Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 zrI vItarAgAya namaH 5: mahAvIra jIvana bodhinI preraka : vAraNIbhUSaNa zrI girIzacandrajI mahArAja: ZH saMgrAhaka : sAhityarazmi zrI jijJezamuni Che prakAzaka : kalakattA paMjAba jaina sabhA 66bI, cakraberiyA roDa nArtha, kalakattA-700020
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pustaka : mahAvIra jIvana bodhinI 1 AzIrvacana : paMDita ratna pU. zrI jayaMtIlAlajI ma. preraka : vANIbhUSaNa pU. zrI girIzacaMdrajI ma. saMgrAhaka : sAhitya razmi pU. zrI jijJezamuni prathamAvRtti vIra saMvat 2511 di0 8-6-85 ravivAra mUlya sajilda ru012/- ajilda ru0 11/ prati 5000 prAptisthAna vikrama saMvat 2041 - kalakattA paMjAba jaina sabhA : 66vI, cakraveriyA roDa nAthaM kalakattA- 700020 jJAna pracArArtha sajilda ru05/ ajilda ru04/ jamanAdAsa eNDa kaM0 1309 cAMdanI cauka dillI- 110006 mudraka : mehatA phAina ArTa presa 20, bAlamukunda makkara roDa, kalakattA-700007 phona : 34-1247
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNa pUrva bhArata udayagiri ke mahAsaMta saMlekhanAdhArI tapodhanI pUjya zrI jagajIvanajI svAmI ke pAdapadma meM savinaya arpaNa prANa- jaga- jayaMta giri caraNareNu jijJezamuni
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramAMka 1 2 81 3 4 5 6 7 IS 5 anuyoga kA anukrama viSayAMka praznAMka pUrvabhava paryAya 45 cyavana aura garbha paryAya 32 janma paryAya 35 kumAra paryAya gRhatyAga dIkSA paryAya 433 tIrthaMkara paryAya 710 nirvANa paryAya prakIrNaka 77 47. 20 pRSThAMka 1 10 18. 23. 36. 171 336 346.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya hamAre parama saubhAgya se vigata varSa vANIbhUSaNa pUjya gurudeva zrI girIzacandrajI ma0 tathA sAhityarazmi pU0 jijJeza munijI ma0 kA cAturmAsa sabhA ke navanirmApita bhavana meM atyanta dharma jAgRti ke sAtha sampanna huA / cAturmAsa kAla meM namaskAra mahAmantra kA prakhaMDa jApa, bhaktAmara stotra kA sAmUhika pATha, tyAgatapazcaryA, jJAnasAdhanA Adi aneka mahattva pUrNa dhArmika anuSThAna hue| jaina jJAna- pradarzinI ke apUrva prAyojana ne jaina sAhitya va saMskRti ke prati jana-mAnasa meM anurAga prastuta mahAvIra jIvana bodhinI utpanna kara diyA / pustikA ke prakAzana kI preraNA usI pradarzanI se hI prApta huI / yaha laghu pustikA bhagavAna mahAvIra ke jIvana para praznottara paddhati se pUrNa prakAza DAlatI hai / saMkSipta meM isameM sampUrNa bhagavAna mahAvIra kA jIvana va darzana samAhita hai /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ hama muni dvaya ke atyanta prabhArI haiM jinhoMne hamArA anurodha svIkAra kara gujarAtI se hindI meM anuvAda kara tathA parivarddhana kara hameM prakAzana kA avasara pradAna kiyA / hama prastuta pustikA ke mudraka mehatA phAIna ArTa presa se saMcAlaka suparicita samAjasevI va vizruta vidvAna zrI madana kumArajI mehatA ke atyanta AbhArI haiM jinhoMne vyAvasAyika vyastatA ke bAvajUda bhI prastuta pustikA kA sampAdana - saMzodhana kara manohara svarUpa pradAna kiyA / patra-vyavahAra ke sAtha maiTara Adi presa meM pahuMcAne ke lie zrI yogeza bhAI jazAraNI kA sahayoga bhI bhulAyA nahIM jA sakatA / yadi isa pustikA kA adhika se adhika samAja ne lAbha uThAyA to hama apane prayatna ko sArthaka anubhava kareMge / ghara ghara meM yaha pustaka pahu~ce yahI hArdika spRhA hai / - maMtrI, kalakattA paMjAba jaina sabhA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. prakAra praznottarakA- ..... - caritra mahAvIrakA ... Apake sammukha eka aisI pustikA A rahI hai-- jo saiMkar3oM prazna aura uttara se bharI par3I hai, arthAt . sampUrNa sampAdana prazna evaM uttara se hI sampAdita : huA hai| Apako yaha prakAra thor3A vicitra sA lagegA kintu hamArI prAcIna zailI kA sarvamAnya va sarvazreSTha : sAhitya prAyaH praznottara se sampAdita huA hai| zrImad bhagavatIsUtra 36 000 ( chattIsa hajAra ) praznaH aura uttara kA mahAkAya-AkAra graMtha hai ; jo jaina Agama sAhitya kA mukuTamaNi zAstra hai| zrImad bhagavad gItA bhI prazna-uttara kA hI zAstra hai jo bhAratIya saMskRti kA sAra grantha hai| zrImad bhAgavata kiMvA veda sAhitya, darzana sAhitya aura yogAdi / sAhitya bhI prazna-uttara kA ho bhaMDAra hai| ___ zrI madhurabhASI vANIbhUSaNa girIzacaMdrajI muni tathA zrI jijJeza muni ne itane sarala tarIke se prazna-uttara zailI. apanAkara bhagavAna mahAvIra kI jIvanI ko eka nayA hI AyAma diyA hai aura sahaja bhAva se isake dvArA mahAvIra ke sambandha meM hameM apUrva jAnakArI hAsila ho jAtI hai / / prastuta pustaka par3hane ke bAda Apa prabhAvita hue vinA nahIM:
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ S "raha sakate / maiM to isase atyanta prabhAvita huA hU~ | merA - khayAla hai ki isa pustaka ke prakAzana se sahastra 2 janatA avazya lAbhAnvita hogI aura bIsoM prAvRttiyAM prakAzita hoMgI / janasAdhAraNa ke lie yaha anupama pustaka hai hI vidvavarga ke lie bhI bahuta kucha jAnakArI upalabdha karAtI hai / Ananda kI bAta yaha hai ki jaise Ama khAyA nahIM jAtA - cUsA jAtA hai aura ruka-rukakara vaha grAhlAda kI abhivyaMjanA vyakta karatA hai / jaba hama ruka-ruka kara use cUsate hai taba vaha svAda kA bharapUra Ananda detA hai / usIbhA~ti prastuta pustikA ke sabhI prazna va uttara Ama kI guThalI kI taraha madhura va rasasikta haiM / jaba hama eka-eka kara prazna ke uttara ko cUseMge, taba apUrva Ananda va jJAna kI niSpatti hogI / saMkSepa meM itanA hI kahanA cAhatA hU~ ki bhagavAna mahAvIra ke alaukika jIvana ke aneka pahalunoM para dRSTipAta karate hue isa graMtha ne kaI bhAvoM ko ujAgara kiyA hai aura camatkArika DhaMga se hamArI aneka jijJAsAnoM ko paritRpta kiyA hai| vastuta: yaha prayAsa bhUri-bhUri prazaMsA aura hArdika badhAI kA pAtra hai / Co AnaMda-maMgalaM " jayaMta muni peTaravAra (vihAra) : di 0 2-4-85
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuti . zramaraNa bhagavAna mahAvIra kA udAtta aura pAvana jIvana jana-jana ke antarmAnasa meM abhinava cetanA kA saMcAra karatA hai| vaha indradhanuSa kI taraha cittAkarSaka hai| yahI kAraNa hai ki atItakAla se hI bhagavAna 'mahAvIra kI jIvana-gAthA vividha rUpoM meM prastuta kI gaI hai| AcArAMga meM tathA kalpasUtra meM unake jIvana kI saMkSipta rUparekhA hai| Avazyaka niyukti, Avazyaka cUriNa, mahAvIra cariyaM aura trizaSTizalAkA puruSacaritra meM unake mahAn jIvana ko, vistAra se nirUpita kiyA gayA hai| Adhunika yuga meM mahAvIra bhagavAna ke. jIvana ko vizva-sAhitya kI vibhinna vidhAoM meM. prastuta kiyA hai| zodha prabandha, kAvya, nATaka, upanyAsa Adi vidhAe~ mahAvIra ke jIvana ko prastuta karane meM sakSama rahI haiN| "mahAvIra jIvana vodhinI" pustaka meM mahAvIra ke jIvana aura darzana ko praznottara zailI meM prastuta kiyA gayA hai| yaha zailI bahuta hI sarala, sugama aura preraNAdAyI tathA sahaja grAhya hai|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM kucha bhI jAnakArI nahIM hai| ataH yaha prayAsa sabake lie sahaja samajha kA va upakAraka hogaa| Apa apane ghara meM aneka prakAra kI Adhunika patrapatrikAyeM lAte haiM kintu apane parivAra ke saMskAra saMvardhana ke lie dhArmika pustakeM bahuta kama lAte haiN| ataH "mahAvIra jIvana bodhinI' jaisI pustikA ko avazya apanAiye aura jJAna kI anupama nidhi ko pAkara dhanya baniye / zrI jijJegA munijI kA yaha hindI anuvAda jaina sAhitya jagI ko anupama dena hai| unakA puruSArtha mAtra sarAhanIya hI nahIM varan anukaraNIya bhI hai|.... ___ isakA paMjAva jaina sabhA, kalakattA ne.prakAzana kara sAhitya ke prati apanA anurAga aura saMto ke prati zraddhA kA paridarzana kiyA hai| ataH sabhA ke sadasyagaNa dhanyavAda ke pAtra haiN| hama AzA karate haiM ki isa praznottara paddhati se hamArI jJAna-cetanA aura adhika tejasvI bnegii| cA~danI coka, dillI di0 27-6-1985 girIza muni
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ merA apanA kucha nahIM manuSya kA vAstavika yadi koI saccA mitra hai to vaha hai-dhArmika-AdhyAtmika sAhitya / jisakA sAtha manuSya ke jIvana meM eka dIpaka kA kAma karatA hai. naye saMskAroM kA AropaNa karatA hai va AtmotthAna ke mArga para agrasara karatA hai| vizva meM pratidina navInanavIna sAhitya kA prakAzana ho rahA hai, lekina usameM kucha hI sAhitya urdhvagAmI hotA hai| sAhitya aura saMskRtikA aTUTa sambandha hai| yadi saMskRti dIpaka hai to sAhitya tela / jisase dIpaka niraMtara prajvalita rahatA hai| sAhitya aura saMskRti kA pRthakkaraNa ajJAna timira ko janma detA hai| jaina saMskRti Agama-sAhitya meM saMrakSita hai / __ bhautikavAda ke isa vaijJAnika yuga meM isa prakAra ke sAhitya kI vizeSa AvazyakatA hai| isake dvArA sahaja hI meM logoM ko apane paramAtmA kI ora mor3A jA sakatA hai| prabhu mahAvIra ke jIvana-bodha meM eka
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ aisI saMjIvanI hai jo ki abodha kintu jijJAsu yA pipAsu hRdaya ko sparza kara sacetana kara detI hai / 'pariNAmasvarUpa prabhu ke prati abhipsA jAgRta ho nikharane lageMge aura vAtsalya jAyegI, karuNA ke bhAva kA srota bahane lagegA | jaba maiMne isa pustaka kI gujarAtI meM racanA kI aura prakAzita hokara jijJAsu janoM ke hAthoM meM gaI to isakA hindI anuvAda prakAzita karane ke liye aneka sujhAva Aye | mere mana meM bhI vicAra AyA ki kyoM na ise hindI meM anuvAdita kara diyA jAya, tAki marudhara kI cirakAlIka pyAsI janatA ko apane prabhu ke jIvana kA jJAna ho sake, vaha apanI sAhityika piMpAMsA bujhA ske| isI prayojana se maiMne isa kArya ko uThAyA aura isako AkAra dene meM aneka granthoM ke adhyayana kiyA / pUjya gurudeva zrI girIzacaMdrajI ma. sA. kA parama sahayoga va vAtsalyabharA mArgadarzana bahuta upayogI rahA / isa svarNa avasara para pUrva bhArata ke yogIrAja anazana ArAdhaka pUjya zrI jagajIvanajI ma. sA. kI asIma kRpA aura pUrva bhArata uddhAraka paMDitaratna pUjya dAdA gurudeva zrI jayaMtIlAlajI ma. sA. kA ananya AzIrvAda prApta huA hai /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRta kA eka biMdu hI jaise mAnava ko amara banA detA hai, vaise hI prabhu mahAvIra ke jIvana kA eka muktAkaraNa nara se nArAyaNa, jova se ziva aura mAnava se mahA mAnava banAkara AtmA ko paramAtmA kI pahacAna karA detA hai| bhagavAna mahAvIra ke jovana ke agAdha mahAsAgara se anamola ratnoM ko cunakara yaha prazna hAra banAyA hai; jise pAThakoM ko samarpita karate hue atyanta prasannatA va gaurava kA anubhava kara rahA huuN| sujJajana ! isa ratnoM ke hAra ko samhAleM yatnapUrvaka isako apane jIvana kA zRgAra bnaayeN| acchA"dhyAna rakheM.... isakI pAzAtanA na ho| jahAMtaka banasakA vahA~taka maiMne anuvAda meM mahAvIra ke jIvana kI mUla bhAvanA ko akSuNNa rakhane kA pUrNa prayatna kiyA hai| phira bhI yadi kahIM truTi dikha par3e to isake lie pAThakagaNa kSamA kreNge| OM zAMti kolhApura mArga,dillI 15 agasta 1985 jijJeza muni
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama aitihAsika cAturmAsa hamAre parama sadbhAgya se udayagiri ke mahAsaMta anazana (saMthArAM) ArAdhaka tapasvI pU0 zrI jagajIvanajI mahArAja kI parama kRpA aura parama dArzanika, netrajyotipradAtA parama zraddhaya pUjya zrI jayaMtIlAlajI mahArAja ko. AjJA-AzIrvAda se unake ziSyaratna vANIbhUSaNaH pUjya zrI girIza candrajI mahArAja evaM sAhityarazmi pUjya zrI jijJeza munijI mahArAja ThANA-2 hamAre nava-nirmita ahiMsA-bhavana ke prAMgaNa meM di0 17-8-84 ko maMgala cAturmAsArtha padhAra kara sukha-zAtA se virAjamAna rhe| jJAna-dhyAna aura tapa-tyAga pU0 munidvaya ke sAnnidhya meM pratidina prAtaH dhyAnayoga kI sAdhanA kA apUrva prayoga kiyA jAtA thaa| pravacana meM zrImad uttarAdhyayana sUtra kI amRtamaya vANI kI zruta-saritA niraMtara pravAhita rhii| janatA ne saMyama-tapakA vividha rUpa se apUrva dharmalAbha uThAyA / parvarAja pardUSaNa-mahotsava kI chatra-chAyA meM tapazcaryA, .saMDa jApa-sAdhanA, tapasviyoM kI zobhA-yAtrA, vividha
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayoM para jIvana preraka pravacanamAlA kA Ayojana, bhinna-bhinna prabhAvanA, tapa-sAdhakoM kA sammAna, sAmUhika pAraNA kA prasaMga yathAkrama bahuta hI saphala rahe / prabodhaka jaina pradarzanI mahAvIra nirvANa mahotsava ke bAda zruta jJAna paMcamI ke upalakSa meM pUjya munidvaya kI preraNA se jaina jJAna pradarzanI kA vizAla Ayojana jaina - jainettara janatA ke lie kiyA gayA jo jJAna prabodhaka, apUrva aura AkarSaka rahA / bAla- zivira abhiyAna cAturmAsa meM prati zani-ravivAra ko bAla-zivira meM baccoM ne dhArmika vidhiyoM kA kriyAtmaka prayoga sIkhA evaM jaina tattvabodha kA rasAsvAdana kiyA / jaina saMskAroM ke abhijJAna se ve susaMskRta bane / aMgrejI zikSaNa prApta karane vAle bacce bhagavAna mahAvIra aura jainadharma kI vizeSatAe~ samajhakara apaneApako jaina volane meM munizrI kA jJAna-dAna gaurava anubhava karane lage / abhiyAna paramopakArI rahA / paMcavarSIya jana-jAgRti abhiyAna saMta dvayane hameM jJAna-dhyAna, tapa tyAga kA apUrva lAbha diyA cAturmAsa samApti para jainasabhA kI ora se sasammAna vidAI lekara vAlIgaMja Adi kalakatte ke aneka sthAnoM
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM pdhaare| logoM ne satsaMga kA suyoga pAkara apane ko dhanya anubhava kiyaa| . uttara bhArata kI vihAra-yAtrA ke pUrva di. 24-11-84 zanivAra ko 27 naM0 poloka sTrITa, jaina sthAnaka meM eka bhavya vidAI samAroha kA Ayojana huaa| jisameM sAdhvIratna viduSI pUjyA zrI prAraNakuvarajI mahAsatIjI ThANA-5 aura jaina samAja ke agragaNya baMdhuoM ke hRdayasparzI bhASaNa hue| kRtajJatA se prAgata jana-samudAya bhAvavihvala thaa| munivaroM kA bihAra, baMgAla aura ur3IsA-pUrva bhArata ke pramukha prAntoM kA paMcavarSIya dharma-jAgatiabhiyAna bahuta ho saphala aura upakAraka rahA / apanI dIkSAbhUmi kalakattA se vidAI lete hue pUjya zrI girIzacaMdrajo mahArAja ne vizAla jana samudAya ko zAsana-bhakti, dharma ke prati AsthA, saMgaThana ke prati samarpaNa ke sAtha sadA jAgRta rahane kA saMdeza diyaa| unhoMne pUrva bhArata ke jaina bhAI-bahinoM ke dharma-prema saMta-bhakti va sadbhAva kI prazaMsA kii| maMgala-vihAra kI bidAI yAtrA di0 25-11-84 ravivAra ko prAtaH 7-30 baje saiMkar3oM nara-nArI-yuvakoM aura baccoM ke sAtha maMgala dhvaniyoM se gujAyamAna vAtAvaraNa meM vihAra karate hue
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya munidvaya 8 ki.mi. dUra dharma-pramI zrI bhUpendra kumAra jaina kI phekTarI e.je. meina eNDa kaM. zAlImAra pdhaare| pUjya gurudeva kA preraNAdAyaka pravacana huaa| dharma snehI yuvakoM ne pUjya munivaroM ke prati paramAdara ke sAtha apanI bhakti puSpAMjaliyAM samarpita kii| pazcAt Agata samudAya-prAya do hajAra bhAIbahanoM ne zrI bI.ke. jaina parivAra kI ora se Atithya grahaNa kiyaa| bhojanoparAnta mAMgalika zravaNa ke pazcAt samAgata bhAI-bahina bhAvAbhibhUta manase apane apane ghara lauTa gye| pUjya gurudeva zrI jayaMtIlAlajI mahArAja ke maMgala AzIrvAda se saralAtmA pUjya muni zrI girIzacaMdrajI mahArAja evaM pUjya zrI jijJeza munijI mahArAja ThAraNA 2 2 ne hamAre prathama cAturmAsa ko aitihAsika aura saphala bnaayaa| paMjAba jaina sabhA pUjya munidvaya ke caraNoM meM savinaya koTi-koTi vaMdana ke sAtha zraddhA-bhakti pragaTa kastI hai| munivaroM kI uttara bhArata-dillI tathA vibhinna uttara bhAratIya nagaroM kI vihAra-yAtrA nirvighna tathA adhikAdhika jana-kalyANakAraka ho, yahI maMgala kAmanA / . vinIta : di. 1-6-85 __ zrI bhUpendra kumAra jaina
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalakattA paMjAba jaina sabhA saMkSipta paricaya bhArata kI svatantratA ke kucha hI samaya pazcAt kucha paMjAbI jaina parivAroM kA vyavasAya hetu kalakattA Agamana huA / kAlAnantara meM ve yahA~ ke nivAsI bana gaye / paMjAba se kalakattA Ane ke bAda eka sAmAjika maMca ke abhAva meM ve loga dhArmika kriyAoM tathA paramparAoM se apane ko vaMcita anubhava karane lage / san 1953 meM pUjya muni pratApamalajI mahArAja tathA pUjya muni zrI hIrAlAlajI mahArAja kA cAturmAsa kalakattA meM huA / unakI preraNA va protsAhana se pragata paMjAbI parivAroM ne mahAvIra jaina sabhA nAmaka eka saMsthA kI sthApanA kI / 1961 meM zrI kailAzacandra jaina ke netRtva meM sabhI paMjAvI jaina bandhunoM ne milakara kalakattA paMjAba jaina sabhA nAmaka saMsthA kA gaThana kiyA va sosAiTIja rajisTrezana ekTa ke antargata ise paMjIkRta karavA liyA / isase samAja ke logoM meM naye utsAha kA saMcAra hugrA aura ve bhI apane nijI bhavana nirmANa kI parikalpanA karane lage / :
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- san 1963 meM kucha kAraNavaza zrI kailAzacandrajI bambaI cale gaye aura jAte samaya kalakattA paMjAba jaina sabhA kA netRtva zrI jagadIzarAya jaina ke kuzala hAthoM meM sauMpa gye| samaya-samaya para kalakattA meM samAgata sabhI pUjya sAdhu vRnda hamAre preraNA srota rhe| inameM pUjya muni zrI jayantIlAlajI ma0 kA vizeSa sthAna hai / san 1975 meM pUjya vijaya munijI mahArAja kA kalakattA meM cAturmAsa huaa| unakI hI balavatI preraNA-protsAhana se hamArI choTo-sI jamAta ne savAlAkha rupaiyA ekatra kara liyaa| isase hamAre mana meM yaha vizvAsa dRr3ha ho gayA ki vinA kisI bAhya sahAyatA ke hama 30 yA 35 paMjAbI parivAra apanA bhavana nirmANa karA skeNge| 30 agasta 1981 ravivAra ko vaha zubha dina upasthita hunaa| hamAre mAnanIya pramukha zrI jagadIzarAyajI jaina ke karakamaloM dvArA bhUmipUjana ke sAtha zilAnyAsa huA / pUjya tapasvI munizrI lAbha canda jI ma0 kI bhI pravala preraNA rhii| zilAnyAsa samAroha meM unakI upasthiti se hamArA saMkalpa aura dRDhatara huaa| tatpazcAt zrI tilakacanda jaina tathA zrI raNajItarAya jaina ke athaka prayAsa se aura zrI bhUpendra kumAra jaina, zrI amRta kumAra jaina tathA zrI baladeva rAma jaina ke pUrNa sahayoga se yaha
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ; bhavana janavarI 1983 meM banakara taiyAra ho gayA 10 pharavarI 1983 ko isa bhavana kA udghATana zrImatI vidyAvatI jaina dharmapatnI zrI jagadIza rAyajI jaina ke karakamaloM dvArA sollAsa sampanna huA aura isakA nAma ahiMsA bhavana rakhA gayA / bhavana nirmANa va udghATana ke pazcAt hamAre mana meM tIvra spRhA thI ki pUjya sAdhu-munirAjoM kI caraNa raja se hamArA yaha nayA bhavana pavitra ho / hamane pUjya munizrI jayantIlAlajI ma0 sAhaba se 1684 kA cAturmAsa hamAre isa navIna bhavana meM karane ke liye vinati kI / X pUjya munizrI ne sAnugraha kRpAkara apane suziSya vANIbhUSaNa pUjya girIzacandrajI ma. tathA sAhityarazmi jijJeza munijI ma. ko cAturmAsa karane kI AjJA pradAna kI / isa bhavana meM prathama cAturmAsa hone se bahuta hI dharmodyota huA / hamAre samasta parivAroM ne bhI pUrA lAbha uThAyA / hameM AzA hai bhaviSya meM bhI hamAre isa grahiMsA bhavana meM vividha dhArmika anuSThAna sampanna hote raheMge tathA pavitra vIra vANI va jayanAda se isakA sabhAgAra gu Mjita hotA rahegA / nivedaka maMtrI. kalakattA paMjAba jaina sabhA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra kI anupama tapaHsAdhanA para eka vihaMgama dRSTi devAdhideva zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ko tapaHsAdhanA anya teIsa tIrthaMkaroM kI apekSA adhika ugna evaM kaThora rhii| yadyapi unakA sAdhanA-kAla bahuta lambA nahIM thA, para isa avadhi meM unheM jitane duHsahanIya pariSaha sahana karane par3e utane unake kisI pUrvavartI tIrthaMkara ne sahana nahIM kiye| bhISaNa upasargoM ke madhya bhI ve meru sadRza avicalitaM va akampita rhe| sAdhanApatha se unheM koI cyut nahIM kara skaa| unake dvArA prAcarita tapaHsAdhanA kI tAlikA nIce dI jA rahI hai : 1 (180 dina kA eka tapa) chaH mAsika tapa pA~ca dina kama chaH mAsika tapa cAturmAsika tapa 1 9 (175 dina kA eka tapa) (120 dina kA eka tapa)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIna mAsika tapa sArdhadvimAsika tapa dvimAsika tapa sArdhadvimAsika tapa mAsika tapa solaha dina kA tapa pAkSika tapa sarvatobhadra pratimA tapa mahAbhadra pratimA tapa aSTama bhakta tapa bhadra pratimA tapa SaSTa bhatta tapa 2 (60 dina kA eka tapa) . 75 dina kA eka tapa 1 ( 60 dina kA eka tapa ) ( 45 dina kA eka tapa ) ( 30 dina kA eka tapa) ( 16 dina kA eka tapa) ( 15 dina kA eka tapa) 2 6 2 12 1 71 10 4 12 12 22.6 ( { ( ( ( 10 dina kA eka tapa ) 4 dina kA eka tapa ) 3 dina kA eka tapa ) 2 dina kA eka tapa ) 2 dina kA eka tapa ) isa prakAra bhagavAna mahAvIra svAmI ne apanI chadmasthAvasthA ke saMyamakAla - 12 varSa cha: mAsa 15 dina kre kula 4515 dinoM meM 4166 dina upavAsa kiye aura 346 dina AhAra grahaNa kiyA thA /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva bhava paryAya / pra. 1 mahAvIra svAmI kauna the ? / u. jainadharma ke 24veM tIrthaMkara the / 2 mahAvIra svAmI kA AvirbhAva kauna se kAlaH meM huA thA ? u. avasarpiNI kAla meM / pra. 3 mahAvIra svAmI kauna se Are meM samutpanna. hue the ? u. cauthe bAre meN| pra. 4 mahAvIra svAmI kA prAdurbhAva kaunase dvIpa meM huA thA ? u. jambudvIpa meN| pra, 5 mahAvIra svAmI kauna khaMDa meM samutpanna hue the ? u. bharata khaMDa meM pra. 6 mahAvIra svAmI ke jIva ne kaunase bhava meM: . samyaktva kI prApti kI thI? u. nayasAra ke prathama bhava meM pra. 7 mahAvIra svAmI ne prathama bhava meM samyakatva kI prApti kaise kI thI?
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. paMca mahAvratadhArI sAdhuoM ko zuddha bhAva se AhAra dAna diyA, sAdhuoM ke upadezAnusAra mokSa mArga kA pAlana karate hue samyaktva kI prApti kI thii| . . .:: pra. 8 mahAvIra svAmI ne prathama bhava meM sAdhuoM ko AhAra dAna kahA~ diyA thA ? jaMgala meN| pra. 6 mahAvIra svAmI apane prathama bhava meM jaMgala meM . . kyoM gaye the ? u. kASTha ( lakar3I ) saMgraha karane ke lie pra. 10 ma. svAmI apane prathama bhava meM kASTha kA kyA karate the? rAjya meM zreSTha lakar3I kI AvazyakatA thii|| jisakI jimmevArI nayasAra ne apane Upara le rakhI thii| pra. 11 nayasAra kauna thA ? / u grAma kA mukhiyA thaa| 'pra. 12 nayasAra kisake rAjya kA grAma pramukha thA ? .. u. zatrumardana rAjA ke rAjya kA / pRthvIpratiSThAna nagara kA mukhiyA thaa| dha
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ + ..13. zatrumardana kahA~ ke rAjA the ?. u. jayaMtI nagara ke pa. 14 ma. svAmI ne kauna se bhava meM nIcaM gotra kA . . vaMdhana kiyA thA ? u. marIci ke tIsare bhava meM / ma. svAmI ne nIca gotra kA baMdhana kaise kiyA _ thA ? ucca kula kA ahaMkAra karane se / pra. 16 marIci kumAra kauna thA ? u. vartamAna avasapiNI kAla meM prathama tIrthaMkara bhagavAn RSabhadeva hue| unake jyeSTha putra bharata prathama cakravartI the| cakravartI bharata ke aneka putroM meM eka viziSTa tejasvI putra thA marIci kumaar| pra. 17 ma. svAmI ko nIca gotra kA baMdhana kitane bhava taka rahA thA ? aMtima bhava tk| pra. 18 ma. svAmI ne kaunase bhava meM tIrthakara nAmakarma upAjita kiyA thA ? nanda rAjA ke 25 veM bhava meM / .
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ # ( 4 ). pra. 16 ma. svAmI ne tIrthaMkara banane kA puNya karma kisa prakAra upAjita kiyA thA ? .. .. u. . bIsa sthAnakAdi tapa kI ArAdhanA dvArA-1.. pra. 20 ma. svAmI ke samyaktva prApti ke bAda kitane bhava the? . . .: u. 26 bhv| . . . . . 21 ma. svAmI ke jIva ne 27 bhavoM meM deva ke kitane bhava kiye the / . : u. 10 bhava / / pra. 22 ma. svAmI ke jIva ne 27 bhavoM meM manuSya ke. . . kitane bhava kiye the ? u. 14 bhava / pra. 23. ma. svAmI ke jIva ne 27 bhavoM meM tiryaMca ke kitane bhava kiye the? . u. .. 1 bhava pra. 24 ma. svAmI ke jIva ne 27 bhavoM meM nArakI ke. kitane bhava kiye the ? u. . . 2 bhava / pra. 25 ma. svAmI 27 bhavoM ke antargata. devayoni ke 10 bhavoM meM kauna-kauna se devaloka meM prAdurbhUta hue the ?
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) 2 re bhava meM prathama saudharma devaloka meM . 4 the 7 veM 6 veM 11 veM 13 veM 15 veM 17 veM sAtaveM mahAzukra 24 veM sAtaveM mahAzukra 23 veM dazaveM prAraNata 'pra. 26. ma. svAmI ne padaviyA~ prApta kI thI ? 27 u. w 99 u. " "} 11 " " " "1 33 paMcama brahma prathama saudharma dvitIya IzAna " 11 11 tRtIya sanatkumAra," caturtha mAhendra paMcama brahma 11 " 17 11 u. 3 padaviyA~ | pra. 27 ma. svAmI ne 17 bhava ke antargata kauna-kauna sI padaviyA~ prApta kI thI ? " bhavoM ke aMtargata kitanI 18 veM bhava meM tripRSTha vAsudeva kI / 23 veM bhAva meM priyamitra 27 veM bhava meM tIrthaMkara mahAvIra kI / cakravartI kI / pra. 28 ma. svAmI ne 27 bhava ke aMtargata brAhmaNa ke kitane bhava kiye the ? 6 bhava /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 pra0 26 "ma. svAmI 27 bhava ke aMtargata kauna-kauna se bhavameM brAhmaNa hue the ? .. / 5 veM bhava meM kauzika .. brAhmaNa 6 8 bhava meM puSyamitra brAhmaNa 8 veM bhava meM agnidyota brAhmaNa 10 veM bhava meM meMagnibhUti brAhmaNa 12 3 bhava meM bhAradvAja brAhmaNa 14 veM bhava meM sthAvara brAhmaNa pra. 30 ma. svAmI ne 27 bhava ke aMtargata kauna-kauna se bhava meM saMyama grahaNa kiyA thA ? 3 re marIci rAjakumAra ke bhava meM / 16 veM vizvabhUti , , 22 veM vimala kumAra rAjA ke , 23 veM priya mitra cakravartI ke , 25 veM naMdana rAjakumAra ke ,, 27 veM vardhamAna rAjakumAra ke , pra. 31 marIci rAjakumAra ne kisake pAsa saMyama grahaNa . kiyA thA ? prathama tIrthaMkara RSabhadeva bhagavAna ko kevala jJAna kI prApti huI aura devoM ne samavasaraNa kI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7 ) racanA kI / isI samavasaraNa meM bhagavAna RSabhadeva ne prathama dezanA dii| marIcikumAra apane pitA ke sAtha prabhu ke darzanArtha - vNdnaarthaaye| prabhu kI dezanA sunakara marIcikumAra ko vairAgya samutpanna huaa| pitA kI anumati lekara prabhu ke caraNoM meM sarvaprathama saMyamaH grahaNa kiyA / pra. 32 16veM bhava meM vizvabhUti rAjakumAra kA janma kahA~ huA thA / rAjagRhI nagara ke rAjA vizvanaMdI ke choTe bhAI vizAkhAbhUti ke yahA~ unakI patnI dhAriNI-rAnI kI kukSi se vizvabhUti kA janma huA / pra. 33 vizvabhUti rAjakumAra ne kisake pAsa saMyama grahaNa kiyA thA ? saMbhUti muni ke pAsa | u. pra. 34 18 veM bhava meM tripRSTha vAvudeva kA janma kahA~ huA thA ? u. u. dakSiNa bharatArddha meM potanapura nagara ke prajApati rAjA ke yahA~ unakI dvitIya paTTarANI mRgAvatI kI kokha se tripRSTha vAsudeva kA janma huA thA /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 ) pra. 35 tripRSTha vAsudeva ne kisake sAtha pANigrahaNa ; kiyA thA ? vaitADhyagiri para dakSiNa dizA meM rathanupura cakravAla nagara meM vidyAdharoM kA rAjA jvalanajaTI rAjya karatA thA / unakI mahArUpavatI aura guNavatI svayaMprabhA nAma kI kanyA ke sAtha pANigraharaNa huA thA / pra. 36 22 veM bhava meM vimala rAjA kA janma kahA~ huA thA ? rathapuraM nagara ke priyamitra rAjA ke yahA~ unakI patnA vimalA rAnI kI kokha se vimala rAjA kA janma huA thA / pra. 37 23 veM bhava meM priyamitra cakravartI kA janma u. u. u. kahA~ huA thA apara videha meM mukA nagarI ke dhanaMjaya rAjA ke yahA~ unakI patnI dhAriNI rAnI kI kokha se priyamitra cakravartI kA janma huA thA / pra. 38 priyamitra cakravartI ne kisake pAsa saMyama grahaNa kiyA thA ? poTilAcArya ke pAsa / uM. ?
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) 'pra. 36 25 veM bhava meM naMdana rAjA kA janma kahA~ huA thA ? u. bharata khaMDa meM chatrA nagarI ke jitazatru rAjA ke yahA~ unakI patnI bhadrA rAnI kI kokha se naMdana rAjA kA janma huA thaa| 40 naMdana rAjA ne kisake pAsa saMyama grahaNa kiyA thA ? u poTilAcArya ke pAsa pra. 41 ma. svAmI kaunase bhava meM tithaMca gati meM gaye the ? u. . 20 veM bhava meN|| 'pra. 42 ma. svAmI ke jIva ne 20 veM bhava meM tiyaMca ...gati meM kisa rUpa meM janma liyA thA ? u. . . siMha ke rUpa meN| pra..43 ma. svAmI 27 bhava ke aMtargata kauna-kauna se ..: bhava meM naraka meM gaye the ? u. . 16 veM bhava meM evaM 21 veM bhava meM / pra..44 ma. svAmI 27 veM bhava ke antargata kaunasI naraka meM gaye the ? 7vIM mAghavatI naraka meN| 4 thI aMjanA naraka meN| 45. ma svAmI kA 26 veM bhava meM deva kA AyuSya kitanA thA? 20 sAgaropama kA / 44. aa
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. 82 // vIM rAtri meM / pra. 14 ma. svAmI ke garbha kA saMharaNa kisa tithi ko huA thA ? u. Azvina kRSNA - 13 | pra. 15 ma. svAmI ke garbha kA saMharaNa kisa nakSatra meM huA thA ? ( 12 ) u. hastottarA ( uttarA phAlgunI ) nakSatra meM / pra. 16 ma svAmI ke garbha kA saMharaNa kisa kAla meM } huA thA ? madhyarAtri meM / u. pra. 17 ma. svAmI ke garbha kA saMharaNa devAnaMdA ko kokha meM se kyoM huA thA ! tIrthaMkara prAyaH kSatrIyakula meM hI janma lete haiM, bAkI karmayoga | u. pra. 18 ma. svAmI kI prathama mAtA devAnaMdA kA garbhakAla kitanA thA ? u. 82 // rAtri | pra. 16 ma. svAmI ke garbha kA saMharaNa kara kisakI kukSi meM rakhA gayA thA ? trizalA mAtA kI / u.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) ma. svAmI ke garbha ko trizalA mAtA kI kukSi meM rakhA gayA taba mAtA ko kitane svapna Aye the ? 14 svapna / u. pra. 21 ma. svAmI kI dvitIya mAtA trizalA ko kaunakauna se svapna Aye the ? pra. 20 (1) zveta hastI, (2) zveta vRSabha, (3) kezarI siMha, (4) lakSmI, (5) puSpamAlA, (6) candra. (7) sUrya, (8) dhvaja, (6) kumbha (10) padmasarovara, (11) kSIra sAgara (12) deva vimAna, (13) ratna rAzi, (14) nighU ma agni / pra. 22 ma. svAmI kI dvitIya mAtA trizalA ko prAye svapna kA phalAdeza kisane batAyA thA ? pati siddhArtha tathA svapna-lakSaraNa pAThakoM ne "" u. u. pra. 23 mAtA trizalA ke svapna kA phalAdeza svapna: pAThakoM ne kyA batAyA thA ? k k krama svapna svapna- phala. 1 zveta hastI - mahAn, valiSTha evaM jagat zreSTha puruSa hogA / 2 zveta vRSabha - moharUpI kIcar3a meM phaMse hue Atmaratha kA uddhAra karane meM samartha hogA /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 puSpamAlA darzanIya, nayanavallabha, sabako priya grAhya hogA / manohara tathA bhavatApa se ( 14 ) 3 kezarI siMha- dhIra, vIra, nirbhaya, samartha 1 4 lakSmI evaM parAkramasampanna hogA tIna loka kI samRddhi kA svAmI hogaa| 6 candra 7 sUrya ajJAna - aMdhakAra kA nAza karane vAlA hogA / kula evaM vaMza kI pratiSThA bar3hAnevAlA yazasvI evaM sabase ucca hogA / aneka guNoM evaM vibhUtiyoM ko dhAraNa karane kI yogyatA se yukta hogA / 10 padma sarovara -- jagat ke pApa-tApa ko zAMta kara zItalatA pradAna karane meM samartha hogA / 8 dhvaja kuMbha tapta jagat ko zItalatA evaM zAnti pradAna karane vAlA hogA /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ( 15 ) 21 kSIra samudra- apAra gaMbhIratA evaM madhu- ratA kA samanvaya karane vAlA hogaa| 12 devavimAna- divya dehayasTi yukta tathA devoM meM bhI pUjanIya hogaa| 13 ratna rAzi--- samasta guNa rUpa ratnoM kA samUha hogaa| 14 nirdhU ma agni-krUratA Adi doSoM se mukta asAdhAraNa tejasvitA se sampanna hogaa| pra. 24 ma. svAmI kI dvitIya mAtA trizalA kA garbha - kAla kitanA thA ? u 6 mAsa 15 dina / pra. 25 ma. svAmI kI prathama mAtA devAnaMdA kA garbha kAla kitanA thA ? u. 2 mAsa 22 / / dina / praH 26 ma. svAmI kI donoM mAtAoM kA milAkara sampUrNa garbhakAla kitanA thA ? u. mAsa 7 / / dina / . 5 . 1
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** ( 16 ) pra. 27 ma. svAmI ne trizalA mAtA kI kukSi meM kyA A C saMkalpa kiyA thA ? u. pra. 28 ma. svAmI ne trizalA mAtA kI kukSi meM aisA saMkalpa kyoM kiyA thA ? u. jaba taka mAtA pitA jIvita raheMge, taba taka unakI A~khoM ke sAmane gRhatyAga kara zramaNa nahIM banU~gA / u. mere kucha kSaraNa ke viyoga kI AzaMkA se hI mA~ kA hRdaya jaba isa prakAra tar3apane lagA, to maiM jaba bar3A hokara pravrajita hoU~gA to mA~ ke mana kI kyA sthiti hogI ? mAtA ko kitanI asahya pIr3A aura kitanA dAruNa saMtApa hogA / mAtRsneha ke umar3ate vega meM mahAvIra ne aisA. saMkalpa kara liyA thA / pra. 26 ma. svAmI mAtRbhakta the vaha kisa prasaMga se jAnA gayA ? eka dina acAnaka garbhastha zizu kA halana calana va spaMdana vanda ho gayA / garbha ko sahasA sthira va nispanda huA dekhakara mAtA trizalA cintitaH ho uThI / tava upayoga rakhakara dekhane se vicAra
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiyA ki garbha meM hI merA halana-calana banda hone se hI mAtA ko apAra duHkha huA to janma ke bAda mere prati kitanA sneha-prema hogA? 30 ma. svAmI ko garbha meM Ate hI kitane jJAna the? tIna / 31 ma. svAmI ko garbha meM kauna-kauna se jJAna the ? (1) mati jJAna (2) zru ta jJAna (3) avadhi jJAna . 32. ma. svAmI pUrva janma se sAtha kitanA zrutajJAna .. lAye the? . 11 aMga-Agama zAstra jitanA / he jIva ! bhagavAna mahAvIra svAmI dvArA nirdezita sarva sukhadAyaka ahiMsAmaya patha ko svIkAra kara / isa mArga dvArA hI tU saMsAra rUpI dukhada aTavI ko pAra kara unnata, akSaya, sukha ke nivAsa mokSa nagara ko pahuMca skegaa| jisane eka bAra isa tathya ko jAna liyA : nA kabhI bhI pramAda meM nahIM giregA!
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ janma paryAya . pra. 1 ma. svAmI kA janma kisa rAjya meM huA thA ? u. videha ( vartamAna bihAra ) / pra. 2 ma. svAmI ke janma deza kI rAjadhAnI kyA thI? u. vaizAlI ( mahAvIrakAlIna ) / "pra. 3 ma. svAmI kA janma kahA~ huA thA ? u. - vaizAlI nagara ke kSatriyakuDa upanagara meM / ... 'pra. 4 ma. svAmI kA janma kisa tithi ko huA thA ? u. caitra zuklA 13 / pra. 5 ma. svAmI kA janma kisa nakSatra meM huA ? u. hastottarA ( uttarA phAlgunI ) / 6 ma. svAmI kI janma rAzi kyA thI ? u kanyA / 'pra. 7 ma. svAmI kA janma kisa samaya huA thA ? u. . madhyarAtri ko| 'pra. 8 ma. svAmI ke janma samaya meM cauthA ArA kitanA .: vAkI thA? . . . . . . . . u. 75 varSa 8 // maas| . . . .
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 4 ( 16 ) pra. 6 ma. svAmI ke janma samaya para prasUti karma karane kauna AyI thIM ? u. 56 dik kumArikAe~ 1 pra..10 ma. svAmI ke janma samaya prasUti karma kisa taraha kiyA gayA ? rAsa racAyA, kadalI ke tIna gRha vanAye / eka meM mardana - lepa kI, dUsare meM snAna kI, tIsare meM zRgAra lepa kI kriyAyeM huii| gAna-vAdana huA / dhana kI vRSTi huii| pra. 11 ma.svAmI ke janma samaya kitane deva upasthitathe? u.. asaMkhyAta deva / pra. 12 ma. svAmI ko janma se kitane atizaya prAptathe? u... caar| pra. 13 ma. svAmI ko janma se kauna-kauna se atizaya prApta the ? (1) nAkhUna na bar3hanA, (2) prasveda na honA, (3) bAla na var3hanA, (4) adRzya nihAra kriyA / pra. 14 ma. svAmI kA janmAbhiSeka karane ke lie deva kahA~ le gaye the ? ------- / .
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) pra. 15 ma. svAmI kA janmAbhiSeka kisa prakAra kiyA gayA ? u. indra ne pA~ca rUpa dhAraNa kara svarNa, raupya, miTTI aura ratnoM ke hajAroM kalazoM dvArA bAla prabhuM kA janmAbhiSeka kiyA thA / pra. 16 ma. svAmI anaMta zakti ke dhAraka the vaha kisa prasaMga se jAnA gayA ? u. sumerU parvata para svarNAdi kalazoM dvArA jala bhara-bhara kara devagaNa vAla prabhu kA jalAbhiSeka kara rahe the / niraMtara jaladhArA pravAha se navajAta zizu ko kaSTa na ho jAya, aisI AzaMkA se devarAja ne saMkucita hokara devatAoM ko rokane kI koziza kii| tIna jJAnadhArI zizu vardhamAna ne devarAja ke mana kI AzaMkA ko jAna liyA / sahaja bAla - lIlA ke rUpa meM unhoMne vA~ye pA~va ke aMgUThe se sumerU parvata ko jarA sA davAyA / sumerU praka~pita ho uThA / isase devarAja indra ko bhAvI tIrthaMkara kI ananta zakti kA ahasAsa ho gayA aura ve niHzaMka vane / -
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 17 ma. svAmI kisa vaMza ke the ? jJAta vaMza ke / u. pra. 18 ma. svAmI kisa gotra ke the ? kAzyapa gotra ke / u. pra. 16 ma. svAmI kisa jAti ke the ? jJAta kSatriya jAti ke / u. ma. svAmI kisa kula ke the ? ikSvAku kula ke 1 u. pra. 21 ma. svAmI kisa garaNa ke the ? manuSya garaNa ke / u. pra. 22 ma. svAmI kisa yoni ke the ? mahiSa yoni ke / u. pra. 23 ma. svAmI kA varNa kaisA thA ? sone jaisA varNa thA | pra. pra. 24 ma. svAmI ke zArIrika zubha cinha kitane the ? 1008 ( eka hajAra ATha ) u. pra. 25 ma. svAmI kI zArIrika zakti kitanI thI ? paM paM paM pra. 20 u. anaMta | pra. 26 ma. svAmI kA utsedha aMgula se dehamAna kitanA thA ? deha (zarIra ) kI U~cAI 7 hAtha thI / u. +
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 27 ma. svAmI kA zrAtma aMgula se dehamAna kitanA thA ? 120 aMgula thA / .. ma. svAmI kA pramANa aMgula se dehamAna kitanA thA ? 21 aMza kA / u. pra. 28 u. pra. 26 ma. svAmI ko kauna sA saMghayaraNa thA ? vajraRSabhanArAca saMghayaNa / u. pra. 30 ma. svAmI kA kauna sA saMsthAna thA ? samacaturastra saMsthAna / u. pra. 31 ma. svAmI kA lAMchana kyA thA ? u. siMha pra. 32 ma. svAmI ke mastaka kI kyA vizeSatA thI ? zikhA sthAna ati unnata thA / u. pra. 33 ma. svAmI ke rudhira (rakta) kA varNa kaisA thA ? zveta ( gAya ke dUdha ke samAna ) / u. pra. 34 ma. svAmI kA vAlyAvasthA kA nAma kyA thA ? u. pra. 35 u. vardhamAna | ma svAmI kA vardhamAna nAma kyoM rakhA gayA thA ? mahAvIra svAmI ke janma se hI vaizAlI nagara meM dravya aura bhAva donoM pakSa se vRddhi huI thI /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ paM kumAra paryAya pra. 1 ma. svAmI ke kitane mAtA pitA the ? do mAtA-pitA / u. Ia 2 ma. svAmI ke prathama mAtA-pitA kA nAma kyA thA ? RSabhadatta devAnaMdA | ma. svAmI ke prathama pitA RSabhadatta kA gotra - kyA thA ? koDAla gotra | ma. svAmI kI prathama mAtA devAnaMdA kA gotra kyA thA ? u. pra. 3 u. praM. 4 : u. pra 5. nIlaMdhara gotra | ma. svAmI ke dvitIya mAtA-pitA kA nAma: kyA thA ? u. siddhArtha rAjA - trizalA rAnI / pra. 6 ma. svAmI ke dvitIya pitA siddhArtha kA gotra kyA thA ? kAzyapa gotra / ma. svAmI kI dvitIya mAtA trizalA kA gotra kyA thA ? u. pra. 7
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ( bama bama bama ( 24 ) . u. vaziSTha gotr| 8 ma. svAmI ke kitane nAma the ? u. tIna / pra 6. ma. svAmI ke kauna-kauna se nAma the ? vardhamAna, mahAvIra, sanmati mukhya tIna nAma the| vIra, ativIra, aMtya kAzyapa gauNa tIna nAma the| Agama aura tripiTaka sAhitya meM nAtaputra yA jJAtaputra evaM vaizAlika ke nAma se bhI saMbodhita kiye gaye hai| pra. 10 ma. svAmI ke kAzyapa gotrIya pitA ke kitane nAma the? u. tIna / pra. 11 ma. svAmI ke kAzyapa gotrIya pitA ke kauna kauna se nAma the ? u. (1) siddhArtha, (2) zreyAMsa, (3) yazasvI / 12 ma. svAmI kI vaziSTha gotrIya mAtA ke kitane nAma the ? u. pA~ca / pra. 13 ma. svAmI kI vaziSTha gotrIya mAtA ke kauna kauna se nAma the ?
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 .) 4' u. (1) trizalA, (2) videhadattA (3) priya kAriNI. (4) videhadinnA. (5) vishaalaa| pra. 14 ma. svAmI kI dvitIya mAtA trizalA kisa gA~va kI thI? u. videha janapatha / pra. 15 ma. svAmI ke kitane bhAI-bahana the ? eka bhAI-eka vahana / pra. 16 ma. svAmI ke bar3e bhAI kA kyA nAma thA ? u. nNdiivrdhn| 17 ma. svAmI kI vahana kA kyA nAma thA ? 'u. sudrshnaa| 18 ma. svAmI ke bhAnaje kA kyA nAma thA ? u. jmaalii| pra. 16 ma. svAmI kI bhAbhI kA kyA nAma thA ? u. jyesstthaa| pra. 20 ma. svAmI kI bhAbhI kA gotra kyA thA ? u. vasiSTha gotra / pra. 21 ma. svAmI ke kitane cAcA the ? u. eka / pra. 22. ma. svAmI ke cAcA kA kyA nAma thA ? u. supArzva /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) pra. 23 ma. svAmI ko kitane mAmA the ? u. ek| pra. 24 ma. svAmI ke mAmA kA kyA nAma thA ?. u. ceTaka raajaa| pra. 25 ma. svAmI kI mAmI kA kyA nAma thA ? u. subhadrA / pra. 26 ma. svAmI ke mAmA ko kitane putra the ? u. daza / pra. 27 ma. svAmI ke mAmA ke jyeSTha putra kA kyA nAma . thA? u. siMha bhdr| pra. 28 ma. svAmI ke mAmA ko kitanI putriyA~ thI ?' : u. sAta / pra. 26 ma. svAmI ke mAmI kI putriyoM ke vivAha kahA~ :: kahA~ hue the ? (1) celanA kA vivAha magadha nareza bimbisAra (zreNika ) ke sAtha huaa| (2) zivA kA vivAha avantipati caMDapradyota ke sAtha hayA /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) (3) mRgAvatI kA vivAha kauzAmbI nareza zatAnIka ke sAtha huA / ( 4 ) padmAvatI kA vivAha caMpApati dadhivAhana ke sAtha huA / (5) prabhAvatI kA vivAha siMdhu - sauvIra deza ke rAjA udAyana ke sAtha huA / pra. 30 ma. svAmI vAlya vaya meM kauna sI krIr3A karate the ? 3. pra. 31 -a ATha / pra. 32 ma. svAmI grAmalakI krIr3A kahA~ karate the ? ke nIce / vRkSa AmalakI krIr3A | ma. svAmI taba kitane varSa ke the ? u. udyAna meM pra. 33 ma. svAmI kI parIkSA kisane lI thI ? u. IrSAlu deva ne / pra. 34 ma. svAmI kI parIkSA kyoM lI thI ? u. devasabhA meM zandra ne vardhamAna kumAra kI anupama zakti va dhairya, sAhasa aura nirbhayatA kI prazaMsA karate hue kahA "bAlaka hote hue bhI mahAn parAkramI vardhamAna ko zaktizAlI deva bhI nahIM
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 30 ) u. vardhamAna ne avadhijJAna se dekhA ki yaha kyA hai ? tava mAlU mahuA ki yaha to hameM DarAne ke lie Aye hue deva kI devamAyA hai / unhoMne jarA bhI ghavarAhaTa kiye vinA deva ko vodha / dene ke lie vajra jaisA kaThora mukke kA prahAra deva ke kaMdhe para kiyaa| deva asahya pIr3A se pIr3ita ho uThA / usakA saMzaya dUra ho gyaa| a. 43 IrSyAlu deva kA saMzaya dUra hone para usane kyA kiyA ? u. devendra kA kathana yathArtha jJAta hone para usane mUla svarUpa pragaTa kiyaa| vAla vardhamAna ke caraNoM meM jhuka gayA aura kSamA maaNgii| unakI prazaMsA karate hue kahA-"kumAra ! tuma mahAn valazAlI ho, tumhArI nirbhIkatA prazaMsanIya hai, maiM AyA thA tumhAre sAhasa kI parIkSA lene ka vanakara aura ava jA rahA hU~ prazaMsaka vnkr|" hch pra. 44 bAla vardhamAna kA nAma mahAvIra kyoM rakhA gayA?
