Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ paropakArAya satAM vibhUtayaH OMOMOM zrI madvijayAnandasUribhyo namaH zrImaddevendrasUriviracita karmastava - dUsarA karmagrantha | ( hindI anuvAda sahita My mum & fuiss 1 vIra saMvata 2444} prakAzaka zrIzrAtmAnanda jaina pustaka pracAraka maMDala rozanamohallA, AgarA | | prathamavAra 1000 i } IsavI san 1918 ( pakkI jilda 1112) kaccI jilda ||1) * lakSmInArAyaNa ke pravandha se zreSTha priMTiMga presa, AgarA meM chapI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka milane kA patA zrIzrAtmAnanda jaina pustaka pracAraka maMDala rozana mohallA, AgarA.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Raja Bejoy Sing Dudhoria of Azimganj. Here yo *-***
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ grantha-krama. sUcanA....................... nivedana...... prastAvanA.....................1-11 viSayasUcI...................13-15 zuddhipatra........................17-16 anuvAda.......... .......1-13 pariziSTa....................64-66 koza...................8-116 mUla karmastava............. .117-120
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sUcanA * -~-servedansar-- ila pustaka ke Arambha meM jina mahAnubhAva kA phoTo hai ve jainasamAja ke zrImAnoM meM se eka hai| zrAjImagaMja ke pratiSThita raIsa hai / karmagrantha ke isa anuvAda meM unakI udAratA kA upayoga kiyA gayA hai| etadartha hama unheM dhanyavAda dete haiN| Age ke karmagranthoM ke anuvAda taiyAra ho rahe haiM tathA apa bhI rahe haiM / isa liye jo,bhagavAn mahAvIra kI vANI ke upAsaka apanI caJcala lakSmI kA sadupayoga karanA cAheM ghaha hameM sUcanA deve jisase ki pavitra granthoM ke sarvapriya anuvAda-kArya meM una kI lakSmI kA upayoga kiyA jAye / isa kA mUlya lAgata se bhI kucha kama hI rakkhA gayA hai| kAgaja, chapAI zrAdi saba vastuoM kI apti adhika maha~gI ke kAraNa kharca adhika hotA hai| hamArA uddeza saste meM dhArmika sAhitya kA pracAra karanA hai / jahA~ taka saMbhava hai hama apane uddeza kI aura pUrNa lakSa dete haiN| zrApakA zrImAtmAnaMda jaina pustaka pracAraka maMDala rozana mohallA bhAgarA. tabhI.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana | pAThaka ! yaha dUsare karmagrantha kA hindI anuvAda mUla nathA chAyA sahita ApakI sevAmeM upasthita kiyA jAtA hai / pahile karma grantha ke bAda dUsare karmagrantha kA adhyayana paramAvazyaka hai / kyoMki isa ke vinA par3he tIsarA Adi agale karmagranthoMmeM tathA kammapayaDI, paJcasaMgraha Adi Akara granthoM meM praveza hI nahIM kiyA jA sakatA / isa liye isa karmagrantha kA bhI mahattva bahuta adhika hai / yadyapi isa karmagrantha kI mUla gAthAyeM sirfa cautIsa hI haiM tathApi itane meM pracura viSaya kA samAveza granthakAra ne kiyA hai / zrata eva parimANa meM prantha baDA na hone para bhI viSaya meM bahuta gaMbhIra tathA vicAraNIya hai / 1 A isa anuvAda ke prAraMbha meM eka prastAvanA dI huI hai jisa maiM dUsare karmagrantha kI racanA kA uddezya, viSaya-varNana - zailI, viSaya-vibhAga, 'karmastava' nAma rakhane kA abhiprAya ityAdi viSaya, jina kA sambandha dUsare karma granthase hai, una para thoDA, para zrAvazyaka vicAra kiyA gayA hai| pIche guNasthAna ke sAmAnya svarUpake sambandha meM saMkSipta vicAra pragaTa kiye gaye haiN| yAda viSayasUcI dI gaI hai, jisase granthake viSaya, gAthA aura pRSTha vAra mAlUma ho sakate haiM / anantara zuddhipatra hai / tatpazcAt mUla, chAyA, hiMdI artha tathA bhAvArtha sahita 'karmastava' nAmaka
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsarA karmagrantha hai|is meM yogyasthAnoM meM yantra-nakaze-bhI diye gaye haiN| isa ke bAda eka pariziSTa hai jisa meM zvetAmbarIyadigamvarIya karmaviSayaka sAhitya ke kucha samAna tathA asa. mAna bAta ullikhita kI huI hai| pariziSTa ke bAda koza diyA gayA hai.jisa meM mUla dUsare karmagraMthake zabda, akArAdi kramase dekara unakI chAyA tathAhiMdIzrartha diyA gayA hai| aMta meM gAthAya haiM, jo mUla mAtra yAda karane vAloM ke liye yA use dekhane vAloM ke liye vizeSa upayogI haiN| / yadi isa granthake anuvAda meM koI truTi raha gaI ho to vi. zeSadarzI pAThakoM se hama anurodha karate haiM ki ve kRpayA usa kI sUcanA de tAki dUsarIzrAvRtti meM saMzodhana kiyA jA sake nivedaka vIraputra.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ mn prastAvanA | grantha-racanA kA uddezya | 'karmavipAka' nAmaka prathama karmagrantha meM karma kI mUla tathA uttara prakRtiyoM kA varNana kiyA gayA hai / usa meM bandha-yogya, udaya- udIraNA-yogya aura sattAyogya prakRtiyoM kI juddI juddI saMkhyA bhI dikhalAI gaI hai / aba una prakRtiyoM ke bandha kI udaya udIraNA kI aura sattAkI yogyatA ko dikhAne kI, AvazyakatA hai / so isI zrAvazyakatA ko pUrA karane ke uddezya se isa dUsare karmagrantha kI racanA huI hai / viSaya- varNana zailI | saMsArI jIva ginatI meM ananta haiM / isalie unameM se eka eka vyakti kA nirdeza karake una saMgha kI bandhAdi samba ndhinI yogyatA ko dikhAnA asaMbhava hai / isake atirikta
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) eka vyakti meM bandhAdi-sambandhinI yogyatA bhI sadA ekasI nahIM rahatI; kyoki pariNAma va vicAra ke badalate rahane ke kAraNa bandhAdi-viSayaka yogyatA bhI prattisamaya badalA karatI hai| ataeva prAtmadarzI zAstrakAroM ne dehadhArI jIvoM ke 14 varga kiye haiN| yaha vargIkaraNa, unakI prAbhyantara zuddhikI utkrAnti-apaMkrAnti ke nAdhAra para kiyA gayA hai / isI vargIkaraNa ko zAstrIya paribhASA meM 'guNasthAna-krama' kahate haiM / guNasthAna kA yaha krama, aisA hai ki jisake 14 vibhAgoM meM sabhI dehadhArI jIvoM kA samAveza ho jAtA hai jisase ki ananta dehadhArioM kI pandhAdi-sambandhinI yogyatA ko 14 vibhAgoM ke dvArA batalAnA sahaja ho. jAtA hai aura eka jIva-vyakti kI yogyatA-jo pratisamaya badalA karatI hai-usakA bhI pradarzana kisI na kisI vibhAga ke dvArA kiyA jA sakatA hai / saMsArI jIvoM kI prAntarika zuddhi ke taratasa bhAvakI pUrI vaijJAnika jA~ca karake guNasthAnakrama kI ghaTanA kI gaI hai / isase yaha batalAnA yA samajhanA. sahaja ho gayA hai ki amuka prakAra kI Antarika azuddhi yA zuddhivAlA jIva, itanI hI prakRtiyoM ke bandha kA,udaya-udIraNA kA aura sattA kA adhikArI ho sakatA hai| isa karmaH antha meM ukta guNasthAna krama ke AdhAra se hI jIvoM kI bandhAdi-sambandhinI yogyatA ko batalAyA hai / yahI isa grantha kI viSaya-varNana-zailI hai| doo vissy-vibhaag| isa grantha ke viSaya ke mukhya cAra vibhAga hai (3) bandhAdhikAra, (2) udayAdhikAra, (3) udIraNAdhikAra aura (4), sattAdhikAra / vandhrAdhikAra meM guNasthAna:krama ko lekara
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyeka guNasthAna-vartI jIvoM kI badha.yogyatA ko dikhAyAH hai / isI prakAra udayAdhikAra meM, unakI udaya-sambandhinI yogyatA ko, usIraNAdhikAra meM udAraNA-sambandhinI yogyatA ko aura sattAdhikAra meM sattA-sambandhinI yogyatA ko di. khAyA hai| ukta 4 adhikAroM ko ghaTanA, jisa vastu para kI gaI hai. usa vastu-guNasthAna-krama kA nAma-nirdeza bhI grantha ke thArambha meM hI kara diyA gayA hai / ataeva, isa grantha kA viSaya, pAMca bhAgoM meM vibhAjita ho gayA hai| sabase pahale, guNa: sthAna:krama kA nirdeza bhora pocha kramazaH pUvAta cAra adhikAra / 'karmastava' nAma rakhane kA abhiprAya / "AdhyAtmika vidvAnoM ko roSTa, sabhI pravRttiyoM meM zrAtmA kI ora rahatI hai| ve; kareM kucha bhI para usa samayaH apane. sAmane eka aisA prAdarza upasthita kiyA hote haiM ki jisase" una ke AdhyAtmika mahatvAbhilASa para jagat ke AkarSaNa kA, kucha bhI asara nahIM hotaa| una logoM kA aTala vizvAsa hotA hai ki 'ThIka Thoka lakSita dizA kI ora jo jahAja calatA hai vaha, vadhuta kara vighna bAdhAoM kA zikAra. nahIM hotaa| yaha vizvAsa, karmagrantha ke racayitA prAcArya meM bhI thaa| ila se unhoMne grantha racanA-viSayaka pravRtti ke samaya bhI mahAn zrAdarza ko apanI naz2ara ke sAmane rakhanA cAhA / granthakAra kI dRSTi meM Adarza the bhagavAna mahAvIra / bhagavAna mahAvIra ke . jisa karmakSayarUpa asAdhAraNa guNa para grandhakAra mugdha hue the| usa guNa ko unhoMne apanI kRti dvArA darsAnA cAhA / isa lie prastuta grantha kI racanA unhoMne apane Adarza bhagavAn mahAvIra kI stuti ke, bahAne se, kI hai / isa prAtha. meM muraH
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) varNana, karma ke bandhAdikA hai, para vaha kiyA gayA hai stuti ke bahAne se / ataeva, prastuta grantha kA athAnurUpa nAma 'karmastava' rakhA gayA hai| grantha-racanA kA shraadhaar| isa prantha kI racanA 'prAcIna kamastava nAmaka dUsare karma prantha ke AdhAra para huI hai / usakA aura isa kA viSaya eka ho hai| bheda itanA hI hai ki isa kA pAramANa, prAcIna karmagrantha se alpa hai| prAcInameM 55 gAthAe~ haiM,para isameM 34 jo vAta prAcIna meM kucha vistAra se kahA hai use isameM parimita zabdoM ke dvArA kaha diyA hai / yadyapi vyavahAra meM prAcIna karmagrantha kA nIma, 'karmastava' hai, para usake AraMbha kI gAthA se spaSTa jAna par3atA hai ki usakA asalI nAma, 'vandhodayasattva-yukta stava' hai| yathA:namiUNa jiyavaride tihuyaNavaranANadasaNapaIve / baMdhudayasaMtajutta vocchAmi thayaM nisAmeha ||1|| prAcIna ke AdhAra se banAye gaye isa karmagrantha kA 'karmastava' nAma kartA ne isa prantha ke kisI bhAga meM ullikhita nahIM kiyA hai, tathApi isakA 'karmastava' nAma hone meM koI saMdeha nahIM hai / kyoMki isI grantha ke kartA zrI devendrasUri ne apane race tIsare karmagrantha ke anta meM 'neyaM kammatthayaM lo' isa aMza se usa nAma kA kathana kara hI diyA hai| 'stava' zabda ke pUrva meM 'bandhodayasatva' yA 'karma' koI bhI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabda rakhA jAya, matalava eka hI hai / parantu isa jagaha isakI carcA, kevala isIlie kI gaI hai ki prAcIna dUsare karmagrantha ke aura gommaTasAra ke dUsare prakaraNa ke nAma meM kucha bhI pharaka nahIM hai| yaha nAma kI ekatA, zvetAMbara-digaMbara prAcAryoM ke grantha-racanA-viSayaka pArasparika anukaraNa kA pUrA pramANa hai| yaha bAta dhyAna dene yogya hai ki nAma sarvathA samAna hone para bhI gommaTasAra meM to 'stava' zabda kI vyAkhyA bilakula vilakSaNa hai, para prAcIna dvitIya karmaprantha meM tathA usakI TIkA meM 'stava' zabda ke usa vilakSaNa artha kI kucha bhI sUcanA nahIM hai / isa se yaha jAna par3atA hai ki yadi gommaTasAra ke bandhodayasava-yukta nAma kA. pAzraya lekara prAcIna dvitIyaM karmagrantha kA vaha nAma rakhA gayA hotA to usakA vilakSaNa artha bhI isa meM sthAna pAtA / isase yaha kahanA par3atA hai ki prAcIna dvitIya karmagrantha kI racanA, . gommaTasAra se pUrva huI hogii| gommaTasAra kI racanA kA . * samaya, vikrama kI gyArahavIM zatAbdI batalAyA jAtA hai| prAcIna dvitIya karmagrantha kI racanA kA samaya tathA usake kartA kA nAma Adi zAta nahIM / parantu usakI TIkA karane vAle zrI govindAcArya haiM jo zrI devanAga ke ziSya the / zrI govindAcArya kA samaya bhI saMdeha kI taha meM chipA hai para unakI banAI huI TIkA kI prati-jo vi0saM0 1288 meM tADapatra para likhI huI hai-milatI hai / isa se yaha nizcita hai ki una kA samaya, vi0 saM0. 1288 se pahale honA cAhie / yadi anumAna se TIkAkAra kA samaya 12 vIM zatAbdI mAMnA jAya to bhI yaha anumAna karane meM koI Apatti nahIM ki ... mUla dvitIya karmagrantha kI racanA usase sau-dosau varSa pahale..." ... "na
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ hI honI caahie| isase yaha ho sakatA hai ki kadAcita usa dvitIya karmagrantha kA hI nAma gommaTasAra meM liyA gayA , ho aura svataMtratA dikhAne ke lie 'stava' zabda kI vyAkhyA vilakula badala dI gaI ho / astu, isa viSaya meM kucha bhI nizcita kahanA sAhasa hai / yaha anumAna-sRSTi, vartamAna. lekhakoM kI zalI kA anukaraNa mAtra hai| isa navIma dvitIya. karmagrantha ke praNetA zrIdevendrasUri kA samaya Adi pahale. karmaanya kI prastAvanA se jAna lenaa| gommaTasAra meM stava' zabda kA sAGketika artha isa karmagrantha meM guNasthAna ko lekara bandha, udaya, udIraNA aura sattA kA vicAra kiyA hai vaise hI gommaTasAra meM bhI kiyA hai / isa karmagrantha kA nAma to 'karmastava' hai para gommaTasAra ke usa prakaraNa kA nAma 'vandhodayasakha-yukta:stava" jo "vandhudayasattajuttaM oghAdese thavaM vAcchaM" isA kathana se siddha hai (go. karma gA.87) / donoM nAmoM meM koha vizeSa antara nahIM hai| kyoMki karmastava meM, jo 'karma' zabda hai, usI kI jagaha 'vandhodayasattvayukta' zabda rakhA gayA hai / / parantu 'stava' zabda donoM nAmoM meM samAna hone para bhI, usa ke. artha meM bilakula bhinnatA hai / . 'karmastava meM, 'stava zabda kA / matalava stuti se hai jo sarvatra prasiddha hI hai, para gommaTasAra meM 'staSa' zabda kA stuti. artha na karake khAsa sAMketika artha: kiyA gayA hai| isI prakAra usameM 'stuti' zabda kA bhI pAribhASika zrartha, kiyA hai jo aura kahIM dRSTigocara nahIM hotaa| jaise:
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sayalaMgekkaMgekkaMgahiyAra savittharaM sasaMkhe / varaNaNasattha thayathuidhammakahA hoi jiyameNa // (go. karma. gA. ) arthAt kisI viSaya ke samasta aMgoM kA vistAra yo saMkSapa se varNana karanevAlA zAstra 'stava' kahAtA hai / eka aMrga kA vistAra yA saMkSepa se varNana karanevAlI zAstra 'stuti' aura eka aMga ke kisI adhikAra kA varNanaM jisameM hai vaha zAstra 'dharmakathA' kahAtA hai| ' isa prakAra viSaya aura nAmakaraNa donoM tulyaprArya hone para bhI nAmArtha meM jo bheda pAyA jAtA hai, vaha sampradAya-bheda tathA granthaM-racanA-sambandhI deza-kAla ke bheda kA pariNAma jAna par3atA hai| guNasthAna kA saMkSipta saamaany-svruup| AtmA kI avasthA kisI samaya ajJAna-pUrNa hotI hai| vaha avasthA saba se prathama hone ke kAraNa nikRSTa hai / usa avasthA se AtmA apane svAbhAvika cetanA, cAritra Adi guNoM ke vikAsa kI badaulata nikalatA hai, aura dhIre dhIre * una zaktiyoM ke vikAsa ke anusAra utkrAnti karatA huA vikAsa kI pUrNakalA-aMntima hada-ko pahu~ca jAtA hai / pahalI nikRSTa avasthA se nikala kara, vikAsa ko AkharI bhUmi ko pAnA hI prAtmA kA parama sAdhya hai| isa paramasAdhya kI siddhi hone taka AtmA ko eka ke bAda dUsarI, dUsarI ke
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAda tIsarI aisI kramika aneka avasthAoM meM se gujaranA par3atA hai| inhIM avasthAoM kI zreNi ko 'vikAsa-krama' yA 'utkrAnti-mArga' kahate haiN| aura jainazAstrIya paribhASA meM usa 'guNasthAna-krama kahate haiM / ila vikAsa-krama ke samaya honeghAlI AtmA kI bhinna bhinna avasthAoM kA saMkSepa,14 bhAgoM meM kara diyA gayA hai / ye 14 bhAga, guNasthAna ke nAma se prasiddha haiN| digambara-sAhitya meM 'guNasthAna' artha meM saMkSepa, zrodha, sAmAnya aura jIvasamAsa zabdoM kA bhI prayoga dekhA jAtA hai / 14 guNasthAnoM meM prathama kI apekSA dUsarA, dUsare kI apekSA tIsarA-isa prakAra pUrva-pUrvavartI gaNasthAna kI apekSA para-paravartI guNasthAna meM vikAsa kI mAtrA adhika rahatI hai / vikAsa kI nyUnAdhikatA kA nirNaya Atmika sthirata. kI nyUnAdhikatA 58 avalasthita hai / sthiratA, samAdhi, antahoTe, svabhAva-ramaNa, svonmukhatA-ina saba zabdoM kA matalaba eka hI hai / sthiratA kA tAratamya darzana aura cAritra-zakti kI zuddhi ke tAratamya para nirbhara hai| darzanazakti kA jitanA adhika vikAsa, jitanI adhika nirmalatA utanA hI adhika AvirbhAva sadvizvAsa, sadarzaci, sadbhakti, satzradhdhA yA satyAgraha kA samajhiye / darzana-zakti ke vikAsake bAda cAritra-zakti ke vikAsa kA nambara prAtA hai / jitanA jitanA cAritra-zakti kA adhika vikAsa utanA utanA adhika AvirbhAva kSamA, saMtoSa, gAmbhIrya indriya jaya zrAdi cAritra-gaNoM kA hotA hai / jaise jaise darzana-zakti va cAritra-zakti kI vizuddhi bar3hatI jAtI hai, taise taise sthiratA kI mAtrA bhI adhika adhika hotI jAtI hai| darzana va cAritrazakti kI vizuddhi kA bar3hanA-ghaTanA, una zaktiyoM ke prati
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pandhaka (rokanevAle) saMskAroM kI nyUnatA-adhikatA yA mandatA-tIvratA para avalambita hai / prathama tIna guNasthAnoM meM darzana-zakti va cAritra-zakti kA vikAsa isaliye nahIM hotA ki unameM una zaktiyoM ke pratibandhaka saMskAroM kI adhikatA yA tIvratA hai| caturtha zrAdi guNasthAnoM meM ve hI pratibandhaka saMskAra kama (manda) ho jAte haiN| isale una guNasthAnoM meM zaktiyoM kA vikAsa prArambha ho jAtA hai|| ina prativandhaka (kapAya ! saMskAroM ke sthUla dRSTile 4 vibhAga kiye haiN| ye vibhAga una kApAyika saMskAroM kI vipAka-zakti ke taratama-bhAva para Azrita hai / unameM se pahalA vibhAga-jo darzana-zakti kA pratibandhaka hai-ute darzanamoha tathA anantAnuvandhI kahate haiM / zeSa tIna vibhAga cAritra-zakti ke pratibandhaka haiN| unako yathAkrama apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAcaraNa aura saMcalana kahate haiN| pradhama vibhAga kI tIvratA, nyUnAdhika pramANa meM tIna guNasthAnoM ( bhUmikAoM taka rahatI hai / isa se pahale tIna guNasthAnoM meM darzana-zakti ke AvirbhAva kA sambhava nahIM hotA / kapAya ke ukta prathama vibhAga kI pratyatA, mandatA yA prabhAva hote hI darzana-zakti vyakta hotI hai / isI sanaya AtmA kI dRSTi khula jAtI hai / dRSTi ke isa unmeSa ko vivekakhyAti, bhedajJAna, prakRti-puruSAnyatA-sAkSAtkAra aura brahmajJAna bhI kahate hai| isI zuddha dRSTi se prAtmA jaGa-cetana kA bheda. zasaMdigdha'rUpa se jAna letA hai ! yaha usake vikAsa kAma ko caudhoM bhUmikA hai / isI bhUmikA se vaha antarASTra bana jAtA hai. aura hArama-maMdira meM vartamAna tAttvika paramAtma-svarUpa ko dekhatA hai| pahale kI tIna bhUmikAoM meM darzanamoha aura anantAnu.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) vandhI nAma ke kapAya saMskAroM kI prabalatA ke kAraNa AtmA apane paramAtma-bhAva ko dekha nahIM sktaa| usa samaya vaha yahidRSTi hotA hai / darzanamohaM Adi saMskAroM ke vega ke kAraNa usa samaya usakI dRSTi, itanI asthira va caMcala bana jAtI hai ki jisase vaha apane meM hI vartamAna paramAtma-svarUpa yA Izvaratva ko dekha nahIM sakatA / Izvaratva bhItara hI hai, parantu hai vaha atyanta sUkSma; isaliye sthira va nirmala dRSTi ke dvArA hI usakA darzana kiyA jA sakatA hai / cauthI bhUmikA yA cauthe guNasthAna ko paramAtma-bhAva ke yA Izvaratva ke darzana kA dvAra kahanA cAhiye / aura utanI hada taka pahu~ca huye AtmA ko antarAtmA kahanA cAhiye / isake viparIta, pahalI tIna bhUmikAoM meM vartane ke samaya, AtmA ko bahirAtmA kahanA caahiye| kyoMki vaha usa samaya bAharI vastuoM meM hI pAtmatva kI bhrAnti se idhara udhara dauDa lagAyA karatA hai| cauthI bhUmikA meM darzanamoha tathA anantAnuvandhI saMskAroM kA vega to nahIM rahatA, para cAritra-zakti ke prAvaraNa-bhUta saMskAroM kA vega avazya rahatA hai| unameM se apratyAkhyAnAM. 'varaNa saMskAra kA vega cauthI bhUmikA se Age nahIM hota ' isase pA~cavIM bhUmikA meM cAritra-zakti kA prAthamika vikAsa hotA hai| jisase usa samaya prAtmA, indriya jaya, yama-niyama Adi ko thor3e bahuta rUpameM karatA hai-thor3e bahuta niyama pAlane ke liye sahiSNu ho jAtA hai| pratyAkhyAnAvaraNa nAmaka saMskAra-jinakA vega pA~cavIM bhUmikA se Age nahIM hai-una kA prabhAva ghaTate hI cAritra-zakti kA vikAsa aura bhI bar3hatA hai, jisase AtmA bAharI bhogoM se haTakara pUrA saMnyAsI bana jAtA hai / yaha huI vikAsa kI chaTThI bhuumikaa| isa bhUmikA meM bhI cAritra-zakti ke vipakSI 'saMjvalana' nAma ke saMskAra .kabhI kabhI Udhama macAte haiM, jisase cAritra-zakti kA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) vikAsa dabatA to nahIM, para usakI zuddhi yA sthiratA meM antarAya isa prakAra pAte haiM, jisa prakAra vAyu ke vega ke kAraNa,diye kI jyoti kI sthiratA va adhikatA meM / AtmA jaba saMjvalana'nAmake saMskAroM ko dabAtA hai,taba utkrAntipatha kI sAtavIM Adi bhUmikAoM ko lA~ghakara gyArahavIM bArahavIM bhUmikA taka pahu~ca jAtA hai| vArahavIM bhUmikA meM darzana-zakti va cAritra-zakti ke vipakSo saMskAra sarvathA naSTa ho jAte hai, jisase ukta donoM zaktiyA~ pUrNa vikasita ho jAtI haiN| tathApi usa avasthA meM zarIra ko samvandha rahane ke kAraNa zrAtmA kI sthiratA paripUrNa hone nahIM pAtI / vaha caudahavIM bhUmikA meM sarvathA pUrNa bana jAtI hai aura zarIra kA viyoga hone ke bAda vaha sthiratA, vaha cAritra-zakti apana yathArtharUpama vikasita hokara sadA ke liye ekasI rahatI hai| isI ko mokSa kahate haiM / mokSa kahIM bAhara se nahIM pAtA / vaha AtmA kI samagra zaktiyoM kA paripUrNa vyakta honA mAtra hai mokSasya na hi vAso'sti na grAmAntarameva ca / ajJAna hRdayagranthinAzo mokSa iti smRtaH // (zivagotA-13-32) yaha vikAsa kI parAkASThA, yaha paramAtma-bhAva kA abheda,. yaha cauthI bhUmikA (guNasthAna) meM dekhe huye Izvaratva kA tAdAtmya, yaha vadAntiyo kA brahma-bhAva, yaha jIva kA ziva honA, aura yahI utkrAnti-mArga kA antima sAdhya / isI sAdhya taka pahu~cane ke liye zrAtmA ko virodhI saMskAroM ke sAtha lar3ate jhagar3ate, unheM davAte, utkrAnti-mArga ko jina jina bhUmikAoM para pAnA par3atA hai, una bhUmikAoM ke krama ko hI 'gaNasthAna krama' samajhanA cAhiye / yaha to huA guNasthAnoM kA sAmAnya svarUpa / una saba kA vizeSa svarUpa thor3e bahuta vistAra kI sAtha isI karmagrantha kI dUsarI gAthA kI vyAkhyA meM likha diyA gayA hai| nivedaka-vIra.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) dUsare karmagrantha kI vissy-suucii| viSaya. pRSTha. gAthA. / maMgalAcaraNa , ... ...... ...... 1 guNasthAnoM ke nAma ....... guNasthAna kA sAmAnya svarUpa mithyAdRSTiguNasthAna kA svarUpa sAsAdanasamyAdhiguNasthAna kA svarUpa ...." sasyanmithyASTiguNasthAna kA svarUpa aviratasamyagaTiguNasthAna kA svarUpa 12 dezavirataguNasthAna kA svarUpa ...... 14 pramattasaMyataguNasthAna kA svarUpa .... 15 apramattasaMyataguNasthAna kA svarUpa.... 15 nivRttiguNasthAna kA svarUpa "..." 16 anivRttibAdarasaMparAyaguNasthAnakA svarUpa 20 sUkSmasaMparAyaguNasthAna kA svarUpa ... 22 upazAntakaSAyatirAgamasthaguNa- . sthAnakA svarUpa kSINakaSAyavItarAgamasthaguNasthAna kA svarUpa..." .... sayogikevaliguNasthAna kA svarUpa 28 ayogikevaliguNasthAna kA svarUpa ,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) . gAthA. cW m. , 6-7 , 7-8 , 6-10 ,10-11 , 11 ...... viSaya. bandhAdhikAra-1 vandha kA lakSaNa aura mithyAtva kA prakRti-bandha ...... ... ...... sAsAdana kA prakRti-bandha ... ...... mizra kA prakRti-vandha aviratasamyagdRSTi aura dezavirati kA prakRti-vandhra ... premanta kA prakRti-vandha . ... apramatta kA prakRti-vandha ... .... apUrvakaraNa kA prakRti-vandha ... anivRtti kA prakRti-vandha ... ..... sUkSmasaMparAya kA prakRti-dhandha upazAntamoha, kSINamoha aura sayogikevalI kA prakRti-yandha ...... bandha-yantra ....... ...... ...... udayAdhikAra-2 udaya-udIraNA kA lakSaNa tathA mithyAtva meM udaya sAsAdana meM udaya . ..." mizra meM udaya ....... 53 aviratasamyagdRSTi meM udaya dezavirati meM udaya ..... pramatta meM udaya ...... " apramatta meM udaya ...... apUrvakaraNa aura anivRtti meM udaya 61 ...... , 14-15 , 15-16 ,16-17 . . . . . . / 18.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) 74 viSaya. pRSTa. , gAthA. sUkSmasamparAya meM udaya ...... ....... 61 , 15-16 upazAntamoha meM udaya ...... ...... .62 , 16 kSINamoha aura sayogikevalI meM udaya 65 , 20 ayogikevalI me udaya ... ...... 66 22-23 udaya-yantra ...... ....... ....... 70 udIraNAdhikAra-3 udaya se udIraNA kI vizeSatA , 23-24 udIraNA-yantra * sattAdhikAra-4 sattA kA lakSaNa aura pahale gyAraha guNasthAnoM meM prakRti-sattA ....... 75 , apUrvakaraNa zrAdi 4 aura samyaktva Adi 4 guNasthAnoM meM matAntara se sattA 78 , kSapakaNi kI apekSA se samyaktva. guNasthAna Adi meM sattAM ...... 76 , anivRttikaraNa ke dUsarebhAga zrAdi meM sattAma? , 28-26 sUkSmasaMparAya aura kSINamoha kI sattA 81 , . 30 sayogI kI sattA ..."."" 81 , 31 ayogI kI sattA ...... 81 39se33 matAntarase ayogIke carama samayameM sattA85 , 34 sattA -yantra .......... ....... 7 uttara prakRtiyoM kA baMdha, udaya,udIraNA aura sattA-sambandhI yantra 88
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhi-patra pRSTha. . paM0 * .w.w 6 16 borat mr mmm : 3 / 21 . 2 azuddhi. - zuddhi. kamAI kammAI bAdhA bAdhA khIMcaM khIMca saMkramaNa saMkramaNakaraNa mithyAtvAsa0 mithyAtvasA0 nivRtyanivRti nivRttyanivRtti vizeSa ko vizeSoM ko bhinna bhinna bhinna azuddhi tathA azuddhise azuddhibar3ha jAtIhai yadyapi zuddhi tathA azuddhi se mithyAtva mithyAtvI sahate sahate sahate rezama kI cAla kI granthi kI grAntha ko arthAt / arthAt antaHkaraNakI kriyA antarakaraNakI kriyA zurU antaHkaraNa kI antarakaraNa kI sav 09 990 . 0nnar 29 mur jA jIva ko mAyika jo jIva ko kSAyika
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhi. (18) azuddhi. adhyavasAyoM kA adhyavasAyoM kA aura dUsarA varga utkRSTa aMdhyavasAyoM kA bhinna hI hote haiM , bhinna hI hote haiM tathA prathama samaya ke jaghanya adhyavasAyoM se prathama samaya ke utkRSTa adhyavasAya anaMtagurA vizuddha samajhane cAhie samajhane cAhie aura pratyeka samaya ke jaghanya adhyavasAya se tatsamayaka utkRSTa adhyavasAya ananta guNa vizuddha pUrva 'sivA sivA tIsare svAbhAvika svAbhAvika dyapi yadyapi 18 16 32 13 4 36 38 " 22 17 25 duHsvara bIca 36 du:khara bAca pamate zeSa , pamatte zeSa 22
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) 58 46 51 17 1 zeSa 2. azuddhi. zuddhi. 56. kAraNa kAraNoM o 3 ma saptAzitideze saptAzItideze ekAzitiH ekAzItiH guNasthAna guNasthAna meM ka samyaktva sAsAdanasamyaktva karma0 117 karma0 zeSa 111 udaya caturindriya udaya caturindriyoM paryanta * ko hotA hai parantu ekendriya se lekara caturindriya paryanta . artha // 18 // ataeva bArahaveM vArahaveM agara aguru. lohinAmatakarma lohitanAmakarma samyakatvI samyaktvI carimamegaso carimegaso zrAnupUrvI zrAnupUrvI aika eka 66 20 - f * * 82 88 14 23
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ md karmastavanAmaka dUsarA karmagrantha bandhAdhikAra | taha thuNimo vIrajiNaM jaha guNaThANesu sayalakaMmAI | bandhudatradIraNyAsattApattANi khaviyANi // 1 // ( tathA stumo vIrajinaM yathA guNasthAneSu sakalakarmANi / bandhodayodIraNAsattAprAptAni kSapitAni // 1 // ) artha- guNasthAnoM meM bandhako udaya ko, udIraNA ko aura sattA ko prApta huye sabhI karmoM kA kSaya jisa prakAra bhagavAn vIra ne kiyA, usI prakAra se usa paramAtmA kI stuti hama karate haiM / bhAvArtha - zrasAdhAraNa aura vAstavika guNoM kA kathana hI stuti kahalAtI hai / sakala karmoM kA nAza yaha bhagavAn kA asAdhAraNa, aura yathArtha guNa hai, isase usa guNa kA kathana karanA yahI stuti hai / mithyAtvAdi nimittoM se jJAnAvaraNazrAdi rUpa meM pariNata hokara karma puloM kA AtmA ke sAtha dUdha pAnI ke samAna milajAnma, use "baMdha" kahate haiM /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' (2) . ... udaya kAla pAne para karmoM ke zubhAzubha phala kA-bhAganA, "udaya" kahalAtA hai| [avAdhA kAla vyatIta ho cukane para jisa samaya karmake phala kA anubhava hotA hai, usa samaya ko "udayakAla" samajhanA caahiye| vandhe huye karma se jitane samaya taka prAtmA ko avAdhA nahIM hotI-arthAt zubhAzubha-phala kA vedana nahIM hotA utane samaya ko "avAdhA kAla" samajhanA caahiye| . . * sabhI kamA~ kA avAdhA kAla apanI apanI sthiti ke anusAra judA judA hotA hai / kabhI to vaha avAdhA kAla svAbhAvika kramase hI vyatIta hotA hai, aura kabhI apavartanA karaNa se jalda pUrA hojAtA hai| . . .. jisa vIryavizeSa se pahale baMdhe huye karma kI sthiti tathA rasa ghaTa jAte haiM usako, apavartanA karaNa" samajhanA caahiye|] . avAdhA kAla vyatIta ho cukane para bhI jo karmadalika pIche se udaya meM Ane vAle hote haiM, unako prayatnavizeSa se khIMcaM kara udaya-prApta dalikoM ke sAtha bhoga lenA use "uMdIraNA" kahate haiN| ba~dhe huye karma kA apane svarUpa ko na chor3a kara prAtmA ke sAtha lagA rahanA "sattA" kahalAtI hai| :, . . . . . . [vaddha-karma, nirjarA se aura saMkramaNa se apane svarUpa ko chor3a detA hai| . ...
