Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ En - kavi jI nAM X upAdhyAya zrI asaramunijI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jagamohanadAsa karA smAraka pustakamALA-10 2 . ) kavi jI nAM ka thA ratno S Arje S - lekhaka upAdhyAya zrI amaramunijI (kavijI mahArAja) anuvAdaka ratilAla dIpaca da desAI prApitasthAna gU rjara graMtharatna kAryAlaya gAdhI raste amadAvAda
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMbaImAM prAptisthAna (1) azeka kAtilAla kerA 48, govAliyA Teka roDa, mubaI(2) megharAja jaina pustaka bhaMDAra gADI bilDiMga, pahele mALe, 20, pAyadhunI, mubaI pahelI AvRtti . eMgasTa, 1968 mahAvIra nirvANu sAvita 2494 vikrama saMvata 2024 kiMmata rU. hai-hu prakAzaka : azoka kAtilAla kerA 48, govAliyA Te ka roDa, mubaI-26 sudraka : ThAkaralAla govi dalAla zAha zAradA mudraNAlaya pAnakera nAkA, jummA masijara sAme amadAvAda
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ SW, 24 R mamatAnI mIThI vIraDI, samatAne bhaMDAra, vAtsalyanuM vaTavala, pUjya svargastha sAdhvIjI mahArAja zrI zIlavatI zrIjInI puNyasmRtine zraddhA, bhakti, AdarapUrvaka samarpaNa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jagamohanadAsa korA smAraka pustakamALA 1. cAra tIrtha kara pati zrI mukhalAlajI bhagavAna RSabhadeva, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIra svAmInA jIvanane lagatA ci tanapUrNa lekhono saMgraha 1-50 2. dhUpasugaMdha judA judA lekhAkAnI 18 vArtAono saMgraha 1-10 3. padmaparAga ratilAla dI desAI bhagavAna mahAvIranA 21 preraka prasaMge tema ja bIjI dharmakathAone sa graha 1-10 4. jenadharmane prANa 5 Dita zrI sukhalAlajI jainadharma, tattvajJAna ane saMskRtine saraLa bhASA ane rocaka rilamAM paricaya karAvatA lekhAno sa graha 2-00 5. zrI suzIlanI saMskArakathAo saskArapApaka 12 vArtAono saMgraha 1pa0 6. tilakamaNi zrI bhikhu soLa rasapUrNa sudara saskArakathAo 1-50 7. jainadharmacitana 5 zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA brAhmaNa ane bauddhadharma sAthe tema ja bIjI rIte paNa jainadharmanuM tattva samajAvatA ci tanapUrNa lekhane saMgraha 1-10 8. jaina itihAsanI jhalaka muni zrI jinavijyajI jaina mahApuruSo ane gauravapUrNa jaina ItihAsanuM darzana karAvatA abhyAsapUrNa lekhone sa graha 2-00 9, mahAyAtrA ratilAla dI desAI agiyAra vArtAono saMgraha
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtoSa ane AnaMda A pustakanA prakAzana sAthe A graMthamALAne dasa varSa pUrAM thAya che tyAre, pustaka-prakAzarUpe, mAtA sarasvatInI namrAtinamra bhakti karatA eka tabakko pUro karyone satoSa ane AnaMda ame anubhavIe chIe mArA nAnA bhAI svargastha zrI jagamohanadAsanI madhura smRtine dara varSe ame AvuM ekAda sAhitya-sumana arpaNa karI zakIe chIe, e amArA jIvanane eka lahAvo che ane vizeSa AphlAda te amane e vAtane che ke svargastha bhAIne sabhArIne AsubharI zokAMjali ApavAne badale sarasvatInI prasAdIrUpa sa skAra-ajali arpaNa karavAnI buddhi paramAtmAe amane sujhADI A dasamA pustakarUpe ame pUjya upAdhyAya kavivara zrI amaramunijI mahArAjanI AvI suMdara racanA meLavI zakyA chIe, e A graMthamALAnI vizeSa khuzanasIbI che AvI vAtsalyasabhara udAratA mATe ame e sa tapuruSanA khUba khUba AbhArI chIe | dara varSanI jema A pustakanI pasaMdagI, emanI vArtAonI pasadagI, ane badhI vArtAono anuvAda amArA mitra zrI ratilAla dIpacaMda desAIe karela che. A graMthamALA sAthe jeo zarUAtathI ja saMkaLAyelA hatA, te amArA sahadaya mitro ane gUrjara graMtharatna kAryAlayanA mAlike zrI zaMbhubhAI tathA zrI goviMdabhAI amArI pustakamALAnA dasamA varSamAM videha thayA che, e amArA mATe moTI khoTa che ame emane amArI hArdika zraddhAMjali arpaNa karIe chIe A pustaka TUMkA samayamAM zAradA mudraNAlaye chApI ApyuM che, te mATe enA sa cAlakone ame dhanyavAda ApIe chIe 48, gevAliyA TeMkaroDa, muMbaI-ra6 kAMtilAla DAhyAbhAI korA tA 17-8-68
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAtsalyamUrtinI madhura prasAdI - zaradapUrNimAno nirmaLa cadra zALI ane svaccha cAMdanI varasAvIne saune kevo AhUlAda Ape che. evA ja che, saunA vahAlasoyA pUjya upAdhyAya zrI amaramunijI. sau paricito emane kavijI mahArAjanA Adara ane UrmibharyA nAmathI oLakhe che. sAce ja, teo kavi che mAnavatAnI, vizvamaitrInI ane AtmazuddhinI kavitAnA teo kasabI che emanA zabde zabda sa vedanazIlatA, sahAnubhUti ane sahadayatAno rasa jharato hoya che kavijI mahArAja vAtsalyanA moTA sodAgara che emanuM jIvana jANe vAtsalyanI labdhi, vAtsalyanI lahANI ane vAtsalyanI sAdhanAne samarpita thayuM che, ane kalecha-ka kAsa, rAga-drupa, IrSyAasUyA, chaLa-prapa ca ke khaDana-ma Dana emane kayAreya khapatA nathI ! mitrI, mamatA ane mahAnubhAvatAnI akha Da upAsanAne teo varelA che emanI AsapAsa sadAya premanuM madhura vAtAvaraNa pamaratu hoya chekharekhara, teo vAtsalyamUrti che dharmavAtsalya, vizvavAtsalya ane AtmavAtsalyane alaga ane sarvama galakArI triveNIsa gama e emanI akhaMDa jIvana-sAdhanAnu nirmaLa eya che zrI amaramunijI mahArAjanA paricayamAM AvanAra koIne paNa ema ja lAgavAnuM ke teo mArA che, mane emaNe potAno banAvI dIdhA che, ane emanI mamatA mArA upara varasI rahI che : Avu umadA, udAra ane udAtta che kavijI mahArAjanuM hRdaya ! kavijI mahArAjanI madhura ane hRdayasparzI vANI ane emanI. AtmIyatAbharyo nikhAlasa vyavahAra emanI nirmaLa vicArasaraNInI sAkSI pUre che da bha taraka teone napharata che, bAhya ADa bare emane AdhI zakatA nathI teoe mana-vacana-kAyAnI pravRttimAM ekarUpatA. sAdhIne sAcI sAdhutA meLavI che, ane vize vA iAicA : matapatA e uktine sArthaka karI che
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 teo AvI badhI guNasaMpattinI prApti karI zakyA tenuM kAraNa che, teonI jJAna ane cAritranI nirmaLa sAdhanA teonA jJAnamA AcaraNanuM baLa bhaLeluM che ane tethI ja teo jIvanasudhAraNA ane vizvakalyANanI dRSTithI ja adhyayana-adhyApana ane sAhityasarjanarUpe jJAnanI upAsanA karatA rahe che teonI cAritrabhAvanA upara hamezAM jJAnano prakAza patharAyelo rahe che, tethI teo zuSka, jaDa ane bAhya kriyAkAMDa tarapha bhAgye ja khecAI jAya che buddhi, hRdaya ane AtmAne nirmaLa banAve, e ja sAcuM cAritra-evI emanI spaSTa dRSTi che teo jJAna-cAritranA hArdane samajanAra ane enI niSThApUrvaka upAsanA karanAra sAcA zramaNa, sAcA sa ta che. * vaLI, emanI jJAnopAsanA jevI niSThAbharI che, evI ja vyApaka ane udAra che vidyA-sAdhanAmAM emane mArA-tArApaNAnuM vaLagaNa kyAreya satAvI zakatuM nathI koI paNa dharma, deza, samAja, saMskRti ke prajAnA sAhityanuM teo guNagrAhaka ane satyavAhaka daSTithI, AdarapUrvaka vAcana ane ciMtana kare che, ane emAMthI adhyayana egya sAmagrInuM adhyayana paNa karatA rahe che jenadharma, darzana ane sAMskRtinA sAhityanA to teo adhikRta ane marmajJa vidhAna che ja; paNa sAthe sAthe vaidika ane bauddha dharmanA graMthonuM paNa teoe sAruM adhyayana-parizIlana karyuM che ane eTalu ja zA mATe 2 khistIdharma ke IslAmadharma jevA bahAranA dharmonA sAhityanuM vAcana paNa kaI emanI vidyA-upAsanAnI sImAnI bahAra nathI rahI gayu AvI vyApaka vidyAprItine lIdhe emanuM jIvana khUba samRddha banI zakayu che emanI AvI virala jJAnasamRddhinI surekha chApa emanI vANamAM ane emanA sAhityamAM ApaNane jovA maLe che Ama te teo eka dharmaguru che, paNa emanAmAM vikaselI sAmAjika ane rASTrIya daSTine kAraNe teo eka sAcA lokaguru banI zakyA che kaI paNa praznane teo dhArmika, sAmAjika ane teja paNa sAhityanA mana paNa karatA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ rASTrIya daSTie vicAra karI zake che, ane e daSTie ja ene ukela zodhavAnI preraNA Ape che ApaNA je gaNyAgAMDyA sAdhu-munirAje, satya ane ahiMsAnI sAdhanAnA pavitra sagapaNe, pUjya mahAtmA gAMdhIjInA jIvana, kArya ane sAhityanI mahattA samajI zakyA hatA, teomAM kavijI mahArAjanuM sthAna mekhare che; eTaluM ja nahI, emanA jIvanaghaDatara upara paNa enI keTalIka chApa paDelI dekhAya che ahisApradhAna saMskRtinA upAsake to sadAya samabhAvanA upAsaka banIne guNagrAhaka ane satyazodhaka banavuM ghaTe. kavijI mahArAje jIvanamAM pacAvela anekAMtavAdanI bhAvanAnuM ja A supariNAma che kavijI mahArAja jema janma kSatriya che, tema kaeM paNa kSatriya che bIjAne pitA taraphathI anyAya karavo nahI, bIjAnA anyAyanI sAme zira jhukAvavu nahI ane nabaLAnuM ane nyAya-nItinA pakSanuM rakSaNa karavuM, ane chatAM kyAreya krodha ke rAgapanA AvezamAM bhramaNa jIvananA sArarUpa samabhAvanI sAdhanAmAM kSati AvavA devI nahI, e emanuM jIvanavrata che, ane e mATe teo sadA jAgrata rahe che AvuM premaLa, ujajvaLa ane nirmaLa che e saMtanuM vyaktitva. kavijI mahArAjanI janmabhUmi paMjAba to zaurya ane bhaktinuM sagamasthAna che emanuM janmasthAna jUnA paTiyAlA rAjyamAMnuM nAranaula (dhA) gAma jJAti kSatriya pitAnuM nAma lAlasi ha mAtAnuM nAma camelIdevI vi sa. 1961nI zarada pUrNimAe emano janma. nAma amarasi ha. amarasiMhanA pitAjIne jaina saMtano saMga bahu gamato e saMtonA tapa, tyAga ane sayamathI teo khUba prabhAvita thayA hatA. jainadharma pratyenI rucinA A saMskAra amarasiMhamAM poSAyA ane eka divasa amarasiha vItarAga tIrtha karanA dharmamArganA puNya
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsI banI gayA emaNe sthAnakavAsI phirakAnA prabhAvaka sa ta zrI motIrAmajI mahArAja pAse, mujaphpharanagara jillAnA gagerU gAmamAM, zrI pRthvIca dajI mahArAjanA ziSya tarIke, dIkSA aMgIkAra karI e puNya divasa te vi saM 1976nA mahA sudi 10. e divase yauvananA uMbara upara paga dharatA 5dara varSanA amarasiha amaramuni banIne bhega-vilAsano paMtha tajIne tyAga-vairAgyanA sAdhaka banI gayA. amaramunine to jANe manabhAvatA bhojana maLI gayA jevuM thayuM. e to mana-vacana-kAyAthI jJAna ane cAritranI ArAdhanAmAM lAgI gayA manamAM kaMI kaI vidyAo bhaNavAnI ane kevA kevA upAya jIne samatAnI sAdhanA karavAnI lAgaNIo UbharAtI hatI! guru paNa potAnA ziSyanA khamIra, teja ane ullAsane barAbara pArakhI gayA; ane emaNe vidyAbhyAsanI pUrepUrI mokaLAza ane badhI sagavaDa karAvI ApI suvarNamAM saurabha bhaLI jotajotAmAM amaramunijI zAstronA pAragAmI jJAtA, vividha viSayenA marmajJa vidvAna, manohara kavitAnA sarjaka, siddhahasta lekhaka, marmasparzI vicAraka, mAnavadharmanA pracAraka ane hRdayasparzI vaktA banI gayA. pachI te pragatizIlatA, saMskAritA ane sudhAratA emanA dharmakAryanA mukhya aMga banI gayAM ane emaNe janasamUhanA vikAsane rUMdhatI saMkucitatA sAme jehAda jagAvI. zrI amaramunijI jevA zAstrAbhyAsI che evA ja samayajJa ane dravya-kSetra-kALa-bhAvanA pArakhu che samAje ke sa pitAnuM astitva ane hIra TakAvI rAkhavA mATe kyAre zuM karavAnI jarUra che, te teo barAbara samaje che teoe tathA pUjya zrI madanalAlajI mahArAje sthAnakavAsI zramaNa saMdhanI ekatA mATe 16-17 varSa pahelAM apAra parizrama uThAvIne sAdaDI samelanane saphaLa banAvyuM hatuM, e ghaTanA kavijI mahArAja tema ja sthAnakavAsI saMghanA ItihAsamAM sonerI akSarAe kita banI rahe evI che
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijI mahArAja to jainadharmanA sAcA pratinidhi che keI paNa vyakti pratye, enA nIca-ucca kuLanA janmane kAraNe, na to teo hepa dharAve che ke na rAga rAkhe che te to saMskAritAnA sAcA pracAraka ane premI che ane e rIte emaNe aneka vAra harijanone ke bIjA halakA kahevAtA varganA mAnavIone AvakAryA che, ane emane tyAMthI bhikSA sudhI lIdhI che. mAnavI sAce mAnavI bane ane mAnavatAne pracAra thAya e emanI tIvra jhaMkhanA che A munivaranA tema ja munivarya zrI madanalAlajInAM pahelavahelAM darzana, sane 1952 mAM, emanA pAlanapuranA caturmAsa vakhate, pU paMDita zrI becaradAsajI sAthe thayAM hatAM jyAre kavijI mahArAje, vyAkhyAnanI pATethI, 5 zrI becaradAsajIne potAne vidyAabhyAsa karAvanAra guru tarIke biradAvyA, tyAre e munivaranI namratA, nikhAlasatA ane udAratAe jANe manane vaza karI lIdhuM Aje paNa mana upara e dazya ane e vANI jANe ketarAI gayAM che emanI umara te atyAre 63 varSa jeTalI ja che; paNa jJAnasAdhanA, sayamanI ArAdhanA ane lekasevAne kAraNe e 5 jAbI paDachada kAyAne paNa kaIka ghasAro lAgI gayA che eTale moTe bhAge teone, svAsthane khAtara, AgarAmAM rahevuM paDe che sAhityanI upAsanA ane sAhityanuM sarjana e emano vanarasa che ane A pustaka teonI ja eka madhura prasAdI che tyAre have A pustaka aMge ja DIka vAta karIe kuda sAva nAnuM ane kiMmata ghaNuM vadhAre, e ratnanI vizeSatA A pustakamAM sahelI kathAonu paNa evuM ja che: kathA nAnI, paNa emAMthI maLato jIvanabadha bahu mahattvano ane ceTadAra hoya che. A kathAo aMge ahI vivecana karavAnI jarUra nathI; kathAo
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pite ja pitAnI vAta kahe e ja ucita che kavijI mahArAje racela kathAo, kavitAo, sAmAjikadhArmika-rASTrIya nibadho-lekho ane jIvanacaritre joIne ema ja lAge che ke emanI kalamamAMthI satata kAvyamAdhurya karatuM rahe che- bhale pachI e gadyarUpe hoya ke padyarUpe vaLI, emanI racanAo joIne ema paNa thAya che ke teo kevaLa sAhitya-sarjanane ja varyA hota to kevI kevI uttama anekAneka kRtio ApI zakta ! paNa jemane AtmamaMthana dvArA saccidAna danuM amRta meLavavuM hoya emane Avo moha kevI rIte sparzI zake ? emane mATe to sAhityaadhyayana ane sAhitya-sarjana banne nijAnaMdanuM ane satyanI zodhanuM mAtra sAdhana ja banI rahe che. kavijI mahArAjanuM paNa evuM ja che A saMgrahamAM ApelI kathAo kavijInAM judAM judA pustakomAMthI tema ja "zrI amara bhAratI " nAmanA sanmati jJAnapIThanA -mAsikamAMthI pasaMda karavAmAM AvI che kaI kathA kyAMthI levAmAM AvI che, eno sthaLanirdeza dareka kathAne a te ApavAmAM Avyo che. kavijI mahArAjanuM badhuM sAhitya hiMdImAM lakhAyeluM che emanI -bhASA sumadhura ane relI saraLa ane hRdayahArI che A badhI kathAone anuvAda me karyo che. moTebhAge te anuvAda zabdazaH ja karyo che, chatAM gujarAtI bhASAmAM mULa kathA sarakhI rIte Utare e mATe zabdomAM pheraphAra karavAnI tathA kyAka varNana TUMkAvavA pUratI chUTa me lIdhI che kathAonu nAmakaraNa paNa moTe bhAge meM ja karyuM che A kathAonuM ghaDatara ene bodhakathAo kahI zakIe evuM che ane moTA moTA siddhAMtonI carcA ke lAbo lAMbo upadeza je kAma na karI zake evI sacoTa coTa AmAMnI keTalIya kathAo citta upara karI jAya che, ane ApaNane ApaNuM Tevo-kuTevo mATe vicAra karatA karI mUke chekeTalIka kathAone anuvAda karatAM meM te paNa AvI atarmukha lAgaNIne thoDeka anubhava karyo che
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijI mahArAjanA bIjA sAhityanI vAta bAjue rAkhIne, ane kevaLa A kathAonI daSTie paNa vicAra karIe to teonA vizALa vAcana, teonI udAra daSTi ane mAnavatA uparanA emanA sAcA. prema mATe A taramAM AdaranI lAgaNI jamyA vagara rahetI hatI. emAya jAtaanubhavanI kathAo to emAM vizeSa bhAta pADe evI che. zrI amaramunijInuM badhuM sAhitya AgarAnA sanmati jJAnapITha taraphathI pragaTa thayuM cheA saMsthAnI sthApanA sane 1945mAM thayelI che kavijI mahArAjanI A kathAono anuvAda karavAnI anumati, teonI mAraphata, sanmati jJAnapITha pAse mAMgatAM, bhAIzrI zrIca dajI murANue, premapUrvaka tarata ja anumati ApI, jarUrI pustake mokalyAM ane badhe sahakAra ApavA lakhI jaNavyuM. saujanyabharI teonI A udAratA mATe hu emane hRdayapUrvaka AbhAra mAnu chu pUjya kavijI mahArAja to amArA zirachatra jevA che, eTale emane AbhAra huM zI rIte mAnI zaku ? emanI pAse to emanA vAtsalyanI ja yAcanA karuM chuM ane emanI AvI madhura prasAdI rajU karavAno avasara maLe, e mATe AhalAda anubhavuM che. A AhUlAda maLavAne badho yaza, A pustakamALAnA sthApaka ane mArA sahRdaya mitra bhAI zrI kAtilAla DAhyAbhAI kerAne (amArA saunA AdarapAtra svajana zrI ke rAsAhebane) ghaTe che teo je bhAvanAzIlatAthI, ekale hAthe, A pustakamALAnA kharcane baradAsta kare che, e dAkhalArUpa che kavijI mahArAjano saparka sa tasamAgama ane savAcana e bannenI garaja sAre e umadA che. emanA A kathArano ApaNane emanI AtmalakSI jJAnagarimAnuM darzana karAvIne aMtarmukha thavA prere, evI prArthanA sAthe A nivedana pUru karuM chuM mAdalapura, amadAvAda-6 vi saM 2024, paryapaNane prathama divasa ratilAla dIpacaMda desAI tA 20-8 68
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ a nuM krama 73 1 mahAkaruNa 2 sAcu dhana 3 pahelo sAthI, pachI svarga 9 4 paiga banI dayA pa deha nahI, deza 6 satyanuM baLa 7 tArAmAM prema che ? 22 8 sattA ane javAbadArI 24 9 bhUla mArI 10 sAcuM satya roTI 11 phakta roTI * 12 dIpa jalato rahyo 31 13 pAdaDAneya duHkha thAya 34 14 pANI to pANuM che 35 15 mAre jati nathI pIvI 37 16 krodha caDALa che 38 17 kene khaseDu 38 18 enI mAMtA pUrI karaze 41 19 hu lehI nathI pIto 46 20 vezyAnA paisAnuM makAna 48 21 zabda karatAM bhAva vadhe 4 22 hu pAme oLakhu chu para 23 pahele namaskAra 54 24 bALakane na rokaze 55 25 garva UtarI gayo pa6 26 AtmAne vAsa ra7 hoya tevo rasa Tapake 61. 28 AtmasaudaryanI dhamAM 61 ra9 mokSanuM sukha kevuM ? 65 30 darajI ane mahata 70 31 kathanI nahIM, karaNa 71 32 hAjarajavAba 73 33 bhaTTAnI kasoTI 34 sArA kAmamAM zarama kevI? 772 35 dehanuM poSaNa 78 36 DhephAne javAba 82 37 guno samAja 38 traNa mahAna dAktaro 39 uttama vastra 40 Asakti-anAsakti 41 mAtAnuM hRdaya 42 jAtrALunA prakAra 90 43 AmrapAlIne javAba 44 rAjA ane sAta 94 45 patnInI Takora 95 46 havelIo ane mitro 7" 47 bhAgyayoga (be prasaMga') 48 manano kATa 9949 prabhunA pyArA 101. 50 mArI Teva bagaDI jAya 102. 51 akhUTa bhaMDAra 13 para mAnavI upara AsthA 105 88
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 53 sAMThAnA kaTakA 106 54 amRtanI varSA 107 55 kenI udAratA caDe ? 108 56 rastA te cAlavAthI ja kyAya 112 pa7 nirdoSa zaurya 113 58 dezanI sAcI mahattA 114 59 sa toSI nAmadeva 115 phibeThA kaIka hajAra, 116 61 tu baDInuM snAna 117 kara dharmaphaLano adhikArI 121 pha3 Apa samAna baLa nahIM 122 64 jevuM mana tevu mAna 123 -6pa lagnanuM vimaraNa 125 -da6 janasevA : mahAvIranI AjJA 127 67 jhUke te Take 128 -68 jevI bhAvanA tevI siddhi 129 69 garIbonA belI 133 9. sahiSNutAne jaya 135 171 hAthanI zobhA 137 jarUra azAMtinuM mULa 138 73 bhalA rASTrapati 138 74 pati-patnInI sAdhanA 140 75 ceranI corI 141 76 bApujI gharamAM nathI 144 77 neharujInI sAdAI 145 78 mahuM sIvI levAthI zuM 146 79 nazo UtarI cUkyo 148 80 sAra to kADhI lIdhe 149 81 daSTi tevI sRSTi 150 82 vakhatanI kimata (cAra prasa ge) 151 83 pharatI sonAmahora 154 84 amaraphaLa 156 85 gulAmone gulAma nahIM banuM 157 86 khetarane pANI pAu chu 158 87 e mArI mAtA hota to 159 88 apazukananI sAme 159 89 vahune zo adhikAra 161 90 pITha nahI batAvuM 12. 91 paThANanuM Atithya 16392 pitAnI ja upAsanA 164 zrI kAvajI mahArAja vidvAnane kahe che. "darzanazAstrIo ! bhUkha, garIbI ane achatanA prakaraNothI bhareluM bhUkhI janatAnuM pustaka paNa vAcaje! Izvara ane jagatanA prazno hala karatA pahelA A pustakanA keyaDAne samajI -vAne paNa prayatna karajo !" .
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ : : - * ? ' ' -15 18 cIja S, * ka zraddhAMjali A pustakamALA prakAzita karIne dara varSe jemane ame amArI zraddhAMjali arpaNa karIe chIe, te mArA nAnA bhAI zrI jagamohanadAsane smRtizeSa thayA tA 16-4-1968 nA roja dasa varSa pUrAM thayA, chatAM hajI to ema ja lAge che ke bhAI jagamohanadAsa hasatA-khelatA ane potAnI pharaja bajAvatA amArI vacce hatA, e jANe gaI kAlanI ja vAta che! vakhatane vItatAM kyAM vAra lAge che !. - A yugane jema yatrayuga kahevAmAM Ave che, tema akasmAtonAyuga tarIke paNa enI oLakhANa ApI zakAya ema che
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avo ja eakasmAta amane sparzI gayo jagamehanadAsa potAnI kuzaLatAne baLe esosIeTeDa sTona (DeTA) inDasTrIjha li kaMpanInA menejara ane sekreTarI tarIkeno bevaDe adhikAra dharAvatA hatA, ane rAmaga jamaDImAM rahetA hatA. tA 16-4-18nA roja teo kapanInA kAme bhopAla jatA hatA, tyAre emane jIvaleNa moTara akasmAta thaye; ane, 36 varSanI bharayuvAna vaye, teo sadAne mATe vidAya thayA ! amAruM mULa vatana kheDA paNa amArA pUjya pitAzrI Ijanera hatA, ane emanuM kAryakSetra mukhyatve saurASTramAM geMDaLa ane jAmanagara hatu bhAI jagamohanadAsane janma jAmanagaramAM tA.24-12-1921nA roja thaye hato emaNe arthazAstramAM ema e nI tema ja bI kema nI DigrI meLavI hatI ane 32 varSanI uMmare teo esasIeTeDa Tena (koTA) inDasTrIjha li ka panImA joDAyA hatA A sthAne rahIne emaNe ka panInA DAyarekaTarone pUro sApa A hato, tema ja majUronA hitanuM paNa sArI rIte jatana karIne emanoya khUba cAha meLavyo hato. A binA bhAI jagamohanadAsanI sAramANasAI, kAryakuzaLatA ane kartavyaniSThAnI sAkha pUre evI che uparAta, rAmagaMjama DInI janatAnI sevA karavAnuM paNa teo cUkatA nahI kapanInA majUre ane rAmaga jama DInI janatAe sthApela zrI kerA bAlama dira emanI lekacAhanAnu smAraka banI rahela che - ame cAra bhAIo, ane cAra bahene, emAM cAre bhAIomAM -jagamehanadAsa uMmare sauthI nAnA, paNa AvaData ane sevAbhAvamAM sauthI caDiyAtA hatA aMtara to vAre vAre e ja Akra da karyA kare che ke keTalI nAnI umare emane kALanAM teDAM AvyAM ! paNa e teDAne rokavA e pAmara mAnavInA hAthanI vAta nathI ! mAnavI to potAnA svajananI yAdamAM yathAzakti sAruM kAma karI ene zraddhAMjali ApI zake svargastha bhAInuM smaraNa amane satkAryanuM preraka bane, e ja prArthanA -kAMtilAla DAhyAbhAI kerA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi jI nAM ka thA ra tthA Pin
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava - jIvana akhila vizva meM saba se U~cAjIvana, mAnavatA hI sabase baDhakara, mAnava-jIvana hai / ajara, amara akSaya dhana hai / mAnava tana pAkara bhI jo nara, jIvana ucca banA na sakA / samajhA cintAmaNi pAkara vaha nija-raMkatva miTA na sakA 1 sajjana au, durjana kA tara, spaSTa zAstra yaha kahatA hai / eka prazasA suna harpita ho, eka dukha me bahatA haiM / prANoM kI Ahuti dekara bhI dukhiyoM kA dukha dUra kare / hAni dekhakara para kIM sajjana apane mana me jhUra mare // kara rahe ? zUdra ko mukti nahIM, aphasosa hai ! kyA vIra kI tauhIna hai, yaha soca lo, kyoM kaha rahe ?
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ , 1 mahAkaruNA mahAprabhu mahAvIranI AkhA karuNA varasAvI rahI : " saMgama ! tuM kahe che ke, teM mane ghaNAM ghaNAM du:kha dIdhAM, ghaNI ghaNI pIDA upajAvI ? " 'hA, mahAzramaNu ! sAce ja, me' je karyu. tethI peAte ja zaramAu chu.. Apane calAyamAna karavA meM zu karavAmAM mAkI rAkhI? koneA vAvaTALa UbheA karyo. ApanA zarIranA rAmarAmane vIMdhI nAkhyA. ApanA ziSya anIne leAkeAmAM ApanA pratye tiraskAra ane ghRNAnI lAgaNI pedA karI. ajJAnI mANasAne ApanI sAme uzkeryAM e mANaseAe ApanA upara patharA phUMkayA, DhephAM nAkhyAM; ApanI pAchaLa zikArI kUtarAe doDAvyA; Apane gALA dIdhI; ghAmAMthI hAkI kADhayA prabhu! A cha mahinA sudhI lekAe ApanA tarapha je kharAkha vana dAkhavyu, enu mULa huM chu...! ApanI AMtarika samAdhinA bhaMga karavA mATe me' A badhuM ja karyuM : apamAna! tiraskAra! mArapITa !" " saMgama ! zuM sAdhaka kayAreya apamAnathI gabharAya kharA ? yAtanAothI e calAyamAna thAya kharA? jyA mAna-apamAnanI ke mArajhUDa-tiraskAranI lAgaNIne anu
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kAratna bhava thAya, tyAM samatAnI sAdhanA zI rIta TakI zakaze ane vaLI, apamAna, tiraskAra ane mArapITa karavAvALA tA bApaDA ajJAnI hoya che. enA upara tA kaMdha nahIM paNa karUNA karavI ghaTe. enA upara ropa karavAnuM keI kAraNa nathI." bhagavAnanI vALamAM akhUTa dhIrajane gaMbhIra nAda gAjate hatA. kSamAzramaNa ! jyAre Apa apamAna-tiraskArathI calAyamAna na thayA, musIbato Apane ApanA mArgathI na pharavI zakI, tyAre meM anukuLa upasargo paNa kaMI ochA UbhA nahotA karyA. e navayaMvanArI suMdarIe tyAre seLa zagAra sajIne jenI sAmagrI sAthe ApanI pAse bhogavilAsanI cAganA karatI hatI, pitAnAM ardhanagna ane nA zarIrathI jAtajAtanI kAma caNAonuM pradarzana karatI hatI, tyAre paNa, meM joyuM ke, Apa te zunya-jaDa pratimA nI jema bilakula nirkepa ane svastha hatA. duniyAnI meTAmAM moTI zaktione paNa caMcaLa ane calAyamAna karI denArI suMdarIonA hAvabhAva sAme na Ape pAMpaNe UMcI karIne najara sarakhI nAkhI, ke na ethI ApanuM rUMvADuMya pharakayuM. prabhu! sAcuM kahuM chuM, e divase meM Apana calAyamAna karavA mATe ghaNe divasathI cAlatA mArA prayAsenI mane mana hAra mAnI lIdhI. Urva vIrya tapasvI! na zArIrika kaSTa Apane calAyamAna karI zakyAM; na sukha-duHkha, mAna-apamAna, tiraskAra ane pUjA-arcanA ApanI "mAnasamAdhimAM vikSepa nAkhI zakayAM." jANe. saMgamanA pApANa jevA kaThera hRdayanA UMDANamAMthI zraddhA ane bhaktinuM nirmaLa jharANuM vahevA lAgyuM. mahAzramanA prazAMta mRkha upara madhura hAsyanI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavinAM kathArane rekhAo UpasI AvIH "saMgama! huM jANuM chuM ke e kaThera upadra, e mehaka hAvabhAva ane hAsa-vilAsa e badhuM teM je Ubhu karyuM hatuM paNa je e badhuM te UbhuM karyuM na hota ane sahajapaNe AvI paDayuM hota, topaNa zuM e badhAM pralobhanenI sAme sAdhaka hArI jAta? dehanAM ko ane dehanAM AkarSaNe te ene ja harAvI zake che, jenAmAM dehabhAva hoya. je sAdhaka dehAdhyAsane-deha ja huM chuM evA bhramane-vaTAvI gayo che, videhadazAmAM sthira che, ene mATe AmA sivAya bIjuM badhuM mithyA che, prapaMca che, chetarAmaNa che." "bhagavAna ! ApanuM mabaLa ajeya che, ApanuM dhairya aDela che: devarAja Ina ApanI AvI prazaMsA karI hatI. meM ene paDakAra karyo ke devanI zaktinI AgaLa mAnavInI zaktinI zI visAta ? annanA kIDA jevA mAnavInuM sAhasa ane manobaLa zuM daivI baLanI sAme TakI zake kharuM? paNa mArA A abhimAnanA cUrecUrA thaI gayA ! ApanuM AtmabaLa sauthI caDiyAtuM che, e vAta huM svargalokanA khUNe khUNe gAjatI karI daIza. mArA jevA mATe RddhizALI deva paNa jyAre ApanI sAdhanAnI zaktine harAvI na zakyo, to pachI bhaviSyamAM bIje kaI paNa deva ApanI kasoTI karavAnI hiMmata ja nahIM kare prabhu! meM Apane apAra kaSTa ApyA, bhayaMkara yAtanAe ApI--evI bhayaMkara ke enI sAme paththara paNa roI UThe! A to Apa hatA te TakI rahyA, bAkI ApanA sivAya bIjo koI heta to e to kyAyano na raheta!" saMgamanuM manobaLa hArI gayu hatuM, chatAM hajI paNa eno pitAnI devI zaktine ahaMkAra dUra thayo na hato. tyAre mahAzramaNanI pAMpaNe kaIka bhInI thaI gaI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane bhayaMkara saMkaTa ane upadravathI paNa nahIM pIgaLanA vA jevuM kaThaNa haiyuM ekAeka gagada banI gayuM prabhunI Akhe AMsubhInI banI gaI. prabhu! zuM kaI kaSTa che? keIsa pIDA che? cha mahinA sudhI te ApanI AMkho kyAreya AMsubhInI nahotI thaI, ane Aje ekAeka e kema chalakAI gaI? huM A zuM joI rahyo chuM?" saMgama vismaya anubhavI rahyo saMgama! tAruM kahevuM sAcuM che AjanI pIDA apUrva che teM ApelI pIDAo-yAtanAo cha mahinA te zuM, cha varSa sudhI cAlu rahI hatI te paNa mArA manamAM bIjI kazI beTI lAgaNI na jAgata; paNa AjanI mArI pIDA kaMIka UMDI che, anokhI che." bhagavAna, jarA kaho to kharA, evI te kevI pIDA che ke je devI zaktithI paNa zAta na thaI zake? Apane mATe te huM AkAza-pAtALa eka karavA taiyAra chuM!" saMgamane ahe pharI jAgI UThayo "saMgama! te je kaTe UbhAM karyA, upadranI bRharacanA karI, enAthI mArA AtmAnuM leza paNa ahita na thaI zakyuM. senuM bhaThThImAM paDIne kyAreka kALuM nathI paDatuM; UlaTuM e to vadhAre camakavA lAge che. paNa e vakhatanA tArA jAtajAtanA kheTA vicAro, halakA AcaraNe ane rudra bhAvane lIdhe tAro AtmA keTalo badho patita thaI ga! tAruM mana keTaluM badhuM malina thaI gayu! enuM nimitta thaye huM' basa, A ja pIDA che. e vicArathI ja mAruM hRdaya dravI rahyu che. je zramaNa duniyAne mATe karmamuktinuM nimitta banavA joIe, e ja zramaNane teM mATe karmabaMdhananuM
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane nimitta banAvI dIdhA ane emanA nimitte teM tArA AmAnuM patana notarya! bIjuM kaMI nahIM, phakta A ja lAgaNIthI mArAM netro AMsubhInAM gaI gayAM!"mahAzramaNanI mahAka suNAnuM jharaNuM UbharAI gayuM. saMgamanA ahaMkAranI graMthIo upara jANe maTe phaTake paDyo. e zaramAI gaye, parAjita je thaI gaye, mahAzramaNanAM karuNAbhInAM nayananI mUka bhASA ukelI ro: "dhanya kSamAzramaNa, dhanya! devatAonA baLa ane ahaMkArane Aje ApanI mahAkaruNAe parAjaya karyo. devarAja IdranI lAkha-lAkha prazastio paNa e karuNAnuM varNana nahI karI zake " ane saMgama mahAprabhunI caraNaraja laIne vidAya thaze. mahAvIranI e mahAkarUNA amara banI gaI! [ "zrI amara bhAratI, eprIlame, 1967] sAcuM dhana bhagavAna buddha eka vRkSanI nIce dhyAnamAM beThA hatA. ekAeka jorajorathI raDavA-cIsa pADavAne avAja kAne paDyo bhagavAne AMkhe ughADI joyuM te eka mANasa pAgalanI jema bUma pADate emanI tarapha deDayo Avato hate e pAse AvyuM. bhagavAne pUchayuM : "bhadra! ATale badhe becena kema che?"