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ indra, dvArA kI gaI.bAla vardhamAna kI prazaMsA se asahamata hokara IrSyAlu deva ne parIkSA lI thii| parIkSA dvArA usakA saMzaya dUra hone se| . pra. 45 bAla vardhamAna kA nAma mahAvIra kahA~ rakhA gayA thA ? u. indra kI sabhA meM / 'pre. 46. bAlaka vardhamAna kA nAma mahAvIra kisane rakhA thA ? u. zakendra devarAja ne| __ na. 47 bAlaka vardhamAna kA nAma mahAvIra kisakI . upasthiti meM rakhA thA ? asaMkhya devoM kI upasthiti meM / pra. 48 bAlaka vardhamAna kA nAma mahAvIra kyoM rakhA gayA ? vardhamAna kumAra ke anupama bala ko dekhakara / bhaviSya meM bhI ye sva Atma zakti se dArUraNa duHkhoM ko sahana kreNge| upasargoM kI paravAha na karate hue apanA dhyeya prApta kreNge| vAlyavaya / meM bhI aisI niDaratA aura dRr3hatA dekhakara guNa niSpanna 'mahAvIra" aisA nAma rakhA gyaa| a
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32 ) pra. 46 ma. svAmI kI patnI kA kyA nAma thA ? u. yazodA / ma. svAmI kI patnI kA gotra kyA thA ? kauDinya gotra | pra. 51 ma. svAmI ke kitane putra-putriyA~ thIM ? putra na thA / eka putrI thA / u. 5 maM pra. 50 u. pra. 52 ma. svAmI kI putrI ke kitane nAma the ? tIna / u. pra. 53 ma. svAmI kI putrI ke kona-kauna se nAma the ? (1) priya darzanA, (2) anvadyA, (3) jyeSThA / u. pra. 54 ma. svAmI ke jAmAtA (dAmAda) kA nAma kyA thA ? u. jamAlI 1 pra. 55 ma. svAmI ke jAmAtA kauna the ? u. ma. svAmI kI vahina sudarzanA kA putra yAnI mahAvIra svAmI kA bhAnajA / pra. 56 ma. svAmI ke kitane dohitra - dohitrI the ? / dohitra na thA / eka dohitrI thI / . u. pra. 57 ma. svAmI kI dohitrI ke kitane nAma the ? do 1
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra.,58 ma. svAmI kI dohitrI ke kauna-kauna se. . nAma the ? u. . (1 / zeSavatI (2) yshsvtii| pra. 56. ma. svAmI kI dohitrI kA gautra kyA thA ? u. kauzika gotra / / - pra. 60 ma. svAmI ke zvasura kA nAma kyA thA ? u. samaravIra raajaa| pra. 61 ma. svAmI ke sAsa kA nAma kyA thA ? u. dhAriNI raanii| pra. 62 ma. svAmI ke zvasura kahA~ ke rAjA the? u. sAketapUra ke ( ayodhyA nagara ) / 'pra. 63 ma. svAmI ke prathama mAtA-pitA ne kisase dIkSA lI thI ? u. ma. svAmI se / pra. 64 ma. svAmI ke prathama mAtA-pitA ne kAla-dharma : kava prApta kiyA thA ? u. mahAvIra svAmI kI upasthiti meM / pra. 65. ma. svAmI ke prathama mAtA pitA kAla dharma : prApta kara kahA~ gaye? . mokSa meN| aa
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. 34 ) pra. 66 ma. svAmI ke dvitIya mAtA-pitA kisake anuyAyI the? u. pArzvanAtha bhagavAna ke parama anuyAyI the| pra. 67 ma. svAmI ke dvitIya mAtA-pitA kA svargavAsa kaba huA thA ? u. jaba mahAvIra svAmI 28 varSa ke the| . 68 ma. svAmI ke dvitIya mAtA-pitA kAla dharma prApta kara kahA~ gaye the? u. devaloka meN| pra. 66 ma. svAmI ke prathama pitA RSabhadatta kA AyuSya kitanA thA ? 'u. 100 varSa kaa| pra. 70 ma. svAmI kI prathama mAtA devAnaMdA kA AyuSya kitanA thA ? u. 105 varSa kaa| 71 ma. svAmI ke dvitIya pitA siddhArtha rAjA kA AyuSya kitanA thA ? u. 87 varSa kaa| :pra. 72. ma. svAmI kI dvitIya mAtA trizalA rAnI kA kA AyuSya kitanA thA ?.... . 85 varSa kaa| saba a
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 35 ) ___ 'pra. 73 ma. svAmI ke cAcA supArzva kA AyuSya kitanA thA ? - u. 60 varSa kaa| 74 ma. svAmI ke bar3e bhAI naMdIvardhana kA AyuSye kitanA thA ? u. 18 varSa kaa| 'pra, 75 ma. svAmI kI bahana sudarzanA kA AyuSya kitanA thA ? uH 85 varSa kaa|| pra. 76 ma. svAmI kI patnI yazodA kA AyuSya kitanA thA ? u. 10 varSa kA / pra. 77 ma. svAmI kI putrI priyadarzanA kA AyuSya kitanA thA ? ___ u. 85 varSa kA / ad
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhatyAga dIkSA paryAya pra. 1 ma. svAmI ne dIkSA lene ke lie kisake pAsa se AjJA mAMgI thI ? u. pra. u. pra. 3 ma. svAmI ko unake bar3e bhAI ne dIkSA lete. hue kitane varSa rokA thA ? u. pra. bar3e bhAI naMdIvardhana se / 2 ma. svAmI ko unake bhAI ne dIkSA lene ke lie kyoM rokA thA ? mAtA-pitA ke viyoga kI vedanA ke gahare ghAvoM ko bharane ke lie / u. pra. 4 unhoMne rAjya nahIM kiyA / 5 ma. svAmI ne kisa avasthA meM gRha kA tyAga kiyA thA ? pUrNa yauvanAvasthA meM | u. pra. 6 ma. svAmI ne dIkSA ke pUrva koI tapa kiyA thA? koI nahIM / u. do varSa saMsAra meM roka diyA / ma. svAmI ne kitane varSa rAjya kiyA thA ?
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 37 ) 'pra. 7 ma. svAmI ne dIkSA ke pUrva kisakI ArAdhanA kI thI? u. kisI kI nhiiN| pra 8 ma. svAmI ko "ava dIkSA grahaNa kIjiye" aisA kinhoMne Akara kahA thA ? u. nava lokAMtika devoM ne| pra. 6 ma. svAmI ne dIkSA ke pUrva kitane samaya taka dAna diyA thA ? 'u.. eka varSa taka / 'pra. 10 ma svAmI pratidina kitanA dAna karate the ? 'u. 1 karoDa 8 lAkha mudrAoM kaa| 'pra. 11 ma. svAmI pratidina kisakA dAna karate the ? u. suvarNa mudrAoM kaa| * 12 . ma. svAmI pratidina kaba dAna karate the? u. sUryodaya ke eka prahara pUrva ( tIna ghaMTe ) pra. 13 ma. svAmI ne eka varSa taka dAna kyoM diyA thA? u. dAna gRhastha dharma kA prathama kartavya hai| aisA jagat ko samajhAne ke lie unhoMne dAna diyA . thaa| tabase dIkSA ke pUrva varasIdAna kI paraMparA cala rahI hai|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) pra. 14 ma. svAmI ne eka varSa ke aMtargata kitanA dAna kiyA thA ? u. 388 karor3a aura 80 lAkha svarNa mudrAoM kA / pra. 15 ma. svAmI kI dIkSA ke samaya zivikA ( pAlakhI) kisane taiyAra kI thI ? u. za endra devarAja ne / pra. 16 ma. svAmI kI zivikA indra ne kaise banAI thI ? vaikriya zakti dvArA / u. pra. 17 ma. svAmI kI abhiniSkramaraNa zivikA kA nAma kyA thA ? caMdraprabhA / cu u. pra. 18 ma. svAmI kI zivikA kisane uThAI thI ? manuSyAM evaM indrAdi devoM ne / 9 u. pra. 16 ma svAmI kI zivikA indroM ne kaise uThAI thI ? u. surendra ne pUrva dizA kI ora se, asurendroM ne dakSiNa dizA kI ora se, nAgakumAra indroM ne pazcima dizA kI ora se evaM suparaNaM kumArendroM ne uttara dizA kI 1 ora se 1
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) pra. 20 ma. svAmI ne kauna se nagara meM dIkSAlI thI?' vaizAlI nagara meM / u. pra. 21 ma. svAmI ne kauna se vana meM dIkSA lI thI ? jJAtakhaMDa vana meM / u. pra. 22 ma. svAmI ne kisa vRkSa ke nIce dIkSA lI thI ?' azoka ke nIce / vRkSa u.. pra. 23 ma. svAmI ne kitanI umra meM dIkSA lI thI ? tIsa varSa kI umra meM / u. pra. 24 ma. svAmI ne kauna sI miti ko dIkSA lI thI?' kArtika kRSNA dazamI / u. pra. 25 ma. svAmI ne kauna se nakSatra meM dIkSA lI thI ?hastottarA ( uttarA phAlgunI ) nakSatra meM / u. pra. 26 ma. svAmI ne kauna se prahara meM dIkSA lI thI ? dina ke caturtha prahara meM ( dopahara ke tIna baje. ke karIba | pra. 27 ma. svAmI kI dIkSA rAzi kyA thI ? u. kanyA / u. 9 pra. 25 ma. svAmI ne kisake sAtha dIkSA lI thI ? do
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aani- S AMACHAR ( 40 / di pra. 26 . ma. svAmI ne kisake pAsa se dIkSAgrahaNa kI thI? svayaM / 'pra. 30 ma. svAmI ke dIkSA ke samaya pahane hue alaMkAra kisane grahaNa kiye ? vaizravaNa deva ne| 'pra. 31 ma. svAmI ke dIkSA ke samaya pahane hue alaMkAra grahaNa kara kisameM rakhe the ? u. ha~sa ke paMkha ka samAna zveta vastra meN| 'pra. 32 ma. svAmI ke pahane hue alaMkAra kaise the ? .. u. ve manuSya kRta nahIM the; devakRta the| 'pra. 33 ma. svAmI ke vastra kisane grahaNa kiye ? .. zakendra mahArAja ne / 'pra. 34 ma. svAmI ke vastra kisameM rakhe gaye ? vajramaya ratna thAla meN| 'pra. 35 ma.svAmI ke dIkSA ke samaya keza loca kisane kiyA thA? svayaM / pra. 36 ma. svAmI ne dIkSA ke samaya kaise keza loca kiyA thA? ca msstise|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pra. 37 ma svAmI ke keza kisameM rakhe gaye ? u. devaduSya alaukika vastra meM / 'pra. 38 ma. svAmI ke keza ko kisane grahaNa kiyA ? u. indra mahArAja ne / pra.. 36 ma. svAmI ke keza ko kahA~ vijita kiyA . .. gayA ? u. kSIra samudra meN| pra. 40 ma svAmI ke guru vauna the ? u. tIrthakara ke koI guru nahIM hote / ad. pra. 41 ma svAmI ne dIkSA ke samaya kitane cAritra aMgIkAra kiye the ? u. ek| pra. 42 ma. svAmI ne dIkSA ka samaya kauna-sA cAritra aMgIkAra kiyA thA ? u. sAmAyika cAritra / pra. 43 sAmAyika cAritra kahA~ taka kA thA ? u. jAvajjIva-jIvana paryata / pra. 44 . sAmAyika cAritra kitane koTi kA thA ? 3. nava koTi kA /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) pra. 45 navakoTi kise kahate haiM ? tIna karaNa aura tIna yoga u. u. pra. 46 ma. svAmI ne dIkSA lI taba kisako vaMdanA kI thI ? anaMta siddha bhagavaMtoM kI / ma. svAmI dIkSA ke samaya kauna-sA pATha bole: the ? pATha bolakara nava koTi se karemi bhante ! pratyAkhyAna karake sAmAyika cAritra aMgIkAra: kiyA thA / ma. svAmI ne dIkSA ke samaya kitane vrataM aMgI -- kAra kiye the ? pra. 47 u. tIna kararaNa-na karemi, na kAravemi, karaMtaMpi na samaNujAragAmi / pra. 45 tIna yoga-maraNasA, vacasA kAyasA / , (1) mana se karanA nahIM (2) mana se karAnA nahIM (3) mana se karane ko bhalA jAnanA nahIM (4) vacana se karanA nahIM (5) vacana se karAnA nahIM (6) vacana se karane ko bhalA jAnanA nahIM (7) kAyA se karanA nahIM (8) kAyA se karAnA nahIM ( 2 ) kAyA se karane ko bhalA jAnanA nahIM /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. paMca mahAvrata / pra. 46 ma. svAmI ne dIkSA ke samaya kauna-kauna se vrata aMgIkAra kiye the ? u. (1) ahiMsA, (2) satya, (4) brahmacarya, (5) aparigraha | ma. svAmI ne dIkSA lI tava vastra kisane pradAna kiyA thA ? u. zakrendra mahArAja ne / pra. 51 ma. svAmI ne dIkSA lI taba kaisA vastra diyA thA ? pra. 50 ( 43 ) u. (3) acaurya, u. devaduSya vastra / pra. 52 ma. svAmI ke deha para indra ne vaha vastra kahA~ rakhA thA ? bAyeM kaMdhe para / u. pra. 53 ma. svAmI ke pAsa vaha vastra kahA~ taka rahA thA ? eka varSa aura eka mAsa taka / pra. 54 ma. svAmI kisake zAsana kAla meM hue the ? 23 veM tIrthaMkara zrI pArzvanAtha svAmI ke / u. pra. 55 ma. svAmI ko cAritra aMgIkAra karane ke bAda kauna-sA jJAna pragaTa huA thA ? mana:paryaya jJAna | u.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) pra. 56 ma. svAmI ne dIkSA ke samaya kauna-sA tapa. kiyA thA ? 'chaTutapa ( do upvaas)| pra. 57 ma. svAmI ne dIkSA ke bAda prathama pAranA kahA~ kiyA thA ? u. kollAka sanniveza meM / pra. 58 ma. svAmI ne dIkSA ke bAda prathama pAranA kisake yahA~ kiyA thA ? u. bahUla brAhmaNa ke ghara / 'pra. 56 ma. svAmI ne dIkSA ke bAda prathama pAranA kava kiyA thA? u. dIkSA ke dUsare dina / pra. 60 ma. svAmI ne dIkSA ke bAda prathama pAranA kisase kiyA thA? 3. khIra se| pra. 61 ma. svAmI ne abhigraha kaba kiyA thA ? sAmayika cAritra lene ke bAda / pra. 62 ma. svAmI ne kisakI upasthiti meM abhigraha kiyA thA ? u. kisI kI upasthiti me nahIM kiyA thA / 4d
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 45 ) pra. 63 maH svAmI ne kyA abhigraha kiyA thA ? u. bAraha varSa taka kAyotsarga karake dehAdhyAsa chor3ane meM prayatnazIla rhuuNgaa| mere abhigraha ke aMtargata yadi koI deva manuSya aura tiyaMca saMbaMdhita upasarga AyeMge to maiM unheM samyak prakAra se sahana karU~gA / upasarga denevAloM ko maiM kSamA pradAna karU~gA / merA zrAtmika roga miTAne ke lie upasarga kI titikSA karU~gA / maiM nizcaya meM dRr3ha rahU~gA / maiM kisI bhI prakAra kI sahAyatA kI kisI se apekSA nahIM rakhU~gA / pra. 64 ma. svAmI ne dIkSA ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? kumAragrAma kI ora / u. pra. 65 ma. svAmI ne dIkSA ke bAda kaba vihAra kiyA thA ? dina kI aMtima do ghar3I zeSa rahane para / u. pra. 66 ma. svAmI kumAra grAma meM kahA~ rUke the ? u. kumAra grAma ke najadIka eka vRkSa ke nIce bAraha prahara kA kAyotsarga karake sthira khar3e rahe /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 46 ) pra. 67 ma. svAmI ke pAsa dAna kI yAcanA karane kauna gayA thA ? soma brAhmaNa / u. * pra. 68 ma. svAmI ke pAsa dAna kI yAcanA karane kyoM gayA thA ? 3. ma. svAmI dIkSA ke pUrva varSIdAna dvArA lAkhoM manuSyoM kI daridratA dUra kara rahe the, taba soma brAhmaNa dhana prApti ke lie paradeza gayA huA thA, lekina vaha vahA~ se dhana prApta kiye binA vApasa A gayA / yaha dekhakara garIbI se kaSTa pAkara usakI patnI ne upAlaMbha dete hue kahA ki "Apa kaise abhAge haiM ! jaba vardhamAna kumAra ne svarNa kI varSA kI taba Apa paradeza cale gaye aura paradeza se Aye vaha bhI khAlI hAtha / ava khAyeMge kyA ? abhI bhI jaMgama kalpa vRkSa ke samAna vardhamAna kumAra ke pAsa jAno / ve vahuta hI dayAlu aura dAnavora hai, prArthanA karoge to ve avazya dAridrya dUra kreNge| pra. 6ema. svAmI ke pAsa jAkara brAhmaNa ne kaise T ... ::: yAcanA kI thI ?...... W
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 47 ) soma brAhmaNa ne dIna mukha se vinati karate hue kahA, "Apa upakArI haiM, dayAlu haiM, sabakA dAridraya Apane dUra kiyaa| maiM abhAgA hI raha gayA, he kRpAnidhi ! merA uddhAra kro|" pra. 70 ma. svAmI ne brAhmaNa kI yAcanA sunakara kyA kiyA thA ? u. apane kaMdhe para rakhe hue devaduNya vastra meM se AdhA bhAga cIrakara de diyaa| pra. 71 brAhmaNa ne devaduSya vastra kA kyA kiyA ? devaduSya vastra ko ThIka karAne ke lie brAhmaNa eka raphphUgara ne pAsa gayA to usane pUchA"yaha amUlya devaduSyA tujhe kahA~ se milA?" brAhmaNa ne sahI bAta btaaii| raphUgara ne kahA'isakA AdhA bhAga aura le Ayo to saMpUrNa vastra ko jor3akara pUrNa zAla taiyAra kara huuN| pra. 72 raphUgara kI bAta sunakara brAhmaNa ne kyA kiyA ? u. . vastra kA lobhI brAhmaNa phira bhagavAna mahAvIra ke pIche daudd'aa| isa bAra use mAMgane kI himmata nahIM huI, kintu vAravAra vaha mahAvIra
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 ) ke pIche ghUmatA rhaa| eka dina vaha vastra bhagavAna mahAvIra ke kandhe se nIce gira pdd'aa| bhagavAna ne pIche mur3akara bhI nahIM dekhA, tava brAhmaNa vaha dastra uThAkara le AyA aura mahArAja naMdIvarddhana ko usane lAkha svarNa mudrAoM meM beca diyaa| pra. 73 ma. svAmI ne dIkSA ke bAda dezanA kaba dI thI? u. bhagavAna mahAvIra ne dIkSA ke bAda ghora sAdhanA kI, isalie dezanA nahIM dii| pra. 74 ma. svAmI ko dIkSA ke bAda upasarga Aye the? u. haaN| pra. 75 ma. svAmI ko dIkSA ke bAda kitane upasarga; Aye the? u. bahuta se upasarga Aye the / pra. 76 ma. svAmI ko dIkSA ke bAda upasarga kahA~ takaH Aye the? u. kevala jJAna prApta nahIM hayA-tavataka / pra. 77 ma. svAmI ko dIkSA ke vAda kisa kisa ke upasarga Aye the? deva, manuSya aura tiyaMca ke| ..
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 46 ) / 'pra. 78 ma. svAmI ko dIkSA ke bAda sabase pahale kisakA. upasarga AyA thA ? u... gvAlA kaa| praH 76 ma. svAmI ko dIkSA ke bAda prathama upasarga kahA~ AyA thA ? u. kumAra grAma ke najadIka / pra. 80 ma. svAmI ko dIkSA ke bAda prathama upasarga: kaba AyA thA? u. dhyAnAvasthA meM / pra. 81 ma. svAmI ko dIkSA ke bAda prathama upasarga kaise AyA thA ? prabhu dhyAna meM sthira khar3e the| eka dina gvAlA baila lekara udhara aayaa| dina bhara khetoM meM kAma karane se vaha bahuta thakA thaa| use gA~va meM gAya duhane ke liye jAnA thaa| baila ko kahAM chor3e ? vRkSa ke nIce dhyAnastha prabhu vIra dikhAI diye| usane mahAvIra se pukArate hue kahA"vAvA' ! vailoM ko jarA dekhanA, maiM abhI A rahA huuN|" __ kArya nivRtta hokara gvAlA lauttaa| dekhA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) jJAna prApta kareM / sAdhanA to svayaM ke bala vIrya evaM puruSArtha ke sahAre hI hotI hai aura sva- bala para calane vAlA sAdhaka hI kevala jJAna evaM nirvAraNa- siddha ko prApta kara sakatA hai / " u. pra. 85 ma. svAmI ne prathama cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? morAka sannivezAntargata duIjjanaka nAmaka tApaso ke Azrama meM aura asthika grAma meM / pra. 86 ma. svAmI ko prathama cAturmAsa meM kisake upasarga Aye the ? gAyoM kA aura zUlapANI yakSa kA / ma. svAmI ko prathama cAturmAsa meM upasarga kaise AyA thA ? u. pra. 87 u, 4 usa pradeza meM dUra-dUra taka grakAla kI chAyA maMDarAI huI thI / varSA na hone ke kAraNa kahIM ghAsa-phUsa bhI nahIM dikhAI detA thA / Azrama meM tRNa kI jhoMpar3iyAM banI huI thii| prabhu mahAvIra ko bhI eka aisI jhoMpar3I rahane ke lie dI thI / bhUkhe-pyAse pazu zrAzrama kI jhoMpar3iyoM kI ghAsa ukhAr3akara nigalane lage / AzramavAsI tApasa daNDa' lekara idhara-udhara ghUmate aura apanI
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) A 'jhopar3I kI rakSA karate the| usa Azrama meM mahAvIra hI eka aise sAdhaka the jo satata dhyAna meM lIna hokara khar3e rahate, unheM apanI deha rakSA kA bhI koI dhyAna nahIM thA, taba jhoMpar3I kI rakSA kaise karate ? tApasa mahAvIra ko saMketa kara kahate-"gAyeM jhopar3I ko khA rahI haiM, Apa kisa dhyAna meM lIna haiM ?" isa prakAra upasarga AyA thaa| a. 88 ma. svAmI ne prathama cAlu cAturmAsa meM kyoM vihAra kiyA thA ? mahAvIra ne tApaso ke kahane para kabhI dhyAna nahIM diyaa| taba ve Azrama ke kulapati ke 'pAsa zikAyata lekara pahuMce-"Apane kisako Azrama meM ThaharA diyA hai ? hamaloga gAyoM ko 'bhagAte dinabhara parezAna hote haiM aura vaha kabhI apanI jhoMpar3I kI rakSA ke lie eka hAMka bhI nahIM mAratA. isa tapasvI kI lAparavAhI ke kAraNa gAyoM kA jhuNDa bAra-bAra udhara ghusa jAtA hai aura Azrama kI jhoMpar3iyoM para TUTa par3atA hai, hamArI nAka meM dama A gaI hai, usakI jhopar3I vacAte bacAte / "
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 54 ) eka dina kulapati svayaM mahAvIra ke nikaTa prAyA aura kahA - " kumAra ! yaha kyA ? eka pakSI bhI apane ghoMsale ke lie jI jAna lagA detA hai, tuma kSatriyeputra hokara bhI apane grAzraya sthAna kI rakSA nahIM kara sakate ?" u. zrAzramavAsiyoM kI vRtti praura kulapati ke kathana ne mahAvIra ke mana ko jhakajhora DAlA / jisane deha kA mAMsa aura khUna cUsate bhramara Adi kITa-pataMgoM ko bhI nahIM ur3AyA; use jhopar3I kI rakSA kA upadeza kitanA hAsyAspada thA / mahAvIra ko lagA unakI upasthiti zrAzramavAsiyoM kI graprIti kA kAraNa vana rahI hai / savakA prema-kSema cAhanevAle mahAvIra ne vahA~ rahanA iSTa nahIM smjhaa| varSAkAla ke pandraha dina bIta jAne para mahAvIra vahA~ se prasthAna kara kahIM anyatra cala diye / pra. 86 ma. svAmI cAturmAsa meM vihAra kara kahA~ padhAre the ? asthika grAma meM /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 55 ) pra. 60 ma. svAmI ne kitane saMkalpa kiye the? u. AzramavAsiyoM kI vRttiyoM se zramaNa mahAvIra ko jo kaTu anubhava hue, unheM dhyAna meM rakhakara unhoMne bhaviSya ke lie pA~ca pratijJAyeM kI thii| pra. 61 ma. svAmI ne kauna-kauna se saMkalpa kiye the ? ___u. (1) bhaviSya meM aprItikAraka sthAna meM nahIM. rhuuNgaa| (2) dhyAna meM satata lIna rhuuNgaa| (3) gRhastha kA vinaya nahIM kruuNgaa| (4) hAtha meM grahaNa karake bhojana karU~gA / (5) sadA mauna rhuuNgaa| pra. 62 ma. svAmI ne asthika grAma meM kahA~ sthiratA kI thI? asthika grAma ke bAhara eka TekarI para zUla-. pANi yakSa ke mandira meM / pra. 63 ma. svAmI ko zUlapANI yakSa ke prathama rAtri ko kaise upasarga pAye the| hAthI, pizAca yamarAja. zepanAga Adi prANAntaka upasarga Aye the|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) pra. 64 ma. svAmI ko yaha upasarga kyoM Aye the ? zUlapANI yakSa ke krodhAveza ke kAraNa Aye the / pra. 65 zUlapANI yakSa kauna thA ? 3. u. asthika grAma kI ora eka dhanadeva nAmaka sArtha pA~ca sau bailagAr3iyA~ lekara A rahA thA / grAma ke nikaTa vegavatI nAma kI eka nadI bahatI thI / garmI ke dinoM meM pAnI sukha jAtA aura gaharA kIcar3a ho jAtA thA / nadI pAra karate vakta gAr3iyA~ kIcar3a meM phaMsa gaI, baila unheM khIMca nahIM sake / taba sArtha ne vailoM ko khola diyA / usake pAsa eka bar3A hI balavAna, puSTa skandhoM vAlA, sapheda hAthI jaisAbaila thaa| usa eka hI baila ne dhIre-dhIre pA~ca sau gAr3iyoM ko khIMcakara kinAre lagA diyA / isa atyadhika zrama ke kAraNa baila kA dama TUTa gayA, usake mu~ha se rakta vahane lagA, aura vaha bhUmi para gira pdd'aa| aneka prayatna karane para bhI vaila phira se khar3A nahIM ho sakA / tava vyApArI ne gA~va ke logoM ko bulAyA aura vahA~ adhika rUkane meM apanI asamarthatA batAkara vaila kI sevA karane ke lie eka bar3I dhana rAzi yahA~ de gayA /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ) vaM gA~va ke logoM ne vyApArI se 'baila kI sevA ke lie dhana to le liyA, para becAre baila kI kabhI kisI ne saMbhAla nahIM kii| sArA dhana hajama kara gye| udhara bhUkhe-pyAse saMtapta baila ne eka dina dama tor3a diyaa| vahI baila marakara zUlapANi yakSa bnaa| 'pra. 66 zUlapANi yakSa ne utpanna hote hI kyA kiyA thA ? utpanna hote hI pUrva bhava kA vaira yAda AyA / usane dAMta pIsakara kahA-"paise ke premI vizvAsaghAtI! ava dekha lo isakA kara aNjaam|" mere sArthapati se merI dekhabhAla ke lie paise to le liye, lekina tumalogoM ne mujhe khAnA pInA taka nahIM diyaa| na merI kisI taraha saMbhAla kii| acchA ! aba bhogo usa vaira kA dArUNa vipAka / pra. 67 asthika grAma aisA nAma kyoM rakhA gayA thA ? gA~va ke logoM dvArA kI gaI apanI durdazA ko dekhakara zUlapANi yakSa krodhita ho gyaa| ke dArUNa vipAka se mahAkAla . .
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 58 ) pdd'aa| usane ghara-ghara meM roga, pIr3A, trAsa evaM bhaya kA AtaMka phailA diyaa| saikar3oM mAnavI mRtyu ke mukha meM jAne lge| bajAroM meM jahA~ dekho har3iyoM kA Dhera par3A thaa| hajAroM tara kaMkAla par3e sar3ate the| jina para giddha maMDarAyA karate the| kauna kisako uThAye ? kauna kisako jalAye ? zaboM kI durgadha se sArA grAma trAhItrAhI ho gyaa| isI kAraNa se grAma logoM ne inakA nAma asthika grAma rakhA thaa| pra. 68 grAma logoM ne zUlapANi yakSa ke upadrava se. vacane ke lie kyA kiyA thA ? grAma logoM ne aneka deva-yakSa-asura-gaMdharva Adi kI pUjA kI; magara gA~va kA AtaMka nahIM miTA / ghabarAkara loga gA~va chor3akara cale gye| tava bhI yakSa ne piNDa nahIM chodd'aa| loga punaH grAma meM lauTakara Aye aura nagara devatA ko bali dekara sabane kSamA maaNgii| 'hamArA aparAdha kSamA kariye ! hama ApakI zaraNa meM haiM, jo kucha bhI hamArI bhUla huI hai, use prakaTa kiijiye|"
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) pra. 66 grAma logoM kI prArthanA sunakara zUlapANi ne kyA kahA thA ? zUlapANi yakSa ne apanA pUrva - paricaya dekara, apane sAtha kiye gaye durvyavahAra kI bAta kahI / yakSa ne kahA- Apa merA eka mandira banAo / usameM merI pratimA banAkara rakho / dina bhara koI bhI vyakti usameM Akara pUjA bhakti kara sakatA hai| rAta meM jo praveza karegA vaha mRtyu ke mukha meM jAyegA / u. 1. 100 zUlapANi yakSa kI bAta sunakara grAmavAsiyoM ne kyA kiyA thA ? u. yakSa ke kahe anusAra haDDiyoM ke Dhera para usakA eka caitya banAyA gyaa| usameM unakI pratimA banAkara rakhI / grAmavAsI janatA usa caitya meM pratidina isakI pUjA karate the / pra. 101 grAmavAsiyoM ko zUlapANi yakSa ke abhizApa se kava mukti milI thI ? prabhu mahAvIra ne grAmavAsiyoM se yakSa ke caitya meM Thaharane ke liye anumati maaNgii| grAmavAsiyoM ne prabhu mahAvIra ko yakSa ke vAre meM saba kucha u.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahakara rokane ke lie bahuta hI koziza kI, lekina mahAvIra apane saMkalpa meM dRr3ha the| grAma vAsiyoM kI AjJA lekara usI caitya meM rAta / bhara dhyAnastha khar3e rhe| yakSa ke upasarga ke pAsa calAyamAna nahIM hue| yakSa ke sAmane mahAvIra kI vijaya huI aura grAmavAsiyoM ko mukti milI thii| pra. 102 grAmavAsiyoM ko zUlapANi yakSa se kaise mukti milI thI? u. kSamAsiMdhu mahAvIra svAmI para aneka upasarga dvArA zUlapANi yakSa ne apanI zakti ko kharca kara diyA, lekina samatA ke sAgara prabhu mahAvIra jarA bhI na ddiige| zUlapANi yakSa 'puSpapANi mahAvIra ke samakSa hataprama ho gyaa| usakA ajJAna, dveSa aura vAsanA se dUSita citta apane Apa para ghRNA karane lgaa| vaha prabhu mahAvIra ke anaMta sAmarthya, akSaya-asIma 'dhairya aura utkaTa abhayavRtti ke samakSa vinIta hokara kSamA mAMgane lagA--"devArya ! ApakA bala-vIrya advitIya hai, ApakA sAmarthya anaMta ..
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 61 ) hai, ApakI sAdhutA asIma hai / lagatA hai merI krUratA ko jItane ke liye hI Aja ApakI samatA kA akSaya sAgara umar3a AyA hai / prabho ! maiM hAra gayA, merI duSTatA, dAnavatA kSamA cAhatI hai / prabhu kI karUNA sabhara prAMkhoM meM se nikalA eka kRpA kiraNa zUlapANi ke aMtarA ko prakAza de gayA / zUlapANi prabhu ke zaraNacaraNa meM jhuka gayA, vAtsalya kA premI vana gayA / usa dina se zUlapANi yakSa ke zrApa se asthika grAma mukta huA thA / u. ma 103 ma. svAmI ko svapna kisa avasthA meM Aye the ? zUlapANi yakSoM ke upasarga ke sAmane apUrva saMgharSa meM zArIrika evaM mAnasika zrama ke kAraNa zlatha mahAvIra kI A~khoM meM bhI nIMda kI kSaNika jhapakI zrA gaI aura usI jhapakI meM unhoMne svapna dekhe / pra. 104 ma. svAmI ko kitane svapna Aye the ? daza / u. pra. 105 ma. svAmI ko kauna-kauna se svapna grAye the ? (1) apane hAthoM se tAla pizAca ko mAranA / u. E
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) ( 2 ) sevA meM rata zveta kokila pakSI / ( 3 ) sevA meM citra-vicitra pAMkhoM vAlA kokila pakSI / ( 4 ) suvarNamaya aura ratnamaya do puSpamAlAe~ / (5) sevA meM upasthita zveta go varga / (6) puSpita kamaloM vAlA vizAla padma-sarovara (7) mahAsamudra ko bhujAtroM se pAra karanA / ( 8 ) jAjvalyamAna sUrya kA Aloka cAroM ora phaila rahA hai / ( 6 ) apanI aMtar3iyoM se mAnuSottara parvata ko AveSTita karanA / (10) merU parvata para car3hanA / pra. 106 ma. svAmI ke svapna kA phala kyA thA ? u. zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA dekhe gaye dasa svapna aura unakA phalitArtha : svapna (1) apane hAtha se tAla pizAca ko mAranA / (2) sevA meM rata zveta kokila pakSI | (3) sevA meM rata citravicitra pAMkhoM vAlA 'kokila pakSI / phala (1) Apa mohanIya karmakA zIghra nAza kareMge / (2) Apa zukla dhyAna meM rata raheMge / (3) vividha jJAnamaya dvAdazAMgI kI prarU paraNA kreNge|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) suvarNamaya aura ratna (4) utpala nahIM samajha maya do pusspmaalaaeN| pAyA, ataH mahAvIra ne hI spaSTa kiyA 'maiM sAdhu dharma evaM zrAvaka dharma yoM do prakAra ke dharma kI prarUpaNA kruuNgaa|" (5) sevA meM upasthita (5) zramaNa-zramaraNI, zravaka go vrg| zrAvikA rUpa caturvidha saMgha yApakI sevA meM rhegaa| (6) puSpita kamaloM vAlA (6) caturvidha deva sevA vizAla padma-sarovara karate rheNge| (7) mahAsamudra ko bhujAoM (7) saMsAra samudra ko pAra se pAra krnaa| kreNge| (8) jAjvalyamAna sUrya (8) kevala jAna zIghra kA Aloka cAroM prApta kreNge| * ora phaila rahA hai| (6) apanI aMtar3iyoM se (6) sampUrNa loka ko - mAnupottara parvata ko apane nirmala yaza se - AveSTita krnaa| vyApta kreNge|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ tor (10) merU parvata para (10) siMhAsana para viraajcddh'naa| mAna hokara * dharma prajJApanA kreNge| pra. 107 ma. svAmI ne prathama cAturmAsa meM kyA tapa kiyA thA? u. ardhamAsakhamaraNa tapa ( 15 upvaas)| pra. 108 ma. svAmI ne prathama cAturmAsa meM kitane ardha mAsakhamaraNa kiye the ? u. ATha, 1 morAka meM evaM 7 asthika grAma meN| pra 106 ma. svAmI ne prathama cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? vAcAlA grAma kI ora vihAra kiyaa| bIca meM morAka sanniveza ke nikaTa eka choTA-sA ujar3A huA udyAna thaa| mahAvIra ne ekAnta dekhakara vahIM para kucha dina dhyAna karane kA nizcaya kiyaa| pra. 110 ma. svAmI se vahA~ para kauna prabhAvita hue the ? samIpavartI gA~va ke bhadra-prakRti evaM sAdhutA premI logoM ne jaba zizira-Rtu kI kar3akar3AtI sardI meM mahAvIra ko ekAnta vana meM kaThora sAdhanA karate dekhA to ve bar3e prabhAvita hue|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahIM kaThora tapa, ekAgra dhyAna evaM utkRSTa jJAnA kI AbhA bhI darzakoM ko prabhAvita kara letI thii| pra. 111 ma. svAmI se prabhAvita logoM ko dekhakara kauna ghabarA gaye the| mahAvIrA ke prati loka zraddhA umar3atI dekhakara. vahA~ ke nivAsI acchaMdaka jAti ke jyotiSI ghabarA gaye the| pra. 112 ma. svAmI se acchaMdakone kyA prArthanA kI thI? "devArya ! hameM zaMkA hai, yahA~ ApakI upasthiti se hamAre dhaMdhe ko coTa phuNcegii| kahIM hamAre bAla-baccoM ko bhUkhoM marane kI naubata na A. jaaye| Apa to zramaNa hai, svayaM vuddha hai. kahIM bhI jAkara apanI sAdhanA tapasyA kara sakate: haiM, hama bAla-bacce vAle gRhasthI kahA~ jAyege? kRpA kara hamArI rakSA kiijiye|" pra. 113 ma. svAmI ne acchaMdako kI prArthanA sunakaraH kyA kiyA thA ? vIratA kI mUrti mahAvIra apane kaSTa meM vana se bhI kaThora the, para dUsaroM ke kaSTa ke prati .
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ navanIta se bhI adhika komala, zirISa puSpa se / bhI adhika mRdu ! ahiMsA ke parama ArAdhaka mahAvIra ko yaha bhI kaise abhISTa hotA ? phira unakA saMkalpa thA aprItikara sthAna meM nahIM rahanA / jahA~ prema-kSema nahIM, vahA~ kSaNa bhara bhI ThaharanA nhiiN| para duHkha kAtara mahA vIra eka dina kisI ko kahe binA hI morAka saniveza se vAcAlA ke patha para cala pdd'e| pra. 114 ma. svAmI ko vAcAlA grAma kI ora vihAra karate mArga para kisakA upasarga AyA thA? . u. caMDa kauzika sarpakA aura sudaMSTra deva kA / 'pra. 115 ma. svAmI ko caMDakauzika sarpakA upasarga kahA~ para AyA thA? kanakakhala Azrama meN| 116 ma. svAmI ko caMDakauzika sarpa ne upasarga kaise diyA thA? jaMgala meM dhUmatA hA sarpa apanI bAMbI ke pAsa phuNcaa| sAmane eka manuSya ko A~kha mUMde nizcala khar3A dekhakara use bar3A Azcarya huaa| bahuta dinoM ke bAda isa nirjana pradeza meM yaha aa
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 67 ) manuSya dikhAI diyA hai zAyada rAstA bhUla gayA hogA yA mRtyu ne hI ise mere pAsa lA khar3A kara diyA hogaa| apanI viSamayI tIvra dRSTi se usane mahAvIra kI ora dekhA, agnipiNDa se jaise jvAlAeM nikalatI haiM vaise hI usakI vipAkta A~kho se tIvra vipamayI jvAlAe~ nikalane lgiiN| sAdhAraNa manuSya to tatkAla jalakara rAkha ho jaataa| mahAvIra para to koI prabhAva nahIM huaa| nAga ne punaH sUrya ke samakSa dekhakara tIkSNa dRSTi se mahAvIra kI ora dekhA, isa bAra bhI usakA prabhAva khAlI gayA dUsare prayAsa meM bhI niSphala! nAga kodha meM Aga babUlA ho gayA / phana ko tAna kara pUrI zakti ke sAtha usane mahAvIra ke aMgUThe para DaMka mArA, aura jarA pIche haTa gyaa| kahIM yaha mUchita hokara mujha para hI na gira pdd'e| pra. 117 ma. svAmI ko caMDakauzika ne aMgUThe meM DaMka mArA tava kyA huA thA ? krodhAviSTa nAgarAja kA tIsarA AkramaNa bhI niSphala gyaa| usake pAzcarya kA koI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 118 ma. svAmI ke a~gUThe se zveta rudhira nikalatA dekhakara caMDakauzika ne kyA kiyA thA / u. u. ( 68 ) ThikAnA na rahA, jaba dekhA, a~gUThe para jahA~ DaMka mArA hai, vahA~ se to dUdha sI- zveta rakta kI dhArA baha rahI hai / pra. 116 ma svAmI ne upasarga ke badale meM caMDakauzika 4 ko kyA diyA thA / kSamA kA dAna aura ahiMsA kA sandeza | pra. 120 ma. svAmI ne caMDakauzika ko pratibodha dete hue kyA kiyA thA ? 4 u. tIvra viSa ke badale madhura dugdha dhArA ko dekhakara nAgarAja cakita bhramita-sA hokara vArabAra usa divya puruSa kI mukha mudrA kI ora dekhane lgaa| bAra-bAra dekhane para nAgarAja ke saMtapta mana ko apUrva zAMti, prabhUta zItalatA kA anubhava ho rahA thA / " he caMDakauzika ! samajho ! samabho ! aba zAMta ho jAo ! kucha bodha lo ! apanA kodha zAMta karo / 1
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 121 ma. svAmI ke prativodha se caMDakauzika kA kyA huA thA ? prabhu ke vacanAmRta sunakara nAgarAja kA krodha pAnI-pAnI ho gyaa| pApa kA pazcAttApa kiyaa| use jAtismaraNa jJAna ho gyaa| prabhu se kSamA maaNgii| hiMsA kA tyAga kiyaa| pUrva jIvana kI ghaTanAe~ calacitra kI bhAMti usakI smRtiyoM meM chavimAna ho uThIM / pra. 122 caMDakozika pUrva bhava meM kauna thA ? aneka janma pUrva vaha gobhadra nAmaka eka tapasvI zramaNa thaa| eka-eka mAsa kA upavAsa karatA thaa| eka bAra gobhadra zramaNa bhikSA ke lie jA rahe the, mArga meM usake paira ke nIce eka meMDhakI davakara mara gii| tapasvI guru ke pIche unakA eka sarala svabhAvI ziSya cala rahA thaa| pra. 123 guru se meMr3hakI kI hiMsA dekhakara ziSya ne kyA kiyA thA ? usane guru se meMr3hakI kI hiMsA huI desI aura dekhA ki guru ke mana para usakI koI pratikriyA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 70 ) nahIM huI hai| use lagA, zAyada gurujI ko patA nahIM calA hai| usane vinaya pUrvaka kahA"gurudeva ! ApazrI ke paira se eka meMr3hakI kI hiMsA huI lagatI hai. kRpayA prAyazcita le leN|" pra. 124 ziSya kI bAta sunakara gurujI ne kyA kiyA thA ? hita buddhi ke sAtha saralatA se kahI gaI bAta sunakara gurujI krodha meM lAla-pIle ho gaye / lAla-lAla A~khoM se ziSya kI ora dekhate hue kahA--"kyA mArga meM marI par3I sabhI meMr3hakiyAM maiMne hI mArI haiM ? mUrkha; guru kI AzAtanA karatA hai| pra. 125 guru ke kaThora vacana sunakara ziSya ne kyA kiyA thA ? u. "Aga ke sAmane pAnI kI hI jIta hotI hai| yahI socakara ziSya cupa rahA / 'sAyaMkAlIna pratikramaNa ke samaya usane punaH gurujI ko usI bAta kI AlocanA karane kI yAda dilaaii| pra. 126 ziSya ko punaH usa vAta kahane para guru ne kyA kiyA thA ? ., .
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 71 ) u. ziSya ke punaH usa bAta kahane para gurujI ke er3I se coTI taka Aga laga gii| krodhAMdha hokara apanA rajoharaNa uThAyA aura use hI mArane daudd'e| vecArA ziSya ghabarAkara idharaudhara ho gayA, andhere meM gurujI eka khaMbhe se TakarA gaye, unakA sira phaTa gayA, vahIM gira par3e aura krodhAveza meM hI unakI mRtyu ho gii| pra. 127 gobhadra muni mRtyu ke bAda kahA~ utpanna hue the? atyanta krodha dazA meM mRtyu hone para ve jyotiSI deva vne| pra. 128 jyotipI deva kA AyuSya pUrNa kara kahA~ janma liyA thA ? jyotipI deva kA AyuSya pUrNa kara kanakakhala Azrama meM kulapati ke putra ke rUpa meM janma liyA thaa| kauzika unakA nAma rakhA thaa| lekina svabhAva atyanta krodhI hone para Azrama vAsI use caMDakauzika ke nAma se pukArane lge| pra. 126 caMDakauzika kumAra kisako mArane daur3A thA? eka bAra Azrama ke udyAna meM zvetAmbI ke kucha rAjakumAra pAye aura ve manacAhe puSpa u.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 72 ) tor3ane lage, caMDakauzika ne manA kiyaa| rAjakumAroM ne unakI bAta nahIM sunI, taba krodha meM Akara caMDakauzika kumAra hAtha meM kulhAr3A lekara unheM mArane daudd'aa| rAjakumAra tejI se bhAge, caMDakauzika unakA pIchA karatA huA eka khaDDa meM jA girA aura usI kulhAr3e se usake sira meM gaharI coTa lgii| usake prAraNa vahIM nikala gye| vahIM caMDakauzika kumAra mRtyu ke pazcAt usI udyAna meM caMDakauzika sarpa bnaa| pra. 130 caMDakauzika sarpa kI mRtyu ke bAda kahA~ janma hunA thaa| 18 sAgaropama kI utkRSTa sthiti vAla sahastrAra nAma ke AThaveM devaloka meM ekA. vatArI deva huaa| pra. 131 caMDakauzika sarpa deva kA AyuSya pUrNakara kaha utpanna hogA? u. mahAvi deha kSetra meN| pra. 132 ma. svAmI caMDakauzika sarpa ko pratibodhita kara vahA~ kitane dina rahe ? 25 dina taka dhyAnastha avasthA meM rhe|
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 73 ) pra. 133 ma. svAmI ne kauna sA tapa dhAraNa kiyA thA ? u. pakSa kSamaraNa tapa ( 15 dina taka upavAsa ) pra. 134 ma. svAmI ne pakSa kSamaraNa tapa kA pAraNA kahA~ kiyA thA ? uttara vAcAlA grAma meM / u. pra. 135 ma. svAmI ne pakSa kSamaraNa tapa kA pAraNA kisake yahA~ kiyA thA ? nAgamena gAthApati ke yahA~ / pra. 136 ma. svAmI ne pakSa kSamaraNa tapa kA pAraNA kisake dvArA kiyA thA ? u. u. kSIra se / pra. 137 ma. svAmI ne uttara vAcAlA se kisa ora vihAra kiyA thA ? u. zvetAmbikA nagara kI prora / pra. 138 ma. svAmI ko pudaMSTra deva ne kyA upasarga diyA thA ? naukA dvArA jalopasarga | pra. 136 ma. svAmI ko sudaMSTra deva ne kaba upasarga diyA thA ? rrr u. ma. svAmI zvetAmbikA nagara se surabhipura hote hue rAjagRhI jA rahe the| taba surabhipura
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( .74) aura rAjagRhI ke madhya gaMgA nadI par3atI thii| prabhu gaMgA nadI ko pAra karane ke lie nAva meM vaiThe the taba / pra. 140 ma. svAmI ke sAtha nAva meM kauna-kauna thaa| prabhu ke sAtha nAva meM aneka yAtrI the| unake bIca khemila nAmaka naimittika bhI baiThA thaa| pra. 141 khemila naimittika ne yAtriyoM ko kyA cetAvanI dI thI? gaMgA nadI kA kinArA chor3a nAva kucha dUra. calI hI thI ki dAhinI ora eka ullU ke bolane kI AvAja sunAI dii| khemila ne yAtriyoM ko sAvadhAna karate hue kahA-"Apa loga sAvadhAna hokara apane-apane ISTa deva kA smaraNa kreN| dAyeM ullU kA bolanA bar3A hI apazakuna hai, lagatA hai hama sava para koI prANA ntaka kaSTa Ane vAlA hai / / " . pra. 142 ma. svAmI ko upasarga dene vAle sudaMSTra deva kA . nivAsa kahA~ hai ? . . . . u. pAtAla me| __pra. 143 ma. svAmI ko sudaMSTra deva ne jalopasarga kaise diyA thA ? ... . .
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. ( 75 ) khemila kI bAta pUrI bhI nahIM huI thI ki sudaMSTra deva ne apanI divya zakti se nadI meM bhayaMkara tUphAna khar3A kara diyaa| pAnI bAMsoM uchalane lagA / lahareM nAvikoM ko uchAlane lagI jaise bAlaka geMda ko idhara-udhara uchAlate hai / yAtriyoM kA hRdaya dahala rahA thA, bhaya ke kAraNa kucha cIkhane-cillAne lage the / u. pra. 144 ma. svAmI ne jalopasarga ke samaya kyA kiyA ? aise ghora upasarga meM bhI prabhu eka kone meM nizcala, sthira, prazAMta bhAva se dhyAna-magna vaiThe the / pra 145 ma. svAmI ko dhyAnasya dekhakara vemila ne kyA kahA thA ? prabhu ko vyAnasya dekhakara semila ko ghora aMdhakAra meM eka grAzA kI kiraNa camakatI huI dikhAI dI / yAtriyoM ko dhIraja baMdhAte hue kahA- "saMkaTa to bahuta bar3A hai, lekina isa nAva meM eka aisA divya mahApuruSa bhI baiThA hai, jisake asIma puNya pratApa se hama saba bAla-bAla baca jAyeMge / dhIraja rakhakara sabhI isa mahApuruSa kI vaMdanA stuti kareM / u.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 } u. pra. 146 khemila ke kahane para yAtriyoM ne kyA kiyA ? khemila ke kahane para sabhI yAtrI dhyAnastha mahAvIra ke caraNoM meM sira jhukA rahe the --- "he prabho ! he mahAzramaraNa hameM isa saMkaTa se bacAiye Apa hI hamAre rakSaka haiM / " pra. 147 jalopasarga kaise zAMta ho gayA thA ? u. zramaraNa mahAvIra ke divya prabhAva se dhIre-dhIre tUphAna zAMta ho gayA, laharoM kA Alor3ana kama huA aura nAva apanI sahajagati para A gaI | yAtriyoM ke jI-meM-jI AyA / ve prabhu ko vaMdanA karane lage / nAva kinAre pahuMcI aura sabhI yAtrI kuzala kSemapUrvaka utara kara apane apane gaMtavya kI ora cala diye / pra. 245 ma. svAmI ke jalopasarga ke samaya para kisane rakSA kI thI ? u. kaMvala-saMbala nAmake do nAgakumAra devoM ne / pra. 149 ma. svAmI jisa nAva meM baiThe the usakI rakSA u. kaMbala - saMvala ne kaise kI thI ? kaMbala-saMvala nAmake do bhakta nAgakumAra devoM ne sudaMSTra deva ko isa duSkarma ke lie dhikkAra |
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 77 ) sudaMSTra lajjita hokara apane duSkRtya se bAja AyA / sabhI yAtrI zramaNa mahAvIra kA nAma smaraNa karate-karate,kuzalatA pUrvaka nadI ke taTa para pahuMca gaye / pra. 150 ma. svAmI ko sudaMSTra deva ne upasarga kyoM diyA thA ? batAyA gayA hai ki 18veM tripRSTha vAsudeva ke bhava meM jisa guhAvAsI siMha ko hAtha se cIra DAlA thA / vaha kaI bhavoM ke bAda sudaMSTra nAma kA deva huA aura prabhu mahAvIra ko nAva meM yAtrA karate dekhakara use pUrva vaira kA smaraNa ho AyA / prabhu' to dva eSamukta the, para nAgakumAra ne dva eSavaza gaMgA meM yaha tUphAna uThAkara unheM isa prakAra jalopasarga kaSTa denA cAhA / diyA thA / u. u. pra. 151 ma. svAmI nAva se utara kara kahA~ gaye the ? zramaNa mahAvIra nAva se utara kara gaMgA ke zAMta retIle maidAna para calate hue 'thuraNAka' sanniveza ke parisara meM pahuMce aura ekAnta meM dhyAnArUr3ha ho gaye / .