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) " ba~dhe huye karmakA napa-dhyAna-zrAdi sAdhanoM ke dvArA zrAtmA se alaga ho jAnA "nirjarA" kahalAtI hai| * * jiMsa vIrya-vizeSa se karma, eka svarUpa ko chor3a dUsare sajAtIya svarUpa ko prApta kara letA hai, usa vAya vizeSa kA nAma "saMkramaNa" hai| isa taraha eka karma prakRti kA dUsarI sajAtIyakarmaprakRtirUpa vana jAnA bhI saMkramaNa kahAtA hai| jaisematijJAnAvaraNIya karma kA zrRtajJAnAvaraNIya karmarUpameM badala jAnA yA zrutakSAnAvaraNIya karma kA matijJAnAvaraNIya karma rUpa meM badala jaanaa| kyoMki ye donoM prakRtiyA~ jJAnAvaraNIya karma kA bheda hone se Apasa meM sajAtIya haiN|] __. 'pratyeka guNasthAna meM jitanI karma prakRtiyoM kA bandha ho sakatA hai, jitanI karma prakRtiyoM kA udaya ho sakatA hai, jitanI karma prakRtiyoM kI udIraNA kI jA sakatI hai aura jitanI karma prakRtiyA~ sattAgata ho sakatI haiN| unakA kramazaH varNana karanA, yahI granthakAra kA uddezya hai / isa uddezya ko granthakAra ne bhagavAna mahAvIra kI stuti ke bahAne se isa grantha meM pUrA kiyA hai // 1 // - pahale guNa sthAnoM ko dikhAte haiM micche sAsaNa mIse avizya dese papatta apamatte / niyaSTi aniyaTTi suhumu vasama khINa sajogi ajogigunn||2|| . . . . (mithyAtvasAsvAdana mizramaviratadeza pramattApramattam / nityaniti sUkSmopazama kssiinnsyogy'yogigunnaaH|2|)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) artha-guNasthAna ke 14 (caudaha ) bheda haiN| jaise-(1). mithyAdRSTi guNasthAna , (2) sAsvAdana ( sAsAdana ) samyaghASTa guNasthAna (3) samyagmithyAdRSTi (mizra)guNasthAna (4) avirata samyagdISTa guNasthAna () dezavirata guNasthAna, (6) pramattasaMyata guNasthAna,(7) apramattasayata guNasthAna(8) nivRtti (apUrvakaraNa),guNasthAna(6)anivRttivAdara samparAya guNasthAna (10) sUkSmasamparAya guNasthAna, (11) upazAntakaSAya vItarAga chadmastha guNasthAna, (12) kSINakapAya cItarAga-channastha guNasthAna, (13) layogi kevali guNasthAna aura (14) ayogi kevali guNasthAna / bhAvArtha-jIva ke svarUpavizeSa ko (bhinna svarUpa ko) guNasthAna kahate haiN| ye svarUpavizepa jJAna darzana cAritra Adi guNoM kI zuddhi tathA azuddhi ke taratama-bhAva se hote haiN| jisa vakta apanA AvaraNabhUta karma kama hojAtA hai,usa vakta jJAna-darzana-cAritra-Adi guNoM kI zuddhi adhika prakaTa hotI hai| aura jisa vakta zrAvaraNabhUta karma kI adhikatA ho jAtI hai, usa vakta ukta guNoM kI zuddhi kama ho jAtI hai, aura azuddhi tathA azuddhi se honevAle jIva ke svarUpa vizeSa asaMkhya prakAra ke hote haiM, tathApi una saba svarUpa-vizepoM kA saMkSepa caudaha guNasthAnoM ke rUpa meM kara diyA gayA hai / caudahoM guNasthAna mokSarUpa mahala ko prApta karane ke liye sIr3hiyo ke samAna haiN| pUrva pUrva guNasthAna kI apekSA uttara 2 guNasthAna meM jJAna-zrAdiguNoM kI zuddhi bar3hatI jAtI hai, aura azuddhi ghaTatI jAtI hai| ataeca Age Age ke guNasthAnoM meM azubha prakRtiyoM kI apekSA zubha prakRtiyAM adhika vA~dhI jAtI hai, aura zubha prakRtiyoM kA baMdha bhI kramazaH rukatA jAtA hai|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) midhyAdRSTi guNasthAna - mithyAtva - mohanIya karma ke udaya se jisa jIva kI dRSTi (zraddhA yA pratipatti) mithyA (ulaTI) ho jAtI hai, vaha jIva mithyAdRSTi kahAtA hai - jaise dhatUre ke bIja ko khAnevAlA manuSya sapheda cIz2a ko bhI pIlI dekhatA aura mAnatA hai / isI prakAra mithyAtvA jIva bhI jisameM deva ke lakSaNa nahIM haiM usako deva mAnatA hai, tathA jisa meM guru ke lakSaNa nahIM usapara guru-buddhi rakhatA hai aura jo dharmoM ke lakSaNoM se rahita hai use dharma samajhatA hai| isa prakAra ke mithyAdRSTi jIvakA svarUpa - vizeSa hI " mithyAdRSTi-guNasthAna " kahAtA hai / prazna- mithyAtvI jIva ke svarUpa vizeSa ko guNasthAna kaise kaha sakate haiM ? kyoMki jaba usakI dRSTi mithyA (zrayathArtha ) hai taba usakA svarUpa- vizeSa bhI vikRta- arthAt do pAtmaka ho jAtA hai | uttara --- yadyapi mithyAtvI kI dRSTi sarvathA yathArtha nahIM hotI, tathApi vaha kisI zraMzamai yathArtha bhI hotI hai / kyoMki mithyAtvI jIva bhI manuSya, pazu, pakSI Adi ko manuSya, pazu, pakSI zrAdi rUpase jAnatA tathA mAnatA hai / isa liye usake svarUpavizeSa ko guNasthAna kahA hai| jisa prakAra saghana bAdaloM 'kA zrAvaraNa hone para bhI sUrya kI prabhA sarvathA nahIM chipatI, kintu kucha na kucha khulI rahatI hI hai jisase ki dinarAta kA vibhAga kiyA jA ske| isI prakAra mithyAtva mohanIya karma kA pravala udaya hone para bhI jIva kA dRSTi- :- guNa sarvathA zrAvRta 'nahIM hotA / zrataeva kisI na kisI zraMza meM mithyAtvI kI dRSTi bhI yathArtha hotI hai / ' '
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna-jaya mithyAtvI ko haSTi kisI bhI aMza meM yathArtha ho sakatI hai, taba use samyagdRSTi kahane aura mAnane meM kyA bAdhA hai ? / uttara-eka aMza mAtra kI yathArtha pratIti hone se jIva samyagdRSTi nahIM kahAtA, kyoMki zAstra meM aisA kahA gayA hai ki jo jova sarvaza ke kahe huye bAraha aGgo para zraddhA rakhatA hai parantu una aGgoM ke kisI bhI eka akSara para vizvAsa nahIM karatA, vaha bhI mithyAdRSTi hI hai / jaise jamAli / mithyAtva kI . apekSA samyaktvi -jIva meM vizeSatA yahI hai ki sarvajJa ke kathana ke Upara samyaktvI kA vizvAsa akhaMDita rahatA hai, aura. mithyAtvI kA nahIM // 1 // sAsAdana, samyagdRSTi gumAsthAna-jo jIva zrIpazamika samyaktvI hai,parantu anantAnuvandhi kapAya ke udaya se samyaktva ko chor3a mithyAtva kI ora jhuka rahA hai, vaha jIva java taka mithyAtva ko nahIM pAtA taba taka-arthAt jaghanya eka samaya aura utkRSTa chaH prAvalikA paryanta sAsAdana samyagdRSTi kahAtA hai aura usa jIva kA svarUpa-vizeSa"sAsAdana samyagdRSTiguNa sthAna" kahAtA hai / / isa guNasthAna ke samaya yadyapi jIva kA jhukAva mithyAtva kI aura hotA hai, tathApi jisa prakAra khIra khA kara usa kA vamana karane vAle manuSya ko khIra kA vilakSaNa svAda anubhava meM AtA hai, isI prakAra samyaktva se girakara mithyAtva kI aura jhuke huye usa jIva ko bhI, kucha kAla ke liye samyaktva guNa kA zrAsvAda anubhava meM prAtA hai| ata evaM isa guNa sthAna ko "sAsvAdana samyagdRSTiguNasthAna' bhI kahate haiN|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) prasaMgavaza isI jagaha zrIpazamika samyaktva kI prApti kA krama likha diyA jAtA hai // . . : . jIva anAdi kAla se saMsAra meM ghUma rahA hai, aura taraha taraha ke duHkho ko pAtA hai| jisa prakAra parvata kI nadI kA / patthara idhara udhara TakarA kara gola aura cIkanA bana jAtA hai,isI prakAra jIva bhI aneka duHkha sahate komala aura zuddha pariNAmI bana jAtA hai / pariNAma itanA zuddha ho jAtA hai ki jisa ke bala se jIva zrAyuko chor3a zeSa sAta karmoM kI sthiti ko palyopamAsaMkhyAta bhAga nyUna koTA koTI sAgaropama pramANa kara detA . hai| isI pariNAma kA nAma zAstra meM yathApravRtti karaNa hai| yathApravRti karaNa se jIva rAgadveSa kI eka.aisI majabUta gA~Tha, joki karkaza, dRDha aura gUDha rezama kI gAMTha ke samAna durbheda hai - vahAM taka AtA hai, parantu usa gAMTha ko bheda nahIM sakatA, isI ko pranthideza kI prApti kahate haiN| yathApravRtti karaNa se abhavya jIva-bhI.granthideza kI prApti kara sakate haiM-arthAt karmoM kI bahuta,ghar3I sthiti ko ghaTA kara antaH: koTAkoTi sAgaropama pramANa kara sakate haiM, parantu ve rAgadveSa kI durbheda granthiko tor3a nahIM skte| aura bhavya jIva yathApravRtti karaNa nAmaka pari. raNAma se bhI vizeSa zuddha-pariNAma ko pA sakatA hai / tathA usake dvArA rAga dveSa kI dRDhatama pranthi kI-arthAt rAga dvepa ke prati dRDha-saMskAroM ko chinna bhinna kara sakatA hai| bhavya * jIva jisa pariNAma se rAga dveSa. kI durbheda granthi ko lAMgha jAtA hai, usa pariNAma ko zAstra meM "apUrvakaraNa"kahate haiN| "apUrvakaraNa" "nAma rakhane kA matalaba yaha hai ki isa prakAra kA pariNAma kadAcit hI hotA hai, bAra vAra nahIM hotaa| ata eva vaha pariNAma apUrvasA hai| isake viparIta "yathApravRtti"
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 (=) karaNa" nAmaka pariNAma to zrabhavya jIvoM ko bhI zrananta vora zrAtA hai / pUrvakaraNa - pariNAma se jaba rAga dveSa kI granthi TUTa jAtI hai, taba to aura bhI adhika zuddha pariNAma hotA hai / isa adhika zuddha pariNAma ko "anivRtti karaNa" kahate haiM / ise anivRttikaraNa kahane kA abhiprAya yaha hai ki isa pariNAma ke bala se jIva samyaktva ko prApta kara hI letA hai / samyaktva ko prApta kiye binA vaha nivRtta nahIM hotA - zrarthAt pIche nahIM haTatA / isa anivRttikaraNa nAmaka pariNAma ke samaya vIrya samullAsa - zrarthAt sAmarthya bhI pUrva kI apekSA bar3ha jAtA hai / anivRttikaraNa kI sthiti zrantarmuhUrtta pramANa mAnI jAtI hai| nivRttikaraNa kI antarmuhUrtta pramANa sthiti meM se jaba kaI eka bhAga vyatIta ho jAte haiM, aura eka bhAga mAtra zeSa raha jAtA hai, taya antaHkaraNa kI kriyA zuddha hotI hai / zranivRttikaraNa kI antarmuhUrtta pramANa sthiti kA antima eka bhAga - jisameM antaH karaNa kI kriyA prArambha hotI hai - vaha bhI antarmuhUrtta pramANa hI hotA hai / zrantarmuhUrta ke zrasaMkhyAta bheda haiM, isa liye yaha spaSTa . hai ki anivRttikaraNa ke antarmuhUrtta kI apekSA usake antima bhAga kA antarmuhurtta jisako antara karaNa kriyA kAla kahanA * cAhiye - vaha choTA hotA hai / anivRtti karaNa ke antima bhAga meM antaHkaraNa kI kriyA hotI hai isakA matalaba yaha hai ki abhI jo mithyAtva mohanIya karma udayamAna hai, usake una dalikoM ko jo ki zranivRttikaraNa ke bAda antarmuhUrtta taka udaya meM AnevAle haiM, Age pIche karalenA zrarthAt zranivRttikaraNa ke pazcAt zrantarmuhUrtta pramANa kAla meM mithyAtvamoha nIya karma ke jitane dalika udayameM AnevAle hoM, unameM se kucha dalikoM ko anivRttikaraNa ke antima samaya paryanta
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) udaya meM Ane vAle dalikoM meM sthApita kiyA jAtA hai| aura kucha dalikoM ko usa antarmuhUrta ke bAda udaya meM Ane bAla dalikoM ke sAtha milA diyA jAtA hai| isase anivRttikaraNa ke bAda kA eka antarmuhUrta pramANa kAla aisA ho jAtA hai ki jisa meM mithyAtvamohanIya karma kA dalika rahatA hI nhiiN| ataeva jisakA avAdhA kAla pUrA ho cukA hai,aile mithyAtva mohanIya karma ke do bhAga ho jAte haiN| eka bhAga to vaha. jA anivRttikaraNa ke carama samaya paryanta udayamAna rahatA hai, aura dUsarA bhAgavaha jo anivRttikaraNa ke bAda, eka antarmuhUrtapramANa kAla vyatIta ho cukane para udaya meM AtA hai / ina do bhAgoM meM se pahale bhAga ko mithyAtva kI prathama sthiti aura dUsare bhAga ko dvitIyasthiti kahate haiN| jisa samaya meM antara karaNa kriyA zurU hotI hai arthAt nirantara udayayogya dalikoM kA vyavadhAna kiyA jAtA hai, usa samaya se anivRttikaraNa ke carama samaya paryanta ukta do bhAgoM meM se prathama bhAga kI udaya rahatA hai| anivRttikaraNa kA antima samaya vyatIta ho jAne para mithyAtva kA kisI bhI prakAra kA udaya nahIM rhtaa| kyoMki usa vakta jina dalikoM ke udaya ko sambhava hai, ve saba dalika, antarakaraNa kriyA se Age aura pIche udaya meM zrAne yogya kara diye jAte haiN|anivRttikrnn ke carama samaya paryanta mithyAtva kA udaya rahatA hai, isa liye usa vakhta taka jIva mithyAtvI kahalAtA hai / parantu anivRttikaraNa kAla 'vyatIta ho cukane para jIvako aupaMzamika samyaktva prApta hotA hai / kyoMki usa samaya mithyAtvamohanIyakarma kA vipAka aura pradeza donoM prakAra se udaya nahIM hotA / isa liye jIva kA svAbhAvika samyaktvaguNa vyakta hotA hai aura
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) aupazAmika samyaktva kahAtA hai| zrIpazamika samyaktya utane kAla taka rahatAhai jitane kAlataka ke udaya yogya dalika Age pIche karaliye jAte haiN| pahale hI kahA jA cukA hai ki antarmuharta paryanta vedanIya dalikoM ko zrAge pIche kara diyA jAtA hai isase yaha bhIsiddhahai ki zrIpazamika samyaktva antarmuharta paryanta rahatA hai|is aupazAmika samyaktva ke prApta hote hI jIvako padArthoM kI sphuTa yA asaMdigdha pratIti hotI hai, jaise ki janmAndha -manuSya ko netralAbha hone para hotI hai| tathA aupazamirka samyaktva prApta hote hI mithyAtva-rUpa mahAnaroga haTa jAne se jIva ko aisA apUrva prAnanda anubhava meM zrAMtA hai jaisA ki kisI vImArako acchI auSadhi ke sevana se bImArI ke haTajAne para anubhava meM AtA hai / isa aupazamika samyaktva ke kAla ko upazAntAddhA tathA antarakaraNa kAla kahate haiM / prathama sthiti ke carama samaya meM arthAt upazAntAddhA ke pUrva samaya meM,jIva vizuddha pariNAma se usa mithyAtva ke tIna puMja karatA hai jo ki upazAntAddhA ke pUrA ho jAne ke bAda udaya meM zrAne vAlA hai| jisa prakAra kodgava dhAnya (kodo nAmaka dhAnya) auSadhi vizeSa se sApha kiyA jAtA hai, taba usakA eka bhAga itanA zuddha ho jAtA hai jisase ki khAne vAle ko nazA nahIM hotA kucha bhAga zuddha hotA hai parantu vilkula zuddha nahIM hotA, arddha zuddha sA raha jAtA hai / aura kodrava kA kucha bhAga to azuddhahI raha jAtA hai jisase ki khAne vAle ko nazA ho pAtA hai| isI prakAra dvitIya sthitigata-mithyAtvamohanIya karma ke tIna puoM (bhAgoM) meM se eka puMja to itanA vizuddha ho jAtA hai, ki usa meM samyaktvaghAtakarasaM (samyaktvanAzakazakti) kA abhAva ho jAtA hai / dUsarA puJja prAdhAzuddha (zuddhAzuddha) ho jAtA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| aura tIsarA puJja to azuddha hI raha jAtA hai / upazAntAddhA pUrNa ho jAne ke bAda ukta tIna pu~jomeM se koI eka puMja jIva ke pariNAmAnusAra udaya meM AtA hai / yadi jIva vizuddhapariNAmI hI rahA to zuddhapula udayagata hotA hai| zuddhapula ke udaya hone se samyaktva kA ghAta to hotA nahIM isase usa samaya jo samyaktva prakaTa hotA hai, vaha kSAyopazamika kahalAtA hai / yadi jIva kA pariNAma na to vilkula zuddha rahA aura na bilakula azuddha, kintu mizra hI rahA to ardhavizuddha puMjakA udaya ho pAtA hai| aura yadi pariNAma azuddha hI ho gayA tava to azuddha puJja udayagata ho jAtA hai, azuddha pula ke udayaprApta hone se jIva, phira mithyAdRSTi bana jAtA hai| antarmuhartta pramANa upazAnta-zraddhA, jisameM jIva zAnta, prazAnta, sthira aura pUrNAnanda ho jAtA hai, usa kA jaghanya eka samaya yA utkRSTa chaH (6) zrAvalikAye jaba bAMkI raha jAtI hai, tava kisI kisI aupazamika samyaktvI jIva ko vighna A par3atA hai arthAt usakI zAnti meM bhaGga par3atA hai / kyoMki usa samaya anantAnubaMdhi kapAya kA udaya ho pAtI hai / anantAnuvandhi kapAya kA udaya hote hI jIva samyaktva pariNAma kA tyAga kara mithyAtva kI ora jhuka jAtA hai / aura jaba taka vaha mithyAtva ko nahIM pAtA taba taka, arthAt upazAnta-addhA ke jadhanya eka samaya paryantaM atha cA utkRSTa chaH zrAvalikA paryanta sAsAdana bhAva kA anubhava karatA hai / isI se usa samaya vaha jI sAsAdana samyagdRSTi kahAtA hai / jisako aupazAmaka samyaktva prApta hotA hai, . caMhI sAsAdana samyagdRSTi ho sakatA hai| dUsarA nahIM // 2 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 ( 12 ) . 1 samyagmithyAdRSTi ( mizra ) guNasthAna - mithyAtvamoha nIyake pUrvokta tIna puMjoM meM se jaba arddha-vizuddha-puMja kA udaya hotA hai, taba jaise guDa se mizrita dahIM kA svAda kucha amla (khaTTA ) aura kucha madhura ( mIThA ) arthAt mizra hotA hai / isa prakAra jIvakI dRSTi bhI kucha samyak ( zuddha ) aura kucha mithyA (zuddha) zrarthAt mizra ho jAtI hai / isI se vaha jIva samyagmithyAdRSTi (mizra dRSTi ) kahAtA hai tathA usakA svarUpavizeSa samyagmithyAdRSTi guNasthAna (mizra guNasthAna) / isa guNa sthAna ke samaya buddhi meM durbalatA sI A jAtI hai / jisase jIva sarvaza ke kahe hue tatvoM para na to ekAnta ruci karatA hai, aura na ekAnta arUci / kintu vaha sarvajJa praNItaM tatvoM ke viSaya meM isa prakAra madhyastha rahatA hai, jisa prakAra ki nAlikera dvIpa nivAsI manuSya zrodana ( bhAta ) zrAdi anna ke viSaya meM / jisa dvIpa meM pradhAnatayA nariyala paidA 1 hote haiM, vahA~ ke adhivAsiyoM ne cAvala-Adi anna nato dekhA hotA hai aura na sunA / isase ve adRSTa aura azruta anna ko dekha kara usa ke viSaya meM ruci yA ghRNA nahIM karate / kintu samabhAva hI rahate haiM / isI taraha samyakSamidhyAdRSTi jIva bhI sarvajJa kathita mArgapara prIti yA aprIti na karake, samabhAva hI rahate haiM / ardhavizuddha puMjakA udaya antarmuhurta mAtra paryanta rahatA hai / isa ke anantara zuddha yA zrazuddha kisI eka puMjakA udaya ho AtA hai / ataeva tIsare guNasthAna kI sthiti, mAtra antarmuhUrtta pramANa mAnI jAtI hai // 3 // zraviratasamyagdRSTiguNasthAna - sAvadya vyApAroM ko chor3a denA arthAt pApajanaka prayatnoM se alaga ho jAnA use virati kahate haiM | cAritra aura vrata, virati hI kA nAma hai /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) jo samyagdRSTi ho kara bhI kisI bhI prakAra ke vrata ko dhAraNa nahIM kara sakatA, vaha jova aviratasamyagroSTa,, aura usa kA svarUpAyazeSa aviratasamyaghApTe-guNasthAna kahAtA hai . avirata jIva sAta prakAra ke hote haiM / jaise 1-jo vratoM ko na jAnate haiM, na svIkArate haiM aura na pAlate haiM ve sAmAnyataH saya log| 2-jo vratoM ko jAnate nahIM, svIkArate nahIM kintu pAlate haiN| ve tapasvIvizeSa / __3-jo vratoM ko jAnate nahIM, parantu svIkArate haiM aura svIkAra kara pAlate nahIM, ve pArzvastha nAmaka saadhuvishess| 4-jinako vratoMkA jJAna nahIM hai, kintu unakA svIkAra tathA pAlana barAvara karate haiM, ghe agItArtha muni / 5-jinako vratoM kA zAna to hai, parantu jo vratoM kA svIkAra tathA pAlana nahIM kara sakate, ve zreNika, kRSNa zrAdi / 6-jo vratoM ko jAnate huye bhI svIkAra nahIM kara sakate kintu unakA pAlana avazya karate haiM, ve anuttaravimAna cAsideva / 7-jo vratoM ko jAnakara svIkAra lete haiM, kintu pIche se una kA pAlana nahIM kara sakate, ve saMvignapAtika / samyagjJAna samyaggrahaNa aurasamyakpAlanase hI vrata saphala hote haiM / jina ko vratoM kA samyagjJAna nahIM hai,jobatoM ko vidhipUrvaka grahaNa nahIM karate aura jo vrato kA yathArtha pAlana nahIM karate,
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) ve saba dhuNAkSaranyAya se vratoM ko pAla bhI leM tathApi usa se phalakA sambhava nahIM hai / unna sAta prakAra ke aviratoM meM se pahale cAra prakAra ke avirata-jIva to mithyAvRSTi hI hai / kyoM ki unako vratokA yathArtha jJAna hI nahIM hai / aura pichale tIna prakAra ke avirata jIva sasyagdRSTi haiM / kyoM ki ve vratoM ko yathAvidhi grahaNa tathA pAlana nahIM kara sakate, tathApi unheM yathArtha jAnate haiM / aviratasamyagdRSTi jIvoM meM bhI koI aupazabhika-samyaktvI hote haiM, koI kSAyopazamikasamyaktvI hote haiM aura koI prAyika-samyaktvI hote haiM / avirata samyagdRSTi jIva vrata-niyama ko yathAvat jAnate huye bhI svIkAra tathA pAlana nahIM kara sakate kyoMki unako apratyAkhyAnAvaraNa-kapAya kA udaya rahatA hai, aura yaha udaya cAritrake grahaNa tathA pAlana kA pratibaMdhaka(rokane vaalaa)h||4|| dezavirataguNasthAna-pratyAkhyAnAvaraNa kapAya ke udaya ke kAraNa jo jIva, pApa janaka kriyAoM se bilakula nahIM kintu deza (aMza) se alaga ho sakate haiM ve dezavirata yA zrAvaka kahalAte haiN| aura unakA svarUpa-vizeSa dezavirata guNa sthAna / koI zrAvaka eka vrata ko grahaNa karatA hai, aura koI do vrata ko / isa prakAra adhika se adhika vrata ko pAlana karane vAle zrAvaka aise bhI hote haiM jo ki pApakAryoM meM anu-' mati ke sivA aura kisI prakAra se bhAga nahIM lete anumati tIna prakAra kI hai jaise-1-pratisevanAnumati, 2-pratizravaNA - numati aura 3-saMvAlAnumati / apane yA dUsare ke kiye huye bhojana Adi kA upabhoga karanA "pratisevanAnumati" kahAtI hai / putra-zrAdi kisI saMbandhi ke dvArA kiye gaye pApa karmoM ko kevala sunanA,aura suna kara bhI una kAmoM ke karane
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) se putra Adi ko nahIM rokanAH use " pratibhavaNA numati" kahate haiM / putra Adi apane saMghandhiyoM ke pApa-kArya meM pravRtta hone para unake Upara sirpha mamatA rakhanA arthAt nato pApa karmoM ko sunanA aura suna kara bhI na usa kI prazaM sA karanA, ise "saMvAlAnumati " kahate haiN| jo zrAvaka, pApajanaka AraMbha meM kisI bhI prakAra se yoga nahIM detA kevala saMcAsAnumati ko sevatA hai, vaha anya saba zrASakoM meM zreSTa hai // 5 // pramatta saMyata guNasthAna -- jo jIva pApajanaka vyApAroM se vidhipUrvaka sarvathA nivRtta ho jAte haiM, vehI saMyata (muni) haiN| saMyata bhI jaba taka pramAda kA sevana karate haiM, tayataka pramattasaMyata kahAte haiM, aura unakA svarUpavizeSa pramatta saMyata guNasthAna kahAtA hai / jo jIva saMyata hote haiM, ve yahAM taka sAvadya kammoM kA tyAga karate haiM ki pUrvokta saMvAsAnumati ko bhI nahIM sevate / itanA tyAga kara sakane kA kArae yaha hai ki, chaTe guNasthAnase lekara zrAge pratyAsthAnAvaraNa kaSAya kA udaya rahatA hI nahIM hai ||6|| zrapramattasaMyataguNasthAna - jo muni nidrA, viSaya, kapAya vikathA - zrAdi pramAdoM ko nahIM sevate va zrapramatta saMyata haiM, aura una kA svarUpa- vizeSa, jo zAna- zrAdi guNoM kI zuddhi tathA zazuddhi ke taratama bhAvase hotA hai, vaha zrapramattasaMyata guNa-sthAna hai / pramAda ke sevana se hI zrAtmA raMgoM kI zuddhise giratA hai : isa liye sAtave guNasthAna se lekara zrAge ke sama guNasthAnoM meM vartamAna muni, apane svarUpa meM chAtramatta ho rahate haiM // 7 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) nivRtti (apUrvakaraNa) guNasthAna-jo isa guNasthAna ko prApta karacuke haiM tathA jo prApta kara rahe haiM aura jo Age prApta kareMge, una sava jIvoM ke adhyavasAya sthAnoM kI ( pariNAma-bher3oM ko) saMkhyA, asaMkhyAta-lokAkAzI ke pradezoM ke barAbara hai| kyoMki isa pAThave guNasthAnako sthiti antarmuharta pramANa hai aura antarmuhUrta ke asaMkhyAta samaya hote haiM jinameM se kevala prathama samayavartI traikAlika-(tInoM kAlake ) jIvoM ke adhyavasAya bhI asaMkhyAta-lokAkAzoM ke pradezoM ke tulya haiN| isa prakAra dUsare, tIsare Adi pratyekasamayavartI kAlika jIvoM ke adhyavasAya bhI gaNanA meM asaMkhyAta-lokAkAzoM ke pradezoM ke barAbara hI haiM / asaMkhyAta saMkhyA ke asaMkhyAta prakAra haiM / isa liye eka eka samayavartI traikAlika jIvoM ke adhyavasAyoM kI saMkhyA aura saba samayoM meM vartamAna traikAlika jIvoM ke adhyavasAyoM kI saMkhyA-ye donoM saMkhyAyeM sAmAnyataH ekasI arthAt asaMkhyAta hI haiN| tathApi ve donoM asaMkhyAta saMkhyAyeM paraspara bhinna haiM / yadyapi isa pAThave guNasthAna ke pratyeka samayavartI traikAlika-jIva ananta hI hote haiM, tathApi unake adhyavasAya asaMkhyAta hI hote haiM / isakA kAraNa yaha hai ki samAna samayavartI aneka jIvoM ke adhyavasAya yadyapi. ApasameM jude jude (nyUnAdhika zuddhicAle) hote haiM, tathApi samasamayavartI bahuta jIvoM ke adhyavasAya tulya zuddhivAle hone se jude jude nahIM mAne jAte / pratyeka samaya ke asaMkhyAta adhyavasAyoM meM se jo adhyavasAya, kama zuddhivAle hote haiM, ve jaghanya / tathA jo adhyavasAya, anya sava adhyavasAyoM kI apekSA adhika zuddhivAle hote haiM, ve utkRSTa kahAte haiM / isa prakAra eka varga jaghanya adhyavasAyoM kA hotA hai / ina do vargoM