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathAne bhagavAna ! huM te pAyamAla thaI gaye! juo, tyAM pelA lUMTArA mArA kuTuMbane lUMTI rahyA che. lAkhonI kiMmatanA ra-ghareNuM emaNe chInavI lIdhA che" AvanAra mAnavIe dIna vadane hAtha joDIne kahyuM buddha tarata ja lUMTArAo pAse jaI pahocyA. emaNe emane upadeza Ape. DAkuonA aMtaramAM bhagavAna buddhano upadeza vasI gaye. emaNe lUTeluM badhuM dhana e zeThane pAchuM ApI dIdhuM ane lUMTanA dhaMdhAne sadAne mATe tyAga karyo. have buddhe pilA zeThane kahyuM : " A dhanane mATe tame keTalA badhA becena banI gayA hatA! paNa A dhana to Aje che, ane kAle nathI. A dhana eka divasa raLI zakAya che, ane gumAvI dIdhA pachI paNa eka divasa pharI meLavI laI zakAya che. paraMtu tamAruM je amUlya sAcuM dhana che, temAM te divasa ne rAta, paLe paLe lUTa cAlI rahI che, tamane ene mATe te ya becenI nathI thatI!" deva! mAruM e dhana kayuM che ke je divasa-rAta, paLe paLe lUMTAI rahyuM hovA chatA mane enuM bhAna ja nathI " "vatsa ! e tAruM Atmadhana che. satya ane ahiMsA vagere pitAnA guNe ja kharI rIte mAnavInI sAcI saMpatti che. eka vAra e lUMTAI jAya, pachI e pharIthI prApta thavI sahelI nathI. viSaya-vAsanAo tArI e sapattimAM paLe paLe lUMTa calAvI rahI che, paNa tane eno jarA sarakhAya pastAvo thato nathI " zeThane AtmA jAgI UThayo. kahe che, eNe pitAnuM badhuM dhana papakAranA pavitra mAge, hazehaze, ApI dIdhu. [avane ke calacitra, pR. ra7]
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane pahelo sAthI, pachI svarga jIvananI chellI mahAyAtrAno samaya hato dharmarAja yudhiSThira , himAlayamAM ghUmI rahyA hatA. draupadI ane cAre pADa te himALAmAM gaLI gayA hatAM. dharmarAjanI sAthe emano ekamAtra sAthI hate eka kUtaro e dharatI uparathI emanI sAthe sAthe cAlato AvyA hate. mahArAjA yudhiSThira ane kUtare banne himAlayanAM gaganacuMbI zikharo tarapha AgaLa vadhI rahyA hatA. ekAeka iMdra mekalele mAtali sArathi ratha laIne tyAM hAjara tha. mAtalie hAtha joDIne vinati karI: "mahArAja ! devarAja Indra Apane jaladI svargamAM bolAve che kRpA karI rathamAM besI jAo." sAthIdAra ! cAle svargamAM jaIe. pahelA tuM ratha upara caDha-pahele hakka tAro che" yudhiSThire kUtarAne saMbodhIne kahyuM dharmarAja ! A zuM karo cho? kUtarAne ahIM ja mUkI do kUtare svargamAM na jaI zake" mAtalie khulAso karatAM kahyuM are, A paNa Izvarane ja putra che. tamane khabara che, AzA ane premanA baMdhanathI baMdhAIne e keTale dUrathI amArI sAthe sAthe cAlato Avyo che? bhalA, ene ahIM aDadhe raste ekale kema mUkI zakAya?"
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 10 dharmarAja ! kutaro e to chevaTe kutare ja! ene ahIM mUrI gho padhAre, ratha upara besIne svargamAM ApaNe pahecI jaI e. huM lAcAra chuM, kUtaro svargamAM na AvI zake." te mAtali! mane tamAruM svarga na khape ! tamArA paramadeva Indrane kahI deje ke yudhiSThira svarganA daravAje AvelA kUtarAne mUkIne ekalA ahIM nathI AvyA, kAraNa ke kUtarAnuM apamAna karavAmAM AvyuM che je svargamAM paNa Ave anyAya hAya, to pachI mArI dharatI ja zuM khoTI che? yudhiSThira pitAnA sAthIne mUkIne svargamAM javAnuM pasaMda nathI karatA-bhale ne pachI e sAthI eka kutaro ja kema na hoya! sAthI sAthe haze te mAre mATe naraka paNa svarga banI raheze, ane sAthI vagara svarga paNa naraka !" [ jIvana ke calacitra, pR 15] paigaMbaranI dayA eka vAra paigaMbara sAheba khudAnA dhyAnamAM masta hatA emane joIne pAse ja kAma karato eka zraddhALu kheDUta emanAM darzana mATe tyAM A eNe paigaMbara sAhebanI baMdagI karI ane pitAnI bheTarUpe emanA caraNe be IDA mUkyA. IDAne joIne paigaMbara sAhebane bahu dukha thayuM. emaNe pelA kheDUtane pUchayuM "tuM A IDA kyAthI lA ?"
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane "sAheba, eka jhADanA mALAmAMthI." tyAM AnI mAM na hatI?" hatI sAheba! nara ane mAdA bane tyAM hatAM." jyAre teM IDa UThAvI lIdhAM tyAre emaNe zuM karyuM ?" cI--cI karI rovA lAgyAM, ane comera pharAphara karavA lAgyA" "tAre keTalA chokarA che?" "jI sAheba, mAre traNa dIkarA che." emane tArI pAsethI koI uThAvI jAya te tane kevuM lAge?" mane duHkha thAya sAheba ! dukha ane zekane lIdhe huM gabharAI jAuM" keI AvIne emane ArAmathI tArA ghare pAchA mUkI jAya to >> te huM bahu ja rAjI thAuM ane Izvarane pADa mAnuM." "jo tuM A IMDAM pAchA mUkI Ave te zuM thaze ?" paMkhIo rAjI rAjI thaI jaze. teo AnaMdathI nAcI UThaze, ane IzvaranA guNa gAze" ATaluM kahIne e kheDUta paiga bara sAhebane salAma karIne tyAMthI cAlato thaye, ane jyAthI IDa lAvyo hate. tyA sAcavIne mUkI AvyA [ jIvana ke calacitra, pR 31]
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane deha nahIM, deza dasamI sadInI A vAta che. TibeTanA rAjAnuM nAma hatuM jazIhAMga e jevA mahAna ane tejasvI hatA, evA ja dezabhakta ane saMskRti premI hatA. rAjAne potAnA pachAta dezane uddhAra karavAnI bhAre tAlAvelI lAgI hatI. e mATe mAnavatAnA meTA kalAkAra AcArya dIpakara vijJAnane bhAratanA vikamazIlA vidyApIThamAMthI teo potAnA dezamAM bolAvavA IcchatA hatA. emaNe pratijJA karI hatI ke AcArya dIpakarane bolAvIne emane hAthe TibeTane uddhAra karAvIza--ene mATe mAre bhale ne game teTalAM kaSTo veThavo paDe ! AvI pratijJA karyA pachI rAjAjIe AcAryajIne teDI lAvavA mATe vidvAnonuM eka maMDaLa bhArata kahyuM, ane pite sonAnI zodhamAM nIkaLI paDyo. kAraNa ke AcArya dIpaMkaranA svAgatamAM tathA emanI mAraphata karavAnA zikSaNanA pracAramAM TibeTanA rAjakhajAnAmAM jeTaluM setuM hatuM ethI vadhAre senAnI jarUra paDaze evI emanI gaNatarI hatI. e samayamAM nepALanI najIka rAjA gAralaMganuM rAjya hatuM, ane e rAjyamAM senAnI khANa nIkaLI hatI. TibeTanA rAjA zahaga nepAla tarapha ravAnA thayA paNa gAralaMga bauddhadharmano kaTTara duzmana hato ane vadhArAmAM TibeTanA rAja upara ene bhAre roSa hato. eTale eNe dago karIne
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM thAranA 13 TibeTanA rAjAne keda karIne jAhera karyu* ke, je mane jazIheAMganA vajana jeTaluM seAnu` maLaze teA ja huM ene chUTa karIza, nahI' tA ane dehAtadaDanI sajA karIza." A samAcAra maLatA TimeTanA rAjAnA dIkarA ane bhatrIjA jIva upara AvIne seAnuM bheguM karavA lAgyA; paNa TimeTanA rAjAne e na gamyuM rAjA jazIhAMge peAtAnA dIkarA ane bhatrIjAne Ama karatAM aTakAvyA ane kahyuM " mane cheDAvavA mATe tame je seAnuM bheguM karI rahyA che, ene AcAya dvIpa'karanA svAgatane mATe sAcavI rAkhajo ! mane cheADAvavAnA tame prayatna na karazeA; nahIM tA mane dukha thaze ApaNA garIma dezanuM sAnu mArA A tuccha dehanI mukti mATe nahI paNa ApaNA AkhA dezanI ajJAnatA dUra karavA mATe vaparAvu' joI e." mRtyunA gheADA vakhata pahelAM ja TimeTanA rAjAe peAtAnA bhatrIjAne kahyu hatuM . " vatsa ! tu` rAkakaLa na karIza. A bhAre khuzanasIbI ane hunI vAta che ke Aje dhama ane dezane mATe mArI jAtanuM alidAna devAnA avasara mane maLyuM che! AvA saMjoga kAIka bhAgyazALIne ja maLe che. paNa mArI chellI icchA e che ke tame AcAya dIpa karane opaNA dezamA jarUra teDI lAvajo ! teenA padhAravAthI tibeTamAM navI cetanA pragaTaze. AzA che ke tame mArI A icchA jarUra pUrI karaze." sATha varSanI vRddha 'mare paNa chevaTe AcAya dIpakarane TimeTamAM teDI lAvavAmA AvyA . rAjA jazIhAganI IcchA. pUrI thaI.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 kavijInAM kathArane TibeTanA rAjAnI balidAnakathA sAMbhaLIne AcArya dIpakaranuM haiyuM gaddagada thaI gayuM. [jIvana ke calacitra, pR 32] satyanuM baLa eka vAra bhagavAna mahAvIra rAjagRhI nagarImAM samesaryA. parSadAmAM jema meTA meTA AtmatyAgI ane vairAgI mahApuruSe beThA hatA, tema sAmAnya loko paNa beThA hatA. bhagavAna dharmadezanA ApI rahyA hatA badhAMya utsukatAthI bhagavAnanI vANIne aMtaramAM jhIlI rahyAM hatAM. tyAM eka cera paNa pahoMcyuM hato ane eka khUNe beThe beThe bhagavAnanA upadezarUpI amRtanuM pAna karato hato. dharmadezanA vakhatasara pUrI thaI ane loko pitapetAnA ghare ravAnA thayA, chatA pele cera te tyAM beThe ja rahyo. eka saMte corane pUchayuM : " tuM hajI sudhI kema ahIM besI rahyo che??? cAre kahyuM : "meM Aja pahelI ja vAra AvA mahAna sa tanI vANI sAMbhaLI." saMte kahyuM: "sAMbhaLI to kharI, paNa emAMthI kaMIka paNa grahaNa karyuM ke nahIM ? jIvanane Duya sudhAryuM ke nahIM ? ratnanA megha te varasyA, paNa tamArA hAthamAM ekAde ratna AvyuM ke nahIM? je na AvyuM hoya te e megha varasyA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane tethI tamane zuM lAbha tha? ochAmAM ochuM ekAda ratna te laI ja le !" cera vicAramAM paDI gaye " huM zuM laI zakuM? tarata ja enI aMdara rahelA satya-devatA spaSTa rUpe bolI UThayAH "ApanI vANuM to amRtabharI che. e rAkSasane paNa deva banAvI de evI che paNa ene grahaNa karavAnI mArI zakti nathI huM cera chuM, ane cerI karavI, e mAre dha che che mArA jIvana sAthe bhagavAnanI vANune ze meLa? cerI karavI cheDI dauM to mAruM kuTuMba zuM khAya ? ane cerI nI cheDI zakuM te meM zuM meLavyuM gaNAya?" e saMta mAnavIne pArakhanArA hatA. emaNe kahyuM : - 8 corI karavAnuM bhale na choDI zake, paNa bIjI kaI cIja te cheDI zake che ne ?" cAre utsAhathI kahyuM "hA, bIjI cIja cheDI zaku chuM" saMtaH "sAru, to bIjI cIja cheDa. corI cheDavAne ja amAre Agraha nathI, ene na cheDI zake to kaMI nahIM. je, te khUba sacAI ane prAmANikatAthI jIvanane paDe ane jemA cerInI nodha thAya che e jIvananuM pAnuM khulalA. rAkhyAM che. huM IcchuM chuM ke tuM e ja niyamane svIkAra kara joje, havethI sAcuM bolaje, kyAreya jUThuM bolatA nahIM" cAra e saMtapuruSanI vANIthI eTale badho prabhAvita thayo hato ke eNe tarata ja kahyuM : "sAruM, huM sAcuM balavAne niyama laIza; Apa mane e niyama Ape" sate ene niyama karAvyuM ane kahyuM: "sAbhaLa, tuM niyama te laI rahyo che, niyama levuM saheluM che, paNa pALave
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane muzkela che. niyama pALavA mATe paNa manamAM sacAI joIe, grahaNa karelI pratijJAnI pAchaLa satyanuM baLa hoya te ja e TakI zake che, je satya na hoya te kaI paNa pratijJA TakI. zakatI nathI." cekare kahyuM : "mahArAja ! huM sAcuM bolavAnI pratijJA karuM chuM; ane prANanI jema enuM jatana karIza." A pramANe pratijJA laIne cAra pitAne ghera gaye. e gayA to khare, paNa prabhunA caraNe besIne eNe je vANI sAMbhaLI hatI, ene lIdhe enA aMtaramAM eka bhAvanA. jAgI UThI. ghare jaIne eNe joyuM ke hajI gharamAM sAdhana che, te pachI zA mATe corI karuM? koIne duHkha zA mATe Apu ? jyAM sudhI sAdhana haze tyA sudhI khAdhA karIza; nahIM hoya tyAre cArIne vicAra karIza. Ama vicArIne e to gharamAM rahela sAmagrIthI gujAre karato rahyo. eka divasa badhuM khalAsa thaI gayuM, tyAre eNe vicAryuM : have cerI mATe nIkaLavuM joIe. jyAre eNe corI mATe kyA javuM ene vicAra karyo, to enA manamAM maMthana zarU thayu ene thayuM: meM ahiMsAnA devatAnI vANI sAMbhaLI che. cerI karavA jatA hi sA thayA vagara na rahe; paNa zuM evuM na thaI zake ke mAruM kAma paNa sare ane hiMsA paNa ochAmAM ochI thAya?--Ama enI cerInI vRtti paNa jANe ahiMsAnI vAta saMbhaLAvavA lAgI. eNe vicAryuM keIsAdhAraNa mANasanA gharamAM corI karIza to e musIbatamAM mukAI jaze. na mAlUma, bicAre. kyA sudhI reyA karaze ane pitAnA kuTuMbane gujAro kevI.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichatAM kathAratA rIte karaze ! eTale, jo cArI karavI ja Aya tA, evA gharamAM karavI joI e ke jyAM sArI rIte hAtha mAravA chatAM gharadhaNI rAvA na bese. teA huve keAnA gharamAM jAuM ? -hA! rAjA che. ane tyAM rAta-divasa pArakuM dhana AvyA kare che. rAjAnA khajAnAmAMthI kaI uThAvI laI e tAya ene zI kheATa paDavAnI che? hAthInA khArAkamAMthI kIDI e-pAMca dANA uThAvI jAya teA tethI hAthIne kazuMya nukasAna nathI thatuM ane kIDInu kAma thaI jAya che. tethI rAjAne tyAM ja cArI karavI joIe 17 eka divase e khajAnA tarapha UpaDayo, ane tALAMnI kharAkhara tapAsa karI Avye enI kUcIe banAvarAvI lIdhI pachI eka divasa madharAte, zeThanA veza paherIne, kUMcIenA jhUDA laI ne, e khajAnAmA cArI karavA nIkaLI paDayo ! e rAte rAjA ane pradhAna veSa-khadalA karIne rAjamahelathI nIkaLyA hatA. eka taraphathI teo jaI rahyA hatA, sAmethI zeTha banele cAra AvI rahyo hatA. acAnaka emanA bheTA thaI gayA. rAjAe pUchyuM : " kANu ? " cArane mATe satyanuM pAlana karavAnA savAla Ubhe thaye -eNe sAcuM khelavAnA niyama karyAM hatA, ane pahelA ja pagale enI kaseATInA avasara AvI paDayo! cAra kSaNabhara teA khamacAyA, paNa pachI tarata ja e svastha thaI gayA. eNe nakkI karyu : bhale game te thAya, sAcuM ja khelavAne ! ja krIthI rAjAe ene pUchyuM. "kANu ? t ,, eNe kahyuM. " cAra!" ane e cAlatA thayeA.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM cAra cAranA javAma sAMbhaLI rAjA ane pradhAna hasatA hasatA cAlatA thayA. ' rAjAe maMtrIne kahyuM : " A tA kAI bhale mANasa lAge che. ApaNe eka raste cAlatA mANasane nakAme TAyo!" 18 maMtrIe kahyuM. " ema ja che, nahIM te AveA javAma Ape kharA ? cAra kayAreya peAtAne mukhe peAtAnI jAtane cAra na kahe, e te zAhukAra kahIne ja peAtAnI jAtane ALakhAve ceAramAM peAtAnI jAtane cAra kahevAnI hiMmata ja nathI hAtI." rAjA ane pradhAna vAteA karatAM karatAM AgaLa vadhI gayA, ane zeTha khaneleA cAra khajAnAnA daravAje pahoMcI gayA. tyA paherA lAgyA hatA paheregIre pUchyuM : " kANu che?" cere jarAya khamAyA vagara kahyuM : " AAra !" paheregIre e sAMbhaLyuM te e paNa ene rAjyane adhikArI samajIne Ave! khasI gayeA. cAre khajAnAnuM tALu ughADyuM; aMdara jaI ne Amatema joyu.... rAjAjInA khAnAmA teA aDhaLaka dhana bharyuM hatuM! emAM cAre bahu kImatI ghareNAnA cAra DAkhaDA joyA, e ene gamI gayA. emAnA e DakhkhA eNe magalamAM mAryAM ane khajAnAnuM tALu vAsIne e cAlatA thayeA. eNe vicAyu. A e DAkhaDAthI te ghaNA divasa nIkaLI jaze, cAra pAde jatA hatA ke bhAgyayeAge phrI pAchA rAjA ane pradhAna sAmA maLyA. rA^e pradhAnane kahyuM: " jarA pUchIe teA kharA ke kezu che ? "
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane - pradhAne kahyuM : pUchIne zuM karIzuM? A to pahelAM je maLe hato e ja zeTha che, jeNe pitAnI jAtane cAra tarIke oLakhAvI hatI." paNa jyAre e sAme ja AvI gaye tyAre rAjAe kutUhalathI ene pUchayuM : "koNa?" cAraH "eka vAra te huM kahI cUkyo chuM ke huM cora chuM; have zuM jaNAvavuM bAkI rahI gayuM ?" rAjA : "kyA gaye ho ?" cAra : "cerI karavA." rAjA : "kene tyAM?" cAra . "bIje kyA? rAjAne tyAM ja te ! sAdhAraNa mANasanA gharamAM corI karavAthI keTalI bhUkha maTe ? " rAjA : "zuM upADI lAvyA ?" cora . "jhaverAtanA be DAbaDA" rAjAne thayu ... A paNa kharo che! kevI mazkarI kare che! rAjA ne pradhAna mahele pahoMcyA cAra pitAne ghera pahoMcyA savAre khajAnacIe khajAne ughADyo; joyuM to jhaverAtanA be DAbaDA guma ! ene thayuM corI to thaI ja gaI che, to eno lAbha huM paNa kema na uThAvu ? ane eNe bAkInA be DAbaDA pitAne ghera pahoMcADI dIdhA. pachI rAjAnI pAse jaI eNe phariyAda karI "mahArAja ! khajAnAmAthI corI thaI che ane jhaverAtanA cAra DAbaDA corAI gayA che ! rAjAe paheregIrane belAvI pUchyuM "corI kevI rIte thaI?"
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane paheregIre kahyuM: "annadAtA ! rAte eka mANasa Avyo hato kharo. paNa meM pUchayuM te eNe potAnI jAtane cAra kahIne oLakhAvI. eNe jyAre pitAnI jAtane cAra kahI, to huM sama ke e cAra nathI, paNa Ape mokalela koI adhikArI che. cAra pitAnI jAtane cheDe ja cera kahI zake ?" rAjAe kahyuM : " A bhAre tAlabAja nIkaLe ! kharI rIte e cAra ja hato, zeTha nahIM. paNa sAdhAraNa ceramAM na AvI hiMmata hoI zake, na ATaluM baLa. ema lAge che ke, enI pAse satyanuM baLa haze. ene kaI mahApuruSanA caraNanu zaraNa maLI gayuM lAge che. e che te cera, paNa ene sudhAravAne mATe enA upara satyano jAdu karavAmAM AvyuM lAge che ! eNe ekaeka javAba sAce ja A hato ne ! " maMtrIe kahyuM. " game tema hoya, paNa carana patto. te meLavavo ja joIe; nahI te khajAnA upara mAkhIonAM ToLA UtarI paDaze" tarata ja rAja taraphathI DhaMDhero pITavAmAM AvyuM. jeNe rAte khajAnAmAMthI corI karI hoya, e rAjAnA darabAramAM hAjara thAya." DhaMDhare sAMbhaLI leka hAsI karavA lAgyA. "rAjAjInuM bhejuM khasI to nathI gayuM ne? A rIte te vaLI kayAreya cora pakaDAya kharo ? cAra pate rAjadarabAramAM jaIne kevI rIte kaheze ke khajAnAmAMthI meM cerI karI che? rAjAnI buddhi paNa kamAla che!" chatA DhaMDhero to piTAto ja rahyo ane piTAte piTA.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane caranA daravAje saMbhaLAve. e sAMbhaLI corane thayuM ke sAcuM bolavAnI mArI pratijJAne A vaLI eka vadhu paDakAra thayo ! satyanI ajeya ane amogha zakti huM joI cUkyo chuM. have enAthI pAchA pharavAnuM hoya ja nahIM. meM rAtre je veSa paheryo hato e ja paherIne darabAramAM jaIza ane satyane mATe mAre jAna kurabAna karIza" satyathI utsAhita thaIne cere sipAhIone kahyuM : cerI meM karI che" sipAhIe ene rAjAjI pAse laI gayA. rAjAe pradhAnane kahyuM : "A ja rAtano cora che." pachI rAjAe ene pUchayuM "zuM, te corI karI che?" cara: "jI hA, e vAta to huM pahelAM ja Apane kahI cUkyo chuM." rAjA : "bhalA, te zuM zuM joyuM che ?" ceraH "A savAlane javAba paNa meM rAte ja A hato ? meM khajAnAmAthI jhaverAtanA be DAbaDA cAryA che." rAjA : "paNa amArA khajAnAmAthI te cAra DAbaDA guma thayA che!" cora: "huM te be ja laI gaye chuM bAkInA benuM zuM thayu e huM zuM jANu 2 matanA meMmAM jaIne paNa huM sAcuM ja chu; mAre jUThuM bolavuM nathI. je jUThuM bolavuM hota to huM mArI marajIthI ahIM Avata ja zA mATe? sAMbhaLe mahArAja, bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM jaIne meM emanI dezanA sAbhaLI. mane ceArIne tyAga
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 kavinAM kArane karavAnuM kahevAmAM AvyuM, paNa kuTuMbanA nirvAhanuM bIjuM keI sAdhana na hovAthI huM e na karI zakyo. tyAre mane kahevAmAM AvyuM ke corI karavAnuM na cheDI zake te chevaTe sAcuM bolavAno te niyama kara ! me sAcuM bolavAnI pratijJA karI. satye ja mane zakti ApI che, ane enA baLe ja huM ApanI sAme hAjara thaI zakyo chuM." - rAjAjI coranA kahevA upara avizvAsa na karI zakyA. e samajI gayA ane enI sacAIthI prabhAvita thaIne emaNe ene rAjyane khajAnacI banAvI dIdhuM. ceranuM jIvana sudharI gayuM. [satya-darzana, pR 17 ] tArAmAM prema che ? AcArya rAmAnuja pAse eka bhakta A belyo: "mane Apane ziSya banAve huM paramAtmA sAthe prema karavA IcchuM chuM." rAmanujAcArye kahyuM. "ziSya banavuM ane paramAtmA sAthe prema kare che te sArI vAta che paNa e to kahe ke tArA gharamAM koInA upara tane prema che kharo? mAtApitA, bhAI-bahena vagere upara tuM heta rAkhe che kharo?" AvanAre tarata kahyuM: "mahArAja! AkhI duniyA svArthI che, eka mAyAjALa che, mane keIna upara heta nathI.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Pra kavijInAM kathArane meM keInI sAthe prIti bAMdhI nathI. mAruM mana saMsAra uparathI UThI gayuM che eTalA mATe to ApanA caraNonuM zaraNa levA IcchuM chuM." AcArye kahyuM "to te tAre ane amAro meLa nahIM bese! tAre je meLavavuM che te huM tane nahIM ApI zaku !" pilA mANase navAI pAmIne pUchayuM : "kema nahIM ApI zake, mahArAja ?" AcArye kahyuM: "huM tane navI zIkhAmaNa zuM ApI zakavAne hatuM ? tArAmA keI apUrva vastu pedA karavAnI mArAmAM evI te kaI tAkAta che? tane tArA kuTuMba upara prema hota, jiMdagImAM teM bIjA keI sAthe mIThe snehasaMbaMdha keLavyuM hata, te huM ene vizALa ane virATa rUpa ApI zakata sAMkaDA premabhAvane vizALa banAvavAnI ane ene paramAtmAnA caraNe sudhI pahocADavAnI zakti mArAmAM che mULamA koI cIja hoya, te ene samRddha banAvI zakAya nAnA sarakhA bIjamAMthI vizALa gheghUra vaDale banI zake. paNa mULa bIja hovuM joIe. paNa je paththaranI jema zuSka ane nIrasa hoya emAMthI premanuM jharaNuM kevI rIte vahAvI zakAya ? je bIja ja na hoya to pachI moTuM vRkSa kevI rIte Uge? te atyAra sudhImAM keInA upara prema ja nathI rAkhe, pachI AcAryanI pAse e kaI kimi nathI ke e tArAmA keI apUrva cIja pragaTAvI zake ane paramAtmAnA premanI gaMgA vahAvI zake." AvanAranuM mAthuM zaramathI jhUkI gayuM, je A hato e ja e cAlate thaye ! [ jIvana-darzana, pR 217; satya-darzana, 127 ]
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane sattA ane javAbadArI mahAna sikaMdara darabAra bharIne beTho hato. eka DezI enA darabAramAM jaI pahoMcI. dezanA koI dUranA khUNAmAthI e phariyAda karavA AvI hatI. enI rokakaLa ane enA pikArane sAda darabAramAM gAjI rahyo. eNe kahyuM: "mArA dIkarA upara tArA dezanA ane mArI AsapAsanA leka sitama gujArI rahyA che. tyAM koI baMdebasta nathI, ane mArA dIkarAnI jiMdagI barabAda thaI rahI che. meM tyAnA amaladAre sAme pikAra pADayo, paNa tyAM koIe mArI vAta kAne dharI nahIM. Ama koIe mArI dhA tarapha dhyAna na ApyuM tyAre, lAcAra thaIne, lathaDatIAkhaDatI mAMDa mAMDa cAlIne tArA darabAramAM pahoMcI chuM." sikaMdare javAba Ape : "tamAruM kahevuM sAcuM che. paNa mAjI, eTale te vicAra karo ke mAruM sAmrAjya keTaluM moTuM che. keTaluM lAMbuM paheluM che! tame kaho cho evI avyavasthA sAmrAjyanA eka khUNe thaI rahI che e sAcuM chuM. paNa badhe baMdobasta sAcavavA huM te kyA kyA doDuM? game teTaluM dhyAna rAkhIe toya kyAMka ne kyAka te avyavasthA thaI ja jAya che ? sikaMdarano javAba sAMbhaLI DozInuM mAthuM pharI gayuM, enI Akhe Aga varasAvavA lAgI. eNe jussApUrvaka kahyuM : jo tArAthI ATale dUra baMdobasta sAcavI zakAtuM na hoya to AvaDA moTA sAmrAjyane adhipati zA mATe banI
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM kathArane beThA chu' ? amArA dezanI jamInanA TukaDAne tArA sAmrAjyamAM zA mATe bheLavI dIdhA che? tuM kahe che ke huM' kathA kAM doDu', te AnA atha e thayA ke kha dekhasta sAcavavAnI tAkAta tArAmAM nathI! jo kha'dAmasta sAcavI na zakAtA hAyatA saltanatanI sAthe tAru nAma zA mATe joDayu' ? AvI javAbadArI zA mATe vaheArI lIdhI? tAre sattA bheAgavavI che, paNa javAkhadArI aDhA nathI karavI, kharuM ne ?" tr DeAzImAnA kaDavA chatA sAce Thapake! sAMbhaLIne sikadaranI AMkheA UghaDI gaI eNe DeAzImAne caraNe paDIne kahyuM: " mA, tuM sAcu kahe che. jo mArAthI kha'dAkhasta sAcavI zakAya ema na heAya teA saltanatanI sAthe mAruM nAma joDavAne ke dUra dUranI bhUmine mArA sAmrAjyamAM bheLavatA rahevAnA paNa mane koI adhikAra nathI !" [ satya-darzana, pR 164 ] 25 bhUla mArI eka divasanI vAta che. dezabhakta geAkhalejI peAtAnA eraDAmAM beThA beThA kaMIka lakhatA hatA emanI pAse ja emane nAnA dIkarA beThA beThA bhaNatA hatA. geAkhalejIe ene kahyu . "beTA, khaDiyA laI Ava te." dIkarAe cei lAvI dIdheA geAkhalejI lakhavAmAM magna thaI gayA. lakhI rahyA eTale emaNe khaMDiye pAchA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane ApavA hAtha laMbA. e joIne emano dIkaro tyAM AvyuM e vakhate gokhalejInuM badhuM dhyAna ane mana pitAnA lekhanA vicAramAM DUkhyuM hatuM. emaNe zUnya mane hAtha lAMbe karyo, paNa pariNAma UlaTuM AvyuM. dIkaro khaDiye levA mATe sarakhI rIte hAtha laMbAve e pahelAM ja gekhalejIe potAnA hAthamAMthI khaDiye cheDI dIdhe khaDiye gAlIcA upara paDIne phUTI gayo ane gAlIco zyAhIthI raMgAI gaye. bALake A joyuM ane e DarI gayA ane Darane mAryo kApavA lAgyA, jANe e te paththaranI mUrtinI jema stabdha thaI gaye gokhalejIe pUchyuM. "beTA, khaDiye kevI rIte paDI gaye?" - chokarAe kahyuM "huM ene barAbara pakaDI zakyo nahote tethI ?" gekhalejIe ene TapalI mArIne kahyuM : "ema na kahe ema kahe ke Ape mane khaDiye barAbara jhalAbenahoto tethI " bALake pharI kahyuM: "nA pitAjI, nA, evI vAta nathI. kharI rIte meM ja sarakhI rIte nahote pakaDayo" tyAre mahAnubhAva ekhalejIe pharI kahyuM "nA, nA. mAruM mana A lekhamAM rokAyeluM hatuM ane bedhyAnamAM ne bedhyAnamAM me tane khaDi pakaDAvI dIdhe khaDiye pakaDAvavA mATe mAre mAruM citta paNa e tarapha rAkhavuM joItuM hatuM. paNa meM mArI pharajanuM sarakhI rIte pAlana na karyuM. A bhUla tArI nahIM paNa mArI che. " [ satya-dazana, pR 15]
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 10 - sAcuM satya roTI e ja sa sa sArI nI lAke ja lAge che rAmacaMdrajI laMkAthI pAchA pharyA ane cauda varSane vanavAsa pUro karIne ayodhyA tarapha cAlyA. janatA emanA svAgata mATe sAme gaI emanA svAgatamAM lAkho pratiSThita nAgarIke hAjara hatA. saunAM vadana jhIlatAM jhIlatAM maryAdApuruSottame meTA ane nAnA badhA mANasone sauthI pahele e ja savAla karyo: "annanI vyavasthA te sArI che ne? khAvAne reTI to sArI rIte maLe che kharI ne ?" rAmane A savAla sAMbhaLI loko hasavA lAgyA. emane thayuM? mahArAja vanavAsathI bhUkhyA AvyA lAge che ! vanaphaLa khAtAM khAtAM pAchA pharyA che ane roTI nahIM maLI hoya. tethI mAne che ke ahI paNa e nahIM maLatI hoya! nahIM te, ratnabhaMDAra bharyA che ke nahIM, ema na pUchata? lekee kahyuM: "mahArAja ! ahI anane keITo nathI. A5 jeze te Apane paNa khabara paDaze ke ahIM reTInI kaI taMgI nathI." rAmacaMdrajIne lekene bhrama samajatAM vAra na lAgI emaNe vicAryuMjemanAM piTa bharyA che emano DeLe annanA badale bIjI vastu upara lAgele che! tethI e badhA. mArA savAlanuM mahatva nathI samajI zakatA ane UlaTA mArI hAMsI kare che. svAgata-samAraMbha pUre thaye, ane rAma adhyAmAM AvI gayA. eka divasa AkhA rAjyamAM e DhaMDhero
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichatAM kyAra piTAnyeA ke, mahArAjA rAmacaMdrajI vanavAsanI avidha pUrI karIne kSemakuzaLa pAchA AvI gayA che; enI khuzAlImAM tee nagarajaneAne prItibheAjana ApavA icche che. 28 AkhI prajAne nimaMtraNa ApavAmAM Avyu. samaya paNa jaNAvI devAmA Avye. e mujaba adhA nagarajanA AvI pahAcyA ane paMgatamA geAThavAI gayA rAme kahyuM : " bhAI e ! Aje hAthe pIrasIzuM" tarata ja hIrA-mAtIthI bharelA thALa hAjara thayA. rAme eka eka muThThI badhAnA thALamAM pIrasI dIdhA. leAkeAe vicAyu hIrA-meAtI te pahelavahelAM bheTa rUpe pIrasavAmAM AvyA lAge che; khAvAnI sAmagrI teA hajI have Avaze. paNa rAmaca'drajIe te hAtha joDIne badhAne vinati karI . " jamavAnuM... zarU karI ! " ', te ame amArA * leAkeA te vicAramA paDI gayA H AmAM khAvu zu' ? khAI zakAya evI cIja te keAI pIrasavAmAM AvI nathI ! rAmacaMdrajIe kahyuM hIrA lAkha-lAkhanA che, thaI zake ema nathI che ? jamavAnuM zarU kare "kema, zuM thayuM? eka eka ane keTalAMka ratnanu te! mUlya ja Ama sau zA vicAramA paDI gayA ne ! " prajAjanAe kahyu '' mahArAja, amUlya teA jarUra che enAthI khissu jarUra bharI zakAya, paNa peTa na bharI zakAya peTa teA peTanI rIte ja bharI zakAya ! A kaI khAvAnI cIja thADI che ? " rAme hasIne kahyu " tamane kaMI khassA bharavA mATe ahIMM nathI Ama tryA; ahI teA jamavAnI vAta che"
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijana thArane leke navAI pAmyA, belyA "paNa mahArAja ! Ane khAvA kevI rIte ?" rAmacaMdrajIe samajAvyuM. "huM vanavAsa gaye tyAre tamane lekone reTI khAtA mUkI gayA hatA ane ema ja samajato hato ke tame leke anna khAtA haze cauda varSe pAchA pharIne tamArI manodazA joI to mane lAgyuM ke adhyAnA leke have annanA badale hIrA-metI ane jhaverAta khAvA lAgyA hazejyAre meM tamane roTInI vAta pUchI te tame loke hasavA lAgyA. tethI meM mAnyuM ke tamane have reTInI jarUra nahIM rahI hAya !" leke rAmanI vAta sAMbhaLIne avAka banI gayA. rAme emane samajAvyuM. "A hIrA ane jhaverAta te zarIranAM ghareNAM che; bAkI, sAcu satya te reTI ja che!" [ jIvana-darzana, pR 81; ahi sA-darzana, pR 356 ] 11 phakta roTI eka hate brAhmaNa. e sAva daridra hatuM ane dhana vagara hamezA becena raheto hato dhana meLavavA mATe eNe ghaNAM phAphAM mAryA, na karavAnA kAme paNa karyA, paNa emAM kaMI vaLyuM nahIM ! dhananI zodhamAM bApaDo varSo sudhI pahADe, nadIo ane jaMgalamAM rakhaDato rahyo, paNa enA bhAgyanuM dvAra nA khUlyuM te na ja khUlyuM !