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 78 ) pra. 152 ma. svAmI ke caraNa ko retIle maidAna meM kisane dekhA thA ? aura usane kyA kiyA ? u. puSya nAmaka sAmudrika ne nadI ke taTa kI svaccha dhUli para mahAvIra ke caraNa cinha aMkita dekhe / dekhate hI vaha cauMka uThA, usane pada cinhoM meM aMkita rekhAoM ko sUkSmatA ke sAtha dekhA aura mana hI mana socane lagA--- "ye divya lakSaNa to kisI cakravartI ke haiM sacamuca koI cakravartI vipatti meM pha~sA huA akelA hI abhI-abhI isa rAste se naMge pairoM se gujarA hai / aise gravasara para usake pAsa pahu~ca kara sevA karanI cAhie tAki bhaviSya meM jaba vaha cakravartI banegA to merA bhI sitArA camaka uThegA / . sAmudrika puSya pada cinhoM kA anusaraNa karatA huA sIdhA thuragAka sanniveza ke parisara meM jA pahuMcA / vahA~ usane eka zramaNa ko dhyAnastha dekhA / puSya kucha kSaNa bhramita - sA, cakita sA dekhatA rahA, phira ekadama nirAza ho gayA / sira pITate hue usane kahA - "hAya Aja to mujhe apanA zAstra bhI dhokhA de gyaa| lakSaNa rekhAyeM aura cinha saba cakravartI ke hai,
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 79 ) para sAmane khar3A hai eka zramaraNa jisake tana para vastra bhI nahIM / kyA cakravartI bhI bhikSuka banakara yoM dara-dara bhaTakatA hai ? / lagatA hai zAstra saba jhUThe haiM, aise jhUThe zAstroM ko to gaMgA meM bahA denA cAhie ?" u. pra. 153 puSyaM jaba nirAza huA taba kyA huA thA ? puSya inhIM nirAzAyukta vicAroM meM DagamagAtA huA uThA, zAstroM kI gaTharI jala-zaraNa karane jA rahA thA ki eka divyavAraNI ( devendradvArA ) usake kAnoM meM TakarAI - puSya ! tU par3ha-likha kara bhI mUrkha rahA ? zramaNa hai to kyA isakI adbhuta kAnti aura teja A~khoM se nahIM dIkha rahA hai ? tU jise cakravartI na mAnane kI bhUla kara rahA hai, vaha mahA puruSa dharma cakravartI samrAToM kA bhI samrATa aura asaMkhya devendroM kA bhI pUjanIya tIrthaMkara mahAvIra hai, A~kheM kholakara dekha jarA / " puSya ke antazcakSu khula gaye / usane dekhA sacamuca yaha bhikSuka hI vizva kA sarvottama puruSa hai / puNya kA zraddhA aura vinaya ke sAtha ki prabhu ke caraNoM meM mastaka jhuka gayA /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 80 ) pra 154 ma. svAmI ne dvitIya cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? > u. rAjagRhI nagara ke nAlaMdA pAr3A meM / pra. 155 ma. svAmI ne rAjagRha meM kahA~ sthiratA kI thI ? taMtuvAyazAlA meM / u. pra. 156 ma. svAmI ko taMtuvAyazAlA meM kisase mulAkAta huI thI ? makhajAtIya gozAla nAma ke yuvA bhikSuka se / u. pra. 157 gauzAlaka kaisA thA ? * u. gauzAlaka svabhAva se ucchRMkhala, kutUhala priya aura mu~haphaTa thA, sAtha hI rasalolUpI aura jhagar3AlU bhI thA / pra. 158 ma. svAmI ke sAtha gauzAlaka ne kaisA vyavahAra kiyA thA ? u. duSTa gauzAlaka niraMtara chaha varSa taka prabhu ko aneka prakAra kI pIr3Ae~ aura kaSTa pahu~cAtA rahA / gauzAlaka kA saMparka mahAvIra ke jIvana meM sadA trAsamayI rahA / para kSamAvIra mahAvIra ne * sadA hI use kSamA pradAna kii| abhaya dAna diyA aura zaraNa dI /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 81 ) pra. 159 ma. svAmI ne dvitIya cAturmAsa meM kauna sA tapa kiyA thA ? u. mAsakhamaNa tapa ( 30 dina kA upavAsa ) | pra. 160 ma. svAmI ne dvitIya cAturmAsa meM kitane mAsa -- khamaNa kiye the ? u. cAra / .pra. 161 ma. svAmI ne prathama mAsakhamaNa kA pAraNA kahA~ kiyA thA ? nAlaMdA meM | u. pra. 162 ma. svAmI ne prathama mAsakhamaraNa kA pAraNA kisake yahA~ kiyA thA ? u. vijaya zreSTha ke yahA~ / pra. 163 ma. svAmI ko prathama mAsakhamaraNa kA pAraNA.. kisane karAyA thA ? vijaya zreSTha ne / u. pra. 164 ma. svAmI ne prathama mAsakhamaraNa kA pAraNA kisase kiyA thA ? kurAdi dhAnya se / u. pra. 165 ma. ma. svAmI ne dvitIya mAsakhamaraNa kA pAraNA kahA~ kiyA thA ? *
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 82 ) u. nAlaMdA meM / pra. 166 ma. svAmI ne dvitIya mAsakhamaNa * kA pAraNa kisake yahA~ kiyA thA ? .. naMda zrISThi ke yahA~ / .. .. .. . pra. 167 ma. svAmI ko dvitIya mAsakhamaNa kA pAraNA kisane karAyA thA ? u. Ananda zrAvaka ne| . . . pra. 168 ma. svAmI ne dvitIya mAsakhamaNa kA pAraNA kisase kiyA thA ? pake hue anna se| "pra. 166 ma. svAmI ne tRtIya mAsakhamaraNa kA pAraNA kahA~ kiyA thA ? u. nAlaMdA meN| pra. 170 ma. svAmI ne tRtIya mAsakhamaNa kA pAraNA ... kisake yahA~ kiyA thA ? sunaMda seTha ke yahA~ / 'pra. 171 ma svAmI ko tRtIya mAsakhamaNa. kA pAraNA ....... kisane karAyA thA ?. . . . . . u. sunaMdA zrAvikA ne| ... u.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 83 ) pra. 172 ma. svAmI ne tRtIya mAsakhamaNa kA pAraNA kisase kiyA thA ? u. kSIra se| pra. 173 ma. svAmI ne caturtha mAsakhamaNa kA pAraNA kahA~ kiyA thA ? u. kollAka meN| pra. 174 ma. svAmI ne caturtha mAsakhamaNa kA pAraNA kisake yahA~ kiyA thA ? u. bahula brAhmaraNa ke yahA~ / pra 175 ma. svAmI ko caturtha mAsakhamaraNa kA pAraNA kisane karAyA thA ? u. bahula brAhmaNa ne / pra. 176 ma. svAmI ne caturtha mAsakhamaNa kA pAraNA kisase kiyA thA ? u. kSIra se / pra. 177 ma. svAmI ke bhaviSya-jJAna kI parIkSA ke lie gauzAlaka ne kyA pUchA thA ? . u.. "devArya ! maiM bhikSA ke lie jA rahA haiM, * batAie, mujhe Aja bhikSA meM kyA milegA ?"
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. ( pra. 178 ma. svAmI ne gauzAlaka ke prazna kA kyA uttara 1 diyA thA ? 84 ) u. prabhu ne sahaja bhAva se uttara diyA- "zrAja tumheM bhikSA meM kodoM ke bAsI cAvala, khaTTI chAcha aura eka khoTA sikkA milegA / " pra. 179 ma. svAmI kA uttara sunakara gauzAlaka ne kyA kiyA thA ? : prabhu kA uttara sunakara Azcarya ke sAtha gauzAlaka ne unakI ora dekhA, phira ha~sakara kahane lagA- "Aja to tyauhAra kA dina hai, ghara-ghara meM miSThAnna bana rahe haiM, Aja mujhe bAsI cAvala ? vAha ! kyA khUba bhaviSyavANI kI hai Apane !" gauzAlaka mahAvIra kI bhaviSyavANI ko asatya siddha karane ke lie bhikSA lene gayA, kintu kucha na milA / madhyAhna ke bAda eka karmakAra ne use apane ghara kodoM " ke bAsI dhAna aura khaTTI chAcha kA bhojana karAyA tathA dakSiNA meM eka rupayA diyA, jo parakhane para sacamuca hI khoTA nikalA /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 85 ) pra. 180 ma. svAmI ne kollAka se kisa ora prasthAna kiyA thA ? suvarNa khala kI ora / u. pra. 181 ma. svAmI ne suvarNakhala ke mArga meM kyA bhaviSyavANI kI thI ? u. 1 pUchA - 'bhAI ! prabhu ke pIche gauzAlaka cala rahA thA / rAste meM eka sthAna para gvAloM kI TolI jamI huI thI / gvAloM ko iMDiyA meM kucha pakAte dekhakara gauzAlaka se na rahA gyaa| haMDiyA meM kyA pakA rahe ho ?" gvAloM ne gauzAlaka kI ora dekhA aura bole - "khIra / " nAma sunate hI gauzalaka ke mu~ha meM pAnI grA gayA, usane prabhu se kaha - "devArya ! gvAle khIra pakA raheM haiM, jarA Thahara jAiye, hama khIra khAkara caleMge / " -- * bhagavAna ne kahA- yaha khIra pakegI hI nahIM / vIca meM hI iMDiyA phaTa jAyegI, aura khIra miTTI meM mila jAyegI / " pra. 182 ma. svAmI se bhaviSya kathana sunakara gauzAlaka ne vAloM se kyA kahA thA ?
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 86 . ) : gauzAlaka ne gvAloM ko sAvadhAna karate hue kahA- "sunate ho! ye trikAlajJAnI devArya kahate haiM, yaha haMDiyA phaTa jAyegI aura khIra. miTTI meM mila jaayegii|" u pra. 183 gauzAlaka kI bAta sunakara gvAloM ne kyA kahA? gvAloM ne gauzAlaka kI ora tiraskAra bharI dRSTi se dekhate hue kahA-dekhate haiM kaise phaTegI haMDiyA / " unhoMne bA~sa kI khapATiyoM se kasa kara bA~dha diyA aura cAroM ora se gherakara baiTha gye| prabhu to Age cale gaye the, para gauzAlaka to khIra kI lAlasA se vahIM rukA rahA / haMDiyA dUdha se bharI thI aura cAvala bhI mAtrA se adhika the| jaba dUdha ubalA, cAvala phUle to haMDiyA taDAka se do Tukar3e ho gaI, khIra dhUla meM mila gaI aura sAtha hI gauzAlaka kI AzA bhii| vaha bahuta nirAza huA aura yaha kahate hue Age calA "honahAra kisI bhI upAya se TalatA nhiiN|"
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 87 ) pra. 184 ma. svAmI ne suvarNakhala se kisa ora vihAra kiyA thA ? u. brAhmaNakuDa grAma kI ora / pra. 185 ma. svAmI ne brAhmaNakuDa meM kaunasA tapa kiyA thA ? u. chaThThatapa ( do dina kA upavAsa ) / pra. 186 ma. svAmI ne chaTTatapa kA pAraNA kisake yahA~ kiyA thA ? u. naMda zrAvaka ke yahA~ / pra. 187 ma. svAmI ne chaThThatapa kA pAraNA kisase kiyA thA ? dahI mizrita bhAta se / u. pra. 188 ma. svAmI ne tRtIya cAturmAsa kahAM kiyA thA ? campAnagara meM / u. pra. 189 ma. svAmI ne tRtIya cAturmAsa meM kauna sA tapa kiyA thA ? u. u. mAsakhamaNa tapa ( 30 dina kA upavAsa ) / pra. 160 ma. svAmI ne tRtIya cAturmAsa meM kitane mAsa- khamaraNa kiye the ? do /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 55.) pra. 161 ma. svAmI ne prathama mAsakhamaraNa kA pAraNA kahA~ kiyA ? caMpAnagara meM / pra. 192 ma. svAmI ne dvitIya mAsakhamaraNa kA pAraNA kahA~ kiyA thA ? campA nagara ke bAhara / u. `pra. 193 ma. svAmI ne tRtIya cAturmAsake bAda kisa ora prasthAna kiyA ? u. kumAra sanniveza kI ora / pra. 194 ma. svAmI ke samaya kisa paramparA ke saMta vidyamAna the ? jainadharma ke 23veM tIrthaMkara bhagavAna pArzvanAtha kI paramparA ke saMta vidyamAna the / u u. pra. 165 ma. svAmI se gauzAlaka ne kyA prArthanA kI thI ? u. bhikSA kA samaya hone para gauzAlaka ne prabhu se kahA - " devArya ! bhUkha lagI hai, bhikSA ke lie caliye / " pra. 166 ma. svAmI ne gauzAlaka ko kyA uttara diyA thA ?
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 86 ) . u. prabhu ne kahA-"mujhe Aja upavAsa hai|" "pra. 167 ma. svAmI ke uttara ko sunakara gauzAlaka ne kyA kiyA thA ? gauzAlaka prabhu ke sAtha upavAsa nahIM kara skaa| vaha bhikSA liye sanniveza meM gyaa| 'pra. 198 gozAlaka kA vahA~ kinase milApa huA thA ? u. pArzvanAtha-paramparA ke sthavira muni candra apanI ziSya maMDalI ke sAtha eka kumhAra zAlA meM Thahare hue the| vahA~ para gauzAlaka kA milApa huaa| 'pra. 166 gauzAlaka ne unase kyA pUchA thA ? u. caMcala aura kSudrasvabhAvI gauzAlaka ne unase pUchA-"tumaloga kauna ho? 'pra. 200 pArzvanAtha-paramparA ke ziSya ne kyA uttara diyA thA? pApitya zramaNa ne kahA-"hama nigrantha zramaNa haiN|" a. 201 gozAlaka ne unake uttara ko sunakara kyA kahA thA ? "vAha re nirgrantha ! itanA sArA grantha (upakaraNa) to jamAkara rakhA hai, phira bhI apane ko nigrantha batAte ho ? kaisA majAka hai yaha ! nimrantha . u.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. pra. 161 ma. svAmI ne prathama mAsakhamaNa kA pAraNA kahA~ kiyA ? caMpAnagara meN| 'pra. 162 ma. svAmI ne dvitIya mAsakhamaNa kA pAraNA kahA~ kiyA thA ? 'u. campA nagara ke baahr| 'pra. 163 ma. svAmI netRtIya cAturmAsake bAda kisa ora prasthAna kiyA? kumAra sanniveza kI or|| pra. 164 ma. svAmI ke samaya kisa paramparA ke saMta vidyamAna the ? jainadharma ke 23veM tIrthaMkara bhagavAna pArzvanAtha kI paramparA ke saMta vidyamAna the| . . pra. 165 ma. svAmI se gauzAlaka ne kyA prArthanA kI thI ? bhikSA kA samaya hone para gauzAlaka ne prabhu se kahA-"devArya ! bhUkha lagI hai, bhikSA ke lie cliye|" pra. 166 ma. svAmI ne gauzAlaka ko kyA uttara diyA thA ? a4
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 86 ) prabhu ne kahA- "mujhe Aja upavAsa hai|" "pra. 167 ma. svAmI ke uttara ko sunakara gauzAlaka ne kyA kiyA thA ? u. gauzAlaka prabhu ke sAtha upavAsa nahIM kara skaa| vaha bhikSA liye sanniveza meM gyaa| 'pra. 168 gozAlaka kA vahA~ kinase milApa huaA thA ? pArzvanAtha-paramparA ke sthavira muni candra apanI ziSya maMDalI ke sAtha eka kumhAra zAlA meM Thahare hue the| vahA~ para gauzAlaka kA milApa huaa| 'pra. 166 gauzAlaka ne unase kyA pUchA thA ? u. caMcala aura kSudrasvabhAvI gauzAlaka ne unase pUchA--"tumaloga kauna ho ? 'pra. 200 pArzvanAtha-paramparA ke ziSya ne kyA uttara diyA thA ? pAzrvApatya zramaNa ne kahA-"hama nirgrantha zramaNa haiN|" a. 201 gozAlaka ne unake uttara ko sunakara kyA kahA thA ? "vAha re nirgrantha ! itanA sArA grantha (upakaraNa) to jamAkara rakhA hai, phira bhI apane ko nigrantha batAte ho? kaisA majAka hai yaha ! nirgrantha
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60 ) ba mere dharmAcArya haiM, jo tapa-tyAga aura saMyama kI sAkSAt mUrti haiN|" 'pra. 202 gauzAlaka ke kathana kA nirgantha ne kyA uttara. diyA thA ? u. gauzAlaka kI kSudravRtti ko dekhakara nirganthA bole-~~"lagatA hai jaisA tU hai, vaise hI svayaM gRhIta-liMga tere guru hoNge| guru jaisA celaa...|" pra. 203 nirgrantha kI bAta sunakara gauzAlaka ne kyA kahA thA ? gauzAlaka krodha meM A gayA, bolA--"tuma mere guru kI nindA karate ho, mere dharmAcArya ke tapasteja se tumhArA upAzraya jala kara rAkha ho jaayegaa| tabhI tumhe patA clegaa|" pra. 204 ma. svAmI ke pAsa jAkara gauzAlaka ne kyA kahA thA ? gauzAlaka mujhalAkara prabhu ke pAsa Akara volA-'bhagavan ! Aja to AraMbhI aura parigrahI zramaNoM se merA pAlA par3a gayA, Dhera sAre vastra, upakaraNa rakhate hae bhI apane ko nirgranthI batAne kA DhoMga raca rakhA hai unhoMne / ' u.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 61 . ) pra. 205 ma. svAmI ne gauzAlaka se kyA kahA thA ? satya ke parama ArAdhaka mahAvIra ne kahA--- "gauzAlaka, tuma mithyA bhrama meM ho| ve pAzrvApatya anagAra haiM aura sacce zramaNa haiN| tumane unakA anAdara kiyA hai| pra. 206 ma. svAmI kumAra sanniveza se kahA~ padhAre the ? u. corAka sanniveza meN| pra. 207 usa samaya vahA~ kA vAtAvaraNa kaisA thA ? u. una dinoM rAjyoM meM paraspara kalaha aura yuddha kA vAtAvaraNa cala rahA thaa| eka dUsare para zatru rAjA kA bhaya chAyA huA thaa| isalie eka sImAMta se dUsare sImAMta meM praveza karane para var3I chAnabIna aura talAzI lI jAtI thii| pra. 208 ma. svAmI ko corAka ke nikaTa kisane upasarga diyA thA ? corAka sanniveza meM Ane para prArakSakoM ne mahAvIra kA paricaya puuchaa| ve zramaraNa rUpa meM to upasthita the hI, isake sivA apanA aura kyA paricaya dete| ve mauna rhe| guru ko mauna
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) dekhakara ziSya (?) gauzAlaka bhI cupa rahA / ArakSakoM ne unheM guptacara samajhakara pakar3a liyA. aura aneka prakAra kI yAtanAeM diiN| mahAvIra ne apane bacAva ke lie koI bhI pratikAra nahIM kiyA, gauzAlaka ne bhI koI saphAI nahIM dii| pra. 206 ma. svAmI ko ArakSakoM ne kyA upasarga diyA... thA? ma. svAmI ko mauna dekhakara ArakSakoM ne unako guptacara samajha liyaa| taba donoM ko ( mahAvIra aura gauzAlaka ) rasse se bA~dhakara kue meM utArA gayA aura bAra-bAra DubakiyAM lagavAI gii| phira bhI donoM ne apanA mauna nahIM todd'aa| loga stabdha the ki itanI kaThora yantraNA pAne para bhI ye cupa haiM, 'kaise haiM ye guptacara ?" pra. 210 ma. svAmI kA paricaya ArakSakoM se kisane karavAyA thA ? u. guptacaroM kI carcA sunakara vahA~ rahane vAlI do paribrAjikAe~-zobhA aura 'jayantI UnheM dekhane
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 63 ) aaii| dekhate hI ve zramaraNa mahAvIra ko pahacAna gaI / ArakSakoM ko DA~Tate hue kahA- "are ! tuma kyA anyAya kara rahe ho ? ye to prabhu varddhamAna hai, mahArAjA siddhArtha ke putra ! gRhatyAga karake mauna sAdhanA kara rahe haiM / " pra. 211 ma. svAmI kA paricaya pAkara ArakSakoM ne kyA kiyA thA ? prabhu kA paricaya pAte hI ArakSakoM ko pasInA chUTa gyaa| ve kAMpate hue unake caraNoM meM gira par3e aura aparAdha ke lie kSamA mAMgane lage / pra. 212 zobhA aura jayantI parivrAjikAeM kauna thIM ? nimitta zAstrI utpala kI donoM bahaneM thIM / pra. 213 ma. svAmI ne caturtha cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? pRSTha campA nagara meM / u. u. pra. 214 ma. svAmI ne caturtha cAturmAsa meM kyA tapa kiyA thA ? cAramAsI tapa / 120 dina kA upavAsa ( eka sAtha cAra mAMsa taka upavAsa ) / * pra. 215 ma. svAmI ne caturtha cAturmAsa ke bAda kisa aura vihAra kiyA thA ? u. u.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 64 ) u. kalabukA sanniveza kI ora / pra. 216 ma. svAmI ko kalabukA jAte hue mArga meM kisake dvArA upasarga diye gaye ? 4 ajJAnI janatA dvaaraa| lAr3ha-rAr3ha ko anArya bhUmi meM logoM dvArA ve pITe gaye, bA~dhe gaye unheM aneka prakAra kI yaMtraNAyeM dI giiN| pra. 217 ma. svAmI ko kalabukA meM kisane upasarga diyA thA ? kAlahastI ne| Ad pra. 218 ma. svAmI ko kAlahastI ne kyoM upasarga diyA thA? u. kalabukA ke vikaTa janazUnya. mArga meM mahAvIra kI kAlahastI se bheMTa ho gii| sAtha maiM gauzAlaka bhI thaa| kAlahastI ne pUchA-"tuma kauna ho ?" mahAvIra maun.rhe| kAlahastI ko AzaMkA huI; kahIM ye guptacara to nahIM hai ? .. usane donoM ko bar3I nirdayatA se pITA aura phira bA~dhakara megha ke pAsa bheja diyA /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 65 ) pra. 216 ma. svAmI aura gauzAlaka ko dekhakara megha ne kyA kiyA ? megha ne mahAvIra ko kSatriya kuDa meM siddhArtha rAjA ke ghara para dekhA thaa| usane pahacAna liyaa| isa nirmama piTAI aura kra ra bandhana ko dekhakara use apane apakRtya para pazcAttApa hone lagA lgaa| A~khoM A~sU bahAte hue vaha prabhu ke caraNoM meM gira pdd'aa| 'he prabho! kSamA kIjiye / Apako nahIM pahacAnane se yaha ghora aparAdha ho gayA hai / hama bar3e adhama aura nIca haiM, jo Apa jaise mahApuruSa ko kaSTa dene se nahIM cUke / " pra. 220 megha aura kAlahastI kauna thA ? kalavukA sanniveza ke adhikArI the| yadyapi ve vahA~ ke jamIMdAra the, para pAsa-par3osa ke rAjyoM meM jAkara DAkA bhI DAlate the| pra. 221 ma. svAmI ne paMcama cAturmAsa kahA~ kiyA thaa| u. bhadrikA nagara meM / pra. 222 ma. ne paMcama cAturmAsa meM kyA tapa kiyA thA ? u. . cAramAsI tapa ( 120 dina kA eka sAtha .. / . upavAsa ) /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 223 ma. svAmI ne paMcama cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? u. kupika sanniveza kI or| / pra. 224 ma. svAmI ko kupika sanniveza meM kyA upasarga Aye the ? u. mAra, dhara-pakar3a Adi / pra. 225 ma. svAmI ko dhara-pakar3a kA upasarga kyoM AyA thA ? u. zramaNa mahAvIra vihAra karate hue kupika sanniveza pdhaare| vahA~ para bhI ArakSakoM ne paricaya pUchA, para mahAvIra mauna the| ataH unhoMne prabhu ko kArAgAra meM baMda kara diyA / pra. 226 ma. svAmI ko kArAgAra meM baMda karane se kyA huA thA ? mahAvIra ko kArAgAra meM baMda karane se usakI carcA sanniveza meM phaila gii| vahA~ para rahanevAlI vijayA aura pragalbhA nAmakI do paribrAjikAnoM ko bar3A dhakkA pahuMcA, ve turanta rAja sabhA meM AI, zramaNa mahAvIra ko dekhakara unhoMne rAjapuruSa ko khUba Ar3e hAthoM liyA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ . a ( 67 ). "kaise rAjapuruSa ho tuma ! tumheM cora aura sAhUkAra kI bhI pahacAna nahIM ? ye siddhArtha rAjA ke putra zramaraNa mahAvIra haiM, inheM kaSTa de. rahe ho ? yadi kahIM devarAja indra kupita ho. gaye to tumhArI kyA dazA hogI?" . 227 ma. svAmI kA paricaya pAkara rAjapuruSa ne: kyA kiyA thA ? zramaNa mahAvIra kA paricaya jAnakara rAjapuruSa. ne turanta kArAgAra se unheM mukta kiyaa| unake caraNoM meM gire aura vinaya pUrvaka kSamA yAcanA karane lge| prabhu ne hAtha Upara uThA kara abhaya mudrA ke sAtha sabako abhaya dAna diyA / pra. 228 gauzAlaka ne upasarga se ghabarA kara ma.svAmI: se kyA kahA thA ? gauzAlaka bAra-bAra Ate upasargo se ghbraa| utthaa| usane prabhu se kahA- devArya ! Apake . sAtha rahate hue to mujhe kaSTa uThAne par3a rahe . haiM, jinakI jIvana meM Aja taka kalpanA bhI . nahIM kii| pazu se bhI badatara merI dazA ho. rahI hai. Apa to.mujhe kabhI bacAte bhI nhiiN| . ... ataH aba maiM Apake sAtha nahIM rhuuNgaa|" . .
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ (98H ). pra. 226 ma. svAmo kupika sanniveza se vihAra kara kahA~ padhAre the.? . u. kupika sanniveza se vihAra kara zrAvastI hote hue prabhu haliduga gA~va kI ora jA rahe the| pra. 230 ma. svAmI ko haliduga gA~va meM kyA upasarga AyA thA ? u. agni kaa| pra. 231 ma. svAmI ko agni kA upasarga kaise AyAthA? u. __.. halid duga gA~va ke bAhara eka vizAla vRkSa thaa| rAtri meM prabhu mahAvIra usI vRkSa ke nIce dhyAnastha khar3e the| gauzAlaka bhI sAtha .'thaa| vaha bhI eka ora baiThA rhaa| isa mArga se gujarane vAle aneka yAtriyoM ne bhI rAtri meM vRkSa ke nIce Azraya liyaa| zItaRtu ke kAraNa yAtriyoM ne idhara-udhara se ghAsa'pAta va lakar3iyA~ ikaTThI kara Aga jalAI aura rAta bhara tApate rahe / prAtaH sUryodaya ke sAtha yAtriyoM kA kAphalA Age bar3ha gayA, para kisI ne Aga nahIM bujhaaii.| havA ke vega se Aga bar3hane lagI, gauzAlaka cillAyA-"bhagavAna !
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) Aga bar3ha rahI hai, bhAgo ! bhAgo!" vaha bhAga khar3A huaa| prabhu dhyAna meM sthira the| ve Aga aura pAnI se kaba bhayabhIta hote ! Aga kI lapaTe bar3hatI huI unake pairoM ke nikaTa A gaI, pA~va mulasa gaye, para mahAzramaNa taba bhI apane samatA rasa sthAbI dhyAna meM nimagna rahe / agni jvAlAe~ samatA-sudhA nirbharaNI ke samakSa svataH hI zAMta ho gii| pra. 232 ma. svAmI halida duga se vihAra kara kahA~ padhAre the ? u. zAlizIrSa ngr| pra. 233 ma. svAmI ko zAlizIrSa nagara meM kyA upasarga AyA thA? u. zItopasarga / pra. 234 ma. svAmI ko zItopasarga kisane diyA thA ? kaTapUtanA vyantara kanyA ne| pra. 235 ma. svAmI ko kaTapUtanA ne zItopasarga kaba diyA thA ? prabhu mahAvIra zAlizIrSa nagara ke bAhara udyAna meM kAyotsarga karake khar3e the| mAgha kA mahInA to
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 100 ) thA / roma-roma ko prakampita kara dene vAlI ThaMDI havAe~ pravAhita thIM aura ekAMta sthala thA / pra. 236 ma. svAmI ko kaTapUtanA ne zItopasarga kyoM diyA thA ? bharakara prabhu u. 18 veM tripRSTha vAsudeva ke bhava kI apamAnita rAnI bhava bhramaNa karatI huI kaTapUtanA rAkSasI huI thI / prabhu ko dhyAnastha dekhakara usake mana meM pUrva janma kA dveSa jAga uThA / vyantara kanyA ne vikarAla rUpa banAyA / bikharI huI jaTAoM meM barpha sA zItala pAnI ke zarIra para barasAne lagI / kintu prabhu mahAvIra usa bhISaNa upasarga meM bhI apane dhyAna yoga meM avicala aura zAMta rahe / unake zravicala dhairya, sAhasa aura abhaMga samAdhibhAva ke samakSa rAkSasI kA krodha nirasta ho gayA / vaha caraNoM meM vinata ho aparAdha ke lie kSamA mA~gane lagI / pra. 237 ma. svAmI ne SaSThama cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? bhadrikA nagara meM / u. pra. 238 ma. svAmI ne SaSThama cAturmAsa meM kauna-sA tapa kiyA thA ?
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 101 ) u. cAramAsI tapa ( 120 dina kA eka sAtha upavAsa ) / pra 236 ma. svAmI ne saptama cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. prAlaMbhikA nagara meM / pra. 240 ma. svAmI ne saptama cAturmAsa meM kyA tapa kiyA thA ? u. cAramAsI tapa (120 dina kA eka sAtha upavAsa ) / pra. 241 ma. svAmI ne saptama cAturmAsa ke bAda kyA upasarga AyA thA ? u. dharapakar3a kaa| pra. 242 ma. svAmI ko dharapakar3a kA upasarga kahA~ . AyA thA ? u. lohArgala ke nikaTa / pra. 243 ma. svAmI ne aSTama cAturmAsa kahA~ kiyA thA? u. rAjagRhI nagara meM / pra. 244 ma. svAmI ne aSTama cAturmAsa meM kyA tapa kiyA thA? . . . . . vividha prakAra ke abhigraha tapa / .
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 102 ) pra. 245 ma. svAmI ne aSTama cAturmAsa ke bAda kisa bhora vihAra kiyA thA ? anArya deza kI ora / : u. pra. 246 ma. svAmI anArya deza kI ora kyoM padhAre the? ghora pariSaha sahana kara kaThora karmoM kA kSaya karane ke lie / u. pra. 247 ma. svAmI ko anArya deza meM kaise-kaise upasarga Aye the ? 3. mAnava kRta krUra upasarga / pra. 248 ma. svAmI ne navama cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? anArya deza kI lADha - rADha se pahacAnI jAti vajrabhUmi meM / u. pra. 246 ma., svAmI ne navama cAturmAsa meM kyA tapa kiyA thA ? u. cAramAsI tapa (120 dina eka sAtha upavAsa ) / pra. 250 ma. svAmI ne navama cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? u. prabhu anAryaM bhUmi se lauTate hue kurmagrAma ko ora jA rahe the / pra. 251 mArga meM kyA dekhakara gozAlaka ne ma. svAmI pUchA thA ? se
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 103 ) 3; , * mArga meM tila kA eka choTa-sA paudhA khar3A thA,. jo rAste ke karIva thA aura bahuta saMbhava thA, kisI bhI kSaNa, kisI bhI yAtrI ke pairoM ke tale pAkara rauMdA jaay| usakI isI anizcita jIvana-lIlA ko dekhakara kutUhalavaza gauzAlaka ne mahAvIra se pUcha liyA-"bhaMte ! yaha tila-. kSupa ( paudhA ) abhI to bar3A sundara dikha rahA hai, isa para sAta phUla bhI lage haiM, para kyAH isameM tila bhI paidA hoMge?" pra. 252 ma. svAmI ne gauzAlaka ke prazna kA kyA uttara diyA thA ? u. zramaNa mahAvIra apanI gaja gati se gamana kara rahe the| unakI dRSTi to sirpha Age ke patha para hI thii| gauzAlaka ke prazna ko sunakara ve rUke, tila-kSupa kI ora saMketa kara bole"gozAlaka ! isameM kyA pAzcarya kI bAta hai ? janma-maraNa kI lIlA to avirala pratipala cala hI rahI hai| sAta phUloM ke jIva isa tila . kI eka hI phalI meM sAta tila ke rUpa meM utpanna hoMge-~-yaha to prakRti kA krama hai-nagamya hote . . hue bhI sahaja !"
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( " 104 ) pra. 253. ma. svAmI se uttara pAkara gauzAlaka ne kyA 40 kiyA thA ? 3. pra. 254 kUrmagrAma ke nikaTa gozAlaka ne kisako dekhA thA ? gauzAlaka hRdaya se saMzayazIla thA / kutUhala aura saMzaya se prerita ho pIche se usane usa nanheM se paudhe ko ukhAr3akara vahIM DAla diyA / i3. vaizyAyana nAmakA eka tApasa dhUpa meM khar3A thaa| usakI lambI-lambI jaTAyeM dharatI ko chU rahI thI jaise baTavRkSa kI zAkhAe~ hoM / jaTA se jUe bhUmi para girakara dhUpa ke kAraNa akulA rahI thI / tapasvI una jUtroM ko uThAkara phira se apane sira meM DAla rahA thA, tAki kar3I dhUpa ke kAraNa ve mara na jAMya / pra. 255 gauzAlaka ne vaizyAyana tApasa ko kyA kahA thA ? gauzAlaka ko yaha dRzya bar3A hI vicitra sA lagA | usane zramaNa mahAvIra ko aneka prakAra kI kaThora tapasyAe~ karate dekhA thA, para aisA vicitra tapa kabhI nahIM dekhA, isalie gauzAlaka 3. 3
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 105 ) - - .. ko kutUhala sA huaa| vaha muMhaphaTa to thA hI, bolane meM bhI asabhya, loka-vyavahAra se anabhijJa ! phira apane jJAna aura sAdhanA kA garva bhI thA use / tiraskAra ke svara meM vaha volA-- "are ! are! yaha kyA tamAzA kara rahe ho ? tU kaisA tApasa hai| dhyAna karane ke sthAna para jUtroM ko bIna rahA hai? ye ehI terI mehamAna haiN| tU ina jUoM kA zayyAttara (pAzraya kendra ) hI lagatA hai, jo bAra bAra uThAkara inheM apanI jaTAoM meM virAjamAna kara rahA hai|" - gauzAlaka kA kaTu AkSepa sunakara bhI vaizyAyana cupa rhaa| uttara nahIM pAkara gauzAlaka ko phira joza AyA aura dUsarI bAra kucha jora se, kucha aura kaThora zabdoM meM pukArA / . . . . .. 'pra. 256 gauzAlaka. ke kaTu AkSepa sunakara vaizyAyana ne ... . kyA kiyA thA? . . . . u. bAra-bAra ke vacana prahAra se tApasa kA krodha ... . - jAga utthaa| vaha tilamilA gayA, lAla-lAla :: aMgAre-sI A~kho se * gauzAlaka ko nihArane
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ lagA aura bolA-duSTa, tapasvI se majAka! Thahara jA! abhI tujhe terI karanIkA phala cakhAtA hUM--aura krodhAviSTa tApasa ne kucha kadama pIche haTakara eka bhayaMkara tejas (tejolezyA) AgansA dAhaka dhUmra gauzAlaka para pheNkaa| na. 257 tejolezyA dekhakara gauzAlaka ne kyA kiyA thA ? tejolezyA dekhakara gauzAlaka ke to hoza ur3a gaye sira para paira rakhakara bhAgA prabhu mahAvIra kI ora-"prabhu ! marA, marA! bacAyo ! yaha Aga merA pIchA kara rahI hai|" ca. 258 ma. svAmI ne gauzAlaka ko cillAte dekhakara kyA kiyA thA? gauzAlaka kI karuNa cIkha ne zramaNa mahAvIra ke antasa ko dravita kara diyA / karuNA kA pravAha phUTa pdd'aa| agni-sA dhadhakatA dhUmra gauzAlaka para AtA dekhakara turanta unhoMne apanI zItala tapa:zakti ( zItala tejolezyA) kA prayoga kiyA, basa usa mahAzramaNa ke nayanoM meM hI amRta bharA thA, amiyaH dRSTi se dekhate
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 107 ) u. hI vaizyAyana kI tejolezyA zAMta ho gii| gauzAlaka kI jAna meM jAna aaii| tApasa ne apane se prakhara zaktizAlI sAdhaka kA pratirodha dekhA, to vaha vinaya se jhuka gayA aura vahA~ khar3A namra zabdoM meM bolA-" jAna liyA prabho ! ApakI zakti kA adbhuta prabhAva jAna liyaa|" pra. 256 ma. svAmI se gauzAlaka ne kyA pUchA thA ? gauzAlaka ghabarAyA huA to thA hii| tApasa kI saMketa bhASA meM vaha kucha bhI samajha nahIM paayaa| bolA-"prabho! yaha yo kA piNDa ( zayyAtara ) kyA baka-vaka kara rahA hai ?" pra. 260 ma. svAmI ne gauzAlaka ke prazna kA kyA uttara diyA? prabhu ne use samajhAyA-"abhI vaha tujhe bhasma kara ddaaltaa| tere kaTu AkSepoM se Rddha ho tujhe bhasma karane ke lie usane apanI tejolezyA chor3I thii| yadi maiMne zItalezyA kA prayoga na kiyA hotA, to tU jalakara rAkha ho jaataa| merI zItala prayoga ke uttara meM hI vaha mujhase kSamA mAMga rahA hai| ddi
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110 ) se chupI nahIM thI, para kSIra sAgara kA anaMta jala sA~po ke loTane se kabhI jaharIlA huA 7 u. - hai ? prabhu usI gaMbhIratA ke sAtha bole--- . " gozAlaka ! tuma bhrAMti meM ho / jisa tila - kSupa vaha vahIM para .. daba gayA aura 1 ko tumane ukhAr3a pheMkA thA, kucha samaya bAda gAya ke khura se usI dina varSA ho jAne se vaha punaH bhUmi meM aMkurita ho gayA / kisI ke AyuSya bala ko kyA koI samApta kara sakatA hai ? yaha vahI paudhA : hai, aura isakI eka phalI meM vahI sAta phUla sAta tila banakara paidA hue haiM / zraddhAhIna gauzAlaka ne tila ke per3a se phalI tor3I to ThIka usameM sAta tila nikale / gauzAlaka kI vAcA cupa ho gaI, para usake hRdaya meM uthala-puthala maca uThI / isa ghaTanA se vaha niyativAda kA kaTTara samarthaka bana gayA / pra. 265 gauzAlaka ne tejolezyA prApta karane ke lie sAdhanA kahA~ para kI thI ? zrAvastI nagara meM hAlAhalA nAmakI saMpanna kumhArina rahatI thii| vaha AjIvaka mata kI
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 111 ) anuyAyI thI, gozAlaka bhI apane ko isI saMpradAya kA bhikSuka batAtA thaa| vaha zrAvastI meM usI kumhArina kI zAlA meM Thahara gayA, aura vahA~ tejolezyA kI sAdhanA meM laga gayA / chaha mAsa kI kaThora tapazcaryA evaM pratApanA ke bala para gozAlaka ne sAmAnya taMjolabdhi prApta kara lI / pra. 266 gauzAlaka ne apanI zakti kA parIkSaNa kisa para kiyA hai ? u. gauzAlaka ko saMzaya huA ki merI zakti mahAvIra jaisI prabhAvazAlI hai yA nahIM, ataH isakA parIkSaNa karane ke lie vaha nagara se bAhara nikalA / panaghaTa para nagara kI mahilAe~ pAnI bhara rahI thIM / gauzAlaka ne eka mahilA ke bhare hue ghar3e para kaMkara se nizAnA mArA, ghar3A phUTa gayA, mahilA pAnI se tara ho gaI / bhikSuka veSadhArI kI isa zarArata para mahilA ko bahuta krodha AyA, vaha gAliyA~ bakane lagI / gozAlaka to pahale hI agnipiMDa thA, gAliyA~ sunate hI bhar3aka uThA aura zrAva dekhA 4
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 112 ) nA tAva, usane mahilA para tejolezyA kA prayoga kara ddaalaa| mahilA vahIM bhasma ho gii| bAkI saba mahilAe~ bhayabhIta hokara * bhAga gii| __pra. 267 gauzAlaka ne nimitta-zAstra kA jJAna kisase prApta kiyA thA ? . u. kucha dina bAda pArzvanAtha bhagavAna kI paramparA ke chaha pArzvapatya zramaNoM se gauzAlaka kI bheMTa ho gii| ve aSTAMga nimitta ke pAraMgAmI vidvAna the| gauzAlaka kucha dina unake sAtha bhI rahA aura unase nimitta zAstra kA jJAna prApta kara liyA, jisake bala para vaha sukha-duHkha 'lAbha-hAni, jIvana-maraNa ina chaha bAtoM meM siddha vacana naimittika bana gyaa|
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 113 ) u. 'pra. 270 ma. svAmI ne draDha bhUmi meM kisa ora vicaraNa kiyA thA ? peDhAla grAma kI or| pra. 271 ma. svAmI ne peDhAla grAma meM kahA~ sthiratA kI thI? u. peDhAla grAma ke bAhara polAsa caitya meM / pra. 272 ma. svAmI kI polAsa caitya meM kisane parIkSA kI thI? u. saMgama deva / pra. 273 ma. svAmI kI parIkSA karane saMgama deva kyoM pAyA thA? u. ma svAmI kI devarAja indra dvAga prazastiH sunkr| pra. 274 ma. svAmI kI devarAja indra ne kyA prazaMsA kI thI ? ma. svAmI ke apUrva dhyAnalInatA dekhakara devarAja indra ke muMha se nikalA "Aja saMsAra meM dhyAna, dhIratA aura titikSA meM zramaNa . vardhamAna kI tulanA meM koI puruSa nahIM haiN| sumeru se bhI adhika unakI nizcalatA ko
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya to kyA, koI deva aura dAnava bhI bhaMganahIM kara sktaa| dhanya hai aise mahAprANa adhyAtma yogI ko|" itanA kahate-kahate bhakti vaza devarAja indra kA mastaka jhuka gyaa| pre. 275 ma. svAmI kI indradeva dvArA prazaMsA sunakara saMgamadeva ko parIkSA karane kA kyA kAraNa thA? saMgamadeva bahuta hI IrSyAlu va ahaMkArI thaa| devarAja indra dvArA prazaMsA sunakara apanA svamAna bhaMga samajhakara / "pra. 276 ma. svAmI ko polAsa caitya meM kauna-sA tapa thA ? 'u. mahA paDimA tapa ( tIna dina kA upavAsa aThThama tp)| pra. 277 indradeva dvArA prazaMsA sunakara saMgama deva ne kyA kahA thA? "devarAja ke mukha se manuSya jaise prANI ko yaha prazaMsA zobhA nahIM detI. yaha mithyA stuti sirpha zraddhAtireka kA pradarzana hai| manuSyoM meM yaha kSamatA hai hI nahIM ki vaha devazakti ke samakSa Tika ske|" u.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 115 . ) devarAja saMgama kI bAMta para kruddha to hue phira bhI saMyata svara meM bole - " tumhArA ahaMkAra mithyA siddha hogA, na ki merA kathana / " -Y "yadi Apa hastakSepa na kareM to maiM isakI parIkSA kara mahAvIra ko dhyAnacyuta kara sakatA hUM - "saMgama kucha prAveza meM Akara bolA / devarAja cupa rahe aura saMgama apanI sampUrNa zakti baTora kara zramaraNa mahAvIra kI agni parIkSA lene usI rAtri meM peDhAla ke udyAna meM pahu~ca gayA / pra. 278 ma. svAmI ko saMgama deva ne prathama rAtri ko kitane upasarga diye the ? 20 ( vosa ) upasarga / u. pra. 276 ma. svAmI ko saMgama deva kaise-kaise upasarga diye the ? u. kI AvAja se ( 1 ) acAnaka sAMya-sAMya dizAe~ kA~pa uThI / bhayaMkara dhUla bharI / A~dhI se mahAvIra ke zarIra para miTTI ke Dhera jama gaye / zrA~kha, nAka, kAna zrIra pUrA zarIra dhUla se dava gayA, para mahAvIra
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) " ne apane nizcayaM ke anusAra A~kha kI palakeM bhI banda nahIM kI / (2) tIkSNa mu~ha vAlI cIMTiyA~ cAroM ora se mahAvIra ke zarIra ko kATane lagI / . tana chalanI sA ho gayA, para mahAvIra kA mana vajra sA dRr3ha rahA / (3) maccharoM kA jhuNDa mahAvIra ke zarIra ko kATa-kATa kara rakta cusane lagA, aisA pratibhAsita huA ki kisI vRkSa se rasa cU rahA hai yA parvata se rakta ke bharane bhara rahe haiM / (4) vicchuoM ne tIvra daMza - prahAra kiyA / (5) nevaloM dvArA mAMsa nocA gayA / ( 6 ) bhImakAya viSadhara sarpa zarIra se lipaTa kara jagaha-jagaha daMza mArane lage / (7) tIkhe dA~ta vAle cUhe kATa-kATa kara mahA yogezvara ko saMtrAsa dene lage / (8) dImaka mahAvIra ke pUre zarIra para lipaTa gaI aura bhayaMkara daMza dvArA kATane lagI /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 117 ) __(8) jaMgalI hAthI ne daMtazUla se prahAra kara mahAvIra ko sUDa meM pakar3a kara geMda kI taraha AkAza meM uchAla diyA, pairoM ke nIce miTTI kI bhAMti rauMda ddaalaa| (10) hathiniyoM ne bhI usI prakAra apanA krodha uDela kara trAsa diyaa| (11) eka bhayaMkara pizAca aTTahAsa se zUnya dizAoM ko bhaya-bhairava banAtA huA prabhu ke samakSa AyA, aneka prANaghAtaka AkramaNa karane para bhI mahAvIra ko vaha calita nahIM kara skaa| (12) trizUla jaise tIkSNa nakhoM vAlA bAgha mahAvIra para jhapaTA, vaha sthAna-sthAna se mA~sa nocane lagA, para ve prastara-pratimA kI taraha acala khar3e the, una para ina prAghAtoM kA koI prabhAva nahIM pdd'aa| (13) apanI asaphalatA dekhate hue bhI duSTa saMgama hatotsAhita nahIM huA, usane socA bhayaM kI Aga meM pakAne vAlA ghar3A bhI prema va moha kI thapakiyoM se TUTa sakatA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jianimandalaama A ARMA ne apane nizcayaM ke anusAra A~kha kI .. palakeM bhI vanda nahIM kii| .. (2) tIkSNa muMha vAlI cIMTiyA~ cAroM ora se mahAvIra ke zarIra ko kATane lgii| tana chalanI sA ho gayA, para mahAvIra kA mana vana sA dRr3ha rhaa| . . (3) maccharoM kA jhuNDa mahAvIra ke zarIra ko kATa-kATa kara rakta cusane lagA, aisA pratibhAsita huA ki kisI vRkSa se rasa cU rahA hai yA parvata se rakta ke jharane jhara (4) bicchuoM ne tIbra daMza-prahAra kiyaa| (5) nevaloM dvArA mAMsa nocA gyaa| (6) bhImakAya viSadhara sarpa zarIra se lipaTa kara jagaha-jagaha daMza mArane lge| (7) tIkhe dA~ta vAle cUhe kATa-kATa kara mahA yogezvara ko saMtrAsa dene lge| (8) dImaka mahAvIra ke pUre zarIra para lipaTa gaI aura bhayaMkara daMza dvArA kATane lgii|
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 117 ) (6) jaMgalI hAthI ne daMtazUla se prahAra kara mahAvIra ko sUDa meM pakar3a kara geMda ko taraha AkAza meM uchAla diyA, pairoM ke nIce miTTI kI bhAMti rauMda ddaalaa| (10) hathiniyoM ne bhI usI prakAra apanA krodha uDela kara trAsa diyaa| (11) eka bhayaMkara pizAca aTTahAsa se zUnya dizAoM ko bhaya-bhairava banAtA huA prabhu ke samakSa AyA, aneka prANaghAtaka AkramaNa karane para bhI mahAvIra ko vaha calita nahIM kara skaa| (12) trizUla jaise tIkSNa nakhoM vAlA bAgha mahAvIra para jhapaTA, vaha sthAna-sthAna se mA~sa nocane lagA, para ve prastara-pratimA kI taraha acala khar3e the, una para ina prAghAtoM kA koI prabhAva nahIM pdd'aa| (13) apanI asaphalatA dekhate hue bhI duSTa saMgama hatotsAhita nahIM huA, usane socA bhaya kI Aga meM pakAne vAlA ghar3A bhI prema va moha kI thapakiyoM se TUTa sakatA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (. 118 ) ... . hai| usane jaharIle bhayabhIta vAtAvaraNa ... . meM sahasA sneha aura moha kI madirA . bikhera dii| mahAvIra ke samakSa siddhArtha aura trizalA kI karuNa-vilApa karate ... . hue upasthita kiyA, kintu mahAvIra kA dhyAna bhaMga nahIM huaa| (14) mahAvIra donoM paira sIdhe saTAye khar3e the / saMgama ne pairoM ke bIca meM Aga rakha dI .. aura una para svayaM rasoiyA banakara khIra pakAne lgaa| . (15) usane caMDAla rUpa dhAraNa kara aneka * . . . pakSiyoM ke piMjare mahAvIra ke tana para laTakA diye, pakSiyoM kI tIkhI coMca aura nkha prahAra se punaH mahAvIra ke zarIra ko lahu-luhAna kara diyaa| (16) aba uThA bhayaMkara tUphAna, tIkhI teja havA teja varSA kI bUMdoM kA kaMpA dene vAlA prahAra, vRkSoM ko ukhAr3a kara dharAzAyI kara dene vAlA pavana vega, kintu mahAvIra . to aDola, acala khar3e rahe, khar3e hI rahe /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) ... 17) hamA . . (17) havA kA gola babaMDara utthaa| (18) aMta meM hAra-thakakara saMgama ne kAlacakraH . kA jabaradasta prahAra mahAvIra para kiyA / / (16) Akhira saMgama hAra gayA, use kucha nahIM sUjhA to eka vimAna meM baiThakara mahAvIra ko pukArane lagA--"pApa khar3e-khar3e kyoM: kaSTa uThA raheM haiM, Aiye, maiM Apako hI svarga kI yAtrA karA lAU~ / " isa mAyA kA bhI usa para koI prabhAva nahIM pdd'aa| (20) saMgama ne aba vasanta Rtu kI maMda aura mAdaka bayAra bahAI, bhInI-bhInI sugNdh|| zAMta vAtAvaraNa aura nUpura kI jhaMkAra karatI huI ardhavasanA apsarAeM apane mAMsala, kAmottejaka aMgo kA pradarzana kara kAma-yAcanA karane lagI, mahAvIra ke samakSa / unhoMne hAva-bhAva aMga vinyAsa evaM sauMdarya kA unmukta pradarzana kiyA / animeSa dRSTi mahAvIra to usI prakAra: sthira khar3e the|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 120 / 1 pra, 280 ma. svAmI ko upasargoM meM bhI sthira dekhakara "saMgama ko kyA huA thA? . "eka hI rAtri meM bIsa-bIsa mahAna upasarga prabhu para Aye, para saMkalpa ke dhanI mahAvIra apanI .. sthiti se, apanI nAsAgra dRSTi se tila bhara --ii Dige nhiiN| duSTa saMgamA kA ahaMkAra cUra-cUra - ho gayA, usakI upadravI buddhi kuMThita ho gaI - tathA lajjA aura glAni se vaha mana hI mana - bhara gyaa| pra:-281 ma. svAmI ko saMgama no aura kisa taraha upasarga diyA thA ? 'prAtaHkAla hote hI zramaraNa mahAvIra Age cale gye| saMgama unakA ziSya banakara sAtha-sAtha cala pdd'aa| prabhu gA~va ke bAhara udyAna meM dhyAnastha ho jAte to saMgama gA~va meM jAkara "kahIM seMdha lagAtA, kahIM coriyAM karatA, evaM anya duSkRtya karatA, loga use pakar3akara pITane lagate to kaha detA-"maiM kyA karUM, mujhe to gurujI ne yaha kAma sikhAyA hai, tumheM kucha. kahanA hai to unhIM se kho|" bhole loga
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 ) mahAvIra ke pAsa Ate, unase pUchate, para ve maunavrata dhAraNa kiye dhyAna-magna rhte| loga saMgama kI bAta saca mAnakara mahAvIra ko mArate-pITate, prahAra krte| isa prakAra saMtrAsa detA thaa| pra. 282. ma svAmI ko phAMsI kA upasarga kahA~ pAyA . : thA? u. tosali gAMva meM / pra. 283 ma. svAmI ko phAMsI kA upasarga kaise AyA thA? u. prabhu tosalI gAMva ke bAhara udyAna meM dhyAnastha khar3e the| saMgama ne gAMva meM jAkara corI kI aura corI ke aujAra lAkara mahAvIra ke pAsa chipA diye| cora kA patA lagAte rAjapuruSa mahAvIra ke nikaTa phuNce| pAsa meM zastra rakhe dekhakara mahAvIra ko hI cora samajhA aura pakar3akara gAMva ke adhikArI tosali kSatriya ke samakSa unhoMne prastuta kiyaa| kSatriya ne zramaNa mahAvIra se pUchA-'tuma kauna ho ?" mahAvIra mauna the| do-cAra vAra pUchane para bhI mahAvIra ne uttara nahIM diyA to kSatriya ruddha hokara
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 284 kSatriya ke Adeza para rAjapuruSoM ne kyA kiyA thA ? u. ( 122 ) bolA - "yaha raMge hAthoM pakar3A gayA hai, cora to hai hI, phira bhI apanI corI bhI svIkAra nahIM karatA hai / bolatA bhI nahIM, jabAna sI rakhI hai ? jAo ise phA~sI para laTakA do / " u.. kSatriya ke AdezAnusAra zramaraNa mahAvIra ko phA~sI ke takhte para lAkara khar3A kara diyA gyaa| rAjapuruSoM ne punaH punaH samajhAyA -- "tuma apanA nAma kyoM nahIM batA dete, kutte kI mauta kyoM mara rahe ho ? khaira maranA hI hai to maro, para koI aMtima icchA hai to batAo, use pUrI kara deM, tAki marate dama prAraNa aTakeM nahIM / ' ina krUra vyaMgya para bhI mahAvIra zAMta aura mauna rahe / pra. 285 ma. svAmI ko phA~sI lagAne para kitanI bAra phaMdA TUTa gayA thA ?. krUra rAjapuruSoM ne bhI phAMsI kA phaMdA mahAvIra ke gale meM lagAyA aura nIce se takhtA haTA diyaa| para Azcarya ! jaise hI takhtA haTA,
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 123 ) phaMdA TUTa gayA aura mahAvIra nIce A gire / dubArA dUsarI rassI bAMdhakara phaMdA DAlA gayA, para vahI pahale jaisA hI TUTa gyaa| sabhI darzaka Azcarya se phaTI A~khoM se dekha rahe the, Aja taka kabhI aisA nahIM huA, Aja hI aisA kyoM ho rahA hai ? hajAroM aparAdhiyoM ko mAranevAlA yaha phaMdA Aja eka bAra nahIM, do bAra nahIM, sAta-sAta bAra TUTa gayA hai / zrAkhira bAta kyA hai ? kahIM kucha dAla meM kAlA hai / lagatA hai yaha koI cora nahIM, sAdhu haiM / jAnabUjha kara koI anyAya na ho / pra. 286 ma. svAmI ke gale se bAra 2 phA~sI kA phaMdA TUTane para rAjapuruSoM ne kyA kiyA thA ? rAjapuruSoM kA dila sahama gayA, ve daur3akara tosali kSatriya ke pAsa Aye, kSatriya ne yaha ghaTanA sunI to usakA hRdaya dhar3aka uThA"are rUko ! yaha koI parama haMsa yogI to nahIM hai ? hama dhokhe meM kucha anyAya na kara baiTheM ?" kSatriya svayaM daur3akara grAyA, mahAvIra u.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 284 kSatriya ke Adeza para rAjapuruSoM ne kyA kiyA thA ? kSatriya ke AdezAnusAra zramaNa mahAvIra ko phA~sI ke takhte para lAkara khar3A kara diyA gyaa| rAjapuruSoM ne punaH punaH samajhAyA -- "tuma apanA nAma kyoM nahIM batA dete, kutte kI mauta kyoM mara rahe ho ? khaira maranA hI hai toH maro, para koI aMtima icchA hai to batAo, use pUrI kara deM, tAki marate dama prAraNa aTakeM nahIM / ' ina krUra vyaMgya para bhI mahAvIra zAMta aura mauna rahe / u. ( 122 ) bolA - "yaha raMge hAthoM pakar3A gayA hai, cora to hai hI, phira bhI apanI corI bhI svIkAra nahIM karatA hai / bolatA bhI nahIM, jabAna sI rakhI hai ? jAo ise phA~sI para laTakA do / " pra. 285 ma. svAmI ko phA~sI lagAne para kitanI bAra phaMdA TUTa gayA thA ? u.. krUra rAjapuruSoM ne bhI phA~sI kA phaMdA mahAvIya ke gale meM lagAyA aura nIce se takhtA haTA diyA / para Azcarya ! jaise hI takhtA haTA,
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 125 ) pra. 288 ma. svAmI jaba gocarI ke lie kisI ke gRha padhArate taba saMgama vahA~ kaisA upasarga detA rahA thA ? u. prabhu AhArArthaM padhArate to bIca meM kaccA pAnI DAlakara nirdoSa AhAra ko doSI vanA detA / logoM ko zaMkA ho aisI prabhu ke aMga para kRtrima vikRtiyoM ko batAnA / prabhu ko chaH mAha taka eka karaNa anna aura eka bU~da pAnI taka prApta nahIM hoMne diyA / pra. 286 ma. svAmI ko ghora upasarga dete aMta meM saMgama ne kyA kiyA thA ? hatAza, nirAza, udAsa saMgama eka dina zramaNa mahAvIra ke pAsa Akara vinamratA kA abhinaya karake bolA - " mahAprabhu ! devarAja indra dvArA ApakI dhIratA aura titikSA kI prazaMsA sunI, vaha akSarazaH satya siddha huI / maiM use zrasatya karane para tulA thA, para mere samasta prayatna vyartha gaye, Apako asIma kaSTa aura pIr3Ae~ dekara bhI maiMne dekhA ki Apake hRdaya ke kisI kone
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ****** ( 124 ) : kI zAMta, tejodIta mukha mudrA dekhakara sahasA unake caraNoM meM gira par3A' he parama yogarAja hamArA aparAdha kSamA kIjiye / kRpAkara apanA paricaya dekara upakRta kIjiye / " mahAvIra phira bhI mauna the / tosali ne bAra-bAra vinaya karake prabhu se zraddhApUrvaka kSamA mAMgI aura vahA~ se vidA dI / u. 2 isa prakAra saMgama ne apanI upadravI buddhi dvArA zramaNa mahAvIra ko hara prakAra se trAsa, saMkaTa aura prANAntaka kaSToM se utpIr3ita karane kI vyartha ceSTAe~ kI mRtyu ke aMtima caraNa phA~sI ke takhte para car3hAne meM bhI vaha asaphala rahA / kintu mahAvIra Aja bhI prazAMta pramudita aura dhyAna nimagna dazA meM zAMti kA anubhava kara rahe the / dhyAna yoga kI viziSTa prakriyAyoM se unakA mana to vajra-sA huA hI, kintu phUloM-sA sukumAra tana bhI jaise vajramaya ho gayA thA / pra. 257 ma. svAmI kI saMgama deva ne kitane mAsa taka upasarga diyA thA ? 6 mAsa taka /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 125 ) pra. 288 ma. svAmI jaba gocarI ke lie kisI ke gRha padhArate taba saMgama vahA~ kaisA upasarga detA rahA thA ? u. prabhu grahArArtha padhArate to vIca meM kaccA pAnI DAlakara nirdoSa AhAra ko doSI banA detA / logoM ko zaMkA ho aisI prabhu ke aMga para kRtrima vikRtiyoM ko batAnA / prabhu ko chaH mAha taka eka karaNa anna aura eka bU~da pAnI taka prApta nahIM hoMne diyA / pra. 286 ma. svAmI ko ghora upasarga dete aMta meM saMgama ne kyA kiyA thA ? u. hatAza, nirAza, udAsa saMgama eka dina zramaNa mahAvIra ke pAsa zrAkara vinamratA kA abhinaya karake bolA- "mahAprabhu ! devarAja indra dvArA zrApakI dhIratA aura titikSA kI prazaMsA sunI, vaha akSarazaH satya siddha huii| maiM use zrasatya karane para tulA thA, para mere samasta prayatna vyartha gaye, Apako asIma kaSTa aura pIr3Ae~ dekara bhI maiMne dekhA ki Apake hRdaya ke kisI kone
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126 ) meM bhI unakA koI prabhAva nahIM par3A, sacamuca . Apa apanI dRr3hatA meM satya pratijJa raheM, maiM apane nizcaya se patita ho gyaa| aba maiM kSamA cAhatA hUM. Apa nirvighna vicriye|" pra. 260 ma. svAmI ne saMgama deva se kyA kahA thA ?.. saMgama ke vacana sunakara. prabhu dhIra-gaMbhIra svara meM bole- "saMgama ! maiM na kisI ke prArthanA. vacana sunakara prasanna hotA hU~ aura na Akroza vacanoM se kSubdha / maiM to sadA Atmahita kI dRSTi se svecchApUrvaka vihAra karatA huuN| tumane jo kaSTa diye, ve mere tana ko bhale hI utpIDita karate raheM ho, kintu mana taka unakI vedanA kA sparza nahIM pahu~ca sakA, ataH tumhAre prati mere mana meM rattI bhara bhI doSa-roSa yA. Akroza nahIM hai ! hA~ eka bAta kA aphasosa hai ki merA nimitta bahuta jIvoM ke hita va kalyANa kA sAdhana banatA hai, vahA~ tumane apane nibir3a karma-baMdhanoM ke hone meM mujhe hetu bhUta banA liyaa| tumheM mere nimitta se lage hue pApoM ke kAraNa ghora durgatiyoM meM kaise duHkha sahane
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 127 ) . par3eMge? tumhArA bhaviSya jaba aMdhakAramaya , aura saghana karma-kAlimA se kaluSita dekhatA hU~ to.... " kahate-kahate prabhu kI anaMta karuNA aura vAtsalya varSA kI taraha umar3a kara A~khoM . me barasa pdd'e| unakI palakeM karuNAdra ho uThI, mukha mudrA vAtsalya rasa se AplAvita ho gii| zramaNa mahAvIrake vacanoM kI hRdaya-vedhakatA, unakI A~khoM kI prArdratA aura mukhAkRti kI karUNA zIlatA ne saMgama ke pASANa tulya hRdaya para vaha coTa kI, jo Aja taka unakI kaThora titikSA se bhI nahIM ho pAI thii| saMgama lajjita ho gayA, usakA ananta hRdaya use dhikkArane lagA aura vaha mahAvIra ke samakSa U~cA muha kiye kSaNa bhara bhI Thahara nahIM skaa| .... : Aga se khelanevAlA saMgama pAnI se hAra kara bhAga gyaa| 'pra. 261 ma. svAmI ko sugama deva ke kAraNa kitane dina / kA upavAsa huyA thA ? 8. chaH mAsI napa ( 180 dina kA upvaas)| 'pra. 262 ma. svAmI ne chaH mAsI tapa kA pAraNA kahA~ kiyA thA?
