Book Title: Kahavali Pratham Paricched Pratham Khand
Author(s): Kalyankirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009889/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिभद्देसरसूरिविरइआ कहावली [ पढमपरिच्छेअस्स पढमो खंडो] सम्पादकः आचार्यश्रीविजयशीलचन्द्रसूरिशिष्यः मुनिकल्याणकीर्तिविजयः NA BHITRIm TOOOOOO 0000-0-0. CoalNXX 0:00 Vठता श्रीहेमचन्द्राचार्य प्रकाशक कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य नवम जन्मशताब्दी स्मृति संस्कार शिक्षणनिधि अहमदाबाद वि.सं. २०६८ - ई. २०१२ Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kahavali of Bhadreswarsūri सम्पादक आचार्यश्रीविजयशीलचन्द्रसूरिशिष्य मुनिकल्याणकीर्तिविजय प्रकाशनवर्ष ई.स. २०१२ I वि.सं. २०६८ प्रति ३५० मूल्य रू. ३५०/ प्रकाशक कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य नवम जन्मशताब्दी स्मृति संस्कार शिक्षणनिधि C/o. श्रीविजयनेमिसूरीश्वरजी स्वाध्याय मंदिर, १२, भगतबाग, नवा शारदामंदिर रोड, शेठ आणंदजी कल्याणजीनी पेढी पासे, पालडी, अहमदाबाद- ३८०००७. फोन : २६६२२४६५ प्राप्तिस्थान (१) श्रीविजयनेमिसूरीश्वरजी स्वाध्याय मंदिर, १२, भगतबाग, नवा शारदामंदिर रोड, शेठ आणंदजी कल्याणजीनी पेढी पासे, पालडी, अहमदाबाद- ३८०००७. फोन : २६६२२४६५ (२) सरस्वती पुस्तक भण्डार ११२, हाथीखाना, रतनपोल, अहमदाबाद- ३८०००१. फोन : २५३५६६९२ मुद्रक क्रिष्ना ग्राफिक्स ९६६, नारणपुरा जूना गाम, नारणपुरा, अहमदाबाद - १३. फोन : २७४९४३९३ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समर्पणम् सत्तेजोमूर्तिभ्यो वात्सल्यरसाईचित्तवृत्तिभ्यः । सूर्योदयसूरिभ्यः कहावलीमर्पयाम्येनाम् ।। Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॥ ग्रन्थानुक्रमः ॥ प्रकाशकीयं निवेदनम् (२) डावली : मे ५७॥२३५ सम्मानार्थ આ. વિજયશીલચન્દ્રસૂરિ (३) On Bhadresvara's Kahavali Dalsukh Malvania IX (४) eleी-र्तृ भद्रेश्वरसूरि समय विधे डॉ. मधुसूदन ढist XXVII (५) सम्पादकीयम् मुनिकल्याणकीर्तिविजय XXXIV (६) कहावलीकहा मुणिकल्लाणकित्तिविजओ XXXXI (७) कथानुक्रमः XXXXII (८) कहावली (मूलग्रन्थः) आचार्यश्रीभद्रेश्वरसूरिः १-४०० (९) परिशिष्टानि १. ग्रन्थगतकथानामकारादिक्रमेण सूचिः ४०१ २. ग्रन्थगतानां कथानां कथाखण्डानां च मूलस्थाननिर्देशास्त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितेन च सह तुलना ४०४ ३. ग्रन्थगतदेश्य-प्राकृतशब्दानां सूचिः ४१५ ४. ग्रन्थगतदेश्य-प्राकृतधातूनां सूचि ग्रन्थगताः सूक्तयः ४२० ग्रन्थगता लोकोक्तय आभाणकानि च ४२३ ग्रन्थगतास्तीर्थकरप्रार्थनाश्लोकाः ग्रन्थगताः शास्त्रीयपदार्थाः ४२५ ९. ग्रन्थगताः शास्त्रान्तरोल्लेखाः ४१९ ४२५ ४२५ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V प्रकाशकीयं निवेदनम् कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य भगवन्तनी नवमी जन्मशताब्दी (वि.सं. १९४५ - २०४५) नी उजवणीना उपलक्ष्यमां, परमवन्दनीय आचार्य भगवन्त श्रीविजयसूर्योदयसूरीश्वरजी महाराजनी प्रेरणाथी स्थपायेल आ ट्रस्ट तेओश्रीना पट्टधर परमपूज्य आचार्य श्रीविजयशीलचन्द्रसूरिजी म.ना मार्गदर्शन अनुसार अनेकविध साहित्यिक अने शैक्षणिक प्रवृत्तिओ करे छे. जेमां संशोधित-सम्पादित बहुमूल्य ग्रन्थोनुं प्रकाशन, 'अनुसंधान' नामक शोधपत्रिका ( अद्यावधि ५९ अंक) नं प्रकाशन, विद्वानोनुं 'श्रीहेमचन्द्राचार्य चन्द्रक' थी सन्मान वगेरे मुख्य छे. मुख्यत्वे कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य विरचित ग्रन्थो तथा ते ग्रन्थो परना टीका व साहित्यने ज प्रकाशित करता अमारा ट्रस्टने आ वखते श्रीहेमचन्द्राचार्य करतां पण घणा प्राचीन एवा आचार्य श्रीभद्रेश्वरसूरि द्वारा रचायेल प्राकृतभाषामय कहावली नामक ग्रन्थना प्रथम परिच्छेदना प्रथम खण्डनुं प्रकाशन करवानो लाभ मळ्यो छे ते बदल अमो खूब आनन्दनी लागणी अनुभवीए छीए. अद्यावधि अप्रकट एवा आ अत्यन्त महत्त्वपूर्ण ग्रन्थनुं संशोधन तथा सम्पादन प्राचीन ताडपत्रीय पोथी उपरथी पू.आचार्यश्रीविजयशीलचन्द्रसूरिजी महाराजनी प्रेरणा तथा मार्गदर्शन अनुसार एमना शिष्योए कर्तुं छे. आवा ग्रन्थना प्रकाशननो लाभ अमारा ट्रस्टने आपवा बदल अमे पू. आचार्यभगवन्तना ऋणी छीए. आवा उत्तम ग्रन्थोनां प्रकाशननो लाभ अमारा ट्रस्टने मळ्या ज करे एवी आशा सह .... लि. कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य नवम जन्मशताब्दी स्मृति संस्कार शिक्षणनिधिना ट्रस्टीओ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શહીવત્ની : એક પડકારરૂપ સંપાદનકાર્ય આ. વિજયશીલચન્દ્રસૂરિ હીવનીનું નામ સૌથી પહેલું સાંભળવા મળ્યું, અમારા પૂજયપાદ “ગુરુજી” આચાર્ય શ્રી વિજયકસૂરસૂરીશ્વરજી મહારાજના મુખેથી. પ્રાકૃત ભાષા અને સાહિત્યના પ્રખર અભ્યાસી અને જ્ઞાતા તે આચાર્ય મહારાજ પાસે જ્યારે પણ જવાનું થાય ત્યારે નવા નવા ગ્રંથો વિષે અને તેમાં આવતા અવનવા પ્રસંગો, પદાર્થો, સુભાષિતો વગેરે વિષે તેઓ કહે, સમજાવે. તેમની એ સ્વૈર કથાઓમાં પણ ઘણું બધું જાણવાનું મળતું; બલ્ક જ્ઞાનનું સંવર્ધન કે પોષણ થતું. આવી જ એક બેઠકમાં તેઓશ્રીએ વહીવની વિષે વાત કરેલી અને તેમાં જ પ્રાપ્ત થતી પણ અન્યત્ર ક્યાંય ન મળતી એવી અનિલવેગ (બાહુબલીના દૌહિત્ર)ની કથા કહેલી.. ત્યાર પછી જાણેલું કે આ ગ્રંથ અપૂર્વ છે અને તેનું સંપાદન-પ્રકાશન કરવાની તેઓશ્રીની તીવ્ર તમન્ના હતી. તે માટે તેઓને વિવિધ વિદ્વજ્જનોનો સાથ પણ હતો. તેઓએ કોઈક લહિયા પાસે તે ગ્રંથની પ્રેસકોપી કહેવાય તેવી નકલ પણ કરાવી હતી. ખંભાતના શ્રીવિજયનેમિસૂરીશ્વરજી જ્ઞાનશાળા-ભંડારમાં આ ગ્રંથની એક, પ્રમાણમાં અર્વાચીન ગણી શકાય તેવી પોથી હતી, અને તેનો ઉપયોગ તેઓશ્રીને છે તેવો ખ્યાલ આવતાં તે પોથી, પૂજ્યપાદ શ્રીવિજયનન્દનસૂરીશ્વરજી મહારાજે, તેઓશ્રીને આપી હોવાનું પણ સાંભળ્યું છે. પરંતુ તબિયત અને ઉંમર આદિના કારણે તેઓશ્રીના હાથે તે કાર્ય પૂર્ણ ન થયું. વર્ષો પછી, પ્રાકૃત-અપભ્રંશ ભાષા-સાહિત્યના વિશ્વવિખ્યાત વિદ્વાન ડૉ. હરિવલ્લભ ભાયાણીના સત્સંગમાં આવવાનું બન્યું. ત્યારે તેમની પાસે આ ગ્રંથની વાતો નવેસરથી સાંભળવા મળી, અને સાથે તેમણે આ ગ્રંથની વિશેષતાઓ તેમજ તેના પ્રકાશનથી પ્રાકૃત ભાષાવિશ્વને થનાર ઉપલબ્ધિ વિષે પણ ઘણી ઘણી વાતો કરી. પૂજય પુણ્યવિજયજીથી માંડીને અનેક વિદ્વાનો આના પ્રકાશન માટે ઉત્સુક હોવાનું પણ જાણ્યું. વિવિધ વિદ્વાનોએ આ ગ્રંથ, તેના કર્તા, તેનો રચનાસમય, વગેરે વિષે ઊહાપોહ કરતા લેખો લખ્યા હોવાનું પણ જાણ્યું. પં. દલસુખ માલવણિયા, ડૉ. મધુસૂદન ઢાંકી, ડૉ. ઉમાકાન્ત શાહ જેવા વિદ્વાનોના લેખો પણ જોવામાં આવ્યા. એક પ્રસંગે સતીપુરુષ શબ્દનો આ ગ્રંથમાં કરવામાં આવેલો, સમ્યક્ત્વની શલાકા જેમનામાં અવશ્ય હોય તે શલાકાપુરુષ એવો અર્થ બહુ ખપમાં આવ્યો, અને તેના કારણે આ ગ્રંથમાં આવતા નવીન પદાર્થો જાણવા પ્રત્યે આકર્ષણ પણ થયું. સંપાદન-સંશોધનની દુનિયામાં પ્રવેશ થયો તે પછી, પ્રાકૃત ભાષાના કોઈ અપ્રગટ કે દુર્લભ ગ્રંથ વિષે સાંભળવાજાણવા મળે, એટલે મન તરત તેની શોધ કરવા તરફ અને તે ગ્રંથનું કામ કરવા માટે આકર્ષાય જ. હીવત્તી નું મહત્ત્વ જાણ્યા પછી, તેનું કાર્ય જરા અઘરું અને પડકારરૂપ છે એવું જાણ્યા પછી, મન સતત તે કાર્ય હાથ ધરવા માટે લલચાતું રહેતું. પરંતુ શ્રીભાયાણી સાહેબના કહેવા પ્રમાણે, પ્રાકૃત સાહિત્યના ઊંડા અભ્યાસી ડૉ. રમણીકભાઈ મ. શાહ તેના પર Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VII વર્ષોથી કામ કરે છે, અને એક જ પ્રત, તે પણ ભ્રષ્ટ પાઠોથી ભરેલી મળતી હોવાને કારણે, તે કાર્ય ઘણું શ્રમસાધ્ય બન્યું છે, અને ઘણો સમય ખાઈ જનારું તે કાર્ય છે, એમ જાણતાં મનને પાછું વાળવાનું થયું. વર્ષો પછી, ચાતુર્માસ નિમિત્તે અમદાવાદમાં દેવકીનન્દન-નારણપુરાના ઉપાશ્રયે સ્થિરતા થઈ, તે દરમિયાન એકવાર ડૉ. ૨. મ. શાહની મુલાકાત થઈ. વાતવાતમાં તેમના હાથ પર હીવત્ની તથા વસુવઠ્ઠી-મધ્યમ વડું એમ બે મહાકાય ગ્રંથોનાં કામ હોવાનું જાણવા મળ્યું. બન્ને કાર્ય વિકટ ગણાય તેવાં; તેમાં વળી તેમની નાજુક તબિયત, એટલે વિલંબ અસાધારણ થાય જ. હીવત્તી લગભગ ૩૦ વર્ષોથી તેમના હાથ પર હોય તેમ વાત થઈ. તેમણે કહ્યું કે પ્રતના પાઠો એટલા બધા ભ્રષ્ટ છે કે હવે સુધારવાનો શ્રમ જતો કર્યો છે, અને સીધું કયૂ-ટાઇપસેટિંગ કરાવું છું તથા તેનું મૂહવાચન કરતી વખતે જ જે યોગ્ય લાગે તે સુધારી લઉં છું. આ રીતનાં પ્રૂફનાં પાનાં પણ તેમણે બતાવ્યાં. મને લાગ્યું કે આમાં હજી ઘણું બધું થઈ શકે તેવો અવકાશ છે, જો તેઓ સહમત થાય તો. મેં બહુ આદર સાથે તેમને કહ્યું કે જો તમારી થાકેલી અને થાકતી જતી તબિયતને કારણે, બે બે ગંજાવર કાર્યને પહોંચી વળવાનું મુશ્કેલ હોય, અને આ કાર્યને વધુ ન્યાય મળે તેવી ગણતરી હોય, તો તમે હીવનીનું કાર્ય અમને આપી દો. અમારા મુનિઓ તે કાર્ય હોંશપૂર્વક અને ત્વરિત ગતિએ છતાં યોગ્ય રીતે કરશે. શ્રીરમણીકભાઈ મારી આ સૂચના સાંભળીને ખૂબ રાજી થયા, અને તે જ પળે તેમણે તેમની પાસેની સઘળી સામગ્રી અમને સોંપવાનું સ્વીકારી લીધું. એટલું જ નહિ, બીજે જ દિવસે તેઓ તે સામગ્રી લઈને આવ્યા અને બધું અમને સોંપી ગયા. આ બદલ તેમનો જેટલો ઋણસ્વીકાર કરીએ તેટલો ઓછો છે; આભાર માનીએ તે ઓછો છે. ૨.મ.શાહ તરફથી મળેલી સામગ્રીમાં વહીવનીના પ્રથમ ખંડની પાટણ-તાડપત્ર પોથીની ઝેરોક્સ નકલ હતી. બીજો ખંડ નહોતો. તો પૂજય કસ્તૂરસૂરિ મહારાજે જે પ્રેસકોપી કરાવેલી તેની એક ફાઈલ તેમાં હતી, એટલે કે અમુક અંશ હતો. અલબત્ત, તે કોઈ લખનાર ગૃહસ્થના ગરબડિયા અક્ષર ધરાવતી અને ખાસ ઉપયોગી ન ગણાય તેવી જ નકલ હતી. પરંતુ પૂ. મહારાજજી અને આ કાર્ય કરનાર વિદ્વાનો વચ્ચે નિરંતર સંપર્કો અને આદાન-પ્રદાન હશે તેની પ્રતીતિ આ ફાઈલ જોવાથી જરૂર મળી. તે ક્ષણે એવો ભાવ જાગ્યો મનમાં કે કસ્તૂરસૂરિ મહારાજે કરવા ધારેલું કાર્ય પાછું તેમની પરંપરાના તેમના પ્રશિષ્યો પાસે આવ્યું અને તેમના હાથે જ થશે, એ પણ કેવું મજાનું છે ! આ કાર્ય મેં મુનિ કલ્યાણકીર્તિવિજયજીને સોંપ્યું. તેમને પ્રાકૃતનો અભ્યાસ છે, અને પ્રાકૃતમાં લખવાનો થોડોક મહાવરો પણ છે. સંપાદનકાર્યમાં પણ તેમનો પ્રવેશ થયેલો જ છે. તેથી આ કાર્ય તેમને કરવા કહ્યું. તેમણે પણ આ કામને પડકાર’ સમજીને સ્વીકાર્યું. આ પછી આ ગ્રંથ અંગેની સામગ્રીની શોધ ચાલુ થઈ. પાટણની તાડપત્ર પોથીના બેઉ ખંડની નકલ મેળવી. તે મેળવી આપવા માટે તથા સૂરતના શ્રીનેમિવિજ્ઞાનકસૂરસૂરિજ્ઞાનભંડારમાં રહેલી પ્રેસકોપીની બીજી ફાઈલ વગેરે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આ. શ્રીવિજયસોમચન્દ્રસૂરિજી મ.ના શ્રુતપ્રેમી-સંશોધનપ્રેમી શિષ્યો મુનિસુયશ-સુજસચન્દ્રવિજયજીની સહાય મળી. આ બધાયનો ઋણસ્વીકાર કરું છું. જો આપણે પડકાર ઝીલવો હોય તો પુરોગામીઓના ચીલે ચાલવાનું ટાળવું જ પડે; બલ્ક નવો ચીલો જ ચાતરવો પડે. અમે આ નિયમ પ્રમાણે વર્તવાનું નક્કી કર્યું. અગાઉની તમામ પ્રેસકોપીઓ, પ્રફો વગેરે સામગ્રીને પોટલામાં બાંધીને મૂકી દીધી. અને પછી માત્ર પાટણ તાડપત્રને સમક્ષ રાખી ને એકડે એકથી પ્રતિલિપિ લખવાનું મુનિ શ્રીકલ્યાણકીર્તિવિજયજીએ શરૂ કર્યું. પદે પદે, વાક્ય વાક્ય, પંક્તિએ પંક્તિએ ભ્રષ્ટ અક્ષરો, ખંડિત કે ખોટા પાઠ – આ જોતાં પ્રવાસ આકરો તો હતો જ. પણ એનો પણ એક આનંદ હતો. પૂર્વનાં કામોનું જરા પણ આલંબન લીધા વિના, અને આ વિષયના વિદ્વાનોની લગાર પણ સહાય લીધા વિના, તેમણે આ વિકટ પ્રવાસ ખેડ્યો, અને બે-અઢી વરસના ગાળામાં ગ્રંથનો પ્રથમ ખંડ તૈયાર Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VIII - - કર્યો. ઘણે ઠેકાણે કલ્પનાશક્તિથી જ અક્ષરો, પદો કે પાઠ ઉમેરવાના થાય; તો કેટલાંય સ્થાને અન્ય ગ્રંથોની મદદ લઈને શુદ્ધિ તથા પૂર્તિ થાય; આમ કાર્ય થયું. અલબત્ત, આ કામ ગ્રંથની વાચનાના પુનર્ઘટન - Reconstruction પ્રકારનું ગણી શકાય; અને તે કરવામાં ક્ષતિ ન થઈ હોય કે ખામી ન રહી ગઈ હોય તેવું તો કેમ બને ? છતાં પ્રયત્ન એકંદરે શક્ય એટલું શુદ્ધ કરવાનો રહ્યો છે એટલું જ કહી શકાય. આ પ્રયાસ કેટલો સફળ થયો છે, તે તો વિદ્વાનો જ, આ ગ્રંથ જોયા પછી, કહી શકે. આ કાર્ય ચાલુ હતું ત્યારે, હઠીસિંહની વાડીના ઉપાશ્રયમાં પૂજ્યપાદ ગુરુભગવંત શ્રીવિજયસૂર્યોદયસૂરીશ્વરજી મહારાજનું પણ સાન્નિધ્ય મળેલું. તેઓને આ ગ્રંથ વિષે થઈ રહેલા કાર્યની જાણ થતાં તેઓએ આમાં ઊંડો રસ દાખવ્યો; અને મુનિ કલ્યાણકીર્તિવિજયજીની સાથે આના વિષે લગભગ રોજ ચર્ચા કરીને, આ ગ્રંથમાં આવતી કથાઓ તથા નવી નવી વાતો વિષે જિજ્ઞાસાપૂર્વક જાણકારી મેળવતાં રહીને તેમને ઘણું ઘણું પ્રોત્સાહન અને માર્ગદર્શન આપ્યું હતું, જે તેમના માટે જીવનના એક અવિસ્મરણીય સંસ્મરણરૂપ બની રહે તેમ છે. મને લાગે છે કે પૂજ્ય ગુરુભગવંતના આ રીતે મળી ગયેલા આશીર્વાદથી જ તેમનું આ સંપાદનકાર્ય સરળ બની શક્યું છે. આ ગ્રંથ તે હીવતીના પ્રથમ ભાગનો પ્રથમ ખંડ છે. પ્રથમ ભાગનો દ્વિતીય ખંડ હજી તૈયાર કરવાનો છે, તે હવે થશે. આ ગ્રંથનો દ્વિતીય ભાગ અનુપલબ્ધ છે. દુર્દેવ કેવું વિષમ છે કે આના બીજા વિભાગની પ્રતિ ક્યાંય નથી; ક્યાંય ઉપલબ્ધ નથી ! એ મળ્યો હોત, અથવા મળે, તો તેના કર્તા વિષે, તેના રચનાકાળ વિષે અવશ્ય નિશ્ચય થઈ શકે; અનેક સંદેહોનો છેદ ઊડી જાય. - અત્યારે તો ડૉ. ઢાંકીસાહેબે કરેલા અનુમાન અનુસાર આ ગ્રંથને દશમા સૈકા આસપાસની રચના માનીને ચાલવું વધુ સમુચિત લાગે છે. કોઈ ચોક્કસ પ્રમાણો ઉપલબ્ધ થાય ત્યારે નિ:સંદેહ નિશ્ચય ઉપર આવી શકાય. આ પ્રકાશન કરતી વેળાએ બે નામ મનમાં સતત ઊગ્યાં કર્યા છે, તે નામો સાથે આ નિવેદન આટોપું : પરમપૂજ્ય સિદ્ધાન્ત મહોદધિ આચાર્યશ્રીવિજયકસૂરસૂરીશ્વરજી મહારાજ તથા આદરણીય ડૉ. હરિવલ્લભ ભાયાણી. એ બન્ને મનીષીઓની ઉત્કટ અભિલાષા આજે સાર્થક થાય છે તેનો આનંદ અમને સહુને પણ અપાર છે, અનેરો છે. મુનિ કલ્યાણકીર્તિવિજયજીના હાથે આનો બીજો ખંડ શીધ્ર તૈયાર થાય, અને આવાં શોધ-સંપાદન-હૃતોપાસનાનાં વિવિધ અનેક કાર્યો તેમના હાથે થતાં રહે, અને તે દ્વારા ચિત્તની શુદ્ધિ, સ્થિરતા તથા સ્વસ્થતાનું સંવર્ધન કરતાં કરતાં સંયમજીવનનો યથાર્થ આસ્વાદ તેઓ પામે તેવી શુભકામના સાથે પૂજયપાદ ગુરુભગવંતશ્રીના શુભાશીર્વાદ તેમના પર સદૈવ વરસતા રહો તેવી પ્રાર્થના સાથે. શ્રાવણી પૂર્ણિમા સં. ૨૦૬૮ ભાવનગર - શીલચન્દ્રવિજય Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "ON BHADRESVARA'S KAHAVALI Dalsukh D. Malvania As early as 1932, in his Introduction to the second edition of Hema-candra's Parisiṣṭaparvan published in Calcutta, H. Jacobi called attention to Bhadresvara's Kahāvali (pp. V; XI-XIII). He emphasized that, among all the works dealing with the Jaina Universal History, only these two go beyond Mahavira, the 24th Tirthamkara, and add accounts of the further patriarchs. In this respect, Bhadresvara goes further than Hema-candra. Though he had at his disposal only one rotograph of a palmmanuscript, H. Jacobi was able to give a general appraisal of the Kahavali and various information about the contents, arrangement and sources of the collected stories. But he considered that its << literary merits » were less than those of Hemacandra's work. Nowadays, more material is accessible, which is described below. Data concerning Bhadresvara's spiritual affiliation and dates are also discussed: it is not irrevelant to know whether he is fairly old, or, at least, prior to Hemacandra who became the standard-author. From the detailed analysis of the contents presented here, one will easily realise that the Kahavali is a huge narrative work, collecting elements from various literary traditions. This paper is intended as a help to further investigations [Ed.]. Mss of the Kahavali (Kathavali)* Br: The first mention of the ms of Bhadresvara's Kahāvali in Prakrit was made by some unknown author of the Catalogue of mss called Br(hattippanika)'. It records (No. 285): 285 Kathavali-prathama-paricchedah; Pra. (Prakrit) Mu. (mukhyath) 24 Jina-12 Cakry-adiHaribhadra-sri-paryanta-sat-purusa-caritra-vacyo Bhadresvarah 23800. << The first chapter of Bhadresvara's work called Kathavali, mostly written in Prakrit, of 23800 slokas (granthagra) (gives) the lives of the 24 Tirthamkaras, the 12 Cakravartins and others, and ends with the life of Haribhadra >>. It is worth noticing that the author has not mentioned the material on which the ms was written. As we shall see later, the first chapter is divided into two parts. S.1 : Palm-leaf ms of Kahāvali part I. It has 307 leaves and its size is 34 x 2 inches. Its granthagra is 12600 slokas. It was copied in V.S. 1497 ( 1440 A.D.). On leaf 304 Bandhudatta's Kaha is started but it is not completed in the last leaf (307) of the ms. This ms is corrupt and the copies B and J based on it are also corrupt. S.2: Palm-leaf ms of Kahavali part II (dvitiyakhanda). It has 302 leaves and its size is 34 x 2 inches. At the end, the granthagra of the first chapter is mentioned as 23800. It was copied in V.S.14... and is also corrupt. Published in INDOLOGICA TAURINENSIA, VOLUME XI (1983), TORINO * In the quotations and the proper names, the orthography of the mss. is reproduced without change. 1. Published in /SS 1.2 (V.N. 2466 = 1919 A.D.). 2. Cf. PC no. 402, p. 244. 3. Cf. PC no. 403. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X S.1 and S.2 were both deposited in the collection of Sanghavi Pādā Bhandar, Patan, now deposited in the Shri Hemachandrācārya Jñana Mandira, Pāṭan. And, as Dr. H. C. Bhayani and Dr. R. M. Shah are to edit the K, the mss are now in the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. Here it should be noted that S.1 and S.2 are not two parts of one and the same ms: as a matter of fact, S.I ends with the story of Bandhudatta and S.2 begins with the story of Brahmadatta Cakravartin which is prior to the former. Hence we should conclude that S.1 and S.2 belong to two different sets of mss, and that the first part of S.2 as well as the second part of S.1 are lost. Anyhow, we are fortunate to have the first chapter of the K in a complete form. B: No. 13141 in the Oriental Institute, Baroda. It is a modern photocopy of S.2 made in 1925. Plates 495-603 are equivalent to the original ms, leaves 249-3034. J.1: A modern copy of palm-leaf ms S.1, leaves 1 to 177, kept in the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. J.2: A modern copy of palm-leaf ms S.2, leaves 232 to 322, also kept in the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. Both of them have been got prepared by Muni Jinavijayji and donated by him to the L. D. Institute of Indology. K.1.2: Modern copy of S.1 and S.2 on paper, kept in Kantivijayji Collection (Baroda), nos. 19791980. It was made in V.S. 1971 (= 1914 A.D.). The work is so extensive and the mss are so corrupt that nobody up to this time has edited it. Thus, it is still unpublished. Date of Bhadresvara The ms of the K (S.1) is dated V.S. 1497 (= 1440 A.D.). On the other hand, K's first chapter and its ms also ends with the life of Haribhadra whose date is fixed by Ac. Jinavijayji as the 8th century A.D. Thus, Bhadresvara should be put between the 9th and the 15th century. In his introduction to the Cauppannamahäpurisacariya, Pt. Amṛtlal Bhojak places him between V.S. 1050 and V.S. 1150 (993-1093 A.D.). I have collected some information about Bhadresvara. It runs as follows: (1) At the end of the ms of Siddhahemaśabdānusāsanarahasyavṛtti, it is stated: « samvat 1218 varse... Palhanena sri Bhadresvarasūriyogya-pustakam likhitam ». This shows that Bhadresvara was existent in V.S. 1218 (1161 A.D.). But no more information is given about him. 4. 5. 6. (2) In the prasasti of the Ce ms no. 181, we learn that Ratnaprabha, the pupil of Devasūri wrote Upadesamālāvṛtti to please Bhadresvarasuri who was pupil of Devasuri. This was composed in V.S. 1238 ( 1181 A.D.). Thus we can say that in 1181 A.D. Bhadreśvara was living. (3) In Ce ms no. 176 Vivekamañjariprakaraṇam sațikam, the commentator Balacandrasari informs us that Devendra (= Devasuri) established Bhadresvara as a sūri by his own hand, that Abhayadevasuri was the pupil of Bhadresvara, and that Asada wrote a commentary on Vivekamanjari in V.S. 1248 (= 1191 A.D.) on the advice of Abhayadevasūri. This also confirms the existence of Bhadresvara before 1191 A.D. I am grateful to Prof. J. P. THAKER for this information. Hindi introduction to Silanka's Caup, p. 41. Cf. JC no. 301. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XI (4) Cc no. 202 Sāntināthacaritra which was composed by Munidevasūri in V.S. 1322 (= 1265 A.D.) confirms that Bhadreśvara's gaccha was Brhadgaccha and also gives the following lineage: Municandra. Devasūri, Bhadreśvarasūri, Abhayadeva, Madanacandra, Pradyumna, Jayasimhasūri, Munidevasūri. Thus we are sure that Bhadeśvara did exist before 1265 A.D. (5) The praśasti of a ms of Nemicandra's commentary on Uttarādhyayana copied in V.S. 1308 (= 1251 A.D.) mentions the following lineage of the Candragaccha?: Nannasūri, Vādisūri, Sarvadevasūri, Pradyumnasūri; and when all of them died, Bhadreśvara became the sūri (head of the gaccha); then Devabhadra, Siddhasena, Yaśodeva, Mānadeva, Ratnaprabha, Devaprabha. This praśasti was composed and copied by Ratnākarasūri. It is identical with the other one found in Cc no. 83, also copied in V.S. 1308, but the Cc version is damaged so that some portion is left out. On the other hand, we know that Devaprabha had enshrined the image of Neminātha at Cambay in V.S. 1258 (= 1201 A.D.). Acārya Vādidevasūri the author of the Syādvādaratnākara who was born in V.S. 1143 = 1086 A.D.) and died in V.S. 1226 (= 1169 A.D.) had many pupils whom he awarded sūripadalo, and as we know that Bhadreśvara was awarded sūripada by Devasūri, it means that Bhadreśvara was living at least before 1169 A.D. when Devasūri died. (6) Bikaner Jaina Lekhasamgraha", lekha no. 241, mentions one Bhadreśvara, pupil of Madanasūri who enshrined the image of Pārsva in V.S. 1368 = 1311 A.D.). This Bhadreśvara must be different from the previously mentioned one. The former was the guru of Abhayadeva whose pupil was Madanasūri, himself being mentioned as the guru of the latter. And it is certain that the first Bhadreśvara must be earlier than 1311 A.D. which is the date for the second Bhadreśvara. (7) Cc no. 149 (2) Karmavipāka-karmagrantha-vrtti, has the following lineage: Bhadreśvara, Sāntisūri, Abhayadeva, Paramānanda, author of this commentary. No date of composition or of copy is given but the ms is of about V.S. 15th century according to Muni Sri Punyavijayaji. This Bhadreśvara may be the author of the K, as here Abhayadeva is mentioned as his pupil. This fact is confirmed by the prasasti of the ms of the Vivekamañjariprakaraṇa quoted in (3). As Bhadreśvara, the author of K, has not given the name of his preceptor, it is difficult to identify him with any of the above mentioned Bhadreśvara. Thus it will be only a conjecture if I identify him with any of them: considering the above data, he might have been the pupil of Devasūri (1086-1169 A.D.), having lived between 1100-1190 A.D. General remarks on K From the very beginning the Jaina preceptors were interested in story-telling. This can be asserted by the fact that many story-books beginning with the Nāyādhammakahāo are included in the Anga-class of the Jaina canonical literature; Ayāranga, Sūyagadanga, Țhānanga, Samavāyanga 7. Cf. Jpp p. 31. 8. ity evam ādi-pramukhesu sūri-varyesu gacchatsu kathāvašeşam. 9. Cf. Jainadhātupratimālekhasamgraha, vol. 2, edited by Buddhisāgarasūri, Padra, 1924, Lekha no. 517. 10. Cf. JSSI p. 248. 11. Bikaner Lekhasamgraha, Nahta Brotehrs (Calcutta), V.S. 2482. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XII and Viyahapannatti are also not deprived of stories or facts about the lives of Tirthamkaras and others. Moreover, one of the four types of the interpretation of the Canonical texts is kathanuyoga. It is thus but natural that a vast narrative literature was produced by the Jaina authors. As far as the K is concerned, it is an important narrative work, for it is the very first book which gives the lives of all the 24 Tirthamkaras of the present avasarpiņi, those of the future Tirthamkaras, of the Cakra-vartins, the Baladevas, the Vasudevas, some of the Naradas and also of the great Jaina preceptors up to Haribhadra. Bhadreśvara's plan was to narrate the biographies of great men up to his own time, but unfortunately he could not finish it. It can be said that his work became the model for the later prabandha literature which began in the later part of the twelfth century. Bhadresvara is not an original writer. He compiles his K from various sources. This can be established by the fact that the life of Rsabha has its source in the Vasudevahindi and the Avasyakacurni. The life of Mahavira is also from the same, as well as from most of the stories found in the canonical literature, which Bhadresvara is the first author to use. Curni and Titthogalia are the sources for the stories about the reduction of the canonical literature, Mahānisiha is the source for stories regarding worship of the Jinas and such other ceremonials. K is indeed a type of << Universal History »>, but it has its own style of narration. Bhadresvara is certainly interested in narrating the «< Universal History», but to add to its lustre he has included many attractive imaginative stories as examples or illustrations, just as the Tarangaval story and such others. Their main source may be Gunadhya's Bṛhatkatha and other works dependant on it. For his narration of Rāmāyaṇa and Harivamsa (Mahabharata), the sources are Vasudevahindi and Paumacaria, and such other Jain Purāņas. I could not compare Jinasena's Mahapurana and other such works with K, but the common sources for such a text must be Tiloyapannatti, Avasyakaniryukti and Titthogalia, etc. It seems that Bhadresvara had previously written the « Ramayana », « Tarangavai », « Bandhudattacaria » and « Harivamsa » which he later included in K: at the end of these stories in K, he concludes: evam ca Rama-Ramaṇa-siya-cariehim parisamattehim Rāmāyaṇam samattam Bhaddesarasuri-ralyam ti". evam ca parisamatte carie baladeva-vāsudevānam Harivamso vi samatto Bhaddesarasuri-raio tti 13 iyam Bandhudatta-cariam Bhaddesarasiri-raiyam ti evam ca Kuniodayana rajja-kala-bbhava Tarangavai visa... mai kahā rammā bhadda Bhaddesarasuri-raiya tti 15. For Tarangavai the main source was Padalipta (see under 218). According to Dr. Bhayani, many gāthās have been included here as they were in Padalipta's Kahā. So also must be the case with Ramayana, Harivansa and such other stories, as in those days plagiary was not regarded as a vice. In these matters, originality was not considered as a great virtue, and authors were interested in narrating such things which would help the readers to enlighten their moral life. Their purpose was not to get any economical gain for themselves. 12. K vol. I, leaf no. 177. 14. K vol. II, leaf no. 39. 13. Ibid., leaf no. 281. 15. Ibid., leaf no. 200. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIII Contents of the K Bhadresvara's K is mostly written in Prakrit but verses in Prakrit and Sanskrit are scattered here and there. Generally, along with the present life-stories of the heroes, their previous and future births are also narrated. Though the purpose of the author is only to write a narrative work giving the gist of salakapuruṣas' lives (caria-sara), the K is a huge narrative work (yet unfinished!) on Jaina (Universal) History". Further than that, these biographies are interspersed with a great number of independent illustrative stories. Here is the beginning of the K: namiūņa nāhi-jaṇiam deva-sarassal-gurūņa māhappam viraemi caria-saram Kahāvalim abuha-suha-boham (1) dhamm'attha-kama-mokkhä purisattha te a suttia jehim padhamam iha bemi te ccia Risah 'esara-Bharahacakki tti (2) Risaha-sami-Bharaha-cakkavatti-kaha bhaŋŋai... etc. Thus it starts with the life-stories of Rṣabha, the first Tirthamkara and his son Bharata, the first Cakravartin. Following the Avcu", Bhadresvara begins the story of Rsabha by first narrating his previous birth as Dhana Satthaväha. Vibhuhäṇanda story is included under a dramatic form in the Caup, while the K. tells it in a versified form. As for the AvCu, it does not take notice of it, for Rṣabha's previous birth as Mahābala is not discussed. The K writes: tao pavisai Haragana-nado... samvega-rasāyaṇam Vibuhānandam nāma nāḍayam ti Nadayakaha bhannai, and at the end of the kaha: nadayam ti gayany These portions have been quoted as a sample showing Bhadresara's style of writing. The limits of the various kahās are precised by the introductory phrase: ... kaha bhannai, and the concluding one: ... tti gayam. Thus Bhadresvara connects each story with the previous one, either stating that << now comes the story of such and such who followed the previous one», or that <>. In this manner, the chronological succession is respected and at the same time the stories serve as didactic examples. I now give the list of kahās, which is as follows21: From J.I pp. 1-286 = S.I pp. 1-177. 1. Risaha (Tir. 1); Bharaha (Cakrin 1): PrPN 130; VH 157; Paum 21. 2. Vibuhānanda näma nädaya: Caup 17. 3. Kāgakahā. 17. AvCu p. 131. 19. J.1 pp. 2-12. 16. Cf. p. 18. 18. Caup p. 17. 20. J.1 p. 12. 21. I here propose to list the stories with a few references or parallels which might be of some help for further studies For PrPN and VH, I do not always mention the page number: it can be easily found from the alphabetical order or the indexes. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIV 4. Jambugakahā. Kurucandakahā; PrPN 192; VH 169. Ninnāmiākahā; PrPN 324; VH 171. Kulagarakahā; PrPN 193; VH 157. J.I on p. 30 says: samvaccharam ca Jāva sāmi sacelo vihario tao param acelo samvutto tti. This shows that Bhadreśvara follows Ācārānga 1.9.46522, Ay niryukti 206 and the Svetāmbara tradition. Though following AvCū, he has sometimes also given other views, as in the case of the 32 Indras who came to Rşabha23. About Sejjamsa, ĀvCū 162 says that he was the son of Bharata, but according to Bhadreśvara, who here follows the VH tradition24, he was Bāhubali's grand-son. On J.I p. 33, Cakreśvari devi and Gomukha yakşa are mentioned, but they are not found in Caup. On p. 25 in saying that Marudevi was the first Siddha of this avasarpiņi, Bhadreśvara follows the Svetāmbara tradition. 8. Ajiyakahā (Tir. 2); Caup 51; PrPN 25; VH 300; Paum 41. 9. Muddhabhaddakahā; Muddha Bhatta, Caup 53. 10. Sagaracakkikahā (Cakrin 2); VH-, PrPN; Paum 42. 11. Purandaradattakahā. 12. Sambhavajiņakahā (Tir. 3); PrPN26 13. Abhinandanajiņakahā (Tir. 4); PrPN. 14. Sumatijiņakahā (Tir. 5); PrPN. 15. Paumappahajiņakahā (Tir, 6); PrPN. 16. Supāsajiņakahā (Tir. 7); PrPN. 17. Candappahajiņakahā (Tir. 8); PrPN. 18. Suvihijinakahā (Tir. 9); Cp. Pupphadantakaha, Caup 91; PrPN. 19. Siyalajinakaha (Tir. 10); PrPN; VH. 20. Sijjamsajiņakahā (Tir. 11); PrPN. 21. Tiputthavāsudeva (Vāsudeva 1), who was to take birth as Vardhamāna. It also includes the story of Ayala (Baladeva 1); PrPN; VH. 22. Vāsupujjajiņakahā (Tir. 12); PrPN; VH. 23. Duvitthavāsudeva (Vāsudeva 2). It also includes the story of Vijaya (Baladeva 2); PrPN. 24. Vijayasūrikahā; VH. 25. Vimalajiņakahā (Tir. 13); PrPN; VH. 26. Sayambhuvāsudevakahā, including Bhaddakahā (Vāsudeva and Baladeva 3); PrPN; VH. 22. Suttāgame I, 29. 23. J.1 p. 23. 24. VH 164. 25. J.1 p. 30. I have not tried here to compare the rest of the K with the AvCū, This is only an example to assert the existence of different traditions. 26. In the VH, only some stories of Tir. are narrated. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XV 27. Municandamuņikahā; PrPN; VH. 28. Aşantajiņakahā (Tir. 14); PrPN; VH. 29. Purisottamavāsudevakahā (Vāsudeva 4), including Suppabhakahā (Baladeva 4); PrPN. 30. Dhammajinakahā (Tir. 15); PrPN. 31. Purisasimha and Sudamsanakahā (Baladeva and Vāsudeva 5); PrPN-, VH. 32. Maghavācakkikahā (Cakrin 3); PrPN; VH. 33. Saņamkumāracakkikahā (Cakrin 4); PrPN; VH; Paum 191. 34. Asiyakkhakahā; Caup 140 ff. 35. Santijiņa and Cakki (Tir 16 and Cakrin 5); PrPN; VH 310. 36. Ilāiputtakahā; PrPN. 37. Narasundaradevakahā. 38. Kurucandāikahā; PrPN; VH. 39. Kunthujiņakahā (Tir 17 and Cakrin 6); PrPN; VH. 40. Arajiņakahā (Tir 18 and Cakrin 7); PrPN; VH. 41. Virabhaddakahā; Cp. PrPN 722. 42. Kallāņadevadamgiyakahā. 43. Pundariyavāsudeva (Vāsudeva 6), Anandabaladeva (Baladeva 6); cf. Purisapundariya in VH; PrPN 80. 44. Subhūmacakkikahā (Cakrin 8); PrPN; VH. 45. Dattavāsudevakahā (Vāsudeva 7), including Nandimittakahā (Baladeva 7); PrPN. 46. Mallijiņakahā (Tir 19); PrPN; VH. 47. Munisuvvayajinakahā (Tir 20); PrPN; VH; Paum 198. 48. Viņhukumāra-Mahāpaumakahā (Cakrin 9); Cp. PrPN 706, 567; VH. 49. Rāmāyanakahā including Rāmabaladeva and Lakkhana Vasudeva (Vāsudeva and Baladeva 8); PrPN; VH 240; Paum. 50. Rāmakahā, Rāmaņakahā, Vānarakahā; VH. 51. Nārayakahā; PrPN; VH. 52. Khandayakahā; PrPN. 53. Mahurakahā; PrPN. 54. Bhāmandalakahā. 55. Hauyantakahā; PrPN; VH 243. Here it should be noted that K has Rāmāyaṇa in extensive form”, while Caup contains it in short form on pp. 175-76. From S.1 pp. 178-307. 56. Namijiņakahā (Tir 21); -PrPN; VH. 57. Harisenacakkikahā (Cakrin 10); PrPN. 27. J.1 pp. 140-286. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. Jayacakkavatți (Cakrin 11); PrPN; VH. 59. Harivamsakahā (Mahābhārata); PrPN 877; VH 356. XVI Here Bhadresvara writes that between Jayacakki and Bambhadatta <Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVII 82. Sāgaradatta-Jiņadatta; PrPN; VH. 83. Sukumāliā; PrPN; VH; MN 113. 84. Damadantakahā; PrPN; VH. 85. Sāgaracandakahā; PrPN; VH. 86. Aniruddha; PrPN. 87. Nārada's travel to Puvvavideha to meet Simandhara. 88. Dhanamjayakahā; PrPN. 89. Dhammaghosa-Dhammajasakahā; PrPN 399-400. 90. Rāimaikahā; PrPN 624. 91. Rahaņemi; PrPN. 92. Bherikahā, 93. Vejjakahā. 94. Virayakahā; VH 356. 95. Pālagakahā; PrPN. 96. Nisadhakahā; PrPN. 97. Dhandhaņakahā; PrPN. 98. Gayasukumālakahā; PrPN. 99. Thāvaccāputta-Suya-Selagakahā; PrPN 349. 100. Kohapisāyakahā. 101. Divāyaṇa. « to Kanha », Nemi bhaņai... « tumam puņa kālam kāum vālugappabhāe uvavajjihisi... bārasamo Amamo nāma Titthayaro hohisi» 34. On S.1 p. 280, it is said that on knowing Kanha's unhappiness in the Naraka, Baladeva goes there to give solace to him. It also explains how the worship of Damodara and Baladeva became popular in India; PrPN 374. 102. Bambhadattacakkavattikahā (Cakrin 12); PrPN. 103. Muņicanda; VH; Uttarādhyayana niryukti p. 185, 104. Citta; PrPN. 105. Sambhūta; PrPN. 106. Sāgaradatta; see Utt. niryukti p. 192. 107. Navaphullamāliākahā. 108. Bandhudattakahā; see Utt. niryukti p. 192. Here ends S.1 on p. 307. S.2 begins with the Bambhadatta story which has already been told in S.13s, and up to Bandhudattakahā, the text is the same. Then comes the story of Vaddhamāņa on S.2 p. 39. 33. For Nārada, see Paum 122. 34. S.1 p. 273. 35. See no. 101. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVIII From S.2 pp. 1-232. 109. Jinavaddhamanakahā (Tir. 24); MN 68; PrPN 574; Paum pp. 9-16. Previous births of Vaddhamana are narrated according to AvC pp. 128, 211-12. On S.2 p. 41: « satthitantaiganthe sayam kae». On S.2 p. 44 Mahavira's conception in Devananda's womb is mentioned; it is a feature of the Svetambara tradition. S.2 p. 46 Indanāma Vāgaraṇam raiam. His wife's name is mentioned: Jasoyam nāma rāyakannayam. It also writes: Piyadamsana tti vā Anojjatti vā nāmena dhiyā jāyā". 110. Atthigamakaha; PrPN 31. S.2 p. 48 narrates the result of the ten dreams seen by Mahavira: cp. Viy. S.2 p. 48: esa padahamo vāsāratta; such is the way in which the narration is given for other Vāsārattas. 111. Acchandaka-episode; PrPN 24-25. 112. Candakosiyakaha; PrPN 243. 113. Kambala-Sambalakahā; PrPN 144. On S.2 p. 51, it is said that a śravaka fasts on the eighth and fourteenth days, potthayam ca vāei. 114. Gosalakahā (S.2 p. 52); PrPN 239. Mahavira meets Gosalaga during his second vāsāratta38. G. left the Jina during the fifth väsäratta39, and during the sixth vāsāratta he came back1o. 115. Vesiyāyaṇakahä; PrPN 733. Episode of teulesa on S.2 p. 59: Gosāla says: jeŋa jaha bhaviavvam na tam bhavai annahā; on S.2 p. 60: tao tattha (about lesa) Jaya-paccayo Gosalo cauvvisaiväsaparião Ajivagasamghaparivario viharai. 116. Samgama episode; PrPN 737. Sakkeņa sāmi Mahāviro nāma on S.2 p. 63. 117. Camarindakaha; PrPN 255. 118. Episode of Gopala (cowherd); PrPN 579. 119. Sayaṇiya-Miyāvai-Ajjacandaṇakaha on S.2 pp. 66-176; PrPN; MN 113. 120. Manibhadda-Punnabhadda episode. 121. Karadakahā; PrPN, 122. Goyamakahä; PrPN 236, 100. Here the narration of all other Ganadharas is given on S.2 p. 70; PrPN 225. Gathas of Ganadharavada in Visesävaśyaka and here give different meanings. 36. The story of the 23rd Tlr., Parsvanatha, is missing! (Parsvanatha-kathā exists after Sambuta-kathā [Editor]). 37. Life of Mahavira is not narrated in the VH. 38. S.2 p. 152. About the various episodes regarding Gosalaga, see Viy XV and AvCu 282. 39. S.2 p. 56. 40. S.2 p. 57; MN 156. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIX On S.2 p. 71: bhayavam kim tattam ti « ya namiā pucchanti Goyamāiā, bhaņai Jiņo: « uppanno vigaenam dhuve ya». soum imam virayanti patt'eyam tan-nissāe duvālas 'angāim. 123. Sumai-Nimai-nidarisanam. 124. Kedhivaterikahā (?). A narration about the worship of Jina. 125. Candanā's dikṣā; PrPN 246; MN 113. 126. Usahadatta-Devānanda's diksa; cp. PrPN 131. 127. Jamālikahā (First nihnava): PrPN 275. Here Jamāli is recognised as the son of Mahāvira's elder sister Piyadamsana on S.2 p. 74. 128. Suņakkhattakahā; PrPN 813. 129. Vaņiavamsakahā. 130. Episode of teolesā thrown by Gosala towards Vardhamāna, S.2 p. 76; PrPN 239. 131. Episode of Revai, S.2 p. 78; PrPN 644. Here the words of Viy are changed to: «> 138. Dummuhakahā; PrPN. 139. Namikahā; cp. PrPN 310; VH. 140. Stories told by Madanikā dāsi of King Vijitasattu of Khiipaitthia city, S.2 p. 94. In Caup“, a dāsi of the same name is found in Vibuhānanda drama. 141. Kanakamañjarikahā for namokkāra-māhappam. 142. Udayanakahā: « Karakandu-māusia ya Miyāvai jise suo Udayaņo », S.2 p. 100. See Udāyana (2), PrPN 122. 143. Pajjoa-Sivākahā, S.2, pp. 100-222; PrPN 428. 144. Sujāa-Vasavadattākahā; PrPN 693. 145. Sujetthā-Celaņākahā; PrPN 810, 265. Seņia wanted to marry Sujetthā, daughter of Cetaka, but Cetaka says: « nāham āhedia-kule niya-dhuyam demi », S.2 p. 102. 41. Pāda c of this Prakrit sloka is corrupt. We give a tentative text based on the Sanskrit counterpart found in AvCu II, p. 206 and Devendra's Utt. commentary (cf. H. JACOBI, Ausgewählte Erzählungen in Mahārāshtri, reprint Darmstadt, 1967, p. 37, lines 18-19) [Ed.). 42. Caup p. 26. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XX 146. Sulahāputtakahā; see Sulasā (2), PrPN 838. 147. Koņiakahā; PrPN 196, 205. 148. Pasaņnacandakahā; PrPN 444; VH. 149. Vijjamālikahā; see Senia, PrPN 857; Hariesa (2), PrPN 875. 150. Khuddagakahā; PrPN 215. 151. Jambūkahā, S.2 pp. 112-29; PrPN 270; VH 4. 152. Mahubindukahā; VH 8. 153. Kuberadattakahā; PrPN 189. 154. Mahesaradattakahā; PrPN 590; VH. 155. Karissagakahā. 156. Kāgakahā. 157. Vānarakahā; VH 6. 158. Koillarayakahā. 159. Neurapandia-siyalagakahā. 160. Vijjumālikahā; PrPN 704; VH 26, 20. 161. Sankhadhamagakahā; PrPN 736. 162. Silājaovānarakahā. 163. Therikahā. 164. Jaccakisorakahā. 165. Gamauda(?)kahā. 166. Sollagakahā. 167. Māsahasasauņikahā. 168. Nimittakahā. 169. Nāgasirikahā; VH. 170. Laliyangakahā; VH 9. Here the 16 stories told by Jambu and his eight wives are finished, on S.2 p. 127. 171. Suriābhakahā (Paesi-story); PrPN 420, 853. 172. Candāikahā, S.2 pp. 131-41; PrPN 244. 173. Sukkakahā; PrPN 807. 174. Bahuputtiyakahā; PrPN 503. 175. Paņdarajjadevikahā; PrPN 423. 176. Siridevikahā; PrPN 790. 177. Dahaņadevakahā; PrPN 365. 178. Miyāputtakahā; PrPN 601. 179. Ujjhiakahā; PrPN 114. 180. Abhaggasenakahā; PrPN 51; VH. 181. Sagadakahā; PrPN 747. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXI 182. Bihassaikahā; VH. 183. Nandisenakahā; PrPN 306; VH. 184. Ambaradattakahā. His previous birth-stories are told by Mahāvira. 185. Subāhukahā; PrPN 823; VH. 186. Seyaņā-Nandiseñakahā; PrPN 858, 306. 187. Aimuttayakumarakahā; PrPN 2. 188. Cilāiputtakahā; PrPN, 189. Sumsumāputtakahā. 190. Ajjunakahā; PrPN 28; VH. 191. Pupphamālakahā. 192. Meghakumārakahā; PrPN 610. 193. Chaddiliyakahā. 194. Māyangavijjākahā; cp. Hariesa (1), PrPN 875; VH Māyangi. 195. Vijjāharakahā. 196. Dhannakahā; PrPN 396. 197. Sālibhaddakahā; PrPN 779. 198. Cilāyarāyakahā; PrPN 261. 199. Khandayakahā; PrPN 211. 200. Indanāgakahā; PrPN 98. 201. Sihahāliakahā. 202. Kayauņņakahā. 203. Meyajjakahā; PrPN 610. 204. Rankasāhukahā. 205. Dadduradevakahā, S.2 pp. 167-79; PrPN 358. 206. Cittagarakahā. Herefrom, we find stories about intelligent activities of Abhayakumāra. 207. Cittayarakandukka(?)kahā. 208. Sivakahā; cp. PrPN 793. 209. Dhaņayakahā. 210. Joņayakahā. 211. Namokkaraphalakahā. 212. Puppakhuraya-Lohakhurayakahā, S.2 pp. 190-210. 213. Jayasenakahā. 214. Somakahā; cp. PrPN 863-64. 215. Ajjaņāgakahā. 216. Sundarikahā; cp. PrPN 804. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXII 217. Masāņapālakahā. 218. Tarangavaikahā. Bhaddā Bhaddesarasūri-raiya tti, S.2 p. 200. Edited in H. C. Bhayani, Samkhitta-Taramgavai-Kahā. An Early Abridgment of Pādalipta's Taramgavai. With Gujarati Translation. Ahmedabad, 1979 (L.D. series 75), pp. 231-58; with a conspectus of verses common to Kahāvali and Samkhitta-Taramgavai versions. 219. Mālāikahā on S.2 pp. 201-4. 220. Gāgalikahā; PrPN 229. 221. Episode of Goyama going ot aştapada: S.2 p. 201; ĀvCū 383. 222. Pundarika-Kandarikakahā; PrPN 459; MN 176. sāmi bhaņai: «Goyamā, devāņam vayaņam pamānam udāhu Jiņavayaņam ? », on S.2 p. 204. Before Mahāvira's nirvāṇa all ganadharas other than Goyama and Sudharma were liberated. And those two were liberated after Mahāvira's Liberation, according to S.2 p. 204. At that time, Keśi and other pupils of Pārsva were present. The gāthā ācelak’uddesia... is from Kappa (Bịhatk. 6364); about the meaning of acela S.2 p. 204 says: tattha acellakkam appamollasia-vasana-gahanam. 223. Sankhāikahā; cp. PrPN 734-35. 224. Anandāikahā; see S.2 p. 230 and story no. 235; PrPN 80, 225. Uppalamālākahā, as good result of namokkāra. 226. Paumasirikahā; cp. PrPN 417; VH. 227. Uddāyaṇāpabhāvāikahā, on S.2 pp. 210-18; PrPN 122. 228. Kumāradevakahā (= Kumāranandi); cp. PrPN 189. 229. Seniakovakahā, on S.2 pp. 215b-16b. Abhayakumāro rajja-viseseņa viratto Seniakovao, on S.2 p. 215. Abhayakumāro savvakajja-sāhaņa-samattho, on S.2 p. 215. 230. Abhayakumārakahā, on S.2 pp. 209-15; PrPN 49; VH 26. 231. Halla-vihallakahā4), PrPN 879-880. << Sreņika in future will be a Tirthamkara named Mahāpauma >>, according to S.2 p. 216; cf. PrPN 568; for Seņia, VH 2, 16, 17, 20, 25, 27. 232. Varuņa-Mohiakahā; PrPN 678. 233. Kūlavālayakahā (story of Sankara Mahesara), on S.2 pp. 220-21. 234. Tarangavaikahā. aha Cekkaņa vva paiņa pariņiyā corium Tarangavai, tena Tarangavaikahā bhannai, S.2 p. 222b. On p. 230a, there is a text which is not related with the main story. It has a relation with the story told in S.2 p, 206b. 235. Kāmadevakahā; PrPN 167. 43. See also S.2 p. 215. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXIII 236. Culanipiyākahā; PrPN 262. 237. Surādevakahā; PrPN 836. 238. Kundakoliakahā; PrPN 182. 239. Cullasayagakahā; PrPN 263. 240. Saddalaputtakahā; PrPN. 241. Mahāsayagakahā, on S.2 p. 232; PrPN 585. From J.2 pp. 1-275 (= S.2 pp. 232-302). This copy was made from the Baroda manuscript. So S.2 p. 232 = B p. 462. 242. Nandanapiyā; PrPN 305. 243. Leuapiyā; instead of this, Uvāsagadasão 10 contains Sālihipiya. 244. Ambadakahā. Story of the parivrājaka Ambada; PrPN 56. He is to be the 22nd future Tirthamkara, J.2 p. 11. 245. Sulasakahā; PrPN 838; VH. She will be the future 15th Tirthamkara, J.2 p. 11. 246. Subhaddākahā up to p. 18; cp. PrPN 826; VH. Sā tuha bhajjā sevadehim saha acchai, J.2 p. 11. 247. Jayantisāviyākahā; cp. PrPN 276. 248. Punnavālakahā. 249. Narration of the 5th ara. On p. 8, it is said that the monks will go to Mālavā. Narrations about Saka, samvat, etc. which are also found in Titthogāli 624 ff. where it is called Caturmukha, 635; Kalki, 673; Durmukha 651; MN 126, 179. 250. Dummuhakalagi episode, p. 9. 251. Nandarāja; Tittho 637. 252. Episode of Duppasaha, Tittho 830-840; MN 115. 253. 24 future Tirthamkaras; cp. Tittho 1116. 254. Mahāpadma story; cp. Tittho 1024. 255. Mahāvira's life-time; Tittho 708 ff. 256. Gautama's Omniscience and Liberation; PrPN 101. 257. Jambū episode; cp. Tittho 698 ff., 712; VH. 258. Sejjambhavakahā; PrPN 854; Tittho 712. 259. Manippabhakahā; cp. PrPN 545. He was contemporary of Candapradyota. 260. Pupphacūlākahā; PrPN 468. She becomes a kevalin in the Svetāmbara tradition. 261. Story about Prayāgatirtha; PrPN 440, 468; VH. 262. «Here ends Maniprabha story », J.2 p. 42. 263. «Here ends Kuņika story ». J.2 p. 42. 264. Anniāputtakahā; PrPN 42. 265. « Here ends Udāi story », J.2 p. 47. 266. Nandakahā; PrPN 297; Tittho 637. « Pādaliputte nayare nhāvie jāo visae Nando nāma putto », J.2 p. 48. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXIV 267. Kappagakahā; PrPN 157. 268. Ajjāsādha (nihnava); PrPN 94. «Moriyavamsa-ppasūo Balabhaddo nāma rāyā », J.2 p. 60. 269. Asamittakahā (nihnava); PrPN 93. 270. Gangadeva (nihnava); PrPN 218. 271. Rohagutta (nihnava); PrPN 646. 272. Bhaddabāhukahā: evam ca dūsiyam nihnavehim tittham bhūsinti pavayana-purisā, jahā Bhaddabāhu tti, J.2 pp. 68-139; Tittho 724; PrPN 515. 273. Sarassai (sister of Bhadrabāhu), J.2 pp. 62-102. 274. Tivikkamakahā. 275. Bambhavaggikahā. 276. Akhandalakahā. 277. Virasubhakahā. 278. Sagađāla-Thūlabhaddakahā, pp. 102-41; Tittho 742 ff., 777 ff. 279. Nandarāyakahā; Tittho 784; PrPN 297. 280. Cāņakka-Candaguttakahā; PrPN 257, 245. 281. Asoka-Kuņālakahā; PrPN 12, 245. 282. Sampaikahā; PrPN 741. 283. Episode of the first vācanā of Jain Canonical literature; Tittho 716. 284. Ajjamahāgiri-Ajjahatthikahā, which ends on p. 155; PrPN 563. 285. Episode of Rathayātrā of Jivantasvāmin at Ujjaini; pp. 144-47; PrPN 291. 286. « It was told by Mahāvira that there would be Sāmācāri-bheda after Sthūlabhadra », p. 147. 287. Elagacchakahā, p. 148; PrPN 137. 288. Dasannabhadda-Muddhadakahā; PrPN 361; MN 65. 289. Avantisukumālakahā; PrPN 67. 290. Vayarasāmikahā, ends at p. 181; PrPN 661; MN 70. 291. Ajjarakkhiakahā; PrPN 616. 292. Gotthāmāhilakahā (7th nihnava); PrPN 234. 293. Sivabhūikahā; PrPN 794. « tesim sisa-paramparāe samjāyam khavaņaya-darisanam », p. 206. 294. Kālagāyariakahā; PrPN 17044. «Kālaga's sister was Silavai », p. 208. « He changed Pajjūsaņa day from fifth to fourth day of Bhādrapada », p. 213. 44. Edited with an English analysis in W. NORMAN BROWN, The Story of Kalaka, Texts, History, Legends and Miniature Paintings of the Svetāmbara Jain Hagiographical Work. The Kālakācāryakathā (Washington, 1933), with 15 plates (Smithsonian Institution Freer Gallery of Art. Oriental Studies no. 1), pp. 102-7; also see pp. 33-4. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXV 295. Pālittayasurikahā; PrPN 450. 296. Khaudāriyakahā; PrPN 210. 297. Bhāmagakhuddagakahā; PrPN 215 (Khuddagakumara). «samiddham ca tayā Dakkhiņavahe Māņakhedapuram, Lādadese Bharuyaccham, Soratthavisae Valahipuram Girinagaram ca Sūrasenadese Mahurāpuram », pp. 139-40. 298. Sālivāhanakahā; PrPN 777, 779. << Kavvarasāulā Tarangavai nāma kahā > was created by Pādalipta, p. 249. 299. Sihasāhukahā; cp. PrPN 802, Siha (3). 300. Khandilāyariyakahā-Nāgajjuņakahā; PrPN 212, 316. The narration about the second vācanā is given on p. 257. «These two ācāryas could not meet, so there remained some difference in readings in the Canon ». so ya na cālio pacchimehi. tao vivarana-karehim pi Nāgajjuniā uņa evam padhanti tti, p. 258. Here Nandi is quoted. 301. Govindavācaka (like Umāsvāti); PrPN 239. 302. Umāsvāti. « viraiyāņi ya Umāsāi-vāyageņa Pasamarai-Tattatthāiņi sadatthānega-pagaraņāim », p. 259. 303. Mallavādikahā. 304. Jiņabhaddakhamāsamaņakahā. «je uņa Mallavāi va puvva-gayāvagāhi khamāpahāņo samaņo so khamāsamaņo nāma; jahā āsi iha sampayam devaloga-gao Jiņabhaddagani khamāsamaņo tti, raiyāim tena Visesāvassaya-Visesaņavai-satthāņi », p. 264. 305. Siddhasenakahā; PrPN 787. 306. Bhavavirahakahā; MN 70 (Haribhadda). Final colophon: bhaniyāo ya kahāo Risahāi-Jiņāņa vira-carimāņam tat-tittha-kahāhim samam Bhavaviraho Jāva sūri tti. iya padhama-paricchedo tevisa-sahassio sa-ațhasao viramai Kahāvalie Bhaddesara-sūri-raiu tti. iti Kahāvali...kassa dvitiyam khandam samāptam. samvat 14...45. ABBREVIATIONS ĀVCU = Āvasyaka-cūrņi, ed. Anandasāgarasūri, Ratlam, 1928-29. Caup = Silanka, Cauppaņņamahāpurisacariya, Varanasi, 1961 (Prakrit Text Series 3). Cc = Catalogue of Palm-leaf manuscripts in the Shantinatha Jain Bhandara, Cambay, vol. 45. Cp. with the text given by H. JACOB: in his introduction to the edition of Hemacandra, Parisistaparvan, Calcutta, 19322, p. XII. The date mentioned by him is samvatsare 139x, though he seems to refer to the same manuscript as the one considered here [<< The last cipher is broken off », Jacobi]. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVI JP/ I, 1961; vol. II, 1966, Oriental Institute (Baroda). = Catalogue of manuscripts Jesalmer collection, ed. Muni Punyavijayaji, Ahmedabad, 1972 (L.D. Series 36). = Jaina Paramparā no Itihās, vol. 2, Ahmedabad, 1960. Jpp = Jain Pustak Prasasti Samgraha, Bombay, 1943 (Singhi Jain Series 18), JSS = Jain Sahitya Samsodhaka, Poona, 1919. JSSI = Jain Sahitya no Samkşipta Itihāsa, by M. D. DESAI, Bombay, 1933. = Bhadreśvara's Kahāvali. MN = Mahānisiha. Press-copy prepared by Muni Punyavijayaji, L.D. Institute of Indology (Ahmedabad). Раит = Vimalasūri, Paumacariya, Varanasi, 1962, part I (Prakrit Text Series 6). PC = Catalogue of manuscripts in Patan, vol. I, Baroda, 1937 (GOS 76). PrPN = Dictionary of Prakrit Proper Names, Ahmedabad, 1970; 1972 (L.D. Series 28; 37). Tir = Tirthamkara. Tittho = Titthogali. Utt, niryukti = Uttarādhyayana, with Nemicandra's commentary, Balapur, 1937. VH = Sanghadāsa, Vasudevahindi, ed. Muni Caturvijaya and Punyavijayaji, Bombay, 1930 (2 vol.). Viy = Viyāhapannatti, in Suttāgame I, Gurgaon, 1953. Also see, supra, the section Mss of the Kahāvali. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ કહાવલી-કર્તી ભદ્રેશ્વર સૂરિના સમય વિષે* મધુસૂદન ઢાંકી અદ્યાવધિ અપ્રકાશિત, પ્રાકૃત-ભાષા નિબદ્ધ, કહાવલી નામક કથા ચરિત સંગ્રહ તેની બે અપૂર્ણ પણ અન્યથા પરસ્પર પૂરક પ્રતોની ટૂંકી મધ્યાન્તર-પુષ્પિકા અન્વયે ભદ્રેશ્વર સૂરિની કૃતિ હોવાનું લાંબા સમયથી જ્ઞાત છે.' કલ્પિત જૈન પૌરાણિક પાત્રો અતિરિક્ત આર્ય વજ, કાલકાચાર્ય, પાદલિપ્તસૂરિ, સિદ્ધસેન દિવાકર, મલ્લવાદિ ક્ષમાશ્રમણ, જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણ, યાકિનીસૂનુ હરિભદ્ર સૂરિ, ઈત્યાદિ નિર્ગન્ધ-શ્વેતામ્બર દર્શનની અગ્રિમ વિભૂતિઓનાં ઐતિહાસિક ચરિત્ર-ચિત્રણ, અને સાથે જ વિપુલ પ્રમાણમાં સાંસ્કૃતિક, સાહિત્યિક, અને ભાષા સમ્બઢ સામગ્રી ધરાવતા આ બહુમૂલ્ય ગ્રંથના કર્તાની સાચી પીછાન અને કૃતિના સમય વિષે સારો એવો મતભેદ પ્રવર્તે છે. કહાવલીના આજે ઉપલબ્ધ કેવળ ‘પ્રથમ પરિચ્છેદ’થી અપેક્ષિત ‘દ્વિતીય પરિચ્છેદ’ના પ્રાન્ત ભાગે ગ્રન્થકર્તાની પોતાના ગણ-ગચ્છ અને ગુરુક્રમને પ્રકટ કરતી પ્રશસ્તિ હશે, જે લભ્યમાન ન હોઈ એમના સમયાદિ અનુષંગે સ્વાભાવિક જ જુદી જુદી, અને એથી કેટલીકવાર પરસ્પર વિરોધી અટકળો થઈ છે. એ વિષયમાં જોઈએ તો ડૉ. ઉમાકાન્ત શાહે કહાવલીની ભાષામાં આગમિક ચૂર્ણિઓમાં દેખાય છે તેવાં લક્ષણો, તેમજ એકાદ અન્ય કારણસર તેને ઠીક ઠીક પ્રાચીન, અને કેમકે તેમાં છેલ્લું ચરિત્ર યાકિનીનુ હરિભદ્ર સૂરિ (સંભવતઃ ઈ.સ. ૭૦૦૭૮૫) સમ્બદ્ધ છે એટલે તેમના પછી તુરતના કાળની કૃતિ માની છે. ઉલટ પક્ષે પં. લાલચન્દ્ર ગાંધીએ તે વિક્રમના બારમા શતકના ઉત્તરાર્ધની, એટલે કે ઈસ્વીસનની બારમી શતાબ્દીના પૂર્વાર્ધની હોવાનો મત પ્રકટ કર્યો છે'. તો બીજી બાજુ પં. અમૃતલાલ ભોજના કવન અનુસાર તેમાં શીલાંકસૂરિના ચઉપમહાપુરિસચરિય (સં. ૯૨૫ ઈ.સ. ૮૬૯)ના કથા-સર્મો તેમજ તે કૃતિ અંતર્ગત જોવા મળતા ‘વિબુધાનન્દ-નાટક'નો પણ સમાવેશ થયો હોઈ તેની રચના નવમા સૈકાથી પરવર્તી કાળમાં, મોટે ભાગે વિ.સં. ૧૦૫૦-૧૧૫૦ (ઈ.સ. ૯૯૪-૧૦૯૪)ના ગાળામાં, થઈ હોવી ઘટેપ. આ સિવાય પં. અંબાલાલ પ્રેમચંદ શાહે સૂચવ્યું છે કે વર્ધમાન સૂરિના ગણરત્નમહોદધિ (સં. ૧૧૯૭ઈ.સ. ૧૧૪૧)માં જે ભદ્રેશ્વર સૂરિના દીપવ્યાકરણમાંથી ઉતારો ટાંક્યો છે તે સૂરિ કહાવલીકાર ભદ્રેશ્વર સૂરિથી અભિન્ન હોઈ શકે'. (આ વાત સાચી હોય તોયે તેટલાથી ભદ્રેશ્વરસૂરિનો સમયવિનિશ્ચય થઈ શકતો નથી.) અને છેલ્લે પં. દલસુખ માલવણીયા કહાવલીના કર્તા રૂપે બૃહદ્ગચ્છીય વાદીન્દ્ર દેવસૂરિ-શિષ્ય ભદ્રેશ્વર સૂરિ હોવાની સંભાવના પ્રકટ કરે છે; તદનુસાર કહાવલીની રચના ભારમા શતકના છેલ્લા ત્રણેક દશકામાં ક્યારેક થઈ હોવી ઘટે. આ અપૂર્ણ-લબ્ધ પણ ઉપયોગી એવું બૃહૃદકાય કથા ગ્રન્થનું પ્રા. હરિવલ્લભ ભાયાણી તથા ડૉ. રમણીક શાહ સમ્પાદન કરી રહ્યા છે. એમની વિદ્વત્તાપૂર્ણ, વિસ્તૃત અને વિશદ પ્રસ્તાવનામાં થનારા કાવલીનાં અનેકવિધ પાસાંઓની છણાવટમાં ભદ્રેશ્વર સૂરિના કાળ વિષયે પણ સવિસ્તર ચર્ચા થશે. આથી હું તો અહીં કેવળ મૂલગત ઐતિહાસિક સમસ્યાઓ વિષે જે વાતો પ્રાથમિક દૃષ્ટિએ ધ્યાનમાં આવે છે તે, લભ્ય બની શક્યાં છે તે પ્રમાણોના આધારે, રજૂ કરીશ. ઉપલબ્ધ ગ્રન્થ-પ્રશસ્તિઓ અને પુષ્પિકાઓ તેમજ અભિલેખો જોઈ વળતાં ત્યાં તો મધ્યકાળમાં થયેલા ભિન્ન ભિન્ન ગચ્છના અનેક ભદ્રેશ્વર સૂરિઓનાં નામ નજરે પડે છે. આમાંથી કયા ભદ્રેશ્વર સૂરિએ કહાવલી રચી હરો તે શોધવું આમ તો કરું છે, પણ પ્રયત્ન કરી જોવામાં ખોટું નથી. અંતિમ નિર્ણય ભવિષ્ય પર છોડવો ઘટે. કહાવલીના આંતર પરીક્ષાથી ફલિત થતા કોઈ કોઈ મુદ્દાઓ કેટલેક અંશે પ્રાથમિક કાળ-નિર્ણયમાં સહાયક બને છે ખરા. આ ચર્ચામાં ભારમા શતક પછી થઈ ગયેલા ભદ્રેશ્વર નામધારી સૂરિઓને છોડી દીધા છે; કેમકે કોઈ જ વિજ્ઞાન કહાવલીને બારમા શતક પછીની રચના હોવાનું માનતા નથી. સ્વયં કહાવલી – એ મોર્ડની રચના હોઈ શકવાનો એની અંદરની વસ્તુ, ભાષા, તેમજ શૈલી આદિનાં લક્ષણો અન્વયે અપવાદ કરે છે. અહીં એથી ભારમા શતકમાં, તેમજ તેથી વહેલા થઈ ગયેલા, ભદ્રેશ્વર' નામક સૂરિઓની જ સૂચિ આપી ગર્વષષ્ઠાનો આરંભ કરીશું. ઈસ્વીસનના ૧૧મા-૧૨મા શતક દરમિયાન પ્રસ્તુત અભિધાનધારી આઠેક સૂરિઓ થઈ ગયા સમ્બન્ધે નોંધો મળે છે, યથા : (૧) બૃહદ્ગીય વાદીન્દ્ર દેવસૂરિના શિષ્ય (આશરે ઈ.સ. ૧૧૫૦-૧૨૦૦); (૨) મંડલમંડન મહાવીરદેવના પ્રતિષ્ઠાપક, ચન્દ્રગચ્છીય દેવેન્દ્રસૂરિના શિષ્ય (ઈસ્વી. ૧૨મા શતકનો ઉત્તરાર્ધ); * સમ્બોધિ - અંક ૧૨. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVIII (૩) પૌર્ણમિક ધર્મઘોષ સૂરિના શિષ્ય (આ. ઈ.સ. ૧૧૧૦-૧૧૫)); (૪) રાજગચ્છીય ચન્દ્રપ્રભ સૂરિના વિનેય (આ.ઈ.સ. ૧૦૯૦-૧૧૩૦); (૫) ચન્દ્રગથ્વીય દેવેન્દ્રસૂરિથી સાતમી પેઢીએ થઈ ગયેલા ભદ્રેશ્વરાચાર્ય (આ.ઈ. સ. ૧૦૭૦-૧૧00), (૬) અજ્ઞાત(ચન્દ્ર?)ગચ્છીય પરમાનન્દ સૂરિથી ચોથી પેઢીએ થઈ ગયેલ પૂર્વાચાર્ય (આ.ઈ.સ. ૧૦૭૦-૧૧00); (૭) ચન્દ્રગચ્છીય રત્નાકર સૂરિથી ગુરુક્રમમાં સાતમા પૂર્વજ (આ.ઈ.સ. ૧૦૫૦-૧૧00); અને (૮) ઉજજૈનના સં. ૧૩૩૨ (ઈ.સ. ૧૨૭૬ના ગુરુમૂર્તિ-લેખના ૯ આચાર્યોમાં પ્રથમ (આઈ.સ. ૧૦OO-૧૦૨૫ ?) આગળ અવગાહન કરતાં પહેલાં સાંપ્રત ચર્ચાને ઉપકારક એક વાતની નોંધ લેવી આવશ્યક છે. બૃહદ્ગીય આમ્રદત્ત સૂરિની આખ્યાનકમણિકોશ-વૃત્તિ (સં. ૧૧૮૯ ઈ.સ. ૧૧૩૩)માં દીધેલ સિદ્ધસેન દિવાકરનું સંક્ષિપ્ત વૃત્તાન્ત કહાવલીકારના સમાન્તર કથાનકને વસ્તુ અને વિગતની દૃષ્ટિએ ઘણું જ મળતું આવે છેઅને તેમાં અપાયેલ મલ્લવાદિની કથા તો કહાવલીમાં જોવા મળતા પ્રસ્તુત કથાનકની પરિષ્કૃત, સંમાર્જિત પણ અન્યથા બિંબ-પ્રતિબિંબ શી રજૂઆત માત્ર છે. આથી કહાવલીના કર્તા ન તો ઉપરના ક્રમાંક ૧ વાળા બૃહદ્ગચ્છીય ભદ્રેશ્વરસૂરિ, કે ન તો ક્રમાંક ૨માં ઉલિખિત ચન્દ્રગચ્છીય ભદ્રેશ્વર સૂરિ હોઈ શકે, કેમકે તે બન્ને સૂરિવરોનો સમય વૃત્તિકાર આમ્રદત્ત સૂરિ પછીનો છે. આ કારણસર બાકીના છ ભદ્રેશ્વર નામધારી સૂરિઓમાંથી કોઈ કહાવલીકાર હોવાની સંભાવના હોય તો તે તપાસવું ઘટે. આમાંથી ક્રમાંક ૩ વાળા (પૌમિક) ભદ્રેશ્વર સૂરિ તો આમ્રદત્ત સૂરિના સમકાલિક હોઈ તેમને પણ છોડી દેવા પડશે. હવે જોઈએ ક્રમાંક ‘’વાળા રાજગચ્છીય ભદ્રેશ્વર સૂરિ. તેમના ઉપદેશથી સજજ્જન દંડનાયકે ઉજ્જયન્તતીર્થનો પુનરુદ્ધાર (સં. ૧૧૮૫ ઈ.સ. ૧૧૨૯) કરાવેલો તેવી પરોક્ષ અને સીધી નોંધો મળે છે૧૩. રાજગચ્છના પ્રશસ્તિકારો પ્રસ્તુત ભદ્રેશ્વર સૂરિ તપસ્વી” હોવાના તેમજ તેમના સદુપદેશથી વટપદ્ર(વડોદરા)માં યાદગાર રથયાત્રાઓ સાનૂ મસ્ત્રી તેમજ (ઉપર કથિત) સજ્જન મત્રીએ કાઢેલી તેવા પણ ઉલ્લેખ કરે છે. પં. લાલચન્દ્ર ગાંધી જો કે આ ભદ્રેશ્વર સૂરિને કહાવલીના કર્તા માને છે, પણ પ્રશસ્તિકારોએ તો તેમણે આવી રચના કરી હોવાનો કોઈ જ નિર્દેશ દીધો નથી. વિશેષમાં આ સૂરિ પણ આમ્રદત્ત સૂરિના સમકાલિક જ છે. કહાવલી તો અનેક કારણોસર બારમા શતકથી વિશેષ પુરાતન લાગતી હોઈ આ રાજગચ્છીય ભદ્રેશ્વર સૂરિ પણ તેના કર્તા હોવાનો સમ્ભવ નથી. છેલ્લા કહ્યા તે બન્ને સૂરિવરોથી થોડા દાયકા અગાઉ થઈ ગયેલા, અને એથી અગિયારમા શતકના આખરી ચરણમાં મૂકી શકાય તેવા, બે ભદ્રેશ્વર સૂરિ થયેલા છે. એક તો જેમની પરિપાટીમાં દેવેન્દ્ર સૂરિ (ઉપમિતિભવપ્રપંચાકથાસારોદ્ધારકાર) (સં. ૧૨૯૮ ઈ.સ. ૧૨૪૨)૧૪ થઈ ગયા તે (અહીં ક્રમાંક ૫); બીજા તે અજ્ઞાત (કદાચ ચન્દ્રગથ્વીય) પરમાનન્દ સૂરિ (સં. ૧૨૨૧ ઈ.સ. ૧૧૬૫)ના ચોથા પૂર્વજ ભદ્રેશ્વર (અહીં ક્રમાંક ૬), પણ કહાવલી આ બેમાંથી એકેય રચી હોય તેવા સગડ એમના સમ્બન્ધમાં રચાયેલ પ્રશસ્તિઓમાંથી જડતા નથી, વસ્તુતયા કહાવલી તો તેમના સમયથી પણ પ્રાચીન હોવાનું ભાસે છે. હવે જોઈએ સાતમા ભદ્રેશ્વર સૂરિ વિષે. તેઓ આત્મગહસ્તોત્ર અપરનામ રત્નાકર-પંચવિશંતિકા (પ્રસિદ્ધ રત્નાકરપચ્ચીસી)ના કર્તા ચન્દ્રગચ્છીય રત્નાકર સૂરિ (ઉપલબ્ધ મિતિઓ સં. ૧૨૮૭/ઈ.સ. ૧૨૩૧ તથા સં. ૧૩૦૮ ઈ.સ. ૧૨૫૨૧૫ થી સાતમા વિદ્યાપૂર્વજ15 હોઈ તેમનો સરાસરી સમય ઈસ્વીસનની ૧૧મી શતાબ્દીના ત્રીજા-ચોથા ચરણમાં સંભવી શકે. શું આ ભદ્રેશ્વર સૂરિ કહાવલીના કર્તા હશે ? એ સમ્બન્ધમાં વિશેષ વિચારતાં પહેલાં આઠમા ભદ્રેશ્વર સૂરિ વિષે જોઈ લેવું ઉપયુક્ત છે. આઠમા ભદ્રેશ્વર સૂરિની ભાળ ઉજજૈનના શાન્તિનાથ જિનાલયમાં પૂજાતી, સં. ૧૩૩૨ ઈ.સ. ૧૨૭રની એક વિશિષ્ટ ગુરુમૂર્તિના લેખમાંથી પ્રાપ્ત થાય છે.૧૭ પ્રતિમા ભરાવનાર પં. નરચન્દ્ર ગણિ (ચૈત્યવાસી ?) છે, અને પ્રતિષ્ઠાપક આચાર્યરૂપે વર્ધમાનસૂરિનું નામ મળે છે. પ્રતિમા-ફલકમાં વચ્ચે એક મોટી આચાર્ય-મૂર્તિ અર્ધપર્યકાસનમાં કંડારેલી છે, જયારે બન્ને બાજુ પરિકરમાં ચાર ચાર આચાર્યોને નાની નાની મૂર્તિઓ કોરી છે. નીચે આસનપટ્ટી પરના લેખ અનુસાર આ મૂર્તિઓના સંબંધમાં ભદ્રેશ્વર સૂરિ, જયસિંઘ સૂરિ, હેમહર્ષ સૂરિ, ભુવનચન્દ્ર સૂરિ, દેવચન્દ્ર સૂરિ, જિનેશ્વર સૂરિ, જિનદેવ સૂરિ, જિનચન્દ્ર સૂરિ, અને શાન્તિપ્રભ સૂરિ એમ નવ નામો બતાવ્યાં છે, જે સૌ કારાપક એવં પ્રતિષ્ઠાપક સૂરિઓથી પૂર્વે થઈ ગયેલા આચાર્યોનાં સમજવાના છે પણ લેખમાં કોઈનોય ગચ્છ દર્શાવ્યો નથી. સવાલ એ છે કે આ આચાર્યો ભદ્રેશ્વર સૂરિથી આરંભાતી કોઈ નિશ્ચિત મુનિપરમ્પરામાં ક્રમબદ્ધ પટ્ટધરો રૂપે થયા છે, વા એક ગચ્છ કે ગુરુની પરિપાટીના ““સતીચ્ય” છે, કે પછી અહીં મધ્યયુગમાં થઈ ગયેલા જુદા જુદા ગચ્છના પ્રસિદ્ધ પ્રસિદ્ધ આચાર્યો વિવક્ષિત છે ? જેમકે જિનેશ્વર અને જિનચન્દ્ર ખરતરગચ્છમાં, દેવચન્દ્ર પૂર્ણતલ્લીય ગચ્છમાં, ભુવનચન્દ્ર ચૈત્રવાલ ગચ્છમાં, ને જયસિંહ સૂરિ નામક આચાર્ય તો ત્રણ ચાર પૃથક્ પૃથક્ ગચ્છોમાં મળી Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXIX આવે છે. આમ આ લેખમાંથી નિષ્પન્ન થતું અર્થઘટન સંદિગ્ધ હોઈ, લેખ પ્રારમ્ભ મળતા ભદ્રેશ્વર સૂરિના નામની ઉપયોગિતા ઘટી જાય છે. છતાં પરમ્પરા “ક્રમબદ્ધ” માનીને ચાલીએ તો પ્રસ્તુત ભદ્રેશ્વર સૂરિનો સમય ઇસ્વીસનની ૧૧મી સદીના પૂર્વાર્ધમાં સ્ટેજે આવે. આ આઠમા, કે વિશેષ નિશ્ચયપૂર્વક સાતમા, ભદ્રેશ્વર સૂરિ પર કહાવલીના કર્તુત્વનો કળશ ઢોળીએ તે પહેલાં કહાવલીની આંતરિક વસ્તુ તેમજ તેની ભાષા અને શૈલીની અપેક્ષાએ શું સ્થિતિ છે તે પર વિચારીને જ નિર્ણય કરવો ઠીક થશે. પં. માલવણિયાજીએ તારવ્યું છે તેમ કહાવલીકારે પાલિત્તસૂરિ(પ્રથમ)કૃત તરંગવઇકહા (ઇસ્વીસનની દ્વિતીય શતાબ્દીનો ઉત્તરાર્ધ), સંઘદાસ ગણિ કારિત વસુદેવહિડી (છઠ્ઠો સૈકો મધ્યભાગ), તીર્થાવકાલિક-પ્રકીર્ણક (ઈસ્વી. છઠ્ઠી શતાબ્દી પૂર્વાર્ધ), આવશ્યકચૂર્ણ (આઇ.સ. ૬૦૦-૬૫૦), મહાનિશીથસૂત્ર (ઇસ્વી ૮મું શતક), ઇત્યાદિ પૂર્વ કૃતિઓને ઉપયોગ કર્યો છે, તેમ પં. ભોજકે નિર્દેશ કર્યા અનુસાર ચઉપન્નમહાપુરિસીરિય (ઈસ્વી. ૯મા શતકનું ત્રીજું ચરણ)નાં પણ તેમાં પરિચય-પરામર્શ વરતાય છે. આથી એટલું તો ચોક્કસ કે ભદ્રેશ્વર સૂરિ ઇસ્વીસન ૮૭૫ પછી જ થયા છે. આ પ્રશ્ન પર સૂક્ષ્મતર વિચારણા હાથ ધરતાં પહેલાં ઉમાકાન્ત શાહ તથા ૫. લાલચન્દ્ર ગાંધી વચ્ચે કહાવલીના રચનાકાળ સમ્બન્ધમાં જે મતભેદ થયેલો તેના મુદ્દાઓ જોઈ લઈએ. ૫. ગાંધી રાજગચ્છીય ભદ્રેશ્વર સૂરિ, જે સાન્તમસ્ત્રી, સજ્જન દંડનાયક (અને એ કારણસર ચૌલુક્ય જયસિંહદેવ સિદ્ધરાજ)ના સમકાલીન છે, તેમને કહાવલીના કર્તા માને છે. આમ તેઓ તેને વિક્રમના બારમા શતકના ઉત્તરાર્ધમાં (ઈસ્વી ૧૨મી શતાબ્દી પૂર્વાર્ધમાં) થયેલા માને છે. ૧૯ ડૉ. શાહે પ્રસ્તુત સમય હોવા સમ્બન્ધ સન્ટેહ પ્રકટ કરી ભદ્રેશ્વર સૂરિ એ કાળથી સારી રીતે વહેલા થઈ ગયા હોવા સમ્બન્ધમાં સાધાર ચર્ચા કરી છે. ૨૦ ખાસ કરીને જિનભદ્ર ગણિ ક્ષમાશ્રમણ માટે “સંપર્ય દેવલોયં ગઓ” [સામ્રત ટેવનોવં તો] એવો જે ચોક્કસ ઉલ્લેખ ભદ્રેશ્વર સૂરિએ કર્યો છે તે છે. એમનું એ સંદર્ભમાં ઠીક જ કહેવું છે કે ‘‘વિક્રમની અગિયારમી સદીના અંતમાં કે બારમી સદીના પૂર્વાર્ધમાં થયેલા ‘કહાવલી’કાર એવો પ્રયોગ ન જ કરે; એટલે ‘કહાવલીકાર બારમી સદી પહેલાં જ થઈ ગયા એ નિર્વિવાદ છે.''૨૧ ડૉ. શાહના અનુરોધથી કહાવલીના કેટલાંક અવતરણો તપાસી ડૉ. ભોગીલાલ સાંડેસરાએ પ્રસ્તુત કૃતિની પ્રાકૃત ‘વિક્રમના બારમા સૈકાથી ઘણી જૂની” હોવાનો અભિપ્રાય આપેલો. તે પછી પં. ગાંધીએ વાળેલ ઉત્તરમાં ડૉ. ઉમાકાન્ત શાહની ચર્ચામાં ઉપસ્થિત થયેલ કેટલાક ગૌણ મુદ્દાઓનું તો ખંડન છે, પણ ઉપર ટાંકેલ એમના બે મજબૂત મુદ્દાઓ સામે તેઓ કોઈ પ્રતીતિજનક વાંધાઓ રજૂ કરી શક્યા નથી. ૨૩ (ડૉ. શાહે પોતાના પ્રત્યવલોકનમાં પં. ગાંધીના અવલોકનોમાં રહેલી આ નબળાઈઓ વિષે તે પછી સવિનય પણ દેઢ ધ્વનિપૂર્વક ધ્યાન દોર્યું હતું.૨૪). | ડૉ. શાહ તેમજ ડૉ. સાંડેસરાનાં અવલોકનો-અભિપ્રાયોને એમ સહેલાઈથી ઉવેખી નાખી શકાય નહીં. એને ધ્યાનપૂર્વક તેમજ પૂરી સહાનુભૂતિથી નિરીક્ષવા ઘટે. તેમાં પહેલાં તો જિનભદ્રગણિવાળા મુદ્દા વિષે વિચારતાં તેનો ખુલાસો એ રીતે થઈ શકે કે ભદ્રેશ્વર સૂરિએ કોઈ સાતમા શતકના પ્રત્યક્ષ યા પરોક્ષ સ્રોતનો આધાર લીધો હશે; કેમકે તેઓ હરિભદ્ર સૂરિ જ નહીં, શીલાંકદેવની પણ પાછળ થયા હોઈ તેઓ પોતે તો ‘સંપર્ય દેવલોય ગઓ” એવા શબ્દો દેખીતી રીતે જ વાપરી શકી નહીં. આથી તાત્પર્ય એ જ નીકળે કે તેમણે પોતાની સામે રહેલ કોઈ પુરાણા સ્રોતના વાક્યો યથાતથ ગ્રહણ કરેલાં છે. બીજી બાજુ જોઈએ તો કહાવલીકારની પોતાની પ્રાકૃત, જે અનેક સ્થળે જોવા મળે છે, તે પ્રમાણમાં પ્રાચીન તો દેખાય જ છે, પણ તેને તો પ્રાચીન સ્રોતોનાં દીર્ઘકાલીન અને તીવ્રતર અનુશીલન-પરિશીલનને કારણે, પરંપરાગત બીબામાં ઢળાયેલી-ઘડાયેલી, અને જૂનવાણી રંગે તરબોળાયેલી પ્રૌઢિની પ્રાકૃત માની શકાય. હસ્તપ્રત જોતાં એટલું તો સ્પષ્ટ લાગે જ છે કે ભદ્રેશ્વર સૂરિની અભિવ્યક્તિમાં પરિષ્કાર અને વૈદધ્યનો, કાવ્યત્વ અને આયોજનની સુશ્લિષ્ટતાનો, પ્રાયઃ અભાવ છે. પૂર્ણતલ્લગચ્છીય ગુરુ-શિષ્ય દેવચન્દ્ર-હેમચન્દ્ર સૂરિ કે બૃહદ્રગચ્છના નેમિચન્દ્ર-આમૃદત સૂરિ, ચન્દ્રગચ્છના વર્ધમાન સૂરિ, અથવા ખરતરગચ્છીય જિનવલ્લભ સૂરિ સરખા મધ્યકાલીન શ્વેતામ્બર કર્તાઓની ઓજસ્વી ભાષા અને તેજસ્વી શૈલી સામે કહાવલીનાં પ્રાકૃત એવું શૈલ્યાદિને તુલવતાં એની જૂનવટ એકદમ આગળ તરી આવે છે. એક બીજું કારણ એ હોઈ શકે કે તેમણે જૂનાં સ્રોતોનો સ્થાને સ્થાને શબ્દશઃ ઉપયોગ કર્યો હોય. આથી ડૉ. શાહ તથા ડૉ. સાંડેસરાનાં કહાવલીની ભાષા સમ્બદ્ધ કથનો અમુકાંશે તથ્યપૂર્ણ જરૂર છે. પં. ગાંધીએ કહાવલી બારમા શતકની રચના હોવાનું કોઈ જ પ્રમાણ આપ્યું નથી. સમય સમ્બન્ધ એમની એ કેવળ ધારણા જ હતી અને તે અસિદ્ધ ઠરે છે. કહાવલીના સમયાંકનમાં નીચે રજૂ કરીશ તે મુદ્દાઓ એકદમ નિર્ણાયક નહીં તો યે ઠીક ઠીક સહાયક અને ઉપકારક જણાય છે. વિશેષ દૃઢતાપૂર્વકનો નિશ્ચય તો સમગ્ર કહાવલીના આકલન, પરીક્ષણ, અને વિશ્લેષણ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય તે યુક્તિઓ દ્વારા જ થઈ શકે. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX - - (૧) ભદ્રેશ્વર સૂરિએ ‘વાદી’, ‘ક્ષમાશ્રમણ’, ‘દિવાકર', અને ‘વાચક શબ્દને એકાર્થક માન્યા છે૨૫ : આમાં ‘ક્ષમાશ્રમણ” અને ‘વાચક' તો લાંબા સમયથી પ્રયોગમાં પર્યાયવાચી છે જ, પણ ‘દિવાકર” તો કેવળ બિરુદ જ છે, ઋણૂંક નહીં; અને એ પણ સન્મતિ-પ્રકરણના કર્તા પ્રસિદ્ધ આચાર્ય સિદ્ધસેન (ઈસ્વીસનનું પાંચમું શતક)ને છોડતાં બીજા કોઈ વાચક વા ક્ષમાશ્રમણ માટે ક્યાંયે અને ક્યારેયે પ્રયુક્ત થયું નથી; એટલું જ નહીં, સિદ્ધસેનવિષયે આ બિરુદનો યાકિનીસૂનુ હરિભદ્ર સૂરિ પૂર્વે કોઈએ ઉલ્લેખ વા પ્રયોગ કર્યો નથી. એ જ રીતે ‘વાદી’ સાથે ‘વાચક” અને “ક્ષમાશ્રમણ” અભિધાનો એકાર્થક નથી. ‘વાચક’ પ્રાય: આગમિક, અને ‘વાદી’ મુખ્યતયા તાર્કિક-દાર્શનિક, વિદ્વાન હોય છે. આથી ભદ્રેશ્વર સૂરિએ વાળેલ આ છબરડો તેમને બહુ પ્રાચીન આચાર્ય હોવા સમ્બન્ધમાં મોટો સન્દહ ઊભો કરે છે.* (૨) કહાવલી-કથિત પાદલિપ્તસૂરિ-કથામાં ત્રણ, પણ જુદા જુદા સમયે થઈ ગયેલા, એકનામી સૂરીશ્વરોનાં ચરિત્રો ભેળવી દીધા છે. આમાં પાદલિપ્ત સૂરિ માનખેડ ગયાની જે વાત કહાવલીકારે નોંધી છે તે તો ત્રીજા પાદલિપ્ત સૂરિને જ લાગુ પડી શકે. કેમકે માનખેડ (સંસ્કૃત માન્યખેટક, કન્નડ મળખેડ) રાષ્ટ્રકૂટ ગોવિન્દ દ્વિતીયના સમયમાં બંધાવું શરૂ થયેલું અને અમોઘવર્ષ પ્રથમે ઈસ્વીસન ૮૧૫ બાદ (એલાપુર કે ઈલોરાથી) ત્યાં ગાદી ખસેડેલી; અને રાષ્ટ્રકૂટ કૃષ્ણ (તૃતીય)ને માનખેડમાં મળેલા ત્રીજા પાદલિપ્ત સૂરિનો સમય ઈસ્વી ૮૭૫-૯૨૫ના ગાળામાં પડે છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે ભદ્રેશ્વરસૂરિ તે સમયથી ઓછામાં ઓછું પચાસ પોણોસો વર્ષ બાદ જ થયા હોવા જોઈએ. તેઓ ત્રીજા પાદલિપ્ત સૂરિની તદ્દન સમીપવર્તી હોત તો તો આ ગોટાળાથી અમુકાંશે મુક્ત રહી શક્યા હોત. આ જોતાં તો એમ લાગે છે કે તેઓ ઈ.સ. ૯૭૫-૧૦૨૫ના અરસામાં થઈ ગયા છે. એમના પોતાના લખાણના જૂના રંગઢંગ પણ આ સમયને પુષ્ટિકર છે. આ વાત સ્વીકારીએ તો ઉપર જે સાતમા (તથા આઠમા) ભદ્રેશ્વર વિષે કહી ગયા તેમનાથી કહાવલીકાર ત્રણ નહીં તોયે એકાદ બે પેઢી તો યેષ્ઠ હોવાનો સંભવ છે. એમ જ હોય તો છેલ્લા કહ્યા તે બન્ને ભદ્રેશ્વર સૂરિઓથી પણ વધારે જૂના, કોઈ અન્ય, ભદ્રેશ્વર હોવા અંગે કંઈક સૂચન ક્યાંકથી પણ મળવું જરૂરી છે. વસ્તુતયા આ પ્રાચીનતમ ભદ્રેશ્વર થયા હોવાના બે પ્રમાણો છે, જેના તરફ કહાવલીકાર વિષે વિચારનારા વિદ્વાનોનું ધ્યાન નથી ગયું. જેમ કે ચન્દ્રકુલના વર્ધમાન સૂરિના પ્રાકૃત ઋષભચરિત્રમાં કર્તા પોતાની ગુર્નાવલિ ભદ્રેશ્વર સૂરિથી આરંભે છે. તેમાં પ્રસ્તુત સૂરિવર પછી મુનિચન્દ્ર સૂરિ, પછી કોઈ સૂરિ (જેમને લગતાં પદ્ય-ચરણો ખંડિત છે),ત્યારબાદ + નસૂરિ” (“નગ્ન' હશે), તે પછી કોઇ કવિ-સૂરિ (જેમનું નામ ઉડી ગયું છે) તે આવે છે. પ્રશસ્તિનો તે પછીનો ભાગ નષ્ટ થયો છે. સંભવ છે કે તેમાં રચના સંવત તથા કર્તાનું નામ (વઢમાણ ?) દીધાં હોય. જો તેમ હોય તો વર્ધમાન સૂરિથી (એકાદ વધુ નામ ઉડી ન ગયું હોય તો) પ્રસ્તુત ભદ્રેશ્વર સૂરિ ઓછામાં ઓછું પાંચમી પેઢીએ થાય : યથા : (૧) ભદ્રેશ્વરસૂરિ (૨) મુનિચન્દ્રસૂરિ (૩) (?) (૪) (ન)ન્નસૂરિ (૫) (વર્ધમાન સૂરિ?) પ્રશસ્તિની ભાષા અને શૈલી અગિયારમી સદીના આખરી ચરણ બાદનાં લાગતાં નથી. વસ્તુતયા એની રીતિ-પરિપાટી કહાવલીની પ્રાકૃત અને શૈલીની પરિપાટીનાં જ લક્ષણો ધરાવે છે. એ વાત ધ્યાનમાં લેતાં તો આ પરમ્પરામાં આરંભે આવતા ભદ્રેશ્વરસૂરિ જ કહાવલીકાર હોવાનો સંભવ છે. વર્ધમાન સૂરિથી તેઓ ઓછામાં ઓછું પાંચમી પેઢીએ થયા હોઈ તેમનો સરાસરી સમય ઈ.સ. ૯૭૫-૧OOO ના અરસાનો ઘટી શકે. પ્રશસ્તિકાર વર્ધમાનસૂરિના સમયમાં એમની પરંપરાના મુનિઓ “ભદ્રેશ્વર-ગચ્છીય” ગણાતા હશે, કેમકે ભદ્રેશ્વરસૂરિશિષ્ય મુનિચન્દ્ર સૂરિ માટે “એમના ગચ્છોદધિની વૃદ્ધિ કરનાર' ( ૧છોહિલ્સ વુદ્રિરી) એવી વિશેષતા સૂચવી છે. પશ્ચિમ Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXI ભારતમાં રચાયેલ અનેક જૂની શ્વેતામ્બર ગ્રન્થ-પ્રશસ્તિઓ તેમ જ અભિલેખો જોઈ વળતાં તેમાં તો ભદ્રેશ્વરાચાર્યના નામથી શરૂ થયેલો કોઈ ગચ્છ નજરે પડતો નથી; પણ મથુરા, કે જયાંના સુવિદ્યુત જૈન સ્તૂપના દર્શને પશ્ચિમ ભારતના શ્વેતામ્બર મુનિવરો મધ્યકાળ સુધી તો જતા આવતા અને પ્રતિમા–પ્રતિષ્ઠાઓ પણ કરાવતા, ત્યાંથી એક અતિ ખંડિત, પણ સદ્ભાગ્યે સાલ જાળવતા, પ્રતિમા–લેખમાં સં. ૨૨૦૪ શ્રીમદ્દેશ્વર/વાર્ય છે મહિત... એટલો, પણ મહત્ત્વપૂર્ણ, ઉલ્લેખ પ્રાપ્ત થાય છે. આ લેખ પરથી સિદ્ધ થાય છે કે ઈ.સ. ૧૮૪૮માં ‘ભદ્રેશ્વરાચાર્ય-ગચ્છ' વિદ્યમાન હતો અને તે પ્રસ્તુત મિતિ પૂર્વે સ્થપાઈ ચૂકેલો. આ ‘ભદ્રેશ્વરાચાર્ય ગચ્છ” ઉપર ચર્ચિત વર્ધમાન સૂરિના પૂર્વજ ભદ્રેશ્વરસૂરિના નામથી નીકળ્યો હોવાનો ઘણો સમ્ભવ છે. સમગ્ર રીતે જોતાં જેના નામથી ગચ્છ નીકળ્યો છે તે જ ભદ્રેશ્વરસૂરિ કહાવલીના કર્તા હોવાનું સંભવિત જણાય છે. કહાવલીના આન્તર-પરીક્ષણથી નિશ્ચિત બનતી ઈ.સ. ૯૭૫ની પૂર્વસીમા, અભિલેખથી નિર્ણિત થતી ભદ્રેશ્વરાચાર્યગચ્છની ઈ.સ. ૧૦૪૮ની ઉત્તરાવધિ, તેમજ વર્ધમાન સૂરિની પ્રશસ્તિથી સૂચવાતો ભદ્રેશ્વર સૂરિનો સરાસરી ઈસ્વી. સન ૧000ના અરસાનો સમય, અને એ કાળે અન્ય કોઈ ભદ્રેશ્વરસૂરિ અભિયાનક આચાર્યની અનુપસ્થિતિ, એ સૌ સંયોગોનો મેળ જોતાં તો લાગે છે કે સન્દર્ભગત ભદ્રેશ્વર સૂરિની મુનિરૂપણ કાલાવધિ ઈ.સ. ૯૭૫-૧૦૨૫ના ગાળામાં સીમિત થવી ઘટે અને એથી કહાવલીનો અંદાજે રચનાકાળ ઈ.સ. ૧૦૦૦ના અરસાનો હોય તેવું નિબંધ ફલિત થઈ શકે છે. લેખ સમાપનમાં એક નાનકડું અનુમાન ઉમેરણરૂપે રજૂ કરવું અયુક્ત નહીં જણાય. કહાવલીના વિનષ્ટ દ્વિતીય પરિચ્છેદમાં શું વિષય હશે તે અંગે વિચારતા લાગે છે કે તેમાં જૈન દન્તકથાગત પુરુષોનાં ચરિત્રો અતિરિક્ત હરિભદ્રસૂરિના સમયમાં થઈ ગયેલા (પણ તેમનાથી લઘુવયસ્ક) કૃષ્ણર્ષિ, ત્યારબાદ શીલસૂરિ, અને સિદ્ધર્ષિનાં વૃત્તાન્ત હશે. કદાચ ભક્તામરસ્તોત્રકાર માનતુંગસૂરિ (અને વાયટગચ્છીય જીવદેવસૂરિ ?) વિષે પણ ચરિત્ર-ચિત્રણ હોય. (પ્રભાવકચરિતમાં આ વિશેષ ચરિત્રો મળે છે.) કહાવલી બૃહદૂકાય ગ્રન્થ હોઈ, તેમ જ તેનાં ભાષા-શૈલી સાધારણ કોટીનાં એવું જૂનવાણી હોઈ, પ્રભાવકચરિત જેવા ગ્રન્થો બની ગયા બાદ તેનું મૂલ્ય ઘટી જતાં તેની પછીથી ઝાઝી પ્રતિલિપિઓ બની જણાતી નથી. એથી જ તો આજે આ ગ્રન્થની હસ્તપ્રતો દુષ્પાપ્ય બની જણાય છે. પાદટીપો ૧. કહાવલીની પ્રથમ પરિચ્છેદના બે ખંડ ધરાવતી સં. ૧૪૯૭/ઇ.સ. ૧૪૩૧ની પ્રત માટે જુઓ : C.D. Dalal (& L.B. Gandhi), A Descriptive Catalogue of Manuscripts in the Jaina Bhandars at Pattan, Gaekwad's Oriental Series No. LXXVI, Baroda, 1937, p. 244. આ મૂળ અને અન્ય પ્રતો તેમ જ તેની નકલોની વિગતવાર નોંધ માટે જુઓ પં. દલસુખ માલવણીયાના અભ્યાસનીય લેખ “On Bhadresvara's Kahavali', Indologica Taurinensia, vol. XI, Torino 1983, pp. 77-95. ૨. ‘વિશેષાવશ્યકભાષ્યકાર શ્રીજિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણના સ્વહસ્તે પ્રતિષ્ઠિત પ્રાચીન જૈન પ્રતિમાઓ” શ્રીજૈન સત્ય પ્રકાશ ૧૭.૪. (૧૫.૧.૫૨) પૃ. ૮૯-૯૧. ૩. જુઓ એમનો અન્ય લેખ સન્દર્ભ : “Jaina Iconography : A Brief Survey”, ભારતીય પુરાતત્ત્વ (પુરાતત્ત્વાચાર્ય મુનિ જિનવિજય અભિનન્દન ગ્રન્થ) જયપુર ૧૯૭૧, પૃ. ૨૦૩. ૪. “પ્રાયો વિક્રમીયાશતા ૩ત્તરાર્ધ વિદ્યમાનો ભદ્રેશ્વરસૂરિ: પ્રતિભાષામથ્થાં થાવલ્યાં....' ઇત્યાદિ. જુઓ શાર નવમ્ ગાયકવાડ પ્રાચ્ય ગ્રન્થમાલા (ગ્રં. ૧૧૬) વટપદ્ર ૧૯૫૨, પ્રસ્તાવના, પૃ. ૯. ૫. પ્રસ્તુત ગ્રન્થની સંપાદકીય ‘પ્રસ્તાવના” પ્રાકૃત ગ્રન્થ પરિષદ ગ્રન્થાંક ૩, વારાણસી ૧૯૬૧, પૃ. ૪૧. ૬. ગુજરાતનો રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ; ગ્રન્થ ૪, “સોલંકીકાલ’ ‘ભાષા અને સાહિત્ય', અમદાવાદ ૧૯૭૬, પૃ. ૨૯૮-૨૯૯. On Bhadresvara suri's.” pp. 79-81. ૮. આમ તો આ ભદ્રેશ્વર સૂરિની ખાસ કોઈ રચના મળતી નથી. દેવસૂરિની હૈયાતીમાં તો તેઓ તેમના સહાયક રૂપે દેખા દે છે. દેવસૂરિની ઈસ્વીસન ૧૧૭૦માં થયેલ દેવગતિ બાદ તેઓ આચાર્ય રૂપે આગળ આવેલા. ૯. ઉપલબ્ધ પ્રથમ પરિચ્છેદનું ગ્રન્થમાન ૨૩૮૦૦ શ્લોકપ્રમાણ છે. બીજો પરિચ્છેદ લભ્યમાન હશે ત્યારે પૂરો ગ્રન્થ તો બહુ જ મોટા કદનો હશે. ૧૦. અહીં તો હું આવશ્યક હશે, ચર્ચાને ઉપકારક હશે, તેટલાં જ સ્રોત-સન્દર્ભો યથાસ્થાને ટાંકીશ. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXII ૧૧. મલ્લવાદિ સમ્બદ્ધ કથાનક ચરિત-પ્રબન્ધાદિમાંથી એકત્ર કરેલ પાકો માટે જુઓ પં. લાલચન્દ્ર ગાંધી, ‘પ્રસ્તાવના’ પૃ. ૧૧ ૨૧ તથા મુનિ જમ્બવિજય, દ્વાવારનયવમ્ ભાવનગર ૧૯૬૬,(સંસ્કૃત) ‘પ્રસ્તાવના’, પૃ. ૧૧-૧૪. ૧૨. આખ્યાનકમપ્રિકોશવૃત્તિ અંતર્ગત દીધેલ પાકના મૂળસ્થાન માટે જુઓ પં. અમૃતલાલ ભોજક, પ્રાકૃત ગ્રન્થ પરિષદપ્રન્યાંક-૫, વારાણસી ૧૯૬૨, પૃ. ૧૭૨-૧૭૩, તથા કહાવલીના પાઠ માટે જમ્મૂવિજય પૃ. ૧૧-૧૩, ૧૩. જુઓ Dalal, A Descriptive Catalogue, વાંસનાપરિત્ર of evaprabha sri, pp. 244-46 ૧૪. મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઈ, જૈન સાહિત્યનો સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ, મુંબઈ ૧૯૩૨, કેડિકા ૫૭૧, પૃ. ૩૯૭, 14. Ed. Muni Punyavijaya Catalogue of Palm leaf Manuscripts in the Santinatha Jain Bhandara, Cambay (pt-1), GOS No. 135 Baroda 1961, ઉત્તરાધ્યયન સુવવોધાવૃત્તિ-પ્રશસ્તિ p. 117-118. ૧૬. ચન્દ્રગચ્છ નન્નસૂરિ I વાદિ રિ સર્વદેવ I પ્રદ્યુમ્ન I ભદ્રેશ્વર દૈવભદ્ર (પ્રથમ) સિદ્ધોન ચોદવ T માનવ ૨૧. એજન, પૃ. ૯૧. ૨૨. એજન, પૃ. ૯૦. | રત્નપ્રભ T દેવભદ્ર (હિતી) | રત્નાકરસૂરિ (પ્રશસ્તિ સં. ૧૩૦૮ ઈ.સ. ૧૨૫૨) ૧૭. અગરચંદ નાહટા, ‘નવ આચાર્યોની એક સંયુક્ત મૂર્તિ', જૈન સત્ય પ્રકાશ, વર્ષ ૧૯, ક્રમાંક ૨૧૮-૧૯; અંક ૨-૩, ૧૫.૨.૧૯૫૩, પૃ. ૩૧-૩૪ તથા Title page (2). ૧૮. Malvaiya, p. 81. ૧૯. ‘પ્રાચીન વટપત્તના ઉલ્લેખો', સુવાસ, સં. ૧૯૯૪, વૈશાખ : (ઈ.સ. ૧૯૩૮, મેં માસ), ૨૦. ઉમાકાન્ત પ્રેમાનંદ શાહ, ‘વિશેષાવશ્યકભાષ્યકાર શ્રીજિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણના સ્વહસ્તે પ્રતિષ્ઠિત પ્રાચીન જૈન પ્રતિમાઓ’ જૈન સત્ય પ્રકાશ વર્ષ ૧૭, અંક ૪, ક્રમાંક ૧૯૬, ૧૫.૧.૫૨, પૃ. ૮૯-૯૧. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXIII - - - - - ૨૩. ‘શ્રીભદ્રેશ્વર સૂરિની કહાવલી', જૈન સત્ય પ્રકાશ, વર્ષ ૧૭, અંક પ-૬, ક્રમાંક ૧૯૭-૧૯૮, ૧૫.૩.પર, પૃ. ૧૧૦ ૧૧૨ ૨૪. ‘શ્રીભદ્રેશ્વરસૂરિની કહાવલી વિષે વધુ ખુલાસો', જૈન સત્ય પ્રકાશ, વર્ષ ૧૭, અંક ૮-૯, ક્રમાંક ૧૯૯-૨૦૦, ૧૫.૬ ૫ર Title page (3) તથા અનુસંધાન, પૃ. ૧૬૮. ૨૫. વાયાસમાન્થા ય સામU૩ વાડું–રવમાસમણ-વાયરા, પાયે ૨ – વાડું खमासमणो दिवायरो वायगो त्ति एगट्ठाउ । पुव्वगयं जस्सेसं तस्सिमे णामे ।। ૨૬. ૫. માલવણીયાજીએ કંઈક આ સંબંધમાં ક્યાંક ચર્ચા કરી હોવાનું સ્મરણ છે. પણ સ્રોત હવે સ્મરણમાં આવતું નથી. 20. Dalal, GOS No. LXXVI, pp. 169-170 ૨૮. V.S. Agrawal, Mathura Museum Catalogue, pt. III, Varanasi 1963, p. 25. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १. ग्रन्थपरिचय XXXIV सम्पादकीयम् आचार्यश्रीभद्रेश्वरसूरिविरचित कहावली नामक आ ग्रन्थमां भगवान श्रीऋषभदेवथी मांडी २४ तीर्थंकरो, १२ चक्रवर्तीओ, ९-९ वासुदेव - प्रतिवासुदेव - बलदेव, नारद, अन्य महापुरुषो अने आचार्य श्रीहरिभद्रसूरिजी सुधीना जिनशासनना धोरी पुरुषोनां चरितो कथास्वरूपे आलेखायेलां छे. मुख्यत्वे आ सङ्कलन ग्रन्थ छे. आवश्यक चूर्णिनिर्युक्ति, वसुदेवहिण्डी, पउमचरिय, चउप्पन्नमहापुरिसचरिय, तरंगवईकहा- संक्षेप, ऋषिमण्डलस्तव व. ग्रन्थोमांथी कथाओ / कथाखण्डो लई, क्यांक शब्दशः उद्धरी अने क्यांक पोतानी भाषामां ढाळीने; आलङ्कारिक वर्णनो तथा प्रौढचमत्कारपूर्ण भाषा-खण्डो सर्वथा टाळीने अत्यन्त सरळ - रसळती शैलीमां प्राकृतभाषामां आ ग्रन्थ रचायो छे. कथाओ क्यांक गद्यमां तो क्यांक पद्यमां (आर्या छन्दमां ) एम बन्ने रीते रचायेली छे. देशी शब्दो - जूनी गूजराती तरफ ढळतां शब्दो अने धातुओ अहीं प्रचुरमात्रामां प्रयोजाया छे. आ ग्रन्थमां बे परिच्छेदो छे. प्रथम परिच्छेदना बे खण्डो छे. तेमांनो प्रथम खण्ड, जे पार्श्वनाथ भगवानना चरितान्तर्गत बन्धुदत्तनी अधूरी कथा साथे समाप्त थाय छे ते, अहीं प्रस्तुत पुस्तकमां प्रथम विभागमां प्रकाशित कर्यो छे. प्रथम परिच्छेदनो बीजो खण्ड, जेमां वर्धमानस्वामीना चरितथी लई आ. श्रीहरिभद्रसूरिजीना चरित सुधीनी कथाओ छे ते, हवे पछी प्रकाशित थशे. बीजो परिच्छेद, जेमां आ. श्रीहरिभद्रसूरिजी पछीना अनेक आचार्यादि महापुरुषोनां चरितो होवानी सम्भावना छे, तेनी कोई प्रति उपलब्ध थती नथी. मात्र ग्रन्थना छेडे करेल - इय पढमपरिच्छेओ, तेवीससहस्सिओ सअट्ठसओ (२३,८००) । विरमइ कहावलीए, भद्देसरसूरिरइओ त्ति || एवा प्रथम परिच्छेदना निर्देशथी, अने प्रथम परिच्छेदना प्रथम खण्डमां सुमतिनाथ भगवाननी कथामां ग्रन्थकारे पोते करेल भणिहिइ बीयपरिच्छेयबुद्धिसग्गे सवक्किववहारे । जह तह जणणी सुमई, तेण कयं नाम सुमइति ॥ आ प्रमाणेना बीजा परिच्छेदना निर्देशथी पण, बीजो परिच्छेद अवश्य होवो जोइए, तेवुं फलित थाय छे. परन्तु दुर्भाग्ये कोई जगाए एनी कोई प्रति मळती नथी. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXV २. प्रति-परिचय तथा सम्पादन पद्धति कहावली ग्रन्थना प्रथम परिच्छेदना प्रथम परिच्छेदना प्रथम खण्डनी एक मात्र प्राचीन ताडपत्रीय पोथी (क्र. ४०२, संघवीना पाडानो भण्डार, पाटण)ना आधारे आ ग्रन्थनुं सम्पादन करवामां आव्युं छे. आना सिवायनी पण कहावलीनी ताडपत्रीय अने कागळनी पोथीओ ला. द. विद्यामन्दिर, अमदावाद अने प्र.श्रीकान्तिविजयजी सगृहीत ज्ञानभण्डार, वडोदरामां छे, पण ते बधी उपरोक्त प्राचीन ताडपत्रीय पोथीनी ज नकलरूप होवाथी तेनो उपयोग करवानुं इष्ट नथी गण्यु. आ प्राचीन ताडपत्रीय पोथीनां कुल ३०७ पत्रो छे. पत्रोनुं माप ३४४२ इंचनुं लगभग छे. प्रत्येक पत्र पर ओछामां ओछी ३ पंक्तिओ अने वधुमां वधु ७ पंक्तिओ छे. ग्रन्थाग्र १२,६०० श्लोक प्रमाण छे अने प्रतिनं लेखन वि.सं. १४९७ (ई. १४४०)मां थयुं छे. प्रतिनो आरम्भ, पत्र क्र. १ पर श्रीऋषभदेव भगवान तथा भरत चक्रवर्तीनी कथाथी थाय छे. पत्र क्र. ३०४ पर बन्धुदत्तनी कथानो आरम्भ थाय छे, परन्तु पत्र क्र. ३०७ पर ते कथा पूर्ण थया विना ज प्रतिनो छेडो आवी जाय छे. प्रति अत्यन्त अशुद्ध छे. घणा पाठो भ्रष्ट थई गया छे. लेखकना प्रमाद अने लिपिविषयक अज्ञानने लीधे इं नो ई, इ-ई, ए-प, गु-तु, च-व, ट्ट-ड्ड, उ-व, ड-द, ड-र, ण-ल, त्थ-च्छ, न्त-त्त, ण्ण-न्न, न्ति-त्ति, न्नु-तु, नुतु, प-ब, प-य, न्न-ग्ग – एम घणा अक्षरोमां फेरफार थई गया छे, जेने लीधे पुष्कल अशुद्धिओ वधी गई छे. घणे ठेकाणे पडिमात्रा तथा हस्वइकारना f चिह्नमां भेद नथी राख्यो, काना लखवाना रही गया छे अने केटलेय स्थाने एकवडाने बदले बेवडा अने बेवडाने बदले एकवडा अक्षरो लखी नाख्या छे. आ जातना अशुद्ध पाठोने अहीं लिपिना नियमो, ग्रन्थनो विषय, भाषा, छन्द व. नुं औचित्य इत्यादिने लक्ष्यमां राखीने सुधारवानो प्रयत्न कर्यो छे. ज्यां कोई अक्षर अथवा पाठ सुधार्यो छे त्यां प्रथम मूळप्रतिमा रहेल पाठ लखी गोळ कौंस मां () सुधारेल पाठ मुक्यो छे. ज्यां सुधारेल पाठ शंकित रहे छे त्यां गोळ कौंसमां प्रश्नचिह्न साथे सुधारेल पाठ मूक्यो छे ( - - ?). ज्यां कोई अक्षर / पाठ रही गयो छे ते चोरस कौंसमां [ ] यथामति नवो उमेरी मूक्यो छे. आ प्रत्येक सुधारा-वधारा ताडपत्रीय पोथी परथी प्रेसकोपी तैयार करती वखते प्रथम तो स्वमतिथी ज कर्या हता. पछी विविध ग्रन्थोमांथी आ ग्रन्थ- संकलन थयुं छे ते जणातां ते ते ग्रन्थोना पाठ साथे सरखामणी करतां प्रायः ७५% सुधारा-वधारा योग्य जणाया. बाकीना, ते ते ग्रन्थोना आधारे फरी सुधार्या छे अथवा रद कर्या छे. घणां स्थलोए तो मोटा कथाखण्डो ज लखवाना रही गया छे, ते पण ते ते ग्रन्थोना आधारे चोरस कौंसमां ज पूर्ण करीने मूक्यां छे. सामान्य सुधारा-वधारा प्रारम्भनां थोडांक पृष्ठो सधी ज कौंसमां देखाड्या छे. पण पाछळथी तो प्रायः सर्वत्र कौंस विना सुधारा-वधारा कर्या छे. ज्यां विशेष होय त्यां ज कौंस कर्या छे. ज्यां ज्यां समवायांगसूत्र, आवश्यकनियुक्ति, आवश्यकनियुक्तिभाष्य, प्रवचनसारोद्धार व. ग्रन्थोमांथी ग्रन्थकारे गाथा व. सन्दर्भो मूक्या छे ते ते ग्रन्थोना स्थान-निर्देश साथे ज त्यां त्यां करी दीधा छे. ज्यां थोडा फेरफार होय त्यां ते टिप्पणीमा स्थाननिर्देश साथे मूक्या छे. कोई कोई स्थळे अघरा शब्दो वपराया छे त्यां तेना संस्कृतभाषीय पर्याय पण नीचे टिप्पणमां आपी दीधा छे. अनुक्रमणिका – बे बनावी छे : १. ग्रन्थानुक्रम – जेमां समग्र पुस्तकना दरेक विभागनो अनुक्रम छे, अने २. विषयानुक्रम – जेमां ग्रन्थमा आवती कथाओनो अनुक्रम छे. ग्रन्थकारे पोते जे जे कथाओनो स्वयं निर्देश को छे ते कथाओ अने ते सिवायनी पण महत्त्वनी कथाओ (तेमां कथा शब्द चोरस कौंसमां मुकेल छे) विषयानुक्रममां सूचित छे. कुल १६६ कथाओ छे. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXVI परिशिष्टो - ग्रन्थान्ते नव (९) परिशिष्टो आप्यां छे. प्रथम परिशिष्टमां ग्रन्थान्तर्गत समग्र कथाओनी अकारादि सूचि आपी छे. द्वितीय परिशिष्टमां ग्रन्थगत कथाओ/कथाखण्डोना मूल स्थानना ग्रन्थ सन्दर्भो आप्या छे, अने त्रिषष्टि० साथे तुलना करी छे. तृतीय परिशिष्टमां ग्रन्थगत देश्य-प्राकृत-जूनीगूजराती भाषीय शब्दोनी सूचि. चतुर्थ परिशिष्टमां ग्रन्थगत देश्य-प्राकृत-जूनीगूजराती भाषीय धातुओनी सूचि. पञ्चम परिशिष्टमां ग्रन्थगत सुभाषितो-सूक्तिओ(श्लोको/वाक्यो)नी सूचि. षष्ठ परिशिष्टमां ग्रन्थगत कहेवतो/लोकोक्तिओनी सचि. सप्तम परिशिष्टमां ग्रन्थगत तीर्थकरप्रार्थना/स्तुति श्लोको. अष्टम परिशिष्टमां ग्रन्थगत शास्त्रीय पदार्थो. नवम परिशिष्टमां ग्रन्थगत अन्य ग्रन्थनामनो निर्देश. ३. ग्रन्थनी विशेषता आ ग्रन्थमां केटलीक कथाओ तथा केटलीक बाबतो एवी छे जेनां मूळ अद्य प्रचलित ग्रन्थोमा प्रायः जोवा मळतां नथी. वळी, केटलीक बाबतो उतावळे लखाई गई होय एवी पण छाप पडे. केटलांक सन्दिग्ध स्थानोनो निर्देश को छ : अज्ञात/अल्पज्ञात कथाओ-बाबतो १. भरत चक्रवर्तीनी कथामां – बाहुबलीनी पत्नीना भाई विद्याधरराज प्रह्लादनो पुत्र अनिलवेग, जेने बाहुबलीए पोतानो पुत्र(पुत्तेडय) मान्यो छे ते, भरत साथेना युद्ध प्रसंगो मृत्यु पामे छे ते कथाखण्ड. (पृ. ३५-३७) २. भगवान ऋषभदेवना निर्वाण वखते भरतमहाराजने रडवू नथी आवतुं/आवडतुं, ते समये इन्द्र महाराज पोक मूकीने रडे छे (अने भरत महाराज ने रडवू शीखवाडे छे !), फलतः भरतनो शोक हळवो करे छे. (पृ. ४०) भगवानना निर्वाण बाद तेमना शरीरनो अग्निसंस्कार थयो, त्यारे भगवाननी दाढा व. इन्द्रादि देवोए लीधी. ज्यारे श्रावकोए पण शेष मागी त्यारे देवोए तेमने कुण्डमां अग्नि आप्यो. ते अग्निने धारण करनारा श्रावको अग्निहोत्रिक कहेवाया. (पृ. ४०) ४. शान्तिनाथ भगवानना चरित्र अन्तर्गत नरसुन्दरदेवनी कथा अश्रुतपूर्व जणाय छे. (पृ. ७६) ५. अरनाथ भगवानना चरित्र अन्तर्गत कल्याणदेव-द्रङ्गिकसुतनी कथा अश्रुतपूर्व जणाय छे. (पृ. ९३) मल्लिनाथ भगवाननां, कमल-लंछन अथवा कलस-लंछन एम, विकल्पे बे लंछन कह्यां छे. (पृ. १०४) ९. मुनिसुव्रतस्वामी भगवानने शरद ऋतुना मेघ जोई वैराग्य थाय छे. (पृ. १०४) १०. विष्णुकुमारमुनिनी कथा कही पछी, शान्तिनाथ भगवानना शिष्य महापद्मना भाई विष्णुकुमारमुनिनी ऋषिमण्डलस्तवमां समान कथा आवे छे तेवो उल्लेख छे. (पृ. ११२) ★ ऋषिमण्डलस्तव माटे जुओ संशोधन सामयिक अनुसन्धान-५६, सं. आ.श्रीविजयशीलचन्द्रसूरिजी, (विष्णुकुमारनी कथा पृ.२०, गाथा ११४-१२३मां छे). Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXVII vNNNNNNNNNNNNN ११. इन्द्र नामक विद्याधरराजा ८ दिक्पालोनी स्थापना करे छे (अन्यत्र ४ नी वात छे). (पृ. १२०) १२. अंजनासुन्दरीने मुनि श्वापदोना भयथी रक्षण करवा माटे दिग्बंध आपे छे. (पृ. १३८) १३. हरिवंशनो विस्तार जय तथा ब्रह्मदत्त चक्रवर्ती वच्चे थयो (अन्यत्र शीतलजिन तथा श्रेयांसजिननी वच्चे हरिवंशनी उत्पत्ति थई तेवी वात छे.) (पृ. २३६) १४. मगधसुन्दरी - मगधश्री एम जरासन्धनी बे गणिकाओनी कथा. (पृ. २४४) १५. बलदेवपत्नी रोहिणीना सतीत्वनी परीक्षा अने ते स्थले रोहिणीक्षण नामक तीर्थ. (पृ. २९२) १६. कृष्णे कंसने बे पग द्वारा खेंची घसड्यो ते स्थान कंसकड्ढणी(कंसकर्षणी) तरीके मथुरामां प्रसिद्ध छे. (पृ. ३००) १७. दमयन्तीना जीव कनकवतीने वसुदेव द्वारिकामांथी परणवा गया अने पाछा द्वारिकामां लावे छे. (अन्यत्र द्वारिकास्थापन पहेलां ज विवाह थयो तेवी वात छे.) (पृ. ३२३) १८. कृष्ण-जरासन्धना युद्धमा ज्यां सैनिकोनां शिर कपाईने पड्यां ते स्थान सिरबलय तरीके प्रसिद्ध थयु. (पृ. ३४०) १९. वासुदेव द्वारा नारदने शौचविषयक पृच्छा अने तेना जवाब माटे नारदमुं सीमन्धर स्वामी तथा युग्मन्धर स्वामी पासे जq. (पृ. ३४७) २०. महावीरस्वामी-कालीन धनंजय श्रेष्ठीनी कथा. (पृ. ३४८) २१. महावीरस्वामि-शिष्य धर्मघोष-धर्मयशः मुनिनी कथा. (पृ. ३४८) २२. नेमिनाथनी दीक्षाना वरघोडामां नेमिनाथ देवमायाथी जुदा जुदा गज-रथ-पालखीमां बेसेला देखाय छे. (पृ.३५०) २३. कृष्ण वासुदेवने देव पासेथी रोगोपशमन करनारी भेरी मळे छे ते पहेला ज तेनी पासे सङ्ग्रामिका, अद्भुतिका, कौमुदिका – एम त्रण भेरीओ छे. (पृ. ३५२) २४. दक्षिणमथुराथी पाण्डवो पाछा फरे छे त्यारे रस्तामां कलि साथे युद्ध थाय छे, अने कलिकालना ९ भावो जाणवा मळे छे. (पृ. ३६७-३६८) २५. पाण्डववंशोत्पन्न अण्ण राजानी मति-सुमति कन्याओ उज्जयन्त-चैत्यना वन्दनार्थे समुद्रमार्गे आवे छे त्यारे हाण तुटवाथी मृत्यु पामे छे - परन्तु मुत्य समये शद्धभावने लीधे केवलज्ञान पामी सिद्ध थाय छे. तेमनां शरीर जे स्थले (सोम-वेळा) आवी पडे छे ते स्थले सोमनाथ-प्रभास तीर्थनी उत्पत्ति थाय छे. (पृ. ३६८ ३६९) केटलांक सन्दिग्ध स्थानो १. आदिनाथ भगवानना पूर्वभव सम्बद्ध महाबल राजाना भवमां तेमना पितानुं नाम शतबल अने पितामहर्नु नाम अतिबल छे. (अन्यत्र ग्रन्थोमां विपर्यय छे.) (पृ. १३) । २. आदिनाथ भगवानना पूर्वभवसम्बद्ध वैद्यपुत्र-भवमां वैद्यपुत्रनुं नाम अभयघोष अने श्रेष्ठिपुत्रनुं नाम केशव छे. (अन्यत्र ग्रन्थोमां विपर्यय छे.) (पृ. १७) आदिनाथ भगवानना जन्मोत्सव वखते ४ दिक्कुमारिका लोकमध्यमांथी आवे छे. (अहीं रुचकद्वीपना मध्यभागमांथी आवे छे एवं कहेवाने बदले रुचकप्रदेश = लोकमध्य एवो अर्थ करी दीधो जणाय छे.) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXVIII ४. हनुमानना पूर्वभवोमां फेरफार जणाय छे. (ते त्यां ज टिप्पणीमां दर्शावेल छे.) (पृ. १३७) ५. ब्रह्मदत्त चक्रवर्तीने नाटक जोतां जातिस्मरण थाय छे. (हकीकतमां नाटक जोती वेळाए दासी पुष्पकन्दुक आपे छे, तेनुं निरीक्षण करतां जातिस्मरण थाय छे.) (पृ. ३८३) ४. ग्रन्थकार - ग्रन्थरचनाकाल कहावली ग्रन्थना रचयिता आचार्यश्रीभद्रेश्वरसूरिजी छे, तेवं तेमणे पोते ज विविध स्थळोए करेल निर्देशोथी जणाय छे. जेमके, रामायण पूर्ण थये - रामायणं समत्तं भद्देसरसूरिरइअंति ॥, ए ज रीते हरिवंश पूर्ण थये - हरिवंसो समत्तो भद्देसरसूरिरइओ त्ति ॥ व. परन्तु, ग्रन्थना प्रथम परिच्छेदनी ज प्रति उपलब्ध होवाथी ग्रन्थान्ते (बीजा परिच्छेदना छेडे) रहेल प्रशस्ति आदिना अभावे, अने अन्यत्र पण क्यांय कहावलीना रचयिता अमुक भद्रेश्वरसूरि छे एवो कोई उल्लेख प्राप्त न थवाथी, कहावली ग्रन्थना रचयिता भद्रेश्वरसूरि कया गच्छ-परम्परा-आचार्यादिना सन्तानीय शिष्य हता अने कया अरसामां थया, क्यारे तेमणे आ ग्रन्थनी रचना करी व. निश्चितपणे कहेवं मुश्केल छे. एम छतां केटलाक विद्वज्जनोए तेमना समय विशे घणां अनुमानो कर्यां छे, ते बधां उपर विचार करी अहीं केटलाक मुद्दा रजू कराय छे जे भद्रेश्वरसूरिनो सत्ताकाळ जाणवामां सहायक बनशे. 0 कहावलीनी प्राकृतभाषा आगमिक चूर्णिओ जेवां लक्षणो धरावे छे तेथी प्राचीन छे, ग्रन्थना प्रथम परिच्छेदना बीजा खण्डमां श्रीजिनभद्रगणि क्षमाश्रमणना स्वर्गमन विशे संपयं देवलोयं गओ एवो उल्लेख छे, अने ग्रन्थमां छेल्लुं चरित्र हरिभद्रसूरिजी- छे पण बप्पभट्टीसूरिजी, के जेओ हरिभद्रसूरिजी पछीना छे तेमना, विशे कोई उल्लेख नथी कर्यो, - आ बधां कारणोसर एवं कही शकाय के कहावलीकार भद्रेश्वरसूरि हरिभद्रसूरिजीना परवर्ती अने बप्पभट्टीसूरिजीना पूर्ववर्ती होई शके, अर्थात् तेमनो समय विक्रमनो आठमो सैको सम्भवित छे; एम डॉ. उमाकान्त प्रेमानन्द शाह माने छे. ० प्रा. सी. डी. दलाले कहावली-कर्ता भद्रेश्वरसूरिने राजा कर्ण (वि. ११२०-११५९) ना समयना मान्या छे. ० पं. लालचन्द्र भ. गान्धी, श्रेयांसनाथ चरित्र(प्राकृत)ना कर्ताए जेमनो गुरु तरीके निर्देश को छे अने जेओ सिद्धराज जयसिंहना मन्त्री सान्तू महेताना समकालीन हता - अर्थात् वि.सं. ११५०नी आसपासना समयमां थई गयेल, भद्रेश्वरसूरिजीने कहावलीना रचयिता तरीके माने छे. 0 पं. दलसुख मालवणियाए वादी देवसूरिना शिष्य भद्रेश्वरसूरिनी (वि.सं. ११००-११९० प्रायः) कहावलीना रचयिता होवानी सम्भावना प्रकट करी छे. ० अने पं. अमृतलाल भोजक, कहावलीमां चउप्पन्नमहापुरिसचरियं-ना विविध कथासन्दर्भो अने विबुधानन्दनाटक सगृहीत होवाथी तेना रचयिता चउप्पन्नमहापुरिसचरियनी रचना (वि.सं. ९२५ प्रायः) थया पछीना काळमां कहावलीकार भद्रेश्वरसूरि थया होवानुं माने छे. आ बधा विद्वानोए जे अनुमानो कर्यां छे तेनी एक संक्षिप्त समीक्षा करी पछी तारण उपर आवीए. कहावलीनी भाषा घणी प्राचीन छे एवं डॉ. उमाकान्त प्रे. शाहनुं अनुमान सत्य छे, परन्तु ते तो विविध प्राचीन ग्रन्थोमांथी तेमणे शब्दशः उद्धरणो लीधा होवाने कारणे अने तेना अनुकरणरूपे ज तेमनी पोतानी प्राकृतभाषा पण प्राचीन जेवी थई होवानो पूरो सम्भव छे. वळी कहावलीनो बीजो परिच्छेद हाल उपलब्ध नथी, अने तेमां हरिभद्रसूरिजी पछीना बप्पभट्टीसूरिजी व. आचार्योनां चरित्रो होवानो पूरो सम्भव छे. तेथी कहावलीकार भद्रेश्वरसूरिने हरिभद्रसूरिजी पछी तरतना मानवा ए उचित जणातुं नथी. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXIX ते ज रीते, पं. लालचन्द्र भ. गांधी तेमने सान्तू महेताना समकालीन माने छे अने प्रा. सी. डी. दलाल तेमने कर्णना समयना माने छे ते पण सम्भवित जणातुं नथी. कारण के, प्रशस्तिकारोए, ते भद्रेश्वरसूरिजीए आवी कोई रचना करी छे तेवू, क्यांय निर्देश्युं नथी अने ते सिवाय अन्य पण कोई प्रमाण ते माटे नथी. वादी देवसूरिना शिष्य भद्रेश्वरसूरिए कहावलीनी रचना करी होय तेवू पं. दलसुख मालवणियानुं अनुमान पण योग्य जणातुं नथी. कारण के आख्यानकमणिकोशवृत्तिना रचयिता आम्रदेवसूरिए पोताना ग्रन्थमां केटलीक कथाओ कहावलीमांथी ज यथातथ लीधी होय तेवू स्पष्ट जणाय छे अने वळी, कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्ये पण पोताना त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितमहाकाव्यमां घणां ठेकाणे कहावलीनो आधार लीधो होय तेवू जणाय छे. अने प्रस्तुत (वादी देवसूरिशिष्य) भद्रेश्वरसूरिनो समय ऐतिहासिक प्रमाणो द्वारा आम्रदेवसूरि पछीनो निश्चित छ, साथे हेमचन्द्राचार्य पण तेमना गुरु वादी देवसूरिना समकालीन छे, तेथी तेमनो कहावलीकार तरीकेनो सम्भव जणातो नथी. हवे, पं. दलसुख मालवणिया जणावे छे तेम, कहावलीकारे पोताना ग्रन्थमा तरंगवईकहा, वसुदेवहिण्डी, पउमचरिय, तित्थोगालीपइण्णय, आवस्सयचुण्णी, महानिशीथसूत्र व. पूर्व कृतिओनो उपयोग अवश्य कर्यो छे; अने पं. अमृतलाल भोजक जणावे छे तेम चउप्पन्नमहापुरिसचरियं-ना कथासन्दर्भो अने विबुधानन्दनाटक पण कहावलीमां अवतारायां छे. आ बधी ज रचनाओ विक्रमना बीजा सैकाथी मांडी दशमा सैकाना प्रथम चरण सुधीमां रचायेली छे, अने ते पछीनी एक पण रचनाना सन्दर्भो कहावलीमां जोवा मळता नथी. माटे आ समग्र चर्चाना तारणरूपे सामान्यथी एवं कही शकाय के कहावलीकार भद्रेश्वरसूरि विक्रमना १०मा शतकमां थया होवा जोईए अने कहावलीनी रचना तेमणे १०मा शतकना उत्तरार्धमां करी होवी जोईए. विशेष निष्कर्ष अने निश्चय तो अधिकारी विद्वानवर्ग करी शके. ५. मनोगतं किञ्चित् ई. १९३२मां जर्मन विद्वान् डॉ. हर्मन जेकोबीए कहावली ग्रन्थ विशे विद्वज्जगत्तुं ध्यान दोर्यु हतुं. ते अरसाथी आगमप्रभाकर पू. मुनिश्रीपुण्यविजयजी महाराज तथा अन्य घणा वरिष्ठ विद्वज्जनोनी कहावली ग्रन्थ, सम्पादन-प्रकाशन सत्वरे थाय एवी महेच्छा हती परन्तु कोई ने कोई कारणोसर विद्वानोनी ए महेच्छाने पूर्ण थतां ८० वर्षों वीती गयां (१९३२-२०१२). आजे आ प्राकृतभाषामय कथाग्रन्थना प्रथम परिच्छेदनो प्रथम खण्ड प्रकाशित थई रह्यो छे ते बदल अत्यन्त आनन्द अने प्रसन्नतानी लागणी अनुभवं छं. आ कार्य करवा माटेना भाषाज्ञान - इतिहासज्ञान व. कोई पण योग्यता अने सज्जता मारामां नहि होवा छतां मारा पू. गुरुभगवन्त आ. श्रीविजयशीलचन्द्रसूरीश्वरजी महाराजे मने आ कार्य सोंपी संशोधन-सम्पादनना अफाट क्षेत्रमा मारो प्रवेश कराव्यो छे अने सम्पादनने उपयोगी तमाम पुस्तकादि सामग्री पूरी पाडी छे, साथे ज हुं ज्यां पण अटकुं । मुंझाउं त्यां अत्यन्त प्रेम तथा वात्सल्यथी मार्गदर्शन करी सतत हूंफ आपी छे ते बदल हुं सदैव तेमनो ऋणी छु अने तेमर्नु आq ऋण सदा मुझ पर चडतुं रहे तेम इच्छु छु. साथे, मारा सहवर्ती विद्वान मुनिभगवंतोए खास तो मारा नाना गुरुभ्राता मुनि श्रीत्रैलोक्यमण्डनविजयजीए आ कार्यमां दरेक प्रकारनी सहाय करी छे अने मने वारंवार प्रेरणा-प्रोत्साहन आप्यां छे, ते सर्वेनो पण आ अवसरे मैत्रीपूर्ण हकदावे ऋणस्वीकार करुं छु. तके हुं खास तो कृतज्ञतापूर्वक आभारी छु डॉ. रमणीकभाई शाहनो, के जेओ पोते आ ग्रन्थ- सम्पादन करवा माटे अधिकारी होवा छतां, वि.सं. २०६३मां अमदावाद - देवकीनन्दन (नारणपुरा) संघमां चातुर्मास दरम्यान पू. गुरुभगवन्तने मळवा आव्या त्यारे पू. गुरुभगवन्ते कहावलीग्रन्थनां सम्पादन-प्रकाशनादि करवा माटे तेनी सामग्रीनी Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXX मागणी करी त्यारे क्षणमात्रनो विलम्ब कर्या वगर तेमणे ते स्वीकारी लीधी अने उदारतापूर्वक पोतानी पासेनी कहावलीना प्रथम परिच्छेदनी ताडपत्रीय प्रतिनी झेरोक्ष नकल, जूनी प्रेसकोपी तथा अन्य सामग्री सोपी दीधी. अमारा परमगुरुभगवन्त प्राकृतविशारद पू. आचार्यभगवन्त श्रीविजयकस्तूरसूरीश्वरजी महाराजे कहावली ग्रन्थनी प्रेसकोपी करावी रखावेल, तेनी नकल, ताडपत्रीय प्रतिनी झेरोक्ष नकल तथा अन्य सर्व उपयोगी साहित्य-सामग्री श्रीनेमि-विज्ञान-कस्तूरसूरिज्ञानमन्दिर(सूरत) अने अन्य स्थळोथी मेळवी आपवा बदल पू.आ. श्रीविजयसोमचन्द्रसूरिजी म. तथा तेमना उत्साही अने संशोधनप्रेमी शिष्यो, के जेओ मारा मित्रो पण छे तेवा, मुनिश्रीसुयशचन्द्रविजयजीमुनिश्रीसुजसचन्द्रविजयजीनो कृतज्ञताभावे आभार मानुं छु. आ ग्रन्थना सम्पादन माटे श्रीहेमचन्द्राचार्य ज्ञानमन्दिर, पाटणगत संघवीना पाडाना भण्डारनी ताडपत्रीय पोथीनी झेरोक्ष नकल वापरवा आपवा बदल तेना वहीवटदारोनो पण हार्दिक आभार मानुं छु. वळी, आ सम्पादन माटे उपयुक्त ग्रन्थो - १. श्रीसमवायांगसूत्र २. श्रीआवश्यकचूणि श्रीआवश्यकनियुक्ति, (त्रणेय पू. सागरजी म. द्वारा सम्पादित) श्रीप्रवचनसारोद्धार श्रीपउमचरियं भाग १-२ ६. श्रीचउप्पन्नमहापुरिसचरियं, (बन्ने प्राकृत ग्रन्थ परिषद् द्वारा प्रकाशित) ७. वसुदेवहिण्डी (प्रका. गूजरात साहित्य अकादमी) त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितमहाकाव्य पर्व १-९ (४ पुस्तको, प्रका. कलिकालसर्वज्ञ श्रीहेमचन्द्राचार्य नवम-जन्मशताब्दी स्मृति शिक्षण संस्कारनिधि) पाइयसद्दमहण्णवो देशीनाममाला ११. देशीशब्दकोश (प्रका. जैन विश्व भारती, लाडन) १२. प्राकृतश्लोकानामकारादिक्रमेण अनुक्रमणिका (सम्पा. मुनिश्रीविनयरक्षित वि.) १३. प्राकृत विशेषनामोनो परिचयात्मक कोश (प्रका. श्री १०८ तीर्थदर्शनभवन ट्रस्ट, पालीताणा) ना सम्पादको तथा प्रकाशकोनो पण आ अवसरे कृतज्ञतापूर्वक आभार मानुं छु. अने छेल्ले, सुन्दरशुद्ध मुद्रण करी आपवा बदल क्रिश्ना ग्राफिक्सना श्रीहरजीभाई तथा श्रीकिरीटभाई पटेलनो पण हार्दिक आभार मानुं छु. आ ग्रन्थना प्रारम्भमां पं. श्रीदलसुख मालवणियानुं कहावली पर, अवलोकन (अंग्रेजी) अने डॉ.श्रीमधुसूदन ढांकीनुं कहावलीना कर्ता भद्रेश्वरसूरिना समय विशेर्नु विश्लेषणात्मक अवलोकन साभार प्रकाशित कर्यु छे, जेथी बधी ज सामग्री साथे अवलोकी विद्वज्जनो परतो ऊहापोह करी शके. प्रान्ते, आ सम्पादनमा जे कांई खामीओ - त्रुटिओ रही जणाय ते परत्वे विद्वज्जनो तथा अधिकारी जनो सूचन करशे तो खूब ज आनन्द थशे. १०. अषाड सुदि बीज, मुनि कल्याणकीर्तिविजय भावनगर Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXI कहावली-कहा अह सिरिभद्देसरसूरिविरइआ कहावली एस त्ति कहावली-कहा भण्णइ - पायं विक्कमस्स दसमे सयगे विज्जमाणेण सिरिभद्देसरसूरिणा एसा कहावली विरइअ त्ति विउसा मण्णंति । एत्थ गंथे सिरिउसह-जिणस्स पढमभवाओ आरब्भ सव्वेसिं तित्थयराणं, बारसण्हं चक्कवट्टीणं, नवण्हं वासुदेवपडिवासुदेव-बलदेवाणं नारयाणं अण्णेसिं च बहूणं महापुरिसाणं सिरिहरिभद्दसूरिपज्जंताणं चरित्ताई कहारूवेण लिहियाई संति । पाएणेसो संकलणगंथो अत्थि । आवस्सयचुण्णी, आवस्सयनिज्जुत्ती, वसुदेवहिंडी, पउमचरियं, महानिसीहसुत्तं, चउप्नन्नमहापुरिसचरियं – इच्चाइगंथेहितो कहाओ कहाखंडा वा घेत्तूण कत्थइ तस्सरिससद्देहिं कत्थइ य नियभासाए एसो पाइयभासामओ गंथो विरइओ अत्थि । एत्थ गंथे दुवे परिच्छेआ संति । पढमे परिच्छेए दुण्णि खंडाइं संति । तत्थ पढमो खंडो पासनाहकहावसाणो अत्थि, बिइए य खंडे वड्डमाणसामिचरियं सिरिहरिभद्दसूरिपज्जंताण य गणहराइमहापुरिसाण चरियाइं निबद्धाइं संति । पायं १९३२मिए ईसुसंबंधिवरिसे जर्मनीयविउसेण डॉ. हर्मन-जेकोबि-इच्चेएण कहावलीगंथविसओ विउसाणं निरूविओ आसी । तयारब्भ चेव आगमपहाकर-मुणिसिरिपुण्णविजयाणमण्णेसिं च वरिटुविउसाणं एयस्स गंथस्स संपायण-पयासणाइं हवेज्ज त्ति मणोरहो अहेसि । किंतु केणइ कारणजाएण सो मणोरहो न पूरिओ असीइं वरिसाई जाव । अज्ज उ एसो गंथो पढमखंडमेत्तो पयासिज्जमाणो अस्थि त्ति अच्चंतं आणंदस्स विसओ। ___ एत्थ कज्जे मह पुज्जगुरुभगवंताणं परमविउसाणं आयरियसिरिविजयसीलचंदसूरीणं पसाओ सव्वविहं च साहेज्जं चेव पहाणं कारणं अत्थि. तहा अण्णेसि पि मणिवराणं पंडियाणं च साहेज्जं अत्थि, ता तेसिं सव्वेसि पि कयण्णुयं धारयामि । तहा, जं किंपि एत्थ कज्जे खूणं तं सव्वं पि मम चेव । विउसा तं मरिसंतु जाणावेंतु य त्ति कहावली त्ति गयं - मुणिकल्लाणकित्तिविजओ Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXII कथानुक्रमः क्रम कथा पृष्ठ क्रम कथा १. ऋषभदेव-भरतचक्रवर्तिकथा-धनसार्थवाह[कथा] १ २. महाबलराज[कथा]-विबुधानन्दनाटकम् २ ३. कागकथा १३ ४. जम्बुककथा कुरुचन्द्रकथा ललिताङ्गदेव[कथा] ७. निर्नामिकाकथा ८. वज्रजङ्घ[कथा] ९. अभयघोष[कथा] १०. वज्रनाभ[कथा] ११. कुलकरकथा १२. ऋषभदेवभव[कथा] १३. भरतचक्रवर्ति[कथा] ३३ १४. अनिलवेग[कथा] ३५ १५. अजितजिनकथा ४१ १६. मुग्धभट्टकथा १७. सगरचक्रवर्तिकथा ४२ १८. पुरन्दरदत्तकथा १९. भगीरथ[पूर्वभवकथा] २०. सम्भवजिनकथा ४६ २१. अभिनन्दनजिनकथा ४७ २२. सुमतिजिनकथा २३. पद्मप्रभजिनकथा २४. सुपार्श्वजिनकथा २५. चन्द्रप्रभजिनकथा २६. सुविधजिनकथा २७. शीतलजिनकथा २८. श्रेयांसजिनकथा २९. त्रिपृष्ठवासुदेव-अचलबलदेव[कथा] ३०. वासुपूज्यजिनकथा ३१. द्विपृष्ठवासुदेव-विजयबलदेवकथा ३२. विजयसूरिकथा ३३. विमलजिनकथा ३४. स्वयम्भूवासुदेव-भद्रबलदेवकथा ३५. मुनिचन्द्रमुनिकथा ३६. अनन्तजिनकथा ३७. पुरुषोत्तमवासुदेव-सुप्रभबलदेवकथा ३८. धर्मजिनकथा ३९. पुरुषसिंहवासुदेव-सुदर्शनबलदेवकथा ४०. मघवचक्रवर्तिकथा ४१. सनत्कुमारचक्रवर्तिकथा ४२. असिताक्ष[यक्ष] कथा Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXIII क्रम कथा पृष्ठ क्रम कथा पृष्ठ १४९ ७१ १५१ १५४ १५७ १५९ १६४ १६७ १६९ १७१ १७१ १७५ ४३. शान्तिनाथकथा ४४. श्रीषेण[कथा] ४५. अमिततेजः[कथा] ४६. अपराजित-अनन्तवीर्य[कथा] ४७. वज्रायुध[कथा] ४८. मेघरथ[कथा] ४९. इलाचिपुत्रकथा ५०. नरसुन्दरदेवकथा ५१. कुरुचन्द्रादिकथा ५२. कुन्थुनाथकथा ५३. अरनाथकथा ५४. वीरभद्रकथा ५५. कल्याणदेव-द्रङ्गिकसुतकथा ५६. पुण्डरीकवासुदेव-आनन्दबलदेवकथा ५७. सुभूमचक्रवर्तिकथा ५८. दत्तवासुदेव-नन्दनबलदेवकथा ५९. मल्लिजिनकथा ६०. मुनिसुव्रतस्वामिकथा ६१. विष्णुकुमार-महापद्मचक्रवर्तिकथा ६२. रामायणकथा ६३. रामकथा ६४. वज्रबाहु[कथा] ६५. सुकोशल[कथा] ६६. नघुष[कथा] ६७. सोदास[कथा] ६८. दशरथ [कथा] ६९. रावणकथा ७०. वानरकथा ७१. इन्द्र[कथा] ७२. वालि[कथा] ७३. मधुकथा ७४. हनुमत्कथा ७५. नारदकथा ७६. सीताकथा ९८ १०० १०० १०४ १०६ ११२ ११२ ११२ ११२ ११३ ११४ ७७. दशरथ[पूर्वभवकथा] ७८. रामवनवास[कथा] ७९. सिंहोदर-वज्रकर्ण[कथा] ८०. कल्याणमाला[कथा] ८१. कपिलब्राह्मण[कथा] ८२. कुलभूषण-देशभूषण[कथा] ८३. स्कन्धककुमारकथा ८४. शम्बूकवध[कथा] ८५. खरदूषणयुद्ध[कथा] ८६. सीताहरण[कथा] ८७. साहसगतिवध[कथा] ८८. हनुमल्लङ्कागमन[कथा] ८९. रामलङ्कागमन[कथा] ९०. राम-रावणयुद्ध[कथा] ९१. विशल्यास्नानोदक[कथा] ९२. रावणवध[कथा] ९३. इन्द्रजिन्मेघवाहनपूर्वभव[कथा] ९४. रामायोध्यागमन[कथा] ९५. भरतपूर्वभव[कथा] ९६. शत्रुघ्नमथुरासाधन[कथा] ९७. शत्रुघ्नपूर्वभव[कथा] ९८. सीतात्याग[कथा] ९९. लवणाङ्कश[कथा] १००. सीताशुद्धि[कथा] १०१. सीतादीक्षा[कथा] १०२. रामादिपूर्वभव[कथा] १०३. लवणाङ्कुशपूर्वभव[कथा] १०४. लक्ष्मणमृत्यु[कथा] १०५. रामप्रतिबोध[कथा] १०६. राममोक्ष[कथा] १०७. नमिजिनकथा १०८. हरिषेणचक्रवर्तिकथा १०९. जयचक्रवर्तिकथा ११०. हरिवंशकथा 9AXMom 0 ० 0 0 २२४ ११४ २२५ ११५ २२७ ११७ २२९ ११९ २३१ १२२ २३५ २३५ २३६ १२६ १३० १४३ १४५ २३६ २३६ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXIV क्रम कथा पृष्ठ क्रम कथा ९ २४२ २४२ ३५० ३५२ ३५२ २४४ ३५३ ३५५ ३५५ २४६ २४९ २६९ २८६ २९० ३५६ ३५७ ३५८ २९२ o १११. महाकालकथा ११२. यादवकुल[कथा] ११३. वसुदेवकथा ११४. कंसकथा ११५. जरासन्धकथा ११६. वसुदेवविचरण[कथा] ११७. चारुदत्त[कथा] ११८. संक्षिप्तरामायण[कथा] ११९. रोहिणीस्वयंवर[कथा] १२०. बलदेव-वासुदेवकथा १२१. नारदकथा १२२. देवकीवरण[कथा] १२३. अरिष्टनेमिजिनकथा १२४. द्वारिकागमन[कथा] १२५. दमदन्ती-कनकवतीकथा १२६. रुक्मिणीकथा १२७. जाम्बवतीकथा १२८. प्रद्युम्न-शाम्बकथा १२९. कृष्ण-जरासन्धयुद्ध[कथा] १३०. पाण्डवकथा १३१. द्रौपदीकथा १३२. दमदन्तकथा १३३. द्रौपदीहरण[कथा] १३४. सागरचन्द्रकथा १३५. अनिरुद्धोषापरिणय[कथा] १३६. नारदप्रतिबोध[कथा] १३७. धनञ्जयकथा १३८. धर्मघोष-धर्मयशः कथा ocW १३९. राजीमतीकथा १४०. नेमिजिनदीक्षा[कथा] १४१. भेरीकथा १४२. वैद्यकथा १४३. वीरककथा १४४. पालककथा १४५. निषधकथा १४६.ढण्ढणकुमारकथा १४७. गजसुकुमालकथा १४८. थावच्चापुत्र-शुक-शेलककथा १४९. क्रोधपिशाचकथा १५०. द्वैपायनक्रोध[कथा] १५१. द्वारिकादहन[कथा] १५२. कृष्णमृत्यु[कथा] १५३. बलदेव प्रतिबोध[कथा] १५४. पाण्डवमोक्ष[कथा] १५५. मति-सुमति[कथा] १५६. बलदेवस्वर्गमन[कथा] १५७. ब्रह्मदत्तचक्रवर्तिकथा १५८. पार्श्वजिनकथा-[कमठ-मरुभूति कथा] १५९. हस्ति-कुक्कुटसर्प[कथा] १६०. किरणवेग-महोरग[कथा] १६१. वज्रनाभ-चण्डाल[कथा] १६२. कनकप्रभ-सिंह[कथा] १६३. सागरदत्तकथा १६४. नवफुल्लमालिककथा १६५. बन्धुदत्तकथा २९८ ३०० ३०२ ३२३ ३६६ ३६७ m m m ३४० m ३४३ m m ३८९ ३४७ ३९१ ३४७ ३९३ ३४८ ३९३ ३४८ [नोंध : कहावलीकारे जे कथाओनो नाम ग्रहण करी निर्देश नथी कर्यो ते कथाओनां नाममां कथा शब्द चोरस कौंसमां मूक्यो छे. उदा. धनसार्थवाह[कथा], महाबलराज[कथा] व.] Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॥ अर्हम् ॥ ॥ नमो नमः श्रीगुरुनेमिसूरये ॥ ॥६० ॥ नमः सरस्वत्यै ॥ नमिऊण नाइ(हि)जणियं, देव-सरस्सइ-गुरूण माहप्पं । विरएमि चरियसारं, कहावलीमबुह-सुह-बोहं ॥१॥ धम्मत्थ-काम-मोक्खा, पुरिसत्था ते अ सुत्तिआ जेहिं । पढममिह बेमि ते च्चिय, रिसहेसर-भरहचक्कि त्ति ॥२॥ रिसहसामि-भरहचक्कवट्टिकहा भण्णइ - अवरविदेहे खिइपइट्ठियाओ णगराओ धण्णो(णो)नाम सत्थवाहो वाणिज्जेणं चलिओ वसंतउरं । उग्घोसणं करावेइ, जहा – 'जो मया सह जाइ तस्साऽहं तत्तिं वहामि ।' तं च सोउं बहवे कप्पडियादयो तेण समं पयर्टेति । तहा धम्मघोसो नाम सूरी सपरिवारो पत्थिओ । भणिओ य धणेण सूवयारो, 'सूरीणं सपरिवाराणं मए(तए?) भत्त-पाणाइ-तत्ती कायव्वा ।' सूरीहिं भणियं, 'अहं निरवज्जं कप्पइ, न आम-कंदाइयं ।' धणो भणइ, 'जमेसिं कप्पइ, तं तए दायव्वं' ति । पयट्टो य सत्थो उण्हालयपज्जंते, जाव अडविमझं पविट्ठो ताव भरेण वरिसारत्तो जाओ । तओ 'अइदुग्गमा पंथ'त्ति काउं आवासिऊण ठिओ । सथिल्लया य बहुदिवसत्तणओ संबलए निट्ठिा आणित्ता भुंजंति । साहुणो उ ण निरवज्जाहार त्ति काऊण मणागं दुत्थिया । अन्नया य थेवविसेसे वर(रि)सायाले धणेण चिंतियं, 'को इत्थ सत्थे दुत्थिओ ?' तओ सूरिवुत्तं 'नाऽऽम-कंदाइयं'ति सुमरित्ता निच्छ(च्छि)यं जहा 'साहुणो चेव दुत्थिया । तो ते निमंतेमि' त्ति । पसरंमि य निमंतिया साहुणो भणंति – 'जं गुल-हियाइ कप्पिस्सइ, तं गिहिस्सामो ।' तओ धणेण साहूणं [दिण्णं] गुल-हियदाणमिच्छाए । तेण विसुद्धभावओ सुगइमूलं सद्धम्मबीयमुवज्जियं । तओ कालं काऊणुत्तरकुराए धणो तिपलियाऊ मणूसो जाओ । तओ सोहम्मे देवलोए तिपलियाऊ देवो जाओ। Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ [२] ... NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN तओ चविऊणिह जंबुद्दीवे अवरविदेहे वासे गंधिलावइ-विजए वेयड्ढपव्वए गंधारजणवए गंधसमिद्धे विज्जाहरनगरे अइबलपुत्तस्स सयबलरण्णो चंदकंताए देवीए जाओ महाबलो नाम पुत्तो । जोव्वणत्थो य पिउणाऽहिसित्तो रज्जे, विणइ(य)वईदेवीए सह सुहंसुहेण चिट्ठइ । तं नियमंतिणो रज्जकज्जं चिंतंति । तं जहा - विमलमई सयंपुव्वो(बुद्धो)य नाम सावगा, माहेसरो य संभिन्नसोओ नामा । तत्था'ऽहो समप्पिओ मे महाबलो पव्वयंतेण सयबलेणं, ण य परिणयवओ वीमो धम्मुज्जमं चिंतइ। [ता] तहा करेमि जहा संसारासारयं मुणइ'त्ति चिंतित्तु विमलमइणा, सद्दावित्तु विजणे हरगणो णाम नडो, ग(क)हिओ कहाणयसंबंधं । विन्नत्तो य लहिऊणोप्र(णाऽव)सरं राया, जहा – 'सामि ! समागओ सुट्ट कुसलो हरगणो नामेह नडो । तं चाऽणुग्गहं काउं दि(दे)क्खउ देवो । रण्णा भणियं – एवं होउ । तओ सज्जाविया रंगभूमि । निविट्ठो मंतिसमेओ राया । अहिट्ठियाओ जहाजोगं नडेहिं रंगभूमिगाओ। दिण्णो मद्दल-कंसालियाण समहत्थो । तओ पविसइ हरगणनडो । सच्चवियं सव्वोज्जममणेण संवेगरसायणं - विबुहाणंदं नाम नाडयं ति । नाडयकहा भण्णइ - अत्थीह जंबुदीवे, रंगपुरे रायसेहरो राया । देवी य चित्तलेहा, पुत्तो तीसे सुबंधु त्ति ॥ बंधुमई धीया; सा, जोग्ग त्ति भणेइ निवमिदं देवी । 'बंधुमईए होही, कह सुवरो; को; कहिं; कइया ? | रायाऽऽह – 'विहिनिउत्तो', मायाऽऽह – 'तुमाओ को विही अन्नो ?' । रायाऽऽह - 'जो पसिद्धो, कम्मं ति विचित्तपरिणामो' ॥ मायाऽऽह – 'तुममुदासो, तेणेमं भणसि', तो भणइ राया । 'जो कु[म] रिवरो होही, रज्जद्धं तस्स दाहमहं' ।। मायाऽऽह - 'जाव दाहिसि, बंधुणि ! कुलदेवए ! वरं भइयं । बंधुमईए ताओ, म मच्चिस्सं बंभवरराया(यं?) ॥ दिण्णे य वरे दाहं, वरमोयगभरियपडलियं पुरओ' । रायाऽऽह – 'तए सुक्खियमेयं रज्जद्धलोभेण ॥६॥ ता कारिज्जउ कुमरी, सहरिसमुज्जाण(णि)यं जणेण समं । जणकल्लोलुज्जाणे, जोइज्जइ तत्थ रुइयवरो' ॥५॥ पडिवन्ने देवीए, राया सद्दित्तु बंधुमइमाह । 'पुत्ति ! करेसुज्जाणियमइविच्छड्डेण जणपयडं' ॥६॥ भणिया य चंदलेहा, तीए सही रहसि; 'जम्मि बंधुमई । [* * अत्र पाठस्त्रुटितः । Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३] विद्धा मयणसरेहिं, सो वि य तं दटुं रि(वि)भलो जाओ । ता संवरिऊणुज्जाणिय-मेइ गिहमि बंधुमई ॥ तत्थ वि सा लहइ रई(इं), ण भूमि-सयणासणेसु रयणीए । लक्खित्तु चंदलेहा, तं सव्वं कहइ देवीए । सा वि पहाए पेसिय, तं निववत्ताणिवेयणनिमित्तं । सद्दावइ नेमित्तं(त्ति), सद्धाए संपहुत्तं च ॥ पूजित्तु रहसि पुच्छइ, – 'जं दटुं पीडिया उ बंधुमई । तप्पर(रि)णीया पच्छा, सुहिया होही न वा कहसु' ॥ नेमित्ती वि निरूविय, भणइ – 'विवाहोऽत्थि नियमओ किंतु । तयणंतरं भविस्सइ, तं(ते) पुत्त(त्ति)-कुडुंबभंगो'त्ति ।। सोउं चेमं देवी, चमक्किया पट्ठवित्तु नेमितिं । चिंतंती कज्जगई(इं), सुमरइ पुव्वत्थियं चेमं ॥ 'कुलदेवयाय(एँ) पुरओ, मोयगदाणं ति ता तयं देमि । जेण न विग्धं जोयइ(जायइ), लग्गा देवी य तक(क्क)ज्जे' ॥ चंदलेहा वि पणमिउ-मुवविठ्ठा पुच्छिया वि(निवे)णेमं । 'कहसुज्जाणियवत्तं ?' सा भणइ – 'सामि ! सोच्छाहा' ॥ रायाऽऽह – "किं किमेयं', साऽऽह – 'असो भाविया कुमारि'त्ति । रायाऽऽह 'कह' साऽऽहा – 'ऽऽगंतूणाऽऽवासिओ कोइ(ई) ।। तत्तु(त्थु)ज्जाणंमि जुवा, अवरण्णे(ण्हे) तं च दट्ट बंधुमई । न लहइ रइं कहं पि य', रायाऽऽहि(ह) - 'तुमं मुणसि को सो ?' || चंदलेहाऽऽह – ‘ण मुणे, परमेण्हि तुम्ह दारमेंतीए । जंपतो किं पि मए, स[ह] पडिहारेण सो दिट्ठो' ॥ रायाऽऽह – 'मे कहिस्सइ, पडिहारो च्चिय तुमं तु बंधुमई(इं) । गंतुं भणसु करिस्सइ, ताओ ते तं पइं तुरिसं(य)' ॥ सा वि पणमित्तु जंती, णेयवारे कुमरिवत्तमापुट्ठा । माहवमहल्लएण, कुमरकए कहइ मयणत्तिं ॥ तो गंतुं देवीए, निवभणियं कहइ सा वि तस्सहिया । गंतुं तं चिय बेंती, बंधुमई(इं) संठवेइ त्ति ॥ पडिहारो वि पविट्ठो, पणमित्ता भणति – 'देव ! दारट्ठि(ठि)ओ । को वि अपुव्वकुमारो, ओलग्गइ देवपायाणं' ॥ रायाऽऽह - 'को कुओ वाऽऽगओ त्ति पुच्छसु'; भणइ पडिहारो । 'पुट्ठो देव ! मए सो, कहियं विचित्तबडुएणं । Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA तस्साऽणुचरेणेदं, चंदावीडो निवोऽत्थि रायपुरे । गुणवइदेविसुओ से, एसो लच्छीहरो नाम । भणिओ पिउणे[गया य?] - 'कमागयं पुत्त ! गेण्ह रज्जमिमं । जेणाऽहं तिचिंतो(निच्चितो), धम्म साहेमि सिवहेउं' ॥ तेणेणु(वु)त्तं – 'तुम्हं, चरणाराहणरई व मे रज्जं' । रायाऽऽह - 'किं जहुत्तं, - रज्जं पालेइ म(अ)समत्थो ? ॥ भणइ इमो – 'ताय ! कमा-गयपालणगव्विओ न सप्पुरिसो' । रायाऽऽह – 'निजभुज्जजिय(भुयज्जिय)-पालणवंको तुमाऽदब्भो(क्खो?)' || सोउं चेमं सोलुं(ल्लु)ठभणियमभिमाणिउं पिउं नमिउं । एसो इह संपत्तो, संपइ देवो पमाणं'ति ।। सोउं चेमं तुट्ठो, राया पडिहारमाणवइ तुरियं । 'पय(इ)सारेसु कुमारं', तेणाऽवि तहा कए कुमरो ॥ पत्तो पणमंतो च्चिय, रण्णाऽऽलिंगिय निवेसिओ(आ)ऽऽसणए । कयसम्माणो रूव-क्खे(क्खि)त्तेण य चिंतियं तेण ॥ 'धण्णा बंधुमई च्चिय, जीसे एयंमि पुरिसरयणंमि । वीसमियं मणमहवा, कमल(ले) च्चिय रच्च(ज्ज)ए कमला ॥ ता रज्जद्वे(द्ध)ण समं, तंदु(बंधु)मइमिमस्स जा कुसु(स)लं । कारित्तु सरीरठिई(इं), पहसंतो सोच्चियं(चियं) सव्वं' ॥ तो संभासित्तु खणं, रन्ना[ऽऽणत्ते]ण मंतिपुत्तेण । सगिहे नेउं जोगा(ग्गा)-सणाई(इ) सत्थीकओ कुमरो ।। पत्तो य तस(स्स)यासे, पिउपुरिसो पणमिउं सघल्लेइ(समप्पेइ ?) । पुरओ लेहं लच्छी-हरो य तं घेत्तुं वाएइ ॥ लिहियं च तत्थ कज्जं, - 'पुत्त ! तुमं जद्दिणा[उ] निव्वट्टो । तप्पभिई(इ)मवडुमंगं, ममं ति जं मुणसि तं कुणसु ॥ तह पुत्त ! तमेगागी, मया(न याऽ)सहाएहिं लाभपालणया । पुहवीएँ काउ सक्कइ, ना(ता?)ऽऽगंतुं गेण्ह नियरज्ज' ॥ तो चिंतइ - 'ताएणं, किमहं हक्कारिओ मिसेणेमं ?। किं वा बहुदुहो च्चिय, ताउ त्ति मुणामि तो तुरियं' ॥ पच्चइओ नियपुरिसो, चव्वी(चंदावी)डस्स पेसिओ तेण । तव्वेलं [चिय] लिहिय(ओ), पडिलेहो जंमि कज्जमिमं ॥ 'नाय(ताय !) कम्मेण जीवा, जं कारिजंति तं चिय कुणं[ति] । तह वि नियंगपउत्ति, जाणाविज्जह पुणो तुरियं' ॥ Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * [4] [* ] गंतुं जाणसु कत्थऽच्छइ किं किं च कुणइ निवो' ॥ पत्तेय (पत्ता य) चे (चि) त्तलेहा, दाडं कुलदेवयाइ पुव्व (व्वु )तं । मोयगपडलियमप्पइ, चउरिगदासी य तो भइ ॥ ‘देहि इमे बहि गंतुं, दियस्स अपुव्वस्स' सा वि तं कज्जे (तक्कज्जे) । लग्गइ जा ता देवी, चिंतइ रायस्स साहेमि ॥ 'सिद्धाएसाइट्ठ, विग्घं' तो तीए माहवमहल्लो । पट्ठविओ सो गंतु, पणमित्तु भणइ 'पहु ! देवी ॥ तुम्हाऽऽगमणं वंछइ', सोउं चेमं निवो वियप्पेइ । 'बंधुमइवरासाए, जाया खलु सा सम्म ति ॥ गंतुं माणेमि तहा, पेसेमि इमं कुमारवरणत्थं' । तो रण्णाऽऽणत्तो सो, कन्नंमि कहित्तु कज्जमिमं ॥ 'नेमित्ति (त्ति) पुच्छित्ता, वइमउणं च घेत्तु प ( पि) उभट्ठो । जो लच्छीहरकुमरो, ममंतियं आगओ आसि ॥ गंतुं तस्स निवेयसु, गुणिणो रज्जद्ध-बंधुमइदाणं' । तेण वि 'जिओ'त्ति तुत्तं (वुत्तं ? ), गंतुं नेमित्तिओ ट्ठ सो भणइ 'जम्मि चलिओ, कज्जे तं सिज्झिही न संदेहो । किंतु परिणामवरिसं (विरसं ) ', सोउमिमं माहवो चलिओ ॥ पडिपुच्छत्थं जा ता राया अंतेउरं गओ 'देवि ! | पट्ठविओ वरणत्थं, मए महल्लो कुमारस्स ॥ तो पुण्णपइण्णा तं लहु, पउणा होसु जेण वच्चाइमो (वच्चामो) । कोमनट्टं (भोयणट्ठे?) 'ति देवी, भणइ विच्छन्ना (विसन्ना ? ) 'तुमं तत्थ ॥ जो निच्चितो मे पुण, परिणयणाणंतरं कुटुंबस्स । सिद्धाएसाइट्ठो, भंगो त्ति न भोयणभएवि ( ? ) ॥ रायाऽऽह ‘कामकंखी, देव (वि !) कुडुंबाइ भंगुरसरूवं । तह [वि] न मेल्लइ लोओ, पायं विन्नू वि विसयहं ॥ ता जं च तं च कज्जं, विसायरहिएहिं होइ करणीयं । भवियव्वयानिओगो, होही जं नऽन्नहा कह वि' ॥ वाइयसउणण्णेसी, सुणिउं नियंमि व पढियगाहमिमं । चिट्ठइ माहवो गिहहेट्ठा, पुडिपुच्छणाणवसरो त्ति ॥ भणइ विसण्णो 'जं इह, जरजज्जरिओ वि धम्मनिरवेक्खो । सेवाकरणिक्का(क्क)मई, तह पच्चु (त्थु ) यकज्जमविणे | अत्र पाठस्त्रुटितः । Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [६] अन्नह रायाइट्ठो, जइ सिद्धाएसकल(लु ?)सिओ चलिओ । ता कह देविगवाया, चेवं ति पढेइ गुरुधणिणो । ता जं च तं च कज्जं, विसायरहिएहिं होइ करणीयं । भवियव्वयानिओगो, होइ जं नऽन्नहा कह वि' ॥ चित्तलेहा वि रण्णा, पढियमिमं सोउमेवमेयं ति । भावे(वें)ती संजाया, कामपरा दिण्णकन्ना य ॥ पुण वि पढिज्जमाणं, सोउमिणं भणइ - ‘को पुणो देव ! । तुम्हमणुवयइ पयदियं(पयड)?', राया तद्दिसि निरूवेंतो ॥ दट्ठण भणइ ‘इह देवि ! पेच्छए माहवो महल्लो वा । रहसि जामो' त्थि(त्ति) वोत्तुं, तत्थ गया दो वि कामिति ॥ तो लवइ महल्लो'ऽहं, रण्णा रज्जद्धबंधुमइदाणं । जस्साऽऽणत्तो होही, स कहिं लच्छीहरकुमा(म)रो ?' ॥ पत्तो य तप्पएसेणेतो सोऊणिमं विचिंत वडू । कीडायइ 'कुमरेणिह, पिउलेहुत्तेजियाणा(जिएणा)ऽहं ॥ पट्टविओ वोत्तु कहि, पुण राया रायसेहरो त्ति अहं । रज्जद्ध-बंधुमइदाणबोल्लियं भवइ से को वि ॥ तो पिउविगप्पणाओ, कुमारपुन्नोदएण विप्फुरियं । बहुमन्नह च्चिय पुरं, मणामि केणुत्तमिक्कमइ' ॥ दड्ड(8) महल्लं चिंतइ, दंडयमंतेउरंगणे वडुओ । सच्चं ति चिंतिय पुरो, लीलायइ सेसुयंवेतो(?) ॥ दट्ठ महल्ले(ल्लो) वि वडं, पुच्छइ ढुक्केउ – 'ने(ते?) पहू कत्थ ?' । गयणप्पेहिं च तं सो, दट्ठ चिंतेइ - 'किमु मत्तो? ॥ अहवा वह(वडू?) मुरुक्खो, भिंगरिडी रायपुत्तपट्टविओ । महई अणत्थमाला, तह वि खरंटेमिमं किंचि' । तो भणइ – 'वडु ! विरूवो, होइ किमेवं विगारदरिसी?' सो । भणइ 'नाऽदंत ! पेहसि, कयंतकंपंतमप्पाणं' । कंचुइणुत्तं 'किं ते, अणेण ? कुमारो कहिं ? कहसु जेण । तस्स साहेमि पियं', सो भणइ 'दियस्स किं होही ?'। तेणुत्त - 'मूसवो सो, महलाभो' तो वडू भणइ एवं । 'होही ऊसवणंतर-मणूसवो ण उण किंचि दिए' ॥ तेणुत्तं - 'पढमं चिय मुरुक्ख ! किममंगलं लवसि' तो सो । भणइ – 'लहु होइ भणियं, ता लहु मम मोयगासा[ए?]' || Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मोयगपडलियकराऽऽह तसे - [७] ‘पेच्छिस्समपुव्वदियं, कहमहमिय?' माहवो मुणिउं । देवि(वी)चेडीहि (ए) भणइ य, 'चलिया कहिंचि तुरगे 'त्ति ॥ सा पणया 'सुभगा होसु'त्ति कयासीसा साहइ सरूवं । तो कंचुई वि दरिसिउ' मिमस्स देहित्ति भणइ वडुमे । पत्ता तुहुत्तिमेत्तेण गोयमा (मोयगा ? ) ' तो बडू भइ ॥ 'जइ एवं तो देवी (वो) होही मम सामिउ 'त्ति सोउमिमं । कंचुइणुत्तं 'आ दुट्ठ ! वडुय ! णाऽमंगलं मोत्तुं ॥ जंपसि किमवि गमिस्सं, ताऽहं कुमरंतियं'ति वत्तु ओ । तम्मि गए नच्चंतो, भणइ वडू मोयगे दडुं ॥ ‘हे हे त(तु)ह थणकलसोवमेहिँ सुहमोयगेहिँ एएहिँ । तह तुट्ठोऽहं न जहा, वयंसलाहपउत्तीए' ॥ सोउं चेमं चेडी, ताडइ चंडीभि ( चंडेहि ? ) तह कडक्खेहिं । सो 'हा क(म) ओ'त्ति काउं, भणइ 'पुणेवं कक्खे ॥ ज(जं) मम पुज्जइ चोज्जं', सा भणइ 'हयास ! जइ न लेसि इमे । ताऽहमत्त (न्न) त्थ जाहं' सोउं सो भणइ 'न ते हियं तह वि ॥ ता राउलाउ वलिओ, गिहिस्समिमे धरेहि नियगेहे' । जायइ सा; अह बडुय - विवा (चा) राए अवसेरिओ कुमरो ॥ तसे संपत्तो, पिउलेहुत्तेजिउ त्ति भइ इमं । 'संदिट्टं ताएणं, कहमेगागी तुमं ति जओ ॥ सिंहो सहायरहिओ, निम्महिउं किन्न करचवेडाहिं । दंतीण मोत्तिएहिं, धवलइ धीरो धरावलयं ?' ॥ वडुणा 'जयसु'त्ति कए, कुमरो तं भणइ [ 'कत्थ राय'त्ति ] | [सो भइ ताव 'कुमर ! अहाऽवि न ] नज्जए सम्मं ॥ ता चेट्ठामो कन्नंतेउरहो चित्तसालियाऍ खणं' । कुमरो भणइ 'इहट्ठिए, मा कण्णा काइ पेच्छिज्जा' ॥ — भणइ वडू 'न विरुद्धं, कण्णाए दंसणं तु' तो दो वि । तत्थ ठिया जत्थोवरि, बंधुमई चिट्ठइ गवक्खे ॥ दडुं च चंदलेहा, तं भणइ 'तुहेस सामिणि ! सुदइओ । तो लोइऊण माए !, चित्तसु तं चित्तवट्टीए' || तं बंधुमई तद्दंसणूसुया कह वि सिढ (ढि ) लहत्थेणं । लिहिओ (उं) कुमरं सोउं च तग्गुणे 'किं लवंति इमे ? ॥ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८] मुणिमो'त्ति वोत्तु निहुया, जा कण्णं दिति ता वडू भइ । ‘सरसि तं दिट्ठकुमरिं’, कुमरेणुत्तं 'न घडइ जओ ॥ पडिबंधिय व्व हियए, केणाऽवुक्कीरिय व्व लिहिय व्व । तस्स(म्म)यमेव मणो मे, वयंस ! सरणं तु वीसरिए' ॥ चंदलेहाऽऽह 'सामिणि !, कुमरणुराग (गो) मया पुरा सिट्ठो । जो तुह सो सच्चविओ, कुमरेणेवं भणतेण' ॥ सा भणइ 'मुट्ठि (द्धि) ! नज्जइ जं होज्ज काइ कण्णऽण्णा' । चंदलेहाऽऽह 'मेव(वं) लवसु [जओ] मंजरं दद्धुं ॥ चूयस्स महइ भमरो, किमक्ककलियं' तमाह बंधुमई । 'न तुमं व निच्छियाऽहं ता पुण सुणिमो' तहा य कए ॥ वडुणोत्त—मणन्नमणा सा विय', सोगे (?), भणइ 'मम्मणा कह सा । जा मे कहंचि कुविआ, न पायपडियस्स वि पसन्ना' ॥ सोउमिममाहु(ह) विमणा, बंधुमई 'सहि ! कहं तुमं सत्थ (च्चा ? ) । जो तया दिट्ठो, मए हस ( मह एस ) कहं पए पडिओ ? || ताणाऽणेण समं सोला ( भोला ? ), किं लहु न जाह पाण'त्ति । पडियाऽऽसि(स)सिय चेडी, तमाह 'सो सुमिणए द ॥ तुममेवमाह'; तं पुण, सुणंति 'साण्णरइ (साणुराय) त्ति कहं मुणसि ?' | कुमरुत्तो भणइ बडू, ‘कामवियारेहिं ते य इमे ॥ जिब्भियसासावेसो, नयणतु (नि) लुक्कंगमोडणं खोभो । गइखलणमालविट्ठा(दिट्ठी ? ), सुत्तंती कामचधाणि' ॥ तो कुमरुत्तो 'विउसो, सि' जा वडू भणइ 'किं तए दिट्ठो । रायमहल्लो ?' तर्हि, संपत्तो माहवो भणइ ॥ — — — 'जय जय कुमार ! निविससु, उवि (व) रिमे भूमीए जेण साहेति (मि) । रायाइट्टं किं चित्ति, मुणिय कुमरो विचित्तमुहं ॥ जोतो तेणुत्तो, ‘किमजुत्तं ?' कंच (चु) एय ! दरिस पहं' । तह कुणइ; ते य इंते, व(द) ट्टु सहिमाह बंधुमई ॥ 'इह एहिंति इमे; यामणिमो ( ता सुणिमो ? ) कुडुंतरे' तह कुणंति । कंचुइणा इ (य) गवक्खे, पट्टमसूरोवरि कुमरो ॥ भणिओ निवेसिओ ‘महगुणनिहि त्ति चित्तवा (भा) विओ रणो । जमिहागओ तओ तं, सुहं कयं संपइ पुणऽम्हं || धिइहेउं रज्जठं (द्धं), बंधुमईकन्नगं [च] पडिच्छेसु' । सोउमिममाह चेडी, 'सहि ! कुसुमइ तेऽणुरायदुमो ॥ Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'न य जाणे कह फलिही ?', साऽऽह 'तुमं वाऽहमवि न जाणामि' । भणइ कुमारो 'चिट्ठउ, रज्जद्धं ताव जावेइ ॥ पिउवन्न(त्त)न्नेसणत्थं, पेसिय लेहारिउ त्ति; कण्णा उ । सक्कं, काय(उ) मणो अन्नरायमन्नत्थ(अन्नमन्नत्थ?)' || ता बंधुवई 'हा अह, हया न जीसे वयंति सोउमिमं । पाण'त्ति वोत्तु मुच्छइ, तमाह चेडी समासस्स ॥ । 'मा सहि ! तुमाउ [अन्ना], कंचुइकहिया वरकण्णवण्णणपरेण । कुमरेणेवं भणियं', [कहइ] बंधुमई – 'पुन्नाणि ।। मम इत्तियाणि कत्तो ?, अहवा न नज्जइ विहिस्स परिणामो' । तो भणइ वडू - "मित्ता !, न खली(लि)याणा निवा होति । [ता] मन्निज्जउ पढमा, पत्थणा' कुमारो भणइ - 'हवउ एवं । कहसु रत्तो(न्नो)'त्ति वुत्तो निग्गच्छइ कंचुई तत्तो । पत्तो य निवंतो सो, साहइ 'कुमरेण मण्णियं देव ! । तुम्हाइटुं सव्वं', तो राया लहु विवाहत्थी ॥ सद्दाविय जोइसियं, पुच्छइ लगणं निरूवि[उं] सो वि । साहइ 'जइ न विलंबह, ता संपइमेव सुहलगणं ॥ सोउं चेमं राया, विवित्तपुरिसेहिं लहु करावेइ । परिणयणे सामग्गि तहाऽऽणवइ कंचुइं - 'तुरियं ।। कोक्केह कुमरि-कुमरे, नगरे कारेह हट्टसोहाइ । परमूसवं च' ते वि य, 'जय'ति; पत्तो य दट्ठ वडू ॥ चित्तं भणइ – 'गवक्खे, कुमार ! दीससि तुमं व सच्चविओ' । सो चेवमाह 'किं पुण, णज्जइ केण वि किमत्थं वा ?' ॥ 'णायं मए' वडुत्तो, भणइ कुमरो – 'कहेहि' वडुणोत्तं । 'जा निवदुहिया कहिया, कंचुइणा चित्तिओ तीए ॥ इण्हि चिय जं दीसइ, सचित्तवती(ट्टी)समुग्गओ एसो । हेऊ पुणाऽणुरागस्स, पयडणं' तो भणइ कुमरो ॥ 'जइ विन्नाणं हेऊ, अणुराओ पुण घडेइ नाऽदिढे' । भणइ बडू 'जा गमणा-वसरे दिट्ठाऽसि अम्हेहिं ॥ उज्जाणे मा स च्चिय, होज्जेमा ता तुम(म)पि चित्तेहि । समुहमिमस्स तं चिय, एयाहिं चित्तवित्ती(वट्टी)हिं' । 'जं भणा(ण?)सि तं करेमि'त्ति वोत्तु कुमरो विलिहिउमारद्धो । चंदलेहाऽऽह 'होही, सहि ! दाणि कन्नया पवरा ॥ Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१०] जा काऽवीमस्स मणे', तो कुमरो तं लिहित्तु भणइ 'वडू ! । सच्चविउं न सहि इमा, तीरइ पेच्छसु तह वि किंचि ॥ तह को वि दट्ठमम्हे, अण्णह परिभाविहीह ता जामो' । जंति य ते; तो चेडी, भणइ 'सहि ! इमे गया ताव ।। पेच्छामो जाऽऽलिहिया', तत्थाऽऽगंतुं च चंदलेहाऽऽह । 'सहि ! पेच्छाऽऽलिहिय तुमं, सच्चविया अह कुमारेण' ॥ तो दट्ट बंधुमई, चिट्ठइ तुट्ठा वि लज्जिया जाव । तो कुमरुत्तो बडुओ, 'वयंस ! मा कोइ पिच्छिहिइ ।। ता गंतुं फुस लिहिउं(अं)', वडुओ 'वेवं' ति व(वो)त्तु तत्थाऽऽओ । गहिओ गवक्खचडिओ, चेडीए तो पुकारेइ ॥ 'सहि ! केण वि ताऽहं धरिओ ताऽऽगंतुं मं मुयावसु' कुमरो । सोउमिमं तहिँ पत्तो, बंधुमइं दट्ठ चिंतेइ ।। 'हो हो रूवाइगुणे' [तओ य] सच्चविय किंचिदणुरायं । पुच्छइ – 'धरिओ केण ?' 'ऽम्हेणं'ति चंदलेहाऽऽह ॥ भणइ 'किमत्थं' कुमरो, ता बंधुमई धरित्तु मुहपुरओ । वीरंवल(नीरंगण?)माह सहि, – 'जइ ते सवसं सरीरं ता ॥ देज्जसु जमुचियमुत्तर-मिमस्स' साऽऽह – 'सयलं लभि(भणि)स्समु(म)हं' । तो कुमरमाह - 'मह सहिलिहिणवराहेण धरिउ' त्ति ।। कुमरो भणइ 'न नाया, सहि तुहऽम्हेहिं किंतु चित्तस्स । खेयंकर त्ति लिहिया', तो भणइ वडू - 'किमहं पि ॥ तुम्हेहिं पियवयंसो, लिहिओ?' साऽऽहि(ह) य - 'जमम्हं पाणपिओ' । भणइ वडू - ‘एवं सइ, समावराहे सवारेमि' ॥ तो कुमरिकरं साह[इ], सो कुमरकरण; भणइ बंधुमई । 'विहिओऽज्जउत्त ! हासो, नायं उवरोहसीलत्तं ॥ तव ता मुंच कर मे', कुमरो तं भणइ 'जेण सुत्तो हं । वेलविओ; सो मुच्चइ, कहं चिरा लद्धमेस करो ?' ॥ चंदलेहाऽऽह 'ण मुणे, किं कहिही कंचुकि त्ति मम कुमर ! । मणमुत्तमइ' तो तं, भणइ वडू 'वित्तमेएसिं ॥ पाणिग्गहणं; सो उण, जं पडिहासइ कहेउ तं रण्णो' । पत्तो य दट्ट तत्थेव, कंचुई मुं[चइ] कुमरिकरो ॥ कुमरो मु(कंचु)इणोत्तो, 'कुमरा ! ऽऽणंदेण वड्ढसु जओऽहं । तुह कुक्कओ निउत्तो, परिणयणत्थं लहुं; किं च ॥ Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [११] नाउमासण्णलगणे, चिट्ठइ रायाऽऽउलो सपरिवारो । ता सह वहूए गेहउ (गच्छउ ), तुरियं जं ढुक्कए कालो' ॥ सोउमिमं बंधुमई, ऊ (च) मक्किया भणइ 'पडिहयमिमं ते । वयणं हयास !' कुमरो, भणइ 'पिए ! जंपउ न दोसो ॥ जाउ (जओ) विहिए दरिसण -फरिसे, निसुए सद्दे य तुह सुहावणए । जायं जम्मफलं मे, जं होही तत्थ पउणो'त्ति ॥ कंचुइणुत्तं किममंगलेण भणिएणिमेण कुमरिहि ? | गम्मउ तुरियं ते वि य, रायंते जयंति चउरी ॥ विहिणा विवाहियाण य, तेसिं घेत्तूणुवट्ठवइ दासी । पुरओ पडलियमाभरणसंतियं जीएँ मज्झत्थो ॥ कण्हसप्पस्स पोओ, रु ( क )ह वि पविट्टो तिरोहिओ ताए । कुमरोबुद्धे (च्छूढे) हत्थे, सहसा डक्कोऽहिणा तेण ॥ तक्खणमेव मओ तो, धाहावेंतंमि परियणो ( णे) राया । चिंतइ 'निप्पडियारो, कुमरस्सेवं विसावेसो । ता किं विलंबिणं ?', सक्कारावेइ तो तहाऽऽणवइ । पत्तो य कंचुई सो, सव्वुत्थुग्घोस एवं ॥ 'बंधुमईऍ विवाहो, भो लोया ! वट्टइ त्ति नाउ लहुं । कुह निवेणाऽऽणत्तं, नगरछण - हट्टसोहाइ' ॥ सोउं च महारोलं, चिंतइ 'मे निग्गयस्स गुरुवेला । न य जाणामि इयाणिं, किं वट्टइ राउले ? जामि' ॥ पत्तो य [तर्हि तुरियं, सो] सासंको सुणित्तु 'हा कट्टं । हा कट्टं ति धणि तो, जा कण्णं देइ ता नाउं ॥ रायद्धणं(णि) ति जोयइ, जा ता सो आउलं सपरिवारं । राया(यं) पेच्छइ; रण्णा, वि दट्टु सो माहवो भणिओ ॥ 'भो ! कुमरीए सुद्धि, कुणसु तुमं कुमरमणुगमंतीए' । सो वि 'जेउ' (जओ) त्ति भणित्ता, तत्थ गओ जाव ता दीहं ॥ वी (नी) ससिऊणं राया, 'हहा हओऽहमइमंदभागो जो । विहियविवाहो वेवं, देवेण विडंबिओ अहवा ॥ भवियव्वमणेणेवं, कज्जेणं अन्नह कहं विवाहभरे । पत्तो वीह कुमारो, डसिओ पच्छन्नसप्पेण?' ॥ णय (इय) एवमाइ बहुहा, रंया (राया) विलवित्तु जाव चेतेइ ( चिंतेइ ) । 'किं कंचुइ चिरावइ, विसज्जिओ कुमरिसुद्धिकए ?' ॥ _ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१२]] तावाऽऽगओ स सो(सा)हइ, 'बंधुमईए वि चीयवडियाए । देवाऽऽलिंगिय कुमरं, जलणेणऽज्जा(प्पा) सयं दड्डो' ॥ सोयं(उं) चेमं राया, भणइ सदुक्खो 'न किंचि भो दढे । बंधुमईए सासय-विहियजसो मयसरीराए । किं तु वयमेव दड्डा, तीए सोयानलेण' सोउमिमं । चित्तलेहाऽऽह कलुणं, विलवंती 'पुत्ति पुत्ति'त्ति ।। 'हा हा हयास ! किं विहि ! धीयं हरिऊण अह कयाऽणाहा । निग्घिण ! तए'त्ति वोत्तुं, मुच्छित्ता पडइ भूमीए ॥ तो मदनिकदासीए, पुणो वि सत्थीकयाऽऽह विलवंती । 'किं मम धीया धरिया, म(न) मरंती रायउत्त ! तए ?' ॥ रायाऽऽह 'किं न धरिओ, धीयाए च्चिय गुणी तुह(तह?) मरंतो । कुमरो ?; ता किमिम(मा)ए तुज्झ तीए ?; जओ भणियं ॥ "मंतेहि य जोगेहि य, रसायणेहिं न संत(ति)कम्मेहिं । [सत्थेहि य] विज्जेहि य, रक्खिज्जइ नेव खीणाऊ'' ॥ अवि य - बंधुमई(इं) परिणाविय, सचोज्ज रज्जे निसिंचिय कुमारं । कयकिच्चोऽहं होहं, मणोरहा मे वि दइवहया ॥ तो जाहि तुमं गेहे, कारय रज्जं नियं सुबंधुसुयं । सहिउं चेरिसदुहमहमसहो ता पव्वइस्सामि' ।। सोउं चेमं देवी, मुच्छित्ता पडइ तो मयणियाए । सत्थीकयाऽऽह 'सामिय !, मा खिव खारं खए खिप्पं ॥ जं बालो मे प(पु)त्तो', रायाऽऽह 'वराभमुहि ! केणाऽवि । बालस्स समत्थस्स य, कज्जे भवियव्वयाइ(य)त्ते ॥ ता वच्चसु'त्ति सव्वे, वि सं(गं?)तु कुणंति साई कज्जाई । राया वि य पव्वइत्ता, विहियतवो जाइ सुगइं ति ॥ दटुं च नच्चियमिमं, नडेहिं राया नहावणो(?) भणइ । 'विमलमइमंति ! पेच्छइ(सु?), संसारे मासलं(ऽसासयं?) सयलं' ॥ मंती वि भणइ 'देवेवमण्णहा कह विहिंति सपु(प्पु)रिसा । विसयत्थदुहं मोत्तुं, धम्मं मोक्खत्थमायरउ' ॥ तो तुट्ठिदाणपुव्वं, विसज्जियनडो महाबलो राया । धमु(म्मु)ज्जमी वि होउं, विसयासत्तिं न मेल्लेइ ॥ नाडयं ति गयं ॥छ। तओ पुणो कयाइ पेक्खणयसम(क्खि)त्तचे(चि)त्तो राया विन्नत्तो सयंपुठे(बुद्ध)ण, जहा - 'देवि! Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१३] (देव!) पवित्त(पवित्ति) मेत्तसारे परिणामविरसे विसयसुहो (हे) गिद्धिं मोत्तूण संतोसो कायव्वो' । रण्णा भणियं ‘सयंपुव्व(बुद्ध) ! असंबद्धपलावीव लक्खीयसि' । तओ संभिन्नसोएण भणियं लद्धावसरेण 'देव ! सयंपुट्ठो (बुद्धो) जायमजायस्स कारणेण फेडंतो विसेसेण सासूइओ' । सयंपुठे (बुद्धे)ण भणियं - ‘संभिन्नसोय ! जुत्त(त्ति) मित्तं (जुत्तमेयं?) जेणेवंविहा चेव होंति काग त्ति । कागकहा भन्नइ कोइ किल हत्थी जरापरिणओ गिम्हकाले किंचि (कंचि ?) गिरिनई ( इं ) समुत्तरंतो पडिओ । सरीरगरुययाए असमत्थो छ(उ)ट्ठेउं तत्थेव मओ । विरूयसिलाएहि (वरुय - सियालेहि) य अवाणदेसे सो खद्धो । तेण य वायसा पविसित्ता मंसं खायंति । तम्मि य तावेण सुक्कंते कडेवरे संकुचिओ अवाणदेसो । वायसा तुट्ठा ‘अहो निराबाहं जायं वसियव्वं 'ति । तओ पाओसे ( पाउसे) गिरिनई (ई) पूरेणुप्पाडियं तं पत्ते समुद्दे मच्छ– मगरेहि य [छिण्णं] काणियं पूरियं जलेण । तओ निग्गया वायसाइओ भमिऊण तीरमएप (तीरमप) स्समाणा तत्थेव विट्टा । जइ पुणु (ण) पुव्वमेव निग्गया होता तो ते दीहकालं सच्छंदपयारा होंत त्ति । कागत्ति गयं । — एवं तुमं ति(पि) परलोगनिरवेक्खो संसारसुहं चेव पसंसंतो कागसमो 'त्ति । तओ संभिन्नसोएण भणियं 'सयंपुट्ठ(बुद्ध) ! मरणं भविस्सइ त्ति मसाणे गंतूणाऽणागय (यं) d चिट्ठामो' । ताहे सयंपुट्ठे (बुद्धे)ण भणियं 'संभिन्नसोय ! जुत्तमेयं पि वोत्तुं ते, जओ तुच्छमेइ (मई) णाऽवायदरिसी जहा जंबुगो ति । जंबुगकहा भण्णइ कोइ किर वणयरो वणे संचरमाणो तरुणहत्थि पासिऊण विसमे पएसे ठिओ हणइ । तओ एगकंडपहारेणेव पडतं तं गयं दद्धुं 'जीवंतस्सेव दंतमोत्तियाणि सच्छायाणि 'त्ति तुरियं तग्गहणत्थं चडावियं चेव धणुं चइऊण परसुहत्थो गओ गयपासं । सो य हत्थिपडणचूरिज्जमाणेण महाकायसप्पेण खद्धो । तओ तिन्नि वि मया । जंबुगेण परिभमंतेण दिट्ठो हत्थी मणूसो सप्पो य । तओ भीरुत्तणेण अवसरिउं मंसलोलयाए य पुणो अल्लियइ । निज्जीवं ति अ निसंकिओ तुट्ठो पेक्खइ चिंतइ य - 'हत्थी मे जावजीवियं भत्तं, मणूसो सप्पो य किंचि - काले होही । ता पहुंचाबंधनहरुणि ताव [भ]क्खामि' । तओ मंदबुद्धी तहेव कुणंति(तो) धण (णु) कोडीए छिन्ननाहुर (नहारु) बंधाए तालुदेसे भिन्नो मओ । जइ पुण हत्थिकलेवरेसु सज्जंतो ता ताणि अण्णाणि य चिरं खायंतो त्ति । जंगो गयं । एवं तुमं पि एगजम्मियं संसारसुहं वंछंतो जंबुकसमाणोति ॥ तओ रण्णा भणियं ‘सयंबुद्ध ! को पच्चओ परलोए ?' सयंबुद्धेण भणियं 'सामिय ! तुमं कुमारकाले सह मया नंदणवणे (ण) मुज्जाणमुवगओ । तत्थ य देवा ओवइया । अम्हे ते दट्ठूण ओसरिया। देवा य खणेण पत्ता अम्ह समीवं भणिया य अम्हे " सोम ! अहं अइबलो महाबल ! तव पियामहो रज्जमवहाय चिन्नतवो लंतगकप्पाहिवई जाओ । तं तुब्भे वि मा पमाइणो होज्जह तओ सुगई गच्छिहह" । १. स्नायुः । - - - - Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१४] एवं वोत्तूण गओ देवो । जइ सामि ! तं सुमरह तो अत्थि परलोगं ति ( लोग त्ति) सद्दहह' । तेण भणियं 'सयंबुद्ध ! समी(म)रामि पियामहवयणं' । तओ लद्धावगासो सयंबुद्धो भणइ 'सुण तुझं पुव्वपुरिसवुत्तंतं साहेमि' । - 'एत्थेव पुव्वि कुरुचंदो नाम राया आसि । तस्स कुरुमई नाम देवी हरिचंदो य कुमारो । सो य राया 'कओलो निद्दओ य बहुयं कालं रज्जं पालिता (पालित्ता) मरणकाले धाउवि [व] ज्जएणं असुहं पडीवा (या) रं सुहं, [सुहं] च असुहं मन्नइ । तओ तं तहाविहं नाऊण कुरुमइदेवी सह हरिचंदेण पच्छण्णं पडियरइ । परमदुक्खिओ य मओ सो । तओ हरिचंदो तस्स नीहरणं काऊण जणवयं नाएण पालेइ । तहाभूयपिउणो मरणं च अणुचिंति (त) यंतो अत्थि धम्मो परलोगो त्ति य पडिवज्जइ । तओ अण गो खत्तियकुमारो बालवयंसो सावओ सुबुद्धी नाम भ “भद्द ! मह तए पंडियजणोवइट्ठो धम्मो कहियव्वो । एसेव तुह सेव "त्ति । तओ सो तेण निओगेण जं जं धम्मवयणं तं तं राइणो निवेइ (ए) इ । सो वि सुसीलयाए तहेव सद्दह । कयाइं च नगरबाहिं एगस्स साहुणो केवलुप्पत्तिमहिमं ति काउं देवा उवागया । तं च उवलहिऊण सुबुद्धिणा हरिचंदस्स न (नि) वेइयं । सो वि देवागमविम्हिओ तुरगारूढो गओ साहुसमीवं । वंदिऊण निसण्णो । संसारकहं मोक्खकहं च सोऊण अत्थि परभवसंकमो त्थि (त्ति) निस्संकिओ पुच्छइ – “भयवं ! कुरुचंदो राया मम पिया कहिं गओ ?" भगवया भणियं " हरिचंद ! तव पिया निद्धम्मो महापावं काऊण सत्तमनिरयपुढवीए नेरइओ उववन्नो । तत्थ दुव्विसहं वेयंतो चे (चि) ट्ठइ" । एवं च पिउणो कम्मविवागं सोऊण हरिचंदो स(सु) बुद्धिणा सह परमसंवेगो पव्वइत्ता निव्वुओत्ति । सुम्मइ (सुव्वइ ?) य महाराय ! एरिसं जहा तस्स हरिचंदराइणो वंसे बहूसु नरवईसु गएसु तुब्भे संपयं सामिणो उववण्णा । अहं पुण सुबुद्धिवंसे जाओ त्ति । एवं च अम्हं धम्मोवएसनिओगो बहुपुरिसपरंपरागओ । जं पुण एत्थ मया अयंडे विन्नत्तं तं कारणं सुणह - - - - अज्ज अहं नंदणवणं गओ आसि । तत्थ दिट्ठा दुवे चारणसमणा आइच्चजसो अमियतेओ त्ति । ते मया वंदिऊण पुच्छिया " भगवं ! महाबलस्स रण्णो केवइयमाउयं संपयं अत्थि ?" तेहिं भणियं “मासो सेसो ।” तओ संभंतोऽहमागओ । एस परमत्थो । जं जाणह तुब्भे तं करेह' । तओ सो भाणियंपुव्वद्ध(ताणि सयंबुद्ध) कहियाणि वयणाणि सोऊण भीओ सहसा उट्ठओ कयंजली सबुद्धं भइ 'वयंस ! किमिदाणिं माससेसजीविओ करिस्सं परलोगहियं ? 'ति । तेण समासासिओ 'सामि ! दिवसो वि बहुगो परिचत्तसव्वसावज्जजोगस्स, किमंग पुणो मासो ?' - - तओ तस्स वयणेण दिन्नपुत्तरज्जो कयदेवपूयाय (इ) वावारो सिद्धाययणो (णे) अणसणं काऊण ईसाणे कप्पे सिर (रि?) प्हे विमाणे ललियंगओ नाम देवो जाओ । तस्स य सयंप्रभा नाम देवी । तीसे य नियाउक्खण चुयाए विरहविहुरो ए [स] ललियंगओ चिट्ठ । इओ य सयंबुद्धमंती(ति)जीवो कालं काऊणीसाणे देवो जाओ । सो य पुव्विं धम्मितताव(धम्ममित्तत्त)मुवागओ ललियंगयं तहा दट्टु भणइ 'मित्त ! किं दुम्मो दीससि ?' तेणाऽवि साहिए देवीवइअरे मंतिदेवो भणइ 'असंपत्तकामा नारी नियमत्था अणुणिज्जउ' । ललियंगओ भणइ १. कौल: (तान्त्रिकमतानुयायी) । "का सा ?' - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मंतिदेवो भणइ – 'निना (न्ना) मिय'त्ति । निना (न्ना) मिया - कहा भन्नइ — धायइसंडे दीवे पुव्वविदेहे मंगलावईविजए नंदिग्गामो नाम गामो । तत्थ नाइलो नाम कोटुं (डुं)बी नागसिरी नाम भज्जा । तेसिं सुलक्खणा ( १ ) - सुमंगला (२) - धन्नी (३)-कुंभी(४)-उज्जा (५)-छट्ठीणं(६) छण्हं धीयाणमुवरि सत्तमी दुहिया जाया । न कयं तीसे नाममणिट्ठत्तणओ माया - पिई । निना (न्ना) मियत्ति हक्कारिज्जइ । सक्कमेणं (सकम्मेणं) अणट्ठ(अणिट्ठा) वि जीवइ । अन्नया कया वि ऊसवे ईसरडिंभा णा[णा] विह-भक्खहत्थगया (या) सगिहेर्हितो मि (नि)ग्गया । ते दट्ठूण निन्नामियाए वि माया मग्गिया 'अम्मो ! देहिं (हि) मे मोयगमन्नं वा भक्खं जेण चेलुकेहिं समं रमामि' । तीए रुट्ठाए ताडित्ता, 'कओ ते इहं भक्खं ?' ति भणंतीए निस्सारिया घराओ । भणिया य 'वच्च अंबरतिलयपव्वयं । तत्थ मणोरमे उज्जाणे फलाणि खायसु ज्झं (झं ) पं वा दाऊण मरसु' । तओ सा सरणं विमग्गमाणी वो(रो)वंती णिअज्झया (णिग्गया) घराओ । दिट्ठो य तीए पव्वयाभिमुहो वच्चंतो जणो । पत्ता सा वि तेण सममंबरतिलयं । तत्थ गेण्हइ जणो फलाणि । तीए वि पडियपक्काणि मिट्ठाणि फलाणि भक्खियाणि । रमणिज्जाए(ज्जयाए) पव्वयस्स संचरमाणी सह जणेण सुणइ सद्दं सुइमणोहरं । तं च अणुसरंती गया तं पएसं । दिट्ठा तीए जुगंधरा नाम आइरिया चउणाणिणो परिसाए धम्मं कहंता । तओ सा पणमिण निसन्ना, धम्मं सोऊण कहंतरे पुच्छर 'भगवंत ! अत्थि जीवलोगे ममाओ वि को वि अन्नो जीवो अच्चंतदुक्खिओ ?' सूरीहिं भणियं 'निन्नामिए ! नेरइया तहा एगंतसो परि (र) व्वसा देव माणुस - तिरिच्छा ते य महादुक्खिया । तुमं पुण सच्छंदयारी कहमच्चंतदुक्खिया भणिज्जसि ?' तओ सा 'एवमेयं 'ति भणिऊण साविया जाया, वंदिऊण य परितुट्ठा जणेण सह नंदिग्गामं गया । सा य अच्वंतं दुब्भगा कुरूवा य जोव्वणत्था वि न केणइ पत्थिया । तओ संतुट्ठा विविहं तवोकम्मं काऊणं संपयं कयअणसणा निन्नामिया चिट्ठइति । निन्नामिय त्ति गयं । - [१५] 1 ‘ता तुममिमं गंतूणं उवसप्पेहि, जेणे [सा] तुह दंसणेण कयनियाणा कालं काऊण देवी तुहोववज्जइ' । ताहे सयंपुट्ठ (बुद्ध) देवुच्छाहिएण ललियंगएण भणियं एवं करेमि त्ति । तओ जेणेव निन्नामिया तेणेव रयणीए तुरियमागम्म ललियंगओ भइ 'निन्नामियाए ! पेच्छ मं, चिंतेहि य, 'होज्जाऽहमेयस्स भारिया' । तओ तुमं सुकएण देवी होउं मया सह दिव्वे भोगे भुंजेहिसि' । एयं च वोत्तुमद्दंसणीहूओ देवो । सा वि देवगु (स) रूवदरिसणावज्जिया तं सोऊणुस्साहियहियया 'जइ सुकयस्स किंचि फलं(ल) मत्थि ता एयस्साऽहं देवी होज्जामि त्ति कयनियाणा समाहीए मरिऊणीसाणे कप्पे सिरिप्पभे विमाणे ग (ल) लियंगदेवस्स अग्गमहिसी सयंपभा नाम जाया । तओ सा ओहिण्णाणोवओगेण विन्नाया (य) देवि (व) भवकारणा गुरुभत्तीए ललियंगयदेवसमिओया(समेया) सम्मा (मा) गम्म तंमि चेव अंबरतिलए पव्वए समोसरियस्स जुगंधरसूरिणो तिपयाहिणपुव्वयं नमिऊण निवेइयनामा पुरओ गीय- पेक्खणयमहिमं काऊण गया सविमाणं दिव्वे कामभोगे देवसहिय (या) निरु [व] सगा (ग्गा) बहुं कालं अणुभवइ । अन्नया य चिंतापरो कुमिलाणकुसुममालो अहोदिट्ठी दट्ठूण ललियंगओ सयंपहाए वुत्तो – ‘देव ! Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [१६] कीस विमा(म)णो दीससि ?' सो भणइ – 'थेवो मए तवो पुव्वभवे कओ । तेण तुब्भेहिं सह विओगो भविस्सइ' । तओ तीए पुच्छंतीए तेण सिट्ठो महब्बलवुत्तंतो । अन्नया ईसाणदेवरायसमीवाउ दढधम्मो नाम देवो आगतो । सो भणइ - 'ललियंगय ! देवराया नंदीसरदीवं देवमहिमं काउं वच्चिहियई । तुमं पि तत्थाऽऽम(ग)च्छाहि' । तओ तेण समं जत्ताए वच्चंतो चेव पेच्छंतीए सयंपभाए इंदधणु(गुं) पिव सहसा चुओ समाणो इहेव जंबुद्दीवे पुव्वविदेहे समुद्दासन्ना[ए] पुक्खलावइविजए लोहग्गलनयरसामी(मि)-सुवन्नजंघराइणो लच्छीमईए भारियाए वयरजंघो नाम राया(य)कुमारो जाओ । सयंपभा वि तव्विओग-सोयग्गिणा डज्झमाणी गया सिरिप्पभविमाणं । तओ जुगंधरगुरूवएसेण बोहिलाभनिमित्तं नंदीसरदीवे तिरियलोए य कयचेइयपूया चुया समाणी इहेव जंबुद्दीवे पुव्वविदेहे पुक्खलावइविजए पुंडरीगिणीए नगरीए वयरसेणस्स चक्कवट्टिस्स गुणवईए देवीए धीया सिर(रि)मई नाम जाया । र(त)ओ सा पिउभवणे धाईजणपरिवारिया जणमणनयणाणंदकारिणी सुहंसुहेण संवड्डिया सव्वकलाकलावकुसला जोव्वणत्था जाया । कयाई य पओसे अवलोयणपासायमारूढा पासइ नगरबाहिं देवसंपयाओ [उ] विंताओ । [तओ] सुमरिऊण देवजाइं दुक्खेण महया मुच्छिया, सित्ता य पडिचारियाहिं सवाएहिं जलकणेहिं । पच्चागयचेयणा चिंतेइ – 'कत्थ मन्ने सो पिओ ललियंगओ देवो ? किं वा तेण विणा मम सेसजणेण बोल्लाविएणं?' ति । तओ तीए पवनम[उ]णाए परियणो भणइ – 'देवेहि सिरिमईए वाया हरिया' । कया य तिगिच्छएहिं किरिया-बलि-होम-मंताईया तहा वि न पउणीहूया । अन्नया य कीडावणट्ठियं तं अम्मधाई मंडिगा(पंडिया) नाम एगंते भणइ – 'जइ कारणेण केणइ पुत्ति सिरिमइ ! व्वि(वि)यलीहूया। ता तुहाऽहं मायातुल्ल त्ति साहसु जेण तस्साहणुज्जया होमि' । सिरिमई वि 'समउ'त्ति भावेंती सब्भावा(वं) आगया भणइ – 'अम्मो ! अत्थि कारणं जेणाऽहं मूयत्तणं करेमि' । तओ सा तुट्ठा भणइ – 'पुत्ति ! साहसु' । सा वि भणइ 'सुणसु'त्ति वोत्तुं साहेइ धाईए सव्वं पुव्वभवचरियं । तं च सोऊण निन्नामिया-सयंपभाभवसंबद्धं सवित्थरं चरियं पडि(पडे) लेहावित्ता निग्गया मंडिगा(पंडिया) सव्वत्थ दरिसंती हिंडिउमाढत्ता । एत्थंतरंमि सिरिमइपिउणो वइरसेणचक्किणो वारिसियाए आउमंती(गंठी)ए विट्ठिनिमित्तमागया तव्विजयवासिणो पाएण रायाणो । तेसिं च दरिसंतीए मंडिगा(पंडिया)ए खणंतरेण तत्थेवाऽऽगओ लोहग्गलपुरवासी वयरजंघो नाम कुमारो। सो तं पडं दट्ठण धाईए भणइ – 'केणेमं लिहियं चित्तं ?' । तीए भणियं - 'किं निमित्तं पुच्छसि?' सो पुव्वजाइं सरिऊण भणइ – 'ममेयं चरियं, जेणाऽहं ललियंगओ आसि, एसा य मे सयंपभा देवी । ता तीए निसंसयमिमं लिहियं ति' । एवं च साहिए तेण सपच्चए चरिए मंडिगा(पंडिया) भणइ – 'जा एसा सिर(रि)मई कुमरी तुह पुफियाए दुहिया सा सयंपभा, एवं च जाव रण्णो निवेएमि ताव तुमं लि(इ)हऽस्ससि' । तओ सो स(सु)मणसो गओ । पंडिया वि क(स?)ज्ज आगया तीए समीवं, साहियं च जहा - 'लद्धो ते हियइच्छियवल्लहो । इयाणिं रन्नो निवेएमि'त्ति वोत्तूण गया रन्नो समीवं । विन्नत्तं तीए सव्वं । Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [१७] तेणाऽवि – 'सद्दावेह वयरजंघ'ति वोत्तुं मा(आ)इट्ठो पडिहारो । आगओ कुमारो । पणओ वयरसेणस्स । तेण भणिओ - 'पुत्त वयरजंघ ! पडिच्छसु पुव्वभवसंतियं सयंपभं संपयं सिर(रि)मई'ति । तओ दोण्ह वि परोप्परमच्चंताणुरत्ताणं महाविभूईए चक्किणा कारियं पाणिग्गहणं । दिन्नं विउलं धणं पडिवारिच य(पडिचारियाओ य?) । विसज्जिया ते गया लोहग्गलं । भुंजंति मणोहरभोगे । वयरसेणो वि राया लोगंतियदेवपडिबोहिओ संवच्छरं किमिच्छदाणं दाऊण नियगसयणेण नरवईहि य भत्तिवसागएहिं सह पव्वइओ पुक्खलवालस्स पुत्तस्स रज्जं दाउं ति । उप्पन्नकेवलनाणो य धम्मं देसेइ । वयरजंघस्स वि कालेण पुत्तो जाओ । सो सुहेण वत्ति(ड्डि)ओ । ___ कयाइं च पुक्खलपालस्स केइ सामंता विसंवइया । तओ तेण दूओ पेसिओ वयरजंघस्स सिरिमईए वि । ते य दो वि विपलेण खंधावारेण पत्थिया पत्तं नयरे ठवेऊण सरवणस्स मज्झेणं । नि ते जाणगजणेण जहा - 'दिट्रिविसा सण(र)वणे सप्पा चिटुंति' । तओ तं परिहरित्ता पंथंतरेण संपत्ता ते पुंडर(री)गिणिं । सुयं च विसंवइयनरवईहिं । [ततो ते संकिता पणया ।] [तओ] वयरजंघो सिरिमई य पुक्खलपालेण रण्णा दो वि पूजित्ता विसज्जिया पत्थिया य सनगरं । भणई य जणो – 'देव ! सरवणमग्गेण गम्मउ, संपयं सप्पा निव्विसा जाया, जाव केवलणाणं तत्थट्ठियस्स साहुणो समुप्पन्नं । देवा य ओवइया। देवुज्जोएण पडिहयं दिट्ठिविसं सप्पाणं'ति । तओ कमेण पत्ता सरवणमावासिया य । सागरसेण-गुण(मुणि)सेणा य वयरजंघस्स भायरो अणगारा सगणा तत्थेव सरवणे चिटुंति । ते य वयरजंघ-सिरिमईहिं दट्ठण भत्तीए वंदिया य पडिलाहिया य कप्पणिज्जेय(ण) भत्त-पाणा(ण)-वत्थाइएणं ति । तओ तेसिं गुणे अणुमोयंता – 'अहो महाणुभावा सागरसेण-गुण(मुणि)सेणा !, अम्हे वि मुक्करज्जधुरवावारा कया एवं निस्संगा विहरिस्सामो'त्ति विरागमावन्ना कमेण पत्ता य सनगरं । पुत्तेण तेसिं गमणकालाओ चेव परियणो दाणाइणा रंजित्ता वासहरे विसधूउं(वो) पउंजिओ । विसज्जियपरियणा य ते पओससमए साहुगुणे सुमरंतो(ता) पविट्ठा वासहरं । तओ विसधूयदोसेण घारिया मरिऊणुप्पण्णा जुयलाहम्मिया उत्तरकुराए । तओ तिन्नि पलिओवमाणि जीविऊण कालगया सोहम्मे दो वि देवा जाया । तत्थ वि तेसिं परा पीई आसि । पलिओवममेकं ठिई अणुपालिऊण चुया वच्छयावईविजए पहंकराए नयरीए वयरजंघजीवो सुविहिस्स विज्जस्स अभयघोसो नाम पुत्तो जाओ । तस्स य चत्तारि मित्ता, तं जहा - रायसुओ(१) सेट्ठिसुओ(२) अमच्चसुओ(३) सत्थवाहसुओ(४)। सिरिमईजीवो वि तीए चेव नयरीए पुन्नसेट्ठिस्स पुत्तो केसवो नाम जाओ । तस्स वि मित्तभावं गयस्स अभयघोसेण परा पीई जाया । अन्नया कयाइ तस्स विज्जस्स घरे ते सव्वे उवविट्ठा जाव चिटुंति, ताव तत्थेगो साहू महप्पा किमिकुटेण गहिओ अइगओ भिक्खस्स । तं च दटुं तेहिं सहासं वेज्जपुत्तो भणइ(भण्णइ?) – 'तुब्भेहिं नाम सव्वो लोगो खइयव्वो, न उण तवस्सिस्स अणाहस्स वा किरिया कायव्वा' । सो भणइ – 'सुट्ठ करेमि, परं मम ओसहाणि नत्थि' । ते भणंति - 'अम्हे मोलं(ल्लं) देमो, किं ओसहं कहिं कज्जउ ?' सो भणइ - 'कंबलरयणमेगं, गोसीसचंदणं बीयं, ताइयं च सयसहस्सपागं तेल्लं, तं मम अत्थि' । Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१८] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN ताहे गवेसिउमाढत्ता । तओ जाणियं तेहिं जहा - अमृगस्स अस्थि दो वि एयाणि । गया तस्सगासे दो लक्खाणि घेत्तुं । वाणियगो संभंतो भणइ – 'किं देमि ?' ते भणंति – 'कंबलरयणं गोसीसचंदणं च देहि'। वाणियओ भणइ – “किं तेहिं कज्जं ?' ते भणंति – 'साहुस्स किरिया कायव्वा' । सो भणइ – 'अलाहि मम मोल्लेण । एवमेव गेण्हह, करेह किरियं । मम वि धम्मो होही' । चिंतेइ [य] - 'जइ ताव एएसिं बालाणं एरिसा सद्धा धम्मस्स उवरि, ता किं मम नाम मंदपुन्नस्स इहलोगपडिबद्धस्स नत्थि ?' तओ संवेगमावण्णो तहारूवाणं थेराणं अंतिए पव्वइओ सिद्धो त्ति । इमे य घेत्तूण ताणि ओसहाणि य गया जत्थुज्जाणे सो साहू पडिमं चिट्ठइ । वंदिऊण य भणंति - 'अणुजाणह भगवं ! अम्हे तुम्हं धम्मविग्धं काउं उवट्ठिया' । तओ तेहिं तेण तेल्लेण सो साहू अब्भंगिओ, तं च तेल्लं रोमकूवेहिं सव्वं अय(इ)गयं । तंमि य अइगए उम्हाभिभावेणं किमिया सव्वे वलवलिया । तेहिं चलंतेहिं तस्स साहुणो अईव वेयणा पाउब्भूया। ताहे ते निग्गए दट्ठण कंबलरयणे[ण] सो वेढिओ साहू, जओ तं सीयलं तं च तेल्लं उण्हवीरियं । तेण ते किमिया तत्थ लग्गा । ताहे पुव्वाणीयगोकलेवरे तं पक्खो(प्फो)डियं, ते सव्वे पडिया । ताहे सो साहू णं चंदणेण लित्तो, जाओ । एवमेक्केक्क-दो-तिन्नि वारे अब्भंगिऊण सो साहू ती(ते)हिं नीरोगो कओ । पढमं मक्खिज्जइ ताहे पाउणिज्जइ। एवमेयाए परिवाडीए पढमब्भंगे तयागया निग्गया, बीयाए स(य?) मंसगया, तइयाए अट्ठिगया किमिणो निग्गय त्ति । तओ संरोहणीए ओसहीए कणगवन्नो जाओ । तओ खामित्ता पडिगया । तं च कंबलरयणं पहावहीणं संवुत्तं, जायं पंचाससहस्समोल्लं । तं विक्किणियं(य) विज्जेण तेण मोल्लेण धा(का)रावियं जिणाययणं । तओ पडिमाठावणे भणिया वयंसा विज्जेण – 'एयं भो ! सव्वेसि पि देवकुलं तेणं कंबलरयणमोल्लं(ल्लेणं) कयं'ति । तओ ते परितुट्ठा सुयधम्मा य पडिवन्ना सावगं(ग)धम्मं । तओ सो अभयघोसो साहूणं वेयावच्चकरणेणं उत्तमेहिं सील-व्वय-तवोविसेसेहिं अप्पाणं भावेइ । पच्छा सामन्नं काउं अहाउयं पालइत्ता छ वि जणा अनुप(अच्चुए) इंदसमाणा देवा उववण्णा । ___ तओ चइऊण अभयघोसदेवो इहेव जंबुद्दीवे पुव्वविदेहे पुक्खलावइविजए पुंडरीगिणीए नयरीए वयरसेणस्स रन्नो धारिणीए देवीए वयरनाहो नाम पुत्तो जाओ । रायपुत्त-सिट्टिपुत्त-अमच्चपुत्तसत्थवाहपुत्तदेवा वि कमेण बाहु(१)-सुबाहु(२)-पीढ(३)-महापीढ(४)नामगा वयरनाभस्स भायरो जाया । केसवदेवो(५) वि वयरनाहस्स सारही जाओ । __ वयरसेणो दिण्णवयरनाहरज्जो पव्वइओ तित्थयरो जाओ । इयरे संवड्डिया पंचप्पयारे भोगे भुंजंति । जद्दिणं वयरसेणस्स केवलनाणं समुप्पन्नं तद्दिणं वयरनाहस्स चक्करयणं समुप्पन्नं । तओ वयरनाहो चक्की जाओ । तेण साहुवेयावच्चेण चक्कवट्टिभोगा उदिण्णा । अवसेसा चत्तारि मंडलिया रायाणो जाया । तत्थ वयरनाहचक्कवट्टिस्स चउरासीपुव्वलक्खा सव्वाउ । तत्थ कुमारो तीसं(३), मंडलिओ सोलस(१६), चउवीसं(२४) चक्कवट्टी, चउदस(१४) सामन्नपरियाओ, एवं चउरासीय(ई)(८४) सव्वाउयं ति । __अन्नया तत्थेव वयरसेणतित्थयरसमोसरणं । तओ चक्की पिउपायमूले चउहि वि सहोदरेहिं सारहिणा य सह पव्वइओ । तत्थ वयरनाभेण चउद्दसपुव्वा अहिज्जिया । सेसा एक्कारसंगधरा चउरो । तत्थ बाह तेसिं वेयावच्चं करेइ। जो सबाह सो साहणो विस्सामेइ । एवं ते करते वयरनाभो भगवं Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९] अणूवूहइ – 'अहो! सुलद्धं जम्मजीवियफलं [जं] साहूणं वेयावच्चं करेइ, परिसंता वा(य) साहुणो वीसामिज्जंति । [एवं] सुतेसु(थुत्तेसु?) तेसिं दोण्हं पच्छिमाणं अपत्तियं भवइ - 'अम्हे सज्झायंता [वि न] संसिज्जामो। जो करेइ सो पसंसिज्जइ । सव्वो लोगववहारो' । वयरनाभेण य विसुद्धभावओ तित्थयरनामकम्ममरिहंतवच्छल्लाइकारणेहिं निव्वट्टियं ति । भणियं च - अरिहंत'-सिद्ध-पवयण-गुरु-थेर'-बहुसु(स्सु)एवं तवस्सीसु । *वच्छल्लयाय(इ) तेसिं, अब्भिक्खनाणोवओगे य ॥१॥ [आ.नि. गा. १७९] दसण-विणए१०-आवस्सए११ य सीलव्वए निरईयारो । खणलव-तवँ-च्चियाए, वेयावच्चे समाही य ॥२॥ [गा. १८०] अपु(प्पु)व्वनाएंगहणे सुमवत्ती(सुअंभत्ती) पवयण(णे) पभावणया । एएहि कारणेहिं तित्थयरत्तं लहइ जीवो ॥३॥ [गा. १८१] पढमेण पच्छिमेण य, एए सव्वे वि फासिया ठाणा । मज्झिमएहिं जिणेहिं, इक्कं दो तिण्णि सव्वे वा ॥४॥ [गा. १८२] तं च कहं वेइज्जइ, अगिलाए धम्मदेसणाईहिं । बंधइ तं तु भयवओ, 'तइयभवे पंचमे मणुओ ॥५॥ [गा. १८३] बाहुणा य वेयावच्चकरणेण चक्किभोगा निव्वत्तिया, सुबाहुणा वीसामणाए बाहुबलं निव्वत्तियं । पच्छिमेहिं दोहिं गुरुविसयं चित्तकालुस्सं समं(म्म) अणालोइयणत्ताए मा[या]ए इत्थिनामगोत्तं कम्ममुवज्जियं ति। तओ बहुयाउ वासकोडीउ तवं काऊण वयरनाहाईया छाऽवि साहुणो सव्वट्ठसिद्धे विमाणे तेत्तीससागरोवमठिईया देवा जाया । तओ चुओ वयरनाहजीवो नाभिस्स पुत्तो जाओ । सोय कुलगरो त्ति । कुलगरकहा भन्नइ - अवरविदेहे दो वणिया मित्ता । तेसिमेगो मायावी, बीओ सरलो । मिलिया ववहरंति । तत्थ जो मायावी सो सरलं वंचेइ । सरलो उण तेण समं सम्मं ववहरइ । परं दो वि दाणरुइणो त्ति । अओ य भरहेरवयखेत्तेसु कालचक्कस्स बारसारया । तेसिमवसप्पिणीए पडंतभावा छ अरया । तं जहा - तिक्को(को)सुच्च-तिपलिओवमाऊ(उ)अ-जोलाह(ह)म्मिआणुगया(ओ) चउसागरोवमकोडाकोडिमाणो सूसमसूसमा-नामाऽरओ ।१। तओ दुक्कोसुच्च-दुपलिओवमाऊ(उ)अ-जोलाहम्मिअ-तिसागरोवमकोडाकोडीमाणो सूसमानामाऽरओ ।२। तओ कोसुच्च-पलिओवमाऊ(उ)अ-जोलाहम्मिअ-दुसागरोवमकोडाकोडिमाणोसूसमदूसमानामाऽरओ ।३। तओ भत्ति(णि)स्समाणजिणाइदेहुच्चत्ताउओ बायालीसवरिससहस्सूणसागरोवमकोडाकोडिमाणो दूसमसूसमानामाऽरओ ।४। तओ अहुडु(अछुट्ट)स्सेहत्थुच्चसाहियवरिससयाउयमणुओ एक्कवीसवरिससहस्समाणो दूसमानामाऽरओ ।५। तओ दुहत्थु[च्च]सोलसवरिसाउमणुओ एक्कवीस ★ वच्छल्लया एएसिं-इति आ.नि. । + तइयभवोसक्कइत्ताणं-इति आ.नि. । Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वरिससहसमाणो दूसमदूमनामाऽओ |६| [२०] तओ ओसप्पिणीए एए चेव दूसमादूसमाईया चडंतभावा छाऽरय त्ति ॥१२॥ एवं चेव जंबूद्दीवे भारहे वासे पुव्वत्तो सरलवणिओ कालं काऊणिमाए अवसप्पिणीए वोलीणेसु पढमबीयारएसुतइयारयस्स पलिओवमअट्टमभागे सेसे नवधणुसयपमाणो पलिओवमदसमभागाउओ जोलाहम्मओ जाओ । मायावी उण तत्थेव चउदंतो मयहत्थी जाओ । सो ऊ ( उ )ण तं मित्त(त्तं) जोलाहम्मियं दद्धुं संजायजाईस्सरणो सिणेहेण नियखंधमारोवित्ता हिंडिउं पयत्तो । तओ सेसजोलाहंमिएहिं 'अहो सव्वेसिमम्हं मज्झे विसेसेणेसो सोहेइ मणूसो विमलवाहणो विमलवाहणो' त्ति पुणो पुणो भणिज्जंतो जाओ विमलवाहणो नाम । किं तुस्सप्पिणिचडिया, पडंति ओसप्पिणीए सुहभावा । खिज्जंति कप्परुक्खा, तेणिह मत्तंगयाइ त्ति ॥ मत्तंगया' य भिंगो(गार) तुडियंगारे दीव - जोइ' -चित्तंगा' । चित्तरसा॰ मणियंगा“ गेहागारां अणियणा १० य ॥१॥ [ स्थानाङ्गसूत्रं, सू. ७६६] मत्तंगएसु मज्जं सुर्हपेज्जं भायणे(णाणि) भिंगेसु' । *तुडियंगेसु य गीयंतराणि बहुप्पगाराणि ॥ २॥ [स्थाना. ] +दीवसिहेसुं तु(त)वर्णैज्जोओ जा (जो ) ईसु चाऽहिमुज्जोओ । चित्तंगेसु अ 'मल्लं चित्तरसा भोयणट्ठा य ॥३॥ [ स्थाना.] मणिअंगेसु विभा(भू)सा' गेहागारेसु हुंति भर्वणाणि । आइण्णेसु(अणगिणेसु) अ पत्थियवत्थाणि बहुपगाराणि ॥४॥ [स्थाना.] तेसिं च थोवतणुओ(त्तणओ), 'ममेसो कप्परुक्खो नऽन्नेण केण धी (वी) मंमि समागंतव्वं 'ति जंपणेण पयट्टे परिग्गहे जोलाहम्मिएहिं भंडणमन्नोन्नं निवारिउमसक्कंतेहिं मिलिऊण ठविओ मेराकारणत्थमहिवई विमलवाहणो । तेण य तेसिं रुक्खा विहत्ता, भणिया य 'जो तुब्भं एयं मज्जायं अइक्कमइ सो मम कहेयव्वो, जेणाऽहं दंडं करेमि' । — ताहे सो तेसिं दंड करेइ । को पुण ? तया सव्वसुत्थत (त्त) णओ मन्नइ पाविओ'त्ति । सो कहं जाणइ ? - जाइस्सरो य तं वणियत्तं सरइ । ताहे तेसिं जो अवरज्झइ सो तस्स कहिज्जइ । हक्कारो 'हा-तए दुट्टु कयं'ति । तओ सो सावराहो हक्किज्जंतो 'वरमहं डंडाईहिं आहओ, सीसं वा मे छिन्नं, मा एरिसं विडंबणं एवं च बहुं कालं हक्कारदंडे अणुवत्तमाणे विमलवाहण - चंदजसाजुवलस्स अट्ठसयधणूसिओ हीणयराउयओ(राउओ य) जसमं - सुरूवानामगो तइओ कुलगरजुवलओ । एएण हक्कारनीइमवक्कमंताण पवत्तिओ बीओ मक्कारदंडो । तुडियंगेसु य संगततुडियाइं - इति स्थानाङ्गसूत्रे । + दीवसिहा जोइसियनामया य एए करेंति उज्जोयं * धणियं वत्था. इति स्थाना. । • सव्वस्रहरणो कतो इति आ.नि. । - = इति स्थाना. । Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२१] तओ जाओ सड्डछसयधणूसिओ हीणयराउओ य पसेणइ-चक्खुक्कंता नामगो पंचमो कुलगरजुवलगो। पवत्तिओ य णेण मक्कारनीइमइक्कंताण तइओ धिक्कारदंडो । तओ जाओ सड्ढपंचसयधणूसिओ हीणयराउओ य मरुदेवि(व)-सिरिक्कंता नामगो छट्ठो कुलगरजुवलगो। तओ जाओ पणुवीसाऊ(हि)अ-पंचसयधणूसिओ विसेसाहिअ-चउरासीपुव्वलक्खाउओ य नाभिमरुदेवीनामगो सत्तमो कुलगरो त्ति । कयाइं च नाभिकुलगरसि(स्सि)क्खागभूमिए ठियस्सोसप्पिणीए सूसमदूसमारयस्स चउरासी-पुव्वलक्खेसु अद्धनवमभोएसु भिच्चरसेसु(एगूणनउईसु पक्खेसु) अ सेसेसु वयरनाभदेवो सव्वट्ठसिद्धविमाणाओ चविऊणा-ऽऽसाढ[किण्ह] चउत्थीए संभूओ मरुदेवीगब्भे । गब्भसंभवसमयम्मि गय-वसह-सीहरे-मभिसेय-दाम-६ससि-दिगयर-'ज्झयं कुंभं । पउमसर-सागर११-विमाण-१२भवण-रय[च्चय-सिहि१४ च ॥१॥ [आ.नि.भा. ४६] एए चउदस सुमिणे जिण-चक्कीणं नियंति माउ(ऊ)ओ । सत्त चउ हरि-बलाणं एगाइमिमेसिं सुनराणं ॥२॥ किंच - गब्भुप्पत्ति(त्ती)उ च्चिय सह, तिहि नाणेहि मइ-सुओहीहिं । होति जिणा पव्वज्जाकाले मणपज्जवेणाऽवि ॥३॥ दिट्ठसुमिणा य रयणीए पडिबुद्धा मरुदेवी । पसाहिएसु सुमिणएसु भणिया कुलगरेण – 'तुज्झ पुत्तो महाकुलगरो भविस्सइ' । चलियासणो य सक्को समागंतुं भणइ - 'देवाणुप्पिए ! तव पुत्तो सयलभुवणमंगलालओ पढमधम्मचक्कवट्टी भविस्सइ' । तओ तुट्ठाए मरुदेवीए गएसु नवसु मासेसु अट्ठमदिणेसु य चेत्तकण्हट्टमीए जाओ चउरासीपुव्वलक्खाऊ कणयवन्नो जुवलयपुत्तो ।। महापुरिसमायरो य पच्छन्नगब्भाओ हवंति । जायमाणेसु अ जिणेसु माऊणं जर-रुहिराईणि न भवंति। सव्वलोए अ खणमुज्जोओ हवइ । जंमि य मज्झरत्ते जम्मंति जिणा तंमि चेव जम्माभिसेयमेसिं निव्वत्तंति देविंदा। कहं ? - भण्णइ - जाए तिलोगनाहे अहोलोयवत्थव्वाओ अट्ठ दिसाकुमारीओ नाऊणोहिणा विमाणारूढाओ समागंतुं तित्थयरं तित्थयरजणणिं च वंदित्ता भणंति - 'नमोऽत्थु ते जगप्पईवदाइगे !, अम्हे अहोलोयवत्थव्वाओ अट्ठ दिसाकुमारीए(ओ) भयवओ जम्ममहिमत्थमागयाओ । ता तए न बीहियव्वं' । तओ तंमि पएसेऽणेगखंभसय-समन्नियं पुव्वाभिमुहं जम्मणभवणं विउव्वंति। तप्पासेसु य जोयणं जाव संवट्टगवाएण तणु(ण)कंटयाइ सोहिंता ताओ गायमाणीओ चिट्ठति । तओ उड्डलोयवत्थव्वाओ अट्ठ दिसाकुमारीओऽणेण विहिणाऽऽगंतुं जोयणं जाव गंधोदगवरिसणेण रेणूवसमं किच्चा जाणुपमाणं च पंचवण्णकुसुमपयरं दाऊण गायमाणीओ चिट्ठति । तओ अट्ठ पुव्वदिसाकुमारीओ तहेवाऽऽगंतुं भगवओ पुव्वदिसिट्ठियाओ आरसिय(आयरिस)हत्थगयाओ गायमाणीओ चिट्ठति । Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२२] तओ अट्ठ दाहिणकुमारीओ तहेवाऽऽगंतुं भिंगारहत्थगयाओ भगवओ दाहिणेणं गायमाणीओ चिट्ठेति । तओ अट्ठ पच्छिमदिसाकुमारीओ तहेवाऽऽगंतुं भगवओ पच्छिमेण वीयणहत्थगयाओ गायमाणीओ चिट्ठति । तओ अट्ठ उत्तरदिसाकुमारीओ तहेवाऽऽगंतुमुत्तरेण भगवओ चमरहत्थगयाओ गायमाणीओ चिट्ठति । तओ चउरो विदिसाकुमारीओ तहेवाऽऽगंतुं दीवियाहत्थगयाओ चउसु विदिसासु गायमाणीओ चिट्ठति । तओ लोयमज्झवत्थव्वाओ चत्तारि दिसाकुमारीओ तहेवाऽऽगंतुं भगवओ चउरंगुलवज्जं नालं कप्पित्ता विअरयं खणंति, नाल विअरए निखणंति । तं च रयणेहिं पूरिंति । हरियालियाए पीढं बंधं । जम्मणभवणस्स पुव्वदाहिणुत्तरेण तिन्नि कयलीहराणि विउव्वंति । तेसु पत्तेयं पत्तेयं चउसालएसु मज्झे सीहासणाणि विउव्वंति । तओ तित्थयरं करयलंजलीए जणणीए बाहासु घेत्तूण दाहिणसीहासणे वइसारेंति । लक्खपागतेल्लेणऽब्भंगिऊण सुगंधुव्वटणएण (णु) व्वट्टंति । तओ तहेव पुव्वसीहासणे बइसारित्ता मज्जणविहीए न्हविऊण सुगंधिकासाईहिं अंगाणि लूहेत्ता सरसगोसीसचंदणेण लिंपिऊण दिव्वाणि देवदूसजुयलाणि नियंसित्तु सव्वाभरणेहि विभूसंति । तओ उत्तरिल्ले चउसालसीहासणे तहेव निवेसित्ता आभिओगियदेवेहिं हिमवंताओ गोसीसचंदणकट्ठाणि आणावेऊण सयमरणिकट्ठेहिं अरिंग पाडिति । तत्थ य गोसीसचंदणकट्ठाणि पक्खिविऊण अग्गिहोमं कुणंति । तस्स भूईए रक्खापोट्टलियं बंधंति । तहा 'पव्वयाउओ तुमं भवसु'त्ति भणंतीओ भगवओ कन्नमूले पाहाणगोलयाओ वाइंति । तहेव भगवंतं जणणि च गहाय पुव्वाभिमुहे जम्मणभवणे सेज्जागयं काऊण गायमाणीओ चिट्ठेति त्ति । एत्थंतरंमि अ तित्थयरकल्लाणयाणुभावओ देवलोएसु सयमेव समुच्छलिए सासयघंटारवे चलियासणा देविंदा णाऊणोहिणा तित्थयरजम्मं सुद्धित्ता सीहासणेहिंतो सामिस (सं) मुहा होउमासिमउणेणगत्ता (मणेगत्ता?) सीसे विहियकरयलंजलीओ किंचिदुस्सियवामजाणुणो भूमिनिहिट्ठाविय (निहिय) दाहिणजाणुणो य भणंति 'नमोऽत्थुणं अरहंताणं जाव सिद्धिगइनामधेयं ठाणं संपत्ताणं'ति । तओ सोहमिंदो पालयविमाणेण जम्मभवणमागंतुं सजणणिं जा(जि)णं तिपयाहिणीकाऊण वंदित्ता भणइ 'नमो ते महापुरिसकुच्छिधार (रि) ए ! [ अहं ] सोहमिंदो जिणजम्मणमहिमं काउमागतो, न तए बीहियव्वं' । तओ दाऊणोसोयणि तित्थयरपडिबिंबं विउव्वइ, तं च माऊए पासे ठवित्ता पंचविहो विउव्वेइ अप्पाणं । कहं ? - - गहियजिणिदो एक्को, दोन्नि य पासंमि चामराहत्था । धरिउवरिच्छत्तेगो, एक्को पुरओ य वज्जधरो ॥ एवं च करयलंजलीए धरियजिणिदो सोहमिंदो चउविहदेवनिकायसहिओ गंतुं मंदरचूलियाए पंडुकंबलसिलासंठिए अभिसेयसीहासणे सामिमुच्छ्गं (मुच्छंगगयं?) काउं पुव्वाभिमुहो निसीयइ । पत्ता तत्थ सेसा वि देविंदा । नियकिंकरसुरसंपाडियासेससामिजम्माभिसेयसिणाणंगो (गा) पत्तेयं पत्तेयं अट्टुत्तरसहस्ससंखकणयकलससंठिएहिं खीरसमुद्दाइपवित्तविचित्तोदएहिं जो जहा महिड्डिओ तदादिक्कमेण भगवंतमभिसिंचंति । ओ Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२३] सुगंधिकासाईए लूहिऊणंगाणि सारगोसीसचंदणेणाऽऽलिंपंति । सव्वालंकारविभूसियं च काउं विविहभंगीकयकुसुमेहिं पूइंति । तओ कप्पूरागरुवरधूयमुप्पाडिऊण जच्चतंदुलेहिं पुरओ दप्पण'-भद्दासण े-वद्धमाण े- मच्छदुग-कलस' - सिर (रि) वच्छा' । सोत्थिय'-नंदावत्ता' मंगलगट्ठग (लट्ठग) मिमं रइउं ॥१॥ भावसारं ति त्ति । तओ ईसाणिंदो तहेव विउव्वियपंचरूवो भगवंतमुच्छंगे धरेइ । सोहमिंदो य भगवओ चउद्दिसिं चउरो धवलवसहे विउव्वेइ । तेसिं च अट्ठसिंगेहिंतो गयणमग्गेणुच्छालिऊण भगवंतसीसोवरि मेलियाओ * सत्थाओ य धाराओ पक्खिवंतो साइसइ (य) मभिसिंचइ | तओ तहेव विलेवणाईयं काउं थोऊण य सोहमिंदो भगवंतं घेत्तुं समागओ पडिरूवगमुवसंहरिऊण मरुदेवीए समप्पेइ । दिव्वं च देवदूसदुगं कुंडलजुयलं च जिणसीसए ठवेइ । तहा जिणोवरि दिट्ठिविणोयणत्थं नाणामणिरयणनिम्मियं रमणीयदडयं ज्जंवावेइ ( ठावेइ ? ) । तमासासिऊण य ( तहाऽऽएसिऊण य?) वेसमणं जिणधम्म (जम्म) पसे बहुकणय - रयणाइनिचयं पक्खिवावेइ । तओ किंकरदेवेहिं उग्घोसावेइ 'हं भो ! सुणंतु सव्वाओ वि देवजाईओ !, जो जणणीए सह जिणस्साऽसुह (हं) रिंत (चिंति) स्सइ तस्स कुहेडयस्सं (मं)जरी व सत्तहा सीसं कुट्टिम(फुट्टिस्सइ) 'त्ति । पक्खिवइ [य] जिणंगुलीए नाणाविहाहाररसं, जओ न जिणा व(थ)न्नमुवजीवंति, किं तु भुक्खिया तमंगुलिं मुहे पक्खिवंति । एवं च कयकिच्चो स(सो) हमिंदो [स] परिवारो गओ सट्टाणं । तस्स य भगवंतस्सोरु(रू)सु दोसु वि दट्ट्णुद्धमुहवसहलंछणं, तहा मरुदेवीए सुमिणा वसहाईया दिट्ठ त्ति नाउं च नाभिणा पय (इ) ट्ठियं नाम - मुसभोति । अवि — - *स्रस्ताः । जेणोरुदुग्ग(ग)[उड्ड]मुह - वसहलंछणं से तहा सव्वजिणाणं । जणणीओं गयाईए, सुमिणे पासंति चउदस वि ॥१॥ मरुदेवीए उण ते, दिट्ठा वसहाईए जओ तेण । उसभो त्ति कयं नामं, पढमजिणिदस्स पियरेण ॥२॥ सामिजुवलयभज्जाए पुण कयं नाभिणा नाम सुमंगलि (ल) त्ति । तओ भगवया (ओ) जायस्स देसूणवरिसोवरि वंसठवणत्थं चलिओ सोहम्मिदो, 'कहिं (हं) रित्तहत्थो पविसीहामि त्ति संपहारिय महइक्खुलट्ठि घेत्तुमागओ सामिमूलं । सामिणा वि तया नाभिमुच्छंगगएणिक्खुलट्ठीए निवेसिया दिट्ठी । तओ सक्को भण 'किं भे इक्खुणो अगू नामंतरेणाऽभिलासो ? ' त्ति वोत्तुं [अगु भक्खणे धाऊ ] होइ त्ति । पाणिपसारणेण य नाऊणिक्खागु त्ति सामिस्स पइट्ठिओ सक्केणिक्खागवंसो त्ति । पुव्वपुरिसा य सामिणो कासरसं पिबंता, तेण गोत्तं सयं सिद्धं कासवं ति । अवि य, - जिण - चक्कि - वासुदेवा, इक्खागुवंसंमि कासवसगोत्ता । सुव्वय - नेमी - कण्हा, हरिवंसे गोयमसगोत्ता ॥ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२४] पार तओ गओ सक्को सट्ठाणं ति । समइक्कंतबालभावा य सेसजिणा अग्गिपक्कमेवाऽऽहारं भुंजंति । उसहसामी उण पव(व्व)ज्जं अपडिवण्णो देवोवणीयदेवकुरु-उत्तरकुरुकप्परुक्खामयफलाहारं खीरोदहिजलं च उवभुंजंति(भुंजति) । देसूणवरिसस्स य भगवओ, किंचि मिहुणयं तालरुक्खस्स हेटुं नियं जायमिहुणयं मोत्तुमन्नत्थमभिरमइ । पवणपाडियतालरुक्खफलेण य जायमिहुणयस्स पुत्तो विणासिओ । जणयमिहुणगं च कन्नं कयसुनंदाभिहाणं वद्धारित्त पयणकसायं देवलोगं गयं । सा य सनंदा सुटु रूववई वणे भमंती जोलाहम्मिएहिं दट्टणेगागिणी नाभिकुलगरस्स समप्पिया । तेणा वि 'भज्जा उसभस्स भविस्सइ'त्ति भणिऊण गहिया । अवि य - पढमो अकालमच्चू, तहि तालफलेण दारयंमि हए । कण्णा य नाभिणा सा, सिटे गहिया य रिसहरेसि(रिसहस्स?) || सुमंगला-सुनंदाहिं समं जोव्वणमणुपत्ते सामिम्मि सोहम्मिदो दिण्णोवओगो भगवओ पंचधणूसयपमाणस्स विवाहकरणत्थमागओ । कयं च सव्वं पि तेण भगवओ वरकम्मं सुमंगला-सुनंदाणं [य] देवीहि वहूकम्म ति । तओ वत्ते वीवाहे ताहिं सह भगवओ विसयसुहमणुहवंतस्स किंचूणेहिं छहिं वरिसलक्खेहिं गएहिं बाहुदेवो पीढदेवो य चविऊण अणुत्तरविमाणाओ भरह-बंभीनामगं मिहुणगं जायं । सुनंदाए सुबाहुदेवो महापीढदेवो य तओ चविऊण बाहुबलि-सुंदरीणामगं मिहुणयं जायं । तओ अन्नाणि एगूणपन्नासं पुत्तजुगलाणि सुमंगलाए जायाणि । एवं भगवओ सागल्लेण पुत्तसयं धीयादुगं च जायं । इओ य कालदोसेणं संपुन्नेसु कप्परुक्खेसु हक्काराइनीइमइक्कंता जोलाहम्मिया समागया सामिणो सरूवं साहिति । तं च सोउं - जाईसरो उ भयवं, अपरिवडिएहिं तिहिं उ नाणेहिं । कंतीय य पुट्ठीय य, तेसिमिमं भणइ अब्भहिओ ॥ राया करेइ दंडं. सो पण बलवाहणेहिं संजत्तो. अणइक्कमणिजणो(ज्जाणो), सव्वेसिं ल(म)हइ लोयाणं' । तेहिं भणियं – 'अम्ह वि राया को वि होउ' । तओ भगवया भणियं – 'जइ एवं तो नाभिकुलगरं गंतूण रायाणं मग्गेह' । तेहि वि तहा कयं । नाभिकुलगरेण भणियं – 'उसभो चेव अ(तु?)म्हाणं राया' । तओ सोहम्मिंदो चलियसीहासणो रज्जाभिसेयत्थमागंतूण भगवंतमलंकारा(मलंकारेइ ?) । तया भावा(जाव) निम्मलजलभरिय-पउमिणीपत्तपुडगहत्था समागया [जोलाहम्मिया] भगवंतमलंकियं दट्ठण 'किं करेमो'त्ति मूढमणसा सक्कस्स पेच्छंतस्स भगवओ पाएसु जलं पक्खिवंति । तओ सक्केण 'अहो विणीया पुरिस'त्ति परिभाविऊण बारसजोयणदीहा नवजोयणपिहुला तत्थेव निवेसिया विणीया नाम नयरी जा संपयमओज्जा-नामपसिद्धा । । तओ भगवं पयापालणत्थं काऊण हत्थि-हयाइपरिग्गहं तहा दुट्ठनिग्गहसिट्ठपालणत्थं ठविऊण मंतिसामंत-बलाहिय(व)-लेह-तलाराईए वीसपुव्वलक्खोवरि राया जाओ त्ति । Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२५] __ न य एवं उसु(स्सु ?)त्तं, चडियपाडणे वि ववहारत्थिणो भगवओ तुलहारि व्व दोसो अ(न)त्थि । अहवा दोसाण(णु)रूवं छेयण-भेयणाइकम्मं कुणमाणस्स सुवेज्जे(ज्जस्स) व नत्थि दोसो । अहवा एगो बालगो कीलंतो सप्पहरमूलं गओ। तत्थ य तं डसिउकामो सप्पो पुणो पुणो हेल्लाओ देंतो बालगपिउणा कह वि दिट्ठो । तओ तुरियमागंतूण तेण भणिओ बालगो - 'पुत्तगा ! एहि एहि, मा सप्पेणेत्थ डसिज्जसि'। सो य बाल(लो) तू(उ)ण धावणेण सप्पाभिमुहं चेव वच्चंतो दट्ठण तस्सेव हियकरणत्थं पायाइसु घेत्तूण कड्डिओ पिउणा । जहा य बालस्स चम्मनित्थर-हल्लाणाइपीडासंभवे वि परिणामसुंदरत्तणओ कढुंतस्स पिउणो न दोसो दिट्ठो, तहा भगवओ पयाण परिणामसुंदरं थोवदोसनिग्गहाइदंडं कुणमाणस्स न साण(कम्माण) बंधो, को वि दोसो अत्थि त्ति ।। न य तया कालस्साऽइसिणिद्धत्तणओ जलणस्स संभवो, तेण लोया कंदाईणि भक्खंति । भणियं च - आसी कंदाहारा, मूलाहारा य पत्तहारा य । पुप्फफलभोइणो वि य, जइया किर कुलगरो उसभो ॥ [आ.नि.भाष्यगाथा ५] सयंरुहाओ य सालि-मुग्ग-गोहूमाइ-विविहोसहीओ आमाओ भुंजंति । ताओ य कालंतरेणाऽजीरविता सामिणो साहिति । सामी भणइ – 'हत्थेहिं मलित्ता भुंजेज्जह' । कालंतरेण पुणो वि साहिए भणइ - 'मलित्ता गुरुपत्तपडएसु तीमित्ता य भुजेज्जाह' । तओ पुणो साहिए भणइ – 'मलित्ता तीमित्ता हत्थसंपुडे धरित्ता य भुंज्जह' । तहा वि कालेणाऽजीरविंता साहिए भणइ – 'मलित्ता तीमित्ता हत्थसंपुडे धरित्ता कक्खंतरेस सेवियत्ता(सेयवित्ता) य भक्खियव्वाओ' । एवं च कह वि किलेसेण लोयाणमप्प(प)क्कोसहीओ जीरविताण किंचि कालरुक्खत्तणओ वणसंडेस तरुसंघरिसणेण जालामालाउलो समुत्थिओ जलणो। तं च तणकट्ठाइयं [डहमाणं] दट्ठणाऽपुव्वरयणबुद्धीए गहणत्थं धाविआ लोआ । डज्झमाणा य जलणेणं हत्थपायाईसु, भीया य समागंतुं भगवओ कर्हिति । तओ भगवं भणइ – 'तत्थोसहीओ पक्खिविऊण पक्काओ भुंजह' । ते वि य अजाणंता अग्गीए ओसहीओ पक्खिविंति । तओ सव्वाओ वि दड्डाओ । तं च दट्ठण भगवओ हत्थिखंधसमारूढस्स समागंतुं निवेइयं जहा - 'जडालफडालो सयमेव सव्वाओ वि ओसहीओ खाइ न अम्हं किंचि देइ' । तओ भगवया आणाविओ मट्टियापिंडो । सो य हत्थिकुंभत्थले भरिऊणं तेसिं पेच्छंताणं चेव निव्वत्तिओ तउल्लओ । तं च समप्पित्ता भणिया ते लोया - ‘एवमण्णाणि वि पत्तुल्लगाणि काऊण मज्झट्ठियाओ ओसहीओ अग्गीओ(ग्गिस्स) उवरिं दाउं पक्काओ खाइयव्वा ।' तओ तहेव काउमाढत्ता । जाया य तक्कालओ पढमं चेव कुंभकारसेणी। तओ पयट्टे जणाण भोयणाइवावारे भगवया पुणो पुणो दंसियाणि लोहाराइसेणीणं बहुविहाणि विन्नाणाणि । तओ भगवया दाहिणहत्थेणं दंसियं बंभीए विविहमक्खरविन्नाणं वामहत्थेण य दरिसियं सुंदरीए गणियमक्खायं । तं जहा - अक्खं दहं सयं सहस्सं लक्खं दहलक्खं कोडिं दहकोडिं । कोडिसयं कोडिसहस्सं कोडिलक्खं कोडाकोडि त्ति । किंचि(च) - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२६] होइ पुव्वंगमेगं, चुलसीई वरिसलक्खसंखाए । तं तग्गुणं तु पुव्वं, सत्तरिछप्पन्नदसलक्खा ।। भरहस्स य दंसियं सयलं पि चित्ताइयं रूवकरणविन्नाणं । बाहुबलिणो वि निवेइओ सव्वो वि लक्खणमग्गो त्ति। एवं चोसप्पिणीए पढमजिणो विन्नायपरमत्थो वि तहावेइय(विह)कम्मसहावओ सयललोयनिव्वाहहेउं ववहारं पयासेड । जं च कम्मबीअजणियमवस्सवेडयव्वं गिहिवासफलं तमन्ने वि जिणा माणिति । तयणंतरं च - सव्वे वि सयंबुद्धा, लोगंतियबोहिया य कप्पो त्ति । सव्वेसिं परिच्चाओ, संवच्छरियं महादाणं । [आ.नि. २१२] सारसंय-माइच्चा, वैण्ही वरुणा य गद्दतोया य । तुसिया अव्वाबाहा, अग्गिच्चा चेव रिट्ठा य ॥ [२१४] एए देवनिकाया, भगवं बोहिति जिणवरिंदं तु । सव्वजगज्जीवहियं, भयवं तित्थं पवत्तेह ॥ [२१५] संवच्छरेण होही, अभिनिक्खमणं तु जिणवरिंदस्स । तो अत्थसंपयाणं, पवत्तए पुव्वसूरंमि ॥ [२१६] एगा हिरण्णकोडी, अद्वैव य अणूणगा सयसहस्सा । *सूरोदय काओ(सूरोदयाओ काउं), दिज्जइ जा भोयणावसरो ॥ वरवरिया घोसिज्जइ, +दिज्जइ जंमग्गियं निबद्धं च । पउलि-चउहट्टयाइसु, ठाणेसु जिणाण निक्खमणे ॥ तिन्नेव य कोडिसया, अट्ठावीसं च हुंति कोडीओ । असियं(इं) च सयसहस्सा, एयं संवच्छरे दिन्नं ॥ [आ.नि. २२०] निव्वत्तंमि य महादाणे सामि तेवढेि पुव्वलक्खाणि जाव कयरज्जो सयहा विहंजिऊण णियरज्जं भरहाइपुत्तसयस्स कमेण देइ त्ति । कुलगरो त्ति गयं । तओ चेत्तकण्हट्ठमीए निक्खंतो भयवं । कहं ? भण्णइ - चलियासणसक्केणं, निक्खमणमहिमनिमित्तमागंतुं । समलंकरिओ सामी, सुरकयं(य)जंपाणमारूढो ॥ उज्जाणं संपत्तो, उत्तरिओऽणुत्तमाओ सिवियाओ । सयमेव कुणइ लोयं, सक्को सि(वि) पडिच्छए केसे ॥ जिणवरमणुन्नवित्ता, निम्मल-मिउ-कसिण-कंत-गुरु-सुरहा । केसा खणेण नेउं, खीरसमुइंमि पक्खित्ता ॥ * सूरोदयमाईअं, दिज्जइ जा पायरासाओ - इति आ.नि. २१७ । Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२७] दिव्वो मणुस्सघोसो, तूरनिनाओ य सक्कवयणेणं । खिप्पामेव निलुक्को, जाहे पडिवज्जइ चरित्तं ॥ काऊण णमोक्कार, सिद्धाणमभिग्गहं त सो गिण्हे । सव्वं मे अकरणिज्जं, पावं ति चरित्तमारूढो ॥ किं च - उसभो य व(वि)णीयाए, बारवईए अरिट्ठवरनेमी । अवसेसो(सा) तित्थयरो(रा), निक्खंतो(ता) जम्मभूमीसु ॥ [आ.नि. २२९] उसभो सिद्धत्थवणंमि वासुपुज्जो विहारगेहंमि । धम्मो य वप्पगाए, नीलगुहाए य मुणिनामा ॥ [२३०] आसमपयंमि पासो, वीरजिणिंदो य नाणसंडवणे । अवसेसा निक्खंता, [सहसंबवणंमि उज्जाणे] ॥ [२३१] [एगो भगवं वीरो, पासो मल्ली अ तिहि तिहि सएहिं । भयवं च वासुपुज्जो, छहि पुरिससएहि निक्खंतो ॥ [२२४] ॥ उग्गाणं भोगाणं, रायण्णाणं च खत्तिआणं च ।। चउहि सहस्सेहुसभो, सेसा उ सहस्सपरिवारा ॥ [२२५] निक्खंता] पत्तेयं, पुरिससहस्सेण सह जिणा सेसा(?) । [पढमस्स बारसंगं. सेसाणिक्कारसंगसयलंभो ।। पंच वया(जमा) पढमंतिम-जिणाण सेसाण चत्तारि ॥ [२३६] देवदूसेण खंधे, सहसक्कमेण निक्खमंति जिणा । काऊण पंचमुट्ठियलोयं चउमुट्ठियं रिसहो । सह रिसहेण सह(यं) चिय, कयलोया निक्खमंति चउसहसा । जह जं रिसहो काही, तहा तमम्हे वि काहामो ॥ संवच्छरं च जाव सामी सचेलो विहरिओ तओ परमचेलो संवुत्तो त्ति । मोणेण य विहरमाणस्स कप्पाकप्पाजाणएण लोएण कन्नाईहिं निमंतिज्जमाणस्स जोग(ग्ग)भत्तपाणमलभमाणस्स भगवओ चउरो वि सहस्सा पिट्ठओ लग्गा छुहा-पिवासाईहिं पीडिया विसन्ना कच्छ-महाकच्छे म(य) सव्वजेठ्ठत्तणओ भणंति - 'अम्हाणमणाहाण तुब्भे सामिणो होऊण जं कायव्वं तमाइसह' । तओ कच्छ-महाकच्छेहिं भणियं – 'अम्हे वि ण याणामो । जइ पुव्वमेव भगवं पुट्ठो होतो ता सोहणं होतं । संपयं पुण भरहलज्जाए घरगमणमकाउकामाणं वणवासो से(चे)व जुत्तो' त्ति सव्वसम्मएणं पज्जालोएऊण वक्कलचीरधारिणो कंदमूलफलाहारा तावसा वुत्ता। कच्छ-महाकच्छेहि य पुत्ता नमि-विणमी पिउअणुरागाओ सह विहरमाणा वणवाससमासयणकाले भणिया – 'तुब्भे घरं चव्व(वच्च)ह अहवा भगवंतमेव सेवह, जेणेसो तुम्हाणमणुकंपाए फलदो भवइ' । तओ ते - पिउवयणं पमाणं ति काऊण भगवंतंमि पडिमाठिए पइदिणं विसिट्ठपूयापुरस्सरं रज्जलाभत्थमुभयसंघ(झ)माराहति । सेसकाले उभयपासेसु [स]खग्गं चेटुंति । Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८] अन्नया धरणो नागराया भगवंतं वंदओ आगओ । इमेहि य विन्नवियं । तओ सो ते तहा जायमाणे भणइ 'भयवं चत्तसंगो । न एयस्स अस्थि किंपि दायव्वं । मा एयं जायह । अहं तुब्भं भगवओ भत्तीए देमि, सामिस्स सेवा अफला मा भवउ त्ति काउं । गंधव्वपन्नगाणमडयालीसं विज्जासहस्साणि गोरीगंधारी-रोहिणी-पन्नत्तिविज्जापहाणाणि पढियसिद्धाणि [इ]माणि गिन्हह । तओ तासिं सामत्थेण मु(सु)हसयणाइजणमुवलोभित्ता गंतुं वेयड्डपव्वए दाहिणुत्तरासु सेढीसु रहनेउर - चक्कवाल- गगणवल्लभपमुहाणि पन्नास-सट्ठिविज्जाहरमहाणगराणि जणवयसमिद्धाणि निवेसित्ता चिट्ठह'त्ति । - णमि-विणमी वि तहोवइट्टं पडिच्छिऊण सामि नागरायं [च] वंदिता विज्जानिम्मियपुप्फयविमाणारूढा कच्छ-महाकच्छाणं तं सामिणो पसायमुवदंसेत्तु गया विणीयनयरीए । तओ भरहस्स साहियसरूवा तहेवाऽऽगंतुं वेयड्ढपव्वए विज्जाहररायाणो जायत्ति । सामी वि संवच्छरोववासिओ विहरंतो पत्तो कुरुजणवए हत्थिणाउरं नयरं । तत्थ य बाहुबलिपुत्तो सोमप्पहो नाम राया। तस्स पुत्तो सेज्जंसो नाम जुवराया । सो सुमिणे मंदरपव्वयं सामवन्नममयकलसेणाऽभिसित्तमहियं सोभमाणं दठ्ठे पडिबुद्धो । नगरसेट्ठिणा य सुबुद्धिणा सूरो किरणसहस्सेण तओ चलिएण पुणो सिज्जंसथिरीकएणाऽहियं सोभमाणो सुमिणे दिट्ठो । रण्णा य महंतो एगो पुरिसो महासत्तुबलेण सह जुज्झंतो सिज्जंसदिन्नसाहिज्जो तं सत्तुबलं भंजतो दिट्ठोति । पभायंमि य मिलिया राय - सिट्ठि - सेज्जंसा परोप्परमत्थाणत्था सुमिणे साहंति । न य तेसिं फलं जाणंति । तओ राया भणइ कुमारस्स ‘कोइ महालाभो संभाविज्जइ' । गएसु य नियनियठाणं सेज्जंसो भवणोवरिमत्तवारणठिओ सामिं तत्थ पविसमाणं दद्धुं चिंते 'कहिं मए नेवत्थमेरिसं दिट्ठि (ट्ठ) पुव्वं जारिसं पडिपियामहस्स' । खणंतरेण य संजायजाइसरो भगवओ ललियंगयाइभवे वइरनाहपज्जंते अप्पणो निन्नामियाइभवे सारहिपज्जंते म(स)रिऊण तहा वयरसेणतित्थयरलिंगं, 'वइरनाहो भरहे पढमतित्थयरो भविस्सइ 'त्ति तब्भणियं च सुमरिऊण सम्ममवगच्छइ जहे सो सो भगवं 'ति । तव्वेलाए य तस्स मणूसो इक्खुरसभरियघडएणोलग्गाए पविट्ठो ताव [तं] घेत्तुमुट्ठिओ । सेज्जंसो भणइ - 'भगवं ! गेण्हसु जइ एवं (यं) कप्पइ' । सामिणा वि 'कप्पइ'त्ति नाउं पसारिएसु पाणीसु सेयंसेण य पक्खित्तो सो सव्वो वि रसो । लद्धी य सामीणं जं पाणीसु पक्खित्तं बहुयं पि न छड्डिज्जइकिं रू(तू) वरि स (सि) हा वड्ढइति । निक्खमणदिणाओ य - संवच्छरेण भिक्खा, लद्धा उसभेण लोगनाहेण । सेसेहि वीस (बीय) दिवसे, लद्धाओ पढमभिक्खाओ ॥ [आ.नि. ३१९] उसभस्स उ पारणए, इक्खुरसो आसि लोगनाहस्स । सेसाणं परमन्नं, अमयरसरसोवमं आसि ॥ [३२०] हत्थिणउरं अओज्झा, सावत्थी चेव तह य साचे (के) यं । विजयपुर - बंभथलयं, पाडलिसंडं पउमसंडं ॥ [३२३] Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [२९] सेयपुरं रिट्ठपुरं, सिद्धत्थपुरं महापुरं चेव । धण्णकड-वद्धमाणं, सोमणसे(सं) मंदिए(रं) चेव ॥ [३२४] चक्कपुरं रायपुरं, मिहिला रायगिहमेव बोद्धव्वा । वीरपुरं बारवई, कोयकडं कोल्लयग्गामो ॥ [३२५] एएसु पढमभिक्खा, लद्धाओ जिणवरेहिं सव्वेहिं । दिन्नाओ जेण पढम, तेसिं नामाइं वोच्छामि ॥ [३२६] सेज्जंस-बंभदत्ते, सुरिंददत्ते य इंददत्ते य । पउमे य सोमदत्ते, महिंद तह सोमदत्ते य ॥ [३२७] पूसे पू(पु)णव्वसु पुण, नंद-सुनंदे जए य विजए य । तत्तो य धम्मसीहे, सुमित्त तह वग्घसीहे य ॥ [३२८] अपराजिय-वीससेणे, वीसइमे होइ बंभदत्ते य । दिन्ने वरदिन्ने पुण, धन्ने बहुले य बोधव्वे ॥ [३२९] एए कयंजलिउडा, पडिलाभित्ता जिणेसु बहुमाणा । सकयत्था संजाया, जेणेरिसकिच्चओ तेहिं(सिं) ॥ भवणं धणेण; भुवणं, जसेण; *भवणं(भयवं) रसेह(ण) सह विहिओ । अप्पा निरुवमसुक्खे, सुपत्तदाणं महग्घवियं ॥ [चउपन्नमहापुरिसचरियं, पृ. ४१] घुटुं च अहोदाणं, दिव्वाणि य आहयाणि तूराणि । +चेलुक्खेवो विहिओ, वसुहारा कुसुमवुट्ठी य ॥ सव्वेसि पि जिणाणं, जहियं [लद्धाओ] पढमभिक्खाओ । तहियं वसुहाराओ, वुट्ठाओ पुष्फवुट्ठीओ । [३३१] अद्धत्तेरसकोडी, उक्कोसा तत्थ होइ वसुहारा । अद्धत्तेरसलक्खा, जहण्णिया तत्थ वसुहारा ॥ [३३२] सव्वेसि पि जिणाणं, जेहिं दिन्नाओ पढमभिक्खाओ ते पयणुपेज्जदोसा, दिव्ववरपरक्कमा जाया ॥ [३३३] केई तेणेव भवेण, निव्वुया सव्वकम्मउम्मुक्का । केई तइयभवेणं, सिज्झिस्संती जिणसयासे ॥ [३३४] एवं चोसभसामिपढमपारणए देवागमणमहूसवे कोउगेणाऽऽगयं तावस-रीया(राया)इलोयं सेज्जंसो पण्णवेइ – 'भो भो सामीणमेएसिमेवं भिक्खाए वि(दि)न्नाए सुग्गइं गम्मइ' । ते भणंति – 'कहं तुम जाणसि?' सेज्जंसो भणइ – 'जाइसरणेण। जओऽहं सामिणा सहऽट्ठभवग्गहणाणि जाव हिंडिओ' । पुणो 'कहं कह'ति पुच्छंताणं तेसिं साहिओ सेयंसेण ललियंगय-सयंपभाइओ भववइयरो त्ति । तेसिं च तिण्ह ★ भयवं रसेण पडहत्थो । - इति पाठः चउपन्नमहापुरिसचरियग्रन्थे । + देवा य संनिवइआ वसुहारा चेव वुट्टा य - इति आ.नि. ३२१ । Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३०] वि सुमिणाणमिदमेव रसदाणं फलं । जओ अणेण भगवं मेरुव्व सच्छाओ, सूरो व्व नाणकिरिणइल्लो, जोहो व्व कम्मसत्तुजयपरो संजाओ त्ति । तओ सोउमेवं जणो सेज्जंसमभिनंदिऊण सट्ठाणाणि गओ । सेज्जंसो वि भगवं जत्थट्ठिओ पडिलाभिओ ताणि पयाणि 'मा पाएहिं अइक्कमीहामि त्ति भत्तीए तत्थ रयणमयं पेढं करावेइ झत्ति । सव्वं (म्मं ) अच्चेइ विसेसेण य वियाले अच्चिऊण भुंजइ । लोगो पुच्छइ 'किमेयं ?' सेज्जंसो भणइ ‘आइगरमंडलगं' । तओ लोगेण वि जत्थ जत्थ भगवं ठिओ भिक्खं गेण्हइ तत्थ तत्थ पेढं कयं, तं च कालेण आइच्चपेढं संजायं ति । तओ भगवं तक्खसिलं गओ । तत्थ य निउत्तपुरिसेहिं बाहुबलिणो निवेइयं । बाहुबलिणा वि चितियं 'कल्लं सव्वत्थुए (सव्विड्डीए) वंदिस्सामि'त्ति । निग्गओ पभाए । सामी य विहरंतो अन्नत्थ गओ । तओ अदिट्ठे अधिरं काऊण जहिं भगवं वुत्थो तत्थ जोयणपरिमंडलं पंचजोयणमूसियदंडं रयणमयं धम्मचक्कचिंधं कारियं ति । - — एवं च निरुवसग्गो, वाससहस्समुसहो विहरिऊण । फगु (ग्गुणकण्हेक्कारसि, केवलनाणं लहइ किं चि(च) ॥ मगहा-रायगिहाइसु, मुणओ खेत्तारिएसु विहरिंसु । उसभो नेमी पासो, वीरो य अणारिएसुं पि ॥ [आ.नि. २३४] उझ्या परीसहा सिं, पराजिया ते य जिणवरिंदेहिं । 'उग्गं च तवोकम्मं, विसेसओ वद्धमाणस्स || उसभस्स पुरिमताले, वीरस्स (स्सु) जुवालियानईतीरे । सेसाण केवलाई, जेसुज्जाणेसु पव्वइया ॥ [आ.नि. २५४] तेवीसाए नाणं, उप्पन्नं जिणवराण पुव्वन्हे | वीरस्स पच्छिमण्हे, पमाणपत्ताए चरिमाए || [२५३] अट्टमभत्तं तम्मि य, पासोसभ - मल्लि - रिट्ठनेमीणं । वसुपुज्जस्स चउत्थेण छट्टभत्तेण सेसाणं ॥ [२५५] नह-केसादि जिणाणं, केवलकालादवट्ठियाणेव । सक्काइट्ठा देवा, कुणंति जह तेसिमुचियाणि ॥ सुकसिणकेसजडाओ, रिसहस्स अंसेसु कणयवन्ने । सुट्टु सोहंति जं ता, सक्कविन्नवियधरियाओ ॥ तेण जडलंछणो वि य, जं तस्सोरूसु उ ( ज ) म्मणो वसहा (हो) । इय वसहलंछणो विय, केवलनाणं ( णो) विहरइति ॥ तह चक्केसरिदेवी-गोमुहजक्खेहिं वाम - दाहिणओ । सययं स पक्क (ज्जु) वासिय - कमकमलो विहरइ सुहेण ॥ १. नव जीवाइपयत्थे उवलभिऊणं च निक्खता - इति आ.नि. २३५ । Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३१] रइयंमि समोसरणे, सुरेहिं संपत्तकेवलो जाव । सीहासणे निसीयइ, रिसहजिणो तित्थकरणत्थं ॥ भा(ता) वेगिंदियरयणं, चक्कं रयणुत्तमं समुप्पन्नं । भरहाउस (ह) सालाए, तो अवरि (र) रयणाणि भणियं च ॥ चक्कं १ मणि २ कागिणि ३ खग्ग ४ दंड ५ चम्माणि ६ छत्तं ७ सेगिंदिय । सेणावइ ८ गाहावइ ९ वड्ढइ १० हत्थि ११ हय १२ त्थी १३ पुरोहिय१४ पणिदि ॥ चक्करयणेण चक्की, खेत्तं साहेइ १ ; तमंधयारे वि । मणिरयणेण पयासइ २, कागिणिरयणेण अंकेइ ३ ॥ खग्गरयणेण छिंदइ ४, भिंदइ विसमं च दंडरयणेणं ५ । अब्भु (च्चु ) दयासु चिट्ठइ, चम्मोवरि ६; छत्त छत्तंमि ७ ॥ सेणावइरयणेणं, [विन्ना? ] णेणं सयं च साहेइ ८ । गाहावइरयणेणं, न य सीह (द) इ तवणिभोगेहिं ( ? ) ९ ॥ पासायाइपयत्थं, वड्ढइरयणेण निम्मवावेइ १० । दूरं पि सुहेण खणा, वच्चइ हत्थासरयणेहिं ११-१२ ॥ इत्थिरयणेण सेवइ, सरसं चिय विसयसोक्खमाजम्मं १३ । उवरोहियरयणेणं, चिंतइ धम्मं ग ( स ) मायरइ १४ ॥ चक्कं छत्तं दंडो, तिन्नि वि चक्क (क्कि) स्स वामतुल्लाई । चम्मं दुहत्थदीहं, बावीसं (बत्तीसं) अंगुलाई असी ॥ [ प्रवचनसारोद्धारे गा. १२१६] चउरंगुलो मणी पुण, तस्सद्धं चेव होइ वित्थिन्नो । [१२१७] चउरंगुलप्पमाणा, सुवन्नवरकागिणी नेया ॥ चक्किस्स दो सहस्सा, जक्खाणं होंति अंगरु (र) क्खाणं । रयणाणं पत्तेयं, सहस्समेगं हवइ तेसिं ॥ तओ निउत्तपुरिसेहिं चक्करयण-सामिकेवलुप्पत्तीणं समकालं निवेयणे कए भरहो चिंते 'कस्स पढमं पूयं करेमि ?' । तओ पुणो वि 'ताओ चेव गुरुतरो'त्ति संभाविऊण भरहो सव्विड्डीए निग्गओ सामिवंदणत्थं । — जीवइ य तया मरुदेवी । सा य अच्छ (च्छे )रयत्तया सा ( स ) या वि किल वणस्सइकाइए आसि, पज्जंतभवे य उसभसामिस्स माया जाया । तओ भगवते ( भगवंते) पव्वइए भरहस्स रज्जसिरिं पासिऊण पुणो पुणो भइ • ' मम पुत्तस्सेरिसी रायसिरी । सु (सं) पयं सो खुहा- पिवासापरिग[ओ] नग्गओ हिँडइ । हा हा केरिसो कम्मपरिणामो ?' | भरहस्स तित्थयरविभूइं वण्णंतस्स वि 'कूडं 'ति मन्नंती न पत्तिज्जइ, पुत्तसोगेण य से किल झामलं १. एयाइं वाममित्ताइं इति प्र.सा. १२१६ ॥ Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३२] चक्खुं जायं रोवंतीए । तओ भरहंतेण (भरहेण ) विन्नविया 'अम्मो ! एहि जेण भगवओ विभूइं दंसेमि' | ताहे भरहो हत्थिखंधे पुरओ काऊण निग्गओ । समोसरणदेसे य गयणतलं सरसत्तहेण (सुरसमूहेण) विमाणारूढेणा(णो)यरंतेण विराय (यं) तधयवडं पहयदेवदुंदुहिनिनायाऊरियदिसामंडलं पासिऊण भरहो भणइ - 'पेच्छह जइ एरिसी रिद्धी मम कोडिसयसहस्सभागेण वि अत्थि' । तओ तीए भगवओ छत्तत्तय (यं) पासंतीए तहा महुरगंभीरजोयणनीहारिणं सामिणो धम्मकहं (ह) धणिं च सुणंतीए हरिसवसुब्भिन्नपुलयदेहाए मोहेण सह फिट्टं तं नयणपडलं । तओ समुल्लसियसुहज्झाणविसेसाहिए (साए हि) समुप्पन्न (न्नं) केवलनाणं खुद्ध(खुट्टं) चाऽऽउयं तम्मि चेव समए । तओ सिद्धा मरुदेविसामिणि त्ति । तीसे य सरीर' मिहोसप्पिणीए पढमसिद्धो 'त्ति पूजित्ता देवेहिं पक्खित्तं खीरसमुद्दे । सामिणो य समोसरणे ससुरासुरमणुयसभाए धम्मं साहि(हिं) [त]स्सो [स]भस्से (से) णो नाम भरहपुत्तो पुव्वभवनिबद्ध-गणहरनामगो[त्तो] जायसंवेगो पव्वइओ । दद्धुं च सामिमहिमं भरहनंदणो मि(म) रिई सम्मत्तलद्धबुद्धी धम्मं सोऊण पव्वइओ । - इय पंचसुयसयाई, सत्त ओपुत्तय ( सत्त नत्तुय ? ) सयाई [च] भरहस्स | निक्खंताणि समं चिय, समुसरणे तम्मि सुमणाणि ॥ ते य तावसा कच्छ-सुकच्छवज्जा सामिणो रिद्धिं दट्ठूण पव्वइयत्ति १ । बंभी य भरहेण मुक्का पव्वइया २ । भरहो वि संबुद्धो सावओ जाओ ३ । सुंदरी उण बाहुबलिणा मुक्का पव्वइउकामा वि भरहेणित्थीरयणमे[सा] भविस्सइ त्ति बुद्धीए निरुद्धा साविया जाया ४ । एसो य पढममिहोसप्पिणीओ (ए) चउव्विहो संघो त्ति । अवि य - किं च - तित्थं चाउव्वन्नो, संघो सो पढमए समोसरणे । उप्पन्नो य जिणाणं, वीरजिणिदस्स बीयंमि ॥ [आ.नि. २६५] चुलसीइं च सहस्सा १ एगं २ च दुवे य ३ तिन्नि लक्खाई ४ । तिन्नि य वीसहियाई ५ तीसहियाइं च तिन्नेव ६ ॥ [आ.नि. २५६] तिन्नि य ७ अड्डाइज्जा ८ दुवे य ९ एगं च सयसहस्साई १० । चुल[सी]इं च सहस्सा ११ बिसत्तरी १२ अट्ठसट्ठी १३ य ॥ [२५७] छावट्ठी १४ चउसट्ठी १५ बासट्ठी १६ सट्ठि १७ चेव पन्नासा १८ । चत्तारि (ल) १९ तीस २० वीसा २१ अट्ठारस २२ सोलस सहस्सा २३ ।। [२५८] चउदस य सहस्साइं २४ जिणाण जइसीससंगहपमाणं । अज्जासंगहमाणं उसभाईणं अओ वोच्छं ॥ [२५९] तिन्नेव य लक्खाई १ तिन्नि य तीसा इं (य) २ तिन्नि छत्तीसा ३ । तीसा इ(य) छच्च ४ पंच य तीसा ५ चउरो य वीसा इं(य) ६ ॥ [२६०] चत्तारि य तियभागं(तीसाई) ७ तिन्नि असीयाणि ८ पुण पुणेमाणि ( तिहत्तो अ) । वीसुत्तरं ९ छलहियं १० तिसहस्स ११ अहियं च लक्खं तु ॥ [२६१] Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ लक्खं १२ अट्ठसयाणि य १३ 'बासद्धिं चउसया १४ सहस्सा १५ य । एगट्ठी छच्च सया १६ सट्ठिसहस्सा सया छच्चा १७ ॥ [२६२] सट्ठि १८ पणपन्न १९ पन्ने२०गचत्त २१ चत्ता २२ तहऽद्रुतीसं च २३ । छत्तीसं च सहस्सा २४ अज्जाणं संगहो एसो ॥ [२६३] चुलसीइ १ पंचनउइ २ बिउत्तरं ३ सोलसूरु(सुत्तर)४ सयं च ५ । सत्तहियं ६ पणच(न) उई ७ तेणउई ८ अट्ठसीई य ९ ॥ [२६६] एक्कासी य १० बावत्तरी य ११ छावट्ठि १२ सत्तवन्ना य १३ । पन्ना १४ तेयालीसा १५ छत्तीसा चेव १६ पणतीसा १७ ।। [२६७] तेत्तीस १८ अट्ठवीसा १९ अट्ठारस चेव २० तह य सत्तरस २१ । एक्कार[स] २२ दस २३ नवगं २४ गणाण माणं जिणिदाणं ॥ [२६८] एक्कारस उ गणहरा, जिणस्स वीरस्स सेसयाणं तु ।। जावइया जस्स गणा, तावइया गणहरा तस्स ॥ [२६९] एवं चोसहसेणाइसत्थेण(साहूणं?) सामिणो चउरासीइ सहस्साणि, बंभीपमुहसाहुणीणं तिन्नि लक्खाणि, सेयंसाइसावयाणं पंचाणउइसहस्साहियाणि तिन्नि लक्खाणि, सुभद्दाइसावियाणं पंचलक्खाणि जायाणि त्ति । इओ पढमसमोसरणे भगवओ भरहो पूयं काऊण चक्करयणस्स अट्ठाहियामहिमं करेइ । निव्वत्तियाए य अट्ठाहियाए तं चक्करयणं पुव्वाभिमुहं पहावियं । भरहो वि सव्वबलेण चक्करयणमणुगच्छइ । तं च जोयणं गंतुं ठियं ति । जाया सा जोयणसंखा । एवं च पुव्वदिसाए मागहतित्थं जाव गंतुं ठियं चक्कं । तओ भरहो कओववासतिगो रहेण समुद्दमवगाहेइ त(च)क्कनाहिं जाव । तओ नियनामंकं सरं पुरओ विसज्जेइ । सो य दुवालसजोयणाणि गंतूण मागहतित्थकुमारस्स भवणे पडिओ । सो तं च दट्ठण पडिकुविओ भणइ - 'को पुण एसो अपत्थियपत्थियव्वओ ?' तओ नामं सरंमि पासइ जहा उप्पन्नो भरहो चक्कवट्टी । तओ तं चेव सरं मउडं कुंडालाणि चूडामणिं च घेत्तूण उवट्ठिओ भणइ – 'अहं ते पुव्विल्लो अंतयालो(अंतेवालो)' । ताहे तस्स अट्ठाहियामहिमं करेइ ।। एवं एएण कमेण दाहिणेण वरदामकुमारो दिव्वंसुह(य?)खंडं कडिसुत्तयं च देइ । अवरेण पहासकुमारो मालं मुत्तावलि [च] देइ । ताहे सिंधुदेविं साहेइ । सा वि कलसाणमट्ठत्तरसहस्सं रयणचित्तं देइ । तओ वेवत्थ(वेयड्ड)गिरिकुमारं देवं साहिऊण तिमिसगुहाए कयमालयं साहेइ । सो वि विविहरयणनिम्मियंमणंकारं(यमलंकारं) इत्थीरयणारिहं देइ । तओ सुसेणो सेणावई सव्व(अद्ध)बलेण दाहिण(णि)ल्लं सिंधुखंडं साहेत्ता तिमिसगुहमुग्घाडावेइ । तीए य तिमिसगुहाए पंचासजोयणपिहुलवेयड्डपव्वयगयाए चक्की हत्थिरयणकुंभत्थलोवरि धरियमणिरयणि(णु)ज्जोएण बलस्स पुरओ वच्चइ । गुहापासा(स)भित्तीसु अ जोयणंतरियाणि पंचधणुसयपमाणाणि बलमु(स्सु)ज्जोयनिमित्तं(त्त)मेगूणपण्णासं मंडलाणि कागिणीरयणेण लिहइ । गुहामज्झगयाओ य चम्मरयणेणुम्मग्गनिमग्गसलिलाओ दो समुत्तरइ । १. बावट्ठिसहस्स चउसयसमग्गा - इति आ.नि. । Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३४] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN निग्गएण य गुहाओ चक्किणा सह जुज्झिया चिलाया । ते पराजिया मेहमुहे-नाम-देवकुमारे कुलदेवए आराहेति । ते य सत्तरत्तं जाव वासं वासंति । भरहो वि चम्मरयणोवरि खंधावारं ठविऊण उवरि छत्तरयणं ठवेइ । तपभई(तप्पभिई) लोगेण अंडसंभव(वं) जगं पणीयं । तओ बंभंडं नाम पुराणं जायं ति । तत्थ पुव्वण्हे साली वाविज्जो(ज्जे)इ, अवरण्हे लविऊण जेवि(मि)ज्जइ । एवं सत्त दिवसे अच्छइ । तओ आभिओगियदेवेहिं निद्धाडिया मेहमुहा, एएसिं च वयणेण उवणया चिलाया भरहस्स । तओ चुल्लहिमवंतगिरिकुमारं देवं साहेइ । तत्थ बावत्तरिजोयणाणि उवरिहुत्तो बाणो गच्छइ । तओ उसभकूडे कागिणिरयणेण सनाममालिहइ । तओ सुसेणाओ उत्तरिल्लसिंधुखंडं साहेइ । पच्छा सेणावई उत्तरिल्लं गंगाखंडं साहेइ । भरहो गंगाए सह वाससहस्सं भोगं भुंजेइ । __ तओ वेयड्डे णमि-विणमीहि समं बारससंवच्छराणि जाव जुद्धं जायं । तओ ते जिप्पमाणा विणमी इत्थिरयणं णमी रयणाणि गहाय उवट्ठिया । पच्छा खंडपवायगुहाए नट्टमालयं देवं साहेइ । तओ खंडप्पवायगुहाए निग(ग्ग)च्छइ । पच्छा गंगाकूले नवनिहिओ उवागच्छइ त्ति । ते य इमे - नेसप्पे १ पंडुयए २ पिंगलओ ३ सव्वरयण ४ महपउमो ५ । कालो ६ य महाकालो ७ माणवगो ८ संख ९ नव निहिणो ।। नेसप्पंमि निवेसो १ पंडुयगनिहिमि गणियमाणाई २ । पिंगल आभरणविही ३ रयणे चउदस वि रयणाई ४ ॥ महपउमे नेवत्थं ५ काले कालोचियस्स निद्देसो ६ । महकाले दव्वगि(वि)ही ७ माणवगे जुद्धसामग्गी ७ ॥ संखे पेच्छणयविही ९ नवनिहिओ जण्हवीमुहे हुंति । बारस-नव-ट्ठजोयण-दीह-पिहलु-च्चमंजूसा ।। पलिओवमठिइदेवा नियनामेहिं नायगा तेसिं । वज्जमयकवाडाई चक्किसा(आ)णाकरा सबला ॥ तओ दक्खिणिल्लगंगाखंडं सेणावई साहेइ ।। एवमेएण कमेण सट्ठीए वाससहस्सेहिं भरहो भाउगे मोत्तुं सेसवसीकयभारहवासो पविट्ठी विणीयनयरीए । ए(च)क्कं पुण जक्खसहस्साहिट्ठियं तीए बो(बा)हिं चेव ठियं । जओ तं तिपल्लएहि(नियल्लएहिं) वि साहिएहिं आउहसालं पविसइ त्ति । तओ विज्जाहरनयरा(नरव)ईहिं महाविभूईए कयबारवरिसियकयरज्जा(वरिसियरज्जा)भिसेओ भरहचक्की नियवग्गं संभालिउमारद्धो । दरिसिज्जतेसु य निउत्तेहिं तस्स मि(नि)यल्लएसु परिवाडीए सुंदरी दरिसिया। सा य जद्दिवसं पव्वज्जं लिंती भरहेण निरुद्धा तद्दिवसाओ आरब्भ आयंबिलाणि कुणंती उप्पंडुरमुही जाया । तओ तं दट्ठण रुट्ठो भरहो परियणं भणइ – 'किं मम नत्थि भोयणं जमेसा एरिसी रूवेण जाया ? विज्जा वा न संति ?' तेहिं सिटुं जहा – 'आयंबिलाणि करेइ' । ताहे तस्स तीसे उवरि पयणुओ रागो जाओ। तओ भणिया – 'जइ रुच्चइ तो मए समं भोगे भुंजाहि, न वि तो पव्वइयाहि' । ताहे पाएसु पडिया विसज्जिया पव्वइया । Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३५] तओ भरहो भाउगाणं दूयं पट्ठवेइ, जहा – 'मम रज्जं समप्पेह' । ते भणंति - 'अम्ह वि रज्जं ताएण दिन्नं तुज्झ वि । तायओ ताव ताओ । सो य पुच्छिओ जं भणिही तं करेस्सामो' । एत्थंतरंमि भगवं विहरमाणो समोसरिओ अट्ठावए। तम्मि य समागया ते कुमारा वंदित्ता भणंति – 'ताय ! तुब्भेहिं दिन्नाइं रज्जाइं मग्गइ भरहो । ता किं करेमो ? किं जुज्झामो अहवा समप्पेमो ?' ताहे सामी मुत्तिसुहसंपत्तिमिच्छंतो गुरुपरिग्गहभोगासापिसायनडियचित्तनियत्तणनिमित्तं(त्त)मिंगालदाहगदिटुंतं कहेइ, जहा - 'एगो इंगालदाहगो एगं भाणं पाणियस्स भरेउं वणं गओ । तत्थ य तस्स निच्चरा(तिव्वयरा?)इच्च-अग्गितावेणं दारुकुट्टणपरिस्समेण य पुणो पुणो पियंतस(स्स) निट्ठियं तं पाणियं । तओ तिसाभिभूओ धाविओ सो निवाणाओ विमुहं वच्चंतो य तत्थंतरा चेव पी(प)डिओ सीयलतरुच्छायाए [सुत्तो, सुमिणं पासइ । तत्थ य -] तिसाआवेसओ य कव-तडाग-नइ-दह-समद्दे सव्वे पियइ । न य तस्स कह वि इ तण्हा । ताहे एगंमि जिन्नकूवे तणपूलियं गहाय उसिं(स्सि)चणेण तणग्गलग्गजलबिंदवो जीहाए लिंहतस्स वि जहा न का वि धरा (?) । तहा तुब्भेहि वि अणुत्तरा सद्द-रूय-रस-गंध-फरिसा ते सव्वढे अणुभूया तेहि(तह) वि तत्तिं न गया । संपयं पुण तुब्भे [एए] हिं माणुस्सएहिं कहिं(हं) तत्तिं जाइस्सह ?। ता संबुज्झह किं न तु(बु)ज्झहा ?' एवमाइबहुविहधम्मोवएसेहिं अट्ठाणउई वि कुमार(रा) पव्वइय त्ति । इओ य वेयड्ढे रहनेउ[र]चक्कवालपुत्तो(पुरसामी?) बाहुबलिमित्तो पल्हाओ नाम विज्जाहरो, नयणावली नाम से भज्जा। तेसे(तस्स) भगिणी रयणावली नाम । [तीए] परिणाविओ पल्हाएण बाहुबलि(ली) । पुत्तुप्पत्तिं च विणा सा बहुयंबिलेहिं सासणदेवी(वि)माराहेइ । तीए वि तुट्ठाए दसपुत्तुप्पत्तिनिमित्तं दिन्नाओ दस गुलियाओ । ताए य रयणावलीए 'को पत्तेयं पुत्तपरिचेलू काही? एक्को चेव समीहि[य]पुत्तो होउत्ति चिंतिऊण(णु)वजीवियाओ(गिलियाओ?) समकालमयं(मेयाओ)। देवयादिन्नो वरो [न] अन्नहा फलप्प(इ) त्ति जाया तीसे दस पुत्ता, तं जहा – अइमुत्तो १ महामई २ वज्जवेओ ३ वीरंगओ ४ सायरो ५ इंदकेऊ ६ दहिवाहणो ७ हरिहरो ८ रयणमूलो ९ सयबाहु त्ति १० । इओ य पल्हाएण नयणावलीए जाओऽनिलवेगो नाम पुत्तो । तज्जम्मंमि य कयं महावद्धावणयं । णेण पुच्छिओ सुगुत्तो नामोहिनाणी मुणी, जहा – 'भगवं ! कहेसु बालस्सेमस्स जम्मरासिफलं' । मुणी भणइ – 'सव्वगुणसंपन्नो तेल्लोक्कस्स अजेओ य एसो बालो । किंतु चक्किचक्काओ विणि(ण)[स्सिस्सइ' । सोउं चेमं दूमिओ पल्हाओ 'सु(स)गोत्ते न चक्कं पहवई'त्ति चिंतिऊणाऽऽगओ सबालो बाहुबलिसमीवो(वे), साहियमुणिवुत्तंतो य बाहुबलिस्साऽनिलवेगं *पुत्तेडयं दाउं गओ सट्ठाणे । अनिलवेगो वि बाहुबलिगिहे सुहंसुहेण चिट्ठइ त्ति । तओ भरहचक्कवट्टी विन्नत्तो सुसेणसेणाहिवइणा, जहा - 'देव ! नऽज्ज वि पविसइ पुरीए चक्करयणं' । चक्की भणइ – “किं कारणं ?' तओ मंति-सामंताईहिं, 'जं बाहुबली नाऽऽणं पडिच्छइ'त्ति भणिए विसज्जिओ तक्खसिलाए बाहु[बलि]स्स सुवेगो नाम दूओ भणाविओ[य] 'सेवं पडिवज्जसु ज(जु)ज्झसज्झो वा होसु' । गओ य सुवेगो तत्थ । भणिओ बाहुबलिणा - 'कुसलं भरहस्स ? सुमरइ य सो कयाइ मं?' सुवेगो भणइ – 'को तस्साऽकुसलं काउं समत्थो ? चित्तुत्तिन्नो य सुमरिज्जइ । ★ पुत्तेडयं = अयं तुम्ह पुत्तो त्ति दाउं । Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN तुमं पुण तस्स सया वि चित्तत्थो । किं तु जं बारसवरिसिए वि रायाभिसेए न पत्तो तं मणाम(गं) दुक्खेइ' । बाहुबली भणइ - 'सुट्ठ समिद्धो भरहो, मए भि(नि?)द्धणेणं लज्जिज्ज(ज्जि)स्सइ त्ति संकाए नाऽऽगओ' । सुवेगो भणइ - 'संपयं पि गंतुं सेविज्जउ जेण समिद्धी होइ' । बाहुबली भणइ - 'जो लहुभाए पवज्जं गेण्हावेइ सो कहं मे समिद्धिमिच्छइ ?' सुवेगो भणइ - 'किं बहुणा ? सेवं वा पडिबद्ध(वज्ज)सु जुज्झसज्जो वा होज्ज' । बाहुबली भणइ - 'नाऽहं रिसहे[स]रं मोत्तुमन्नं सेवामि । तहा जो बालत्ते बाहुजुज्झेण कीलंतो मए नियभुयदंडेहिं विखि(क्खि)त्तो चंदाइच्चोवरि गंतुं पडतो पडिच्छित्ता रक्खिओ सो कहं मे जुझं दाउं समत्थो ? तहा वि ममंमि अजिए भरहखेत्ते किं तेण जित्तं ? ता तुरियमेव जं वा रुच्चइ तं कुणइ(उ)त्ति' । एवं बहुहा निब्भच्छिओ सुवेगो भरहस्साऽऽगंतुं सव्वं साहेइ । तओ रुट्ठो तस्सोवरि निग्गओ सबलवाहणो भरहो चक्कवट्टी । तओ चरपुरिसरो(सेहिं) जाणाविओ बाहुबली वि पेसिऊण अनिलवेगं पल्हायंतिए, सयं सीहरहसेणाहिवइबल-वाहणेहि समं समुहो वतिओ(पत्थिओ) चक्किस्स । एवं चाऽऽगम्माऽऽवासिया दो वि गंगातीरे । तओ निदि(द्दि)टुदिणे सेणाहिवईण संजाए समरसंघट्टे बाहुबलिसंतियचित्तरहसुएण चित्ततेएण बाणेहिं विणासिओ भरहसुओ नलो नाम । तओ बीयरणे सुसेणेण विणासिओ दंडरयणेण सीहरहो । चोज्जियाण रणेण गयणत्थसुरासुरविज्जाहराण मज्झागओ विसेसेण केलिप्पिओ नारओ गओ वेयड्डे पल्हायंतियं, बंभणरूवेण य पव्वयणं कुणंतो भणिओ पल्हाए[ण] 'भण भट्ट ! किं कीरउ ?' नारओ भणइ - 'छहाकिलंतस्स मे भोयणं दवावेह, जेण लहं जामि' । पल्हाओ भणइ - 'कत्थ ?' नारओ भणइ जत्थ भरह-बाहुबलीण महासंगामो' । पल्हायपरियणो भणइ - 'भट्ट ! मा रोलं कणस्' । तओ गाढयरं नारओ भणइ – 'किं मं निवारेहि ? तिहुयणं पि जाणइ जं भरह-बाहुबलीणं महारणं' । सोउं च तं वड्डसई सहसा नीहरिओ भवणो(ण)दारओ 'किं किं ?' ति भणंतो अनिलवेगो । साहिए पुणो नारएण सवित्थरे नल-सीहरह-मरणवसाणे संगामवइयरो(रे) सो पल्हाएण निरुज्झमाणो वि सबलो गंतुं संगामोवरि गयणंगणे रणतूरमफलावेइ । तं च सोउं चमक्किओ चक्की सुमइमंतिं पुच्छइ – 'किमेयं ?' मंती भणइ – 'देव ! अनिलवेगविज्जाहरो बाहुबलिपुत्तेडओ एसो पत्तो' । __ अनिलवेगस्स वि निब्भरं रणं कुणंतस्साऽपुज्जंतो सव्वहा सुसेणो मारणत्थं घेत्तुं धाविओ दंडरयणं । 'तं च तस्स हियए पायं दाऊणाऽऽवलिया(य) भुयदंडमुद्दालियमनिलवेगेणं'ति सोउं, [दटुं] च चक्की विच्छाइयं सुसेणं कोवंधो अनिलवेगविणासणत्थं बहुं गयाइबलं विसज्जेइ । तं पि खणेण हयमहियं काऊण अनिलवेगो 'किमणेणाऽसारेण जोहिएणं? तत्थ वच्चामि जत्थेमेसिं सामि'त्ति चिंतित्ता गओ गयारूढस्स भरहस्संतियं । 'भो चक्कि ! किमणेण ? जइ जाणासि तो मह पुरओ करसु करे सरासणं' । सोउं चेमं रुट्ठो चक्की धणुं चडाविऊण जाव बाणं मुंचइ, लग्गो तावाऽनिलवेगो चडिओ तस्स पुंक्खारए । तओ करिं मोत्तमारूढो भरहो रहे । तंमि वि पणो पणो बाणं मोत्तकामो अनिलवेगेण बाण-धण-पडंचा-गयरह-कूर-कोप्पर-खंधाईसु खणं खणं चिट्ठइ(ट्ठऊ)ण विडंबिओ खग्गमुत्तरिओ तत्थ वि तहा विडंबिओ चिंतइ - 'अहो ! कहमेसो जोहियव्वो ?' एत्थंतरंमि य संपत्तो निहिवालो भणइ – 'सामि ! नाऽनिलवेगस्स चक्कं मोत्तुं(त्तु) मन्नपहरणेहिं Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३७] गणं(खणं?)' सोउं चेमं चक्किणा सुमरिउं(यं) सहस्सारं चक्कं चडियं हत्थे । भणिओ ऽनिलवेगो - 'भो ! भणिस्सइ जणो जहा बालो विणासिओ । ता अवसरसु तुरियं जइ जीविएण कज्ज' । अनिलवेगो भणइ - 'जइ सच्चं चक्की तो मुंच चक्कं' । तओ सरोसं भामित्तु भरहेण मुक्कं चक्कं । तं च जक्खसहस्साहिट्ठियं समुहमित्तं दट्ठमनिलवेगो, 'पेच्छामिमस्स ताव वेगं'ति चिंतित्ता गहियखग्गो धाविओ पुरओ रविमंडलस्स पासेसु परिब्भमइ । चक्कं च तस्साऽपहुच्चमाणं वि पिटुं न मुंचइ । तओऽनिलवेगो समुहो होउं जाव घायं करेइ ताव चक्केणं चेव खंडखंडीकओ खग्गो । तओ जक्खे खंखेरिऊण मुट्ठीहिं हणंतो वेढिओ चाउद्दिसि चक्कट्रियजलणजालावलीहिं । तओ समोसरिया(सुमरिया?)ऽनिलवेगेण जलवाहिणी नाम विज्जा । सा य घणं घणेहिं जहा जहा वरिसइ तहा तहा गाढयरं पज्जलइ चक्कं । तओ 'निस्संसयं विणासई'त्ति संभाविऊण सुमरियरिसहेसरो सामाइयत्थो गहियपच्चक्खाणो कयकाउस्सग्गो विणासिओ चक्केणाऽनिलवेगो गओ देवलोयं ति । तओ नियत्तेसु दोसु वि बलेसु सीहरहमरणवुत्तंतं सोऊण सोगिओ जावऽच्छइ बाहुबली ताव नारएणाऽऽगम्म निवेइयं जहा - 'रहनेउरचक्कवालपुरोवरि कोड्डकरणथमेतेहिं सुरासुरसमूहेहिं कया तुम्हं रणवत्ता । तं च सोऊण [अ]सहमाणो परिभवमिहाऽऽगओ कुणंतो रणमेवं च विणट्ठोऽनिलवेगो त्ति' । सोउं चेमं महासोगाभिभूओ बाहुबली संठविओ नारय-परियणेहिं। एवं खारंखज्जेण पुणो पुणो पयर्टेतो(ते) पय(इ)दिणमुभयपक्खखयंकरे संगामे बाहुबलिणा भणाविओ भरहो, जहा – “किमणेण निक्कारणं जणक्खएण ? जओ तुझं मज्झ य नि(वि)रोहो ता दो वि जुज्झामो'। भरहेण भणिय मेवं होउ' । तओ सम्ममुद्दिसिय दोण्ह वि पढमं दिट्ठीजुझं जायं । तम्मि बाहुबलिणा जित्तो भरहो । एवं वायाबाहु-मुट्ठि-दंड-जुज्झेहिं वि । 'जिप्पइ किं बाहुबलिणा चेव चक्की जेणाऽहं सव्वत्थ हारेमि ?' त्ति जाव चिंतइ ताव डिं(चडियं) भरहस्स करे य देवयादिन्नं सहस्सारं चक्कं, मुक्कं च बाहुबलिवहाय तं तेण । तं च समुहमेंतं दटुं बाहुबली बाणसेणीए हणइ, तहा वि 'सगोत्ते चक्कं न पहवइ'त्ति पयडियमेरं बाहुबलिं पयाहिणित्ता पुणो चडियं भरहस्स करे । तं च दटुं खरयरं चिंताउ[र] भरहस्स समप्पियं देवयाए दंडरयणं । ताहे सो तेणं गहिएणं पहाविओ । इओ य बाहुबलिणा दिट्ठो गहियदंडरयणो समागओ । चिंतियं चऽणेण - 'समणेणं (समं णेणं?) भंजामि एयं । परं तुच्छाण कामभोगाण कारणे भट्ठनियपइन्नो गमेभो(ममेसो) न वावाइउं जुत्तो । ता सोहणं मम भाउगेहिं अणुट्ठियं अहमवि तयणुचिट्ठिस्सामि'त्ति चिंतिऊण भणियमणेण - 'धिसि धिसि पुरिसत्तणं अहम(म्म?)जुद्धपवत्तस्स । अलं मे भोगेहिं । गिण्हाहि रज्जं । पव्वइस्सामि' । एवं च संगामाओ नियत्तस्स बाहुबलिस्स पुत्तो सोमप्पहो नाम तत्थ रज्जे ठविओ भरहेण । बाहुबली वि, ‘तायसमीवे भाउणो मे लहुतरा समुप्पन्ननाणाइसया चिटुंति, ते कहं निरय(इ)सओ पेच्छिस्सं ? ता इत्थेव ताइ(व)ऽच्छामि जाव केवलनाणं समुप्पज्जइ'त्ति चिंतिऊण माणहत्थिमारूढो ठिओ तत्थेव काउस्सग्गं । जाणई य सामी तहावि तं तह कारावेइ । जओऽमूढलक्खा तित्थयरा । ताहे संवच्छरं जाव ठिओ काउस(स्स)ग्गेणं, वेढिओ वल्ली-लयाहिं, पाएसु य वेढिया ध(व)म्मियनिग्गया भुयंगमा । पुन्ने य संवच्छरे भगवं बंभी-सुंदरीओ पट्ठवेइ, पुव्वि [न] पट्टवियाओ जेण तया सम्मं नं(न) [प] डिवज्जंतो त्ति । ताहे वि सो मग्गंतीहिं वल्ली-तण-वेढिओ एक्कंमि चेव लक्खे दिनदिट्ठी दिट्ठो लुलंतेण महल्लेण Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३८] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN कुद्धे(च्चे?)णं । तओ दट्ठण वंदिओ इमं च भणिओ - 'जेट्ठज्ज ! ताओ आणावेइ न किलि(ल) हत्थिसमारूढस्स केवलनाणं समुप्पज्जइ'त्ति । तओ गयाओ । [ताहे] सो वि चिंतिउमाढत्तो, – 'कहं इत्थ हत्थी ? ताओ वि अलियं न भासई' । एवं च चिंतंतेण नायं, जहा - 'माण-(माणो चेव ?) हत्थी। को वा मम माणो ? वच्चामि भगवंतं, वंदामि ते य साहुणो' । पाए य उक्खित्ते केवलनाणं समुप्पन्नं । ताहे गंतूण केवलिपरिसाए ठिओ ॥ भरहो वि रज्जं भुंजइ । अन्नया वि(य) भगवं विहरतो अट्ठावयमागओ । भरहो वि भाव(उ)गपवज्जचलण(सवण?)संजायमणतावो ‘मा कया वि पुणो वि भा(भो?)गे गेण्हंति'त्ति समागंतूण भोगेहिं भाउगे निमंति(तें)तो निराकरिओ भगवया । तओ चिंतइ – 'एएसिं चेव भ(च)त्तसंगाणं आहारदाणेणाऽवि धम्माणुट्ठाणं करेमि' । तओ पंचहिं सगडसएहिं विचित्तं आहारं आणावेइ । तं च 'उव्वे(द्देसेण) कयं गिहत्थाणीयं न कप्पइ गिहीणं(साहूणं?)'ति वोत्तुं पुणो वि पडिसिद्धो भगवया । तओ अत्तट्ठा सिटेण वि आहारेणं निमंतेंतो 'रायपिंडो न कप्पइ'त्ति निवारिओ सव्वहा विलक्खीहूओ सक्केण दिट्ठो । तओ सक्को भरहस्स चित्तसमाहाणत्थं 'भगवं ! जईण कित्तिअऽवग्गह ?' त्ति पुच्छइ। भगवया भणियं - 'च(पंचहा?), तं जहा - इंदावग्गहो १, रायावग्गहो २, अहिट्ठायगा(गिहवइअ)वग्गहो ३, वसहिदायगावग्गहो ४, साहम्मियावग्गहो ५ । एएसिं च उत्तरोत्तरं पहाणा' । तओ सक्को 'भरहखेत्तं साहूणं मए अणुन्नायं, निरुवसग्गं विहरंतु' वि(त्ति) भणित्ता भगवंतं वंदइ । भरहो वि मणागहर(रि)सियचित्तो नियावग्गहमणजाणित्ता भगवंतमभिवंदइ । सक्कं च पच्छड - 'किं तम्हाण साहावियं रूवमेयं ?' सक्को भणइ - 'न अम्हाणं साहावियं रूवं माणसेहिं पेच्छउं तीरइ' । भरहो भणइ - 'तदं(ह)सणे मज्झ कोउगं' । तओ उत्तिमो पुरिसो तुममेगमंगावयवं दंसेमि'त्ति भणिऊण सक्को जोग्गालंकारभूसियं अच्चंतभासुरं नियमंगुलि(लिं) दंसेइ । दट्ठण य तं भरहो अइसएण पमुइओ तप्पभिइ इंदमहं कारावेइ । तओ पुणो वि सक्को भरहेण पुट्ठो – 'एसो मह आणीओ आहारो कत्थ क(दा)यव्वो ?' सक्केण भणियं – 'गुणाहियाणं दायव्वो' । ताहे 'साहूणं बीयट्ठाणे सावया गुणिणो'त्ति भावित्ता भरहेण हक्काराविऊण ते भणिया जहा - 'किसि-वणिज्जाइरहिएहिं मम भोयणं भोत्तूणमविरईय(विरहियं ?) भगवंतथुईरूवसज्झायवेयपरेहिं चिट्ठियव्वं । भुत्ते य समाणे मम राउलोसन्नि(लासन्न)ट्ठिएहिं वत्तव्वं, जहा – “जिओ भवं, वद्धए भयं, तम्हा मा हण मा ह[ण]''त्ति' । तओ तं तहेव निच्चं भणंति । तं च सोऊण भरहो अंचत(अच्चंत)पमत्तो 'केणाऽहं जिओ ?'त्ति पढमं कुप्पइ । पच्छा नियाएसवयणत्थं सुमरेइ, जहा - 'जितोऽहं कसाएहिं । तहा तेहिंतो चेव वद्धए भयं, तम्हा कसाउम्मूलणत्थं दया कायव्व'त्ति संभाविऊण संवेगमावज्जइ । इओ य सूवयारा भरहरायं विन्नवंति, जहा - 'चे(दे)व ! पुं( )जमाणलोह(य)बाहुल्लत्तणओ न पहुच्चेइ आहारपागो' । तओ सोऊणेवं भरहेण 'जे सावयाऽणुव्वयाइपुच्छाए निव्वूढा ते नाण-दसणचरित्तवंतो'त्ति बुद्धीए कागणीरयणेण जन्ना(न्नो)इयं रेहातिगंकिया काउं धरिया सेसा विसज्जिया । जे य वटुंति ते पुणो वि छटे छठे मासे भरहेण तहेवंकिया भुंजंति । नियचेलुक्काणि य इच्छाए पवज्जत्थं साहूणं दे(दें)ति । तओ प(पि)तुपए भरहपुत्ताईहिं कागणीरयणाभावे सुवण्ण-रुप्प-पट्टसुत्तमयाइजन्नोइयंकिया तित्थयरट्ठगं जाव सावया पूइया । तओ परं मिच्छत्तं पवन्ना । जओ एत्यंतरे साहवो वोच्छिन्नो(न्न) त्ति । Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३९] कयाइं च समोसरियस्स अट्ठावए सामिणो मिलिया भव्वजणपरिसा । तओ भरहचक्की भणइ - 'जारिसया लोगगरू. भरहे वासंमि केवली तब्भे । एरिसया कय(ई) अन्ने, ताया ! होहिंति तित्थयरा ?' [आ.नि.भा. ३८] अह भणइ जिणवरिंदो 'भरहे वासम्मि जारिसो अहयं । एरिसया तेवीसं, अण्णे होहि(हिं)ति तित्थयरा ॥ [आ.नि. ३६९] होही अजिओ संभव, अभिनंदण सुमइ(ई) सुपभ-सुपासो । ससि-पुष्पदंत-सीअल-सेज्जंसो वासुपुज्जो य ॥ [३७०] विमण(ल)-अणंतय-धम्मो, संती कुंथू अरो य मल्ली य । मुणिसुव्वय-नमि-नेमी, पासो तह वद्धमाणो य ॥ [३७१] पउमाभ-वासुपुज्जा, रत्ता ससि-पुप्फदंत ससिगोरा । सुव्वय-नेमी काला, पासो मल्ली पियंगुनिभा ॥ [३७६] वरकणगतवियगोरा, सोलस तित्थंकरा मुणेयव्वा । एसो वन्नविभागो, चउवीसाए जिणवराणं ॥ [३७७] पंचेव १ अद्धपंचम २ चत्तारि ३ दु(द्ध)ट्ठ ४ तह तिगं चेव ५ । अड्डाइज्जा ६ दोसि(ण्णि) य ७ दिवड्ड ८ मेगं ९ धणुसयं च ॥ [३७८] नउइ(ई) १० असी[इ] ११ सत्तरि १२ सट्ठी १३ पन्नास १४ होइ नायव्वा । पणयाल १५ चत्त १६ पणतीस १७ तीस १८ पणुवीस १९ वीसा २० य ॥ [३७९] पन्ना(न्न)रस २१ दस २२ धणूस(णि) य, नव पासो २३ सत्तरयणीओ वीरो २४' । [३८०] इय कहइ चक्कि-बल-वासुदेव-पडिवासुदेवे वि । एवं चोसहके[व]ली वाससहस्से(स्सो)णं पुव्वलक्खं जाव विहरिऊण [इ]माए अवसप्पिणीए सूसमदूसमायर(रय)स्स अद्धनवमासाहिएसु तिवरिसेसु सेसेसु माहकिण्हतेरसीए निव्वाणमणुपत्तो त्ति । अवि निव्वाणमंतकिरिया, सा चोद्दसमेण रिसहनाहस्स । सेसाण मासिएणं, वीरजिणिंदस्स छटेणं ॥ [आ.नि. ३०६] अट्ठावि(व)य-सं(चं )पोज्जि(ज्जित)-पावा-संमेयसेलसिहरेसु । उसह-वसुपुज्ज-नेमी, वीरो सेसा य तित्थयरा' ॥ [३०७] दसहिं सहस्सेहुसहो, छहि विमलो सत्तहिं सहा(ह) अणंतो । पउमो अट्ठसएहिं, तिहि(तह) धम्मोऽट्ठसए[ण?] समणाणं ॥ मल्लि-सुपासा पंचहि, पत्तेयं छहिं सएहिं वसुपुज्जो । नेमी छत्तीसाहिय-पंचहिं संती नवसएहिं ।। तेत्तीसाए पासो, एक्को चिय निज्जु(व्वु)ओ महावीरो । सेसजिणा पत्तेयं, समणसहस्सेण सह सिद्धा ॥ १. सिद्धिगया - इति आ.नि. । Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ किंच - [४०] सिवसमुहो त्ति सोउं, भरहेण अट्ठावयंमि पाएहिं । पत्तेणं सुरिंदेहि य, रिसहो कयपूओ सिद्धो ॥ एत्थंतरंमि य महासोयसंघट्टेणं मुच्छिओ भरहो जेणऽज्ज वि तया न जाणिज्जइ रोविउं । तओ पढममेव च (स)क्केण मोक्कपोक्को, पच्छा देवेहिं, तदणुसारेण य भरहस्स मोक्कपोक्कस्स फुट्टो सोयसंघट्टो । तपभ (तप्पभि)इं च दुक्खिओ जणो रोविडं पयत्तो । तओ देवेहिं सामिणो सक्कारहत्थ (रत्थं) पुव्वदिसाए वट्टागारा विउ (र) इया चीया । तहा इक्खागवंससाहूणं दाहिणदिसाए तिकोणा, सेससाहूणं च पच्छिमदिसाए चउर (रं) सत्ति । तओ अग्गिकुमारेहिं पक्खित्ता (त्तो) तासु अग्गी। वाउकुमारेहिं संधुक्कियत्थं मुक्को वाऊ । दड्ढेसु य मंस-सोणिएसु मेहकुमारेहिं उल्हवियाओ गंधोदगेण चीयाओ । तओ सोहम्मदो 'सेस त्ति दाहिणं दाढं गेण्हइ, वाममीसाणिदो गेहइ । सेसदाढाओ दंते य चमरो (रा) ईया गेण्हंति । सेससो (सा) वया वि सेसं मग्गंता देवेहिं दिन्नकुंडग्गिणो 'अग्गिहोत्तिया 'णाम बंभणा जाया । तओ देविंदा कयकिच्चा य ( ग ) या सट्ठाणं । भरहो वि भगवओ सक्कारठाणे वड्ढइरयणेण जोयणायामं दुगाउयसमूसियं आययणं करेइ । तस्स य मज्झे भगवओ रिसहसामिस्स सेसतित्थयराणं च अजियाईणं वद्धमाणसामिपज्जंताणं पुव्वमेव भगवंतसमीवे विण्णायसरूवाणं तहा णवण[उइ]-भाउगभा(गाणं) य नियनियवन्न-पमाणेहिं पडिमाओ पय (इ)ट्ठावेइ । तओ, 'मा कोइ जहा कहं वि (पि) अट्ठावयारोभ (ह) णेण [आ] सायणं करेउ 'त्ति संपहारिय दंडरयणेण अट्ठावयं वट्टागारेण छिंदइ । अट्ठजोयण (णु) च्वंमि य अट्ठावयपव्वयंमि जोयणे [जोयणे ] अट्ठ सोवाणाणि करावे । एवं च कयचेइयकिच्चो भरहचक्की समागओ विणीयनगरीए । कालेण य अप्पसोगो जाओ, पुणरवि भोगे भुंजिउं पयत्तो । गएसु य पंचपुव्वलक्खेसु सव्वालंकारभूसिओ चक्की आयंसघरमय (ज्झ ) गओ । तत्थ य सव्वंसि (गि)ओ पुरिसो दीसइ । तओ तस्स पाणं (णि) पिच्छमाणस्स पडियमंगुलीययं तं च तेण न नायं पडतं । कमेण य पलोए (एं) तस्स जाव सा अंगुली दिट्ठीए पडिया ताव असोभंवि (ति) या दिट्ठा । तओ कडगं अवणेइ । एवं एक्केक्कं (क्क) मुत्तारंतेण सव्वमाभरणमवणीयं । ताहे अप्पाणं वुढिय (उच्चिय)पउमं [व] पउमसरमसोभमाणं पेच्छिऊण संवेगावन्नो परिचितिउं पयत्तो 'अहो आगंतुगदव्वेहिं रमणीयं मे सरीरमिमं न सहावसुंदरं' । एवं चिंतंतस्स अपुव्वं झाणविसेसमुवट्ठियस्स केवलनाणं समुप्पन्नं । - तओ सक्को देवराया आगओ भणइ - 'दव्वलिंगं पडिवज्जह जेण निक्खमणमिमं (महिम) करेमि ' । तओ भरहो पंचमुट्ठियं लोयं करेइ (ऊ) ण देवयाए र ओहरण - पडिग्गहाइउवगरणे समप्पिए दसहिं नाइ (राय) सहस्से हिं समं पव्वइओ । तओ सक्केणं वंदिओ । एवं च भरहो सत्तरति (सत्तसत्तरिं) पुव्वलक्खाई कुमारभावं पालिऊण, वाससहस्सं मंडलियरायत्तं, [छ] पुव्वलक्खाइं वाससहसू(स्सू) णाइं चक्कवट्टि[त्त ] मणुभूय, पुव्व [ सय ] सहस्सं केवलिपरियागं च पालित्ता सिद्धो त्ति । तओ भरहपच्छोप्प पुत्तपुत्तयाइ कमेणाऽहिसित्ता सक्केण राया । Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४१] [राया] आइच्चजसो महायसो अइबलो य बलभद्दो । बलविरिय - कत्तविरिओ जलविरिओ दंडविरिओ य ॥ [आ.नि. ३६३] एएहिं अड्डभरहं, भुत्तं सयलं सिरेण धरिओ य । जिंणसंतिओ य मउडो, सेसेहिं न चाइओ वोड्डी (वोढुं ? ) ॥ [आ.नि. ३६४] ई(इ)य किंचि विरहकाले, कुलगरकाले वि किंचिमुप्पन्नं । पहुणा उदेसियाई, सव्वकलासिप्पकम्माई ॥ जं चेह रिसह-भरहेहिं, साहिया बहुगुणा बहुविऊहिं । धम्म-त्थ-काम-मोक्खा, तं तेसु जणो पवन्नो (तो) त्ति ॥ ॥ रिसहसामि - भरहचक्कवट्टि त्ति गयं ॥ भरहचक्कवट्टिपच्चक्खरिसहजिणाओ य पंचाससागरोवमकोडिलक्खेहिं बीओ अजियजिणो त्ति । अजियजिणकहा भण्णइ - I सुसीमाए नयरीए विमलो नाम राया । सो य समए अरिदमणसूरिसमीवे निक्खंतो निबद्धतित्थयरनामकम्मो जाओ विजयविमाणे देवो । तओ वइसाहसुद्धतेरसीए व (च)इ[ऊ]णिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अओज्झाए नयरीए जियसत्तुस्स रन्नो विजयादेवीए चोद (द्द) ससुमिणपू (सू)इओ संभूओ गब्भे । तओ माहसुद्धट्ठमीए जाओ बावत्तरिपुव्वलक्खाऊ कणयवन्नो पुत्तो । संभूयम्मि य जमिमंमि ऊ(ज)णणी अक्खेसु अजिया, तेण सो पइट्ठिया (ओ) पिउणा अजियनाम । सड्ढचउसयधणूसिओ अजिओ कुमारो अट्ठारसपुव्वलक्खोवरि पुव्वंगाहियाणि तेवण्णं पुव्वलक्खाणि जाव कयरज्जा (ज्जो) माहसुद्धनवमीए निक्खंतो। बारसवरिसोवरि पोससुद्धेकारसीए संपत्तकेवलो गयलंछणो गजलंछणो वा वाम - दक्षि (क्खि ) णपासेसु अजियादेवी-जक्खवइपज्जुवासिज्जमाणो रिसहजिणतित्थपल्लट्टणेण नियतित्थं पवर्त्तितो विहरइ । थिरीकया बहवो अजियजिणेण पाणिणो धम्मे, जहा मुद्धभट्टो त्ति । मुद्धहट्ट - कया (हा ) भण्णइ - कोसंबीए नयरीए नाऽइदूरे सालिगामो नाम अग्गाहारो । तम्मि दामोदरो नाम बंभणो । सोमा से भारिया । तेसिं मुद्धहट्टो नाम पुत्त । तस्स सिद्धभट्टधूया सुलक्खणा नाम भज्जा । तीए य सह विसयसुहमणुहवंतो मुद्धभट्टो मएहिं जणणि जणएहिं सुद्ध (खुद्द ?) दालिद्दकरालिओ सुलक्खणं मोत्तुं गओ देसंतरं । सुलक्खणाऽवि भत्तुणो विओएण निव्विण्णा विमलागणिणीए समीवे धम्मं सोऊण निच्चलसम्मत्ता साविया जाया, सद्धम्मपरायणा चिट्ठइत्ति । 'कथं मम इओ य मुद्धहट्टो कह वि विढत्तदव्वो समागओ सुलसा (सुल) क्खणं भंगइ (भणइ ?) विरहे तुमं ठिया?' भट्टिणी भणइ - 'सम (म्म) त्तबलेणं' । भट्टो भणइ 'पिए ! किमिदं सम्मत्तं ?' भट्टिणीए वि ‘[जीवा]जीव - पुन्न - पावासव-बंध-संवर - निज्जरा - मोक्खा मवि (नव?) जिणि (णु)त्ता तत्थ (त) त्था, तेसु य सहो(यो)चियपवित्तीए जो सम्मं भावो तं सम्मत्त' मिच्चाइ परूविओ सवित्थरो धम्मो । तं च सोउं लहुं(हु)कम्मत्तणओ मुद्धहट्टो वि सावओ जाओ । कालक्कमेण य समुप्पन्नो तेसिं पुत्तो । भणइ य लोओ ‘भो ! कुलकम्मा(क्कमा) गयं धम्मं मोत्तुमिमे सावया जाया' । * पवरो जिणिंदमउडो इति आ.नि. । — — Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४२] कयाइ य सिसिरे मुद्धहट्टो कडीए पुत्तं घेत्तुं निग्गओ गेहाओ । मणागं च सीयपीडिओ त्ति ओ बंभणपरिसाउलं धम्मज्जि (ग्गि)ट्ठियं । बंभणेहिं वि 'तुमं सावओ जाओ, धम्मग्गिट्ठियं न मन्नेसि 'त्ति वोत्तुमुवहसंतेहिं भग्गा वि वालमलभमाणो (मणा वि ठाणमलभमाणो ?) विलक्खीहूओ 'जइ जिणधम्मो सच्चो ता न डज्झिस्सइ'त्ति वोत्तुमुल्लालिऊण घल्लेइ नियपुत्तं खाय (खाइ ) रंगारभरियाए तीए धम्मग्गिट्टियाए । कओ बंभणेहिं हाहारवो । एत्थंतरंमि य संनिहियवाणमंतरदेवयाए सम्मत्तुब्भावणाविहियचित्ताए कमलसंपुडो (डे) छापू (छोढू) णं रक्खिओ सो बालो । - सा य किल देवया पुव्वभवे विराहियसामन्ना वाणमंतरी जाया । पुच्छिओ य तीए को वि केवली पुव्वमासि जहा – 'ऽहं भगवं सुलभबोहिया ?' तवो (ओ) केवलिणा वि सा भणिया - 'सुलभबोहिया । किंतु सम्मत्त(त्तु)ब्भावणाए विसेसेण जइयव्वं' । तओ सा तक्कालाओ चेव सम्मत्त (तु) ब्भावणु (ण)त्थमोहे(हि)णाणोवउत्ता भज्जे (सव्वेसु ?) विहु कज्जेसु सन्निहिया होइ । तहा य बालय(यं) धरियं दट्ठूण समुवसंतो बहुजणो । भट्टो वि गओ नियगेहं । साहियवुत्तंतो य भणिओ भट्टिणीए – 'महाणुभाव ! तत्तत्थसद्दहाणं सम्मत्तं । तं च जेसिमत्थि ते होंति परोप्परं [साहम्मिया ] | साहम्मियपक्खवाई य जीवो होज्ज सुलभबोहिओ त्ति रक्खिओ ते तहाविहभवियव्वयानिओगेण दिण्णोवओगाए काए वि सम्मद्दिट्ठिदेवयाए बालगो । किं वाम सेज्जा ( णामाऽसज्झ ) सम्मत्ताणुभावाओ ? तहा वि हुन जुत्तमेवं ववसिउं दढधम्मस्स । जा (ज) ओ साहम्मियसन्निहाणकरणं विणा वि सच्चो चेव जिणधम्मो ता किमण बालविलसिएणं ?" 'कहं ?', सामिणा वि साहिए ‘तत्तत्थ - एत्थंतरंमि य कोसंबीए समोसरिओ अजियजिणो त्ति निसुयं भट्टिणीए । धम्मथिरीकरणत्थं भणिओ तीए भट्टो – 'जइ ते महभणिए णत्थि पच्चओ ता गंतुं कोसंबीए पुच्छामो सव्वण्णुं ' । मन्निए य तम्मि दो वि गया सामिमूलं । सुयधम्मेण य सव्वणु (ण्णु) तावगमणत्थं गूढत्थपएहिं पुच्छिओ भट्टेण सामी 'किं च भगवं ! तहा ?' सामी भणइ ' एवं ' । भट्टो भइ सद्दहणं सम्मत्त'मिच्छा(च्चा) इवइ[य] रे तुहिक्कीहूओ भट्ट । तओ परिभा (सा) वबोहणत्थं वंदित्ता पढमगणहरो भणइ तुब्भेहिं साहियं ? को वा एस भट्टो ?' तओ सामिणो साहिओ सव्वो वि वुत्तंतो । तं च सोउं संबुद्धा बहवे पाणिणो । थिरधम्मो य होउ ( उं) मुद्धभट्टो सह भट्टिणीए पव्वइओ विहिणा अजियजिणंतिए, संपत्त केवलो य कमेणं सिद्धो त्ति । मुद्धहट्टो त्ति गयं ॥ 'भगवं ! किमिदं पुच्छिअं ? किं वा - - - एवं च मुद्धहट्टाइपज्जुवासिओ अजियकेवली बारसवरिसूणं पुव्वंगूणं च पुव्वलक्खं जाव विहरेइ(उं) सम्मेयसेलसिहरे चेत्तसुद्धपंचमीए सिद्धो ति । अजियजिणो त्ति गयं ॥ अजियजिणकालम्मि य बीओ सगरचक्कवट्टि त्ति सगरचक्कवट्टिका भण्ण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अओज्झाए नयरीए जियसत्तुस्स रण्णो सुमित्तो नाम भाया जुवराया । तस्स जसवई णाम देवी । तीसे चोद्दससुमिणसूइओ सगर नाम पुत्तो । तस्स य पुण्णोदएण समुप्पन्नचक्करयणस्स चउसट्ठिसहस्संतेउरपरिभोगपरस्स समुप्पन्ना सहस्सं [सु] सहस्सबाहु-जण्हुदयव्व( दइच्चय) पमुहा सट्ठिपुत्तसहस्सा । Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्नया कहमवि तोसिएण चक्कवट्टिणा भणिओ जण्हा(ण्हू) - 'पुत्त ! वरं मग्गेहि' । जण्हुणा भणियं - 'जइ एवं ता सयलभाउगसहिओ भरहवासंमि जि(ज)णाणं चक्काइरयणसमेओ चक्कवट्टिरिद्धिं दंसेंतो भमिस्सामि त्ति अणुजाणह' । चक्किणा वि सुयसिणेहओ थीरयणवजे(ज्जे)हिं सेसरयणेहिं सहायाणु(सहाऽणु) ण्णाया सहस्संसुपम्ह(मु)हा विवरीयसउणा वि निग्गंतुमावासिया सबला बाहिरुज्जाणे । दुद्धं(दटुं ?) च तम्मि विवित्तपएसे वंदिऊणेगो मुणी पुच्छिओ तेहिं – भगवं ! साहसु किं तुम्ह वयगहणे कारणं ?' मुणी भणइ – 'साहेमि सुम्मउ जहा निक्खंतोऽहं पुरंदरदत्तो'त्ति । पुरंदर[दत्त]कहाणयं भण्णइ - वसंतउरे बंभणधम्मो(वरुणवम्मो) नाम बहुविन्नाणो खत्तिओ । तस्स विर(चरि) एहिं दुस्सीला वि सीलवई नाम भज्जा । सो य तहा विडंबिओ तीए जहाऽभयकुमारचरिए भणिस्समाणो सुव्वओ । तउव्विग्गो सुगुरुसमीवे पव्वइत्ता देवलोगं गओ । तओ चइऊण विसयाए नयरीए असोयचंदस्स राइणो असोगभद्दो णाम पुत्तो जाओ । परिणाविओ य पिउणा सो कण्णासयं जोव्वणत्थं(त्थो) । कयाइ गओ उज्जाणं । तत्थ य दट्टमेगं मुणिं संजायसिणेहो भणइ – 'भगवं ! किं तए दिह्रण ममाऽऽणंदो जाओ ?' मुणी भणइ – 'भद्द ! वरुणवम्मभवे तुह महेलाविडंबियस्स मए सहायत्तं कयं आसि' । असोगभद्दो भणइ - 'कहं चि(वि)य?' तओ मुणिणा साहिओ(ए) सयलंमि वि वरुणवम्मभववइयरे निव्विण्णो असोगभद्दो धम्मघोससूरिसमीवे पव्वइत्ता देवलोगं गतो । तओ चविऊणिहेव भारहे वासे इंददत्तस्स पुत्तो पुरंदरदत्तो नामाऽहं समुप्पन्नो । जोव्वणत्थेण य कयाइ मए सिरिपव्वयमणुचरंतो साइसु(स)यनाणो दिट्ठो उसहसेणो नाम साहू । तेण य गुणं पेच्छ(च्छं)तेण साहिओ मे पुव्वभववइयरो। उव(तं च?) सोउमहं निविण्णो तदंतिए पव्वइओ तेणेव संमं(समं) विहरंतो जाविहाऽऽगओ ताव सो भगवं इह सिद्धत्तुवडव(सिद्धवड)हे?ओ सिद्धो त्ति । पुरंदरदत्तो त्ति गयं ॥ सोउं चेमं पुरंदरदत्तचरियं सहस्संसुपमुहा भणंति - ‘भयवं धणो(ण्णो) तुमं जमेवं पव्व[इ]ओ मि(सि)'त्ति। कमेण य महाविभूईए भमंता ते कुमारा पत्ता पव्वयमहा( हा )वयं नाम । तं च दट्ठण पुच्छंति सुबुद्धिनामिणो नियमंतिणो – 'को एस पव्वओ ?' तेहि वि - 'रिसहसामिसिद्धिनिवासो अट्ठावओ नामेसो नगवरो । ता तुम्हमेत्थ गमणमुचियंति भणिए समारूढा तत्थ सपरिवारा जण्हुमाइया कुमारा । द य चउवीसंजिणाययणाई(इं) पइत्ता विहवाणरूव(वं) वंदियाणि परमभत्तीए । तओ जण्हुणा पुच्छिया मंतिणो – 'केणेरिसाणि चेइयाणि निमि(म्मि)याणि ?' मंतिणो भणंति - 'देव ! तुम्हं वंसुप्पन्नेण उसभसामिपुत्तेण भरहेण कयाइं' । तओ जण्हुणा – 'अम्हंपि रयणाणि अत्थि । ता करेमि एरिसचेइयाणि । अट्ठावयतुज्झ(ल्लं) किंचि गिरिवरं निरूवेह'त्ति भणिऊण पेसिया नियपुरिसा। तेहि य तहा कए वि अपिच्छंतेवि(हिं) समागंतूणं भणियं जहा – 'देव ! न एरिसो अन्नो डुंगरो अत्थि' । जण्हुणा भणियं – 'जइ एवं ता एयस्स चेव जच्चरयणमेव(मय)चेइयमंडियस्स अट्ठावयगणस्स जहा कोइ कालदोसेणोवद्दवं न करेइ तहा कारेमो । जओ दाणाइ(ओ) पालणं सेयं' । ___तओ गहियं दंडरयणं । दिन्ना तेण अट्ठावयस्स सव्वासु दिसासु जोयणसहस्सपरिमाणा खाइया । भग्गाइं तत्थ नागभवणाइं । पलाणा नागकुमारा । तओ ते संभते दुज्जण(दट्ठण) समागओ जण्हुसमीवे जलणप्पहो नाम नागराया । भणियं चऽणेण - 'ममत्थ हेटुओ भवणं चिटुइ । ना(ता) मा निक्कारणं Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४४] भंजेह' । जण्हुणा भणियं - 'नागराय ! को संपयं भूमि(मी)ए सामी ?' नागराएण भणियं - 'तुब्भे' । जण्हुणा भणियं – 'जइ एवं जाणसि ता मा भणाभगे(भवणभंगे) वि कोवं कुणसु । तहा न एस पयासो तुम्हभवणं(ण) भंजणनिमित्तमम्हेहिं कओ, किं तु अट्ठावयं खाइयाए रक्खियं । जई य दंडरयणगुरुत्ताए तुम्ह भवणोवद्दवो जाओ ता को अम्हाण थोवो वि भावदोसो अत्थि ? तम्हा उवसंहरसु रोसं, न पुण एरिसं करिस्सामि' त्ति । एवं भणिओ जण्हुणा सेसगकुमारेहि य निवारिओ उवसमिओ जलणप्पहो गओ भवणं । तओ गए नागिंदे भणियं जण्हुणा – 'कओ एस दुल्लंघो अट्ठावओ, किंतु एसा खाइया लो(सा)यरगंभीरा वि [रित्ता न सोहइ । ता कीरउ [इ]मीए जलभरणोवाओ' । तओ जण्हुणा पुणो वि गहियं दंडरयणं । तेणाऽवि य विदारियं गंगायडं । पयट्टा य महल्लकल्लोलमालाउला दंडरयणाणुसारेण गंगा, भरिया य तीए खाइया । तओ संजायविवरंतये(रे)हिं पविलृ धाराहिं जलं नागकुमार[भवणे]सु । तओ जलाउलं पेच्छिऊण नागलोयं नागकुमारेहिं भणिओ जलणप्पहो - 'महाराय ! किमेस जलपब्भारो अविण्णायपुव्वो नागभवणेसु वियंभणइ(वियंभइ)?' तओ सोउमेवं दट्ठण य नागराओ - 'अहो ! सामस्सेवं फलं संपन्नं । ता संपयं जं होइ तं करेमि'ति कलिऊण कोवानलपज्जलिओ 'पूरो तुम्हाण कालो'त्ति भणित्ता सगरस्स सुयाणं जण्हुमाईणं समकालमेव सट्ठी पि सहस्साई भासराई(सी)करेइ । ___ तओ अकंडपडियपहारेण व कयमहारावे सिबिरजणे, विसण्णे परियणे, किंकायव्वविमूढे मंतिमंडले भणियं सुबुद्धिमंतिणा – 'भो भो सेणावइणो महासामंता ! किमेवं निप्फलेणं विलविएणं? जमेत्थ कायव्वं सं(तं) कुमारेहिं चेव जीवियमोल्लं दाऊण कयं । जओ जलभरियखाइयादाणेण सव्वे(सव्वासु) दिसासु दग्गमो कओ अटावओ । परं न तेसिं महापरिसाणं अग्गिदाण-मित्तेणाऽवि अम्हे कयत्था जाया । ता खणमवि जइ चिट्ठिउं न खमा ता दिज्जउ पयाणयं' । तओ सव्वसम्मएणं दिण्णं तट्ठाणाओ पयाणयं । आवासिया य विवित्तपएसे । कयभोयणाइवावारणे(रेण) य तेसिं अत्थमिओ दिवायरो । तओ सामंताइसमेया मंतिणो मंतिउमाढत्ता – 'कहमेयमसंभावणिज्जकज्जं निवेइयव्वं राइणो ? जओ लज्जाकरयं सुपुरिसाणं जं परिवारे जीवितंमि सामिसालो विपक्खाओ विणस्सइ' । एवं च तेसिं किंकायव्वमूढचित्ताणं समागओ परिवायगवेसधारी बंभणो । भणियं च तेण - 'किमेवमाउलीहूया तुब्भे? मुंचह विसायं । तहाऽहं साहिसा(स्सा)मि नरवइणो जहा सो सुयदुक्खाओ अप्पाणं संधारेइ' । तओ निग्गओ खंधावारनिवेसाओ सो बंभणो पत्तो य सगररायहाणि । नाऊण य तेण अत्थाणमंडवंमि राया सुहासणत्थो चिट्ठइ त्ति महया सद्देण कूवियं जहा – 'नरनाह ! अहं मुट्ठो अहं मुट्ठो अबंभण्णं अबंभन्न(ण्णं)'ति । तओ सोउमेयं भणियं नरिंदेण – “सिग्धं सद्दावेह बंभणं, केण मुट्ठो ?' तओ धाविया पडिहारा, दिट्ठो बंभणो – 'दिट्ठो य भो महापुरिस ! मा पोक्कारेहि, जओ रण्णा तुह कया तत्ती । ता सणियं समागच्छसु' । तओ तमाइ(य)न्निऊण सु(स)दुक्खं कयपयपयारो पडिहारदेसियमग्गो पविट्ठो रायत्थाणमंडवं बंभणो, भणिओ य रण्णा – 'उवविससु' । तओ पणमिऊण उवविठ्ठो पुच्छिओ रण्णा – 'भट्ट ! किमेवमुव्विग्गो दीससि ? वीसत्थो साहसु दुक्खकारणं' । भट्टो भणइ – 'महाराय ! सुणसु । अवंतीजणवए आसभट्टो(दो) नाम गामो । तत्थाऽहं बंभणो Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४५] वसामि । अन्नया य पुत्तमहं बंभणीए भलाविऊण गामंतरं वेयपढणनिमित्तं गओ । तत्थ य पढंतस्स मम चित्ते अरई समुप्पन्ना, फुरियं वामलोयणेणं । तओ 'किंकारणं (ण) मिमं ? ' [ ति] चिंतिऊण समागओ अहं नियगेहं । पेच्छिऊण य मं गेहंमि संपविसंतं बंभणी " हा पुत्त ! पुत्त ! "त्ति वाहरंती धस त्ति पडिया धरणीतले । तओऽहमीवं (हमवि) तं सोउं "विणट्ठो मे पुत्तो "त्ति जायनिच्छओ मुच्छित्ता पुणो वि लद्धयणो भोयणवावास(वावारर)हिओ पलावं काउमाढत्तो' । I I ‘तओ जग्गंतेसोवंत(जग्गंतस्सेव मं) नामं कातुं (उं) भणियं कुलदेवयाए “भो भद्द (ट्ट) ! किमेवमुव्विग्गो ? संपाडेमि ते पुत्तं जइ महवुत्तं करेसि" । मए भणियं "करेमि जं भयवई आणवेइ" । देवयाए भणियं "आणेहि तुरियमन्नेसिऊण अग्गि (रिंग) रक्खं च मंगलघराओ जत्थ न कोइ मओ" । तओऽहं मूढचित्तो सव्वत्थ गवेसियं (उं) पवन्नो (त्तो) । न य लद्धं मंगलघरं । तओ साहियं देवयाए । तीए भणियं . "जइ कत्थ वि नत्थि मंगलहरं ता कहममंगलं तुह रक्खामि ?" तओ सोउमेयं विमणो देव! तुह समीवे (व) मागओ । पयापालगो य तुमं । तो सुयजीवणत्थं मम मंगलघरग्गिरक्खं संपाडिह(संपाडेहि)'। - तओ रण्णा भणियं 'मम कुले कोऽवि कहं चि (कहिं पि) काले न मुओ, ता मम घराओ अरिंग रक्खं च नेह' । तओ पासट्ठियमंतीहिं भणियं 'देव ! तुब्भे उसभसामिकुले उप्पन्ना । तंमि अणेगपुत्तपोत्तयाईया पुज्जिविविहं (?) मरिऊण सग्गं मोक्खं च गया । ता कहमम्हाणममरणकुलं ?' ओ न(मं)तिवयणमेयमाइ(य) न्निऊण भणियं रण्णा 'भद्द ! गवेसाविस्सामि मंगलगिहं' । ― - — — भट्टो भइ ‘देव ! पुत्तविओए ममंमि वि मए कि(किं) मंगलेण कज्जं ?' तओ राया णाखाविओ (?) भणइ "नत्थि 'भट्ट ! मरणसहावो संसारो । तहा तए [ चे]व पुव्वमेव भणियं जहा कत्थ वि मंगलहरं'" । ता किमणेण हयविह (हि) वसोवसंहरियस्स कए पुणो पुणो सोयविलसिएणं ?' तओ भट्ट भइ 'देव ! एवमेयं । किं [च] तुज्झ वि सट्ठि पुत्तसहस्सा जण्हुमाईया समकालमेव विट्ठा । ता तए वि सोयपलावो न कायव्वो' । — - एत्थंतरंमि य पुव्वं चेव दिन्नसंकेया कुमारेहिं सह जे गया आसि ते महामंतिसामंताईया पच्छाई (इ) यउत्तिमंगा विमण-दुम्मणा पविट्ठा रण्णो अत्थाणमंडवे, पणमिऊण जहारिहं उवविट्ठा व (च)लणंति[ए] । तओ सहस त्ति सोउमेवमसुयपुव्वं भट्टवयणं दट्ठूण य तहाविहं कुमारपरिवारं वज्जमयमोग्गराहओ व्व मुच्छिओ राया । पच्चागयचेयणो य भणिओ भट्टेण 'तुम्हारिसा वि जइ पहु !, इय निहणिज्जंति दड्ढसोएणं । ता कत्थ चि (थि? ) रं होही, धीरत्तमणिदियं भ (भु)वणे ? || - किं वीसरिओ सि तुमं, जं संपयमेव मम समाइट्ठे । हयविहिवसोवहरिए, जह सुयसोओ न कायव्वो ?' ॥ तओ कह कह वि संठवियप्पा राया पुच्छइ कुमारमरणं । कहियं च तेहिं जहावत्तं । एत्थंतरंमि य संपत्ताओ चक्कवट्टिपुरओ धाहावंतीओ पयाओ, जहा 'देव ! तुज्झ पुत्तेहिं जा महागंगा अट्ठाव[य]माणीया तीसे य अंतरालरिल्लीए पलाविय (या) अम्हे । अओ परं देवो पमाणं' । तओ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४६] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN सोउ[मि]मं चक्कवट्टी संभंतचित्तो जण्हुपुत्तं भगीरहिं(ह) नाम भणइ – 'पुत्तय ! तत्थ गंतुं दंडरयणसमण्णिओ विहिणा पुणो वि गंगं समुद्दे पक्खिवसु' । भगीरहो वि – 'जमाणवेइ ताओ'त्ति वोत्तुं मंतिसहिओ गओ तमुद्देसं नागरायाराहणत्थ(त्थं) उववासतिगं करेइ । नागराओ वि तवसा चलियासणो समागंतुं भणइ – 'भद्द ! किं कीरउ ?' भगीरहो भणइ - 'मग्गमणुजाणेसु जेण गंगं समुद्दे पक्खिवामि' । तओ तुट्ठो नागराया भणइ – 'वच्छ ! मा कस्स भाहि, सिग्यमेवं कुणसु' । तओ अणुजाणाविऊण गंगादेवयं दंडरयणाणुगामिणं गंगमारट्ठीहिं(गंगमट्ठीहिं) सह गंगासागरगयं काऊणाऽऽगओ भगीरहो । तओ निविण्णो तमेव भगीरहं रज्जेऽहिंसिंचिऊण सुट्ठियसूरिसमीवे पव्वइत्ता सिद्धो सगरचक्कवट्टि त्ति ॥छ।। अह तत्थ समोसरिउं(अं), नाणिं नमिउं भगीरहो भणइ ।। 'भयवं ! कि(किं) मं मोत्तुं, ते दड्डा बंधवा होउं ?' ॥ नाणी वि भणइ - 'सुम्मउ, चलिओ स(सं)घो कया वि तित्थंमि । पच्चंतगाममेगं, पत्तो तं जत्थ उ कुमारो ॥ गामजणो य समिद्धं, संघं दठूण दुट्ठपरिणामो । निसिद्धो कहकह वि तए, [सुहवयणेहिं] ससूगेणं ।। सो वि य गामो तव्वासिचोरपुरिसेगलद्धदोसेणं । रण्णा सबालवुड्डो, दहाविओ बहुजणसमिद्धो । तं च तया गामंतर-मासि गओ मित्तसद्दिफुफुट्ठो (मित्तसद्दिओ सिट्ठो ?) । मरिऊण धणसमिद्धो, व(वि)राडदेसे वणी जाओ ॥ गामजणो वि जणवओ, जाओ तत्थेव ता तुमं मरिउं । गामजणपरियणड्डो, राया होउं सुरो चविउं ॥ जाओ भगीरह ! तुमं, गामजणे(णो) हिंडिउं च जण्हाई । जाया सप्पो(संघो)वद्दव-मणकयकम्मेण दड्डा य' ॥ तओ सोउमेवं भगीरहो वि सुमुणिसमीवे पव्वइत्ता मोक्खं पत्तो त्ति । सगरचक्कवट्टि त्ति गयं ॥ सगरचक्किपच्चक्खाजियजिणाओ य तीससागरोवमकोडिलक्खेहिं तओ संभवजिणो त्ति संभवजिणकहा भण्णइ - धाइय(यइ)संडे दीवे एरवइ(य)वासे खेमपुरीनयरीए विमलवाहणो राया । सो य कयाइ महादुब्भिक्खे सयलसंघस्स भोयणाइदाणेणोवज्जियतित्थयरनामकम्मो सयंपहसूरिसमीवे णिक्खंतो । अणसणं काऊणाऽऽणयकप्पे जाओ देवो । तओ पुण( फग्गुण )सुद्धट्ठमीए चविऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सावत्थीनयरीए जियारिस्स रण्णो सेणादेवीए दिट्ठि(8)गयाइसुमिणाए संभूओ गब्भे । तओ मग्गसिरसुद्धदसमीए जाओ सट्ठिपुव्वलक्खाऊ कणयवन्नो पुत्तो । गब्भकालाओ विसेसेण स(सं)माणसंभवो त्ति पइट्ठिओ पिउणा संभवो नाम । चउसयधणूसियं च संभवकुमारं पन्नरसपुव्वलक्खोवीर(वरि) रायाणं Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ४७ ] काऊण जियाऊ (री) सुगई गओ । संभवराया वि चउपुव्वंगाहियाणि चोयालीसं पुव्वलक्खाणि जाव कयरज्जो मग्गसिरपुन्निमाए निक्खंतो । चउदसवरसोवरि कत्तियकिण्हपंचमीए संपत्तकेवलो तुरयलंछणो वाम-दाहिणपासेसु दुरियारिदेवी-तिमुहजक्खपज्जुवासिज्जमाणो अजियजिणतित्थपल्लट्टणेण पवत्तियनियतित्थो संभवकेवली चउदसवरिसूणं चउपुव्वंगूणं च पुव्वलक्खं जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे चित्तसुद्धपंचमीए सिद्धोति । संभवजिणो त्ति गयं ॥ संभवजिणाओ दससागरोवमकोडिलक्खेहिं चउत्थोऽभिनंदणजिणो त्ति अभिनंदणजिणकहा भन्नइ – रयणचंपाए नयरीए महाबलो राया । सो य समयंमि विमलसूरिसमीवे निक्खंतुं विजयविमाणे देवो जाओ । तओ वइसाहसुद्धचउत्थीए चविऊणाहव (णिहेव) जंबुद्दीवे भारहे वासे विणीयाए नयए संवरस्स रण्णो सिद्धत्थादेवीए चोद्दससुमिणसूइयो संभूओ गब्भे । तओ माहसुद्धबीयाए जाओ पंचासपुव्वलक्खाऊ कणयवण्णो पुत्तो । सो य गव (ब्भु)प्पइमभिक्खणं सक्केणाऽभिनंदिओ त्ति पइट्ठिओ पिउणाऽभिनंदणो णाम । अहु(द्भु)ट्ठधणुसयपमाणो य अभिनंदणकुमारो अट्ठ(द्ध) तेरसपुव्वलक्खोवरि सअट्ठपुव्वंगाहियाणि सङ्गृछत्तीसपुव्वलक्खाणि जाव कयरज्जो माहसुद्धतेरसीए निक्खंतो । अट्ठारसवरिसोवरि पोससुद्धचउद्दसीए संपत्तकेवलो वानरलंछणो वामदाहिणपासेसु कालीदेवीजक्खेसरदेवपज्जुवासिज्जमाणो संभवजिणो(ण) तित्थपल्लट्टे(ट्ट)णेण पवत्तियनियतित्थोऽभिनंदणकेवली अट्ठारसवरिसूणं अट्ठपुव्वंगूणं च पुव्वलक्खं जाव विहरित्ता सम्मेयसिहरे वइसाहसुद्धअट्टमीए सिद्धो त्ति । अभिनंदणो त्ति गयं ॥ अभिनंदणजिणाओ य नवसागरोवमकोडिलक्खेहिं पंचमो सुमइजिणो त्ति सुमइजिणकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे पुक्खलावई - विजए सक्खउरे ( संखउरे) णयरे विजयसेणो राया । तस्स सुदंसणा नाम देवी । सा य कयाइ कीलानिमित्तमुज्जाणंमि नगरलोगं वच्चंतो (तं) नाऊण निग्गया हत्थिणीरूढा । दडुं च नारिमेगं बहुब (व) हूसहियं तीए पुच्छिओ महल्लओ ' का एसा ?', सो भणइ 'नंदिसेणसिट्ठिसे (स्से)मा भज्जा दोन्हं नियपुत्ताणमेवा (या) हिं चउचउवहूहिं सहिया वच्चइ । तं च सोच्चा पुत्तजम्ममा (म्मुम्मा) हिया देवी नियभवणमागंतुं विसज्जियसहीजणा पडिया सयणिज्जे । तहा य नाऊणाऽऽगओ राया भणइ 'देवि ! किं तुह आ (अ) साहीणं जेणेवमुव्विज्जा (ग्गा) ऽसि ?' तओ साहिए नियाभिप्पाए रण्णा - 'तहा करेमि देवयाराहणाइ हो ( जहा ) ते पुत्तो होइ'त्ति वोत्तु संठिया(संठविया) देवी । पुत्तनिमित्तं च पुरओ पडि[ओ] कुलदेवयाए । बीओववासंमि य समागंतुं 'महाराय ! किमुव्विग्गो अ[ सि? ] ? भविस्सइ ते सलक्खणो पो (पु) त्तो 'त्ति वोत्तुं गया कुलदेवया । समुट्ठ च रण्णा कहिओ कुलदेवयावइयरो । तओ परितुट्ठाए देवीए दिट्ठसीहकिसोरसुमिणयाए पूरियाभयदाणाइदोहलाए जाओ पुरिससीहो नाम पुत्तो । ― — सो य संपत्तजोव्वणो कयाइ गओ कीलणत्थमुज्जाणं । तंमि य समोसरियं विणयनंदणं नाम सूरिं सुरूवं दट्ठूणाऽऽवज्जियहियओ गओ तदंतियं । निसुओ (अ) धम्मो य पत्थिंतो पव्वज्जं भणिओ सूरिणा, जहा - 'गुरुजणं पुच्छिऊणाऽऽगच्छाहि' । तहा य काउमागओ दिक्खिओ सूरिणा पालिउं च चारित्तं Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४८] कयाणसणो जाओ वेजयंते विमाणे देवो । तओ सावणसुद्धबीयाए चविऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे कोसलपुरे मेहस्स रण्णो मंगलाए देवीए चोद्दससुमिणसु(सू)इओ संभूओ गब्भे । तओ वइसाहसुद्धअट्ठमीए जाओ चालीसपुव्वलक्खाऊ कणयवण्णो पुत्तो । संभूयम्मि जमिमंमि जणणीए सव्वकज्जेसु सुमई जाया तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा सुमई णाम । अवि य भण्णिहिइ बीइ(य)परिच्छेयबुद्धिसग्गे सवक्किववहारे । जह तह जणणी सुमई, तेण कयं नाम सुमइ त्ति ॥ तिधणुसयपमाणो य सुमइकुमारो दसपुव्वलक्खोवरि बारसपुव्वंगाहियाणि अउणतीसं पुव्वलक्खाणि जाव कयरज्जो वइसाहसुद्धनवमीए निक्खंतो । अवि य - सुमइ त्थ निच्चभत्तेण निग्गओ; वासुपुज्जो जिणो चउत्थेण । पासो मल्ली वि य अट्ठमेण सेसा उ छटेणं ॥ [आ.नि. २२८] तओ वीसवरिसोवरि चेत्तसुद्धेकारसीए संपत्तकेवलो कोंचलंछणो वाम-दक्खिणपासेसु महाकालीदेवीतुंबरुजक्खपज्जुवासिज्जमाणो अभिनंदणजिणतित्थपल्लट्टणेण पवत्तियनियतित्थो सुमइकेवली वीसवरिसोणं बारसपुव्वंगूणं च पुव्वलक्खं जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे चेत्तसुद्धनवमीए सिद्धो त्ति । सुमइजिणो त्ति गयं ॥ सुमइजिणाओ य नउईसागरोवमकोडिसहस्सेहिं छट्ठो पउमप्पहजिणो त्ति पउमप्पहजिणकहा भण्णइ - सुसीमाए नयरीए अपराजिओ णाम राया पिहियासवसूरिसमीवे विहिए(य) पव्वज्जो जाओ गेवेज्जे देवो । तओ माहकिण्हछट्ठीए चविऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे कोसंबीए नयरीए वर(धर )स्स रण्णो सुसीमाए देवीए चउदससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ कत्तियकिण्हबारसीए जाओ तेवीस(तीस)पुव्वलक्खाऊ पवालयवन्नो पुत्तो । गब्भगयंमि य जमिमंमि जाओ पउमसयणिज्जे दोहलओ सो य देवयाए संपाडिओ, परमवण्णो य भगवं तेणेसो पय(इ)ट्ठिओ पिउणा पउमप्पहो नाम। __ अड्डाइधणुसयपमाणो य पउमप्पहकुमारो अद्धट्ठमपुव्वलक्खोवरि सोलसपुव्वंगाहियाणि सड्डेक्कवीसपुव्वलक्खाणि जाव कयरज्जो कत्तियकिण्हतेरसीए निक्खंतो । छम्मासोवरि चित्तपुन्निमाए संपत्तकेवलो पउमलंछणो वाम-दाहिणपासेसु कुसुमादेवी-अच्चुयजक्ख(अच्चुयादेवी-कुसुमजक्ख?)पज्जुवासिज्जमाणो सुमइजिणतित्थपल्लट्टणेण पवत्तियनियतित्थो पउमप्पहकेवली छम्मासूणं सोलसपुव्व(व्वंगूणं) [च पुव्वलक्खं] जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे मग्गसिरकिण्हेक्कारसीए सिद्धो त्ति । पउमप्पहजिणो त्ति गयं ॥ पउमप्पहजिणाओ वि नवसागरोवमकोडिसहस्सेहिं सत्तमो सुपासजिणो त्ति सुपासजिणकहा भण्णइ - खेमपुरी[ए] नंदी नाम राया अरिदमणसूरिसमीवे विहियपव(व्व)ज्जो जाओ गेवेज्जे देवो । तओ भद्दवयकण्हट्ठमीए चविऊण इहेव जंबुद्दीवे [भारहे वासे] वाणारसीनयरीए सुप्पइट्ठस्स रण्णो पुहवीए देवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ जेट्टसुद्धबारसीए जाओ वीसपुव्वलक्खाऊ कणयवण्णो पुत्तो । गब्भत्थे य जमिमं जणणी कक्कसकुखी(क्खी) वि सुपासा संपन्ना तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा सुपासो नाम । Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४९] दुधणुसयपमाणो य सुपासकुमारो यं (पं) चपुव्वलक्खोवरि वीसपुव्वंगाहियाणि चोद्दसपुव्वलक्खाणि जाव कयरज्जो जेट्ठसुद्धतेरसीए निक्खंतो । नवमासोवरि फग्गुणकण्हछट्टीए संपत्तकेवलो फणालंछणो [सोत्थियलंछणो] वा भवं(व)ति। अवि य - जेणेग-पंच-नय(व)सिरि-सु नागसेज्जासु तिसु वि पत्तेयं । जणणी सुमिणे सुत्ता, गब्भत्थस्साऽऽसि सामिस्स ॥१॥ तेणेग[पंच-नव-]फण- फणिरयणा-रेहिय (ओ) समोसरणे । सक्केण सच्चविज्जइ, विविहं पि सुपाससीसाइ ॥२॥ एवं पासजिणस्स वि, ति - सत्तेहिं केवलं फणिफणाहिं । जणणिसुमिणाइपुव्वं, वत्तव्वं दुप्पयारं ति ||३|| जं चऽण्णं सत्थियलं-छणाइ भणियं जिणाण तस्स पुण । रिसहस्सेव सं(अं)गगयं, हंसणं (ण) णेयं निमित्तं ति ॥४॥ एवं च वाम-दाहिणपासेसु सीयादेवी (संतादेवी ?) - मायंगजक्खपज्जुवासिज्जमाणो पउमप्पहजिणतित्थपल्लट्टणेण पवत्तियनियतित्थो सुपासकेवली नवमासूणं वीसपुव्वंगूणं च पुव्वलक्खं जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे फग्गुणकण्हसत्तमीए सिद्धो त्ति । सुपासजिणो त्ति गयं ॥ सुपासजिणाओ य नउइसागरोवमकोडिसएहिं अट्ठमो चंदप्पहजिणो त्ति चंदप्पहजिणकहा भण्णइ - रयणचंपाए नयरीए पउमो नाम राया जुगंधरगुरुसमीवे विहियपव्वज्जो जाओ वेजयंतविमाणे देवो । तओ चेत्तकण्हपंचमीए चविऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे चंदा ( दा ) णणाए नयरीए महसेणस्स रण्णो लक्खणाए देवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ पोसकिहबारसीए जाओ दसपुव्वलक्खाऊ ससिवण्णो पुत्तो । गब्भगयंमि य जमिमंमि जणणीए जाओ चंदप्पियणे दोहलोओ (लओ ? ) चंदवण्णो य भगवं तेणेसो पइट्टिओ पिउणा चंदप्पहो नाम । I सद्धधणुसयपमाणो य चंदप्पहकुमारो अड्ढाइयपुव्वलक्खोवरि चउवीसपुव्वंगाहियाणि अहछठ(अद्धसत्त?)पुव्वाणि(पुव्वलक्खाणि) जाव कयरज्जो पोसकिण्हतेरसीए निक्खंतो । बिमासोवरि फग्गुणकिण्हसत्तमीए संपत्तकेवलो चंदलंछणो वाम - दाहिणपासेसु जालामालिणीदेवी-विजयदेवपज्जुवासिज्जमाणो सुपासजिणतित्थपल्लट्टणे पवत्तियनियतित्थो चंदप्पहकेवली बिमासूणं चउवीसपुव्वंगूणं च पुव्वलक्खं जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे भद्दवयकिण्हसत्तमीए सिद्धो त्ति । चंदप्पहजिणो त्ति गयं ॥ चंदप्पहजिणाओ य नउइसागरोवमकोडीहिं नवमो सुविहिजिणो त्ति सुविहिजिणकहा भण्णइ पुंडरीगिणीए नयरीए महापउमो नाम राया । जयनंद[न] परमगुरुसमीवे विहियपव(व्व)ज्जो जाओ वेजयंतविमाणे देवो । तओ फग्गुणकण्हनवमीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे कायंदीनयरीए सुग्गीवस्स रण्णो रामादेवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ मग्गसिरकिण्हपंचमीए जाओ दुपुव्वलक्खाऊ ससिवण्णो पुत्तो । गब्भगयंमि य जमिमंमि जणणी सव्वासु वि सुविहीसु कुसला जाया । तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा सुविही नाम । पुप्फदोहलएण य दंतुग्गमाओ पुप्फदंतोति । - Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [५०] धणुसयपमाणो य सुविहिकुमारो पंचासपुव्वसहस्सोवरि अट्ठावीसपुव्वंगाहियाणि पंचासपुव्वसहस्साणि जाव कयरज्जो मग्गसिरकिण्हछट्ठीए निक्खंतो । चउवरिसोवरि कत्तियसुद्धतइयाए संपत्तकेवलो मगरलंछणो वामदाहिणपासेसु सुतारादेवी-अजियजक्खपज्जुवासिज्जमाणो चंदप्पहजिण[तित्थ]पल्लट्टणे पवत्तियनियतित्थो सुविहिकेवली चउवरिसूणं अट्ठावीसपुव्वंगुणं च पुव्वलक्खं जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे भद्दवयसुद्धनवमीए सिद्धो त्ति ॥ सुविहिजिणो त्ति गयं ॥ सुविहिजिणाओ नवसागरोवमकोडीहिं दसमो सीयलजिणो त्ति । सीयलजिणकहा भण्णइ – सुसीमाए नयरीए पउमुत्तरो राया सच्छाहसूरिसमीवे विहियपव्वज्जो जाओ आणयकप्पे देवो । तओ चइऊण वइसाहकण्हछट्ठीए इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे भद्दिलपुरे दढरहस्स रण्णो नंदादेवीए चउदसमहासुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ माहकण्हबारसीए जाओ पुव्वलक्खाऊ कणयवन्नो पुत्तो । गब्भगयंमि य जमिमंमि माउकरए(फ)रिसेण पिउदेहो दाहिलो वि सीयलो जाओ । तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा सीयलो नाम । नउई(इ)धणूसिओ य सीयलकुमारो पणुवीसपुव्वसहस्सोवरि पण्णासपुव्वसहस्साणि जाव कयरज्जो माहकिण्हबारसीए निक्खंतो । तिवरिसोवरि पोससुद्धचउद्दसीए संपत्तकेवलो सिरिवच्छलंछणो वामदाहिणपासेसु अच्चुया( असोया? )देवी-बंभसंति[जक्ख]पज्जुवासिज्जमाणो सुविहिजिणतित्थवोच्छित्तीओ गए चउभागो(गी)कयपलिओवमस्सेगभागे नियतित्थं पवत्तितो सीयलकेवली तिवरिसूणाणि पणवीसं पुव्वसहस्साणि जाव विहरित्ता सम्मेयसेलसिहरे वइसाहकण्हबीयाए सिद्धो त्ति । सीयलजिणो त्ति गयं ॥ सीयलजिणाओ य छव्वीसवरिससहस्स-छावट्ठिवरिसलक्खोणाए सागरोवमसयरहियाए सागरोवमकोडीए एक्कारसमो सिज्जंसजिणो त्ति । सिज्जंसजिणकहा भण्णइ - खेमपुरीए पंकगुम्मो राया वज्जदत्तगुरुसमीवे विहियपव्वज्जो य जाओ सुक्को(क्के) देवो । तओ जेट्टकिण्हछट्ठीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सीहउरनयरे विण्हुस्स रण्णो विण्हुदेवीए चउदससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ फग्गुणकण्हबारसीए जाओ चउरासीवरिसलक्खाऊ कणयवन्नो पुत्तो । गब्भगयंमि य जमिमंमि जणणीए सोवसग्गसेज्जासेवणे वि सेयं जायं तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा सेयंसो नाम । अवि य - पुव्वपुरिसकमागय-निव-सेज्जा देवयापरिग्गहिया । अच्छिज्जइ जो तं पुण, अल्ली(ल्लि)यइ देवया तस्स ॥ उवसग्गं कुणइ नवो(वं?), गब्भुब्भवदोहलेण जिणजणणी । जावुवविट्ठा तावा-ऽइक्कंता देवया तत्तो । जं तित्थयरकए च्चिय, रक्खिज्जति त्ति तम्मि गब्भगए । जायं सिज्जा[वि]सि(स)यं, इय सेज्जंसो त्ति नाम कयं ॥ असीइधणुपमाणो य सेज्जंसकुमारो एक्कवीसवरिसलक्खोवरि छायालीसवरिसलक्खाणि जाव कयरज्जो फग्गुणकिण्हतेरसीए निक्खंतो । दुव्व(व)रिसोवरि महामावासाए संपत्तकेवलो गंडयलंछणो वाम-दाहिणपासेसु माणवीदेवी-ईसरजक्खपज्जुवासिज्जमाणो सीयलजिणतित्थवोच्छित्तीओ गए चउभागीकयपलिओवमस्सेगभागे Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [५१] सुपवि (व) त्तियनियतित्थो सेज्जंसकेवली दुवरिसोणाणि एक्कवीसं वरिसलक्खाणि जाव विहरेज्जा (त्ता) सम्मेयसेलसिहरे सावणकण्हतइयाए सिद्धोत्ति । सेज्जंसजिणो त्ति गयं ॥ सिज्जंसजिणकालम्मि य वद्धमाणसामिजीवो तक (क्क) हाए भत्ति (भणि) स्समाणो पढमो तिवासुदेव त्ति । तिवुट्टुवासुदेवपच्चक्खा सिज्जसजिणाओ य चउप्पन्नसागरोवमेहिं बारसमो वासुपूज्ज वासुपुज्जजिणकहा भण्ण रयणचंपाए नयरीए नलिणिगुम्मो नाम राया वज्जभद्दगुरुसमीवे विहियपव(व्व)ज्जो जाओ सुक्ककप्पे देवो । तओ जेट्ठसुद्धनवमीए चविऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे चंपानयरीए वसुपुज्जस्स रण्णो जयाए देवीए चउदससुमिणसूइओ संभूवो गब्भे । तओ फग्गुकण्हचउदसीए जाओ बाहत्तरिवरिसलक्खाऊ पवालयवण्णो पुत्तो । गब्भत्थो य भगवं पुणो पुणो जणिणपूजाए वासुणा -सक्केण पूजिओ त्ति पय(इ)ट्ठिओ पिउणो (णा) वासुपुज्जो नाम । सत्तरिधणुपमाणो य वासुपुज्जकुमारो अट्ठारसवरिसलक्खोवरि फगु( ग्गु ) णामावासाए निक्खंतो । वरिसोवरि माहसुद्धबीयाए संपत्तकेवलो महिसलंछणो वामदाहिणपासेसु पवरादेवी- कुमारदेवपज्जुवासिज्जमाणो सेयंसजिणतित्थवोच्छित्तीओ गएसु चउसुभागी (चउभागी) कयपलि ओवमस्स तिसु भागेसु पव्वइय(पवत्तिय)नियतित्थो वासुपुज्जकेवली चउप्पण्णवरिसलक्खाणि जाव विहरेत्ता चंपाए नयरीए आसाढसुद्धचउद्दसीए सिद्धोति । वासुपुज्जजिणो त्ति गयं ॥ वासुपुज्जजिणकालंमि य बीओ दुविट्ठवासुदेवो त्ति दुविट्टुवासुदेवकहा भण्णइ इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे बारवईनयरीए बंभो नाम राया । तस्स सुभज्जेओमा (सुभद्दा- उमा ?)नामिगाणं दोण्हं देवीणं जेट्ठ- कणिट्ठा विजय ( य ) - दुविट्ठणामाणो दो पुत्ता । ते य कयाइ गया कीलानिमित्तमुज्जाणं । तम्मि य परिसाए धम्मं कहमाणं विजयसूरिं दद्धुं वंदिऊणोवविट्ठा तदंतिए । समयम्मि पुच्छंति भयवं 'भयवं ! सव्वलक्खणसंपुण्णाण वि तुम्हं किं निव्वेयकारणं जेण निक्खंता ?" सूरी भइ 'साहेमि सुम्मउ जहा जाओऽहं विजयसूरि त्ति । विजयसूरिकहा भण्णइ पुव्व[वि]दे[हे] र(रि)द्वावईविजए (णयरे) सुरिंददत्तो नाम राया । तस्स कणयप्पा देवी । तीसे देवदत्ता नाम धूया। कयाई च सिरिदत्तरण्णो पुत्तोऽहं चंदगुत्तो नाम सयलकलाकलावकुसलो रूसिऊणाऽऽगओ सुरिंददत्तसमीवं । तेण वि सम्माणिऊण तत्थेव धरिओ । इओ य रयणे (णीए) पच्छाहयरं (हरयं) पविसंती कह वि डक्का रण्णा सद्दाविआ मंतवाइणो, पि (व) ज्जाविओ पडहओ भणावियं च जंमग्गियं दिज्जइ' । तं च सोऊण मए पुच्छिओ नियदासो भइ कुमारी भुयंगमेण । न को वि तं पउणेइ' । — - - — सप्पेण देवदत्ता । ते (तं) च नाउं 'जो रायधीयं पउणीकुणइ तस्स 'सामि ! समाउलो राया जओ डक्का - तओ कालब(वे)लं निरूविऊण संजायभरोसओऽहं गओ राउलं । पेच्छिऊण य न (मं) मंतिणो (मंतीहिं) भणिओ राया जहा - ‘देव ! पाहुणयकुमारो वीमो एत्ता पिच्छिज्जउ, मा कयाइ गारुडे कुसलो होज्जा' । रण्णा वि दीणमुहेण भणियं 'कुमार ! कीरउ किंपि कुमारीए जइ कोसल्लमत्थि' । मए वि 'महाराय ! विसाएणाऽलं । अहमेएणं चेव कज्जेणाऽऽगओ' त्ति वोत्तुं अभिमंतियसलिलेण अच्छोडिया कुमारी, जाव Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [५२] तइयवेलाए वालियं ताए मणगमंगं । तुंओ(तओ) पुणो पुणो सलिलच्छोडणेण पउणीकया कुमारी । तओ राया भणइ - 'को नाम एयारिसोवगारकारिणो कुमारस्स पच्चुवगारो ?' मए भणियं 'को मए महारणाईसु दुक्ख(क्क)रावसरो सारिओ जेणेवं मुहा महाराओ संमाणुसावेइ(मं आदिसेइ?) । सोउं चेमं कुमारीए पलोइओऽहं सुट्ट साणुरायदिट्ठीए । तओऽहं किंचि समय(यं) णो(णी)गमिऊण [तओ निग्गओ णियभवणं गओ पसुत्तो। पहाए कओचियकरणिज्जो ठिओ अत्थाइयामंडवे । समागया वयंसया । पुच्छिओ तेहिं उव्वेयकारणं । मए वि कुमरीवुत्तंतो साहिओ 'जग्गिओ य रत्तीए त्ति उत्तम्मइ अंग'ति कहिऊण विसज्जिया ते । तओ वम्महुम्माहेणं तं चेव कुमारिं झायंतो अवहत्थियासेसकज्जो चिट्ठामि । ताव मे बीयहिययभूएण पसन्नचंदनाममंतिसुएणाऽऽगंतूण भणिओ – “किमेवमवत्थो वि मं जहट्ठियं ण साहेसि?'] ___ तओ मए मणागं लज्जिऊण वि दुण्णिवारत्तणओ कामवेगस्स साहिओ से कुमरीसंगमुम्माहओ । पसन्नचंदो वि 'मा संतप्पसु, तहा करिस्सं जहा तस्संगमो होइ(हि)'त्ति वोत्तुं गओ हट्टमग्गे । तत्थ य वा(वी)णमेगं मोल्लेण गहाय राउलाभिमुहमागच्छंतो दिट्ठो कुमारीदासचेडीहिं । भणिओ – 'किमेसा विका(क्का)इ वीणा ?' तेण भणियं – 'विक्काइ' । ताहिं भणियं – 'जइ समप्पेसि ता दट्ठमण्हं(म्ह) सामिणीमं लेइ । तेण वि 'कुणहेवं, किंतु सिग्घमाणेयव्व'त्ति वोत्तुं समप्पिया वीणा । नेउं चेडीहिं दंसिया कुमारीए । सा भणइ – 'कहं लब्भइ ?' ताहिं वि 'न पुच्छियं मोल्लं'ति भणिए कुमारीए पेसिया मोल्लपो(पु)च्छण[त्थ]मेगा चेडी । तीए वि गंतुं पुच्छंतीए भणियं पसन्नचंदेण – 'जइ पेच्छामि कुमारि ता जहा तहा वा देमि' । साहिए य तंमि सद्दाविओ सो कुमारविरहरहुकावियाए कुमारीए पसन्नचंदो तत्थाऽऽगंतुं पाय[वड]णुट्ठिओ दिण्णासणोवविठ्ठो पुच्छिओ कुमारीए – 'कुओ तुमं ?' सो भणइ – 'निव्वियणं कुणसु जेण सव्वं साहेमि' । तओ कुमारी[ए] पासाइं पणो(लो)यणे दिठं(ट्ठि)ममुंचंते दूरीहूए परियणे पसन्नचंदो भणइ - 'देवि ! जेण तुमं रयणीए विसवेगाओ पउणीकया सो मम सामिसालो तुहसंगमासापिसायगसिओ दसंतरंममस(मवय)णिज्जं संपत्तो । ता तहा कह वि कुणसु जहा सो सुत्थो होइ' । कुमारी वि तं सोउं समदुक्खत्तणओ मणाग(गं) हर(रि)सिया भणइ – 'को पुणोवाओ?' सो भणइ - 'जहा विसस्साऽमयमोसहं तहा तुह विरहजदुक्खस्स तुह संगमो चेवोसहति । कुमारी भणइ - 'ज(जा)णामीमं, किं तु कहा(ह)मगरहिणिज्जेण विहिणा कुमारसंगमो मे होज्ज ? त्ति बाहए हिययं' । सोउं चेदं कमारी बीयहिययभयाए भणियं वसंततिलयाए जहा - 'नवमीदिणे भगवईजत्ताए बाहिमज्झे वच्चिस्सामो. तत्थ य तं कुमारं घेत्तुमागच्छेज्जासु' । एत्थंतरंमि य कुमारीसरीरमसत्वं(मसुत्थं) नाऊणाऽऽगया तत्थेव वेज्जेण सह जणणी । तओ निग्गओ पसन्नचंदो। साहिओऽणेणाऽऽगंतुं सो मम वइयरो । समागए य नवमीदिणे तेणेव समं गंतुं तंदुज्झावणमिउं त(तदुज्जाणंमि उ त) मए गवसंतेणेवं(गं)मि माहवीलयामंडवे दिट्टा वसंततिलयाए सह कुमारी बहुविहकामवियारेहि विलवंती, निभू(रू)विया य वालग्गाओ नहग्गं जाव सुइरं । ___ कुमारी पुण माहवीलयागुविलत्तणओ संनिहियं पि ममं अपेच्छंती भणइ – 'वसंततिलय(या)! नाऽहं किं पि पियजणोचिंतियं(चियं) कज्जं जाणामि । ता तएऽणुहूयविसयसुहाए समयंमि जाणावेयव्वा' । वसंततिलका भणइ – 'पिययमाणुकूलाए तए होयव्वं । सेसमहं भलिस्सामि' । कुमारी भणइ - Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'वम्महोवज्झाएणेवाऽहमणुकूलत्तणं सिक्खविया । किं तु तुमममि(तुममि)त्तियं पुच्छामि – किमेस पलयकालोवमो मे संतावं(वो) तंमि दिलृमि समिस्सइ नवा ?' वसंततिलया भणइ - 'परिचिंतिओ वि सुद्धं(क्खं), देह(इ); णिव्ववइ पिययमो नूणं । दिट्ठो उण जं जणयइ, रसंतरं तममयमउव्वं ॥ अहवा, तुम चिय थेववेलाएऽणुहविस्ससित्ति जाव जंपइ वसंततिलया ताव 'किं' जंपंतो पयडीहूओऽहं । पिच्छिऊण य मं सहसा लज्जिया कुमारी चिंतइ – 'हा ! हिययचोरेणाऽणेण सयलमवगामियमम्हं चरियं' । अब्भुट्ठिउं च वसंततिलयाए ‘सागय'ति भणंतीए दिण्णमासणं, उवविट्ठोऽहं तंमि । खणंतरेण वसंततिलयमुद्दिसित्ता भणामि – 'किमेसा मु(तु)ह सही दरिसणेणऽम्हमेवमोयण(मोणय)मुही तन्हिक्काविया ? जओ कलीणा गिहागयमण्णयाणणा सम्ममवयरंति त्ति मग्गो' । वसंततिलया भणइ - 'कुमार ! सुकुमारा कुमारी सूरि(र)किरणफरिसणे[णे] हाऽऽगमणेण य मणायं पीडिया न सक्केइ तुहोवयारं काउं, ता न तए छलन्नेसिणो(णा) होयव्वं' । मए भणियं - 'सुंदरि ! किमेत्थ च्छलं ? नऽम्हे बाहिरववहारत्थिणो किं तु सब्भावसिणेहोवयारपरायणा । सो य चित्तगओ । तहा वि वच्छरी कीरइ ?' | तओ समओ त्ति कलिऊणुट्ठिया वसंततिलया कलहोयतिल(तलि)यागयं कप्पूरसणाहं तंपू(बू)लं कुमरीसहत्थगुत्थं च बउलमालियं मम समप्पेह(इ) । मए वि सव्वं सहरिसं घेत्तुं ति(नि)वेसिया नियकंठे वउलमालिया समाणियं च नियावीलं मोत्तूण तंबोलं । पलोयं(पलोइयं) चाऽवंगदेसेण(णे)सीलज्जोणयमुहीए कुमारीए ममाऽभिमुहं । मम(ए) वि पलोइयं तीसे वयणं । तओ दवावियं पसन्नचंदहत्थेण तंबोलं । इत्थंतरंमि य तत्थाऽऽगओ महसंतिओ पडिहारो भणइ - 'देव ! रण्णा पेसिओ कंचुई आवासे चिट्ठइ । भणियं च तेण जहा - "लहुं चेव सद्दिज्जाउ कुमारो जमइक्कमइ सुंदरा वारा" । तेणाऽहं तुरियमागओ । संपयं कुमारो पमाणं' । तओ ‘हुं ण्ण(आ)गच्छामि' त्ति कुणंतो निग्गओऽहं पसन्नचंदेण वसंततिलयाए – 'तए पुणऽम्हमावासमागंतव्वं'ति वोत्तु निग्गएण सह पत्तो नियावासं । दिट्ठो कंचुई । पायवडणुट्ठिएण य भणियं तेण – 'कुमार ! समाइसइ राया जहा – “जा जीवविया तए मम पाणप्पिया कुमारी सा पडिच्छेज्जाउ संपयं, विवाहदिणं पुण निटूंकिऊण कहिस्सामो" ।' मए वि 'जमाणवेइ राया तं कीरइ' त्ति वोत्तुं दिन्नं कंचु[इ]णो तंबोलं । तओ पणमित्ता निग्गओ कंचुई । ___ कुमारी वि सहीहिं सममच्छिऊण तत्थ किंचि वेलं गया नियभवणं । विण्णायवुत्ताए य वद्धाविसाया(वद्धाविया सा) वसंततिलयाए जहा – 'सहि ! धीरा होहि । जमक्खणिओ तुह कज्जेण ताओ । तहाऽहं भणियाऽसि(म्हि) कुमाराणुचरेणा"ऽऽगंतु(त)व्वमम्हाऽऽवासं" । ता सहीमाए वत्ति(चित्त)वट्टियाए किंचिदवत्थासूयगं चित्तकम्ममाहि(लि)हसु ।' तओ कुमारीए लिहिया पट्टियाए विरहाउरचक्कवाई । वसंततिलयाए वि तीए हिट्ठओ लिहिआ इमा गाहा - आमुयइ महइपुलिणं, कमलं अलि(ल्ल)यइ विसय(इ) सरसभि(लि)ले । रसइ करुणं वराई, चक्काई पियविओयंमि ॥ तओ घेत्तु तं चित्तवट्ट(ट्टि)यं तंबोलाइयं चाऽऽगया ममाऽऽवासं । दटुं च मए सायरं संभासिय(या) तंबोलाई(लाई) समप्पेत्ता भणइ - 'कुमार ! कुमारीए तुम्ह समीवं सरीरपउत्तिनिमित्तमिह पेसिया चित्तविणोयणत्थं Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [५४] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN च चित्तवट्टियाए लिहाविया कुमारीहत्थेणेसा मए चक्कवाई । लिहिया य चक्कवाइहे?ओऽवत्थासूयणत्थमिमा मए सयंकया गाहा' । तं च मए निरूवित्ता पढियमिमं - निययावत्थं साहइ, एस च्चिय नवरि नीसहसरीरा । अज्जत्तगहियनिवडिय-मुणालवलयाए चंचूए । पुणो य भणियं – 'साहु साहु ! सजीवं चित्तकम्म, तहा अवत्थाणुरूवा य ते गाह'त्ति । एवं च पइदिणमन्नोन्नविणोयंगपेसणेण संपत्ते विवाहदिणे कह वि गओऽहं तंमि चेव वणे । तत्थ य भवियव्वयानिओगेण तीए चेव चि(सि)लाए(?) लेप्पमयकामदेवमच्ती दिट्ठा मए कुमारी । चिंतियं च लेप्पमयकम्मविसेसेण संभाविऊण जहा – “पेमाणुरत्तं पि मं मोत्तुं अन्नपुरिसासत्ता कुमारी । ता किं ममेमाए जओ परिहरिओ तीएऽइ(हं) । ता महारायस्सऽसाहिऊणऽन्नत्थ जामि । तओ तीए चेव रयणीए कयवइ(कइवय) पुरिससहावो(ओ) निग्गओ अहं णगराओ य महाडविमेगमुल्लंघिउं पत्तो चंपापुरिं । आवासिओ विवित्तपएसे । सोहणदिणंमि सीहरहनाम(मं) तं नयरीरायं दट्ठमोलग्गिउमाढत्तो । इओ य सुरिंददत्तरन्ना गवेसाविओऽहं न कत्थ वि विन्नाओ । देवदत्ता वि मं गयं नाऊण बहुहा विलवंती भणइ - नाओऽसि तुमं सामिय !, ममं पि जाणिहिसि दीहकालेण । मोत्तूण तुमं जम(म्म)तरे वि जइ अन्नहा होज्जा । किं बहुणा भणिएणं परिचत्ताई मए तुह विओए । विसयसुहाइ [महाय]स !, सहियाइं विलासकज्जेहिं ।। सोउं चेमं भणिया सा सहीहिं - 'सामिणि ! जो तुम मुत्तुमेवं गओ तस्स कए किमिरस(किमेरिस) पइण्णाइ ?' तओ तत्थेवाऽऽगंतुं जणणी भणइ – 'पुत्ति ! जइ सो समागमिस्सइ त(ता) सोहणमन्नहा तओ वि सुंदरयरो को वि होही । ता मा किलिस्ससु । जओ ते ताओ चेव सुंदरासुंदरं जाणइ' । कुमारी भणइ – “किमेवं जाणियव्वं ? तुमं चिय तायस्स साहेज्जसु जाहे(जहा?) ममेमंमि भवे सो वा जलणो वा हत्थे लग्गिही' । एवं च सा परिहरित्तु पुरिसदरिसणं सुव्वयागण(णि)णीसमीवे सावया होऊण धम्मनिरया चिट्ठइ त्ति। तओ य चंपानयरीए सीहरहस्स रण्णो पुत्तो समरकेसरी नाम *सय(इ)वायरिओवएसेण मंतमब्भसमाणो कह वि मंतदेवयाए छलिओ जाओ गहिल्लो । भणियं च मं तं तेसिं च पुरओ रण्णा - 'पेच्छह कहं मे कुमारो गहेण विडंबिओ ?' तं चाऽऽयन्निऊणाऽऽणाविओ मए सो कुमारो । पउणीकरेह(कओ य) विहिणा । तओ राया महाणुभावत्तणेणाऽऽवज्जिओ 'रज्जद्धमिमस्स मए सोहणदिणे दायव्वं' ति जाव चिंतइ ताव निग्गच्छंतोऽहं राउलाओ सद्दाविओ रायमहादेवीए भणिओ – 'बहूणि दिवसाणि तुह संगमूसियाए मए गमियाणि । सवयं(संपयं) जं होइ तं कुणसु' । तं च सोउं विसन्नोऽहं पढामि - ★ शैवाचार्य Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'न हु अंब ! तुज्झ दोसो, मझं चिय पावपरिणई एसा । जेण जणणीसमाणा, तुममेवं भणसि मं सहसा ॥' तओ 'खमियव्वं' ति वोत्तुं निग्गओ । गओ नियावासं पसन्नचंदस्स तं साहेमि । सो भणइ - 'सोहणं कयं, किंतु जहट्ठियमिदं तु साहेमि रण्णो' । मए भणियं - 'न जुत्तमेयं, द(दे)सच्चाओ चेव संपयं संगओ' । पसन्नचंदो भणइ – 'तदं(यं)पि [न] जुत्तं, तओ सा रायान(ण)मन्नहा मुग्गाहियस्सइ(वुग्गाहिस्सइ?)' । मए भणियं – 'जं होइ तं होउ, तहा वि गंतव्वं' । तओ चलिओऽहं देसंतरं । इओ य देवीए साहियं रण्णो जहा 'ऽहं पत्थिया तेण रायपुत्तेण, न मए मन्नियं' । तं च सोउं विसन्नो राया जाव निउणं गवेसावेइ ताव जीए सद्दिओऽहं तीए चेव साहियं जहा – 'सो चेव पत्थिओ सयमम्हं सामिणीए, न य महाणुभावेण मन्नियं' । सोउं चेदं रण्णा निपू(रू)वाविओऽहमावासे, न य दिट्ठो । साहिओ य पच्छागएणऽम्हं पुरिसेणेसो वइयरो ।। तओऽहमुव्विग्गो पत्तो रयणपुरमावासिओ बाहिरियाए । पुच्छिएण य कुलपुत्तएणेगेण साहियं मे जहा - 'गुणि(ण)निही रयणसेहरो नामेण राया' । तओ तुट्ठोऽहं कयसरीरट्ठिई गओ रायंगणं । पडिहारजाणाविओ य रायंतियं पाए(य)पडणुट्ठिओ निविट्ठो दिन्नासणो । पुच्छिएण 'कओ'त्ति साहिए(यं) सयं मए रन्नो जहा – 'पिउरुट्ठो तुमंतियमागओ' । रण्णा भणियं – 'सोहणं कयमिमंपि ते नियं रज्जं' । एवं च तत्थोलग्गंतेण कयाइ मणिप्पहपुत्तस्स रज्जं का(दा) उकामाए देवीए दिन्नं रन्नो विसं, उत्तारियं मए । तं च नाऊण सद्दाविओऽहं मणिपभेण । मेत्ती य तेण समं मम जाया । न याऽहं जाणामि जहा – रण्णोऽणेण दि(वि)सं पउत्तरं(त्तं)। रण्णा वि तं मेत्तिं णाऊणाऽहं भणिओ जहा – 'ऽणेण दुरायारेण सह संजोगो न कायव्वो' । तओऽहं 'तह'त्ति काउं संठवणत्थं गओ कुमारगेहे । एत्थंतरंमि य रण्णा कुमारविणासणत्थं पेसिया पुरिसा । ते य पहरंता [ता]व अन्नाव(य)म्मि समए 'को वि गए-को वि गए'त्ति मए कुमारेण य सन्नद्धेण होउं के उ विणासिया सेसा उ नट्ठा । एत्थंतरंमि य अत्थमिओ सूरो । निग्गओ गिहाओ मए सह रायपुत्तो । चलिओ नियमाउलगंतिए । अहं पुण तमापुच्छित्ता ससहाओ गओ रयणभूमिं । तत्थ य खणाविए रयणागरे पत्ताणि रयणाणि घेत्तुं जाव गमिस्सामि ताव व(च?)रडेणेगेण धाडयं दाऊणुद्दालियाणि रयणाणि । बंधिऊण नीया नियपल्लिं, निक्किंचणत्तणओ य बहुदिवसेहिं मुक्का निग्गया पल्लीओ । तओ परिवार-पुरिसा निरत्थं मं मोत्तुं गया दिसोदिसिं। जाओऽहमेगागी । पत्तो पट्टणमेगं । तत्थ य हट्टमज्झे पढियं कथगेण - वच्चइ जहिं जहिं चिय, भोगसुहासाइ विनडिओ पुरिसो । पावइ तहिं तहिं चिय, पुण्णेहि विणा गुरुकेसेल(किलेस) ॥ धम्मो सुसेविओ होइ, कारणं अत्थ-काम-मोक्खाणं । तेण विणा किं सिज्झउ, कारणओ कज्जसिद्धि त्ति ॥ सोउवेम(मेव) मेवमेय'ति कयनिच्छओ धम्मं काउकामो गओ नगरबाहिरुज्जाणे । दिट्ठो य तत्थ समुप्पन्नोहिनाणो विजयसेणसूरि(री) परिसामज्झे साहंतो धम्मं । वंदिऊण(णु)वविठ्ठो तदंतिए । भणियं च सूरिणा मं पलोएत्तु – 'सपु(प्पु)रिस ! किं विसूरसि पुव्वज्जियकम्मओ ?' मए भणियं – 'भगवं ! Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA तं कु(किं) कुमं(कम्म) ?' सूरि भणइ – 'साहेमि, सुम्मउ' । 'इओ चउत्थभवे तुमं संखलु( पु? )रनिवासी बंभणो । निमंतिओ धम्मदिवसेसु पुण्णभद्दसिट्ठिणा। तत्थ य मज्झण्ण(ग्रह)समए भोयणत्थं तुहाऽऽगयस्सेगो निज्जिगीसो छट्ठपारणिओ भिक्खानिमित्तमागओ । सो य सायरमतु(ब्भु)द्वित्ता पडिलाहिओ सिट्टिणा गओ सटाणं । तं च दटुं तए मच्छरिएण भणिओ सेट्टी 'अहो कट्ठमन्नाणं जेण तुम्हारिसा वि विवेइणो मुझंति, जओ किमणेणं सुद्दजाइणा सोयायारवज्जिएण सम्माणिएणं ?' सिट्ठी भणइ – 'किमजुत्तं ? जओ गिहागयस्साऽवस्सं दायव्वं' । तए भणियं - 'दिज्जइ किंतु तमेयारिसे निप्फलं' । सेट्ठी भणइ – 'तुमं न जाणसि' ।' ___'तओ व(तु)मं साहुनिंदापच्चयं जागविहियबहुपसुघायपच्चयं चाऽसुहकम्ममुव[व]ज्जिऊण उववण्णो रयणप्पहपुहवीए, तओ उव(व्व)ट्टिऊण जाओ अडवीए हरिणो । तत्थ य मुणिमेगं दट्ठण(णु)वसंतो कयाणसणो सावसेसकुकम्मो तुमं समुप्पन्नो चंदगुत्तो' । ___ तं च सोउं संबुद्धोऽहं बहुपाणीहिं सह पव्वाविओ विजयसेणसूरीहिं । समयंमि तेहिं चेव निवेसिओऽहं विजओ नाम सूरि त्ति ॥ गयं । सुयविजयसूरिचरियाइ विजय-दुविट्ठणो – 'भयवं ! साहु साहु ते [चरियं] निव्वेयकारणं'ति वोत्तु गया नियट्ठाणं । कयाइं च तेसिमंतियमागओ तारयपडिवासुदेवो(व)दूओ । पविट्ठो पडिहारनिवेइओ । प(पु)च्छिओ दुविट्ठणा कुसलं तारयनरवइणो । दूओ भणइ – 'कुसलं, किंतु देवो समाणवेइ – पुहवीए दोन्नि पहुणो, लज्जाकरमेयमति सुपुरिसाण । ता मज्झ बलं तुलियं(उ), पुहवि गेण्हसु ममाऽऽणं वा ।' सोउं चेदं भणियं दुविठ्ठणा – 'रे दूय ! पुहवी विक्कमसज्झा, सा उण गहिया मए ममाऽऽणाए । तुह सामी जममय(इ)रं, जाउ सहत्थेण वा नेमि ॥ ता गंतुं तुममेयं सिग्धं साहेसु नियपहुणो ।' तेण वि गंतुं साहियं तारयस्स । तारओ वि आगओ सबलो दुविठ्ठणा सबलेण स(सं)मुहीहूओ जित्तो दुविट्ठस्स चक्कं मुंचइ । तं चाऽऽगंतुं पुण्णाणुभावओ चडियं दुविठ्ठहत्थे । तओ तेणेव छिण्णसीसं तारयं काऊण जाव दुविठ्ठवासुदेवो बत्तीससहस्संतेउरपरिवारिओ सोलसमउडबद्धरायसहस्ससंसेविज्जमाणो दाहिणभरहद्धं भोत्तुं गओ अहोगई । विजयबलदेवो वि दुविठ्ठवासुदेवविओए विजयसूरिसमीवे निक्खमित्ता सिद्धो त्ति । दुविठ्ठवासुदेवो त्ति गयं ॥ दुविठ्ठवासुदेवपच्चक्खा वासुपुज्जजिणाओ य तीससागरोवमेहिं तेरसमो विमलजिणो त्ति विमलजिणकहा भण्णइ - रिठ्ठपुरनयरे पउमसेणो राया सव्वगुत्तगुरुसमीवे विहियपव(व्व)ज्जो जाओ सहस्सारे देवो । वइसाहसुद्धबारसीए चविऊणहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे कंपिल्लपुरे कयवम्मस्स रण्णो सामादेवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ माहसुद्धतइयाए जाओ सट्ठिवरिसलक्खाऊ कणयवन्नो पुत्तो । गब्भगयंमि य जमिमंमि जणणीए णु बुद्धी विमला जाया, तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा विमलो नाम । Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN सट्ठिधणूसिओ य विमलो कुमारो पन्नरसवरिसलक्खोवरि तीसं वरिसलक्खाणि जाव कयरज्जो माहसुद्धचउत्थीए निक्खंतो । दुवरिसोवरि पोससुद्धछट्ठीए संपत्तकेवलो सूयरलंछणो वामदाहिणपासेसु विजयादेवी-छमु(म्मु )हजक्खपज्जुवासिज्जमाणो वासुपुज्जजिणतित्थवोच्छित्तीए वोलीणे पलिओवमे पवत्तियनियतित्थो विमलकेवली दुवरिसूणाणि पन्नरसपुव्वलक्खाणि जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे आसाढकिण्हसत्तमीए सिद्धो त्ति ॥ विमलजिणो त्ति गयं ॥ विमलजिणकाले य तइओ [सयंभुवासुदेवो त्ति] सयंभुवासुदेवकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे बारवईए पुरीए भ(रु)दो नाम राया । तस्स सुप्पहा-पुहइनामिगाणं दोण्हं देवीणं भद्द-सयंभू नामगा दो पुत्ता । ते य कयाइ वियरंता [सं]खवरुज्जाणे गयं चउनाणोवेयं मुणिमेगं दलृ वंदंति, धम्मलाभिया य तेणुवविट्ठा भणंति - ‘भयवं ! पढमजोव्वणे वि किं तुम्हं वयगहणे निव्वेयकारणं ?' सो भण[इ] – 'साहेमि सुम(म्म)उ तहा जओऽहं' । मुणिकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सोरियपुरे दढधम्मस्स रण्णो गुणधम्मो नामोऽहं पुत्तो सयलकलाकलावकुसलो गुणप्पिओ य । सोऊणीसाणचंदराया(य)धूयाए कणगवईए सयंवरामंडगं गओ वसंतपुरं । तत्थ य बहुराय-कुमारमज्झोवविट्ठो सयंवरामंडवमागयाए कणगवईए पलोइओऽदं(हं) ससिणेहदिट्ठीए। मए विन्नाय'मिच्छइ' । तओ ‘पज्ज(च्चू)से सयंवरामंडवो भविस्सइ'त्ति भणिए गया रायकुमारा नियावासेसु । जायाए रयणीए पढमपहरे सहिया दासचेडीहिमेगा परिणयवया आगया ममंतिए नारी । समप्पिया तीए चित्तवट्टिया। लिहिया विज्जाहरकुमारी, हिट्ठओ पुणऽभिप्पायसूयणत्थमिमा गाहा - तुह पढमदंसणुप्पन्न-पेम्मरसविनडियाएँ मुद्धाए । कह कह वि संठविज्जइ हिययं हियसव्वसाराए । तओ समप्पियं मह कुसुमसमालहणेण तंबोलं । तं च घेत्तुं मए ता(ती)से दिन्नं [ओ]यारिउं सि(नि)यं कंठाभरणं । तओ सा भणइ – 'सामिणीसामा(ला)इटुं किंचि वत्तव्वमत्थि ता निवि(व्वि)जणं कुणउ कुमारो' । पासावलोयणेण य ममोसरिए परियणे सा भणइ – 'कुमार ! विन्नवेइ कुमारी जहा - "मए त्थ(तु)ममिच्छिओ, किंतु जाव न मम कोइ समओ पुण्णो ताव नाऽहं तए किं चि वत्तव्वा" । मए भणिय मेवं होउ' । गया सा नारी ।। पहायम्मि य सयंवरामंडवत्थस्स मे कंठे विलइया कुमारीए वरमाला । विलक्खीहूया य सेसा रायकुमारा गया सट्ठाणेसु । भणिया सहीहिं कुमारी, जहा – 'सामिणि ! मोत्तुं सेसकुमारे किमेसो तए वरिओ ? कुमारी भणइ – 'सु(मु)द्धाओ! न जाणह रूवगुणेण सो मए वरिओ' । तओ विछड्डेणं वित्तो वीवाहो । नीया सनगरं । कणगवईए कओ आवासो । ठिया नियावासे । पच्चूसे समागओ तीए भवणं । निवेसिओ नियासणे । खणमेत्तं च सुभासियपढणाइविणोएण चिट्ठित्ता गओ नियावासं । एवं च निच्चमाहरजाहरामेत्तकारओऽहं तीएऽभिप्पायममुणतो 'कहमिमीए मज्झं जाणी(णि)यव्वं' ति चिंतिऊण गओ नियावासं । सुत्तो य रयणीए पिच्छामि सुमिणयं जहा - मे(ए)गा गहियकुसुममाला इत्थिया मह समीवे आगया। तीए भणियं- 'गिण्ह एवं कुसुममालं । जओ बहूणि दिवसाणि तुहनिमित्तमिमीए संकप्पियाए। तं चाऽहं गेन्हंतो विउद्धो । काउं पच्चूसकि[च्चं गओ अत्थाणे ।] सुमिणयाणुसारेण 'संपन्नं मे समीहियं' Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ति जाव चिंतेमि ताव विन्नत्तं पडिहारेण जहा - 'देव ! एगो परिवायगो वारे चिट्ठइ, भणइ य - "भय(इ)रव्वायरिएणाऽहं पेसिओ रायपुत्तदंसणत्थं" ।' तओ ममाऽणुन्नाए पवेसिओ सो पडिहारेणाऽऽहुंडविहुंडदेहो । पणमिओ मए दिन्नासीसो वइट्ठो नियकट्ठासणे, भणइ – 'रायपुत्त ! भय(इ)रवाईर(रि)एणाऽहं तुहंतिए पेसिओ' । मए भणियं - 'कह(हिं) पुण भगवंतो?' सो भणइ - 'नयरवा(बा)हिरियाए' । मए भणियं – 'अम्हं ते दूरत्था वि गुरुणो, संपयं पुण सोहणं कयं जमिहाऽऽगया। तो वच्चह तुब्भे, अहमवि समागओ' । तओ गओ परिवायओ वि। __ [बीय] दिणपलू(च्चू)से य गओऽहं वग्घचम्मोवरि निविट्ठस्स भयरव(वा)ईरियस्संऽतिए, दटुं चाऽहमब्भुट्ठिओ तेण पणयस्स य मे दिण्णासीसो, णा(उ)वविसणा(ण)त्थं दंसिया वग्घकत्ती । तओऽह(हं) [सीसो] तुम्हे गुरुं(रू) च' त्ति वोत्तुं [उ]वविठ्ठो नियपुरिसुत्तरीए । भणियं च मए – 'भयवं ! पसंगेण वि जत्थ तुम्हे वच्चह सो दो(दे)सो कयत्थो, किं पुण दिसिऊण ताऽणुम(ग्ग)हिओऽहं तुम्हागमणेणं ?' जडहारी भणइ – 'भद्द ! जुत्तमुत्तं, किं तु न(नि)क्किंचणोऽहं तुम्हारिसाण वि नोचियं किंतु(किम)वि काउं समत्थो'। मए भणियं – 'भगवं एवमेयं । किंतु गुरूणं दिट्ठिपसाओ चेव दाणं, ता समाइसंतु भगवंतो - किं मए कायव्वं ?' जडहारी भणइ – 'महाभाग ! अट्ठवरिसाणि मए मंतस्स विहिया पुव्वसेवा। संपयं फलसिद्धी तुहायत्ता, जओ महासत्तो तुमं । तं मंतपुव्वसेवापरिस्समो मे सफलो होइ तहा कुणसु'। मए भणियं – 'भगवं ! अणुग्गहिओऽहमिमिणाऽऽएसेण । ता समाइसह, जं जहा करेमि' । जडहारी भणइ – 'इमीए कण्हचउद्दसीरयणीए गए [प]हरे नयरुत्तरबाहिरियाए समाणे(मसाणे) गहियखग्गेणेगागिणा तए समागंतव्वं । जओ तत्थाऽहमप्पचउत्थो होस्सामि' । तओऽह मेवं करिस्सामि'त्ति वोत्तुं गओ नियावासं। तम्मि य दिणे 'सीसं मे दुक्खइ'त्ति वोत्तुमणागयमेव विसज्जियासेससेवयजणो पविसित्तु सोवणयं परिहियपट्टसाडियापट्टो गहियखग्गरयणो रा(ग)ओऽहं तम्मि मसाणे । दटुं च भणिओ भयरवाईरिएण 'महाभाग ! भविस्संति महाविभू(भी)सियाओ। ता अहमप्पचउत्थो तए महासत्तेण रक्खियव्वो जहा सिद्धमंतो होमि' । मए भणियं 'भयवं ! वीसत्थो कुण, को तुह सीसवालं पि नामिउं समत्थो ?' तओ भयरवाइरिएण मडयमुहे जावियं जलणं, मंतजावपुव्वं पारद्धो होमो । उट्ठियाओ सिवासद्दविहीसियाओ । तहा वि सरंतेण मंतजावे जाव गहियखग्गोऽहमुत्तरदिसाए चिट्ठामि तावाऽऽगओ विगरालरूवो किलिकिलायमाणो खेत्तवालो । ढुक्कंतो य भयरवाइरिह(य)स्स, हक्किओ य मए, चलिओ य ममाऽभिमुहो । दटुं च तं निरातक(निराउहं?) मए वि मुक्को खग्गो । बाहुजुद्धेण निहणेत्ता वसीकओ सो मं भणइ - 'सुपुरिस ! सिद्धोऽहं, तेण किं करेमि ?' मए भणियं - 'जडहारिणो समीहियं कुणसु' । सो भणइ – 'त(तु)हाणुभावओ चेवऽस्स सिद्धमंतस्स संपन्नं समीहियं । संपयं जं ते करेमि तं कहेसु' । मए भणियं – 'ममेत्तियं चेव कि(क)ज्जमासि । तहा वि जइ ते निबंधो ता तहा कुणसु जहा सा मे भज्जा वासे(वसी) होइ' । तओ दिन्नोवओगो देवो भणइ - 'वसीहोस्सइ सा ते कामरूवित्तणपसाएण । कामरूवित्तणं च ते ममाऽणुभावओ चिंतियं संपज्जिस्सई' । तओऽहं सिद्धमंतेण जडहारिणा साणंदमुवरू(बू)हिओ गओ नियावासं । बीयदिणे य अत्थमिए दिणयरे विसज्जियासेससेवयजणो गहियखग्गोऽहं कामरूवचिंतणेण अचक्खगोयरो Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ५९ ] होउं पाहरियाईहिं(हि)मद्दिस्समाणो चडिओ कणगवईबीयभूमियाए ताव ठिओ जाव ती [ ए ] 'हला ! कित्तिया रयण(णि)'त्ति पुच्छिए दुवारदेसट्ठियाहिं भणियं दोहिं दासचेडीहिं जहा 'किंचूणा दो पहरा' । तओ कयअलंकारा ताहिं चेव सहाऽऽरूढा विमाणे । हिं(हं) पि निविट्ठो तस्सेगकोणे । सिग्घं च गंतुं तं विमाणमोइण्णं महासरतीरठिए नंदणवणे । तमग्गगया सोवाणट्ठियस्स य विज्जाहरस्संऽतिए गंतुं पणया कणगवई दिण्णायएसा(दिण्णाएसा ) य तेणोवविट्ठा | थेववेलाए तहेवाऽऽगंतुमवराओ वि [ति]न्नि जणीओ वइट्ठाओ । खणंतरेण य तत्थाऽऽगंतुमण्णे विज्जाहरा पविट्ठा पुव्वुत्तरदिसि संठिए उसहसामिचेइहरे । ओ तम्मि वि विज्जाहरे गए तत्थ तासिमेक्काए वीणावायणं, बीयाए वंसवायणं दोन्हं च कागलीगीयं कुणंतीणं ण्हविओ विज्जाहरेहिं सामी । गोसीसचंदणालित्तस्स य पूजिऊण भगवओऽणुप्पाडिओ वो । तओ तेण विज्जाहरेणऽ 'ज्ज कीसे वारओ'त्ति भणिए उट्ठिया कणगवई नच्चिरं पवत्ता । तीए य नच्चंतीए पडिया कह वि किंकिणी । सा य ज्झड त्ति संगोविया मए न तेहिं जोयंतेहिं विदिट्ठा । खणंतरेण य पेक्खणयमुवसंहरिऊण विज्जाहरेण विसज्जियाओ ताओ गयाओ नियठाणं । अहमपि तहेवाऽऽगंतुं गओ रयणिचरमजामे नियावासं न केणइ विन्नाओ । पहायम्मि य किंकिणी समप्पित्ता भणिओ मइसागरो नाम मंती (ति) पुत्तो नियवयंसो जहा 'मम कणगवईसमीवत्थस्सेसा किंकिणी तए तीए समप्पियव्वा' । मंतियम्मि तेणाऽहं गओ कणगवईगेहं । साहि [कीडंत]स्स जितस्स मे मग्गियंमि गहणए समप्पिओ (आ) तीए मइसागरेण किंकिणी । तं परियाणित्ता सा भणइ ‘कत्थेसा संपत्ता?' । त(म)ए भणियं – मे (ए) सा पडिया पत्ता ' । सा भणइ 'कहिं ?' मए भणियं ' तुमं जाणसि' । सा भणइ 'न जाणामि' । मए भणियं ता ममेमं मइसागरं महानेमित्तियं पुच्छसु जेण सव्वं साहेइ' 'जइ एवं - । पुच्छिओ य तीए सो ममाऽभिप्पायं नाऊण 'कल्लं कहिस्सामि' । तीए वि एवं होउ'त्ति वुत्ते किंचिव (वे) लं सारीहिं रमिऊणाऽहं गओ भणइ नियावासं । - - - रयणीए य पुणो य तहेव तत्थ गएण मए वीणं वायंतीए कणगवईए चलणाओ पडियं घेत्तुमाणीयं नेउरं । तं पि पच्चूसे सिक्खविय मइसागरस्स समपे ( प्पे )त्ता गओऽहं कणगवईगेहं । पुच्छिओ य तीए मइसागरो ‘किं जोइयं तं जोइसं ?' सो भणइ 'जोइयं, परमन्नं पि ते किंपि नट्टं । सा भणइ 'किं ?' सो भणइ 'तुमं जाणसि' । सा भणइ 'जाणामि जहा नट्टं, किं तु कत्थ विनट्टं तं न जाणामि; ता कह कत्थ किं वा नट्टं ?' मए भणियं 'ममऽन्नेण कहियं जहा दूरदेसगयाए कणगवईए चलणाओ पडियं नेउरं' । मइसागरो भणइ 'न केवलं सो जाणिओ किंतु नेउरं पि तस्स हत्थाओ मए गहियं । - - — — - - - - तओ कणगवई ससंभमा कह वि तत्थऽज्जउत्तो गओ त्ति लि (ल) क्खित्ता छइलत्तणओ भणइ 'कत्थ तं नेउरं तुम्हेहिं पत्तं ?' तओ मइसागरेणा (ण) मे मुहं पलोइत्ता समप्पियं तीए नेउरं । ओ भणइ 'कत्थ मे ( कत्थेमं ?) तुम्हेहिं पत्तं ?' मए भणियं - 'कहिं तुह नट्टं ?' सा भणइ 'जहा न तहऽज्जउत्तो चेव जाणइ' । मए भणियं 'ममाऽण्णेण साहियं, ता न याणामि कहिं विनट्टं ?' सा वि [भणइ ] 'किम (मे)ए हिं नट्ठ- वोल्लेहिं ? जइ सइ (य) मज्जउत्तेण दिट्ठ ता सोहणं, जइ पुण म(अ) नेण केणइ दिट्ठ ता जलणपवेसओ वि नत्थि मे सुद्धी' । मए भणियं 'किं जलणपवेसेण ?' - - — Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सा भणइ - 'जहऽज्जउत्तेणेत्तियं नायं तहा सेसं पि जाणिस्सइ' । तओ खणंतरेणाऽहं मइसागरसहिओ गओ नियावासं । पुणो रयणिपहरुद्देसे जाव तहेवाऽऽगओ तगि(ग्गि)हं ताव कणगवई विसन्ना सहीहिं सह किंचिदफुट्ठ(ड)क्खरं जपंती भणिया एगाए दासचेडीए जहा – 'सामिणि ! समइक्कम्मइ वेला, रूसिही विज्जाहारो । ता कीरउ तत्थ गमणं' । दीहं च मी(नी)सस(सि)त्ता कणगवई भणइ – 'हलाऽहं मंदभाइणी किं करेमि? जा(ज)ओ तेण विज्जाहरनरिंदेणाऽहं कुमारभावे नेऊण सवहं कारिया जहा - जाव मए नाऽणुन्नाया ताव पुरिसो नाऽहिलसणीओ। पडिवन्नं च तं मए । विवाहिओ जणयाणुरोहओ मए रूवगुणखित्तचित्तीओ अज्जउत्तो । जाणिओ य विज्जाहरवइयरो कह वि तेण । विसमो य सो विज्जाहरं(रो) । ता न जाणे का गई भविसउ(स्सइ)त्ति चिंताउरं मि(मे) चित्तं'। तओ दासचेडी भणइ – 'जइ एवं ताऽहं चेव तत्थ जामि, साहिस्सामि य तस्स जहा - सामिणीए सीसं दुक्खइ । तं च सोउं जमणुचिट्ठिस्सइ तयणुसारेण जि(जा)णिस्सामो तस्साऽभिप्पायं' । तओ सुइरं चिंतित्ता भणिओ(उं) – 'चे(ए)वं कुणसु'त्ति विउव्वियं कणगवईए विमाणं, तम्मि य चडिया चेडी । तओ 'सोहणं कयमिमीए । फेडेमि तस्सऽज्ज पेक्खणयधायं' [ति] चिंतिऊणाऽहं पि चडिओ तक्कोणे य तत्थ विमाणे । पुच्छिया सेवगविज्जाहरेण चेडी - 'किमुसू(स्सू)रे तुममागया ? कहिं वा कणगवई ?' चेडीए भणियं – 'न सोहणं सरीरं कणगवईए । तेणाऽहं पेसिया' । त(तं) च सोउं रुट्ठो विज्जाहरिंदो – 'तुम्हे करेह पेक्खणयं, अहं तीए सरीरं सोहणं करिस्सामि'त्ति वोत्तुं नीसरिओ देवहरयाओ समुक्खयखग्गो, को(के)सपासे घेत्तुं चेडिं भणइ – 'करेमि ताव तुह स(रु)हिरेण नियकोहग्गिविज्झावणं, पच्छा करिस्सामि तुह सामिणीए जमुचियं' । तओ चेडी भणइ - 'पुव्वमेवेदं जाणियं जहा तुम्हारि[स]सेविएहिं किमण्णं पावियव्वं?' तओ गाढयरं रुट्ठो विज्जाहरिंदो भणइ - 'दुढे ! सुमरह इट्ठदेवयं' । चेडी भणइ – 'सामिरिसहेसरं मोत्तुमिमाए अडवीए नऽन्नो को वि विज्जए सरणं, तहा वि ममऽज्जउत्तो सरणं' । विज्जाहरिंदो भणइ – 'निब्भागिणि ! को सो अज्जउत्तो ?' चेडी भणइ - 'जेण नियगुण-सू(रू)व-विक्कम-गुणावज्जिया परिणीया मे सामिणी, तहा केण वि पओगेण तुमं पि जेण जाणिओ।' सोउं चेमं कोवंधो विज्जाहरिंदो 'नत्थि ते अहमे ! [ए] यस्सरणेणऽज्ज जीविय'ति जंपंतो जाव खग्गेण हणिउं पवत्तो चेडिं ताव 'रे रेपुरिसाहम ! कुणंतो घायमबलाए न लज्जसि'त्ति हक्किओ मए वलिओ सम्मुहो, खग्गमग्गकुसलेण य बहुविहं पि गुणवंतो छिन्नसीसो विहिओ । तओ भीओ विज्जाहरिंदपरियणो जाव मए समासासिओ तावाऽऽगयाओ ताओ वि ममंऽतियं तिन्नि कन्नगाओ भणंति - 'मोयावियाओ जमिमाओ विज्जाहरपिसायाओ. तेणऽम्हं पि तमं चेव सरणं' । मए भणियं - 'काओ तुम्हे ?' ___तओ तासिमेगा भणइ – 'संखउरे दुल्लहरायस्स बी(धी)याऽहमेयस्स भएणाऽणिच्छे(च्छि)यविवाहा कन्नगा चेव चिट्ठामि' । मए भणियं – “किं नेहेणऽन्नहा वा ?' सा भणइ – 'कओ नेहो ? जओऽहं कुट्टिमतलाओऽणेणाऽवहरिया व(वि)लवंती य विणासिउकामस्स निल्लालियजीहा पंचंगुलीओ मुहे छोढूण ★ पञ्चमी ---- क्षिप्तचित्तात् ॥ Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [६१] मम्मघाएसु लग्गा, तओ भणिया याऽणेण - "मिल्लेमि जइ मे वयणं करेसि" । मए भणियं – 'करेमि' । मए(तेण) भणिय-"मेक्कं ताव ममाऽणुनाए पयई(पई) पत्थियव्वो, बीयं च निच्चं रयणीए ममंतियमागंतव्वं । चिंतियं चाऽऽगमणकारणं तुम्ह विमाणं भव्वि(वि)स्सइ" । तं च भयाओ पडिवज्जेत्ता ताह(तहा) च कुणंती सिक्खवियाऽणेण वंस-वीणा-गेय-नच्चणयमहमेयाओ य तिन्नि जणीओ निम्मवियस्स [स]यमिमम्मि चेव(य)हरए [उ]सहसामिस्स पुरओ सरीरमफुसंतो निच्चमेवमेसो विलसइ' । तओ साहिए अवराहि वि दोहि नियजणणि-जणय-नयराउ(इ)वइयरे मए भणियं - 'सव्वं सोहणं भविस्सइ, संपयं ताव वीसमह' । गयासु य तासु चेडीए सहाऽऽरूढोऽहं तम्मि विमाणे [प]त्तो कणगवईगेहमुवसंहरियविमाणा इ(य) कणगवई मं दटुं भणइ – 'किं वावाइओ दुट्ठविज्जाहरो ?' चेडी भणइ – 'सुट्ठ जाणियं सामिणीए' । कणगवई भणइ – 'न जुत्तमज्जउत्त! ववहरिउमेवं ते, जओ विसमो सो विज्जाहरो' । मए भणियं – 'पिए ! किं तेऽहं समो पडिहामि ?' चेडी भणइ – 'सामिणि ! विलंब मोत्तु जमज्जउत्तजोगं(ग्गं) तं चिंतिज्जउ' । कणगवई भणइ – 'हला ! लहुं कालमज्जउत्तजोग्गं चिंतियं ता(त?)ए, संपयं पुण नियजीवियमोल्लेणाऽहं वसीकया । ता जं जाणइ तं कुणउ' । मए भणियं – 'पिए ! न(तं) नत्थि जमत्थ(द्ध)सरीरिणीए घरिणीए कएण पुरिसा नाऽऽयरंति' ।। एवं च खणंतरं वत्थं वित्थारिऊण जाव सुत्तोऽहं तीए सह, ताव तस्स विज्जाहरिंदस्स लहुभाउणो(णा)ऽवहीर(रि)ऊण पक्खित्तोऽहमेक्कत्तो समुद्दमज्झे । तम्मि य देव(व्व)जोगओ पडणाणंतरमेव मए पावियं पुवभिन्नबोहित्थफलहखंडं । तदारूढो य सत्तरत्तेणाऽहं पत्तो समुद्दतीरमा(म)णसियदेहो कयलीफलाइयं भोत्तुमेगंमि ठिओ तीरपव्वए । तंमि य माणुसमपेच्छमाणो हल्लोहलीहूओ, जावेगंमि दिणे गओ थेवं भूमिभागं, ताव दिट्ठो तावसकुमारो । गंतुं च मए वंदित्ता पुच्छिओ सो – 'भयवं! एसो को पएसो ?' [सो] भणइ – 'जलहितीरं' । मए भणियं – 'कहिं तुम्हासमो ?' सो भणइ – 'नाऽइदूरे'। तओ 'तत्थ जाइस्सामि'त्ति भणिए नीओऽहं तेण नियासमं, मिलिया य तत्थ कणगवई । हरिसिएण पुच्छिया मए – 'सुंदरि ! कहं तस्स तुमं बुद्धा(चुक्का) ?' सा भणइ – 'पक्खित्ता तेणाऽहमिह पव्वए। तओ समुत्तरिय(ऊ)णिहाऽऽगया' । तओऽहं तं समासासिऊण गओ कुलवइसमीवं । पणओ य दिन्नासीसो वट्ठो भणिओ य तेण – 'पुत्त ! किमेसा तुह घरिणी?' मए भणियं - ‘एवं' । कुलवइ(ई) भणइ – 'एसा अइक्कंततइयदिणे वा(बा)हिमेगागिणी गएण मए दिट्ठा, ण तयाऽहमणागए दिट्ठो। तओ पासाइं पलोइऊण भणियं - "भयवईओ वणदेवयाओ ! जेणाऽहं परिणीया तेण मम कए किं न दुक्करं कयं ? न य तस्स मए किं पि कयं समीहियं । संपयं पुण तिन्नि दिणाणीह पलोइओ वि सो मए न पत्तो । तव्विरहिया य नाऽहं जीविस्सामि । ता तं तुब्भे चेव रक्खिज्जह" । एवं च सामिजणे(विजणे?) सा जावुक्कलंबेइ(उं) लग्गा ताव हाहारवमुहलो वा(धा)विओऽहमिमीए समुहो । दटुं च मं लज्जिया पासयं मोत्तुमेसा तस्सेव तरुवरस्सोवविठ्ठा हिट्ठओ । मए वि सन्निहिएण होउं पुच्छिया न किंचि साहेइ । केवलमंसूणि महप्पमाणाणि मेल्लइ । तओ किवमुवागएण दिव्वनाणावलोयणओ नायनीसेसतुहवइयरेण मए भणिय–'मिय तइयदिणे पुत्ति ! सो ते गि(मि)लिस्सइ । ता वीसत्था होवि(सु?)' तओ कह वि संतो(त)हियणा(या) नीया रि(णि)यासमं, किलेसेण करावियतरुप(फ)लभोयणा य रुयंती एरिया(एसा) दो दिणाणि प्रथमपुण(पुणोपुणो ?) मरणेक्कमणा मए परिणयतावसेहिं ताव रक्खाविया जाव Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [६२] संपयं तुममागओ' । मए भणियं – 'भयवं ! अणुग्गहिओऽहं(ह)मिमीए सह जीवियदाणेणं' । तओ गओऽहं कणगवइ(ई)समीवे, भणिउ(य) च – 'सुंदरि ! बहुविहाणि विहिविलसियाणि । ता धीरा होहि(होसु)' । तं घेत्तुं गओ गिरिनईए, मज्जित्ता य मु(भु)त्तो तीए सह फसा(ला)णि । एत्थंतरंमि य सद्दाविओ भोयणत्थं कलवइणा । अहं पि - 'भगवं ! कया मए पाणवित्ती, साहेज्जस कलवइणो'त्ति वोत्तं विसज्जियमणिकुमारो कमलसत्थरे सुत्तो जाव तीए सह तावाऽवहरिओ पुणो वि तेण विज्जाहरभाउणा पक्खित्तो समुद्दे । विहिनिओगेण य पुणो वि तत्थेव मिलिओ भणिओ [य] कणगवईए – 'अज्जउत्त ! किमेयं ?' मए भणियं – 'विच्च(हि)विलसियं' । सा भणइ – 'मा नि(का?)पुरिसो होहि । जओ - देव्वस्स मत्थए पाडिऊण सव्वं सहति कापुरिसा ।। र(द)इवो वि ताण संकइ जेसिं तेओ परिफु(प्फु)रइ ॥ ता सावहाणेण होउं जुत्तो त(ते) इयर(वइरि)निग्गहो' । मए भणिय मेवं करेमि' । तओ रयणीए पु(सु)त्ताए कणगवईए ठिओऽहं पच्छन्नो होउं जावाऽऽगओ सो दुट्टविज्जाहरो । हक्किओ य मए संखुद्धो गहिओ । कव(कंठ)पासे खग्गमुद्दालित्ता भणिओ - 'भणसु रे पाव ! संपयं किं कीरउ ?' सो भणइ – 'जं जोग्गं वइरियाणं'ति । [मए भणियं] – '[सुंदरि !] एस तुह रिऊ विज्जाहरो मुक्कहत्थियारोवयावणो जाओ, न याऽहमपहरंते कया वि पहरिओ(पहरेमि), ता किं कीरउ ?' तव(या) कणगवई ममं समीवत्था होउं भणइ – 'रे पावि ! केणेसा तुह दुट्ठबुद्धी दिण्णा?' तेण भणियं - 'भाउज्जायाएऽहमेवं कारिओ' । तओऽहं तस्स 'न पुणो मए कायव्वमेरिसं'ति निजंतित्ता तं मोत्तुं गओ कुलवइसमीवं । तेण वि वत्तं पुच्छिऊण पराणिओ वसिमं । तत्थ य नगरासन्ने दट्ठमेगो मुणी वंदिओ मए । साहिओ तेण धम्मो । मए भणियं - 'पिए ! न जाणिज्जइ केरिसमवसाणं, ता करेमो महापुरिसचरियं' । कणगवईए भणियं - 'अज्जउत्ता ! जुत्तमेयं, किंतु न जाणिज्जइ तारुन्नवियारो, वा(ता)ऽइसयणाणिणं कम्म(म)वि पुच्छित्ता जहोचियं करिस्सामो' । तओ मुणिं वंदित्ताऽहं बाहिं कणगवई मोत्तुं पविट्ठो नयरे । भमंतेण य मए जूइयरमंडियासु पावियं मंडयमोल्लं । तेण य हट्टे गंतुं कारावियाओ दो मंडयकुक्कुडियाओ । ताओ य घेत्तुमहं गओ जत्थ मुक्का कणगवई । भोत्तं च दो वि ठिया पायवछायाए । लक्खित्ता तीए सुन्नं चित्तं चिंतिउं च 'सुमरियं [इ]माए भविस्सइ नियमाणुसाणं' ति गओऽहं सरीरचिंताए । समागओ य पायवंतरिओ जाव जोएमि ताव सा लिहइ चित्तं(चित्तकम्म), कंठे घोलेइ पंचमं रायं । बाहजलभरियनयणा हरिणि व्व दिसाओ जोएइ ॥ वामकरोवरि-संति(ठि)यमुहपंकयमुक्कदीहनीसासा । अभणंत च्चिय साहइ, मयणवियाराउरं चित्तं ॥ तओ चिंतियं मए – 'किं मह दंसणेण संवरिस्सइ वियारमेयमेसा न वा ? जइ संवरिस्सइ ता सुंदरा(रं)[ति] दंसिउं च दूरत्थमहमप्पाणं संवरियमयणवियाराए गओ तीसे समीवं भणामि – 'पिए ! किमुम्माहिया माणुसाणं जेणेवमुव्विग्गा लक्खिज्जसि ?' सा वि गोवियसब्भावा भणइ – 'अज्जउत्त ! तुमंमि साहीणे किं मे माणुसेहिं ?' तओ 'भवियव्वमेव कारणेणं'ति चिंतिऊण पुणो वि निव्वियप्पो विव गओऽहमाराममझे जाव थेवभूमिभागं तावाऽऽगंतुमेगेण पुच्छिओ पुरिसेण जहा – 'कि[मुज्जाणं]मि अज्ज Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN वि चिट्ठइ कुमारो ?' मए भणियं - 'को कुमारो ?' [पु]रिसेण भणियं – 'एयन्नयरवासि(सामि)णो ईसाणचंदस्स पुत्तो गुणचंदो नामेहाऽऽगओ मज्झण्ण(ग्रह)समए । तेणाऽहं पेसिओ कज्जेणाऽऽसि । तं च काउमागओ, तेण पुच्छामि' । मए भणियं – 'सिद्धकज्जो गओ कुमारो' । तेण भणियं – “किं घडिया सा तस्स ?' मए भणियं – 'न केवलं घडिया किं तु नीया सभवणं' । तओ – ‘महंतोऽणुबंधो तीए दिट्ठमेत्तीए चेवोवरि कुमारस्साऽऽसि, ता सोहणं जायं'ति वोत्तुं गओ सो पुरिसो । अहं पि तत्थ 'धिरत्थ(त्थु) संसारवासस्स जत्थेरिसा विसयविडंबना । जावेसा महिला निब्बाहिरा ताव य(डओ नाऽइदरे माउलगेहे पराहेमि(पराणेमि ?) । तओ जहोचियं करिस्सामि'त्ति चिंतिऊण गओ तीए समीवं, भणिया य मए 'गच्छामो' । सा भणइ - 'पच्चूसे वच्चिस्सामो' । मए भणियं सव्वो(त्थो?) लद्धो, ता संपयं चेव गंतव्वं' । तओ साऽनिच्छंती वि चलिया मए(ह) भएण । चउहिं दिवसेहिं नेऊण समप्पिया माउलगस्स । तओऽहं रयणीए निग्गंतुं जस्संतिए पुव्वं सुओ धम्मो तदंतिए गंतुं पव्वइओ त्ति । मुणिचंदमुणि [त्ति] गयं ॥ निसुयमुणिचंदमुणिचरियाई भद्द-सयंभुणो - 'भयवं ! साहुं ते [चरियं] निव्वेयकारणं' [ति] वोत्तुं गया नियठाणं । कयाइं च दूयपेसणाइकमेण रणे विणासित्ता मेरयं पडिवासुदेवं जाया ते बलवं(बलदेव)वासुदेवा । तओ सयंभुवासुदेवो भुत्तभरहद्धो गओ [नरय] गई । तवि(व्वि)रहे य भद्दबलदेवो निक्खमित्ता सिद्धो त्ति । सयंभुवासुदेवो त्ति गयं ॥ सयंभुवासुदेवपच्चक्ख(क्खं) विमलजिणाओ नवसागरोवमेहिं चउदसमो अणंतजिणो त्ति अणंतजिणकहा भण्णइ - भद्दिलपुरे(अरिठ्ठपुरे) दढ(पउम)रहो राया चित्तरक्खगुरुसमीवे विहियपव्वज्जो जाओ सहस्सारे देवो । तओ सावणकण्हसत्तमीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अओज्झानयरीए सीहसेणस्स रन्नो सुजसादेवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ वइसाहकिण्हतेरसीए जाओ तीसवरिसलक्खाऊ कणयवन्नो पुत्तो । गब्भत्थे व(य) जमिमंमि सुमिणे जणणी विचित्तं रयणमालं महामहंतत्तणेणा'ऽणंत'ति वियप्पंती पडिबुद्धा तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा अणंतो नाम । पंचासधणूसिओ अणंतकुमारो अद्धट्ठमवरिसलक्खोवरि पन्नरसवरिसलक्खाणि जाव कयरज्जो वइसाहकण्हचउत्थीए निक्खंतो । तिव्व(व)रिसोवरि वइसाहसुद्धचउद्दसीए संपत्तकेवलो हुलाहिय(हुलायग)लंछणो वाम-दाहिणपासेसु अंकुसादेवी-पायालजक्ख-पज्जुवासिज्जमाणो विमलजिणतित्थवोच्छिता(त्ती)ओ गए[सु] चउभागीकयपलिओवमस्स तिसु भागेसु पव्व(व)त्तियनियतित्थो अणंतकेवलो(ली) तिव्व(व)रिसूणाणि अद्धट्ठवरिसलक्खाणि जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे चेत्ते(त्त )सुद्धपंचमीए सिद्धो त्ति । अणंतजिणो त्ति गयं ॥ अणंतजिणकालम्मि य चउत्थो पुरिसोत्तमवासुदेवो त्ति पुरिसोत्तमवासुदेवकहा भण्णइ – इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे वाणारसीए सोम नाम राया । तस्स सुदंसणा-सीयाणं दोण्हं देवीणं चउ-सत्तसुमिणसूइओ(आ) जेट्ठ-कणिट्ठो(ट्ठा) सुपभ-पुरिसोत्तमा नाम दो पुत्ता । ते य महुणो भायरं केटवं नाम पडिवासुदेवं विणासित्ता जाया बलदेव-वासुदेवा । तओ पुरिसोत्तमवासुदेवो भुत्तभरहद्धो गओ अहं(हो?)गई। तव्विरहे य सुप्पभबलदेवो निक्खमित्ता सिद्धो त्ति । पुरिसोत्तमवासुदेवो त्ति गयं ॥ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पुरिसोत्तमवासुदेवपच्चक्खाणंतजिणाओ चउसागरोवमेहिं पन्नरसमो धम्मजिणो त्ति धम्मजिणकहा भन्नइ पुंडरिगिणीए नयरीए पउमरहो राया विमलगुरुसमीवे विहियपव(व्व)ज्जो जाओ वेजयंतविमाणे देवो । तओ व[इ]साहसुद्धसत्तमीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे रयणपुरे भाणुस्स रन्नो सुव्वय( या )देवीए चोद(द)ससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ माहसुद्धतइयाए जाओ दसवरिसलक्खाऊ कणयवन्नो पुत्तो । गब्भत्थे य जमिमंमि जणणी दाण-दयाइधम्मकरणेक्कदोहलाऽऽसि तेण पइट्ठिओ पिउणा धम्मो नामयं । चत्तालीसधणुपमाणो य धम्मकुमारो अड्डाइयवरिसलक्खोवरि पंचवरिसलक्खाणि जाव कयरज्जो माहसुद्धतेरसीए निक्खंतो । दुवरिसोवरि पोसपुन्निमाए संपत्तकेवलो वज्जलंछणो वाम-दाहिणपासेसु पण्णत्तीदेवी-किन्नरदेवपज्जुवासिज्जमाणो अणंतजिणतित्थवोच्छित्तीओ गए पलिओवमचउत्थभाए पवत्तियतित्थो धम्मकेवली दुवरिसूणाणि अड्डाइयवरिसलक्खाणि जाव विहरेत्ता संमेयसेलसिहर जेट्ठसुद्धपंचमीए सिद्धो त्ति । धम्मजिणो त्ति गयं ॥ धम्मजिणकालकालम्मि य पंचमो पुरिससीहवासुदेवो त्ति पुरिससीहवासुदेवकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अस्सपुरे नयरे सिवो नाम राया । तस्स विजा(ज)या-अम्मयानामिगाओ देवीओ । तासिं कमेण चउ-सत्तसुमिणसूइया जेण(8)-कणिट्ठो(ट्ठा) सुदंसण-पुरिससीहा नाम दो पुत्ता । ते य गहियाकला] कलावा पत्ता जोव(व्वणं विवाहिया य । अन्नया विहडियपच्चंतनरवइदप्पसाडणनिमित्तं पिउणा पेसिओ सदसणो । परिससीहो उ तेणेव नियभाउणा सह कय(इ) वि पयाणयाइं गंतं पा परिमियबलो जाव चिट्ठइ ताव पिउसगासाओ समागओ लेहो जहा - लेहदंसणेणं(दंसणाणं)तरमागंतव्वं । तओ वाइऊण सयमेव लेहं पुच्छिओ लेहवाहगो जहा – 'किं दुक्खं तायस्स?' तेण भणियं – 'दाहज्जरो' । तओ तक्खणमेव दिण्णं पयाणयं । पत्तो बीयदिणे अकयलो(भो)यणाइवावारो पविट्ठो नयरं । तं च सुन्नमिव निव्वाणक्कं दटुं गच्छंतेण निसुया पढिज्जती इमा गाहा - माया] पिया य पुत्तो, भज्जा सयाणा(सयणो) य नेह पडिपुत्तो(न्नो) । जम्मे जम्मे चिय होइ, नवरि को तेसु पडिबंधो ॥ तओ सोउमेवं संकिओ चित्तंमि पुरिससीहो पत्तो राउलं पडिसिद्धसयलनिग्गमपवेसं निहुयं संचरंतपरियणजणं । तओ उत्तरिऊण तुरंगमाओ पडिहारनमियचलणजुयलो पविट्ठो अब्भंतरं । पत्तो पिउसमीवं । दिट्ठो य सो उ गरुयदाहज्जरडज्झमाणसरीरो । पडिओ चलणजुयले । तओ रण्णा परवसेणाऽवि बइठेण होउमवगूढो कुमारो पुच्छिओ य – 'पुत्त ! अइविद्दाणोऽसि' । साहियं च समीववत्तिणा पुरिसेण जहा - 'देव ! तिन्नि दिणाणि पाणियस्स वि पीयस्स कुमरेण' । तओ मा(आ)इन्निऊण भणियं राय(इ)णा – 'पुत्त ! किं मह दुहियस्स अहिययरं दुक्खमुप्पाडेसि? जाणामि तुमं पिउवच्छलो । तहा वि तुहायत्तं मह रज्जं जीवियं च । ताव गच्छ, कुणसु आहाराइओ किरियाओ, जओ तुम्मं(मं)मि निरुवद्दवे अहं पि निरारोहो' । एवं च पुणो पुणो भणियं(ओ) पिउणा परिससीहो गओ नियमंदिरं । कया पाणवित्ती । तयणंतरमेव पविट्रो राउलं । Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ एत्यंतरंमि य जणणिपडिहारीए होऊण अग्गे विन्नत्तं जहा - 'कुमार ! परित्ताहि । पेच्छ जीवंते चेव महाराए किं ववसियं देवीए ? तओ ससंभंतो गओ कुमारो । दिट्ठा जणणी जलणपवेसणत्थमुज्जया परियण(णं) संभासमाणा य । भणिया गुरुदुक्खगलंतंसुणा कुमारेण जहा – 'अंबु(ब) ! तुमं पि मम(मं) मंदभायं परिच्चयसु(सि)?' तओ दट्ठण तं सविसेसविहियंसुवाया देवी – 'पुत्तय ! माणिओ महाराओ, पीयं तुम्हारिसेहिं छीरं । संपयं महारायविरहग्गिभीया जलणंमि पविसंती न तए किंचि वत्तव्व'त्ति वोत्तु निग्गया गिहाओ । तओ नीसहंगो गओ कुमारो पिउसमीवं । सो य गाढं पीडिओ त्ति मुक्को धरणीए । गुरुदुक्खं च कुमारं समीवमागयं नाऊण भणइ – 'पुत्त ! किमेवं कायरीहूओ ? संभरिज्जउ अप्पा, पडिवज्जिज्जउ रज्जधुराधरणधवलत्तं' – एवं च भणंतो नरवई पंचत्तमुवगओ । अत्थमिओ य दिणयरो । तओ पियरमुवरयं नाऊण सपरिवारो पुरिससीहो सयलभुवणंतेवालाणं पडिसदितो रोविउमारद्धो । पहाया य रयणी । तओ कयमग्गिसक्काराइयं सयलं पि करणिज्जं गहियमहासोएण पुरिससीहो(हेण) । पेसियाओ पवणवेगाओ वरियाओ(उट्टियाओ) सुदंसणस्स । ताहिं च समं वसीकयपवं(च्चं)तनरवई उ(झ)ड त्ति समागओ सुदंसणो। कयं कालोचियं किच्चं । चिट्ठति य सोयाउरा दो वि । दूइ(य)पेसणाइ कमेण य रन्ने विणासेत्ता निसुंभपडिवासुदेवो(वं) जाया दो वि बलदेव-वासुदेवा। भुत्तभरहद्धो य पुरिससीहवासुदेवो गओ अहोगई । तव्विरहमि य सुदंसणबलदेवो निक्खमित्ता सिद्धो त्ति । पुर( रिस )सीहवासुदेवो त्ति गयं ॥ ___पुरिससीहवासुदेवपच्चक्खधम्मजिणस्स भणिस्समाणसणंकुमारचक्कवट्टिस्स य विचाले तईओ मघवंचक्कव[ट्टी त्ति मघवंचक्कव]ट्टिकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सावत्थीनयरीए समुद्दविजओ राया । तस्सा(स्स) भद्दानामिगाए देवीए चोद(द)ससुमिणसूइओ पंचवरिसलक्खाऊ मघवं नाम पुत्तो जाओ । सो य सड्डबायालीसधणूसिओ पुण्णोदएण समुप्पन्नचक्काइरयणा(णो) उ(अ)खंडं भरहं भोत्तुमंते विहियपव(व्व)ज्जो जाओ सणंकुमारकप्पे इंदसमाणिओ देवो त्ति मघवंचक्कवट्टि त्ति गयं ॥ मघवंचक्कवट्टि-भणिस्समाणसंतिचक्कवट्टीणं च विचाले चउत्थो सणंकुमारचक्कवट्टि त्ति सणंकुमारचक्कवट्टिकहा भण्णइ - ___ इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे कुरुजंगले जणवए हथिणाउरे नयरे आससेणस्स रण्णो सहदेवीए भज्जाए चउदससुमिणसूइओ तिवरिसलक्खाऊ सणंकुमारो नाम पुत्तो जाओ । सो य सक्के(ड्डे)क्कचत्तालीसधणूसिओ कयाइ संपत्ते वसंतसमए सूर-कालिंदीसुएण बालवयंसेण महिंदसीहेण सद्धिं गओ मयरंदमुज्जाणं । आढत्ता णाणी(णा)विहवसंतकीलाहि कीलिउं । तदवसाणे य समुद्दाविया(समप्पिया) तुरंगमवइणा नरिंदाईण जहारिहं तुरया । सणंकुमारस्स वि समप्पिओ हरितुरयाणकारी जलहिकल्लोलाभिहाणो आसो । तम्मि य आरूढो कुमारो । सो य सह सेसरायतणएहिं मुक्को समकालं । तओ चेवं(थेवं) भूमिभागं गंतूण उप्पइओ व्व रायमग्गे कुमारतुरंगमो । तओ असणीहूओ । लग्गो अविण्णायवुत्तंतो आससेणपरियणो पिट्ठओ । एत्थंतरम्मि य विन्नत्तो राया महिंदसीहेण – 'कुणउ पसायं महादेवो, नियत्तउ नियनयराभिमुहं Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ । अहं पुण थेवबलसमेओ कुमारं लहिऊणाऽऽगमिस्सामि'त्ति भणिउं निवत्ताविओ राया । तओ महिंदसीहो बलसमेओ पविट्ठो महाडइं । सो य दिटुंतो(सो पविटुंतो) महाडवीए बहुसावयसंकुलाए जावेगंमि दिणे जाइ थेवं भमिभागं ताव निसओ सारसाइ-पक्खिकुलकोलाहलो, अग्घाइओ अरविंदाण बहलगंधो । तदभिमुहं दिटुं च सरवरं । निसुओ य महुरगीयवेणुरवो । तओ हरिसुफु(प्फुल्ललोयणो जाव गच्छइ थेवं भूमिभागं ताव वरतरुणिमज्झसंठियं पेच्छइ सणंकुमारं । तओ विम्हि(म्हउ)प्फुल्ललोयणो असंभाविज्जसंगमपरिओसरसपरिगओ जाव चिट्ठइ ताव पढियं बंदिणा - 'जइ(य) आससेणकुलनहमियं[क]! कुरुवंसभवणथिरथंभ ! ।। जइ(य) तिहुयणनाह ! सणंकुमार ! जइ(य) लहु(द्ध)माहप्प ! ॥' तओ ‘सणंकुमारो'त्ति एवं कयनिव्वु(च्छ)ओ महिंदसीहो पमोयाऊरियसरीरो अउव्वं च संभरं(रसंतरं) अणुहवंतो गओ सणंकुमारदंसणपहं । दूराओ चेव सणंकुमारेण परियाणिय अब्भुट्ठिओ । पायवडणुट्ठिओ अ अवऊढो [स]बहुमाणं। तओ दुवे वि जणा विम्हि(म्ह)य-पमोयावूरियसरीरा उवविट्ठा दिन्नासणेसु । विज्जाहरलोओ य सवियक्को उवसंतगेयाइकलयलो पासेसु अल्लीणो । तयणंतरं च फुसिऊण आणंदजलभरियलोयणेण भणियं सणंकुमारेण – 'कहं तुमं एत्थ समागओ? कुओ वा एगागी ? कहं वा अहं तुमए एत्थ परियाणिओ ? कहं वा महाराओ मम विओयंमि पाणे संधारेइ ? कहं वा अंबा ? कहं वा एगागी तुमं पेसिओ ?' एवं पुच्छिए सव्वं जहावत्तं साहियं महिंदसीहेणं। म(त)ओ मज्जाविओ विज्जाहरविलासिणीहिं महिंदसीहो । कयमुचियकरणिज्जं भोयणाईयं । तओ भणियं महिंदसीहेण - 'संपयं जइ मज्झोवरि सु(स)पसाओ कुमारो तो साहेउ, कहं तुमं तेण तुरंगमेण अवहरिओ ? कहिं [वा] गओ ? किं वा अम्हविओए संपत्तं ? कुओ वा तुह एरिसा रिद्धी ?' तओ एयमाइ(य)न्निऊण सणंकुमारो चिंतिउमाढत्तो जहा – 'नियरियसाहणं न जुत्तमुत्तमपुरिसाण । ता एत्थ एयं पत्तकालं बउलमईए कहावेमि'त्ति । तओ तेण भणिया बउलमई जहा - 'पिए ! महिंदसीहस्स नीसेसं मह वइयरं विज्जासामत्थेणं विन्नायसब्भावा साहसु । मह पुण निदाए पु(घु)म्मंत(ति) लोयणाणि' [त्ति] । वोत्तुं चेमं कुमारो पविट्ठो रइहरंमि । बउलमई उण साहिउमाढत्ता नियदइयचरियमेवं - 'अत्थि ताव तया तुम्हं मज्झाओ चेव अस्सरयणेणाऽवहरिओ कुमारो । पवेसिओ तेण महल्लाए दारुणाए अडवीए। बीयदियहे वि धावंतस्स तस्स आसस्स जाओ मज्झण्हसमओ । खुहा-पिवासाउलेण य आसेण निल्लालिया जीहा । उद्धट्ठिओ वि सासाऊरियगलो थक्को । तओ उत्तरिय(ओ)कुमारो । छोडिया पट्टाढा, ओसारियं पल्लाणं । जाव घुम्मिऊण निवडिओ धरणीए आसो मओ । तं च निज्जीवं मोत्तूण तयत्ते(जलन्ने)सणपरायणो कुमारो हिंडिउमाढत्तो । न किंचि आसाइयतु(मु)दयं । तओ दीहद्धाणयाए मज्झण्हकालत्तणओ दवदड्डयाए य रणस्स अईव हल्लोहलीहूओ' । _ 'तओ दूरदेसंमि दठूण सत्तघ( छ)यं नाम तरुं पहाविओ तयभिमुहं । पत्तो य तस्स छायाए उवविट्ठो, पडिओ य लोयणाणि सं(भं)जिऊण धरणीए । एत्थंतरम्मि य तपु(प्पु)न्नाणुभावओ ति(त)न्निवासिणा जक्खेण आणिऊण सिसिरं सलिलं सित्तो सव्वंगेसु आसासिओ । लद्धचेयणेण य पीयं सलिलं । पुच्छिओ तेण - 'को तमं? कत्तो वा एयमाणियं सलिलं?' तेण भणियं - 'अहं जक्खो इत्थ निवासी, सलिलं Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [६७] च माणु(ण)ससरवराओ तुहनिमित्तमाणी[यं]' । तओ कुमारेण भणियं - ‘एस मह संतावो पर(रं) माणु(ण)ससरमज्जणेण जइ अवगच्छइ' । तं च सोयं(उ) जक्खेण - 'अहं संपाडेमि तुह मणोरहे'त्ति भणिऊण कयलि(कयंजलि)संपुडत्थो नेऊण मुक्को माणससरंमि । मज्जिओ विहिणा । तत्थ य पुव्ववेरी अब्भागओ विणासणत्थमसियक्खजक्खो त्ति' । असियक्खकहा भण्णइ - 'अत्थि कंचणउरं नाम नयरं । तत्थ विक्कमजसो राया । तस्स पंचअंतेउरसयाइं । तत्थ नागदत्तो नाम सत्थवाहो। तस्स अईव रूववई विण्हुसिरी नाम भज्जा । सा वि कम्मवसेण कह वि दिट्ठा [रण्णा] मयणाउरेण [य] अंत(ते)उरे छूढा । तओ नागदत्तो तवि(व्वि)ओए विलवंतो डिंभपरिगओ कालं गमेइ त्ति' । __'इओ य सो राया अवहत्थियरज्जकज्जो अगणियजणावनाओ(जणावन्नवाओ) अवमन्नियवरतरुणिपंचसयावरोहो तीए विण्हुसिरीए समं अंबं(अच्चं)तरइपसत्तो कालं गमेइ । अन(न्न)या ताहिं अंतेउरियाहिं ईसा-मच्छरप[र] व्वसाहिं कम्मणजोगेहिं विणिवाइया विण्हुसिरी । तओ राया तीए सरणेण अच्चंतसोयाउरो अंसुजलभरियलोयणो जहा नागदत्तो तहा उम्मत्तीहूओ विण्हुसिरीकलेवरं दहिउं न देइ । तओ मंतीहिं मंतिऊण रायाणं वंचिय रण्णे कलेवरं नेऊण छड्डियं । तओ राया तमपिच्छंतो परिहरियपाणभोयणो ठिओ तिण्णि दिणे । तओ मंतीहिं 'अदिढे तंमि मरइ' वि(त्ति) कलिऊण नीच तं(नीओ सो) रण्णे। दिटुं च राइणा गलंतपूइगि(नि)वहं सुलसुलेंतकिमिजालं वायसाइ(य)ड्डियनयणओयरं खग्गचंडतुंडखंडियं अइदुग्गंति(धि) विण्हुसिरीकलेवरं । णेण सज्जसपरवसो अप्पाणं निदिउमाढत्तो । कहं ?' - "जस्स कए जीव ! तए, सकुलं सीलं जसो य लज्जा य । परिचत्ता; तस्सिण्हि, प(पे)च्छाऽवत्थेरिसी जाया ॥" 'तओ वेरग्गमज्झपडिओ रज्जं रटुं पुरमंतेउरं सयणवग्गं उज्झिअ तणमिव सुआयरिअसमीवे निक्खंतो। तओ चउत्थ-छट्ठ-ट्ठमाइविचित्ततवोकम्मेहि अप्पाणं भाविअ संलेहणापुव्वं गओ सणंकुमारकप्पे । तओ आउक्खएण रयणउरे सिट्रिसओ जिणधम्मो नाम जाओ । सो अ जिणवयणभाविअमई सम्मत्तमलं दुवालसविहं सावगधम्मं पालंतो जिणेद-साहुपूआरओ कालं गमइ त्ति' ।। ___'इओ य सो नागदत्तो पियाविरहदुक्खिओ नट्ठचित्तो अट्टज्झाणपरिक्खवियकाओ विणट्ठो बहुतिरियजोणीसु भमिऊण सीहउरे नयरे अग्गिसम्मो नाम बंभणो(ण)सुओ जाओ । कालेण य तिदंडधय(य) घेत्तुं दोमासखमणाइतवोरओ रयणपुरमागओ। हरिवाहणो तत्थ राया भगवभत्तो । सो य तेण तत्थ जणाओ णाओ, जहा - "कोइ इत्थ महातवस्सी आगओ।" तओ सो पारणयदिणे रण्णा निमंतिओ घरमागओ' । एत्थंतरे जिणधम्मो सावगो तत्थ दिव्वजोगेणाऽऽगओ । तं च दट्ठण पुव्वजम्मजायवेरेण मुणिणा रोसारुणलोयणेण राया भणिओ - 'जई मं भुंजावेसि तो इमस्स सेट्ठिस्स पे(पि)ट्ठीए उण्हपायसं पत्तीए भुंजावेति(हि)' । रण्णा भणिओ(अं) – 'अन्नपुरिसपिट्ठीए भुंजावेमि' । तओ मुणिणा जम्मंतरजणियवेराणुबंधेण वुत्तो राया – ‘ण अन्नहा जेवेमि' । तओ रण्णा मुणिरागेण पडिवन्नं । सेट्ठी वि पिट्ठिट्ठियं पत्तिदाहं 'पुव्वदुकयकम्मफलमेयमुवट्ठियं' ति मनं(न्न)तो सम्मं सहइ । भुत्तो(त्ते) [य] ससोणि[य]-ण्हारु-मंस-वसा पट्ठीओ उक्खया पत्ती' । Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [६८] 'तओ गओ घर(रं) । खामिऊण सयणाइजणं चेज्ज (इ) य - संघपूयं च काऊण निग्गओ नयराओ । गओ य गिरिसिहरे । तत्थ अणसणं काउं पुव्वरि (दि) सिमद्धमासं काउस (स्स) ग्गेण ठिओ । एवं सेसासु वि दिसासु अद्धमासं अद्धमासं । तओ पट्ठीए निच्च (च्चं ) काग - सिवाईहिं खज्जंतो तं पीडं सम्मं सहिय नमोक्कारपरो मरिओ सोहम्मे देवो (देविंदो) जाओ । भगवो वि य (अ) भिओगियकम्मुणा तस्सेव सक्कस्सेरावणो नाम वाहणो जाओ । तओ चुओ नरतिरिएसु हिंडिऊण जाओ असियक्खजक्खो, सक्को य चुओ सणकुमारो नामेसो जाओ' । एवं च स(भ)वपरंपरागए वइरभावे दट्टु माणसे असियक्खजक्खेण अज्जउत्तस्स विणासणत्थं पह(ढ) मं गिरिगरुकक्कर- निब्भरो मोडियतरुवरो पवणो मुक्को । तओ नहयलं वहणे (ल) धूलीए अंधयारंतओ विमुक्कट्टट्टहासाऊलियजलणपि (पिं) गकेसा मुहनिग्गच्छंतजालाकराला पिसाया मुक्का । तहा वि न भीओ । तओ नयणमुक्कजालाफुलिंगेहिं नागपासेहिं बद्धो । तओ ज (जुन्नरज्ज (ज्जु) इव तेण त(तं) तोहिऊण(डियं) दट्टु करप्पहारेहिं लग्गो । तओ मुट्ठिपहारओ कुमारेण खंडाखंडि कओ । तओ पुणो वि रक्खसेण गुरुमच्छरओ लोहजडियमोग्गरेणाऽऽहओ वच्छत्थले कुमारो । तेण वि महाकायं चंदणरुक्खमुम्मूलिऊण अच्छोडिओ उड्डुं व ंतो ऊरु(रू)सु छिन्नदुमो व्व पडिओ भूमीए । तओ रक्खसेण दूरमुप्पाडिऊण गिरिवरो कुमारस्सुवरि पक्खित्तो । तेण य दढं पाडियंगो निच्चेयणो खणमच्छिऊणऽज्जउत्तो पुणो लद्धचेयणो लग्गो बाहुयुद्धेण । तम्मि य कुमारेण करमोग्गराहओ सयसिक्करीकओ वि न मओ जक्खो जहा (म्हा) अमरो त्ति जम्हा (तम्हा) विरसमारडियं(उं) मोत्तूण नट्ठो । तत्थ य कोउगदंसणत्थमागएण देवि - विज्जाहरीजणेण मुक्का कुसुमवुट्ठी भणियं चा 'हो जिओ कुमारेण असिअक्खजक्खो 'त्ति । असिअक्खजक्खो त्ति गयं ॥' - - 'तओ पच्छिमण्हे वलिओ माणससराओ जाव अज्जउत्तो पत्तो थेवं भूमिभागं ताव संगामं दट्ठूणाऽऽगयातो(ओ) नंदणवणम्मि रममाणीओ ससिणेहं समुहमवलोयंतीओ भाणुवेगविज्जाहरस्स अट्ठ धीयाओ दिव्वाओ प (पे) च्छित्तु चिंतेइ - 'काओ पुणेमाओ ? किं वा ममेवं वियप्पणेणोवसप्पिऊण पुच्छामि' । तओ तासिं समीवमागओ भणइ – 'काओ तुब्भे ? किं निमित्तं वा सुन्नारण्णंमि समागयाओ ?' ताहिं वि ‘विन्नायपरमत्थेण महाभाग ! सव्वं जाणिस्सइ । परमिहि भवे (ताव ) अम्हमिओ नाऽइदूरे पियसंगमाभिहाणाए पुरीए गंतुं वीसमसु'त्ति वोत्तुं किंकरव(द) रसियमग्गो पयट्टाविओ कुमारो | सूरत्थमणसमयंमि य पत्तो पुरीए । 'तायस्सेसो तए समप्पियव्वो 'त्ति सा ( स ) माइट्ठेण कंचु [इ]णा सह परिणा (णया) विओ रायभवणं । दिट्ठो भाणुवेगरण्णा । अब्भुट्ठिएण य कओ कयकिच्चो । भणिज्ज (यं) [च] समयम्मि जहा - 'महाभाग ! मम अच्चिमालिमुणिणा आयर (आहियं) पुव्वि चेवाऽऽसि – “जो असियक्खजक्खं जिणिस्सइ सो तुहेमासि (सिं) अट्ठण्हं कन्नगाणं पई स (भ) विस्सइ" तो परिणेहीमाओ' ।' - ‘तं च पडिवज्जिऊण अज्जउत्तो परिणित्तु जाओ निबद्धकंकणो वासभवणंमि ताहिं समं पल्लंके सुत्तो जावऽच्छइ ताव पुणो असियक्खजक्खेण 'य (प) मत्तो' त्ति वसणपाडणत्थमुप्पाडिऊणेगागी पक्खित्तो अडवीए । पबुद्धो य करनिबद्धकंकण (णं) भूमिगयमप्पाणं पेच्छित्तु 'किमेयमेवं 'ति खणं चिंतिऊण [अ] विसन्नो विय समुट्ठिओऽडवीए भमंतो चडिओ गिरिसिहरमेगं । तम्मि य ने (ए) यभविस्सभज्जा सुनंदा नाम असिण (सणि) वेगविज्जाहरपुत्तेण वज्जवेगेण हरिऊण णे (णी) या जंम (मि) मंदिरे धरिया चिट्ठइ तं मंदिरं ण चिंते 'पुव्वे (व्वि)ल्लं पिवेदमवि नूणमिंदजालप्पायं भविस्सइ तहा वि वा (जा) मि' । Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'पत्तो तस्स समीवे, सोउं च करुणसरअणि(सरेण)मित्थियाए रुयंतीए [सदं] पविट्ठो मज्झे । मणिमयखंभपइट्ठियाओ य छ भूमिगाओ अइक्कम्म चडिओ सत्तमभूमिं । तीए य 'कउरवकुलनहयलमुहमियंक ! मम होज्ज जम्मजम्मंमि सरणं भयभीयाए सणंकुमार ! अज्जउत्त ! तुम' एयं पुणो पुणो भणियं(3) कर(रु)णं रुयंती दिट्ठा अणेणाऽहोमुही दिव्वा कण्णगा । खणं च दिण्णकण्णेण नियनामासंकिएण पुच्छिया 'भद्दे ! किं तुमं सणंकुमारस्स होसि?' सोउं चेमं सा समुन्नयाणणा दट्ठणऽज्जउत्तं समूससियहियया भणइ - 'मज्झ सो पई मणोरहमेत्तेण, जओ अह(हं) मम पिऊहिं तस्सोदयदाणेण दिण्णा, न य वित्तो वीवाहो । संपयं पुण नियकुट्टिमतलाओ विज्जाहरकुमारेगेणाऽवहरिऊणेहाऽऽगया । सो य मोत्तूणिमंमि में विज्जानिम्मिए मंदिरे गओ कहिं पि । न नज्जइ य समागओ मे किं पि काही' । तओ कुमारो – 'भद्दे ! मा ता(भा)हि, सो अहं सणंकुमारो, भलिस्सामि'त्ति जाव जंपइ ताव तेणाऽऽगंतुं विज्जाहराहमेण पक्खित्तो गयणमंडले ।' 'तओ सा हाहारवं कुणमाणी पु(मु)च्छापराहीणा मि(नि)वडिया धरणीए । कुमारो वि वावाइऊण तं वज्जवेगविज्जाहरं मुट्ठिप्पहारेण अक्खयसरीरो पुणो पत्तो समासासिऊण तं परिणेइ । निमित्तयपन्नइया सा सुनंदा इत्थीरयणं भविस्सइ त्ति । थेववेलाए य समागया वज्जवेगस्स भगिणी संज्झा(झा)वली नाम । वावाइयं च दट्ठण भाउयं कोवमुवागया । पुणो सुमरियनेमित्तियवयणा जहा 'भायवहगस्स भज्जा होहिसि'त्ति विवाहत्थमुवट्ठिया । सुनंदाणुमईए कुमारेण परिणीया ।' ___ 'खणंतरेण य तत्थेव पत्ता दो विज्जाहरा भणंति जहा – 'देव ! जो[तए] तइय(या) सुनंदाअवहारी वज्जवेगो विणासिओ तस्स पिया असणिवेगो नाम सविज्जाहरबलो विण्णायपुत्तमरणो तुम्होवरि चलिओ। तं च नाऊण अम्हे हरिचंद-चंदसेणाभिहा पुत्ता चंदवेग-भाणुवेगपिऊहिं रहसण्णाहसहिया पुरओ तुम्हं सहायकज्जे [पेसिया] । पिट्ठओ य पहुत्ता चेव अम्हं पियरो'त्ति । पहुत्तेसु य चंदवेग-भाणुवेगेसु समुच्छलिओ असणिवेगबलकोलाहलो ।' _ 'तओ संझावलीए दिन्नपन्नत्तीविज्जो अज्जउत्तो चंदवेग-भाणुवेगा य नियविज्जाहरबलसमेया असणिवेगबलेण समं जुज्झिउं पवत्ता । तओ भग्गेसु दोसु वि बलेसु अज्जउत्तस्स असणिवेगसमं महाजुज्झे समावडिए तेण मुक्कं महोरगपहरणं । तं कुमारेण गरुलपहरणेण विणिवाइयं । तओ तेण मुक्कं अग्गेयपहरणं । तं पि कुमारेण वारुणपहरणेण पाडियं । पुणो वायव्वं मुक्कं । तं पि सेलपहरणेण पडिपेल्लियं । तओ गहियगंडीवो नाराए मुंतो पहाविओ । तं च कुमारेण निज्जीवं कयं । पुणो कड्डियमंडलग्गो उठ्ठिओ । तओ कुमारेण तस्स भुयद्धा छिण्णा । तओ भुयद्धेहिं जुद्धमिच्छंतो पत्तो, कुमारेण विज्जासमप्पियचक्केण सीसविकलो कओ त्ति । तओ तक्खणमेव असणिवेगविज्जाहररायलच्छी सयलविज्जाहरसमेया सणंकुमारं संकंता ।' 'तओ लद्धजया गया वेयढं । तओ अणेगविज्जाहर-विज्जाहरीलोगपरिगया मंगलतूररवाऊरिज्जमाणदिगंता पविट्ठा नियनियमंदिरेसु । कओ सणंकुमारस्स सयलविज्जाहरेहिं विज्जाहरमहारायाभिसेओ । तओ सुहंसुहेण अच्छंतो कयाइ विन्नत्तो चंदवेगेण चक्की - 'देव ! पुव्वि पुच्छिएण सिटुं मे मुणिणा आसि जहा - "तुहेमं बउलमईपमुहं धूयासयं सणंकुमारचक्कवट्टी विवाहेस(हिस्स)इ" । ता करेउ देवो एयासिं पाणिग्गहणेणाऽणुग्गह'ति भणिए पडिवण्णं अज्जउत्तेण । विवाहिओ य पसाहिऊण वेय, काऊण जिणाययणेसु अट्ठाहियामहिमं इहइं कीलानिमित्तमागओ जाव मिलिओ तुमं । एयं तुह मित्तस्सुद्देसमेत्तेण मए साहियं चरियं'ति । Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७०] एत्थंतरंमि उठ्ठिओ सुहपसुत्तो रइहराओ सणंकुमारो । गया य महया विच्छड्डेण वेयर्ल्ड । विन्नत्तो य अवसरं लहिऊण महिंदसीहेण जहा - 'कुमार ! दुक्खेण तुह जणणि-जणया कालं गति, ता तइंसणेण कीरउ पसाओ अम्हारिसजणस्स'त्ति। विण्णत्ताणंतरमेव महया गयणट्ठियनाणाविहविमाण-हय-गयाइवाहणारूढविचित्तवेसाभरणभूसियविज्जाहरसमुदएणं गओ हत्थिणउरं । आणंदिया जणणि-जणया नायरजणो य । उप्पण्णाणि य चक्काइयाणि महारयणाणि चोद्दस । तओ साहियं भरहं । उप्पण्णा नव निहिणो । जाओ य निग्गयपयावो चक्कवट्टि त्ति । ____ तस्स य चक्कवट्टिभोए भुंजमाणस्स कयाइ सोहमसभाए सिंहासणमत्थयत्थो सोहम्मिदो सोयामणि नाम नाडयं पेच्छंतो अच्छइ । एयंमि अंतरे एगो ईसाणकप्पाओ संगमदेवो सोहम्मिदपासे आगओ । तस्स य देहप्पभाए सभाठियसव्वदेवा नट्ठतेया रूवनिरूवणे अच्चंतं विम्हिया । गए तंमि सक्कं पुच्छंति जहा - 'केण कारणेण सामीमस्स संगमदेवस्स बारसाइच्चाहियदेहतेएण नित्तेजिया रूवं निरूवित्ता ण तित्तिं वच्चामो?' सक्को भणइ - 'पुव्वभवे अणेणाऽऽयंबिलवड्ढमाणं णाम जं तवो विहियं, तप्पुण्णाणुभावओ' । देवा भणंति - 'किमन्नो कोऽवि रूवेणेवंविहो अत्थि ?' सक्को भणइ - 'अत्थि हत्थिणाउरे सणंकमारो नाम चक्कवट्टी जस्स रूवं देवाणं पि विम्हयणीयं' ।। तं चाऽसद्दहंता विजय-वेजयंता देवा बंभणरूवेणाऽऽगया पडिहारमुक्कदारा पइट्ठा रायसमीवं । दिट्ठो य तेहिं राया गंधतेल्लेण मज्जणत्थं अब्भंगिज्जंतो । विम्हिया य सक्कवन्नियरूवसिरीओ अहिययरं रूवसंपयं दटुं । पुच्छिया य रण्णा – 'किमत्थमागया ?' ते भणंति - 'तुम्हं रूवं तिहुयणे वि वन्निज्जइ, तइंसणकोउगेणं' । सोउं चेममईव रूवगव्विओ चक्की भणइ – 'भो विप्पा ! जं मज्झ रूवं लोए वन्निज्जइ न तं तुम्हेहिं दिटुं । ता थोववेलं विलंबेह जाव मज्जिऊणाऽलंकारकलिओ होमि' । तओ निग्गया दिया । चक्किणा वि लहु विहियं मज्जणं । गहियसयलालंकारेण य रायसभामज्झे सिंहासणमत्थयत्थेण सद्दाविया । तेहिं वि तत्थाऽऽगंतुं चक्किसरीरं पेच्छित्तु विसायं गएहिं भणियं - 'अहो ! मणुयाणं रूवाइगुणा खणमेत्तेणं चेव विणस्संति' । सोउं चेमं चक्की भणइ – 'भो विप्पा ! किं संपयं मम रूवं निंदेह ?' [तेहिं] भणियं - 'महाराय ! देवाणं रूवाइविभवो पढममुप्पत्तिसमयाओ तावाऽवट्ठिओ चिट्ठइ जाव छम्माससेसं परमाउगं । तओ परं झिज्झइ । माणुसाणं पुण रूवाइसंपया तावुप्पत्तिसमयाओ वड्डमाणा होइ जाव जीवियमझं । तओ आरब्भ हीयमाणा जाव जीवियंतं । जओ तुम्हं अम्हेहिं रूवजोव्वणसिरी जा सच्छाया दिट्ठा सा संपइ दुज्जणमेत्ती विव खणमेत्तेण परियत्तिय विच्छाया जाया' । तओ रण्णा – 'कहं तुब्भे एयं जाणह ?'त्ति भणियं । तेहिं परमत्थो सिट्ठो जहा – 'सोहम्मिदेण देवमज्झे तुब्भं रूवाइसओ वन्निओ । तमसद्दहंता देवा अम्हे आगया । तुमं पि जं एत्थ पत्तकालं तं करेज्जासि'त्ति वोत्तुं गया । तओ रण्णा विम्हिएण सयलालंकारकलियं पि नियसरीरं सम्मं निरूवंतेण विच्छायमेव दिटुं चिंतियं च, जहा – 'अहो ! अणिच्चया जइ एत्तियमेत्तेणेव कालेण मज्झ रूव-जोव्वणतया(पहा) नट्ठा ता सेसकाले किं न नस्सिहंति ?' तओ पुत्तस्स रायपढें बंधिय सव्वपरिच्चायं काऊण विणयायरियसमीवे निविण्णो निग्गंथो पव्वइओ । Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७१] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN तओ इत्थीरयणप्पमुहाणि सव्वरयणाणि, सेसरमणीओ, आभिओगियसुरा, महानरिंदा, निहीओ, किं बहुणा ? सयलो वि खंधावारो भगवओ अणुरागेण छम्मासे जाव मग्गाणुलग्गा भमिया, न सीहपलोइएणाऽवि तेण सच्चविया । तओ छट्ठभत्तेण भिक्खानिमित्तं नगरं पविट्ठस्स पढममेव चीणाकूरं छेलियातक्केण लद्धं, तं भोत्तूण छट्ठोववासो कओ। तक्कालओ य तेणेवाऽऽहारदोसेण कंडू १, जरा २, खा(सो)सो ३, सासो ४, अरुई ५, अक्खिदुक्खं ६, पोट्टदुक्खं ७ - एयाओ सत्त वाहीओ दारुणाओ सम्म(सत्तं) वाससयमहियासेंतस्स निरीहवित्तीए तवं कुणंतस्स तस्स - आमोसहि-विप्पोसहि-खेलोसहि-जल्लमोसही चेव । विट्ठा-मल-सव्वोसहि-लद्धीओ सत्त जायाओ । तहा वि सरीरपडियारमकाऊण तवं कुणंतस्स पुणरवि सोहम्मिदेण सोहम्मसभाए एरिसि(सिं) वण्णणं करतेण सणंकुमारस्स पसंसा कया जहा – 'अहो ! सणंकुमारस्स तवे परीसहअहियासणं वण्णणीयं' । तं च सोऊण बीयवारे ते चेव देवा सबरवेज्जवेसेण आगया – 'भयवं ! तुज्झ वाहीणुवसमं करेमो'त्ति पुणो पुणो भणंति । तओ भगवया नियखेल्लेण घंसिऊण कणयवण्णमंगुलिं दरिसित्ता भणियं – 'एएसिं वाहीणं फेडणे अहमवि समत्थो । जइ पुण तुब्भे सच्चा वेज्जा तो मज्झं संसारवाहिं फेडेह' । तओ ते भणंति जहा – 'संसारवाहि फेडेउं न समत्था, तुमं चेव समत्थो परमवेज्जो'त्ति संसिय दो वि गया । सणंकुमारो वि कयसमाहिमरणो निक्कलंकसामण्णो सणंकुमारकप्पं गओ त्ति । सणंकुमारचक्कवट्टि त्ति गयं । सणंकुमारचक्किपरोक्खधम्मजिणाओ य चउभागीकयपलिओवमस्स भागतिगुणेहिं तिहिं सागरोवमेहिं पंचमचक्कवट्टी सोलसमो जिणो य संतिनाहो त्ति । संतिनाहकहा भन्नइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे मगहजणवए अचलग्गामे धरणिजढो नाम बंभणो । तस्स कविला नाम दासचेडी । तीए धरणिजढेणं जाओ कविलो नाम पुत्तो । तेण य चारहडो त्ति कन्नाहेडएणं सिक्खिया वेया । गओ देसंतरे रयणपुरं नाम नगरं । तत्थ सिरिसेणो नाम राया । तस्स तिविठ्ठवासुदेव[पुत्त]जीवो अभिनंदिया नाम देवी । तहा बीया सिहिनंदिया नाम । सो य कपिलो तत्थेव वसमाणं रायमन्नणिज्जमुवज्झायमल्लीणो । तेणाऽवि अविण्णायपरमत्थेण 'वेयपारगो बडुगो एसो'त्ति कलिऊणं दिन्ना नियधूया सच्चप्पभा नाम । सो य कविलगो कयाइ वासारत्ते संझासमए मंदमंदप्पयासे वरिसंते मेहे वत्थाणि कक्खाए लु(ल)हिऊण [नग्गो चेव] समागओ, [गिहदारे य वत्थाणि परिहियाणि ।] तओ सच्चप्पभा से भारिया अवराणि वत्थाणि घेत्तूण उ[व]ट्ठिया । तओ तेण भणियं – 'अत्थि मे पहावो जेण वत्थाणि न तिम्मंति' । [ताहे सरीरं जलदं वत्थाणि य सुक्काणि पेच्छिऊण] तीए विन्नायं जहा – 'नूणमवसा(स)णो एसो समागओ । ण य कुलीणाणमेयं जुज्जइ। ता नृणमकुलीणो एसो'त्ति तस्सुवरि मंदसिणेहा जाया । तओ धरणिजढो वि पुत्तरिद्धिं सोऊण कविलस्स समीवमागओ । सच्चप्पभाए य पिया-पुत्ताणं विरुद्धमायारं पासिऊण एगंते जहट्रियमेव पुच्छिओ धरणिजढो । तेण वि जहट्रियमेव साहियं । तओ Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७२] सच्चप्पभा निव्विण्णा गया सिरिसेणरन्नो समीवं जहा - 'मोयावह मं कविलसगासाओ जेण पव्वज्जाणवाणेणं धम्मं करेमि' । तओ महाराएण भणिओ कविलो न मुयइ, भणइ य जहा – 'न सक्केमि तीए विरहिओ खणमवि जीविउं' । तओ सोउमेवं रण्णा भणिया सच्चप्पभा – 'इह चेव मम राउले तुमं चिट्ठसु जाव कविलं पडिवज्जावेमि' । अण्णया अणंगसेणागणियानिमित्ता(तं) परोप्परं जुझंते रायपुत्ते दटुं निवारिउकामो तेहिं निब्भच्छिओ गाढावमाणओ तालपुडविसं साइऊण मओ राया । तयणंतरं च रायाणं कालगयं दट्ठण अभिनंदियासिहिणंदियादेवीओ सच्चप्पभा बंभणी [य] तहेव विसपओगेण कालगयाओ । उप्पण्णा य चउरो वि देवकुरुक्खेत्ते जुयलधम्मेणं । तओ मरिऊणं चउरो वि गया सोहम्मकप्पे । __ तओ चइऊण सिरिसेणरायजीवो इहेव जंबुद्दीवे [भारहे वासे] वेयड्ढपव्वए उत्तरसेढीए रहनेउरचक्कवालपुरे अमियतेओ नाम विज्जाहरराया जाओ । सच्चप्पभाजीवो वि तस्सेव सुतारा नाम भगिणी जाया । सिहि(अभि)णंदियाजीवो वि पुण चविऊणं इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे पोयणपुरे सिरिविजओ नाम राया जाओ । परिणीया य णेण अमियतेयभगिणी सा सुतारा नाम।। अण्णया य अमियतेओ पोयणपुरं सिरिविजय-सुतारादंसणत्थं पाहुणओ समागओ । पेच्छइ य पमुइयं ऊसियधयपडायं सव्वं पि पोयणपुरं, विसेसेण राउलं । तओ विम्हि(म्ह)ओप्फुल्लुलोयणो ओइण्णो गयणयलाओ रायभवणंगणे । अब्भुट्ठिऊण सिरिविजएणं कयमुचियकरणिज्जं । तओ उवविठ्ठो(ट्ठा) सिंहासणेसु । पुच्छियं अमियतेएण ऊसवकारणं ।। तओ सिरिविजओ साहिउमाढत्तो जहा – 'इओ अट्ठमे दिवसे पडिहारनिवेइओ समागओ एक्को नेमित्तिओ । दिण्णासणो उवविठ्ठो य पुच्छिओ मए – 'किमागमणपओयणं ?' तओ तेण भणियं - 'महाराय ! मए निमित्तमवलोइयं जहा - पोयणाहिवइणो इओ सत्तमदिवसे मज्झण्हसमए इंदासणी उवरि पडिस्सइ' । तं च कण्णकडुयं सोऊण मंती भणइ – 'तुहोवरि पुण किं पडिस्सइ ?' नेमित्ती भणइ - 'मा कुप्पह । न मे कुभावो । जओ जहा निमित्तेण जाणियं तहा तुम्हं साहियं । मम पुणोवरि तंमि दिणे हिरण्णवुट्ठी पडिस्सइ' त्ति । मए भणियं - 'कहिं पुण तए निमित्तमेवंविहं सिक्खियं ?' सो भणइ - 'पव्वइओ अयलकेवलिनिक्खमणकाले अहं पिउणा सहाऽऽसि । तत्थ य पढंतेणाऽऽगमब्भसियं अटुंगनिमित्तं, जहा - लाभालाभं सुहं दुक्खं जीवियं मरणं जयं । पराजयं निमित्तंगमट्टहा बेंति तव्विऊ ।। संपत्तजोव्वणो य पुव्वदत्तकण्णाभाउगेहिं उप्पव्वाविओ । कम्मपरिणइवसेण य कण्णा मए सा परिणीया । तेण य मए सव्वण्णुप्पणीयनिमित्ताणुसारेण पलोइयं जाव पोयणाहिवइणो विज्जुनिवाओवद्दवो'त्ति । एवं तेण सिटे एगेण मंतिणा भणियं जहा – 'राया समुद्दमज्झमि वहणे कीरउ । तत्थ किल विज्जू न पहवइ' । अण्णेण भणियं – 'न देव्वनिओओ अण्णहा काउं तीरइ । जओ एक्कस्स बंभणपुत्तस्स समागयंमि रक्खसवारयंमि पेच्छिऊण जणणी रुयंती करुणयाए एक्केण भूएण समासासिऊण जणणि नीओ तव्वारगदिवसंमि गिरिमुहं । तत्थ य पुव्वट्ठिएण अयगरेण क्खद्धो । तम्हा न सक्किज्जइ कह वि Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७३] तुट्टं संघडिउं' । पुणो अवरेण भणियं – 'पोयणाहिवइणो वहो समाइट्ठो नेमित्तिएणं न उण सिरिविजयमहाराइणो । ता इमे सत्तदिवसे अवरो को वि पोयणाहिवई कप्पिज्जउ' । पडिवज्जिउं चेमं मंताईहिं मिलिऊणाऽहिसित्तो रज्जे तन्नयरनिवासी भद्दंभलो नाम जक्खो । कीरमाणाए य तस्स रायारिहपडिवत्तीए सत्तमदिणे मज्झण्हसमयंमि समुण्णओ विज्जुसंजुओ गज्जतो हो । साडोवं च चमक्कंती तओ पडिया पडिमोवरि विज्जू । विणासिओ भद्दंभण्णो (लो) । अहं पुण ताणि सत्त वि दिणाणि मुणि व्वोववासिओ धम्मपरायणो ठिओ पोसहसालाए । छुढो (ट्टो?) जावऽज्जाऽभिनंदिऊणाऽहिसित्तो पुणो पउरपरिवारेण रज्जे । पूइओ सो नेमित्ती । तदिदमूसवकारणं' । सोउं चेमं भणियममियतेएण 'अविसंवाइ ताव निमित्तं, सोहणो य रक्खणोवाओ चितिओ' । तयणंतरं च सिरिविजओ सुताराए सद्धिं कुलदेवयापूयणत्थं बाहिरुज्जाणं गओ । इओ य सुताराए पुव्वं सच्चभामाबंभणीभवंमि जो भत्ता कविलो नाम आसि, सो मरिऊण तिरिएसु बहुकालमाहिंडित्ता चमरकंचणगिरीए (चमरचंचानगरीए ) असणिघोसो नाम विज्जाहरो जाओ । सो य एमि विवित्तवणे वेयालिणि नाम विज्जं साहिऊण गच्छंतो पोयणपुरस्स बाहिरुज्जाणे सुतारं पेच्छित्ता पुव्वभवभज्जाणुरागओ संजायउम्माहओ हरिउकामो तीए पुरओ सुवण्णवण्णं हरिणरूवं दरिसेइ । तं च दट्ठूण भणियं सुताराए जहा 'पिययम ! सोहणो एस हरिणो । ता आणेहि मम खेल्लणनिमित्तं' । तओ सयमेव हरिणगहणत्थं पहाविओ सिरिविजओ । पलाणो य हरिणो । थोवदूरं गयस्स रण्णोऽसणिघोसो सुतारं घेत्तुमुप्पइओ गयणंगणे । इओ अ पिट्ठओ पोक्कारियं सुतारादेवीरूवाए वेयालिणीविज्जाए जहा ‘ऽहं देव ! कुक्कुडसप्पेण खइया । ता परित्तायउ मं देवो' । सोउं चेमं चमक्किओ मिगं मोत्तूण तुरियमागओ राया । पेच्छित्ता य पंचत्तमुवागयं देवि तीए सद्धिं चीयाएऽवट्ठियस्स रण्णो जाव जलिउमाढत्तो जलणो ताव थेववेलाए समागया दुवे विज्जाहरा । तेसिं चेगेण अभिमंतिऊण सलिलेण सित्ता चीया । नट्ठा वेयालिणी विज्जा अट्टट्टहासं काऊण । — तओ सत्थो राया जाओ । भणियं च - 'किमेयं ?' विज्जाहरेहिं भणियं 'अम्हे पिया - पुत्ता अमियतेयस्स परिग्गहे वट्टमाणा जिणवंदणनिमित्तं गया आसि । आगच्छंतेहि निसुओ सुताराए असणिघोसेणं निज्जंतीए अक्कंदसद्दो | तओ अम्हे जुज्झसज्जा सुताराए भणिया जहा 'महाराया वेयालिणीए वे (वि) ज्जाए वेलविओ जीवियं न परिच्चयइ तहा गंतूणं उज्जमं सिग्घं करेह' । तओ अम्हे पिया-पुत्ता इहं आगया दिट्ठो य तुमं वेयालिणी विज्जाए सह चीयारूढो । नट्ठा य सा दुट्ठविज्जा । तओ उट्ठिओ तुमं' । अवहरिअं च सुतारं नाऊण विसण्णो राया । भणिओ य हिं 'वीसत्थो होहि । कहिं जाइ सो पावो ?' तओ तं संठविऊण गया विज्जाहरा । निवेइओ एस वुत्तंतो अमियतेयस्स । तओ तेहिं सहिओ अमियतेओ सिरिविजयं घेत्तुं धाविओ असणिवेगस्स पिट्ठओ । संपत्तो चमरकंचणगिरिं (चमरचंचं णगरिं) । - — तओ विसज्जिओ बाहिं ठिएणेव असणिघोसस्स दूओ । भणावियं च - 'समप्पेहि सुतारं, अण्णहा न अत्थि ते मोक्खो' । तओ अमियतेयदूयवयणं सोउं भयभीओ सुतारं घेत्तुं पलाणो असणिघोसो | वच्चंत य अयलकेवलिं दद्धुं वंदित्ता तत्थेवोवविट्ठो । अमियतेय - सिरिविजया वि तस्स पिट्ठओ धावंता तत्थेवाऽऽगम्म वंदिऊणोवविट्ठा । पसंतो केवलिप्पभावओ तेसिमुडुमरो । पत्थुया य केवलिणा धम्मदेसणा । Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७४] तओ लद्धावसरेण भणियमसणिघोसेण जहा – 'नाम(न) मए दुट्ठभावेण अवहरिया सुतारा, किंतु विज्जं साहिऊण गच्छंतेण दिट्ठा, संवट्टिओ य केणाऽवि पुव्वभवसंबंधेणेईए उवरि मम महानेहो । तओ वेयालिणीविज्जाए वामोहिऊण सिरिविजयं घेत्तूण सुतारमागओ । ता खमियव्वं तुम्हेहिं अदुट्ठभावस्स मम' । एयं चाऽऽयण्णिऊण भणियं अमियतेएण – 'भयवं! किं पुण कारणं, जेण(णे)मस्स इमीए उवरि सिणेहो?' केवलिणा वि कहिओ तेसिं पुव्वजम्मसंबद्धो कविल-सच्चप्पभावइयरो । तओ पुणो वि अमियतेएण पुच्छियं - 'भयवं ! किमहं भविओ न वा ?' केवलिणा भणियं - 'भविओ तुमं, जमिओ नवमे भवंमि तित्थयरो भविस्ससि । एसो वि सिरिविजओ तुह पढमगणहरो भविस्सइ' । सोउं चेमममियतेय-सिरिविजया हरिसावूरियसरीरा वंदिऊण भगवंतं, सुतारं घेत्तुं गया नियनियनयरं, भुजंति य भोए । ___अण्णया य दोहि वि जणेहिं उज्जाणगएहिं विमल(विउलमइ)-महामईनामाणो चारणसमणा दिट्ठा । तदंतिए धम्मं सोऊण आउयं परिपुच्छियं । चारणसमणेहिं वि ओहिणा आभोइऊण साहियं जहा - 'छव्वीसइं दियहे आउयं'ति । तओ ते समागंतूण कयट्ठाहियामहिमा अप्पप्पाणो पुत्तेसु य रज्जधुरं संकामेऊणं अभिनंदण-जगनंदणसमीवे पव्वइत्ता कयाणसणा कालं काऊण पाणए कप्पे वीससागरोवमाउदेवत्तेण उववण्णा । तओ चुया इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे पुव्वविदेहे रमणिज्जे विजए सीयाए महानईए दाहिणिल्ले कूले सुभगाए नयरीए थिमियसागरस्स राइणो वसुंधरा-अणंगसुंदरीणं महादेवीणं अमियतेय-सिरिविजयदेवा कमेण अपराजिय-अणंतवीरियनामगा बलदेव-वासुदेवा जाया । विणिवाइओ य तेहिं दमियारी नाम विज्जाहरो पडिवासुदेवो । थिमियसागरो वि तेसिं पिया पव्वज्जाविहाणेणं मरिऊण असुरकुमारत्तणेणं चमरो समुप्पण्णो । ___ अणंतविरिओ य साउयमणुपालिऊण निबद्धनरयाउओ कालं काऊण जाओ पढमपुढवीए बायालीसवाससहस्साऊ नेरइओ । तत्थ तिव्वाओ वेयणाओ अणुहवइ । तस्स य पुत्तसिणेहेण चमरो गंतूण वेयणोवसमं करेइ । सो संविग्गो सम्मं अहियासेइ । अपराजिओ य बलदेवो भाऊ(उ)यविओयदुक्खिओ निक्खित्तपुत्तरज्जभरो जयहरगणहरसमीवे निक्खंतो । चइऊण य पव्वज्जाविहाणेण आउं अच्चुइ(ए) इंदत्तणेणं उववण्णो । इओ य अणंतविरिओ नरगाओ उव्वट्टिऊण वेयड्डे विज्जाहरत्तणेण उववण्णो । तत्थ य अच्चुयसुरिंदेणं बोहिओ पव्वज्जं काऊण अच्चुए देवत्तणेणं उववण्णो । __ अपराजियजीविंदो वि नियाउयमणुपालिऊण चुओ समाणो, इहेव जंबुद्दीवे पुव्वविदेहे सीयाए महानईए दाहिणकले मंगलावईविजए रयणसंचयपरीए खेमंकरो नाम राया. तस्स भज्जा रयणमाला. तेसिं पुत्तो वज्जाउहकुमारो जाओ । इओ य अणंतवीरियजीवदेवो नियाउयमणुपालिऊण वज्जाउहस्स पुत्तत्तेणं उववण्णो । पइट्टावियं च से नामं सहस्साउहो त्ति । अण्णया य वज्जाउहस्स जलकीडमणुहवंतस्स बलदेवकालवेरिओ दमियारी संसारमाहिंडिऊण पुणो वि विज्जाहरत्तणेणं समुप्पन्नो वज्जदाढाभिहाणो । तेण य तस्सोवरि महापव्वओ पक्खित्तो । पाएसु [य] नागपासेहिं बद्धो । वज्जाउहेण वि अणाउलेणं चेव पव्वओ मुट्रिप्पहारेहिं पक्खित्तो, नागपासा वि पाएहिं चेव तोडिया । तओ अच्चुयदेविंदेणं तित्थयरो भविस्सइ त्ति तित्थयरभत्तीए थुओ पसंसिओ य । Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७५] __ अण्णया य पोसहसालाए ठिओ पुणो वि तहेव देविदेणं पसंसिओ जहा – 'धम्माओ न सक्को चालेउं देवेहिं वि वज्जाउहो' । तओ एगो देवो तमसद्दहंतो समागओ । आगंतूण विउरुव्विओ पारेवओ। सो य भयसंभंतो वज्जाउहमल्लीणो माणुसभासाए 'सरणागओ' त्ति भणमाणो । वज्जाउहेण य दिन्नसरणो ठिओ तयासण्णो । तयणंतरं च समागओ ओलावगो। तेणाऽवि भणियं जहा – 'महासत्त ! एस मए छुहाकिलंतेण पाविओ । ता मुंच एयं, अण्णहा नत्थि मह जीवियं' । तमायण्णिऊण भणियं वज्जाउहेण – 'न जुत्तं सरणागयसमप्पणं । अवि य - खणमित्तं तुह तित्ती, एसो पुण चयइ जीवियं जीवो । तम्हा उ न जुत्तमिणं, चडप्फडंतं विवाएउं ।' इय एवं सिक्खविओ, रण्णा महुरक्खरेहिँ सो सउणो । पडिभणइ 'भुक्खिओऽहं, न महं धम्मो मणे ठाइ' ।। तओ पुणरवि भणियं राइणा – 'भो महासत्त ! जइ भुक्खिओ तुमं ता अण्णं देमि तुह मंसं'। तेण भणियं – 'नियवावाइयमंसदुल्ललिओऽहं, न रोयए परवावाइयं मंसं' । राइणा भणियं – 'जेत्तियमेसो पारेवओ तुलइ तेत्तियं देमि नियदेहओ उक्कत्तिअं मंसं तुमं खाहि' । तओ तुट्ठो ओलावओ । पडिवण्णं राइणो वयणं । आणीओ नाराओ । पक्खित्तो एगपासंमि पारेवओ। बीए उण पासे - उक्कत्तिऊण देहं, राया जह जह य खिवइ तं मंसं । तह तह य पारेवो, सो होइ गुरू देवमायाए । दट्ठण तयं राया, हाहारवमुहलपरियणसमक्खं । आरुहइ सयं चिय वर-तुलाए नियजीवनिरवेक्खो ।। इय तुलियमहासत्तं, दटुं वज्जाउहं सुरो तुट्ठो । काउं पुणन्नवंगं, पुरओ होऊण पच्चक्खो । भणइ – 'तुमं चिय धन्नो, जस्स पसंसं सभागओ कुणइ । अच्चुयइंदो'त्ति तओ, विम्हियहियओ गओ ठाणं ॥ अण्णया य वज्जाउह-सहस्साउहा पिया-पुत्ता खेमंकरतित्थयरगणहरसमीवे संजायवेरग्गा सहस्साउहसुयं बलिं रज्जे अभिसिंचिऊण पव्वइया । कयाणुट्ठाणा य सम्ममणसणविहिणा कालं काऊण दो वि जणा उवरिमगेविज्जे एक्कत्तीससागरोवमट्टिईया अहमिंदा देवा जाया । तओ अहमिंदसोक्खमणुहविऊण चुया समाणा इहेव जंबुदीवे पुव्वविदेहे पुक्खलावईविजए पंडरिगिणीनयरीए घणरहो राया । तस्स दवे महादेवीओ - पियमई(पउमावर्ड) मणोरमा य । तासिं च देवीणं कमेणेते मेहरह-दढरह नामगा पत्ता जाया । वडिएहिं कयं कलागहणं । तहा तेसिं पुव्वभवब्भासओ परिणओ जिणदेसिओ धम्मो । जाया य अहिगयजीवाइपयत्था सुसावगा । अण्णया य पिउतित्थगरसमीवे दो वि जणा नियपुत्ते रज्जे अहिसिंचिऊण पव्वइया । मेहरहेणं अहिज्जियसुत्तत्थेणं सुद्धभावेणोवज्जियं तित्थयरनामकम्मं । तओ विहिणा कालं काऊण उववन्नो सव्वट्ठसिद्धे। Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७६] तओ भद्दवयकण्हसत्तमीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे हत्थिणाउरे नयरे वीससेणस्स रन्नो अइराए देवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ जेट्टकण्हतेरसीए जाओ वरिसलक्खाऊ कणयवन्नो पुत्तो । गब्भत्थंमि य भगवंते महंतासिवोवढुए देसे संती समुप्पण्णा त्ति पिउणा पइट्ठिओ सो संती नाम । चालीसधणूसिओ य संतिकुमारो पणुवीसवरिससहस्सोवरि पणुवीसवरिससहस्साणि जाव मंडलिओ होऊण पणुवीसं चेव वरिससहस्साणि जाव चक्कवट्टी जाओ । तओ जेट्टकण्हचउद्दसीए निक्खंतो वरिसोवरि पोससुद्धनवमीए संपत्तकेवलो हरिणलंछणो वाम-दाहिणपासेसु निव्वाणीदेवी-गरुडजक्खपज्जुवासिज्जमाणो धम्मजिणतित्थवोच्छित्तीओ गए पलिओवमचउत्थभाए नियतित्थं पवत्तेइ । दढरहसाहू कयाणसणो देवलोगं गओ । तओ चुओ संतिजिणस्स पढमगणहरो जाओ । पव्वाविओ य संतिनाहेणोसहसेणो जो सिद्धो होउमिलाइपुत्तो त्ति । इलाइपुत्तकहा भन्नइ - पुव्वदेसे उसहपुरे उसहसेणो राया । मयणप्पहा से महादेवी । तत्थ य समोसरियस्स संतिसामिणो समीवं गओ राया सपरिवारो । सुणेइ धम्म संविग्गो चित्तेण । एत्थंतरे समागंतुमेगो देवकुमारो भत्तीए सामिणो चच्चेइ चलणे गोसीसचंदणेणं पूइए(पूएइ) सुरतरुकुसुमेहिं । हरिसिज्जइ पुणो पुणो जिणदरिसणेण । तं च तहा दटुं जाणंतेणाऽवि [परिसा]गुणत्थं पुच्छिओ संतिसामी गणहरेण भगवं - 'को एस देवो भावियप्पा ?' भगवया भणियं – 'सुम्मउ जहेसो नरसुंदरदेवो'त्ति । नरसुंदरदेवकहा भण्णइ - अत्थि अवंतीविज(स)ए उज्जेणी नाम नयरी । तत्थ अवंतिराओ नाम राया । बंधुमई से महादेवी । पिया अच्चंतमेयस्स । तेणिमीए सह परिचत्तरज्जकज्जो विसयसुहमणुहवंतो चिट्ठइ । अनायगं पिव सीयए रज्जं । सिक्खविओ सचिवेहिं - 'देव ! रज्जचिंताअविरोहेण जुत्तं विसयसुहसेवणं' । न पडिवण्णमेएण तओ आलोचियं सचिवेहिं - 'विणस्सइ रज्जमेवं । ता उज्झामो समं मि(म)हिलगाए । ठवेमो अण्णं एत्थ रज्जे' । अण्णया पाइऊण मज्जं तीए सह मत्तसुत्तो मंचएण छड्डिओ राया । बद्धा देवीए उवरि पोत्तचीरिगा। लिहियं तत्थ एयं – “सामि त्ति काउं न वावाइओ । गहियं रज्जमण्णेण । एयं नाऊण जहाजुत्तमणुचिट्ठियव्वं"ति । मयनिद्दाखएण पडिबुद्धो राया । दिट्ठा अडवी । 'किमेस सुविणगो'त्ति चिंतियमणेण । उवलद्धा रुक्खाई । विउद्धा देवी । तीए वि तहेव - 'न एस सुविणगो, ता किं पुण एयं ?'ति चिंतियमेएहिं दिट्ठा उत्तरिज्जे चीरिगा । वाइया दुवेहिं पि । अवगओ भावत्थो । वीररसपहाणयाए पयट्टो राया । धरिओ देवीए भणिओ य - 'सहायसज्झमेयं पओयणं । ता तामलित्तिं जाहि, जेणाऽहं निवेएमि नियभाउणो नरसुंदरस्स । तओ दिनपरिवारसहाओ करिज्जउ तुमं जहाजुत्तं' । _ 'एवं'ति पडिस्सुयमेएण । पयट्टाणि तामलित्तिं । पत्ताणि किलेसेण नयरिबाहिरिगाए । भणिओ देवीए राया – “चिट्ठ ताव तुमं एत्थ तलागतीरसंठिए रुक्खे जाव निवेएमि अहमेयं राइणो । तओ सो तुमं पवेसिस्सई' । ‘एवं'ति गया देवी। पत्ता पडिहारभूमिं । पच्चभिन्नाया चेडीहिं । निवेइयं नरसुंदरस्स । समागओ एस सम्मुहं । 'कहिं अवंतिराओ'त्ति पुच्छिया राइणा । 'नगरबाहिरिगाइ'त्ति साहियं बंधुमईए । Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७७] तओ पणमिऊण जंपियमणेण - 'चिट्ठ ताव तुममिहेव, जाव णेमि अहं अवंतिरायं' । ‘एवं'ति पडिस्सुयमिमीए। साहिओ विसेसेण सो पएसो । निग्गओ नरसुंदरो । उवविट्ठा बंधुमई । अद्धलग्गाओ रायपत्तीओ चलणेसु। 'आगच्छउ ताव महाराओ' त्ति वोत्तुं वारियाओ बंधुमईए । इओ य सो अवंतिराया बभुक्खिओ त्ति कक्कडिगानिमित्तं ओइण्णो तदासण्णं कच्छगं, अभूमियतो त्ति पविट्ठो अवद्दारेण । तम्मि य कच्छए पइदियहं चिब्भिडियाओ चंचोडिज्जंति त्ति रक्खणत्थं निलुक्केण 'एस सो चोरो' त्ति दूरओ लगुडेणाऽऽहओ कम्मगरेण । मम्मघाएण निवडिओ मुच्छाए । एत्थंतरे पत्तो राया तमुद्देसं । अहमहमिगाए वच्चमाणाण सामंताण उव्वहाए कच्छमज्झेणाऽऽगओ राया । कस्सइ सामंतस्स अवंतिरायगीवाए उवरि जाया चक्कवहणी । छिण्णं तस्स सीसमिमीए । निरूविओ साहियपएसे नरसुंदरेण । न दिट्ठो यऽणेण । पेसिया दिसोदिसिमस(स्स)वारा । तेहिं वि न दिट्ठो त्ति विसण्णो राया । सद्दाविया बंधुमई । 'एत्थ मुक्को'त्ति साहियमिमीए । विसेसेण जोवाविओ राइणा । दिट्ठो कच्छगमज्झे एसो । 'स एसो'त्ति दंसिओ राइणा । ‘एसो'त्ति पच्चभिण्णाओऽणेण । विसण्णो राया बंधुमई य । भणियं बंधुमईए – 'महाराय ! करेहि कालोचियं जमेरिसावसाणो चेव जीवलोगो । उवणेहि कट्ठाईणि । निव्ववेमि जलणप्पवेसेण मंदभागिणी अप्पाणं' । एयं सोऊण संविग्गो राया । चिंतियमणेण - 'अहो ! असारया संसारस्स । मज्झं पि भइणीए एसा अवत्था । न य एस मम विहवाईण विसओ । सव्वहा न कोइ संसारी सुहिओ । न य मोक्खं मोत्तूण सुंदरमवत्थाणं । न य तस्स मग्गो सम्म सव्वण्णुमंतरेण जाणिज्जइ सव्वहा । अलमेत्थमण्णेण । जुत्तो मम संपयं चेव सन्नासो। अण्णहा किमेत्थ करेमि ? भइणीए कट्ठदाणं अजुत्तं । अदाणं पि एयाए अवत्थाए परमत्थओ अज्जजुत्त(अजुत्त)मेव । ता परिच्चत्तं मए सव्वं । एयप्पहावेण हवेज्ज मे सव्वण्णुदंसणं' । निवेइयमिणं मंतिणो भणिओ य - 'न मे एसो अभिप्पेयंतराओ भवइ तहा तए कायव्वं' । 'इदमेवोचिय'ति आलोचिय पडिवण्णमिणं मंतिणा । अपरिवडियसण्णासो संवेगाइसएण मओ एस सत्तरत्तेण । उववण्णो बंभलोए । तिव्ववासणावसेण विसेसओ अकाऊण देवकिच्चमेसो समागओ इहइं नरसुंदरदेवो त्ति । नरसुंदरदेवो त्ति गयं ।। एयं च सोऊण संविग्गा परिसा । विसेसओ राया उसहसेणो देवी य मयणप्पभा । 'महासओ'त्ति बहुमण्णिओ देवो उसहसेणेण । साहिओ य भगवया अच्चंतगंभीरो मोक्खमग्गो । संवेगाइसएण पव्वइओ उसहसेणो सह महादेवीए । विहरइ य बहुं कालमब्भुज्जयविहारेण राया गुरुसमीवे, देवी पवि(व)त्तिणीसमीवे । अण्णया समागयाणि जयंतीए । जाओ य तेसिमेगत्थेव कप्पो । तीए उण अण्णयरदियहे नट्टच्छणो(णे) पवत्ते नारायणेण लंखिगारूवरागेण भणिया लंखगा - 'करेमि संगमहमेईए चेडीए । देमि जं मग्गह' । तेहिं भणियं – 'कण्णगा खु एसा। न लब्भइ भुंजिउमपरिणीआ' । नारायणेण भणियं – 'देह मज्झं । अहं चेव परिणेमि' । तेहिं भणियं – 'जइ एत्थेव परिणेसि' । “एवं'ति परिणीया नारायणेण । जाओ जणाण विम्हओ । बोल्लिज्जए य एयं कोंडगकोंडगेसु । उज्जाणसंगएहिं साहुपुरओ य बोल्लंताणं सावगाण 'महाअच्छेरयं'ति पवत्ता विगहा । सुया उसहसेणेण । अणाभोगओ जंपियमणेण - 'किमेत्थ अच्छेरयं ? नत्थि अविसओ रागस्स' । न य साहूणमेवं जंपिउं जुत्तं ति जाया सुहुमाणुमई । Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७८] बद्धमसुहकम्मं । न याऽऽलोइयमेयं । साहणीसमीवे वि एयं चेव जंपिज्जमाणं निसुयं मयणप्पभाए । तओ अणाभोगओ चेव भणियमिमीए – 'किमेयाए निकिट्ठाए डोंबकहाए ?' न य साहुणीणमेयं वोत्तुं ति जाओ सुहुमपओसो । तन्निमित्तं च बद्धमसुहकम्मं । न याऽऽलोइयमिमीए । एवमेएसिमेद्दहमेत्ता चेव विराहणा । सेसं तु परिसुद्धं पालियं सामण्णं । कालमासे य कालं काऊण गया दो वि देवगईए । तओ चुओ उसहसेणदेवो इलावद्धणे नगरे सेहिलस्स इब्भस्स लाहिणीए भज्जाए इलादेवीए दिन्नो जाओ इलाइपुत्तो नाम सुओ । पत्तो कुमारभावं । चरिमसरीरो त्ति निरीहो विसए छूढो दुल्ललियगोट्ठीए । इओ य चुओ मयणप्पहाजीवो समुप्पण्णो अंचु(अंध?)विसए कंचीए नगरीए लंखिगागिहे लंखिगा अइसुंदरा रूवेण, वियक्खणा कलासु। सा य चरमदेहत्तणओ निप्पिवासा विसएसु गुरुजणाणुरोहेण नच्चमाणी कयाइ संपत्ता इलावद्धणं । तं च नच्चमाणी(णि) दट्ठमिलापुत्तो पुव्वजम्मसिणेहओ संजायाणुरागो लक्खिऊण दुल्ललियगोट्ठीए साहिओ पिउणो। तेणाऽवि 'न तुज्झोचियमेय'ति निब्बंधेण वारिओ । तह वि न थक्को । तओ भणिया इलाइपुत्तेण लंखया – 'सुवण्णसमं देह ममेयं दारियं' । तेहिं भणियं – 'अक्खयनिही एसा अम्हाणं । नवरं जस्सेयाए कज्जं सो अम्हेहिं सह भवउ' । तओ वारिज्जंतो पुणरुत्तं गुरुमित्ताईएहिं, अगणिऊणोभयलोगविवागं, पविट्ठो ताण मज्झंमि । पडिनियत्ता विमण-दुम्मणा जणयाइणो।। इमो वि तेहिं समं विहरमाणो सिप्पमब्भसंतो पत्तो बिन्नायडं । तम्मि य विवाहदव्वनिमित्तमोलग्गिओ राया । अणुण्णायाए य पेच्छाए समाढत्तं पेच्छणयं । निविट्ठो राया सह महादेवीए । संपत्ता नागरया । नाणाविहविण्णाणेहिं आवज्जियाणि इलाइपुत्तेण लोगचित्ताणि । नरिंदे य अदिते न देइ लोगो । राया पुण तीए चेव दारियाए निबद्धरागो तस्स वहणत्थं तं भणइ – 'लंखणं करेसु' । तं च वंससिहरे अड्डकटुं मंडिज्जइ । तम्मि य वंससिहरोभयपासे अग्गओ सत्त सत्त खीलियाओ निच्चलाओ संधिज्जंति । लंखगो पुण अग्गओ पच्छओ य खीलियासमसुत्तीकयवेहाओ पाउयाओ पहिरेइ । तओ गहियखग्गखेडओ गयणमुप्पइत्ता पाउयवेहेसु खीलियापवेसणेणुड्ढो चिट्ठइ । जइ पुण कह वि चुक्कइ तो धरिणीए पडिओ सयखंडो होइ । तं च कयं । तओ लोएण साहुकारो कओ । परमदितम्मि य नरिंदे न देइ जणो । राइणा भणियं – 'न मए दिटुं, करेसु पुणो' । बिइयवारं पि कयं । अइसएण तुट्ठो लोगो । राइणा भणियं - 'न सम्म दिदं तइयवारं पि करेस' । तओ विरत्तो नरिंदाओ लोगो । कयं तइयवारं पि । मरणत्थं से पुणो वि भणियं गयलज्जेण राइणा - 'अवस्सं चउत्थवारं करेसु, जेण करेमि अदरिदं' । तओ विरत्तचित्तो नियत्तो लोगो पेच्छियव्वाओ । वंससिहरठिओ य इलापुत्तो चिंतिउं पवत्तो – “धिरत्थु कामभोगाणं, जेण एस राया एयाए रंगोवजीवियाए निमित्तं मम मरणमभिलसइ । कहं च एयाए परितुट्ठी भविस्सइ जस्स महंतेणाऽवि अंतेउरेण न जाया ? ता(तहा?) धिरत्थु मे जम्मस्स जेण मए लंखिगानिमित्तेण सव्वा वि परिच्चत्ता मज्जाया' । अवि य - इय एवंविहचिंताउरेण दट्ठण ईसरघरंमि । पूइज्जिते मुणिणो, वहूहिं रइसरिसरूवाहिं ॥ हो धण्णा कयपुण्णा, एए कुलगयणपायडमियंका । जे निब्भच्छियमयणा, जिणिंदमग्गं समल्लीणा ।। Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [७९] एत्तियकालं नन वंचिओऽम्हि जं सेविओ न से धम्मो । एहि पि समणधम्मं, करेमि एयाणमाणाए । एवं च वेरग्गमग्गावडिएणुप्पाडियं केवलनाणं । संपत्ता देवया । भणियं च णाए – 'पडिवज्जसु दव्वलिंगं जेण वंदामि' । पडिवण्णे य दव्वलिंगे वंदिओ देवयाए । पत्तो तियसरइयं समोसरणं । निसण्णो तत्थ इलापुत्तकेवली । पणमिओ भावसारं सुरासुरनरिंदाईहिं । परूविओ धम्मो । छिण्णा संसया । तओ विम्हियमणाए पुच्छियं परिसाए – 'कहिं पुण एयाए उवरि ते एरिसो रागो जाओ ?' साहिओ य णाए अप्पणो य पुव्वभवजणिओ भज्जोवइयवइयरो । तं च निसा[मि]ऊण भावंतीए जाईसरणपुव्वयं समुप्पण्णं तीए वि केवलं । तओ रण्णो महादेवीए य । एवं च ते चउरो वि केवलिणो जाया सिद्धा य कुरुचंदाइय त्ति । इलापुत्तो त्ति गयं ॥ कुरुचंदाइकहा भण्णइ - अत्थि कोसलाविसए सिरिउरं नाम नयरं । तत्थ चत्तारि वणियउत्ता । तं जहा - सुधणो, धणवई, धणेसरो, धणदो य । एए पयइभद्दगा वयंसा य । पयट्टा अत्थजत्ताए र[य]णदीवं, दोणगो नामेसिं कम्मयरो संबलवाहगो य । अण्णया महाडवीए गहियसंबला वच्चंति । खीणपायं च तमेएसिं उत्तिण्णप्पायाए अडवीए । एत्थंतरे दिट्ठो णेहिं पडिमापडिवन्नगो साहू । जाया एएसिं सद्धा । चिंतियं च णेहिं – 'देमो किं पि एयस्स, अणुग्गहेमो अत्ताणयं । गोयरसमओ य रिसिणो । पयट्टो सो रिसी । भणिओ सुधणाईहिं दोणगो – 'भद्द ! दोणग ! देहि किंपि एयस्स' । तेहिंतो अहिगसद्धाभावेण य पडिलाभिओ रिसी तेण । निव्वत्तियं महाभोगफलं । पत्ता रयणदीवं समासाइओ इट्ठलाभो । आगया सदेसे । तेणेव पुण्णबीजेण नंदिया सव्वकालं । किंतु किंचिमायाविणो धणवइ-धणेसरा ववहरंति सुहुममायाए । दोणगो अहिअं सुद्धवित्तीए। एवमइक्कतो अहाउयकालो । मओ पढममेव दोणगो । उप्पण्णो कुरुविसए गयउरे नगरे दुप्पसहस्स रण्णो सिरिसुंदरीए देवीए कुच्छिसि पुत्तत्ताए । दिट्ठो य णाए सुविणगे तीए चेव रयणीए वयणेणोदरं पविसमाणो चंदो । साहिओ भत्तारस्स । 'कुरुचंदो ते पुत्तो भविस्सइ'त्ति जंपियमणेण । परितुट्ठा देवी । पसूया कालक्कमेण । जाओ दारगो । पइट्ठावियं च से नामं कुरुचंदो त्ति । एत्थंतरे मया सुधण-धणया । समुप्पण्णा वाणियपुत्ता । एगो कंपिल्लनगरे, अण्णो कत्तियउरे । पइट्ठावियाइं नामाइं - एगस्स वसंतदेवो अण्णस्स कामपालो । एत्थंतरे मया धणवइ-धणेसरा । समुप्पण्णा वाणियदुहियत्तणेण । एगा संखउरे अण्णा जयंतीए । पइट्ठावियाइं नामाइं - एगी(गा)ए मइरा, अवराए केसरा । एवमइक्कंतो कोइ कालो । पत्ताणि जोव्वणं। अण्णया कंपिल्लाओ संववहारवडियाए महया भंडनिवहेण गओ वसंतदेवो जयंतिं । ठिओ कइ वि दियहे । विणिविहियपायं च भंडं । इत्थंतरे अट्ठमीचंदगमहे दिट्ठा एएण रइनंदणे उज्जाणे विग्गहवई विव रई केसरा । पुव्वभवब्भासेण य सिणेहसारं मिलिया दिट्ठी । 'का एस'त्ति पुच्छिओ जयंतिवत्थव्वगो संजायमित्तभावो पियंकरो नाम वाणियगपुत्तो । तेण साहियं – “एसा खु पंचनंदिणो धूया जयंतिदेवस्स भगिणी केसरा नाम कण्णगा' । कया वसंतदेवेण जयंतिदेवेण सह मित्ती । तओ निमंतिओ सबहुमाणमेसो तेणाऽवि । दिट्ठा एएण Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८०] तग्गिहगएण कुसुमाउहं पूयंती केसरा । तीए वि जयंतिदेवहत्थाओ कुसुममालं पडिच्छंतो वसंतदेवो । अणुकूलं सउणदंसणं ति हरिसियाइं चित्तेणं । लक्खियमिणं पियंकरियाभिहाणाए धाविधूयाए । कओ वसंतदेवस्स जयंतिदेवेण उचिओवयारो । एत्यंतरे भणिया पियंकराए केसरा – 'तुझं पि जुत्तमेयस्स महाणुभावस्स किं पि काउं' । विहसिऊण ससज्झसं चिंतित्तु जंपियमिमीए – 'पियंकरिए ! तुमं चेव जाणसि जमेत्थ उचियं' ति । _ पियंकरियाए भवणुज्जाणसंठिअस्स उवणीया पियंगुमंजरी कक्कोलगाइं च । भणियं च णाए - 'पेसिया एसा पियपियंगुब्भवा बहुमाणेणं मंजरी सामिणीए केसरा[ए] । एयाइं च सहत्थारोवियतरूणमहिणवुप्पण्णाइं इट्ठविसयदेयाइं कक्कोलगाई'ति । तओ 'इट्ठो अहं'ति हरिसिएण सव्वं गहियं वसंतदेवो(देवेण) । [तओ] दाऊण नाममुदं भणिया एसा – 'सोहणमेयं । किंतु इट्ठाणुरूवं सया वट्टियव्वं'ति। तओ सहरिसं पडिगया एसा । साहिओ एस वइयरो केसराए । परितुट्ठा एसा हि[य] एण। सुत्ताए य दिट्ठो रयणीए चरमजामे सुविणगो “किलाऽहं परिणीया वसंतदेवेण" । तेणाऽवि सुविणए परिणीया दिट्ठा केसर त्ति । परितुट्ठाए य केसराए साहिओ सुविणओ पियंकरियाए । एत्थंतरे जंपियं नियपओयणसंगयं वासपुरोहिएण - ‘एवं चेव एवं भविस्सइ' । सुयमिणमेयाहिं । परितुट्ठाओ चिंतिएण । जंपियं पियंकरियाए – 'सव्वहा वसंतदेवो तुज्झ भत्तारो'त्ति बद्धो सउणगंठी केसराए । निवेइयमिणं पियंकरियाए वसंतदेवस्स । संवाइसुविणगो त्ति परितुट्ठो सु(खु) एसो। पूइया पियंकरिया । भणियं च व(अ)णाए – 'सउणगंठिसंबंधेण दिन्नो तुज्झ अप्पा सामिणीओ(ए) । ता विवाहसंजुत्ति करेहि' । वसंतदेवेण भणियं – 'कया चेव संज(जु)त्ती पयावइणा' । एवं पइदियहपउत्तीए वड्डमाणाणुरायाणं अइक्कंतो कोइ कालो । अण्णया सभवणसंगएणेव सुओ पंचनंदिगिहे मंगलतूरसद्दो वसंतदेवेण । य(तओ) "किमेयं'ति गवेसामि(वि)यंमि य साहियं कम्मगराए जहा - 'दिण्णा केसरा कण्णउज्जवत्थव्वग-सुदत्तसेट्ठिपुत्तस्स वरदत्तस्स । तन्निमित्तवद्धावणाम(क)यं वद्धावणगं ति । एवं सोऊण पु(मु)च्छिओ वसंतदेवो । एत्थंतरे समागया पियंकरिया । समा[सा]सिउं इमीए भणियं – 'धणा(णी?)ए पेसिया अहं सामि(णी)ए केसराए । भणियं च तीए – “न एत्थ तए खिज्जियव्वं । अणभिण्णा गुरू मम चित्तस्स। अहं पुण न पुत्था(व्वा)णुरागविसरिसं चेट्ठामि । सव्वहा मम तुमं भत्ता । एएण एवं वा होयव्वं मए वा मरियव्वं"। एयं नाऊण कालोचियं कायव्वं' ।। एयं सोऊण समासासिओ वसंतदेवो । चिंतियं च णेण – 'एवमेयं । न विसिट्ठसुविणगदंसणं अण्णहा परिणमई' । भणिया य पियंकरा – 'सुंदरि ! अम्हाणं पि एत्थ वइयरो(रे) एसेव निच्छओ'त्ति । गया पियंकरिया । निवेइयमिणं केसराए परितुट्टाए । सओवायचिंतापराणमइक्कंतो कोइ कालो । असंपडिए चेव तंमि समागया जन्नत्ता । 'कल्लं विवाहो' त्ति सुयमिणं वसंतदेवेण । दूमियचित्तो निग्गओ नयराओ। गओ य उज्जाणंतरं । चिंतियमणेण – 'अहो ! केरिसं परिणयं ? ति नियमेण विवज्जइ पिययमा परिणीया वा अपरिणीया व त्थि(त्ति) । ता अलं मज्झ जीविएण । न सक्केमि तीए अकुसलं सोउं । ता वावाएमि अत्ताणयं उक्कलंबणेण' । एवं चिंतिऊण गओ असोगपायवं । बद्धो पासगो । दिरं(झंप?) दिण्णं (?) । [ताव] समागओ Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८१] कामपालो । 'मा साहसं'ति जंपिय(उ)मणेण आरुहिऊणाऽसोगमत्तारिओ वसंतदेवो भणिओ यऽणेण - 'भद्द ! किमेयमानि(गि)इविरुद्धं ववसियं?' तेण भणियं – 'अलमेरिसीए आगिइ(ई)ए अकल्लाणभायण[स्स] महं'त्ति साहिउं भणइ वइयरो(रं) । तमायण्णिऊण भणियं कामपालेण - ‘भद्द ! जइ वि एवमेयं तहा वि न जुत्तो पाणपरिच्चाओ । अवि य - उवाए चेव जु(ज)त्तो कायव्वो । पहवइ य एत्थुवाओ । किं चोवायाभावे वि सप्पुरिसस्स एवंविहे वि(व)इयरे मरणमणुचियमेव । जमेरिसेण वइयरेण तुमाओ तिव्वयरदुक्खपीडिओ उवायाभावे वि जीवामि अहं ति सुण' । 'अहं खु कत्तियउरवत्थ[व्व]गो कामपालो नाम तारुण्णग्गहाणुभावओ निग्गओ देसदसणवडियाए । परिब्भमंतो समागओ संखउरं । तत्थ जु(ज)त्ता संखवालजक्खस्स । तीए निग्गओ नयरजणवओ । गओ अहं पि पेच्छिउं । भरमुवगओ महो । परिब्भमंतेण य मए दिट्ठा सहयारवीहिगाए अउव्वदंसणकण्णगा । समागओ अहं पि नयणगोयरं तीए पुलइओ(अ)महिला[ए] । संठिओ अहं तत्थेव कोड्डकरणमिसेण । पेसियमिमीए मम सहीहत्थे[ण] तंबोलगं । गहियं तं मए । 'किमेत्थ जत्थं(जुत्तं?)'ति जाव चिंतेमि तावि(व) वियरिओ हत्थी । कयमणेणाऽसमंजसं । आउलीहओ जणो । समागओ सहयारवी पलाणो परियणो । न पलाणा कण्णगा । धाविओ तं पइ हत्थी । अद्धगहिया इमी तेण । धाविऊण समाहओ मए पच्छिमभागे लगुडेण हत्थी । वलिओ पिट्ठओमुहं । तं मए वंचिऊण गहिया कण्णगा । उत्तारिया हत्थिसंभमाओ । मुच्चमाणा वि न मुयइ मं भावेण । समागओ से सयणवग्गो । बहुमण्णिओ अहं तेण सेसजणवएल(ण) य । नीया य सा कण्णगा पुणो सहयारवीहिगाए तत्थ । एतत्थ य कुओ वि वायवसेणाऽऽगंतुं निवडिया करिमुक्का करिफुसारा । तेहिं य दिसोदिसिं पलाणो जणो । तओ मए न नायं कहिं गया सा कण्णगा त्ति । कइ वि दियहे हिंडिऊण तंमि नयरे अलभ्रूण तीए पउत्तिं महया उम्माहगेण समागओ इहई । अत्थि य मम तीए उवरि सिणेहो। उवायाभावो य तस्संपत्तीए । तहा वि नाऽहं मरणमंगीकरेमि । जीवंतो हि पुरिसो भद्दाणि पासेइ । मओ उण मओ चेव । किज्जइ तओ तओ(व) कहा । उवाओ य एत्थ' - 'कल्लं सा परिणिज्जिही तओ अज्ज कायव्वा तीए रइसहियस्स भगवओ मयणस्स पूया । तं च एगागिणा(णी) चेव करेइ त्ति कप्पो । ता अम्हे अणागयं चेव पविसामो नगरमयणदेउलं । तओ तीए पविट्ठाए तस्समएणेव तव्वेसगहणेण गमिस्सामि अह(हं) तीए गेहं । तुमं पुण बहुवोलीणेसु अम्हेसु घेत्तूणमेयं लहुं अवक्कमेज्जासि'त्ति । 'सोववत्त(त्ति)गं'ति सोऊण हरिसिओ वसंतदेवो । भणियं च णेण 'सोउ(व)वत्तिगमिणं किंतु तुज्झेत्थ वसणं'ति । एत्थंतरे छिक्कियं वुड्डमाहणेण । भणियं च कामपालेण - 'न मज्झ तत्थ वसणं । अवि य, तुह पओयणकरणेण महंतो मे अब्भुह(द)ओ'त्ति । एत्यंतरे सि(नि)यकज्जसंबद्धमेव जंपियं वुड्डमाहणीए 'न एत्थ संदेहो'त्ति । गहियसउणत्थेण पडिवण्णमिणं वसंतदेवेण । परितुट्ठा(पविठ्ठा) नयरिं । कया पाणवित्ती । काऊणोचियकरणिज्जं निग्गया संजाया(संझाए)। पविठ्ठा मयणदेउलं । ठिया पडिमापिट्ठओ । थेववेलाए सुओ तूरनिनाओ । 'एसा आगच्छइ'त्ति हरिसिया चित्तेण। थेववेलाए समागया एसा । सुमरणमित्तसिद्धं पियसमागमनाममंतं चिंतयंती ओइण्णा जंपाणाओ । चडिया मयणदेउलं । गहिया पियंकरियाहत्थाओ चित्तोवगरणसंगया कणगमया पूयापत्ती । Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८२] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA पविट्ठा मयणदेउलं । आचारो त्ति ढक्कियं वारं । खित्ता भूमीए पत्ती । समागया मयणसमीवं । भणिओ य एसो – 'भगवं ! रइमणाणंदण ! पच्चक्खामि(णि) तुज्झ सयलपाणिचित्ताणि । ता किं जुत्तमेयं जमहमेवं निजोजिया ? किं नि(न) याणसि जं मे सुगिहीयनामं वसंतदेवं वज्जिय नऽन्नहिं चित्तमभिरमइ ? किं वा इयाणिं एइणा उवालंभेण ? सव्वहा जम्मंतरेण वि तुह पसाएण सो चेव भत्ता हवेज्ज'त्ति वोत्तु कुलवट्टारूढाए वद्दो(बद्धो) तत्तोरणेगदेसे पासा(स)ओ दिण्णो गीवाए । तओ निरालंबमप्पाणं काउकामा निग्गंतूण धरिया वसंतदेवेण । 'कओ एसो'त्ति विम्हिया एसा। भणिया वसंतदेवेण – 'अलं विम्हएण । वसंतदेवो अहं तुज्झ हरणनिमित्तं अणागयं चेव समित्तो इह पविठ्ठो । ता समप्पेहि नियनेवत्थमेयस्स, गेण्हाहि य एयसंतियं तुमं । तओ एसो कुलहरं गमिस्सइ । अम्हे उण गए कुलहरे गमिस्सामो अभिप्पेयदेसंतरं'ति। 'कालोचियमिणं'ति संपहारिय समप्पियमिमीए । गहियं च तस्संतिगं । थि(ठि)या मयणपिट्ठओ। कामपालो वि घेत्तूण पत्तिं पूजिऊण मयणं एवं च कयं(य)सीसंगुट्ठिओ उग्घाडिऊण दुवारं निग्गओ मयणदेउलाओ । निग्गच्छमाणस्स गहिया पत्ती पियंकरियाए । चडिओ जंपाणे । उच्चाई(व्वाहि)ऊण पयं(पयट्ट) चाऽहिगेहं । समाहयं मंगलतूरं । महाविमद्देण पत्तो पंचनंदिगेहं। मुक्कं जंपाणं । ओइण्णो जंपाणाओ । नीयो पियंकरियाए ब(व)हुयावासं । उवविठ्ठो कणगवेत्तासणे । 'पियसमागममंतमेव चिंतेहि'त्ति भणिऊण निग्गया पियंकरिया । गहियवयणभावत्थेण सुमरिओ विद(व)ज्जियक्खरो काम-रइसमागम[मं]तो । थेववेलाए समागया संखउरवासिणी जन्नजत्तनिमंतिणो(निमंतेणा)ऽऽगया केसराए माउलधूया आ(जा) अणेण पुव्वदिट्ठाऽऽसि मइरा नाम कण्णगा । उवविठ्ठा तीए पुरओ । सदुक्खमिव जंपियमिमीए – 'सहि ! केसरे ! एस पत्थावो त्ति भणामि । मा उव्वेवं करेमि(सि) । विही चेवाऽवि(वहिओ पाणि]णं इट्ठाणिढेसु । सुओ मए संखउरे थेव(चेव) तुज्झ वसंतदेवसंगओ वुत्तंतो । जाणामि य अहं इट्ठविओयदुक्खं । तहा वि न तीरइ विहिणो पडिकूलमासेविउं सव्वहा । सो चेव भगवं कल्लाणं करिस्सइ । धन्ना य तुमं जीए तुह तेण सह दंसणाई संभव(संजायं) । न(म)दीओ उण दारुणतरो वुत्तंतो । तहा वि अहं चिट्ठामि त्ति सुण' - _ 'भगवओ संखवालजक्खस्स महे निग्गया अहं समं गुरुजणेण । कया भगवओ पूया । भुंजाविओ दियवग्गो । कया दीणाईण पडिवत्ती । आवट्टमावाणयं गुरुजणेण । एत्थंतरे दिट्ठो मए नाऽइदूरे असोगपायवतलगओ दिव्वो को वि जुवा । पुलइओ साहिलासं । पेसियं च सहीहत्थे मए तस्स तंबोलमिच्छा(च्चा)इवुत्तंतं साणुभवं पि कामपालस्स जाणंतीए सव्वं साहियं मइराए जी(जा)व दिण्णो(सो)दिसिं पलाणो जणो । तओ मए न नायं कह(हिं) सो गओ त्ति । गवेसाविऊण तंमि नगरे अलभ्रूण तस्स पउत्तिं महया उम्माहगेण समागया तमुज्जाणं । दिट्ठोऽसोए एसो । कयं इत्थियाजणोचियं । तओ सुविणगेण समासासियाऽहमणेण; न उण कयाइ पच्चक्खं दिट्ठो । अत्थि य मम तस्सोवरि सिणेहो, न उण विहिपसायमंतरेण दंसणाइसंभवो, तहा वि अहं चिट्ठामि । जओ न अन्नो एत्थुवाओ न य मरणे वि भिण्णकम्मागमो । जं पुण मज्झ एयंमि वइयरे दुक्खं तमहं चेव जाणामि । परमप्पाणो निव्विसेसाओ मंतेण तुह समीवे जंपियं । अण्णस्स पुण एवं कहिउं न तीरइ । ता उज्झे(ज्झि)ऊण त[उ]व्वेवं गुरुजणअणुयत्तेण चेव ते सुंदरं सव्वं भविस्सइ' त्ति । Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८३] एवं भणिए जंपियं कामपालेण - 'पिए ! मज्झ तुमं चेव कज्जगुरु(रू), ता आदिस जं मए कायव्वं । केसरा उण तुमं पिव संगया पिययमेण । दुक्खं पुण मज्झं तुह दंसणकालरूढं पि चंदोदए व्व अंधयारं पणटुं तुह दसणोह(द)यंमि' । एवं भणिऊण ध(अव)णीया सीसदुवारिगा । 'कहं सो चेव मम हिययनंदणो ?'त्ति हरिसिय(या) मइरा, सज्झसेण संमूढा य एसा भणिया कामपालेण – 'सुंदरि ! न एसो कालो संमोहस्स अवि य उच्छाहपहाणस्स उवायस्स । ता को इह नीसरोवाओ? साहेउ सुंदरी(रि) ! जेण अम्हे अलक्खियाई लहुं नीसरामो' । मदिराए भणियं – 'जइ एवं ता लहुं चेव गिहुज्जाणपच्छिमदुवारेण नीसरामो' । ‘एवं' ति उट्ठओ कामपालो पाउक्खालियववएसेण नीसरितो मइराए गिहुज्जाणमु(म)झेण निग्गओ गेहाओ । घेत्तूण मं(म)दिरं पलाणो न[य]राओ वि। मिलिओ गयउरे केसरं गहाय नट्ठस्स वसंतदेवस्स । मिलियाओ केसरमं(म)दिराओ । साहिओ परोप्परवुत्तंतो । ठिया तम्मि चेव नगरे । तम्मि य राइणो कुरुचंदस्स पंच पंच ढुक्कंति ढोयणए णेगा[गा] राणि सव्वुत्तमवत्थ-फलाईणि । ताणि य अइसएण भोगंगाणि त्ति अच्चंगसन्नाणि ज्झो(सो) न कस्सइ देइ, चिंतेई य – 'एयाइं मए इट्ठविसिट्ठाणं द(दाय)व्वाइं', न भुंजइ सयं पि एगागी । अण्णया समागओ तत्थ भगवं संतिसामी तित्थयरो । कयं देवेहिं समोसरणं । निग्गओ राया कुरुचंदो वसंतदेवादओ य । साहिओ भगवया धम्मो । अहं(हि)णंदिओ एएहिं । पुच्छिओ य राइणा संतिसामी – 'भगवं ! किं मए कयं जंमंतरे जेणि[रि]सी संपत्ता रायसिरी ? केण वा कारणेण पंच अच्चंगाणि उवणमंति ? किं वा ण देमि ताणि अहं कस्सइ ? न [वा] भुंजामि सयं ? किं वा चिंतेमि "एयाणि मए इट्ठविसिट्ठाणं दायव्वाइं"ति ?' भगवया भणियं – 'साहुदाणफलं रायसिरी, अच्चंगोम(व)णमणं पि एवं चेव । अदाणाभोयणेसु वि य अच्चंगाए(ण) कारणं साहारणपुण्णफलत्तं । न तेहिं अमिलिएहिं भोगो हवइ । चिंताए वि एवंविहाए इह(द)मेव कारणं । धण्णाण मग्गाणुसारिणी चेव चिंता हवइ' । एवं भणिऊण साहिओ पुव्ववइयरो । दंसिया वसंतदेवाइ । तओ सोऊणेवं नियचरियं, दंसणेण य परोप्परं जाइस्सरणेण य पडिबुद्धा सव्वे । तओ संतिनाहं वंदित्ता मिलिया चेव नीया नियगेहं कुरुचंदेण । कयमुचियकरणिज्ज । एवं च पुण्णाणुबंधे(धि)पुण्णप्पहावओ जहोधि(चि)यकिच्चुज्जया पंच वि भोगपरा सुहंसुहेण गमिऊण कालं कम्मपरिवागसमए सुगइमहाभायणो(णं) संपण्ण त्ति । कुरुचंदाइ त्ति गयं । एवं कुरुचंदाइपज्जुवासिओ संतिकेवली वरिसूणाणि पणुवीसं च वरिससहस्साणि जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे जिट्ठकिण्हतेरसीए सिद्धो त्ति । संतिनाहो त्ति गयं ॥ संतिजिणाओ य पलिओवमद्धेण छट्ठचक्कवट्टी सत्तरसमजिणो य कुंथुनाथो त्ति कुंथुनाथकहा भण्णइ महापुरे वइसमणो राया संवरगुरुसमीवे विहियपव्वज्जो जाओ सव्वट्ठसिद्धविमाणे देवो । तओ Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८४] NNNNNNNNNNNNNNNNN सावणकण्हाणवमीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे हत्थिणाउरे नयरे सूरो नाम राया । तस्स सिरीए देवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे। तओ वइसाहकण्हचउद्दसी[ए] जाओ पंचाणवइवरिससहस्साऊ कणयवन्नो पुत्तो । गम्भंगयंमि य जि(ज)मिमम्मि जणणीए रयणविचित्तो थूभो तद्देसभाए कुंथू नाम दिट्ठो । तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा कुंथू नाम । पंचतीसधणूसिओ कुंथूनामो अद्धट्ठमवरिससयाहियतेवीससहस्सा(स्सो)वरि तत्तियं चेव कालं मंडलीयत्तं पालित्ता चक्कवट्टी जाओ । अवि य - चउदसरयणोवमनिहि-सामी सोलसहस्ससु[र] रक्खो । बत्तीसमउडबद्धय-रायसहस्सेहिं कयसेवा(वो) ॥ चउसट्ठिसहस्संतेउर-भोगी बारसजोयणावासो । चुलसीचुलसीकि(क)रि-रह-हयलक्ख-छन्नउइजोहकोडिजुओ ॥ छक्खंडभरहखेत्ते, छन्न[उ]ई गामकोडिसाराणं ।। बाहत्तरि पुरलक्खाण-महिवइ(ई) चक्कवट्टि त्ति ॥ एवं च कुंथुचक्कवट्टी अट्ठमवरिससयाहियतेवीससहस्सोवरि वइसाहकण्हपंचमीए निक्खंतो । सोलसवरिसोवरि चेत्तसुद्धतइयाए संपत्तकेवलो छालयलंछणो वाम-दाहिणपासेसु बलादेवीगंधव्वदेवपज्जुवासिज्जमाणो संतिजिणतित्थपल्लट्टणेण पवत्तियनियतित्थो कुंथुकेवली सोलसवरिसूणअद्धट्ठमवरिससयाहियाणि तेवीसं वरिस सहस्साणि जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे वइसाहकण्हपाडिध(व)याए सिद्धो त्ति । कुंथुनाथो त्ति गयं ॥ कुंथुजिणाओ य वरिसकोडिविरहिएण पलिओवमचउत्थभागेण सत्तमचक्कवट्टी अट्ठारसमजिणो य अरनाहो त्ति अरनाहकहा भण्णइ - पुव्वविदेहे खेमउरं नाम नयरं । तत्थ सिरिधम्मो नाम राया । सो य संसाराओ विरत्तचित्तो संवरसाहुसमीवे पव्वइओ। कयाई चेमं पडिलाभेइ भविस्सो वीरभद्दो त्ति वीरभद्दकहा भण्णइ - पुव्वविदेहे रयणउरं नाम नयरं । तत्थ जिणदासो नाम सेट्ठिपुत्तो परिवसइ । इओ य गीयत्थो कालेणेगल्लविहारी सिरिधम्मसाहू पत्तो रयणउरं । सो य कयचाउम्मासखमणो पारणनिमित्तं पविट्ठो जिणदासगिहं । पाराविओ य सो तेण विउलभत्तपाणएहिं परमभत्तीए । पुण्णाणुभावेण य जिणदासो कयकालो बंभलोए देवो जाओ । तओ चुओ एरवयवासे महेसरपुत्तो जाओ । तओ वि कालं काऊण अच्चुए कप्पे देवो जाओ त्ति । सिरिधम्मसाहू वि पालियनिक्कलंकसामण्णो गेवेज्जो देवो जाओ । तओ फग्गुणसुद्धबीयाए चविऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे हत्थिणाउरे नयरे सुदंसणस्स रण्णो [देवीए] देवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ मग्गसिरसद्धदसमीए जाओ चउरासीवरिससहस्साऊ कणयवण्णो पत्तो । गब्भगए य भगवंते जणणीए सुमिणे जच्चरयणमओ महामहंतो चक्कारओ दिट्ठो त्ति पइट्ठिओ पिउणो(णे)सो अपरो(अरो) नाम । तीसधणुहपमाणो य अरकुमारो एक्कवीसवरिससहस्सोवरि एक्कवीसं वरिससहस्साणि जाव मंडलिओ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८५] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN होऊणेक्कवीसं वरिससहस्साणि जाव चक्कवट्टी जाओ । तओ मग्गसिरसुद्धक्कारसीए निक्खंतो वरिसतिगोवरि कत्तियसुद्धबारसीए संपत्तकेवलो मच्छलंछणो नंदावत्तलंछणो वा वाम-दाहिणपासेसु धारिणीदेवीजक्खिदजक्खपज्जुवासिज्जमाणो कुंथुजिणतित्थपल्लट्टणे नियतित्थं पवत्ततो विहरइ त्ति ।। जिणदासदेवो वि तओ चइऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे तामलित्तीए नयरीए उसभदत्तसेट्ठिस्स सयलकलाकलावकुसलो वीरभद्दो नाम पुत्तो जाओ । अण्णया य उसभदत्तो वणिज्जेणं गओ पोयणीखेडं नाम नयरं । तत्थ य सागरदत्तो नाम इब्भो । तस्स जिणमई नाम भज्जा । तीए य पियदंसणा नाम धूया । तीसे य रूववइत्तणओ कलाकोसलत्तणओ य धियासरिसवरमलभमाणो चिंतासमाउलो दटुं भणिओ जिणमईए – 'अज्जउत्त ! किमेवं चिंताउरो दीससि?' सागरदत्तेण भणियं – 'तुहेसा धीया पत्तवरा(या) कस्साऽणुरूववरस्स दायव्वा ?' तीए भणियं – 'मह पालियव्वमायत्तं, दायव्वा पुण कण्णगा जणएणं । केवलं जहाऽहं दुक्खभाइणी न होमि तहा कायव्वं' । तओ ‘एत्थ विही पमाणं'ति वोत्तुं सागरदत्तो गओ हट्टमग्गंमि । दिट्ठो य तत्थ कह वि देव्वजोएण तामलित्तीओ समागओ उसभहत्तो नाम इब्भो. जातो य दोण्हं पि सावयत्तणओ परोप्परं सिणेहगब्भो समुल्लावो । समागया य तहेव बाहुलग्गियाए सागरदत्तगेहं । दिट्ठा य तत्थोसभदत्तेण पियदंसणा । तओ सुइरं निज्झाइऊण भणिओ सागरदत्तो – 'किमेसा बाला तुह धीया ?' सागरदत्तो भणइ – “एवमेयं । किंतु किं तए सुइरमेसा निरूविया ?' उसभदत्तेण भणियं - 'मम पुत्तो अत्थि वीरभद्दो नाम । सो य अईव वियक्खणो त्ति न काए वि कण्णगाए रंजिज्जइ । तेणाऽविवाहिओ चेव जोव्वणमणुपत्तो। जइ परमेसेव कण्णगा तस्सोचिय त्ति संभावणाए सुइरं मए वि निरूवियं' । तओ संजायहरिसो सागरदत्तो भणइ – 'इह एसा वि मम कण्णगा अई[व] कलाकुसल त्ति केणाऽवि वरेण न रंजिज्जइ। जइ परं तुह पुत्तो एई[ए] समुचिओ वरो' त्ति । एवं च दोण्ह वि परोप्परं सब्भावसिणेहओ जायं वरणिज्जयं। तओ गंतुमुसभदत्तो तामलित्तीए विवाहत्थं महाविभूईए पुणो वि समागओ पोयणीखेडं । परिणामि(वि)ओ वीरभद्दो । कओचियकिच्चो य सागरदत्तेण पुणो वि वीरभदं घेत्तुमागओ तामलित्तीए । भुंजंतस्स य पियदंसणाए सममुद्दामभोए वीरभद्दस्स अण्णया कयाइ जाया चिंता – 'अहो मए कयं कलागहणं, अत्थि कव्वकरणसत्ती, सिद्धा नानाविहा मंता, जाणिया गुलियापओगा, अहिणवं जोव्वणं, किं बहणा? तं नत्थि जमहं न जाणामि। परं मह गुरुयणनितियस्स घरत्थस्स सव्वमिमं निरत्थयं । ता किंचि देसंतरं गंतुं फुरावेमि'त्ति । तओ देसंतरगमणुक्कंठिओ मज्झरत्तुदे(द्दे)से स[य]णीयाओ उट्ठिओ वीरभद्दो । चिंतियं च णेण - 'मा कयाइ कवडसुत्ता पियदंसणा मं वच्चंतं जाणिस्सइ'त्ति । तओ केवल[कीला] करणमिसेणुट्ठविया पियदसणा । तीए भणियं – 'किं कयत्थेसि ? सीसं मे दुक्खइ' । वीरभद्देण भणियं – 'कस्साऽणक्खेहिं?' तीए भणियं – 'तुज्झ चेव ।' सो भणइ – केरिसेहिं ?' सा भणइ जइ(ह) – 'मे(के)रिसी इममि समए तुह वियद्धृत्ती ?' तओ सो – 'पिए मा कुप्पसु । संपयं तहा करिस्सामि जहा ममाऽणक्खेहिं न तुह दुक्खमुप्पज्जइ'त्ति साभिप्पायं संभासिऊण निद्दयकामासेवणेणं पुणो पुणो पियदंसणं माणेइ । तओ सा Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पियवंकभणियमलक्खेत्ता सुट्ट सुरयपरिस्संता निव्वियप्पा चेव सुत्ता । तओ तं नाऊण सब्भावसुत्तं परिहिऊण अद्धफालयाई अनिवेइयसब्भावो चेव निग्गओ गेहाओ वीरभद्दो । कओ य गुलियापओगेण सामवण्णो तेण अप्पा । तओ सो विविहविण्णाणविणोएहिं हिंडंतो देसंतरेसु संपत्तो सिंहलदीवे रयणपुरं नाम नगरं । तहिं च रयणागरो नाम नरवई । तत्थ य सो संखसेट्ठिस्स उवविट्ठो हट्टे । तओ सुइरं निज्झाइऊण पुच्छिओ सेट्ठिणा – 'पुव्व(त्त!) कओ तुमं ?' तेण भणियं - 'तामलित्तीविसयाओ रूसिऊण गेहाओ निग्गओ भमंतो य संपत्तो इयं(ह)'। तओ सेट्ठिणा भणियं - 'पुत्त ! आगिइ(ई)ए गुणाहिओ त्ति तुमं लक्खिज्जसि । विसमा य कज्जगई । परमिदं चेव सुंदरं जायं जमक्खयसरीरो तुममेत्थ संपत्तो'त्ति । तओ तं घेत्तुं गओ घरं सेट्ठी । मज्जित्ता य जहाविहं कयसुनेवत्थो तेणेव समं भुंजिऊण तंबोलं संमाणंतो भणइ – 'पुत्त ! अपुत्तस्स तुमं चेव मम पुत्तो, अत्थि य मे पउरं धणं । ता निरवेक्खो होऊण सामिच्चजहिच्छाए धणमिमं विलससु' । तओ वीरभद्देण भणियं – 'ताय ! कयपुण्णोऽहं जं तुम्हं आणावसित्तणं मए पाविय(यं) । धण्णा हु गुरूणमाणाभायणं [ह]वंति' । एवं च तेसि पिउ-पुत्तत्तणेणं गच्छंति दियहा। तत्थ य रयणायरस्स रण्णो तेलोक्कसुंदरीदेवीए धूया पुरिसवेसिणी अणंगसुंदरी नाम । संखस्स सेट्ठिणो विणयवई नाम धूया । सा य तदंतिए पइदिणं वच्चइ । पुच्छिया य भगिणी वीरभद्देण विणयवई - 'कत्थ तुमं वच्चसी(सि)?' तीए जहट्ठियं साहियं । तओ वीरभद्दो भणइ – 'केण उण विणोएण सा तुह सही कालं गमेइ ?' तीए भणियं - 'विचित्तेण वीणाइणा चिट्ठइ' । तेण भणियं - 'जइ एवं ता अहं पि एत्थ गमिस्सं' । तीए भणियं - *['ण तत्थ बालगस्स वि पुरिसस्स पवेसो' । तेण भणियं - 'अहं तहा करिस्सं जहा ण णज्जइ परिचिएणं पि जहा पुरिसो त्ति' । पविट्ठो य भगिणीए सद्धिं अणंगसुंदरीए भवणं । दिट्ठा य तेण सा पिययमकुवियं हंसियं लिहंती । पुच्छिया विणयवई - 'का एस'त्ति । तीए भणियं 'अम्हं सयज्झिया । बहूणि दिवसाणि तुम्ह दंसणूसुया मए आणीय'त्ति ।]* तीए भणियं - 'सोहणमणुट्ठियं' । तओ [अ]णं[ग]सुंदरी चित्तवट्टियाए हंसुल्लिहमालिहंती भणिया वीरभद्देण – 'तए हंसिया विरहाउरा लिहिउमाढत्ता। तीसे य विरहाउराए न एरिसा दिट्री संठाणं वा होइ' । तओऽणंगसुंदरीए भणियं – 'गेण्हसु चित्तवट्टियं, आलिहसु य जारिसा दिट्ठी संठाणं च विरहिणीए होइ' । तओ वीरभद्देण लिहिया हंसिया । अवि य - कुमिलाणवयण-वाहोल्लनयण-पक्खउडविहंडण-विसण्णा । पडिरुद्धसव्वचेट्ठा झायंती किं पि हियएणं ॥ दुसहपियविरहवियणा-नीसहचंचड(चंचुउड)गहियविसखंडा । अभणंत च्चिय साहइ सोयावेयं सचेट्ठाए ॥ लिहिऊण दंसिया अणंगसुंदरीए । भणियं च तीए – 'अहो ! विण्णाणाइसओ ! अहो भावसूयगा अवत्था हंसियाए ! सुइरं निज्झाइऊण पुणो भणियं अणंगसुंदरीए – 'किमेत्तियं कालं नाऽऽगया तुमं ?' *एष त्रुटितः पाठः चउप्पन्नमहापुरिसचरियग्रन्थात् पूरितः । Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८७] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA वीरभद्देण भणियं - 'गुरुयणसंकाए'। अणंगसुंदरीए भणियं - 'संपयं पइदिणमागंतव्वं' । तओ 'अण्णास कलासु तुहऽत्थि परिस्समो न व'त्ति पुच्छिए विणयवईए भणियं - 'दियहेहिं सयमेव जाणिहिसि सामिणि !'। तओ 'सोहणं संलत्तं'ति अवगूढा विणयवई । 'तुज्झ एस अवराहो जमेत्तियं कालं एसा नाऽऽणीय(या)'। णामंमि य पुच्छिए सयमेव च वीरभद्देण साहियं - 'वीरमइत्ति । तओ पूइया तंबोलाइणा गयाओ निययभवणं । तओ परिचत्तअंगणानेवत्थो कयपुव्ववेसो गओ हट्टाभिमुहं भणियं(ओ) सेट्ठिणा वीरभद्दो – 'पुत्तय ! कत्थ गओ सि तुमं? जेणाऽहं तुहन्नेसणनिमित्तागयाणं निव्विन्नो दं(दें)तो उत्तरं' । तेण भणियं – 'ताय ! बाहिं उज्जाणे ठिओ' । सेट्ठिणा भणियं – 'सोहणं कयं' । तओ बीयदियहे तहेव पविट्ठो । वीणाविणोएण अणंगसुंदरी चिट्ठइ । वीरभद्देण भणियं – 'विसरा एसा तंती जओ एत्थ माणुसवालो पविट्ठो चिट्ठइ' । अणंगसुंदरीए भणियं - 'कहं नज्जइ ?' सो भणइ - 'पारद्धाणुरूवरागट्ठाणनिव्वाहाभावओ' । तओ तीए समप्पिया वीरभद्दस्स वीणा । तेणा वि घेत्तुमुव्वलिया तंती । कड्डिओ तम्मज्झाओ माणुसवालो दंसिओ तीए । तमवणेत्ता वलिया पुणो वि तंती सारविया । तओ तेण तहा सग(राग)मुच्छणाए वाइया वीणा जहा अक्खित्ता सव्वा वि परिसा । एवं च अण्णेसु वि कलाविण्णाणेसु वीरभद्देण साइसयविसेसे दरिसिय तहा ह(अ)णंगवई कया जहा सुविणंमि वि तं चेव पेच्छइ त्ति । नाऊण य गाढा(ढ)मणुरत्तमणंगसुंदरिं वीरभद्देण साहिओ सेट्ठिणो सब्भावो। जहा - 'ऽहं कयमहिणा(ला)नेवत्थो विणयवईए सद्धि कण्णंतेउरे पविसामि । ता तुब्भेहिं न काऽवि मम हिययखुद्दुका(खुडुक्का) कायव्वा। तहा तुब्भे सद्दावित्ता(त्तु)मनिमित्तं जइ राया नियधूयं देइ तो पढम पडिसेहिऊण आयरेण दे(दें)तस्स पडिच्छियव्वा' । तमायण्णिऊण भणियं सेट्ठिणा – 'पुत्त ! सव्वं सोहणं जं तए मम साहियं । केवलं जहा सरीरेण कुसलं होइ तहा कायव्वं'। वीरभद्देण भणियं - 'उडु(दु)यचित्तो मा ताओ होउ । जइ कइ वि दिणेहिं पेच्छिस्सइ ताओ ज्ज(ज)मित्थ निप्फज्जिस्सइ' । सेट्ठिणा भणियं - 'पुत्त ! तुमं चेव जाणसि'त्ति । इओ य राय(इ)णो अत्थाणे कहा जाया जहा – 'एगो जुवाणो जंबुद्दीवाओ समागओ संखसेट्ठिणो गेहे चिट्ठइ । तेणाऽवि कला-विन्नाणाइसयओ सव्वं पि नयरमक्खित्तं' । तओ सोउमेवं रण्णा भणियं - 'काऊण(को उण?) सो जाईए ?' परियणेण भणियं - 'देव । न नज्जइ. कोऽवि देसंतरिओ । परं चेट्ठिएहिं नज्जइ जहा सुकुलुप्पण्णो' । [राइणो]ऽणंगसुंदरीए चिंता जाया – ‘एवंविहो भत्ता जइ तीए रुच्चइ ता सोहणं हवइ'त्ति । इओ य वीरभद्देणेगागिणी पुच्छियाऽणंगसुंदरी जहा – 'कीस तुमं सयलसामग्गीए वि भोगविमुहा?' तीए भणियं - पिययमाभावाओ, जओ सो दुल(ल्ल)हो मणिच्छिओ' । वीरभद्देण भणियं – 'अणंगसुंदरि ! किमेवं जंपसि ? तं नऽत्थि जं पुहईए न पाविज्जइ, जओ बहुरयणा वसुंधर'त्ति । सा भणइ – ‘एवं' । तओ सो भणइ - 'जइ कोइ तुह कलाहिओ जुवाणो लब्भइ ता किमिच्छसि तेण समं विसयसंगमं?' तीए भणियं - 'इच्छामि जइ तुहाणुरूवो होइ' । तओ साहिओ वीरभद्देण साणुराओऽणे(णं)गसुंदरीए नियसब्भावो । तीए वि अजंपणिज्जपमोयविसेसमणुहवंतीए भणियं – 'जइ एवं ता तुहायत्तं मम जीवियं । जं जाणसि तं कुणसु' । वीरभद्देण भणियं – 'अत्थि एवं, किं तु तहा कीरइ जहा लोयाववाओ न होइ' । Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८८] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN तीए भणियं - 'संपयं चेव तुमं जाणसि' । वीरभद्देण भणियं - 'न संपयमहमागमिस्सामि । तओ(ए) पुण महाराओ तहा भणियव्वो जहा मम पिउणो संखसेट्ठिस्स तुमं विवाहनिमित्तं पयच्छइ' । एवं च सिक्खविऊण निग्गओ वीरभद्दो, गओ सभवणं । तओ अणंगसुंदरीए सद्दाविया नियजणणी । भणियं तीए अग्गओ जहा – 'अंब ! जइ मए जीवंतीए पओयणं ता तह विन्नवेसु तायं जहा संखसेटुिं सद्दाविऊण सुप्पसिद्धस्स वीरभद्दस्स में देइ' । तओ एयमायण्णिऊण तुट्ठाए जणणीए भणियं – 'पुत्ति ! को एत्थ संदेहो ? तुह वराहिलासेण अच्चंतनेव्वुओ होही तुह जणओ । किंतु केरिसो सो वरो त्ति तुमं जाणसि ।' तीए भणियं - 'अंब ! गुणेहिं रूवेण य ममाऽहिओ त्ति पसिद्धो' । तओ संठविऊण धूयं गया तेलोक्कसुंदरी महारायसमीवं । साहिओ एस वुत्तंतो राइणो । तेणाऽवि भणियं – 'निसुओ मए जहा कोइ सव्वकलाकुसलो रूवोहामियकामदेवो जुवाणो जंबुद्दीवाओ समागओ संखसेट्ठिणो गेहे चिट्ठइ । ता सद्दावेवि(मि) संखसेट्ठि' ति भणिऊण विसज्जिया महादेवी । सद्दाविओ संखसेट्ठी । समागओ सो बहुवाणियगसमेओ । पडिहारनिवेइओ पविट्ठो। [दिवो] य राया कालोचिएण दरिसणिज्जेण । कयपणामस्स य राइणा दवावियमण(मा)सणं । उवविठ्ठो काऊण 'पसायं' । भणियं राइणा – 'भो सेट्ठि ! तुह घरे जंबुद्दीवाओ समागओ साइसयगुणो को वि जुवा सुणिज्जइ' । सेट्ठी भणइ - देव ! एवमेयं । गुणे पुण लोओ जाणइ' । रण्णा भणियं – 'तुहाऽऽणावसवत्ती न वा?' सेट्ठी भणइ – 'देव ! तस्सेव सव्वो वि लोओ वसवत्ति'त्ति । तओ हर(रि)सिओ राया भणइ – 'सेट्ठि! तस्साऽहमणंगसुंदरि(रि) [देमि] । तुमं पडिच्छसु' । सेट्ठिणा भणियं – 'न मयाणं सीहेण संजोगो सुंदरो होइ । ता देव ! सामिसालो तुम, अम्हे उण पयाओ । एवं च ठिए किमेवमाइसइ महाराओ ?' राइणा भणियं – “किं तुअ(ह) वियारेण ? जमहमाइसामि तं तए अवियार(रं) कायव्वं ति । तुमं पुण तमेव पुच्छाहि' । सेट्ठिणा भणियं - ‘एवं कीरइ' । तओ सेट्ठी वीरभद्दस्साऽऽगंतुं तं साहेइ । तओ पुणो वि सद्दिऊण [राइणा] दिन्ना अणे(ण)गसुंदरी । पडिच्छिया सेट्ठिणा । कयमुचियकरणिज्जं । महाविच्छड्डेण वित्तो वीवाहो । जाओ(या) परोप्परमच्चंतपीई । सा वि देसणं काउं कया वीरभद्देण साविगा । लिहिया य सयमेव जिणपडिमा पडे । तहा तप्पासे पज्जुवासिंतो लिहिओ साहु-साहुणी-सावय-सावियाजणो । जाणाविया नीसेसं पि सावयधम्मववहारं । तओ चिंतियमण्णया वीरभद्देण - 'अहो ! गाढं सिणेहाणुबद्धा ममाऽणंगसुंदरी संपयं दीसइ । परमबलाणं चलचित्तत्तणओ न नज्जओ(इ) परिणई । ताऽणागया(य)मेव मज्झमेयाए लहिऊण कज्जुज्जुओ होमि' । तओ भणिया अणंगसुंदरी जहा – “पिए ! न तुज्झ सयासाओ किंपि अवरं ति(पि)ययरमत्थि । किंतु जणणि-जणया मह विओए अच्चंतं दुक्खिया । ता ते दट्ठण अहं सिग्धं समागच्छामि । तुमं पुण इहेव चिट्ठसु । अणंगसुंदरीए भणियं - 'सोहणं भणियं तए, जइ जारिसं कढिणं चित्तं तारिसं ममावि होज्जा' । तओ भणियं वीरभद्देण - ‘मा कुप्प सुंदरि !, तुह गमणोवाओ चेव सो मए चिंतिओ' । तओ तेणं मोयाविओ राया । रण्णा वि मुक्को साणंगसुंदरीओ पवहणारूढा(ढो) तामिलित्तिमागंतुमारद्धो । पु(फु)ट्टं च विहिविवरीयत्तणओ समुद्दमझमि तं जाणवत्तं । पावियं चाऽणंगसुंदरीए हल्लोहलीहूयाए फलहक्खंडं । तदारूढा य पत्ता पंचरत्तेणं सा समुद्दतडं । समुत्तिण्णा य गुरुदुक्खसंतावियंगी, इओ तओ Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [८९]] परिब्भमंती दिट्ठा तावसकुमारेण । तेणाऽवि दयाए नीया कुलवइसमीवं । कुलवइणाऽवि सुइरं निरूविऊण भणिया – 'पुत्त(त्ति) ! वीसत्था अच्छसु' । तओ सा तावसेहिं पडिजागरिज्जमाणा कईहि वि दियहेहि सत्थावत्था जाया । तओ कुलवइणा तीए रूवसंपयं दटुं 'समाहिपरिपंथिणी तावसकुमारे(रा)णमेस' त्ति चिंतिऊण भणियं – 'पुत्ति ! इओ सन्निहियं चेव पउमिणिखेडं नाम नगरं । तत्थ य बहू(हु)ओ वि सिट्ठिलोओ वसइ, भत्तणा य सह समागमो तत्थ तह भविस्सइ । ता तहिं चेव वच्चस' । तीए भणियं - 'ताय ! जं तुम आणवेसि' । तओ तुट्ठा तावसजुगलसहाया पेसिया य पउमिणीखेडे । मुक्का य तेहिं नयरबाहिरियाए - 'अम्ह एत्थ न कप्पइ पवेसो'त्ति भणिऊण गया तावसा । सा य नयरबाहिरियाए एगागिणी दिसोदिसिं पलोयंती जूहपरिब्भट्ठा मुद्धमिगीव चिट्ठइ । __ एत्थंतरंमि य बाहिरभूमीए साहुणीए सहिया समागया सुव्वया गणिणी । दट्ठण य साहुणीओ तीए समूससियहिययाए सुमरियं जहा – 'म[ह] एयाओ पडलिहियाओ पिययमेण दंसियाओ'त्ति । गंतूण य तीए पुव्वब्भत्थेण सम्मं वंदियाओ। चेइयाणि य वंदावियाओ सिंहलदीवे । गणिणीए भणियं – 'पुत्ति ! कहिं सिंहलदीवे चेइयाणि ? कहिं वा तुममेगागिणी ?' तीए भणियं - 'भयवईए सव्वं साहिस्सं वीसत्था'। तओ गणिणीए कया सरीरचिता । समागया य सा अणंगसंदरीए सह पडिस्सयं । तत्थ य पइविउत्ताए पेइया(पुव्वा?)गयाए सागरदत्तधीयाए पडिस्सयंमि पढमाणीए पियदंसणाए सह जायमणंगसुंदरीए पढममेव दरिसणं । तओ तीए वंदित्ता साहुणीओ वंदिया पियदंसणा । पुच्छिया य सा सुव्वयागणिणीए वत्तं । साहिओ य तीए सव्वो वीरभद्दवत्तंतो। तं च सोउं पच्छियं पियदंसणाए - 'केरिसो सो वण्णेणं?' अणंगसुंदरीए भणियं - 'सामो' । पियदंसणाए भणियं - 'सव्वमणुहरइ मह भत्तुणो मोत्तूण सामत्तणं' । गणणीए भणियं – 'अण्णो कोइ भविस्सइ तहा' । पुणो भणियाऽणंगसुंदरी - 'पुत्ति ! पइसंगमं मोत्तुं सव्वं तुह एत्थ अस्थि । एसा य पियंदसणा तुह भगिणि(णी)सरिसा । ता इमीए सद्धि सद्धम्माणुट्ठाणपरायणा चिट्ठसु' । अणंगसुंदरीए भणियं – 'अच्चंताणायारपरेणाऽवि विहिणा सोहणमेयमणुट्ठियं जं तुहाऽहं मेलिया' । पियदसणाए भणियं - 'सहि अणंगसुंदरि ! पियसमागमेण व समूससियं मह हिययं तुह समागमेणं । ता न तए पियविओयदुक्खदुक्खियाए अप्पा आयासियव्वो' । अणंगसुंदरीए भणियं – 'सहि ! ववगयं मह पियविरहदुक्खं तुह दंसणेणं' । एवं च ताओ समधम्माणुट्ठाणपराओ परमपीईए चिटुंति त्ति । इओ य सो वीरभद्दो तया विवण्णपवहणो समासाइयफलहखंडो इओ तओ कल्लोलमालाहिं घोलिज्जमाणो दिट्ठो कह वि एत्थाऽऽगएण रइवल्लहनामगेणं सि(वि)ज्जाहरेणं गहिओ य । नीओ वेयड्ढसिहरं । समप्पिओ नियजायाए मयणमंजया( सा )भिहाणाए पत्तत्तणेणं । पुच्छिओ य समुद्दपडणवृत्तंतं । तेणाऽवि साहिओ जहा – 'जंबुद्दीवं सिंहलदीवाओ पत्थिओ सह जायाए । अंतरालेण विवण्णं जाणवत्तं । तओ एगागी तुम्हेहिं कयंतमुहाओ व्व कडिओ अणोरपारसमुद्दा । ण याणामि य का य तीए अवत्था मम जायाए'। तओ विज्जाहरेण विज्जाए आभोइऊण कहियं - 'तह दवे वि जायाओ पोयणीखेडे नगरे सुव्वयागणिणीसगासे पढंताओ तवचरणरयाओ चिटुंति' । एवं च कहिए वीसत्थो जाओ वीरभद्दो । अवणेइ य समुद्दुत्तिण्णमेत्तो चेव तं सामत्तणकारिणिं Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९०] गुलियं । तओ जाओ पुव्वसहावो वण्णेणं । परिणाविओ य वज्ज[ वेगस्स] वेगवईए भारियाए रयणप्पभाहिहाणं धूयं । पयासियं च तेण अत्तणो नाम बुद्धदासो त्ति । अच्छइ य तत्थ सह ती विज्जाहरोचिए भोए भुंजंतो । अण्णया य विज्जाहरमे(लो)यं महासम्मद्देणं गच्छंतं पासिऊण पुच्छिया रयणप्पभा बुद्धदासेणं जहा - 'कहिं एसो विज्जाहरलोओ पत्थिए (ओ)?' तीए भणियं ‘सिद्धाययणे तित्थेसरजत्ताए । तत्थ सासयाओ जिणपडिमाओ वंदिज्जंति । तन्निमित्तं सव्वे विज्जाहरा जत्तं कुणंति' । - तओ सो वि सह भज्जाए विसे[ से ] णुज्जलनेवत्थो सव्वालंकारविभूसियसरीरो वेयड्ढसिहरं समारूढो । दिट्टं तत्थ देउले जिणबिंबं । तं च तेण भत्तिनिब्भरेण पयाहिणीकयं वंदियं च । कयं च रयणप्पभाए विविहं संगीयं नट्टं । तओ तेण भणिया नियजाया – 'अउव्वो एस मए देवो दिट्ठो, जओऽहं सिंहलदीववत्थव्वो वणिज्जत्थमागच्छंतो समुद्दमज्झमि भिण्णपवय (ह) णो कंठगयपाणो उत्तारिओ तुह पिउणा । तओ परिणाविओ तुमं । अहं च कुले बुद्धो कुलदेवया' । तीए भणियं 'तेणेव पिय ! तुमं जंपसि 'अउव्वो ममेसो देवो" ।' एवं च विसयसुहमणुहवंताणं तेसिं गच्छंति दियहा । "4 - अण्णया य भणियं बुद्धदासेण - 'गच्छामो भरहद्धं कीलानिमित्तं' । तीए भणियं 'एवं करेमि' । तओ विज्जाए दो वि रया (य) णिसेसे संपत्ता पोमिणिखंडं नयरं । उत्तरिया य सुव्वयागणिणीपडिस्सयबाहिं । तत्थ य तेण भणिया रयणप्पभा 'एत्थेव चिट्ठस तुमं जाव पाणियं हत्थेण छिवित्ता सहसाऽऽगच्छामि' । तीए भणिय–‘मेवं कुरु, परं सिग्घमागंतव्वं' । तओ सो गंतूण थेवं भूमिभागं ठिओ तत्थेव निलुक्को ती रक्खणनिमित्तं । जाव थे [व] वेलाए सा विज्जी (ज्जा) [हरी] [तंमि] अणागच्छंतंमि एगागिणी हरिणि व्व दिसाओ पलोइउमाढत्ता । अपेच्छंती य नियपइमबलासहावओ [3] म्मुक्कधाहा [रोविडं लग्गा ] निसुया डिस्सयठिया गणिणीए । तओ उग्घाडियं दुवारं । दिट्ठा य देवी व सुरूवा तीए रयणप्पभा भणिया [य] – ‘पुत्ति ! का तुमं ? कीस वा रुयसि ?' तओ तीए रुयंतीए चेव साहिओ सव्वो वि पइवुत्तंतो । समासासित्ता य गणिणीए पवेसिया पडिस्सयंमि । वंदियाओ तीए साहुणीओ । कयं च तत्थठियाणं चेव पियदंसणाणंगसुंदरीसाविगाणं वंदणयं । साहिओ य तासि पि तीए सिंहलदीववत्थव्वाईओ सवित्थारो गोरवण्णपइवुत्तंतो । म (त)ओ सोउमेवं भणियं पियदंसणाइ सिंहव (ल) दीववत्थव्वो न य बुद्धदासो त्ति' । अणंगसुंदरी भइ सिंहलदीववत्थव्वयाए गउरवण्णेणं बुद्धदासनामेणं विसंवाओ' त्ति । तओ रयणप्पभा वि तासि संघाडिणी जाया । एवं च भा(ता)ओ धम्मपराओ पुरिसेण केणाऽवि सममजंपमाणीओ पडिस्सए चिट्टंति । जाया य सीलरूवाइगुणेहिं तासिं सव्वत्थ पसिद्ध (द्धि) त्ति । बुद्धदासो वि पडिस्सए पविसंतिं रयणप्पभं दट्ठूण निब्भओ जाओ । तओ वामणयवेसधारी तत्थेव चिट्ठइ ताओ तिण्णि वि जायाओ पइदिणं पेच्छं । अखि(क्खि)त्तं च नयरं तेण वामणगरूवधारिणा गीय-चित्तकम्म - वीणा - वंसन (ग) सद्दाइविविहविणोएहिं । राया य तत्थेसाणचंदो वामणगेण हयहियओ कओ । — - - 'सव्वं घडइ, परं मम भत्ता न 'ममाऽवि भत्तणो सव्वं संवयइ, परं अण्णया य रायत्थाणीए कहा पयट्टा जहा - " एत्थ नयरे पडिस्सए अईव रूवस्सिणीओ तिणि विजुवईओ चिट्ठति । न य ताओ कोई पुरिसो वे (बो) ल्लावेउं समत्थो" । तओ भणियं वामणगेण Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९१] 'अहं परिवाडीए बोल्लावेमि, पेच्छह मह सामत्थं' । तओ कइवयपहाणनरवइ-पुरिसाहिट्ठिओ गओ साहुणा(णी)पडिस्सयाभिमुहं । लग्गो य तस्स नयरलोओ [मग्गओ] । ___ तओ पविसंतेहिं ठविओ वारवालिओ । सिक्खाविया य पुव्वमेव तेण ते सहेज्जया जहा - 'तुब्भेहिं कहाणयं तत्थ गएहिं अहं पुच्छियव्वो' । तओ विचित्तपरिवारो पविसित्तु पडिस्सए पणमिऊण य पडिमाओ पणमियाओ सुव्वयागण(णि)णि-पमुहाओ साहुणीओ । तओ गंतुमुवविठ्ठो देवमंडवंमि । समागयाओ य तत्थेव वामणयकोउगेण पियदंसणा-ऽणंगसुंदरी-रयणप्पहाओ साहुणीसहियाओ उवविट्ठाओ । भणियं च वामणेणं – 'जाव राया सुहासणत्थो भवइ [ताव] इह ठिया विणोएण चिट्ठामो' । तओ महल्लएहिं जहाभणियं [भणियं] जहा – 'साहेहि किंचि सकोउगं कहाणयं' । तेण भणियं – 'किं कहाणगं साहिज्जइ उयाहु वित्तगं ?' तेहिं भणियं - 'को उण विसेसो ?' तेण भणियं - [जं चिरंतण]पुरिसचेट्ठियं परोक्खमम्ह, तं कहाणयं । जं पुण संपयं चेव वित्तं पच्चक्खमम्ह तं वियत्तं(वित्तयं)'ति । तेहिं भणियं – “वित्तगं चेव सकोउयं साहेसु' । वामणेण भणियं - 'जइ एवं ता सुणह' - ___ "तामलित्तीए नयरीए उसहदत्तो सेट्ठी । सो य कयाइ पोइणीखेडं गओ । तत्थ य सागरदत्तधीयं पियदंसणं दट्ठण परिणाविओ नियपुत्तो वीरभद्दो । सो य तीए सह विसयसुहमणुहवंतो कयाइ रत्तीए उठ्ठित्ता पियदंसणं जग्गावेइ । सा भणइ – 'किं निच्चलो न चिट्ठसि ? सीसं मे दुक्खइ' । तेण भणियं - 'कक्खा [स्सा]ऽणक्खेहिं?' सा भणइ - 'तुह' । [सो भणइ] - 'केरिसेहिं?' [सा भणइ] -जं (जह - कह)मेरिसी[इ]मंमि समए वियवृत्ती ?' सो वि – 'पिए मा कुप्पसु, संपयं तहा करिस्सामि जहा ममाऽणक्खेहिं न तुह दुक्खमुप्पज्जइ'त्ति वोत्तुं तं रवे(मे)इ । तओ सब्भावसुत्ताए पियदंसणाए निग्गंतुं गओ देसंतरं वीरभद्दो' । 'संपयं उस्सूरं, राइणो मूलमहमधिगमिस्सामि'त्ति वोत्तुं उट्ठिओ वामणगो । तओ पियदंसणा सायरं भणइ – 'कहेहि ताव, कत्थ गओ सो वीरभद्दो ?' वामणगो भणइ – 'नाऽहं परमहेलियाहिं समं उल्लावं करेमि' । तओ सा भणइ – 'किं पुच्छज्जइ तुह सुसीलयाए ? परं गुरुनिहोर(रोह)एण ताव कहेव(हि)' । तओ वामणगो – 'जइ एवं तुह निब्बंधो ता कल्लं कहिस्सामि'त्ति वोत्तु(त्तुं) [ग]ओ वामणगो राउलं । कहि(हियं) पच्चइयपुरिसेहिं वामणयविलसिण(यं) । विम्हिओ राया। तओ बीयदिवसे वामणगो पडिस्सयंमि गंतुं तहेव कहिउमारद्धो - "तओ सो वीरभद्दो निग्गओ तामलित्तीओ काऊण य गुलियापओगेण गोरं पि सामलं सरीरं । नाणाविण्णाणेहिं देसंतरेसु परिहिंडंतो पत्तो सिंहलदीवं । तत्थ य रयणपुरंमि हट्टोवविठ्ठो दिट्ठो संखसेट्ठिणा। पुच्छित्ता य विन्नायवुत्तंतो नीओ सगिहं । सम्माणिऊण य पडिवन्नो पुत्तो" । "अन्नया सेट्टी(ट्ठि)धीयाए वियणवईए सहउंगणारूवं काउं कोउगेण गओ रयणागररायधीयाणंगसुंदरीसगासं । अक्खित्ता य सा तेण सविण्णाणाइसएणं । परिणीया य कमेण सब्भावागया । तओ सो तं घेत्तुमागच्छंतो तामलित्तीए समुदंमि भग्गपवहणो जाओ" । ___'संपयमहमवि भग्गकहणाभिप्पाओ राउलं जाइस्सामि, न किंचि केणाऽवि वत्तव्वं' । तओऽणंगसुंदरी भणइ - 'न अन्नं किंचि बोल्लामि । परं पसायं काऊणेत्तियं साहस - कत्थ सो चिटुइ ?' वामणो Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९२ vNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN वि – 'जइ परं कल्लं कहिस्सामि'त्ति वोत्तुं गओ राउलंमि तहेव विण्णायवुत्तंतो रण्णा । तइयदिवसे वि समागओ कहिउमाढत्तो - "तओ सो वीरभद्दो विवण्णपवहणो लद्धफलहखंडो कह वि तप्पएसागएणं विज्जाहरेणं रइवल्लहाहिहाणेण दट्ठणुप्पाडिओ नीओ नियनयरं । अवि(व)णीया य सा तेण तत्थ पुव्वपउत्ता सामलत्तकारिणी गुलिया । तओ सो जाओ पुणो वि गोरवण्णो । पुच्छिओ य सिंहलदीववत्थ[व्व]याइवत्तव्वयं साहिऊण तेसिमप्पणो नामं बुद्धदासो त्ति पयासेइ । तओ विज्जाहरभज्जाहिं तेणेव मा(ना)मेण हक्कारिज्जतो विज्जाहरेण परिणाविओ रयणप्पहं नाम नियधूयं । तीए य सह विसयसुहमणुहवंतो कयाइ कीडाकरणत्थमागओ पोइणीखेडं । मोत्तूण य तं रयणप्पभं एत्थ य पडिस्सयदुवारे गओ सरीरचिंताए" । _ 'संपयमहमवि राउले जामि, सुट्ठ अज्ज उस्सूरो जाओ' । तओ रयणप्पभा भणइ – 'हा हा वयं(किवं?) काऊण थोवमिमं कहेहि - कत्थ सो चिटड ?' तओ वामणओ - 'थोवं पि सरलत्तणओ संपयं बहुगमेयं, ता न किंचि जंपियव्वं ति वोत्तुं गओ राउलं । हरिसियाओ य तम्मि दिणे एक्कपइसंवायओ तिण्णि वि पियदंसणाइओ । वामणगो वि रण्णा विसेसेण पसंसिओ त्ति । समोसरिओ य विहरमाणो तत्थेव अरतित्थयरो । विरइ[यं] देवेहिं समोसरणं । पूरिया महापरिसा । कया एवं चउ[मुहेण] भगवया धम्मदेसणा । तओ पउणपहरोवरि सीहासणाओ अब्भुट्ठित्ता गंतूण बीयपायारब्भंतरं देवच्छंदए अरतित्थयरो । उवविट्ठो य त(ति)त्थयरपायपीठे पढमगणहरो सागरदत्ताइपरिसाए तहेव धम्मं साहेउमाढत्तो ।। एत्थंतरंमि य सो वामणवेसधारी वंदणत्थं तत्थेवाऽऽगओ चउत्थदिणे वीरभद्दो । वंदित्ता य गणहरं तदंतिए धम्मसवणत्थमुवविठ्ठो । पुच्छियं च कह वि धम्मदेसणावसरेणं सुमरित्ता सागरदत्तसेट्ठिणा - 'भगवं! मम धीया पियदंसणा नाम तामलित्तीवत्थव्वेणुसभदत्तसेट्ठिपुत्तेण वीरभद्देण परिणीया । तं च सो मोत्तुमनि(न)ज्जंतो कत्थ वि गओ । ता किं तीए सह तस्स पुणो वि संजोगो भविस्सइ न वा ?' तओ नाणोवओगं दाऊण गणहरो भणइ – 'सागरदत्तसेट्ठि ! एसो सो तुह जामाउगो वामणयवेसधारी ममं पुरओ चिट्ठइ' । सिट्ठिणा भणियं – 'कहं विय ?' तओ कहिए सवित्थरे गणहरेण वीरभद्दचरिए पणमित्तु वामणो भणइ – 'सव्वं स[च्च] मेयं जं भगवया समाइटुं । को वा साहिउमेवं सक्केइ जहा भगवया साहियं ?' तओ समोसरणाओ उट्ठिओ गणहरो। गओ वामणेण सह सागरदत्तो परि(डि)स्सयं । दट्ठण य ताओ सवामणयसेटुिं पप्फुल्ललोयणाओ सहस त्ति उट्ठियाओ [आगयाओ] य तदंतियं । तओ सागरदत्तेण भणियं – “एसो सो तुम्हाणं भत्ता' । ताहि भणियं – 'कहिं(हं) विय ?' तेण जहट्ठियं साहियं । तओ विम्हियाओ सह गणिणीए तिण्णि वि जणीओ जाव चिटुंति ताव वामणेणंऽतो पविसिऊण अवि(व)णीयं वामणत्तं । कओ य वेसो जारिसो अणंगसुंदरीए दिट्ठो । तयणंतरं च सो वि अवि(व)णीओ, ठिओ साहाविए रूवे । तओ पच्चभिण्णाओ पियदंसणाए रयणप्पभाए य । तओ गणिणीए भणियं – 'धम्मसील ! किमे(म)त्थमेवमेत्तियं कालं निउणवेसगरेणेव तए विलसियं?' सो भणइ - 'भयवइ ! कीलानिमित्तमेवाऽहं निग्गओ गेहाओ । तेणेवं कीलियं' । गणिणीए भणियं - Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९३] 'पुण्णवंतो तुमं जहाचिंतियमेवं संपयंडइ ( संपत्तो ? ) । तहा वि गंतूण विसेसेणाऽरतित्थयरं पुच्छामो' । तओ वीरभद्दो ससुरेण सागरदत्तेण समेओ गणिणीए सद्धिं गओ तित्थयरसमीवं । वंदिऊण य पुच्छइ 'भयवं ! किं मए पुव्वभवे सुहमायरियं ?' भगवया भणियं – 'सुण, इओ तइयभवे पुव्वविदेहे मम चाउम्मासक्खमणपारणए रयणपुरनिवासिणा सेट्ठिपुत्तेण जिणदासाहिहाणेण तए परमभत्तीए विउलं भत्तपाणगं दिण्णं । तप्पुण्णाणुभावेण य बंभलोए देवो, एरवए महासमिद्धपुत्तो, अच्चुए देवो य होउं चुओ तुममेवंविहो संवुत्तो' त्ति । एवं च सुकयपरंपराए भुत्तभोगो पव्वइत्ता वीरभद्दो गओ देवलोगं जहा कल्लाणदेव - दंगियसुय त्ति । वीरभो त्ति गयं ॥ कल्ला (ण) देव-दंगियसुयकहा भण्णइ अत्थि मलयविसे(सए) वंवडरं (चंदउरं ?) नाम नयरं । तत्थ चंदणो नाम इब्भपुत्तो । तस्स चत्तारि कम्मरा । तं जहा मंगलो, चंदो, कित्ती, विसालो य । एए चंदणस्स अच्चतवल्लहा । वत्थाईणि एएसिं चिय । म (ए) एहिं – 'महाधणवइपुत्तो एसो अणुरत्ता (त्तो) य अम्हाणं तं नत्थि जं [न] देइ । केवलमायत्तो अम्मापिऊणं । ता विच्छोडेमे (मो) एयमेरिसं (एयामरिसं ? ) । तओ अम्हाण भोगो भविस्सइ' एवं चिंतिऊण जंपियमणेहिं - 'भो चंदण ! एस कालो अत्थोवज्जणस्स । ता गच्छामो परतीरमत्थजत्ताए । नियतु (भु) ओवज्जिओ खु अत्थो भणीयइ । कुलकमागओ उण सप्पुरिसस्स माइतुल्लो । ता कालोचियं कुणसु'ति । - एवं भणियं (ए) चिंतियं चंदणेण ‘जुत्तमभिहियं मंगलाईहिं । कालोचियमकुव्वमाणो पुरिसो जीवियं विहलीकरेइ' । विण्णत्ता अणेण एयंमि वइयरे अम्मा - पियरो | पडिभणिओ तेहिं [पुत्तो] – 'पुत्त ! अत्थि तुहाऽपरिमिओ अत्थो । चेव जहिच्छाए भुंजसु । एगो पुत्तगो तुममहा ( म्हा)णं । न च मो तुज्झ विओगदुक्खं विसहिउं' । चंदणेण भणियं 'अलमेइणा थेवकालेण । लहुं चेवाऽहमागमिस्सामि' । ठियो तुको पिया | पडिसिद्धो मायाए । तह वि कयाऽणेण संजुत्ती । निवारेइ पइदिणं माया, न गणेइ एस । एयं(य)निग्गमणदियहे य ठिया थभक्कंडाए (?) पडिओसे माया । ओघंडिऊण (?) निग्गओ एसो । खिसिओ लोगेण । - - - गओ कहा(या?)णगविसेसेण समुद्दतीरं । उवारूढो सुवण्णभूमिगमणत्थं जाणवत्तेण । विचित्तयाए कम्मपरिणामस्स गच्छंताणं विवन्नं जाणवत्तं । फलगेण कह वि उत्तिणो चंदणो । लग्गो समुद्दतीरे । कया फणसाईहिं पाणवित्ती । पयट्टो उत्तराभिमुहं । गओ कंचि भूमिभागं । दिट्ठो वणचारियाविणिग्गओ तावसो । वंदिओ चंदणेण पुच्छिओ य 'भयवं ! कहिं तुम्हाण तवोवणं ?' तेण साहियं 'तओ नाऽइदूरे' । नीओ तावसेण । कया अतिहिपूया । पुच्छिओऽणेण तावस 'भगवं ! तरुणो तुमं विसिट्ठागिइ (ई) य दीससि । ता को तुमं ? केण वा कारणेण तावसो जाओ ? - [त्ति ] साहेहि भयवं ! जइ अकहणीयं न होइ' । - — तावसेण भणियं 'सुण । रुद्दसम्मो नाम बंभणो अहं कयंगलाए नयरीए । अणवरयं कलहो त्ति जायासिणेहेण निब्भच्छिआ मए जणणी । निग्गया गेहाओ । न नियत्तिया मए गया भाइगेहं । विवण्णा तंमि चेव कालेण । अण्णया जाओ अहं गिलाओ ( णो), नीओ पम्मारएण (धम्मराएण) । दिट्ठा गे Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९४] NNNNNNNNNNNNNNNNNNN जायणापगारा । अवरो उ पुरिसो सीसोवरि भमंतेण चक्केण घस्समाणसरीरो, नीसेसघसणे पुण उद्धेमाणो(?) । तं च दट्ठण जाया मे चिंता – “अहो ! महाचोज्जमेयं । कस्स पुण कम्मुणो एयविवागो ?"त्ति पुच्छिओ मए धम्मराया। तेण भणियं – “जणणिपरिहवस्स" । तओ भीओ अहं पराणिओ गेहं । लद्धा य चेयणा । कयं महापावं ति गहिओ पच्छायावेण । धम्मो एत्थ सरणं ति अवधारियं चित्तेण । निग्गओ गेहाओ । जाओ य तावसो त्ति । एयमेत्थ कारणं'। एयं सोऊण संविग्गो चंदणो । गहिओ पच्छायावेण । निग्गओ तावसासमाओ । पयट्टो वसिमसमुहं । पत्तो मलयसंगयं कामिगपडणसिहरं नाम पव्वयं । समुप्पण्णा से चिंता – 'पावकम्मो अहं, जेण अवमण्णिया जणणी, पणटुं अत्थजायं । ता कहिं अहं वच्चामि ? दुल्लहा कामिगपडणसिहरसंपत्ती । जम्मंतरे वि माऽहमेरिसो होज्जा । सुम्मइ य - "पडणेण(णे)त्थ जणो कामियं पावंतो''त्ति' चिंतिऊण पयट्टो सिहरसम्मुहं । दिट्ठो वुड्डमाहणेण । लक्खिओ से(मे) भावो। तओ संभासिओऽणेण – 'भद्द ! कुओ तुमं? कहिं वा पत्थिय(ओ)?' । वुड्डमाहणो त्ति साहिओ चंदणेण नियवइयरो। सगोरवं भणिओ माहणेण – 'भह ! न जत्तमेयं । निंदिओ वेयसत्थेस जीवा ता जणणिअवमण्णणेण तप्पडिजम्मं व(दु)क्खं सोवहि(सोहेउं?) करेहि जणणीए पडिवत्तिं । पयट्टे(पणढे ?) अत्थजाए वि संजइंदिओ ववसाएण विढवेहि अत्थजायं' । चंदणेण भणियं – 'अज्ज ! जुत्तमभिहियं तए । किंतु नीमियं(नीणियं) पभूयमत्थजायं गेहाओ जत्तियं मए तत्तियं गरुयभंडमोल्लं विणा ववसाएण वि न पाविउं तीरइ । जओ न ता(ती)रंति काउं विणा कणिक्कए मंडगा' । माहणेण भणियं – 'भद्द ! ववसाओ चेव गरुयं भंडमोल्लं । दिट्ठा य कीरमाणा विणा कणिक्कए मंडगा । सुण - गओऽहमेगया उत्तराभिमुहं । तत्थ य वच्चंतोऽडवीमुहे मिलिओ कुलपुत्तस्सेगस्स । उच्छाहिऊणऽहमणेण दटुं च से संवले पोट्टलिगं पयट्टो समं तेण । पविट्ठो अडवि । जाओ मज्झण्हसमओ। पत्तो सरोवरमेगयं । भणियं कुलउत्तगेण – 'भद्द ! एत्थेव मज्जामो' । मए भणियं - 'जुत्तं' ।' _ 'तओ मुक्कमणेण हत्थियारं पोट्टलिगा य । वीसमिओ मुहत्तं । छोडिया पोट्टलिया । तम्मज्झम्मि य दरट्रियं वाणारसंवजवल(?) मेगमाम ल]गाणि य चिटुंति । न अन्नं किंपि दीसह त्ति विसण्णोऽहं । कड्डिऊण य थवल्लिगाओ अणेण थोवाऽऽमलगा तीमिया नलिणीपत्तपुडगे । तओ घसिऊणिद्दा(ट्टा)लेहि कयं चलणसोयं, तहाऽहं पि कराविओ । तओ मलिया आमलगा । तेहिं मज्जाविओऽहं पढमं, पच्छा सयं मज्जिओ कुलपुत्तगो । कयं देवपच्चणं(देवपत्थणं) । तओ भणिओऽहमणेण - 'भद्द ! [उवविससु भोयणत्थं]'। उवविठ्ठो अहं । दिण्णाणि पोमिणिपत्ताणि । तेसुमीसि हत्थे विक्खिविय परिविट्ठो मे महामंडगो । एवमण्णे वि सत्त । जाओ मे विम्हओ - 'कुओ एए विणा कणिक्काए दिन्ना ?' कया अप्पणो वि अट्ठ । भुत्तमम्हेहिं । दाऊण मज्झ गहियमणेण तंबोलं । उवविठ्ठा सालछायाए । ससज्झसं विय पु[च्छि]ओ मए - 'को एस वुत्तंतो ?' तेण भणियं - 'अलमेत्थ सज्झसेण । सुण' - __'अत्थि अवंतीविसए उज्जेणी नाम नयरी । तीए धुत्तकंदुगमयहरस्स पुत्तोऽहं मंगलो नाम । तत्थ पउलीए हत्थिणा पइसरंतस्स रण्णो कंदुगदारएण कणिक्कागोलयं गहाय महया मंडएण उच्छाइयं हत्थिमुहं । तुट्ठो सो राया । दिण्णाओ हत्थलाओ । कयमणेण वद्धावणगं । तं सोऊण दूमिओऽहं, जाया य मे चिंता - 'कणिक्काए ताव मंडओ एएण निव्वित्तिओ। ता तहाकरणे ण अइसओ पाविज्जइ किंतु कणिक्काए विणा Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९५] vNNNNNNNNNNNNNNNNNA NNNNNNNNNNNNNNN मंडयकरणेणं ति । एत्थ उण उवाओ देवयाराहणं' । तओ महामंसमोल्लेण आराहियाओ माइदेवयाओ । दिन्नो य मे ताहिं वरो जहा – “विणा कणिक्काए सोलससइयामेत्तकणिक्का-निप्फायणिज्जनि(मि)च्छाए महामंडगं करेहिसि" । तओ तहेव पउलीपइसरंतस्स रण्णो विणा कणिक्कागोलगेण महया मंडगेणोच्छाइयं मए हत्थिमुहं । तुट्ठो राया । जंपियमणेण – 'भण किं ते कीरउ ?' मए भणियं – 'करेउ देवो कंदुसेणीए जं किंचि कायव्वं' । तओ रण्णा मेल्लाविया कंदुसेणी कणिक्कामलणं [च] । दिन्नो य गामो तीसे निव्वहणत्थं । ता एसेत्थ वुत्तंतो' । ___'तओ मए ‘धण्णो तुमति अहिणंदिओ कुलपुत्तगो । गओ सो इट्ठदेसं कज्जेण । अहं पि इहाऽऽगओ त्ति ।' ___'ता एवं दिट्ठा कीरमाणा विणा कणिक्काए मंडगा । एवं च ववसाइणो पुरिसस्स नत्थि किंचि असझं नाम । ववसाओ चेव गरुयं भंडमोल्लं ति' । एयं सोऊण चिंतियं चंदणेण - ‘एवमेयं, नत्थि संदेहो । ता अहं पि ववसाएण देवयमाराहेमि । सुओ य मए जुं( जं)भलजलिंदाभिहाणे(णो) जक्खकप्पो । ता तं चेव अब्भसामि' । एवं चिंतिऊण भणियं(ओ) वुड्डमाहणो – 'एवमेयं । पडिबोहिओ अहं अज्जेण । ता एवं चेव करेमि' त्ति पणमिऊण बंभणं नियत्तो चंदणो । आरद्धो जंभलजलिंदकप्पो । छम्मासमेत्तेणाऽऽराहिओ जक्खो । दिण्णं से दरिसणं । भणियमणेण – 'गच्छ वराडाडवीए अनु(मु)गथामंमि तिलगपायवहे?ओ अइमहद्धणमोल्लो विज्जाहरालंकारो चिट्ठइ । तं तुमं गेण्हसु' ।। कहाणगविसेसेण गओ चंदणो । गहिओ विज्जाहरालंकारो । तओ आगच्छमाणेण [तंमि] चेवुद्देसे अच्चतमणोहररूवो अइक्कंतो मज्झिमवयं अइपसंतरूवो साहू [दिट्ठो] । तं दट्ठण हरिसिओ चंदणो । चिंतियं चऽणेण – 'मण्णे एसेवेत्थ विज्जाहरो, एयसंतिगो एस अलंकारो भविस्सइ । तो पुच्छामि एयं पव्वज्जावइयरं' । एवं चिंतिऊण गओ साहुसमीवं । वंदिओ साहू । पुच्छिओ सबहुमाणं – 'भगवं न एत्थ खेओ कायव्वो । पुच्छामि कारणेणं, को पुण तुमं पुव्वपरियाएणं ? केण वा वइयरेण पव्वइओ?' 'भव्वो'त्ति परियालोचिऊण भणियं साहुणा – 'भद्द ! सुण' - 'पुव्वएसे अओज्झा नाम नयरी । तीए चंदसेहरो राया । तस्स मंतिपुत्तो अहं नाणगब्भो । परिणीया य मए उत्तरावहीसरमतितो( णो) धूया चंदलेहा नाम । अत्थि अम्हाणं परोप्परं पीई । एवमइक्कंतो कोइ कालो । 'न एरिसी अण्णाणं पीइ' त्ति एक्कवक्कया जणवयस्स' ।। ___'अण्णया य मम पासे सुत्ता चेव रोवंती उट्ठिया चंदलेहा । परिसंथविया मए, विलिया य एसा । तओ पुच्छिया मए – 'सुंदरि ! किमेयं ?' तीए भणियं – 'न किंचि' । मए भणियं – 'कहं न किंचि त्ति ? साहेहि जहट्ठियमिणं । उत्तम्मइ मे हिययं' । तओ ईसि विहसिउं साहियमिमीए – 'अज्जउत्त ! दिट्ठो मए तुमं सुविणंमि अन्नित्थियाए सह जंपमाणो । तओ समुप्पन्नं मे दुक्खं । तन्निमित्तमेयं रोयणं । न उण किंचि अन्नं' । मए भणियं – 'अलमेरिसेहिं वियप्पेहिं सया हिययवासिणी मे तुमं । कहमण्णित्थियाए सह सिंगारजंपणं ?' तीए भणियं – 'एरिसो चेवित्थीसहावो । किमेव करेमि?' तओ तुण्हिक्केण चिंतियं मए – 'सव्वहा न अण्णदारसंगहो कायव्वो । जओ नियमेण विवज्जइ एसा' । 'अण्णया तत्थेव दायव्वंको(?) य मे सुघोसामच्चसुया सुंदरा नाम । पडिसेहिया सा मए । Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९६] सुयमिणं राइणा । ईसि कुविए सद्दाविओऽहमणेण कडगट्ठिएणं - 'दुयमप्पतइएणाऽऽगंतव्वं' । ओऽहं कडगं । दिट्ठो राया । पुच्छिओ किं पि मायाए । पेसियाओ मे विलासिणीओ । न वसीकओ अहमेयाहिं । निवेइए विन्नासणत्थं चंदलेहाए पेसियाऽणेणाऽउज्झं पुरिसा, भणिया य एए 'करेह तत्थ तुब्भे पउत्ति, जहा - उवरओ नागभो । तओ जइ सा वावाइए अत्ताणयं घरिणी, तओ निसेहियव्वा एवं, जहा एस आगओ इयाणि एएण जीवमाणो दिट्ठोत्ति ।' — ‘गया ते सिग्घं । अणुट्ठियं रायसासणं । सोउं च चंदलेहा खुसुफुसाए बोलिज्जमाणं नियगेहे, विमुक्का जीविएणं। विन्नायमिणं रायपुरिसेहिं । निवेइयं दुयमेव राइणो । गहिओ एस उम्माहगेण । चितियं चऽणेण 'एयं सोऊण नाणगब्भो वि मरिस्सइ । ता एस पच्चुवाओ - अण्णायवृत्तंतमेव जाएम एयं पाणे । तओ नाए वि एयवइयरे सामिभत्तयाए न मरिस्सइ' ।' — - 'एवं चिंतिऊण (णाऽऽ) गओ मे आवासं राया । तुट्ठो अहं पसायविसेसेण । भणिओ रण्णा - 'नाणगब्भ ! पओयणेणाऽहमागओ, तमवस्सं मम भवया कायव्वं 'ति भणिऊण निवडिओ चलणे । सिग्घमेव उट्ठाविओ मए भणिओ य 'देवसंतिगा इमे पाण (णा), किमेवं भिच्चवग्गो (ग्गे) वि देवो ववसइ ?' तओ तेण गहिओ अहं दाहिणकरे, भणिओ सबहुमाणं 'सच्चवाइणो सप्पुरिसा हवंति । सुमरियव्वमेयं वयणं, ममसंतिगा इमे पाणा, अइअच्चुप्पण्णववसेणाऽवि ममोवरोहकारुण्णेहिं न परिचइयव्वा' । अकाले अजायासंकेण जंपियं मए 'जं देवो आणवेइ' । तओ हियए मे हत्थं दाऊण साहिओ पुव्ववइयरो । निंदिओ बहुविहमप्पा | पडिओ पुणो वि चलणेसु । भणियं च भावसारं 'सव्वहा जइ तुमं पाणे परिच्चयसि तओ नियमेण मए वि परिच्चइयव्वा' । एयं सोऊण वामूढो अहं । संकिण्णरसाणुभावेण न निग्गया तक्खणं पाणा । भणिओ य राया 'देव ! एरिसा संसारठिई । मा खिज्जउ देवो । अण्णं च विण्णवेमि देव !, एगो ममाऽवि देवेण पसाओ कायव्वो' । सहरिसेण भणियं राइणा 'भण, किं ते करीयउ ?' मए भणियं 'देव ! न अण्णित्थियावइयरे अहमाइसियव्वो' । ' एवं 'ति पडिवण्णं रण्णा' । 'तओ 'करेमि तीए उद्धदेहियं 'ति चिंतिऊण मेल्लाविओ रण्णा अप्पा । रण्णो(ण्णा) विसज्जिओ अणेण गओ अओज्झाउरिं । दीणाइदाणपुव्वं गाहियाई तीए अट्ठिगाई । विण्णवियजणणि जणए पयट्टो तित्थयत्ताए । विसुद्धेणाऽऽयारेण ण्हावंतो ताणि तित्थेसु करेंतो तित्थोचियाई, देंतो दीणाइदाणं चोद्दसमे वरिसे पत्तो अहं गंगासागरं । तत्थ सिरिउरं नयरं । तम्मि य काऊण तदट्टिगाण महिमं तं चेव लोएमाणो जाव चिट्ठामि ताव(वाऽऽगया) गयदंतघडियजंपाणेण विचित्तपरियणसमेया तमुद्देसंमि सिरिउरनगरसामिणो धूया रइसिरी नाम कण्णगा । पलोइओ अहं तीए । मुच्छिया य एसा । सित्ता चंदणपाणिएण, समासासिया चिरेण । 'सामिणा (णि) ! किमेयं ? 'ति पुच्छिया सहियाहिं । तीए भणियं 'विचित्तं संसारविलसियं' । 'कहिं 'ति पुच्छिया एयाहिं । [ती] भणियं 'जओ एसो मे जम्मंतरभत्ता एवं परियडइ' । 'कहमिणं' ति पुच्छिया विसेसेण । अणुरागविसेसओ साहियमिमीए जहट्ठियं । विम्हियाओ सहियाओ एयवइयरेण । समागया से जणणि-जणगा । तेसिं पि हासियं (साहियं) । — — — - - — 'तओ सद्दाविओ अहमेएहिं । गओ समं अट्ठगेहिं । भणिओ सबहुमाणं - 'लद्धं [तए ] सुचरियस्स [फलं] । एसा खु तुज्झ भज्जा चंदलेहा । उप्पण्णा अम्हाण गेहे । नेच्छइ विवाहं । तओ " दढाणुरागा एसा कम्मि वि"त्ति निउणमंतिवयणेण हिंडाविउमारद्धा । न पलोएइ किं पि एसा । एवमइक्कंतं Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९७] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN संवत्सर(च्छर)दुगं । अज्ज उण भगवंतं(भवंतं) दट्ठण मुच्छिया एसा । संभरिया जाइपुट्वि । वड्डियं तुमंमि चित्तं । ता उज्झेहि एयाई अट्ठिगाइं । परियायंतरजोगेण परिणेहि एयं' ।' ___तओ जाओ मे संसओ – ‘मा नाम नरिंदकवडं' ति । लक्खिओ ममाऽभिप्पाओ एएहिं । तओ भणियमण्णावएसेण – 'कोउगं च एत्थ अम्हाणं । ता पुच्छसु किंचि पच्चयं' । पुच्छियाए संठा(वा)इओ सुविणग(व)इयरो, अण्णो य बहुप्पगारो। तओ विलएणुज्झियाइं अट्ठिगाइं । सा(सं?)वाइऊण रण्णो परिणीया एसा । अइक्कंतो कोइ कालो भोगतप्पराण ।' 'अण्णया सरयसमए गहिया इमी जरेण । अइदारुणो से तावो । विसण्णा वेज्जा । तव्विसाएण गहिओऽहं महादुक्खेण । 'अत्ताणं वावाएमि'त्ति समारूढो [पा]सायं । दिसावलोयणं कुणमाणेण दिट्ठा(ट्ठो)मए गयणयलचारी साहू । ठिओऽहं थेववेलं। समागओ सो मम समीवं । वंदिओ सबहुमाणं । अणुसासिओ अहं तेण । अवि(व)णीओ य पिययमापरिभा(भ?)वो' । तओ ईदिसो संसारो'त्ति संजायसंवेगो व संहारिऊण सह पियाए ठिओ परलोगमग्गो(ग्गे) । ता एएण वइयरेणाऽहं पव्वइओ । सो उण मह गुरु(रू) इह तित्थंगरसमीवे निक्खंत्तो त्ति वंदणवडियाए पहाए आगच्छामि इह' इति सोऊण हरिसिओ चंदणो ।* [ ] उप्पण्णो गयसुविणयसूइओ महापुरिसा(स)भावो अओज्झाहिवसुओ। जाओ कालक्कमेण । गब्भादारब्भ सय[ल]कल्लाणसंपत्ती राइणो त्ति कयं से नामं कल्लाणदेवो त्ति । इयरे वि कम्मगरा जाया मेहरसुय त्ति दंगियसुया नाम । जाओ कल्लाणदेवो राया । दिट्ठा य ते दंगियसुया जेण अस्सावहरिएणाऽडवीए। जाया परोप्परं पीई । आणीया नयरिं। कया महासामंता । अइसएण पीइयाणं ति विम्हि(म्ह)ओ लोगस्स । तहा तेर्सि पि अत्थि परोप्पर पीईकारणजाणणेव्वा(च्छा) । अण्णया समागओ तत्थ भगवं अरतित्थयरो । समोसरणे वंदिओ एएहिं । सुओ धम्मो । पडिवन्ना देसविरई । पुच्छियं पीइकारणं । साहियं भगवया । समुप्पण्णं जाई(इ)सरणं । संविग्गा ए[ए] । परिणामविसेसेण खओवसममुवगयं चारित्तमोहणीयं, पव्वईया तदंतिगे । जाया आराहगा । एवं गया सुरलोगं ति । कल्लाणदेव-दंगियसय त्ति गयं ।। एवं च कल्लाणदेव-दंगियसुयाइपज्जुवासिओ अरकेवली एक्कवीसं वरिससहस्साणि जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे मग्गसिरसुद्धदसमीए सिद्धो त्ति ॥ अरनाथो त्ति गयं ॥ अरतित्थयर-भिन्नस्स(भणिस्स)माणसुभूमचक्कवट्टीणं च विचालो(ले) छट्ठो पुंडरीयवासुदेवो त्ति पुंडरीयवासुदेवकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे चक्कपुरे महुरो नाम राया । तस्स वेजयंती-लच्छीवईदेवीणं चउसत्तसुमिणसूइया जेट्ठ-कणिट्ठा पंचसट्ठिवरिससहस्साउणो आणंद-पुंडरीया नाम दो पुत्ता । ते एगूणतीसधणूसिया बलिं नाम पडिवासुदेवं विणासित्ता बलदेव-वासुदेवा जाया । तओ पुंडरि(री)यवासुदेवो भुत्तभरहद्धो गओ अहोगइं । तव्विरहे य आणंदबलदेवो निक्खमित्ता सिद्धो त्ति ॥ पुंडरीयवासुदेवो त्ति गयं ॥ ★ अत्र कथायाः कश्चिद् भागस्त्रुटितोऽस्ति । Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९८] पुंडरीयवासुदेव-भणिस्समाणदत्तवासुदेवाणं च विचाले अट्ठमो सुभूमचक्कवट्टि त्ति सुभूमचक्कवट्टिकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे रिसहसामी नाम पढमतित्थयरो । तस्स पुत्तो कुरू, जस्स नामेण कुरुक्खेत्तो देसो। तस्स पुत्तो हत्थी जस्स नामेण हत्थिणाउरं पट्टणं जायं । तम्मि य बहुपुत्तपोत्ता(त्त)याइपरंपराए अणंतविरिओ नाम राजा जाओ। सो य मिगकोट्टयनगरसामि-जियसत्तुरायधीयाए धारिणीए सह विसयसुहमणुहवंतो चिट्ठइ त्ति । इओ य वरं(सं)तउरे नयरे उच्छिण्णवंसो अग्गिओ नाम दारगो । देसंतरं संकममाणो सत्थेण उज्झिओ तावसपल्लिं गओ । संगहिओ य पुत्तो त्ति काऊण जमाहिहाणेण तावसेण । तंमि य मए सो चेव तवं कुणंतो जमदग्गी नाम(मेण) पसिद्धिं गओ । इओ य कह वि तत्थाऽऽगया दो वि देवा वेसानर-धम्म(न्नं? )तरिनामे(मि)णो साह-तावसभत्ता भणंति – 'साहु-तावसे परिक्खामो' । सावयदेवो भणइ – 'जो अम्हं धम्माभिमुहो तुम्हें पुण सवु(ब्बु)त्तमो सो परिक्खिज्जउ' । एवं पडिवण्णा(ण्णे) मिहिलाए नगरीए अहिणवसावगो पउमरहो राया । सो चंपं वच्चइ वासुपुज्जसमीवे पव्वज्जानिमित्तं । सो य पडिकूलाणुकूलेहिं उवसग्गेहिं उवसग्गिओ वि न विपरिणामिओ। तओ सिद्धपुत्त[रू]वं काऊण भणिओ जहा – 'दीहमाउयं, मा ताव पव्वयसु' । तेण भणियं - 'विउला निज्जरा भविस्सई' । तओ तं मोत्तुं गया जमदग्गिसमीवं । कयसउणवेसा ठिया से कुच्चंमि । तओ माणुसभासाए भणिया सउणएण सउणिया – 'हिमवंतं गमिस्सामि' । सा न विसज्जेइ । 'तुममण्णो(ण्णा)सत्तो तत्थेव चिट्ठसि' । सो भणइ - 'गोघाय-बंभणघाए[हिं] सवेमि जइ तुरियं नाऽऽगच्छामि' । सा भणइ - 'न एएहिं सवहेहिं पत्तियामि, नवरं जइ एयस्स रिसिणो पावं गेण्हसि तो मुयामि' । सो य नेच्छइ एवं सवहं काउं । तओ रुटेण रिसिणा दो वि हत्थेहिं धरिऊण भणिया – 'रे रे अहमा ! किमहं पावं करेमि जेणेवं जंपह ?' ते भणंति – 'महरिसिपुत्तो तुमं । अवि य - अपुत्तस्स गई नत्थि सेयो नेव य नेव य । गहिधम्ममणुट्ठित्ता, तओ सग्गं गमिस्ससि ॥ एवं च - इ8 चिय विसयसुहं, पुणो य देवेहिं साहिओ धम्मो । एक्कं उम्माहियया, बीयं मोरेण लवियं ति ॥ संखुद्धो रिसी । पडिवण्णो मयरद्धएण । देवो वि सावगो जाओ । जमदग्गी वि गओ मिगकोट्टए । भणिओ जियसत्तू – 'मम कण्णगं देसु'। सावभीएण य दावियं कण्णाण सयं 'जा इच्छइ तं गेण्हसु' । तओ तं पिसायसंकासं दट्ठण - 'न लज्जसि विसए पत्थित'त्ति भणंतीओ ठियाओ सव्वाओ वि परम्मुहाओ कण्णगाओ । अवि य - उवरोहयाइ कज्जं, कीरइ सव्वं पि जीवलोयंमि । पेमं पण इह उवरोहयाए भण केण संघडियं ? ।। Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [९९]] तओ रुटेण रिसिणा सविऊण कयाओ ताओ कण्णगाओ खुज्जाओ । तेण तं जायं नगरं कण्णकुज्जं ति । दिट्ठा य रिसिणा निग्गच्छंतेणेगा डिंभगेहिं सह रमंती कण्णगा । तीसे य रेणुगुंडियत्तणओ 'रेणुगे ! रेणुगे ! गेण्हसु'त्ति भणंतेण दरिसियं सरसं फलं । बालसहावओ य पस(सा)रिए हत्थे तं घेत्तुं वच्चंतस्स रिसिणो उवट्ठियाओ खुज्जाओ भणंति – 'सालियादम्मं पसाइकाऊण वच्चसु' । रिसी कुविओ ‘मे दम्म'त्ति संभंतो पुणो पउणीकाऊण ताओ, गओ आसमपयं । रन्ना वि बीहंतेण तत्थेवि(व) विसज्जिया सविसेसा गवाइदक्खिणा । परिणत्तायगं(ताउगा) बद्धविवाहेण रिसिणा भणिया रिउसमए – 'साहेमि ते भोयणं विप्पमंताभिमंतियं चरुगं नाम जेण सव्वबंभणप्पहाणो पुत्तो होइ' । सा भणइ - 'ममऽण्णा वि भगिणी हत्थिणाउरे अणंतवीरियरण्णा परिणीया चिटुइ त्ति तन्निमित्तं खत्तियचरुगं पि साहेस' । तहा कए रिसिणा. 'मा अहमिवाट(ड?)वीमिगो मे पुत्तो होउ'त्ति भावंतीए सु(भु)त्तो सयं रेणुगाए खत्तियचरुगो । भगिणी[ए] सो(उ)ण पेसिओ विप्पचरुगो। जाया य दोण्हंमि(पि) कमेण [पुत्ता] राम-कत्तवीरिया नाम । वड्डिया ए(य) देहोवचएण । __ अण्णया य तावसासमसंपत्त-गिलाणीहूय-पडिह(य)रियविज्जाहरेण तहा जमदग्गिणा य दिण्णा रामस्स परसुविज्जा। स(सा)हिया सरवणे । तओ जाओ परसुरामो । गहिआओ य तत्थेवाऽणेण सुबुद्धित्तणओ धणुव्वेयाइयाओ कलाओ त्ति। रेणुगा वि हत्थिणाउरे भगिणीए पाहुणिगा गया, रण्णा सपुत्ता कया । गंतु(तुं) चाऽऽणीया तहेवाऽऽसमं जमदग्गिणा। दटुं च रुद्रुण विणासिया सपुत्ता परसुरामेण । तं च नाऊण भगिणीए सिटुं अणंतवीरियस्स जहा – 'वावाइया सपुत्ता रेणुगा' । तओ आगंतूण राइणा विणासिया आसमा । पहाविओ गावीओ घेत्तूण । रामेण वि गंतूण विणिवाइओऽणंतवीरी(रि)ओ। वालियाओ गावीओ। ___ तओ कत्तविरिओ राया जाओ । तारापमुहंतेउरेण य सह भोगे भुंजइ । अण्णया जणयमरणं नाऊण वावाइओ तेण जमदग्गि(ग्गी) । रामेण वि परसुणा मारेत्ता कत्तविरियं अहिट्ठियं रज्जं । इओ य सा तारादेवी सच्चवियचोद्दसमहासुमिणा संभमे[ण] पलायंती तावसासमं गया । कमेण य तीसे जाओ सट्ठिवरिससहस्साऊ पुत्तो । सो य सुट्ट भूमिं मुहेण गेण्हंतो जाओ त्ति पइट्ठिओ सुभूमो नाम । रामेण वि सत्तवारा निक्खत्तीकया पुहवी । भराविऊण य संखैजाणणत्थं तद्दाढाहिं थालं धरियं सीहासणस्स पुरओ। समाइट्ठो य परसू जहा – 'खत्तिए दट्टण तहा(ए?) जलियव्वं'ति । अण्णया तावसासमासण्णेण वच्चंतस्स जलिओ परसू । तओ - 'को इत्थ खत्तिओ'?त्ति पुच्छिए तावसेहिं भणियं - 'वयं चिय खत्तिया, तावसा संवुत्ता' । न य सो तावसे हणइ । एवं च तावसासमे विज्जाहर-देवयापरिग्गहिओ सुभूमो देहोवचएण कलाकलावेण य वड्डिउं पयत्तो। इओ य नेमित्तिणा पुच्छिएणं सिटुं रामस्स – 'जो एयंमि सीहासणे निविट्ठो एयाओ खत्तियदाढाओ पायसीहूयातो खाही तत्तो ते मरणं'ति । तओ मढं काऊण ठवियं सीहासणं, पुरओ निवेसियं दाढापुण्णं थालं, निरूविओ य [अ]णिवारियसत्तागारो । वारिया आरक्खिया नरा । इओ य मेहवाहणो विज्जाहरो पउमत्थि(च्छि? )सिरीयाए नेमित्तियाइद्रं सुभमभत्तारं पडियारेंतो ★ संख्या ॥ Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१००] चिट्ठवइ(चिट्ठइ) । अण्णया सुभूमे[ण] पुच्छिया जणणी – 'किं एत्तियो लोओ उयाहु अण्णो वि अत्थि ?' तओ सवित्थरे निययवुत्तंते सिटे रोसेण पज्जलिओ अहिमाणेण एगागी वारिज्जंतो वि गओ हत्थिणाउरं । पविट्ठो य तत्थ मढे । निसण्णो सीहासणे। मुक्कक्कंदा य नट्ठा वाणमंतरी । खीरीहूयाओ य दाढाओ भुंजिउं पयत्तो । वहणु(वहो)ज्जया य आरक्खियनरा निवारिया विज्जाहरेण । मुणियवुत्तंतो य सन्नद्धखंधावाराणुगम्ममाणो गहियपरसू पत्तो रामो । विजियं से सेन्नं विज्जाहरेहिं । तओ समुवट्ठिओ रामो । पुण्णक्खयाओ य हाओ?) परसू । सुभूमो वि उदिओ तं चिय थालं घेत्तृण । देवयाए चक्कं कयं । तेण छिण्णं रामस्स सीसं । तओ जाओ सुभूमो चक्कवट्टी । कया य गब्भे वि गालावंठेणा(?)ऽभिमाणओ सुभूमेणेक्कवीसं वारा निब्बंभणा पुहवी। पइट्ठिओ य विज्जाहरराया मेहवाहणो । अट्ठावीसधणूसिओ य सुभूमो भुत्तभरहो कालं काऊण गओ सत्तमपुढवि ति ॥ सुभूमचक्कवट्टि त्ति गयं ॥ सुभूमचक्कवट्टि भणिस्समाणमल्लिजिणाणं च विचाले सत्तमो दत्तवासुदेवो त्ति दत्तवासुदेवकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे वाणारसीए नयरीए अग्गिसीहो नाम राया । तस्स जयंतीसेसवईनामिगाणं दोण्हं देवीणं चउ-सत्तसुमिणसूइया जेट्ठ-कणिट्ठा छप्पण्णवरिससहस्साउणो नंदण-दत्तनामा दो पुत्ता । ते छव्वीसधणूसिया पहराय(पल्हायं) णाम पडिवासुदेवं विणासित्ता बलदेव-वासुदेवा जाया । तओ दत्तवासुदेवो भुत्तभरहद्धो गओ अहोगइं । तव्विरहे य नंदणबलदेवो निक्खिमित्ता सिद्धो त्ति । दत्तवासुदेवो त्ति गयं ॥ दत्तवासुदेवपरोक्खा-ऽरजिणाओ य वरिसकोडीए एगोणवीसइमो मल्लिजिणो त्ति मल्लिजिणकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे अवरविदेहे सलिलावईविजए वीयसोगाए नयरीए वीइ(य)बलो राया, धारिणी देवी। तीसे सीहसुमिणसूइओ महाबलो पुत्तो । सो छहिं बालवयंसेहिं अयल-धरण-पूरण-वसु-वेसमणअभिचंदैनामगेहिं परिवारिओ कमलसिरीपमुहेहिं पंचभज्जासएहिं सद्धिं भोगे भुंजतो चिट्ठइ । अण्णया तीए चेव नगरीए बाहिं ईसाणदिसाए इंदकुंभुज्जाणे समोसरियतहाविहथेराणमंतिए धम्म सोऊण कयमहाबल-रज्जाभिसेयो वीइय(ब)लो पव्वइत्ता एक्कारसंगधरो संपत्तकेवलो सिद्धो त्ति । कमलसिरीए य लद्धसीहसुमिणाए बलभद्दकुमारो जुवराया जाओ । तओ अण्णया महाबलो तहेव धम्म सोच्चा पच्चपंजुत्थी(पव्वज्जत्थी) समागम्म छ प्पि य वयंसो(से) पुच्छेइ – 'भो भो ! अहं पव्वइस्सं, तुब्भे किं करिस्सह ?' तेहिं भणियं – 'जं तुब्भे करिस्सह त[म]म्हे वि काहामो' । 'जइ एवं, ता नियरज्जेसु पुत्ताई निवेसित्ता समागच्छह' । तेहिं वि तहेव कए महाबलो दिण्णबलभद्दरज्जो छहिं वि अयलाईहिं सह पव्वइओ। तओ ते मित्ता 'जमेगो करिस्सइ तं सव्वेहि वि कायव्वं' ति कयसंकेया चउत्थाईहिं समं चैव तवं कुणंति । इओ य महाबलो पढमं समयपय(इ)ट्ठो वि होऊणं पारणयदिणे समहिएणं छट्ठाइतवेण ते विप्पयारेंतो म(मा)यापच्चयं इत्थीनामकम्मं निवत्तेइ । तहा अरहंतवच्छल्लाइकारणेहि तित्थयरनामकम्म Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१०१] निवत्तेइ । तओ ते सत्त वि चुलसीइपुव्वलक्खाउगा चउरासीईवाससहस्साइं पव्वज्जमणुपालित्ता कयाणसणा बत्तीससागरोवमाउगा विजए देवा समुप्पण्णा । तओ महाबलजीवो फग्गुणसुद्धचउत्थीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे मिहिलाए नयरीए कुंभगस्स रण्णो पभावईए देवीए चोद्दसमहासुमिणाणि पेच्छंतीए संभूओ गब्भे । तईयमासंते य तीसे 'सव्वोउयवरसुरभिकुसुममल्लसयणिज्जगया जइ णं अभिरमामि'त्ति संजाओ दोहलओ । संपाडिओ य सो देवयाए । एवं च पुण्णमहो(णो)रहाए पभावतीदेवीए नवहिं मासेहिं अद्धट्ठमेहिं य दिणेहिं मग्गसिरसुद्धेकारसीए जायं(या) पंच(चा)वण्णवरिससहस्साउया सामवण्णा धीया । 'माऊए य मल्लदोहलो जाओ'त्ति पिउणा पइट्ठिया सा मल्ली नाम । तीसे य मल्लीए धवलहरमज्झट्ठियमणिपेढियनिसण्णमाउच्छंगगयाए पुष्पमंडवियामज्झट्ठियं परमामोयसारं विविहभंगनिम्मियं पलंबमाणं पुष्फमोग्गरं पासंतीए वरिसे वरिसे महाविभूईए आउगंठी कीरइ त्ति । इओ य अयलदेवो चइऊण विजयाओ कोसलदेसे साएए नयरे पडिबुद्धी नाम राया जाओ । तस्स पउमावई नाम देवी । इओ य तंमि चे[व] नयरे ईसाणदिसाए नागहरे नागपडिमाओ सव्वोवयाइयाओ चिट्ठति । कयाइं च पउमावई देवी 'तासिं नागपडिमाणं जत्तं करेमि'त्ति रायाणं विण्णवेइ । राया इ(वि) तज्जोग्गं पुप्फाइ संपाडिऊण जत्तादिणे तत्थेव गओ। तओ नागहरमज्झे रमणीयपलंबमाणमज्झट्ठियपुप्फमोग्गरं पुप्फमंडवं विरइयं, नागजत्तुल(ल्ल)सियमाणसं देविं च दट्ठण पुच्छिओ सुबुद्धी नाम अमच्चो – 'भो भो ! णं सुबुद्धी ! तुमं मम दूयपेसणेणं बहूसु रज्जंतरेसु गओ । ता किमेरिसं पुप्फमोग्गरं इत्थि(त्थी)रयणं च कत्थ वि दिट्टपुव्वं ?' सुबुद्धिणा भणियं - 'देव ! तम्हाऽऽएसेण कंभगस्स रण्णो दयत्तगएणं मल्लीए तस्स धीयाए आउगंठीए जं पुप्फमोग्गरं कन्नारयणत्तणं च मए दिदं तस्स लक्खंसेण वि एयं न होइ । तओ पडिबुद्धिणा पुव्वजम्माणुरागेणं तीए वरणत्थं कुंभगस्स दूओ पेसिओ त्ति । २ - इओ य धरणजीवो विजयाओ चइत्ता अंगदेसे चंपाए नयरीए चंदच्छाओ नाम राया जाओ। तीए नयरीए वत्थवगो अरहत्तणओ( अरहन्नओ) नाम सावगो बहूहि तन्नयरीवत्थवगवणियपवहणेहिं सद्धिं वणिज्जत्थी *[समुद्दमग्गेण निग्गओ । तया य सक्केणं 'नत्थि कोई एरिसो सावगो'त्ति पसंसिओ । तमसद्दहंतो कोइ देवो तत्थाऽऽगंतूण पयंडमारुअं मेघाडंबरं च विउव्वेइ ताहे पवहणभंगभयाओ सव्वे इट्ठदेवयाणोवयाइयाणि करेंति । अरहन्नओ वि 'फुट्टिस्सइ] सामग्गीए पवहउ(णं), मम मरणं संपज्जइ' । तो 'अणसणं'ति कयपच्चक्खाणो समाहीए ठिओ । ताहे भीमं रक्खसरूवं विउव्वित्ता देवो भणइ – 'भो भो अरहन्नगा ! जइ धम्मं न चयसि तो अज्ज पवहणाई फोडेत्ता तुम्हे मारेत्ता भूयबलिं करेमि' । तहा वि धम्माओ न चलिओ त्ति आवज्जियहियओ अरहन्नगस्स सक्कपसंसं कहिऊण खामेत्ता देवनिम्मियकुंडलदुगं च दाऊण गओ देवो । तओ अरहन्नगाईया कुसललग्गतीरपवहणा कि(क)याणयाई घेत्तूण मिहिलं नयरिं गया । तत्थ य देवदिण्णकुंडलजुयलपाहुडकओवयारेहि भेट्टिओ राया । रण्णा वि तेसिं विन्हि(म्ह)ओफुल्ललोयणाण समक्खं हक्कारिऊणाऽऽभरणत्थं तं मल्लीए दिण्णं । सम्माणिऊण [य] जहारिहं ते विसज्जिया । लद्धलाभा य पडिभंडं गहाय कुसलागयपवहणा पुणो वि संपत्ता चंपं । भेट्टंति बीयदेवदिन्नकुंडलजुयलपाहुडसमप्पणेण ★ त्रुटितोऽयं पाठस्त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिताधारेण पूरितः । Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [१०२] चंदच्छायरायं । भणिया य रण्णा – 'कुओ एयमच्छेरयभूयं कुंडलजुयलं?' तओ कहिऊण सव्वं वित्तवुत्तंतं विसेसेण वण्णिओ मणि(ल्लि)कण्णगारयणरूवाइसओ । तओ चंदच्छाएण वि परोक्खाणुरागओ तीए वरणत्थं पेसिओ कुंभगस्स दूओ त्ति । ३ - इओ य पूरणदेवो विजयाओ चइत्ता कुणालदेसे सावत्थीए नयरीए रूप्पी नाम राया जाओ। तस्स धारिणी नाम देवी, सुबाहु नाम धीया । एसा इ(य) अईववल्लहत्तणओ सया वि चाउम्मासिएणं विसेसमज्जणएणं मज्जिज्जइ त्ति । अण्णया य सा सुबाहू मज्जणमंडवे विसिट्ठपट्टोवरि निसण्णा सव्वंतेउरियाहिं एहविऊण महाविभूईए कयकोउयसव्वालंकारा पिउयपायवंदणत्थमुवणीया । वंदियपाया य साऽपि रन्ना उच्छंगे निवेसिया । तओ महल्लगो भणिओ – 'भो भो ! तुमं ममाऽऽएसेण बहुदेसंतरेसु जासि । दिट्ठो य तए कत्थ वि एरिसकन्नारयणस्सेरिसो मज्जणविही ?' तओ महल्लेगेण भणियं - 'देव! तुज्झ पेसणेणाऽहं मिहिलाए गओ । तत्थ कुंभगरायजायस्स कन्नारयणस्स आउगंठीए जो मज्जणविही मए दिवो तस्सेसो लक्खंसेण वि नाऽणुहरइ' । तओ जायाणुरागेण रूप्पिराएण तीए वरणत्थं पेसिओ कुंभगस्स दूओ त्ति । ४ - इओ य वसुदेवो विजयाओ चइत्ता कासीजणवए वाणारसीए नयरीए संखो नाम राया जाओ। इओ य मल्लीए तं पुव्वदिण्णं विसंघडियं देवनिम्मियं कुंडलजुयलं । तस्संघडणत्थं कुंभगेण रण्णा सुवण्णयारा समाइट्ठा । तओ ते निरूवित्ता भणंति – 'देव ! न सक्केमो संघडिउमिदं कुंडलं' । तओ रुटेणाऽऽणत्ता निव्विसया ते मिहिलाओ निग्गंतूण वाणारसीए संखस्स पुरओ विन्नत्तनियवुत्तंता विसेसओ वक्खाणियमल्लिकण्णारयणरूवाइसया वसिया । तओ समुप्पण्णरागेण संखेण मल्लिकन्नारयणवरणत्थं कुंभगस्स दूओ पेसिओ त्ति । ५ - इओ य वेसमणदेवो विजयाओ चइत्ता कुरुदेसे हत्थिणाउरे अदीणसत्तू राया जाओ । इओ य कुंभगस्स रण्णो पुत्तो मल्लिलहुभाउगो मज्झो(ल्लो) नाम चित्तगरे सद्दावेत्ता चित्तसालियं करावेइ । तीए य चित्तिज्जंतीए एगो चित्तगरो निभं पि दटुं सव्वरूवलिहणरिद्धिसंपन्नो मल्लीए पायंगुटुं जवणंतरियं कहमवि दटुं सव्वंगोवंगेहिं साइसयं रूवमालिहइ । निप्फण्णा य चित्तसालिया । सम्माणिऊण विसज्जिया चित्तयरा । तओ मल्लकुमारो संतेउरो कीलणत्थं गओ चित्तसालियाए। दट्ठण य तत्थ मल्लि लज्जिओ ओसरिउमारद्धो । तओ धाईए भणियं – 'पुत्त ! किमेयं ?' 'अम्मो ! कि(क)हमेत्थ वाइयाए(भइणीए) समक्खं कीलिज्जइ ?' धाईए भणियं – 'पुत्त ! न एस सच्चिल्ला मल्ली, किंतु चित्तलिहिया' । तओ रुट्ठो मल्लकुमारो मल्लिचित्तयरं सद्दावेइ, दाहिणहत्थसंडासगं छिंदाविऊण निव्विसयं आणवेइ । ताहे सो मल्लिचित्तगरो मिहिलाओ निग्गंतूण हत्थिणारं गओ । कहिओ सव्वो वि नियवुत्तंतो अदीणसत्तुरायस्स । रण्णा भणियं – 'केरिसी सा मल्ली ?' तओ चित्तयरेणं चित्तफालय]लिहिया कक्खंतराओ कड्डित्तु दंसिया। भणियं च - 'देव ! निभमेत्तं चेव लिहियं, न उण परमत्थओ को वि मल्लिकन्नारयणसरूवमालिहिउं समत्थो' । तओ अदीणसत्तुराएण संजायरागेण तीए वरणत्थं कुंभगस्स पेसिओ दूओ त्ति ।। ६ - इओ य अभिचंददेवो विजयाओ चइत्तु पंचालदेसे चंपयाणदवीए(कंपिल्लनगरे) जियसत्तू नाम राया जाओ। तस्स धारिणीपमुहं देविसहस्समंतेउरं । इओ य मिहिलाए तारका( चोक्खा?) नाम परिव्वाइया वियक्खणा मल्लिसमीवमागम्म सदब्भपाणएणं तं पएसं अब्भोक्खित्ता भिसियाए निसण्णा Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१०३] 'सोयप्पहाणो दाणमूलो धम्मो'त्ति पन्नवेइ । तओ मल्लीए भणिया – 'पव्वाइये ! न एवं, किंतु विवेयमूलो चेव धम्मो । जइ पुण एवं न पडिवज्जसि ता मए सद्धिं वयाहि' । तओ एगं जुत्तिवायिणी बीयं रायपुत्ति त्ति कज्ज चोक्खाए न किंचि पडिउत्तरीकयं । ताहे मल्लिपरिवारेण सोवहासं नीसारिया राउलाओ। तओ सा परिव्वाइया पओसमावण्णा - 'अवस्सं मए एसा मल्ली बहुसावक्कए पाडियव्व'त्ति संभाविऊण निग्गहा(या) मिहिलाओ जेणेव चंपानयरी जेणेव जियसत्तू राया तेणाऽऽगंतूणं रण्णा कयसक्कारोवविट्ठा, पच्छिया य - 'भयवइ ! ममंतेउरसारिच्छमण्णत्थ बहदेसंतराणि भमंतीए कत्थ वि दिपव्वं?' चोक्खाए भणियं – 'भो महाराय ! तुमं कूवडेरूरसमो नऽन्न[त्थ] किंपि सारमत्थि त्ति मन्नसे, परं जा मए मिहिलाए नयरीए कुंभगस्स रन्नो धीया मल्लिकण्णगा दिट्ठा तीसे पाए व(वि) बद्धं तुझंतेउरं न सोहइ'त्ति वोत्तुं गया । तओ जियसत्तुराएण संजायउम्माहएण तीसे वरणत्थं कुंभगस्स पेसिओ दूओ त्ति । एत्यंतरम्मि य पंचवीसधणूसियाए मल्लिकुमारीए तेसिं छण्हं पि पुव्वजम्मवयंसाणं तहेव पडिबोहमोहिणा पासंतीए रमणीय(य) धवलहरोव्वरयमज्झे मणिपीडि(ढि)याए उवरिं अप्पणो पडिरूवपडिमा जच्चकंचणमई अहराइदेसेसु सन्निवेसिय-पउमरागाइसाररयणा मज्झे पोल्ला तालुद्देसे सच्छिद्दा छिदुद्देसे दत्तपउमपिहि(हा)णा कराविया । तस्स य पडिमोव्वरयस्स मुहभित्तीए करावियाइ जालियालसंचियकव(वा)डाइं छ दुवाराई । तेसिं पि पुरओ बीयख(खू)णेसु करावियाओ सुसु(गु)त्तदुवाराओ छन्ने(ल्ल)हुगोव्वरियाओ । पडिमापिट्ठओ वि भित्तीए बारमेगं करावियं । तओ मल्ली भोयणकाले पढमं चिय सव्वाहारसंजोइयं पिंडियं तीसे पडिमाए तालुदे(द्दे)से छिद्देणं पखि(क्खि)वित्ता भुंजइ त्ति । । इओ य ते जियसत्तुरायाइपेसिया दूया कम्म-धम्मजोगेणं सव्वे वि मिलिया मिहिलाए नयरीए । तओ सव्वे पडिहाराणुन्नाया कुंभगस्स रन्नो 'मल्ली दिज्जउ'त्ति नियपहुसमाएसं संपाडिति । तओ कुंभगेण रन्ना रुटेणं 'न देमि तुम्ह पहूणं मल्लि'ति निब्भच्छिऊण असंमाणिया चेव दूया अवदुवारेण नीसारिया । तओ ते गंतूण नियनियपहूणं कुंभगवुत्तंतं निवेइंति । ते वि य जियसत्तुपमुहा रायाणो समपरिभवा परोप्परं दूयपेसणेणं बद्धनिच्छया सबलवाहणा कुंभगस्स रन्नो समुहं जुज्झसज्जा मिलिऊण समागच्छंति । कुंभगो वि राया जाणियवुत्तंतो सबलवाहणो नियदेससंधीए गंतूण मिलिओ तेसिं । तओ जायं दुण्हं पि बलाणं परोप्परं जुज्झं । जिओ कुंभगो राया नासित्ता मिहिलं नयरं(रि) पविट्ठो । जियसत्तुपमुहा य मिहिलाए चतुद्दिसिं निस्संचारं काऊण कोट्टारोहएण वासिया । ताहे अण्णंमि दिणे कुंभगो राया दुम्मणो मल्लीए पिउपायवंदणत्थमागयाए वि न किंचि वच्छल्लं संभासं च करेइ। तओ मल्लीए भणियं – 'ताय ! किं कारणमुव्विग्गो विव लक्खीयसि?' तओ कुंभगो कहियजहावट्टियवुत्तंतो मल्लीए भणिओ - 'ताय ! मा विसायं वच्च । सव्वेसि जियसत्तुपमुहाणं परोप्परमजाणंतयाण पत्तेयं पत्तेयं पच्छण्णदूयमुहेणं 'मल्ली दिज्जिस्सइ'त्ति दिन्नसंकेयाणं एईए मम पडिमाए पुरओ छसु उवरिगासु कमेण संझाकालसमयंसि पवेसे(स)णं काऊण वाराई ढक्केह' । तओ तं कुंभगेण तहेव कए ते जालियालयकवाडच्छिद्देहि मल्लिपडिमं साणुरायदिट्ठीए निरूवेंता चिटुंति । मल्ली वि पडिमापिट्ठिदुवारेणं पविसित्ता पडिमंतरिया चेव तालुद्देसपउमं ओसारेइ । ताहे तेण छिद्देण पुव्वपक्खित्तदु(कु?)हियाहारगंधवगो नीसा(स)रिऊण जालियालयकवाडछिद्देहिं उव्वरिगासु पविट्ठो । तेण य जियसत्तु-पमुहा अभिभूया सम(मा)णा वत्थेहिं नक्काइं ढक्केत्ता परंमुहा ठिया । तओ मल्लीए Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१०४] भणियं 'भो भो ! किं विरत्तचित्ता परंमुहा जाया ?' तेहिं भणिय (यं) 'न सक्केमो गंधमेयं सोढुं' । मल्लीए भणियं 'महाणुभावा ! जइ ताव एइ (ई) ए जच्चकंचणपडिमाए पइदिणमाहारपक्खेवो (वा?) एरिसो असुहगंधपरिणामो, ता केरिसो माणुससरीरस्स वंमहिमं (चम्मट्ठिमंस) सोणियाहारस्स भविस्सइत्ति भाविऊण, तहा इओ तइयभवे सहभावेण य पव्वज्जासेवणं च नाऊण किं न संबुज्झह ? जेणऽज्ज वि विसयासेवणं पत्थेह ?' - तओ तेसिं मल्लिभणियमिमं विमरिसंताणं समुप्पण्णं जाईसरणं । तओ ते तहाविहे जाणित्ता मल्लिसामी जालियालयकवाडाई उव्वरिगाणं उग्घाडेइ । तेहि य दुवारेहिं ते समीवमागया मल्लीए भणिया - 'अहं ताव पव्वइस्सामि । तुब्भेहिं किं कायव्वं ?' तेह ( हिं) [भणि] यं - 'पुव्वं पि तुह समयं नाऽइक्कंता, संपयं पिजं तुमं करिस्ससि तं क ( का) हामो' । मल्लीए भणियं 'जइ एवं ता नियदेसेसु गंतूण पुत्ताई रज्जेसु ठवेत्ता पव्वज्जागहणावसरं पडिक्कं (क्खं) ता चिट्ठह' । ताहे ' एवं 'ति पडिवज्जिऊण गया ते नियदेसेसु । इओ य लोगंतियदेवेहिं 'भयवइ ! तित्थं पवत्तेहि त्ति विण्णत्ता संवच्छरं जाव दवावियमहादाणा मल्लिकुमारी वरिससओवर मन्नाविऊण अम्मापियरे बाहिरपरिवारारिह[ति ] पुरिससयसहिया अब्भितरपरिवारारिहतिनारीसह(य)सहिया य तवस्सिणीनेवत्थवरा मग्गसिरसुद्धेकारसीए निक्खंता, अहोरत्तोवरि केवलनाणं — — चालीससहस्साइं भिसगाइमुणीण साहुणीणं च । बंधुमईपहाणं पंचावण्णं सहस्साणि ॥ — पत्ता । तओ मल्लिजिणो कमलालंछणो कलसलंछणो वा वामदाहिणपासेसु वइरोट्टादेवीकुबेरजक्खपज्जुवासिज्जमाणो अरजिणतित्थपल्लट्टणेण नियतित्थपवत्तणत्थं समोसरिओ । तम्मि य धम्मदेसणं सोच्चा कुंभयराया सावओ जाओ । जियसत्तुपमुहा य छ रायाणो मल्लिजिणंते पव्वइत्ता सिद्ध I चुलसीइसहस्साहिय-सावयलक्खं च कुणइ मल्लिजिणो । पणसट्ठिसहस्साहिय-लक्खतिगं सावियाणं च ॥ एवं च मल्लिकेवली एगदिणूणाणि वाससऊणाणि य पंचावण्णं वाससहस्साइं विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे पंचसाहु-सयबाहिरपरिवारसहिओ पंचसाहुणीसयअब्भितरपरिवारसहिओ य फग्गुणसुद्धबारि(र) सीए सिद्धोत्ति । मल्लिजिणो त्ति गयं ॥ मल्लिजिणाओ य चउपण्णाए वरिसलक्खेहिं वीसइमो मुणिसुव्वयसामि त्ति मुणिसुव्वयसामिकहा भण्णइ - चंपाए नयरीए सुरसिट्ठो राया नंदणगुरुसमीवे विहियपव्वज्जो जाओ पाणयकप्पे देवो । ओ सावणसुद्धपुण्णिमाए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे मगहादेसे कुसग्गपुरे हरिवंसे सुमित्तो नाम राया । तस्स पउमावतीनामदेवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ जेट्ठकण्हडमीए जाओ । तीसवरिससहस्साऊ कसिणवण्णो पुत्तो । गब्भत्थंमि य भगवंते जणणी मुणि [ व्व] सुव्वया जाय ति पइट्ठिओ पिउणा सो मुणिसुव्वओ नाम । वीसधणूसिओ य मुणिसुव्वयकुमारो अद्धमवरिससहस्सोवरि पन्नरसवरिससहस्साणि जाव कयरज्जो, सरयंमि संतेउरो चडिओ पासायसिहरोवरि साडयमेहाडोवं चडतं पुणो वि वाउणा झत्ति विलिज्जतं च दठ्ठे 'अहो ! संसारो विरसो भंगुरसहावो'त्ति भाविऊण संबुद्धो, Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA [१०५] पभावईदेवीतणयस्स सुव्वयस्स दिन्नरज्जो फग्गुणसुद्धबारसीए निक्खंतो । सड्डेक्कारसवरिसोवरि फग्गुणकण्हबारसीए संपत्तकेवलो कच्छवयलंछणो वाम-दाहिणपासेसु नरदत्तादेवी-वरुणदेवपज्जुवासिज्जमाणो मल्लिजिणतित्थपल्लट्टणेण नियतित्थं पवत्तमाणो विहरंतो समोसरिओ भर(रु)यच्छनयरे। विरइयं देवेहि समोसरणं । तत्थ य जच्चतुरंगमारूढो वंदणत्थमागओ जियसत्तुराया । तंमि य वंदिऊणुय(व)विढे पुच्छियं गणहरेण – 'भगवं! तुम्हमेयंमि समोसरणे धम्मं कहेमाणाणं कस्स जाया धम्मपडिवत्ती ?' भगवया भणियं- 'न कस्स वि मोत्तुमिमं जियसत्तुस्सेगमासरयणं' । तओ सोउमिमं चोज्जिएण भणियं रण्णा - 'भयवं ! को एस आसो जो तुम्ह वयणमायण्णिऊण रोमंचकंचुओ निच्चलो जाओ ?' भगवया भणियं - 'सुण, पोइणीखेडे नयरे जिय(ण)धम्मो नाम सावओ सेट्ठी । तस्स य सागरदत्तो नाम सयलपुरपहाणो मित्तो । सो य भद्दगभावत्तणओ जियधम्मसेट्ठिणा सह गच्छए जिणालयं । तत्थ य साहुणो पज्जुवासमाणेणं कयाइ निसुयं सायरदत्तेणं जहा' - 'जो कारवेइ बिंबं जिणाण जियरागदोसमोहाणं । सो पावइ अण्णभवे भवमहणं धम्मवररयणं ।' 'तओ सोउमेव(वं) जाइ(य)सद्धेण पइट्टाविया जच्चकंचणमई सायरदत्तेणं महाविभूईए जिणपडिमा' । 'तहा तेण नयरबाहिरियाए पुव्वमेव कारावियं सिवाययणं चिट्ठइ । तत्थ य सो लिंगपूयाकरणत्थं गओ उत्तरायणदियहे। एत्थंतरंमि पुव्वसंचियघयाइघडया पव्वइएहिं कड्डिउमाढत्ता । तेसिं च घडयाण उद्देहियाओ पिंडपिंडेहिं लग्गाओ चिटुंति, जाओ मग्गपडियाओ ते पव्वइयगा संचरंता पाएहिं चूरेति । तओ दयमावन्नो सायरदत्तो पोत्तंतेणं ताओ समुस्सारिउमाढत्तो । तं च दट्ठण केण[इ] जडहारिणा उद्देहियापुंजं पाएण दलइत्ता भणइ(भणियं) - 'किं सेयवडेहिं सिक्खविओ जेणेरिसं दयं संपयं करेसि ?' सागरदत्तो धि(वि) तं सोउं विलक्खीहूओ परमायर(यरिय?)मुहं पलोएत्ता चिंतेइ – 'अहो ! महानिद्धम्मा एए कहं गुरुबुद्धीए पूइज्जति ?' तहा वि उवरोहओ किं पि कुणमाणो पयईए चेव दाणरुई कालं काऊणेसो तहोववन्नो जच्चासो। पडिबोहणत्थं चेमस्स अहमिह समोसरिओ । पव्वकारावियजिणपडिमाणभावओ य सोउमेसो धम्मोममोवएसं(मम धम्मोवएस) संबुद्धो जच्चासो'त्ति । तयणंतरं च सो आसो बहुलोएणं सलहिज्जमाणो य रण्णा य खमावेऊणं सच्छंदपयारो कओ । तप्पभिई(इं) च भरुयच्छंमि संजायं तं अस्सावतारं(वबोहं ?) नाम तित्थंति । तओ विहरमाणो मुणिसुव्वयसामी समोसरिओ हत्थिणाउरे । तत्थ जियसत्तू राया, कत्तिओ नाम सेट्ठी परमसावओ सेसपासंडपरम्मुहो परिवसइ । कयाइ तत्थ गओ गेरुओ नाम भगवो । सो य मासेणोववासंतो भत्तीए पइज्जइ पाराविज्जइ य सव्वलोएणं, न कत्तियसेट्रिणा । तओ सो सिट्रिस्स पओस[मा]वन्नो छिद्दन्नेसणपरो चिट्ठइ । अण्णया य गेरुओ निमंतिओ पारणत्थं रन्ना नेच्छइ । तओ पुणो पुणो निमंतेंतं रायाणं भणइ - 'जइ कत्तियसेट्ठी परिवेसइ तो जेवेमि' । तओ राया - ‘एवं करेमि'त्ति वोत्तुं, 'नूणमत्थि एत्थ कारणं किं पि'त्ति संभावेतो तुच्छपरिवारो म(ग)ओ घरं सेटुिं भणइ – 'अज्ज गेरुयगो मए निमंतिओ, तस्स Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१०६] तुब्भेहिं परिवेसियव्वं' । कत्तिओ भणइ – 'न जुज्जइ अम्हमेवं, तहा वि तुह छत्तच्छायाए वसामो त्ति करेमि', चिंतइ य - 'छ(ज)इ पुव्वमेवाऽहं पव्वइओ होतो ता ते(ने)रिसं कराविज्जंतो' । __ तओ गओ राउलं, तस्स परिवेसिउमाढत्तो । भगवो वि तस्संगुलिचालणेणं परि[ह]सेइ । परिवेसित्ता य तेणेव निव्वेएण वणिसहस्सपरिवारो मुणिसुव्वयसामिसमीवं गंतूण पव्वइओ कत्तियसेट्ठी । पढियबारसंगो य बारसवरिसाइं पव्वज्जं काऊण सोहम्मे कप्पे सक्को जाओ । गेरुयगो वि तेणाऽऽभिओगकम्मेणं मरिऊण तस्सेव वाहणो जाओ एरावणो नाम । तओ सक्कं दटुं पलाइउमारद्धो । घेत्तुं च तमारुहिओ सक्को । तओ कयाणि एरावणेण दो सीसाणि । सक्क(क्का) वि दो जाया । एवं जावइयाणि सीसाणि विउव्वइ एरावणो तावइयाणि सक्को वि नियरूवाणि विउव्वेइ । ताहे एरावणो पुणो वि पलायमाणो वज्जाउहहओ सक्केणोवसंतो त्ति । एवं च कत्तियाइपज्जुवासिओ मुणिसुव्वयकेवली सड्ढेकारसमासूणाणि अद्धट्ठमवरिससहस्साणि जाव विहरेत्ता सम्मेयसेलसिहरे जेट्टकण्हनवमीए सिद्धो त्ति मुणिसुव्वयसामि त्ति गयं ॥ मुणिसुव्वयसामिकालंमि य मुणि-नवमचक्कवट्टिणो विण्हुकुमार-महापउम त्ति विण्हुकुमारमहापउमचक्कवट्टिकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे कुरुक्खेत्ते हत्थिणाउरे(रं) नयरं । तत्थ य रिसहसामिवंसप्पसूओ पउम( मु)त्तरो नाम राया। तस्स जाला नाम महादेवी सावी(वि)या । तीए सीहसुमिणसूइओ विण्हुकुमारो नाम पुत्तो, तहा चोद्दससुमिणसूइओ महापउमो नाम । वड्डिया य ते दो वि देहोवचएणं कलाकलावेण य । स जिगीसो त्ति पउमुत्तरेण कओ जुवराया महापउमो । इओ य उज्जेणीनयरीए सिरिवम्मो नाम राया । तस्स नम्मु( मु)ई नाम मंती । अण्णया य तत्थ समोसरिओ मुणिसुव्वयसामी(मि)सीसो सुव्वओ नाम सूरी । तस्स य लोओ नियनियविभूईए वंदणत्थं गच्छमाणो पासाओवरिट्ठिएण दिट्ठो रण्णा । भणियं च तेण जहा – 'लोगो अकालजत्ताए कहिं गच्छइ ?' तओ नम्मुइमंतिणा – 'देव ! एत्थुज्जाणे समणा आगया । तेसिं च जो भत्तो सो गच्छइ'त्ति वुत्ते राया भणइ - 'अम्हे वि गच्छामो' । नम्मुई भणइ - 'जइ धम्मं सोउमिच्छसि तो अम्हे चेव धम्मं विहियं सव्वलोगाइण्णं धम्म भणामो' । तओ रन्ना 'मया निच्छएण गंतव्वं'ति वृत्ते मंती भणइ - 'जइ एवं ता त(तु)मए मज्झत्थेण अच्छियव्वं, जेणाऽहं ते वायं काउं निरुत्तरे करेमो(मि)' ।। तओ लोगेण सह गया ते तत्थ धम्म पुच्छंति । मुणिणो वि सव्वे मोणेणं ठिया । तओ नमुई रुट्ठो जिणमई(यं?) निंदतो सूरि भणइ – 'किमेस भ(ग?)वइल्लो जाणइ ?' तओ सूरीहिं भणियं – 'भद्द ! भणामो कि पि जइ ते मुहं खज्जइ'। सोउं चेममेगो वियक्खणो सूरिचेल्लओ - 'भगवं ! अहमेव निराकरिस्सामि पक्खमेयस्स'त्ति वोत्तं भणइ - 'भद्द ! भण जं ते फुरई' । भद्देणुत्त-'मसोया, तुम्हे पासंडिणो, तईबज्झा । संवासिउं न जुत्ता, देसंमि – ममेसपक्खो त्ति ॥ खुड्डेणुत्तमसोयं, सुरय(यं) तस्सेविणो य पासंडी । ते य तईबज्झा जे मिच्चेयत्था(?) तदत्थोऽयं ॥ Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१०७] कंडणी पीसणी चुल्ली उदकुंभ-पमज्जणी । पंचसूणा गिहत्थस्स डा(जा)हिं सग्गं न गच्छई ॥ संवासिउं पि न सहा निद्दोसे दोसिल त्ति जुत्तमिणं । जह धम्मिए मिलेच्छा ते च्चिय देसंमि जंमि पहू ।। एवं च चेल्लएणं बहुहाऽणेगंतपक्खवाएणं । जित्तो सो साहूणं गओ पओसं विसेसेण ॥ तओ रत्तीए वेरमुव्वहंतो मुणीण वहणत्थमागओ देवयाए थंभिओ । पभाए य तमच्छरियं दट्ठण राया लोगो य सुयधम्मो बहुओ समुवसंतो । नम्मुई य तहाऽवमाणिओ विलक्खीहूओ गओ हत्थिणारं, महापउमजुवरन्नो मंती जाओ ।। इओ य पच्चंतवासी सिंघवाहणो नाम राया । सो य कोट्टाहिव त्ति महापउमस्स देसविणासं काउं पुणो दुग्गं पविसइ। तओ रण्णा रुद्रुण पुच्छिओ नम्मुई – 'जाणासि किंचि उवायं सिंघबलगओहणो(गहणे) ?' नम्मुई वि - 'सुट्ठ जाणामि'त्ति वोत्तुं गओ, निउणोवाएण दुग्गं भंजित्ता सिंघबलं च घेत्तूणाऽऽगओ । तओ तुटेण रण्णा 'वरं वरिहि'त्ति भणिए नमुइ भणइ – 'जया मग्गामि तया देज्जसु । ___एवं च जुवरज्जमणुपालयंतंमि महापउमे जालामायाए कराविओ जिणभवणरहो । तहा अवरा वि मिच्छदिट्ठिणी जिणधम्मपडिणीया सावक्किया लच्छी नाम महापउममाया । तीए य कराविओ बंभरहो, भणिओ य पउमत्तरो राया जहा - 'एस बंभरहो पढमं परिभमउ नयरमज्झे. पच्छा जिणरहो' । इमं च निसामिऊण जालाए गहिया पइन्ना नरवइसमक्खं जहा - 'जइ पढमं जिणरहो न भमिही तो अवरजम्मो मम आहारस्स' । तओ राइणा निरुद्धा दो वि रहा ।। तओ महापउमो इमं पेच्छिउं अईव अधिईए जणणिसोएण सोयगहियचित्तो नीसरिओ देसरि(देसा)ओ देसजत्ताए । पसुत्ते य जणे रयणीए न केण वि नाओ । गच्छमाणो य महादु(ड)ईए पविट्ठो । तत्थ य परिब्भममाणो पत्तो तावसालयं, कयसम्माणो य तेहिं अच्छिउं पयत्तो । इओ य चंपाए नयरीए जणमेजओ राया परिवसइ । सो य कालनरिंदेण पडिबु(रु)द्धो । जायमाणो(यो)हणं। पलाणो य नयरिजणो । अप्पंभरीहूओ सयललोओ । नटुं अंतेउरं । एवं च संजाए महाविब्भमे [जनमे]जयस्स राइणो भज्जा नागवई नाम सह मयणावलीए धूयाए पणट्ठा अडवीहुत्तं । संपत्ता य तं तावसाभयं(सासमं) । तत्थ य पुव्वागयचिट्ठमाणेण दिट्ठा महापउमकुमारेण सा मयणावली, तीए कुमारो । तओ सा कुमारावलोयणाणंतरमेव संजायाणुरागा लक्खिऊण भणिया जणणीए – 'संभरसु पुत्त(त्ति) ! नेमित्तिएण बालभावे तुह जमाइटुं जहा – तुमं चक्कवट्टिणो पहाणपत्ती भविस्ससि । ता मा कुणसु जम्मि वा तम्मि वा अणुरायं' । कुमारो वि तीए दढमणुरत्तो त्ति जाणिऊण कुलवइणा विसज्जिओ - 'कुमार ! गच्छ तुम जत्थ पयट्टो' । कुमारो वि 'नूणमिमीए समागमेणाऽहं समत्तभरहाहिवो होऊण गामनगराईसु [स]व्वत्थ जिणभवणाईहिं(णि) कराविस्सामि'त्ति मणोरहमालाउलो निग्गओ, भमंतो य पत्तो सिंधुनि(स )दणं नाम नयरं । तत्थ य उज्जाणियामहूसवे निग्गयाओ नयरनारीओ । कीलंति य लोओ विविहप्पयारेहिं । इओ Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१०८] य ताणि(ण) सुणिऊण केलिकलयलं उम्मूलियालाणखंभो महसेणनरवइणो पहाणहत्थी वावाइऊण मिठिल्लं वेएण संपत्तो तंमि नारीजणसमूहासन्ने। ताओ य तं दट्ठण भयभीयाओ पलाइउं असमत्थाओ तत्थेव ठियाओ धाहाविउं पयत्ताओ । तओ अइदूरदेसठिएण महापउमकुमारेण तमित्थियावग्गं तेण करिणा कयत्थिज्जंतं दट्ठण करुणोववन्नहियएण पहाविऊणाऽभिमुहं हक्किओ सो करी। सो वि वेगेण वलिओ कुमाराभिमुहं । तओ वि विलि(ल)याओ करिं कुमाराभिमुहं धावंतं दट्ठण भणिउं पयत्ताओ - 'हा हा हओ अम्ह रक्खणत्थमिमो महाणुभावो समुज्जओ करिणा विणासिज्जइ लग्गो' । एवं च भणंतीणं, पेच्छं[ती]णं च ताण जुवईणं । करिणा दिन्नो वेज्झो, कुमारखित्तंमि उत्तरिए । एयंमि अंतरंमि, मिलिओ सव्वो वि नायरजणोहो । सामंतभिच्चकलिओ, सहिओ महसेणराएण ॥ भणियं च नरिंदेणं – 'मा मा मा कुमर ! ढुक्कसु इमस्स । दुट्ठस्स महाकरिणो, रुट्ठस्स वहयकयंतस्स' ॥ कुमा(म)रेण तओ भणियं - 'पेच्छस् नरनाह ! एत्थ वीसत्थो । एयं दुट्ठगइंदं, वसीकयं थोववेलाए' ॥ एवं भणिउं पहओ, कुंभंमि करी नरिंदेण(नरिंदकुमरेण?) । वेझं मोत्तूण तओ, चलिओ कुमरस्स गहणत्थं ॥ महापउमो वि य कुमरो, विज्जुक्खित्तेण तस्स कडिभाए । उप्पइऊण पहारं, करेइ अइदारुणं देइ ॥ जंतायद्धं च तओ, भमाडिउं गुरुतलप्पहारेहिं । पहणंतो कीलावइ, तं दुटुं महागई(यं) कुमरो ॥ बहुविहकरणेहिं तओ, नरलोयणमोहणेहि मोहंतो । कीलइ सो तेण समं, सत्थनिबद्धेहि पवरेहिं ।। एवं च समेऊणं, आरूढो तम्मि गयवरे कुमरो । दसणे ठविउं चरणं, विज्जुक्खित्तेण करणेण ॥ एवं च महापउमो, काऊण वसंमि तं वरगयंदं । हत्थारोहस्स पुणो, समप्पिउं झत्ति अवयरइ ॥ इय सो साहुक्कारे-ण पूइओ रायपमुहलोएण । देवोवमो कुमारो, 'जयउ इमो' इयभणंतेहिं ।। तओ नरवइणा विन्नायं जहा – 'एस कोइ महापुरिसो, पहाय(ण) कुलसमुब्भवो य । अन्नहा कहं एरिसं रूयं विन्नाणं च ?' तओ नेऊण सगिहं कओवयारस्स दिन्नं कन्नाण सयमेक्कं । तायं(हिं) सह विसयसुहमणुहवंतस्स महापउमकुमारस्स वच्चंति दियहा । किंतु तहा वि तं मयणावलि सरइ हियएण । अण्णया य सयणीयाओ रयणीए पसुत्तो अवहरिओ वेगवईए विज्जाहरी[ए] । दिट्ठा य निद्दाखए सा तेण, भणिया य दरिसिऊण मुट्ठिबंध – “किं तुमं मं हरसि ?' तीए भणियं – “निसुणसु कुमार ! Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१०९] वेयड्ढे सूरोदयं अत्थि नयरं । इंदधणू नाम तंमि विज्जाहराहिवई परिवसइ । भज्जा य सिरिकंता धूया य जयचंदा । सा य पुरिसवेसिणी, न इच्छइ किंपि पवरं पि य वरं । तओ नरवइभणियाए मइ पट्टियालिहिया दंसिया तीए सव्वे वि भरहनरिंदा । न य तेसिं कोई अभिरुएइ। अन्नया तुम्ह रूवं मए दंसियं । तओ तुह-रूयदसणाणंतरमेव गहिया कामावत्थाए । भणिया य अहं तीए – 'जइ ममं एस भत्तारो न संपज्जइ ता अवस्सं मए मरियव्वं । अवस्सं जावजीवं निवत्ती पुरिसस्स । इमो य वइयरो मए साहिओ तीए जणणि-जणयाणं । तेहिं अहं तुम्ह आणणनिमित्तं पउत्ता । तओ तीए पुरओ इमा पइण्णा मए गहिया - अवि य - जइ तं न आणेमि अहं कह वि कुमारं अइप्पियं तुज्झ । ता जालिंधणजलिए जलणंमि धुवं पविस्सामि ॥ संपयं च जइ तुम्ह पसाएण न मम मरणं संपज्जइ पइन्ना य निव्वहइ ता कुमार ! सव्वं सोहणं न अन्नहा' । तओ अणुन्नायाए नीओ तीए महापउमो सूरोदए नयरे । निवेइओ अवीससंतीए पुर[ओ] खयराहिवस्स । तेण सम्माणिऊण पवरदिवसे कराविओ पाणिग्गहणं समं तीए कन्नाए । पूइया वेगवई जयचंदाए । इओ य जयचंदाए माउलभाउगा गंगाहर-महिहरा नाम विज्जाहरकुमारा अइपयंडा मुणिऊण इमं वइयरं भडचडयरसमेया समागया अन्नंमि दिणे संगामनिमित्तं सूरोदयपुरवरे । सोऊण य महापउमकुमारो तेसिं आगमणं सह विज्जाहरभडेहिं नीसरिओ तेसिमभिमुहो । संपलग्गं रणं । अवि य - जुझंमि समावडिए न संदणो कुंजरो तुरंगो वा । सुहडो व्व(य) परबलंमी महपउमेणं न जो विद्धो ॥ एवं च भयविहलं जाणिऊण निययबलं भग्गा गंगाहर-महिहरा । महापउमो वि संपत्तजओ समुप्पन्नचोद्दसरयणो लद्धनवनिही बत्तीसनरीसरसहस्ससेविज्जमाणो परिणिएगूणचउसट्ठिसहस्संतेउरो हय-गय-रह-पाइक्क-कोससंपन्नो पसरियपयावो जाओ नवमचक्कवट्टी त्ति । अवि य - छक्खंडभरहरज्जं मन्नइ सो नीरसं समिद्धं पि । मयणावलीएँ रहियं जणमेजयरायदुहियाए । तओ आसमपयंमि गयस्स तावसेहिं विहियसम्माणस्स पवरपुप्फ-फलाइएहिं सयधणुपुत्तेण दिन्ना जणमेजएणं महापउमचक्कवट्टिणो मयणावली, परिणीया य महापमोएणं । तओ महाविभूईए चक्कवट्टिरिद्धिसमेओ गओ हत्थिणारं नयरं । पविट्ठो य थुव्वमाणो बंदियणेण । वंदिया य तेण दट्ठण जणणि-जणया । तेहिं य समाइच्छिओ गुरुनेहेणं ति । एत्यंतरंमि य तत्थेव समोसरिओ मुणिसुव्वयसामी(मि)सीसो सुव्वओ नाम सूरी । तओ निग्गओ सपरिवारो पउमुत्तरो राया वंदिऊण य तं निसन्नो । भयवया वि कया रन्नो भवनिव्वेयजणणी धम्मदेसणा। राया वि तं सोउं भणइ – 'भगवं! जाव रज्जसुत्थं करेमि ताव तुमंतिए पव्वइस्सामि' । तओ ‘मा विलंब कुणसु'त्ति भणिओ सूरिणा पुण वि पणमिऊण गुरुं राया पविट्ठो नयरिं । तओ वाहरिया मंतिणो सह Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [११०] पहाणे[ण] परियणेण, विण्हुकुमारो य रन्ना; भणियं च - 'भो भो ! निसुयं चिय तुब्भेहिं संसारासारत्तणं । ठविओ (वंचिओ) य एत्तियं कालमहं जं सामण्णं नाऽणुट्ठियं । ता एयं विण्हुकुमारं * [ रज्जे ठवित्ता अहं पव्वइस्सामि' । एयं सुणिऊण विण्हुकुमारेण भणियं 'अहं ताव रज्जं नेच्छामि । एयं महापउमं चेव रज्जं दिज्जउ | अहं तुब्भेहिं सह पव्वइस्सामि' । ताहे रण्णा पउमो रज्जगहणत्थं भणिओ । तेणाऽवि कहियं 'विण्हुकुमारस्स चेव रज्जं दिज्जउ]* अहं पुण एयस्सेव आणापडिच्छगो भविस्सामि' । राइणा भणियं - 'वच्छ ! पुणरुत्तं भणिओ वि न पडिवज्जइ, जेण मए सह पव्वइस्सइ' । - - तओ सोहणंमि दिणे महाविभूईए कओ महापउमस्स रज्जाभिसेओ, पव्वइओ य सुव्वयसूरिसमवे पउमुत्तरो सविण्हुकुमारो । जाओ य महापउमो विक्खायसासणो चक्कवट्टि त्ति । ते य रहा एत्तियं कालं तहा चेव उ[व]ट्ठिया । तओ महापउमचक्कवट्टिणा भमाडिओ नयरीए जणणीसंतिओ जिणिदरहो, कया [य] उन्नई जिणपवयणस्स । तप्पभिई ( इं ) च धम्मुज्जयमई बहुगो लोगो पवन्नो जिणसासणं । [तओ] तेण [महापउमचक्कवट्टिणा सव्वत्थ वि] भरहक्खेत्ते गामागर-नगर-नगु-ज्जाणाईसु करावियाई जिणभवणाई । पउमुत्तरमुणी वि पालियनिक्कलंकसामण्णो विसुज्झमाणेणाऽज्झवसाएणं खविऊणं कम्मजालं समुप्पन्नकेवलनाणो संपत्तो निव्वाणं ति । विण्हुकुमारसाहुणो वि [उ] ग्गतवोवहाणनिरयस्स नाणदंसणचरणेसु वट्टमाणस्स [उप्पन्नाओ ] मननण ( नभोगमण ) - वेजट्टि (वेडव्वि) याइयाओ नाणाविहाओ लद्धीओ । अवि य - मेरु व्व तुंगदेहो, वच्चइ गयणंमि पक्ख ( क्खि ) नाहो व्व । मयणो व रूववंतो, बहुरूवो होइ तियसो व्व ॥ इओ य ते च्चिय सुव्वयायरिया बहुसिस्सपरिवारा वरिसारत्तनिवासत्थमागया हत्थिणाउरं । ठिया उज्जाणे । उवलद्धा य ते पुव्वविरुद्धेण नम्मुइणा । तओ तेण अवसरं नाऊण विन्नत्तो राया जहा - 'पुव्वपडिवण्णं वरं मे देह' । राइणा वुत्तं 'वरेसु' । तेण भणियं 'वेयभणिएण विहिणा जण्णं काउमिच्छामि, अओ तं जाव रज्जं मे देहि' । रण्णा वृत्तं ' एवं होउ' अहिसित्तो सो रज्जे । सय[म] वि अंतेउरं पविसिय ठिओ । - — — नम्मुई नयराओ निग्गच्छिय जागकम्मनिमित्तं जन्नवाडमागम्म दिक्खिओ जाओ कवडेण । तस्स य रज्जेऽहिसित्तस्स सव्वा[ओ] इ(वि) पयईओ बंभणाइजाईओ य सेयभिक्खुवज्जियाओ वद्धावणत्थमागयाओ । तओ नम्मुइणा 'सव्वे लोया लिंगिणो य वद्धावया समागया न उण सेवडय'त्ति वोत्तुं पयासित्ता य तमेव छिद्दं, सद्दाविया सुव्वयाई, भणिया य ते नम्मुइणा 'जो जया रज्जं पावइ खत्तिओ बंभणो वा, स[व्व]पासंडिएहिं आगंतुं दट्ठव्वो त्ति लोगठिई । जम्हा रायरक्खियाई तवोवणाई हवंति । तुब्भे पुण थड्ढा सव्वपासंग(ड)दूसगा निम्मज्जाया ममं च निंदह । अओ मईयं रज्जं मोत्तूण अण्णत्थ जहासुहं विहरह । जो तुब्भं मज्झे नगरे भमंतो दीसिही स मे वज्झो होही' । गुरुणा सो संलत्तो 'न मूं (ऽम्हं) कप्पो त्ति तेण नो पत्ता । न निंदामो कंपि वि, समभावा होंति जं मुणिणो' ॥ * त्रुटितोऽयं पाठस्त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिताधारेण पूरित: । Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तो सो रुट्ठो पभणइ तो वं(जं) कं पि तमहं माराविस्सं न संदेहो' ॥ जहा सोउं चेममुज्जाणमागया साहू । पुच्छिया य सूरिणा 'किमेत्थ कायव्वं ?' तओ भणियमेक्केण ‘वाससयासट्ठिसेवियतवोविसेसो संपयमंगा (?) मंदरपत्त (व्व)ए नि (चिट्ठइ विण्हुकुमारो महामुणी । सो य महापउमता(भा)य त्ति । उवणमितरइ ( उवसमिज्जइ) तव्वयणा तओ नम्मुई । दोसु दिसलद्धिसंपन्नो(एएसु जो आगासगमणलद्धिसंपन्नो) सो ततुओ (गच्छउ ) तस्साऽऽणयणत्थं 'तओ भणियमेक्केण साहुणा ' [ आगास] गमणेणाऽहं गंतुं समत्थो परमागंतुं न सक्केमि' । गुरुणा भणियं - 'विण्डुकुमारो च्चिय आणिस्सइ' । ― [१११] 'जइ भमणं सत्तदिणुवरिं पेच्छं । - - चिंतियं ' एवं 'ति पडिवज्जिऊण उप्पइओ आगासं । खणमेत्तेण य [ तत्थ संपत्तो ] । तं च विहुकुमा 'अव्वो ! किं पि परूवं (एयरूवं ?) संघकज्जं ताण समावन्नं [ जेणेवं ] सि[ग्घं] आगओ'। तओ पणमिऊण विण्हुं साहु[णा] सिट्ठ[ मा] गमण [पओयणं ] । [तं सोऊण खणाओ] य तं घेत्तूण साहुं पयट्टो आगासजाणेण मुणी, पत्तो गयपुरं । वंदिया मुणिणो । तओ साहुसमेओ गओ विण्हुसाहु (हू) नम्मुइदंसणत्थं । तं च मोत्तूण वंदिओ सव्वेहिं पि सो महानरिंदाईहिं । सुदारुणत्थेण (?) य धम्मकहणाइपुज (व्व) यं भणियं विण्हुया (णा) ‘दावा(?)[वासारत्तं जाव एत्थ पुरे] चिट्टंतु [साहु] णो' । मंतिणा भणियं 'किमेत्थ पुणरुत्तोवन्नासेण ? पंचवेसावेट्टकु ( ? ) [ अहं ते वसिउं ण चेव देमि' ।] — - — मुणिणा भणियं 'जइ एवं ता पट्टणा बाहिरुज्जाणे च्चिय ठायंतु' । तओ संज (जा) यामरिसेण भणियं नम्मुइणा 'चिट्ठउ ताव नगरमुज्जाणं वा, मम रज्जे वि तुब्भेहिं सव्वपासंडाहमेहिं गयलज्जेहिं पयाइदू[स]एहिं(?) न ठायव्वं । ता तुरियं मम रज्जं मुयह जइ जीविएण कज्जं' । तओ समुप्पन्नकोवानलेण भणियं विण्हुसाहुणा 'तहा वि तिण्हं पयाण त्थामं देसु' । तओ भणियं मंति 'दिन्नं, परं जइ तिण्हं पयाणमुवरिं पेच्छिस्सामो त [म]वस्सं लुयसीसं करिस्सामो' । तओ समुप्पन्नदारुणकोवानलो वड्ढिडं पयत्तो । अवि य - किरीडी कुंडली माली दिव्वरूवी महज्जुई । धणुपाणी वज्जपाणी दिव्वखग्गी महाबली ॥ इह(य) नाणाविहरूवो, वडूंतो सो कमेण मेरुसमो । जाओ जोयणलक्खो, अप्फालियफारफुक्कारो ॥ कमदद्दरं कुणंतो, जलमुम्मग्गं गमेइ जलनिहिणो । भयवेविरतरलक्खे, दिसागइंदे वितासेइ || देवउल-भवण-काणण - कलियं कंपावए महीपीढं । सरियाणं सव्वासिं, विवरीयं वालए नीरं ॥ फोडेइ गिरिवराई, जोइसचक्कं पि दूरमोसारे । खोइ देव-दाणवगणमेवं पलयकालो व्व ॥ तिहुयणसंखोभाओ, कुवियं दट्ठूण मुणिवरं हरिणा । पट्ठविया से पासे, गायणे सुरसुंदरिसमूहा ॥ - Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [११२] गायंति कण्णमूले, 'कोवोवसमो जिणेहिं पन्नत्तो । कोवानलेण दड्डा, जीवा वच्चंति नयरंमि(नरयंमि)' ॥ एवं चिय सेसाओ, किन्नर-खयरिंद-देवरमणीओ । नच्चंति य गायंति य, कोवोवसमेहिं वयणेहिं ॥ एवं च सो भगवं पवड्डमाणदेहो नम्मुईमंतिं धरणीए छोढुं दिन्नपुव्वावरसमुद्दपाओ विन्नायवुत्तंतेण महापउमचक्कवट्टिणा भयवेविरंगेण मन्नाविज्जंतो थुणिज्जंतो य, तहा संतिनिमित्तं सुरासुरेहिं य संघेहि बहुविहमुवसामिज्जंतो कह कह वि किवं काऊण निवत्तो । तप्पभिई च विण्हुकुमारमुणी तिविक्कमो त्ति नामेण लोगे पसिद्धिमुवागओ त्ति । समुवसंतकोवो य भयवं पुणो वि घोरं तवं काऊण समुप्पन्नकेवलो सिद्धिं गओ । महापउमचक्कवट्टी वि रज्जसुत्थं काऊण निक्खमित्ता सिद्धि गओ त्ति ॥ आसी य बीओ रिसिमंडलत्थयभणिओ विण्हुकुमारमुणी । सो वि एयारिसवत्तव्वओ चेव नवरं चक्कवट्टिहिंडि(चक्कवट्टिभिण्ण)महापउमरायभाया संतिसामी(मि)सीसो, तवं च काउं सव्वट्ठसिद्धिं गओ त्ति । विण्हकुमार-महापउमचक्कवट्टि त्ति गयं ।। महापउमचक्कवट्टि-भविस्समाणनमिजिणाणं च विचाले रामायणं ति रामायणकहा भण्णइ, तत्थ वि रामेणमिमं रामायणं [निव्वत्तं?] हि(ति) निरुत्तीओ पढमो रामो त्ति रामकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सागेए नयरे रिसहसामिवंससमुब्भूओ विजओ नाम राया । तस्स हिमचूला नाम देवी। तीए दो पुत्ता वज्जबाहु पुरंदरो य । इओ य नागउरे इंद(इभ)वाहणो राया । चूडामणी तस्स भज्जा । मणोरमा दुहिया । तायं(सा य) तेण विजयनरवइसुएण वज्जबाहुणा परिणीया । तओ उदयसुंदरएण सालएण सहिओ मणोरमं घेत्तुं पत्थिओ वज्जबाहू निययनयरं । दिट्ठो य तेणाऽऽगच्छंतेण वसंतगिरिमत्थयत्थो आयावएणाऽऽतवं तवेंतो साहू । वज्जबाहु[णा] भणियं च – 'धन्नो एस महाणुभावो जो दुक्करं तवच्चरणमेवंविहं विहेइ' । तं च निसामिऊण भणियमुदयसुंदरेण – 'किं कुमार ! पव्वइउमिच्छसि? जेणेवं जंपसि ?' तेण भणिय–'मत्थि चित्तं' । उदयसुंदरेण भणियं – ‘एवं ?' तओ वज्जबाहुणा भणिए(यं) - 'वंदामो तावेवं(मं) महाणुभावं'ति गंतूणं मुक्कवाहणा दो वि तं वंदति । साहुणा वि नाऊणोहिणा तेसिमभिप्पायं कया धम्मदेसणा। तं च सोउं सपरियणा वज्जबाहूदयसुंदरा पव्वइय त्ति । __ वज्जबाहुपिया वि तं पव्वइयं सोउं वज्जबाहुभाउगं पुरंदरं नाम रज्जेऽहिसिंचित्ता निव्वाणमोहमुणिसमीवे निक्खंतो। पुरंदरो वि विहईदेवीपुत्तं कित्तिहरं नाम रज्जे ठवित्ता खेमंकरसाहुसमीवे निक्खंतो । कित्तिधरो वि सहदेवीनामिगाए भारियाए सह विसयसुहमणुहवंतो कयाइ निव्वेइ(य)ओ पव्वइउकामो विन्नत्तो मंतीहिं - 'पडिक्खसु ताव, पुत्तो जाव उप्पज्जइ । तओ तेसिमुवरोहओ रज्जं पालेंतस्सुववन्नो सहदेवीए सुकोसलो नाम पत्तो । गोविओ य सो रन्नो सहदेवीए । मंतिजणेण य तह वि कहंचि नाऊण सकोसलदिन्नरज्जो विजयसेणसूरिसमीवे पव्वइओ कित्तिधरो । महातवं च कुणंतो पडिवन्नो एगल्लविहारं समागतो य विहरंतो तं सागेयपुरं । भिक्खटुं च पविट्ठो मासोववासिओ मज्झण्हे । दटुं कह वि ए[यं] ‘मा मम पुत्तो पव्वइस्सइ'त्ति संकियाए सहऽण्णलिंगीहिं Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [११३] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN निद्धाडाविओ पुराओ । तं च नाउं वसंतलयानामधाई(इं) रुयंती दट्ठण पुच्छिया सुकोसलेण – 'किमिमं मा[उगे] ! रुयसि ?' तीए भणियं - 'पुत्त ! तुह वंसे जे पुव्वपुरिसा ते सव्वे रज्जं भुंजिऊण पच्चा(पच्छा) जिणदिटुंस्वं(जिणदिक्खं) पवन्न त्ति । ते पिया कित्तिधरो तुमं जायमेत्तं रज्जेऽहिसिंचिता पव्वइओ । सो य तुह सहदेविजणणीए – मा तुमं पि पव्व[इ]स्ससि-त्ति संकियाए भिक्खत्थमेत्थ अज्ज हिंडंतो सहऽन्नलिंगीहिं नीसराविओ पुराओ । तेणऽहं रुयामि' । तं च सोउं सुकोसलो गओ जणयसगासं वंदित्ता भणइ – 'भयवं ! तुब्भेहिं चत्तोऽहं संसारकिलेसावासो संजाओ । ता संपयं सम्माणेह मं सामण्णचिंतामणिणा' । साहुणा भणियं – 'भद्द ! पुज्जंतु ते मणोरहा' । एत्थंतरंमि य बहुपरिवारा समागया तस्स देवी विचित्तमाला नामाऽऽवन्नसत्ता मंतिसमेया भणइ – 'मा सामि ! निस्सामियं मुंचह रज्जं, जओ पयापालणं पि धम्मो। ता पसायं काउं विलंबेहि जाव सुओ होइ' । सुकोसलो वि – 'जो देवीए गब्भत्थो सुओ सो मए अहिसित्तो रज्जे, न किंचि केणाऽवि वत्तव्वं'ति निजंतिय संभासिऊण य परियणं जणयंतिए पव्वइओ । तेणेव समं महातवं कुणंतो सो विहरइ त्ति । सा य सहदेवी सुयविओए खिज्जिऊण बहुविहं अट्टज्झाणोवगया मरिऊणं वग्घी समुप्पन्ना गिरिकंदरनिगुंजे । इओ य ते दो वि मुणिवरा पाउसकाले गिरिगुहाए गंतूण ठिया चाउम्मासखमणेणं सज्जायडाय(झाण)वावडा । समा[ग]ए य कत्तियमासे पारणगनिमित्तं पट्ठिया वसिमं, दिट्ठा य तीए वग्घीए वच्चमाणा । तओ रूसिऊण उद्धाइया मुणिवराण संमुहं । ते वि दट्ठण तमुवसग्गं ठिया काउस्सग्गेण धम्मज्झाणोवगया । तओ सा उल्ललिऊण विज्जु व्व पडिया सुकोसलस्स उवरिं। अवि य - पाडेऊण महीए, सुकोसलं सा णु जीवमाणं पि । चड-चड-चडस्स मंसं, उक्कत्त सतिक्खदाढाहिं ।। परितो संवहमाणी, पिसियं खाइ तस्स पुत्तस्स । हियउवरिमुवविट्ठा, अइवल्लहगस्स वि अणज्जा । मोडेइ अट्ठियाई, घोट्टेइ सा सोणियं निरणुकंपा । फाडइ असणनिमित्तं, अंगोवंगाई सव्वाइं ।। खे(ख)ज्जंतस्स वि एवं, झाणंतरियाइ केवलं नाणं । उप्पन्नं मरणंते, सिद्धिगई सो गओ भगवं ॥ कित्तिधरो वि साहू, संसारसहावपभावणानिरओ । जाओ केवलनाणी, कया य देवेहिं महिम त्ति । इओ य तीसे [वि]चित्तमालाए जाओ हिरण्णगब्भो नाम पुत्तो । सो य सुहंसुहेण रज्जं मिगावईदेवेहिं(देविं) च भुंजतो कयाइ निजुत्तमंगे पलियं दटुं वेरग्गमागओ मिगावय(इ)-सुयं नपुं(हु)सं नाम रज्ज(ज्जे) अहिसिंचित्ता विमण्ण(विमल)मुणिसमीवे निक्खंतो त्ति । नपुं(हु)सो वि कयाइ सीहियं नाम महादेविं नियरज्जे मोत्तुमुत्तरावहसाहणत्थं गओ, जिणिउं चाऽऽगओ । [अह तंमि तत्थ गए दक्खिणावहस्स सव्वे वि नरवइणो संभूय अओझं रोहिऊण संठिया। ताहे सीहियाए गुरुपरक्कमेण ते सव्वे वि रणे जिया । ताहे समागओ नहसो राया] सोऊण Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [११४] तं [जिय] निस्सेसनरवइसमूहं रुट्ठो भणइ – 'न कुलप्पसूयाणं महिलाणं एरिसं ववहरियं जन्नं(जुत्तं) जारिसमिमीए ववहरियं, ता न सुंदरसीला एस'त्ति तओ परिहरिया सीहिया । अन्नया नपुं(हु)सस्स महादाहज्जरो समुववन्नो । न य सो उवसमइ मंत-तंत-मूलिया-वेज्जोसहेहिं । तं च सीहिया नाऊण सव्वजणसमक्खमुदयं घेत्तुं भणइ - 'मोत्तूण निययदइयं, अण्णं सुमिणे मि(वि) जइ समीहेमि । __ ता अच्छउ एस जरो, अन्नह सिग्धं पया(णा)सेउ ॥ वोत्तुं चेममच्छोडेइ जावुदयच्छडाहिं सा तावाऽवगओ तक्खणमेव रन्नो महादाहज्जरो । देवेहिं मुक्का तीए उवरिं कुसुमवुट्ठी । पउणीहूओ य राया । पसंसिऊणं तीए सीलं जहापुचि पेच्छ(च्छि) उमाढत्तो । समयंमि य सीहियासुयं सोयासं नाम रज्जे ठवित्ता निक्खंतो नपुं(हु)सो । सोदासस्स य रज्जं कुणंतस्स जाए जिणाणमट्ठाहियामहिमाकाले पुव्वकमेणेव घोसाविया मंतिजणेण आमरी(अमारी)। भणिओ य सो राया – 'न तुम्हं वंसे केणाऽवि मंसमट्ठदिणाणि जिणजु(ज)त्ताए खद्धं, ता तुमं पि पालसु पुव्वपुरिसमेरमिमं' ति । तेण वि भणिओ सूर(व)यारो – 'पच्छन्नं मम मंसमाणेयव्वं' । न याचस्सं(य मंसं?) नय[रं] हिंडतेण वि तेणाऽमारिघोसो त्ति काउं कत्थ वि लद्धं । तओ भएण मयडिंभस्स मंसं सुसंकियं दिण्णं । तओ राया भणइ – 'अउव्वो इमस्स मंसस्स को वि रथो(रसो) तो पइदिणंमि इमं मम देयं । अण्णं च साहेहि कस्स जीवविसेसस्स इमं ?' साहिए य भणइ - 'निच्चमाणेज्जसु'। तओ सो सूयारो पइदिणं अवहरिऊण जणबालए तं भत्ताविउमाढत्तो । तओ मंतिजणेण विण्णायवइयरेणं निच्छूढो सोयासो । अहिसित्तो तस्स रज्जंमि तस्सेव सुओ सीहरहो नाम । सो य सोयासो खायंति(तो) मंसाणि हिंडिउमाढत्तो । दिट्ठो य तेण भमंतेण दक्खिणावहे एगो साहू । पुच्छिओ धम्मं । साहुणो(णा) नाणोवगओ(वओगेण) 'संबुज्झिस्सइ'त्ति नाउं कहिओ तस्स सु(स)वित्थरो मज्ज-मसाईणं दारुणो विवागो। ततो धम्मं सुणिय तं मुणिकहियं अईव संभीओ होउं पसन्नहियओ सोयासो सावओ जाओ । इओ य महापुरनयरे अउत्तो राया कालगतो । तओ सोयासो चेव पंचदिव्वाहिसित्तो तत्थ राया जाओ । तओ सीहरहस्स पुत्तस्स दूओ पेसिओ जहा – 'मम आणं करेह' । तेण वि दूओ कयत्थिऊण नीसारिओ । तं च दूयाओ निसामिऊण सोयासो चलिओ तस्सुवरि । इयरो वि सोयासाभिमुहमागओ । तओ जायं महारणं । निज्जिओ सीहरहो गहिओ य हत्थेणं । तओ दाऊण तस्स दो इ(वि) रज्जाइं सोयासो पव्वइओ । कुणइ तवच्चरणं ति । सीहरहस्स वि बहु(पुत्त)पोत्थ(त्त)याइ परंपराए जाओ अणरहो नाम राया । तस्स पुहईदेवीए अणंतरह-दसरहा नाम दो सुत्त त्ति । इओ य सहस्सकिरणो नाम राया अणरहरायस्स परममित्तो । तं च भणिस्समाणवुत्तंतेण पव्वइओ(अं) सोऊण निव्विन्नो अणरहो दिन्नदसरहरज्जो धम्मत्थिणा अणंतरहेण सहाऽभयसेणमुणिसहा(या)से पव्वइत्ता सिद्धो । अणंतरहो उण महातवचरणं कुणइ त्ति । दसरहरण्णा वि अरुहथले सुकोसलस्स रण्णो अमयप्पभादेवीए अवराइया नाम धीया परिणीया। ★ अनरण्यः - पउमचरिए त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते च । Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [११५] तहा कमलसंकुले पुरे सुबंधुतिलयस्स रण्णो मित्तादेवीए दुहिया केक्कई बीया(य)नामेण सुमित्त ति परिणीया । ताहिं विसयसुहमासेवंतो मी(नी)ईए पालेइ [र]ज्जं दसरहो त्ति । इत्थंतरंमि य दसरहस्स घायगं पेसेइ रामणो त्ति रामणकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे वियड्ढपव्वए दाहिणसेढीए रहनेउरचक्कवालपुरे रिसहसामिभत्तिकरणेण धरणिंदकयपसाओ कच्छपुत्तो नमी नाम विज्जाहरराया । तस्स य बहुपुत्तपरंपराए नामेण विज्जुदाढो कयाइ वि य खेयरेसरो राया सेढीओ दो वि भुंजइ । [सो य] अवरविदेहं कयाइ गओ । दटुं च सो जयंतं, नामेण महामुणिं तवकिलंतं । धम्मझा(ज्झा)णारूढं, कह वि पओसं समावण्णो ।। अवहरिऊण तमाणइ, वेयड्डनगंमि सो महापावो । पभणइ पसुप्पाओ व, 'खयरो(अवसउणो) अम्ह संजाओ ॥ ता हणह इमं सिग्धं, मोग्गर-सर-लउड-ले?पहारेहि' । भणियं(ङ) सह खयरेहि, हणिउं पावो समाढत्तो । भणिउं(सहिउं) भीमुवसग्गं, सो वि महप्पा सुहेण झाणेण । निद्दहिऊणं कम्म, उप्पाडइ केवलं नाणं । आसणकंपेण तओ, धरणिंदो जाणिउं तमुवसग्गं । आगंतुं कयमहिमो, तेसिं विज्जाओ अवहरइ ॥ तेहिं वि खमाविएणं धरणिंदेणं पुणो कह वि दिण्णाओ विज्जाओ तेसिमिमं वे(वो)त्तुं मेराए - 'जो कह वि बलुम्मत्तो, अयाणमाणो अणायरेसु(ण) वा । देवगिह-मुणिवराणं, गच्छेज्ज(ज्जु)वरिं पमत्तो वा ॥ सो भंसं पाविस्सइ, विज्जाणं नत्थि एत्थ संदेहो' । धरणेण मुणी पुट्ठो, 'कयत्थिओ किं तुमं इमिणा ?' ॥ भयवया भणियं – 'निसुणह, एत्थ संसारवासे भममाणो उववण्णो अहं सयडनामे गामे वणियकुलंमि हियकराहिहाणो वणियदारगो । तओ सुसाहुपडिसेवणयाए पयईमद्दवजुत्तयाए य कालमासे कालं काऊण कुमुयावईए सामिओ समुववण्णो सिरिवद्धमाणो(वद्धणो) नाम नरिंदो । तहा तत्थेव सयडगामे आसि माहणो देइलो नाम । सो य किंचि कुत्थियतवं काऊण कालगओ तत्थेव जलणसिंहो बंभणो समुववण्णो । सो य सिरिवद्धमाण(वद्धण)स्स राइणो उवरोहिओ संजाओ । सच्चव्वा(वा)ई य कवडेण न उण परमत्थेण । तस्स नियमदत्तेणं वणिणा [जू]यारियपुत्तभएण समप्पियाई पंच महारयणाई धवलबुद्धीए। मग्गिओ न समप्पेइ मिच्छं पडिवन्नो । नत्थि य से सक्खी । तओ वणिणा नरवइणा(णो) समक्खायं । नरवइणा वि जूए जिणिऊणुवरोहियस्स मुद्दारयणं गहणगं(गे) गहियं । तओ संकेयपुरिसेण मुद्दाअहिजाणेण तस्स भज्ज जाइऊण(णा)ऽऽणावियाणि रयणाणि, समप्पियाणि [य] वणिणो । तओ अवहरियसव्वस्सो निव्विसओ आणत्तो उवरोहिए(ओ) । तओ सो विहियतवो माहिंदे समुववन्नो देवदत्ताए(देवत्ताए) । चुओ य समो विज्जुदाढो इमो जाओ विज्जाहराहिवो' । Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ११६ ] ‘सिरिवद्धणो वि राया सह नियमदत्तवणिणा काऊण जिणदेसियं पव्वज्जं तत्थेव माहिंदे समुववज्जिऊण सुरत्ताए अहाउयक्खएण चुया समाणा अवरविदेहे वीयसोगाए नयरीए वेजयंतस्स राइणो धारिणीए महादेवीए पुत्तत्ताए उववण्णा जयंत- संजयंतनामगा दो वि भायरा । ते य पिउणा सह पव्वा । पिया तवं काऊण सिद्धो । संजयंतो तुमं धरणिंदो जाओ । अहं पि जयंतो त्ति । इमेण य वज्ज (विज्जु) दाढेण ते वइराणुबंधेणिहाऽऽऊण कय (यो) वसग्गोऽहं केवली जाओ' । तओ इमं निसामिऊण गओ धरणिदो । विज्जाहरा वि गया सट्ठाणं । जयंतमुणी वि मोक्खं गओ त्ति । तओ विज्जुदाढस्स बहुपुत्ताइपरंपराइ पुणषाणो ( पुण्णघणो ) नाम विज्जाहरराया जाओ । सो य मेहवाहणस्स नियपुत्तस्स करणं उत्तरसेढीए गयणवल्लहनयरसामिणो सुलोयणविज्जाहरस्स धीयं सहस्सलोयणस्स भगिणि कामपडागं नाम जाएइ । न य देइ सुलोयणो नेमित्तिएण सगरचक्कवट्टिणो उवइट्ठ त्ति काउं । तीए य कएणं पुण्णघण- सुलोयणाणं रणं संजायं वावाइओ य सुलोयणो । सहस्सनयणो वि तस्स सुओ तं सहोयरं गहिऊण सपरियणो वेयङ्कं चइऊणाऽऽगओ सगरचक्कवट्टिणो सयासं । दिन्ना सा तस्स सोयरा । सयरेणाऽवि दिण्णाओ तस्स दो वि सेढीओ । जाओ सयलविज्जाहरराया । तओ गंतूण वेढियं तं रहनेउरचक्कवालपुरं । नीसरिओ य तस्संमुहो पुन्नघणो । संपलग्गं च जुज्झं। विणासिओ पुण्णघणो । पलाणो मेहवाहणो जणयम्मि निवाइए । तओ वेरिसमूह [वि]त्तासिओ समागओ अजियजिणसमोसरणे सरणकएणं । पणमिऊण य जिणेसरं उवविट्ठो । सहस्सनयणो वि तस्स मग्गलग्गो समागओ । सो वि जिणं नमिउं उवविट्ठो । पुच्छिओ य भगवं गणहरेण तेसिं सपिउ (ऊ)णं वइरकारणं । तओ भगवया भणियं 'निसुणह' - — 'आइच्चाभपुरे परिवसंतो भावणो नाम वाणियओ । तस्स कित्तिमई नाम भारिया, हरिदासो पुत्तो । तस्स य दंसिऊण घरविहवं गओ भावणो दिसायत्ताए । सो य हरिदासो जूए हारिऊण सव्वं धणजायं चोरियाए रायहरं पविट्ठो सुरंगाए । भावणो वि समागयं (ओ) जत्तं काऊण । कहियं च भारियाए सुरंगागमणपज्जवसाणं सव्वं तणयचेट्ठियं । सो संभंतो सुयमरणभयाओ सुरंगाए तस्स पिट्ठओ पविट्ठो | तेण य रायपुरिसो त्ति मुणिऊण अंधयारे पहओ मओ य । इमं च वइयरं नाऊण राइणा सो गहियसव्वस्सो निव्विसओ आणत्तो खिज्जिऊण य मओ समाणो सुलोयणो समुववण्णो, भावणो पुण मरिऊण पुण्णघणो जाओ । तेण निमित्तेण य सुलोयणो विणासिओ पुण्णघणं ति । एए पुण मेहवाहण - सहस्सनयणा पुव्वि रंभगस्स [ परिव्वायगस्स ] सहावेण दाणधम्मनिरयस्स ससि-आवलि नामममगा(नामगा ? ) दो सीसा अत्थि । तत्थ य विणीयत्तणओ रंभगस्स आवली इट्ठो । काई चाऽऽवलिणा गोधेणुया किणिया । सा य भेयं काऊण गोसामिणा सह गहिया ससिणा । नायवइयराण य परोप्परं तेसिं जायं जुद्धं । तओ मारिओ आवली ससिणा । एवं च वइरभावेण बहुसु भवेसु हिंडित्ता ससिजीवो मेहवाहणो जाओ आवलिजीवो य सहस्सनयणो । रंभगपरिव्वायगजीवो वि दाणप्पभावओ सुहगईसु हिंडित्ता सयरचक्कवट्टी जाओ'त्ति । एत्थंतरंमि य, तत्थेव भगवंतसमोसरणे रक्खसदीवाओ समागएणं रक्खसवइणा भीमनामेणं सोउमिमं भणिओ मेहवाहणो जहा • 'सुंदर ! सोहणमणुट्ठियं तए जमजियजिणसरणमागओ । वह ( बहु ) वेरिणो वेयड्ढे । - Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA [११७] अत्थि य चाउद्दिसि पि सत्तजोयणसयपरिमाणो रमणीओ समुद्दमज्झे रक्खसदीवो । तस्स य मज्झे नवजोयणमिओ पंचासजोयणवित्थिण्णो वलयागारो तिकूडो नाम पव्वओ । तस्सिहरंमि मए संपयं चेवाऽसुरे पेसिऊण सव्वकंचणमया समुत्तुंगभवणसिहरा पवरपायारखाइयासमेया लंका नाम पुरी निवेसाविया सामिसरणागयस्स ते निमित्तं चिट्ठइ । तहा चेव हे?ओ छहिं जोयणेहिं पंचवीसाहियजोयणसयपमाणो धरणिमज्झे पायाला]लंकारो नाम दीवो अत्थि । तम्मि य बीया पायाललंका नाम पुरी [स]दुग्गा निवेसाविया चिट्ठइ । तत्थ गंतुं सबंधवो तुमं सव्वभयविप्पमुक्को अच्छसु' । एवं च भणिउं भीमरक्खसेण देवपरिग्गहिओ नवपवरमाणिक्कनिम्मविओ उज्जोइयदसदिसाचक्को विज्जाहिं समन्निओ दिन्नो मेहवाहणस्स वरहारो । तं च घेत्तुं मेहवाहणो नमिऊणाऽजियजिणं तेण समं सपरियणो गओ लंकापुरीए, अहिसित्तो रज्जंमि । रक्खसाहिसित्ता य रक्खसदीववासिणो विज्जाहरा वि जाया रक्खस त्ति । मेहवाहणस्स य बहुपुत्तपरंपराए पच्छोप्पयंमि जाओ महारक्खसो नाम राया । सच्चीहूओ य नामओ वि इमाओ रक्खसवंसो त्ति । तओ महारक्खसाओ वि बहुपुरिसपरंपराए लंकाए जाओ कित्तिधवलो नाम रक्खसाहिवो । अणेण पइट्ठिया विज्जाहरजाया वंसमूलं वानर त्ति वानरकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सेयंसतित्थयरतित्थे वट्टमाणंमि वेयड्ढपव्वए मेहउरे आ(अ)इंदो नाम विज्जाहरसामंतो परिवसइ । भज्जा य सिरिमई, सुओ सिरिकंठो विज्जाहरकुमारो, देवी नाम दुहिया सिरिकंठस्स सहोयरा भइणी सव्वगुणसंपुण्णा । तं च पुप्फुत्तरो रयणपुरसामी पउमुत्तरसुयकएणं जाएइ । न य सा तस्स तेहिं दिण्णा । लंकाहिवस्स कित्तिधवलस्स दिण्णा । परिणीयं च तं कित्तिधवलेणं सोउं रुट्ठो पुप्फुत्तरो अइंद-सिरिकंठाणं । अण्णया य सिरिकंठेण मेरुगमणनिमित्तेण पुप्फुत्तरस्स दुहिया पउमा नाम कण्णगा दिट्ठा दासचेडीहिं सममुज्जाणे कीलमाणी । तीए य सो दिट्ठो । तओ दोण्ह वि परोप्परमवलोयणाणंतरमेव जाओ अणुरागो। समप्पिओ य तीए तस्स अप्पाऽणुरायवियारपुव्वगं नियाभिप्पायं प[य] डंतीए । तओ [सो] तीए समुपज्जइओ(सममुप्पइओ) गयणे वच्चिउं पयत्तो । तओ धाहावियं चेडीहिं । नाऊण य इमं वइयरं पुप्फुत्तरो राया सबलवाहणो संनद्धबद्धकवओ होऊण संचलिओ सिरिकंठस्स मग्गेणं । इओ य सिरिकंठो तस्स भएण कित्तिधवलस्स भइणीवइणो लंकाए पुरीए सरणं गओ । साहियं च तस्स कन्नाहरणं पुप्फुत्तरागमणं च । तओ कित्तिधवलेणं पुप्फुत्तरस्स पेसिओ दूओ भणावियं च - 'कण्णगाऽवस्सं कस्सइ दायव्वा । वरिओ य सयम(मे)ईए सिरिकंठो । ता न जुत्ते(द्धे)ण किंचि कज्जं, नियत्तसु तुम'ति । इय एस जाव वट्टइ उल्लावो ताव तीए चेव कण्णाए संपेसिया पहुत्ता दूई नमिऊणिमं भणइ - 'पहु ! विन्नत्तं पउमाए, सुणह - नमिऊण ताय ! पयकमलं । एसो मए सयं चिय, वरिओ; न उणोऽहमेएणं ।। मोत्तूण तह इमं पहु !, मज्झ निवित्ती अवस्समन्नस्स । एवंविहंम(मि?) कज्जे, कुरु जहा सुंदरं होइ' ॥ Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [११८] इय भणिओ सो दाउं, बहुसत्थ-पयत्थ-नीइपरिकुसलो । तं कण्णगं नमस्स(नहंसि?) गओ वलिओ निययंमि नयरंमि ।। कित्तिधवलेण य भणिओ सिरिकंठो नेहेण विओयमणिच्छमाणेण जहा - 'वेयड्डे तुम्हमत्थि बहवे वेरिया । तम्हा रक्खसदीवस्सेमस्साऽऽसन्नो अवरुत्तरदिसाए तिजोयणसे(स)यमाणो वानरदीवो नाम अत्थि दीवो । तस्संठियकिक्किंधपव्वयओवरि निम्मियमहापुरो सपरियणो सुहं चिट्ठसु' । तं च पडिवज्जित्ता कित्तिधवलसहिओ गओ तत्थ सिरिकंठो । ने(निय?)विज्जासामत्थनिम्मियंमि रमणीए किक्किंधपव्वइ(य)ओवरिं किक्किंधपुरे अहिसित्तो कित्तिधवलेण सिरिकंठो रज्जमणुपालइ त्ति । दिट्ठा य तंमि दीवे, महंतदेहा फलासिणो बहुसो । सिरिकंठेण भमंता, बहुजूहा वानरा रम्मा । घोसाविऊण अमारिं, दवावियं तेसि खाण-पाणाई । वा(अ)सेसखेयरेहिं वि, सम्माणिज्जति ते निच्चं ॥ रंगे चित्ते ल(ले)प्पे, गिहेसु बाहिं च सच्चविज्जति । करेंति निययपडाया-तोरण-धय-चिंध-छत्तवरि ॥ एवं च जेऽहिसित्ता, वानरदीवंमि कित्तिधवलेण । वानरचिंधा विज्जा-हरा वि ते वानरा जाया ॥ तओ सिरिकंठस्स पच्छोप्पयंमि मुणिसुव्वयतित्थे वट्टमाणे किक्किंधपुरे महोदहिरवो नाम राया जाओ। ता(तहा) कित्ति[ध]वलरायस्स पच्छोप्पए तंमि कुले लंकापुरीए तडिकेसो नाम राया जाओ । भुंजंति य ते दो वि नेहनिब्भरा नियनियरज्जाई । अण्णया य तडिकेसो सह अंतेउरेण रज्जेणे(उज्जाणे) गंतूण पवरकीलाहिं कीलिउं पवत्तो । तत्थ य कीलणासत्ताए तडिकेसरण्णो अग्गमहिसीए पु(दु)माओ पडिज्ज(ऊ)णोवरिं पवंगमेण करिसियं सिरिचंदाए पओहरजुवलं नहेहिं । तं च दट्ठण रण्णा तडिकेसेण पहओ बाणेण पवंगमो । सो य गुरुपहारवेयणासमइक्कंतो पडिमं ठियस्स साहुणो सयासं गंतूण पडिओ । साहुणो(णा) वि से दिन्नो पंचनमुक्कारो । नमोक्कारपहावेण य मरिऊणोदधिकुमारो देवो भवणवासी उववन्नो । तओ सरिउं पुव्वजम्मं समागओ साहुवंदणवत्तियाए । पेच्छइ य वंदिऊणं, तं सो तडिकेसखेयरभडेहिं । सेसे वि य हम्मंता, पवंगमा निद्दयं असुरो ॥ तओ दट्ठण आसुरत्तो ठिओ वियाणेण महापमाणवानरभूतो उम्मूलियतरु-सिलासमूहो ते रक्खसभडे पडिहणिउमाढत्तो । तडिकेसेणाऽवि णाऊण दिव्वपओगं गहियधूयकडुच्चुयहत्थेण होऊण आराहिओ पेसलवयणेहिं देवो । भणिओ य - 'को तुमं ? पच्चक्खो होसु' । तओ समुवसंतो देवो । कहिओ निययवुत्तंतो नमोक्कारपभावाईओ सयलो वि । तओ तडिकेसो देवो य गया तस्स मुणिणो सयासे। वंदित्ता य सो मुणी पुच्छिओ तडिकेसिणा वानरवइरकारणं । भगवया भणियं – 'सुण, सावत्थीए नयरीए मंतिपुत्तो दत्तो नाम निक्खंतो विहरमाणो, पत्तो वाणारसीए पुरीए । व(त)त्थ ठिएण य आडेहिएण(आहेडिएण) दट्ठमवसउणो त्ति विणासिओ माहिंदे गंतुमिह तुमं तडिकेसो जाओ आहेहि(डि)ओ वि न[र]ए गंतुमिह वानरो जाओ। Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [११९] तेण तए एसो वानरो संतो विणासिओ' त्ति । तओ सुकेसं नाम नियपुत्तं रज्जे ठविऊण सिद्धो तडिकेसो । महोदहिरहो(वो) वि किक्किंधिनामनियपत्तं रज्जे ठवेत्ता सिद्धो त्ति । इओ य वेयड्डनगे रहनेउरचक्कवालपुरे नामेण असणिवेगो नाम राया खयरीसरो । सुओ तस्स नामेण विजयसीहो बीओ उण विज्ज(ज्जु )वेगो त्ति । तत्थेवाऽऽइच्चपुरे, मंदरमाली नरेसरो अत्थि । दुहिया य तस्स पवरा, सिरिमाला अत्थि नामेणं ॥ तीए सयंवरंमी(मि), आहूया आगया सयलखे(ख)यरा । मंचेसुवविट्ठाण य, समागया कण्णगा तत्थ ॥ सा सिरिमाला धूया, लीलाए दासचेडधाईहिं । परियरिया खोहंती, तं रायसहं समत्तं पि ॥ सा य पडिहारीदरिसियमग्गा विज्जाहरे पेच्छंती ताव गया जाव किक्किंधिनिवो । तओ जायाणुरागाए सिरिमालाए घल्लिया किक्किंधिनिवस्स वरमाला । तं च दटुं रुट्ठो विजयसीहो – 'अहो ! केण मे(भे) अण्णा[य]कारिणोऽपि पुदिव पि निद्धाडिया एत्थाऽऽणिया ? ता संपयं तहा करेमि जहा एए न हुंति'त्ति वोत्तुमुट्ठिओ तेसिं मारणत्थं । किक्किंधी वि सपरिवारो सम्मुहीहूओ तस्स । तओ जुझंमि वढुंते किक्किंधिकणिट्ठभाउगेण अंधकुमारेणं छिन्नं विजयसीहस्स सीसं । तओ लद्धजया वानरा उप्पइऊणं झडित्ति समागया किक्किंधिपुरं । असणिवेगो वि निसुयपुव्व(त्त)मरणो सबलवाहणो समागओ तस्स पिट्ठओ । तओ जुज्झमि वट्टमाणे विणासिओ विज्जु(असणि)वेगेणं अंधकुमारो । तओ हारिं पेच्छमाणो सुकेसो किक्किंधिं घेत्तुं वइरिदुक्खियं पविट्ठो पायाललंकापुरं । असणिवेगेणाऽवि लंकापुरीए निवेसिओ निग्घाओ नाम दाणवो । तओ गओ नियट्ठाणं । अण्णया य असणिवेगो सहस्सारं नाम नियपुत्तं रज्जे ठवित्ता निक्खंतो त्ति । इओ य पायाललंकाए सुकेसिणो रक्खसाहिवइणो इंदाणीभज्जाए मालि-सुमालि-मालवंतनामगा समुप्पन्ना तिन्नि पुत्ता । वानराहिवइस्स वि किक्किंधिस्स सिरिमालाए आइच्चरय-रिक्खरयनामगा जाया दो पुत्ता । तओ जोव्वणत्थेहिं मालिपमुहेहिं विन्नायवुत्तंतेहिं पायाललंकाओ निग्गंतुं विणासिओ निग्घायदाणवो । तओ लंकापुरीए जाओ मालि(ली) राया । वानरदीवे य किक्किंधेण पेसिओ आइच्चरहो(ओ) त्ति । इओ य रहनेउरचक्कवालपुरे असणिवेगसुयस्स सह[स्सार]स्स भज्जा चित्तसुंदरी गब्भपहावओ सक्कसंगमजायदोहला लज्जाए अकहमाणा दुब्बला जाया । तओ निब्बंधपुच्छणेण कहिए सहस्सारण विज्जासामत्थओ सक्करूवं काउं भुत्ताए पुण्णदोहलाए जाओ इंदो नाम पुत्तो । जोव्वणत्थस्स य इंदस्स जाया सव्वे विज्जाहरा वसवत्तिणो । तं च सोउं रुट्ठो लंकाहिवो माली । तओ रक्खस-वानरबलसहिओ सुमालिणा वारिज्जतो वेयड्ढमागओ रणमि विणासिओ इंदेणं । तओ सुमालि-आइच्चरया सपरियणा नासिऊण पवि[ट्ठा] पायाललंकाए । अच्छंति य तत्थिदभयभीयाओ । जाओ य तस्स समालिस्स धीइमईए भज्जाए रयणासवो नाम पत्तो Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१२०] इओ य वेयड्डपव्वए कोउगमंगले नयरे दो(वो)मबिंदू नाम राया । तस्स कोक्कसी-केक्कसी नाम दो धूया । तत्थ कोक्कसी जक्खउरे वीससेणरण्णा परिणीया । तीए य पुत्तो वेसमणो नाम । सो य इंदेणं लद्धजएणं लंकेसरो अहिसित्तो । तहा लंकाइ पुव्वाइदिसट्ठगावट्ठिएसु जोइपुर१-अग्गिपुर२किक्किंधिपुर३-नलउर४-रसायलउर५-सत्तुभंजण६-दुल्लंघउर७-सीयलपुरेसु८ कमेण सोम१-अग्गि२जम३-नल४-वरुण५-पहंजण६-कुबेर७-ईसाण८नामगा पवरविज्जाहरा सयमिदेण दिसापाला निवेसिया। तओ इंदो अइराव(य)-गयारूढो गओ वेयड्ढपव्वए निक्कंटं भुंजइ दो वि विज्जाहरसेढीओ त्ति ॥ __ इवं(ओ) य सुमालिपुत्तेणं रयणासएणं वोमबिंदुधीया वेसमणलहुमाउसिया केक्कसी जा पुब्वि भणिया सा परिणीया । तीसे य सीहसुमिणसूइओ जाओ साहियबारसवरिससहस्साऊ पुत्तो जातो । इओ य जो भीमरहरक्खसेण देवयाहिट्ठिओ नवमाणिक्कनिम्मिओ पुटिव दिन्ना(न्नो) मेहवाहणस्स आसि हारो सो कालमेत्तियं जाव करंडियागइ(ओ) पु(पू)इज्जतो ठिओ । संपयं पुणोऽणेण जायबालएण कह वि सयणिज्जाओ एहसिएण पुण्णाहियत्तणओ करेहि घेत्तुमारोविओ नियकंठे । तओ केक्कसीए तं दटुं कहियं रयणासवस्स । तेणाऽवि गुरुहरिसावूरियचित्तेण नवमाणिक्कपडिबिंबियसिरस्स कयं तस्स पुत्तस्स नामं दससिरो त्ति । तओ केक्कसीए भाणुसुमिणसूइओ पुणो जाओ बीओ पुत्तो । कयं च तस्स नामं भाणुकण्णो त्ति । सो य कुंभकण्णो नाम लोए पसिद्धो । तेसिं च उवरि केक्कसीए यं(णं) जाया धीया । सा य चंदसमा नहेहिं ति पइट्ठिया पिउणा चंदनही नाम । जा लोए पसिद्धा सुप्पनहा नाम । तओ पुणो वि चंदसुमिणसूइओ जाओ विहीसणो नाम पुत्तो त्ति । । साहियसोलसधणूसिया य दससिर-कुंभयन्न-विहीसणा सा(स)मत्थीहूया विज्जाहरविज्जासाहणत्थं गया महाडवीए । तेसिं वरिज्जाओ(च विज्जाओ) साहिताओ कीलणत्थं तत्थेवाऽऽगओ संतेउरो जंबूद्दीवाहि[वई?] जक्खो आणाहिओ(अणाढिओ?) नाम । तेण य ते विज्जाओ साहंते दट्ठण पओसेण भणियाओ नियजुवईओ - 'तहा करेह जहा एएसिं विज्जाओ न सिझंति' । तओ तव्वयणेण तासिं बहुविहमुवसग्गंतीण वि महासत्तत्तणओ सिद्धाओ दससिरस्स सव्वाओ वि कम्म(कमा?)गयाओ [वि]ज्जाओ। तासिं च मज्झे इमाओ चउरो वि पहाणविज्जाओ, तं जहा – रोहिणी १, पन्नत्ती २, गोरी ३, गांधारी ४ । कुंभयण्ण-विहीसणाण वि निय-पुण्णाणुरूवं सिद्धाओ काओ वि विज्जाओ । तओ दससिरं सिद्धविज्जं नाऊणाऽऽगओ अणाढियजक्खो संवेयरो(संतेउरो) खामेत्ता भणइ – 'सयं भरहद्धनरीसरो तुमं भविस्ससि' । तओ दससिरो सिद्धविज्जो कुंभयन्न-विहीसणेहिं समुप्पइऊणाऽऽगओ पायाललंकापुरीए । पणमिऊण गुरुवयणं(गुरुयणं) सुमालिपियामहं पुच्छइ – 'किमम्हाण रक्खसवंसो त्ति पसिद्धो ? किमत्थं वा चिंधेसु रक्खसा कीरंति ? केण वा कारणेण पायाललंकाए पविट्ठा चिट्ठामो ?' तओ सुमालिणा मेहवाहणकालाओ रक्खसवंसुप्पत्तिं साहिऊण कहिओ सव्वो वि सवित्थरो वुत्तंतो जाव 'महाभाउगो माली विणासिऊणिदेणं सदिसापालो तुह माउसिहाओ(माउसियओ) उ वेसमणो नाम सग्गलंकाए राया कओ'त्ति । 'अण्णया य सम्मेयसेलसिहरोवरि वंदणत्थं गओ अहं जिणपडिमाणं, वंदियाइं च तत्थ जिणिंदबिंबाइं। तत्थ य मए मुणी समणसीहो चउनाणी वंदिऊण पुच्छिओ नियरज्जलाभं लंकापुरीपवेसं च । तेणाऽवि Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANNNNNNNNN ormmmmmmmmmm........... [१२१] भणियं – “जो ते सुयस्स रयणासयस्स पुत्तो भविस्सइ तस्सयासाओ सव्वमिमं संपज्जइ । सो य सूयाओ डित्थो चेव तुम्हं साइसयं हारं पुव्वपुरिसकमागयं करेहिं घेत्तुं नियकंठे विलपं(सं)तो नायव्वो । तहा सो भरहद्धसामी महाबलो सत्तवीरियसंपन्नो होऊण पडिवक्खसेविओ महारायाहिराओ भविस्सइ" ।' ___'इमं च सव्वं साहिन्नाणं तए समुववन्नेण अम्ह संजायं । तो भविस्सइ तुह सयासाओ अम्हं सव्वं साहुसमाइ8 रक्खसवंसस्स समुन्नइकरणं'ति । इमं च निसामिऊण हरिसिया सव्वे वि रक्खसभडा । दससिरेण वि सहरिसमेव समाइच्छियं तं तस्स वयणं । एवं च सिद्धविज्जो दससिरो सह सयलबंधवेहि सुहंसुहेणं चिट्ठइ त्ति । इओ य वेयड्डनगरे(नगे) दाहिणाए सेढीए सुरसंगी[य]पुरवरे मओ नाम खेयराहिवई । हेमवई तस्स भज्जा । तीए मंदोदरी नाम पवरदुहिया । सा य जोव्वणत्था पिउणो चलणाणं वंदणत्थं जणणीए पेसिया । पणिवइओ य सो तीए । तओ जणएण सम्माणिया सगिहं गया । पुच्छिया य तेण मंतिणो - 'कस्स उण एसा मए पहाणधूया दायव्वा ?' मंतीहिं वियारिऊण सह मयखयरीसरेण रूव-पयाव-विज्जासामत्थाई सयलविज्जाहरेसराणं भणियं - 'दहवयण[स्स] इमा पवरकण्णा जोग्गत्ति अम्ह मई'। तओ मएणाऽवि भणियं – 'एवमेयं' । काऊण य सयलसामगिंग विवाहस्स सपरियणो घेत्तूण मंदोयरिं सयंवरणत्थं दससिरपुव्वा(रा?)भिमुहं चलिओ मयराया । जाणावियं चऽणागयमेव सुमालिपमुहाणं सयंवरकन्नागमणं । तेहिं वि महाविभूईए विवाहिओ दससिरो मंदोदरं । तीए य जाया कालेजिंदजि-मेहवाहणनामपुत्त त्ति । कयाइं च कीलणत्थं दससिरो गओ मेहरह(व)गिरिं । तदुवरिं च पहाणसरे विज्जाहरकन्नगाणं छसहस्साई मज्जंताई पेच्छिऊण गंधव्वविवाहेण परिणेइ । तओ महल्लएहिं गंतूण कहियं तासि पिऊणं जहा - 'दहमुहेणं परिणीयाओ तुम्ह दुहियाओ' । तेवं ति(ते वि तं) सोउं दससिरस्स पिट्ठओ निग्गया जुज्झसज्जा। दससिरेणाऽवि ते सव्वे हुँच-विलुंचिज्जंता मोयाविया नियधीयाहिं गया सट्ठाणं । दससिरो वि ताहिं समं संपत्तो नियपुरं ति । इओ य कुंभय(उ)रे महोयरो नाम राया । तस्स सुरूवनयणाए भज्जाए तडिमाला नाम धीया, र(न्ने)ण परिणीय त्ति । तहा वेयड्ढदाहिणसेढीए जोइप्पहपुरे वीरो नाम राया । तस्स [नंद]वईए भारियाए पंकयसिरी नाम दुहिया । सा विहीसणेण परिणीय त्ति । अण्णया य कुंभयण्ण-विहीसणा गंतूण सग्गलंकाओ रि[उ] विसयाओ वेसमणिददिसापालसंतियं गय-रहि(रहाइ)यं धाडीए पुणो पुणो घेत्तुमागच्छंति । तओ वेसमणेण नाउमिमं सुमालिस्स पेसिओ दूओ भणावियं च – 'किमेए तुह दुदंतकुमारा कालकवलिया जेणेवं मए सह खउलिंति ?' इयं(य)जंपियावसाणे गहिऊणं अमरिसेण चलणेसु कड्डाविज्जइ दूओ पुरिसेहिं कुंभयन्नेण । एवं च विमाणिओ दूओ गंतूण वेसमणस्स साहेइ । वेसमणो वि तं निसामिऊण अईव संखुद्धो सबलवाहणो निग्गओ जुद्धसज्जो । दससिरो वि तहेव निग्गंतु तेण समं जुज्झिउं पवत्तो । वेसमणो वि – 'ममेसो समहिओ बलेणं । ता अकयपरलोयस्स मा ममेत्थ रणे मरणं होउत्ति चिंतिऊण विज्जुक्खित्तकरणेण दूरमोसरित्ता ठिओ काउस्सग्गेणं ति । दससिरो वि तं तहा दटुं पाएसु पडित्ता – 'खमसु मम जं दुच्चं(च्चे)ट्ठियं । तहा तुमं पि भाया, ता कुणसु सह अम्हेहिं रज्जं'ति पुणो पुणो विन्नवेइ । एवं च भणिओ जाहे न देइ पडिवयणं ताहे खामिऊण आरूढो वेसमणस्स पुष्फगं नाम विमाणं, गओ य सपरिवारो तदारूढो सम्मेयसेलसिहरे पडिमावंदणत्थं । Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १२२] तओ वंदिऊणुत्तरंतस्स परिवारस्स दससिरस्स सुणिऊण विज्जाहरकलयलसद्दं गुलुगुलिओ महारवेणं वणहत्थी । तं च दट्ठूण भणिओ दहसिरो पहत्थविज्जाहरेण 'देव ! गेण्हसु इमं हत्थिरयणं जं देवाण वि दुगे(ग्गे)ज्झं' । दससिरो [वि] विविहकरणेहिं परिस्समं नेऊणाऽऽरूढो वणहत्थिखंधे, कयं च तस्स नाम भुवणालंकारोति । तओ वसिओ कयवद्धावणओ तत्थेव तं रयणि । पहाए पट्ठिओ अत्थामंड गयकहाहिं य चिट्ठिउं पयत्तो सह भडेहिं । एयंमि अंतरेण अणो (णे) यपहारज्जरियसरीरो पवणव (ग ) ई नाम खयरो समागओ, नेहेणं पणमिऊण यदहवयणं उवविट्ठो साहिउं समारद्धो ‘देव ! पायालपुराओ रिक्खरया - ऽऽइचरया गया किक्किंधम्मि जमालिसु (जमस्सु)वरिं । जायमाओहणं । जुज्झताण य गहिया जमेण रिक्खरया - ऽऽइच्चरया । काराविया तेण वेयरणिमाइया बहवे नरया । गहिया बहवे य वानरभडा । तेसु य नरएसु ते दुक्खमणुहवाविज्जंति । इमं च दट्ठूण जमविचेट्ठियं (य) म (मि) हाऽऽगओ तुरंतो रिक्खरयाइच्चरया (य) संतिओ भडोऽहं । ता देव ! ता(तहा) कुणसु जहा तेसिं दुक्खविमोक्खो हवति' । त(ग)ओ य तस्स घाए भंजावेत्ता किक्किंधिपुरं दहवयणो । विद्धंसिया य तेण जमस्स नरया । उत्तासिया नरयवाला । सिद्धं च तेहिं जमस्स दहवयणागमणं । जमो वि निग्गओ सबलवाहणो जुद्धसज्जो । दससिरेणाऽवि गुरुपहारजज्जरियसरीरो काउं पाडिओ धरणीए मुच्छिओ य । य - गहिऊण सुएण तओ, कयंतनामेण परियणसमेओ । इंदसयासे नीओ, रहनेउरचक्कवालपुरे ॥ भणिओ य तेण राया - 'देव ! विमुक्कं मए जमत्तणं । न मम कज्जं दिसावालत्तणेण । अवि रूसह जइ वा तूसह, सव्वं वा जीवियं हरह जइ वा । उग्गं च कुणह दंडं, न करेमि जमत्तणं कह वि ॥ वेसमणो दिसिवालो, जेण जिओ तहा गओ वणे गहिओ । गहिउं देवेहिं वि न, सक्किओ किं नु खयरेहिं ? ॥ भग्गो मडप्फरो देव !, तेण जमवायसंतिओ मज्झ । तमिह (ता गिण्ह) जमि (म) त्तमिमं पयच्छ अण्णस्स वा एत्थ ॥ सोउमिमं जमवयणं, कयरणचित्तो वि मंतिजणरुद्धो । देइ पुरं वेयड्ढे, सुरसंगीयं जमस्सिदो ॥ दससिरो वि किक्किंधिपुरमाइसू (च्च) रयस्स रिक्खउरं रिक्खरयस्स [य] दाउं पुप्फगविमाणारूढो महाविच्छेड (ड्डे)ण पविट्ठो लंकापुरीए रज्जं कुणइति । इओ य आइच्चरयस्स किक्किंधिपुरे इंदुमालिणीए महादेवीए जाओ वाली नाम पुतो । बीओ सुग्गीवो, सिरिप्पभा एएसिमुवरि जाया । तहा रिक्खपुरे आइच्चरयभाउणो रिक्खरह (य) स्स हरिकंताए भारियाए जाया नल-नीलनामगा दो पुत्ता । आइच्चरओ वि वालिस्स रज्जं दाउं सिद्धो त्ति । इओ य दससिरस्स भगिणी सा चंदनहा नाम कण्णगा मेहप्पहविज्जाहरपुत्तेण खरदूसणेण कह वि Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१२३] दिट्ठा । तीए वि सो दिट्ठो । जाए य परोप्परमणुराए छलेण हरिउं सा तेण परिणीया । इमं च जाणिऊण दससिरो रुट्ठो चलिओ खरदूसणस्सुवरिं । तओ चलणेसु निवडिऊण भणिओ मंदोदरीए – 'देव ! कन्नाओ अवस्सं कस्सइ दायव्वाओ । जइ पुण सयं चेव वरुव्वणं पडिगाहिति ता न किंचि सप्पुरिसेण वत्तव्वं । परिणीया य सा तेण । अण्णं च, सो वि पहाणपुरिसो जओ आइच्चरयस्स सुयं चंदोयरं नाम सिद्धोहेओ(निद्धाडिउं) पायाललंकाए तुम्ह भएण गंतुं पविट्ठो । तत्थ य दुग्गबलेण न किं पि तस्स विप्पियं काउं तीरइ । ता सव्वहा विरमउ देवो इमाओ वय(इ)राओ' । एवं च तीए भणिओ कुंभयण्णविभीसणवयणेहिं य नियत्तो खरदूसणस्सुवरिं वइराणुबंधाणु(उ) त्ति ।। चंदोयरो वि पायाललंकाओ नीसारिओ कालगओ य । (त)स्स य भज्जा अणुराहा नाम सोएण पविठ्ठा महाडवीए । सा य गब्भवई मणिकंतगिरिनिगुंजे पविसिऊणं वियाया । जाओ य तीए पुत्तो विराहियनामगो । संपत्तजोव्वणो य सुरूवो कया(ला)कुसलो सव्वत्थाखलिपयसरो हिंडइ त्ति । इओ य दससिरेण सुणिऊणुन्न(ग्ग)पयावं वालिं वानरिंदं पेसिओ दूओ, भणावियं च - 'तुह पिउ-पियामहाईया वि मह [पिउमाईणं] सेवं पडिवण्णा । जइ रज्जेण कज्जं ता तुमं पि सिग्घमागच्छसु' । सोउमेवं कुविएण वालिणा नीसारिओ दूओ । तेणाऽवि गाढमागंतुं चडाविओ दससिरो । सो वि दूयवयणाणंतरममीरसेण(ममरिसेण) सयलरक्खसभडसमेओ समागओ वालिनरिंदस्सुवरि । वालिनरिंदो पुण सबलवाहणो सम्मुहमागओ वि दससिरस्स नियमंतीहिंतो जुज्झिउमलभमाणो तत्थेव सुग्गीवस्स रज्जं दाउं निक्खंतो । सुग्गीवो वि सिरिप्पभं नाम नियभगिणिं दाऊण दससिरस्स कयसंधाणो किक्किंधिपुरे राया जाओ त्ति । एत्थंतरंमि य निच्चालोए पुरे निच्चालोयस्स विज्जाहररायस्स सिरीदेवीए रयणावली नाम धीया। तीए य विवाहणनिमित्तं पुप्फगविमाणारूढो चलिओ दससिरो । तं च पुप्फगविमाणमट्ठावयनगोवरि खलियं दट्ठण पुच्छिओ दससिरेण मारीई नाम नेमित्तिओ - 'किमेयं न वच्चइ ?' जा तेण वि जाणिऊण भणियं – 'कोइ महातवस्सी हेट्ठओ चिट्ठइ' त्ति । तओ सोउमेवमुत्तरिओ दससिरो, वंदियाओ य तत्थोसभाइ-जिणिंदपडिमाओ । तओ गवसंतेण तप्पएसे काउस्सग्गट्ठिओ दिट्ठो वालिमुणी । तं च दटुं सुमरियपुव्ववेरो दससिरो भणइ – 'रे रे दुट्ठ ! निल्लज्ज ! साहुविडंबग ! मम विमाणमज्ज वि तुमं वच्चंतं रोहसि ? ता पेस(च्छ) संपयं जं करेमि' । तओ 'सपव्वयमिममुप्पाडिऊण समुद्दे पक्खिवामि'त्ति चिंतिऊण गओ पव्वयमूलं । उप्पाडिओ सहस त्ति अट्ठावओ । हलहलियाई जिणभवणाई । तओ परमावहीए नाऊण वालिणा तत्थ साहुणा एवं अट्ठावयउद्धरणं विज्जाहिं कयं दसमुहेण, 'हा ! मम कएण एसो, भरहनिउत्ताण चेइयहराणं । होही धुवं विणासो, बहुजीवखएण संजुत्तो ॥ ता जीवरक्खणटुं, जिणभवणविणासरक्खणटुं च । रागद्देसेहिं विणा, करेमि रक्खं गिरिवरस्स ॥ कुणमाणो वच्छल्लं, जिणिदवरसासणस्स भत्तीए । न य तस्स पओसेणं, न य वि न(स?)यजीवियनिमित्तं ।। रक्खं करेमऽवस्सं, भरहेण कयाण जिणवरगिहाणं' । इय चिंतिऊण सिहरं, चलणंगुटेण उत्थग्घं ॥ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१२४] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA तह, जह वमंतरुहिरो, असेसविज्जाबलेण कलिओ वि । मुसुमूरियमणिमउडो, खलंतसासाउलो जाओ ॥ गुरुभारसिढिलियंगो, ववगयउच्छाह-जीवियासो य । काउं भेरवसई, 'धस'त्ति धरणीतले लुलिओ ॥ तत्तो य रावणो सो, रउरवसद्देण तेण विक्खाओ । मु(सु?)णिउं तस्स रवं तं, सन्नद्धा रावणस्स भडा ।। 'किं किं?'ति जंपमाणा, भइरवसद्देण दसाणणेण कए । 'किं वा कस्स य जायं ?', भमंति ते तं गिरि सव्वं ॥ सुन्ना वुन्ना भीया, "किं एयं दससिरस्स संजायं ?' । भणमाणा दीणमुहा, 'किं कुणिमो ? कस्स साहेमो ?' ॥ तओ - कहकह वि भउब्भंतो, नीहरिओ सो गिरि तयं मोत्तुं । भत्तिभरनिब्भरंगो, गओ य तो मुणिसयासंमि ॥ नमिऊण मुणिं तत्तो, नियखूणं रावणो खमावेइ । तव-नियम-नाण-झाणं, विसेसओ से पसंसंतो । 'निच्चं पि अणुवगारी, तुह पहु ! वेरत्तणं अहमहम्मो । पत्तो य कह वि पावो, भुयणस्स वि दुज्जणो होउं ।। तुहमरणकज्जकयनि-च्छयस्स पावयस्स(पावस्स) तह वि मम तुमए । पहु ! पसिऊणं दिण्णं, जीवियदाणं अणग्घेयं' ॥ इय थोवं(उं) तं एवं, नमिऊण पुणो पुणो वि पयकमलं । भावेण पसन्नमणो, दहवयणो वालिसाहुस्स ॥ पविसइ जिणिंदभवणे, भरहकए तत्थ जिणवरिंदाणं । काउं पवरं पूयं, मणिरयणविचित्तकुसुमेहिं ॥ भुयदंडमयं वीणं, गीएण समं पवायमाणस्स । तत्थाऽऽगओ महप्पा, वंदणभत्तीए धरणिंदो ॥ पूएत्तु जिणवरिंदे, पराए भत्तीए वंदिओ(उं) थोवं(उं) । पेच्छइ य राम(व)णं तं, भुव(य)वीणा-गीयरवमुहलं ॥ तं दटुं धरणिंदो भणइ – 'रामण ! तुहाऽणुव[म] भत्तीए एयाए समावज्जिओऽहं, ता वरसु किं पि समीहियवरं' । रामणो भणइ - 'किमन्नवरेणं देव ! भत्तीए चेव पज्जंतं(पज्जत्तं)' । तओ सुट्ठयरं परितुट्ठो धरणिंदो रामणस्स [अमोह] विजयं नाम विज्जं दाऊण गओ सट्ठाणं । रामणो वि तं विज्ज घेत्तुं वालिमुणिं च पुणो पुणो खामिय पुष्फगविमाणारूढो नि[च्चालोया]ए नयरीए गंतुं च रयणावलिं परिणेत्ता पुणो वि लंकाए संपत्तो त्ति । इओ य जोय(इ)पुरे नगरे जलणसिहो विज्जाहरो । तस्स सिरिमईए भारियाए तारा नाम धीया । सा य कयाइ चक्कंकविज्जाहरपुत्तेण साहसगइणा दिट्ठा । मग्गाविया य अणुरागओ । इओ य वानरराएण Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १२५ ] सुग्गीवेण तीए वरणत्थं पेसिया जलणस्स पुरिसा । जलणेणाऽवि पुच्छिओ अइसयनाणी साहू 'कस्सेसा दिज्जंती सुंदरा ?' साहुणा भणियं ‘थोवाऊ ताव साहसगई, सुग्गीवो उण दीहाऊ रायलक्खणसमण्णिओ य । ता जं जाणसि तं कुणसु' । इमं च थोवं (सोउं) जलणेण दिन्ना तारा सुग्गीवस्स । तेणाऽवि ती जणिया दो पुत्ता अंगओ जयागंगो (दो) य । -- - सो य साहसगई तीए ताराए उवरि अणुरायममुंचमाणो देहेण खिज्जंतो उवायं चितिउं आढत्तो । अण्णया य तेण कस्स वि विज्जाहरस्स सयासे लद्धा वेयालिणी नाम भज्जा (विज्जा) । तं च हिमवंतपव्वयगुहाए गंतुं सो साहेउमाढत्तो । एत्थंतरंमि य रामणो निग्गच्छिऊण सग्गलंकाओ दीवंतरनिवासिणो य पायं विज्जाहरे वसीकाऊण गओ पायाललंकाए । तत्थ य रामणमागयं नाऊण गहियाणग्घेयपाहुडो चंदनहासमन्निओ सेवत्थमाओ खरदूसणो । रामणो वि खरदूसणं सचंदनहं सम्माणिऊण तेणेव समं पयट्टो उत्तराभिमुहं, संपत्तो य सज्झगिरिसंगयं वि(विं )झं नाम पव्वयं । दिट्ठा य तत्थ अच्वंतरमणीया कल्लोलमाला नम्मया बीयनामेण रेवा नाम नई । तओ कीलणत्थमुत्तरिओ रामणो सपरियणो तीए । सुइरं कीलित्ता रेवातडट्ठिओ पत्थियाओ पडिमं कड्ढावेत्ता पवरपुप्फमालाईहिं देवपूयं कामाढतो । - - एत्थंतरंमि य अचिंतिओ समागओ नईपूरो । तेण उल्लोडित्ता सव्वा वि नीया देवपूया । तओ दट्टुमवणीयपूयं देवं रामणो रुट्ठो भणइ 'अरे ! केणेसो मुक्को पउरनीरपूरो ?' तओ सोउमेवमेक्को विज्जाहरो भइ 'देव ! अत्थि महेसरनयरे सहस्सकिरणो राया । सो य कीलणत्थं पढममेव लोहमयमहाकिडएहिं नईसलिलं बंधावित्ता उभयतडट्ठिओ संतेउरो कीलइ । तं च जलमुम्मु (म्म) ग्गीहूयमेयमागयं । जओ तस्स देवीणं पेच्छह निम्मलां (ल्लां) सजुत्तमेयं 'ति । तओ सोउमेवमइसयकुविओ रामणो भणइ 'पेच्छह तेण अणज्जेण निम्मल (ल्ल) पाणिएण अम्हे असुईकया । ता तं दुरायारं बंधेत्ता मम समीवमाणेह । तओ लद्धाएसं धावियं रावणबलं । तं च सहस्सकिरणेणं खणमेत्तेणं चेव हयमहियं कयं । तं च रणे भज्जंतं, वलिऊण पुणो वि जुज्झमाणं च । दहवयणदिद्विपंथे, संपत्तं पेरियं तेण ॥ सिट्टं च तेहिँ एसो, दलिउं माणं असेससुहडाणं । पत्तो सहस्सकिरणो, रक्खसनाहस्स भीएहिं ॥ मु(सु)णिऊण रावणो वि य, भुवणालंकारगयवरारूढो । तुरमाणो तं पत्तो, आसो (सा ) संतो नियं सेन्नी (नं) ॥ सो वि य अभग्गपसरो, संभिट्टो रामणस्स संगामे । जायं च महाजुज्झं, रक्खसवइ- नरवरिंदाणं ॥ विज्जाबलेण तत्तो, कहकह वि दसास (ण) णेण सो छलिओ । गहिऊणं नियसेन्ने, रक्खसवइणा समानीओ ॥ तं वण्णंतो पुरिसत्तणेण परिसाए रावणो तुट्ठो जावऽच्छइ ता पु(प)त्तो, मुणीसरो साहुपरियरिओ ॥ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNA [१२६] तं दटुं पणिवइओ, अब्भुटेणं दसाणणो राया । दिट्ठा(न्ना)सणोवविट्ठो, सो वि मुणी साहुगु(ग)णसहिओ ।। भणिऊण(भणिओ य) पणमिऊणं, 'भयवं ! आगमणकारणं कहसु' । मुणिणा वि तओ भणियं – 'सयबाहू नाम नरनाहो ॥ आसि महेसरनयरे, सो हं संसारवासदुक्खत्तो । निव्विन्नकामभोगो, वेरग्गं पाविउं कह वि ॥ पुत्तं सहस्सकिरणं, रज्जे ठवियं(5) नियंमि निक्खंतो । गिहि(ह)वासाओ साहू, जाओ जिणदेसिए धम्मे' । इय भणिए दहवयणो, पभणइ साहुं सिरेण नमिऊणं । 'किं एस तुज्झ पुत्तो, सहस्सकिरणो सुहडसीहो ?' ॥ 'आम'ति मुणिवरेण, भणिए आणाविऊण दहवयणो । तं भणइ - 'एस जणओ समागओ तज्झ नरसीह !' । सो वि य तं भावेणं, पयाहिणेऊण नमइ पयकमलं । उवविठ्ठो वसुहाए, मुणिपुरओ गरुयविणएण ॥ पडिवत्तिं विहिऊणं, भणिओ य दसाणणेण सो राया । 'तं मम अज्जप्पभिई, भाया नरनाह ! एस पिया ॥ मंदोयरीए भइणी, कणीयसी पवररूवगुणकलिया । तुज्झ पयच्छामि अहं, सयंपभनाम तं गेण्ह' ॥ इयरो वि आह - 'दहमुह ! निम्विन्नोऽहं'ति दिन्नसुयरज्जो । पव्वइओ पियमूले, सहस्सकिरणो सिवं पत्तो ॥ एसो य सो सहस्सकिरणो जो पुष्वि दसरहपिउणो अण[र]हरायस्स परममित्तो कहिओ आसि । एत्थंतरंमि य रामणेण नियधीयं परिणाविओ महु त्ति महुकहा भण्णइ - धायइसंडे एरवए सयार(सयवार)नयरंमि आसि दो मित्ता । पभव-सुमित्तप(भि)हाणा, तत्थ सुमित्तो नरवरिंदो ॥ कुलपुत्तगो य पभवो, दोण्णि वि ते लो(ए)क्कगुरुसयासंमि । गहि[य] कला बालत्ते, समं च तह कीलिया दो वि ।। वच्चइ कालो तेसिं, निरज्झरं नेहनिब्भरमणाणं । राया तुरंगमेणं, नीओ कयाइ पल्लीए ॥ मेच्छाहिवस्स धूयं, वणमालं नाम परिणिउं वलिओ । दिट्ठा पभवेणं सा, आसत्तो तीए रूवंमि ।। दोब्बल्लयं च पत्तो, पेमवसो कामबाणवसवत्ती । अव्वावत्थो मुणिउं, भणिओ गंतुं सुमित्तेण ॥ Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१२७] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN 'किं बाहइ ते मित्ति(त्त)य ! ?' भणियं इयरेण 'मेत्त-वेज्जाणं । गुरु-सामि-नरिंदाण य, कहियव्वं सव्वमेव फुडं ॥ ता वणमालं दटुं, भज्जं तुह सामि ! विनडिओ एवं । कामग्गहेण कह वि हु, रोगेण व लद्धपसरेण' । सुणिउं इमं नरिंदो, भणइ – 'थोमं(वं) इमं ति मा खिज्जा । मित्तस्सऽत्थे अत्थं, चयंति रज्जं कलत्तं च ।। सपु(प्पु)रिसा मित्त[क]ए, जीवं पि चयंति किं पुण कलत्तं ?। ता होह इत्थ सत्थो, मा मित्त ! निरत्थयं झूर' । इइ भणिउं गंतूण य, भज्जा सा तस्स पेसिया तेण । सा वि विजणंमि पत्ता. रयणीए तस्स पासंमि || तं पभणइ – 'नरवइणा तुज्झ सयासंमि पेसिया अहयं । कज्जं तयं अणुट्ठसु, जस्सऽत्थं अवद्दुओ जाओ ॥ मन्नइ तमेव इक्कं, कलत्तमत्थाइयं नियं सुयणो ! । जं मित्ते उवउज्जइ, जीयं पि तयं न संदेहो । ता तह दक्खेण दढं, दक्खक्क(क्कं)तो नरीसरो सयण ! । ता तं तुह निव्वत्तय, जह होइ सही सुही तुज्झ' । राया वि इमं सव्वं, निसुणइ पच्छन्नमागओ तत्थ । पभवो वि य तं पभणइ, निवडेउं तीए चलणेसु ॥ 'नत्थि जए सुयणाणं, एत्थ अदेयं महाणुभावाणं । नत्थि तह दुज्जणाण य, अपत्थणिज्जं विरुद्धं पि ॥ ता खमसु पावकम्मस्स, मम इमं मित्तदारल(लु)द्धस्स । अवराहं इह भद्दे !', इय भणियं(उ) पेसिया तेण ॥ पभवो वि निदिऊणं, अत्ताणं; खिज्जिऊण य मणमि । अच्चंतपच्छयावेण, लज्जिउं खग्गं [गहित्तुं च] ॥ पभणइ – 'कह पिच्छिस्सं, तस्स मुहं लज्जिओ सुमित्तस्स ? । ता पडउ इमं सीसं, गुरुअवराहस्स खग्गहयं' ॥ तत्तो य समुक्खित्तं, खग्गं जा मुयइ गीवदेसंमि । ताव सुमित्तेण दढं, धरिओ ‘मा साहसं' भणिउं ॥ 'किं मित्त ! तए एयं, पारद्धं मम्मणस्स दुहजणणं ? । मम खमसु इमं सव्वं, अवराहअ(म)याणमाणस्स' ॥ इय भणिए दुगुणयरं, पभवो वि मणंमि लज्जिओ नाउं । तह तह परिसंठविओ, जह पयइत्थो पणो जाओ ।। Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१२८] काऊण दो वि रज्जं, पव्वज्जं गेण्हिऊण य सुमित्तो । उववण्णो ईसाणे, तओ चुओ महुरनयरीए । हरिवाहणस्स पुत्तो, महुनामो; हिंडिऊण पभवो वि । विस्सावसु-जोइमई-पुत्तो जाओ सिरिकुमारो ॥ सनियाणतवं काउं, चमरिंदो होउमवहिणो(णा) नाउं । तुट्ठो तिसूलरयणं, पयच्छइ महुकुमारस्स ।। सो महुरनयरिराया, समहू हरिवाहणो समागंतुं । रावणमभिन्न(न)मइ तओ, सो वि य हरिवाहणं भणइ । 'एसो सो तुह पुत्तो महु-नामो जेण सूलवररयणं । लु(ल)द्धं चमरिंदाओ जं किर दो जोयणसहस्सो(स्स) ॥ गंतूणं कयकज्जं, पुणरवि हत्थट्ठियं हवइ पच्छा ?' । तेण वि भणियं – “एसो, मम पुत्तो जेण तं लद्धं' । इयं तं गुणगणगरुयं, दटुं दिन्ना मनोरमा नाम ।। दहवयणेण नियसुया, परिणीया सा य महुण त्ति ॥ इत्थंतरंमि य इंददिसावालेणं नलकूबरेण पेसिओ रामणस्स दूओ भणावियं च – 'बहवे तए विज्जाहररायाणो वसीकया । संपयं ममाऽवि फुरणं पेच्छसु' । तओ सोउमेवं रावणो विसज्जियदूओ सबलो समागंतुमावासिओ दुल्लंघपुरासन्नो, पेसिया य कुंभयण्ण-विहीसण-सुग्गीव-पहत्थपमुहा बहवे भडा नलकूवरगहणत्थं । तेणाऽवि ते संपत्ते नाउं विज्जामओ अग्गिरूवो जोयणसयपरिमाणो विरइओ पायारो । कयाणि य जलणपउराइं रिउभडखयजणगाइं । ठिओ य तं समस्सिओ नियभडसमेओ नलकूबरो। समागया य ते रक्खसभडा, असमत्था य लंघिउं तं पायारं । अल्लीयमाणा य हम्मंति नलकूबरभडनिवहेण । तहा वि ठिया तं वेढिऊण चाउद्दिसिं, कहावियं च इमं रामणस्स - 'दुग्गमपाराइयं, न समत्था किंचि इमस्स विप्पियं काउं । हम्मंति य अम्ह भडा इमेहिं । ता किं कीरउ ?' इमं च निसामिऊण मइपगब्भमंतिसमेओ उवाउं(ए) मंतिउं पयत्तो रावणो । एत्थंतरंमि य नलकबरभज्जाए उवरंभाभिहाणाए पेसिया दओ(ई) भणियं च - 'देव ! तुम्ह गणावज्जियहियया उवरंभा घरवासेणं पविसिउकामा. ता तीए को आएसो ?' तओ रावणेण सोउमेवं 'परकलत्तमगम्मं सप्परिसाणं'ति सुमरिऊण वि कज्जत्थिणा भणिया दूई - 'भद्दे ! अच्छउ तावोवरंभा जा दुल्लंघपुरं पविसामि । अन्नं च एत्थाऽडवीए न किंचि कीलाय(प)मोयट्ठाणमत्थि । तहाऽहमवि दुल्लंघउरगहणत्थमुज्जयचित्तो चिट्ठामि' । तओ गंतुमेयं दूईए निवेएइ(निवेइयं) उवरंभाए । सा वि मयणाउरा झड त्ति समागया रावणसमीवं, भणइ य - 'नेमं नयरं केणाऽवि घेत्तुं तीरइ । ता गिण्ह इमं वे(आ)सालिं नामा(म) विज्जं, जेण सुहेणेव घेत्तुं दुल्लंघपुरं मम समीहियसंपाडणपरो होसि' । रावणेणाऽवि तं विज्जं घेत्तुं भग्गं दुल्लंघउरं । गहिओ नलकूबरो जुज्झमाणो विभीसणेण । जायं च तं नयरं सवसं, पुणो दिन्नं दसाणणे[ण] नलकुब्बरस्स । उवरंभा वि 'तुमं मम विज्जादायगा गुरुट्ठाणे वट्टसि उत्तमकुलप्पसूया य, जओ कामद्धय-सुंदरीणं धूया। ता अक्खंडियसीला भुंजसु भत्तुणा पवरभोए'त्ति भणिऊण संपूइऊण य समप्पिया नलकूबरस्स । सो वि Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१२९] भुंजइ सह तीए तंमि नयरे पवरभोए । रावणो वि पयट्टो रहनेउरचक्कवालाभिमुहो इंदस्सुवरि । भणिओ य सहस्सारेण पिउणा इंदो - 'पत्त ! एस विज्जाहिओ. वसवत्ती य कयाऽणेण जिणिऊण नरनाहा अणेए । ता दिज्जउ इमस्स कण्णा. कीरउ अणेण सह संबंधो । हवइ य एवं कुणंतस्स अवस्सं थिरा ते लच्छी, न अण्णहा' । इमंमि भणिए भणियमिदेण – 'जो होइ वहेयव्वो तस्स कहं कन्नगा दिज्जइ ?' तओ सबलो होउमन्भिट्टो सह रामणेण, एवं च रामणिंदाणं महासंगामे वटुंते एरावयमारूढो इंदो भुवणालंकारारूढेण रामणेण, दोसु वि गएसु निब्भरं जुज्झतेसु उप्पइउं हणित्ता मिठं सहसा संहजमिओ(संजमिओ) त्ति । गहियंमि य तंमि भग्गं सव्वं पि इंदबलं । तओ रामणो दो वि सेढीओ वसीकाऊण घेत्तूणिदं गओ लंकं । बद्धो य सो नियमंचयपाए । तत्तो य सहस्सारो इंदस्स पिया समागओ तत्थ नियलोयपालसहियं इंदस्स विमोयणनिमित्तं । कयसम्माणो पभणइ, दहवयणं - 'मुयह संपयं इंदं । इंदगहणेण जायं, तुह माहप्पं जओ सयलं' ॥ आह तयं दहवयणो, 'जइ मम नयरिं समज्जियवलित्तं । सव्वे वि दिसापाला, कुणंति निच्चं पि सन्निहिया ॥ मुंचामि नऽन्नहा उण', इमंमि भणियंमि तेहि पडिवन्नं । मुक्को भणिओ 'भुंजसु, रज्जं तं पेइयं' इंदो ।। सम्माणिऊण गाढं, रहनेउरचक्कवालनयरंमि । पट्ठविओ वेयड्डे, गओ य दिसिवालपरियरिओ ॥ तत्थ वि उव्विग्गमणो, परिवज्जियसयलरज्जवावारो । जावऽच्छइ ताव मुणी, अइसयनाणी समोसरिओ ॥ तं वंदिऊण इंदो, पुच्छइ – 'भयवं ! किं मए पुव्वजम्मंमि पावमुवज्जियं जेणेरिसमवमाणं रावणाउ संपत्तो ?' मणिणा संपयं(भणियं) - 'सण, अरिंजयपुरे जलणसीहो नाम खेयरो । वेगवई भारिया । अहल्ला दुहिया । तीए सयंवरमंडवे मिलियाणं विज्जाहराणं गओ चंदावत्तपुरसामी आणंदमाली नाम विज्जाहरो । तुमं पि तडिप्पभो नाम खेयरो तत्थाऽऽगओ, तं च वरियं तीए दटुं दूमिओ, अणेण वहसि अणुबंधं तस्सोवरि । सो य भुंजित्तु भोए सम्मं निव्विन्नकामभोगो आणंदमाली कयाइ पव्वइओ । कुणइ य तवच्चरणं सुसाहुजणसमन्निओ । अण्णया रहावत्ते पव्वए गओ, ट्ठिो य तए । तओ सुमरिऊण अहेल्लावइयरं बंधिऊण झाणारूढो खलीकओ अणेयपहारेहिं । तह वि न संचलिओ झाणाओ । इमं च दट्ठण कल्लाण[गुण]धरेणं साहुणा तस्स सहोयरेण मुक्का तुहोवरि तेजोलेसा । तं च दटुं जाव सव्वसिरीनामिगाए [तुज्झ] सावियाए सो साहू उवसामिओ ताव तुमं दड्डो । तप्पच्चयं च तुमं कम्ममिमं निव्वत्तेउं कइ वि भवग्गहणाई हिंडित्ता तओ सहस्सार-मयणसुंदरीणमिंदो नाम पुत्तो जाओ' । तओ सोउमेवं मुणिभणियमिंदो दिन्नवीरियदत्तपुत्तरज्जो निक्खंतुं सिद्धो त्ति ॥ इयरो य रावणो सुवण्णतुंगपव्वए ठियस्स अणंतवीरियकेवलिणो वंदणत्थं गओ य, सुयधम्मो य, लद्धावसरो पुच्छइ – 'भगवं ! कहं मे विणासो ?' केवली भणइ – 'परदारनिमित्तेण भविस्सवासुदेवाओ Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१३०] पडिवासुदेवस्स ते' । सोउं चेमं – 'न मए परकलत्तमणि[च्छं]तं जावज्जीवं भोत्तव्वं'ति तदंतिए गहियऽभिग्गहो पुणो लंकमागओ चिट्ठ[इ]त्ति । भाणेजिजामाउगो य रावणस्स हणुयंतो त्ति हणुयंतकहा भन्नइ - ___ इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे वेयड्ढपव्वए आइच्चपुरे पल्हाओ नाम राया । तस्स केउमई भज्जा। तीए सव्वकलाकुसलो पवणंजओ नाम पुत्तो त्ति । इओ य एत्थेव भरहखेत्ते समुद्दासन्ने दंती नाम पव्वओ । तस्स य सिहरट्टिए महिंदनयरे महिंदो नाम विज्जाहरो । तस्स हिययसुंदरी नाम भज्जा । तीए य अरइंदम(अरिंदमाइ)पुत्तसओवरि समुप्पन्ना रूवनिज्जियतिलोया अंजणासुंदरी नाम धीया । सा य कयालंकारा जोव्वणत्था वरगवेसणत्थं पिउणो पायवंदणगा पेसिया माऊए । पणमंति(ती)य 'समुचियवरं तुम पावसु'त्ति दिन्नासीसा पिउणा पुणो पेसिया माउसमीवे । तओ नाऊणंऽजणसुंदरीए विवाहसमयं रण्णा हक्काराविया मंतिणो । भणिया – 'कस्सेसा कण्णगा दायव्वा ?' तओ मंतीहिं उग्घट्टिएसु पवरविज्जाहरेसु महिंदराया भणइ – 'चित्तवट्टियालिहिया दंसिज्जंतु मम सव्वे विज्जाहरकुमारा । तेसिं च मज्झे जो समुचिओ तमंजणसुंदरीए निमित्तं वरिस्सामि' । तओ तहेव किज्जंते दाहिणसेढीए कणयपुरे हरिणणाभविज्जाहररायस्स सुमणाए भारियाए दंसिओ वज्ज( विज्जु )प्पभो नाम कुमारो । तहा बीओ पल्हायसुओ पवणंजओ त्ति । तेसु वीसंतचित्तेण भणियं महिंदराएण - 'को एएसि मज्झे वरिज्जइ ?' मंतीहिंभणियं - 'अट्ठारसवरिसाऊ मोक्खगामी य विज्जुप्पभो नेमित्तिएहिं समाइट्ठो। ता पवणंजओ चेव दीहाऊ वरणजोग्गो' । रन्ना वि तं सोउं पडिवण्णमेयं मंतिवयणं । एवं च वट्टमाणे सव्वे वि विज्जाहरा गया नंदीसरजत्ताए । तत्थ य पल्हाएण दटुं भणिओ महिंदो – 'दिज्जउ मह पुत्तस्स पवणंजयस्संऽजणसुंदरी नियधीया' । तओ 'चिंतियं चेव जायं ति कलिऊण पडिवण्णं महिंदेण । तओ पल्हाओ भणइ - 'माणससरोवरंमि इओ तइयदिवसे वीवाहो कायव्वो' । पडिवज्जिऊण य तहेव गया सट्ठाणं । तओ सामगिंग काउं समागया माणससरोवरे आवसिया य । ___ एत्थंतरंमि य पवणंजएण पुच्छिओ पहसिओ नाम नियमित्तो - 'भद्द ! केरिसी सा अंजणसुंदरी जा मए लद्धा ?' पहसिएणाऽवि तहा सा वणिया तस्स पुरओ जणा(हा) [तस्स] मणमुम्माहेइं(हियं)। तओ पवणंजओ गहिओ कामपिसाएणं पहसियं भणइ - 'मित्त ! कहं सा संपयमेव मए दट्ठव्वा ? अज्ज वि दूरे तइयदिणं, [ताव य] अवस्सं मए मरियव्वं' । तओ समासासिऊण भणियं पहसिएण – 'मित्त ! वीसत्थो होहि । तहा करेमि जहा अज्जेव पेच्छसि' । तओ समागयाए रयणीए पहसिहे(ए)ण सह पवणंजओ जहा कोइ न जाणइ तहा विज्जाबलेणुप्पइत्ता गओ सत्तमभूमियपासाओवरि, जत्थऽच्छइ अंजणसुंदरी, तम्मि य पच्छन्नो लेप्पमओ इव तं निरूविउमाढत्तो । एत्थंतरंमि य वसंततिलयानामि[या]ए सहीए भणिया अंजणसुंदरी – 'सामिणि ! धण्णा तुमं, जीए पत्तो पवणंजयकुमारो' । तओ सोउमेवं भणिया वसंततिलया ईसकेसिनामिगाए – 'हले [कि]मेवं जंपसि ? पुरिसरयणं चरमसरीरं विज्जुप्पहकुमारं मोत्तुं को अन्नो सलहिज्जइ ?' वसंततिलया भणइ – 'सहि ! सो अप्पाऊ । तेणंऽजणसुंदरीकएणं न वरिओ' । तओ ईसकेसी भणइ - 'सहि ! थोवं पि वरममे(म)यमासाइयं, मा विसभारसहस्सं पि' । Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१३१] एवं च तासिं परोप्परमुल्लावं सोउं पवणंजओ - 'नूणमंजणसुंदरीए वि पियम(मि)मं, तेण न निवारइ'त्ति परिभाविऊण पसरियरोसो खग्गं कड्वेत्ता धाविओ तम्मारणत्थं । तओ भणियं पहसिएण - 'मित्त ! न जुत्तमेयं सप्पुरिसाण, जमित्थी कयावराहा वि विणासिज्जइ, किं पुण अंजणसुंदरी जा निरवराहा ? जओ सहीसु परोप्परं चडुत्तरियाए खिरिभिरंतीसु गंभीरत्तणओ पवण्णमउणाए किमंजणसुंदरीए विणासेयं(ण)?' एवं च कह वि महुरवयणेहिं पहसिओ(एण) उवसामिओ [सो पत्तो] उवसममुप्पइत्ता संपत्तो निययासमं (निययावास) । तत्थ वि हिययखुडुक्काए जग्गंतेण चेव गमिया रयणी । तओ पभाए पवणंजओ भणइ - 'मित्त ! वच्चामो नियपुरं' । पहसिएण भणियं - 'वयंस ! न जुत्तमेयं कुलप्पसूयाणं जं पडिवज्जिऊणऽन्नहा कीरइ त्ति । अण्णं च, न दोसगंधो वि अत्थि अंजणसुंदरीए, किं तुमं एवमेव तीए विरत्तो ? तहा एवं कीरमाणे जणणिजणया वि लज्जाविया भविस्संति । ता विरमसु एयाओ दुव्ववसायाओ'त्ति । इय सोऊणं भणियं, ‘एवं होउ त्ति जं तुम भणसि' । अवगूहिय मा(आ)गारं, ठिओ य कुमरो नियमणंमि । हल्लफलाण दोण्ह वि, वग्गाण समागयंमि लगणदिणे । वित्तं पाणिग्गहणं, अणन्नसरिसं महियलंमि ।। कयण्हाण-खाण-सम्माण-भोयणा दो वि तो समाविण्णा(ट्रा) । ते पल्हाय-महिंदा, सपरियणा बंधवसमेया ॥ एवं कयसम्माणा, विवाहकज्जेण दो वि ते तत्थ । गमिऊण कइ वि दियहे, गया य निययाई नयराइं ॥ पल्हाएण य दिण्णं, मणिकोट्टिम-सालिहंजियसमेयं । सत्ततलपवरभवणं, अंजणसुंदरिभिहाणाए ॥ अच्छइ सा तंमि ठिया, चत्ता पवणंजएण वुन्नमणा । हरिणि व्व जूहाभट्ठा, दस वि दिसाओ पलोयंती ॥ पवणंजयस्स एवं, काले जंतंमि तव्विरत्तस्स । कइया वि रामणेणं, दूओ परिपेसिओ तत्थ ॥ सो भणइ नमेऊणं, पल्हायं विहियगरुयसम्माणो । 'वरुणस्स रामणस्स य, संगामो दारुणो जाओ ॥ जुझंतेण य गहिओ, कह वि हु खरदूसणो रणे तेण । गहिउं रसायलपुरं, वरुणो दुज्जेयमल्लीणो ॥ तत्थट्ठियं दुस्सझं, नाऊणं रावणो कुणइ खेडं । मिलिया य खयरनाहा, बहवे अहं पेसिओ एत्थ' । सुणिउमिमं पल्हाए, जाए गमणुस्सुयंमि पवणगई । विण्णविऊण पयट्टो, गुरुयणुनाओ सहायत्थे ॥ आउच्छिऊण सयलं, पि परियणं गुरुजणं नमेऊणं । संभासिय सहिलोयं, सव्वं सम्माणिउं विहिणा ।। Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १३२ ] मोत्तूण अंजणं तं, अन्नं सव्वं पि दाणमाणेहिं । अब्भच्चिऊण विहिणा, खामेउं पत्थिओ समरे ॥ सा वि सुणिऊण गमणं, जणाओ पवणंजयस्स संधारे । गुरुमे (ने)हनिब्भरमणा, उवट्ठिया दंसणकएण ।। पुरओ थंभासण्णंमि, संठिया कह वि सालिहंजि व्व । थंभे गोइयदेहा, नेहेण पियं पलोयंती ॥ दिट्ठा य तत्थंऽजणसुंदरी सव्वेण सभालोएण । तओ नेहनिब्भरदिट्ठीए सम्मुहमालोयमाणमंजणसुंदरिं च दट्ठूण चिंतियं पवणंजएण 'अहो ! निल्लज्जा जा एवमत्थाणत्था मम पुरओ चिट्ठइ | अहवा पुव्वि चेव मए दुस्सीलत्तमेईए निच्छियमासि' । एवं च पत्थाणत्थं कमेण तप्पएसागए पवणंजयंमि उवसप्पिऊण सहस त्ति पायवडणुट्टियाए कयंजलीए भणियमंजणसुंदरीए – 'सामि ! सुमरियव्वाऽहं जइ वि निग्गुणा । अण्णं च तए सामिय !, सव्वो वि य परियणो पमोएणं । संभासिओ महायस !, पवासपरिसंठियमणेण ॥ — न य अण्णमणगएण वि, आलत्ता मंदभाइणी कह वि । अहयं; ता सुमरिज्जसु, सामिय ! मं दुक्खसंतत्तं' ॥ एवं सा दीणमणा, बहुहा व पियजंपिरी चलणवडिया । अगणेउं नीसरिओ, पवणगई विजयजत्ताए ॥ गंतूण सा वि भवणे, धस त्ति पइवयणविरहिया पडिया । दइएण विप्पमुक्कं, नाऊणाऽणाहमप्पाणं ॥ पवणगई वि य गंतुं, विज्जाए माणसे कयावासो । वरमंदिरमारूढो, पल्लंके संठिओ जाव ॥ तावुग्गओ मियंको तस्स अ किरणेहिं छिप्पमाणा णं । दिट्ठा य चक्कवाई, सरंमि पियविरहिया दुत्था ॥ दट्ठूण य पियसंगम-विरहग्गिपलित्तचक्कवाइं सो । सरइ मणे पवणगई, तं अंजणसुंदरं दइयं ॥ 'जइ ताव इमा वि दढं, पियविरहविसंठुला हवइ एवं । वणपंखिणी य राइ(रोयइ), अविअ [क्ख]णा कामसत्थंमि ॥ ता कामसत्थनिउणा, वहं ( ं) ती जोव्वणंमि पढमंमि । सा मम अंजणसुंदरि, मरइ धुवं नत्थि संदेहो ॥ पेच्छ हयासेण मए, कूडवियप्पेहिं सा गुणसमिद्धा । अइअणुत्तरा भत्ता, दोसविहूणा पिया वु (च)त्ता ॥ जइ कह वि तीए सहियाए जंपियं मंगुलं तथा वयणं । ता किं तीए दोसो, चत्ता मुद्धा मए जेण ? ॥ ता नत्थि मए सरिसो, वियारपरिवज्जिओ महामुख । जो गुणदोसविसेसं, मूढो न मुणामि मणयं पि ॥ Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १३३ ] ता संग (प) यं पि गंतुं, संगमसलिलेण विरहतवियंगिं । निव्वविमो तमवस्सं, जइ जीवइ कहं वि पसयच्छी ॥ अण्णह पुण मम मरणं, हुयासणे नत्थि एत्थ संदेहो' । इय चिंतिउं मणे सो, कामावि (व) त्थं गओ गाढं || न समत्थो चंकमिउं, विद्धो बाणेहिं मयरकेउस्स । हियए खुडुक्कमाणं, सदयं पियमंजणं वहइ ॥ कह कह वि पहसियं तं, पभणइ 'न पेच्छामि [जइ हिययदइयं ] । तं अज्जमंजणमहं, न जियामि अवस्स तो मित्त ! ॥ एक्कं ता पढमं चिय, चत्ता बावीस ताव वरिसाई । पाइ (य) वडिया वि पी (पि) यं न भासिया पत्थिएत्थ ॥ ता साऽवस्सं मरिही, मुसिऊणं मित्त ! नत्थि संदेहो । तीए मरणंमि मरणं, ममाऽवि होही न संदेहो' ॥ इय भणिओ भणिऊणं, 'वच्चामो तत्थ जइ इमं एवं' । उप्पयिया(उप्पइया) ते दोण्णि वि, पच्छण्णा गयणमग्गेणं ॥ विज्जाबलेण पत्ता, दो वि खणद्धेण अंजणाभवणं । उल्लवयंमि अ धरियं (उं ? ), पवणगई पहसिओ ताहे ॥ अरिंग (ब्भि) तरं पविट्ठो, विज्जाए विहोडिऊण य कवाडे । दिट्ठा य जोइणी इव, दीवज्जोएण निंदंती ॥ अत्ताणं दीणमणा, मुज्झती तह खणे खणे गाढं । गंतूण तीए पुरओ, कओ पणामो तओ तेण ॥ नाओ य तीए मित्तो, एसो पवणंजयस्स भणिओ य । 'उवविससु किं निमित्तं, समागओ पहसिय ! तुमं ? ति ॥ मित्तस्स तुम्ह कुसलं, अच्छइ सव्वं पि सोहणं तत्थ । केत्तियदिणेहिं एही, तुह मित्तो एत्थ नयरंमि' ॥ भणिया य तेण 'एसो, चिट्ठइ एत्थं व ( एत्थेव ?) आगओ तुज्झ । पवणगई भत्तारो, तेणाऽहं पेसिओ एत्थ' || - - —- तं सुमिणसूइयं पिव, सुणिउं पवणंजयस्स आगमणं । पभणइ 'पहसिय ! पहससि, किं ? हसिया जा कयंतेण ? ॥ अहवा तुज्झ न दोसो, [दोसो] मम एस पुव्वकम्माणं । जाऽहं पइपरिभूया, जाया हसणिज्जया एवं' ॥ भणिया य पहसिएणं, ' मा सामिणि ! तं ममेवमाइससु । जा पवणंजयभज्जा, सा हसणिज्जा कुओ अम्ह ? | तं अम्ह वंदणिज्जा, एत्थ वियप्पो न होइ कायव्वो । सो एत्थ तुम्ह दइओ, समागओ मा कुण वियप्पं' ॥ Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१३४] एत्थंतरंमि नमिउं, कुटुंतरिओ वसंततिलयाए । पवणगई वरकुमरो, पवेसिओ वासभवणंमि ॥ अब्भुट्ठिओ य तीए, रहसेणोनामिउत्तमंगाए । उवविठ्ठो य कुमारो, पल्लंके तीए पवरंमि ॥ कुड्डुतरंमि बीए, आलावकट्ठा(हा)हिं पहसिएण समं । चिट्ठइ विणोयमुहला, वसंततिलया सही तीए । पवणंजएण भणिया, 'मुद्धे ! मम खमसु सव्वमवराहं । जं गुणनिही वि सुंदरि !, कुवियप्पसएहि परिहरिया' ॥ तीए भणियं 'पिययम !, तिलतुसम(मे)त्तो वि नत्थि अवराहो । तुह किं तु अंतरायं, कम्मं अवरज्झइ ममेत्थ ॥ । जेण तुह पहसियाओ, पढ(र)मणुराओ अदिट्ठमेत्ताए । पिययम ! आसि ममोवरि, सो परिनाओ असेसो वि ॥ किं तु पभणामि एक्कं, सुपुरिस ! अब्भत्थिओ सि म(अ)इबहुयं । चिंतियमणोद(र)हफलं, संपइ नेहं वहिज्जासु' ॥ भणिया य तेण – 'सुंदरि, ! फुस(म्हुस?)ऽवराहे तहा वि सव्वे वि । होउं पसण्णहियया, एस पणामो कओ तुज्झ' ॥ इय भणिऊणं ताणं, सुरयसुहासायलद्धनिद्दाणं । बहुवोलीया(णा) रयणी, दोन्नि वि समयं विउद्धाइं ॥ भणिओ य पहसिएणं -, 'सामिय ! किं नाऽवसेसिया रयणी ? उट्ठ लहुं वच्चामो, माऽविणियत्तं गुरू मुणिही' ॥ इय सुणियं(उ) सो कंतं, पणएणऽवगूहिऊण सव्वंगं । पभणइ – 'अच्छ सुहेणं, मा उव्वेवं कुणसु किं पि ॥ जाव लहुं दहवयणं, दटुं सुंदरि ! पुणो नियत्तामि' । सा वि पियविरहभीया, पभणइ विणए[ण] नमिऊणं ॥ एवं मु(म) हुरगिराए - , 'मा पिययम ! विरहगरुयदुक्खत्तं । मोत्तूण मं चिरावसि, जइ कज्जं जीवमाणीए ॥ अण्णं वि य रिउसमओ, अज्जेव य कह व(वि) होज्ज जइ गब्भो । तो सो वयणिज्जयरो, तुम्हा(म्ह) परोक्खंमि नियमेण' ॥ सो भणइ – 'तत्थ गंतुं, लहुं नियत्तामि पिययमे ! ऽवस्सं । मा एत्थ कुण वियप्पं', इय संठविऊण ते चलिया ।। पत्ता य नियं सिविरि(रं), दिवसेहिं पुणो वि रामणसयासं । तत्थ वि वरुणस्सुवरिं, सव्वे वि रसायलपुरंमि ॥ तं दियहं घेत्तणं, विवद्धमाणेण सा वि गब्भेण । जाया य पवरगब्भा, दिणेहिं परिगच्छमाणेहिं ॥ Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १३५ ] सा गब्भलक्खणेहिं, नाउं पवणंजयस्स जणणीए । भणिया 'हा ! किं पावे !, कई (यं) तए पइपरोक्खंमि ?' ॥ सा तीए पायवडिया, साहइ पवणंजयस्स आगमणं । मुद्दं च पच्चयत्थं, केउमईए पयंसेइ ॥ सा भणइ य 'तुज्झ पावे !, नामं पि न जो कयाइ गेण्हंतो । सो किह दूरपवासं, गंतूण समागओ एत्थ ? ॥ धिद्धित्ति विगयसीले !, कम्मं एयारिसं कुणंतीए । नियकुलकरं(लं)ककारिणि !, कुलमसिकुच्चो तए दिन्नो || ता दुट्ठे ! गयलज्जे !, पवसियसीले ! अहम्मकयकज्जे !! दुवा (च्च) रिए ! अणज्जे ! विगयभए ! कुलकलंकयरे ! ॥ वच्चसु मम गेहाओ, [ एत्थ ] न एयारिसाणमवयास । निस्सीलविणट्ठाणं, दुच्चारिणि ! तुज्झ सरिसाणं' ॥ एय एवमाइ सविउं, दुट्ठेहिं दुहावहेहिं वयणेहिं । दुक्खभरनिस (ब्भ) रंगी, दीणा दुहिया कलुणवयणा ॥ हियए निरुद्धदुक्खा, सोयंती निययदुक्खनियरे य । उवलब्भंती य दढं, निया (य) याई चिरजम्मकम्माई ॥ नीसारिया गिहाओ, उवालभेऊण दुट्ठवयणेहिं । आरक्खिओ य भणिओ, 'नेह इमं जणयगेहंमि' ॥ तेण वि जाणारूढा, वसंततिलयाए अंजणा सहिया । मुक्का खमाविऊणं, महिंदनयरस्स आसण्णे ॥ एत्थंतरंमि सूरो, अत्थमिओ अंधयारदुप्पेच्छा । जाया रक्खसिरूवा, रयणी (णि) बहुसावयसय [ किण्णा ] ॥ किच्छेण कह वि रयणी, निद्दारहियाण ताल (ण) वोलीणा । उइए दिवायरंमी, गयाओ पिउसंतियं नयरं ॥ तत्थ वि राउलबारं, गयाओ रुद्धाओ दीर (ण) विमणाओ । एगागिणीओ दट्टु, पडिहारेणं विसंतीओ ॥ सिद्धं च पुच्छियाए, वसंततिलयाए जं जहावित्तं । पडिहारस्स असेसं, पवणंजयसंगमाइयं ॥ पडिहारेण वि तुरियं, तासिं च (व)त्ता तहेव गंतूण । आगमणंता सव्वा, महिंदरायस्स परिकहिया ॥ सोऊण लज्जिओ सो, अहोमुहो चिंतिउं समाढत्तो । 'पेच्छह मम वयणिज्जं, समागयं धूयसंजणियं' ॥ सुणियं (उं) पसण्णकित्ती, महिंदरायस्स अंगजो भइ । 'निवाडेह लहुं तं पावं कुलदूसणिमणि (ण) ज्जं' ॥ - — Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १३६ ] अह भणइ महुच्छाहो, मंती 'सा निठुरा भसणसीला । केतुमई; निद्दोसा, एसा निद्धाडिया तीए ।। अन्नं च; जणयगेहं सरणं दुहियाण होइ दुहियाणं । ता एसा पच्छण्णं, पालिज्जउ जा फुडं होइ' ॥ तं भणइ महिंदनिवो, 'पुव्वं पि निसामियं मए एयं । जह किल "वेसा एसा, अच्वंतं पवणवेयस्स” ॥ ता गब्भस्स न नज्जइ, उप्पत्ती संगहंमि एयाए । जायइ मम वयणिज्जं, ता निवाडह लहुमिमाओ' ॥ इय भणिओ पडिहारो, निद्धाडइ अंजणं सह सहीए । नियविसयपुरवराओ, लद्धाएसो लहुं तत्तो ॥ जं जं वच्चइ दो(दे)सं, सो सो पुरिसेहिं नरवरिंदे । सयण - जण - मित्तवग्गो, भणिऊण निवारिओ तीए ॥ इय सव्वदेसनयरे, भमिउं बहुहा अलद्धअवयासा । घोराडविं पविट्ठा, देवाण वि जा भयं जणइ ॥ तीऍ भमंती बहुत्ता(पहुत्ता ? ), पहसमविहुरा बुभुक्खिया तिसिया । एक्कंमि गिरिनिगुंजे, पायवच्छायाए उवविट्ठा ॥ विलवइ – 'पसिद्धमेयं, दोसस्स परिक्खणं विहेऊणं । पच्छा अवराहसमो, कीरइ रं (दं)डो फुडं लोए ॥ मम उण अवराहविवज्जियाए पेच्छेरिहो (सो) महादंडो । विहिओ लोउति(त्ति)ण्णो, परमत्थमयाणमाणेहिं' | सा एवं रुयमाणी, वसंततिलयाए कह वि संठविउं । भणिया 'पियसहि ! एसा, दीसइ पवरा गुहाऽऽसणे ॥ मा गब्भस्स विवत्ती, होही इह सावया जओ पउरा । ता सहि ! जामो एयं, अवायरहियं गुहं पवरं' ॥ ' एवं 'ति तीऍ भणिए, नीया हत्थावलंबयं दारं । कवि हु पहसमविहुरा, वसंततिलयाए धीरविउं ॥ दिट्ठो य तत्थ ताहिं, सिलायले झाणसंठिओ साहू । अमियगई नामेणं, गयणगमणलद्धिसंपन्नो | परमविणएण ताहे(हिं), करकमलकयंजलीहिं पणिवइओ । उवविट्ठाओ पुरओ, दोणि वि भय - सोगरहियाओ ॥ झाणसमत्तीए तओ, पुच्छर दाऊण धम्मलाभं सो । 'कह बालियाओ ! रण्णे, दीसह भीमेऽत्थ आयाओ ?' | नमिउं वसंततिलया, साहइ सव्वं जहट्ठियं मुणिणो । जह ‘पव्व(व)णंजयभज्जा, धूया एसा महिंदस्स ॥ — Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१३७] बंधवजणेण चत्ता, अयाणमाणेण गब्भदोसेण । पत्ता य(ए)त्थ य रण्णे, भममाणी अंजणा नाम ॥ ता कहसु भयवमम्हं, को एसो अंजणाए गब्भत्थो ?। केण व कम्मेणेसा, पत्ता दुहमेरिसमउव्वं ?' ॥ इय पुच्छियो(ओ) तिनाणी, सो भणइ मुणी - 'सुणेह साहेमि । जंबुद्दीवे मंदिरनयरे पियनंदि नामाऽऽसी ॥ तस्स य जयनामाए, पुत्तो भज्जाए नाम दमदंतो । सो पेच्छिऊण साहू, धम्मं सोऊण पडिबुद्धो ।। दाऊण साहुदाणं, काउं तवं संजमं च ईसाणे । देवो जाओ मरिउं, तओ चुओ जंबुदीवंमि ॥ *अरुणप्पहंमि नयरे, जाओ सो सीहवाहणो नाम । हरिवाहणस(स्स) पुत्तो, कंताए सुकंठनामाए । विमलजिणपवरतित्थे, निक्खंतो लच्छिवाहणसयासे । मुणिणो तव-नियमरओ, चरिऊण य तत्थ वरचरणं ॥ मरिउं लंतयकप्पे, तओ चुओ एस अंजणागब्भे । उववण्णो पुण होही, पवरसुओ एस विक्खाओ ॥ गब्भस्स संभवो ते, कहिओ एसो; सुणाहि एत्ताहे । तुहसामिणीदुक्खं, संजायं विरहजं जेण ॥ कणयपुरे कणयरहो, राया कणओयरी य लच्छिमई । तस्सऽत्थि भारियाओ, लच्छिमई साविया तत्थ ।। नियघरजिणायलं(लय)मी, रयणमयिं सा जिणिंदवरपडिमं । पूएइ नमइ वंदइ, अणवरयं उभयकालं पि ॥ तीए विरहे सा मच्छरेण कणओयरीए जिणपडिमा । पे(घे)त्तुं कियारमज्झे, पक्खित्ता असुइठाणंमि ॥ एत्तो य विहरमाणा, अज्जा नामेण जयसिरी दटुं । तं भणइ – “धम्मसीले ! कणओयरि ! किं तए वत्ता(खित्ता)? || पढमे(पडिमे)सा; न हु जुत्तं, पावं एवंविहं समायरि । जिं(जं) जिणपडिमावण्णा, भवदुक्खपरंपराहेऊ" ॥ इय सोऊण(सोउं) संविग्गा, पच्छायावेण वोयणा संती । अज्जे(ज्ज) भणिउं पडिमं, निवेसए निययठाणंमि ॥ तप्पभिई सम्मत्तं, लहिउं धम्मं च जिणवरुद्दिटुं । काऊण मरणयाले, मरुओ(मरिउं) देवी पढमकप्पे ॥ मियंकनयरे हरिवाहण-पियंगुलच्छीण सीहचंदो नाम पुत्तो, तओ अरुणपुरे सुकंठ-कणओयरीण सीहवाहणो नाम पुत्तो त्ति पउमचरियंमि ॥ Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १३८ ] होऊण चुया य तओ, जाया धूया महिंदरायस्स । अंजणसुंदरिनामा, पवणंजय भारिया एसा ॥ पडिमा दुट्ठवणकयं, कम्मं अज्ज वि व (वि) यंभइ इमाए । न लहइ तेणऽवयासं, सव्वत्थ वि मणुयमज्झमि ॥ संपइ खीणप्पायं, अणुहूयमिमाए गरुयदुक्खेण । ता गिण्हह जिणधम्मं, न पुणो जेणेरिसं होइ ॥ एसो य इमीए गब्भो, पुत्तो होऊण लद्धसम्मत्तो । विज्जाहरवरराया, होही तइलोइ (य) विक्खाओ || थोयदियहेहिं होही, इमीए सह पिययमेण संजोओ । हणुरुहनयरेऽवस्सं, गयाए नियमाउलगिहंमि' ॥ दिन्नो य दिसाबंधो, सावयभयरु (र) क्खगो मुणिवरेण । भणिआओ 'अच्छह सुहं, आगच्छइ माउलो जाव' ॥ कहिऊण तओ धम्मं, मुणिसुव्वयजिणवरं मणे तेसिं । ठविऊण तेहिं नमिओ, गओ मुणी गयणमुप्पइओ || मुणिसुव्वयतित्थयरं, पूयंति नमंति तत्थ वदंति । ताओ तिसंझयालं, विणणं गरुयभत्तीए ॥ अच्छंति सुहेण तर्हि, भयरहियाओ गुहानिवासेण । सयणासणमाईयं, पाणाहाराइयं तह य ॥ तक्कालदेससरिसं, फणि (ल) - कंद - पवालमाईयं ताए । सवयं (सव्वं) वसंततिलया, संपाडइ तम्मि रन्नंमि ॥ तत्तोऽन्नदिणे पसवइ, देवकुमारसममंजणा पुत्तं । तमुच्छंगेण घेत्तुं झूरंती भणिउमादत्ता ॥ 'पुत्त ! किमेत्थाऽरण्णे, तुह जम्ममहूसवं पयासेमि ? । तम्हा वद्धावणयं, तं वि ( तंमि ? ) जयंते मुहं दिट्ठ' ॥ भणइ य वसंततिलया, 'सामिणि ! तं मुंच संपयं खेयं । जह मुणिकहिओ पुत्तो, जाओ; तह ते सुहं होही' ॥ तासिं च सोउमेवं, परोप्परुल्लावमागओ खयरो । सहसा बहुपरिवारो, पुच्छइ ' तुब्भेऽत्थ काओ ?' त्ति ॥ कहइ य वसंततिलया, तं सिट्टं दट्टुमंजणाचरियं । तो भइ सअंसुवाओ, सो 'भाणेज्जा ममेस'ति ॥ 'जं हणुपुर - भाणुनिवो, सुंदरिमो (मा) लासुयस्स मे ताओ । हिययस्सुंदरिभाया, तेणीए मामओ होमि ॥ पडिसुज्जओ त्ति नामं, तुम्ह समीवाओ तत्थगयमुणिणो (णा) । जाणाविओ सरूवं, तुम्हाणयणत्थमायाओ' ॥ Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१३९] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN नाउमिमं जाणावियं, रुन्ना कलणेण दीणसद्देण । संभरियपुव्वदुक्खा, माउलयसमागमे तं च ॥ संठविउं रोवंति, पडिसुज्जो सरि(ह)समागयं खयरं । नेमित्तियमापुच्छइ, रासिफलं जायबालस्स ॥ सो भणइ – 'पंचमंसे, रासिस्स जेणिमो बालो । तेण बहुखेयराणं, राया होउं सुगइगामी' ॥ तो तं पूजिय चलिओ, पवरविमाणेण हणुरुहपुरंमि । ससुया ताओ गहिउं, नहेण पडिसुज्जओ ताहे ।। किंकिणिजालं दिढे(दटुं?), विमाणभूसयं(ण) चहुं वा तं(गहेउं तं?) । बालो माउच्छंगादुच्छलिय नगोवरि पडिओ ॥ वज्जतणुणा य तेण य, दूराओ निवडिएण सो सेलो । विहडियसिलसंघाओ, सयहा संचुण्णिओ सव्वो ॥ दट्ठण निवडियं तं, रोइइ सा अंजणा - 'निहिं दाउं । उत्तोलियाई दोण्णि वि, अच्छीणि समं'ति भणमाणी ।। अवयरिउं सा सिग्छ, गेण्हइं(गेण्हिउं) पडिसुज्जएण सह बालं । धाहारवं मुयंती, गिरिसिहरसिलायले [प]डियं ॥ निरुवहयसव्वदेहं, दटुं हरिसेण निब्भरा जाया । गेण्हइ पसंसमाणा(णो), बालं पडिसुज्जओ ताहे ॥ तीए समप्पिउं तं, पुणरवि जाणेण हणुरुहपुरंमि । पत्तो कमेण गंतुं, पवेसिओ गुरुपमोएण ॥ जम्मूसवं महंतं, विहिउं वद्धावणाइयं सव्वं । हणुओ त्ति कयं नाम, जेण गओ हणुरुहपुरंमि ॥ बीयं पुण सिरिसेलो, जं सेलो चुण्णिओ निवडिएणं । सव्वजणाणंदयरो, सुहेण सो वड्डए तत्थ ॥ एत्तो य रामणो तं, वरुणं जाहे न साहिउं तरइ । पवणंजओ वि [ता] हे, संधि(धि) काऊण तेण समं ।। खरदूसणं मुयावइ, तुद्वेण य वा(रा)मणेण पवणगई । संमाणिऊण गाढं, विसज्जिओ नियपुरं पत्तो ।। कयगुरुजणपणिवाओ, अप्पेच्छमाणो तमंजणं तत्थ । पुच्छइ मित्तं तेण वि, कहिओ य नाउं जहावित्तं ।। जह 'जायगब्भदोसा, निब्भच्छेऊण तुह जणणीए । निद्धाडिया रुयंती, वराइणी दीणसद्देण ॥ आरक्खिएण मुक्का, नेऊण महिंदपुरवरासन्ने । संझाए रन्नमज्झे, एत्तो य परं न याणामि' ॥ Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १४० ] सा भणइ इय भणिए ससुरगिहं, गंतुं वेएण तं अपेच्छंतो । विरहग्गितव(वि)यदेहो, तदंसणऊसुगो गाढं ॥ पुच्छइ एक्कं तरुणिं, 'ममाऽऽगया एत्थ पिययमा किं नो ?' । 'सासुयाए, परिचत्ता सा आगया आसि ॥ अववायभीरुएहिं जणएहिं एत्थ गब्भदोसेणं । निद्धाडिया रुयंती, किल सुम्मइ सा गयाऽरणे' ॥ इय सुणिउं पवणगई, अच्चंतदुक्खदुम्मियसरीरो । कंतं गवेसमाणो, दटुं विऊणं(निउणं) विणिक्खंतो ॥ भमिओ सव्वं वसुहं, तह वि पत्ता (त्ती) न तीए तुच्छा वि । लद्धा तओ विसन्नो, पभणइ तं पहसियं मित्तं ॥ - - 'वच्च तुमं गंतूणं, साहसु जणयाण वइयरमिमं ति । मम पिययमाए ता सो, जह संपन्नो यऽरन्नंमि ॥ अहयं पुण तं पुणरवि, एत्थ गवेसामि पिययममरणे । जइ कह व (वि) होज्ज मेलो, तीए समं सुंदरं सव्वं ॥ अह पुण महिंदतणयं, एत्थ न पेच्छामि विहिनिओएण । ता इंधणपज्जलिए, पविसामि हुयासणेऽवस्सं' ॥ इय भणिओ सो गंतुं, सव्वं साहेइ मित्तजणयाण । पवणंजयसंदिट्टं, सव्वं पि सगग्गयगिराए ॥ सोउमिमं तज्जणणी, केउमई भणइ तत्थ रुयमाणी । 'के (किं) सो पहसिय ! चत्तो, मज्झ सुओ मरणकयचित्तो ॥ एगागी तत्थ वणे ?, पेच्छ अहण्णाए सा मए सुहा । निद्धाडिया वराई, परमत्थमयाणमाणीए' ॥ भणिया य पहसिएणं, केउमाई 'अंजणं जइ लभेज्जा । तो सो जीवेज्ज फुडं, अण्णह पुण मरइ निब्भंतं' ॥ इय सुणिउं केउमई, 'धस'त्ति मुच्छावसा गया मोहं । अचिराओ लद्धसन्ना, कुणइ पलावं पुणो एवं ॥ 'अमुणियपरमत्थाए, पेच्छ अहन्नाए पावकम्माए । सुयजियसंसयजणगं, सुहाए निवेसियं आलं' ॥ इय बहुहा रोयंते (तिं? ), विणिग्गओ वारिऊण पल्हाओ । तणयगवेसणकज्जे, बहुखेयरपहसियसमेओ | वेयड्डू (ड्ढे) न किंचि मोहुसे ( ? ), [स] खेय ते वणं तयं सव्वं । पत्ता गवेसमाणा, भूयवणं तं महारण्णं ।। पेच्छंति जलियजलणं, चियागयं तंमि पवणवेयं च । वणदेवयाण कंतं, भणा (ला) वमाणं पयत्तेण ॥ - Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१४१] अवि य - 'मे(भे)ऽज्ज परोक्खे वणदेवयाओ ! जइ जियइ कह वि मम कंता । तो तीए भणीयं(भणियव्वं), मम जलणपवेसणं कहिओ' (?) ।। इय भणिउं उप्पइओ, खिविउमणो सो चियाए अत्ताणं । खयरेहिं ताव गहिओ, पडमाणो धाविउं गयणे ॥ पल्हायेण य भणिओ, – 'पाययपुरिसो व्व पुत्त ! कंतत्थे । किं मम मरणनिमित्तं, खिवसि तणुं हुयवहे सहसा ?' | पवणंजएण भणिओ, - 'अवस(स्स) न जीवामि तीए विरहंमि । जं तीऍ विणा दुक्खं, तं जइ जलणो मम फुसेज्जा' ॥ इय भणिए ते सव्वे, भणंति तं मरणनिच्छयं नाउं । नियचित्तंमि विसग्गा(न्ना), पवणगईपायकरलग्गा ॥ 'तुज्झ गवेसणकज्जे, पट्टविया जे य अंजणाए य । ताव पडिक्खसु खयरे, मिलं[ति] सव्वे वि जावेत्थ ॥ एयंमि अंतरंमी, मामहसालंमि(?) पेसिया जे उ । पल्हायसामिणा ते, गंतूण दिसोदिसिं खयरा ॥ सव्वखयराहिवाणं, पवणंजयमंजणं च जोयंता । पवणंजयप्पइण्णं, पहसियसिटुं पसाहेति ॥ गंतुं महिंदनयरे, महिंदरायस्स साहियं तेहिं । हणुरुहनयरे पडिसुज्जयस्स अवरेहिं परिकहियं ॥ सोउं अंजणजणणी, अंजण-जामाउयाण दुक्खेण । धाहारवेण रोयइ, विलवंती कलुणसद्देण ॥ 'पेच्छह सुयाए इह आगयाए जणणीए ससुरगेहाओ । पाहुण्णयं कयं मे, जं आजम्मं अविस्सारं' ॥ सुणिऊण अंजणाऽवि य, पवणंजयमरु(र)णनिच्छयं गरुयं । पडिया 'धस'त्ति धरणीयलंमि मुच्छानिमीलच्छी ॥ चंदणजलेण सित्ता, मुझंती चेयणं कह वि लहिउं । रुयइ सदुक्खचित्ते, ‘मा होउ अमंगलं सुणियं' ॥ भणइ – 'कहा(ह) कत्थ गओ, पवणगई गहियदुक्करपइन्नो । दुक्खसयभाइणीए, अलद्धसंगमासाए । एक्कं जा न समप्पइ, पिययमअवमाणसंगयं दुक्खं । बीयं सासुयजणियं, जायं तइयं च रणकयं ॥ एयं पुण वीसारइ, तिण्णि वि एयाई जणियगुरुदुक्खा । पिययममरणपइन्ना, मत्थ(मज्झ) कए मंदभायाए' ॥ इय विलवंती(ति) गहिउं. आसासिंतो विणिग्गओ तरियं । पडिसुज्जयखयरवई, पवणगईगवेसणट्ठाए । Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१४२] वेएण य संपत्तो. तंमि यऽरण्णंमि अंजणसमेओ । खयरेहिं अणेएहिं य, सह हणुय-वसंततिलयाहिं ॥ दिट्ठो य पहसिएणं, गवेसमाणेण [अंजण-]समेओ । दट्ठण अंजणं सो, नमिऊण अमाणमणतोसो ॥ पवणगइस्स सयासे, पडिसुज्जयमंजणं च सो गहिउं । गच्छइ वद्धावेतो, पल्हायं पवणवेयं च ॥ संजाओ गुरुतोसो, दट्टणं अंजणं सह सुएण । पल्हायनिवेण समं, पवणकुमारस्स हिययंमि ।। पियपणइणीऍ लंभे, पवणकुमारस्स सव्वखयरेहिं । गरुयाणंदो रणे, निम्मविओ ऊसवो परमो ॥ एवं महूसवं तं, विज्जासामत्थसंगयं काउं । हणुरुहनयरंमि गया, नच्चंता गयणमग्गेणं ।। तत्थ य महिंदराया, समागओ हिययसुंदरी सा य । अंजणजणणी तह सासुया य सुणिऊण केउमई ॥ सव्वेहिं खयरेहिं, समागमे सयलसयणबंधूणं । जायंमि हणुयजम्मे, हणुरुहनयरे पमोएणं ।। परमूसवो महंतो, रइओ हल्लफलेहिं तोसेण । नच्चिय-गाइय-वाइय-कीलिय-बहुखाणपाणेहिं ।। दिण्णंमि महादाणे, दीणाणाहाण किवण-रंकाण । बंदियण-अत्थियाण य, सामंताणं च उचियंमि ।। सव्वे वि गया पुणरवि, नियनियठाणेसु खेयरा तुट्ठा । तत्थेव हणुरुहपुरे सहंऽजणाए ठिओ पवणो । हणुओ वि सह कलाहिं, देहोवचएण वड्डिओ जाओ । दिवसेहि वरजुवाणो, साहियविज्जो महासुहडो ॥ इओ य रावणो पुणो वि वरुणविग्गहत्थं मेलेइ सव्वसामंते । सुणिऊण य हणुयविक्कम पेसिओ कुंभयण्णो, भणिओ य - 'तए तत्थ गंतुं भणियव्वो(व्वा) पवणगइ-पडिसुज्जया, जहा - "कुमारं पेसवेह" । तओ गहियहणुओ सिग्धं समागच्छेज्जसु' । गंतुं च कुंभयन्नो तेहिं कओचियकिच्चो समागओ हणुयसमेओ। कयपणामो य ससंभमं उट्ठिऊण अवगूढो दससिरेण, भणिओ य - 'कुसलं हणुय ! तुम्ह सरीरस्स?' तेण वि 'कुसलं' ति सिटे, काऊण तस्स उचियकरणीयं पयट्टो सव्वसाहणसमेओ रावणो रसायलाहिहाणं वरुणपुरं । संपुन्नो(संपत्तो ?) य विज्जाहिं भिंदिऊण महासायरं सुह(य)सयसमेओ सव्वबलेन वरुणो । जिया य वरुणेन इंदजिय-कुंभयन्न-विहीसणाईया सव्वे वि रक्खसभडा । खंखेरियं च वरुणपुत्तसएण सेसं रक्खसबलं । तओ सयमुट्ठिया सबला हणुमंत-रामणा । तेसिं च सिं(सं)जाए संगामे Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१४३] हणुयंतेण जित्तं वरुणपुत्तसयं, रामणेण य जित्तो वरुणो । एवं च वसीकओ वरुणो रामणेण सविसेसं दाऊण देसं पुणो वि संठविओ सट्ठाणे । तओ वरुणेण दिण्णा सच्चव(ई) नाम कण्णा हणुयंतस्स । रावणेण य लंकापत्तेण दिण्णा चंदणहीधूया अणंगसुकुमालिया नाम । नलेण हिरिमालिनी नाम, सुग्गीवेण तारादेवीदुहिया पउमरागा नाम । तओ अण्णाओ वि बहूहिं दिण्णाओ हणुयंतस्स कण्णगाओ । ताओ य परिणित्ता कमेण संजायसहस्संतेउरो हणुरुहपुराइ(ई)सु सुहंसुहेण हणुयंतो चिट्ठइ त्ति । एवं च रावणो वसीकयदाहिणभरहद्ध(द्धो) [तिखंड]सामी समुप्पण-सुदरिसणचक्क'-चंदहासखग्गमणोहरदंडपभिइकइवयमहारयणो अणेगाणि वरिसाणि रज्जमणुपालिंतो कयाइ पुच्छइ नेमित्तियं - 'सव्वभरहद्धवइणो वि किं ममऽण्णस्स वि सयासाओ विणासो उयाहु नियपरिणामेणं ?' नेमित्ती भणइ - 'न नियपरिणामेणं तुम्हं विणासो, किंतु भविस्साए जणयतणयाए निमित्तेण भविस्सस्स दसरहसुयस्स सयासाओ' । इमं च सुणिऊण अहिनिउत्तो विहीसणो रक्खसवय(इ)णा दसरह-जणयाण मारणत्थे । तत्थ ठिओ य निसुणइ रामणभणियमियं नारओ त्ति । नारयकहा भण्णइ - जंबुद्दीवे भरहे, बंभरुई नाम तावसो अत्थि । भज्जा य तस्स कुम्मी, गुरुहारा सा य संजाया ॥ कालेण तत्थ साहू, समागया कह वि तावसपयंमि । दिन्नासणोवविठ्ठा, भणियं एक्केण अह मुणिणा ॥ 'पेच्छह चईऊण घरं, गहिऊण वयं च धम्मबुद्धीए । तह वि न मुयंति विसए, जीवा मोहंमि वढ्ता' । सोउमिमं बंभरुई, पव्वइओ जिणमयंमि पडिबुद्धो । सोऊण कुम्मिणी विय, वेरग्गमुवागया गाढं ॥ गहिउं सावगधम्मं, अच्छइ मिच्छत्तवज्जिया तत्थ । सा दारयं पसूया, चिटुंती तावसपयंमि ॥ सो तीए जंभगेहि, बालो अण्णत्थ कह व(वि) गइयाए । 'चिरसंगओ'त्ति काउं, अवहरिओ नेहसंबद्धो । परिवालिओ य विहिणा, कलाओं संगाहिओ य सव्वाओ । संपत्तजोव्वणो सो, जाओ जिणसासणे कुसलो ।। कंदप्प-केलि-कुक्कुय-कलहरओ, नट्ट-गीयपडिबद्धो । परतंतितग्गयमणो, विहडण-संघडणकयचित्तो ।। भिसिय-गणित्तिय-छत्तिय-पवित्तियावाहओ सवो(चो?)क्खाणो । पाएण बंभयारी, जडहारी पाउयारूढो ॥ Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १४४ ] दिण्णा य जंभगेहिं, विज्जा आगासगामिणी तस्स । सो तीए पहावेणं, माणुसलोयं भमइ सव्वं ॥ मायाऽवि जत्थ मुक्कं, तत्थाऽपेच्छित्तु तं सयं कुम्मी । चिंतइ 'पुत्थ(व्व)कयाणं, फलाण भाई जणो सव्वो' ॥ इय चिंतिऊण तत्तो, गंतुं वसिमंमि यंपुमालीए (इंदमालाए ? ) । मय (गण) हरियाए सयासे, पत्थ (व्व) इया कुणइ तवचरणं ॥ तप्पुत्तो य पसिद्धो, सो देवरिसित्ति नारओ नाम । लंकाओ अवयरिओ, साएयपुरंमि गयणेणं ॥ तत्थ य समागओ नारयरिसी, पणमिऊण पुच्छिओ दसरहेणं 'भयवं ! कुओ तुम्हागमणं ?' नारएण भणियं - 'पुव्वविदेहे पुंडरिगिणीपुरवरीए सीमंधरस्स जिणवरस्स निक्खमणमहिमं निसामिऊण गओ आसि । निव(व्व)त्तियाए य देवेहिं निक्खमणमहिमाए वंदिऊण मेरुजिणहरचेइयाई समागओ रक्खसदीवे तिकूडसिहरट्ठियसंतिहरचेइयं वंदणत्थं । तं च वंदित्ता लंकापुरीगएणं निसुयं मए रावणपुच्छिएणं नेमित्तिएणं साहिज्जमाणं, जहा - "किल रामणस्स मरणं दसरहभविस्ससुयसयासाओ जणयधूयानिमित्ते भविस्सइ" । तेण य निउत्तो तुम्ह मारणत्थं विहीसणो जाव किल सुओववत्ती न हवइ ति । इमेण वइयरेण तुम्हं सम्मदि(द्दि)ट्ठीणं एक्कधम्मपक्खवाएण कहणत्थं सिग्घयरमहमागओ' । — तं च सोउं पूइत्ता विसज्जिओ नारओ । निग्घ (ग्ग)ओ य देसयत्ताए दसरहो मंतीण समप्पिऊण तं नियरज्जं । मंतीहिं करावियं सत्ततलपासाओवरि संठियं संधयारप्पए से लेप्पमईयं सव्वंगपडिपुण्णं दसरहरूवं । जणयस्स वि सिट्ठे इमं चेव कयं मंतियणेण । ते य विनिग्गया दो वि भग्गं (मं) ति महीयले । इओ य विहीसणेण समागंतूण तं सागेयपुरं अंधयारे छिन्नं कित्तिमदसरहस्स खग्गेणुत्तिमंगं । जाओ कलयो । परुण्णं अंतेउरं । दुक्खिया मंतिणो । पहाविया चाउद्दिसिं पि वइरिमारणत्थं अंगरक्खिया समत्ता(ससामंता)। कयं मयकरणिज्जं । विहीसणो वि तं मयं वियाणिऊण गणय ( यण) त्थो न गओ जणयमारणत्थं । गओ नियत्तिऊण लंकापुरिं ति । ते व विहिनिओ [ए]ण दसरह - जणया भममाणा कह वि मिलिऊण गया उत्तरावहं । निसुयं च तेहिं कोउगं, जहा – ‘मंगलपुरे सुहमइस्स नरवइणो पुहइसिरीए भारियाए धूयाए केगईए बाहत्तरिकलाकलावकुसलाए सयंवरामंडवे सयलनरीसरसमागमो । तओ ते वि तत्थेव गया । उवविट्ठा य हरिवाहणपमुहनरीसराण मज्झे मंचे । सा वि कन्नगा सव्वालंकारभूसियसरीरा महाविभूईए लीलाए परिसक्कमाणी ओइण्णा तं सयंवरामंडवं । दंसिया य पडिहारीए सव्वे वि ते नरवरवसहा । निरिक्खिया य तीए वि अणिमिसनयणेहिं । दसरहं जायाणुरायाए समारोविया तस्स खंधराए सयं विरइया सयंवरा कुसुममाला । तओ पलोइओ सो सव्वनरवरेहिं | अउव्वं च दट्ठूण भणियं हरिवाहणेण 'न एयस्स नज्जइ कुलाईयं किंचि उत्थाणविसेसं । ता अवहरह कण्णगं' । - इमंमि य भणिए संखुद्धा सव्वे वि नरवरा सन्नज्झिउं समाढत्ता । दठ्ठे च ते एवं संखुद्धे सुहमई वि सन्नद्धो सपरियणो सह दसरहेण । उट्ठिया केगई दसरहस्स सारहित्तणेण । भणिया य तेण 'पिययमे ! - Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १४५ ] चोएह(हि) रहतुरंगमे सम्मुहमेयाणं हरिवाहणपमुहाणं सव्वेसिं एक्कमेक्काणं' । चोइओ य तीए तहा दसरहरहो ऊ(ज)हा परिवाडीए सव्वे वि रिउरहा दसरहविक्खित्ता नट्ठा दिसि (सो) दिसिं । तओ सारहित्तणतोसिएण दसरहेण भणिया केगई – 'वरं वरेहि' । तीए भणियं – 'तुम्हं चेव सयासे ताव चिट्ठउ' । तओ परिन्नाओ ससुरेहिं तं परिणि(णी)ओ समागओ अओज्झापुरिं सह केगईए । जणयराया वि गओ नियनयरिं ति । इओ य अवराइया दसरहपढमभज्जा गर्य - सीहं - रैवि - सैसिसुमिणसूइयं पउमदलत्थं पउमं नाम पुत्तं पसूया । एसो य रामो नाम लोए पसिद्धिं गओ । तओ दसरहभज्जाए सुमित्ताए वि गये - सीहे - रैविससि-"सिहि-समुद्दै-लच्छि(च्छी) सुमिणसूइओ जाओ बारसवरिससहस्साऊ नीलवन्नो नारायणो नाम पुत्तो । एसो य लक्खणो नाम लोए पसिद्धो । वद्धं (ड्डुं ) ता य सह कलाकलावेण राम-लक्खणा सोलस धणूसिया संपन्ना । केगई वि कमेण भरह - सत्तुघणनामगं (गे) [पुत्ते] पसूया । ते वि वद्धि(ड्डि)उं पयत्त त्ति । रामस्स सयंवरा भज्जा जाया सीय त्ति सीयाकहा भण्णइ इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे दारुग्गामे वसुभूई नाम बंभणो । तस्स अणुकोसा नाम भज्जा । ती अइभूई नाम पुत्तो । तस्स सरसा नाम भज्जा । सा इ (य) कयाइ संजायाणुरागेण कयाणनामे बंभणेणाऽवहरिया । अइभूई वि तं गवेसमाणो पुहई हिंडिउमाढत्तो । वसुभूई वि सहाऽणुकोसाए निग्गओ सुय-सुण्हागवेसणत्थं । अदि[ट्ठे]सु य तेसु कत्थ वि भममाणेण साइसयं साहुं दट्ठण निव्वेएण सुयधम्मो पव्वइओ [वसुभूई] । अणुकोसा वि तेणेव साहुणा पव्वावित्ता समप्पिया कमलसिरीए अज्जाए । ओ कालं काउं दो वि गया सोहम्मे । तओ चुओ वसुभूई देवो इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे वेयड्ढपव्वए रहनेउरचक्कवालपुरे चंदगई नाम विज्जाहरराया जाओ । अणुकोसा देवी वि सोहम्माओ चविऊण तस्सेव चंदगइस्स पुप्फवई नाम भज्जा जाय त्ति । सरसा वि दट्ठ(डु)मज्जाओ जायसंवेगा निक्खंतुमीसाणे देवी जाया । अइभूई वि सरसावतो अट्टज्झाणो(णा)ओ संसारमणुहिंडित्ता कयाइ जाओ हंसपोओ । सो वि कह वि सेणेणं खज्जमाणो [पडिओ] साहुसयासे । तेणाऽवि तस्स कंठगयपाणस्स दिण्णो नमोक्कारो । तप्पभावेण य मरिउं दसवरिससहस्साऊ जाओ किण्णरदेवो । तओ चुओ वियंभपुरे पयाससीहस्स रण्णो परावलीए भज्जाए जाओ कुंडलमंडिओ नाम । कयाणो वि भोगासत्तो संसारं हिंडिऊण चक्कपुरे नयरे उवरोहियपुत्तो पिंगलो नाम जाओ । सो य चक्कद्धयस्स रण्णो मणसुंदरीए भज्जाए अय (इ) सुंदरी नाम धीया । तीए सह लेहसालाए पढिउमाढत्तो । तओ एगत्थनिवासेणं जाए परोप्परमणुरागे छलेणाऽइसुंदरीं (रिं) घेत्तूण दूरट्ठियत्तणओ गओ वियंभं नाम नगरं । तत्थ य सयलविज्झा (न्ना) णविवज्जिओ कट्ठाइविक्कएणं जीविउमाढत्तो । सा वि अइसुंदरी कयाइ दिट्ठा कुंडलमंडियकुमारेणं । जाओ परोप्परमणुराओ । तओ सो त्तु (तं) घेत्तुं नरवइभएणं दुग्ग [म] मेगं पएसं गंतूण पल्लिं निवेसित्ता ठिओ । पिंगलगो वि अइसुंदरिमपेच्छंतो गहगहिओ इव परिभममाणो महीए, दट्ठूण अज्जगुत्तं नाम सूरिं सुयधम्मो निव्वेयेणं पव्व [इ]ओ, परं कह विन मुक्को अइसुंदरीए उवरि पडिबंधो । सो वि कुंडलमंडिओ विसमपल्लिसमस्सिओ ल्लट्ठेइ (लूडेइ) दसरहदेसं । तओ नरवइआणाए Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१४६] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN बालचंदेण सामंतेण अवक्खंदं दाऊण बद्धो छलेण । लूडिऊण अधणीया पल्ली, विहाडिओ दिसोदिसिं पि(प)ल्लिजणो । कुंडलमंडिओ वि समप्पिओ आणिऊणं दसरहस्स । तेणाऽवि सम्माणिओ बालचंदो । मुक्को य बहुणा कालेण कुंडलमंडिओ पुणरवि रज्जासाए भममाणो महीए दटुं मुणिचंदसाहु(मुणिचंदसाहुं) सुयधम्मो सावगो जाओ । तओ रज्जाहिकंखी चेव मरिऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे मिहिलाए नयरीए जणयस्स रण्णो विदेहीदेवीकुच्छीए पुत्तत्तेणं समुववण्णो त्ति । तहा एयस्सेव जमलगब्भत्तेणं सा [स]रसादेवी संसारं हिंडित्ता वेगवइ(ई) नामोवरोहियधीया होऊण कयपव्वज्जा बंभलोए गंतुं चुया धीया संभूया । जायाइं दो वि नियसमएणं ति । सो वि पिंगलगसाहू तंमि समए मरिऊणुववण्णो सोहम्मे देवो । पेच्छइ य अवहीए तं कुंडलमंडियं पुत्तत्तेणुववणं । तओ पुव्ववेराणुबंधओ समुप्पण्णरोसेणाऽवहरिओ सो तेण पुत्तो । चिंतियं च - 'मारेमि एयं इमंमि सिलायले पहणिऊण । अहवा किं वइरनिमित्तेण पुणरवि इमेण मारि[ए]ण ? जओ लद्धविबुहभावस्स न मम इमं जुत्तं अणारियायरियं काउं । तो वेयड्ढे नगवरे रहनेउरचक्कवालपुरे अपुत्तस्स चंदगइखेयरस्स इमं समप्पेमि' । समप्पिओ य भणिऊण - ‘एस मए तुज्झ अपुत्तस्स पुत्तो दिण्णो' । तेण वि जायहरिसेण पुप्फवईए नियभारियाए समप्पिओ भणिउं – 'एस देवयाए तुह पुत्तो दिन्नो' । सा वि गहिऊण परमहरिसेण पविट्ठा सूयाहरं । पहाए य पयासिओ लोयाणं पुत्तजम्मो । कयं वद्धावणयं । सो य तणुपहाहिं पहासेइ दिसामंडलं तेण भामंडलेत्ति कयनामो बहुधाईपरिवुडो सुहंसुहेण तत्थ वड्डिउं पयत्तो त्ति । इओ य सा विदेही तंमि अवहरिए बाले गहिया महासोएण परुण्णा घोरंसुएहिं सदुक्खं विलविग्गा(त्ता) बहुप्पयारं । संठविया य जणएण भणिऊण - 'निरिक्खामि अवस्सं ते सुयं' । पेसिया य दिसोदिसिं दसरहपमुहनरीसराण लेहा । निरिक्खिओ य सव्वायरेण सव्वेहिं दसरह-जणयपमुहेहिं । न कहिं पि पउत्ती उवलद्धा । अवगयं च कालेण विदेहीए सुयदुक्खं । जेण - आवाए अइदुस्सा(स)हं दुक्खं सव्वं पि होइ देहीणं । गयवेयणं तु पच्छा दीहरकालेण पम्हुसइ ।। तओ सा धीया कयसीयाहिहाणा साइसयकलाकलावसहिया वधि(ड्डि)या देहोवचएणं सुहंसुहेणं ति। इय तं देह-कलाहिं, बद्धत(वडत) पेच्छिऊण अणवरयं । जणयस्स मणे चिंता, जाया – 'किल कस्सिमा देया ?' | अणवरयं रायसुए, गुण-रूव-कलाकलावनियरेहिं ।। सह मंतीहिं वियारइ, न य पेच्छइ तीए परितुल्लो ॥ इओ य एयंमि अंतरे अद्धबब्बरएहिं आयरक्खिय(रंग)रायपमुहेहिं लूडिओ जणयदेसो। असमत्थो जणओ तेसिं जुज्झो(ज्झे) । तओ हक्काराविओ दसरहो । तंमि य पयट्टे विण्णविऊण रामदेव-लक्खण -भरह-सत्तुहणा पत्थिया सहसाहसेणं । संजायं दारुणं मका(हा)रणं सह अद्धचच्चरे(बब्बरे)हिं । विणिज्जिया य रामदेव-लक्खणेहिं, कया य हयविप्पहया नट्ठा य, विणट्ठा सेसा दिसोदिसिं अद्धच्चरगा(अद्धबब्बरगा) । तओ सत्थीहूए जणयदेसे पुणो वि पुव्वट्ठिईए वसिया गाम-नगराईय त्ति । Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१४७] तओ दट्ठण रामदेवस्स निरुवमं गुणनियरं जणओ जाव किल तस्स दाही सीयं ताव सीयाए पवररूवं जणाओ निसामिऊण भममाणो म(मि)हिलाए समागओ नारयरिसी । पविट्ठो य सो सीयाभवणं । तं च जडामउडधारिणं पिंगलभासुरकेसकलावं दीहरनहं बीभस्सं(च्छं) पेच्छित्तु भयवेविरंगी गुरुसद्देण रसंती धाविऊण पविठ्ठा भवणोदरं सीया । धाहावियं सेसपरियणेणं । तओ रायपुरिसेहिं कइत्थिज्जंतो नारओ कहमवि छुट्टिऊण पलाणो । गओ य वेएण वेयड्डनगं । तत्थ य पत्तो चिंतेइ जहा – 'एयं पावं सीयं मम कयत्थ[ण]कारियं पाडेमि महावसणसमुद्दे' । सत्थीहूएण य लिहिउं सीयारूवं पडे पयंसियं भामंडलस्स । दट्ठण य तमणोवमं सो संजायगाढाणुरागो सरीरेण सि(खि)ज्जिउं पयत्तो । पिउणा य तं तहावत्थागयं दट्ठण पुच्छिया तव्वयंसा । तेहि वि सिट्ठो पडदंसणवुत्तंतो । तओ गवेसाविओ नारओ । दिट्ठो य परमविणएण आणिऊण रायगिहे दिन्नासणोवविट्ठो य पुच्छिओ गरुयविणएण । तेण वि साहियं जहा – म(मि)हिलाए जणय-विदेहीणं धूया एसा सीयाहिहाणा परमरूवसंगया । न इमीए संपुण्णरूवं लिहिउं को वि समत्थो । तहा वि तुम्हं सिणेहेण मए, जइ किर सुंदरं कण्णारयणं सुंदरे कुले वीससइ त्ति - मईए किंचिदालिहिऊण दरिसिया भामंडलस्सेसा । सेसं तुमं जाणसि' त्ति । तओ गओ नारओ | चंदगइणा वि - 'मा पत्त ! विचित्तो होहि, जओ अवस्सं म(व)रेमि तह निमित्तमिमं कण्णगं'ति वोत्तं पेसिओ चवलगई नाम विज्जाहरो मिहिलानगरीए । भणिओ : 'जणयमवहरिऊणिह रयणीए आणेहि' । तेणाऽवि जहा को वि न जाणइ तहा तुरियमाणीओ जणओ । भणिओ चंदगइणा संमाणिऊण गाढं जहा - _ 'सीयं निययदुहियं, पयच्छ मम पुत्तस्स भामंडलस्स' । जणएण वि ‘सा उ विगप्पिया मए रामदेवस्स दसरहसुयस्स । अओ न पयच्छामि अवरस्स कस्स वि । ता मा एत्थ वि(व)इयरे कुणसु अइगाहंति भणिए भणियं चंदगइणा – 'नेहनिमित्तं कुलक्कमागयमज्जायपालणत्थं चेहाऽऽणेत्तु तुममम्हेहिं मग्गिओ कण्णगं । अन्नहा अवहरणाइपओगेहिं पि समत्था तं परिणेउं अम्हे । संपयं पुण जइ रामदेवस्स सा तए उवकाप्पिया, ता सो अम्हे जिणिऊण परिणेउ । कहं ? - इमं वज्जावत्तं नाम धणहं देवयापरिग्गहिउं(अं), जं देवा वि असमत्था आरोविउं. भविस्सबलदेव-वासदेवनिमित्तं देवयानिओएण अम्हं पुरिसपरंपराए रक्खिज्जइ । इमंमि य आरोविए विज्जिया अम्हे हवामो त्ति सो तं परिणेउ न उण अण्णहा' । इच्छाविओ य इमं ध(ब)लायारेण तेण जणओ । समागया य सवज्जावत्ता तीए चेव रयणीए म(मि)हिलापुरवरीए चंदगइ-भामंडलपमुहा सव्वे वि खेयरवरा । आवासिया य नयरिबाहिरियाए । मुक्को य जणओ निययसयणीए नेउं । सिट्ठो अणेण सव्वो सो विदेहीए स(सी)याजणणीए गमणागमणधणुहपज्जतो वइयरो । तओ सोउमेयं विदेही मुच्छिया । पुणो लद्धचेयणा विलविउं पयत्ता – “किं मज्झ पुत्तहरणेणं विही न संतुट्ठो जेण सीयाहरणे वि समुज्जओ ?' एवं च विलवंती भणिया जणएणं - 'पिए ! मुंच विसायं । जओ सव्वा वि कम्मायत्ता परिणइ'त्ति । तओ पहायाए रयणीए पउणीकराविया जणएण धणुहभूमी । बंधाविया पवरमंचा । हक्काराविया सव्वे वि नरवसहा सीयासयंवरणनिमित्तं । निवेसियं च तं वज्जावत्तं महाधणुहं रंगभूमिमज्झे । उवविठ्ठा य सव्वे वि समागंतुं तत्थ नरनाहा । Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १४८ ] तत्तो कि(क)यसिंगारा सीया वि सपरियणा विभूईए । अवयरिउं रंगसहं, पविसइ तं धणुहवरसालं ॥ परिपूइऊण धणुहं, सीया काउं मणंमि रामं च । पूए [इ] कामदेवं, रामवरत्थं समणुरत्ता ॥ तत्तो तं रंगवरं, रामाइविभूसियं नियंतीए । नामग्गाहं सव्वे, कंचुइणा दंसिया तीए ॥ मंतीहि वि ते भणिया, 'वज्जावत्तं धणुं चडावेइ । जो तुम्हमिमं खयरा !, सो चेव लहिस्सए सीयं' ॥ सोउमिमं ते सव्वे, अहमहियाए झडत्ति समकालं । वेएण धावमाणा, संपत्ता धणुसमीवंम ॥ तं पि पलोइयमेत्तं, धणुहं [ किर] देवयापहावेणं । सोरग - जलणपलित्तं, ते सव्वे दहिउमादत्ता ॥ तत्तो जलणपलित्ता, जीयं घेत्तुं झड त्ति नासंति । जीवंतनरोऽवस्सं, पासइ भद्दाणि इइ मुणिउं ॥ नवकारिऊण भीया, भांति अच्चंतवेविरसरीरा । 'कुणउ सिवं [.....], पसिउं कण्णा य धणुहं च ॥ जइ वि विरूवा उ दढं, घरिणीओ अम्ह मणसा वि तह वि । सीयं नाऽहिलसामो, कया निवित्ती धुयमिमी ' ॥ इय विलवंते खयरे, दट्ठण समुट्ठिओ तओ रामो । सव्वे मंभीसंतो, उवसग्गं तं निवारंतो ॥ तत्तो नियसत्तीए, तं धणुहं वामपाणिणा घेत्तुं । नियचलणोवरि कोडिं, काऊण चडावियं तेण ॥ तत्तो साहुक्कारे, सव्वेहिं वि खयरेहिं घुट्ठमि । अप्फालिऊण पुणरवि, गुणाउ विहडावियं चावं ॥ 'कुणसु सजीवं' भणिओ, य लक्खणो तेण वि तहेव । सज्जीवं काऊणं, अप्फालेउं पले मुक्कं ॥ एयंमि अंतरंमी, सीया तुट्ठा गलं [ मि] रामस्स । खिवइ[य मालं] तेण वि, परिणीया सा विभू[ई]ए ॥ भरहो वि रामसत्ति, दट्ठूण अणोवमं अइविसण्णो । चिंतइ मणेण – 'पेच्छह, जायाण वि एक्कजणएणं ॥ पुण्णेहिं एस अहिओ, महिलारयणं जगुत्तमं सीया । लद्धा तेण इमेणिं, कायव्वमओ मया पुणं' ॥ Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१४९] नाऊण केगईए, भावं भरहस्स साहियं पइणो । भणिओ य 'जणयभाया, कणमो(गो) नामेण अत्थेत्थ ॥ सुप्पहदेवीधीया-भद्दानामं सयवरं विहिउं । तं परिणावह भरहं, वच्चइ जा सो म(न) निव्वेयं' ॥ इय भणिए तं कणगं, भणिऊणं दसरहो करावेइ । भरहपरिगेण्हणत्थं, भद्दाए सयंवरं धीयं ।। मिलियाण नरवराणं, गहिओ भरहो सयंवरे तीए । वित्तं पाणिग्गहणं, ठिओ य संदामिओ तीए । नियनियठाणेसु गया, ते सव्वे खेयरा नरवरा य । नियसुय-सुण्हासहिओ, नियनयरिं दसरहनिवो वि ॥ तत्तो साण्यपरे. चउनाणी संघपरिवडो सरी । नामेण सच्चभूई, विवित्तदेसे समोसरिओ ॥ तस्स य वंदणत्थं सपरियणो निग्गओ दसरहो । इओ य रहनेउरचक्कवालपुरा चंदगई भामंडलसुयसमण्णिओ सपरियणो रहावत्तपव्वए देववंदणत्थं चलिओ । वंदिऊण य नियत्तंतेण साएयपुरे दसरहाईणं धम्मं कहमाणो सो सच्चभूई सूरी दिट्ठो । तओ अवयरिऊण सूरिं वंदित्तोवविट्ठो धम्मसवणत्थं । सूरिणा वि नाणेण जाणिउं भामंडलस्स अज्ज वि सीयाए उवरि विरुद्धगरुयाणुरागं तहा निव्वेयकारणं च बहूणं जीवाणं भविस्सइ त्ति साहिओ सवित्थरो चंदगइपुप्फमई-भामंडल-सीयाईणं पुव्वजम्मवइयरो । तओ तं सोउं संजायजाई(इ)सरणो मुच्छिओ भामंडलो। तओ लद्धचेयणे णेवमेय'ति वोत्तुं साहिओ सव्वो वि सूरिणा भणिओ दसरहाईणं साणुभवपुव्वजम्मवुत्तंतो। ते वि तं सोउं परमसंवेगमुवगया ।। सीया वि समवसरणत्था तं सोऊण 'एसो सो मम सहोयरो जो बालभावे अवहरिओ आसि'त्ति कइय(कय)निच्छया साणंदमुट्ठित्ता समालिंगइ भामंडलं । तेणाऽवि 'भगिणि'त्ति गाढं बहुमण्णिया सीया । तओ हरिसिएण भामंडलेण समालिंगिया रामाईया सव्वे वि बंधवा । तत्तो दसरह-चंदगईहिं पवणवेगं नाम विज्जाहरं पेसिऊणाऽऽणाविओ म(मि)हिलापुरीओ सविदेहीपरियणो भामंडलपिया जणओ । विमाणारूढो सो वि समागओ । वद्धाविओ पुत्तागमणेणं । जणएण वि गुरुनेहओ बहि(हु)मन्निऊण भामंडलं दिन्नं हियइच्छियं वद्धावणयं । तओ चंदगई दिन्नभामंडलरज्जो सच्चभूइसूरिसमीवे निक्खंतो । भामंडलो वि सव्वसम्मएणं गओ रहनेउरचक्कवालपुरं ति । __ तओ संजायपच्चओ दसरहो सूरि भणइ – 'भयवं ! साहसु मम पुव्वजम्माइं' । भयवया भणियं - 'सुण । सेणाउरे नयरे भावणस्स वणिणो दीविगाए भज्जाए सा(उ)वत्थी नाम धीया साहूणं पडिणीया तुमं आसि । तओ निद्धम्मत्तणओ नर-तिरिएसु हिंडित्ता कह वि कम्मनिज्जरा[ए] अंगउरे धणस्स सुंदरीभज्जाए वरुणो नाम पुत्तो जाओ । तत्थ य अईव दाणरुइत्तणओ समुवज्जियभोगहलिओ धाईसंडे उत्तरकुरुम्मि जोलाहम्मित(ओ) जाओ । तओ देवो होऊण चुओ पुक्खलावईविजए पुक्खलाए नयरीए नंदिघोसस्स रण्णो पुहई देवीए नंदिवद्धणो नाम पुत्तो जाओ । ठविऊण य तुमं रज्जे जसोहरसूरिसमीवे Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१५०] निक्खंतो नंदिघोसो। तओ कालं काउं गेवेज्जेसु देवो जाओ । नंदिवद्धणो वि सावगो पालियरज्जो मरिऊण बंभलोए देवो जाओ। 'तओ चुओ अवरविदेहे वेयड्ढपव्वए उत्तरसेढीए ससिपुरे नयरे रयणिमालिस्स विज्जाहरस्स विज्जुल(ल्ल)याए भज्जाए सूरंजओ [नाम पुत्तो जाओ ] । अण्णया य रयणमाली वज्जनयणविज्जाहरोवरि रणत्थं चलिओ सीहउरं नाम नयरं पत्तो । तत्थ य तं सीहउरं विज्जाए पलीविउमाढत्तो रयणमाली । एत्थंतरंमि य भणिस्समाणोवमच्चो(न्नो)वरोहिय जीवदेवेण सहस्सारदेवलोगाउ दिण्णोवओगेणाऽऽगंतुं भणिओ रयणमाली - ___ 'महाणुभाव ! मा मा महापावं एवंविहं समायरसु । जओ अण्णजम्मे वि तुमं भूरिनंदणो नाम राया आसि । कया य निवित्ती तए मंसभक्खणस्स । तओ पुण उवमच्च( नु)नामेणुवरोहिएण भंजाविओ मंसनियमं । खाविओ मंसं । उवमच्चो(न्नो)वरोहिओ वि कया वि मारिओ खंदनामेणं पुरिसेणं । तओ गयवरो जाओ । सो वि य गहिओ भूरिनंदणेणं । तओ गयवरो वि मारिओ संगामे तस्सेव भूरिनंदणस्स रन्नो गंधाराए देवीए अरिसूयणो नाम पुत्तो जाओ । सो य सं[जाय]जाईसरणो पव्वइओ मरिऊणुववण्णो सहस्सारे देवो । सो य अहं ति । भूरिनंदणो वि मरिउमरण्णे अयगरो जाओ । तत्थ वि वणदवदड्डो मरिऊण बीयपुढवीए नेरइओ जाओ । तत्थ य मए तुमं गंतुं पडिबोहिओ । तओ उव(व्व)ट्टो समाणो इह रयणमाली तुमं जाओ त्ति । ता नाऊणेवं मा मंसनियमभंगमिव संपयं पि कुणसु मुहा पावमिमं' । _ 'तओ सोउमेवं नियत्तो संगामाओ रयणमाली । कुलनंदणं नाम पुत्तं रज्जे ठवेत्ता सह सूरंजएण नियपुत्तेणं तिलयसुंदरसूरिसमीवे निक्खंतो । काऊण य तवं मरिऊणुववण्णा दो वि जणा सुक्कदेवलोए । तओ सूरंजयदेवो चविऊण तुमं दसरहो नाम राया जाओ । रयणमालिदेवो वि चविऊण मिहिलापुरीए जणओ नाम राया जाओ । अरिसूयणदेवो पुण सहस्साराओ चुओ जणयभाया कणगो नाम जाओ । जो उण दसरह ! तुह पुव्वि नंदिवद्धणजम्मे नंदिघोसो नाम पिया कयपव्वज्जो गेविज्जेसुं गओ आसि सोऽहं नंदिघोसदेवो चविऊण संपयं सच्चभूई नाम सूरी जाओ' । तओ सोउमेवं निव्वित्तो(न्नो) दसरहो कयपव्वज्जाभिप्पाओ वंदिऊण सूरिं समागओ राउलं । तत्तो सामंतजणं, आमंतेऊण सेवगजणं च । अंतेउर-पउरजणं, संभासइ सो जहानायं ॥ सुयवग्गं पि असेसं, रामं तह लक्खणं च भरहं च । तत्तो निक्खमणत्थं, पुच्छइ तं परियणं सव्वं ॥ भरहो भणइ – एवं संभासेंतं, दसरहं दट्ठण विरागमावण्णो । 'ताय ! तए चेव सहाऽहमवि पव्वइस्सामि'त्ति ।। कयभिप्पायं चेवं, भरहं नाऊण केगई मुणइ । 'न य मे पई न पुत्तो, पव्वज्जाउज्जया दो वि' । इय चिंतिउं मणेणं, गंतुं विणएण भणइ नरनाहं । तं केगई 'नरीसर !, अज्ज वरं मम पयच्छेह ।। Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१५१] जो तइया मम दिन्नो, सयंवरंमी नरीसरेहि समं । संगामे संजाए, तुटेण तए पसीऊणं' ॥ इय भणिए भणइ निवो, 'पव्वज्जनियत्तणं पमोत्तूणं । अवसेसं परिजायसु, जं साहीणं पिए ! मज्झ' ॥ सा भणइ - 'सामि ! एवं, जइ तह चित्तं विरागमावन्नं । ता सयलमिमं रज्ज, दिज्ज[उ] भरहस्स पसिऊणं' ॥ इय भणिए नरवइणा, भणियं - 'गेण्हउ न एत्थ वक्खेवो' । लक्खणसहियं रामं, वाहरिउं दसरहो ताहे ।। पभणइ ते नेहेणं, 'पुत्त ! मए तोसिएण संगामे । दिन्नो वरो इमाए, केगइनामाए भज्जाए ॥ सो अज्ज भरहरज्जेण, जाइओ ता किमेत्थ करणीयं ?' । ते आह - 'ताय ! दिज्जउ, रज्जं भरहस्स अविगप्पं ।। जो केगईए दिण्णो, तुट्टेणं तए अम्ह जणणीए । तइया तुम्हेहिं वरो, दिज्जउ सो अम्ह वयणेणं' ॥ इय सुणिउं सुयवयणं, विम्हियहियओ उदारयं तेसिं । जा चिंतइ नरनाहो, भरहो ता तत्थ संपत्तो ॥ जणयपुरिपत्थणत्थं, वेरग्गमुवागओ भवविरत्तो । पव्वज्जागहणकए, नमिउं सव्वे वि उवविट्ठो । भणिओ नरीसरेणं, केगइवर-रज्जजायणं कहिउं । 'पुत्त ! पडिच्छसु रज्जं, अणुनायं तुज्झ रामेणं' ॥ सो भणइ – 'ताय ! चित्तं, मज्झ विरत्तं इमाण विसयाणं । मा एवं भणसु ममं, पव्वज्जागहणकयचित्तं ॥ अण्णं च रामएवो, उचिओ रज्जस्स ताय ! ता देसु ।। रामस्स इमं व(र)ज्ज, काऊण मं गुरुपसायं' ॥ रामो वि हाय(आह ?) - 'भायर !, मा कुण तायस्स अलियवाइत्तं । पडिवज्ज इमं रज्जं, केगइवरजाइयं वीर !' ॥ सो आह - 'तए सुपुरिस !, पयावमाणंमि दीहरं कालं । नाऽहं करेमि रज्जं, अच्छउ इह अण्णजम्मे वि' ॥ नाऊण रामएवो, 'न एस रज्जं मए ठिएणेत्थ । कुणइ भरहो कयाइ वि, ता वणवासं पवज्जामि' ॥ इय चिंतिऊण भणियं, – 'ताय ! मए संठिएण इह भरहो । न कुणइ रज्जमवस्सं, ताऽहं पविसामि वणवासं' ॥ गहिउं भरहं हत्थे, भणिऊण इमं 'तए अणुढेणं(यं) । तायवयणं महायस !, जणणीवरजायणमवस्सं' ॥ Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१५२] इय भणिए तुण्हिक्को, अहोमहो लज्जिओ ठिओ भरहो । रामो वि पणमिऊणं, जणयं संपत्थिओ धीरो ।। दटुं सुयं पयर्ट्स, दसरहराया मणोगयं दुक्खं । असहंतो अणवरयं, मुज्झइ सुण्णं पलोएइ ॥ रामो वि नियं जणणि, नमिऊणं भणइ - 'खमह मम अंबे ! । जं किंची अवरद्धं, अयाणमाणेण बालत्ते ॥ दूरपया(ए)सं वणवासपत्थिओ भरह[र]ज्जगहणत्थं । ता अंबि ! न कायव्वं, तुमए मणदुक्कडं किं पि' । सुणिउं चेममउव्वं, रामुत्तमईव सोयसंजणणं । जणणी धस त्ति पडिया, धराए अवराइया तस्स ॥ पेसलमहुरेहिं सुहावहेहिं वयणेहिं रामदेवो वि । तं संठविउं पणमइ, अवसेसं माइपमुहजणं ॥ गइ(य)-तुरयाई सव्वे, पलोइडं महुरनिद्धदिट्ठीए । आउच्छिउं असेसं, पियरजणं भरहमाईयं ।। चलिओ गहिउं चावं, नमिउं सीया वि ससुर-सासुजणं । आउच्छिय सहिवग्गं, संचलिया रामपिट्ठीए । तं संचलियं दटुं, संचलित(ओ) लक्खणो गहियचावो । हियएण विचितेंतो, 'पेच्छह ताएण जं विहियं ।। तो किं हरामि रज्जं, तायं अवमण्णिऊण भरहस्स ?। ठावेमि रामदेवं, रज्जे पयपालनसमत्थं ? | अहवा न जुत्तमेयं, न जेण गिण्हइ महाजसो रामो । चत्तं तणं व रज्जं, तायं अणुमण्णमाणेण' ॥ इय चिंतिऊण नमिउं, जणणिं अवराइयं तु रामस्स । पभणइ - 'अंबे ! अम्हे, वणवासं पत्थिया इण्हि' ॥ सा तं भणइ रुयंती, 'पुत्तय ! रामेण सह भलेज्जासि । तं मोत्तुं जेण वणे, नत्थि सहाओ मम सुयस्स' ॥ 'सव्वसि(स्स) सो सहाओ, जयंमि जीवाणमेत्थ दुहियाण । जं पुण तस्सऽन्नो इह, होइ सहाओ न तं जुत्तं' ॥ इय भणिउं नियजणणिं, नमिउं आउच्छिऊण य सुमित्तं । संभासियसव्वजणो, चलिओ रामस्स मग्गेणं ॥ सव्वंतेउरसहिओ, असेससामंतमंतिजणकलिओ । पाइक्कपुरजणेण य, राया वि समंतओ चलिओ ॥ तेहिं वि चलिएहिं, रुयंतियाओं सुयसोगदीणविमणाओ । नमिऊणं जणणीओ, नियत्तियाओ कहं कह वि ॥ Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १५३ ] जणओ वि पणमिऊणं, नियत्तिओ राम-लक्खणेहिं सो । अणवरयं मुज्झंतो, पोयमाणो सुए बेवि ॥ मंतियणं पि असेसं, स (सा) मंतजणं च सेवगजणं च । नायरजणं च सव्वं, नियत्तियं रामदेवेण ॥ साएयपुरी जाया, अण्णं (सुण्णा ?) वि[व] रामलक्खणविओए । न जणइ जणस्स धी (धि) इं, उव्वेवं जणइ दीसंती ॥ ते य रामलक्खणा वसिमं वसिमेण वच्चंता खाण - पाणवत्थाईहिं सम्माणिऊण धरिज्जंता वि जण बलामोडीए वणमणुसरंति त्ति । इओ य भरहो ताण विओए विमण-दुम्मणो विवज्जियसयलकरणीओ नेच्छइ जणएण दिज्जमाणं पि तं रज्जं । एवं च आयण्णो दसरहराया पेसेइ सयलसामंते राम-लक्खणनियत्तणकए । दिट्ठा य हिं वच्चमाणा पच्छिमदिसाहुत्तं । पणमिऊण य भणिया बहुविहं पल्लट्टणनिमित्तं । जाहे न नियत्ता बहुविहं पि भणिज्जमाणा, तओ ते वि पत्थिया स(सा) मंतेहिं (ता) न नियत्तंति भणमाणाण वि राम-लक्खणाणं । तओ पत्ता पारियायदेसासण्णं अणेयदुम- सावयाउलं प( पा ) रियायं नाम महारण्णं । तत्थ य गंभीरावत्ता नाम अगाहा महानई । तहिं निव्वत्तियखाण - पाण- भोयणा भणिया ते रामदेवेण 'इमा अणोरपारा अइदुत्तरा महानई । इमं च वसणाइ [ अ ]विरहियं अणेयपच्चवायं भीमसावयाउलं महारण्णं । ता नियत्तियव्वं तुम्हहिं । न एत्थ अस्थि निव्वाहो । तहा अम्हसंतिया गंतूण साहियव्वा ताय - भरहाइयाणं सव्वेसिं कुसलपत्ती' । एवं च संबोहिऊण बहुविहं नियत्तिया ते बलामोडीए पउम - लच्छीहरेहिं । - तओ काऊण भुयावलग्गं सीयं तरिऊणुत्तरिऊणुत्तार (रि) ओ तं नई रामदेवो सह लक्खणकुमारेण । ते वि विलोयमाणा ताव ठिया जाव ते समुत्तरियसरिया अदंसणमुवगया । [तओ] नियत्तिऊण समागया साएयपुरिं । सिद्धं च दसरह - भरहाइयाणं सव्वं जहावत्तं । दसरहेण भणिओ भरहो - 'न ते ताव नियत्ता | ता सुत्त (य) ! उवविससु तुमं रज्जे । अहं पुण करेमि पव्वज्जं' । न इच्छियमणेण भणियं च 'ताय ! नियत्तावेमि ते अहं गंतूणं' । - - इमंमि अंतरे दट्ठूण अणवरयं महासोयपूरियहिययाओ पइदिणं पि पुत्तसोएण कलुणसद्देण सदुक्खं रुयमाणी[ओ] राम-लक्खणजणणीओ [पेच्छिऊण] पच्छायावेण पुण समागयचित्ता ( ? ) समागया केगई । भणिओ य इमाए सह भरहेण दसरहो 'न सोहए निक्कंटं पि भरहस्स दिज्जमाणं इमं रज्जं विणा रामदेव-लक्खणकुमारवरेहिं । अण्णं च तेसिं जणणीओ तव्विओगजणियगुरुसंतावाओ महादुक्खदुक्खियाओ रुयमाणीओ दुहं चिट्ठति । ता नियत्तावेहि पुत्त (त्तं) गतुं मए सहिओ ते कुमारे' । इमंमि भणिए, सह जणणीए सामंत- मंतिलोयसहिओ पयट्टो भरहो दसरहाणुमएण । पु ( प ) त्तो अणवरयपयाणएहिं तं रण्णं । दिट्ठा य समं सीयाए समावासिया रण्णमज्झे कुणमाणा वणफलेहिं सरीरट्ठिइं । दट्ठूण य समागंतुं सम्माणिया पायवडि (ड)णेण तेहिं तह सीयाए य केगई भरहमाया । अवगूहिओ य भरहो पायवडणुट्ठिओ सह सामंतलोएण । अच्छिऊण य सुहेण पमोयवत्ताकहाहिं कयउचियपाणवित्तिणा सुहासणत्थेणं सव्वेसिं भणियं भरहेण 'किमणाहं मं मोत्तूण पत्थिया तुम्हे वणवासं ? ता पसिऊण कयगुरुअणुग्गहा नियत्तेह । तायवयणमणुमन्नह । तहा कुणउ जेट्टभाया रामदेवो रज्जं, लच्छिकुमारो हवउ प ( अ ) त्थाणमंती, Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१५४] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA अहं पुण पडिहारो, सत्तुघणो छत्त-चामरधरो । ता मा विलंबेह, कुणह एयं तायवयणेणं' । एत्थंतरंमि य भणियं केगईए – 'पुत्त रामएव ! जहा भरहेण तुम्हं संपयमावेइयं तहा जुत्तं सव्वं । वियप्पो । ता काऊण जणणीए अणग्गहं विहिऊण भरहपसायं अणयत्तिऊण पिउणो वयणं नियत्तेह होऊण पसण्णमणा । अण्णं च - महिलासहावचवलाएऽदीहपेहिणीए सढाए मायाबहुलाए जं किंचि ववहरियं मए तुम्हं पडिकूलं तं सव्वं खमिज्जउ विहिऊण गुरुपसायं'ति भणिऊण सअंसुवाया निवडमाणी चलणेसु उद्धरिया रामदेवेण गहिऊण दोहि वि करेहिं उत्तिमंगे । भणियमणेण – 'अंबे ! महाकुलप्पसूयाणं खत्तियाण किं कया वि हवइ अलियवायत्तणं ? जं मए भरहस्स अणुन्नायं रज्जं, न तं हवइ अण्णहा । ता न किंचि वत्तव्वं'ति । तओ रामेण सामंतजणेण य तत्थेव ठिएण अहिसित्तो रज्जे भरहो । कओ सव्वेहि तस्स पणामो पउमाइएहिं । तओ नियत्तिऊण केगई आलिंगिऊण भरहं संभासेऊण सव्वसामंते सह सीयाए संपत्थिया दक्खिणावहं । वच्चंति अणवरयपयाणएहिं । भरहो वि नियत्तिऊण गओ साएयपुरं । तओ दसरहण समप्पियसयलरज्जंगो भरहो रज्जमणुपालइ त्ति । दसरहो वि राम-लक्खणविओयसंजायगरुयसंवेगो बहुपरिवारो सच्चभूइसूरिसगासे महाविभूईए निक्खंतो त्ति ।। इओ य ते राम-लक्खणा सीयाए समेया वच्चमाणा चित्तकूडं नाम पव्वयं वोलित्ता पत्ता अवंतीदेसं। तस्स य देसस्स एक्कपएसेण अहिणवुव्वसिएणं वच्चंता भणंति - 'अहो ! कस्स वि भएणुव्वसिओ संपयमेवेसो देसो' । तओ भणिउं(यं) सीयाए – 'सामि ! समविहुराऽहं जाया, न सक्केमि संपयं(पयं) पि गंतुं' । तओ मग्गासण्णा(ण्ण)वत्तिणं वडपायवमेक्कं दट्टण तस्स हेट्ठओ वीसमिउमारद्धा । चिट्ठमाणेहिं य तत्थ दूरमग्गगामी दिट्ठो एक्को पुरिसो । सो य रामवयणेण हक्कारिओ लक्खणेण, समागओ य पणिवइउमुवविट्ठो पुरओ । तओ भणिओ रामेण - ‘भद्द ! किमेसो देसो समुव्वसिओ ? कत्थ वा तुमं चलिओ ?' तेण भणियं – 'सामि ! सुम्मउ । अत्थि इह देसे उज्जेणी नाम नयरी । तत्थ सीहोयरो नाम राया । तस्स दासतुर(दसउर)सामी वज्जयन्नो नाम सामंतो । तेण य कयाइ पारद्धिं गएण वणम्मि दिट्ठो काउस्सग्गत्थो पीइवद्धणो नाम साहू । भणिओ य – “किमेत्थ रण्णे ठिओ अच्छसि?" साहुणा भणियं - "आयहियटुं" । वज्जयण्णेण भणियं – “किमेयावत्थस्सिमंमि रन्ने खाणपाणाइरहियस्स तुहाऽऽयहियं संपज्जिस्सइ ?" साहुणा वि जोग्गो त्ति कलिऊण कहिओ तस्स देवगुरुपसायसंजणिओ संतोससारो विसेसओ धम्मो । तेणाऽवि तं सोउं संजायसावयधम्मेणं तस्सेव पुरओ गहिओ नियमो जहा - "भगवं ! देव-गुरू पमोत्तूणं नऽण्णस्स मए जावज्जीवं नमियव्वं" । तओ साहुं वंदित्ता समागओ दसपुरं' । ___‘एवं च सावयत्तणं परिपालयंतेण चिंतियं वज्जयण्णेण – 'देव-गुरुविरहियस्स तस्स मए कयपणामनियमेण कहं सीहोयरस्स विणओ पउंजियव्वो ?' अओ कराविया निययंगुत्थणगे रयणमया मुणिसुव्वयजिणपडिमा । तं च पडिमं निवेसिउं उत्तिमंगे जिणपणामपुरस्सरं कुणइ सीहोयरस्स विणयकम्मं । एवं वच्चइ कालो' । 'अण्णया य कस्स वि सयासाओ वियाणिउं इमं वइयरं रुट्ठो वज्जयन्नस्स सीहोयरराया । एत्थंतरंमि य समागओ एक्को पुरिसो साहइ सीहोयरसमुत्थं सव्वं कोवकारणं वज्जयन्नस्स । तओ भणिओ वज्जयण्णेण Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१५५] सो पुरिसो – “कहं तुम इमं वियाणसि ?" तेण भणियं - "सुम्मउ, कइंदपुरे(कुंदपुरे) नयरे संगामो अत्थि वाणियगो । जउणा से भज्जा । तेसिं विज्ज(ज्जु )अंगो नामाऽहं सावगो पुत्तो । पत्तो य जोव्वणं । समागओ उज्जेणीए गहिऊण कयाणगं कयविक्कयनिमित्तेण । तत्थ य अणंगलयं वेसं दट्ठण विद्धो कामसरेहिं । न लहामि धियं(इं) विणा तीए । वसिउमारद्धो समं तीए । विणासियं च सव्वं पिउणा विढत्तं सह तीए अत्थजायं" ।' ___ 'भणिओ य अण्णदिणे अहं तीए – “सीहोयरस्स राइणो सिरिधराए महादेवीए जारिसाई पवरकुंडलाई चिटुंति कन्नेसु तारिसाइं ममं सिग्धं घडावेसु" । मए भणियं - "घडावेमि" । विणा य अत्थेण न पारिज्जंति घडाविउं । तओ मए चिंतियं – 'अवहरामि ताणि चेय राइणो पत्तीए कुंडलाई । जओ न अण्णाई मम संवहति । तेहि य विणा म(न) एसा मम भविस्सइ । अहं च न इमीए विणा पारेमि खणमवि अच्छिउं' । इमं च चिंतिउं समागयाए रयणीए वंचिऊण सव्वे वि पाहरिए खणियं खत्तं रायभवणे। ग[ओ] उवरिमतलं, जत्थ अच्छइ राया समं सिरिधराए ।' ___'एत्थंरंमि उ पुच्छिओ सीहोयरो महादेवी[ए] जहा – “महाराय ! किं ते अज्ज उव्वेवकारणं ? जेण चिंताउरो व्व लक्खिज्जसि? न सेवेसि अरुच्चणिमिव नारिं मणायं पि निदं?" रण्णा वि साहिऊण पुव्वुत्तं वज्जयन्नवइयरं भणिया देवी - "जाव दुव्विणीओ दुट्ठनराहिवो म(न) सो मए मारिओ ताव नत्थि मम निद्द"त्ति । इमं च निसामिउं चोरियानियत्तोऽहं साहम्मिइ(य)त्तणओ तुरियतुरियमेत्थाऽऽगओ । कहिया तुह वत्ता । संपयं पुण जमुचियं होइ तं विहेज्जसु' ।' 'तओ सोऊणेवं कया वज्जयण्णेण नयरगुत्ती । पिहियाइं दाराइं । कइं(यं) सव्वं कण-तण-जलाईहिं अक्ख(क्खू)णं । इमंमि य अंतरे पेसिओ सीहोयरेण वज्जयन्नस्स दूओ, भणावियं च - "जइ ममाऽऽगंतुं न य णमसि(न पणमसि) ता तुह नत्थि जीवियं" ।' तं भणइ वज्जयन्नो, 'गेण्हउ राया पुरं च देसं च । गय-तुरय-दव्वजायं, अण्णं पि य अस्थि जं मज्झ ॥ किं तु मम धम्मवारं, देउ नरिंदो वयामि जेण अहं । अंगंतेउरबीओ, अवरं देसंतरं किंपि ॥ जा पुण मए पइण्णा, गहिया जह - देवया य साहू य । मोत्तु न नमामि अवरं, सा न चलइ एत्थ जम्मंमि' ॥ इमं च निसाम(मि)उं दूओ साहेइ सव्वं गंतूण सीहोयरस्स । सीहोयरो वि इमं देसं चूरमाणो गंतुं रोहेइ दसपुरं, न देइ वज्जयन्नस्स जायमाणस्स वि धम्मदुवारं । अच्छइ य सो एवं तत्थ तेण रोहिओ। ता देव ! इमं इमस्स देसस्स उव्वसणकारणं तुम्ह साहियं ति । जं पुण तुम्हेहिं पुच्छियं - 'कत्थ चलिओ?' तं पि स(सु)म्मउ । अहमेयस्सेव देसस्स एगंमि गामे वसमाणो संपयं फंफसीए नासिऊण अन्नत्थ गओ । न य संवाहाभावओ भंडगाणि नेउं सक्कियाणि । तेसिं च गहणत्थं पुणो वि महेलिहा(या)ए पेसिओ । ता सामि मोक्कल्लेह मं जेण ताणि घेत्तुं वच्चामि' । तओ सोउमेवं दिण्णं कडिसुत्तयं तस्स रामदेवेण । सो य कयपणामो कडिसुत्तयं घेत्तुं गओ भंडगहणत्थं ति । तओ राम-लक्खणा पयट्टा दसपुराभिमुहं । पत्ता तस्स बाहिरुज्जाणे । तत्थट्ठियदेवहरंमि य Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१५६] vNNNNNNNNNNNNN चंदप्पहसामिपडिमं नमंसिऊणोवविट्ठा एगदेसे । तओ रामवयणेणं दसउरमज्झे पविट्ठो लक्खणकुमारो । गओ वज्जयण्णसगासं । संभासिओ य तेण सायरं दिण्णासणो य उवविठ्ठो । भणिओ य तेण सूवयारो – 'लहु इमं महाणुभावं भुंजावेह' । लक्खणेण भणियं - 'अम्ह सामी सह कलत्तेण जिणहरे चिट्ठइ । न तेण भुक्खिएण अहं भुंजामि' । तओ राइणा भणियं – 'पयच्छह लड्डग्ग(ग)-मंडगाईयं इच्छाए इमस्स पवरमाहारं' । दिन्नो य तेण । तओ तं घेत्तुं गओ लक्खणो । भुत्ता य जहिच्छाए तं पवरमाहारं सव्वरसपुण(गुण)समिद्धं । भुत्तुत्तरेण य भणिओ लक्खणो रामेण – 'पेच्छ वज्जयन्नेण अण्णायगुणसरूवाण वि अम्हाण पयच्छियं परमभोयणं । धम्मिओ य एसो महाणुभावो आवयावडिओ य । जुत्तो य उवयारस्स पच्चुवयारो सुपुरिसेहिं काउं । ता लक्खण ! गंतूण भणसु सीहोयरं जहा - वज्जयण्णेण समं पीईए ववहरसु । मा एयं कयत्थेहि अम्ह वयणेणं' । तओ 'जहाऽऽणवे[ह] 'त्ति भणिउं गओ लक्खणो । भणिओ य सीहोयरो तेण - ‘भरहेण अहं दूओ विसज्जिओ तुम्ह पासे इमं च भणाविउं जहा - एत्थ समुद्दपज्जताए मेइणीए अहं राया । ता मा कुणसु वज्जयण्णेण समं विरोहं' । तेण भणियं – 'किं भरहो न जाणइ गुणदोसे ? जहा किल विणयजुत्ताणं चेव भिच्चाणं पहू पस(सि)ज्जंति मि(त्ति) ? मम उण एस वज्जयण्णो न वट्टइ आणाए, जओ मम पणामं पि न समायरइ । ता से(सि)क्खवेमि एयं । किं भरहस्स इमाए तत्तीए ?' तओ भणियं लक्खणेण - 'किं एत्थ बहुणा परिजंपिएण ? एयस्स खमेयव्वं सव्वं पि मम वयणेण' । तेण भणियं – 'अच्छउ ताव वज्जयन्नो, जो तस्स पक्खवायं वहइ सो वि मए हंतव्वो' । तओ लक्खणेण भणियं - 'कुणसु वज्जयन्नेण समं संधिं मरणं वा पडिच्छसु । नत्थि ते जीवियं जो खलसि भरहस्स आणं' ।। तओ सोउमेवं कुविओ सबलवाहणो तग्घायणत्थमुट्ठिओ सीहोयरो । लक्खणेणाऽवि गयालाणखंभे(भं) उम्मूलिऊण तस्स सव्वं पि लोट्टावियं बलं । तओ विज्जुक्खित्तकरणेणाऽऽरोढुं गयवरारूढो पोत्तावेडयं गले दाऊण कड्डिओ सीहोयरो । 'किं किमेय'ति चोज्जियस्स दसउरजणस्स पागारमारुहित्ता पलोयमाणस्स नीओ रामदेवसयासं । तओ सीहोयरो दट्ठण रामदेवं पणमित्ता य भणइ - 'देव ! न तुब्भेत्थ अच्छंता मए विण्णाया । ता संपयं समाइससु जं मम भिच्चस्स किच्चं' । रामदेवो भणइ – 'कुणसु वज्जयन्नेण सह संधि' । सीहोयरेण भणियं – 'जं देवो आणवेइ' । तओ रामेण हक्कारिओ वज्जयन्नो । सो वि देवे नमंसिऊण समागओ राममूलं । भणइ – 'कुसलं तुम्हं ?' रामेणाऽवि 'कुसलं तुम्ह दंसणेणं'ति संभासिऊण भणिओ – 'उवविसह' । उवविट्ठो । तओ भणिओ - 'किं संपयं सीहोयरस्स कीरउ ?' वज्जयन्नेणाऽवि सविवेयत्तणओ विन्नायवुत्तंतेणं भणियं - 'नाऽहमिच्छामि कस्स वि जीवस्स पीडं, ता पसायं काऊण मुंच सीहोयरं' । तओ रामेण 'मुक्को सि' त्ति भणमाणेण मुक्को सीहोयरो । सो वि य 'महापसायं' ति भणमाणो कयप्पणामो उवविट्ठो रामस्स पुरओ। तओ पसंसिओ सव्वेणाऽवि जणेण वज्जयन्नो विसेसओ रामेणं । तओ दोण्ह वि रामेणं कराविया निक्कवडसंधी । दिण्णाओ अट्ठ नियकण्णगाओ वज्जयण्णेणं लक्खणकुमारस्स । सीहोयरेणाऽवि सामंतसहिएण दिण्णायं(इं) लक्खणस्स तिण्णि कण्णगासयाई । तओ लक्खणेण भणियं – 'अच्छंतु ताव एयाओ कण्णगाओ तुम्हं चेव पासे जओ भरहो अम्ह Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmm.......... १५७] ANNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN भाया ताएण रज्जे निवेसिओ चिट्ठइ । जया य नियभुयबलोवज्जियरज्जो भविस्सामि तया परिण(णे)स्सामि । संपयं पुण मलयपव्वओवरि निवासं काऊणिमाओ जहा सुहेण चिट्ठति तहा करेहि(ह)' । तेहिं वि 'तह' त्ति पडिवज्जिऊण भणियं 'महापसाओ'त्ति । तओ विसज्जी(ज्जि)ओ सीहोयरो । वज्जयण्णो वि रामवयणेणं पविट्ठो दसउरं । एत्थंतरंमि य अत्थमिओ दिणयरो । राम-लक्खणा वि तत्थेव वसिऊणं पहायंमि जाया मग्गत्था । तओ पहायंमि पुणो वि तहंसणत्थमागओ वज्जयन्नो । न य तेण दिट्ठा । तओ काऊणाऽईव मणमि अधिय(इं) देवे वंदित्ता पविट्ठो नगरं । जाया य तप्पभिई सीहोयर-वज्जयण्णाणं परमपीइ त्ति । तओ वच्चंता राम-लक्खणा ससीया संपत्ता निज्जलमेगं भूमिपएसं । तत्थ य पिवासापीडियं नाऊण सीयं संठिया एक्कंमि निगुंजुज्जाणे । तओ नाऊण कह वि मग्गासन्नट्ठियं महासरवरं गओ जलत्थं लक्खणकुमारो । दिट्ठो य तत्थ कल्लाणमालाहिहाणेण जलकीलानिमित्तमागएण सपरियणरायपुत्तेण । तओ तदसणजायहरिसेण ससंभममुत्तरिऊण पणिवइओ लक्खणकुमारो । पुच्छिओ कुसलवत्तं । जाओ य तस्स लक्खणं निरूवेंतस्स मयणुब्भवो महासरीरविगारो । तत्तो कामायत्तो अवसो सो भणइ लक्खणकुमारं - 'एत्थेव अज्ज भुंजह । समागओ एस आहारो' । तओ [विन्नायं] लक्खणेण जहा – “एसा महिलिया पुरिसवेसेण कारणत्थं चिट्ठइ, भणइ य सायरं । ता न को वि दोसो एत्थ भुंजमाणाणं'ति चिंतिऊण भणियं – 'मम पहू समं भारियाए एत्थ उज्जाणे चिट्ठइ । ता न अहं तेण विरहिओ भुंजामि' । कल्लाणमालेणाऽवि 'तं एत्थेव आणावेमि'त्ति भणिउं पेसिय(ओ) निययपुरिओ । तेण य गंतुं पणमिऊण य भणियं - 'देव ! जत्थ तुम्ह भाय(या) कल्लाणमाला(लो) य रायउत्तो चिट्ठइ तत्थाऽणुवरोहेणाऽऽगमणं पसाओ कीरउ' । सोउं चेमं गओ सह भारियाए रामदेवो । तओ कल्लाणमालेण कयपणामाइसम्माणो उवविट्ठो दिण्णासणम्मि । तओ निवेसियाओ तत्थ पडउडीओ। कयं ण्हाणाइकिच्चं । वित्थि(त्थ?)रिओ परमाहारो । भुत्ता सव्वे वि जहिच्छाए । तओ सुहासणत्थाण कल्लाणमाला पविसिउं बीयपडउडीए कयरमणीनेवत्थो पयडवेणीदंडो य मंतिवयणेणोसारियसव्वनिययपुरिसो सह सुबुद्धिमंतिणा पविट्ठो ताण समीवे । दिट्ठा य सा तेहिं सुरसुंदरि व्व रूवसंपन्ना। रामेण तओ भणिया, – 'भद्दे ! [तं] किं पुरिसेण वेसेण । कीलसि वरतणुयंगे !, साहसु निययंमि रज्जंमि ?' || सा लज्जोणयवयणा, पभणइ - 'निसुणेह देव ! पसिऊण । मम रायकुमरनेवत्थ-धारणं जेण कज्जेण ॥ इमंमि कूयचंदे नयरे वालिखिल्लो नाम राया । पुहई तस्स देवी । सा य आवण्णसत्ता संजाया। अण्णया य मेच्छेहिं जुज्झे बंधिऊण नीओ कूयचंद(दा) वालिखिल्लो । जाया य अहं पुहईए धूया । सुबुद्धिणा य मंतिणा गोविऊण पयासिया अहं पुत्तत्ताए, सिटुं च अम्ह सामिणो सीहोयरस्स – जहा - 'पत्तो जाओ वालिखिल्लस्स भारियाए । तेण भणियं - 'सो हवउ तत्थ राया वालिखिलस्स रज्जे जाव वालिखिलस्स समागमो हवइ' । Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१५८] ANNANNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN वड्डिया य अहं देहोव[च]एण कलाकलावेण य पुरिसनेवत्थधारिणी । न केणाऽवि परिण्णाया जणणिं मंतियणं च वज्जिय । चिट्ठामि य इमं रज्जं कुणमाणी, पयच्छमाणी य तेसिं मिच्छाण दविणजायं जणयविमोयणत्थं । न मुयंति ते, केवलं गेहंति अत्थजायं । ता पसिऊण तहा कुणह जहा सो मुच्चइ बंधणगुत्तीओ मम जणओ । नाओ य मए तुम्ह बलपरक्कमो सीहोयर-वज्जयण्णसंजायमहावइरसंधिकरणेणं' । इमंमि भणिए भणियं रामेण – 'ताव कुणसु इमिणा चेव वेसेण तुमं एत्थ रज्जं जाव तत्थ गंतूण तुम्ह जणयं विमोएमो' । तीए भणियं – 'महापसाओ । को अन्नो पडिवण्णवच्छलो मोत्तूण तुम्हे महाणुभावे'। तओ भणिउं(य) सुबुद्धिमंतिणा – 'एसा लच्छीहरस्स निवेइया कण्णगा । ता परिणेउ कुमारो । तुम्ह वयणेणं' । रामेण भणियं - ‘एवं होउ । किंतु अम्हे पओयणत्थं संचलिया देसंतरं तायवयणेण । ता ताव चिट्ठउ एसा जाव पुणो वि नियत्ताण य परिणेही अवस्सं इमो एयं । मा एत्थ कुणह किं पि वियप्पंतरं' । एवं च चिंतिऊण तम्मि उज्जाणसरोवरे परमगोट्ठीए तिण्णि वासरे [गमिऊण] विणिग्गया रयणीए सुहपसुत्ते सव्वलोए । पहाए य सा कण्णगा अपेच्छमाणी ते तत्थ काऊण निययमणे गरुयं संतावं पविट्ठा तं निययपुरं, चिट्ठइ य कुणमाणी तेणेव विहिणा निययरज्जं । राम-लक्खणा वि कमेण संपत्ता नम्मई( यं) नाम नइं । तं च सीयाए समं लीलाए समुत्तरित्ता गोवाल-पंथियजणेणं वारिज्जमाणा वि पविठ्ठा विंझाडवीए । तीए य दुस्संचाराए कटुयकंटइल्लरुक्खट्ठियवायसकरालसदं दाहिणदिसाए सोऊण भणियं सीयाए – 'अहो ! उद्देगगारओ कक्कसमेसो करकरतो काओ अवस्सं कलहं सूएइ । वरं जो एस बी(पि)ओ महुरखीरतरुट्ठिओ महुरं वासइ सो विजयं निवेयइ'त्ति । तओ भणियं राम-लक्खणेहिं – 'एवमेयं' । माणिऊण य तं सउणं जाव वच्चंति थोवं भूमिभागं ताव दिटुं गहेरियगामघायणत्थं समागच्छमाणं मेच्छबलं । तओ मेच्छेहिं दट्ठण सीयारूवं भणिया निययपुरिसा – 'इमेहिं एयं इत्थीरयणं अवहरिऊण कस्स वि इहाऽऽणीयं । अण्णहा देसिय-कप्पडियपायाणं कुओ एएसिं एवंविहस्स पहाणंगणारयणस्स संभवो? ता इमं एएसिं जेण अम्ह सामी इमीए समप्पियाए तो देइ बहयं अत्थसंचयं' । इमंमि भणिए ते पहरिउं समाढत्ता । लच्छीहरेण य दट्ठण रू(ते) पहरमाणे भणिओ रामदेवो - 'तुमं ताव चिट्ठ एत्थ समं सीयाए जाव अहं एए कीडसरिच्छे अडविनिवासिनो(णो) सावज्जे तासिउणाऽऽगच्छामि' । तओ तेण लीलाए आरोवियं तं वज्जावत्तमहाचावं । अप्फालिया तस्स पहुंचा । तस्सद्देण य विहलंघलीहूया सव्वे वि मेच्छा । सो वि मेच्छाहिवो तस्स दट्टण परक्कम निययसेन्नं च विमुक्काउहं पुलंत-पडंत-पलायमाणं चाउद्दिसि पि पलोइऊण चिंतइ जहा – 'न समत्था अम्हे इमाणं पलोइउं पि, चिट्ठउ ताव जुज्झिउं । ता माणं मोत्तुमिमेसिं संपयं पणामो चेव जुत्तो । अन्नो नत्थि छुट्टणोवाओ । उत्तमा य एए परक्कमओ, ताऽवस्सं घेप्पंति पणामकरणेणं' । तत्तो विमुक्काउहो होऊण [अवयरिऊण] य रहाओ निवडिओ चलणेसु रामदेवस्स । निवारिओ य लक्खणो पहरमाणो अणेण मेच्छाण । तओ मेच्छाहिवई भणइ - 'देव ! निसुणेहि - 'अत्थि कोसंबी नाम नयरी । वेसावलो(नरो) तीए विप्पो । भज्जा य तस्स सावित्ती नाम । तेसिं अहं पुत्तो नामेण रुद्ददेवो । बालप्पभिई च कूरकम्मकारी चोरियानिरओ परदारासत्तो । सव्वहा तं Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१५९] नत्थि पावं जं न समायरामि । अण्णया य गहिओ खत्तमुहे पविसमाणो रायपुरिसेहिं । निवेइओ राइणो । तेणाऽवि खमियबहुवारावराहेण भणियं – 'भिन्नह सूलियाए । न एस पावकम्मो विरमइ चोरियकरणाओ। तओ अहं खंधारोवियसूलो कयकणवीरमालाहरणो भमाडिउं तिय-चउक्क-चच्चरेसुं नीओ मसाणभूमीए। दिवो य दीणवयणो सावगवणिणा । दाऊण य अत्थजायं मुयाविओ, भणिओ य - ‘मा एवं पुणो करेज्जसु' । तओ अहं तस्स उवरोहेण परिच्चइऊण तं देसं परिभममाणो समागओ इमं पल्लिं' । 'एत्थ य वसमाणो भिल्लेहिं कयकागाहिहाणो दारुणकूरकम्मत्तणओ ठाविओ मेच्छाहिवई । एत्थ य ठिओ लूडेमि गाम-नयर-विसए । आणेमि गोहणाईयं हठेण वसिमाओ । गेण्हामि नरवरिंदे वि बंदं । न को वि मम समत्थो रणे आसि इत्तियं जाव कालं । तुम्हं पुण देव ! दंसणमेत्तं पि सोढुमसमत्थो । ता सिद्धो आएसयारी । भणह, किं करेमि ?' रामेण भणियं – 'जइ एवं ता समाणित्ता मुयह वालिखिल्लं' । तेणाऽवि 'महापसाओ'त्ति काऊणाऽऽणाविओ तत्थेव वालिखिल्लो । तओ राम समक्खं सम्माणित्ता मुक्को मेच्छाहिवेण वालिखिल्लो । रामेणाऽवि कयप्पणामो सह मेच्छाहिवेण वालिखिल्लो पेसिओ नियं कूवचंदनामनयरं । पविट्ठो य सो तत्थ महाविभूईए । आणंदिओ परियणेणं । दिट्ठा य सा तेण कल्लाणमालिणी धूया । साहिओ य परोप्परं रामलक्खणसमागमवइयरो । काओ वि कयकिच्चो पेसिओ नियपल्लिं वालिखिल्लेणं ति ॥ तओ राम-लक्खणा लंघिउं विंझाडविं पत्ता वियडं नाम देसं । तत्थ वि उत्तरिउं ताविं महानइं कमेण लंघिऊण य तं देसं पत्ता देसंतिमं [अरुणग्गामं] नाम गामं । तत्थ य नाऊण पिवासाभिभूयं सीयं पविट्ठा कविलनामस्स अग्गिहोत्तियबंभणस्स गिहे । पाइया तस्स सुसम्माहिहाणाए बंभणीए सीयलं सलिलं । उवविट्ठाण य समागओ कविलो । सो य पयईए चेव विरूवसिरोमणी महादुट्ठो य । ते दटुं क(कु)विओ तं बंभणिं भणइ – 'किमेयाणं मलमलिणकप्पडियाणं घरे पवेसो दिन्नो ? जओ सव्वं पि मम घरमेएहिं असुईकयं । ता नीसरह सिग्धं । किमज्ज वि मम लोयणाणं पुरओ चिट्ठह ?' एवं तं सवमाणं सीया दट्टण भणइ – 'वरतरयं सो होज्ज विंड(झ?)वासो जत्थेरिसदुम्म(म्मु)हो नत्थि' । 'अवि य - मत्थइ तरुवरु करि धणुहु धणिय न मेल्हइ पासु । कन्नि न पइसइ खलुवयणु सुहउ पुलिदह वासु ॥' गाढं च सोऊण कविलस्स कलयलं समागओ सव्वो वि गामजणो । तेण य वारिज्जमाणो वि जाव न थक्कइ कविलो ताव लक्खणेणं संजायरोसेण वंकछप्परपाएसु घेत्तुमहोमुहो घिसिणियाए कड्डिऊमाढत्तो । तओ रामेण भणियं - 'लक्खण ! बालित्थी-पसुवग्गं, समणं गो-माहणं विमुक्कत्थं । वुड्ढे पिसायगहियं, मा हणसु कयावराहं पि' । तओ लक्खणेण मुक्के कविले पुणो वि पयट्टा । पंथे वच्चंताण य समागओ पाउसकालो । तओ दूमिज्जंता जलधाराहिं गया बहलपत्तो(त्ते) एगंमि वडे । ठिया य तस्स हेट्ठओ । तओ भणियं रामेण - 'अहो सोहणो एस वडपायवो । इमं च आसयविहणं महारन्नं । ता चिट्ठामो एत्थेव जाव वोलेइ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१६०] NARAN पाउसकालो' । इमं च सोउं तव्वडनिवासिणा भग्ग(इभ)कण्णनामेणं चिंतियं जक्खेणं- 'अहो नाऽहमेएसिं भ(ते)यं [सहिउं] समत्थो । थिरा य एए एत्थ जाया । ता साहेमि नियसामिणो गंतुमेयं' । चिंतिऊण य गओ गोकण्णजक्खसमीवं, भणइ य - 'सामि ! उव्वासिओ हं वडाओ केहिं वि निरुवमरूवधारीहिं आगंतुरोहिं। ता ते निद्धाडित्ता मम परित्ताणं कुणसु' । तओ सो सोउमेवमुवउत्तो जाव पेच्छइ अवहीए भविस्सबलदेव-वासुदेवे राम-लक्खणाहिहाणे जणयआणाए समागए । चिंतियं चऽणेण – 'इंदाईणं पि पूयणीया इमे महाणुभावा । ता निययसत्तीए अहं पि एएसिं समागयाणं करेमि वच्छल्लं' । चिंतिउं चेमं समागओ तुरियगईए । तओ तेण एक्काए रयणीए पसुत्ताणं सुहेण तेसिं निम्मविया रामपुरी नाम पुरवरी जो(जा) अज्जवि सुम्मइ सत्थेसु विक्खाया । अवि य - बारस दीहा नव जोयणाई वित्थारवित्थडा जा उ । धण-जण-कणगसमिद्धा, गो-महिसि-जणाउला रम्मा । धवलहर-वावि-दीहिय-तोरण-पायार-आवण-वणेहिं । मणि-मोत्तिय-हेम-पवाल-रयण-वत्थासणेहिं च ।। सा एवमाइउवगरण-सोहिया पवरव(पु)री तेण । जक्खेण विनिम्मविया, जा दिट्ठा कुणइ गुरुतोसं ॥ ते पाहाउयमंगल-पबोहिया गीयमणहररवेण । पेच्छंति परमनयरिं, गय-हय-रह-जोह-सामंते ॥ एवं पमोयकलिया, सेविज्जंता य जक्खपुरिसेहिं । चिट्ठति सुहासत्ता, रन्नंमि पुरीए पवराए । इओ य सो माहणो कविलो अण्णंमि दिवसे उट्ठिओ पहाए पविट्ठो तीए अरण्णाडवीए फलाइनिमित्तं । भममाणेण य दिट्ठा तत्थ सा पुरी । चिंतियं च – 'अहो अदिट्ठा अस्सुयपुव्वा य काइ एसा नयरी । अहवा निच्छयत्थं पुच्छामि कमवि' । तओ महिलियारूव-नेवत्थी दट्ठ पुच्छिया जक्खिणी – 'भद्दे ! का एसा पुरी ?' तीए भणियं – 'ससीय-राम-लक्खणनिमित्तं संपयं गोकण्णजक्खनिम्मिया रामपुरी नामेसा । तहा भद्द ! तुम पि दालिद्दिओ दीससि । देइ य एत्थ दीणाईणं महादाणं रामो । ता गंतूण तं मग्गसु जेण सुट्ट धणड्ढो होसि' । तेण भणियं – 'कहेह तदंसणोवायं जेण जामि' । तीए भणियं – 'इमीए नयरीए चत्तारि महादुवाराणि । ताणि पुण निच्छं(च्चं) जक्खेहिं रक्खिज्जंति । नाऽउव्वो कोइ पवेसं लभइ । किंतु तीए पुव्वदुवारे मग्गट्ठियमत्थि जिणभवणं । तेण य जिणभवणं साहुजणं च वंदित्ता जइ जासि, ता लहसि पवेसं' । तओ सोउमेवं गओ जिणभवणे कविलो । दट्ठण य तं देवं थोउमाढत्तो । कहं ? - तुह पहु ! दंसणतुट्ठो, मुक्खो न मुणेमि तुज्झ गुणनियरं । किंतु पसन्ना मुत्ता(दा), न होइ गुणवज्जिए देव ! ॥ ता जं तुम्ह महायस !, निम्मलजसविमल(लि)यंमि पयकमले । पणयाण होइ भावेण, देव ! तं होउ अम्हं पि ॥ Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१६१] तओ गओ मुणिसमीवं । तेहिं वि कहिओ तस्स जीवदयाइओ सवित्थरो जिणधम्मो । तं च सोउं हलुयकम्मत्तणओ कविलो परमसावओ जाओ । तओ गंतुमरुणगामं तेण नियवुत्तंतकहणपुव्वगं भज्जा वि कया साविगा, भणिया य - 'वच्चामो रामपुरीए रामदेवसयासं । जेणऽत्थपयाणेणं अवणेइ सो अम्हे(म्ह) इमं महाजम्मदालिदं' । तओ तीए सह गंतुं रामपुरीए तेणेव विहिणा वंदित्ता देवे गुरू य पविट्ठो रायभवणं । दिट्ठो य तेण सुहासणत्थो रामो सीया य । वियाणिऊण 'एयाणि ताणि जाणि गिहागयाणि मए सवियाणि'त्ति संभंतलोयणो नासिउकामो इव इओ तओ पलोयमाणोऽवलक्खी(क्खि)ओ लक्खणेणं । भणिओ य 'भद्द ! सागयं तुम्ह । भयं मोत्तूण भेट्टसु रामरायं जइ किं पि दव्वं पत्थिउकामो' । तओ निस्संको कविलो गओ रामंतिए । दिण्णासीसो य दवावियासणे उवविट्ठो । भणिओ रामेण - 'भद्द ! कुओ तुममागओ ?' तेण भणियं - 'देव ! किं न याणसि सोऽहमहम्मो जेण तुम्हे गिय(ह)मागया दुव्वयणेहिं खलियारिया आसि? संपयं पुण किमहं देवस्स पुरओ भणामि ?' सुसम्माऽवि कहियपुव्ववुत्तंता गंतूणुवविट्ठा सीयासगासं । तत्तो पसंसिऊण कारविओ ण्हाण-भोयणाईयं रामेण दाउमत्थं जहिच्छं पेसिओ कविलो । तओ य गंतूण सगिहं दाऊण दीणाईण महादाणं नंदवडिंससूरिसमीवे निक्खंतो कविलो त्ति । तओ समागए सरयसमए नाऊण गमणाभिप्पायं भणिया गोकण्णजखेणं राम-लक्खणा – 'जइ तुम्हे गमणुस्सुगा ता खमेह जं किंचि मए सम्मं न वट्टियं' । पउमेण भणियं – 'न तुम्ह एत्थ अत्थि थेवं पि खूणं, किंतु खमेज्जह सव्वं जं अम्ह कएण एत्थ खडफडिया । न समत्था तुम्हऽम्हे पच्चुवयारं विणिम्मविउं' । एवं च भणिओ अहिययरं परितोसमावण्णो गुज्झगाहिवो - पउमस्स देइ हारं, सयंपभं; कुंडले कणिट्ठस्स । चूडामणिं च दिव्वं, सीयाए सुरो परमतुट्ठो । इच्छियसरं च वीणं, दाऊणं ताण गुरुपमोएण । उवसंहरइ पुरिं तं, मायाए विणिम्मियं देवो ॥ ते वि तं जंभगाहिवं संभासिऊण पयट्टा । लंघिऊण य कमेण मिट्ठवणफलाहारेण तमरण्णं संपत्ता विजयपुरिं पओससमयवेलाए । आवासिया य बाहिरियाए अवरुत्तरदिसाभायसंठियउज्जाणवडपायवस्स अहे। तीए य नयरीए महीहरो नाम राया परिवसइ । इंदाणी नाम तस्स भारिया । वणमाला य पवरदुहिया । सा य बालत्तणपभिई लक्खणकुमारस्स मुणिऊण गुणसंपयं अच्चंतमणुरत्ता नेच्छइ कं पि अवरं वरं । तइया य निसामिऊण दसरहं पव्वइयं, विणिग्गए राम-लक्खणकुमारे विसण्णो गतीए जण्णो(तीए जणगो) । तहा वि तई कुमारणं(कुमारि) त्ति चिंतिऊण दिन्ना इंदनयरे वसहनराहिवसुयस्स सुरिंदरूवाहिहाणस्स । साऽवि नाऊण इमं वइयरं कयमरणाभिप्पाया, 'न लक्खणकुमारं वज्जिऊण अण्णस्स करे लग्गामि' त्ति कयनिच्छया विणिग्गया तीए चेव रयणीए । विहिनिओएण तंमि चेवुज्जाणे पविट्ठा जंमि राम-लक्खणा चिटुंति । तओ पविट्ठा उववणे देवयायणे । कया य तक्कालोचिया देवयाए पूया । भणिया य देवया - 'मम अण्णभवे वि लक्खणं वज्जिय मा विहेज्जसु अण्णं वरं' ।। तओ वोत्तुमेवं गया तयासन्नंमि वडपायवंमि त(ज)त्थ ते चिट्ठति पसुत्ता । दिट्ठा य लक्खणेणं तं Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१६२] वडपायवमारुहमाणा । न य किं पि परिपुच्छिया, चितियं च - 'एसा इमस्स उववणस्स सामिणी का वि वणदेवया वा । जेण न एरिसं रूवं माणुसीणं संभवइ । अहवा माणुसी एसा धरणीसंबंधसमुवगयचलणा आरूढा वडपायवं । ता निरिक्खामि किं एसा करेइ' । एयं च चिंतिउं निहुयपयसंचारं आरूढो तीए मग्गेण तं पायवं । सा वि तं विलग्गिऊण काऊण य उवरिल्लचीरेण वडडालावबद्धेण गले पासगं सव्वसुणावणं करेइ । केरिसं - 'जइ अत्थि एत्थ वणसंडदेवया का वि उववणगिहमि ता लक्खणं विहेज्जा भत्तारं अन्नजम्मे वि' । इय भणिऊण विमुक्को तीए अप्पा निरालंबाए गुरुनेहपाससंदामियाए वडपायवग्गाओ । तं च तीए साहसं दट्ठण लक्खणेणं – 'भद्दे ! मा एवं कुणसु । एसोऽहं लक्खणो'त्ति भणमाणेण अवणीओ गीवाए पासगो । तओ करणप्पओगेण तं घेत्तुमुत्तरिऊण वडपायवाओ समागओ रामदेवमूलं । भणिओ य सीयाए – 'देयर ! अप्पबीओ तुमं दीससि ?' लक्खणो भणइ – 'तुम्ह पसाएणेसा दिण्णा मम देवयाए तुट्ठाए पडिबोहिऊण वडपायवविलग्गा' । एवं च केलिपुव्वं परिजंपमाणाण पणमिओ तीए सीयाए सह रामदेवो । साहिओ य सव्वो वि निययवुत्तंतो । पहाया रयणी । इओ य सयणीए वणमालमपेच्छमाणीए कओ इंदाणीए कलयलो । मिण्णिओ(जग्गिओ) राया वि सोउमिमं तुरियं निग्गओ वणमालागवेसणत्थं । दिट्ठा य तेण सहस त्ति बाहिरुज्जाणट्ठिया ससीया वणमाला राम-लक्खणा [य] । परियाणिया य कयकिच्चा पवेसिया सायरं विजयपुरीए । कयमुचियकरणिज्जं । अण्णंमि य दिणे सव्वेसिमुवविट्ठाणं सहाए समागओ अइवीरियरायलेहारिओ । पणमिऊण य तेण महि(ही)हररायं समप्पिओ लेहो । लद्धाएसेण य वाइओ अक्खवट्टलिएणं जहा – 'आणवेइ अइवीरियराया, भरहेण सह मम विरोहो । ता तए सबलेण सिग्घमागंतव्वं' । एवं च वाइए लेहे जावऽज्जवि महीहरो न जंपइ ताव भणिओ लक्खणेण लेहारिओ – 'किमत्थं भरह-अइवीरिआण विरोहो जाओ ?' लेहारिओ भणइ - 'अइवीरियस्स आणं भरहो न मण्णइ' । तओ भावगहणत्थं भणियं रामदेवेण - 'किं भरहो समत्थो अइवीरियस्स रणे जेणाऽऽणं न मन्नइ ?' लेहारिओ भणइ – 'दो वि महाबला । परं न नज्जइ केरिसा वि कज्जगई' । तओ ‘एसोऽहु(ह)मागच्छामि'त्ति वोत्तुं विसज्जिओ महीहरराएणं लेहारिओ । तंमि य गए भणिया महीहरेण राम-लक्खणा - 'किमेत्थ अम्हेहि तुम्हेहिं वा कायव्वं ?'ति । तओ भणियं रामेण - 'भरहस्स परिभवे अम्हं परिभवो कओ होइ । ता चिट्ठह एत्थेव सपुत्ता तुम्हे । तत्थ पेसेह अम्हे । तओ जमुचियं भविस्सइ तं करिस्सामो । तेण भणियं - ‘एवं होउ'। तओ पेसिया सबलवाहणा राम-लक्खणा । पत्ता नंदावत्तनयरं । आवासिया बाहिरुज्जाणे । तत्थ गणपालिया नाम खेत्तदेवया राम-लक्खणपण्णावज्जियहियया भणइ - 'कहेह. किं तम्हं करेमि ?'। रामेण भणियं - 'नत्थि किं पि अम्हं करणिज्जं' । सा भणइ - 'एवमेयं । तहा वि तुम्हं महेलियारूवं काऊण लीलाए अइवीरिओ जहा पाएसु पडइ तहा करेमि' । देवयाए कयं सव्वेसि पि महेलारूवं । तं च महेलासेन्नं गयं जत्थऽच्छइ आवासिओ अइवीरिओ । कहावियं च जहा – 'समागओ महीहरसंतिओ संवाहो। सो तुमं दट्टमिच्छइ' । साहियं च गंतूण पडिहारेण । तेण भणियं – 'किं न आगओ सयं महीहरो ?' पडिहारेण भणियं – 'देव ! एवं' । तओ रुट्ठो भणइ – 'वच्चंतु ते वि निययदेसं । तेहिं विणा वि समत्थोऽहं भरहं जिणिउं' । इयरेण भणियं - 'देव ! Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१६३] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN न केवलं सो न समागओ, इत्थीवग्गो वि सव्वो वि संपेसिओ अणायरेण तुम्ह सहायत्थे' । तओ सोउमिमं गाढयरं सो रुट्टो । एत्थंतरंमि य समागया सव्वे वि इत्थीरूवधारिणो रामदेवाईया महाजोहा । तेण भणियं - 'निक्कालेह सव्वाओ इमाओ गहिऊण सिरोहराए मम पूरओ' । इमंमि भणिए समट्रिया सव्वे वि समच्छरा तस्स सामंता विद्दविउं समाढत्ता तं इत्थियावग्गं । तओ गहिउं रामदेवेण गयवरथंभं सव्वे वि पिट्टिउं समाढत्ता । तओ ते पलायमाणे दटुं समुट्ठिओ गहियखग्गरयणो अइवीरिओ । समुटुंतो य गहिओ अवहरिऊण खग्गं लक्खणेण केसेसु । बंधिऊण य तस्सेव वत्थेण विलग्गो तं गहिउं करणपओगेण समासण्णववत्थिए करिवरंमि । तओ गओ नंदावत्तपुरं । दट्ठण य मेल्लाविओ सीयाए । लक्खणेण वि 'भरहस्स तुमं सेवगो'त्ति वोत्तुं मुक्को अइवीरिओ । तओ अवणीओ देवयाए तेसिमित्थीवेसो । नाया य ते राम-लक्खणा ससीया । कयं च सव्वं पि तेसिमुचियकरणिज्जं । तओ गरुयसंवेगमावण्णो अइवीरिओ धरिज्जमाणो वि रामेण, 'तुमं मम ठाणे भरहस्स [सेवगो] होज्जास'त्ति भणिऊण दिण्णविजयरहपुत्तरज्जो निक्खंतो । वि(दि)ण्णा य रइमाला नाम नियभगिणी लक्खणस्स। इ(पडि)च्छिऊण य तं कण्णगं ते ससेन्ना विजयपुरे गय त्ति । इओ य सोउमइवीरियं नारीयणवेरग्गेण निक्खंतं हसंतो सत्तुहणो निवारिओ भरहेण पढिऊणेवं - जं वा तं वा हेडं, चरिऊण मणे नरेण बुद्धिमया । संसारभीरुएणं, पव्वइयव्वं धुवं होइ ॥ एत्थंतरंमि य भरहाणाकरणत्थं समागओ विजयरहो । सम्माणिओ भरहेणं । तओ भरहस्स तेण दिण्णा रइमालालहुभगिणी विजयसुंदरी नाम कण्णगा । परिणीया य सा भरहेणं । भवियव्वयानिओगेण य विहरमाणो तत्थेवाऽऽगओ अइवीरियसाहू । नाऊण य भरहेण गंतुं वंदित्ता परमविणएणं खामिओ । विजयरहो वि भरहविसज्जिओ गओ नंदावत्तपुरं ति । तओ राम-लक्खणेहिं गंतुकामेहिं भणिओ महीहरराया – 'अज्ज वि हियइच्छियपएसमम्हेहिं गंतव्वं । ता न एत्थ तए अधिई कायव्वा' । तेण भणियं - 'देवो पमाणं, न किं पि अम्हे जाणामो' । तओ वणमाला सोउं तेसिं गमणं भणइ लक्खणं – 'न तए मम हत्थो वि गहिओ । किं पुण अण्णं भणामि ?' लक्खणेणाऽवि – 'भद्दे ! चिट्ठसु सुहेणं । सव्वं ते समए समीहियं करिस्सामि'त्ति वोत्तुं संठविया वणमाला। तओ रयणीए सुत्ते जणे उट्ठिऊण ससीया गया राम-लक्खणा । पत्ता रन्नपएसं । तं पि लंघिऊण पविट्ठा वसिमं । कमेण य पत्ता खेमंजलिं नाम पुरं । ठिया य तत्थुज्जाणे । भुत्ता य लक्खणेणाऽऽणीयमाहारं । भुत्तुत्तरे य लक्खणो पुरीनिरिक्खणत्थं रामाएसं मग्गिऊण पविट्ठो खेमंजलिपुरिं । तीए नयरीए पइदिणं वि(दि)ज्जइ पडीगो(पडहो), घोसिज्जइ य - 'जो रायपहारं विसहइ तस्स राया देज्ज नियधूयं' । इमं च सोउं पुच्छिओ लक्खणेणेक्को पुरिसो – 'किमत्थमेरिसो पडहओ वाइज्जइ ?' तेण भणियं - 'किं तुमं अउव्वो जेण न जाणसि इमं वइयरं ?' लक्खणो भणइ - ‘एवं' । तेण भणियं सुण' - 'एत्थ नयरे सत्तुदमणो नाम राया । तस्स कणयाभाए देवीए जियपउमा नाम धूया । सा य Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१६४] विसकण्णगा' । लक्खणो भणइ - 'कहेहि ताव केरिसी भण्णइ विसकण्णगा?' तेण भणियं निसुण - 'जीए सामण्णपुरिसो फरिसं पि सहिउं न समत्थो सा विसकण्णग त्ति । तओ रन्ना महाबलपरिक्खणत्थं घोसावियमिमं - "जो रायविमुक्कं सत्तिपहारं विसहइ तस्स दिज्जइ जियपउमा" । न य को वि तारिसो अत्थि एत्थ महीवीढे [जो] रायसत्ति(त्ती)ए पहारं सोढुं जियपउमं परिणेइ' । तओ सोउमिमं लक्खणो गओ रायसभं । दिवो य सत्तुदमणेण । तओ पवरागिइत्ति ठवावियं गरुयमासणं । उवविट्ठो लक्खणो । पुच्छिओ य तेण - 'कुओ तुब्भे ?' लक्खणो भणइ – 'भरहदूओऽहं एत्थ समागओ' पओयणवसेणं' । रन्ना भणियं - 'कह, किं पओयणं ?' लक्खणो भणइ - 'तुह विसकण्णापरिण[य]णं' । राया भणइ – 'जो मम सत्तिपहारं सहइ तस्सेवेसा दायव्वा' । लक्खणो भणइ - 'किमेक्केण? पंचसत्ति(त्तीहिं) पहरेसु' । एयंमि अंतरंमी, समागया तत्थ सा वि विसकन्ना । दट्टण लच्छिनिलयं, जाया मयणाउरसरीरा ॥ तओ रण्णा जायाणुरागाए जियपउमाए निवारिज्जमाणेणाऽवि घल्लियाओ लक्खणसम्मुहं पंच सत्तीओ। ताओ य - वामेण दाहिणेण य, करहिं कक्खाहिं तह मुहेणेक्का । गहियाओ लक्खणेण, पंच वि दक्खेण सत्तीओ ॥ तओ सहरिसं जियपउमाए सयललोयपच्चक्खं सहत्थगुत्था(त्थो)ल्लंबिया लक्खणस्स गलए वरमाला । सत्तुदमणो वि खामिऊण लक्खणं भणइ - 'अज्जउत्त ! पडिच्छसु जियपउममिमं' । लक्खणो भणइ - 'नाऽहं सच्छंदो । किंतु मम जेट्ठो भाया बाहिरुज्जाणे चिट्ठइ, सो जाणइ' । तओ राया सपरियणो गओ रामसमीवं । पणमिऊण य सबहुमाणं पवेसिउं ससीओ रामो नयरे कयमुचियकरणिज्जं । तओ तत्थट्ठिएण केत्तियं पि कालं गंतुकामेण भणिओ सत्तुदमणो रामेण जहा – 'लक्खणो नियत्तंतो जियपउमं परिणिस्सइ । न वियप्पो कायव्वो । संपयं पुणऽम्हे सपओयणा अण्णत्थ वच्चिस्सामो' । तओ रयणीए सुत्तमि जणे निग्गया राम-लक्खणा । लंघित्ता य महाडविं पच्छिमदिवसे पच्छा(त्ता) वंससेलगिरिनियंबसंठियं वंसत्थलं नाम नयरं । दिट्ठो य तत्थ सव्वो वि तेहिं लोओ भयाउलो पलायमाणो सह नरवइणा । पुच्छिओ य तेस(सि)मेक्को पुरिसो रामदेवेण – “किमेस लोओ पलाअइ ?' तेण भणियं - 'अज्ज तइओ वह(ट्ट)इ दिणो इमंमि गिरिसिहरे सयलं पि रयणि समुच्छलइ कुओ वि भीमो महारवो । अओ तस्स भएण सव्वो वि लोओ दूरं गंतूण रयणि गमित्ता पहायसमए पुणरवि नयरमागच्छइ' । तओ सोउमिमं रामेण भणियो(ओ) लक्खणो – 'अहो चोज्जमेयं । ता तत्थेव वच्चामो'। लक्खणेण भणियं - ‘एवं होउ' । तओ समारूढा तं अइविसमं गुरुकिलेसेण गिरिवरं । दिट्ठा य तस्सत्थ(तत्थ) सिहरारूढेहिं काउस्सग्गत्था दो मुणिणो । वंदिऊण य परमभत्तीए रामो तं गोकण्णजक्खदिण्णं जहिच्छियं नाम वीणं तेसिं पुरओ भत्तीए वाइउमारद्धो । तओ लक्खणेणाऽऽरद्धं किंनरसरेण कागलीगीयं। सीया वि सहरिसं बहुभंगेहिं नच्चिउं प[व]त्ता ।। एत्थंतरंमि य अत्थमिओ दिणयरो, जाओ संझासमओ । अंधारियाणि दिसामुहाणि । तओ सहस Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १६५ ] त्ति य गुरुफेक्काररवं कुणमाणो विउव्वियबहुविहविगरालस (से) ण्णो महावेयालरूवो साहूवसग्गकरणत्थमुट्ठिओ अनलप्पभो नाम देवो । तत्तो दट्टं विग्घं, साहूण राम - लक्खणा दो वि । घेत्तुं ससरं चावं, सीयं मोत्तूण मुणिमूले ॥ उत्थरिया पडिहंतुं, तं भीमं भूयरक्खसाणीयं । अनलप्पभो वि देवो, ते दद्धुं तेयमसहंतो ॥ संपत्तो नियठाणं, मुणीण जायं तु केवलं नाणं । देवेहिं समागंतुं, केवलिमहिमा तओ रइया ॥ नमिऊण तओ रामो, पुच्छइ उवसग्गकारणं साहुं । तो साहिउं पयत्तो, साहू कुलभूसणो नाम || वा(जहा?) परमिणीपुरीए धारिणीभत्तारो विजयपव्वओ नाम राया । तस्स य अमयसरो नाम दूओ । तस्सोवओगा नाम भज्जा । तीए उदिय - मुदिया नाम पुत्ता । तहा अमयसरस्स वसुभूई नाम बंभणो मित्तो । तेण य सहोवओगा संगमं कुणमाणी अमयसरं हंतुमिच्छइ । अण्णय (या) कत्थइ दूयकज्जेणं रण्णा पेसिओ अमयसरो । सो वि य तत्थ गओ सह वसुभूइमित्तेणं । वच्चमाणाण य मग्गंमि उवओगासम्मएणं वसुभूइणा छलं लहिऊणाऽसिणा छिण्णं अमयसरस्स सीसं । तओ वलिऊणाऽऽगओ पउमिणीए जणस्स साहइ जहा - 'नियत्ताविओऽहं पओयणत्थममयसरेण' । एगंते य कहियमुवओगाए जहा 'सोहणं कयं । किंतु एए वि मम पुत्ता विसं दाऊण — - 'मारिओ सो मए तुह दुट्टभत्ता' । तीए भणियं मारिज्जंतु' । तेण भणियं 'एवं कीरउ' । 1 एसो य तेसिमुल्लावो निसुओ वसुभूइघरिणीए । तीए वि ईसाविनडियाए गंतुं साहिओ उदियमुदियाणं । उदिएणाऽवि समुप्पण्णरोसेण तिक्ख [ख] ग्गं घेत्तूणेक्कपहारेणेव छिण्णं वसुभूइसीसं । सो मरिऊण ईसिनलपल्लीए जाओ मेच्छो त्ति । अण्णया य पउमिणीपुरीए समागओ मइवद्धणो नाम सूरी । तस्संतिए य विजयपव्वओ राया सहोदिय - मुदिएहिं धम्मं सोउं पव्वइओ । अण्णया य उदिय - मुदिया सम्मेयसेले देववंदणत्थं चलिया । भुल्ला य कह वि मग्गाओ परिब्भमाणा पत्ता तमीसिनलपल्लिं । दिट्ठा य तेण वसुभूइजीवमेच्छेणं । कुद्धो य सो पुव्वजम्मवेराणुबंधेण तेसिमुवरि खग्गमायड्डिऊण वहणत्थं धाविओ। दट्ठण य मेच्छसेणावइणा निवारिओ । जओ सो मेच्छसेणावई पुव्वजम्मंमि सउणिओ होंतो । सो य आहेडिएणं मारणत्थं गहिओ संतो उदिय - मुदिएहिं पुव्वजम्मंमि करिसमे (गे?) हिं दट्ठूण मेल्लाविओ आसि । तओ ते निवारिओवसग्गा सम्मेयसेलसिहरे देवे वंदिऊण विहरमाणा उदिय - मुदिया सुंदर-सुकेसा नाम महासुक्के देवा जाया । वसुभूइमेच्छो वि संसारं भमित्ता लद्धमाणुसजम्मो तावसो होऊण जोइसियसुरो धूमकेऊ नाम जाओ । सुंदर - सुकेसा वि चविऊण सुक्काओ इहेव भरहवासे अरिट्ठउरे नयरे पियंवयस्स रण्णो कयणा( कणया ) भाए भज्जाए रयणरह - चित्तरहा नाम पुत्ता जाया । धूमकेऊ पुण वधि (चवि) ऊण तस्सेव रण्णो कणयाभाए भज्जाए अणुद्धरो नाम पुत्तो जाओ । सो य समच्छरो रयणरह-चित्तरहोवरि न यते तस्सोवरि । Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१६६] अण्णया पियंवओ दिण्णरयणरहरज्जो इयरेसिं च दिण्णजयरज्जे(ज्जो) छद्दिणाणि कयाणसणो मरिउं जाओ देवो । रयणरहो(हा)इया वि नियरज्जं पालिंति त्ति । अण्णया य सिरिप्पभा नाम अण्णराइणो धूया । तं च अणुद्धरो मग्गइ । पिउणा य रयणरहस्स दिण्णा । तं च परिणीयं रयणरहेण नाऊण रुट्ठो अणुद्धरो रयणरहस्स, चू(लू) डेइ तस्स देसं । एवं च देसं विणासमाणो गहिओ रयणरह-चित्तरहेहिं । विमाणिऊण य बहुप्पगारं मुक्को । तओ सो ताण बाधमाणाण धरियगरुयपरोसो जाओ अणुद्धरो नाम तावसो । तओ कह वि इत्थीसंबंधेण विहलीकयतवविहाणो संसारमणुहिंडित्ता मणुस्सो जाओ । तत्थ वि तावसो होऊण अण्णाणकटुं काऊण अनलप्पभो जोइसियसुरो जाओ । रयणरह-चित्तरहा वि रज्जमणुपालित्ता पव्वइऊणऽच्चुए देवलोए अइबल-महाबला नाम देवा जाया । तओ चुया सिद्धत्थपुरे खेमंकरस्स रण्णो विमलाए देवीए कुलभूसण-देसभूसणा नाम पुत्ता जाया। ते य अम्हे । तओ समयंमि रण्णा पढणत्थं समप्पिया घोसोवज्झायस्स । तेण वि सिक्खविया व कलावित्थरं । तओ तेरि(र)समवरिसे घोसेण सह पिउसगासमागच्छंतेहिं रायभवणंमि वयंसियाहिं सह कीलमाणी दिट्ठा एगा पवररूवा कण्णगा । तं च संजायाणुरागा सविगारदिट्ठीहिं पलोयमाणा गया जणयसयासे । पणमिओ जणगो । रन्ना वि निवेइए अम्ह कलागहणे पूइओ [उ]वज्झाओ । तओ भणिया - 'वच्चह नियजणणि-भगिणीणं सगासे' । गयाण दट्ठण य जणणि सह तीए पुव्वदिट्ठकण्णगाए पडिया जणणिचलणेसु । तओ दाऊणाऽऽसीसं भणिया जणणीए – 'पुत्तगा ! एसा तुम्ह कणिट्ठिगा भगिणी कणयप्पहा नाम । जया य तुम्हे पविट्ठा लेहसालाए तया एसा बाला आसि' । तओ सोउमेवमम्हे लज्जिया गुरुवेरग्गमागया सव्वं चइऊण पव्वइया गुरुसगासे । जाव तवं कुणमाणा इह काउस्सग्गेणं ठिया । खेमंकरो वि तया अम्हं विओए काउमणसणं गरुडाहिवो महालोयणो नाम देवो जाओ । सो य जायासणकंपो ओहिणा नाऊण अम्हमुवसग्गं संपयमेवेसो समागओ चिट्ठइ त्ति । इओ य सो अनलप्पहो जोइसियसुरो महामिच्छदि(दि)ट्ठी अणंतवीरियस्स साहुस्सुप्पण्णे केवलनाणे सममण्णदेवेहिं गओ केवलिमहिमाकोउगदंसणत्थं । केवलिणा वि साहिओ तेसिं धम्मो । तओ पुच्छिओ धम्मकहावसाणे केवली(लि)सीसेणं – 'भयवं ! इमंमि भरहखेत्ते मुणिसुव्वयतित्थे वह(ट्ट)माणे तुम्हाणंतरं को केवली भविस्सइ ?' केवलिणा भणियं - 'मम निव्वाणगयस्स कुलभूसण-देसभूसणा जुगवं दो वि भायरो केवलिणो भविस्संति' । इमं च सोउमनलप्पभो सो सुरो पओसमावण्णो गओ निययावासं । अण्णया य विभंगेणं दट्ठणऽम्हे एत्थ काउस्सग्गट्ठिए 'करेमि संपयमणंतवीरियवयणं झुट्ठति चिंतमाणो समागंतुमुवसग्गिउमारद्धो । अवि य - पुव्वभववेरसंदूमिएण दढजायगरुयरोसेणं । विविहमुवसग्गकरणं, पारद्धं तेण अइघोरं ॥ चत्तारि इह दिणाई, तेण कुणंतेण अम्हमुवसग्गं । जणिओ जणसंतावो, भइ[र]वसई जणंतेणं ।। संपयं पुण राम ! लक्खण ! तुम्ह तेयमसहमाणो गओ अनलप्पहो सट्ठाणं । अम्हं च कम्मक्ख[य]ओ समुप्पण्णं केवलनाणं' । तओ सोउमेवं केवलिभणियं गरुडाहिवेणं महालोयणेणं भणिओ रामदेवो - 'साह तुम्हेहिं कयमम्ह Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१६७] सुयाणं सहायत्तं । ता मग्गह, जं तुम्ह समीहियंसंपाडेमि' । रामो भणइ - 'सव्वमम्हं परिपुण्णं । किंतु जइ एवं ता आवयवडियाणं सहायत्तणं करेज्जासु' । तओ महालोयणो – “एवं होउ'त्ति वोत्तुं सेसदेवेहिं गओ सटाणं ति । तओ वंसत्थलपरसामी समागओ तत्थेव सरप्पहो राया । पणमिऊण य रामं कणइ सव्वं पि लोइणा(भोयणा)इकिच्चं । तओ रामाणाए तेण करावियाई वसंसेलोवरिं अणेगाई जिणभवणाइं । तप्पभिई च सो रामगिरी नाम पव्वओ पसिद्धि गओ त्ति । तओ सोऊण समुद्दासण्णं दंडगारण्णं भणिओ रामेण लक्खणो – 'वच्चामो दंडगारण्णं, जेण तत्थ निवासं काऊण कस्स वि उवरोहमकुणमाणा चिट्ठामो' । लक्खणो भणइ – 'जं तुममाणवेसि' । तओ संभासेऊण सुरप्पभरायं पविट्ठा दंडगारण्णे । चिटुंति सुहेण सुहं, तंमि य ते राम-लक्खणा निच्चं । गिरिगुहनिवाससहिया, सीयासहिया विविहकीला ॥ तओ कयाऽवि तेसिं भोयणवेलाए गयणेणाऽऽगया तिगुत्त-सुगुत्ता नाम दो मुणिणो । ते य वंदिऊण राम-लक्खण-सीयाहिं परमभत्तीए पडिलाहिया तक्कालोचिय-भत्त-पाणएणं ति । अवि य - जं( कं)बूदीवाहिवइ(ई), रयणजडी खेयरो कह वि जंतो । तेसिं मुणिदाणभावं, दट्ठणोयरइ धम्मत्थी ।। दो य सुरा तत्थाऽऽया, गंधुदग-हिरण्णवरिसणं काउं । नाउं चोत्तमपुरिसे, तेसिं सु(स)तुरयरहं दिति ॥ इओ य तत्थेव दंडगारण्णे खुसियसव्वपंख-पोड-रोमो महारोगी गंधो नाम पक्खी परिवसइ । सो य तरुट्ठिओ चेव तया साहुदरिसणेण संजाइ(य)जाइसरणो तरुसिहरादुत्तरिऊण भत्तीए निवि(व)डिओ साहुचलणेसु । ते य साहवो फरिसणोसहिसंपण्ण त्ति तप्फरिसणेण सो पक्खी पुणो वि समुल्लुहियसव्वपंख-पोड-रोमो, तहा नीसरियरयणपुंजाणुकारिसि(सी)सजडो य नीरोगो जाओ । तं च तहाविहं दट्ठण पुच्छियं रामेण – 'भयवं ! किमेयस्स पक्खिणो कारणं जेण तुम्हं पणामत्थमागंतुं चरणफरिसरसायणेणेरिसो संजाओ ?' तओ भणियं सुगुत्तसाहुणा – 'राम ! सुम्मउ । पुव्वमेसो राया दंडइ(ई) नामाऽऽसी जस्स सालओ खंदयकुमारो त्ति खंदयकुमारकहा भण्णइ - सावत्थीए नयरीए जियसत्तू राया । धारिणी से देवी । ताणं सुओ खंदयकुमारो, धीया य पुरंदरजसा । इओ य कुंभयारकडे नयरे दंडयी नाम राया । तेण य परिणीया सा पुरंदरजसा । अण्णया य केणइ तहाविहेण पओयणेणं दंडइराय(इ)णो पालगो नाम बंभणो जियसत्तुसगासं पेसिओ दूओ । सो य कालक्कमेण पडिहारनिवेइओ पत्तो जियसत्तुसगासं । सो य राया वियक्खणो सावओ तंमि समए पंडियजणमज्झत्थो धम्मधि(वि)यारनिरओ चिट्ठइ । इओ सो पालगो बंभणो कउलो तं सोऊण धम्म दूसिउमाढत्तो । तओ खंदयकुमारेण जुत्तिकुसलेण धम्माणुरागओ सो सव्वहा निरुत्तरीकओ । तओ 'धम्मो जयइ, को संदेहो'त्ति भणंतीए सभाए बहुविहमुवहसिओ पालगो गओ निययरज्जं' । 'सो य खंदर(ग)कुमारो संसारसुहनिम्विन्नो मुणिसुव्वयसामिणो अंतिए रायाणं पंचहिं सएहिं सह Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१६८] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN पव्वइओ । कालक्कमेण य सूरित्तणं पत्तो पंचसयसीसपरिवारो य भयवंतमापुच्छिय कुंभकारकडं नयरं पुरंदरजसापरियणसंबोहणत्थं पट्ठिओ । भयवया भणियं – 'मारणंतिओ ते उवसग्गो तत्थ होहिइ' । पुणरवि पुच्छियं – 'तत्थ आराहया न वा ?' भयवया भणियं – 'तुमं मोत्तुं सव्वे आराहया' । तओ 'जइ पंचण्ह सयाणं आराहणा तो किण्ण पत्तं गए[ण]'त्ति चिंतिय पट्ठिओ । पत्तो य कालक्कमेणं । ___ इओ य पालएते(ण) व(ब) भणेणं तं पुराणयमणुसयं वहंतेण तस्सागमणं सुणेत्ता साहुट्ठाणपाउग्गेसु उज्जाणेसु सव्वत्थ पच्छण्णपुरुसेहिं आउहाणि भूमीसु निक्खणावियाणि । तओ समोसरिओ उज्जाणे । निग्गओ दंडई सह नागरलोएण वंदणत्थं । भगवया वि कया धम्मदेसणा । आणंदिया बहवे पाणिणो । तओ खंदगायरियगुणरंजिओ पविठ्ठो राया नयरं । भणिओ य पालगेण रहसि दंडई - 'भो ! मए सुविनिच्छियं कयं जहा एस खंदगो पासंडिगो नियायारे परिभग्गो, एए सहस्सजोहिणो पुरिसे सहाइणो काउं रज्जमभिलसंतो तुह वावायणत्थं इहाऽऽगओ । जइ तुज्झ संसओ ता एए साहुणो ओसारिऊण उज्जाणाओ एएसिं भूमिगोविए आउहे निहालेहि' । तओ तहेव कराविए द?