mArA maMtrIpadanI IcchAthI koIpaNa cADiyAe rAjAne mArA viruddha kupita karyA che tethI e paNa cirakALa duHkhathI pIDAto jIve, evuM karuM." teNe zreSTha sugaMdhInI manohara meLavaNInA prayogathI cUrNone vAsita karyA, dAbhaDAmAM bharyA (eka vAsapuTI taiyAra karIne dAbaDAmAM mUkI) tathA bhojapatramAM A pramANe lakhyuM che - "je A uttama cUrNone suMghIne iMdriyonA anukULa viSayone bhogavaze te yamamaMdire jaze ane je zreSTha vastrone, AbharaNone, vilepano, Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana taLAIone, divya puSpone bhogavaze tathA snAna - zRMgArane paNa ka2ze te zIghra maraze.' 180 ema cUrNo mUkIne dAbaDAne peTImAM mUkyo. peTIne majabUta khIlIothI sanna jaDIne mukhya oraDAmAM kamADone majabUta baMdha karIne tALu mArIne mUkI dIdhI. ane pote svajanone khamAvI temane jaina dharmamAM joDI araNyamAM gokuLa sthAne IMginI anazanane svIkAryuM. AnuM kAraNa jANIne dhAvamAtAe rAjAne kahyuM - "pitAthI paNa atipUjya evA cANakyano parAbhava kema karyo?'rAjAe kahyuM - "mArI mAtAno ghAtaka che tethI." dhAvamAtAe cANakyanA kRtyanA rahasya uparathI paDado kholyo. sAMbhaLIne saMtApa dhAraNa karIne ADaMbara rahita rAjA tarata cANakyanI pAse Avyo. rAgamukta te mahAtmAne gobaramAM (chANanA DhagalA upara) beThelAM joyA. AdarapUrvaka nagaramAM AvI rAjya saMbhALavAnuM kahyuM. paNa temaNe kahyuM - "meM anazana svIkAryuM che huM rAgamukta thayo chuM." (pote jANatAM hovA chatAM subaMdhu aMge rAjAne vAta na karI.) veranI pUrti karavAnI IcchAvALA subaMdhue rAjAne kahyuM - "he deva ! mane rajA Apo to huM cANakyanI bhakti karuM." anujJA pAmIne kSudra buddhivALA subaMdhue dhUpa saLagAvIne teno aMgAro gobaramAM nAkhyo. zuddha lezyAmAM rahelo cANakya gobaranA agnithI baLI gayo ane devalokamAM dedIpyamAna zarIravALo mahardika deva thayo. cANakyanA maraNathI AnaMda pAmelA subaMdhu maMtrI yogya prArthanA karI rAjA dvArA apAyelAM cANakyanA bhuvanamAM gayo. sajja baMdha karelA kamADavALA te oraDAne joyo. 'ahIMthI saghaLo dhanasamUha maLaze.' ema mAnI kamADa khullAM karIne peTI bahAra kADhI, cUrNone sUMthyA. lakhelA bhojapatrane joyA, artha jANyo, nirNaya mATe eka puruSane cUrNo sUMghADIne viSayo bhogavaDAvyA - te ja kSaNe te maraNa pAmyo. "marelA teNe mane paNa mAryo." ema vicArIne te ati duHkhathI pIDAto jIvavAne Icchato rAMka uttama muninI jema (bhogAdino tyAga karIne) rahevA lAgyo. ,, (AdhAra :) - Avazyaka cUrNi. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 181 IlAcIputra (maraNasamAdhi gAthA 480-485) aDhaLaka saMpattinA mAlika zreSThI Ilya zeTha ane dhArINI zeThANIno putra IlAcIkumAra hato. IlAdevInI prasannatAthI bALakano janma thayo hovAthI devInI yAdamAM putranuM nAma IlAcIkumAra pADyuM hatuM. gata janmamAM cAritra pALyuM hatuM. tethI A bhavamAM paNa kumArane bALapaNathI ja vairAgyamAM rasa raheto. saMsAramAM tenuM mana parovavA mATe zeThe dharmavimukha mitrone ghare bolAvI tenI sobata karAvI. pariNAme dharmanI ruci ochI thavA lAgI. ekavAra vasaMtaRtumAM laMbikAra naTanI sAthe putrI lekhAne nAcatI joI IlAcIkumAra mohita thaI gayo. naTaDI sAthe paraNavAnI IcchA vyakta karI. pitAe halakA kuLamAM saMbaMdha na bAMdhavA ghaNo samajAvyo paraMtu te na mAnyo. naTane, tyAM jaIne kahyuM to teNe naTavidyAmAM pravINatA meLavyA pachI ja lekhAnI sAthe paraNavAnuM kahyuM. "rAjAne rIjhavI aDhaLaka dhana meLavI lAvo pachI putrIne paraNAvuM." te pramANe te benAtaTa nagaramAM mahipAla rAjAne kaLA batAvavA gayA. domadoma sAhyabI ghare hovA chatAM mAtra paisA mATe ja doraDAM upara nAcavAnuM zarU A nAca mArI jIMdagIno chello nAca haze." ema samajI te kuzaLatApUrvaka khela karato hato chatAM rAjA bedhyAnapaNe, nAca na joIne InAma Apato na hato. pharI pharI nAca batAvatAM doraDAM upara ja IlAcIkumAre eka vAra dUranA makAnamAM lekhAthI paNa suMdara strIne, munine modaka vahorAvatI joI -muninI nIcI najara joIne IlAcIkumArane vicAra Avyo - kevI uttama vairAgya dazA? mAro kevo rAga? mohamAM aMdha banI meM kevA kRtyo karyAM? rAjA paNa kevo laMpaTa? rANI hovA chatAM naTaDI pratye rAga karyo. dhikkAra ho mArA mohane. vaMdana ho AvA munirAjane. Ama AtmadoSone jotAM jotAM, mananI zuddhi karatAM karatAM kSepaka zreNI para caDhI kevaLajJAnane pAmyA - ghAtakarmono nAza karI siddhipadane pAmyA. (AdhAra) - Avazyaka cUrNi. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 182 hastimitra | (sudhA pariSaha - maraNasamAdhi gAthA 486) ujajainI nagarImAM hastimitra nAmanA gAthApati rahetAM hatA. temanI prANapyArI patnInuM akALe avasAna thatAM saMsAranI asAratAnuM bhAna thayuM, vairAgya pAmI temaNe putra hastibhUti sAthe dIkSA lIdhI. eka vakhata sAdhuo sAthe ujainIthI bhogakaDa nagara tarapha javA nIkaLyAM. rastAmAM eka jaMgala AvatAM sAdhu banelAM pitAnA paga kAMTAthI vIMdhAyA. ghAnI vedanA asahya banI. AgaLa javA mATe zaktimAna na rahyAM tyAre temaNe sAdhuone kahyuM- "tame jaMgalane pAra karI jAo." sAdhuoe ghaNI AnAkAnI karI; paraMtu hastimitre kahyuM- "mAro aMta samaya najIka che, mane vahana karI tame nAhaka saMtApa pAmazo. manamAM jarA paNa saMtApa dhAraNa karyA vagara AvA bhayaMkara araNyamAMthI nIkaLI jAo." Ama, jaMgalI pazuovALI jagyAmAMthI sAdhuone parANe mokalyA. thoDe dUra gayA pachI badhAnA vismaya vI putra pAcho pitA pAse Avyo. pitAe kahyuM - "tuM nAhaka Avyo, sudhAnI pIDa thI marI jaIza." ziSya thayelo putra kahe- "je thaze te, huM tamArI sAthe rahIza." - te ja divase pitA navakAramaMtranA smaraNapUrvaka samAdhithI kALadharma pAmyA. ziSyane A vAtanI jANa na hatI. devalokamAM utpanna thayelAM pitAe jJAnathI potAnA pUrvabhavane joyo, ziSyanI anukaMpAthI potAnA zarIramAM pravezIne kahyuM - "bhikSA mATe jAo." putre kahyuM - "kyAM ?" temaNe kahyuM - "A ghavanagraha vRkSonI pAse rahenArA mANaso bhikSA Apaze." dina pratidina te A pramANe bhikSA leto. thoDA samaya pachI bhogakaDanagaramAM dukALa paDyo tethI bIjA varSe pelAM sAdhuo ujajainI pAchA javA nIkaLyAM. rastAmAM jaMgala AvyuM. jaMgala AvatAM ziSyane joyo. vAta pUchatAM teNe kahyuM - "pitA ahIM ja che, bhikSAno paNa lAbha che." sAdhuo gayA. sUkAyeluM zarIra joyuM ane jANyuM ke deve anukaMpAthI ja karyuM haze. pitAe sahana karyuM paNa Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 183 putra pariSaha sahana na karI zakyo. (AdhAra) - uttarAdhyayana sukhabodhA TIkA - nemicandra) ghanazarmA (tRSNA pariSaha-maraNasamAdhi gAthA 487) ujajainI nagarImAM vasatAM ghanamitra nAmanA zeThe vairAgya pAmIne potAnA ATha varSanA putra ghanazarmA sAthe mitragupta AcArya pAse dIkSA lIdhI. eka vakhata mitragupta AcArya saparivAra elagacchapura nagara tarapha javA mATe nIkaLyA. mArgamAM bALamunine tarasa lAgI. bIjA sAdhu tathA AcArya AgaLa cAlatAM hatA. tethI putrapremane vaza thaIne ghanamitre ghanazarmAne nadImAMthI pANI pIvAnuM kahyuM ane pachIthI AlocanA levAnI paNa salAha ApI. ghanazarmAe pANI pIvAnI IcchA na batAvI tethI ghanazarmA AgaLa cAlyAM. sUkA mArgethI nadI pAra karI ghanazarmA munie jaLapAnanI IcchAthI nadImAM praveza karyo. hAthamAM pANI lIdhuM paraMtu dayAbhAvathI vicAravA lAgyA ke akalpanIya sacitta pANI kevI rIte pIuM? apakAyanI virAdhanAmAM pakAyanI virAdhanA avazya che. nizcaya karI bALamunie khobAmAM lIdheluM pANI yatanApUrvaka nadImAM choDI dIdhuM. uMmaranA pramANamAM dharyanI mAtrA ghaNI hatI. pANInI tarasa paNa ghaNI hatI. ghanazarmA muni AgaLa cAlI na zakyAM, tyAM ja paDI gayA. chatAM paNa dharmamAM mati nizcala rahI. paMcanamaskAranA smaraNapUrvaka samAdhithI kALadharma pAmI prathama kalpamAM vaimAnika deva thayA. (AdhAra) - utta. vivRttI. bhAvavijayajI. pR. 27. cAramuni (zIta pariSaha maraNasamAdhi gAthA 489) rAjagRhI nagarImAM kuberadatta zeTha hatA. temanA cAra putro kuberasena, kuberamitra, kuberavallabha ane kuberapriya hatA. cAre putroe bhadrabAhu svAmI pAsethI dharmanuM zravaNa karIne dIkSA lIdhI. pachI zAstrAdhyayanamAM lAgI gayA. eka vakhata "ekAkitva-vihAra' nAmanI bhikSupratimA svIkArI cAre ekAkI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 184 viharavA lAgyA. vihAra karatAM karatAM rAjagRha najIka vaibhAragirinI taLeTInI vastImAM AvyA. tyAM yathAkalpa avagraha AjJA laIne utaryA. te samaye hemaMta Rtu hatI. ThaMDInA divaso hatA. cAre muni divasanA trIjA bhAgamAM bhikSAcaryA mATe nagaramAM AvyA. eSaNIya AhAra karIne pharIthI vaibhAragiri pAse AvavA nIkaLyAM. mArgamAM kuberasena munine vaibhAragirinI kaMdarA pAse rAta paDI gaI. tethI tyAM rokAI gayA. bIjA kuberamitra muni bagIcAmAM rAta paDavAthI rokAI gayA. trIjA kuberavallabha muni bagIcAnI pAse rokAI gayA ane kuberapriya muni rAjagRhI nagarI pAse rokAI gayA. cAre munine cAre prahare ThaMDInI vedanA asahya thaI paDI, aDagatAthI ThaMDInI vedanA sahI samAdhibhAvamAM rahyAM. cAre muni vArApharatI pahelAM prahare kuberasena, bIjA prahare kuberamitra, trIjA prahare kuberavallabha ane cothA prahare kuberapriya kALadharma pAmyA ane siddha thayA. (AdhAra) - utta. vivRttI pR. 29. arahatraka (araNika muni) (maraNasamAdhigAthA 475-478,490) tagarA nagaranA datta zreSThino araNika nAme putra hato. aramitrAcArya guruno upadeza sAMbhaLI mAtA, pitA, putra dIkSita banyAM. vAtsalyane lIdhe pitA bhikSA tathA anya kAma putra pAse na karAvatAM. tethI putrane sahana karavAnI Adata na paDI. kALakrame pitA kALadharma pAmyAM. pachI araNikamuni bhikSA mATe nIkaLyAM. Adata na hovAthI zramita thayAM. ArAma levA mATe eka gharanA oTale beThA. gRhasvAminI pativiyoginI hatI. hAvabhAvathI munine premapAzamAM phasAvyAM. bhadrA" sAdhvI araNika pAchA na pharavAthI bUmo pADatAM pADatAM galIomAM pharyA. trIjA divase araNika jyAM hato te mahelanI nIcethI bUmo mAratAM jatAM hatAM. araNika munie mAtAnI avasthA joI-pagamAM paDImA mAgI. guru pAse jaI prAyazcita lIdhuM. "je sukumAritAe mane ADe raste doryo te sukumAritAne khalAsa karuM." Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 maraNasamAdhi : eka adhyayana eka samaye vihAra karatAM moTA pattharovALI bhUmi pAse AvyAM. sUryanA kiraNothI bhUmi saMtapta hatI jANe agni saLagI rahyo hoya, vAyu paNa garama phUMkAto hato. AvA samaye tapelI zilA para besI jaI araNika munie 18 pApasthAnakonuM pratyAkhyAna karyuM, duSkRtyonI mAphI mAgI, samasta jIvasRSTi sAthe khamatakhAmaNAM, cAra zaraNAMno svIkAra karIne, mamatArahita thaI navakAramaMtranA jApapUrvaka pAdapopagamana saMthAro karyo. eka muhUrtamAtramAM ja sukumAra zarIra mAkhaNanA piMDanI mAphaka ogaLI gayuM. kALadharma pAmIne sudharma devalokamAM gayA. (AdhAra :) - utta. vivRtti. pR. 30 - jaina kathAkoSa-muni chatramala. pR. 27. samaNabhadra RSi daMzamazaka pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 490) caMpA nagarImAM ripumardana nAmanA rAjA hatA. temano eka putra samaNabhadra hato. dharmaghoSa AcArya pAse dezanA sAMbhaLI virakti thaI ane tethI dIkSA lIdhI. dIkSA pachI zrutajJAnanI prApti karI. eka samaye ekAkI vihArarUpa pratimA dhAraNa karI jaMgalamAM rAtrinA samaye pAMca praharano kAyotsarga karyo. kAyotsargamAM jaMgalamAM rahelA DAMsa maccharoe pahele pahore tIkSNa mukhothI soyanI aNI jevA DaMkho mAryA. bIjA pahore sthUla AkAravALA DAMsa maccharoe 'gaNa' zabda karIne cAre bAjuthI AvIne DaMkha mAryA, trIjA ane cothA prahare nAnA moTA vividha jAtinA DAMsa maccharoe DaMkha mAryA. pAMcamAM pahore (sUryodaya samaye) akasmAta uDelI hajAro madhamAkhIo te muninA zarIra para coMTI karaDavAnuM zarU karyuM. DAMsa maccharonA pariSahane prakRSTa zubha adhyavasAyathI sahana karatAM munirAje prazasta dhyAnathI ane zubha pariNAmathI kevaLajJAna, kevaLadarzana prApta karyuM, AyuSyapUrNa thaye siddha thayA. (AdhAra :) - utta. vivRtti, pR. 32. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 1860 AcArya AryarakSitanA pitA acela pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 490) AcArya vajasvAmI pAse nava pUrvanuM adhyayana karI AryarakSita jayAre dazapura gAme potAnI mAtAne maLavA jatAM hatA te samaye ja - vihAra vakhate ja temane gurue AcAryapada ApyuM. AcArya AryarakSite saMsArI saMbaMdhIo - mAtA, bahena vagerene pratibodha karyA. vRddhAvasthAmAM AvelAM pitAne paNa tAravAnI buddhithI dIkSA ApI. (pitA somadeva brAhmaNa hatA ane mAtA rudrasomA jaina hatA) AcArya pitA somadevane vastranI joDI, yajJopavita, kamaMDaLa, chatra, pAdukA sAthe dIkSita karyA. chatradhArI hovAne lIdhe gRhasthanA bALakoe temane vaMdana na karyA. tethI temaNe chatrachoDyuM, krame krame muni avasthAmAM grahaNa karelI sarvavastu choDI, phakta dhotI nachoDI zakyA. eka vakhata eka sAdhu anazanathI kALadharma pAmyA. mRtyu pAmelAM munine kAMdha upara laIne prAsaka bhUmi para laI jaze tene mahAna nirjarA thaze jANI somadeva e pramANe laIne nIkaLyAM. mArgamAM bALakoe dhotI kheMcI. lajjA pAmelA teo mRtadehane choDavA jatA hatA paNa yAda AvyuM ke AcArya mahArAje mRtadehane choDavAnI nA pADI hatI. sAthe rahelA munie coLapaTTo paherAvI dIdho. pAchA pharyA tyAre gurue munine dhotI ApavAnuM kahyuM paNa temaNe coLapaTTo ja rAkhyo ane te pachI bIjA dvArA vaparAyelAM vastro-ekajhAvaraNa, ekacolapaTTAno abhigraha karyo. navA vastronI AkAMkSA vagara, bIjA vastranI IcchA vagara, jIrNazIrNa vastrathI dInatA na batAvatAM acela pariSahane jItyo. | (AdhAra) - utta. vivRtti. pR. 33. rAhAcArya arati pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 491) acalapura nagaramAM jitazatru rAjAnA putra aparAjite rAtAcArya pAse dikSA lIdhI. rAtAcAryanA ziSya AryarAtA te samaye ujajainamAM vicaratA hatA. tagara nagarImAM rAtAcAryane AryarAvAnI sAthenA sAdhuno meLApa thayo ane "rAjaputra tathA purotiputra pIDe che te jANyuM. ujjainI pahoMcI rAtAcArya bhikSA mATe Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 187 jatAM sAdhunI sAthe gayA. rAjaparijanonA sthAnamAM bhikSA na ApatAM vaLI mazkarI karatAM krodhe bharAyelAM gurue rAjaputra tathA purohitaputranA hADakAM sAMdhAmAMthI chUTA karyA. zarata mUkI dIkSA le to sArA karuM." dIkSA lIdhI pachI choDyA. rAjaputre nizaMkapaNe dharma karyo. purohitaputra jAtinA madathI guru upara daiSavALo banyo. banne kALa karI devalokamAM utpanna thayAM. purohitaputra je deva banyo te (bAhmaNa) mahAvidehamAM jaI tIrthakarane pUchyuM - " huM durlabhabodhi ke sulabhabodhi? " pratyuttaramAM durlabhabodhi' ema kahyuM. "kyAM utpanna thaIza?" tenA javAbamAM "muMgAno bhAI thaIza' kahyuM. A tarapha kauzAmbI nagaramAM "tApasa nAme zreSThi marIne bhuMDa, sarpa ane pachI chokarAno chokaro banyo. tene jAtismaraNa thayuM. dIkarAnI vahune mA na kahevuM paDe tethI mAyAthI mUMgo banyo. potAnA pachInA bhavamAM A mUMgAno bhAI bananAra che jANI deve mUMgAne dhana ApyuM ane kahyuM "tArI mAtAne garbha rahe tyAre kerI khAvAno dohalo thaze, akALe kerI na maLe - A vRkSanI huM ropaNI karuM chuM tAre kerI lAvI ApavI. zaratamAM - "putra janme to adhikAra mAro." ema kahevuM. pachI tuM mane pratibodha karaje, pratibodha na pAmuM to vaitADhya parvata para siddhAyatana kUMDamAM nAmAMti ane pUjita kuMDalayugma mUkuM chuM. tenAthI pratibodha karaje." dohalo pUro karIne zarata jItI jatAM mUMgA bALakane sAdhune page lAgavA laI gayo. ghaNuM karyuM, paNa bALake vaMdana na karyuM. muMgAe dIkSA lIdhI, sAdhupaNuM pAmI devaloke gayo. avadhijJAnathI tene joyo. pratibodha pamADavA tene jalodara karyuM. sarva vaidyoe tapAsyo. te deva bhIlanA rUpe "sarva roganI davA jANuM chuM." bUmo pADato Avyo. pelAe peTa sApha karavAnuM kahyuM teNe kahyuM - "tAro vyAdhi AsAdhya che. paNa mArI pAchaLa Ava to maTADIza. te paNa tenI sAthe gayo, bhIle hathiyArano kothaLo tene Apyo. devamAyA vaDe tene atibhAravALo karyo, pachI kahyuM - "tuM pravrajita thAya to tane bhArathI haLavo karuM.' teNe hA pADI dIkSA lIdhI-devanA gayA pachI dIkSA choDI dIdhI. deve avadhijJAnathI joyuM, pharIthI roga utpanna karI pravrajita karyo. be-traNa vAra dIkSita thayo ane dIkSA choDI dIdhI. pachI deve potAnA pUrvabhavanuM bhUMgAnuM rUpa batAvyuM. vaitADhya parvata para laI jaI kuMDalayugma batAvyAM. te paNa nAmavALA kuMDalane joI Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana jAtismaraNa jJAnavALo thayo ane saMyamamAM prIti thaI. 188 Ama, pahelAM saMyamamAM ati ane pachI rati janmI. (AdhAra :) - utta. sukhabodhA TIkA - nemicandra - utta. vivRtti. pR. 39. sthUlabhadra strI pariSaha - (maraNasamAdhi gAthA 491) pATalIputra nagaramAM naMda nAme rAjA rAjya karato hato. tene zakaDAla nAme maMtrI hato. zakaDAla maMtrIne sthUlabhadra ane zrIyaka nAme be putro tathA yakSA, yakSadizA, bhU, bhUadizA, seNA, veNA, reNA nAme putrIo hatI. sthUlabhadra kalAcAryo pAse aneka vidyAo zIkhyA pachI kozA nAmanI vezyAne tyAM kaLA zIkhavA gayA. tyAM anyonyanA premamAM DUbI gayA. virahanI vedanA na sahevI paDe tethI sthUlabhadra tyAM ja rahI gayA. nAno bhAI zrIyaka naMdarAjAno aMgarakSaka banyo. naMdarAjAnA darabAramAM eka vAra vararuci nAme kavi Avyo. rAjAnI prazaMsA karatAM karatAM rAjAnuM dila eNe jItI lIdhuM. roja navA navA zloko banAvI rAjA pAsethI puraskArarUpe dhana meLavato. maMtrI zakaDAlane bhaMDAra khAlI thavAnI bIka lAgI ane temaNe rAjAne kahyuM 'A kavi navA zloko banAvI lAvato nathI, A badhA zloko mArI sAte dIkarIone AvaDe che.' sAte bahenone jJAnano evo kSayopazama hato ke pahelI bahenane ekavAra koInI pAsethI boleluM yAda rahI jatuM. e ja pramANe bIjI bahenane be vAra ane sAtamI bahenane sAta vAra boleluM yAda rahI jatuM hatuM. rAjasabhAmAM sAte bahenone lAvI vararucinI navI kRtine paNa maMtrIe jUnI TharAvI. ' te pachI ekavAra te gaMgA nadInA pANImAM pahelethI dhananI poTalI mUkI Avato ane savAre lokonI sAme nadInA vakhANa karato ane nadIe mane dhana ApyuM kahI poTalI batAvato. zakaDAla maMtrIe vararUcinA A kAryane paNa ughADuM karIne pola pakaDI lIdhI. Ama thavAthI vararuci zakaDAla maMtrI para gusse bharAyo ane tenA chidra zodhavA mAMDyo. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 189 ekavAra zrIyakanA lagnaprasaMge maMtrIe rAjAne bheTa ApavA mATe zastro taiyAra karAvaDAvyA. te samaye vararucie AvIne rAjAnA kAna bhaMbheryA ke "mArI sAme yuddha karavA zastro taiyAra kare che." kAcA kAnanA rAjAne maMtrI upara aprIti thaI. maMtrI bahu duraMdezI hatA. rAjAnI aprItithI kuTuMbanuM nikaMdana nIkaLI jaze enA karatAM mAruM ledAna ApavuM yogya che. temaNe putrane kahyuM "mukhamAM tAlapuTa viSa sAthe rAjAne namana karuM tyAre rAjAnA aMgarakSaka tarIkenI pharaja bajAvavA tAre mArI garadana uDAvI devI. ane rAjAnI kRpA meLavavI." kamane zrIyaka AvuM kRtya karavA taiyAra thayo, ane viSaprayogathI mRtaHprAya pitAnuM mAthuM dhaDathI alaga karI dIdhuM. maMtrIpada khAlI paDatAM rAjAe zrIyakane maMtrI mudrA ApavA kahyuM paNa zrIyake kahyuM "moTA bhAI sthUlabhadrane pahelAM adhikAra che." sthUlabhadrane rAjadarabAramAM bolAvavAmAM AvyAM. AvatAM ja temane paristhitino khyAla rakhAvI gayo. rAjAnI pAse vicAravAno samaya meLavI te pAsenA azokavanamAM gayA. varSothI pitAe niSThApUrvaka karelI rAjAnI sevA pachI paNa AvuM karuNa mota maLavyuM tethI sthUlabhadranA manamAM pArAvAra duHkha hatuM. karmanI philasUphI upara vicAratAM vicAratAM temane saMsAra upara vairAgya Avyo ane tyAM ja lonca karI saMsArano tyAga karI dIdho. saMbhUtivijayanI nizrAmAM rahetA sthUlabhadra saMyamajIvanamAM ghaNA jJAnane pAmyA. ekavAra comAsuM AvatAM sthUlabhadra kozAne tyAM comAsu vitAvavA mATe gurunI AjJA mAgI, te pramANe eka munie kUvAnA kAMThe cAturmAsa, bIjAe sApanAdara pAse ane trIjA munie siMhanI guphA pAse cAturmAsa karavAnI AjJA mAgI. gurue cArene potAnI IcchA pramANe javA mATe AjJA ApI. sthUlabhadra kozAne tyAM AvyA tyAre emano muniveza joIne kozAe kaTAkSa paNa karyo. kAraNa bAra bAra varSa sudhI banne ekamekanA premamAM bahu ja mastIpUrvaka jIvyA hatA ane kozAne manamAM nakkI ja hatuM ke mArA vagara sthUlabhadra jIvI ja nA zake ane tethI ja teo ahIM AvyA che. paraMtu sthUlabhadranI vAta kaMIka ora ja hatI. pAMca mahAvratadhArI evA temaNe kozAne kahyuM - "tu je ApIza te khAIza, dekhADIza te joIza paNa tAre mArAthI sADA traNa hAtha dUra rahIne vAta karavI." Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 190 kozAe cAturmAsa daramyAna Sasa bhojananA niyamita bhojana karAvyA, citrazALA ke jyAM kAmane preraka drazyo hatA tyAM anekavAra nRtyo karI sthUlabhadranuM mana jItavA koziza karI paNa aDaga evA sthUlabhadranuM citta calAvI zakI nahIM, bae sthUlabhadre tene saMsAranuM svarUpa samajAvI, viSayonI nirarthakatA batAvI vratadhArI zrAvikA banAvI.. Ama, sthUlabhadra strIpariSaha jItyo. kAmanA gharamAM rahIne kAmane jItyo. (AdhAra) - utta. vivRtti. pR.44. datta muni caryA pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 492) saMgamAcArya vRddha thayA, pote vihAra mATe azakta che ema mAnI siMhAcArya vagere ziSyone vihAra mATe mokalyA. pote eka jagyAe sthira rahyAM. temanI saMbhALa levA guru ekavAra datta nAmanA sAdhune mokale che. datta sAdhu AvIne gurunI zAtA pUchato nathI. balka raMjADe che. gocarI samaye AcArya datta ziSyane laI nIkaLyAM. madhyama, halakA kuLomAM pharyA paNa gocarI na maLI. tethI ziSyanA jIvane kleza thayo. guru zrAvakane tyAM laI gayA. te zreSThIno putra cha mahinAthI raDato hato. gurue capaTI vagADatAM te zAMta thayo. zeThe khuza thaI lADavA vahorAvyAM. ziSya A vAtanI UMdhI asara lIdhI guru kAmaNaTramaNa jANe che ane Ama karIne roja mAlamalIdI jhApaTe che. vaLI pahelAM mane halakAM kuLomAM pheravI gocarIno viyoga karAvyo. huM thAkIne pAcho jAuM ne pote sArI gocarI vApare - kharekhara to guru AcAranA eTalA kaDaka hatAM ke ziSyane upAzrayamAM mUkI potAnI bhUkhIsUkI gocarI je roja lAvatA tene mATe pharIthI gayA hatA. ziSyane te dhyAnamAM na hatuM. rAtre pratikramaNa vakhate gurue gocarIsaMbaMdhI lAgelAM aticAra (revatIdoSa)nI AlocanA karavAnuM kahyuM to te vakhate bahumAnane badale apamAna karyuM. gurune zAsanadeva sahAyamAM hatA. gurunuM apamAna thavAthI zAsanadeve "ziSyanI koTaDImAM cAre taraphathI dhULa bharI ane uparathI varasAda varasAvyo. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana kAdavamAM paDelo te gabharATathI gurune sAda pADe che. guru kahe 'gabharAIza nahIM' thUMka lagADIne AMgaLI dharI - to temAMthI hajAro kiraNono prakAza nIkaLyo - AmAM paNa ziSyane UMdhe lAgyuM ke guru vIjaLI vAparatAM lAge che. vAstavamAM guru labdhidhArI hatA. vaLI, deva sahAyamAM hatA. gurunI AzAtanA mATe deve tene Thapako Apyo tyAre dattamuni pazcAttApa karI gurunA caraNamAM mAthuM namAvI ane vAraMvAra aparAdhanI kSamA mAgI sadgatino adhikArI banyo. (AdhAra :) - utta. vivRtti. pR. 51. 191 kurudatta naiSadhikI pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 493) hastinApuramAM kurudatta nAme zreSThIputra hato. teNe sthavira bhagavaMta pAse pravajyA svIkArI, zrutano ghaNo abhyAsa karyo. eka vakhate temaNe ekalavihArI pratimA dhAraNa karI, sAketa nagarathI thoDe dUra cAra raste rAtrinA samayathI savAranA prathama pahora sudhI teo kAussaggamAM rahyAM. gAmano eka govALa, jenI gAyo corAI hatI te gAyone zodhatAM zodhatAM tyAM Avyo. be rastA hatA - kayA rastethI javuM (nIkaLavuM) te jANato nahoto. ekAeka teNe sAdhune joyAM. ane pUchavA lAgyo. paraMtu kAussaggamAM hovAne lIdhe sAdhu taraphathI uttara na maLyo. dveSavALA manathI te govALe tyAM paDelI mATI laI mAthe pALa bAMdhI ane pAse baLatA mRtadehamAMthI aMgArA lIdhA ane gajasukumAranI jema mAthA upara mUkyA ane jato rahyo. sAdhue samatAthI tene sahana karyuM. sAdhue ciMtavana karyuM ke deha ! tuM kheda na dhAraNa kara. pharIthI AvI svasthatA tane maLavI bahu durlabha che. paravazapaNAmAM he jIva! teM ghaNuM sahyuM che. paraMtu temAM guNa nahotA. A pramANe samabhAvapUrvaka naiSadhikI pariSaha sahana karyo ane samAdhimaraNane pAmyA. (AdhAra :) - utta. vivRtti. pR.53. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi H eka adhyayana 192 somadatta zayyA pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 494) kauzAmbImAM yajJadatta brAhmaNanA be putro somadatta ane somadeva hatA. temaNe somabhUti muni pAse samyak dIkSA lIdhI hatI. vicaratAM vicaratAM potAnA mAtApitA (jeo ujjainI gayAM hatAM)ne bodha pamADavA gayA. te samaye tyAM brAhmaNo paNa dAru pItA hatAM. kuTuMbanA vaDavAoe munione paNa anya dravyathI yukta dAru Apyo. acitta pANI jANI ajJAnapaNAmAM te sAdhuoe pIdho ane dAruthI pIDita thayAM. vikAra zAMta thatAM satya hakIkata jANI ne 'mahApramAdanuM A kAraNa thayuM akArya thayuM'. pharIthI AvuM na bane te mATe AhArano sarvathA tyAga karI nadIkinAre lAkaDAM upara pAdapopagamana karyuM. acAnaka bhAre varSo thaI, lAkaDuM nadImAM taravA mAMDyuM, athaDAtuM, kUTAtuM te lAkaDuM samudramAM pahoMcyuM. A badhA samaya daramyAna banne sAdhuo samabhAvamAM rahyA. asahAya ane tIvra vedanAvALA hovAchatAM zarIranI rakSA nahIM karatAM teo samAdhimaraNane pAmyA. (AdhAra :) - utta. vivRtti. pR.54. mathura kSapaka Akroza pariSaha (1) (maraNasamAdhi gAthA 495) mathurAmAM mathura nAme kSapaka (muni) gocarI vakhate nIkaLyAM. (A kSapakane zAsanadevInI sahAya hatI) rastAmAM brAhmaNa sAme maLyo. teNe sAdhunuM apamAna karyuM. banne vacce bolAcAlI thaI. sAdhune paNa kaSAya thayo. tethI AkrozamAM gametema bolyA. sAMja paDI, zAsanadevI khabara pUchavA AvyA. sAdhu akaLAIne bolI UThyA. "atyAre tuM AvI che. to savAre pelo brAhmaNa mArI sAthe laDato hato tyAre tuM kyAM gaI hatI ?" devIe javAba Apyo - "huM AvI hatI paNa tyAM (mArA kAne paDatAM zabdo uparathI) mane khabara nA paDI ke koNa sAdhu che ane koNa brAhmaNa che !'' (AdhAra :) - utta. vivRtti. bhAvavijayajI. pR.55. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 193 arjuna mAlI Akroza pariSaha (2) (maraNasamAdhi gAthA 495) rAjagRhImAM arjuna mAlI baMdhumatI nAmanI patnI sAthe bagIcAmAM vasato hato. phUlo vaDe gujarAna calAvato hato ane pAse mudgarapANi nAmanA yakSanA maMdiramAM phUlothI yakSanI pUjA karato hato. eka vAra te pUjAmAM hato. baMdhumatI phUla vINatI hatI. nagaramAMthI cha mitro AvyAM. baMdhumatIne joIne viveka vIsaryA ane baLAtkAra karyo. potAnI 'AMkha sAme A joIne arjuna yakSane upAlaMbha ApavA lAgyo - 'tArI ATalI sevA badala AvuM patana !' yakSe tenA zarIramAM praveza karyo. cha mitro ane baMdhumatIne mArIne nagaramAM gayo. sAme je maLe te badhAnI hatyA karI nAkhI. 1141 manuSyone teNe mAryA. rAjAe nagarano daravAjo baMdha karyo. bhagavAna mahAvIra rAjagRhImAM padhAryA. sudarzana zeTha darzanArthe nagara bahAra nIkaLavA gayA. tyAM sAme ja krodhathI tapelo arjuna mALI Avyo. zeThe AgArI anazana lIdhuM. zeThanI svasthatA joI yakSa bhAgyo ane arjuna mALI nizcetana thaI paDyo. tene pratibodha pamADavA prabhu pAse lAvyAM. vairAgya pAmI teNe dIkSA lIdhI ane chaThThanuM tapa cAlu karyuM. gAmamAM ghaNA mANasonI hatyA tenA hAthe thaI hatI tethI gAmalokoe ghaNA upasargo karyA. badhA ja upasargo samatAthI ane nirjarAnI bhAvanAthI sahyA. sarva karmono kSaya karyo. temaNe cha mahinAnuM sAdhupaNuM pALyuM. jemAM aMte paMdara divasanI saMlekhanA pALI siddhipadane pAmyA. (AdhAra :) - utta.vivRtti. pR.57. aMtakRtadazA 6. baMdhaka muninA ziSyo vadha pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 444, 496) zrAvastI nagarImAM jItazatru rAjA rAjya karatA hatA. temane dhAriNI rANIthI eka putra (nAme skaMdaka) ane putrI (nAme purandarayazA) hatA. putrInA lagna Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 194 daMDaka dezanI rAjadhAnI kuMbhakarapuranA rAjA daMDakanI sAthe karyA. te rAjAno pAlaka nAme maMtrI mahApApI, abhadra, kUra ane jaina dharmano TheSI hato. eka vAra pAlaka zrAvastImAM Avyo. prasaMgopAt skaMdakakumAra sAthe dhArmika carcA thaI, tarko, vivecano tathA jaina dharmanA gauravapUrNa pratiSThAnathI pAlaka gusse thayo. potAnA parAbhavane lIdhe manamAM vera sAthe svasthAnake gayo. bhagavAna munisuvrata svAmInA upadezathI aMdhakavirakta banyA ane pAMcaso rAjaputro sAthe dIkSita thayA. potAnI bahenane pratibodhavA kuMbhakarapuramAM javAnI IcchA vyakta karI. prabhue kahyuM, "sarve ArAdhaka thaze. tame virAdhaka thazo." khaMdhaka muni tyAM gayA. A tarapha aMdhakamuninA upAzrayapAse pAlake gupta rIte zastro daTAvyAM. rAjAne phariyAda karI ke rAjya mATe A zatru che. rAjA kopita thayo ane maMtrIne phAve tevI sajA karavAno Adeza Apyo. pAlake pote manamAM rAkhelAM verano badalo levAghANImAM eka pachI eka ema 498 ziSyone pIsyA. badhAne samAdhi rahe te pramANe baMdhaka munie nirdhAmaNA karAvI. ziSyoe pariSaha sahyo. te pachI bALamuni hatA tyAre khaMdhakamunie kahyuM ke "Ane mArA pachI pIlajo paNa vadhu yAtanA ApavAnI IcchAvALo pAlakana mAnyo. pahelAM ja bALamunine mAryA. khaMdhakamunino gusso kAbumAM na rahyo. potAnA tapatyAganA vaLatararUpe AkhI nagarI ane rAjAne paNa mITAvavAnuM niyANuM karyuM ane agnikumAra deva thayA. AkhA nagarane bALI nAkhyuM. daMDaka deza daMDakAraNya banI gayuM. aMdhakamuninI bahena bacI gaI - bahene ApelI kAmaLIno oLo khaMdhakamunie banAvyo hato. te laIne samaDI UDI ane mahelamAM nAkhyo. kalpAMta karatI rANIne deve UThAvI samavasaraNamAM mUkI tyAM te sAdhvI banI. (AdhAra) - utta. vivRtti. pR. 59. - triSaSThiparva che. - nizIthacUrNi. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 195 krodha upara vijaya (maraNasamAdhi gAthA 497) eka vAla baladeva, vAsudeva, dAruka, satyaka, eka azva dvArA apahRta karAyA. te cAre mahAiTavImAM AvI pahoMcyAM. rAtano samaya thayo. cAre jaNa vArApharatI eka jaNe jAgIne traNanI rakSA karavI evuM nakkI karyuM. te pramANe pahelA pahore dAruka jAgyo, tyAre pizAca krodhe bharAIne tyAM Avyo ane kahyuM - "huM A traNene khAI jaIza." dAruke kahyuM "e badhAne mAratAM pahelAM tAre mArI sAthe yuddha karavuM paDaze." dArukanI sAthe laDatAM laDatAM pizAca moTo thato gayo. dAruke game tema eka pahora pUro karIne satyakane jagADyo. satyakane paNa pizAce vyAkuLa karI dIdho. te pachI baLadeva jAgyo. baLanI sAthe baLa vaparAvAthI pizAca haju paNa vadhavA lAgyo. cothA pahore baladeve kRSNavAsudavene jagADyo. pizAce tene paNa kahyuM- "huM A badhAne khAI jaIza." viSNue javAba Apyo - "huM chuM tyAM sudhI tuM mArA Azritone kevI rIte khAI zakIza?" pizAca sAthe te pachI kRSNa mallayuddha karyuM. jema jema yuddha karatAM gayA temAM tema kRSNa pizAcanI prazaMsA karatA gayA tethI pizAca nAno thato gayo. ekadama nAno thatAM kRSNa tene potAnI nAbhimAM mUkI dIdho. savAra paDatAM kRSNa te traNene jagADyA. te traNene ghUMTaNIe cAlatAM joyA ane kAraNa pUchyuM. pachI javAbamAM kahyuM - "mAyAthI, gussAthI gusso vadhe che. ane tethI tamAro parAbhava thayo. gusso, agni, viSa jhADa te badhA vadhe che te doSa mATe ja che. meM tenI sAthe zAMtithI yuddha karyuM. zAMtithI kopAgnine zAMta karyo." Ama kRSNa krodha upara vijaya meLavIne pizAcane jItI zakyA. (AdhAra :) - utta. sUtra. pR. 71 AtmAnaMda graMtharatnamAlA 32muM ratna Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 196 DhaMDha aNagAra alAbha pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 498) zrIkRSNanI DhaMDhaNA nAmanI rANInA putra DhaMDha hatA. bhagavAna neminAthanA upadezathI saMsArathI virakti thaI. pitAnI AjJA laI sAdhu banyA. aMtarAyakarmanA udayane lIdhe temane AhAra-pANInI prApti thatI nathI. sAthe janA2 sAdhune paNa gocarI na maLe. AthI DhaMDhaNa munie abhigraha karyo mArI labdhithI AhAra pANI maLe to vAparavA, nahIM to na vAparavAM. Ama karatAM cha mAsa vItyA. zarIra durbaLa banyuM, zrI kRSNe nemanAtha bhagavAnane pUchyuM - "18,000 sAdhuomAM sAdhanA konI zreSTha?" bhagavAne DhaMDhaNa muninuM nAma ApI kahyuM, temaNe alAbha pariSaha jItyoche. zrI kRSNa AthI temanA darzana karavA gayA, stuti-prazaMsA karavA lAgyA. bAjumAM rahelAM kaMdoIne thayuM sAdhaka mahAtapasvI lAge che. jenI stavanA samrATa pote kare che. bhaktibhAvathI potAnA ghare laI gayo. munie potAnI jANakArI kaMdoIne che ke nahIM te tapAsyuM. kaMdoI sAdhu tarIke ja oLakhato hato. tethI mAnyuM ke mArI labdhithI bhikSA maLeche. tethI bhikSA laIbhagavAna pAse AvyA. bhagavAne kahyuM A bhikSA zrI kRSNanI labdhithI maLIche. tArA abhigraha anusAra te agrAhya che. muni samAdhistha rahyA ane potAnA aMtarAyakarmanuM kAraNa pUchyuM, ane jANyuM keH pUrvabhavamAM 'pArAzara' nAme sukhIsaMpanna kheDUta hato. khetaramAM chaso haLa hatAM. eka vAra baporanA samaye badhA mATe bhojana AvyuM, chatAM lAlacamAM phasAI thoDuM vadhu kAma karIe, ema karIne 1200 baLada ane 600 mANasane bhUkhatarasathI pIDayA. te kAryathI nikAcita karma baMdhAyuM. potAne AhAramAM aMtarAya paDavAnA kAraNarUpa pUrvabhavano vRttAMta sAMbhaLI DhaMDhaNa muni adhika saMvegarasamAM tallIna banyA. lAvelA modakonuM visarjana karavA prAsuka bhUmimAM gayA. eka eka modakano cUro karatAM karatAM utkRSTa bhAvanAnA baLathI karmano cUro karyo. kevaLajJAna prApta karI mokSe gayA. (AdhAra :) - utta. vivRtti, pR.72, triSaSThi-parva 8. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 197 bhadra muni tRNasparza pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 500) zrAvastI nagarImAM jitazatru nAme rAjA hato. tene bhadra nAme putra hato. padma nAmanA AcArya pAse bhadra dharmano upadeza sAMbhaLI dIkSA lIdhI. kamathI Agamono abhyAsa karI bahuzruta banyAM. eka samaye teoe ekAkI vihAra pratimA aMgIkAra karI. apratibaddha vihAra karatAM karatAM bIjA rAjyamAM jaI pahoMcyAM. rAjapuruSoe temane rAjyano jAsusa mAnI savAlo pUchaDyAM, paNa pratimAdhArI bhadramunie javAba na vALyo. mauna joI te saghaLA krodhe bharAyAM. munirAjane prathama charAthI ghAyala karI pachI talavAranI dhAra jevA, charInI dhAra jevA ane bhAlAnI aNI jevA tIkSNa aNIvALA darbhothI gADha vyathita karyA ane uparathI tenA upara mIThAnuM pANI chAMTI eka khADAmAM nAkhI dIdhA. zarIranA pratyeka avayavamAMthI nIkaLatuM mAMsa, khArA pANIthI vidIrNa thavA chatAM kSobhathI varjita zAMtarasamAM nimagna evA te kSamAnidhi mahArAje kaluSabhAva na rAkhatAM samAdhibhAvathI ghorAtighora duHsaha vedanAne sahana karI. A prakAre tRNasparza parISahane jItIne aMte kSapakazreNI para caDhIne kevaLajJAnanI prAptithI zivapadane prApta karyuM. (AdhAra:) - utta. sUtra. pR.122. sunaMda zreSThI jallamalla pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 501) caMpA nagarImAM sunaMda nAme dhanADhaya vepArI hato, te zrAvaka hato. aneka cIjono te vepAra karato hato. ghaNo napho karato ane tethI tene abhimAna paNa ghaNuM hatuM. vivekarahita hovAne lIdhe teNe sAdhunI niMdA karI. (zarIranA saMskArathI varjita rahenArA A sAdhu bhadrapuruSa jevA nathI. potAne UMcA samaje che paNa parasevAne lIdhe zarIra keTaluM durgadha mAre che !) sAdhunI niMdAthI gADha duSkarma bAMdhyuM. marIne te saudharmadevalokamAM deva thayo. tyAMthI AvIne kauzAmbI nagarImAM vasucandra nAmanA Ibhya-zeThano putra vizuddhamati paNe thayo. vizAkhAcArya pAse dharmazravaNa karIne vizuddhamatIe dIkSA lIdhI, kALAMtare sunaMdanA bhavanuM bAMdheluM duSkarma udayamAM AvyuM. muninA zarIramAM saDelAM sarpa jevI durgadha AvavA lAgI. temanA zarIrane Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana sparza karIne AvatAM pavanathI paNa loko vyAkuLa thatA. Ama, munino tiraskAra thayo. tethI AcArya mahArAje temane phakta upAzrayamAM ja rahevAnuM kahyuM. aMtaprAMta AhArathI temanuM zarIra durbaLa banyuM. aMte guru mahArAja pAse anazana mATenI prArthanA karI. gurunI AjJAthI pAdapopagamana saMthAro dhAraNa karyo. (AdhAra :) - utta.vivRtti. pR.76. 