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 128 . ) u. peDhAla nagara meN| . : .. pra. 263 ma. svAmI ne chaH mAsI tapa kA pAraNA kisake yahA~ kiyA thA ? u. vatsapAlikA (gvAlina) ke yahA~ / ' pra. 294 ma. svAmI ko chaH mAsI tapa kA pAraNA kisane karAyA thA? u. vatsapAlikA ne (gvAlina / / / pra. 265 ma. svAmI ne chaH mAsI tapa kA pAraNA kisase kiyA thA ? u. kSIra se (khIra ) / pre. 266 ma. svAmI ne dazama cAturmAsa ke bAda kyA tapa kiyA thA? u. bhadra, mahA bhadra aura pratimA bhadra tapa / pra. 267 ma. svAmI ne bhadra Adi tapa kA pAraNA kahA~ kiyA thA? u. sAnulabdhika grAma meM / pra. 268 ma. svAmI ne bhadra aAdiH tapa kA..... kisake yahA~ kiyA - AnaMda zrAvaka ke ...
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126 ) pra. 266 ma. svAmI ko bhadra Adi tapa kA pAraNA kisane karAyA thA? u. vahula dAsI ne / - pra. 300 ma. svAmI ne bhadra prAdi tapa kA pAraNA . kisase kiyA thA ? u, . vIraMja se ( zakkara mizrita bhAta se ) . pra. 301 ma. svAmI ne ekAdaza cAturmAsa kahAM . kiyA thA ? - u. vaizAlI nagara ke bAhara mahAkAmavana udyAna meM / pra. 302 ma. svAmI ko pratidina bhikSA grahaNa kI vinati (prArthanA) kauna karatA thA ? jIraNa zeTha pratidina prAtaHkAla udyAna meM prabhu kI vandanA karatA, aura apane ghara para bhikSA grahaNa karane kI bhAva-bhInI prArthanA bho| zreSThI ne mAsAMta ke dina socA "Aja to mahAzramaNa eka mAsa ke tapa ko pUrA kara merI bhAvanA ko avazya saphala / . kareMge, ataH usane vizepa bhaktipUrvaka Agraha kiyaa| para mahAzramaNa to kahIM bhikSuArtha
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 131 ) u. a dAsI ne| 306 maH svAmo ne cAramAsI tapa kA pAraNA kisase kiyA hai| rUkhe-sUkhe vAsI anna se / pra. 307 ma. svAmI kA pAraNA ho gayA-aisA jIraNa zeTha ko kaba patA calA thaa| tIrthakaroM ke divya atizaya ke anusAra pAraNA karate ho AkAza maNDala deva-dundubhiyoM se guja utthaa| "aho dAna kI udghoSaNAeM hone lagI aura pA~ca prakAra kI divya vRSTiyoM se dharatI kA saundarya sahastraguNA nikhara uThA, yaha AvAja sunate hI jIraNa zeTha ko patA lagA ki aho kisI anya bhAgyavAna ko prabhu ke pAraNe kA lAbha milA aura "maiM to aise hI raha gyaa|" pra. 308 ma. svAmI kA pAraNA ho gayA aisA sunate hI jIraNa zeTha ko kyA huA thA ? u0. jaise hI divya udghoSa sunA, usakI prAzAoM para tuSArApAta ho gyaa| jaise koI divya svapna bhaMga ho gayA ho| vaha hatAza hokara
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 132 ) apane bhAgya ko kosane lagA.. jIraNa zeTha ko bhAvanA itanI ucca zreNI para pahu~ca gaI thI yadi muhUrta bhara vaha usI bhAva zreNo para car3hatA rahatA to cAra ghanaghAtI karmoM kA kSaya kara 'kevalajJAnI' bana jaataa| kintu bhagavAna ke pAraNe kA samvAda sunakara hI usako ucca dhArA TUTa gii| anta meM Ayu pUrNa hone para jIraNa zeTha bArahaveM svarga meM utpanna hue| pra. 306 ma. svAmI ne ekAdaza cAturmAsa ke vAda kisa ora vihAra kiyA thA ? susumArapura nagara kI or| . pra. 31. ma. svAmo susumArapura meM kahAM virAjamAna the? u.. susumArapura ke nikaTa azoka vanameM dhyAnastha the| pra. 311 ma. svAmI ke caraNoM meM azoka vana meM kisane zaraNa grahaNa kI thI? . asurarAja camarendra ne| pra. 312 ma. svAmI ke caraNoM meM camarendra ne zaraNa / kyoM grahaNa kI thI ? . .u. . suroM ke indra saudharmendra ke vajraprahAra se / ma
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 133 ) pra. 313 saudharmendra ne camarendra para vajraprahAra kyoM kiyA thA ? u. eka dina dhyAnalIna zramaNa mahAvIra ke caraNoM meM asurendra paayaa| mahAvIra to dhyAna meM antarlIna the| usane vinaya pUrvaka pradakSiNA kI aura volA-"prabho! Aja maiM usa ahaMkArI saudharmendra se lohA lene jA rahA huuN| merI jIvana rakSA Apake hAtha meM hai, Apa hI merI ananya-zaraNa haiN|" mahAvIra ko vandanA kara asurarAja camarendra vikarAla rUpa banAkara, raudra huMkAra karatA huA svarga meM pahuMcakara devarAja indra ko lalakArane lgaa| usakA bhayAnaka raudra rUpa dekhakara hAsa-vilAsa meM magna devagaNa Dara gaye, deviyoM ko kAnti manda par3a gyii| svarga meM khalabalI maca gaI, acAnaka asurarAja ke aAkramaNa kA samvAda bijalI ko bhAMti sarvatra phaila gayA, anantakAlameM aisA kabhI nahIM huA, mahAzcarya! devarAja indra ne asurendra ko lalakArA-"duSTa ! yaha dhRSTatA terI !
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsare ke bhavana meM Akara yoM utpAta macAnA" aura krodha meM Akara unhoMne apanA divyAstra vajra asurendra para pheNkaa| 314 asurendra ne vajra ko dekhakara kyA kiyA thA ? hajAra-hajAra viliyoM kI taraha camakatAkauMdhatA vajra dekhakara asurendra ghabarAyA, jAna muTThI meM lekara ulTe pairoM bhaagaa| vajra usakA pIchA kara rahA thaa| tIkSNa agni-jvAlAoM kI taraha kiraNeM asurarAja ko bhasma karane ko daur3a rahI thI, tIvra vega se daur3ata-bhAgatA ghabarAyA huA asurarAja sIdhA pahuMcA, dhyAnalIna zramaNa mahAvIra ke caraNoM meN| bhaya se kAMpatA huA vaha pukAra rahA thA bhayavaM zaraNaM, bhayavaM zaraNaM-prabho! Apa mere zaraNa dAtA haiM, bacAiye, rakSA kiijie| aura vaha choTIsI cIMTI kA rUpa banAkara mahAvIra ke caraNoM meM chupakara-dubaka kara baiTha gyaa| . 315 devarAja ko vajra chor3ane ke bAda kyA smaraNa pAyA thA ? devarAja ne krodhAviSTa hokara asurarAja para
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 135 ) prahAra karane vajra to pheka diyA, kintu turantaH hI unheM smaraNa AyA, duSTa asurarAja ko mere deva-vimAna para acAnaka AkramaNa karane kA sAhasa kaise huA ? kisI bhAvitAtmA mahApuruSa kA Azraya yA zaraNa liye vinA vaha yahA~ taka kaise A pahuMcA ? aura tatkSaNa hI use dhyAna AyA "are ! yaha to tapolIna mahAvIra ke caraNoM kA prAzraya lekara AyA hai|" devarAja kA hRdaya aniSTa kI AzaMkA se vyAkula ho gayA- kahIM mere vajra-prahAra se prabhu mahAvIra kA aniSTa na ho jAya / pra.316 devarAja ne smaraNa meM Ane ke bAda kyA kiyA thA? u. divya devagati se devendra apane vajra ke pIche daur3e / prAge - pAge asurarAja, pIche agni jvAlAe~ pheMkatA huyA vajra aura usake pIche. vajra ko pakar3ane meM utAvale devarAja / asurarAja to mahAvIra ke caraNoM meM jA chupA / vajra sirpha cAra aMgula dUra thA tabhI devarAja ne use pakar3a liyA aura ve prabhu mahAvIra se avinaya ke liye kSamA mAMgane lge|
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136 ) "pra. 317 camarendra pUrva bhava meM kauna thA ? vindhyAcala kI talahaTI meM "pUraNa" nAmaka eka samRddha gRhastha rahatA thaa| eka bAra usake mana meM eka saMkalpa uThA ki maiM yahA~ jo sukha. bhoga kara rahA hUM, vaha saba pUrva-janma-kRta puNya kA phala hai, isa janma meM yadi kucha aisA viziSTa tapazcaraNa Adi na karUMgA to agale janma meM sukha kaise prApta hogA? ataH kucha tapa Adi karanA caahiye| isa saMkalpa ke anu-sAra mana meM bhAvI jIvana ke puNya phala kI kAmanA kA saMskAra liye vaha ghara-bAra chor3akara sanyAsI bana gayA aura 'dAnAmA' (dAnapredhAna) pravrajyA aMgIkAra kara lii| usakI vidhi ke anusAra vaha do dina kA upavAsa karake pAraNe ke liye nikalatA to hAtha meM eka lakar3I kA cAra khAnoM vAlA pAtra rkhtaa| pAtra ke pahale khAne meM jo bhikSA prApta hotI vaha bhikhAriyoM ko de detA, dUsare khAne meM prApta bhikSA kauA, kuttoM Adi ko khilA detaa| tIsare khAne meM jo kucha prApta bhikSA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 137 ) machaliyoM, kachuoM Adi jalacara prANiyoM ko DAla detA aura cauthe khAne meM jo kucha bacatA vaha svayaM khAkara pAraNA krtaa| isa prakAra kA ghora tapa vAraha varSa taka karatA rahA / anta meM eka mAsa kA anazana kara AyuSya pUrNakara vaha asura kumAroM kA indra camarendra vnaa| pra. 318 camarendra saudharmendra ke deva vimAna meM kyoM gayA thA ? a camarendra ne apane jJAna - bala se idhara-udhara dekhA-sasAra meM mujhase bhI koI adhika balazAlI aura RddhizAlo hai kyA? tabhI ThIka use deva-vimAnoM ke Upara saudharma-vimAna meM indrAsana lagA dikhAI diyaa| saudharmendra apane bhoga-vilAsa, Amoda-pramoda va aizvayaM meM masta thaa| apane sira para isa prakAra saudharmendra ko prAnanda-vilAsa karate hue dekhakara camarendra kA ahaMkAra krodha ke rUpa meM bhar3aka utthaa| usane anya asura kumAroM se pUchA-yaha kauna puNyahIna, vivekahIna, ahaMkArI deva hai, jo yoM hamAre mastaka para nirlajjatA pUrvaka baiThA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138 ) deviyoM ke sAtha hAsa- vilAsa kara rahA hai ?' kyoM na isake ahaMkAra ko cUra-cUra kara diyA jAya ? anya asura kumAroM ne use samajhAyA"yaha saudharmendra hai. aura apane vimAna meM baiThA hai, hamase adhika zaktizAlI hai, ataH isase kucha cher3a-chAr3a karanA apanI jAna se khelanA hogA ? u ahaMkAra meM dIpta camarendra ne aTTahAsa ke sAtha anya asura kumAroM kA upahAsa kiyA - "tuma saba kAyara ho, maiM kisIko yoM apane sira para baiThA nahIM dekha sakatA / zrabhI maiM usakI TAMga pakar3akara zrAsana se kyA, svarga se bhI nIce pheka detA hUM / pra. 319 saudharmendra ke sAmane prahAra karane ke pUrva camarendra kisakI zaraNa lene gayA thA ? ahaMkAra, ISyA, aura krodha ke Avega meM aMdhA vanA huA surendra eka bhayaMkara huMkAra ke sAtha uThA saudharmendra para prahAra karane, tabhI sahasA manake saghana andhakAra ke eka kone meM halakI sI jyoti jalI, use apanI durbalatA aura
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136 ) tuccha sAmarthya kA anubhava huA, kahIM maiM parAjita ho gayA to, jAna bhI nahIM baca pAyegI ? tabhI eka rAtri ko mahApratimA grahaNa karake dhyAnayoga meM sthira zramaNa mahAvIra kA smaraNa huA basa yahI eka tapomUrti zramaraNa aise sAmarthya zAlI haiM, jo mujhe zaraNabhUta ho sakate haiM / pra. 320 ma. svAmI ne ekAdaza cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? u. vatsa dezako rAjadhAnI kauzaMvI nagara kI ora / pra. 321 ma. svAmI ne vihAra meM kaisA grabhigraha tapa kiyA thA ? u. kaThora ( ghora) abhigraha tapa kiyA thA / pra. 322 ma. svAmI ne abhigraha tapa kaba kiyA thA ? u. pauSa kRSNa pratipadA ko / pra. 323 ma svAmI ne kitane bolakA abhigraha tapa * grahaNa kiyA thA ? u. teraha bola kA / pra. 324 ma svAmI ne kauna-kauna se teraha bola phA * zrabhigraha kiyA thA ?
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 140 ) (1) suzIlA rAjakumArI ho| (2) dAsI banakara jI rahI ho / (3) kamare meM banda ho / (4) hAtha-paira ber3iyoM se ba~dhe ho| (5) sira muNDA ho| (6) tIna dinakI bhUkho-pyAsI ho| (7) kaccha bA~dhA ho| (8) dehalI meM baiThI ho| (8) eka pAMva dehalI ke bAhara evaM eka pAMva andara ho| (10) bhikSA kA samaya bIta gayA ho va tosarA prahara ho| (11) hAtha meM sUpa ho / (12) ur3ada ke bAkule hoN| (13) aAMkhoM meM prAMsutroM kA dhArA ho / pra 325 kauzaMbI meM kisakA rAjya thA ? u bhAratavaMzI rAjA zatAnIka kA rAjya thaa| pra. 326 zatAnIka ko rAno kA kyA nAma thA ? u. mRgaavtii| pra. 327 kauzaMbI kA par3osI rAjya kauna thA ?. u. aMga desh| rAjadhAnI thI campA nagarI / pra. 328 campAnagarI meM kisakA rAjya thA ? u. rAjA dadhivAhana kA rAjya thA ? pra. 326 dadhivAhana ko rAnI kA nAma kyA thA ? u. dhAriNo /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 141 ) pra. 330 mRgAvatI aura dhAriNI rAnI kA kyA saMbaMdha thA ? donoM eka mAtA-pitA kI putriyAM yAnI bahaneM thIM pra. 331 mRgAvatI aura dhAriNI kisakI putriyAM thIM ? u. pra. 332 zatAnIka aura dadhivAhana kA kyA saMbaMdha thA ? donoM paraspara sADhU the 1 pra. 333 campAnagarI para kisane grAkramaraNa kiyA thA ? kauza~vI nareza zatAnIka ne / u. u. b t bhaH mahAvIra ke mAmA vaizAlI gaNAdhyakSa rAjA ceTaka kI putriyAM thI / pra. 334 acAnaka zrAkramaraNa ke kAraNa rAjA dadhivAhana ko kyA huA thA ? apane sambandha ke kAraNa donoM eka dUsare ke prati vizvasta aura nirbhaya the / isa vizvAsa kA lAbha uThAkara zatAnIka ne acAnaka campA nagarI para AkramaNa kara diyA / dadhivAhana ko jaise hI AkramaNa kA patA calA, vaha stabdha raha gayA, kiMkartavyavimUr3ha ho gayA / vizvAsa meM kI gaI isa coTa kA usake mana para itanA gaharA zrAghAta lagA ki use prati u.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. ( 142 ) zatAnIka kI senAe~ sAra roga ho gayA / campA meM ghusa gaI / parAjita huA dadhivAhana / rAjA jAna bacAkara kahIM bhAga gayA / pra. 335 zatAnIka kI senA ne campA nagarI meM ghusakara kyA kiyA thA ? u. vijayonmAda meM matta vatsa deza kI senAoMne campAnagarI meM lUTa-pATa, atyAcAra, sundariyoM kA apaharaNa evaM balAtkAra kA lomaharSa krUra tAMDava macAyA, usakA varNana sunane para isIM lUTa hI se A~kheM bhIMga jAyeM / pATa meM eka rathika ( ratha sainika ) meM ghusa gayA / rAjamahaloM pra. 336 rathika ne rAja mahaloM meM ghusakara kyA kiyA thA ? rathika hIroM-javAharAta kA lobhI nahIM, varan saundarya kA lobhI thA / svarNa - mariNa - mANikya ke khule bhaNDAroM ko chor3akara bhI usane parama sundarI rAnI dhAriNI evaM rAjakumArI vasumatI ko apane kabje meM kara liyA aura donoM mA~-beTiyoM ko apaharaNa kara ratha meM biThAkara cala par3A /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 143 ) pra. 337 rathika ne mA~-beTI ke sAtha kaisA vyavahAra kiyA thA ? rAnI dhAriNI ke sahaja saundarya para vaha atyanta Asakta ho gayA / usane rAnI se kAmaprastAva kiyA : pra. 338 dhAriNI rAnI ne kAma prastAva para kyA kiyA ? jaba rathika usake satItva para AkramaNa karane para utAru huA to siMhanI kI bhA~ti garajatI dhAriNI rAnI ne rathika ko phaTakArA, viSayAndha rathika bhUkhe bher3iye kI taraha rAnI ke satItva ko cATa jAnA cAhatA thA, tabhI vIra kSatrANI ne jIbha khIMcakara satItva kI rakSA ke lie prANotsarga kara diyA / u. 9 u. 4. 336 mAtA dhAriNI ke prAraNotsarga para vasumatI ne kyA kiyA thA ? eka aura jAla meM pha~sI mRgI-sI bhayAkula rAjakumArI bhaya se thara-thara kA~pa rahI thI. mAtA kA prANotsarga usakI zrAMkhoM meM sAvana 'barasA rahA thA, to dUsarI ora rathika kI -nIcatA aura adhamatA para caNDI kI taraha
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Akroza ke aMgAre bhI barasA rahI thI "rathika sAvadhAna ! tumhArI nocatA ne merI mA~ ke prANa le liye haiM, agara merI ora hAtha bar3hAyA to maiM bhI usI mArga para cala paDgo aura satI ko kaSTa dene ke ghora pApa se tumhArA bhI satyAnAza ho jaayegaa|" pra. 340 vasumatI ke vacanoM ko sunakara rathika ne kyA kiyA thA? yaha dRzya dekhate hI rathika stabdha raha gyaa| dhAriNI ke prANotsarga aura vasumatI kI lalakAra ne usake nIca hRdaya ko badala diyA / vaha gir3agir3AtA huA bolA-"rAjakumArI ! tuma mata ddro| maiM tumheM apanI bahana mAnatA huuN| calo tuma bahana banakara mere ghara para rho|" 341 vasumato rathika ke ghara para kyA karatI thI ? vasumatI Azvasta hokara kauzaMbI meM rathika ke ghara para rahane lgii| vaha bhUla gaI ki vaha koI rAjakumArI hai / eka naukarAnI kI bhAMti vaha ghara kApUrA kAma karatI, dinabhara vyasta rahatI tAkipurAnI duHkhada smRtiyoM ko ubharane " kA avakAza bhI na mile /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 145 ) pra. 342 rathika kI patnI ne vasumatI ke saundarya ko dekha . kara kyA kiyA thA ? / purAne, maile-phaTe kapar3oM meM rahane aura dina bhara dAsI kA kAma karane para bhI vasumatI kA svarNa-kAMti-sA dIpta sauMdarya kaise chipa sakatA thA ? rathika kI patnI ke hRdaya meM vasumatI kA yaha sauMdarya zUla banakara cubhane lgaa| isa AzaMkA se vaha vyathita ho uThI ki merA pati. isa dAsI ko hI apanI priyatamA banAlegA anyathA campA kI lUTa meM jahA~ anya sainikoM ne svarNa, hore-motI se apane ghara bhara lie aura pIr3hiyoM kI daridratA miTA lI, vahAM ise kyA kubuddhi huI ki isa kalamahI dAsI ko hI uThA lAyA? yaha to merI AstIna kA hI sA~pa banakara raha rahI hai| isa mithyA AzaMkA aura ISyAvaza ghara meM pati-patni meM / , kalaha zurU ho gyaa| pra. 343 rathika pati-patni ke kalaha pUrNa vAtAvaraNa ko / dekhakara vasumatI ne kyA kiyA thA? gRhakalaha kahIM mahAbhArata kA rUpa na le le,
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 146 ) ataH ekadina vasumatI ne hI rathika se kahA"bhAI ! bhAbhI ko svarNa-mudrAoM kI icchA hai, ataH tuma mujhe dAsoM ke bAjAra meM beca Ao to tumhArA gRha-kalaha bho miTe aura bhAbhI kI manokAmanA bhI pUrNa ho jAya ," . pra. 344 vasumato ke kathana para rathika ne kyA kiyA thA? aneka vikalpoM ke bAda Akhira chAtI para patthara rakhakara rathika ne vasumatI ko kauzaMbI ke bAjAra meM khar3I kara bolI lagAdI / pra. 345 vasumatI ko kisane kharIda liyA thA ? hajAroM dAsiyA~ vahA~ bika rahI thI, kintu vasumatI kA zIla-sauMdarya kucha vilakSaNa hI pratIta ho rahA thaa| logoM ne hajAra-dasa hajAra taka bolI lagAI, kintu rathika ne eka lAkha svarNa mudrA kI mAMga rkhii| taba kauzaMbI kI prasiddha gariNakA ne isa apsarA tulya dAsI ko kharIda liyA eka lAkha svarNa mudrAoM meM / 'pra. 346 gaNikA ke kharIdane para vasumatI ne una se kyA kahA thA ? vasumatI ne jaba gariekA ke hAthoM stA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 147 ) .." F ......... . vikA dekhA to usakA roma-roma kAMpa utthaa| _. phira bhI vaha sAhasa aura dhIraja kI puttalI thI .. usane gariekA se jaba usake kAma ke viSaya meM pUchA to usane kaha diyA-"mAtAjI! maiM ..... yaha kArya kabhI bhI nahIM kara sakatI, ApakI ... eka lAkha svarNa mudrAe~ pAnI meM calI jaayegii| ..... mujhe mata khriidiye| maiM Apake ghara haragija nahIM jA sktii| pra. 347 vasumatI kA kahanA na mAnane para gariekA para kaisI vItI? . gariekA ke sevakoM va dalAloM ne vasumato ko pakar3a kara le jAne kI aura sIdhe pAMva na calane para ghasITa kara le jAne kI dhamakI do| kahate hai tabhI kucha Rddha baMdaroM ko TolI acAnaka gariekA para TUTa par3I, usake vastra phAr3a DAle zarIra ko noMca-noMca kara khUna kI dhArAe~ vahA dii| vAjAra meM cAroM aura bhagadar3a maca gaI, zora-zarAvA hogayA , pra. 348 vAjAra meM zora-zarAbA sunakara vahAM para kisane rukakara pUchatAcha kI thI?
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 148 ) ne banda valTa isIke yaha manA kara usa samaya kauzaMbI kA koTyAdhipati dhanAvaha seTha udhara se niklaa| yaha ajIba dRzya dekha kara vaha rukA aura pUchA-"kyA bAta hai ?" . logoM ne kahA-"yaha dAsI eka lAkha svarNamudrA meM bika gaI hai, para jisa gariNakA ne kharIdA hai, usake sAtha jAne se yaha manA kara rahI hai aura ulTe isIke kinhIM gupta dalAloM ne bandaroM se gaNikA ko nucavA DAlA hai|" pra. 346 logoM kI bAta sunakara dhanAvaha seTha ne kyA kiyA ? dhanAvaha kI sarala aura pArakhI najaroM ne vasumato ko dekhA to usakI A~khe sajala ho gaI-"yaha to dAsI nahIM, koI devakanyA hai|" usane dalAloM se kahA-"ruko! saba rakho isa kanyA ke sAtha jabardastI mata karo! agara yaha gaNikA ke ghara nahI jAnA cAhatI hai to maiM ise kharIdatA hUM, eka lAkha svarNamudrAe~ maiM detA haM ....... / " pra. 350 dhanAvaha seTha ke kharIdane para vasumatI ne usase kyA pUchA thA ?
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. pra. 351 vasumatI ke pUchane para dhanAvaha seThane kyA kahA thA ? u. ( 146 ) vasumatI dhanAvaha seTha kI prema snehasanI vANI se Azvasta to huI, para vaha ThokareM khA cukI thI, use anubhava ho gayA thA ki- devatA kI mUrti ke pIche duSTa dAnavakA asalI ceharA chipA rahatA hai nakalI cehare kI cakAcauMdha meM / ataH usane pUchA - "pitAjI ! Apake yahA~ mujhe kyA sevA karanI hogI ? '. u. dhanAvaha seThakI zrAMkhe sajala ho gaI - "veTI yaha kyA kama sevA hai ki mujha saMtAnahIna ke zUnya ghara meM tuma sarIkhI eka devakanyA kA praveza ho jAya / merA zUnya ghara maMdira bana jAyegA, a~dhere meM eka dIpaka jala uThegA, vasa, maiM tumheM apanI putrI rUpa meM dekhakara hI prasanna hUM aura kucha nahIM / " pra. 352 vasumatI ne dhanAvaha seThakI bAta sunakara kyA kiyA thA ? vyathA ke agaNita ghAva hote hue bhI vasumatI kA mukha prasannatA se damaka uThA / vaha
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 353 candanA ko dekhakara mUlA seThAnI ko kyA huA thA ? u. ( 150 ) dhanAvaha ke ghara para A gaI, aura dhanAvaha ko pitAkI taraha zraura seThAnI mUlA ko mAtAkI taraha mAnakara dina-rAta unakI sevA meM lagI rahatI / usake zIla va svabhAva kI saumyatA dekhakara dhanAvaha use pyAra se 'candanA' kahakara pukArane lagA / u. candanA kA asIma sauMdaryaM aura bhAvanAzIla sahaja sneha ko dekhakara mUlA seThAnI bhI rathika patnI kI bhA~ti sazaMka ho gii| pra. 354 mUlA seThAnI kI zaMkA ko puSTa karane ke lie kaunasI ghaTanA ghaTI thI ? eka dina madhyAnha ke samaya dhanAvaha seTha bAhara se prAyA / usane dAsI ko hAtha paira dhone ke lie pAnI lAne ko kahA / dAsI kisI kArya meM vyasta thI / candanA ne pitAjI kI AvAja sunI, vaha svayaM jala lekara daur3I AI / seTha vahuta thakA huA dhUpa se klAnta dIkha rahA thA, pitRbhaktivaza candanA svayaM hI jala lekara
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 151 ) pitAjI ke paira dhone lgii| usake lambe-lambe saghana keza khule hue the, nIce jhukane para ve bhUmi chane lage, taba dhanAvaha ne sahaja bhAva se candanA. kI khulI keza rAzi ko apane hAthoM se Upara uThA diyaa| pra. 355 mUlA seThAnI ko dhanAvaha seThake isa vyavahAra se kaiso kaisI zaMkAe~ huI ? u. mUlA seThAnI yaha saba dekha rahI thii| usakAH pApI hRdaya pApa kI kalpanA meM Dva gayA, candanA kI sahaja bhakti aura dhanAvaha kA yaha zuddha snehapUrNa vyavahAra usake hRdaya meM phailI durbhAvanA aura AzaMkA kI ghAsa meM Aga kI taraha phaila gyaa| use lagA-'seThako vuDhApe meM javAnI yAda A rahI hai, Aja jise putrI kahakara pukAratA hai, kala use patnI banAne meM bhI zarma nahIM kregaa| yaha puruSa kA kAmI svabhAva hI hai| ataH vipavelako bar3hane se pahale hI ukhAr3a pheMkanA cAhiye, varanA yaha veTI vanakara pAI haI sapiNI mere sukhI-saMsAra ko nigala jaayegii|"
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 152 ) pra. 356 mUlA seThAnI ne zaMkA meM hI candanA ke sAtha kaisA vyavahAra kiyA thA? . u. eka dina dhanAvaha seTha nagara se kahI bAhara gayA thaa| duSTa mUlA seThAnI ne yaha avasara dekhakara candanA ke bhramara-se kAle kezoM ko ustare se muDavA diye, tana para sirpha eka purAnA vastra lipaTA chor3A, hAtha-paira ber3iyoM se jakar3a diye aura pakar3a kara bhUmigRha meM DAla diyaa| bhUmigRha para tAlA lagAkara apane pIhara meM calI gii| 'pra. 357 ma. svAmI kauzaMbI nagara meM kitane samaya se bhikSArtha paryaTana karate the ? cAra mahIne se paryaTana karate the lekina unakA saMkalpa pUrNa nahIM hotA thaa| pra. 358 ma. svAmo kisake yahA~ bhikSArtha jAte the ? u. kauzaMbI nagara ke mahAmAtya suguNa ke ghara bhikSArtha jAte the| pra. 356 ma. svAmI ko bhikSA lie binA lauTane para kisako gaharI coTa pahuMcI tho ? mahAmAtya kI patnI sanandA prabhuko upAsikA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 153 ) thii| prabhuke padhArane para usane zuddha bhikSA kA nimantraNa diyA, kintu prabhu to abhigrahadhArIthe, abhigraha pUrNa hue vinA kaise AhAra grahaNa kara sakate the ? vinA kucha liye hI lauTa Aye / sunandA ke hRdaya ko gaharo coTa pahuMcI, apane bhAgya ko kosatI huI vaha phUTa-phUTa kara rone lgii| pra. 360 sunaMdA ko rotI dekhakara dAsiyoM ne kyA kahA thA ? u. dAsiyoM ne kahA-"svAmInI ! Apa itanA pazcAttApa kyoM karatI haiM ? devArya to yahA~ nagara meM pratidina pAte hai aura vinA kucha liye hI lauTa jAte hai, Aja lagabhaga cAra mAsa se to hama dekha rahI haiN......|" pra. 361 sunaMdA ne apanI manovyathA kisase kahI thI ? u. mahAmAtya mugupta se / pra. 362 sunaMdA ne sugupta ko manovyathA batAte hue kahA-"prApako caturatA aura buddhimAnI kisa kAma ko ? jo Apa itanA bhI patA nahIM lagA sakate ki devArya prabhu mahAvIra cAra mAna -- -
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ - --- .. - . aura Apa jaise mahAna rAjAkI mahArAnI hone meM mujhe Aja koI sArthakatA nahIM lgtii| maiM Aja apane ko isa rAjya kI rAnI hone meM hInatA evaM dInatA anubhava karato hUM, jabaki devArya cAra mAsa se vinA anna-jala prApta kiye nagara meM ghUma rahe haiM. kucha patA bhI hai Apako? pra. 367 mRgAvato kI bAta sunakara rAjA zAtAnoka ne kyA kahA thA ? u. zatAnIkane aphasosa ke sAtha devArya ke abhigraha kA patA lagAne kA AzvAsana diyA / pra. 368 zatAnIka ne prabhuke abhigraha ke saMbaMdha meM kyA kiyA thA ? rAjA zatAnIka ne mahAmAtya sugupta, rAjapurohita, aneka buddhizAlI zramaNoMpAsakoM evaM catura nAgarikoM ko bulAyA aura devArya ke abhigraha kA patA lagAne kA Adeza diyaa| para koI bhI unake manogata vajrAsaMkalpa kA patA lagAne meM saphala nahIM ho skaa| pra. 366 dhanAvaha zeTha bAhara se AyA to kyA dekhA thA? u. candanA ko bhUkhe-pyAse bhUmigRha meM par3he-par3e
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ a ( 156 ) tona dina bIta gaye the, cauthe dina dhanavAha seTha bAhara se nagara meM AyA to ghara ko sUnA dekhA, candanA bhI nahIM dikhAI dI to idhara-udhara jAkara usane pukArA - "candanA ! candanA ! pra. 370 seTha ke pukArane para candanAne kyA kahA thA ? u. candanA bhUmigRha meM banda thii| usane dhIme svara meM uttara diyA "pitAjo, maiM yahA~ huuN|" pra. 371 dhanAvaha ne candanA ko bhUmigRha meM dekhakara kyA kiyA thA? dhanAvaha ne bhUmigRha meM banda candanA ko vidrUpa dekhA to vaha phuTa-phUTa kara rone lagA-"beTI terI yaha dazA ! mere jotejI terA yaha hAla / " pra. 372 candanA ne dhanAvaha seTha ko kyA kahA thA ? candanA ne dhIraja ke sAtha kahA-"pitAjI ! kaSTa ke samaya rone-dhIne se vedanA aura bhI tIvra ho jAtI hai, Apa dhIraja rakhiye, Apa kisI para roSa aura Akroza na kareM, yaha apane hI kRta-karmoM kA phala hai, Apa zIghra bhUmigRha se bAhara nikaaliye|" pra. 373 dhanAvaha ne candanA ko bhUmigRha se bAhara nikAla kara kyA kiyA thA ?
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 157 ) . . . u. . dhanAvaha ne hAtha ke sahAre candanA ko ghara ke daravAje meM lA biThAyA, khAne ko kucha thA hI nahIM, eka sUpake kone meM vAso ur3ada uvalA huA rakhA thaa| dhanAvahane vahI candanA ke . sAmane rakha diyA aura volA-"veTI! ber3iyA~ kaTavAne maiM abhI luhAra ko bulA lAtA huuN|" . pra. 374 ma. svAmI ko kitane dina ke upavAsa ho gaye the ? pA~ca mAsa aura paccIsa dina (175dina) kA upavAsa / pra. 375 ma. svAmo kA abhigraha kahA~ pUrNa huA thA ? u. kauzaMbI nagara meN| pra. 376 ma. svAmI kA abhigraha kisake yahA~ pUrNa huyA thA ? u. dhanAvaha seTha ke vahA~ / pra. 377 ma. svAmo dhanAvaha seTha ke vahA~ se kyoM vApasa lauTe the ? u. 13 bolakA abhigraha pUrNa na hone se / 378 ma. svAmI ke abhigraha meM se kauna sA bola pUrNa _ nahIM huA thA ? u. A~khoM meM se azra dhArA kaa|
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 158 ) pra. 376 ma. svAmI kA eka bola kyoM pUrNa nahIM huA thA ? prabhuko padhArate dekhA to, usakA roma-roma nAca uThA, duHkha kI bhISaNa jvAlA ke bIca sukha kI yaha madhura vayAra usake tana- manako praphullita kara gaI / prabhu ke darzana kara candanA harSa vibhora ho gaI, pariNAmata: usake A~sU sUkha gaye aura isa prakAra abhigraha apUrNa dekhakara prabhu vApasa lauTa gaye / pra. 350 ma. svAmI ke vApasa lauTane para candanA ko kyA huA thA ? 3. a u. prabhu ko vApasa lauTate dekhakara candanA kI A~kheM apane durbhAgya para barasa par3I / pra. 381 ma. svAmI ne abhigraha pUrNa hone para kisase AhAra dAna liyA thA ? u. candanA kI A~khoM meM dhArA dekhakara prabhu vApasa lauTa gaye / unhoMne candanA ke hAthoM se AhAra dAna liyA | pra. 383 ma. svAmI ne abhigraha pUrNa hone para kisase pAraraNA kiyA thA ?
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 156 ) u. ur3ada ke bAkuloM se / pra. 383 ma. svAmI ne bAkule kisameM liye the ? u. kara-pAtra meN| pra. 384 ma. svAmI ko AhAra dAna dene para kyA hunA thA ? sahasA AkAza,maMDala meM deva-dudubhiyoM kI dhvani ke sAtha jaya-jayakAra huA / ' ahodAnaM-ahodAnaM' kI ghoSaNA se kauzaMbI nagarakA konA-konA mukhara ho gyaa| candanA ke hAtha-pairoM kI ber3iyA~ TUTakara suvarNamaya kaMkaraNa aura pAyala kA AbhUSaNa bana gii| sira para divya kezarAzi vikhara gii| sarvatra harSanAda 'huaa| paMcadivya pragaTa hue the| a. 385 ma. svAmI ke AhAra dAna ke samaya kauna-kauna divya pragaTa hue the? (1) vasudhArA ( svarNa mudrAoM) kI varSA / (2) vastroM kI varSA / (3) pacaraMgI puSpa vRSTi / .. (4) gagana meM deva-dudubhIkI ghossnnaa| (5) AkAza meM ahodAnaM ahodAnaM kA jayaghoSa
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 162: ). svayaM chaH mAsa taka bhUkhe-pyAse rahakara unake uddhAra kA vAtAvaraNa bnaayaa|" . pra. 360 ma. svAmI ne kauzaMbo se kisa ora vihAra kiyA thA ? u. pAlaka grAma kI or| . . . . pra. 361 ma. svAmI ko pAlaka grAma kI ora vihAra meM kauna milA thA ? usa bhAyala nAmakA vaishy| pra. 392 ma. svAmI ko dekhakara bhAyala vaizya ne kyA kiyA thA ? jisa mArga se prabhu pAlaka grAma kI ora jA rahe the, usI mArga se bhAyala nAmaka koI vaizya dhana kamAne jA rahA thaa| mArga meM sAmane mahAvIra mila gaye, vaizya ne muDita sira zramaNa ko dekhA to use lagA-yaha to bar3A bhArI apazukana ho. gayA; use zramaNa para itanA pracaMDa krodha AyA 'ki apane hozahavAza bhUla kara vaha talavAra se mahAvIra ke Tukar3e-Tukar3e karane daur3a pdd'aa| para, mahAzramaNa to mauna the, apanI hI mastI meM cala rahe the| vaizya ko talavAra kA prahAra
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ karane Ate dekhakara ve vahIM sthira khar3e ho gye| unako tejodIpta mukhamudrAko dekhate hI duSTa vaizya / ke hAtha se talavAra chUTa gaI aura vaha usI ke sira para jA par3I / duSTa vaizya apane hI duSkRtya se mara gyaa| pra, 393 ma. svAmI ne dvAdaza cAturmAsa kahAM kiyA thA ? u. caMpAnagara meN| pra. 394 ma. svAmI ne dvAdaza cAturmAsa meM kyA tapa kiyA thA ? u. cAramAsoM tapa ( eka sAtha 120 upavAsa ) pre. 365 ma. svAmI ne dvAdaza cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thaa| chammANi gA~va kI ora / pra. 366 ma. svAmI ko cAturmAsa ke bAda kaunasA upasarga pAyA thA ? u. kAna meM zUla bhoNknekaa| pra. 397 ma. svAmI ke kAnameM zUla kahA~ bhoMkI gaI thIM? u. chammANi grAma ke bAhara udyAna meN| pra. 368 ma. svAmI ke kAnameM zUla kisa avasthA meM kI gaI?
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 164 ) u. dhyAnasthAvasthA meN| pra. 366 ma. svAmI ke pAsa udyAna meM kauna AyA thA ? u. rvaalaa| pra. 400 ma. svAmI ke pAsa Akara gvAlA ne kyA kahA thA ? u. prabhu chammAriNa gA~va ke bAhara kAyotsarga karake dhyAnastha khar3e the| saMdhyAke samaya eka gvAlA khetoM se kAma karatA hayA pAyA thaa| zramaraNa mahAvIra ko dhyAnastha dekha kara bolA-devArya, jarA mere bailoM kI dekhabhAla karanA, maiM abhI pAtA huuN| pra. 401 ma. svAmI ke pAsa baila chor3akara gvAlA kahA~ gayA thA ? u. gvAlA kisI kAryavaza gAMva meM gayA thaa| pra. 402 gvAlA ne vApasa lauTakara prabhu se kyA kahA thA? gvAlA apanA kArya karake gAMva se kucha samaya pazcAt lauTA, baila carate-carate kahIM dUra nikala gaye the, vahA~ kahA~ milate ? usane idharaudhara DhUDhA, para baila dikhAI nahIM diye| usane pUchA-"devArya ! batAo mere baila kahAM gaye.?" ba
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra kisake bailoMkA atA-patA rakhate / mauna-dhyAna meM lIna the / gvAlAne dubArA pUchA, phira bhI prabhu to maun| aba to gvAlA AgababUlA ho gayA, aura khUba jora se cillA uThA-"re DhoMgI bAbA ! tujhe kucha sunAI bhI detA hai yA nhiiN| baharA to nahI hai ?" mahAvIra ne koI uttara nahIM diyaa| pra. 403 ma. svAmI se koI uttara nahIM milane para gvAle ne kyA kiyA thA ? gvAlA krodhAveza meM AgayA, "acchA, lagatA hai donoM hI kAna phUTe haiM, jarA Thahara, abhI terI cikitsA karatA huuN|" Aveza meM mUr3ha gvAlene mahAvIra ke kAnoM meM Ara-pAra zUla ThoMka dii| pra. 404 ma. svAmI ke kAna meM jo zUla ThoMkI gaI, vaha gvAlene kisa se banAI thI,? zarakaTa nAmake kaThora vRkSa ko DAlo. se| pra. 405 ma. svAmI ke kaunase kAna meM zUla ThoMkI thI ? u. donoM kAnoM meM / pra. 406 ma. svAmI ke kAnameM zUla kisase ThoMkI thI ? ___ u. kulhAr3I se|
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 166 ) pra. 407 ma. svAmI ke kAna meM zUla ThoMkakara gvAlA kahA~ calA gayA thA? prabhuke kAna meM zala ThoMkakara gvAlA apane grAma kI ora cala diyA thaa| pra. 408 ma. svAmo dhyAna pUrNa kara kisa ora padhAre the ? u. madhyama pAvA nagara kI or| pra. 406 ma. svAmI madhyama pAvAko ora kyoM gaye the ? u. bhikssaarth| pra. 410 ma. svAmI bhikSArtha kisake yahA~ padhAre the ? u. siddhArtha seTha ke vahA~ / pre. 411 ma. svAmI bhikSArtha padhAre taba siddhArtha seTha kyA karatA thA? . . . . parama mitra kharaka vaidya ke sAtha bAta kara rahA thaa| pra. 412 ma. svAmI ko dekhakara donoM ne kyA kiyA thA? tejasvI mahAzramaNa ko dekhakara donoM hI uThe, prabhuko Adara pUrvaka vandanA kI aura AhAra dAna diyaa| .. pra. 413 ma. svAmI ke kAnoMmeM zUla haiM aisI jAnakArI vaidya ko kaise prApta huI thI ?
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 167 ) a u. kharaka vaidya ne prabhukI mukhAkRti se bhAMpa liyA ki prabhu ko kucha na kucha pIr3A avazya hai / prabhuH bhikSA le rahe the taba kharaka vaidya ne sUkSmatA se unake zarIrakA avalokana kiyaa| aura zIghraH hI patA lagA liyA ki zramaNavara ke kAnoM meM kisI duSTa ne kaSTakAraka zUleM ThoMka dI haiN| praH 414 ma. svAmI ke kAnoM meM zUla hai| yaha bAta vaidya ne. kisase kahI tho? aise mahAzramaNa ke tana meM vedanA! mitra! aise mahAtapasvI kI sevA karanA tI mahApuNya kA kArya hai|" "aisA duSTa, adhama kauna hogA ? jisane prabhu ke kAna meM zUla ThoMkakara asahya marmAntaka vedanA dI hai ? para khaira, abhI to zIghra hI zramaNa kI cikitsA kA prabaMdha karanAH caahiye|" pra. 416 ma. svAmI ke kAnoM meM se zUleM kisane nikAlI thI? u.. kharaka vaidya ne / kharaka vadya pra. 417 ma. svAmI ke kAnoM se zUleM kahAM nikAlI thI? madhyama pAvA nagara ke vAhara udyAna meN| .
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168 ) "pre. 418 ma. svAmI udyAna meM kyA kara rahe the ? u. kAyotsarga kara dhyAna meM sthira khar3e the| pra. 416 ma svAmI ke kAnoM se zUleM kaise nikAlI gaI ? (u. kharaka vaidyane zUle nikAlane keliye sabhI sAdhana juttaaye| pahale tailAdika se mahAvIra ke tana kA mardanAdi kiyA aura donoM ora se donoM meM saMDAsiyoM se pakar3a kara kuzalatA pUrvaka ve zUleM khiiNcii| zUloM ke nikalane ke sAtha hI rakta kI dhArA chUTa gii| kharaka ne saMrohaNa auSadhikA lepakara prabhu ke ghAvoM ko zIghra hI bhara diyaa| pra. 420 kharaka vaidya ne kAnoM meM se zUleM nikAlI taba prabhuko kyA huA thA ? u. zUleM nikAlate samaya sumeru sama aDola mahAvIra ko bhI itanI asahya aura marmAntaka vedanA huI ki unake mukhase eka bhayaMkara cIkha nikala pdd'ii| pra. 421 ma. svAmI ke kAnoM meM se zUleM nikAla kara suzrUSA karanevAle vaidya evaM seTha mRtyu ke bAda kahA~ gaye the| acyut nAma ke bArahaveM devaloka meN|
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 169 ) pra. 422 ma. svAmI kA sAdhanAkAla kA kSetra kaunasA thA ? u. pUrva evaM uttara bhArata kA pradeza / pra. 423 ma. svAmI ko sAdhanAkAlameM kitane prakAra ke upasarga Aye the? u. tIna prakAra ke / pra. 424 ma. svAmI ko sAdhanAkAlameM kisa-kisa prakAra ke upasarga Aye the ? jaghanya koTi ke, madhyama koTi ke evaM utkRSTa koTi ke| pra. 425 ma. svAmI ke jaghanya koTike kaunase upasarga the? u. kaTapUtanA kA upasarga / pra. 426 ma. svAmI ke madhyama koTike konase upasarga the? saMgama dvArA prastuta kAlacakra kA sabase bhayAnaka upasarga / pra. 427 ma. svAmI ke utkRSTa koTi ke kauna se upasarga the ? kAnoMmeM zUleM ThoMkanA aura nikAlanA sabase dAruNa upasarga thaa| pra. 428 ma svAmo ke jIvana meM upasargoM ke saMbaMdha meM Azcarya kyA hai ?
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 170) u. zramaNa mahAvIra ke jIvana meM Azcarya aura saMyoga kI bAta yaha hai ki upasargoM kA prathama cakra eka abodha, ajJAna gvAle dvArA calAyA gayA, aura kaSToM kA mahAn rUpa bhI eka gvAle dvArA kAnoM meM zUleM ThoMka kara prastuta huaa| pra. 426 ma. svAmI ne chamasthAvasthA ke cAritraparyAya meM kitane upavAsa kiye the ? u. 4166 upavAsa / pre. 430 ma. svAmI ne chadamasthAvasthA ke cAritraparyAya meM kitane pArane kiye the ? u. 346 paarne| pre. 431 ma, svAmI ke devakRta kitane atizaya the ? u. 16 ( unnIsa ) pra. 432 ma.svAmI ne kauna se Asana meM sAdhana kI thI? u. prAyaH khar3e-khar3e, kAyotsarga Asana meM / pra. 433 ma. svAmI kA dIkSA ke bAda prathama ziSya kauna huprA thA ? gaushaalk| A
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthaMkara paryAya pra. 1 ma. svAmI ko kevalajJAna kaunasI tithiko prApta huA thA ? u. vaizAkha shuklaa-10| pra. 2 ma. svAmI ko kevalajJAna kisa dina huA thA ? u. suvrata dina ( zAstrIya nAma ) / pra. 3 ma svAmI ko kevalajJAna kaunase muhurta meM huA thA ? u. vijaya muhUrta meM (zAstrIya nAma ) / pra. 4 ma. svAmI ko kevalajJAna kaunase nakSatra meM huA thA ? u. hastottarA nakSatra meM ( uttraaphaalgunii)| pra. 5 ma. svAmI ko kevalajJAna kisa prahara meM huA thA? dina ke tIsare prahara meM / pra. 6 ma. svAmI ko kevalajJAna kisa grAma ke bAhara huA thA ? jabhika grAma ke bAhara / a.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 172 ) pra. 7 ma. svAmI ko kevalajJAna kisa kSetra ke nikaTa huA thA ? u. sAbhaga gAthApati kSetra ke nikaTa / 8 ma. svAmI ko kevalajJAna kisa nadI ke taTa para huA thA ? u. RjuvAlikA nadIke taTa para / pra. 6 ma. svAmI ko kevalajJAna kisa vRkSake nIce huA thA? u. zAla vRkSa ke nIce / pra. 10 ma. svAmI ko kevalajJAna kisa Asana meM 444444444 huA ? u. goduhikAsana meN| pra. 11 ma. svAmI kevalajJAna ke samaya kisa avasthA meM the? dhyaansthaavsthaameN| pra. 12 ma. svAmI kevalajJAna ke samaya kisa dhyAna meM the| u. zukladhyAna meN| pra. 13 ma. svAmI ne kevalajJAna ke samaya kauna sA tapa kara rakhA thA?