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane eka divasa e hatAzA-nirAza thaIne, lamaNe hAtha daIne eka jhADanI nIce eka paththara para beThe hato. ene cahere sAva udAsa hato. eTalAmAM e ja vanamAM sAdhanA karatA eka cagI ane siddhanAM ene acAnaka darzana thayAM. eNe e gI-siddhapuruSane kahyuM : "ghaNuM varSanI kAmanA Aje saphaLa thaI. mane khAtarI che ke ApanA jevA siddhapuruSanAM darzana kyAreya eLe nahIM jAya. Aje huM kRtakRtya banI gayA ane mAruM jIvana dhanya banI gayuM yogirAje daridra brAhmaNanI durdazA joIne karuNAbhAve pUchyuM: "chevaTe tAre joIe che zu ?" daridra brAhmaNe kahyuM "maMtra, phakta dhanaprAptine maMtra! bIjuM kaMI nahIM" gIe dayALu bhAve dhananA abhilASI daridra brAhmaNane kahyuM : "le, A Idrane maMtra che. Idra devatAone rAjA che A maMtrathI e prasanna thaze ane tuM je mAgIza e tane ApaNe paNa sAMbhaLa, A maMtrano jApa himAlayanI kaI ekAta guphAmAM jaIne karavAno che." brAhmaNa to harakhAte harakhAte tarata ja himAlaya tarapha cAlato thayo. tyAM pahoMcIne eNe pitAnI sAdhanA zarU karI dIdhI sAdhanA karatAM karatAM bAra varSa vItI gayAM. eka divasa I pragaTa thaIne ene pUchayuM : "saumya! tAre zuM joIe che? . zuM meLavavA mATe te mArI upAsanA karI che?" bahu lAMbA vakhatanI sAdhanAne lIdhe brAhmaNa sAva kamajera ane zaktihIna thaI gayo hato. iMdra mahArAja AvyA tyAre eNe beThA thavAno prayatna karyo, paNa zarIranI aza
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 kavijInAM kathArane ktine kAraNe na to e Ubho thaI zakyo ke na te kaMI belI zakyo. InDe pharI zAta ane hetALa svare pUchyuM: " kahe bhAI! tAre zuM joIe ?" ghaNA divase sudhI bhUkhyA rahevAne kAraNe brAhmaNanA manamAM to reTInuM ja raTana cAlI rahyuM hatuM. bebAkaLA thaIne eNe kahyuM " "mAre bIjuM kazuM nathI joItuM; devarAja! basa, reTI maLI jAya eTale patyuM !" brAhmaNanI vAta sAMbhaLIne iMdrane hasavuM AvyuM. eNe kahyuM. "basa, phakta ATalI ja vAtane mATe tAre mane bolAva paDyo ? are, reTInA eka TukaDA mATe teM mane saMbhAryo? jyAre tArAmAM ATalI badhI zakti che ke te mane cheka svargamAMthI ahI belAvI zake che, to zuM tArAmAM eTalI zakti nathI ke tuM tArI bhUkhane zAMta karavA mATe, tArI reTIne prazna tArI potAnI meLe ja hala karI zake?" ["zrI amara bhAratI ", ogasTa-sapTembara, 1966 ] 12 dIpa jalato rahyo vaizAlImAM eka caMdrAvataMsa nAme parAkramI rAjA thaI gayo. e je karmavIra hatuM e ja dharmavIra hato. e rAjyanAM badhAM kAma sArI rIte saMbhALato, ane chatAM AThama-caudaza jevI parvatithie upavAsa ane pauSadha karavAnuM cUkato nahIM.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM kathArane kAusagga karatAM karatAM dhyAnasAdhanAmAM e khaDganI jema lAMkhe| vakhata aDaga UbheA rahetA. enu jIvana jaLakamaLa jevuM hatuM : saMsAramAM rahevA chatAM e sAva nilepa ane nivikAra hatA. 32 eka divasanI vAta che. amAsanI aMdhakAragherI rAtamAM rAjA cadrAvata'sa rAjamahelanA ekAMta khUNAmA dhyAna-mudrAmA khaDA hatA. aMdhArAmAM rAjAjInI sAdhanAmAM koI upadrava na thAya eTalA mATe dAsI AvIne dIpaka pragaTAvI gaI. ceAtarapha prakAza phelAI gayA rAjAnI najara dIpakanI caiAta para sthira thaI gaI. Ama bahAra bhautika dIpakanAM kiraNeA jhagamagI rahyAM hatAM, teA aMtaramA dhyAnadIpanA AtmAne ajavALanArAM kiraNA prakAzI rahyAM hatA bhAvanAnA pravAha mAgaLa ne AgaLa vadhI rahyo hatA rAjAe manamA abhigraha karyAM jyA lagI A dIpaka jalatA raheze tyA lagI huM mAruM. dhyAna cAlu rAkhIza. be ghaDI vItI, cAra ghaDI vItI; dIpaka jhAkhA thavA lAgyA, elavAI javAnI taiyArImA hatA. svAmIbhakta dAsIe e joyu eNe vicAyu : dIpaka AlavAI javA na joI e----mahArAjA dhyAna lagAvIne UbhA che te AvI ane dIvAmA tela pUrI gaI jyAta pharI prakAzI UThI. mahArAjAnA aMtaramAM paNa dhyAnanI jyAta tejasvI banI gaI. bahAranA dIpakanI sAthe sAthe rAjAnA hRdayanA dIpaka paNa jaLahaLavA lAgyA; prakAza vadhu ne vadhu tejasvI banatA gayA. eka prahara jeTalI rAta vItI gaI. dAsIe vicAyu : Aje mahArAjanu dhyAna mahu lAeka vakhata cAlI rahyuM che,
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM thAratA mATe kyAMka aMdhAruM na chavAI jAya. ane eNe dIpakanu tela khalAsa thAya te pahelAM ja pharI emAM tela pUrI dIdhu 33 rAjAnuM dhyAna lakhAtu gayu. rAjAjI dAsInI svAmIbhakti upara khuza hatA ke e Aje sAcI bhakti karI rahI che, mArI dhyAnanyAtane bujhAI javA devA nathI cAhatI. dhanya che enI svAmIbhaktine ! rAta vItatI gaI, dvIpaka prakAzatA rahyo. dIpaka jarAka jhAMkhA thavA lAgatA ke dAsI hAthamA telapAtra sAthe taiyAra ja rahetI, ane dIpakamAM tela pUrI detI A rIte AkhI rAta tela umerAtu rahyu ane dIpaka jalate rahyo. rAjAjInI Atara cetanA jAgI UThI. AtmabhAvanA akhaMDa maMgaladIpa jaLahaLatA rahyo. rAjA dhyAnamAM vadhu lIna manIne uccatara bhAvazreNIe caDhatA gayA jJAnacetanAnA divya prakAza emanA ataramAM jhagamagI UThayo. jANe beya tarapha soMkalpanI spardhA maDAI hatI . dAsIe agAsA khAtAM khAtA paNa bahAranA dIpakane elavAvA na dIdhA. rAjAjInuM sukeAmaLa zarIra UbhA UbhA aDa thaI gayuM hatu, rAma rAmamAM vedanA thatI hatI, chatAM emanA dhyAnanA ekatArA atUTa rahyo ekavAra aMtaramAM dvIpaka pragaTatho, e pachI elavAyA ja nahIM ! savAra thayuM. sUryanAM sAnalavarNI kiraNe! dharatIne ajavALI rahyA. have dAsIe tA dIpakane elavI nAkhyA, paNa rAjAnA aMtaramAM je dIpaka ekavAra prakAzI UThayo hatA e kevI rIte elavAI jAya? e te prakAzatA ja rahyo
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMvajInAM cAratne UbhA UbhA paga sUjIne thAMbhalA thaI gayA; lAhInu abhisaraNa kSINa thavAthI zarIra jaDa khanI gayu. ane Akhare dhyAnamAM tallIna rAjAjInA dehamUchita thaIne dharatI upara DhaLI paDayo! maraNanI atima paLanI mUrchAmAM paNa emane AMtara dIpaka na elavAyeA te na ja elavAye ! zarIra chUTI gayuM, paNa e akha'Da jayeAta prakAzatI ja rahI. e dIpaka, je eka vAra prakANyA hatA, te prakAzatA ja rahyo. 34 13 [ marasamAdhiprakI ka; AkhyAnakamaNikAza, 41, 126 ] [jaina itihAsakI preraka thAe, pR. 40 ] pAMdaDAneya du:kha thAya che ekavAra gAMdhIjI yADAnI jelamAM hatA rAja tee 3 pIMjyA karatA hatA. rU pIMjatA pIjatAM pIjaNI DhIlI paDI gaI ene majabUta karavA mATe gAMdhIjIe vicAyu : lIMmaDAnA pAdaDAMthI Ane ThIka karI levI joIe. emaNe jelanA mANasane lImaDAnA gheADAka pAMdaDAM laI AvavA kahyu . e mANusa TApalI bharIne pAMdaDAM laI AvyeA. : e vakhate zrI cAIthArAma giDavAnI gAMdhIjI pAme beThA hatA. emaNe eka lekhamAM lakhyu che TApalI bharelA pAMdaDA joI ne mahAtmAjInA AtmAmAM vedanA ane dayAnI lAgaNI UbharAI AvI. emaNe e mANasane kahyuM:
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathAra 35 "teM mArA tarapha prema dAkha, ane eTalA mATe AkhA jhADanAM pAdaDAM khaMkherI lAvyA. paNa, tane e khyAla have joIe ke, jevuM du kha tane thAya che, evuM ja duHkha vana spatine paNa thAya che mANasane pitAnI jarUriyAta pUrI karavA kAma karavuM paDe che, paNa kAma vagara eka pAMdaDAnI paNa hatyA na thavI joIe. have pachI tuM AvI bhUla na karato e ja mArI sauthI moTI sevA che." [satya-darzana, pR. 231] 14 pANI to pANI che mArA eka brAhmaNa bhakta che teo milamAlika paNa che. teo jainadharmanA kaTTara virodhI gaNAtA hatA, paNa jyArathI mArA paricayamAM AvyA tyArathI emane e virodha TaLI ga che mArA kAryakrama pramANe huM jayA haiuM tyAM, mATe bhAge, teo maLavA AvatA rahe che ekavAra teone bihAra prAMtamAM javAnuM thayuM. pAchA AvIne emaNe mane kahyuM : "mahArAja, dharmane to nAza thaI gaye! have to dharmanuM kaI nAmanizAna nathI rahyuM !" meM pUchyuM : "evuM te zuM thayuM ?" emaNe kahyuM : "are, javA dyo ne e vAta ! sTezana upara meM pAchuM mAgyuM te pANavALAe kahyuM . . meM pUchayuM : kevu pANuM che? to eNe kahyuM: pIvAnuM cAmuM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 vijInAM kathArane pANI che. meM pharI pUchyuM are bhAI, cAkhkhu tA che, paNa che kevuM ? tyAre eNe kahyuM : 'Du' che, sAhema! lAcAra thaI ne mAre pUchavuM ja paDyu : kAtu pANI che? eNe haLavethI javAkha ApyA : kUvAnuM che ane tAjI che. pachI te mAre sApha zabdomAM kahevu' paDyu. ke pANI kUvAtu che ke taLAvanu', e meM nathI pUchyuM. huM' pRSTha chuM ke pANI hiMdunuM che ke musalamAnanuM ? tyAre eNe kahyuM pANI te vaLI, koInu' hAtu' haze, sAheba ? pANI na tA hiMdu hAya che ke na musalamAna ! pANI te pANI che! eTale Apa ema pUchI zakeA ke pANI naLatuM che, taLAvanu che ke kUvAnuM? ThaMDu che ke garama cAkhkhuM che ke gaMdu ? paNa pANI na teA hiMdu che ke na musalamAna ! mahArAja, jyAre eNe Ama kahyuM eTale me te pANI lIdhuM ja nahI be-cAra sTezana sudhI te huM tarasyeA ja rahyo. paNa chevaTe keTaleA vakhata tarasyA rahI zakAya ? jyAre rahevAyu' nathI tyAre Akhare e pANI pIvu ja paDeyu !' cr meM e sajjanane pUchyuM : "have zu karazeA ?" emaNe kahyuM : " gaMgAjIe jaIzu. ane emAM snAna karIne zuddha thaI jaIzuM " me kahyuM : " gaMgAjIe javAthI zu thaze ? e pANI tA zarIramAM dAkhala paNa thaI gayu` ane pezAkha vATe bahAra paNa nIkaLI gayu ! ane, tamArI mAnyatA pramANe, saMskAra teA ceATI ja rahyo che, te tenuM have tame zu' karaze ? ane mahAnubhAva, A dharatI upara cAlavAnuM' kayAre baMdha karo| ? kemake zUdra paNa enA upara ja cAle che. je jamIna upara zudro cAlatA hAya enA upara cAlavAthI paNa kharAkha saMskAra cATI jAya ne? ""
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 37 e vicAramAM paDI gayA ane gabhIra thaIne bolyA : to zuM, e jUnI paraMparAo beTI hatI?" ' kahyuM : "hA, AvI paraMparAo niHsaMdeha khoTI ane AdhAra vagaranI ja che." [ahiMsA-darzana, pU. ra07 ] mAre jAti nathI pIvI bhagavAna buddhanA ziSya AnaMda keI gAmamAM jaI pahoMcyA. emane tarasa lAgI hatI. emaNe joyuM ke eka chokarI kuvAmAMthI pANI sIMcI rahI che teo emanI pAse gayA ane belyA "bahena, mane pANI pA." chokarIe kahyuM: "huM caMDALanI dIkarI chuM." AnaMde sahaja bhAve kahyuM : "bahena, tArI pAse meM jAta nathI mAgI; meM to phakta pANI mAgyuM che. mAre tArI jAta nathI pIvI, pANI pIvuM che." e bAlikAne sa keca dUra thaI gaye. eNe bhikSu AnaMdane pANI pAyuM [ahiMsA-darzana, 5 210 ]
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 kavijInAM kathArane krodha caMDALa che eka moTA paMDita hatA; darzanazAstranA jabarA vidvAna. e bhaNyA te ghaNuM hatA, aneka zAstrane gheALIne meDhe karI lIdhAM hatAM, paNa e bhaNatara emanA jIvanamAM UtaryuM na hatuM. eka divasanI vAta che. teo nAhI-dhoIne, TIlAMTapakAM karIne, banIThanIne kyAMka jaI rahyA hatA. rastAmAM emane eka caMDALa maje. e rastA upara jhADu pheravate hate. ene joIne paMDitajI rAtA-pILA thaIne tADUkI UThayAH "alyA caMDALa, dUra haTI jA! rasto rokIne kema khaDe che?" caMDALe kahyuM: "paMDitajI, Apa Ama gusse zA mATe kare che? huM te mArI meLe ja dUra haTI rahyo chuM" paMDitajIH "tuM tArI meLe dUra khasI gaye hota to mAre kahevAnI jarUra kyA hatI?" ane pachI to krodhane vaza banIne paMDitajI enA upara gALAne varasAda varasAvavA lAgyA pilA caMDALe jhaTa daIne paMDitajIno hAtha pakaDI lIdho ! basa, pachI te pUchavuM ja zuM hatuM? paMDitajInI AMkhe lAla lAla thaI gaI emanAM bhavAM caDI gayA e jora jorathI khame pADavA lAgyA " ke nIca che A dag! eNe mArA dharmane bhraSTa karI nAkhe!"
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane bUme sAMbhaLIne ghaNuM leke tyAM bhegA thaI gayA, ane caMDALane pUchavA lAgyA: "alyA! A badhuM zuM che? te paMDitajIne hAtha kema jhAlI rAkhe che ?" caMDALe hasatA hasatA kahyuM : "A to mArA bhAI che huM emane kevI rIte javA dauM?" leke kahevA lAgyA " A paMDita che, tuM caMDALa che A bhAIcAre ke ? " e caMDALa paNa kyAreya vidvAnonI sabhAmAM gaye hato eNe kyAMka sAbhaLyuM hatuM ke krodha caMDALa che. eNe kahyuM : "hA, ApanuM kahevuM sAcuM che. paNa A paMDitajI te zarIrathI ja brAhmaNa che, hRdaya to emanuM caMDALanuM ja che Apa ja kaho, krodha caMDALa kahevAya che ke nahI ?" lekee kahyuM. "hA, tAruM kahevuM sAcuM che." paMDitajI khasiyANA paDI gayA, ane e caMDALa bhAInI mAphI mAgIne, keDe cheDAvIne cAlatA thayA. [jIvana-darzana, 5 214 ] 17 kone khaseDa? zrImadda zaMkarAcArya eka vAra kAzI gayA hatA. eka divasa gaMgAmAM snAna karIne teo pAchA pharI rahyA hatA. rastAmAM eka caMDALa maLI gayo enI sAthe enA kUtarA hatA.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane rasto sAMkaDe hato, ane caMDALa e rastethI ja sAme thI cAlyo Avato hato. zaMkarAcArya pavitratAnA cakarAvAmAM aTavAI gayA. emane thayuM ? kayAMka A caMDALane paDachAye mArA upara na paDI jAya. ane teo UbhA rahI gayA. AcAryanA manane jANe pArakhI gae hAya, ema e caMDALa paNa Ubho rahI gaye. AcArye keTalIka vAra to rAha joI, paNa jyAre pele caMDALa rastAmAMthI Aghe na khasyuM tyAre nAchUTake AcAryo ene kahyuM : "are, jarA Aghe khasa, raste mUkI de! tane dekhAtuM nathI ke huM snAna karIne, pavitra thaIne AvyA chuM, ane tuM rasto rokIne Ubho rahI gaye?" caMDALe kahyuM : "mahArAja, eka vAta pUchavA IcchuM chuM: A5 khasI javA kahe che, paNa huM kharuM kevI rIte? mArI pAse be padArtha che. eka AtmA ane bIjuM zarIra AtmA cetana che ane zarIra jaDa che te A bemAthI Apa kene khaseDavAnuM kahe che? je AtmAne khaseDavAnuM kahetA ho te Apano AtmA ane mAro AtmA-ane ekasarakhA che. parabrahmarUpe je AtmAta ApanAmAM birAje che, e ja mArI aMdara paNa vidyamAna che. te pachI he AtmAne kyAMthI khaseDuM ane kyA laI jAuM ? AtmA te vyApaka che, ane samagra vizvamAM samAnarUpe phelAyela che. Apa ene khaseDavAnuM kahe te che, paNa ene khaseDavAnI vAta mAre gaLe nathI UtaratI." zaMkarAcArya sAMbhaLI rahyA. caMDALe AgaLa calAvyuM ke che je A5 zarIrane khaseDavAnuM kahetA ho, te zarIra paMcabhUtanuM baneluM che. ane e jevuM mAruM che evuM ja ApanuM pa che. evuM nA nathI ke mAre mAsa kALuM hoya ane
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane ApanuM dhaLuM ! je lehI ApanA zarIramAM vahI rahyuM che, e ja mArAmAM paNa vahI rahyuM che. eTale je Apa zarIrane AvuM karavAnuM kahetA hai te, mane e nathI samajAtuM ke, enI kevI rIte AvuM karavuM ane zA mATe AvuM karavuM ?" caMDALanI vAta sAMbhaLIne AcArya acaMbAmAM paDI gayA. emaNe kAnanI bUTa pakaDIne kahyuM : "atyAra sudhI te vedAMtanI kevaLa moTI moTI vAte ja karyA karI, paNa mArA manane kAMTe Aja lagI kADhI zakayo na hato; manane viSavikAra hajI dUra thayo na hato. ene Aje tame kADhI nAco. tame ja mArA sAcA guru che. tame mArAM netro ughADI dIdhAM!" [ahiMsA darzana, pR. 279 ] 18 enI mAtA mRrI maraze! eka kSatriya kulaputranA bhAInuM khUna karIne khUnI bhAgI gaye. bhAInA khUnathI kulaputranuM kALajuM korAI gayuM; AMkhamAMthI jANe zrAvaNa-bhAdara varasavA lAgyA. lamaNe hAtha mUkIne zokamagna cahere e, pAgalanI jema, zUnya AkAza tarapha tAkI rahyo. tyAre vIra kSatriyANInuM sUteluM kSatriyapaNuM jAgI UThayuM. enI vRddha mAtAe zokAkula putrane hAkala karIH "mAthuM pachADavu, AMsu pADavAM ane zekamAM DUbI, javuM e te
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 kavichanAM kathArane bALako anAtha banI jaze, roI roIne marI jaze. kulaputra, kSamA karo, mane prANAnI bhikSA Ape !" kulaputranuM hRdaya kAdhamAM aMdha banyuM hatuM. e khUnInI AvI dIna dazAne kevaLa nATaka ja samajato hato. karagaratA duzmanane eka Thokara mArIne eNe kahyuM : "duSTa, have mA ane bALakanI phikara thAya che !" kulaputranI mAtA sAme UbhI UbhI A joI rahI hatI. enuM mAtRtva jAgI UThayuM. eNe lAgaNIbhInA svare kahyuM : "mArA putrane mATe jema huM mUruM chuM, evI ja rIte AnI gharaDI mAM paNa potAnA putranA vivegamAM khUraze. AnA putre vaLI pAchA potAnA pitAnuM khUna karanAra duzmanathI badalo levA mATe mArA putranI jema nIkaLI paDaze, ane ekabIjAnA prANa levA talasatA raheze. vera-prativeranI A para para keTalI peDhIo sudhI cAlu raheze ! keTalI mAtAonA kheALA khAlI thatA raheze. keTalI saubhAgyavatIonAM saubhAgya lUMTAtAM raheze ! verane badale vera na hoI zake. "khUnane badale khUna " e paraMparAne kyAreya aMta nahIM Ave! virane sAce ukela to kSamA ja hoI zake" mAtRtvanA jAgI UThelA saMskAe kSatriyANInA hRdayane jItI lIdhuM. eNe hAtha UMcA karIne kahyuM : "beTA, bhI jA ! talavArane myAna kara ! gharane AMgaNe Avele duzmana avadhya banI jAya che. temAMya vaLI A te zaraNa mAgI rahyo che, prANanI bhIkha mAgI rahyo che. zaraNAgatanI hatyA karavI e kSatriyane dharma nathI. ene choDI de ! ) mAtAnI vAta sAMbhaLIne kulapatra ekadama camakI gaye mAtA, tuM A zuM karI rahI che? je khUnIne pakaDavA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 45. mATe huM bAra-bAra varSa sudhI jaMgalonI dhULa chAnato rahyo, e keTakeTalI musIbatane aMte hAtha A che! Aje bhAInA khUnano badalo levAnI taka maLI che, tyAre tuM kahe che ke ene choDI de!" nA mAtA, nA ! ema na thaI zake, haragija nahIM thaI zake. jyA sudhI huM AnuM rudhira nahIM pIvuM tyAM sudhI mArA haiyAnI Aga zAta nahIM thAya! mAtA, mane na roka!" "beTA, krodha kayAreya krodhathI zAMta thaye che khare ? khUnanA DAgha kyAreya khUnathI dhovAyA che kharA ? krodhane saphaLa thavAde e vIratA nathI; vIratA to duzmanane kSamA karavAmAM krodhane pI javAmAM che !" kulaputranI talavAra nIce mUkI gaI. e vicAramagna thaI gayeH mAnuM kahevuM sAcuM che. krodha te rAkSasa che. e saphaLa thaye to sarvanAza veravA sivAya bIjuM zuM karavAne? bahAranA namAlA duzmanane mAravAthI zuM ? A aMdaranA rAkSasane ja mAre joIe kulaputrane viveka jAgI UThayo. je talavAra khUnInuM lehI pIvA talasI rahI hatI, e talavArathI ja eNe enAM baMdhana kApIne ene mukta karI dIdhe! khUnI kulaputranA caraNomAM namI paDyo. kulaputre bhAInI jema ene hetathI Ubhe karyo ane snehapUrvaka khavarAvIpivarAvIne vidAya karyo. [uttarAdhyayanasUtra, adhyayana 1, kamalasaMyamI TIkA ] [jaina ItihAsakI preraka kathAe, pR. 34 ]
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijItAM kathAne kAyarAnuM kAma che! kSatriya te e kahevAya, je peAtAnA duzmanathI verane badale le ! beTA, te mAru dhAvaNa pIdhuM che, tArI naseAmAM kSatriyanuM leAhI vahe che. UTha, hAthamAM talavAra pakaDa ane tArA bhAInA khUnInA khUnathI tArI talavAranI tarasa zAMta kara! 42 kulaputranI zekanAM AMsu sAratI AMkheA kAdhathI lAla aMgArAnI jema saLagI UThI. zUrAtananA AvegamA enI bhujAe pharakavA lAgI. talavArane myAnamAthI kheMcIne ene e havAmAM vIjhavA lAgyA. kSatriyANI mAtAe enA puruSAtanane vadhAre pradrIsa karatAM kahyuM : " beTA ! sAcA kSatriya tA e che, je zatrumA sAme thavAnI hiMmatane ja jAgavA na de, ane e ghA kare e pahelA ja enA upara, si'hunI jema, tUTI paDe. ane je sAme thavA chatAMya zatrunA sAmanA na karI zake, ene paDa kAra karIne daMDa na ApI zake, ene kSatriya nahI. paNa kAyara samajavA !" jAtanA kSatriya ane emAM kAyarapaNAnuM kalaka! evu lehI tapI gayu. enI aMdaranu sUteluM kSatriyatva garjanA karavA lAgyuM. mAtAnA caraNane sparza karIne eNe pratijJA karI : "mA, have teA mArA bhAInA khUnIne pakaDIne ja japIza. jyAre ene tArI pAse hAjara karIne A talavArathI ja enu' mAthu uDAvI dauM', tyAre ja samajaje ke me kSatriyANI mAtAnuM dUdha pIdhuM hatuM ! " ' mAtAe putranA vAMsA thAkhavo. kulaputra bhAInA jInInI zeAdhamAM nIkaLI paDaco!