ण आउहाणि, जुत्ताजुत्तमवियारिऊण राइणा चिंतियं – 'एवमेयं, न संदेहो' । भणियं च – 'एएसिं तुमं चेव जं जाणसि तं करेहि' । तेण चिंतियं - 'सिद्धिं गयं मे कज्जं जहिच्छियं' । तओ तेणुज्जाणे जंतं कराविऊण घाणयं मंडावियं । तत्थ य पेच्छमाणस्स खंदगसूरिणो पुरओ एक्केक्कं साहुं पीलावेइ । एवं च महोवसग्गे खंदगायरिओ धम्मकहापुव्वगं सव्वेसिं पच्चक्खाणं देइ । एगं च खुड्डगं पच्चक्खाणुज्जयं पेच्छिय भणियमणुकंपाए आयरिएण – 'भो भो ! पालग ! मं ताव वावाएहि, पच्छा एयं' । तओ खुड्डगस्सोवरि दढं नेहो त्ति नाऊण विवरीययाए सुइरं कयत्थिय पेच्छंतस्सेव सूरिणो माणसदुक्खजणणत्थं वावाइओ खुड्डगो । सव्वे य ते केवलनाणमुप्पाडिय पत्ता मोक्खं । एत्थंतरंमि य कयपच्चक्खाणो खंदगसूरी कस्स वि वयणमेत्तेणाऽवि साहारमपेच्छमाणो संजायगुरुरोसो ‘जणवयस्सेमस्स वहत्थं होज्जामि'त्ति नियाणं करेइ । तओ पीलिओ समाणो अग्गिकुमारो देवो जाओ त्ति । इओ य पुरंदरजसादेवीए रण्णा दिण्णं कंबलरयणं आसि । तं च तीए सूरिणो दिण्णं । तेणाऽवि फाडित्ता निसेज्जा-रयहरणे कया । तं च रुहिरालुं सबाहु-हत्थबुद्धीए सउलिया घेत्तुमुप्पइया । तीए य नेंतीए कह वि ल्हसियं तं पडियं पुरंदरजसाए पुरओ । तीए वि कंबलरयणेण नाऊण साहुविवत्तिं भणिओ भत्ता - 'हा पाव ! किमेयं तए विलसियं ?' तओ सा सोगनिब्भरा सासणदेवयाए नीया मुणिसुव्वयसामिसयासे पव्वइया । खंदगकुमारदेवेण वि पउत्तावहिणा संजायमहामरिसेण सह दंडकि-पालगाइ-लोगेण दड्डो सो सव्वो वि कुंभकारकडपुरदेसो । जाया(यं) च तक्कालाओ दंडगारण्णमिदं । सो य दंडगी राया तेण दड्ढो हिंडिऊण संसारमिमंमि दंडगारण्णे एसो गंधो नाम पंखी जाओ त्ति । खंदयकुमारो त्ति गयं ॥ ___ एसो य गंधपक्खी कम्मवसओ जाओ महारोगी । संपयं पुण दट्ठणऽम्हे सं[जाय]जाईसरणो समागंतुं निवडिओ चलणेसु । फिट्टो य व(त)वड्डसाहुचरणफरिसणेणेयस्स सव्वो वि रोगो । तओ उल्लुहिया पहाणपंखा । रयणपुंजाणुकारी य नीसरिओ सीसंमि जडासंघाओ' । तओ सोउमिमं आणंदिओ गंधसउणी पुणो वि पडिओ तिगुत्तचलणेसु । तेणाऽवि धम्मं कहेत्ता जीवघाय-मंसाहार-राई(इ)भोयणाणं नियमं दाऊण कओ सो सावगो । तओ भणिया राम-लक्खण-सीया Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१६९] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN 'जहेसो गंधसउणी साहम्मिओ न सीयइ भत्तपाणेहिं तहा तुब्भेहिं कायव्वं' । तेहिं वि ‘एवं करेमो'त्ति पडिवण्णे समुप्पइत्ता गया तिगुत्त-सुगुत्तमुणिणो त्ति । तस्स य गंधसउणिस्स सीसंमि दट्ठण जडाओ कयं रामेण जडाउ त्ति नाम । तप्पभिई च सो गंधपक्खी लोए वि जडाउनामेण पसिद्धिमुवागओ त्ति । एवं च राम-लक्खण-सीया बंधुसंगमसमुस्सुया देवदिण्णरहवरारूढा जडाउणा सह दंडगारण्णे जहिच्छं कीलंति त्ति । इओ य पायाललंकाए खरदसणो विज्जाहरराया । तस्स रामणभगिणी चंदनहा नाम भज्जा । तीए संबुक्क-सुंदनामगा दो पुत्ता । अण्णया य संबुक्को वारिज्जंतो वि अम्मा-पिऊहिं 'जो मं गच्छंतं खलिस्सइ सोऽवस्सं मए वहेयव्वो'त्ति कयग्गाहो सुज्जहासखग्गरयणविज्जासाहणत्थं समागओ दंडगारण्णं । तंमि य दंडगो नाम गिरी । तस्साऽऽसण्णे कुंचरवा नाम नई । तीए तडंमि अणेयवंससमेयाए वंसि(स)यालीए कयकाय-वयनियम-जोगो उवरिहुत्तसंयमियचलणो अहोमुहो सुज्जहासखग्गरयणविज्जं जविउमाढत्तो । सा य सिज्झइ सत्तदिणाहियबारसवरिसेहिं । गयाणि य संबुक्कस्स विज्जं जवेंतस्स चउदिणाहियबारसवरिसाणि । तओ सेज्झितुकामो सुज्जहासखग्गो मघमघेतसाइसयसुरभिगंधो पडियारपविट्ठो वंस(स)यालीए उवरिनहेणाऽऽगंतुमारद्धो । एत्यंतरंमि य वणकोउगेणं भण(म)माणो समासाइयसुरभिगंधो भवियव्वयानिओगेण संपत्तो तत्थ लक्खणकुमारो । दिट्ठो य तेण सो सहस त्ति सुज्जहासखग्गो । गहिओ य सहरिसं । तओ उप्पडियारित्ता विन्नासणनिमित्तं वाहिओ पुरओवट्ठियविंसोत्तरसयवंसजालीए । ताओ य सो छिंदित्ता विणिग्गओ झड त्ति बीयपासेणं । दिटुं च तासिं मज्झे सालंकारं भूमीए लुढमाणं कस्स वि नरस्स पहाणमुत्तिमंगं । तओ 'हा किमेयं ? ति पलोयमाणेण सविसेसं दिलृ वंसजालीमज्झट्ठियवडसाहानिबद्धमु(म)होमुहं कबंधं । तं च दट्ठण चिंतियमणेण – 'हा हा ! दुट्ठ कयं जमकयावराहो महाणुभावो को वि मए एसो विणासिओ' । तओ किसिकिसंतहियओ चेव लक्खणो सुज्जहासखग्गं घेत्तुं गओ रामसमीवं । दटुं च पुच्छिओ रामेण – 'वच्छ ! कुओ पत्तमेयं तए वरं खग्गरयणं ?' तेणाऽवि सविसायं नरसिरच्छेयसहिओ कहिओ खग्गोवलंभवइयरो राम-सीयाणं । तेहिं भणियं - 'जं जेण जया जत्थ व, जस्स सयासाउ एत्थ लहियव्वं । तं सो लहइ अवस्सं, किं कीरउ विहिवसगएहिं ? ॥' 'पावेयव्वं मरणं, तुज्झ सयासाउ तेण केणाऽवि । खग्गं च तए एयं, लहियव्वं तन्निमित्तेण ॥' 'ता कि कीरउ विहिपर-वसेण परितप्पिएण बहुएणं । हत्थुत्तिण्णे कज्जे, गरुया न कुणंति संतावं ॥' इओ य सा चंदनहा संबुक्कस्स जणणी नाऊण समइक्कंताई दुवालससंवच्छराइं तंमि चेव दिणे घेत्तुं तन्निमित्तं पाण-भोयणं समागया तीए वंसजालीए । दिटुं चऽणाए संबुक्कस्स छिण्णमुत्तिमंगं भूमीए लुलंतं कबंधं [च] वडनिबद्धमहोमुहं । तओ दाऊण नियसीसंमि दोहिं वि करेहिं गुरुप्पहारं 'हा किमेयं ?'ति भणमाणा मुच्छापरव्वसा निवडिया धरणीवीढे । तओ चिराओ कह वि लद्धचेयणा विलविउं समाढत्ता Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१७०] हा हा हयास ! हयविहि ! किमेयमेयस्साऽणुट्रिअं तुमए ? जोगारूढस्स जिइंदियस्स कस्स वि अपावस्स ॥ सहिउं बारसवरिसे चत्तारि दिणे परमजोगेणं । पुत्तस्स किं न सहिया, हयविहि ! तुमए दिणा तिण्णि ? ॥ एवं च बहुहा विलविऊणं 'केणेमं पुण ववहरियं ?' ति चिंतिऊण सुयघायगं गवेसिउमाढत्ता । अवि य - 'जइ तमवस्सं पेच्छामि, एत्थ रणमि कह व भममाणी । सुयसत्तुं कायबलिं, पिसिएण विहेमि तो तस्स ॥' एवं च भममाणीए नहयलसंठियाए दिट्ठा तीए सीयासमण्णिया राम-लक्खणा । दट्ठण य तेसिमणन्नसरिसं रूवाइसयं विमुक्ककोवसोगा सहस त्ति जाया मयणपरव्वसा चंदनहा । तओ विज्जाबलेणं विहिऊण कण्णगारूवं कयालंकारा कंपंतसरीरा समागया ताण सयासे । भणिया य रामदेवेण - ‘भद्दे ! कुओ तुममेत्थ संपत्ता दंडगारण्णे ?' तीए भणियं - 'सुहेण(सुणेह), अहं उज्जेणीरायदुहिया कण्णगा वे(के)ण वि विज्जाहरेण अज्ज रयणीए पसुत्ता अवहरिया उवरिमपासायतलाओ । आणीया य एत्थ असुयपुव्वे कमि वि वि(व)णाभोए । दिट्ठो य सो मए सह वच्चंतो अवरेण विज्जाहरकुमारेण । भणिओ अ सो – 'भण कहिं वच्चसि इमं इत्थियारयणं गहिऊण ?' इमं च भणिउं पहाविओ सो तस्स उक्खयखग्गो । इयरो वि मं मोत्तूण धरणीए आयड्डियखग्गो संपलग्गो तस्स खग्गयुद्धेणं ति दो वि अवरुप्परपहारेहिं निवडियउत्तिमंगा पंचत्तमुवगया । अहं पि ते मुए दट्टण एगागिणी निस्सरणा एयंमि दंडगारण्णे भममाणी कुमारिगा सम(मा)गया तुम्ह सकासे । ता में विवाहेउ तुम्हमेक्को । अण्णहा तुम्हेहिं परिचत्ताऽवस्सं मरामि'त्ति । इय एवं जंपंती, मम्मणमहुराई लडहवयणाई । परिणाया सा तेहिं, 'धुत्ति' त्ति तओ य परिहरिया । भणिया य - 'वच्चसु तुमं, मा मा भणसु इह असंबद्धं । पिउणा अदिण्णनारिं, अम्हे कइया वि नेच्छामो' ॥ इय भणिया सा दीणा, कवडेण विमुक्कदीहनीसासा । बहुविहलल्लि-पलावं, काऊण अदिण्णपडिवयणा ।। सा भणइ – 'जइ वि नेच्छह, रण्णंमीमंमि तह वि वरपुरिसा । तत्ति मज्झ वहेज्जह', तत्तो वलिया य लीलाए । इय तुं(एयं द8) रामदेवेणं 'का पुण एस ?'त्ति गवेसणत्थं तीए पिट्ठओ पेसिओ लक्खणो । सो वि थोवंतरं गंतुं तमपेच्छंतो वलिऊणाऽऽगओ साहइ रामदेवस्स । रामेण भणियं – 'न एसा सुंदरा महिला। अवस्समिमीए मिसेणऽम्हं संभवी को वि विवाओ'त्ति । दिट्ठिगया(पहा)ओ तओ, ओसरिऊणं नहेण चंदनहा । नहफाडियकक्खोरू, रुयमाणी नियपुरं पत्ता ॥ हाहारवकयरोला, दीण-विमणा य दुक्खसंतत्ता । खरदूसणेण दिट्ठा, भणिया 'पिए ! किमेयं ?'ति ॥ Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १७१ ] जहा 'मम सुयं मारिऊण केहिं वि पावकम्मेहिं एगित्थियासमेएहिं दोहिं पुरिसेहिं गहियं तं सिद्धप्पायं सुज्जहासं महाखग्गरयणं । अहं च रुयमाणी गहियनिजुच्छंगसुयउत्तिमंगा तेहिं पावकम्मेहि पुत्तवहसोयसंतत्ता भणिया – “इच्छेह अम्हे, अण्णहा तुमं पित (न) होसि अम्हं सयासाओ" । तओ अणिच्छमा बलामोडीए भुंजिउं समाढत्ता । तहा वि नेच्छिया ते मया । तओ अहं दंत - नहेहिं एयारिसं पाविया अवत्थंतरं । तहा वि कह कह वि मोइऊण ताण अत्ताणयं अक्खंडियसील - चरित्ता समागया' । तओ पुत्तमरणं निसामिऊण खारियं खरदूसणो रामणस्स दूयं पेसित्ता सबल-वाहणो रामाइमारणत्थं संपत्तो दंडगारण्णं । दट्ठूण य समागच्छंतं नहेण खरदूसणसेण्णं सि (सी) याए भयाउराए साहियं रामलक्खणाणं । रामेणाऽवि - 'लक्खण ! एसो सो कण्णगावइरो 'त्ति पजंपमाणेणं निवेसिया कालपट्टधणुहं करालदिट्ठी । लक्खणो भण 'न जुत्तमेयं जं मए संतंमि तुम्हं रणकरणं । ता चिट्ठ तुमं एत्थेव सीयं रक्खमाणो जावाऽहमिमे माणुसकीडगे डो (मो) डित्ता समागच्छामि । परं जइ कहवि वेरियवेढिओ सीय (ह)नायमहं विहेज्जा, ता तए सिग्घमागंतव्वं' । तओ सन्नद्धसन्नाहो समारोवियकालपट्टधणुहो लक्खणो गंतूण खरदूसणसेण्णेण सह जुज्झिउं पवत्तो । एत्थंतरंमि पत्तो दूएणं तो ( पे ? ) रिओ निसामेउं । चंदनहा-नहदाणं, मरणं संबुक्ककुमरस्स ॥ गयणेणं दहवयणो, आरूढो पुप्फगे विमाणंमि । भव (वि) यव्वयाए कह वि, हु आगच्छंतो अहोभाए ॥ दिणदिट्ठी य पेच्छइ, रमंतिं तंमि काणणे सीयं । सह रामेण सलीलं, चिट्ठतिमित्थि (त्थी) रयणं ति ॥ सीयारूवक्खित्तो, विद्धो कामेण तिक्खबाणेहिं । दढसल्लियसव्वंगो, जहा मिगो लुद्धएणेत्थ || एवं च [काम]परायत्तदेहेण रामणेण अवलोइयमवलोयणीविज्जाए । विण्णायं च तप्पभावओ तेसिं चरियं जहा 'जो [जु]ज्झइ सो लक्खणो, एसो उण रामो सीयासमणिओ । संकेओ य एएसिं सीहणाय - जणिओ अत्थि । ता गंतुमेत्थ सीयाहरणत्थं करेमि सीहनायं, जेण रामस्स तत्थ गयस्स अवहरामि सीयं । एए य दो वि खरदूसणेण चेव सबलवाहणेणं मारिज्जिस्संति' । एवं च चिंतिऊण तत्थ गंतुं रामणेणं मुक्को सीहनाओ । तं च सोउं रामदेवो लक्खणकयसीहनायसंकाए गहिऊण तं वज्जावत्तगंडीवं भणिऊण य सीयं जहा – ‘सुंदरि ! तुममेत्थेव विमुक्कभया मुहुत्तमेगं जडाउणा सह चिट्ठसु जाव विद्दारिऊणाऽहमिमं दुट्ठविज्जाहरसमूहमागच्छामि' । तओ वारिज्जंतो वि दुट्ठसउणेहिं पविट्ठो रणभूमिं राम । ― इओ य छलहाइणा रामणेणं गयंमि रामदेवे वेएण सीयाहुत्तमवयणि (रि) ऊण धरणीए सा झड त्ति घेत्तुं (त्तु)मुप्पाडिऊण चडाविया पुप्फगविमाणे धाहावंती । कहं ? 'धा धाह धाह धावह', धाहावंती 'इमेण पावेण । निज्जामि अहं कत्थ वि, अवहरिया दुट्टपुरिसेणं' ॥ Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१७२] दट्ठण हीरमाणिं, सामियघरिणिं जडाउणा तेण । चंचुपहारेहिं दढं, झडप्पिओ रामणो कुविउं ॥ रुद्रुण तेण दोण्णि वि, लुणिउं पंखाओ चंदहासेणं । पाडिज्जइ धरणीए, जडाउपक्खी विहुरदेहो । पुप्फगपवरविमाणे, सीयं आरोविउं तओ नट्ठो । निज्जंती दुक्खत्ता, पलावमुहला निसामेउं । रयणजडी नामेणं, अक्कजडीनंदणो खयरणाहो । चिंतइ ‘कीस पलावो, समुद्दउवरिंमि महिलाए ?' ॥ केरिसो ? – 'हा रामएव ! केण वि, निज्जामि कुमार लक्खण ! इमेणं । रक्खसचोरेणाऽहं, निग्घिणकम्मेण पावेणं' ॥ एवं च विलवमाणं, सुणिउं नाउं च रामदेवस्स । महिला रक्खसवइणा, निज्जइ हरिऊण वइदेही ॥ भणिओ - 'रे दुट्ठ ! तुमे, कीस इमा रामदेववरपत्ती । अवहरिया वइदेही ?, रक्खस ! मरिहिसि न संदेहो । ता कत्थ वच्चसि तुमं ?', रयणजडी वोत्तुमेवमइफरुसं । सो जुज्झिउं पवत्तो, रक्खसवइणा समं गयणे ॥ रुद्रुण जुज्झमाणस्स, तस्स अवलोयणीऍ विज्जाए । हरियाओ विज्जाओ, रक्खसवइणा असेसाओ ।। तओ - पक्खीव छिण्णपक्खो, पडिओ धरणीए विगयनियविज्जो । [सो] कंबुसेलमुवरिं, कुं( कं)बुद्दीवे विसालंमि ॥ सो ताव तत्थ चिट्ठइ, इओ य लंकाहिवो विमाणेणं । गच्छंतो विमणमणं, सीयं दटुं पजंपेइ ॥ 'किं देवि ! तुमं विमणा ?, पडिवज्जासु मं पइं पसीऊणं । सुंदरि ! तुह अणुरत्तो, गाढोऽहं; किं न जंपेहि ?' ॥ इय एवं विलवंतं, जाहे न गणेइ रामणं सीया । ताहे भणइ - 'किसोयरि ! पेच्छ इमं मज्झ गुणगरुयं ।। अनमियपुव्वं पणमइ, पयकमले तुज्झ उत्तिमंगमिमं' । इय भणिऊणं सीसं, निवेसए तीएँ चलणेसु ॥ ओसारिऊण चलणे, परंमुहा भणइ रूसिउं सीया । 'परमहिलं छिवमाणो, मरिहिसि रे रे महापाव !' ॥ एवं च नमणसीलो, पुणो वि तीए पायकमलंमि । तणतल्लो वि न गणिओ, दहवयणो जणयतणयाए । Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१७३] एवं गच्छंतस्स य, समागया तस्स संमुहा सुहडा । सारणसुयमाईया, रणकज्जे संनहेऊणं ॥ ते वि नियत्तावेडं, पविसइ लंकाउरि पमोएणं । पडुपडह-ग(गी)य-वाइय-रवेण अहिणंदिओ तेहिं ।। सीया वि मणे चिंतइ, - 'अकज्जसज्जो इमो खयरपावो । ता को वि सरणमिह मम, न राम-लक्खणविउत्ता[ए] । अहवा न जाव वत्ता, कुसला इह राम-लक्खणाण सुया । ताव न भुंजामि अहं, रक्खंती निययचारित्तं' ॥ एवं कयववसाया, नीया सा तेण देवरमणमि । परिवरिपव्वदिसाए, य संठिए पवरउज्जाणे ।। मोत्तूण तंमि सीयं, असोयछायाए सह सहाएहिं । तत्तो वच्चइ भवणे, सीएक्कमणो सहं गंतुं ।। पवरंमि आसणंमी, उवविठ्ठो सयलक्ख(ख)यरपरिसहिओ । सीयाए भोगासा-गयचित्तो; सुण्णवण्णो त्ति । रामो वि लक्खणं तं, जुझंतं खयरेहिं सह गंतुं । धीरविउं सन्निज्झं, कुणमाणो तेणिमं भणिओ ।। 'सीयं मोत्तूण तुमं, किमागओ एत्थ सामि ! संगामे ?' । सो भणइ – 'सीहनायं, तुह सुणिउं', लक्खणो भणइ ।। 'सो न मए; जइ केणइ, अण्णेण कओ त्ति जासु तं सामि ! । सीयासयासमासुं, जोहिहमहमेविमे खयरे' ॥ इय भणिउं(ओ) तूरमाणो, समागओ तत्थ तं न पेच्छइ [कह वि] । सीयं; तं पडिपेच्छइ, जडाउयं कंठगयपाणं ॥ नाऊण 'इमो पहओ, केण वि खयरेण अम्ह रोसेण' । देइ तओ नमुकारं, सो वि य मरिऊण संजाओ ।। माहिंदे पवरसुरो, इओ य रामो वि सीयविरहमि । सीयागवेसणत्थं, सुण्णो रणंमि परिभमइ ॥ गुरुसंतावपलित्तो, विसंठुलो सीयविरहविहुरंगो । पत्तो परिभमिउं पुण, कह कह वि नियंमि आवासे ॥ एत्तो रण्णे पत्तो, विराहिओ नाम नियबलसमग्गो । खयरो पूव्वविरुद्धो, रक्खाणं लक्खणसयासे ॥ नमिऊण लक्खणं सो, पभणइ – 'चंदोयरस्स देव ! अहं । पुत्तो अणुराहसुओ, तुहसेवाकारणे पत्तो ।। ता आईससु महायस !, विसमदसावत्थियं तुमं दटुं । इह आगओ तुरंतो, सा(स)हायकज्जे अहं तुज्झ । Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१७४] लच्छीहरेण भणिओ, – 'जइ एवं ता हवेहि रणसज्जो' । सो आह - 'तुमं सामिय !, जोहसु खरदूसणं एक्कं ॥ अहयं तु सेससुहडे', भणिओ - 'एवं'ति लच्छिनिलएण । सो जुज्झिउं पवत्तो, नियबलसहिओ समं तेहिं ॥ लच्छीहरो वि धरिओ, भणिओ खरदूसणेण - 'मम तणयं । वहिउं रे ! नियमत्थं, मममहिलालंपड ! न होसि' ।। एवं भणंतो भणिओ, लच्छीनिलएण दूसणो रुसिउं । 'वच्चसि एव भणंतो, नियसुयमग्गेण तं दीण !' ॥ इय भणिओ संकुद्धो, पहरंतो तत्थ पहरणसएहिं । छिण्णायवत्त-धणुहो, निवाडिओ धरणिवीढंमि ॥ तत्तो खग्गं घेत्तुं, पहरिउकामस्स लक्खणेणाऽवि । खरदूसणस्स सीसं, छिण्णं सुजहप्पहासेण(सुज्जप्पहासेण) ॥ सेसबलं पि य निहयं, विराहिएणेव; तस्स मंती वि । खरदूसणनामो [उ?], लक्खणबाणाहओ नट्ठो ॥ रामपासंमि तत्तो, विराहियं घेत्तु लक्खणो पत्तो । भणइ य - 'सामि ! किमेवं, दीसह विहलंघला तुब्भे ?' ॥ तत्तो अजंपमाणो, सीयलवाए[ण] विहियपडियारो । रामो भणइ सदुक्खं, 'सीया केणाऽवि हरिय'त्ति ॥ 'एसो य जडाऊ सो, मम विरहे मारिओ'त्ति सोउमिणं । तमतमइ लक्खणो वि य, विराहिएणं तओ भणियं ।। 'मा वच्चह संतावं, दोण्णि वि तुब्भे; अवस्स सीयाए । अज्ज लहामि पउत्ति, जइ वि गया अण्णदीवे वि' ॥ सिटुं च लक्खणेणं, 'खरदूसणस्स [समग्ग] बलभंगो' । रामस्स 'सह इमेणं, मए कओ खयरणाहेणं ॥ चंदोयरस्स पुत्तो, एसो नामं विराहिओ सामि ! । जाओ अम्ह सहाए, आवयकाले महाभागो' ॥ सम्माणिओ तओ सो, रामेणं; नियभडे विसज्जेइ । सीयागवेसणत्थं, ते वि य तं काउमायाया ॥ पभणंति - 'सामि ! सीया, गवेसमाणेहिं कत्थ वि न दिट्ठा । सोउमिमं तो रामो, – 'सीए ! सीय !'त्ति विलवेइ । इय विलवंतं बहुहा, रामं सह लक्खणेण वुण्णमुहं । भणइ विराहियखयरो, पेसलमहुरेहिं वयणेहिं ॥ 'थोवदिवसेहिं सामिय । सीयं दंसेमि तम्ह लहिऊण । मा कि पि कुणह सोयं, गरुयाणं आवया हुंति ।। Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १७५ ] अण्णं च देव ! गम्मउ, पायालंकारपुरवरे जेण ॥ वच्वंति गरुयखोहं, रामणपमुहा भडा सव्वे || खरदूसणंमि पहए, गहिए पायालपुरवरे तंमि । तं नत्थि जं न सिज्झइ, कल्लाणं तुम्ह तइलोए || सीयाए तह उत्ती, लब्भइ; भामंडलो पि संदेसं । दाउ हक्कारिज्जइ, पायालंकारपत्तेहिं' ॥ इय भणिए गयणेणं, राम- सुमित्ता विराहियसमेया । पायालंकारपुरे, पत्ता चउरंगबलकलिया ॥ सोउं समागए ते, खरदूसणनंदणो तओ सुंदो । महया बलेण सहिओ, संगामं कुणइ सोंडीरो ॥ सो तेहिं रणे विजिओ, घेत्तूणं निज्जियं च परिवारं । नट्टो लंकानयरिं, पत्तो सरणं दहमुहस्स ॥ वि । तं राम-लक्खणेहिं, सहिएण विराहिएण वरनयरं । जण-धण-कणयसमिद्धं, अहिट्ठियं तंमि नटुंमि ॥ खरदूसणस्स पवरं, पासायं राम-लक्खणा अच्छंति अहिट्ठेडं, भयरहिया सीयसोगत्ता ।। पवरे विराहिओ वि य, सुंदस्स गिहंमि संठिओ तत्थ । विज्जाहरा य अण्णे, सेसा सेसेसु भवणेसु ॥ एत्तो य पुव्वभणिओ, विज्जं वेयालणि पसाहेत्ता । चक्कंकसुओ साहस- गइखयरो सरसरूवधरो ॥ सुग्गीवं ताराए, बीयं दरिसेइ सुरयवेलाए । सा वि संभंतचित्ता, तं साहइ सयण-मंतीणं ॥ ते वि विसेसमनाउं, किक्किंधपुराओ दो वि धाडेंति । जुज्झतो य न सक्कइ, तं जिणिउं सच्चसुग्गीवो ॥ सुग्गीवसुरय-रणसमयमुज्झिउं दो वि सेसवेलासु । साहसगइ - सुग्गीवा, परियाणिज्जंति खयरेहिं ॥ तो सुग्गीवो गंतुं, परिभविडं कहइ हणुकुमारस्स । सो वि तप्पक्खवाई, समागओ तत्थ दोण्हं पि ॥ सरिसत्तणओ न रणे, निग्गहसूरो त्ति जाइ सद्वाणं । एवं च तेण जित्तो, निव्विन्नो सच्चसुग्गीवो ॥ दंडगवणं भमंतो, ताराविरहाउरो य रणभूमिं । दट्टु तत्थ वि सुहडं, पहारविहुरं पडियमेगं ॥ तं पुच्छइ गंतूणं, 'किं एसो एत्थ सुहडसंघाओ । दीसइ रणभूमीए, निवाइओ ? साहह ममेयं ॥ Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१७६] सो भणइ, - 'पुत्तमरणे, खरदूसणमाइया इमे खयरा । इय मारिया भिडंता, लक्खण-रामेहिं संगामे' ॥ इय सोउं सुग्गीवो, – 'खरदूसणघायगो इमो जाओ । सो विय(विड)सुग्गीवं पि हु, घाइस्सइ नत्थि संदेहो' ॥ तत्तो पहाणमंति, घेत्तूणं जंबवंतनामं सो । रामपासंमि वच्चइ, नाउं पायाललंकाए । पडिहारकहियवत्तो, पविसइ रामेण पुच्छिए कुसले । अह भणइ जंबवंतो, – 'निसुणिज्जउ देव ! किं कुसलं ? || एवं ताराकज्जे, साहसगइपरिभवेण सामी मे । कविराया सुग्गीवो, तुम्हं सरणं समल्लीणो ॥ ता देव ! सहायत्तं, कीरउ एयस्स गुरुपसाएण । तं नत्थि जं न काही, तुम्हमिमो तंमि निहयंमि ॥ अण्णं च देवभज्जा, जायंमि रणमि तंमि भीमंमि । अवहरिया किर सुम्मइ, खरदूसणवहणकालंमि ॥ ता देव ! इमोऽवस्सं, तुम्ह सहायत्तणं कुणइ तीए । लंभे गवेसणेणं, साहेह इमस्स ता कज्ज' ॥ इय भ(सु)णिऊणं ‘एवं, होउत्ति भणइ तं परमो । 'सुग्गीव ! इमं एवं', सुग्गीवो भणइ – 'सुण देव ! '। जइ सत्तंमि दिवसे, कह वि पउत्तिं न देव ! महिलाए । आणेमि ता अवस्सं, जलणे पविसामि पज्जलिए' । सणिऊण इमं रामो, स-लक्खणो गरुयतोसमावण्णो । तेसिं सहायकरणं, पडिवज्जइ लक्खणसमेओ ॥ गंतूण देवभवणे, कोसं पिविउं अवंचणारूवं । सव्वे वि गया तत्तो, किक्किंधिपुरंमि रामाई ॥ साहसगइणा जित्तो, पुणो वि जुज्झमि सच्चसुग्गीवो । गंतूण भणइ रामं, – 'देव ! तए मारिओ नेसो' । तं भणइ तओ रामो, – 'तुम्हं सारिक्खचोज्जचित्तेण । न मए निहओ; ता पुण, कुणसु रणं जेण तं वहिमो' । इय भणिओ पुण जुस्स(ज्झ)इ, सुग्गीवो निब्भओ समं तेण । रामपहावेण तओ, नट्ठा वेयालिणी विज्जा ॥ जाओ सरूवधारी, तह वि हु सो वानरे विमासेतो । रामेण साहसगई, बाणेण विणासिओ हंतुं ॥ तं निहयं सुग्गीवो, दटुं किक्किंधपुरवरे नेउं । रामं तेरस देइ, कण्णाओ पवररूवाओ । Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१७७] रामो वि भणइ - 'सीया-विरहे सुग्गीव ! किं ममेयाहिं ? । सीयागवेसणत्थं, कुणसु तुमं पयत्तं'ति ॥ सो वि - 'देवेविमे(?) चेय, करेमि' वोत्तुं पि विरहसंतत्तो । संतेउरं पविट्ठो, भोगासत्तो य जाओ त्ति ॥ एत्यंतरंमि नाउं, वत्तं खरदूसणस्स निहयस्स । मंदोयरिपमहाओ, रामणभज्जाओ रोवंति ॥ तत्तो चंदनहा सा, रोवंती सह सुएण सुंदेण । पविसइ रामणभवणे, जंपंती - 'सामि ! सरणं'ति ॥ गहिऊण दो वि चलणे, रोवंती रामणस्स सा भणइ । पइ-पुत्तविप्पमुक्का, एक्कोदर ! कच्च(त्थ) वच्चामि ? ॥ पायालंकारपुरं, सुंदं निद्धाडिऊण दुढेहिं । पइ-पुत्तवइरिएहिं, वसीकयं तं गहेऊणं' ॥ सा एवं विलवंती, संठविया रामणेण चंदनहा । भणिया – 'पइ-सुयवहगं, वच्छे ! अचिरेण मारिहिमि' ॥ तत्तो सीएक्कमणो, गेहं गंतूण रामणो सुयइ । मंदोदरी वि नाउं, सोयविसन्नो त्ति तं भणइ ।। 'तुम्हारिसा वि जइ पहु !, घेप्पंति इमेण दड्ढसोएण । ता धीर ! तुम चिय कहसु धीरिमा कं समल्लियउ ?' ॥ सो वि य भणइ सलज्जो, 'सामिणि ! साहेमि जइ न रूसेसि । सब्भावं' तीए विय, भणियं - 'साहेसु निस्संको' ॥ 'रामदेवस्स भज्जा, खरदूसणघायगस्स सीय त्ति ।। हरिऊण समाणीया, सा नेच्छइ मं पई कह वि' ॥ मंदोयरीए भणियं, 'सामि ! तुमं पाडिऊण तं सीयं । मड्डाए किं न भुंजसि, जेणेवं दुम्मणो जाओ ?' || सो भणइ - ‘अत्थि सुंदरि !, कारणमेत्थं पि तं पि साहेमि । परमहिलियाए नियमो, ममऽत्थि जमणिच्छमाणीए ॥ ता सुंदरि ! वयभंगो, न होइ जह मम तहा तुमेऽवस्सं । कायव्वा सुपसण्णा, सीया गंतूण मम कज्जे' ॥ 'सामि ! जामि'त्ति वोत्तुं, सीयापासंमि सा वि संपत्ता । चिंतइ रूवक्खित्ता, - 'ठाणे रत्तो मम पइ'त्ति ॥ तत्तो पभणइ सीयं, - 'किं नेच्छसि रामणं पई भद्दे ! । महिगोयरस्स अत्थे, किं अच्छसि दुक्खिणी गाढं ? ॥ किं अण्णो पुहईए, विज्जापरमेसरं इमं मोत्तुं । तुह रूवस्स सरिच्छो ?, ता मा कुण कूडगाहं ति ।। Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१७८] अण्णं पि सुयणु ! निसुणसु, विज्जापरमेसरंमि रुटुंमि । कत्थ गणिज्जइ रामो, सलक्खणो बलसमिद्धो वि ?' ॥ इय सुणिऊण अणिटुं, सीया मंदोयरीए जं भणियं । अंसुजलपुण्णनयणा, गग्गरकंठा इमं भणइ । 'किं एरिसाई जम्मंतरे वि जंपति अहव मरणे वि । उत्तमकुलित्थियाओ, सइवायं उव्वहंतीओ ॥ ता जह सो तुज्झ पई, निम्मज्जाओ अलंकिओ सीले । तह पाएण तुमं पि य, सीलविहूणा न संदेहो । जं पुण निंदसि राम, सलक्खणं पुरिसलक्खणसमग्गं । तं नत्थि तुज्झ जीहं, जो छिंदइ कड्ढिउं एत्थ ॥ जं पुण कुलअंगारं, एयं खयराहमं विगयसीलं । खयराहमे ! पसंससि, तं सीलेण कुलं नायं ।। अण्णं पि जइ वि देहं, मज्झ इमं कुणह खंडखंडेहिं । मोत्तूण तह वि रामं, नियमो मम अण्णपुरिसस्स ॥ जं पुण पावे ! जंपसि, तं जंपसु एत्थ निययठाणंमि । को किर न होइ सूरो, सुणहो वि नियासयवसेणं' ॥ एत्थंतरंमि य पत्तो, तत्थेव य रावणो चलियचित्तो । 'काऊण किं व सामिणि !, मं मन्नसु' भणइ सीयं ति ॥ 'मंदोयरीए पमुहं, एवं अंतेउरं समत्थं(ग्गं) पि । तुह आणावसवत्तं, एयाण तुमं महादेवी' || एवं भणिया पभणइ, परंमुहा रूसिऊण तं सीया । 'किं भससि भसण ! इह वा-रिओ वि नियजाइदोसेणं ।। एक्को च्चिय होइ पई, सईण; किं रंडत्तं न याणेसि ? । जेणेवं तं जंपसि, वारिज्जंतो वि दुस्सील !' ॥ निब्भच्छिओ वि एवं, न मुयइ कामाउरो असग्गाहं । विसज्जियसव्वजणो, विन्नवइ पुणो पुणो सीयं ॥ एयंमि अंतरंमी, अत्थमिओ दिणयरो निसा जाया । तत्तो पसायणत्थं, तं बीहावेइ सो बहुहा ।। बीहावेंतस्सेवं, चित्तय-वग्घाइ एहिं रूवेहिं । सीयाए अभीयाएँ, गमिया सव्वा वि रयणि त्ति ॥ मुणिऊण तओ वत्तं, विहीसणो परियणेण सह गंतुं । दहवयणस्स सगासे, समागओ सीयपासंमि ॥ भणइ – 'तुमं का भद्दे !', सीया वि य कहइ तस्स सव्वं पि । मज्झत्थो त्ति य नाउं, रामाईणं समुत्थाणं ॥ Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १७९ ] 'ता एत्थ तुमं एक्को, मज्झत्थो कुणसु मम परित्ताणं । बंदीमोक्खमिमाओ, रामसयासे ममं नेसु' ॥ तं सुणिउं नीइपरो, दयमावण्णो विहीसणो एवं । सिक्खवइ रावणं किर, अणेयहा महुरवयणेहिं ॥ 'बुहजणदुग्गंछियमिमं, उत्तिमपुरिसेहिं वज्जियं लोए । परदाण (र) सेवणं; ता, मुंचसु सीयं तुमं सामि !' ॥ पडिभणइ रावणो तं, जं उप्पज्जइ महीए वररयणं । - तं होइ मज्झ सव्वं, सामी हं तस्स सव्वस्स' ॥ इय भणिऊणारूढो, सीयं घेत्तूण पुप्फगविमाणे । पुप्फगिरिसिहरलग्गं, वच्चइ पउमं वरुज्जाणं ॥ सीयापसायणत्थं, तत्तो कारेइ सरसपेक्खणयं । तहविहु सा न पसीयइ, न मज्जई नेय भुंजेइ ॥ एवं च विहीसणेणं नाऊण सीयाए उवरि रामणस्स इह गाहं, हक्काराविया सहस्संबुद्धि-पंचवयंणसु(सं) भिंण्ण- सायबुद्धिनामगा मंतिणो । भणिया य — 'किमेवं ठिए संपयं कीरउ ?' मंतीहिं भणियं 'सव्वहा बलिओ रामो, मिलिया तस्स विराहिय - सुग्गीवाइणो विज्जाहरा, गहिया पायाललंका । रामणसामी वि आरूढो असग्गाहे । ता ताव अम्हाणं एयं मयं जं सुविहाणेणं अच्छिज्जइ । तओ तेसिं सम्मएणं विहीसणेणं विज्जासामत्थओ लंकाए निम्मविओ महातुंगपायारो । ठविया य पासेसु महाजोहा रक्खवाला । कया सव्वा वि रणसामग्गिति ॥ — एत्थंतरंमि किक्किंधपुरवरे भोगखुत्तयं नाउं सुग्गीवं सोम ( मि ) त्ती निभच्छइ तत्थ गंतूणं 'रे पाव ! निए कज्जे, आसि तुरंतो; सा ( स ) माणिए तं । अम्हं पु ( प ) हुकरणिज्जे, सीयलचित्तो तुमं जाओ' ॥ इय भणिओ सो विलिओ, पभणइ ' एवं; न एत्थ संदेहो । खमसु पहु ! मे पसायं, काऊण पुणो करे नेवं' ॥ इय भणिऊण पयट्टो, सुग्गीवो रामएवनुयचलणो । सीआगवेसणत्थं, असेसपरिवारपरियरिओ ॥ नह-पायालमसेसं, दीव - समुद्दे गवेसमाणेहिं । कंबुद्दीवे दिट्ठो, पहारविहुरो त्ति रयणजडी || उवलभिउं निस्सेसं, सीयपउत्तिं तओ य तं गहिउं । सुग्गीवो संपत्तो, नियत्तिओ रामपासंमि ॥ नमिऊण रामदेवं, साहइ - 'देवेस रयणजडिनामो । जाणइ सीयावुत्तं, सुंदरसंगीयपुरसामी ॥ तत्तो तमाह रामो, सो भइ - 'सीयावत्तं कहेहि रयणजडि !' । 'सामि ! सुम्मउ, जं दिट्टं तं कहेमि'त्ति ॥ - Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१८०] 'निज्जंती देव ! मया, सा सीया तुम्ह रामणेणाऽऽसु । लवणोदहिस्स उवरिं, दिट्ठा कलुणं विलवमाणी ॥ नाऊण तुम्ह घरणिं, सीयमहं तेण सह समारद्धो । जुज्झेउं देव ! तओ, तेण कओ नट्ठविज्जोऽहं । एत्तियमेत्तं जाणामि, देव ! न परं अहं वियाणामि' । भणइ तओ ते(तं) रामो, - 'केदरे सा परी तस्स ?' ॥ पभणइ तं सुग्गीवो, – 'देव ! रणे तस्स एक्कवीरस्स । असमत्था सव्वे वि य, किं आसण्णाए व दूराए ?' || तं भणइ तओ रामो, - 'जिप्पइ नो वा - किमीए(किमेय?)तत्तीए ? | तं एक्कं मम दंससु, दहवयणं पिययमं च लहुँ' । लच्छीहरो वि जंपइ, - 'सच्चो को वि रामणो पुरिसो । किं वंचिऊण रामं, ता चोरो हरइ सीयं ति ? ॥ अहवा वच्चह लंकं, मा तुम्हे बीहणा; परं अम्हं । दरिसेह तयं तत्तो, जं होइ तं करिस्सामो' । इय राम-लक्खणाणं, सोउं पोरिसपराइं वयणाई । तो भणइ जंबुवंतो, – 'जइ एवं ता निसामेह ॥ परिपुच्छिएण अटुं, अणंतविरिएण साहुणो तस्स । मरणं जो कोडिसिलं, उक्खिविही तस्सयासाओ ।। ता तं उक्खिविऊणं, उप्पायह अम्ह पच्चयं ताव' । इय भणिए सोमित्ती, जंपइ - ‘एवं करेमो'त्ति ॥ तत्तो तेहिं सहिओ, कोडिसिलं लक्खणो गंतुं । जाणू जावुप्पाडइ, सव्वेसिं पेच्छमाणाणं ॥ देवेहिं तओ घुटुं, गंधुद्धरकुसुमवुट्ठिमभिखिविउं । 'अट्ठमयवासुदेवो, जाओ एसो जयउ जयउ' ॥ तत्तो सुग्गीवाई, तं दटुं चोज्जिया भरोसाला । पत्ता किक्किंधिपुरे, वानरविद्धा तओ आह ॥ 'जइ वि इमं देवेवं, तुम्ह सयासाओ तस्स किल मरणं । तह वि नओ कायव्वो. बद्धिमया होड परिसेणं ।। ता कोक्किऊण हणुयं, दूयं पेसेह नयपहाणस्स । तब्भाउगस्स पासे, विहीसणस्सेव सीयत्थं ॥ तस्स वयणेणऽवस्सं, सीयं मेलेइ रावणो देव !। जइ पुण नेवं काही, विहीसणो तुम्ह मिलिहि'त्ति ।। वानरनाहेण तओ, एयं बहुमण्णिउं सह कवीहिं । हणुयंतकोक्कणत्थं, सिरिभूई पेसिओ दूओ ।। Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१८१] सो वि य सिरिउरनयरे, गंतुं वत्तं कहित्तु मी(नी)सेसं । सुग्गीवाएसेणं, हणुयंतं कोक्कए सिग्धं ॥ दूसण-संबुक्काणं, मरणं सोऊणऽणंगसुकुमाला । पिउ-भाउयसोएणं, रोयइ हणुयस्स भज्ज त्ति ॥ तारा-सुग्गीवाणं, धीया पुण पउमरागिया नाम । कुणइ पमोयाणंदं, भज्जा हणुयस्स तं सोउं ॥ तत्तो सबलसमेओ, हणुयंतो दूयवयणपरितुट्ठो । पत्तो किक्किंधिपुरं, उवविट्ठो नमियसुग्गीवो ॥ तत्तो तं घेत्तूणं, सुग्गीवो जाइ रामपासंमि । तत्थ वि सो उवविठ्ठो, कयकिच्चो लक्खणाईणं ॥ अन्ने वि वानरभडा, परिवाडीए सुसंठिया सव्वे । उवविट्ठाण य पभणइ, रामं तोसेण हणुयंतो ॥ 'सुग्गीवाई सव्वे, देव ! तए गुणगणेहिं संगहिया । तो काऊण पसायं, जमहं साहेमि तं भणसु' ॥ सुग्गीवाई सव्वे, तत्तो जंपंति - ‘हणुय ! सीयाए । सुद्धी उवलहियव्वा, सा य न तं मोत्तुमन्नेणं ।। काउं सक्कइ'; तत्तो, सोउमिणं तत्थ भणइ हणुयंतो । "किं एत्थ वियप्पेणं, मोक्कल्लह जेण जामि'त्ति । इय भणिए तं रामो, 'पभणइ - सिग्घं पुणो नियत्तेज्जा । सीयं दट्ठण तहा, कहियव्वा मज्झ वत्त'त्ति । 'पच्चयकरणनिमित्तं, एयं मम अंगुलेयगं तीए । दायव्वं तीए वि य, चूडामणिरयणमाणेज्जा' ॥ 'जं आणवेइ देवो', पणमइ भणिऊण मारुई रामं ।। ‘एत्थेव चिट्ठियव्वं, तुब्भेहिं जावऽहं पत्तो' ॥ तओ सपरियणो हणुयंतो विमाणारूढो चलिओ लंकाए । वच्चंतेण य कह वि हे?ओ पलोयंतेण दिटुं मायामहस्स महिंदनयरं । तं च दट्ठण 'नीसारिया ममाऽणेण निरवराहा जणणि'त्ति संभरियवेरो रणकरणथमप्फालावेइ गहिरतूराई ।। सुणिउं महिंदराया, विनिग्गओ परं बलं समायायं । जुझं च संपलग्गं, अवरोप्परमज्झजुवाण(माउहजुयाण?) ।। भग्गे महिंदसेन्ने, पसन्नकित्ती सुओ समावडिओ । सह मारुइणाऽऽउज्झे, सो गहिओ भग्ग रह-चावो ।। तत्तो महिंदराया, हणुएण नितिऊण संगहिओ । पायवडणुट्टिएण य, भणिओ - 'मायामह ! खमेह' ॥ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१८२] कहिऊण सव्ववत्तं, 'वच्च तमं रामदेवपासंमि' । सो वि य तहेव पत्तो, सबलो रामस्स पासंमि ॥ हणुओ वि नहयलेणं, संपत्तो दहिमुहंमि वरदीवे । पेच्छइ य साहुजुगलं, काउस्सग्गट्ठियं तत्थ ।। तेसिं च नाऽइदूरे, कण्णाओ तिण्णि झाणजोगेणं । विज्जं साहंतीओ, पेच्छइ तत्थेव पवराओ ।। एयंमि अंतरंमी, सो दीवो वणदवेण घोरेण । चाउद्दिसिं पलित्तो, तं रणं दहिउमारद्धो ।। दट्टण द(ड)ज्झमाणं, दवेण तं तेण साहुवरजुयलं । कण्णाहि सहाऽरण्णे, वच्छल्लं कणइ हणयंतो ॥ सायरसलिलं हि(वि)ज्जाहिं गेण्हिउं वरिसिउं समारद्धो । मेहो इव सो तेणं, जलणो नीरेण विज्झविओ ॥ उवसग्गंते ताओ, कण्णाओ जायसिद्धविज्जाओ । ते झाणत्थे साहू, नमिऊण पयाहिणेउं च ॥ उवविट्ठाओ हणुयं, भणंति तं - 'साहु साहु ! जो एवं । साहूणं उवसग्गं, वारसि जिणसासणपवण्णो । तह तुम्ह पसाएणं, अम्हे जायाओ सिद्धविज्जाओ । उवसग्गंते सुपुरिस !, साहु कयं ते सहायत्तं' ॥ हणुएण वि भणियाओ, – 'काओ तुम्हेत्थ साहह ममेयं' । तो ताण भणइ एक्का, – 'निसुणसु संखेअओ एयं ॥ दहिमुहनयरे गंधव्वराइणो कुसुममालभज्जाए । दुहियाओ; अम्ह कए, भरहे जे खेयरकुमारा ॥ मग्गेति अम्ह जणयं, न उण पयच्छेइ ताण सो अम्हे । अंगारख(खे)यरो उण, जाओ उम्मत्तगोऽम्ह कए ॥ कइया वि अम्ह जणएण पुच्छिओ नाणसंगओ साहू । 'कस्सेमाओ भयवं !, साहह महिलाओ होहिंति ?' || सो आह - 'महाजोहं, खयरिंदं जो रणमि सोंडीरो । साहसगयं(इं) महप्पा. मारेही अलियसग्गीवं ॥ सो होही भत्तारो, तिण्ह वि एयाण तुम्ह धूयाण' । इय कहिए सो बहुसो, गवेसिओ न उण उवलद्धो । तस्स परियाणणत्थं, पारद्धा साहिउं इहं विज्जा । मणगामिणि त्ति नामं, तओ य अंगारगेणऽम्ह ॥ विज्जाभंसनिमित्तं, तेणऽग्गी जालिओ इमो घोरो । दीवमिमं म(द)हमाणो, सो य निरत्थओ कओ तुमए । Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १८३] सिद्धा य तुह पसाएण, अम्ह मणगामिणी मुहुत्तेण । विज्जा छम्मासेणं, जा सिज्झइ बहुकिलेसेण' ॥ इय भणिए हणुएणं, सिद्धं सव्वं पि जं जहावित्तं । साहसगइस्स हणणं, आगमणं रामदेवस्स ॥ तत्तो नियधीयाओ, तओ घेत्तूण रामपासंमि । गंधव्वो संपत्तो, कहिउं नमिउं च उवविट्ठो चलिओ लंकं च हणू, गयणेणंऽगारगस्स जणणीए । आसालीए विज्जा- कयपागारेण खलियबलो || पागारं चूरेत्ता, रणत्थमासालिरक्खसीमेंतीं । फालित्तु मुहं मारइ, तो वज्जमुहं पयं ( इं ) तीसे ॥ संगामेंतं मारइ, सीसं छेत्तूण जाव ता पत्ता । लंकासुंदरिधीया, जुज्झती सा वि तेण जिया । भणइ 'पुराऽहं मुणिणा, भज्जा पिउघायगस्स सिट्टा मि । तं जायं ति तो सा, हणुणा तत्थेव परिणीया ॥ तत्तो तीए मुक्को, पत्तो मे (मो) त्तूण परियणं बाहिं । लंकं तत्थ वि पविसइ, विहीसणगिहंमि कयकिच्चो ॥ तं भणइ • 'तुमं कुसलो, नीइपरो तेण रावणं भणसु । तह जह मेल्लइ सीयं, न अण्णहा सुंदरं मण्णे' ॥ सोऊणेवं जंपइ, विहीसणो – 'हणुय ! पुव्वमहेहिं । भणिओ च्चिय, सीयत्थे, तुम्हं वयणेण पुण भणिमो' ॥ इय भणिउं हणुयंतो, विहीसणं जाइ नंदणवणंमि । दडुं सीयं पणमिय, मुद्दारयणं समप्पेइ ॥ तत्तो तुट्टं दट्टु, सीयं मंदोयरी वि तत्थाऽऽया । तत्तो सीया जंपइ, 'वच्छेमू (त्थ) तुमं कुओ पत्तो ? ' ॥ हणुयंतेण वि कहिए, रामाइट्ठे तओ भणइ सीया । 'मम सामिणो सयासे, भद्द ! भडा केत्तिया अस्थि ?' ॥ मंदोयरीए भणियं, 'सीए ! एसो भडो भुवणे । जाणामि परं नेमं, कह वि मणुसेहिं पट्ठविओ' ॥ तो सीया - हणुएहिं, रामगुणुक्कित्तणं कुणंतेहिं । निब्भच्छिय त्ति गंतुं, पइणो मंदोयरी कहइ ॥ हणुण य वइदेही, विण्णत्ता भोयणेण रुयमाणी । भणिया 'पुण्णपइण्णा, सामिणि ! कुण भोयणं एहि ॥ पडिवण्णे रमणीहिं, नियाहिं हक्कारिऊण हणुयंतो । सीयं भुंजावेई, परमाहारेण विगयभओ ॥ - Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१८४] भणिया [य] कयाहारा, हणुएणं 'खंधरासमारूढा । मम होहि सामिणिण्हि, जेण पराणेमि रामस्स' ॥ भणइ तयं वइदेही, – 'मारुइ ! परपुरिसअंगफरिसो वि । मममाजम्मविरुद्धो, किं पुण परखंधचडणं ? ति ॥ ता वच्च तुमं सुपुरिस !, नाऽहं वच्चामि खंधमारूढा । मरियव्वं एत्थ मया, जइ न सयं नेइ मं रामो || अण्णं च जइ हयासो, तं जाणइ रामणो इहाऽऽयायं । ता कुणइ तुज्झ विग्धं, तेण तुमं गच्छ सिग्घयरं' । तत्तो सा संदेस, दाउं चूडामणिं समप्पेइ । हणुओ वि नमिय घेत्तुं, तं; वच्चइ पउममुज्जाणं ।। एयंमि अंतरंमी. सिट्टे मंदोयरीए हणयंते । कुद्धेण रामणेणं, हणुवहणत्थं बलं मुक्कं ।। दटुं समागयं तं, कुद्धो उम्मूलिऊण तरुगहणं । पहणइ रक्खसजोहे, पवणजयनंदणो समरे ॥ भग्गेसु तेसु तत्तो, पउलिदुवारेसु भंजइ कवाडे । तत्तो पायारोवरि, तुंगट्टालाई ढालितो ॥ जत्तो जत्तो वियरइ, तत्तो तत्तो नयरिमझेणं । नासइ फुलइ पलाइ, रक्खसनिवहो भउब्भंतो ॥ इय भंजंतो नयरीए, तीए भवणाई सयसहस्साई । वियरइ अखलियपसरो, हणुओ गुरुविक्कमपयंडो । पत्तो य भंजमाणो, वित्तासिंतो य रक्खसाणीयं । अत्थाणमंडवंमी, रक्खसवइभवणभंगत्थं ॥ तं दटुं दहवयणो, पभणइ गुरुरोसजलणपज्जलिओ । 'रे रे मारह एयं, सिग्घं कव(वि)याहमं दटुं' ॥ इमिणा सरसुज्जाणा, भंजियभवणा पिया वि(व) मम नयरी । विहिया उव्विग्गमणा, परपुरिसेणेव धेटेण ॥ ता देह समरभेरिं, अजिय लहु संदणं कुणह सज्जं । जोहेमि जेण एयं, ममबलपरिजोहणसमत्थं' ॥ भणिउमिमं उर्दुतो, इंदइ-तह-मेहवाहणसुएहिं । पाएसु निवडिऊणं, धरिओ ता ते गया समरे ॥ एवं च महाजुज्झे, वढ्ते दारुणे पयंडाणं । अइगरुयविक्कमाणं, दोण्ह वि समसत्तिविरियाणं ॥ लहुहत्थयाए छलिउं, बद्धो उग्गेहिं नागपासेहिं । इंदइणा सिरिसेलो, पणामिओ तह य जणयस्स ॥ Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१८५] A NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN तत्तो तं दट्ठणं, दहवयणो परमकोवमावण्णो । भणइ – 'पुणो वि एयं, दढबंधणसंगयं कुणह ॥ जाओ सेवाभिरओ, तत्थ वि दूयत्तणेण पट्ठविओ । तं भूमिगोयरेहिं, पुरिसेहिं [अरण्णवासीहिं ?]' ॥ इय एवमाइबहुयं, ज(ज)पंतं रामणं भणइ हणुओ । "तं रे वाऽहमपरिसो, रावण ! भवणंमि को अण्णो ? ॥ अण्णह कह परदारे, होइ मई उत्तिमाण पुरिसाण । मोत्तूण जारजायं, तुल्लो जो तुज्झ चरिएहिं ? || जं पुण मोत्तूण तुमं, राहवसेवारया कवी जाया । कं(को) एत्थ तज्झ दोसो, नज्जइ तेसिं गुणो को धे(वा)? ॥ अण्णं च एत्थ रामो, सलक्खणो वानरेहिं संजुत्तो । तुह सीसे करवत्तं, दाउं लेस्सइ तओ सीयं' ॥ इय भणिओ दुगुणयरं, संकुद्धो रामणो रणपयंडो । पभणइ - 'दुव्वयणनिहिं, एयं दढसंकलाबद्धं । नेउं घरघरेणं, सोइज्जतं जणेण सव्वेण । धिद्धिक्कारोवहयं, पहणह नेउं मसाणंमि' ॥ एवं भणिए पभणइ, मरुतणओ गरुयरोसमावण्णो । 'नाऽहं तुज्झ सुएणं, बद्धो इह नायपासेहिं ।। सयमेव मए अप्पा, बद्धो तुह मणपरिक्खणनिमित्तं । तं नायं अइकुसलो, असब्भवयणेहिं एएहिं ।। संपइ समुप्पयंतं, पेच्छसु जइ कोड्डमत्थि' इइ वोत्तुं । तोडित्तु नागपासे, तडयडसद्देण उप्पइओ ॥ चलणपहारेण तओ, थंभसहस्साउलं मणिविचित्तं । रामणभवणं भग्गं, हणुएण गच्छमाणेणं ॥ पुणरवि लंकानयरिं, विद्दवमाणो नहेण वच्चंतो । तं दंसिउं सीयाएँ, भणिउं मंदोयरिं एवं ॥ 'एसेस सो नहेणं, वच्चइ लंकाउरि दलेऊणं । हणुओ किक्किंधपुरं, तोडियदढनायगुरुपासो' ॥ वच्चंतस्स य सीया, घेत्तुं पुप्फंजलिं नहे खिविउं । भणइ – 'तव सव्वसिद्धी, पुज्जंतु मणोरहा सव्वे' ॥ एवं सो वेएणं, किक्किंधपुरंमि मारुई पत्तो । अब्भुट्ठिओवगूढो, हरिसेणं वानरनिवेण ॥ मोत्तूण तत्थ सेन्नं, सुग्गीवेणं समण्णिओ हणुओ । गच्छइ रामसयासं, पणामपुव्वं च उवविसइ । Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १८६ ] तं चूडामणिरयणं, समप्पिउं साहए निरवसेसं । सीयावत्तं तत्तो, सेसं पि हु जं कयं किं पि ॥ इय हणुभणिए जोयइ, रामो सुग्गीवसंतियं वयणं । सुग्गीवो वि य पभण, ' मा देव ! विलंबणं कुह ॥ एक्केण वि हणुएणं, सा नयरी रामणस्स संभग्गा । गंतुं किं पुण तुम्हं, पयावकलिएण सेन्नेण ?' ॥ इय सव्वसम्मएणं, चलिया सुग्गीव - हणु-नलाईहिं । स- बलेहिं सह दोणि वि, लंकाए राम - सोमित्ती ॥ संपत्ता य खणेणं, वेलंधरगिरिवरस्स सिहरंमि । वेलंधरंमि नयरे, समुद्दराया जहिं वसइ || मुणिउं वानरसेण्णं, समागयं नियबलेण परियरिओ । नीसरिऊण समुद्दो, कुणइ रणं अग्गभायंमि ॥ तस्स नलो आवडिओ, नलेण जिणिऊण सो रणे बद्धो । मुक्को रामसयासे, तेण वि कण्णातिगं दिण्णं ॥ गमिऊण तत्थ रयणि, वेलंधरपुरवरे पहायंमि । चलिया लंकाभिमुहा, सह तेण समुद्दनरवइणा ॥ पेच्छंति वच्चमाणा, समुद्दउवरेण ते ठिया गयणे । तं विउलं लंकउरिं, तिकूडगिरिसिहरउवरिंमि ॥ तण्णयरीआसणे, हंसद्दीवंमि हंसरहरायं । तं जिणिउं तस्स पुरे, सुहेण आवासिया सव्वे ॥ तं तत्थ वानरबलं, समागयं जाणिउं समासण्णे । ताडीवइ दहवयणो, भेरिं संगामियं सहसा ॥ सण्णज्झिउं पयत्तो, रक्खसवइपरियणो समुच्छाहो । तं सुणिउं भेरिरवं, गुडपक्खरगहियसन्नाहो || तत्तो कयप (र) णचित्तं, लंकापरमेसरं पणमिऊणं । सयलनयवायनिउणो, विणएण विहीसणो भणइ ॥ 'एवं परदारकए, मा नेह निरत्थयं खयं सव्वं । अप्पेह तुमं सीयं, जइ जसकित्तीहिं कज्जं 'वि (ति) ॥ तो भइ इंदई तं, 'को तुह रज्जंमि एत्थ अहिगारो । जेणेरिसाई जंपस, वइरियपक्खं समत्थेंतो ?' ॥ — इय इंदयिणा भणिए, विहीसणो भइ 'को तुमं मोत्तुं । जंपइ जणव(य)हियाइं, जो सत्तू पुत्तवेसेणं ? ' ॥ इय एवं जंपंतं, विहीसणं सुणिय पूरियामरिसो । आयड्ढिऊण खग्गं, दहवयणो हंतुमारो ॥ Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १८७ ] दद्धुं विहीसणेण वि, दहवयणं खग्गहत्थग्गं । आयड्ढिज्जइ थंभो, जोटुंमि (?) निवेसिउं भिउडिं ॥ मरणासज्ज (रण्णसज्जा ) य दोणि वि, कहकह वि परिग्गहेण सयलेण । उवसामिया धरेउं, इंदइ-तह- कुंभयण्णेहिं ॥ नियनियगेहे नीया, रुट्ठो तत्तो भणेइ दहवयणो । 'मम पडिकूलो सिग्घं, विहीसणो गच्छउ पुरीओ' ॥ माणेण सो वि तत्तो, सपरियणो रामदेवपामि । चलिओ; सुग्गीवाई, तं दद्धुं खोहमावण्णा ॥ एत्थंतरंमि तेणं, वानरसेण्णंमि पेसिओ दूओ । पत्तो विहीसणेणं, पुरिसो नमिऊण सो रामं ॥ साहइ 'सीयाकज्जे, भाइविरोहेण आगओ एस । राया विहीसणध(व) रो, तं सरणं नियमणे काउं ॥ ता तस्स देह आणं, आगच्छउ वा न वेत्थ तुह पासे ? । आवासउ कत्थ इमो ?, किं वा वि करेउ ? आइससु' ॥ सोऊणेवं रामो, सुग्गीवाईहिं सह य मंतेंतो । तक्कवडेयरभावं, भणिओ य विसालखयरेणं ॥ 'सप्पुरिसो देव ! इमो विहीसणो; हेरिएहिं मम कहियं । जह सीयाए कज्जे, निसारिओ रामणेणेसो ॥ तत्तोऽभिमाणसारो, समागओ एस तुम्ह पासंमि । संपइ जं कायव्वं, देवो तं कुणउ एयस्स' ॥ सुणिऊण इमं रामो, परमत्थं, भणइ निययपडिहारं । 'तुरियं एत्थ पवेसह, विहीसणं खयरगणनाहं' || सो एव भणियमेत्तो, गंतुं विणएण तं पवेसेइ । सो वि नमिऊण रामं, उवविट्ठो; तेण उवगूढो ॥ जाओंऽगसयाणंदो, मिलियंमि विहीसणे कविवराणं । भामंडलो वि पत्तो, गंतूणं पेसियनरेणं ।। नमिऊणऽप्पियलेहो, तत्तो परिभाविऊण लेहत्थं । गाढं सोयावन्नो, सीयाहरणेण संजाओ ॥ सामरिसो संपत्तो, तंमि खणे सो वि रामहियनिरओ । संभासिओ निसण्णो, नमिऊण सलक्खणं रामं ॥ सुग्गीव - हणुयपमुहा, गंतूण विहीसणं गरुयतोसा । भामंडलं च सव्वे, नमंति अवगूहणापुव्वं ॥ गमिऊण अट्ठ दिवसे, हंसद्दीवंमि सयलबलकलिओ । चलिओ लंकाभिमुहो, रामो कयसव्वकरणिज्जो ॥ Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१८८] एत्तो रक्खसनाहो, असेससामंतजोहपरियरिओ । रणसज्जो संजाओ, ढुक्कइ रणरहसगयचित्तो । एवं च ताण दोण्ह वि, बलाणमण्णोन्नसमरसंघट्टो । भुवणच्छेरयभूओ, संजाओ हक्कपोक्काहिं । भामंडलो वि बद्धो, पाडेत्ता मेहवाहणेण रणे । सग्गीवो इंदइणा, हणयंतो कंभयण्णेण ।।। ते जाणिऊण बद्धे, विहीसणो राम-लक्खणे भणइ । 'रावणसुएहिं दोहिं वि, बद्धा भामंडल-सुग्गीवा ॥ जुझंतो हणुयंतो, गहिओ रणमि कुंभयण्णेण । ता तेहिं विणा अम्हं, निस्सारं सव्वबलमेयं ॥ जाव य हण-भामंडल-सग्गीवा रक्खसेहिं घेत्तमिओ । निज्जति न लंकाए, ताव अहं भणह वच्चामि ॥ तुम्हे उण एत्थ ठिया, चिट्ठह सह वानरेहिं सव्वेहिं' । इय भणिए रामेणं, विहीसणो पेसिओ तत्थ ॥ जाव न वच्चइ अज्ज वि, विहीसणो ताव अंगयकुमारो । रक्खससेण्णं गंतुं, गाढं तं हंतुमाढत्तो ॥ हणुओ वि तओ छेत्तुं, उप्पइओ नायपासदढबंधे । तत्तो पवरविमाणे, चडिया हणुयंगयकुमारा ॥ एयंमि अंतरंमी, विहीसणो नियबलेण परियरिओ । पत्तो इंदइपुरओ, रणंगणे पवणवेएणं ।।। नाऊण तं पि पुरओ, समागयं जणयबंधवं कुमरो । इंदइनामा चिंतइ, - 'किमंतरं ताय-एयाणं ?' || एवं च चिंतिऊणं, सुग्गीव-भामंडले गहेऊण । पासनिबद्धे चलिया, इंदइ-णवाणवा(घणवाहणा) दो वि । दट्ठण लक्खणो ते, रामणतणएहिं तत्थ निज्जंता । साहइ रामस्स तओ, – 'सुग्गीवो जणयतणओ य । निजंति इमे सामिय !, गहिऊणं दो वि रक्खसुएहिं । पणंछा(णट्ठा?) एएहिं विणा, अम्हे रामणसयासाओ ॥ नत्थि जियं सव्वेसिं, ता चिंतय ताण छुट्टणोवायं' । रामो वि सुमरिऊणं, भणेइ लच्छीहरं एवं ॥ 'सुर(मह)लोयणं सुरं तं, सुमरह जो साहुजायउवसग्गे । भणिऊण गओ तइया, सुमरेज्जह आवयाकाले' ॥ समरियमेत्तो सो लक्खणेण अवहीए जाणिउं सहसा । पत्तो रामसयासं, तुट्ठो रामस्स सो देइ ॥ Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १८९ ] सीहनिनायं विज्जं, गारुडविज्जं च लच्छिनिलयस्स । दिव्वत्थभरिए दोण्णि, रहे दोह वि जणाणं ॥ नामेण विज्जुवयणं, देइ गयं लक्खणस्स सो रामस्स वि हल - मुसलं, देइ सुरो परमतोसेण ॥ अग्गेय-पवण- वारुण-पभिईणि य सव्वदिव्वसत्थाई । रामस्स लक्खणस्स य, देइ सुरो जुज्झजयहेउं ॥ एवं च परममहिमं, पत्ता ते दो वि देवनिम्मवियं । देवो वि काउमेवं, पीइं गओ नियं ठाणं ॥ एवं ते दो वि जणा, रहेसु वरकेसरीहिं जुत्ते । सुपरियण-सारहिसंजुएसु चडिऊण वेगेण ॥ पत्ता रणभूमिं तं, तत्तो लच्छीहरस्स दट्ठूण । गारुडमयं रहं तं, गारुडविज्जाए परिकलियं ॥ नट्ठा पण्णगविज्जा, भुयंगरूवा तओ य सुग्गीवो । भामंडलेण सहिओ, भुयंगपासाण छुट्टेउं ॥ उप्पइउं संपत्ता, निययबलं; गरुयजायपरितोसा । नच्वंति वानरवरा, समागए तत्थ तं(ते) दद्धुं ॥ इयएवमाइ एयारिसंमि जुज्झमि वट्टमामि । लच्छीहरो इंदइणा, उच्छ (च्छि ) ज्जइ सरसमूहेहिं ॥ लच्छीहरो वि छिंदइ, तस्स सरे दुगुण-तिगुणबाणेहिं । विहलीकयसत्थं तं, तत्तो पाडेइ धरणीए || सो उण विराहिएणं, लक्खणआणाए तत्थ घेत्तूणं । नियसंदणंमि खित्तो, निरुद्धचेट्ठो निरुस्सासो ॥ रामो वि कुंभयण्णं, जुज्झतं निप्पहं निराणंदं । काऊण सत्थहीणं, भुयंगपासेहिं बंधे ॥ सो बद्धो निच्चेट्ठो, राहववयणेण [झत्ति ] घेत्तूणं । भामंडलेण खित्तो, सहसा नियरहवरुच्छंगे | अण्णे वि वानरेहिं, घणवाहणमाइया महासुहडा । गहिऊण रणे बद्धा, नीया निययंमि सिविरंमि ॥ रामण-विहीसणा वि य, वट्टंते दारुणे महाजुज्झे । तं पभणइ दहवयणो, 'मरिहिसि रे ! अज्ज निब्भंतं ॥ अहवा अज्ज वि न गयं वच्चह तं भूमिगोयरे मुत्तुं । मम भीओ वणवासं, जइ इच्छसि अत्तणो जा (जी) यं' ॥ तं भणइ सच्चसंधी, विहीसणो 'तुज्झ भट्ठमज्जाय ! । न कया वि कुलंगारय ! डोक्करभट्टस्स बीहामि' ॥ - Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९० ] इय भणिओ सो कुद्धो, मेल्लइ सूलं सहोयरस्सुवरिं । तं सरवरेहिं वारइ, विहीसणो पहणिउं एंतं ॥ तं निरुद्धं, दसाणणो परमकोवमावण्णो । गेहइ अमोहविजयं, सत्तिं उक्कं व जलमाणं ॥ तं दट्टं करगहियं, ‘मारइ एसो विहीसणमवस्सं' । नाऊण ठाइ पुरओ, लच्छिहरो रक्खसवइस्स ॥ तो पभणइ वियसंतो, दसाणणो 'तुज्झ अहमहयधट्ठ ! ।' को अहिगारो अयणुय !, तावस ! मम ठाउं पुरओ ? | अहवा फिट्टउ वाही, वेज्जेण विणा वि मम सयासाओ । जइ इच्छसि मरिऊणं, ता चिट्ठसु थोवमिह वेलं ॥ तो लक्खणेण भणिओ, 'न होसि एवंविहाई जंपतो' । भंजिज्जइ तस्स रहो, खित्तेहिं पवरबाणेहिं ॥ जं जं आरुहइ रहं, तं तं लच्छीहरो सरवरेहिं । - भंजइ; तओ गइंदं, आरूढो मुयइ तं सत्तिं ॥ विज्जु व्व पज्जा (ज्ज) लंती, जालामालाउला फुलिंगड्ढा । उयरइ सा वि सिग्घं, उज्जोयंती नहमसेसं ॥ तं हणइ सरवरेहिं, लच्छिहरो; राहवो वि बाणेहिं । हणुओ विमोग्गरेणं, सूलेण विहीसणो राया ॥ परिघेण य सुग्गीवो, पहणइ भामंडलो वि कुंतेणं । अन्ने वि वानरवरा, खिवंति निययाई सत्थाहिं ( इं ) ॥ सा वि अमोहा तेसिं, सव्वेसि पि य निवारमाणाणं । आगंतूणं विंधइ, लक्खणवच्छत्थलं पवरं ॥ सो तीए पहारेणं, अइदारुणवेयणाएँ घुम्मेउं । निवडइ धराए सहसा, निद्दाए मत्तहत्थि व्व ॥ तं पेच्छिऊण रामो, गयजीवं पिव महीयले पडियं । कुद्धो रावणसमुहं उद्धावइ रहवरारूढो || मुंचंतो सरनियरं, निसियरनिवहं रणे पणासेंतो । मारेंतो सयलबलं, संपत्तो रावणं तुरियं ॥ तं भणइ रामएवो, 'रामण ! लच्छीहरस्स मग्गेणं । वच्चसि अज्जाऽवस्सं, मया हओ अंतगगिहंमि ॥ इय भणिउं बाणेहिं निरंतरं पहरिउं समाढत्तो । छिंदइ छत्तं चावं, धय - कवयं भंजइ रहं च ॥ जं जं रहं विलग्गड़, जं जं गेण्हइ सरासणं तुरिडं । तं तं च रामदेवो, सहसा सयसिक्करं कुणइ ॥ - Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९१ ] तो रामसरवरेहिं, उव्विग्गो विम्हलो भउब्भंतो । भंगं दाउं पविसइ, लंकउरि रावणो तुरियं ॥ रामो वि सोयविहुरो, भग्गंमि दसाणणे नियत्तेउं । वेण तत्थ पत्तो, जत्थऽच्छइ लक्खणो पडिओ || दट्टूण य निच्चेट्टं, सत्तिपहारेण लक्खणं भिण्णं । मुच्छाविमोहियमणो, धसत्ति धरणीयले पडिओ ॥ सव्वेहिँ वानरेहिं, सित्तो तोएण चेयणं लहिउं । रामो कलुणरवेणं, विलवर बहुहा तओ एवं ॥ 'हा वच्छ ! समुद्दमिमं दुल्लंघं लंघिऊण कहमेत्थ । पत्तो गरुयमणत्थं, पुव्वुब्भवदुकयजोएणं ॥ किं चिट्ठसि मोणेणं, पयच्छ मम भायरं ( वयणं) लहुं वच्छ ! | अण्णह न जियामि अहं, तुज्झ विओए खणद्धं पि ॥ तं मम गुरूहिं भायर !, समप्पिओ नामगो व्व नेहेणं । इहि उण तुह मरणे, किं भणिमो उत्तरं तेसिं ? ॥ किं कुणउ एत्थ माणुन्नओ वि वइरियणमज्झसंपत्तो । पुरिसो इह एगागी, जस्स न भाया निओ अत्थि ? ॥ ता मोत्तूण तुमं मे, एत्थ महाविग्गहे समावडिए । को काही साहिज्जइ (यं), इह वइरियमज्झपत्तस्स ॥ निव्वूढो ताव इमो, अईव बहुदुक्खसंकुलो कालो । तुम्हेहिं सहाएहिं, वच्छ ! भविस्सं न याणामि ॥ हा सुग्गीव ! महायस !, सुमित्त ! तं वच्च वानरसमेओ । निययपुरं भामंडल !, तुमं पि मा इह विणिस्सि || विसमो रक्खसराया, न सहइ जो नियसहोयराणं पि । कयवइराणं तुम्हं, कह सहिही मम निमित्ते ? || न तहा सीयादुक्खं, मं बाहइ जह सहोयरसमुत्थं । एत्तो वि य अहिययरं, मज्झ विहीसह (ण) ! म (त) यं दुक्खं ॥ न कओ तुमं कयत्थो, केवलमिह गरुयवसणमावडिओ | मज्झकएण विहीसण !, कहमहुणा होसि तं एत्थ ? ॥ एए सुग्गीवाई, भामंडलमाइया य जे के वि । ते नियनियनयराई, सव्वे अहुणा गमिस्संति । तं पुण एत्थ विहीसण !, बंधवजणगरुयविहियअवमाणो । कं सरणं जाइस्ससि ?, कं नयरं ? का गई तुज्झ ? ॥ ता तुह सुकयसरिच्छं, मया विहीसण ! जहण्णसरिसेण । न कयं तुह इह सुकयं, खमेह सव्वं पि मम एयं ॥ Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९२] वानरवइ ! भामंडल !, चियाओ मम भाउणो य विरएह । वच्चामि सह इमेणं, तुब्भे वि जहिच्छियपुराई' ॥ कयमरणज्झवसायं, रामं नाऊण जंबयंतेणं । 'धीरत्तणं पवज्जह', - भणियं - 'मंचह इमं सोयं ।। विज्जामयसत्थेणं, पहओ लच्छीहरो इमो सामि ! । जीवइ मोहमुवगओ, मा गरुयं कुणह संतावं ॥ चिंतह कमवि उवायं, तुरमाणा एत्थ रयणिमज्झमि । सूरुग्गए अवस्सं, सोमित्ती मरइ निब्भंतं' । एत्थंतरंमि सूरो, अत्थमिओ ते कुणंति तो सत्त । विज्जामयपायर(यारे), वज्जमयकवाडपउलिल्लो(ल्ले) ॥ एवं ते दब्भेयं, विहिऊण भडेहि सिविरपरिवेसं । सोमित्तिं रक्खंता, चिट्ठति उवायसंजुत्ता ॥ मंते तंते जोए, ओसहि-विज्जाओ खेयरा सव्वे । चिट्ठति पता, पउणिज्जइ लक्खणो नेय ॥ चिंतेइ रामणो वि य, 'मरिही जइ लक्खणो कह वि कुमारो । ता नूणं रामाई, मम भाइ-सुए वहिस्संति' ॥ सीया वि निसुणिऊणं, सत्तिपहारेण लक्खणकुमारं । मरणावत्थं झूरइ, अत्ताणं एव विलवंती ।। 'हा हा हयविहियाऽहं, दुहदेहा निम्मिया न उण अन्ना । जेण पमोयपयं मे, समीहियं विहडई सव्वं' ॥ इओ य वानरसेन्ने सव्वेसिं नियठाणेसु अच्छमाणाणं पविस्समाणो निरुद्धो भामंडलेण एक्को विज्जाहरो । तेणं भणियं - 'अहं लक्खणकुमारवत्तं निसामिऊण समागओ । ता जइ कज्जं तेण जीविएणं ता दंसेह मम रामएवं' । तओ तेण सतोसं नीओ रामसयासं । विहियं(य)पणामेण भणिओ तेण रामदेवो - 'देव ! जीवइ एसो लक्खणकुमारो विसल्लोदएणं' । 'कहं ?' 'कहेमि, सुम्मउ' - 'ससिमंडलखयर-सुप्पहदेवीणं सुओ अहं चंदमंडलो नाम सुरहिपुराहिवो । अण्णया य वियरमाणो दिट्ठो वइरिएणं सहस्सविजएणं विज्जाहरेण, मेहुणियावइरनिमेण(निमित्तेण?) य पहओ चंडरवाए तेण अहं सत्तीए, निवाडिओ य गयणयलाओ साएयपुरीए महिंदोदए वरुज्जाणे । दिट्ठो य तत्थेव कीलमाणेण भरहनरिंदेण । तेण य आणाविऊण विसल्लाए अहिसेउदगं अभिसिंचाविओ अहयं, जाओ य विसल्लो। तक्खणमेव रूढो सो पहारो । तओ अच्चंतविम्हिएणं पुच्छिओ मए भरहनरिंदो – 'अउव्वो इमस्स विसल्लोदगण्हाणस्स पहावो । ता साहेह किमेयं ?' भरहेण भणियं - 'सुण' - ___'एत्थ अण्णया समागओ गयउराओ विंझो नाम सत्थवाहो । तस्स य अइभारेण हिययं तुट्टिऊण पडिओ पहाणमहिसगो रायपहे । वच्चइ य जणो तस्स सिरे दाऊण चलणं । एवं च सो गरुयउवद्दवेण बहुअकामनिज्जराए मरिऊण सेयंकरपुरसामी वाउकुमारो सुरो जाओ पवणप(पु)त्ताहिहाणो । अवहीए Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ १९३] य नाऊणमियं(मं) मरणवइयरं पउट्ठो जणस्स अणेयाओ वाहीओ विउव्वइ । वाहिपीडिओ य सव्वजणो मरिउमाढत्तो मोत्तूण मम मामग- दोणमेहनरवइणो कुलं सयलपरियणसहियं । पुसि (च्छि)ओ य सो मए - 'किमे(मि)णं ? जेण मोत्तूण तुह कुलं सयलो वि लोओ वाहिघत्थो मरइ ?' । दोणमेहो भणइ 'पुत्त ! साहेमि । सुण - — 'पुव्वि मम भज्जा पियंकरी नाम बहुरोगाउरा आसि । तीसे य गब्भपहावओ विमुक्करोगाए जाया धीया । सा य कयविसल्लानामिगा सहावओ चेवाऽईवधम्मपर त्ति पूइज्जइ जणेण । तओ जाणिऊण इमं उवद्दवं तीए ण्हाणोदएण अभिसित्तो मम परियणो । अओ जाओ नीरोगो' । तओ जायपच्चएणं मए वि विसल्लाए ण्हाणोदगेण अहिसिंचाविओ सव्वो वि जणो तक्खणमेव संजाओ अवगयरोगो । अण्णा य पुच्छिओ मए सव्वभूयसरणो नाम साहू | जहा 'भयवं ! किमेसा विसल्ला एवंविहसहावा ?' भयवया भणियं 'सुण पुंडरीयविजए रहनेउरनयरे तिहुयणाणंदो चक्की । अणंगसुंदरी तस्स पवरदुहिया । अण्णया य सुपवि(इ)पुराहिवेण पुणवसु ( व्वसु )नामेण विज्जाहरकुमारेण गरुयजायाणुराएण अवहरिया अणंगसुंदरी । चक्कहरआणाए संलग्गा तस्स मग्गेण अवरे विज्जाहरा । पत्तो एकस्स महाअरण्णस्सुवरिं गच्छमाणो सो तेहिं संपलग्गे य भंडणे निवडिया विमाणाओ तंमि अरण्णे एक्कस्स घणकिसलयदलपल्लवसणाहस्स पायवस्स उवरिं अणंगसुंदरी । न य विण्णाया तेहिं निवडमाणी । गया य ते खणेण दूरसंहियं पएसंतरं जुज्झमाणा। निव्वत्तिए य जुज्झे निरिक्खिया तेहिं बहुसो न कहिं पि दिट्ठा । - सा वि अक्खयसरीरा उत्तरिया तरुवराओ संतप्पिऊणाऽणेयप्पयारं तत्थेवाऽरणे विविहमुग्गतवं कुणमाणा पुप्फ-पत्त-फलाहारा गमिऊण कइ वि दिणाणि पवण्णा अणसणं । छट्ठदिवसे य कयाणसणा दिट्ठा उवरि गच्छमाणेण लद्धियासाहिहाणेण विज्जाहरेण मेरुवंदणागयनियत्तेण । अवइण्णो य सो तं दट्टं नेउमारद्धो य । सो तीए भणिऊण ‘मा मं छिवेसि, जओ मए कयमणसणं', तुरमाणो य गओ सो तीए जणयचक्कवट्टिणो सयासे । सिट्ठा सा तस्स तेण । समागओ य तीए सयासे सह तेण सो चक्कवट्टी । दिट्ठा य अयगरेण गिलिज्जमाणी विगयजीवा । काऊण विप्पलावं गओ निययनयरं चक्कहरो । जाया(य)गरुयवेरग्गो य तित्थयरपायमूले पव्वइओ ति । - अणंगसुंदरी वि कालं काऊण ( णु) ववन्ना ईसाणे कप्पे देवी । सो य पुणव्वसुविज्जाहरो तीए विरहविहुरो दुमसेणमुणिसमीवे पव्वइऊण सनियाणो मरिऊणुववण्णो देवलोए । तओ चइऊण सागेयपुरे दसरहस्स रण्णो सुमित्ताए देवीए जाओ लक्खणकुमारो । सा वि अणंगसुंदरी देवलोयाओ चविऊणेसा दोणमेहरायधीया जाया विसल्ला । अण्णभवतवप्पहावेण य एवंविहसामत्थजुत्ता बहुरोगपणासणी एसा संजाया' । एयं भरहस्स साहुणा सम्ममक्खायं । भरहेणाऽवि पुच्छिएण मम कहियं ति । ता तुरियं गंतूणं, तीए आणेह ण्हाणवाणीअं । अण्णह न जियइ एसो लच्छिहरो उग्गए सूरो (रे) ॥ इमं च निसामिउं अच्चंतपरिओसमुवागओ रामदेवो । मिलिया य सव्वे वि गरुयतोसा वानरनायगा। Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९४] पविट्ठा मंतहरे । तओ भणियं जंबवंतेणं – 'न एस दीहसुत्तमंतणयकालो । पेसिज्जंतु तत्थ हणुय-भामंडलअंगयकुमारा' । तओ ते पवणंजय-जल(ण)य-सुग्गीवतणया भणिया रामदेवेण सायरं, जहा – 'वच्छा ! तुब्भेहिं गंतव्वं साएयपुरीए भरहराइणो सगासे विसल्लाण्हाणोदगाणयणत्थं, लक्खण-सत्तिनिक्खमणकएणं'। ते वि भणिऊण – 'जं देवो आणवेइ'त्ति पइट्ठा तुरियतुरियगइगमणा। पत्ता य साएयपुरीए भरहसयासे । साहियं च तेहिं तस्स सव्वं संखेवेणं सीयाअवहरणाइयं लक्खणसत्तिपहारपज्जतं । तं च निसामिऊण भरहो अच्चंतभिउडिभासुरो जाओ रणे पडिहत्थुच्छाहो । भणियं च णेण – 'रे रे पडिहार ! दवावेह सिग्धं रक्खसवइरामणस्सुवरि संगामपयाणगभेरि' । तेहिं भणियं - 'न एत्थ संगामभेरीए किं पि पयोयणं, जओ अत्थाहमहासमुद्दअंतरिया लंकापुरी । एगमणेण जयत्थं अम्हे समागया तं निसामेह' । भरहेण भणियं – 'किं तयं?' तेहिं भणियं – 'विसल्लकण्णगाण्हाणोदगेण अहिसित्तलक्खणस्स जइ सा सत्ती निष्फिडइ तो जीवइ कुमारो रयणिमज्झे । अणहिसित्तो य मरइ अवस्सं सूरुग्गमे । ता लहुं तं संपाडावेह' । इमंमि भणिए सयमेव सह केगई[ए] भरहो तेहिं समण्णिओ गओ दोणमेहस्स नियमामगस्स गेहे। सिटुं तस्स सव्वं केगईए । भणिओ य जहा सव्वभूयसरणेण मुणिणा एसा विसल्ला पढमकल्लाणी महिलारयणं समाइ8 लक्खणस्स । ता एत्थ वियप्पो न कायव्वो' । तेण भणियं – 'जइ एवं ता किं ण्हाणोदगेण ? गच्छउ सयमेव विसल्ला कुमारलक्खणसमीवे' । तेहिं भणियं - ‘एवं होउ' । तओ रायकण्णासहस्सेण समं पयट्टा विसल्ला । आरूढाओ य सव्वाओ भामंडलविमाणे । समुप्पइऊण झड त्ति सव्वेवि पत्ता खंधारसन्निवेसं समुत्थ(त्थु)गस्स गाढं रामदेवस्स तेसिं समागमणे । अवयरिया य कयग्घा विसल्ला विमाणाओ । समागया लच्छीहरसयासे । उवविसिऊण य फरिसिओ दोहिं वि करेहिं लक्खणकुमारो । विणिग्गया य झड त्ति लक्खणहिययाओ सा विजयसत्ती । पयट्टा य सा नहयले गंतुं, समुप्पइऊण य गहिया हणुएण । तओ जाया देवयासरूवा । भणिओ य तीए हणुयंतो - 'मुंच मि(म)मं । नत्थि ममेत्थ को वि दोसो । जओऽहं रामणस्स अट्ठावयनगे धरणिंदेण पुव्वि दिण्णा आसि अमोहविजया-देवयारूवा सत्ती । न य केणाऽवि तिहुयणे एत्तियं कालं जित्ता । संपयं पुण इमीए विसल्लाए पुव्वभवोवज्जियमहातवाए तेयमसहमाणा वच्चामि निययं ठाणं ति खमेह मम सव्वं पि जं विणासियं' । एव्वं(व) च सव्वेसि पि चोज्जियाणं मुक्का सा हणुयंतेण गया नियठाणं ति । विसल्ला वि कयपणामा रामदेवस्स उवविठ्ठा पुणरवि लक्खणसमीवं । तओ हत्थफरिसं काऊण समालित्तो गोसीसचंदणेणं । तओ तक्खणमेव रूढवणो मोडिऊणंगाई समुट्ठिओ लक्खणकुमारो । तओ हरिसवसफुल्ललोयणेण रामदेवेण गाढमालिंगिऊण कहिया सव्वा वि तस्स वत्ता । तओ रामवयणेणं अण्णेसि पि निएल्लयाणं तहा कुंभयन्न-इंदइपमुहाणं सबलवाहणाणं कयं विसल्लाए नियण्हाणोदगे ज्झोक्खणं । तओ सव्वे वि जाया पुणण्णवसरीर त्ति । कयं महाविछड्डेण विज्जाहरेहिं वद्धावणयं । परिणीया य महाविभू[ई]ए लक्खणकुमारेण सा विसल्लत्ति ॥ तओ हेरियपुरिसेहितो नाऊण लक्खणकुमारं पच्चुज्जीवियं रामणो मंतिहरं पविट्ठो मंतिणो भणइ - 'कहेह, कहं कुंभयण्ण-इंदइपमुहाणं रामदेवसयासाओ मोक्खो भविस्सइ ?' मंतीहिं भणियं - 'देव ! पुण्णाहिओ रामदेवो पयंडसासणो बहुपरिवारो य । तुम्हे उण पुण्णाहिया वि पयंडसासणा वि बहुपरिवारा Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९५ ] वि सीयावइयरेण इहपरलोयविरुद्धेणं तत्तो हीणयरा । ता समप्पिज्जउ सीया जेण सव्वं सुत्थं संपज्जइ' । रामणो भइ 'म (न) मुंचामि सीयं । अण्णं जं भणह सव्वं पि करेमि । मंतीहिं भणियं 'देव ! न रामदेवस्स अण्णेण अत्थि पयोयणं । ता मोत्तुमसग्गाहं कुणह एयं । मा अप्पवहाय चेट्ठह' । तओ मंतिवयणमवमण्णिऊण पच्छण्णं सिक्खवित्ता तेण विसज्जिओ रामदेवसयासे सामंतो नाम दूओ । भणावियं च - 'मेल्लह मम परियणं, अणुमण्णह सीयं । जेण तुम्हमद्धं लंकापुरीए, पुप्फगविमाणं कण्णासहस्सतिगं च पसाईकरेमि । अण्णहा नत्थि तुम्हं जीवियं' । इय भणिए जा रामो, अज्ज वि न भणइ महत्थयाकलिओ । ताव य मिलिओ गज्जइ, वानरभडनियरपरिवेढो || 'संपइ पक्खीव छिण्णपक्खउडो । एयारिसं भणतो, भसइ भसणो व्व पयडो, भंडो व्व लज्जइ हयासो' ॥ इय बहुहा सो वानर - भडेहिं निब्भच्छिओ अइविलक्खणो (क्खो) । गच्छंतो रामेणं, दूओ भणिओ धरेऊणं ॥ 'पुहवीए मम न कज्जं, लंकद्धेणं न याऽवि कन्नाहिं | तह कुंभयण्णपमुहे, ससुए सव्वे विसज्जेमि ॥ किं तु समप्पह सीयं, रण्णा (ण्णे) वसिहामि सममहं तीए । भुंजसु तुमं दसाणण !, सयलं पि इमं महीवीढं ॥ ता अज्जविन गयं तुह, सीयं अप्पे [हि] ण (भुंज) नियरज्जं । पुत्तसहोयरसहिओ, अण्णह सिग्घं न तं जियसि ॥ इय सुणियं (उं) सो पभणइ, 'राहव ! मा मा हियं पि भणियमिणं । सीयं [तं ? ] अवगण्णह, नियपाणविणासणनिमित्तं' ॥ इयएवमाइबहुयं, जंपंतो राहवस्स वयणं । निक्कालिज्जइ दूओ, भडेहिं गहिऊण गीवाए | तओ सो दुम्मणो गओ दूओ रावणसयासे । कहिओ सव्वो वि रामाइवुत्तंतो । तओ तं सोऊण रामणो पुणो वि पइसइ मंतणहरं । भणिया मंतिणो 'संपयमेवं ठिए किं कीरउ ?' मंतीहिं भणियं ‘देव! कीरउ सीयासमप्पणं, जेण रामदेवेण सह संधी जुडइ । अवसेसं पुण देवो चेव जाणइ' । तओ चिंतिऊण सुइरमेगग्गचित्तो रावणो बहुरूवविज्जाजायसाहणमई सद्दाविऊण किंकरे भइ 'भो ! सिग्घं कुणह संतिहरे पुप्फाइसामरिंग । तओ तेहिं तहेव काऊण निवेइए, सुईभूओ संतिहरे उवविट्ठो परमकुट्टिमतलंमि गहियपवरक्खमालो दसाणणो बद्धपलियंको । तं साहिउमाढत्तो, साइसयं चत्तसयलवावारो । एगग्गमणो होउं, विहिणा बहुरूविणं विज्जं ॥ मंदोयरी वि ताहे, जमदंडं नाम तत्थ पडिहारं । घोसावइ 'नियमत्थो, सव्वो वि जणो दर्द होउ ॥ Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९६] NNNNNNNNNN जो उण वहं जियाणं, अण्णं वा पावं कुणइ संबंधं । अदिणे सोऽवस्सं, दंडिज्जइ मरणदंडेणं' ।। विज्जासाहणनिरयं, हेरियपुरिसाओ रावणं नाउं । जंपंति वानरभडा, – 'एसो विज्जाए सिद्धाए ॥ बहुरूविणीए राहव !, न य तीरइ साहिउं सुरेहिपि । तम्हा गंतुं घेप्पइ, नियमत्थो जाव चिढेइ' ॥ भणियं विहीसणेणं, – 'एवं एयं न एत्थ संदेहो । ता तुरियं गंतूणं, घेप्पउ सो रामणो राम !' ॥ अह भणइ विय(ह)सिऊणं, विहीसणो(णं) राहवो – 'न जम्मे वि । गेहावि(मि) छलेनाऽहं, पुरिसं कयगरुयवइरं पि' । इय जाणिऊण चित्तं, रामस्स कवीहिं तह वि पच्छण्णं । विज्जाभंसणकज्जे, पट्टविया वानरकुमारा ॥ तेहिं वि बहू विसग्गे, काऊणंऽतेउरं तओ तस्स । विग्गोवियं सहासं-ऽगयाइकुमारेहि बहुरूवं ॥ न य चलिओ सो धीरो, झाणाओ रावणो तओ सिद्धा । आगच्छइ बहुरूवा, उज्जोयंती दिसाचक्कं ।। अह भणइ रामणं सा, – 'आणं मम देहि तिहुयणं पि इमं । साहेमि तुज्झ कज्जे, लक्खण-रामे(माण) किं गण्णं(गणणं)?' || भणियं च तेण - ‘एवं, भयवइ ! थेवो वि नत्थि संदेहो । ता गच्छ नियं ठाणं, चिंतियमेत्ता पुणो एज्ज' ॥ तो रामणस्स परओ, मंदोयरिमाइयाओ भज्जाओ । कयमंगयकुमारेणं, साहेति कयत्थणं विविहं ॥ सो भणइ - 'पिययमाओ !, मा तप्पह थोवमंतरं एण्हि । सुग्गीवाइभडाणं, संपइ साहेमि वइरं'ति ॥ तत्तो नाउं भोत्थं(सोत्थं?), सीयं दट्ठण रामणो भणइ । 'दुक्खं चिय सुयणु ! मए, एत्तियकालं कयं तुज्झ ॥ वयभंगभीरुएणं, संपइ सत्तूण साहणं काउं । भुंजिस्सं मज्जाए(मड्डाए), वरतणु ! विविहोवयारेहि' ॥ इय भणिया सा तेणं. धस त्ति धरणीयलंमि मुच्छाए । पडिया निरावलंबं, राहवसंबंधसंसइया ॥ कहकह वि लद्धसण्णा, भणइ तयं - 'मज्झ भोयणे नियमो । जइ राम-लक्खणाणं, मरणं भामंडलजुयाणं' । तत्तो दयमावण्णो, चिंतइ - 'हा हा ममेत्थ किं कज्जं । सीयानिरंभणंमी, परमहिमाणो त्ति न वएमि' ॥ Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९७] गंतूण नियं भवणं, सुमरियवेरो पुणो वि कारवइ । रणसामग्गि सव्वं, दसाणणो वीररसतुरिओ ॥ तत्तो सउणेहिं विणा, चलिओ मंदोयरीए सो भणिओ । 'सामिय ! समप्पिऊणं, सीयं सव्वं(च्चं) कुणसु सव्वं । ता भणसु; तुह मएणं, रामस्स समप्पिऊण सीयमहं । आणेमि कुंभयण्णं, पुत्ता य; रणेण पज्जत्तं' ।। इय भणिउं सो रुट्टो, पभणइ - 'आ वच्च वच्च जत्थ मुहं । तुह पेच्छामि न पावे !, नाम पि न जत्थ निसुणामि' || इय गाढं दुब्भणिया, भणइ चलणेसु निवडिउं पइणो । 'सामि ! निसामह एक्कं, जं निद्दिटुं बुहयणेणं ॥ संपइ तं पडिसत्तू, तिखंडभरहेसरा समुववण्णा । बलदेव-वासुदेवा, एए तुह सामि ! वहणत्थं ॥ ता जाणिऊण एवं, सीयं वं(तं) समप्पिऊण [य] रज्जं । मोत्तुं परिग्गहं वा, सममम्हेहिं तवं कुणसु' ॥ वियसियवयणेण तओ, भणिया – 'हसिऊण देवि ! मा भीहि । बलदेव-वासुदेवा, नामेणं होंति निंदो व्व' । तत्तो सहरिससुरयं, तीए सह भुंजिऊण रयणीए । सूरुग्गमंमि चलिओ, दसाणणो रणरसो सबलो ॥ रामणसेण्णं दटुं, रामाइबलं पि सम्मुहं होउं । अह जुज्झिउं पवत्तं, तेण समं विविहभंगेहिं ।। एवं च निब्भररणे, वटुंते लक्खणेण सी(की?)लाए । पुण्णक्खओ त्ति निहओ, बाणेहिं दसाणणो सहसा ॥ तत्तो विसण्णचित्तस्स, तस्स बहुरूविणी ठिया चित्ते । तीए य अणेयाई, करेइ [इ]मो नियरूवाइं ॥ तेसु वि खजि(ज्जि)ज्जतो, लक्खणबाणेहिं का(छा?)इयसरीरो । गाढं खारियचित्तो, सो से चक्कं मुयइ हंतुं ॥ तं पि पयाहिणिऊणं, लक्खणदाहिणकरंमि संपत्तं । तत्तो सुरेहिं घुटुं, – 'जामु(ओ)ऽट्ठमवासुदेवो'त्ति ॥ उप्पण्णचक्करयणं, दट्ठणं लक्खणं विचिंतेइ । । दहवयणो – 'तं एयं, जं भणियमणंतविरिएण' । एत्थंतरंमि भणिओ, दट्ठण निराउहो निराणंदो । भाया विहीसणेणं, विणओणयकयपणामेणं ॥ 'मज्झऽज्ज वि कण भायर । वयणं जड जीविएण तह कज्जं । सीयं समप्पिऊणं, रामेण समं कुणसु संधि' ॥ Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९८] इय एक्कोदरवयणं, सुणिउं लंकाहिवो भणइ रुट्ठो । 'लहु वच्च वच्च कायर !, मोत्तुं दिट्ठीवहं मज्झ' ॥ भणिओ य रामणेणं, सोमित्ती – 'दुट्ठ ! चक्कलाभेणं । मा तूस; सचक्कं वि य, न रामणो जइ न मारेमि' ॥ सोमित्तिणा वि भणिओ, – 'किं जंपसि नियगुणे सलाहिंतो । नारायणो त्ति नामं, तुह सत्त फुडमहं जाओ' ॥ सो आह - 'तुज्झ नायं, भिक्खाहारिय ! न वासुदेवत्तं । नीसारियस्स तइया, पिउणा निययाओं रज्जाओ' ॥ नारायणो वि एयं, भणिओ लंकाहिवेण कोवंधो । तं चेव तस्स चक्कं, पेसेइ भमाडिउं सिग्धं ॥ वेएण महाघोसं, तं दटुं हणइ पहरणगणेहिं । तह वि हओ लंकेसो, छेत्तुं वच्छत्थणे(ले) तेणं ॥ तत्तो दटुं दिसि दिसि, पणा(ला)यमाणं निसायराणीयं । पत्ता य धीरवेंता, सुग्गीव-विहीसणा दो वि ॥ 'मा मा भीह पलायह, सरणं नारायणं च पउमं च । अल्लियह एत्थ सिग्घं, जेण पसायं पयच्छंति' । ते तेहिं इमं भणिया, वलिया सव्वे वि निसायरा तुरियं । पणमंति भयविमुक्का, चक्कहरं लक्खणं रामं ॥ मंभीसिया य तेहिं, विमोत्तूण भयं निएत्थ गेहमि । अह अच्छिउं पयत्ता, सो(थो)वेंता लक्खणं रामं ।। जेठेक्कारसकिण्हे, चउत्थभागावसेसिए दिवसे । जायं रावणमरणं, रज्जं पुण रामदेवस्स ॥ दटुं रामणमरणं, विहीसणो कड्डिऊण छुरियाए । अप्पाणमाहणंतो, धरिओ रामेण कह कह वि ।। तत्तो रामणदूसह-किहउय(विओय)सोयाउरा महाक्कंदं । सव्वे विभीसणाई, सबंधवा काउमाढत्ता ॥ रामो लक्खणसहिओ, पभणइ एत्थंतरंमि रुयमाणं । रामणभज्जाहिं समं, विहीसणं बंधवजुयं च ॥ 'भद्द ! किमेवं रोवहु, वियाणमाणा वि एत्थ परमत्थं । हत्थुत्तिण्णे कज्जे, साहारो किमिह सेण्णेणं ॥ जं जेण जयाऽवस्सं, पावेयव्वं सुहं व दुक्खं वा । तं सो पावेइ तया, निमित्तमेत्तं परो होइ । ता कुणह पेयकज्जं, सव्वे मिलिऊण लंकनाहस्स । मंदोयरिपमुहाओ, रामणपवत्तियाओ' त्ति । Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [१९९] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN मुक्को य कुंभयण्णो, इंदइ-घणवाहणो तहऽण्णे वि । जे के वि आसि बद्धा, वयणेणं रामदेवस्स ॥ सव्वेहिं तओ मिलिउं, कप्पूरागरु-तुरुक्क-कठेहिं । गोसीसचंदणेण य, विहिओ दहवयणसक्कारो ॥ तत्तो ते पउमसरं, पउमाईया नरीसरा गंतुं । ण्हाया जलंजलीओ, रक्खसवइणो पयच्छंति ॥ कयमयकिच्चेहिं तओ, भणिया ते कुंभयन्नमाईया । रामेण लक्खणेण य, - 'भुंजह निययाई रज्जाई' ॥ इय राम-लक्खणेहिं, भणिया ते बेंति - 'न अम्ह रज्जेणं । कज्जं; विसयविरत्ता, पव्वज्जं संगहिस्सामो ॥ एत्थंतरंमि पत्तो, सूरी कुसुमाउहंमि उज्जाणे । संझाए चउनाणी, नामेणं अप्पमेयबलो ॥ तीए चेव निसाए, जाओ सो केवली तओ महिमा । देवेहिं कयाऽऽगंतुं, तत्तो य पहायसमयंमि ॥ तं सोउं संपत्ता, रामाईया विहीसणाईया । तेण वि कहिओ धम्मो, सवित्थरो सायरं तेसिं ॥ तओ संजायवेरग्गेहिं पुच्छिओ पुव्वभवो इंदइ-मेहवाहणेहिं । भयवया भणियं – 'सुणेह । अत्थि एत्थ कोसंबी नाम नयरी तीए दो भायरा सहोयरा तुब्भे आसि पढम-पच्छिमाहिहाणाऽऽजम्मदालिद्दिया । अण्णया भवदत्तो नाम तत्थ साहू समागओ । तस्सयासे धम्मं निसामिण संवेगमावन्ना परिच्चइऊण तं दालिदं जाया संजमधारिणो । वोलीणो बहुओ कालो । अण्णया कोसंबीए नयरीए पुणो वि समागएहिं दिट्ठो मयणमहूसवे नंदिघोसो नाम राया इंदमुहीए सह भारियाए ललमाणो उज्जाणे बहुविहकीलाविसेसेहिं । बद्धं च नियाणं पच्छिमसाहुणा तं च दट्टण, जहा – 'हं एएसिं पुत्तो हवेज्जा जइ इमस्स तवस्स पहावो अत्थि। जेणाऽहमवि एवं कीलामि' । निवारिओ य साहुजणेण अनियत्तो तस्सऽज्झवसाणस्स मरिऊण नियसमएण उववण्णो इंदमुहीए तणओ तस्स नंदिघोसस्स राइणो पुत्तो रइवद्धणो नाम । वद्धिओ य । संपत्तंमि रज्जे पिया जहा दिट्ठो आसि तहा चिट्ठइ नियाणयवसेण कीलमाणो । पढमसाहू वि कयपव्वज्जो पवयणविहिणा मरिऊण जाओ बंभलोए देवो । अवहिणा वियाणिऊण तं पच्छिमसहोयरसाहुं तत्थोववण्णं समागओ चेल्लयरूवेणं बोहणनिमित्तं । दिण्णासणो य उवविट्ठो । साहिओ य तस्स पुव्वभवो । तं च निसामिऊण संजायजाईसरणो भवविरत्तमणो पव्वइओ रइवद्धणो राया। तओ कालं काऊणुववण्णो सो वि तंमि बंभलोए कप्पे देवो । तओ चुया समाणा उववण्णा विजए विबुद्धपुरे एक्कोयरा पुणो वि भायरा । परिवाडीए तत्थ विजयवद्धणसूरिसमीवे पव्वइऊणं जाया अच्चुए देवा । तओ चुया लंकाए रामणस्स तुब्भे इंदइमेहवाहणा नाम पुत्ता जाया । इंदुमुही वि जा पच्छिमजीवमाया आसि, सा संसारं भमिऊण तुम्ह जणणी Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२००] मंदोयरी नाम जाया' । तओ सोउमेवं संविग्गा पव्वइया कुंभयण्णिदइ-मेहवाहणाईया । मंदोयरिपमुहाओ वि संजमसिरिपव्व(व)त्तिणिसमीवे पव्वईयाओ त्ति । तओ राम-लक्खणा महाविभूईए सपरियणा पविट्ठा लंकापुरीए । दंसिज्जमाणमग्गा य पत्ता पुष्फगिरिपव्वओवरि पउमुज्जाणे । दिट्ठा तत्थ सीया । तओ निव्विसेसहरिसविसेसेणं राम-सीयाणं जायमालिंगणं । तओ सीयाए साइ[स] एण सम्माणिया भामंडल-लक्खणकुमारा । पणमिया य महाभत्तीए सुग्गीव-विहीसणाईहिं सीया । पसंसिया य सिद्ध-गंधव्व-विज्जाहरेहिं नहत्थेहिं 'जयउ महासती सीया' ।। तओ सीयासमण्णिओ रामदेवो समण्णि(च्छि)ऊण भुवणालंकारगयवरे सपरियणो समागओ संतिहरं । कयं संतिकम्मं । तओ गया रामणधवलहरे । दिण्णमत्थाणं । समागया रक्खसविद्धा । जहारिहं संभासिया रामदेवेणं । एत्थंतरंमि भणिओ विहीसणेण रामदेवो – 'देव ! मम घरागमणेण अज्ज कीरउ गुरुपसाओ' । इय भणिए समुट्ठिओ रामो । गओ विहीसणघरे । तेणाऽवि महाविभूईए कयभोयणाइकिच्चो समागओ रामणभवणे । तओ सुहासणत्थस्स रज्जाभिसेयत्थमुवट्ठिया विहीसणाईया । रामेण वि 'तायाणाए संपयं भरहो चेव राओ'त्ति वोत्तुं निवारिया सव्वे । परिणीयाओ य पुव्वपडिच्छियकण्णगाओ तत्थेव संपत्ताओ रामलक्खणेहि। एवं च तेसिं तत्थ अच्छंताणं समइक्कंताई सुहंसुहेण छव्वरिसाइं । ___ एत्थंतरंमि य विझत्थलीए इंदइ-मेहवाहणा सिद्धा । तं च मेहरवं(हं) नाम तित्थं जायं । कुंभकण्णो वि सिद्धो नम्मयानईतीरे । तं च पीढरखंडं(पिट्ठरक्खियं ?) नाम तित्थं जायं ति । इओ य सागेयनयरे राम-लक्खणजणणीओ अवराइय-सुमित्ताओ पुत्तमुहादसणेऽइदुक्खियाओ चिट्ठति । समागओ य गयणेणं तत्थ नारयरिसी । संमाणित्ता य ताहि भणिओ – 'भयवं ! कुओ तुमं संपयमागओ?' | नारएण भणियं – 'धायइसंडाओ । परं कहेह, किं तुम्हे विमणाओ दीसह ?' ताहिं वि कहिओ तस्स सवित्थरो राम-लक्खणविओगो । तओ नारओ भणइ - ‘मा कुणह कमवि चित्तखेयं सव्वहा । तहा करेमि जहा थोवदिवसेहिं चेवाऽऽणेमि तुम्हें पुत्तवत्तं' । ___तओ जणाओ जाणिऊण वत्तं नारओ गओ लंकापुरीए । दिट्ठो रामो । पूइओ उवविट्ठो य । तओ संभासिऊण भणिओ रामदेवेण – 'कुओ तुमं ?' नारओ भणइ – 'साएयपुराओ । तत्थ य कुसलं तुम्ह जणणीणं । केवलं तुम्हं विओए महादुक्खियाओ चिटुंति । ताहिं च तुम्ह वत्तागवेसणत्थं(त्थ)महं पेसिओ, भणावियं च, जहा – तुम्ह मह(मुह)दरिसणासा चेवऽम्हं जीवियव्वकारणं, न उणऽन्नं किं पि अत्थि' । तओ सोउमेवं गुरुदुक्खनिब्भरमणेण भणिओ रामेण नारओ – 'सोहणं तए समणुट्ठियं जमम्हं जणणीवयणेणणिहाऽऽगओ, दिण्णं च तासिं तए जीवियं'ति वोत्तुं पूइओ राम-लक्खण-विज्जाहरेहिं । तओ भणिओ विहीसणो रामदेवेण जहा – 'भद्द ! जणणीदंसणत्थमवस्सं संपयं गंतव्वं साएयपुरीए'। तओ पणमिऊण विहीसणो भणइ – 'देव ! जइ एवं ता पडिक्खह कइवयदिणाणि जाव विण्णाणी(णि)यविज्जाहरे पेसिऊण तं साएयपुरि रमणीयसिरोमणिं करावेमि' । तओ ‘एवं होउत्ति पडिवज्जित्ता जणणिवत्तानिवेयणत्थं पेसिओ तत्थ नारयरिसी । तेणाऽवि गंतुं तासिं साहिओ सवित्थरो राम-लक्खणाणं Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२०१] सिग्घागमणवृत्तंतो । विहीसणेण वि सिक्खविऊण पेसिया विण्णाणियविज्जाहरा । तेहिं वि भरहस्स साहित्ता सव्वं सारविया साएयपुरी । तओ समागंतुं साहियं विहीसणस्स । विहीसणेण वि भणिया राम-लक्खणा – 'जइ गंतव्वमवस्सं साएयपुरीए ता पयट्टेह संपयं जेण वच्चामो' । एवं च भणिए पुप्फगविमाणारूढा सीया-विसल्लापमुहंतेउरसमण्णिया विविहविज्जाहरभडपरिवारा पयट्टा राम-लक्खणा । पत्ता विविहकाणणाइकोउगं पेच्छमाणा सुहंसुहेण साएयपुरीए । नाऊण य गयवरारूढो सम्मुहमागओ भरहराया । जायं समागमे परोप्परं साइ(य)याइ सिणेहकिच्चं । तओ पविट्ठा पुरीए । जाओ राम-लक्खणाणं जणणिसमागमाणंदो । कारावियं च सव्वत्थ भरहाईहिं परमपमोएण वद्धावणयं ति । एत्थंतरंमि य राम-लक्खणसमागमणेणं सिढिलीकयरज्जचित्तो पुव्वं चिय भावियमई जाओ निक्खमणाभिमुहो भरहराया । तओ नाउमेवं केगईए साहियं रामदेवस्स । रामेण वि सपरिवारेण भणिओ भरहराया जहा – 'पालिऊण निव्विग्धं रज्जं पच्छा पच्छिमवयंमि अणुन्नाओ धम्मं करेज्जसु' । इय एवं अइबहुयं, भणिओ रामेण भणइ तं भरहो । 'निविण्णकामभोगं, मा भायर ! मं इमं भणसु ॥ तह पुत्ता मे भा(जा)या, रज्जं परिपालियं सह जणेण । [तह चेव मए] दिण्णं, अत्थीण जहिच्छियं दाणं ॥ एवं च भणमाणो समुट्ठिओ आसणाओ भरहो गंतुं पयट्टो । तओ लक्खणेणुट्ठित्ता घेत्तुं करं करेण नीओ नियमंदिरे । तओ रामाइट्ठाओ तत्थेव संपत्ताओ सीया-विसल्लाईयाओ देवीओ । ताहिं य(च) विरत्तचित्तो वि बलामोडीए कीलणत्थं नीओ सरोवरे । तत्थ य ताभि(सि)मुवरोहओ खणमेत्तं कीलिऊण जाव ताहि समण्णिओ नीसरइ भरहो ताव उम्मूलियालाणखंभो नगरमुव(वेंतो सम्मुहमागओ भुवणालंकारहत्थी। तं च दटुं भीयाओ देवीओ । एयंमि अंतरंमी, सव्वे वि समागया नयरिलोया । लक्खण-रामसमेया, करिगहणत्थं ससामंता ॥ भरहो पुण तं करिं दटुं जाओ पसन्नवयणो । भुवणालंकारो वि भरहमवलोइऊण सहस त्ति जाओ विमओ । तओ रामवयणेण नीओ मेंठेण हत्थिसालाए त्ति ॥ एत्थंतरंमि य समोसरिया तत्थ ते पुव्वकहिया देसभूसण-कुलभूसणा केवलिणो । तओ तव्वंदणत्थं सपरिवारा निग्गया राम-लक्खण-भरहा । देसभूसणकेवलिणा वि दिन्नो तेसिं धम्मोवएसो । तओ लद्धावसरेण पुच्छियं रामेण – 'भयवं ! किमेस भुवणालंकारकरिवर(रो) [भर]हं दट्ठण विगयमओ जाओ?' केवलिणा वि भणियं – 'सुणह । अओज्झाए नाभि-मरुदेवीणं पुत्तेणुसभनाहेण समं चउसहस्सपमाणा खत्तियकुमारा पव्वइया । ते य भगवओ वयणमलभमाणा वणंमि तावसा जाया । तेसिं मज्झे सुप्पहरण्णो पण्हाए(पल्हायणाए) देवीए पुत्ता चंदोदय-सूरोदयाभिहाणा तावसा अनायपरमत्था संसारं हिंडिया' । 'तओ चंदोदयजीवो गयउरे हरिमइस्स रंतो(रन्नो) चंदलेहाए भारियाए कुलंकरो नाम राजा जाओ। सूरोदयजीवो वि तंमि चेव गयउरे विस्सभूइबंभणस्स अग्गिकुंडाए बंभणीए सुयरई नाम पुत्तो जाओ । अण्णया य कयाइ कुलंकरो राया तावसासमं गच्छमाणो दट्ठणोहिनाणिणाऽभिनंदणसाहुणा भणिओ- 'जत्थ Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२०२] तुमं वच्चसि तत्थ पंचग्गितवं तवंतस्स तावसस्स सयासे दहणत्थमाणियाए एरिसाए कट्ठखोडीए मॉमि तुज्झ पियामहो खेमंकरो नाम मरिउं नागो समुववन्नो चिट्ठइ । ता तए सो महाणुभावो खोडिं फाडाविऊण रक्खियव्वो' । इमं च सोऊण गओ राया । फाडाविया खोडी । दिट्ठो नागो । जायपच्चओ य राया जाओ पव्वज्जाभिमुहो । तओ नाऊण भणिओ सुयरइणा 'महाराय ! न तुम्हमेसो कुलाग[य] धम्मो। तहा वि जइ निब्बंधो ता पच्छिमवए च्चिय जुत्तं वयगहणं । इमं च सोऊण मणागं भग्गपरिणामो चिंतइ राया - 'किमेत्थ मए करणीयं?' । एवं च चिंताउरं दट्टण रायाणं सर सि )रिदामाए तस्स भारियाए पुरोहियासत्ताए चिंतियं - 'अहं वियाणिया रण्णा, तेणेवमाउलचित्तो जाओ । ता जावऽज्ज वि अम्हं अवगारे न पयट्टइ ताव विणासेमि' । तओ तीए पुरोहियमएण विसं दाऊण मारिओ राया' । तओ दो वि [कुलं]कर-सुयरइया संसारं हिंडिऊण रायगिहे कविलबंभणस्स सावित्तीए भारियाए जमलगा विणोय-रमणनामगा पुत्ता जाया । तओ वेयपढणत्थं रमणो गओ देसंतरं । सिक्खिऊण य वेयं नियत्तो समागओ रायगिहं । न य घरमवेलं ति काउं पविट्ठो, बाहिरियाए चे[व] वसिओ जक्खालए । व भाउणो विणोयस्स भज्जा साहा नाम दत्तबंभणस्साऽऽसत्ता दिन्नसंकेया समागया तं चेव जक्खालयं । जायसंको य तीए चेव पुट्ठिलग्गो समागओ खं(खे)डयहत्थो विणोओ । सा वि तं चेव सुत्तं रमणमुट्ठवित्ता रमिउमाढत्ता । विणोएणाऽवि कुविएणाऽसिणा मारिओ रमणो । साहाए वि वियाणिऊण रमणच्छुरियाए विणासिओ विणोओ' । 'तओ विणोओ संसारमणुहिंडित्ता धणो नाम इब्भपुत्तो जाओ । रमणो वि संसारमणुहिंडित्ता तस्सेव धणस्स लच्छिभज्जाए भसणो नाम पत्तो जाओ । परिणाविओ य सो पिउणा बत्तीसमिब्भकण्णगाओ । ताहिं य समण्णया(ण्णिओ) पासाओवरि विसयसुहमणुहवंतो रयणिचरमजामंमि विउद्धो सिरिहरस्स मुणिणो समुप्पण्णकेवलनाणस्स केवलिमहिमाकरणत्थमागयाणं देवाणं सकुसुम-गंधोदगवुट्ठि-देवनिनायाइ-महामहिममुवलंभिऊण । समुप्पण्णधम्मपरिणामो [य] तव्वंदणत्थमुत्तरिओ नियय(या)वासा उवरिमतलाओ। उत्तरिऊण य चलिओ मज्झेणाऽसोगवणियाए । गच्छंतो य दट्ठो सप्पेणं । ____ तओ सुहपरिणामो चेव हिंडिऊण सुहगईसु इहेव जंबुद्दीवे अवरविदेहे महाविजए रयणउरनयरे अयलचक्कवट्टिणो हरिणीमहादेवीए पियदंसणो नाम पुत्तो जाओ । पव्वइउकामो य निलंभिऊण पिउणा परिणाविओ कण्णगाणं तिण्णि सहस्साइं । तहा वि सो संविग्गो गहत्थो चेव उग्गतवं चउसटिवरिससहस्साई चरिऊण जाओ बंभलोए देवो' । 'धणो वि भूसणपिया संसारमणुहिंडित्ता पोयणपुरे सउणग्गिमुहबंभणस्स सोयाए बंभणीए मिउमई नाम दुव्विणीओ पुत्तो जाओ । नीसारिओ य खुंढो त्ति काउं पिउणा । हिंडंतो य मेइणीए सव्वकलाकुसलो महाधुत्तो य होउं समागओ पुणोवि नियगेहं । न य कया वि सो जिप्पइ जूयं रमतो त्ति विढवियपउरत्थो वसंतसेणाए गणिया[ए] सह बहुकालं भोगे भुंजिऊण पच्छा कयसामण्णो मरिऊण(णु)ववण्णो बंभलोए देवो' । 'तओ चविऊण मिउमइदेवो तेण पुव्वजम्मनिम्मियमायापवंचदोसेण सो वेयड्वगिरिसमासण्णमहाडवीए करी जाओ । तओ सोंडीरयाए रामणेण घेत्तुं कयमेयस्स नामं भुवणालंकारो त्ति । सीयानिमित्तेण य विणासिए रामणे संपयमेसो तुह हत्थी हूओ त्ति' । Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २०३ ] ‘पियदंसणदेवो वि बंभलोयाओ चविऊणिमाए साएयपुरीए दसरह के गईणेसो भरहो नाम पुत्तो जाओ । तेणिमं राम ! भरहं दट्टुमेसो भुवणालंकारहत्थी संजायजाईसरणो विगयमओ जाओ' । तओ सोउमेवं भरहो बहुपरिवारो पव्वइओ । पालियनिक्कलंकसामण्णो य सिद्धो त्ति । भुवणालंकारकरी वि नियभवपरंपरं सोऊण संजायगरुयवेरग्गो तवोविसेसमुग्गं काऊण कयाणसणो समुप्पन्नो बंभलोए देवो त्ति । भरहमाया वि केगई निक्कलंकं सामण्णमणुपालित्ता खीणकम्मट्ठमला निव्वाणमणुपत्त त्ति । इओ य भरहंमि पव्वइए सव्वे विज्जाहरा भांति रामं 'संपयमणुमन्नसु रज्जाभिसेयं' । रामो भणइ ‘सोहणमिमं । किंतु सव्वे वि मिलिऊण लक्खणमहिसिंचह वासुदेवं' । तओ तेहिं 'तह'त्ति पडिवज्जिय रामसहि[एहिं] महाविभूईए समहिसित्तो लक्खणकुमारो नारायणो नामऽट्ठमवासुदेवो, विसल्ला तस्स पट्टदेवित्ति । तओ सव्वेहिं वि रामो समहिसित्तो बलभद्दो, सीया य तस्स पट्टदेवि त्ति । - एवं कयाभिसेया, दोण्णि वि अत्थाणमंडवनिविट्ठा । चिट्ठति पइदिणं चिय, सेविज्जंता नरिंदेहिं ॥ पउमो लंकाविसयं, रक्खसदीवं विहीसणस्स देइ । देवोवगीयनयरं पयच्छए रयणजडिणो वि ॥ भामंडलस्स दिण्णं, वेयड्ढे दक्खिणाए सेढीए । पु(सु)रनयरसमं दिव्वं, रहनेउरचक्कवालपुरं ॥ सेसाण नरवराणं, रामो विज्जाहराण सव्वेसिं । गाम-पुर-देस- दीवे, जोचिए देइ परितुट्ठो ॥ तओ रामेण भणिओ सत्तुहणो 'जमेत्थ भरहद्धे पडिहाय (इ) तं तुमं पि देसं गेहाहि' । तेण 'महुरपुरिं मम पयच्छह' । रामो भइ 'तीए महू राया रामणजामाओ परिवसइ । तस्स भणियं य चमरिंदेणं तुट्टेणं तिसूलं दिण्णं । तं च परबलसहस्सं मारिऊण पुणरवि तस्सेव करयलगयं ह । ता सो देवेहिं वि साहिउं न तीरइ किं पुण मणुयमेत्तेहिं ?' । तओ सोउमेवं सत्तुहणो भण 'तुमं मम तं नयरिं पयच्छसु । तओ सयमेवाऽहं तेण समं भणि ( लगि ? ) स्सामि' । तओ हत्थे घेत्तुं रामो सत्तुहणं - 'वच्छ ! मग्गामि किं तुममहं, जइ देसि । तओ सत्हणो भइ 'देव ! किमेवं जंपिज्जइ ?, जीवियस्स वि तुमं सामी; परं महुराविसए न किंचि वत्तव्वं' । तओ चितियं रामदेवेण - "न एस इमाओ गहाओ नियत्तिउं तीरइ, तहा वि भणामि', 'कुमार ! जइ एवं ता सो महुनरिंदो तिसूलविरहिओ पमायपरो य जोहेयव्वो, न अण्णा' । — तओ ‘तहि(ह)’त्ति पडिवज्जिऊण महुराए संपत्थियस्स सत्तुहणस्स लक्खणेण समप्पियं वज्जावत्तधणुहं अग्गमुहा य महाबाणा । रामेण वि समप्पियं अनिट्ठियबाणं भत्थयजुयलं । तहा संबाहंमि पट्ठविओ कयंतवयणो नाम नियसेणावई । तओ सत्तुहणो अणवरयपयाणएहिं पत्तो महुरासण्णट्ठियमेगनइयडं । तत्थ य समावासिऊण पेसिया हेरिया । ते वि गंतुमागया साहेंति जहा 'देव ! सो महुराया जयंतीदेवीसहिओ महुरापुव्वदिसाए कुबेरवणुज्जाणे निब्भरं कीलंतो चिट्ठइ । तं च तिसूलं महुरामज्झे आउहसालाए चिट्ठइ । जइ य तमेयंमि Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२०४] पत्थावे न गेण्हह ता जम्मंतरे वि सो घेत्तुं न तीरइ' । तओ सोउमेवं सबलवाहणो भंजिऊण महुरापउलीकवाडे रयणीए पविट्ठो सत्तुहणो । तओ तं पविढे सोउं रुट्ठो समागओ महुराया । पविसमाणो य नगरीए निरुद्धो सत्तुहणेणं । तिसूलरहिओ य सिग्घं विप्पियं काउमसमत्थो संगामं काउमाढत्तो । जुज्झमाणाण य दोण्ह वि बलाणं कह वि छलं लहिऊण सत्तुघणेणं मारिओ महुपुत्तो लवणकुमारो । तं च विणासियं दट्ठण सयमुट्ठिओ महुराया जुज्झिउं च पत्तो । तओ जाहे न तीरइ को वि छलिउं ताहे - 'को उण एत्थ उवाओ?'त्ति चिंतिय सत्तुघणेण सुमरियं सहऽग्गितुंडबाणेहिं वज्जावत्तधणुहं । तं पि लक्खणाइटुं ति झड त्ति चडियं तस्स हत्थे। तओ तेण भिन्नो अग्गितुंडबाणेहिं वच्छत्थलंमि महू । तओ महुराया पहारविहुरो संजायगरुयवेरग्गो मरिऊणुववन्नो सणंकुमारे कप्पे देवो । मुक्का य पज्जंते धम्मिओ त्ति महुदेहस्सुवरिं देवेहिं गंधकुसुमवुट्ठी घुटुं च 'जयउ जयउ महुदेवो'त्ति । इओ य तं तिसूलं महुंमि मए गंतुं चमरसयासे समुट्ठिउं(यं) पुरओ । साहियं च तिसूलदेवयाए महुरण्णो मरणं । तं च सोऊण रुट्ठो चमरो – 'कहिं वच्चइ मम मित्तघायगो सो दुरायारो सत्तुहणो'त्ति वोत्तुं पयट्टो महुराभिमुहं । समागच्छंतो य दिट्ठो सुवन्ननिकायपहुणा वेणुदालिणा । पुच्छिओ य - 'कहिं तुमं पयट्टो ?' तेण भणियं – 'मित्तघायगस्स सत्तुहणस्स वहणत्थं महुराए गंतव्वं' । वेणुदालिणा भणियं - 'किं न सुयं तए जहा – धरणिंददिन्ना अमोहसत्ती नारायणवहणत्थं जा पेसिया रामणेणं सा वि निज्जिया विसल्लाए । विनिवाइओ महापयंडसासणो रामणो । ता न किं पि हवइ पुण्णाहियाणमेयाणं वासुदेव-बलदेवाणं । समागओ य तेसिमाणाए भाया सत्तुघणो महुराउरीए । ता नियत्तसु तुमं । न किंचि कज्जं महुराए गएणं' । इय सो भणिओ पभणइ, - 'वच्च तुमं; किं इमाए चिंताए । तुह मम ?; गयाएऽवस्सं, वहियव्वो सो मए दुट्ठो ॥ इमं च भणिउं समागओ चमरो । पेच्छइ य सत्तुघणरज्जे परमपमोयपरं लोयं कीलमाणं विविहकीलाहिं। तओ तं दटुं रुट्ठो सो लोयस्स । चिंतियं चऽणेणं – 'अच्छउ ताव मित्तवहगो । इमं चेव ताव लोगं सिक्खवेमि' । तओ णेगरूवरोगेहिं विउव्विया तत्थ जणमारी । तओ नाऊण वइयरमिमं कुलदेवयाए पडिबोइ(हिओ) सत्तुघणो गओ साएयपुरीए । तत्थ वि लद्धविजओ त्ति सम्माणिओ राम-लक्खणेहिं । एवं च तत्थ चिदंताणं समोसरिया कलभसण-देसभसणा केवलिणो । तव्वंदणत्थं च निग्गया सपरिवारा राम-लक्खण-सत्तुघणा । सुयधम्मेण य पुच्छियं रामेण – 'किमेयस्स सत्तुघणस्स महुरानयरीए उवरि गरुओ पडिबंधो ?' भयवया भणियं - 'सत्तुघणजीवस्सेसा महुरनयरी बहुभवपरंपराए परिचिया' । रामेण भणियं- 'कहं विय ?' भयवया भणियं – 'निसुण - महुराए बहुसु भवेसु पुव्वमुववज्जिऊण सत्तुघणजीवो तत्थेव सिरिहरो नाम बंभणो जाओ । सो वि पयईए चेव सुंदररूवो साहुसेवानिरओ य । अण्णया य राइणो महुराहिवइस्स अन्न]त्थ गयस्स दिट्ठो अवलोयणठियाए वच्चमाणो रायमग्गेण सो ललियाहिहाणाए महादेवीए जायाहिलासाए य । आणाविओ पेसिऊण दासचेडिं जाव अभितरं पविट्ठो । [जाव] किल तं रमावेही ताव अतक्किओ चेव समागओ राया । त(तं) च समासन्नमागयं जाणिऊण धाहावियं तीए – 'एसो चोरो चोरो'त्ति भणमाणीए । गहिओ य धाविऊण रायपुरिसेहिं । वज्झो समाणत्तो राइणा । नीओ मसाणभूमीए । दिट्ठो कल्लाणाहिहाणेण Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२०५] मुणिणा। भणिओ य - 'जइ पव्वज्जं लेसि ता मेल्लावेमि' । पडिवन्ने य तेण मोयाविऊण पव्वाविओ। कयतव-चरणो मरिऊण गओ सुरलोयं' । 'पुणो चुओ महुरापुरीए चंदभद्दस्स राइणो कंचणपहाए देवीए अयलो नाम पुत्तो उववन्नो । सो य रण्णो चंदलेहाहिहाणाए बीयदेवीए सुएहिं जेट्ठभायरेहिं भाणुप्पहाईहिं 'पिउणो अइपिओ मा रज्जधरो होउ'त्ति संभावयंतेहिं वहिउमाढत्तो । ते य वियाणिऊण छिद्दगवेसिणा मंतिणा कहियसरूवो पणट्ठो अयलो । हिंडंतो य पुहइमंडलं एक्कंमि तिलयवणे विद्धो तिक्खकंटगेण । तेणं य वेयणत्तो परिसक्किउं पि असमत्थो दिट्ठो पंथसमीवट्ठिओ अंकनामेण सावत्थिपुरीनिवासिणा अविणयकारि त्ति संभाविऊण जणय-जणणिनिद्धाडिएण तं पएसंतरमागएणं अडवीए कट्ठहारं गहिऊण नियत्तेण । तओ मोत्तूण तं कट्ठहारं तं च अच्चंतपीडियं कंत्सं(दं?)तं सोऊण करुणाए अवणीओ तेण तस्स कंटगो । जाओ य सत्थो कुमारो तस्स अवणयणे । तओ भणिओ अयलेण कट्ठहारवाहगो अंको – 'भो ! जइ महुराहिवइं अयलं निसुणेज्ज कहमवि, ता तए तस्सयासमागंतव्वं' । तओ ‘एवं करिस्सामि'त्ति वोत्तुं गओ सावत्थीए अंको' । 'अयलो वि कालंतरेण कोसंबीए पत्तो उज्जाणे । तत्थ य सीहोवज्झायसयासे धणुव्वेयमब्भस्समाणं पेच्छइ इंददत्तं नाम कोसंबीनरीसरं । तओ धणुद्धरत्तं दंसिउं समाढत्तो । तोसिया य ते उवज्झाय-नरवई धणुद्धरत्तेण । तओ इंददत्तेण परितुद्रुण दिण्णा अचलस्स मित्तदत्ता नाम निययदुहिया सह देसेण । जाओ य महाराया । साहिया य अंगाईया बहवे देसा । अण्णया य समागओ महुराभिमुहो पिउणो उवरि । जायं च आओहणं । गहिया य चंदलेहाए सुया चंदभद्दस्स पुत्ता सह सामंतेहिं जुज्झमाणा भाणुप्पहाईया अयलेण रणमहे । आयण्णो य चंदभद्दो तेहिं । तओ संधिसेवानिमित्तं पेसिया अयलसयासे महंतगा । तओ अयलेण ते वियाणिऊण साहिओ य निययवुत्तंतो । तेहिं वि परिणाओ जहा - एस सो अयलो चंदभद्दनरवइसुओ। साहियं च तेहिं चंदभद्दस्स इमं सव्वं । परितुद्वेण य समाइच्छिओ अयलो परमतोसेण । पवेसिओ महुरापुरीए गरुयविच्छड्डेणं । तओ वच्चंते काले निवेसिओ निययरज्जंमि । इयरे वि ते चंदलेहासुया भाणुप्पहाईया धाडिज्जंता रज्जाओ धरिया अयलेणं विण्णविऊण महारा[यं] । तहा वि आणत्ता अदिट्ठसेवाए नरवइणा' । 'अण्णया य दिट्ठो अयलनरवइणा नडरंगत्थेण अंको हम्ममाणो पडिहारेहिं । ते य हणमाणे निवारिऊण कयसम्माणस्स दिण्णा सा तस्स सावत्थीजम्मभूमी भुत्तीए । कुणंति य दो जणा ते रज्जं । अण्णया उज्जाणगएहि दिट्ठो समुद्दायरिओ नाम आयरिओ । तस्स समीवे धम्मं सोउं निक्खंतो कालं काऊण बंभलोए देवो जाओ । तओ चुओ अयलदेवो जाओ दसरह-केगईणेसो भरहभाया सत्तुघणो नाम पुत्तो । तेणिमस्स महुरानयरीए उवरि गुरुपडिबंधो । अंकदेवो वि तओ चुओ रामस्सेसो कयंतवयणो नाम सेणाहिवई जाओ'त्ति । ___ इओ य पहापुरे सिरिनंद[ण]स्स रण्णो धारिणीभज्जाए सुरनंद-सिर(रि )नंद-सिरितिलय:सुंदर -जयंत-चमर-जयमित्त नामगा सत्त पुत्ता । अण्णया य सिरिनंदणो मासजायं पुत्तमभिसिंचिऊण रज्जे, सुरनंदाईहिं सत्तहिं वि पुत्तेहिं समं पीई(इ)करस्स सूरिणो समीवे पव्वइत्ता सिद्धो । सुरनंदाइया वि विहरमाणा संपत्ता महुराउरीए । जाओ य वरिसाकालो । तत्थेव ठिया सेलगुहाए । ते य भगवंतो जंघाचारण[ल]द्धीया छट्ठ-ऽट्ठमाइतवं काऊण महुराउरीपासट्ठियट्ठाणेसु नहगमणेण गंतुं पारित्ता य पुणो वि सेलगुहागया तवं कुणंति । समवसंता[ण] य महुरापुरीए तेसिं तवपहावओ सा चमरविउव्विया जणमारी Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२०६] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [नट्ठा] । तओ जाया सह देसेण निरुवद्दवा महुरापुरी । अण्णया य ते मुणिवरा पारणगनिमित्तमागासेणं गया साएयपुरीए । विहरमाणा य घरपरिवाडीए पविट्ठा अरहदत्तसेट्ठिणो गेहे । न य तेण अकालचारिणो त्ति विपरिणामिएण दट्ठण वि वंदिया, चिंतियं च - 'अहो ! साहुवेसविडंबगा एए न नज्जंति कुओ वि वासारत्ते समागया । ता पुच्छामि । अहवा किमेएहिं निद्धंधसेहिं समालत्तेहिं ?'ति चिंतिऊण मोणेण चेव ठिओ । पडिलाहित्ता य ते अरहदत्तवहुयाए कप्पणिज्जभत्तपाणेणं वंदिया । साहवो वि भत्तपाणं घेत्तुं धम्मलाहित्ता य तत्थेव गया जुइगणाहिववसहीए। जुइणा वि सबहुमाणं ते वंदिया ते साहवो । तप्परिवारेणं पुण अयारणलवा(अयालचारिण) त्ति कुवियप्पिएण न वंदिया । तओ जुइणा दिण्णासणेसु कयपारणगा कहिउं तस्स महुरापुरीए निययं आगमणं पुणो वि तहेवुप्पइत्ता पडिगया नियं ठाणं ।। तओ तेसिं गयाणं जुइणा कए जंघाचारणाइगुणुक्कित्तणे तस्स परिवारसाहवो झूरिउं पवत्ता - 'अहो महाणुभावा ते गुणवंता वि अम्हेहिं कुवियप्पओ न सम्माणिया' । तओ तेसिं तहेव गुणुक्कित्तणे वट्टमाणाणं समागओ अरहदत्तसावगो । सो वि तं सोउं गाढं पच्छात्ताविओ, 'अहो केरिसमजुत्तं मए ववसियं'ति चिंतापरो कत्तिगिं समासण्णं नाऊण सुद्धसत्तमीए गओ महुराउरीए । तत्थ वि देवे वंदित्ता परमभत्तीए वत्थ-पत्ताईहिं पूइऊण खामेइ सिरिनंदाइसाहुणो पुणो पुणो नियकयावण्णाइदोसं । तेहिं वि सुहोवएसदाणेणोववूहिओ अरहदत्तसावगो । इओ य सत्तुहणो वियाणिऊण सत्तरिसिपहावेणुवसंतं मारिं तीए चेव कत्तिगीए समागओ महुरपुरीए । समागओ य सुरनंदाइरिसिसमीवं । वंदिऊण य परमभत्तीए विन्नवेइ जहा – 'भगवं ! मम गेहे आहारगहणेणं अज्ज अणुग्गहं करेह' । तओ भणियं सुरनंदसाहुणा – 'भद्द ! समुवज्जियमुदारचित्तत्तणओ तए ताव दाणफलं । गहणं पुण गाहगायत्तं । ता जइ कप्पिस्सइ ता गिण्हिस्सामो'त्ति पबंधओ सत्तुहणअरहदत्ताणं धम्मं साहिऊणुप्पइया अन्नत्थ विहरिया । अरहदत्तसेट्ठी वि गओ साएयपुरि । सत्तुहणेण वि तेसिं सत्तण्ह वि रिसीणं रोगोवसमत्थं चउसुं पि दिसासु महुराए पइट्ठावियाओ पडिमाओ, तप्पभिई च लोए सत्तरिसि[त्त]याए पसिद्धिमुवागय त्ति । महु त्ति गयं ।। इओ य वेयड्ढदाहिणसेढीए रयणउरे रयणरहस्स रण्णो चंदमुहाए भारियाए मणोरमा नाम धीया। तीए य वरनिमित्तं मंतीहि समं राया मंतिउं पवत्तो । जहा – 'कस्सेसा कण्णगा मए दायव्वा ?' समागओ य कह वि तत्थेव भमंतो नारयरिसी । उवविट्ठो दिण्णासणे । सोऊण य तं तेसिं मंतणियं भणियमणेण - 'दसरहसुयस्स रामलहुभाउयस्स लक्खणस्सेवेसा कन्नगा जोग्गा' । तओ सोउमेवं रयणरहसुएहिं गोत्तवेरत्तणओ सन्निया नियभिच्चा जहा – 'कयत्थेह राम-लक्खणपक्खियमिमं डोडे' । नारओ वि त्ते समुटुंते दट्ठण खुसुक्कि[त्ता] पलाणो । तओ तं कण्णगं पडे लेहिऊण गओ सागेयपुरं । साहियवुत्तंतेण य दंसिया सा लक्खणस्स । सो वि तं सोऊण रुट्ठो, कण्णगारूवक्खित्तचित्तो य सह विज्जाहर-रक्खसबलेण रामेण य समुप्पइऊण पत्तो तं रयणपुरं । जाओ संगामो । जित्तो रयणरहो । तओ तेण पणमिऊण पवेसिया रयणउरे । दिण्णा रामस्स सिरिदामा नाम धीया, लक्खणस्स मणोरमा । ते वि ताओ विवाहिऊण वेयड्डदाहिणसेढिं च वसीकाऊण समागया साएयपुरीए सुहंसुहेण रज्जमणुपालयंति त्ति । Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२०७] कइया वि दिव्वभवणे, सेज्जाए रामरामिया सीया । पेच्छइ निसावसाणे, रिउसमए ण्हाइउं सुत्ता ।। सुमिणं किल दो सरहा, भासुरवयणा ललंतचलजीहा । केसरदीहकडप्पा, वयणेणोदरमणुविसंता ॥ पडिया य विमाणाओ, किल तेहिं समं; इमं च दट्टण । साहइ विमलपभाए, पडिबुद्धा रामदेवस्स ॥ रामेण य आइटुं, – 'सुंदरि ! अइसुंदरा सुया दोण्णि । दो(हो)हिंति तुज्झ सूरा, जं पुण पडिया विमाणाओ ॥ एयं न एत्थ पवरं, हवंतु तह मंगलाणि सव्वाणि । सव्वे गहा सहा तह, होउ समिद्धी सह सत्ती' || सीया वि 'इमं एवं, होउ पसाएण तुम्ह'मिइ भणिउं । चिट्टइ सुहंसुहेणं, जाओ गब्भो य तंमि दिणे ।। अह सीया-रामाणं, पेम्मं दट्ठण सेसदेवीओ । गुरुमच्छरेण सीया-गोट्ठिठियाओ भणंतेवं ॥ 'रामणरूवं लिहिउं, सीए ! दरिसेसु जमम(म्ह) चोज्ज'ति । सीया वि निव्वियप्पा, रामणकमजुयलमालिहइ ॥ 'सेसं तु तस्स रूवं, न मए दिटुंति वोत्तु जाइ गिहं । तट्टाणागयरामे, ताओ वि भणंति - 'सामीमं ॥ रामणकमजुगमज्ज वि, सरित्तु सीयाए पेच्छ जं लिहियं' । रामो न किं पि जंपइ, गंभीरत्तेण दटुं पि ॥ सेवइ तहेव सीयं, देवीहिं वि सिक्खवित्तु दासीओ । तं सीयाखुद्दपयं, करावियं खुद्दजणजलियं ॥ एवं जंते काले, वसंतसमओ समागओ तत्थ । जायं च महिंदोदय-मुज्जाणं पुप्फ-फलकलियं ॥ तत्तो कीलिउकामो, गंधं कुसुमाण तंमि आघाउं । रामो पभणइ सीयं, पढमेल्लुगगब्भकयखेयं ॥ 'किं मुद्धे ! अलसायसि, वसंतसमयंमि सुट्ठ रमणीए ?' । सा भणइ – 'दोहलो मम, जाओ देवाण पूयाए' ॥ सोउमिमं पडिहारी, भणिया रामेण – 'देवहरयंमि । भणिऊणं कम्मयरे, विसेसपूयं करावेह ॥ नायरजणं च सव्वं, महिंदउदए वरंमि उज्जाणे । आइसह देव-देवीमहिमत्थं तत्थ गंतव्वं' । तीए वि तहेव कए, सपरियणो तत्थ रामदेवो वि । पूयं महिमं ण्हवणं, काऊणं देव-देवीणं ।। Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२०८] पेच्छइ सुहासणत्थो, असेससामंतविंदमज्झत्थो । सीया-लक्खणसहिओ, विविहाओं जणस्स कीलाओ ।। एवं पमोयकलिओ, जिणमहिममहूसवंमि वद्धं(ट्ट)ते । रामो अक्खित्तमणो, जा चिट्ठइ तंमि उज्जाणे ।। सीयाए ताव सिटुं, फुरमाणं दाहिणं नियं नयणं । रामस्स; तेण भणियं, – 'न सुंदरं सुंदरि ! तुहेमं' ॥ सा भणइ – “किं न तुट्ठो, जं पत्ता रक्खसाण दीवंमि । तं तारिसं महंतं, दुक्खं पतिविरहसंजणियं ॥ पुणरवि अज्ज वि कुविओ, अण्णं पि इमं समुज्जओ काउं । मम पेच्छ दड्डदइवो, इमं अणिटुं [खु] सूयंतो' ॥ भणिया रामेण तओ, - 'सुंदरि ! जं एत्थ किंपि सुहमसुहं । पावेयव्वमवस्सं, तं सो पावइ न संदेहो । ता देवि ! वच्चसु तुमं, दाणं आइससु नियघरे गंतुं । तह देव-देविपूयं, कुणसु पयत्तेण नियमपरा ॥ जावाऽहमिहुज्जाणे, पूयावेऊण देव-देवीओ । वीसज्जियपउरजणो, पुणरवि पावेमि तुह पासं' ॥ इय भणिया गिहमावइ, सहिया [सही]जणेण सा सीया । दइवं उवालभंती, संभीया अच्छिफुरणस्स ॥ तो भणइ भद्दकलसं, नामेण कंचुर्गि पवत्तेह । 'पइदियहमेत्थ दाणं, जहिच्छियं सव्वसत्ताणं ॥ अण्णं च इमं लोयं, पभणह सव्वं पि रामवयणेणं । जह देव-देविपूयं, करेह नियविभवसत्तीए' ।। सो एव भणियमेत्तो, दाणं नीसेसदाणसालासु । पयओ पवत्तिऊणं, घोसइ नयरे गयारूढो । 'एत्थ नयरीय(एँ) लोओ, विसेसतव-नियम-दाणसंजुत्तो । नियदेव-देविपूया-परायणो होउ सव्वो वि' ॥ सुणिउं जणो वि एवं, सदेव-देवीण जत्त-महिमासु । सव्वायरेण लग्गो, सव्वत्थ विसेसओ सीया ॥ रामो वि परियणं तं, विसज्जिउं लक्खणाइयं जाव । एगागी पच्छण्णो, चलिऊणुज्जाणमायाओ । ताव सुणइ जणवायं, जणाओ परदोसगहणपउराओ । एगागी विहरंतो, रामो पच्छण्णवेसेणं ॥ 'पेच्छह रामेण इमा, सीया नीया वि रक्खसिंद्देणं । पुणरवि इह आणीया, अगणियगुण-दोससारेण ।। Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२०९] जो जस्स समणुरत्तो, अहवा सव्वो वि तस्स गुण-दोसे । न कया वि एत्थ पेच्छइ, जह रामो जणयतणयाए । ता परघरंमि पत्ता, पेमासत्तेण रक्खसिदेण । अवहरिऊण न भुत्ता, को एवं एत्थ पत्थि(त्ति)यउ ? ॥ गरुओ वि लहू रामो, भो(जो) सीयावज्जियं जयमसेसं । मण्णइ महिलाहीणं, केण वि नेहाणुबंधेण ।। ता एवं कुणंतेणं, फुसिया सुकुलाण निययमज्जाया । रामेण अओ सव्वे, वियरह इच्छाए निद्दोसा ॥ जइ पुण होतो दोसो, एवंविहकम्मनिरयमणुयाणं । ता किं रामो सीयं, आणेतो एत्थ सच्छण्ण(सच्छंदं?)' ॥ इय एवमाइबहुयं, सीयासीलस्स विविहमववायं । रामो निसुणइ तह अत्तणो य एवंविहं निंदं ॥ चिंतेइ नियमणंमी, – 'हा ! कह वि ममं इमं समावडियं । अण्णह विचिंतियं मे, जणेण उण अन्नहा रइयं ॥ जीएँ कएण समुई, तरिऊण विणासिओ किलेसेणं । दहवयणो सो(सा) पेच्छह, लोएणेवंविहा दिट्ठा ॥ अहवा – जुत्तमिमं भणइ जणो, जा परपुरिसेण साणुराएण । नीया नियंमि गेहे, सा केण न हेउणा भुत्ता ?' । इय एवमाइबहुयं, विचिंतयंतो तओ गओ सगिहं । अन्ने निओइऊणं, सीयासीलस्स सुणणत्थं ।। ते वि य हेरियपुरिसा, जणाओ सुणिऊण सयलवुत्तंतं । सीयासीलपरिगयं, समागया राहवसयासे ॥ सोमित्ती सुग्गीवो, विहीसणो हणुयमाइया जे य । सव्वे वि समाहूया, रामेण वि भणिय पडिहारं ॥ उवविट्ठाण य तेसि, नियदोसविसुद्धिकारणनिमित्तं । भणिया हेरियपुरिसा, – 'जं जह निसुयं तयं कहह' ॥ ते वि न जंपंति; तओ, भणिया रामेण - 'किं न भासेह ?' | मग्गंतओ(तेहिं?) अभयं, दिन्नं रामेण तो बेति ॥ 'जइ लंकं नीया, न य भुत्ता को णु पत्तियउ ?' ॥ इय सुणिउं संकुद्धो, लच्छिहरो सयललोयउवरिंमि । पभणइ – 'लुणामि जीहं, लोयस्सेवं भणंतस्स' ॥ एवं रुटुं नाउं, लच्छिहरं भणइ रामदेवो वि । 'भाउग ! मए वि निसुयं, सव्वमिमं मा तुमं रूस ॥ Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २१० ] एए हेरियपुरिसा, तुम्हं पच्चयनिमित्तमाणेउं । इय पुच्छिया महायस !, मा पुणरवि एस जणो, भणिही सीया अदिट्ठ- सुयदोसा । ' मा मा मा दुक्खिया हवह एवं । रामेण छड्डिया कह, पहुणा होऊण सहस ? त्ति' ॥ तं पभणइ लच्छिहरो, पिसुणजणभासिएणं, मा मंच महासई सीयं ॥ लोओ कुडिलसहावो, पिसुणो गुणमच्छरी भसणसीलो । जंपइ असुयमदिट्टं, परतत्तिपरो दुराराहो' ॥ रामो वि भइ ' एवं, जह भणसि तुमं न एत्थ संदेहो । तह बहुलोयविरुद्धं, अयसकलंकं न इच्छामि' ॥ एवं वामूढमणो, सेणाहिवई कयंतवयणं सो । आणवइ गब्भबीयं, सीयं रण्णंमि छड्डेह' ॥ इय भणिए सोमित्ती, राहवपाएसु [झत्ति ] पडिऊणं । — अवन्नवायस्स भीएणं ॥ — — न हु जुत्तमिमं सामिय !, परिचयणं तुम्ह सीयाए' ॥ तं आह तओ रामो, 'न एत्थ तुम्हेहिं किं पि भणियव्वं । - एयाओ अहिययरं, छड्डेयव्वा इमाऽवस्सं' ॥ इय रामनिच्छयं सो, सोमित्ती जाणिऊण अइविमणो । विहिउं लंबं गुट्ठि (गुंठिं), नियगेहं रूसिउं पत्तो ॥ अह सो कयंतवयणो, समागओ रहवरं समारूढो । रामस्स पायवडिओ, पभणइ 'किं देव ! कायव्वं ?' ॥ तं भणइ तओ रामो, 'सीयं सम्मेयपव्वयमिसेणं । दोहलयपूरणत्थं, रन्ने नेऊण छड्डेहि' ॥ 'जं आणवेह' भणिउं, पभणइ गंतूण परमविणणं । सीयं कयंतवयणो, 'सामिणि ! आरुहह रहमेयं ॥ दोहलपूरणकज्जे, पयट्ट सम्मेयसेलसिहरंमि । रामाएसेण लहुं', इय भणिया सा पमोएण ॥ आरुहिउं तंमि रहे, गाढं अवसउणदरिसणेणं पि । जाइ सह तेण सीया, पेच्छंती दीहरद्धाणं ॥ तेणाऽवि कयंतेणं, गुरुगंगासागरं समुत्तरिउं । नीया महाडवीए, सीया संतावजणगाए । धरिऊण रहवरं तो, चिट्ठइ जा किं पि चिंतंतो । ओरुण्णमुहो विमणो, दीणो दट्टण सीयाए । भणिओ कयंतवयणो, 'किं एयं; जेण एरिसो जाओ ?' । कह कह वि तेण भणियं, सगग्गयं संसुवाएण ॥ Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२११] 'सामिणि ! जणअववायं, सुणिउं विस-खार-जलण-सत्थसमं । रामेण तुमं चत्ता, अववायकलंकभीएण' ॥ इय एवमाइसव्वं, कयंतवयणेण साहियं तीए । जणअववायविहाणं, जह निसुयं रामदेवेणं ॥ 'लच्छीहरेण वि जहा, बहुहा भणिओ वि कुलकलंकस्स । परिभीओ; न नियत्तो, तुह चायाओ' तहा सिटुं । 'ता संपइ तुह सरणं, न एत्थ रण्णंमि सावयसमेए । रामो वि(व) लच्छिनिलओ, माया व पिया व भाया वा ।। दोहलमिसेण सामिणि ! चत्ता सम्मेयवंदणछलेण । रामेण इमंमि वणे, भिच्चं भणिऊण मामेवं ॥ आएसिणो य अम्हे, निरूविया पुव्वकम्मदोसेण । दुण्ह वि भवाण चुक्का, कुणमाणा एरिसमकज्जं ।। किं अम्ह इमं जुत्तं, सावयपउरंमि जमिह रणमि । तं सामिणि ! छड्डिज्जसि ?, किं तु इमो रामआएसो ॥ ता मा किं पि विचित्ता, अम्होवरि होसु रूसिऊण तुमं । मरियव्वं एत्थ तए, माणुसपरिवज्जिए रण्णे ॥ न मरसि जइ वि सयं चिय, मारिज्जसि तह वि सावयगणेहिं । एत्थ महंतेहिं वणे, दुढेहिं पिसियलुद्धेहिं' ॥ इय एवमाइभणियं, सीया सोऊण छिन्नपत्तसमा । ओमुच्छिऊण पडिया, रहाओं धरणीए रणमि ॥ तं च तहा दट्ठणं, नीसासुस्सासविरहियं सहसा । दीणो कयंतवयणो, मयं ति मुणिऊण रोवेइ ॥ कह कह वि सीयलेणं, अरन्नवाएण तेण वीयंती । लहिऊण चेयणं सा, पुणो पुणो मुज्झइ रुयंती ॥ सिंचइ नइ(ई)सलिलेण, कयंतवयणो वि देइ पडवायं । महईए वेलाए, सत्थयरा किं पि संजाया ॥ पभणइ तओ कयंतं, - 'के दूरे सा पुरी अओज्झ ?'त्ति । 'कत्थ व सो मम दइओ, रामो मम वल्लहो ? कहसु' । साहइ सो – 'अइदूरे, सामिणि ! सा कोसला पुरी तुम्ह । अइचंडसासणं पुण, रामं पेच्छसि न जीयंती' ॥ इय साहिए वि एवं, कयंतवयणेण रामसब्भावे । तह वि गुरुनेहसब्भावनिब्भरा राममज्झेण(रामभत्तीए ?) ॥ सीया कयंतवयणं, पभणइ - 'रामस्स मज्झ वयणेण । साहेयव्वोऽवस्सं, एसो गंतूण संदेसो । Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२१२] एक्कपए च्चिय जइ वि [य], मुक्कनेहो ममोवरिं अ(स?) जाओ । तह वि परिक्खा सामिय !, किं न कया मज्झ सुद्धिकए ?' || इयएवमाइबहुयं, कयंतवयणो(णं) पुणो पुणो भणिउं । अब्भत्थिऊण पभणइ, – 'साहसु रामस्सिमं सव्वं' ॥ इय जंपियावसाणे, पियविरह-कलंकदूमिया गाढं । रणंमि भउब्भंता, सीया परिभमिउमारद्धा ॥ उवलंभंती य दढं, एवंविहविलसियाण हयविहिणो । रूसंती कम्माणं, नियाण चिरजम्मजणियाणं ॥ जा चिट्ठइ 'देव-गुरु-सरणं सरणं'ति एव भणमाणी । ता पेच्छइ तत्थ बलं, समागयं झत्ति कयरोलं ॥ तं पेच्छिऊण सीया, देव-गुरुपरायणा न संभीया । कयमरणव्ववसाया, जीवियमरणेसु समभावा । तं पुण निस्सेसबलं, सीयं दट्टण रणमज्झमि । भयभीयं संजायं, 'का एसा ?' एव मुणिऊण ॥ इय जाव सव्वसेण्णं, भयाउरं संठियं विचितेइ । ता तस्स बलस्स पहू, समागओ वज्जजंघनिवो ॥ सो ते दटुं भीए, पभणइ करिखंधमुवगओ राया । "किं तुब्भे संभीया, चिट्ठह सव्वे वि तरलच्छा ?' ॥ ते आह तओ एवं, – 'नारी काऽवीह दिव्वरूवेणं । दीसइ पजंपमाणा, न याणिमो किं पि परमत्थं' । तत्तो तीए सदं, सोउं राया वि सरविसेसण्णू ॥ ते भणइ – 'का वि एसा, महासई तह य गुरुहारा' ॥ इय भणिउं संपत्तो, सीयापासंमि वज्जजंघनिवो । सीया वि असंभीया, तस्साऽऽहरणाणि ढोए[इ] || भणिया य तेण - ‘मा भाहि भगिणि ! मणयं पि किं ममेएहिं ? । तुम्हारिसाण जेणा-ऽऽभरणाणीमाणि सोहेति ॥ तह मुंच हिययसोयं, न मंगुलं तुज्झ होइ इह किं पि । अम्ह सयासाओं फुडं, मा किंपि करेसु उव्वेवं' ॥ इय भणिउं नरनाहो, उवविठ्ठो तस्स पायवस्स अहे । भणिउं – 'सो वज्जमओ, जो तं मोत्तुं गओ एत्थ' ॥ इय नरवइणा भणिए, सुमई नामेण भणइ वरमंती । 'अत्थि इह दट्टपरिसा, महाहमा जे कणंतेवं' ॥ सीयमवसप्पिऊणं. तत्तो मंती वि भणड - 'मा भाहि । भद्दे ! जेणेसि सुओ, गयवाहण-बंभदेवीणं ॥ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२१३] नामेण वज्जजंघो, पुंडरियपुराहिवो इमो राया । एयंमि अरण्णंमी, गयगहणत्थं समायाओ । संपइ गहिऊण गए, संचलिओ नियपुरंमि ता वच्छे !। मा भाहि जओ एसो, सप्पुरिसधुरंधरो राया' ॥ इय सीयाए सिढे, सव्वंमि वि मंतिणा नरवरिंदो । सीयं पुच्छइ तत्तो, समूलवत्तं विसेसेणं । सीया वि तस्स साहइ, वीससिया जम्मकालओ पभिई । जावेत्थ रण्णमज्झे, दोहलयमिसेण चत्त त्ति ।। इय एवं म(र)णमझे, रोवेंति दुक्खियं जणयतणयं । नाऊण वज्जजंघो, पभणइ तं महुरवयणेहिं । 'मा रुय महाणुभावे !, धन्नाऽसि तुमं महासई एक्का । जा एवंविहचित्ता, दढाऽऽवईए वि संजाया । अण्णं च तुज्झ पुण्णं, ग(रा?)मस्स वि अत्थि तेण तं पत्ता । एत्थ मए अडवीए, गयगहणत्थं उवगएणं ।। ता मा कुणसु वियप्पं, अज्जप्पभिई च मज्झ तं सीए !। साहम्मिय त्ति भगिणी, पडिवण्णा; ते अहं भाया । ता उट्ठ मज्झ नयरे, गम्मउ; तत्थेव चिट्ठमाणीए । पच्छायावपरद्धो, रामो पच्छा गवेसिहिई' ।। महुरवयणेहिँ एवं, जं भणिया तत्थ वज्जजंघेणं । तं सीया गयसोया, संजाया सहरिसा सहसा ॥ तत्तो जंपाणंमी, पवरंमि चडाविऊण सो सीयं । पुंडरियपुरे नेई, सुहंसुहेणऽच्छइ सा वि ॥ एत्तो कयंतवयणो, सीयं चइऊण तंमि रन्नंमि । पत्तो साएयपुरिं, खीणेसु अईव तुरएसुं ॥ तत्थ वि रामसयासे, गंतूणं पणमिऊण सो कहइ । 'सीयावत्तं सव्वं, सवित्थरं सुद्धिपज्जंतं ॥ तह सामि ! तीऍ भणियं, - "अणन्नसरिसो ममोवरि नेहो । रामस्स; किंतु एयं, मम पाववसेण संजायं ॥ रामो पच्छायावं, पावेही नत्थि एत्थ संदेहो । । ता तह संठवियव्वो, जह दक्खं सो न पावेइ" ॥ ता सामि ! जणयतणया, एयावत्थाए वट्टमाणी सा । मुक्का मए अरण्णे, बहुसावयसंकुले भीमे ॥ तम्ह विरहानलेणं, मरिही मच्छल्लियव्व ससिऊणं । अहवा वि दुट्टसावय-संपत्ता सा विणिस्सिहिई' ॥ Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२१४] एवं कयंतवयणेण, भासियं राहवो सुणेऊणं । मुच्छावसो निवडिओ, धस त्ति धरणीयले सहसा ।। लक्खणपमुहेहिं तओ, सित्तो चंदणजलेण सिसिरेणं । लहिऊण चेयणं सो, अक्कंदेउं समाढत्तो । 'हा निग्घिणेण कह सा, सीया मे हारिया गुणनिहाणं । अलियपवाइयलोयस्स कारणे मूढचित्तेणं' । एवंविहं च दटुं, सोमित्ती राहवं भणइ एवं । 'धीरत्तणं पवज्जह, चइऊण सोयसंबंधं ।। रक्खिज्जतो वि जओ, जीवो इह धीरपुरिसवीरेहिं । पुव्वकयाण न चुक्कइ, मरणावइ-दुक्खनियराणं ॥ तह वि पुरिसेण नीई, पउंजियव्वा जओ उ नीईए । पावइ जं लहियव्वं, नीइबला एत्थ दुलहं पि ।। तम्हा कीरउ नीई-ए उज्जमो तंमि रण्णमझमि । गंतूण गवेसिज्जउ, सीया मा इह चिरावेह' ॥ इय भणिए ते सव्वे, खेयरवसहा राम-लच्छिहरा । घेत्तुं कयंतवयणं, उप्पइऊणं गया रण्णे ॥ सयलं पि तयं रण्णं, गवेसिऊणं अपत्तजणयसुया । 'सीहेण व वग्घेण व', भणंति – 'सा भक्खिया नूणं' ॥ एवं विमुक्कआसा, जणयसुयाएँ [करेंति मयकिच्चं] । [*] समागयाए, दुक्खसहेज्जाए सीयाए । दुक्खाण भाइणी सा, जाया जम्मं पि रण्णवासेणं । संपइ पुण परिचत्ता, रामेणं लद्धरज्जेणं ॥ न य गणियं वयणिज्जं, इत्थीवज्जा य भूणवज्जा य । न य गब्भस्स विवत्ती, न य दुक्खं रणजंतीए' ॥ इय एवमाइबहुयं, नायरियाओ उवालभंतीओ । रामं; रुवंति सीया-सील-गुणे वण्णमाणीओ ॥ एत्तो पुंडरियपुरे, सीया समयंमि पुत्तजुयलं तु । सुहतिहि-नक्खत्तंमी, सुहंसुहेणं पसूय त्ति ।। नाउं सीयपसूई, दोण्हं पुत्ताण वज्जजंघो सो । जम्मूसवं महंतं, परितुट्ठो तत्थ कारवइ ॥ तत्तो अणंगलवणो, बीओ मयणंकुस त्ति नामाइं । विहियाइं नरवरेणं, सीयातणयाण दोण्हं पि ॥ *अत्र पञ्चषाः पङ्क्तयस्त्रुटिता इति प्रतिभाति । Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२१५] तत्तो सुहंसुहेणं, बहुदासी-दासविविहकयवेट्टा । पत्ता सरीरविद्धि, देवकुमारोवमा दो वि । विण्णाण-कलागमगहणपच्चला जाव तत्थ संजाया । ताव कलागमकुसलो, विज्जाबलरिद्धिसंपन्नो ॥ भिक्खटुं विहरतो, कमेण सीयाघरं समायाओ । तुरियमागासगामी, चेल्लो सिद्धत्थगो नाम ॥ तं दट्ठणं सीया, रहसेण समुट्ठिया ससंभंता । भत्त-पाणाई देइ, भुत्तो य विहीऍ सो तत्थ ।। तत्तो सुहासणत्थो, सीयाए पुच्छिओ सुहविहारं । सो वि तं कहइ पच्छा, पुच्छइ सीयाए वुत्तंतं ॥ सीया वि तस्स साहइ, रुयमाणी पुत्तजम्मपज्जतं । वुत्तंतं; सिद्धत्थो, तत्तो तं भणइ - ‘मा रुयसु ॥ जेण एए कुमारा, दीसंति पसत्थलक्खणा तुज्झ । तम्हा जं जं चिंतसि, तं तं होही न संदेहो' ॥ इय संठविया सीया, तत्थेव धरेइ तं सुयनिमित्तं । सो वि कमेणं तेसिं, सयलकलाओ चडावेइ ॥ लवणं-कुसा वि कुमरा, विण्णाण-कलागमं गुणसमूहं । घेत्तुं तस्स समीवे, जाया सव्वत्थकुसल त्ति ॥ लवणं-कुसेहिं तत्तो, सिद्धत्थो पूइऊण विणएणं । गमणमणो परिमुक्को, सव्वकलापारपत्तेहिं । तत्तो लच्छिमईए, धीया लवणस्स वज्जजंघेणं । बत्तीसकण्णगाहिं, सहिया ससिचूलगा दिण्णा ।। पुहइपुरे पिहुतणया, म(अ)मयमईकुच्छिसंभवा कन्ना । नामेण कमल( कणय)माला, सा मयणंकुसनिमित्तेणं ॥ मग्गाविओ पिहू तं, दूओ पेसित्तु वज्जजंघेणं । सो संकुद्धो पभणइ, दूयं - 'रे ! जस्स कुलवंसो ॥ पढमं पि नेव नज्जइ, वरस्स रे ! तस्सऽट्ठा य नियदुहियं । नाऽहं देमि अयाणुग-किंचुल्लो तुज्झ सो राया' ॥ इय भणमाणेणं सो, कयत्थिउं पेसिओ गओ दूओ । सिढे य वज्जजंघो, कुद्धो संचलइ तस्सुवरिं ॥ जायंमि ताण जुज्झे, वग्घरहो नाम पत्थिवो तस्स । बहुपत्थिवबलकलिओ, गहिओ सो वज्जजंघेणं ॥ तं गहियं नाऊणं, पिहुराया पोयणाहिवनरिंदं । मित्तं लहु अप्पा(ब्भ)हइ, तं पि य पिहुरायकज्जेण ॥ Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२१६] नाउं आगच्छंतं, पुंडरियपुराओ वज्जजंघेणं । नियपुत्ता पेसविउं, दूयं हक्कारिया सव्वे ।। ते दटुं चलिया [सह, तेहिं] लवणं-कुसा वि ते कुमरा । तेहिं निसिद्धा वि दढं, वारिज्जंता वि सीयाए । जाहे न ठंति कहमवि, ताहे सीयाए ते इमं भणिया । 'पावह पुत्ता विजयं', तत्तो सव्वे वि संचलिया ॥ पत्ता य निययसेन्ने, अन्नंमि दिणंमि दोण्ह वि बलाण । गुरुमच्छराण जायं, जुझं अइदारुणं सुइरं ।। तत्तो य पिहुबलेण, भग्गंमी वइरजंघसेण्णंमि । उटुंति ते रहेहिं, दोण्णि वि लवणं-कुसा कुमरा ॥ ते तंमि सत्तुसेन्ने, नाणाविहपहरणेहिं पहरंता । जुज्झंता हलुयहत्था, हणमाणा सत्तुसंघायं ।। इय भग्गे तंमि बले, अणुमग्गेणं पहाविया दो वि । 'रे रे ! पयंडकुला कह, नासह तुब्भे !'त्ति जंपंता ।। अह ताण विक्कम पेच्छिऊण, सुणिऊण भासियं चेमं । वलिऊण पिहुनरिंदो, पसाययंतो भणइ एवं ॥ 'पहु ! तुम्ह कुलं गुरुविक्कमेण परियाणियं निरवसेसं । इण्हि कुणह पसायं, मा मा मारेह भडनियरं' ॥ भणिऊण इमं पडिओ, पाएसुं पिहुनरीसरो ताण । लवणं-कुसाण दोण्ह वि, नियदुच्चरियं खमावेंतो ।। एयंमि अंतरंमी, सत्थीहूया नरीसरा सव्वे ।। जाया पसन्नहियया, अवरोप्परविहियसम्माणा ॥ जाया य ताण संधी, पिहुनरवइ-वज्जजंघरायाणं । लवणं-कुसेहिं समयं, पिहुस्स तह उत्तमा पीई ॥ आवासियाण तत्तो, सव्वाण नरीसराण पच्चक्खं । नारयविप्पो भणिओ, समागओ वज्जजंघेणं ।। लवणंकुसाण साहसु, कुलक्कम एत्थ नारयमुणिंद ! । साहेइ नारओ वि य, रामस्स सवित्थरं चरियं ।। एयं निसामिऊणं, लवणो तं भणइ नारयं - 'भद्द ! । साहसु जीए ताओ, के दूरे सा पुरी होज्जा ?' ॥ नारयरिसी वि साहइ, – 'निवसइ [जीऍ] नयरीएँ तुह ताओ । सा जोयणाण होइ, इमाओ ठाणाओ सड्ढसयं' ॥ सणिउं अणंगलवणो. पभणड तं वज्जजंघनरनाहं । 'मामग ! साएयपुरे, गंतुं तं दट्टमिच्छामि' ॥ Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२१७] तेण तओ पडिवण्णे, पिहुरनरनाहस्स कमल(कणय)मालं तं । मयणंकुसो कुमारो, परिणइ दिण्णं विभूईए ॥ तं परिणिऊण चलिया, सहिया पिहु-वज्जजंघनरवइणो । साहेंता बहुदेसे, पत्ता पुंडरियनयरंमि ॥ तत्तो सा ससिचूला, धूया वज्जजंघनरवइणा । बत्तीसदारियाहिं, सहिया लवणेण परिणीया ।। पुणरवि गमणमणा, 'मामग ! पउणेह नरनाहे ॥ लक्खण-रामाणुवरिं, विणीयनयरीए जेण वच्चामो । पेच्छामो ताण बलं, दोण्ह वि नारायण-हलीणं' ।। एवं ते भणमाणे, सीया सोऊण रोवइ सदुक्खा । लवणंकुसेहिं भणिया, – 'किं अम्मो ! तुज्झ दुहयं ?'ति ॥ तत्तो कहिउं वत्तं, नीसेसं राम-रामणाईणं । सीयाए ते भणिया, - 'मा पुत्ता ! तत्थ वच्चेहा' ॥ इय भणिए ते सीयं, बहुहा संबोहिऊण जुत्तीहिं । बल-वाहणेहिं कलिया, पत्ता साएयनयरीए । ते वि जणाओ सुणिउं, हलहर-नारायणा पराणीयं । पत्तं; भणंति रुठ्ठा, – 'जमेण को एस तोरविओ ?' ॥ तत्तो विराहिएणं, बलंमि पउणीकए निरवसेसे । रणकरणत्थं चलिया, लक्खण-रामा महुच्छाहा ।। भामंडलो वि पत्तो, समागओ सयलपरियणसमेओ । सीयाए सयासंमी, नारयवयणेण मुणियत्थो ॥ सीया दट्ठण तयं, साहइ सव्वं पि तं नियं दुक्खं । रुयमाणी जं रणे, चत्ता रामेण नाऊण ।। अणुवत्तिऊण भइणिं, पभणइ भामंडलो तओ सीयं । 'सुण भइणि ! तुज्झ पुत्ता, रणत्थिणो कोसलपुरीए । पत्ता ता चल तरियं, वच्चामो जेण तेसि पासंमि । मा होही रामकओ, ताण पमाओ सरीरंमि' ॥ इय भणिए सा तुरियं, पुंडरियपुराओ भाउणा सहिया । पत्ता सुयखंधारे, दिव्वविमाणे समारूढा । लवणंकुसा वि सीयं, दटुं जाणाविया य सीयाए । भामंडलं च दोण्ह वि, पणया सीसेण चलणेसु ॥ तेहिं वि ते उच्छंगे, निवेसिउं चुंबिया सिरे दो वि । भणिया य - 'रणेणाऽलं', बेंति - 'करेमो तह वि चोज्ज' ॥ Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२१८] अह जुज्झिउं पवत्ता, दोण्हं सेण्णाण सुहडसंघाया । सुग्गीवाईहिं समं, भिडंति भामंडलाईया ॥ एवं च कह वि खयरा, सव्वे लवणं-कुसाणमुप्पत्तिं । परियाणिउं नियत्ता, रणाउ पत्ता य [सिविरंमि] ॥ सीयं नमिउं सव्वे, जंबवं-सुग्गीव-हणुयमाईया । उवविट्ठा मुक्करणा, सिविरे सीयासयासंमि ॥ लवणं-कुसा वि प(त)त्तो, संवट्टेऊण रामसेन्नं तं । लच्छीहर-रामंते, संपत्ता रणरससमेया ॥ रामस्स रणे लवणो, संभिट्टो अंकुसो वि इयरस्स । अवरोप्परं च जायं, महारणं ताण धीराणं ॥ जं जं रोहंति रहं. सत्थं वा राम-लक्खणा लेंति । भंजंति नियसरेहिं, तं तं लवणं-कुसा दो वि । लवणस्स वज्जजंघो, जाओ भामंडलो य तंमि खणे । मयणंकुसस्स गंतूण सारही जुज्झमाणस्स ॥ रामस्स कयंतमुहो, विराहिओ तह य लच्छिनिलयस्स । रामो कयंतवयणं, पभणइ – 'चोएह रह-तुरए' ॥ सो वि तं भणइ – 'सामिय !, रह-तुरया दोहि केहिं धीमहि । विद्धा सरेहिं गाढं, मम भुयदंडा य क(ज?)ज्जरिया ।। ता न समत्था एए, अहं च रहचोयणंमि अइविहुरो' । रामो वि य आह तयं, – 'वज्जावत्तं इमं धणुहं । मम सिढिलायइ गाढं, इमाण बाणेहिं जज्जरं विहियं । दिव्वत्थसयलसहियं, विहलपयावं च हल-मुसलं' ॥ एवं च ते विसन्ना, हलहर-नारायणा रणे दो वि । तह वि गुरुमच्छरेणं, मुयंति सरतिक्खसंघायं ।। इयरे उण सावेक्खा, न सुट्ठ नियसायगे विसज्जेंति । ताण उण मुक्कबाणे, खंडंति निएहिं बाणेहिं ।। तह वि मयणंकुसेणं, विद्धो लच्छीहरो गओ मोहं । तो मोहगयं नाउं, विराहिओ तं रहं सिग्धं ॥ वालइ रणंगणाओ, वेएण निययपुरवरीसमुहं । लच्छीहरो वि सत्थो, लहिऊण चेयणं भणइ ।। 'किं मम इमं सरिच्छं, दसरहतणयस्स रामभाउस्स । जं रणमुहंमि भंगो ?, ता सारहि ! किं इमं विहियं ?।। ता लहु रहं नियत्तह, सत्तुसमूहस्स अभिमुहं एयं' । सिग्घं विराहिएण वि, नियत्तिओ रहवरो ताहे ।। Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२१९] मयणंकुसस्स पत्तो, वेएणं लक्खणो तओ रुसिउं । तं सहसारं चक्कं, गहिऊण खिवइ पज्जलियं । मयणंकुसो वि ताडइ, आगच्छंतं सरेहिं तं चक्कं । लवणो वि पहरणेहिं, निएहिं सह सयलराईहिं ॥ तं पि नहं निस्सेसं, उज्जोयंतं निएण तेएण । आगच्छइ भममाणं, सूरो व पयावपडिपुण्णं ।। वेएण तओ मयणं-कुसस्स विहिउं पयाहिणं चडइ । पुणरवि लक्खणहत्थे, एवं दो-तिन्नि वाराओ ॥ तंमि नियत्ते मयणंकुसेण अप्फालिऊण नियचावं । भणिओ लच्छिनिवासो, – 'ढुक्कसु रणसी(रणंमि) दंसंघहे(?)' ॥ वमेउइआउ(?) संरंभविरयं, दत्त(?)ण विसन्नमाणसा सहसा । लक्खण-रामा तह सेसपत्थिवा सह भणंतेवं ॥ 'जं कोडिसिलुद्धए(र)णं, अण्णं पि तहाविहं जमुद्दिटुं । सो कहिं अण्णहा ते, किं जायं एत्थ विवरीयं ? ॥ किं एए च्चिय जाया, दोण्णि वि हलि-केसवा भरहवासे ?। जं चक्कममोहमिणं, खित्तं खित्तं पुणो वलइ ?' | एयंमि अंतरंमी, नारयसहिओ नहमि सिद्धत्थो । सो चेल्लओ जवेणं, समागओ तं रणं सोउं ॥ तत्तो ते साहेडं, सव्वं लवणं-कुसाण वुत्तंतं । सीयापुत्ताण तओ, लक्खण-रामे भणंतेवं ॥ 'एए तुम्ह सगोत्ता, तेण न चक्काइयाइं सत्थाई । देवयपरिगहियाणि वि, पहवंति इमाण संगामे ।। सीया वि एत्थ सिविरे, चिट्ठइ भामंडलेण आणीया । भामंडलो वि खयरो, लवणरहे संठिओ एसो' । सुणिऊण इमं सव्वं, रामो सुय-सीयनिब्भरसिणेहो । पच्छायावपरद्धो, गुरुसोयवसेण विहलंगो ॥ मुच्छानिमीलियच्छो, धस त्ति परिघुम्मिऊण महिवीढे । पडिओ परव्वसो पुण, पडिसित्तो चंदणजलेण ॥ जाओ [य] समासत्थो, तत्तो नारायणेण सह रामो । घोरंसुए मुयंतो, नियचित्ते लज्जिउं भणइ ॥ 'हा कह निद्दह(य)कम(म्म), कयमम्हेहिं तया ?' तओ दो वि । गच्छंति मणे तुट्ठा, कुमारलवणं-कुससयासे । अवयरिऊण रहाणं. तत्तो लवणं-कसा वि नेहेणं । पडिया परिवाडीए, पाएसुं राम-चक्कीणं ॥ Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२२०] आलिंगिऊण रामो, नियउच्छंगे निवेसिउं दो वि । पाययपुरिसो व्व तओ, घोरंसुनिवायपरिकलिओ ।। कुणइ पलावं बहुहा, सोयंतो सुयसमागमे रामो । नियदुच्चरियं सव्वं, तइया विरइयं आसि ॥ रामुच्छंगाओ तओ, गहिउं लच्छीहरो वि ते कुमरे । नेहेण समालिंगइ, सअंसुवाओ पमोएणं ॥ सत्तुहणो वि य दोण्णि वि, आलिंगइ गरुयनेहसंजुत्तो । अण्णे वि नरवरिंदा, संपत्ता उत्तमं पीई(इं) । दोण्णि वि बलाई तत्तो, जायाइं रणे नियत्तचिंताई । गुरुसंगमकलियाई, गुरुपीइपमोयजत्ताई ॥ सह राम-लक्खणेहिं. दद्रं लवणं-कसाण संजोयं । सीया पुंडरियपुरं, पवरविमाणेण संपत्ता ॥ तत्तो पसण्णचित्ता, तत्थेव सुयागमंमि आणंदो । लक्खण-रामेहिं कओ, सयलनरीसरसमेएहिं ॥ लक्खण-रामाण तओ, दोण्ह वि अद्धासणेसु उवविठ्ठा । पुप्फयविमाणचडिया, साएयपुरंमि वच्चंति ॥ तत्थ वि वण्णिज्जंता, जणेण ते तेण रायमग्गेणं । पत्ता रामस्स गिहं, पुप्फगविमाणाओ उत्तरिउं ॥ चिट्ठति य पइदियहं, पमोयकलिया सुहेण ते तत्थ । अण्णोण्णमिलियचित्ता, हलहर-नारायणसमेया ॥ कइया वि रामदेवो, समयं नाऊण भणिइकुसलेहिं । लक्खण-हणुय-विहीसण-सुग्गीवाईहिं विण्णविओ ॥ 'सा सामिय ! परदेसे, लवणं-कुसविरहिया जणयतणया । दुक्खेण तत्थ चिट्ठइ, ता आणावेह तं पसिउं' ॥ परिचिंतिऊण रामो, ते भणइ - 'जणेण दूसिया सीया । ता कहमिह साऽऽणिज्जउ ?, लोओ अलिओ वि बलिओ त्ति ॥ तह वि जइ सव्वलोयं, एयं दिढे(व्वे)ण पत्तियावेइ । तीए सह मम वासो, ता होइ न अण्णहा एत्थ' ॥ 'एवं'ति तेहिं भणिउं, सव्वनरीसरसमण्णियं लोयं । विज्जाहरजणसहियं, सद्दावेऊण मेलविउं । साएयबाहिरीए, निम्मविया मंडवा अइविसाला । मंचा य कया पवरा, सुहासणा सव्वलोयाणं । उवविठ्ठो तेसु जणो, सव्वो वि नरिंद-खेयराईओ । तंबोल-कुसुम-कुंकुम-वत्थ-समालहणकयपूओ ।। Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२२१] NNNNNNNNNNNNNNNNNNA एवं मंतीहिं कए, करणीए खाण-पाणमाईए । सव्वजणस्सऽक्खूणे, तत्तो रामस्स वयणेणं ।। सुग्गीवाई खयरा, तत्तो पुंडरियपुरवरे गंतुं । पणमंति जणयतणयं, तीए संभासिया सव्वे ॥ जंपंति पायवडिया, – 'एयं रामेण पुप्फगविमाणं । तुह सामिणि ! पट्टवियं, ता गम्मउ तत्थ आरुहह' ॥ सीयाए तओ भणिया, – 'किं मम तं अडविछड्डणं दुक्खं । इह संपइ पम्हुटुं, जेण पुणो तत्थ वच्चेज्जा ?' || एवं तं भणमाणी(णि), जणयसुयं निवडिऊण चलणेसु । पभणंति खेयरा ते, – 'मा सामिणि ! संपयं कुप्प ॥ जेण तुह सुद्धिहेडं, रामो सह भरहवासिलोएणं । मंचेसु ठिओ अच्छइ, ता गम्मउ तत्थ सिग्धं ति' ॥ इय भणिया सरहस्सा, सीया पुप्फगविमाणमारूढा । साएयपुरे पत्ता, महिंदमुज्जाणमुत्तरिया ॥ लच्छीहरो सह पत्थिवेहि सव्वेहिं सीयपासंमि । गंतुं कयप्पणामो, अक्खं(ग्घं?) उक्खिवइ परितुट्ठो । पभणइ य तं निसण्णो, सीयं सम्माणिऊण कयविणओ । 'सामिणि ! कुणह पसायं, नियनयरी-गिहपवेसेणं' ॥ सीया वि भणइ – 'लक्खण !, न ताव नयरीए नेय गेहंमि । पविसामि जा न सुद्धा, पच्चक्खं सव्वलोयाणं' ॥ इय कयगरुयपइण्णं, सीयं मुणिऊण पत्थिवा सव्वे । आयण्णा गंतूणं, सव्वं रामस्स साहिति ॥ रामो वि तत्थ गंतुं, गाढयरं भणइ दोसहणणत्थं । 'सीए ! रामणरमणे, कुण सुद्धि लोयपच्चक्खं' ॥ इय भणिया भणइ तओ, सीया हसिऊण निट्ठरगिराए । 'राहव ! तुज्झ सरिच्छो, नत्थि जए निट्ठरो पुरिसो ॥ निब्बाहिराइं जंपसि, लोउत्तिण्णाइं नेहरहियाई । पाययनरो व्व किं एरिसाइं रोसस्स जणगाई ?' || इय एवमाइबहुयं, भणिओ रामो मणमि सविलक्खो । पभणइ – 'जाणामि पिए !, थेवो वि न एत्थ तुह दोसो ॥ दोसो जणाण एसो, निम्मलसीला वि जमिह दोसेणं । मइलिज्जसि दुढेहिं, दाऊण दूसहकलंक' ॥ इय भणिए रामेणं, सीया – 'किमेक्क दीवे(दिव्वे)णं? । पंच वि दिव्वाइं मे, दिज्जंतु विसुद्धिकज्जत्थं ।। Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२२२] पविसामि जलियजलणे, भक्खेमि तंदुले तुलामि वडं । तत्तं पिबामि कोसं, फालं जीहाए गेण्हामि' ॥ एत्थंतरंमि जंपइ, सिद्धत्थो नारओ य गयणत्थो । भारहजणो य सव्वो, रोलं सव्वं निवारेउं ॥ 'राहव ! सीया, एसा सई सई अह महासती सीया । मा एत्थ कुण वियप्पं, न पूयरा होंति दुद्धंमि' ॥ रामो वि भणइ लोयं, - 'मज्जाया नत्थि तुम्ह थोवा वि । अन्नह पूरओ जंपह, अण्णह पण भसह पट्टीए । जइ सीलवई सीया, ता किं तइया इमो जणो सव्वो । दोसगहणेक्कनिरओ, जाओ सीयाए निल्लज्जो ? ॥ ता तुम्ह जंपियमिमं, निम्मज्जायं न एत्थ कज्जमि । जाव न सुद्धी विहिया, ताव पमाणं करेमि'त्ति । इय भणमाणो रामो, आएसं देइ किंकरजणाणं । 'खड्डूं खणेह सिग्धं, चउरंसं मंचमज्झत्थं ॥ हत्थसयतिगपमाणं, खणिउं चाउद्दिसि पि पूरेह । कट्ठाण खायराणं, जालह तत्तो य सव्वत्थ' ॥ संपाडियं च सव्वं, तेहिं वि एत्थंतरंमि तत्थेव । हरिविक्कमो नरिंदो, उत्तरसेढीए वेयड्ढे । जयभूसणो कुमारो, सिरी' भज्जाए वरसुओ तस्स । सो परिणइ अट्ठसए, महिलाणं खेयरवरीणं ।। कइया वि अग्गमहिसी(सिं), पेच्छइ सो किरणमंडलं नाम । नियभाउगेण सद्धिं, हेमसिहेणं समासत्तं ॥ दट्ठण धाडिया सा, गेहाओ सो वि जायवेरग्गो । जयभूसणो कुमारो, पव्वइओ कुणइ तवचरणं ॥ मरिऊण सा वि जाया, विज्ज(ज्जु )मुही नाम रक्खसी घोरा । तो जयभूसणसाहुं, साएयबहिमि पडिमठियं ॥ नाऊणऽवि(व)हीए तया, बहुमुवसग्गेइ रयणिसमयंमि । जायं केवलनाणं, मुणिणो वि य रयणिविरमंमि ॥ हरिगवेसी( हरिणिगमेसी) देवो, तत्तो नाऊण दोन्नि कज्जाई । साहइ इंदस्स तओ, इंदो वि वियाणिउं सव्वं ॥ तं भणइ – 'वच्चसु तुमं, सण्णेझं कुणसु जणयतणयाए । अहयं साहुसयासे, केवलिमहिमाए वच्चामि' ॥ इय भणिऊणं सक्को, हरिणिगवे(मे)सिं सुरं सयासंमि । पट्ठविउं सीयाए, सयं गओ केवलिसयासे ।। Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२२३] रामो वि तंमि समए, सीयं घेत्तूण तत्थ संपत्तो । पज्जलियखायरग्गी, कराविया खाइया जत्थ ॥ दट्ठण तयं रामो, आयण्णो गरुयसोयसंतत्तो । 'पेच्छह कह संपत्तं, विसममिमं विहिनिओएण ॥ कत्तो सीयाए समं, समागमो होज्ज मंदपुण्णस्स । एवंविहंमि जलणे, सोहिनिमित्तं पविट्ठाए ?' ॥ इय एवमाइबहुयं, चिंतेंतो जाव चिट्ठई रामो । खाइयतडट्ठियाए, सीयाए सावियं ताव ।। 'निसुणंतु लोगपाला !, सव्वे सच्चेण साविया एत्थ । जइ मोत्तुं नियदइयं, अण्णो पुरिसो मणेणाऽवि ॥ अहिलसिओ होज्ज मए, तो डहउ हयासणो इमो जलिओ । अण्णह उण हिमसिरसो(सरिसो), मम छित्तो होउ सुहफरिसो' ॥ इय भणमाणी सीया, देव-गुरुपरायणा समुच्छलिउं । आरूढा जलणंमी, जालामालाउले तंमि ॥ इय जाव तीऍ खित्तो, अप्पा जलणंमि ताव जलणो वि । विज्झाणो सा वावी, जाया सच्छोदयसमेया ॥ सीया वि जलस्सुवरिं, दिव्वे सीहासणे सुहनिसन्ना । सयवत्तसंठियमी, देवपहावेण जाय त्ति ॥ ताव य तं वाविजलं, समुद्दलहरि व्व पउरमुच्छलिउं । लोयं धाहावेंतं, वहाविउं गाढमाढत्तं ॥ उप्पइया गयणयले, सव्वे विज्जाहरा भउब्भंता । तह ते वि तत्थ मंचा, जलेण वहिउं समाढत्ता ॥ हीरंतो सव्वजणो, - 'हा देवि ! सरस्सई सई सीए ! । परितायह वुझंता[णं अम्हाणं] जलेणिमिणा ॥ सीया वि दयावण्णा, तं दटुं झत्ति दोहि वि करेहिं । जलमुत्तरिउं वालइ, वाविपमाणं तओ जायं ॥ तो सत्थो सयलजणो, सनायरा खेयरा य तप्पुरओ । सीलं पसंसमाणा, नच्चंती नारओ त्ति गयं ॥ तत्तो सीया वि तओ, गरुयपमोएण वाविमज्झाओ । उत्तरिउं देर(व)गिहे, उवविठ्ठा वंदिउं देवे ।। लवणं-कुसा वि नमिउं, एत्तो जणणिं च तह य ते जणए । उवविद्वा दो वि जणा, तीए परिचंबिया सीसे ॥ सीया वि निप्पिवासा, संजाया विसयसयलसोक्खाणं । राग-द्दोसविमुक्का, सयणे य जणे य समचित्ता ।। Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २२४ ] इय संसारविरत्तं, सीयं मुणिऊण रामदेवो वि । तं पभणइ पसन्नमणो, महुरेहीमेहिं [वयणेहिं] ॥ 'बहुदोसस्स वि सुंदरि !, पसिऊणं खमह मज्झ दुच्चरियं । अणुहव सलाहणीयं, विसयसुहं सव्वलोयाणं' ॥ इय एवमाइबहुयं भणिया रामेण तं इमं सीया । रामं विमुक्कनेहा, हिएहि मज्झत्थवयणेहिं ॥ 'अह एत्थ अहं कज्जे, भणियव्वा सामि ! नो तए किंपि । पव्वज्जागहणेणं, मोक्खत्थमुवट्ठिया जेण' || इय भणिऊणुप्पाडइ, सीया केसे करेहिं सीसाओ । तत्तो मुच्छाविहलो, पडिओ रामो वि धरणीए ॥ जाव न आसासिज्जइ, रामो मुच्छागओ विहलदेहो । तावऽज्जियासमीवे, सीया पत्ता समियपावा ॥ ताहिं समं संपत्ता, जयभूसणकेवलिस्स पासंमि । विहिणा य दिक्खिया सा, तेण वि वेसं समप्पेउं ॥ एत्तो य रामदेवो, चंदणरसपंकलित्तसव्वंगो । लद्धुं चिराओ उट्ठइ, घुम्मंतो चेयणं कह वि ॥ भणइ य अपेच्छमाणो, सीयं सो तत्थ गाढमारुट्ठो । 'दंसेह जणयतणयं, लुंचियकेसं पि मम सिग्घं ॥ अण्णह न होह सव्वे, अवस्स मम मुसल - लंगलावडिया । संकुद्धकयंतस्स व, एस च्चिय मम पइण्ण त्ति' ॥ इय नाऊणं रुट्ठो, रामो भणिओ पिएहि वयणेहिं । लच्छीहरेण तह सो, सत्थावत्थो जहा जाओ ॥ तत्तो य सपरिवारो, रामो जयभूसणस्स केवलिणो । पासंमि तेण नीओ, तेण वि धम्मे समाइट्ठे ॥ तत्तो धम्मं सोउं, रामो संजायगरुयसंवेगो । पभणइ तं मुणिवसभं, पणिवइउं पायकमलंमि ॥ 'भयवं ! किं भाविओऽहं ?', भणियं अह मुणिवरेण भविओ न केवलं चिय, सिज्झिहिसि एएण जम्मेण ॥ भणियं रामेण तओ, 'जइ एवं मुणिवरिंद ! ता कीस । लच्छीहरस्स उवरिं, मम नेहो एस असमाणो ? ॥ ता भयवं ! मम साहह, संपइ एवंठियंमि कज्जंमि । किं पडिवज्जामि अहं ?', भणिए भणियं मुणिदेण ॥ ' बलदेवसिरी एसा, भुंजेयव्वा अवस्स ते राम ! | अवसाणे उण चइउं, सव्वनिगं (मिमं ) रज्जविच्छडुं ॥ - — 'तं राम ! । Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२२५] विहिऊण य पव्वज्जं, केवलनाणं च निम्मलं लहिउं । गयसंसारनिवासो, सिद्धि पाविहसि तं अइरा' ॥ पुच्छइ विहीसणो तं, लक्खण-राम-ऽप्प-ससुय-सीयाणं । पुव्वभवं भामंडल-रावण-सुग्गीवसहियाणं ॥ केवलिणा भणियं – 'सुण - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे खेमपुरे नयदत्तो णाम आसि वणी । तस्स सुनंदाए भारियाए धणदत्तवसुदत्ता नाम दुण्णि सुया । ताणं च सुयाण जण्णवक्को नाम मित्तो बंभणो आसि । इओ य तंमि पुरे सायरदत्तो नाम वणिओ । तस्स रयणाभा भारिया । ताण पत्तो गुणधरो नाम गुणमई य कण्णगा । सा य सायरदत्तेण दिण्णा नयदत्तसुयस्स धणदत्तस्स । इओ य तंमि चेव पुरवरे सिरिकंतो नाम अत्थि सेट्ठी । तस्स य विउलत्थदाणेण जाएमाणस्स रयणाभाए सायरदत्तभज्जाए अत्थलुद्धाए दिण्णा गुणमई । इमं च सव्वं नाऊण वइयरं जन्नवक्कमाहणेण सिटुं धण(वसु)दत्तस्स निययमित्तस्स । तेण वि पच्छण्णं गंतूण रयणीए पहओ सिरिकंतो उज्जाणसंठिओ असिवरेण । सेट्ठिणा वि सो मारिओ छुरियाए । एवं च ते दोण्णि रिऊण विंझगिरि महाडवीए जाया हरिणा । सा वि गुणमई अकयवीवाहा उववण्णा विहिवसेण तंमि चेव विंझारण्णे हरिणी । तओ ते दोवि हरिणा तीए चेव हरिणीए निमित्तेणं परोप्परं भिडिऊणं मया । एवं च परोप्परं वेराणुबंधेणं दो वि संसारं बहुसु जाईसु परिभमंति त्ति ॥ इओ य सो वसु(धण)दत्तो धण(वसु)दत्तभाउगविओए निद्धम्मो धरणीए परिभमंतो कयाइ पत्तो राईए साहुसयासे । तओ साहवो(साहुणो) भणइ – 'भयवं ! सुट्ठ भुक्खिओऽहं । ता मं भुंजावेह' साहवो भणंति - 'महाणुभाव ! न कप्पइ साहूणं राईए भत्त-पाणं मणसा वि चिंतिउं । तहा तुज्झ वि बहुदोसत्तणओ राईभोयणं काउं न जुत्तं' । तओ सो सोउमेवं जाओ सावगो । कालेण य मरिऊणुववण्णो सोहम्मे देवो। तओ चुओ समाणो महापुरे मेरुसिट्ठिस्स धारिणीभज्जाए पुत्तो पउमरुई नाम उववण्णो । जाओ परमसावगो। अण्णया य गोउलं गच्छमाणेणं दिट्ठो तेण निवडिओ मरिउकामो जरवसहो । दिण्णो य तुरंगमाओ समुत्तरित्ता तस्स धम्म(पउम)रुइणा पंचनमोक्कारो । सो य तं सुणमाणो चेव मरिउं तंमि चेव महापुरे णयरे छत्तत्त(च्छा)यस्स रण्णो सिरिकंताए भारियाए वसहद्धओ णाम पुत्तो जाओ । सो य कयाइ कुमारलीलमणुहवमाणो गओ जरवसहमरणुद्देसं । तत्थ य तं देसं दटुं संजायजाईसरणो जाओ सावओ । तओ वसहठाणंमि करावेइ जिणभवणं । तस्स य देवहरयस्सेगपएसे तं जरवसहं म तहा तस्सेव कन्नमूले पंचनमोक्कारदायगं च पुरिसं, तहा तेसिं चेव समीवे पल्लाणियमुद्धट्ठियं तुरंगमं च चित्तपडे चित्तावेऊण ठावेई । निउत्ता य तत्थ निययपुरिसा, भणिया य – 'जो [इ]मस्स चित्तयम्मस्स परमत्थं वियाणिहिइ सो मम साहेयव्वो' । अण्णया य जिणपडिमावंदणत्थं समागओ तत्थ पउमरुई । सो य कयदेवकम्मो तं पडिचित्तयम्म निरिक्खिउं समाढत्तो । जाव अणुहरमाणं पेच्छइ तस्स नवकारसणाहमयवसहस्स अत्तणो य सतुरंगमस्स । एवं च घडमाणं सव्वं पेच्छिऊण साहिउं समाढत्तो तं वसहपुव्वभवसंबद्धमक्खाणगं सन्निहियपूरिसाणं । इमंमि य अंतरे समागओ वसहद्धओ सो रायसुओ निउत्तपुरिसेहिं जाणाविओ । वंदिओ य तेण सो सेट्ठिसुओ भणियं च निसामिऊण तंमि य(तं) पुव्वभवक्खाणयं जहा - 'पउमरुई ! अहं सो जरवसहो Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२२६] NNNNNNNNNNN मरिऊण तुहनमोक्कारदाणपहावेण रायतणओ जाओ । ता तुमं मम सव्वहा सामिसालो त्ति । गेण्हसु ममेमं रज्जं त[हा] जं च करणिज्जं तमाइससु' । तओ पउमरुइणा भणियं – 'एवमिमं । किंतु अहं तुह धम्मसहाओ। पुच्छणीओ सव्वधम्मकज्जेसु, न सेसरज्जवइयरेसु' । एवं च कयववत्था दो वि धम्मपरायणा गिहत्था चेव कालं काऊणीसाणे देवा जाया । तओ पउमरुई देवो सुहगईसु हिंडित्ता बंभलोए देविंदो जाओ । तओ चुओ दसरहस्स रण्णो अवराइयाए महादेवीए रामदेवो नामेस पुत्तो जाओ त्ति । वसहद्धयदेवो वि सुहगईसु हिंडिऊणेसो सुग्गीवो नाम वानराहिवई जाओ त्ति । धण(वसु)दत्त-सिरिकंतजीवा वि गुणमईजीवनिमित्तवेरेणं संसारमणुहिंडंति । तओ सिरिकंतजीवो मिणालकुंदे नयरे वज्जकुंदस्स रण्णो हेमवईए भारियाए सयंभू नाम पुत्तो जाओ । धणदत्तजीवो वि तंमि चेव नयरे विजयस्सुवरोहिअस्स रयणचूडाए भारियाए सिरिभूई णाम पुत्तो जाओ । तस्स य सरस्सई नाम भज्जा । तीए य सो गुणमईजीवो संसारमणुहिंडित्ता वेगवई नाम धीया जाया । तीए कयाइ जोव्वणुम्मत्ताए बाहिं काउस्सग्गट्ठियं सुदरिसणसाहुं बहुलोएण वंदिज्जमाणं दट्टण भणियं – 'अहो ! एस साहू एत्थ महेलियाए सह मए दिट्ठो आसि । संपयं सा अणेण अण्णत्थ पेसिया । अओ किं तुब्भे इमं खुद्दसाहुमभिवंदेह ?' तओ सोउमेवं लोओ विपरिणामिओ तं साहुं खिसिउमाढत्तो । तेणाऽवि साहुणा तं सोउं गहिओ अभिग्गहो – 'जाव ममेसो कलंको न समुत्तरिओ, न ताव पारिस्सामि' । तओ देवयानिओएण सूणं वेगवईए मुहं । नाऊण य साहुवइयरं सिरिभूइणा गाढमंबाडिया वेगवई । तओ सा भीयागया साहुसगासं । सव्वजणसमक्खं च तं साहुं भणिउमाढत्ता – 'भयवं ! सव्वहा निद्दोसो तुमं । परं मए दुतुंडाए अलियआलो चडाविओ । ता खमेह मे एयमवराहं, न पुणो चेवं भणिस्सामि' । तओ परितुट्ठो जणो पुणो वि सुदरिसणसाहु पूइउमाढत्तो । वेगवई य तप्पभिई चेव साविगा जाया । सा य साइसयरूववइ त्ति मग्गिज्जइ सयंभूपमुहेहिं रायकुमारेहिं । सिरिभूई वि तीए पिया भणइ - 'जइ सयं कामदेवो तहा वि मिच्छदिट्ठिस्स न देमि इमं कुमारिरयणं' । तओ सयंभुणाऽभिमाणिएणं रयणीए मारिऊण सिरिभूई मड्ढाए कड्डित्ता अणिच्छमाणा वि रुयंती भुत्ता वेगवई । तओ सो सविओ तीए रुट्ठाए - 'जो तुमेवं मम जणयं मारिऊण मं भुंजसि बलाक्कारेणं तस्स तुहाऽहमण्णजम्मंमि वहाय समुववे(ज्जे)ज्जा' । तओ सोउमेवं मुक्का सा सयंभुणा । तओ अरिकंताए साहुणीए समीवे गंतुं सा पव्वइया तवं च काऊण बंभविमाणे देवी जाया । तओ चुया कयनियाणा रामणस्स मरणनिमित्तमेसा सीया समुववण्णत्ति ॥ सयंभुराया वि संसारा(रं) भमिऊण कुसव्वयस्स बंभणस्स सावित्तीए बंभणीए जाओ पहासो नाम पुत्तो । सो वि जायसंवेगो विजयसेणसूरिसमीवे निक्खंतो । महातवं कुणमाणो सम्मेयसेल( ले) देववंदणत्थं महाविभूईए चलियं कणयप्पहं नाम वि[ज्जा] हररायं दट्टण नियाणं करेइ – 'जइ ममेमस्स तवस्स माहप्पमत्थि ता रिद्धिमेवंविहमहं परभवे पावेज्जा' । तओ कालं काऊण समुववण्णो सणंकुमारे देवो । चुओ य विहीसण! कयनियाणो तुह जे?भाया रामणो जाओ त्ति ॥ जो य धणदत्त-वसुदत्ताणं जण्णवक्को नाम बंभणो मित्तो आसि सो संसारं भमिऊण विहीसण! तुमं जाओ त्ति । सिरिभूई उवरोहिओ वि वेगवईपिया सयंभुराएण मारिओ गओ देवलोयं । तओ सुप्पइट्ठनयरे जाओ पुणव्वसू णाम विज्जाहरो । तेण य पुंडरीयविजए तिहुयणाणंदचक्कवट्टिणो अणंगसुंदरी Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२२७] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN नाम धीया अवहरिया । पडिया य सा विमाणाओ वणनिरांजे । चक्कवटिपेसियविज्जाहरवाहराए सह जुज्झमाणस्स तव्वओएण य पुण [प]व्वइत्ता कयनियाणो गओ देवलोयं । तओ चुओ जाओ एसो लक्खणनारायणो त्ति । अणंगसुंदरी वि वणट्ठिया चेवुग्गतवं काऊणीसाणे देवी जाया । तओ चुया लक्खणनारायणस्सेसा जाया विसल्ला नामऽग्गमहिसि त्ति । जो य [गुण]मईए भाया गुणधरो नाम आसि सो संसारं हिंडिऊण कुंडलमंडिओ रायपुत्तो होउमी(मे)सो सीयाए [भाया] जाओ भामंडलो त्ति । संपयं पुण सीयासुयाणं लवणंकुसाणं पुव्वभवसंबंधो भण्णइ - कायंदीनयरीए रइवद्धणो नाम राया । सुदरिसणा तस्स भारिया । तीए य पियंकर-सुहंकरा नाम अत्थि दोण्णि पवरपुत्ता । सव्वगुत्ताहिहाणो य रइवद्धणस्स मंती । सो य पडिकूलो नरवइस्स छिद्दाणुगवेसी वसीकयसयलरज्जो । अण्णया य विजयावली नाम मंतिभज्जा । सा य रयणीए गया रइवद्धणराइणो सयासे। भणिओ य तीए णरवई - 'ममं समाइच्छसु । अहं तुज्झाणुरत्ता समागया' । भणिया य नरवइणा - 'न जुत्तमिमं उत्तमपुरिसाणं जं परकलत्तमभिरमिज्जइ । ता न सोहणं कयं तए जमिहाऽऽगया। ता वच्च नियगेहं । तुज्झ वि न इमं परभवसुहावह' । इमं च भणिया गया सा । जाणियं च तं कह वि मंतिणा जहा - 'एसा राइणो सयासं गया । तओ कुद्धेण मंतिणा रयणीए पलीवावियं रायभवणं । गूढसुरंगाए य जग्गंतो तं नाउं सुदरिसणादेवीए सुएहि य सह णिग्गओ राया । गओ वाणारसीविसयंमि। मंतिणा य वसीकयं तं रज्जं । पेसिओ य वाणारसीए कसिवनरिंदस्स तेण दूओ । भणावियं च जहा – '[अहं] संपयं राया । ता पडिच्छसु मम आणं, जहा रइवद्धणस्स पडिच्छंतो' । तओ तत्थ गंतुं दूएण तहेव भणिए रुट्ठो कसिवराया भणइ – 'रे ! को तस्स सामिघायगस्स बीहेइ आणं वा करेइ ? ता वच्च तुमं दूय ! साहेह(हि) तस्स जहा - ण याणसि तुमं अत्ताणयं तेण एवं जंपसि । अण्णं च मुंच इमं रज्जं, अण्णहा न होसि मम सयासाओ' । गओ दूओ । साहियं तस्स । रुट्ठो य विणिग्गओ सव्वबलेण सव्वगुत्तमंति(ती) रायाकसिवस्स उवरिं । कसिवेण समागच्छंतं [तं] सुणिऊण समागया(समीकया?) सामग्गी। इमंमि य अंतरे संपत्तो वाणारसीए रइवद्धणो राया । परिण्णाओ य समागच्छंतो कसिवनरिंदेणं । तओ गंतूण सम्मुहं दिट्ठो सुय-कलत्तसमेओ । कयपणामेणं गरुय-विच्छड्डेणं पवेसिओ णयरीए । पविट्ठस्स य कयं वद्धावणयं । तओ सह रइवद्धणेण कसिवनराहिवो संभिट्टो सव्वगुत्तस्स रणंगणे । जुझंताण य भग्गो सव्वगुत्तो । अवहरिउं(यं) तस्स सव्वं रह-गय-तुरंगमाईयं बलं । तओ पविट्ठो अडवीए । तत्थ य जाओ गो। पणो वि य कायंदीए जाओ रइवद्धणो राया । कसिवो वि भंजइ तं वाणारसिं नियविसयसमेयं रइवद्धणपसाएणं । तओ बहुणा कालेण काऊण रज्जं रइवद्धणराया निव्विण्णकामभोगो दाऊण सुयाण तं रज्जं निक्खंतो सुभाणुसूरिसमीवे । तओ कयाइ मसाणंमि दिण्णकाउस्सग(गो) तीए सव्वगुण(त्त)मंतिव(णो) [वि]जयावलीभज्जाए अट्टज्झाणाओ मरिऊण रक्खसीहूयाए दट्ठणोहिणा रइवद्धणमुणी पुव्वजम्माणुराएण बहुविहमुवसग्गंतीए वि रइवद्धणरायमुणी संपत्तकेवलो सिद्धो त्ति । पियंकर-सुहंकरा वि दिण्णनियपुत्तरज्जा पव्वइत्ता जाया गेवेज्जगेसु देवा । तओ चुया जाया इमे भिल्लसमाण Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN ..................... २२८ .. सीयासुया दो वि लवणं-कुस त्ति । पियंकर-सुहंकरमाया वि सुदरिसणा संसारं भमिऊण जाओ सिद्धत्थसाहू जेण लवणं-कुसा पढाविय त्ति' । तत्तो सोउमेवं संजायसंवेगो मोयाविऊण राम-लक्खणे कह कह वि कयंतवयणो तस्सेव जयभूसणकेवलिस्स समीवे पव्वइत्ता कमेण समववण्णो बंभलोए देवो त्ति । रामो वि सपरिवारो सीयं खामेत्ता गओ नियठाणं । सीया वि विविहतवमणुसेवइ सट्ठिवरिसाइं । तओ कयाणसणा कालं काऊण समुववण्णा अच्चुए कप्पे बावीससागरोवमाऊ अच्चुइंदो त्ति । इओ य कंचणउरे नयरे कणगरे( र )हो नाम विज्जाहरराया । महुया तस्स देवी । तीए मंदाइणीचंदमुही नामाओ दो धीयाओ । तासिं च सयंवरामंडवं करावेत्ता कणगरे(र) हेणं हक्काराविया रामलक्खणाईया सपुत्ता सव्वे रायाणो । तेसिं च उवविट्ठाणं मंदाइणीए वरिओ अणंगलवणो, चंदमुहीए उण वरिओ मयणंकुसो । तओ 'साहु साहुत्ति विज्जाहराईहिं समुग्घुढे संजायमच्छरा जुज्झदाणत्थमुट्ठिया लक्खणस्स विसल्लापमुहाणं देवीणं एगूणपंचसयपमाणा पुत्ता । लवणं-कुसा वि निसामिऊणं ते रुढे सीहा इव भयरहिया न कुणंति मणयं पि मणे वि ताण भयकारणं । भणंति य - 'किं इमेहिं रुद्रुहिं तुढेहिं वा? अवज्झा इमे अम्हं । जओ जे चुल्लतायस्स पुत्ता ते अम्हं रामएवतायसुयसरिच्छा । को किल विसेसो राम-लक्खणसुयाणं? ता इमाणं खमेयव्वं अम्हेहिं सावराहाण वि' । इमं च लीलाभासियं निसामिऊण ते लक्खणतणया लवणं-कुसाणं विलक्खा संजाया । सयमेव चिंतयंति य – 'अहो पुरिसाणमत्थि एवड्डमंतरं' । तओ खामाविऊण लवणं-कुसे गया लक्खणसमीवे । तओ मोयाविऊण कह कह वि अम्मा-पिउणो महाबलमुणिसमीवे महाविभूईए सव्वे वि पव्वइया । लवणं-कुसा वि वित्तविवाहा राम-लक्खणेहिं सह समागया साएयपुरीए सुहंसुहेणं चिटुंति त्ति । इओ य रहनेउरचक्कवालपुरे भामंडलो नियपासाओवरिसंठिओ कयाइ चिंतइ - 'वसीकाऊणाऽहं दो वि विज्जाहरसेढीओ तओ अखलियपयावो सव्वत्थ लीलाए वियरिऊण पच्छिमवयंमि जया तवमणुचिट्ठिस्सामि तया मम मणोरहा पुज्जिस्संति' । एवं च पइदिणं चिंतेंतो सिरंमि पडियविज्जुपुंजो मरिऊणुववण्णो देवकुरुसु जोलाहम्मिओ भामंडलो त्ति । इओ य कण्णकुंडले णयरे हणुयंतो कयाइ समागए वसंतसमयंमि मेरुसिहरोवरु(रि)ट्ठियदेवे वंदिऊण वलिओ दिणयरमत्थमंतं पेच्छिऊण चिंतेइ - उदयत्थमणं जायइ, निययं सव्वस्स नत्थि संदेहो । सूरो वि पेच्छ कहमुछ(दि)ऊण पत्तो पुणऽत्थमणं ॥ 'ता जाव इहऽत्थमणं, न होइ पुरिसेण ताव कायव्वो । धम्मो'त्ति विचितेंतो पत्तो निययंमि नयरंमि ॥ तत्तो भज्जाइजणं, हणुयंतो भणिय दिण्णसुयरज्जो । धम्मयरसूरिमूले, पव्वइऊणं सिवं पत्तो । हणुयंतो त्ति गयं ॥छ।।श्री॥छ।। मुणिऊणं पव्वइयं, हणुयं रामो मणंमि चितेइ । 'पेच्छह संते भोए, चइउं कहमेस पव्वइओ ? || Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२२९] सायत्तं विसयसुहं, समसुहदुक्खं च बंधवं मोत्तुं । जो दुक्खनिहिं दिक्खं, लेइ नरो सो महामुक्खो' । तत्तो सोहम्मवई, णाऊणवहो(णाऽवही)ए रामपरिणामं । जंपइ सुराण मज्झे, – 'पेच्छह हो ! कम्मविसमत्तं ॥ जं रामो विसयसुहं, संसंतो संपयं हसइ धम्मं । एक्कभविओ वि अहवा, लक्खण-रामा महानेहा' ॥ कोऊहलेण तत्तो, दो देवा सोउमिंदवयणं तं । नेहपरिक्खणहेउं, समागया राम-केसीणं ।। मायाए तओ दोहि वि, विलवंतं सयलपरियणं सयणं । अंतेउरं च सव्वं, दरिसिज्जइ लच्छिनिलयस्स ।। 'हा पउम ! राम ! राहव !, कि तुह विहिणा महायस ! अयंडे । निम्मवियं मरणमिमं, अजुत्तकज्जुज्जुएणेवं ?' ॥ रामभवणंमि एवं, मायामयविलसियं महारोलं । पिट्टण-रोवणरूवं, सुणिऊण 'मओ'त्ति किल रामो ॥ लच्छीहरो विसन्नो, 'हा हा किं एरिसं इमं एवं ?। सुम्मइ किल मम भाया, मओ त्ति रामो अओ रोलो ॥ अंतेउरमिह सयलं, सपरियणं पेच्छ तस्स मरणंमि । रोयइ सोयविसण्णो(ण्णं), हा दुट्ठ कयं कयंतेणं' । एवं च लक्खणस्स वि, पजंपमाणस्स सोयविहुरस्स । वायाए समं जीयं, नीसरियं तंमि समयंमि ॥ सीहासणोवविट्ठो, कंचणथंभंमि तहय उड्ढंघो(गो?) । चिट्ठइ पसारियच्छो, तहट्ठिओ लेप्पमइओ व्व ॥ देवा वि विगयजीवं, दटुं लच्छीहरं तहावत्थं । दोण्णि वि विसण्णचित्ता, अहोमुहा संठिया विमणा ॥ 'हा हा ! कहमम्हेहि, निरत्थओ विहिवसेण निम्मविओ । रामगओ ववहारो, लक्खणवहणत्थमदएहिं ?' ॥ इय एवमाइबयं, देवा तंतंमिऊण ते दो वि । अत्ताणं निंदंता, सोहम्मं पत्थिया पत्ता ।। एत्थंतरंमि दटुं, संतेउरपरियणं हरिमजीवं । तह कंदिउं पवत्तं, जह भवणं खोहियं सयलं ॥ तत्तो पत्तो रामो, लक्खणनारायणं तहा दटुं । निज्जीवं पि य मन्नइ, सजीवमइनिब्भरसिणेहो ।। हक्कारावेइ तओ, जाणय-जोइसिय-वेज्जसंघाए । कारावेइ य किरियं, बहुविहमइमाउलो रामो ॥ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २३० ] जाहे न होइ पउणो, मंतोसहि - तंत- जोइकिरियाहिं । ताहे गच्छइ मोहं, लक्खणमोहेण रामो वि ॥ कह कह वि लद्धसण्णो, हाहारवरोलभरियनहविव । रामो कुणइ पलावं, रोवंतो गरुयधाहाहिं ॥ लवणं- -कुसा वि नाउं, कालगयं लक्खणं महासोया । पव्वज्जागहणत्थं, भणंति रामं समागंतुं ॥ रामो वि आह 'पुत्तय !, खयंमि खारं खिवेह मा मज्झ । किं लक्खणं न पेच्छह, पत्तं अइदारुणमवत्थं ?' | ते आह 'ताय ! इमिणा, कज्जेणऽम्हे भवाओ संभीया । पव्वज्जं गेण्हामो', वोत्तुमिमं निग्गया सहा (सहसा ) ॥ गंतुं महिंदउदए, तत्तोऽमयघोससूरिपासंमि । निक्खमिऊण कमेणं, सिद्धा लवणं-कुसा दो वि ॥ रामो वि दुहसमुद्दे, पडिओ गुरुसोयनीरलहरिल्ले । एक्कत्तो सुयविरहो, अण्णत्तो भाइमरणं ति ।। मुज्झइ सुण्णं जंपइ, चेट्ठारहिओ खणंतरं होई । लक्खविहीणं जोयइ, पहसइ पत्थावरहियं ति ॥ इय एवमाइबहुयं, चेट्टंतो राहवो दुहं पत्तो । लच्छीहरस्स देहं, न मुयइ कइया वि खंधाओ || एयावत्थं दट्टं, रामस्सऽंतेउरं पुरिजणो य । सामंत-सयणवग्गो, सेवगलोओ तह समग्गो ॥ आयण्णो जं रामो, न देइ लच्छीहरस्स सक्कारं । विहिउं गहगहिओ इव, खणं पि मेल्लइ न खंधाओ ॥ एत्थंतरंमि पत्ता, सदार - पुत्ता विहीसणाईया । नमिऊण राममेवं भणंति सव्वे वि रुयमाणा ॥ - ' तुम्हारिसा वि इमिणा, जइ पहु ! घेप्पंति दड्ढसोएणं । ता कहसु धीर ! धरणीए धीरिमा कं समल्लियउ ? || अण्णं च निरवसेसं, मयकिच्चं नीरदाणमाईयं । जं सव्वजणपसिद्धं तं कीरउ लक्खणस्सिहि' ॥ तत्तो रुट्ठो जंप, रामो भणियमिमं मि 'रे दुट्ठा !! एयट्ठाणे तुब्भे, डज्झह जलणेण जलिएणं ॥ मयकिच्चं पि असेसं, कीरउ जलदाणमाइयं तुम्हं । जं दुज्जणा पट्टा, जंपेह असब्भवणाई || उट्टुट्ठ लच्छिवल्लह !, इमाण पुरओ न विट्ठिउं जुत्तं । जे जंपंति पउट्ठा, कडुयाइं दुट्ठवयणाई' | — Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२३१] इय भणिउं उक्खित्तो, लच्छिहरो राहवेण नियखंधे । काउं अवरपएसे, ठिओ नेऊण जणरहिए ॥ एत्थंतरंमि इंदिय(इंदइ)-सुंदसुया जाणिऊण समयमिमं । अण्णे वि राम-लक्खण-सत्तू खयरा भणंतेवं ॥ 'रामस्स भाउदेहं, छम्मासा वोलिया वहंतस्स । ता किं न तत्थ गंतुं, गहगहियं वहह तं रामं ?' ॥ एवं च मंतिऊणं, रामवहत्थं समागया सबला । साएयपुरीए तओ, सोउं ते [य] समायाए । रामो वज्जावत्तं, आणावेऊण गेण्हइ करंमि । अप्फालइ ठविऊणं, उच्छंगे लक्खणं कुद्धो । नियदिढि देइ तओ, कुद्धकयंतोवमं परवण्णंमि(परबलंमि) । एत्तो आसणकंपो, माहिंदे होइ देवाणं ।। अवहिनाणेण नाउं, जडाउ अह सुरवरो परमहिठ्ठो । नियपरिवारसमेओ, समागओ कोसलपुरीए । वेढेइ रिउबलं तं, निएण सो तत्थ देवसेण्णेण । दट्ठण ते वि भीया, देवबलं आगयं तत्थ ॥ 'अज्ज वि सपाडिहेरा, केसव-रामा सुरेहिं कयपूया' । अहिमंतिऊण एवं, सव्वे वि दिसोदिसिं नट्ठा । संपत्ता नियठाणे, सव्वे मिलिउं परोप्परं एवं । पभणंति लज्जिया ते, 'कहमेण्हि भग्गबलदप्पा ॥ गयलज्जा पेच्छामो, गंतण विहीसणस्स तत्थ महं?' । इंदइसुय-सुंदसुया, इय जाया गरुयसंवेगा । रइवेयमुणिसमीवे, गंतुं सव्वे वि दिक्खमावण्णा । एत्तो जडाउदेवो, रामस्स विबोहणकएणं ॥ चिंतेऊण उवायं, सुक्कं रुक्खं जलेण सिंचेइ । रोवेइ कमलसंडं, सिलायले मुम्मुरं खिविउं । निज्जलकालंमि हिलं(हलं), मयगबलद्देहिं जोत्तियं(उं) पुरओ । वाहेडं बीयाणि य, पयरइ तह सालिमाईणि ॥ भरिऊण घाणयं तह, पीलइ वालुयाए सो देवो । रामपडिबोहणत्थं, जोत्तेउं मयबलीवद्दो(इं) ॥ एयाणि य अण्णाणि य, कइया वि न जाइं हुंति तइलोए । रामस्स ताई पूरओ, देवो दंसेइ काउणं ।। हसिऊण भणइ रामो, – 'हे अयणुय ! किं तुमं भुल्लो सि । जं सिंचणाइकिरियं, सुक्कदुमाईण कुणसि मुहा ?' ॥ Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २३२ ] 'इमाणमहं, एवं काउं फलाई भुंजिस्सं ?' । 'कत्तो, तुह मूढेमाण फललंभो ? | सो आह रामो वि भणइ किं सुक्को फलइ तरू ?, किं वा वि सिलायलंमि नलिणीओ । रोहंति ? जेण एवं सिंचसि उदएण तं वहिउं (वविउं) ? ॥ तह मयबलद्दजुत्तं, न वहइ इह नंगलं पि कइया वि । नेय बीयं परोहइ, पइरिज्जंतं अकालंमि ॥ - - तह वालुयाए तेल्लं, पीलिज्जंती(तं) य अयणुय ! या वि । जायइ न मूढ ! एवं निरत्थयं चेट्ठियमिमं 'ति ॥ तं भणइ जडाउरो, 'जइ ताव तमेत्तियं वियासि । ता किं इमं न याणसि, जं एयं वहसि मडयं ? ति' ॥ अवगूहिऊण रामो, सोमित्तिकलेवरं भणइ तत्तो । 'किममंगलं पजंपसि ?, अवसर मम दिट्ठिमग्गाओ' ॥ जावेवं सो जंपइ, जडाउदेवेण तत्थ सह रामो । ताव कयंतसुरो सो, रामविबोहणनिमित्तेणं ॥ सग्गाओ समायाओ, मडयं घेत्तूण महिलियारूवं । पउमो तं दट्ठूणं, पभणइ 'किमिमं मयसरीरं ॥ वहसि तुमं गहगहिओ, एयस्स तुमं पि होइ सारिच्छो । मुक्खाण जुवलयमिमं कह मिलियं विहिनिओएण ?' ॥ पभणइ कयंतवयणो, ' मा एवममंगलं लवसु सुयणु ! जम्हा ममेस देवी, पाणपिया तो वहामि त्ति ॥ अण्णं च किं न पेच्छसि एयं मम भारियामम (य) सरीरं ? । जं वहसि खंधगहियं, तम्हा लोओ अलियवाई ॥ जइ एयं तुज्झ मयं, कलेवरं वहसि एत्थ जं निच्वं । ता होज्ज इमा वि मया, भज्जा निस्संसयं मज्झ' ॥ इय एवमाइभणिओ, रामो देवेण चिंतइ सयं पि । 'किं सच्चं लच्छिहरो, मम भाया एस कालगओ ?' ॥ तत्तो कयंतवयणो, जडाउदेवो य बोहिउं रामं । कहिऊण य नियवत्तं, दो वि गया तो निययठाणं ॥ कयलक्खणमयकिच्चो, सत्थो रामो तओ [भणइ] सत्तुहण ! गेण्ह रज्जं', न लेइ सो पव्वइउकामो ।। लवणपुत्तस्स तत्तो, रज्जं दाऊणऽणंगदेवस्स । पव्वज्जागहणत्थं, पउणीहूओ तओ रामो || एयं निसामिऊणं, सुग्गीव - विहीसणा वि नियरज्जे । ठविऊणंऽगय-भूसण-पुत्ते तत्थेव संपत्ता ।। - - — 'भद्द ! । Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२३३] सव्वो वि तओ लोओ, रामं मुणिऊण पेमहेवत्तं(?) । गरुयपमोयसमेओ, समागओ रामपासंमि ॥ अह तत्थ अरिहदासं, पुच्छइ सेटुिं सुसावगो(गं) रामो । 'संघस्स सेट्ठि ! कुसलं, सव्वस्स बाल-विद्धस्स ?' ॥ सो भणइ – 'देव ! कुसलं, अवडुसरीरंमि किंतु देवंमि । सव्वो वि दुक्खिओ इह, लोओ संघो विसेसेण ॥ अण्णं च देव ! इह पुर-वरीए मुणिसुव्वयस्स वंसंमि । संजाओ आयरिओ, सुव्वयनामो समायाओ' । तत्तो सत्तुहणेणं, सुग्गीव-विहीसणेहिं संजुत्तो । रामो विराहिएण य, सोउमिमं तत्थ संपत्तो ॥ सुव्वयसूरिसमीवे, तेहिं समं पव्वइत्तु विहरंतो । एगल्लविहारी सो, तो जाओ; वानर त्ति गयं ।। तत्तो य जत्थ वच्चइ, रामो तत्थेव सव्वपुरलोओ । रूवेणऽक्खित्तमणो, वच्चइ मग्गाणुलग्गो त्ति ॥ नीणंति वराहारं, जुवईओ समागयंमि रामंमि । नियनियगिहस्स दारे, भरिऊणं थाल-कच्चोले । रामो तमणेसणियं, न गिण्हए आयरेण दिज्जंतं । उज्झियहम्माभिरओ, आहारं विविहरूवं पि ॥ एवं च भत्त-पाणं, गवेसमाणो महापयत्तेणं । कइया वि विहरमाणो, संपत्तो रायभवणंमि ॥ तत्थ य सो नरवइणा, उज्झियहम्मेण पुव्वसिद्धेण । पडिलाभिओ महप्पा, विउलेणं अण्ण-पाणेणं ॥ पवयणविहीए भुत्तो, पडिया अह तत्थ रयणवरवुट्ठी । भयवं पि पारिऊणं, पूणो गओ तंमि रण्णंमि ।। अह सो तत्थऽच्छंतो, नाऊण अणेसणं जणकयं तं । तह संघट्टं च बहुं, अभिग्गहो(हं) गेण्हए एवं ॥ जइ एत्थ मम अरण्णे, संपत्ते भिक्खकालसमयंमि । होही भिक्खालाभो, गेण्हामि न अण्णहा ताऽहं ॥ एवमिमं अइघोरं, गहिऊण अभिग्गहं अरण्णंमि । अच्छइ झाणारूढो, रामो आहारनिरवेक्खो । वच्चंतेहिं दिणेहिं, पियनंदी नाम नरवरो तत्थ । विवरीयतुरंगेणं, आणीओ कंचणपुराओ ॥ तस्स य मग्गणुलग्गं, समागयं सयलसाहणं तत्थ । सो वि तुरंगाओ तहिं, उत्तरिओ पंकखुत्ताओ ॥ Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२३४] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN ते तंमि सरवरंमी, तुरि(र)यं उत्तारिऊण पंकाओ । आवासिया य रणे, समविहुरा भोयणणिमित्तं ॥ पत्थावेण य सिद्धे, भुत्ते य कमेण सव्वखंधारे । भुत्तुत्तरे पविट्ठो, गोयरचरियाए बलदेवो । दिट्रो सो विहरंतो, पियनंदिनराहिवेण पिय(मणि)वसभो । कमआगओ त्ति भयवं, समुट्टिउं वंदिओ तेण ॥ विहिऊण सव्वमुचियं, तत्तो पडिलाभिओ नरिंदेण । भत्तेण य पाणेण य, रामेण वि घेत्तुं तं भुत्तं ॥ अह अण्णया कयाई, केवलणाणस्स सज्झाणमारूढं । राममवहीए नाउं, सीयेंदो चिंतिऊणेवं ॥ 'जइ संसारी रामो, जायइ तो तेण होइ मम जोगो' । रागेणऽणुकूलेहिं, सीइंदो तमुवसग्गेइ ॥ तह वि हु निच्चलचित्तो, रामो संपत्तकेवलो जाओ । तत्तो केवलि(ल)महिमा, सीइंदाईहिं तस्स कया । तत्तो धम्मे सिट्टे, सीइंदाउच्छिएण रामेण । हरि-रावण-संबुक्का, चउत्थपुढवीगया कहिया ॥ 'होहिंतीओ तह चक्कवट्टिणो सुगईसु हिंडिउं दो वि । हरि-रावणजीव चुया, तत्तो वि य रामणो गंतुं ॥ सुगईसुं तित्थयरो, होही तत्तो तुमं पि चक्किभवा । गंतूण वेजयंते, होहिसि तस्सेव गणहारी । लक्खणजीवो वि तओ, सुगईसु हिंडिउं तओ चक्की । तित्थयरो वि य होउं, पुक्खरदीवंमि सिज्झिहिई' ॥ तत्तो सोऊणेवं, सीइंदो तेसि बोहणनिमित्तं । लक्खणमोहेण तहा, वच्चइ चोत्थीए पुढवीए । तत्थ य दोण्णि वि संबुक्क-रावणा लक्खणेण सह गाढं । जुज्झता ते दिट्ठा, अह तत्थ य नरयवालेहिं ॥ गहिया य धाविऊणं, कहयंती - 'किमिह जुज्झेह ॥ दुक्खं न तुम्हमेवं, जुज्झंताणं तहाविहं होइ' । इय भणिउं ते तिण्णि वि, पक्खित्ता अग्गिकुंडेसु ॥ ते तेसु डज्झमाणा, तिण्णि वि विलवंति गलियनियदेहा । तत्तो य कढकढेंते, ते छूढा तेल्लंमि कुंभीए । तत्थ वि विलीणदेहा, छूढा भट्टमि तडयडरवेण । डझंति मु(भु)ट्टमाणा, रउरवसद्देण विलवंता ॥ Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२३५] इय एवमाइदुक्खं, कीरंतं तत्थ ताण दट्ठण । पभणइ सीयाइंदो, परमाहम्मियसुरे रुट्ठो । 'रे रे ! मा छिवह इमे, असेसअसुराहमा ! महापावा ! । किं ण वियाणह एए, उत्तमपुरिसा जहा आसि ?' ॥ इय ते निवारिऊणं, भणिओ इंदेण तत्थ संबुक्को । 