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) safe meM asaMkhyAta varga haiM, jina ke saba zradhyavasAya madhyama kahAte haiM / prathama varga ke jaghanya zradhyavasAyoM kI zuddhi kI apekSA antima varga ke utkRSTa zradhyavasAyoM kI zuddhi ananta-guNa- adhika mAnI jAtI hai| aura bIca ke saba vargoM meM se pUrva pUrva varga ke adhyavasAyoM kI apekSA para para varga ke adhyavasAya, vizeSa- zuddha mAne jAte haiM / sAmAnyataH isa prakAra mAnA jAtA hai ki sama-samayavartI adhyavasAya eka dUsare se ananta bhAga adhika-zuddha, zrasaMkhyAta- bhAga- adhika- zuddha, saMkhyAta bhAga- zradhika-zuddha, saMkhyAta guNa- adhika-zuddha, asaMkhyAta-guNa- adhika zuddha aura ananta-guNa- adhika-zuddha hote haiM / isa taraha kI adhika-zuddhi ke pUrvokta zrananta-bhAga- adhika zrAdi chaHprakAroM ko zAstra meM 'padasthAna' kahate haiM / prathama samaya ke adhyavasAyoM kI apekSA dUsare samaya ke adhyavasAya bhinna. hI hote haiM, aura prathama samaya ke utkRSTa zradhyavasAyoM se dUsare samayake jaghanya adhyavasAya bhI zrananta-guNa-vizuddha hote haiM / isa prakAra antima samayataka pUrva pUrva samaya ke zradhyavasAyoM se 'para para samaya ke adhyavasAya bhinna bhinna samajhane cAhiye / tathA pUrva pUrva samaya ke utkRSTa adhyavasAyoM kI apekSA para para samaya ke jaghanya adhyavasAya bhI ananta-guNa- vizuddha samajhane / * isa AThave guNasthAna ke samaya jIva pA~ca vastuoM kA vidhAna karatA hai / jaise- 1 sthitighAta, 2 rasaghAta, 3 guNa. zreNi, 4 guNa saMkramaNa aura pUrva sthitibaMdha | 1 - jo karma- dalika Age udaya meM AnevAle haiM, unheM apa vartanA-karaNa ke dvArA apane apane udaya ke niyata samayoM se "haTA denA- arthAt jJAnAMvaraNa- zrAdi karmoM kI bar3I sthiti ko
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) apavartanA-karaNa se ghaTA denA ise "sthitighAta" kahate haiM / 2 - ba~dhe huye jJAnAvaraNAdi karmoM ke pracura rasa ( phala dene kI tIvra zakti) ko apavartanA-karaNa ke dvArA manda kara denA yahI " rasaghAta " kahalAtA hai / 3 - jina karma dalikoM kA sthitighAta kiyA jAtA hai arthAt jo karmadalika apane apane udaya ke niyata samayoM se haTAye jAte haiM, unako prathama ke antarmuhUrtta meM sthApita kara denA "guNazreNi" kahAtI hai / sthApana kA krama isa prakAra haiH- udaya - samaya se lekara antarmuhUrtta paryanta ke jitane samaya hote haiM, unameM se udayAvalikA ke samayoM ko chor3a kara zeSa jitane samaya rahate haiM inameM se prathama samaya meM jo dalika sthApita kiye jAte haiM ve kama hote haiN| dUsare samaya meM sthApita kiye jAnevAle dalika prathama samaya meM sthApita dalikoM se asaMkhyAta guNa adhika hote haiM / isa prakAra antarmuhUrta ke caramasamayaparyanta para para samaya meM sthApita kiye jAnevAle dalika, pUrva pUrva samaya meM sthApita kiye gaye dalikoM se asaMkhyAta guNa hI samajhane cAhiye / 4- jina zubha karma prakRtiyoM kA bandha abhI ho rahA hai unameM pahale bA~dhI huI azubha- prakRtiyoM kA saMkramaNa kara denAarthAt pahale bA~dhI huI azubha prakRtiyoM ko vartamAna bandhavAlI zubha prakRtiyoM ke rUpa meM pariNata karanA " guNa-saMkramaNa " kahalAtA hai / guNasaMkramaNa kA krama saMkSepa meM isa prakAra hai - prathama samaya meM azubha prakRti ke jitane dalikoM kA zubha-prakRti meM saMkramaNa hotA hai, unakI apekSA dUsare samaya meM asaMkhyAta guNa adhika
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16) dalikI ko saMkramaNa hotA hai / isa prakAra java taka guNasaMkramaNa hotA rahatA hai taba taka pUrva pUrva samaya meM saMkramaNa kiye gaye dalikoM se uttara uttara samaya meM asaMkhyAta guNaadhika daliko kA hI saMkramaNa hotA hai| ... 5-pahale kI apekSA atyanta alpa-sthiti ke karmoM ko bA~dhanA "trapUrvasthitivandha" kahalAtA hai| ye sthitighAta-Adi pA~ca padArtha, yadyapi pahale ke guNasthAnoM meM bhI hote haiM, tathApi AThaveM guNasthAna meM ve arpUka hI hote haiN| kyoM ki pahale ke guNasthAnoM meM adhyavasAyoM ko jitanI zuddhi hotI hai usakI apekSA AThaveM guNasthAna meM 'adhyavasAyoM kI zuddhi atyanta adhika hotI hai / ataeva pahaleke guNasthAnoM meM bahuta kama sthiti kA aura atialpa rasa kA ghAta hotA hai / parantu pAThaveM guNasthAna meM adhikasthiMti kA tathA adhika rasa kA ghAta hotA hai / isI taraha ehale ke guNasthAnoM meM guNazreNi kI kAla-maryAdA adhika hotI hai, tathA jina dalikoM kI guNa zreNi (racanA yA sthApanA) kI jAtI hai ve dalika bhI alpa hI hote hai aura pAThaveM guNasthAna meM guNazreNi-yogya-dalika to bahuta adhika hote haiM, parantu guNazreNi kA kAla-mAna bahuta kama hotA hai| tathA pahale guNasthAnoM kI apekSA AThave guNasthAna meM guNasaMkramaNa bhI bahuta karmoM kA hotA hai, ataeva yaha apUrva hotA hai| aura AThaveM guNasthAna meM itanI alpa sthiti ke karma baudhe jAte . . haiM ki jitanI. alpa-sthiti ke karma pahale ke guNasthAnoM meM kadApi nahIM ba~dhate / isa prakAra ukta sthitighAta-Adi padAthoM kA apUrva vidhAna hone se isa pAThavai guNasthAna kA dUsa 'rAnAma "apUrva karaNa" guNasthAna yaha bhI zAstra meM prasiddha hai|
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) jaise rAjya ko pAne kI yogyatAmAtra se bhI rAjakumAra rAjA kahAtA hai, vaise hI AThave guNasthAna meM vartamAna jIva, cAritra-mohanIya karma ke upazamana yA kSapaNa ke yogya hone se upazamaka yA kSapaka kahalAte haiN| kyoM ki cAritra-mohanIya karma ke upazamana yA kSapaNa kA prArambha navave guNasthAnaka meM hI hotA hai, zrAThaveM guNasthAna meM to usake upazamana yA kSapaNa ke prAramma kI yogyatAmAtra hotI hai // 8 // anivRttivAdara saMparAya guNasthAna isa guNasthAna kI sthiti bhI antarmuhUrta pramANa hI hai| eka antarmuhUrta ke jitane samaya hAte haiM utane hI adhyavasAya-sthAna, isa navayaM guNasthAnaka meM mAne jAte haiN| kyoM ki navave guNasthAnaka meM jo jIva sama-samayavartI hote haiM una saba ke adhyavasAya eka se-athIt tulya-zuddhivAle hote haiN| jaise prathama-samayavartI baiMkAlika anantajIvoM ke bhI adhyavasAya samAna hI hote haiM isa prakAra dUsare samaya se lekara navave guNasthAna ke antima samaya taka tulya samaya meM vartamAna traikAlika jIvoM ke adhyavasAya bhI tulya hI hote haiN| aura tulya adhyavasAyoM ko eka hI adhyavasAya-sthAna mAna liyA jAtA hai / isa bAta ko samajhane kI sarala rIti yaha bhI hai ki navave guNasthAna ke adhyavasAyoM ke utane hI varga ho sakate haiM jitane ki usa guNasthAna ke samaya haiN| eka eka varga meM cAhe traikAlika ananta jIvoM ke adhyavasAyoM kI ananta vyaktiyA~ zAmila hoM, parantu . prativarga adhyavasAya-sthAna. eka hI mAnA jAtA hai| kyoM ki eka varga ke sabhI adhyavasAya, zuddhi meM barAbara hI hote haiM, parantu prathama samayake adhyavasAya-sthAnase-arthAt prathama-vargIya adhyavasAyoM se-dUsare samaya ke adhyavasAya-sthAna-arthAt
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) dUsare varga ke adhyavasAya-ananta-guNa-vizuddha hote haiN| isa prakAra navave guNasthAna ke antimasamaya taka pUrva 2 samaya ke adhyavasAya-sthAna se uttara2 samaya ke adhyavasAya sthAna ko ananta-guNa-vizuddha samajhanA cAhiye / pAThave guNa sthAnaka se navave guNasthAnaka meM yahI vizeSatA hai.ki AThaveM guNasthAnaka meM to samAna samayavartI traikAlika ananta-jIvoM ke adhyavasAya,zuddhiH ke taratama-bhAva se asaMkhyAta vargoM meM vibhAjita kiye jA sakate haiM, parantu navave guNasthAna meM samasamayavatI traikAlika ananta jIvoM ke adhyavasAyoM kA samAna zuddhi ke kAraNa eka hI dharga ho sakatA hai| pUrva pUrvaguNasthAnako apekSA,uttara uttara.guNasthAna meM kaSAya ke aMza "bahuta kama hote jAte haiM,aura kaSAya kI(saMklezakI jitanI hI kamI huI, utanI hI vizuddhi jIva ke pariNAmoM kI bar3ha jAtI hai| pAThaveM guNasthAna se navava.guNasthAna meM vizuddhi itanI adhika ho * jAtI haiM ki usake adhyavasAyoM kI bhinnatAyeM AThaveM guNa, sthAna ke adhyavasAyoM kI bhinnatAoM se bahuta kama ho jAMtI hai| . dasaveM guNasthAna kI apekSA navave guNasthAna meM bAdara (sthUla.) samparAya (kaSAya ) udaya meM AtA hai / tathA navaveM * guNasthAna ke sama-samaya-vartI jIvoM ke pariNAmoM meM nivRtti (bhinnatA) nahIM hotii| isI liye isa guNasthAna kA ani vRttivAdarasamparAya" aisA sArthaka nAma zAstra meM prasiddha hai| ... navave guNasthAna ko prApta karanevAle jIva, do prakAra ke ___ hote haiM:-eka upazamaka aura dUsare pakajocAritra mohanIya. karma kA upazamana karate haiM, ve upazamaka aura jo
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) cAritra-mohanIya karmakA kSapaNa (kSaya ) karate haiM ve kSapaka kaha lAte haiM // 6 // sUkSmasamparAya guNasthAna isa guNasthAna meM samparAya kearthAt lobha-kaSAya ke-sUkSma-khaNDoM kA hI udaya rahatA hai / isa liye isakA "sUdapasamparAya guNasthAna" aisA sArthaka nAma prasiddha hai| isa guNasthAna ke jIva bhI upazamaka aura kSapaka hote haiM / jo upazamaka hote haiM ve lobha-kaSAyamAtra kA upazamana karate haiM aura jo kSapaka hote haiM ve lobha-kaSAya. mAtrakA kSapaNa karate haiN| kyoM ki dasaveM guNasthAna meM lobha ke sivA dUsarI cAritramohanIya karma kI aisI prakRti hI . nahIM hai jisakA ki upazamana yA kSapaNa huzrAna ho // 10 // upazAntakaSAyavItarAgachamasthaguNasthAnajinake kaSAya upazAnta huyehaiM, jinako rAga kA bhI(mAyA tathA lobha kA bhI) sarvathA udaya nahIM hai, aura jinako chana (prAva raNa bhUta ghAtikarma) lage huye haiM, ve jIva upazAntakaSAyavItarAgachadmastha, tathA una kA svarUpa-vizeSa "upazAntakapAyavItarAgachabhastha guNasthAna" kahAtA hai| [vizeSaNa do prakAra kA hotA hai / 1 svarUpa vizeSaNa, . ora 2 vyAvartaka vizeSaNa / "svarUSavizepaNa' usa vizeSaNa ko kahate haiM jiMsa vizeSaNa ke na rahane para bhI zeSa bhAga se iSTa-artha kA bodha ho hI jAtA hai-arthAt jo vizeSaNa apane vizeSya ke svarUpa mAtra ko janAtA hai| "vyAvartaka vizeSaNaM' usa vizeSaNa ko kahate haiM jisa vizeSaNa ke rahane se hI raSTa-artha kA bodha ho sakatA hai-zrarthAt jisa vizeSaNa ke
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) prabhAva meM iSTa ke sivA dUsare artha kA bhI vodha hone lagatA hai| "upazAntakapAya-vItarAga-chadmastha-guNasthAna" isa nAma meM 1 upazAntakapAya,2 vItarAga aura 3 chanmastha,ye tIna vi. zeSaNa haiM / jinameM "chamasthA' yaha vizepaNa svarUpa-vizeSaNa hai; kyoM ki usa vizeSaNa ke na hone para bhI zeSa bhAga se-arthAt upazAntakapAya-cItarAga-guNasthAna. itane hI nAma se iSTa artha kA (gyArahave guNasthAna kA) bodha ho jAtA hai, aura iMTa ke atirikta dUsare artha kA bodha nahIM hotA / ataeva chamastha yaha vizepaNa apane vizeSya kA svarUpamAtra janAtA hai| upazAntakaSAya aura vItarAga ye do, vyAvartaka-vizepaNa haiM, kyoM ki unakeM rahane se hI iSTa artha kA bodha ho sakatA hai, aura unake abhAva meM iSTa ke sivAanya artha kA bhI vodha hotA hai / jaise-upazAnta kapAya isa vizeSaNa ke abhAva meM vItarAgachamastha guNasthAna itane nAma se iSTa-artha ke (gyAraha guNasthAna ke) sivA bArahave guNasthAna kA bhI vodha hone lagatA hai / kyoM ki bArahaveM guNasthAna meM bhI jIva ko chama (zAnAvaraNa-zrAdi dhAti karma) tathA vItarAgatva ( rAga ke udaya kA abhAva) hotA hai, parantu 'upazAnta kapAya' isa vizeSaNa ke grahaNa karane se bArahave guNasthAna kA bodha nahIM ho sakatA; kyoM ki cArahave guNasthAna meM jIva ke kaSAya upazAnta nahIM hote balki kSINa ho jAte haiM / isI taraha vItarAga isa vizeSaNa ke abhAva meM "upazAntakapAya chamastha * guNasthAna" itane nAma se caturtha paMcama-zrAdi guNasthAnoM kA bhI bodha hone lagatA hai| kyoM ki caturtha, paJcama Adi-guNa'. sthAnoM meM bhI jIvake anantAnuvandhI kaSAya upazAnta ho
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) sakate haiN| parantu "vItarAga" isa vizeSaNa ke rahane se caturthapaJcama-zrAdi guNasthAnoM kA bodha nahIM ho sakatA; kyoM ki una guNasthAnoM meM vartamAna jIya korAga ke (mAyAtathA lobha ke) udaya kA sadbhAva hI hotA hai, ataeva vItarAgatva asaMbhava hai| isa gyAraha guNasthAna kI sthiti aghanya eka samaya pramANa aura utkRSTa antarmuharta pramANa mAnI jAtI hai| isa guNasthAna meM vartamAna jIva dhAge ke guNasthAnoM ko prApta karane ke liye samartha nahIM hotA; kyoM ki jo jIva kSapaka-zreNi ko karatAhai vahI Age ke guNasthAnoM ko pAsakatA hai / parantu gyArahaveM guNaMsthAna meM vartamAna jIva to niyama se upazama-zreNi karanevAlA hI hotA hai, ataeva vaha jIva gyArahaveM guNasthAna se avazya hI giratA hai / guNasthAna kA samaya pUrA na ho jAne para bhI jo jIva bhava ke (Ayu ke) kSayase giratA hai vaha anuttara vimAna meM devarUpa se utpanna hotA hai aura cauthe hI guNasthAna ko prApta karatA hai| kyoMki usa sthAna meM cauthe ke sivA anyaguNasthAnoM kA sambhava nahIM hai| cauthe guNasthAna ko prApta kara vaha jIva usa guNasthAna meM jitanI karmaprakRtiyoM ke bandha kA, udaya kAtathAuMdIraNA kA sambhava hai una saba karma-prakRtiyoM ke vandha ko, udaya ko aura udIraNA ko eka sAtha zurU kara detA hai| parantu Ayu ke rahate hue bhI guNasthAna kA samaya pUrA ho jAne se jo jIva giratA hai vaha prArohaNa-krama ke anusAra, patana ke samaya, guNasthAnoM ko prApta karatA hai-arthAt usane prArohaNa ke samaya jisa jisa guNasthAna ko pAkara jina jina karma prakRtiyoM ke dhandha kA, udaya kA aura udIraNA kA viccheda kiyA huzrA hotA hai, girane ke
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (25) dhata bhI usa usa guNasthAna ko pA kara vaha jIva una una pharma prarutiyoM ke bandha ko, udaya ko zrAra udIraNA ko zurU kara detA hai| zraddhA-kSaya se- arthAt guNasthAna kA kAla samApta ho jAne se giranevAlA koI jIva chaThe guNasthAna 'taka pAtA hai,koI pA~caveM guNasthAna meM, koI cauthai guNasthAna meM aura koI dUsare guNasthAna meM bhI prAMtA hai| yaha kahA jA cukA hai ki upazamazreNivAsA jIva gyArahaveM guNasthAna se aMvazya hI giratA hai| isakA kAraNa yaha hai ki usI janma meM mokSa kI prApti kSapaka-zreNi ke vinA nahIM hotii| eka janma meM do se adhika vAra upazama-theNi nahIM phI jA sakatI aura kSapaka-zreNi to eka bAra hI hotI hai| jisane eka bAra upazama-zreNi kI hai vaha usa janma meM kSapaphazreNi kara mokSa ko pA sakatA hai| parantu jo do bAra upazama-zreriNa kara cukA hai vaha usa janma meM kSapaka-zreNi kara nahIM sktaa| yaha to huzrA "karmaprandha"phA abhiprAya / parantu siddhAnta kA abhiprAya aisA hai ki jIpa eka janma meM eka cAra hI zreNi kara sakatA hai| ataeva jisane eka bAra upazama-zreNi kI hai vaha phira usI janma meM kSapaka-zreNi nahIM kara sktaa| upazama-zreNi ke prArambha kA krama saMkSepa meM isa prakAra haicautha, pA~cathe, chaThe aura sAtaveM guNasthAna meM se kisI bhI guNasthAna meM vartamAna jIva pahale cAra anantAnubandhikaMpAyoM kA upazama karatA hai aura pIche darzanamohanIya-trika kA upazama karatA hai / isa ke bAda yaha jIva chaThe tathA sAtaveM guNasthAna meM saikar3oM daMne zrAtA aura jAtA hai / pIche
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) nAThave guNasthAna meM hokara navarve guNasthAna ko prApta karatA hai aura navave guNasthAna meM cAritramohanIya karma kA upazama zurU karatA hai / saba se pahale vaha napuMsakaveda ko upazAnta karatA hai / isa ke bAda strIveda ko upazAnta karatA hai / isake zranantara kramase hAsyAdi-paTka ko, puruSaveda ko apratyAkhyAnAvaraNa-pratyAkhyAnAvaraNa- krodha-yugala ko, saJcalana krodha ko, apratyAkhyAnAvaraNa- pratyAkhyAnAvaraNa- mAna-yugala ko saMjvalana mAna ko, zrapratyAkhyAnAvaraNa- pratyAkhyAnAvaraNamAyA- yugala ko, saMjvalana mAyA ko aura apratyAkhyAnAvaraNapratyAkhyAnAvaraNa-lobha- yuMgala ko navave guNasthAna ke anta taka meM upazAnta karatA hai / tathA vaha saMjvalana lobha ko -dasave guNasthAna meM upazAnta karatA hai // 16 // kSINakaSAyavItarAgachadmasthaguNasthAna jinhoM ne mohanIya karma kA sarvathA kSaya kiyA hai, parantu zeSa chadma - ( ghAti karma) abhI vidyamAna haiM ve kSINa-kapAya- vItarAga - chadmastha, kahAte haiM aura unakA svarUpa - vizeSa kSINakapAyavatirAgachadmasthaguNasthAna kahAtA hai / bArahave guNasthAna ke isa nAma meM 9 kSINa-kapAya, 2 vItarAga aura 3chadmasthaye tIna vizeSaNa haiM aura ye tInoM vizeSaNa vyAvartaka hai / kyoMki " kSINakaSAya " kSINakaSAya " isa vizeSaNa ke zrabhAva meM ' vItarAgachadmastha itane nAma se bArahaveM guNasthAna, ke atirikta gyArahave guNasthAna kA bhI bodha hotA hai / aura " kSINakaSAya". isa vizeSaNa se kevala vArahave guNasthAna kA hI bodha hotA hai, kyoMki gyArahave guNasthAna meM kapAya kSINa nahIM hote, kintu upazAnta mAtra hote haiM / -
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27) tathA " vItarAga "isa vizeSaNa ke abhAva meM bhI kSINakaSAyachamasthaguNasthAna itanA hI nAma bArahave guNasthAna kA hI bodhaka nahIM hotA kintu caturtha zrAdi guNasthAnoM kA bhI ghoMdhaka ho jAtA hai; kyoMki una guNasthAnoM meM bhI anantAnubandhi zrAdi kapAyoM kA kSaya ho sakatA hai| parantu ''vIta. rAga" isa vizeSaNa ke hone se una caturtha-zrAdi guNasthAnoM kA bodha nahIM ho sktaa| kyoMki una guNasthAnoM meM kisIna kisI aMzameM rAga kA udaya rahatA hI hai| ataeva vItarAgatva asaMbhava hai| isa prakAra"chamastha"isa vizeSaNa ke na rahane se bho "kSINakapAya dhItarAga" itanA nAma yArahaveM guNasthAna ke atirikta terahaveM aura caudahaveM guNasthAna kA bhI bodhaka ho jAtA hai / parantu "chamastha" isa vizeSaNa ke rahane se bArahaveM guNasthAna kA hI bodha hotA hai| kyoMki terahaveM aura caudahave guNasthAna meM vartamAna jIva ko chama (ghAtikarma) nahIM hotaa| kSapaka zreNi kAraNa ko karanevAlA kisI bhI guNaka ina * cArahaveM guNasthAna kI sthiti antarmuharta pramANa mAnI jAtI hai / bArahaveM guNasthAna meM dhartamAna jIva kSapaka-zreNi ghAle hI hote haiN| * kSapaka zreNi kA phrama saMkSepa meM isa prakAra hai:__jo jIva kSapaka-zreNi ko karanevAlA hotA hai vaha cauthe guNasthAna se lekara sAtaveM guNasthAna taka kisI bhI guNasthAna meM sabase pahale anantAnuvandhi-catuka aura darzana-trika ina sAta karma-prakRtiyA~kA kSaya karatA hai / aura isake bAda AThaveM guNarathAna meM apratyAkhyAnAvaraNa-kapAya-catuSka tathA pratyAkhyAnAvaraNa-kaMpAya-catuSka ina pATha karma-prakRtiyoM ke.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27) kSaya kA prArambha karatA hai / tathA ye aATha prakRtiyA~ pUrNa kSINa nahIM hone pAtI ki bIcameM hI navavaM guNasthAna ke prArambha meM 16 prakRtiyoM kA kSaya kara DAlatA hai / ve prakRtiyA~ ye haiM-styAnAI-nika 3, naraka-dvika 5, tiryag-dvika7, jAti catuSka11, pAtapa12, udyota13, sthAvara14, sUkSma 15 aura sAdhAraNa 16, isake anantara vaha apratyAkhyAnAvaraNakaSAya-catuSka kA tathA pratyAkhyAnAvaraNa-kapAya-catuSka kA zeSa bhAga,jo ki kSaya hone se abhI taka bacA huA hai,usakA , kSaya karatA hai| aura anantara navave guNasthAna ke anta meM krama se napuMsakaveda kA, strIveda kA, hAsyAdi-padaka kA, puruSaveda kA, saMjvalana krodha kA, saMjvalana mAna kA aura saMjvalana mAyA kA kSaya karatA hai / tathA anta meM saMjvalana lobha kA kSaya vaha dasaveM guNasthAna meM karatA hai // 12 // sayogikevaliguNasthAna-jinhoM ne bhAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura antarAya ina cAra ghAtikarmoM kA kSaya karake kevalajJAna prApta kiyA hai aura jo yoga ke sahita haiM ve sayogi-kevalI kahAte haiM tathA unakA svarUpavizeSa sayogikevaliguNasthAna kahAtA hai| Atma-vIrya, zakti. utsAha, parAkrama aura.yoga ina saba, zabdo kA matalaba eka hI hai / mana, vacana aura kAya ina tIna sAdhanoM se yoga kI pravRtti hotI hai zrataeva yoga ke bhI apane sAdhana ke anusAra tIna bheda hote haiM / jaise-1 manoyoga, 2 vacanayoga aura 3 kAyayoga / kevalibhagavAn ko manoyoga kA upayoga kisI ko mana se uttara dene meM karanA par3atA hai / jisa samaya koI manaHparyAyazAnIathavA
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) zranuttara vimAnavAsI deva, bhagavAn ko zabda dvArA na pUchakara mana se hI pUchatA hai / usa samaya kevalibhagavAn usake prazna kA uttara mana se hI dete haiM / prazna karanevAlA manaH paryAyajJAnI yA zranuttaravimAnavAsI deva, bhagavAn ke dvArA uttara dene ke liye saMgaThita kiye gaye maneA dravyoM ko apane manaHparyAyajJAna se. athavA avadhijJAna se pratyakSa dekha letA hai / aura dekhakara manodravyoM kI racanA ke AdhArase apane prazna kA uttara anumAna se jAma letA hai / kevalibhagavAn upadeza dene ke liye vacanayoga kA upayoga karate haiM / aura halana calana zrAdi kriyAmeM kAyayoga kA upayoga karate hai ||13|| prayogakevaliguNasthAna - jo kevalibhagavAn, yoge se. rahita haiM ve prayogikevalI kahAte haiM tathA una kA svarUpa - vizeSa " zrayogikeyaliguNasthAna" kahAtA hai / tInoM prakAra ke yoga kA nirodha karane se prayogaavasthA prApta hotI hai / kevalajJAnibhagavAn sayogi- zravasthA maiM jaghanya antarmuhUrtta taka aura utkRSTa kucha kama karor3a pUrva taka rahate haiM / isa ke bAda jina kevalI bhagavAn ke vedanIya, nAma aura gotra. ina tIna karmoM ko sthiti tathA pula (paramANu), Ayukarma kI sthiti tathA paramANuoM kI apekSA adhika hote hai. ve. kevalajJAnI samuddhAta karate haiM / aura samuddhAta ke dvArA vedanIya, nAma, aura gotra karma kI sthiti tathA paramANuoM. ko- zrAyukarma kI sthiti tathA paramANuoM ke barAbara kara lete haiM / parantu jina kevalajJAniyoM ke vedanIya Adi ukta tIna karma, sthiti meM tathA: paramANuoM meM Ayukarma ke barAbara hai : ; " >