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 173 ) u. chaTha tapa / 14 ma. svAmI kI kevalajJAna ke samaya cAritra paryAya kitanI thI ? u. 12 varSa 6 mAsa 15 dina / 15 ma. svAmI ke zarIra para kevalajJAna ke samaya koI vastra thA ? u. nhiiN| pra. 16 ma. svAmI ke kevalajJAna ke samaya koI ziSya the? u. nhiiN| 17 ma. svAmI ne kevalajJAna ke samaya pAsa meM kyA rakha rakhA thA? u. kucha nahIM, ve sarvathA aparigrahI the ? pra. 18 ma. svAmI kI kevalajJAna ke samaya kyA rAzi thI? knyaa| pra. 16 ma. svAmo ko kinake sAtha kevalajJAna huA thaa| u. akele hI huA thaa| pra. 20 ma. svAmI kI kevalajJAna ke samaya kitanI umra tho? i aa
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 174 ) u. 43 varSa pra. 21 ma. svAmI ne kevalajJAna ke pUrva cAritra paryAya meM kyA upadeza diye the? / u. viziSTa upadeza ke rUpameM prAyaH nahIM bole, vArtAlApa ho sakatA hai| pra. 22 ma. svAmI ke ghAtI karmoM kA kSaya kaba huA thA? u. kevalajJAna-kevaladarzana pragaTa hA taba / pra. 23 ma. svAmI ne kitane ghAtI karmoM kA kSaya kiyA thA ? caar| pra. 24 ma. svAmI ne kauna-kauna se ghAtI karmoM kA kSaya kiyA thA ? u. (1) jJAnAvaraNIya (3) mohanIya (2) darzanAvaraNIya (4) antarAya pra. 25 ma. svAmI ne kevalajJAna prApta karane ke bAda prathama dezanA kahA~ dI thI ? u. rAjagRhI nagara meN| pra. 26 ma. svAmo kI prathama dezanA meM kitane jIvoM ko pratibodha prApta haA thA ? ... . .. u. eka bhI jIva ko nhiiN| ..
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 175 ) pra. 27 ma. svAmI kI prathama dezanA kisane sunI thI ? u. devoMne / pra. 28 ma. svAmI ne prathama dezanAke bAda kisa ora vihAra kiyA ? u| apApA nagara kI ora ( vartamAna pAvApura) pra. 26 ma. svAmI ne apApAnagara meM kahA~ sthiratA kI tho? u. nagara bAhara udyAna meN| pra. 30 ma. svAmI ne kaunase udyAna meM sthiratA kI thI? u. sarva RtuoM ke puSpoM aura phaloM se samRddha evaM ramaNIya mahAsena udyAna meN| pra. 31 ma. svAmI mahAsena udyAna meM padhAre taba nagarameM kyA cala rahA thA ? yajJa cala rahA thaa| pra. 32 yajJa kahA~ cala rahA thA ? somila brAhmaNa kI yajJazAlA meM / 33 yajJa kauna kara rahe the ? u. indrabhUti Adi 11 brAhmaNa apane 4400 ziSya parivAra ke sAtha yajJa kara rahe the ? pra. 4 indrabhUti kauna the ? u.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 176 ) jJa-karma ke aMgopAMga evaM rahasya ke sAtha, Rgveda-yajurveda sAmaveda- zratharvaveda - cAroM vedoM meM, pAMcave itihAsa aura chaTTa e nighaMTumeM nizraNAta the| smAraka (dUsare ko yAda karAnevAle) vAraka (azuddha pAThako rokanevAle) aura dhAraka (arthako jAnanevAle the / ve cha: aMgo ke jAnakAra, khaSTi 1 taMtra ( sAMkhya zAstra ) meM vizArada, gaNita meM, zikSaNa meM, zikSA meM, kalpa meM, vyAkaraNa meM, chaMda meM, niruktameM, jyotiSa meM, brAhmaNoM ke anya zAstroM meM evaM parivrAjakoM ke AcAra- zAstra meM nipuNa, sarva prakAra kI buddhiyoM se saMpanna, yajJa karma meM nipuNa indrabhUti brAhmaNa the / pra. 35 ma. svAmI prapApA nagarI padhAre tathA kisakI racanA huI thI ? samavasaraNa kI / 3. pra. 36 samavasaraNa kI racanA kisane kI thI ? devoMne / u. pra. 37 samavasaraNa kI racanA kyoM kI thI ? u. mithyAtvako dUra karane aura zAsana prabhAvanA ke lie /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 176 ) va Ei. eka yojana taka ( 8 mIla = 13 ki. mI.) pra. 51 ma. svAmI kI dvitIya dezanA meM kitane jIvoM ko pratibodha prApta huyA thA ? u. 4411 / pra. 52 ma. svAmo ko dvitIya dezanA meM kitane jIva dIkSita hue the? 11 brAhmaNa aura unake 4400 ziSya / 53 ma. svAmI ko dvitIya dezanA meM itane jIva eka sAtha kyoM dIkSita hue the / 11 brAhmaNoM ke mana meM rahe hue saMzayoM kA samAdhAna hone para prabhu mahAvIra svAmIke prati satya aura zraddhA se, prajJA aura anubhUti se AplAvita ho utthe| unhoMne sarvajJa mahAvIra svAmI ke caraNoM meM apane jIvana samarpaNa kara dIkSita hone ke bhAva pradarzita kiye| inake sAtha hI 11 brAhmaNoM ke 4400 ziSyoM ne bhI apane bhAva pradarzita kiye| pra. 54 ma. svAmI kI dvitIya dezanA meM yaha sava jIva kaise dIkSita hue the| ma. svAmI kI parama pAvanI dezanA sunane ke u.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 178 ) samasta jIvoM ke manako jIta le aise; mahA pratihAryoM ko pragaTa kiyA thaa| pra. 44 indroMne kitane pratihArya pragaTa kiye the? u. paatth| pra. 45 indroMne kauna-kauna se pratihArya pragaTa kiye the ? u. (1) azoka vRkSa, (2) acitta puSpa-vRSTi, (3) divya dhvani, (4) cAmara, (5) sphaTika ratna siMhAsana, (6) bhAmaMDala, (7) devadu'dubhI, (8) Atapatra (chtr)| pra. 46 ma. svAmI ne mahAsena udyAna meM dUsarI dezanA kaba dI thI ? u. kevalajJAna prApti ke dUsare dina / pra. 47 ma. svAmI ne dUsarI dezanA kauna sI miti ko dI thI ? u. vaizAkha zuklA 11 / pra. 48 ma. svAmI ne kauna sI bhASA meM dezanA dI thI? .u. ardhmaagdhii| 'pra. 46 ma. svAmI ne kauna se rAga meM dezanA dI thI ? ' u. mAlakoSa / pra. 5. ma. svAmI kI vAraNI kitane yojana taka prasRta hotI thI?
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 176 ) u. eka yojana taka ( 8 mIla = 13 ki. mI. ) pra. 51 ma. svAmI kI dvitIya dezanA meM kitane jIvoM ko pratibodha prApta huA thA ? 4411 / pra. 52 ma. svAmo ko dvitIya dezanA meM kitane jIva dIkSita hue the ? u. 11 brAhmaNa aura unake 4400 ziSya / pra. 53 ma. svAmI ko dvitIya dezanA meM itane jIva eka sAtha kyoM dIkSita hue the| 11 brAhmaNoM ke mana meM rahe hue saMzayoM kA samAdhAna hone para prabhu mahAvIra svAmIke prati satya aura zraddhA se, prajJA aura anubhUti se AplAvita ho utthe| unhoMne sarvajJa mahAvIra svAmI ke caraNoM meM apane jIvana samarpaNa kara dIkSita hone ke bhAva pradarzita kiye| inake sAtha hI 11 brAhmaNoM ke 4400 ziSyoM ne bhI apane bhAva pradarzita kiye / pra. 54 ma. svAmI kI dvitIya dezanA meM yaha saba jIva kaise dIkSita hue the| .u. ma. svAmI kI parama pAvanI dezanA sunane ke .
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 180 ) lie bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI aura vaimAnikAdi deva deviyA~ apane susajjita vimAnoM meM baiThakara A rahe the / ina vimAnoM ko dUra se Ate dekhakara grAmavAsI dekhane ke lie umar3e / yajJazAlA meM yajJa karate brAhmaNoM ko bhI jAnakArI huii| huI / saba brAhmaNoM meM sarvazra eSTha indrabhUti brAhmaNa ko garva huaa| ve kahane lage apanA kaisA yajJa ; jisako dekhane ke lie svarga se deva-devendra bhI nA rahe haiN| para eka ke bAda eka vimAna yajJazAlA ko pAra kara Age baDhane lage / indrabhUti ko sandeha huA / hamAre se bho zra eSTha zraura mahAna vyakti isa nagara meM kauna AyA; jisake vahA~ svarga ke devendra bhI jA rahe haiM / isa prakAra apane hI mana meM zaMkA karate ve bhI prabhu ke samIpa pahu~ce / vahA~ prabhu dvArA unakI . zaMkA kA nivAraNa hone para apane ziSyasamudAya ke sAtha unhoMne dIkSA le lii| isa prakAra kramaza : anya mukhya brAhmaNa bhI apanI-apanI zaMkAoM ke samAdhAna hone para apane 2 ziSya parivAra ke sAtha prabhu ke caraNoM meM dIkSita ho gaye /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ A ( 181 ) pra. 55 ma. svAmI ke pAsa 11 brAhmaNa kitane-kitane ziSyoM ke sAtha dIkSita hue the ? prathama pA~ca brAhmaNa 500-500 ke sAtha, chaThe ora 7veM do brAhmaNa 350-350 ke sAtha, aura aMtima cAra brAhmaNa 300-300 ke sAtha dIkSita hue the| pra. 56 ma. svAmo ke kitane gaNadhara the ? yajJazAlA se apanI 2 zaMkA ke sAtha AnevAle 11 mukhya brAhmaNoM kI zaMkAoM kA nivAraNa huA aura ve prabhuke caraNoM meM dIkSita hue| prabhune una mukhya 11 brAhmaNoM ko 11 gaNadhara bnaaye| pra. 57 ma. svAmI ke 11 gaNadharoM ke kyA nAma the? (1) indrabhUti (2) agnibhUti (3) vAyubhUti 14) vyaktajI . (5) sudharmA (6) maMDita (7) mauryaputra (8) aMkapita (8) acala bhrAtA (10) metArya (11) prabhAsa ! . pra. 58 ma. svAmI ke 11 gaNadharoM ko kisa 2 vipaya meM zaMkA thI ? . . . . (1) indrabhUti ko "jIvakI sattA ke viSaya meN| dama a
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 182 ) (2) agnibhUti ko " karmaphala" ke viSaya meM (3) vAyubhUti ko "jIva aura zarIra eka hai yA bhinna" ke viSaya meM / (4) vyakta jI ko "brahma hI satya hai, paMcabhUta prAdi tatra yathArtha nahIM haiM" isa viSaya meM / (5) sudharmAjI ko "prANI mRtyu punaH apanI yoni meM ho utpanna hotA hai" ke pazcAt isa viSaya meM / (6) maMDitajI ko "baMdha aura mokSa nahIM hai" ke viSaya meM / ( 7 ) mauryaputra ko "svarga nahIM hai" ke viSaya meM ( 5 ) aMkapitajI ko "naraka nahIM hai" ke viSaya meM / (e) acala bhrAtA ko "puNya aura pApa koI tatva nahIM, mAtra kalpanA hai" isa viSaya meM / (10) metAryajI ko "punarjanma nahIM hai" ke viSaya meM / (11) prabhAsajI ko "mokSa nahIM hai" ke saMbaMdha meM / indrabhUti, pragnibhUti aura vAyubhUti kisa nagara ke nivAsI the ?
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 183 ) u. indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti gauvara' saMniveza nagara ke nivAsI the| tra. 60 indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti ke pitAkA. nAma kyA thA ? u. indrabhUti,agnibhUti aura vAyubhUti tInoM saho dara bhAI the| inake pitAkA nAma vasubhUti thA / pra. 61 indrabhUti,agnibhUti aura vAyubhUti kI mAtAkA nAma kyA thaa| u. indrabhUti,agnibhUti aura vAyubhUti kI mAtAkA nAma pRthvIdevI thaa| pra. 62 indrabhUti, agnibhUti aura vAsubhUti kA gotra kyA thA ? indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti kA gotraH gautama thaa| pra. 63 indrabhUti kA janma nakSatra kyA thA ? u. jyesstthaa| pra. 64 indrabhUti ne kitanI AyumeM dIkSA grahaNa kI thA?' u. 50 varSa kI Ayu meN| pra. 65 indrabhUti ko dIkSA ke kitane varSa bAda kevalajJAna prApta huA thA ?
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 182 ) (2) agnibhUti ko "karmaphala" ke viSaya meM / (3) vAyubhUti ko "jIva aura zarIra eka hai yA bhinna" ke viSaya meN| (4) vyakta jI ko "brahma hI satya hai, paMcabhUta Adi tatttra yathArtha nahIM haiM" isa viSaya meM / (5) sudharmAjI ko "prANI mRtyu ke pazcAt punaH apanI yoni meM ho utpanna hotA hai" isa viSaya meN| (6) maMDitajo ko "baMdha aura mokSa nahIM hai" ke viSaya meN| (7) mauryaputra ko "svarga nahIM hai" ke viSaya meM (8) aMkapitajI ko "naraka nahIM hai" ke viSaya meN| (6) acalabhrAtA ko "puNya aura pApa koI tatva nahIM, mAtra kalpanA hai" isa viSaya meM / (10) metAryajI ko "punarjanma nahIM hai" ke viSaya meN| (11) prabhAsajI ko "mokSa nahIM hai" ke saMbaMdha meN| . pra. 56 indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti kisa nagara ke nivAsI the?
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 153 ) indrabhUti, zragnibhUti aura vAyubhUti gauvara saMnniveza nagara ke nivAsI the / ST. 60 indrabhUti, agnibhUti zraura vAyubhUti ke pitAkA nAma kyA thA ? u. indrabhUti, agnibhUti zrora vAyubhUti tInoM sahodara bhAI the / inake pitAkA nAma vasubhUti thA / pra. 61 indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti kI mAtAkA u. nAma kyA thA / indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti kI mAtAkA nAma pRthvIdevI thA / pra. 62 indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti kA gotra kyA thA ? u. u. 200 k pra. 63 indrabhUti kA janma nakSatra kyA thA ? jyeSThA / pra. 64 indrabhUti ne kitanI zrAyumeM dIkSA grahaNa kI thA? 50 varSa kI Ayu meM / u. pra. 65 indrabhUti ko dIkSA ke kitane varSa bAda kevalajJAna prApta huA thA ? u. indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti kA gotraH gautama thA /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 184 ) u. 30 varSa ke bAda / / pra. 66 indrabhUti kevalI avasthAmeM kitane varSa rahe the ? 12 varSa / pra. 67 indrabhUti gaNadharakA saMpUrNAyu kitanA thA ? u. 62 varSa / 68 agnibhUti kA janma nakSatra kyA thA ? u. rohinnii| pra. 66 agnibhUti ne kitano AyumeM dokSA grahaNakI tho? 46 varSa kI Ayu meN|| pra. 70 agnibhUti ko dIkSA ke kitane varSa bAda kevala jJAna prApta huA thA ? 12 varSa bAda / 71 agnibhUti kevalI avasthA meM kitane varSa rahe the? 16 varSa / pra. 72 agnibhUti gaNadhara kA saMpUrNAyu kitanA thA ? 74 varSa / pra. 73. vAyubhUti kA janma nakSatra kyA thA ? .. .. mRgazIrSa / , . . . . . . 74 vAyubhUti ne kitanI prAyumeM dIkSA grahaNa kI thI? 42 varSa kI Ayu meN| :: :. u.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 che ( 185 ) pra. 75 vAyubhUti ko dIkSA ke kitane varSa bAda kevala. . . jJAna prApta huA thA ? u. 10 varSa bAda / pra. 76 vAyubhUti kevalI avasthA meM kitane varSa rahe the? 18 vrss| pra. 77 vAyubhUti gaNadhara kA saMpUrNAyu kitanA thA ? 70 varSa / pra. 78 vyaktajI kisa nagara ke nivAsI the ? u. kollAga nagara ke / 'pra. 79 vyaktajI ke pitAkA nAma kyA thA ? u. dhanamitra / 'pra. 80 vyaktajI ke mAtAkA nAma kyA thA ? u. vAruNI devii| 'pra. 81 vyaktajo kA gotra kyA thA ? u. bhAradvAja / 'pra. 82 vyaktajI kA janma nakSatra kyA thA? Da. zravaNa / pra. 83 vyaktajI ne kitanI AyumeM dIkSA grahaNa ko thI? u 50 varSa kI Ayu meN| .. pra. .. 84 vyaktajo ko dIkSA ke kitane varSa vAda kevala jJAna prApta huyA thA ? .
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. 12 varSa bAda / pre. 85 vyaktajI kevalI avasthA meM kitane varSa rahe the? u. 18 varSa / pra. 86 vyaktajI gaNadhara kI saMpUrNAyu kitanI thI ? 80 varSa / pra. 87 sudharmAjI kisa nagara ke the ? u. kollAga sanniveza nagara ke / pra. 88 sudharmAjI ke pitAkA nAma kyA thA ? u. dhamAla / pra. 86 sudharmAjI kI mAtA kA nAma kyA thA? u. machala devii| pra. 60 sudharmAjI kA gotra kyA thA ? u. agnivizAla / 61 sudharmAjI kA janma nakSatra kyA thA ? u. uttraaphaalgunii| 12 sudharmAjI ne kitanI Ayu meM dIkSA grahaNa kI thI? u. 50 varSa kI Ayu meM / pra. 63 sudharmAjI ko dIkSA ke kitane varSa bAda kevala jJAna prApta huA thA ?
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 187 ) 42 varSa vaad| pra. 94 sudharmAjI kevalI avasthA meM kitane varSa rahe the?' u. 8 varSa / pra. 65 sudharmAjI gaNadharakA saMpUrNAyu kitanA thA ? u. 100 varSa / pra. 96 maMDitajI kisa nagara ke the ? morIsa nagara ke / pra. 97 maMDitajI ke pitAkA nAma kyA thA ? u. dhanadeva / pra. 18 maMDitajI kI mAtA kA nAma kyA thA ? u. vijayA devii| pra. 96 maMDitajI kA gotra kyA thA ? u. vaziSTha / pra. 100 maMDitajI kA janma nakSatra kyA thA ? u. mRgazIrSa / pra. 101 maMDitajI ne kitanI Ayu meM dIkSA grahaNa kI thI ? u. 53 varSa kI Ayu meM / pra. 102 maMDitajI ko dIkSAke kitane varSa bAda kevala jJAna prApta huA thA ?
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. 14 varSa vAda | pra. 103 maMDitajI kevalI avasthA meM kitane varSa rahe the ? 16 varSa / pra. 104 maMDitajI gaNadhara kA saMpUrNAyu kitanA thA ? . 83 varSa / u. pra. 105 mauryaputra kisa nagara ke the ? u. morIsa nagara ke / pra. 106 mauryaputra ke pitA kA nAma kyA thA ? u. morodeva / u ANANT ( 188 ) pra. 207 mauryaputra ke mAtA kA nAma kyA thA ? u. vijayA devI | pra. 108 mauryaputra kA gotra kyA thA ? u. kAzyapa / pra. 109 mauryaputra kA janma nakSatra kyA thA ? u. rohiNI / pra. 110 mauryaputrane kitanI Ayu meM dIkSA grahaNa kI thI ? 65 varSa kI zrAyu meM 1 u. u. pra. 111 mauryaputra ko dIkSA ke kitane varSa bAda kevala jJAna prApta huA thA ? 14 varSa bAda |
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 188 ) pra. 113 mauryaputra gaNadhara kI saMpUrNAyu kitanI thI ? 65 varSa / u. pra. 114 aMkapita jI kisa nagarake nivAsI the ? u. kollAka nagara ke / pra. 115 aMkapitajI ke pitA kA nAma kyA thA ? devadinna / u. pra. 116 aMkapitajI kI mAtA kA nAma kyA thA ? naMdA devI | u. pra. 117 aMkapitajI kA gotra kyA thA ? gItama / u. pra. 118 aMkapitajI kA janma nakSatra kyA thA ? u. uttarASAr3hA / pra. 119 aMkapitajI ne kitanI grAyumeM dIkSA grahaNa kI thI ? u. 48 varSa kI Ayu meM / pra. 120 aMkapitajI ko dokSA ke kitane varSa vAda kevalajJAna prApta huA thA ? u. 6 varSa vAda | pra. 121 aMkapitajI kevalI avasthA meM kitane varSa rahe the ?
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. 21 varSa / pra. 122 aMkapita jI gaNadhara kA saMpUrNA kitanA thA ? 78 varSa / u. ( 160 ) pra. 123 acala bhrAtA kisa nagara ke the ? u. turaMgIyA nagara ke / pra. 124 acala bhrAtA ke pitA kA nAma kyA thA ? u. vasudeva / pra. 125 acala bhrAtA ke mAtA kA nAma kyA thA ? u. vAruNIdevI | pra. 126 acala bhrAtA kA gotra kyA thA ? H u. harizrANa / pra. 127 acala bhrAtA kA janma nakSatra kyA thA ? .u, maghA / pra. 128 acala bhrAtA ne kitanI Ayu meM dIkSA grahaNa ko thI ? u. 46 varSa ko Ayu meM 1 pra. 126 acala bhrAtA ko dokSA ke kitane varSa bAda kevalajJAna prApta huA thA ? 12 varSa bAda / u. pra. 130 acalabhrAtA kevalo avasthA meM kitane varSa rahe the ?
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ u, 14 varSa / pra. 131 acalabhrAtA gaNadhara kA sapUrNAyu kitanA thA ? u. 72 varSa / pra. 132 metAryajI kisa nagara ke the / vatthubhUmi ke / 3. pra. 133 metAryajI ke pitAkA nAma kyA thA ? u. datta / pra. 134 metAryajI kI mAtA kA nAma kyA thA ? ( 161 ) devI / u. pra. 135 metAryajI kA gotra kyA thA ? kodinna / u. pra. 136 metAryajI kA janma nakSatra kyA thA ? u. azvinI / pra. 137 metAryajIne kitano grAyumeM dIkSA grahaNa kI thI ? 36 varSa kI Ayu meM / u. pra 138 metAryajI ko dIkSA ke kitane varSa bAda kevalajJAna prApta huA thA ? 10 varSa bAda | u. pra. 139 metAryajI kevalI avasthA meM kitane varSa rahe the ? 16 varSa / d u.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 162 ) ti ti pra. 140 metAryajI gaNadhara kA saMpUrNAyu kitanA thA ? . u. 62 vrss| pra. 141 prabhAsajI kisa nagara ke the ? u. rAjagahI nagara ke / pra. 142 prabhAsajI ke pitA kA nAma kyA thA ? bl| pra. 143 prabhAsajI kI mAtA nAma kyA thA ? u. AttabhadrA devii| pra. 145 prabhAsajI kA gotra kyA thA ? u. kodinn| pra. 145 prabhAsajI kA janma nakSatra kyA thA? u. puSya / pra. 146 prabhAsajIne kitanI AyumeM dIkSA grahaNa kI thI? u. 16 varSa kI Ayu meM / pra. 147 prabhAsajI ko dIkSA ke kitane varSa vAda kevala-. jJAna prApta huA thA ? u. 8 varSa bAda / / pra. 148 prabhAsajI kevalI avasthA meM kitane varSa . rahe the? : . . .. ... u. 16 varSa / / a
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 4 ( 193 ) pra. 146 prabhAsajI gaNadhara kA saMpUrNAyu kitanA thA ? u. 40 varSa / pra. 150 ma. svAmI kI dvitIya dezanA meM anya kitane jIva dIkSita hue the ? caMdanabAlA dIkSita huI, unake sAtha bahuta sI ugravaMzI, bhogavaMzI aura rAjavaMzI kanyAe~. evaM AmAtya Adi kI putriyoM ne saMsAra kA parityAga kara pravajyA aMgIkAra kI thii| / pra. 151 ma. svAmI kI dvitIya dezanA meM kinhoMne. gahastha dharma aMgIkAra kiyA thA ? . . . . . ugrakula, bhogakula, rAjakula Adi kI nara.. nAriyoM ne pAMca aNuvrata, cAra zikSAvrata aura tIna guNavata-isa prakAra bAraha vrata ke sAtha : gRhastha dharma aMgIkAra kiyA thaa| . pra. 152 ma. svAmI ne dvitIya dezanA meM kisakI: sthApanA kI thI ? u. caturvidha saMgha rUpa dharmatIrtha kI sthApanA kI thii| pra. 153 mahAvIra svAmI ne catuvidha saMgha kI sthApanA ...... kyoM kI thI ? u.. tIrthakara nAma gotra ko kSaya karane ke lie|
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 164 ) pra. 154. ma. svAmI ne saMghakI sthApanA kisa tithi ko kI thI ? vaizAkha zuklA - 11 / u. pra. 155 ma. svAmI ne saMgha kI sthApanA kahA~ kI thI ? apApA nagarI ke bAhara mahAsena udyAna meM / u. pra. 156 caturvidha saMgha kise kahate hai ? 3. zramaNa- zramaraNI, zramaNopAsaka-zramaraNopAsikA yaha cAra milakara catuvidha saMgha banatA hai / . 157 ma. svAmI ne gaNadharoM ko kyA jJAna diyA thA ? 3. utpAda, vyaya aura provya kA jJAna pradAna kiyA thA ? pra. 158 ma. svAmI ne 11 gaNadharoM ke kitane gaccha kiye the ? u. nava / pra. 156 ma. svAmI ne 11 garaNadharoM ke nava gaccha kaise banAye the ? u. prathama sAta gaNadharoM kI alaga - alaga vAcanAyeM hone ke kAraNa sAta gaccha bane / "
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 165 ) 8veM aMkapitajI aura haveM acala bhrAtAjI donoM kI samAna vAcanA hone ke kAraNa eka gaccha banA / 10 * veM metAryajI aura 11veM prabhAsajI donoM kI samAna vAcanA hone ke kAraNa eka gaccha banA / aise 11 gaNadharoM ke nava gaccha bane / pra. 160 ma. svAmI ne zramaNoM kA dAyitva kise sauMpA thA ? u. indrabhUti gautama zrAdi 11 gaNadharoM ko / pra. 161 ma. svAmI ne zramaNiyoM kA dAyitva kise * sauMpA thA / sAdhvI candanabAlAjI ko / u pra. 162 ma. svAmI ke dharmasaMgha meM kitane prakAra ke sAdhaka the ? . u. sAdhanA kI dRSTi se bhagavAna mahAvIra ke dharmasaMgha meM tIna prakAra ke sAdhaka the ? pra. 163 ma. svAmI ke dharmasaMgha meM kauna 2 se tIna prakAra ke sAdhaka the ? u. ( 1 ) pratyeka buddha - jo prArambha meM hI saMghoya maryAdA se mukta rahakara sAdhanA karate rahate the /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 166 ) (2) sthavirakalpI - jo saMghIya maryAdA evaM anuzAsana meM rahakara sAdhanA karate the / (3) jinakalpI - jo viziSTa sAdhanA paddhati apanA kara saMghIya maryAdA se mukta hokara tapazcaraNa prAdi karate the / pra. 164 sthavirakalpI sAdhako meM kitane padoM kI vyavasthA thI ? u. pratyeka buddha evaM jinakalpI svataMtra vihArI hote the isalie unake liye kisI anuzAsaka kI apekSA hI nahIM thI / sthavirakalpI saMgha meM rahakara eka paddhati ke anusAra, eka vyavasthA ke anusAra jIvana yApana karate the ataH unake liye sAta vibhinna padoM kI vyavasthA thI / " (1) AcArya ( AcAra kI vidhi sikhAnevAle ) (2) upAdhyAya ( zra utakA abhyAsa karAne vAle) (3) sthavira (vaya dIkSA evaM zruta se adhika , anubhavI ) (4) pravartaka (prajJA anuzAsana kI pravRtti karAne vAle)
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 167 ) (5) garaNI (garaNa kI vyavasthA kA saMcAlana karane vAle) (6) garaNadhara (garaNakA saMpUrNa uttaradAyitva ) nibhAnevAle / u. (7) garagAvacchedaka (saMghakI saMgraha - nigraha Adi vyavasthAoM ke vizeSajJa ) pra. 165 ma. svAmI ne dharma saMghakI sthApanA kara kisa ora vihAra kiyA thA ? rAjagRhI nagara kI ora / u. pra. 166 ma. svAmI ne rAjagRhI nagara meM kahA~ sthiratA kI thI ? rAjagRhI nagara ke bAhara guNazIla caitya meM apane vizAla dharma saMgha ke sAtha yahIM Akara virAjita hue / u pra. 167 ma. svAmI ke darzanArtha kauna-kauna Aye the ? rAjagRhI nagara ke mahArAjA zreNika, mahArAnI dhAriNI, mahArAnI celaraNA, prabhaya kumAra aura vizAla rAja parivAra ke sadasya prabhu ke darzana karane Aye / pra. 168 ma. svAmI ke grAgamana kA saMvAda sunakara kise jijJAsA huI thI ? 4
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 198 ) a u. mahArAjA zroNika kA eka atyanta priya evaM pratibhAzAlI putra megha kumAra ko| pra. 166 megha kumAra ko kyA jijJAsA huI thI ? prabhu ke Agamana kA samAcAra sunakara use utkaMThA huI ki mahAvIra kauna haiM ? aisA kyA AkarSaNa hai unameM ? kyoM yaha apAra janasamUha unake darzanoM ke lie umar3a rahA hai ? isa prakAra jijJAsA kI lahareM usake mAnasa-sAgara meM prabala vega se uThane lgii| vaha isa utkaMThA ke pravAha ko roka nahIM sakA! apane ratha meM baiThakara sIdhe guNazIla caitya kI ora prasthAna kiyaa| pra. 170 megha kumAra ne guNazIla caitya meM kyA dekhA ? megha kumAra guNazIla caitya meM pahuMcA to vahA~ para pahale se hI mahArAjA zreriNaka, mahArAnI mAtA dhAriNI, mahArAnI celaNA, abhaya kumAra tathA rAjagRhI ke hajAroM zreSThI, sAmanta aura sAdhAraNa nAgarika gaNa ko upasthita dekhaa| . ... pra. 171 meghakumAra ko sabase adhika prAzcarya kI bAta kyA lagI thI? ..
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ u.: ( 166 ) meghakumAra ko sabase adhika Azcarya kI bAtaH lagI ki bhagavAn ke isa darabAra ( samava -- saraNa ) meM saba samAna Asana para baiThe the / . cAhe deva yA devendra hoM, samrATa yA, mahArAnI hoM yA ati sAdhAraNa prajAjana sarvatra samatA / u, kA sAmrAjya thA, samAnatA kA vAtAraNa thA / samAnatA kI isa naI dRSTi ne meghakumAra ke mana ko prabhAvita kara diyA, mahAvIra kI divya cetanA ke prati AkRSTa kara diyA / use eka anubhUti huI; yahA~ kucha navIna hai, ava taka jo nahIM sunA, nahIM dekhA vaha yahA~ upalabdha hai / . meghakumAra vinaya pUrvaka zrabhivaMdana karake prabhu . ke samakSa baiTha gayA aura dhyAnapUrvaka tanmayatA ke sAtha unakI anupama vANI kA rasapAna karane lagA / pra 172 ma svAmI kI vANI ko zravaNa kara meghA kumAra ko kyA huA thA ? prabhu kI anupama vAraNI meM mAnava jIvana kI mahattA, upayogitA aura use saphala banAne kI kalA kA sarala hRdayagrAhI vizleparaNa: *
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168 ) na mahArAjA zreNika kA eka atyanta priya evaM pratibhAzAlI putra megha kumAra ko| pra. 166 megha kumAra ko kyA jijJAsA huI thI ? prabhu ke Agamana kA samAcAra sunakara use utkaMThA huI ki mahAvIra kauna haiM ? aisA kyA AkarSaNa hai unameM ? kyoM yaha apAra janasamUha unake darzanoM ke lie umar3a rahA hai ? isa prakAra jijJAsA kI lahareM usake mAnasa-sAgara meM pravala vega se uThane lgii| vaha isa utkaMThA ke pravAha ko roka nahIM sakA! apane ratha meM baiThakara sIdhe guragazIla caitya kI ora prasthAna kiyaa| pra. 170 megha kumAra ne guNazIla caitya meM kyA dekhA? megha kumAra guNazIla caitya meM pahuMcA to vahA~ para pahale se hI mahArAjA zreNika, mahArAnI mAtA dhAriNI. mahArAnI celaNA, abhaya kumAra tathA rAjagRhI ke hajAroM zreSThI, sAmanta aura sAdhAraNa nAgarika gaNa ko upasthita dekhaa| . ..... pra. 171 meghakumAra ko sabase adhika prAzcarya kI bAta kyA lagI thI? u.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. ( 166 ) meghakumAra ko sabase adhika Azcarya kI bAta: lagI ki bhagavAn ke isa darabAra ( samava-saraNa ) meM saba samAna Asana para baiThe the / . cAhe deva yA devendra hoM, samrATa yA, mahArAnI hoM yA prati sAdhAraNa prajAjana / sarvatra samatA - kA sAmrAjya thA, samAnatA kA vAtAraNa thA samAnatA kI isa naI dRSTi ne meghakumAra ke mana ko prabhAvita kara diyA, mahAvIra kI divya cetanA ke prati AkRSTa kara diyA / use eka anubhUti huI; yahAM kucha navIna hai, aba taka jo nahIM sunA, nahIM dekhA vaha yahA~ upalabdha hai | meghakumAra vinaya pUrvaka abhinaMdana karake prabhu ke samakSa baiTha gayA aura dhyAnapUrvaka tanmayatA ke sAtha unakI anupama vAraNI kA rasapAna karane lagA / pra 172 ma svAmI kI vANI ko zravaNa kara megha kumAra ko kyA huA thA ? u, prabhu kI anupama vANI meM mAnava jIvana kI mahattA, upayogitA aura use saphala banAne kI kalA kA sarala hRdayagrAhI vizleSaNa
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 200 ) 8. pAkara meghakumAra kI antazcetanA jAgRta ho gii| bhogAsakti se virakti kI ora mur3a gayA usakA antHkrnn| dezanA kA krama samApta hote hI vaha prabhu ke caraNoM meM prAkara bhAva-vibhora mudrA meM vinata ho gyaa| pra. 173 ma. svAmI ke caraNoM meM Akara meghakumAra ne kyA kahA thA ? "prabho ? Apane jIvana kA carama satya udghATita kara diyA ! janma-janma se merI soI AtmA nAga uThI hai, maiM Apake caraNoM meM dIkSita hokara sAdhanA ke isa mahApatha para bar3hanA cAhatA hU~ aura pAnA cAhatA hU~ usa akSaya anaMta AnaMda ko, jisa Ananda ko jisa Atma vaibhava ko, kAla kA R ra pravAha kabhI lupta nahIM kara sktaa|" 'pre. 174 ma. svAmI ne meghakumAra se kyA kahA thA ? meghakumAra kI aMtar jAgRti meM jo vega thA, usakI bhAvanA meM jo tIvratA thI, prabhu mahAvIra ne usakA svAgata kiyA-"devAnupriya ! jisa mArgakA anusaraNa karane se tumhArI
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 175 ma. svAmI kI svIkRti pAkara meghakumAra ne kyA kiyA thA ? u. ( 201 ) AtmA ko sukhakI prApti ho, usa kArya meM vilamva mata karo ! " u. prabhu kI svIkRti pAkara meghakumAra apane mAtA-pitA ke pAsa pahu~cA / prabhukI vANI kI divyatA, Atma jAgRti kI preraNA aura saMsAra tyAga kara zramaraNa vanane kI bhAvanAeka hI sAMsa meM usane vyakta kara DAlI / mAtA-pitA kA sneha, vAtsalya aura mohamamatA meghakumAra ko roka nahIM sake / vaibhava kA pralobhana aura yauvana - sukha kI lAlasA to use dhUla se bhI prasAra lagane lagI / rAja pra. 176 meghakumAra kI bAta sunakara mAtA-pitA ko kyA huA thA ? rAjakumAra meghakI saMsAra tyAga kara zramaNa banane kI bAteM sunate hI mahArAja zreNika digmUr3ha se raha gaye. mahAmAtA dhAriNI rAnI marmAhata - sI ho gii| donoM kI A~khoM meM zrazra - pravAha umar3a pdd'aa| zreNika aura
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ MEENAKP atimemunic -interinarnmamimamsterimemusmitmentmannmamimmm.dhoondonkamstrammmm --'-mwaman- enlahuramtamananmitram ...... ann a .... ( 202) dhAriNI ke aneka tarka-vitarka se jaba meghakumAra kI bhAva-cetanA ruddha nahIM ho sakI to hArakara dhAriNI rAnI ne eka AkhirI prastAva rkhaa| 'beTA megha! tuma mere atyanta priya putra ho, AMkhoM ke tAre aura kaleje kI kora, ho, merI saba bAte ThukarAte jA rahe ho, to eka AkhirI bAta to mAna lo, kucha to merA mana rkho|' pra. 175 dhAriNI rAnI ke prastAva para meghakumAra ne kyA kahA thA ? ____u. mA~ ! kyA cAhatI ho tuma ? maiM zramaNa banUMgA, apane nizcaya ko kabhI nahIM badala sakatA, bAkI jaisA tuma cAhogI vaisA kruuNgaa|" pra. 178 mahAmAtA dhAriNo ne megha kumAra ke sAmane kyA prastAva rakhA thA ? dhAriNI rAnI ne bhare dila se meghakumAra se kahA-"khaira ! maiM tumheM rAjasiMhAsana para baiThA dekhanA cAhatI hU~, bhale hI eka dina ke lie| rAjarAnI kA gaurava mujhe prApta hai, para maiM tuma
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 203 ) . jaise suyogya putra ko pAkara 'rAjamAtA' kA gaurava pUrNa sambodhana bhI sunanA cAhatI hU~ / " pra. 176 dhAriNI rAnI ke prastAva ko sunakara meghakumAra ne kyA uttara diyA thA ? "mAtAjI ! ThIka hai ! maiM ApakI AjJA kA pAlana karU~gA / sirpha eka dina ke lie. magadha ke rAjasiMhAsana para baiThanA mujhe svIkAra hai / " meghakumAra ne vinamratA se kahA, para usake hara zabda meM dRr3hatA aura virakti abhivyakta thI / u. hai pra. 180 mahArAja zrarika ne mahArAnI ke prastAva para kyA kiyA thA ? u. rAno ke prastAvAnusAra mahArAja zroNika ne meghakumAra kA rAjyAbhiSeka kiyA, eka dina ke lie pUre rAjya meM megha kumAra ke zAsana ko udghoSaNA kara dI gii| mahArAjA zra eNika svayaM meghakumAra ke samakSa upasthita hokara bole - "meghakumAra ! rAjakIya ghoSaNA ke anusAra maiM zreNika, tumhArA magadhapati ke rUpa meM abhivAdana karatA hU~, pradeza do. maiM tumhAre lie kyA karU ?"
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 204 ) pra. 181 ma. svAmI kI dezanA se rAjagRhI meM kisa-kisako bodha prApta huA thA ? ___ mahArAja zreNika, abhayakumAra, meghakumAra, nandISeNa kumaar| pra. 182 meghakumAra ne magadha ke rAjasiMhAsana para baiTha kara kyA Adeza diyA thA ? magadha ke rAjasiMhAsana para baiThakara bhI megha kumAra AtmasiMhAsana se dUra nahIM haTA ! rAjyasattA pAkara bhI vaha AtmasattA se vismRta nahIM huaa| zroNika ke prazna ke uttara meM usane bar3I dRr3hatA aura nispRhattA ke sAtha kahA-"pitAjI ! Apa mere lie kucha karanA hI cAhate hai to mere dIkSAmahotsava kI taiyArI kiijiye| maiM kala prAtaH hI dIkSita honA cAhatA huuN|" pra. 183 meghakumAra ne magadha para eka dina kA rAjya karane ke bAda kyA kiyA thA ? eka dina kA rAjya svIkAra kara meghakumAra dUsare dina saMsAra ke samasta bhoga va aizvarya kA tyAga kara vaha bhagavAna mahAvIra ke varaNoM meM pahu~cA aura anagAra bana gyaa| jyA al
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 205 ) pra. 184 medhakumAra ko dIkSA kI prathama rAtri meM kaisA anubhava huaA thA ? prabhu mahAvIra ke pAsa jitane zramaNa the ve sabhI apanI-apanI dIkSA-krama ke anusAra apanI 2 zayyA lagAne lge| meghamuni sabase laghu the, unakA AkhirI kama thA, prataH sone kA sthAna bhI unheM sabase aMta meM dvAra ke pAsa meM ho milaa| usI dvAra se rAtrimeM laghuzaMkA Adi nivAraNArtha tathA vyAna Adi ke lie muniyoMkA bAhara AnA-jAnA rhaa| AtejAte zramaNoM ke pairoM kI AhaTa se megha kI nIMda ucaTa gaI, kabhI-kabhI adhakAra meM kucha dikhAI na par3ane ke kAraNa megha ke hAtha-pairoM ko zramaNoM ke pAMvoM kA AghAta bhI laga jaataa| megha ko isa nidrA-vikSepa aura padAghAta se bar3I khinnatA anubhava huii| zrAja dIkSA kI prathama rAtri meM hI yaha apazukana ! Aja hI sira mur3AyA aura Aja hI ole pddh'e| megha muni kA mana vyathA se bhara gyaa| A~khoM kI nIMda ur3a gaI, vaha jAgatA rahA, para antazcetanA mucchita. hone lgii| unakI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 206 ) cetanA pUrva jIvana kI smRtiyoM meM kho gaI, Atma cetanA vismRti meM DUba gaI / 1 SOL pra. 185 megha muni rAta bhara kyA soca rahA thA ? u. "maiM jaba rAjakumAra thA, to saba loga merA yAdara karate the, Aja yahAM bhayaMkara anAdara ho rahA hai / maiM makhamala kI komala zaiyyA para sotA thA - Aja eka hI vastra bichAkara kaThora bhUmi para sonA par3A hai| taba maiM kitanI zAMti se sotA thA, merA zayanakakSa kitanA manohara, vizAla, zAMta aura sukhada thA / Aja rAta meM kitanI azAnti hai ? sone kA yaha sthAna kitanA choTA, sirpha DhAI gaja bhara / kitanA bhIr3a bharA, saMkula / aura Akhira meM, sabake pairoM kI ThokareM khAnI par3a rahI hai / yaha zramaraNa - jIvana to bar3A hI ruukhaa| nIrasa, kaSTamaya aura upekSita sA jIvana hai / maiM jIvana bhara kaise ina kaThora niyamoM ko nibhA sakUMgA - kaise hameMzA rAtabhara jAgatA rahU~gA aura dinabhara bhI ! bApare ! mujha se nahIM ho sakegA, yaha niraMtara jAgaraNa ! **
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 207 ) jaba sukha se sone ko bhI nahIM milA to maiM sAghu jIvana aMgIkAra kara kyA khAka sAdhanA zraura adhyayana karU~gA ?" pUrva saMskAroM kI smRti ne meghako Atma vismRti ke garta meM DUvo diyA / usane nizcaya kara liyA - "cAhe kucha bhI ho, maiM prAtaHkAla prabhu mahAvIra se anumati lekara punaH apane ghara lauTa jAU~gA / ', pra. 186 meghamuni ne prAtaHkAla uThakara kyA kiyA thA ? mAnasika vyathA aura vikalpoM ke bhaMvara meM DUbate-utarAte jaise-taise rAtri vyatIta kI / sUryodaya ke samaya vaha bhagavAna mahAvIra ke caraNoM meM upasthita hue / u. pra. 187 ma. svAmIne meghamuni ko dekhakara kyA kahA thA? "megha ! kala tumhArA mukha prasannatA se dIpta thA, Aja cintA se mlAna ho rahA hai / kala tumhArI AMkhoM meM zrAtma jAgRti kA teja thA, Aja vismRti kI nidrA va murcchA chAI huI hai / tumhArI UrdhvamukhI cetanA kA pravAha Aja adhomukhI ho rahA hai- tuma vikalpoM ke jAla meM pha~sa gaye ho / kala tumane utsAha ke sAtha 12
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 208 ) vijaya ke lie caraNa bar3hAyA thA, Aja kSaNika kaSTa se pIr3ita hokara vApasa lauTa jAnA cAhate ho ! kyA yaha ThIka hai ?" pra. 188 ma. svAmI ko megha muni ne kyA kahA ? "prabho ! zrApa satya kaha rahe hai ? rAtri meM sacamuca hI merI manodazA badala gaI / zramaraNa-jIvana ko kaSTasAdhya caryA mere liye duHsahya: hai he prabhu ! " u. pra. 189 ma. svAmI ne megha muniko jAgRta karane ke liye kaise pratibodha diyA thA ? u. "megha ! tuma bhUla rahe ho / eka tuccha aura kSaNika vedanA ne tumhAre caitanya dIpa ko zrAvRta kara diyaa| tuma aMdhakAra meM bhaTaka gaye ?. smaraNa karo apane atIta ko / prajJAna - dazA meM, pazu-yoni meM sahiSNatA aura titikSAkA jo mahAna saMkalpa tumane kiyA thA, usase tuma mAnava bane aura Aja mAnava banakara tuma klovatA ke zikAra ho rahe ho ?" * pra. 180 meghamuni ko atItakI smRti ke lie kyA jijJAsA huI thI ?
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. ( 206 ) bhaMte ! maiM kucha samajha nahIM pA rahA hU~ / kRpayA isa rahasya ko spaSTa samajhAyeM / " megha ke mana meM jijJAsA ke aMkUra phUTane lage / pra. 181 ma. svAmIne megha muniko pUrvabhava kI kyA bAta: kahI thI ? u. "megha ! maiM tumheM sudUra atIta meM le calatA huuN| atIta kI smRti tumhArA suSupti ko tor3a sakegI, tumhArI cetanA kA dIpa punaH prajvalita kara sakegI / " tIsare janma meM tuma eka sundara vizAlakAya hAthI ke rUpa meM vaitADhya parvatakI upatyakAtroM meM svacchaMtA se vihAra karate the / eka bAra grISma Rtu meM: teja havA ke vega se kucha vana meM grAga lagI / hI kSaNoM meM agni sAre vana pradeza meM phaila gaI / araNya ke pazu bhayAkula ho jAna: bacAne ke lie daudd'e| tuma bUr3he the, pIche: raha gaye / bhayaMkara garmI ke kAraNa tumheM: pyAsa satAne lagI / pAnI kI khoja meM tumaH dUra jA nikale, eka sarovara dikhAI diyA / tuma pAnI pIne ke lie sarovara para gaye, pAnI C
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 210 ) kama thA; tuma daladala meM pha~sa gaye, nikala nahI pAye / usa samaya eka yuvA hAthI udhara AyA / pUrva kabhI tumane use daMta - prahAroM se ghAyala karake bhagAyA thA / tumheM dekhate hI usake mana meM krodha aura dveSa kA uphAna utthaa| usane apane tIkSNa dAMtoM se sthAna 2 para prahAra kara ghAva kara diye / vaha yuvA hAthI apanA -badalA lekara calA gayA / tuma sAta dina taka usI daladala meM pha~se pIr3A se karAhate rhe| Akhira vahIM tumhArI mRtyu ho gaI / vahA~ se marakara viMdhya parvatakI talahaTI meM punaH - tuma hAthI bane / meru se vizAla zarIra aura prakhara tejasvitA se tuma hastimaMDala ke nAyaka bane / vanacaroM ne tumhArA nAma rakhA 'meruprabha" / eka vAra usa vana prAMtara meM dAvAnala laga gyaa| tuma apane hasti maMDala ke sAtha dUra jaMgala meM bhAga gaye / isa dAvAnala ke AkasmikaM AkramaNa se tumheM 'jAti - smRti ho gaI / vaitADhya meM lage dAvAnala kA romAMcaka dRzya sAkAra ho gayA / kucha
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 211) samaya vAda dAvAnala zAnta hote hI atItakI smRti se tumane lAbha utthaayaa| bhaviSya ko nirApada banAne ke lie hasti parivAra ke sAtha dUra-dUra taka ke pradeza ko vRkSa va vanaspati rahita kara samatala kara diyaa| kucha samaya bAda vana meM phira Aga bhar3aka uThI / vana ke choTe-bar3e asaMkhya prANI bhAga-bhAgakara hastimaMDala meM Azraya lene lge| tumane bhI udAratApUrvaka sabako Azraya diyA / siMha aura hirana, lomar3I aura kharagoza, sA~pa aura nevale, janmajAta zatru bhI apanI jAna lekara yahA~ Akara eka sAtha baiTha gye| maMDala khacAkhaca bhara gayA, paira rakhane ko bhI khAlI sthAna nahIM rhaa| usa samaya zarIra khujalAne ke liye tumane eka paira utthaayaa| vApasa paira nIce rakhane lage to tumane dekhA-usa khAlI sthAna meM eka kharagoza pAkara baiTha gayA hai| tumhAre mana meM anukampA kI dhArA vahI, karuNA kI lahara uThI, agara maiMne paira rakha diyA. to isa nanhI-sI jAna kA kacUmara
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 212 ) nikala jAyegA / anukampA se dravita ho tumane apanA eka paira Upara hI roka kara rakhA aura tIna paira para hI khar3e rahe / do dina-rAta bIta gye| tIsare dina dAvAnala zAMta huaa| saba prANI hasti maMDala se nikala kara jAne lage / kharagoza bhI vahA~ se nikalA, sthAna khAlI hone para tumane paira pRthvI para rakhanA caahaa| jaise hI paira nIce kiyA, tuma apanA santulana nahIM saMmhAla sake / tuma tatkSaraNa dharAzAyI ho gaye / usa anukampA janita prasannatAnubhUti ke kAraNa girane ke sAtha prAraNa tyAga kara tuma yahA~ magadhapati zreNika ke putra evaM dhAriNI devI ke Atmaja bane ho / pra. 162 ma. svAmI dvArA pUrva bhava kI ghaTanA sunate hue megha ko kyA huA thA ? u. prabhu mahAvIra kI vANI sunate hI megha ke sAmane pUrva bhava kI ghaTanAe~ sAkAra ho giiN| usake smRti paTa para ghaTanAe~ chavimAna ho utthiiN| vaha apane citana meM gaharA lona ho gayA /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 213 ) pra. 163 ma. svAmI ne megha muni ko udbodhita karate kyA kahA thA ? megha ! tithaMca yoni meM jaba tumheM na samyag darzana thA. na jJAna-cetanA itanI vikasita thI aura na guru kA sAnidhya hI thA, tava tumane eka nanheM se kharagosa ke prAraNa ke lie itanA kaSTa sahana kiyA. tIvra pIr3A ko pIr3A na mAnakara ahiMsA, karuNA evaM samabhAva kI nirmala dhArA meM vaha gaye the aura Aja to tuma manuSya ho, samyaga darzana pApta kiyA hai, jJAna-cetanA kA dvAra unmukta hai / saddharma kI jyoti-zikhA tumhAre sAmane prajvalita hai, bala vIrya, parAkrama aura viveka kA suyoga milA hai aura mahAn udAtta saMkalpa ke sAtha kaSToM se jujhane ko nikala par3e ho, to eka rAta ke kSudra kaSTa ne hI tumheM kaise vicalita kara diyA? jJAna kA sUrya udita hote hue bhI ajJAna aura adhIratA bharI aMdhiyArI ne kaise tumheM digmUr3ha banA diyA ? tuma thor3e se kaSTa se kaise vicalita ho gaye ? zramaNoM kI thor3I sI upekSA tumhAre
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 214 ) jaise vIroM ke lie ziraHzUla bana gaI ? megha ! prabuddha ho jaano|" pra. 164 ma. svAmI se megha munine kyA kahA ? bhagavAna mahAvIra dvArA pUrva bhava kI ghaTanA aura udbodhana sunakara megha kI smRti para se vismRti kA pardA uTha gayA / jAtismaraNa huA aura usane dekhA-apane atIta jIvana ko| vaha stabdha raha gayA, romAMcita ho gyaa| prastara-pratimA kI bhA~ti vaha zAMta mauna, niceSTa khar3A rhaa| do kSaNa bAda jaise hI cetanA lauTI usakA mana prazAMta ho gayA, vyAkulatA kA koharA haTa gayA aura sujJAna kA prakAza jagamagA utthaa| vaha hRdaya kI asIma zraddhA ke sAtha, avicala saMkalpa ke sAtha prabhu ke caraNoM meM vinata ho gayA- "prabho! merI smRti jAgRta ho gaI, merI cetanA ke AvaraNa dUra ho gaye, maiM apanI bhUla aura pramAda para, apanI vismRti para pazcAttApa karatA hUM aura bhaviSya ke lie apane zarIra ko ( A~khoM ko chor3akara ) sarvAtmanA Apako
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 215 ) samarpita karatA huuN| samasta zramaNoM kI sevA ke lie, merA tana, mana aura jIvana arpita hai| maiM Apake dvArA nirdiSTa patha para bar3hatA rahU~gA,. avicala ! akampita !" pra. 165 ma. svAmI ke pAsa rAjagahI meM aura kisane dIkSA lI thI? naMdISeNakumAra ne| pra. 166 naMdISeNakumAra kauna thA ? u. magadha ke adhipati mahArAjA zreNika kA putra / ' pra. 167 naMdISeNa kisa kalA meM pAraMgata thA ? u. vaha gaja-kalA meM pAraMgata thA / secanaka hAthI ... ko jagala se pakar3a kara zreNika kI hasti zAlA meM lAnA naMdISeNa kI gajakalA kA adbhuta camatkAra thaa| pra. 198 naMdISeNa kumAra ko vairAgya kaise pAyA thA? u. prabhu mahAvIra kA rAjagRhI nagara meM padhAranA aura meghakumAra dvArA pravrajyA grahaNa krnaa| eka divya preraNA naMdopeNa kumAra ke mana-.. maMdira meM umar3I aura vairAgya prApta huaa|
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ -u. ( 216 ) a. 166 naMdISeNa kumAra ko tyAga mArga para jAne se kisane rokA? mahArAjA zreNika aura naMdISeNa ke ISTa mitroM ne| 'pra. 200 naMdISeNa kumAra ko unake mitroM ne kaise samajhAyA thA ? "naMdISeNa ! tuma abhI ruko, manako sAdho / megha' kA anusaraNa tuma kaise karoge ? usakI vRttiyA~ prazAMta thIM aura tumhArI vRttiyoM meM abhI bhoga-vilAsa kA jvAra hai, kucha dina aura ruko|" 'pra. 201 naMdISeNa ne usake mitroM se kyA kahA thA? . "maiM tapa aura dhyAna ke dvArA svabhAva aura saMskAra ko badala ddaaluugaa| "isI vizvAsa para usane sabakI sunI-anasunI kara dI aura bhagavAna mahAvIra ke pAsa jAkara dIkSita ho gyaa| 'pra. 202 naMdISeNa muni ne dIkSA lekara kyA kiyA thA ? naMdISeNa ne rAgAnubaMdhita vRttiyoM ko kSINa karane ke liye kaThora tapazcaraNa prArambha kara
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 217 ) 4. diyaa| ve cila-cilAtI dhUpa meM baiThakara AtApanA lete, kar3akar3AtI sardI meM vastra utAra kara khar3e ho jaate| vikaTa tapa aura aneka parisahoM ko sahana karate hue ve sAdhanA ke utkRSTa patha para niraMtara bar3hate cale gaye / tapaHsAdhanA ke divya prabhAva se aneka prakAra ko cAmatkArika zaktiyA~ bhI unheM prApta ho gaI thiiN| pre. 203 naMdoSeNa muni tapazcaryA ke pAraNe para kisake yahA~ bhikSArtha gaye the? naMdISaNa muni kA chaThu tapakA pAraNA thaa| bhikSArtha paryaTana karate hue nagara kI eka pramukha gaNikA ke prAsAda meM pahu~ca gye| dvAra meM praviSTa hote hI munine 'dharmalAbha' kahA / pra. 204 naMdISaNa muni ko dekhakara gariekA ne kyA kahA thA ? naMdISaNa muniko dekhakara gaNikA upahAsa ke svara meM volI-mahArAja ! "hameM to dharmalAbha nahIM, arthalAbha caahie| dharmalAbha karanA ho to kisI baniye ke ghara meM jaaiye| gariekA . ke ghara meM to pahale arthalAbha diyA jAtA hai|"
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 218 ) pra. 205 naMdISeNa munine garikA ke upahAsa ko sunakara kyA kiyA thA ? u. garikA ke upahAsa ne muni ke supta ahaM ko jagA diyA / yaha tuccha gariNakA mujhe dIna-hIna bhikhamaMgA samajha rahI hai, ise patA nahIM, maiM mahArAja zroNika kA putra haiM / mahAna Rddhi sampanna tapasvI hU~ ! muni grAveza meM A gaye / unhoMne apane tapobala kA camatkAra dikhAne hetu eka hAtha AkAza kI ora uThAyA / basa dekhate hI dekhate prAMgana meM ratnoM kA Dhera laga gayA / "vasa mila gayA arthalAbha ?" muni ne kahA / pra. 206 naMdISeNa muni ke camatkAra ko dekhakara gariekA ne kyA kiyA thA ? 3. naMdISeNa muni binA bhikSA liye lauTane lage, gariekA hAva-bhAva karatI huI rAstA rokakara khar3I ho gaI - "mahArAja ! yaha ratnoMkA Dhera lagAkara va Apa kahA~ jA rahe haiM ? dharmalAbha se grarthalAbha kiyA to ava arthalAbha se prApta bhogalAbha ko bhI prApta kiijiye| maiM ApakI
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 216 ) caraNasevikA sarvAtmanA samarpita huuN| merA sukumAra sauMdarya Apake madhura tana sparza ko pAkara kRtakRtya ho jaayegaa| prANezvara ! mere praNayAkula hRdaya ko lAta mAra kara aba Apa nahIM jA sakate / " kAmAsakta gariekA ne apanI bhujAe~ phailAkara munikA mArga roka diyaa| aisA laga rahA thA~mAnoM gariekA kI mAMsala bhujAoMse vAsanA kI jvAlAe~ nikalakara vairAgya ke himAdri ko pighalAne kA prayatna kara rahI haiN| pra. 207. naMdISeNa muni para gaNikA ke aise kathana kA kyA prabhAva par3A? . eka dina jo vAsanA kA jvAra, moha kA saskAra kaThora tapazcaryA se maMda ho gayA thA, prAga jo gakha se Dhaka gaI thI, virakti kI zItala laharoM se vAsanA kA jo sA~pa ThiThura kara mucchita ho gayA thA. vaha Aja punaH vAsanA kI garmI pAkara phuphakArane laga gayA va supta vAsanAyeM punaH jAga utthii| muni naMdIpeNa gariekA ke snehapAza meM baMdha gye| dharmalAbha d
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 220 ) kahakara AnevAlA tapasvI 'arthalAbha' meM aTakA 'arthalAbha' se 'bhogalAbha' ke daladala meM phaMsA aura aMta meM alAbha kI khAI meM gira gayA aura saba kucha hAra gyaa| pra. 208 naMdISaNa munine gariekA ke moha jAla meM pha~sane ke bAda bhI kyA saMkalpa kiyA thA? u. maiM pratidina kama se kama dasa manuSyoMko pratibodha dekara hI muha meM anna-jala grahaNa kruuNgaa| pra. 206 naMdISaNa muni apane saMkalpa para kitane dRDha the! saMkalpa kA krama satata calatA rhaa| eka dina madhyAnha taka yaha krama pUrA nahIM ho sakA / nau vyakti bodha pA cuke the para dasavA~ vyakti thA eka svarNakAra / vaha tAra se tAra khIMcane kI Adata ke anusAra naMdISaNa ko bhI tarkavitarka ke jAla meM isa prakAra ulajhAtA rahA ki na naMdISeNa usa jAla ko tor3a sake aura na svarNakAra ne unakA upadeza svIkAra kiyaa| dhUpa car3ha cukI thii| rasoI ThaMDI ho rahI thii| gariekA ne bAra-bAra naMdISaNa ko bulAvA bhejA, para nadISeNa bhI pAte to kaise ? pratijJA .