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM sthAne 43 hAthamAM ughADI talavAra camakAvate kulaputra gAma, nagara, jaMgala ane pahADomAM ghUmavA lAgyo. enuM raudra rUpa joIne vikarALa siMha paNa zeha khAI gayA, meTA meTA vIronA kALAMya thaMbhI gayAM. e dharatInA khUNe khUNe pharI vaLe, paNa e khUnI na maLe te na ja maLe. A rakhaDapaTTImAM bAra-bAra varSanA vahANuM vAI gayAM, toya kulaputranA kAdhano kepha na Utaryo ane te na khAvAnuM bhAna che, na pIvAnu ! jyA sudhI bhAIne khUnI na pakaDAya tyAM sudhI nirAMta kevI? paNa chevaTe eka divasa duzamana enI najare caDhI ja ga! jevI rIte khAja cakalI upara jhaDapa mAre, bilADI uMdarane jhaDapI le, e rIte kulaputra pUrI tAkAtathI khUnI upara tUTI paDyo, ane ene pakaDIne eNe deraDAthI bAMdhI lIdhe pachI duzamanane keda karIne mAtAnI sAme pachADatAM eNe kahyuM : "mAtA, lyA A talavAra ane tamArA hAthe ja tamArA putrane badale ! " kulaputre talavAra mAtAnI sAme dharI. mAtAe gauravabharI AMkhethI putranI sAme joyuM ane kahyuM : "beTA! tArA bhAIne badale tuM ja le!" kulaputranI talavAra camakI UThI khUnI balidAnanA bakarAnI jema thara thara kaMpI rahyo hato. e kulaputranA pagamAM paDIne gheTAnI jema beM beM karato hato. enI AMkhamAMthI AMsunI dhArA vahI rahI hatI. e karagarIne prANanI bhIkha mAgato hato . "mane jIvate cheDI dyo, huM jIvanabhara tamAro dAsa banIne rahIza. mArA vagara mArI gharaDI mA, juvAna patnI ane nAnAM-nAnAM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane huM lohI nathI pIto rAyacaMdabhAI ( zrImad rAjacaMdrajI) pahelAM muMbaImAM jhaverAtano vepAra karatA hatA. emaNe eka vepArI sAthe eka vAra sade karyo ke ATaluM jhaverAta, amuka bhAvathI, amuka tithie tamAre mane ApavuM A mATe bAnAnI je rakama ApavI joIe e paNa emaNe e vepArIne ApI dIdhI. paNa, game te kAraNe, jhaverAtanA bhAva vadhavA lAgyA, ane vadhatA vadhatA evA vadhI gayA ke bajAramAM UthalapAthala thaI gaI. pelA vepArI pAsethI, nakkI karelo tithie, nakakI karyA mujaba jhaverAta levAmAM Ave to enuM ghara sudhdhA hararAja thaI jAya ! bIjI cIjomAM tejI-maMdI ochI thAya che, paNa jhaverAtamAM te jANe e lAMbI lAbI phALa bharatI hoya che. bajAranI AvI sthiti joIne pele vepArI to Avaro banI gaye, ane bicArAnA hozakoza UDI gayA ! jyAre bajAranA caDatA bhAvonI rAyacaMdabhAIne khabara paDI, ane pelA vepArInI dazAnuM citra emanI sAme AvyuM, to teo sAme cAlIne enI dukAne pahoMcyA. emane AvatA joIne vepArInuM haiyuM thaMbhI gayuM. ene thayuM A jhaverAta levA AvI pahoMcyA !" eNe rAyacaMdabhAIne kahyuM : "huM tamArA paisAnI goThavaNa karI rahyo chuM. mane pitAne ja enI ciMtA che. bhale je thavAnuM hoya te thAya, tamArA rUpiyA huM jarUra cUkavI daIza. bhale ne mAruM sarvasva cAlyuM jAya, paNa
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavinAM kyAratne tamArA rUpiyA huM hajama nahI karI jAuM. tame enI jarAya ciMtA na karaze." 47 rAyacaMdabhAI e kahyuM * " mane ciMtA kema na thAya ? mane tamArA karatAM vadhAre ciMtA vaLagI che. tamArI ane mArI ci'tAnu' kAraNa te A lakhANa ja che ne ? AnA lIdhe te| mAre tamArI pAse cAlIsa-pacAsa hajAra rUpiyA leNA thAya che, teA pachI e lakhANane ja nAza karIne AvI badhI nakAmI ciMtAmAMthI zA mATe na UgarI javu' ? " vepArI dayAmaNuM meAM karIne khelyA * paNa Apa evuM zA mATe kare ? huM... be-traNa divasamAM mArI javAkhadArI jarUra adA karI daIza" er vepArIe ATalu' kahyu', eTalAmAM te rAyacaMdabhAI e e karAranA kAgaLanA TukaDeTukaDA karI nAkhyA pachI emaNe udAra bhAve dRDhatAthI kahyu... : " rAyacaMda dUdha pI zake che, leAhI nahI...! huM kharAkhara jANuM chuM, tame vAyadAthI khaMdhAI gayA che. paNa atyAre paristhiti badalAI gaI che, ane mAre tamArI pAse cAlIsa-pacAsa hajAra rUpiyA leNA paDyA che. paNa jo huM e rakama vasUla karuM tA bhaviSyamAM tamArI sthiti zu thAya ? huM tamArI atyAranI sthitithI ajANyA nathI. have mArAthI eka pAI paNa na laI zakAya ,, Ama karIne rAyacaMdghabhAI e jyAre e karAranA chellA kAgaLane paNa phADI nAkhyA, tyAre pelA vepArI emanA caraNAmAM jhUkI paDyo enI AkhA AMsubhInI banI gaI. eNe gadgada svare kahyuM: "tame mAnava nahIM paNu mAnavatAnI sAkSAt mUrti che!! manuSya nahI' paNa deva che !" [ ahi'sA-dana, pR. 309 ]
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane 48 vezyAnA paisAnuM makAna ekavAra he' vihAra karatA hatA. garamI sakhata paDatI hatI ane taDako bahu Akaro hato. manamAM thatuM ke kyAMya visAme karavA maLe to sAruM. cAlatAM cAlatAM rastAmAM eka makAna AvyuM AsapAsa lIlAM ghaTAdAra jhADa paNa hatAM. ame visAmo levA tyAM besavA lAgyA te keTalAka lokee kahyuM : "mahArAja ! Apane chAMyAmAM besavuM hoya te AgaLa jaIne besaje, ahIM na besaze." meM pUchyuM: "are bhAI, ahIM evuM te zuM che?" e leke Apa ApasamAM ghusapusa karavA lAgyA. pachI emAMnA eka bhAIe kahyuM: "A makAna te eka vezyAe banAvyuM che ane A jhADa paNa eNe ja pAvyAM che. A kUve paNa vezyAnA paisAthI ja bane che. mATe ahIM besavuM pApa che ! " meM pUchyuM: "e vezyAnuM jIvana kevuM che?" e bhAIe javAba Ape pahelA to enuM jIvana pApamaya hatuM. paNa pachIthI ene ema thayuM lAge che ke meM ghaNu gunA karyA che, jiMdagIne barabAda karI dIdhI che, have to kaMIka sudhAro karuM ! ane eNe pitAne vezyAne dhaMdhe cheDI dIdhuM ane e prabhubhajanamAM magna thaI gaI. eNe pitAnA paisA kharacIne A kAma karyuM che." 5 -
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM sthAne 49 e bhAInI vAta sAMbhaLIne meM kahyuM : "je enuM jIvana badalAI gayuM, enA vicAre badalAI gayA ane pitAnA pahelAMnA gunA badala enA aMtaramAM pazcAttApane bhAva pedA thayo ane tethI eNe prAyazcitta paNa karyuM, te pachI tamAre enAthI vadhAre bIjuM zuM joIe? zuM tame ema Icche che ke e dharma ja na kare?" thoDI vAra pachI meM pharI kahyuM: "vAta evI che bhAI, ke paiso game te rIte AvyuM hoya, paNa je keIe ene A rIte zuddha buddhithI upayoga karyo hoya, to bIjA kaI A sthAnamAM bese ke na bese, huM te besavAne ja !" [ asteya-darzana, 5 124, ahiMsA-dazana, ra59 ] 21 zabda karatAM bhAva vadhe eka AcAryane ghaNuM zikhyA hatA. emAM badhI jAtanA ziSya hatA . keTalAka jJAnI hatA te keTalAka tapasvI; eka ziSya to sAva TheTha hate. enI uMmara mATI hatI. guru ene bhaNAvavAnI bahu bahu mahenata karatA, paNa ene kazI vidyA na caDatI. pitAnI buddhinI jaDatA upara ene bahu dukha thatuM ane e mATe e bahu udAsa rahe. eka divasa ene duHkhI ane udAsa joIne gurue pUchyuM: "tuM ATalo badho du khI ane udAsa kema rahe che? tuM gharasaMsAranI mAyA-mamatA choDIne sAdhanA karavA Ave
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 kavijInAM kathArane che. ahIM to tAre pUrepUrA svastha ane prasanna rahevuM joIe. vatsa ! sAdhakanA jIvana sAthe kheda ane udAsInatAne meLa nathI besato." ziSya kahyuM "gurudeva, ApanuM kahevuM sAcuM che mAre duHkhI ane udAsIna na rahevuM joIe ApanA caraNamAM mane kaI jAtanI khAmI nathI. ApanI apAra kRpA e ja mArA jIvananI sauthI moTI mUDI che. paNa huM zuM karuM? mArI buddhinI jaDatA joIne mane khUba dukha thAya che. zAstrono vadhAre abhyAsa karavAnI mArI zakti nathI; mane te ceDAmAM ja ghaNuM AvaDI jAya evI ApanI kRpA joIe." gurue kahyuM "ciMtA na karIza. tane evuM ja eka nAnuM sarakhuM sUtra samajAvI dauM chuM. tuM enA upara citana -manana karato raheje, jarUra ethI tAruM kalyANa thaze samagra dharma ane dazananI carcAne sAra e sUtramAM samAI jAya che." garae pitAnA e TheTha ziSyane A sUtra ApyuM : " nA , mA tuv." eno artha che * na keInA upara dveSa karIza, na keInA upara rAga arthAt sAdhanAne sAra saMka95 -vikalpa vagarane samabhAva che. gurue kRpA karIne bahu ja nAnuM chatAM gaMbhIra artha vALuM sUtra ziSyane ApyuM to kharuM, paNa ziSya eTale adhe ThoTha hatA ke ene e nAnuM sarakhuM sUtra paNa yAda na rahyuM. e sUtranA badale e to "maFgt" "mAtA " evuM sUtra gokhavA lAgyo ! e sUtrano artha thAya che-- aDadanu nirU" A sUtrane ja gurue ApeluM sUtra samajIne e enuM raTana ane ene japa karate rahyo ane enuM raTana karatA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane karatAM enI bhAvanA vadhAre ne vadhAre zuddha thatI gaI. abhyAsamAM ghaNuM zakti rahelI che. akhaMDa abhyAsa ane akhaMDa sAdhanAthI badhuM sAdhI zakAya che. bhale e ziSya gurue ApelA sUtranA zabdone akSareakSara yAda na rAkhI zakyo, paNa gurue samajAvelA bhAvane e vaLagI rahyo. zakti zabdamAM nahIM paNa enA bhAvamAM ane arthamAM rahe che. zabda te jaDa che, kAraNa ke e bhASArUpe hoya che, paNa jyAre e zabdamAM bhAvane rasa reDavAmAM Ave che, zraddhA ane AsthAne rasa pUravAmAM Ave che, tyAre emAM anaMta zakti pragaTa thAya che gurue pitAnA maMdabuddhi ziSyane je sUtra ApyuM hatuM ene bhAva e hato ke keIna upara dveSa na kara ane koInA upara rAga na kara. rAga ane dveSa e ja sauthI moTAM baMdhana che. rAga ane dveSanA vikalpa jyA sudhI dUra nahI thAya, tyA sudhI adhyAtmasAdhanA saphaLa nahIM thaI zake. rAga ane dveSanA vikArane dUra karavA mATe ja sAdhanA karavAmAM Ave che. ziSyane pitAnA gurunAM vacana upara aTala AsthA hatI eTalA mATe e sUtrane zabdaza. na samajavA chatAM e ene raTato rahyo, japato rahyo kathAkAra kahe che ke e jaDabuddhi ziSya "mAtA" zabdanA artha upara ja citanA -manana karavA mAMDyuM. eNe vicAryuM. jevI rIte aDada ane enuM taruM judAM hoya che, e ja rIte huM ane mAruM zarIra judAM chIe jevI rIte kALuM taru dUra thatAM aMdarathI sapheda aDada nIkaLe che, e ja rIte kALA vikArenA dUra thavAthI aMdarathI AtmAnuM zuddha svarUpa pragaTa thAya che. A rIte zabdathI cheTA paNa arthathI sAcA evA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ para kavinAM kathArane. e sUtranuM bhAvAtmaka dhyAna karatAM karatAM e jaDabuddhi ziSyane kevaLajJAnanI amara tanI prApti thaI. [adhyAtma-pravacana, pR 48] 22 huM Apane oLakhuM chuM eka vakhatanI vAta che. huM rAjasthAnathI gujarAta tarapha vihAra karato hatorastAmAM AbU AvatuM hatuM. kaI paNa ItihAsa-prasiddha sthAnane jovAnI bhAvanA mArA manamAM haMmezAM jAgatI rahe che. joke AbU javA-AvavAmAM ghaNuM cakkara lagAvavuM paDe. eima hatuM, chatA AbU jevA saMkalpa karI ja lIdho. mArI tabiyata e vakhate barAbara na hatI, ane pahADa caDhavAno hato, tethI mArI sAthenA saMtAe Abu upara javAnA mArA saMkalpane Teke na AkhyA chatA meM mArA saMkalpane DhIlo thavA na dIdhuM ane Abune vihAra zarU thaze. jyAre ame AbunuM caDhANa caDI rahyA hatA tyAre mArgamAM eka viNava sa ta maLyA khUba vRddha ane khUba dabaLA-pAtaLA! emanI lAbI dADhI ane lAMbI jaTA emanA saumyabhAvane pragaTa karatI hatI. jaTAnA vALa. cAMdInA tAra jevA, dADhInA vALa paNa dhoLA ane rUMvADAM paNa sapheda! A badhuM chatAM emanA zarIramAM sphati hatI. ane pagamAM baLa hatuM teo jhaDapathI AgaLa vadhI rahyA hatA.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 53 keTalAka saMte mArAthI AgaLa cAlatA hatA. emane joIne e vaiSNava saMte kahyuM : "namaskAra, namaskAra. Apa mane oLakhe che ?" eka saMte nA kahI, te bIjAne pUchayuM. bIjAe nA kahI te trIjAne pUchayuM. A pramANe badhA saMtene eNe ekane eka ja savAla pUchayo. "Apa mane oLakhe che?" paNe badhAya saMtoe InakAra karI dIdhuM ke "ame Apane nathI oLakhatA ! " saMtanA A InakAra upara e vRddha vaiSNava saMta khaDakhaDATa hasI paDyA ane eka madhura hAsya karIne bolyA . kevI navAInI vAta che ke mArA jevA ciraparicitane paNa Apa nathI oLakhatA ! " eTalAmAM huM paNa e badhAnI najIka pahoMcI gaye hato. meM AgaLa vadhIne e vaiSaNava saMtane kahyuM : "A leke Apane na pichAnatA hoya te bhale na pichAne, paNa huM te Apane pichAnuM chuM " e vRddha saMta belyA . "kevI rIte pichAne che ? " meM kahyuM: "AmAM pichAnavAnI zI vAta che? huM paNa AtmA chuM ane Apa paNa AtmA che. AtmA AtmAne na pichAne e banI ja kevI rIte zake ?" e vRddha saMta gaddagada thaI gayA ane mane bheTI paDayA. khuza khuza thaIne emaNe kahyuM : "tArI ane mArI oLakhANa sAcI che. A badhAmAM tuM ja sAce sAdhaka che. ane je sAce sAdhaka hoya che, e ja AtmAne oLakhe che. je kevaLa zarIramAM ja aTavAI jAya che, e A ajara
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ paruM kavijInAM sthAne amara AtmAne kevI rIte oLakhI zake? " [ samAja aura saMskRti, pra. 128 ] 23 pahelo namaskAra eka senApati hatA. emane evo svabhAva hatuM ke rastAmAM keI sanika ke bIjuM keI emane maLI jAya te sauthI pahelA teo ja hAtha joDIne namaskAra karatA emane eka mitra paNa senAmAM kAma karate hato, paNa eno hoddo e senApati karatAM Utarato hato. eka vAra e banne jaNa darzana karavA AvyA. vAtacIta daramyAna nAnA senApatie potAnA meTA senApati saMbaMdhamAM mane kahyuM . "mahArAja amArA meTA senApati bahu sArA mANasa che. teo khUba vinamra ane milenasAra che. amArA senApatinI sauthI moTI vizeSatA e che ke, teo sauthI moTA che, chatA namaskAra sauthI pahelA kare che." A sAMbhaLI meM aMdarano bhAva jANavAnI daSTithI emane pUchayuM : "A5 Ama kema karo ? pitAthI moTI vyaktine namaskAra kare e te barAbara che, paNa pitAthI nAnI vyakitane ane temAMya pahelA namaskAra karavAmAM Apane hetu zuM che?" emaNe khUba namratApUrvaka kahyuM : "Apa kaho che te
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathAra 55 sAcuM che; mArA sAthIomAMthI paNa ghaNA sAthI mane ema ja kahe che ke Ape pahelAM namaskAra na karavA joIe bIjA leke pahelAM Apane namaskAra kare, tyAra pachI ja Ape badalAmAM namaskAra karavA joIe." emaNe pitAnI vAtane jarAka vadhu AgaLa vadhAratAM kahyuM : "mahArAjazrI ! Apa ja kahe ke namaskAra karavA e sAruM kAma che ke kharAba kAma ? jo e sAruM kAma hoya, te sainikanI e pharaja che ke sArAM kAmamA e pitAnI jAtane sauthI AgaLa rAkhe. je A satkArya che, te huM emAM mAre pahele naMbara kema na kheMdhAvuM, pAchala naMbara zA mATe lauM? ApaNane je zubha avasara maLe ene pahele lAbha ApaNe ja kema na uThAvIe ? " [adhyAtma-sAdhanA, pR. 50 ] 24 bALakane na rokaze. tathAgata buddha eka divasa bhikSA mATe nagaranA rAjamArga uparathI pasAra thaI rahyA hatA. moTA moTA zeTha-zAhukAre hAtha joDIne khaDA hatA. evAmAM eka nAnA bALake mATI laIne emanI tarapha hAtha laMbA. leke ene rokavA lAgyA, te buddhe pitAnuM pAtra enI sAme dharI dIdhuM ! tathAgate lokone samajAvyuM ke A bALakane rokaze nahIM. enA manamAM kaMIka ApavAnI je preraNA jAgI che, eka
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6 kavijInAM kathArane zubha bhAvanA pragaTI che, ene je rekI devAmAM Ave ke utArI pADavAmAM Ave, te bALakanuM hRdaya haMmezane mATe bhayabhIta banI jaze. ane phakta ene hAtha ja pAcho paDaze ema nahIM, enuM mana paNa pAchu paDI jaze. ane pachI enA hadayamAM kayAreya ApavAnI lAgaNI nahIM pragaTe." { "zrI amara bhAratI ", ogasTa, 1967 ] 25 garva UtarI gaye AkhA bharatakhaMDa upara digvijaya karatA karatAM cakavatI . bharata vRSabhAcala (RSabhakUTa) parvata upara jaI pahocyA sphaTika jevA camakadAra veta paththaronA UcA UMcAM gaganacuMbI zikhare ane enA upara paDatA sUryanAM kiraNonAM pratibiMba enI raMgaberaMgI camaka ane mehaka kAMtine lIdhe, evA lAgatAM hatA, jANe gaMdha ane kinnaronI suMdarIe zaNagAra sajIne emA potAnuM meM jovA AvI na hoya! cakravatI bharata mera ghUmIne e dUdha jevA sapheda parvatanI manamohaka kAMtine ane ujavaLa zilAonI hAramALAne nIrakhavA lAgyA. cha khaMDanA digvijaya ane cakravatI paNAnA garvathI camakatI bharatanI Akha, vRSabhAcalanI Tika samI kAMtimA, pitAnA nirmaLa yazanuM jaLahaLatuM pratibiMba nIrakhI rahI. cakravatI parvatanA sapheda zilAkhaMDa upara potAnuM nAma kotarAvavA IcchatA hatA. A mATe teo kANiratna laIne
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane pa7 jevA taiyAra thayA ke emaNe zilAkhaMDa upara Thera Thera hajAro cakravatI rAjAonAM nAma katarelAM joyAM. cakavatI cakita thaI gayA : zuM A pRthvI upara mArA jevA bIjA paNa asaMkhya cakravatIe thaI gayA che? A parvatane paththare paththara emanI prazastiothI bharAI gaye che ! ahIM to ekAda nAma lakhavA jeTalIya jagyA khAlI nathI! ane cakravatI bharatane ahaMkAra gaLI gayA. e ajAyaba thaIne joI ja rahyA pitAnuM nAma kotarAvavA mATe emane eka lITI jeTalIya jagA khAlI na maLI ! bahu bahu vicAra karyA pachI cakravatIe, pitAnA vA jevA hAthavatI, keI eka cakravatInuM nAma bhUMsI kADhyuM, ane tyA pitAnI prazasti lakhI ke -" huM IkvAku vaMza- rUpI gaganamaMDalamAM caMdra samAna, cAre dizAonI pRthvIne svAmI, mArI mAtAnA eka se putromAM sauthI moTe, bhagavAna RSabhadevane mATe putra, prathama cakavatI bharata chuM. meM badhA vidyAdhare, de ane rAjAone namAvI dIdhA che ane pRthvI maMDalanI pradakSiNA karIne digvijaya meLavyuM che." bharate pitAnI kItinI prazasti ketarAvIne jevI enA tarapha pharI najara nAkhI to emanA manamAM pharI pAcho eka prazna UbhuM thaye : "meM Aje eka cakravatInuM nAma bhUMsI nAkhIne tyAM mAruM nAma lakhAvyuM, to zuM bhaviSyamAM bIje kaI cakravatI, A rIte ja, mAruM nAma bhUMsIne pitAnuM nAma nahIM lakhAve? mahAkALanA A pravAhamAM bhalA koNa ajara, amara, avinAzI rahI zakyuM che? A jagata to kSaNabhaMgura che, calAyamAna che!" [AdipurANa, parva 32] jana ItihAsa kI prAcIna kathAoM, pR 7]
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane emAM eka sAthI samajaNe hato. te AgaLa AvyA, beH "tame badhA nAhIne taiyAra thaIne Ave, eTalAmAM huM rasoI taiyAra karI dauM chuM." eNe araNInA lAkaDAne eka kaTako lIdho ane pelA sAthIne batAvIne kahyuM : "juo, agni AmAM che khare, paNa enA TukaDA karI nAkhavAthI e nathI maLI zakatA. AmAMthI agni pragaTAva e paNa AvaDane savAla che." ane eNe araNanA kaTakA laIne khUba jorathI ghasyA tarata ja e gharSaNamAMthI taNakhA nIkaLavA lAgyA ane agni saLagI UThayo pelA sAthIe pitAnuM ajJAna pragaTa karatAM kahyuM : "vArU, A rIta che? mane zI khabara ke araNIne ghasavAthI emAMthI agni pragaTa thAya che. meM to enA TukaDeTukaDA karI nAkhyA, paNa agni kyAMya na dekhAze !" A daSTAMtane bhAva samajAvatAM bhagavAne kahyuM : "je pramANe araNImAM agni che, e satya che, chatA enA kaTakekaTakA karavAthI e emAM kyAMya nathI dekhAte, agni pragaTAvavA mATe ene ghasavA paDe che. e ja rIte zarIramAM AtmA che e eka parama satya che. paNa e AtmAnA darzana karavA zarIranA aMgea gane chUTA karavAnI mUrkhatA karavAnI jarUra nathI. enAM darzanane mATe gharSaNanI-ciMtananI jarUra che" [[rAjapakSIyaa] bhagavAna mahAvIra kI badhAe, pR 10 ]
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM kathArane 27 >hAya tevA rasa Tapake 11. mahAtmA Isune eka mAsa kaDavA veNu sa`bhaLAvI rahyo hatA. ane Isu khrista enI sAthe namratA ane mIThAzathI vAta karatA hatA. tr eka khIjA mANase A joI ne Isune kahyuM : " Apa A kruSTa sAthe AvuM narama vana kema karI rahyA che ?" Isue hasatAM hasatAM kahyuM * " vastumAM jevA rasa hAya evA Tapake, emAM harakha-zAka kevA ?" -> [jIvana ke calacitra, pR 18 ] 28 Atma-sauMdaryanI zodhamAM vAsavadattA eka vezyA hatI. enuM sauya pUrNimAnA caMdraneya pAchA pADe evu hatu. enI kAyA kamaLa karatAMya vadhu sukeAmaLa hatI enI vANI jANe vINAnA tiraskAra karatI hatI. svarganI apsarAonu teja enI AgaLa jhAMkhu* paDI jatuM hatuM. eka bauddha zramaNu bhikSAne mATe enI vizALa havelInA dvAra para AvIne UbhA rahyo vAsavadattAnI dRSTi e yuvAna bhikSu upara jaDAI gaI : eNe ene eka vAra nIrakhyA,
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa8 kavijInAM sthAne AtmAne vAsa keTalAka kAThiyArA jaMgalamAM lAkaDA kApavA gayA. gherA vanamAMAghe sudhI gayA. pachI badhA eka ThekANe rokAyA. pitAnA eka sAthIne tyAM mUkIne jatA emaNe kahyuM : "tuM ahI rahe. ame amArA mATe ane tArA mATe paNa lAkaDAM kApIne lAvIe chIe. tyAM sudhImAM tuM badhAne mATe rasoI taiyAra karI rAkhaje. ame pAchA AvIzuM eTale ApaNe badhA sAthe besIne jamIzuM ApaNA gAmathI ApaNI sAthe saLagata agni letA AvyA chIe, enAthI tu jaladI rAI karI. zakIza vaLI, eka vAta dhyAnamAM rAkhaje ke, kadAca A agni olavAI jAya, te je, A pAse ja araNInuM jhADa che, emAthI agni meLavI leje" Ama kahIne e badhA jaMgalamAM cAlyA gayA. pele mANasa bhAre ALasu hatA. eNe vicAryuM : hamaNuM UThIne rasoI karI lauM chuM; rAdhatAM te vaLI keTalI vAra ! mArA sAthIo hajI hamaNAM ja gayA che, ane sAMje pAchA AvavAnA che. tyA sudhImAM huM jarA nirAMte UMghI lauM ! basa, A rIte vicArIne e te jhADanI ghaTAdAra chAyAmAM ghasaghasATa UMghI gayo! ghaNA vakhata pachI e jAgye, tyAre eNe joyu ke A te sUraja AthamavA A ! have raIticAra karavI joIe. e beThe tha, ane agni levA gaye. paNa agni te kyArane TharIne rAkha thaI gayo hato. eNe araNInA lAkaDAne eka
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathAraste TukaDe lIdhe; ene pheravI pheravIne je. ene thayuM : are, AmAM agni kakyAM che? kadAca enI aMdara agni beThe haze. ane e te araNanA lAkaDAnA TukaDA upara TukaDA karavA lAgyA, paNa agni na maLe te na ja maLe! e lamaNe hAtha daIne beThe. enA hAtha-paga DhIlA thaI gayA ene thayuM ke mArA sAthIoe mane dago dIdho ! A te mArI mazkarI karavAnI vAta che. AmAM agni kyA che? lAkaDAmAM te vaLI kyAMya agni raheto haze kharo ? enA AgaLI AgaLI jevaDA kaTakA karavA chatA emAM agni kyAya najare na paDyo. e bicAre dukhI, udAsa ne gusse thaIne Ama tema AMTA mAravA lAgyo. sAja paDI eTale badhA sAthIo lAkaDA kApIne AvI. gayA. badhAne hatuM? basa, pahoMcIzuM ke rasoI taiyAra maLaze! kakaDIne bhUkha lAgI hatI divasa Akhe majUrI karavAthI khUba bhUkha lAge emAM zI navoI? paNe tyAM pahoMcIne emaNe joyuM ke ahIM te hajI agni paNa nathI peTA vAsaNa badhA ema ne ema ja khAlI paDyA che ! sAthIone AvelA jeIme pele sAthI babaDavA lAgeH "tame leke dhutArA che! kahI gayA ke araNImAthI agni meLavI leje! AmAM te agni zuM tamArA bApadAdA mUkI. gayA che? ene eka eka TukaDe karIne joyuM, paNa agni - kyAMya na maLe! AmAM agni che ja nahIM, pachI kyAthI. maLe? ane jarA kahe te kharA, agni ja na hoya te pachI rasoI banAvavI kema karI?" ene A javAba sAMbhaLIne badhA gALAgALI karIne jhaghaDavA lAgyA.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 kavijInAM kathArane be-pAMcaso vAra nIrakhyo, basa, e te ene niraMtara nIrakhatI ja rahI! bhikSu upaguya duniyAnI najare eka bhikhArI hatA, paNa hRdayanI duniyAmA, AdhyAtmika saMpattinI daSTie, e eka rAjarAjezvara hate. mananA sAmrAjya karatAM meTu ane zreSTha sAmrAjya kaI nathI. upagupta pitAnA e ja mana upara vijaya meLavyo hato e pate rAjarAjezvara hatuM ane badhI iMdriyo enI prajA hatI. enAM netre zAMta ane svastha hatAM. enA prazAMta mukhamaMDala upara svarganA divya tejanI kAMti prakAzatI hatI. vAsavadattAe pitAnI vANImAM snehanuM amRta ghoLatAM kahyuM: "bhikSu, ApanuM bhikSApAtra AgaLa dhare huM Apane bhikSAmAM mArA hRdayanuM dAna karavA IcchuM chuM." upagupta pUchayuM: "ene artha zuM samaja? " vAsavadattAe javAbamAM kahyuM: "ene artha e che ke ApanI A sukamaLa kAyA bhikSAvRttine mATe nathI; A anupama sauMdaryakusuma saMsAra-sukhanA sparzathI sarvathA dUra paDayuM paDayuM, saMyamanI yaMtraNAnA vanavagaDAmAM karamAIne kharI paDavA mATe nathI sAruM ! padhAre, bhikSu! padhAro, mArA svargasadanamAM ApanA pagalAM kare! vizvasvAminI huM Aje ApanI dAsI banIza! vAsanAnA prabhAvathI mukta banelA upaguptanA sukhane maMDaLa upara hAsyanI eka AchI prasanna rekhA UpasI AvI. thoDIka vAra mona sevIne eNe kahyuM: "atyAre te vakhata nathI hA, pachI keIka divasa, egya samaye, AvI pahoMcIza".
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 kavichanAM kathArane ane upagupta utAvaLe pagale saMghArAma tarapha cAlate thaye. keIdhanavAna premInuM khUna karavAne mune vAsavadattAthI thaI gaye. e gunA mATe dehAMta daMDanI sajA te na thaI, paNa ene kurUpa banAvI devAnI AkarI sajA maLI. enA mukhacaMdramAMthI AMkhe kADhI levAmAM AvI, enAM nAka-kAna kApI levAmAM AvyA, enI kamaLataMtu jevI sukAmaLa bAhuone chedI nAkhavAmAM AvI. enI badhI saMpatti paDAvI levAmAM AvI. rAjAnI AjJAthI jallAde vAsavadattAne A rIte kurUpa ane ghaNA Upaje evI banAvI daIne rAjamArga upara rajhaLatI mUkI dIdhI. enI sAthe eka rAjasevaka hato e phUTele Dhola vagADIne, UMce sAde, samasta prajAjanone vAsavadattAnI pApakathA kahI saMbhaLAvato hato keTaluM bhayAnaka ane dhRNAjanaka hatuM e dazya! vAsavadattAnA ghAmAthI leAhI ane parU vahI rahyuM hatuM, enA upara mAkhIo babaNatI hatI paNa hAtha nahIM hovAthI e kamanasIba nArI e mAkhIone uDADI paNa nahotI zakatI ! enA sauMdaryanA cAhake Aje enA upara dhRNA varasAvatA hatA; ene joIne dUrathI nAsI jatA hatA! badhA leke enA tarapha thUkaratA hatA raste cAlyo jato eka lelaMgaDe, kADhi bhikSuka paNa enA sparzathI bacavAno prayatna karI rahyo hato ! vAsavadattA mUchita thaIne eka ThekANe DhaLI paDI ! e ja vakhate keIe enA mAthA upara karUNAnI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 kavijInAM kathAra. lAgaNIne abhiSeka karato hAtha mUke-caMdananA jevo zItaLa! mUcha vaLatAM vAsavadattAe pUchyuM: "koNa che A?" javAba maLe . "e to huM upagupta chuM." vAsavadattAe UMDo nisAso mUkIne kahyuM : "pAchA cAlyA jAo, bhikSu, pAchA vaLI jAo! atyAre tame zA mATe AvyA che? tamane ApavA jevuM atyAre mArI pAse. kazuM ja nathI. zuM tame mArI hAMsI karavA AvyA che ?" upagupta karuNAbhInA svare kahyuM : "bahena ! zAMti rAkha, dhIraja dhAraNa kare meM tane kahyuM hatuM ke atyAre te vakhata nathI, pachI keIka divasa AvI pahoMcIza." eTalA mATe to huM atyAre barAbara vakhatasara AvI pahoMce chuM. je bahena, saMsAranuM A badhuMya-rUpa, dhana, sattA, bhegavilAsa-kSaNabhaMgura che. pachI ene harakha ke zeka ze kare? AtmAnA anaMta sAMdaryanI sAdhanA mATe taiyAra thaI jA! huM tane zAtinA sAmrAjyamAM laI javA mATe Avyo chuM." bhikSa upagupta vAsavadattAne potAnA AzramamAM laI ga. dila daIne eNe enI sevA-cAkarI karI, pApatApathI baLelI-jaLelI vAsavadattAe pazcAttApa ane prAyazcitanI gaMgAmAM snAna karyuM, pravrajyA lIdhI ane pitAnuM bAkInuM jIvana zAtithI vitAvyuM. [jIvana - calacitra, pR38 ] bIranI gaMgAsatI vAsavadattara-cAkarI
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane upa 29 mokSanuM sukha kevuM? eka divasa eka rAjA dUra dezAvarathI AvelA eka navA gheDA para besIne vanavihAranI moja mANavA jaMgalamAM gayo, ane jotajotAmAM dUra nIkaLI gayo. enA sinika bahu pAchaLa rahI gayA ane rAjA sAva ekale paDI gaye! unALAno vakhata hato, taDake Akaro hato ane havA Aga varasAvatI hatI. gheDe doDAvatAM doDAvatAM rAjA chevaTe thAkIne letha thaI gaye. tarasane lIdhe jIva kaMThe AvI gaye. paNa e bhayaMkara jaMgalamAM dUra dUra sudhI kyAMya pANI najare paDayuM nahIM rAjAnA becena prANa pANInA eka eka TIpA mATe taraphaDatA hatA. chevaTe eka ghaTAdAra vRkSanI chAyAmAM eNe ghoDAne Ubhe rAkhe, ane ArAma karavA je ghaDA uparathI nIce Utaryo ke e mUcha khAIne jamIna para DhaLI paDyo ane bezuddha thaI gayA. eka bhIla juvAna zikAranI zodhamAM pharate pharato tyAM AvI pahoMcyA. eNe joyuM ke eka musAphara behoza thaIne tyAM paDyo che, ane enI pAse ja eka suMdara tejasvI ghoDe khaDe che. bhIla juvAna najIka gaye. e samajI gayo ke, A musAphara jarUra garamIthI gabharAI gayA che. eNe potAnI pAsenuM pANuM rAjAnA meM upara chATyuM. rAjAmAM kaMIka cetanA AvI rAjAe pAchuM joyuM to meM upara hAtha lagAvIne pANI pAvAno IzAro karyo. tarasane lIdhe enAthI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavinAM kathArane elI zakAtuM na hatuM. bhIla jAvAne ene pANI pAyuM ane pitAnA bhAtAmAMthI DIka jeTalI, kaMdamULa ane vanaphaLa paNa rAjAne khAvAne mATe ApyAM. bhIla juvAnanuM AvuM saujanya joIne rAja khUba prasanna thayo. eNe kahyuM : "teM mane Aje navuM jIvana ApyuM che, te mArA upara Aje meTo upakAra karyo che." AmAM zI meTI vAta che, bhAI? bhUkhyA ane tarasyA rAhadArIne annapANI ApavA e te eka mAnavInuM bIjA mAnavI pratyenuM sAdhAraNa kartavya che." bhIla yuvake khUba niHspRhatAbharyo javAba Ape. e javAba sAMbhaLIne rAjAnuM hRdaya vadhu gaLagaLuM thaI gayuM ke A jaMgalI kahevAtA mANasamAM paNa mAnavatAnuM kevuM suMdara ane kemaLa rUpa zobhI rahyuM che ! rAjAe enA khabhe hAtha mUkatAM kahyuM : "bhAI, Ama to huM rAjA che, paNa atyAre huM tane zuM ApuM ? mArI pAse tane ApavA jevuM kazuM ja nathI. kyAreka zaheramAM Avaje !" " are, ApavAnI zI vAta karo che?me pANI ane siTI vecyAM che ceDAM ja?" bhIlaputre kahyuM. rAjAnI A sneha ane kRtajJatAnAM AMsu varasAvI rahI. "tuM kyAreka to zaheramAM jarUra Avaje !" rAjAe khUba AgrahapUrvaka kahyuM. kyAreka AvIza te jarUra maLIza bhalA, tAruM nAmaThAma te kahe. ane tyAre tuM mane oLakhI zakIza te khaze ne ?"
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 phivicharAM kathArane nagaranA nivAsIo uparane Avo Akare kaTAkSa sAMbhaLIne rAjAnuM mAthuM zaramane lIdhe jhUkI gayuM. eNe kahyuM : "are bhAI, kema nahIM oLakhI zakuM? tyAM game tene phakta eTaluM ja pUchI leje ke rAjAne mahela kayAM che ?" sAru, A mahela vaLI zuM hoya che? tAruM ghara atAva, ghara!" eNe AzcaryamAM pUchyuM , "hA, hA, ghara ja to !" rAjA e vanavAsI mAnavInI sahaja saraLatA upara mugdha thaI gayA. te huM tane tArA ghara sudhI mUkI jAuM ? " bhIlaputre pUchyuM. rAjAe ene samajAvyuM . "nA, nA have huM svastha chuM, mArI meLe cAlyA jaIza. mArI pAchaLa pAchaLa mArA mANaso paNa AvatA ja haze." rAjA ghoDA para besIne nagaranI dizAmAM cAlatA tha. thoDeka ja dUra gaye ke enA sainike paNa AvI pahocyA. thoDAka divasa pachI e bhIla-putra nagaramAM Avyo. ene thayuM rAjAne ghera jaIne jarA maLI te AvuM. - nagaramAM eNe pUchyuM : " rAjAnuM ghara kyAM che ? " lekee hasatAM hasatAM kahyuM : "are mUrakha ! ghara nahIM, mahela kahe!" eNe kahyuM. "are hA, mahela ja te eNe evuM ja kaMIka kahyuM hatuM !" lokee ene rAjamahelane mArga batAvI dIdho e sIdhe rAjamahelanA daravAje paheAMcI gaye joyuM te, rAjAnuM ghara te khUba meTuM che, khUba UMcuM che ane khUba suMdara che.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavionAM kathArae mahelamAM dAkhala thavA AgaLa vadhye to daravAne ene rokyo : "are o ! kyA jAya che?" ahIM koI rAjA rahe che ne?" * jarA saMbhALIne bAla ! zuM bAkI rahyo che ! kaMI naze-baze te karyo nathI ne ?" daravAne ene Teko . eTalAmAM mahelanA jharUkhAmAthI rAjAe e bhIlaputrane. dvAra upara Ubhelo joyo. basa, ene joyA ke tarata ja rAjA pite nIce deDI AvyA ane khUba premapUrvaka bhIlaputrane upara laI gaye rAjamahelanI manohara zebhA, enI vizALatA ane suvyavasthA joIne bhIlaputra te mUDha jevo thaI gaye. rAjAe ene makhamalanI gAdI upara besAryo, te enI komaLatA ane suMvALapa joIne ene bhAre navAI lAgI. jamatI vakhate rAjAe ene potAnI pAse ja besADo. ratnajaDelA senAnA thALamAM jAtajAtanAM pakavAna, zAka ane bIjI aneka vAnIo joIne e to bhramita thaI gaye, cakita thaIne joI ja rahyo jyAre e jamavA lAge tyAre enA abhuta svAda ane rasathI e khUba prasanna thaye enuM tana ane mane jANe nAcI UThayuM! jamyA pachI rAjAe enI sAthe jaIne A rAjamahela ene batAvyuM. citra-vicitra kArIgarI, suvarNa ane maNiratnanI eka ekathI caDhiyAtI kaLAmaya vastuo, vaibhava ane aizvaryano bhaMDAra-e badhuM nIrakhIne bhIlaputrane to ema ja lAgyuM ke jANe pite kaI tilasmI-jAduI duniyAmAM ghUmI rahyo che !
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vachanAM kathArane 9 mahelamAMnuM badhuM ja ene vilakSaNa, adUbhuta ane AnaMdajanaka lAgyuM. rAjamahelanI A sukha-samRddhi eNe jIvanamAM pahelI ja vAra joI hatI. ane enI e pratyakSa te zuM, svapnamAM paNa kyAreya kalpanA karI zakyo na hato ! becAra divasa A rIte ja AnaMda-upabhegamAM vItI gayA. chevaTe ene pitAnuM ghara sAMbharI AvyuM, mAtApitAnuM ane bhAIonuM smaraNa thaI AvyuM, ane sAthosAtha A vicitra AnaMdane anubhava emane kahI saMbhavaLAvavA mATe enuM mana jagalamAM pahoMcI javA talasI rahyuM. chevaTe to e bhIlaputra ja hato ne! ane eka divasa keI ne kaMI kahyA-sAMbhaLyA vagara ja, chAnAmAne, e pitAnA vana tarapha doDI gayA ! atyAre bhIlaputranA paga jANe dharatIne aDatA ja na hatA. jANe havAmAM UDato hoya, ema e jaMgalamAM AvI pahe. svajane ane sobatIone maLIne e emanI AgaLa tyAMnA pitAnA AnaMda ane vaibhavanuM varNana karavA lAge jyAre enA sAthIoe ene pUchayuM ke " tyAM te zuM joyuM, zuM khAdhuM?" tyAre ene koI paNa vastunuM nAmaThAma to AvaDatuM ja na hatuM, eNe to phakta eka ja javAba A * "e khUba sAruM hatuM, khUba svAdiSTa hatuM; ane asa, tamane zuM kahuM, tyA khUba khUba AnaMda Avyo !" sakhatIoe vanamAMnI aneka vastuonAM nAma gaNAvyAM, paNa e badhAnA javAbamAM e to phakta ema ja kahete gayo ke, "enAthI paNa vadhAre svAdiSTa ! enAthI paNa vadhAre suMdara ! e.e. ane e..!"