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 30 ) unako samuddhAta karane kI AvazyakatA nahIM hai / zrataeva ve samuddhAta ko karate bhI nahIM / sabhI kevalajJAnI bhagavAn sayogi avasthA ke anta meM eka aise dhyAna ke liye yogoM kA nirodha karate haiM, jo ki parama- nirjarA kA kAraNabhUta tathA lezyA se rahita aura atyantasthiratArUpa hotA hai / yogoM ke nirodha kA krama isa prakAra hai: pahale bAdara kAyayoga se bAdara manoyoga tathA vAdaravacana 1 yoga ko rokate haiM / zranantara sUkSma kAyayoga se bAdara kAyayoga ko rokate haiM, aura pIche usI sUkSma kAyayoga se kramazaH sUkSma manoyoga ko tathA sUkSma vacanayoga ko rokate haiM / anta meM ve kevalajJAno bhagavAn, sUkSmakriyA'nivRtti-zukladhyAna ke bala se sUkSma kAyayoga ko bhI roka dete haiM / isa taraha saba yogoM kA nirodha ho jAne se kevalajJAnI bhagavAn prayogI bana jAte haiM / aura usI sUkSmakriyA'nivRtti- zukladhyAna kI sahAyatA se apane zarIra ke bhItarI pole bhAga ko -mukha, udara- zrAdi bhAga ko - AtmA ke pradezoM se pUrNa kara dete haiM / unake zrAtma- pradeza itane saMkucita ho jAte haiM ki ve zarIra ke tIsare hisse meM hI samA jAte haiN| isake bAda ve prayogikevalibhagavAn samucchinnakriyA'pratipAti-zukladhyAna ko prApta karate haiM aura madhyama rIti se pA~ca hasva akSaroM ke uccAraNa karane meM jitanA samaya lagatA hai utane samaya kA "zailezI karaNa" karate haiM / sumeru parvata ke samAna nizcala avasthAzrathavA sarva saMvara-rUpa yoga nirodha avasthAko " zailezI " kahate haiM / tathA usa avasthA meM vedanIya, nAma aura gotra karma "
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . . (31) kI guNa-zreNi se aura Ayukarma kI yathAsthitazreNi se . nirjarA karanA use "zailezIkaraNa" kahate haiN| zailezIkaraNa ko prApta karake ayogi-kevalazAnI usake antima samaya meM vedanIya, nAma, gotra aura Ayu ina cAra bhavopamAhi-kamarmoM kA sarvathA kSaya kara dete haiN| aura una karmoM kA kSaya hote hI ve ekasamayamAtra meM ju-gati se Upara kI ora siddhi-kSetra meM cale jAte haiN| siddhi-kSetra, loka ke Uparake bhAga meM vartamAna hai| isa ke Age kisI AtmA yA pudgala kI gati nahIM hotii| isakA kAraNa yaha hai ki AtmA ko yA pugala ko gati karane meM dharmAstikAya-dravya kI sahAyatA apekSita hotI hai| parantu, loka ke zrAge arthAtzraloka meM dharmAstikAva-dravya kA prabhAva hai / karma-mala ke haTa jAne se zuddha AtmA kI Urdhva-gati isa prakAra hotI hai jisa prakAra ki miTTI ke lepoM se yukta tumbA, lepo ke haTa jAne para jalake talase UparakI ora calA AtA hai // 14 // ___ guNasthAnoM kA svarUpa kahA gyaa| ava vandha ke svarUpa ko dikhA kara pratyeka guNasthAna meM bandha-yogya karma-prakRtiyoM ko 10 gAthAoM se dikhAte haiM: abhinava-kamma-ggahaNaM, baMdho zroheNa tatthavIsa-sayaM / titthayarAhArasa-duga-dhajja micchami sttr-syN||3|| ' (abhinava-kama-grahaNaM bandhaM zrodhena tatra viMzati-zatam / '- tIrthakarAhAraka-dvika-varDa mithyAtve saptadaza-zatam // 3 // ) artha-naye karmoM ke grahaNa ko bandha kahate haiN| sAmAnyarUpa se-arthAt kisI khAsa guNasthAna kI athavA kisI jIva : vizeSa kI vivakSA kiye vinA hI,bandha meM 120 karma-prakRtiyA~
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) mAnI jAtI hai arthAt sAmAnyarUpa se candha-yogya120karmaprakRtiyA~ haiN| 120 karma-prakRtiyoM meM se tIrthaGkara-nAmakarma aura zrAhAraka-dvika ko chor3akara zeSa 117 karma-prakRtiyoM kA bandha miyAdRSTiguNasthAna meM hotA hai| bhAvArtha-jisa zrAkArA -kSetra meM prAtmA ke pradeza haiM uso kSetra meM rahanevAlo karma-yogya 'pudgalaskandhoM kI varga* raNAoM ko karma rUpase pariNata kara. jIva ke dvArA unakA . grahaNa honA yahI abhinava-karma-grahaNa hai phirma-yogya pugaloM kA karma rUpa se pariNamana mithyAtva-zrAdi hetuoM se hotA hai / mithyAtvAvarAta.kaSAya aura yoga ye cAra, jovake vaibhAvika (vikRtAsvarUpa hai, aura isI seve,pharma-pudgaloM ke karma-rUpa banane meM nimitta hote haiN| karma-pudgaloM meM jIva ke jJAna-darzana-zrAdi svAbhAvika guNoM ko prAvaraNa karane kI zakti kA ho jAnA yahI karma-pudgaloM kA karma-rUpa bananA kahAtA hai / mithyAtva-zrAdi jina vaibhAvika svarUpoM se- karmapudgala karma-rUpa bana jAte haiM, una vaibhAvika-svarUpoM ko bhAva-karma samajhanA cAhiye / aura karma-rUpa pariNAma ko prApta hue pudaloM ko dravya-karma samajhanA cAhiye / pahile grahaNa kiye gaye dravya-karma ke anusAra bhAvakarma hote haiM aura bhAva-karma ke anusAra phira se navIna dravya -karmoM kA saMbandha hotA hai / isa prakAra karma se bhAva-karma aura bhAva-karma se dravya-karma aisI kArya-kAraNa-bhAva ko anAdi paraMparA calI AtI hai / zrAsmAke sAtha baMdhe huye karma java pariNAma-vizeSa se eka svabhAva kA parityAga kara dUsare svabhAva ko prApta kara lete haiM taba usa svabhAvAntara-prApti ko saMkramaNa samajhanA cAhiye, bandha nhiiN| isI abhiprAya ko
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (33) janAne ke liye karma-grahaNa-mAtra ko bandha na kaha kara, gAthA meM abhinava-karma-grahaNa ko bandha kahA hai / jIva ke mithyAtvaAdi pariNAmoM ke anusAra karma-pudgala 120 rUpoM meM pariNata ho sakate haiM isIse 120-karma-prakRtiyA~ bandha yogya mAnI jAtI haiM dhIpa koI eka jIva kisI bhI avasthA meM eka samaya meM karma-pudgaloM ko 120 rUpoM meM pariNata nahIM kara sakatA-arthAt 120 karma prakRtiyoM ko bA~dha nahIM sakatA; parantu aneka jIva eka samaya meM hI120karma-prakRtiyoM ko bA~dha sakate haiN|isii taraha eka jIva bhI judI judI avasthA meM jude jude samaya saba milA kara 120 karma-prakRtiyoM ko bhI bA~dha sakatA hai / ataera Upara kahA gayA hai ki kisI khAsa guNasthAnakI, aura kisI khAsa jIva kI vivakSA kiye vinA bandha-yogya karma-prakRtiyA~ 120-mAnI jAtI haiM / isIse 120-karma-prakRtiyoM ke bandha ko sAmAnya bandha yA ogha-bandha kahate haiN| - bandha-yogya 120 karma-prakRtiyA~ ye haiM:1-jJAnAvaraNa kI 5-karma-prakRtiyA~, jaise;-(1)matizAnAvaraNa,(2)zrutajJAnAvaraNa,(3)avadhijJAnAvaraNa,(4)manaH paryAya jJAnAvaraNa aura (5) kevalajJAnAvaraNa / 2- darzanAvaraNa kI prakRtiyA~, jaise:-(1) cakSurdarzanA caraNa,(2)zracakSurdarzanAvaraNa;(3'avadhidarzanAvaraNa, (4)kevaladarzanAvaraNa,(5)nidrA,(6)nidrAnidrA,(7) pracalA, (8) pracalA. pracalA aura (E)styaanaaii|| 3. vedanIya kI 2-prakRtiyA~,jaise:-(1) sAtavedanIya aura (2) asAtavedanIya / / . . ..
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) 4-mohanIya ko 26-prakRtiyA~, jaise-mithyAtvamohanIya (1), anantAnuvandhi-krodha, anantAnubandhi-mAna, anantAnubandhi-mAyA, anantAnubandhi-lobha (4) apratyAkhyAnAvaraNa-krodha,apratyAkhyAnAvaraNa-mAna, apratyAkhyAnAvaraNa-mAyA,apratyAkhyAnAvaraNa-lobha(4)pratyAkhyAnAvaraNakrodha, pratyAkhyAnAvaraNamAna, pratyAkhyAnAvaraNamAyA, pratyAkhyAnA varaNalobha (4) saMjvalanakrodha, saMjvalanamAna, saMjvalanamAyA, saMjvalanalobha (4), snoveda, puruSaveda, napuMsakaved (3), hAsya, rati, parati, zoka, bhaya aura jugupsA (6) / 5-zrAyu karma kI(4)-prakRtiyA~,jaise;-(1)-nAraka-prAyu, (2)-tiryaJca-zrAyu, (3)-manuSya-zrAyu aura (4)-deva-zrAyu 6-nAmakarma kI 67-prakRtiyA~-jaise:-(1)narakagatinAmakarma, tiryaJcagatinAmakarma,manuSyagatinAmakarma aura devagatinAmakarma, yecAragatinAmakarma(2)ekendriyajAtinAmakarma,dvIndriyajAtinAmakarma, zrIndriyajAtinAmakarma, caturindriyajAtinAmakarma aura paJcandriyajAtinAmakarma, ye pA~ca jAtinAmakarma (3) audArikazarIranAmakarma vaikriyazarIranAmakarma, AhArakazarIranAmakarma, taijasazarIranAmakarma aura kArmaNazarIranAmakarmaye pA~ca zarIranAmakarma / (4) audArika aGgopAGganAmakarma, vaikriyaGgopAGganAmakarma aura AhArakaaGgopAGganAmakarma ye tIna aGgopAGganAmakarma (5) / vajrakraSabhanArAcasaMhanananAmakarma, RpabhanArAcasaMhanananAmakarma / nArAcasaMhanananAmakarma, ardhanArAcasaMhanananAmakarma, kAlikAsaMhanananAmakarma, sevArtasaMhanananAmakarma-ye chaH saMhanananAmakarma(6)samacaturasrasaMsthAnanAmakarma, nyagrodhaparimaMDalasaMsthAnanAmakarma, sAdi
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 35 ) saMsthAnanAmakarma, vAmanasaMsthAmanAmakarma, kubjasaMsthAnanAmakarma aura huMDa saMsthAnanAmakarma ye chaH saMsthAnanAmakarma (7) varNanAmakarma (8) gandhanAmakarma (1) rasanAmakarma (10) sparzanAmakarma (11) narakAnupUrvInAmakarma, tiryagAnupUrvInAmakarma, manuSyAnupUrvInAmakarma aura devAnupUrvInAmakarma- ye cAra AnupUrvInAmakarma (12) zubhavihAyogatinAmakarma aura azubha vihAyogati nAmakarma ye do vihAyogAtanAmakarma-ye 36 bheda' bAraha piNDa- prakRtiyoM ke huye, kyoMki bandhananAmakarma aura saMghAtananAmakarma- ina do piNDa - prakRtiyoM kA samAveza zarIranAmakarma maiM hI kiyA jAtA hai / (1) parAghAta- nAmakarma, (2) upaghAtanAmakarma, (3) ucchrAsanAmakarma, (4) zrAtapanAmakarma, (5) udyotanAmakarma, (6) agurulaghunAmakarma, ( 7 ) tIrthaGkara nAmakarma (8) nimANanAma - karma ye ATha pratyeka nAmakarma / (1) trasanAmakarma, (2) bAdaranAmakarma, (3) paryAptanAmakarma, (4) pratyekanAmakarma, (5) sthiranAmakarma (6) zubhanAmakarma, (7) subhaganAmakarma, (8) susvaranAmakarma, (6) zradeyanAmakarma aura (10) yazaH kIrttinAmakarma - ye trasadazakanAmakarma (1) sthAvaranAmakarma, (2) sUkSmanAmakarma, (3) aparyApta nAmakarma, (4) sAdhAraNa nAmakarma, (5) asthiranAmakarma, (6) zubhanAmakarma, (7) durbhaganAmakarma, (8) du:svara - nAmakarma, anAdeya nAmakarma aura (10) ayazaH kIrttinAmakarma-ye sthAvaradazakanAmakarma / ye kula 67 bheda huye / 7 - gotra- karma kI do prakRtiyA~, jaise:- (1) uccagotra aura. (2) nIcairgotra | - antarAyakarma kI5 - karma - prakRtiyA~, jaise:- (1) dAnAntarAya, (2) lAbhAntarAya, (3) bhAMgAntarAya, (4) upabhogAntarAya, aura (5) vIryAntarAya / {
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ / una tIna kAva, avirati yAdRSTiguNasthAna ina 120 karma-prakRtiyoM meM se tIrthakaranAmakarma,zrAhArakazarIra aura AhArakaaGgopAGga ina tIna karma-prakRtiyoM kA vandha, mithyAtvaguNasthAnavI jIvoM ko nahIM hotA! isa kA. kAraNa yaha hai ki tIrthakaranAmakarma kA bandha, samyaktva se hotA hai aura AhAraka-dvika kA vandha, apramattasaMyama se / parantu mizyAdRSTi-guNasthAna meM, jIvoM ko na to samyaktva kA hI sambhava hai aura na apramattasaMyama kA; kyoMki cauthe guNasthAna se pahale samyaktva ho hI nahIM sakatAtathA sAtaveM guNasthAnase pahale apramatta-saMyama bhI nahIM ho sakatA / ullaM tIna karma-prakRtiyoM ke vinA zepa117 karmaprakRtiyoM kA bandha mithyAtva, avirati, kapAya aura yogaina cAra kAraNoM se hotA hai, isIse mithyAdRSTiguNasthAna meM vartamAna jIva zeSa 197 karma-prakRtiyoM ko yathAsambhava bA~dha sakate haiM // 3 // . . . narayatigajAithAvara cau,huMDAyavachivaTTha npumicchN| ... solaMto igahiya saya,sAlaNi tiriyANaduhagatigaM // 4 // . narakatrikajAtisthAvaracatuSka,huMDAtapasevAta napuMmithyAtvam SoDazAntaekAdhikazataM,sAsvAdane tiryastyAnArddhadurbhagatrikam aNamabhAgii saMghayaNa cara,niujjoya kukhagaithiti / paNavIsaMto mIse causayariduAuazravandhA // 5 // anamadhyAkRtisaMhanana catuSkanIcodyota kukhagatistrIti paMcaviMzatyanto mizre, catuHsaptati dvAyupkA'bandhAt // 4 // ___ artha-sAsvAdana guNasthAna meM 101 karma-prakRtiyoM kA vandha hotA hai| kyoMki pUrvokta 117 karma-prakRtiyoM meM se narakatrika, jAticatuSka, sthAvaracatuSka, huMDasaMsthAna, pAtapanAma- . karma, sevAsiMhanana, napuMsakaveda aura mithyAtva-mohanIya . '
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ (37) ina 16 karma-prakRtiyoM kA bandhaviccheda mithyATiguNasthAna ke anta meM hI ho jAtA hai| isa se ve 16karma-prakRtiyA~ pahale guNasthAna se Age nahIM vA~dhI jA sakatIM tathA tiryaJcatrika, styAnaddhitrika, dubhaMgatrika anantAnundhikaSAyacatuSka, madhyamasaMsthAnacatuSka, madhyamasaMhananacatuSka, nIca. gotra, udyAtanAmakarma,azubhavihAyogatinAmakarma aura strIveda ina 25-karma-prakRtiyoM kA bandhaviccheda dUsare guNasthAna ke antima samaya meM hI ho jAtA hai / isa le dUsare guNasthAna se. Age ke guNasthAnoM meM una 25-karma-prakRtiyoM kA bandha ho nahIM sakatA / isa prakAra pUrvokta 101-karma-prakRtiyoM meM se tiryaJca-trika-zrAdi ukta25 karma-prakRtiyoM ke ghaTA dene se zeSa 76-karma prakRtiyA~ raha jAtI haiM / una 76-karma-prakRtiyoM se se bhI manuSya-zrAyu tathA deva-Ayu ko chor3akara zeSa 74 karmaprakRtiyoM kA bandha samyagamithyATiguNasthAna meM (tIsare guraNasthAna meM ho sakatA hai // 5 // bhAvArtha-narakagati, naraka-AnupUrvI aura naraka zrAyuina tIna karma-prakRtiyoM ko narakatrika zabda se lenA cAhiye jAticatuSka-zabda kA matalaba ekendriyajAti dvIndriyajAti, zrIndriyajAti aura caturindriyajAti ina cAra jAtinAmakarmoM seM hai / sthAvaracatuSkazabda,sthAvaranAmakarma se sAdhAraNanAmakarma-paryanta cAra karma-prakRtiyoM kA bodhaka hai| ve cAra prakRtiyA~ ye haiM-sthAvaranAmakarma, sUkSmanAmakarma, aparyAptanAmakarma aura sAdhAraNanAmakarma / naraka-trika se lekara mithyAtva-mohanIya-paryanta, jo-16 karma-prakRtiyA~ Upara dikhAI gaI haiM ve atyanta azubharUpa haiM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ " (38) tathA bahuta kara nAraka jIvoM ke, ekendriya jIvoM ke aura vikalendriya jIvoM ke yogya haiM / isI se ye solaha karma prakRtiyA~ mithyAtva - mohanIyakarma ke udaya se hI bA~dhI jAtI haiN| mithyAtva - mohanIyakarma kA udaya pahale guNasthAna ke antima samaya taka rahatA hai dUsare guNasthAna ke samaya nahIM / zrataeva mithyAtvamohanIya karma ke udaya se ba~dhanevAlI ukta 16-karma-prakRtiyoM kA bandha bhI pahale guNasthAna ke antima samayataka ho sakatA hai dUsare guNasthAna ke samaya nahIM / isI liye pahale guNasthAna meM jina 117- karma - prakRtiyoM kA vandha kahA gayA hai una meM se ukta 16- karma- prakRtiyoM ko chor3a kara zeSa 101 - karma - prakRtiyoM kA bandha dUsare guNasthAna meM mAnA jAtA hai / 4 tiryaJcatrikazabda se tiryaJcagati, tiryaJca zrAnupUrvI aura tiryaJcazrAyu ina tIna karma- prakRtiyoM kA grahaNa hotA hai / styAnarddhitrika zabda se nidrAnidrA, pracalApracalA aura styAnarddhi ina tIna karma - prakatiyoM kA tathA durbhagatrika zabda se durbhaganAmakarma, duHkharanAmakarma aura anAdeyanAmakarma ina tIna karma-prakRtiyoM kA grahaNa hotA hai / zranantAnubandhi catuSkazabda, anantAnubandhikrodha, anantAnubandhimAna, anantAnubandhi mAyA aura anantAnubandhiloma ina cAra kapAyoM kA vo'dhaka- hai / madhyama saMsthAna-catuSkazabda -Adi ke aura anta ke saMsthAna ko chor3a madhya ke zeSa cAra saMsthAnoM kA bodhaka hai / jaise:-nyagrodhaparimaDala- saMsthAna, sAdisaMsthAna, vAmanasaMsthAna aura kuvjasaMsthAna / isI taraha madhyama saMhananacatuSka zabda se zrAdi aura anta ke saMhanana ke sivA bAgha ke cAra saMhanana grahaNa kiye jAte haiN| ve cAra saMhanana ye haiM
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) RSabhanArAcasaMhanana, nArAca saMhanana, ardhanArAca saMhanana aura kIlikAsaMhanana | tiryaJcatrika se lekara strIvedaparyanta jo 25-karma-prakRtiyA~ Upara kahI huI haiM una kA bandha anantAnubandhi-kapA ya ke udaya se hotA hai / anantAnubandhikapAya kA udaya pahale aura dUsare guNasthAnaka meM hI hotA hai, tIsare Adi guNasthAnoM meM nahIM / isI se tiryaJcatrika Adi ukta. paccIsa karma - prakRtiyA~ bhI dUsare guNasthAna ke caramasamayaparyanta hI bA~dhI jA sakatI haiM, parantu tIsare Adi guNasthAnoM meM nahIM bA~dhI jA sktiiN| tIsare guNasthAna ke samaya jIva kA svabhAva hI aisA hotA hai ki jisa se usa samaya zrAyu kA vandha hone nahIM pAtA / isI se manuSya zrAyu tathA deva- zrAyu ina do zrAyu kA bandha bhI tIsare guNasthAnaka meM nahIM hotaa| naraka - zrAyu to narakatrika-zrAdi pUrvokta 16 - karma - prakRtiyoM maiM hI ginI jA cukI hai tathA tiryaJca zrAyu bhI tiryaJcatrikaAdi pUrvokta paccIsa karma-prakRtiyoM meM zrA jAtI hai / isa prakAra dUsare guNasthAna meM bandhayogya jo 101 - karma- prakRtiyA~ haiM una maiM se tiryaJcatrika zrAdi pUrvokta 25 tathA manuSya- zrAyu aura deva zrAyu kula 27 - karma- prakRtiyoM ke ghaTa jAne se zeSa 74 karma prakRtiyA~ tIsare guNasthAnaka meM bandha yogya rahatI haiM // 4 // samme samasayAra jigAubaMdhi, vadara naratiga viyakasAyA / urala dugaMto dese, sattaTThI tika sAyaMto // 6 // samyaktve saptasaptati jinAyurvandhe, vajranaratrika dvitIya kaSAyA zradArikAdvikAnto deze, saptapaSTistRtIyakapAyAntaH // 6 // tevaTTi pamate soga zraraha, athira duga ajasaM assAyaM /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) bucchija chacca sattava, neha surAuM jayAniTaM // 7 // triSaSTiH pramatte zAkAratyasthira dvikAyazo'sAtam / / vyavacchidyate SaTna sapta vA nayati surAyuyaMdA niSThAm // 7 // guNalahi adhamatte surAubaMdhaMtu jai ihAgacche / annaha aTThAvaraNA jaM AhAraga dugaM baMdhe // 8 // ekonapASTarapramatte surAyurvadhanan yadIhAgacchet / anyathA'paJcAzayadA''hAraka dvikaM bandhe // 8 // artha-aviratasamyagdRSTinAmaka caudhe guNasthAna meM 77 pharma-prakRtiyoM kA bandha ho sakatA hai| kyoMki tIsaraguNasthAna kI bandhayogya pUrvokta 74 karma-prakRtiyoM ko, tathA jinanAmapharma, manuSya-zrAyu aura deya prAyu ko caturtha guNasthAnaMvartI jIva vA~dha sakate haiM / dezavirati-nAmaka pA~cave guNasthAna meM 67 karma-prakRtiyoM kA bandha ho sakatA hai| kyoMkipUrvokta 77-karma-prakRtiyoM meM se vajraRSabhanArAcasaMhanana, manupyatrika, apratyAkhyAnAvaraNacArakaSAya aura prAdorikAdvaka ina 10 karma-prakRtiyoM kA vandha-viccheda cauthe guNasthAna ke antima samaya meM ho jAtA hai / isa se cautha guNasthAna se Age ke guNasthAnoM meM una 10 karma-prakRtiyoM kA bandha nahIM hotA / pA~cave guNasthAna ke aMtima samaya meM tIsare cArakaSAyoM kA arthAt pratyAkhyAnAvaraNa-kaSAya kI cAra prakRtiyoM kA bandha-viccheda ho jAtA hai // 6 // ataeva pUrvokta 67-karma-prakRtiyoM meM se ukta cAra kaSAyoM ke ghaTajAne se zeSa63 karma-prakRtiyoM kA vandha pramatta-saMyata-nAma ke chaThe guNasthAna meM ho sakatA hai / chaThe guNasthAna ke aMtima samaya meM zoka, arati, asthiradvika, ayaza-kIrtinAmakarma aura asAtavedanIya ina chaH karma-prakRtiyoM kA bandha-viccheda ho jAtA hai| isase una chaH karma-prakRtiyoM kA vandha chaThe guNasthAna se Ageke guNasthAnoM
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (41) meM nahIM hotA / yadi koI jIva chaThe guNasthAna meM devaprAyu ke bandhra kA prArambha kara use usIguNasthAna meM pUrA kara detA hai, to usa jIva kI apekSA se arati, zoka-zrAdi ukta 6-karma-prakRtiyA~ tathA devazrAyu phula 7-karma-prakRtiyoM kA bhI bandha viccheda chaThe guNasthAna ke antima-samaya meM mAnA jAtA hai // 7 // jo jIva chaThe guNasthAna meM deva-zrAyu ke vandha kAprArambha kara use usI guNasthAna meM samApta kiye vinA hI, sAtave guNasthAna ko prApta karatA hai arthAt-chaThe guNasthAna meM devaAyu kA bandha prArambha kara sAtave guNasthAna meM hI use samApta karatA hai,usa jIva ko sAtave guNasthAna meM 56-karma'prakRtiyoM kA bandha hotA hai / isake viparIta jo jIva chaThe guNasthAna meM prArambha kiye gaye deva-zrAyu ke bandha ko, chaThe guNasthAna meM hI samApta karatA hai-arthAt deva-zrAyu kA vandha samApta karane ke bAda hI sAtaveM guNasthAna ko prApta karatA hai usa jIva ko sAtaveM guNasthAna meM 58 karma-prakRtiyoM kA bandha hotA hai kyoMki sAsaveM guNasthAna meM prAhArakadvika kA bandha bhI ho sakatA hai|||8|| bhAvArtha-cauthe guNasthAna meM samyaktva hone se tIrthaGkaranAmakarma bA~dhA jA sakatA hai| tathA cothe guNasthAna meM vartamAna deva tathA nAraka, manupya-zrAyu ko bA~dhate haiN| aura caturtha guNasthAna-vartI manuSya tathA tiryaJca deva-zrAyu ko bA~dhate haiN| isI taraha cauthe guNasthAna meM una74 karma-prakRtiyoM kA bhI bandha ho sakatA hai, jinakA ki bandha. tIsare guNasthAna meM hotA hai zrataeva saba milAkara 77 karma-prakatiyoM kA dhandha cauthe guNasthAnaka
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) meM mAnA jAtA hai / zrapratyAkhyAnAvaraNa-krodha-mAna- mAyA aura lobha ina cAra kaSAyoM kA bandha cauthe guNasthAna ke antima samaya taka hI hotA hai, isa se zrAge ke guNasthAnoM meM nahIM hotA; kyoMki paJcama-Adi guNasthAnoM meM pratyAkhyAnAvaraNa- kapAya kA udaya nahIM hotA / aura kaSAya ke bandha ke liye yaha sAdhAraNa niyama hai ki jisa kaSAya kA udadya jitane guNasthAnoM meM hotA hai utane guNasthAnoM meM hI usa kapAya kA vandha ho sakatA hai | manuSyagati manuSya zrAnupUrvI aura manuSya- zrAyu ye tIna karma - prakRtiyA~ kevala manuSya janma meM hI bhogI jA sakatI haiM / isa liye unakA bandha bhI cauthe guNasthAna ke antima samaya taka hI ho sakatA hai| kyoMki pA~cave Adi guNasthAno meM manuSya-bhava-yogya karma-prakRtiyoM kA bandha nahIM hotA / kintu deva-bhava - yogya karma-prakRtiyoM kA hI bandha hotA hai / isa prakAra vajra RSabha nArAca saMhanana aura zradArikadvikaarthAt zradArika zarIra tathA zradArika aGgopAGga ina tIna karma - prakRtiyoM kA bandha bhI pA~cave Adi guNasthAnoM meM nahIM hotA; kyoMki ve tIna karma- prakRtiyA~ manuSya ke zrathavA tiryaJca ke janma meM hI bhogane yogya haiM aura paJcama- zrAdi guNasthA no meM deva ke bhava meM bhogI jAsake aiso karma - prakRtiyoM kA hI vandha hotA hai / isa taraha cauthe guNasthAna meM jina 77karma prakRtiyoM kA bandha hotA hai una meM se vajaRRSabha-nArAcasaMhanana - zrAdi ukta 10-karma- prakRtiyoM ke ghaTA dene se zeSa 67 karma - prakRtiyoM kA hI bandha pA~cave guNasthAnaka meM hotA hai / . * pratyAkhyAnAvaraNa- krodha, pratyAkhyAnAvaraNa-mAna, pratyAkhyAnAcaraNamAyA aura pratyAkhyAnAvaraNa- lobha ina cAra kapAyoM kA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (43) bandha paJcama-guNasthAna ke carama samaya taka hI hotA hai Age ke guNasthAnoM meM nahIM hotA; kyoMki cha? Adi guNasthAnoM meM una kapAyoM kA udaya hI nahIM hai / isa liye pA~ca guNasthAna kI bandha-yogya 67 karma-prakRtiyoM meM se, pratyAkhyAnavaraNakrodha-Adi ukta cAra kaSAyoM ko chor3a kara zeSa 63 karma. prakRtiyoM kA bandha chaThe guNasthAnaka meM mAnA jAtA hai| sAtaveM guNasthAna ko prApta karanevAle jIva do prakAra ke hote haiM / eka to ve jo chaThe guNasthAna meM deva-zrAyu ke bandha kA prArambha kara, use usa guNasthAna meM samApta kiye vinA hI sAtaveM guNasthAna ko prApta karate haiN| aura phira sAtaveM guNasthAna meM hI deva-zrAyu ke bandha ko samApta karate haiM / tathA dUsare ve, jo deva-zrAyu ke vandha kA prArambha tathA usakI samApti donoM cha? guNasthAna meM hI karate haiM aura anantara sAtave guNasthAna ko prApta karate haiN| pahale prakAra ke jIvo ko chaThe guNasthAna ke antima samaya meM arati, zoka, asthiranAma-karma, azubhanAma-karma, ayaza-kIrtinAma-pharma aura asAtavedanIya. ina chaH karma-prakRtiyoM kAvandhaviccheda hotA hai / aura dUsare prakAra ke jIvoM ko chaThe guNasthAna ke antima samaya meM ukta 6-karma prakRtiyA~ tathA deva-zrAyu, kula 7 karmaprakRtiyoM kA vandha-viccheda hotA hai / ataeva chaThe guNasthAna kI vandhra-yogya 63-karma-prakRtiyoM meM se arati, zoka-zrAdi ukta 6-karma prakRtiyoM ke ghaTAdene para, pahale prakAra ke jIvoM ke liye sAtaveM guNasthAna meM bandhayogya57-karma prakRtiyA~ zeSa rhtiihai|aur arati,zoka-zrAdi uktada-tathA deva-zrAyu,phula pharma-prakRtiyoM ke ghaTA dene para dUsare prakAra ke jIvoM ke liye sAtaveMguNasthAna meM yandha-yogya 56-karma-prakRtiyA~ zeSa rahatI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) haiM / parantu zrAhAraka- zarIra tathA zrAhAraka- zraGgopAGga ina do karma - prakRtiyoM ko ukta donoM prakAra ke jIva sAtaveM guNasthAna bA~dha sakate haiM / zrataeva pahale prakAra ke jIvoM kI apekSA se sAtave guNasthAna meM ukta 57 aura 2 -- kula 56-karmaprakRtiyoM kA bandha mAnA jAtA hai / dUsare prakAra ke jIvoM kI apekSA se ukta 56 aura 2 kula 58 karma-prakRtiyoM kA bandha sAtaveM guNasthAna meM mAnA jAtA hai // 67 // 8 // aDavanna avvAiMmi nidda durgato chapanna paNabhAge / sura duga paNidi sukhagai tasanava uralaviNu tavaMgA // 6 // aSTapaJcAzadapUrvAdI nidrAdvikAntaH SaTpaJcAzat paJcabhoga / suradvika paJcendriya sukhagati prasanavakamaudArikAdvinA tanUpAGgAni // 6 // 7 // 'samacauranimiNa jirAvaraNa agurulahu cau chalaMsi tIsaMto / carame chavIsa baMdho hAsaraI kucchabhayabheo // 10 // samacaturasranirmANa jinavarNA'gurulaghucatuSkaM paSThAMze triMzadantaH gharame SaDaviMzativandho hAsyaratikutsAbhayabhedaH zraniryA bhAgapaNage, igega hoNo duvIsavIhabaMdho / ma saMjala caurahaM, kameNa chezro satarasuhume // 10 // nivRtti bhAgapaJcaka, ekaikahIno dvAviMzatividhavandhaH / puMsaMjvalana caturNAM krameNacchedaH saptadazasUkSme // 11 // artha- AThave guNasthAna ke pahale bhAga meM, 58 karma-prakRtiyoM kA vandha ho sakatA hai| dUsare bhAga se lekara chuTTe bhAga taka pAMca bhAgoM meM 56 - karma - prakRtiyoM kA bandha hotA hai / kyoMki nidrA aura pracalA ina do karma-prakRtiyoM kA bandha-vicche "