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 221 ) pUrI nahIM ho pA rahI thii| isa taraha nadISaNa apane saMkalpa para dRDha the / pra. 210 naMdISaNa ke bhojana ke vilamba para gaNikAne kyA kiyA thaa| u. naMdISeNa ke bhojana ke vilamba se mujhalAkara gaNikA svayaM unheM bulAne AI-"prANezvara ! caliye rasoI ThaDI ho rahI hai|" naMdISaNa ne kahA-"kyA karUM, abhI taka dasavAM manuSya samajha hI nahIM pA rahA hai|" gaNikA kaTAkSa pUrvaka ha~sakara volI-"to kyA huA mere devatA ! dasaveM svaya ko hI samajha lo aura calo-bhojana ThaDA ho rahA hai|" pra. 211 naMdINa ne gariekA ke kaTAkSako sunakara kyA kiyA thA ? nadopeNa ke antazcakSu khula gaye, taMdrA TUTa gaI, adhakAra meM eka camaka-sI dikhAI dI-ThIka kahatI ho tuma-dasavAM svayaM ko hI samajha lU ? kaisI viDambanA hai yaha merI ki dasa-dasa manuSyoM ko prativodha dene vAlA svayaM zava taka UMgha ho rahA haM ? dUsaroM ko tyAga ke patha para
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 222 ) prerita karane vAlA svayaM bhoga ke dala-dala pha~sA par3A hU~ / basa, aba maiM jAga gayA, merI smRti prabuddha ho gaI, mere vAsanA ke saMskAra samApta ho gaye - lo maiM jA rahA hUM, usI patha para, jisa patha se bhaTaka kara yahA~ A gayA thA / naMdISeraNa prabuddha hokara cala par3e aura sIdhe bhagavAna mahAvora ke pAsa pahuMce / pre. 212 nadISeNa ne bhagavAna mahAvIra ke pAsa jAkara kyA kiyA thA ? u. mAda aura moha gaI thI / prabho ! "prabho ! maiM bhaTaka gayA thA, ke naze meM mero cetanA lupta ho punaH mujhe apanA zaraNa meM lIjiye / khoI huI amUlya cAritranidhi punaH prApta karane kA mArga batAiye / " pra. 213 ma. svAmIne naMdISeraNa se kyA kahA thA ? prabhu ne naMdISeraNa ko dhairya vaMdhAyA - naMdISeraNa ! tuma punaH jAga gaye, yaha acchA huA bhoga meM bhI tumhArI atazcetanA yoga kI ora kendrita rahI - patana meM bhI pavitratA ke saMskAra lupta nahIM hue the ataH tuma punaH apanA kalyANa kara x u.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 223 ) sakate ho| pramAda kA kSaraNa hI jIvana meM durghaTanA kA kSaraNa hotA hai, tuma durghaTanAgrasta hokara bhI vaca gaye, aba punaH usa pramAda ke daladala meM mata phNsnaa| duvArA usa bhUla kA AcaraNa mata krnaa|" prabhU ke sAnidhya meM naMdISaNa ne prAyazcitta liyA aura punaH kaThora tapazcaraNa rUpI agni meM Atma-svarNa ko tapAne meM juTa gye| pra. 214 ma. svAmI ke pAsa rAjagRhI meM kisane dIkSA lI thI ? u. mahArAja zroNika ke putra meghakumAra aura naMdISeNa kumAra ne| . pra. 215 ma. svAmI ne 13 vA cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. . rAjagRhI nagara meM / pra. 216 ma. svAmI ne 13veM cAturmAsa ke vAda kisa ora vihAra kiyA thA ? u. brAhmaNakunDa kI ora / . 217 ma. svAmI ne brAhmaNakuNDa meM kahA~ sthiratA kI thI? .
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ( 224 ) u. kSatriyakuNDa aura brAhmaNakuNDa ke bIca bahusAla udyAna meM / pra. 218 ma. svAmI ne vahA~ kisa-kisako dIkSA pradAna kI thI? apanI sasArI prathama mAtA devAnaMdA aura pitA: RSabhadatta ko| unako sasArI putrI priyadarzanAne eka hajAra striyoM ke sAtha aura jAmAtA jamAli ne 50. puruSoM ke sAtha dIkSA grahaNa kI thii| pra. 216 ma. svAmI ne 14vA cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. vaizAlI nagara meN| pra. 220 ma. svAmAne cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? u. grAmAnugrAma vicaraNa karate hue kauzaMbI nagara pdhaare| pra. 521 ma. svAmI kauzabI nagara meM kahA~ virAja mAna tha? u. kauzaMbo nagara ke bAhara candrAvataraNa caitya meM virAje the| pra. 222 ma. svAmI ke pAsa vaMdanArtha aura dharmadezanA zravaNArtha kauna-kauna Aye the?
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. :: u. ( 225 ) kauzaMbI kA rAjA udayana, rAjamAtA, mRgAvatI,. rAja parivAra ke sadasyagaraNa, jayantI zrAvikA Adi prabhu ke vaMdanArtha Aye | hajAroM nAgarikoM kI vizAla dharmasabhA ko saMbodhita kara bhagavAna: ne upadeza diyA / prabhu kI dharma dezanA sunakara : dharmasabhA aneka vyakti pratirvAdhita hue / visarjita huI / rAjaparivAra bhI lauTA / pra. 223 ma svAmI ke pAsa zaMkA kA samAdhAna karaneM kauna rukI thI ? jayaMti zrAvikA / pra. 224 jayati zrAvikA kauna thI ? u. kauzaMbI nareza sahastrAnIka kI putrI, kauzaMvI pati zatAnIka kI bahana, kauzaMvI ke rAjA. udayana kI buA lagatI thI / vaha grarhat dharma: ke rahasyoM kI jAnakAra aura ananya upAsikA thI / kauzaMvI meM Ane-jAne vAle zramaraNa--- zramaNiyoM ko grAvAsa denevAlI prathama sthAna dAtrI ke nAma se prasiddha thI / pra. 225. ma. svAmI se jayaMti zrAvikA ne kisa prakAra se prazna pUche the ?
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 226 ) u. prabhu ko vaMdana-namaskAra kara, anumati lekara vinaya pUrvaka prazna pUche the / pra. 226 ma. svAmI ne 15vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. vANijyanAma meN| pra. 227 ma. svAmI ke pAsa cAturmAsa meM kisane zrAvaka vrata aMgIkAra kiyA thA ? Ananda gAthApati ne| pre. 228 ma. svAmI ke pAsa Ananda gAthApati ne kauna kauna dhAvaka vrata aMgIkAra kiye the? . Anandane samasta maryAdA mahAvIra ke samakSaprakaTa kI aura usake uparAMta vastu-sAmagrIsevana kA tyAgakara pAMca aNuvrata, tIna guNavata aura cAra zikSAvata rUpa zrAvaka ke bAraha vrata grahaNa kiye| pra. 226 prAnanda gAthApati kI patnI kA nAma kyA thA ? u. AnaMdakI dharmapatnI kA nAma zivAnandA thaa| vaha atyanta rUpavatI aura patibhaktiparAyaNA thii| Ananda se zrAvaka dharmakI bAta sunakara zivAnandA ke mana meM dharma-jijJAsA jaagii| vaha bhI prabhukI dharmasabhA meM gaI aura tattva-bodha ko sunakara zrAvaka dharmako grahaNa kiyaa|
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . 4 24 ( 227 ) , 230 ma. svAmI ne 15veM cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA? u. magadha deza kI ora / pra. 231 ma. svAmI ne 16vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. rAjagRhI nagara meN| pra. 232 ma. svAmI ne rAjagRhI meM kisako dIkSA dI thI? dhannA-zAlI bhadra ko ( rAjagRhI kA dhannA ) pra 233 dhannA-zAli bhadra donoM kA kyA sambandha thA ? u. . ve donoM sAlA (zAlibhadra) bahanoI (dhannA) . . hote the? pra. 234 zAlibhadra kauna thA? u. rAjagRhI ke atyanta dhanADhyaM seTha gobhadra aura seThAnI bhadrA kA Atmaja thaa| pra. 235 zAlibhadra ke kitanI patniyA~ thI? u. battIsa patniyA~ thI! pra, 236 mahArAjA zreNika ko zAlibhadra se milane ko jijJAsA kaise huI thI ? u. . . eka bAra rAjagRha meM videzI vyApArI ratna. .. kambala lekara Aye / unakA mUlya bahuta adhika
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 / hone ke kAraNa mahArAjA zreNika bhI nahI kharIda sake / videzI vyApArI nirAza hokara jA rahe the| saMyoga se ve bhadrA seThAnIke mahaloM kI tarapha A gaye / bhadrA seThAnI ne una videzI vyApAriyoM ko mu~ha mAMgA mUlya dekara ratna kambala kharIda lie / kambala solaha hI the, ataH unake do- do Tukar3e karake battIsoM putravadhu ko de diye / mahArAnI celaNA ne rAjA zreNika se eka ratna kambala kI mAMga kI / rAjA ne vyApArI ko bulAyA to patA calA ki sabhI kambala bhadrA seThAnI ne kharIda lie haiN| rAjAne seThAnI ke pAsa kahalAyA ki "eka kambala hameM cAhie, jo bhI mUlya ho vaha lekara kambala de deN|" bhadrAne vinayapUrvaka vApasa sUcita kiyA ki ve ratnakambala to khaNDita ho gaye haiM merI putra vadhunoM ne unake pAda procchana banA lie hai, ataH maiM kSamA cAhatI hU~ / " 'jati rAjA zreNikako yaha jAnakara bahuta hI Azcarya huA ki nagara meM usase bhI adhika 416
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ (226 ) zrImaMta aura udAra loga basate hai, jinake vaibhava aura bhoga-sAdhanoM kI thAha pAnA kaThina hai| rAjA ko jijJAsA huI ki Akhira usakA . . . putra kaisA hai, jisakI patniyA~ deva-durlabha ratna kambala ke pAda procchana banAkara pheMka detI hai| pra. 237 mahArAjA zreNika ne zAlibhadra ko dekhane ke lie kyA kiyA thA ? u... rAjA ne bhadrA ko kahalAyA-"ve Apake putra zAlibhadra ko dekhanA cAhate hai| .. pra. 236 bhadrA ne rAjA ke saMvAda ko sunakara kyA ..... kiyA thA.? : .. u. bhadrA asamaMjasa meM par3a gaI / zAlibhadra aAja taka sAtavIM maMjila se nIce hI nahIM utarA thA, - use loka-vyavahAra kA kucha bhI patA nahIM thaa| rAjA kahIM aprasanna na ho jAya, ataH vaha svayaM rAja-darabAra meM gaI aura mahArAja se prArthanA kI ' mahArAja ! zAlibhadra Aja taka kabhI mahala se nIce nahIM utarA, vaha bahuta hI sukumAra hai, yahA~ Ane meM use bahuta kaSTa hogA, ataH kRpA kara Apa saparivAra mere ghara - para padhArakara Atithya svIkAra kreN|"
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 230 ) pra. 226 bhadrA kI prArthanA sunakara rAjA ne kyA kiyA thA ? u. bhadrA kI prArthanA ko svIkAra kara rAjA zroNika usake bhavana para pdhaare| bhavana kI zobhA aura manohara sajjA dekhakara ve cakita raha gye| pra. 240 rAjA ke padhArane para bhadrAne kyA kiyA thA ? bhadrAne rAjA kA bhavya zAhI svAgata kiyA va zAlibhadra ko bulA kara lAne ke liye sevaka ko Upara bhejaa| pra. 241 sevaka ne zAlibhadra se kyA kahA thA ? "apane mahaloM meM gajANika Aye hai, ataH Apako nIce bulAyA hai|" pra. 242 zAlibhadra ne sevaka se kyA kahA thA ? u. "use jo kucha lenA-denA ho, dekara vidA karo, merA vahA~ kyA kAma hai ?" pra. 244 zAlibhadra kI bAta sunakara bhadrA ne kyA kiyA thA? bhadrA svayaM sAtavIM maMjila para gii| usane saba sthiti samajhAI-"zrINika rAjA apane svAmI haiM, nAtha haiM. ve tumase milanA cAhate haiM. tumako apane rAja bhavana meM bulAyA thA, lekina merI
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 231 ) prArthanA svIkAra kara ve apane ghara Aye hai, cauthI maMjila meM maiMne unheM baiThAyA hai / " beTA ! do-tIna maMjila utarakara to apane svAmI kA svAgata karanA cAhie / " pra. 244 mAtA kI bAta sunakara zAlibhadra ne kyA kiyA thA ? zAlibhadra mAtA ke Agraha para nIce AyA,. anamane bhAvase rAjA se aupacArika mulAkAta kI / zreNika aura celaraNA Adi rAja parivAra ke sadasya zAlibhadra ke sahaja vaibhava saundarya va sukumAratA se atyanta cakita hue, para zAlibhadra isa mulAkAta se khinna ho gayA | pra. 245 zAlibhadra ko vairAgya kaba huA thA ? u. u. rAjA zreNika ke Agamana para mAtA bhadrA java zAlibhadra ko bulAne ke lie gaI, taba usane : rAjA kA paricaya karAte hue "rAjA apane: svAmI hai, nAtha haiM" aisA kahA / zAlibhadra ne "svAmI ! nAtha ! ye zabda jIvana meM pahalI pahalI vAra sune the / ina zabdoM kI dhvani se usake mana, mastiSka aura zrantazcetanA ke tAra
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 232 ) jhanajhanA utthe| use Aja pahalI bAra apanI tucchatA aura parAdhInatA kA bhAna huaa| usake mana meM parAdhInatA kI gaharI pIr3A jgii| usa pIr3A se mukta hokara pUrNa svAdhInatA prApta karane ke lie vaha saba kucha nichAvara karane ke liye taiyAra ho gyaa| 'pra. 246 zAlibhadra ne vairAgya Ane para kyA kiyA thA ? zAlibhadra vairAgya Ane ke bAda dharmaghoSa nAmaka muni ke samparka meM AyA, phalasvarUpa use pUrNa svataMtratA kA mArga-saMyama va sAdhanA ke patha kA jJAna huaa| usake mana meM dhore-dhIre viSayoM se virakti hone lgii| pratidina eka-eka patnI aura eka-eka zaiyyA kA parityAga kara vaha saMyama-sAdhanA kA abhyAsa karane lgaa| "pra. 247 zAlibhadra ke vairAgya kI bAta sunakara kauna udAsa ho gaI tho? . zAlibhadra kI choTI bahina usI rAjagRhI nagarake eka zreSThI dhanyakumAra ko byAhI huI tho| usane apane bhAI ke vairAgya kI bAta sunI to vaha bahuta udAsa ho gaI, AMkheM bhIga gii|
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 233 ) pra. 248 dhanyakumAra ne apanI patnI ke udAsI kA kAraNa jAnakara kyA kahA thA ? "kyoM cintA kara raho ho ? usakA vairAgya nakalI hai, eka-eka patnI ko chor3anevAlA kabhI sAdhu-dharma ke prasidhArA patha para nahIM cala sktaa|" pra. 246 dhanyakumAra kI bAta sunakara usakI patnI ne : kyA kahA thA ? - u. "Apase to vaha bhI nahIM ho rahA hai, kisI kA ...: majAka karanA sarala hai, tyAga karanA kaThina... ... kaThinatara hai| pra. 250 dhanyakumAra ko apanI patnIkI bAta sunakara kyA huA thA ? dhanyakumAra' ke mana meM sahasA eka cinagArI jagI-"acchA, to lo, hamane Aja se sabhI patniyoMko eka sAtha chor3a diyaa|" pra. 251 dhanyakumAra patniyoM ko tyAgakara kahAM cala diyA thA? ..... dhanyakumAra ghara se nikalakara zAlibhadra ke pAsa pahu~ce aura kahA-"yadi vairAgya saccA hai to
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 232 ) jhanajhanA utthe| use Aja pahalI bAra apanI tucchatA aura parAdhInatA kA bhAna huaa| usake mana meM parAdhInatA kI gaharI pIr3A jgii| usa pIr3A se mukta hokara pUrNa svAdhInatA prApta karane ke lie vaha saba kucha nichAvara karane ke liye taiyAra ho gyaa| a. 246 zAlibhadra ne vairAgya Ane para kyA kiyA thA ? zAlibhadra vairAgya Ane ke bAda dharmaghoSa nAmaka muni ke samparka meM prAyA, phalasvarUpa use pUrNa svataMtratA kA mArga-saMyama va sAdhanA ke patha kA jJAna hmaa| usake mana meM dhore-dhIre viSayoM se virakti hone lgii| pratidina eka-eka patnI aura eka-eka zaiyyA kA parityAga kara vaha saMyama-sAdhanA kA abhyAsa karane lgaa| "pra. 247 zAlibhadra ke vairAgya kI bAta sunakara kauna udAsa ho gaI thI ?, .. zAlibhadra kI choTI bahina usI rAjagRhI nagarake eka zreSThI dhanyakumAra ko vyAhI huI thii| usane apane bhAI ke vairAgya kI bAta sunI to vaha bahuta udAsa ho gaI, AMkheM bhIga gii|
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 235 ) kAmadeva zrAvaka ne| pra. 256 ma. svAmI ne campApurI se kisa ora prasthAna kiyA thA ? u. . siMdhu-sauvIra dezakI ora / pUrvAcala se se pazcimAMcala kI ora / pra. 257. siMdhu-sauvIra kA rAjA kauna thA ? u.. udAyana (udraayn)| pra. 258 udAyana kisakA anugAmI thA ? u. tApasa-paraMparA kA anugAmI thaa| pra. 256 udAyana kI rAnI kA nAma kyA thA ? u. prbhaavto| pra. 260 mahArAnI kisakI putrI thI ? u... vaizAlI gaNAdhyakSa ceTaka kI putrI thI aura ..nimrantha dharmakI parama upAsikA thii| pra.. 261 mahArAjA udAyana nirgrantha dharmakA anuyAyI . .. . . kaise banA thA ?.... u... mahArAnI prabhAvatI kI preraNA se mahArAjA udAyana nirgrantha dharmakA anuyAyI bana gayA thaa| pra. 262 mahArAjA udAyana ne kisako baMdI kiyA thA ? u. caMDapradyota jaise parAkramI rAjA ko parAjita
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 234 ) . kyoM nahIM saba kucha eka sAtha chor3a dete| jaba bhoga se ghRNA ho gaI to phira tyAga kA nATaka kyoM ? Ao, vajra saMkalpa ke sAtha Age bar3ho ?" pra. 252 dhanyakumAra kI bAta sunakara zAlibhadra ne kyA kiyA? zAlibhadra (sAlA) aura dhanya (bahanoI) donoM ghara se nikalakara cale Aye sIdhe bhagavAna mahAvIra ke paas| prabhu mahAvIra taba rAjagRha ke bAhara guragazIla caitya meM virAjamAna the| donoM sAle-bahanoI ne prabhu se dIkSA grahaNa kii| dIkSA ke bAda ve adhyayana aura tapazcaraNa meM juTa gye| pra. 253 ma svAmI ne 16veM cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? . u. campApurI kI or| pra. 254 ma campApurI meM kahA~ virAje the ? ..... u. pUrNabhadra caitya meN| .. pra. 255 ma. svAmI ke pAsa campApurI meM kisane zrAvaka paDimA dhAraNa kI thI ?. . . . . , .
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. 4 ( 237 ) caMDapradyota ke isa tIkhe vyaMgya ne vijetA udAyana ke dharmaparAyaNa sarala hRdaya ko jhakabhora DAlA, use lagA - sacamuca vaha vijetA hokara bhI aparAdhI bana gayA hai, jo kisI 1 ko bandI banAkara usake sAtha kSamApanA kA nATaka kara rahA hai / udAyana ne canDapradyota 4 ke baMdhana khola diye, pracaMDa zatru ko mukta kara diyaa| caMDapradyota udAyanaM ko isa saralatA, vizAlatA aura kSamAzIlatA se gadagada ho gayA aura usakA sadaiva ke lie mitra : vana gayA / M. u. - pa. 266 ma. mahAvIra siMdhu sauvIra ke kisa nagara meM padhAre the ? u. sidhu - sauvIra kI rAjadhAnI vItabhayanagara meM / pa. 267 ma. svAmI ke caraNoM meM kauna vaMdana karane AyA aura kyA prArthanA kI thI ? mahArAjA udAyana ne prabhu ke caraNoM meM vaMdanA karake prArthanA kI- ' bhate ! Apake darzana karake maiM kRtArtha huA hU~, aba saMsAra tyAga kara dIkSA lenA cAhatA hU~ / ' P
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 236 ) kara baMdI banAyA thaa| isase usake uddAma bAhubala evaM pracaMDa sainya bala kI dhAka pUre dakSiNa-pazcima bhArata meM jama gaI thii| pra. 263 mahArAjA udAyana ne kisako kSamAdAna kara mukta kiyA thA? paryuSaNa-parva para saMvatsarI ke dina mahArAMja udAyanane baMdI caMDapradyota se kSamA yAcanA kI aura zuddha adhyAtma draSTi se kSamAdAna kara mukta kara diyaa| pra. 264 udAyana ke kSamAdAna para caDapradyota ne kyA kahA thA ? u. baMdI caMDapradyota ne kahA- paryuSaNa parva para Apa mujhase kSamAyAcanA kara rahe hai, para maiM to ApakA kaidI hU~, aparAdhI hU~, parAdhIna se kSamA-yAcanA kaisI? kisI ko baMdhana meM bAMdhakara kaidI banA lenA aura phira usase . . kSamApanA karanA:-yaha kaisI kSamApanA ? yaha .... kaisI parvArAdhanA.?". .:.: pra. 265 canDapradyota kI bAta sunakara udAyena ke mana para kyA prabhAva par3A? :: ....
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 236 ) mahArAjA udAyana bhagavAna mahAvIra ke caraNoM meM pahu~ce aura dIkSita ho gae / pra. 273 ma. svAmI siMdhu sauvIra se vihAra kara kahAM padhAre the ? u. pazcimAMcala siMdhu - sauvIra se pUrvAMcala kI ora / pra. 274 ma. svAmI ne 17vAM cAturmAsa kahAM kiyA thA ? vANijya grAma meM | u. u. pra. 275 ma. svAmI ne 17 veM cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? vArANasI nagara kI ora / u. pra. 276 ma. svAmI vArANasI nagara meM kahAM virAje the ? vArANasI nagara ke bAhara koSThaka caitya meM / u. pra. 277 ma. svAmI ke pAsa kisane zrAvaka paDimA dhAraNa kI thI ? cullanI pitA aura surAdeva ne apanI patnI ke sAtha zrAvaka paDimA dhAraNa kI thI / pra. 278 ma. svAmI vArANasI se vihAra kara kahAM padhAre the ? u. u.:.. mAlaMbhikA nagara meM / pra. 276 ma. svAmI AlaMbhikA nagara meM kahAM virAje the ?
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 238 ) pra. 268 ma. svAmI ne udAyana se kyA kahA thA ? u. "rAjan ! jahA suhaM-tumhArI AtmA ko jisameM sukha ho, vaisA karo, satkArya meM pramAda mata kro|" pra. 266 mahArAjA udAyana ke putra kA kyA nAma thA ? u. abhIcikumAra / pra. 270 mahArAjA udAyana ne rAjya ke bAre meM kyA socA thA ? rAjA ne socA-jisa rAjya ko maiM svayaM baMdhana aura daladala samajha kara tyAga rahA hU~, usa rAjya-pAza se putra ko kyoM bAMdhU ? saccA pitA putra ke lokottara hita kI kAmanA karatA hai, kSaNika laukika hita kI nhiiN| isa prakAra rAjarSi udAyana ne rAjanIti se Upara uThakara adhyAtma dRSTi se ciMtana kiyaa| pra. 271 mahArAjA udAyana ne rAjya kA uttarAdhikArI kisako banAyA thA? mahArAjA udAyana ne rAjya kA uttarAdhikAra apane bhAnaje kezIkumAra ko sauMpa diyaa| pra. 272 mahArAjA udAyana ne rAjya bhAra sauMpa kara kyA kiyA thA ? .
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 241 ) vaha prabhu ke samavasaraNa meM jA pahuMcA thA / vaMdanA namaskAra kara usane prabhu kA upadeza sunA, tattva - carcA kI / pra. 284 ma. svAmI kA upadeza sunakara pudgala pari-vrAjaka ko kyA huA thA / uM. : u. u. usake ajJAna kI granthI khula gaI, saMzaya chinna meM ho gayA, aura satya kI divya AbhA hRdaya camaka uThI / usakI satya - zraddhA kA vega itanA prabala thA ki vaha apane daMDa kamaMDalAdi samasta. bAhya pariveza kA tyAga kara bhagavAna kA ziSyaH bana gayA / zramaraNa dharma grahaNa kara usane 11 . aMgokA adhyayana kiyA aura vividha prakAra ke tapoM kI ArAdhanA karatA huA karma mukta, hokara nirvANa ko prApta huA / pra. 285 ma. svAmI pralaMbhikA nagara se vihAra karake : kahAM padhAre the ? rAjagRha nagara meM / pra. 286 ma. svAmI ke rAjagRha padhArane para loga darzanaH ke lie kyoM nahIM A sakate the ?. hajAroM zraddhAlu prebhuM ke darzana karane kI utsukatA 1 7 "
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ r why ye u. zaMkha vana meM / pra. 280 ma. svAmI se pralaMbhikA nagara kisane bhAvaka paDimA dhAraNa kI thI ? cullazataka ne / ( 240 ) u. pra. 281 zaMkha vana meM kauna rahatA thA ? pudgala parivrAjaka u. pra. 282 pudgala parivrAjaka kauna thA ? u. . vaha vidvAn aura tapasvI thaa| Rgveda kA gahana abhyAsI thA / do-do dina kA upavAsA karake sUrya ke sammukha UrdhvabAhu khar3A hokara AtApanA Adi bhI letA thaa| vaha sarala aura bhadra prakRti thA / hRdaya kI saralatA aura tapo janya prabhAva ke kAraNa use vibhaMgajJAna utpanna huA, jisake dvArA brahma deva loka taka ke : devatAoM kI sthiti jAnane lgaa| use lagA ki vasa, saMsAra itanA hI hai, jitanA ki maiMne dekhA vaha apane apUrNa jJAna ko hI pUrNa mAnakara logoM meM usakA pracAra karane lagA / pra. 283 ma. svAmI ke padhArane para pudgalaH parivrAjaka ". 2
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 243 ) pra. 262 badamAzoM ne udyAna meM ghusakara kyA kiyA thA ? kukarma / .. pra. 263 vadamAzoM ne kukarma kisake sAtha kiyA thA ? u. arjuna kI patnI vaMghumatI ke sAtha / . : pre. 264 badamAzoM ne kukarma kyoM kiyA thA ? badhumatI ke saundarya para mugdha hokara / u. pra. 295 badamAzoM ne kukarma karane ke lie kyA 7 1 kiyA thA ? u. vadamAzoM ne maukA dekhakara arjuna ko rassiyoM se bAMdha diyA aura phira baMdhumatI ko gherakara usake sAtha svacchaMdatA se kukarma kiyA / pra. 296 badamAzoM ke kukarma ko dekhakara arjuna ko kyA huA thA ? apanI A~khoM ke sAmane nIca duSToM kA pratyAcAra zrIra patnI ke sAtha jaghanya durAcAra dekhakara arjuna kA khUna khola uThA / u. va u. - pra. 267 arjuna ne krodhAveza meM grAkara apane kula devatA yakSa ko kosanA zurU kiyA - " vacapana se maiM tumhArI pUjA-upAsanA karatA thAyA hUM, lekina jaba meM vipatti meM pha~sA par3A hU~ to tuma prastara
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 242 ) lie bhI manamAre baiThe rahe kyoM ki nagara ke vAhara arjuna kA AtaMka phailA huA thaa| pra. 287 arjuna kauna thA ? . . . u. eka mAlAkAra thaa| . . . . . . pra. 288 arjuna kI patnI kA nAma kyA thA ? baMdhumatI . . pra. 286 arjuna kyA karatA thA ?. ... .. .. . .u. nagara ke vAhara usakA eka bahuta sundara vyAva sAyika udyAna thaa| arjuna bahuta sabere uThakara apanI patnI baMdhumatI ke sAtha udyAna meM jaataa| vibhinna raMgoM va aneka jAtiyoM ke phUloM ko cunatA, unake guladaste, gajare, hAra va mAlAe~ banAkara nagara meM vecatA aura apanI AjivikA calAtA thA / pra. 260 udyAna meM kisakA mandira thA ? .u. usake kula devatA mudgarapANi yakSakA prAcIna maMdira thaa| 'pra. 261 arjuna ke udyAna meM kauna ghuse the? u. eka vAra arjuna ke udyAna meM chaH badamAzoM kI eka TolI ghusa gaI thii| . ... ..
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 245 .) yi e dama letaa| kucha hI dinoM meM ramaNIya udyAna ke paripArzva meM nara-kaMkAloM kA Dhera laga gyaa| 301 arjuna ke AtaMka se nagara meM kyA huA thA ? arjuna ke AtaMka se janatA kA AvAgamana vaMda ho gayA, galiyAM aura rAjamArga sunasAna ho gye| rAjagRha ke dvAra baMda kara diye gaye aura kisI bhI vyakti ko nagara ke bAhara arjuna kI dizA meM jAne kI sakhta manAI kara dI gii| pra. 302 ma. svAmoM ke darzana karane ke lie jAne kA kisane nizcaya kiyA thA ? sudarzana nAmaka eka dRr3ha zraddhAlu Avaka ne nizcaya kiyaa| apane saMkalpa bala kA sahArA lekara vaha nagara ke bAhara dRr3hatA ke sAtha Age bddh'aa| pra. 3.3 sudarzana ko Ate dekhakara arjuna mAlI ne kyA kiyA thA ? bahuta dinoM ke bAda manuSya ko prAtA dekhakara arjuna unmatta kI bhAMti mudgara lekara usa ora dauddaa| - -- -
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 244 :) kI bhA~ti nizceSTa khar3e merA apamAna hotA dekha rahe ho ? lagatA hai tuma meM kucha bhI satya nahIM hai ?" pra. 298 arjuna kI pukAra kA yakSa para kyA prabhAva par3A thA? arjuna ke kosane kA yakSa para pUrA asara huaa| vaha arjuna ke deha meM praviSTa ho gyaa| arjuna ke bandhana TUTa gye| krodha aura Avezavaza vaha unmatta-sA ho gyaa| pra. 266 arjuna ne krodhAveza meM Akara kyA kiyA thA ? u. vaha mudgara hAtha meM lie daitya kI bhAMti uThA aura kAma-rata chahoM puruSoM evaM apanI patnI bandhumatI kI hatyA kara ddaalii| isa para bhI arjuna kA krodha zAMta nahIM huaa| pra. 300 arjuna kA krodha zAMta nahIM hone para usane kyA kiyA thA ? usake mana meM manuSya jAti ke prati bhayaMkara ghRNA ke bhAva bhara gye| vaha bhUkhe zera kI bhA~ti pratidina manuSyoM para jhapara . kara chaH puruSoM evaM eka strI ko hatyA karave
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 245 :) dama letaa| kucha hI dinoM meM ramaNIya udyAna ke paripArzva meM nara-kaMkAloM kA Dhera laga gyaa| pra. 301 arjuna ke aAtaMka se nagara meM kyA huA thA ? . arjuna ke AtaMka se janatA kA AvAgamana baMda ho gayA, galiyAM aura rAjamArga sunasAna ho gye| rAjagRha ke dvAra baMda kara diye gaye aura kisI bhI vyakti ko nagara ke bAhara arjuna kI dizA meM jAne kI sakhta manAI kara dI gii| pra. 302 ma. svAmoM ke darzana karane ke lie jAne kA kisane nizcaya kiyA thA ? sudarzana nAmaka eka dRr3ha zraddhAlu zrAvaka ne nizcaya kiyaa| apane saMkalpa vala kA sahArA lekara vaha nagara ke bAhara dRr3hatA ke sAtha Age bddh'aa| pra. 3.3 sudarzana ko Ate dekhakara arjuna mAlI ne kyA kiyA thA ? bahuta dinoM ke bAda manuSya ko prAtA dekhakara arjuna unmatta kI bhAMti mudagara lekara usa mora doddaa|
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 246 ) pra. 304 arjuna mAlI ko Ate dekhakara sudarzana ne kyA kiyA thA ? u. sudarzana vahIM dhyAnastha khar3e ho gaye / pra. 305 sudarzana ke pAsa pahu~cate hI arjuna ko kyA huA thA ? u. pra. 306 arjuna ko girate dekhakara sudarzana ne kyA kiyA thA ? u. arjuna kA mudgara uThA kA uThA raha gayA / sudarzana kI saumyatA ke samakSa arjuna kI krUratA parAsta ho gii| vaha stabdha raha gayA, phira gira par3A / sudarzana ne use dhIre se uThAyA / usakI. krUratA aura dAnavatA ko karuNA aura sneha ke hAthoM se dulArA | * pra. 307 sudarzana ke sneha ko dekhakara arjuna ne kyA kiyA thA ? u. arjuna sudarzana ke caraNoM meM gira pdd'aa| apane kra. ra karmoM para pazcAttApa karane lagA / pra. 38 arjuna ko udbodhita karate hue sudarzana ne kyA kahA thA ?
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 247) "arjuna ! ghabarAoM nahIM ! tuma bhI manuSya ho| tumhAre rakta meM dAnavatA ke saMskAra praviSTa ho gaye the, isI kAraNa tumane saikar3oM niraparAdha prANiyoM kI hatyA karaDAlI, aba tuma prabuddha ho gaye ho, tumhAre dAnavIya saMskAroM meM parivartana A gayA hai, calo, maiM tumheM hamAre kalyANadraSTA devAdhideva ke pAsa le cluu|" arjuna sudarzana ke sAtha-sAtha bhagavAna mahAvIra ke samakSa aayaa| pre. 306 ma. svAmI ke upadeza se arjuna ko kyA huyA thA? u. karuNAsiMdhu mahAvIra ke hRdayagrAhI upadeza se arjuna ke rakta kI dAnavIya USmA zAMta huI, karuNA ko rasadhArA phUTa pdd'ii| pazcAttApa ke prAMsU bahAkara usane prabhu ke samakSa prAyazcitta kiyA aura usI kSaNa kaThora municaryA svIkAra kara lii| pra. 310 arjuna muni ko dekhakara logoM ne kyA kiyA thA ? arjuna muni ko dekhakara loga Aveza va krodha meM zrA jAte / " "yahI hai hamAre priya svajana
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAna-sthAna para loga unheM mArate-pITate, tathA trAsa dete / pra. 311 ma. svAmI ne arjuna muni ko kyA maMtra diyA thA ? u. ( 248 ) mitroM kA hatyArA ! bhagavAna mahAvIra ne arjuna muni ko zikSAmaMtra diyA thA - " titikSA hI parama dharma hai / " pra. 312 ma. svAmI ke mantra ko arjuna muni ne kaise sAkAra kiyA thA ? -u. u. 1) arjuna muni ne mantra ko sAkAra karane ke lie janatA dvArA pradatta upasargoM ko samatA bhAva se sahana kiyA aura chaH mAMsa kI kaThora tapazcaryA ke bAda anazana kara saba karmoM ko kSaya kara siddha - buddha dazA ko prApta hue / pra. 313 ma. svAmI ke pAsa arjuna muni ke sAtha kinakI dIkSAyeM huI thIM ? prabhu mahAvIra ke pAsa arjuna muni ke sAtha makAI. kikama, kAzyapa aura varadatta kI dIkSAyeM huI thI / pra. 314 ma. svAmI ne 18vAM cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? rAjagRha nagara meM / 3.
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 246 ) pra. 315 ma. svAmI ke pAsa kisane zrAvaka dharma svIkAra kiyA thA ? naMdana maNIkAra ne / u. pra. 316 ma. svAmI kI dezanA sunane samavasaraNa meM kauna AyA thA ? u. zra eNika mahArAja, abhaya kumAra evaM anya sahasroM nAgarika dharma dezanA sunane Aye the / tabhI eka kuSTI, jisake zarIra se rakta-mavAda vaha rahA thA, makkhiyA~ deha para bhinabhinA rahI thIM. mahArAjA zreNika ke pAsa Akara baiTha gayA / prabhu kI dharma sabhA meM to sabako samAna adhikAra thaa| koI kisI ko roka nahIM sakatA thA / u. . pra. 317 ma, svAmI kI dharmasabhA meM kuSTI ne kyA kahA thA ? kuSTI ne prabhu mahAvIra kI ora dekhakara kahA"mara jAo ! " zra eNika ko saMketa karate hue kahA- "jIte raho! abhayakumAra kI ora mu~ha kara ke volA- "cAhe jI, cAhe mara!" ""
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 252 ) gayA ho| 'bhaMte ! kyA ApakI upAsanA kA yahI phala milatA hai ?" dhairya kA bAMdha TUTate hI zreNika ke udvignatAmaya udgAra nikale / pra. 324 ma. svAmI ne zreNika ko dhairya baMdhAte hue kyA kahA thA ? 'rAjan ! aisA nahIM hai| mere samparka meM Ane se pUrva tumane krUratApUrvaka aneka prANiyoM kI hiMsA kI thii| isa kAraNa se tumane narakAyuSya bA~dha liyA hai| merI upAsanA kA phala to yaha hai ki naraka se mukta hokara AgAmI cauvIsI meM tuma mujha jaise hI padmanAbha nAmaka prathama tIrthakara bnoge|" pra. 325 ma, svAmI dvArA apane tIrthaMkara bhava kI bAta sunakara zreNika ko kyA anubhava huA thA? zreNika kA viSAda harSa meM badala gyaa| tIrthakara pada kI apAra garimA aura carama zreSThatA ke samakSa use naraka kI yAtanA to tuccha evaM kSaNika-sI pratIta huii| phira bhI usane naraka gamana ko TAlane kI yukti prabhu se puuchii| 326 ma. svAmI ne zreNika ko naraka-gamana TAlane ke kyA upAya batAye the ?
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 253 ) u. ...: prabhu ne zreNika ko naraka-gamana TAlane ke cAra : - * upAya batAye the| .. (1) "agara tumhArI dAsI kapilA zramaNoM ko dAna de de|" .. (2) "kAlazaukarika eka dina ke liye jIva vadha chor3a de|" . . (3) "yadi pUriNayA zrAvaka kI eka sAmAyika .. tuma kharIda sko|" - (4) "yadi eka dina tuma navakArasI kA pratyAkhyAna kara lo|" ina cAra meM se tuma yadi koI eka bhI kArya sampanna kara sako to tumhArA naraka-gamana Tala sakatA hai| pa. 327 ma. svAmI kI bAta sunakara zreNika ne kyA kiyA thA ? u. prabhu se apanA naraka-gamana TAlane ke upAya sunakara mahArAjA zreNika ne sarva prathama kapilA dAso se dAna dilvaayaa| balAt dAna dilavAne ke liye rAjA ne usake hAtha meM eka cammaca baMdhavA diyA thaa| dAsI kapilA dete-dete bola par3I-yaha dAna meM nahIM, zramika '. kA cATu hI de rahA hai| .
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 254 ) ! dUsare upAya kI pUrti ke liye kAlazaukarika ko rAja sabhA meM bulAyA gayA aura rAjAne AjJA dI ki eka dina tuma kisI kA vadha mata karo / kAlazaukarika ne kahA - mahArAja Apa dUsarA kucha bhI kAma kaha sakate haiM, lekina maiM eka samaya ke lie bhI vadha nahIM chor3a sakatA / rAjA ne apanI bAta kA anAdara hote dekhakara mahAmantrI ko AjJA dI, jAzro, ise le jAo aura kue meM ulTA laTakA kara eka dina taka rakho / rAjA kI AjJA kA pAlana kiyA gayA aura kAlazaukarika ko kue meM ulTA laTakA diyA gyaa| lekina kAlazaukarika 500 kalpita bhaiMse banAkara unakA vadha karatA rahA / isa prakAra donoM hI yuktiyA~ saphala huii| ataH rAjA pUrNiyA zrAvaka ke ghara pahu~cA / 3. . pra. 328 pUriyA zrAvaka kauna thA ? aura kyA karatA thA ? pUriyA eka sAdhAraNa sthiti kA zrAvaka thA / vaha apane choTe se AvAsa meM apano choTI sI
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 255 ) * gRhasthI ke anurUpa vahuta alpa sAmAna ke sAtha rahatA thaa| roja pUNI kAtanA tathA vecanA aura jo mile usase jIvikA nirvAha kara saMtuSTa rhnaa| usakI dainika caryA thI-niyamita ... sAmAyika-svAdhyAya karanA / pra. 326 mahArAjA zreNika ke Agamana para pUNiyA ne kyA kiyA thA? u. magadhapati zreNika ko apane AvAsa para upasthita dekhakara pUriNayA zrAvaka ne prasannatA ke sAtha svAgata kiyA aura pUchA-"maiM Aparka kyA sevA kara sakatA hU~ ?" pra. 330 mahArAjA zroNika ne pUNiyA se kyA kahA thA zoNika ne kahA-'sevA to maiM tumhA kruuNgaa| tuma merA eka kArya kara do| va upakAra maanuuNgaa| vasa, tumhAro eka sAra yika mujhe cAhiye / jo bhI mUlya cA vaha le lo| lAkha, dasa lAkha-jo mana meM basa eka sAmAyika de do! aM. 331. mahArAjA zreNika kI bAta sunakara pUrigara
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 254 ) dUsare upAya kI pUrti ke liye kAlazaukarika ko rAja sabhA meM bulAyA gayA aura rAjAne AjJA dI ki eka dina tuma kisI kA vadha mata karo / kAlazaukarika ne kahA -- mahArAja ! Apa dUsarA kucha bhI kAma kaha sakate haiM, lekina maiM eka samaya ke lie bhI vadha nahIM chor3a sakatA / rAjA ne apanI bAta kA anAdara hote dekhakara mahAmantrI ko AjJA dI, jAo, ise le jAo aura kue meM ulTA laTakA kara eka dina taka rkho| rAjA kI AjJA kA pAlana kiyA gayA aura kAlazaukarika ko kue meM ulTA laTakA diyA gyaa| lekina kAlazaukarika 500 kalpita bhaiMse banAkara unakA vadha karatA rahA / isa prakAra donoM hI yuktiyA~ saphala huI / ataH rAjA pUrNiyA zrAvaka ke ghara pahu~cA / / pra. 328 pUrNiyA zrAvaka kauna thA ? aura kyA karatA thA ? u. pUrNiyA eka sAdhAraNa sthiti kA zrAvaka thA / vaha apane choTe se AvAsa meM apano choTI sI
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 255 ) gRhasthI ke anurUpa bahuta alpa sAmAna ke sAtha rahatA thaa| roja pUNo kAtanA tathA vecanA aura jo mile usase jIvikA nirvAha kara saMtuSTa rhnaa| usakI dainika caryA thI-niyamita .. sAmAyika-svAdhyAya karanA / pra. 326 mahArAjA zreNika ke Agamana para pUriNayA ne kyA kiyA thA ? magadhapati zreNika ko apane AvAsa para upasthita dekhakara pUNiyA zrAvaka ne prasannatA ke sAtha svAgata kiyA aura pUchA-"maiM ApakI kyA sevA kara sakatA hU~ ?" pra. 330 mahArAjA zreNika ne pUNiyA se kyA kahA thA? zroNika ne kahA-'sevA to maiM tumhArI kruuNgaa| tuma merA eka kArya kara do| bar3A upakAra maanuuNgaa| vasa, tumhAro eka sAmA. yika mujhe cAhiye / jo bhI mUlya cAho, vaha le lo| lAkha, dasa lAkha-jo mana meM ho; basa eka sAmAyika de do! pre. 331 mahArAjA thegika kI bAta sunakara pUNiyA ne kyA kahA thA ? .
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 256 ) samrATa! Apa kaisI bAta karate haiM ? sAmA yika kabhI becI jA sakatI hai / pra. 332 pUrigayA zrAvaka kI bAta sunakara mahArAjA. zreNika ne kyA kahA thA ? kyoM nahIM, prabhu mahAvIra ne kahA hai-pUNiyA kI eka sAmAyika yadi maiM kharIda luto merI naraka gati Tala sakatI hai ? bolo, kyA mUlya u. cAhate ho? pra. 333 pUNiyA ne sAmAyika ke mUlya ke sambandha meM pariNaka se kyA kahA thA ? rAjan ! jaba prabhu mahAvIra ne aisA kahA hai to usakA mUlya bhI unhIM se pUcha liijiye| maiM nahIM batA sktaa| pra. 334 ma. svAmI ke pAsa jAkara zreNika ne kyA kahA thA ? bhaMte ! pUNiyA zrAvaka sAmAyika becane ko taiyAra hai, maiM usakA jo bho mUlya hogaa| de dUMgA / Apa kRpA karake itanA batA dIjiye ki eka sAmAyika kA mUlya kyA honA cAhiye / . 335 ma. svAmI ne zreNika. ko. udbodhita karate hue kyA kahA thA ? . . .
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 257 ) zreNika ! sAmAyika AtmAkI samatA kA nAma hai| usa Atma-zAMti kA bhautika mUlya kyA . ho sakatA hai ? lAkha-karor3a svarNa mudrAe~ to: kyA, tumhArA yaha sAmrAjya to usa sAmAyika kI dalAlI ke lie bhI aparyApta hai| sAmAyika to amUlya hai| vaha AdhyAtmika vaibhava hai| cakravartI ke bhautika vaibhava se bhI usakI tulanA nahIM ho sktii| * 336 mahArAjA zroNika navakArasI kA pratyAkhyAna bhI na kara sakA thaa| isataraha narakagamana. rokane ke cAroM upAya niSphala ho jAne para, usane kyA kiyA? prabhu mahAvIra ne mahArAjA zreNika ko naraka gamana TAlane ke lie cAra upAya batAye the| una cAroM upAyoM ke niSphala ho jAne para. zreNika kA mana vipayoM se prAyaH virakta rahane lgaa| vaha sUkSma prAsakti ke kAraNa svayaM saMsAra tyAga to nahIM kara sakA kintu tyAga kI preraNA dene ke liye usane rAjagRha nagara meM udghopaNA karavAdI thii|
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 258 ) pra. 337 mahArAjA zreNika ne nagara meM kyA udghoSaNA karavAI thI? koI bhI vyakti yadi bhagavAna mahAvIra ke pAsa yadi dIkSA grahaNa karegA to vaha rokegA nahIM, kisI ko saMsAra tyAga meM pArivArika bharaNapoSaNa kI cintA vAdhaka ho to vaha nizcinta mana se dIkSA grahaNa kre| usake parivAra ke bharaNa-poSaNa kA sArA dAyitva rAjya grahaNa kregaa| pra. 338 mahArAjA zreNika kI isa udghoSaNA kA kyA. pariNAma huA? u. zreNika kI isa udghoSaNA ke pariNAma svarUpa jAli, mayAli zrAdi 23 rAjakumAroM (zroNika ke putroM) ne evaM naMdA, naMdamatI Adi 13 rAniyoM ( zrINika kI rAniyAM) ne bhagavAna mahAvIra ke caraNoM meM zramaNa-zramaNI dharma svIkAra kiyaa| "pre. 336 ma. svAmI ko vandana karane kauna AyA thA ? u. Adreka muni / 'pra. 340 pAka muni ko kauna sA jJAna thA ?