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane nagaranA sau daryanuM ane rAjamahelanA sukha tema ja AnaMdanuM varNana karavA mATe enI pAse na zabda hatA, na koI upamA hatI anubhave aMtaramAM uchALA mArI rahyA hatA, paNa e anubhave zabdonI pakaDathI para hatA! A rUpakano bhAvArtha samajAvatA bhagavAna mahAvIre kahyuM: "bhikSuo ! je lokee atyAra sudhImAM mekSanA AnaMdano anubhava karyo nathI teo, vanavAsI bhIlanI jema, mekSanA AnaMdanI kalpanA paNa nathI karI zakatA. jeoe, pitAnA jJAnane baLe, mekSanAM sukhane anubhava. karyo paNa hoya, teonI pAse, bhIlaputranI jema, enuM varNana karavA mATe cagya zabda nathI hotA; enI tulanA karI zake evI keI upamA nathI hotI zabdathI enuM varNana phakta eTaluM ja thaI zake ke mekSamAM parama AnaMda che, anupama sukha che; kemake e sukha anubhavathI jANuM zakAya evuM che, zabdothI jANI zakAya evuM nahIM." [ aupapAtikasUtra che bhagavAna mahAvIra kI bodhakathAo, pR 90 ] darajI ane mahaMta eka bAula bhakta maThanA mahaMtanuM peraNa sivaDAvavA darajInI pAse gayA. darajIe mApa laI lIdhuM ane peraNa sIvavA. mADyuM. darajI pitAnI dhUnamAM masta hato. banyuM evuM ke piraNanI eka bAya aDadhA hAtha jeTalI TUMkI rahI gaI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71. kavijInAM kathArane mahaMte e joyuM te e mijAja gumAvI beThA - "nAlAyaka, teM A zuM karyuM ? kahe, have A peraNa kevI. rIte phiTa thaze?" darajIe kahyuM : "emAM zuM thaI gayuM ? phiTa thavAnI zI vAta che--tamAro aDadhe hAtha kApI nAkho !" have te mahaMtanA magajane pAre vadhAre UMce caDI. ga: "tuM pAgala te nathI thaI gaye ne? paraNanI aDadhI bAya phiTa thAya e mATe zuM huM mAre hAtha kApI nAkhuM ?" darajIe dharmagurUnI Akha ughADatAM kahyuM. "tame bIjuM kare che ja zuM? ziSyone hamezAM kriyAkADarUpa cIlAcAlu dharmamAM phiTa karavA mATe tame AtmAnA akhaMDa zAzvata dharmane davaMsa karavAne upadeza ApyA kare che, e zuM pAgalapaNuM nathI? hAtha kApavAthI te phakta eka janmanuM zarIra ja khaMDita thAya che, paraMtu cIlAcAlu dharmane mATe akhaMDa dharmanI kApakUpa karavAthI te sanAtana satyane nAza thaI jAya che." jIvana ke calacitra, 5 pa1] 31 kathanI nahIM, karaNI ekavAra huM upAzrayanA jharUkhAmAM UbhuM hatuM. joyuM to sAdhAraNa kapaDA paherelI eka nAnI chokarI dahIM laIne AnaMdamAM sAmethI cAlI AvatI hatI. keTalAka loko
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7ra kavijInAM kathArane sAmethI AvI rahyA hatA, e e chokarI sAthe athaDAI paDayA. bicArI chekarInuM dahIM rastA upara cAre kora virAI gayuM. dahIM DhoLAI javAthI bicArI chokarI te raDavA lAgI. leke bhegA thaIne pUchavA lAgyA ke zuM thayuM? ke e chokarIne samajAvatA hatA : "bahena, tAre ghera cAlI jA ! kazuM nathI thayuM, raIza nahIM." paNa chokarI te rotI ja rahI, chAnI na rahI. lekee ene bahu bahu samajAvI, chAnA rahevAne upadeza Apyo, paNa enuM rudana baMdha na paDayuM. e jANatI hatI ke mAnI pAse keTalI haTha karIne dahIMne mATe paisA lIdhA che ! have ghera pahoMcatA ja mA be-cAra lapaDAka cADI deze! joI rahyo hato ke tyAM upadeza devAvALA te ghaNA AvatA hatA, paNa kaI sahakAra ane sahAnubhUtibharyuM saMvedanazIla hRdaya laIne AvatuM na hatuM. chevaTe eka sajajana AvyA. emaNe pUchyuM: "beTI, zuM thayuM, tAruM dahIM DhaLAI gayuM ? Iza nahIM, le A paisA ane laI Ava dahIM!" chokarInuM rudana tarata ja zAMta thaI gayuM. e UchaLatI -kUdatI ravAnA thaI gaI zrI amara bhAratI, jUna, 1968]
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavinAM kathArane 3ra - hAjarajavAba eka phakIrane kakaDIne bhUkha lAgI hatI. sAmethI zaheranA eka paisAdAra cAlyA jatA hatA. eNe emanI sAme pitAno hAtha lAMbo karIne kahyuM: "bAbA, kaMIka dayA kare. khUba bhUkha lAgI che" paisAdAra mANase kaTAkSamAM kahyuM : "ahIM tArI dALa nahI caDe." phakIre tarata ja javAba Ape : "pANI sAruM hota to dALa jarUra caDI jAta!" ane phakIra hasate hasato javAba jarUra cAlatA [jIvana ke calacitra pR 151] 33 bhaTTAnI kasoTI kSitipratiSThAna nagaramAM eka zreSThI rahe. ene eka putrI. enuM nAma bhaTTA. pitAne enA upara khUba heta hatuM. ane e pUrA lADakeDamAM UcharI hatI. bhaTTAnuM rUpa alaukika hatuM. eno suvarNa jevo UjaLe vAna bhalabhalAnAM mana mehI le. ane potAnA rUpanuM ene abhimAna paNa ghaNuM hatuM. vaLI, nAnapaNathI e meDhe caDhA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 kavijInAM kathArane velI, tuMDamijAjI uddhata chokarI hatI. eTale ke ene acaMkArI bhaTTA kahetA. acaMkArI eTale jene koI tuMkAra na karI zake evI tuMDamijAjI! subuddhi maMtrI enA rUpa para mahI gaye. bhaTTAe. enI sAthe evI zarate lagna karyA ke enI IcchA viruddha, gharamAM kazuM karavAmAM nahI Ave, ane enI AjJAnuM kayAreya ullaMghana nahIM thAya. maMtrIne rAtre ghera pAchA pharatAM moDuM thaI jatuM. bhaTTAe eka divasa emane veLAsara ghera AvavA Adeza karyo. maMtrIe e Adeza mAthe caDAvyA. ane teo rAtre vahelA ghera AvavA lAgyA. paNa eka divasa rAjakAjamAM rokAI rahevAthI maMtrIne ghera AvatAM meDuM thaI gayuM basa, pachI te pUchavuM ja zuM ? bhaTTAno mijAja bagaDI gaye; ahaMkArane naze enA upara caDI beThe. pati A ke tarata ja ene eNe e UdhaDe lIdhe ke jANe kaI zeTha pitAnA nokarane dhamakAvatA na hoya! maMtrIe ene samajAvavA prayatna karyo, paNa garviSTa bhaTTA abhimAnanA nazAmAM evI chakI gaI hatI ke e ekadama gharathI bahAra nIkaLI paDI ane bolI UThI ke jyAM mArI AjJAne bhaMga thAya che, tyAM huM nathI rahI. zakatI !" ane aMdhArI ghora rAtamAM e pitAnA piyara tarapha ravAnA thaI. enuM zarIra ratna jaDayA senAnA dAgInAthI ladAyeluM hatuM. ane, banavA kALa te, e corene hAtha paDI ! ceze ene pitAnA senApatinI pAse laI gayA. cerene senApati enA ziyaLane bhaga karavA taiyAra thaye
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 72. paNu bhaTTA ekanI be na thaI. senApati roSe bharAye ane . ene khUba duHkha ane yAtanA ApavA lAgyo. chatAM e na. mAnI eTale chevaTe thAkIne senApatie ene jallaka nAmanA vaidyane vecI dIdhI! jallaka vaidhe paNa ene pitAnI patnI banavA samajAvI paNa bhaTTAe enI vAta nakArI kADhI. eTale eNe enA upara jaLa mukAvIne enA zarIramAMnuM lohI cusAvI lIdhuM, ene khUba pIDA pahoMcADI. AnA lIdhe rUpavatI bhaTTA kadarUpI banI gaI; kaSTa ane yAtanAonI Thekaro khAIne enA abhimAnanA cUrecUrA thaI gayA ane rudana ane valepAta karatI karatI e pitAnI karaNIne dhikakAravA lAgI. eka divasa keI kAmasara ene bhAI tyA AvI pahoMcyA. bhaTTAnI AvI durdazA joIne enI AMkhamAM. AMsu UbharAI AvyAM eNe vaidyane ghaNuM dhana ApIne pitAnI bahenane enI pAsethI choDAvI lIdhI. bhaTTAnuM mana. svastha thayuM eTale eNe pitAnA pati maMtrI pAse, pitAnA avinaya mATe, mAphI mAgI abhimAnanAM AvAM kaDavAM phaLa cAkhIne bhaTTAnuM hRdaya eTaluM badhuM saraLa ane zAMta thaI gayuM ke eNe pratijJA karI ke have huM kyAreya ahaMkAra tathA krodha nahIM karuM. eka divasanI vAta cheeka muni bhaTTAne tyAM sahasapAka tela levA AvyA. AvuM bahu kImatI tela kaMI badhe maLI paNa zakatuM nathI. bhaTTAe harSapUrvaka telanuM dAna karavA mATe dAsIne telane ghaDe laI AvavA kahyuM. dAsIe je ghaDe uThAvye ke e enA hAthamAMthI chaTakI gaye. ghaDe paDatA ja dAsInuM haiyuM dhaDakI UThayuM. ene thayuM A mATe, maLI paNa zara ghaTe laI Aja chaTakI gaye
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ .76 vijInAM kathArane na mAlUma, zeThANI kevI rAjA karaze ? kadAca hAtha-paga kapAvI nAkhaze ke, vakhata che ne, jIva paNa laI leze ! cr paNa bhaTTA tA evI ja zAMtithI kheAlI : gabharAIza nahI. jA, khIje ghaDA laI Ava." dAsIe bIjo ghaDA upADayo te e paNa dhaDAka daIne chUTI gayA ! paNu bhaTTAe, evA ja prasanna mukhe, trIjo ghaDA laI AvavA kahyuM. bhayane lIdhe bicArI dAsInA hAtha-paga thara thara kAMpatA hatA. eNe trIjo ghaDA lAvavAmAM khUba sAvacetI rAkhI, paNa trIjI vAra paNa ghaDA hAthamAMthI chaTakI gayeA ! chatAM bhaTTA te| evI ne evI ja vinamra ane zAMta hatI. enA meA upara kAdhanI ekAda rekhA paNa na UpasI AvI. dAsIne dilAsA daIne chellA-ceAthe ghaDe lAvavA e peAte gaI ane ghaDA lAvIne eNe munine telanuM dAna Apyu cakita thayelA muni teA enI sAme joI ja rahyA! ahaMkAra ane krAdhanI pUtaLI jevI bhaTTA, jene leAkeA tu MkArAthI kheAlAvI zakatA na hatA, ane tethI ja leAkeAe enuM nAma acca'kArI pADyu hatu', e Aje keTalI zAMta, saumya ane saraLa banI gaI hatI ke sahasrapAka tela jevI mahumUlya vastunA traNa-traNa ghaDA phUTI javA chatAM enA meAM para kheda ke kAyanI ekAda rekhA paNa naheAtI UThI ! bhaTTA muninI AMkhAmA raheluM kutUhala tarata ja samajI gaI. peAtAnI jIvanakathA kahIne emanuM samAdhAna karatAM eNe kahyuM " munivara! krAdha ane abhimAnanAM kaDavAM phaLa huM cAkhI cUkI chu. jo A jIvanamAM ja enA AvAM kaDavAM mULa bhAgavavA paDatA hAya, te AvatA bhavamAM teA, kANu
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane jANe, enAM kevAMya kaDavAM phaLa veThavAne vakhata Ave ! aMtaramAM jAgelA vivekanA baLe meM ahaMkAranA jherane aMdarathI kADhIne mArA manane nirmaLa banAvI dIdhuM che. ethI have mane na te krodha satAve che ke na ahaMkAra." ["zrI amara bhAratI, sapTembara, 1967] 34 sArA kAmamAM zarama kevI? gAMdhIjInA satyAgrahane yuga hato. leke hoMze hoMze jelamAM jatA hatAsvAmI bhavAnIdayAlajInAM patnI paNa jelamAM gayAM ane tyAM bImAra thaI gayAM. gAMdhIjIe pote ja emane eka ThelaNagADI upara suvADI dIdhAM. ane pachI teo pite ja ThelaNagADIne kheMcavA lAgyA. e joIne bhavAnIdayAlajIe kahyuM. "ame ahI hAjara chIe ane Apa gADI kheMce, e sAruM na kahevAya." gAMdhIjIe svAmIjIne Thapake ApatA kahyuM : "huM kaMI sAruM kAma karato houM, emAM dakhalagIrI karavAne keIne adhikAra nathI. jyAre huM thAkI jaIza, tyAre tamane belAvI laIza. sAruM kAma karavAmAM koIne koI paNa jAtanI zarama zA mATe UpajavI joIe?" ane bApujI be-aDhI mAIla sudhI ekalA ekalA ja ThelaNagADIne kheMcIne Azrama sudhI laI gayA! [ jIvana ke calacitra, pR 75
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 35 dehanuM poSaNa rAjagRha nagaramAM dhannA sArthavAha nAme eka dhanADhayA vepArI raheto hato. bhadrA enI patnI hatI. e jevI rUpavatI hatI, evI ja guNiyala hatI. paNa, karma saMge, hajI ene khoLe khAlI hato pADezIonAM gharomAM nAnAM -nAnAM bALakane khelatAM-kUdatAM ane hasatAM-killola karatAM joIne enuM haiyuM putranI lAlasAthI becena banI jatuM. kALane karavuM te moTI uMmare bhadrAno meLa bharyo bha thaI gaye ene dIkare avataryo. gharamAM AnaMda AnaMda pravartI rahyo. pitAnA A ekanA eka dIkarA upara mAbApane apAra heta hatuM. putranuM nAma rAkhyuM, devadatta. - sArthavAhane eka sarvAMgasuMdara ane vizvAsapAtra nekara hite. enuM nAma paMthaka. bALakane ramADavAnI kaLAmAM e khUba kuzaLa hato. eka divasa bhadrAe putrane navarAvI, suMdara vastro ane ghareNAM paherAvIne paMthakanA hAthamAM ApyuM. paMthaka bALakane teDIne Ama tema pharato pharate rAjamArga upara pahoMcI ga. joyuM te, tyAM ghaNAM chokarA-chokarIo ramI rahyAM hatAM. bALakane eka bAju besArIne e pite bALaka sAthe ramavAmAM mazagUla banI gayA. e vakhate rAjagRha nagaramAM vijaya nAmanA cArane bhaya chavAyelo hato e ghaNe ja ghAtakI ane lucce hato. anavA kALa te e vakhate e rakhaDato-pharate rAjamArga te eka e
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane upara AvI caDyo. zeThanA putrane bhAre kImatI va ane ghareNAthI zaNagArele joIne enA momAM pANI AvI gayuM. eNe AsapAsa najara pheravI paMthakane eNe nacitapaNe ramatamAM magna thayele je. basa, pachI te pUchavAnI jarUra ja kyAM hatI? vijaya cera zeThanA putrane upADIne cAlato thaye! nagaranI bahAra jUnA verAna udyAnamAM jaIne eNe e bALakanAM kapaDAMghareNuM utArI lIdhAM ane ghAtakIpaNAthI e dUdhamala bALakanuM gaLuM dAbI daIne ene kaIka aMdhAriyA kUvAmAM nAkhI dIdho ! je dhanane mAnavI prANathI paNa vadhAre vahAluM gaNe che, e ja dhana kyAreka enA priya prANonuM haranAruM paNa banI jAya che! ' ramata pUrI thaI paMthaka bALakane levA gaye, te tyAM bALaka ja na maLe! bicAro khUba gabharAI gaye. eno jIva sukAvA lAgyo. sArthavAhane jyAre A vAtanI khabara paDI te gharamAM hAhAkAra macI gayo ! bhadrA mAthuM pachADI-pachADIne revA lAgI. sArthavAha keTavALanI madadathI putranI tapAsa karavA mAMDI * nagarane eka eka khUNe tapAsI levAmAM AvyuM, paNa kyAMyathI putrano patto lAgyo nahIM. nagaranI bahAra verAna sthAnamAM, guphAomAM, jaMgalamAM cemera mANasenI eka prakAranI jALa bichAvI devAmAM AvI. Akhare ghaNA ghaNA prayatnane aMte putranuM zaba hAtha lAgyuM. sAthe sAthe vijaya cera paNa pakaDAI gaye ! vijaya cerane jelamAM lAkaDAnI heDamAM AkarA baMdhanamAM
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ che kavinAM kathAranenAkhavAmAM AvyuM. enuM khAna-pAna paNa baMdha karI devAmAM AvyuM. ane ene rAja divasamAM traNavAra-savAre, bapore , ne sAMje-seTIne mAra paDavA lAgyA! evAmAM dhanA sArthavAhane paNa kaI gunAsara pakaDavAmAM AvyA. jUnA vakhatamAM sajA karavAnI rIta bahu AkarI hatI. dhanA sArthavAhane paNa vijaya cAranI sAthe, e ja lAkaDAnI heDamAM, bAMdhI devAmA AvyA! dhAne mATe enA gherathI khAvAnuM AvyuM. svAdiSTa, vastuo joIne vijayanuM mana lalacAI gayuM. eNe zeThane AjIjI karI: "zeTha, huMya bhUkhyo chuM. tamArA A bhajanamAMthI mane paNa thoDuMka Ape, jethI mArA peTane agni paNa zAMta thaI zake." zeranI vAta sAMbhaLIne dhanane rAto-pILo thaI gayo. AMkhamAMthI ghaNA ane tiraskArane bhAva pragaTa karatAM eNe. kahyuM : "duSTa ! tuM te mArA putrane khUnI! tane khAvAnuM ApuM?" khAtAM khAtAM kaMIka vadhaze to huM e kAgaDA-kUtarAne nAkhI daIza, paNa tArA jevA duSTa-pApIne eka dAya nahIM ApuM !" sArthavAhanI vAta sAMbhaLIne vijaya cAra manamAM ne manamAM samasamI rahyo paNa karI zuM zake ? e te cupa rahyo. DAka vakhata pachI sArthavAhane jaMgala javAnI hAjata thaI. ane e mATe bahAra javuM jarUrI hatuM. paNa eka kevI rIte jaI zake?--enA paga te vijayanI sAthe eka ja hiMDamAM baMdhAyelA hatA! sArthavAha vijayane kahyuM : vijaya, jarA mArI sAthe cAla, mAre zauca-nivRtti mATe javuM che."
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81. vijItAM kathArane vijayane gusso ThAlavavAnA lAga maLI gayA. e kahyuM : " jeNe khAdhuM haze e ja zaucane mATe jaze ! khAtI vakhate te ekalA ja badhuM sApha karI gayA ane have garaja paDatAM vijayane melAvA che!" khApaDA sAthe vAha bhAre musIbatamAM phasAI gayA. eNe vijayanI ghaNI khuzAmata karI, paNa e na mAnyA. chevaTe sAtha vAhane ema kabUla karavuM paDyuM ke "huM mArA bheAjanamAMthI amuka bhAga tane paNa ApatA rahIza ! maheramAnI karIne tuM mane tArA thoDAka tA sAtha Apa!" sAvAhanuM khAvAnuM AvyuM teA vijayane paNa emAMthI bhAga mA. khAvAnuM laIne pelA neAkara 5thaka ALye hatA. enAthI A joyu na gayu. eNe ghera AvIne bhadrAne e vAta karI bhadrAnuM rAmarAma saLagI UThayu ! gheADAka divasa vItyA ane sA vAha chUTIne ghera AvyA. paNa bhadrAnA tA rAmarAmamA rASa bharyAM hatA. e te grupacApa besI ja rahI; na eNe zeThanuM kaMI svAgata karyu ke na kazI khAtarabaradAsta ! ' eNe kahyuM : "tame mArA putranA khUnIne tamArI sAthe khAvAnu khavarAvatA hatA! zuM mArA upara tamArA Ave ja prema che?" kr sA vAhe adhI vAta samajAvatAM kahyuM * " bhadrA! me* ene kaMI rAjIkhuzIthI nahetuM khavarAvyu, paNa lAcArIthI khavarAkhyu hatuM. e hAlatamA jo meM enI sAthe meLa na rAkhyeA hAta, te mArI jiMdagI ja okhamamA mukAI gaI hAta " khulAsA sAMbhaLIne bhadrAnuM samAdhAna thaI gayu eNe
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane prasannatApUrvaka zeThane AvakAra Ape ane pharI e bannenuM jIvana AnaMdapUrvaka vitavA lAgyuM. bhagavAna mahAvIre A kathAne sAra samajAvatAM kahyuM : "sArthavAhane AtmA ane corane zarIra samaje. zarIranA sAtha vagara AtmA kAma nathI karI zakato. sAdhakanA jIvanamAM paNa prayatna ane puruSArthane mATe, zarIranA sAthanI jarUra rahe che eTalA mATe samaya pramANe zarIranI saMbhALa levI jarUrI che; paNa enA mamatvamAM na phasI javAya enuM dhyAna rAkhavuM, dehane phakta pitAnI sAdhanAnuM eka sAdhana mAnIne, niSkAma buddhithI, maryAdA sAcavIne enuM piSaNa karavuM." [jJAtAdharmakathA, 2), bhagavAna mahAvIra kI bodhakathAe, pR pa7] 36 DhephAne javAba zekha sAdIe eka sthaLe lakhyuM che , "meM mATInA eka kAne pUchayuM ke tuM to mATI che, tArAmAM ATalI badhI sugaMdha kyAMthI ?" DhephAe javAba Apyo : "A sugaMdha kaMI mArI pitAnI nathI. mane keTalIka vakhata gulAbanA kyArAmAM rahevA maLyuM hatuM. ene ja A prabhAva che." [jIvana ke calacitra, pR 182]
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavinAM kyAratne 37 gunA samAjanA huM rAjasthAnamA eka jagyAe jaI paheAMcyA, tAkAI bhAIe dUrathI ja vadanA karI enI najIka jaIne me pUchyuM . " kaheA bhAI, majAmAM teA che ne?" 3 paNa e teA pAchA ja haTavA lAgyA; huM jema jema enI najIka jatA gayeA, tema tema e pAchA haTatA gayo! mane hu navAI lAgI. me pUchyuM' : "bhAI, Ama kema che? zA mATe pAchA pAchA haTatA jAe che ? zA mATe Dare che ? " HH mahArAja, ame zuM pAchA haTavAnA hatA, Izvare ja amane pAchA haTAvI dIdhA che! amane evI jagyAe nAkhyA ke ame AgaLa vadhavAnI beadabI karIe paNa zI rIte ? amane ApanA upara zraddhA che, tethI dUrathI ja Apane namaskAra karI lIdhA! paNu, bIjA mANasAnI jema, amane ApanA caraNAnA sparza karavAnA adhikAra Izvare nathI ApyA! mahArAja, ame teA harijana chIe ! " e bhAI e dvInatApUrvaka kahyuM. me' ene samajAvyu : " tame ema na mAnaze| ke Izvara tamane harijana ane aspRzya manAvyA che A gunA tA amArA samAjanA che, paNa tame e gunAne tamArI peAtAnI jAta upara vahArI laIne tamArI peAtAnI jAtane gunegAra samo che, e ja tamArI bhUla che ! mAnavajIvanamAM janmanuM nahI' paNa karmInuM mahattva che. je vyakti sArAM kAma kare te
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArapavitra che--bhale pachI e game te jAtinI hoya. mAro caraNasparza karAvavAnI mane muddala icchA nathI; chatA tamArI IcchA hoya to tame mArA pagane sparza karI zake che, emA mane kazo vAMdho nathI. tame mArA pagane sparza karaze tethI huM kaMI apavitra thaI javAno nathI. mAro dharma koI paNa mAnavIne, enAM varNa ke jJAtine lIdhe, pavitra ke apavitra nathI mAnato." ["zrI amara bhAratI, jAnyuArI, 1967 ] 38 traNa mahAna dAktaro aDhI varSa pahelAMnI A vAta che e vakhatamAM siDanahAma nAme vilAyatanA khUba mazahUra dAktara thaI gayA. emanI maraNapathArInI AsapAsa emanA sagA-saMbaM dhIo, mitro ane ziSyanuM jUtha beThuM hatuM badhAne gamagIna thayelA joIne teoe khUba zAMtithI kahyuM "tame sau. ATalA badhA gamagIna kema che ? mane to e vAtane ghaNe saMtoSa che ke huM mArI pAchaLa traNa mahAna DokaTarone mUkto jAuM chuM." tyAM beThelA sajjane AzcaryathI emanI sAme tAkI rahyA . dAktara sAheba A zuM karI rahyA che? siDanahAma je to ekAda dAktara paNa maLa asaMbhava che! emanA ja eka ziSya Azcarya ane vinayapUrvaka
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane pUchyuM : "e traNenA nAma kahevAnI kRpA kare!" siDanahAma sAhebe tyAM beThelA loko tarapha najara nAkhIne dhImethI javAba Ape : "e traNa mahAna dAktarAnAM nAma che -havA, pANI ane kasarata!" [jIvana ke calacitra, pR 89] uttama vastra eka hato rAjakumAra. e sudara, kImatI ane bhapakAdAra kapaDAM paheravAno zokhIna hato. eka divasa e Ave ThAThamATha sajIne potAnA pitAjI pAse gaye. ene joIne rAjAe kahyuM . "beTA, rAjakumAre te evAM uttama vastro paheravAM joIe, je bIjA leke paheratA na hoya." rAjakumAre pUchyuM "pitAjI! evAM va kayAM che?" rAjAe samajAvyuM : "jemAM uttama svabhAvarUpI tANe ane uttama AcaraNarUpI vANe heya e vastra." "jIvana ke calacitra pR 167]
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathAra Asakti--anAsakti eka vAra rAjA zreNika bhagavAna mahAvIranAM darzana-vaMdana, karavA gayA. emaNe khUba bhaktibhAvathI, vidhipUrvaka bhagavAnane vaMdana-namaskAra karyA. bhagavAnanI pAse gurU gautama beThA hatA rAjAe emane paNa bhaktipUrvaka vaMdana karyA. gaNadhara gautamane vaMdana karatA karatAM rAjA zreNikanA manamAM eka Urmi jAgI UThI, eka pavitra vicAra utpanna thaye, emanA prasupta manamAM eka jAgrati pragaTI : jyAre jyAre huM ahIM AvuM chuM, tyAre tyAre huM bhagavAnane ane IMdrabhUti gautama vagere munivarone ja vaMdanA karuM chuM; bIjA sa tane meM Aja sudhI vidhipUrvaka vaMdanA nathI karI bhagavAnanA A badhAya ziSya tyAgI, virAgI, zratadhara ane jJAna cAritranI sAdhanA karavAvALA adhyAtmasAdhake che te pachI mAre e saune zA mATe vidhipUrvaka vaMdanA na karavI joIe? Aje to huM e badhAya saM tene vidhipUrvaka vaMdana ane namaskAra karIza. pitAnI bhAvanA pramANe rAjA zreNike badhA saMtene bhAvapUrvaka, vidhisahita vaMdanA karavAnI zarUAta karI. AvuM adhyAtmakAya teo ulAsa, harSa ane pramAdapUrvaka ghaNA vakhata sudhI karatA rahyA. rAjAnA manamAM Aje eka vilakSaNa samabhAva-sAmyaga jAgI UThayo hate. vaMdanA karatAM karatA rAjA zreNika evA sa tenI pAse jaIne UbhA rahyA ke jeo bhUtakALamAM, saMsArI ava
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ vichanAM kathArane sthAmAM emanA putra, prapautre ke sagAsaMbaMdhI thatA hatA. AjanI sthiti rAjA zreNikanA jIvananI bhAre vicitra sthiti hatI. teo Aje evA sAdhuone paNa vaMdanA karavA taiyAra hatA ke jeo kyAreka emanA caraNemAM pitAnAM mastaka jhukAvatA hatA, athavA emanA dAsa ane caraNasevaka hatA! paraMtu e vakhate emane e khyAla na hato ke huM mArA putro, sagA-saMbaMdhIo ke sevakane namaskAra karI rahyo chuM; tyAre to emanA manamAM eka ja bhAvanA matI hatI ke huM sAdhupaNAne, tyAga-vairAgyane vaMdana karI rahyo chuM. zreNike Aje pahelI ja vAra saMtone hRdayapUrvaka vadana karyA. vaMdana karatI vakhate emanA aMtaramA apAra ullAsa UbharAto hato emane thayu : Aje me mAru kartavya pUruM karyuM. koI paNa kiyAmAM jyAre mana ekAgra banI jAya che, tyAre e kriyA saphaLa ane sArthaka banI jAya che. zreNikanA manamAM atyAre je harSa ane ullAsa jAgI UDyo hato, e emanA mukha upara vilasI rahyo hate. thAka lAgavA chatAM teo prasanabhAve vaMdana karatA rahyA zarIra bhale thAkyuM hoya, paNa mana te ullAsamAM ja hatuM. zreNike ghaNAkharA saMtane vaMdanA karI lIdhI, hajI keTalAka sa tene vaMdanA karavI bAkI hatI. paNa thAkane lIdhe e pAchA pharIne bhagavAnane caraNe AvIne besI gayA zreNikanI AjanI bhakti joIne gaNadhara gautame savAla karyo. "bhagavAna! rAjA zreNikanA mukhamaMDala upara Aje bhaktinuM apUrva teja prakAzI rahyuM. che. je madhura bhAvanAthI Aje rAjAe sAdhuone vaMdana karyA, enuM emane kevuM phaLa maLaze?" hAya rezika ghaNAkharA karI bAkI che
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane bhagavAne kahyuM : "gautama! rAjA zreNikanuM pUrvajIvana sAruM na hatuM, e vakhate emaNe sAtamI naraka jeTalo pApabhAra bhego karI lIdho hato ! e baMdhana Aje tUTatAM tUTatAM phakta eka narakanuM baMdhana ja bAkI rahI gayuM che. je emaNe thoDA vadhu vakhata sudhI sAdhuone vaMdana karavAnuM cAlu rAkhyuM hota, to emanuM A eka narakanuM baMdhana paNa chUTI jAta vaMdanamAM karmanI nirjarA karavAnI apUrva zakti rahelI che." bhagavAna mahAvIra ane gaNadhara gautamanI vAta sAbhaLIne rAjA zreNikane bahu Azcarya thayuM. emane thayuM sAta narakamAMthI phakta eka ja narakanuM baMdhana bAkI rahI gayuM che, to eno paNa nAza zA mATe na karI dauM? zreNika pitAnA sthAnathI beThA thayA ane pharI vadanA karavA javA lAgyA. emaNe vicAryuM. keTalAka sAdhuone vaMdana karavuM bAkI rahI gayu che. have emane paNa vaMdana karI lauM. zreNikanI A bhAvanAne jANIne bhagavAne kahyuM "samrATa ! e veLA vItI gaI! vaMdana karavAmAM tyAre je niSkAma bhAva hato, enuM sthAna have sakAma bhAve lIdhuM che. sakAma bhAvathI karavAmAM Avela vaMdanathI pahelAnA je lAbha na maLI zake. jyAre tame pahelA vaMdana karyA, te vakhate tamArA manamAM kaI prakAranI Asakti na hatI, e vakhate tame sAva anAsakta bhAve vaMdana karI rahyA hatA. ane e anAsakta bhAvanI je UmI hatI, te vilakSaNa UmI hatI. e vilakSaNa UmIe tamArA baMdhanone chedI nAkhyA hatA, paNa have tame sede karavA jAo cho!
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAM kazuM navI le kavijInAM kathArane pahelAM kazuM meLavI levAnI abhilASA na hatI; have badalAmAM kAMIka meLavI levAnI IcchA jAgI UThI che atyAre tamAruM mana narakanA dukhanA bhayathI vihvaLa thayeluM che. bhaya ane Asakti bhale game tevAM hoya, paNa Akhare e sAdhanAnAM viSa che " zrI amara bhAratI, ogasTa, 1965] khanA leya paNa Akha 41 mAtAnuM hRdaya kurukSetranA medAnamAM khelAyeluM mahAbhAratanuM yuddha samApta thayuM hatuM. bhIme duryodhanane maraNatela ghAyala karyo hato, ane duryodhananA jIvananI chellI ghaDIo gaNAI rahI hatI. pAMDanA zibiramAM, meDI rAta sudhI, vijatsava UjavAyA bAda, nAnAM-moTAM sau nidrAne khALe paDayAM hatA. e ja vakhate, madharAte, azvatthAmAe hallo karyo ane dropadInA pAMca putrone matanA meMmAM dhakelIne e nAsI chUTyo vijaya parAjayamAM pheravAI gaye. ullAse ArkadanuM rUpa dhAraNa karyuM. cemera hAhAkAranI bhayaMkara cIse jANe dharatI ane AbhanA TukaDeTukaDA karavA lAgI! draupadInI vedanAnI te kaI hada na hatI. e te vAraMvAra bezuddha thaIne dharatI upara mAchalI jema taraphaDI rahI hatI. bhIma ane arjuna deDyA; nAsI jatA azvatthAmAne
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathAra verAna jaMgamAMthI pakaDI lAvyA. zrIkRSNa draupadIne kahyuM : "A rahyo tAro aparAdhI! kahe, ene tuM kevI sajA karavA icche che? arjunanI talavAra, eka ja jhATake enuM dhaDa ane mAthuM juduM karIne, ene pheMsale karavA taiyAra che !" draupadIe AMsu sAratAM kahyuM : "prabhu, ene choDI gho! ene mAraze nahIM ! putrane zeka khUba pIDAkAraka hoya che. nAtha ! huM te roI rahI chuM ja, AnI vRddha mAtAne nirarthaka zA mATe revarAve che ?" azvatthAmAne choDI devAmAM AvyuM. kRNe kahyuM: " draupadI ! sAce vijaya teM meLave che ke je ame na karI zakyA, e te karI batAvyuM che. te mAtRhRdayane barAbara pArakhI jAyuM. kAMTAmAM chupAyeluM tAruM phUla samuM kamaLa-dayALu hRdaya pratihiMsAnA aMdhakArathI gherAyelA jagatane karuNAne ajara-amara prakAza ApatuM raheze !" [ jIvana ke calacitra, pR. 45] 42 jAtrALunA prakAra ekavAra bhagavAna buddhane pUchavAmAM AvyuM : "bhaMte " jAtrALu keTalA prakAranA hoya che?
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane bhagavAne sahaja vANImAM javAba Apyo: "cAra prakAranA-- pahele yAtrika e--je aMdhakArathI prakAza tarapha jAya che.. bIje yAtrika e--je prakAzathI aMdhakAra tarapha jAya che. trIje yAtrika e--je prakAzathI prakAza tarapha jAya che. cothe yAtrika e--je aMdhakArathI aMdhakAra tarapha jAya che AtmAthI mahAtmA tarapha janAro pahele che. mahAtmAthI durAtmA tarapha janAre bIje che. mahAtmAthI paramAtmA tarapha janAre trIjo che. ane the to durAtmAthI durAtmA ke pApAtmAmAM ja bhaTakanAro che." ["zrI amara bhAratI, mArca, 1967] AmrapAlIne javAba ekavAra tathAgata buddha pharatA pharatA vaizAlI jaI pahoMcyA ane vaizAlInI vikhyAta vAravanitA AmrapAlI (aMbapAlI) nA AmravanamA birAjyA. e samAcAra sAbhaLIne aMbapAlI AnaMdamagna thaI gaI. enA aMtaranA aNu aNumAM harSomRtano rasa chalakAvA lAgyA. ratnajaDita suvarNarathamAM besIne e tarata ja bhagavAnanAM.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane dazane gaI. enI pAchaLa page cAlatI dAsIonuM jUtha hatuM. enI pAchaLa gheDesavAra hatA. ane enI pAchaLa hAthIo upara bhagavAna tathA zramaNasaMghanI pUjAnI sAmagrI hatI. sauthI pAchaLa keTalAMya vAhane, sevako ane nagarajane cAlatAM hatAM! Aje aMbapAlIe pILAM sAmAnya vastra paheryA hatAM ane e prazAMta bhAve beThI hatI. enA zarIra upara eka paNa AbhUSaNa na hatuM. Aje enI AsapAsa vAsanA nahIM paNa vairAgyabhAvanA ghUmI rahI hatI. jevI e AmravananI najIka pahecI ke eNe rathane bhAvI dIdho, ane page cAlIne e bhagavAnanA caraNo sudhI pahoMcI gaI. tathAgata buddha padmAsana vALIne eka ghaTAdAra vRkSanI chAyAmAM beThA hatA. emanI mukhamudrA zAMta hatI. sAme dUra sudhI beThelA hajAre ziSya ane bhakato bhagavAnanA zrImukhamAMthI nIkaLatA pratyeka zabdane potAnA hRdayapaTa upara katarI letA hatA. AnaMde nivedana karyuM . "bhaMte! aMbapAlI darzana karavA AvI che." tathAgate mRdu hAsya sAthe pitAnI karuNAnuM amRta varasAvatI AMkhe UMcI karI. aMbapAlIe bhUmi sudhI mAthuM namAvIne vaMdanA karI. bhagavAnane upadeza sAMbhaLI lIdhA bAda eNe AvatI kAlanA bhojana mATe prArthanA karI : "bhagavAna ! A nAcIjanA Atithyano svIkAra thavo ghaTe! ApanA caraNa-kamaLanI devadurlabha rajano lAbha A tuccha dAsInI jhUMpaDIne paNa maLa ghaTe ! " SdhI bekelA . emanI vALIne e uMcI gaI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathAra aMbapAlInI prArthanAno svIkAra thaye. e ja vakhate licchavI rAjakumAroe bhagavAnanI cara. suraja pitAne mastake caDAvatA kahyuM "mahAprabhu! ApanA caraNethI amArI A tuccha rAjadhAnI kRtakRtya thaI paraMtu. bhagavAna, A vADI te vezyAnI che, e ApanA caraNene gya nathI. prabhune mATe amArA rAjamahela hAjara che. ane tyAM ame badhA ApanI bhaktine mATe aMtarathI utsuka chIe." bhagavAne hasIne kahyuM : " tathAgatane mATe vezyA ane rAjA vacce zuM bheda che? tathAgata te samadaSTi che." dharmopadeza sAMbhaLIne leke vaizAlI tarapha pAchA jaI rahyA che Aje AmrapAlIne harSane kaI pAra nathI. e te AnaMdanA atirekamAM, kazuM joyA-sAbhaLyA vagara, vaizAlInA rAjamArga upara pitAne ratha deDAvatI jaI rahI che. licchavI rAjakumAree AzcaryathI pUchyuM "aMbapAlI, A zI vAta che? tuM Aje tArA rathane amArA licchavIonA rathanI sAthe sAthe kema hAkI rahI che?" aMbapAlIe javAba Ape : "Aryaputro! meM bhagavAna buddhane, pitAnA saMgha sAthe, AvatI kAle mAre tyAM bhejana levAnuM AmaMtraNa ApyuM che, e AmaMtraNa vAtsalyapUrvaka svIkAra karavAmAM AvyuM che" " aMbapAlI! ame tane so hajAra (eka lAkha) suvarNamudrAo ApIzuM, tuM bhagavAnanuM AvatI kAlana bhajana amAre tyAM thavA de." Aryaputro! ema nahIM thaI zake
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane sAruM, te tuM eka so gAma laI le, ane A nimaMtraNa amane ApI de!" Aryaputro ! e sarvathA asaMbhava che." are, aDadhuM rAjya le ane A nimaMtraNa amane vecI de!" Aryaputro! tame te dharatInA eka tuccha TukaDAnA svAmI che, paNa jo tame AkhI duniyAnA cakavatI hota, ane mane tamAruM e AkhuM sAmrAjya paNa ApI devA taiyAra thAta, topaNa huM A nimaMtraNa tamane na vecI zakata; A nimaMtraNa kaMI vecavAnI ke adalAbadalI karavAnI vastu nathI." rAjakumAre jha khavAI gayA, parAjita thaI gayA ! [ jIvana ke calacitra, pR ka7 rAjA ane saMta eka masta saMtane keI rAjAe potAnA mahelamAM rahevAne khUba Agraha karyo saMte rAjamahelamAM utAro karyo. rANIe zraddhAthI saMtanI sukhasagavaDa mATe pUre baMdebasta karyo. thoDA ja vakhatamAM rAjAne vicAra Avyo? A saMta to mArA karatAMya vadhAre sukha-sAhyabI ane ArAmamAM rahe che! eTale mArAmAM ane saMtamAM kaI phera nathI! te pachI
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM thAro tyAga ane bhAga vacce ze bheda rahyo? sata rAjAnA mananA sazayane pAmI gayA. eka divasa acAnaka ja sa'ta peAtAnA dhAmaLeA khabhe nAkhIne cAlatA thayA! rAjAne khamara paDI teA rAjA-rANI ane saMtanA patto meLavavA doDI gayAM. tee eka gAmamAM paheAMcyAM; joyu tA, e saMta eka jhADanI chAyAmAM beThA beThA lUkhI-sUkI roTalI cAvI rahyA che; caherA upara khUba prasannatA che. 95 rAjAe satane rAjamahelamAM padhAravAnI vinatI karI sate rAjAne gAmanuM bheAjanu` karavA kahyuM rAjA gAmanu leAjana khAvA lAgyA tA e gaLethI nIce Utaratu' ja na hatuM! jaDamAM chelAI gayA. UmakA AvavA lAgyA. saMte kahyuM. " rAjA, mArI ane tamArI vacce, khasa, A ja krUra che. je Anada mane maheleAmAM pakavAna jamatAM AvatA hatA, e ja AnaMda jhADanI nIce besIne lUkhI-sUkI rATalI khAvAmA Ave che. ane tame tA e keALiyA khAtAM khAtA ja thAkI gayA! ,, ['zrI amarabhAratI,' mArca, 1967] 45 patnInI kAra zrI gAsvAmI tulasIdAsajI emanI patnI ratnAvalInA cauvana ane premamAM eTalA badhA Asakta hatA ke rUpa,
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM kathAro ene eka kSaNa jeTaleA viraha paNa emane yuga jeTalA asahya banI jatA hatA. keTalIya vAra ratnAvalInA bhAI ene teDI javA Avye paNa nirAza thaIne pAche gayA. ekavAra tulasIdAsajInA sALA bahenane teDavA AvI paheAMcyA e vakhate geAsvAmIjI gharanI cIja-vastue kharIDhavA mATe bajAramAM gayA hatA. masa, ratnAvalI emane pUchyA karyA vagara ja peAtAnA bhAInI sAthe piyara cAlI gaI! gAsvAmI pAchA AvyA. joyu te gharamAM ratnAvalI na maLe! te khUba becena banI gayA. pADAsIne pUchatAM badhI vAtanI khabara paDI, eTale geAsvAmI, emanu' pagalepagalu namAvatA, peAtAnA sAsarA tarapha ravAnA thayA! ratnAvalI hajI teA piyaramAM pahoMcI ja hatI, ane badhAMne sArI rIte maLI zakI paNa na hatI, ke eNe patidevane gharamA dAkhala thatA joyA ! zaramane lIdhe e khinna thaI gaI. upara pachI krodhapUrNAMka ratnAvalIe patine kahyuM * " jevA prema tamane mArI A hADamAMsanI nazvara kAyA che, eve! prema jo bhagavAna rAmanA caraNakamaLa upara hata te kevuM sAruM thAta ! te te janma-maraNanAM adhAM madhana chedAI jAta. saMsAramAM eka mAtra rAma ja avinAzI che, khAkInuM adhu nazvara che" patnInI samayeAcita TakeAre tulasIdAsanA mehAMdhakArane dUra karI dIdheA. tee sAdhanAne mArge vaLI gayA. saMta tulasIdAsa zuM hatA ane zuM anI gayA ! eka nAnA sarakhA nimitta emanA jIvananI dizA ja pheravI nAkhI, [jIvana - thacatra, pR5]
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 97. 46 havelIo ane mitro eka zeTha hatA. ene be dIkarA hatA. zeThe banne dIkarAne zikhAmaNa ApI ke tame duniyAbharamAM potAnI havelIo UbhI karaje. eka dIkaro to sAcesAca TheraThera havelIo caNAvavA lAge paNa Akhare keTalI havelIo banAvI zakAya? e thAkI gayo enuM dhana khalAsa thaI gayuM ! bIje dIkaro vadhAre buddhizALI hato. eNe havelIe UbhI karavAne badale TheraThera mitro banAvavA mAMDayA. AmAM ene jarAya thAka na lAge. ane e potAnA bhAIthI baha AgaLa vadhI gaye, kemake mitronI havelIenAM dvAra ene mATe sadAya khullAM rahetAM hatAM [jIvana ke calacitra, pR. 171] 47 bhAgyayoga eka kaTabamAM eka chokarIne janma thA. chokarI jamI tyArathI ja hAthe-page apaMga hatI meM jyAre ene joI e ATha-dasa varSanI haze. enI sevA-cAkarI eTalI sArI thatI ke ApaNe joIne diMga thaI jaIe!