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 45 ) da pahale bhAga ke anta meM hI ho jAtA hai / isa se ve do karmaprakRtiyA~ AThavaM guNasthAna ke pahale bhAga ke Age bA~dhI nahIM jA sakatIM / tathA suradvika (2) (devagati deva zrAnupUrvI) paJcendriyajAti. (3) zubha-vihAyAMgAMta (4), trasanavaka (13) (trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara aura zra deya), zradArika zarIra ke sivA cAra zarIra nAmakarma, jaise:Street nAmakarma (14), zrAhAraka - zarIranAmakarma (15), taijasazarIranAmakarma (16.) aura kArmaNa - zarIranAmakarma (17). zradArika aGgopAGga ko chor3akara do zraGgopAGga, vaikiya-zra GgopAGga (18) tathA zrAhAraka - zrRGgopAGga 16 ) // samacaturastra saMsthAna (20), nirmANanAmakarma 21), tIrthaGkara nAmakarma (22), varNa (23), gandha (24), rasa (25) aura sparzanAmakarma (26,) agurulaghucatuSkaH jaise- zragurulaghunAmakarma (27) upaghAtanAmakarma (28) parAghAtanAmakarma (26), aura ucca sanAmakarma (30) ye nAma karma kI (30' prakRtiyA~ zrATha guNasthAna ke chaThe bhAga taka hI bA~dhI jAtI haiM; isa se zrAge nahIM / zrataeva pUrvokta 56-karmaprakRtiyoM meM se nAma-karma kI ina 30- prakRtiyoM ke ghaTA dene para zeSa 26 - karma prakRtiyoM kA hIM bandha AThave guNasthAna ke sAtaveM bhAga meM hotA hai / hAsya, rati, jugupsA aura bhaya ina nokapAya - mohanIyakarmakI cAra prakRtiyoM kA bandha-viccheda AThave guNasthAna ke sAtaveM bhAga ke antima samaya meM ho jAtA hai / isa se una 4 prakRtiyoM kA bandha navave zrAdi guNasthAnoM meM nahIM hotA // 10 // ataeva pUrvokta 26-karma- prakRtiyoM meM se hAsya zrAdi ukta
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46.) cAra prakRtiyoM ko ghaTA kara zeSa karma-prakRtiyoM kA bandha navave guNasthAna ke pahale bhAga meM hotA hai / puruSaveda, saMjvalana - krodha, saMjvalana mAna, saMjvalana mAyA aura saMjvalana - lobha ina pA~ca prakRtiyoM meM se eka eka prakRti kA bandha-viccheda kramazaH navave guNasthAna ke pA~ca bhAgoM meM se pratyeka bhAga ke antima samaya meM hotA hai, jaiseH- pUrvokta 22 - karma - prakRtiyoM meM se puruSa-veda kA bandha-viccheda navave guNasthAna ke pahale bhAga ke antimasamaya meM ho jAtA hai| isase zeSa 21 karma prakRtiyoM kA bandha dUsare bhAga meM ho sakatA hai / ina 21 karma - prakRtiyoM meM se saMjvalana - krodha kA bandha-viccheda dUsare bhAga ke antima samaya meM ho jAtA hai / isa se zeSa 20 karma prakRtiyoM kA bandha tIsare bhAga meM ho sakatA hai / ina 20 - karma - prakRtiyoM meM se saMjvalanamAna kA bandha tIsare bhAga ke antima samaya taka hI ho sakatA hai, Age nahIM; isI se zeSa 16 - karma prakRtiyoM kA bandha, cauthe bhAga meM hotA hai| tathA ina 16-karma prakRtiyoM meM se saMjvalanamAyA cauthe bhAga ke antima samaya taka hI bA~dhI jAtI hai, Age nahIM / zrataeva zeSa 18-karma-prakRtiyoM kA bandha navarve guNasthAna ke pA~caveM bhAga meM hotA hai / isa prakAra ina 18-karma prakRtiyoM meM se bhI saMjvalana- lobha kA bandha navarve guNasthAna ke pA~cave bhAga- paryanta hI hotA hai, Age dasaveM Adi guNasthAnoM maiM nahIM hotA / zrataeva una 18 karma-prakRtiyoM meM se saMjvalanalobha ko chor3a kara zeSa 17 karma prakRtiyoM kA bandha dasave guNasthAna meM hotA hai // 11 // bhAvArtha - sAtaveM guNasthAna se lekara zrAge ke saba guNasthAnoM meM pariNAma itane sthira aura zuddha ho jAte haiM ki jisa se una guNasthAnoM meM Ayu kA bandha nahIM hotaa| yadyapi sAtaveM
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 47 ) guNasthAna meM 56 - karma prakRtiyoM ke andha kA bhI pakSa Upara kahA gayA hai aura usameM deva Ayu kI gaNanA kI gaI hai; tathApi yaha samajhanA cAhiye ki chuTTe guNasthAna meM prArambha kiye huye -deva-Ayu ke bandha kI sAtaveM guNasthAna meM jo samApti hotI hai usI kI apekSA se sAtave guNasthAna kI bandha-yogya 56karma prakRtiyoM meM deva Ayu kI gaNanA kI gaI hai| sAtaveM guNasthAna meM deva zrAyu ke bandha kA prArambha nahIM hotA aura AThave Adi guNasthAnoM meM to deva zrAyu ke bandha kA prArambha aura samApti donoM nahIM hote / zrataeva deva - zrAyu ko chor3a 56 - karma - prakRtiyA~ AThave guNasthAna ke prathama bhAga meM vandha-yoga mAnI jAtI haiM / zrATharve tathA navarve guNasthAna kI sthiti antarmuharta pramANa hai| AThave guNasthAna kI sthiti ke sAta bhAga hote haiM / ina meM se prathama bhAga meM, dUsare se lekara chaTTe taka pA~ca bhAgoM meM, aura sAtaveM bhAga meM jitanI jitanI karma- prakRtiyoM kA vandha hotA hai; vaha navavIM tathA dasavIM gAthA ke artha meM dikhAyA gayA hai / isa prakAra navave guNasthAna kI sthiti ke pA~ca bhAga hote haiM / unameM se pratyeka bhAga meM jo * bandha-yogya karma-prakRtiyA~ hai, unakA kathana gyArahavIM gAthA ke artha meM kara diyA gayA hai // 6 // 1011 // caudasaNuccajasamANa vigghadasagaMti sola succhezro / ' tisu sAyabaMdha cheo sajogibaMdhaMtu to zra // 12 // (caturdarzanoccayazeojJAnavighnadazakamiti SoDazocchedaH / triSu sAtabandhazchedaH sayogini vandhasyAnto 'nantazca // 12 // ) . * zrartha- dasaveM guNasthAna kI vandha-yogya 17 karma-prakRtiyoM meM se 4- darzanAvaraNa, uccagotra, yazaH kIrttinAmakarma,
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) 5-jJAnAvaraNa aura antarAya ina 16 - karma prakRtiyoM kA bandhaviccheda dasaveM guNasthAna ke anta meM hotA hai / isase kevala sAtAvedanIya karma-prakRti zeSa rahatI hai / usa kA vandha gyArahaveM, bArahaveM aura terahave guNasthAna meM hotA hai| terahaveM guNasthAna ke antima samaya meM sAtaveinIya kA bandha bhI ruka jAtA hai isase caudahave guNasthAna meM kisI bhI prakRtikA vandha nahIM hotaa| arthAt - avandhaka avasthA prApta hotI hai / isa prakAra jina jina karma-prakRtiyoM ke bandha kA jahA~ jahA~ anta ( viccheda ) hotA hai aura jahA~ jahA~ anta nahIM hotA; usa kA varNana ho cukA // |12|| * bhAvArtha - 4 - darzanAvaraNa Adi jo 16kame - prakRtiyA~ Upara dikhAI gaI haiM unakA bandha kaSAya ke udayase hotA hai aura dasave guNasthAna se zrAge kaSAya kA udaya nahIM hotA; isI se ukta solaha karma prakRtiyoM kA bandha bhI dasave guNasthAna taka hI hotA hai / yaha sAmAnya niyama hai ki kapAya kA udaya kaSAya ke bandha kA kAraNa hotA hai aura dasave guNasthAna meM lobhakA udaya rahatA hai / isa liye usa guNasthAna meM ukta niyama ke anusAra lobha kA bandha honA cAhiye / aisI zaGkA yadyapi ho sakatI hai; tathApi isa kA samAdhAna yaha hai ki sthUla-lobha ke udaya se lobha kA vandha hotA hai; sUkSma- lobha ke udaya se nahIM / dasarve guNasthAna meM to sUkSmalobha kA hI udaya rahatA hai / isaliye usa guNasthAna meM lobha kA bandha mAnA nahIM jAtA / gyArahaveM Adi tIna guNasthAna meM sAta vedanIya kA bandha hotA hai, so bhI yoga ke nimitta se kyoMki una guNasthAnoM meM
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46 kaSAyodaya kA sarvathA abhAva hI hotA hai / zrataeva yoga-mAtra se honevAlA vaha sAta vedanIya kA bandha, mAtra do samayoM kI sthiti kA hI hotA hai / alana guNasthAna meM yoga kA abhAva ho jAtA hai, isI se sAta vedanIya kA bandha bhI usa guNasthAna meM nahIM hotA, aura bandhakatva avasthA prApta hotI hai / jina karma- prakRtiyoM kA bandha jitane kAraNoM se hotA hai, utane kAraNoM ke rahane taka ho, una karma-prakRtiyoM kA bandha hotA rahatA hai / aura utane kAraNoM meM se kisI eka kAraNa ke kama ho jAne se bhI, una karma - prakRtiyoM kA bandha nahIM hotA / zeSa saba karmaprakRtiyoM kA bandha hotA hai / jaise:-narakatrika yAdi pUrvota 16 karma- prakRtiyoM kA bandha mithyAtva, zravirati, kaSAya zraura yoga, ina cAra kAraNoM se hotA hai| ye cAroM kAraNa pahale guNasthAna ke caramasamayaparyanta rahate haiM isa liye ukta 16 karma prakRtiyoM kA bandha bhI usa samayaparyanta ho sakatA hai, parantu pahale guNasthAna se zrAge mithyAtva - zrAdi ukta cAra kAraNAM meM se midhyAtva nahIM rahatA, isa se narakatrika Ade pUrvokta 16 karmaprakRtiyoM kA bandha bhI pahale guNasthAna se Age nahIM hotA; aura saba karma - prakRtiyoM kA yandha yathAsambhava hotA hI hai / isa prakAra dUsarI 2 karma - prakRtiyoM ke candha kA anta ( viccheda) aura antAbhAva ( vicchedAbhAva) ye donoM, yandha ke hetu ke viccheda aura zraviccheda para nirbhara haiM // 12 // 1 , :0; vandhAdhikAra samApta //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ bandha-yantra ( 50 ) antarAyakarma. gotrakarma. nAmakarma. karma. mohanIya. vedanIya. darzanAvaraNIya. jJAnAvaraNAya. uttara- prakRtiyAM. mUla prakRtiyAM. XXXXXX '' or or a~ M soux or mm m 2200 ro out our 20 wwx a nneVVVV G Pos 8 120 | 5 | 6 2 / 26 4 8117 101 | 5 | 6 2 NAN 0 www wut ut no cur XXXX X 8 66 U U our x 20 x of ~' m 32 9mw U 0 X Ginn no Xxx xxx x x x x or on or or voor or ou mm' MY mr m 0 0 0 0 60 31 vvv ww www ww cct 9 H20 20 20 20 20 20 or 2 or or ora 9 G 4 1 6 0 1 I wo wo wo wo wo wo or or O Xxxxx Xxxn 9 D 22 UJ no 0 0 0 G xx ma or or a no 0 G 9 4 / 1 O xx xx xx xx xx *** 18 | 5 | 4 -1 | 1 | 0 | 1|1|5 ww Mi M ~ G M20Xur 9 Dem 0oi G anivRtti gu0 meM apUrvakaraNaguNasthAna meM. 40 OLA 0 0 D 0 0 D 4 1 0 17 or or or on 0 10 0|0|10|00 V V 1000 0 sUkSmasamparAya meM. upazAntamoha meM. kSINa moha meM. yoga gu0 meM. yoga gu0 me. 222 o ov Mm 20
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ (51) o3ma udayAdhikAra pahale udaya aura udoraNA kA lakSaNa kahate haiM, anantara pratyekaguNasthAna meM jitanI 2 karma-prakRtiyoM kA udaya tathA udIraNA hotI hai unako bAraha gAthAoM se dikhAte haiM udao vivAga ceyaNa mudIraNa mapatti iha duvosasayaM / satara-sayaM micche mIsa-samma-AhAra-jiNaNudayA // 13 // udayo vipAka-vedana mudIraNa maprApta iha dvAvizati-zatam / saptadaza-zataM mithyAtve mizra-samyagAhAraka jinAnudayAt 13 artha-vipAka kA samaya prApta hone para hI karma ke vipAka (phala)ko bhoganA udaya kahAtA hai|aur vipAka kA samaya prApta na hone para karma phala ko bhoganA use 'udIraNA kahate haiN| udaya-yogya tathA udIraNA-yogya karma-prakRtiyA~122 hai / una meM se 117 karma-prakRtiyoM kA udayaM pahale guNasthAna meM ho sakatA hai kyoMki 122 meM se mizramohanIya, samyaktvamohanIya,AhAraka-zarIra,AhAraka-agopAga aura tIrthakaranAmakarma ina pA~ca karma-prakRtiyoM ko udaya pahale guNasthAna meM nahIM hotA // 16 // bhAvArtha-AtmA ke sAtha lage huye karma-dalika, niyatasamaya para apane zubhAzubha-phalaukAjo anubhava karate haiM vaha "udaya" kahAtA hai / karma-dalikoM ko prayatna-vizeSa se khIMcakara niyata-samaya ke pahale hI una ke zubhA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) zubha - phalo ko bhoganA, "udIraNA" kahAtI hai| karma ke zubhAzubhaphala ke bhogane kA hI nAma udaya tathA udIraNA hai, kintu donoM maiM bheda itanA hI hai ki eka meM prayatna ke vinA hI svAbhAvika krama se phala kA bhoga hotA hai aura dUsare meM prayatna ke karane para hI phalakA bhoga hotA hai| karma vipAka ke vedana ko udaya tathA udIraNA kahane kA abhiprAya yaha hai ki, pradezodaya, udayAdhikAra meM iSTa nahIM hai / tIsarI gAthA ke artha meM bandha-yogya 120 karma - prakRtiyA~ kahI huI haiM, ve tathA mizra - mohanIya aura samyaktva - mohanIya ye do. kula 122 karma-prakRtiyA~ udayayogya tathA udIraNAyogya mAnI jAtI hai / bandha kevala mithyAtva - mohanIya kA hI hotA hai, mizramohanIya tathA samyaktva - mohanIya kA nhiiN| parantu vahI midhyAtva; java pariNAma- vizeSa se arddhazuddha tathA zuddha ho jAtA hai taba mizra - mohanIya tathA samyaktva- mohanIya ke rUpa meM udaya meM jAtA hai| isIse udaya meM ye donoM karma-prakRtiyA~ bandha kI apekSA adhika mAnI jAtI haiN| mizra - mohanIya kA udaya tIsare guNasthAna meM hI hotA hai / samyaktva - mohanIya kA udaya cauthe se lekara sAtaveM guNasthAna taka ho sakatA hai / zrAhAraka- zarIra tathA AhArakazraGgopAGga nAmakarma kA udaya chuTTe yA sAtaveM guNasthAna meM hI ho sakatA hai| tarthaGkara - nAmakarma kA udaya terahaveM aura caudahaveM guNasthAna meM hI ho sakatA hai / isIse mizra-mohanIya- zrAdi ukta pA~ca karma - prakRtiyoM ko chor3a zeSa 117 karma- prakRtiyoM kA udaya pahale guNasthAna meM yathAsambhava mAnA jAtA hai 13
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ suhama-tigAyaya-micchaM micchaMtaM sAsaNa-igAra-sayaM / nirayANupunvi-gudayA ann-thaavr-ig-vigl-aNto||14|| sUkSma-trikAtapa-mithyaM mithyAntaM sAsvAdana ekAdaza-zatam / nirayAnupUjyanudayA dnsthaadhraikviklaantH||14|| mIse sayamaNupunvo-NudayAmIsodaeNa miisNto| causayamajaesammANupuvi-khaMvA viya-kasAyA // 15 // mile zata mAnupUrvyanudayAnmiodana mizrAntaH / catuHzatamayate samyagAnupUrvakSipAdinIyakaSAyAH // 15 // maNutiriNu pugviviuvaTTa duhaga praNAijjaduga stgch| sagasIi desi,tirigai bhAu niujjoya tikasAyA // 16 // manuja-tiryagAnupUrvI-vaikriyApakaMdurbhagamanAdayadvikaMsaptadazaccheda saptAzitideze tiryagatyAyu codyota-tRtIya kaSAyAH16 acchezro igasI pamatti aahaar-jugl-gkkhevaa| thINatigA-hAraga duga chezro chassayari apamate // 17 // apaccheda ekAzitiH pramatte zrAhAraka-yugalaprakSepAt / styAnacitrikAhAraka-dvikacchedaH SaT-saptati rapramatte // 17 // - artha-dUsare guNasthAna meM 111 karma-prakRtiyoM kA udaya hotA hai kyoMki jina 117 karma-prakRtiyoM kA udaya pahale guNasthAna meM hotA hai unameM se sUkSmatrika (sUcabhanAmakarma,apa ryAptanAmakarma aura sAdhAraNanAmakarma ) AtapanAmakarma mithyAtvamohanIya aura narakAnupUrvI-ina 6 karma-prakRtiyoM kA udaya dUsare guNasthAna meM vartamAna jIvoM ko nahIM hotaa| anantAnubandhI cAra kapAya,sthAvaranAmakarma, ekendriya-jAtinAmakarma,vikalendriyAdvIndriya,trIndriya aura tucarindriya)jAti. nAmakarma ||14||aur zeSa bhAnupUrvI tIna arthAtatiryaJcAnupUrvI, manujAnupUrvI aura devAnupUrvI ina12- karmaprakRtiyoM kA udaya
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) tIsaraMguNasthAnakesamaya nahIM hotA; parantu mizra-mohanIyakarma kA udaya hotA hai / isa prakAra dUsare guNasthAna kI udaya-yogya 111-karma-prakRtiyoM meM se anantAnubandhI cAra kaSAya-zrAdi ukta 12 karma-prakRtiyoM ke ghaTa jAne para, zeSa jo kamaprakRtiyA~ rahatI haiM unameM mizra-mohanIya-karma milAkara kulaM. 100 karma-prakRtiyoM kA udaya tIsare guNasthAnasthita jIvoM, ko ho sakatA hai| cauthe guNasthAna meM vartamAna,jIvoM ko 104 karma-prakRtiyoM kA udaya ho sakatA hai kyoMki jina 100 karma-prakRtiyoM kA udaya tIsare guNasthAna meM hotA hai unameM se kevala mizramohanIya karma kA hI udaya cauthe guNasthAna meM nahIM hotA, zeSa 66 karma-prakRtiyoM kA udaya to hotA hI hai / tathA samyaktvamohanIyakarma ke udaya kA aura cAroM zrAnupUrviyoM, ke udaya kA bhI sambhava hai / apratyAkhyAnAvaraNa cAra kaSAya // 15 // manuSya-mAnupUrvI 5) tiryaJca-AnupUrvI( 6 )vaikriyeaSTaka (devagati, deva-zrAnupUrvI, narakagati, naraka-pAnupUrvI, deva-zrAyu, naraka-zrAyu, vaikriyazarIra aura vaikriya-aGgApAga (14) durbhaganAmakarma(15) aura anAMdeyAdrika (anAdeyanAmaka tathA ayaza kIrtinAmaka) (27) inaM satraha karma-prakRtiyoM ko cauthai guNasthAna kI udayayogya (104)karma prakRtiyoM meM se ghaTA dene para, zeSa (87) karma-prakRtiyA~ rahatI haiM / unhIM (87)-karma-prakRtiyoM kA udaya pA~cave guNasthAna meM hotA hai| ukta 87karma-prakRtiyoM meM se tiryaJcaMgati (1)tiyaMJcaAyu (2) nIcagotra (3) udyotanAmakarma (4) aura pratyAkhyAnAvaraNa cAra kaSAya (8) // 16 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ (55) ukta pATha karma-prakRtiyoM ko ghaTAne se,zeSa(76)karma-prakatiyA~ rahatI haiN| unameM zrAhArakazarIranAmakarma tathA zrAhArakaagopAganAmakarma ina do prakRtiyoM ke milAne se kula huI (81)karma-prakRtiyA~ / chaThe guNasthAna meM inhIM (81)karmaprakRtiyoM kA udaya ho sakatA hai| - sAtave guNasthAna meM 76 karma-prakRtiyoM kA udaya hotA hai kyoMki pUrvokta (81)-karma-prakRtiyoM meM se styAnaditrika aura bAharakadvika ina (5) karma-prakRtiyoM kA udaya chaThe guNasthAna ke antima samaya taka hI ho sakatA hai| zrAge ke guNasthAnoM meM nahIM // 17 // bhAvArtha-sUkSmanAmarkama-kA udaya, sUkSma-jIvoM ko hI aparyApta-nAma karma kA udaya, aparyAptajIvoM ko hI aura sAdhAraNa-nAma-karma kA udaya ananta-kAyika-jIvoM ko hI hotA hai| parantu sUkSma, apapti aura ananta-kAyika jIvoM ko na to sAsvAdana-samya katva prApta hotA hai aura na koI sAsvAdana prApta-jIva, sUkSma, aparyApta yA anantakAyika rUpase paidA hotA hai| tathA zrAtapa: nAma-karma kA udaya bAdara-pRthivi kAyika jIvako hI hotA hai so bhI zarIra-paryApti ke pUrNa ho jAne ke bAda hI; pahale nhiiN| parantu sAsAdana-samyaktva ko pAkara jo jIva vAdara-pRthvI-kAya meM janma grahaNa karate haiM ve zarIra-paryApti ko pUrA karane ke pahale hI-arthAt zrAtapanAmakarma ke udaya kA avasara Ane ke pahale hI-pUrvaprAptasAsvAdanasamyaktva kA vamana kara dete haiM arthAt bAdara-pRthvI kAyikajIvoM ko, jaba sAsvAdana-samyaktva kA sambhava hotA hai
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) taM tapanAmakarma ke udaya kA sambhava nahIM aura jisa samaya tapanAmakarma kA sambhava hotA hai usa samaya una ko sAsvAdana samyaktva kA sambhava nahIM hai / tathA mithyAtva kA udaya pahale guNasthAna meM hI hotA hai kintu sAsvAdana samyaktva pahale guNasthAna ke samaya, kadApi nahIM hotA / isase mithyAtva ke udaya kA aura samyaktva kA kisI bhI jIva meM eka samaya meM honA asaMbhava hai / isI prakAra narakazrAnupUrvI kA udaya, vakragati se naraka meM jAnevAle javAM ko hotA hai / parantu una jIvoM ko usa avasthA meM sAsvAdana - samyaktva nahIM hotA / isase naraka - zrAnupUrvI kA udaya aura sAsvAdana - samyaktva ina donoM kA kisI bhI jIva meM eka sAtha honA asambhava hai / ataeva sAsAdanasamyagTaSTinAmaka dUsare guNasthAna meM sUkSma- nAmakarma se lekara naraka- zrAnupUrvIparyanta 6-karma- prakRtiyoM ke udaya kA niSedha kiyA hai, aura pahale guNasthAna kI udayayogya karma - prakRtiyoM meM se ukta 6 - prakRtiyoM ko chor3akara, zeSa karma - prakRtiyoM kA udaya dUsare guNasthAna ke samaya mAnA gayA hai / anantAnubandhI-kaSAya kA udaya pahale aura dUsare guNasthAna meM hI hotA hai, zrAge ke guNasthAnoM meM nahIM / tathA sthAvara - nAmakarma, ekendriyajAtinAmakarma, drondriyajAtinAmakarma, zrIndriyajAtinAmakarma, aura caturindrayajAti - nAmakarma ke udayavAle jIvoM meM, tIsare guNasthAna se lekara Age kA koI bhI guNasthAna nahIM hotaa| kyoMki sthAvara - nAmakarma kA aura ekendriyajAti-nAmakarma kA udaya ekendriya jIvoM ko hotA hai / tathA dvIndriyajAti- nAmakarma kA udaya dvIndriyoM ko; trIndriyajAti - nAmakarma kA udaya zrIndriyoM ko aura caturindriyajAti- nAmakarma kA udaya *