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 256 ) u. jAta jAti-smaraNa-jJAna / usI jJAna ke kAraNa nirgrantha-pravacana kA zraddhAlu banakara dIkSita bhI ho gayA thaa| 4. 341 Ardraka muni kI dIkSA kA nimitta kauna huA thA ? u. rAjagahI ke mahArAjA zreNika kA mahAmaMtrI abhykumaar| pra. 342 ma. svAmI ne 19vAM cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. rAjagRha nagara meN| pra. 343 ma. svAmI ne cAturmAsa ke bAda kisa pora vihAra kiyA thA? u. prAlaMbhikA nagara hote hue kauzaMbI kI ora / pra. 344 ma. svAmI kauzaMbI meM kahA~ virAje the? u. candrAvataraNa caitya meM / pra. 345 korAMvo meM kisakA rAjya thA ? u. mahArAjA zatAnIka kA / pra. 346 zatAnIka kI rAnI kA kyA nAma thA ? u. mahArAnI mRgaavtii| pra. 347 zatAnIka ke putra kA kyA nAma thA? rAjakumAra udayana /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ A ( 260 ) pra. 348 ma. svAmI ke padhArane ke pUrva kauzavI para kisane grAmaraNa kiyA thA ? mahArAnI mRgAvatI ke apUrva sauMdarya se AkRSTa ho usako apanI paTarAnI banAne kA svapna sAkAra karane hetu / pra. 350 caMDapradyota ke AkramaNa se kyA huA thA ? 3. u. avaMtipati caMDapradyota meM / pra. 346 caMDapradyota ne AkramaNa kyoM kiyA thA ? u. 4 capradyota ke sAtha yuddha meM zatAnIka mArA gayA aura rAjakumAra udayana anAtha ho gayA / pra. 351 caMDapradyota kI rAnI kA kyA nAma thA ? u. zivAdevo / pra. 352 caMDapradyota aura zatAnIka kA kyA saMbaMdha thA ? ve donoM paraspara sADhU lagate the / u. u. pra. 353 mRgAvatI aura zivA devI kA kyA saMbaMdha thA ? ve donoM sahodarA bahaneM thI / mahArAjA ceTaka kI putriyA~ thI / bhagavAna mahAvIra kI bahaneM ( mausI putriyAM ) pu. 354 zatAnIka kI mRtyu ke bAda mahArAnI mRgAvatI ne kyA kiyA thA ?
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 261 ) u. . mRgAvatIne apane satItva kI, rAjakumAra kI aura rAjya kI surakSA ke lie dIrghadRSTi se kAma liyaa| caMDa pradyota ke prastAva kA caturAI ke sAtha uttara diyaa| "udayana abhI bAlaka hai, maiM pati-viyoga meM duHkhI hU~, prajA bhayabhIta hai| ataH Apa hamArI surakSAvyavasthA kIjiye, sabako Azvasta hone ke lie samaya dIjie, Akhira hama jAyeMge kahA~ ?" pra. 355 caMDapradyota ne mRgAvatI rAnI ke lie kyA vyavasthA kI thI ? catura mahArAnI ke uttara se AzAnvita hokara caMDapredyota ne kauzaMbI kI surakSA-vyavasthA majabUta kara dii| phira vaha svayaM avantI calA gayA, samaya ke intajAra meN.......| pra. 356 canDa pradyota ne punaH kauzaMvI para AkramaNa kyoM kiyA thA ? kucha samaya bItane para canDapradyota ne mRgAvatI ko apanA praNaya patra bhejaa| uttara meM mRgAvatI ne sihanI kI bhAMti hu~kAra ke sAtha
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26. ) pra. 348 ma. svAmI ke padhArane ke pUrva kauzaMbI para . kisane AkramaNa kiyA thA ? u. avaMtipati caMDapradyota meM / pra. 346 caMDapradyota ne AkramaNa kyoM kiyA thA ? u. mahArAnI mRgAvatI ke apUrva sauMdarya se AkRSTa ho usako apanI paTarAnI banAne kA svapna sAkAra karane hetu| pra. 350 caMDapradyota ke prAkramaNa se kyA huA thA? . u. caDapradyota ke sAtha yuddha meM zatAnIka mArA gayA * aura rAjakumAra udayana anAtha ho gyaa| pra. 351 caMDapradyota kI rAnI kA kyA nAma thA? . u. shivaadevo| pra. 352 caMDapradyota aura zatAnIka kA kyA saMbaMdha thA ? u. ve donoM paraspara sADhU lagate the / pra. 353 mRgAvatI aura zivA devI kA kyA saMbadha thA ? ve donoM sahodarA vahaneM thii| mahArAjA ceTaka . kI putriyA~ thii|, bhagavAna mahAvIra kI bahaneM ( mausI putriyAM / pa. 354 zatAnIka kI mRtyu ke bAda mahArAnI mRgAvatI ne kyA kiyA thA?
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ senAyeM nagara meM praveza kara lUTa macA degI kisI bhI sthiti meM dvAra nahIM khulane caahie| pre. 360 maMtrimaMDala kI salAha kA mRgAvatI ne kyA uttara diyA thA ? rAnI mRgAvatI ne kahA- "zAMti kA devatA java hamAre dvAra para A gayA hai taba hama abhAge usake svAgata ke lie kyA dvAra bhI na kholeM ? prabhu mahAvIra kI upasthiti meM hameM kucha bhaya' nhiiN| mujhe aTala vizvAsa hai, yaha vipatti bhI Tala jAyegI aura bhagavAna kI dharmanIti raNanIti ko nayA mor3a de degii|" rAnI kA vizvAsa jiitaa| zatru senA se ghire kauzaMvI ke dvAra khola diye gye| mahArAnI apane samasta rAjaparivAra ke sAtha prabhu ke darzanArtha gii| pre. 361 ma. svAmI kI dezanA sunane aura kauna . pAye the ? canDapradyota evaM usakI aMgAravatI Adi . rAniyAM bhI bhagavAna ko dharma-dezAnA sunane aaii| bhagavAn mahAvIra .. . .. . . . .
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 262 ) kAmI rAjA ko phaTakArA / canDa pradyota socane lagA-"rAnI ne mujhe dhokhA diyA hai|" kuddha ho usane punaH kauzaMbI para AkramaNa kara diyaa| avaMtI kI senAoM ne kauzaMbI ko ghera liyaa| pra. 357 canDapradyota ke AkramaNa para rAnI mRgAvatI ne kyA kiyA? rAnI ne kauzaMbI ke sudRr3ha vajramaya dvAra banda karavA diye aura bhItara hI bhItara apanI surakSA vyavasthA majabUta karane lgii| yuddha kI isa viSama velA meM zAMti ke agradUta bhagavAna mahAvIra raNa-bheriyoM ke bIca zAMti kA jayaghoSa sunAte hue kauzaMbI ke bAhara candrAvataraNa caitya meM pdhaare| pra. 358 ma. svAmI ke Agamana kI sUcanA milane para mRgAvatI ne kyA kiyA thA ? mRgAvatI ne maMtrimaNDala kI sammati lI-"dvAra. kholane cAhiye yA nhii|" . pra. 359 maMtrimaMDala ne mRgAvatI se kyA kahA thA ? "isa vikaTa sthiti meM dvAra khulate hI zatru .
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 265 ) u. pra. 364 ma. svAmI ke pAsa kisane dIkSA lo tho ? mRgAvatI ke sAtha caMDapradyota kI ATha rAniyoM ne bhI dIkSA lI thI / pra. 365 rAjagRhI ke vaibhAragiri kI upatyakAoM meM kauna rahatA thA ? lohakhura / u. pra. 366 lohakhura kauna thA ? u. eka bhayAnaka va durdAnta cora thA pIDhiyoM se cauryakarma karatA thA / pra. 367 lohakhura ke putra kA nAma kyA thA ? u. rohiNeya / pra. 368 lohakhura ne marate samaya rohiNeya ko kyA sIkha dI thI ? u. "putra ! merI pratiSThA ko tuma sadA vaDhAte rhoge| tuma apane karma meM mujhase bhI adhika catura aura kuzala, sAhasI ho / kintu eka vAtakA dhyAna rkhnaa| tuma kabhI mahAvIra ke nikaTa mata jaanaa| unakI vANI mata sunanA / basa yahI merI antima sIkha hai / pra. 366 ma. svAmI kI dezanA keza rohiNeya ke kAna meM kaise par3e ?
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 264 ) sparzI preraka dezanA dii| caMDapradyota kA hRdaya bhI gadagada ho gayA | pra. 362 ma. svAmI kI dharmasabhA meM mRgAvatI ne kyA kahA thA ? u. samayajJA rAnI mRgAvatI bhagavAna kI dharmasabhA meM khar3I huI aura prArthanA karane lagI"bhagavan ! maiM mahArAjA canDapradyota kI AjJA lekara zrApake pAsa dIkSA lenA cAhatI 3. 1 merA putra udayana abhI bAlaka hai| isake saMrakSaraNa ko jimmedArI mahArAjA caMDapradyota svIkAra kareMge, aisA mujhe vizvAsa hai / " usI samaya rAnI ne udayana ko mahArAjA canDapradyota kI godI meM baiThA diyA / pra. 363 ma. svAmI ke upadeza se vAtAvaraNa kaisA bana gayA thA ? vAtAvaraNa badala gayA / caMDapradyota ko udayana kA abhibhAvakatva svIkAra karanA par3A / AkrAntA abhibhAvaka bana gayA / raNabhUmi tapobhUmi bana gii| raNabheriyoM kI jagaha zAMti va tyAga ke jayaghoSa gU Mjane lage /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 267 ) vyartha ! magadha ke zAsana-taMtra ke nAka meM dama grAgayA / pra. 372 rohiNeya kisakI yojanA se pakar3A gayA thA ? abhayakumAra kI / u. pra. 373 abhaya kumAra ne rohiNeya dvArA aparAdha ko svIkAra karAne ke lie kyA upAya kiyA thA ? abhaya kumAra re hara saMbhava prayAsa kiyA, para rohiNeya ne apanA kucha bhI aparAdha svIkAra nahIM kiyA / Akhira devavimAna kI taraha saje hue sAta maMjile mahala meM mAdaka surA pilAkara use paryaka para sulAyA gayA / u. u. pra. 374 rohiNeya ne nazA utarane para kyA dekhA thA ? rohiNeya nazA utarane para vismita raha gayA / AsapAsa ke vAtAvaraNa ko dekhakara vaha socane lagA - kyA, vaha kisI svarga meM pahuMca gayA hai ! pra. 375 grapsarAoM ne rohiNeya se kyA kahA thA ? zrapsarA jaisI dAsiyA~ Akara "jaya ! vijaya" ke sAtha madhura svara meM bolI- "zrApa hamAre svAmI haiM, abhI-abhI zrApa pRthvI loka se prayANa kara esa svarga vimAna meM avatarita hue haiM mAyaca 3.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. ( 266 ) eka dina bhagavAna mahAvIra rAjagRha ke udyAna meM samavasaraNa meM dezanA de rahe the| rohiNeya udhara se niklaa| usane kAnoM meM uMgaliyAM DAla dI / devAnuyoga se usake paira meM eka tIkhA kAMTA cubha gyaa| kAMTA nikAlane ke liye usane hAtha paira kI tarapha bar3hAye, tabhI prabhu ke kucha zabda usake kAnoM meM par3a gaye the / pra. 370 ma. svAmI kI dezanA ke kauna se zabda rohiNeya ke kAnoM meM par3e the ? u. "devatAoM ke caraNa pRthvI ko nahIM chUte haiM / unake netra nirnimeSa rahate haiM / unakA zarIra sveda rahita hotA hai aura puSpamAlA sadA vikasita banI rahatI hai / " ye zabda sunate hI vaha vaicena ho gyaa| bAra-bAra bhUlane kI ceSTA karatA, para vaha bhUla nahIM sakA / pra. 371 nagaravAsiyoM ne rohiNeya ke AtaMka se saMtrasta hokara kyA kiyA thA ? nagaravAsiyoM ne mahArAjA zra eNika ko apanI kathA sunAI / zraNika ne dasyurAja rohiNeya ko pakar3ane ke hajAroM upAya kiye, para sabhI
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 267 ) . vyartha! magadha ke zAsana-taMtra ke nAka meM dama aagyaa| pra. 372 rohiNeya kisakI yojanA se pakar3A gayA thA ? u. abhayakumAra kii| pra. 373 abhaya kumAra ne rohiNe ya dvArA aparAdha ko svIkAra karAne ke lie kyA upAya kiyA thA? abhaya kumAra ne hara sabhava prayAsa kiyA, para rohiNeya ne apanA kucha bhI aparAdha svIkAra nahIM kiyaa| Akhira devavimAna kI taraha saje hue sAta maMjile mahala meM mAdaka surA pilAkara use paryaka para sulAyA gyaa| pra. 374 rohiNeya ne nazA utarane para kyA dekhA thA ? u. . rohiNeya nazA utarane para vismita raha gyaa| AsapAsa ke vAtAvaraNa ko dekhakara vaha socane lagA-kyA, vaha kisI svarga meM pahuMca gayA hai ! pra. 375 apsarAnoM ne rohiNeya se kyA kahA thA? apsarA jaisI dAsiyoM Akara "jaya ! vijaya" ke sAtha madhura svara meM bolI-"pApa hamAre svAmI / haiM. abhI-abhI Apa pRthvI loka se prayAga bAra isa svarga vimAna meM yuvatarita hue haiN| aba :
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 268 ) Apa hama apsarAoM ke sAtha mana-icchita krIr3AyeM karate hue svarga ke sukha ko bhogie / " rohiNeya vismaya ke sAtha saba kucha dekha rahA thaa| tabhI eka deva-veSadhArI AyA, namaskAra pUrvaka bolA-"svarga meM Apake avataraNa para vdhaaii| yahA~ kI vidhi ke anusAra pratyeka nava utpanna deva ko sarvaprathama apane pUrva-janma kI sukRta-duSkRta kI kathA sunAnI par3atI hai| kRpayA Apa bhI hameM batAiye Apane pUrva-janma meM kyA-kyA puNya kiye the, jinake prabhAva se prApa hamAre svAmI bane haiM ?" pra. 376 veSadhArI devakI bAta sunakara rohiNeya ne kyA kiyA thA ? vaha apane sukRta-duSkRta, puNya-pApa kA smaraNa karane lgaa| usane to janma-bhara coriyA~ kI thIM, kabhI koI puNya kArya to kiyA nhiiN| vaha apane pUrva janma ke duSkRta adhyAya ko zurU karane hI vAlA thA ki use sahasA bhagavAna mahAvIra kI vANI yAda A gii| "devatA ke caraNa pRthvI ko nahIM chuute|" usane
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ apane aparAdhoM kI kSamA mAMgakara vaha mahAvIra kA ziSya bana gyaa| pra. 382 ma. svAmI ne 20vAM cAturmAsa kahAM kiyA thA ? u. rAjagRhI meN| pre. 383 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kahAM padhAre the ? u. mithilA nagara hote hue kAkaMdI meN| pra. 384 ma. svAmI ne kAkaMdI meM kisa ko dIkSA dI thI? u. dhanya kumAra evaM sunakSatra kumAra ko| pra. 385 dhanyakumAra kaisA tapa kara rahA thA u. chaThu tapa aura usake pAraNe meM AyaMbila / / pra. 386 ma. svAmI kAkaMdI se vihAra kara kahAM padhAre the ? u. kaMpilapura / pra. 387 ma. svAmI ke pAsa kaMpilapura meM kisane zrAvaka dharma svIkAra kiyA thA ? u. kuDakaulika ne pra. 388 kuMDakaulika kauna thA ? u. kaMpilapura kA pramukha dhanapati thA? pra. 386 ma. svAmI kaMpilapura se kahAM padhAre the ? u. . polaaspur|
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ = 1 ( 270 ) pra. 378 ma. svAmI ke caraNoM meM jAkara rohiNeya ne kyA kiyA thA ? u. pra. 379 ma. svAmI ke caraNoM meM rohiNeya jaba pahuMcA tava vahAM kauna kauna the ? u. bhagavAna ke samavasaraNa meM usa samaya magadhapati zra eNika, mahAmaMtrI abhayakumAra va viziSTa nAgarikagaNa upasthita the / pra. 380 zreNika aura abhaya ne rohiNeya ko dekhakara kyA kiyA thA ? prabhu ke caraNoM meM jAkara vaha Atma-nindA karane lgaa| apane duSkRta para pazcAttApa kara unakI zuddhikA mArga pUchane lagA / u. u. zreNika ne rohiNeya ko gale lagA liyA / abhaya ne mitratA kA hAtha bar3hAyA / pra. 381 ma. svAmI ke samavasasaraNa meM rohiNeya ne kyA kiyA thA ? rohiNeya ne corI meM lUTe hue samasta svarNabhaMDAroM kA - gupta khajAnoM kA patA batAkara mahArAjA zreNika ko magadha kI janatA kA curAyA huA samasta dhana vApasa kara diyA zrIra
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 271 ) apane aparAdhoM kI kSamA mAMgakara vaha mahAvIra kA ziSya bana gyaa| pra. 382 ma. svAmo ne 20vAM cAturmAsa kahAM kiyA thA ? u. rAjagRhI meN| pre. 383 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kahAM padhAre the ? u. mithilA nagara hote hue kAkaMdI meN| pra. 384 ma. svAmI ne kAkaMdI meM kisa ko dIkSA dI thI? u. dhanya kumAra evaM sunakSatra kumAra ko| pra. 385 dhanyakumAra kaisA tapa kara rahA thA u. chaTha tapa aura usake pAraNe meM aayNvil| pra. 386 ma. svAmI kAkaMdI se vihAra kara kahAM padhAre the ? u. kNpilpur| pra. 387 ma. svAmI ke pAsa kaMpilapura meM kisane zrAvaka dharma svIkAra kiyA thA? u, kuDakaulika ne pra. 388 kuDakIlika kauna thA ? u. kaMpilapura kA pramukha dhanapati thA? pra. 386 ma. svAmI kapilapura se kahAM padhAre the? u. polaaspur|
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 272 ) pra. 360 ma. svAmI ke darzanArtha kauna AyA thA ? u. sakaDAlaputra / . pra. 361 sakaDAlaputra kauna thA ? u. polAsapura kA dhanADhya gRhastha kuMbhakAra thA / pra. 362 sakaDAlaputra kI patnI kA nAma kyA thA ? agnimitrA | pra. 393 sakaDAlaputra kisakA samarthaka thA ? u. AjIvaka paraMparA kA vaha pramukha aura kaTTara samarthaka thA ? pra. 394 agnimitrA kisakI anugAminI thI ? u. vaha bhI AjIvaka paraMparA kI anugAminI thI / pra. 365 sakaDAlaputra ko mahAvIra ke zrAgamana kI bAta kisane kahI thI ? devavANI huI thI / u. pra. 366 devavANo kyA huI thI ? u. "sakaDAlaputra ! kala prAtaH sarvajJa, sarvadazI mahAbrAhmaNa isa nagara meM padhAreMge, tuma unakI vaMdanA-stavanA-bhakti karake prazana-pAna Adi - ke liye unheM nimantrita karanA / " 367 ma. svAmI ne darzanArtha zrAye sakaDhAlaputra ko kyA kahA thA ?
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 273 ) "sakaDAlaputra ! tuma kisI devavANI se prerita. . hokara yahA~ Aye ho ?" pra. 368 ma. svAmI se sakaDAlaputra ne kyA vinati. kI thI? u. sakaDAlaputra vinamratA aura zraddhA ke sAtha / bolA-"bhagavan ! hA~ ! aisA hI hai| maiMneH Apake divya prabhAva kA sAkSAt anubhava kiyAH . hai| Apa merI bhAMDazAlA meM padhArieM aura zaiyA-Asana Adi svIkAra kiijie|" pra. 366 ma. svAmI ne sakaDAlaputra kI vinati para : kyA kiyA thA ? sakaDAlaputra ke ati Agraha para mahAvIra. unakI bhAMDazAlA meM pdhaare| pra. 400 ma. svAmI ne sakaDAlaputra kA kyA samAdhAna : kiyA thA ? u. niyativAda kI asAratA aura puruSArtha kI : pravalatA kaa| pra. 401 ma. svAmI se apanA samAdhAna pAkara sakaDAla putra ne kyA kiyA thA ? u. . prabhu ke caraNoM meM dhAvakadharma ke vratoM ko. graharaNa kara liyaa|
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 274 ) pra. 402 polAsapura meM kauna rAjya karatA thA ? u. vijaya rAjA / pra. 403 vijaya rAjA kI rAnI kA kyA nAma thA ? . u. zrIdevI pra. 4.4 zrIdevI ke putra kA nAma kyA thA ? u. atimuktaka kumAra / pra. 405 ma. svAmI ke upadeza ko sunakara atimuktaka ne kyA kiyA thA ? prabhu ke upadeza se usakA mana prabuddha ho gyaa| mAtA ke pAsa jAkara bhagavAna kA ziSya banane kI anumati maaNgii| mAtA-pitA ne samAroha ke sAtha bhagavAna ke pAsa dIkSita kiyaa| pra, 406 ma. svAmI ne 21vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA? u. vaizAlI nagara meN| pra. 407 ma. svAmI ne cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? u. magadha deza kI or| pra. 408 ma. svAmI magadha deza meM kahAM padhAre the ? - rAjagRha meN| .pra. 406 ma. svAmI rAjagRha meM kahA~ virAje the ?
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 275 ) u. guNazIla udyAna meM / pra. 410 ma. svAmI ke vaMdanArtha kauna AyA thA ? u. mahAzataka zrAvaka / pra. 411 mahAzataka kauna thA ? u. magadha kA prasiddha dhanakuvera gRhastha thA ? 'pre. 412 mahAzataka ke kitanI patniyAM thI ? u. 13 ( teraha) pra. 413 mahAzataka kI sabase bar3I patnI kA kyA nAma thA ? u. revtii| pra. 414 revatI kaisI thI? vaha atyaMta bhoga-pipAsu, mAMsa-lolupa zrIra IrSyAlu thii| IrSyA evaM tIna kAmAsaktI ke kAraNa usane apanI 12 sItoM ko zAstra evaM vipa-prayoga se maravA DAlA thaa| 'pra. 415 ma. svAmI ke upadeza se mahAzataka para payA ... prabhAva par3A thA ? bhagavAna ke upadeza se mahAzataka kI antara prAtmA jAga uThI, vipayoM se virakti ho gii| pariNAmasvarUpa mahAzataka ne tA ..
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 276 ) svIkAra kara tRSNA evaM bhoga-sAdhanoM kI maryAdA kii| pre. 416 ma. svAmI ke samavasaraNa meM kauna Aye the? u. bhagavAna pArzvanAtha kI paraMparA ke sthavira munivr| pra. 417 ma. svAmI se pArzvapatya sthaviroM ne kisa viSaya meM samAdhAna cAhA thA ? u. loka ke saMbaMdha meM / pra. 418 ma. svAmI se samAdhAna pAkara sthavira zramaNoM ne kyA kiyA thA ? u. zramaNoM ne vinaya pUrvaka vaMdanA kI aura bole"bhaMte ! hama Apake pAsa catura dharma ke sthAna para paMcamahAvratAtmaka sapratikramaNa dharma svIkAra karanA cAhate hai|" pra. 416 ma. svAmI ne zramaNoM se kyA kahA thaa| u. "zramaNoM ! tuma sukhapUrvaka aisA kara sakate ho|" pra. 420 ma. svAmI kI anumati pAkara zramaNoM ne kyA kiyA thA ? prabhu kI anumati pAkara sabhI pArzvapatya zramaNa mahAvIra ke dharma saMgha meM sammilita ho ge|
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 277 ) . pra. 421 ma. svAmI ke pAsa zaMkA kA samAdhAna karane / kauna pAyA thA ? u. . roha angaar| pra. 422 ma. svAmI ne roha anagAra kA kisa viSaya meM samAdhAna kiyA thA ? loka-aloka, jIva-ajIva, bhavasiddhika-abhavasiddhika, siddhi-asiddhi. siddhi aura siddha Adi ke saMbaMdha meM samAdhAna kiyaa| ' bhagavAna ne donoM ko hI zAzvatabhAva kaha kara unakI pUrvAparatA kA niSedha kiyaa| pra. 423 ma. svAmI se indrabhUti gaNadhara ne kisa viSaya meM apanA samAdhAna kiyA ? u. indrabhUti gaNadharane prabhu ke caraNoM meM vaMdana kara vinayapUrvaka lokasthiti ke sambandha meM prazna pUchakara apanI zaMkA kA samAdhAna kiyA thA ? - pra. 424 ma. svAmI ne 22 vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. rAjagRha nagara meN| pra. 425 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda vihAra kara. kahA~ - padhAre the ? . . . u. kRtaMgalA nagarI meN|
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 278 ) pra. 426 ma. svAmI kRtaMgalA nagarI meM kahA~ virAje the ? u. chatrapalAza udyAna meM / pra. 427 kRtaMgalA nagarI ke nikaTa kisakA Azrama thA ? gardabhAli AcArya kA / u. pra. 428 Azrama meM kauna rahatA thA ? skaMdaka parivrAjaka u. pra. 426 skaMdaka parivrAjaka kauna thA ? u. skaMdaka parivrAjaka gardabhAli AcArya kA pramukha ziSya thA / vaha veda-vedAMga, SaSTi taMtra, darzana zAstra AdikA prakAMDa vidvAna thA / pra. 430 skaMdaka parivrAjaka kisa gotrakA thA ? u. kAtyAyana gotra kA / pra. 431 skaMdaka parivrAjaka se kisakI bheMTa huI thI ? u. piMgalaka nirgrantha zramaNa kI I pra. 432 skaMdaka se piMgalaka zramaNa kI bheMTa kahA~ huI thI ? zrAvastI nagara meM / pra. 433 skaMdaka aura piMgalaka kI jJAna carcA se kyA huA thA ? donoM ke bIca jJAna-carcA calI to piMgalaka u.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 276 ) ne skaMdaka se kucha prazna puuche| skaMdaka vidvAna thaa| para piMgalaka ke praznoM kA uttara nahIM de sakA, vaha mauna rahA aura uttara socane lgaa| pra. 434 skaMdaka ne praznoM ke samAdhAna ke lie kyAH kiyA thA ? u. vaha kRtaMgalA nagarI ke chatrapalAsa udyAna meM aayaa| prabhu ke caraNoM meM vinata hokara usane apane praznoM kA samAdhAna caahaa| pra. 435 ma. svAmI ke pAsa skaMdaka ne kisa viSaya meM samAdhAna prApta kiyA thA ? u. . loka, jIva, siddha, prasiddha, Adi vipayoM meM. samAdhAna prApta kiyA thaa| pra. 436 ma. svAmI se praznoM kA samAdhAna pAkara skaMdaka ne kyA kiyA thA? u. skaMdaka ne parivrAjaka kA pariveza tyAga kara pramaraNa-prAcAra ko svIkAra kiyaa| skaMdaka zramaNa vana gyaa| usane gyAraha maMga-zAstroM kA adhyayana kiyaa| bhikSu kI bAraha prati-. mAe~ evaM guNa-ratna saMvatsara Adi tapakI pArAdhana kara usane samAdhi maraNa prApta kiyaa| .
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 280 ) pra. 437 ma, svAmI kRtaMgalA se vihAra kara kahAM padhAre the? zrAvastI ngr| pra. 438 ma. svAmI ke pAsa zrAvastI meM kisane zrAvaka dharma svIkAra kiyA thA ? u. nandinIpitA aura sAlihIpitA ne| pra. 436 ma. svAmI ne 23vAM cAturmAsa kahAM kiyA thA ? u. vANijyagrAma meM / pra. 440 ma. svAmI ne cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? u. brAhmaNakuDa kI ora / pra. 441 ma. svAmI brAhmaNakuDa meM kahAM virAje the ? u. bahusAla caitya meM / pra. 442 ma. svAmI ke pAsa kauna bAta karane AyA thA ? u. jamAli anagAra / pra. 443 ma. svAmI se jamAli ne kyA kahA thA ? u. "bhaMte ! yadi ApakI AjJA ho to maiM apane 500 ziSyoM ke sAtha pRthak vihAra kruuN|" / pra. 444 ma. svAmI jamAli kI asthira, mAnasika
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 281 ) sthiti se paricita the| unhoMne kucha bhI uttara . nahIM diyaa| jamAli ne tIna bAra apanA Agraha duharAyA, para mahAvIra mauna rhe| pra. 445 ma. svAmI ke mauna rahane para jamAli ne kyA kiyA thA? jamAli ne mahAvIra ke mauna ke kAraNa para cintana nahIM kiyaa| vaha bhagavAna ke mauna kI spaSTata: avagaNanA kara apane 500 ziSyoM ke sAtha svataMtra vicaraNa karane lgaa| pra. 446 jamAli kA aura kisane atugamana kiyA thA ? u. priyadarzanA zramaNIne / pra. 447 priyadarzanA ne usakA anugamana kyoM kiyA thA ? u. jamAli ke prati anurAgavaza / pra. 448 priyadarzanA kitanI zramaNiyoM ke sAtha alaga . huI thI? u. . eka hajAra zramaNiyoM ke sAtha / pra. 446 ma. svAmo brAhmaNa kuNDa se vihAra kara kahA~ padhAre the ? 2. . batsadeza meN|
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 282 ) pra. 450 ma. svAmI vatsadeza meM kahA~ padhAre the ? u. kauzaMvI nagara meM / pra. 451 ma. svAmI ke vaMdanArtha kauna-kauna jyotiSI deva Aye the ? prabhu kauzaMbI nagara ke bAhara udyAna meM samavasaraNa meM virAjamAna the taba sUrya-candra apane mUla svarUpa meM prabhuke vedanArtha pAye the| pra. 451 sUrya-candra ke prakAza se kauna vizrata huI thI? u. sAdhvI mRgAvatI / pa. 453 vitha ta sAdhvI mRgAvatI ko kisane DAMTA thA ? u, sAdhvI candanabAlA ne / _pa 454 sAdhvI mRgAvatI ko candanabAlA ne kyoM DAMTA ? sAdhvI mRgAvatI bha. mahAvIra ke pAsa virAjamAna thI, tava sUrya-candra apane prakAzita mUla svarUpa meM vaMdanArtha Aye the| usa samaya mRgAvatIjI dina hai yA rAta ke sambandha meM vizra ta huI thii| rAtri meM apane sthAna para jAte hue guruNI sAdhvI candanavAlA ne unheM DAMTA thA / * . 455 sAdhvI mRgAvatIko kevalajJAna kaba pApta huA thA?
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 283 ) sAdhvI candavAlA kI pratAr3anA ko samatA bhAva se sahakara vaha grAtma-svarUpa meM ramaNa karane lagI / pariNAmataH kevalajJAna prApta ho gayA / pa. 456 sAdhvI candanavAlA ko kevalajJAna kaba prApta u. u. huA thA ? rAtri ke samaya sAdhvI candanavAlA vizrAma kara rahI thI / unake hAtha ke pAsa sarpa ko dekhakara sAdhvI mRgAvatI ne candanabAlA ko sarpa kI jAnakArI dI / tava candanavAlA ne pUchA- Apako sarpa ko jAnakArI kaise huI ? isapara mRgAvatIjI ne kahA - yApakI kRpA se usa samaya sAdhvA candanavAlA ko jJAta huA ki kevalajJAna prApta sAdhvI mRgAvato jI kA apamAna kiyA thA / ataH ve pazcAttApa karatI huI grAtma-svarUpa meM ramaNa karane lago / bhAvoM kI nirmalatA se unheM usI samaya kevalajJAna prApta ho gayA / pra. 457 ma. svAmA kauzaMbI se vihAra kara kahA~ padhAre the ? kAzI hote hue magadha deza kI ora / u.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 284 ) pra. 458 ma. svAmI magadha deza meM kahA~ padhAre the ? u. rAjagRha nagara meM / pra. 456 rAjagRha meM indrabhUti ne kisakI carcA sunI thI ? u. indrabhUti gautama rAjagRha meM bhikSArtha bhramaNa kara rahe the| bhikSATana karate hue unhoMne pAzvapitya sthaviroM aura tugiyA nagarI ke zramaNoMpAsakoM ke bIca hue praznottaroM carcA sunii| pra. 460 indrabhUti ne isa carcA meM saMzaya hone para kyA kiyA thA ? indrabhUti bhikSA se lauTakara bhagavAna mahAvIra ke nikaTa Aye aura vaMdanA pUrvaka unase pUchA"bhaMte ! kyA sthaviroM dvArA diye gaye uttara satya haiM-yathArtha haiM ?" pra. 461 ma. svAmI ne indramUti ke saMzaya kA samAdhAna kaise kiyA thA ? u. "gautama ! sthaviroMne jo uttara diye haiM, ve yathArtha haiN| ve samyagjJAnI haiN| maiM bhI isI taraha samarthana karatA huuN|" pra. 462 ma. svAmI ne 24vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA? u. rAjagRha nagara meM /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 285 ) pre. 463 ma. svAmI ne cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? u. campA nagara kI aora / pra. 464 ma. svAmI campA nagara meM kahA~ virAjamAna the? pUrNabhadra udyAna meN| pra. 465 ma. svAmI ke pAsa kisane dIkSA grahaNa kI thI? rAjagahI ke mahArAjA zreNika ke padama, mahApadma Adi 10pautroM ne aura jina-pAlita Adi zreSThiyoMne dIkSA grahaNa kI thii| pra. 466 ma. svAmI ke pAsa kisane zrAvaka dharma svIkAra kiyA thA? pAlita jaise bar3e zraSThI ne prAvaka dharma svIkAra 4 kiyA thaa| pre. 467 ma. svAmI campA se vihAra kara kahA~ padhAre the| u. kAkaMdo nagara / pra. 468 ma. svAmI ne kAkaMdI meM kisako dIkSA dI thI? u. kSemaka aura ghRtidhara ko| pra. 466 ma. svAmI ne 25vA cAturmAsa kahAM kiyA thA ? ... u. . mithilA nagara meM / pra. 470 ma. svAmI ne cAturmAsa ke bAda kisa pora vihAra kiyA thA ?
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. ( 286 ) __ aMgadeza kI or| pra. 471 ma. svAmI aMgadeza meM kahA~ padhAre the ? u. campA nagara meN| pra. 472 ma. svAmI campAnagara padhAre taba kinake bIca yuddha cala rahA thA ? u. kuNika aura ceTaka rAjA ke bIca / pra. 473 kuNika aura ceTaka kA yuddha kahA~ huA thA ? u. vaizAlI nagara meM / pra. 474 kuNika aura ceTaka kA yuddha kyoM huA thA ? u. halla-vihallakI hAra aura hAthI ko lekara / pre. 475 kuNika aura ceTaka kA yuddha kitane dina-taka calA thaa| dasa dina taka / pra. 476 yuddha meM kitanA narasaMhAra huA thA ? yuddha to dasa dina taka calA lekina sirpha do hI dinoM meM donoM pakSoM ke 1 karoDa 80 lAkha manuSya mAre gye| pa. 477 ma. svAmI ke pAsa campA meM kisane dIkSA grahaNa kI thI? mahArAjA zreNika kI 10 rAniyoM ne| u.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ a ( 287 ) pra. 478 mahArAjA zreNika kI 10 rAniyoMne dIkSA kyoM grahaNa kI thI ? mahArAjA zreNikakI mRtyu ke bAda java mahAyuddha meM kAlakumAra Adi 10 rAjakumAra mAra gaye tava vairAgya Ane para dIkSA grahaNa kI thii| pre. 476 kAlakumAra Adi rAjakumAra kisake yuddha meM mAre gaye the? ajAta-zatru kuNika aura ceTaka rAjA ke bIca vaizAlI meM mahAyuddha cala rahA thA taba ye dasa rAjakumAra ajAtazatru kuNika ke pakSa meM senApati bana kara dasa dina taka lar3e the| yuddha meM lar3ate-lar3ate ve mara gye| pra. 480 ma. svAmI ne 26vAM cAturmAna kahAM kiyA thA ? u. caMpAnagara meN| pra. 481 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kahA~ padhAre the ? 7. vaizAlI hote hue mithilA nagara meM / pre. 482 ma. svAmI ke pAsa mithilA meM kisane dIkSA lI thI? halla-pihalla kumAroM ne|
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 288 ) pra. 483 ma. svAmI mithilA se vihAra kara kahA~ padhAre the? 3. zrAvastI nagara meN| pra. 484 ma. svAmI zrAvastI meM kahA~ virAje the? koSThaka udyAna meN| . 485 ma. svAmI zrAvastI padhAre taba vahAM kisakA prabhAva thA? saushaalkkaa| 5.43 gauzAsaka kauna thA? 3. manona aura pra nhAvIra kA svandI . sAda ziSya 5. sa. svAnI unameM se kauna se makI kAhI
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2.86 ) pra. 460 gaNadhara gautama bhikSArtha gaye to unhoMne kyA sunA thA ? gaNadhara gautama ne zrAvastI ke bAjAroM meM carcA sunI ki "Ajakala zrAvastI meM do tIrthakara. Aye hue haiN| pra. 461 gautama gaNadhara ne prabhu se kyA pUchA thA ? u, gautama ne prabhu ke nikaTa pAkara isa mithyA jana.. .. pravAda para TippaNI karate hue bhagavAna se pUchA "bhaMte ! aAjakala zrAvastI meM do tIrthaMkaroM ke vicaraNa kI carcA ho rahI hai, kyA gauzAlaka sarvajJa evaM tIrthakara hai ?" pra. 462 ma. svAmI ne indrabhUti se kyA kahA ? gautama ! gauzAlaka apTAMga nimitta kA jJAtA hone se kucha bhaviSya kathana kara sakatA hai / . usakA hRdaya rAga-hepa, prajJAna aura moha se kalupita hai, phira vaha jina va tIrthakara moro ho sakatA hai ? Aja se 24 varSa pUrva vaha merA zipya banakara rahA thaa| basa, thor3I-sI zakti aura labdhi pAkara bhAja vaha apane motIpaMkara batAne laga gayA hai| gopAlapA kA kapana
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 290 ) sarvathA mithyA pralApa hai / yaha kathana upasthita janatA ne sunA aura gauzAlaka ke kAna taka pahuMcA to vaha bahuta hI krodhita ho uThA / a. 463 gauzAlaka ne krodhAveza meM Akara kyA kiyA thA ? u. vaha krodha meM Akara apane sthAna se bAhara nikalA / saMyogase zrAnanda aNagAra bhikSAcaryA karate hue udhara se nikale / gozAlaka ne zrAnanda ko rokakara kahA - "Ananda ! jarA Thahara ! apane dharmAcArya mahAvIra se jAkara kaha de ki mujha se cher3a-chAr3a na kreN| unheM samajhA de ki mere viSaya meM kucha bhI anargala kahanA, sA~pa ko cher3anA hai / yaha ThIka nahIM, jA, apane dharmAcArya ko sAvadhAna kara de / maiM zrAtA hU~ aura bhI sabakI buddhi ThikAne lagAtA hU~ / pra. 4e4 Ananda araNagAra ne gauzAlaka kI bAta sunakara kyA kiyA ? u. gauzAlaka kI krodhapUrNaM garvokti sunakara AnaMda araNagAra jarA bhayabhIta hue aura tatkAla prabhu mahAvIra ke nikaTa grAkara unhoMne saba bAteM
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 261 ) khiiN| phira aAnanda ne pUchA-"bhaMte ! kyA gauzAlaka apane tapasteja se kisI ko bhasma kara sakatA hai ?" pra. 465 ma. svAmI ne Ananda araNagAra se kyA kahA thA ? u. "Ananda ! gauzAlaka apanI tejaHzakti se kisI ko bhI bhasmasAta kara sakatA hai, kintu usakI tejaH zakti kiso tIrthakara ko nahIM jalA sktii|" "aAnanda ! tuma gauzAlaka ke Agamana kI sUcanA gautama Adi munivaroM ko de do| isa samaya vaha dvapa, mAtsarya evaM mlecchabhAva se aAkrAMta hai, vaha muMha se kucha bhI UlUlajalUla kaha sakatA hai ataH koI bhI zramaNa usakA prativAda na kre| prodhAviSTa nara yakSAviSTa jaisA hotA hai, isalie, koI bhI zramaNa, gauzAlaka ke sAtha kisI prakAra kI carcA-vArtA na kre|" pra. 466 ma.svAmI ke kathana ko sunakara mAnanda araNagAra ne kyA kiyA? u. bhagavAna mahAvIra kA sandeza samasta muni maNDala taka pahuMcA diyaa| .
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ { 262 ) pra. 467 ma. svAmI ke nikaTa gauzAlaka ne Akara kyA kiyA ? gauzAlaka apane AjIvaka bhikSu saMgha ke sAtha mahAvIra ke samakSa uddhatatA pUrvaka Akara khar3A ho gyaa| kSarAbhara cupa rahakara vaha bolA--- "kAzyapa ! kyA khUba kahA tumane bhI ! maiM gauzAlaka maMkhaliputra hU~ ? tumhArA ziSya hUM? vAha ! vAha !! kitanA aMdhera hai ! sarvajJa hokara bhI tuma to kucha nahIM jAnate ! yahI hai tumhArI sarvajJatA ? tumhArA ziSya maMkhali gauzAlaka to kabhIkA paraloka sidhAra gayA hai| "gauzAlaka ke isa zarIra meM maiM udAyI kuNDiyAyana dharmapravartaka kI AtmA huuN| merA yaha sAtavAM zarIrAntara praveza hai| para tumheM ava taka kucha patA hI nahIM ! kAzyapa ! aba tumheM patA cala gayA na? maiM gauzAlaka nahIM, kintu gauzAlaka zarIradhArI udAyI kuNDiyAyana huuN|" pra. 468 ma. svAmI ne gauzAlaka se kyA kahA thA ? u. gauzAlaka ko yoM nirlajjatA pUrvaka bakavAsa - . .
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 296 ) karate dekhakara mahAvIra ne kahA-"gauzAlaka ! jaise koI cora eka-yAdha Una va paTasana ke reze se, yA rUI ke choTe se phUla se apane ko Dhakakara chipAne kI vAla ceSTA karatA hai, vaiso hI yaha tumhArI Atma-gopana kI ceSTA hai / tuma vahI gauzAlaka hokara apane ko dUsarA batAne kI jhUThI koziza kara rahe ho| aisA karake tuma kisI buddhimAna ko prAMkhoM meM dhUla nahIM jhoMka skte|" pra 466 ma. svAmo ke satya vacana ko sunakara gauzAlaka ko kyA huA? prabhu mahAvIra ke satya vacana ko sunakara gozAlaMka nodhonmatta ho gayA aura bolA-"kAzyapa ! mAlUma hotA hai, aba tumhArA vinAzakAla nikaTa yA gayA hai| yaha samajha lo ki tuma . duniyA meM rahe ho nahIM ! mRtyukA cakra tumhAre sira para ghUmane laga gayA hai|" pra. 500 gauzAlaka ke karvAza vacana sunakara mahAvIra ko ziSyoM ne kyA kiyA thA ? 3. gauzAlaka ke ugra aura asabhyatApUrNa apamAna
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 264 ) janaka vacanoM ko sunakara mahAvIra ke zakti - sampanna ziSyoM ko roSa grAnA svAbhAvika thA / guru kA apamAna ziSya ke lie mRtyu se bhI adhika trAsadAyaka hotA hai / phira bhI mahAvIra ke saMketAnusAra saba zramaNa mauna rahe / pra. 501 ma. svAmI ke apamAna ko kisase nahIM sahA gayA thA ? u. sarvAnubhUti aura sunakSatra aNagAra se / pra. 502 sarvAnubhUti araNagAra ne kyA kiyA ? u sarvAnubhUti aNagAra se yaha saba nahIM sunA gayA aura ve bola par3e " gozAlaka ! koI vyakti kisI sAdhu puruSa se eka bhI hitavacana suna letA hai to vaha use vaMdana - namaskAra karatA hai / bhagavAna mahAvIra ko to tumane apanA guru mAnA thA, inhoMne tumheM jJAnadAna diyA thA, tuma grAja aise sarvajJa puruSa kI bhI nindA kara rahe ho ? aise vItarAga bhagavAna ke prati tumhArA itanA mleccha bhAva aura itanA ugra dva eza ! yaha tumhAre hita meM nahIM hogA / ' 27 pra, 503 sarvAnubhUti araNagAra ke hita vacanoM se gauzA laka ko kyA huA thA ?
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. ( 265 ) sarvAnubhUti agaraNAra ke hita vacanoM ne gauzA-laka kI krodhAgni meM ghI kA kAma kiyA / " usane usI samaya tejolezyA kA prayoga kara sarvAnubhUti araNagAra ke zarIra ko bhasma kara : diyA, phira unmatta kI bhAMti pralApa karane lagA / yaha dekhakara sunakSatra aNagAra kI: sahiSNutA kA bAMdha bhI TUTa gayA / ve bhI sarvA -- nubhUti aNagAra kI bhAMti gozAlaka ko samajhAne lage / gauzAlaka ne una para bhI tejolezyAkA prayoga kara unheM grAhata kara DAlA / ve bhI aMtima AlocanA kara samAdhi-maraNa ko prApta hue pra. 504 ma. svAmI ke do ziSyoM ko bhasma kara gauzAlaka ne tejolezyA kA kyA upayoga kiyA thA ? hiMsA ke avatAra bhagavAna mahAvIra ke sAmane hI do niraparAdha muniyoM ko bhasma kara dene ke vAda bhI gauzAlaka kI krodhAgni zAMta nahIM huI / usake durAcaraNa para prabhu ne eka bAra : phira use samajhAyA / para pariNAma viparIta hI rhaa| usane roSa meM Akara bhagavAna' u.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 266 ) 3 mahAvIra para hI apanI tejozakti kA prayoga kara ddaalaa| "pra. 505 ma. svAmI para tejolezyA kA kyA prebhAva par3A? tIrthakaroM para aisI kisI zakti kA asara nahIM hotaa| gauzAlaka dvArA pheMkI huI tejolezyA mahAvIra ke zarIra kI parikramA karane lagI aura phira gauzAlaka ke zarIra meM praviSTa ho gii| pra. 506 gauzAlaka kI deha meM tejolezyA ke praveza karane se kyA huA thA ? zarIra meM tejolezyA ke prekopa se gauzAlaka asahya pIr3A kA anubhava karane lgaa| dAha zAMta karane ke lie vaha Ama kI guThalI bArabAra cUsatA, bAra-bAra madirApAna karatA, zarIra para miTTI milA jala siiNctaa| isa prakAra atyanta AkulatA, pIr3A aura asahya vedanA ke sAtha usakA antima samaya bItA / 7. 507 gauzAlaka ne aMtima samaya meM kyA kiyA thA ? gauzAlaka ko aMtima samaya meM mahAvIra ke sAtha kI gaI kRtaghnatA, vidroha aura do muniyoM kI
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 267 ) hatyA para pazcAttApa hone lgaa| aMtima kSaNoM meM usane apane ziSyoM ke samakSa-saccAI ko svIkAra karaliyA-"mahAvIra jina haiM, sarvajJa haiM, maiM pAkhaMDo hUM. pApI hU~, maiMne tumako, saMsAra ko va svayaM ko dhokhA diyA hai| mere marane ke vAda merI durdazA kara logoM ko phahanA-"DhoMgI, zramaNaghAtaka aura gurudrohI gauzAlaka mara gayA / " pra. 508 ma. svAmI para tejolezyA ke prayoga ke kitane dina bAda gozAlaka kI mRtyu huI thii| u. sAtaveM din| pra. 506 ma. svAmI ko tejolezyA ke prabhAva se kyA huyA thA ? u. pittajvara-raktAtisAra (khUnI dasta) pra. 51. ma. svAmI zrAvastI se vihAra kara kahA~ padhAre the ? meM Dhika grAma meN| pra. 511 ma. svAmI meMDika grAma meM kahAM virAje dhe? sAlakopTaka udyAna meN| pra. 512 ma. svAmI kA magera pittajyara ne paMsA ho . gayA thA?
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 218 ) u. prabhu mahAvIra kA zarIra pittajvara aura khUnI dastoM ke kAraNa zithila evaM kRza ho gayA thaa| pra. 513 ma. svAmI jaba meM Dhika grAma padhAre taba vahAM kauna sAdhanA kara rahA thA ? siMha araNagAra tapa-sAdhanA kara rahe the| cha? chaTu tapa ke sAtha niraMtara dhyAna karate the| pra. 514 siMha araNagAra kahAM sAdhanA kara rahe the ? u. sAlakoSThaka ke nikaTa mAlakAkaccha meN| pra. 515 siMha araNagAra ne nagaravAsiyoM se kyA bAta sunI thI ? "bhagavAna mahAvIra kA zarIra bahuta kSINa ho rahA hai, kahIM gauzAlaka kI bhaviSyavANI satya na ho jAya ?' tapasvI siMha araNagAra ne jaise hI loka-carcA sunI. unakA dhyAna bhaMga ho gayA, mana khinna ho utthaa| pra. 516 siMha aNagAra ne lokacarcA sunakara kyA kiyA thA ? siMha araNagAra mAlakAkaccha se prasthAna kara sAlakoSThaka udyAna meM prabhu ke caraNoM meM pahu~ce / ve kucha kSaNa taka udAsa, stabdha, bhrAMta-se
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ( 266 ) bhagavAna kI kRza kAyA ko dekhate rhe| phira vole-"bhagavAn ! vImArI se pApa kRza ho rahe haiM, ise miTAne kA kyA koI upAya nahIM hai ?" pra. 517 ma. svAmI ne siMha araNagAra se kyA kahA thA ? u. meM Dhiya grAma meM revatI gAthApatnI ke pAsa isakI auSadhi hai| usake pAsa do auSadhiyA~ haiMeka kumhar3e se banI huI aura dUsarI vojore se banI huii| pahalI auSadhI usane mere liye banAI hai, ataH vaha akalpya hai , dUsarI auSadhi usane anya prayojana se banAI hai, tuma usase dUsarI (vIjorevAlI) poSadhi kI yAcanA kro| vaha roga-nivRtti meM upayogI siddha hogii|" pra. 518 ma. svAmI ke saMketAnusAra siMha araNagAra ne kyA kiyA thA ? prabhu ke saMketAnusAra siMha aNagAra meMDhiya grAma meM gaye, revatI se unhoMne bIjorApAka ko yAcanA kii| pra. 516 siMha praNagAra ko bIjorApAkA kirAne diyA thA ? u. revatI prAvikA ne /
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 300 ) . pra. 520 ma. svAmI ko zrISadhi sevana se kyA huA ? u. bhagavAna mahAvIra auSadhi sevana se dhIre-dhIre svastha ho gae aura sukha pUrvaka vihAra karane lage / pra. 521 ma. svAmI ko pittajvara kA prakopa kitane samaya taka rahA thA ? u. chaH mAsa taka / pra. 522 ma. svAmI ke roga nivAraNa ke lie revatI ne kaunasA karma upArjana kiyA thA ? ma. svAmI ke roga nivAraNa ke lie siMha raNagAra ko nirdoSa zuddha prahAra dAna prasannatA pUrvaka dene para revatI zrAvikA ne torthaMkara nAma karma kA upArjana kiyA thA / pra. 523 ma. svAmI ne meMDhiya grAma se kisa ora prasthAna kiyA thA ? campAnagara kI ora / u. u. pra. 524 ma. svAmI campA nagara meM kahA~ virAjamAna the ? pUrNabhadra caitya meM / u. 525 ma. svAmI ke pAsa pUrNabhadra caitya meM kauna AyA thA ? *
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. jamAli araNagAra / u. pra. 526 ma. svAmI se jamAli araNagAra ne kyA kahA thA ? devAnupriya ! Apake aneka ziSya chadmastha haiM, lekina kevalajJAnI nahIM haiM, kintu maiM to sampUrNa kevalajJAna se yukta arhat, jina aura kevalajJAnI huuN|" pra. 527 jamAli kI bAta sunakara gautama ne kyA kahA thA ? t u. jamAla kI Atma-stutiparaka vANI sunakara gaNadhara gautama ne prativAda karate hue kahA"jamAli ! kevalajJAna aura kevaladarzana koI aisI vastu nahIM hai, jise batAnA par3e / kevalajJAnI kahIM chipA rahatA hai ? kevala jJAna ke divya prakAza ko agAdha samudra, gagana cubo parvata mAlAe~ aura aMdhakAra bharI guphAe~ bhI avaruddha nahIM kara sakatI haiM / tumheM yadi koI jJAna huA hai to mere praznoM kA uttara do / pra. 528 gaNadhara gautama ne jamAli se kauna se prazna 1 pUche the ? u. loka zAzvata hai yA azAzvata ? jIva zAzvata hai yA azAzvata ?
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 302 ) pra. 526 jamAli ne gautama ke praznoM ke kyA uttara diye the ? indrabhUti ke prativAda para jamAli hataprabha-sA dekhatA rhaa| use koI pratyuttara nahIM suujhaa| pra 530 ma. svAmIne jamAli se uttara na dene para kyA kahA thA ? "jamAli ! mere aise aneka ziSya haiM jo chadmastha hote hue bhI ina praznoM kA yathArtha uttara de sakate haiN| tuma kevalI hone kA dAvA karake bhI niruttara kaise ho gaye ? kyA kevalajJAna kA astitva batAne ke lie kevalI ko apane mukha se ghoSaNA karanI par3atI hai ? tuma galata dhAraNA evaM ahaMkAravaza mithyA prarUpaNA karate ho| yaha tumhArI AtmA ke lie hitakara nahIM hai| pra. 531 priyadarzanA sAdhvI zrAvastI meM kahA~ ThaharI thI ? jamAli kI upasthiti meM hI priyadarzanA sAdhvo bhagavAna ke tatvajJa zrAvaka DhaMka kumhAra kI bhAMDazAlA meM ThaharI thii| / / 532 DhaMka zrAvaka ne sAdhvI priyadarzanA ko prativodha dene ke lie usakI saMghATI ( pachevar3I ) ke . .