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathAra gharamAM bIjI bahena ane nekara-bAIe paNa hatI, chatAM enI mA ene pitAne hAthe ja navarAvatI, DhIMgalInI jema kapaDA paherAvatI ane khavarAvatI. e chokarInAM nAnAMmeTA bhAI bahena ekaekathI rUpALA hatAM, paNa emanA taraphanA mehamAM mAtA e apaMga putrInI kyAreka upekSA nahotI karatI, enI sArasaMbhALa sau karatAM vadhAre letI. vAta nIkaLatAM enI mAe kahyuM : "mahArAja ! A te mane mArA bhAgyanI bheTa che enI sAthe mAre RNAnuaMdha ja kaMIka e haze, eTale te e mArA kheALAmAM AvI chehave je pitAnA bhAgyame AvI che, enA mATe aphasesa karavAthI zuM phAyade ? have te jeTalI jiMdagI che, emAM enI hetathI sevA ja karavI che." (2) ame eka gAmamAM gayA mArI sAthe bIjA eka sAdhu hatA. ame banne bhikSA levA nIkaLyA. vihAra karIne AvyA hatA, thAkI gayA hatA, bhUkha paNa lAgI hatI. bhikSAne mATe pharatA pharatA ame eka gharamAM gayA. tAjI banAvelI roTalIo sAme ja paDI hatI, paNa ghavALA hene emAthI roTalI vahorAvavAne badale aMdara kaThalAmAMthI vAsI relI lAvIne ApavA mADI. ApatA ApatA enI bhAvanA kaMIka evI badalAI gaI ke roTalInA TukaDA karIne AdhI roTalI amArA pAtrAmAM nAkhI ane aDadhI pAchI laI gaI! mArI sAthenA saMte kahyuM : "kevI kamabakhata bAI che! tAjI roTalI ApI hota to zuM harakata hatI ? eTalAmA ene kaI daridratA AvI javAnI hatI ? ane vAsI roTalI
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kAratno paNa AkhI ApatAM ene jIva na cAlyo ! eya aDadhI ja ApI !" . kahyuM " vAsI roTalIne ATale TuDe ja Aje enI mAraphata tamArA bhAgyamAM lakhAyeluM hatuM. tamArA bhAgyamAM je lakhAyuM hatuM, e ja te tamane maLyuM che" saMte kahyuM , "Apa te bahu UMDe UtarI gayA !" meM kahyuM . "eTale UMDe UtaryA vagara mananuM samAdhAna thaI ja na zake. zuM tame ema Icche che ke ene be-cAra gALa daIne manane zAMta karI levuM. mana evI rIte zAMta na thaI zake, gherA ciMtanamAM UMDe UtarI jaIe to ja mana zAMta thaI zake che." [ "zrI amarabhAratI," jAnyuArI, 1967] 48 manane kATa eka nizALamAM be vidyAthIo sAthe sAthe bhaNatA hatA. eka pitA amIra hato, bIjAne garIba chatAM bane vacce gADha mitrI hatI nAstA mATenI rajA vakhate bane sAthe besIne gherathI lAvelo nAsto ApasamAM vahecIne khAtA. eka divasa amIra chokarAe kahyuM : "deta, mAre gherathI ja keTaluM sAruM sAruM khAvAnuM Ave che! ane te te ja bhUkhI-sUkI roTalI, mIThuM, Du gaLI ke kyAreka athANAnI ekAda cIra ja lAve che"
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM kathAraste garIba chekarAe kahyu "dasta, ame leke te garIkha chIe ! tane khakhara nathI ke mArI mA ekaTakanA upavAsa kare che, tyAre ja muzkelIthI mArA mATe khAvAnI geAThavaNa karI zake che." 100 * amIra chekarA peAtAnA mitranI vAta sAMbhaLIne khUma 6 khI thaye; ane sAje rajA paDI eTale ene peAtAne ghera laI gayA. eNe kahyu " dAsta, mArA pitAjInI pAse eka pArasamaNi che e leDhAne aDe ke lAtuM seAnuM khanI jAya che. tuM kAMkathI leADhAnA eka TukaDA laI Ava; huM ene pArasamaNine sparzI karAvIne setu banAvI daIza. ene vecIne tuM mAladAra khanI jaIza" garIba chekarA bahAra deDI gayA ane rastA upara paDeleA eka gheADAneA nALa laI ALye amIra chekarAe enA pitAnI peTImAthI pArasamaNi kADhIne leADhAnA nALa upara ghasyuM, paNa enuM seAnuM na mansu tr hekarA enA pitAnI pAse doDI gaye| ane kahevA lAgyuMA " pitAjI, Apa tA kahetA hatA ke pArasamaNi aAhAne setu banAvI de che, paNa ApanA A pArasamaNie mArA leADhAnuM seAnuM na khanAkhyuM !" - pitAe kahyu " kahyA che tAru e letuM ? 'ka rAe nALa dekhADo. pitAe kahyu Ane pArasamaNinA pa ja kAM thayA che? tArA lahAne te kATa caDelA che. vaLI, enA upara chANa-mATI pazu cATelAM che, tethI ene pArasamaNunA sparza thaI zakatA nathI " ane pitAe nAgane jamIna upara ghasyA, sApha karyA
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 kavijInAM kathArane ane pachI ene pArasane sparza karA ke tarata ja e senuM banI gaye! vAtano marma samajAvatAM gurue kahyuM ApaNA mananuM ledra prabhunAmasmaraNanA pArasamaNine sparza pAmIne paNa senu nathI banatuM dharmakriyAo karavA chatAM pavitra nathI anatuM kAraNa ke enA upara pApAcaraNa, viSayavAsanA ane kuvicArone kATa caDe che. 1 zrI amara bhAratI", jAnyuArI, 1967] 49 prabhunA pyArA bhakta AbUbana emanA yuganA khUba sahRdaya ane sAcA puruSa thaI gayA teo badhA upara samAna daSTi rAkhatA ane haze heze saunI sevA karavAno lAbha letA eka divasanI vAta che. aDadhI rAte UMghamAMthI emanI Akho khUlI gaI. emaNe joyuM ke Akhu ghara prakAzapuMjathI jhagamagI UThayuM che ane eka devadUta sonerI pustakamAM kaMIka lakhI rahyo che! Apa A pustakamAM zuM lakhI rahyA che?" AbU ane pUchayuM. devadUte dhImethI javAba Ape : "je leke sAcA dilathI Izvarane prema kare che, emanAM nAma huM A pustakamAM lakhuM chuM."
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 vichanAM kathArane zuM, emAM mAruM nAma paNa lakhyuM che kharuM?" nA." "na lakhyuM hoya, te emAM kazI harakata nathI. paNa eTaluM lakhI tye ke AbUbana badhA mAnavIone hRdayathI pyAra kare che" A sAbhaLIne devadUta adazya thaI gaye. bIjI rIte jyAre e pharI pAcho Avyo ane e pustaka eNe AbhUkhananI najara sAme mUkahyuM, te AbUbane jeyuM ke, e pustakamAM jeTalA IzvarabhaktonA nAma lakhelAM. hatA, emAM potAnuM nAma sauthI paheluM lakhalu hatu . kathA kahe che ke "janasevaka ja sAce prabhusevaka che. janatAne pyAra karyA vagara prabhune pyAra nathI maLato" [jIvana ke calacitra 5 36 ] pa0 mArI Teva bagaDI jAya eka maNiyAro cUDalIo banAvIne potAnI gadheDI upara lAdIne AsapAsanA gAmomAM pharatuM hatuM. kyAreka gadheDI cAlatAM-cAlatAM haThI jatI te e ene phelAvIne kahe : cAla, mArI bahena, cAla ! mArI meTI bahena, cAla !" A joIne leke enI khUba mazkarI karatA ane kahetA : "vAha bhAI vAha! gadheDIne bahena ane meTI bahena kahI. rahyo che!"
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 kavinAM kathArane maNiyAre emane javAba Apate : "dAjha caDe tyAre huM ene DaMDA te jarUra phaTakArI zakuM chuM, paNa gALa nathI daI zakate. kAraNa ke ene gALa ApatAM ApatA mArI belavAnI Teva gaMdI gaI jAya ane mAre badhe vepAra te mAtAo ane bahenothI cAle che. je mane gALa devAnI gaMdI Teva paDI jAya, te mAruM kAma eka divasa paNa na cAle." [ zrI amara bhAratI', mArca, 1967"] 51. akhUTa bhaMDAra eka juvAna TolaTeyanI pAse AvIne dIna svare karagaravA lAgyA : "huM bahu ja dukhI chuM, mArI pAse eka paise paNa nathI." TelisTeye yuvakanI sAme gaMbhIratAthI joyuM ane pUchayuM : zuM tArI pAse eka paisA jeTalI paNa saMpatti nathI?" "jI, nA" yuvake nirAzApUrvaka javAba Ape. TelisTe vadhAre gaMbhIra banIne pUchayuM : "huM eka vepArIne oLakhuM chuM. e mANasanI Akho kharIde che. be AMkhanA vIsa hajAra Apaze. vecavI che?" Akho ? jI, nA." yuvake gabharATamAM javAba Ape. "e hAtha paNa kharIde che. eka nahIM, bane. paMdara hajAra Apaze belo, vecavA che?" hAtha? nA, bilakula nahIM."
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane paga paNa kharIde che. dara hajAra Apaze. vecI nAkha, garIbI dUra thaI jaze" TelisTee yuvakanI sAme joyuM. yuvaka kaMIka AvezapUrvaka bolyo : "Apa A kevI vAta karI rahyA che?" huM kharuM kahI rahyo chuM. je vadhAre paisA joItA hoya to eka lAkha rUpiyAmAM AkhuM zarIra vecI nAkha! e vepArI mANasanA zarIramAthI kaMIka kImatI davAo banAve che. e rAjI thaIne eka lAkha rUpiyA ApI deze !" yuvakanI dhIraja khUTI gaI. "Apa zuM kahI rahyA che? eka karoDa rUpiyA maLe toya huM mArA prANane vecavAne nathI!" Telace gaMbhIra hAsya karIne kahyuM : "je mANasa eka lAkha rUpiyA laIne paNa potAnA zarIrane vecavA taiyAra nathI, e je ema kahe ke mArI pAse eka paisA jeTalIya saMpatti nathI, to e vAta keTalI vicitra gaNAya ? " yuvakano AtmavizvAsa jagADatAM TelisTee kahyuM : "navajuvAna, A Akha, A hAtha, A zarIra ane A prANa e dhananA akhUTa bhaMDAra che. ene oLakho ane parizrama kare pitAnI najaramAM ja potAnuM mUlya ochuM na kare. je pitAnuM mUlya samaje che, ene mATe cAdI ane tenuM ja nahIM, paNa cAdo ane sUraja paNa enA pitAnA banI jAya che" ["zrI amara bhAratI", ogasTa, 1967]
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavitAM kArane para mAnavI upara ArathA 105 eka bauddha bhikSu paribhramaNa karavA nIkaLyA. emane kaI ke pUchyuM: "Apa jaI teA rahyA che, paNa AgaLa ApanA khAnapAnanI zI vyavasthA che ? kaI rUpiyA, paisA pAse che kharA ? " bhikSue sahajapaNe javAkha ApyA : " rUpiyA, paisA tA pAse kaI nathI, ane rAkhIne paNa zuM karavA che ? sikkA te duniyAmAM TheraThera verAyelA paDathA che; jyAM paheAMcI - jaIza, tyA verAyelA maLI jaze." nirvAha kevI eNe kahyuM. * " e kevI rIte ? Apane rIte thaze ?" A savAlanA javAbamAM bhikSue bahu ja sarasa javAma ApyA : " mane mAnavInI pavitratAmAM AsthA che, manuSyanI udAratA upara mane vizvAsa che. ane A vizvAsane maLe ja huM AkhI duniyAmAM bhramaNa karIza, ane yAM jaIza tyA mane mANasAInA sikkA verAyelA maLI raheze " ,, e khelyA : " sAcesAca, Apane Ave vizvAsa che ? bhikSue kahyuM : " hA ni sa`deha . mane vizvAsa che ke mAnavI peAtAnA vicArAmA pavitra ane udAra haiAya che, ane huM jyAM paNa paheAcIza, tyA mane mAnavInI udAratAnuM dAna maLI raheze." [ satya-dAna, pR. 94 ]
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 kavinAM kathArane para sAMThAnA kaTakA eka vAra tukArAma kayAMka bahAra gayA hatA. koI kheDUte emane zeraDIne eka sAThe Age. gharamA bALabaccAne mATe eka sAMThe pUro thAya ema na hato; vadhAre sAThAnI jarUra hatI. teo eka sAThe laIne ghera pahoMcyA emaNe emanI patnIne kahyuM: "bhe, A eka sAThe lAge chuM." emanI patnIne gusso Avyo. eNe kahyuM " "kevI. mATI kamANI karI lAvyA che ! jANe hIrAne hAra ApatA. na ho! savAranA gayA hatA ane bapora vItI gaye. bIju to kazu na maLyuM; laI AvyA eka sAThe !" tukArAme zAMtithI kahyuM : "keIe A te laI lIdho. kaIka ne kaMIka paNa maLyuM ja che ne ! A bahu gaLe che" patnIe e sAThe laI lIdhe ane krodhamAM ne kAmA takArAmanA vAsAmA jorathI phaTakArI ! sAThAnA traNa kaTakA. thaI gayA ! traNa TukaDA joIne tukArAme kahyuM : "bhAga sArA thaI gayA ! nahIM to ApaNe traNa kaTakA karavA paData A te enI meLe ja traNa bhAga thaI gayA . eka tamAro, eka mAro ane eka bALakano !" mi - na, pR 199]
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM thArane pa4 amRtanI varSA pacIsa varSa pahelAMnI A vAta che. bhAratane eka mahAna saMtapuruSa nadI kinAre dhyAnamAM khaDA hatA comera lIluchama jaMgala patharAyeluM hatuM, ane zItala sugaMdhita bayAra nadI maMda ma da gatithI vahI rahI hatI saMta pitAnA dhyAnamAM lIna hatA--jANe AMkhe baMdha karIne pitAnI jAtamAM ja pitAnI zodha karatA hatA! evAmAM eka cIMtharehAla ane ciMtAmAM DUbele gevALiye ekAeka emanI sAme AvIne Ubhe rahyo. eNe kahyuM "mahArAja! mArA baLada te ApanA jovAmAM nathI. AvyA ne ? A jaMgalamAM ja e caratA hatA." saMta to dhyAnamagna hatA bhalA, e govALiyAnI vAta kevI rIte sAbhaLe ane ene zuM javAba Ape ? emane mUMgA jeIne govALiyo pitAnA baLadanI zodhamAM AgaLa cAlato thayo thoDA vakhata pachI pharI pAcho e tyAM ja AvI pahoMcyo. joyuM to, enA baLada e saMtanI AsapAsa carI rahyA che ane saMta e ja rIte Akha baMdha karIne khaDA che! have te govALiyAne krodha saLagI UThayo e cIsa. pADIne belyo: "basa, huM samajI gayo. tuM mahAtmA nathI, pAkhaDI che, pAkhaDI ! te ja carI javAnI dAnatathI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane mArA baLada saMtADI rAkhyA hatA ! ThIka che ! have je, tArI karaNInuM kevuM phaLa tane cakhADuM chuM !" ane ema kahIne gevALice saMta upara taDAtaDa lAkaDIo, DhephAM ane patharA vasAvavA lAgyA. paraMtu sata te ema ne ema ja prazAMtabhAve aDela UbhA hatA-na jarAya hAlyA-cAlyA ke na kazuM bolyA! govALiyAne Azcarya pAra na rahyo. e ekadama saMtanA caraNomAM paDIne dIna svare belyo : "mahArAja ! mAre gune mApha kare ! huM mUrkha chuM, ajJAnI chuM." saMtAna hRdayanA ANu aNumAM premanI gagA vahI rahI hatI - aparAdhI upara paNa ATaluM badhuM vAtsalya ! emanA aMtaranI vANI vahI nIkaLI : "vatsa ! tAruM kalyANa he " koNa hatA e kSamAzIla saMta ? e hatA, bhagavAna mahAvIra svAmI, jeo pUrNa jJAnanI prApti thatA pahelA ekAta-verAna vanavagaDAmAM AtmasAdhanA karI rahyA hatA, ane potAnA jIvanane vimaLa banAvI rahyA hatA. { jIvana ne calacitra, pR 17] papa konI udAratA caDe? eka divasa mahAkavi mAgha pitAnI beThakamAM beThA hatA. jeTha mahinAnI Aga varasAvatI garamImAM, khare bapore,
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane eka garIba brAhmaNa emanI pAse Aje e vakhate e mahAna kavi pitAnI kavitAne sudhAravAmAM magna hatA. garIba brAhmaNa AvIne, praNAma karIne, je emanI sAme. Ubho rahyo ke emanI najara enA upara paDI enA caherA upara garIbInI chAyA prasarelI hatI ane thAka ane mUjhavaNa dekhAtAM hatAM. kavie brAhmaNane pUchyuM , "kahe bhAI, AvA tApamAM. ahIM AvavAnuM kaSTa zA mATe uThAvyuM " brAhmaNa belthaH "jI, bIjI to kaI vAta nathI, paNa eka AzAne preryo ApanI pAse Avyo chuM. mAre eka dIkarI che. e umara lAyaka thaI che. enAM lagnanI vyavasthA karavI che, paraMtu mArI pAse kazuM ja sAdhana nathI. paisA vagara huM khUba parezAna chuM ApanuM nAma sAMbhaLIne ghaNe dUrathI cAlato Avyo chuM " brAhmaNanI abhyarthanA sAbhaLIne mAghakavi vicAramAM paDI gayA, kemake atyAre emanI pAse sama khAvA jeTaluM ya kaMI dhana bacyuM na hatuM. paNa garIba brAhmaNa te AzAbharyo Avyo hato. kavinA udAra svabhAvathI rahyuM na gayu emaNe brAhmaNane besAryo ane dilAse ApatA kahyuM : "sAruM bhAI, jarA beso, hu hamaNA ja AvuM chuM" kavi gharamAM gayA badhe najara karI, paNa ApavA jevuM kazuM na maLyuM. emanA aphasane pAra na rahyo. teo jANe potAnI jAtane ja kahevA lAgyA . "he mAgha ! zuM tuM Aje ghera AvelA yAcakane khAlI hAthe pAcho vALIza? nA, nA ! Aja sudhI te AvuM nathI thavA dIdhuM ! tAro svabhAva A sahana nahI karI zake ! paNa karavuM zuM? ApI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane zakAya evuM kaMIka te hevuM joIe ne ?" vicAramAM garakAva thaIne mAgha Amatema joI rahyA hatA. keI upAya sUjhato na hato Akhare emanI najara eka khUNAmAM sUtelI emanI patnI upara paDI. patnInA hAthamAM suvarNakaMkaNa camakI rahyAM hatAM. saMpattimAM mAtra have A kaMkaNa ja bAkI rahyAM hatAM. kavie vicAryuM huM mAgaNI karIza te, bhagavAna -jANe, e Apaze ke nahIM Ape! enI pAse na to kazI saMpatti che ke na keI AbhUSaNa phakta A kaMkaNa ja che, eTale kadAca ApavAne inakAra bhaNI de paNa atyAre e "UMghamA che ane sAro lAgI che cupacApa eka kaMkaNa kADhI ja kema na levuM ? mAgha kavi be kaMkaNamAthI eka kADhavA lAgyA, paNa kaMkaNa sahelAIthI nIkaLyuM nahIM, ane jera karavA gayA te dhakko vAgI gaye, ane patnI jAgI gaI e camakI gaI ane pitAnA patine joIne bolI "Apa A zuM karI rahyA hatA ? " mAgha "kazuM ja nahIM; ema ja koI vastu zodhI rahyo hato? patnI " "nA, sAcuM kahe, mArA hAthane dhakako keNe lagA ?" mAgha * dha to ja lagAvyo hato." patnI : chevaTe vAta zI hatI ? tamAre vicAra kaMkaNa kADhI levAno hato ne ?" mAgha , "hA, tArI vAta sAcI che "
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavinAM kathAratne patnI . " zA mATe ? rd 111 mAgha " eka garIkha brAhmaNa daravAje beThA che. e meTI AzA laI ne ahI Avye che. meM joyu` ke gharamA kazu ja nathI, je ene ApI zakAya evAmAM mArI najara tArA kokaNa upara paDI. mArA vicAra e kADhI laI ne ene ApI devAnA hatA tuM kaMkaNu ApavAnI nA kahI daIza, e bhayathI me' tane jagADI nahI'! " patnI " tyAre te tame cArI karI rahyA hatA !" mAgha : " hA, vAta teA evI ja che, paNa zuM karuM ? zrIjo kAI upAya ja na hatA / " ' patnI : " mane tamArI sAthe rahetA ATaATalAM varSa ke vItI gayAM, paraMtu, mane lAge che ke, haju sudhI tame mane eALakhI zakyA nathI. tame te mAru eka ja ka kaNa laI levAnuM vicAratA hatA, paNa kadAca mAruM sa`sva laI jAe tApaNa huM kazuM na kahuM." pachI eNe kahyu "A kaMkaNu huM mArA peAtAnA hAthe musIbatamA sapaDAyela e brAhmaNane ApI daIza !" ane mahAkavi mAgha tarata ja ahAra jaI ne e brAhmaNane aMdara kheAlAvI lAvyA ane khelyA * juo, atyAre mane gharamA tamane ApI zakAya evI keAI cIja nathI dekhAtI. A eka suvarNakaMkaNu che, je tamArI A putrInA paheravA mATe che. enA ja taraphathI tamane A bheTa ApavAmA Ave che. mArI pAse te tamane ApI zakAya evuM kazuM ja nathI ' brAhmaNa gaLagaLA thaI gaye| eNe kaMkaNa lIdhuM ane harakhAtA harakhAtA e vidAya thayA. [ jIvana-darzana, pR. 46 )
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 kavijInAM thArane. pa6 rasto te cAlavAthI ja kapAya ame dillIthI vihAra karIne jaI rahyA hatA. amAre muMDaka nAmanA gAmamAM pahoMcavuM hatuM. mArga ajANa hato ane ame pUchatA pUchatA jaI rahyA hatA ane cAra gAu jeTaluM aMtara kahevAmAM AvyuM hatuM, paraMtu cAlatAM cAlatAM ghaNe vakhata vItI gaye, chatAya gAma na AvyuM : meM amArI sAthenA eka saMtane kahyuM. "zI vAta che? A gAme to ApaNuM kharekharI kasoTI karI! hajIya gAma dekhAtuM nathI!" thAkane lIdhe paga bhAMgI gayA hatA. have jANe e AgaLa vadhavAnI nA kahevAnI taiyArImAM hatA. rastAmAM je kaI maLatuM ene huM pUchato : "have muMDaka keTaluM dara che ?' e javAba ApatA . "A sAme ja to che!" mArI sAthenA saMte kahyuM "mahArAja ! A rIte vAraMvAra pUcha pUcha karavAthI gAma DuM ja pAse AvavAnuM hatuM ? jyAre cAlI nIkaLyA ja chIe to cAlavuM ja paDaze - bhale pachI cAra gAu hoya ke cha gAuM!" mane thayuM : saMtanuM kahevuM sAcuM che. rastA te cAlavAthI ja kapAze, pUchavAthI jarAya ochI nahIM thAya ! ( kAna-damana, pR 142]
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 113 pa7 nirdoSa zaurya vanarAja cAvaDe rAjA thaye te pahelAM e cArekora dhADa pADato hato. eka divasanI vAta chee pitAnA traNa sAthIo sAthe gIca jaMgalamAMthI pasAra thaI rahyo hato ja galamAM ene jAMbA nAmanA eka vepArIno bheTo thaI gayo. vanarAje kahyuM: "tArI pAse je kaMI hoya te ahIM dharI de je te jarAya AnAkAnI karI che, to tane yamarAjane ghera ekalI detA vAra nahI lAge" jA bAe hasatAM hasatA kahyu , "ema vAta che? lya tyAre huM taiyAra chuM." ane Ama kahIne jAMbAe pitAnuM dhanuSya taiyAra karyuM ane pitAnI pAsenAM pAMca bANamAthI bene eka ja jhATake bhAgI nAkhyA. | vanarAje navAI pAmIne pUchyuM "are, jIvasaTosaTanA mAmalAmAM te tArAM be bANa zA mATe bhAgI nAkhyAM?" jAMbAe javAba Apyo " "tamArA traNene mATe traNa bANa pUratAM che; be vadhArAnA hatA, enuM zuM kAma che?" vanarAje kahyuM "ema lAge che ke tane tArI acUka nizAnabAjIne garva che ! je tu A ja acUka lakSadhI bANAvaLI che, te pelI AkAzamAM UDatI cakalIne vIMdhI batAva, eTale khabara te paDe ke tuM keTalA UMDA pANImA che !" jAMbAe kahyuM "e bicArI nirdoSa cakalIne zA mATe mAruM ? mArA lakSadvIpaNAnI parIkSA te tamArA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 kavijInAM kathAra jevA durAcArIonI chAtI upara thAya che !" jAMbAnI vIratA ane sAhasikatA joIne vanarAja cAvaDe khUba prasanna thaye. ane jyAre jAbAe joradAra pavanane lIdhe jhaDapathI kApatA jhADanA eka nAnA sarakhA pAMdaDAne vIMdhI nAMkhyuM tyAre vanarAja ane enA sAthIee ene harSathI vadhAvI lIdho. pachI te jyAre vanarAja cAvaDe gujarAtano rAjA anya, tyAre eNe jAbAne bolAvIne pitAne mukhya pradhAna ane mukhya senApati banAvyA [jIvana ke calacitra, pR. 84] 58 dezanI sAcI mahattA kAse ghaNe ghaNe prayatna karyo, paNa e hAlenDane harAvI na zakyuM. eka divasa caudamA laIe ciDAIne pitAnA matrI kAlavaTane kahyuM " ame saMpatti ane tenAthI sajaja AvaDA moTA dezanA samrATa chIe, chatAM e nAnA sarakhA dezane nathI harAvI zakatA !" kAlavaTe namratApUrvaka javAba Ape : "mahArAja ! kaI paNa dezanI mahattA enI laMbAI-pahoLAI upara AdhAra nathI rAkhatI, sAcI mahattA te kaI paNa dezanI janatAnA ucca ane ujajavaLa cAritra upara AdhAra rAkhe che" jivana ke calacitra, pR 127 ]
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane 115 pa9 saMtoSI nAmadeva eka vAra nAmadevane kyAkathI rasoI mATe sIdhuM maLyuM. joke A sIdhuM emane ghaNA divase maLyuM hatuM ane emane bhUkha bahu lAgI hatI, chatAM nAmadevane je maLyuM emAM ja saMteSa hato. rasoI mATe je vastu maLI enAthI nAmadeve cAra-cha jeTalIo banAvI pachI emane vicAra Avyo ? je sajajane mane sIdhuM ApyuM che, emaNe thoDuMka ghI paNa ApyuM che. ene upaga mAre karI levo joIe. sAthe sAthe nAmadevanA manamAM eka bIje pavitra vicAra paNa ghaLAvA lAge ke A zubha ghaDIe kaIka atithi AvI caDe to kevuM sAruM ! ene pahelAM jamADIne pachI huM jamu ! nAmadeva jevA jhUMpaDImAM ghI levA gayA, evAmAM ja eka kUtaro tyAM AvIne badhI relIo upADIne nAsI gaye! nAmadeve e kUtAne A rIte zaTalIo laI jate joyo, paraMtu navAInI vAta che ke, e joIne emane na jarAya kAMdha A ke na jarAya du kha thayuM. joke teo ghaNa divasanA bhUkhyA hatA ane emane pitAne ja roTalI. enI ghaNI jarUra hatI, paNa emaNe mananA UMDANamAM UtarIne vicAryuM ke A kUtaro kUtaro nathI; A kUtaro to bhagavAnanuM ja rUpa che! nAmadevanI najare e kUtare na hate emanI daSTimA to dareka AtmA paramAtmA svarUpa ja hato ane teo ghInuM pAtra laIne e kUtarAnI pAchaLa doDavA lAgyA. kUtare AgaLa bhAgI rahyo che, nAmadeva
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 kavijInAM kathA ratna enI pAchaLa pAchaLa doDI rahyA che! nAmadeva bahu ja zAMta ane madhura sAde e kutarAne kahI rahyA hatA are bhAI, roTalI laI gayo che te laI bhale jA ! enI mane jarAya ciMtA nathI. paraMtu roTalIo lUkhI che, enA upara thoDuMka ghI to capaDAvI le ! " acAtma-pravacana, pR 297) beThA kaMIka hajAra ! zIkha 5 thanA dasamA guru goviMdasiMhane cAra putro hatA. emanA be moTA putra rAmakoranA yuddhamAM laDatA laDatA mAryA gayA hatA. ane nAnA be putrone musalamAnoe sarahi damAM jIvatA dIvAlamAM caNI lIdhA hatA emane musalamAna banavAnuM kahevAmAM Avyu hatuM, paraMtu teo dharmamAM daDha rahyA ane dharmane mATe hasatA hasatA balidAna thaI gayA chatAM guraviMdasiMha nirAza na thayA. emanA ataramAM te hajI paNa dharmanA rakSaNa mATe balidAna ApavAnI Urmio UDatI hatI jyAre teo ghare AvyA tyAre putronI mAtAe Asu sAratAM pUchyuM: "mArA putro kyAM ? Apa emane metanA memAM kayAM dhakelI AvyA che ? gurue gabhIra banIne javAba ApatA kahyuM bhArata mAtAnA caraNa para, vArI dIdhA cAra, cAra gayA te zuM thayu, beThA kaIka hajAra !" [jIvana ke calacitra, pR pacha)
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ kivinAM kathArane tuMbaDInuM snAna mahAbhAratanA bhayaMkara raktapAta pachI yudhiSThiranA manamAM zaMkA utpanna thaI ke ame ghaNA ghaNAM pApa karyo che ATalA badhAM pApa kevI rIte dhevAze ? emane AtmA becena banI gaye. teo gaMbhIrapaNe vicAravA lAgyA A pApanA prAyazcitta mATe zuM karuM ane zuM na karuM ? yudhiSThira sAvika vRttinA puruSa hatA. emanAthI pazcAttApa sahana na thaye tyAre emaNe zrIkRSNane kahyuM : "bhagavAna ! ame apAra pApa karyA che. e pApane pakhALavA mATe aDasaTha tIrthomAM snAna karavuM jarUrI che. huM e mATe tIrthayAtrAe javA IcchuM chuM Apano zuM mata che?" zrIkRSNa vicAryuM. yudhiSThira sthaLa-bAhya daSTivALA banI rahyA che malama kyAka lagADavAnI jarUra che, ane lagADavA icche che bIje kyAMka ! mela kyA che, ane chevA kyAM jaI rahyA che ! paNa atyAre emane tattvajJAnanI jhINI jhINuM vAta karIza te emanA praznanuM samAdhAna nahI thAya ane emanuM mana kyAreya nahI palaTAya ane je mana na palaTAya te keIne bolato baMdha karI devAthI lAbha paNa za thAya? koIne cupa karI de e eka vAta che, ane koInA manane badalavuM e bIjI vAta che ! ema samajIne zrIkRSNa yudhiSThirane kahyuM "pApane te dhAvA ja joIe. tamArA jevA sAdhupuruSa nahIM dhove to bIjA kANu dhaze?" yudhiSThire kahyuM. "sAruM mahArAja ! AjJA Ape !" zrIkRSNe kahyuM "tame te jaI ja rahyA che, paraMtu
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 kavijInAM kathArane ame te kAma-kAjanA kIcaDamAM phasAyA chIe ame kevI rIte jaI zakIe ? paraMtu A amArI vahAlI tuMbaDI che; ene letA jAo. ene paNa snAna karAvIne letA Avajo !" yudhiSThirane snAna karAvavA mATe zrIkRSNanI tuMbaDI maLI, te jANe svayaM kRSNa ja maLI gayA! teo bolyA : "mahArAja, Ane jarUra snAna karAvI zake ane sauthI pahelAM snAna karAvato rahIza" zrIkRSNe kahyuM : "je, bhUlI na jatA." yudhiSThira belyA "A tuMbaDI e kaI kevaLa tuMbaDI ja nathI; A te Apa pote ja che tethI Ane sauthI pahelAM ane badhAya tIrthomAM snAna karAvIza" bicArA rudhiSThira badhA tIrthonI yAtrAe gayA, ane bhaTakI-bhaTakIne snAna karIne pAchA paNa AvI gayA. zrIkRSNa darabAra bharIne beThA hatA teo siMhAsana upara birAjamAna hatA e ja vakhate yudhiSThira vagere AvIne sabhA vacce besI gayA zrIkRSNa yudhiSThiranI sAme joIne bolyAH snAna karIne AvI gayA, dharmarAja ? " yudhiSThire kahyuM : "hA mahArAja ! gaMgA, jamanA vagere badhA tIrthomAM snAna karI A." zrIkRSNa pApa dhoI AvyA, kharuM? kayAya coTI to nathI rahyuM ne ? " yudhiSThiraH ApanA pratApe badhA pApa dhovAI gayA. jyAre jovA mATe ja gayo hato, te pachI bAkI rAkhIne zA mATe AvuM?" zrIkRSNa "vA, amArI tuMbaDIne snAna karAvyuM ?"