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ (57). caturindraya-paryanta ke jIvoM meM, pahalA yA dUsarA dohI guNasthAna ho sakate haiN| bhAnuyUrSI kA udaya joSoM ko usI samaya meM hotA hai jisa samaya ki be dUsare sthAna meM janma grahaNa karane ke liye vakragati se jAte haiM / parantu tIsare guNasthAna meM vartamAna koI jIva maratA nahIM hai| isase zrAnupUvIM-nAma-karma ke udayavAle jIvoM meM tIsare guNasthAna kI sambhAvanA bhI nahIM kI jA sakatI / ataeva dUsare guNasthAna meM jina 111. karma-prakRtiyoM kA udaya mAnA jAtA hai unameM se anantAnubandhi-kapAya-zrAdi pUrvokta 12-karma-prakRtiyoM ko chor3a dene se 69-karma-prakRtiyA~ udayayogya rahatI haiM / mizramohanIyakarma kA udaya bhI tIsare guNasthAna meM avazya hI hotA hai isIliye, ukta 66 aura 1 mizramohanIya, kula 100-karma-prakRtiyoM kA udaya usa guNasthAna meM mAnA jAtA hai| tIsare guNasthAna meM jina 100-karma-prakRtiyoM kA udaya ho sakatA hai una meM se mizramohanIya ke sivA, zeSa 66 hI karma-prakRtiyoM kA udaya caturthaguNasthAnavI jIvoM ko ho sakatA hai / tathA caturthaguNasthAna ke samaya samyaktva-mohanIyakarma ke udaya kA aura cAroM praanupuurviinaamk| ke udaya kA sambhava hai; isIliye pUrvokta aura samyaktva-mohanIya-zrAdi (5), kula 104 karma-prakRtiyoM kA udaya,, ukta guNasthAna meM vartamAnajIvoM ko mAnA jAtA hai| * jaba taka apratyAkhyAnAvaraNa-kapAya-catuSka kA udaya rahatA hai taba taka jIvoM ko pazcama guNasthAna kI prApti nahIM ho sakatI / isaliye apratyAkhyAnAyaraNa-kaSAga-catuSka kA udaya, pahale se cauthe taka cAra guNasthAnoM meM hI samajhanA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (58) . cAhiye pA~cave prAdi guNasthAnoM meM nhiiN| tathA pA~cave se lekara bhAge ke guNasthAna, manuSyoM aura tiryaJcoM meM yathAsambhava ho sakate haiN| devoM tathA nArakoM meM nhiiN| manuSya aura tiryaJca bhI ATha varSa kI umra hone ke bAda hI, paJcama-Adi guNasthAnoM ko prApta kara sakate haiN| pahale nhiiN| parantu zrAnupUrvI kA udaya vakragati ke samaya hI hotA hai isaliye, kisI bhI bhAnupurvI ke udaya ke samaya jIvoM meM paJcama-zrAdiguNasthAna asambhava haiM, naraka-gati tathA naraka-zrAyu kA udaya nArakoM ko hI hotA hai; devagati tathA devazrAyu kA udaya devoM meM hI pAyA jAtA hai; aura vaikriya-zarIra tathA vaikriya-agopAga-nAmakarma kA udaya deva tathA nAraka donoM meM hotA hai| parantu kahA jA cukA hai ki devoM aura nArakoM meM paJcama-zrAdiguNasthAna nahIM hote / isa prakAra durbhaga-nAmakarma, anAdeya nAmakarma aura ayaza-kIrtinAmakarma, ye tInoM prakRtiyA~, pahale cAra guNasthAnoM meM hI udaya ko pA sakatI haiN| kyoMki paJcama-Adi gupasthAnoM ke prApta hone para, jIvoM ke pariNAma itane zuddha ho jAte haiM ki jisase usa samaya, una tIna prakRtiyoM kA udaya ho hI nahIM sktaa| ataeva cauthe guNasthAna meM udayayogya jo 104 karma-prakRtiyA~ kahI huI haiM unameM se apratyAkhyAnAvaraNa-kaSAya-catuSka Adi pUrvokta 17 karma-prakRtiyoM ko ghaTA kara,zeSa 87 karma-prakRtiyoM kA udaya pA~cave guNasthAna meM mAnA jAtA hai / paJcama-guNasthAna-vartI manuSya aura tiryaJca donoM hI, jinako ki vaiphiyalabdhi prApta huI hai, vaikriyalabdhi ke valase vaikriyazarIra ko tathA vaikriya-aGgopAGga ko banA sakate haiM / isI taraha chaThe guNasthAna meM vartamAna vaikriyalabdhiM-sampanna muni bhI vaikriyazarIra tathA vaikriya-aGgopAGga ko banA sakate haiM / usa samaya
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) una manuSyoM ko tathA tiryaJcoM ko, vaikriyazarIranAma-karma kA tathA vaikriya-agopAga-nAmakarma kA udaya avazya rahatA hai isaliye, yadyapi yaha zaGkA ho sakatI hai ki pA~cava tathA chaThe guNasthAnakI udaya-yogya prakRtiyoM meM vaikriya-zarIra-nAma-karma tathA vaikriya-aGgopAGga nAmakarma ina do prakRtiyoM kI gaNanA kyoM nahIM kI jAtI hai ? tathApi isa kA samAdhAna itanA hI hai ki, jinako janmaparyanta vaikriya zarIra-nAmakarma kA tathA vaikriya-aGgopAGga-nAmakarma kA udaya rahatA hai unakI (deva tathA nArako kI) apekSA se hI ukta do prakRtiyoM ke udayakA vicAra isa jagaha kiyA gayA hai / manuSyoM meM aura tiryaJcoM meM to kucha samaya ke liye hI ukta do prakRtiyoM kA udaya ho sakatA hai, so bhI saba manuSyoM aura tiryacA meM nhiiN| isI se manuSyoM aura tiryaJcoM kI apekSA se pA~caveM tathA chaThe guNasthAna meM, ukta do karma-prakRtiyoM ke udaya kA sambhava hone para bhI, usa kI vivakSA nahIM kI hai| jina 87 karma-prakRtiyoM kA udaya pA~caveM guNasthAna meM mAnA jAtA hai una meM se tiryaJca-gati, tiryaJca-Ayu, nIcagotra, udyota-nAmakarma aura pratyAkhyAnAvaraNa-kaSAya-catuSka ina 8 karma-prakRtiyoM ko chor3akara, zeSa 76-karma-prakRtiyoM kA udaya, chaThe guNasthAna meM ho sakatA hai / tiryaJca-gatiAdi ukta pATha karma-prakRtiyoM kA udaya, pA~caveM guNasthAna ke prAntama samaya taka hI ho sakatA hai, Age nahIM / isa kA kAraNa yaha hai ki, tiryaJca-gati, tiryaJca-zrAyu aura udyotanAmakarma ina tIna prakRtiyoM kA udaya to tiryaJcoM ko hI hotA hai parantu tiyaMJcoM meM pahale pA~ca guNasthAna hI ho sakate haiM, Age ke guNasthAna nahIM / nIca gotra-kA udaya
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (.60) . bhI manuSyoM ko cAra guNasthAna taka hI ho sakatA hai / paJcamazrAdi-guNasthAna prApta hone para,manuSyoM meM aise sukha prakaTa hote haiM ki jinase una meM nIca-gotra kA udaya ho hI nahIM sakatA aura ucca-gotra kA udaya avazya ho jAtA hai| parantu tirvaJcoM ko to apane yogya saba guNasthAnoM meMarthAt pA~cau guNasthAnoM meM svabhAva se hI nIcagotra kA udaya . rahatA hai; ucca-yotra kA udaya hotA hI nahIM / tathA pratyAkhyAnAvaraNa. cAra kapAyoM kA udaya jaya taka rahatA hai taba taka chaThe . guNasthAna se lekara prAmeM ke kisI bhI gurusthAna kI prApti nahIM hotI aura chaThe zrAdi / guNasthAnoM ke prApta hone ke bAda bhI. pratyAkhyAnAvaraNakapAyoM / kA udaya ho nahIM sakatA / isa prakAra tiryaJca gati-amadi. ukta ATha karma-prakRtiyoM ke vinA jina 76-karma-prakRtiyoM kA udaya cha? guNasthAna meM hotA hai una meM "AhAraka zarIraM- ' nAmakarma tathA zrAhAraka-almopAGganAmakarma, ye do pratiyA~ . aura bhI milAnI cAhiye jisase chaTe gurusthAna meM udayayogya karma-prakRttiyA~ 81 hotI haiM / chaThe guNasthAna meM AhAraka- . zarIra-nAmakarma kA tathA AhAraka-algopAGga nAmakarma kA / udaya usa samaya pAyA jAtA hai jisa samaya ki koI caturdazapUrvadhara-muni, labdhi ke dvArA zrAhAraka-zarIra kI racanA kara use dhAraNa karate haiM / jisa samaya koI vaikriya-labdhidhArI muni, labdhi se vaikriya-zarIra ko banAkara use dhAraNa karatA . hai usa samaya usako udyota-nAmakarma kA udaya hotA hai / . kyoki zAstra meM isa Azaya kA dhana pAyA jAtA hai ki . yati ko vaikriya zarIra dhAraNa karate samaya aura deva ko uttaravaikriya-zarIra dhAraNa karate samaya udyota-nAmakarma, kA udaya hotA hai / aba isa jagaha yaha zaGkA ho sakatI hai kijava
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (61) vaitriya-marIrivati kI apekSA se chaThe guNasthAna meM bhI udyota nAmakarma kA udaya pAyA AtA hai.taba pA~cave guNasthAna taka hI usakA udaya kyoM mAnA jAtA hai ? parantu isakA samAdhAna sirpha itanA hI hai ki janma ke svabhAva se udayosa nAmakarma kA jo udaya hotA hai vahI isa jagaha vivakSita hai| labdhi ke nimitta se honevAlA udyota-nAmakarma kA udaya vivakSita nahIM hai| chaThe guNasthAna meM udayayogya jo 81 'karma-prakRtiyA~ kahI huI haiM unameM se styAnAI-trika aura AhAraka-dhika ina pA~ca karma-prakRtiyoM kA udaya sAtaveM guNasthAna se lekara Age ke guNasthAnoM meM nahIM hotA; kyoMki styAnaddhitrika kA udhya pramAdarUpa hai, parantu chaTTa se Age kisIbhIguNasthAna meM pramAda nahIM hotaa| isa prakAra AhAraka-zarIra-mAmakarma kA tathA AhAraka aDagopAga-nAmapharma kA udaya, AhArakazarIraM racanevAle muMvi ko hI hotA hai| parantu vaha muni labdhi kA prayoga karanevAlA hone se avazya hI prabhAvI hotA hai| jo labdhi kA prayoga karatA hai vaha utsuka ho hI jAtA hai| utsukatA huI ki sthiratA yA ekAgratA kA bhaMga hubhA / ekAgratA ke bhaMga ko hI pramAda kahate haiM isaliye, AhArakadvika kA ukSya bhI chaThe guNasthAna sahI mAnA jAtA hai| yapi zrAhArakazarIra banA lene ke bAda koI muni vizuddhaH / adhyavasAya se phira bhI sAta guNasthAna ko pA sakate haiM, tathApi aisA bahuta kama hotA hai isa,khiye isakI vivakSA prAcAryoM meM nahIM kI hai| isI se sAtaveM guNasthAna meM prAhAraka-dvika ke udaya ko ginA nahIM hai // 14 // 15 // 16 // 17 // , .. saMmattaMtimasaMdhayaNa tiyagaccho cisattAra apureN| ... ..... hAsAichakato chamAhi aniyaSTriyatigaM, / / 18 // . . .
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) samyaktvAntimasaMhananatrikakacchedo dvAsaptatirapUrva / hAsyAdiSaTakAntaH SaTpaSTiranivRttI vedatrikam / / 18 / / saMjalaNatigaM chacchetrI sahi suDumaMmi turiylobhNto| usaMta guNe guNasahi risahanArAya duganaMto // 16 // saMjvalanaMtrikaM SaTchedaH SaSTiH sUkSme turiylobhaantH| upazAntaguNa ekonaSaSTi zreSabhanArAdvikAntaH // 16 // ___-samyakatva-mohanIya aura anta ke tIna saMhanana ina 4 karma prakRtiyoM kA udaya-vicchada sAtave guNasthAna ke antima samaya meM ho jAtA hai / isase sAtave guNasthAna kI udayayogya 76 karma prakRtiyoM meM se samyakatvameAhanIya-Adi ukta cAra karma-prakRtiyoM ko ghaTA dene para, zeSa 72 karma-prakRtiyoM kA udaya AThaveM guNasthAna meM rahatA hai| hAsya, rati, arati, bhaya,zoka aura jugapsAina 6karma-prakRtiyoM kA udaya AThaveM guNasthAna ke antima samaya taka hotA hai, Age nahIM / isase pAThaveM guNasthAna kI udaya-yogya 72 karma-prakRtiyoM meM se hAsya Adi 6 karma-prakRtiyoM ke ghaTA dene se zeSa 66karma-prakRtiyoM kA hI udaya navave guNasthAna meM raha jAtA hai / strIveda, puruSaveda napuMsakaveda, 18 saMjvalana krodha, saMjvalana-mAna aura saMjvalana mAyA ina 6 karmaprakRtiyoM kA udaya, navave guNasthAna ke antima samaya taka hI hotA hai| isase navave guNasthAna kI udaya-yogya 66 karmaprakRtiyoM meM se strIveda Adi ukta 6 karma-prakRtiyoM ko chor3akara zeSa 60 karma-prakRtiyoM kA udaya dasaveM guNasthAna meM hotA hai| saMjvalana-loma kA udaya-viccheda dasaveM guNasthAna ke antima samaya meM hotA hai / isase dasaveM guNasthAna meM jina 60 karma-prakRtiyoM kA udaya hotA hai una meM se eka saMjvalana-lobha ke binA zeSa 56 karma-prakRtiyoM kA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ (63) udaya gyArahaveM guNasthAna meM ho sakatA hai| ina 56 karmaprakRtiyoM meM se RSabhanArAcasaMhanana aura nArAcasaMhanana ina do karma-prakRtiyoM kA udaya, gyArahaveM guNasthAna ke antimasamaya-paryanta hI hotA hai // 16 // bhAvArtha-jo muni, samyakatvamohanIya kA upazama yA kSaya karatA hai vahI sAtave guNasthAna se prAge ke guNasthAnoM ko pA sakatA hai, dUsarA nhiiN| isose Upara kahA gayA hai ki sAtaveM guNasthAna ke antima samaya taka meM samyakatvamohanIya kA udaya-viccheda ho jAtA hai / isa prakAra ardha. nArAca, kIlikA aura sevAta ina tIna antima saMhananoM kA udaya-viccheda bhI sAtave guNasthAna ke anta taka ho jAtA haiarthAt antima tIna saMhananavAle jIva, sAtaveM guNasthAna se Age nahIM bar3ha skte| isakA kAraNa yaha hai ki jo zreNi kara sakate haiM ve hI pAThave Adi guNasthAnoM ko prApta kara sakate haiM pastu zreNi ko prathama tIna saMhananavAle hI kara sakate haiM, antima tIna saMhananavAle nahIM / isI se ukta samyakatvamohanIya Adi 4 karma-prakRtiyoM ko sAtaveM guNasthAna kI 76 karma-prakRtiyoM meM se ghaTAkara zeSa 72 karma-prakRtiyoM kA udaya pAThave guNasthAna meM mAnA jAtA hai| navave guNasthAna se lekara bhAge ke guNasthAnoM meM adhyavasAya itane vizuddha ho jAte haiM ki jisa se guNasthAnoM meM vartamAna jIvoM ko hAsya, rati Adi uparyukta 6 karma-prakRtiyoM kA udaya hone nahIM pAtA / ataeva kahA gayA hai ki pAThaveM guNasthAna kI udaya-yogya 72 karma-prakRtiyoM meM se hAsya-zrAdi 6 prakRtiyoM ko chor3a .
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara zeSa 66 karma prakRtiyoM kA udaya navave guNasthAna meM ho sakatA hai| __ navave guNasthAna ke prArambha meM 66 karma prakRtiyoM kA udaya hotA hai / parantu adhyavasAyoM ko vizuddhi bar3hatI hI jAtI hai; isase tIna veda ora saMjvalana-trika, kula 6karma-prakRtiyoM kA udaya navava guNasthAna meM ho kramazaH ruka jAtA hai / ataeva dasaveM guNasthAna meM udaya-yogya prakRtiyA~ 60 hI rahatI haiN| navarve guNasthAna meM vedanika-zrAdi ukta 6 karma-prakRtiyoM kA udayaviccheda isa prakAra hotA hai-yadi zreNi kA prArambha strI karatI hai to vaha pahale strIyeda ke, pIche puruSa-vedake anantara napuMsakavedake udaya kA viccheda karake kramazaH saMjvalana-trika ke udaya ko rokatI hai| zreNikA prArambha karanevAlA yadi purupa hotA hai to vaha saba se pahale puruSa-veda ke, pachi strIveda ke anantara napuMsakaveda ke udaya ko roka kara kramazaH saMjvalanatrika ke udaya kA viccheda karatA hai / aura zreNi ko karanedAlo yadi napuMsaka hai to sabase pahale vaha napuMsaka-veda ke udaya ko rokatA hai| isake bAda strIveda ke udaba ko tatpazcAt puruSa-veda ke udaya ko roka kara kramazaH saMsvalana-nika ke udava ko banda kara detA hai| dasaveM guNasthAna meM 60 karma-prakRtiyoM kA udaya ho sakatA hai| inameM se saMjvalana-lobha kA udaya, dasaveM guNasthAna ke antima samaya taka hI hotA hai / isI se saMjvalana-loma ko chor3a kara zeSa 56 karma-prakRtiyoM kA udaya gyArahave guNasthAna meM mAnA jAtA hai // 18 // 16 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 65 ) sagavanna khoNa-duvAremi niddadugaMto tha carimi paNavannA / nArItarAyadaMsaNa- cauchezro sajogi bAyAlA // 20 // saptapaJcAzat kSIrAdvicarame nidrAdvikAntazca carame paJcapazcAzat / jJAnAntarAya darzanacatuzchadaH sayogini dvicatvAriMzat // 20 // artha - zrataeva bArahave guNasthAna meM 57 karma - prakRtiyoM kA udaya rahatA hai / 57 karma - prakRtiyoM kA udaya, bArahaveM gusasthAna ke dvicarama-samaya- paryanta - arthAt antima samaya se pUrva ke samaya - paryanta pAyA jAtA hai; kyoMki nidrA aura pracalA ina do karma-prakRtiyoM kA udaya, antima samaya meM nahIM hotA / isase pUrvokta 57 karma-prakRtiyoM meM se nidrA aura pracalA ko chor3akara zeSa 55 karma prakRtiyoM kA udaya bArahaveM guNasthAna ke antima samaya meM hotA hai / jJAnAvaraNakarma kI 5, antarAyakarma kI 5 aura darzanAvaraNakarma kI 4 - kula 14 karma - prakRtiyoM kA udaya, bArahave guNasthAna ke antima samayaparyanta hI hotA hai; Age nahIM / isase bArahave guNasthAna ke antima samaya kI udaya-yogya 55 karma-prakRtiyoM meM se ukta 14 karma - prakRtiyoM ke ghaTA dene se 41 karma- prakRtiyA~ zeSa rahatI haiM / parantu terahaveM guNasthAna se lekara tIrthaMkaranAmakarma ke udaya kA bhI sambhava hai / isaliye pUrvokta 41, aura tIrthaGkara nAmakarma, kula 42 karma - prakRtiyoM kA udaya terahave guNasthAna meM ho sakatA hai // 20 // bhAvArtha -- jinako kapabhanArAca saMhanana kA yA nArAca saMhanana kA udaya rahatA hai ve upazama-zreNi ko hI kara sakate hai / upazama-zreNi karane vAle, gyArahaveM guNasthAna- paryanta hI bar3ha sakate haiM; kyoMki kSapakazreNi kiye vinA bArahave guNasthAna
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI prApti nahIM ho sktii| kSapaka zreNi ko vehI kara sakate haiM jinako ki vajra-kapabhanArAca saMhanana kA udaya, hotA hai.| isIse gyArahaveM guNasthAna kI udaya-yogya 56 karma-prakRtiyoM meM se RpabhanArAca aura nArAca dosaMhananoM ko ghaTAkara zeSa 57 karma-prakRtiyoM kA udaya vArahaveM guNasthAna meM mAnAjAtA hai| ina 57 karma prakRtiyoM meM se bhI nidrAkA tathA pracalA kA udaya vArahaveM guNasthAna ke antima samaya meM nahIM hotaa| isa se una do karma-prakRtiyoM ko chor3akara zeSa 55 karma-prakRtiyoM kA udaya vArahaveM guNasthAna ke antima samaya meM mAnA jAtA hai| jJAnAvaraNa 5, antarAya 5 aura darzanAvaraNa 4, saba milAkara 14 karma-prakRtiyoM kA udaya vArahave guNasthAna ke antima samaya se Age nahIM hotaa| isase pUrvokta 55 karmaprakRtiyoM meM se ukta 14 karma-prakRtiyoM ke nikala jAne se zeSa 41 karma-prakRtiyA~ rahatI haiM / parantu terahaveM guNasthAna ko prApta karanevAloM meM jo torthakara honevAle hote haiM unako tIrthakaranAmakarma kA udaya bhI ho jAtA hai| zrataeva pUrvokta 41 aura tIrthakaranAmakarma, kula 42 karma-prakRtiyA~ terahave guNasthAna meM udaya ko pA sakatI haiM // 20 // titthudayA uralAthirakhagaidugaparittatigachalaThANA / aguralahuvannacau-nimiNateyakammAisaMghayaNaM // 22 // tIrthodayAdAdArikAsthirakhagatidvikapratyekatrikaSaTsaMsthAnAni agurulaghuvarNacatuSkanirmANatejaHkarmAdisaMhananam // 21 // dUsarasUsarasAyAsAragayaraM ca tiis-bucchetro| cArasa ajogi subhagAijjajasannayaraveNiyaM // 22 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ (67) duHsvarasusvarasAtAsAtaikataraM ca triMzadavyucchedaH / dvAdazAyogini subhagAdeyayazo'nyataravedanIyam // 22 // tasatiga pariNadi maNuyAu gaijiNuJcati crm-smyNto| vasatrikapaJcendriyamanujAyugatijinozcamiti crmsmyaantH| * artha-audArika-dvika (audArika-zarIranAmakarNa tathA audArika-zraGgopAGganAmakarma ).2, asthira-dvika (asthiranAmakarma, azubhanAmakarma )4, khagati-dvika (zubhavihAyogatiH, nAmakarma aura bhayabhavihAyogatinAmakarma ) 6, pratyeka-trika(pratyekanAmakarma, sthiranAmakarma aura zubhanAmakarma ) , samacaturastra,nyagrodhaparimaMDala, sAdi, vAmana,kubja aura huNDa-ye chaH saMsthAna 15, aguruladhucatuSka (gurulaghunAmakarma, upaghAtanAmakarma, parAdhAtanAmakarma aura uccAsanAmakarma )16, varNa-catuSka (varNanAmakarma, gaMdhanAmapharma, rasanAmakarma aura sparzanAmakarma)23,nirmANanAmakarma24, taijasazarIranAmakarma 25, kArmaNazarIra-nAmakarma 26, prathama-saMhanana (vajaRSabhanArAcasaMhanana)27 // 21 // duHsvaranAmakarma 28,susvaranAmakarma26 aura sAtavedanIya tathA asAtavedanIya ina do meM se koI eka 30-ye. tIsa prakRtiyA~ terahaveM guNasthAna ke antima-samaya taka hI udaya ko pA sakatI haiM, caudahaveM guNasthAna meM nahIM / ataeva pUrvokta 42 meM se ina 30 karma-prakRtiyoM ke ghaTa jAne para zeSa 12 karma-prakRtiyA~ caudahaveMguNasthAna meM rahatI hai| ve 12 karma-prakRtiyA~ ye haiM-subhaganAmakarma, zrAdeyanAmakarma, yazaH kIrtinAmakarma, vedanIyakarma kI do prakRtiyoM meM se koI eka asatrika ( sanAmakarma, bAdaranAmapharma, aura
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) paryAptanAmakarma ), paJcendriyajAtinAmakarma, manuSya zrAyu, manuSyagati, tIrthaGkaranAmakarma aura uccagotra-ina 12 prakRtiyoM kA udaya caudahaveM guNasthAna ke antima samaya taka rahatA hai| bhAvArtha-caudahave guNasthAna meM kisI bhI jIva ko vedanIyakarma kI donoM prakRtiyoM kA udaya nahIM hotaa| isa liye jisa jIva ko una do meM se jisa prakRti kA udaya, caudahaveM guNasthAna meM rahatA hai usa jIvako usa prakRti ke sivAya dUsarI prakRti kA udaya-viccheda terahave guNasthAna ke antima samaya meM ho jAtA hai| audArika-dvika-zrAdi ukta tIsa prakRtiyoM meM se vedanIyakarma kI anyatara prakRti ke sivA zeSa 26 karma-prakRtiyA~ pudgala vipAkinI (pudgala dvArA vipAka kA anubhava karAne vAlI) haiM inameM se susparanAmakarma aura duHsvaranAmakarma-ye do prakRtiyA~ bhASA-pudgala-vipAkinI haiN| isa se jaba taka vacana-yoga kI pravRtti rahatI hai aura bhASApudgaloM kA grahaNa tathA pariNamana hotA rahatA hai tabhI taka ukta do prakRtiyoM kA udaya ho sakatA hai| zeSa 27 karmaprakRtiyA~ zarIra-pudala-vipAkinI haiM isaliye unakA bhI udaya tabhI taka ho sakatA hai jaba taka ki kAyayoga ke dvArA pugaloM kA grahaNa,pariNamana aura zrAlambana kiyA jAtA hai / terahaveM guNasthAna ke carama samaya meM hI yogoM kA nirodha hojAtA hai| zrataeva punala-vipAkinI ukta 26 karma-prakRtiyoM kA udaya bhI usI samaya meM ruka jAtA hai| isa prakAra terahave guNasthAna meM jina 42 karma-prakRtiyoM kA udaya ho sakatA hai| unameM se anyataravedanIya aura ukta 26 pudgala-vipAkinI-kula 30
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 66 ) karma prakRtiyoM ko ghaTA dene se zeSa 12 karma-prakRtiyA~ rahatI haiM / ina 12 karma prakRtiyoM kA udaya caudahave guNasthAna ke antima samaya taka rahatA hai / isa ke ruka jAte hI jIva, karma-mukta hokara pUrNa-siddha-svarUpa ko prApta kara letA hai aura mokSa ko calA jAtA hai // 21 // 22 // iti udayAdhikAra samApta /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 70 ) udaya-yantra * * * | antarAya. gotrakarma. nAmakama. Ayukarma. mohanIya. | vedanIyakarma. darzanAvaraNIya. jJAnAvaraNAya. uttara- prakRtiyAM. mUla prakRtiyAM. NNNN n* 222 or or or or or or 920 X Do 20 20 20 20 Www Xn arN XXX20 20 20 m DA DV U 792 O u U 20nt 2 or on or o car " Nan r V U 15 16mm m mo N 104 5 m m m 0 wwwwww w no no no no u ufx o XXXXXXNNx0 o or u 4994sus X UUUUUUuU9 0 ovnm 20 Xur9 Ww qM 0 0 0 W or or ~~ VM 0 12023 mpp
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ (71) udIraNAdhikAra ava pratyeka guNasthAna meM jitanI jitanI karma-prakRtiyoM kI udIraNA ho sakatI hai unheM dikhAte haiM : udaukhudIraNA paramapamattAI sagaguNesu // 23 // udaya ivodIraNA paramapramattAdisaptaguNeSu // 23 // artha- yadyapi udIraNA udaya ke samAna hai-arthAt jisa guNasthAna meM jitanI karma-prakRtiyoM kA udaya hotA hai usa guNasthAna meM utanI hI karma-prakRtiyoM kI udIraNA bhI hotI hai / tathApi sAtaveM guNasthAna se lekara terahaveM guNasthAna-paryanta sAta guNasthAnoM meM udaya kI apekSA udIraNA meM kucha vizepa hai // 23 // usa vizeSa ko hI dikhAte haiM : esA payaDi-tigUNA veyaNiyAhArajugalathAgatIgaM / maNuyAu pamattA ajogi aguMdIrago bhagavaM // 24 // eSA prakRtitrikonA vedanIyAhAraka-yugalastyAnaddhitrikam / .. manujAyuH pramattAntA ayogyanudIrako bhagavAn // 24 // artha-sAtave guNasthAna se lekara terahaveM guNasthAnaparyanta, pratyeka guNasthAna meM udIraNA-yogya-karma-prakRtiyA~, udayaM-yogya-karma-prakRtiyoM se tIna tIna kama hotI hai kyoki chaThe guNasthAna ke antima samaya meM pATha karma-prakRtiyoM kI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 72 ) udIraNA ruka jAtI hai / isase Age ke guNasthAnoM meM una ATha karma - prakRtiyoM kI udIraNA nahIM hotI / ve ATha karmaprakRtiyA~ ye haiM- vedanIya kI do prakRtiyA~ ( 2 ) zrAhArakadvika ( 4 ) styAnArddha- trika ( 7 ) aura manuSya zrAyu ( 6 ) | caudahave guNasthAna meM vartamAna prayogikevalibhagavAn kisI bhI karma kI udIraNA nahIM karate // 24 // bhAvArtha- pahale se chaTThe paryanta chaHguNasthAnoM me udIraNA yogya karma prakRtiyA~, udaya yogya karmaprakRtiyoM ke barAbara hI hotI haiM / jaile-pahale guNasthAna meM udaya yogya tathA udIraNA yogya eka sau satraha karma prakRtiyA~ hotI haiM / dUsare guNasthAna me 119 karma - prakRtiyoM kA udaya tathA udIraNa hotI hai| tIsare guNasthAna meM udaya aura udIraNA donoM hI sau sau karma-prakRtiyoM ke hote haiM / cauthe guNasthAna meM udaya 104 karma-prakRtiyoM kA aura udIraNA bhI 104 karma - prakRtiyoM kI hotI hai| pAMcave guNasthAna meM 87 karma - prakRtiyoM kA udaya aura 87 karmaprakRtiyoM kI udIraNA hotI hai| tathA chaDe guNasthAna meM udaya-yogya bhI 81 karma-prakRtiyA~ aura udIraNA-yogya bhI 81 hI karma - prakRtiyA~ hotI haiM / parantu sAtaveM guNasthAna se lekara terahaveM paryanta sAta guNasthAnoM meM udaya yogya-karmaprakRtiyoM kI tathA udIraNA-yogya karma- prakRtiyoM kI saMkhyA samAna nahIM hai / kintu udIraNA-yogya - karma- prakRtiyA~ udayayogya karma-prakRtiyoM se tIna tIna kama hotI haiN| isakA kAraNa yaha hai ki chuTTe guNasthAna ke antima samaya meM udayaviccheda zrAhArakAdveka aura styAnarddhitrika- ina pAMca prakRtiyoM kA hI hotA hai / parantu udIraNA-viccheda ukta 5 prakRtiyoM ke sivAya vedanIyadvika tathA manuSya- zrAyu-ina tIna prakRtiyoM kA bhI hotA hai / chaTThe guNasthAna se zrAge ke