'रे पाव ! पुव्वजणियं, अज्ज वि वेरं समुव्वहसि ?' । इय हक्किय संबुक्कं, परमाहम्मियसुरे य सीइंदो । कहिऊण रामकेवलि-वुत्तंतं ते विबोहेइ ।। तत्तो य ते भणंती, – 'सुट्ठ कयं जं तए समागंतुं । दिण्णो सहोवएसो. नारयदक्खाण वीसारो ।। जं पण एयं दक्खं अज्ज वि तं एत्थ दीहरं कालं । नरए अणुहवियव्वं, एयं को अम्हमवणेइ ?' ॥ कारुण्णसमावण्णो, एयं सोऊण सुरवरो आह । 'मा एत्थ दोह(दुक्ख)भीया, नेमि तुमे दो वि सुरलोए' ॥ इय भणिऊणुक्खित्ता, दोण्णि वि ते तेण सुरवरिंदेण । पारयरसो व्व गलिऊण निवडिया तह वि हत्थाओ । काउं पुण संठाणं, गहिया य पुणो वि आयरतरेण । पुणरवि गलिउं पडिया, लोणियपिंडो व्व तावेणं ।। जह जह सो परिगेण्हइ, तह तह पगलंति ते वि विग्घिरिउं । जलणेणं मयणं पिव, सव्वोवाएहिं वि जुयस्स ।। ते आह तओ एवं, - ‘एवं करेंतस्स गुरुतरं दुक्खं । अम्हुप्पजइ सुरवर !, ता गच्छ तुमं नियं ठाणं' ॥ तत्तो य समागंतुं, सीइंदो रामकेवलिं नमिउं । भामंडलस्स पासे, देवकुरुंमी गओ ताहे ॥ तं दटुं संभासइ, तस्स वि साहेइ निययवुत्तंतं । संबोहिऊण पच्छा, इंदो जाइ निए कप्पे ॥ पण्णरससहस्साइं, वरिसाण कमेण पालिउं आउं । सोलसधणुहपमाणो, रामो वि य केवली होउं ॥ पणुवीसं वरिसाई, विहरेत्ता सव्वकम्मनिम्मुक्को । चइऊण पूइदेहं, पत्तो अयरामरं ठाणं ॥ एवं च राम-रामण-सीयाचरिएहिं परिसमत्तेहिं । रामायणं समत्तं, भद्देसरसूरिरइयं ति छ।।श्री।।छ।। रामायणाइम(वीसइम?)मुणिसुव्वयजिणाओ य छहिं वरिसलक्खेहिं एक्कवीसइमो नमिजिणो त्ति नमिजिण-कहा भण्णइ - Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२३६] कोसंबीनयरीए सिद्धत्थो राया सुदंसणगुरुसमीवे विहिपयव्वज्जो जाओ अवराइयविमाणे देवो । तओ भद्दवयसुद्धपंचमीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे, मिहिलाए नयरीए विजयस्स रण्णो वप्पादेवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ सावणकण्हट्ठमीए जाओ दसवरिससहस्साऊ कणयवण्णो पुत्तो । गब्भगयंमि य इमंमि तज्जणणीपहावा रिउणो निवं नमिय त्ति पइट्ठिओ पिउणा सो नमी नाम । अवि य - गब्भगए जं जणणी, रोहिज्जते पुरे रिवुनिवेहिं । मालोवरि चडणिच्छू, जाया गब्भाणुभावेण ॥ चडिया य जाव दिट्ठा, माता जणयस्स गब्भपुण्णेहिं । सव्वे सत्तू नमिया, नमि त्ति णामं कयं तेण ॥ पण्णरसधणूसिओ य नमिकुमारो अड्डाइयवरिससहस्सोवरि पंचवरिससहस्साणि जाव कयरज्जो. [लोयंतियदेवविन्नविओ आसाढबहुलणवमीए णिक्खंतो नवमासोवरि य मिहिलाए सहसंबवणे चेव] मिगसिरसुद्धएक्कारसीए संपत्तकेवलो पउमलंछणो वाम-दाहिणपासेसु गंधारिदेवी भिंगिरिडिदेवपज्जु[वासिज्ज] माणो मुणिसुव्वयतित्थपल्लट्टणेण पवत्तियनियतित्थो समेयसेलसिहरे वइसाहकण्हदसमीए सिद्धो त्ति । नमिजिणो त्ति गयं ॥ रामंमि(नमि?)जिणकालंमि य दसमो हरिसेणचक्कवट्टि त्ति हरिसेणचक्कवट्टिकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे कंपिल्लपुरे महाहरी राया । तस्सा मेरानामिगाए देवीए चोद्दससुमिणसूइओ हरिसेणो णाम पुत्तो । सो य पुत्तो(न्नो)दएण समुप्पणचक्काइरयणो छक्खंडं भरहं भोत्तुमंते विहियपव्वज्जो सिद्धो त्ति । हरिसेणचक्कवट्टि त्ति गयं । हरिसेणचक्कवट्टि-भणिस्समाणकण्हवासुदेवाणं च विचाले एक्कारसमो जयचक्कवट्टि [त्ति जयचक्कवट्टि]कहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे रायगिहे णयरे विजओ नाम राया । तस्स वप्पगादेवीए चोद्दससुमिणसूइओ तिव्वरिससहस्साऊ जओ णाम पुत्तो । सो य बारसधणूसिओ पुण्णोदएण समुप्पण्णचक्काइरयणो छक्खंडं भरहं भोत्तुमंते विहियपव्वज्जो सिद्धो त्ति । जयचक्कवट्टि त्ति गयं । जयचक्कवट्टि-भणिस्समाणबंभदत्तचक्कवट्टीणं च विचाले वित्थरिओ हरिवंसो त्ति हरिवंसकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे वच्छादेसे जउणातीरे कोसंबी णाम णयरी । तीए सुमुहो णाम राया नाएण रज्जमणुपालेइ । अण्णया समागए वसंतकाले वणदंसणत्थं गयवरारूढो राया बाहिं निग्गओ । ता सालियासेणि-नायगस्स वीरगनामस्स वणमालानामभज्जं मणोहारिणिं पासित्ता संजायाणुरागो परव्वसो विव सुमइमंतिणा दिट्ठो । पुच्छिओ य - 'देव ! किमुद्दयचित्तो दीससि ?' तओ [रण्णा वि साहिओ तस्स उज्जाणे] दिट्ठाऽबलावुत्तंतो । सुमइणा वि – 'जाणामि तमहं सालियवीरगभज्जं वणमालं णाम । ता तहा करिस्सामि जहा देवस्स सिग्घं मिलिस्सइ । न का वि हिययखडुक्का कायव्व'त्ति भणित्ता पवेसिओ णयरीए राया । Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२३७] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN सा वि य वणमाला तंमि समए रायाणमवलोयतं दट्ठण कामग्गिसंपलित्ता जाय त्ति । ताव सुमइमंतिणा अत्तेई णाम नियपसाइया कहियरायरहस्सा तीसे समीवं पेसिया । दट्ठण य तीए सा जलरहियमच्छलिय व्व तल्लुवेल्लिं कुणमाणी पुव्वपरिचयओ पुट्ठा – 'पुत्ति ! किमेवं दुक्खिया दीससि ?' वणमालाए भणियं - 'अज्जे ! किं कहिएण जत्थ परित्ता काऽवि णत्थि ?' तीए भणियं - ‘मा पुत्ति ! एवं वयाहि । अत्थि सव्वा वि मम सत्ती । ता कहेहि नियसमीहियं' । ताहे सब्भावागया कहेइ रायसंभोगमणोरहे । पुणो वि भणिया तीए – 'पुत्ति ! केत्तियमिमं पओयणं ? तहा करेमि मंतोसहि-तवोबलेहिं जहा अज्जपओससमए तुह समीहियं संपज्जइ' । तओ ‘एवं होउ'त्ति वणमालाभणिए गया मंतिणो समीवं पव्वाइया । दिण्णो य तस्स तीए भरोसगो । मंतिणा वि रण्णो ।। तओ समागए पओससमए गंतूण अत्तेईए पव्वाइयाए गलगज्जिपुव्वगं भणिया वणमाला – 'एहि पुत्ति ! जेण संपाडेमि तुह नराहिवं' । तओ ‘एवं करेमि'त्ति भणंती कामपरव्वसा वणमाला नीया तीए, समप्पिया रण्णो । तप्पभिई च राया तीए सह मज्जपाणनिरओ विविहभोगे भुंजइ त्ति । इओ य वणमालाए भत्ता वीरगो तमपेच्छंतो सोगाभिभूओ 'वणमाले ! कत्थ गयाऽसि'त्ति विलवंतो भुक्ख-तिसाभिभूओ बहुडिंभपरिवारिओ गहिल्लवो सो तीए चेव णयरीए हिंडंतो कयाइ मत्तवारणगोवविठ्ठहिं वणमाला-सुमुहेहिं दिट्ठो । तओ जाव – 'अहो केरिसो विसयाण परिणामो ?'त्ति चिंतेता दो वि जायसंवेगा चिट्ठति ताव तक्कालपडियविज्जुणा विणासिया । तओ कालं काऊण इहेव जंबुद्दीवे हरिवरिसखेत्ते जुवलाहम्मिया हरि-हरिणीनामगा जाया भोगे भुंजंता चिट्ठति । इओ य सो वीरगो तहा अकामनिज्जराए मरेत्ता किब्बिसिओ देवो जाओ । दिण्णोवओगो य ओहिणा तं पुव्ववेरियं हरि-हरिणीजुवलगं दट्ठण कुविओ निरुवक्कमाउयं ति हंतुमसमत्थो चिंतेइ – 'तहा करेमि जहा जम्मंतरे दुग्गइं जाइ' । तओ चित्तरसकप्परुक्खसहियं तं जुवलगं घेत्तुमिहेव जंबुद्दीवे भरहखेत्ते सीयल-सेयंसतित्थयरंतरकाले अंगदेसे चंपाए णयरीए समागओ । तत्थ य तंमि चेव समए चंदकेऊ णाम राया अपुत्तो विट्ठो त्ति कट्ट लोओ जाव अण्णं रज्जारिहं गवेसंतो चिट्ठइ ताव बाहिरुज्जाणे ठविय तं मिहुणगं आगासत्थेण भणियं वीरगदेवेण – 'भो भो ! तुम्ह णिमित्तं राया हरी णाम हरिणीदेवीसहिओ मए बाहिरुज्जाणे आणीओ चिट्ठइ । सो य तुम्हेहिं सरिसा(सहिया?)णीयसव्वरिउरुक्खफलसमण्णियं बहुविहसावज्जपक्खिजीवमंसमणवरयं भुंजावेयव्वो । तओ समुच्छ(च्छि)ण्णेसु तेसु रुक्खेसु केवलमज्ज-मसभत्त-पाणासतो(णो) धारेयव्वो' । ___ ताहे लोएहिं देववयणाणंतरमेव आणित्तु उज्जाणाओ महाविभूईए अहिसिंचित्ता हरी रज्जंमि तहेव पडियरिउमारद्धो । वीरगदेवो वि देवसत्तीए तस्स जुवलगस्स धणुसयपमाणं देहं खेत्ताणुरूवं च जीवणोवायं काऊण गओ देवलोयं । तओ हरी राया विक्खायसासणो हरिणीदेवीए सह भोगे भुंजमाणो पुहइवईनामपुत्तं जणित्ता निद्धम्मो बहुपावकम्मकारी मरिऊण गयो दुग्गइं । एवं च हरिवरिसाणीयस्स हरि-हरिणीजुवलयस्स पुरओ संतईए जाओ हरिवंसो त्ति । तओ तत्थाऽहिसित्तो जणेण रज्जंमि [हरि-]हरिणीपुत्तो पुहइवई । तस्स वि बहुपुरिस-परंपराए जाओ सुमित्तराया । जस्स भणिओ मुणिसुव्वयसामी पुत्तो । तओ बहुपुरिसपरंपराए दक्खो णाम राया जाओ । तस्स इला नाम देवी । तीए एलो णाम पुत्तो मणोरमा य धीया । सा य जोव्वणत्था Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNN NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN mmmmm............ [२३८] जायाणुरागेण दक्खेण 'जमेत्थ रयणमुप्पज्जइ तं कस्स होइ ?', 'देव ! तुम्हं'ति सव्वलोयभासाभरणच्छलेण सयं चेव परिणीया । तओ दक्खो, पया धीया, तीए पइत्तणओ पयावई णाम लोएण कओ त्ति । ___ इलादेवी वि तं दटुं रुट्ठा दक्खस्स, पुत्तमेलं घेत्तुं सबल-वाहणा णिग्गया, पुरमिलावद्धणं णाम निवेसित्ता रज्जं काउमाढत्ता । एलस्स वि य कुणिमो णाम पुत्तो जाओ । तस्स वि य बहुपुरिसपरंपराए अभिचंदो णाम पुत्तो जाओ । सो वि कयाइ चेदिदेसंमि पारिद्धिमभिरमंतो विंझमज्झे सुत्तिमईणईतीरे रमणीयदेसं दट्टण सुत्तिमई णाम णयरिं निवेसावित्ता रज्जं भुंजइ । अण्णया तस्स समुप्पण्णो वसू णाम पुत्तो । इओ य तीए चेव णयरीए खीरकयंबो णाम उवज्झाओ बंभणो परिवसइ । तस्स पुत्तो पव्वयगो नाम । ते य वसुकुमार-पव्वयगा रामणकालीणनारएण सहिया तस्सेवोवज्झायस्स समीवे वेयाईयं पढंति । अण्णया य खीरकयंबोवज्झायसमीवेणं वच्चंतो चारणसमणो पढंते पव्वयाईए दट्ठण – 'अहो एएसिं चट्टाणं मज्झे दो बंभणा एगो खत्तिओ, तहा दो य णरयगामिणो एगो देवलोयगामि' त्ति कहितो बीयसमणस्स अद्दसंणीहओ। खीरकयंबो वि तं सोऊण णियमईए तेसिं परिक्खणत्थं लहबोक्कडगचम्मं लक्खारसभरियं काऊण – 'मए मंतबलेणेसो बोक्कडगो निरुद्धकायचेट्ठो ध(च)म्मवज्जियरुद्धिरीकयसव्वंगो चिट्ठइ । ता एसो तए जत्थ कोइ न पेच्छइ तत्थ विणासियव्वो, जेण तुह सुह-समिद्धी होइ'त्ति भणित्ता पव्वयगस्स समप्पेइ । सो वि तं मउडिमज्झट्ठियं काऊण बाहिं सुण्णघरे गंतुं दिसावलोयणं काऊण विणासित्ता समागओ कहेइ उवज्झायस्स । एवं वसू वि । नारओ पुण विजणे वि अदिट्ठदेवयादसणेणं मइंसणेण य जत्थ न कोइ पेच्छइ तट्ठाणाभावओ सबोक्कडो चेवाऽऽगंतूणं जहावट्ठियमुवज्झायस्स कहेइ । तेणाऽवि भणियं – 'पुत्त ! एवमिदं । सोहणं तया(ए) कयं' । तओ खीरकयंबो – 'धिरत्थु मम पुत्तस्स जो पढाविओ वि दोग्गइं जाइस्सइ'त्ति चिंताए दुक्खिओ चेव कालं काऊण देवलोगं गओ । तओ पव्वयओ चेव तट्ठाणमुवज्झायत्तणं काउमाढत्तो । नारओ वि सट्टाणं गओ । अण्णया वसुराया मंतिसहिओ लोद्धएणाऽऽगंतुं विण्णत्तो जहा – 'देव ! विंझगिरिसिहरे संचरंतेण अज्ज मए मुक्को मिगस्स बाणो । सो य पडिक्खलित्ता ममाऽभिमुहो चेवाऽऽगओ । तदणुसारेण य वच्चंतस्स मम अब्भिट्टा दु-हत्थपिंडा फटिकसिला चक्खुणा अदिस्संती फरिसेणं चेवोवलद्धा । ता तं सामी गंतूण पासउ' । तओ सोउमेवं वसुराएण सम्माणित्ता लोद्धयं 'न कस्स वि तए कहियव्वं'ति भणित्ता मंतिसमेएण पच्छण्णमाणाविया सा सिला । करावियं तीए सिंहासणं । विणासाविया अ(वि)ण्णाणिया । तओ वसराया तप्फटिकसीहासणारूढो निच्चं दिण्णत्थाणो रायवग्ग-पयइ-लोगेण आगासत्थो विव दीसंतो उवरिचरो त्ति बीयणामेण पसिद्धिं नीओ । ___तस्स दो भज्जाओ - इक्खागवी कोरवी य । तासि दस पुत्ता - विहवंसू, चित्तवसू', वासवो, सँक्को, महावसू, विस्सर्वसू, सूरो, महाँसूरो, सुर्वसू, विहट्ठजो त्ति । अण्णया चेव तीए नयरीए तहंसणत्थमागंतुं नारओ नियचट्टपरिवारिओ पव्वयगस्स मिलित्ता जावोवविट्ठो चिट्ठइ ताव पव्वयगेण 'अजेहिं जट्ठव्व'मिति रिव्वेयस्स रिजाए 'अजा - छालगा, तेहिं जागो जजियव्वो'त्ति अत्थो नियचट्टाणं वक्खाणिओ त्ति । तओ नारएण भणियं – 'अजाणि तिवारिसियाणि धण्णाणि जाणि Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [२३९] वावियाणि न उग्गमंति त्ति [व]क्खाणेहि' । पव्वयगेण भणियं-'नेवं ममोवज्झाएण वक्खाणियं' । तओ उ नारओ भणइ – 'जइ एवं ता जो रिजत्थे रायसहाए हीणवाई तस्स जीहाछेओ कायव्वो' । तओ ‘एवं होउत्ति पव्वयगेण भणिए [जाओ] दोण्ह वि चट्टाणं परोप्परं कलयलो । तओ निग्गंतूण नारओ गओ निआवासं । पव्वयगो वि समागंतूणं नारयवुत्तंतं कहेइ माऊए । तीए भणियं – 'पुत्त ! तुह पिउणा नारयत्थेण वक्खाणिज्जंती एसा रिजा मए वि निसुया । ता तए न सुंदरं कयं' । तेण भणियं - 'संपयं कहं खिसिउं सक्किज्जइ ?' । तओ सा तं घेत्तूणं गया वसुरायसमीवं । कहिओ विवाओ । रण्णा वि भणियं - 'नारयत्था चेव एसा रिजा' । तओ भणियमुवज्झाइणीए – 'एवमवट्ठिए तुह भासाए चेव जओ । ता तहा कायव्वं जहा मम पुत्तो न हारइ' । रण्णा वि तहेव पडिवण्णे गया बंभणी । तओ पभाए मा(ना)रय-पव्वयगा चाउव्वण्णपरिवारिया दिण्णत्थाणस्स रण्णो गंताऽऽसीसं काऊण व कयसम्माणा जहारिहमवविठ्ठा । कहियं विवायसरूवं । तओ नारएणं विहिपृव्वगं - 'भो भो ! सच्चपइट्ठिओ लोगो, ता अदिट्ठदेवयाहिं जो एत्थ असमत्थभासी सो निग्गहियव्वो'त्ति सव्वसावणं काऊण भय(भणिओ?) वसुराया – 'जमुवज्झायस्स वक्खाणं सुमरसि तं भाससु' । तओ वसुराया – 'भो ! सच्चपहावेणं चेवाऽहमुवरिचरो जाओ । ता निसुणंतु लोगा - अजा छालगो । तेहिं जागो जजियव्वो'त्ति जाव जंपतो चिट्ठइ ताव कुवियाए खेत्तदेवयाए ससीहासणो पायाले छूढो त्ति । उग्घुटुं च सण्णिहियदेवयाहिं लोगेण य – 'जयउ जयउ सच्चवाई नारओ' । पव्वयगो वि नीसारिओ नयरीओ लोएण बहुप्पगारमुवहसिओ। तं च धीरविऊणंऽगीकरेइ महाकालो त्ति । महाकालकहा भण्णइ - चारणजुयले नयरे नामेण अओहणो निवो आसि । दिइणामेणं देवी । सुलसा णामेण धीय त्ति । पिउणा सयंवरंमी आइढे तीए पथि(त्थि)वा सव्वे आहूया । तेसि उण अहिययरो पत्थिवो सयरो । सयरस्स य पडिहारी पइदियहं जाइ सयरआणाए मंदोदरि त्ति नाम गेहमि अओहणनिवस्स । एत्थंतरंमि सुलसासिक्खवणत्थं दिई गिहुज्जाणे कयलीगिहं पविट्ठा । एत्तो मंदोदरी सा वि अनिवारिया पविट्ठा लीणा य लयंतरंमि उवविट्ठा निसुणइ एगग्गमणा तासिं सब्भाववयणाई । काऊणंऽसुनिवायं दी(दिई) देवी भणइ – 'पुत्ति ! सुण सुलसे ! । तुह वरलंभावसरे, जमिमंमि खु दुक्खए(खुडुक्कए) मज्झ । उसभस्स सुओ भरहो, बाहुबलिं जाणिऊण पव्वइयं । सोमं ठवेइ रज्जे, तप्पुत्तं तस्स वंसंमि ।। उप्पण्णो तणबिंदू, मम भाया पुत्ति ! तुज्झ माम त्ति । तुज्झेसो पुण जणओ, उप्पण्णो भरहवंसंमि ॥ तुह जणयस्स य भइणी, भज्जा तणबिंदुणो इहाऽऽसी य । सव्वजसा णामेणं, महुपिंगो अत्थि तीएँ सुओ । जइ तस्स तुमं दिज्जसि, ता मे पडिहाइ; तुज्झ पुण पिउणो । रुइओ सयंवरो किल, तत्थ न याणामि किं(कं) पि तुमं ॥ वरिहिसि निवाण मज्झे, तेण मए सण्णिया तुमं पुत्ति ! । जं मेराइक्कमणो(णे), जायइ मम गु(ग)रुयदुक्खं'ति ।। Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २४० ] ' मा जणणि ! कुणह मणदुक्खं । सुलसाए सा भणिया, महुपिंगं गेण्हिस्सं, सयंवरे णरवइसुयं 'ति ॥ मंदोदरी वि तासिं, सोउमिमं मंतणं लहुं गंतुं । सयलनरनाहवइणो, साहइ सव्वं पि सयरस्स ॥ सयरेण वि सिग्घकवी, निओ निउत्तो पुरोहिओ जरयं (तुरियं?) । निम्मवइ विस्सभूई, निवलक्खणसत्थमइरम्मं ॥ तह जह जायइ सयरो, पायं नरनाहलक्खणसमेओ । काऊण । महुपिंगो उण गाढं, परिहीणो रायबंधेहिं (रायचि धेहिं ? ) ॥ रायसहामज्झमि य, वाइज्जंतंमि लक्खणे तंमि । सयरेणं रायाणो, भणिया 'जो लक्खणविहीणो ॥ सो सव्वेसिं बज्झो, परिहरणीओ य एत्थ सव्वेहिं' । अत्ताणं महुपिंगो, लक्खणहीणं करेऊणं ॥ तत्तो विनिग्गओ सो, अण्णाणतवं [ अइकंठं (उग्गं?) उववण्णो, महाकालो णाम यमकाए ॥ परमाहम्मियदेवो, सट्ठिसहस्साणमहिवई सो य । देवाणं; नाऊण य, सयरस्स विचेट्ठियं कुद्धो ॥ 'छलयामि अहमियाणि सव्वे वि य खत्तिए 'त्ति चिंतेउं । मग्गंतेण य छिछिं, चेदीविसयंमि अह तेण ॥ सुत्तिमईनयरीए, दिट्ठो वाए पराजिओ विप्पो । पव्वयनामा किल ना - रएण तत्तो [ ] णेण ॥ तेणाऽऽतुं भणिओ, 'खीरकयंबस्स पुत्त ! ते पिउणो । संडिल्लो णामाऽहं मित्तो जं तेण सह पढिओ || गोयमणामोवज्झायस्स समीवे त्ति तेण परिभवओ । तं नारएण वाए, जिओ त्ति सोऊणिहाऽऽयाओ ॥ ता पेच्छ जहेयाणि, मंतबलेणं विहेमि तुह पक्खं । पुहईए वि पहाणं, पहाणजणजणियमणमोहं' | वोत्तुं चेमं पव्वय-सहिओ समएण सो महाकालो । मोहेइ कुहम्मेणं, बहुहा सयलं पि पुहइजणं ॥ उप्पाइओ य वाही, तत्तो देवेण सयललोयाणं । जर-दाह-खास-विस - फोडिगाइओ दारुणो तेण ॥ पव्वयसमएण तओ, सो जणरोगे जणेइ फेडइ य । मोहेइ पव्वओ वि य, लोयं तपा (या) वेयबलेण ॥ लोओ वि पिसायउरग-रक्खस-गह - भूय - डाइणिभयत्तो । जर-दाहपीडिओ तह, सरणं सो पव्वयमुवेइ ॥ Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२४१] सो वि य कुणइ दुरप्पा, सहोम-जावेहि मंत-जोएहिं । सव्वजणाणं संति, संडिल्लस्सोवएसेणं ॥ सयरस्स य तत्थ पुरे, परियण-अंतेउरेण सह तेण । देवेण कओ जरवाहि-वेयणा-रोगसंघाओ ॥ सयरो वि निसामेउं, पव्वयविहियं जणस्स सुहसंति । संभीओ संपत्तो, सरणं अह पव्वयदियस्स ॥ संडिल्ल-पव्वएहिं, य मारिं उवसामिऊण मंतेहिं । जण्णा गोमेहाई, पवत्तिया दारुणा बहवे ।। [गंगाए] जउणाए, मज्झे गंतूण तेहिं कुरुखेत्ते । लद्धपसरेहिं जण्णा, पारद्धा राजसूयाई ॥ देवेण वि मायाए, जण्णे विनिवाइया विमाणस्था । संदंसिया य जंतू, सव्वेसिं पच्चयनिमित्तं । नाऊण नारओ वि य, पव्वयदियचेट्ठियं पसुवहमि । भणइ दिवायरनामं, खयरं परमाए करुणाए । 'अवहरियव्वा जंतू, विज्जा[ए] जन्नमुवगया सव्वे । तत्थ तए' अह तेण वि, पडिवण्णं, तस्स तं वयणं ॥ अवहरइ जाव जंतू, ताव य देवो वि जाणिउं एवं । विज्जाविघायणत्थं, संठावइ उसहपडिमं सो ॥ विज्जाहरो वि पडिम, नाऊणं उवरओ तर्हि ठवियं । सिटुंमि नारओ वि य, तुण्हेक्को संठिओ पच्छा ।। भावेऊण य सयरं, कूदु(रु)वएसेहिं राजसूयंमि । हुणिउं सयरं सुलसं, तत्तो हिट्ठो गओ देवो ।। तत्तो मरुयनिवेणं, रायउरे सद्दिया दिया जागे । नारयमुणिणा गंतुं, भणिया – 'भो ! किं कुणह पावं ?' ॥ तं सोउमुट्ठिया ते, रुट्ठा ताडिंति नारयं गाढं । एत्थंतरंमि पत्तो, नाऊणं रामणो कह वि ॥ ते ताडिउमाढत्तो, बहुहा; विप्पा वि नारयं बेंति । पाएसु निवडिऊण, - 'भुल्ला अम्हं खमह सद्धं(सटुं?)' ।। मोयाविया य तत्तो, रामणपासाओ नारएणेव । विप्पा दयालुएणं, तत्तो सव्वे वि उवसंता ॥ तंमि समयंमि जायं, बुह-विबुहाणं च तत्थ साहूणं । केवलनाणं नयरे, देवा य समागया खिप्पं ।। सिटुं च केवलीहिं, नारयपुढेहिं जागफलमेयं । सगराईणं संसारसंतई जागकारीणं ।। Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२४२] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA दिण्णा दिवायरेणं, धीया किल नारयस्स अह तइया । विज्जाहिं अलंकरिया, रूववई परमकल्लाणी । महाकालो त्ति गयं ॥ इओ य मुत्तिमईणयरीए देवयाए निहए वसुंमि लोएणऽहिसित्ता विहव्वसुमाइया कमेणऽट्ठ पुत्ता । ते वि देवयाए विणासिया । तं च दटुं मुत्तिमईओ भयाउरो पलाणो सुवसू नाम नवमो पुत्तो । गओ नागउरं । दसमो वि य बिहद्धजो नाम महुरं गओ । तत्थ य बिहद्धजस्स पुत्ताइपरंपराए जदू जाओ । जस्स णामेणं जायं जायव्व(व)कुलं । तओ जदुस्स पुत्तो सूरो णाम । तस्स दो पुत्ता - सौरी सुवीरो य । तत्थ य सौरी रज्जे सुवीरं च जुवरज्जे अभिसिंचित्ता पव्वइओ सूरो । सौरी वि सुवीरं चेव रज्जं दाऊण कुसट्टादेसं गओ । तत्थ सौरीपुरं नाम नगरं निवेसेइ । ताहे सो सौरी राया अंधगवह्निनामस्स नियपुत्तस्स रज्जं दाऊण सुवीरेणाऽवि नियपुत्तस्स भोगवह्निनामस्स दिण्णरज्जेण सहिओ सुप्पइट्ठगुरुसमीवे पव्वइत्ता सिद्धो त्ति । तओ भोगवह्निपुत्तो सयलजायवइट्ठो उग्गसेणो णाम महुराए राया जाओ । सोरियपुरंमि य अंधगवण्हिणो सुभद्दा(समुद्दा)ए भारियाए नव पुत्ता जाया । तं जहा - समुद्दविर्जओ, अक्खोभो, सारणो, थिमिओ, हेमवओ, अर्चलो, धरणो, सूरणो, अंवि( भि)चंदो त्ति एएसिं च नवण्हमुवरि जाओ वसुदेवो त्ति । वसुदेवकहा भण्णइ - अत्थि मगहाजणवए नंदिग्गामे एगो दरिद्दबंभणो । तस्स सोमिला भारिया । ताण पुत्तो नंदिसेणणामा। बालस्स य से अम्मा-पियरो मया । सो य कुरूवो, दुईसणो, दंतुरो, लंबोयरो य । परिहरिओ जणेण कम्मगरत्तणेणं जीवइ । अण्णया कम्हेइ काले गए माउलगेण सो अंगीकओ । तस्स य सत्त धूयाओ अत्थि । तेण वुत्तो – 'अच्छ वीसत्थो । अहं तव धूयं दाहामि' । सो य लोभेण घरवावारं सव्वं करेइ । तओ पढमधीया संपत्तजोव्वणा 'दमगस्स दिज्जीहामि'त्ति सोउं भणइ – 'जइ एसो मम भत्ता होही, ताऽवस्सं मरिस्सामि' । सुणियं चेदं नंदिसेणेण । तओ सो पुणो वि माउलेणं वुत्तो – 'मा अधिइं करेहि । बीयं दाहामि' । तीए वि तहेव नेच्छिओ । एवं सेसा हिं वि सव्वाहिं पडिसिद्धो । तओ माउलगेण – 'अण्णस्स धूयं लभिस्सामि'त्ति संठविएण विचिंतियं तेण 'जो बंधूहि वि नेच्छिओ तं पराइयाओ कहं इच्छिस्संति'त्ति वेरग्गेण निग्गओ गामाओ । पत्तो रयणपुरं । तत्थ य नानाविहजुवाणे इत्थीसहिए रमते दट्ठमप्पाणं निदिउमाढत्तो – 'अहो ! अहं दुब्भगसेहरो । ता किं मे जीविएणं ? मरामि'त्ति चिंतिय गओ एगमुववणं । तत्थ य एगंमि लयाहरए सुट्ठिओ णाम साहू साइसओ चिट्ठइ । तेण सो दिट्ठो वंदिओ य। तओ मुणिणा नाणेण तदभिप्पायं नाऊण वारिओ सो – 'मा नंदिसेण ! एवं साहसं ववससु । जओ अहम्मस्स फलमेयं । ता सोक्खत्थिणा धम्मो चेव कायव्वो । किं मुद्धजणासेविएण अप्पघायगत्तणेणं ?'ति। तओ सो सोउमेवं संबुद्धो तस्सेव समीवे पव्वइओ । गीयत्थो य जाओ । अण्णया गहिओ अणेण अभिग्गहो – 'वेयावच्चं मया साहूणं कायव्वं'ति । तं च तहा दटुं सक्को सभागओ भणइ जहा – 'नंदिसेणो वेयावच्चुज्जुओ न सक्किज्जइ देवेहिं वि खोभेउं' । तं च सक्कवयणमेगो देवो असद्दहमाणो गिलाणसाहुरूवमेगं रण्णे विउव्वित्ता बीयसाहुरूवेण वसहिं पत्तो । वुत्तो य तेण छट्ठपारणए गासे उक्खित्ते खरफरुसवयणेहिं जहा – 'नंदिसेण ! वेयावच्चाभिग्गहं गेण्हिय इण्हि भोत्तुं पवत्तो?' । तओ 'मिच्छा दुक्कडं'ति वोत्तुं ससंभंतो उट्ठिओ - 'संदिसह जेण कज्जं ।' तओ देवसमणो भणइ - Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भणइ [ २४३ ] ‘अइसारगहिओ तिसाभिभूओ बाहिं गिलाणो चिट्ठइ' । तओ 'पाणं गवेसामि'त्ति निग्गओ नंदिसेणो । देवो वि असणं करेइ । तह वि लाभोदयओ गहियपाणगो गओ गिलाणसमीवं । तेण य अक्कोसिओ 'अहं एरिसमवत्थं गओ, तुमं पुण भोयणलंपडो ण मं पडियरसि, वेयावच्चकरणसद्देण य तूससि' । ओ पसण्णचित्तेण विण्णविओ 'खम ममेग[म]वराहं, करेमि तं पउणं' । तओ नंदिसेणो पाणियं पाइत्ता तं ‘उट्ठेहि' । तेण वुत्तं – ‘धी मुंडन ! न पेक्खसि मं खामदेहं ?' तओ सो तं खंधे घेत्तूण वच्चंतो पए पए अक्कोसिज्जइ 'अरे ! किं मं खलखलावेसि ?' तओ थिरो सो जाओ। देवो वि तस्सुवरि परमदुग्गंधिमुच्चारं मुयइ । भणइ य ‘वेगविघायं जणंतो किं दुट्ठ ! मं मारेसि लग्गो ?' । सो वि पसण्णमहो 'कहं गिलाणो नीरोगो भविस्सइ 'त्ति मणा (णे) सो विचितेंतो न गणइ कटु ( डु) यवयणाणि । तओ देवो तग्गुणाणुरागओ असुहपोग्गलोवचयं खणेण अवहरित्ता सुरभिपुप्फवुट्ठि मोत्तुं दिव्वरूवधरो होउं पयाहिणं काऊण सक्कवत्तंतं निवेइय पायवडिओ विण्णवेइ 'वरं वरेहि, किं पयच्छामि ?' साहू भणइ ‘भो ! मए परमदुलहो धम्मो लद्धो । नऽन्नेण केणइ पओयणं' । तओ गओ देवो त्ति । — - — - - नंदिसेणो वि वसहिं गओ । साहूहिं पुच्छिओ सव्वं कहेइ । एवं च नंदिसेणो तवमुग्गं बारसवरिससहस्साणि काऊण अणसणकाले 'एत्तो दोहग्गदोसेणाऽहं सत्तहिं माउलधीयाहिं न वरिओ'त्ति सुमरिऊण नियाणं करेइ - 'जइ ममेमस्स तवस्स फलमत्थि तो जम्मंतरंमि सयलरमणीजणवल्लहो [हो ] ज्जामि'त्ति । तओ कालं काऊणिंदसामाणिओ महासुक्के देवो जाओ । तओ चुओ सौरीपुरे हरिवंसे अंधगवहिस्स रण्णो सुभद्दाए देवीए समुद्दविजयाईणं लहुभाया दसमो वसुदेवो नाम जाओ । एए य दस वि दसारसण्णाए पसिद्धा । अण्णं च दसाराणमुवरि सुभद्दाए कुंती - मद्दीणामगं कण्णादुगं जायं । तत्थ य कुंती पंडुरण्णा परिणीया, जीसे पुत्ता पंडवा । मद्दी चेदिरा दमघोसेण परिणीया । जीसे पुत्तो सिसुपालो त्ति । अण्णया य अंधगवण्ही समुद्दविजयं रज्जे अहिसिंचिऊण गहियपव्वज्जो तवं काऊण सिद्धो त्ति' । वसुदेवकुमारस्स य परममित्तो कंसो त्ति । कंसकहा भण्णइ - महुराए णयरीए हरिवंससंभूओ अंधगवण्हिभत्तिज्जओ भोगवण्हिपुत्तो उग्गसेणो राया । तस्स धारिणी नाम देवी । कयाई च महुराए बाहिं निग्गएणुग्गसेणेण दिट्ठो बालतवस्सी । सो य साभिग्गहो विवित्तपएसे निरंतरं मासोववासे काऊण निग्गंतुमेगंमि चेव घरे जइ लब्भइ तो पारित्ता तं चेव विवित्तपएसं वच्चइ, न बीयघरं पविसइ । निमंतिओ य सो पारणत्थं रण्णा गओ राउलं । वीसरियं च ललियगब्भेसरत्तणओ रण्णो तं तस्स निमंतणं । तओ सो अपारिओ चेव गंतुं पवण्णो । तहेव बीयं मासक्खमणं । पुणो वि तदंते कह विसमागओ राया । सुमरिऊण य पुव्वनिमंति (त) णं खामित्ता य पारणत्थं निमंतिओ रिसी । तओ तहेव वीसरिए तइयवाराए वि रण्णा खामिऊण निमंतिओ कुविओ नियाणं करे 'जइ ममेमस्स तवस्स चिण्णस्स किं पि फलमत्थि तो जम्मंतरे वधणत्थमुग्गसेणस्स होज्जामिति । — तओ सो बालतवस्सी कयनियाणो मरिऊणुववण्णो उग्गसेणरायभज्जाधारिणीए कुच्छीए । तप्पभावओ य सा अभिक्खणं रूसइ रण्णो । जायं च तीए दोहिलयं - जइ (ह) 'रण्णो पेट्टवलिमंसं खाएमि' । कहियं च सब्भावसारत्तणओ तीए रण्णो । रण्णा वि तं कह वि पूरिउकामेण कहियं मंतीणं । मंतीहिं वि ती ए अवलोयणगयाए पेच्छमाणीए हेट्ठओ संधयारपएससंठवियस्स रण्णो पोट्टस्सुवरिं धरिऊणुक्कत्तिज्जंतं दंसियं समंसं ससगचम्मं । समप्पियं संजोएत्ता । तं च समुवजीविऊण पुण्णदोहला देवी भण "जइ राया Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२४४] नत्थि तो किं मम जीविएणं ?' तओ मंतीहिं 'तारिसं चेवाऽऽसत्तरत्ताओ रायाणं दंसिस्सामो'त्ति वोत्तुं संठविया देवी । दरिसिओ य सत्तमदिणे राया । तओ कयं वद्धावणयं । तुट्ठा देवी । तओ समयंमि जाओ पुत्तो । विरत्ता य पइवहगो त्ति तस्स देवी । तओ पुव्वकरावियाए कंसमंजूसाए उग्गसेण-धारिणीनामंकियमुद्दादुगसहिओ तहा पत्तियासहिओ य पक्खित्तो सो जायमेत्तो पुत्तो । पत्तियामछमि य लिहियमिमं सिलोगदगं - उग्गसेणस्स पत्तीए, दोहलस्स विरागओ । निवं रक्खिउकामाए, चत्तो पाणसमो सुओ ॥ सव्वाभरणेहिं भूसित्ता, नाममुद्दासमण्णिओ । कंसमंजूसनिक्खित्तो, जमुणाए पवाहिओ ।। तओ महल्लसहियाए हत्थे समप्पिऊणं अवद्दारेणं नीसारित्ता पवाहिओ जउणाए । निवेइयं च रण्णो जहा – 'कुमारो मयगो जाओ'त्ति । सा य कंसमंजूसा रत्तिं वोढुं पभायसमयंमि पत्ता सौरीपुरपोलीदुवारं । एत्यंतरंमि य दिट्ठा सा पच्चूससोयकरणत्थं निग्गएणं समुद्द(सुभद्द)नामगेण रसवाणियगेण । जोयंतेण य तम्मज्झे दिट्ठो सह मुद्दाभरणपत्तियाहिं ससिप्पहो बालगो । तं च घेत्तुमेसो 'तुह पुत्तो'त्ति वोत्तुं समप्पेइ नियभज्जाए मरंतवियाइणीए । तओ कयकंसणामगो परिवालिओ । विद्धि गओ य सो कलहसीलो कुटेंतो परडिक्करुगे समप्पिओ वसुदेवस्स सेवगो । सो य तस्साऽईव पिओ जाओ । गहिऊण य दो वि समकालमेगलेहसालाए कलाओ जोव्वणत्था जाया । एत्थंतरंमि य समुद्दविजयस्स विसज्जेइ दूयं जरासिं(सं)धो त्ति । जरासंधकहा भण्णइ - सुत्तिमईणयरीओ नासित्ता जाइ वसुसुओ सुवसू नागउरं । तप्पुत्तो विहद्दहो जाइ रायगिहं । तस्स पच्छुप्पए पुण कालेण विहद्दहो निवो जाओ । तस्स पयंडो पुत्तो राया जाओ जरासंधो । तस्स य समत्थवेसायणपहाणाओ मगहसुंदरी-मगहसिरी नामिगाओ दो गणियाओ । तुच्छत्तणओ य मगहसिरी चिंतइ - 'जइ एसा मगहसुंदरी न होइ ता को मम आणं खंडेज्जा ? राया य वसवत्ती होज्जा' । एवं च तच्छिद्दण्णेसणपराए मगहसिरीए साहिओ केणइ याऽवप्पओगो जहा – 'विसभावियं जं कणयं तम्मयकेसरसंजोइयाणि कणियारकुसुमाणि जो नच्चंतो छिवइ तस्सिदियविघाओ होज्जा । न य ताणि महुयरा चुंबति त्ति पच्चओ' । संजोजिउं चेवं वसंतसमए मगहसिरीए मगहसुंदरीनट्टदिणे रायपुरओ पायच्चणियामिसेणुच्छालिऊणं मुक्का तहा कणियारकुसुमंजली जहा पडिया रंगभूमीए । एत्थंतरंमि य केणइ नवहलिय त्ति समप्पियाओ रण्णो चूयमंजरीओ । दाउं च तासि सेसाओ पसाइत्ताणं सहत्थेणेगा गहिया रण्णा । मोत्तुं च सुरभीणि वि मगहसिरीमुक्ककणियारकुसुमाणि ताओ चेव चूयमंजरीओ चुंबिउमटंति महुयरा । दटुं चेमं मगहासुंदरिमयहरियाए ऊहियं – 'कहं भमरा कणियाराणि मोत्तुं चूएसु निलिंति ? ता नूणं सदोसाणीमाणि । इय भणीहामि – एएहिं पुप्फेहिं अच्चणिया अचोक्खा विसाइभावियाणि वा ता गामेल्लगत्तणं होही । ता उवाएण वारेमि' । Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२४५] एत्यंतरंमि य रंगमोइण्णा मगहसुंदरी । गाइया य तम्मयहरियाए पढममेव मंगलत्थमिमा गीतिका - पत्ते वसंतमासए आमोयए पवत्तंमि ।। मोत्तूणं कणियारए भमरा सेवंति चूयकुसुमाणि ॥ सोउं चेमं चिंतियं मगहसुंदरीए – 'किं पुण अकंडे एसा गीया ? ता नूणं कारणेण होयव्वं । नायं च भमरपरिहरणाओ तीए जहा – 'विसभावियाणि कणियाराणि' । परिहरंती य ताणि अप्पमत्ता तहा सा नच्चिया जहा ग(न?) च्छलिय त्ति । तं च मगहसुंदर हराविउकामो सीहरहो कह वि नाओ जरासंधेण । तओ समुद्दविजयस्स दूओ पेसिओ जहा – 'सीहपुराहिवं सीहरहं जइ जीवंतं पाडिऊण गेण्हसि ता जीवजसं दुहियं नगरं च पहाणं तुज्झ देमि' । तं च लेहं वाइज्जंतं सोऊण वसुदेवेण राया विन्नत्तो – 'देव ! विसज्जेह गं(मं) जेण सीहरहं बंधिऊणाऽऽणेमि तुम्हें पायमूलं' । रण्णा भणियं - 'कुमार ! अदिट्टजुज्झो सि, ता अलं तुह गमणेण' । तहा वि निच्छए कए पेसिओ बहुपरिवारो । सीहरहेण वि तस्साऽऽगमणं सोउं मेलियं नियबलं । लग्गं जुज्झं । तओ सीहरहेण वसुदेवबलं विक्खोभियं । तं च दट्ठण वसुदेवेण कंससारहिपरिग्गहिओ रहो तदभिमुहो चालिओ । तओ सो जुझंतो कयकरणो वि लहुहत्थयाए दोहिं वि छलप्पहारेण रहतुंडं भंजिऊण उक्खिविउं नियरहमाणीओ । तओ भग्गं सीहरहबलं । लद्धजया य तं घेत्तूण सपुरमागया । तुटेण य रण्णा पूइया । कहेइ य विजणे राया वसुदेवस्स जहा – 'कोट्ठगिनेमित्तिएण जीवजसाकुमारीए लक्खणं विणिच्छियं । तेण मे कहियं – सा जरासंधकण्णगा पिउ-पइकुलविणासिणी । तो अलं तीए' । तओ पयडमुल्लवियं वसुदेवेण जहा चेव – 'कंसेण सीहरहो गहिओ' । रण्णा वुत्तं – 'जइ एवं ता कहं रायधीयं वणियदारगो परिणिस्सइ ? परं एयस्स परक्कमो खत्तियस्सेव दीसइ । ता होयव्वं एत्थ कारणेणं'ति सद्दाविओ रसवाणिओ । पुच्छिओ य धम्ममंतरे काऊण रहसि कंसवुत्तंतं । तेणाऽवि समओ त्ति नाऊण कहियं जहा - 'जउणाए नाममुद्दाभरण-पत्तियासमण्णिओ कंसमंजूसागओ मए लद्धो । अओ परं देवो पमाणं'ति । तओ समुद्दविजएणाऽऽणावि[या] सा मुद्दाइदा(सहियामंजूसा?) । वाइया पत्तिया । निच्छियं च जहेसो उग्गसेणपुत्तो त्ति। तओ हरिसिया समद्दविजयाईया कंसं पुरओ काऊण गया जरासंधसयासं । कहिओ तस्स सपच्चओ सीहरहजिणणाईओ कंसपरक्कमो । तओ नाउमुग्गसेणपुत्तो त्ति परिणाविओ तेण जीवजसं । भणिओ य - 'मग्गसु समीहियपुरं' । कंसेण वि विण्णायवुत्तंतेण मग्गिया महुरा नयरी पिउपओसं वहंतेण । दाऊण ससंवाहो पेसिओ तीए । कंसो वि तत्थ गंतूणुग्गसेणं पउलिदुवारदेसत्थे कट्ठहरए निजंतिऊण राया जाओ। तं च दतॄणुग्गसेणपुत्तो गाढमुव्वेगिओ अइमुत्तकुमारो नाम पव्वइओ नमिजिणतित्थे । कंसेण वि सायरमाणाविऊण सोरीपुराओ संमाणिओ सो रसवाणिओ । न निजताविया कंसेण नियमाया । तओ कंसमाया - 'मए कओ कंसमयमंजूसापवाहणाइओ कंसस्साऽवयारो न उग्गसेणेणं । ता किमे[सो] निजंतिओ ?'त्ति पच्चाययंती पइदिणं कंसमण्णणिज्जे वड्डमुणिसे(मणूसे) गिहंगिहेण परियडइ । तहा वि जम्मंतरजणियनियाणाणुबंधओ न किंचि कस्सइ य हवइ त्ति । Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २४६ ] समुद्दविजयाइया वि जरासंधेण सम्माणिया पत्ता सौरीपुरे । तओ वसुदेवो जोव्वणस्सुदए नानाविहनेवत्थालंकरिओ रायरहगओ अद्धाणं गच्छंतो आगच्छंतो य रूवाहिओ त्ति काउं नयरजुवइजणं मोहंतो कालं गमेइ । अण्णया एगंते विण्णत्तो महाजणेण राया 'देव ! सुणह । वसुदेवकुमारस्स रूवक्खित्तचित्तो सयलजुवईजणो निम्मज्जाओ जाओ । ता पसायं कुणउ देवो । मा कुमारो उज्जाणाई भमउ' । रण्णा भणिया 'वच्चह वीसत्था । निवारिस्सामि' । तओ वारिओ परिजणो कुमारस्स ' मा एयं कहेज्जह' । अण्णया या तं भइ ‘कुमार ! मा दिवसं भमाहि बाहिरओ । धूसरमुहच्छाओ दीससि । अच्छसु गिहे । मा कलाओ अहिणवगहियाओ नस्सिस्संति' । पडिसुयं तेण । तओ आलेक्ख - गीय-वाइयाइविणोएण चिट्ठइ । — - सा आह रुट्ठा आह कयाइं च रन्नो खुज्जा गंधपीसिगा गंधाणि पीसिय वच्चंती पुच्छिया तेण - 'कस्सेयं विलेवणं ?' 'रण्णो' । तेण वुत्ता 'किं अम्हं न होइ ?' । तओ हासपुव्वं गहिया तेण गंधा । सा 'एएहिं चेव आयारेहिं रुद्धो तुमं अच्छसि' । तओ पुच्छिया सा ससंभंतेण । रन्नो बीहंती न साहइ । तओ अब्भत्थियाए साहिओ पउरवृत्तंतो । तओ चिंतियं तेण 'नूणं रण्णो चित्ते पइट्ठियं कुमारो अप्पाणं सलाहावेंतो नगरमज्झेण निग्गच्छइ । ता किमेत्थ अयसपंकंकियस्स अच्छिउं ?' ति संपहारिऊणं सर-वण्णभेयगाओ य गुलियाओ मुहे काऊण संझाकाले निग्गओ नगरबाहिं । मसाणासण्णदारूहिं य रइया ची(चिया, अणाहमडयं पक्खिवित्तु पलीविया । गुरुजणखामणत्थं चाऽवलंबियमेक्कंमि परसे पत्तयं । तत्थ य लिहियमिमं - 1 - - जस्स गुणा वि गुरूणं, लज्जाजणया जणेण कीरंति । सो किल मयकप्पो च्चिय, तेणऽरिंग विसइ वसुदेवो ॥ तम्हा होंतमहोंतं वा, [व]सुदेवविणासियं । गुरूहिं पउरलोएण, खमियव्वमओ परं ॥ — ओ बंभणवेसेण तुरियमवक्कंतो उम्मग्गेण गंतुं मग्गमोइण्णो । तओ निज्जंती पिउगेहमेगा रहगया तरुणी तं दट्ठूण अंबं भ 'अम्मो एसो बंभणदारओ' । रहंतो आरोविओ पत्तो गामं । तत्थ य सो मज्जिय-जिमिओ संझासमए जक्खाययणे गओ जणवायं सुणेइ जहा 'किर वसुदेवो अरिंग विट्ठो । तओ सव्वजायवा संतेउरा कंदिउमारद्धा । कयसल्लुद्धरण- पेयकज्जा य सगिहं गया' । तं च सोउं तेण चिंतियं जहा 'गुरू मे निरासा जाया । ताऽहं सच्छंदो वियरामिति । - तओ गओ विजयखेडं णगरं । ठिओ बाहिरुज्जाणे । दिट्ठा पुरिसा । तेहिं त् 'के तुम्हे ? कओ वा समागया ?' तेण वृत्तं 'बंभणोऽहं । विज्जागहणत्थं निग्गओ' । तेहिं भणिय - 'मिमाए वावीए मज्जणेण खेयमवणिज्जउ' । तहा य काउं सो असोगट्ठा निसण्णो । भणिओ हिं 'अज्जउत्त ! सुणेह । एत्थ पुरे विजओ राया । तस्स सुजया देवी । तीए दो धूयाओ - सामा- विजयाओ य । गंधव्वे नट्टे सुट्टु कुसलाओ विदिण्णसयंवराओ । तासिं च पइण्णा भत्त "त्ति । तओ रण्णा निउत्ता अम्हे जो जुवा रूवस्सी माहणो खत्तिओ वा, तमाणेह । ता जइ भे नट्टे गीए वा * समो अत्थि ता एह' । तेण वुत्ता 'अस्थि किंचिमेत्तं' । तओ तेहिं सो नेऊण दरिसिओ रण्णो । सम्माणिओ तेण । तओ सामा- विजयाओ वसुदेवेण " जो नट्ट - गीएहिं विसेसाहिओ सो चेवऽम्हं ★ श्रमोऽस्ति । - - - — — Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २४७ ] दिट्ठदिणे सयलकलाकुसलाओ वि णट्टे गीए य विणिज्जियाओ । तओ तुद्वेण रण्णा सोहणदिणे तासिं पाणि गाहिओ अद्धं च रज्जस्स दिण्णं । तओ ताहिं समं विसयसुहमणुहवंतो कुमारो चिट्ठ । अण्णा य ताहिं पुच्छिओ 'अज्जउत्त ! जइ तुब्भे बंभणा ता कीस संगामियाओ कलाओ गहियाओ ?' तओ कालंतरेण गुरुनेहाणुबंधओ सब्भावो कहिओ । कयाइ य विजया आवन्नसत्ता जाया । कुमारं च पसूया । कयं च से णामं अं( अ ) कूरो त्ति । तत्थ य अच्छंतो पच्चभिण्णाओ । ओ अवक्खंतो(अवक्कंतो) पुव्वदेसं गंतुमणो मग्गमयाणंतो जलावत्तं नाम अडविं पविट्ठो । पत्तो य एगं सरवरं । ण्हाओ पीयं च पाणियं । एयंमि अंतरे एगेण वणहत्थिणा घेत्तुमारद्धो । तओ तुरियमवक्कंतो । सो वि से मग्गओ लग्गो। तओ अप्पाणं बंबं (रक्खं ? ) तेण भमाडिऊण समं खेत्तं नीओ । पक्खित्तं च तस्स पुरओ उत्तरीयं । तंमि य वेहं देंतस्स दंतेसु पाए काउमारूढो खंधे जाव वाहिउं पयत्तो ताहे आगासत्थेहिं दोहिं पुरिसेहिं बाहासु गेण्हिय पव्वयं नेउं उज्जाणे मुक्को । पणया य तस्स ते 'पवणंजय - अच्चिमालिणो अम्हे' इइ नामाणि साहेत्ता। खणंतरेण य वत्थाभरणाणि गेण्हिऊणाऽऽगया पडिहारी । तीए ण्हावित्ता अलंकिओ भूसिओ य पविट्ठो नगरं । दिट्ठो असणिवेगो राया । कयणिवाओ अब्भुट्ठेऊण तेण अद्धासणे निवेसिओ । क सामलियाए रायदुहियाए पाणि गाहिओ त्ति । अन्नया निरुवमसरेण वीणं वाएमाणी सामली समावज्जियहियएणं भणिया वसुदेवेणं - 'पिए ! वरं मग्गसु' । सामली भणइ ‘देव ! एसोच्चिय वरो जमिह जम्मंमि तुब्भेहिं सममविओगो निरंतरं संपज्जउ' । वसुदेवो भइ 'पिए ! किं कारणमेरिसवरमग्गणे?' सा भणइ - 'देव ! सुम्म वेयड्डपव्वए किंनरुग्गीए णयरीए अच्चिमाली राया । तस्स पभावई देवी । तीए जलणवेगो य असणिवेगो य दो पुत्ता । तेसिं विमला सुप्पभा य भज्जाओ । तत्थऽच्चिमाली राया जलणस्स रज्जं पन्नत्तिविज्जं च दाउं पव्वत्ता सिद्धो । जलण - विमलाणं च अंगारगो पुत्तो । असणिवेग-सुप्पहाणं चाऽहं धीया । तओ जलणवेगो रज्जमसणिवेगस्स दाउं देवलोगं गओ । तओ विज्जाबलेण नीसारिऊणाऽसणिवेगमंगारगो सयं राया जाओ । असणिवेगो वि निग्गंतुमट्ठावयं गओ । तत्थ य चारणसमणमंगिरसं नाम वंदिऊण पुच्छइ भयवं ! किं मम रज्जं भविस्सइ न वा ?' अंगिरसो भणइ 'तुहऽत्थि सामली नाम धीया। तीए पइपहावओ तुह रज्जं भविस्सइ'त्ति । पिया भणइ 'भयवं ! कहमहं तं जाणिस्सामि ?' | मुणी भइ - ‘जो एयंमि जलावत्तसरोवरे गयं जिणिस्सइ सो नायव्वो' त्ति । तस्स य मुणिस्साऽऽ सेणं निवेसिऊण पुरमिमं विसज्जेइ निच्चं सरोवरंमि पुरिसदुगं जाव तुमं गयजेया दिट्ठो । तओऽहं तुह भज्जा कया । - - - - । तस्स य अंगारगस्स सव्वं विज्जाए कहियं जमट्ठावयंमि मम पिउणो मुणिणा समाइट्टं । तं च नाऊण सामि ! तुह छिद्दाणि गवेसिंतो चिट्ठइ । न य सो किं पि काउमेत्थ समत्थो । जा (ज) ओ धरणिदेण पुि निब्बंधो कओ जो देव-गुरु-[इत्थी]समीवत्थं सत्तुं हणिस्सइ तस्स विज्जाओ न भविस्संति अण्णत्थ पुण सामि ! सो पावो तुहेगागिणो हिंडंतस्स कत्थ वि पहविस्सइ त्ति कलिऊण तुममेवं मए वरं मग्गिओ'त्ति । तओ 'मा पिए ! भाहित्ति वोत्तुं तीए सह वसुदेवं ( वो) चिट्ठइ । जाओ य तत्थऽसणिवेगगंधव्वियाणं समीवे विसेसेण गंधव्वकलाकुसलो । Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २४८ ] अन्नया सामलीए सह सुत्तो वसुदेवो सहस त्ति हरिओ अंगारकेण । पबुद्धो य - 'को ममेसो हरइ' त्ति जाव चिंतेइ ताव दिट्टं तेण सामलिंगासरिच्छमंगारकवयणं पिओ 'रे रे धिट्ठ !'त्ति भणंती समुप्पाडियखग्गा सामली । सा य परिस्स (धा) वंती पत्ता पुरुंडी ( दुखंडी ? ) कया खग्गेण छेत्तुमंगारकेण । तं च दट्ठण 'हा हा कट्ठ' मिति जंपंतो पीडिओ वसुदेवो । तओ पुणो वि दोसु वि पासेसु अंगारकस्स सामलीओ भिडंतीओ 'माया का वि एस'त्ति निच्छियमइणा गाढमुट्ठीए ताडिओ वसुदेवेण अंगारको। तओ पीडिएणाऽऽगासाओ मुक्को तेण वसुदेवो पडिओ एसो चंपाणयरीए बाहिं सरोवरस्सुवरिं । समुत्तरित्ता य तं घणवणमज्झसंठियं पविट्ठो देवउलं । सुत्तो य तत्थ रयणी । - — - तओ पहायंमि तत्थ समागओ देवपुज्जारओ बंभणो । भीओ य सो देवोवमं रूवं दट्टण वसुदेवं । तओ 'मा भाहि'त्ति धीरवित्ता पुच्छिओ वसुदेवेणं 'भद्द ! को एस देसो ? का वा नयरी ?' तओ भट्ट भइ ‘किं तुममज्जउत्त ! गगणाओ पडिओ जेण अंगदेसं, चंपानयरिं चेमं न जाणसि ?' वसुदेवो 'भट्ट ! भत्तारोऽहं जक्खिणीए । तीए य सह पव्वयमणुहिंडंतो हरिओ अवराए रत्तरमणीए । अण्णाए य मण्णिमित्तमागंतुं सा विरोहिया । तासि च जुज्झंतीणं पडिओऽहमेत्थ, न पएसं कमवि जाणामि । तेण तुमं पुच्छिओ'त्ति वोत्तुं निग्गओ वसुदेवो गओ चंपाए । भणइ तत्थ य बहुलोगमेगत्थ मिलियं वीणाहत्थगयं दट्टुमणेण पुच्छिओ वुत्तंतमेगो भोलागिई पुरिसो जहा – 'भद्द ! किमेसो लोगमेलावगो ?' तेण भणियं 'सुण । चारुदत्तो नामेत्थ सेट्ठी । तस्स गंधव्वसेणा नाम धीया । सा य अईवगंधव्वकुसला पइण्णं कुणइ 'जो पुरिसो [मं] गंधव्वेण जिणिस्सइ [सो मम भत्तारो] 'त्ति । एवं च मासे मासे पसिद्धगंधव्वे वायवाइणो काऊण सयललोयसमक्खं देइ गंधव्ववायं । दिण्णो य तीए कल्लदिणंमि गंधव्ववाओ । संपयं पुणो वि मासेणं देस्सइ त्ति । एसो य लोओ तीए चेवाऽणुकारेणं रूवाइगुणक्खित्तचित्तो वीणाविणोयमज्ज कुणमाणो चिट्ठइ' । तओ सोउमेवं भणियं वसुदेवेण – 'के पु[ण] एत्थ गंधव्वोवज्झाया ?' मणूसो भणइ – 'सुम्मंति जणपसिद्धीए दो । सुग्गीव - जसोग्गीवा । तत्थ वि सुग्गीवो पहाणो त्ति' । तओ बंभणवेसं काऊण सुग्गीवसमीवं गओ वसुदेवो । भणइ य 'गोयमगोत्तोऽहं खंदिलो नाम बंभणो । गंधव्वसिक्खणत्थं तुह समीवमागओ । ता मं सीसं पडिवज्जसु' । सुग्गीवेण वि अलद्धमज्झेणं 'मुरुक्खो 'त्ति वोत्तुमणायरेणं चेव धरिओ नियसमीवे । वसुदेवो वि बहुहा चिट्ठ जणं हसावेंतो । — - - - तओ संपत्तंमि गंधव्ववायदिणे सुग्गीवभज्जाए वसुदेवस्स नियपुत्तस्सेव समप्पियं चोक्खं वत्थजुयलं । तं च सो परिहरिऊण तहा सामलिगापरिभुत्ताणि य पक्खालियाभरणाणि परिहेत्ता सुग्गीवेण सह गओ वायसहं । तत्थ य बहुप्पयारेसु विरइयासणेसूवविट्ठो एगंमि महंतासणे । पलोइओ य पढमं चेव सवियारदिट्ठीए गंधव्वसेणाए वसुदेवो । तओ तं दट्टुमइचोज्जिएण महाजणेणाऽऽणित्ता समप्पियाओ तस्स नाणाविहवीणाओ। तेणाऽवि दूसित्ता मुक्काओ सव्वाओ वि ताओ । तओ समप्पिया आणेऊण गंधव्वसेणाए वसुदेवस्स नियवीणा । तं च घेत्तुं भणिया तेण गंधव्वसेणा 'भणसु भद्दे ! किमेईए सच्चवेंतो वाएमि ? तीए भणिय–‘मज्जउत्त ! महापउमचक्कवट्टिभाउगस्स विण्हुकुमारमुणिणो तिविक्कमचरियं सच्चवेसु 'ति । तेण वि तह तं गीयं, संगीयं विण्हुविक्कमनिबद्धं । जह सव्वेहिं वि भणियं, 'विजय विजय त्ति गंधव्वा !' ॥ Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२४९] अभितरं पविट्ठो, तत्तो गहिऊण जाव तं सेट्ठी । कयसम्माणो य जणो, विसज्जिओ सिट्ठिणा सव्वो ॥ पत्ते य विवाहदिणे, वसुदेवो सेट्ठिणा इमं भणिओ । 'भणह कस्सऽग्गियारी, गोत्तेणं कीरउ कुमार ! ?' ॥ सौरी वि विहसिऊणं, पभणइ – 'जस्सेव तुम्ह पडिहाइ । कुणहऽग्गियारियमिहं, गोत्तेणं ताय ! तस्सेव' ॥ भणियं च चारुदत्तेण, – 'कुमर ! जं ईसि विहसियं तुमए । तत्थेसो भावत्थो, किल एसा वणियदुहिय त्ति ॥ एयं पि कहिस्सामो, ववहारो किं तु पुरिससारो त्ति । ता तुम्हमग्गियारी, कीरउ गोत्तेण किमिमीए' ॥ तत्तोऽनि(ग्गि)यारियाए, विप्पेण कयाए वित्तवीवाहो । तीए सह संसुत्तो, वसुदेवो वासभवणंमि ॥ सुग्गीव-जसोग्गीवा, सामा-विजयाओ परमदुहियाओ । दिति कुमारस्स तओ, कुमरो परिणेइ ताओ वि ॥ वसुदेवमण्णदिवसे, दट्टण सीहासणंमि सो सेट्ठी । पभणइ – 'कुमार ! स(सु)म्मसु, गंधव्वाए कुलमियाणीं ॥ एत्थेव य चंपाए, नयरीए भाणुनामगो सेट्ठी । तस्स सुभद्दा भज्जा, सा य अपुत्त त्ति अद्दण्णा ॥ अह अण्णया कयाई, दटुं वंदित्तु चारणं समणं । सा पुच्छइ सुयजम्मं, तत्तो सो मुणिवरो भणइ । 'थोवदिवसेहिं होही, पुत्तो अह तुज्झ णेगमपहाणो' । वोत्तुमिमं तो साहू, सहसा असणं पत्तो ॥ जाओ य सुओ तेसिं, सोऽहं नामेण चारुदत्तो त्ति । कीलंतो य समित्तो, कइया वि गओ नइतडंमि ॥ पेच्छामो तत्थऽम्हे, कस्सइ आगासगामिणो एक्कं । सरियापुलिणंमि पयं, नायं विज(ज्जा)हरस्सेयं ॥ तत्तो अणुसरमाणेहिं, तत्थेवित्थीपएहिं सहियाइं । तस्सेव बहुपयाई, दिट्ठाइं नईए पुलिणंमि ॥ नायं जह सकलत्तो, एसो विज्जाहरो भमइ एत्थ । केलीहरे य तेसिं, पिच्छामो कुसुमसयणीयं ॥ खग्गरयणं च दिटुं, सकोसं तस्स अह पुणऽम्हेहिं । पेच्छामो य अदरे, तं खयरं आयस-मएहिं ॥ कीलेहिं खीलियं सह. दमेण तस्सेव खग्गकोसस्स । पेच्छामु एगदेसे, ओसहिवलयाणि अह तिण्णि ॥ Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२५०] गहिऊण ताणमेक्कं, वलयं सहसा विमोक्खिओऽम्हेहिं । नामंकिएण पच्छा, पुणो वि संरोहिओऽण्णेणं ॥ संजीवणिवलएण, पावियसण्णो य आह सो खयरो । 'सिवमंदिरं ति नयरं, दाहिणसेढीए वेयड्ढे ॥ राया खयराहिवई, नामेण महिंदविक्कमो तत्थ । तस्स सु[ओ]ऽहं नामं, अमियगई रायसीहस्स ॥ अह अण्णया कयाई, हिरिमंथनगंमि सह वयंसेहिं । कीलंतो संपत्तो, धूमस्सिह-गोरमुंडेहिं ।। तत्थ य हिरण्णरोमो, मम मामओ तावसो सुया तस्स । सुकुमालिय त्ति णामं, उदन(ग्ग)वरजोव्वणा कण्णा ॥ तं ससिरेहं व अहं, दटुं कामाउरो दढं जाओ । हियएणं वहमाणो, पत्तो तं निययनयरंमि ॥ एसो मम अणुराओ, सिट्ठो जणयस्स अह वयंसेहिं । सो वि सुकुमालियं लहु, वरित्तु परिणावइ ममं ति ॥ तीए समं पंचविहे, भोए भुंजामि अण्णया खयरो । धूमसिहो मम महिलं, अभिलसमाणो मया नाओ ॥ वियरामि तहा वि अहं, सव्वत्थ अह ससं(मं) पुणो तीए । बद्धो य इह पमत्तो, नीया सुकुमालिया तेण ॥ तुम्हेहिं संपयमहं, विमोइओ चारुदत्त ! ता कहसु । जं इह किल कायव्वं, होइ मया तुम्ह बंधूणं' ॥ भणिओ य मया – 'सव्वं, जायं अह तुम्ह दंसणे अम्ह' । संभासिऊण अह सो, उप्पइओ गयणमग्गेणं । अम्हे वि नियणयरं, समागया एत्थ कीलमाणा य । चिट्ठामो संपत्तो, तत्तोऽहं जोव्वणं समए । सव्वत्थमाउलस्स य, मित्तवई णाम जणणि-जणएहिं । दुहिया मज्झ कएणं, उवणीया सोहणदिणंमि ॥ आसत्तो य कलाहिं, न सुट्ठ भुंजामि तत्थऽहं भोए । जणणि-जणएहि ताहे, कलिओ जह 'एस मुद्धो'त्ति ।। 'न मुणइ कामवियारे', समप्पिओ तेहिं ललियगोट्ठीए । वियरामि तेहिं सहिओ, जहिच्छियं काणणाईसु ॥ कालिंगसेणदुहिया, अहऽत्थि वेसा वसंतसेण त्ति । विणय-गुण-रूव-जोव्वणकलिया लच्छि व्व पच्चक्खा ।। बारसवरिसेहिं मया, तीए सह सुह-विलासनयणाए । अवियाणिया य सोलस-सुवण्णकोडीओं भुत्ताओ । Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२५१] तत्तो य ‘भुत्तगिहवित्थरो 'त्ति नाउं कलिंगसेणाए । मइरं पाएऊणं, तीए अहं उज्झिओ बाहिं ॥ पिइ-मि(मा)इमरणविहुरो, गहिउं भज्जाए अहं अलंकारं । सह माउलेण चलिओ, तत्तो वाणिज्जतण्हाए || पत्ता य सुहे दियहे, तत्तो णयरे ओसीरवत्तंमि । तत्थ य गहिओऽम्हेहिं, कप्पासो सव्वमुल्लेणं ॥ तत्तो तामलिहुत्तं, चलियाणं सो दवग्गिणा दड्ढो । मुक्को य माउलेणं, दुक्खविभागो (भग्गो) त्ति काऊणं ॥ गागी आसेणं, चलिओ अह पच्छिमादिसाहुतं । सो विमओ मम तुरओ, पायच्चारी तओ चलिओ ॥ दूरद्धाणपरत्तो, छुहा-पिवासाहिं पीडिओ कह वि । पत्तो पियंगुणयरं, बहुनेगमसंकुलं दिव्वं ॥ अह जणयवयंसेणं, तत्थ य दिट्ठो सुरिंददत्तेण । पुतो व्व गउरवेण य, धरिओ सणवीवराएहिं (भोयण-वत्थेहिं?) ॥ लक्खं कलंतरेणं, गहिउं दविणस्स धरियमाणो वि । वहणेणं अवइण्णो, धणतण्हाए समुमि ॥ अह पूइऊण विहिणा, नइनाहं जमुनदीवसमुहंमि । पेच्छंतो संचलिओ, अणोरपारं महसमुद्दं ॥ पत्तो य जउणदीवे, परिभममाणेण तंमि नयराई । अंतरदीवाइं तहा, बहुसो परिहिँडिओ उयही ॥ एवं हिंडंतेणं, समज्जियाओ य अट्ठ कोडीओ । तत्थ हिरण्णस्स मया, नियपुरहुत्तं तओ चलिओ ॥ फुट्टं च जाणवत्तं, आउयसेसेण कह वि लहिऊणं । फलहं किच्छेण तओ, कह वि हु सत्तरत्तेणं ॥ रायडरं नाम पुरं, तस्स य बाहिंमि घणलयाइण्णे । आसमपयंमि रम्मे, समागमो तत्थ पेच्छामि ॥ दिणयरमिव पच्चक्खं, तिदंडिपरिवायगं तओ तस्स । नामं गोत्तं च मया, निवेइयं दिणयरपय (ह) स्स ॥ पुत्तो इव तेण अहं, उवयरिओ; अण्णया य सो आह । 'गच्छामो वच्छ ! नगं, जेण रसं तुह पयच्छामि ॥ तं दीससि धणकंखी, तुज्झ सुहेणेव कोडि - लक्खाई । जेण पयच्छामि अहं, एत्थ वियप्पो न कायव्वो' ॥ इय नेहेणं भणिओ, अहं पि नमिऊण तस्स पयकमलं । परमाए भत्तीए, चलिओ परिवायगसमेओ ॥ Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२५२ ] बीयदियहंमि पत्ता, बहुसावयसंकुलं महाअडविं । दुग्गं तीए दोणि वि, वच्चंता विविहदेसेसु ॥ एक्कस्स अह नियंबे, अयलस्स महाबिलंमि संपत्ता । बहुजंतसिलाइण्णे, कयंतवणोवमे भीमे ॥ तं बिलवयणं तेणं, उग्घाडेऊण मंतजोएहिं । तत्तो पुणो पविट्ठा, दो वि जणा दुग्गपायालं ॥ तंमि भमिऊण बहुसो, पत्ता कह कह वि तं रट्ठाणं । नरओ व्व तस्स मज्झे, चउहत्थपवित्थडो कूवो ॥ तेण तओऽहं भणिओ, 'पविससु तं वच्छ ! इत्थ अयडंमि । जेण रसस्स अलाबुं, एक्कं तुह देमि पवरस्स' ॥ तत्तोऽहं तब्भणिओ, घेत्तूणं तुंबगं वरहगेण । धणलोभेण बिलंतं, कयंतवयणं पिव पविट्ठो ॥ चत्तारि जाव पुरिसे, गंतूणं वेश्याए परिणट्ठो दिट्ठो तत्थ रसो सो, निवारिओ तत्थ केणाऽवि ॥ माणुसवायाए अहं, ' मा गेण्ह रसो'त्ति सो मया भणिओ । 'भगवेण चारुदत्तो, पवेसिओ किं निवारेह ?' ॥ भणिओ य तेण अहयं, ' मा मित्त ! भयाहि नेगमोऽहमवि । धणकंखी बोहित्थे, समुज्झे विलीमि ॥ परिवायगेण खित्तो, इमंमि रसलोलुवो महाकूवे । पसुगेण व बलिकम्मं, काऊण य सो गओ पावो ॥ पाएण अहोभागो, सव्वो वि रसेण भक्खिओ मज्झ । नियचेट्ठिएण पेच्छसु, जलहिं तरिउं मओ एत्थ ॥ ता मा तुमं पि एवं, भगवेणिह तेण पावमइएणं । मुक्को खिज्जित्तु चिरिं तत्तो मरिहिसि न संदेहो ॥ अप्पसु य मम अलावुं, जेण य भरिऊण तुह समप्पेमि । अण्णह रसफरिसेणं, विलिज्जिही तुज्झ वि सरीरं ॥ तेण वि समप्पियं तं, भरितु मम तुंबयं रसस्स मए । संचालिया य रज्जा(रज्जू), तत्तो भगवेण उक्खित्ता ॥ तडआसणे पत्ते, ममंमि इच्छइ अलाबुगं गहिउं । न य उत्तारेइ ममं, पभणइ य 'समप्प तावेयं' ॥ खित्तं च मया अयडे, तेण वि मुक्को सरज्जुओ अहयं । पडिओ य मेहलाए, दुक्कयकम्मेहिं चिट्ठामि ॥ तत्तो सो भणइ वणी, ‘मा मा भो ! सुयणु ! दुम्मणो होहि । जं जेण पावियव्वं, तं को किल अण्णहा कुणइ ? ॥ - — - — Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २५३ ] तह वि तुह अत्थि एक्को, एत्थुप्पाओ इमंमि पइदियहं । आगच्छइ गोहा [ किर], [स-रस ] उदयपाणत्थं ॥ तीए पुच्छविलग्गो, जइ वच्चसि तो गओ तुमं णामं (बाहिं ? ) । अहव न गच्छसि; निहणं, एत्थेव तुमं पि पावेसि' ॥ सुणिऊण इमं तुट्ठो, अहं पि वणिभासियं तयं तत्थ । चिट्ठामि बिले घोरे, जिणनवकारं गुणेमाणो ॥ अह सो वि तत्थ वणिओ, पंचत्तं उवगओ रसपरद्धो । अहमवि बिलसंभीओ, समरत्तंधाह (धो) विचिट्ठामि ॥ तत्तो कयाइ सद्दो, अल्लियमाणाए तीए मुणिऊण । भीओ 'किं होज्ज इमं', नायं च तओ जहा गोहा ॥ पणओ जिणाण तत्तो, समागया सा वि तत्थ पाणत्थं । निग्गच्छंती गहिया, दोहिं [हत्थेहिं] पुच्छंमि ॥ तं जीवियआसाए, पुच्छं न मुयामि सा वि विवरेण । संकड्डिऊण कह वि हु, नीहरिया दुग्गमबिलाओ ॥ पुणरुत्तं मन्नतो, नियजम्मं तत्थ हरिसिओ गाढं । दट्ठूण जीवलोयं, चिंतामि य जीविओ नूणं ॥ मुक्का सा पुच्छाओ, निब्भररहसेण पुलइयंगेण । तत्तो मुच्छाविहलो, धरणीए निवडिओ सहसा ॥ संपत्तचेयणो पुण, इओ तओ तत्थ परिभमेमाणो । अडविमहिसेण दिट्ठो, जगडिज्जंतो तओ तेण ॥ भीओ सिलमारूढो, विहुणइ अह सो वि लं (तं) सिलं रुट्ठो । सिंगग्गेण सिरेण य, अह सो गहिओ अयगरेणं ॥ जुज्झंताणं [ताणं], उत्तरिउं कह वि अह पलाणोऽहं । पत्तो य भीयभीओ, अडवीपच्चंतगामंमि ॥ वणिजागरण दिट्ठो, मामगमित्तेण रुद्ददत्तेण । परिचारिओ य तेणं, जाओ य पुणण्णवो अहयं ॥ तत्तो सुवण्णभूमिं, तेण समं अह धणस्स लोभेणं । आलत्तगाइतुच्छं, भंडं गहिऊण संचलिओ ॥ इसुवेगवई णामं, सरिया अह तत्थ सरसमूहेहिं । उत्तरिउं गिरिकूडं तत्तो य कमेण वेत्तवणं ॥ पत्तो ढंकणविसए, अजपहरणे सयंरु (भु ? ) लाजदुगं । घेत्तुं चडिया तेहिं य, वोलीणा दो वि अजपंथं ॥ रुद्ददेवेण तोऽहं भणिओ 'नेत्तो वि दुग्गमे पंथे । मित्त ! गंतुं समत्था, पाएण; तेणिमे छगले ॥ - Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२५४] हंतुमुच्छलू(ल)खल्लासु(?), पविसामो अह मंसलोलूहिं । चुणणत्थमागएहिं, गहिया भारुंडपक्खीहिं ।। जामो जेण सुहं चिय, सुवण्णभूमीए' तो मए भणियं । 'मित्त ! न जुत्तमिमं जं, कंतारं दुग्गमं जेहिं ॥ नित्थरिया ता तेसिं, छगलाण विणासणं महापावं । तम्हा विरमसु सुपुरिस !, हिंसाभावस्स एयस्स' ॥ तेण तओऽहं भणिओ, – 'न तुज्झ संता इमे अजा ताव । किं एत्थ तं निवारसि ?', भणिऊण निजो हओ तेण ॥ बीओ य तओ भीओ, दीहरदिट्ठीए मं निवारेंतं । सो छगलो निज्झायइ, भणिओ य मया इमं अह सो ।। 'एत्थ अहं असमत्थो, रक्खेउं तुज्झ जीविउं(य) छगल ! । जइ पुण अस्थि मणं तुह, ता सरणं कुणसु धम्म' ति ॥ इय एवं सो भणिओ, पणओ सीसेण मज्झचलणेसु । मम वारेंतस्स तओ, सो वि हओ रुद्ददत्तेण ॥ सो य पसू संविग्गो, ममोवएसेण गहियनमुकारो । पहणियमेत्तो तेणं, सहसा पंचत्तणं पत्तो ॥ काऊण तेण भत्थं, पवेसिओ तत्थऽहं सह छुरीए । सो बीयाए लीणो, छुरियसमेओ सभत्थाए । आमिसलोए(हे)ण तओ, भारुडविहंगमेहिं उक्खित्तो । केच्चिरकालाओ अहं, दोण्हं अह जुज्झमाणाणं ॥ पक्खीणं; सरसलिले, अंबरमग्गाओ निवडिओ झत्ति । नीहरिउं तं भत्थं, फालेउं निययछुरियाए । उत्तरिओ तं सलिलं, दट्ठणं पव्वयं समारूढो । तत्थ वि दट्टण मुणिं, काउस्सगत्थमभिवंदे ॥ तत्तो य धम्मलाभं, दाउं सो मुणिवरो ममं भणइ । 'तं चारुदत्त ! कत्तो, दुग्गंमि समागओ एत्थ ? ॥ विज्जाहरेण बद्धो, चंपाए मोक्खिओ तए आसि । अमियगई नामेणं, सोऽहं पच्छा य पव्वइओ ॥ तुम्ह सयासाओ तया, उज्जाणाओ अहं समुप्पइओ । अट्ठावयं अपत्तो, खणेण आसाइओ सत्तू ॥ चइऊण मज्झ कंतं, तं सो अट्ठावयं पइ य णट्ठो । निवडंती गयणाओ, सा वि मया झत्ति संपत्ता ॥ पत्तो य नियं नयरं, केवईयाओ वि तत्थ कालाओ । रज्जे जणएण अहं, ठविओ वयगहणचित्तेण ॥ Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २५५ ] चारणसमणा य तर्हि, हिरण्णकुंभो य सुवण्णकुंभो य । अंतेवासी तेसिं, मम जणओ तत्थ संजाओ || मज्झ वि मणोरमाए, भज्जाए सीहजर्स - वराहगीर्वसुया । विजयसेणाएँ जाया, धीया गंधव्वसेण त्ति ॥ दाऊणं विज्जाओ, रज्जं च सुयाण तेसिमंतंमि । चारणसमणाणमहं, पव्वइओ खायकित्तीणं ॥ एसो य कुंभकंठो, दीवो मज्झमि लवणतोयस्स । कक्कोडगो त्ति णामं, एस नगो एत्थ दीवंमि ॥ विज्जाहरा य देवा, चारणसमणा य तह य मोत्तूण | न तरंति इहाऽऽगंतुं, सेसा; कहमेत्थ तं पत्तो ? ' ॥ एव भणियंमि तेणं, परिवाडीए मया वि नियवसणं । आईओ घेत्तूणं, सव्वं परिसाहियं तस्स ॥ एयंमि अवसरंमी, नहंगणाओ समागया दोणि । विज्जाहरनरवसभा, रूवेणं अमियगइसरिसा ॥ अह वंदिओ य तेहिं, अमियगई मुणिवरो पहट्ठेहिं । रूवेण मया नाया, जहा सुया होंति एयस्स ॥ भणिया य साहुणा ते, 'एत्तो पणमेह चारुदत्तस्स' । 'तायताओ 'त्ति नाउं, ते वि ममं नमिउमुवविट्ठा ॥ एयंमि अवसरंमी, पवरविमाणं सुयरे (सुरे) हिं कयसोहं । अवइन्नं गयणाओ, सहसा मुणिवरसयासंमि ॥ अवयरिउं तो देवो, पणिवइओ मज्झ चलणजुयलंमि । तत्तो पयाहिणित्ता, मुणिवइचलणेसु पणिवइओ ॥ विज्जाहरेहिं अह सो, भणिओ 'किं सुयणु ! वंकमायरियं?” देवेण वि ते भणिया, 'धम्मायरिओ इमो जेण' ॥ भणिओ य तेहिं अह सो, 'धम्मायरिओ सुरुत्तम ! जसो । तह साहसु अम्ह तुमं, परमं कोऊहलं एत्थ ॥ भणियं च तेण 'वाणारसीए सुलसा - सुभद्दनामाओ । आसि परिवाइयाओ, वेयंगसमत्थकुसलाओ ॥ सव्वे वि ताहिं वाई, पराइया आसि तंमि कालंमि । अह अण्णया दिंडी, उवट्ठिओ जण्णवक्को ति ॥ वाएण तेण सुलसा, पराइया सयलजणवयसमक्खं । जाया य तस्स अह सा, सययं सुस्सूसणपरा य ॥ विजणे मयणपरत्ता, संलग्गा चारुजोव्वणा तस्स । सो वि हु जुवा मयमत्तो, कीलइ सययं समं तीए ॥ — - I Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२५६] ANNNNNNNNNNNNNNN नयरीए अदूरंमी, कीलंताणं च आसमपयंमि । कामाउराण दोण्ह वि, उप्पण्णो तेण तीएँ सुओ ।। चइऊण सुयं दोण्णि वि, पिप्पलछायाए आसु नट्ठाई । सुलसाभइणीए इमो, नाओ भद्दाए वुत्तंतो ॥ तं दटुं परिमुक्कं, बालं अह सा वि दुक्खिया जाया । डिभस्स तस्स वयणे, पिप्पलपिप्पा कह वि पडिया ॥ तं आसाएमाणो, दटुं भद्दाए बालगो गहिओ । गुणनिप्फण्णं णामं, तस्स कयं पिप्पलादो त्ति ॥ तीए पडिस्सयंमी, कमेण सो वड्डिओ सह कलाहिं । संगोवंगो वेओ, पढिओ अह पिप्पलाएण ॥ जाओ य महावाई, तत्तो तं सोउमागओ तेण । विजिओ य जण्णवक्को, सह सुलसाए जणसमक्खं ॥ 'जायमेत्तुज्झिओ जो, सो तुम्हमिमो सुओ'त्ति भद्दाए । भणिए सोउं रुट्ठो, जणयाणं पिप्पलाओ वि ।। वेयवयणेहिं तत्तो, 'पिउ-माईयाण जागकम्मेणं । सग्गगमणं' ति वोत्तुं, लोयाणं संचडावेइ । तो पिउमेहेण पिया, मायामेहेण तेण माया वि । दोण्णि वि महकिच्छेणं, हणिया जागेण विहिणा उ ॥ वड्ड(ग्ग)लिनामेण तहिं, सीसोऽहं आसि पिप्पलायस्स । काऊण जागपावं, तहेत(ताहे?) दुग्गईसु हिंडित्ता ।। टंकणविसए जाओ, छगलोऽणेणोवइट्ठधम्मोऽहं । रुद्ददत्तेण निहओ, सोहम्मसुरो तओ जाओ || तेणेसो धम्मगुरू, मझं; तम्हा इमं पणमिऊणं । पढमं चिय तो साहू, पणमामि किमेत्थ विवरीयं ?' ॥ तत्तो देवेण अहं, भणिओ, - 'इहलोइयं वरं किं पि । मं आणवेसु सुपुरिस !, तुह संपूरेमि जेणऽज्ज' ॥ सोऊण इमं देवो, भणिओ विज्जाहरेहिं हिडेहिं ।। 'अम्हं पि चारुदत्तो, जीवियसंदायगो एसो' ॥ संखेवेण य कहियं, सव्वं नियजणयमोक्खणं तेहिं ।। भणिओ य मया देवो, – 'सुमरियमेत्तो पुणो एज्ज' ॥ 'एवं'त्ति भणमाणो, नियठाणं तक्खणं गओ देवो । नियमंदिरंमि णयरे, नीओऽहं पि य मुणिसुएहिं ॥ अह ते जणणीहि समं, पुरओ गंधव्वसेणियं काउं । पभणंति ममं हिट्ठा, 'निसुणसु' विज्जाहरा दो वि ॥ Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२५७] 'इह अण्णया कयाइ, चारुणसमणो समागओ एक्को । जणएणऽम्हं संपूइऊण सो पुच्छिओ एवं ॥ "भयवं ! मम धूयाए, अणन्नरूवाए को वरो होही ?" । मुणिणुत्तं - "हरिवंसे, वसुदेवो नाम कुमरो''त्ति ॥ ताएण तओ भणियं, – “भयवं ! तत्थट्ठियस्स नेऊणं । वसुदेवस्स मएसा, दायव्वा ? किं व सो एही ?" || अह साहुणा वि भणियं, - "चंपानयरीए सेट्ठिपुत्तो त्ति । नामेण चारुदत्तो, तुह जीवियदायगो अत्थि ॥ जइया सो इह एही, तइया तेणेव अह समं एसा । पेसेयव्वा कण्णा, भणियव्वो सो इमं तत्थ ।। जो गंधव्वे एयं, निज्जिणिही कह वि; तस्सिमा देया" । इय भणिऊण मुणी सो, सहसा अइंसणं पत्तो ॥ एसा वि कलाकुसला, जाया निउणा य तह य गंधव्वे । पव्वज्जतेणऽम्हे, भणिया बहुसो य जणएणं ॥ जह – “चारुदत्तहत्थे, पेसेयव्वा इमा तहिं बाला" । तम्हा तुम्हेहिं इमा, नेयव्वा तायवयणेण' ॥ पट्ठिवणंमि मया अह, भणिऊणं तेहिं परियणं सयलं । मज्झ गंधव्वसेणा, समप्पिया गुरुविभूईए । तं नाउं गमणम(ख)णं, छगलगदेवो वि वरविमाणेण । गंधव्वसेणसहियं, आणेइ मं पुरं चंपं ॥ दिण्णाओ मज्झ तेणं, सुवण्ण-माणिक्क-मोत्तियाणं च । धण-वत्थ-हिरण्णाण य, कोडाकोडीओ बहुयाओ । पेच्छामि अह पहाए, सव्वत्थं माउलं च मायं च । तह मित्तवइं भज्जं, वसंतसेणं च तं गणियं ॥ वीणावंध(वेणीबंध?) काउं, ठिया य स(सा?) तस्स(त्थ) मज्झ विरहंमि । सयणा सुयणा मित्ता, समागया तत्थ सव्वे वि ॥ इय एसा आईओ, घेत्तूणं, तुज्झ साहिया सयला । एत्थ मया उप्पत्ती, कुमार ! गंधव्वसेणाए' ॥ तत्तो प(पू)इज्जतो, वसुदेवो तत्थ चारुदत्तेणं । चिट्ठइ सुहंसुहेणं, सहिओ गंधव्वसेणाए । अह अण्णया वसंते, वसुदेवो कीलणत्थमुज्जाणे । चलिओ रहमारूढो, सहिओ गंधव्वसेणाए । सो पिच्छइ नच्चंतं, अणेयमायंगपरिव(वु)डं पंथे । निरुवमरूवसमेयं, कण्णं मायंगवेसेणं ॥ Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२५८] NNNN दो वि तओ सवियारे, दट्ठणीसाए सारहिं भणइ । कुविय गंधव्वसेणा, - 'लहु तुरए भद्द ! चोएहि' ॥ अह सो वि भणियमेत्तो, चोएऊणं वर्णमि संपत्तो । कीलित्तु तत्थ विविहं, पुणो वि नयरीए संपत्ता ॥ वसुदेवस्स य तत्तो, सुहासणत्थस्स वुड्ढमायंगी । तेसिं मायंगाणं, मज्झाओ सपरियणाऽऽगंतुं ॥ दिन्नासीसा दिन्नासणे मुव(उव)विसित्तु भणइ - 'हे कुमर ! । साहिप्पं(ज्जं)तं सुम्मउ, संखेवेणं मया किं पि ॥ नाऽऽसी विलहण(विभयण)काले, णमि-विणमी तेण रज्जलाभत्थं । निक्खंतोसभसामि, सेवंति सपरियणा पासे ॥ तत्तो सासणकंपो, देविजुओ समेच्च धरणिंदो । विज्जाओ ते दाउं, खयरवई कुणइ णमि-विणमी ॥ तत्तो ते नमि-विनमी, दाऊण सुयाण निययरज्जाई । उसहंते पव्वइउं, पत्ता य सिवं विगयमोहा ॥ मायंगो णाम सुओ, नमिस्स मोत्तूण तत्थ सो रज्जं । पव्वइऊणं धीरो, देवत्तं सो वि संपत्तो ॥ मायंगस्स य वंसे, संखाईएस नरवरसरेस नरवइसएस । पहसियणामो राया, संजाओ तस्सऽहं भज्जा ॥ नामेण हिरण्णवई, मम पुत्तो अत्थि सीहदाढो त्ति । तह धीया नीलजसा, नच्चंती जा तए दिट्ठा ॥ सा तुह रत्ता परिणसु', सोउमिमं जायवो वि कयराओ । तं भणइ – 'कहिस्सामो, चिंतित्तु पुणो वि आयाए' ॥ इय भणिया सा विमणा, सविलक्खा निग्गया इमं वोत्तुं । 'तं वाऽवि तत्थ गच्छसि, अहं व एस्सं न याणामो' ॥ अह अण्णया निदाहे, जलकीलं काउ निब्भरपसुत्तो । गंधव्वसेणसहिओ, भूएणं चंदवयणेणं ॥ गाढं घेत्तुं हत्थे, भणिओ - 'उठट्ठ' सो वि तं सोउं । मुट्ठीहिं ताडमाणो, वेएणं कड्डिओ कुमरो । वणिभवणाओ नीओ, कमेण बी(ची)यासमीवमह जलणं । पेच्छइ य महाघोरं, तं मायंगिं च सो तत्थ ॥ 'हे चंदवयण ! आगच्छ, सागयं' तीए भणियमेत्तो सो । कुमरं पणमिऊणं, पेओ असणीहूओ ॥ भणिओ य विहसिऊणं, वसुदेवो तीए - 'चिंतियं तं ति । इण्हि पि एत्थ चिंतसु, अम्ह हियं गुरूवरोहेण' ॥ Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२५९] इय भणिए सा बाला, समागया सहियणेण; सा तत्थ । भणिया य तीए – 'गेण्हसु, नीलजसे ! पिययममिमं तं' ॥ अह सा वि खामदेहा, घेत्तुं वसुदेवकुमरमुप्पइया । सह परियणेण वच्चइ, तत्तो य समुग्गओ सूरो ॥ अह आह हिरण्णवई, वसुदेवं - 'हे कुमार ! एजो स(एसो जो) । दीसइ हिरिमंतगिरि, कलिओ मेहप्पहवणेण ॥ एयस्स उवरि सिहरे, चारणगणसेविते परमरम्मे । अंगारगु त्ति नामे(मो), भत्तीजो असणिवेगस्स ॥ जलणवेगस्स पुत्तो, तह व्वि (तहेव वि)मलस्स पोत्तगो एसो । विज्जाभट्ठो जाओ, महाबलो खयरनरनाहो ॥ पुणरवि साहइ विज्जं, एसो सो एत्थ पव्वए दिव्वे । बहुणा कालेण इमा, सिज्झइ विज्जा पुणो रुद्धा ॥ तुम्ह उण दंसणेणं, सिज्झइ सा आसु नत्थि संदेहो । तम्हा दीसउ एसो, गंतूणं जायवकुमार !' ॥ 'दिद्वेण अलं एएण' जायवो भणइ तत्थ तं खयरिं । अह वेयड्ढे नीओ, खणेण सिवपव्वयं नयरिं ॥ तस्सुज्जाणे रम्मे, वसुदेवं जायवं परमहिट्ठा । संचलिया नीलजसा, मोत्तुं मायंगिगुणकलियं ॥ तत्तो य सीहदाढस्स, राइणो आगया य पडिहारी । दासी-दासपरिगया, गहिउं पहाणं समालहणं ॥ ण्हविऊण समालहिउं, कुमरो खयरेहिं रहवरारूढो । संपत्तो रायहरं, परियरिओ खयरवंदेहि ॥ अत्थाणत्थं दटुं, काऊण सिरंमि अंजणी(ली) पणओ । सउरी तं नरनाहं, तेण वि अब्भुट्ठिउं कुमरो ॥ पणमंतो उक्खित्तो, गहिऊणं नियकरहिं सिरकमलं । गउरविओ य; पसत्थे, दिगंमि तत्तो य कल्लाणं ॥ सह कल्लाए वित्तं, अणोवमं तत्थ जायववरस्स । नीलजसाए सद्धिं, सो अच्छइ भोगदुल्ललिओ ॥ अह ग(अ) ण्णया कयाइ, सोउं कोलाहलं तओ सउरी । पडिहार परिपुच्छइ, – 'किं एसो कलयलासद्दो ?' ॥ सा भणइ – 'अत्थि नयरं, सयडमुहं नाम एत्थ वेयड्ढे ।। नामेण नीलवंतो, नीलच्छवी तत्थ नरनाहो ॥ नीलंजणा य धया. नीलकमारो य तस्स तणयाई । संकेओ संजाओ, किल तेसिं भाइ-भइणीणं ।। Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२६०] बालत्तणंमि एसो, 'कन्ना व सओ व्व तज्झ य ममं वा । होही धुवमम्हहिं, तो कायव्वं विवाहितं' ॥ नीलंजणा य जाया, भज्जा सा एत्थ सीहदाढस्स । दुहियं च अह पसूया, नीलजसं नाम तुह भज्जं ॥ नीलस्स य उप्पन्नो, पुत्तो नामेण नीलकंठो त्ति । नीलजसं सो वरयइ, नीलो नियसुयनिमित्तेण ॥ राया य सीहदाढो, कयाइ विज्जाहरेहिं परियरिओ । एत्थागयं महप्पं, नामेण बिहस्सइं साहुं । संपूइऊण पुच्छइ, - 'भयवं ! कन्नाए को वरो होही?' । भणियं च तेण मणिणा, - 'होही भरहद्धसामिस्स । पिउणो एसा भज्जा', इय भणिऊणं तओ गओ साहू । पण्हाविज्जाहिं तुम, नाउं दिण्णा तओ एसा ।। नीला य नीलकंठो, ववहारेणं समुट्ठिया एत्थ । एसो रोलो तेसिं, च णिज्जिया ते गया अहुणा' ॥ तत्तो य सरयकाले, पत्ते हिरिमंतपव्वए खयरा । विज्जोसहिगहणत्थं, चलिया सव्वे वि नियमत्था ॥ अह तं नीलजसं सो, पभणइ हसिऊण जायवो – 'तुज्झ । सीसो हवामि अहयं, सुंदरि ! विज्जापयाणत्थं' ॥ ‘एवं'ति सा वि भणिउं, उप्पइया जायवं च गहिऊणं । हिरिमंतनगं पत्ता, तत्थ वि कुमरो रमिउकामो । तीए वि तस्स भावं, नाउं कयलीहरं विउव्वित्ता । सरसमइरं पिबित्ता, दोहिं वि सुरयं समाढत्तं ॥ तत्तो नीलजसाए, मयवसघुम्मंतलोयणजया(ला)ए । नवपाउसे व्व दिट्ठो, मोरो भणिओ य तो सउरी ॥ 'गेण्हेणं मम हेडं, चित्तंगं नाम बरहिणं दिव्वं ।। जुवईण कीलणत्थं, नयरं नेमो इमं जेण' ॥ वसुदेवेणं भणिया, - 'न एत्थ काले कराविया(?) मोरा । होंति पिए ! ता गेण्हसु, तं चेव' गया य सा तत्तो ॥ पत्तं च तं तओ सो, मोरो आरोविउं निए खंधे । उप्पइओ आयासे, दट्ठणेयं तओ सउरी ॥ सिहिमग्गे संलग्गो, धावमाणो य रन्नमज्झमि । अड्डवियड्डो पेच्छइ, मयजूहं तत्थ सुपसत्थं । तं सउणं मण्णंतो, दटुं गावीओ गोउलं पत्तो । रयणीए एत्थ वसिओ, महिओ 'देवो'त्ति गोवीहिं । Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२६१] घोसाओ पच्चूसे, उठेउं दाहिणदिसाभिमुहं । संचलिओ सो सउरी, गिरितडगामं तओ पत्तो ॥ सुणिऊण वेयघोसं, तत्थ सो माहणाण; दियमेक्कं । पुच्छइ – “किं आययणे, वेयं हिट्ठा परोसंति ?' ॥ सो भणइ – 'सुण निमित्तं, रामणकालंमि जागसंबंधे । देइ दिवायरखयरो, नियधीयं परमकल्लाणं ॥ नारयरिसिस्स तुट्ठो, तेसिं वंसे दिय(ओ)ऽत्थि सुरदेवो । तस्स य खत्तिणिमहिला, तेसिं धीया उ सोमसिरी ।। संगोवंगे वेए, कुसलाऽऽइट्ठा य दियकलारे(कराले)ण । नेमित्तएणि–'मं जो, जिणिही वेए स परिणेही' ॥ तेणेमे विप्पा किव(र), मिलिया मेहाविणो पयत्तेण । तीए जयत्थमेत्थं, वेयं घोसंति रयणिदिवं' ॥ सोउमेयं च भणियं, वसुदेवेणं - 'वियक्खणो वेए । को एत्थ ?' तेण भणियं, - 'विप्पो किल बंभदत्तो'त्ति ॥ माहणवेसं काउं, सोमसिरीलाहलंपडो सउरी । गंतूण बंभदत्तं, पभणइ अह महुरवायाए । 'गोयमगोत्तो णामेण खंदिलो माहणो तव सयासे । पढिउमिच्छामि वेयं', तेणुत्तं – 'पढसु' पढिओ य ॥ तो सोमसिरि जिणिउं, परिणेइ; जा कयाइ जाइ उज्जाणे । तत्थिदजालिएणं, दटुं दिएणिंदसम्मेणं ।। 'भायाऽसि मे' त्त(त्ति) वोत्तुं, भणिओ - 'किं ते करेमि ?'; सउरी वि । तं जणजणियं दटुं, मणमोहणमंतमिच्छंतो ॥ भणइ – 'मे [म]णमोह[ण] मंतं, देहि'; दिओ भणइ – 'गेण्ह किंतु इमो । संझाढत्तो सिज्झइ, सूरुग्गमेण बहुवग्गो(विग्घो)' ॥ तो भणइ दियं सउरी, 'देसंतरिओ त्ति मे अत्थि न सहाओ' । भणइ दिओ - 'ते अहं चिय, होहं भायर ! सहाओ वि ।। तह वणमाला भज्जा, भलिहीमा मे सहायगा सव्वं । तुह देयरस्स किच्चं, ता मंतं गिण्ह निच्चितो' ॥ गहियमंतं च सउरिं, पूआइविहाणओ जवावेंतो । हरइ दिओ सिवियाए, तहा वि सउरी जहे' सो सो ॥ घोरुवसग्गो जाओ', चिंतित्तु जवेइ मंतमेगग्गो । सूरुग्गमे य नाउं, झुटुं ति झडत्ति सिवियाओ । ल्हसिउं नट्ठो तेसिं, धावंताणं पिट्ठओ सिग्यो । तो दिणसेसे पत्तो, तणसोसगसण्णिवेसंमि ॥ Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२६२] संतो निसाए सुत्तो, तत्थाऽऽययणमि सो नरादेण । जग्गाविओ त्ति जायं, जुज्झं सह तेण से घोरं ॥ कर-पायनिवाएहि य, मुट्ठिपहारेहिं ताडिउं गाढं । अह सउरिणा नरादो, संजमिओ पोत्तबंधेण ॥ भूमीए निहोडेउं, खणेण विणिवाइओ पुणो तेण । विणिवाइयं नरादं. दहें लोओ पहायंमि ॥ हरिसेण निब्भरंगो(गा), रहमि आरोविऊण तं सउरिं । महया तूररवेणं, कीरंतेणं सहामज्झे ॥ नेऊण पूइऊण य, कण्णाण सयाई पंच ढोएइ । सोरी वि निवारेउं, कन्नाओ; भणइ तं लोयं ॥ 'को एसो परुसो उ?'. अह भणियं ताण तत्थ एक्केणं । कंचणपुणं(रं )मि णयरे, जियसत्तू आसी नरनाहो ॥ सोदासो तस्स सुओ, पयईए पिसियभोयणासत्तो । तेण नरिंदेण अभयं, दिण्णं जंतूण नियदेसे ॥ विन्नविओ य सुएणं, - 'दिणे दिणे एक्कबरहिणमएणं । मंसेण पसाओ मे, कीरउ' तेणाऽवि पडिवण्णं ॥ वंसगिरिपव्वयाओ, एक्केक्कं बरहिणं तओ तत्थ । पइदियहं उवगप्पइ, आणावेऊण सूयारो ॥ मज्जारेणऽवहरिओ, अण्णंमि दिणंमि कप्पियमयूरो । मयसिसुमंसं गहिउं, भीएण समारियं तत्तो । तं मंसं सोआसो, सूयारं भणइ विम्हिओ भोत्तुं । 'कह एवं सुस्सायं, कहसु ममं अन्नहाऽवस्सं ॥ मारेमि तुमं' भीओ, सव्वं साहेइ अवितहं तस्स । सूयारो सब्भावं, मयूरअवहरणमाईयं ॥ सोआसो परितुट्ठो, पूएउं भणइ तत्थ सूयारं । 'बरहिणमंसेण अलं, माणुसमंसं इमं चारु । तम्हा पइदिवसं मम, तया इमं एत्थ मंस करियव्वं' । इय भणिऊण सयं सो, डिंभे अवहरइ नित्तिसो । जणविण्णत्तेण तओ, कह वि पुरिसेहिं तं कलेऊणं । सोआसं नरनाहो, निव्विसयं कुणइ संनद्धो ॥ सो वि नरनाहभीओ, सोआसो एत्थ विसयपच्चंते । दुग्गं समस्सिऊणं, उवद्दवं कुणइ इह विसए ॥ गहियगदाउहहत्थो, पइदियहं पंच-सत्त-दह मणुए । मारेत्तु एत्थ देसे, गच्छइ सो पव्वयं दुग्गं । Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२६३] दह-सत्त-पंच गामा, वि मिलिऊण निवसिया देसे । जस्स भएणं सो अज्ज, मारिओ एत्थ तुम्हेहिं' ॥ भणिउं चेमं तेहिं, सउरी पूजित्तु पुव्वकन्नाओ । परिणाविओ; निसाए, वसिऊण गओ अयलगामं ॥ मित्तसिरिं नामेणं, रूववई तत्थ सत्थवाहस्स । दुहियं लहिउं परिणइ, नेमित्तियसूइओ सउरी ॥ अह वेयसामनयरे, गच्छंतो जायवो पहे दटुं । वणमालाए कंठे, गहिओ सो 'देवरो' भणिउं ।। गेहं नेऊण तओ, पिउणो य निवेइओ रुयंतीए । 'एसो सो वसुदेवो, समागओ देवरो ताय !' ॥ सो ‘सागयं' ति भणिउं, साहइ सउरिस्स एत्थ नरनाहो । नामेण अस्थि कविलो, तणया कविला य अह तस्स ।। नेमित्तिएण तीए, पुहइवई इह वरो समाइट्ठो । कहियं च - 'गिरितडंमी, चिट्ठइ किल संपयं गामे ॥ सो किल फुलिंगवयणं, अस्सं दमिहि त्ति पच्चओ एसो' । इय भणिए पट्ठविओ, निवेणिमो मज्झ ना(जा)माऊ । इंदसम्मो त्ति नामं, महिंदजाली तुहाऽऽणणनिमित्तं । तेण य बहुदिवसेहिं, पत्तेण अज्जेह कहियमिमं ॥ 'जत्तेणाऽऽणंतेण वि, छलेण नट्ठो अम्ह कह वि वसुदेवो' । संपइ दमसु तमासं', दमेइ; तो वे(बें)ति रायं ते ॥ रन्ना वि गउरवित्ता, कविलं परिणाविओ अ; कीलेइ । तत्थेव सालएणं, सह असुमंतेण वसुदेवो ॥ कविलाए सुयं कविलं, जणेइ अह देवसच्छहं पवरं । अह अण्णया य हत्थी, आणीओ वारिबंधेणं ॥ तं आरूढो सउरी, उप्पइओ सो वि कुंजरो गयणे । दूरं अवहरिएणं, पहओ सो मुट्ठिणा अंसे ॥ जाओ य नीलकंठो, सरनीरे निवडिओ य वसुदेवो । उत्तरिउं तं रणं, भममाणो सालगुहनयरे ॥ पत्तो; अभग्गसेणो, य तत्थ णामेण नरवई अत्थि । धणुवेयं सिक्खावइ, विहीए अह जायवो तं पि ॥ एवं च साहियंमी, कण्णं पउमावई कुमारस्स । देइ नरा(रे)सो तुट्ठो, तीए समं सो वि वरभोए ॥ जा चिइ भंजतो, संपत्तो ताव अंसमंतो सो । कविलाए नियभाया, ठिओ य सो जायवसमेओ । Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२६४] जयपुरसामी राया, अभग्गसेणस्स जेट्ठमिय भाया । सो अण्णया विरोहे, सन्नहिउं आगओ तत्थ ॥ नामेण मेहसेणो, जायं जुज्झं च ताण दोण्हं पि । जिणिउं तं वसुदेवो, धूयं तस्साऽऽससेणं ति ॥ लहिउं भद्दिलणयरं, सहंऽसुमंतेण जायवो पत्तो । अज्ज कणिट्ठो द(दि)यरो, वसुदेवो अज्ज जेट्ठो त्ति । मायाए नामाई, काऊण य अण्णया य पुंडस्स । रन्नो दुहिया पुंडा, साऽदिट्ठोसहिपभावेण ॥ नरवइवेसेण तहिं, सललियगोट्ठीए परिगया; रज्जं । कुणमाणी अह दिट्ठा, जदुणा नाया जहा महिला ॥ तत्तो तं परिणेउं, जणयइ अह तीए पुंडनरनाहं । अंगारगेण हरिओ, तओ वि कलहंसछलणाए । गंगाजले य खित्तो, तत्थ पहायंमि पेच्छए नयरं । इलवद्धणं ति नामं, तत्तो सो तंमि नयरंमि ॥ दह्रण सत्थवाहं, उवविठं आवणंमि; उवविठ्ठो । तस्साऽऽसणआसण्णे, अणुनाओ सत्थवाहेण ॥ हेमस्स सयसहस्सं, तस्स पहावेण नेगमेणाऽवि । लोणं(लाहेणं) संपत्तं, महप्पभावो तओ कलिउं । करमउलि काऊणं, वणिणा जायवो सो इमं भणिओ । 'कुणह पसायं सामिय !, वच्चामो नियघरं तेण' ॥ तत्तो कंचणघट्ठिपू(घडिए), रहमि आरोविऊण वसुदेवं । नेऊण नियं गेहं, नियधूयं देइ हरिसेण ॥ रयणवई नामेणं, नारीरयणं अणोवमं तस्स । देवो व्व सो वि दिव्वे, भुंजइ भोए समं तीए । इंदमहे संजाए, ससुरेण समं महापुरे नयरे ।। पवररहं आरूढो, संपत्तो पमुइओ सउरी ॥ तस्स बहिं दट्ठणं, सुरभवणनिहा, जणाउला रम्मा । पासाया सो ससुरं, पभणइ – 'किं बीयपुरमेयं ?' ॥ सो भणइ - 'सोमसेणस्स, राइणो अत्थि दारिया पवरा । सोमसिरी नामेणं, सोममुही सोमकंती य ॥ तीए सयंवरत्थं, पासाया कारिया इमे इत्थ । अब्भाहिया नरिंदा, अवरू(अवडू) जाया य सा कण्णा ॥ तत्तो विसज्जिया ते, निव'त्ति ससुरेण साहिए; पत्ता । तं इंदकेउठाणं, पणिवइया दो वि इंदस्स ॥ Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २६५ ] एयंमि अवसरंमी, नरवइअंतेउरं समायायं । पूएत्तु इंदकेडं, चलियं च पुणो वि गेहंमि ॥ एत्थंतरंमि हत्थी, बुद्धो कुद्धो जणं विणासंतो । खंखेरिउं पवत्तो, भंजित्तु रहे अवरोहस्स ॥ गहिऊण करेणेक्कं, रायकुमारिं रहाओ सो हत्थी । सरणं मग्गेमाणी(णि), निवाडए महियले रुट्ठो ॥ दट्ठूण जायवो तं, वेगेणुद्धाइओ ओहुत्तं । सो वि करी तं मोत्तुं, जायवहुत्तं तओ चलिओ ॥ अह जायवो वि दक्खो, चक्काइद्धं तं करिं तत्थ । भामेइ पुंछगहियं करेण हंतुं कडिपएसं ॥ परिसमिऊण गयं तं, तओ सो जायवो गहियकन्नो । पासायंमि पविट्ठो, परिमोहियकुंजरो सहसा ॥ वसुदेवो वि य भवणे, कण्णं ठविऊण तत्थ पवणेण । आसासइ कंपंतं, लहिऊण चेयणं सा वि ॥ नीससिऊण सबाहं, गेण्हइ लज्जेण याऽवियसिऊणं । वत्थस्स अंगु (च) लेयं, सउरिकराओ पमोएणं ॥ धाईओ य अमच्चो, दुवारपालो य गेण्हिउं ताहे । सउरिंमि निग्गयंमी, कन्नं अंतेउरं निति ॥ वसुदेवो वि सससुरो, आगंतुं ससुर - माउलजणेण । नीओ य रहवरेणं, कुबेरसच्छाहभवणंमि ॥ ण्हाय-जिमिओ-विलित्तो, सव्वालंकारभूसिओ तत्थ । जावऽच्छइ पडिहारी, समागया ताव नरवइणो ॥ जयसद्दासीवायं, दाऊणं जायवस्स सा ईसिं । वियसंतवयणकमला, कयंजली महुरवाणीए ॥ भणइ वसुदेव' मेसो, तुम्हेहिं सोमदत्तनरनाहो । विन्नाओ च्चिय देवी, एयस्स य पुन्नचंदो (दा) ति ॥ जेट्ठो य तीए पुत्तो, नामं भूरिस्सहो य बलकलिओ । सोमसिरी इव सोमा, सोमसिरी कण्णगा धूया ॥ पिउणा य तीए दिन्नो, सयंवरो आगया य नरनाहा । बल-भूय (रूव) - कंतिकलिया, नानाविहदेसजा सव्वे ॥ सोमसिरी वि य पेच्छइ, पासायतलट्ठिया समुज्जोयं । सव्वाणसाहुनाणो (णे), तियसाण समागयात्थ ॥ सोयविहुरा य तत्तो, मुच्छावसमुवगया इमा बाला । तं दियहं पइ काउं, ठिया य मूणव्वयं गहिउं ॥ Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२६६] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN तो पहाइ न सा भुंजइ, न सेवइ गंध-मल्ल-तंबोलं । न य कुणइ समालहणं, चिट्ठइ निच्चपि मूणेण ॥ भणिया य मए - "वच्छे ! कहसु ममं कारणं इमं किंचि । जं जोइणि व्व जाया, इण्हि मूणिव्वयं गहिउं ?" ॥ भणियं च तीए – “अंबे !, सच्चं इह अत्थि कारणं किंचि । पुच्छंतस्स य तं पुण, कहियव्वं इह निसामेह ।। कप्पंमि महासुक्के, देवो देविंदसच्छहो आसि । सक्कसमो तेण समं, भुत्ता भोया मए आसि ।। सो य कयाइ मए सह, दीवेसु जाइ देवजत्तत्थं । निययविमाणाभिमुहं, चलिओ य चुओ तओ सहसा ॥ तत्तो य सोयविहुरा, भमिऊणं तिहुअणं पइदुहत्ता । पेच्छामि जंबुदीवे, कुरुंमि दो मुणिवरे नाणी ।। 'कत्थ गओ मम नाहो ?', भणिया य 'मया समागमो कइया ?' । 'कत्थ य तं पेच्छिस्सं ?', तत्तो ते मुणिवरा आह ॥ 'सो चविउं संजाओ, भरहंमि नरीसरो हरिकुलंमि । तं पि य चविउं होहिसि, रायकुले दारिया देवि ! ॥ तत्थ य सक्कमहे सो, रक्खेउं कुंजराओ तं धीये ! । होही पुणरवि भत्ता', इह भणिए ते मया नमिउं ।। पूया जिणिंदभवणे, विहिया पवरा पराए भत्तीए । तत्तो चविउं जाया, एत्थ अहं पुव्वकम्मेहिं ॥ देवुज्जोयं दटुं, सव्वाणजइस्स नाणमहिमाए । जायं जाईसरणं, वरेमि तेण; अवि नो अण्णं ॥ इय मोणकारणं मम", एयं सोउं मया वि रायस्स । सिटुं नरवइणा वि य, विसज्जिया ते महीपाला ॥ मं(जं) मुणिवराण वयणं, घडमाणं अज्ज नरवरिंदेण । कुंजरविमोयणेणं, नाउं तुह पेसिया पासे' ॥ इय जायवस्स कहिए, पडिहारीए तओ य विहिपुव्वं । वित्तं पाणिग्गहणं, सोमसिरी-जायवाणं च ।। अह अण्णया य सउरी, सुत्तविउद्धो न पेच्छए दइयं । सोगेण तओ रुइओ, कलुणं सोऊण य रुयंतं ॥ अइसंभमेण ताहे, रायकुलं दुत्थियं समायायं । राया देवीओ वि य, ओर(रु)ण्णमुहाओ जायाओ ॥ तइयदिवसंमि दिट्ठा, उववणपरिसंठिया कह वि तेण । परिमुइओ तं दटुं, सहसा अह जायवो तत्थ ॥ Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २६७ ] भणिया य तओ तेणं, 'किं एयं साहसं कयं दइए ! ? | जं अवहारेण(अवराहेण) विणा मम, कुविया तंमि (तं मे) परायच्छि' (परा अस्थि) ! | भणियं च तीए 'पिययम !, तुम्ह कए इच्छिओ मया को वि । नियमविसेसो तेणं, ठिया य मूणव्वए तत्थ ॥ संपइ पुण परिणयणं, देवयमिममच्चिरं कुणसु तं मे । जेणुज्जमणं पुज्जइ', तं सुणिउं कुणइ तह सउरी ॥ 'देवसेस'त्ति वोत्तुं, तो तीए पाइऊण बहुमइरं । मत्तेण समं विहियं, रइसोक्खमउव्वरसकलियं ॥ तत्तो सममेईए, वसुदेवो सुरइऊण रयणीए । सुतो पुणो विद्धो, पेच्छइ तं अण्णरूवेणं ॥ भणिया य सा विरुद्धा, तेण ' तुमं काऽसि ? पउमदलनयणे !' । तीए भणियं 'निसुणह, वेयड्डो अत्थि एत्थ नगो ॥ नयरं च सुवण्णाभं, दाहिणसेढीए तत्थ नरनाहो । - चित्तंगो नामेणं, अंगारवई य से भज्जा ॥ माणसवेगो पुत्तो, तेसिं धूया य वेगवई नामं । दाउं सुयस्स रज्जं, पु(प) व्वइओ अण्णया राया ॥ वेगवई पुण साऽहं, पच्चक्खा गयणचारिणी सामि ! | भज्जा य तुम्ह तेणं, अवहरिया भाउणा मज्झ ॥ भणिया य अहं तेणं, " सोमसिरिं भणसु एत्थ तह कह वि । जह न विवज्जइ मुद्धा, रमइ य मं जह य पसिऊणं" ॥ भणिया य मया नेच्छइ, सा तुम्ह गुणेसु गाढमणुरत्ता । सहिभावं च गया मम, भणिया य अहं तओ ती ॥ 'आणसु सहि ! मम दइयं', एत्थेव समागया य तेणाऽहं ॥ दठ्ठे च तुम्ह रूवं, विद्धाऽहं कामबाणेहिं || तुम्ह दइयाए रूवं, काऊण तुमं च एत्थ परिणीओ' । अह दट्ठूण पहाए, वेगवई विम्हिओ लोओ ॥ वसुदेवाणुमण य, नरवइपमुहाण सोमसिरिहरणं । वेगवईए कहियं, नियमागमणं च सव्वेसिं ॥ सुरयपसंगाणंतर, नीसहसुत्तो य जायवो मुणिउं । अवहरिओ अन्नदिणे, माणसवेगेण रयणी ॥ नाऊण जायवेण य, पहओ सो मुट्ठिणा गयणगामी । मुक्को य तेण पडिओ, गंगासलिलंमि गयणाओ ॥ चंडवेगो (गा) भिहाणो, खयरो विज्जं च तंमि साहेइ । विज्जाए सिद्धिहेऊ, पडिओ सो तस्स खंधं ॥ ― Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २६८ ] भणिओ य तेण सउरी, 'सिद्धा मे एत्थ तुह पहावेण । विज्जा; ता वरस (सु) वरं', भणिओ सो [जा] यवेणाऽवि ॥ 'मम गयणंगणगमणं, विज्जं तं देसु' तेण वि अविग्घो (ग्घं) । विज्जा विहिणा दिण्णा, सो वि य तं कणखलदुवारे ॥ झाएइ जाव मुइओ, खयरंमि (गयणंमि ? ) [ तत्थेव ] आगया ताव । मयणवेगाभिहाणा, विज्जुप्पहखयररायसुया ॥ — तीए य पमोएउं, अणुगुण - रूय- लक्खणजुयाए । उक्खिविडं वेयड्ढे, नीओ विज्जाबलेणं सो || मोत्तूणं उज्जाणे, गया य सा पुरवरं अमियधारं । किसलयकुसुमत्थुरणे, काऊणं जायवं हिट्ठा ।। तत्तो पहायसमए, समागया तियससच्छहा तिणि । पुरिसा नमिउं सउरिं, उवविट्ठा धरणिवीढंमि ॥ दहिमुहनामो एगो, बीओ नामेण दंडवेगो त्ति । तइओ अ चंडवेगो, विज्जायरिओ अ सो तस्स ॥ तयणंतरं च तेसिं, गयणं विज्जाहरेहिं पडिपुन्नं । नीओ य रहवरेणं, नयरं सो तेहिं मुइएहिं ॥ कन्ना य मयणवेगा, मयणस्स रइ व्व रूविणी तस्स । दिन्ना सुहंमि दिवसे, सा तुट्ठेणं दहिमुहेणं ॥ अह तीए सो सउरी, गुणेहिं आवज्जिऊण वरमेगं । मन्नाविओ महप्पा, तेण वि मुइएण सो दिन्नो || अह अन्नया कयाई, परियरिओ बंधु - सयण - भाईहिं । विन्नवइ दहिमुहो तं, हरिवंससमुब्भवं तत्थ ॥ 'तुब्भेहिं वरो दिण्णो, कुमार ! किल एत्थ मयणवेगाए । तस्स निसामह अत्थं, साहिज्जंतं मए एहि ॥ रज्जत्थमुसभसामिं, सेवेंसो (तो) तूसिऊण खयरीसो । दाहिणसेढीए पुरा, धरणिंदेणं नमी विहिओ || तप्पुत्तो पोलत्थो, तव्वंसे मेहवाहणो राया । जाओ अरिंजयनयरे, धीया तस्सऽत्थि पउमसिरी ॥ साहूहिं समाइट्ठा, इत्थीरयणं च चक्किणो किल सा । दिवितिलयनयरसामी, मग्गइ तं वज्जपाणि ति ॥ तस्स य न देइ राया, जायं जुज्झं च ताण दोन्हं पि । तस्स भएणं राया, समागओ एत्थ सो नयरे ॥ साहुस्स तंमि समए, उप्पण्णं केवलं वरं नाणं । हिट्ठेहिं सुरवरेहिं, केवलिमहिमा कया तत्तो ॥ Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२६९] NNNNNN तो मेहवाहणनिवो, विणिग्गओ तस्स वंदणनिमित्तं । भणिओ य तेण भयवं, - "धूया देया मए कस्स ?" ॥ केवलिणा वि य भणियं, – "रिसहसुओ आसि भरहलहुभाया । कुरुखेत्ते कुरुराया, तस्स य वंसे सुभूमो त्तो ॥ परसुरामस्स सत्तू, वटुंतो तावसासमे छण्णो । चिट्ठइ चक्की; देया, नियदुहिया तस्सिमा तुमए" ॥ तो मेहवाहणनिवो, सुभूमपासंमि जाइ तं सोउं । परसुरामाभिघाए, सन्निज्झं तस्स सो काउं ॥ पउमसिरिं परिणावइ, सुभूमचक्की वि लद्धजयपसरो । तुट्ठो तं खयरीसं, कुणइ तओ तस्स वंसंमि ॥ जाओ कमेण खयरो, वीसग्गीवो त्ति तस्स दो भज्जा । पढमा य देववन्निणि, बीया उण केक्कसी नाम ॥ सोमो जमो य वरुणो, वइसमणो देववण्णिणीए सुया । इयराए कुंभयन्नो, दहगीव-विहीसणा तह य ॥ सोम-जमाईहि य ते, दहगीवाई विणिज्जिया समरे । चलियंमि गुरुविरोहे, तत्तो चइऊण वेयढे ।। रम्मे सुवेलसिहरे, सबला य सवाहणा सह जणेणं । गंतूण पुरि लंक, समुद्दमज्झे निवेसंति ॥ दहगीवेण य तत्तो, निएण रुहिरेण साहणं काउं । विज्जाओ रामियाओ, रामणनामो तओ नाओ ॥ जिणिउं जम-वेसमणे, वरुणप्पमुहे य खयरनरनाहे । जाओ महप्पभावो, विज्जाहरचक्कवट्टि त्ति ॥ लंकाहिवस्स तओ, राया विज्जाहरो मओ नाम । नारीरयणं पवरं, दुहियं मंदोयरिं देइ ॥ चारणसमणेणं सो, भणिओ य दसाणणो – “पढमगब्भो । एयाए जो होही, सो तुह खयकारणं एत्थ ॥ मंदोयरीए तत्तो. जाया कण्णा य थोयकालेणं । सा रयणीऍ मएणं, काउं मंजूसमझमि ॥ म(मि)हिलाए नयरीए, सज्जिज्जंतीए जन्नभूमीए । किल सा तत्थ निहित्ता, उद्धरिया लंगलग्गेणं ।। कहिया जणयस्स तओ, सीयानामेणं तत्थ विक्खाया । जणयदुहियत्तणेण य, एत्थ पसिद्धा जुणो(जणे) जाया । अइरूविणि त्ति कलिउं, जणएणं सयवंरो कओ तीए । एत्तो य अओज्झाए, इक्खागकुलुब्भवो राया । Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २७० ] दसरहनामो तस्स य, कोसल तह केगई सुमित्ताय । भज्जा उ ताण पुत्ता, [ रा ]मो नारायणो भरहो || गहिओ य सयंवरंमी, रामो सीयाए; सेसयाणं च । जणएण कुमाराणं, दिन्नाओ पवरदुहियाओ ॥ रज्जाहिसेयकाले, रामस्स य दसरहो उ केगईए । भणिओ दिण्णवरेणं, दिज्जउ भरहस्सिमं रज्जं ॥ दिन्नंमि सीयसहिया, वणवासं राम-लक्खणा पत्ता । सुप्पनहीसंबंधे, निहओ खरदूसणो तेहिं || पुत्तवहजायरोसा, सुप्पनही रामणस्स साहेइ । नियभाउयस्स गंतुं, सीयारूवं रइसरिच्छं | मारीइणा वि रामो, आगंतुं रामणस्स वयणेणं । लोहविऊणं नीओ, दूरं काऊण मिगरूवं ॥ रामेण तओ कलिउं, "न एस हरिणो "त्ति निद्दयं पहओ । भणियं च मरंतेणं, 'लक्खण ! परितायसु ममं " ति ॥ अह लक्खणो वि रामं तं कलिउं धाविओ ओहुतं । दसगीवेण य सीया, अवहरिया तंमि पत्थावे ॥ - — "4 कहियं जड़ाउणा वि य, 'अह हरिया रामणेण सीय "त्ति ॥ दहवयणस्स य उवरिं, किंकिंधिउरं गओ रामो ॥ वाली - सुग्गीवाण य, दोण्ह वि भाईण तत्थ किं । इत्थीकज्जे चलियं, विणिज्जिओ वालिणा इयरो || हणुयंत - जंबवेहि य, सहिओ दुग्गे समस्सिओ तत्तो । सुग्गीवो; संपत्ता, लक्खण-रामा वि तो तत्थ ।। सुग्गीवेण यदिट्ठा, गंतूणं साहिओ नियवरोहो । संगामे संजाए, रामेण य मारिओ वाली ॥ तत्तो सुग्गीवेणं, लंकाए पेसिओ य हणुयंतो । दण सो वि सीयं, समागओ साहए वत्तं ॥ वानरभडेहिं सहिओ, सुग्गीवो लक्खणो य रामो य । आयासेणं सहसा, लंकानयरीए संपत्ता | दसगीवो य न जाहे, वट्टइ वयणे विहीसणाईणं । लक्खण-रामाण तओ, गंतूण विहीसणो मिलिओ ॥ जायं च महाजुज्झं, दोण्ह वि सेण्णाण अइमहाघोरं । वानर- रक्खसयाण, नच्चंतकबंधपेच्छणयं ॥ लक्खण-रामेहिं तओ, दहगीवो सयण- बंधवसमेओ । सभडो य सपरिवारो, विणासिओ तत्थ संगामे ॥ Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२७१] लक्खण-रामा य तहा, जाया जह वासुदेव-बलदेवा । विज्जाहराण सामी, ठविओ य विहीसणो तेहिं ॥ तत्तो अरिंजयपुरं, लंकं मोत्तूण आगओ सो वि । तत्थ विहीसणराया, जाओ अह तस्स वंसंमि ॥ संखाईएसु नराहिवेसु इह अइगएसु गुणनिलओ । नामेण विज्ज(ज्जु )वेगो, जणओ सो अम्ह सव्वेसि ।। अह अण्णया य साहू, समागओ वंदिऊण नरवइणा । भणिओ - "मम दुहियाए, को भत्ता मयणवेगाए ॥ होहि ?"त्ति साहुणा वि य, भणियं - "हरिवंससेउभूयाणं । बल-केसवाण पिउणो, होही भज्जा इमा राय !" ॥ भणियं नराहिवेणं, - "नायव्वो सो पणो कह अम्हेहिं ?" । मुणिणा भणियं - "निसुणह, जह नज्जइ सो सुहेणेव ॥ विज्जं साहेमाणस्स, चंडवेगस्स गंगसलिलंमि । रयणीए जो खंधे, निवडिज्जा तं मुणिज्जाहि" ॥ भणिऊण इमं साहू, गओ; अह अत्थि नरवई पयट्ठो(पयंडो?) । दिवितिलयनयरसामी, तिसेहरो नाम वेयड्डे ।। सुप्पगनामो य सुओ, सुप्पनहीभारियाए संजाओ । सुप्पगकएण मग्गइ, कण्णं सो मयणवेगं ति ॥ अम्ह जणओ वि एयं, न देइ तेसिं तओ पुणो तेण । बद्धो इह आगंतुं, सो जणओ अम्ह संगामे ।। अम्हे वि एत्थ नट्ठा, पडिओ खंधमि चंडवेगस्स । तं च तओ आणीओ, इह नयरे अम्ह भइणीए ॥ तो पिउमो(मे)ल्लावणियं, हियए धरिऊण मयणवेगाए । मन्नाविओ वरं जं, तस्सेसो सामि ! परमत्थो ॥ दिण्णाइं सुभूमेण य, इह अम्ह पुव्वाण जाइं सत्थाई । मंतसहियाइं तइया, गहियव्वाइं तुमे ताई' ॥ इय भणिउं सुहदिवसे, विज्जाओ देइ दहिमुहो तस्स । ससुरस्स मोयणत्थं, सउरी वि य साहए ताओ ॥ एत्तो य मयणवेगं, तिसेहरो भूमिगोयरविदिण्णं । सुणिऊण मउम्मत्तो, समागओ चंडवेगपुरं ॥ अह तक्खणेण तेहिं वि, गयणंगणगमणतुरयसंजुत्तं । सउरिस्स द(अ)हिमुहजुयं, सुवण्णतुबं रहं दिण्णं ॥ सउरी वि तंमि चडिओ, महापबंधेण जुज्झिउं विविहं । बाणेहिं छिण्णसीसं, तिसेहरं पाडइ महीए । Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२७२] तंमि हए सेसबलं, नटुं; गंतूण ते वि दिवितिलए । गहिऊण विज्जुवेगं, समागया चंडवेगपुरं ॥ सउरी वि तत्थ भोए, भुंजतो जणइ मयणवेगाए । नामेण अणाहिटिं, देवकुमारोवमं पुत्तं ॥ तत्तो कयाइ नीओ, वसुदेवो देवजत्तक[र]णत्थं । खयरेहिं सकलत्तो, पलोयए तत्थ बहुको९ ।। एवं च विहियजत्ता, नियनियठाणेसु ते गया खयरा । वसुदेवो वि य पत्तो, चंडपुरे; सो य केलीए । परियणमज्झे वाहरइ, वेगवइनामाओ मयणवेगं । सोउं चेमं कुविया, तं मोत्तुं पविसइ पुरे सा ॥ एत्थंतरे अवहरिओ. सप्पनहीए विणासणनिमित्तं । वसुदेवो चंडपुरे, जणियपलीवणियवसणाए । निम्मवियमयणवेगारूवाए दाहिणेण पंतीए । भिन्नस्स माणकारण(?)-वसेण मुक्को य गयणाओ ॥ रायगिहपुरासण्णं, खं(ख)डगंजे निवडिओ य वसुदेवो । जणवइ(य)जणेण निसुणइ, गाइज्जंतं जरासंधं । दट्ठण य रायगिहं, समागओ जायवो नयरमज्झे । निज्जिणइ तत्थ कोडिं, जूएणं पवरकणयस्स ॥ अत्थीणं सा दिण्णा, संजमिऊणं निवालयं नीओ । रायभडे सो पुच्छइ, – “विणाऽवराहेण किं कुविया ?' ॥ ते वि साहति – 'कहियं, केणाऽवि निमित्तिएण – जो कल्लं । निज्जिणिऊणं कोडिं, परिमुइओ देज्ज लोयाणं ॥ तस्स तणयाओ नरवइ !, तुह मच्चू; नत्थि एत्थ संदेहो । तेण तुमं मारिज्जसि, नरवइआणाए हे दुट्ठ !' ॥ इय भणिउं भत्थाए, पक्खिविय जणापवायरक्खत्थं । पच्छण्णं हंतुमणा, विणिग्गया रायआणाए ॥ आरोइऊण सेले, वसुदेवे(वं); ते भणंति - 'जं एसो । हम्मइ निरावराहो, तं दइव ! न तुज्झ जुत्तमिणं ।। भणिऊणेवं खित्तो, पव्वयसिहराओ छिण्णटंकाओ । वेगवईधाईए, गहिओ गयणे य निवडतो ॥ निज्जंतो परिचिंतइ, सो तीए – 'नूण चारुदत्तो व्व । निज्जामि अहं कत्थइ, गहिओ भारुडपक्खीहिं । हा ! विसयासत्ताणं, जंतूणं केवलं महादुक्खं' । इय चिंतंतो ठविओ, पव्वयसिहरंमि सो तीए । Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२७३] पेच्छइ य पुव्वदिढे, मुच्चंतो तत्थ वेगवईचलणे । भत्थाए नीहरिओ, नियइ रुयंतिं च वेगवई(इं) । 'हा अज्जउत्त ! हा दइय !, नाह ! पत्तोऽसि कह तुमं वसणं ?' । इय भणमाणी तेण वि, अवगूढा दोहिं वि करेहिं ॥ सा वि गहिऊण कंठं, पइणो दुक्खेण रोइया गाढं । भणिया य वसुदेवेण – “एत्थ तया कह अहं पत्तो?' ॥ सा इंदीवरनयणा, रुयमाणी साहिउं समाढत्ता । 'देव ! तया सयणीए, तुमं न पेच्छामि पडिबुद्धा ॥ अक्कंदिउं पवत्तं, सयलं अंतेउरं सपरिवारं ॥ दासी-दासगणजुयं, मं दटुं तत्थ रुयमाणि ॥ विज्जाए तओ कहियं, तुह हरणं उदयमज्झपडणं च । तत्तो परं न नायं, सामिय ! जं किंचि तुह वित्तं ॥ चिंतामि णूण कस्सइ, जइणो पासंमि मम पिओ वसइ । तस्स य तवप्पभावो, जं विज्जाओ न साहिति ॥ तत्तो य सोयविहुरा, बाहाविललोयणा य रुयमाणी । पत्थिववयणेण ठिया, तुम्हागमणं पडिक्खंती ॥ जाया य सउक्कंठा, तुहदंसणलोलुया अहं देव ! । पुच्छ(च्छि)य निवं सधाई, निग्गया अण्णया सिग्छ । दिट्ठो य भमंतीए, भारहखेत्तंमि देवजत्ताए । एत्थ मया तं पासे, खयरीए मयणवेगाए ॥ तत्तो चिय संपत्तु(त्ते), तुमंमि नयरे सुहट्ठिए देव ! । पइरिक्कं इच्छंती, पच्छण्णं तत्थ चिट्ठामि ॥ गहियंमि मज्झ नामे, सामिय ! तुब्भेहिं तुम्ह सा कुविया । तं आउलं पएसं, दटुं त(न) पसाइया तुमए । नाउं च तया पयडं, ममोवरि तुम्ह नेहपडिबंधं । अब्भितरं पविठ्ठा, रोसेण तओ मयणवेगा ॥ एयंमि अंतरंमी, नयरं पज्जालियं तुह वहत्थं । सुप्पनहीए काउं, रूयं तह मयणवेगाए ॥ कोहेण समुक्खित्तो, देव ! तुमं तीए उद्दुयमणाणं । विज्जाहराण लग्गे, पले(ली)वेण तंमि नयरंमि ॥ सा गहिऊण पलाणा, तुरियं कुद्धा जिघसणमणा य । अहमवि तीए हेट्ठा, माणसवेगस्स कयरूवा ॥ जामी मा(सा) जइ देवं, मेल्लिस्सइ कह वि ता पडिच्छिस्सं । दिठ्ठा य अहं तीए, तं देव ! विमोत्तुकामाए ॥ Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२७४] तं मोत्तमवधाया, "रे माणसवेग ! दास !" इइ बेंती । सा य मम देव ! अहिया, मंतेहिं तह य विज्जाहिं ।। तीए तक्खणमेत्तं, माणसवेगस्स मम हयं रूयं । विज्जाहिं अहं च तओ, जिणभवणं पइ पलाणा य ॥ मुणिलंघणेण तत्थ य, नट्ठाओ देव ! मज्झ विज्जाओ । दटुं च तहा मं सा, मोत्तु गया; मिलियधाई य ॥ चिंतेमि - "कत्थ होज्जा, तुम"ति धाई निजोजिया तीए । दिट्ठो य भमंतीए, निवडतो पव्वयग्गाओ ॥ गहिओ य धाविऊणं, तत्थत्थो एत्थ आणिओ देव ! । पंचनइसंगममिमं, हीमंतं नाम तित्थं ति ॥ अज्जप्पभिडं च मम नत्थि पभावो य देव ! विज्जाणं' । सिटुंमि तीए एवं, वर्णमि तत्थेव चिट्ठति ॥ सहिओ य पिययमाए, विणिग्गओ अण्णया य नइमज्झे । बद्धं पेच्छइ सउरी, वरकन्नं नायपासेहिं ॥ 'हा ! कह' भणमाणो, समागओ तीए अह सयासंमि । वेगवइअणुमएण य, विमोइया मच्चुणो तेणं ॥ अह सा मुच्छाविहला, महीयले निवडिया य मिगनयणी । पउमिणिपत्तेहिं जलं, नेऊणं तेहिं अहिसित्ता ।। अह सा वि लद्धसण्णा, सउरिस्स पयाहिणं करेऊणं । 'सिद्धा मम वरविज्जा', पभणइ 'तुहबहुपभावेणं ॥ निसुणसु संपइ सामिय !, वेयड्ढे गयणवल्लहपुरंमि । नमिराया; तव्वंसे, संजाओ विज्ज(ज्जु )दाढो त्ति ॥ अवरविदेहाओ सो, पडिमत्थमणि कयाय(इ) आणित्ता । खयरेहिं कयत्थावइ, बहुविहमुप्पायमिइ भणिउं ।। सो वि मुणी झाणत्थो, संजाओ केवली; तओ नाउं । धरणिंदो देवा वि य, केवलिमहिमत्थमायाया ॥ धरणिदेणं तत्तो, मुणिपडिणीय त्ति जायकोवेणं । सव्वे वि भट्ठविज्जा, विहिया विज्जाहरा तत्तो ॥ धरणस्स पणमिऊणं, खयरा ते बेंति – “सामि ! तुह कोवो । दिट्ठो; कुणह पसायं, संपइ चुक्काणमम्हाणं" ॥ धरणिदेण वि भणियं, पसिऊण कह वि - "संपयं तुम्ह । होहिंति साहियाओ, विज्जाओ गुरुकिलेसेणं ॥ परमेसा मज्जाया. देव-गरूणं तवस्सियाणं च । थोवं पि जोऽवगारी, होही सो भट्ठविज्जो त्ति ॥ Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२७५] एयस्स य पुण वंसे, रोहिणिपमुहाओ विज्जुदाढस्स । पुरिसाणमित्थियाण य, महइमहंताओ विज्जाओ ॥ सिज्झिस्संति न एत्तो, साहु-महापुरिसदसणे कह वि । सिज्झेज्ज व किच्छेणं", इय भणिऊणं गओ वरुणो(धरणो) ॥ तह सामिय ! तव्वंसे, केउमई नाम कण्णगा पुट्वि । विज्जमिह साहमाणी, हरिपुंडरिएण परिणीया ॥ तस्सेवाऽहं वंसे, जाया नामेण बालचंद त्ति । गुरुअणुनाया सज्जा, होहामि न एत्थ संदेहो ॥ ताऽहिं(ह) पि सिद्धविज्जा, तुज्झ पसाएण संपयं देव ! । ता किं पि वरं जायसु, अहयं विज्जाहिया देव !' । वसुदेवो भणइ तओ, – 'वेगवईए पयच्छ विज्जाओ' । सा गयणवल्लहपुरं, तं घेत्तूणं तओ पत्ता ॥ वसुदेवो वि य वलिउं, वणं गओ; तत्थ नरवरे दोण्णि । पेच्छइ नवगहियवए, संगामकहापबंधपरे ॥ विविहकहाआसत्ता, निंदंता निययपोरुसं तत्थ । हरिवंसजेण भणिया, – 'किं तुम्हं लोयतत्तीए ?' || ते आह - 'इहेक्केणं, संगामे निज्जिया वयं सव्वे । अहिणवदिक्खं गहिउं, समागया संपयं एत्थ' ॥ वसुदेवेणं भणियं, – 'कहमेगेणं विणिज्जिया तुम्हे ?' । ते बेंति - 'सुणऽत्थि निवो, सावत्थीए अणिय(एणी)पुत्तो । तस्स य पियंगुसुंदरि-धीयाए सयंवरंमि आयाणं । को वि न वरिओ त्ति तओ. संगामो तेहिं पारद्धो ॥ पिउणेगेण रहेणं, जित्ता सव्वे दिसोदिसिं नट्ठा ।। जलणमन्ने पविठ्ठा, के वि य गिरिसिहरपडिया ।। अम्हे वि मोहियमण(णा), चिंतेंता तस्स पोरुसं एत्थ । अच्छामो वणवासे, परमत्थविवज्जिया सव्वे' ॥ सोऊणेवं तेसिं, धम्मं समसत्तु-मित्तपरिणामं । कहिऊणं वसुदेवो, सावत्थीए गओ तत्थ ॥ उज्जाणे देवगिहे, तिव्वारे; तेसि सम्मुहे सययं । बत्तीसग्गलपिहिए, सण्णिज्झाओ त्ति पविसित्ता ॥ पासवारेण मज्झे, पेच्छंतो तिण्णि रयणपडिमाओ । मुणि-कामदेव-तिचरणमहिसाण कमेण विम्हइओ ।। तत्थऽत्थं दियमेगं, पुच्छइ – 'किमिमा तिपायमहिसस्स । पडिमा कया सुरूवा ?', भणइ दिओ - 'सुम्म साहेमि ॥ Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २७६ ] "सामि ! | एत्थ(त्थे)वाऽऽसी पुव्विं, जियसत्तुनिवो मिगद्धओ पुत्त । तस्सऽत्थि कामदेवो, सेट्ठी सो जाइ नियगोट्टं ॥ दंडगनामो य तहिं सिट्ठि गोवाहिवो भणइ निसुणह साहिप्पं (ज्जं)तं, जं वित्तं तुम्ह गोट्ठमि ॥ पंच मए वाराओ, महिसीए इमाए निहणिया पुत्ता । छट्टो य इमो जाओ, वरमह (हि) सो भद्दगो नाम ॥ एसो य जायमेत्तो, चलंतलंगूल-कन्न - ओट्ठउडो । भयवेविरंगमंगो, पणिवइओ मज्झ कमजुयलं ॥ करुणाए सामि ! मए तत्तो पोत्तु (पुत्त) व्व पालिओ एसो । एयस्स देह अभयं, तम्हा पसिऊण तुम्हे वि" ॥ दाऊण सेट्टिणा वि य, भणियं "जाईसरो इमो को वि" । तत्तो सावत्थीए, महिसो सो घेत्तुमाणीओ ॥ ताहे तत्थ णरिंदो, अभयं महिसस्स जाइओ गंतुं । दिण्णं; नयरीमज्झे, परिहिंडइ; अण्णया तस्स ॥ छिण्णो मिगद्धएणं, पाओ महिसस्स पुव्वअरिणा उ । वज्झो य समाणत्तो, मिगद्धओ नरवरिंदेणं ॥ - सो सामस्सं(ण्णं) विजणे, पगाहिओ मंतिणा य रायसुओ । अट्ठारसमे य दिणे, मओ य सो महिसगो तत्थ | बावीसइमे य दिणे, [जाओ] मिगद्धओ केवली तओ । देवासुरा य सव्वे, समागया नरवरामच्चा ॥ महिमं काऊण तहिं, संदेहा पुच्छिया पुणो सव्वे । मुणिणा छिण्णा य तओ, परितुट्ठे (पुट्ठ) नरवरिंदे ॥ " महिसेण समं साहसु, भयवं ! किं वेरकारणं तुम्ह ?" । भणियं मिगद्धएण वि, " रायगिहे आसि नरनाहो । नामेण अस्सगीवो, हरिमस्सू आसि तस्स य अमच्चो । सो उण कउलो धम्मं, निंदइ, राया समत्थेइ ॥ तेसिमेवं विरोहे, तिविट्ठ- अयलेहिं केसव - वण्णे (बले) हिं । आसग्गीवो निहओ, सत्तमपुढविं गओ मरिउं ॥ हरिमस्सू उण मिलिओ, तिविट्ठ-अयलाण जुज्झकालंमि । संगामे सो वि हओ, सत्तमपुढविं च संपत्तो ॥ एयं तेसिं वेरं तत्तो नरयंमि दो वि ते दुक्खं । अणुहविरं अच्चद्धा, भमिया संसारकंतारं ॥ तुम्ह सुयंतेण (सुयत्तेण) तओ, आसग्गीवो अहं समुप्पण्णो । हरिमस्सू उण महिसो, जाओ य मया य निहओ य ॥ Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२७७] असुरेसु समुप्पण्णो, असुरो नामेण लोहियक्खो त्ति । वंदणहेउं च ममं, समागओ एत्थ सो एसो" ॥ एवं मुणिणा कहिए, वेरे निवपुच्छएण तेणाऽवि । मुणिवयणं पडिवणं, देवेण मुणिं नमेऊण ॥ तत्तो मिगद्धयमुणी, निवेसिओ कामदेवसेट्ठी य । दिव्वभवणे तहेसो, रयणमय-तिपाय-महिसो त्ति ॥ सिट्ठिस्स तस्स वंसे, नामेणं कामदेव( दत्त? )सेट्ठि त्ति । इह संपइ संजाओ, बंधुमई तस्स धूया य ॥ नेमित्तिणा य कहियं, – “उग्घाडेही इमं ति जो भवणं । बत्तीसअग्गलाहिं, अग्गलियं कामदेवस्स ।। सो किल तं परिणेहि", इय कहिऊणं गओ य सो विप्पो । उग्घाडिउं दुवारं, अभितरम(म्)वगओ सउरी ॥ एत्थंतरे य पत्तो, तुरियं सेट्ठी वि कामदत्तो सो । वंदणहेउं भवणे, दिट्ठो इह जायवो तेण ॥ गरुयपमोएण तओ, दिण्णा सा तस्स बंधुमइकण्णा । निसुयं च नरवरेणं, किल दिण्णा(ण्णो) कामदेवे(दत्ते)ण ॥ सेट्ठिसुयाए भत्ता, पउरतेउरसमण्णिओ तत्तो । राया गंतुं पेच्छइ, वसुदेवं तत्थ देवसमं ॥ एत्थंतरंमि रन्नो, दुहिया य पियंगुसुंदरी नाम । सोउमिमं संपत्ता, कामावत्थं तमिच्छंती ॥ तत्तो बंधुमई(इं) सा, वाहरिउं नियसहीए पच्छेइ । 'तुह भत्ता कह कीलइ ?, सहि ! इट्ठो किं व नो तुज्झ ?' ॥ सा साहइ अइमुद्धा, सउरिस्स विचेट्ठियं तहा तीए । जह लज्जं सा सव्वं, परिचयइ कुलं च माणं च ॥ बंधुमई पट्टविउं, तत्तो य पियंगुसुंदरी तस्स ।। जायवसीहस्स तहिं, पडिहारं पेसई मुइया ॥ पडिहारो नियचरियं, कामावत्थं च रायदुहियाए । कहिऊण भणइ सउरिं, - 'अज्ज पओसंमि तुम्हेहिं ।। गंतव्वं तीएँ गिहे, पसिऊणं देव ! रायदुहियाए' । इय भणिऊणं च गओ, दुवारिओ सायरं सउरिं ॥ सउरी वि नडं पेच्छइ, नच्चंतं गिहपरोहडे तत्थ । वासवय-अहल्लाणं, दुच्चरियं नाडयनिबद्धं ॥ तं चेमं निसुणिज्जउ, 'नमिपुत्तो वासवो खयरनाहो । वंसंमि तस्स खयरा, वासवनामा तओ जाया ।। Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२७८] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA वासववंसे जाओ, पुरुहुत्तो नाम सो वि बहुविज्जा(ज्जो) । दप्पेण भमइ पुहइं, वेउव्वियसंदणारूढो ॥ सो अन्नया य पेच्छइ, संपत्तो तावसासमे कह वि । गोयमतावसभज्जं, अहल्लानामं ति रूववइं ॥ सो विद्धंसइ दुट्ठो, विज्जाए; गोयमो वि तल्लिंगं । कोहेण झत्ति छिंदइ, संरुद्धो वासवस्स तहिं' ॥ सोऊण इमं भीओ, नेच्छइ रन्नो वि जायवो कण्णं । 'परदाणं(रं) जाणंतो, को वच्चइ ?' इय विचिंतेउं ।। गंतुमणो य भएणं, सुत्तो रयणीए पिययमाए समं । बंधुमईए; पेच्छइ, पडिबुद्धो देवयं एक्कं ॥ नागाहिवस्स भज्जं, 'कस्सेसा ? का वि ?' सो व दट्ठणं । जा चिंतइ ता भणिओ, करंमि घेत्तूण देवीए ॥ 'आगच्छ वच्छ ! किं चिं[ति]एण ? जाणिहसि आगओ एत्थ । चइऊण पियं सउरी, उवागओ तीऍ पासंमि ॥ रम्मं असोयवणियं, संपत्तो देवयाए सह तत्तो । भणियं च तीए – 'निसुणसु, इह भरहे चंदणपुरंमि ॥ राया अमोहरेओ, चारुमई आसि तस्स देवी य । पुत्तो य चारुचंदो, गणिया य अणंगसेण त्ति ॥ तीए कामपडाया, कण्णा; अह अण्णया निवो जन्ने । संदिक्खिओ त्ति पत्ता, सव्वे वि य तावसा तत्थ ।। तणबिंदू उज्झाओ, तेसिं तह चंडकोसिओ रन्नो । ढोएइ फलाणि निवेणुत्तं - 'कत्थेरिसफलाई" || हरिवंसमुप्पत्ती, कप्पदुमसंभवो य अह तेहिं । आईओ घेत्तूणं, परिकहिओ नरवरिंदस्स ॥ कामपडायाए तहिं, जण्णंमि समागयाण लोयाणं । अवहरियाई मणाई, छुरियं परि नच्चमाणीए ॥ कामवसं संपत्तो, कउसिगनामो य तावसो दटुं । अण्णे य जणा विउसा, जुवराया चारुचंदो त्ति ।। जवराइणा य तत्तो, जण्णे निज्ज(व्व)त्तियंमि अप्पवसा । कामपडाया विहिया, अणुनाया नरवरिंदेणं ॥ आगंतुं निवपासं, पभणंति य तावसा - "कउसिगेणं । जा नच्ती दिट्ठा, कण्णा इह जण्णभूमीए ॥ सा तस्स पणामिज्जउ, वेगल्लं सो गओ महाराय !" । भणियं च नरवरेण, – “सा दिण्णा चारुचंदस्स ।। Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२७९] NNNNNNNNNNNNNNNNNNN पढमं पि किं न सिटुं ?, अण्णं जाएह संपयं तुम्ह । जेणुवणिज्जइ तुम्हं, विलया जा का वि पडिहाइ" ॥ भणियं च तावसेहिं, – “नरवइ ! अण्णाए तं पमोत्तूण । अम्हं किं पि न कज्जं, ता तुम्हं बंभहत्त त्ति ॥ जा कउसिगमरणेणं", आह नरिंदो वि - "साविया एसा । पडिवण्णं मोत्तूणं, अण्णं पुरिसं न इच्छेइ" || सोऊण इमं सव्वं, विणिग्गया तावसा; कउसिगो वि । कोहेण देइ सावं, संरुट्ठो नरवरिंदस्स ॥ "जइय च्चिय संपक्को, होह विलयाए तुह समं कह वि । तइय च्चिय तव मरणं, मम वयणेणं न संदेहो" ॥ सोऊण इमं राया, दाऊण सुयस्स अह नियं रज्जं । वणवासं गंतूणं, पव्वइओ अह तावसो जाओ । तेण समं वणवासं, अणायगब्भा समुवगया देवी । कालेण य नाऊणं, पयडं; भणिया नरवरेणं ॥ "गब्भो तुह संजाओ, देवि ! अकज्जं तया कयं होज्जा" । तीए भणियं – “एसो, गिहवासे समुब्भवो देव ! ॥ तइया मया न नाओ, तेण न सिट्ठो त्ति संपयं पयडो । संजाओ"; समएण य, जणयइ सा दारियं देवी ॥ रिसिदत्ता-कयनामा, विवड्डिया सा वि तावसपयंमि । चारणसमणसयासे, संबुद्धा साविया जाया ॥ पत्ता य जोव्वणं सा, रमणीयं वियरई वणे तत्थ । अह देवी-धायीहि य, परलोगगयाहिं; कइया वि ॥ राया सिलाउहो अह, लोद्धिनिमित्तं च तत्थ संपत्तो । तं मिगलोयणकन्नं, पेच्छइ सवियारदिट्ठीए ॥ संपूइओ य तीए, अब्भुट्ठाणाइविहियसम्माणो । कयअतिहिसव्वकज्जो, उवविट्ठो तीए आसत्तो ॥ कामविहुरो य तत्तो, सहसा तं साइए(मायाए?) घेत्तूणं । विजणे भुंजइ राया, रिसिदत्तं विविहभंगेहिं ॥ रिउसमयण्हाइयाए, भणिओ सो तीए - "होज्ज जइ गब्भो । सो किं कुलाभिहाणो, कायव्वो ? कह मया तह य ?" ॥ सो आह - "अहं मुद्धे !, सावत्थीपत्थिवो तहिक्खागू । पुत्तो सयाउहस्सा, सिलाउहो नाम पयडो त्ति ॥ जइ होज्ज सुओ ते तो, आणेयव्वो सो तया मम समीवे । सो चेव तत्थ राया, कायव्वो; एस मम नियमो" ॥ Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८०] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA एत्थंतरंमि पत्तं, तस्स बलं तंमि आसमपयंमि । संभासिऊण राया, तं; चलिओ निययनयरीए ॥ तंमि गए नरनाहे, निवेइयं तीए निययजणयस्स । संवद्धिओ य गब्भो, कुमरं च तओ पसूया [सा] ॥ सयारोगेण मया, तत्तो जलणप्पहस्स नागस्स । सा भवणे उप्पण्णा, होऊणं अग्गमहिसि त्ति ॥ राया अमोहरेओ, घेत्तूणं दारयं करयलेहिं । दुक्खेण विलविओ सो, वड्डतणयाए विरहंमि ।। जलणप्पहस्स भज्जा, सा वि अहं जाण जायवकुमार ! । नाऊणं अवहीए, समागया आसमे तंमि ॥ हरिणीरूवेण मए, विद्धि नीओ सो सुओ तत्थ । एणीपुत्तो नामं, विक्खाओ सव्वरज्जेसु ॥ अह सो कउसिगचंडो, मरिउं मम जणयआसमपयंमि । कोहेण समुप्पण्णो, घोरो दिट्ठीविसो सप्पो । सो डसइ मज्झ जणयं, अवहरियं तं मया विसं तस्स । पडिबोहिओ य उरगो, मरिऊण बलो असुरो जाओ । सिरि(रिसि)दत्ताए रूवं, काऊण अहं पि आगया एत्थ । सावत्थीए पुत्तं, गहिऊण ठिया दुवारंमि ॥ तत्तो दुवारिएणं, निवेइए राइणा अणुन्नाया । अत्थाणंमि पविट्ठा, बहुपत्थिवसंकुले रायं ॥ दटुं फल-कुसुमेहिं, अह सो अहिणंदिउं मया भणिओ । वण्णासमहियनिरओ, तावसिवेसेण उवविसिउं ॥ "एसो तुम्हें पुत्तो, नियअंगसमुब्भवो नरवरिंद ! ।। तम्हा नियधम्मेणं, पडिवज्जसु नियसुयं धीर !" ॥ सो आह – “एत्थ लोए, रिसिणो किल सच्चभासगा हुँति । असुयस्स कओ पुत्तो?, मम तावसि ! वयसि तं मिच्छा" ॥ सा आह - "नरवरीसर !, नियदारसमुब्भवो इमो तुज्झ । जणिओ य तया एसो, सच्चं तह दारगो वीर !" || सो आह - "मम सुओ कह ?, कत्थ व? कइया मया इमो जणिओ ?। परदारे व सदारे, सव्वं मम अवितहं कहसु" ॥ सा तेण इमं भणिया, तस्स समीवंमि तं सुयं मोत्तुं । जाया य अंतरहिया, आयासे दिव्ववायाए । पभणइ तं नरनाहं. - "निसणस एक्केण एत्थ चित्तेण । जइ नरवर ! संमूढो, सच्चेणं साविओ तं सि ॥ Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८१] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN तावसपयंमि तइया, अमोहरेयस्स नरवरिंदस्स । रिसिदत्तं नाम सुयं, विक्खायं कण्णगं विजणं(णे) ॥ गहिलत्तेण गहेडं, भुत्तं रिउसमयण्हाइउं(अं) तुमए । तीए गब्भो जाओ, नरवर ! एसो सुओ तुम्ह || चइऊण जायमेत्तं, कुमरं जणयं च निययदेहं च । मरिउं रिसिदत्ताए, देवत्तं राय ! संपत्तं ॥ एणीपुत्तो य इमो, नामेणं नरवरिंद ! तुज्झ सुओ । सम्ममिमं पडिवज्जसु, पडियरिउं तुह मया दिण्णो" || दाउं सुयस्स रज्जं, एणीपुत्तस्स सो वि नमितित्थे । अणगारो होऊणं, [मरि]ऊण दिवं गओ धीरो ॥ सो कुमरेणीपुत्तो, एसो य निवो तहाऽहमवि देवी । भवणभंगंमि पुट्वि, सगरसुया मारिया जेण ॥ तब्भवणसामिणो किर, भज्जा जलणप्पहस्स मा(ना)यस्स । एयं पुण मम कहियं, आगमकुसलेहिं साहूहिं । एत्तो जायव ! निसुणसु, एणीपुत्तेण मम सुएण अहं । आराहिया सुयत्थं, अट्ठमभत्तोववासेण ॥ भणिओ य मए - "धूया, तुह होही पुत्त ! रूय-गुणकलिया" । कालेण य संजाया, संपत्ता जोव्वणं एसा ॥ राया सयंवरेणं, तत्तो य पियंगुसुंदरिनिमित्तं । मेलइ सव्वनरिंदे, नेच्छइ एक्कं पि सा तेसिं ॥ तत्तो जुज्झेणं ते, उवट्ठिया मम सुएण एक्केण । मम सण्णिज्झेण जिया, विणिग्गया दसदिसि सव्वे ॥ दिट्ठो य तुमं तीए, बंधुमइविवाहणंतरं तइया । बंधुमई च वाहरिउं, तुम्ह गुणा पुच्छिया तीए ॥ तप्पभिई असत्था, संजाया अट्ठमोववासेण । आराहिया य अहयं, तीए तुह पुत्थ(त्त) ! वरणत्थं ॥ मम संदेसेण तओ, समागओ गंगरक्खिओ नाम । पडिहारो तुह पासे, पडिसिद्धो तया पुत्त ! ॥ एएण निमित्तेणं, तुम्ह सयासंमि आगया अहयं । मम आणाए जं सो, संपइ दोवारिओ कि पि ॥ भण(णि)ही तं कायव्वं, अवियारं एत्थ पुत्त ! तुम्हेहिं । मम आणाए सव्वं, मय(ग्ग)सु य तुमं वरं किं पि ॥ होइ अमोहं देवाण दंसणं सासणं च जेणेत्थ' । एव भणियं च(चि)मीए, उठेउं जायवकुमारो ॥ Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २८२ ] तं तिपयाहिणिऊणं, काऊण सिरंमि अंजलि पणओ । पभणइ 'अयं वरो मम, जइ देसि तुमं पसण्णाऽसि ॥ सुमरियमेत्ताए मए, * सुमरेयव्वं (आगंतव्वं ?) तया वि; मम एस | दिज्जउ पसिऊण वरो, कहिंचि कज्जे समुप्पण्णे' ॥ एव भणियंमि सउरिं, देवी परिपूईऊण नेहेण । बंधुमईए गेहं नेऊण गया नियं ठाणं ॥ पत्तो विमलपहाए, मुहुत्तमेत्तंमि सूरिए पत्ते । आगंतूणं पणओ, पभणइ दोवारिओ सउरिं ॥ 'बहु जं अईयदिवसे, विण्णविओ किल मया तुमं आसि । तं साहिज्जउ इण्हि, कहं ठियं तुम्ह चित्तंमि ?' ॥ सउरी वि आह - 'जाणसि, तुममेव हियाहियं जमम्हाण । नरवइ-अमच्च-कुमराण, चेट्ठियं जं च कायव्वं ॥ भणियं दुवारिएणं, 'देवगिहे तुम्ह दंसणकपण । जाही अज्ज कुमारी, गंतव्वं तत्थ तुम्हेहिं' ॥ पडिवन्नं (न्नो?) संकेयं (ओ), 'तह'त्ति भणिऊण जायवेणाऽवि । इयरेण वि गंतूणं, निवेइयं रायदुहियाए || तत्तो पओससमए, सउरी गंतूण तत्थ परिणेइ । गंतूण (गंधव्व?) विवाहेणं, तं पत्तं देवभवणंमि ॥ तत्तो तीए य समं, गंतूणं तेउरं रमइ कुमरो । अट्ठारसमे य दिणे, पडिहारेण विण्णत्तो ॥ 'तं देव ! परिण्णाओ, कीलंतो एत्थ विविहकरणेहिं । बालंत(ते)उरमज्झे, मंती - सामंतलोएहं (हिं ) ' ॥ सो सउरिणा विभणिओ, 'गंतूणं कहसु णरवरिंदस्स । ★ वसुदेवहिण्ड्यामेवम् । - जह देवयाए दिण्णो, भत्तारो तुम्ह धूयाए ' ॥ गंतूण सो वि साहइ, सव्वं पि जहातहं नरिंदस्स । अंतेउरे पवेसो, जह जाओ संगमो तेसिं ॥ हरिसियमणेण त(तु)ल्ला, सुमरेउं देवयाए वुत्तंतं । ते जायव-पडिहारा, नरवइणा पूइया दो वि ॥ तत्तोऽणेगो कालो, सुहावगाढस्स तत्थ गच्छेइ । जउनंदणस्स भोए, ताहिं समं भुंजमाणस्स ॥ कइया वि सरयकाले, सुत्तो रयणीए गरुयसद्देण । पडिबोहिओ कुमारो, पेच्छइ वरकण्णगं एक्कं ॥ - - Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८३] NNNNNNNNNNNNNNNNN तं दटुं परिचिंतइ, - 'का एसा कंचणप्पहा बाला?' । भणिओ य तीए – 'नाहिसि, आगच्छ कुमर ! मम मग्गं' ।। भणिऊणेवं अह सा, विणिग्गया वोमचारिणी सिग्छ । सउरी वि समुढेउं, संचलिओ तीए मग्गेणं ॥ सा वि य थोव गंतुं, धवलहरे भणर(इ) स(सं)मुहा होउं । जोडी(डि)यहत्था - 'सम्मउ, देव ! ममाऽऽगमणकज्जं ति ॥ गंधसमिद्धे णयरे, वेयड्ढे दाहिणा[ए] सेढीए । गंधारखेयणा(रा)णं, गंधारणाम(मंमि) देसंमि ॥ अत्थऽत्थ नीइकुसलो, राया गंधारपिंगलो तस्स । देवी य पुहइनामा, धूया य पहावई अहयं ॥ माणसवेगस्स तओ, नयरंमि कयाइ अह सुवण्णाभे । पत्ता पेच्छामि अहं, सोमसिरिं सोयविहुरंगिं ॥ सहिभावेण गयाऽहं, तीए; मे(ए)सा वि तत्थ पइरिक्के । मम परिसाहइ सव्वं, तुम्ह सयासाओ जह हरिया ॥ माणसवेगेण तया, वेगवईए वि जह तुमं पत्तो । भणिया य मए अह सा, - "सहि ! तं आणेमि तुह दइयं" ॥ तीए नीससिऊणं, भणियं - "पुव्वं पि तत्थ वेगवई । आसि गया; मा गच्छसु, तुमं पि तेणेव मग्गेण" ॥ "नाऽहं वेगवई सा", भणिऊण समागया अहं एत्थ । संपइ जं कायव्वं, तं देवो कहउ मम तुरियं' ॥ भणियं च वियसिऊणं, तेण वि – 'गच्छामि जत्थ तं नेसि' । उक्खित्तो सो तीए, इय भणिए गयणमग्गेणं ॥ पवरविमाणारूढो, करगहियपभावईकरग्यो । पत्तो य सुवण्णाभं, णयरं सउरी खणद्धेण ॥ दिट्ठा य तत्थ अह सा, सोमसिरी उववणस्स मज्झगया । विरहविहुरा वि हे(हि)ट्ठा, दट्ठणुढेइ सा सउरिं ॥ दाउं च नियं सउरिस्स आसणं तह पहावई नमिउं । उवविट्ठा पियपुरओ, तेणा वि भासिया महुरं ॥ परियत्तियरूयसरो, कइवय अह वासरे वसइ तस्स । माणसवेगस्स गिहे, हरिवंससमुब्भवो तत्थ ॥ अह अण्णया कयाई, सो सोमसिरिं तत्थ कह व रुयमाणि । संठवमाणो नाओ, माणसवेगेण वसुदेवो । बंधेइ सो सभज्जं, वसुदेवं कोहमागओ खयरो । जाओ य कलयलरवो, मिलिओ वेगवइपमुहजणो ॥ Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८४] बंधाओ मोइओ सो, खयरथेरेहिं झगडए तेसिं । संजाओ ववहारो, नयरीए वेजयंतीए ॥ बलसीहनिवसयासे, दोण्ह वि तेसि; तओ य अरिपक्खो । मिलिओ य नीलकंठो, सुप्पग-अंगारगा तह य ॥ कु(क)लहंमि गा(ता)ण पुरओ, भणियं अह तेण – 'जणणि-जणएहिं । सोमसिरी मम दिण्णा, परिणीया एवमेएणं ॥ बीयं सहोयरा वि य, वेगवई चोरियाए पडिवन्ना । बल-सोहग्गपमत्तो, अवमण्णइ खयरनाहे वि' ॥ भणियं च जायवेण वि, – 'एसा जणएहिं मज्झ परिदिण्णा । एएणं अवहरिया, सोमसिरी मज्झिमा भज्जा ।। जा पुण इमस्स भइणी, वेगवई सा वि मम जहा जाया । तह तुब्भे परिजाणह, सव्वे धम्माहिगारि'त्ति । एवं च सउरिणा सो, विणिज्जिओ जाव तत्थ ववहारे । खग्गं समुक्खिवित्ता, पहरेउं ताव पारद्धो । जाया य दुहा सव्वे, समच्छरा तक्खणेण ते खयरा । पारद्धा पहरेउं, अवरोप्परविहियजयचित्ता ॥ एत्थ य अंगारवई, दिव्वधणुं देइ वेगवइमाया । र(प)णमेत्तुमक्खयसरं, भत्थयजुयलं च सउरिस्स ॥ एक्को बहवेहिं समं, संजाए परमआहवे जाव । पहरइ दिव्वत्थवरो, पहावई भा(ता)व संपत्ता ॥ पण्णत्तिं वरविज्जं, चिंतियमेतत्थसाहहिं(मेत्तत्थसाहणि) देइ । जायवसीहस्स तओ, [उ]प्पइओ सो वि आयासं ॥ विज्जाहरा य तत्तो, सपरियणा नीलकंठमाईया । पहरेउं पारद्धा, विणिज्जिया सउरिणा सव्वे ॥ माणसवेगो वि तओ, पहरंतो आहवंति(मि) संकुद्धो । कुणइ महंतं समरं, वरकलिओ जायवेण समं ॥ पण्णत्तिपहावेण य, विणिज्जिओ सो वि दिव्वसत्थेहिं । बद्धो य पलायंतो, सोमसिरीए समीवंमि ॥ उवणीओ खयरवई, जणणीए तत्थ पुत्तभिक्खं सो । जाएउं मोयविओ, आणावत्ती य संजाओ ॥ सोमसिरिअणुमएण य, महापुरं जायवो सहपियारो । माणसवेगेणं सो, नीओ रविपहविमाणेणं ॥ मोत्तूण ससुरगेहे, सउरि अह तत्थ सोमदेवस्स । जायवविसज्जिओ सो, खयरवई णियपरं पत्तो ॥ Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८५] सोमसिरीए समं सो, अच्छइ हरिवंसजो महपुरिंमि । अह अण्णया य तुरयं, आरुहिउं णिग्गओ सउरी ॥ हरिओ य सुप्पगेणं, सउरी अह तत्थ तुरयरूवेणं । मुट्ठिपहएण मुक्को, पडिओ गंगाजले विउले ॥ तं च जलं उत्तरिउं, पत्तो तावसवणंमि सो कुमरो । जत्थ य अगस्थिपमुहा, विक्खाया तावसा संति ॥ पेच्छइ य तत्थ नारिं, रूयवइं अट्ठिमालपरिकलियं । पुच्छइ य तावसे सो, – 'का एसा ?' ते वि तत्थाऽऽह ॥ 'जियसत्तुणो य भज्जा, होइ जरासंधराइणो धूया । परिवायगेण एसा, वसीकया मारिओ सो वि ॥ तस्सऽट्रिएहिं मालं. काउं एसा पिसायगहिय व्व । नामेण नंदिसेणा, भममाणी एत्थ संपत्ता' ॥ तत्थ य निवसंतेणं, जायवसीहेण सा कया पउणा । जियसत्तुणा वि नाउं, नीओ सउरी नियं णयरं ॥ भज्जा य नंदिसेणा, केउमई(इं) नाम अह नियं भइणि । जियसत्तू परितुट्ठो, जायवसीहस्स तं देइ । अह अण्णया कयाई, जियसत्तू विण्णवेइ वसुदेवं । 'परमुवगारित्तणओ, हक्कारइ तं जरासंधो । संपइ डिभगनामो, समागओ तत्थ रायपडिहारो । पभणइ - "राया तुट्ठो, पेसह भइणिवई एयं ॥ पूएमि जेण एयं, धूयाजीयदायगं बंधुं" । ता पहु ! जं कायव्वं, अम्हेहिं तं समाइससु' ॥ भणियं च जायवेणं, – 'गम्मउ; एत्थ किं बहुवियारेण ?' । इय भणिऊण रहेणं, चलिओ दोवारिओ(य)समेओ ।। पत्तो य मगहणयरं, संजमिओ तत्थ रायपुरिसेहिं । भणियं च जायवेणं, – 'किं बंधेह ?' ते वि तं आह ॥ 'नेमित्तिएण सिटुं, जो दुहियं नरवइस्स गहगहियं । काही पउणं सो किल, नरवइ ! तुहसत्तुजणओ'त्ति ॥ इय भणिउं पेयवणं, नेऊणं मुट्ठिगेण आणाए । नरवइणोः उक्खित्तं, खग्गं सउरिस्स वहणत्थं ।। सहसा य समुक्खित्तो, ‘मा भय' भणिऊण अंबरे सउरी । विज्जाहरीए सिट्ठो, 'भगं(गी)रही नामऽहं' भणिउं ॥ 'नेमो य तं महाबल !, पासंमि पभावईए; उक्खिविउं । गंधसमिद्धे नयरे, नीओ सो तीए खयरीए । Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८६] तत्थ य पहावईए, जणयस्स समप्पिओ य सो तीए । गंधारपिंगलेण य, सुहदिवसे सुया तस्स ॥ दिन्ना पहावई सा, पाणिग्गहणं(ग्गहणेण?) सोहणे दिवसे । वित्तं सुहंसुहेण य, अच्छइ भोए य भुंजतो ॥ अह अण्णया पसुत्तो, अवहरिओ सुप्पगेण गयणेण । पडिबुद्धो तं पहणइ, मुट्ठीए; उज्झिओ तेण ॥ गोदावरीए नीरं, तरिउं नयरे गओ य कोल्लयरे । पउमरहरायतणयं, परिणइ पउमसिरिं तत्थ ॥ चंपासरे य पडिओ, अवहरमाणस्स नीलकंठस्स । हरिवंसकित्तणेण य. तत्थ य दहियं अमच्चस्स ॥ लद्धं परिणइ सउरी, कीलंतो तत्थ सलिलकीलाए । हरिओ य सुप्पगेणं, पडिओ गंगाजले विउले ॥ विलवंतो मोहेणं, अडवीमज्झे अमच्चदुहियत्थं । भमिऊण तयं रन्नं, सह पहिएहिं गओ पल्लिं ॥ तस्स य पल्लीवइणो, दुहिया खामोयरी जरा णाम । सउरिस्स देइ अह सो, तं कण्णं सोहणदिणंमि ॥ जणयइ जराकुमारं, सो तीए; अन्नया य परिणेइ । नामं अवंतिसुंदरि-कन्नं तह सूरसेणं च ॥ जीवजसं वि य तत्तो, सो परिणेइ पुरिसवेसिणि कण्णं । इयएवमाइयाओ, नरवइदुहियाओ पवराओ ॥ वीवाहेउं पत्तो, कोसलदेसंमि तत्थ वसुदेवो । पच्छण्णदेवयाए, भणिओ – 'हो पुत्त ! वसुदेव ! ॥ रोहिणिकण्णा दिण्णा, सयंवरामंडवे मए तुज्झ । वाएज्जसु तत्थ तुमं, तीए य कए पहुं पडह' ॥ कुमरो वि मण्णिऊणं, 'तह'त्ति पत्तो पुरंमि रिट्ठउरे । नरनाहाणावासे, तूरियमज्झे ठिओ सुणइ ॥ घोसणयमिमं - 'कल्ले, मित्तादेवीए रुहिररायस्स । धीयाए रोहिणीए, सयंवरामंडवो होही ॥ तत्थ य नरनाहेहिं, सव्वेहि समागमो उ कायव्वो' । तत्तो तहेव पत्ता, बीयदिणे तत्थ नरनाहा ॥ पडहं सउरी वि वरं, जलहरसरनिस्सणं गहेऊण । तूरियनराण मज्झे, सयंवरामंडवे पत्तो ॥ एत्थंतरंमि पत्ता, निरुवमसिंगारगहियनेवत्था । तत्थेव सपरिवारा, रोहिणिकण्णा पवररूवा ।। Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८७] तीए जरासंधाई, परि(डि)हारीए निवा दरिसिया य । पंडु-विदुराइया तह, समुद्दविजयाइया बहवे ॥ 'एयाणं अण्णाण य, मज्झे जो एत्थ तुम्ह नयणाणं । अहिरुइओ तं गेण्हसु, नरवसहं रूयग(गु)णकलियं' ॥ तत्तो विसण्णहियया, भणेइ तं रोहिणी - 'सही(हि!) अहमेसिं । नेत्थ पेच्छामि मज्झे, जणेइ जो नयणपरितोसं ॥ अवि य - जे(जो) नयणाण न रुच्चइ, सो कह हिययनिव्वुई कुणइ ?। सच्चं भणामि हल ! सहि !, नेहो नयणाणुराएण ॥ एयंमि अंतरे जायवेण वाइज्जए फुडो पडहो । 'मुधि दिखि दिखि दिखि मं मं मं - - - -' ति पाडेहिं ॥ सोउमिमं पडुपाडं, तत्तो सा तं निरूविउं सहसा । कुमरस्स गले मालं, घल्लइ नियहत्थगुत्थं मि(ति?) ॥ तत्तो कलयलसद्दो, उच्छलिओ नरवराण पूरेतो । सयलं पि दिसाचक्कं, 'को को एयाए वरिओ ?' त्ति । तो बेंति के वि - 'गहिओ, वियड्ढकन्नाए कह परिक्खेउं । नरवसहाणं मज्झे, नराहमो तूरिओ दीणो ॥ कालं कलयलसदं, महाबलो दंतवक्कनरनाहो । पभणइ रुहिरनरिंदै, पहसंतो कोसलाहिवई ॥ 'जइ दायव्वा एसा, अनायकुल-विक्कमस्स पुरिसस्स । नरवइ ! दुहिया तुमए, ता नरनाहा किमाहूया ? || कुवियड्डा जइ गेण्हइ, एसा अवियारिऊण कुप्पुरिसं । नोऽवेक्खणियं पिउणा, नियकुलमाणं वहंतेणं' । रुहिरेणं सो भणिओ, – 'अलमेत्थ णरिंद ! बहुवियारेणं । परदारंमि न जुत्ता, आकंखा कुलपसूयाणं ।। पिइ-माइ-भाइयाणं, न एत्थ दोसो कुलस्स वा कोइ । अहिरुइयं चिय गेण्हइ, दिण्णंमि सयंवरे कन्ना' ॥ विदुरेण तओ भणियं, – 'सव्वं सकुलसंभवं इमो चेव । पुच्छेयव्वो जुज्जइ, उवसप्पेउं नरवरेहि' ॥ वसुदेवेण य भणियं, – 'को कुलकहणस्स एस पत्थावो ? । जइ पुण अवहरह इमं, मज्झकमेणाऽऽगयं कन्नं ॥ ता साहेमो सव्वं, नियकुलं तुम्ह भुयबलेणेव । जुज्झे समुज्जयाणं, सव्वेसिं एक्कमेक्काणं' ॥ सोऊण जरासंधो, एवं; कोहेण भिउडिकयभंगो । पभणइ नियनरनाहे, – 'किं कुलरहिएण एएण ? ॥ Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८८] गेण्ह इमं सस(रु)हिरं, हिरन्ननाहाइस(रु)हिरसुयसहियं । सपुरंतेउरकण्णं', इय भणिए ते निवा खुहिया ।। रुहिरो विसयसमेओ, गहिऊणं जायवं च धूयं च । रिठ्ठपुरंमि पविट्ठो, सिग्घं नियरहसमारूढो ॥ पभणइ य नियनरिंदे, रुहिरो सामेण नियसुयसमेओ । 'एयंमि अवसरंमि, दरिसेह सपोरुसं सव्वे' ।। वसुदेवेणं तत्तो, भणिओ रुहिरो – 'महारहं मज्झ । संगामभूमिदक्खं, दिज्जउ नरनाह ! किं बहुणा ?' || तेणाऽवि तहेव कए, दहिमुहदिण्णत्थ-सत्थ-मंतवरो । तूणाजुयलं चावं, अंगारवईए जं दिन्नं ॥ सुमरेउं संनद्धो, जा सउरी ताव तक्खणं पत्तो । विज्जाहरनरनाहो, रहमारुहिउं दहिमुहो वि ॥ अंगारवई वि तओ, ससरं च सरासणं गहेऊण । काऊण दिसाबंधं, सउरिस्स उवट्ठिया पुरओ ॥ दाऊणाऽऽसीवायं, समप्पियं तस्स तं धणुं तीए । नमिऊण दहिमुहो वि य, पभणइ अह जायवं हिट्ठो ॥ 'विज्जाविगप्पियमिणं, पहु ! मम दिव्वं रहं समारुहह' । सम्माणिऊण सो वि य, तं चेव रहं समारूढो ।। तत्तो चउरंगबलो, रुहराइनराहिवेहिं संजुत्तो । रणभूमिं संपत्तो, वसुदेवो वीररससारो ।। तत्तो य जरासंधा-इया वि संनज्झिऊण संपत्ता । तेहिं वि रुहिरो जित्तो, पविसइ नासित्तु नयरीए ॥ तत्तो रहमारूढो, वसुदेवो दहिमुहेण सारहिणा । जुझंतो बाणेहिं, बहुविहभंगेहिं ते जिणइ । दट्ठण निज्जिए ते, मगहवई आह विम्हिओ तत्थ । 'दिव्वत्थवरो एसो, बलकलिओ सत्तसंपत्तो ॥ सव्वे वि निज्जिणेज्जा, मम पमुहा(हे) नरवरा(रे) राम(न) संदेहो । मन्नामि अहं एवं, एयस्स म(न) एत्थ पडिमल्लो' ॥ भणइ य समुद्दविजयं, - 'जइ सि परं जायवेस संगामे । तुममेयस्स समत्थो, ता कण्णं लेसु जयसहियं' ॥ भणइ य समुद्दविजयो, – 'मम कज्जं नत्थि किमवि कण्णाए । केवलमणेण सि(स)द्धिं, तुम्हाणाए रणं देमि' ॥ वोत्तमिमं चोयावइ. तयभिमहं नियरहं महच्छाहो । बाणेहिं पहणमाणो, वसुदेवो वि य समुहमेइ । Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२८९] जह जह सउरिस्स रणे, मुंचइ सरपसरधोरणिं जेट्ठो । सउरी वि तह तह च्चिय, ते छिदइ दुगुण-तिगुणेहिं ।। तत्तो संगामभरे, नियनामालंकियं सरं घेत्तुं । पुव्वलिहियं विसज्जइ, सउरी जेट्ठस्स पणमंतं ॥ दटुं तं पणमंतं, महासरं नामलंछियं राया । घेत्तूणं परिवायइ, इमेण अत्थेण रणमज्झे । 'तुम्ह कणिट्ठो भाया, छम्मेण विणिग्गओ पुरा आसि । वरिससयाओ पत्तो, पणमइ तुम्हं वसुदेवो' ॥ राया वि धाविऊणं, समागयं जाणिऊण य कणिटुं । बाहोल्ललोयणजुओ, अवयरिओ दंसण(संदण)वराओ । सउरी वि तक्खणं चिय, अवयरिऊण रहाओ पाएसु । निवडइ सिरेण तुरियं, समुद्दविजयस्स रायस्स ॥ उद्धरिउं सिरकमले,[5]सुएहिं राया निरंतरं 'वच्छ ?' । अवगूहिऊण चुंबइ, नेहेणं उत्तिमंगंमि ।। तत्तो जायवसीहा, सव्वे मिलिया तहऽण्णनरनाहा । वसुदेवं जाणेत्ता, कयकिच्चा हरिसमावण्णा ॥ तत्तो पसत्थदिवसे, सव्वेसिं सम्मएण रायाणं । सह रोहिणीऍ वित्तं, पाणिग्गहणं कुमारस्स ॥ रुहिरो वि य नरनाहो, नरिंदनाहाण कुणइ निस्सेसं । वत्थाहरण-विलेवण-भोयण-तंबोलमाईयं ।। संवित्ते कल्लाणे. नियनियठाणं गया य नरनाहा । पेमेण जायवा वि य, धरिया संवच्छरं जाव ॥ वसुदेवेण य पुट्ठा, कइया वि रोहिणी रहस्संमि । "किं देवि ! तए वरिओ, मोत्तुन(म)हं सेस नरनाहे ?'। तीए वुत्तं - 'सुपुरिस !, रोहिणिविज्जं सयाऽहमच्चेमि । तीए सिटुं – “होहिसि, दसमदसारस्स तं पत्ती ॥ सो ऊ(उ)ण सयंवरंमी, पडहं वाएस्सए तओ णाउं । परिणिज्जसु"; तेण तुम, सामि ! मए तत्थ वरिओ सि' ॥ रिउण्हायाए तत्तो, गर्य-सीह-समुंद्द-चंद॑सुमिणेहिं । संसूइओ उ रामो, तीए गब्भंमि संसू(भू)ओ । एसो य जेट्ठभाया, भविस्सइ जेण वासुदेवस्स । बलदेवोः तेण कहा(ह). संपइ साहेमि तेसिं ति ॥ Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२९०] बलदेव-वासुदेवकहा भण्णइ - एगंमि संनिवेसे दो भाउगा हुंता । ते सगड्डेि घेत्तूण बाहिं गया । भरित्ता य कट्ठाणं वलिया । तत्थ य महल्लेणं गडीए पुरओ वच्चंतेण मग्गट्टियं चक्कुलिंडिं(चक्कलंडिं) लोलिंतिं दट्टण लहगो भणिओ'अरे ! एसा पयत्तेण रक्खियव्वा' । तं च सा तस्स वयणं सोऊणं अमयसित्त व्व वीसत्था जाया । समागओ य लहुगो वि [*जइ वि रक्खिआ महल्लेणेसा तह वि तीए गड्डिमहं चालइस्सं जेण तयत्थिभंगस्स रुइरो सद्दो सुणिज्जइ'त्ति भणंतो कूरत्तणेण तह चेव काउं गओ । ताहे सा वि पन्नगी तं तब्भणिअं सोउं 'को वि एसो मज्झ वइरि'त्ति चिंतेंती मया । तओ महल्लो भाया कालक्कमेण मरिउं तीसे चेव पुत्तो जाओ, अईव पिओ य । तस्स ललिओ त्ति नामं कयं । लहुगो वि भाया*] कम्मवसेणं मरित्ता तीसे चेव गब्भे उववण्णो । तओ सा – “सिलं वहाविज्जामि'त्ति चितंती अरइपरा विविहं गब्भपाडणं करावेइ । न य पडिओ, जाओ य कालक्कमेणं । तओ तीए दासीए हत्थे दाऊण बाहिं छडा(ड्डा)विओ । दिट्ठो य निज्जंतो सेट्ठिणा । भणियं - 'किमेयं ?' दंसिओ दासीए । तओ 'माऊए एसो अणिट्ठो' त्ति चिंतिय घेत्तूण अण्णत्थ समप्पिओ। गंगदत्तो त्ति नामं कयं । संवड्डइ य । सव्वं पि य तस्स जोगवहणं जहा माया न जाणइ तहा ललिओ करेइ । अण्णया कम्मि वि महूसवे ललिएण भणियं – 'ताय ! जइ अज्ज गंगदत्तो सरिसों(सं) जेंवाविज्जइ तो सोहणं हवई' । सेट्ठिणा भणियं - 'रे ! जइ तुह माया पेच्छिस्सइ तो महंतो अणत्थो' । तेण भणियं - 'तहा करिस्सामि जहा न जाणइ' । तओ 'तह'त्ति पडिवण्णे हत्थिणियारूढस्स मंचस्स झुंबंतोच्छाडस्स हेट्ठा आणेत्ता गोविओ गंगदत्तो । पुरओ य अप्पणा उवविट्ठो । जेविउं पयत्ता । संचारेंति य तस्स भोयणं । इओ य कहवि वायावत्तवसेणं उच्छाडपडच्छे[या]ओ [दिट्ठो] सेट्ठिणीए गंगदत्तो । तओ बा(वा)लेहिं घेत्तूण वइरिओ व्व खडहडियाए कड्डित्ता निद्दयं विव्विओ(कुट्टिओ?) पक्खित्तो य खालकद्दममज्झे । तओ उव्विग्गचित्तेहिं सेट्ठि-ललिएहिं तीए अपेच्छंतीए ण्हविओ संबोहिओ य । एत्यंतरंमि य साहवो भिक्खनिमित्तमागया, पुच्छिया य सेट्ठिणा – 'भयवं ! किं माऊए वि पुत्तो अणिट्ठो हवइ ?' साहूहि भणियं – 'भद्द ! पुव्वजम्मनिम्मियकम्मवसओ तं किं पि नत्थि जं न संभवइ' । ताहे 'तह'त्ति पडिवज्जिऊण जायसंवेगा तिण्णि वि पव्वइया । तओ सुतवं काऊण सेट्ठी ललिओ य देवलोगं गया । गंगदत्तो पुण माऊण वि अणिठ्ठत्तणं हियए अणुव्वहंतो 'अहमागामिभवे सव्वस्स वि जणस्स [व]ल(ल्ल)हो होज्जामि'त्ति नियाणं काऊण देवलोगं गओ । तओ चइऊण ललियदेवो रिट्ठपुरे वसुदेवदेवीए रोहिणीए गयाइचउमहासमण(सुमिण)सूइओ गब्भे संभविऊण समए जाओ पुत्तो त्ति । मागहपमुहा सव्वे, समागया तस्स जम्ममहिमाए । नरनाहा; सो वि तहिं, संवड्डइ रामकयनामो ॥ अह अण्णया य सव्वे, कंससमेया दसारहा तत्थ । रुहिरनराहिवगेहे, समागया जायवसयासे ॥ *पाठोऽयं मूलप्रतौ भ्रष्टत्वात् त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितात् सङ्कलय्याऽत्र निवेशितः । Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२९१] NNNNNNNNNNNN चिटुंति जाव हिट्ठा, सव्वे सिरिमंडवंमि रुहिरस्स । विज्जाहरलोयाओ, एक्का विज्जाहरी ताव ॥ पत्ता मज्झिमवेसा, तत्तो य समुद्दविजयमाईणं । पणिवइउं चलणजुयं, पभणइ वद्धाविउं सउरिं ॥ 'वेगवई देव ! तुमं, नमिउं विण्णवइ बालचंदा य । "सुमरामो अच्चंतं, पइदियहं देवपायाणं" ॥ जणणीए अहं जणणी, देव ! वियाणाहि बालचंदाए । नामेण वण्णगई(धणवई) इह, समागया तुह सयासंमि ॥ तं पि विवाहिऊण य, कुणसु कयत्थं च बालचंदं मे' । इय भणिए जेट्ठमुहे, दिण्णा दिट्ठी कणिद्वेण ॥ तत्तो समहविजओ. जलभरियच्छो भणड वसदेवं । 'जासु तुमं परमिहि, णिदि(द्दि)ट्ठरि(जि?)टेण होयव्वं' ॥ वसुदेवो वि य तं पइ, कवडाविणयं कयं खमावेइ । गहिऊण सा वि पत्ता, विज्जाहरनगवरं रम्मं ॥ कंससहिया य सव्वे, उवागया जायवा वि नियनयरं । अह गयणवल्लहंमी, सउरी वि पुरंमि संपत्तो ॥ दिवो(ट्ठा) य तत्थ तेणं, वेगवई तह य बालचंदा य । कंचणदाढाणुमया, परिणीया बालचंद त्ति ॥ सउरिस्स गमणवित्तं, नाउं च विउव्वियं वरविमाणं । सह धणवईए रम्मं, वेगवई-बालचंदे(दा)हिं ॥ कंचणदाढेण तओ, महाविभूईए पूइओ सउरी । तंमि विमाणे चडिओ, भज्जाहिं समं सपरिवारो ॥ गहिऊणं भज्जाओ, सव्वाओ सयलपरियणजुयाओ । पुट्वि परिणीयाओ, तत्तो सउरी पुरं पत्तो ॥ तत्तो य धणवई सा, अवयरिऊणं विमाणमज्झाओ । सयलसउरीण साहइ, वसुदेवसमागमं हिट्ठा ॥ तत्तो ते हिट्ठमणा, सव्वे वि समागमे कणिट्ठस्स । कयकिच्चा कंसजुया, वद्धावणयं कुणंति तओ ॥ दटुं समुद्दविजयं, तत्तो खयरी वि धणवई चलिया । खयरनिकायसमेया, नियठाणं जायवविमुक्का ॥ सययं च पज्जुवासइ, रामो जणणि जुवा वि भत्तीए । तं दटुं दुट्ठजणो, दुस्सीलेस त्ति भगभगइ ॥ अह अण्णदिणे भाडे, धाणा भुंजावियाऽऽगया तीसे । दासी पेल्लियमहिला, ताहिं भण्णइ – 'किमियमम्हे ॥ Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २९२ ] पेल्लइ जीसे चिट्ठइ, सुएण सह सामिणि'त्ति सोउं च । साऽऽगंतुं रोहिणीए, तं कहइ; सुणित्तु सा वि इमं ॥ दुस्सहकलंकदूमिय-चित्ता नवदंत - भोयणेण (?) ठिया । सुद्धिकए स (न) य भुंजइ, जाय [व] मण्णाविया वि तओ ॥ पउरायइ(पउराइ)जणेहिं समं, सोरीउ (नयरीओ) णीसरित्तु उत्तरओ । जउणानईढिगोवरि, चडिया सावणमिमं कुणइ ॥ 'जइ वसुदेवं मोत्तुं, भगवइ ! जउणे ! मया परो पुरसो । मणसा वि पत्थिओ ता, तुह जलमज्झे निबुड्डेज्जा | जइ पुण वसुदेवो च्चिय, रमिओ ता मज्झपडणदेसाओ । टलिउं तुमं वहेज्जसु', तो जलमज्झे कुणइ झंपं ॥ जउणा वि तस्सइत्तण-पहावओ रित्तु (ओसरित्तु) तसं । वामेण दाहिणेण य, वूढा दठ्ठे चिमं चोज्जं ॥ तुट्ठजणेहुग्घुट्टं, 'महासई रोहिणि 'त्ति तालाहिं । तत्थ य पसिद्धमज्ज वि, तित्थं रोहिणिछणं नाम ॥ अह अण्णया य सउरी, कंससमेओ समुद्दविजयस्स । अत्थाणमंडवंमी, जावऽच्छइ ताव तत्थेव ॥ भिसिय-गणेत्तिय-छत्तिय - दंड - कमंडलुधरो कविलसो । पाउयजुयलारूढो, संपत्तो णारयरिसित्ति ॥ नारयकहा भण्णइ सोरियपुरे समुद्दविजओ राया । तत्थ य बाहिं ध (व) णे जण्णजसो णाम तावसो । त सोममित्ता नाम भज्जा । तीसे जण्णदत्तो नाम पुत्तो । तस्स सोमजसा णाम भज्जा । तीसे वेयड्डणिवासिवेसमणकायदेवाणं मज्झाओ चविऊण णा [र]ओ नाम पुत्तो जाओ । य तावसा एगदिवसे उववासं काऊणं बीयदिवसे तंमि चेव वणे उंछित्ता भुंजंति । तं च णारयं बालगं तंमि चेव वणे असोगरुक्खच्छायाए ठविऊण पारणयदिणे सव्वं पि दिवसमुंछंति । - इओ य वेयड्ढाओ णारयजीवस्स ते पुव्वसंगइया वेसमणकाइया देवा तेणंतेणाऽऽगच्छंता बालगं दण दिण्णोवओगोहिणा जाणंति ‘एसो सो अम्हाणं सहवासी' । तओ 'मा तावेणेसो पीडिज्जउ'त्ति णेहविऊ (हु)रा असोगरुक्खच्छायं थंभेत्ता गयाणि य पओयणेणं । तओ कयकिच्चा तेणेव प्पएसेणं ते जंभगदेवा वलंता तं बालगं तहेव दद्धुं गाढणेहओ घेत्तूणं गया वेयङ्कं । सो य असोगरुक्खो देवेहिं थंभिअच्छाओ तहेव ट्ठिओ तप्पभिरं छायारुक्खो जाओ ति । — बालो वि जंभगेहिं वेयड्ढगुहाए पालिओ नेउं कप्पतरुफलेहिं कयणारयनामो । अट्ठवरिसो य सिक्खविज्ज[इ] पण्णत्तिविज्जमह सो वि तस्साहणेण जाओ गगणगई । जंभगेहिं भणिय' मम्हेहिं पुच्छियजिणेण कहिओ तुमं चरिमदेहो नवमो णारयविप्पो' । जमुस्सप्पोसप्पिणीसु पिहं चउवीस जिणा, बारस चक्की, णव पडिहरी, णव सरामा हरिणो । चक्कि - हरीसु य केसु वि णव नारया होंति । Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२९३] उड्डगई चिय जिण-राम-णारया; जंत(ति) अहोगई चेय । सणियाण च्चिय पडिहरि-हरिणो; दुहओ वि चक्कि त्ति ॥ न य सम्मत्तसलाया-रहिया नियमेणिमे जओ तेण । होंति सलायापुरिसा, बहत्तरी किं तु तम्मज्झे ॥ विज्जाबलउम्मत्तो, समईए कप्पिऊण पासंडं । नहचारी बहुरूवो, मणिनिम्मियपाउयारूढो ॥ छत्तियमुब्भातो, सव्वेसिं पत्थिवाणमत्थाणे । गंतूण कुणइ कलहं, भममाणो सयलमहिवीढं । तइया उण वसुदेवं, द, संभासिऊण नेहेण । नहमुप्पइण गओ, नारयविप्पो जहिच्छाए । अह अण्णया य भणिओ, कंसेणं जायवो – 'मम पुरीए । गम्मउ मम नेहेणं, मम एवं कुणसु धीइं ति' ॥ तं वयणं वसुदेवो, पडिवज्जिऊण जेट्ठभाईहि । परिमुक्को महि(हु)राए, कंसेण समं गओ धीरो ॥ अह अण्णया य कंसो, जीवजसाभारियाए सह सउरिं । विण्णवइ – 'पत्थणेक्का, कीरउ'; सउरी भणइ – 'भणसु' । सा भणइ – 'मित्त(त्ति )गावइ-पुरीए मम पित्तियस्स साइसया । देवगरण्णो धीया, परिणिज्जउ देवई नाम । वसुदेवसम्मएण य, सो सबलो तत्थ गंतुमारद्धो । णारयरिसी य दिट्ठो, अद्धपए तेहिं सहस त्ति ।। आह तओ वसुदेवो, – 'णायं चिय तुम्ह जह मम णिमित्तं । देव[य]सुयाए कंसो, वरणत्थं तत्थ संचलिओ ॥ ता कहसु; महीवीढं, निच्चभमंतेण रायदुहियाओ । दिट्ठाओ तया णारय !, देवईपमुहाओ सव्वाओ ॥ किं देवईए रूवं ?, के य गुणा ?'; सो वि भणइ वसुदेवं । 'को वन्निउं समत्थो, तीए रूवं गुणे मणुओ ?' ॥ सुणिऊण इमं सउरी, हिट्ठो तं भणइ – 'भट्ट ! जइ एवं । ता व(वि)न्नवेमि; गंतुं, मम वि गुणे तत्थ साहेसु' ॥ एवं च भणियमेत्तो, वियसेउं णारओ समुप्पइओ । वसुदेवसयासाओ, देवइमूलं गओ तुरियं ॥ पेच्छइ कीलमाणं, णाणाविण्णाण-पत्तछेएहिं । दट्ठण सा वि विप्पं, अब्भुढेऊण पूएइ ॥ अह णारओ वि तीए, आसीसं देइ – 'पुत्त(त्ति) ! हरिवंसे । उप्पण्णं णरसीहं, वसुदेवं पावसु वरं'ति । Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२९४] तीए भणियं - 'को सो ?', तत्तो सो तस्स साहिउं चरियं । साइसयं उप्पइओ, वसुदेवमणा य सा जाया ॥ ते वि वसुदेव-कंसा, कमेण पत्ता; तओ णरिंदेण । कयकिच्चा उवविठ्ठा, देवगनरनाहअत्थाणे ।। भणिया य देवगेणं, सहरिस'मागमणकारणं एत्थ । साहह तुब्भे'; तत्तो, कंसेणं देवगो भणिओ ॥ 'नाओ च्चिय वसुदेवो, तुम्हेहिं; भोगवंससंभूया । जायववंसे दिज्जउ, देवइकण्णा इमस्स तओ' || सो आह – 'न एस कमो, जं कन्नाए निमित्तमागमणं । सयमेव वरस्स त्ति य, देवइमेयस्स णो देमि' ॥ एवं जायव-कंसा. देवगअवमाणिया विमण-दुमणा । नयराओ नीहरिउं, नियसिविरं दो वि संपत्ता ॥ देवगराया वि तओ, देवी-दुहियाणदंसणणिमित्तं । अंतेउरं पविट्ठो, समागया देवई तत्तो ॥ सा पणमंती भणिया, – 'ते अणु[रू]वं वरं लहसु पुत्ते !' । आह तओ णरणाहं(हो), तं देविं तत्थ उवविटुं । 'अज्ज वसुदेवसहिओ, वरणत्थं देवईए सउरिकए । संपत्तो मम गेहं, मागहजामाउओ कंसो ॥ पाणाण य अब्भहिया, जेण य मम देवई इमा देवि !। तेण विओयभएणं, न तस्स दिन्ना मए कह वि' ॥ जायवविमाणणं सा, णिसामिउं देवई य अव्वंध(अच्चंतं?) । तो रोविउं पयत्ता, परोक्खराएण अणुरत्ता ॥ देवइ-देवीणं सो, भावं नाऊण भणइ तो राया । 'मा कुण देवि ! विसायं, पुच्छत्थमहं तुहाऽऽयाओ' ॥ देवी वि आह - 'सामिय ! निसुओ सो गुणनिही मए पुट्वि । काऊण महपसायं, ता दिज्जउ देवई तस्स' ॥ एवं देवीए समं, नरनाहो मंतिऊण पेसेइ ।। वसुदेववरणहेडं, कंससयासंमि णियमि(म)ति ॥ दिण्णा य देवई अह, पसत्थदिवसंमि तेण परिणीया । देवगरण्णा दिण्णं, बहुगं वसु-धण्णमाईयं ॥ तह णंदो गोउलिओ, दसगोउलसामिओ णिओ दिण्णो । सव्वेसु गोउलेसुं, तेसु य गावीण कोडीओ ॥ महुराउरीए पत्ता, तत्तो ते दो वि देवईसहिया । कंसेण य पारद्धं, वद्धावणयं पबंधेणं ॥ Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२९५] आणंददिणे तंमि य, मइरावसमत्तपमुइए लोए । अइपु( मु)त्तगो त्ति नामं, महातवस्सी तवियदेहो । कंसस्स निययभाया, अहुग्गसेणंगजो गहियदिक्खो । सो पारणगनिमित्तं, संपत्तो कंसगेहमि ॥ तं दटुं जीवजसा, भू(धू)या मगहाहिवस्स रहसेणं । कंसस्स अग्गमहिसी, मइरामयपरवसा भणइ ॥ 'तं अज्ज एत्थ पत्तो, आणंदमहामहमि वद्धते । वसुदेव-देवईणं, देवरगणव्व(देवरग ! णच्च) गायतो' । एवं च सो महप्पा, कयत्थिओ मुणिवरो बहुं तीए । कंठे घेत्तुं गाढं, तत्तो तं सो सवइ कुविओ ॥ 'तं जीए आणंदे, मइरामयमोहपरवसा गाढं । अज्ज य कत्थेसि ममं, दुढे ! वारिज्जमाणी वि ॥ गब्भंमि तीए जो सो, सत्तमगब्भो महाबलो होही । तुह भत्तारं जयं (च पियं), हणिही निस्संसयं कुद्धो' ॥ सुणिऊण इमं तीए, भएण वेवंतदेह-हिययाए । खिप्पं सो परिमुक्को, पणट्ठमइरावियाराए ॥ अइमुत्तमुणी वि तओ, सावं दाऊण अवितहं तीए । तव-णियमपहावेणं, तत्थेव अदंसणीहूओ ।। भयकंताए सव्वं, परिकहियं तं पि तीए कंसस्स । सुणिऊण सो वि मूढो, चिंतिउमेवं समाढत्तो । 'मुणियपरमत्थमुणिणो, ण अण्णहा तस्स भासियं होइ । कालंतरे वि तम्हा, फलिही सावो न संदेहो ॥ ता जाव तस्स सावो, कण्णंतं कह व(वि) यावइ न एत्थ । देवइपुत्तो(त्तं) जाएमि जायवं ताव गंतूणं ॥ जइ जाइओ ण दाही, कहमवि सो देवईसुए मज्झ । ता अण्णह जइयव्वं, सावस्स विघायणणिमित्तं' ॥ परिचिंतिऊण एवं, काउं मत्तच्छलं व घुम्मंतो । वसुदेवगिहमि गओ, भएण उत्तत्थरत्तच्छो । दट्ठण तयं कंसो, दूरा अ सिरंमि अंजलिं काउं । मत्तच्छलेण सउरिं, आसीवयणेहिं पूएइ ॥ सउरी वि तयं दटुं, अब्भुट्ठाणेण पूयणं काउं । परिमइओ रहसेणं, परितसिऊणं इमं भणइ ॥ 'तं अज्ज मया णज्जसि. किं पि ममं कंस । वत्तकामोऽसि । ता साहह जं सिज्झइ, मम पाणेहिं पि तं सिग्घं ।। Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२९६] कंसो वि आह - 'जायव !, सयलकिलेसाउ ताव पढमं पि । परिमोइओ तयाऽहं, दिण्णा तुह(तह) मागही तुमए । इण्हि पि कुण पसायं, देवइपुत्तेहिं जायमेत्तेहिं । होहिंति जे इमीए, सव्वे ते मज्झ दायव्वा' ॥ सोऊण जायवेण वि, पडिवण्णं तह य देवईए य । सावमजाणंतीए, भणियं अह देवईएँ इमं ॥ ‘णरवर ! सउरिसुयाणं, तुम्ह सुयाणं च तुम्ह न हु जुत्तो । काउं एत्थ विसेसो, एवं परिजंपमाणाए(माणेणं?) ॥ अण्णं च अज्जउत्तस्स, गरुयणेहेण अहं तए वरिया । इण्हि कह संजाओ, विमुक्कणेहो खणद्धेण' ॥ सउरी वि भणइ – 'देवइ !, जमणिटुं भणसि कंसरायस्स । तं मम दुक्खं तम्हा, कंसायत्ता सुया सव्वे' ॥ कंसो वि वियसिऊणं, तेसिं मत्तच्छलं पयासेतो । पभणइ – 'महापसाओ, एवं एयं न संदेहो' । एवं णिग्गहमाणो, अत्ताणं सउरि-देवइसमेओ । सेवइ मइराया(पा)णं, कंसो वरमंदिरे तुट्ठो ॥ तत्तो म(ग)यंमि कंसे, वसुदेवेणं सुयं जहा - 'छलिओ । मुणिसावभएणाऽहं, परमिण्हि कीरउ किमेत्थ ?' ॥ एवं च वट्टमाणे, काले भद्दिलपुरंमि नयरंमि ॥ नागो नामं सेट्ठी, सुलसा नामेण तब्भज्जा ॥ दो वि समिद्धा सड्ढा, मुणिणा सुलसा वि बालभावंमि । अइमुत्तगेण कहिया, - 'होही निंदू इमा कण्णा' । आबालाओ तीए, सुणिउं सेणाहिवो सुरिंदस्स । आराहिओ तवेणं, नामं हरिणेगवे( मे )सि त्ति ॥ देवो वि कंसरायं, मुणिसवियं, देवइं च णाऊणं । सुलसाए निदुभावं, नाहेणेणा(नाणेणा)ऽऽराहणं तह य ॥ तत्थाऽऽगंतुं साहइ, – 'भण भद्दे ! किं करेमि ?' तीए वि । पुत्तवरे परिकहिए, पडिवज्जिय जाइ णियठाणं ॥ तत्तो जुगवं काउं, देवइ-सुलसाण देवसत्तीए । रिउसमय-गब्भसंभूइ-पसवणं सो सुरो तुट्ठो ।। देवइपुत्ते जाए, सुलसापासंमि णेइ जयणाए । सलसामयपत्ते पण, देवइमल(ले) पराणेइ ॥ ते य छ वि कमेण हया, कंसेण सिलायलंमि पावेण । इयरे वि णागभवणे, वहं(ड्ढ)ति सुहंसुहेणेव ॥ Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ २९७ ] नामेणाऽनीयजसो, अनंतंसेणो य अजियँसेणो य । अणिर्हंयनामो चोत्थो, देवैजसो सर्त्तुसेणो य ॥ अह अण्णया कयाइ, पुत्तविओएहिं दुहियदेहाए । रिउण्हायदेवईए, सरसं वसुदेवभुत्ताए ॥ गंय-सूंर-सीहँ-सिँरि-धयें-विर्माण - [प] उमसरदिट्ठसुमिणाए । सो गंगदत्तदेवो, च[वि] उं गब्भंमि संभूओ ॥ तत्तो कमेण समए, सावणसुक्कट्ठमीए वरपुत्तो । अद्धरत्तंमि जाओ, कण्हतणू तेण कहो ति ॥ देवयकयसण्णिज्झो, पडिहयसत्तुजणदिट्ठिविणिवाओ । तत्तो य देवईए, वसुदेवो सद्दिओ सहसा ॥ भणिओ य 'सामि ! णिसुणसु, जइ वि तुमं कंसनेहपडिबद्धो । तह वि य मम वयणमिणं, काऊण किवं सदुक्खाए ॥ किं कंसस्साऽहं पिउणा दासभावेण दिण्णा जेण ममाऽकारणवेरिओ जाए जाए पुत्ते विणासेइ ? ता तुमं एयं एक्कं पुत्तं नंदगोउले णेऊण रक्खाहि' । वसुदेवो वि 'एवं करेमि 'त्ति वोत्तुं जाव तं घेत्तूणं चलिओ ताव उत्तमपुरिसपक्खवाइणीहिं देवयाहिं सव्वं विपक्खजणं सुवावेत्ता धरियं तस्सोवरि छत्तं । ओ मग्गुज्जोओ। मुक्का कुसुमवुट्ठी । धवलवसहरूवेण य पुरओ ठाऊणुग्घाडियाणि सव्वदुवाराणि । एवं च वच्चंतो महुरापउलीदुवारदेसंमि कंसनिउत्तपुरिसेहिं धरिएणुग्गसेणेणं सपक्खो त्ति देवयाकयजोयाइपहावं पेच्छंतेण पुच्छिओ वसुदेवो – 'किमेयं ?' तेणाऽवि कंसस्सेसो पच्चणीओ त्ति चिंतिय साइसयं तं बालगं दंसेत्ता भणिओ उग्गसेणो 'जया एसो लद्धपसरो बालगो भविस्सइ तया तुममिमस्स पहावेणं अम्हाणं मज्झे जेट्ठराया भविस्ससि । परं न तए रहस्समिमं [कस्स] वि कहेयव्वं' । तओ सोऊणेवं हिट्ठचित्तेणुग्गसेणेणं 'हो' त्ति कए गओ वसुदेवो रत्तीए चेव नंदगोउलं । - - तत्थ य तंमि चेव समए नंदगोउलियस्स भज्जा जसोयानाम डिक्करियं पसूया । तीसे य सो समप्पिओ कुमारो । तड्डिक्करियं च घेत्तूणाऽऽगओ देवईमूलंमि ठवेत्ता झत्ति अवक्कंतो । तओ विउद्धाओ कंसपडिचारिगाओ तं डिक्करियं कंसस्स दरिसेंति । कंसेण वि तीसे नासाउङ्कं (डं) छिंदावियं जेण अलक्खणा होइ । तओ मासे गए देवई वसुदेवं भणइ 'मिसं ‘वच्चामि गोउलं पुत्तं दğ’ । तेणाऽवि भणिया विणा वच्चंती कंसेण लक्खिज्जिहिसि । ता बहुनारीपरिवारिया गोमज्झेणं गावीओ सव्वत्थ वि विविहं पूयंती वच्चसु' । तओ देवईए तहेव गोउलं गंतूण दिट्ठो वासुदेवो । एवं च बहुसो तत्थ तीए वच्चंतीए लोयंमि गोवंदणाईओ धम्मो पयट्टो ति । - - एत्थंतरंमि जो पुव्वं वसुदेवेण सुप्पगो णाम विज्जाहरो आसि तब्भगिणीओ वसुदेवस्स किंचि काउमसमत्थाओ कहंचि तप्पुत्तं गोउले नाउं दो वि विज्जाहरीओ सउणि कडपूयणणामाओ कहस्स सगडाहोठियस्स विसविट्टं (दिद्धं) थणं देंति । तओ कण्हकयपाडिहाराए देवयाए थणं लूसिय हयाओ सगडं च भग्गं । Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२९८] तओ सुप्पकस्स सुओ पिउस्सियाओ हयाओ नाउमागओ महादुममज्झेण वच्चंतं कण्हं हंतुमारद्धो । सो वि तेहिं चेव तरूहिं भू(चू?)रित्ता विणासिओ । तओ सोऊणेवमुवद्दवं वसुदेवेण रामो नंदस्स अप्पिओ । 'एस ते बीओ पुत्तो, कण्हस्स य उवज्झाओ भविस्सइ'त्ति । सिक्खियाओ य तदंतिए कण्हेण धणुव्वेयाइयाओ सव्वाओ कलाओ । एवं च तत्थ रूवाइगुणपूइएहिं रामकण्हेहिं सव्वो वि गोवीजणो रंजिओ त्ति । कण्हपरोक्खनमिजिणाओ य पंचवरिसलक्खेहिं बावीसइमो अरिठ्ठनेमिजिणो त्ति अरिट्ठणेमिजिणकहा भण्णइ - 'एक्काए विंझाडवीए धणावहो णाम पल्लीवई । तस्स धणो णाम पुत्तो । सो य कयाइ पंथ(थे) विज्झमागयस्स मुणिचंदसाहुणो सयासे धम्मं सोच्चा पिएणाऽणुचरेण सह पव्वइओ सोहम्मे देवो जाओ। तओ चुओ वेयड्ढे कंचणपुरे सूररायस्स चित्तगई णाम विज्जाहरराया साणुध(च)रो जाओ । दमधरमुणिसयासंमि य विहियपव्वज्जो माहिंदकप्पे देवो संजाओ । तओ चुओ अरविदेहे सीहउरे अवराइओ णाम राया साणुचरो जाओ । विहियपव्वज्जो अ समुप्पण्णो आरणकप्पे देवो । तओ चविऊणिहेव भरहवासे हत्थिणाउरे सिरिसेणरायपुत्तो सिद्धत्थो णाम राया साणुचरो जाओ । तओ समं चिय वीयसोगगुरुसमीवे विहियपव्वज्जो अवराइयविमाणे देवो जाओ । 'तओ सिद्धत्थदेवो कत्तियकिण्हबारसीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे सोरीपुरीए हरिवंसे समुद्दविजयस्स रण्णो सिवादेवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ सावणसुद्धपंचमीए जाओ वरिससहस्साऊ कसिणवण्णो पुत्तो । गब्भगयस्स य भगवओ माऊए सुमिणे महामहसमुप्पयंती दिट्ठा चक्कधारा । सा य रिट्ठा रिट्ठरयणमया णेमिसन्ना य । तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा रिट्ठणेमी अरिट्ठणेमी वा नाम । अणुचरदेवो वि तओ भ(च)विऊणुग्गसेणस्स रण्णो भणिस्समाणा भविस्सइ धीया राईमइ त्ति ॥ तओ महुराए णारएणाऽऽगंतुं निवेइए नेमिकुमारजम्मे वसुदेवाईहिं विहिओ परमाणंदो त्ति । अह अण्णया कंसेण पुच्छिओ णेमित्ती – 'किं सो मुणिसावो विसंवइओ ?' सो भणइ - 'तहट्ठिओ चेव' । तेण वुत्तं - 'को पच्चओ ?' सो भणइ – 'जो अरिठं नाम वसभं महाबलं, केसिणाम च दुद्धरिसं महाकायखरं, सुदारुणमस्समेए कीडंतो विंदावणे विणासिस्सइ; महाजु(ज)मलदुममुम्मूलिस्सइ, कंचणपट्टबंधं च गंडीवमुग्गसेणगिहे ठियं चडाविस्सइ; कालियनागं च नत्थित्ता वाहिस्सइ; तहा पउमुत्तरचंपगहत्थिणो चाणूरमल्लं च जो वहिस्सइ तओ ते भयं' । सोउं चेमं कंसेण णिउत्ता तज्जाणणत्थं पच्चइया पुरिसा । अण्णया सरयकाले कीलंतस्स विंदावणमज्झे कण्हस्स जणं महंतो सम्मुहमागओ अरिट्ठवसहो । सो य सिंगेसु घेत्तूण वलियखंधरो निहओ कण्हेण । तहा तत्थेवाऽऽगओ विदारियमुहो केसिखरो सुदारुणो । सो य वज्जसारं बाहुकोप्परं मुहे छोढूण विणासिओ । तओ सोऊणेवं कण्हस्स बलपरक्कम कंसो सभाए गंडीवं ठवेइ । तस्स य रक्खवालियं निरूवेइ णियं भगिणिं सच्चभामं । तओ धणुमहे वट्टमाणे मयणवेगापत्तो अणाहिट्ठी णाम कण्हभाया गोउलमागओ आणंदिओ कण्हेण । Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [२९९] तओ दो वि रहारूढा धणुमहं दटुं पयट्टा । वच्चंताण य तेसिं पमाएण विलग्गो महाजमलजुण्णदुमे रहो । सो य कण्हेणुत्तरिऊणुम्मूलिओ । तओ पत्ता गंडीवगिहं । दिट्ठा सच्चभामा । सा य कण्हं दटुं सकामा जाया । घेत्तुं च तं चावमणाहिट्ठी जाव विण्णासेइ ताव चडावेतो चेव पडिओ । तओ पासट्ठियनिवेहि सच्चभामाए पडिचारियाहि य हसिज्जते तंमि कण्हेण घेत्तुं लीलाए चडावियं तं चावं । तओ साणंदं जणेण दिस्समाणो कण्हो रहारूढो काऊण अणाहिट्ठिणा निज्जतो सगिहं वारिओ वसुदेवेण गओ नंदगिहे । ___ तओ कंसो तं वुत्तंतं सोऊण मल्लजुद्धं निरूवेइ । आहूआ य देसंतरेहितो महाबला मल्ला । वसुदेवेण वि वाहराविया सव्वे वि दसारा कुमारा य । सम्माणिया कंसेण । बंधाविया मंचा पासाएसु । पारद्धं मल्लजुद्धं । तं च निवेइउं(अं) गोवालेहिं राम-कण्हाणं । तओ कण्हेण वुत्तो रामो जहा – 'वच्चामो मल्लजुद्धं दटुं' । रामेण वि तं मन्निऊण भणिआ जसोआ - 'सिग्धं पउणीकरेहि पहाणोवगरणं' । तीए मणागमालसायंतीए चिंतियं रामेण - 'जुत्तमेयंमि समए कण्हस्स भाउविणासणजाणावणं' । तओ वुत्ता जसोया हक्किऊण - 'किं ते वीसरिओ संपइ अत्तणो दासभावो ?' सोउं च तमेवमाकुटुं कण्हो गाढं दुमिओ चित्ते साममहो जाओ । तं च तहेव घेत्तं ण्हाणत्थं जमणाए गओ रामो भणइ - 'वच्छ ! किं विच्छायवयणो तुमं ? । 'कीस मे माया दासी भणिया ?' तओ आलिंगिऊण वुत्तो सो – 'न जसोआ ते माया, किंतु देवई । कंसभएण य तुममिह धरिओ' त्ति सिट्ठो सव्वो वि भाइवहवुत्तंतो ।। तं च सोउं कुविओ कण्हो कंसवहपइण्णं काउं जावोवविट्ठो ण्हाणत्थं ताव तड्डसणत्थं कालिंदीकालजलनिबड़देहो तरियतरियमेइ कालियनागो । तस्सिरोमणिपहं च जलोवरि विप्फुरंतं दटुं रामेण वृत्तो कण्हो – “किमेस दीसइ सम्मुहमेंतो जलमज्झेणुज्जोओ ?' तओ ससंभममुट्ठित्ता गएण तदुद्देसं कण्हेण कालियणागो कमलनालनत्थिओ य सो काउं पट्ठिचडिएण ताव वाहिओ जलमज्झे जाव निज्जाणो(निज्जीव व्व खिण्णो?) जाओ। तओ तं मोत्तुं दो वि राम-कण्हा पहाया गोउलियपरिवारिया य चलिया महुराभिमुहं । पत्ता गोउरद्दारं । तंमि य कंसनिउत्ता पच्चइयमेंठाहिट्ठिया दो गइंदा पउमुत्तर-चंपगनामाणो तेसिं धाविया मारणत्थं । ते य गइंदे सीहा इव राम-कण्हा जाणु-मुट्ठिपहार-दंतुक्खणणेहिं विणासिऊणं पत्ता मल्लमहयणं । आरूढा य मंचेसु सगोवा । दिट्ठो य तेहिं कंसो दसारा अन्ने य रायाणो कुमारा य । तओ ते सक्कीसाणिंदे इव रूव-बल-परक्कम-तेयसंपण्णे णगरलोओ दट्टण भणइ – 'एए ते जेहिं रिट्ठ-केसिखराईया हया' । तओ कंसवयणेण वित्थिण्णवच्छो चाणूरो णाम महामल्लो सो रंग मज्झे तिवई दाउं कण्हं पइ [इ]त्तो। तओ दो वि लग्गा मुट्ठि-जाणु-पण्हि-पहारेहिं जुज्झिउं । हओ सो कण्हेण पट्ठीए वज्जोवममुट्ठिप्पहारेण । तओ चाणूरं हयं दट्ठण कंसेण वुत्तं – 'गेण्हिऊण इमे गोवे बलुम्मत्ते पाविढे नंदं च दंडेहिं ताडेह' । तओ कण्हो तं सोउं भाइवेरं च सुमरिय वेगेण पत्तो कंसाभिमुहं । सो वि सज्झसेण खग्गं कड्डेउ न समत्थो मउडं पाडिय भाइवहं सुमराविय गहिओ केसेसु, पाडिओ धरणीए । जुगंतानलोवमकोहग्गिणा जलंतं कण्हं च दट्ठण पलाणा सव्वे णागरयलोया । रामेणाऽवि कंसपक्खसमुट्ठिय(ओ) [मुट्ठिय]मल्लो नाम मल्लो निहओ। तओ ते कंसणिउत्ता रायाणो नाणापहरणहत्था कण्हं हंतुं पयत्ता । तओ रामं उक्खित्तसभाखंभहत्थं पासित्ता पलाया । कण्हेणाऽपि मत्थए पायं दाउं णिहओ दुरप्पा कंसो । जं पि तस्स साहेज्जे जरासंधपेसियं बलं तं पि अणागयं जायवबलेण निराकयं । कण्हेणाऽवि कंसो केसेसु कड्डित्ता जब्भूमीए नीओ रंगबाहिं Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३००] सा कंसकड्डणी णामऽज्ज वि महुराए पसिद्धा । विणासिओ य कंसो णरयं गओ त्ति । कंसो त्ति गयं । तओ अणाहिट्ठिणा रहेण नीया बलदेव-वासुदेवा वसुदेवगिहं । तओ समुद्दविजय-कण्हाइसव्वजायवसम्मएण छिण्णणियलो आणीओ उग्गसेणो । कयाइं च कंसस्स पेयकिच्चाई । उग्गसेणवयणेण य कंसमाया सअंतेउरा गया कालिंदीए । दिन्ना तत्थ कंसस्स जलंजली । जीवजसा पुण न देइ माणेण जलंजलिं । भणिया य तीए कंचुइ-महत्तराइणो – 'जइ कोइ सपुत्त-कलत्तजायवहणणेण नंदगोव-राम-कण्हहणणेण य मे पइघायगस्स वेरणिज्जायणं करिस्सइ ताऽहं पेयकज्जाणि करिस्समण्णहा जलणं सरणं'ति पइण्णं काऊण सा गया रायगिहं । तओ समुद्दविजय-कण्हपमुहेण जायववग्गेण उग्गसेणो महुराहिवई अहिसित्तो । तओ कोट्ठइवयणेण कण्हो सच्चभामाए सोहणदिणे पाणि गाहिओ । इओ य जीवजसाए रायगिहं गंतुं जरासंधस्स णियवेधव्ववुत्तंतो रुयंतीए सवित्थरो कहिओ । तेणाऽवि कोहाविद्वेण मंतीहिं समं मंतिऊण सयलनरिंदपुरओ सोमको णाम पत्थिवो पेसिओ । पत्तो य कमेण महुरं । दिट्ठा य दसारा । पूइओ य तेहिं जहोचियं । भणियं च सोमगदूएण जहा - 'मल्लमहे वट्टमाणे तुम्ह पुरओ जेहिं गोवेहिं छलेण मगहाहिवजामाउओ हओ तेहिं पेसिएहिं तुम्ह सेयं' । तओ समुद्दविजएण सो वुत्तो – 'पुत्तकहं मोत्तूण अण्णं साहेहि' । तओ सोमगेण वुत्तो – “किं बहुणा भणिएण? जइ गोवे न समप्पेह तो ते तिहुयणे वि णत्थि वासो' । तओ जायवे अहिक्खिवंतो सोमगो अणाहिट्ठिणा खलीकाऊण निद्धाडिओ । गए य तंमि सव्वे वि दसारा मंतीहिं समं मंतेउमारद्धा । मंतियं च तेहिं जहा – 'बलवंतविरोहेणं विदेसगमणमेव सेयं' । कोट्टइणा वि पुच्छिएण वागरियं जहा – 'पच्छिमदिसं वच्चह । तत्थ गच्छंताणमेव भे सत्तुक्खओ होही । जत्थ य पएसे सच्चभामा दारयदुगं पसविस्सइ तत्थ महापुरीनिवेसो तुम्हं होही' । तओ सोहणदिणे जायवा घोसणं कराविऊण एक्कारसहिं कुलकोडीहिं समं गया सोरियपुरं । तत्थ वि तहेव जाणाविय सत्तहिं कुलकोडीहिं समं उच्चलिया पच्छिमदिसाभिमुहं । एत्थंतरंमि य सो सोमगो राया जायवेहिं अवमाणिओ गओ रायगिहं णगरं । दिट्ठो जरासंधो । कहियं च तस्स पुरओ सव्वं पि जायवाण दुव्विलसियं । तओ रुट्ठो जरासंधो अत्थाणट्ठिओ भणइ – 'सव्वे जायवा मए अवस्सं संगामे मारियव्वा' । सोउं चेमं सखेयवयणं जरासंधपुत्तो कालो नाम भणइ – 'देव! नंदपुत्तं रोहिणिपुत्तं च घेत्तूण, णिक्कंदित्ता वा संगामकरणेण सव्वे वि जायवे तुम्ह समीवमागमिस्सं, न अण्णह'त्ति पइण्णं काऊण जव(उ)ण-सहदेवभाउगसमण्णिओ बहुं सारबलं घेत्तुमवसउणिज्जंतो वि संपत्तो सोरियपुरिं । तत्थाऽपेच्छंतो जायवे धाविओ तेसि पिट्ठओ । तओ समासण्णीहूयं कालं जाणित्ता भरहद्धदेवयाओ जायवकुलपक्खवाइणीओ वासुदेव-बलदेवपुण्णाणुभावेणं देवमायाए विंझगिरिपासेसु आवासियं सव्वं पि जायवसेण्णं जलणजालावलीपलित्तं विगयपाणमुवदंसेंति । तत्थ य एग बी(चि)याए समीवे कसिणं रुयमाणी नारी संबोहिऊण कालेण पुच्छिया - ‘भद्दे ! मा भयाहि । कहेहि रोयणकारणं' । तीए भणियं – 'हरिवंससमुब्भवा जायवा जरासंधभएण णट्ठा । तेसिं च पिटुओ जरासंधपत्तो महाबलो कालो णाम मारणत्थं संपत्तो । सुम्मइ - तं चाऽऽसण्णं जाणित्ता भयभीया Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ormommmm................