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 vijInAM kathArane yudhiSThira * * " ApanI tuMbaDIne snAna kema na karAvatI badhAM tIrthomAM pahelAM ene snAna karAvyuM ane pachI ame snAna karyuM." pachI zrIkRSNe peAtAnI tuMbaDI hAthamAM laI ne kahyuM : " amArI A tuMbaDI aDasaTha tImAM snAna karI AvI che. have pavitra thaI gaI che. tame badhA sabhAjanA tI snAna karavA nathI gayA, tethI AnuM cUrNa manAvI, madhA leAkeA thADuM thADu' khAI lyA * tame paNa pavitra thaI jaze !" cUrNa taiyAra thayuM ane khadhAne thADuM thADu'vahe'cI ApavAmAM AvyuM. kRSNa mahArAjanI AjJA hatI, eTale badhAe gheADu thADuM' cUrNa peAtAnA mAMmA nAkhyuM, paNa e teA kaDavuM jhera hatuM ! badhAnAM rUpa-raMga badalAI gayA, meA udAsa thaI gayA, nAka-bhavA bhUDI rIte khecAI gayA keTalAkane teA UlaTI paNa thaI keTalAka vaLI bahAra jaI ne thu-thu karavA lAgyA ! sabhAnI AvI badalAyelI raMgata joI ne zrIkRSNe kahyu - "A zuM karA che ? tu baDI ATaLI badhI pavitra thaIne AvI che, ane tame enuM apamAna kare che ? Ane tA khUba prema ane UMDI zraddhAthI grahaNa karavI joItI hatI." badhA melI UcA * " mahArAja ! vAta teA sAcI che, paNa tuMbaDI khUba kaDavI che amArAthI enuM cUrNa gaLe utArI zakAtuM nathI ' zrIkRSNe melyA " tame badhA khATuM meleA che! AnI kaDavAza tA ga'gA mAtAmA nIkaLI gaI che te pachI A kevI rIte kaDavI rahI javA pAmI ? kema yudhiSThira, tame tA kaheA che ke Ane badhA tIrthomAM snAna karAvyuM che; teA pachI A kaDavI kevI rIte rahI gaI ?"
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 kavijInAM kathArane A dazya joIne yudhiSThira vicAramAM paDI gayA. teo manomana kahevA lAgyA : zrIkRNa te moTA tatvadraSTA ane vicAraka che, chatAM teo kahe che ke AnI kaDavAza nIkaLI gaI che! pachI teo bolyA "mahArAja, ene aneka DubakIo khavarAvI che kaDavAza mATe te vAta evI che ke e kaMI enI bahAra caTelI nathI; e to enI aMdara che, ane enI ragaragamAM vyApelI che. bhalA, e kevI rIte dUra thaI zake ? " zrIkRSNa " oha, ema vAta che ! kaDavAza bahAra nahIM paNa AnI aMdara hatI, kharuM ne?" yudhiSThira "jI hA, mahArAja ! e AnI a dara hatI ane tIrthasnAnanuM pANI a dara nahotu jaI zakatu; e to bahAranuM bahAra ja rahyuM " zrIkRSNa "yudhiSThira, to have e to kahe ke tamane pApa aMdara lAgyuM hatuM ke bahAra ja ? pApa zarIranI bahAra lAge che ke AtmAnI aMdara lAge che ? ane tame ga gAmAM kane snAna karAvyu -zarIrane ke AtmAne ? tu baDInI kaDavAza bahArathI snAna karAvavAthI na TaLI, kAraNa ke e aMdara hatI. e ja rIte tamArA karmone, tamArI vAsanAene ane tamArI badhI burAIone mela paNa AtmAne vaLageluM hatuM jyAre pApa ane deva AtmAmAM lAgelA hatA, to zuM tame AtmAne bahAra kADhIne tIrtha-jaLamAM ene jovAno prayatna karyo hato kharo?" yudhiSThira" "mahArAja ! AtmAne kevI rIte cheta? ame te zarIrane ja dhoI AvyA chIe" zrIkRNe kahyuM : "yudhiSThira, sAMbhaLo ! tamAre je jagyAe
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM kathArane snAna karavAnI jarUra hatI, tyA na karyuM. zarIranA snAnane mATe zA mATe Ama tema rakhaDatA rahyA ? e te ahI paNa tame karI zakata Atmazuddhine mATe khAdya snAna nahIM paNa Atarika snAna joI e." { ahiMsA-dana, pR. 14] dara dharma phaLanA adhikArI 121 tathAgata mudde eka vAra evA bhikSune joyA, je dhamanI meATI meATI vAta karatA hatA, leAkeAne bhegA karIne upadeza ApatA hatA, paNa enu' peAtAnuM jIvana zIla ane sadAcAra vagaranu hatuM tathAgate kahyuM : "bhikSu, zuM koI geAvALa leAkeAnI gAyAnA rakhevALa hoya, te zu kayAreya e gAyAnA svAmI kahevAya kharA?" HH "nA, bhate! leAkeAnI gAyAnI sabhALa rAkhanArI geAvALa tA rakhevALa kahevAya; e gAyeAnA svAmI na anI zake" tathAgate ga'bhIra banIne kahyu * " bhikSu ! je zramaNa kevaLa dharmanA AcaraNanA niyameAnA pATha karatA rahe che, te kayAreya dha phaLanA adhikArI nathI khanI zakatA dharmone jIbhathI nahIM paNa jIvanathI pragaTa kare !" { 'zrI asara bhAratI', jUna, 1968 ]
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavionAM kathArane Apa samAna baLa nahIM rAjA kumArapALa sAMbharanA rAjAnI sAme yuddhe caDayA hatA. emaNe A yuddha kevaLa sAbhararAjanI bhUmi ane enA rAjyane paDAvI levA mATe nahIM paNa atyAcArathI pIDita janatAnI mukti mATe zarU karyuM hatuM. sAbhararAje cAMdInA TukaDAnuM pralebhana ApIne kumArapALanA sinikone phADIne bevaphA banAvI dIdhA hatA jyAre yuddha zarU thayuM, tyAre kumArapALe joyuM ke A te chokarAonI laDAI je eka tamAze cAlI rahyo che !. emane Ano bheda pAmatA vAra na lAgI. emaNe hAthI upara beThelA potAnA mahAvatane pUchyuM mahAvate kahyuM ApanA badhA sAthIdAro cAMdInA TukaDAne mATe vecAI pharI gayA che, eTalA mATe to e yuddhane merace khaDA hovA chatA hathiyAra nathI uThAvatA " A sAbhaLIne kumArapALanuM hRdaya thaMbhI gayuM, paNa enI nasomA gajavelanuM leAhI vahevA lAgyuM. enI vAsanaLIomAM atyAre paNa AcArya hemaca dranI e vANI gu jI rahI hatI ke "jyAre te anAtha hato, tyAre paNa siddharAjanI zakti tane kazu nuksAna karI zakI na hatI, to. Aje tane keI zuM karI zakavAnA hatA ?" ane kumArapALe paDakAra ke - "badhA badalAI gayA hoya toya keI ciMtA nahIM, paNa kumArapALa to nathI badalA! mArI bhujAo ane mAruM pauruSa te salAmata che.'
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM thAraneA 123 eNe bhAre sAhasapUrNAMka yuddha karyuM, ane itihAsa e vAtanI sAkSI pUre che ke ekalA kumArapALe e yuddhamA vijaya prApta karyo [' zrI amara bhAratI,' oNgasTa, 1967 ] 4 jevuM mana tevuM mAna aSADa mahinA cAlatA hateA. be vepArIe vepArane mATe -dezAvara jaI rahyA hatA. cAlatAM cAlatAM mAmA eka gAmamAM tee rokAyA e gAmamAM eka DAzIne ghera ane bheAjana karavA gayA. DozI zrAvikA hatA, dhanA jANakAra hatA eNe pUchyuM. " bhAI! tame kaI cIjanA vepAra kare che? " HH pahelA vepArIe kahyu " mA, huM ghIneA vepAra karuM chuM " khIjAe kahyuM . huM cAmaDAnA vepArI eya mAla kharIdavA jaIe chIe' .. ame vRddha zrAvikAe vicAra karyAM ghInA vepArInI bhAvanA atyAre zuddha heAvI joIe. e vicAratA haze ke, dezamA khUba sArA varasAda thAya, sukALa thAya ane pazue mATe ghAsa-pANI khUma heAya te ghI sastuM thaze. Ama vicArIne eNe e vepArIne jyA caMdaravA madhyeA hateA, tyA gharamA mukha satkAra sAthe besAryAM ane hetapUrvaka jamADayo pachI cAmaDAnA vepArInA vArA AvyeA. enI bhAvanA atyAre ghaNI malina ane kharAkha hAvI joI e. jo sukALa
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 kavijInAM kArane thAya, pazuone pUratAM ghAsa-pANuM maLatAM rahe, to pazuo ochAM mare, ane tethI cAmaDuM sastuM nahIM thAya che - varasAda na varase to duSkALa paDe ane pazuo bhUkhe mare, to cAmaDuM jarUra saMghuM thAya, ane potAne mAla sasto maLe! enA manamAM AvI duSTa vicAraNA cAlatI haze. te pachI AvA halakA vicAravALAne mArA raseDAmAM zA mATe besAra ?--Ama vicArIne e DozIe cAmaDAnA vepArIne bahAra lAdI upara jamavA besA. ane vepArI jamIne AgaLa cAlatA thayA. paradezamAM jaIne bannee khUba mAla kharIdyo ane pAchA pharatI vakhate e ja vRddha zrAvikAne tyAM jamavA AvyA. zrAvikAe bannene oLakhI kADhayA ane pahelI vakhata - karatA UlaTI rIte eNe ghInA vepArIne bahAra ane cAmaDAnA vepArIne gharanI aMdara caMdaravA nIce jamavA besAryo. ghInA vepArIne DezIne A vyavahAra khUba vicitra lAge. eNe kahyuM "DozImA! tame pahelAM te sAro vyavahAra karyo hato, paNa A vakhate zA mATe avaLo vyavahAra karI rahyAM che?" DezIe kahyuM . "beTA mAro vyavahAra UlaTe nathI, A vakhate tArI manodazA avaLI thaI gaI che ! " kevI rIte?" te ghI kharIdyuM che have tuM vicArato hoIza ke ghI moghuM thAya! ane ghI to tyAre mevuM thAya, jyAre dezanA pazudhanane nukasAna thAya, pazuo bhUkhe mare ane dUdha ochuM Ape tuM vicAra kara ke pitAnA svArthane mATe tArI
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM sthAne 1rapa bhAvanA keTalI malina thaI gaI che ! tuM dezanuM keTaluM ahita ciMtavI rahyo che ! je bIjAnuM ahita citave te ucca kuLano hovA chatAM nIrA che. eTalA mATe meM tane bahAra besAye." pitAnA mananuM varNana sAbhaLIne ghIne vepArI navAI pAmyA. eNe pUchayuM . "bhalA, cAmaDAnA vepArIne aMdara besAravAnuM zuM kAraNa?" DozIe e vAtano pheDa pADatAM kahyuM "eNe cAmaDuM kharIdyu che tArI jema e paNa vicArato haze ke cAmaDuM khUba zuM thAya cAmaDuM chuM tyAre thAya, jyAre pazu svastha ane prasanna hoya ane maratAM na hoya, tema ja badhe sukALa hoya tethI ADakatarI rIte e dezanuM tathA pazuenuM hita cAhe che je mANasa bIjAnuM hita cAhato hAya ane kalyANanI bhAvanA dharAvato hoya, e nIrA kuLane hovA chatA ucca che, mahAna che. eTalA mATe, jANIbUjIne. meM ene satkAra karyo ane ene gharamAM besAryo." vRddha zrAvikAnI vAtanI saccAI ane vepArIe mastaka jhukAvIne svIkAra karyo [upadezaprAsAda, 2, 240 } [ "zrI amara bhAratI, ogasTa, 1966 ] 65 lagnanuM vismaraNa yuropanA eka vidvAna vaijJAnikanI vAta che yauvana pAMgare e.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 kavionAM kathArane pahelA ja teo vijJAnanI kaIka zodhamAM DUbI gayA ane emAM satata khUlI rahyA! emaNe duniyAne vijJAnanI navI navI siddhionI bheTa ApI. vijJAnanI AvI sAdhanAmAM ne sAdhanAmAM emanuM yauvana AvIne cAlatuM paNa thaI gayu, ane gharapaNe jIvanamAM praveza karyo! A daramyAna keIke emane savAla karyo : "ApanA kuTuMbanA zA samAcAra che?" vijJAnike kahyuM : "kuTuMba? mAruM kuTuMba te huM pote ja chuM, mArA A yaMtro che, je vagara kazuM kahe, cupacApa, mArA manane bahelAvatAM rahe che!" pharI emane pUchyuM "zuM Ape lagna nathI karyA ? " vaijJAnika vidvAne cakita thaIne javAba ApeH "tame Aje kahyuM tyAre ja mane lagnanI vAta yAda Ave che, atyAra sudhI mane lagna yAda ja nahAtAM AvyA! bhalA, e zA mATe yAda na AvyA? eTalA mATe ke mAnavInuM mana ekasAthe be-be ke cAra cAra kAma nathI karI zakatuM. mananI sAme te jIvananuM eka ja kAma mahattvapUrNa hoya che. huM je sAdhanAmAM lAgyA hatA, emA eTale badhe otapreta banI gaye ane eTale badhe UMDe UtarI gaye ke bIjI koI vAta tarapha dhyAna ja na ApI zako! meM je vastu duniyAnI sAme mUkI che, enA ja ANu-AmAM mArI samasta saMka95 zakti vyApata thaI gaI hatI tame eTI bhUla karI ke Aje lagnanuM nAma saMbhArI dIdhu!" [brahmacarya-dAna, pR 107]
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 127 jana-sevA : mahAvIranI AjJA "bha te! eka savAla pUchavA IcchuM chuM ? gautame bhagavAna mahAvIrane kahyuM. "jarUra" bhagavAne kahyuM bhagavAna, be sajajana che. eka hamezAM kevaLa ApanI bhaktimAM ja magna rahe che, tethI ene janasevAne mATe jarAya vakhata ja nathI maLato. bIje rAta-divasa janasevAmAM ja joDAyeluM rahe che, eTale ene ApanI bhakti karavAne avakAza nathI maLye bhagavAna, mAre e jANavuM che ke A emA keNa dhanya che, koNa vadhAre zreyane adhikArI che ?" gautama, e mANasa, ke je janasevAnuM kAma kare che" bhagavAna, ema kema ? zuM ApanI bhaktinuM mahatva kaMI nathI ? gautama, mArI bhaktino artha e nathI ke mArA nAmanuM raTana karavAmAM Ave, ke mArI pUjA-sevA karavAmA Ave, mArI bhakti mArI AjJAnA pAlanamAM rahelI che. ane mArI AjJA che-prANImAtrane sukha, sagavaDa ane zAMti pahocADavAnI " { "zrI amara bhAratI", eprIla, 1965]
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 67 jhUke te Take vizvanAM thArane eka eka saDanI eka tarapha e lIlAchama jhADa UbhA hatA; hatuM AMbhAnu, khIjuM hatu. vAMsanu eka divasa khUba meATI ApI AvI. keTalAya kAma!-- pAkA ghara paDI gayA, chAparA UDI gayA . AmAnuM jhADa paNu mULamAthI UkhaDIne vAsanA jhADanI pAse AvIne paDayu ! AMkhAnA jhADe vAMsanA jhADane kahyuM " dAsta ! tuM te mArA karatA bahu ja kamajora che; chatA bhayakara AbI ane tAphAnanA sAmanA kevI rIte karI zake che? " ' " mATA vAsanA vRkSe jarAka husIne javAma ApyuM bhAI, tamAruM kahevuM khilakula sAcuM che ke huM tamArA karatAM ahu ja kamajora chuM. paraMtu AdhI ane tAphAnane jItavA mATe tAkAtanI jarUra nathI hAtI, jhUkI javAnI jarUra hAya che jyAre AdhI-tAphAna Ave che, tyAre huM jhUkI jAu chuM, mArA vALa sarakhAya vAke nathI thate ' * vAsanA javASa sAbhaLIne Akhe manamA ne manamAM vicAravA lAgye . sAcI vAta che: uddhRtane jItavA mATe vinayanI jarUra paDe che ['zrI amara bhAratI', sapTembara, 1966 ]
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM sthAne 129 jevI bhAvanA tevI siddhi sudatta nAme eka moTA tapasvI ane manane pArakhanArA sAdhu hatA. bhikSAne mATe pharatA pharatA teo yakSa nAmanA eka zrAvakane ghera jaI pahocyA yakSa vasaMtapurano tattavajJAnI zrAvaka hatA sAdhuonI sevAbhakti ane dharmacarcAmAM e sadAya AgaLa rahetA. | munine pitAne AMgaNe padhArelA joI e khUba rAjI thaye AhAra vaherAvavA mATe eNe gharamAM cAre tarapha najara karI, paNa koI zuddha vastu enA dhyAnamAM na AvI. rAI hajI taiyAra thaI na hatI. chevaTe eka khUNAmAM ghIthI bharele ghaDo enA jevAmAM AvyuM cakSe khUba bhaktipUrvaka munivarane ghI vahAravAnI vinaMtI karI munie pitAnuM bhikSApAtra AgaLa dharyuM ane yakSe khUba ucca bhAvanApUrvaka emAM ghI reDavA mAMDyuM. muni mananA bhAvanA jANakAra hatA. ekAeka emanuM dhyAna yakSanI ucca bhAvanA tarapha gayuM. jevuM emanuM dhyAna yakSanI caDatI bhAvanA tarapha gayuM ke pitAnA pAtra taraphathI haTI gayuM pAtra ghIthI bharAI gayuM, chatA munine ene khyAla na Aye, jethI teo nA na kahI zakayA yakSa paNa khUba UMcI bhAvanAthI ghI reDato ja gaye. pachI te ghI pAtrathI bahAra nIkaLavA lAgyuM. chatAMya muninu dhyAna na tUTyuM, paNa yakSanI caDatI bhAvadhArA taTI gaI ene vicAra AvyA A te ke sAdhu che !
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 kavijInAM kathArane pAtra chalakAI javA chatAM mothI basa sudhdhAM nathI bolato! ke lobhI ane kevA pramAdI ! AvA sunine dAna devAthI che lAbha ? yakSanI bhAvadhArAne jovAnI dhUnamAM muni haju sudhI ghInI dhArAne na joI zakyA. ghI bahAra vahI rahyuM che, e tarapha paNa teonI najara na gaI paraMtu jyAre emaNe cakSanI caDatI bhAvanAone nIce paDatI joI to, ciMtanamagna avasthAmAM ja, teo ekAeka belI UThayA * "na paDa ! na paDa!" muninA kahevA upara yakSane guse AvI gaye. e pitAnA reSane manamAM na samAvI zakyo, eTale enA mukhamAMthI AvezabharyA zabado nIkaLI ja paDyA "ke pAgala sAdhu che ! DhaLAI rahelA ghIne kahe che ke na paDa, na paDa ! A rIte kahevA mAtrathI acetana ghI te vaLI kyAya -nIce paDatuM rokAI jAya kharuM ? " yakSanA zabdo kAne athaDAyA, eTale muninI vicArasaraNa tUTI gaI ghIne bahAra vahI gayeluM joIne teo khedapUrvaka bolI UThayA "micchA mi duka! A te kevI bhUla thaI gaI-ghI bahAra verAI gayuM !" muninA A zabdo sAMbhaLIne yakSane khUba cIDa caDhI e pitAnA UkaLatA krodha upara kAbU na rAkhI zakaDyo, elI UTho "have micchA mi dura yAda Avyo ? ATalI vAra sudhI kayA cAlyA gayA hatA je ghIne rokAI ..javAnuM-na paDavAnuM-to kahyuM, paNa ghIe zrImAnanI AjJAnuM pAlana kyA karyuM ? e to DhaLAtuM ja rahyuM !" cakSanA kaTAkSa, viSa caDAvelA bANa jevA AkarA hatA;
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 131 paNa kyAreya viSa amRtane khaLabhaLAvI zake kharuM? muninuM hRdaya jhera caDAvelA tIra jevAM vacanothI vI dhAvA chatAM zAMta rahyuM. emaNe khUba gaMbhIratApUrvaka kahyuM : "zrAvakajI, saMyamathI kAma . nirarthaka AvAM AkarAM veNa bolIne pitAnI jAtane zA mATe nIce pADI rahyA che? A to tamArA mATe "dAjhayA upara DAma" jevuM banI rahyuM che !" yakSa zrAvaka manamAM ne manamAM vicAravA lAgyA. muni ke pAgala je bakavAda karI rahyo che! pitAnI jAtane badale UlaTe mane paDate hevAnuM kahI rahyo che ! enAthI cupa na rahevAyuM; eNe kahyuM: "mahArAja! Apa to roSamAM ne zeSamA UlaTA mane ja gALa daI rahyA che !" sudatta munie kahyuM "mArA manamAM na to pahelAM roSa hate, na atyAre A te jevuM mane dekhAyuM, evuM meM kahI dIdhuM " yakSe pUchayuM "Ape zuM joyuM ? jarA kahe te kharA !" munie gabhIra banIne kahyuM : "jyAre huM gocarI mATe tamAre ghera AvyA, tyAre tamArI bhAvanA khUba UMcI ane nirmaLa hatI. huM e bhAvanAnA ciMtanamAM DUbI gaye ane pAtra taraphathI mAruM dhyAna haTI gayuM. meM joyuM ke tamArA vizuddha pariNAma kSaNe kSaNe vadhu ne vadhu UMce caDI rahyA che, ane devagatinuM AyuSya bAMdhavAnI nIcI bhUmikAone vaTAvIne cheka amyukalpa nAmanA bAramA devaloka sudhI AgaLa vadhI gayA che. jyAre ghI DhaLAvA lAgyuM, tyAre tamArA pariNAma dUSita thavA lAgyA, ane tame devagatinI ucca bhUmikAthI nIce paDavA lAgyA. e ja vakhate meM tamane uddezIne kahyuM ke "na paDa! na paDa !" e vakhate paNa
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 132 mAruM dhyAna ghI tarapha na hatuM." yakSa muninI tarapha animeSa joI rahyo. enA manamAM pazcAttApanI eka AchI sarakhI Umi UThavA lAgI. munie pitAnI vAta AgaLa calAvI " "jyAre tamane mArA kahevA upara roSa AvyA ane AvezapUrvaka kaTAkSa karatA karatAM tame AkarA vacana bolyA, tyAre tamAre AtmA devalokanA AyuSyamAM pachI te zuM, samyagdarzanathI. paNa patita thaIne pazucininuM AyuSya khAdhavA jeTalI nIcI sthitie pahoMcI gayo hato ! tamArI A sthitine dhyAnamAM rAkhIne ja meM kahyuM hatuM ke tamAruM A kArya te tamArA mATe dAjhayA upara DAma jevuM banI rahyuM che. "zrAvaka, mArA manamAM roSa jevu kazu ja nathI meM tA tamArA mananA pariNAmenuM citra kharAba thatuM joIne sahajapaNe A vAta kahI hatI" munie tyAre yakSanA mananA pariNAmenuM habaha varNana karI batAvyuM, tyAre enuM mana pazcAttApanI lAgaNIthI UbharAI gayuM pachI to ene potAnI jAta upara ja kheda Upaje svargathI paDIne pazuni sudhI pahoMcI janArI pitAnI manodazAthI e udAsa thaI gaye. eNe kahyuM "bhagavAna ! have pharI Apatu pAtra mUke. huM pharI ghInuM dAna karIza, jethI mane pharI svarganuM AyuSya maLe" sudatta munie madhura smita karIne kahyuM: "bhadra! ghInuM dAna karavAthI koI devalokanuM AyuSya bAMdhI le che, evuM nathI e ne dAtAnI ucca ane nirmaLa bhAvanA upara ja AdhAra rAkhe che vastu mukhya nathI, bhAva mukhya che ane
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 kavijInAM kathArane evI ucca bhAvanA, phaLanI IcchA rAkhyA vagara, nikAma buddhithI dAna devAthI ja jAge che. svargane mATe ghInuM dAna karavuM, e to sede kahevAya, dAnadharma nahIM !" [ kathApaprakaraNa, kathA 19]. jaina itihAsa kI preraka kathA, pR 80] garIbonA belI kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdrasUri pATaNa tarapha vihAra karatA karatA eka divasa eka nAnA gAmamAM jaI pahoMcyA. gAmamAM eka garIba vidhavA rahetI hatI e AcArya mahArAja upara khUba zraddhA dharAvatI hatI. e bAIe potAnA hAthe sUtara kAtIne eka pacheDI banAvI hatI AcArya mahArAja padhAryA eTale eNe e pacheDI svIkAravA mATe emane vAraMvAra vinaMtI karI enI zraddhA ane bhakti joIne AcAryanuM aMtara gaddagada thaI gayuM. paNa enI garIbIne vicAra AvavAthI e pacheDI levAmAM emane sakeca thato hato zrAvikAe eka divasa kahyuM . "gurudeva, zuM mArI zraddhAmAM koI khAmI che ? saccAI nathI ?" A tuM zuM kahe che, bahena ?" AcArye Azcarya pUrvaka pUchyuM.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 kavijInI kathAne te pachI Apa mArI A pacheDI zA mATe nathI svIkAratA? huM garIba chu tethI zuM thayuM? A pacheDInA eka eka tAramAM mArA AtmAnI anaMta zraddhA vaNAyelI che. Apa ene svIkAra karaze, tyAre ja mAruM mana prasanna thaze, nahIM to huM mAnIza ke huM gurukRpAthI paNa daridra chuM -vaMcita chuM." zrAvikAnI vANImA bhakti UbharAtI hatI. AcArye enI zraddhAne saharSa svIkAra karyo, ane e pacheDI pitAnA aga upara dhAraNa karI. pATaNanA praveza vakhate paNa AcArye e ja pacheDI paherI hatI. mahArAjA kumArapALe khUba utsAhapUrvaka AcAryanuM sAmaiyuM karyuM AcAryazrInA zarIra upara khAdInI AvI jADI, kharabacaDI ane jADA-jADA sUtaramAMthI banAvelI pacheDI joIne kumArapAle kahyuM : "gurudeva, AvI kharAba pacheDI ApanA zarIra upara nathI zobhatI; kRpA karI bIjI suMdara rezamI pacheDI dhAraNa kare !" AcArye pUchayuM . "kema, AmA kharAbI zuM che? amane sAdhuone to zraddhA ane premapUrvaka je kaMI maLI jAya, e ja sauthI suMdara che." - kumArapALe kahyuM : "nA, A suMdara nathI kevI jADI ane kharAba che! A joIne mane zarama Upaje che ke kumArapALanA guru AvuM kapaDuM eThe !" rAjana A pacheDI joIne tamane zarama Upaje che, kharuM? paNa tamane e joIne kyAreya zarama UpajI che kharI ke tamArA jevA prApriya rAjAnA rAjyamA paNa. keTalI dIna, asahAya vidhavA strIo garIbInI bhaThThImAM kaNa - kaNa zekAI rahI che? zarama te A pacheDIthI nahI paNa rUpALana
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM kathArane 135 strIenI AvI sthitithI UpajavI joIe ! tame emane mATe paNa kacAreya kaMI vicAra karyA che kharA ?" AcAya gabhIratApUrvaka jANe kumArapALanI mukhamudrAne vAMcI rahyA. samrATanA aMtaHkaraNamAM khaLabhaLATa macI gayeA. eNe kahyuM: " gurudeva ! Ape mane DhaMDhALIne mArI gADha tadrAne UDADI dIdhI. e garIba vidhavA bahenAne rAjya taraphathI jarUrI madada maLatI rahe evA khadAkhasta Aje ja karuM chuM." AcAya nA nagara pravezanA utsava vakhate ja samrATe rAjyanA khajAnAmAMthI garIba vidhavA baheneAne madada ApavA mATe dara varSe keTalAya karoDa rUpiyA kharca karavAnu... eka mahattvanuM pharamAna karyuM. AcAya hemacaMdranI phakta eka ja TakArathI AvI eka pacheDI nahI', paNa janatAnI garIbInI. se'kaDA-hajArA pacheDIe badalAI gaI ! C [ * zrI amara bhAratI ', jAnyuArI, 1968 ] 70 sahiSNutAnA jaya svAmI vivekAnaMda eka vAra relagADImA musApharI karatA hatA teo pharsTa kalAsanA je DakhkhAmAM beThA hatA, emAM e aMgreja dAkhala thayA. eka sAdhu-saMnyAsIne pharsTa kalAsamAM beThelA joI emane khUba gussA caDayo; emanI bhrUkuTi khecAI gaI thADIka vAra teA tee emanI tarapha ghRNA ane kaTAkSapUrNAMka tAkI tAkIne joI rahyA, ane pachI bhAratanA sAdhu
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 kavijInAM kathAra, -saMnyAsIo upara kaTAkSa ane gALe varasAvavA lAgyA! emane hatu A bAbAjI amArI aMgrejI bhASA thoDA ja samajI zakatA haze ! keTalAka vakhata pachI jyAre gADI koI moTA sTezane UbhI rahI, eTale svAmIjI kaMIka vastu kharIdavA nIce UtaryA. e aMgreje paNa nIce UtaryA. jyAre emaNe svAmIjIne bIjA musApharo sAthe zuddha aMgrejImAM vAta karatA joyA to e banne khUba khasiyANA paDI gayA. emane thayuM ? A ATaluM sAruM a grejI bolI zake che, te e ApaNI vAta-vAto nahIM paNa gALe-jarUra samajI gaye haze ! chatAM, navAInI vAta che ke, eNe eka akSara paNa uccAryo nahIM. emaNe svAmIjIne pUchayuM "zuM Apa a grejI jANe che ?" jI hA." svAmIjIe sAva sahajabhAve kahyuM. "to pachI amArI vAtacItathI Apane jarUra kaMIka dukha thayuM haze. Ape kahyuM kema nahIM?" aMgreje kaMIka naramAzathI vartAvA lAgyA du kha nahIM paNa aphasosa thayo ane pachI meM vicAryuM ke tame koIne gALa daIne tamArA manane khuza karatA ho to emAM huM zA mATe vidana nAkhuM? tamArA magajamAM je gaMdakI bharI hatI, e bahAra AvI rahI hatI, vivAdamA UtarIne ene phelAve karavAthI be lAbha ? tamArI sAthe huM nirarthaka mArA magajane zA mATe gaMduM karuM ?" svAmIjInA javAbathI ane aMgreja zaramAI gayA ane cakita thaIne joI rahyA. svAmIjInI sahiSNutA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane 137 ane Atma-niyaMtraNanI emanA upara evI UMDI asara thaI ke teo svAmI vivekAnaMdajInA bhakta banI gayA. [ "zrI amara bhAratI ", julAI, 1967 ] 71 hAthanI zobhA satIzacaMdra vidyAbhUSaNa baMgALanA saMpattizALI moTA vidvAna hatA. eka vAra eka bhAI emanI mAtAnA darzana karavA emanA ghera gayA. AvanAre joyuM ke vidyAbhUSaNanI mAtAe hAthamAM sonA ane hIrAnAM AbhUSaNene badale pittaLanAM ghareNAM paheryA che! bApaDA AzcaryamAM DUbI gaye, ane pUchavA lAgyAH "vidyAbhUSaNa jevA mahAna vidvAna ane dhanavAna putranI mAtA hovA chatA Ape ApanA hAthamAM pittaLanAM ghareNuM kema paheryA che? AnuM kAraNa zuM che?" mAtAe javAba ApeH "beTA, baMgALanA dukALa vakhate be gALanA putrone chUTe hAthe hetapUrvaka jamADavAthI A hAthanI je zobhA vadhI che, e zebhA kaMI A sAdhA2Na ghareNAthI ochI nathI thaI javAnI, vadhAremAM vadhAre kImatI ratna jaDayA ghareNAthI paNa enA jevI zobhA na vadhI zake." zrI amara bhAratI", mArca, 1967] -
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 kavijInAM kathArane 72 azAMtinuM mULa eka sa ta bhAre anubhavI hatA eka divasa emanI pAse eka zeTha AvyA. saMta e vakhate pitAnA dhyAna-egamAM magna hatA keNa Ave che, ane koNa jAya che, enuM emane kazuM bhAna na rahetuM bhakta AvIne saMtanI pAse ja besI gayA saMta jyAre samAdhimAMthI jAgyA te AvanAra zeThe emane namaskAra karIne vinati karI : "bhagavAna ! meM mArI badhI milakata mArA kuTuMbanA nAme caDAvI dIdhI chehave huM koI jAtane kAmadhadha karatA nathI; meM badhuM choDI dIdhuM che; te eTale sudhI ke zarIra upara vastra paNa sAdhAraNa paheruM chuM, ane khAvA-pIvAmAM paNa have mane vizeSa rasavRtti rahI nathI. chatAM, navAInI vAta e che ke, badhu cheDI devA chatAMya hajI mane zAMti nathI maLatI ! Apa jevA saMtanA zrImukhathI to evuM sAbhaLyuM hatuM ke je parigraha karyo hoya, eno tyAga karI devAthI zAMti maLe che paNa mane to hajI sudhI zAMti nathI maLI, enuM zuM kAraNa?" saMte dhyAnapUrvaka enI vAtone sAbhaLIne kahyuM "je vAsaNamAM varSo sudhI tela rahyuM hoya, e vAsaNane sArI rIte UTakavA chatA emAMthI telanI gaMdha sahelAIthI jatI nathI. e sAcuM che ke, tame tamArI saMpattino tyAga karI dIdho che, paraMtu manamAthI saMpatti pratye rAga je rIte nIkaLI ja joIe, e rIte nIkaLI gayo nathI saMpatti putrane. seMpI te dIdhI, paNa hajIya tamArA manamAM e gaDamathala
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavinAM kathArane 139 cAlatI rahe che ke, nAdAna chokarAo kayAMka saMpattine veDaphI na nAkhe! saMpatti te cheDI, paNa enA rAgane kayAM choDI che? AvI sthitimAM tame zAti meLavavA icache te e kevI rIte maLI zake?" [adhyAbha-pravacana, pR. 180 ] 73 bhalA rASTrapati ha, amerikAnA rASTrapatino eka aMgata adhikArI keI khAsa kAme bahAra gayA hatA. kAma patAvIne e pAchA AvyA tyAre rAtanA lagabhaga be vAgyA hatA. AvIne eNe bhavananA daravAjA khaTakhaTAvyA. DIvAramAM eNe joyuM te rASTrapatie pite AvIne daravAjo ughADyo! rASTrapatie pUchayuM : "kaho, badhu barAbara to che ne?" meDethI AvIne kaSTa ApavA badala adhikArIe kSamA mAgI. rASTrapatie kahyuM : "AmAM kaSTa ApavAnI zI vAta che? jo huM daravAjo ughADavA na Avata to tamAre AkhI harAta bahAra paDayA rahevuM paData. Aje A makAnamAM mArA = ' sivAya bIjuM koI che nahIM. hA. huM mArA nokarane mokalI. zakta, paNa e sUI gaye che ene jagADe, e mane barA bara na lAgyuM." | | jIvana ke calacitra, pR. 82)
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 kavinAM kathArane 74 pati-patnInI sAdhanA 19tanA vAcaspati mizra bhAratanA moTA darzanazAstrI thaI gayA emanAM lagna thayAM ene Agale divase ja emaNe brahmasUtranA zAMkarabhASya upara TIkA racavI zarU karI hatI. divasa ne rAta teo enA ja vicAramAM DUkhyA rahetA ane lakhyA karatA. chatAM emanI taratamAM ja paraNelI patnI bhAmatI evI suzIla, zANuM ane catura hatI ke eNe enI sAme kaze vAdho na uThAvyA. e te emanI sevAmAM vadhu magna rahevA lAgI. jyAre divasa AthamavAnI veLA thatI tyAre eka aMdhAruM dUra karavA, cupacApa AvIne dIve paTAvI jatI. ' mizrajI ekAgratApUrvaka lakhavAmAM evA magna rahetA ke koNa AvIne kyAre dIpaka saLagAvI gayuM enuM emane bhAna ja na rahetuM A rIte bAra varSa vItI gayAM, ane yauvananI mastIbharI havA, je A uMmare be yuvAna haiyAMmAM Apa meLe ja vahevA lAge che, e tyAM na vahI zakI. have te pustaka pUruM thavAno vakhata paNa AvI pahoMcyo. evAmAM eka divasa dIpaka vahele bujhAI gaye jyAre patnI ene pharI saLagAvavA AvI te vAcaspati mie dIvAnAM prakAzamAM joyuM ke e eka tapasvinInA rUpamAM AvI rahI che, ane potAnA jIvanane eNe kaI judA ja rUpamAM DhALI dIdhuM che! zarIra kRza banI gayuM che, enA upara koI AbhUpaNa nathI, vaya paNa sAdhAraNa che. chevaTe mizrajIe pUchayuM : "te tAruM jIvana AvuM kema banAvI dIdhuM che?"