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) guNasthAnoM meM aise zradhyavasAya nahIM hote jinase ki vedanIyadvika kI tathA zrAyu kI udIraNA ho sake / isase sAtaveM Adi guNasthAnoM meM udaya yogya tathA udIraNA-yogya karma - prakRtiyoM kI saMkhyA isa prakAra hotI hai: - sAtaveM guNasthAna meM udaya 76 prakRtiyoM kA aura udIraNA 73 prakRtiyoM kI / zraThaveM guNasthAna meM udaya 72 prakRtiyoM kA aura udIraNA 66 prakRtiyoM kI / navave guNasthAna meM udaya 66 karmaprakRtiyoM kA aura udIraNA 63 karma-prakRtiyoM kI / dasaveM meM udaya- yogya 60 karma - prakRtiyA~ aura udIraNA - yogya 57 karmaprakRtiyA~ | gyArahaveM meM udaya - yogya 56 karma - prakRtiyA~ aura udIraNA-yogya 56 karma-prakRtiyA~ | bArahave guNasthAna meM udaya yogya 57 karma - prakRtiyA~ aura udIraNA-yogya 54 karmaprakRtiyA~ / aura usI guNasthAna ke antima samaya meM udaya yogya 55 karma - prakRtiyA~ aura udIraNA-yogya 52 karmaprakRtiyA~ tathA terahaveM guNasthAna meM udaya yogya 42 karmaprakRtiyA~ aura udIraNA-yogya 36 karma - prakRtiyA~ haiM / caudahave guNasthAna meM kisI bhI karma kI udIraNA nahIM hotI; kyoMki udIraNA ke hone meM yoga kI apekSA hai, para usa guNasthAna meM yoga kA sarvathA nirodha hI ho jAtA hai ||24|| // iti // udIraNAdhikAra samAptaH 1
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 74 ) udIraNA-yantra o te t s h e e****** | antarAyakarma. gotrakarma. | nAmakarma. prAyukarma. mohanIyakarma. veznIyakarma. darzanAvaraNIya. It Is e ete eC eC eN eN e ex | jJAnAvaraNIya. . uttara - prakRtiyAM. mUla-prakRtiyAM. Khav 9 20 ullon X wwww 9 asus Sexx20 20 20 m m m m m m 20 20 20 20 20 M C Uww xn Amra ~rn uu n U U U 20 106 or or or or or on o wwww ww it out we now coo upps orm w m 9 inconditi how on Ww 0 20 0 Noor O ooor or or Wwwww.aurat bus was 1 r ro 13 0 11 12 0 0 0 0 188 m 20 or or o
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 72 ) sattAdhikAra | pahale sattA kA lakSaNa kahakara, anantara pratyeka maiM sattA - yogya karma prakRtiyoM ko dikhAte haiM: 'guNasthAnA sattA kammAThaI baMdhAI - taddha-atta-lAbhANaM / saMte DAla - sayaM jA uvasamu vijiNu viyataie // 25 // sattA karmaNAM sthitibandhAdilabdhAtmalAbhAnAm / satyaSTAcatvAriMzacchataM yAvadupazamaM vijinaM dvitIyatRtIye // 25 // artha - karma - yogya jina pugaloM ne bandha yA saMkramaNadvArA. apane svarUpa ko (karmatva ko ) prApta kiyA hai una karmoM ke zrAtmA ke sAtha lage rahane ko "sattA" samajhanA cAhiye / sattAmaiM 148 karma - prakRtiyA~ mAnI jAtI haiM / pahale guNasthAna se lekara gyArahave guNasthAna- paryanta gyAraha guNasthAnoM meM se, dUsare aura tIsare guNasthAna ko chor3akara zeSa nava guNasthAnoM 148 karma prakRtiyoM kI sattA pAI jAtI hai| dUsare tathA tIsare guNasthAna meM 147 karma prakRtiyoM kI sattA hotI hai; kyoMki una do guNasthAnoM meM torthaGkara nAmakarma kI sattA nahIM hotI // 25 // . 'bhAvArtha-bandha ke samaya jo karma-pudgala jisa karmasvarUpa meM pariNata hote haiM una karma- pudgaloM kA usI karmasvarUpa meM zrAtmA se lagA rahanA yaha karmoM kI "sattA" kahAtI hai / isa prakAra unhIM karma-pudgaloM kA prathama svarUpa ko - chor3a dUsare karma-svarUpa meM badala, 'AtmA se lagA rahanA, yaha bhI "saMttA" kahalAtI hai / prathama prakAra kI sattA
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 ) "bandha-sattA" ke nAma se aura dUsare prakAra kI sattA"saMkramaNa sattA" ke nAma se pahacAnanA cAhiye / sattA meM 148 karma-prakRtiyA~ mAnI jAtI haiM / udayAdhikAra meM pA~ca baMdhanoM ora 5 saMghAtanoM kI vivakSA judI nahIM kI hai, kintu una dasoM karma prakRtiyoM kA samAveza pA~ca zarIranAmakamoM meM kiyA gayA hai / tathA varNa, gandha, rasa aura sparzanAma karma kI eka eka prakRti hI vivakSita hai / parantu isa sattA prakaraNa meM bandhana tathA saMghAtananAmakarma ke pA~ca pA~ca bheda, zarIranAmakarma se jude gine gaye haiM / tathA varNa, gandha, rasa, aura sparzanAmakarma kI eka eka prakRti ke sthAnameM, isa jagaha 5 varNa, 2 gandha, 5 rasa, 8 sparzanAma-karma gine jAteM haiM | jaise - ( 1 ) audArikabandhananAmakarma, (2) vaikriyabandhananAmakarma, (3) zrAhArakabandhananAmakarma, (4) taijasabandhananAmakarma aura (5) kArmaNabandhananAmakarma-pA~ca bandhananAmakarma / (1) zradArika saMghAtananAmakarma, ( 2 ) 'vaikriya saMghAtananAmakarma, (3) zrAhArakasaMghAtananAmakarma, (4) taijasasaMghAta nAmakarma zraura(5) kArmaNasaMghAtananAmakarma, ye pA~ca saMghAtananAmakarma / (1) kRSNanAmakarma, (2) nIlanAmakarma, (3) lohinAmatakarma, (4) hAridranAmakarma aura (5) zuklanAmakarmaye pAMca varNanAmakarma / (1) surabhigandhanAmakarma aura durabhigandhanAmakarma ye do gandhanAmakarma / (1) tiktarasanAmakarma, (2) kaTukarasanAmakarma, (3)kaSAyarasanAmakarma, (4) amlarasa nAmakarma, (5) madhurarasanAmakarma - ye pAMca rasanAmakarma / (1) karkazasparzanAMma(pharma, (2) mRdusparzanAmakarma, (3) laghusparzanAmakarma, (4) gurusparzanAmakarma, (5) zItasparzanAmakarma, (6) uSNasparzanAmakarma, (7) snigdhasparzanAmakarma, (8) rukSasparzanAmakarma ye ATha sparza 2
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 77 ) nAmakarma / isa taraha udaya - yogya 122 karma - prakRtiyoM meM bandhananAmakarma tathA saMghAtana-nAmakarma ke pAMca pAMca bhedoM ko milAne se aura varNAdika ke sAmAnya cAra bhedoM ke sthAna meM ukta prakAra se 20 bhedoM ke ginane se kula 148 karma-prakRtiyA~ sattAdhikAra meM hotI hai / ina saba karma-prakRtiyoM ke svarUpa kI vyAkhyA pahile karmagrantha se jAna lenI cAhiye / jisane pahale, naraka kI Ayu kA bandha kara liyA hai aura pIche se kSAyopazamika samyaktva ko pAkara usake bala se tIrthaGkara nAmakarma ko bhI bA~dha liyA hai, vaha jIva naraka meM jAne ke samaya samyaktva kA tyAga kara mithyAtva ko avazya hI prApta karatA hai / aise jIva kI apekSA se hI, pahile guNasthAnanAmakarma kI sattA mAnI jAtI hai| dUsare yA tIsare guNasthAna meM vartamAna koI jIva, tIrthahuranAmakarma ko bA~dha nahIM sakatA, kyoMki una do guNasthAnoM meM zuddha samyaktva hI nahIM hotA jisase ki tIrthaGkaranAmakarma, bA~dhA jA sake / isa prakAra tIrthaGkaranAmakarma ko bA~dha kara bhI koI jIva samyaktva se cyuta hokara, dUsare yA tIsare guNasthAna ko prApta kara nahIM sakatA / ataeva kahA gayA hai ki dUsare aura tIsare guNasthAna meM tIrthaGkaranAmakarma ko chor3a, 147 karma-prakRtiyoM kI sattA ho sakatI hai // * * pahale guNasthAna se lekara gyArahaveM guNasthAna taka 11 guNasthAnoM meM se dUsare aura tIsare guNasthAna ko chor3a kara zeSa nava guNasthAnoM meM 146 karma prakRtiyoM kI sattA kahI jAtI hai; so yogyatA kI apekSA se samajhanA cAhiye / kyoMki kisI bhI jIva ko eka samaya meM do zrayudha se " adhika Ayu kI sattA ho nahIM sakatIH parantu yogyatA saMba
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) kamoM ko ho sakatI hai jisase sAmagrI milane para jo karma abhI vartamAna nahIM hai usakA bhI bandha aura sattA ho ske| isa prakAra kI yogyatA ko sambhava-sattA kahate haiM aura vartamAna karma ko sattA ko svarUpa sattA // 25 // caturtha-zrAdi guNasthAnoM meM prakArAntara se bhI sattA kA valana karate haiM: apunvAi-caukke aNa-tiri-nirayAu viNu viyAla saMyaM / saMmAi causu sattaga-kharyami igacatta-sacamahavA // 26 // apUrvAdicatuSka'natiryagnirayAyurvinA dvAcatvAriMzacchatam / samyagAdicaturyu saptakakSaya ekacatvAriMzacchatamathavA // 26 // artha-148 karmaprakRtiyoM meM se anantAnubandhi-catuSka tathA naraka aura tiyaJcAyu-ina chaH ke sivA zeSa 142 karma-prakRtiyoM kI sattA AThave se lekara gyArahave guNasthAnaparyanta cAra guNasthAnoM meM hotI hai / tathA anantAnuvandhicatuSkora darzana-prika-ina sAta karma-prakRtiyoM kA kSaya ho jAne para zaSa 141 kama-prakRtiyoM kI sattA cothe se sAtaveM paryanta cAra guNasthAnoM meM ho sakatI hai // 26 // bhAvArtha--paJcasaMgraha kA siddhAnta hai ki "jo jIva anantAnubandhikaSAya-catuSka kI visaMyojanA nahIM karatA vaha upazama-zreNi kA prArambha nahIM kara sakatA" / tathA yaha ! sarva sammata siddhAnta hai ki "naraka kI yA tiryaJca kI Ayu ko vA~dha kara jIva upazama zreNi ko nahIM kara sakatA" / ina do siddhAntoM ke anusAra 142 karma-prakRtiyoM kI sattA kA pakSa
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ taka kI visaMyojIca ko aSTavisaMyojanA, ra (76) mAmA jAtA hai, kyoMki jo jIva anantAnubandhipAya - catuSka kI visaMyojanAkara aura deva-Ayu kobA~dhakara upazama zreNi ko karatA hai usa jIva ko aSTama zrAdi 4 guNasthAnoM meM 142 karma-prakRtiyoM kI sattA hotI hai / visaMyojanA, kSaya ko hI kahate haiN| parantu kSaya aura visaMyojanA meM itanA hI antara hai ki kSaya meM naSTakarma kA phira se sambhava nahIM hotA aura visaMyojanA meM hotA hai| cauthe se lekara sAtave paryanta cAra guNasthAnoM meM vartamAna jo jIva, kSAyika-samyakatvI hai-arthAt jinhoMne anantAnubandhikapAya-catuSka aura darzana-trika-ina sAta karma-prakatiyoM kA kSaya kiyA hai, una kI apekSA se uphta cAra guNasthAnoM meM 141 karma-prakRtiyoM kI sattA mAnI gaI hai| kSAyika-samyakatvI hone para bhI jo carama zarIrI nahIM haiarthAt jo usI zarIra se mokSa ko nahIM pA sakate haiM kintu jinako mokSa ke liye janmAntara :lenA bAkI hai-una jIvoMkI apekSA se 141 karma-prakRtiyoM kI sattA kA pakSa samajhanA cAhiye kyoMki jo carama zarIrI kSAyika-samyakatvI haiM una ko manuSya-zrAyu ke atiriktaM dUsarI bAyu kI na to svarUpasattA hai aura na sambhava-sasA // 26 // aya kSapaka jIva kI apekSA se sattA kA vaNana karate haiN| khavagaMtu pappa causudhi paNayAlaM narayatirisurAuviNA / . sattagaviNu aDatIsaM aa aniyaTI paDhamabhAgo // 27 // kSapakaM tuprApya caturvapipaJcacatvArizannarakatiryasurAyurvinA saptakaM vinASTAviMzayAvadamivRciprathamabhAgaH // 27 // .
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) artha-jo jIva kSayaka (kSapakaNi kara usI anma meM mokSa pAnevAlA) hai usakI apekSA se cautha guNasthAna se lekara sAtaveM paryanta cAra guNasthanoM meM 145 karma-prakRtiyoMkI sattA pAyI jAtI hai| kyoMki usa kSapaka-jIva koarthAt caramaMzarIrI jIva ko-naraka-pAyu, tiryaJca-pAyu aura deva-Ayu-ina tIna karma-prakRtiyoM kI na to svarUpasattA hai aura na sambhava sattA / jo jIva kSAyikasamyakatvI hokara kSapaka hai, usakI apekSA se cauthe guNasthAna se lekara navave guNasthAna ke prathama-bhAga-paryanta * ukta tIna prAyu, anantAnuvandhi-kaSAyacatuSka aura darzana-trika-ina dasa ko chor3akara.948 meM se zeSa 138 karma-prakRtiyoM kI sattA pAyI. jAtI hai // 27 // . . . bhAvArtha-jo jIra, vartamAna-janma meM hI kSapakaANi kara sakate haiM, ve kSapaka yA carama-zarIrI kahAte haiN| unako manuSya-zrAyu hI sattA meM rahatI hai dUsarI prAya nahIM / isa taraha unako prAge bhI dUsarI Ayu kI sattA hone kI sambhAvanA nahIM hai / isaliye una kSapaka-jIvoM ko manuSyaAyu ke sivA anya prAyuoM kI na to svarUpa-sattA hai aura na sambhava-sattA / isI apekSA se paka jIvoM ko 145 karma-prakRtiyoM kI sattA kahI huI hai| parantu kSapaka-jIvoM meM jo kSAyika-samyakatvI haiM unako anantAnuvandhi-zrAdi sAMta karma-prakRtiyoM kA bhI taya ho jAtA hai| isIliye dAyika-samyakatvI kSapaka-jIvoM ko 138 karma:prakRtiyoM ko sattA kahI huI hai / jo jIva, vartamAna janma meM 'jJapakaNi * nahIM kara sakate, ve acarama-zarIrI kahAte haiN| unameM kucha kSAyika-samyakatvIbhI hote haiM aura kucha aupazamikasamyakatvI tathA kucha kSAyopazamika-samyakatvI / 25vIM gAthA meM 148
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ (81) karmaprakRtiyoM kI sattA kahI huI hai| so kSAyopazamikasamyakatvI tathA aupazamika-lamyakatvI acaramazarIrI jIva kI apekSA se / aura jo 26vIM gAthA meM 141 karmaprakRtiyoM kI sattA kahI huI hai,sokSAdhika-samyakatvI acarama; zarIrI jIva kI apekSA se| kyoMki kisI bhI acaramazarIrI jIva ko eka sAtha sava zrAyuoM kI sattA na hone para bhI unakI sattA hone kA sambhava rahatA hI hai, isIliye usako saya AyuoM kI sattA mAnI gaI hai. // 27 // ava kSapakazreNivAle jIva kI apekSA se hI navave zrAdi guNasthAnoM meM kama-prakRtiyoM kI sattA dikhAI jAtI hai:thAvaratirinirayAyava dugathoNatigegavigalasAhAram / * solakho duvIsalayaM viyasi biyatiyakalAyato // 28 // sthAvaratiryagnirayAtapaddhikastyAnaddhitrikaikavikalasAprAram / poDazakSayodvAviMzatizataM dvitIyAMze dvitiiytRtiiykpaayaantH|| taiyAisu caudasanerabArachapaNacatihiyasaya kmlo| napu itthi hAsa chagapuMsa turiya koha mayamAya kho // 26 // tRtIyAdiSu.caturdazatrayodazadvAdazaSaTpaJcacatujyadhikazataM kramazaH; npuNskstriihaasyssdkpusturykrodhmdmaayaatyH||26|| suhumi dusaya lohanto khANaducarimamegaso duniikho| navanavai caramasamae caurdasaNanANavigdhanto // 30 // sUkSme dvizataM lobhAntaH kSINadvicarama ekazataM dvinidrAkSayaH / navanavatizcarama-samaye caturdarzanazAnavighnAntaH // 30 // paNasIi sayogi ajogi ducarime devkhgh-gNdhdugN| phAsaTuvaMnarasataNubaMdhaNasaMghAyapalanimiNaM // 31 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMJcAzatissayoginyayogini dvicarame. devakhagatigambharikam / sparSASTaka-varNarasabaMdhanasaMghAtanaMpaJcakanirmANam // 31 // .. saMghayaNagraMthirasaMThANa-chakkagurula hucauapajjata / sAyaM gha asAyaM vA parittuvaMgatigamusaraniyaM // 32 // ..:: saMhananAsthirasaMsthAnaSadkAgurulaghucatuSkAparyAptam / sAta vA'sAta vA. pratyekopAGgatrikasusvaranIcam // 32 // visayarikho yaM carime terasa maNuyatasatiga-aMsAija / subhagAjeNuJcapaNidiya-sAyAsAegayarachepro // 33 // 'dvAsaptatikSayazca gharameM trayodaza manujanasatrikayazazrAdeyam / subhgjinoccpnycendriy-saataasaataiktrcchedH|| 33 // artha-navave guNasthAna ke navaM bhAgoM meM se pahile bhAga meM 138 karma-prakRtiyoM kI sattA pUrva gAthA meM kahIM huI hai| una meM se sthAvara-dvika (sthAvara aura sUkSmanAmakarma):2 tiryaJca dvika ( tiryaJcagati aura tiryaJca-AnupUrvInAmakarma) 4, narakadvika-(narakagati aura naraka-zrAnupUrvI) 6 prAtapadvikA-(prAtapanAmakarma aura udyotanAmakarma) 6 styAnArddha-trika-(nidrAnidrA, calApracalA aura styAnA 11, ekendriyajAtinAmakarma 12, vikalendriya-(dvaundriya zrIndriya aura caturindriya-jAtinAmakarma ) 15 aura sAdhI raNanAmakarma 16-ina solaha karma-prakRtiyoM kA kSaya prathama bhAga ke antima samaya meM ho jAtA hai| isa se dUsare bhAgameM 122 karma-prakRtiyoM kI sattA zeSa rahatI hai / tathA 1223 se apratyAkhyAnAvaraNakaSAya-catuSka aura pratyAkhyAnAvaraNa ..kAya-catuSka-ina ATha karma-prakRtiyoM kI sattA kA kSara dUsare bhAga ke antima samaya meM ho jAtA hai / :26 // ..
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) artha-ataeva, tIsare bhAga meM 114 karma-prakRtiyoM kI sattA rahatI hai / tIsare bhAga ke antima-samaya meM napuMsakavedakA kSaya ho jAne se, cauthe bhAga meM 113 karma-prakRtiyoM kI sattA rahatI hai| isa prakAra cauthe bhAga ke antima samaya meM strIgheda kA abhAva hone se pA~caveM bhAga meM 112, pA~caveM bhAga ke antima-samaya meM hAsya-padaka kA kSaya hone se chaThe bhAga meM 106, chaThe bhAga ke carama samaya meM puruSa-veda kA abhAva ho jAtA hai isa se sAtaveM bhAga meM 105, sAtaveM bhAga ke antima samaya meM saMjvalanasodha kA kSaya hone se AThaveM bhAga meM 104 aurAnAThaveM bhAga ke antima samaya meM saMjvalanamAna kA abhAva hone se navarve bhAga meM 103 karma-prakRtiyoM kI sattA zeSarahatI hai|tthaa navave guNasthAna ke navama bhAga ke antimasamaya meM saMjvalana-mAyA kA kSaya ho jAtA hai // 26 // artha-ataeva, dasaveM guNasthAna meM 102 karma-mahatiyoM kI sattA rahatI hai| dasa guNasthAna ke antima-samaya meM lobha kA prabhAva hotA hai, isa se bArahaveM guNasthAna ke dviyarama-samaya-paryanta 101 karma-prakRtiyoM kI sasA pAyI jAtI hai| dvicarama-samaya meM nidrA aura pracalA-ina 2 karmaprakRtiyoM kA kSaya ho jAtA hai jisase yArahave guNasthAna ke antima samaya meM 66 karmaprakRtiyA~ sattAgata rahatI haiN| ina " 66 meM se 5 jJAnAvaraNa, 5 antarAya aura 4 darzanAvaraNa-ina 14 karma-prakRtiyoM kA kSayadhArahave guNasthAna ke antima samaya meM ho jAtA hai // 30 // artha-ataeva, terahaveM guNasthAna meM aura caudahaveM guNasthAna ke vicarama-samaya-paryanta 85 karma-ahatiyoM kI sazA zeSa
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) rahatI hai| dvicarama-samaya meM 72 karma-prakRtiyoM kI sattA kA abhAva ho jAtA hai| ve 72 karma-prakRtiyA~ ye haiM-deva-dvika 2, ramagati-hima', gandha-dvika-(surabhigandhanAmakarma aura durabhigandhanAmakarma ) 6, spaSTika-(karkaza, mRdu, laghu, guru, zIta, uSNa, snigdha aura rukSasparzanAmakarma ) 14, varNapaJcaka-- (kRSNa, nIla; lohita, hAridra aura zuklavarNanAmakarma ) 16, rasapaJca-(kaTuka, tikta, kapAya, amla aura madhurarasamAmapharma) 24, pA~ca zarIra nAmakarma-26, bandhana-paJcaka- (audArika-vandhana, vaikriya-bandhana, AhAraka-bandhana, taijasa-bandhana aura kArmaNa-bandhananAmakarma ) 34, saMghAtana-paJcaka-(audArika-saMghAtana, vaikriya-saMghAtana, mAhAraka-saMghAtana, taijalasaMghAtana aura kArmaNasaMghAtana nAmakarma ) 36, nirmANanAmakarma 40 // 31 // __ artha-saMhanana-Sadaka-( vajraRSabhanArAca, RSabhanArAca, nArAca, ardhanArAca, kolikA aura sevArtasaMhanana-nAmakarma) 46, asthiraSaTka-(asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya aura yaza-kIrti-nAmakarma) 52, saMsthAna-SaTka-(samacaturastra, nyagrodhaparimaMDala, sAdi, vAmana, kubja aura huNDasaMsthAnanAmakarma ) 58, agurulaghu-catuSka 62, aparyAptanAmakarma 13, sAtavedanIya yA asAtavedanIya 64, pratyekatrika-(pratyeka, sthira aura zubhanAmakarma ) 67, upAGga-trika-(audArika-" aGgopAGga, vaikriya-zraGgopAGgaaura AhAraka-agopAganAmakarma)70, susvaranAmakarma 71 aura nIcagotra 72 // 32 // artha-uparyukta 72 karma-prakRtiyoM kA kSaya caudaha guNasthAna ke.dvicarama samaya meM ho jAtA hai jisase antima
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) samaya meM 13 karmaprakRtiyoM kI sattA rahatI hai| ve teraha karmaprakRtiyA~ ye haiM-manuSya-bhika (manuSyagati, manuNyAnupUrvI. aura manuSyaprAyu ) 3, trasa-trika-(prasa, bAdara aura paryAptanAmakarma ) 6, yaza-kIrtinAmakarma 7, zrAdeyanAmakarma 8, subhaganAmakarma 6, tIrtharanAmakarma 10, uccagotra 11, paJcendriyajAtinAmakarma 12 aura sAtavedanIya yA asAtavedanIya meM se koI eka 13 / ina teraha karmaprakRtiyoM kA abhAva caudahave guNasthAna ke antima samaya meM ho jAtA hai aura AtmA niSkarma hokara sarvathA mukta bana jAtA hai // 33 // matAntara aura upasaMhAra naraaNupugviviNA vA bArasa carimasamayaMmi jo khviddN| pattosiddhi deviMdavaMdiyaM namaha taM vIraM // 34 // narAnupUrvI vinA vA dvAdaza carama-samaye yaH kSapayitvA / prAptassiddhi devendravanditaM namata taM vIram // 34 // artha-athavA pUrvokta teraha karma-prakRtiyoM meM se manuSyapAnupUrvI ko chor3akara zeSa 12 karmaprakRtiyoM ko caudahaveM guNasthAna ke antima samaya meM kSINakara jo mokSa ko prApta huye haiM, aura devendroM ne tathA devendrasUri ne jina kA vandana (stuti tathA praNAma kiyA hai, aise paramAtmA mahAvIra ko tuma saba loga namana karo // 34 // bhAvArtha-kinhIM zrAcAryoM kA aisA bhI mata hai ki caudahave guNasthAna ke antima samaya meM manuSya-trika Adi pUrvokta 13 karmaprakRtiyoM meM se, manuNya-pAnupUrvI ke vinA zeSa 12
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) karma-prakRtiyoM ko hI sattA rahatI hai| kyoMki deva-dvika Adi pUrvokta 72 karmaprakRtiyA~, jinakA ki udaya nahIM hai ve jisaprakAra dvicarama samaya meM stivukasaMkrama dvArA udayavatI karmaprakRtiyoM meM saMkrAnta hokara, kSINa ho jAtI haiM isI prakAra udaya na hone ke kAraNa manuSyAnupUrvI. bhI dvicarama-samayameM hI stibukasakrama-dvArA udayavatI karma-prakRtiyoM meM saMkrAnta ho jAtI hai / isaliye dvicarama-samaya meM udayavatI karma-prakRti meM saMkrAnta pUrvoktaM deva-dvika zrAdi 72 karmaprakRtiyoM kI sattA carama-samaya meM jaise nahIM mAnI jAtI hai vaise hI dvicarama-samaya meM udyavatI karma-prakRti meM saMkrAnta manuSya-zrAnupUrvI kI sattA ko bhI carama-lamaya meM na mAnanA ThIka hai| (anudayavatI karma-prakRti ke daliMkoM ko sajAtIya aura tulyasthitivAlI udayavatI karma-prakRti ke rUpa meM badalakara usa ke dalikoM ke sAtha bhoga lenA; ise "stibukasaMkrama" kahate haiM) isa "karmastava nAmaka dUsare karmagrantha ke racayitA zrIdevendrasUri haiM / yedevendrasUri,tapAgacchAcArya zrIjagaccandrasUri ke ziSya the // 34 // sattAdhikAraH samAptaH assRURRERASHeens iti karmastava-nAmaka dUsarA karmagrantha / SERERERERENTIPUR
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ nea bhayogikevalI meM.. 13) saMyogivalI meM ...13 kINamoha meM. 11/pazAntamoha meM. * 10 sakSmasamparAya meM. . anivRtiguNasthAna ke nava bhAgo meM apUrvakaraNa meM. 7/apramatta meM. 6 pramatta meM. 5 dezavirata meM.. avirata meM. 3 mizra meM. 2sAsvAdana meM. 1 mithyAtva meM. zrodha se. nAma. guNasthAnoM ke orrm Xr9U - - kolllllllllllllllllll -prakRtikA TER:::: 4--000.00000 Rokaoor. c o m uttara-pravatiyAM // sattA-yantra // (7) 0.00 ::::::::ww cccccc . 0 0 0 upazamaNi mmmmmm WWW00200... A. . . . / ApakoNi wwccmwwCM ...xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx zAnAvaraNIya. 0 0/mommmmmmmmmmmmmmmmmmmm | darzanAvaraNIya. 25pmmm now~0 0 0 0 0 0 m lh d d d s s s s s s s s s s s s s s s s s s | sites . -- - 000Eawwarw ma ra mohanIyakarma. romaadios mmmmmmmmoolajolar-lalcilace as are | zrAyukarma. 10 ONGANA MAHARAMMARPi 0 0 0 0 0.wwwwwwwww I nAmakama. - - - - - - - - - . m ` s s s s s s s s s s s s s s s s s s s m m . Kxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 uttaraprakRtiyoM ke bandha, udaya, udIraNA . aura sattAko guNasthAna-darzaka yantra ... - kramase. 148 uttaraprakRtiyoM __.. - ke nAma .. m vandhayogya guNasthAna udayayogya guNasthAna:: . udIraNAyogya |guNasthAna. sattAyogya..... gumAsthAna. - n m160 ..com naMbara WW 10 n zAnAvaraNoya-5 matijJAnAvaraNIya 2. zrutajJAnAvaraNIya 10 3 avadhijJAnAvaraNIya : 10 4. mana:paryavajJAnA kevalajJAnA0 ... darzanAvaraNIyacakSurdazanAvaraNIya caturdazanA0 avadhidarzanA0 kevaladarzanA0 . | nidrA 1.12 1. samaya 12 . 12... 1. samaya nyUna-12. nyUna-12 11. nidronidrA 12. pracalA ........ 1. samaya samaya sa.12 samaya: yuna-12 13. pracalApracalA. 14 styAnarddhi': .... 8 isa meM 7 ko pUrA aka aura ko eka saptamAMza, arthAta 5 guNasthAna aura pATha ke sAta hissoM meM se eka hissA samajhanA / isa ..prakAra dUsare aGkoM meM bhI samajha lenA .... . : ....