198 Indradatta purohita satkAra-puraskAra pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 502) mathurA nagarImAM arimardana nAmano rAjA rAjya karato hato. tyAM Indradatta nAme purohita hato, te jinazAsanano virodhI hato. mathurAmAM te samaye aruNAcArya ziSya-parivAra sAthe vicaratAM hatA. eka divasa sudharmazIla nAme munine nIcuM mAthuM rAkhIne jatAM joyA. dharmadveSI hovAne kAraNe purohite vicAryuM ke muninA mastaka upara paga rAkhuM. jharukhAnI pAse nIkaLatAM muninA mAthA para potAnA paga laTakAvyA. te ja nagaramAM subhadra nAme reSThi hatA je jaina dharmI hatA ane sAdhu pratye AdarabhAvavALA hatA. temaNe pu hitanI A ceSTA joI lIdhI. pachIthI jyAre jyAre muni te raste nIkaLe tyAre pote aaN besI jato ane paga lAMbA karI pasArato jethI te muninA mAthA para Ave. A kAryamAM purohitane khUba majA AvatI. subhadra zrAvakathI A sahana na thayuM. teo AcArya pAse gayA ane A vAta karI. AcArya mahArAje kahyuM jevI rIte nRpAdika taraphathI karAyelAM satkAra puraskAramAM sAdhu prasanna thatAM nathI tevI ja rIte henA abhAvamAM dveSa ke dainya karatAM nathI. te pachI purohite navuM makAna baMdhAyuM. muhUrtane divase rAjAne bolAvavAnA hatA. AcArya mahArAje subhadra zeTha pAsethI jANyuM. mahArAjazrIe kahyuM azubha muhUrtamAM pAyo naMkhAyo che. rAjAno veza thatAM ja makAna tUTI paDaze ; rAjAne bacAvavA rAjA praveza karavA jAya tyAre pAchA kheMcI lejo. Ama, jIvatadAna maLavAthI rAjA khuza thayo. AcArya mahArAjazrInI vAtathI vadhu AnaMdamAM Avyo. avasara jANI subhadra zeThe purohitanI vAta karI. rAjAe purohitanI duSTa bhAvanAne daMDa ApavA banne paga kApavAno Adeza Apyo. A AjJA guru Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 199 mahArAjanI jANamAM AvatAM potAnA ziSya mAraphata rAjAne samajAvI purohitane bacAvI lIdho. (AdhAra) - utta. vivRtti. pR.77. AryakAlaka prajJA pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 502) ujjainI nagarImAM eka samaye ghaNA ziSyo parivArasahita AryakAlakanAme AcArya padhAryA. praziSya AryasAgara suvarNabhUmimAM vicaratAM hatA. ziSyo AryakAlaka pAsethI anuyoga sAMbhaLatA na hovAthI teo AryasAgara pAse suvarNabhUmimAM gayA. ziSyone jaNAvyuM nahIM ane zayyAtarane paNa nA pADI. (bahu Agraha thAya to jaNAvajo ema kahyuM.) suvarNabhUmimAM pahoMcI AcArye vRddha sAdhunuM rUpa dharyuM. sAgarAcArya temane jANatAM na hovAthI temano Adara-satkAra paNa na karyo. A bAju gRhasvAmIne khUba ja Agraha karIne ziSyoe pUchyuM tyAre kahyuM Apa sarvethI duHkhI thaIne guru AcArya kAlaka sAgarAcArya pAse gayAche. ziSyo paNa tyAM javA nIkaLyA. mArgamAM koI pUche to kahetAM - AcArya kAlaka padhArI rahyAM che." e suvarNabhUmimAM lokoe sAgarAcAryane kahyuM - "AryakAlaka ziSyaparivArasahita Ave che. badhA AvyA. ziSyoe pUchyuM - "AcArya ahIM padhAryA che?" khabara na hovAthI sAgarAcAryanA pADI. paraMtu ziSyoe jyAre AryakAlakane vaMdanA karI tyAre khabara paDI. gurune oLakhIne te zaramAyAM. temaNe " micchAmI dukkaDa karI prAyazcitta lIdhuM ane pUchyuM, "he kSamAzramaNa ! huM kevI prarUpaNA karuM chuM." AcArya bolyA, - "suMdara ! paNa garva na karatAM." "jevI rIte aMjalImAM bharelI dhULa thoDIka to khare che te pramANe Agamano artha kharato jAya che. tIrthakaro pAsethI gaNadharo ane temanI pAsethI AcAryo pAse ane temanI pAsethI upAdhyAya pAse ema paraMparAthI ApaNI pAse Avyo. kone khabara che ke keTalAM paryAya kharI paDyA? eTale tuM garva na karato." "micchAmI dukkaDe kahI AcArya kAlake ziSyo praziSyo AgaLa anuyoganA kathanano AraMbha karyo. (AdhAra) - utta. vivRtti. pR.79. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 200 sthUlabhadra jJAna pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 503) cauda pUrvI banelAM sthUlabhadra eka vAra zrAvastImAM padhAryA. zrAvastImAM temano mitra dhanadeva raheto hato. temane tyAM te padhAryA. dhanadeva te samaye bahAragAma gayo hato ; tenI patnI dhanazrIe gurune vaMdana tathA AdarasatkAra karyA. sthUlabhadre dhanadeva vize pUchyuM tyAre dhanazrIe dIrgha nizvAsa nAkhIne kahyuM - 'jeTaluM dhana hatuM te vaparAI gayuM, dhanahIna banatAM sarvatra laghutAne te pAmyo ; tathA pitAe saMcita karIne dATeluM dhana ghaNuM zodhyuM paNa bhAgya viparita thavAne kAraNe te na maLyuM. ane tethI te bhAgya ajamAvavA mATe paradeza gayo che.' A sAMbhaLI sthUlabhadre gha2nuM nirIkSaNa karI zrutano upayoga mUkyo. jJAnathI temaNe tyAM rahelAM thAMbhalAnI nIceno dhana bhaMDAra joyo. priya mitranA upakAra arthe mitrapatnIne te thAMbhalAne hAthanI AMgaLInI ceSTA dvArA batAvIne ADakatarI rIte bhaMDAra thAMbhalAnI nIce che tevo saMketa karyo, eTale ke dravya to ahIM ja che. ajJAnane kAraNe tArA patine bhramaNa karavuM paDyuM che. potAnI vAta pharI pharI kahI sthUlabhadra upAzraye pAchA pharyA. jyAre dhanadeva ghare AvyA tyAre tenI patnI dhanazrIe sthUlabhadra padhAryAnI vAta jaNAvI ane vAraMvAra thAMbhalA sAme draSTi rAkhI saMketa karatA hatA te paNa kahyuM. dhanadeva buddhizALI hato. teNe vicAryuM - hetu vagara muni AvI ceSTA kare nahI, nakkI thAMbhalA nIce dhana hovuM joIe. te pramANe thAMbhalA nIce khodatAM dhanadevane vividha prakAranA ratno tathA maNi maLyA. zakaTAlanaMdana muni sthUlabhadra jJAnapariSahane jItavAmAM asamartha banyA. (AdhAra :) - utta. sUtra. pR.83 aSADhAbhUti darzana pariSaha (maraNasamAdhi gAthA 503) aSADhAbhUti AcAryane so ziSya hatA. eka pachI eka ema ghaNA ziSyo kALadharma pAmavA lAgyA. AcArya saune suMdara niryAmaNA karAvatA ane kahetA jo devabhavamAM jAya to mane yAda karaje. paraMtu koI ziSya AvyA nahIM. gurunI dharma Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana paranI zraddhA DagavA mAMDI. chellA ziSyane dharma niryAmaNA karAvI tyAre paNa te ja vAta karI ke "jo tuM devabhavamAM jAya to mane pratibodha pamADavA Avaje." 201 devabhavamAM AvyA pachI devalokanA raMgarAgamAM ziSya gurune bhUlI gayo. have guruno vizvAsa dharma uparathI UThI gayo ane teo gRhasthavAsamAM pAchA AvavA nIkaLyA. barAbara te ja samaye devane gurunuM vacanayAda AvyuM. gurune pratibodhavA devecha bALakone ghareNAMthI lAdI emanI sAme mokalyA. gurue badhA bALakone mArI ghareNAM laI pAtarAmAM bharI lIdhA. te pachI devanI mAyAthI zrAvako AvyA. gurune bhojana - gocarI mATe padhAravAnI vinaMtI karavAlAgyA. gurue nA kahI. zrAvakoe pharI pharI Agraha karyo. kheMcAkheMcImAM pAtarAM hAthamAMthIchUTI gayA ane ghareNAM nIce paDI gayA. gurune glAni thaI AvI. deva pratyakSa thayo. guru pharI cAritramAM sthira thayA. (AdhAra :) - utta. sUtra. pR.83 tiryaMconA uddAharaNo matsya (maraNasamAdhi gAthA 508-510) saMjJI paryAptimAM rahelA mAchalAnA jIvane lAla zIkhAvALo dAvAnaLa (samudranA agni)ne joIne vicAra thayo, saMvega jAgyo ke agnie mane grahaNa na karyo te mAruM sadbhAgya che, nahIM to huM baLI gayo hota. te pachI AtmAnI niMdA karato te UMDA pANImAMthI bahAra nIkaLI gayo ane sAvadya yogathI virAma pAmIne teNe bhaktaparijJA anazanane dhAraNa karyuM. dUSaNa tApamAM paDelA tenA dehane paMkhIoe cAMca vaDe ghaNI pIDA karI ; paraMtu teNe te saghaLI pIDAne samabhAvathI sahana karI. mRtyu pAmI te devalokamAM deva tarIke utpanna thayo. vAnarajUthano nAyaka (maraNasamAdhi gAthA 511) jaMgalamAM suvihita sAdhuonI anukaMpAthI vAnarajUthano nAyaka vaimAnika devalokamAM devapaNe janmyo. - Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 202 siMhasena gajvara (maraNasamAdhi gAthA 512-521) sallakI vRkSanA vanamAM atyaMta jherI sarpanA DaMkhathI rAjA maraNa pAmyo, ane hAthIonA ToLAmAM suprazasta gaMdhahasti tarIke janmyo. jaMgalamAM siMhacaMdra munivaranI pratimAthI (kAussagga mudrAthI) prabhAvita ane pratibodhita thaI te hAthIe saMvegane prApta karyo ane pAMca vratonuM pAlana svIkAryuM. rAgadveSathI nivRtta thayelo te hAthI chaThTha tapanA pAraNAmAM savAre sUryanA tApathI tapeluM pANI pILA pAMdaDAmAM laIne pIto. AhAra vagara kRza baneluM zarIra thayuM hovA chatAM bhAvacAritra grahaNa karelo te hAthI muninA upadezane ciMtavato hato. ekavAra kAdavamAM phasAyelA nirUtsAha ane khinna thaIne beThelA evA te hAthIne lAMbA samayanA verI ane unmatta sarSe joyo. gajarAja paNa jinavacananuM smaraNa karI cAre prakAranA AhArane vosirAvIne samabhAvathI rahyo. AvI paDelA kaSTasamaye pazunI yonimAM rahyA chatAM madhyastha rahyo ane tyAMthI kALa karIne sAtamA devalokamAM zrI tilaka vimAnamAM utkRSTa sthitivALo deva thayo. zratasAgara dRSTivAdamAM kahevAyeluM A AkhyAnaka sAMbhaLIne bhAvapUrvaka daDhapaNe paMDitamaraNanI pratye niSThA keLavavI joIe. be sarpa (maraNasamAdhi gAthA para2) tiryaMca tarIke utpanna thayelA tathA jAtithI ja mahAviSavALA be sarpo jinavacanane jANIne samatvabhAvamAM AvyA. kauzika AzramamAM rahelA te banne kIDIonA AhAra banyA, paNa dehane tathA manane daDhapaNe samatAmAM rAkhyA. be samAMthI eka vidyuTabha devalokamAM deva thayo ane bIjo naMdanakulamAM mahaddhika baLavALo yakSa thayo. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 prakaraNa - 5 jainetara ane jaina maraNavicAradhArA - eka tulanA prAstAvikaH "mRtyu jevo azubha athavA apazukana zabda bhAgye ja koI haze ! enA nAma mAtrathI bhalabhalAne ciMtA thAya che. bhaya lAge che, enA vicAra athavA kalpanAthI ja thatharI javAya che. mRtyunI A bhayAnakatA mRtyune eka gahana, gUDha tathA gaMbhIra viSaya banAvI jAya che. mAnavajIvananA ciMtanamAM mRtyu athavA tenuM svarUpa haMmezA pradhAnasthAne rahyuM che. mRtyune pRthvI upara rahelA judA judA mAnavIo judI judI rIte svIkAre che athavA ghaNA mRtyune nathI paNa svIkArI zakatA. ghaNA tenI upekSA karatAM kahe che, jyAre Avaze tyAre joI levAze, atyAre zuM ciMtA karavI, ghaNA mRtyunA DarathI raDavAnuM cAlu karI de che, to koI saMta puruSa hasatAM hasatAM motane AvakAre che. enAthI paNa AgaLa vadhIne mRtyu sAme paDakAra pheMkanArA virala puruSo paNa pRthvI upara thaI gayA che. to vaLI, jIvanathI kaMTALI jaIne mRtyunI AturatApUrvaka rAha jonArA paNa ghaNA hoya che. motano bhaya mANasane lAge che, tenuM kAraNa tenI acokkasatA, aniyamitatA tathA tenA vizenuM ajJAna che. svarakSaNanI je sAhajika vRtti mAnava mAtramAM che tene kAraNe paNa mANasa motathI bhayabhIta bane che. potAne gamatI vastu ke vyaktinI judAI duHkha utpanna kare che. pRthvI upara sarvazreSTha prema tarIke svIkArAyelo mAtRprema paNa motanA bhaya athavA mota sAme lAcAra banI jAya che. deha, kuTuMba, mitro, dhaMdho, pratiSThA, sattAno mahoro paherIne beThelA mAnavIne ekano paNa viyoga duHkha Ape che. tyAre mRtyu to sarvano viyoga karAvanAra che. je moharA pratye tene Asakti che teno mRtyu AvatAM parANe tyAga karavo paDaze te vAtathI ja mANasa AkuLa vyAkuLa banI jAya che. mANasanI Asakti dUra karavA mota vizenuM jJAna e eka amogha sAdhana che. - deha ane AtmAnI bhinnatA jANyA pachI mota e eka kudaratI sthiti che. vaLI, mRtyu pachI punarjanma paNa che, AtmAno kadI nAza thato nathI, zarIra nAzaMvata che, dareka vastunA udaya ane aMtanI jema jiMdagIno paNa asta thAya che. vagere jANyA pachI jIMdagI pratyetIvabhrAvanI Asakti dUra thAya che. ane mRtyuno bhaya ocho thaI jAya che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana paramatattva, divyatattva pratye jo Asakti jAge to paNa dunyavI vastuonuM AkarSaNa na rahe ane maraNanA bhayathI mANasa mukta banI zake kAraNa ke anAsakti e nirbhayatAnuM mukhya kAraNa che. 204 dhUmaketunA zabdomAM - "e mANasa jIvanane samajI zakyo kahevAya jeNe mRtyuno bhaya tyajayo hoya chatAM mRtyu IchyuM koI divasa na hoya, jenI mRtyu mATenI taiyArI hoya chatAM jIvana mRtyu karatAM vadhAre mahAnache e vAtamAM zraddhA hoya, mRtyunuM jJAna hoya chatAM jIvananA rasa pratye udAsI na hoya.1 mRtyunA svarUpa vize samajatAM mANasa e paNa jANI zake che ke A mRtyu e anivArya che. dareka jIvana pAmanAra jIvanuM maraNa e to nizcitta ja che. mRtyune rokI zakAtuM nathI. jyAM sudhI AtmA ane dehano saMbaMdha che tyAM sudhI mamatA rahe pachI to... konA choruM ane konA vAcharuM, konA mAya ane bApa, aMtakAle javuM jIvane ekaluM, sAthe puNya ane pApa..2 eka re divasa evo Avaze. jema motane rokI zakAtuM nathI tema motathI nAsI paNa zakAtuM nathI, motathI chaTakavAnA badhA ja prayAso niSphaLa thAyache. koI jaDIbuTTI athavA saMjIvanI maMtra vagerethI paNa amaratvane pAmelA vyaktionI vAta ApaNe dharmapustakomAM vAMcIe chIe. te kadAca apavAda hoI zake bAkI dareka janmelAne maravuM paDe che. 1. 