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 3.3 ) eka kone para agni karaNa rakha diyA, saMghATI jalane lgii| pra. 533 sAdhvI priyadarzanA ne DhaMka zrAvaka se kyA kahA thA ? priyadarzanA ne jaba apanI saMghATI jalatI dekhI to usane DhaMka zrAvaka se kahA-"Arya ! yaha kyA kiyA ? Apane merI saMghATI jalA dI ? zre. 534 DhaMka zrAvaka ne priyadarzanA ko kyA pratyuttara diyA thA ? "Arye ? prApa mithyA bhASaNa kyoM kara rahI haiM ? saMghATI abhI jalI kahA~, jalanI zurU huii| jalate hue ko jalA kahanA mahAvIra kA mata hai, Apake mata ke anusAra to sarvathA jale hue ko hI 'jalA' kahA jA sakatA hai|" pra. 535 DhaMka zrAvaka ke samAdhAna se sAdhvI priyadarzanA ke antazcakSu khula gye| use lagA jamAli kA kathana yuktirahita evaM avyAvahArika 'hai / . hai| sAtha hI vaha anugamana tattva-ciMtana se .... nahIM, mohavaza kara rahI hai| priyadarzanA kI antarAtmA jAgRta ho . utthii| jamAli kA
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. 536 ma. svAmI ne 27vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? mithilA nagara meM / u. 304 / anugamana chor3a kara bhagavAna mahAvIra ke sAdhvI saMgha meM apanI eka hajAra sAdhviyoM ke sAtha sammilita ho gii| jamAli ke aneka ziSya bhI usakI dhAraNA kI prayathArthatA samajhakara use chor3akara punaH dharmasaMgha meM A ge| kintu mithyAbhimAnI jamAli pUrvAgraha evaM mAnasika sakleza ke kAraNa mahAvIra ke viruddha hI pracAra karatA rahA / pra. 537 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kahA~ padhAre the ? hastinApura nagarI meM | u. pre. 538 ma. svAmI kI AjJA se gautama gaNadhara kahA~ padhAre the ? u zrAvastI nagara meM / pra. 536 zrAvastI nagara meM kisakA milana huA thA ? 9 u. pArzvanAtha kI paramparA ke vidvAna ziSya kezI zramaNa aura mahAvIra svAmI ke ziSya gautama gaNadhara kA milana hugrA thA /
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 305 ) u. pra. 540 kezI zramaNa aura gautama gaNadhara kA parisaMvAda kahA~ huA thA ? . u. tinduka udyAna meM / pra. 541 parisaMvAda ke aMta meM kezI zramaNa ne kyA: kiyA thA? kezI zramaraNa apanI jijJAsA aura zaMkAoM: kA samAdhAna pAkara atyanta prasanna hue / / zraddhA aura bhAvanA ke sAtha unhoMne gautama ko: vaMdanA kI aura mahAvIra ke dharma-saMgha me, sammilita hone kI bhAvanA prakaTa kii| gautama : ne unheM mahavIra ke saMgha meM sammilita kiyA / pra. 542 ma. svAmI zrAvastI se vihAra kara kahAM padhAre the ? u. pAMcAla deza-ahicchatrA hote hue hastinApurA. padhAre the| pre. 543 ma. svAmI hastinApura meM kahA~ virAje the?: , u. sahasrAmra vana meN| pra. 544 hastinApura ke rAjA kauna the ? u. . ziva raajaa| pra. 545 ziva rAjA ne kyA kiyA thA ?
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. ( 306 ) ___ mahArAjA ziva bar3e saMtoSI va dharmapremI the| saMsAra se vairAgya hone para rAjya-tyAga kara ve dizA-prokSaka tApasa bana gae aura ugna tapa karane lge| a. 546 ziva tApasa ko tapazcaraNa ke kAraNa kauna-sA jJAna ho gayA thA ? u. vibhNgjnyaan| pra. 547 ziva rAjaSi vibhaMgajJAna meM kyA jAnane lage the? u. zivarAjarSi vibhaMgajJAna se sAta samudra va sAta dvIpoM taka dekhane-jAnane lge| pra. 548 zivarAjarSi ne vibhaMga jJAna hone ke bAda kyA kiyA thA ? zivarAjarSi jJAna dRSTi prApta hone para apanI tapobhUmi se uThakara hastinApura gae aura vahA~ logoM se kahane lage-"saMsAra bhara meM sAta dvIpa va sAta samudra hI haiM, basa itanA hI vizAla hai-yaha vizva / " isa taraha apane naye siddhAMta kA pracAra karane lage / pra. 546 gautama gaNadhara ne hastinApura nagara meM kyA carcA sunI thI ? a
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 307 ) u. gautama gaNadhara nagara meM bhikSA-caryA ke lie gae hue the| vahAM unhoMne janatA meM sAta dvIpa-samudra kI ziva rAjarSi ke naye siddhAMta ke saMbaMdha meM carcA sunii| pra. 550 gautama gaNadhara ne isa carcA ko sunakara kyA kiyA thA ? u. gautama gaNadhara bhikSAse lauTakara bhagavAna ke samIpa aura Aye aura usakI yathArthatA ke viSaya meM pUchane lge| pra. 551 ma. svAmI ne gautama ke prazna kA kyA samAdhAna kiyA thA ? ma. svAmI ne apanI dharmasabhA meM gautama ko saMbodhita kara kahA-"gautama ! zivarAjarSi kA sAta dvIpa va sAta samudra viSayaka pratipAdana bhrAMtiyuga hai, isa vizva meM to jaMbudvIpa Adi asaMkhya dvIpa va lavaNa samudra Adi asaMkhya samudra haiM / " yaha bAta upasthita logoM ne sunii| a. 552 ma. svAmI kI bAta sunakara logoM ne kyA kiyA thA ? u. ma. svAmI kI bAta jina logoM ne sunI, unameM
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 308) se kucha logoM ne zivarAjarSi ke pAsa jAkara kahA-"zramaNa tIrthakara mahAvIra kA kathana hai ki prApakA siddhAMta mithyA hai, vizva meM dvIpa samudra sAta nahIM, kintu asaMkhya hai|" pra. 553 zivarAjarSi ne logoM kI bAta sunakara kyA kiyA thA? u. zivarAjarSi ne prabhu mahAvIra kI divya jJAnazakti ke saMbaMdha meM kaI bAra carcAeM sunI thI, ve mAnate the ki mahAvIra yathArthabhASI haiN| sacamuca hI mahAvIra kA kathana satya hogA; maiM bhI usa mahApuruSa ke nikaTa jAkara apanI bhrAMti dUra kruuN| ve mahAvIra kI dharma-sabhA meM phuNce| prathama darzana meM ho zraddhAbhibhUta hokara tri-pradakSiNA ke sAtha ve eka ora vaiTha ge| pra. 554 ma. svAmI ne zivarAjarSi ke saMzaya kA nirA karaNa kaise kiyA thA ? sarvadarzI prabhu mahAvIra ne apane pravacana meM hI zivarAjarSi ke samasta saMzayo kA nirA ga kara diyaa|
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 306 ) pra. 555 zivarAjarSI ne saMzaya nirAkaraNa ke bAda kyA kiyA thA ? u. zivarAjarSi ke aMtaraga meM saMzaya nirAkaraNa ke sAtha satya kA sahasrarazmi udita ho gayA, ve zraddhA va saMkalpa ke sAtha khar3e hue aura unhoMne nigrantha dharma kI dIkSA svIkAra kara lI / unake - sAtha poTTala yAdi aneka vyakti zramaraNa bane the / pra. 556 ma. svAmI ne 28 vAM cAturmAsa kahAM kiyA thA ? vANijyagrAma meM / u. pra. 557 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kisa cora padhAre the ? magadha deza kI ora / u. pra. 558 ma. svAmI magadha deza ke kisa nagara meM gaye the ? rAjagRhI nagara meM | u. pra. 556 ma. svAmI rAjagRha meM kahAM virAje the ? guraNazIla caitya meM / 3. pra. 560 ma. svAmI se kisane apane praznoM kA samAdhAna kiyA thA ? u. indrabhUti gautama gaNadhara ne / pra. 561 ma. svAmI se gautama ne kisa viSaya kA samAdhAna kiyA thA ?
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. pra. 562 ma. svAmI ne 21vAM cAturmAsa kahAM kiyA thA ? rAjagRhI nagara meM / u. pra. 563 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kahAM padhAre the ? pRSThacaMpA meM / u. 1 pra. 564 ma. svAmI kI dezanA se vairAgya Ane para kisane dIkSA grahaNa kI thI ? pRSThacaMpA ke mahArAjA zAla aura unake laghubhrAtA yuvarAja mahAzAla, ne dIkSA grahaNa kI thI / u. ( 310 ) bhAMr3a - prabhAMr3a, patnI-patnI, zrAjIvaka, zrAvaka ke niyama aura zrAvaka ke 46 bhaMgo ke viSaya meM samAdhAna pAyA thA / pra. 565 ma. svAmI pRSThacaMpA se kahAM padhAre the ? dazArNapura nagara meM / u. pra. 566 ma. svAmI ke pAsa bhavya savArI ke sAtha vaMdana karane kauna jA rahA thA ? dazArNabhadra rAjA garva ( ahaMkAra ) ke sAtha prabhu ko vaMdana karane jA rahA thA / pra. 567 dazArNabhadra rAjA kA garva ( ahaMkAra ) kisane bhaMga kara diyA thA ? iMdra mahArAjane / dazArNabhadra rAjA ke garva ( zrahaMkAra ) 3. va
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 311 ) ko bhaMga karane ke lie svayaM indra svarga se bhavyaH savArI ke sAtha mahAvIra ko vaMdana karane AyA / pra. 568 iMdra mahArAja kA garva kisane bhaMga kiyA thA ? u. dazArNapura ke mahArAjA dazArNabhadra ne| pre 569 iMdra mahArAja kA garva dazArNabhadra ne kaise bhaMga' kiyA thA ? dazArNabhadra rAjA bhavya savArI ke ahaM ke sAtha prabhuko vaMdana karane AyA thA / usakA ahaM bhaMga karane ke liye indra svayaM usase adhika aizvarya.. pUrNa savArI meM upasthita huA / prabhu ke upadeza dvArA vairAgya prApta kara va cAritra grahaNa kara usane indra mahArAja kA garva bhaMga kara diyA thA / / pra. 570 ma. svAmI dazArNapura se kahAM padhAre the ? u. videha ke vANijyagrAma meM / pra. 571 ma. svAmI vANijyagrAma meM kahAM virAje the ? u. dha tipalAza caitya meN| 6. 572 ma. svAmI ke samIpa apane praznoM kA samAdhAna ..., karane kauna AyA thA ? somila brAhmaNa apane sau chAtroM ke sAtha prabhu . ke samIpa praznoM kA samAdhAna karane AyA thaa| .:
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 312 ) 'pra. 573 ma. svAmI se samAdhAna pAkara somila ne kyA kiyA thA ? u. prabhu se ucita samAdhAna pAkara somila brAhmaNa zraddhAzIla bana gayA aura usane zrAvaka-vrata aMgIkAra kiye| 'pra. 574 ma. svAmI ne 30 vA cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. vANijyagrAma meN| 'pra. 575 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kahA~ padhAre the ? u. prabhu cAturmAsa ke bAda kauzala-sAketa-zrAvastI Adi nagaroM meM hote hue pAMcAla deza padhAre the| "pra. 576 ma. svAmI pAMcAla deza meM kahA~ padhAre the ? u. pAMcAla deza kI rAjadhAnI kAMpilyapura nagara meN| .pra. 577 ma. svAmI ke samakSa gautama ne aMbar3a ke saMbaMdha meM kyA zaMkA vyakta kI thI ? gautama gaNadhara ne kAMpilyapura meM janatA dvArA aMvar3a parivrAjaka ke saMbaMdha meM aneka camatkArika vAteM sunakara prabhu ke samakSa zaMkA vyakta kI thii| pra. 578 ma. svAmI ne gautama ko aMbar3a ke saMbaMdha meM kyA kahA thA ? "gautama ! aMvar3a parivrAjaka vinIta aura bhadra
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 313 ) prakRti vAlA hai| vaha niraMtara cha? tapa kA pAraNA karate hue sUrya ke sAmane U~cI bhujAe~ karake aAtApanA letA hai| duSkara tapa, zubha pariNAma aura prazasta lezyAoM ke kAraNa use vaikriya labdhi, vIrya labdhi aura avadhijJAna labdhi prApta huI hai| ina labdhiyoM ke kAraNa aMbar3a apane sau rUpa banAkara sau gharoM meM rahatA aura bhojana karatA huA logoM ko AzcaryAnvita karatA hai| vaha harI vanaspati kA chedana-bhedana to dUra sparza taka nahIM karatA tathA arhantoM (nirganthoM) kA ananya bhakta hai|" pra. 579 ma. svAmI ne 31 vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. vaizAlI nagara meN| pra. 580 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kahA~ padhAre the ? prabhu cAturmAsa ke bAda kAzI-kauzala deza hote hue grISma kAla meM videha bhUmi padhAre / ' vahAM se prabhu vANijyagrAma padhAre the| . pra. 581 ma. svAmI vANijya grAma meM kahAM virAje the ? u. . dha tipalAza udyAna meN|
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 314 ) pra. 582 ma. svAmI se kisane prazna pUchakara samAdhAna prApta kiyA ? u. pAzvapatya gAMgeya araNagAra ne / pra. 583 ma. svAmI se gAMgeya aNagAra ne kisa prakAra ke prazna pUche the ? naraka, asurakumAra, dvIndriyAdi jIva evaM satasat Adi ke viSaya meM kAphI vistAra se prazna pUche aura mahAbIra dvArA samAdhAna prApta kiyA / 4 u. pra. 584 ma. svAmI se samAdhAna pAkara gAMgeya araNagAra ne kyA kiyA thA ? sabhI praznoM kA yathocita samAdhAna pAkara gAMgeya araNagAra vinayapUrvaka vaMdanA kara nikaTa Aye aura prabhu kI paMca mahAvratika dharma-paraMparA meM praviSTa hone kI unase svIkRti maaNgii| prabhu kI anumati prApta kara gAMgeya aNagAra unake dharma-saMgha meM sammilita ho gaye / pra. 585 ma. svAmI ne 32vA~ cAturmAsa kahAM kiyA thA ? vaizAlI nagara meM | 3. 3. pra. 586 ma. svAmI ne cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ?
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... ( 315 ) u. magadha deza kI or| pra. 587 ma. svAmI magadha deza meM kahAM padhAre the? . . . . u. rAjagRha nagara meM / pra. 588 ma. svAmI rAjagaha meM kahAM virAje the ? u. . guNazIla caitya meN| pra 586 ma, svAmI se zaMkAoMkA samAdhAna kisane prApta kiyA thA ? u. indrabhUti gautama gaNadhara ne | pra. 560 ma. svAmI se gautama ne kina viSayoM para .. - samAdhAna prApta kiyA thA ? zrata, zIla, ArAdhanA, ArAdhaka, pudagala pariNAma, jIva-jIvAtmA aura kevalIbhASA ke . viSaya meM apanI zaMkAoM kA samAdhAna prApta kiyA thaa| pra. 561 ma svAmI rAjagRha se vihAra kara kahAM padhAre the? . . u.... vANijyagrAma kI ora / pra. 592 ma. svAmI kI AjJA se gautama gaNadhara ne kisa . ko upadeza diyA thA ? .. .. .. . zAla, mahAzAla aura pRSThacaMpA ke nareza gAMgalI
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA unake mAtA-pitA ko upadeza diyA thaa| pra. 563 gautama gaNadhara ke upadeza kA kyA prabhAva par3A? gautama gaNadhara ke upadeza se pratibodha pAkara zAla, mahAzAla aura pRSThacaMpA nareza gAMgalI apane mAtA-pitA ke sAtha dIkSita hue aura kevalajJAna prApta kiyA thaa| pra. 564 ma. svAmI se gautama gaNadhara ne kyA prazna kiyA thA? u. he prabhu ! mujhe kevalajJAna kyoM nahIM hotA ? a. 565 ma. svAmI ne gautama gaNadhara se kyA kahA thA ? u. he gautama ! terA mere para ati moha aura rAga hai; usase / pra. 596 ma. svAmI se gautama gaNadhara ne punaH kyA prazna kiyA thA ? he prabhu ! mujhe kevalajJAna hogA ki nhiiN| a. 567 ma. svAmI ne gautama gaNadhara se kyA kahA thA ? u. he gautama ! tuma bhI kevalajJAna prApta kara mokSa meM jaanoge| pra. 598 ma. svAmI ne 33 vA cAturmAsa kahAM kiyA thA ? u. rAjagRha nagara meN| u.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 317 ) pra. 566 ma. svAmI ne cAturmAsa ke pazcAt kahA~ vicaraNa kiyA thA ? u. prabhu cAturmAsa ke bAda magadha deza meM vicaraNa karate hue punaH rAjagRha padhAre the / pra. 600 ma. svAmI kI dharma sabhA meM kauna Aye the ? kAlodayI Adi parivrAjaka / u. u. pra. 601 ma. svAmI se kAlodayI ne kisa viSaya meM carcA kI thI / u. paMcAstikAya ke viSaya meM / pra. 602 ma. svAmI se yathArtha uttara pAkara kAlodayI ne kyA kiyA thA ? vividha praznoM kA yathAtha uttara pAkara prabhu ke prati usakI zraddhA ho gaI / kAlodayI dIkSA lekara prabhu kA ziSya vana gayA / 11 aMgoM kA gahana adhyayana kara tattvajJAna kA kuzala jJAtA. bana gayA / pra. 603 ma. svAmI rAjagRha se vihAra kara kahA~ padhAre the ? u. nAlaMdA / pra. 604 ma. svAmI nAladA meM kahA~ virAje the ?
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ (318 ) ti u. hastiyAma udyAna meM / 605 hastiyAma udyAna kisakA thA ? nAlaMdA ke pramukha zramaNopAsaka leva zrAvaka kA thaa| pre. 606 ma. svAmI ke pAsa kauna AyA thA ? u. pAzvapitya zramaNa peDhAlaputra udaka / pra. 607 ma. svAmI se zramaraNa udaka ne kyA kahA thA? u. udakane prabhu ke paMca mahAvrata dharma meM praveza pAne ko utkaMThA btaaii| pra. 608 ma. svAmI ne udaka kI utkaMThA kA kyA uttara ___ diyA thA ? u. prabhune anumati dii| udaka anumati pAkara prabhu ke dharma-saMgha meM sammalita ho gyaa| pra. 606 ma. svAmI ne 34 vA cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? nAlaMdA meN| pra. 610 ma. svAmo cAturmAsa ke bAda kahA~ padhAre the ? u. videha kI rAjadhAnI vANijyagrAma meM / pre. 611 ma. svAmI ke pAsa vANijyagrAma meM kisane prazna pUche the ?
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 316 ) u. sudarzana zreSThI ne / pra. 612 ma. svAmI ke pAsa sudarzana zreSThI kahA~ AyA thA? u. dha ti-palAsa caitya meN| pra. 613 ma. svAmI se sudarzana zreSThI ne kisa viSaya meM prazna pUche the ? kAlake viSaya meM aura apane pUrva bhava ke saMbaMdha meN| pra. 614 ma. svAmI se samAdhAna pAkara sudarzana ne kyA kiyA thA ? prabhu se samAdhAna pAkara anta meM prabhu ke caraNoM meM dIkSita hokara AtmakalyANa kiyaa| pra. 615 indrabhUti gaNadhara ne vANijyagrAma meM kyA carcA sunI thI? prabhu ke zrAvaka aAnanda gAthApati ke saMthArA kI carcA indrabhUti gaNadharane nagara meM bhikSArtha jAne para logoM dvArA sunii| pra. 616 indrabhUti mAnanda se milane kahAM para gaye the ? u.. jJAtRkulakI pauSadhazAlA meN| pra. 617 indrabhUti ko dekhakara Ananda ne kyA kiyA thA ? a . ..' .. . ... ..
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 320 ) 4 indrabhUti gaNadhara ko Ate dekhakara Ananda gAthApati prasanna huA aura vaMdanA karake bolA"bhagavan ! kyA gRhastha ko avadhijJAna ho sakatA hai ? pra. 618 indrabhUti ne Ananda se kyA kahA thA ? u. ''hA~ gRhastha ko avadhijJAna ho sakatA hai|" pra. 616 indrabhUti se prAnanda ne avadhijJAna ke saMbaMdha meM kyA kahA thA? "bhagavAn ! mujhe avadhijJAna huA hai, jisake dvArA maiM pUrva, pazcima evaM dakSiNa dizA meM lavaNa samudrake bhItara pAMcaso yojana taka, uttara dizAmeM culla himavaMta parvata taka, Urdhvaloka meM saudharmakalpa taka, tathA adho dizA meM lolupaccaya nAmaka narakAvAsa ( ratnaprabhA ) taka dekha rahA huuN|' pra. 620 indrabhUti ne Ananda kI bAta sunakara kyA kahA thA? u. "Ananda ! gRhastha ko avadhijJAna hotA to avazya hai, para itanA dUragrAhI nahIM hotA jitanA ki tuma batalA. rahe ho| tumhArA yaha TITION
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 321 ) kathana bhrAMta pratIta hotA hai, ataH tumheM apane mithyA kathana kA AlocanA pUrvaka prAyazcitta karanA cAhie / " pra. 621 indrabhUti kA kathana sunakara Ananda ne kyA kahA thA ? Ananda ne vinaya kintu dRr3hatA ke sAtha uttara diyA - "bhagavAn ! kyA nigraMtha zAsana meM satya kathana karane para bhI prAyazcitta karanA cAhie ?" maiMne jo kucha kahA hai, vaha yathArtha hai, satya hai, Apa use mithyA kathana batA rahe haiM to yaha prAyazcitta mujhe nahIM, Apako karanA cAhie / " pra. 622 indrabhUti ne Ananda kI bAta para saMzaya hone para kyA kiyA thA ? u. Ananda ko dRr3hatA pUrvaka kahI gaI bAta se indrabhUti kA mana saMzayagrasta ho gayA, ve sIdhe dyati palAsa caitya meM Ae, prabhu ke samIpa jAkara Ananda ke sAtha hue vArtAlApa kI carcA kii| pra. 623 ma. svAmI ne indrabhUti kA kyA samAdhAna kiyA thA ? u.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 322 ) "gautama ! bhamaNopAsaka Ananda kA kathana satya hai| tumane usake satya ko asatya kahA hai-yaha satya kI bahuta bar3I avahelanA hai / tuma zIghra Ananda ke pAsa vApasa . jAo! usase kSamA mA~go aura apane bhrAMta kathana ke lie prAyazcitta kro|" pra. 624 ma. svAmI se satya kathana sunakara indrabhUti gaNadhara ne kyA kiyA? satya ke parama jijJAsu indrabhUti ulTe pAMvoM bhAnanda ke nikaTa Aye / Ananda ! maiMne tumhAre satya jJAna kI avahelanA kI hai maiM tumase kSamA mAMgatA huuN| tumhArA kathana satya hai, merI hI dhAraNA bhrAMta thii|" 'pra. 625 ma. svAmI ne 35vAM cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? "u. vaizAlI nagara meN| pre. 626 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kahA~ padhAre the ? u. kauzala bhUmi ke sAketa nagara meN| 'pra. 627 ma. svAmI ke pAsa mUlyavAna ratna lene kauna AyA thA? u. kirAtarAja /
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ aa ( 323 ) pra. 528 kirAtarAja kauna thA ? u. koTivarSa nagara kA zAsaka thaa| . pra. 626 koTivarSa kisa deza kI rAjadhAnI thI ? u. rADha deza kii| pra. 630 kirAtarAja sAketa nagara kaise AyA thA ? sAketa nagara kA sArthavAha jinadeva vyApAra-- yAtrA karatA huA koTivarSa nagara gayA thA / apane deza ke bahumUlya vastra-maNi-ityAdi kA upahAra lekara kirAtarAja se milaa| sundara upahAra se kirAtarAja prasanna huaa| ratnAdi sundara vastuoM ke saMbaMdha meM jinadeva se carcA huI aura kirAtarAja sAketa nagara aayaa| pra. 631 jinadeva kauna thA? u. jinadeva mahAvIra kA tatvajJa zrAvaka thaa| pra. 632 ma. svAmI ne kirAtarAja ko saMbodhita kara kyA upadeza diyA thA ? bhAva ratna-jJAna, darzana aura cAritra ke saMbaMdha meM vistAra se. prakAza DAlakara sunAyA thaa| pra. 633 ma. svAmI ke upadeza ko sunakara kirAtarAja meM kyA parivartana AyA thA ? .
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 324 ) prebhu ke upadeza ko sunakara kirAtarAja saMtuSTa huaa| usa ke saMskAra badala gaye, jar3a ratnoM kI khoja karate-karate use divya ratna mila. . gaye / pratibuddha ho prabhu ke pAsa se bhAva-ratnoM kI bhikSA mAMgI aura vaha zramaNa dharma meM pravajita .. ho gyaa| pra. 634 ma. svAmI sAketa nagara se kahAM padhAre the? pAMcAladeza, kaMpilapura, surasenadeza-mathurA, sArIpura, nandIpura Adi nagaroM meM hote hue . videhadeza padhAre the| pra. 635 ma. svAmIne 36vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. mithilA nagara meM / pra. 636 ma. svAmI cAturmAsa bAda kahA~ padhAre the ? u. aMgadeza-campApurI meN| pra. 637 ma. svAmI campApurI se vihAra kara kahA~ padhAre the ? u. magadha deza-rAjagaha meN| pra. 638 ma. svAmI rAjagaha meM kahA~ virAje the ? u. guragazIla caitya meN| . . . pra. 636 ma. svAmI kI upasthiti meM rAjagRha meM mokSa kauna gayA thA? .. 3
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 325 ) u. prabhAsa gaNadhara / pra. 640 ma. svAmI ne 37vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. rAjagRha meN| pra. 641 ma. svAmI ne cAturmAsa ke bAda kisa ora vicaraNa kiyA thA? u. magadha deza meM vicaraNa karate hue punaH rAjagRha padhAre the| pra. 642 ma. svAmI kI upasthiti meM rAjagRhI meM mokSa kauna gayA thA ? acala bhrAtA aura metArya gaNadhara / pra. 643 ma. svAmI ne 38vAM cAturmAsa kahA~ kiyA thA? u nAlaMdA meN| pra. 644 ma. svAmI cAturmAsa ke bAda kahA~ padhAre the ? u. mithilA ngr| pra. 645 ma. svAmI ne mithilA meM kauna se zAstra kI prarUpaNA kI thI? u. sUryaprajJapti Agama kii| pra. 646 ma. svAmI ne 36vAM cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. mithilA nagara meM / pra. 647 ma. svAmI cAturmAsa meM kahA~ virAjamAna the ?
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 326 ) .... u. maNibhadra caitya meN| pra. 648 ma. svAmI ke vaMdanArtha kauna AyA thA ? .. u. jitazatru rAjA prabhuke vaMdanArtha AyA aura dezanA sunii| pra. 646 ma. svAmI ne 40vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. mithilA nagara / pra. 650 ma. svAmI ne cAturmAsa ke bAda kisa ora vihAra kiyA thA ? u. magadha deza kI or| ... pra. 651 ma. svAmI magadha deza meM kahA~ padhAre the ? u. rAjagRha nagara / pra 652 ma. svAmI rAjagRha nagara meM kahA~ virAje the ? u. guNazIla caitya meN| pra. 653 ma. svAmI kI upasthiti meM rAjagRha meM mokSa kauna gayA thA / .. u. agnibhUti aura vAyubhUti gnndhr|| pra. 654 ma. svAmI ne 41vAM cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? u. rAjagRha nagara meM / pra. 655 ma. svAmI kI upasthiti meM cAturmAsa ke bAda __ kauna mokSa gaye the? .. rad
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 327 ) avyaktajI, maMDitajI aMkapitajI aura maurya- putra gaNadhara / pra. 656 ma. svAmI ne 42vA~ cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? pAvApurI (ApApApurI) meM | u. pra. 657 ma. svAmI ne cAturmAsa kahA~ kiyA thA ? rajjuga sabhA meM / u. pra. 658 rajjuga sabhA kisakI thI ? u. apApApurI ke rAjA hastipAla kI / pra. 656 ma svAmI ke pAsa kauna prazna pUchane AyA thA ? ' puNyapAla ne prabhu se ATha svapna kA phala pUchA thA u. pra. 660 ma. svAmI se svapna phala jAnakara rAjA ne kyA kiyA thA ? .3. prabhu se svapnaphala vistAra se jAnakara rAjA ne dIkSA le lI / pra. 661 ma. svAmI ne aMtima dezanA kaba dI thI ? u. Azvina kRSNA - 14 aura amAvasyA ke dina | pra. 662 ma. svAmI ne aMtima dezanA kitane prahara dI thI ? akhaMDa 16 prahara (48 ghaMTe) taka / u. pra. 663 ma. svAmI kI dezanA ke samaya samavasaraNa meM - dharaNa karane kitane taraha kI AtI hai ? pariSadA :
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 328 ) u. bAraha taraha kI / pra. 664 bAraha taraha kI pariSadA kauna-kaunasI hotI hai ? bhavanapati, vANavyatara, jyotiSI aura vaimAnika yaha cAra prakAra ke deva aura. deviyAM, manuSya aura mAnuSI, tiryaMca aura tiryacaraNI / pra. 665 ma. svAmI kI aMtima dezanA meM kitane rAjA upasthita the ? u. kAzI-kauzala ke 18 gaNarAjA / pra. 666 ma. svAmI kI aMtima dezanA meM kauna-kauna se rAjA the? u. ha mallI rAjA aura : licchavI raajaa| pra. 667 ma. svAmI ne aMtima dezanA meM kauna-kauna se zAstra kI prarUpaNA kI thI? u. vipAka sUtra (sukha vipAka-duHkha vipAka) aura uttarAdhyayana suutr| pra. 668 ma. svAmI ne aMtima dezanA meM kitane adhyayana pharamAye the?. vipAka sUtra ke 110 aura uttarAdhyayana sUtra ke 36 / 37vA~ pradhAna nAmaka marudevI kA adhyayana kahate-kahate payaMkAsana sthita hue| 4.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 326 ) pra. 666 ma. svAmI ke samaya meM kitane abhavI u. mATha / pra. 670 ma. svAmI kI upasthiti meM kitane gaNadhara mokSa padhAre the ? u. m hue nava / pra. 671 ma. svAmI kI upasthiti meM kauna-kauna se gaNadhara mokSa gaye the ? u. the ? agnibhUti vAyubhUti vyaktajI, aMkapitajI maitAryajI, prabhAsajI, acala bhrAtA, mauryaputra maMDitajI / pra. 672 ma. svAmI kI upasthiti meM kitanI striyoMne tIthaMkara nAmakarma upArjana kiyA thA ? do striyoM ne / u. pra. 673 ma. svAmI kI upasthiti meM kauna-kauna sI striyoMne tIrthaMkara nAmakarma upArjana kiyA thA ? sulasA aura revatI ne / u. pra. 674 ma. svAmI ne kevalajJAna ke bAda prathama cAturmAsa kahAM kiyA thA ? u. rAjagRha nagara meM / pra. 675 ma. svAmI ne sabase adhika cAturmAma kahAM kiye the ?
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. rAjagRha nagara meM / pra. 676 ma. svAmI ne kevalajJAna ke pUrva kitane cAtu masi kiye the ? ( 330 ) u. bAraha | pra. 677 ma. svAmI ne kevalajJAna ke pUrva kahAM-kahAM cAturmAsa kiye the ? u. (1) asthika, (2) rAjagRha, ( nAlandA ) (3) caMpA, (4) pRSTha caMpA, (5) bhadrikA, (6) bhadrikA, (7) AlaMbhikA, (8) rAjagRha, ( 6 ) anAryadeza, (10) zrAvasti. (11) vaizAlI (12) caMpA | pra. 678 ma svAmI ne kevalajJAna ke bAda kitane cAturmAsa kiye the ? u. u. tIsa / pra. 676 ma. svAmI ne kevalajJAna ke bAda kahAM-kahAM cAturmAsa kiye the ? (1) rAjagRha, (2) vaizAlI (3) vANijyagrAma, (4) rAjagRha, (5) vANijyagrAma, (6) rAjagRha (7) rAjagRha, (8) vaizAlI, (6) vANijyagrAma (10) rAjagRha, (11) vANijyagrAma, (12) rAja
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ .4 ( 331 ) gRha, (13) rAjagRha, (14) caMpA, (15) mithilA (16) vANijyagrAma, (17) rAjagRha, (18) vANijya grAma, (16) vaizAlI, (20) vaizAlI, (21) rAjagRha, (22) nAlaMdA, (23) vaizAlI, (24) mithilA, (25) rAjagRha, 26) nAlaMdA, (27( mithilA, (28) mithilA, (29) rAjagRha, (30) apaapaapurii| pre 680 ma. svAmI ne cAritra paryAya meM kula kitane cAturmAsa kiye the? u. 12 + 30 = 42 cAturmAsa / pra. 681 ma. svAmI ke kevalajJAna ke bAda prathama ziSya kauna hue the ? u. igdrabhUti gautama / pra 682 ma. svAmI ke kitane gaNadhara the ? . u. - 11 gyAraha / pra..683 ma. svAmI ke kevalI sAdhu kitane the ? u. 700 ( sAta so) / pra. 684 ma. svAmI ke manaHparyayajJAnI sAdhu kitane the ? u. 500 ( pAMca so) / pra. 685 ma. svAmI ke avadhijJAnI sAdhu kitane the ? 4
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 332 ) u. 1300 (teraha so) / pra. 686 ma. svAmI ke caudaha pUrvadhara sAdhu kitane the ? u. 300 (tIna so)| pra. 687 ma. svAmI ke vaikriya labdhivaMta sAdhu kitane the ? u. 700 ( sAta so)| pra. 688 ma svAmI ke carcAvAdI sAdhu kitane the ? u. 400 (cAra so) / pra.689 ma svAmI ke zramaNa kitane the ? u. 14,000 ( caudaha hajAra ) / pra. 660 ma. svAmI kI kitanI zramaraNayAM thI? u. 36,000 ( chattIsa hajAra ) / pra. 661 ma. svAmI ke zrAvaka kitane the ? u. 1,56000 ( eka lAkha unsATha hajAra ) bAraha vratadhArI (bAkI vinA vrata ke lAkhoM zrAvaka the)| pra. 662 ma. svAmI ko zrAvikAe~ kitane thIM ? 3,18,... ( tIna lAkha aThAraha hajAra) bAraha vratadhArI (bAkI vinA vratakI lAkhoM zrAvikAeM thii)| pra. 663 ma. svAmI ke kitane pramaNa mokSa gaye the? / 4
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 333 ) u. 700 ( sAta so) / pra. 664 ma. svAmI kI kitanI zramariNayA~ mokSa gaI thIM ? u. 1400 (caudaha so ) pra. 665 ma. svAmI ke kitane zramaNa anuttara vimAna meM deva hue the? . u. 800 ( ATha so) pra. 666 ma. svAmI ke zAsana deva kauna the? u. mAtaMgadeva / pra. 697 ma. svAmI kI zAsana devI kauna thI ? u. siddhaayikaa| pra. 698 ma. svAmI ke pramukha zramaNa kauna the? u. indrabhUti gautama / pra. 666 ma. svAmI kI pramukha zramaraNI kauna thI ? cNdnbaalaa| pra. 700 ma. svAmI ke pramukha zrAvaka kauna the ? u. zaMkha aura zataka zrAvaka / pra. 701 ma svAmI kI pramukha zrAvikA kauna thI ? u. sulasA aura revatI zrAvikA / pre. 702 ma. svAmI ke bhakta rAjAoM meM pradhAna bhakta rAjA kauna thA ?
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ la u. magadhezvara zroNika / pra. 703 ma. svAmI ke kitane bhakta rAjAoM ne saMyama liyA thA ? u. 13 ( teraha ) pra. 704 ma. svAmI ke kauna-kauna se bhakta rAjAoM ne saMyama liyA thA ? (1) alakakha, (2) udAyaraNa, (3) gAMgalI, (4) dadhivAhana, (5) dazArNabhadra, (6) prasannacaMdra {7) vIrakRSNamitra, (8) vIrayaza (8) sAla, (10) mahAsAla, (11) seya, (12 / saMjaya, (13) hstipaal| pra. 705 ma. svAmI ke kitane bhakta rAjA zramaNopAsaka the? u. 4 ( cAra ) / pra. 706 ma. svAmI ke kauna-kauna bhakta rAjA zramaNo pAsaka the? u. (1) kuNika (2) caMDapradyota (3) ceTaka (4) prdeshii| pre. 707 ma. svAmI ke kitane bhakta rAjA pratyeka buddha the ? u. 4 (caar)|
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 335 ) pra. 708 ma. svAmI ke kauna-kauna se bhakta rAjA pratyeka buddha the? u. (1) karakaMDDa (2) dvimukha (3) namirAjarSi (4) naggAti / pra. 706 ma. svAmI ke kitane bhakta rAjA the? 46 ( unpacAsa ) inake atirikta vaizAlI gaNarAjya ke salAhakAra ke rUpa meM niyukta hue kAzI-kauzala pradeza ke nava mallI rAjA aura nava licchavI rAjA milakara 18 gaNa rAjA aura vIraMgaya, aiNeyaka Adi aneka bhakta rAjA the| pre. 710 ma. svAmI ke bhakta rAjAoM ke nAma kyA . the? ve kisa deza ke rAjA the? rAjA kA nAma 1 adInazatru '2 apratihata 3 arjuna 4 alakakha '5. udayana deza-nagarI hastizIrSa saugaMdhikA sughoSa vArANasI .kauzaMbI .
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 udrAyaNa 7 kanakadhvaja 8 karakaDU 6 kuriNaka 10 gAMgalI 11 caMDapradyota 12 ceTaka 13 jitazat 14 datta 15 dadhivAhana 16 dazArNabhadra 17 dvimukha 18 dhanAvaha 16 namirAjarSi 20 naggAti 21 naMdIvardhana 22 puNyapAla 23 pradezI 24 presannacaMdra 25 priyacaMdra siMdhu-sauvIra tetalIpura kAMcanapura magadha pRSThacaMpA ujjaiyanI vaizAlI navanagarI caMpAnagarI caMpA dazArNapura kAMpilya RSabhapura mithilA gAMdhAra deza kSatriyakuNDa zvetAMvikA potanapura kanakapura
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 337 ) rAjA kA nAma 26 bala 27 mahAcandra 28 mahAcandra 26 mitra 30 mitranaMdI 31 vAsavadatta 32 vijaya 33 vijaya 34 vijaya mitra 35 vIrakRSNamitra 36 vIra yaza 37 vaizramaNadatta 38 zatAnika 39 zaMkha 40 zivarAjarSi 41 zorikadatta 42 zrIdAma 43 zreNika 44 sAla deza nagarI mahApura sAraMjaNI purimatAla vANijyagrAma. sAketapura vijayapura polAsapura mRgAgrAma vardhamAnapura. vIrapura rohitaka kauzaMbI mathurA hastinApura zorikapura mathurA magadha pRSThacaMpA
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 338 ) rAjA kA nAma 45 mahAsAla 46 siddhArtha deza-nagarI pRSThacaMpA 47 seya "48 saMjaya 46 hastipAla pATalIkhaMDa AmalakalpA kapilapura apApApuro 0 svacchanda rahakara icchAnusAra upadrava karane vAle indriya-rUpa hAthiyoM ko vijJAna-rUpo rassI dvArA - zIla-rUpa vRkSa se bA~dha do tAki mahAvata ko apane gaMtavya taka pahuMcane meM koI saMdeha na rhe| 7 yogI indriya-rUpa sarparAja ke viSa ko, zAnta karane ___ke lie sarvazreSTha dhvani-samUha OM kA smaraNa karatA hai| * jisa yogI ne indriya-rUpa sihoM ko samyagjJAna-kI__ rassI se bA~dha kara vairAgya-rUpI piMjare meM pheMka diyA hai, usakA puruSArtha apratima hai| jisakA zIla-rUpa vRkSa indriya-rUpa hAthiyoM dvArA dhvasta nahIM huA hai, usake hRdaya meM nirmala jJAna kA prakAza nirantara vyApta hai|
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvANa paryAya za. 1 ma. svAmI kA nirvANa-sthAna kyA thA ? u. paavaapurii| pra. 2 ma svAmI kA nirvANa kisa miti ko huA thA? u. pAzvina kRSNA amAvasyA ke dina / pra. 3 ma. svAmI ke nirvANa ke samaya kaunasA nakSatra thA ? u. svAti nksstr| pra. 4 ma svAmI ke nirvANa ke samaya kaunasI rAzi thI? u. tulaaraashi| 5 ma. svAmI ke nirvANa ke samaya kauna-sA saMvatsara calatA thA ? u. candra nAmaka dvitIya saMvatsara / pra. 6 ma. svAmI mokSa meM gaye usa mahine kA kyA nAma thA ?
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ u. - ( 340 ) u. prativarddhana ( zAstrIya nAma ) pra. 7 ma. svAmI mokSa meM gaye usa pakSa kA nAma kyA thA? u. nandIvarddhana ( zAstrIya nAma ) / pra. 8 ma. svAmI mokSa meM gaye usa dina kA nAma kyA thA ? agnivaizya yA upazama ( zAstrIya naam)| pra. 4 ma. svAmI mokSa meM gaye usa rAtri kA nAma kyA thA / devAnandA yA nirati (zAstrIya nAma ) pra. 10 ma. svAmI ke mokSa ke samaya kaunasA lava thA? u. arca ( zAstrIya naam)| pre. 11 ma. svAmI ke mokSa ke samaya kaunasA prANa thA? u. muhUrta (zAstrIya nAma ) pra. 12 ma. svAmI ke mokSa ke samaya kaunasA stoka thA? u. siddha (zAstrIya nAma ) pra. 13 ma. svAmI ke mokSa ke samaya kaunasA karaNa thA? u. nAga nAmaka tIsarA karaNa (zAstrIya naam)| pra. 14 ma. svAmI ke mokSa ke samaya kaunasA muhUrta thA? u. sarvArthasiddha ( zAstrIya nAma ) u.
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 341 ) pra. 15 ma. svAmI ke mokSa samaya kA sthAna kyA thA ? hastipAla rAjA kI rajjuga sabhA / u. 16 ma. svAmI kisa zrAsana meM mokSa padhAre the ? padmAsana meM / ST. u pra. 17 ma. svAmI ko nirvANa ke samaya kaunasA tapa thA ? u. - chTTa tapa / pra. 15 ma. svAmo kisa samaya mokSa padhAre the ? u. ardharAtriko / pra. 16 ma. svAmI kitanoM ke sAtha mokSa padhAre the ? * u. akele hI pra. 20 ma. svAmI kitanI umra meM mokSa padhAre the ? 72 varSa kI / pra. 21 ma. svAmI ke nirvANa ke samaya kitane deza ke rAjA upasthita the ? 18 deza ke / u. pra. 22 ma. svAmI ke nirvAraNa ke samaya kauna-kauna se . rAjA upasthita the ? u. nava mallavI aura nava licchavI / pra. 23 ma. svAmI ne praghAtI karma kA kSaya kaba kiyA thA ? - paM :
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 342 ) aaa u. mahAnirvANa pada ko prApta kara siddhazilA para parama jyoti meM jyoti milAI taba / pra. 24 ma. svAmI ne kitane aghAtI karmoM kA kSaya kiyA thA? u. cAra / pra. 25 ma. svAmI ne kauna 2 se aghAtI karmoM kA kSaya kiyA thA? u. vedanIya, AyuSya, nAma, gotra / pra. 26 ma. svAmI kaunase Are meM mokSa padhAre the ? u. caturtha Are ke anta meN| pra. 27 ma. svAmI mokSa padhAre taba caturtha ArA kitanA vAkI thA? u. 3 varSa 8 maah| pra. 28 ma. svAmI ke zAsana meM mokSa jAne kA prAraMbha kaba huA thA ? ma. svAmI ko kevalajJAna kI prApti huI usake cAra varSa vaad| pra. 26 ma. svAmI ke nirvANa ke bAda kahA~ taka mokSa meM jAne kA mArga khulA rahA ? ' tIna pATa taka ( tIna ziSya-praziSya taka ) /
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 343 ) pra. 30 ma. svAmI mokSa meM gaye taba unake azarIrI prAtmAkI avagAhanA kitanI thI? . u. 4-2/3 hAtha kii| pra. 32 ma. svAmI ne apane nirvANa ke samaya gautamaH . . svAmI ko kyoM dUra bheja diyA thA ? gautama svAmI kA mahAvIra para athAha prema thA,. jisake kAraNa unako kevalajJAna kI prApti meM avarodha hotA thaa| mohapAza se chur3Ane kI dRSTi se anta samaya meM mahAvIra svAmI ne gautama svAmI ko apane se dUra bheja diyA thaa| pra. 32 ma. svAmI ne gautama svAmI ko kahA~ bhejA thA ?' u. apApApurI ke nikaTa grAma meN| pra. 33 ma. svAmI ne gautama svAmI ko vahA~ kyoM: bhejA thA ? . . u. devazarmA ko pratibodha dene ke lie| pra. 34 devazarmA kauna thA ? u. . mokSasmArga kA pathika aura satya ko grahaNaH karane vAlA brAhmaNa thaa| pre. 35 ma. svAmI ke nirvANa ke samaya kisakA prAsana kaMpita huA thA ?
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ devaloka meM devarAja indra kaa| pre. 36 ma. svAmI ke caraNoM meM devendra ne kyA anurodha kiyA thA ? "bhagavan ! Apake garbha, janma, dIkSA aura kevalajJAna ke samaya hastottarA nakSatra thA, isa samaya usameM bhasmagraha saMkrAMta honevAlA hai| yaha nakSatra do hajAra varSa taka Apake dharmasaMgha ke prabhAva ko kSINa karatA rahegA, ataH yaha jaba taka Apake janma nakSatra meM saMkramaNa kara rahA hai, Apa apane prAyuSya balako sthira rkhie| 'pra. 37 ma. svAmI ne devendra se kyA kahA thA ?" u. "zukra ! AyuSya kabhI bar3hAyA nahIM jA sktaa| kAla-prabhAva se jo kucha honA hai, use kauna roka sakatA hai ?" 'pra. 38 ma. svAmI ke siddhAMtoM kI racanA kisane kI thI? u. gaNadharoM ne| 39 ma. svAmI ke gahasthAvasthA kA samaya kitanA thA ? u. 30 varSa / 'pra. 40 ma. svAmI kI dIkSA paryAya kA samaya kitanA thA? #
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 345 ) u. 42 varSa / 'pre. 41 ma. svAmI kI dIkSA-paryAya meM chamAvasthA kA samaya kitanA thA ? 12 varSa 6 mAsa 15 dina / 42 ma. svAmI kI dIkSA paryAya meM kevalajJAna avasthA kA samaya kitanA thA ? .. u. 26 varSa 5 mAsa 15 dina / pra. 43 ma. svAmI kA saMpUrNa AyuSya kitanA thA ? u. 72 varSa / 44 ma. svAmI ke nirvANa ke bAda kisa ne saMgha 'kA netRtva saMbhAlA thA ? u, sudharmA svAmI ne / pra. 45 ma. svAmI ke nirvANa ke bAda gautama svAmI ko kevalajJAna kaba huA thA ? u. usI rAtri ke aMtima prahara meN| pra. 46 ma. svAmI ko nirvANa prApta hue abataka kitane varSa hue haiM ? u. 2511 varSa / pra. 47 ma. svAmI kA zAsana kahAM taka calegA? 21000 varSa yAni paMcama pAre ke aMta taka / .
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. Ov 1 u. u. puruSa aura strI milAkara nava jIvoM ne / pra. 2 prakIrNaka ma. svAmI ke zAsana meM kitane jIvoM ne tIrthaMkara nAmakarma upArjana kiyA thA ? ma. svAmI ke zAsana meM kisa-kisa jIvane tIrthaMkara nAma karma kA upArjana kiyA thA ? (1) magadhapati mahArAja zra eNika / (2) mahAvIra svAmI ke cAcA supArzva (3) poTilA araNagAra ( sAdhvI ) (4) kozaMbIpati mahArAjA udAyana (5) mahAzataka zrAvaka (6) zaMkha zrAvaka (7) aMvar3a saMnyAsI (8) sulasA zrAvikA ( 8 ) revatI zrAvikA
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 347 ) pra. 3 ma. svAmI ke tIrtha meM rudra kauna hue the ? u. stykii| pra. 4 ma. svAmI ke tIrtha meM kisa darzana kI utpatti huI thI ? u. vaizeSika darzana kii| pra. 5 ma. svAmI ke kitane rAjA bhakta the ? u. aneka raajaa| 6 ma. svAmI ke kitane kalyANaka haiM ? u. pAMca / pre. 7 ma. svAmI ke kauna-kauna se kalyANaka haiM ? u. (1) cyavana (2) janma (3) dIkSA (4) kevalajJAna (5) nirvANa / pra. 8 tIrthaMkara prarUpita AgamoM ko gaNadharo ne kisa bhASA se granthita kiyA thA ? ardhamAgadhI-prAkRta meM (sarva bhASAoM kI jananI) pra. 4 tIrthaMkara ko prathama tapake pAraNe meM annadAna denevAlA mokSa meM kaba jAtA hai ? prathama yA tIsare bhava meM mokSa jAtA hai / u.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 348 ) pra. 10 tIrthaMkara ke AhAra dAna ke samaya paMca dravya vRSTi meM kauna 2 se dravya hote haiM ? (1) vastra dRSTi ( 2 ) sugaMdhita jala vRSTi (3) vasudhArA kI vRSTi ( 12|| karor3a sonaiyA kI vRSTi ) (4) ahodAnaM - ahodAnaM kI ghoSaNA (5) dudubhinAda u. 1 pra. 11 ma. svAmI ke samaya meM kitane grAzcarya (accherA ) hue the ? pAMca | u. pra. 12 avasarpiNI kAla meM kitane Azcarya (accherA ) hue the ? daza / u. pa. 13 avasarpiNI kAla meM kauna-kauna se Azcarya the ? hue u. prathama tIrthaMkara RSabhadeva svAmI se teIsaveM tIrthaMkara pArzvanAtha svAmI ke zAsana taka ke pAMca Azcarya : (1) ukRSTa zravagAhanAvAle jIva eka sAtha 108 siddha nahIM hote lekina prathama tIrthaM
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 346 ) kara RSabhadeva svAmI ke zAsana meM 108 jIva eka sAtha siddha hue / (2) yugaliyA mara kara devaloka meM hI jAtA hai lekina harivaMza meM eka yugaliyA marakara naraka meM gayA / (3) tIrthaMkaroM ke zAsana meM asaMyatitroM kI pUjA nahIM hotI lekina nava se paMdrahaveM tIrthaMkaro taka ke zAsana meM asaMyatiyoM kI pUjA huI hai / (4) strIveda meM tIrthakara nahIM hote lekina 16 veM mallinAtha svAmI strIveda meM tIrthaMkara hue / (5) vAsudeva- vAsudeva kabhI sAtha meM nahIM milate, lekina zrIkRSNa mahArAja ko amarakaMkA nAmakI rAjadhAnI jo dhAtakI khaMDameM hai, vahAM jAnA par3A / draupadI kA vahAM haraNa huA thA / vAsudeva apanI bhUmi kI sImA kisI kAlameM pAra nahIM kara sakatA, phira bhI draupadI ko vahAM se
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 350 ) lAne ke lie aura pAMDavoM kA kAma karane ke lie zrIkRSNa mahArAja ko vahAM jAnA pdd'aa| draupadI ko lekara vApasa lauTa rahe the, taba dhAtakI khaMDa ke padmottara rAjAne zaMkha phUkA tabaparaspara vAsudeva zaMkha-nAda se mile / yaha Azcarya vAIsaveM tIrtha kara ariSTanemi ke zAsana meM huA thaa| mahAvIra svAmI ke zAsana ke pAMca Azcarya : -(1) ma. svAmI kI AtmA brAhmaNa kula meM utpanna huii| tIrthaMkara kA kSatriya kula meM janma hotA hai| indra mahArAja kI prAjJA se hariNagamaiSI deva ne garbha kA saMharaNa kiyA thaa| 12) ma. svAmI ko chaH mahinA taka pitta jvara ( khUnI dasta ) huaa| tIrthakara para tejo lezyA kA asara nahIM hotA, phira bhI gauzAlaka ne tejolezyA kA prayoga kiyA, usakA phala ma. svAmI ko chaH mAha taka bhoganA par3A thaa|
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 351 ) (3) ma. svAmI kI prathama dezanA niSphala rahI, yAni vrata niyamAdi kucha nahIM hue| kisI bhI tIrthaMkara kI prathama dezanA niSphala nahIM rhii| . (4) caMdra-sUrya deva kabhI apane mUla rUpa meM darzana karane yA dezanA sunane nahIM Ate, lekina ma. svAmI ke samavasaraNa meM sUrya-candra mUla rUpa meM Aye the| (5) tIrthaMkaroM kI upasthiti meM vaira kA virAma hotA hai, lekina ma. svAmI ke zAsana meM zaMkendra aura amarendra kI lar3AI huI thii| isa prakAra avasarpiNI kAlake daza Azcarya bha. 14 tIrthaMkara kisa para baiThakara dezanA dete hai ? u. devanirmita samasavaraNa meM yA suvarNa kamala pr| pre. 15 kyA tIrthakara roja dezanA dete hai ? haaN| 16 tIrthaMkara roja kitanI bAra dezanA dete hai ? u. do vAra-suvaha aura dopahara / pre. 17 tIrthakara roja kitane samaya taka dezanA dete hai ?
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 352 ) subaha eka prahara aura dopahara eka eka prahara milAkara kula dopahara yAni cha! ghaMTe taka dezanA dete hai| pra. 18 tIrthaMkara kisa bhASA meM dezanA dete hai ? ardhamAgadhI-prAkRta meM (sarvabhASAoMkI jnnii)| pra. 16 tIrthaMkara ke samaya meM prajA kA svabhAva kaisA thA? U. vakra-jar3a, yAni saralatA kama aura buddhi kI pragalbhatA jyaadaa| pra. 20 bhAratameM tIrthaMkaroM kA vihAra kahAM-kahAM huA hai ? prAyaH pUrva aura uttara bhArata meM, kabhI ekAdha vAra pazcima bhArata taka / 0080Por
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya saMskRti kI mahattA, tapasyA aura utsarga kI bhUmikA para hI pratiSThita huI hai| jaba sAdhaka sAdhanA karate-karate siddhamaya ho jAtA hai, to vahI saMskRti bana jAtI hai| Aja . se lagabhaga 2550 varSa pUrva bhagavAna mahAvIra ne "sarvajana hitAya-sarvajana sukhAya' svayaM ko utsarga kara diyA thaa| unakI virAT saMvedanA deza, jAti, tathA kAla kI sImAoM ko pAra kara gaI thii| isIlie ve sRSTi mAtrake uddhAraka va muktidAtA mAne gae haiN| bhagavAna mahAvIra ke jIvana kA talasparzI ciMtana praznottara ke rUpa meM saurASTra ke suprasiddha saMta pUjya zrI girIza munijI ma. sA. ke suziSya sAhityarazmi pUjya zrI jijJeza munijI ne aMgazAstroM ke agAdha kSIrasAgara meM avagAhana kara mahAvIra ke vyaktitva ke vikAsa kI jo rUparekhA prastuta kI hai, vaha ni:saMdeha pAThakoM ke vyaktitva ko nikhAra sakane meM samartha hai| hajAroM varSoM ko sacita sAdhanA kA yaha marmoddhATana svaya meM bahumUlya hai| isa sad prayatna ke lie munijI ke hama saba bhAbhArI haiN| bhagavAna mahAvIra kI jIvanI jana-jana kA kalyANa kare aura mAnavatA kA paritrANa kare-isI vinamra bhAvanA ke sAtha - vIrendra jaina saMyojaka, prAkRta vidyApITha paMcatatA ar