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) / - urur - * cauthe sesAta cauthesesAta 11 taka-4 taka-4 / | tIsarA-1 tIsarA-1 18 0 vedanIyakarma-2 sAtavedanIya 16 asAtavedanIya mohanIyakarma-28 17 samyaktvamohanIya 18 mizramohanIya | mithyAtvamohanIya anantAnuvandhikrodha 21 | anantAnuvandhimAna 22/anantAnuvandhimAyA 23 anantAnubandhilAbha 24 apratyAkhyAnAvaraNako 25 apratyAkhyAnAvaraNamAna 26 apratyAkhyAnAvaraNamAyA apratyAkhyAnAvaraNalobha pratyAkhyAnAvaraNakoSa mAna mAyA lobha 32 saMjvalana-krodha inmaniantarKKKekcccccwwwww ran0000 Nxxxx www.upsss nnianmomkkkkccccccwwwsNT MEANINFIRamnisatertain2 .. " mAna " mAyA , lobha hAsya-mohanIya rati . " 38 arati , 36 zoka ' , 40. bhaya / | ASIENAME -
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mma 1 yuut Awalasimaja m .co r a & &kha jugupsA puruSaveda snoveda napuMsakaveda | zrAyu-karma-4 45 devAyu 46 manuSyaprAyu 47 tiryacatrAyu 48 narakavAyu nAma-karma-13 manuSyagati-nAmakarma tiryaJcagati , devagati " narakagati. ekondrayajAti, dvIndriyajAti , trIndriyajAti, caturindriyajAti, paMcendriyajAti, audArikazarIra, vaikriya , , zrAhAraka, " sAtasamrATa kedabhAga 61 tejana " " 62 kArmaNa , " 63 / audArikaaGgopAGga, mAyukarma kA tIsare guNasthAna meM bandha nahIM hotA, isase tIsare ko koI anya guNasthAnoM ko usake bandha-yogya samajhanA / 8SKEEK since cimwww.aims com Nuscak our pecian assic cro - FEM2000
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 vaikriya 39 65 | zrAharakaH " 66 zrIdArikabaMdhana " 67 vaikriya , "" 68 AhAraka 66 taijasa kArmaNa 71 zradArikasaghAtana,, 72 | vaikriya 19 73 | AhAraka 74 | taijasa 75 kArmaNa 76 | vajraRSabhanArAcasaha0 77 | RSabhanArAva 78 | nArAca 76 ardhanArAca 80 kIlikA 81 sevArta 39 39 86 kubja 87 huDaka 97 dd 11 d 19 "" ," " 11 mada kRSNavarNa- nAmaka meM 86 | nIlavarNa 60 lohitavarNa hAridravarNa 62 zuklavarNa 63 | surabhigandha 61 " , " 19 19 samacaturastrasaMsthAna 83 | nyagrodha0 84 sAdi 85 vAmana " 39 " 99 " 19 " 19 19 "7 " 57 ( 61 ) sAta se ATha ke 6 bhAga G 0 0 O Q 0 O a Q O 10 4 4 4 pbhotti tttticttowly a *:*: " 95 " " 4 chA. 00000 00 999 r, nr, c naa, gm g===== 13 13 13 chaThA 00 o move 11 13 0 14 13 13 13 d " " 20, 20 93 14 14 me ne se ve se 14 14 14 " 14 14. 14 14 14 14 14 14 4 14 14 14 14 14 13 14 ~ x x x x = 14 14 14
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) - - MorehorolorMMMMMMMMoror or durabhigandha tiktarasa kaTukarasa | kaSAyarasa amlarasa madhurarasa karkazaspaze mRduspaza gurusparza laghusparza zItasparza uSNasparza snigdhasparza rukSasparza .., narakAnupUrvI tiryaJcAnupUrvI, manuSyAnupUrvI, devAnupUrvI zubhavihAyogati azubhavihAyogati , parAghAta ucchvAsa 116 prAtapa udyota agurulaghu 116 | tIrthaGkara momslmolmaaloomacom::::::::::::: | 1,4-2 1,4-2 (1,2,4-31,2,4-3 (1,2,4.31,2,4-3 s 11. s HMM More s m 117 118 cauthAse 13,14-2 pAThaveM ke bhAgataka 120 nirmANa upaghAta 122 trasa GGG.G Simla malmima (123 vAdara
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ (63) 125 926 127 RAMM paryApta pratyeka sthira zubha subhaga susvara zrAdeya yaza-kIrti sthAvara sUkSma aparyApta sAdhAraNa asthira 137 azubha 138 | durbhaga 134 duHsvara . " 140 anAdeya ayazamkIrti, gotra-karma-2 ucairgotra 13 nIcagotra 9999999 . *120p utputpu0901909mar on or or orarror 141 - antarAyakarma-5 144 dAnAntarAya , 145 lAbhAntarAya 146 | bhogAntarAya upabhogAntarAya 148vIryAntarAya 147 -
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) . . " . prishisstt| 'guNasthAna' zabda kA samAnArthaka dUsarA zabda zvetAmbara zAstra meM dekhane meM nahIM pAtA parantu digambara sAhitya meM usake paryAya zanda pAye jAte haiN| jaiseH-saMkSapa, zrodha, sAmAnya aura jIvasamAsa / (gommaTamAra jI0 gA0 3-10) "zAna Adi guNoM kI zuddhi tathA azuddhi ke nyUnAdhika bhAva se hona vAle jIva ke svarUpa,guNasthAna hai / " guNasthAna kI yaha vyAkhyA zvetAmbara granthoM meM dekhI jAtI hai| digambara.granthoM meM usakI vyAkhyA isa prakAra hai-"darzanamohanIya .aura cAritramohanIya kI udaya Adi avasthAoM ke samaya, . jo bhAva hote haiM unase jIvoM kA svarUpa jAnA jAtA hai isa liye ve bhAva, guNasthAna kahAte haiN|" (go0 jI0 gA08) sAtaveM Adi guNasthAnoM meM vedanIyakarma kI udIraNA nahIM hotI, isase una guNasthAnoM meM prAhArasaMzA ko gommaTasAra (jIvakANDa gA0 138 ) meM nahIM mAnA hai| parantu ukta guNasthAnoM meM usa saMkSA kA svIkAra karane meM koI Apatti , nahIM jAna par3atI, kyoMki una guNasthAnoM meM asAtavedanIya ke udaya Adi anya kAraNoM kA sambhava hai|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165) dezavirati ke 11 bheda gommaTasAra (jI0 gA0476) meM haiN| jaisA--(1) darzana, (2) vrata, (3) sAmAyika, (4) proSadha (5) sacittavirati, (6) rAtribhojana-virati, (7) brahmacarya, (8) Arambhavirati, (6) parigrahavirati,(10) anumativirati, aura (11)uhiTavirati / isa meM proSadha'zabda zvetAmvarasamma dAya prasiddha pauSadha'zabda ke sthAna meM hai| . : guNasthAna ke krama se jAMvoM ke puNya, pApa do bheda haiN| mithyAtvI yA mithyAtvonmukha jIvoM ko pApajIva aura samya. paravI jIvoM ko puNyajIva kahA hai| (go. jIgA0 621 ) udayAdhikAra meM pratyeka guNasthAna meM udayayogya prakRtiyoM kI jo jo saMkhyA kahI huI hai, vaha saba gommaTasAra meM ullikhita bhUtabali prAcArya ke mata ke sAtha milatI hai / parantu usI prantha (karma0 gA0 263-264 ) meM jo yatiSabhAcArya ke mata kA ullekha kiyA hai usake sAtha kahIM kahIM nahIM miltii| pahale guNasthAna meM yativRSabhAcArya 112 prakRtiyoM kA udaya aura caudahave guNasthAna meM 13prakRtiyoM kA udaya mAnate haiM / parantu karmagrantha meM pahile guNasthAna meM 117 prakRtiyoM kA aura caudahave guNasthAna meM 12 prakRtiyoM kA udaya mAnA hai| 'karmagrantha meM dUsare guNasthAna meM tIrthaGkaranAmakarma ke sivAya 147 prakRtiyoM kI sattA mAnI huI hai, parantu gommaTasAra (karmakANDa ) meM AhArakadvika aura tIrthaGkaranAmakarma, ina tIna prakRtiyoM ke sivAya 145 hI kI sattA usa guNa
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) sthAna meM mAnI hai / isIprakAragommaTasAra(karmakANDa-333 se 336) ke matAnusAra pA~caveM guNasthAna meM vartamAna jIca ko naraka-prAyu ko sattA nahIM hotI aura chaThe tathA sAtaveM guNasthAna meM naraka-zrAyu, tiryaJca-zrAyuM do kI sattA nahIM hotI, ataeva usa grantha meM pA~cave guNasthAna meM 147 kI aura chaThe, sAtaveM guNasthAna meM 146 kI sattA mAnI huI hai / parantu karmagrantha ke matAnusAra pA~caveM guNasthAna meM naraka-zrAyu ko aura chaThe, sAtaveM guNasthAna meM naraka, tiryaJca do zrAyuoM kI sattA bhI ho sakatI hai| prishisstt|
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ ResummerUITMactuarterinterneirms. GARCORE dUsare karmagrantha kA koSa / ' (hindI-artha-sahita ) whmmmm mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwww
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ koSa. gAthA aGka prAkRta. hindI. saMskRta ca aura. 4, 5, 6, 6) anta 15,18,16, aMta 03,24. viccheda. antarAya 20-aMtarAya 18-aMtima 10,28,-aMsa 21-aguThalahu 10,32,-gurulahucA antarAyakarma. antima anta kA-bAkharI. aMza bhAga---hissA. pragurulaghu agurusaghunAmakarma. aguruladhucatuSka arulaghunAma, upaghAtanAma, parAdhAtanAma aura ucvAsa gAmakrama. prayata aviratasamyagdRSTigu0pR012 ayazaH ayaza kIrtinAmakarma. zrayogin yogiyovaligu0 pR0 26 ayogiguNa , apTaMn ghaTApancAzat aTThAvana, 15-ajaya 7-ejasa 22,24,31-prajogi 2-- ajogiguNa 17,31-zraha 8-ahANyA zrATha.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) gA0 prA0 saM0 27-~-aDatIsa aSTAviMzat aDatIma. 25.-aDayAla-saya aSTAcatvAriM- eka sau ar3atAlIsa. zacchata -graDavanna zraSTApaccAzata ahAvana. 5,14,26-agA anantAnuvAdhikapAya. 12-aNaMta ananta anta kA abhAva. 16-aNAijjaduga anAdeyadvika / anAdeyanAma aura ayaza: kIrtinAmakarma. 13,14,15-aNudaya - anudaya udaya phA abhAva. 24-aNudIraga anudIraka udIraNA nahIM karane vAlA. 15-aNupunvI . pAThapUrvI bhAvapUrvInAmadharma. 25-attalAma yAtmalAbha svarUpa-prApti. 21,32-athira asthira asthiranAmakarma. 7-athiraduga asthiradvika asthiranAmabama aura azubha nAmakarma, 22-annayara anyatara do meM se eka. 8-annaha anyathA anya prakAra se. 2,11,18-aniyahi anitti anivRttiyAdaramamparAya27, . gu0pR020 32-apajjatta aparyApta aparyAptanAmakarma. 13--apatta aprApta prApta nahIM. 2,8,17-apamatta apramatta / apramattasaMyatagu0 pR0 15 6,18,26-apuna . apUrva apUrvakaraNaguNasthAna pR016
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ (101) gA0 prA0 . saM0 hi. --acaMdha 3-abhinaya 7---ara 2-zraviNya prabandha thabhinava zragati avirata bandhAbhAva. nayA. aratimohanIya. aviratasamyagdRSTigu0 pR012. asAtadanIya. yatAta zrasAta 22-sAtha 7-assAya 32,33-asAya . 26-zrahavA grAmAta athavA pakSAntara. 6-zrAi 23,25 yAdi yAdi 26,26/-yAi 23,33-zrAijana 21-~yAisaMghayaNa 6,16,23-grAu 5-yAuna 8-zrAgacche prArambha. vagairaha. yAdaya zrAdeyanAmakarma. prAdisaMhanana prathama vajaRpabhanAgaca saMhanana. yAyala zrAyukrama. yAyuSka zrA+gam- zrAve. mAgacchet / thAkRti saMsthAnanAma. yAtapa / zrAtapanAmakarma, zrAtapadviya.. prAtapanAmakarma aura udyota. nAmakama. pAhAraka pAhAraphazarIra tathA zrAhA- . 5-yAgii 1,14-thAyava 28-zrAyayaduga . . 13...grAhAra
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (102) saM0 . gA0 prA0 rakaGgopAGganAma. 17,24-zrAhArajugala grAhArakadvika 3,8,17-sAhAragaduga AhArAdvika eka 14,28-iga 26-gacattalaya ekacatvAriMza- ephendriyajAtinA0 eka sau ikatAlIsa. 30-igata 17-igasI 4-igadiya-saya 14-igArasaya 11-igega 26-itthI ekazA ekAzAti ekAdhikazata ekAdazazata ekaika strI eka sau eka, ikyAsI. eka sau eka. eka sau gyAraha. eka eka. strIveda. isa jagaha. ucca uccheda 12,23-ucca * 12-ucche 5,16-ujjoya 13,15,23-udaya udyota uccairgotra, viccheda. udyota udaya-karma-phala kA anubhava pR0 2 udaya 1,21-udaya 13-udIraNa udaya udIraNA " udIraNA-vipAka-kAla prApta. na hone para bhI prayatna vizepa se diyA jAnevAlA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 23- - udiirgaa| 1- udIragAvA prA0 6, 11. -ula 6 urajaduga 2, 25- umma 16 - upasaMtaguNa 6-baMga 32 - vaMgatiga HOPPER 24 -UNa 20, 33 - eyara 24 ---- esA 3 -thoDa 11 - kama saM7 (103) udIra udIraNakA zrIdAra zrazarahi upagrama upagAntagugA upAGga upa Una krama U ekatara epA zodha e zro ma piM0 karma phala kA anubhava - "" 94 zArirIgnA0 zradArikazarIra aura zaudAfreepharma. upAntakapAtrInaga sthagugAsthAna, pR012 nyUna. 91 karma dAGga, vaiki restris aura zAhA nAmakarma. do meM se eka. yaha. sAmAnya zranukrama.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) gA0 . saM. hiM. pharman 1,3,25-kamma 21-kamma 26.--kamaso 5-khagaha pharmana kramazaH zuSagati karma. pR032 phArmaNazarIranAmakarma. anukrama se. azubhavihAyogatinAmapharma. juguptAmohanIya. 10-kacchA kutsA kha 28,26 khagati 3-khagai 21-khagaiduga khagatidvika 26-khaya 27-khavaga 34-khaviM 1-khaviya 2,20-khINa nAza. vihAyogatinAmakarma. zubhavidAyogatinAma aura azubhavihAgogati nAmakarma. nAza. kSapakaNi -prApta. taya kara ke. kSaya kiyA huA. kSINa kapAyavItarAgachaprasthagu-pR026 prakSepa. paka kSapayitvA kSapita kSINa 15-kheva . 23---gai 31-AMdhA gati ganyatika gatinAmakarma. surabhigandha aura dura bhagandha. nAmakarma.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ (105) gA0 prA0 saM0 23--guNa 1--guNagaNa 16,8--guNasahi grahaNa guNa guNasthAna ekonapaSTi prApti-sambandha. guNasthAna. pR0 4 unasaTha. 7,22-ca 11,26,27-cau 26-caukka 26-caudasa 12,30-caudaMsaNa catur catuSka caturdazan caturdarzana aura. cAra. cAra kA samudAya. caudaha. 4darzanAvaraNa-cakSurdarzanAvaraNa, acaturdarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNa cauhattara, eka sau cAra. antima. 5-causayari 15-causaya 10,23-carama 33,34-carima catuHsaptati catuHzata carama carama . . cha 7,16] pap chaha. . 21,26) 32-chakka 6-chappanna paTya paTapaJcAzata paSTa chaha yA samudAya. chappana. chaTA. .
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 prA0 10 chavIsa 16-1 - saTTha 17- islayari 4 -- dviva 11,12. 16,17 -dekha 18,16 20,33 -jar3a 7---jayA 1 - jaha 8 jaM 25, 27- jA 1 - jAi 23, 6) 10,32 - jiyA 13 34- jo 25- Tiha 6- tyI ( 106 ) saM0 pavizati paTi paTsaptati saMvArta cheda yadi yadA yathA yat yAvat jAti jina yaH sthiti l fc chavIsa. chiyAsaTha chihattara. sevArtasaMhanana nAmakarma, prabhAva. jo. jana. jisaprakAra. kyoMki, paryanta. jAtinAmakarma. tIrthaGkara nAmakarma. jo. karma bandha kI kAla maryAdA strIveda,
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 25- taigra 26- taiya 6, 31-taNu 3 -- tattha 23, 33 - tasatiga 6--tasanava 1 - taha 34--taM 12,23ti 12 ti prA0 5 6- tithakasAya 16 - vikasAya 24 - tiga 21 - tittha 3 - titthayara 18 - tiyaga 25- -tiyakasAya 4, 26 27, 28) tiri 16 - tirigai 16- tiriputrI 26-tihiyasaya 10, 22 - tIsa .. ( 107 ) r saM0 tRtIya tRtIya tanu trika prasanavaka tathA taM iti tri iti tRtIyakapAya tRtIyakapAya trika tIrtha hiM0 tIsarA. ay zarIra nAmakarma usa meM. prasanAma, vAdaranAma aura paryAptanAmakarma. sAdi prakRtiyA~ pR. 45 usI prakAra. usako. svarUpa vodhaka. tIna. svarUpa- bodhaka. pratyAkhyAnAvaraNa. 39 tIna kA samudAya. tIrthaGkuranAmakarma tIrthaGkara trika * tRtIyakapAya tiyec tiryaggati tiryagAnupUrvI Syadhikazata . eka sau tIna. triMzata tIsa.. 21 tIna kA samudAya. pratyAkhyAnAvaraNa kapAya. tiryaJca. tiryaJcagatinAmakarma. tiryaJcAnupUrvInA0.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) gA0 prA0 saM0 hi. . 26-turiyaphoha 16-nuriyalobha 21-teya 26-tera 33-terasa 7 tevaddhi turIyakrodha turIgalobha tejas prayodazan trayodagan vipaSTi saMjvalanamodha. saMjvalanalobha. tejasazarIranAmakarma terada. tiresaTha. . sthAvara 14,28-thAvara 4-thAvaracara sthAvaracatuSka sthAvaranAmakarma. sthAvaranAga,makSmanAma,apa. ptinAma aura sAdhAraNanAmakarma. tyAnaddhinidrA. nidrAnidrA, pracalAvalA aura styAnadi stuti karate haiM. 4---thINa 17,24-thINatiga styAnaddhi styAnaddhibhika .1---zuNimo stu-stumaH 20-~-dasaNacA darzanacatuSya cakSurdarzanAvaraNa zrAdi / prakRtiyA~. 20,30,31-ducarima dvicarama upAntya-antima se pahalA. nindrA aura pracalA. 30-dunidA 11-duvIsa dvinidrA dvAviMzati bAIsa.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ (106) saM0 gA0 prA0 di. 13,28-duvIsa saya 30-dusaya durbhaga 4-duigatima dvAviMzati-zata eka sau bAIsa. eka sau do. dubhaMganAmakarma, mmm| durbhaganAmagarma, duHsvaranAma pharma aura anAdeyanAma pharma. duHsvara duHsvaranAmapharma. deva. devendra devoM kA inda tathA zrIdevendrasari. dezavirataguNasthAna pR014 22-dUsara 31-deva 34-deviMda 2,16-desa deza 4,26-napu 34-maha 34-~naraaNuputrI 6-narasiMga 27-naraya 4-narayatiga napuMsaka napuMsakAveda. nam-namata namana karo. naganupUrvI * manuSya-mAnupUrvI. maravika. naragati, narAnupUrvI. aura narAyu. naraka naraka lgindh narakagati, narakAnupUrvI thora narakA. navanavati ninyAnave. jJAna jJAnAvaraNa. jJAnaviSmadazaka pA~ca jJAnAvaraNa aura pA~ca antarAya pharma. nIca nIcagotra, 30-navanavA 20,30-nAgA 12--jANa vigdha. dasaMga 5,16-niya
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ (110) gA0 prA0 saM0 hiM0 7-nihA niSTA 6,20-niddaduga nidrAdvika 3 1,10,21-nimiNa nirmANa samApti. nidrA aura pracalA. nirmANanAmakarma. 32-niya nIca 2-niyahi nivRtti 25-niraya niraya 26-nirayAu nirayAyut 14-nigyANu- nisyAnupUrvI punvI 7--nei nI-nayati nIcagotra. nitiguNasthAna. pR0 16 naraka. naraka-yAyu narakAsupUrvInAmakarma. . prApta karatA hai. 17-parakheva 27-paDhama 31,6,26-paNa prakSepa prathama prakSepa-milAnA. pahalA. pA~ca. 11-~-paNaga paJcaka pA~ca. 27-paNayAla paJcacatvAriMzat paitAlIsa. 20-paNavannA pancapaJcAzat pacapana 5-paNavIsa pancaviMzati paccIma. * 31-paNasIi paJcAnIti pivAsI. 6,23-paNidi pavendriya pavendriya jAtinAma 33-~paNiM diya, paJcendriya 1,34-patta prApta prApta huA. 27---pappa pra+pApa-prApya prApta karake.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ (111) saM0 gA0 prA0 - hiM.. pramattasaMyatagu0pR0 15 2,7-pamatta pramatta 17,24, 24-payaDi prakRti 23-paraM param 32-parita pratyeka 21-paritatiga pratyakatrika prakRti. vizeSatA. pratyekanAma0 pratyekanAma, sthiranAma. aura zubhanAmakarma. purupaveda. 11-puma 26 --puMsa '. bhI sparza 31-phAsa sparzanAmakarma. ghandha / pandha. pR0 1 bandhananAmakarma. bA~dhatA huyA. bayAlIsa. bAraha. bandhana candha-badhnan dvicatvAriMzat dvAdazan para 1,3-baMdha 31-paMdhaNa 8-baMdhata 20--bAyAlA 26--cAra 22,34-cArasa 25,28-viya 6,15-biyaphasAya 26-biyAla- saya 16-visattara 33--visayari dvitIya dvitIyava pAya dvAcatvAriyacchata dusarA. apratyAkhyAnAvaraNa eka sau bayAlIsa. vAsaptati yahattara.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112) gA0 prA0 hiM0 bhagavAn bhaya 24-bhagavaM 10-bhaya 6,11--bhAga 27. 10-bhena bhagavAn . bhayamoinIya. hissA. bhAga bheda viccheda bhItara. manuSya. 5-majma madhya 16-maNu manuja 23,33-marAya 24-maNuyAu manujAyus / 26-maya sada 16-mAyA, mAyA, 2,3,13-micchA / mithyA 14. 4,14---micyA mithyA 2,5,15-mIsa mizra 13,15 mIsa mizra manuSya-zrAgu. mAnarupAya. mAyAkapAya. mithyAdRSTigu0pR05. 31 - 1 mithyAtvamohanIya samyagmithyAdRSTi gu0pU012 mizramohanIya. punaH, phira. 10-rai rati ratimohanIya. 31-rasa * rasa . rasanAmakarma. 16-risahanA- apabhanArAcaddhika RSabhanArAcasaM0aura nArAcasaM. rAyaga hanana.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ (113) gA0 prA0 25-laddha 30-loha labh-labdha lobha prApta. lobhApAya. iva vA 23---jva 7,32-3 6-ira 3-vajja / 10-varaNa 34 - vaidiya 31-vanna 21-vannacara vana varja-varja varNa vanda-bandita varNa varNacatuSka samAna. athavA. vajraRpabhanArAca saM0 chor3akara varNanAmakarma. vandana kiyA huA. varNanAmakarma. varNanAma, gandhanAma, rasanAma aura sparzanAmakarma, dhavA. vA 32,34-vA 27-vi 16-viuvaha api vaikriyASTaka vighna 30-vigdha 14,28-vigala vikala devagati Adi 8 prakRta tiyA~ pR0 54. antarAya. vivAlendriya (hIndriya 'se caturindriyataka) jAtinAmakarma. jinanAmakarmaphe sivAya. 25-vijiNa 27,34---viNA 6,26,27-viNu 13-vibhAga vijina vinA vinA vipAka sivAya. chor3akara. phala.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 nAva prA0 11 - viha 34 vIra 1 - vIra jiyA 3 vIaa - vucchijja 61 22 bucche 13 - veyaNa w 22,24 -- veyaNIya 18 - veyatiga 23- sama 20- sagavanna 6- sagalayari 16 - sagasI 2,20 - sajogi 16- sadvi 7---satta 26, 27-sattaga 6- sattaTThi 3---sattara- saya 11, 16 - satara 13 - satara- saya ( 114 ) saM0 vidha vIra vIra jina viMzatizata L " vi-ut+hida vyucchriyante vyuccheda vedana vedanIya veda saptaka saptapaJcAzat saptasaptati saptAzIti sayogin paSTi saptan saptaka saptaSaSTi saptadagra-zata saptadazan saptadaza zata hiM prakAra. zrImahAvIra mahAvIratIrthakuna ekasau bIsa. viccheda pAte haiM. uccheda.. anubhava - bhoga. vedanIya karma. purupaveda, strI ra napuMsaka veda. sAta. satAvana. satahattara, satAsI. sayogikevaligu0 pR028 sATha. sAta sAta kA samudAya. sar3asaTha eka sau satraha . satraha . eka sau sagaha.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (115, gA0 prA0 hiM. 1,25--sacA samacatarana 10-tamacara 3.-samaya sattA-AtmA ke sAe lage huye karmAkA astitva. samacaturasa saM0 dusarA hissA na kiyA jA sake aisA sanma kAla samaya 23,24-samaya samaya 15-laya zala 1-sayala sakala 31-sayogi sayoginda 5,18,32-saMghayaNa saMhanana ' 31-saMghAya saMghAtana 11-saMjalaNa samjva lana 19-saMjalaNatiya sajvalanasika saba. sayogiphevaliguru saMhanananAmapharma.. saMghAsananAmakarma. samjvalanakapAya. saMjvalana koSa,mAna aura mAyA, saMsthAnanAmakarma. sattA. thavirasasamyagdRSTigu0 pR0 12 samyaktvamohanIya. saMsthAna 32,21-saMgaNa 25--saMta 4,14-samma sat samyan 13,15-samma 18-sammara 12,221-sAya sAta sAtavedanIya. 32,33 2,5,15-sAraNa sAsvAdana sAsvAdanasampagdRSTi gu0 29-sAhAra sAdhAraNa raakhbo
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (116) saM gA0 prA0 mokSa. siddhi , su-khagati 35-siddhi -su-khagai 22,33-subhaga 6--suraduga 7,8,20 -marAu 32-susara suradvika surAyus susvara zubhavihAyogatinA0 subhaganAmakarma. devagati aura devAnupUrvI. devanAya. susvaranAmakarma. sUkSmasamparAyagu0 pR. 22 sakSmanAma, aparyAptanAma aura sAdhAraNanAma. susvaranAmakarma. 2,11,1-suhuma sUkSma 14---suhumatiga sUkSmatrika 22-sUsara susvara 10-hAsa 26--hAsanaga hAsya . hAsyapaTaka hAsyamohanIya. hAsyamohanIya zrAdi praphutiyA~ pR0.62. 19-hAlAichakka hAsyAdiSaTka 11-hoNa hIna rahita. .. huNDasaMsthAnanA0
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'karmastava' nAmaka dUsare karmagrantha kI mUlagAthAyeM / taha thuNimo vIrajiNaM, jaha guNaThANesu sayalakammAI / baMdhudazradIyA - sattApattANi khaviyANi // 1 // micche sAsaNa-mase, zraviraya-dese pamatta zrapamante / niyaTTizraniyaTTi subhu -vasamakhINa sajogina jogiguNA // 2 // abhinavaka maggahaNaM, baMdho zroheNa tattha vIsasayaM / titthayarAhAragaduga- vajjaM micchami satarasayaM // 3 // narayaMtiga jAithAvara - cauhuMDAyavachinapumicchaM / solato igahiyalaya. sAsaNi tirithINaduhagatigaM // 4 // aNamajjhAgiisaMghaya - cauniujjoya kukhagaitthi tti / paNavIsaMto mIse causari duzrAuzrazrayaMdhA // 5 // samme sagasayarijiNA - ubaMdhi vaira naratigavikasAyA / uraladugaMto dese, sattaTThI nikAyaMto // 6 // tevaTTi pamante so-ga arai zrathiraduga ajasa assAyaM / bucchijja chacca satta va nei surAuM jayA nihaM // 7 // guNasa apanante, surAu, baMdhaMtu jai ihAgacche / annaha aTThAvannA, jaM zrAhAragadugaM baMdhe // 8 // 1 } aDavanna zrapuvvAimmi, nidugaMto chapanna paNabhAMge |.surdugpnni dilakhagai tasanava urala viNu tavA // 6 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ (128) samacauranimiNajiraNava-raNanagurulahuca chalaMsi tiisNto| carame chavIsabaMdho, hAsaraIkuJchabhayabheo 10 / / aniyahibhAgapaNage, igegahINo duvIlavihabaMdho / yumasaMjalaNaca uraha, kameNa chetro satara suhame // 1 // caudasaNuccajalanANa-vindhadasanaM ti solsucchetro| tisu sAyacaMdhachetro, lajogivaMdhatu'gaMtozra // 12 // . udo vivAgaveyaraNa-mudIraNamapatti iha duvolasayaM / satarasaya micche mo-sasammamAhArAjaNaNudayA // 13 // suhamatigAyavamicchaM micchaMtaM sAsaNe igArasayaM / nirayANupuciodayA praNathAvaraigavigalanaMto // 14 // mIle sayamaNupuvI-gudayA mIsodayeNa miisNto| causayamajae sammA-gupucikhevA viyaphasAyA // 15 // maNutiriNuputriviuvaTTha.duhagaNAijjaduga strchetro| sagasIha desi tiriMgaI-zrAu niujjAyatikasAyA // 16 // aTThaccheo igasI, pamatti zrAhArajugalapakkhevA / thINatigAhAragaDhuga chezro chassayari apmtte||17|| smmttNtimsNghynn-tiygcchenovisttriapunce| hAsAichakkato, chasahi aniyaTTi peyatinaM // 18 // saMjalaNatigaM chacchemo, saTi suhumammi turiylobhto| uvasaMtaguNe guesa-TTi risahanArAyaduganaMto // 1 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 119 ) sagavanna khINaducarimi, niddadugaMto acaribhi parApannA / nANaMtarAyadaMsaNa - caDa chezro sajogi bAyAlA // 20 // titthudayA uralAthira - khagai duga pariptatiga cha saMThANA / agurulahucannaca nimi - rAteyakammAisaMghayaNaM // 21 // dUsara susara sAyA - sAgaraM ca tIsa bucchezro / vArasa ajogi subhagA- ijjaUsannayaraveyaNiyaM // 22 // tasatima pariNadi mayA - ugai jiraNuccaM ti caramasamayato / uda vbudIraNA para - mamattAI sagaguNesu // 23 // esA payaDitiguNA, veyaNiyAhArajugalathINatigaM / bhayAu pamasaMtA, jogi RNudArago bhagavaM // 24 // sattA kammANa DhiI, baMdhAIladdhattalAbhANaM / saMte aDayAlalayaM, jA uvasamu vijiNu viyataie // 25 // --- puNyAhavauche aNa- tiriranirayAu viNu ciyAlasayaM / sammAicausu saptaga- khayammi igavattasayamahavA // 26 // * khanagaM tu pappa usu vi, paNayAstaM narayatirisurAu ciNA / santa viNu aDatIsaM, jA zraniyaTTI paDhamabhAgo // 27 // thAvaratirinirayAyava - duga thI tigega vigalasAhAraM / solakhapro duvIsasayaM, viyaMsi biyatiyakasAyaMtA // 28 // -- "" paNavannA" ityapi pAThaH
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 120 ) taiyAisu caudasate-racArachapaNacautihiyalaya kamaso / napuitthihAsachagapuM- saturiyakohamayamAyakhapro // 26 // 1 sumi dusaya lohaMto, khopahuMcarimegasa no dunikha / navanavai caramasamae, caudaMsaNanA vigghaMto // 30 // parAsIi sayogi jo-gi ducarime devakhagaigaMdhadugaM / phAsaTu vannarasataraNu- baMdhaNasaMghAya paNa nimiyaM // 31 // saMghayaNazrathirasaMThANa- chakka agurulahucara thapajjataM / sAyaM va sAyaM vA, parittuvaMgatiga susara niyaM // 32 // visayari khazro ya carime, terasa mayatasatiga jasAijjaM / subhagajiNucca paridiya, sAyAsAegayaracheo // 33 // samApta. } narazraNupuvi viNA vA, vArasa carimalamayammi jo khaviraM / pato siddhiM devi-dabaMdiyaM namaha taM vIraM // 34 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
_