2. 3. anivArya, anizcitta, acokkasa, aniyamita, nAIlAja mRtyune jItavA mATeno upAya zuM ? jJAnIoe adhyAtma jAgRti tathA mRtyunA jJAna vizenI sabhAnatAne mRtyu upara vijaya meLavavA mATe utkRSTa upAya tarIke batAvyo che. AtmAne oLakhI lenAra mANasa mRtyunA bhayathI para banI jAya che. jenI pAse kALanA prahArane oLakhavAnI samajaNa che ene mATe mRtyu maMgala banI jAya che. mota para manana-pR.255. vairAgyanI sajjhAya mRtyunI maMgaLa paLe-bhAnumatI zAha-pR.18. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana kaTha upaniSadamAM naciketA potAnI aDagatA tathA nizcayabaddhatAne kAraNe yamadeva pAsethI kevI rIte motanA bhedanuM jJAna meLavI zakyo te vize ApaNe jANIe ja chIe. naciketAnI jJAnapipAsAe yamadevane paNa harAvyA ane potAnI sattAno nAza karavAnI cAvI emaNe naciketAne ApI - mANasa jo zreya (AdhyAtmika sukha) tarapha vaLI preya (dunvayI sukha) no tyAga kare to mota tenI upara jIta meLavI zake nahI.4 205 motathI na hAravuM athavA mota upara vijaya meLavavA zuM karavuM? moTAbhAge ghaNA dharmo jIvanamAM tyAgavRtti apanAvavAnuM, satkarma ane sevAbhAvanI vRtti rAkhavAnuM, pApano Dara rAkhavAnuM kahe che. hiMdu dharmamAM cAra AzramanI vyavasthA hatI tenuM kAraNa paNa mANasane dhIme dhIme tyAgavRtti upara laI javAnuM hatuM. gRhasthAzrama bhogavI cUkelo mANasa jyAre vAnaprasthAzrama tarapha pagalAM mAMDe che tyAre sahaja rIte sanyAsa tarapha AkarSita thAya che, prabhubhakti, dhyAna vagere tene game che ; tyAgI jIvana jIvatAM jIvatAM eka samaya evo Ave che ke jyAre A zarIrane tyAgavAmAM paNa te Darato nathI. jagata pratyenI Asakti, moha, anaMta tRSNAo, IcchAo, vAsanAo, kaSAyo upara kAbu meLavI zarIra karatAM AtmAnuM ajara amaratva svIkArI tene prAdhAnya ApanAra mANasa paNa mRtyu upara vijaya maLavI zakeche. jIvana daramyAna karelAM pApono aMtaHkaraNapUrvaka ekarAra haiyAnI zuddhi arpeche ane haiyAnI zuddhi jIvananI zuddhi tarapha laI jAya che. AvA mANasane paNa motano vicAra pajavI zakato nathI. rAga-dveSane paNa jItavAnI atyaMta AvazyakatA che jo mRtyu upara sAmrAjya sthApavuM hoya to. jIvanamAM thoDo paNa rAga-dveSa rahI jAya to nirvANapadathI dUra javAyache. gautamasvAmIno potAno prabhAva kevo? je emanA ziSya bane e kevaLajJAnane pAme paraMtu emanA hRdayamAM rahelo prabhu mahAvIra pratyeno rAga emanA kevaLajJAnamAM aMtarAya banyo. jIvanano rAga toDatAM toDatAM Ama prabhu pratyeno rAga paNa aMtima kSaNe toDavo Avazyaka che. Ama, mRtyunI samaja athavA mRtyuvidyA e sarvocca kalA che. e kalAno AdhAra jIvanakalA upara che. mota para manana- pR.77. 4. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 206 potAnA mRtyunuM suMdara rIte Ayojana karavuM eTale bIjuM kaMI nahIM paraMtu AvatA janmanI gati nakkI karavI; kAraNa sabhAna mRtyuthI ja Icchita punarjanma maLI zake che. mRtyu upara dareka dharmanA potAnA judA judA vicAro che. te ApaNe TUMkamAM joIzuM ane te pachI jaina draSTie mRtyuno vicAra karIzuM. jarathostI dharma - aSo jarathuSTranAmanA pavitra dharmaguru A dharmanA saMsthApaka che, pArasIo A dharmanuM pAlana kare che. jarathostI dharmamAM maraNottara sthitinuM varNana che. mRtyulokamAM karelA satkAryo dvArA meLaveluM puNya mRtyu pachI svarga apAve che ane te ja pramANe pApakarma dvArA mANasa naraka meLave che. jaina dharmamAM svarga athavA devaloka bAra che jyAre jarathostI dharmamAM cAra svarganI mAnyatA che." 1) humana - sArA vicAranuM svarga 2) huNa - sArA vacananuM svarga. 3) huvarata - sArA kAryonuM svarga 4) garonamAna -saMgItanuM svarga. cAra svarganI jema naraka paNa cAra prakAre hoya che. 1) duzamata - bhUMDI vAsanAo ane bhUMDA vicArothI ahIM jIva duHkhI thAya 2) dujhaNa- luSita vANI, duSTa vacano jIva sAMbhaLe che. 3) dujhavarata -duSTa karmonuM A naraka che, ahIM jIva trAsI jAya che. 4) anavratamaha - sauthI bhayAnaka A naraka che. enI jagyA barAbara cinavata pulanI nIce che. jaina dharmamAM naraka sAta prakAre che. jIvana daramyAna puNya karelo jIva sukha ane pApa karelo jIva duHkha, 1. mRtyumImAMsA - DaoN. sureza vakIla. pU.120. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana kayAmatanA rAstAkhIja sudhI - eTale ke kayAmatanA divasa sudhI bhogave che. divase nyAyanuM kAma thAya che, mRtAtmAo sajIvana thAya che, teo navA zarIrane pAme che. sozayosa nAme tAraNahAra pRthvI para Avaze ane vizvanuM navasarjana ka2ze. puNyazALIopharIthI svargamAM ane pApIone traNa divasanI agniparIkSA lIdhA pachI pavitra banAvaze. anIti, duSTatA ane nIcatAno nAza thaze evI mAnyatA che. 207 maraNapathArIe paDelo jarathostI aMtima kSaNomAM ekavAra paNa 'aSemavAhu' nAmano nAno maMtra purI zraddhApUrvaka bole to aMtaramAM zAMti pAme che. azakta, asamartha vyaktine tenA svajano kAnamAM e maMtra saMbhaLAve che. jainomAM paNa maraNapathArIe rahelA jIvane navakAramaMtra, arihaMtAdi cAranuM zaraNa tathA sakala jIvasRSTi sAthenI kSamApanA karAvAya che. yahUdI dharma : - yahUdIo zarIra ane AtmAne alaga mAnatA nahotA. be dhAtune paraspara bheLavyA pachI jema alaga na karI zakAya tema zarIra ane AtmAne teo avibhAjya mAnatA hatA ane tethI mRtyu pachInI sthitimAM temane rasa na hato. mANasa jyAM sudhI jIve tyAM sudhI ja Izvara sAthe saMbaMdha rahe che ane mRtyu pachI IzvarathI dUra thavAne kAraNe 'zeola' nAmanA duHkha, darda ane aMdhakArathI vyApta khADAmAM paDe che ane duHkhI thAya che. evuM teo mAnatA hatA. pAchaLathI emanI A mAnyatAomAM phera paDyo. bebIlonIoe jerUsalema upara caDhAI karI. yahUdIone gulAma banAvyA ane teone bebIlona laI gayA. temanI sAthe rahevAthI yahUdIoe jarathostI dharmanI mAnyatAo svIkArI. kayAmata - svarga-narakanI mAnyatAo Ama yahUdI dharmamAM dAkhala thaI. khristI dharma : khristI dharma pramANe mANasa janmathI pApI hovAthI jyAM sudhI Isu khristano dharma svIkArI Izune potAnAmAM utAratAM nathI tyAM sudhI te pApamAM jIve che ane pApamAM ja mare che. vaLI, khristIo svargaprApti mATe paNa IzvarecchA ja mahAna mRtyumImAMsA. pR.126. 6. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 208 mAne che. jo ke "navA karAranA thoDA chUTaka zlokomAM manuSyane tenI karaNI pramANe badalo maLyAno ullekha paNa che.. khristIonA dharmapustakomAM svarga ane narakanA varNana che. khristIo paNa jarathostInI jema kayAmatanI mAnyatA dharAvatA hoya che. kayAmatanI pahelAM kevuM banaze? zuM banaze? tenuM varNana bAIbalamAM che. (jo ke kayAmata kyAre Avaze te Izvara sivAya koI jANatuM nathI.) cAre bAju aMdhAdhUMdhI, judI judI prajAo vacce vaimanasya, mArAmArI, kApAkApI thAya, loko asaMyamI, vilAsI, kapaTI, duSTa banaze. pachI kayAmata thaze evI mAnyatA che." sau koI IzvaranA darabAramAM UbhA raheze, saunI karaNI pramANe badalo maLaze ane chevaTe mota ane narakane paNa agnimAM nAkhavAmAM Avaze pachI duniyAmAM mota, duHkha ke darda nahIM rahe. IslAma dharma - dareka jIve mRtyuno svAda levo joIe evI mAnyatA dharAvanAra A dharmamAM mRtyu mATe satata taiyAra rahevuM, mRtyune kadI na bhUlavuM evI dharmAjJA che. dareka vyaktinA mRtyuno samaya nizcita thayelo ja hoya che. musalamAno A dharma pALe che. khristI ane yahUdI dharmamAMthI IslAma dharmamAM paNa kayAmatanI mAnyatA utarI AvI. kayAmata eTale nyAyano divasa. enA Agamana pUrvenI nizAnI batAvatAM IslAma dharmamAM jaNAvyuM che ke sUrya pazcimamAM uge, AkAzamAM jAjala nAmano vikarALa rAkSasa dekhAya, sura nAmanA bhayaMkara nagArAno avAja saMbhaLAya pachI kayAmata Ave che. mRtyu pAmelAM jIvano jyAM sudhI nyAya na thAya tyAM sudhI te svarga agara narakamAM jato nathI. paNa ardhabhAnavALI sthitimAM rahe che. purANanI vAta A pramANe ja jANavA maLe che. IslAma dharmamAM sAta svarga tathA sAta narakanI mAnyatA che. puNyavAna mANasane svargamAM ane pApIne narakamAM sthAna maLe che. svargamAM jAtajAtanA sukho hoya che. narakamAM pAra vagaranA duHkho ane trAsa hoya che.. 7. mRtyunI maMgaLa paLe. bhAnumatI zAha-pR.118. 8. mRtyumImAMsA, 130. 9. mRtyumImAMsA, 5136 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 209 kurAna' mAM mANasonA kAryo karatAM temanI mAnyatAo upara vizeSa vajana mUkavAmAM AvyuM che. svajananA mRtyu upara vilApa karavAnI manAI che. oliyAsaMta-phakIrano mRtyudina prabhumilananA divasa tarIke ujavAya che. jainomAM paNa sAdhunA mRtyune jaya jayakArathI vadhAvAya che ane temanI pAlakhI varaghoDAnA svarUpe agnisaMskAranA sthaLa tarapha laI javAya che. hiMdudharma: Aryoe svIkArelo hiMdudharmasanAtana dharmanA nAme paNa oLakhAya che. kAraNa hiMdudharma sanAtana kALathI cAlyo Ave che. vedo hiMdu dharmanA pAyAnA graMtho che. judA judA RSio dvArA tattvaciMtananA phaLasvarUpe lakhAyelA graMtho darzanagraMthone nAme oLakhAyA - jevA ke kapila muninuM sAMkhya darzana, maharSi pataMjalinuM yogadarzana, gautama muninuM darzana, maharSi kaNAdanuM vaizeSika darzana, maharSi jaimInInuM pUrva mImAMsA darzana, maharSi bAdarAyaNanuM uttara mImAMsA darzana. dareka darzanazAstramAM mokSanI sthitinuM varNana AveluM che. hiMdu dharma purnajanmamAM mAne che. temaja veda, sAMkhya, yogazAstra ane jaina AtmAnuM anAdita, anaMtapaNuM svIkAre che. jIva jayAM sudhI mokSa na pAme tyAM sudhI janma maraNanA cakramAM pharato rahe che. maraNa pachI jIvAtmAnI paristhiti aMge dareka darzanamAM thoDoka phera che. ApaNe te vize joIe. mImAMsA darzana ema mAne che ke mokSa, svargAdinI prApti vividha vaidika karmo dvArA thAya che. zaMkarAcAryanA advaita siddhAMta pramANe maraNa pachI kAM to mokSa thAya ke purnajanma thAya. mULabhUta ajJAnano nAza eTale ke AtmasAkSAtkAra thatAM mokSanI prApti thAya che. mokSanI sthitimAM jIvAtmA ane paramAtmAnuM abheda-che. rAmAnujAcArya paNa zaMkarAcAryanA mata pramANe ja vicAre che. mukatAtmA svargamAM divya zarIra prApta kare che. ane nArAyaNanI jema sarjana, visarjana, 10. mRtyunI maMgaLa paLe. pR.117. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 210 niyamana sivAyanI tamAma zaktio meLavI zake che. mAdhvAcArya ema mAne che ke dareka jIvamAM jJAnanuM pramANa ekasarakhuM nathI hotuM. tethI jJAnabhedane kAraNe AnaMdamAM paNa pharaka hoya che. svAmInArAyaNano mata paNa A pramANe che. vallabhAcAryano mArga puSTimArga che. teo mAne che ke mokSanI sthitimAM jIva judu astitva dharAve che ane zrIkRSNanI rAsalIlAmAM bhAga laI bhajanAnaMda meLave che. nyAya-vaizeSika darzana pramANe mokSa eTale duHkhanI Atyantika nivRtti. sAMkhya ane yogadarzana pramANe saMsAranA tApathI mukta thaIne mokSamAM gayelo jIva AkAzamAM tArApe avicala sthAna prApta kare che. sAMkhyamatamAM AtmAne nirvikAra tathA niSkriya mAnyo che. cArvAka darzanaH vaidika kriyAkAMDanI nirarthakatAmAM jaina ane bauddhanI jema ja mAne che. cArvAka mata pramANe zarIrathI alaga avasthAmAM AtmAnuM astitva ja nathI, zarIra ja sarvasva che, tethI IMdriyono vilAsamArga temaNe apanAvyo. teo mAne che ke jyAM sudhI jIvana che tyAM sudhI sukhamAM jIvavuM, devuM karIne paNa ghI pIvuM." bauddha darzana - cAra AryasatyonA jJAnane mokSasAdhana mAne che. 1) duHkha, 2) samudaya, 3) nirodha ane 4) mArga. rAgAdi nirmala paraMparA-pIvAsanAnA naSTa thavAthI mukti maLe che. nirmala jJAnanI utpatti eTale ja mokSa. jIvanasAdhanAnI pUrNAhUti eTale ja nirvANa, ane nirvANa eTale zUnyamAM bhaLI javuM. AtmAmAM rahelA lezo ane doSone dUra karavA dhyAna dharavuM ane ema karIne AtmAne nirmaLa karavA prayatna karavo e ja bhagavAna buddhanuM lakSya hatu ane te 11. yAvajjIvetsukhaM jIvetRNaM kRtvA dhRtaM pIbet / bhaSmibhUtasya dehasya punarAgamanaM kutH|| - sarvadarzana saMgraha-mAdhavAcArya pR.24. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 211 mATe temaNe saMsArane tyAjya mAnyo, bhogathI vimukha thavAthI ja, saMyamI jIvana jIvavAthI ja mokSa maLe che ema temanuM mAnavuM hatuM. saMsAramAM rahelo mANasa potAnI tRSNA upara kAbu meLave to saMsAramAM tenA paribhramaNanuM mULa chedAI jAya che ema kahI temaNe Asakti, moha ane tRSNAne choDavAno upadeza Akhyo. kAraNa tRSNA ane viSayonI Asakti ja jIvane pharI pharI janma levaDAve che. bhagavAna buddha emanA bhikSuone smazAnamAM mRtyu pAmelA mAnavonI baLatI, daTAtI, pakSIo vaDe khavAtI, mATImAM gaLI javAtI lAzone jovA mokalatA, smazAnamAM rahevA mokalatA. bhikSuo tenuM kAraNa pUche tyAre kahetAM anyanA mRtyune joI tamArA mRtyu mATe taiyAra thAo, je satata potAnA zarIrane tema ja mRtyune sAkSIbhAve joI zake che tene mATe mRtyu pavitra maMtrajApanI akhaMDa dhUna banI jAya che. jaina dharma - jema vaidika paraMparAmAM matabheda thavAthI saMpradAyo thayA tema zramaNa paraMparAmAM paNa matamatAMtarane kAraNe ghaNA saMpradAyo thayA jema ke AjIvaka, nirgatha, bauddha, digaMbara, zvetAMbara vagere. jaina dharmano, jaina darzanano pAyAno siddhAMta che - AMINa dho : jinezvaranI AjJA e ja dharma che. kevaLajJAna pAmyA pachI dareka tIrthaMkara pRthvI paranA lokonA hitane anulakSIne upadeza Ape che. jemAM sarvajIva pratyenI pArAvAra anukaMpA hoya che. A upadezamAM teo AtmajJAnane prAdhAnya Ape che. apramattadazA, anAsakti, IMdriyonuM damana, duHkha Ave tyAre dhIraja ane sahanazakti keLavI aMte AtmAno jaya karavo e ja parama jaya che, ema kahI teoe gRhastha dharma ane sAdhudharma batAvI tenA AcArone samajAvI durlabha evo gaNAto manuSyabhava saphaLa banAvavAnI hitaciMtA karI che. jIvana jIvavAnI kalAnI jema bhagavAna mahAvIre saMlpamRtyu-IcchAmRtyunI rajA ApIne mRtyune eka vizeSarapamAM raju karyuM che. mRtyunA svarUpane atyaMta pairyapUrvaka samajavuM, pAmavuM, svIkAravuM ane e dvArA sarvocca kalAne AtmasAta 12. mRtyunI maMgaLa paLe. pR. 88. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana karavI evI mahecchA tattvadraSTA-vettA puruSonI haMmezA rahe che. teo deha ane AtmAno saMbaMdha ane svarUpano sadAkALa AtmajAgRtipUrvaka vicAra karI rahyA hoya che. jIvananA aMtimakALane sudhAravA mATe teo tatpara rahe che. jIvana daramyAna karelI zubha ArAdhanAonuM pariNAma aMtimakAlanI samAdhi upara rahe che. aMtima ArAdhanA mATenA vidhividhAno tattvajJAnanA pAyA para nirbhara che ane te sUkSma draSTithI grAhya che tene mATe AtmAnuM amarattva, jaDa cetananA saMyogathI duHkhadatA tathA bhayaMkaratA ane kSaNikatA, janma maraNanI paraMparAmAM raheluM duHkhanuM jJAna hovuM Avazyaka che. 212 moTAbhAge ghaNA dharmo, jagata IzvarasaMcAlita che ema mAneche. IzvaravAdI AvA dharyo saMsAramAM je badhI vyavasthA che teno AdhAra Izvarane mAneche. jaina dharma IzvaravAdane sthAne karmavAdane mAneche. A saMsAramAM jIvane janma, maraNa, du:kha, sukha, prema, tiraskAra, jJAna, yaza, paisA je paNa kaMI maLe che teno AdhAra tenA pUrvakRta karmo che. karmone saraLatAthI samajAvavA tenA ATha prakAro jaina darzane ApyA che - 1) jJAnAvaraNIya karma ochevatte aMze jJAnanuM AcchAdana kare. 2) darzanAvaraNIya karmano svabhAva dvArapALa jevoche te karma padArthanuM sAmAnya darzana thavA detuM nathI. 3) vedanIya karmano svabhAva madhathI lepAyelI talavAranI dhAra jevI che. je prathama sukha ane pachI duHkha upajAve che. zAtA vedanIya karma sukha ane azAtA vedanIya karma duHkha Ape che. 4) mohanIya karmanA udayathI jIva pAramArthika hitAhitano viveka bhUlI paudgalika bhAvamAM ramaNa kare che. 5) AyuSyakarmano svabhAva heDanA jevo che. heDamAM paDelA jIvane mudata pUrI thayA sivAya chUTako nathI tema AyuSya hoya eTaluM bhogavyA vinA chUTako nathI. 6)'citrakAranI jema nAmakarma jIvanA gati, jAti, zarIrAdi rUpo kare che. 7) gotrakarma kuMbhAranA jevu che. kuMbhAre banAveluM mATaluM madirA bharavA tathA Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana (213 mAMgalika kAma banne mATe vaparAya che. te jIvane ucca ke nIca gotra apAve che. 8) aMtarAya karmano svabhAva bhaMDArI jevo che. rAjAne dAna ApavAmAM bhaMDArI aMtarAya kare tema aMtarAya karma jIvane dAnAdimAM aMtarAya kare che. A AMThe prakAranA karma AtmAnI sAthe kSIranIranI peThe baMdhAyelA che. jenA zAsanane pAmIne tenI bahumUlyatA samajIne je jIva A karmanI sAme yuddha paDe che, eka eka karIne teno nAza kare che, te AtmAnI unnatine pAme che. sakala karmono nAza thatAM siddhipada-nirvANane te pAmI zake che. sarvazreSTha padane pAmavA mATe jaina darzane "cauda guNasthAnaka'nI AgavI racanA batAvI che. cauda guNasthAnakanI A nisaraNImAM eka eka pagale caDhatA caDhatA jIva AtmAne karmanA lepathI choDAvavA saphaLa bane che. aMtima sthAna che ayogI kevaLI. jaina darzanane samajanAra, te pramANe vartavA IcchanAra dareka vyaktino A cauda pagathiyAvALI nisaraNI caDhavAno prayAsa hoya che. keTalAMka temAM saphaLa thAya che, keTalAMka niSphaLa thAya che, keTalAMka thAkI jAya che, hArI jAya che, jyAre keTalAMka - "hAryo jugArI bamaNuM rame'nI jema bamaNA jorathI prayatna Adare che ane mokSamArganI yAtrAmAM AgaLa dhape che. mokSamArge pahoMcavA mATe jIvana daramyAna A badhA prayatno karyA pachI tene jIvananA aMtima samaya sudhI pakaDI rAkhavAnA hoya che, nahIM to zAstramAM evA paNa dAkhalA noMdhAyA che ke bahuzruta hovAchatAM aMtima samaye manane zAMta, svastha rAkhI na zakavAthI tenI durgati thAya che.14 zruta jJAnamAM yukta hovA chatAM pratijJAmAM aniyaMtritAne lIdhe IMdriyo tene raMjADe che ane tevo puruSa maraNa samaye mUMjhAya che. (maraNasamAdhi gAthA ra75) 13. 1) mithyAdraSTi 2) sAsvAdana 3) mizradraSTi 4) avirati pa) dezavirati 6) pramatta saMyata 7) apramatta saMyata 8) apUrvakaraNa 9) anivRtti bAdaraIparAya 10) sukSma saMparAya 11) upazAMta kaSAya 12) kSINa kaSAya 13) sayogI kevalI 14) ayogI kevalI 14. vahiti suMDhiyAruM putrAcipakvArissA ajayarimpa vIvaM maraze susaMpatta piII maraNasamAdhi gAthA 275. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 214 eTale ke jIvanabhara satkArya, saddharma, sadbhAva vagerethI meLaveluM puNya paNa aMtima samaye jo svasthatA samAdhi na apAvI zake to mUlya vagaranA banI jAya che. kAraNa ke aMtima samaye jo samAdhi na rahe, kaleza, kaSAya, Adhi, upAdhimAM jIva saMDovAI jAya to ArtadhyAna athavA raudradhyAnamAM paDI jAya ane tema thatAM sadgati maLavI muzkela banI jAya, kadAca viparIta sAmagrIo maLe, pUrvakAlanI karelI suMdara ArAdhanAo karamAI jAya ane navuM azubha karmabaMdhAya, A kAraNe aMtimakALanI ghaDIo saMpUrNa sAvaghadazAmAM zrI jinakathita ArAdhanAomAM vyatIta thavI joIe. sarva gatiomAM manuSyagati zreSTha che, temAM cAritraprApti zreSTha che ane temAM paNa samAdhimaraNa sarvazreSTha che. ahiMsA, satya, acaurya ane brahmacarya e jaina dharmanA cAra mULabhUta pAyA che. A cAre pAyA mANasanA jIvanamAM vicAra, vANI ane vartanamAM saMyama mAMgI le che. jaina sAdhu A cAre pAyAnuM suMdara jatana karI zake che. ane tethI ja karmonI jALane toDavA sajja thayelo mANasa pahelAM A saMsAranI mAyAjALane toDI sAdhu thAya to te ghaNA karmone te kheravI zake che. jo ke sAdhupaNuM te dravyathI karmanAzano upAya che tema bhAvathI temAM otaprota thanArAone mATe to te sadgatino rasto kholanAra paNa bane che. duniyAmAM badhA jIvo Asakti, mohane toDI saMsAra choDavA asamartha hoya che. tene mATe jaina darzane batAvelAM aNuvrato - je zrAvake sthUlathI AcaravAnA hoya che te karmane haLavA karavAmAM madada kare che. jIvananI aMtima ghaDIomAM samAdhi meLavavA IcchAnAra sAdhaka mATe jaina darzane suMdara mArgadarzana ApyuM che. sau prathama to tene jinAjJA, jinAgama para zraddhA hovI joIe. potAnAthI thayelA duSkRtyano, pApano zalyarahitapaNe ekarAra karavo joIe, tenuM prAyazcitta karavuM joIe. krodha, mAna, mAyA, lobha Adi kaSAyo thayA hoya tenI kSamApanA karavI joIe. samyakajJAna, samyaphadarzana, samyaphacAritranI suMdara ArAdhanA karavI joIe. dravyathI zarIra, upAdhi AdinI ane bhAvathI kaSAyonI saMlekhanA karavI joIe. saMkalezayukta kaMdarpAdika bhAvanAono tyAga ane anityAdi bhAvanAonuM sevana jarUrI che. kAyA uparanuM mamatva ghaTADavA tapanuM anuSThAna Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 215 sevavuM joIe kAraNa tenAthI nikAcita karmono nAza paNa thAya che, paraMtu A tapa karatAM pIDA thAya to tene samabhAve sahana karavI joIe, vividha jAtimAM paDatA duHkhane vicAravA ane sAthe pote paNa pUrve naraka, tiryaMcAdi jAtimAM duHkho bhogavelA che te vicAravuM joIe ke te vakhate asahAya paristhiti hatI, atyAre samaja che, zakti che to samabhAve sahana karavAthI karmono nAza thaze ane hAyavoya ke ukaLATathI navA karmo baMdhAze. maranAra vyaktinI nimaNA karAvanAra jo dhairyavAna hoya-jema ke madanarekhAe karAvelI yugabAhunI aMtima ArAdhanA:- to paNa tene samAdhimAM lAvI zakAya che. sAdhujIvanamAM anazana para utarelA sAdhu jyAre asamAdhimAM Ave tyAre nirdhAmaka AcArya tene upadeza dvArA, pUrvapuruSonA draSTAMto dvArA pharIthI samAdhimAM lAvavAno prayatna kare che. vAstavamAM samAdhimaraNa mATe utsuka banelA sAdhu jyAre cAre AhArano tyAga karI Atmonmukha banI jAya che tyAre uttama guNothI yukta, samyakatva guNathI zobhatAnirdhAmaka AcAryaja tene sAcavI le che. enI dareka kriyA, laghunIti, vaDInIti AdimAM ane ema karatAM samAdhi dvArA sadgati apAvavAmAM nirdhAmaka AcAryano phALo ghaNo moTo hoya che. jaina darzanamAM vratadhArI zrAvaka mATe paNa aMtima ArAdhanAnI vidhi batAvI che." vidhipUrvaka mRtyuno samaya najIka jANIne aMtima samayanI ArAdhanAnI vidhine saMpUrNapaNe ArAdhavAnI IcchAvALo zrAvaka jinavacanamAM tIvra saMvegavALo tathA janma maraNAdi du:khathI bharelA saMsArathI bhaya pAmIne manamAM vicAre ke "mane AvA jinezvaronA vacana upara zraddhA thavA chatAM pAponA ghararUpa A gRhavAsamAM rahevuM koI paNa rIte yogya nathI. kuTuMba, parivAra paranI mArI Asaktine dhikkAra ho! paNa kyAre gItArthaguru pAse cAritra laIza !" AvA pariNAmathI pariNita thayelA vadhatA tIvra saMvegavALo bane tyAre guru pAse jaI kahe ke - 15. kathA mATe juo. samAdhimaraNa. muni dIparatnasAgara - pR. 119. 16. a) saMvega raMgazALA-AThamu aNasaNa. pratipattidvAra-3324-3346. ba) bhaktaparijJA - gAthA 29-35. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 216 pUrvetame sUcavelAM pramANe AlocanA, pravajayA Adi levAnI IcchAvALo chuM." guru tene niravadya pravajyA Arope. jo te dezavirati ane samyakatvano rAgI hoya, jinadharmano rAgI hoya to tene ativizuddha aNuvrato Ape, niyANArahita, harSathI ullAsa pAmato tathA udAra cittavALo te gurune, saMghane pUjI potAnA dhanane jinamaMdira, jinabiMba-pratiSThAmAM, jJAnanA pustako, uttama tIrtho, jinezvaranI pUjAmAM kharce. paraMtu koIpaNa rIte te sarvaviratimAM baddha anurAgavALo hoya, vizuddha buddhivALo, svajanonA rAgathI mukta ane viSayonA viSathI virAgI hoya to te saMskAraka pravajayAne svIkAre. je aNuvratadhArI saMthArArUpa zramaNadIkSAne pAmelo hoya te saMlekhanApUrvaka aMtakALe cAre AhArano tyAga kare. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 217 pariziSTa-1 Itara graMthonI sAthe maraNasamAdhi graMthanI samAna gAthAonI sUci maraNasamAdhi bRhatkalpasUtra | 120, 222 273 128 135 160 maraNasamAdhi 481 pa23 pa96 pa99 pa67 pa71 pa72 pa73 524 525 pa26 pa28 529 nh 231 233 234 427 pa30 428 511 1302 480 1169 525 1170 pa28 1359 pa3ra Avazyaka niryukti | pa33 pa34 1516 539 1215 540 1140 541 1270 543 1591 544 869 545 872 pa46 847 547 dasavaikAlika niryukti maraNasamAdhi 111 101, 224 odha niryukti | 120, 2, 8 480 1139 481 1142 525 804 pa28 806 pa29 vyavahAra bhASya pa30 pa31 632 - 539 471 | 540 pa31 pa20 maraNasamAdhi nizIthasUtra 235 - maraNasamAdhi 101, 224 111, 228 227 229 6392 - 13 3971 3974 3975 3943 3942 3945 3954 3915 3916 maraNasamAdhi 85 101, 224 : Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana 543 547 maraNasamAdhi 284 501 maraNasamAdhi 36 39 maraNasamAdhi 431 511 maraNasamAdhi 85 104 223 273 274 480 481 482 483 499 parapa parada 529 530 531 3919 3911 uttarAdhyayana niryukti 217 117 piMDa niyukti dadara 676 218 vizeSAvazyaka bhASya 3323 3272 jItakalpa 154,587 409 222 467 464 535 538 530 532 534 539 515 521 522 523 532 533 534 535 538 539 541 542 543 545 546 547 551 552 maraNasamAdhi 13 14 53 61 03 69 101,224 175 178 180 184 186 189 195 234 540 555 556 parada 557 468 470 471 472 474 475 464 465 466 bhagavatI ArAdhanA 626 627 1885 182 206 167 547 209 248 250 274 259 262 299 2035 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 219 1902 | maraNasamAdhi titvogAlI 260 128 : 123 632 1223 1203 maraNasamAdhi mUlAcAra maraNasamAdhi ArAdhanAprakaraNa 604 56 15 79,409 18 11 5 101 102 110,227 111,228 112 336 337 omo 109 - 645 7 49 48 80 101, 224 123 128 132 233 236 247 249 298 244 245 248 278 322 402 36 TV maraNasamAdhi AturapratyAkhyAna 210 217 82 13 83 233 31 2 20 101 33 1OO 119 479 480 214 35 47 39 48 maraNasamAdhi caMdrAvedhyaka pa0 6s 89 81 128 144 145 150 151 166,283 295 240 244 247 249 248 278 256 293 294 298 322 85 114 125 . 95 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 220 maraNasamAdhi saMsmAraka prakIrNaka - 101 210 211 135 - pepara 287 337 114 112 para 220 rarara 104 ra 6 402. 98 369,403 405 papara 101 112 226 227 228 229 230 231 232 maraNasamAdhi ArAdhanApatAkA 245 50 101 110, 227 111, 228 120, 222 129 172 215 296 207 85. 215 55 246 249 251 255 256 257 | 258 60 65 227 216 228 230 478 548 68 212 808 809 259 mahApratyAkhyAna 126 maraNasamAdhi 8,378 pa7, 206 110, 227 111, 228 112,229 120, 222 135 166, 283 262 264 265 267 268 269 270 8 ra73 83 274 84 101 93 275 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 221 maraNasamAdhi pravacana sAroddhAra 276 277 278 279 281 19 36 944 744 745 100 39 S S S S $ $ $ $ $ 2.82. 83 285. paMcakalpa bhASya 284 maraNasamAdhi 128 47 288 1218 1213 289 98 290 100 paMcAzaka 293 297 102 107 maraNasamAdhi 101, 224 110, 227 111,228 47 37 38 301 112 20 3OG maraNasamAdhi upadezamAlA 311 312 129 126 314 129 114 127 129 130 133 134: 137 138 : 139 141 142 124 197 198 201 204 205 237,400 430 441 315 318 319 321 322 323 551 papara 123 201 174 118 84 82 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 222 pariziSTa-2(a) maraNasamAdhi graMthamAM AvatAM draSTAMtonA Agama ane anya graMthomAM prApta thatAM ullekha sthAno- (1) maraNasamAdhi nAma Agama ane anya graMtho gAthA naM. 409-412 sanakumAra Ava. vRtti.pR.239.Ava.ni.401, Ava.cUrNipR.64,ae,163,178, AcA.vRtti.(zIlAMkasUri) pR.126,143, 206, sUtrakRtAMgavRtti. pR. 82. sthA. 235. sthA. vRtti. (abhayadevasUri) pR. 273,474, utta. 18.37.utta. cUrNi. pR.50, utta-vRtti(zAMtisUrI) pR.78,376,572. 413-425 jinadharmazreSThI ma.sa. 423. sanatakumAra carita. 426-427 Ava.ni. 866,870-1. Ava.cUrNi, pR.19. sthA. 157,236, sthA. (abhayadevasUri) pR. 182,474. 428-431 cilAtIputra Ava.cUrNi.1.pR.497, jItakalpabhASya pa32. jJAtA. 136-40. Ava.ni. 873-76. be.bhA. 10.597. Ava.cUrNipR. 139, bha.5.88, saMstAraka. 86. 43ra-433 gajasukumAla aMta.6.Ava. cU.1. 355,358,362. vya.bhA.4.105. bU.bhA. 6196 AcA.vRtti.(zIlAMkari) pR. 255, sthA. (abhayadevasUri) pR.281. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 223 maraNasamAdhi gAthA naM. nAma Agama ane anya graMtho 434-435 sAgaracandra 436-440 caMdrAvataMsaka 443 damadata muni 44 . khaMdhaka muni Ava.cUrNi 1.pR.112-3, Ava.ni.134 vi.A.bhA.1420. bRhakalpa bhASya 172. utta.cUrNipR.213. utta.ni, utta.va. pR.275. jJAtA.117. Ava.cUrNi.1. pR.492. Ava.ni. 866, vi.A.bhA. 3332-4. Ava.vRtti. (haribhadrasUri) pR. 365. nizItha cUrNi.4. pR.127, utta. ni. pR. 114-5. utta. cUrNi. pR.73. utta.sU.114-5. jItakalpabhASya. pa28, 2497-8, Ava. cU.pU. 235-6, bU.bhA. 3272-4, bU.bhA. 5583, bR. dhannA-jJAtA. 136, zAlibhadra-sthA. (abhayadevasUri) pR. 510. bU.bhA. 4219,4233. Ava. pR.27. Ava.cU.1.pR. 372. Ava.cUM..139. AcA. vRttinazIlAMkari) pR. 183. rAjaprapzIya (malayagiri) pR. 118. jJAtA. 11-130. Ava.cu.ra.pR. 197, 306, nizIthacUrNi, pR. 93. praznavyAkaraNa vRtti (abhayadevasUri) pR.89. Ava.ni.1277. Ava.vRtti. (haribhadrasUri) pR. 667. Ava.cU.2. pR.155. 445-449 dhannA zAlibhadra 450-45 pAMca pAMDava 466 diMDa aNagAra Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana maraNasamAdhi gAthA naM. 467-468 469-474 475 479 480-485 nAma sukozala muni vajrasvAmI araNika muni cANakya IlAputra 224 Agama ane anya graMtho saMstAraka-63.Ava.sU. pR.27. utta.vR. (kamalAsvAmI) pR. 55 Ava.cU.1. 381-406, 543. Ava.ni. 765, 944, 1138. vi.A.bhA. 2774,2981, odha.ni. 456. nizItha cU.3. pR.425. utta.ni.pR.90. utta.cU.pR.58, Ava.cU.2 pR. 93. jItakalpabhASya. 818 Ava.cU. pR.456-5. Ava.cUM. pR.49, jItakalpabhASya. 131. Ava.ni.847,866,879. Ava.cU.1. pR. 484, 498. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana pariziSTa-2(ba) maraNasamAdhi graMthamAM AvatAM draSTAMtonA Agama ane anya graMthomAM prApta thatAM ullekha-(2) pariSaha maraNasamAdhi nAma gAthA naM. 486 487 489 490 491 491 hatyimitra dhanamitra cAramuni. arahannaka rAhAcArya. sthUlabhadra 225 kSudhA. tRSNA. zIta. uSNa. arita. sI. Agama ane anya graMtho utta.cU.pR.53.utta.ni. tathA utta.pU. pR.85. utta.ni. tathA u.mU. pR.87. utta.cU. pR.55. ma.sa. utta.ni.pR.90. utta.cU.pR.58, utta.pU.pR.90, Ava.cU.2. pR.93. kalpasUtravRtti.(samayasuMda2) pR.270. pAkSikasUtra vRtti.(yazodeva)pR.24 jItakalpa bhASya. 818. vya.bhA. 3350. utta.ni.ane utta.pU. pR.99, 100. utta.cU. pR.62. A.va.cU.2. pR.183. utta.sU. pR.105. tityodgAlika 742. naMdIsUtra 24. Ava.phU. 1. pR.554, 2 jo bhAga pR.186. utta.cU. pR.66. bRhatmya bhASya. 2164-5. kalpasUtra vRtti. (lakSmIvallabha) pR. 161. nizIthacUrNi 2. pR.361. Ava.cU.2. pR.155. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana : maraNasamAdhi nAma gAthA naM. 492 493 49. 494 495 496 497 497 498 499 dattamuni kurudattaputra gajasukumAla somadatta Adi. gItArtha muni kRSNa DhaMDha aNagAra 226 kAlavezika pariSaha caryA. mathura tathA arjuna Akroza baMdhaka muniziSyo naiSadhikI naiSadhikI zamyA vadha yAcanA alAbha alAbha roga Agama ane anya graMtho nizIthacUrNi 3. pR.408, utta.cU. pR.67. piMDa niyukti bhASya. 40. piMDa ni. 427 (malayagiri) pR.125-6. saMstA2ka 85. utta.cU. pR.65. utta. sU. pR.109. (gAthA 432,433 pramANe) utta.cU. pR.69. utta.ni. ane utta.pU. pR.111. aMtagaDa-13. utta. pR.112-3. utta.phU. pR.70. nizIthacUrNi 4. pR.127. utta. ni. pR. 114-5. utta.cU. pR.73. utta.sU. pR.114-5. jItakalpa bhA. 527, 2497-8, Ava.cU. pR.235-6. bRha.bhA. 3272-4, 5583. bRha.vRtti (kSemakIrti) pR. 1335, 1478. ma.sa. utta.22.8. aMtagaDa.9-jJAtA 126-7. utta.cU. pR.76. utta.sU. pR.119 Ava. pR.27. Ava.cU. pR.75, 374. utta.ni. pR.120. utta.phU. pR.77. Ava.cU. pR.112. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana - 227 maraNasamAdhi nAma gAthA naM. pariSaha Agama ane anya graMtho pa00 bhadramuni tRNasparza 501 sunaMdazrAvakajallA 502 IMdradatta satkAra AryakAlaka prajJA utta.ni. ane utta.s. pR.122. utta.cUM. pR.79. utta.ni. ane utta.s. pR.123. utta.cU.pR.80. utta.cUM.pR.82. utta.ni. pR.125-6. utta.cUpR.83.utta.ni.pU.127 bRha.bhASya. 239 sthA. (abhayadevasUri) pR.332. Ava. cU.2. pR. 25. nizIthacUrNi 1.pR.20. samavAyAMga-pR. 118. utta.ni. ane utta.s. pR.133. utta.cUM. pU.87. dasa.vai.cUM. pR.96-103. 503 aSADhAbhUti darzana tiryaMconA draSTAMto 508-510 matsya vAnara jUthapati I 511 - ma.sa. Ava.niryu. vi.A.bhA. ArA. patA. dRSTivAda ArA.patA. 512-520 siMhasena gajavara pa22-pa23 be sarpa Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 228 pariziSTa-3 upayogamAM lIdhela pustakonI sUci abhidhAna rAjendra koza- vijayarAjendrasUrizvarajI viracita. zrI jaina prabhAkara prinTIMga presa-ratalAma. vi.saM.1970. anuttaropapAtika dazA- zrI ghAsalAlajI viracita-niyojaka-kanaiyAlAla. zAntilAla maMgaladAsa-rAjakoTa. bIjI AvRtti vi.saM.2015. I.sa. 1959. aMtima sAdhanA saMgrAhaka-saMpAdaka-AcAryazrI hemasAgarasUri prakAzaka-dhanajIbhAI devacaMda, 57/pa4, mirajA sTrITa. muMbaI-3. vi.saM.2021- I.sa.1962. Agama sAra saMgraha lalitavijayajI-prakAzana-zrI kapUra pustakAlaya samau vi.saM. 1990. AcArAMga sUtra mULa bhASAMtara-ravajIbhAI devarAja tathA jaina skolarsa (morabI) jaina prinTIMga presa. ama. I.sa.1902. mULa tathA anuvAda saMpAdaka-anuvAdakakanakavijayajI mahArAja, prakAzaka A.zrI vijayadAna-sUri jaina graMthamAlA, surata. vi.saM. 1997. I.sa.1940. Avazyaka niryukti bhAga-ra- zrI haribhadrasUri prakAzaka-bherulAla kanaiyAlAla koThArI. IsibhAsiyAI saMskRta TIkA, hindI gujarAtI anuvAda-TippaNo. anuvAdaka-saMpAdaka-paM.muni zrI manoharamuni. saMzodhaka-paM.nArAyaNarAma AcArya. (kAvyanyAyatIrtha) prakAzaka-sugharmA jJAna maMdira, muMbaI 4. I.sa. 1963. IsibhAsiya-eka adhyayana- DaoN.sAgaramala jaina,prAkRta bhAratI saMsthAna,jayapura. uttarAdhyayana nemicandrAcArya viracita vRtti. saMpAdaka-saMzodhaka-vijayomaMgasUri. vi.sa.1993. I.sa. 1937. ArAdhanA sAra Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 229 uttarAdhyayana sUtra uttarAdhyayana sUtra - uttarAdhyayana sUtra - uttarAdhyayana sUtra - upadezamAlA - upadezamAlA anuvAdaka-muni zrI saubhAgyacaMdrajI. prakAzaka-budhAbhAI mahAsukhabhAI zAha, sAbaramatI (guja.) vI.saM. 2460. vi.saM. 1991. zrImad bhAvavijayajI gaNi viracita vivRtti. prakAzaka - jaina AtmAnaMda sabhA. bhAvanagara. vi.saM. 1974. I.sa. 1918. priyadarzInI TIkA. ghAsIlAlajI, prakAzaka-akhila bhAratIya zvetAMbara, sthA.jaina zAstroddhArasamiti. pramukha (zAMtilAla maMgaladAsa) rAjakoTa. anu. TippaNa-bhogIlAla ja. sAMDesarA dharmadAsa gaNi-svAdhyAya graMtha, saMdoha. prakA-sArA bhAI jesIMgabhAI. patAsAnI poLa, amadAvAda. TIkAkAra rAmavijayajI gaNikata saTika hindI bhASAMtarakAra muni padmavijayajI. saMzodhaka muni nemicandra. prakAzaka-nigraMtha sAhitya prakAzana saMgha, dilhI. I.sa. 1971. somadevasUri. anu-saMpA. paM. kailAzacandra zAstrI. prakA. bhAratIya jJAnapITha vArANasI. saptamogucchaka. prakA. pAMDuraMga jIvAjI, nirNayasAgara presa. muMbaI 1926. saMyojaka-rAjendrasuri, prakAzaka-bhUpendrasUri jaina sAhitya samiti-AhIra (mAravADa) vi.saM. 2002. I.sa. 1945. gokhkhaTasAra saMgraha-paramakRta prabhAvaka maMDaLI. zrImad rAjacandra Azrama. agAsa. paM.sukhalAlajI-prakA. rasikalAla DAhyAbhAI vorA. muMbaI vI.saM. 2485. upAsakAdhyayana kAvyamAlA - gacchAcAra pannA gomaTasAra cAra tIrthaMkara Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi: eka adhyayana 230 jItakalpasUtra jainAgama svAdhyAya jaina graMthAvalI jaina dharmaciMtana - jaina dharmaprakAza jainadharmavarastotra saMzodhaka-puNyavijayajI, prakA. babalacaMdakezavalAla modI. ama. vi.saM. 1994. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA.prakA. DaoN.ke. Ara. . candrA. prAkRta jaina vidyA vikAsa phaMDa. 375, sarasvatInagara, AjhAda sosAyaTI, ama.15. prakA. varSa. 1991. jaina zvetAMbara konpharansa, muMbaI. Indu-prakAza sTIma prema. vi.saM. 2435. vi.saM. 1965. dalasukhabhAI mAlavaNiyA, saMpAdaka-ratilAla dIpacaMda desAI. prakAzaka-ke. Ara. candrA. prAkRta jaina vidyA vikAsakaMDa. 1991. 1939, utthAna, mahAvIrAMka lekha. pArzvanAthanA mahAvIrakAlIna saMghanuM citra. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA bha vaprabhasUri, saMpA. hIrAlAla rasikalAla, prakA.de caMdalAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa,sirijha 84. paM.sukhalAlajI, prakA.ratilAla dIpacaMda desAI. jJAnodaya TrasTa, graMthAMka 4. 1 lI AvRtti, I.sa. 1962. vi.saM. 2021. vI.sa. 2491. mUrtidevI na graMthamAlA, bhAratIya jJAnapITha vArANasI, prakA.-saMpA.-DaoN. hIrAlAla jaina, vi.saM.2000. I.sa. 1944. hIrAlAla kApaDiyA, prakA. muktimala jaina, mohana lAla, vaDodarA. vi.saM. 2025, I.sa.1968. bhAga 2. aMgabAhya Agama. jagadIzacandra jaina, mohanalAla mahetA. varSa 1966, prakA.-pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI. malayagirikRta (vRttiyukta) prakAzikA-RSabhadeva kesarImala zvetAMbara saMsthA, ratalAma. vi.sa. 1984. I.sa. 1928. jainadharmano prANa jainendra siddhAMta koza jaina saMskRta sAhityano ItihAsa jaina sAhityakA bRhadu ItihAsa jyotiSakaraMDakasUtra Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 231 jJAnAMjali titvogAlI titvogAlI titvogAlI adhyayana dazAzrutaskaMdha sUtra puNyavijayajI smRti graMtha, saMpA-ratilAladIpacaMda desAI, mahAvIra vidyAlaya, muMbaI. prakA.-zvetAMbara (cAra thaI) jaina saMgha, jhAloratakhatagaDha (pAli), zrI acalacaMda joItAmala bAlagotA. oThavADA (jhAlora), I.sa. 197pa. panyAsa kalyANa vijayajI gaNivara (saMzodhaka, saMpAdaka, anu.chAyA.) ThAkora gajasiMha rAThoDa, nyAyavyAkaraNa tIrtha. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA-jinavijayajI abhinaMdana graMtha. prakA.-muni jinavijayajI sanmAna samiti, jayapura-1971. ghAsIlAla viracita, niyojaka-kandhayAlAlajI, zAMtilAla maMgaLadAsa. rAjakoTa (saurASTra) bIjI AvRtti-vI.saM. 2486, vi.saM. 2016. I.sa.1960. prakA.-budhAbhAI mahAsukharAma zAha, I.sa. 1953. gujarAtI bhAvArtha vivecana-bhAnavijayajI gaNivara, prakA.-divyadarzana kAryAlaya-kALuzInI poLa, amadAvAda. vi.sa. 2027. zrIdevavAcakaviracita-haribhadrasUrikRta vRtti sahita saMzodhaka-punyavijayajI. prAkRta graMtha pariSada, vArANasI. vi.saM. 2023. zrIdevavAcaka viracita-jinadAsagaNimahattara 'viracita cUrNi. saMzo. punyavijayajI. prAkRta graMtha pariSada, vArANasI. vi.saM. 2022. AcAryadevaguptasUri, prakA.-devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra saMsthA, vi.saM. 1982. . dasavaikAlika sUtra athavA zramaNasAra ane varastutidhyAnazataka nandIsUtra nandasUtra nava5prakaraNa Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 232 niryukti saMgraha nizIthasUtra nizIthasUtra paMcAzaka paISNayasuttAI pU.A.zrI vijayasurizvara paTTadhara A.zrI vijayajItendrasUri, harSapuSyAmRta jaina graMthamAlA, lAkhA bAvala, zAMtipurI (saurASTra). bhA-3, saMpA.-upA.kavi amara muni, muni zrI kandhayAlAlajI, prakA.-sanmati jJAnapITha lohAmaMDI (AgarA) 1960. 4tho bhAga, saMpA.-pU. AgamoddhAraka sUryodaya sAgara, prakA.-zreSThIdevacaMda lAlabhAI, vi.saM. 2500. pa.pU.zrI haribhadrasUri viracita-pa.pU. zrI abhaya devasUrikRta TIkAsahita, bhAvAnuvAda kartA muni zrI rAjazekhara vijayajI, prakA.- paMcAzaka prakAzana samiti, navasArI, vi.saM. 2034. bhAga-1, muni zrI puNyavijayajI, amRtalAla bhojaka, mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, 1984. bhAga-2, saMpA.- puNyavijayajI, amRtalAla bhojaka, mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, 1987. lekhaka-vijaya padhasUrizvarajI, saMpA.-pUjaya paM.zrI zIlacandravijayajI gaNi, prakA.-zrI jaina dharma prasAraka sabhA, rAdhanapurI bajAra, bhAvanagara AvRtti. 2, I.sa.1987. bhASAMtara kartA-paM.zrAvaka hIrAlAla haMsarAja (jAmanagaravALA), prakA.-mohanalAla goviMdajI (pAlItANA) sana-1921. kanaiyAlAlajI, prakA.-abhA.je sthA. jaina zAstroddhAra samiti, pramukha-zAMtilAla maMgaLadAsa, rAjakoTa (saurASTra), prathama AvRtti-vI.saM. 2500, vi.saM. 2030, I.sa. 1974. paSNayasuttAI pravacana kiraNAvalI pravacana sAroddhAra prajJApanAsUtra Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi : eka adhyayana pakakhIsUtra TIkA pAkSika sUtra pAkSikasUtra vRtti bRhatkathAkoza bRTippanikAbhagavatIsUtra bhagavatI ArAdhanA bhagavatIsAra - mRtyunI maMgaLa paLe - mRtyu mahotsava - mRtyu mImAMsA - mUlAcAra saTIka - 233 yazodevasUri, devacaMda lAlabhAI jaina pustakodvAra, graMthAMka-4, I.sa. 1911, vi.saM. 1967, vI.saM.2437. zramaNasUtrAdi saMgraha (saMskRta gujarAtI) mUlacaMdabhAI jhaveracaMda (pAlItANA) vI.saM. 2459, vi.saM. 1989. saMpA.-sAgarAnaMdasUri, prakA.-devacaMda lAlajIbhAI sUrata, i.sa. 1911. hariSeNAcArya, saMpA-AdinAtha upAdhye. prakA.-bhAratIya vidyAbhavana, muMbaI-I.sa.1943 jaina sAhitya saMzodhaka.1.2. pUnA-1925. paM.ghebaracaMda bAMThiyA 'vIraputra', prakA.-akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina rakSaka saMgha, selAnA - I.sa. 1970. saMpAdaka, anuvAdaka-kailAzacandra zAstrI, prakA.-bAlabahmacArI zrI hirAlAla khuzAlacaMda dozI, phalaTaNa (bAkharIkara) I.sa. 1990. gopAlajI jIvAbhAI, prakA. jaina sAhitya prakAzana samiti,amadAvAda. 1lI AvRtti-I.sa.1938. DaoN. bhAnumatI eca. zAha prakAzana. pArzva pablIkezana. amadAvAda. prathama AvRtti. I.sa. 1996. - prakA.-cunIlAla vADIlAla kApaDiyA. zakti prinTarI, amadAvAda. vi.saM.2028, I.sa. 1971. . DaoN. sureza vakIla, prakA.-svaprila prakAzana. vaDhavANa. pra.ArR. I.sa. 1988. saMpA.-vaTTakerAcArya, prakA.-mANekacaMda digaMbara jaina graMthamAlA samiti, vi.saM. 1977. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 234 mota para manana - yoga zataka - vicArasAra prakaraNa - vidhimArgaprayA vizeSAvazyaka bhASya kartA-pharoja kAvasajI dAvara, AvRtti-1. prakA.-gujarAta vidyAsabhA, amadAvAda, I.sa.1947. saMpA.-IndukalA hIrAcaMda jhaverI, prakA. gujarAta vidyAsabhA, amadAvAda. I.sa. 1947. pradyumnasUri viracita, mANekasAgara viracita chAyA. prakA. AgamoddhAra samiti, mahesANA. vi.saM. 1979, I.sa. 1923. saMpA.-jinavijayajI, prAcIna pustakoddhAra phaMDa, surata. (graMthAMka-44). prakA.-jhaverI mUlacaMda hIrAcaMda, vi.saM. 1997. bhA-3, jinabhadragaNi kSamAzramaNa, zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, prakA.-lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. sAvaliyA bihArIlAla zarmA. prakA.-bihAra rASTrabhASA pariSada samelana bhavana, paTanA,AvRtti-1,vi.saM.2009. I.sa.1953. . madhukara muni, I.sa. 1982. udayaratnasUrita. zrI jaina sajhAyasaMgraha, saMpA.sArAbhAI maNilAla navAba. zrI jaina prAcIna sAhityoddhAra graMthAvalI. (pR.9.) vi.saM. 1996. I.sa. 1940. anuvAdakasaMpAdaka-pUjaya bhadrakarasUrizvara, prakAzaka-vijaya aNasura moTo gaccha, sANaMda (ji. amadAvAda) vi.saM.2032, vira saM.2502. saMpA.-harivallabha cU. bhAyANI, madhusUdana ci. modI, prakA -lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, 1lI AvRtti, I.sa.1974. vizva dharmadarzana vyAkhyAprajJaptisUtravairAgyanI sajajhAya - saMvegaraMgazALA - saNatukumAra cariyA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana [235 zabdaciMtAmaNI - samavAyAMgasUtra - samavAyAMgasUtra - samAdhimaraNa - samAdhimaraNa - samAdhimaraNotsAhadIpaka saMskRta gujarAtI zabdakoza, yojaka-savAIlAla vi.choTAlAla vorA. prakA.-dolatarAma maganalAla zAha-vaDodarA, I.sa.1900. kanaiyAlAla mahArAja, a.bhA.jai.sthA.jaina zAstroddhAra samiti, pramukhazrI zAMtilAla maMgaLadAsa rAjakoTa-1962. madhukara muni, Agama prakAzaka samiti, bAvara (rAjasthAna). muni dIparatnasAgara, prakA.-abhinaya graMtha prakAzana, pra.je.mahetA (jAmanagara) I.sa.1990 pU. zrI.cunIlAlajI desAI (rAjakoTavALA) mahAvIra jaina ArAdhanA kendra (kobA). AcArya zrI sakala kIrti viracita, anu.- hIrAlAla siddhAMta zAstrI, saMpA.-darabArIlAla nyAyAcArya, prakA.-vIra sevAmaMdira TrasTa, 1964, sapTembara. madhvAcArya. pUjyavijaya kalApUrNasUrizvarajI, prakA. DaoN. yu pI. deDhiyA, mahAvIra tatvajJAna pracAraka maMDaLa aMjAra (kaccha) vi.saM. 2047. ghAsIlAlajI mahArAja, prakA. zAMtilAla maMgaladAsa (rAjakoTa), abhA.sthA. jaina zAstroddhAra samiti pramukha, I.sa. 1969.. madhukara muni, Agama prakAzana samiti, vyAvara (rAjasthAna), I.sa. 1981. gujarAtI anuvAda-zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, prakA.-pUMjAbhAI jaina graMthamAlA. I.sa. 1955. sarvadarzana saMgrahasahaja samAdhi - sUtrakRtAMgasUtra sthAnAMgasUtra sthAnAMga-samavAyAMga Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhiH eka adhyayana 236 1. 2. $ $ pustakamAM AvatA saMketa cinho aMta. = aMtakRtadazAMga. anu.prapA. = anuttaropapAtikadazA. AcA.ni. AcArAMga niryukti. AcA.vRtti AcArAMga vRtti. Ava.s. Avazyaka sUtra. Ava.cu. = Avazyaka cUrNi. Ava.vRtti. Avazyaka vRtti. Ava.ni. Avazyaka niryukti. 9. Atu. pra. = Atura pratyAkhyAna. 10. ArA. patAkA. ArAdhanA patAkA. 11. ArA. prakaraNa ArAdhanA prakaraNa. 12. utta. sU. = uttarAdhyayana sUtra. 13. utta. ni. uttarAdhyayana niryukti. 14. utta. cU. = uttarAdhyayana cUrNi. 15. utta. vRtti. uttarAdhyayana vRtti. 16. odha. ni. = odha niryukti. 17. jJAtA. = jJAtAdharmakathA. 18. dasa.vai.s. = dasavaikAlikasUtra. 19. nizItha cU. nizIthacUrNi. 20. piMDa ni. = piMDaniryukti. 21. bu. bRhatkalpa. 22. bRha.bhA. = bRhatkalpabhASya. 23. bRhadavRtti = bRhatkalpasutravRtti. 24. bha.5. = bhaktaparijJA. 25: bhaga. ArAdhanA. = bhagavatI ArAdhanA. 26. ma.sa. *= maraNasamAdhi 27. mahA.pacca. mahApaccakakhANa. 28. vya.bhAga. vyavahArabhASya. 29. vi.A.bhA. vizeSAvazyaka bhASya. 30. sthA. = sthAnAMga sUtra. 31. sthA. vRtti. = sthAnAMga vRtti. 32. saMthA.paI. = saMthAraga paIya. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARANA-SAMADHI Dr. Aruna Mukundkumar Lattha The traditional division of the Ardhamagadhi Jain Agamas into six classes, viz. Anga, Upanga, Mula-Sutra, Cheda-Surta, Prakirnaka and Chulika-Sutra are well known: MARANASAMADHI is one of the ten Prakirnakas. Its extent is 661 Gathas. It is in the form of the Guru - Sisya dialogue. Its main theme of the work is to show and prescribe the optimum mode of dying voluntarily when one approaches one's end. With that aim in view various modes of dying are discussed. The method and means of achieving the Samadhi-maran are laid down. Incidentally Jain tenets for leading a prior life are preached Legendary Examples of many men, women and even animals are given - who left their bodies by adopting the Supreme mode of dying and who observed equanimity and tolerance till the last moment. Numerous instructive remarks of respected Acaryas are cited and references to the Agamic tradition are given. We have compared this Jain view of the Samadhimarana with the views of the Vaidika and Buddhist traditions and some current thinking about life and death. This is the first critical and comparative study of the Marana-Samadhi in Gujarati.