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane 141 patnIe prasannatApUrvaka kahyuM : "ApanA pavitra kAmane te mATe huM bAra varSathI A pramANe karI rahI chuM." mizra cakita thaI gayA ane gaLagaLA thaIne belyA: kharekhara, tArI sAdhanAnA baLe ja huM A mahAna graMtha pUro karI zakyo chuM. je ApaNe saMsAranI vAsanAomA phasAI gayA hatA, to kazuM ja na karI zakata. paNa vilAsathI dUra rahIne, evI vastunuM sarjana karyuM che ke je tene ane mane amara banAvI deze. huM A TIkAnuM nAma, tArA nAma. uparathI, "bhAmatI" rAkhuM chuM." [ brahmacarya-darzana, pR 15]. 75 eranI corI eka zera kyAMkathI uttama ane suMdara gheDI cerI lA. eNe ene gharamAM bAMdhI dIdhI; paNa enA upara besavAnuM kevuM ? gheDI lAvIne bAMdhI te dIdhI, paNa ene ciMtA thavA lAgI ke have Anu zuM karavuM? AnA upara savArI karIne nIkaLe to pakaDAI jAuM; ane savArI na karI zakuM te e mArA mATe zA kAmanI ! chevaTe eNe ghaDIne vecIne - hsA karI levAnuM nakkI karyuM. kaIka ThekANe pazuono meLo bharAte hato. cAra e ghaDIne laIne tyA gaye paNa bicAre ene meLAnI aMdara laI javAne badale kinAre kinAre pheravavA lAge che keAI maLe, ene e pUchato * "tamAre gheADI kharIdavI che?
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 kavinAM kathAra eka mANasanI najara khUba tINI hatI. eNe joI lIdhuM ke A ceAra che, ane tethI ja ATalI suMdara gheDIne laIne kinAre kinAre cAle che. jarUra A ghoDI cerInI ja hovI joIe. A pramANe vicArIne e enI pAse gaye ane bAlyA: "ghaDI konI che?" cere kahyuM : "mArI che." Ane vecavI che? >> "hA, vecavA mATe te lA chuM" sAru, te enI kiMmata zuM ?" A savAla sAbhaLIne cora vimAsaNamAM paDI gayo. ghaDI ka I enI kharIdelI na hatI, ane enA vaDavAoe paNa kyAreya AvI gheADI kharIdI nahotI kharI rIte to e cerIne ja mAla hato. e ghaDInI cece kiMmata kahe vAmAM asamartha thaI gaye; paNa cupa rahevAthI paNa kAma cAle ema na hatuM. eTale kaMIka vicAra karIne eNe amuka kiMmata kahI dIdhI. kiMmata sAMbhaLIne kharIdanAra samajI gaye ke AnA bApa dAdAe paNa kyAreya ghaDI rAkhI nathI! kharI rIte A corIne ja mAla che. chatAM kharIdanAre gabhIra banIne kaH "kiMmata to ghaNuM vadhAre che, paNa ghoDI suMdara che, eTale kiMmatanI mane ciMtA nathI. paNa huM e jovA mAguM che ke e jevI dekhAvamAM suMdara che, evI cAlamAM paNa suMdara che ke nahIM?" cere kahyuM : "bahu sAruM. enI upara besIne enI cAla joI hai."
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavichanAM kathArane 143 kharIdanAre pitAno haka cerane ApIne kahyuM: "tame jarA A jhAlI rAkhe, huM ghoDInI parIkSA karI lauM chuM." heke hAthamAM Avyo eTale cerane vizvAsa besI gayo. kharIdanAra ghaDInI upara caDI beThe. eNe jarAka eDI mArI ke ghaDI jANe vA sAthe vAto karavA lAgI ! cora enI pAchaLa deDavA lAgyo. kharIdanAre ene kahyuM "zA mATe doDe che? A gheDI kaMI tamArI nathI. ema ja mAlika banIne phare che ! khabaradAra, je pAchaLa AvyA che te !" A te corane ghera cerI thaI! bApaDe pikAra paNa kyAM pADI zake ? chevaTe e hoke laIne ane ullu banIne ghera pAcho AvI gayo ! pADezIe pUchyuM "pAchA AvI gayA ? ghaDI keTalAmAM vecI ? " eNe manane mArIne kahyuM : "jeTalAmAM lAvyo hato, eTalAmAM ja vecI Ave !" koe pUchayuM : "naphAmAM zuM lAvyA?" care javAba Apyo "A heke! ghaDI te jevI AvI hatI, evI ja cAlI gaI! kALajuM bALavA mATe hAthamAM A heke rahI gayo!" A rUpakane bhAva samajAvatA AcArye kahyuM : "mAnavI ahIM zuM laIne Avyo hato, ane jatI vakhate zuM laIne jaze? badhuMya ahIM ja mUkIne cAlato thaze paraMtu pitAnI sArI ke kheTI vRttionA sa skArane jarUra sAthe leto jaze." [ satya-darzana, pa ]
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 144 bApujI gharamAM nathI kaIka bhAI bahArathI AvyA ane gharadhaNIne sAda devA lAgyA tyAre sAda Avyo tyAre gharadhaNuM gharamA ja hatA, paNa koI kAraNasara e AvanAra bhAIne maLavA IcchatA na hatA. AvanAra paNa jaladI TaLe e na hato ! e te dariye banIne daravAjA upara khaDe ja rahyo ane sAda, upara sAda devA lAgyo. nirUpAya thaIne gharadhaNIe pitAne nAnA chokarAne kahyuM "jA, nIce jaIne e mANasane kahI de ke mArA bApu gharamA nathI" chokarAe nIce jaIne kahI dIdhuM: "bApujI kahevarAve che ke bApujI gharamAM nathI ! " | ATaluM sAMbhaLIne AvanAra bedhaDaka upara cAlyA AvyA ane bolyo "vAha bhAI vAha, A badhuM zuM mAthu che ? " gharadhaNIe pUchayuM " hu gharamAM chuM, enI tamane khabara kevI rIte paDI ? " eNe javAba Ape " Apane A dIkaro saMdezA laIne Avyo hato ke bApujI kahevarAve che ke bApujI gharamAM nathI ! " gharadhaNI zuM che ? chekarA upara samasamI rahyA ! [ rana, . 33]
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 145 33 neharujInI sAdAI sane 181nI vAta che. paMDita javAharalAla neharu dezane mATe eka vAra gAmaDAonA pravAse nIkaLavyA hatA teo jyA jatA tyA janatAnI sAthe khUba haLImaLI jatA eka divasa neharujI eka nAnA gAmamAM eka kheDUtanA mahemAna thAya bhojana vakhate neharujIne makAIno lUkhe reTa ane zAka maLyAM, emaNe e khUba premathI khAdhA. rAta paDI, suvAne vakhata thaye kheDUtane mUMjhavaNa thaI AvA moTA mANasa mATe sUvAnI goThavaNa kevI rIte karavI ? bicArA gharamAMthI eka khATale uThAvI lAvyA neharue pUchyuM: "AnA upara kaNa sUve che ?" vahu sUve che" javAba maLavo. Aje e zAnA upara sUze ?" strI jAti che, jamIna upara sUI raheze ! " neharue garama thaIne kahyuM "vAha! A kevuM ? strI jamIna upara sUI zakatI hoya, to huM paNa jamIna upara sUI zakuM chuM !" eka vAta nakkI karI eTale pachI neharune eno amala karatAM keTalI vAra ? kheDUtanI ozarImAM eka bAju parALa pAthareluM hatuM enA upara potAnA ovarakeTa pAtharIne ane moTaramAM mUkele kAbaLA oDhIne neharu sUI gayA ! 10
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 kavichanAM kathArane kheDUtanA sukhaduHkhanA bhAgIdAra banIne javAharalAlajIe jANe e gharane vaza karI lIdhuM. AvaDA moTA mahemAnanI ATalI badhI sAdAI joIne e rAta gAmanA kheDUtonAM gharagharamAM A vAtanI ja carcA thatI rahI. [ jIvana ke calacitra, 5 58 ] 78 moDhuM sIvI levAthI zu eka sa ta hatA emaNe mauna dhAraNa karyuM hatuM, ane rakhe ne momAthI zabda nIkaLI paDe, eTalA mATe be-traNa varSathI pitAnA hoThane tArathI sIvI lIdhA hatA emane pitAnI jAta upara bharoso na hatA, te mane ja sIvI lIdhuM hatuM ! jyAre meTuM ja sIvI lIdhuM, te pachI jamavuM kevI rIte ? basa, hoThanA palANuM vATe leTanuM pANI ke dUdha nALacAthI gaLAmAM reDI detA A sAdhaka eka vAra gAMdhIjIne maLavA gayA. gAMdhIjIe pUchyuM "A zuM karI beThA che ?" e bhAI bahu moTA vicAraka hatA, paNa kyAreka kyAreka meTA moTA vicAraka paNa bhramamAM paDI jAya che. AmanuM paNa evuM ja thayuM hatuM ! emaNe gAMdhIjIne lakhIne javAba Ape . "meM mauna dhAraNa karyuM che, ane eno kayAka saMga na thaI jAya e bhayathI meM mAruM meM sIvI lIdhuM che" gAdhIjIe emane kahyuM " "bhale bahArathI-dekhItI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 kavichanAM kathArane rIte-tame na bele, paraMtu je aMdarathI bolavAnI vRtti nathI tUTI, te meM sIvI levAthI paNa zuM lAbha? Ane artha te e thayo ke eka kharAbIne--mAnI lIdhelI kharAbIne--dUra karavA mATe bIjI sArI bAbatone paNa nAza karI de ! meM ughADuM hota to, saMbhava che, keI duHkhamAM hAyakArA nAkhato maLata, te ene kaMIka madhura zabda bolIne tame dilAse Apata; ane saMbhava che, keI vyakti tamArI pAse bhaNavA mATe Avata, to enuM paNa kaMIka sAru thaI jAta. mene sIvI levAthI e badhuM khatama thaI gayuM ! AthI eTaluM ja thayuM ke moMmAMthI koI apazabda na nIkaLI jAya paraMtu manamAMthI to e vRtti bahAra kayAM nIkaLI gaI che? je manamAthI e vRtti nIkaLI gaI hota, to meM sIvI levAnI jarUra ja na raheta ! have te sthiti evI thaI gaI che ke, A hATha paNa sUjI gayA che, chatAM manane zAMti kyAM che ? matalaba ke tame eka kharAbInI saMbhAvanAne dUra karavA mATe keTalIya bhalAI one naSTa karI dIdhI ! vANI upara saMyama-kAbU meLavavA mATe maunanI sAdhanA jarUrI che; maunano abhyAsa sAdhakane aMtarmukha banAve che AvA abhyAsa daramyAna, kadAca smRti-bhraMzane lIdhe, emAMthI kyAreka koIka bela nIkaLI jAya, to ethI kaMI vizeSa nukasAna nathI thatu belavA upara nahIM paNa balavAnI vRtti upara niyaMtraNa kare ane teya khoTuM ke anucita belavAnI vRtti upara." gAMdhIjInI vAta emane gaLe UtarI gaI ane emaNe pitAnA menA tAra kholI nAkhyA. gAMdhIjInI dalIla satya ne prakAzamAna karI gaI Ibrahmacarya-dana, 5 61]
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 kavijInAM kathArane. 79 nazo UtarI cUkyo eka rAjA hAthIne caDIne jaI rahyo hato. emanI. sAthe hajAro mANaso hatA saraghasa jevuM dekhAtuM hatuM. evAmAM eka mANasa lathaDiyAM khAto rAjAnI savArInI sAme Ave enI najara hAthI upara paDI, te eNe rAjAne kahyuM "A pADe keTalAmAM vecavo che ? " rAjAe e sAMbhaLIne pAse beThelA maMtrIne kahyuM "A. zuM bAkI rahyo che ? mArA hAthIne pADe kahe che! ane tenI kimata pUchIne apamAna kare che!" rAjAne Aveza joIne maMtrIe kahyuM "A pite e nathI besI rahyo, e to bIjuM kaIka AvuM bolI rahyuM che Apa enA upara nAkhuza zA mATe thAo cho ?" rAjAe gusso karIne kahyuM : "zu tamane nathI sa bhaLAtuM ? e ja tA bolI rahyA che ! Avu belavAvALA ahIM bIjo keNu che?" matrIe tarata ja e dArUDiyAne pakaDAvIne kedamAM purAvI dIdhuM. bIje divase jyAre e mANasane mahArAjAnI sAme hAjara karavAmAM AvyA, tyAre eno dArUno naze UtarI gayA hatA ane e bhAnamAM AvI gayA hatA. mahArAje ene pUchayuM: "pADe keTalAmAM kharIdo che?" e be"annadAtA, prANanI bhikSA maLe te vAta karuM. Apa mArA svAmI che, hu Apane dAsa chuM"
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 149 rAjAe kahyuM : "je kahevuM hoya te khuzIthI kahe." eNe kahyuM : "mahArAja, pADe kharIdanAra vepArI te cAlyA gayA ! huM kSamA mAguM chuM, mane mApha karo !" dArUDiyAnI A vAtane samajAvatA maMtrIe kahyuM : "annadAtA ! pADe kharIdanAra A pite ja hota, te gaI kAlanI jema Aje paNa e kharIdavAnI ja vAta kaheta. para tu Aja A pitAnI sArI hAlatamAM che pADe kharIdavAnuM kahenAra A pite nahIM paNa ene nazo hato. ane e naze te Aje UtarI cUkyA che" brahmacarya-darzana, pR 70] sAra to kADhI lIdho mahAtmA gAMdhI eka vAra laMDana gayA hatA. rastAmAM emane eka agraja sAthe paricaya thayo. A a greja kaIka tIkhA svabhAvano hato e avAranavAra gAMdhIjIne kaDavATA veNa saMbhaLAvI jato eka divasa eNe eka kaTAkSakAvya lakhIne gAMdhIjIne Avyu gAdhIjIe emAthI TAMkaNI kADhI laIne pitAnI DaLImAM mUkI dIdhI ane e kavitAne vAcyA vagara ja kacarAnI TepalIne havAle karI. e joIne pelA aMgreje kahyuM "mi. gAdhI, emAM kAMIka sAra paNa che, jarA vAMcI te juo"
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 kavijInAM kathArane. mahAtmAjIe hasIne kahyuM: "sAra te kADhIne meM DabImAM mUkI dIdhuM che!" [jIvana ke calacitra, pR 114] daSTi tevI sRSTi eka divasa zrIkRSNa yudhiSThirane belAvIne kahyuM : "yudhiSThira, lyo A kera paDe; ane dvArikA nagarInI galIe galIe eke eka gharamAM pharIne nagarImA je duSTa mANaso hoya enAM nAma AmA lakhI lAvo." pachI zrIkRSNa duryodhanane kahyuM : "tame A copaDAmAM dvArikA nagarImAM vasatA sajajana mANasanA nAma lakhI lAvaje." yudhiSThira ane duryodhana papetAnuM kAma pUruM karavA mATe nIkaLI paDyA. eka dvArakAnI galI galImAM ane enA gharagharamA duSTa mANasanI zodha karatA hatA, ane bIjA sajajananI. banene eka mahinAnI mudata ApavAmAM AvI hatI mudata pUrI thaI zrIkRSNa pharI sabhA bolAvI ghaNA leke AvyA hatA. lekonA manamAM bhAre utsukatA hatI ? joIe to kharA, ApaNA nagaramAM kaNa kaNa duSTa che, ane koNa koNa sajajana che? sau e vicAramAM ja DUbI gayA hatA. zrIkRSNa pitAnA sihAsana upara birAjyA. emaNe banene potapetAnuM kAma batAvavA kahyuM banee potapotAnA piDA zrIkRSNanI sAme hAjara karI dIdhA. ane bane pita
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 152 pitAnA sthAne besI gayA. leke UMcI Deka karIne A badhuM joI rahyA hatA. jyAre zrIkRSNa lekane ema kahyuM ke "ane copaDA kerA che; emAM keIe eka akSara paNa nathI pADayo." tyAre kenI utsukatA aura vadhI gaI. zrIkRSNa yudhiSThiranI sAme joIne pUchayuM : "kema yudhiSThira, tamane AvaDI moTI dvArikA nagarImAM eka paNa duSTa vyakti na maLI?" yudhiSThire javAba Apyo "hA mahArAja, mArI najaramA to mane eka paNa vyakti duSTa na lAgI! jenI sAthe vAta karI, emAM keIka ne kaMIka paNa guNa maLI ja gaye" A pramANe zrIkRSNa duryodhanane pUchayuM, te eNe kahyuM "mahArAja, mane te eka paNa vyakti sajajana na lAgI; pachI kenuM nAma lakhu ? Apane kere ne kero paDe seMpI dIdho." leke zrIkRSNane nirNaya sAMbhaLavA utsuka banI gayA. zrIkRSNe kahyuM . "basa sAcuM che dvArikA nagarI pate pitAnI jAtamA na to sArI che ke na kharAba. jenI daSTimAM kharAbI che ene mATe AkhI duniyA kharAba che, ane jenI daSTimAM sArApaNuM che, ene mATe AkhI duniyA sArI che!" [ jIvana-darzana, 5 381] vakhatanI kiMmata zrI beMjAmina phreMkalina samaya sAcavavAmAM bahu khabaradAra hatA emane pustakanI eka dukAna hatI. eka vAra eka
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra kavionAM kathArane gharAka AvyuM ane lAbA vakhata sudhI dukAnamAM AMTA mAsto rahyo chevaTe eNe pUchyuM : "A pustakanI kiMmata zuM che ? " kArakune javAba Ape : "eka Dolara." eka Dokara ? enAthI ochI nahI ?" 88 nA." grAhake thoDI vAra Ama tema joIne kArakunane pUchyuM : zuM mi pheMkalina aMdara che? hA paNa atyAre kAmamAM rokAyelA che." huM jarA emane maLavA IcchuM chuM." chevaTe zrI phre kalina bahAra AvyA to gharAge pUchayuM : "mi phekalina, Apa A pustakanI ochAmA ochI zI kiMmata leze ?" "savA Dolara? "savA Delara? hamaNAM te kArakune eka Dolara kahyo che sAcu che, paNa mAruM kAma mUkIne AvavAmAM mAro vakhata paNa kharacAce che ne ? enuM zuM?" grAhaka AzcaryamAM paDI gaye. eNe pitAnI vAta pUrI karavA mATe pharI pUchayuM : "vAru, have AnI ochAmAM ochI kiMmata kahI gho, eTale huM kharIdI lauM." DoDha Dolara !" "DeDha Delara? are, hamaNuM to tame savA oNlara kahyo hato hA meM e vakhate e kiMmata kahI hatI, paNa have te DeDha Delara ja thaze. jemajema tame karatA jaze,
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathAra 153 pUchapUcha karIne amAre vakhata bagADatA jaze, tema tema cepaDInI kiMmata upara vakhatanI kiMmata paNa caDatI jaze!" grAhake khissAmAMthI paisA kADhIne cUkavI dIdhA, ane cipaDI laIne e cupacApa cAlato thaye! (2) eka vAra samrATa nepoliyane pitAnA senApatione jamavA bolAvyA sAthe sAthe kaIka bAbatanI carcA-vicAraNA paNa goThavI hatI. nakkI karela vakhate AvI pahoMcavAmAM senApatione kaMIka me thaI gayuM. eTale ne peliyana to barAbara vakhatasara jamavA besI gayA. teo bhojana pUruM karIne UThayA ja hatA ke evAmAM senApatio paNa AvI _ pahoMcyA. emane joIne nepoliyane kahyuM: "bhojana to patI gayuM; Avo, have ApaNuM kAma zarU karIe !" (3) amerikAnA rASTrapramukha vaiziMgaTana cAra vAge khANuM letA hatA. eka divasa emaNe koMgresanA keTalAka navA sabhyone pitAne tyAM jamavAnuM AmaMtraNa ApyuM e leka thoDAka moDA pahoMcyA te emaNe pramukhane jamavA besI gayelA jeya ethI emane kaMIka mAThuM lAgyuM. emanI sthiti joIne pramukhe kahyuM ke mAre rasAI mane ema kyAreya nathI pUchato ke mahemAno AvyA ke nahIM ? e te phakta eTaluM ja pUche che ke jamavAne vakhata thayo ke nahI ? " eka vyaktie citrazALAmAM praveza karyo. ene ghaNuM citra batAvavAmAM AvyAM eNe joyuM ke eka citra evuM
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 kavinAM kathAraste che ke jemAM eka vyaktine cahere kALA vALathI DhAMkelA che, ane enA pagamAM pa lagAvelI che. jenAre pUchayuM . " A kenI tasavIra che?" citrakAre kahyuM: "samayanI !" AnuM meM kema chupAyeluM che?" " kAraNa ke e jyAre mANasanI sAme Ave che, tyAre teo ene oLakhI zakatA nathI." enA page pAMkhe kema lagAvelI che?" kemake e jhaDapathI pasAra thaI jAya che, ane eka vAra samaya cAlyo jAya che, te pachI ene koI pharI vAra nathI meLavI zakatA " [ jIvana ke calacitra, pa, 6, 8, 9, 165 ] 83 pharatI senAmahera be jAmina phreMkalina potAnA zarUAtanA divasomAM eka chApuM chApatA hatA; AgaLa jatAM e enA saMpAdaka ane prakAzaka paNa banyA. enI pAse kazI ja vadhAre gharavakharI na hatI. eka vakhata emane paisAnI jarUra paDI emaNe eka dhanavAna pAse vIsa DelaranI mAgaNI karI. e paricita mANase tarata ja ene vIsa DolaranI eka sonAmahora ApI thoDA vakhatamAM phekalIna vIsa DaoNlara bacAvI zakyA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijInAM thAratne 155 eTale pelA bhAI ne pAchA ApavA gayA. jayAre emaNe vIsa DaoNlaranA sikko meja upara mUkayo te emanA mitre navAI pAmIne emane kahyuM . " meM kayAreya tamane vIsa ' Dolara uchInA nathI ApyA. ' phreMkaline emane sa'bhArI Apyu ke " amuka vakhate, amuka sthitimAM tame mane A Dolara ApyA hatA." hA, ApyA hatA teA kharA' 97 re " eTalA mATe te huM pAchA ApavA Avye chu" '' paNa pAchA ApavAnI vAta te kayAreya thaI nathI. pAchA levAnI vAta te huM kayAreya vicArI ja nathI zakatA!" e mitre kahyuM, " A seAnAnA sikkA ne tamArI pAse rAkhA kAIka divasa tamArA jevA ja paisAnI jarUriyAtavALA tamArI pAse AvI caDe te ene e ApI dejo. jo e mANasa ImAnadAra haze teA kacAreka ne kayAreka tamane e DaoNlara pAchA ApavA Avaze. jyAre e Ave te tame ene kahezeA ke e seAnAmaheArane enI pAse rAkhI mUke ane jyAre peAtAnA jevI ja sthitivALeA keAI enI pAse paisA mAMgavA Ave te e ene ApI de" kahevAya che ke vIsa DaoNlaranI e seAnAmaheAra Aje paNa amerikAnA saMyukta prajAta MtramA koIkanI ne kAIkanI. jarUriyAta pUrI karatI krI rahI che! [ jIvana ke calacitra, pR.97 ]
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 vijInAM kathArane amaraphaLa saMta raMgadAsa bALaka hatA, tyAranI vAta che. eka divasa emanA pitAjIe emane thoDAka pasA ApIne bajAramAMthI keTalAMka phaLa laI AvavA mokalyA. bALake rastAmAM joyu ke keTalAka cIMtharehAla leke bhUkhane lIdhe taraphaDI rahyA che emanuM AvuM dukha joIne bALakanuM mana pIgaLI gayuM. eNe pitAe ApelA paisA e garIba, bhUkhyA lekane vaheMcI dIdhA garIboe paisAthI tyAM ne tyAM ja kaMIka khAvAnI vastu kharIdI ane e khAIne khUba rAjI thayA badhAnA zarIra, mana ane netre pulakita thaI gayAM. bALaka khUba khuza thayA. ene AnaMda manamAM samAte -na hato. e khAlI hAthe ghera pAcho Avyo pitAe pUchayuM, "beTA, phaLa nathI lA ?" bALake javAba Ape "pitAjI, Apane mATe amaraphaLa lAvyo chuM" vAru, e kyA che, kevuM che?" pitAe navAI pAmIne pUchyuM. "pitAjI, keTalAka mArA jevA ja mANasane bhUkhe maratA joIne mAruM mana pIgaLI gayuM. meM e badhA paisA emane vaheMcI dIdhA emanI bhUkha zAMta thaI gaI; teo khuba rAjI thayA ApaNe phaLa khAdhA hota, to thoDIka vAra mATe ja ApaNuM meM gaLyAM thAta, paraMtu e garIbone
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ kivichanAM kathArane 157 AtmA prasanna thavAthI te e puchayanuM phaLa ApaNA mATe amara banI gayuM, kharuM ne?" bALakanI sahadayatA ane saMskArI buddhi joIne dharmaparAyaNa pitAnuM aMtara gagada thaI gayuM. bhAvAvezamAM emaNe bALakanA mAthAne cUmatAM kahyuM: "hA beTA, tArI. vAta bilakula sAcI che" ["zrI amara bhAratI', phephaArI, 1967] gulAmeno gulAma nahIM banuM eka vAra DAyejinIsane gulAma cupacApa kyAka bhAgI gaya DAyojinIse enI kazI paravA na karI ane badhuM kAma pitAnA hAthe karavA lAgyA emanA eka mitre kahyuM . " Apa ATalI badhI takalIpha kema uThAve che? e gulAmane zodhIne pakaDI lAve ane enI pAse kAma karAve !" DAyejinase kahyuM : "zuM mArA mATe e zarama ane apamAnanI vAta nahIM gaNAya ke mAre sevaka to mArA vagara rahI zake, ane huM enA vagara mAruM kAma na calAvI zaku? gulAmeno gulAma nahIM banuM?" { jIvana ke calacitra, pR. 115]
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 kavinAM sthAne khetarane pANI pAuM chuM eka vAra guru nAnaka haradvAra gayA hatA. emaNe joyuM ke leke gaMgAmAM snAna karatI vakhate potAnA svargavAsI pUrvajone pANI pahoMcADavA pUrva dizA tarapha pheMkI rahyA che. teo paNa gaMgAmAM UtarIne lAgyA pazcima tarapha pANInAkhavA! snAna karanArA bhaktone AthI bahu ja navAI lAgI. emaNe pUchayuM. gurujI, A zuM karI rahyA che?" hAthethI pANI phekavAnuM cAlu rAkhatA guru nAnake javAba ApyoH "huM mArAM khetarone pANI pAI rahyo chuM. mArAM e khetara ahIMthI thoDe dUra pazcima dizAmAM che ? gaMgAbhaktoe tINA svare kahyuM "e kema banI zake ? nAnakadeve kahyuM : " jyAre tame ApeluM pANI ahIMthI lAkha mAIla dUra tamArA gujarI gayelA pUrvajone pahoMcI zakatuM hoya, to mAruM pANI ahIMthI thoDe ja dUra AvelAM mArA khetaro sudhI kema na pahecI zake?" bhakto cupa thaI gayA. gurue eka mAmika dRSTi nAkhIne emane samajAvyuM: "tamArA pUrvajo A pANInI aMjalithI tRpta nahIM thaI zake; emane tRpta karavA mATe satkarmanI, sevA ane premanI aMjali Api !" { "zrI amara bhAratI ", julAI, 1966]
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ vichanAM kathArane 159 e mArI mAtA hatA te zivAjI mahArAje ghanaghora yuddha karIne megala senAne eka kille jItI lIdho killedAra to nAsI gaye, paNa enI putrI keda pakaDAI gaI. chokarI khUba suMdara hatI. jyAre senApatie e chokarIne zivAjInI pAse hAjara karI, to e bhayabhIta hatI. ene thayuM ke have to mAre dAsI banavuM paDaze. have huM mArAM mA-bApanuM meM kyAreya nahIM joI zaku khudA jANe, mArI sAthe ke vyavahAra karavAmAM Avaze! paraMtu zivAjIe te chokarIne jotAM ja bharadarabAramAM kahyuM "ahA ! kevI suMdara chokarI che. je e mArI mAtA hota to huM A kadarUpe na janmata !" che karIne ghaNuM dhana ApIne zivAjIe kahyuM "beTI, le, A tArA lagnane dAyaje. e laIne tArA pitA pAse cAlI ja teo cagya vara zodhIne tArA lagna karI deze. jevI tuM tArA pitAnI putrI che, evI ja mArI paNa putrI che ! " [ jIvana ke calacitra, 5 68 ] kahyuM ke zivAjI sAthe kevo vyavahAre nahI ? tArA pitA . tArA zedhIne apazukananI sAme eka gAmamAM ame comAsuM karavA jaI rahyA hatA. zrAvakazrAvikAo sajaja thaIne svAgata karavA AvyAM hatAM.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 kavijInAM kathArajevA ame gAmamAM praveza karavA lAgyA ke acAnaka eka gadheDuM bhUMkavA lAgyuM basa, pachI to pUchavuM ja zuM hatuM ! zrAvake vahemamAM paDI gayA ane ghusapusa karavA lAgyA sAthe bIjA saMto paNa hatA, eya mAthuM halAvavA lAgyA. meM pUchuM : "zuM thayuM ?" saMtoe kahyuM : "apazukana thaI gayA ! gadheDuM beTI dizAmAM mUMchyuM " zrAvake e paNa kahyuM : "hA mahArAja, Aja to gAmamAM praveza karavAnuM mADI vALe; pAchA cAle pAchA pharIne Aja divasa jyAthI AvyA e gAmamAM ja vitAvo" ' meM kahyuM "ahI tame lekene vagara paise sinemA batAvavA Icche che ke zuM ? seMkaDe mANase amane levA sAme AvyA che, emane zuM ema kahIne pAchA vALI deze ke Aje gadheDuM khoTI dizAmAM bhUkyuM? karmavAdano ATaATale upadeza sAMbhaLatA rahe che, mATI moTI vAte karo che, paNa eka gadheDAe e badhA upara pANI pheravI dIdhuM ! tA tA gadheDuM amArA karatAya jorAvara nIkaLyuM ! atu! ame e ja samaye gAmamAM praveza karyo, ane comAsuM karyuM Apane zuM kahuM? e comAsAmAM eTale AnaMda ane utsADa pravarte ke Aje paNa le e. mAsAne yAda kare che ! [ amara nAnI, hitezara, 1966)
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM kathArane 161 89 vahune zo adhikAra? eka gAmamAM keIzeThanuM moTuM ghara hatuM. emane tyAM gAyabheMse ghaNuM hatI; reja valeNuM thatuM. mAkhaNa teo pote utArI letA ane chAza gAmanA je leko levA AvatA emane ApI devAmAM AvatI eka divasa DezImA bahAra gayA hatA, ane gharamAM vahu hatI. evAmAM eka bahena chAza levA AvI, vahue kahyuM: "Aja te chAza nathI" chAza levA AvanAra bAI pAchI pharatI hatI, evAmAM rastAmAM DezImAM maLI gayAM. emaNe pUchayuM to e bAIe kahyuM : "tamAre tyAM chAza levA gaI hatI, paNa tamArI vahue nA kahI ke chAza nathI." sAsu ropha karIne bolI : "cAla, mArI sAthe Ava! vahu te vaLI nA kahevAvALI koNa * pADAsaNa DozImAnI pAchaLa pAchaLa gaI. DozImAM gharamAM gayAM, bAjoTha upara beThAM ane pachI bolyA " " jA, Aje chAza nathI." bicArI pADosaNa to joI ja rahI; belI "e to tamArI vahue pahelAM ja kahI dIdhuM hatuM nakAmI mane ahIM sudhI zA mATe pAchI bolAvI?" - sAsu bolIH "hA kahevAnuM ke nA kahevAne vahune ze adhikAra che? gharanI mAlika te huM chuM ! ahIM mAro hekama cAle che. keIne hA kahevI haze to paNa huM ja kahIza, ane nA kahevI haze toya huM ja kahIza !" [ "zrI amara bhAratI, ekabara, 1966] 11
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM thArane 162 pITha nahIM batAvuM rAjakumAra lalitAditya eka mahAna chokaro thaI gayo. e bAra varSano hato, tyAre eka vAra kAzmIra upara halle thaye. sAmano karavA mATe lazkara to taiyAra thaI gayuM, paNa lazkaranI deravaNa karavA mATe kaI senApati na hatuM, eTale lalitAdityane senApati banAvavAmAM AvyuM. jyAre e ghoDA upara besIne ravAnA thato hato, tyAre enAM mAtA, bhAI, bahena vageree AvIne kahyuM : jarA ApaNI pratiSThAne khyAla rAkhaje; haju bALaka che, rakhe hiMmata hArI jato !" senAe kahyuM : "ame laDAI karI, ane tamane zikSaNa maLaze." AvI sthiti joIne rAjakumAre vicAryuM ke A loke mane DarAka samaje che! eNe kahyuM . "lalitAditya yuddha khelavA jAya che, nahIM ke Ubhe Ubhe tamAze jevA! tame badhA nizciMta rahejelalitAdityanI eka ja pratijJA che? jyAre paNa dumane jaze, mArI chAtI ja joze, kyAreya pITha nahI jue. basa, ATalI ja vAta mArA hAthanI che. bAkI vijaya maLe ke parAjaya maLa e bhAgyanA hAthanI vAta che. lalitAditya jaya ke parAjayane mATe nahIM paNa cuddha khelavA mATe jAya che e jyAre paNa bhAlA ke talavArathI ghAyala thaIne paDaze, te sAmI chAtIe paDaze, paNa kyAreka pITha pheravIne bhAgI nahIM chUTe." [avana-darzana, pR. 155]
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavijInAM sthAne 91 paThANanuM Atithya sarahadanA gAMdhI khAna abadula gaphArakhAnane eka sajajana dillImAM sthAnakamAM laI AvyA. e vakhate atithi-sevAnI vAta cAlatI hatI. bhAratIya saMskRtimAM atithi-sevAnuM keTaluM mahattva che, e huM kahI rahyo hate. enA anusaMdhAnamAM khAna abadula gaphArakhAne pitAnA pradezanI eka paraMparA kahI saMbhaLAvI, ane kahyuM : "amAre tyAM garIbI ghaNuM che; eTalI badhI garIbI ke ahI nA leke enI kalpanA paNa na karI zake. AvI behada garIbI hevA chatA eka paThANa pitAne tyAM Avela mahemAnanI sevA karavAnuM nahIM cUke. keAI paThANane tyA jyAre koI mahemAna Ave to e emane mATe eka cAdara (dastarakhAna) bichAvIne enA upara jamavAnI cIjo mUkI de che, pachI enA upara eka cekhuM kapaDuM DhAMkI devAmAM Ave che AvI badhI taiyArI karyA pachI yajamAna mahemAnane belAvI lAve che, ane jamavAnI vinati karatAM kahe che : maherabAnI karI A cAdara upara je sAmagrI mUkI che enA tarapha dhyAna na Apaze khudAnI khAtara mArA caherA tarapha jaze. enA kahevAno bhAva e che ke A cAdara upara keI suMdara sAmagrI nathI mUkI; e to eka sAdhAraNa bhajana che. paNa mArA caherA tarapha joze, ke huM kevAM prema, zraddhA ane AdarapUrvaka ApanI sAme jamavAnI sAmagrI hAjara karI rahyo chuM." [ samAja aura saMskRti, pR. 24]
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 kavijInAM kathArane 2 potAnI ja upAsanA eka sAdhakamitra maLyA. vAta nIkaLatAM emaNe pUchyuM : konI sAdhanA karI rahyA che ? " ' meM kahyuM. "mArI pitAnI ja upAsanA karI rahyo chuM. pitAne pAmavA mATe ja sAdhanAnI dhUNI jagAvI che!" sAdhake kahyuM : "sAdhanA te bhagavAnane meLavavA mATe hovI joIe." emane kahyuM : "Apa kahe che e paNa sAcuM che; paNa ApaNAthI bhinna evA bhagavAna koI bIjI vastu che, ema huM nathI mAnate. pitAne pAmavAno artha ja bhagavAnane pAmavA, e thAya che. jAgI UTheluM citanya e. ja te bhagavAna che. bhagavAna mahAvIranA darzananI paribhASAmAM kahIe te avaqi no ma-AtmA e ja para mAtmA che ane sa ta kabIrajInI bhASAmAM kahIe te paNa e ja vAta che - ghaTa ghaTa merA sAiyAM, sUnI seja na koya / vA ghaTa kI balihAriyA, jA ghaTa paragaTa hoya // " [ " zrI amara bhAratI', julAI-ogasTa, 1968 ]
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
_