[३०१] सव्वे वि पविट्ठा जलणं । ता मज्झ एण(एए) चेव चंववा(बंधवा) । संपयमणाहा अहमवि जलणं पविसिस्सामि'त्ति भणिऊण असणीहूया । तओ सोउमेवं दट्ठण य भणिया कालेणं जवण-सहदेवा अण्णे य रायाणो – 'भो भो ! सयं चेव विणदा, न मए संगामेण निहया जायवा । ता कहमहं भग्गपइण्णो पियरं जीवजसं च वलित्ता पेच्छिस्सामि?' तओ तत्थेव चीयं रयावित्ता पविठ्ठो कालो । पक्खित्ताणि य तीए महु-घयाईणि परिवारेण । तओ संपज्जालिया [चीया] । दड्डो कालो । एत्यंतरंमि अत्थमिओ आइच्चो । मोहियं सव्वं पि कालसेण्णं देवयाहिं । तओ पभाए जवणसहदेवाईहिं तत्थ किंचि अपेच्छमाणेहिं हेरिएहि य - 'जायवा दूरं गय'त्ति आगंतूण निवेइए सविसाएहिं भणियं - 'अहो सव्वमेवं विउव्वियं । वंचिया अम्हे देवयाहिं । ता कहमम्हेहिं जायवा जिणियव्वा जेसिं देवा सण्णिझं कुणंति ? तम्हा एयं चेव एत्थ पत्तकालं [जं] जहावित्तं गंतूण जरासंधस्स कहिज्जइ' । तओ णियत्ता सव्वे वि कयसंकेया कहति य जायवखयं कालविणासं च नियपहुणो । तओ णिसुयकालमरणो मुच्छिओ जरासंधो । पच्चागयपाणो य भणइ – 'मम पुत्तो कालो चेव कयत्थो जस्स भएणं जायवकुलं अग्गिमि पविटुं' । तओ पिउसमाइट्ठा जीवजसा य जायवक्खयं णाऊण पुण्णपइण्णमप्पाणं मन्नंती भत्तुणो कंसस्स मयकिच्चाई करेइ त्ति । ते य जायवा वच्चंता पत्ता कालक्कमेण सुरट्ठादेसं । तत्थ य रेवयगपव्वयस्स पुव्वदिसाभागे अट्ठारसहिं कुलकोडीहिं सहिया सिविरसण्णिवेसं काऊण ठिया । तत्थ य सच्चभामा भाणु-भामरणाम पुत्तदुगं पसूया । तओ सव्वे जायवा समुद्ददेक्खणत्थं गया । बलिपयाणेण य पूइओ सो । तओ कोट्ठइवयणेण सुईभूओ कण्हो अट्ठमभत्तिओ मोणेण दब्भसेज्जागओ एगग्गमणो ठिओ सुट्ठिअलवणाहिवइदेवाराहणाणिमित्तं । तओ चलियासणो ओहिणा णाऊण सो कण्हं णियमत्थं सिग्घमेव कण्हस्स पंचजण्णं णाम रामस्स य सुघोसं णाम संखं पाहुडं घेत्तूणमागओ । वुत्तो य तेण – 'किमत्थं सुमरिओ हं ?' तेण वुत्तो - 'जा पुचि तिविट्ठस्स वासुदेवस्स कए बारवई पुरीणिम्मिया आसि तीए अट्ठारकुलकोडीहिं समेयस्स मे ठाणं दिज्जउ' । तेणाऽवि सक्कं पुच्छिऊण पेसिओ वेसमणो । तेणाऽवि आगंतूण दसारे मोत्तूण सव्वो जणो सोविओ । तओ वेसमणेण विस्सकम्मबीएण स-रत्तिएण दिणेण णवजोयणवित्थिण्णा बारसदीहा णवहत्थवित्थिन्नेण अट्ठारसहत्थुच्चेण पागारेण मणि-कंचणमएण सव्वओ परिगया सुविभत्तपासायपंति-हट्टमग्गुज्जाणाईहिं अलंकिया पुरी बारवई णाम णिम्मिया । पबुद्धो य जणो विम्हिओ पेच्छइ तं – 'किमेसा अमरावई भूमीए अवयरिया ?' | ___ तओ वेसमणो कोत्थुर्भमणिं, पीयं कोसेयजुर्यलं, नक्खत्तमौलं, मउँड, सिंगेंगंडीवं, कोमुईंगदं, णंदयं खग्गं, तोणीरजुंगं, गरुडद्धयं रहं च कण्हस्स दाउं; रामस्स पुण वर(ण)मालं, नीलकोसेयजुंगं, लंगेलं, मुसलं, चावं, तोणीरदुंगं, तालद्धयसमाउत्तरहं च दाउं; तहा सेसदसाराणं सोहणाभरणाणि दाउं कण्हं भणइ - 'पविससु पुरं । अण्णं च ते किं करेमि ?' कण्हेण सो वुत्तो – 'जहा तुम्हमेयं विह(हि)यमेव(वं) विप्पखत्तिय-वेस-सुद्दाणं अट्ठारसकुलकोडीओ मण्णेहाणुरत्ताओ णियजम्मभूमीओ चइऊणिहाऽऽगयाओ, तासिं बहुकालेणं धणं खीणं । ता तहा करेह जहा ण सीयंति' । वेसमणो वि 'एवं करेमि'त्ति भणिऊण मेहे विउव्वेइ तओ Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३०२] धण-धण्ण-वत्थ-रूप्पय- सुवण्णाभरण - रयणेहिं विविहोवगरणेहि य णिरंतरमद्भुट्ठदिणाणि बारवईए वरिसिऊण वेसमणो गओ सट्ठाणं । तओ सव्वे दसारा राम-कण्हादया य रायाणो अट्ठारसकुलकोडीओ य जहारिहं नियणियेसु धणइ(द)जक्खविरइएसु भवणेसु पविट्ठा । अण्णे य अण्णदेसुब्भवा लोगा आगंतूणं अंतो बाहिं च सन्निविट्ठा । परिणीया य वसुदेवेण भवंतरागया दमदंती कणगवइति । दमदंती - कणगवइकहा भण्णइ - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अट्ठावयपव्वयासणे संगरे णयरे मम्मणो राया, धी(वी) रमई भज्जा। सो य कयाइ बाहिमाहेडयत्थं वच्चंतो सत्थेण सममागच्छंतं मलमलिणं साहुमेगं दट्टुमवसउणो त्ति कुविओ। तओ तं घेत्तूण गओ राउलं, निरुंभावेइ मण्णमेहिं (मम्मणो ?) विप्पलावेइ य धी (वी) रमई [ ए ] सह बारहघडियाओ जाव । तओ पुणो व संजायाणुकंपेहिं दोहिं वि भणियं 'साहु ! साहसु को तुमं ?' तेणाऽवि ‘रोहीडयपुराओ अट्ठावयदेववंदणत्थमहमागओ महार (रि) सी (?), तुब्भेहिं सत्थाओ विओगिओ'त्ति वोत्तुं साहिओ तेसिं जीवदयापहाणो जिणधम्मो । तं च सोउं किंचि धम्माभिमुहेहिं दोहि वि भत्त - पाणावणा पडिलाहिओ सो साहू । धरिओ य तत्थेव कंचि कालं किं तु सेसं णयरजणं साहुभत्तीए दाउकामं पि राजसभावत्तणओ णिवारिऊण सयं चिय निच्चं पडिलाहिओ मुक्को य कयाइ तेहिमट्ठावयं गओ महारिसि त्ति । मम्मणो वि तक्कालाओ चेव साहुसंसग्गीए जाओ सावओ । वीरमई वि साहुणीहिं कया साविया। साइसयाइ सासणदेवयाए णीया धम्मथिरीकरणत्थमट्ठावयं । दद्धुं च देव-दाणवाईहिं पूइज्जमाणाओ चउव्वीसमुसभाइपडिमाओ सुट्टु तुट्ठा वंदिऊणाऽऽगया । तित्थयरुद्देसेणं वीस-वीसं पकप्पिउं कुणइ सुद्धाणमंबिलाणं चत्तारि सयाण असीयाणि । अवि य - जंबुद्दीवे एक्को, धायइसंडंमि पुव्व-पच्छिमओ । दो दो य पुक्खरद्धे, पंचेवं होंति मेरु त्ति ॥ तेसिं पुव्वाइदिसा- कमेण चत्तारि होंति खेत्ताणि । पुव्वविदेहो भरहो, अवरविदेहो य एर [व] ओ | तित्थयरसंभवाणीमाणि च्चिय तेण पंचगुणियाणि । वीसं हवंति सव्वे, तित्थयरा उण गुणेहिं समा ॥ होंति भरहुब्भवेसुं, चउवीसजिणेसु वीसकप्पणया । वीसगुणा चउवीसा, चत्तारि सयाण असीयाणि ॥ एवं च निम्मायतवोकम्म (म्मा) वीरमई वहोडियजच्चरयणाणि करावेइ चउवीसं वरसुवण्णतिलयाणि । तओ सपरिवारा आरुहिऊणऽद्वावयमुसभाइजिणपडिमाणं महाविभूईए हविय - विलित्त - पूइयाणं निडालवट्टेसु णिवेसेइ ताणि य चउव्वीसं तिलयाणि तो (धो) ऊण य परमभत्तीए । तत्थेवाऽऽगयाणं चारणसमण-दीणाईणं देइ जोचियं दाणं । एवमुज्जमियतवोविसेसा पुणो वि समागया संगरणयरं मम्मणरण्णा सह धम्मकम्मुज्जया वीरमई चिट्ठइ । तओ कालं काऊण दो वि देवलोए देवा देवी य जाया । Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३०३] तओ चुओ मम्मणो देवो इहेव जंबुद्दीवे भरहे खेत्ते वसही(वहली)देसे पोयणपुरे धम्मिलास[हिहाण]स्स आहीरस्स रेणुयाए भज्जाए धण्णो णाम पुत्तो जाओ । वीरमईदेवी वि तस्सेव भज्जा धूसरी णाम जाया । सो य धण्णो चारेइ महिसीओ अडवीए । कयाइं च संपत्ते वरिसायाले सुट्ठ वरिसंते जलहरंमि गहियगुरुछत्तओ धण्णो महिसीपिट्ठओ परिब्भमंतो पेच्छइ साहुमेगपाएण काउस्सग्गत्थं जलावलीकिलिन्नदेहं भुक्खियं सीयकंपमाणं । तोऽणुकंपापरेणं सिग्धं धण्णेणं अप्पणो छत्तं ।। धरियं रिसिसीसोवरि, मेहो उण च(थ)क्कए णेय ॥ अह वरिसिऊण थक्को, झाणसमत्ती वि तस्स संजाया । पाएहिं तओ पडिउं, भणिओ धण्णेण सो साहू ॥ 'महरिसि ! विसमो कालो, चिक्खल्लजलाउला मही सयला । ता कत्तो तं पत्तो ?', भणइ रिसी – 'पंडुविसयाओ ॥ आओऽहं जाइस्सं, लंकाउरिनयरि गुरुसमीवंमि । वच्चंतस्स य पत्तो, वरिसारत्तो ममऽद्धपहे ॥ ण य गमणमम्ह कप्पड़, वरिसंते तेणऽभिग्गहं घेत्तं । झाणेणेत्थेव ठिओ, सत्त दिणाणि पुण्णाणि ॥ संपइ थक्को मेहो, मम पुण्णो अभिग्गहो त्ति वसिमंमि । जामो'; धण्णेणुत्तं, 'चड महिसे सुट्ठ चिक्खल्लं' । रिसिणुत्तं - 'जीवोवरि, मुणिणो न चडंति जेण पीडंति' । धण्णो भणइ – 'ण पीडा, बलिओ मे जेण महिसो'त्ति ॥ 'पाएहिं चिय मुणिणो, जंति'त्ति जंपिउं समं तेण । सो साहू संपत्तो, पोयणपुरिबाहिरुद्देसं ॥ । धण्णो – 'भयवं ! चिट्ठसु, तमेत्थ ता जा दुहामि महिसीओ' । वोत्तुं दुहित्तु ताओ, घेत्तुं दुद्धं च संपत्तो ॥ चलणेसु निवडिऊणं, भणइ रिसिं पीडियं - 'पिबसु दुद्धं' । सो वि तं पिबइ तत्थ य, वासारब्भं(त्तं) च गहिऊणं ॥ वच्चड बितियं ठाणं. धण्णो वि य धसरीए सह बद्धो । पालियसावयधम्मो, पव्वइओ सत्त वरिसाणि ॥ दुद्धदाणज्जियाओ, पुण्णाओ तो मरी(रि)त्तु हेमवए । जुयलाहम्मिओ जाओ, तत्तो मरिऊण सोहम्मे ॥ खीरडिंडीरनामो, देवो जाओ सणामदेवीओ । तत्तो चविउं देवो, जंबुद्दीवेह भरहंमि ।। कोसलविसए कोसलपुरीए इक्खागुवंसजायस्स । निसढरायस्स सुंदरदेवीपुत्तो नलो जाओ । नललहुभाया कुब्बरनामाऽत्थि; इओ य खीरडिंडीरा । चविउमिह जंबुद्दीवे, भरहे वेयब्भदेसंमि ।। Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३०४] कुंडलापुरीए भीमरहस्स रण्णो पुप्फदंतीए देवीए वणदवपेल्लियं सेह (य) हत्थि राउलं पविसमाणं पभायसुमिणयंमि पेच्छंतीए गब्भंमि संभूया धीया । कयगोसकिच्चा य देवी तं साहेइ रण्णो । सो वि पुण्णाहियगब्भसंभवं सूएंतो जाव चिट्ठइ तावाऽतक्किओ चेव कुओ वि संपत्तो तत्थ सेयहत्थी । सो य सयं वियणिय(विणमिय) खंधमारोविऊण रायाणं देवं च समुच्छलंतमंगलसद्देण भमिउं पुरीमग्गेसु तओ पुण वि ते मोत्तुं सट्ठाणे गुलगुलायमाणो गओ सलीलमालाणखंभं । एत्थंतरंमि य तत्थाऽऽगयखयर - किन्नराईहिं कुसुमवुट्ठि जयजयसद्दं च काऊण भणियं - 'महाराय ! तुहेमाए पुरीगोत्तदेवयाए निव्वुइणामिगाए नूणमाणीओ दमो णामेसो दंती । ताऽवस्सं भाविणी काऽवि तुह साइसया धीया । तीए य कायव्वं णाम दमदंति त्ति' । तं च सोउं तुट्ठो राया निव्वुइं पूइऊण नमंसइ । तओ समयंमि पुप्फदंती पसूया धीयं । तीए य पुव्वि जिणपडिमातिलयदाणजणियपुण्णोदएण निडालंमि दीवयसिहासमं भासुरतिलयं साहावियं दट्ठूण तुट्ठो करावेइ पुरीए राया सत्तदिणाणि वद्धावणयं । तओ मासंमि पुन्ने पइट्ठियं नामं दमदंति त्ति । -- व ंती य सा सुहंसुहेण किंचूणट्ठवरिसा रन्ना समप्पिया कलागहणत्थं सावगोवज्झायस्स । सो वि कमेण गाहित्तु नीसेसकलाओ पडिहाराणुण्णाओ भीमरहपासे [समागओ तीए सह ] । तं च बहुदिवसाणं सुटुक्कंठिया कंठे घेत्तूणं रोवंती दमदंती भणइ - 'ताय ! किमहं तए चत्ता ?' राया वि • पुत्ति ! तुमं पाणप्पिया मए न चत्ता किंतु कलागहणत्थं समप्पिय'त्ति वोत्तुं सहत्थेण धोवियमुहमुच्छंगे काऊण पुच्छइ 'वच्छि ! कहसु कलाओ' । तीए वि निक्खोभाए सहस त्ति सच्चवियाओ चित्त - गंधव्व-नट्टाइकलाओ । साहिओ वायरण-छंद-लंकाराइसत्थपरमत्थो । पय (इ) ट्ठिओ य जुत्ति (त्ती) ए पडिजुत्तीहिं जिणधम् । तुट्ठो राया सहस्साहिएणं दीणारलक्खेणं पूइऊण कलायरियं विसज्जेइ । — दमदंतीए वि पुण्णाहियत्तणु (ण) ओ निव्वुइदेवयाए पच्चखमागंतुं 'वच्छे ! पूइज्जसु णिच्चमिमं, जेण तुमं पि जयपुज्जा भवसि’त्ति वोत्तुं समप्पिया भविस्ससंतिजिणपडिमा । सा वि तं दट्ठूण तुट्ठा पायवडणुट्ठिया विहियंजली निव्वुइं भणइ ‘भयवइ ! कहमुवयाररहियाए वि मि (म) मेवं तए कयं ?' निव्वुई वि 'पुत्ति ! सउण्णा तुमं महासई होहिसि त्ति वोत्तुमसीहूया । तओ समाणंदिया दमदंती तं पडिमं गहाय गया पिउमूलं । साहिओ णिव्वुइवुत्तंतो । रण्णा वि संजायजिणधम्मनिच्छएण सद्दाविओ पउरामच्चाइजणो । कहियसब्भावेण य महाविभूईए निवेसिया देवालयं मि संतिजिणपडिमा । तं च सम्ममाराहिंती दमदंती संपुन्नट्ठारसवरिसा रमणीयजोव्वणा जाया । - - एत्थंतरंमि य चिंतियं भीमरहेण ‘को नामेमाए निरूवमरूव - विण्णाणाइगुणाए बालियाए अणुरुवो पई होज्जा ? किं वा ममेयाए चिंताए ? करावेमि सयंवरामंडवं' । तओ विसज्जिय सव्वत्थ रायपुत्ताण लेहारिए कराविओ भुवणच्छेरयभूओ सयंवरामंडवो । तंमि य सव्वदिसाहिंतो समुद्दिट्ठदिणे जहारिहमुवविट्ठाऽऽगंतुं म (न) लाइया रायकुमारा । एत्थंतरंमि दमदंतीए सयलालंकारकलियाए सपरियणाए सयंवरामंडवागयाए भीमरहेण सयंगहियकरेण पुरओ णिवेइज्जमाणे रायकुमारे पेच्छंतीए जम्मंतरजणियनिविडनेहाणुभावओ नलगलए विलइया वरमाला । तत्तो ‘हो हो ! धण्णा दमदंती, जीएऽसेसगुणरासी वरिओ नलो'त्ति तुरियं जयजयसद्दो समुच्छलिओ । एत्थंतरंमि खग्गं घेत्तूणेक्को समुट्ठिओ सहसा कण्हरदेवकुमारो वयणाणीमाणि जंपंतो — Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३०५] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN पुहई विक्कमसज्जा, जो बलिओ सो य भुंजइ ण भंती । तो तु(जु)झं देउ नलो, ममाऽहवा मुयउ दमदंति ।। अह जंपइ नलकुमरो, भिउडिं काऊण गहियदंतोट्ठो । 'रे रे कण्हरकुमरा !, मह पुरओ जंपसि किमेवं ? ॥ जइ सच्चं नियपिउणा, रे जाओ तं सि पाव ! निल्लज्ज ! । ता सज्जो होसु लहुँ, जेणऽज्ज मलेमि तुह माणं' ॥ तो रोसारुणनेत्तो, परोप्परं जाव मंडलग्गाई । कइंति ताव सहसा, दोण्हं पि बलाणि मिलियाणि ॥ तो दमदंती निव्वुइ-मा(म)णा अह 'जइ हं सई सभिंगारा । ता दोण्हं पीमाणं, भयवइ ! संती लहं होउ' ।। भणिऊणिमं च तीए, भिंगारजलेण तिन्नि छंटाओ । जाव दिन्नाओ ताव य, समागओ कण्हरकुमारो । नलचलणनओ जंपइ, - 'सुपुरिस ! जं दूमिओ मए किमवि । तं खमसु सयलमिण्हि, भिच्चोऽहं ते न संदेहो' ॥ तो चोज्जियाण पुरओ, बा(ब)लाधरिए(या)ण रायलोयाणं । भीमरहो वीवाहं, विच्छड्डेणं करावेइ ॥ सेसागयरायजणं, कओचियं पट्ठवेत्तु तो समए । सम्माणिऊण मुक्को, नलो वि दमदंतिसहिओ त्ति ॥ पत्तो य कोसलाए, दमदंतीए समं विसयसोक्खं । भुंजइ किंरू(तू)वहओ, जूयव्वसणेण गरुएणं ।। निसढो नलस्स रज्जं, जुवरज्जं कुब्बरस्स दाऊणं । संसारविरत्तमणो, पव्वइउं जाइ दियलोयं ।।। अह परिसमुद्दिसित्ता, भणइ नलो – 'केत्तिया मही भुत्ता । निसढेण ?; केत्तिया मए ?', त्ति ते बेंति - 'भरहद्धं ॥ निसढेण तिभागूणं, वु(भु?)त्तं सयलं पि तं तए किंतु । दोजोयणसयदूरे, तक्खसिलाउरि कयंबनिवो ॥ नो आणं ते कुणइ, महाबलो'त्ति कुविओ वि तस्स नलराया । पेसइ मागहदूअं, सो वि गओ तत्थ मासेणं ॥ तं भणइ - 'कुल(ण) नलाणं', तेणाऽवि वी(नी)सारिओ विडंबित्ता । वीसदिणाग[य] दूओ, नलस्स साहेइ सविसेसं ॥ तत्तो सबलो गंतुं, सबलेण जिओ नलेण सविलक्खो । काउस्सग्गं काउं, ठिओ कयंबो त्ति संसित्ता ॥ तस्स सुओ जयसत्ती, रज्जे ठविओ; अह कोसलपुरीए । पत्तो नलोऽहिसित्तो, तिक्खंडवइ त्ति सव्वेहिं ॥ Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३०६ ] वच्चंतेहिं दिणेहि य, नलस्स रिद्धिं न कुब्बरो सह । सो य जूयंमि सिद्धो, खुद्दग (म)ई तं रमावेइ ॥ एवं च जाइ कालो, जूयविणोएण तेसिमरणवएयं (मणवरयं?) । अण्णदिणे सो जंपइ, . 'जूयं पाडेज्ज खेल्लामो' ॥ वोत्तु 'मेवं' ति हारिय, संतेउर - कोस- देस-गय- तुरओ । सो कुब्बरेण भणिओ, सोउमिमं संकुद्धो, ताडइ मुट्ठीहिं तं गले गहिउं । भणइ य 'रे दुट्ठ ! मए, किं जूए हारियं जीयं ? ॥ विबलो वाऽहं जाओ, जेण न होसि त्ति भणसि निल्लज्ज ! ? । महियमडप्फरमज्ज वि, विहेमि तं भणसु जइ चोज्जं ' ॥ 'नल ! नीसर नऽन्नहा होसि' ॥ तो दट्टु दीणमुहं, नलो किवाए उ 'गेण्ह रे रंक ! | जूयजित्तं ति वोत्तुं, चलिओ पच्छा य दमदंती ॥ जंती धरिया सा कुब्बरेण 'जित्त' त्ति वोत्तु तो लोओ । भणइ 'खलिज्जउ मा मा, महासई' झत्ति तो मुक्का ॥ परियणलज्जाए तहा, संबल - सारहिजुयं रहं दाउं । भणिओ ‘वच्च णराहिव !', नलो वि मोत्तूण तं चलिओ I भणिओ य नरिंदेहिं, 'विसमो मग्गो न सक्किही गंतुं । दमदंती पाएहिं, ता सामिय ! गेण्ह रहमेयं' ॥ तेसिमुवरोहओ सो, रहचडिओ जाइ णयरमज्झमि । हत्थसयपंचगुच्चं, थंभं दठ्ठे हुत्तरिओ ॥ लीलाए चालित्ता, पुणो वि संठवइ तो जणो भइ । 'पेच्छह भो भो ! नलबल - मसमं वसणेण संजुतं ॥ कुब्बरकुमरेण समं, बालत्ते इय एस कीलंतो । तइयाऽऽसि नगुज्जाणे, समागओ रिसिवरो एक्को | तेणऽम्ह नलो कहिओ, भरहद्धवई सलक्खणो सो । जम्मंतररिसिपायसदाणज्जियपुण्णपारो ॥ - - - — जो य पुरीमज्झत्थं, थंभमिमं चालिही नरो कोइ । सो दाहिणभरहद्धा-हिवइ होही न संदेहो ॥ तं च सव्वं पि जायं, मुणिभणियं केवलं विहडियं पि । संपइ; अहवा गरुया, वि पप्फलं ( ? ) किं पि जंपंति ॥ जेण मुणिणाऽऽसि भणियं, कोसलनयरिं नलंमि जीवंते । भुंजिस्सइ तत्तो किर, तं संपइ विहडियं वयणं ॥ अहवा पुणो वि होही, दिव्वनिओगेण सो निवो नियमा । कोसलपुरीए कहमवि, जं रिसिणो बेंति नाऽलीयं ॥ Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३०७] एवं च जणं बहुहा, जंपंतं सुणइ तो रहारुहिओ । सह दमदंतीए णलो, चिंतइ - 'वच्चामि कयरदिसं ?' ॥ भणिओ दमदंतीए, - 'वेयब्भपहेण पेल्लसु तुरंगे । सो वि तहेव कुणंतो, पडिओऽडविमेगमइभीमं ॥ तत्थ य साउहभिल्ला, समुट्ठिया; ते य दट्ठमूसरिओ । मोत्तु रहं दमदंती-सहिओ करगहियगुरुखग्गो ॥ भिल्ले मेलावेंते, भणइ नलो – 'तुम्ह रे ! न खग्गोऽयं' । ढुक्कंतो(ता)ण य तेसिं, हुंकारं कुणइ दमदंती ॥ तीए महासईए, सोउं हुंकारमंतमाहप्पं । नट्ठा ते गहियरहा, नलो वि दमदंतिगहियकरो । हिंडइ महाडवीए, सव्विग्गो गलंतरुहिरे य । चरणे दमदंतीए, वेढइ फालित्तु नियचीरं ॥ तह वि हु थक्कंतीए, चलणाई मलेइ देइ पडवायं सीयलजलच्छडाहि य, पुणो पुणो सिंचइ सरीरं ॥ उवरिं तवेइ सूरो, हेट्ठा धरणी; मणमि संतावो । कत्थइ निव्वुइमेवं, ते हिंडंता ण पावेंति ॥ भणइ तओ दमदंती, – 'होहीमा सामि ! केत्तिया अडवी ?' । सो भणइ – 'जोयणाणं, सयमेत्ता पंच य गयाइं' ॥ एत्थंतरंमि सूरो, अत्थमिओ तावसासमासण्णे । तत्थ य भंजियकोमल-पल्लवसेज्जं ठिया रइउं ।। दमदंतीए भणियं, - 'सामिय ! घोराडवि त्ति वा(बी)हेमि । जामो वसिमं सद्दो, जं सुम्मइ पच्छिमदिसाए' ॥ सो भणइ – 'पिएँ एत्थऽत्थि, तावसा ते य दिट्ठमण्णजणं । नियधम्मधंधएणं, मोहिंति न किं पिता कज्जं' ॥ 'एवं' ति तीए भणिए, भणइ पुणो - 'ऽहं पिए ! तिखंडवई । तुहपिउपासे जंतो, लज्जामि' तमाह दमदंती ॥ 'का सामि ! तत्थ लज्जा ?, तुज्झ वि जं सो पियाऽहवाऽहमवि । तं जत्थ जाहिसि तहिं, भिक्खं पि भमित्तु जीविस्सं' । सो भणइ – 'पिए ! सुप्पउ, पच्छा जं भणसि तं करिस्सामि । पहरयमहं तु दाहं, सावयभयमत्थि जेणेत्थ' ॥ सा भणइ – 'सुवसु तं चिय, जग्गिस्समहं' पुणो नलो भणइ । 'जग्गंती वि तमबला, ता सव' सा सवइ सत्थारे । चिंतइ नलो वि विमणो, दमदंती ताव गंतुमसमत्था । मुक्का उ जोक्खिविल्ला, ता किं मे संपयं जुत्तं ? || Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३०८] अहवा महासइ च्चिय, दमदंती पिय(उ)हरे व्व सासुरए । कह वि सयमेव जाही, मोत्तुमिमं होमि पव्वइओ' ।। इय चिंतिय छुरिचीरिय,-संगुलिरुहिरेण वत्थखंडंमि । तत्तिलउज्जोएणं, गाहादुगमेयमालिहइ । 'वडरुक्खस्सेस पहो, तलेण वेयब्भमेइ वामेणं । कोसलमिइ जत्थिच्छा, गंतव्वं तत्थ सत्थेणं ॥ वसणेण पुण जिओऽहं, लच्छीरहिओ न गंतुमोलग्गं । काउं कस्स वि सक्को, तेण विदेसं गमिस्सामि' || लिहिउं च जाव चलिओ, तावऽक्कंतं निएत्तु नियवत्थं । छुरियाए छिदित्ता, दूरं गंतुं पुणो चलिओ ।। 'सा खज्जिस्सइ सत्ता, केण वि सीहाइण'त्ति जा गोसं । ताव ठिओ तरुगहणं-तरिओ तो दोण्ह मग्गाणं ॥ निव्वट्टणदेसत्थं, लिहियं मोत्तूण तो नलो नट्ठो । दमदंती वि य सुत्ता, तस्समए पेच्छए सुमिणे ॥ 'सहयारअंबगोवरि, चडिया एक्कंबगाणि खायंती । किंतुम्मूलिय खित्तो, सहयारोऽन्नत्थ पडियाऽहं' ॥ तो बुद्धा पडि[या] विय, चिंतइ – 'साहा(सहया)रसरिसनलराए । लीणा भोगफलाइं, माणेमुम्मूलिऊणिहि ॥ सट्ठाणादिह रण्णो, खित्तो एत्तो वि पविसिओ कहि वि । सामी पडियाऽहमिहं, ठिय'त्ति वी(नी)णित्तु सुमिणफलं ॥ जा उग्घाडइ नयणं, ताव न पेच्छइ नलं विचिंतेइ । 'सो नूणं कह वि गओ, सरीरचिताइकज्जेणं' ॥ जाव चिरेणं नाऽऽवइ, ताव धसक्कियमणा रुयंती सा । सद्दित्तु सत्थराओ, समुत्थिया पेच्छइ रुहिरं ॥ छुरियछिण्णं च वत्थं, तो चलिया पंथपट्टणपएसे । गाहाजुयलं लिहियं, वाएत्ता पडइ धरणीए ॥ संपत्तचेयणा पुण, विलवइ कलुणं विलोलमलिणंगी । "हा हा ! दुह(तुह) विरहेऽहं, होहं कह नाह ! कहिं जाहं ?' ॥ ताहे तहेव लग्गा, पे(ए)इ य पंथंमि दइयणिद्दिष्टे । तत्थ वि भुल्ला भमडइ, वइसाहं जेट्टमासाढं ॥ पत्ताइ भोत्तु तोयं, पियइ सई साऽडवीमडइ दुहिया । समयंती णर-तिरि-सुरघोरुवसग्गे जलग्गिभयं ॥ तहऽणुचियपाण-भक्खण-दूसियपित्तं विण?णियदेहं । सा धुक्केणुव्वट्टइ, महासई होइ तो पगुणं ॥ Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३०९] NNNNNN एगंमि तो पएसे, दिट्ठो सत्थो तो भमंतीए । चोरेहिं हम्ममाणो, बाणासणिमोक्खणपवे(गे)हिं ।। तीए हुंकारेणं, नटेसुं तेसु विम्हिया सव्वे । तो भणइ सत्थवाहो, वसंतनामो - 'कहसु भद्दे ! ॥ काऽसि तुमं ?' दमदंती, साहइ सव्वं पि तस्स णियचरियं । भणइ वसंतो – 'धूया, ममऽज्जपभिई तुमं वच्छि ! | मालवदेसादहमा-गओ गंतुमणो य सोरटुं । ता पुत्ति ! चल मए सह, जेणुत्तारेमि कंतारं ।। एत्थंतरंमि मेहे, वरिसंते घेत्तु नियगुलेणीए । सा धरिया तेणऽच्छइ, तिद्दिणमइवरिसिउं थक्को । जलदुग्गा पंथ त्ति य, तत्थेवाऽऽवासिउं ठिओ सत्थो । दिणतिगमच्छित्तु तओ, णिग्गच्छइ सा नि(न)लन्नेसी ॥ भुत्ता पट्ठीगहिया, सीहेण सइ त्ति सा विणीमुक्का । तत्तो रक्खसवइणा, दिट्ठा भणिया य 'अँजिस्सं' ॥ सा भणइ – 'तुम्ह णेमं जुत्तं' सो तं सुणेत्तु पच्चक्खो । पुरओ से नमिरसिरो, भणइ - 'वरं वरसु जं देमि' ॥ सा भणइ – 'नलेण समं, कहसु कया मेलओ ममं होही' । सोऽवहिणा 'बारसमे, वरिसे होहि'त्ति वोत्तु गओ ॥ तो सा गिरिगुहमेगं, गंतुं लेप्पमयसंतिजिणपडिमं । काऊण व्वइणि व्व, धम्मपरा गमइ दियहाई ॥ एवं च सो वसंतो, दमदंतिमदट्ठ सुट्ठ तलचलिओ । पट्ठीए गवसंतो, सपरियणो तत्थ संपत्तो ॥ तं दटुं नमिरसिरो, पुरओ जा विसइ ताव रन्नत्था । वइसंति तावसा से, दिण्णासीसा समागंतुं ॥ एत्थंतरंमि मेहं, वरिसंतं मुसलमाणधाराहि । दटुं भीए सव्वे, दमदंती भणइ – ‘मा भीह' ॥ दंडेण कुंडयंती, भणइ - 'हं महासई काई । तो कुंडयस्स मज्झे, मा वरिसउ' तं तहा जायं ॥ ज्जिया ते, सव्वे वि परोप्परं भणंतेवं । 'पेच्छह माहप्पं से, जमेत्थ बिंदू वि नो पडिओ ।। कुंडयपासेसु पुणो, सव्वं पि पलावियं जलेणेसा । देवी हि काऽवि चिट्ठइ, न माणुसीरूवमेयं'ति ॥ दट्टण सत्थवाहो, पडिमं भणइ – 'पत्ति ! को एसो । देवो ?' त्ति सा वि साहइ, सविसेसं तेसि जिणधम्मं ।। Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३१० ] तो सव्वे संबुद्धा, जाया सुस्सावया; वसंतो वि । तत्थेव निवेसावइ, सुपडं नाम रम्मपुरं ॥ करेइ संतिभवणं, तंमि य ण्हवणाइ कुणइ सत्तीए । दमदंती वि णमंसइ, णिच्चं तं चेव संतिजिणं ॥ अह गोसंमि कयाई, दमदंती थोउमुट्ठिया जाव । ताव वसंतो पत्तो, तत्थेव सपरियणो झत्ति ॥ वंदित्तु भणइ 'परिहेहि पुत्ति ! पट्टंसुआई सेआई' । सा वि परिहइ तो सो, तुट्ठो [ संतो] गओ भवणं ॥ अह मज्झरत्तसमए, नगोवरि कयाइ दट्टुमुज्जोयं । देवाण तूरसद्दं, सोउं चाऽऽरुहइ दमदंती ॥ तत्थेव तओ पत्ता, वसंत - तावसजणा वि; तेहिं समं । दट्टु केवलिमहिमं, वंदित्तु कमेण बइसेइ ॥ साहेइ केवली तो धम्मं एत्थंतरंमि देवेगो । तत्थाऽऽगंतुं केवलि, -मभिवंदिय गेण्हइ करेणं ॥ दमदंति भणइ तओ, 'सीसोऽहं तावसस्स कुलवणो । कच्च (प्प)रणाम [इ]हाऽऽसी, पंचग्गितवोरओ माणी ॥ न य सेसतावसेहिं, पुज्जिज्जतो त्ति निग्गओ कुद्धो । कसिणरत्तीए पडिओ, दंता गिरिकंदरे भग्गा ॥ नय केणइ विण्णाओ, तत्थ ठिओ सत्तमंमि दिवसंमि । मरिऊण तावसोवरि, कुविओ जाओऽडवीसप्पो ॥ पुच्छ(दट्टु?)मिह धाविओऽहं, डसणत्थं ते तए वि मुकारं । पढिऊणं धरिओ तो, हिंडित्तु गओ तुहं भवणं ॥ तत्थ य तुमं पि पत्ता, वरिसंतं जलहरं जया धरिउं । धम्ममेसिं कहंती, तयाऽहमवि तावसे दट्टं ॥ चितेमि 'मए दिट्ठा, कत्थेमे ?' जाव जायजाइसरो । संबुद्धो अणसणमओ, जाओ सोहम्मओ देवो ॥ कुसुमप्पहोत्ति नाउं दिन्नोवओगो य तं गुरुं दट्टु । वंदेउमागओऽहं, कयकिच्चो संपइ गमिस्सं' ॥ इय भणिउं सो देवो, कुलवइणो गंतुमाह तं सव्वं । 'जो तुम्हमुवरि कोवो, मए कओ सो खमेयव्वो' ॥ तो कड्डित्तु गुहाओ, नियदेहं नंदिरुक्खमोलइउं । भणइ जणं 'भो लोया !, कोहेणेयारिसा हुंति' ॥ जाइ सुरो तो ठाणं, केवलिमूलं च कुलवई पत्तो । सम्मं सुअसुरचरिओ, संबुद्धो भणइ 'मं दिक्ख' ॥ - Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३११] केवलिणा भणियमिमो, दिक्खिस्सइ जस्स पंचदिणदिक्खो । संपइ केवलिसीसो, अहं चिय जसभद्दसूरिस्स' ॥ तो पुट्ठो – 'कहमेवं ?', साहइ – 'कोसलपुरीए नलभाया । कुब्बररायापुत्तो, तस्साऽहं संगणयरीए ॥ केसरिरण्णो धीयं, बंधुमइं परिणिउं गओ बाहिं । दटुं नमिउं सूरिं, पुच्छामीमं “किमाउं मे ?" ॥ "पंचदिण''त्ति य वुत्ते, भीओऽहमणेण दिक्खिऊणेत्थ । नगसिहरे पट्टविओ, जा कल्लं केवली जाओ' || एवं च भणंतो च्चिय, सो मोक्खं जाइ देहमेयस्स । सक्कारिअं सुरेहिं, सव्वा परिसा य संविग्गा ॥ जसभद्दसूरिपासे, पव्वइओ कुलवई वि विमलमई । पंचसयपुरिससहिओ, सेसा उण सावया जाया । दमदंतीए भणियं - 'भयवं ! दिक्खेह मं पि'; सो भणइ । 'तुज्झऽज्ज वि नलभोगा, होहिति; न तेण दिक्खऽत्थि' ॥ तो सा तहेव चिट्ठइ, गुहागया जाव सत्तवरिसाणि । अण्णदिणे 'धम्मं चिय, विसयसुहाओ विचि(सि)टुं' ति ॥ भावंतीए तीए, केण वि पहिएण साहियं सहसा । जह 'सोऽमुगप्पएसे, दिट्ठो तुहसंतिओ दइओ' ॥ तं सुणिउं मोहवसा, सहसा सा तस्स संमुहं चलिया । मोत्तुं गिरिगुहभवणं, पडिया अडंती अडवीए । धूलीधूसरदेहा, पासेय-मलेहिं नट्ठतिलयपहा । दट्ठण रक्खसीए, भणिया – 'भक्खामि' सा भणइ । 'पुव्वि पि रक्खसेणं, भयवइ ! दिट्ठाऽहमासि मुक्का य । संपइ तुमं पि मुंचसु, काऊण दयं मम(मा)ऽणाह' ॥ तो मुक्का भमडंती, दिट्ठा सत्थेल्लएहिं कहिं पि । पुट्ठा य 'काऽसि ?'; साहइ, णियचरियं, भणइ – 'दरिसेह । पंथं मे'; ते बेंती, – 'वयमिहि गहियखडभरा चलिया । सिग्घं गहाय दरे, ता सरत्थमणं दिसिं जास' ॥ इय वोत्तुं ते जंता, भणिया बालाए रोवमाणीए । 'तुम्हमहं सरणगया, कंमि वि वसिमंमि ता नेह' ॥ ते वि - 'सत्थोऽम्ह चिट्ठइ, ता तत्थ तुमं पि चलसु' तं बेंति । सा वि गया तेहिं समं, धणदेवो तत्थ सत्थाहो ॥ तस्संऽतियमुवविठ्ठा, [पुट्ठा] तेणाऽऽह - 'वणियधूयाऽहं । सपई पेइयचलिया, सुत्ता मुक्केत्थ संपत्ता ॥ Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३१२] तुब्भेहिं सहाएहिं, वसिमं जइ ताव किंचि पावेमि । ता तत्थ गमेमि दिणे, जा आगच्छइ सो पई मज्झ' ॥ सो भणइ – 'सत्थसहिओ, अचलपुरमहं तुमं पि चल [सहिआ]' । सा वि य निव्वुयहियया, तेण समं जाइ मग्गंमि ॥ तो धणदेवेणेसा, पु(दु)ब्बलदेह त्ति पवहणारूढा । निज्जइ गिरिगुहमेगं, गंतुं चाऽऽवासिओ सत्थो ॥ रयणीए दमदंती, वणगहणे सुणिय कस्सई सदं । भणइ – 'धणदेव ! कोऽवीह[ऽत्थि] सो कुणइ देवमु(थु)इं ॥ जइ तुह भावइ जामो, दट्ठमिमं' मण्णियंमि दो वि गया । पेच्छंति पडउडित्थं, नरमेगं देवपु(थु)इमुहलं ॥ दटुं च पडे लिहियं, पडिमं नीलं लवेइ दमदंती । 'को भद्देमो देवो ?', सो भणइ – 'सुणिज्जउ' कहेइ ॥ 'धणदेवो च्चिय जाणइ, वणिओऽहं कंचिनयरिवत्थव्वो । धम्मगुत्तो य सूरी, पत्तो रइवल्लहुज्जाणे ॥ वंदित्तु मए पुट्ठो, - "ममऽत्थि मोक्खो न वा ?" भणइ सो य । "होहेसि सुरो; चुओ तं, म( मि )हिलाए पसण्णचंदणिवो ॥ मल्लिजिणदंसणेणं, बुद्धो मोक्खं च तत्थ वव्वि(लब्भि)हसि । ता तं चिय झायंतो, चिट्ठसि जा जासि मोक्खं'"ति ॥ तेणेमं मल्लिजिणं, लिहिऊणाऽऽराहिउं समाढत्तो । चिट्ठामि'; तं च सुणिउं, दमदंती वि य थुणइ मल्लिं ॥ पुट्ठा य - 'काऽसि ?'; साहइ, धणदेवो तस्स तीए जं कहियं । सो भणइ – 'कस्स दोसो, दिज्जउ पुव्वकयं मोत्तुं ?' || तो जंति नियावासं, कमेण सत्थो वि बाहिमचलपुरं । पत्तो; धणदेवेणं, भणिया – 'जाहीह तं वच्छे !' ॥ सा वि नमियचलणा से, सोयत्थं णयरिवाविमझमि । जा पविसइ ता गहिया, वामे चलणंमि गोहीए ॥ तो भणियनमोक्कारा, मुक्का; तीए वि विहियसोया य । णयराभिमुहं होउं, निविसइ वावीवरंडीए । तत्थ रिउवण्णनामो, राया; देवी य तस्स चंदजसा । धीया चंदमई से, भगिणीधीया य दमदंती ॥ चंदजसादासीओ, वावीए पाणियत्थमागयाओ(मायाओ) । तं दद्रं रूववई, तीसे साहिति; सा भणइ ॥ सिग्घा(ग्घ)माणे[ह] जं सा, चंदमईए सही विवाहमि । होही; ममावि धीया, [इहं] संठिया' तओ ताहिं ।। Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३१३] तं कहिऊणाऽऽणीया, दमदंती णमिय भूमिमुवविठ्ठा । पुट्ठाऽवत्थं साहइ, जा धणदेवस्स सिट्ठाऽऽसि ॥ दमदंती नो लक्खइ, चंदजसं; सा वि पुव्वदिलृ पि । दमदंतिं परियाणइ, न; जमज्ज वि निव्वियप्प त्ति । भणिया चंदजसाए, – 'चंदमई मे जहा पढमधीया । तह तं बीया धीया, घरमेआए सहऽच्छ सुहं' ॥ 'दमदंती विय(व) नज्जइ, विणयाइगुणेहिं पुत्ति ! चंदमइ !' । भणियं चंदजसाए, - 'अहवा कुओ संभवो तीए ? || जेण चउयालजोयण-सएण सा वसइ कोसलपुरीए ।। नलपत्ती संपत्ता, अम्हाण वि सामिणी अह कुओ ?' ॥ तत्थ य सा नयरे(राओ), बाहिं [णिच्चं] दवावए दाणं । दीणाणाहाईणं, तं सोउं भणइ दमदंती ॥ 'जइ तुह भावइ ताऽहं, गंतूणं देमि दाणसालाए । दाणं दीणाईणं, मा तत्थ पई वि मे एज्जा' ॥ चंदजसाए भणियं, – 'पुत्ते(त्ति) ! सूरुग्गमाओ तं दाणं । जावऽत्थमणं दाउं, कह सुकमाला तमं चयसि ?' ॥ सा भणइ - 'जहासत्ति, दाउं तुम्हतियं पुणऽच्छिस्सं' । चंदजसाए भणियं, - ‘एवं कुरु जा पई लहसि' ॥ सा पासपरियणाओ, सुणइ य 'दमदंतीमाउसीम' त्ति । तह वि स-सत्ता तीए, दुत्था वि न साहएऽवत्थं ॥ एवं च तत्थ दाणं, देंती पेच्छइ कयाइ सा पुरिसं । बद्धमइ(ह) तलारेहिं, निज्जंतं भणइ – 'को एसो ?' ॥ भणियं च तलारेहिं, 'रयणकरिडिं हरित्तु वच्चंतो । चंदमईए तणियं, एत्तो; तेणेस वि(व)ज्झो'त्ति ॥ चोरो वि मरणभीओ, दमदंतिं नमिय भणइ - ‘मं रक्ख' । सा वि 'मा भाहि' बेंती, सावइ 'जइ हं सइ(ई) का वि ॥ तुटूंतु बंधणाई, ता तुरियमिमाणि' घेत्तु भिंगारं । जा छंटइ तिव्वारं, ता ताणि तडित्तु(तड त्ति) तुट्टाणि ॥ तो लोयरवे जाए, रिउवण्णनिवो वि तत्थ संपत्तो । तं दट्ठण अइसइउ(अं), दमदंति भणइ - 'न हु पुत्ति ! ॥ जुत्तो तक्करमोक्खो, जम्हा सिट्ठस्स पालणं भणियं । दुट्ठस्स निग्गहो च्चिय, ता मेल्लसु जेण मारेमो' ॥ सा भणइ - 'निव ! न मारो, दिदुस्स मए अत्थि तेण चोरो वि । मुच्चउ मे खमिउमिमो, न चोरियं संपयं काही' ॥ Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३१४] तो सो मुक्को मण्णइ, जं 'जणणी मह'; कयाइ एगते । पुट्ठो दमदंतीए, 'तमेत्थ पत्तो कुओ सुयणु ! ?' ॥ सो भणइ 'माय ! सुम्मउ, सुपइट्ठपुरे वसंतनामस्स । सत्थवाहस्स पिंगल-नामो दासोऽहमइवसणी ॥ तत्थ मए तं सामिणि !, बहुसो दिट्ठाऽसि तो गुहावासं । मोत्तु जया नीसरिया, तया वसंतो बहुं भमिउं(ओ) ॥ तुज्झ कए; न य दिट्ठा, दुहिओ जसभद्दसूरिभणिओ वि । कयसत्तदिणोवासो, जिवाविओ कह वि लोएणं ॥ तो कइया वि वसंतो, सपाहुडो जाइ कुब्बरनिवंते । तेण वि सम्माणित्ता, सो च्चिय सामी कओ तत्थ ॥ खत्तं च वसंतगिहे, खणिउमहं गहियसारभंडारो । नट्ठो मग्गे दिट्ठो, चोरेहिं ल्हसिउं(लूडिउं) मुक्को । तो पत्तो एत्थ पुरे, रिउवण्णनिवस्स सेवओ जाओ । चंदमईए दिट्ठा, रयणकरंडी य कह वि मए । तं च चोरित्तु चलिओ, दिट्ठो रण्णा य वज्झमाणत्तो । जीवाविओ तएऽहं, वयमिण्हि घेत्तुमिच्छामि' ॥ सा भणइ – 'तए विहियं, न जुत्त' मेत्यंतरंमि तत्थेव । साहूणं संघाडो, तीए पडिलाहिउं भणिओ ॥ 'भयवं ! पिंगलमेयं, दिक्खह' वसहीए ते वि दिक्खंति । देव-गुरुकिच्चनिरया, दमदंती देइ दाणं ति ॥ इओ य वेयब्भपुरे णायं भीमरहेण - हारियरज्जो नीसारिओ कुब्बरेण नलो । सो य दमदंतीए सह पविट्ठो महाडविं न जाणिज्जइ जीवइ मओ वा । तओ पुप्फदंतीए सह सुट्ठ दुक्खिएण भीमरहेण नलन्नेसणत्थं सव्वत्थ पेसिओ हरिमित्तो नाम रायबडुओ । सो य हिंडंतो पत्तो अचलपुरं । गओ चंदजसासमीवं । पुच्छिओ तीए भगिणी-भाणेज्जइकुसलवत्तं । सो भणइ – 'सव्वत्थ कुसलं नलं दमदंति च मोत्तुं' । तओ सा चमक्किया भणइ – 'किं कारणं ?' । साहिए य हरिमित्तेण सरूवे चंदजसा संतेउरा पलावं काउमाढत्ता । हरिमित्तो वि वाउलत्तणओ भोयणमलभमाणो सुट्ठ भुक्खिओ त्ति गओ दाणसालाए। दिट्ठो दमदंतीए । परियाणिऊण दिण्णमासणं । हरिमित्तो वि तं परियाणिय लग्गो कंठे । अवि य - 'हा हा ह'त्ति भणंतो, रोवंतो तीए व कंधरविलग्गो । विलवइ कलुणपलावो, 'हा सुंदरि ! केयमावत्था ? ॥ भमिया सयला पुहई, तुह कज्जेणं मए; न दिट्ठा य । ताय-जणणीण य तए, किं वा नो पेसिया वत्ता ?' ॥ एवं च बहुं विलविऊण हरिद(मि)त्तो तुरियं गओ चंदजसं भणइ - 'लद्धा मए दाणसालाए दमदंती' । तं सोउं चदंजसा [चंदमई]-सहिया जवेण तत्थ गया । दटुं तं दमदंति कंठे घेत्तूणिमं भणइ - Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३१५ ] 'हा हा पुत्ति ! महासइ !, सरले ! बाले ! तरंगिगंभीरे ! । किं मज्झऽप्पा न तए, पगासिओsपुव्वमाणीए ? ॥ बालत्ते दिट्ठाऽऽसी, संपइ पुण पुण्णजोव्वणा जाया । तेण ण णाया पुत्ते !, नीयट्ठाणे णिउत्ता य ॥ हा तुज्झ भालवट्टे, कंचणवत्तुज्जलो मलविमुक्क । तिलओ हुंतो पुत्ते !, संपइ पुण दीसइ न सो वि' ॥ ता वयणाओ थुक्कं घेत्तूणंगुट्ठएण दमदंती । जावुल्लोट्टई भालं, ता तिलओ पायडो जाओ | रोवंतीहि य गाढं, सव्वो वि य नयरमहिलियावग्गो । रुण्णो रण्णा सहिओ, दिण्णं रण्णा तओ दाणं ॥ चंदजसाए बाला, णियहत्थेणं ण्हवेत्तु पीईए । पट्टंसुयाइं परिहाविऊण जंवाविया विविहं ॥ हरिमित्तं पि य गाढं, संमाणित्ता तओ णिवत्थाणे । चिट्ठति जाव सव्वे, तावत्थमिओ दिणयरोति ॥ कण्हो य तया पक्खो, रयणीपहरे गए वि नंऽधारं । दट्टुमत्थाणमज्झे, राया कोड्डेणिमं भइ ॥ 'अहो दीवियं विणा वि, कहमज्ज ममऽत्थाणे उज्जोओ ? । चंदजसा [वि] भणइ 'दमदंतीतिलयाणुभावाओ' ॥ तओ रण्णा सहत्थेण ढक्किओ दमदंतीतिलयओ जाव जायमंधारयं । तओ हरिसाऊरियहियएण पुव्वि (च्छि) या सव्वं पि पुव्वजु (वु) तंतं । साहिओ जहावट्ठियवुत्तंतो दमदंती । एत्थंतरंमि देदिप्पमाणदेहो दमदंतीपुरओ समागंतुमेगो देवो णमिऊण भइ 'सामिणि ! सोऽहं चोरो, जो बद्धो मोइओ तए तइया । पव्वज्जमणुचरंतो, संपत्तो तावसपुरंमि ॥ काउस्सग्गेण ठिओ, मसाणदेसंमि तावियग्गीओ | लग्गदवेणं दड्ढो, सुहभावो पिंगलो देवो ॥ सोहम्मे संजाओ, तुज्झ पसाएण वोत्तुमिइ तत्थ । सत्त य हिरण्णकोडी, वरिसित्ता जाइ णियठाणं ॥ तं च दट्ठूण गाढयरं चोज्जिओ रिउवण्णराया सावओ जाओ । तत्तोऽवसरं नाउं, हरिमित्तो भइ महुरवायाए । पेसिज्जड दमदंती, पिइहरं मिलउ जणणीए ॥ चंदजसाणुन्नाए, वरिसतिगाओ तओ सुहदिणंमि । चलिया दमदंती सह, खंधावारेण संपत्ता ॥ Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३१६] तेत्तीसादिवसेहिं, वेयब्भजणवयंमि दोहिं पुणो । कुंडणपुर पहुत्ता, पिया आगओ सम्मुहो तीसे ॥ तं दट्ठ गहियकंठा, रोवइ कलुणं तओ तहिं पत्ता । माया वि तहा रोवइ, जहा सदुक्खो जणो जाओ ।। 'हा पुत्ति ! कहं भमिया, पिएण मुक्का मए न विन्नाया । एसो वि तुहऽन्नेसी, हरिमित्तो वरिसओ पत्तो' ॥ इय एवमाइबहुयं, विलवंती पुप्फदंतिदेवी सा । किच्छेण कह वि धरिया, भीमरहेणं ठिया ताहे ॥ गामसयपंचगं तो, तुट्ठो दाऊण भणइ भीमरहो । हरिमित्तं - 'तुह दाहं, नलागमे जीवियद्धं पि ॥ कारेत सत्तदिवसे. वद्धावणयं भणेड दमदंति । चिट्ठ सुहेणिह तं तह, काहमहं जह नलो वेही ।। एवं च ताव एयं, इओ य सो कोसलाहिवो नलो तइया । तद्दियहजामिणीए, सुत्तं मोत्तूण दमदंति ॥ हिंडइ वणं वणेणं, जा ता धूमधयारिए गयणे । नटे दिसाविभागे, पंथो न दीसइ कहिं पि ॥ तो उप्पहेण जंतो, तडतडसई सुणेइ वंसाणं । दवडज्झताणं तह, माणुसभासाभणियमेयं ॥ 'भो भो ! तुममिक्खागो, नलराया ! मं दवाओ रक्खेहि' । तं सोउं तदभिमुहो, जाइ नलो जाव जालीए ॥ मज्झे पेच्छइ सप्पं, भीमं; तो भणइ - ‘मणुयभासाए । भो ! कह जंपसि ? कह वा, मं जाणसि वंससुद्धीए ?' ॥ सप्पो वि भणइ जम्मंतरंमि मणुओऽहमासि तेणऽत्थ । जाणामि मणुयभासं, तं पुणऽवहिनाणओ जाणे ॥ ता नियवत्थारूढं, तं नेउं धरइ निद्दवे देसे । सो वि मोत्तूण वत्थं, चडिओ दाहिणकरे तस्स ॥ 'पच्चुवगारं काहं, कओवयारस्स तुज्झ'मिइ वोत्तुं । डसइ करे; तो जंपइ, – 'मए कयं सुंदरं नो वा ?' || वोत्तु नलो - 'को जाणइ, काऊणेवं ?'ति पडइ विसविवसो । तो पत्तचेयणो पुण, पेच्छइ वामणयमप्पाणं ॥ चिंताउरो य भणिओ, 'भावइ नो वा ?' अहिणा; नलो भणइ । 'कह भावइ ? जमजोग्गो, पव्वज्जाए वि जाओऽहं' ॥ तो अही(हि) देवो होउं, भणइ – 'तुहाऽहं पिया; तया रज्जं । दाउं पव्वइउं तो, बंभे बंधुरसुरो जाओ ॥ Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३१७] दिट्ठो य भट्ठरज्जो, मए तुमं चिंतियं च "मा वेरी । को वि वहउ"त्ति विहिओ, हुंडविहुंडो; सुहेणिहि ।। भमसु जहिच्छं; जं पुण, पव्वज्जं मणसि सा य ते नत्थि । तेणऽज्ज वि तं राया, होहिसि; समए पुण कहिस्सं' ॥ तत्तो बिल्लफलदुर्ग, समप्पिउं भणइ - 'रक्खियव्वमिमं । रज्जमणो पुण फोडिय, वत्थदुगं दिव्वमेक्काओ ॥ नीसरियं बीयाओ, दिव्वाभरणं च परिहिउं राया । होज्जसु नियरूवधरो, संपइ मा वच्चसु विसायं' ॥ तो भणइ नलो – 'होही, कह दमदंती ?' सुरो वि साहेइ । जं जह तीए होही, भणइ य - 'किं भमसि तुममेत्थ ? ॥ मं भणसु; जत्थ णेमी', भणइ नलो - 'नेहि सुंसुमारपुरं' । तस्साऽऽसण्णे नेउं, गाउयमेत्तेण तं मुयइ ॥ नंदणवणंमि; जाइ, णियठाणं बंधुरो; नलो वि तहिं । दलृ देउलमज्झे, भविस्सणमिणाहजिणपडिमं ॥ मुणिउं पयाहिणतो, साहुं दट्टण भणइ वंदित्ता । 'भयवं ! किं तारुण्णे, पव्वइओ ?' भणइ सो – 'सुणसु' ॥ 'भरहेऽओज्झानयरे, चंदजसनिवस्स चंदिया भज्जा । चंदरओऽहं पुत्तो, वसणी परजुवइविद्धंसी ॥ दिट्ठा य सेट्ठिधीया, कयाइ तीएऽणुरागसंकेओ । जत्थ कओ तं ठाणं, पओससमए पविट्ठोऽहं ।। दटुं च तलारेहिं, निहओ; सा पुण कहं पि य पलाणा । बद्धो य किंतु करकं-कणेण गुरुपरिमलेणं च ॥ नाओ 'चंदरओ'त्ति य, भएण नटेहि निच्छणंतोऽहं । 'मा भाहि'त्ति य वोत्तुं, मुणिणा एगेण छिण्णाणि ॥ णियहत्थेहिं जा बंधणाणि तुट्टाणि ताऽहमइतुट्ठो । चिंतीमे(चिंतामी)मस्संते, पव्वज्जं लेमि जइ देइ ॥ वोत्तुं [मं] सुधियं ति [य], गंधव्वपुरंमि दिक्खिउं नीओ । संपइ गुरुकज्जेणाऽओज्झाए पेसिओऽहं' ति ॥ तं सोउं सो खुज्जो, वंदित्ता जाइ सुंसुमारपुरं । तत्थ य दहिवन्ननिवो, पायारोवरि ठिओ रम्व(ड?)इ ॥ 'जो साहइ मत्तमिमं, गयमुम्मोवं(यं) समप्पए मज्झ । तस्साऽहं जं मग्गइ, तं देमि'; तओ भणइ खुज्जो ॥ 'सो कत्थ कत्थ ?' जाव य, ता तत्थेवाऽऽगओ गुलुगुलंतो । खुज्जो वि तं सचोज्जं, कीलावेत्ता समं नेइ ।। Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३१८] कुंभत्थलंमि चडिउं, वसीकयं नेइ रायपासंमि । रण्णा वि खुज्जगलए, कंचणमाला गलोलइया । तुरियमाल(लान)खंभे, संजमियंमि य गए गओ खुज्जो । रायंते तेणुत्तो, – 'खुज्जऽण्णं किं मि(पि) जाणेसि ?' ॥ खुज्जेण 'सूरपागं, जाणामि रसोइ'मेवमुल्लविए । भणइ निवो – 'नलपासे, सा मे भुत्ताऽऽसि ता कुणसु' ॥ ढोयावियं च रण्णा, खुज्जस्स रसोइजोग्गमुवगरणं । सव्वं पि तं च घेत्तुं, पासायोवरि चडइ खुज्जो ॥ सूरविज्जं जवेंतो, चरुआइसु खिवइ तंदुलाईयं । सूरविज्जाभिमंतिय-वत्थजुगेणं च ढक्केइ ॥ थोववेलाए तत्तो. दहिवण्णं सहिउं भणड खज्जो । 'सिद्धं सव्वं भुंजसु', राया वि लोयसयसहिओ ॥ तं भोत्तुं परमरसं, राया चिंतइ – “किमेस नलराओ ? । अहवेत्थ कुओ पत्तो ?, सो जोयणसयदुगंतरिओ" ॥ दिण्णं वत्थाहरणं, लक्खं टंकाण; गेण्हए खुज्जो । गामसयं दिज्जतं, तं न लेइ; तो तं भणइ राया ॥ 'भण किं दिज्जउ ?' तेण वि, 'जइ एवं ता तए न रमियव्वो । आहेडओ'त्ति भणिए, दहिवन्नो लेइ तन्नियमं ॥ कइया वि पुच्छिओ पुण, 'खु(कहे?)ज्जासु को तुमं ति सब्भावं ?' । खुज्जो वि कहइ, – 'कोसल-पुरि नलरायस्स सूयारो' । सो कुब्बरेण जूए, जित्तो, पडिओऽडवीए कालगओ । दमदंतीए सहिओ, अहमागओ तो तुहोलग्गो ॥ सोउमिमं दहिवण्णो, नलमयकिच्चं सपरियणो कुणइ । भीमरहंते य गओ, कज्जेण कयाइ से दूओ ।। सो भणइ - 'सूरपागी, सूयारो जारिसोऽम्ह वसइ गिहे । कत्थ वि न तारिसोऽत्थी', तं सोउं भणइ दमदंती ॥ 'ताय ! पच्छण्णदूओ, पेसिज्जउ तत्थ कोइ; जेणऽन्नो । सूरपागं न जाणइ', रण्णा वि दिओ कुसलनामो । पट्ठविओ सुहसउणो, खुज्जते जाइ दट्ठ चिंतेइ । 'कत्थ नलो ? कत्थेसो ?', तहा वि सो पढइ गाहमिमं ॥ "पुरिसो नलस्स तुल्लो, नऽन्नो भुवर्णमि निद्दओ अत्थि । जेणाऽरन्ने चत्ता, दमदंती सावयाइण्णे' ॥ सोउमिमं रोवंतो(तं), खुज्जं तं दट्ठ भणइ कुलय(कुसल)दिओ । 'किं रोवसि ?' तेणुत्तं, – 'जं कलुणमिमं तए पढियं' ॥ Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३१९] 'किंतु गाहत्थमिहि, कहसु'; दिओ भणइ नाऽहमवि जाणे । जं पढिया कन्नाहे-डएण; तह वि जइ चोज्जं ता ॥ सुम्मउ किंतु न कस्स वि, कहियव्वं'; 'हो'ति खुज्जभणियंमि । कुसलो वत्तं साहइ, नल-दमदंतीए सयलं पि ॥ 'संपइ पुण तं कहिओ, दूएणात्ता(दूएणेत्था)ऽऽगएण केणाऽवि । "सूरपागि"त्ति तो दमदंतीए भीमरहरन्ना ॥ नलसंकाए निच्छय-मणेण पट्ठाविओऽहमिह पत्तो । सुहसउणो मासेणं, जा तं दिट्ठोऽज्ज खुज्जो त्ति । तो पढिया गाहेसा, मए विसण्णेण' सोउमेयं च । गाढं रोवइ खुज्जो, भणइ दिओ - 'रुयसि किं खुज्जा ! ?' ॥ सो भणइ – 'कलुणचरियं, सोउमिमं तह निरत्थयसमो तं(ते) । जाओ त्ति तेण गेण्हसु, जमहं तुट्ठो पयच्छामि' ॥ तो देइ टंकलक्खं, साभरणं तस्स; सो वि तं घेत्तुं । सत्थेण समं पत्तो, कुंडिणपुरं; कहइ वत्तं च ॥ दमदंतीए भणियं, – 'सच्चो खुज्जो न होइ सो ताय !! जेण दाणाइचरियं, नलस्स मे साहए हिययं ॥ ज(जा)ओ पुण सो खुज्जो, कहंचि जाणामि ताय ! नो सम्म' । वोत्तुमिमं ण(रु)वती सा, भणिया भीमरहरन्ना ॥ 'मा पुत्ति ! रुवसु संपइ, सयंवरामंडवं पुणो काउं । दहिवन्नो स दिज्जउ, थोवंतरिए विवाहदिणे ॥ जइ खुज्जो होही नलो, त्ति ता आसहिययविज्जाए । तुह परिभवमसहंतो, तुरियमिमे(हे)ही सुदूराओ' ॥ एवं च गूढमंतो, भीमरहो तत्थ तह विसज्जेइ । लेहारियं जहा से, बीयदिणे होज्ज वीवाहो ॥ लेहारिहेण वि तहिं, तहेव वाएइ घल्लियं लेहं । दहिवण्णो; लेहे पुण, संखेवेणं लिहियमेयं ॥ 'जूए हारियरज्जो, नलो न नज्जइ मओ म(व) जीवइ व । तेणेज्जह दमदंती-सयंवरामंडवे बीए ॥ चेत्तस्स सुक्कपंचमिदिणावरण्णे(ण्हे) पहुच्चियव्वं' ति । चोत्थिदिणस्स य पडिओ, तइए पहरंमि सो लेहो ॥ खुज्जस्स दरिसइ निवो, खुज्जो वि हियाविउं भणइ लेहं । 'जाणामि किमवि नाऽहं', मणेऽभिमाणं वहंतो वि ।। चिंताउरं [च] दहें, दहिवण्णं भणइ - 'किं विसण्णोऽसि ?' सो भणइ – 'जोयणसयं, कह गम्मउ पहरथक्केणं ?' | Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३२०] खुज्जेणुत्तं - 'वच्चसु, मा हु विसायं; करेहि सामग्गि । जेणाऽऽसहिययविज्जं, जाणेऽहं नेमि ता सिग्छ' ।। तो रण्णा तस्स रहो, समप्पिओ दो तुरंगमा जच्चा । खुज्जेण वि ते विहिणाऽहिवासिउं जोहिया मोसे ॥ तत्तोऽप्पपंचमनिवो, चडाविओ; सारही सयं जाओ । गहियदुबिल्लो विज्जं, हएसु तं संकमावेइ ॥ तो जंति जवेणऽस्सा, वाएणऽच्छोडियं च निववत्थं । पडियमहो; भणइ निवो, - 'भो ! तुरए खुज्ज ! खंवेहि' ॥ तेण वि खंविय भणिओ, जोयंतो हेट्ठओ - 'किमेयं ?'ति । भणइ निवो - 'वत्थ महं, पडियं वाएण जोएमि' ॥ खज्जो वि - 'नियसि वत्थं, जोयणपणवीसमागओ किं ति ?' | बेंतो निवेण भणिओ, – 'कहमेत्तियमागया झत्ति ?' ॥ खुज्जेणुत्तं – 'मज्झिमतुरया तेणित्तियं मुहुत्तेणं । पत्ता; जइ पुण सारा, होता ता बिउण्णयं जंता ॥ तो दहिवन्नो मग्गे, वहेडयं भणइ दट्टमइप(फ)लियं । 'खुज्जेमाण फलाणं, कहेमि ते संखमगणेत्ता' ॥ पुट्ठो तेणऽट्ठारस-सहस्ससंखाणि कहइ; तो खुज्जो । भणइ 'गणामो'; रण्णा, वुत्तं - 'गुरु लग्गए वेला' ॥ खुज्जेण निवो भणिओ, – 'मा सा(भा)हि जि(ज)मेगमुट्ठियाएणं । तुह संमुहाणि पुरओ, पाडेमीमाणि सव्वाणि' ॥ काउं तहेव गणिउं, सपच्चओ भणइ – 'कह तए नायं ?। भणइ निवो - 'विज्जाए', सो भणइ - 'ममाऽवि तं देहि' ॥ तो देंति परोप्परमासहियय-संखाण दो वि विज्जाओ । चडिउं रहं च चलिया, इओ य गोसंमि दमदंती ।। दटुं सुमिणं साहइ, तायस्स जहा – “णि(णे)ऊण हं गयणे । निव्वुइदेवीए कयं, कोसलपुरं नंदणुज्जाणं ॥ तब्भणियाऽहं चडिया, साहा(सहया)रोवरि सुपुप्फफलकलिए । दिण्णं च करे वियसिय-सयवत्तं मे तहऽण्णो वि ॥ सहयारोवरि चडिओ, विहंगमो आसि सो [य] पडिय'त्ति । भीमरहेणुत्तं – 'सुण, जा दिट्ठा निव्वुई देवी ॥ सा तुज्झ पुण्णरासी, समुट्ठिया; जं च कोसलुज्जाणं । गयणगयं दिटुं तं, कोसलरज्जं च विमलं ते ॥ जो उण पुप्फिय-फलिओ, दिट्ठो सहयारपायवो सो वि । नलराया; तेण समं, तमज्ज सयवत्तमहि ! मिलसि ॥ Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३२१] जो उण दिट्ठो पक्खी, सो पडिही कुब्बरो न संदेहो' । जावेवं सो जंपइ, ता आगंतुं भणइ साणंदो ॥ मंगलनामो पुरिसो, 'सामिय ! पत्तोऽज्ज बाहिरुज्जाणे । दहिवण्णो ता गम्मउ, तस्साऽभिमुहं' तओ तुट्ठो ॥ भीमरहो वि य गंतुं, पवेसिउं भवणसिहरमारूढं । तं भणइ – 'सूरपागं, कारेहि'; करावए सो वि ।। खुज्जं भणिउं; तत्तो, भीमरहो भोत्तु रुयइ; तेणुत्तं । 'किं रुयसि ?' तेण भणियं, नलकयपागं सुमरिऊणं ॥ दमदंती वि य भोत्तुं, भणइ – 'नलो ताय ! नूणमेसो'त्ति । तेणुत्तं - 'पुत्ति ! वयं, लज्जामोऽणेण दिटेणं' ॥ सा भणइ – 'ताय ! णेणं, ममंगमेमं(ग)ऽगुलीए जइ छित्तं । पुलइस्सइ तो नूणं, नलो; अह नेवं तो खुज्जो' ॥ तो भीमरहो खुज्जं, हक्कारावेत्तु भणइ तत्थेव । 'जं पुच्छइ बालेसा, तं कहसु'; सयं तु नीसरिओ ॥ भणिओ दमदंतीए, – 'जइ कंतो मेऽसि होसु ता पयडो' । खुज्जेणुत्तं - 'बाले !, वियारिया केण वि तुमं'ति । सा भणइ - 'जइ न कंतो, ता छिव मं; पुलइएण जाणिस्सं' । खुज्जेण वि रहसेणं, छित्ता वच्छत्थले बाला ॥ उद्धसियसयलदेहा, जाया सा भणइ – 'मम पिओ तं सि' । खुज्जो वि य जंपतो, - 'नाऽहं कंतो'त्ति नीसरिओ ॥ सा वि 'मा वच्च पिययम !, दाउं मे दंसणं निरासाए' । वोत्तुं ताडियहियया, पडिया विहलंघला भूमि ॥ आदण्णो सयलजणो, तीसे वायाइदाणकज्जेणं । तह वि न जायइ सत्था, नाऊणं तं च सो खुज्जो ।। पविसित्ता रसोइहरं, फोडियबिल्लो विहित्तु नेवत्थं । नलरूवो होऊणं, तीए पुरओ समागंतुं ॥ भणइ – “पिए ! मं पेच्छसु', तं सोउं सो(सा) वि कवडसुत्त व्व । नलगलमुट्ठिय लग्गा, रोयावंती परे रुयइ ॥ भीमरहेण ग्ग(ट्ठ)विउं, कओचिएणं; कयं विभूईए । वद्धावणयं तत्तो, बालावयणेण तत्थेव ॥ आणीया रिउवण्ण-चंदजसा-चंदमइ-वसंता वि । मिलियाण य पुरओऽसिं, कयाइ पत्तो सुरो एगो ॥ दमदंतिमाह - 'सोऽहं, विमलमई तावसो तया बुद्धो । पव्वइउं सोहम्मे, केसरनामो सुरो जाओ ॥ Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३२२] तं मम गुरु' त्ति वोत्तुं, हिरन्नकोडीओ सत्त घल्लेउं । णियठाणं जाइ; तओ, ते वि पसंसंति दमदंतिं ॥ तो नल-दमदंतीहिं वि, परोप्परं साहिया विरहवत्ता । भीमरहाईहिं तओ, सबलेहिं जुओ नलो गंतुं ॥ कोसलपुरि रइवल्लहमुज्जाणम(मा)वासिओ तओ दूयं । पट्ठाविय कुब्बरओ, भणाविओ - 'लहुँ समागच्छ' ॥ सो वि पत्तोऽप्पपुरिसो, दट्टणऽब्भुट्ठिउं नलेणुत्तो । 'जूएण पुणो जिणिउं, रज्जं गेण्हाह(हि) वा मुंच' ॥ तो खेल्लंतो जित्तो, नलेण पाडेहिं कुब्बरो विलिओ । पायवडिओ समप्पइ, रज्जं; भणिओ - 'जह तएऽहं ॥ नीसारिओ मए तह, नो कायव्वं जओ सुअसमोऽसि । तो कोसलपुरि पत्तो, नलोऽहिसित्तो विभूईए ॥ दाहिणभरहद्धवई, जाओ; दाउं जहोचिए देसे । भीमरहाइ विसज्जिय, भुंजइ रज्जं चिरं कालं ॥ तो भणियनिसढदेवो, – 'पव्वज्जं लेसु संपयं' ति गओ । पत्तो य तत्थ कहिओ, नरेहिं जिणसेणसूरि त्ति ॥ तो दमदंतीसहिओ, नलो तदंतंमि गंतुमुवविठ्ठो । कयकिच्चो पुव्वभवे, निय-दमदंतीए पुच्छइ य ॥ जिणसेणो वि तिणाणी, पुव्वुत्तभवे कहेत्तु तो भणइ । 'पायसदाणोवज्जिय-पुण्णफलं तुम्ह रज्जमिमं ॥ साहुस्सोवरि बारस-घडिया रोसफलेण य विओगो । बारसवरिसो जाओ, संपइ पुण कुणसु धम्म'ति ॥ सोउमिमं संविग्गो, पुक्खलपुत्तस्स दिण्णणियरज्जो । दमदंतीए सहिओ, पव्वयइ नलो तदंतंमि ।। कालेण य भोगत्थी, संजमसिढिलो पुणो वि दमदंती(ति) । इच्छंतो गुरुमुक्को, भणिओ सो निसढदेवेणं । 'साहु ! तुमं सुकुमालो, संजमभग्गो वि अणसणं कुणसु । थोवाऊ जेणिहि', सुद्दमणो सो वि तं काउं ।। सोहम्मलोगपालो, वसुविमाणंमि नाम वेसमणो । देवो जाओ; दटुं, णियदेहं खिवइ खीरुदहि ॥ दमदंती वि तवस्सिणि-सहिया गयपुरगया नलेक्कमणा । कालं काउं जाया, वेसमणस्सेव देवि त्ति । तो चविऊणिह भरहे, पेढालपुरे णिवोऽस्थि हरिचंदो । लच्छिमई से भज्जा, तीए जाया पवरधीया ।। Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- [३२३] वेसमणो वि य देवी-विरहत्तो; दटुं तं जायं । णेहेण कणयवरिसं, काउं रायंगणे जाइ । तो पिउणा कयनामा, कणगवई जायजोव्वणा तीसे । वीवाहत्थं रइओ, सयंवरामंडवो तत्थ । संपत्ता रायाणा, बारवईओ य जायवा के वि । कणगवईए वरिउं, तेसिं मज्झे य वसुदेवो ॥ वेसमणो वि जिणमहे, महाविदेहे सपरियणो गंतुं । सक्केण समं वंदिय, विमलजिणं पुच्छए - 'भयवं !! जा मम देवी चविउं, जाया भरहंमि कणगवई णामा । सा सिज्झिस्सइ णो वा ?', भणइ जिणो – 'ऽणेण जम्मेणं' ॥ तो परियणेण भणिओ, वेसमणो – 'दरिस कणगवइमम्हं' । सो वि ते घेत्तु पत्तो, सयंवरामंडवे व(तु)रियं ॥ वसुदेवस्स निवेयियवीवाहा वेत्तु जाइ णियठाणं । वसुदेवो बारवई, कणगवई घेत्तु पत्तो त्ति । एवं च समिद्धाए बारवईए अच्छंतस्स कयाइ कण्हस्स दंसणत्थं नारओ आगओ । सो कण्हं दटुं अण्णे य दसारे तओ सच्चभामाए अंतेउरं गओ । तीए आदरिसगगिहगयाए सव्वालंकारभूसियमप्पाणं पेच्छंतीए वक्खित्तचित्ताए सो आगच्छंतो न उब्भ(अब्भु?)ट्ठिओ । तओ कुविओ निग्गओ । चिंतियं चऽणेण जहा – 'अद्धभारहरायंतेउरणारीओ अब्भुट्ठाण-अग्घदाण-वंदणाइणा मं पूएंति । एयाए पुण रूव-जोव्वणगव्वियाए दिट्ठिदाणमेत्तेणाऽवि न सम्माणिओऽहं । ता तहा करेमि जहा सरूवसवक्किवेहए पडइ । एवं च वियप्पंतो [गओ] नारओ जत्थ रुप्पिणि त्ति । रुप्पिणिकहा भण्णइ - इहेव भरहत्ते मगहादेसे लच्छिगामे सोमदेवो नाम बंभणो । तस्स लच्छिमई णाम भज्जा । तीए य कयाइ बाहिमुज्जाणगयाए दिट्ठो मयूरंडओ । सो य कुंकुमपिंजरियहत्थेहिं परामुसिओ त्ति वण्णंतरं गंधंतरं च परिणओ परिहरिओ माऊए । तहा वि भवियव्वयाए य वरिसियमहोदएणोहलिओ सहावत्थो । सोलसघडिगोवरि पुणो संगोविओ मऊरीए जाओ समयंमि सुरूवो मे(मो)रुल्लओ । सो य पुणो कह वि तत्थाऽऽगयाए लच्छिमईए रमणीओ त्ति घेत्तुं करुणं कुव्वंतीए वि मयूरीए जणसमक्खं बला नीओ सगिहं । खाणपाणा सुहिओ य पंजरत्थो काउं तहा सिक्खविओ जहा सण्णिओ वास(चारु) नच्चइ। सा य तस्स माया विरसमारसंती तप्पएसं न मुंचइ । तं च दटुं भणिया जणेण बंभणी – 'मुद्धे ! किमिमिणा निरुद्धण जस्सेवं माया विलवइ ?' तओ संजायाणुकंपा सोलसमासंते समुट्ठियकलावं जोव्वणत्थं तं मोरं णेऊण मुंचइ तत्थेव ठाणे । बद्धं च तप्पच्चयं पमायविसेसओ तीए बंभणीए सोलसवरिसपरिमाणं पुत्तविओयवेयणिज्जं कम्मं ति । अण्णया सा जोव्वणुम्मत्ता अप्पाणं मंडंती आरिसयंमि जोएइ । एत्थंतरंमि य भिक्खाणिमित्तं पविट्ठो घरे समाहिगुत्तो नाम तवस्सी । दिट्ठो य बंभणेणं । भणिया य सा – 'देहि एयस्स भिक्खं' । इओ य केणइ बाहिं हक्कारिओ बंभणो गओ य । तीए वि 'थुथु'त्ति काऊण फरुसवयणेहिं नीसारिओ साहू । Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३२४] NRNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN ढक्कियं बारं । अचिंतपहावयाए य महामुणिस्स खिसाणिमित्तो सत्तमे दिवसे जाओ तीए सडहडंतो कुट्ठवाही । तओ निव्विण्णा पविसिऊण जलणे मया । तओ तंमि चेव गामे परियट्ठगेहे जाया सुट्ठ अणिट्ठा गद्दभी । तओ मा(म)या तत्थेव गड्डासूयरी होउं सुणही जाया । तओ वणे भमंती दवग्गिणा दड्डा भावविसेसेण य बंधिऊण मणुआउयं भरुयच्छणयरसमीवे नम्मयातीरगामे धीवरस्स दुहिया काणा नाम दुग्गंधा दोहग्गिणी जाया । तीए य गंधमसहमाणेहिं माया-पिऊहिं नईतीरे निवासत्थं कुडिया कया । सा य उम्मुक्कबालभावा नावाए लोगं उत्तारिती अच्छइ । अण्णया भवियव्वयानिओगेण सो चेव साह सीयालए तंमि पएसे समागंतूण काउस्सग्गेण ठिओ । दिट्ठो य तीए – 'कहं एस महप्पा एवंविहे सीए सव्वं रयणि गमेहि'त्ति कट्ट तीए आणेऊण तणाइयं तस्स पासेसु कयं आवरणं । अइक्कंता रयणी । पहाए पडिया तस्स पाएसु । भद्दग त्ति कट्ट भगवया साहिओ धम्मो । तं च पेच्छंतीए चिंतियं – 'कहिं एस भगवं मए दिट्ठपुव्वो ?' तओ सो चेव पुच्छिओ । साइसयनाणिणा य तेण कहिओ सव्वो वि पुव्वभववुत्तंतो । साहुदुगंछाए य तुमं एरिसा दुगंधा जाया । तओ तीए वि जायं जाईसरणं । खामिओ य पुव्वावराहं साहू, साविया य जाया । तओ करुणापवन्नहियएण साहुणा समप्पिया सा धम्मसिरिणामाए अज्जियाए । तीए य समं विहरंती पत्ता एगं गामं । तत्थ य समप्पिया अज्जाहिं नाइ(य)लसावगस्स । तेण य धरिया सा सबहुमाणं। अइक्कंता य [बारस वरिसा] एगंतरोववासनिरयाए देवपूयाइपरा । तओ णाऊण समासण्णं मरणसमयं कयाणसणा समुप्पण्णा अच्चुयेंदस्स पंचवण्णपलिओवमाउया अग्गमहिसी । तओ चुया समुप्पण्णा एत्थेव भारहे वासे वराडविसए कुंडिणीए नयरीए भेसंग्गस्स रण्णो जसमईभारियाए कुच्छिसि धीयत्ताए । जाया य कालक्कमेणं । कयं च से नामं रुप्पिणि त्ति । तओ जोव्वणत्था रुप्पिणी सच्चभामावमाणिएण णारएणाऽऽगंतूणं लद्धसम्माणेण वुत्ता - 'पुत्ति ! कण्हस्स अग्गमहिषी(सी) भवसु' । तीए वंदिऊण सो भणिओ – 'भगवं ! को एस कण्हो ?' तेण भणियं - 'भरहद्धसामी सव्वकंचणमयबारवइणगरीणिवासी अप्पडिरूवधारी जइ कण्हो वि न जाणिओ ता किं तुह माणुसजम्मेणं?' सोउं चेमं जाओ तीए कण्हस्सुवरि महाणुराओ । जाणिऊण य तं तहाविहं तीए रूवं पडे लिहिऊण णारओ कण्हस्स दंसेइ । कण्हेण भणियं – 'भयवं ! का एसा देवया ?' नारएण भणियं - 'न एसा देवया किंतु माणुसी । कच्छकुंडणीए णयरीए रुप्पिस्स रण्णो भगिणी' । तओ कण्हेण संजायाणुरागेण तीए वरणत्थं रुप्पिस्स पेसिया दूया । तेणाऽवि 'गोवाला हीणजाइय' त्ति काउंन दिन्ना । दिन्ना य माउलवेसएण भाउणो दमघोसपुत्तस्स सिसुपालस्स रन्नो । तं च जाणित्ता पुफियाए धावीए रुप्पिणी [ए] गंते वुत्ता जहा – 'वच्छे ! बालभावे तुमं मज्झ अंकगया दिट्ठा अइमुत्तयमुणिणा वुत्ता य तेण "जहेसा कण्हस्स अग्गमहिसी भविस्सइ" । तओ मए सो वुत्तो – “कहं सो नायव्वो ?" सो वि - "जो अवरसमुद्दतीरे बारवइं णिवेसिस्सई''त्ति वोत्तुं गओ । संपयं ते कल्लाणमुवट्ठियं । कण्हेण य तुमं वरिया । सो य ते भाउणा विमाणिऊण सिसुपालस्स तं दिन्ना' । तीए वुत्तं – 'कहं मुणिवयणं अन्नहा होही ? जं एत्थ जुत्तं तं तुमं चेव जाणासि' । तओ पिउसियाए तं कण्हसंगमलालसं णाऊण पेसिओ पच्छन्नं कण्हस्स दूओ जहा – 'माघसुद्धट्ठमीदिणे ★ भीष्मकस्य । Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३२५] नागघरे अच्चणियाणिमित्तं रुप्पिणीसहिया अहं णिग्गच्छिस्सामि । ता तए तस्स सण्णिहिएण होयव्वं जइ रुप्पिणीए कज्ज' । इओ य रुप्पिणा सिसुपालस्स वीवाहो काउमारद्धो । सिसुपालो वि महया बलेण सहिओ कुंडिणी(णि)मागओ चिट्ठइ । तओ कण्हो नारएण रणकामेण बोहिओ रामेण सहिओ कुंडिणीपुरं पच्छन्नं पत्तो । तओ तीए पिउसियाए रुप्पिणीसहियाए धाइविद्धपरिवाराए मा(ना)गबलिं दाउं उज्जाणं गयाए नागिंदपमुहेसु दे[वे]सु पूइएसु हेरिएहिं कहियं जहा – “एए ते राम-केसवा आगया' । तओ रहाओ ओयरिऊण कण्हो पिउसिअं पणमिऊण रुप्पिणि भणइ - 'भद्दे ! वसुदेवपुत्तो तुम्हनिमित्तं तव रूवाइखित्तचित्तो कण्हो अहमागओ । जइ मं इच्छति(सि) तो एहि, रहमारुहसु' । तओ सा पिउसियाअणुमया आरोविया रहे । तओ पिउसिया-दासी-धाईहिं कओ कलयलो । मिलिओ जणो । वुत्तो य सो कण्हेण जहा – 'रुप्पिस्स कहेह, बला तव भगिणी कण्हेण निज्जई' । एवं च वोत्तुं कण्हरामेहिं पंचयण्ण-सुघोससंखा आपूरिया । तेण सद्देण सव्वो कुंडिणीजणो भयविब्भलो जाओ । रुप्पि-सिसुपाला य जायकोवा दप्पुद्धरा महावीरा बहूहिं हय-गय-पाइक्क-रहसहस्सेहिं लग्गा तेसिं पिट्ठओ । तओ उच्छंग[ग]याए रुप्पिणीए ते आगच्छंते दट्ठण सी(भी)यहिययाए कण्हो वुत्तो – 'एए महाजोहा बहुसेन्नसहिया, तुब्भे पुण असहाया । ता तुब्भेहिं समं मे संगमो विफलो जाओ' । तओ कण्हेण तीए पच्चयत्थं अद्धचंदबाणेण तालरुक्खपंती एगपहारेण छिण्णा, अंगुलीयवज्जं च अंगुलीहिं चुण्णियं । तओ सा हरिसिया जाया ।। तओ कण्हेण रामो वुत्तो – 'वहुं घेत्तूण तुमं वच्च । अहमेयबलं मारेमि' । तेण वि कण्हो वुत्तो - 'तुमं वच्च । अहमेयं हणिस्सामि' । तओ सोउमेयं रुप्पिणी पाएसु पडित्ता कण्हं विण्णवेइ जहा - 'मम भाउणो रक्खं करेह' । तओ कण्हो रामसम्मुहं – 'रुप्पि रक्खिज्जासि'त्ति वोत्तुं पयट्टो गंतुं । तओ रामेण महामच्छेण समुद्दो व खोभियं तं बलं । संचुण्णिया मुसलप्पहारेहिं रह-गइंदाइया खणेण । तओ चुण्णियं तं बलं सव्वं सिसुपालेण सह भग्गं । रुप्पी वि कुविओ रामसम्मुहो वलिओ भणइ य तं - 'अहो गोवाल ! धिट्ठो सि जं मम पुरओ चिट्ठसि' । तओ रामेण मुसलं मोत्तूण बाणप्पहारेहि भग्गरहो छिण्णकवयसन्नाहो मुंडियसिरो काउं भणिओ – 'जीवंतो मुक्को सि । वच्चसु गिहं' ति । ___ कण्हो वि रुप्पिणिं घेत्तुं बारवइं पविसंतो भणइ – 'देवि ! एसा सा पुरी धणएण जा निम्मिया। जीए य मया सद्धि भोगे भुंजिहसि तुमं' । तओ तीए कण्हो वुत्तो जहा - 'देव ! तव देवीओ धणकणय-दासी-दाससमिद्धाओ गुरुजणेण तुह दिण्णाओ । अहं पुण बंदीव एगागिणी तए हरिया । ता जहा तासिं हसणिज्जा न भवामि तहा कायव्वं' । तेण वुत्ता – 'तुमं सव्वासिं ममाऽहिया, मा बीहेहि' । तओ सच्चभामापासायसमीवे देवविमाणोवमे पासाए सा पवेसिया निसिद्धो य जणपवेसो । तओ सच्चभामा निब्धेण भणइ – 'मम रुप्पिणिं दंसेहि' । तओ कण्हेण उववणे लच्छि(च्छी) हरंमि 'पडिमा सँवारिज्जइ'त्ति पवंचओ चित्तयरं भणिऊण ओसाराविया लच्छीपडिमा । तओ रुप्पिणीए सह रहारूढो तत्थ गंतूण कण्हो – 'देवीणं आगमणकाले तए निच्चलाए चिट्ठियव्वं' ति सिक्खवित्ता लच्छिट्ठाणे निवेसिऊण रुप्पिणिमप्पणा सट्ठाणमागओ । तओ समागया सच्चभामा । पुच्छिओ कण्हो - 'कत्थ सा Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३२६] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN NNNNNNNNNNNNNNNN NRNA रुप्पिणी?' तेण भणियं - 'सिग्घिरे' ('सिरिघरे')। [त]ओ सा सेसदेवीसहिया तत्थ गंतुं लच्छिट्ठाणट्ठियं रुप्पिणि दट्ठण भणइ - 'अहो ! चित्तयरस्स विण्णाणं जेण एरिसा सिरी निम्मविया' । तओ तं पणमिऊण सच्चभामा विन्नवेइ जहा - 'भयवइ ! जइ आगंतुगदेवि रूवाइरहियं करेसि, अहं तं रूवाइणा जिणामि, तओ ते पूयं करिस्सामि'त्ति वोत्तुं गया कण्हतिए पुच्छइ – 'कत्थ सा तुम्ह वल्लहेरी ?' तओ सो गओ सिरिघरं देवीहिं समं । तओ उट्ठिया रुप्पिणी भणइ – 'कओ पणमामि ?' तेण सच्चभामा दंसिया । तीए वुत्तं – 'मया एसा पुव्वमेव वंदिया' । तओ कण्हेण हसिऊण भणियं – 'लच्छिभगिणीवंदणेऽदोसो' । तओ गया सगिहेसु । दिण्णो य से धण-कणय-आभरण-वत्थ-रह-दासी-दास-महल्लगाइओ बहुओ रिद्धिसमुदओ । सच्चभामा वि तं सोउं गाढं मच्छरमुव्वहइ । _रुप्पिणीए य कण्हेण सह विसयसुहमणुहवंतीए सहेज्जि(ल्लि?)या जाया जंबवइ त्ति जंबवइकहा भण्णइ - बारवईए कण्हेणाऽऽगओ नारओ – “दिटुं किंचि चोज्जं ?' ति पुच्छिओ । णारएण वुत्तं जहा - 'वेयड्ढे जंबवो विज्जाहरराया । सिवचंदा तस्स देवी । ताण पुत्तो वीससेणो । जंबवई से धूया । तारिसी णत्थि भारहे अन्ना कन्ना । सा य कीडत्थं निच्चं गंगमेइ । तं दट्टण तुब्भंतियमागओ' । __ तओ तव्वयणाणंतरमेव सबल-वाहणो गओ कण्हो तं पएसं । दिट्ठा य सहीपरिवारा जंबवई । गहिया य कण्हेण । तओ जाओ महक्कंदो । लद्धवुत्तंतो य आगओ से पिया खग्गखेडयहत्थो । सो य अणाहिट्ठिणा जिणिऊण वसीकओ [आणीओ] कण्हसमीवं । दिण्णा य तेण कण्णा मुणिवयणकहणपुव्वं । तं च दाऊण णिक्खंतो जंबवो । वीससेणो य नीओ बारवइं । तओ जंबवईए कण्हेण जहा रुप्पिणीए तहा पासायदाणाईयं सव्वं कयं । जाया य जंबवई रुप्पिणीए पाणप्पिया । तहा अण्णाओ वि कण्हेणाऽऽणीयाओ भज्जाओ । तं जहा – सिंहलदीवाहिवईणो हिरण्णलोमस्स धूया लक्खणा नाम । रि(र)ट्ठवद्धणणिवतणया सुसीमा नाम । वीइ(य)भयसामिणो दुहिया गोरी नाम । रुइरस्स रण्णो दुहिया पउमावई णाम । तओ गंधारदेसे पुक्खलावईए नयरीए नग्गजिपुत्तो चारुदत्तो णाम राया, तस्स गंधारी णाम भगिणी अईव रूववई कण्णगा वासुदेवेण कह वि सुया । इओ य सो चारुदत्तो दाइएहिं परिभविज्जंतो गंधारिं घेत्तूण वासुदेवंतियमागओ। दिण्णा य सा तस्स । परिणीया य सा तेण । तओ दाइए निद्धाडेत्ता निवेसिओ चारुदत्तो णियरज्जमि । रामेण वि रेवइमाइयाओ अणेगाओ भज्जाओ परिणीयाओ त्ति । अण्णया रुप्पिणीए णियभवणत्थाए समागओ अइमत्तरिसी । तं दट्टण सच्चभामा वि तत्थेवाऽऽगया। तओ सो समुचियं काऊण पुच्छिओ रुप्पिणीए - 'भयवं ! मह पुत्तो भविस्सइ न वा ?' तओ 'वासुदेवसमो ते पुत्तो भविस्सई'त्ति वोत्तुं गओ मुणी । एत्थ य 'वासुदेवसमो'त्ति जंपते मुणिमि, 'मह पुत्तो होहिइ'त्ति झडत्ति सम्मावियणियपुच्छाए सच्चभामाए मुणिवयणमप्पणो मन्नंतीए भणिया रुप्पिणी – 'वासुदेवसमो मे पुत्तो भगवया कहिओ' । तओ रुप्पिणी भणइ – 'रिसिवयणं छलेण [ण] फलइ' । एवं च पुत्तुप्पत्तिविवाएणं जुज्झंतीओ दो वि गयाओ कण्हसमीवं । Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmm.. .[ ३२७] . एत्थंतरंमि य सच्चभामाए सहोयरो दुज्जोहणो णाम राया गिरिणयराओ कण्हस्स पाहुणो आगओ। सो वि परिहासे वट्टमाणो भणिओ सच्चभामाए – 'भाउगा ! वेवाहिओ होहि' । रुप्पिणीए वि सो भणिओ - 'जइ तुह धीया मह पुत्तो हवेज्ज तो [मह पुत्तो] तुह जामाउगो होही' । तओ दुज्जोहणेण कण्हस्स पुरओ वुत्तं - 'देव ! रुप्पिणी-सच्चभामाणं मज्झे संपयं जीसे पुत्तो भविस्सइ, तीए नियदुहियं दाहिमि, नत्थेत्थ संदेहो'। तओ सोऊणेवं कुविया सच्चभामा भणइ – 'जीए पुत्तो पढमं विवाहिज्जिस्सइ तीए पुत्तविवाहे इयराए केसेहिं दब्भकज्जं कायव्वं । तहा कण्हो हली दुज्जोहणो य एत्थत्थे सक्खिणो'त्ति सच्चवेंती ते भणइ - ‘जा जिप्पइ सा जइ केसे न देइ ता तुब्भेहिं दवावियव्वा' । संभूओ य गम्भंमि रुप्पिणीए दोण्हं देवाणमेगो, जे भविस्संति पज्जुण्ण-संब त्ति पज्जुण्णसंबकहा भण्णइ - अत्थि इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे मगहाविसए सालिग्गामो नाम गामो । तत्थ मणोरमं णाम उज्जाणं । तस्साऽहिवई सुमणो णाम जक्खो । तत्थेव गामे सोमदेवो णाम माहणो अत्थि । अग्गिला नाम से भारिया । तीसे दो पुत्ता - अग्गिभूई वाउभूई य । ते य गहियकलाकलावा जोव्वणत्था भोगे भुंता चिटुंति । अण्णया तत्थ गामे [चे]व बहुसीसपरिवारो नंदिवद्धणो णाम आयरिओ मणोरमुज्जाणे समोसरिओ। तस्स य वंदणत्थं कोउगेण य बहुलोगो समीवमागओ । ते य दुवे वि अग्गिभूइ-वाउभूइणो पंडियमाणिणो वायं काउकामा अमरिसेण तत्थेव गया । तओ तेहिं वुत्तं - 'भो भो मुणी ! तुब्भे जइ किंचि जाणह सत्थत्थं ता लहं भणह' । तओ नंदिवद्धणसूरिसीसेण सच्चसाहुणा ते वुत्ता - 'तुब्भे कत्तो आगया ?' तेहिं वुत्तं – 'सालिगामाओ' । पुणो मुणिणा वुत्ता – 'कओ भवाओ तुब्भे एयं पभासजम्मं आगया ?, जइ जाणेह ता कहेह' । ते तं अजाणता अहोमुहा लज्जिया ठिया । ताहे ताण परभवं मुणी कहिउमाढत्तो । ___'इमस्स गामस्स वणत्थलीए तुब्भे दो वि पुव्वभवे सियाला मंसाहारिणो आसि । तओ एत्थेव गामे करिसओ एगो अप्पणो छेत्ते नाडगाइ-हलोवगरणं मोत्तुं सगिहं गओ । ते य दो वि सियाला तं नाडगाइउवगरणं वरिसिएण तत्तं खाउं मया । तओ कम्मवसेण सोमदेवपुत्ता तुब्भे जाया । अह सो हालिओ पहाए छेत्तं गओ सियाले खद्धहलोवगरणे मए पेच्छउं सगिहं गओ । कालेण य सो मओ नियसुण्हाए गब्भे जाओ। तओ जाइं सरिउं – “कहं पुत्तं तायं भणामि, सुहं वा जणणि" ति मूगत्तं करेइ । जइ णत्थि पच्चओ भे ता तं सदेह हालियं, एयं चिय वुत्तंतं जेण सव्वं कहेइ' । तओ हक्कारिओ लोएणं वुत्तो सो मुणिणा – 'जो वच्छ ! तुमं हालिओ आसि सो सुण्हाए गब्भंमि जाओ सि । ता एवं संसारठिई भद्द ! तुमं नाउं गत्तं मोत्तुं फुडक्खरं लोयमज्झे जंपसु' । तओ सो एवं भणिओ परितुट्ठो मुणिं पणमिउं सव्वं जणस्स साहइ पुव्वभववुत्तंतं सियालाइयं । तओ पडिबुद्धा बहवे पाणिणो । पव्वइओ हालिओ । ते य बंभणा जणवएण हसिया कलयलं कुणंतेण जहा – 'एए ते मंसासिणो सियाला बंभणा जाया' । ते य विलक्खीभूया सगिहं गया । Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [३२८] वेरमुव्वहंता राईए असिहत्था साहुणो हंतुमागया जक्खेण थंभिया । ते य पहाए लोगेण दिट्ठा । तओ मायापियरो विलवंता सिग्घमागया संता जक्खेण वुत्ता - 'साहूणं वहं कुव्वंता 'एए मए थंभिया । ता जइ सव्वे वि जिणसासणे पव्वज्जं करेह तो मुंचामि । अण्णहा नत्थि एएसिं मोक्खो' । तेहिं भणियं - 'गिहिधम्मं [करिस्सामो, साहुधम्मं] पुण अइदुक्करं ण सक्कामो काउं' । एवं मन्निए जक्खेण मुक्केहि सावगधम्मो तेहिं गहिओ । माया-पियरेहिं पुण न किंचि जिणभासियं पडिवन्नं । तओ अग्गिभूइ-वाउभूइणो गिहिधम्ममणुपालिऊण सोहम्मे कप्पे छप्पलिओवमाउगा देवा जाया । तओ चइऊण हत्थिणाउरे अरिहदासवाणियगस्स पुण्णभद्द-माणिभद्दा नाम सुया जाया । पुव्वभवब्भासेण य जिणसासणे अणुरत्ता सावगधम्म पडिवन्ना । अन्नया तत्थ महिंदो नाम साहू आगओ । तस्स समीवे य अरहदासो सेट्ठी धम्मं सोऊण पव्वइओ । ते वि पुण्णभद्द-माणिभद्दा रहारूढा मुणिवंदणत्थं चलिया । मग्गंतराले य चंडालं सुणहियं च नेहविहुरहियया पेच्छिति । तओ गंतूण भयवओ समीवं वंदित्ता पुच्छंति - 'भयवं ! को एस चंडालो ? का य सुणहिया ? जेण ते दटुं अम्ह मणो नेहाउलं जायं ?' तओ मुणी अइसयनाणेण नाउं भणइ - _ 'जो तुम्ह अग्गिभूइ-वाउभूइभवे सोमदेवो नाम बंभणो पिया आसि सो मरिऊण इहेव जंबुद्दीवे भरहे खेत्ते संखउरपट्टणे जियसत्तू नाम राया परदाररइप्पिओ जाओ । तह अग्गिला वि तुम्ह माया मरिऊण तत्थेव संखउरे सोमभूइबंभणस्स रुप्पिणी णाम भज्जा जाया । सा य जियसत्तुणा आसवाहणियानिग्गएण सभवणंगणे दिट्ठा । तओ तीए रूवे मुच्छिएण सोमभूइणो अलियावराहं उप्पज्जाविय सा बंभणी अंतेउरे छूढा । सो बंभणो पियाविओए अरइसंतत्तो अच्छइ । राया वि एगंतरइपसत्तो वाससहस्सं भोए भोत्तुं नरगं गओ । तओ तिण्णि पलिओवमाइं आउं भोत्तुं उव्वट्टो हरिणो जाओ । तओ वाहेण निवाइओ मओ सेट्ठिसुओ जाओ । कूड-कवडेहिं तिरियाना(णा)ऽऽउं बंधित्ता हत्थिकुले जाओ । तस्स य तहाविहभवियव्वयाए जाईसरणं जायं । तओ अणसणं काउं अट्ठारसमए दिवसे मओ तिपलिओवमाऊ देवो वेमाणिओ जाओ । तओ चइऊण इहेव हत्थिणाउरे एसो डुबो जाओ । सा य रुप्पिणी बंभणी संसारं भमिऊण एसा सुणही जाया' । तओ मुणिभणियमिमं सोऊण जायजाईसरणेहिं पुण्णभद्द-माणिभद्देहिं पुव्वभववुत्तंतं कहिऊण पडिबोहिओ चंडालो । तओ सो वेरग्गं गओ मासमेत्तमणसणं काऊण नंदि( दी )सरे देवो जाओ । सुणही वि तेहिं तहेव पडिबोहिया अणसणं काउं तत्थेव सदसणा णाम रायदहिया जाया । तओ पणो वि कालंतरेण से(सो) चेवाऽऽगओ महिंदसीहसाहू । तओ पुण्णभद्द-माणिभद्देहिं चंडालसुणहीणं गई पुच्छिओ । तेणा वि जहावित्तं कहियं । तेहिं पुणो वि रायधूया पडिबोहिया संती पव्वज्जं काउं देवलोगं गया । ते वि पुण्णभद्दमाणिभद्दा दुक्करं सावगधम्म काउं देवा सोहम्मे इंदसामाणिया जाया । तओ चुया हत्थिणाउरे वीससेणराइणो महु-केढवाहिहाणा पुत्ता जाया । नंद(दी)सरदेवो वि चुओ किंचि संसारं हिंडित्ता वड्डपुरे वीससेणो त्ति वा कणयप्पहो त्ति वा णामेण राया जाओ । सुदंसणादेवी वि तओ चुया संसारं भमिय चंदाभा णाम तस्स देवी जाया । तओ विस्ससेणो निविण्णकामभोगो महं रज्जे ठविऊण केढवं च जवरज्जे, तवं काउं दिवं गओ । तओ मह-केढवेहिं सव्वा मही वसीकया पालिया य । Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३२९] अण्णया य तेसिं भीमेण पल्लीवइणा समंतओ देसे लूडिए तस्सुवरि सबलवाहणो पयट्टो महू राया। अंतरा य महुस्स रण्णो सेवगो वड्डपुरसामी सो वीससेणो नाम राया । तओ सो वड्डउरमागयं महुं रायाणं सामिभत्तीए पाहुण्णेणं निमंतित्ता बहुखाण-पाणं भुंजावेइ । भुत्तुत्तरे य पाहुडे उवणीए भणिया ते चंदा देवी – 'पेच्छसु महुरायं देवोवमरूवं' । तओ सा सव्वालंकारभूसिया पत्ता नरिंदपायमूलं, महुस्स पाएसु पडिऊण अंतेउरं गया । तओ महू तीए रूवे मुच्छिओ तं बला घेत्तुकामो 'मा पगइविरागो भविस्सइ 'त्ति मंतिणा भणिओ संतो पल्लिं गंतूणं घेत्तूण भीमं पुणो णियत्तो वड्डउरं पत्तो । तओ तेण विस्ससेणो पूइय-सक्कारिओ वुत्तो 'अच्छ तुमं वीसत्थो रज्जं रट्टं च पालंतो, देविं च [मं अप्पेसु' । एवं] मग्गिओ जया न विसज्जेइ तया चंदाभं हरिउं हत्थिणाउरं पत्तो । विस्ससेणो वि पियाविओए दुक्खेण भूमीयले पडिओ, समासत्थो य विलवंतो खित्तचित्तो जाओ । अह अण्णया महुराया मंतीहिं समं ववहारं निरिक्खर । तओ तं ववहारं मोत्तुं सगिहं गओ चंदाभाए पुट्ठो 'किं सामि ! चिरावियं अज्ज ?' तेण वुत्ता जहा 'पारदारियववहारो आसि । सो न तीरए छेत्तुं ' । तओ सा हसिउं भणइ 'पारदारिओ पूजयेव्वो पउ (य) त्तेण' । तओ महू भइ 'जो निग्गहजोग्गो सो कहं पूइज्जइ ?' तीए वुत्तो 'जइ एवं, तो पढमं तुमं पारदारिओ' । एयं सुणिउं पडिबुद्धो लज्जिओ । - — — एत्थंतरे सो वीससेणो डिंभपरिवुडो गायंतो नच्चंतो भमंतो कमेण हत्थिणपुरं पत्तो । रायमग्गमोइन्नो चंदाभाए दिट्ठो राइणो दंसिओ । तओ चिंतियमणाए 'मज्झ विओगे एरिसमवत्थं गओ एसोत्ति । सो वि राया वेरग्गं गओ बहुनरिंदमज्झे 'मया अयसो कओ'त्ति पच्छायावग्गिणा डज्झमाणो धुंधुनामपुत्तं रज्जे ठवेउं केढवेण सह पव्वइओ विमलवाहणगुरुसयासे, काऊण य विचित्ततवोकम्माई दुवालसंगधरा दो वि कयाणसणा महासुक्के देवलोगे सव्वसिद्धे विमाणे इंदसामाणिया सत्तरसागरोवमाऊ देवा जाया । सो य वीससेणो राया चंदाभादेवीविओगसंतत्तो तण्हा - छुहाभिभूओ तिण्णि वाससहस्साइं जीवित्ता कालं काऊण जोइसियविमाणवासी देवो जाओ । तओ अमरिसेण पुव्ववेरियं महुजीवं गवेसंतो वि महिड्डियदेवं ति न पेच्छइ । तओ आउक्खएण चुओ माणुसभवं पाविय तावसो जाओ । तत्थ वि काऊण तवं अण्णाणमोहिओ मओ संतो पुणो वि देवो वइमाणिओ जाओ । तत्थ वि वइरियमपेच्छमाणो चेव भोए भुंजइ । तओ चुओ बहुकालं भमियसंसारकंतारो वीससेणजीवो पुणो वि कम्मवसेण जोइसियदेवो धूमकेऊ समुन्नति । एत्थंतरंमि य बारवईए नयरीए वासुदेवस्स रण्णो रुप्पिणीदेवी सुहपसुत्ता रयणिचरमजामे सुविणयंमि सेयगोवसहोवरि ठिए विमाणे समारूढमप्पाणं पेच्छंती पडिबुद्धा । तओ सा तं सुमिणयं कण्हस्स कहे । सो वि सुविणयपाढयस्स साहेइ । तेणाऽवि वृत्तं जहा 'सव्वजायवप्पहाणो रुप्पिणीए पुत्तो भविस्सइ' । तओ महासुक्काओ सो महुजीवदेवो चविउं रुप्पिणीदेवीए गब्भे उप्पन्नो । इओ य रुप्पिणीसुमिणयकहणकाले तव्वेलागयाए सच्चभामादासीए सव्वं सोऊण सच्चभामाए निवेइयं । तओ सा वि सवक्किरोसेणं सुविणयं कप्पेत्ता वासुदेवसमीवमागया भणइ 'अज्ज मए *बन्धुसुतं राज्ये न्यस्य० इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते (८/६/२१७) । — Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३३०] NNNNNNNNNNNNNNNNNN रयणिचरमजामे हत्थी सुविणयंमि दिट्ठो' । तओ लक्खित्ता वि चुल्लोट्ठवाहं 'मा एसा रूसउ'त्ति कट्ट वासुदेवेण भणियं – 'सोहणो तव पुत्तो भविस्सइ' । जाओ य तीए तव्वेलाए चेव दिव्वजोगेणं गब्भो, वड्डए पोढें । रुप्पिणी पुण लक्खणपुरिसगब्भवइत्ति वेलामासे वि सहावत्थोदरा । तओ तं तहाविहं सच्चभामा दट्टण खुद्दत्तणओ वासुदेवस्स पुरओ गंतूण भणइ – 'जइ एसा तुज्झ वल्लहेरी गब्भवई ता किं पेढें न लक्खिज्जइ ?' एत्थंतरंमि य रुप्पिणिदासीए समागंतूण वद्धावियं - 'देव ! रुप्पिणीए पुत्तो जाओ' । तओ सोऊणेवं सच्चभामा सुट्ट विलक्खा विसक्कियहियया णियभवणं पहुच्चंती चेव वियाया भाणुगं णाम पुत्तं। ___ वासुदेवो वि रुप्पिणिपुत्तजम्माणंदिओ रुप्पिणिभवणं गंतूण पुव्वणत्थसीहासणोवविट्ठो पुत्तमुहदसणत्थं रुप्पिणिपुत्तं नियकरयलंजलिवरियं कामदेवसमरूवं ति चिंतिय ‘पज्जुन्नो पज्जुन्नो' त्ति उल्लावणाए जाव जोइंतो चिट्ठइ ताव सो पुव्ववेरिओ पउत्तावही धूमकेउ देवो तस्सयासाओ रुप्पिणिवेसेणं तं बालं घेत्तुमसणीहूओ वेयड्डाभिमुहं वच्चंतो भूयरमणं नामुज्जाणं पत्तो । तत्थ य 'टंकसिलाए अप्फोडिय खंडसो काउं मारेमि'त्ति चिंतिय पुणो वि विगप्पेइ - ‘एवं कए थोवं दुक्खं होही, ता एत्थेव सिलाए अच्छउ जेण बहूणि दिवसाणि कंदंतो निराहारो खयं जाइ' । तओ तत्थेवाऽगासनभाओ तं नीसा(निरा)हारं मोत्तूण गओ देवो । सो य बालो पुण्णाहिओ चरमसरीरो त्ति य कट्ट निरुवक्कमाउओ सिलासंठियबहुपत्तूसियसत्थरोवरि पडिओ न पु(दु)क्खाविओ । __ तओ पहायसमए कारणंतराओ मेघकुं(कू)डं णाम नियपुरं वच्चंतो कालसंवरो णाम विज्जाहरो कणगमालाभज्जासहिओ तप्पएसे थंभियविमाणो चिंतेइ – 'किमेत्थ कारणं जेण विमाणं निव्वत्तइ ?' तओ हेटा उत्तरेत्ता जाव निरुवेइ ताव पेच्छड तत्थ पत्तसत्थरोवरि पडियं कामदेवसमं बालगं. चिंतेड य - 'अहो! को वि एस महप्पा उत्तमपुरिसो' । तओ तेण सो घेत्तूण - 'तुज्झ एसो पुत्तो'त्ति भणित्ता समप्पिओ कणयमालाए । पडिच्छिओ तीए । तओ समागंतूण मेघकूडपुरे ‘पच्छन्नगब्भाए मज्झ भज्जाए पुत्तो जाओ'त्ति पयासेत्ता वद्धावणयं करावेइ । तओ सोहणंमि दिणे सुट्ट सुत्थ(रू)वो त्ति काउं पइट्ठियं पज्जुन्ननामं । सुहंसुहेण बालो वड्डइ त्ति । इओ य वासुदेवसमीवमागंतूण मग्गिओ रुप्पिणीए पुत्तो । तेण भणियं – 'तए संपयं चेव नीओ' । तीए भणियं – मा देव ! वियारेह' । तओ सोऊणेवं विसन्नो वासुदेवो – 'अहोऽहं केणाऽवि छलिओ'त्ति चिंतिऊण इओ तओ गवेसावेइ । तहा वि न लद्धा काइ सुद्धी । तओ रुप्पिणी सुयविरहे सोगसंतत्ता धस त्ति धरणीयले पडिया । तओ पुणो वि कह वि लद्धचेयणा सपरियणा धाहाहिं रोविउमाढत्ता । सेसजायवा वि परमत्थमयाणंता सव्वे वि मिलिया सुदुक्खा चिटुंति ।। एत्यंतरंमि य समुव्विग्गचित्तस्स वासुदेवस्स रुप्पिणीसहियस्स सभाए समागओ नारयरिसी उवविट्ठो य । दट्ठण य तेण अच्चंतदुक्खियं वासुदेवं रुप्पिणिं च भणियं – 'किमेयं ?' तओ भणियं वासुदेवेण - 'भद्द ! जाणासि रुप्पिणीए पुत्तस्स कमवि सुद्धिं ?' नारएण भणियं – 'न जाणामि' । वासुदेवेण भणियं - 'कहं नायव्वा ?' नारएण भणियं – 'जइ परं पुव्वविदेहे सीमंधरसामिसमीवे । जो पुण भरहखेत्ते अइसयनाणी अइमुत्तो णाम रिसी होंतो सो संपयं मोक्खं गओ' । वासुदेवेण भणियं – 'तुमं चेव एयस्स कज्जस्स समत्थो न अण्णो' । तओ ‘एवं करेमि' त्ति भणित्ता उप्पइओ नारओ गओ Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३३१] पुव्वविदेहे, दिट्ठो सीमंधरसामी वंदिओ य । पुट्ठो रुप्पिणिपुत्तवइयरं । तओ कहियं भगवया पुव्वजम्मसंबद्धं रुप्पिणि-पज्जुन्न-संबकुमारचरियं । ___ ताहे उवलद्धवुत्तंतो उप्पइओ णारओ समागओ वेयड्ढपव्वए मेहकूडपुरे । दिट्ठो कालसंवरो । वद्धाविओ पुत्तजम्मेणं । तओ सो हिट्ठचित्तो – 'एहि नियपुत्तं दंसेमि'त्ति भणित्ता नारयं घेत्तूण आगओ पज्जुन्नकुमारसमीवं । दिट्टो य नारएणं सिरिवच्छंकियवच्छो रुप्पिणिसरिसरूवो पज्जुन्नकुमारो । तओ जायपच्चओ कालसंवरं संभासेत्ता उप्पइओ णारओ समागओ बारवईए । कहिओ पज्जुन्नकुमारवुत्तंतो वासुदेवाईणं । ताहे गओ रुप्पिणिसमीवं भणिया य - 'पुत्ति ! मा विसायं वच्च । अच्छइ तुज्झ पुत्तो वेयड्ढपव्वए पज्जुण्णणामगो सुहंसुहेण वडतो । तहा "पुव्वजम्मंमि मयूरीए जायविओयजणियकम्मविसेसओ सोलसमे वरिसे तुह पुत्तेण सह समागओ भविस्सइ"त्ति वागरियं भगवया सीमंधरसामिणा' । तओ सोऊणेयं मत्थए अंजलि कट्ट सीमंधरसामि वंदित्ता किंचि समासासियहियया रुप्पिणी चिट्ठइ त्ति । इओ य सो पज्जुन्नकुमारो गहियकलाकलावो जोव्वणत्थो जाओ । तओ तं दट्ठण जायाणुरायाए कणगमालाए चिंतियं – 'किं जीविएणं जइ एरिसं पुरिसरयणं न माणिज्जइ ?' तओ तमेगते सा भणइ जहा - 'भो भो पज्जुण्णकुमार ! इहेव वेयड्ढे उत्तरसेढीए नलउरं णाम विज्जाहरनगरं । तत्थ य गोरीवंसुब्भवो निसढो नाम राया । नेसही नाम तस्स पुत्तो । तस्साऽहं भगिणी । दिण्णा य मज्झ पिउणो(णा) सव्वविज्जाहिया गोरी नाम विज्जा । अण्णया य कालसंवरेण रूवखि(क्खि)त्तचित्तेण सव्वकज्जप्पसाहणि पन्नत्तिं णाम विज्जं दाऊण परिणीयाऽहं । न य एसो मं मोत्तूण अण्णं नारिं इच्छइ । तुमंमि पुण अहं सयमेवाऽणुरत्ता। ता मं माणेसु' । तओ सोऊणेयं पज्जुन्नो भणइ – 'माया तुमं, ता कहमेरिसं समायरामि ?' तीए भणियं – 'कयाइ अग्गिज्जालनयराओ समागच्छंतेहिं सिलोवरि तुमं पडिओ दिट्ठो । तओ घेत्तूणाऽऽणीओ संवडिओ य । न मज्झ जाओ । ता मा वियप्पेहि, सिग्धं मं भुंजसु' । तओ निब्बंधं णाऊण पज्जुन्नकुमारेण भणियं - 'जइ एवं ता कहमहं कालसंवराओ तुज्झ पुत्तेहिंतो य उव्वरिस्सामि ?' तीए भणियं – ‘मा भी(भा)हि । गेण्हाहि इमं गोरी-पण्णत्तिणामगं विज्जादुगं । जेण जेओ सव्वकज्जप्पसाहगो य भवसि' । तओ पज्जुन्नकुमारेण चिंतियं – “अहो खलु पुन्नोदओ अभिमुहो, जेणेसा सयमेव विज्जं पयच्छइ । ता गेण्हामि ताव इमाओ विज्जाओ सव्वविज्जापहाणाओ । परं जहाजुत्तं करिस्सामि" । तओ सो भणइ - 'देहि मे विज्जाओ, पच्छा जं भणसि तं करिस्सामि' । तओ दिन्नाए(ओ) तीए मयणुम्मत्ताए परमत्थमजाणंतीए दो वि विज्जाओ । घेत्तूण य साहियाओ पज्जुन्नकुमारेणं । तओ सो सिद्धविज्जो हक्कारिओ कामत्थिणीए । तओ तेण भणियं – 'एक्कं ताव तुमं माया जीए संवड्डिओ । बीयं विज्जादायग त्ति गुरुणी । ता न किं पि कामविसए वत्तव्वं' । तओ सो तं मोत्तुं बाहिं क[लं]बुयावावीतडंमि गंतूणोवविठ्ठो । इओ य तीए कणगमालाए निरासाए अघा(प्पा)णं नहेहिं विदारिऊण कोलाहलो कओ । तओ समागया पुत्ता य भणिया तीए – 'तुम्ह पिउणा पालिएण दुरायारेण पज्जुण्णेण पेच्छह जमणिच्छंतीए कयं' । तओ रुट्ठा ते पुत्ता गया कलंबुयावाविसमीवं । तं दट्ठण पहरिउमाढत्ता । विणासिया ते पन्नत्तीविज्जासहाएण पज्जुन्नकुमारेणं । तओ सोऊण पुत्तमरणं धाविओ कालसंवरो तेण समं जुज्झिउमाढत्तो । सो वि पज्जुण्णेण Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३३२] - - - - - - - विज्जामायासहस्सेहिं निज्जिओ विलक्खीहूओ णयरं पविट्ठो । तओ पुणो वि संजायपच्छायावेण पज्जुण्णकुमारेण भणाविओ कालसंवरो जहा – 'ढड्डस(?)-कज्जकारणीणं महिलाणं वयणाइं मा कण्णे करेहि । मज्झ वयणे पत्तिज्जसु । जं च मए किंचि तुह अप्पियं कयं तं खमसु' । तओ कालसंवरेण पज्जुण्णवयणमवितहं मन्नमाणेण कणगमालोवरि उत्तरियचित्तेण पूइओ पज्जुण्णकुमारो । एत्थंतरंमि य तत्थेव समागओ नारयरिसी, वंदिओ य पण्णत्तिविज्जाजाणाविएणं पज्जुन्नकुमारेण । तओ कहिओ तस्स वट्टिओ कणगमालावुत्तंतो । णारएणाऽवि सीमंधरसामिसमीवजाणियरुप्पिणिपज्जुन्नकुमारचरियं निवेइऊण सो भणिओ – 'वच्छ ! तुह माया रुप्पिणी सवक्कीसच्चभामाए पुत्तपढमविवाहवइयरेण केसदाणहोड्डाए पुट्विं निजंतिया आसि । संपयं पुण सवक्कीए भाणुगो पुत्तो विवाहिज्जिस्सइ । तत्थ नियकेसा दायव्व त्ति निब्भरं रुयंती पमु(सु)क्का(?) । ता पुत्त ! सिग्धं गम्मउ णियमाउसमीवं' । तओ ‘एवं करेमि'त्ति भणित्ता पण्णत्तिविज्जानिम्मियविमाणारूढो नारएण सह चलिओ पज्जुन्नकुमारो । संपत्तो बारवइसमीवं । तओ पुच्छिओ तेण णारओ – 'किमेयं पुरओ दीसइ ?' तेण वुत्तं – 'एसा सा बारवई सव्वरयणमया जीए तव माया-पियरो सव्वजायवा [य] वसंति' । तओ भणियं पज्जुन्नकुमारेण - 'भगवं ! खणमेत्तं एत्थेव विमाणारूढेहिं तुब्भेहिं चिट्ठियव्वं जाव किंचिदहं बारवईए चमक्कारं काऊण माऊईए रुप्पिणीए चोज्जमुप्पाएमि' । तओ ‘एवं होउत्ति पडिवण्णे णारएण पन्नत्तिविज्जाजाणाविओ पज्जुन्नकुमारो भाणुनिमित्तागयसयंवरा(रं) जन्न[ज]त्ताओ झडत्ति कण्णगं हरेत्ता धरेइ विमाणंमि नारयसमीवे । तेणाऽवि भणिया कण्णगा - 'देयरो एस तुज्झ, न बीहियव्वं' । तओ पुणो वि विज्जामायाए गहियवानरो पुरिसो होउं आरामपाले भणइ – 'भो भो ! देह मम भुक्खियवानरस्स काणि वि फलाणि' । तेहिं भणियं – 'भाणुविवाहत्थं एसो आरामो रक्खिज्जइ । ता न किंचि वत्तव्वं' । तओ ते बहुयदव्वेणोवलोभिऊण पइसारिओ तत्थ वानरो । तेण य पत्त-पुप्फफलरहिओ आरामो कओ । तओ जच्चतुरंगमधारी हेडाउओ होऊण गओ नीरणगंजेसु । मग्गियं तुरंगमचरणत्थं नीरणं । तओ तत्थ वि तहा अदेंते रक्खवाले उवलोभिऊण सव्वं पि निट्ठवियं नीरणं । तओ गओ सुट्ठ मिट्ठपाणियट्ठाणेसु । ताणि वि तहेव पियाणि । तओ दिट्ठो सो हेडाउओ वाहियालीए णियतुरंगमे वाहेंतेण भाणुगेण, भणिओ य - 'कस्स एए तुरंगमा ?' तेण भणियं - 'मज्झ' । भाणुगो भणइ – 'जइ एवं, ता बहुणा वि मोल्लेणं मम एए देहि' । तेण भणियं – 'जइ परिक्खित्ता गेण्हसि तो देमि । अन्नहा मम रायावराहो होइ' । भाणुगेण भणियं - ‘एवं करेमो' । तओ आरुहित्ता हेडाउयतुरंगमे भाणुगो वाहिउमाढत्तो । वेगाइसएण य सो साहिउमसक्कतो आसणे निल्लप्फडीकाऊण तड त्ति पाडिओ धरणीए । तओ पहाणएडगारूढो वेगभमणेण फेट्टाहिं बारवईजणं विग्गोवेंतो रायंगणे गंतूण अत्थाणमज्झट्ठियं वसदेवं खलभलावेइ । तओ बंभणरूवं काऊण वेयं पढंतो बारवईचउहट्टयमज्झेणं वच्चइ । तत्थ य सम्मुहमागच्छंती सच्चभामादासी कुब्बडिया दिट्ठा आहया य सा विज्जाए कुव्वदेसे । तओ विज्जासामत्थेणं झत्ति सा सरलसरीरा जाया । तओ सा दिट्ठमाहप्पा पाएसु पडित्ता तं भणइ – 'भट्ट ! कहिं चलिओ?' तेण भणियं - 'जत्थ पाली लग्गइ' । तीए भणियं - 'जइ एवं ता मह सामिणीए पुत्तविवाहत्थं विविहं खज्ज-पेज्जं कयं चिट्ठइ । ता तत्थेव मए सह समागच्छ जेण जहिच्छियं भुंजावेमि' । तओ ‘एवं होउ'त्ति भणित्ता तीए सह गओ । Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३३३] तओ सा तोरणवारे तं मोत्तूण गया सच्चभामासमीवं । भणिया य तीए - 'काऽसि तुमं ?' दासी[ए] भणियं - 'देवि ! साऽहं तुह कुब्बडी चेडी' । देवीए भणियं - 'हला ! कहमेरिसी जाया?' तओ कहिओ दासीए बंभणवुत्तंतो । सच्चभामाए भणियं - 'कत्थ सो बंभणो ?' दासी भणइ - 'तोरणवारे' । तओ सच्चभामाए तेण सो सिग्घं हक्कारिओ समागओ य । तओ सच्चभामाए आसीसं दाऊण उवविट्ठो दिण्णासणे । भणिओ य तीए – 'भट्ट ! मह रुप्पिणी नाम सवक्की अस्थि । तीसे सयासाओ जहा रूवाहिया होमि तहा कुणसु' । तेण भणियं - 'तं सुरूवा दीससि' । तीए भणियं - 'तहा वि विसेसेण रूवाहिं(हियं) करेहि' । तेण भणियं - 'जइ एवं ता विरूवे चेव विसेसरूवं लग्गइ त्ति विरूवा होहि' । तीए भणियं – 'किं करेमि ?' तेण भणियं - ‘भद्दावियसीसा मसीखरडियदेहा जुन्नडंडिया-खंडनेवत्थधरा होऊणं मम पुरओ ठाहि' । तओ तीए अत्थिणीए तहेव कए भट्टेण भणियं - 'सुट्ठ भुक्खिओऽहं । ता भुंजावेहि जेण सत्थचित्तो तिलोयाहियरूवं तुमं करेमि' । तओ सच्चभामा विसेसेण सूयारियाओ आढवेंती 'रुडुवुडु-रुडुवुडु'त्ति मंतं कन्ने कहेत्ता तेण भणिया – 'जाव अहं भुंजामि ताव तुममिमं मंतं कुलदेवयाणं पुरओ जावेंति चिट्ठसु' । तीए तहेव कुणंतीए सो भुंजतो निठुवियसव्वरसोइसारो सच्चभामाए बीहंतीहिं सूयारियाहिं कक्खयं घेत्तूण - 'उढाहि'त्ति भणिओ, 'नाऽहमज्ज वि धाओ, ताव तत्थ जाइस्सामि जत्थ तित्ती भविस्सइ । किमेत्थ चिट्ठिएणं'ति भणित्ता गओ बंभणो । तओ कुमारो चेल्लयरूवं काऊण गओ रुप्पिणिभवणे । दिवो य मण-नयणाणंदकारओ सो रुप्पिणीए । पविठ्ठा य सा आसणगहणत्थं घरमज्झे । चेल्लओ य समागंतूण उवविट्ठो पुव्वनत्थे वासुदेवसीहासणे । पेच्छइ य रुप्पिणी घरमज्झनिग्गया गहियासणा सिंहासणोवविढे चेल्लयं । तओ भणइ – 'चेल्लगा ! न एत्थ सिंहासणे वासुदेवं वासुदेवजायं वा मोत्तूणं अन्नमुवविटुं देवया खमंति' । चेल्लएण भणियं - 'न मम तवप्पहावेण किंचि देवयाओ काउं सक्केंति' । रुप्पिणीए भणियं - 'जइ एवं ता कहेहि नियागमणकारणं' । तेण भणियं - 'मए माऊए वि थन्नमपियंतेण सोलसवरिसाणि जाव निराहारतवो वित्तो । ता अज्ज पारणयं करावेहि' । तीए भणियं – 'चेल्लुगा ! न कत्थ वि मए एरिसो तवविसेसो निसुओ, ता कहमेयं ?' तेण भणियं – 'किमेएण तुह वियारेण ? देहि किं पि जइ अत्थि पारणयजोयं' । रुप्पिणी भणइ - 'अज्ज उद्देगेण किंचि वि न मए रद्धं' । चेल्लगेण भणियं – 'किमत्थमुद्देगो ?' । __ रुप्पिणी भणइ – 'सुणसु, पुद्वि मया पुत्तविओयकाले कुलदेवयाए पुरओ विन्नवंतीए एत्तियं कालमाराहियाए वि न काऽवि परित्ता कया । ता ‘संपयं मह सीसेण बलिं पडिच्छसुत्ति भणित्ता वाहिओ गीवाए घाओ । तओ तीए सीसबलिमपडिच्छंतीए समागंतूण भणियं - "पुत्ति ! मा साहसमेवंविहं ववसेहि। जया एसो तुह भवणदुवारि ठिओ अंबओ अकाले मउरिस्सइ तया तव पुत्तसंजोगो भविस्सई'त्ति भणित्ता गया कुलदेवया । मउरिओ य अज्ज एस अगाले अंबओ । न य अज्ज वि मह पुत्तो मिलइ । ता चेल्लुगा कड्डेहि कं पि होरं कया मम पुत्तो मिलिस्सइ ?' । सो भणइ - 'ण रित्तहत्थस्स होरा सिज्झइ' । सा भणइ 'किं देमि ?' सो भणइ – 'तवखामस्स पेज्जादाणं जुत्तं' । तओ सा पेज्जत्थमुज्जमंती तेण वुत्ता – 'अहमईव भुक्खिओ, ता जमत्थि तं चेव दाउं पेज्जं कुणसु' । तओ चेल्लगस्स पुव्वसिद्धे सरसलड्डगे दाऊण रुप्पिणी पेज्जं काउमाढत्ता । न य तत्थ विज्जापहावओ पज्जलइ कह वि अग्गी । तओ रुप्पिणिं विसण्णचित्तं दट्ठण चेल्लओ भणइ – 'जइ अज्ज वि पेज्जा न Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNN [३३४] निप्पज्ज(निप्फज्जइ?) ता लड्डएहिं चेव धुवेहि' । रुप्पिणी भणइ – 'वासुदेवस्स एए लड्डगा, न अन्नस्स जिज्जंति' । चेल्लओ भणइ - 'तवप्पहावेणाऽहं तं नत्थि जं न जीरवेमि' । तओ खद्धखर्बु(द्धं) लड्डगे दिज्जमाणे तुरियतुरियं भुंजंतं चेल्लयं दट्ठण - 'अहो तुमं पि बलवंतो'त्ति जंपंती सहासं विम्हिया रुप्पिणी। इओ य सा सच्चभामा कुलदेवयाणं पुरओ रुडुवुडु-मंतं जावेंती बाहिं जत्त(न्न)त्ता-आराम-नीरणनिवाण-भाणुकुमारोवद्दवधाहावणयं सोच्चा दासीओ पुच्छइ – 'कत्थ सो बंभणो ?' ताहि जहावट्टिए [भणिए] - 'हा ! किमेयं ?' [ति] विसन्नहियया वि 'सवक्कीए ताव वाले आणावेमि'त्ति कयणिच्छया दासचेडीओ रुप्पिणिसमीवं पडलियाहत्थाओ पेसेइ । ताओ वि तत्थाऽऽगंतुं सच्चभामादेसकहणपुव्वगं रुप्पिणिकेसे मग्गंतीओ सोच्चा चेल्लएण तासिं चेव केसाणं पडलियाओ भरित्ता पट्ठवियाओ । पुच्छिया य सच्चभामाए - 'किमयं?' ताहिं भणियं - 'सामिणि ! गोसामियसारिच्छं धणं होइ त्ति सच्चिल्लमाहाणयं जायं । तओ कुवियाउ सच्चभामाए हक्कारित्ता पहाविया विसज्जिया । ते वि य चेल्लएण सध(च)म्मवालबोडियमुंडा काऊण पेसिया । तओ ते तहारूवे दट्ठण सच्चभामा रोसारुणियलोयणा गया वासुदेवसमीवं, भणइ य – 'होड्डजित्ते केसे रुप्पिणीमुंडं बोडावित्ता दवावेहि' । वासुदेवेण भणियं – 'तुमं चेव बोडिया विक्खासिया य दीससि । तओ कोवग्गिणा धगधगंतहिययाए भणियं – 'किं केलिं करेसि ? सिग्घं वाले दवावेहि' । तओ पेसिओ वासदेवेण बलदेवो । तं च दट्रण कयं चेल्लएण रुप्पिणिसमीवे कण्हरूवं । [कण्हं तत्थ दट्ठणं ?] लज्जित्ता चलिओ बलदेवो । अत्थाणे वि वासुदेवं पेच्छित्ता भणइ – “किमेरिसो तए हासकरो पासंडो मंडिओ ?' वासदेवेण भणियं - 'केरिसो ?' बलदेवो भणइ – 'मं केसत्थं निरोविऊण अप्पणा वि तत्थेव गंतुमिहाऽऽगओ सि?' । तओ 'नाऽहं तत्थ गओ' त्ति सवहे कुणंतस्स वासुदेवस्स 'एसो चेव सव्वाणत्थमूलो विवाहभंजगो'त्ति वडवडींती सच्चभामा सगिहं गया । तओ वासुदेवो वि तत्थेव गंतूण सच्चभामं पत्तिज्जविउमाढत्तो । एत्थंतरंमि च चोज्जियाए [रूप्पिणीए] नारएण गंतुं निवेइयं – 'एस सो तुह पुत्तो पज्जुन्नकुमारो' । तओ सा समूससियहियया जाव जोएइ चेल्लगं ताव दिट्ठो कामदेवसरिसो पज्जुन्नकुमारो । ताहे सो पाएसु पडतो पण्हुयथणीए रोमंचियसरीराए बाहूहिं घेत्तूण गाढमालिंगओ चुंबिओ य सीसंमि । तओ कुमारेण भणियं – 'अंबे ! नाऽहं कस्स वि जाणावेयव्वो जाव न पिउणो दरिसियं किंपि चोज्जं' । तीए वि पुत्तसमागमामयपूरियहिययाए न किंचि पडिउत्तरीकयं । तओ ‘एसा सा कण्हस्स रुप्पिणीदेवी मए हरिया हरिय'त्ति रावं कुणंतो रुप्पिणिं घेत्तूण रहवरारूढो नियसंखापूरणेण खोहियसयलजायवजणो निग्गओ बारवईओ पज्जुन्नकुमारो । परियणाओ सोऊण रुप्पिणीहरणं कुविओ वासुदेवो 'को एस दुरप्पा कालचोइओ जो मज्झ देविं हरइ ?'त्ति भणित्ता सबलवाहणो रहवरारूढो पिट्ठओ गंतूण मिलिओ कुमाररहस्स । जाओ य विमाणारूढे नारयंमि कोडं पेच्छंतमि वासुदेवस्स बलस्स कुमारस्स य परोप्परं महासंगामो । तओ निज्जियं बलं दगुण सयमेव जुज्झिउं पवत्तो वासुदेवो निराउहीकओ विज्जाबलाओ कुमारेण । तओ 'किं मज्झ पुन्नक्खओ जाओ जेण सव्वहा हारेमि'त्ति चिताए विसन्नो वासुदेवो । Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३३५] Naaraa तओ झत्ति फुरियदाहिणभुओ बलदेवस्स स(नि?)रूवेंतो जाव चिट्ठइ ताव सहस त्ति समागओ नारयरिसी । समप्पिओ ‘एसो सो तुह पुत्तो'त्ति वोत्तुं कण्हस्स रुप्पिणिसहिओ पज्जुन्नकुमारो । तओ जाओ निरूवमाणंदो । पविट्ठा सव्वे वि बारवईए । पारद्धं महावद्धावणयं । इओ य तंमि पज्जुन्नकुमारसोहले पवढ्ते पेसिया दुज्जोहणेणुट्ठिया [भडा] कण्हं विण्णवेंति - 'सामि ! तुम्ह सुण्हा केणाऽवि अवहरिया कत्थ वि न दीसइ । ता सा गोत्ताविज्जउ जेण भाणू विवाहइ' । तओ अत्थाणमज्झगओ कण्हो भणइ – 'जइ अहं सव्वण्णू तो रुप्पिणीपुत्तो हरिओ किं न मए जाणिओ?' तओ सोऊणेवं – 'पण्णत्तीविज्जापसाएणाऽहमाणेमि'त्ति भणित्ता तक्खणादेवाऽऽणीया पज्जुन्नकुमारेण सयंवरा कन्नगा । एसा य कण्हेण पज्जुन्नस्सेव विवाहत्थं दिज्जंती तेणाऽपडिच्छिया भाणुणा परिणीया । पुन्नमणोरहेहिं य रुप्पिणि-वासुदेवाईहिं सम्माणिऊण विसज्जिओ नारयरिसी । तओ कण्हेणाऽणिच्छंतो वि पज्जुन्नकुमारो परिणाविओ अणेगाओ वरविज्जाहररायकन्नगाओ । तत्थ य सयलकुमारतिलयभूयस्स पज्जुन्नकुमारस्स विक्खायजसस्स रि(ई?)साए डज्झमाणहियया सच्चभामा जरमंचयं घेत्तूण कोवघरं पविट्ठा । समागओ वासुदेवो । भणिया य - 'देवि ! केण तुमं अवमाणिया ?' तीए भणियं - 'न केणइ । परं जइ पज्जुन्नकुमारसमो मह पुत्तो न [उ]प्पज्जइ ता निच्छएण मरामि' । तओ तीसे निब्बंधं नाऊण वासुदेवो हरिणेगमेसिदेवं मणसा संपहारिय पोसहं पडिवज्जित्ता ठिओ एगते । आगओ देवो, भणइ य - 'किं करेमि ?' तओ कहियवुत्तंतस्स वासुदेवस्स समप्पिओ हारो । भणियं च - 'जीसे महिलाए तुमं हारं दाऊण संभोगं करिस्ससि तीसे पज्जुन्नकुमारसमो पुत्तो भविस्सइ'त्ति वोत्तुं गओ देवो । कहियं च सव्वमेयं पन्नत्तीए पज्जुन्नकुमारस्स । तेणाऽवि कहियं रुप्पिणीए – 'अंब ! पडिच्छसु तं हारं जेण मह बीओ भाउगो उप्पज्जइ' । तीए भणियं – 'पुत्त ! तए चेव पुरिसरयणेण मह पुज्जइ [मणोरहो?] । न य इत्थी रयणं बीयं वारं पसवइ' । तओ भणियं कुमारेण - 'अंबे ! जइ एवं ता कहेहि अंतेउरस्स मज्झे का तुह सवक्की वि त्तव(अईव?) इट्ठा ?' । तीए भणियं - 'पुत्त ! तुह विओए ममेसा चेव जंबवई समसुहदुक्खिया आसि । अपुत्ता य एसा । ता एयं चेव सपुत्तं करेसु' । तेण भणियं - 'जइ एवं ता [तं] पउणीकरेहि' । तओ रुप्पिणीए तहेव कए पज्जुण्णेण जंबवई सच्चभामारूवं काऊण पेसिया पओससमए वासुदेववासहरे । तेणाऽवि देवदिन्नहारं कंठे विलइत्ता मणोरमाए केलीए भुत्तभोगा सा विसज्जिया । तीसे य सीहं सुमिणमि पासंतीए महासुक्काओ चइत्ता पुव्वभणिओ केढवदेवो पुत्तत्ताए गब्भे संभूओ। तओ सच्चभामा विसेसेण भूसियसरीरा होऊण वासुदेवसमीवमागया । चिंतियं च तेण – 'किमेसा पणो वि समागया ? अहवा लद्धपसरा इत्थी न कामस्स तित्तिं वच्चइ । किं वा सच्चभामारूवं काऊणाऽहं केणाऽवि वंचिओ । होउ वा जं वा तं वत्ति । तओ आयारसंवरणं काऊण रमिया सच्चभामा । नाऊण य तीसे रमणसमयं पज्जुन्नकुमारेण ताडिया भेरी । तीसे सई सोच्चा मणागं भीरुचित्तेण पुच्छिओ पासपरियणो – 'केणेसा भेरी ताडिया ?' तेणाऽवि कहियं – 'देव ! पज्जुन्नकुमारेण' । तओ विहसियहियएण हियावियं वासुदेवेण - 'सव्वमेयं मायाविलसियं तस्सेव' । तओ जाओ सच्चभामाए कमेण पुत्तो । कयं च तस्सुप्पत्तिसुरयाणुरूवं कण्हेण भीरु त्ति नाम । Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३३६] इओ य पहायाए रयणीए रुप्पिणीभवणगएणं वासुदेवेणं परिहियदेवदिन्नहारा तत्थेवोवविट्ठा दिट्ठा जंबवई । भणिया य – 'देवि ! अपुव्वो को वि हारो दीसइ' । जंबवई वि – 'देव ! तुम्ह पसाएणं'ति भणंती कण्हस्स सीहसुमिणयं कहेइ । तओ वासुदेवो भणइ – 'तुज्झ वि पज्जुन्नाणुरूवो पुत्तो भविस्सइ' । बहुमन्निओ य तीए । जाओ य समए । कयं च तस्स संबो त्ति नामं । तहा तेणेव समकालं जयसेणसुबुद्धिणामाणो मंति-सारहीणं पुत्ता जाया । वड्डइ य तेहिं समं संबो देहोवचएणं तहा कलाकलावेण य । इओ य रुप्पिणी ‘पज्जुण्णकुमारं माउलभगिणिं परिणावेमि'त्ति संपहारेत्ता कुंडिणीए णगरीए रुप्पिसगासं गंतूण वेयब्भि णाम भत्तिज्जियं मग्गइ । तओ पुव्ववेराणुबंधं हियए चरेंतेण भणियं रुप्पिराएण – 'नियधूयं डुंबस्स देमि तहा वि न पज्जुन्नस्स' । तओ सा दुक्खिया रुप्पिणी समागया बारवईए । दट्ठण य विमणदुम्मणा पुच्छिया पज्जुन्नकुमारेण – 'अंबि ! किमेवंविहा दीससि ?' तओ रुप्पिणीए साहिओ सव्वो वि रुप्पिवुत्तंतो । तओ कुमारो वि ‘मा विसायं वच्च । वेदभि परिणेत्ता तहा करे[मि] जहा तुज्झ मणोरहा पुज्जंति' त्ति भणित्ता किन्नरसरडुंबरूवा होऊण दो वि पज्जुन्न-संबकुमारा गया कुंडिणीए । अक्खित्तो गीएणं सव्वो वि णयरीलोओ । जाणिया रन्ना हक्काराविया । तओ पणमिऊणुच्छंगधरियवेयब्भि रुप्पिरायाणं कलकंठेण गाइउमाढत्ता । कओ सपरियणो हयहियओ राया । तओ बहुवाडयं(माणयं?) काऊण पुच्छिया रण्णा - 'कुओ समागया ?' तेहिं भणियं - 'सग्गखंडाओ बारवईपुरीओ' । पुच्छिया जायहरिसाए वेयब्भीए - 'जाणह तत्थ पज्जुन्नकुमारं ?' संबेण भणियं - 'पच्चक्खकामदेवं तिलोयचूडामणिं को न जाणइ पज्जुन्नकुमारं ?' तओ सोऊणेवं परोक्खाणुरागेण अच्चंतमुम्माहिया वेयब्भी । एत्थंतरंमि य छुट्टो रायहत्थी महोवद्दवं काउमाढत्तो । न य कोइ वसमाणेउं सक्कइ । तओ दवाविओ रण्णा पडहओ, उग्घोसियं च - 'जो हत्थि वसीकरेइ तस्स राया जं मग्गइ तं देइ' । तओ केणाऽवि अछिप्पंतो पडहओ पत्तो तेसिं समीवं । निवारिओ तेहिं । पारद्धो किन्नसराणुहारी गीयद्धणी । थंभिओ हत्थी । तओ दोहि वि खंधमारुहेत्ता आणीओ आलाणखंभे निबद्धो य । जायं जणस्स अच्छेरयं । जाणियवुत्तंतेण य रण्णा सद्दाविया उंबा भणिया य – 'मग्गह जं भे पडिहाइ' । तेहिं भणियं – 'देव ! सव्वंपि परिपुन्नमम्हाणं । केवलं खिच्चरंधणी णत्थि । ता पसायं काऊण वेयब्भि देह जेण खिच्चरंधगा होइ' । तओ सोउमेयं कुविओ राया । नीसारिया नयरीओ । पज्जुन्नेण भणियं - 'संब ! दुक्खेण जणणीओ एत्थाऽमुक्काओ चिटुंति । ता सिग्धं तहा करेमो जहा वेयब्भि विवाहेत्ता गच्छामो' । एत्थंतरंमि य अत्थमिओ दिवायरो । जाओ चंदोदओ । तओ जोण्हाए संबेण सह कीलित्ता पज्जुन्नकुमारो सुत्ते सव्वंमि वि नयरीलोए उप्पइत्ता पज्जुन्नकुमारुम्माहियाए वेयब्भीए सत्तमवाउक्खंध(?)त्थाए पुरओ रुप्पिणिलेहं समप्पेइ । तओ संभंताए वेयब्भीए वाइओ लेहो भणिओ य लेहारिओ – 'मग्गसु किं देमि ?' तेण भणियं – 'अप्पाणयं चेव देहि । अहं सो पज्जुन्नकुमारो' । तीए भणियं – 'अहो ! सोहणो जाओ खीरखंडसंजोगो । जं रुच्चइ तं करेह' । तओ तत्थेव विज्जाबलेण अग्गि सक्खिणयं काऊण हत्थे कंकणं बंधित्ता परिणीया वेयब्भी । माणिया मणोरमविसएहिं । तओ पभायसमए भणिया कुमारेण - 'जामि अहं संबसमीवे । तए पुण माया-पिउ-परियणेण पुच्छियाए वि न किंचि साहियव्वं जओ तुह सरीरे मए सव्वोवद्दवरक्खा कया चिट्ठइ'त्ति सिक्खवित्ता गओ कुमारो । Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA [३३७] सा य रत्तीए उज्जमिया उग्गए वि सूरे सोविउमाढत्ता । तओ समागया धावी । तीए विवाहचिंधाइं दट्ठण संकियहिययाए उट्ठविया वेयब्भी, पुच्छिया न किंचि साहइ । ताहे 'स(म)माऽवराहो भविस्सइ'त्ति गंतूण साहियं रन्नो मायाए परियणस्स य । तेहिं वि समागंतूण पुच्छिया न किंचि साहइ । तओ 'खुद्दा एस'त्ति कुविएण रण्णा 'वरं तेसिं चेव सच्चवियवराणं डोंबाणेसा दिन्न'त्ति चिंतित्ता हक्काराविया डुंबा, भणिया य - 'रे पडिगाहेत्ता इमं पुंवि(पुंछलिं?) तत्थ वच्चह जत्थ न पेच्छामि' । तओ तेहिं भणिया वेयब्भी जइ - 'तंति-नाडयाइयं विक्किणेसि?' तो समागच्छंतीए वि लद्धपरमत्थाए भणियं - 'जं देवो कराविस्सइ तं सव्वमणुचिट्ठिस्सामि' । तओ तं घेत्तुं गया डोंबा । तओ रोसवसदिण्णं वेयब्भिमपासंतेणं अंधव्व मोहदुक्खिएणं रन्ना सपरियणेणं पलविउमाढत्तं – 'हा पत्ति ! रुप्पिणीपत्तस्स वि तमं तया नो मए दिन्ना, संपयं पूण तहाहया जहा न घरस्स न ज्झ(बा)हिरस्स' । एत्थंतरंमि य उच्छलियमइगंभीरतरसदं सहस त्ति सोउं चोज्जिएण रन्ना पट्टाविया गवेसगा । कहियं च तेहिं समागंतुं जहा – 'देव ! चारणेहिं पढिज्जंता पज्जुन्न-संबा वेयब्भीसहिया नगरीए बाहिं देवविमाणोवमधवलहरमज्झट्ठिया वड्ढावणयं करावेंता चिट्ठति' । तओ सोऊणेयं आणंदिओ राया । पवेसिया महाविभूईए नियनयरीए । तओ कयकिच्चा सम्माणिऊण विसज्जिया पत्ता बारवईए सुहंसुहेण चिटुंति । संबो वि तत्थेव हेमंगयरायजाया पहाणवेसादुहिया अईव रूववई सुहिरन्निगा णाम, तीए सह विसयसुहमणहवंतो चिट्टइ । परोप्परकीलाए य अणवरयं पिट्रिज्ज[इ] संबेण भीरू, जूएणं हारावित्ता य दिन्नवरणओ बहुसो दवाविज्जए लक्खाइपमाणं दव्वं । तओ सो गंतूणं कहेइ सच्चभामाए । साऽवि य वासदेवस्स । वासदेवो वि संबस्स दव्विलसियं जंबवईए कहेइ । जंबवई भणइ - 'देव ! न एत्तियं कालं काऽवि मए संबस्स अणाली दिट्ठा' । नारायणेण भणियं - 'अज्ज दाए(वे)मि' । ताहे मायाए नारायणो जंबवई य आभीररूवं काऊण दुवे वि तक्कं घेत्तुं बारवइमागया महियं विक्किणंता संबेण दिट्ठा । तओ आभीरी भणिया – 'एहि महियं किणामि' । सा अणुगच्छइ, आभीरो वि तीए पिट्ठओ एइ । सो एक्कं देउलियं पविसइ । सा आभीरी भणइ – 'नाऽहं देउलियाए पविसामि किंतु [तुमं] मोल्लं देहि बाहिरट्ठिओ चेव तक्कं गेण्हाहि' । सो भणइ – 'अवस्सं मज्झे पविसियव्वं' । सा नेच्छइ । तओ संबो हत्थे घेत्तूण तं कड्डिउमाढत्तो । तओ 'रे दुरायार ! किं मम भज्जं हत्थे गेण्हसि ?'त्ति जं[पं]तो धाविओ आभीरो । पिहित्ता य संबं वासुदेवो जाओ, आभीरी य जंबवई जाया । तओ अंगदि काऊण पलाणो संबो । बीयदिवसे य मड्डाए आणिज्जंतो खिल्लयं घडेंतो एइ । जोहारे कए वासुदेवेण पुच्छिओ - 'किं एयं घडिज्जइ ?' सो भणइ – 'जो वासियं बोल्लं बोल्लेही तस्स मुहे खाहिजिही' । तओ वासुदेवेण कामाभिभूओ निल्लज्जो ववहरंतो बारवईए नीसारिओ । नीसरंतस्स य पज्जुन्नेण दिन्ना विज्जा । पज्जुन्नकुमारो वि भीरुमच्चंतं खलियारेंतो भणिओ सच्चभामाए – 'किं तुमं न फिट्टसि ?' तेण भणियं - 'कत्थ वच्चामि ?' सा भणइ - 'मसाणं गंतूण चिट्ठाहि' । सो भणइ - 'कया पुण समागंतव्वं?' सा भणइ - 'जयाऽहं हत्थे घेत्तण संबमाणेमि'त्ति । सो वि य - 'जमाइसइ म करेमि'त्ति वोत्तं गओ मसाणे । संबो वि किंचि हिंडित्ता तस्समीवमागओ । दो वि मसाणभमीए कह वि किलेसेणं सो(लो) यस्स पभूयं मडयसुंकं घेत्तूण दाहं काउं देंति । इओ य सच्चभामाए भीरुकुमारविवाहत्थं मेलियमेगूणं कन्नयाणमट्ठत्तरसयं । तेसिं चेगा कन्नगा Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [३३८] पहाणभूया गोत्तिज्जंती वि न लब्भइ । तं च पन्नत्तीओ [जाणिऊण] पज्जुन्नो तत्थेव विउव्वियमहासेन्नो जियसत्तू नाम राया जाओ । संबो उण विउव्वियनिरुवमरूवा कण्णगा जाया । सा य चेडीपरिवारिया कीलंती कह वि दटुं भीरुधाईए पुच्छियाओ चेडीओ - 'कस्सेसा कन्नगा ?' चेडीहिं भणियं - 'जियसत्तुरण्णो' । तीए वि सिटुं सच्चभामाए । [तीए] वि पेसिओ रन्नो दूओ । तेणाऽवि मग्गिया कण्णा। रण्णा भणियं – 'जइ सच्चभामा कन्नगं सहत्थेणं घेत्तुं बारवईए पवेसेइ तहोवरिकरं परिणावेइ ता देमि' । गंतुं चेमं दूएण साहियं सच्चभामाए । साऽवि सपरियणाऽऽगम्म रायमूलं सव्वं पडिवज्जेइ । संबेण य वुत्ता पन्नत्ती – 'जे सच्चभामाए सन्निहिया ते मं पेच्छंतु कन्नं, जे पुण मज्झत्था सज्जणा ते पेच्छंतु संबरूवेणं' । तओ पन्नत्तीए तहेव कए सच्चभामा दाहिणहत्थेणं कन्नं घेत्तूण रायमग्गेणं पविसंती लोएण दिट्ठा भणिया य – 'देवीए भीरुस्स विवाहकाले संबो आणीओ' । तओ सत्तुत्तरं कण्णाण सयं लाइयं संबस्स दाहिणकरे । संबो वि भीरुस्स । पेच्छइ य मज्झत्थजणो जहा संबो कन्नाउ परिणेइ । कण्णगाओ य संबं पेच्छंतीओ भणंति – 'तुमं अम्ह विहिणा दइओ संजोइओ' । तओ वत्ते विवाहे संबेण भीरू वासहरं पविसंतो सरोसं भिउडि काऊण भेसिओ णिग्गओ । सिटुं च तेण सच्चभामाए । साऽवि अपत्तियंती गया वासहरं । दिट्ठो संबो । सविणयं पणमिया तेण । सा भणइ - 'निल्लक्खण ! केण तुमं आणीओ ?' संबेण भणियं - 'लोयपच्चक्खं तए चेवाऽऽणीओ परिणाविओ य' । तओ लोगो पुच्छिज्जंतो भणइ – 'सच्चभामाए पवेसिओ विवाहाविओ य संबो' । तओ लोगेण सच्चभामा भण्णइ - 'मा रूस । अप्पणो दन्नएणं तए सयं चेव सत्तत्तरं पि कन्नासयं संबस्स समप्पियं' । सा भणइ - 'न मए नायं जहा धत्तो इंदजालिओ विव जणं मोहेउं कन्नारूवं काऊण ठिओ' । तओ खिरक्खीहिं हसिज्जमाणा सच्चभामा पज्जन्न-संबाणं किंचि काउसमत्था रोसमा(भ)रिया तप्पभिई मोणेण ठिया । तओ कण्हेण सयलजणपुरओ ताओ कन्नाओ संबस्स दिन्नाओ । जंबवईए वि निमंतिऊण लोयं कयं वद्धावणयं । तओ पायवंदणत्थं गओ संबो वसुदेवं भणइ – 'ताय ! तुब्भेहिं बहुं पुहविं हिंडिऊण अणेगाओ भज्जाओ उवज्जियाओ, मए पुण एत्थेव ठिएण एगहेल्लाए एत्तियाओ भज्जाओ विय(ढ)वियाओ' । वसुदेवेण भणियं – 'रे पुत्तगा ! तुमं कूयडेड्डरसारिच्छो, जं नीसारिओ वि पुणो पुणो एत्थेव समागच्छसि । अहं पुण अवमाणिओ सोरीपुरीओ निग्गओ वीरवित्तीए अखलियपसरो सव्वत्थ ताव हिंडिओ जाव नाऽवसरमिलियबंधवेहिं निब्बंधेण धारिओ । ता वच्छ ! संब ! किमेइणा तुच्छत्तणओ नियचरिएण पयासिएणं'ति । एत्थंतरंमि य दि(दे)सावरवणिज्जत्थमीसरा केइ वाणिया कियाणयाणि घेत्तुं जवणद्दीवाओ पवहणेहिं आगया बारवईए । तत्थ य ववहरेत्ता विसेसलाभत्थिणो रयणकंबलाणि घेत्तूणं रायगिहं गया । ते य तहंतेव्वयववहारीहिं अग्गे ठाऊण जीवजसाभवणं नीया । दंसियाणि तीसे रयणकंबलाणि । कओ तेसिमि(म)द्धो वेच्चओ । तओ भणियं आगंतुगवणिएहिं – 'अहो मंदपुन्ना अम्हे जं बारवइं मोत्तूण लाभत्थमिहाऽऽगया' । जीवजसाए भणियं – 'का एसा बारवई ?' तेहिं भणियं – 'देवनिम्मिया' । 'को तत्थ राया ?' - 'वसुदेव-देवईणं पुत्तो वासुदेवो' । तओ सोऊणेयं जीवजसा 'अज्ज वि मह पइघायगो जीवइ'त्ति महासोगाभिभूया रोविउं पयत्ता । दिवा जरासंधेण भणिया – 'पुत्ति ! केणाऽवमाणियाऽसि ?' तओ सा Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३३९] NRNANNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN कहियवुत्तंता भणइ – 'ताय ! अणुजाणसु जेण अग्गिपवेसणेणं नियपइन्नं निव्वाहेमि' । तओ भणइ जरासंधो – 'पुत्ति ! न मए एत्तियं कालं नायं । संपयं पुण तहा करेमि जहा जायवा खयं जंति'त्ति कयनिच्छओ मंतीहिं निवारिज्जमाणो पए पए असउणिज्जंतो वि णयपुत्ति(णियपुत्त)-कउरव-हिरन्ननाहसिसुपालाइ-सहिओ पबलहय-गय-रह-पाइक्कबलुम्मत्तो रायगिहाओ अणवरयपयाणेहिं समागंतूण संगामत्थी आवासिओ सिणवल्लीए । इओ य वासुदेवो कोड्डत्थिणा नारएण नियचरेहि य जाणावियजरासंधवुत्तंतो कुछइनेमित्तिनिवेइयजओ पए पए सुहसउणो पिउ-पित्तिवय-भाउ-भत्तिज्जय-पुत्त-पंडव-उग्गसेणाइसमन्निओ सारचउरंगबलकलिओ बारवईओ निरंतरपयाणएहिं समागंतूण जुद्धनिमित्तं आवासिओ सिणवल्लीए । रइयाई दोहि वि बलगोउलयाई । एत्थंतरंमि य केइ वसुदेवपक्खिया विज्जाहरा समागंतूण समुद्दविजयं विन्नविति जहा – 'देव ! केइ विपक्खविज्जाहरा तुम्ह पक्खं पडिगाहिउकामा आगासे चिटुंति । ता तेसु को आएसो ?' समुद्दविजएण भणियं – 'जो एयंमि अवसरे अम्हं मिलइ स सव्वो वि बंधवो । ता ते विलंबं मोत्तुं सिग्घमागच्छंतु' । तओ तहेव कए पणमित्ता सव्वे विज्जाहरा भणंति - 'देव ! अज्ज वि केइ वेयड्डे विज्जाहरा जरासंधगहियपक्खा चिटुंति । ते य जाव रणंगणं न पहुच्चंति ताव वसुदेवो पज्जुन्न-संबसहिओ अम्हेहिं सह पेसिज्जउ, जेण ठाणठिया चेव ते समाणिज्जंति' । तओ 'संगयमेयं'ति कट्ट समुद्दविजएणं वासुदेवाणुन्नाए पज्जुन्नसंबसहिओ पेसिओ वसुदेवो । समप्पिया य तया तस्स नेम्मि( मि )कुमारेण जम्माभिसेयकालदेवदिन्ना नियबाहुबद्धा सत्थनिवारणी मूलिया । गए य वसुदेवंमि जाओ जायव-जरासंधबलाणं महासमरसंघट्टो । तत्थ य पढमं चेव णेमिकुमारो विविहबाणेहिं पहरंतो जरासंधस्स बलं खंखेरेइ । तओ पंडवा पहरंता सउणिं दुज्जोहणाइए य कउरवे विणासिंति । तओ हिरण्णनाभो समुद्दविजयपुत्तं जयसेणं विणासेइ । तओ वसुदेवपुत्तो अणाहिट्ठिओ हिरण्णणाभं विणासेइ । तओ जरासंधो एगत्थ नियबलनायगं सिसुपालमहिसिंचित्ता बीयबलणायगो य अप्पणा स-पुत्तो होऊणं जायवेहिं सह जुज्झिउं पयत्तो । तत्थ य जरासंधपुत्तो जवणो नाम जुवराया । तेण य जुज्झतेण निहया केइ बलदेवपुत्ता । तं च दटुं वसुदेव-रोहिणीणं पुत्तो बलदेव[ल]हुभाया सारिणो नामऽमरिसेण पहाविओ जवणाभिमुहं । जाए ह(य) दोण्ह वि विविहपहरणेहिं जुज्झे सारणेणाऽसिणा छिन्नं जवणुत्तिमंगं । तओ जयाविओ सिद्ध-चारणाईहिं सारणो । विणासियं च जवणं दट्ठण कुविओ जरासंधो दस बलदेवपुत्ते आणंदाईए विणासेइ । ते य विणासि[ए] दट्ठणं सिसुपालो पहरंतो वासुदेवं भणइ – 'अहो गोवाल ! मा मम पुरओ चिट्ठाहि, गावीओ गंतूणं चारेहि' । तओ कुद्धो वासुदेवो बाणेहिं छिन्नसन्नाह-मउड-कन्नं काऊण सिसुपालं पाडेइ । तओ बलदेवो एगो बाहत्तरं जरासंधपुत्ते हलेण अखंधियसीसे मुसलतालिए लोट्टावेइ । ते य तहाविहे दट्ठणं जरासंधो बलदेवं हिययंमि गयाए गाढमच्छोडेइ । तओ वासुदेवो वहंतरुहिरप्पवाहं बलदेवं दट्टण एगोणहत्तरीए जरासंधकुमाराणं सीसाइं अद्धयंदबाणेहिं छिंदइ । ते य विणासिए दट्टण जरासंधो अच्चंतखारिओ वासुदेवविणासणत्थं चक्कं मुयइ । तस्स य गयणेणाऽऽगच्छंतस्स पडिहणणत्थं वासुदेवो अज्जुणो य मेल्लेइ दिव्वाणि सत्थाणि, बलदेवो हल-मुसलाई, जुहिट्ठिलो सत्ति, भीमो गदं, नउलो-सहदेवो य खग्गाई, सेणावई अग्गलं, सेसजायवजणो विविहपहरणाइं । एवं च तं चक्कं Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३४० ] पडिहणिज्जमाणमवि वासुदेवस्स वच्छत्थलं तुंबेणाऽऽहणित्ता रहमज्झे पडियं । तक्खा (ग्घा ) यपीडं च खणमेत्तमहियासित्ता वासुदेवेण मुक्कं चक्कं । तेणयवि ( तेणाऽवि) सीसं छिन्नं, विणासिओ जरासंधो चउत्थि णरयपुढविं गओ त्ति । जरासंधो त्ति गयं । एत्थंरंमि य ‘समुप्पण्णो कण्हो नामेसो नवमो वासुदेवो'त्ति उग्घोसित्ता सन्निहियदेवया-विज्जाहरेहिं गयणत्थेहिं मुक्का सगंधोदगा पुप्फवुट्ठी, समाहयाणि दिव्वतूराणि । - तओ बीयदिवसा(से) लद्धजया जायवा वासुदेवसमीवत्था वसुदेवागमणवट्टं जोइंता चिट्टंति । एत्थंतरंमि य समागयाओ तिन्नि विज्जाहरथेरीओ । भणियं च ताहिं – 'देव ! संपयं चेव वसुदेवो पज्जुन्न-संबविज्जाहरविंदपरिगओ एस (हि ?) बहुपच्चइलग्गो, [ता] नाऽवसेरियव्वं' । तओ पुच्छियं समुद्दविजएणं 'किं तेण तत्थ ववसियं ?' ताहिं भणियं 'देव ! निसुणिज्जउ । तया तुम्हा सगएणं वसुदेवेणं पज्जुन्नसंब-सपक्खविज्जाहरसमण्णिएण विपक्खविज्जाहरा पबंधेणं ताव जोहिया जाव कल्लदिणे सन्निहियदेवयाई हिं आगासगएहिं “विणासिओ जरासंधो, समुप्पण्णो नवमं (मो) वासुदेवो "त्ति घोसणं सुणाविया (यं) । ओ ते सोऊणेवं घोसणं झत्ति नियत्ति [य] स ( सं ) गामा विज्जाहररायस्स मंदरवेगनामस्स समीवं गंतूण जहावट्टियं निवेइंति । तेण य भणिया "नियनियपुरेसु गंतूण महग्घाई पाहुडाईं गिण्हित्ता सिग्घं आगच्छह, जेण वसुदेवसहिया वासुदेवं सरणं पवज्जामो" । तेहिं तहेव कए मंदरवेगो विज्जाहरराया अज्जप्पहायसमयमि वसुदेव-पज्जुन्न-संबे दुवा[ रा ] भिमुहोववेसिए अहिसिंचित्ता नियभगिणिं पज्जुन्नकुमारस्स देइ । तहा देवसिरीविज्जाहरराया नियधूयं संबस्स देइ । तओ तेहिं चेव गहियमहग्घवत्थाभरणेहिं विज्जाहरेहिं परिवारिओ वसुदेवो पज्जुन्न-संबसहिओ तुम्हंतियमागच्छंतो चिट्ठ | अम्हे पुण तुम्ह वत्तानिवेयणत्थं अग्गओ वसुदेवेण पेसिय'त्ति । जावेवं ताओ जंपंतीओ चिट्ठति ताव तत्थ संपत्तो चेव वसुदेवो । कयमुचियकरणिज्जं । - — तओ सव्वे वि जायवा जयसेणाऽऽणंदाइकुमारमरणं सोऊण सोयग्गिसंतत्तमाणसा तेसिं मयकिच्चाणि काउं संगामे संजायजय त्ति तत्थेवाऽऽणंदमुक्कुंदेति । तेण सिणवल्लीए तप्पभिडं आणंदपुरं नाम जायं । लोए पुण संगामपडियजणसिरेहिं तत्थ बलं जायं तेण सिरबलयं णाम पसिद्धं ति । एवं च छहिं मासेहिं साहियभरहद्धखेत्तो कोडियसिलं चालित्ता सबलवाहणो संपत्तो वासुदेवो बारवईए । कोडुइनेमित्तियाइट्ठसुहमुहुत्तंमि य अहिसित्तो सव्वेहिं वि महारायाभिसेएण । तओ जो जस्स पच्छोप्पए कोई पुत्त-पोत्तयाई जीवइ सो वासुदेवेणाऽहिसिंचित्ता नियनियदेसं विसज्जिओ । उग्गसेणस्स य सयं रज्जमणिच्छंतस्स धरो नाम पुत्तो महुराए विसज्जिओ । जरासंधधूया य जीवजसा 'कंसघायगे जीवंते जलणं पविसिसामि'त्ति पुव्वकयनियपइन्नानिव्वाहणत्थमग्गिमि पविट्ठा | तब्भाया य सहदेवो नामाऽणाहिट्ठियपंडवसहिओ गहियसव्वस्सपाहुडो समागंतूणं वासुदेवस्स सरणं पवन्नो । सो य वासुदेवेणाऽहिसिंचिऊण विसज्जिओ गओ नियं रज्जमणुभुंजइ जहा पंडवति । पंडवका भण्णइ इहेव जंबुद्दीवे भारहे खेत्ते इमाए ओसप्पिणीए उसहसामी नामाऽऽसि पढमतित्थयरे । तस्स पुत्तो कुरू, जन्नामेण जायं कुरुखेत्तं णाम देसो । कुरुपुत्तो अ हत्थी, जन्नामेण जायं हत्थिणाउरं नाम पट्टणं । हत्थिणो य पुत्त-पोत्तयाइपरंपराए जाओ अनंतवीरिओ, तप्पुत्तो य पुव्वुत्तो सुभूमचक्की । तओ ओ । तओ बहुसु गएसु सांतणू नाम जाओ । तस्स दो भज्जाओ गंगा सच्चवई य । गंगाए पुत्तो भीसमो । — Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३४१ ] सच्चवईए दो पुत्ता चित्तंगओ चित्तवीरिओ य | चित्तवीरियस्स तिण्णि भज्जाओ - [ अंबा ], अंबिका, अंबाडिका य । अंबिकाए पुत्तो धयरट्ठो अंबाडिकाए पत्तो पंडू | अंबा पुत्तो विदुरो । तत्थ य वइराडे रे धरट्ठो राया । तेण वासुदेवससुरयस्स नग्गजिरन्नो सउणी नाम भाया, तस्स अट्ठ भगिणीओ परिणीयाओ । तासिं दुज्जोहणाइयं पुत्तसयं जायं । ते य कउरवा णाम पसिद्धा । तहा हत्थिणाउरे पंडू राया । तेण वसुदेवस्स पुफिया कुंती नाम परिणीया । तीसे जुहुट्ठिल- भीम - अज्जुणनामगा तिन्नि पुत्ता जाया । तहा अवरा वि सल्लस्स रण्णो सगा भगिणी समुद्दविजयाईणं तु माउलभगिणी मद्दी नाम परिणीया । तीसे पुत्ता नउल-सहदेवा । एए य पंच वि पंडवा नाम पसिद्धा । एएसिं भज्जा दोवइति । दोवईकहा भण्णइ - - इहेव भरहखेत्ते चंपाए नयरीए सोमदेवं - सोमदत्तं - सोमभूइँ ओ नामगा बंभणा भायरो धणड्ढा विभत्तधणा परिवसंति । तेसिं च नार्गसिरी- भूयसिरी - जक्खँसिरीनामिगाओ बंभणीओ भज्जाओ । अन्नया सोमा(सोमदेवा)ईणं नेहेण 'परोप्परं जमिस्सामो' त्ति बद्धनिच्छयाणं वारोसारएण सकुडुंबाणं भुंजंताणं समागओ सोमदेवगेहे भोयणवारओ । तओ तं जाणित्ता नागसिरी विविहमाहारं परिकम्मवेइ । तहात अजाणंतीए कटुतुंबयसालयणं विविहरससमाउलं काऊण 'केरिसं जायं'ति चिंतिय चक्खंतीए 'अहो ! सुदव्वं संजोइयं पि केरिसं पगरिसकडुयं जायं ति जाणित्ता एगंते झत्ति संगोवियं । भुंजाविया ते बंभणा तीए तत्थऽण्णरसोईए गया सगिहं । एत्थंतरंमि य तीए चेव णयरीए बाहिं सुभूमिभागुज्जाणेण समोसरियाणं धम्मघोसायरियाणं सीसो धम्मरुई णाम मासखमणपारणत्थं नागसिरीघरं पविट्ठो । तओ तीए 'एसो वि संवओ ( तोसिओ ? ) होउत्ति चिंतिय दिन्नं तस्स तं कडुतुंबगं । सो वि तं घेत्तूण गओ नियगुरुसमीवं । तओ 'अउव्वं मए दव्वं लद्धं 'ति दंसणत्थं धरियं गुरुहत्थे । ते वि य तं सुंघेत्ता अईवकडुगंधाभिभूया धम्मरुइं भति 'जइ एयं भुंजिहसि तो ते कालो भविस्सइ । ता बाहिं गंतुं एयं परिट्ठवेत्ता अन्नमाहारं गवेसित्ता पारणयं करेहि' । तओ सूरीहिं सो धम्मरुई एवं वुत्तो समाणो बाहिं गओ सुद्धथंडिलं । तत्थ य कहं वि तेड्डीहूयपत्तयवसेण पडिओ कटुतुंबयरसबिंदू । तल्लग्गाओ य कीडियाओ विणस्संतीओ दट्ठूणं 'वरमहमेगो मओ, मा बहुजीवक्खओ होउ'त्ति चिंतित्ता कयसमाहिविहाणो कडुतुंबगमुवजीवेइ । तओ तेणोवक्कंताऊ कालं काऊण सव्वसिद्धे तेत्तीससागरोवमाऊ देवो जाओ । इओ य धम्मघोसायरिएहिं चिरगओ त्ति कट्टु धम्मरुइस्स सारकरणत्थं साहवो पेसिया । हिं बाहिं धम्मरुइं कयकालं दट्ठूण तस्सोवगरणं गहाय जहादिट्ठमागंतूण गुरूणं निवेइयं । तओ तेहिं अइसयनाणोवउत्तेहिं नागसिरीवुत्तंते कहिए समणा समणीओ य तवस्सिविघाएणं कुविया चंपामज्झमागंतूण सोमाईणं अन्नेसिं च लोयाणं नागसिरीसमायारं पयडेंति । सोऊण य तं सोमाईहिं नीसारिया नागसिरी । तओ सव्वत्थ वि साहुकयकम्मदोसेणं थुत्थुक्किज्जंती महदुक्खाभिभूया कालं काऊण छट्टाए नरयपुढवीए बावीससागरोवमाऊ नेरइयत्ताए उववन्ना । तओ सदुक्खं बहुं संसारमणुहिंडिऊण इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे चंपाए णयरीए सागरदत्तस्स सत्थवाहस्स भद्दाए भारियाए सुकुमालिया नाम धीया जाया । इओ य तीए चेव नयरीए जिणदत्तो नाम सत्थवाहो, भद्दा भारिया । तेसिं सागरो नाम पुत्तो । अन्नया कयाइ जिणदत्तो सत्थवाहो सागरदत्तसत्थवाह Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३४२] घरसमीवेणं वच्चंतो नवजोव्वणं सुकमालियं कन्नगं घरोवरि दडएणं रममाणिं पासित्ता चिंतेइ - 'अहो मम पुत्तस्स सागरस्स एसा कन्ना जोग्गा' । तओ नियघरं गंतूण बंधुसहिओ समागम्म सागरदत्तघरं सागरस्स कए सुकुमालियं मग्गेइ । तओ भणियं सागरदत्तेणं - 'एसा एगा चेव मह पाणप्पिया धूया । ता जइ सागरो घरजामाउगो होइ तो देमि' । तओ ‘पज्जालोइस्सामि'त्ति भणित्ता गओ जिणदत्तो । पुच्छिओ सागरो मोणेणं ठिओ । तओ अप्पडिसिद्धमणुमयं ति काऊण सुहमुहुत्ते तहेव परिणाविओ सुकुमालियं सागरो । तओ सत्तो तीए सह वासभवणे । खणंतरेणं पुव्वकम्मवसओ तीसे फासेणं अंगारेणेव डज्झमाणसरीरो उद्वित्ता पलाणो गओ णियघरं । तओ सा तमपस्समाणी रोविउं पयत्ता । इओ य पहायसमए भद्दाए दासचेडी भणिया – 'वहु-वरस्स गंतूणं दंतवणं देहि' । गया दासचेडी। जाव पेच्छइ सुकुमालियमेक्कलियं रोवमाणि । तओ सा समागंतूण कहेइ भद्दाए । भद्दा वि य तहेव दट्ठण कहेइ सागरदत्तस्स । सागरदत्तो वि तहेव पेच्छित्ता गओ जिणदत्तघरं । दिन्नो तस्स सागरजामाउगोवालंभो। तेणाऽवि हक्कारित्ता भणिओ एगंते सागरो 'पुत्त ! न तुह जुत्तं एरिसं, ता सिग्धं वच्चाहि सुकुमालियासमीवं' । तओ सागरेण भणियं - 'ताय ! जइ भणसि ता अग्गिए पविसामि, तहा वि न तत्थ वच्चामि । कुटुंतरिओ सागरदत्तो सोउमेयं सागरभणियनिच्छयं निरासो गओ सगिहं ।। ___ तओ मोहेणं भणिया सुकुमालिया – 'जइ सो विरत्तो भत्ता ता अण्णं गवेसिस्सामि । मा अद्धियं करेहि' । तओ अन्नंमि दिणे सागरदत्तो मत्तवारणगोवविट्ठो णियघरस्स हेट्ठा वच्चंतं डंडियाखंडवसणं हत्थट्ठियघडखप्परं मच्छियाहि भिणिहिणंतं भिक्खाहा(य)रियं पासित्ता हक्कारावेइ । समागओ भिक्खाया(य)रिओ। छड़ाविओ निओवगरणं । काराविओ सिंगारं । गिण्हाविओ सुकुमालियं । पविट्ठो वासभवणं । सुत्तो तीए सह खणंतरं, जाव तीए फासेणं अग्गिमज्झट्ठियभडित्तो व्व भलुसिज्जंतसरीरो घेत्तूण दंडियाखंडवसणखप्परोवगरणं पलाणो रंको । तओ तेणाऽवि रहिया तहेव दिट्ठा सागरदत्तेणं भणिया य – 'पुत्ति ! तुह पुव्वजम्मनिम्मियासुहकम्मोदओ को वि एसो । ता सुसंतुट्ठा होऊण मम गिहमि दाणं देंती धम्मरया चिट्ठाहि' । तओ सा तहेव चिटुंती, अन्नया कयाइ तत्थेवाऽऽगयाओ गोयालियाओ अज्जाओ दट्ठण पडिलाहित्ता कहियणियवुत्तंतो(ता) धम्म सोऊण पव्वयइ । भमंती य कयाइ सा सरयसमए उम्मत्तं पंचसंडाणगम्ममाणं मणण्णमेगं गाविं ददमम्माहिया चिंतड - 'धन्ना पसू वि होउमिमा जा बल्लदे(बलद्दे)हिमेवमणुगमिज्जइ । ता अहं पि तहा किंचि विहेमि जहा जम्मंतरे पंचपिया होमि । तओ अज्जाओ सा भणइ – 'सूराभिमुहमहमायावेती निरंतरं छटुं छटेणं पारिस्सामि' । ताहिं भणियं – 'भद्दे ! न तवस्सिणीओ आयावणं देंति त्ति आगमविही' । तं च सा तासि वयणमसद्दहंती बाहिं सुभूमिभागुज्जाणं गंतूण सूराभिमुहमायावणं दाउमाढत्ता । ___अन्नया य तीए वसंतसमए तत्थेव सुभूमिभागे उज्जाणे संठिया विलाससारेण भुजंगेणेगेणुच्छंगे निवेसिया, बीएणोवरिधरियछत्ता, तइएण विउरिज्जंतवाला, चउत्थेण नलहट्ठिज्जंता(त)पाया(?), पंचमेण य वीइज्जंता देवदत्ता नाम गणिया दिट्ठा । तं च तहाविहं दट्ठण सुकुमालिया भोगत्थिणी – 'जइ ममेमस्स चिन्नतवस्स किंचि फलमत्थि, ता अहमवि अन्नजम्मंमि एरिसी पंचजणसंपाडिज्जंतभोगा होज्जामि'त्ति नियाणं काऊण पए पए अब्भोक्खिती सरीरविभूसापरा जाया । वारिज्जंती य तवस्सिणीहिं चिंतेइ - 'जाव Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३४३] NNNNNNNNNNNNNN अहं गिहत्था आसि ताव एयासिं अज्जियाणं गोरविया होता । संपयं पूण विविहं खलियारणी जाया। ता किमेयाहिं'ति संपहारित्ता भिन्नं पडिस्सयं काऊण एगागिणी सच्छंदा विभूसापरा बहुकालं पव्वज्जमणुपालेइ। तओ अणालोइयदोसा मरिऊण सोहम्मे देवलोगे नवपलिओवमाउगा देवी वेसा जाया । तओ चइत्ता इहेव जंबुद्दीवे [भारहे वासे] पंचालदेसे कंपिल्लपुरे दुवयस्स रन्नो चुलणीए देवीए पुत्तस्स धट्ठज्जुण( ण्ण)कुमारस्स लहुभगिणी दोवई नाम जाया । दट्टण य तं जोव्वणत्थं दुवएण रन्ना कराविओ सयंवरामंडवो । तओ पंडव-कोरवाणमन्नेसिं च कुमाराणं [पेसिया] दुम(दुवय)रन्ना दूया । ते वि दूयहक्कारिया समागंतूण कयसम्माणा जहारिहमुवविट्ठा सयंवरामंडवंमि । तओ तत्थेव संपत्ता कयसिंगारा दोवई । दंसिया य तीसे महल्लिगाए ते ताव रायकुमारा जाव पंडवा । ते य दट्ठण पुराकयनियाणकम्मोदएणं जाओ अणुरागो । घल्लिया वरमाला । सा य भवियव्वयाए पंच वि ओमालिती कंठेसु विलग्गा । एत्थंतरंमि य उग्घुटुं विज्जाहर-देवयाहिं आगासतले - 'अहो ! न किंचि केण वि वत्तव्वं । एरिसो चेव कज्जपरिणामो जं दोवईए पंच वि पंडवा पइणो भविस्संति' । लोएण वि सोउमेयमंतरिक्खवयणं समकाल-मुल्लवियं - 'अहो ! सुवरियं सुवरिय'ति । तओ पंचहिं वि पंडवेहिं परिणीया दोवई । दुवएण य कयसम्माणा दोवई घेत्तूण संपत्ता हत्थिणपुरं पंडवा । इओ य पंडुराया अच्चंतं पारद्धिवसणासत्तो जुहिडिलस्स रज्जं दाऊण वणवणेण भमंतो कालं गमेइ। कयाइ य जुहिट्ठिलस्साऽऽगए दुज्जोहणंमि पाहुणए हत्थिणाउरमागओ [द]मदंतो त्ति । दमदंतकहा भण्णइ - ___ इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे हत्थिसीसे णगरे दमदंतो नाम राया । तस्स य एक्कसीमासंचि(ठि?)य त्ति काउं पंडवेहिं सह वइरं । अन्नया रायगिहे जरासंधसयासं तस्स गयस्स पंडवेहिं लूडिओ दड्डो य देसो। तओ समागओ दमदंतो नियदेसलूडणवत्तं सोऊण हत्थिणाउरविसयमुद्दविउमाढत्तो । पंडवा य तस्स भएण हत्थिणाउरं पविट्ठा । तओ दमदंतेण तं चेव रोहित्ता भणाविया – 'मम जरासंधमूलं गयस्स किं तुब्भे भेड-सियाला इव सुदेसे जहिच्छियमाहिंडिया ? संपयं जइ अत्थि फुरणं ता नीसरह' । तओ एवमवि निब्भच्छिया जाहे न नीसरंति ताहे गओ दमदंतो सदेसं । ___ अण्णया सो निविण्णकामभोगो पव्वइओ । तओ एगल्लविहारेण विहरंतो हत्थिणाउरमागंतुं बाहिं काउस्सग्गं ठिओ । इओ य जुहिट्ठिलेणं रायवाडियानिग्गएणं सपरिवारेणं दट्ठणं वंदिओ दमदंतो । ताहे तेणेव मग्गेण समागओ दुज्जोहणो । तस्स य मणुस्सेहिं कहियं जहा – 'एसो सो दमदंतो' । तओ तेणेसो संजायकोवेण हत्थट्ठियविज्ज(ज्जु)उरगेणाऽऽहओ । तओ तस्स परिवारेण पत्थरे खिवंतेणं पत्थररासी कओ। तओ पुणो वि चलिओ जुहिट्ठिलो पुच्छइ – 'जो एत्थ साहू आसि सो कत्थ गओ ?' तओ परिवारेण भणियं - ‘एसो सो पत्थररासी दुज्जोहणेण कओ' । तेण वि सोउमेवं अंबाडिओ दुज्जोहणो। अवणीया पत्थरा । अभिगिओ तेल्लेण । खामिओ दमदंतमुणी समभावो सिद्धो त्ति । दमदंतो त्ति गयं । अन्नया दुज्जोहणेण सह जुहिट्ठिलो जूयं रमंतो हारियभंडार-देसो दोवईए पीडं(पणं?) करेइ । सा वि हारिया । तओ तं गेण्हंतस्स दज्जोहणस्स मारणत्थं धाविओ भीमो । तओ भयभीएण दोवई समप्पित्ता दुज्जोहणेण नीसारिया पंडवा । ते वि य अभिमाणेणं कुंतीए सह दोवई घेत्तूण वणवासं पवन्ना । Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३४४] तओ दुज्जोहणेण वसीकए सव्वंमि गोत्तरज्जे कुंतीए भणिया पंडवा – 'पुत्तगा ! केत्तियं कालं चिट्ठियव्वं ? वच्चामो बारवइं, जओ तत्थ तुम्हाण माउलगहरं' । तओ 'तह'त्ति पडिवन्ने जया कालसंवरघरे पज्जुन्नकुमारो वद्धइ तंमि काले कुंती पंडवे घेत्तुं वणवासाओ बारवइं गया । बहुमन्निया वसुदेवाईहिं । तव्वयणेण य कयसम्माणा ताव धरिया पंडवा जाव जरासंधसंगामकाले तेहिं विणासिया कउरवा । तओ वासुदेवेण दिन्नरज्जा हत्थिणपुरमागया वारोसारएणं दोवईए सह विसयसुहमणुहवंता चिट्ठति । अन्नया य वासभवणत्थाए दोवईए सिंगारकरणवक्खित्तचित्ताए नारओ समागओ । सो य तीए न दिट्ठो । तओ कुविओ 'कहमेसा चेडी दुक्खभाइणी भविस्सई'त्ति चिंतंतो निग्गंतूण वासुदेवभएण [धायइसंड]त्थभरहखेत्ते चंपानयरीनिवासिकविलवासुदेवसेवगस्स अमरकंकानयरीसामिस्स सहावेणं चेव इत्थीलोलस्स पउमनाभस्स रन्नो सगासमुप्पइत्ता गओ । तेण य कयसम्माणो नीओ नियंतेउरं । दंसियाओ देवीओ । पुच्छिओ य - 'भगवं ! किं तए वसुहं हिंडंतेण अण्णत्थ कस्स वि एरिसीओ भुंभुरभोलियाओ महेलाओ दिट्ठाओ ?' तओ तं पउमनाहं 'जंबुद्दीवभरहखेत्ते हत्थिणाउरे पंचपंडवभज्जा दोवई णाम जा मए दिट्ठा तीसे एयाओ तुह डव्वल्लीए पाए वि बद्धाओ ण सोहिंति'त्ति भणिएण हु दुक्खावित्ता गओ । तओ दोवईए उवरि जायपरोक्खाणुरागेणं पउमनाभेण रण्णा एगते समाहित्थेणं आराहिओ पुव्वसंगइओ देवो । समागओ य सो भणइ – 'किं करेमि ?' पउमणाभेण भणियं - 'दोवइं संपाडेहि' । देवेण भणियं - 'न सा पंडवे मोत्तूणं अन्नं पुरिसमिच्छइ । तहा वि जइ ते निब्बंधो तो आणेमि' । तओ सो गओ हत्थिणाउरं । ओसोव्वणि निदं दाऊण अवहरित्ता दोवई समप्पिया पउमणाभस्स । 'एसा सा दोवई, अओ परं तुमं जाणसि'त्ति वोत्तुं गओ देवो । तओ पबुद्धा दोवई नियट्ठिइमपेच्छंती हल्लोहलीहूया भणिया पउमनाभेण - 'देवि ! मा भाहि । मए तुमं आणाविया । सव्वं पि इमं तुह रज्जं । ता मए सह विसिट्ठभोगे भुंजाहि' । तओ दोवई तक्कालुप्पन्नमईए 'जइ मासब्भंतरओ मम निएल्लओ को वि तत्तिं ण करिस्सइ, तओ जं तुमं भणि[ही] तं करिस्सामि'त्ति भणित्ता बंभयारिणी चिट्ठइ त्ति । इओ य हत्थिणाउरे जुहिट्ठिलादओ इओ तओ गवेसित्ता दोवइमपस्समाणा गया बारवईए । कहिया वासुदेवस्स वत्ता । तओ को वि किंपि न जाणइ त्ति सव्वेसिं मूढकायव्वाणं पुरओ झत्ति समागओ णारओ। पुच्छिओ वासुदेवेणं – 'भगवं ! जाणसि किमवि दोवईए सुद्धिं ?' नारएण भणियं – 'अहमन्नया धायइसंडभरहखेत्ते गओ आसि । तत्थ अमरकंकाए पउमणाभस्स रन्नो भवणंमि दोवई देवी जारिसिया दिट्ठपुव्वा' । तओ गओ णारओ । वासुदेवो वि लद्धदोवइबु(सु)द्धी रहवरारूढो पंचपंडवसहिओ सबलवाहणो गओ पुव्वसमुद्दतीरं । ठिओ तस्स(त्थ) मणसा सुट्ठियं देवं चिंतित्ता तवणिरओ धम्मपरायणो । समागओ य सुट्ठिओ । भणइ - "किं करेमि ?' वासुदेवेण भणियं – 'दोवई पउमणाभेण अवहरिया चिट्ठइ । सा जहा आगच्छइ तहा करेहि' । सुट्ठिएण भणियं – 'जहा दोवई देवेण अवहरित्ता पउमनाभस्स समप्पिया तहाऽहं तुहाऽऽणित्ता समप्पेमि । अह एवं न पडिहाइ तो पउमणाहं सबलवाहणं समुद्दे पक्खिवामि' । तओ वासुदेवेण भणियं 'मा एवं करेहि । मम पंडवछट्ठस्स छण्हं रहाणं समुद्दमज्झेण मग्गं देहि, जेण सयमेव दोवई घेत्तुमागच्छामि' । तओ 'तह'त्ति पडिवज्जित्ता दिन्नो सुट्ठिएण मग्गो । तेण य पंडवसहिओ गओ अमरकंकाए वासुदेवो । धरिया बाहिरुज्जाणे रहा । पेसिओ पउमनाभस्स समीवे णियसारही दारओ णाम दूओ, Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३४५] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN सिक्खविओ य - 'तस्स पायपीढं णियपाएण अक्कमित्ता कुंतग्गेणं लेहं च समप्पित्ता भणियव्वं तए - "भो पउमनाहा ! एस जंबुद्दीवभरहाहिवई वासुदेवो पंचपंडवसहिओ समागच्छइ । ता तस्स दोवई सयं नेऊण समप्पेहि जुज्झसज्जो वा निग्गच्छाहि" ।' तओ तहेव कए दारुएणं रुट्ठो पउमनाहो । निब्भच्छेत्ता नीसारिओ दारुयसारही । नीसरिओ अप्पणा संगामत्थं सबल-वाहणो । इओ य दारुयसारहिया(णा)ऽऽगंतूण निवेइओ वासुदेवस्स पउमणाभवुत्तंतो । तओ वासुदेवो भणइ - 'को पउमणाभेण सह पढमं जुज्झिस्सइ ?' तओ 'अम्हे'त्ति भणित्ता तेण समं पंडवा जुझंता पराइया समाणा वासुदेवंतियमागया । तओ उट्ठिओ वासुदेवो । आरू(बू)रिओ पंचु(च)यन्नसंखो । तस्सद्देण य घुम्माविओ पउमनाभबलतिभागो । तहा आरोवियकालपट्टधणुपडंचाअच्छोडणसद्देण मओ तस्स बिइओ वि बलतिभागो । तओ तिभागबलसेसो पउमनाभो नासित्ता पविट्ठो अमरकंकाए । ढक्कावियाइं पउलिदुवाराई । वासुदेवो वि पागारसमीवमागंतूण रहाउ उत्तरइ । तओ महंतं णरसिंहरूवं विउव्वित्ता धुडुहुडेतो पायमूहद्रहाहिं उद्दारेइ पागारदेउलधवलहराइं । तओ महाभयभीओ पउमणाहो गओ दोवईसरणं । भणइ य - 'देवि ! रक्ख मम जीवियं' । तओ भणियं दोवईए – 'बहुयं तए विणासियं । परमज्ज वि जइ जीविउकामो तो ममं परओ काउं वासदेवं चेव सरणं पवज्जाहि, जओ सरणागयवच्छला उत्तमपरिसा हवंति' । तओ पउमनाभेणं तहेव कए वासुदेवो – 'ममाउ संपयं नत्थि ते भयं, मुक्को सित्ति वोत्तुं दोवइं पंडवाणं समप्पित्ता तेहिं चेव सहिओ रहवरारूढो वलिउमारद्धो । एत्थंतरंमि य तंमि चेव भरहद्धे चंपाए णयरीए पुन्नभहुज्जाणे समवसरियमुणिसुव्वयतित्थयरसमीवे कविलो नाम वासदेवो धम्मं सणंतो सोऊण तं कण्हवासदेवापरियसंखसह संसयापन्नो पच्छड - 'भगवं! किमेयंमि चेव भरहखेत्ते बीओ वासुदेवो समुप्पन्नो जमेसो संखसद्दो सुव्वइ ?' । तओ भगवया पउमणाभदोवइवुत्तंते कहिए कविलो भणइ – 'भगवं ! जइ एवं ता अहं गंतूण कण्हं पेच्छामि' । भगवया भणियं - ‘एगखेत्तंमि बीओ न तित्थयरो होइ, ण य चक्कवट्टी, सबल-वासुदेवो वा सामी । तहा न कारणागओ वा सजाइयस्स मिलइ'त्ति । तओ सोऊण वि एवं कविलो कण्हदसणासाए झत्ति समुद्दतीरं पइ(हु)त्तो । दिट्ठाइं च समुद्दमज्झेणं गच्छंतस्स कण्हरहस्स सेय-पीयाइं धयग्गाइं । तओ ‘एसोऽहं कविलवासुदेवो समुद्दतीरमागओ चिट्ठामि । ता वलह जेण मिलामि'त्ति अक्खराइं सच्चवेंतो संखमापूरेइ । कण्हेण वि तं सदं सोऊण – 'दूरमागया अम्हे । ता न किंचि भाणियव्वं'ति अक्खराइं सच्चवेंतेणाऽऽपूरिओ णियसंखो । ___ तओ चलिओ कविलो समागओ अमरकंकाए । दट्ठण य तं भग्गलु(भु?)ग्गं पउमनाभं भणइ - 'किमेयं?' तेणाऽवि अप्पाणयं समातेण कया कण्हभंगरावा । कविलो वि - 'रे दरायार ! असमाणविग्गहि सि'त्ति भणित्ता पउमनाहं निव्विसयमाणवित्ता तप्पुत्तं रज्जे अहिसिं[चइ] । । [इओ कण्हो] वि समुद्दतीरमागंतूण पंडवे भणइ – 'जाव अहं लवणसमुद्दाहिवई सुट्ठियदेवं संभासेमि ताव तुब्भे गंतूणं महागंगमुत्तरेह' । ते वि ‘एवं होउ' त्ति कण्हणावारूढा समुत्तिन्नगंगा भणंति - 'अहो ! पेच्छामो वासुदेवस्स बलं, कहमेसो बासट्ठिमहाजोयणप्पमाणं गंगापटुं णावारहिओ उत्तरिस्सइ ? ता न केणाऽवि नावा संप(पा?)डियव्व'त्ति कयसंकेया णिलक्कित्ता ठिया ।। इओ य कण्हो कयकिच्चो गंगातीरमागओ इओ य तओ णावमपासंतो एगाए बाहाए सघोडयं रहे Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३४६] चडावित्ता बीयाए बाहाए जलं तरंतो सुट्ठ संतो गंगामज्झए समागओ चिंतइ - 'अहो ! णं समत्था पंडवा जेहिं णावारहिएहिं [ए]सा उत्तिन्ना' । [त]ओ जाणेत्ता वासुदेवस्सिमं चिंतियं गंगादेरी(वी) थाहं वियरइ। तओ सुहेणुत्तिन्नगंगो तीरट्ठियपंचपंडवे दट्ठण वासुदेवो भणइ - 'कहमेसा तुब्भेहि तरिया ?' तेहिं भणियं - 'नावाए' । वासुदेवो भणइ – 'किं वालिऊण न पेसिया नावा ?' ते भणंति - 'तुम्ह बलपरिक्खणत्थं' । तओ वासुदेवो कुविओ ‘ण मम अमरकंकासंगे(संगामे?) तुब्भेहिं बलं विन्नायं ? संपयं जाणिस्सह'त्ति भणित्ता लोहदंडेणं तेसिं रहाइं चूरेइ । तत्थ य रहमद्दणं णाम पट्टणं जायं । पंडवे य निव्विसए आणवेत्ता सखंधावारो आगओ बारवईए । __ पंडवा य हत्थिणाउरमागंतूण कहियवुत्तंता कुंती(ति) वासुदेवंतिए पेसंति । सा वि समागंतुं वासुदेवं पुच्छइ – 'पुत्त ! तए पंडवा निव्विसया आणत्ता, ते तुह भुत्तिं मोत्तुं कत्थ गच्छंतु ? वासुदेवेण भणियं - 'दक्खिणदिसाए गंतूण समुद्दतीरं पंडुमहुरं णाम णगरिं निवेसित्ता चिटुंतु' । तओ समागया कुंती । कहियं पंडवाणं । तेसि पि तहेव ठियाणं विसयसुहमणुहवंताणं दोवईए समुप्पन्नो पंडुसेणो णाम पुत्तो । एवं च पंडवा इव कलत्तमूलं वसणं संपत्तो सागरचंदो त्ति । सागरचंदकहा भण्णइ - बारवईए बलदेवपुत्तस्स निसढस्स पुत्तो सागरचंदो नाम । सो य अईव रूवाहिओ सव्वेसिं संबाईणं इ8ो । तत्थ य बारवईए वत्थव्वस्स धणसेणस्स रण्णो दुहिया कमलामेला णाम । सा य उग्गसेणपुत्तस्स नभसेणस्स दिन्ना । ताव य आगासचारी नारओ तस्स गिहमागओ । सो य तेण दारियालंभवाडेण न पूइओ । तस्सोवरि पओसमावन्नो तओ उप्पइऊण नारओ सागरचंदस्स कुमारस्स सगासमागओ । अब्भुट्ठिऊण दा[ऊणाऽऽसणं] सो उवविटुं समाणं पुच्छइ – 'भगवं ! किंचि अच्छेरयं दिटुं?' 'भद्द ! दिटुं' । 'कहिं?' 'इहेव बारवईए कमलामेला नाम दारिया' । सागरचंदेण भणियं – 'किं सा कस्सइ दिन्ना?' तेण भणियं - 'दिन्ना' । सागरचंदो भणइ – 'कहं मम ताए समं संजोगो हवेज्ज?' ताहे ‘ण याणामि'त्ति वोत्तुं गओ णारओ । सो य सागरचंदो तं सोऊण न वि आसणे धिइं लहइ । तं दारियं फलहए लिहंतो हा(णा)मं च गेण्हंतो चिट्रइ । __ नारओ वि कमलामेलाए अंतियं गओ । ताए वि पुच्छिओ – 'किंचि अच्छेरयं दिट्ठपुव्वं ?' सो भणइ – 'दुवे दिट्ठाणि, रूवेण सागरचंदो, विरूवत्तणेण नभसेणो' । तओ सा मोत्तूण नभसेणं सागरचंदेऽणुरत्ता समासासिया णारएण । कहिओ य तीए अणुरागो गंतूण सागरचंदस्स । तओ 'कमलामेलारहिओ अवस्सं सागरचंदो मरइ'त्ति नाऊण आदन्ना माया अन्ने य कुमारा । तओ समागओ संबो । तहारूवं सागरचंदं पेच्छित्ता पिट्ठओ ठाऊण तस्स अच्छीणि णियहत्थेहिं ढक्केइ । सागरचंदेण भणियं – 'किं कमलामेला तुमं ?' संबेण भणियं - 'नाऽहं कमलामेला किंतु कमलामेलो' । सागरचंदेण भणियं – ‘एवं, तुमं चेव ममं कमलामेलं मेलिहिसि' । तओ तमत्थमपडिवज्जंतो संबो कुमारेहिं बहुगं मज्जं पायइत्ता वायादाणपुव्वगं मन्नाविओ । तओ विगयमओ चिंतेइ – 'अहो ! मए दुक्करमब्भुवगयं । तहा वि नियपइन्ना निव्वाहिय[व्व]'त्ति कट्ट पन्नत्तिं सुमरित्ता जो णभसेणस्स विवाहदिवसो तमि दिणे संबेणाऽसेसकुमारसहिएण नारयस्स संकेयं दाऊणुज्जाणे गंतुं कमलामेलमवि सुरंगाए तमुज्जाणमाणावित्ता सागरचंदो परिणाविओ । तओ एत्थ वित्तविवाहा जाव कीलंता चिटुंति ताव इयरे घरे कमलामेलमपासंता इओ [तओ] Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३४७] गवेसमाणा तमुज्जाणमागया । तओ विउव्वियविज्जाहररूवाणं कुमाराण मज्झट्ठियं कमलामेलं दट्ठण वासुदेवस्स कहिंति । सो वि कुविओ सबल-वाहणो निग्गंतूण तेहिं सह जुज्झिउं पवत्तो । खणंतरंमि य सहावरूवत्थो संबकुमारो कमलामेलासहियं सागरचंदं घेत्तूण वासुदेवस्स पाएसु पडिओ । वासुदेवेण वि – 'संपयं वित्तविवाहाण किं कीरउ ?'त्ति भणित्ता नभसेणं सपरिवारं संबोहिऊण सागरचंदस्स चेव दिन्ना कमलामेला। तओ विलक्खीहूओ णभसेणो किं पि काउमसमत्थो सागरचंदस्स छिद्दाणि गवेसिउमाढत्तो । ___अन्नया भगवओ नेमिकुमारस्स सगासे धम्मं सुणितस्स जाओ से अहियय[र]संवेगो । पडिवन्नाणुव्वओ वि पुदिव अहिययरं सावगधम्मुज्जुओ समाणो बाहिं मसाणासन्ने काउस्सग्गेण ठिओ सागरचंदो । तं पिच्छिय नभसेणेण चिंतियं – 'अज्जाऽवस्सं पुज्जति मणोरहा' । रइओ तस्स सिरम्मि जलंतचियंगारभरिओ घडकंठओ । तओ सो म(तं) सम्ममहियासिऊण विन्नायपरमत्थो सागरचंदो गओ देवलोगं ति । सागरचंदो त्ति गयं । इओ य सागरचंदो व्व सव्वगुणसंपुन्नो पज्जुन्नकुमारस्स भज्जाए वेयब्भीए पुत्तो अणिरुद्धो नाम नेयाविओ ऊसाए विज्जाहरीए । जओ सा सुहनिवासउरसामिणो बाणनामगविज्जाहरस्स धीया कण्णया संती सु-वरत्थमाराहेइ गउरिनामविज्जं । सा य तुट्ठा भणइ – 'पुत्ति ! वासुदेवपोत्तओ पज्जुन्नकु[मा]रपुत्तो तवाऽनिरुद्धो णाम पवरो पई होही' । बाणविज्जाहरेण य सम्ममाराहिओ गउरिविज्जापिओ संकरो नाम मंतो। तेण य तुटेण दिन्नो तस्साऽजेयवरो । गउरी भणइ - 'न जुत्तो सव्वत्थाऽजेओ काउं' । संकरेण भणियं - 'भो ! तुममित्थीकज्जवज्जमन्नत्थाऽजेओ भविस्ससि' । [तओ] चित्तलेहं च विज्जाहरिं पेसिऊणाऽऽणाविओ तत्थेवाऽनिरुद्धो ऊसाए । गंधव्वविवाहविवाहियं च तं घेत्तु मेसोऽहमनिरुद्धो जामि, धरेउ जइ को वि समत्थो'त्ति वोत्तुं णिग्गओ जावाऽनिरुद्धो ताव पिट्ठओ पउ(हु)त्तो बाणो । तेण य सममूसादिण्णतक्कालपढियसिद्धविज्जाबलो वि जुझंतो कहं वि बद्धो णागपासेहिं । एत्थंतरंमि य पन्नत्तिनिवेइयवुत्तंता तत्थेव पत्ता वासुदेव-बलदेव-पज्जुन्न-संबा । पेसिओ य तेहिं णागाभिमुहो गरुडो । सयं च निहणिऊण बाणमूसाए सममाणीओ बारवई(इ)मनिरुद्धो । तन्निमित्तं च वद्धते वद्धावणए कह वि तत्थेवाऽऽगओ णारओ । दाउं च कमंडलुणा वंदणत्थं तित्थोदगमुवविट्ठो । पुच्छिओ य वासुदेवेण - 'भद्द ! किं सोयं?' सो वि पसिणपरमत्थमयाणंतो तस्सुत्तरं किंचि काउमसमत्थो कहापसंगं काऊण उठ्ठित्ता गओ पुव्वविदेहे जुगबाहुवासुदेवपज्जुवासिज्जमाणस्स सीमंधरसामिस्स समोसरणं । तत्थ वि तित्थयरपायपुरओ पक्खिवित्तु तित्थोदगं दिन्नं जुगबाहुहत्थे । तेणाऽवि तं घेत्तु पुच्छिओ सामी - 'भयवं ! किं सोयं ?' ज(जि)णो भणइ – 'सव्वंगमा(सच्चं णाम?) सोयं' । अवधारिउं चे नारओ तओ गओ अवरविदेहे महाबाहुवासुदेवपज्जुवासिज्जमाणस्स जुगंधरसामिस्स समोसरणं । घल्लिउं च जिणपायपुरओ तत्थ वि तित्थोदगं दिन्नं महाबाहुहत्थे । तेणाऽवि तं घेत्तुं पुच्छियं - 'सामि ! किं सोयं ?' जिणेण वि – 'सच्चं नाम सोय'ति साहिए निच्छियमई नारओ पुणो वि बारवइमागओ वासुदेवं भणइ – 'किं तया तए दुरवबोहं पुच्छियं ? जओ सच्चं णाम सोयं' । वासुदेवो भणइ – 'कहेसु, किं सच्चं ?' सोउं चेमं सच्चत्थमयाणंतो पुणो वि विडिक्किओ नारओ । तओ लक्खित्ता वासुदेवेण - 'जत्थ सोयं तए पुच्छियं, तत्थेव सच्चं पि किन्न पुच्छियं ?'ति विप्पलाविज्जतो णारओ भणइ – 'सच्चं सच्चत्थं पुच्छिओ भट्टारओ'त्ति । Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३४८ ] जहा एवं च संविग्गो णारओ सयं चेव परिभावेंतो सच्च- सोयत्थं जाओ जाइसरो । बुज्झियं बा(चा)ऽणेण ‘णिव्वियारया णाम सच्चसोयं । जओ सतां हियं सच्चं, सुइस्स भावो सोयं ति निरुद्धी (त्ती) । संतो य जीवा, तेसिं हियं जो कुणइ तस्सेव परमत्थओ सुइभावो, सो य निव्वियारयारूवो । त एगट्ठा सच्च-सोय-निव्वियारयासद्दा । कहं च कलि-केलिपियत्तणेण सवियारो अहं जीवि (व) हिओ'त्ति भावेंतो सम्मं होउं पत्तेयबुद्धो [सिद्धो] नारओ - जो य जंभगेहिं बालभावे णारयनिमित्तमसोगरुक्खो थंभियच्छाहो [सो] तहेव ठिओ त्ति छायारुक्खो णाम जाओ । तस्साऽऽसन्नपएसे संबुज्झिही धणंजओ ति । धणंजयकहा भण्णइ - सोरियपुरे वीरजिणकाले धणंजओ नाम सिट्ठी । तस्स सुभद्दा णाम भज्जा । तेहि य पुत्थीहि(अपुत्तेहिं?) तत्थेव सुरंवरो णाम जक्खो णमंसिऊणोवाइज्जिही जहा 'तुज्झ पहावेणऽम्हं जइ पुत्तो होही ता तुह महिससएण पूयं काहामो' । जम्मिही य तेसिं पुत्तो । एत्थंतरंमि य 'एए संबुज्झिस्सिति'त्ति नाउं नारयच्छायारुक्खासन्नं समोसरिही महावीरो । तव्वंदणत्थं च जाही सेट्टिणीए सह सेट्ठी । सोउं च धम्मं संबुद्धो सुरंवरं पुच्छिही 'जइ तु[मं] ममणुजाणेसि वयाणि गिण्हामि' । सो वि उवसंतो इव भणिही 'जं ते पडिहाइ तं विहेसु' । तओ सेट्ठिणा सामिमूले गहिएसु पंचाणुव्वएसुं जक्खो तब्भाववियाणणत्थं भणिही 'देहि ममोवाइय(यं) सुक्खियं' । सेट्ठी भणिही 'किं वयगहणपुच्छाकाले चेव तए तं न मग्गियं ?' जक्खो भणिही 'नोवाइयविसए अहं तए किंचि पुच्छिओ' । तओ सेट्ठी दयाए चिंतिही 'अहो ! विसममावडियं । अहवा किमेत्थ विसमं ? जओ सायत्तं चेव ससरीरं । ता जक्खस्सेमं सयहा छिंदिउं देमि'त्ति णिच्छियमई जाही जक्खपुरओ । पूएंतो य तं नियतणुखंडेहिं सेट्ठी चितिही 'अहो ! अहं धन्नो जेणिमाए चिंति ( त ? ) णाए नऽन्ने पाणिणो निजोजिया' । एवं च दिण्णेसु कइवयखंडेसु महासत्तं ति तं णाउं सयं चेव संबुज्झिही सुरंवरो, [त] हा वि पइन्नासूरो त्ति सेट्ठि भणिही . 'न मज्झ तए नियसरीरेणोवाइयं किंतु महिसेहिं तो ते देहि' । नाउं चेमं णिब्बंधभावं सेट्ठिणा कराविऊण पिट्ठमयमहिससयं ढोइज्जिही जक्खपुरओ । सेट्ठी वि जक्खेण पुणन्नवीकयसरीरो समयंमि सामिसमीवे पव्वइत्ता सिज्झि जहा धम्मघोस-[धम्मजस ]त्ति । धणंजओ त्ति गयं । — धम्मघोस - धम्मजसकहा भण्णइ महावीरसीसा धम्मघोस - धम्मजसा णाम दो अणगारा कयाइ वाणारसीए वरिसायाले ठाहिंति । ते य मासक्खमणं मासक्खमणेण कार्हिति । तत्थ तिण्णि पारणयाणि । चउत्थे पुण कत्तियचाउम्मासयपारणए ' मा नीयावासो होउ'त्ति काउं पाडिवयाए सुत्तपोरिसिमत्थपोरिसिं च संवहित्ता तइयपहरे णीसरिस्संति णयरीओ । वच्चंता य सारइयघम्मेणाऽब्भाहया तिसायया गंगं उत्तरमाणा मणसा वि पाणियं [ण] पत्थिस्संति। नाउं चेममईवाऽऽवज्जिया गंगादेवया विउच्छि (व्वि)त्ता सवाणिय- गोरसाईणि गोउलाणि गंगुत्तिणे धम्मघोस - धम्मजसाणगारे भणिही 'भगवं ! भिक्खं गेण्हह' । ते वि सम्ममुवउत्ता धरणिचरणाछिवणाइलिंगेहिं लक्खित्तु ‘देवयाविउव्वियं'ति तं पडिसेहिस्संति तओ ख (सु) यरमुम्माहिया अणुकंपाए गंगादेवी विउव्विही बहलं वद्दलयं, हेट्ठा उल्लं भूमिं समंतओ सुसीयलं पवणं । तेहिं अप्पाइया धम्मघोस - धम्मजसा संपत्ता गामं, पारित्ता य तत्थ कर्मकमेणेहिंति सोरियपुरे महावीरंतियं । सज्झाएंता य ते गंतुं णारयासोगपायवस्स - - - - - — — Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३४९] हेट्ठा अवरण्हे वि पेच्छिस्संति तच्छायमवट्ठियं । तओ धम्मघोसेण 'तुहेसा लद्धि'त्ति भणिए धम्मजसो भणिही - ‘ण मम किंतु तुझं' । एवं च जाए परोप्परमुल्लावे धम्मघोसो जाही काइयभूमिं । न य वलिही तरुछाया । तओ जाही धम्मजसो । तहा वि न सा वलिही । तओ ‘णेगस्स वि एसा लद्धि'त्ति संजायपच्चया गंतुं पुच्छिस्संति सामि । तेणाऽवि साहिए णारयाइवइयरे निस्संसईहूया धम्मघोस-धम्मजसा समयंमि संपत्तकेवला सिज्झिस्संति त्ति । धम्मघोस-धम्मजस-णारय त्ति गयं । तब्भवसिद्धा य णारउ व्व राईमइ त्ति राईमइकहा भण्णइ - सोरिअपुरजाओ समुद्दविजय-सिवादेवीणंदणो दसधणूसिओ णेमिकुमारो चिटुंतो बारवईव(ए) कयाइ बहुकुमारेहिं सह कीलंतो बाहुजुद्धेणाऽऽगओ वासुदेवाउहसालाए । पेच्छइ य तत्थ विविहाउहमज्झट्ठियं पंचयन्नं णाम संखं । तं च गेण्हंतो भणिओ चारुकण्हणामेणाऽऽउहसालारक्खवालेण – 'कुमार ! वासुदेवस्सेव एयस्स संखस्साऽऽवूरणे सत्ती नऽन्नस्स । ता मा निरत्थयं पयासं करेहि' । तओ 'सच्चमेसो भणइत्ति वोत्तुं णेमिकुमारेण सो तहाऽऽवूरिओ संखो जहा कं(?) *[कण्ह-बलदेवा वि खुभिया, गयघोडया बंधणाणि तोडिउं पलाया नायरयलोया य मुच्छिया । ताहे चिंताउलं वासुदेवं आउहसालारक्खवालो कहेइ – 'अज्ज नेमिकुमारेण पंचजन्नो संखो लीलाए आऊरिओ' । तो विम्हिओ कण्हो गओ आउहसालं, तत्थ संमाणिऊण नेमिकुमारं कहेइ – 'भाइ ! किं तए अज्ज संखो पूरिओ ?' नेमिणा वि 'आम' ति कहिए कहेइ – 'तो अज्ज नियं भुयबलं पि दंसेहि । चल, मए सहिओ बाहुजुद्धेण जुज्झाहि' । ताहे नेमिणाहेण चिंतियं – 'मज्झ हत्थेण पाएण वा अक्कंतो कण्हो कहं भविस्सइ ? ता मा अणट्ठो होउत्ति वासुदेवस्स कहियं – 'पाययजण व्व जुद्धकरणं न उचियं । ता परोप्परं बाहामोडणेण जुज्झामो' । ताहे कण्हेण]* तहेव पडिवण्णे दो वि कुमारपरिवारिया गंतूणाऽऽउहसालाए जुज्झिउं पवत्ता । तओ धरिया वासुदेवेण णिच्चला बाहा । तं च विविहभंगेहिं मोडिऊण धरिया नेमिकुमारेण णियबाहा । तीए लग्गो सव्वपयासेण वासुदेवो, ण य मणागं पि चालिउं सक्किया(ओ) । तओ ड(च?)मक्किओ वासुदेवो - 'अहो ! जस्सेरिसं बलं सो कहं मं न रज्जाओ उत्तोलिस्सइ?'त्ति चिंतितो भणिओ अरिठ्ठदेवयाए - 'महाणुभाव ! आइट्ठो एस पुटिव चेव णमितित्थयरेणं जहा – “हरिवंससंभूओ समुद्दविजयस्स सिवादेवीणंदणो कुमारो चेव बावीसइमो तित्थयरो भविस्सई" । ता न एयस्स रज्जेण किं पि पओयणं । मा तुममवक्खं(मणखेयं?) कमवि कुणसु' । तओ सोउमेवमुम्माहियचित्तो वासुदेवो भणियं *[णेमिकुमारं णियये अंतेउरे आहूय नियपरिवारेण तस्स हाण-भोयणाई कारावित्ता तत्थेव य ठावेइ ।]* तओ राईपरिवारं भणइ - 'तहा तुब्भेहिं णेमिकुमारोऽवसरंमि चोइयव्वो जहा विसयसुहं मण्णइ' । अन्नया य आगओ वसंतसमओ । तओ वासुदेवेणं बारवईए दवावियपडहएणं सपरिवारेणमन्नलोएण य बाहि रेवंतयणामंमि उज्जाणे गंतूण पारद्धा सरोवरंमि जलकीला । तत्थ य सुइरं कि(की)लिऊण उत्तरिओ वासुदेवो । णेमिकुमारो वि कीलित्ता समुत्तरंतो दिट्ठो पुव्वुत्तिन्नाए पुष्क(क्ख)रिणीतडोवविठ्ठाए रुप्पिणीए । भणिओ य अब्भुट्ठाणपुव्वगं – 'एहि देवर ! एत्थाऽऽसणे उवविसाहि' । उवविठ्ठो णेमिकुमारो। रुप्पिणी वि कुमारस्स केसाइ स(सं)वारणं कुणंती 'अवसरो'त्ति सहसं(सा) भणिउमाढत्ता – 'कुमार ! किं *मूलप्रतौ भष्टः एष पाठोऽत्र त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितस्याऽऽधारेण लिखितोऽस्ति । Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३५०] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNA तुह सुस्सूसाए जो रमणीरभं(रमणं?) न याणसि ?' तओ तत्थेवाऽऽगयाए जंबवईए भणिओ कुमारो - 'किं तस्स जोव्वणेणं जो न लडहविलयाओ सलीलं भुंजइ ?' ताहे तत्थे वाऽऽगयाओ सच्चभामाइयाओ महादेवीओ जंबवईए चेव वयणाइं पोसंतीओ कुमारं विन्नवेंति जहा – 'कुमार ! मण्णिज्जउ सयलसुहमूलं विवाहसंबंधो' । णेमिकुमारेणाऽवि तासिमुवरोहओ भणियं - ‘एवं होउ' । तओ ताहिं णेमिकुमारस्स परिणयणमग्गणे कहिए तुट्ठो वासुदेवो गओ बारवईए । अण्णया य पाउसागमे अंतेउरमज्झत्थो देवीओ भणिउमाढत्तो - 'को तुम्हं देवरस्स नेमिकुमारस्स जोग्गा कन्नगा ?' तओ भणियं सच्चभामाए – 'देव ! उग्गसेणस्स रण्णो धीया राईमई णाम मे भगिणी रूवाहिया चिट्ठइ । ता सा चेवोचिया नेमिकुमारस्स' । वासुदेवेण वि 'साहु'त्ति वोत्तुमुग्गसेणगिहं गएण मग्गिया णेमिकुमारनिमित्तं राईमई । दिन्ना य तेण । तओ समागंतूण णिवेइए तुट्ठो समुद्दविजय(ओ) । हक्कारिओ कोट्ठगिणेमित्ती । पुच्छिओ विवाहदिवसं । तेण भणियं – 'सव्वे वि सुहारंभा वरिसायाले णिसिद्धा, किं पुण विवाहो ?' समुद्दविजएण भणियं – 'कह वि किलेसेण एस नेमिकुमारो विवाहाभिमुहो कण्हेण कओ । ता मा विलंबेहि । कालोचियं चेव दिवसं निरूवेहि' । तओ भणियं कोट्ठइणा – 'जइ एवं, तो सावणसुक्कछट्ठीए पओयणं चिंतियव्वं' । ताहे कयसंमाणो गओ कोट्टई । पारद्धा विवाहसामग्गी । तओ विवाहदिवसे कयसिंगारो रहवरारूढो विवाहत्थं वच्चंतो नेमिकुमारो दट्ठणंतराले विवाहत्थमारडंतसावज्जपक्खिजीवभरियं पाडगं जाणंतो वि सारहिं पुच्छइ – 'किमेयं ?' तेण भणियं – 'कुमार ! तुह विवाहभोज्जनिमित्तमेए जीवा विणासिय[व्व] त्ति निरुद्धा चिटुंति' । तओ ‘हा हा ! अहो अकज्ज !' ति भणित्ता समाइट्ठो सारही - 'सिग्धं गंतूणिमे मेल्लेह' । सारही वि तहेव काउमागओ । तओ सामी विसयविरत्तचित्तो लोगंतियदेवेहिं - 'भगवं ! तित्थं पवत्तेहि' त्ति विन्नत्तो रहे बा(वा)लाविऊणाऽऽगओ नियमंदिरं । नाउं चेमं समुद्दविजयाईणं जायं महादुक्खं । संपत्तो य कुमारंतिए वासुदेवो भणइ – 'णेमि ! किमेयं ?' नेमिकुमारेण वि साहिया संसारासारया । संसिओ सामन्नपरिणामो। एत्थंतरंमि य देव-दाणविंदेहिं तत्थाऽऽगंतुं कया णिक्खमणमहिमा । परं हरिसविसेसओ देवसत्तीए तेहिं पिहप्पिहं रह-गय-जंपाणारूढो दरिसिज्जंतो सामी य जणाणं महाविभूईए [तओ राई]मईगिहासन्नेण णिग्गंतुमारूढो उज्जितपव्वए । तंमि य जायवसहस्ससमेओ णेमिकुमारो वरिससयतिगोवरि पुव्वह्ने छट्ठभत्तिओ सावणसुक्कछट्ठीए निक्खंतो त्ति । बीयदिणे य जंमि गोउले गंतुं पारिओ पाउब्भूयाणि तंमि पंचदिव्वाणि । समइक्कंतेसु य चउप्पन्नदिणेसु आसोयामावासाए संपत्तकेवलो संखलंछणो वाम-दाहिणपासेसु अंबादेवीगोमेदजक्खपज्जुमाणे(पज्जुवासिज्जमाणो) णमिजिणतित्थपल्लट्टणेण णियतित्थं पवत्तेंतो वरदत्तगणहराइसाहुपरिवारो जक्खिणी-पवत्तिणीपमुहसाहुणीपरिवारो य नेमिजिणो विहरइ त्ति । ___ इओ य राईमई नियधवलहरोवरि परि(?) ठिया विवाहपत्थ[ण?]विमुहं णेमिकुमारमायन्निऊण जम्मंतराणुगयगुरुपेम्माणुभावओ विरहाइरेयविहुरा पुणो पुणो मुच्छिज्जंती भणिया सही-सयणाईहिं - 'जइ णाम णेमी पव्वइस्सइ ता किमन्ने जायवा निट्ठिया जेणेवं तुमं दुक्खिया जाया ?' तओ राईमईए ‘मा मा मह दुहावहमेवं जंपह, जओ ममेसो चेव सरणं'ति भणंतीए गिहासन्नगामी तावऽवलोइओ णेमिकुमारो जाव दिट्ठि गोयरमइक्कंतो त्ति । एवं च वट्टमाणे महासोयसमुदए रिट्ठणेमिजेट्ठभाया रहणेमी नाम 'जइ ममेसा भज्जा होइ'त्ति Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३५१] वासणाए बहुहा राईमइमुवचरइ । सा वि भगवई रहनेमिमईवाऽणुरत्तं लक्खित्ता कयाइ महु-घयसंजुत्तं पेज्जं पियइ । तओ रहणेमिस्साऽऽगयस्स महुपक्खित्तमयणहलापत्तीए वमित्ता भणइ - 'पिबसु पेज्जमिमं' । रहणेमी भणइ - 'कहं वंतं पिज्जइ ?' तीए भणिओ - 'जइ न पिज्जइ ता अहं पि संपयं नेमिकुमारेण वंता कहं भोत्तुमिच्छसि ?' । तओ धम्मो से कहिओ । संब(बु)द्धो पव्वइओ य । राईमई वि तं बोहेऊण पव्वइय त्ति । कयाइ वरदत्तगणहरो णेमिणाहमापुच्छेइ - 'भगवं ! किमेरिसो तुम्हमुवरि राईमईए पडिबंधो ?' | सामी भणइ – 'अज्जो ! पुस्विमट्ठसु भवेसु मए सहाऽविओएण जमेसा हिंडिया ता(ते)णेरिसो ममोवरि पडिबंधो'त्ति । अण्णया कयाइ सो रहणेमी बारवईओ भिक्खं हिंडिऊण सामिस[मीव]मागच्छंतो वरिसमाणमेहसमाहओ एक्कं गुहं अणुपविट्ठो । राईमई वि सामिणो वंदणत्थं गया पडिस्सयमागच्छंती अंतरालवरिसणेण तम्मि(तीमि)यवत्था तमेव गुहमणुपविट्ठा जीए एसो रहणेमी चिट्ठइ । तीए पच्छापविट्ठ त्ति गुहंधयारे रहणेमिमपेच्छंतीए उव्ववियाणि वत्थाणि । रहणेमिणा वि पढमपविठ्ठत्तणओ वत्थरहियं राईमई दट्ठण जायाणुरागेण भणियं - 'पुव्वं पि मए तुमं पत्थिया आसि । संपयं पुण अवसरो चेव । ता कीरउ कामासेवणं' । तओ तीए सद्देण पच्चभिजाणित्ता सीलसंरक्खणत्थं झडत्ति संगोवियंगाए भणिओ रहणेमी - 'महाणुभाव ! न सुकुलुप्पन्नाणमेरिसमसमंजसं ववहरिउं जुत्तं' । तओ सो तव्वयणाणंतरमेव लहुकम्मत्तणओ पच्चागयसंवेगो णियत्तभोगिच्छो सामण्णमणुपालित्ता कमेण सिद्धो त्ति । भगवं पि णेमिणाहो पल्लवदेसा कयाइ विहरतो । बारवइं संपत्तो, सुरेहिं रइयं समोसरणं ॥ तत्थुवविठ्ठो जायव-गणस्स पुरओ ठियस्स वंदित्ता । वेसमणाइसुराण य, धम्मकहं कुणइ महुरगिरा ॥ समयंमि य साहित्ता, तेहिं जह - 'संपयं गिहठियाए । कणगवईए जायं, केवलनाणं'ति णेमिजिणो ॥ देवच्छंदं गंतुं, वीसमइ; णिसामियं च तं तुट्ठा । वेसमणाइसुरा वि य, केवलिमहिमत्थमुप्पइउं ॥ वसुदेवगिहं पत्ता, जयजयसद्दाउला पणमिऊण । कणगवईए पुरओ, कुणंति रमणीयपेच्छणयं ॥ पत्तो जायववग्गो, सयलो तत्थेव साहुणीसहिओ । कणगवई वि य मुक्का-भरणा सयमेव कयलोया ॥ जक्खिणिपवत्तिणीए, समप्पियं वेसमुज्जया घेत्तुं । समवसरणंमि चलिया, पुरओ णच्चंतदेवेहिं ॥ [भगवंतणेमिणाहं, तत्थ य] दटुं ते(तओ) वणे गंतुं । कयतीसदिणाणसणा, सिवं गया सुरमहिज्जंती ॥ Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३५२] --- ----NNNNNNNNNNNNNNN वेसमणो वि य तीसे, देहं सक्कारिऊण गहियट्ठा(ट्टी) । थूभं काउं वरिसिय,-कणगेणं जाइ नियथाणं ॥ पज्जुन्नाईण तओ, पुच्छंताणं कहेइ वसुदेवो । कणगवईए चरियं, जमासि वेसमणकहियं ति ॥ दमदंती-कणगवइ त्ति गयं ॥ सुरसन्निज्झाउ य दमदंती-कणगवई व्व भेरीओ त्ति भेरीकहा भण्णइ - बारवईए णयरीए वासुदेवस्स देवयापरिग्गहियाओ गोसीसचंदणमयाओ तिन्नि भेरीओ, तं जहा - संगामिया १, अब्भुइया २, कोमुइया य ३ । तत्थ संगामे संगामिया वाणि(इ)ज्जइ, अच्छेरयकाले अब्भुइया पूरिज्जइ, कत्तियपुन्निमाए कोमुइया वाइज्जइ त्ति । एत्थंतरंमि य सक्को देवमज्झे वासुदेवस्स गुणकित्तणं करेइ – 'अहो ! उत्तमपुरिसाणं गुणो जं कस्स वि अवगुणं न गेण्हंति, नीएण जुज्झेण य न जुझंति' । तं चेगो देवो असद्दहंतो आगओ । वासुदेवो वि णेमिजिणस्स वंदओ पट्ठिओ । सो य देवो अंतरा कालसुणयरूवं मयगं विउव्वइ । सो य अईव दुग्गंधेण लोगमभिभवंतो वासुदेवेण दिट्ठो । भणियं चऽणेण - 'अहो ! कालसुणहस्सेयस्स पंडरा दंता सोहंति' । तओ आसहरियवेसं काऊण देवेण हरियमासरयणं वासुदेवस्स । तं च जाणित्ता तस्स पिट्ठओ धाविया रायाणो । जित्ता य देवेण । तओ सयमेव णिग्गओ वासुदेवो भणइ - 'कीस मम आसरयणं हरसि ?' । देवो भणइ - 'मं जुज्झे पराजिऊण गेण्ह' । वासुदेवेण भणियं - 'सोहणमेयं । किंतु तुम भूमीए, अहं रहेण । ता रहं गेण्ह' । देवो भणइ - 'अलं मे रहेण' । एवं आस-हत्थिणो वि निसेहंतो बाहुजुज्झयाइं पि सव्वाइं पडिसेहित्ता भणइ – 'मे सुंद(सुद्द?) जुझं देहि' । वासुदेवो भणइ – ‘पराजिओऽहं । णेहि आसरयणं । नाऽहं नीयजुज्झेण जुज्झामि' । तओ देवो तुट्ठो भणइ – 'वरं वरेहि' । वासुदेवो भणइ – 'संपयं सोवसग्गा बारवई सा [निरुवसग्गा कीरउ । देहि मे] असिवोवसमणि भेरिं । देवो वि तं दाऊण गओ णियठाणं । तीसे य भेरीए छण्हं छण्हं मासाणं वाइज्जतीए जो सदं सुणइ तस्सोवसग्गा पुव्वुप्पणगा नासंति नवा य छम्मासे जाव न हवंति । ___ अण्णया को वि धणड्डो वाणियओ पसिद्धिं सोऊण वाइयाए भेरीए देसंतराओ तत्थाऽऽगओ । सो य अईव दाहज्जरेणाऽभिभूओ भेरीपालं भणइ – 'गेण्ह तुमं दव्वलक्खं । मम पुण भेरीखंडं कहि(रि)त्ता ब(प)लमेत्तं देहि' । तेण लोभेण दाउं तत्थऽण्णचंदणविग्गलया दिन्ना । एवं अन्नन्नस्स वि तहा दिंतेण सा चंदणकंथा कया । अण्णया य असिवे वासुदेवेण सा तडाविया । जाव तं चेव सभं न पूरेइ । तओ वासुदेवेण भणियं - 'जोइह भेरि' । गंतुं च जोइया जाव दिट्ठा कंथीकया । तओ सो भेरीवालो वावाइओ । अण्णा य भेरी अट्ठमभत्तेणाऽऽराहइत्ता देवपासाओ लद्धा । अन्नो भेरीवालो कओ । सो आयरेण तं रक्खंतो वासुदेवेण पइओ त्ति । भेरि त्ति गयं । सुप्पसिद्धा य भेरि व्व वेज्ज त्ति वेज्जकहा भन्नइ - Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३५३] NNNNNNNNNN बारवईए णयरीए कण्हवासुदेवस्स दो वेज्जा-धन्नंतरी वेयरणी य । तत्थ जो वेयरणी [सो] सच्चो जं जस्सोच्चि(चि)यं वेज्जयं तं तस्स कहेइ करेइ य । जं च अप्पणो अत्थि ओसहाइयं तं संपाडेइ । धनंतरी पुण निस्सूगो पावं वेज्जयं कुणइ । तओ साहुणो भणंति – 'नेदं अम्हाणं विहियं' । सो भणइ - 'न मए साहुजोग्गं वेज्जयं पढियं' । एवं ते दो वि महारंभा महापरिग्गहा य सव्वाए बारवईए वेज्जयं करेंति । अण्णया तत्थ समोसरियमरिठ्ठनेमिं वासुदेवो वंदित्ता पुच्छइ – 'भगवं ! एए दो वि वेज्जा बहुजीवखयंकरा कालं काऊण कत्थ गमिस्संति ?' सामी भणइ - ‘एस धण्णंतरी सत्तमनरयपुढवीए अप्पइट्ठाणे उववज्जिही । एस पुण वेयरणी विज्झपव्वयवणे वाणरो होऊणं जोव्वणत्थो वानरजूहवई भविस्सइ । तत्थ य वणे अण्णया सत्थेण सहाऽऽगयाणं साहूणं मज्झे एगस्स पाए सल्लो भज्जिही । तं च सेससाहुणो भणिस्संति – 'अम्हे पडिक्खामो' । सो भणिस्सइ – ‘एवं सव्वे वि मरामो । ता वच्चह तुब्भे । जं कालोचियं भविस्सइ तमहं करिस्सामि' । तओ ते सल्लं कड्ढिउमसक्कंता छायाथंडिलंमि तं मोत्तणं जाइस्संति । एत्थंतरंमि य सो वानरजूहवई जत्थेसो साहू चिट्ठइ तत्थाऽऽगमिस्सइ । तं च साहु दमग्गिल्ल वानरा किलिकिलिस्संति । तओ सो जूहवई तेसिं सदं सोच्चा रुट्ठो समागओ साहुं दट्ठण 'कत्थ मए एरिसो दिट्ठपुव्वो'त्ति विमरिसणेणं जायजाईसरो संभरियपुव्वजम्मवेज्जो पव्वयाओ सल्लुद्धरणिं संरोहणि चोसहीओ गहायाऽऽगमिस्सइ । तओ दंतचावियाए सल्लुद्धरणीए समालित्तं साहुपायं झत्ति नीसरियसल्लं संरोहणीए रोहविस्सइ । तओ 'बारवईए वेयरणीणामाऽहं वेज्जो आसि'त्ति अक्खराणि तस्स पुरओ लिहिस्सइ । साहुणा वि तच्चरियसुयपुव्वेण धम्मे कहिए कयाणसणो तिण्णि दिवसाणि जीवित्ता सहस्सारं गमिस्सइ । तओ पउत्तावही णियसरीरगं साहुं च दट्ठण समागओ – 'तुम्ह पसाएणेसा मए देविड्डी लद्ध'त्ति भणित्ता तं साहुं णियसाहुसमीवे नेही । तत्थ वि साहूहिं पुच्छिओ जहा अवट्ठिय(जहावट्ठिय)वुत्तंतं साहेही । तओ सव्वेसि पि य धम्मथिरीकरणं होहि'त्ति । विज्ज त्ति गयं । सारंभो य वेज्ज व्व वीरओ त्ति वीरयकहा भण्णइ - बारवईए कयाइ पाउसागमे समोसरिओ णेमिणाहो । तं च पज्जुवासंतो कण्हवासुदेवो भणइ - 'भयवं ! तुब्भे किं न विहरह पाउसे ?' । सामी भणइ - बहुजीवाउला तंमि पुहवी, तेण न विहरामो' । तओ - 'जइ एवं तो बहु[ओ] मे यंतेउरपरिवारस्साऽसंजमो । तो पाउसे न नीसरिस्स(स्स) ति' कयाभिग्गहो गंतुं णगरीए पविठ्ठो अन्भिंतरभवणं । तद्द्वारे य निउत्ता पुरिसा, जहा – 'न कस्सइ पाउसं जावेह पवेसो दायव्वो' । ___अत्थि य बारवईए वीरओ णाम सालिओ । सो य अईव वासुदेवभत्तो त्ति पेच्छिउं पुष्फ-फलगंधेहिं कण्हं निच्चं भुंजइ, नऽन्नहा । न य लभहि(इ) वीरगो साभिग्गहकण्हस्स समीवं गंतुं । तओ पुप्फछज्जियाहत्थो सो बारट्ठिओ चेव पुप्फेहिं कण्हुद्देसेण अच्चणं काउं दिणे दिणे वच्चइ, ण य जेमेइ । एवं च वित्ते वरिसारत्ते नीसरिओ बाहिं वासुदेवो । उवट्ठिया य से सव्वे वि रायाणो । पडिओ य वीरगो पाएसु । पुच्छिओ य सो कण्हेण – 'वीरया ! किं दुब्बलो दीससि ?' । साहियं च से जहावत्तं बारपालिएहिं । तओ कण्हो संजायाणुकंपो संमाणिउं वीरयं काउं चाऽनिवारियप्पवेसं गओ नेमिनाहंतियं । वंदिउ चोवविट्ठस्स संसिओ से सामिणा समणधम्मो । Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३५४ ] तब्भाविओ य कण्हो भणइ 'भयवं ! नाऽहं काउं सक्को सयं सामण्णं, ता देह मे नियमं जहा - सामन्नकरावणा-ऽणुमोयणासु जइस्सं ससत्तीए । जो य कोइ पव्वइही तं न वारिस्सं, करिस्सं च तन्निक्खमणमहिमं'ति । एवं च गहियाभिग्गहो कण्हो जाहे विवाहोचियधूयाओ पायवंदियाओ एंति ता पुच्छइ 'पुत्तिगे ! दासी होहिसि उयाहु [सामिणी होहिसि ? ' ताओ भांति – ] 'सामिणीउ होहामो ?' कहो भइ 'जइ एवं ता पव्वयह नेमिनाहस्स पायमूलं [ मि] ' । पच्छा महया निक्खमणसक्कारेण सक्कारियाओ पव्वयंति । एवं कालो वच्च । — — अन्नया एगाए देवीए ‘कण्हो धीयाओ पव्वज्जं गेण्हावइ'त्ति चिंतिऊणाऽणागयमेव सिक्खविया मंजरी णाम नियधीया, जहा ‘तायं भणेज्जसु - दासीभविस्सामि' । ताहे सव्वालंकिय(लंकार) विभूसिया उवणीया पुच्छिया भइ ‘दासी होस्सामि' । वासुदेवो वि एवं कए मम धूयाओ संसारं हिंडिस्संति, तहा अण्णेहिं अवमाणिज्जिस्संति । ता न सुंदरं एयं । को उवाओ जेण अण्णा वि एवं न करेइ ? 'त्ति चिंतेइ । तओ लद्धोवाओ वीरयं पुच्छइ 'अत्थि ते किंचि चोज्जं कयपुव्वगं ?' वीरगो भइ ' णत्थि' । कण्हो भणइ 'तहा वि किंचि हियावित्ता कहेहि' । तेण भणियं 'एगया बयरीए उवरि कक्किंडो आसि । सो मए पाहाणेणाऽऽहणित्ता पाडिओ मओ य । तहेगया सगडमज्झे गंडहाराए पाणियं वहंतयं मए वा[म]पाएण धारियं । तं च उल्लट्ठित्ता गयं । तहा अन्नया पज्जणघडयमज्झे पविट्ठाओ मज्झि(च्छि)याओ । ताओ य दाउं पाणघडयमुहे वामहत्थं मए गुमुगुमंतीओ वइ(हि)याओ' । - — तओ बीयदिवसे अत्थाणत्थो वासुदेवो सोलसहं रायसहस्साणं पुरओ भइ 'सुणेह भो ! एयस्स वीरगस्स समायरणाणुरूवं कुलुप्पत्ति' । ते वि 'जिओ'त्ति काउं सोउमाढत्ता । तओ वासुदेवो भइ ‘जेण रत्तफडो नागो वसंतो बदरीवणे मारिओ पु[ह] विसत्थेण [सो एसो] वेमई नाम खत्तिओ । जेण चक्कुक्खया गंगा वहेंती कलुसोदगं धारिया वामपारण [ सो एसो] वेमई णाम खत्तिओ । जेण घोसवई सेणा वसंती कलसीपुरे घाइओ (आ) वामहत्थेण [सो एसो] वेमई नाम खत्तिओ । ता ममेसो जामाउगो जुत्तो' ति । — — तओ कण्हो वीरयं भणइ 'केउमंजरिं ते नियधूयं देमि' । सो नेच्छइ, तहाऽवि भिउडिं काऊण दिन्ना । नीया वीरएण सगिहं । तत्थ वि सा सेज्जाए वडिया अच्छइ, वीरगो य से सव्वं करेइ । अण्णा भणइ 'अहं सामि ! तीए दासो' । 'किं सा केउमंजरी ते वयणं करेइ न वा ?' वीरओ 'सव्वं जइ न करावेसि तो ते नत्थि छोट्टिकओ 'पज्जणं करेहि' । सा रुट्ठा भणइ । कहो पुच्छ कहो भाइ । तओ वीरएण कण्हाहिप्पायं नाऊण घरंगएण भणिया केउमंजरी जहा - 'कोलिया ! अप्पयं न याणासि' । तेण वि पिट्टित्तु ताडिया रज्जुए तओ सा रोवंती पिउमूलं गया पायवडिया भणइ जहा 'तेणाऽहं कोलिएण आहया' । कण्हो भइ 'एएणं चेव कारणेणं तुमं मए भणिया सामिणी होहि । तहाऽवि तए दासत्तं मग्गियं' । तओ सा भइ 'संपयं सामिणी होमि' । कण्हो भइ 'दाणिं मम वसो I जइ पुण वीरओ मन्नइ तो होहि' । तओ तीए निब्बंधेण मेल्लाविओ वीरओ । समोसरिओ य सपरिवारो नेमिनाहो। संपत्तो य महाविभूईए कण्हो । पव्वाविया य सामिणा केउमंजरी । - - — — — - तओ वासुदेवेणं सव्वसाहू बारसावत्तवंदणएण वंदिया । सेसरायाणो परिस्संता थक्का । वीरओ पुण वासुदेवाणुवित्तीए पिट्ठओ ठिओ वंदइ । तओ कण्हो संजायपासेओ पुच्छइ ‘भगवं ! तिहिं सङ्गृहिं Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३५५] संगामसएहिं नेवमहं परिस्संतो जारिसो संपयं' । तओ भगवया भणियं- 'कण्ह ! बहगं तए अज्ज साहियं, तं जहा – खाइयं सम्मत्तमुप्पाइयं, तहा तित्थयरनामकम्म, तहा सत्तमपुढवीओ उवट्टित्ता तइयपुढवीजोग्गमाउयं कयं, निकायणं पुण तस्स चरमकाले करिस्ससि' । तओ कण्हो भणइ – 'भयवं ! जइ एवं, ता पुणो वंदामि, जेण नरयाउयं फिट्टइ' । सामी भणइ - 'धम्मसील ! संपयं दव्ववंदणयं हवई' । तओ कण्हेण भणियं - 'भयवं ! किं वीरयस्स संवुत्तं वंदणयफलं ?' सामी भणइ – 'कायकिलेसमेत्तं । जओ तुहाणुवित्तीए चेवाऽणेण दिन्नाणि वंदणयाणि' । निव्विसेसभावा य वीरग-पालग त्ति । वीरगो त्ति गयं । पालगकहा भण्णइ - बारवईए वासुदेवो राया । पालय-संबाइया य से पुत्ता । अण्णया य सामी समोसढो । तओ वासुदेवो भणइ – 'जो कल्ले पढमं सामिं वंदइ तस्साऽहं जंमग्गियं तुरंगमं देमि' । तं च सोऊण संबो सयणिज्जाओ उठ्ठित्ता गिहट्ठिओ चेव भावओ भगवंतमभिवंदइ । पालओ पुण जच्चासलोभाओ बहुरत्तीए उट्ठित्ता सिग्घासेण गंतुं अभव्वो त्ति हियए अक्कोसेंतो वंदइ । तओ पालओ वासुदेवसमीवमागओ *दप्पयं मग्गइ । वासुदेवो भणइ – 'सामी जं पढमं वंदगं कहेस्सइ तस्स देमि' । तओ वासुदेवो भगवंतं पुच्छइ - 'केण तुब्भे अज्ज पढमं वंदिया ?' । सामी भणइ – 'भावरहिएणं पालएणं, भावसही(हि)ए[ण] संबेणं'ति। तओ वासुदेवो भणइ – 'भगवं ! कहमेयं ?' सामी भणइ - 'जओ पालओ अभव्वो, संबो भव्वो । तओ वासुदेवेण नीसाराविओ पालओ गओ पच्चंतदेसं । संबो पुण दाउं वरतुरंगमं मंडलीओ कओ त्ति । पालओ त्ति गयं । पालगपित्तिवओ उ य निसढो त्ति निसढकहा भण्णइ - बारवईए वासुदेवभाउणो बलदेवस्स रेवई णाम भज्जा । तीसे सीहसुमिणसूइओ निसढो नाम पुत्तो। सो य सव्वकलाकुसलो पिउ-माऊहिं वल्लहो त्ति परिणाविओ पंचासमेगदिणे भज्जाओ । करावियभज्जासंखपासायमज्झट्ठियपासाए य ताहिं सह सुहंसुहेण चिट्ठइ । इओ य बारवई-[ई]साणदिसि रेवयगपव्वयासन्ने सुरप्पियजक्खनिवासे नंदणवणुज्जाणे समोसरिओ रिट्ठणेमिजिणो । नाउं च णिग्गओ महाविभूईए सपरिवारो वासुदेवो निसढो य वंदणत्थं । सुयधम्मो य निसढो सम्मं सद्दहित्ता सावगो जाओ । बहुसुहोचियं च तं दटुं वरदत्तगणहरो वंदित्ता भणइ – 'भगवं! को पुरा आसी असो(एसो) निसढो ?' सामी भणइ – 'इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे रोहीडए नयरे महब्बलो राया । तस्स पउमावती देवी । तीसे सीहसमिणसइओ वीरंगओ नाम पत्तो । सो य बत्तीसभज्जाहिं सहाऽऽसत्तो(सुहासत्तो?) जाव चिट्ठइ ताव तत्थेव मणिदत्तजक्खनिवासे मेहवणुज्जाणे समोसरिया सिद्धत्था णामाऽऽयरिया । तेसिं च समीवे सुयधम्मो संबुद्धो वीरंगयकुमारो मन्नाविऊणऽम्मापियरो पव्वइओ विहिणा। पढिएक्कारसंगो य पणयालीसं वासाणि पालियनिक्कलंकसामण्णो दो य मासे कयाणसणो जाओ दस-सागरोवमाऊ बंभलोयसुरो । तओ चुओ निसढो नामेस जाओ' । वरदत्तो भणइ – 'भगवं! तुब्भंतिए पव्वइस्सइ न व?' [त्ति । भयवं पि 'पव्वइस्स]इ' त्ति वोत्तुं विहरिओ देसंतरेसु । पालितो य सुद्धं सावगधम्मं निसढो कयाइ पोसहसालाए पडिवण्णपोसहो मज्झरत्ते चिंतेइ – 'जइ *दर्पकनामानमश्वम् । Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३५६] नेमिसामी इह समोसरेज्जा तोऽहं पव्वयामि' । नाउं चेमं तच्चित्तं केवलनाणेण समोसरिओ नंदणवणुज्जाणे जिणो । पव्वइओ य तदंतिए विहिणा निसढो । पढिएक्कारसंगो नववरिसाणि जाव तवोविसेसं कुणइ । पज्जंते य एक्कवीसदिणाणि कयाणसणो कालगओ त्ति जाणित्ता वरदत्तगणहरो भणइ - 'सामि ! इओ कहं होही निसढो ?' सामी भणइ – 'तेत्तीससागराऊ सव्वट्ठसिद्धविमाणे सुरो होउं महाविदेहे वासे उल्हाए नयरे सकालमप्पण्णो सिज्झिस्सइ'त्ति निसढ त्ति गयं । ___भत्तिज्जओ य निसढपिउणो ढंढणकुमारो त्ति ढंढणकुमारकहा भण्णइ - मगहादेसे धण्णपूरए गामे रायाएसकारी पारासरो नाम बंभणो । सो य णरिंदवरी(रि)ओ(?) गामिल्लएहिं खेडावेइ । अण्णया तेण तण्हा-छुहाभिभूया परिस्संता संपत्ते भोयणे सव्वे करिसगा बइल्ला य मड्डाए खेत्तंमि एक्केक्कं वंभं दवाविया । तन्निमित्तं च निव्वत्तियमंतराइयं कम्मं । तओ भमिऊण संसारं इहेव बारवईए णयरीए वासुदेवस्स पुत्तो ढंढणकुमारो णाम जाओ । तओ विवाहित्ताऽणेगाओ णरिंदबालियाओ विसयसुहमणुहवंतो चिट्ठइ । । अण्णया रेवंतगुज्जाणे समोसरिओ अरिट्ठणेमी । निग्गओ वासुदेवो । निसुया धम्मदेसणा । पडिबुद्धा अणेगे पाणिणो । ढंढणकुमारो य धम्मं सोऊण निव्विण्णकामभोगो महाविभूईए भगवओ समीवंमि पव्वइओ। जाओ साहूणं बहुमओ । एवं च भगवया सह अटुंत(चिटुंत)स्स ढंढणकुमारस्स उदिण्णं पुव्वभवनिव्वत्तियं तमंतराइयं कम्मं । तओ जत्थ जत्थ वच्चइ तत्थ तत्थ न किंचि वि पावइ । जेहिं पि साहूहिं समं वच्चइ तेसि पि लद्धिमुवहणइ । अवि य - सिरिवासुदेव[त]णओ, सीसो तेलोक्कनेमिनाहस्स । सव्वगुणाण निवासो, धण-कणयसमिद्धनयरीए ॥ भममाणो वि न पावइ, भिक्खामेत्तं पि ढंढणकुमारो । जम्मंतरणिव्वत्तिय-तिव्वमहाकम्मदोसेण ।। तओ विम्हिएहिं साहूहिं साहिओ एस वुत्तंतो सामिणो । तेणाऽवि कहियं पुव्वभवचरियं । तओ ढंढणकुमारेण जायसंवेगेण गहिओ भगवओ समीवे अभिग्गहो जहा – 'न मए परलद्धी भोत्तव्वा' । एवं चाऽलाभपरीसहं सम्मं सहतस्स समइक्कंतो कोइ कालो । अण्णया पुच्छिओ तित्थयरो वासुदेवेण – 'को साहूण मज्झे दुक्करकारओ?' भगवया भणियं - 'सव्वे दुक्करकारया विसेसओ ढंढणकुमारो । जेण से बहुकालो अलाभपरीसहं सहंतस्स वोलीणो' । तओ बारवई पविसंतेण दिट्ठो गोयरचरियाए भमंतो वासुदेवेणं ढंढणो साहू । तओ करिणो उत्तरिऊण वंदिओ भावसारं । दिवो य सो वंदिज्जंतो सेट्ठिणा । चिंतियं चाऽणेण - ‘कयत्थो एसो जो एवं वासुदेवेण वंदिज्जइ'। कमेण य भमंतो पत्तो सेट्ठिगिहमि । पडिलाहिओ भत्ति-बहुमाणपुव्वयं सिंघकेसरयमोदगेहिं सेट्ठिणा । पडिणियत्तो तत्तो पत्तो जिणसमीवं । विण्णत्तं चाऽणेण – 'किं भगवं ! खीणमंतरायं?' भगवया भणियं - 'न अज्ज वि। किंतु कण्हस्सेसा लद्धी, जओ कण्हेण वंदिओ त्ति काउं दिण्णा सेट्ठिणा ते मोदगा' । तओ विहियथंडिले रागाइरहियस्स परलद्धीए [लद्धे ते मोयगे?] स[त्थु]त्तविहीए परिठ्ठवंतस्स 'अहो जीवाणं पुव्वोवज्जियाई कम्माइं दुम्मोयणाणि भवंति'त्ति भावंतस्स उप्पण्णं केवलं नाणं ति ढंढणकुमारो त्ति गयं । Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३५७] ढंढणकुमारपित्तिवओ य गयसुकुमालो त्ति गयसुकुमालकहा भण्णइ - बारवईए नयरीए वासुदेवस्स राइणो देवई णाम माया । तीसे य निययभवणट्ठियाए समाणरूवधारिणो थोवथोववेलाए कमेण साहूणं तिन्नि संघाडया छट्ठपारणगे समभावभाविया कुलाइं हिंडंता भिक्खट्ठमुवागया। सव्वे य बहुमाणपुरस्सरं वंदिया पडिलाभिया य सिंघकेसरएहिं । परं तेसिं तइयसंघाडयं पुच्छइ – 'किं भयवं ! दिसामोहेण पुणो पुणो इहाऽऽगच्छह तुब्भे ? किं वा मे मइमोहो ? किं वा बारवईए पच्चक्खदेवलोगभूयाए समणा भत्त-पाणं न लभंति ?' । तेहिं भणियं – 'साविगे ! न अम्हं दिसामोहो, किंतु भद्दिलपुरनिवासिणो नागस्स गाहावइस्स सुलसाए भारियाए छज्जणा अम्हे पुत्ता भगवओऽरिट्ठणेमिस्संतिए धम्मं सोच्चा पव्वइया । ते कह वि परिवाडीए सव्वे तुम्ह घरमणुपविठ्ठा । ता साविए ! सरिस[त्तण]ओ तुज्झ एस मइमोहो जाओ । तओ देवईए चिंतियं – 'कहमेए कण्ह-सरिच्छा सव्वे जाया ? कहिं(ह) वा नेमित्तिगेहिं पुव्वमहमट्ठपुत्तेहिं जीवंतवच्छा समाइट्टा ? जहा य मे चित्तं रुहरुहावेंति तहा एए वि मम पुत्त'त्ति । तओ नियाभिप्पायसंवायणत्थं बीयदिणे जाणवरमारुहित्ता गया सहिपरियणेण समोसरणं । वंदिओ सामी । सामिणा वि साहित्तु सब्भावं भणिया – 'देवाणुप्पिए ! मग्गाणुसारित्तणओ जं तए चिंतियं तं तहेव । नत्थेत्थ संदेहो' । तओ देवईए तत्थेव समोसरणे ते साहवो दह्रण पण्हुयथणीए वंदिया भणिया य - 'जुत्तं मम कुच्छिसंभूयाणमणुत्तरा रज्जसंपत्ती पव्वज्जमणुपालणं वा । किं तु न मए नियजायबालगस्स विलसियमणुभूयं' । तओ भगवया भणियं - 'देवाणुप्पिए ! पुव्वजम्मोव[ज्जिय]दुक्कयकम्मस्स फलमेयं' । तीए भणियं - 'कहं विय ?' तओ तीसे भगवया जम्मंतरे सवक्किसत्तरयणहरणं एक्करयणसमप्पणं च कहियं । तओ सोउमेवं निंदियनियदुच्चरिया सगिहागया पुत्तजम्ममा(मो?)हिया जावुव्विग्गा चिट्ठइ ताव माउपायवंदणत्थमागओ वासुदेवो भणइ – 'अम्मो ! किमेवं दीससि ?' देवईए भणियं - 'पुत्त ! किं मज्झ जम्मेणं जीए न दिटुं नियजायबालविलसियं ?' तओ 'अम्मो ! सिग्घं संपाडेमि'त्ति भणित्ता निग्गओ वासुदेवो । आराहिओऽणेण पुव्वसंगइओ देवो । देवेण वि 'जोव्वणत्थो पव्वइस्सइ'त्ति वोत्तुं दिण्णो पुत्तो । तओ देवलोगाओ चइत्ता देवईए जाओ गयसुकुमालो णाम पुत्तो । सो य जोव्वणत्थोऽनिच्छमाणो वि माई-भामा(या)ईहिं सोमसम्मबंभणस्स धीयं सोमाभिहाणं सुरूवं ति परिणाविओ । समवसरिओ य अरिट्ठणेमी । णिग्गया जायवा । तओ धम्मं सोऊण अणेगभवब्भत्थपव्वज्जो माया-पिऊहिं अणुण्णाओ सभज्जो पव्वइओ गयसुकुमालो, गंतूण मसाणंमि ठिओ काउस्सग्गेणं । तओ तत्थाऽऽगएणं सोमसम्मबंभणेणं दट्ठण 'अहो ! मम धीयाऽणेण परिणित्ता विडंबिय'त्ति संजायरोसेणं तस्स सिरंमि जलंतचियंगारभरिओ दिण्णो घडीकंठओ । तेण य डझंतो वि सम्ममहियासेंतो संपत्तकेवलो गओ निव्वाणं ति । बीयदिवसे य समवसरणागओ कण्हो वक्खाणपज्जंते पुच्छइ – 'भयवं ! कत्थ गयसुकुमालो ?' भगवया भणियं - 'मोक्खं गओ' । कण्हेण भणियं - 'कहं विय ?' भगवया वि सोमसम्मबंभणवुत्तंते कहिए कण्हो भणइ – 'कहं मए सो नायव्वो जेण गयसुकुमालो विणासिओ ?' तओ भगवया भणियं - 'न तए तस्स रूसियव्वं । मोक्खसाहणे सहाओ खलु सो । जहा तए अज्ज नयरीए निग्गच्छंतेण वुड्डबंभणं देउलनिमित्तं इट्टगाओ सिरेण वहंतं दट्टण तस्साऽणुकंपाए इट्टाओ सपरिवारेण वहमाणेणाऽसमत्थस्स बंभणस्स साहेज्जं कयं तहा तेणाऽवि वहं कुणंतेण गयसुकुमालस्स साहेज्जं कयं । तुमं च नगरीए पविसंतं Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [३५८] दट्ठण मुद्धाणं फुट्टिऊण जो मरिही भएण उक्कलंबणा(उल्लंबणा?)निमित्तं निग्गच्छंतो सो तए नायव्वो सोमसम्मो' त्ति । तओ गयसुकुमालस्स किच्चं काऊण परिगलंतंसुनयणो कण्हो पविट्ठो [नयरं] । [तावाऽऽगओ] सोमसम्मबंभणो । मओ य सो कण्हं दट्ठण सत्तहा मुद्धाणं फुट्टिऊण । तओ कण्हेण पायकड्ढणीए नयरीपायारं भामिऊण घत्ता(ल्ला)विओ बाहिं । बहवे य तेण दुक्खेण जायवा पव्वयंति जिणपासे । निक्खंता य दसारा, वसुदेवविवज्जिया नव वि ॥ जिणजणणी सिवएवी, जिणसत्तसहोयरा य विक्खाया । अण्णे वि हरिकुमारा, खायजसा तत्थ पव्वइया ॥ कमलदललोयणाओ, सव्वाओ हरि-बलाण कण्णाओ । राईमईए पासे, पव्वइऊणं चरंति तवं ॥ वसुदेवबंधुवग्गो, देवई-रोहिणिविवज्जिओ सव्वो । संविग्गो निक्खंतो, गयसुकुमालस्स दुक्खेण ॥ भगवं पि अन्नत्थ विहरिओ त्ति । गयसुकुमालो त्ति गयं । धम्मभाउ-भत्तिज्जय-पोत्तया य गयसुकुमालस्स थावच्चापुत्त-सुय-सेलग त्ति थावच्चापुत्त-सुयसेलगकहा भण्णइ - बारवईए णयरीए कण्हो वासुदेवो राया कयाइ कयालंकारो सिंहासणट्ठिओ उज्जाणवालं सद्दावित्ता एवं वयासी - 'जया भगवं अरिट्ठणेमीह समोसरिओ होज्जा तया तए मम निवेइयव्वं' । सो वि तं 'तह'त्ति पडिवज्जिऊण गओ सट्ठाणं । इओ य तीए चेव बारवईए थावच्चा नाम गाहावइणी अड्डा परिवसइ । तीसे य थावच्चापुत्तो नाम सुओ । सो य सव्वकलाकुसलो जोव्वणत्थो संतो थावच्चाए बत्तीसमिब्भकण्णगाओ एगदिवसेण परिणाविओ। भंजइ य सो ताहिं समं पासाओवरिसंठिओ सविसेसं विसयसुहं । समोसरिओ य कहा(या)इ विरह(विहर)माणो बारवईए रेवयमुज्जाणेऽरिट्ठणेमी । जाणाविओ य वासुदेवस्स तेणुज्जाणवालेणं । निग्गओ य वासुदेवो सपरिवारो णेमिणाहवंदणत्थं तहा महाविभूईए बारवइलोगो । तओ पासाओवरि संठिएणं थावच्चापुत्तेणं बारवइलोगं हल्लोप्फलीहूयं दट्ठण पुच्छिओ णियमहल्लगो – 'को भद्द ! अज्ज(ज्जू)सवो जेण(णे)स लोगो हरिसंपूलथूलेहिं(हरिसपुलंपुलेहिं) वच्चइ ?' महल्लगो भणइ - 'सामि ! न को वि । परं अज्ज बाहिं अरिट्ठनेमी तित्थयरो अइसयनाणी समोसरिओ। तव्वंदणत्थमेसो लोगो जाइ' । तओ तं सोउं थावच्चापुत्तो महाविभूईए गओ भगवंतवंदणत्थं, उवविट्ठो य भत्तीए वंदित्ता पुरओ । भगवया वि कया वासुदेवाईणं थावच्चापुत्तस्स य संवेगजणणी धम्मदेसणा । तं च सोउं थावच्चापुत्तो वंदित्ता भणइ – 'भगवं गेण्हिस्सामि पव्वज्जं जाव म्म(माउ)गमापुच्छामि' । भगवया भणियं - 'पुज्जंतु ते समीहियमणोरहा' । तओ थावच्चापुत्तो पविठ्ठो नयरीए । संपत्तो नियघरं । विण्णवेइ य पाएसु पडिऊण मायरं - Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNN [३५९] 'अम्मो ! निम्विन्नोऽहं संसारवासस्स । ता मुंचह, जेण णेमिनाहसमीवे समीहियं साहेमि । तओ तं सोउं मोहेण मुच्छिया थावच्चा । लद्धसन्ना य कह कह वि महुरवयणेहिं मण्णाविया य थावच्चापुत्तेण । तओ पाहुडं घेत्तुं गया वासुदेवसयासं । विण्णत्तं च तीए – 'सामि ! मम पुत्तो पव्वइस्सइ । तस्स णिक्खमणमहिमत्थं महापसायं काऊण देवो मउड-छत्त-चामराईए रायालंकारए अणुजाणउ' । तओ सोउमेवं वासुदेवो सहरिसं भणइ – 'तुममच्छाहि वीसत्था । तस्साऽहं चेव निक्खमणमहिमं करिस्सामि' । तओ बारवईए दवाविओ वासुदेवेण पडहओ, घोसावियं च – 'भो भो ! थावच्चापुत्तो वासुदेवकयनिक्खमणमहिमो पव्वइस्सइ । ता अण्णो वि जइ कोइ पव्वज्जमभिलसइ तस्स वि निक्खमणमहिमं प(पु)व्विल्लकुडुंबपरिवालणं च वासुदेवो कुणइ' । तओ सोउमेवं घोसणं 'जइ नाम थावच्चापुत्तो तहा सुहलालिओ वि अज्जं चेव पडिबुद्धो तो किमम्हे विण्णायसंसारसरूवा वि पडिक्खामो ?'त्ति चिंतिऊण एगसहस्सपरिमाणा समुवट्ठिया पव्वज्जत्थं सावया । तओ वासुदेवेण ते[सिं] महाविभूईए कया निक्खमणमहिमा । नीया नेमिनाहसमोसरणं । भणियं च थावच्चाए – 'भयवं ! एस मए तुब्भं पुत्तपडिलाहणा दिन्ना' । सामी भणइ – 'भद्दे ! जुत्तमेवेदं जं ठाणे जोज्झं(ग्गं) दिज्जइ' । तओ तीए हरिसियचित्ताए पडिच्छियं पुत्तस्स केसालंकाराईयं । णिक्खंते य थावच्चा[पुत्ता]ईए महाभत्तीए वंदित्ता सपुरजणो नयरिमणुपविट्ठो राया । थावच्चापुत्तो य जाओ चोद्दसपुव्वी । कओ णेमिणाहेण तस्सेव सहस्सपरिवारस्स सूरी ।। तओ सो सामिणाऽणुण्णाओ सीससहस्सपरिवुडो गओ सेलगपुरं । तत्थ य सेलगो णाम राया । तस्स पउमावई देवी । तीए मड्डगो नाम कुमारो । तओ राया मिगवणुज्जाणट्ठियं थावच्चसूरिं सोऊण णिग्गओ वंदणत्थं । सुणिऊण य तदंतिए धम्मं सावओ जाओ । पच्छा थावच्चसूरी गओ सोगंधियणयरिं । ठिओ नीलासोयउज्जाणे । तत्थ य बहवे रायपुरजणे थावच्चसूरिस्स वंदणत्थं नीसरते पेच्छिउं च निग्गओ कोउगेण परिव्वायगभत्तो पुरप्पहाणो सुदंसणो णाम सेट्ठी । सो य सोऊण सूरिसमीवे सवित्थरं विणयाइमूलं धम्मं सावओ जाओ । तस्स य गुरू सुओ णाम परिव्वायगो । सो य देसंतराओ सुदंसणसेटुिं सावगं संजायं सोऊण पुणरवि पडिबोहणत्थं पविरलपरिव्वायगसहिओ सेट्ठिगिहमागओ । तओ सो सुदंसणसेटुिं च अब्भुट्ठाणाइविणयकिच्चमकुणमाणं दट्टण भणइ – 'सुदंसणा ! तुब्भं किंमूलो धम्मो ?' सेट्ठी भणइ – ‘विणयमूलो' । सुओ भणइ – 'जइ एवं ता कहं तुह घरागए वि विरुद्धो एस ववहारो ?' सेट्ठी भणइ – 'तुम्हमहं च सारंभाणं विणयकिच्चाभावओ को विरोहो ?' तओ आगारसंवरणं काऊण सुओ भणइ – 'सेट्ठि ! कुओ तए एस निसुओ धम्मो ?' सेट्ठिणा वुत्तं – 'थावच्चापुत्तसूरीओ' । सुओ भणइ – 'गच्छामो तदंतियं' । तओ सुदंसणो सुएण सह गओ थावच्चापुत्तसूरिसमीवं । पुच्छिया य बहवे सुएण संसया । विन्नइया य ते थावच्चासूरिणा अणेगंतवाएण। तओ पडिबुद्धो सुओ परिव्वायगसहस्सपरिवारिओ तिदंडिवयं मोत्तण तस्सेवंतिए पव्वइओ चोद्दसपुव्वी जाओ । तओ थावच्चापुत्तसूरी सुयस्सेव तमणगारसहस्सं सीसत्ताए दाऊण विहरइ । अन्नया सुयसूरी थावच्चापुत्तेणाऽणुन्नाओ भिन्नविहारेणं विहरिउमाढत्तो । थावच्चापुत्तसूरी वि अणगारसहस्सेणं सह गामाणुगामं विहरमाणो चडिओ सेत्तुंजपव्वयं । तत्थ य सपरिवारो कायसंलेहणं काऊण समुप्पण्णकेवलणाणो सिद्धो त्ति । सुयसूरी वि सपरिवारो गओ सेलगपुरं । समोसरिओ य मिगवणे Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३६०] उज्जाणे । तव्वंदणत्थं निग्गओ सेलगराया । निसुयधम्मो य संसारविरत्तचित्तो मड्डगं नाम पुत्तं रज्जे ठविय पंथगाईहिं पंचमंतिसएहिं सह पव्वइओ सुयसूरिसमीवे । पढिएक्कारसंगो य सो चेव कओ तेसिं पंचमंतिसयसाहूणं सुयसूरिणा सूरी । तत्तो सुयसूरी सपरिवारो चडिऊण सत्तुंजगिरि सिद्धो त्ति । अण्णया य सेलगसूरिणो देसंदेसेणं विहरमाणस्स अणुचियभत्तपाणएहिं जाओ महंतो रोगायंको । तओ सो सेलगसूरी पंथगाइपंचसयसाहुपरिवारिओ सेलगपुरंमि गंतुं समोसरिओ मिगवणुज्जाणे । तओ मड्डओ राया सेलगसूरिमागयं नाऊण निग्गओ वंदणत्थं । सुयधम्मो य सावगो जाओ । सेलगसूरि महारोगाभिभूयं दटुं भणइ मड्डओ राया – 'भगवं ! अणुजाणा(ण)ह ममं जेण कप्पणिज्जेणोसह-भत्त-पाणाइणा सरीरचिगिच्छं करावेमि' । तओ बहुमन्नइ सेलगसूरी मड्डयरायस्स तं वयणं । रन्ना वि सुविज्जेहिं कराविया तस्स किरिया। तओ पउणीहूओ सेलगसूरी । तहा वि वसहि-भत्त-पाणाइसुहेल्लत्तणओ गिद्धो तत्थेवऽच्छिउं पवत्तो। परिचत्तो य सिढिलो त्ति पंथगं मोत्तूण सेससाहूहिं । ___अन्नया चाउम्मासियदिणे सुट्ठ मणुण्णेण आहारेणं भोत्तूण निब्भरं सुत्तो रयणीए सूरी । तओ तं मणयकरणत्थं सीसेण पाएसुं छिवइ । तओ अयंडनिहाविगमे सूरिणा भणियं - 'को एस दुरायारो छिवंतो मम निदाए खोडगं करेइ ?' पंथगेण भणियं - 'भगवं ! पंथगोऽहं । खमह जं मए निद्दाविघायकरणेण तुम्हमवरद्धं । संपयं पुण चाउम्मासियखामणकरणणिमित्तं तुम्हं पाया मए सीसेणं घट्टिया' । तओ पच्चागयसंवेगेण चिंतियं सूरिणा - 'अहो ! गरुयकम्मत्तणं मम, जं सूरी वि होउं सेहविलसियाओ वि हेट्ठओ जाओ । ता संपयं पि जुत्तमुज्जमं काउं' । तओ भणिओ सूरिणा पंथगो – 'महाणुभाव ! संपयं सम्ममिच्छामि तुह वेयावच्चं । जओऽहं सुयपारगो वि दुग्गइं गंतुकामो तए समुद्धरिओ' । तओ सेलगसूरी सपंथगो सेलगपुराओ निग्गंतूणुज्जयविहारेणं विहरमाणो पुणरवि पडिगाहिओ निरवसेसनियसाहुपरिवारेणं । तओ कालंतरेणं पालियनिक्कलंकसामन्नो गंतूण सेत्तुंजयपव्वयं सपरिवारो केवलनाणमुप्पाडिऊण मोक्खं गओ । थावच्चापुत्तसंतइचरिमो सेलगसूरि त्ति । थावच्चापुत्त-सुय-सेलग त्ति गयं । चत्तो य थावच्चापुत्ताईहिं लोइओ कोहपिसाओ त्ति कोहपिसायकहा भन्नइ - बारवईओ वासुदेव-बलदेव-सच्चग-दारुगा अस्सेण अवहरिया अडवीए नग्गोह-पायवस्स अहे रत्तिं वासोवगया । पहरगा य निरूविया । दारुगस्स पढमो पहरओ । तीए य अडवीए आगइ(ओ) दारुगं भणइ - 'आहारत्थी अहमागओ । एए य सत्ते भक्खामि जद्धं वा देहि । दारुगेण भणियं – 'बाढं' । तेण सह संपलग्गो दारुगो । सो य तं पिसायं जहा जहा न सक्केइ निहणियं(उ) तहा तहा रूसइ । जहा जहा रूसइ तहा तहा सो कोहो वड्डइ । एवं सो दारुगो किच्छपाणो तं जामगं निव्वाहेइ । पच्छा सच्चगं उट्ठावेइ । सच्चगो वि तहेव पिसाएण किच्छपाणो कओ । तइयजामे बलदेवं उट्ठवेइ । एवं बलदेवो वि चउत्थजामे वासुदेवं उट्ठवेइ । वासुदेवो वि तेण पिसाएण तहेव भणिओ। वासुदेवो भणइ – 'ममं अनिज्जिणिउं कहं मम सहाए खाएसि?' जुद्धं लग्गं । जहा जहा जुज्झेइ पिसाओ तहा तहा वासुदेवो 'अहो ! बलसंपन्नो अयं मल्लो'त्ति पुणो पुणो पसंसेइ । सो य कोहपिसाहु(ओ) पसंसिज्जमाणो परिहायइ, ताव य ओहट्ठिओ जाव वासुदेवेण घेत्तुं पडिवट्ठीए छूढो । पभाए य दिट्ठा ते भिन्नजाणु-कोप्परा, 'केणं?'ति पुट्ठा भणंति – 'पिसाएण' । वासुदेवो भणइ – 'को एस कोहपिसाओ? ए[सो] वडमाणो मया य संतयाए जिओ' । पडिवट्ठीओ नीणेऊण दरिसिओ त्ति । कोहपिसाओ त्ति गयं । Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३६१ ] एवं च कोहपिसाउ व्व वद्धिऊण वि समासन्नपरिहाणीए बारवईनयरीए गामाणुगामं विहरमाणो अरिट्ठणेमी [जिणो] समोसरिओ । निग्गओ य वंदणत्थं सपरिवारो वासुदेवो । भगवंतालोयप्पएसंमि य मुक्कछत्त-चमर-सत्थोवाहण (वाणह) - मउडाइरायालंकारो पविट्ठो समोसरणे । वंदिऊण य उवविट्ठो पुरओ । भगवया वि साहिया संसाराणिच्चया । तओ धम्मकहावसाणे वासुदेवेण भणियं 'भगवं ! इमीए बारवईए णयरीए जायवकुलस्स मज्झं च केण वि निमित्तेणं कस्स वि सयासाओ विणासो होही न वा ?' भगवया भणियं – ‘सुण नराहिवा ! पुव्विं सोरियपुरस्स बाहिं पारासरो नाम तावसो अवणीयकण्णगमेगं पाविऊण गओ जउणानईदीवे । [तेसिं जो पुत्तो जाओ सो] आयावणं कुणंतो दीवायणो नाम लोए पसिद्धो । संपयमिहाऽऽगओ चिट्ठइ । सो य मज्जपाणपमत्तेहिं संबाइकुमारेहिं विमाणिओ बारवई (इं) विणासिही जायवकुलस्संऽतं [च] काही । जो य तुहेसो जेट्टभाया जरकुमारो नाम, एयाओ ते मच्चू भविस्सइ' । सोउं चेवं सामिवागरियं सयलजायवेहिं निरूविज्जमाणो जरकुमारो – 'हा हा ! ऽहो ! महापावं जं वसुदेव- जरादेवीणं पि सुओ होउं लहुभाउगस्स विणासगोऽहं होहं' ति चिंतिय तत्थेव पणामपुव्वमापुच्छित्ता जायवजणं जणद्दणरक्खणत्थं पवन्नो वणवासं । जायवा वि जरकुमाररहिया मन्नंता सुण्णमप्पाणं भावेंता संसारासारयं सामिं पणमिऊण पविट्ठा बारवईए । घोसावियं वासुदेवेण जहा 'साहिओ सामिणा बारवईए मज्जमूलो विणासो ताऽणत्थमूलमिमं मज्जं नयरीओ नीणेत्तु बाहिं कायंबवणगुहासु पक्खिवह' । सोउं चेवमणुट्ठिए जणेण जा कयंबसंकुलाए कायंबरीगुहाए सिलाकुंडेसु पक्खित्ता सा कालेण कयंबामोयवासिया कायंबरी णाम सुरा जाया । - — बलदेवभाया य सिद्धत्थो णाम सिणेहेण तस्सारहीहूओ तं भणइ 'जावऽज्ज वि न जायए सामिसाहिओ दारुणो परिणामो ताव विसज्जेहि मं जेण सामन्नमणुचरामि' । बलदेवो भइ 'जुत्तमेयं, किंतु जइ मं पडिबोहेसि' । सिद्धत्थो वि 'काहामेवं 'ति मन्नित्ता पुच्छिऊण य सयणजणं सामिसमवे पव्वइ[ऊण] छम्मासे जाव कयमहातवो देवलोगं गओ ति । दीवायणरिसी य बंभयारी तइयदिवसभोई तं सामिसाहियं बारवईविणासं सोऊण 'महापावोऽहमेवं होज्जं 'ति मन्नमाणो 'न वसिमं पविसिस्सामि'त्ति कयनिच्छओ विवित्तवणवासी जाओ । - - इओ य जा सिलाकुंडेसु सुरा पक्खित्ता आसि सा छट्ठे मासे विविहोसहि- कुसुमाइसंपायओ सुट्टु मिट्ठरसा जाया । संबकुमारसंतिओ य लोद्धयपुरिसो परिहिंडतो गओ तत्थ । पेच्छए य तं सुरं । तं दट्ठण आसाइउं पवन्नो अइसाउरस त्ति अंजलीहिं घोट्टिया तेण । पलोइया य मयगणा जाव ते वि तेण सुह-सीयल-सच्छ-सुसायमज्जरसेण मत्ता णिब्भया कीलंति । तओ तेण संबकुमारस्स निवेइयं । गओ संबकुमारो, दिट्ठा य तेण वारुणी । पाऊणं च संबेण चिंतियं 'किं मेऽज्जुं (किं मे पज्जुन्नाइ) कुमारेहिं विणा किंचि सुहमणुहविज्जइ ? ता कल्लं आणेमि कुमारे' । आणिआ य तेण दुद्दंतकुमारा कायंबरीगुहासमीवं । दिट्ठा य तेहिं सा सुंदरा सुरा । दिन्ना किंकराणमाणत्ती जहा 'आणेह एयं वारुणि' । आणिया य तेहिं । गया विविहतरुकुसुमामोयसोहियं रमणिज्जमुज्जाणं । भणियं च संबेण 'भो भो ! कुमारा ! कह कह वि छम्मासेण एस सुरा आसाइया, ता जहिच्छं पिबह' । तहेव य ग (क) ए ते मत्ता गायंति नच्वंति परोप्परमालिंगिति । कीलंता य गया गिरिवरुद्देसं तत्थ य हिंडंतेहिं दिट्ठो तवमणुचरंतो दीवायणरिसी । तओ भणिउमारद्धा 'अहो ! एस से दुरप्पा जो — Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३६२] भयवयाऽरिट्ठणेमिणा जिणिदेण बारवइविणासणे समाइट्ठो । ता इमं पावं निक्कारणवेरियं किन्न ताडेमो ?' तओ ते रोसेणं दंतदट्ठाधरोट्ठा पायतल-मुट्ठि-चवेडाघाएहिं निरावराहं दीवायणरिसिं घाइउमारद्धा । ताव जाव किच्छपाणगओ पडिओ धरणीयले । घाएऊणं च गया बारवई । वासुदेवस्स य वीसासट्ठाणपुरिसेहिं जहा वत्तं तहा सव्वं कहियं । कण्हेण चिंतियं – 'अहो दुईतया कुमाराणं ! ता किमेसिं जीवियभूयाणं कीरउ ?' तओ गओ बलदेवसहिओ अणुणेउं दीवायणमुणिं । दिट्ठो य दीवायणो कोवेण फुरियाहरोट्ठो । तक्कालोचिएणं च सम्माणेण सम्माणिऊण भणिओ - 'भो ! महातावसरिसि ! कोहो महासत्तू, कोहो पुण्णविणासो । अओ महासत्ता दमे रया न कोहस्स वसमुवेति । ता(तहा) अण्णाण-मज्जपाण-बालदोसावराहं न महासत्ता गणेति । तमम्हाण खमसु कुमाराण दुच्चेट्ठियं' । एवं च भणिए वि दीवायणो जाहे रोसं न मुयइ ताहे बलदेवेण भणियं – 'भो नराहिव! कण्ह ! अलं पयत्तेण । इमिणा किं पि चिंतियं तं करेउ । किमण्णहा [हो]इ जिणिंदभासियं ?' । [तया दीवायणेण भणियं] - 'भो नरेसर ! ताडिज्जमाणेण मया महंती पइन्ना कया जहा - दो तुम्हे मोत्तूण सुणयस्स वि बारवइविणासे न मोक्खसंभवो अत्थि । ता न जिणस्स वयणमलियं न याऽवि मम पइन्ना अण्णहा । गच्छ तुब्भे । किं विचारिएणं ?' ति ।। तओ महासोयसंताडियमाणसा वासुदेव-बलदेवा गया नयरिं । दीवायणवयणं च सयलाए वि नयरीए वित्थरिउमाढत्तं । बीयदिवसे य वासुदेवेण घोसावियं जहा – 'भो ! नयरीजणा ! विसेसेण धम्मरया होह । जं नयरीए परिणामो एरिसो भगवया कहिओ' । एत्थंतरे य भयवं पुणरवि अरिट्ठनेमिसामी विहरंतो तत्थाऽऽगओ, रेवयंमि समोसढो । तओ कण्हो सजायवकुमारो निग्गओ वंदणत्थं । भगवया वि 'एत्तो बारसमवरिसे बारवई विणि(ण)सिस्सई'त्ति वोत्तुं कया अणिच्चतद्दे(त्तदे)सणा । तं च सोऊण कण्हो चिंतेइ – 'धन्नो दसारवग्गो जो भयवओ समीवंमि पव्वइओ । अहं तु मंदपुन्नो रज्जलुद्धो किंचि काउमसमत्थो' । तओ नाउमेयं कण्हाभिप्पायं नेमी भणइ - 'एयं न भूयं न भविस्सइ जं नाम केसवा पथि(पव्वइ)स्संति, जम्हा ते नियाणकडा विरइरहिया अहो गच्छंति । तुमं पुण कालं काउं वालुगप्पभाए उववज्जिहिसि' । एयं सोउं कण्हो चिंताउरो जाओ । तओ भणिओ सामिणा – ‘मा सोयसु तुमं, जेण तओ उव्वट्टित्ता मणुस्सो वेमाणिओ य होऊणिहेव भारहे वासे सयदुवारे पुरे जियसत्तुरायस्स पुत्तो बारसमो अममो नाम तित्थयरो होहिसि' । सोउं चेमं किंचि पमुइओ कण्हो सामिं वंदिय बारवइं पविठ्ठो । ____ तओ अत्थाणमज्झे उवविट्ठो भणइ – 'भो ! भयवया रा(वा)गरियं जहा - बारवई दीवायणो विणासिही। ता जो करेइ धम्मं तं अणुमन्नेइ कण्हो निक्खमणमहिमं च कुणइ' । सोउं चेमं घोसणं रुप्पिणी जंबवई पज्जुन्न-संब-सारणाइया [य] कुमारा राम-कण्हाण पासं गया विण्णवेंति – 'भीया जम्मण-मरणदुक्खाणं पुव्वपुरिसाणुचिण्णं अरिट्ठणेमिस्स पायमूले पारत्तियं धम्मं करिस्सामो' । तओ वासुदेवबलदेवेहि कहक[ह] वि मुक्का महाविभूईए वरदत्तगणहरदिक्खिया पव्वयइ(इय) त्ति । पज्जुन्नो वि 'तुह पसाएणं मए बहुयं विलसियं, संपयं खमियव्वं'ति वोत्तुं पन्नत्तिं विसज्जेइ । तओ तीए आगासट्ठियाए कयनिक्खमणमहामहिमो सो पव्वइओ त्ति । तओ सव्वे वि पज्जुन्नाईया दुवालसंगधरा Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३६३] सुद्धसंजमा(संजमम)णुपालित्ता सेत्तुंजपव्वए संपत्तकेवला सिद्ध त्ति ॥ पज्जुन्न-सम्मति(संब त्ति) कथानकं गतं । रुप्पिणी वि जंबवई[ए] अन्नाहिं य पवररायकन्नाहिं सहिया वरदत्तगणहरेणं पव्वावित्ता जक्खिणीपवत्तिणीए समप्पिया कयसुद्धसंजमा समुप्पन्नकेवला निव्वाणमणुप्पत्त त्ति । रुप्पिणी-जंबवइ त्ति गयं । तओ जायवा वंदिऊण अरिटुनेमिसामि महासोगगहियहियया पविट्ठा बारवई । वासुदेवो य रुप्पिणीविरहे विगयसिरिं पिव मण्णए अप्पाणं । भयवं पि सव्वण्णू गओ भव्वविबोहणत्थं अण्णत्थ । वसुदेवणंदणेण वि वी(बि)इयवारं पि घोसणं णयरीए करावियं जहा – 'भो जायवा ! सुहलालिया ! जाणवया ! य, महंतं दीवायणभयं समुवट्ठियं ता विसेसेण धम्मनिरया होह' । ते वि 'स(त)ह'त्ति पडिवज्जिऊण तहेव काउमाढत्ता। सो य दीवायणो दुम्मई दुक्करं बालतवमणुचरिऊण बारवइविणासे कयनियाणो मरित्ता समुप्पण्णो भवणवासिदेवेसु अग्गिकुमारनामेसु । संभरिउं च जायववइरं समागओ बारवइविणासणणिमित्तं । तओ विसेसेण धम्मकम्मनिरयं दट्ठण किंचि काउमसमत्थो छिद्दण्णेसणपरायणो जाव चिट्ठइ ताव वोलीणप्पाएसु बारसवरिसेसु पुणो वि भयविप्पमुक्के मज्जपाणाइपमत्ते लोए छिदं लहिऊण बहिट्ठियं पि सव्वं मज्झे पक्खिवित्ता महाजलणजालावलीडज्झमाणसुत्त(?)मुक्कधाहारवं बारवई विणासिउमाढत्तो । तओ वासुदेव-बलदेवा दट्ठण डज्झमाणिं बारवई अक्कंदकयारावा सिग्धं देवइ-रोहिणीसहियं वसुदेवं समारोविऊण रहं जुत्ततुरएहिं डज्झमाणेहिं कड्ढिउमसक्किज्जंतं सयमेव कड्डेत्ता जाव वच्चंति ताव बारवईपोलिदुवारं जलणजालाहिं जलिउमाढत्तं । एत्थंतरंमि य दीवायणेण संलत्तं – 'भो ! मए पुव्वमेव भणियं जहा - तुब्भे दो मोत्तूण अण्णस्स मोक्खो नत्थि । ता अज्ज वि सा चेव मे पइण्णा' । तओ वासुदेवेण पलित्तपउलीए चरणतलेणाऽऽहणित्ता कवाडमेक्कं धरणीयले प(पा)डियं बीयं च रामेण, तहा वि नत्थि तेसिं निग्गमो । तओ वासुदेवो रोहिणीए देवईए य भणिओ - 'पुत्तया ! तुम्हेहिं जीवमाणेहिं जायवकुलस्स पुणरवि समुन्नई भविस्सइ । ता तुरियं निग्गच्छह' । तओ माया-पिऊणं दीवायणस्स [य] वयणेणं निग्गया राम-कण्हा । तओ उज्जाणंमि य बारवईबाहिरियं[मि] पट्ठिया सदुक्खं परावत्तिउं पेच्छंति डज्झमाणं पुरवरिं । दीवायणेण वि सयलाई दुवाराई देवसत्तीए ढक्किऊण विसेसेण समुज्जालिया नयरी । एत्यंतरे रामस्स पाणवल्लहो कुहु(ज्ज)वारणओ नाम बालकुमारो चरिमदेहधरो । सो य निययभवणोवरि समारुहिऊण भणइ – 'भो भो ! सुणंतु समासन्नदेवयाओ ! अरिट्ठणेमिणो जिणिंदस्स सीसोऽहं समणो निम्ममो निरहंकारो सव्वभूयदयावरो । जइ य भयवओ सच्चं वयणं जमहं चरिमदेहो समाइट्ठो मोक्खं गमिस्सामि ता किमेयं ?'ति भणिए उवट्ठिया जंभगा देवा । तेहिं उक्खित्तो जलंतजलणाओ, नीओ य पल्हवदेसं जिणसमीवे । बारवईए उण कण्हाइदेवीओ कयाणसणाओ तहा सट्ठि-बावत्तरीओ खत्तिएयरकुलकोडीओ दीवायणेण दड्ढाओ । रोहिणी-देवईसहिओ य वसुदेवो दड्डो देवलोगं गओ त्ति । वसुदेवो त्ति गयं ।। दड्डा य छहिं मासेहिं बारवई । तओ पच्छिमसमुद्दजलेण पलाविय त्ति ॥ Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN [३६४] इओ य ते दो वि बलदेव-वासुदेवा महासोयसमाउलमणा डज्झमाणिं बारवइपुरि पेच्छंता परोप्परं च अंसूणि मुंचता गच्छंति । तओ कण्हेण भणियं – 'संपयं सव्वबंधवविप्पमुक्का कत्थ गच्छामो?' । रामेण भणियं – 'अम्हं बंधवा सत्त-सच्च-विक्कमधणा पंडुसुया चिटुंति, ताण दक्खिणसमुद्दसंठियं महुरापुरि गच्छामो' । कण्हेण भणियं – 'ते मया दोवइवइयरे महागंगासमुत्तरणसमए अग्गओ गएहिं नावा न पेसिय त्ति रोसेण सव्वस्सहरणा काऊण निद्धाडिया । ता कहमियाणि ताण पुरिं गच्छामो ?' बलदेवेण भणियं - 'ते महापुरिसा अम्हाणमेव कुले समुप्पण्णा परमबंधवा न परिभवबुद्धीए पलोइस्संति । जेण नीयकम्मा घरे समागयाण निट्ठरं समायरंति' । तओ कण्हेण ‘एवं'ति पडिवण्णे पत्थिया पा[ए]हिं पुव्वदक्खिणदिसिमंगीकाऊण गोवित्ता सरीरकंतिं । तओ सुरट्ठादेसं समुत्तरेऊणं सोइंता बारवई बंधवजणं च पत्ता हत्थकप्पपुरवरस्स बाहिं । भणिओ य कण्हेण बलदेवो जहा – 'तण्हा-छुहाओ मं बाहिति । तओ बलदेवेण भणियं – 'एस गच्छामि तुरियं तुह भत्त-पाणनिमित्तं । तए वि अप्पमत्तेण अच्छियव्वं । जइ य मम गयस्स कोइ अवाओ होज्ज एयंमि पुरे, ता मए कयं महासदं सोऊण तए आगंतव्वं'ति भणिऊण गओ बलदेवो हियएण समुव्वहंतो वासुदेवं पत्तो हत्थकप्पणयरं । तत्थ य धयरट्ठपुत्तो अच्छदंतो नाम राया परिवसइ । __ पविट्ठो य बलो सिरिवच्छं निययवत्थेण समोच्छइऊण । जाओ तत्थ लोयवाओ, जहा – 'उप्पायग्गिणा बारवई सबल-केसव-बंधवजणा समंतओ ड(द)ड्ढा' । तओ तं बलदेवं पमाणेणाऽहियं रूवमंतं च दट्ठण जणवओ परं विम्हयमुवागओ भणइ - 'अहो ! पमाणं, अहो ! रूवसंपया, अहो ! मयलंछणस्स विय कंतिसोम्मया' । एवं सलहिज्जमाणो बलो गओ कंडूहट्टं । तत्थ य अंगुलेययं दाऊण गहियं पहाणभक्खं । हत्थकडयं च दाऊण गहियं गज्जा(मज्ज) । तओ निग्गतुं पयत्तो(ट्टो) पत्तो गोउरदारं । इओ य वारारक्खियपुरिसेहिं निवेइयं रण्णो, जहा – 'को वि बलदेवाणुकारी पुरिसो चोरो व्व अकलियधणदिव्वणो(दविणो?) दाऊण कडयं अंगुलेययं च भक्ख-पाणं गहेऊण निग्गच्छइ । अओ परं देवो पमाणं' । तओ अच्छदंतेण तुरियं ससंकेण नियबलं पेसियं जुज्झिउं च रामेण सह समारद्धं । कया य रामेण कण्हस्स तुरुरय(?)सद्दकरणेण जुद्धसण्णा । भक्ख-पाणं च मोत्तूण समासण्णहत्थि समारुहिऊण अच्छदंतबलं चुण्णेतो जावऽच्छइ ताव जणद्दणो वि झत्ति समागओ । भंजिऊणं च पउलीकवाडाइ पविट्ठो हत्थकप्पअब्भंतरं । घेत्तूण य तेण महाफलिहग्गलं तं अच्छदंतबलं संचुण्णेऊण कओ अच्छदंतो वसे । भणियं च णेहिं – 'अरे ! दुरायार ! किमम्हाण बाहुबलं पि ववगयं ? ता भुंजसु निहुओ सरज्जं । जं परिच्चत्तो अम्हेहिं एस वइयरो'त्ति भणिऊण, गया वणसंडमंडियमुज्जाणं ।। तत्थ य समागलंतंसुनिवायलोयणा 'नमो जिणाणं'ति भणिऊण समासाइउमारद्धा तमण्ण-पाणं । चिंतियं च णेहिं – 'अहो ! तहा नाम परिभुंजिउं एवं पि परिभुंजिज्जइ । [नूणं] दुट्ठ[य]राओ छुहापिवासाओ । वण्णियं च भगवया संसारंमि सव्वभावाणमणिच्चत्तणं' ति । तओ किंचि जिमिऊण कयायमणकम्मा दक्षिणाभिमुहं गंतुं पयत्ता । पत्ता य कोसंबं नामऽरण्णवणं । तओ मज्जपाणाओ, सबलवणभत्ताओ, गिम्हकालाओ, महाखेयसंभवाओ, महासोयाइसयाओ, पुण्णक्खयाओ य वासुदेवो महातण्हाए गहिओ । भणियं च णेणं - 'भाऊय ! भायवच्छल ! तण्हाए मह मुहं परिसुसइ । न समत्थो सीयलवणं जाव गंतुं'। तओ बलदेवेण भणियं - 'अइपाणवल्लह ! तुमं पायवच्छायाए वीसममाणो इह चिट्ठ' । तओ Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३६५ ] कोसेयवत्थेण अप्पाणं समाच्छाइऊण जणद्दणो पायं च जाणुउवरि काऊण सोविय ( उ ) मारद्धो, भणियं च बलदेवेण ‘हो हिययवल्लह ! अप्पमत्तेण तए ताव अच्छियव्वं जावाऽहं विमलसीयलजलं आणेमि' । भणियाओ [य वणदेवयाओ जहा ] 'एसो मे भाया सयलजणवल्लहो, विसेसओ मम । ता रक्खियव्वो तुम्हाण सरणागओ 'त्ति । गओ सलिलणिमित्तं हली । - — एत्थंतरंमि य लोद्धयवेसाणुकारी, धणुवावडहत्थो, दीहरपलंबंतकुच्चधरो, वग्घचम्मपाडओ मयमारणनिमित्तं तमुद्देसमागओ जरकुमारो । तेणं च समारोविऊण धणुवरं समायड्ढिऊण निसियबाणं दूराओ चेव 'हरिणजुवा एस चिट्ठइ'त्ति बुद्धीए पायतले मम्मप्पएसे विद्धो जणद्दणो । वेगेणं च समुट्ठिऊणिमं सो भणिउमारद्धो 'केण उण विणाऽवराहेण पायतले एवमच्चंतमहं विद्धो ? न मए अविन्नायवंसो को वि हयपुव्वो कयाइ पुरिसो । ता सिग्घमेव गोत्तमप्पणो कहेउ' । तओ जरकुमारेण जालिवणंतरिएण चिंतियं 'न एसो हरिणो किंतु कोइ पुरिसो, गोत्तं च मम पुच्छइ । ता कहेमि से निययगोत्तं' 'भो ! अहं हरिवंससंभवस्स वसुदेवस्स जरादेवीए पुत्तो पुहईए एक्कवीरस्स हरिणो जेट्टभाया जरकुमारो नाम । भयवओऽरिट्ठनेमिजिणिंदस्स वयणाओ जहा “जणद्दणस्स जरकुमाराओ मच्चु "त्ति सरूवाओ सयलं बंधुवग्गं परिचइऊण वणं वणाओ परिहिंडामि जाव बारहवरिसाई ति । तं तुब्भे वि परिकहेह - के तुम्हे ?' ओ कण्हेण भणियं 'एहि एहि महानरिंद !, सोऽहं जणद्दणो भाया तुह बलदेवस्स य वासुदेवो कणीयसो । तुमं च मम पाणसंरक्खणत्थमिहाऽऽगओ जाव निष्फलो एस परिस्समो जाओ । ता तुरियमागच्छ' । — तओ जरकुमारो जणद्दणं समासंकंतो समागओ । दिट्ठो यऽणेण तहाविहो कण्हो । तओ संसुजलुप्पीललोयणो जरकुमारो हाहारवं करेंतो 'हा हओ'त्ति 'वि (धि) द्धी दुरप्पाऽहं । कओ तमिह पुरिससद्दूल ! कहं वाऽऽगओऽसि ? किं सा दीवायणेण दड्ढा बारवई ? कत्थ वा ते तुह जायवजणा ?' । तओ कण्हेण सययं(लं) जहा दिट्टं सुयं च से कहियं । तओ जरकुमारो पलावे काउमारद्धो 'अहो ! मए पावेण कयं कण्हस्स आतिथ्यकरणिज्जं । ता कत्थ गच्छामि ? कत्थ वा गओ सुगओ भविस्सामि ? भाइघाइयं को मं पेच्छउं पि सक्कउ ? जाव य एस जीवलोओ धरय (इ) णामं च तुह केसव ! ताव मह पावकारिणो गरिहत्तणं सुठु होस्सइ । तुहाऽहं पियं करिस्सामि त्ति वणवासमब्भुवगओ जाव मए निघि(ग्घि)णमिमं समायरियं । कत्थ ते रायाणो ? कत्थ वा ताइं विलासिणि (णी) सहस्साइं ? कहिं वा जदुनंदण ! ते कुमारसमूहा ?' । तओ कण्हेण भणियं 'भो ! नरिंद ! कहियमेव भयवयाऽरिनेमिणा जिणिदेण, जहा - 'पुव्वजम्मनिम्मियकम्मदोसेण सुलभाई सुह - दुक्खसयसहस्साइं " । ता तुमं कोत्थुहमणि मम वच्छत्थलसंठियं गहेऊण गच्छ पंडवसमीवं । साहियव्वो य तए एरिसो वुत्तंतो, भणियव्वा य मम वयणेण जहा "दोवईसमाणयणकाले जं तुब्भे मए निद्धाडिया सो खमेयव्वो ममाऽवराहो । खमापहाणा हि सप्पुरिसा हवंति, विसेसओ बंधवजणो" ।' तओ न सुट्टु गंतुमीहए जरकुमारो । तओ कण्हेण पुणो भणियं 'महाभाग ! गच्छ सिग्घं । जेण जाणसि च्चिय ममोवरि सिणेहपरायणं बलदेवं । सो य मे तण्हावोच्छेयनिमित्तं सलिलमन्नेसिउं गओ चिट्ठइ। आगओ य मं पासिऊण मरणावत्थं तुमं वावाइस्सइ । ता गच्छ गच्छ तेहिं चेव पएहिं तुरियं' । तओ पायतलाओ बाणमुद्धरिडं गओ जरकुमारो । तओ वासुदेवो घायपीडिओ [प]त्तयसत्थरं रइऊण - Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३६६ ] समोच्छइऊण वत्थेण सरीरमप्पणो बाणविद्धपायमियरपायस्सोवरि चडावेत्ता सुहभावणं भावेंतो नमोक्कारपरायणो वरिससहस्समाउगं पालित्ता कालं काऊण गओ तइयाए पुढवीए । बलदेवो वि वेगेण सलिलं नलिणिपुत्तपुडिए [ग] हिऊण विवरीयसउणेहिं खलिज्जतो कण्हसमीवमागओ । तओ 'पसुत्तो एसो'त्ति ठवेऊण तं जलं चिंतेइ 'सुयउ ताव एस हिययाणंदणो । पच्छा सुहविउद्धस्स पयच्छिस्सामि जलं', नेहेण समाउलमणो तयणाइ (य) मओ त्ति । तओ कंचि कालं पडिवालेउं बलदेवो समासण्णो पेच्छइ कण्हं कसणमच्छियाहिं परिगयं । दट्ठूण य भीओ हली मुहाओ वत्थमुवणेइ जाव ‘हा मओ'त्ति मुच्छाए पडिओ धरणीयलंमि । पच्चागयपाणेण य महंतो सीहनाओ मुक्को तहा जहा सावयाकुलं वणं कंपिउमारद्धं । [तओ] संलविउमारद्धो – 'जेण मे एस भाया हिययनाहो पुहईए एक्कवीरो निग्घिणेण विणिवाइओ सो मे जइ सच्चं सुहडो तो देउ दंसणं । का (क) हं वा सुत्ते पमत्ते वाउले वा पहरिज्जइ ? नूणं सो पुरिसाहमो न सप्पुरिसो' । - एवमुच्चसद्देणं भणेंतो पलोयंतो समंतओ परिहिंडिऊण पुणो गोविंदपासमुवागओ उच्चसद्देणं रोविउं पयत्तो 'हा भाउय ! जणद्दणा ! हा वीर ! हा महाराय ! हा हरिंद! किं ते रोवामि सोहग्गं ? किं वा धीरत्तणं बलं धणं रूवं वायं ? ति । भणसि य पिओ मे बलो तो किमेयं विवरीयत्तणं जेण मे वायं पि न देसि ? किं वा तए विरहिओ एगागी [करे ]मि मंदभागो ? कत्थ गच्छामि ? कत्थ चिट्ठामि ? कस्स कहेमि ? किं पुच्छामि ? किं मरणं उवेमि ? कमुवालभामि ? कस्स रूसामि ? कस्स वा सरणमुवेमि ? सव्वहा मे [स] मत्तो जियलोओ । भो भो ! वणदेवयाओ ! किं जुत्तं तुम्हाण समप्पियं पि जणद्दणमेवमुवेक्खिउं पच्चक्खं ? ति । एहि जणद्दण ! किं मम वयणमसुयमिव करेसि ? किं मे तुहाऽवरद्धं ? भयवईओ वणदेवयाओ ! एह, ममोवरि कुवियं पसाएह कारुन्नयाए वसुदेवनंदणं । एसो य दिवसयरो अत्थव(म) णमुवागच्छइ, ता समुट्ठेहि, संझोवासणवेला समुवट्ठिया । उत्तमपुरिसा य न सुवंति साहवो वा संझासमयंमि । तहा रयणी बहलंधयारा एत्थ य महाकूरा सावज्ज (या) परिभमंति । समंतओ सिवा महाभैरवं च सद्दं करेमाणी परिहिंडइ' । - एवं च पलावेंतस्स पहाया रयणी । तओ पुणो भइ 'भाउय ! उट्ठेहि । सूरो उग्गओ' । तओ जाहे न उट्ठइ ताहे नेहमोहियमणो बलदेवो विओयमणिच्छंतो तमप्पणो खंधे समारोविऊण पयट्टो गिरिकाणणविवरेसु विलवंतो परिहिंडिउं । तत्थ य परिहिंडंतस्स समागओ से वरिसायालो । — एत्यंतरे य जो सिद्धत्थो नाम सारही भाउवच्छलो सो देवो ओहिणाणेण बलदेवं पेच्छिऊण महंतदुक्खमावन्नो चिंतेउमारद्धो 'अहो ! नेहाणुरागेण कण्हं कहं बलदेवो वोढुमाढत्तो ? ता बोहेमि भाउवच्छलं बलदेवं' । तओ देवेणं पव्वयंमि रहं समुत्तारेंतो पुरिसो विउव्विओ । सो य रहो असमंजसं वि हिंडंतो न पव्वयंमि भग्गो । भूमीए समाए सयसिक्करो गओ । तं च संधेंतो सिद्धत्थदेवो बलदेवेण भणिओ 'भो मुद्धपुरिस ! जो तुह रहो गिरिगहणे वि निव्वहिऊण समे पहंमि भवणं(भग्गो), [तं] कहं तुमं खंडखंडेहिं गयमियाणि संधेउमिच्छसि ?' देवेण भणियं ' जो एस कण्हो अणेगेसु जुद्धज (स) यसहस्सेसु जुज्झमाणो न विणिवाइओ सो इयाणि जुज्झं विणा वि मओ जया जीविस्सइ तया रहो वि पुणन्नवो भविस्सइ' । - - Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३६७] तओ पुणरवि पुरिसो सिलापहे(8)सु पउमिणीओ रोवेउमारद्धो बलेण भणिओ - 'सिलापट्टेसु रोवियाओ कह पउमिणीओ संरोहंति ?' देवेण भणियं – 'जया ते एस भाया जीविस्सइ तया पउमिणीओ रोहिस्संति' । तओ थोवंतरं गओ तिंदुइणीरुक्खं निद्दड्डथाणुसरिसं सलिलेण सिंचंतं नरं भणइ – 'कहमेस निद्दडरुक्खो जलसित्तो वि पल्लवे विमुंचिही ?' देवेण भणियं – 'जया एयं तुहखंधट्ठियं मडयं जीविस्सइ' । तओ थोवंतरं गएण गोवो गाविकरोडीणं हरियतणाई देंतो पेच्छित्तु भणिओ बलदेवेण – 'अट्ठिभूयाओ इमाओ गावीओ कया ते हरिएण पुणो जीविस्संति ?' देवेण भणियं - 'जया एस कण्हो तुह भाया जीविस्सई'। तओ लद्धसन्नेण बलदेवेण भणियं - 'भो ! किमेसो भाया मे अपराजियपुव्वो मओ, जेण वणंतरठिओ कोऽवि ममं एवमुल्लवइ ?' तओ देवेण सिद्धत्थरूवं काऊण भणियं - 'अ(ए)सो महाभाग ! बलदेव ! सिद्धत्थो जो तुह पुव्वभवे सारही आसि, रिट्ठनेमिसामिणो पसायाओ देवे समुप्पण्णो । भणियं च तए पुव्वमासी, जहा – “ऽहं आवईसु पडिबोहणीओ तए", ता तुह पडिबोहणत्थमागओ सो य । एस कालो पडिबोहणस्स वट्टए । जओ सामिणा पुव्वमेव भणियं, जहा - "जरकुमाराओ जणद्दणस्स मरणं" । तं च तहच्चेय जायं' । बलदेवो भणइ – 'कया उण जरकुमारेण कण्हो विणिवाइओ ?' । तओ देवेण जरकुमारवाहाइरूवं सव्वं से परिकहियं ताव जाव पेसिओ जरकुमारो पंडवाण समीवं । तओ बलदेवो भणइ नेहेण सिद्धत्थमालिंगिऊण – 'भो ! किमियाणिं कायव्वं ?' देवेण भणियं - 'सव्वसंगपरिच्चायं काऊण सामण्णमणुचिट्ठसु । संभरेसु अरिट्ठणेमिजिणिंदवयणाई' । तओ बलदेवेण भणियं - 'सुट्ठ मए पडिवण्णं जं तए भणियं । संभरियाई च भयवओ वयणाई, परमिमं कत्थ हरिकलेवरं करेमि (सक्करेमि?)' । देवेण भणियं - 'दोण्हं नईणं मज्झे पुलिणंमि सक्कारेमो । तहा तित्थयर-चक्किबलदेव[वासुदेव]-रा[या]ईया नरा पूयमरिहंति त्ति पूयं करेमो' । तओ तेहिं नईसंगमपुलिणंमि ठविय हरिकलेवरं पूएत्तु पुप्फ-गंधपूयाइया सक्कारियं ति । एत्यंतरे य भयवयाऽरिट्ठनेमिसामिणा नाऊण बलदेवस्स पव्वज्जासमयं विज्जाहरसमणो पेसिओ । दिन्ना य तेण रामस्स पव्वज्जा । सो वि तं घेत्तुमुग्गं तवच्चरणं तुंगिआसिहरे करेउमारद्धो । सिद्धत्थो वि पुव्वणेहेण रक्खणंतो(रक्खंतो) तस्सेव(तत्थेव) चिट्ठइ त्ति । इयरो वि जरकुमारो दक्खिणमहुरं संपत्तो, दिट्ठा य पंडवा । समप्पिओ कोत्थुहमणी । बारवईविणासणाईयं सव्वं पंडवाण कहियं ताव जाव इह संपत्तो त्ति । पंडवा य महाअक्कंदं काऊण वरिसमेत्तं च कण्हस्स पेयकिच्चं काऊण पंडुसेणस्स रज्जं जरकुमारस्स जुवरज्जं च दाऊण भयवओ समीवं पत्थिया । पत्ता य मग्गत्थं वणुद्देसमेगं ति लोयस्सुई । तत्थ वि वग्घाइभयं ति रयणीए पढमबीय-तइय-चउत्थजामेसु निरूवेइ जुहिट्ठिलो भीम-ऽज्जुण-नउल-सहदेवे पाहरिए । तओ सुत्तेसुं जुहिट्ठिलाईसु धम्मंतरायकरणत्थं भाविभावजाणावणत्थं वाऽऽगओ भीमरहरणा(सरूवो?) कलिकालो तमहिक्खिवंतो भणइ जहा – 'तुमं भाइ-गुरु-पियामहाईए हंतूण धम्मत्थं पत्थिओ ता भक्खिस्सं तुम' । सोउं चेमं कुविओ भीमो समं तेण जुज्झिउं पवत्तो । जहा जहा इ(सो) कुप्पइ तहा तहा वढतेण कलिणा जित्तो भीमो । एवं बीयतइय-चउत्थपहरुट्ठिया अज्जुण-नउल-सहदेवा वि जित्ता । सावसेसाए रयणीए सयमुट्ठिए जुहिट्ठिले तहेवाऽहिक्खिवंतो जुज्झिउकामो समागओ कली । परं जित्तो जुहिट्ठिलेन(ण) खंतीए ताव संकुचिओ जाव Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३६८] NRNARANA ढक्किऊण धरिओ सरावेण । पहाए [पु]ण ह(द)रिसित्ता तं भीमाईणं भणियं जुहिट्ठिलेण - 'भो ! सोऽयं जेण रयणीए जित्ता तुब्भे । न य कुलीणाणमण्णेसि पि कलहो काउमेवं जुत्तो, विसेसओ तुहं संपयं संविग्गाणं'। ___ 'अहवा, अणागयमेव विफुरिया सूरुग्गमपह व्व कलिकाले भावा जे निदरिसिया रिसीहिं । तं जहा - कूवेणाऽवाहो उवजीविस्सए १ ॥ तरुणो फलनिमित्तमुच्छेओ भविस्सइ २ ॥ गावी वच्छियं धाविस्सइ ३ ॥ लोहमईए य कडाहीए सुगंधितेल्ल-घयाइपागोचियाए मंसाइपागो भविस्सइ ४ ॥ सप्पपूजा य विसेसओ होही, न गरुडपूजा ५ ॥ हत्थस्संगुलिदुगेण ढक्कणं भविस्सइ ६ ॥ हत्थिवहणीयं च सगडं गद्दहवहणीयं भविस्सइ ७ ॥ बालबद्धा य सिला वि चिट्ठ(ट्ठि)स्सइ ८ ॥ वालुगाए य व(च?)क्कं घेत्तुं सक्किज्जिही ९ ॥ 'कहं ? भन्नइ – राया कूवतुल्लो सव्वेसिं बंभण-खत्तिय-वइस-सुद्दाणं चिंताणाय(?)त्तणेणाऽवाहतुल्लाण म(द)व्वगहणं कलि(लिंमि) करिस्सइ १ ॥ पुत्तो य फलतुल्लो पिउणो तरुतुल्लस्सुद्देगमुप्पाइस्सइ २ ॥ वच्छिआतुल्लाए य कन्नयाए विक्किणणाइणा गावीतुल्ला जणणी जीविस्सइ ३ ॥ लच्छीए य लोहमयकडाहीतुल्लाए सुहि-सयणिज्जयाइ मोत्तुमण्णजणो निव्वहिस्सइ ४ ॥ सप्पसरिसेसु य निद्धम्ममाइट्ठाणिएसुं जणो दाणं दाही न उण गरुडतल्लेसं सुद्धसहावेस ५ ॥ हत्थतल्लस्स य जणयस्स अंगलिद्गगत णं पुत्तवहदगेणं अगघरकरणओ नामलोवो कज्जिही ६ ॥ हत्थितुल्लेहि य महाकुलेहिं न मज्जायासगडमसमंजसकरणओ वाहिज्जिही, किंतु नीयकुलेहिं नीइपरेहिं ७ ॥ थोवत्तणओ य बालतुल्लेणं सुद्धधम्मेणाऽवबद्धो संकिलेसभारओ सिलातुल्लो वि लोओ निव्वहिस्सइ ८ ॥ वालुयातुल्लाए य वंचगवित्तीए फलं होही, न ववहारसुद्धीए ९ ॥ परमेवंविहे वि कलिकाले न सप्पुरिसा मज्जायमइक्कमिस्संति' त्ति । एत्थंतरंमि य भयवया समणपरिवुडो चउन्नाणी धम्मघोसो नाम अणगारो पंडवाण निक्खमणत्थं पेसिओ । पव्वाविया य पंडवा । पयट्टा य भयवओ समीवं । विचित्तं च तवोकम्मं ते कणंता पत्ता सेत्तुंजपव्वयासण्णं हत्थकप्पणयरं । गमियं(उ) च तत्थ रयणि चिंतियं तेहिं - 'पच्चा उज्जयंतगिरी। चिट्ठइ य तत्थाऽरिट्ठनेमिसामी । ता पारिऊणिहेव तदंतियं जामो'त्ति निग्गया भिक्खत्थं । इओ य तीए चेव रयणीए अरिट्टनेमिकेवली चउप्पण्णदिणोणाणि सत्तवाससयाणि जाव विहरिऊणुज्जेंतसेलसिहरे आसाढसुद्धट्ठमीए मोक्खं गओ त्ति । अरिट्ठणेमिजिणो त्ति गयं । पंडवेहिं वि हत्थकप्पे भिक्खं हिंडंतेहिं सुयं जहा – “सिद्धो णेमिनाहो' । तओ बहुं विसूरिऊण गहियं भत्तपाणं वि गिदित्ता(छड्डित्ता ?) ते चडिया सेत्तुंज्जपव्वए । कयाणसणा य सिद्धा जहा मइसुमईओ। तं जहा - पंडुमहुराए पंडववंससंभूओ अण्णो नाम राया । तस्स दो धूयाओ - मई सुमई य नाम । ताओ य परमसावियाओ त्ति चलियाओ कयाइ जलपहेणुज्जेंतचेइयवंदणत्थं । तत्थ वि वारिवसहं नाम पवहणं । तदारूढाओ य समुद्देणं ती(ता)ओ पत्ताओ जाव सुरट्ठादेसासण्णं तावुच्छलिओ दुव्वाओ । तब्भीओ य पवहणलोगो खंद-रुदाईए देवे नमंसिउमारद्धो । मइ-सुमईओ उण 'नूणमेसो कालो, ता वरं सुसंजमेणऽप्पा जोजिओ'त्ति भाविंतीओ पवहणविवत्तीसमए चेव सिद्धाओ । तासिं च सोमवेलासन्नं जत्थुच्छलियाणि सरीराणि तत्थ कहं वि दिन्नोवओगेण लवणाहिवइणा सुट्ठियदेवेणाऽऽगंतुं कया महिमा । तीए य दिट्ठो Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३६९] जेहिं देवुज्जोओ तेहिं साहिओ सो सेसाणं पहास-सोमनाथाइनामो त्ति ॥ पंडव त्ति गयं । दोवई वि राईमईसयासे पव्वज्ज काऊण अच्चुयं देवलोगं गया । राईमई वि संपत्तकेवला मोक्खं गय त्ति । दोवई-राईमइ त्ति गयं । इओ य सो बलदेवरिसी तुंगियासिहरे महाक तवच्चरणं करेंतो विहरइ । पाएण य मासाओ [पारेइ] । अण्णया य बलदेवमुणी मासपारणए भिक्खट्ठा एगंमि नगरे पविसंतो एगाए तरुणीए कूवतडठियाए दिट्ठिगोयरं गओ । * [ताहे मुणिस्स रूवाइसयालोयणवग्गचित्ताए तीए कुंभट्ठाणे नियपुत्तस्स कंठे रज्जू बद्धा । जाव य स तं कूमि पक्खिवइ ता बलदेवमुणी तं निवारेत्ता बोहेत्ता य पइण्णं करेइ जहा – 'अओ परं नाऽहं गाम-पुराईसु पविसिहामि किंतु वणंमि चेव आगयाण कट्ठहाराईण पासओ भिक्खं लेइस्सामि, जेण नगराईसु मे रूवेण अणट्ठो ण हवेज्ज' । तओ वर्णमि ठिओ चेव दुच्चिण्णं तवं करेइ ।] तणकट्ठहारएहिं वणछिदएहिं च भत्त-पाणमाणीयं फासुयं दिन्नं पारेइ । तेहिं च कट्ठहारयाईहिं जणवयस्स राईणं च कहियं, जहा – 'को वि महासत्तो देवरूवी पुरिसो तवं कुणंतो वणे चिट्ठई' । तओ ते नराहिवा संखुद्धा चिंतिति - 'कोइ अम्हाणमुवरि तवं करेइ मंतं वा साहेइ रज्जकंखी । ता गंतूण तं विद्धंसामो' । तओ सन्नद्ध-बद्धकवया नाणाविहगहियपहरणा विविहवाहणारूढाऽऽगया रामरिसिसमासन्नं । इओ य सिद्धत्थदेवेण भयवओ रामरिसिणो पायमूले महाकराल-बीभच्छदसण-तिक्खनहदारणसमुज्जया विधुणंतकेसरच्छडा विउव्विया सिंघसंघाया । तओ ते नरिंदा दूराओ चेव भीया पणमिऊण अप्पमेयबलं बलदेवरिसिं नियत्ता, तुरियं गया णिययथामाइं । लोए य नरसीहो त्ति सो खाई गओ बलदेवो । एवं च सो भयवं अणुदियहं विसेसेणुवसमरओ तवं करेइ । तस्स य सज्झाय-झाण-धम्मकहाहिं अक्खित्ता सीह-वग्घ-चित्तय-संवर-हरिणाइणो बहवे उवसमं गया । के वि सावयत्तणं पत्ता, के वि भद्दया जाया, के वि अणसणं पवण्णा काउस्सग्गेण ठियस्सोवविठ्ठस्स वा पासपरिवत्तिणो परिचत्तमंसाहारा चिटुंति । तेसिं चेगो हरिणजुवाणो भयवओ रामरिसिस्स पुव्वभवसंबद्धो जाइसरो अईवसंवेगमावन्नो जत्थ जत्थ राममुणी भिक्खाइकज्जेसु विहरइ तत्थ तत्थ म(अ?)ग्गओ पहावइ त्ति । अण्णया य पहाणदारुणिमित्तं रहयारा तत्थ वणे आगया रुक्खे छिदंति । बलदेवो वि मासपारणगे भोयणुज्जएसु तेसु भिक्खट्ठा गओ । हरिणो वि सुक्कतण-पत्ताहारो बलदेवस्स मग्गओऽणुलग्गो आगओ । तओ बलदेवं दटुं रहयारसामिणा चिंतियं – 'अहो ! अम्हं पुण्णोदओ जं मरुत्थलीए वि कप्पपायवो पत्तो । अहो ! सरूवोवसम-तेयाइसंपयाओ ! ता कयत्थो पुण्णमणोरहो जेण मे एस रिसी भिक्खानिमित्तमिहाऽऽगओ। ता करेमि एयस्स भिक्खादाणेण विगयकम्मकलुसमप्पाणं'ति चिंतिऊण सिरंमि कयंजलिउडो धरणिनिहित्तजाणू वंदिऊण लद्धमुणिवराभिप्पाओ भत्त-पाणं गहाय समुट्ठिओ । मुणिणा वि 'ममेमं कप्पइ'त्ति नाऊण पडिगाहियं । तओ तेण दाणफलओ देवलोगसुगइकम्ममणुबद्धं । हरिणो वि मुणिणो पिट्ठओ ठिओ महंतं संवेगमावन्नो गुरुभत्तिरागबाहसमुप्पन्ननयणजुयलो वणछिदए मुणिमि य पुणो पुणो पसन्न-मंथरनिबद्धदिट्ठी तहा समोणमंतदीहखंधरो निष्फंदकन्न-नयणो चिंतिउं समारद्धो - 'अहो ! धन्नो कयत्थो एस वणछिंदओ । सुलद्धं से माणुसत्तणं, जेण एस मुणिवरो पडिलाभिओ । अहं * पाठोऽयं भ्रष्टत्वात् त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितात् सङ्कलय्याऽत्र निवेशितः । Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३७०] ANNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN पुण मंदभागी कम्मदोसेण तिरियजाईए जाओ । जेण समत्थो नेरिसं महातवस्सि पडिलाभेउं' । एवं च ते तिन्नि वि जाव धम्मज्झाणमुवगया चिट्ठति ताव महावायविधुओ अद्धच्छिण्णपायवो वणछिंदयसामि-बलदेवमुणि-हरिणांणं निवडिओ । विमुक्कपाणा य बंभलोए पउमुत्तरे विमाणे देवा सव्वे समुप्पण्णा । बलदेवेण य वरिससयं जाव सामण्णमणुपालियं । तओ बलदेवो ओहिणा कण्हं नेहेण पलोएउमारद्धो जाव तइयाए नरयपुढवीए समुप्पण्णो महादुक्खमणुभवंतो दिट्ठो । तओ सिग्धं वेउव्वियसरीरं काऊण गओ कण्हसमीवं । तत्थ दिव्वगंधं मणिप्पभासमुज्जोयं च काऊण दटुं च जणद्दणं भणइ, जहा - अइभाउअवच्छल ! कण्ह ! किमियाणिं करेसि?' तओ कण्हेण भणियं – 'पुव्वकयकम्मदोससमुत्थं दुक्खमणुभवामि । न एत्थ को वि पडियारं करेउं समत्थो' । तओ बलदेवेण दोहिं वि बाहाहिं समुप्पाडिओ कण्हो समुद्धरिज्जमाणो य नवनीयमिव तावेण विलिज्जए । तओ कण्हेण भणियं – 'मुंच मुंच । मम सुट्टयरं दुक्खमुप्पज्जइ । ता गच्छ तुमं भरहावासं । तत्थ गंतूण गदासंख-चक्क-संखधारिणं पीयवासपरिहाणं गरुलद्धयं ममं, अप्पाणं च हल-मुसलधारिणं नीलवसणपरिहाणं तालचिंधद्धयं सव्वलोए दंसेसु' । तओ बलदेवेण 'तह'त्ति पडिवन्नं, आगंतूणं च दिव्वविमाणं काऊण तत्थ दामोदर-बलदेवरूवं विउव्विऊण लोयंमि दंसेइ । विसेसओ वइरियाण पुरओ भणियं बलदेवेण, जहा – 'सव्वत्थ देवहरएसु अहं रूवं करेह । जओ अम्हे चेव सिट्ठिसंहारकारिणो देवलोयाओ समागच्छामो पुणो य गच्छामो । नाणापगारेहिं कीलामो । बारवई अम्हेहिं निम्मिया, पूणो य अम्हेहिं चेव उवसंहरिऊण समद्दे पक्खित्ता । ता अम्हे एत्थ कारणपुरिस'त्ति । तओ लोएण ससंभंतेण तह त्ति पडिवन्नं, कइं(यं) च सव्वं समाइटुं । तओ पारंपरएण वासुदेव-बलदेवा लोएण पयट्टाविया परं पसिद्धिमुवागय त्ति । बलदेवो वि तं सव्वं करावित्ता गओ देवलोयं । तओ य चुओ पुणो वि मणुस्सो वेमाणिओ मणुस्सो य होऊणिहेव भरहखेत्ते एयाए भविस्सुस्सप्पिणीए कण्हजीवतित्थे सिज्झिस्सइ' त्ति । ___ जरकुमारो वि कलिंगरायदुहियाए जरादेवीए वसुद्धयं नाम पुत्तं जणेत्ता तस्सेव रज्जं दाऊण तंमि चेवऽरिट्ठनेमिणो तित्थे पव्वज्जमब्भुवगओ त्ति ।। एवं च परिसमत्ते चरिए बलदेव-वासुदेवाणं हरिवंसो वि समत्तो भद्देसरसूरिरइओ त्ति ॥छ।। हरिवंसुब्भव-अरिठ्ठनेमिजिण-भणिस्समाणपासजिणाणं च विचाले बारसमो बंभदत्तचक्कवट्टि त्ति बंभदत्तचक्कवट्टिकहा भण्णइ - सागेए नगरे चंदवडिंसओ राया । तस्स मुणिचंदो नाम पुत्तो निव्विण्णकामभोगो सागरचंदस्स अंतिए पव्वइओ । अण्णया उग्गं पव्वज्जं करेंतो गुरूहिं समं देसंतरं पयट्टो । भिक्खट्ठा गामं पविट्ठो सत्थेण मुक्को । पच्छा अडवीए पब्भट्ठो । तं च तण्हा-छुहा-किलंतं पेच्छंति चत्तारि गोवालदारगा । तं पडियरिय तत्तो तद्देसणाए पडिबुद्धा, पव्वज्जं च पडिवज्जिय दो दुगंछं काऊण देवलोगं गया । तओ दसपुरे नयरे संडिलस्स माहणस्स जइ(य)मईए दासीए दो वि जमलगा पुत्ता जाया । अइक्कंतबालभावा य जोव्वणं पत्ता । अण्णया खेत्तरक्खणट्ठा अडविं गया । तत्थ वडपायवस्स हेट्ठा रत्तिं पसुत्ता । वडकोटराओ निग्गंतूण एगो डक्को भयंगेण । बीओ वि सप्पोवलंभणिमित्तं भमंतो तेणेवाऽहिणा दट्ठो । तओ अकयपडियारा दो Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३७१] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN वि मया संता कालिंजरे पव्वए मिगीए जमलत्तणेण जाया । पुव्वपीइसंबंधाओ आसण्णं चरंता वाहेण एगेणं चेव सरेणं दो वि विणिवाइया । तओ मया गंगातीरे दो वि हंसा एगाए रायहंसीए गब्भंमि उप्पण्णा । जाया कालक्कमेण अइक्कंतबालभावा य तहेव समं भमंता एगेण मच्छबंधेण एगाए पासियाए झत्ति घेत्तुं खंधरं वालिऊण विणिवाइया । तओ वाणारसीए नयरीए महाधणसमिद्धस्स मायंगस्स भूयदिण्णनामस्स पाणाहिवइणो पुत्तत्ताए उववण्णा तहेव अईव पीइसंजुत्ता चित्त-संभूयनामाणो भायरो जाया । ___ इओ य तंमि विसए वाणारसीए नयरीए संखो नाम राया, नम्मुई नाम से मंती । तस्स य कह वि तहाविहे खूणे जाए जणपच्छण्णं मारणणिमित्तं भूयदिन्नो पाणाहिवई आणत्तो राइणा । तेणाऽवि सो पच्छन्नो भणिओ – 'रक्खामि अहं तुमं, जइ भूमिहरट्ठिओ मम पुत्ते पाढेसि' । जीवियत्थिणा पडिवण्णं तेण। तहा य कुणंतस्स अइक्कंतो कोइ कालो । अण्णया भूयदिण्णेण कह वि जाणेत्ता, जहा – 'मम पत्ती एएण सह अच्छइ'त्ति मारेउमाढत्तो । परं चित्त-संभूएहिं उवयारि त्ति काऊण नासविओ, गंतुं हत्थिणाउरे नयरे सणंकुमारस्स चक्कवट्टिणो मंती जाओ । इओ य तेहिं चित्त-संभूयमायंगदारगेहिं रूय-जोव्वण-लायन्न-नट्ट-गीयाइकलापगरिसं पत्तेहिं सुस्सरवेण-वीणासणाहं गंधव्वं गायंतेहिं सयलो वाणारसीजणो हयहियओ कओ । अण्णया मयणमहसवे जाए पवत्तासु नाणाविहासु लोगचच्चरीसु नच्चंतेसु तरुण-तरुणीगणेसु चित्त-संभूयाइपाणाणं वि चच्चरी निग्गया। तओ तेसिं साइसयं गीयं नट्टं च सोऊण पसूण वि चित्तहरं सव्वो नगरीलोओ विसेसओ तरुणीजणो समीवं गओ । तओ पउरचाउव्वेज्जलोएणं ईसालुयत्ताय(ए) भ(राइणो?) विन्नवियं जहा – 'देव ! एएहिं सव्वो लोगो विट्टालिओ'त्ति । निवारिओ ताणं नयरीपवेसो । गओ को वि कालो । __ अण्णया य कोमुईमहूसवंमि लोलिंदयत्तणओ कोऊहलपरा विस्सारिऊण रायसासणं अगणिऊण नियभूमिगं पविट्ठा नयरिं । तओ पेच्छणयं पेच्छमाणाण रसविसेसओ सियालाणं व अण्णसियालसदं सोउं भंजेऊण वयणं निग्गयं गेयं । तओ वत्थावगुंडियमुहा गाइउं पवत्ता एगंमि देसे । तं च समायण्णिऊण सुइसुहं ताण गेयं, समंतओ परियरिया सव्वलोगेणं, भणियं च – 'केण एयं किन्नराणुकारिणा महुरगीएणं अमयरसेणेव सवणाण सोक्खमुप्पाइयं ?' । तओ कड्डिऊण ओढणाइं पलोइयं मुहं जाव ते चेव एए मायंगकुमारा । तआ 'हण हणे'त्ति भणंतेहिं पायपहार-चवेडाईहिं हम्ममाणा निग्गया नयरीओ । पत्ता बाहिरुज्जाणं । तओ विमण-दुम्मणा ते चिंतियं(उ) पवत्ता - 'धिरत्थु अम्हाण रूव-जोव्वण-सोहग्गलावन्न-कला-कोसल्लाइ-गुणकलावस्स जेण मायंगजाइकलंकमेत्तेण सव्वो सो दूसिओ । तेण लोगपरिभूया जाय' त्ति गुरुं वेरग्गं गया अकहिऊण बंधवाणं मरणकयनिच्छया पयट्टा दक्खिणदिसाभिमुहं । तओ दूरं देसंतरं गएहिं दिवो एगो गिरिवरो । तं च आरुहंतेहिं एगंमि सिलातले महातवसोसियंगो सुहज्झाणोवगओ पलंबियपाणी काउस्सग्गेण आयावेमाणो दिट्टो एगो महामुणी । तं पेच्छिय जायहरिसा गया तस्स समीवं । तओ भत्ति-बहुमाणपुव्वं वंदिओ । भगवंतेण वि झाणसमत्तीए धम्मलाभपुव्वयं – 'कओ भवंतो आगय'त्ति संभासिया । तेहिं च कहियवुत्तंतेहिं साहिओ णिययाभिप्पाओ जहा – 'एत्थ गिरिवरे पडणं करिस्सामो' । तओ महरिसिणा भणिया – 'न जुत्तं तुम्हारिसाणं अणेगसत्थावबोहोववेयबुद्धीणं पागयजणचेट्ठियं । ता करेह सारीर-माणसाणेयदुक्खबीयभूय-कम्मवणदहणस्सहं जिणिंदप्पणीयं साहुधम्म' । तओ महावाहिपीडिएहिं व आउरेहिं सुवेज्जस्स व निस्संकियं पडिच्छियं तेहिं तस्स वयणं । तेण वि Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३७२] 'जोग(ग्ग)'त्ति कलिऊण दिन्ना ताण दिक्खा । कालक्कमेण य जाया गीयत्था । तओ छ?-ऽट्ठमाईयं विविहं तवं कुणंता अप्पाणं भावेमाणा गामाणुगामं विहरंता पत्ता हत्थिणारं । ठिया बाहिरुज्जाणे । अन्नया मासखमणपारणए संभूयसाहू पविट्ठो नगरं । गेहाणुगेहमागमविहिणा भमंतो रायमग्गावडिओ दिट्ठो नम्मुइमंतिणा । पच्चभिण्णाओ य जहे' सो सो मायंगदारगो' । 'रण्णो अन्नेसिं च जाणाविस्सइ'त्ति अप्पभएण नियपुरिसे पट्टविऊण जट्ठि-मुट्ठि-लउडप्पहारेहिं कयत्थिऊण निद्धाडाविओ । तओ तस्स निरवराहस्स हम्ममाणस्स कोवकरालियस्स तेउलेसा तेसिं हणणनिमित्तं मुहाओ निग्गया । तओ कसिणब्भपडलेहिं व धूमनिवहेहिं समंता अंधयारियं नगरं । तओ भय-कोऊहलेहिं आगया नागरया वंदिउं सपरियणा पसाइउं पयत्ता । सणंकुमारचक्की वि तप्पसायणत्थं आगओ । न य सो पसीयइ । इओ य चित्तसाहू जणवयाओ सुणिय बहलधूमच्छाइयं च गयणं दट्ठण तस्स समीवमागओ । तओ महरेहिं उवसमप्पहाणजिणिंदवयणजलोघेहिं विज्झाविओ कोहग्गी । गओ वेरग्गं पच्छायावं च । तओ नियत्तिओ तप्पएसाओ । गया तमुज्जाणं । चिंतियं चाऽणेहिं - ‘कयसंलेहणा अम्हे, ता जुत्तमिहि अणसणं काउं' । तट्ठिया अणसणे । इओ य सणंकुमारेणं नायामच्चवुत्तंतेणं कोवमुवागएणं दढरज्जुबद्धो नेयाविओ सो ताण समीवं । तेहि वि अणुकंपापरेहिं मोयाविओ नम्मुई । सणंकुमारो वि तेसिं वंदणत्थं संतेउरो गओ तमुज्जाणं । वंदिया ते भत्ति-बहुमाणपुव्वं अंतेउरसहिएण । तओ इत्थीरयणस्स सुनंदाए [पाए]सु पडतीए साइसयं अलकप्पा(फा)समणुहवंतेणं कई(यं) संभूइणा चित्तसाहुवारिज्जंतेणाऽवि नियाणं जहा – 'जइ इमस्स तवस्स अत्थि फलं तो जम्मंतरे चक्कवट्टी होज्जाऽहं'ति । तओ मरिउं सोहम्मे दो वि देवा जाया । तओ चित्तजीवो पुरिमताले इब्भपुत्तो जाओ त्ति । संभूयजीवो तओ चुओ संतो, कंपिल्लपुरे बंभो नाम राया, तस्स चुलणी देवी, तीए चोद्दसमहासुमिणसूइओ जाओ सत्तवरिससयाऊ पुत्तो । कयं च से नाम बंभदत्तो त्ति । तस्स य बंभदत्तपिउणो बंभराइणो उत्तमवंससंभूया महारायाणो चत्तारि मित्ता आसि । तं जहा – कासीविसयाहिवो कडओ १, गयउरवई कणेरुदत्तो २, कोसलविसयाहिवई दीहो ३, चंपाहिवई य चुलणीभाया पुप्फचूलो ४ त्ति । ते य अच्चंतनेहेणं परोप्परं विरहमणिच्छंता समुइया चेव संवच्छरमेक्केक्कं परिवाडीए विविहकीला[विला]सेहिं सरज्जे सुहंसुहेण चिट्ठति ।। __ अन्नया य समुइया चेव बंभसमीवमागया । चिटुंताण य ताणं मरणपज्जवसाणयाए जीवलोयस्स मंत-तंतोसहाईणं असज्झो बंभरायस्स उप्पण्णो सिरे रोगो । तेण वाहराविया कडगाइणो मित्ता । ताण उच्छंगे मुक्को बंभदत्तो, वुत्ता य ते, जहा – 'तुम्हेहिं एस रज्जं करावेयव्वो' । एवं च रज्जचिंतं काऊण कालगओ। कयं से वयंसेहिं पेयकिच्चाईयं । तओ कडयाईहिं भणियं – 'जाव एस कुमारो रज्जधुरवहणजोग्गो होइ ताव अम्हेहिं एयं रज्जं पालेयव्वं' [ति] मंतिऊण सव्वसम्मएण दीहं ठविय गया सरज्जेसु । समागएसु य तेसु दीहो परिवालेइ सयलसामग्गियं रज्जं । पलोएइ भंडारं । पविसइ अंतेउरं । मंतेहिं(इ) समं चुलणीए । तओ दुन्निवारियाए इंदियाणं, अगणिऊण बंभमित्तत्तणं, अवमण्णिऊण वयणीयं संपलग्गो सह चुलणीए । एवं पवट्टमाणविसयसुहरसाणं गच्छंति दिणा । Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३७३] ANNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN तओ बंभराइणो बीयहिययभूएण वरधणु(धणु णामेण मंतिणा अवितहं तु(सु)णियं । तओऽणेण [चिंतियं] जहा – 'जो एवंविहं पि अकज्जमायरइ सो किं बंभदत्तकुमारस्स उदयं इच्छिहि'त्ति चिंतिऊण धणुणा नियपुत्तो एगते भणिओ जहा – 'पुत्त ! एयस्स माया दुच्चारिणी जाया । ता दीहसंतियं रहसि जाणावेहि दुच्चरियवइयरं कुमारस्स' । तहा कह(यं) तेण । तओ कुमारो माउदुच्चरियं मणसा असहमाणो तीए जाणावणानिमित्तं काग-कोइलासंगहणं घेत्तूण अंतेउरमज्झेणं गच्छंतो 'अन्नो वि जो एवं करिस्सइ तस्साऽहं निग्गरं काहामि'त्ति भणइ । तओ अण्णदियहे जच्चहत्थिणीए सह अहमहत्थि घेत्तूण तहेवाऽऽगओ। तओ दीहेण एवं मुणिय भणिया चुलणी - 'अहं कागो, तुम कोइला' । तीए भणियं - 'बालो कुमारो। जं वा तं वा पलवइ' । तओ तेण वुत्तं – 'न एयं अन्नहा । ता मारिज्जउ कुमारो रइविग्घकरो । मि(म)मंमि साहीणे अण्णे तुह सुया भविस्संति' । तओ रइमे(मो)हपरव्वसाए एरिसंपि मणसा वि अचिंतणीयं पडिस्सुयमिमीए । भणियं च तीए - 'कह वि तेण उवाएण मारिज्जइ जहा जणाववाओ रक्खिज्जइ' । तेण वुत्तं - 'थेवमिमं कज्जं । कुमारस्स विवाहं करेमो । तहा अणेगखंभपइट्रियं गढनिग्गमपवेसं करेमो जउहरं । तओ विवाहाणंतरं सुहपसुत्तस्स अग्गिदाणेण अलक्खियं कज्जं करेस्सामो'त्ति मंतिऊण पुव्वुत्तपुप्फचूलराइणो धूया वरिया । पारद्धा ए(य) विवाहनिमित्तं सयलसामग्गी । इओ य धण(णु)मंतिणा बंभदत्तकज्जावहिएण विण्णत्तो दीहराया, जहा – 'एस मम पुत्तो वरधणू रज्जधुराचिंतणसमत्थो [मंतित्तणं] वहइ, अलं(ह) पुण परलोगहियं करेमि' । तओ तेण कइयवेण भणिओ - 'अलं अण्णत्थ पउत्थेणं । इहट्ठिओ चेव दाणाइणो(णा) धम्मं करेहि' । तं च पडिवज्जिऊण धणुणा गंगातीरे मंडवेसु महई पवा कारिया । तत्थ पंथग-परिव्वायगाईणं पगामं अण्णदाणं दिज्जिउं पवत्तो। दाणमाणोवयारगहिएहि य पच्चइयपुरिसेहिं दुगाउयपमाणा सुरंगा खणाविया जाव जउहरं पत्त त्ति । तहा 'इमेहिं बंभसामिमहं पेच्छामि'त्ति मिसेण दीहं मग्गावित्ता धणुणा बंधाविया पुरओ दो जच्चा बंभरायतुरंगमा । कहिऊण य सव्वं पि वरधणुस्स रहस्सं सयमुवविट्ठो सुरंगाबारनिम्मियंमि मंडवे समाहीए । इओ य सा वह विविहनेवत्थ-परियणपरिवुडा संपत्ता पुरवरं । पवेसिया महाविभूईए जाव वत्तं पाणिग्गहणं । तयणंतरं च विसज्जिऊणं जणसमूहं पवेसिओ कुमारो सह वहूए जउहरं । तओ तत्थ वहूसहियस्स आसणोवविट्ठस्स वरधणुसहायस्स विसज्जियासेसपरियणस्स गयं जामिणीजामदुगं । तओ समंता पलीवियं वासभवणं । उच्छलिओ हाहारवो । तओ 'सा रायधूया मम ताएण पच्छण्णं निवाराविया । एसा काइ अण्णा । ता इमाए पडिबंधं मोत्तूण एत्थप्पएसे पण्हिपहारं देह, जेण निग्गच्छामो' । तेण तहा कयं । तओ भेत्तूण तं सुरंगाए निग्गंतूण दुवारदेसं गया । इओ य धणुमंतिणा पुव्वमेव पच्चइयपुरिसा सुरंगादेवारदेसे तुरंगमजुयलारूढा धरिया । तेहिं वरधणुस्स संकेओ मिलिओ । आसेसु आरोविया गया । तओ ते पयट्टा गंतुं । गया पन्नासजोयणमेत्तं भूमिभागं । दीहरद्धाणखेएण य निवडिया तुरंगा । पाएहिं चेव गंतुं पयट्टा । पत्ता कोट्ठि(ट्ठगा)हिहाणं गामं । तओ कुमारेण वरधणू भणिओ, जहा - 'मं छुहा बाहइ, दढं परिस्संता अम्हे' । तं तत्थ सो ठवेऊण पविट्ठो गामं । पहावियं घेत्तूणाऽऽगओ । मुंडावियं कुमारस्स सीसं । परिहाविओ कासाए वत्थे । Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३७४ ] चउरंगुलप्पमाण- पडबंधेण सिरिवच्छालंकियं छाइयं वच्छत्थलं । वरधणुणा वि कओ वेसपरावत्तो । पविट्ठा गामब्भंतरं । तावय एक्कदियवरमंदिराओ निग्गंतूण दासचेडेण भणिया 'एह, भुंजह', तओ गंतुं तत्थ गउरवेण भुत्तं तेहिं । तदवसाणे य पवरमहिलेगा आगंतूण कुमारुत्तिमंगे अक्खए खिवंती भणइ 'एसो कुमारो इमीए बंधुमईकण्णगाए वरो होउ' । तओ सोउमेयं वरधणू भणइ – 'किमेयस्स तुक्ख (च्छ) बडुगस्स कारणे अप्पाणं खेएह ?' तओ घरसामिएण भणियं 'सामि ! सुम्मउ ! पुव्वं णेमित्तिएण साहियं अम्ह इमाए बालियाए जो पट्टोच्छाइयवच्छो समित्तो भुंजिही भोयणं सो भत्ता होही' । एवं च भणिऊण तंमि चेव दियहे कराविओ तीए पाणिग्गहणं कुमारो । जहा 1 - — — बीयदिणे भणिओ कुमारो वरधणुणा 'दूरं गंतव्वं' । तओ बंधुमईए सब्भावं कहिय निग्गया । गच्छंता य मिलिया कप्पडियाणं । तेसिं च मज्झे एगो नेमित्तिओ मिलिओ । तओ सव्वेसि पि मग्गं वहित्ता रत्तीए एगाए देवकुडीए संठियाण सिवा वासइ । तओ तीए सद्दं सोऊण कुमारेण पुच्छिओ सो नेमित्तिओ - 'भो ! किमेसा भणइ ?' तेण भणियं 'एयमेसा भइ इमंमि नईतित्थंमि पूराणीयमडहकडेवरस्स कडीए बद्धं सुवण्णटंकाण सयमेगं चिट्ठइ । तं च कुमार ! तुममागंतु गेण्हाहि । जेण तुज्झ सुवण्णसयं टंकाण मम मडयकडेवरं होइ । हिरण्णमुद्दियं पुण नाऽहमिमं घेत्तुं सक्कुणोमि । तओ सोउमिमं कुमारो कोड्डुओ ते वंचेऊण एगागी गओ तं पएसं । तओ तहेव दट्टु टंके घेत्तूणाऽऽगओ । पुणो सिवाए वासंतीए नेमित्तियं पुच्छइ 'किं भद्देसा संपयं भणइ ?' तेण भणियं ‘चप्फलिया रंडा लगलगइ' । कुमारो 'कहं विय ?' तेण भणियं 'जेणेसा संपयमेवं वासइ कुमार ! तुह टंका जाया, मज्झ भणइ पुण मडयं' । तओ कुमारो ठिओ तुसिणीए । लक्खियं च वरधणुणा 'नूणमाणीया कुमारेण टंका । परं परिक्खामि किमेसो ससत्तो ? किं वा किविणो ?' तओ पच्चूसे वरधणू भणइ - ‘कुमार ! वच्चह तुब्भे । अहं पुण सुट्टु सूलेण पीडिओ न सकुणोमि पयं पि गंतुं' । कुमारेण भणियं 'मित्त ! न जुत्तमिमं जं तुमं मोत्तुमहं गच्छामि । किं तु मा कोइ एत्थ अच्छंते दीहत्तणओ परियाणिस्सइ । तेण वच्चामो' । तओ नीओ वरधणू कुमारेणेगस्स कुलपुत्तगस्स घरं । समप्पिओ य सरीरकारणं सच्चवेत्ता । तं च टंकसयं पत्थाइनिमित्तं तस्सेव समप्पियं । तओ ससत्तो त्ति नाऊण वरधणू भणइ 'कुमार ! मणागमत्थि विसेसो । मिलिया चेव गच्छामो 'त्ति निग्गया । - — - — गच्छंता पत्ता दूरं गामंतरं । तत्थ सलिलत्थी वरधणू पविट्ठो लहुमागंतूण भणइ, जहा 'दीहराइणा बंभदत्तस्स सुरंगाए निग्गयस्स सव्वओ पंथा बंधाविय त्ति जणवाओ जाओ' । तओ पयट्टाविओ उम्मग्गेणं । पत्ता महाडविं । तओ कुमारं तिसाभिभूयं वडस्स हेट्ठा ठविडं गओ वरधणू जलट्ठा । ताव य दिणावसाणे दिट्ठो वरधणू जमदंडेहिं विव दीहनिउत्तनरेहिं । हम्ममाणेण य तेण दूरट्ठिएणेव सन्नाए कयाए पलाणो बंभदत्तो। पडिओ य पेच्छ तावसमेक्कं । दंसणमेत्तेणेव तस्स जाया जीवियासा । पुच्छिओ य सो ‘भयवं ! कत्थ तुम्हाऽऽसमो ?' तेण वि कहियं (उं) नीओ कुलवइसमीवं । पणमिओ कुलवई । भणिओ य तेण ‘वच्छ ! कहिं ते आगमणं ? बहुपच्चवायमरणं (ण्णं)' । तओ तेण सव्वमवितहं साहियं । तओ सो भणिओ कुलवइणा जहा ‘ऽहं तुह जणयस्स बंभस्स चुल्लताओ । ता नियं चेव - Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३७५] आसमपयं तुम्ह । जहासुहं चिट्ठ' । एवं च नाऊण तस्स चित्ताभिप्पायं अच्छिउं पयत्तो । ताव य समागओ जलयकालो । तम्मि य सो अज्जएण सयलाओ धणुव्वेयाइआओ महत्थविज्जाओ गुणाविओ । अण्णया सरयसमयंमि फल-कंद-मूल-कुसुम-समिहाण निमित्तं रन्नपरिसरे गच्छंतेसु तावसकुमारेसु सो वि कोऊहलेण निरुब्भंतो [वि] कुलवइणा गओ रन्नं । तत्थ य सरसफल-कुसुमसमिद्धाइं वणाई पलोयंतेण दिट्ठो कुमारेण करी । कओ य तं पइ गलगज्जियरवो । तओ अणुमग्गेण चलिओ करी तयभिमुहं । तओ तेण तस्स पुरओ विंटलीकाऊण पक्खित्तमुत्तरीयं । तेण वि तक्खणं चेव सुंडाए गहिय खित्तं गयणे । जाव य कोहंधो जाओ ताव तेण छलिऊण दक्खत्तणओ गहिओ । तओ नाणाविहकीलाए परिस्सम नेऊण मुक्को करी । तओ पयट्टो गंतुं पडिपहेणं, मूढपुव्वावरदिसाभागो इओ तओ परिभमंतो पेच्छइ गिरिनइतडसण्णिविट्ठ पुराणपडियभवणखंडभित्तिमित्तोवलक्खिज्जमाणं जिण्णपुरवरं । तदंसणंमि य जायकोऊहलो दिसि दिसि निहित्तदिट्ठी पलोइंतो पेच्छइ पासपरिमुक्कखेडयखग्गमेक्कं वियडवंसकुडंगं । तं च घेत्तूण कोउगेण खग्गं तेण परिक्खणत्थं तंमि वंसकुडंगे [पहरियं] । एक्कप्पहारेणेव निवडिया वंसमुट्ठी। वंसंतरालट्ठियं च निवडियं दरफुरंतोट्ठउडं एक्कं मणोहरायारं सिरकमलं । दटुं च तेण ससंभंतेण 'हा धिरत्थु मे वविस(ववसि)यंते(ति) निदियमप्पणो बाहुबलं । तओ पच्छायावपरद्धेण पलोएंतेण दिटुं उवरि पबद्धचलणं धूमपाणलालसं कबंधसमहियं । से अद्धिई जाया । पुणो वि पलोएंतेण दिटुं च पवरमुज्जाणं । तत्थ य समंतओ असोगपायवपरिक्खित्तं सत्तभूमियं पासायभवणं । दट्ठण य तस्स चडिओ कमेण सत्तमभूमिगाए । दिट्ठा य तत्थ वियसियकुवलयदलच्छी विज्जाहरसुंदरीगव्वपरिगलियविज्जा एक्का पवरमहिला । पुच्छिया य तेणं – 'सुंदरि ! काऽसि तुमं ?' तओ सा सज्झसपरव्वसा जंपिउं पवत्ता जहा - 'महाभाग ! महंतो मम वईयरो । ता तुमं चेव साहसु - को तुमं ? कहिं वा पयट्टो ?' तओ सोऊण तीसे कोइलालावमहुरं वयणविण्णासं समावज्जियमाणसेण अवितहं भणियं तेण - 'सुंदरि ! अहं पंचालाहिवइणो बंभराइणो तणओ बंभदत्तो नाम' । तओ तव्वयणाणंतरमेव आणंदबाहपरिपुण्णनयणा सहस च्चिय अब्भुट्ठिया हरिसुप्फुल्लनयणा पडिया तस्स चलणेसु रोविउं पवित्ता । तओ कारुण्णगहियहियएण समुन्नामिय वयणं 'मा रुव्व'त्ति भयंतेण संठविया पुच्छिया य - 'सुंदरि ! काऽसि तुमं ?' तओ फुसियनयणा भणिउं पयत्ता – 'कुमार ! अहं तुह माउलयस्स पुष्फचूलराइणो धूया [पुप्फवई णाम] तुम्ह चेव दिन्ना विवाहदियहं पडिक्खमाणी नियघरुज्जाणदीहियापुलिणे कीलंती दुट्ठविज्जाहरेणिहाऽऽणीया । जाव य अहं बंधुविरहग्गिसंपलित्ता चिट्ठामि ताव तुमं अचिंतियचारुबुद्धिसमो समागओ । ता जाया मे जीवियासा । तुमं दिट्ठो' । तओ तेण वुत्ता – 'कहिं पुण सो महासत्तू, जेण से परिक्खेमि बलविसेसं ?' तीए भणियं - 'सामि ! दिण्णा मे तेण पढियसिद्धा संकरी नाम विज्जा । भणियं च - "तुहेण(सा) सुमरियमेत्ता सहिदासाइपरिवाररूवा होऊणाऽऽएसं काही, पच्चणीयं च तुब्भंतियमेतं निवारिही न उण तुह निएल्लयं । पुच्छंतस्स य से तुमं चेव संकरीपहावेणं मह विचेट्ठियं साहिस्ससि"त्ति सुमरिया य सा सामि ! मए । ता साहेमि, सुम्मउ - नटुम्मत्तो णामेस विज्जाहरो जेणाऽऽणीया अहं । न य सो मह पुन्नाहियाए तेहिं(तेयं) सहिउं सक्कइ त्ति मोत्तुं मं विज्जानिम्मियम्मी(म्मि)सिय-रत्तपडायाभूसियाए पाया(सा)ए, पेसिउं मह वइयरजाणावणत्थं नियभगिणीणमंतिए जाणावणिं नाम विज्जं सयं गओ वंसकुडंगमज्झे महापहावविज्जा Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३७६ ] साहणत्थं । तं च साहित्ता निग्गओ सो महापहावो होहि त्ति मं परिणिस्सइ । अज्जं च किर से विज्जासिद्धी भविस्सइ' । 'कस्स तओ एयं सोऊण बंभदत्तेण पुप्फवईए सिट्ठो तण्णिहणणवइयरो । सहरिसं च भणियं तीए ‘अज्जउत्त ! सुंदरं कयं जं सो दुरप्पा निहओ' । तओ सा तेण गंधव्वविहाणेण विवाहिया ठिओ य कंचि कालं तीए समं । खणंतरेण य निसुओ तेण दिव्वविलयाणं आलावो । पुच्छिया य सा तेण एस सद्दो ?' तीए वृत्तं ‘अज्जउत्त ! एयाओ तस्स तुह वइरिणो नट्टुम्मत्तियस्स भगिणीओ खंडविसाहनामाओ विज्जाहरकुमारीओ तणिमित्तं विवाहोवगरणं घेत्तुमागयाओ । ता तुब्भे ताव अवक्कमह लहुं जाव एयासिं भावोवक्कमं करेमि । जइ तुम्होवरि राओ भविस्सर एयासिं तोऽहं पासा ओवरि रत्तं पडागं चालिस्सामि, अण्णहा सुक्किलं । - - - तओ अवक्कंतो । थेववेलाए य धवलं पडागं तीए चालिउं (यं) दद्धुं सणियमवक्कंतो तप्पएसाओ। पत्तो गिरिवरनिउंजमज्झमि । दिट्ठे च महासरवरं । मज्जिउं जहाविहिं तंमि उत्तिणो उत्तर- पच्छिमतीरेण । दिट्ठा य तत्थ एक्का वरकण्णगा । चिंतियं चऽणेण 'अहो ! मे पुन्नपरिणई जेणेसा दिट्ठिगोयरं गया' । सा वि सिणेहनिब्भरं तं पलोइंती चेव पत्थिया तप्पएसाओ जाव थेववेलाए तीए चेव पेसियचेडीए समप्पित्ता वत्थजुवलयं पुप्फ- तंबोलाइयं च भणियं 'जा सा तए दिट्ठा महसरतीरे, तीए पेसियमिमं, वुत्ता य अहं “हला वणलइए ! एयं महाणुभावं अम्हं तायमंतिणो मंदिरे नेऊण सरीरट्ठि करावेहि" । ता एह तुब्भे' । तओ कुमारो पसाहियालंकिओ गओ नागदेवामच्चमंदिरं । वुत्तो य तीए – 'एस तुम्ह सामिणो सिरिकंताधूयाए पेसिओ, ता सायरं दट्ठव्वो' । मंतिणो तहेव कयं । बीयदिणे नीओ रायसमीवं । तेण अब्भुट्ठेऊण धुरे दिण्णमासणं, पुच्छिओ य वृत्तंतं । भुत्तुत्तरकाले य 'अम्हारिसेहिं तुम्हं न अन्नं विसिट्टं किंचि काउं तीरइत्ति साहिऊण सायरं दिण्णा सिरिकंता कण्णया । पहाणदिणे वित्तो विवाहो । अण्णा कुमारेण पुच्छिया पिया 'किमत्थं मज्झ तं एगागिणो दिन्ना ?' तीए वुत्तं ‘अज्जउत्त! एस अम्हं ताओ बलियदाइयपिल्लिओ इमं विसमं पल्लिं समस्सिओ । एत्थ य नगर - गामाईणि हंतूण दुग्गे पविसइ । सिरिमई य तायस्स पत्ती । तीए चउण्हं पुत्ताणं उवरिं अहं जाया । वल्लहा अ पिउणो । जोव्वणत्था य वुत्ता अहं रण्णा " पुत्ति ! सव्वे विरुद्धा मम राइणो । ता इहट्टियाए चेव जो ते मणोरमो वरो सो कहेयव्वो" । तओ अहं पल्लीओ निग्गंतुं पुरिसे पलोएमि जाव तुमं दिट्ठो पुन्नेहिं, एस परमत्थो' । तओ सिरिकंताए समं विसयसुहं माणेंतस्स [तस्स ] गच्छंति दिणा । — — - अण्णया सो पल्लिनाहो नियबलसमेओ गओ विसयं हंतुमारद्धो । [ कुमारो] वि तेण समं गओ । ताव यदिट्ठो तेण तग्गामबाहिरासन्ने कमलसरंमि सहस च्चिय वरधणू । सो वि तं पच्चरु (हि) नाणिऊण असंभावणीयदंसणं रोविडं पयत्तो संठविओ य तेण । तओ सुहनिसन्नेण पुच्छिओ वरधणुणा कुमारो 'मम परोक्खे किं तए अणुभूयं ?' कुमारेणाऽवि सव्वं सिट्टं । तओ तेण पुच्छिओ वरधणू भणइ 'कुमार! सुव्वउ । तयाऽहं नग्गोहहेट्ठा | तुमं ठविऊण जलट्ठा गओ । तओ दिट्ठ मए महासरं । तंमि य पुड घेत्तूण जलं जाव तुह समीवं पयट्टो ताव सहस च्चिय सन्नद्धबद्धकवएहिं ताडिओ भडेहिं 'रे रे वरधणू ! कहिं बंभदत्तो 'त्ति भणतेहिं । मए भणियं 'न याणामि' । तओ तेहिं दढयरं ताडिज्जमाणेण भणियं मए, जहा 'वक्खे (ग्घेण भक्खिओ' । तेहिं वृत्तं 'दंसेहि तं देसं' । तओ माया - कवडेण Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३७७] इओ तओ भमंतो गओ तुहासन्नप्पएसं 'पलायसु'त्ति कया तुह सण्णा । मया वि परिव्वायगेणेगेण पुव्वदिन्ना मुहे कया गुलिया । तप्पभावुप्पण्णनिरंतराइसारवेगेण य जाओऽहं मयप्पाओ । तओ मं मोत्तुं गया ते । चिरेण य कड्डिया मुहाओ मया गुडिया । तओ तुमं गवेसिउं पत्तो, न य दिट्ठो । गओ एगं गामं । तत्थ दिट्ठो एगो परिव्वायगो । तेण वुत्तं - "तुह तायस्स अहं मित्तो वसुभागो नाम" । वुत्तं च तेण जहा – “धणू पलाओ, माया य ते मायंगपाडए पक्खित्ता दीहेण" । तओ एयं सोऊण महादुक्खेण अहं गहिओ । गओ कंपिल्लपुरं कावालियवेसं काऊण वंचिउं च मायंगमयहरं अवहरिया माया। तओ एगमि गामे पिउमित्तस्स देवसम्मबंभणस्स घरे मोत्तूण मायरं, तुमं [गवे]संतो इहाऽऽगओ'त्ति । एवं च सुहदुक्खं मंतेंता जाव अच्छंति ताव एक्को पुरिसो आगओ । तेण वुत्तं, जहा – 'महाभागा ! हिंचि हिंडियव्वं । तुब्भमण्णेसणत्थं दीहनिउत्ता नरा इहाऽऽगया' । तओ दो वि लहं वणगहणाओ निग्गंतुं भमंता गया कोसंबिं । तत्थ य नगरीबाहिरुज्जाणंमि दिलृ दोण्हं सेट्ठिसुयाणं सागरदत्त-बुद्धिलनामाणं पणीकाऊण सयसहस्सं संपलग्गं कु[क्कु]डरुण्णं(रणं) । हओ सागरदत्त[कुक्कु] डेणं बुद्धिलकुक्कुडो । पुणो बुद्धिलकुक्कुडेणं हओ सागरदत्तकुक्कुडो । तओ भग्गो सागरदत्तकुक्कुडो बुद्धिलकुक्कुडस्स सम्मुहं कीरमाणो वि नाऽहिलसइ जुज्झिउं ति हारियं सागरदत्तेण लक्खं । एत्थंतरंमि य वरधणुणा भणिया सागरदत्त-बुद्धिला – 'भो ! किमेस सुजाई वि भग्गो कुक्कुडो बीयकुक्कुडाओ । ता पेच्छामि जइ न कुप्पह तुब्भे' । सागरदत्तो भणइ – 'भो महाभाय ! पेच्छ पेच्छ। जओ नत्थेत्थ कोइ मम दव्वलोभो, किंतु अभिमाणसिद्धीए पओयणं' । तओ पलोइओ वरधणुणा बुद्धिलकुक्कुडो । दिट्ठाओ य तच्चलणे निबद्धाओ सुट्ठ लण्हाओ लोहमयसूइओ । लक्खिओ य सो जोयंतो बुद्धिलेण । तओ समीवमागंतुं 'जइ न जंपसि सूईवइयरं ता दाहं तुहद्धलक्खं'ति निहुयं साहियं वरधणुणो। तेणाऽवि 'भो ! निरूवियं मए, परं न किंचि दीसइ'त्ति जंपतेणेव जहा बुद्धिलो न लक्खइ तहा कहं वि लोयणंगुलिसंचारप्पओगओ जाणाविओ सागरदत्तो । तेणाऽवि कड्डिऊणाऽलक्खं पिव सूईओ भेडिओ नियकुक्कुडो। तेण य पराजिओ बीयकुक्कुडो त्ति हारियं बुद्धिलेण वि लक्खं । तओ जाया दोण्ह वि सरिभरी । परितुट्ठो य सागरदत्तो पफुल्लवयणो 'अज्जउत्ता ! गिहं गम्मउत्ति वोत्तुमारोविऊण रहे दो वि गओ नियगेहं । कओचिय[कायव्वो] निच्चं पेच्छइ पीईए । तण्णेहनिजंतियाण य तेसिं तत्थेव ठियाणमन्नयरदिणे आगओ एगो दासचेडो । सद्दिउं चाऽणेण वरधणू नीओ एगते । तओ सूईवइयराजपणे जं ते सुक्खियमासि बुद्धिलेणऽद्धलक्खं तण्णिमित्तमेसो पेसिओ चालीससाहस्सो हारो'त्ति वोत्तुं समप्पिउं च हारकरंडियं गओ दासचेडो । वरधणू वि तं घेत्तूणाऽऽगओ बंभदत्तंतियं । साहियसरूवो य दरिसेइ से । करंडियाओ कड्डित्तु हारं पलोयंतेण य कुमारेण तद्देसमालंबिओ दिट्ठो बंभदत्तनामंकिओ लेहो । पुच्छियं च – 'वयंस ! कस्सेसो लेहो ?' वरधणू भणइ – 'को जाणइ, बहवे बंभदत्तनामगा पुरिसा संति । किमेत्थ चोज्जं?' तओ अवहेरीपरे कुमारे वरधणुणा विहाडिओ लेहो । दिट्ठा य तम्मझंमि इमा गाहा - पेच्छिज्जइ जइ वि जए, जणाण संजोयजणियजत्तेणं । तह वि तुमं चिय धणियं, रयणवड ! मणइ माणेउं ॥ Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३७८] चिंतेतस्स य 'कहमवगच्छिस्समिमीए भावत्थं ?'ति वरधणुणो बीयदिणे आगया एगा पव्वाइया । सा य पक्खिविऊणऽक्खकुसुमाणि कुमारुत्तिमंगे 'पुत्तय ! वाससहस्साऊ भवसु'त्ति भणंती वरधणुमेगंते नेइ, मंतिऊण य तेण समं किंपि पडिगया । तओ पुच्छिओ कुमारेण वरधणू – 'किमेसा जंपइ ?' सो भणइ - 'एयाए इमं संलत्तं - “जो सो तुम्हाणं बुद्धिलेण करंडंमि हारो पेसिओ, तेण समं लेहो समागओ तस्स पडिलेहं समप्पेह' । मया भणियं - "एसो बंभदत्तरायनामंकिओ दीसइ, ता साहह - को एसो बंभदत्तो ?" तीए भणियं – “सुम्मउ । किं तु न तए कस्सइ साहियव्वं । अत्थि इहेव नयरीए सेट्ठिधूया रयणवई नाम कण्णगा । सा य बालभावाओ चेव अईव मम नेहाणुरत्ता जोव्वणमणुप्पत्ता । दिट्ठा य मए अण्णदिणंमि सा किं पि झायमाणी । तओ गयाऽहं तीए समीवं । भणिया य मए - "पुत्ति ! रयणमइ ! किं चिंतेसि ?" परियणेण भणियं - "बहूहि(णि) दिवसाणि एवमेईए दुम्मणाए" । तओ पुणो पुणो पच्छिया वि मए जाव न किपि साहइ ताव भणियं तस्सहीए पियंगलइयाए - "भयवइ ! एसा लज्जंती न किंपि तुज्झ साहिउं सक्कइ । ता अहं कहेमि । इओ गयंमि कंमिवि दिणे कोड्डत्थमुज्जाणगयाए भाउगस्स बुद्धिलसेट्ठिणो लक्खपणेणं कुक्कुडे जुज्झावेंतस्स कह वि तप्पएसागओ दिट्ठो अपुव्वो को वि वरकुमारो । तं च दट्टणेसा एरिसी जाया" । तं च मए सोऊण लक्खिओ तीए मयणवियारो । भणिया य ससिणे - "पुत्ति ! साहसु सब्भावं" । तओ कह कह वि सब्भावमुवगया भणइ – “भयवइ ! तुमं मम जणणी। ता नत्थि किंपि तुम्ह न कहणीयं । एयाए पियंगुलइयाए जो कहिओ सो बंभदत्तकुमारो जइ मे पई न होइ ता नूणं मरामि" । तओ एयमायण्णिऊण भणिया सा मए - "वच्छि ! धीरा होहि । तहा करिस्सं जहा तुह समीहियं संपज्जिस्सइ" । तओ सा किंचि सत्था जाया । कल्लदिणंमि य हिययासासणत्थं भणिया मए – “वच्छे ! दिट्ठो सो मए बंभदत्तकुमारो" । तीए वि सोउमेयं समूससियहिययाए भणियं - "भयवइ ! तुम्ह पसाएण सव्वं सुंदरं भविस्सइ । किंतु तस्स विस्सासणिमित्तं बुद्धिलववएसेणेमं हाररयणं करंडए पक्खिविऊण पेसे(सिज्ज)इ बंभयत्तनामंकियं चेमं लेहं" । निरोवियं च तं तहा कल्लं मए । ता महाभाग ! तुहेसो कहिओ लेहवइयरो । संपयं पडिलेहं देहि" । मए वि समप्पिओ तीए इमो पडिलेहो - बंभयत्तो वि गुरुगुण-वरधणुकलिओ त्ति माणिउं मणइ । रयणवइं; रयणवई, चंदोत्थियचंदिणीजोग्गा ॥' सोउं चेमं वरधणुसाहियमदिट्ठाए वि रयणवईए जाओ कुमारो तम्मणो । तइंसणसमागमोवायमण्णेसमाणस्स गयाणि कइवयदिणाणि । अण्णंमि य दिणे समागओ बाहिराओ वरधणू संभंतो भणिउं पयत्तो जहा – 'कुमार ! इह नयरिसामिणो कोसलाहिवेण अम्हाण गवेसणणिमित्तं पेसिया पच्चइ[य]परिसा । पारद्धो य नयरसामिणा उवक्कमो त्ति सुम्मइ बहुसो घुणाहुणी' । तओ नाउमेयं वइयरं सागरदत्तेण गोविया दो वि भूमिहरए । समागया रयणी । भणिओ कुमारेण सागरदत्तो - 'तहा कुणसु जहा अम्हे अवक्कमामो' । एयं च आयण्णिऊण रहारोविए काऊण निग्गओ सागरदत्तो । गया थेवं भूमिभागं । तओ अणिच्छमाणं पि कह कह वि नियत्तिऊण सागरदत्तं पयट्टा कुमार-वरधणू । गच्छंतेहिं य नयरीए बाहिं जक्खाययणुज्जाणपायवंतरालपरिसंठिया पहरणसमन्नियरहवरसमीवत्था Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३७९] दिट्ठा एक्का पवरमहिला । तओ तीए सायरमब्भुट्ठिऊण भणियं – 'किमेत्तियाओ वेलाओ तुम्हे समागया?' तं च सोउं कुमारो भणइ - 'भद्दे ! के अम्हे ?' तीए भणियं - 'सामि ! तुम्हे बंभदत्त-वरधणुणो' । कुमारो भणइ – 'कहमेयमवगयं ?' तीए भणियं – 'सुम्मउ । इहेव नयरीए धणपवरो नाम सेट्ठी । तस्स धणसंचया नाम भज्जा । तीए अहमट्ठण्डं पुत्ताणमुवरि धीया जाया । अइक्कंतबालभावाए य मझं न रुच्चइ कोइ पुरिसो । तओ जक्खमिममाराहिउमाढत्ता । जक्खेणाऽवि मह भत्तितुतॄण पच्चक्खेण होउं भणिया जहा - 'वच्छे ! तुह भविस्सचक्कवट्टी बंभदत्तकुमारो पई भविस्सइ' । मए भणियं - "कहं मया सो नायव्वो?" जक्खेण भणियं – “पयट्टे बुद्धिल-सागरदत्ताणं कुक्कुडजुज्झे जो दिट्ठो तुहाऽऽणंदं स(ज?)णेही सो नायव्वो बंभदत्तो'"त्ति । साहियं च मे तेण जं किंपि कुक्कुडजुज्झकालाओ वरधणुसहायस्स सामि ! तुहेह वित्तं जं च जहा मए हारपेसणाइ किच्चमेवमायरियं [तं तु तुब्भे जाणेह च्चिय] 'त्ति । सोउं चेमं साणुरागो कुमारो समारूढो तीए सह रहवरं । पुच्छिया य सा – 'कओहुत्तं गंतव्वं ?' रयणवईए भणियं - 'अत्थि मगहापुरंमि मह पिउणो कणिट्ठभाया धणसत्थवाहो नाम सेट्ठी । सो य मुणियवइयरो तुम्हमहं च समागमणं सुंदरं मण्णिस्सइ । ता ताव तत्थ गमणं कीरउ । तदुत्तरकालं जहिच्छा तुम्हाणं' । तओ रयणवईवयणेण पयट्टो तदभिमुहो कुमारो । कओ य वरधणू सारही । गामाणुगामं च गच्छमाणं(णा) निग्गया कोसंबिजणवयाओ । पत्ता गिरिगहणमेगं । तत्थ य कंठ(ट)य-सुकंटयाहिहाणा दुवे चोरसेणावइणो । ते य दट्ठण पहाणरहं विभूसियमित्थीरयणं च अप्पपरिवारत्तणओ सण्णज्झिऊण पयत्ता पहरिठं । कमारेणाऽवि विविहभंगेहिं पहरंतेण जित्ता ते पलाणा दिसोदिसिं । तओ पणो वि रहवरारूढो चलिओ कमारो । भणिओ वरधणणा - 'कमार ! दढं परिस्संता तुब्भे । ता मुहुत्तमेत्तं निद्दा तु(सु)हमेत्थेव रहे सेवेह' । तओ रयणवईए सह सुत्तो कुमारो जावऽच्छइ ताव गिरिनइमेगं पाविऊण थक्का तुरंगमा । तओ कह वि पडिबुद्धो कुमारो उढिओ वियंभमाणो । पलोइयाई पासाइं । न दिट्ठो वरधणू । 'पाणियणिमित्तमोइण्णो भविस्सइ'त्ति कलिऊण सद्दिओ ससंभमं । पडिवयणमलभमाणेण य परामुसियं रहधुरग्गं । दिटुं च तं बहललोहियालिद्धं । तओ 'वावाइओ वरधणु'त्ति कलिऊण 'हा हओऽम्हि'त्ति भणमाणो निवडिओ रहुच्छंगे । पुणो वि लद्धचेयणो 'हा भाइ ! वरधणु !'त्ति भणमाणो पलावे काउमाढत्तो कह कह वि संठविओ रयणवईए । तं भणइ जहा – 'सुंदरि ! न नज्जइ फुडं किं वरधणू मओ किं वा जीवइ ? ता अहं तदण्णेसणत्थं पच्छओ वच्चामि' । तीए भणियं - 'अज्जउत्त ! न एस अवसरो पच्छा वलियव्वस्स । कुओ ? जेणाहमेगागिणी । घोरसावयाईहिं य भीममिममरण्णं । अन्नं च, इह नियडवत्तिणा वसिमेण भवियव्वं । जेण परिमलिया कुस-कंटया दीसंति' । तओ तहेव पडिवज्जिऊण तीए सह पयट्टो मगहाविसयाभिमुहं कुमारो । पत्तो य तव्विसयंवि(मि) ठियं एक्कं गामं । तत्थ य पविसमाणो गामसहामज्झठिएणं दिट्ठो गामठक्कुरेण । दंसणाणंतरमेव 'न एस सामन्नो'त्ति कलिऊण सोवयारकयपडिवत्तिणा पूइउं नीओ नियघराभिमुहं । विदिण्णो आवासो । सुहनिसण्णो य भणिओ तेण कुमारो जहा – 'हो महाभाय ! गाढमुव्विग्गो विय लक्खिज्जसि' । कुमारेण भणियं - 'मज्झ भाया चोरेहिं सह भंडणंमि न नज्जए किमवत्यंतरं पत्तो । ता मए तयन्नेसणनिमित्तं तत्थ गंतव्वं' । तेण भणियं – 'अलं खेएण । जइ इहाऽडवीए भविस्सइ तो लभिस्सामो'त्ति भणिऊण पेसिया निययपुरिसा। गयपुत्ता(पुणरा)गएहिं सिटुं तेहिं जहा - 'न अम्हेहिं कोइ कहिं वि सच्चिओ । केवलं पहारनिवडिओ Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३८० ] एस बाणो पाविओ' । तव्वयणायण्णणंमि य 'णूणं विणिवाइओ'त्ति परितप्पिऊण गुरुसोयाउलिज्जतमाणसस्स जाया रयणी । पसुत्तो रयणवईए सह कुमारो । एक्कजामावसेसाए य रयणीए सहसा तंमि गामे निवडिया चोरधाडी । सा य कुमारपहारकडुयाविया भग्गा परंमुहा । अहिणंदिओ सयलगामाहिट्ठिएणं गामपहुणा । गोसंमि य आउच्छिऊण गामठक्कुरं तत्तणयसहाओ पत्थिओ रायगिहं । पत्तो जहाणुक्कमेणं । तत्थ य नयरबाहिरियाए एक्कंमि परिव्वाययासमे ठवेऊण रयणवइं पयट्टो नयरब्भंतरं । पविसमाणेण य दिट्टं एक्कंमि पएसे विविहकम्मनिम्मियं धवलहरं । तत्थ य दिट्ठाओ दो पवरकन्नाओ । ताओ य कुमारं दट्ठूण पयडियगरुयाणुरागाओ भणिउं पयत्ताओ 'किं जुत्तं तुम्हारिसाण वि महापुरिसाण भत्ताणुरत्तं जणमुज्झिय परिभमिउं ?' तेण वुत्तं – 'को सो जणो ? सच्चं भणह' । ताहिं वुत्तं – 'पसाओ कीरउ आसणग्गहणेण' । तओ निसण्णो । कओ मज्जण - भोयणाइओ उवयारो । तदवसाणे य भणिउं पयत्ताओ जहा — ‘महासत्त ! अत्थि इहेव भरहे वेयड्डगिरिदाहिणाए सेढीए सिवमंदिरं नयरं । जलणसिहो राया । तस्स विज्जुसहा नाम भज्जा । तीए अम्हे दुवे धूया जेट्ठो य अम्ह नट्टम्मत्तो भाया । अन्नया अम्ह पिया अग्गिसिहाहिहाणेण मित्तेण समं गोट्ठीए बिट्ठइ जाव ताव पेक्खड़ गयणे अट्ठावयपव्वयाभिमुहं जिणवरवंदणणिमित्तं गच्छंतं सुरासुरसमूहं । तं दट्ठूण राया वि मित्तेण धूयाहि य सहिओ पयट्टो । कमेण य पत्ता अट्ठावयं । वंदिया य तेण विहिणा तत्थ देवा । तओ निग्गच्छंतेण एगस्स असोगण (पा) यवस्स हेट्ठा दिट्ठ चारणमुणिजुयलं । पणमिऊण य ते निसण्णा तयासणे । तओ तेहिं कया धम्मदेसणा तं च सुणिऊण लद्धसम्मत्ताइणो जहागयं पडिगया सुराइणो' । — 'तओ लद्भावसरेण भणियं अग्गिसिहमित्तेणं, जहा "भयवं ! एयाण पुण बालियाणं को भत्ता भविस्सइ ?" तेहिं भणियं “एयाओ भाइवहगस्स भज्जाओ भविस्संति" । तओ एयं सुणिय साममुहो जाओ राया । तत्थाऽवसरे वुत्तो अम्हेहिं – “ताय ! संपयं चेव साहियं मुणिहिं संसारवसदच्चं (वासदुक्खं) । अलमम्हाणमेवंविहावसाणेण विसयसुहेणं" । पडिवण्णं च तं ताएणं । एवं च वल्लहयाए भाउणो चत्तनियदेहसुहकारणाओ तस्स चेव ण्हाण - भोयणाईयं देहट्ठि चिंतंतीओ चिट्ठामो । जावऽण्णदिणे अम्ह भाउणा पुण वि भमंतेण दिट्ठा तुम्ह माउलगस्स धूया पुप्फवई णाम कण्णगा । तं च रूयाइखित्तचित्तो हरिउमागओ । तद्दिद्वं(ट्ठि) चाऽसहंतो विज्जासाहणत्थं [गओ] जहा सो त (म) ओ तहा तुब्भे चेव नायवुत्तंता' । 'ताहे महाभाग ! तंमि तुह- सपुव्वे पासाए संपत्ताओ अम्हे । साहिओ [ पुप्फवईए ] भाइवुत्तंतो । तं च सोऊण सोयनिब्भराओ मुणिभणियमुल्लवंतीओ रोविडं पयत्ताओ । संठवियाओ य महुरवयणेहिं धम्मदेसणाए पुप्फवईए । अण्णं च भणियं ती " सुमरिज्जउ मुणिवयणं । मण्णिज्जउ भाउघायगो भत्ता'' । तमायण्णिय जायाणुरागाहिं मण्णियमम्हेहिं । तओ रहसत्तणओ पुप्फवईए चालियाए सियसंकेयपडागाए अण्णत्थ कत्थइ पउत्थो तुमं । न य नाणाविहगाम - नगराईसु हिंडंतीहिं वि सममंतराइ (य) उदएण जाहे कहिं वि [न] दिट्ठो ताहे विसण्णाओ इहाऽऽगयाओ । तओ अप्पतक्कियहिरण्णवुट्ठिविब्भममेत्थ तुह दंसणं जायं । ता हो महाभाग ! सुमरिऊण पुप्फवइवइयरं कीरउ अम्हाण समीहियं' । एयं सुणिय साभिलासं गोसकाले य वृत्ताओ [ताओ] - - मण्णियं कुमारेण । निव्वत्तिऊण गंधव्वविवाहं ठिओ रत्तीए ताहिं समं । 'गच्छह तुब्भे पुप्फवइसमीवं । तीए समं ताव अच्छियव्वं जाव मह Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmmm........[३८१] रज्जलाभो होइ' । ‘एवं क(का)हामो' त्ति भणिय गयाओ ताओ । गयासु य तासु जाव पलोइ पासायं ताव न तं धवलहरं नेय सो परियणो । चिंतियं च तेण - ‘एसा विज्जाहरीमाया । अण्णहा कय(ह)मेयं इंदयालविब्भमं ताण विलसियं ?' तओ कुमारो सुमरिय रयणवई(इं) तयण्णेसणनिमित्तं गओ आसमाभिमुहं जाव न तत्थ रयणवई नेय अण्णो कोइ । तओ 'कं पुच्छामि ?'त्ति अकलिऊण(कलिऊण) पलोइयावं(इं) पासाई, न य कोइ सच्चविओ । तओ तीए चेव वइयरं चिंतयंतस्स खणंतरेणाऽऽगओ एक्को कल्लाणागिई परिणओ पुरिसो । पुच्छिओ सो कुमारेण – 'हो महाभाय ! एवंविहरूव-नेवत्थविसेसा कल्लदिणे अज्ज वा दिट्ठा काऽवि एत्थाऽबला ?' तेण भणियं – 'कल्लं सा मए रुयंती दिट्ठा अवरण्हवेलाए । गओ य तीए समीवं । पुच्छिया य सा मए – 'पुत्ति ! काऽसि तुमं ? कुओ वा समागया ? किं वा सोयकारणं ? कहिं वा गंतव्वं ?' तओ तीए किंचिकहियंमि पच्चभिन्नाया भणिया य - 'मह च्चिय दोहित्ती तुमं होसि' । मुणियवुत्तंतेण य मया तीए चुल्लपिउणो गंतूण सिटुं । तेण वि जाणियविसेसा सायरं पवेसिया नियमंदिरं । अण्णेसिया सव्वओ तब्भे । न य कहिचि दिदा । ता संपयं पि संदरमणट्रियं जमागया' । एवं चाऽऽलविऊण नीओ तेण कुमारो सत्थवाहमंदिरं । कयसव्वोवयारस्स य रयणवईए सह वित्तं पाणिग्गहणं । तओ तीए सह विसयसुहमणुहवंतो चिट्ठइ । अण्णया य वरधणुणो दिवसओ त्ति पयप्पियं भोज्जं । भुंजंति बंभणाइणो । जाव सयं चेव वरधणू जे(ज)णियबंभणवेसो भोयणनिमित्तमागओ । भणिउं पयत्तो जहा - 'भो ! साहिज्जउ तस्स भोज्जकारिणो जहा - जइ मज्झ भोयणं पयच्छह ता तस्स परलोयवत्तिणो वयणोदरंमि उवणमइ' । सिद्रं च तेहिं समागंतण कमारस्स । विणिग्गओ कमारो । सहरिसं पलोइओ सो कमारेण पच्चभिण्णाओ य । आलिंगिउं पविट्रो मंदिरं । निव्वत्तमज्जण(णो) भोयणावसरंमि य पुच्छिओ तेण वरधणू णिययपउत्तिं साहिउं पयत्तो । जहा - _ 'तीए रयणीए निद्दावसमुवगयाण तुम्हाणं पिट्ठओ धाविऊण निविडकुडंगंतरट्ठियतणुणा एक्केण चोरपुरिसेण पहओ बाणेण । पहारवेयणाए परायत्तत्तणुओऽहं निवडिओ महियलंमि । अवायभीरुत्तणओ न साहियं तुम्हं । वोलीणो रहवरो तमंतरालं । अहमवि परिनिविडतरुयरं(गणं)तरालमज्झेण सणियं सणियमवक्कममाणो कह कह वि संपत्तो तं गामं जत्थ तुम्हे निवसिया । साहिया य तग्गामाहिवइणा तुम्ह पउत्ती। समुप्पण्णहिययतोसो य पउणपहारो भोयणपत्थणाववएसेण समागओ इहइं जाव दिट्ठा तुम्हे' । एवं च सहरिसमवि(णु)रत्तचित्ताणं जंति दियहा । अण्णया य मंतियं परोप्परं बंभदत्त-वरधणूहिं जहा – 'केत्तियं कालं कापुरिसगारेहिं अच्छियव्वं ?' एवं च चिंतेंताणं निग्गमोवाओस्सुयाणं समागओ महुमासो। तंमि य पयत्ते मयणमहूपयत्ते निब्भरे कीलारसे कीलंतेसु विविहकीलाहिं तरुणनर-नारीसत्थेसु अतक्कियं चेव मयपरव्वसो गालियोंठो निरंकुसो वियरिओ रायहत्थी । समुच्छलिओ कलयलो । भग्गाओ कीलागोट्ठीओ। एवं च पत्ते हल्लोहलए एक्का बालिया नवजोव्वणरमणीया भयवेविरंगी पलायंती सरणं विमग्गमाणा पडिया करिणो दिट्ठिपहं । तओ उल्लसिओ हाहारवो । कूइयं से परियणेण । एत्थंतरे दरगहियाए तीए पुरओ होऊण हक्किओ कुमारेण करी । मोयाविया एसा । सो वि करी तं बालियं मोत्तूण रोसवसविस्थारियलोयणो पसारियथेर(व)करो तड्डवियकन्नो झत्ति तदभिमुहं पहाविओ । कुमारेणाऽवि संपिडिय उवरिल्लं पक्खित्तं तदभिमुहं । तेणाऽवि निब्भरामरिसपराहीणेण घेत्तुं तं पक्खित्तं Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३८२ ] गयणे । निवडियं धरणीए । जाव किर करी तत्थाऽऽलुद्धो ताव दक्खत्तणओ तस्स समारुहिय कंधराए निबद्धमासणं, ताडिओ तिक्खंकुसेण, अभा (प्फा) लिओ कुंभभाए, महुरवयणेहिं मेल्लाविओ मच्छरं करी । तओ समुच्छलिओ साहुक्कारो 'जयइ कुमारो' त्ति पढियं बंदिणा । नीओ खंभट्ठाणं । आगओ तमुद्देसं नगरवई । दट्ठूण य तं अणन्नसरिसचेट्ठियं विम्हिओ भणिउं पयत्तो 'को उण एसो ?' तओ कुमारवइयराभिण्णेण साहिओ वुत्तंतो मंतिणा । तओ तुट्टेण राइणा नीओ नियभवणं । कारविओ मज्जणभोयणाइसमुचियकरणिज्जं । तओ भोयणावसाणे दिण्णाओ अट्ठ कण्णाओ कुमारस्स । सोहणदिण- मुहुत्ते वित्तं पाणिग्गहणं । जहासुहं ठिया तत्थ कइवयदि । — अण्णया एगा महिला आगंतूण कुमारसमीवं भणिउं पवत्ता जहा • 'कुमार ! अत्थि किंचि वत्तव्वं त सह' । तेण वुत्तं 'भण' । तीए वुत्तं 'अत्थि इहेव नयरीए वेसमणो नाम सत्थवाहो । तस्स धूया सिरिमई नाम । सा य मए बालभावाओ आरब्भ पालिया । जा तुमए हत्थिसंभमाओ रक्खिया । तीए हत्थिसंभमुव्वरियाए उज्झिऊण भयं जीवियदायगो त्ति मुणिऊण तुमं साहिलासं पलोइओ । तओ समुप्पण्णो तीए तुज्झोवरि दढमणुराओ । तप्पभिदं च तुमं चेव पलोएमाणी खणमेक्कं ठिया । वोलीणे य हत्थिसंभमे कह कह वि परिजणेणं नीया नियमंदिरं । तत्थ वि न मज्जण - भोयणाइयं देहट्ठि करेइ । केवलं मोणेण अच्छइ । ताहे मए वृत्ता " पुत्ति ! कीस सहस च्चिय असब्भाविणी जाया, जेण मज्झ वि अवहीरेसि वयणं ?" तओ सविलक्खं हसिऊण भणियं तीए " किंमव ( किमंब) ! तुम्हाण वि अकहणिज्जं अत्थि ? किंतु लज्जा एत्थ अवरज्झइ । ता सुव्वउ जेणाऽहं हत्थिसंभमाओ रक्खिया तेण सह पाणिग्गहणं जइ न होइ ता मे अवस्सं मरणं सरणं" । तओ साहिओ मए तीए पिउणो एस वुत्तंतो । तेणाऽवि तुह समीवे अहं पेसिया । ता पडिच्छसु इमं बालियं' । मण्णियं च तेण । पसत्थदिणे वित्तो aare | — - वरधणुणो वि सुबुद्धिणामेणाऽमच्चेणं णंदाहिहाणं कन्नं दाउं कयं वीवाहमंगलं । एवं च दोण्ह वि विसयसुहमणुहवेंताण अइक्कंता केइ वासरा । उच्छलिया सव्वओ तेसिं उत्ती । ओ गया वाणारसिं । तओ बंभदत्तं बाहिं ठविय गओ वरधणू कडयसमीवं । हरिसिओ एसो सबल-वाहणो निग्गओ । समाइच्छिणाऽऽरोविओ हत्थिखंधे । पवेसिओ नियभवणे । कमेण य दिन्ना नियधूया कडयावई णाम अणेगहय - रह - भंडारसमेया । पसत्थदिणे वित्तो वीवाहो । तीए समं विसयसुहं भुंजंतस्स वच्चए कालो । तओ दूयसंपेसणेण समागओ सबल - वाहणो पुप्फचूलो राया, धणुमंती, कणेरुदत्तो अण्णे य चंदसीह-भगदत्तादओ बहवे रायाणो । तेहिं वरधणू सेणावई अभिसिंचिऊण पेसिओ दीहराइणो वरं । पयट्टो अणवरयं गंतुं । एत्थंतरे पेसिओ दीहेण कडगाईण दूओ । निब्भच्छिओ य सो तेहिं । अप्पणावि अणवरयपयाणएहिं गच्छंता पत्ता कंपिल्लपुरं । तओ समंतओ निरुद्धनिग्गम-पवेसं कयं तं । तओ तो दीहराया ‘केत्तियं कालं बिले पविद्वेण अच्छियव्वं ?' ति साहसमवि (व) लंबिऊण निग्गओ जा सम्मुह ताव वेरग्गेण पव्वइत्ता पुन्ना(पत्ता) पवित्तिणिसमा (मी) वे सिट्ठा चुलणी । जायं च महासमरं दोण्ह वि सेन्नाण । तओ भग्गं नियसेन्नं दट्ठूण दीहो काऊण पोरुसं, ‘अण्णहा Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३८३] वि न मोक्खो अत्थि'त्ति कलिऊण समुहमुवट्टिओ । तओ तं पेक्खिऊण बंभदत्तो संधुक्कियकोवानलो चलिओ तदभिमुहं । लग्गमाओहणं । तओ बाणाईहिं विविहं पहरिऊण मुक्कं बंभदत्तेण चक्कं । तेण य दीहराइणो छिन्नं सीसं । तओ 'जयइ चक्कवट्टि'त्ति उच्छलिओ कलयलो । सिद्ध-गंधव्वेहिं मुक्का कुसुमवुट्ठी, वुत्तं च जहे-'स बारसमो चक्कवट्टी उप्पण्णो'त्ति । तओ जणवएण नागरिगलोएण य अभिनंदिज्जमाणो पविट्ठो निययमंदिरं । तओ पारद्धो सयलसामंतेहिं महाचक्कवट्टिरज्जाभिसेओ । एत्यंतरंमि य बंभदत्तस्स पुव्वं हिंडीए हिंडंतस्स एक्को कप्पडियबंभणो बहूसु आवईसु अवत्थासु य सव्वत्थ सहाओ आसि । सो य निव्वर्सेतो बंभदत्तेण भणिओ - 'जया बंभदत्तं संपत्तरज्जं सुणसि तया समागंतव्वं' । तओ सो सोऊण संपत्तरज्जं बंभदत्तं, समागंतुं बारट्ठिओ ओलग्गिउमाढत्तो । न य सो पवेसं लहइ । इओ य बारससु संवच्छरेसु निवत्ते रज्जाभिसेए बाहिं निग्गओ बंभदत्तचक्कवट्टी । तओ सो कप्पडियभट्टो चिंतेइ - 'कहमेयं जाणाविस्सामि ?' तओ झत्ति समुप्पन्नबुद्धी बहुगाओ जरखेडियाओ दीहवंसग्गबद्धाओ काऊण चिंधवाहएहिं सह पुरओ पहाविओ । तओ रन्ना दट्ठण भणियं – 'अपुव्वो कोइ एसो चिंधो' । तओ भणियं पासपरियणेण – 'देव ! कोइ एसो बारससंवच्छरिओ ओलग्गओ न नज्जइ' । तओ हक्काराविओ रण्णा । पच्चभिजाणित्ता य भणिओ - 'राउले समागच्छेज्जसु'। तओ तेण भणियं - 'को मम तत्थ पवेसं दाही ?' तओ रण्णा भणिओ पडिहारो, जहा - 'एसो भट्टो अखलियदुवारो कायव्वो' । ___ तओ कमेण राउलंमि संपत्ते बंभदत्ते दिन्नत्थाणे समागओ कप्पडियभट्टो । तओ तं दट्ठण कओचियकिच्चो चक्की चिंतेइ – 'एसो वराओ मम सह-दक्खसहि(साहे)ज्जगो आसि । संपयं तहा करेमि जहा न सीयइ' । तओ सो भणइ – 'भट्ट ! भण, किं देमि ?' तओ तेण 'डोड्डो'त्ति काउं जिब्भालंपडेण भणियं - 'अप्पणो भोयणं धुरे दाऊण सव्वंमि भरहखेत्ते भोयणं दवावेहि' । तओ चक्की भणइ - 'किमेरिसं तुच्छं तए मग्गियं ? अण्णं पि गाम-देसाइयं मग्गसु, जेण रज्जसुहमणुभवसि' । भट्टो भणइ - 'किं मम एत्तिएणाऽऽरंभेण ?' तओ चक्किणा – ‘एवं होउ'त्ति पडिवज्जिय पढमदिवसे नियसरसरसोईए जैवावेत्ता वत्थजुयलयं दीणारं च दक्खिणाए दाऊण कमेण सो सव्वत्थ भुंजाविउमाढत्तो । तओ सो चक्किकमेण सामंत-मंतिहराईसु भुंजमाणो वि चक्किरसोइसमं रसमणासाएंतो चिंतेइ - 'दुट्ठ मे कयं जं न चक्किघरे चेव भोयणं पत्थियं । तो संपयं पि तुरियं होऊण भोयणवारएहिं सव्वं पि भरहखेत्तं नित्थारेमि जेण पुणो वि तत्थ भुंजामि' । एवं च सो भट्टो अणेगगाम-नगर-कुलकोडीसु भुंजतो चेवाऽपुण्णमणोरहो कालं गओ त्ति । ___ सत्तधणूसियसरीरो य बंभदत्तचक्कवट्टी साहियछक्खंडभरहो मेलियपुप्फवईपमुहचउसट्ठिसहस्संतेउरो तप्पहाणकुरुमई-नामित्थीरयणो वरधणूवरि सव्वारोवियरज्जभारो सुहंसुहेण गमेंतो दिणाणि कयाइ विन्नत्तो नडेण, जहा – 'महाराय ! अज्ज महुयरीगीयं नाम नट्टविहिं दंसइस्सामि' । तेण वुत्तं – ‘एवं होउ' । तओ अवरण्हसमए पारद्धो नच्चिउं । एत्थंतरे दासचेडीए सयलु(लउउ)कुसुमसमिद्धं बंभदत्तस्स कुसुमदाममोग्गरमुवट्ठवियं । सगीयं च नट्टविहिं सच्चविंतस्स तस्स 'कस्सेवंविहा नाडयविही मम सपुव्व ?' त्ति चिंतितस्स 'सोहम्मे पउमगुम्मे विमाणे दिठ्ठपुव्व'त्ति सुमरियपुव्वभवो गओ मुच्छं । पडिओ भूमीए । तओ पासपरिवत्तिणा सामंतलोएण सरसचंदणालित्तो सत्थीहूओ विसेसेण सुमरियपुव्वभवभाइवइयरो तयण्णेसणत्थं रहस्सं गोविंतो Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भणइ वरधणुमंति - 'हुआ दासा मिगा हंसा, मायंगा अमरा तहा' । पुव्वद्धमिमं सिलोगस्स पत्तालिहियं लंबावित्ता सव्वत्थ कंपिल्लपुरे घोसावेसु जहा - पच्छिमद्धमिमस जो पूरेइ तस्स राया रज्जद्धं देइ' । तहा य कए रज्जलोभेण सव्वलोओ तं घोसिउमाढत्तो । एत्थंतरंमि य पुव्वुत्तो चित्तजीवो जो पुरिमतालपुरे इब्भपुत्तो जाओ सो संजायजाईसरणो गहियपव्वज्जो तत्थेवाऽऽगंतूण मणोरमुज्जाणे सुद्धभूभागे निक्खित्तपत्ताइउवगरणो दिण्णकाउस्सग्गो तप्पएसट्ठिएण [आरहट्टिएण] पढिज्जमाणं सिलोगद्धं सोऊण भणइ 'भद्द ! पच्छिल्लमद्धं पढाहि' । तेण भणियं ['न जाणामि' । ता मुणिणा भणियं – ] 'सुणाऽहं साहेमि' — - 'एस म्हं छट्टिया जाई विओगीणं परोप्परं' । सोउं चेममारहट्टिओ रज्जासाए गओ राउलं । पढिओ संपुन्नसिलोगो । तं जहा 'हुया दासा०' । [तं च सुणिऊण राया ‘लद्धो मे भाय'त्ति हरिसविसेसेण पुणो वि मुच्छं गओ । तओ राइणो एरिसीमवत्थं दट्टं तप्परियणेण] ‘दुरायारस्सेमस्स पढिएणेरिसीमवत्थं सामी पत्तो 'त्ति वोत्तुं चवेडाईहिं आरहट्टिओ ताडिज्जंतो भणइ - न मए एसो सिलोगो पूरिओ । मा मं मारेह' । तओ मज्झत्थजणेणं मोयावेत्ता सो पुच्छिओ - 'भद्द ! केण पुण पूरिओ ?' तेण भणियं 'अरहट्टसमीवे कोइ मुणी समागओ चिट्ठर । तेणेसो सिलोगो पूरिओ' । — [ ३८४ ] - - — राया वि चंदणरससिंचणाईहिं लद्धचेयणो परियणाओ विन्नायमुणिवरागमवुत्तंतो तण्णेहभत्तिचित्तो सपरिवारो निग्गओ । दिट्ठो य तेणुज्जाणे मुणी । तुट्ठो चित्तेणं । वंदिओ सविणयं । उवविट्ठो तस्स समीवे । तओ मुणिणा पारद्धा धम्मदेसणा । दरिसिया संसारनिग्गुणया । पसंसिओ सिवसुहाइसओ । तओ संविग्गो परिवारो, न उण बंभदत्तो । भणइ य - 'भगवं ! जहा नियसंगमेण तोसिओऽहं तहा रज्जसंविभागेण वि मम संतोसमुप्पायसु । पच्छा भुत्तभोगा दो वि तवं करिस्सामो । जओ तवस्स वि भोगो फलं' । मुणी भणइ - 'जुत्तमिमं वोत्तुं तुम्हारिसाणं परोवगारकरणुज्जयाणं । केवलं दुल्लहं माणुसत्तणं । अणिच्चमाउयं । चंचला लच्छी । परिणामविरसा विसया । ता तुमं संसारासत्ति मोत्तूण सिवसुहे चेव चित्तं कुणसु' । तओ चक्की भइ 'भयवं ! संपत्तसुहच्चारण असंपत्तसुहवंछा महामुद्धजणलक्खणं । ता मा ममेवं आदिससु । जमहं भणामि तं तुमं चेव कुणसु' । तओ वारं वारं एवमुत्तो वि जया न पडिबुज्झइ तदा चिंतियं मुणिणा 'अहो ! एसो संभूयभवे भोगेसु कयनियाणो एत्थ समुप्पण्णो । ता कालदट्ठो व्व असज्झोऽयं धम्मोवएसमंतस्स' । तओ विहरिओ मुणी । कालंतरेण य संपत्तकेवलो सिद्धोति । बंभदत्तो वि चक्कवट्टिसुहमणुहवंतो कयाइ अस्सवाहणियाए निग्गओ अस्सेण अवहरिओ महई अडविं अणुपविट्ठो । अस्सो परिस्संतो ठिओ । इओ य तेण पयाणुसारेण खंधावारो आगओ । तेण नीओ सनगरं । रतिं महादेवीए पुच्छिओ 'कह तुब्भे अस्सेण अवहरिया ? किं च भे सुहं वा दुक्खं वा अणुभूयं ?' तओ राया भणइ ‘देवि ! जवणविसयवासिणा पत्थिवेण अस्सो सुंदरो त्ति काउं मम पाहुडो पेसिओ । तओऽहं तं पासिऊण 'अहो ! इमो सोहणो आसकिसोरो, केरिसो पुण जवेणं होज्ज ? 'त्ति चिंतिऊणाऽऽरुहित्ता तं वाहिउं पयत्तो । तओ सो मया जवपरिक्खानिमित्तं कसेण आहओ । सो य मणपवणगामी खंधावारं उज्झिऊणं अडविं अणुपविट्ठो । अवि य - — Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३८५] नाणादम-लयगहणं, नाणासावयगणेहिं परियरियं ।। भीमं मत्तवोअइंमि(?) [पत्तो] एगागिओ अडविं ॥ तओ जाहे दूरमणुपविट्ठो ताहे परिस्संतो आसो ठिओ । तओऽहं तिसापरिगओ उदयं गवेसिउमारद्धो। दिट्ठो य मया नाणाविहजलयर-पक्खिनिसेविओ पउमप्पल-पत्तसंछन्नसीयलजलो पउमसरो । तओऽहं तंमि उमसरे तं आसं पाणियं पाइत्ता तस्स पउमसरस्स तडसंठियवडपायवे आसं बंधिऊण ओइण्णो पउमसरं । तओ मए [सरसं जलं] पीयं । तेण य मे मणछट्ठाणि इंदियाणि पल्हाइयाणि ! तओ नाणाविहेहिं मज्जणप्पगारेहिं मज्जिऊण उत्तिन्नो पउमसराओ । नवरि पेच्छामि अईवरूविणिं नागवरकन्नगं । तं च दट्ठण अहं चिरं विचिंतेमि - न सुविणए न लिप्पे, न चित्तकम्मे कहासु य बहूसु । दिट्ठा व सुया व मए, अण्णा इयसुंदरा महिला । एवं च जाव तमहं पलोएंतो चिट्ठामि ताव सरोवरतडट्ठियवडपायवाओ समुत्तिण्णो एगो गोणसनागो। तओ सा नागकण्णगा नाइणिरूवं विउव्विऊणं तेण गोणसेण सह संवासं उवगया । तओ मया चिंतियं - 'किं जुत्तं नागपईए कन्नगाए इमिणा असहरिसेण(असरिसेण?) सह संबंधिउं ?' पुणो य मए चिंतियं - 'अहं पुहइपालो । ता मए सविसए दुट्ठाणं निग्गहो सिट्ठपरिपालणा य कायव्वा । न य जुत्तमेएसिं दुरायाराणं मम पुरओ अणायारं आयरिउं' । तओ मया दुवे वि गेण्हिऊणं कसेण ताव ताडिया जाव मे रोसो सीयलाणो । तओ मुक्का दुवे वि जाव न गोणसो न नागिणी । तओ मया चिंतियंतस्स आसपयमग्गाणुसारेणं खंधावारो आगओ । तेण य जयसदं सुणाविउं [वद्धाविओ] । तओऽहं हत्थिण(णो) खंधं विलग्गिऊण खंधावारेण सहिओ समागओ पुरवरं । तं देवि ! एरिसं मया अज्ज वणे दिटुं' । तओ सो बंभदत्तो वासघराओ सरीरचिंताए निग्गओ । दिवो य तेण दिव्वाभरणविभूसिओ सरीरपभाए दस वि दिसाओ समुज्जोइंतो नागकुमारो । तओ तेण पणमित्ता भणियं – 'जयउ महारायाहिराओ बंभदत्तो । जा सा नाइणी पउमसरे तुब्भेहिं ताडिया तीसे अहं भत्ता । सा य अज्ज तुब्भेहिं तं अवत्थं पाविया मम सगासं गंतूण रोयमाणी चलणेसु निवडिया भणइ - "सामि ! तुब्भेहिं पभवंतेहिं राइणा बंभदत्तेणं इममेरिसं अवत्थं पाविया" । तओ मया संलत्तं - "किंनिमित्तं तुमं तेण ताडिया ?" तीए भणियं - "सामि ! अहं तुम्ह सयासाओ निग्गया गया भूयरमणाडविं । तत्थ य सहीसहिया जक्खिणिसयासं जामि त्ति संपहारिय तुब्भेहिं जं दिटुं तत्थ पउमसरे हाउत्तिन्ना अस्सावहरिएणं राइणा बंभदत्तेण दिट्ठा । सो य महदंसणे जायवम्महो भणइ - 'मज्झ पत्ती भवसु' । तओ जाहे मया नेच्छिओ ताहे तेणाऽहं तुम्हें णामग्गहणेण कंदमाणी ताव तालिया जाव से सद्धा पूरा । तओ कह वि जीवियावसेसा मुक्का" । तओऽहं तीए वयणं सोउं समुच्छलियरोसपसरो "अहो ! धरणिगोयरो अणप्पजाणओ जो ममं परिभवइ, अज्ज से नत्थि जीवियं"ति भणिऊणं इहाऽऽगओ । तुज्झ य देवीए पुच्छिया(यं) – "किं भे अडवीए अणुभूयं ?" तओ मया चिंतियं – “सुणेमि ताव देवीए किं पि परिकहेइ" । तं च मया सुयं । तं खमउ महाराय ! जं मए तीए [कहणं] सोऊण तुज्झोवरि कोवो गहिओ' । राइणा भणियं – 'खमियं मया । [एत्थ] न तुज्झ दोसो जओ इत्थी चवलसहावा मायामयरम्मदलनिम्मविया । जह तीए पडिहासइ तह नच्चावेइ भुयणं पि' । तओ देवेण भणियं - 'महाराय ! एवमेयं । Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३८६] ANNNNNNNNNNNNA संपयं पुण अमोहं देवदरिसणं ति वरं वरेहि' । राइणा भणियं - 'सविभवसंतुट्ठोऽहं, अत्थस्स महं न विज्जए अंतो ॥ देवा अमोहदरिसी. तेण वरं ते निमग्गामि ॥ चोरिक्का परि(र)दारं, अकालमच्चू य मज्झ रज्जंमि । मा होंतु देव ! एए, अकालवुट्ठी कुवुट्ठी वा' ॥ देवेण भणियं - 'साहु अहो ! सोहणो वरो वरिओ । अण्णं पि वरं मग्गसु' । राइणा भणियं - 'सव्वसत्ताणं गब्भजाणं जहा भासं जाणामि तहा करेहि' । देवेण भणियं – 'अइमहंतो वरो । तहा वि एवं होउ । किंतु जइ तुमं सदं परियच्छिऊण कस्सइ कहेसि ता भे सत्तहा सिरं फुट्टिहिइ' । एवं च भणिऊण गओ देवो नागकुमारो । तओ कइयाइ सो राया बंभदत्तो पसाहणघरे पसाहिज्जए । तत्थेगा घरकोइलि घरकोइलं भणइ - 'एयं राय(इ)णो समालहणं गेण्हिऊणं आणेहि, जेणाऽहं समालहिऊणं दोहलं माणेमि' । घरकोइलेण भणियं - 'किं तए अप्प[भत्तु] एण न कज्जं ?' तओ राइणा तेसिं उल्लावं परियच्छिऊण हसियं । [तं दट्ठण] देवीए भणियं – 'महाराय ! किं तुब्भेहिं हसियं ?' राइणा भणियं - 'न किंचि' । तओ सा निब्बंधण भणइ – 'अवस्सं का(कहे)यव्वं' । राया भणइ – 'न कहिज्जई' । सा भणइ – 'जइ न कहेसि ता मरामि' । राइणा भणियं - 'तमं विवज्जेज्ज वा न वा, अहं पण जइ एयं कहेमि ता नियमा विवज्जामि'। सा न पत्तियइ, भणइ - 'कहेहि, जेण दो वि मरामो' । तओ जाहे न सक्केइ देवीए उव्व(च्च)लिउं ताहे राया मसाणदेसंनि(मि) चियं रयावेऊण भणइ - 'तत्थ गंतूण कहेहामो' । तओ राया बंभदत्तो मज्जिय-पसाहियंगो सह देवीए हत्थिखंधवरगओ निग्गओ पुरवराओ। जणवओ य फूल-फलेहिं चच्चरेसु मिलिओ संलवइ - ‘एस किर राया देवीए किं पि कहिस्सइ, तओ विवि(व)ज्जिही' । इओ य एगो पसुवग्गो चरइ । तत्थ एगा पसू आवन्नसत्ता छगलं भणइ – 'एयाओ जवरासीओ एक्कं जवपूलियं आणेहि, जेणाऽहं च(पू)रामि मम दोहलो(लं)' । सो भणइ - ‘एए जवा राइणो बंभदत्तस्स संतया आसा चारिज्जंति । जइ हं एवं पूलियं गेण्हामि ता मारिज्जामि' । सा भणइ – 'जइ न आणेसि तो मरामि' । सो भणइ - 'मम अन्नाओ भारियाओ भविस्संति' । सा भणइ – 'पेच्छ एस राया भारियाए छंदेण मरइ । तुमं पुण निन्नेहो निप्पिवासो' । सो भणइ – “एस [मुरुक्ख]तुल्लो जो अप्पयं विवाडेइ । मयस्स किं भारिया करिस्सइ ?' पिहकम्मविवागा जीवा' । तओ बंभदत्तराया तेसिं वुत्त-पडिवुत्तयं सोऊणं चिंतेइ – 'अहो ! छगलो सोहणं भणइ । दुक्खं (दुक्खेण?) लद्धं माणुसत्तणं चयंतस्स किं मज्झ भज्जा करिस्सइ ?' तओ तुटेणं निययाभरणं कणगमाला छगलस्स दिन्ना । सा पुप्फमाला य से बद्धा । पच्छा पडिनिवत्तो निययघरं अणुपविट्ठो । भणिया य णेण देवी – 'नाऽहं अप्पयं विवाडेमि'त्ति । । एवं च चक्कवट्टिसुहमणुहवंतो बंभदत्तो कयाइ एगेण बंभणेणाऽऽगंतुं वुत्तो – 'महाराय ! ममेरिसी वंछा, जइ(हा) - चक्कवट्टिभोयणं भुंजामि' । रन्ना भणियं – 'भट्ट ! न मम भोयणं मं चेव मोत्तुं अन्नस्स Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३८७] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN सुहेण परिणमइ' । भट्टेण भणियं - 'धिद्धी तुह रज्जलद्धीए जो भोयणमेत्तं पि दाउं न सक्केसि' । तओ रन्ना णक्खाविएण अणुण्णाओ सो भट्टो, जंवाविओ य नियाहारेण सकुडुबो । तओ तस्स भट्टस्स सपरिवारस्स घरमागयस्स रत्तीए मणागमाहारे तंमि परिणममाणे संजाओ कामम्माहओ । तओ सो भट्रो अगणियमाइ-वह-धीया-भगिणी-भाणिज्जइसंबंधो विहलंघलो परोप्परमकज्जमायरिउमारद्धो । तओ पच्चूसे परिणए तंमि आहारे तहा संबंधत्थो लज्जिओ बंभणो परिवारो य । तओ अण्णोण्णं मुहं दरिसेउमसक्कंता निग्गया नयराओ । चिंतियं च भट्टेण – 'कहमकारणवेरिणा रण्णा अहमेवं विडंबिओ ? ता चिंतेमि किंचि पडिदायं' । ____ तओ अमरिसिएण वणे भट्टेण भमंतेण दिवो एगो अयापालगो वलुहे?ट्ठिओ पंखेरुयाहिं वडपत्ताणं उद्दिट्ठादे] सेसु काणयाइं कुणंतो । तओ भट्टेण 'मह समीहियसाहगो भविस्सइ'त्ति चिंतित्ता भणिओ एसो - 'किमन्नत्थ वि विघायमेवं काउं सक्केसि ?' अयापालेण भणियं – 'जत्थ भणसि' । तओ भट्टेणुवचरिऊण दाण-सम्माणाईहिं तस्स एगंते कहिओ निययाभिप्पाओ । तेणाऽवि पडिवण्णं भट्टस्स । तओ अन्नया राउलाओ निग्गच्छंतस्स कुटुंतरिएणं अयापालगेणं अमोहघाय[ग]त्तणओ एगाए चेव सुहुमगोलियाए तिरिच्छं पक्खित्ताए समकालं चेव पाडियाइं डोहलाई(डोलयाई) । तओ नाऊण कह वि तं बंभणवुत्तंतं बंभदत्तेण संजायकोवेण विणासाविओ सपुत्तबंधवो पुरोहिओ। तहा अण्णे वि बंभणा विणासावित्ता भणिओ मंती – 'एएसिं बंभणाणमच्छीणि थाले काऊण मम पुरओ धरेहि जेणाऽहं तेसिं सहत्थफरिसणेण सुहमप्पणो समुप्पाएमि' । मंतिणा वि णाऊण तस्स पावोदयं ण्हेसाडयरुक्खस्स निच्छल्लियफलाणं थालं भरित्ता तस्स समप्पियं । तओ सो रोद्दपरिणामो ताणि चेव फलाणि बंभणडोलयबुद्धीए हत्थेहिं मदेंतो कइवि दिणाणि सुहमप्पणो उप्पाएइ ! ___ एवं च पालियसत्तवरिससयाउओ बंभदत्तो 'हा कुरुमइ ! कुरुमइ !'त्ति रवंतो मरिऊण सत्तमपुढवीनेरइओ तेत्तीससागरोवमाउगो जाओ त्ति । परियणेण य कालग[ए] बंभदत्तंमि तप्पुत्तो कुरुदत्तो नाम अहिसित्तो रज्जे । सो य बंभदत्तस्स करूमईनाममित्थिरयणं दट्टण संजायाणरागो कामत्थं पत्थेइ । तओ करुमई भणइ - 'न चक्कवटिं मोत्तमन्नो मम संभोगेण जीवई' । तेण] भणियं - 'को पच्चड(ओ)?' तओ तीए पच्चयत्थमाणाविओ जच्चतुरंगमो । फरिसिओ नियहत्थेण । सो य निब्बीजो होऊण झत्ति मओ। तं च दटुं भीओ कुरुदत्तो नियत्तो तस्संभोगाभिप्पायओ त्ति । बंभदत्तचक्कवट्टि त्ति गयं । बंभदत्तचक्कवट्टिपरोक्खा रिट्ठनेमिजिणाओ य अद्धट्ठमवरिससयाहिएहिं तेआसीवरिससहस्सेहिं तेवीसइमो पासजिणो त्ति पासजिणकहा भन्नइ - ___इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे पोयणपुरे अरविंदो नाम राया । तस्स सावओ विस्सभूई नाम पुरोहिओ । तस्साऽणुंधरी नाम भारिया । तीए दो पुत्ता – कमढो मरुभूई य । तेसिं कमेण भज्जाओ वरुणा वसुंधरा य । तेसु य कमढ-मरुभूईसु समत्थीहूएसु विस्सभूई धम्मुज्जुओ कालं काऊण देवलोगं गओ। अणुंधरी वि पइविरहओ वयविसेससोसियसरीरा मया । कमढो वि कयपिउ-माउपेयकिच्चो पुरोहिओ जाओ । मरुभूई वि पाएण बंभयारी धम्मकिच्चुज्जुओ संपन्नो । तस्स य वसुंधरं भज्जं मणोहरजोव्वणुब्भेयं दट्ठण कमढस्स चलियं चित्तं । पयट्टो य तीए सह सवियारमालविउं । सा वि कामविरोहमसहमाणी पासियवीरे रंगो व्व संपलग्गा तेण समं । Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३८८] तं च तारिसमणायारं पवट्टमाणं नाऊणीसावसविणडियाए वरुणाए साहिओ मरु[भू]इणो । सो वि तीए पडिउत्तरमकाउं 'गामंतरं गच्छिस्सामि'त्ति ताण पुरओ वोत्तूण निग्गओ णियमंदिराओ । तओ पओससमयंमि हाहा(जहा)भूयं कप्पडियरूवं काऊण सरभेएणं कमढं भणइ - 'मम निराहारस्स सीयए परित्ताणत्थं किं पि निवायटाणं देहि । कमढेण वि अविन्नायपरमत्थेणं दयाए भणियं - 'कप्पडिय ! भट्ट ! इह चउरए सच्छंदं निवससु' । तओ तत्थ ठिओ मरुभूई दट्ठण तेसिं सव्वमणायारमसहमाणो वि लोयाववायभीरुत्तणओ अकयपडियारो चेव निग्गंतुमागओ पभाए । तओ गंतु साहियं जहावट्ठियं रण्णो । रन्ना वि कुविएणं समाइट्ठा नियपुरिसा । तेहिं वि वज्जंतविरसडिंडिमो गलोलइयसरावमालो रासहारूढो काऊण फेरिओ सव्वत्था'ऽकज्जकारि'त्ति लोयसमक्खमुग्घोसणाए कमढो । तओ सो तहा विडंबिओ संजायामरिसो वि समुप्पण्णगरुयवेरग्गो गहियपरिव्वायगलिंगो समाढत्तो दुक्करं तवं चरिउं । तं च नाउं समुप्पण्णपच्छायावो मरुभूई खामणाणिमित्तं गओ कमढसमीवं । निवडिओ तस्स चलणेसु । तेण वि सुमरियपुव्वविडंबणावेराणुबंधेणं पायवडियस्सेव मरुभूइणो मुद्धाणोवरि विमुक्का समासण्णदेसट्ठिया घेत्तूण महासिला । तओ मरुभूई तीए पहारेणाऽऽरडंतो कालं काऊण बहु[हत्थिणी]जूहाहिवई समुप्पण्णो [विंझा]डविमि महाकरी । इओ य अरविंदराया कयाइ सरयकाले संतेउरो पासाओवरि संठिओ कीलंतो सरयब्भं सुसिणिद्धं पच्छाइयनहयलं मणोहरं समुण्णयं पुणो तक्खणमेव वाउणा पडिहयं दट्ठण तहेव खणभंगुरसव्वभावभावियसरूवो समुप्पण्णोहिनाणो वारिज्जतो वि परियणेणं दिननियपुत्तरज्जो पव्वइओ ।। अण्णया य सो विहरंतो पयट्टो सागरदत्तसत्थवाहेण सह सम्मेयसेलवंदणत्थं । पुच्छिओ य पणमिऊणं सायरदत्तेणं - 'भयवं ! कहिं गमिस्सह ?' मुणिणा भणियं - 'तित्थजत्ताए' । सत्थवाहो भणइ – 'केरिसो उण तुम्हाणं धम्मो ?' मुणिणा वि कहिओ तस्स दया-दाण-विणयमूलो सवित्थरो धम्मो। तं च सोउं सत्थवाहो जाओ सावओ । वहमाणो य सत्थो कमेण संपत्तो तं महाडविं जत्थ सो मरुभूइकरी । दट्ठण य तत्थ महासरोवरं समावासिओ तत्तीरे । __एत्थंतरंमि य तंमि चेव सरोवरे बहुकरिणीपरिवारिओ जल[पा]णत्थमागओ सो करी । पाऊण य सविलासं जलं विलग्गो पालिसिहरं । पलोइयाइं पासाइं । दट्ठण य सत्थमावासियं धाविओ तव्विणासणत्थं । तं दट्ठण पलाणो सत्थजणो । मुणी वि नाऊणोहिणा सट्ठाणे ठिओ काउस्सग्गेणं । तेणाऽवि करिणा सयलं तं सत्थपएसं दरमलितेण दिट्ठो सो महामुणी । धाविओ तदभिमुहं । समासण्णपएसे य तं पलोएमाणो समुवसंतकोहो लेप्पमओ इव निच्चलो ठिओ । तं च तहारूवं दट्ठण पडिबोहणत्थं मुणी संवरियकाउस्सग्गो भणइ – 'भो भो ! मरुभूइ ! किं न सुमरेसि मं अरविंदनरवई अप्पणो [य] पुव्वभवं ?' तओ सो तं सोउं संजायजाइसरणो पडिओ मुणिचलणेसु । मुणिणा वि सविसेसदेसणापुव्वगं कओ सो सावगो । तओ गओ सट्टाणं करी । एत्थंतरंमि य दट्ठमुवसंतं करि सव्वो जो [पलाणो आसि सो] पुणो वि मिलिओ सत्थजणो । पणिवइऊण य मुणिचलणेसु सबहुमाणं पडिवज्जइ दयाइमूलं सावयधम्मं । तओ कयकिच्चा सत्थ-मुणिणो नियनियवावारनिरया विहरिउं पवत्त त्ति । इओ य सो कमढपरिव्वायगो मरुभूइविणासणेणाऽवि अनियत्तवेराणुबंधो निययाउयक्खए मरिऊणुप्पण्णो Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३८९ ] कुक्कुडप्पो । तेणाऽवि विंझाडवीए परिब्भमंतेण दिट्ठो चिक्खल्लखुत्तो सो महाकरी । डसिओ कुंभत्थले । तओ सो करी तव्विसवेयणाभिभूओ वि सावयत्तणओ सम्ममहियासित्ता समुप्पन्नो सहस्सारकप्पे देवो । कुक्कुडसप्पो वि समयंमि मरिऊणुप्पन्नो सत्तरसागरोवमाऊ पंचमपुढवि नेरइओ । इओ य सो करिदेवो चुओ इहेव जंबुद्दीवे पुव्वविदेहे सुकच्छविजए वेयड्ढपव्वए तिलयानयरीए विज्जुगइविज्जाहरस्स कणयतिलयाए देवीए किरणवेगो नाम पुत्तो जाओ । सो य कमागयं रज्जमणुपालित्ता सुरगुरुसूरिसमीवे पव्वइत्ता जाओ एकल्लविहारी चारणसमणो । अन्नया य आगासगमणेणं गओ पुक्खरवरदीवे । तत्थ य कणयगिरिसन्निवेसे काउस्सग्गट्टिओ विचित्तं तवोकम्मं काउमा । इओ य सो कुक्कुडसप्पनेरइओ तओ उव्वट्टित्ता तस्सेव कणयगिरिणो सण्णिवेसंमि जाओ महोरगो । तेण य सो दट्ठूण मुणी संजायकोवेणं दट्ठो सव्वंगावयवेसु । मुणी वि विहिणा कालं काऊण अच्चुयकप्पंमि जंबुद्दुमावत्ते विमाणे जाओ देवो । सो वि महोरगो कमेण कालं काऊण पुणो वि सत्तेरससागरोवमा जाओ पंचमपुढविनेरइओ । किरणवेगदेवो वि तओ चविऊण इहेव जंबुद्दीवे अवरविदेहे सुगंधिविजए सुहंकराए नयरीए वज्जवीरियस्स रण्णो लच्छिमईए भारियाए समुप्पण्णो वज्जनाहो नाम पुत्तो । सो वि कमागयं रज्जमणुपालित्ता दिन्नचक्काउहपुत्तरज्जो खेमंकरजिणसमीवे पव्वइओ । तओ विविहतवोविहाणेणं बहुलद्धिसंपण्णो ओ सुकच्छं नाम विजयं । तत्थ य अप्पडिबद्धविहारेणं विहरंतो संपत्तो जलणगिरिसमीवं । अत्थमिए य दिणयरे तत्थेव ठिओ काउस्सग्गेणं । तओ पहायाए रयणीए चलिओ मुणी । इओ य सो महोरगनेरइओ संसारं भमिऊण तस्सेव जलणगिरिस्स समीवे भीमाडवीए जाओ चंडालवणयरो । तेण य पारद्धिनिमित्तं निग्गच्छंतेण दिट्ठो पढमं चेव सो मुणी । तओ पुव्वभववेरवसओ ‘अवसउणो’त्ति मन्नमाणेणाऽऽयन्नायड्ढणं काऊण विद्धो बाणेणं । तेण य विहुरीकयदेहो विहिणा मरिऊणुप्पन्नो वज्जनाहमुणी मज्झिमगेविज्जयंमि ललियंगओ णाम देवो । सो वि चंडालवणयरो तं विवन्नं मुणिं दट्ठूण ‘हो हं महाधणुद्धरो’त्ति मन्नमाणो परितोसमुवागओ कालेण मरिऊणुप्पण्णो सत्तमपुढवीए रोरवनरए नेरइओ । इओ य सो वज्जनाहदेवो तओ चविऊण इहेव जंबुद्दीवे पुव्वविदेहे पोराणपुरे कुलिसबाहुस्स रण्णो सुदंसणाए देवीए समुप्पण्णो कणयप्पहो णाम पुत्तो । जाओ य सो कमेणं चक्कवट्टी । अन्नया तेण पासाओवरिसंठिएणं वंदणनिमित्तमागओगइयं नहंमि कुणमाणो दिट्ठो देवसंघाओ । तं च दट्ठूणं विन्नायजगन्नाहतित्थयरागमणो निग्गओ तव्वंदणत्थं । वंदिओ तित्थयरो । उवविट्ठस्स य भगवया कया तस्स भवनिव्वेयजणणी देसणा । तओ वंदित्ता पविट्ठो नगरीए चक्कवट्टी । भगवं पि विहरिओ जहाविहारेणं । अन्नया कणयप्पहो चक्कवट्टी भाविंतो तं तित्थयरदेसणं संजायजाईसरणो दट्ठूण अच्चुयाईए पुव्वभवे विरत्तसंसारचित्तो पव्वइओ जगनाहतित्थयरपायमूले । संपत्तो य कयाइ विहरमाणो खीरवणनामाए महाडवीए । ठिओ य तीए खीरमहागिरिंमि सूराभिमुहो काउस्सग्गेणं । इओ य सो चंडालवणयरनेरइओ तओ उव्वट्टित्ता जाओ तीए चेव खीरवणाडवीए खीरपव्वयगुहाए सीहो । सो वि भमंतो कह वि संपत्तो तं मुणिपएसं । तओ समुच्छलियपुव्ववेरेणं विणासिओ तेण सो ★ द्वाविंशतिसागरोपमायुः षष्ठपृथ्वीनैरयिको जातः इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते ॥ Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३९०] मुणी समाहिणा कालं काऊण पाणयकप्पे महप्पहे विमाणे वीससागरोवमाऊ जाओ देवो । सो वि सीहो बहुगं संसारमाहिडिऊण कम्मवसओ जाओ बंभणकुलंमि बंभणो । तत्थ वि पावोदयवसेणं जायमेत्तस्स चेव तस्स खयं गओ पिय-माइ-भाइप्पमुहो सयलो वि सयणवग्गो । जीवाविओ य सो दयाए जणवएणं बंभणबालगो । संपत्तो य जोव्वणं जणेण बहुहा खिसिज्जमाणो कह कह वि संपज्जमाणभोयणमेत्तवित्ती वेरग्गमुवागओ कंद-मूल-फलकयाहारो वर्णमि तावसो जाओ । कुणइ य तत्थ पंचग्गिप्पमुहं बहुप्पयारमन्नाणतवोविसेसं । इओ य सो कणयाह( यप्पह)चक्किदेवो पाणयकप्पाओ चित्तकण्हचउत्थीए चविऊणिहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे कासीजणवए वाणारसीणयरीए आससेणस्स रण्णो वम्मा(वामा)देवीए चोद्दससुमिणसूइओ संभूओ गब्भे । तओ पोसकण्हदसमीए जाओ वरिससयाऊ सामवन्नो पुत्तो । गब्भगयंमि य जमिमंमि जणणी कसिणनिसाए वि सप्पं सेज्जापासेसु पासइ तेणेसो पइट्ठिओ पिउणा पासो णाम । अवि य - गब्भगए जं जणणी, सेज्जापासेसु पासिउं सप्पं ।। परिसप्पंतं पइणो, लंबियबाहुं चडावेइ ॥ भणइ – 'एसेस सप्पो, वच्चई'; राया - 'अह तं कहं मुणसि ? 'अह सयं चिय' तो दीवएण तं सो वि सच्चविउं || चिंतइ 'गब्भपहावो, एसो; कहमन्नहा निसातमसि ।। एसा पासइ पासेसु ?' तेण पासो त्ति कयं णामं ॥ नवहत्थपमाणो य पासकुमारो संपत्तो जोव्वणं । तओ पा(प)सेणइणा* रन्ना परिणाविओ गुणरूवसालिणि नियधूयं । भुंजइ य भगवं तीए समं मणोरमं विसयसुहं ।। अन्नया य भगवया पासाओवरिट्ठिएणं गवक्खजालएहिं दिसावलोयं कुणंतेणं दिट्ठो सयलजणवओ पवरकुसुम-बलिपडलियाहत्थो बाहिं निग्गच्छंतो । पुच्छियं च – 'किमज्ज कोइ छणो जेणेवमेसो जणो वच्चइ?' तओ सिटुमेक्केणं पासट्रियपरिसेणं - 'न कोऽवि छणो, किंत कोऽवि महातवस्सी कमढो नाम पुरीए बाहिं समागओ । तस्स वंदणत्थं पत्थिओ इमो जणवओ' । तओ तमायण्णिऊण जणियकोऊहलविसेसो भयवं पि पत्थिओ । गओ जत्थ सो कमढो । दिट्ठो य पंचग्गितवं तप्पमाणो । तओ तिन्नाणसंपत्तत्तणओ मुणियं भयवया एक्कंमि अग्गिकुंडे पक्खित्ताए महल्लरुक्खखोडीए मज्झे डज्झमाणं नायकुलं । तं च तहाविहं कलिऊण अच्चंतं करुणापरयाए भणियं भयवया – 'अहो कट्ठमन्नाणं जमेरिसंमि वि तवोविसेसे कीरमाणे दया न मुणिज्जइ ।' तओ सोउमेवं पासवयणं भणियं कमढेण जहा – 'रायपुत्ताणं तुरयकुंजराइदमणो चेव परिस्समो । धम्मं पुण मुणिणो चेव वियाणंति' । तओ भयवया भणिओ एक्को नियपुरिसो – 'रे रे खोडिमेयं सावहाणो कुहाडएणं फोडेसु' । तओ 'जमाणवेसि'त्ति भणमाणेण दुहाडीकया सा तेण खोडी । विणिग्गयं च तीए मज्झाओ महल्लं नागकुलं । तत्थ य दिट्ठो ईसीसिडज्झमाणो एक्को महानागो । तस्स य भगवं दवावेइ निययपुरिसवयणेणं सनियम असिआउस त्ति पंचनमुक्कारं । नागो वि तं घेत्तु तप्पभावओ मरिऊण समुप्पण्णो नागलोए धरणिंदो नाम ★ प्रसेनजिता Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .............! ३९१] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN नागराया । दिण्णो य 'अहो विण्णाणाइसओ'त्ति भणमाणेण भयवओ लोएण साहुक्कारो । तमायन्निऊण सुट्ठ विलक्खीहूओ कमढपरिव्वायगो । काऊण य गाढमन्नाणतवो(व) [मरिऊण] समुप्पण्णो मेहकुमारनिकायमझंमि मेहावली(मेहमाली) नाम भवणवासिदेवो । भयवं पि तओ पविट्ठो नयरीए । अण्णया य सुहंसुहेणऽच्छंतस्स समागओ वसंतसमओ । तंमि य वसंतसमयजाणावणत्थमुज्जाणपालेणाऽऽणेत्ता भयवओ समप्पिया सरसा सहयारमंजरी । भयवया भणियं – 'भो ! किमेयं ?' तेण भणियं - 'सामि ! बहुविहकीलाविलासनिवासो संपयं संपत्तो वसंतसमओ' । तओ सोउमेवं वसंतकीलाणिमित्तं बहुपुरजण-परिवारसमन्निओ जाणारूढो गओ नंदणवणं । तओ जाणाओ समुत्तरिय निसन्नो नंदणवणपासायमज्झट्ठियकणयमयसिंहासणे । तत्थ य अइरमणीयत्तणओ सव्वओ पलोयमाणेणं दिलृ भित्तीए परमरम्म चित्तं । तं च दट्ठण चिंतियं - 'अहो ! किमेत्थ लिहियं ?' नायं च सम्मं निरूवंतेण जहा - अरिट्ठनेमिचरियं । तओ चिंतिय(उ) पयत्तो – 'धन्नो सोऽरिट्ठणेमी जो लडहविलयावलेवबहुलं विसयसुहमवमन्निऊण कुमारो चेव सकज्जसाहणुज्जुओ जाओ' । एवंविहचिंतावरं च भयवंतं समागंतुं लोगंतियदेवा भणंति 'भयवं! तित्थं पवत्तेहि' । तओ विसयविरत्तचित्तो भयवं पविट्ठो णयरीए । एत्थंतरंमि य अत्थमिओ दिणयरो। निक्खमणमणो य रं(तं) रयणिं गमित्ताऽणुजाणाविओ(य)गुरुजणो पासकुमारो तीसवरि[साऊ] पोसकण्हिक्कारसीए निक्खंतो त्ति । अवि य - पासो अरिट्ठणेमी, सेज्जंसो समई मल्लिनामो य । पुव्वण्हे णिक्खंता, सेसा पुण पच्छिमण्हंमि ।। तओ गओ सामी णयरासन्नसंठियं तावसासमं । तत्थ य अत्थमिओ दिणयरो त्ति कलिऊण तप्पएससंठियकूयासय(सन्न)ठियवडपायवहेट्ठि(8)ओ व(ठि)ओ काउस्सग्गेणं । इओ य सो कमढजीवो मेहमाली असुरो अवहिणा नाऊण अत्तणो वइयरं, सुमरिऊण पुव्वभववेरकारणं समुप्पन्नतिव्वामरिसो समागओ जत्थ भयवं । पारद्धा य तेण सीहाइरूवेहिं महोवसग्गा । तेहि य तहा चेवाऽचलियभावं भयवंतं नाऊण 'जलेण चो(बो)लित्ता मारेमि'त्ति संपहारिय पारद्धा तेण विज्जुगज्जिसारा महावोट्ठी । तीए य जलेणं भयवं ताव बोलिओ जाव नासियाविवरं । एत्थंतरंमि य चलियं धरणिंदस्स सीहासणं । तओ तेण पउत्तावहिणा मुणिओ भयवओ वइयरो । समागंतूण [य] तुरियं सामिणा(णो) पायाहो-विहियपउमेण सीसोवरिरइयफणिफणामंडवेण सेससरीरपासेसु विरइयफणिसरीरेण णिवारिओ नीरपूरो । पारद्धं च पुरओ बहुविहाओज्ज-वेणु-वीणा-गीयणिणाएहिं घणनिघोसविधायगं पवरपेक्खणयं । दट्ठण य तं तारिसं महाइसयसंपत्तिं णिच्चलचित्तत्तं च भयवओ गरुयविम्हयणिक्खित्तमाणसो समुवसंतदप्पपसरोऽसुरो मेहमाली पणमिण जिणं गओ णियठाणं । धरणिंदो वि निरुवसग्गं नाऊण [जिणं] थोऊण य गओ सट्ठाणं । __पासो सामी वि निक्खमणदिणाओ चउरासीईदिवसोवरि चेत्तकिण्हचउत्थीए संपत्तकेवलो तिसत्तफणि-फणालंछणो वाम-दाहिणपासेसु वइरोट्टादेवी-धरणिंदपज्जुवासिज्जमाणो अरिट्ठणेमितित्थपल्लट्टणेण नियतित्थं पवत्तितो समोसरिओ पुंडवद्धणविसए जत्थ आगओ सागरदत्तोत्ति । सागरदत्तकहा भण्णइ - ___अत्थि पुव्वदेसे तामलित्तीए सागरदत्तो नाम वाणियगो । अच्चंतकलावियक्खणो जाइस्सरणेणं इत्थीविरत्तभावो परिणेउं नेच्छइ । सो किल जम्मंतरे माहणो अन्नासत्ताए विसं दाऊण घारिओ त्ति Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ३९२] परिट्ठविओ नियमहिलाए । जीवाविओ एका (क्का) ए गोउलिणीए वेरग्गेण परिव्वायगो जाओ । मओ समाणो उप्पण्णो सेट्ठिपुत्तो । अओ परिणेउं नेच्छइ । सा य गोउलिणी पयईए लोयधम्मनिरया मरिऊणिव वाणियगिणी जाया । अओ 'रमइ मणागमेईए दिट्ठि'त्ति नाऊण सा चेव वर (रि) या बंधूहिं लद्धा सबहुमाणं । किंतु तीसे वि उवरि न तारिसो तस्साऽऽणंदो वियाणिउं चेवमालोचियमिमी ए 'जाईसरो खु एसो, अन्नजम्मंमि कीय वि कयत्थिओ । ता इमं एत्थ पत्तकालं ति चिंतिय समईए विसज्जिया से गाहा 'दड्ढस्स पायसेणं, जुत्तं दहियं पि किमिह परिहरिउं ? | तुच्छोदयसंभविणो, न हि दुद्धे पूयरा हुंति ॥' भाविऊण य भावत्थं विसज्जिओऽणेण सिलोगो 'अपत्ते रमए नारी, सेले वरिसए घणो । नीयमणुगच्छए लच्छी, पन्नो पाएण निद्धणो ॥' ती वि भावत्थं भावित्ता विसज्जिया पुणो गाहा — — - 'वाइयदोसो कत्थ वि, न होइ; न हु एत्तिगेण उत्थाउ ( तच्चाओ ) । अणुरतं पहु संझं, किं दियसयरो पणासेइ ?' ॥ — अवधारिओ भावत्थो । जाओ हिययाणंदो । वियाणियं मणं तीए । हरिसिया चित्तेण । वत्तो वीवाहो। अइक्कंतो कोइ कालो विसयसुहमणुहवंताण । गओ य वणिज्जत्थं सपुत्तो सागरदत्तस्स ससुरो पाडलाहं (लावहं) नाम पट्टणं । सागरदत्तो वि ववहरिउमारद्धो कयाई य पवहणेण गओ परतीरं । देव्वजोगेण सत्तवारे विणट्टं पवहणं । 'अहो अपुत्तो' त्ति खिसिओ लोगेण । असारीहूओ बज्झरिद्धीए । तहा वि न उज्जमं मुंचइ | — अन्नया दिट्ठोऽणेण कूविगाए पाणियं क‡तो दारगो । सत्तावारे नाऽऽगयं अट्ठमीए आगयं । तओ चिंतियमणेण – ‘नूणं उज्जमा धणोवायाण हेऊ । बहुसो वि अहुयं इओ चेव हवइ'त्ति बद्धो सउणगंठी । कया सामग्गी । पयट्टो सिंहलदीवं । अवक्खणवाएण अवक्खलियं पवहणं । लग्गं रयणदीवे । वियाणिउं चेमं परिट्ठवियाऽसारभंडं पवहणं भरियं रयणाण । आगच्छंताण य चलियं निज्जामगाण चित्तं । तओ सागरदत्तो पक्खित्तो तेहिं रयणीए समुद्दमज्झे । पुव्वभिन्नवहणफलहजोगेण लग्गो पाडलावहे । — - I तत्थ पुण सासुरगमेयस्स । दिट्ठो सालगेहिं । नीओ घरं । भुत्तुत्तरसमए पुच्छिओ वत्तंतं । साहिओऽणेण सब्भावो । सालगेहिं भणियं 'चिट्ठ ताव तुममिहेव कइ वि दिणाणि । जओ तुह बंधुजणासंकाए ते तामलित्तिमगच्छमाणा नूणमिहाऽऽगमिस्संति' त्ति । पडिस्सुयं सागरदत्तेण । निवेइयं रण्णो । ओ जाव कइ वि दियहे अच्छइ ताव आगयं तं पवहणं । पच्चभिन्नायं च लिंगेहिं । निउत्ता तेहिं थाणंतरिया । पत्ता भणति 'किमेत्थ भंडं ? को वा भंडवई ?' पवहणइत्ता वि अन्नाण - लोभेहिं वितहं साहेंता भंड कित्तिमं च भंडवई, संखुद्धा चित्तेण । इंगियागारकुसलेहिं वियाणिया थाणंतरिएहिं । सद्दाविओ सागरदत्तो । समागओ वेलाउलं । दट्टूण चलणेसु निवडिया निज्जामगा 'कयमम्हेहिं अकज्जं । महापुरिसो य तुमं । ता रक्खसु' । मुयाविया सागरदत्तेण । दिन्नं च किं पि उचियं । 'सपुण्णो' त्ति बहुमन्निओ राइणा । चिंतियमणेण 'विढत्तं दविणजायं । संपयं विणिओगं करेमि । आढत्तं महादाणं । पुच्छइ Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३९३] धम्मतित्थिगे जहा - 'ऽहं महारयणेहिं देवाहिदेवं(देवपडिमं?) काउकामो । ता तं साहेह' । न य तेसिमेगवक्कया । तओ केणाऽवि भणिओ - 'भावगम्भा देवया जा पारमत्थिगी सा सयं चेवुट्ठिस्सइ त्ति करेहि पणिहाणं । अहिवासेहि रयणमेगग्गचित्तो । छड्डेहि मिच्छा वियप्पे, जेण निच्छओ होइ' । पडिवन्नमणेण । अणुचिट्ठियं । स जाव अट्ठमोववासं करेइ ताव आउट्टा पवयणदेवया । दंसिया तित्थयरपडिमा । साहियमिमस्स वायाए गयणे जहे सा सा पारमत्थिगी देवया जीसे सरूवं सम्मं मुणंति साहुणो'त्ति । परितुट्ठो सागरदत्तो । निरूविया [साहवो] । तुद्वेण दिट्ठा(दरिसाविया) उत्तत्तकणगमया भगवओ अरहंतस्स पडिमा । पुच्छिया-ऽणेण साहुणो धम्मं । कहिओ साहूहिं । परिणओ एयस्स । जाओ सावगो । तेहिं सममालोवेइ रयणपडिमावइयरं। जहा - 'को तित्थयरो । केण विहिणा मयेह पइट्ठाविउं जुत्तो ?' साहूहिं भणियं - 'भगवं पाससामी संपयं समुप्पण्णकेवलनाणो पुंडवद्धणविसए विहरइ । ता तं गंतूण पुच्छसु' त्ति गओ सागरदत्तो पुंडवद्धणविसए। दिट्ठो तत्थाऽणेण पाससामी । पूइओ दव्वभावपूयाए । पुच्छिओ रयणपडिमावइयरं । सामिणा वि य समोसरणमुद्दिसित्तु देसिया विसेसओ तित्थयराइसया । साहिओ तित्थयरपडिमापइट्ठावणविही । तओ अणेण जिणुत्तविहिणा तित्थाहिवो त्ति पइट्ठाविओ पाससामी। समयंमि य पुणो अणुसासिऊण सामिणा वि पव्वाविओ सागरदत्तो जहा नवफुल्लमालिओ त्ति । सागरदत्तो त्ति गयं । नवफुल्लमालियकहा भण्णइ - ___ अत्थि मरहट्ठविसए हेल्लूरं नाम था(गा)मं । तत्थ असोगो नाम मालिगो । सो हट्टाओ फुल्लाणि विक्किणित्तु पयट्टो सगिहं । जिणपइट्ठ त्ति पविट्ठो अद्धपहे सावगगिहं । पेच्छिऊण जिणबिंबं निरूविया करंडिया । पत्ताणि नवफुल्लाणि । चडावियाणि पडिमाए । बद्धं पुन्नकम्मं । अइक्कंतो कोइ कालो । ढोइयाऽणेण रन्नो अभिणवा पियंगुमंजरी । तुट्ठो से राया । ठाविओऽणेण सेणिमहंतगो । मओ अहाउयक्खएण । उप्पण्णो एलउरे वाणियपुत्तो नवदम्मलक्खसामी सव्वत्थोचियकिच्चकारओ । तओ मओ तत्थेव नवदम्मकोडिसामी सप्पुरिसो जाओ । तओ मओ सुवण्णपहे नयरे नवसुवन्नलक्खसामी सप्पुरिसो जाओ। तओ मओ तत्थेव नवसुवन्नकोडिसामी सप्पुरिसो जाओ । तओ मओ [नव]रयणलक्खसामी जाओ । तओ मओ तत्थेविब्भपुत्तो नवरयणकोडिसामी सप्पुरिसो जाओ । तओ मओ वाडीपुरीए वल्लहनरिंदपुत्तो नवगामलक्खसामी सप्पुरिसो जाओ । तओ मओ तत्थेव जक्खाहिट्टियनवनिहिसामी महाराया जाओ । कयाइं च कीरमाणीए महाविच्छड्डेणाऽऽउगंठीए 'कहं ममेरिसी संपन्ना रिद्धि?'त्ति चितंतेण लोगप्पवायओ 'धम्मफलं'ति पुरि(री)ए पवड्ढियं महादाणं । तहा तया धम्मचक्कवट्टि'त्ति कराविया पाससामिपडिमा । तओ 'गुणो भविस्सइ'त्ति समोसरिएण तत्थेव पाससामिणा भणिओ वंदणत्थमागओ राया – 'अणुहूयप्पायं तं तए वीयरागपूजाफलं' । राया भणइ – 'कहं ?' सामिणा वि साह(हि)ए नवफुल्लमालियाइवइयरे संबुद्धो दिक्खिओ रायाऽऽउयसमसेढिं कुणंतो कालं काऊणुववन्नोऽणुत्तरसुरेसु त्ति । नवफुल्लमालिओ त्ति गयं । किंच नवफुल्लमालियकह व्व पासं गया बहुभवट्ठा(?) सुहभावयारी । संपइ पयडिज्जइ बंधुदत्तकहा - नायउरीए राया, विक्खाओ सूरतेयनामोऽत्थि । तब्बहुमओ य इब्भो, धणवइनामो पिया तस्स ॥ सुंदरि पत्ती [ती]से, पुत्तो सपियामहस्स कयनामो । बंधुदत्तो त्ति सगुणो, रमणीयजोव्वणं पत्तो । Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३९४] अत्थि य वच्छाविसए, कोसंबिपुरीए माणभंगनिवो । तह जिणदत्तो नामो, निगमो सुस्सावओ वसइ ।। तस्स य जाया जिणधम्मचारिणी रूव-सीलसंपन्ना । नामेण वसुमई वरसुआ य पियदंसणा नाम ॥ विज्जाहरंगयसुया, अत्थि सु(स)ही तीए बीयदु(जि)यं व । जिणसासणाणुरत्ता, नामेण मियंकलेह त्ति ।। तीए सह निव्वुयाए, धम्मकहा-भावणाए वच्चंति । दियहा जिणपूयाए, सफला विणएण य गरूणं ।। अह अण्णया य सम्मं, अटुंगनिमित्तमुणियसारेणं । गोयरगएण मुणिणा, कहं वि पियदंसणा दिट्ठा ॥ तं पेच्छिऊण कहियं, बीयस्स मुणिस्स तेण - 'वरकन्ना । एसा जणिऊण सुयं, पव्वज्जं संपवज्जिहिही' ॥ आयण्णियं च सम्मं, मुणिवइवयणं मियंकलेहाए । सोऊण साऽवि हिट्ठा, ठिया य तुण्हिक्काण(क्कया) चेव ॥ मुणिऊण य धणवइणा, विवाहे(ह)जोग्गमहु(ह) बंधुयत्तं सु(च?) । वसुनंदस्स य वरिया, नायपुरिनिवासिणो धूया । नामेण चंदलेहा, तेण वि कलिऊण एस जोग्गो त्ति । आपुच्छिय नियसयणे, विहिणा य निवेइया ताहे ॥ पाणिग्गहणं च तओ, पसत्थनक्खत्त-तिहि-मुहुत्तंमि । सम्माणियपणइयणं, ताणं निव्वत्तियं विहिणा ॥ कंकणविभूसियकरं, डक्का भुयएण बीयदियहमि । रयणीए चंदलेहा, अत्थमिया चंदलेह व्व ॥ तस्स अन्नाओ वेवं, कम्म विपरिणामओ सुरूवाओ । जायाओ वावेज्जा(वावन्ना?), णंतरसेसेसु वि दिणेसु ॥ नाओ य सव्वलोए, 'एस जुवा कालकूडहत्थो'त्ति । न लहइ बहुविहवेण वि, अन्नं कन्नं विमग्गंतो ॥ ताहे इय चिंतेतो, 'वरविलयारयणरहियविहवस्स । किं जीएणं मज्झं, नियत्तजियलोयसार(रे)ण ?' || तंबोल-पुप्फ-कुंकुम-गंधायरुविविहपरियणविरत्तो । परिजिज्झइ अणुदियह, निसिनाहो किण्हपक्खे व्व । तं पेच्छिऊण पिउणो, चिंता जाया 'कहं नु एयं ?'ति । 'सोगानलसंतत्तो, एस सुओ मे विवज्जिहिइ ॥ ता विज्झवेमि सिग्धं, वावारजलेण' चिंतिउं चेमं । तेण सुओ सद्दाविय, भणिओ भणियव्वकुसलेणं ॥ Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३९५] 'पुत्तय ! पवरनरेणं, तिवग्गकरणुज्जएण होयव्वं । नियनियकाले फलिया, हवंति एए य कीरंता ।। ता तुज्झ एस कालो, परियण-धम्मत्थमत्थमज्जिणिउं । पुव्वपुरिसज्जिएण, को गव्वो अत्थनियरेण ? ॥ ता गच्छ तुमं पुत्तय !, सिंहलदीवं महाकडाहं वा । विविहगुरुभंडनियरं, घेत्तुं वरजाणपत्तेण' ॥ इअ भणिएण पवज्जिय, पिउणो वयणं तु बंधुदत्तेण । वेलाउलंमि नेउं, भंडस्स भरावियं वहणं । अह जोइसियाइटे, सुदिणे वेलाउलं गओ सपरिवारो । पूजित्तु जाणवत्तं, सुहि-सयणे जणणि-जणए य ॥ नमिऊण बंधुदत्तो, आरूढो जाणवत्तमचिरेण । निज्जामगेहि गरुया, उक्खित्ता नंगरा ताहे ॥ अणुच्च(कू)लपवणवसओ, तत्तो वहणं च सिंहलं दीवं । जलहिमवलंबिऊणं, पत्तं थेवेहिं दियहेहिं ।। अह नवर बंधुदत्तो, सारं घेत्तूण पाहुडुग्घायं । दटुं परियणसहिओ, गओ तहिं सिंहलनरिंदं ॥ भणिओ य - 'देव ! अम्हे, समागया एत्थ लाडदेसाओ । घेत्तूण किंपि भंडं, तुह रज्जं जाणवत्तेण' ॥ रन्ना वि सबहुमाणं, 'तुह भंडं सव्वकालमुम्मुक्कं' । भणिऊण 'मज्झ देसे', विसज्जिओ सो य परितुट्ठो । विक्किणिऊण य भंडं, लहिऊण य हिययइच्छियं लाभं । तद्दीवकोउहल्लेणं, किं(क) पि कालं गमेऊणं ॥ घेत्तूण य पडिभंडं, पवरं; भरिऊण जाणवत्तं च । आउच्छियनरनाहो, धणियं सम्माणिओ तेण ॥ तह य पइदियहपरिचिय-धणिएण नि(पि)अरं व कयनियायारो । आरुहिऊण पयत्तो, वहणं नियदेसमागंतुं ॥ दीवंतराणि तो(वो)लिय, नियदेसासन्नमागयं जाव । तावुत्तरदिसिवद्दल-मुद्धइ[ओ?] जलही वुडहुडेइ ॥ पविसंतजलं दुव्वायडोत्तियं पवहणं विसन्नाणं । संजत्तियाण फुट्टइ, तड त्ति गिरिकडयमब्भिडिउं । तत्तो कहं वि पाविय, तित्थयफलएण जलनिहिं तरिउं । थेवेहिं बंधुदत्तो, जीवियसेसेण दियहेहिं ॥ पत्तो पसिद्धविज्जाहरालउत्तंगरयणगिरिसहियं । नामेण रयणदीवं, समुद्दतीरट्ठियं रम्मं ।। Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३९६] दटुं च चूयतरुसंडमंडियं वियडदेसभायंमि । नीससिऊण सदीहं, उवविट्ठो, चिंतइ - 'कहं मे ॥ जाया पावावत्था ?' खणं च चिंतेंतओ वि सो जाओ । सहयारफलसयण्हो, छुहासमं वा दुहं नत्थि ॥ अह मज्जिऊण वावीए, विविहसहयारफलकयाहारो । वीसमिऊण मुहुत्तं, रयणगिरिं तेण उ पवत्तो ॥ थेवदियहेहिं नवरं, उल्लंघेऊण मणहरं दीवं । रयणगिरिं संपत्तो, अमओवमफलकयाहारो ॥ आरुहिऊण य वियडं, कडओवरि मणिसिलायलुच्छंगे । अद्धाणसमकिलंतो, ताहे तत्थेव य निसन्नो ॥ रयणसिहरस्स उवरिं, गीयरवं सोउमह समक्खित्तो । आरूढो आययणं, पेच्छइ वररयणनिम्मवियं । धम्मवरचक्कवट्टिस्स भयवओ तियसनाहनमियस्स । मुणिवइणो पडिमाए, विभूसियं नेमिचंदस्स ॥ तं च पेच्छित्तु तुरियं, मणिमयसोयाणविमलपंतीए । आरुहिऊण पणामं, काउं तत्थेव य निसन्नो । सुरतरुकुसुमाहरणं, दटुं चिंतइ य – 'एस सव्वन्नू । समभावो कहमन्नह, गिज्जइ सुर-सिद्ध-खयरेहिं ।। ताहे पुणो वि नमिउं, नेमिजिणं मुणिवरे य तत्थ ठिए । परमभत्तीए वंदइ, मुणिणो तं धम्मलाभेति ।। उवविठ्ठो य सुविमले, मुणीण पुरओ उ कुट्टिमुच्छंगे । अमुणियदेसागमणं, तं पडिपुच्छेइ जिट्ठमुणी ॥ कहिऊण य सो तेसिं, जायामरणाइ-वहणभंगतं । अप्पणयं वुत्तंतं, मुणिवयणं सोउमाढत्तो ॥ भणिओ य तेण - ‘जीवा, सकम्मपरिणामओ विचित्ताई । सारीर-माणसाई, दुक्खाइं भमंति भुंजंता ॥ तो भे भणामि सावय !, संसारसुहं सुदारुणं मुणिउं । सोक्खनिहाणंमि सया, धम्ममि दढमई कुणसु' । इय भणिओ मुणिवइणा, नमिउं तं भणइ बंधुदत्तो वि । 'जंकायव्वम(मि)याणि, तं मे आइसह; मुणिणो(णा) वि ॥ उवइडे गिहिधम्मे, अणुव्वए गेण्हिडं च सो तुट्ठो । कयकिच्चं मन्नतो, अप्पाणं; भणइ - 'मुणिसीह ! ॥ Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३९७] जलहिमि जाणवत्तं, जइ न विभिज्जतमिह समागमणं । कह होंतममा(ना)गमणंमि कह य धम्मंमि पडिवत्ती ?' ॥ भणिओ य बंधुदत्तो, मुणिपासट्ठिएण खयरनाहेण । चित्तंगएण – 'सुंदर ! साहु कया धम्मपडिवत्ती ॥ साहम्मिओ य इण्हि, अम्हाण तुमं ति जं च ते कज्जं । तं भणसु मोत्तु लज्जं, साहेमो जेण निब्भंतं ॥ किं वा रयणावूरिय-पोएणं नेमि तं निए देसे ? । किं वा देमि मयच्छि ?, विज्जं वा गम(य)णगमणयरिं ?' ॥ तो भणइ बंधुदत्तो, विज्जाहरवयणजणियपरिओसो । 'नत्थि मह किंचि कज्जं, पावियजिणवयणसारस्स ॥ नियदेसो वि य सो च्चिय, जत्थ गुरु-मित्त-बंधवजणो य । नहगामिणी वि विज्जा, जा तम्हं सा ममऽत्थि त्ति । ता तुम्हेहिं सहाऽहं, चिट्ठिस्समिहं'ति वोत्तु तुण्हिक्के । जायंमि बंधुदत्ते, चिंतइ चित्तंगओ 'णेण ॥ न निसिद्धा कण्णा ता, विवाहिउं महइ; तं च विज्जाए । नाउमुवणेमि जीए, घरिणो(णी?)सद्दो थिरो होइ ॥ दटुं च सभज्जमिमं, पडिबुज्झइ जेण बंधुदत्तो वि' । तो घेत्तु बंधुदत्तं, सगिहे चित्तंगओ जाइ ।। अह मज्जिउं च नेवत्थिउं च जिणमच्चिउं विभूईए । कयभोयणाइकिच्चा, जंति पुणो नेमिजिणभवणे ॥ इय पइदियहं जिण-मणि-सेवानिरयाण वच्चए कालो । अह अन्नया य परियण-समक्खमुल्लवइ खयरीसो ॥ 'भो भो ! तुब्भं केणइ, परिब्भमंतेण भारहे वासे । किं दिटुं साइसयं, कन्नारयणं कह वि किंचि ?' ॥ तस्स सहोयरधूया, मियंकलेहा अह मुणियभावत्था । 'तुब्भे किं न वियाणह, जिणयत्तसुयं मम वयंसि ॥ कोसंबितिलयभूयं, कन्नं पियदंसणं ति नामेणं ?। तीए भवणंमि मए, गयाए आयण्णियं चेमं ॥ मणिणा निगदिज्जंतं. जहेस कन्ना सयं जणेऊणं । जिणसासणंमि धन्ना, पव्वज्जं संपवज्जिहिइ' । सोउं चेमं तुट्ठो, खयरवई रहसि पण्णवेउं च । बंधुदत्तं गहाया,-ऽमियगइ-हिमकुंडलाईहिं ॥ विज्जाहरेहिं सहिओ, कोसंबिपुरीए जाइ गयणेणं । धरइ य पुरिमुज्जाणे, ते बाहिं पासभवणड्डे ।। Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३९८] तं च जहा वत्तव्वं, किच्चं वा तत्थ तं तहा निउणं । ते सिक्खविउं सव्वं, खयरवई जाइ सट्ठाणं । बंधुदत्तो वि सहरिस-मवलोयंतो वरं तदुज्जाणं । अमियगइ-हेमकुंडल-सहिओ पेच्छइ जिणाययणं । रम्म, तंमि य पविसिय, पासजिणं वंदिऊण तत्थ ठिए । धम्मकहं कुणमाणे, मुणिणो वंदेइ सड्ढे य ।। दिन्नासणोवविठ्ठा, धम्मं च सुणंति; ते य जिणयत्तो । तत्थुवविढे दटुं, साहम्मियवच्छलेक्कमई ॥ नेउ गिहे कयसागय-किच्चो सह तेहिं मत्तवारणए । जावाऽऽलावकहाहिं, चिट्ठइ तावेइ सहिसहिया ॥ नियभवणुज्जाणाओ, रइ व्व पियदंसणाऽह तं दटुं । अमियगइ-हेमकुंडल-खयरा सह बंधुदत्तेण ॥ विम्हयमुवेंति; तो ते, सद्दावेऊण मज्जणाइओ । विहिओ महोवयारो, तेसिं परमेण नेहेण ॥ कारियसिणाण-भोयण-विलेवणा पुच्छिउं सुहनिसण्णा । जिणयत्तो वि पयत्तो, – 'किमे(म)त्थमेत्थाऽऽगया तुब्भे ?' ॥ कहइ य तस्साऽऽवज्जण-मागमणनिमित्तमन्नहा रइउं । अमियगई कामंगं, पुटुं विय जेण तं चेमं(?) ॥ 'रयणगिरिपव्वयाओ, गएहि उज्जेतवंदणनिमित्तं । अम्हेहिं एस दिट्ठो, देव(वं) भत्तीए वंदंतो ॥ निसुयं च दारविमुहो, त्ति; तेण जाया परोप्परं पीई । नीया य तओ सगिहं, एएण निमंतिऊणऽम्हे ।। तंमि य भोयण-तंबोल-वत्थ-सयणाइविहियसम्माणा । जिट्ठित्तु(?) पासजिणमिह, वंदिउकामा य संपत्ता' ॥ वोत्तुं चेमं थक्के, खयरे चिंतेइ सेट्ठिजिणदत्तो । 'मह दुहियाए उचिओ, सुरूवसाहम्मिओ एसो' ॥ भणइ य - ‘कीस विरत्तो, कालोचियदारसंगहा एसो ?' । 'भवहेउमोहभीओ', इइ कहिए अमियगइणा उ ॥ जिणयत्तो वि पयत्तो, भणिउं – 'णिय(जिण)वयणभावियमइस्स । न हु होइ मोहहेऊ, सुकलत्तं अप्पमत्तस्स' ॥ तो भणियममियगइणा, – 'अम्हेहि वि जणणि-जणयसहिएहिं । भणिओ एसो एवं, सव्वेण य बंधवग्गेणं । Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [३९९] एएण वि पडिवन्नं, “विज्जाहरलोए(य?)[ठियं] जिणभवणं । पेच्छामु ताव पच्छा, जं भणिहिह तं करीहामो" ॥' इय मंतिउं च तेहिं, गमिएसु दिणेसु कइसु वि सुहेणं । बंधुदत्तं ससयणो, जिणदत्तो भणइ कण्णत्थे ॥ 'अह तुब्भे च्चिय जाणह, कज्जं सगुणं'ति बंधुदत्तुत्ते । कियकिच्चो जिणदत्तो, विहिणा लगणं गणावेइ ।। अमियगई वि छंदिय-मुहं सुणिउं विवाहजोग्गं तु । आउच्छियजिणयत्तो, कएण तो जन्नयत्ताए ॥ चित्तंगयस्स गंतुं, कन्नालंभं कहेइ; तेणाऽवि । तुटेण तस्स दिन्ना, सम्माणिय दुल्लहा विज्जा ॥ तो कहियविवाहदिणो, विसज्जिओ पढममेव अमियगई । बहुविहमप्पाहेउं, कोसंबिं; अप्पणा ताहे ॥ विज्जाहरेहिं सहिओ, पत्तो कोसंबिमेइ उज्जाणे । पाससामि नमंसिय, बइसइ पासगयकयलिगिहे ।। सद्दित्त बंधुदत्तं, सम्माणेउं च सियगयारूढं । जिणदत्तगिहे नेउं, लगणे पियदंसणं विहिणा । परिणावइ; रयणीए, सुइरं तु सुवंति दो वि वासगिहे । गोसे य बंधुदत्तो, कयकिच्चो जाइ जिणभवणे ॥ सक्कावयारनामे, सहिओ चित्तंगएण विहिणा य । वंदित्तु पाससामि, मुणिचंदं गणहरं च तओ ।। दाणाइनिसुयधम्मो, वंदित्तु पुणो वि एइ कोसंबिं । बंधुदत्तस्स सिक्खं, दाउं चित्तंगओ य गओ ॥ रयणगिरिमह वसंते, पत्ते कीलालए विभूईए । कारेइ बंधुदत्तो, रहजत्तं, पाससामिस्स ॥ इय पइदियहं पूर्य, जहोइयं पासजिणवरिंदस्स । कुणमाणो संवच्छर-चउक्कयं निवसिओ तत्थ । एत्थंतरंमि पियदंसणाए जाओ मणोरहसएहिं । गब्भो वयणपविटुं, पेच्छंतीए गयं सुमिणे ॥ कालेण य तीए पिया, भणिओ संजायदोहलाए उ । 'कोसंबिं छणभूयं, ताय ! कुण बंधवाणंदं ॥ काऊण य घोसणयं, देह धणं हुलियमत्थिनिवहमि । तेण वि बी(ती)ए वयणं, तहेव संपाडियं सव्वं ॥ Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ४०० ] एत्थंतरंमि इच्छा, सुत्तविद्धस्स बंधुदत्तस्स । जाया नियदंसणाए, [तेण य पियदंसणा भणि] या ॥ ती वि पिया भणिओ, तेण वि पडिवज्जिऊण तव्वयणं । नेह-विहवाणुरूवा, तीए कया गमणसंजुत्ती ॥ छ ॥ श्री ॥ छ ॥ ग्रंथाग्रं १२६०० |छ|| संवत् १४९७वर्षे वैशाखवदि १२ बुधे ॥ अद्येह श्रीस्तम्भतीर्थे महं० मालासुत - सांगालिखितं ॥ छ ॥ श्री ॥ छ ॥ शुभं भवतु ॥ छ ॥ श्री ॥ * ०संजुत्ती – इत्येष शब्दोऽत्र प्रतौ नास्ति, गमण० इत्यत्रैव प्रतिः समाप्यते । अतः द्वितीयभागरूपायाः प्रतेः शब्दोऽयं गृहीत्वाऽत्र लिखितोऽस्ति । Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४०१] प्रथमं परिशिष्टम् ग्रन्थगतकथानामकारादिक्रमेण सूचिः or m ३४७ ur र ७४ ३२६ ३५६ ५१ ३५८ ० २९८ ० ११९ १९९ १४९ २९३ m अजितजिनकथा अनन्तजिनकथा अनिरुद्धोषापरिणय[कथा] अनिलवेग[कथा] अपराजित-अनन्तवीर्य[कथा] अभयघोष [कथा] अभिनन्दनजिनकथा अमिततेजः [कथा] अरनाथकथा अरिष्टनेमिजिनकथा असिताक्ष(यक्ष)कथा इन्द्र[कथा] इन्द्रजिन्मेघवाहनपूर्वभव[कथा] इलाचिपुत्रकथा ऋषभदेवभव[कथा] ऋषभदेव-भरतचक्रवर्तिकथा-धनसार्थवाह[कथा] कनकप्रभ-सिंह[कथा] कपिलबाह्मण[कथा] कल्याणदेव-द्रङ्गिकसुतकथा कल्याणमाला[कथा] कागकथा कंसकथा किरणवेग-महोरग[कथा] कुन्थुनाथकथा कुरुचन्द्रकथा कुरुचन्द्रादिकथा कुलकरकथा कुलभूषण-देशभूषण[कथा] कृष्ण-जरासन्धयुद्ध[कथा] कृष्णमृत्यु[कथा] क्रोधपिशाचकथा खरदूषणयुद्ध[कथा] गजसुकुमालकथा चन्द्रप्रभजिनकथा चारुदत्त[कथा] जम्बुककथा जयचक्रवर्तिकथा जरासन्धकथा जाम्बवतीकथा ढण्ढणकुमारकथा त्रिपृष्ठवासुदेव-अचलबलदेव[कथा] थावच्चापुत्र-शुक-शेलककथा दत्तवासुदेव-नन्दनबलदेवकथा दमदन्तकथा दमदन्ती-कनकवतीकथा दशरथ[कथा] दशरथ पूर्वभवकथा] देवकीवरण[कथा] द्रौपदीकथा द्रौपदीहरण[कथा] द्वारिकागमन[कथा] द्वारिकादहन[कथा] द्विपृष्ठवासुदेव-विजयबलदेवकथा द्वैपायनक्रोध[कथा] धनञ्जयकथा धर्मघोष-धर्मयशःकथा धर्मजिनकथा नघुष[कथा] नमिजिनकथा नरसुन्दरदेवकथा नवफुल्लमालिककथा नारदकथा नारदकथा नारदप्रतिबोध[कथा] निर्नामिकाकथा निषधकथा नेमिजिनदीक्षा[कथा] प्रद्युम्न-शाम्बकथा १५९ १५७ ३६१ ३४८ २४३ ३८९ Vmmummr9 १६४ ३३८ ३६४ ३६० ३५५ ३५७ ३५० ३२७ Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४०२] ३४० ३६७ ४८ ३५५ ४३ ३९३ ३६६ ३६९ ३७० पाण्डवकथा पाण्डवमोक्ष[कथा] पद्मप्रभजिनकथा पार्श्वजिनकथा-(कमठ-मरुभूतिकथा) पालककथा पुरन्दरदत्तकथा पुण्डरीकवासुदेव-आनन्दबलदेवकथा पुरुषसिंहवासुदेव-सुदर्शनबलदेवकथा पुरुषोत्तमवासुदेव-सुप्रभबलदेवकथा बन्धुदत्तकथा बलदेवप्रतिबोध[कथा] बलदेव-वासुदेवकथा बलदेवस्वर्गमन[कथा] ब्रह्मदत्तचक्रवर्तिकथा भगीरथ(पूर्वभवकथा) भरतचक्रवर्ति[कथा] भरतपूर्वभव[कथा] भेरीकथा मघवचक्रवर्तिकथा मति-सुमति[कथा] मधुकथा मल्लिजिनकथा महाकालकथा महाबलराज[कथा]-विबुधानन्दनाटकम् मुग्धभट्टकथा मुनिचन्द्रमुनिकथा मुनिसुव्रतस्वामिकथा मेघरथ[कथा] यादवकुल[कथा] राजीमतीकथा राम-रावणयुद्ध[कथा रामकथा रामप्रतिबोध[कथा] राममोक्ष[कथा] रामलङ्कागमन[कथा] रामवनवास[कथा] रामादिपूर्वभव[कथा] रामायणकथा रामायोध्यागमन[कथा ३६८ रावणकथा | रावणवध[कथा] रुक्मिणीकथा रोहिणीस्वयंवर[कथा] लक्ष्मणमृत्यु कथा] ललिताङ्गदेव[कथा] लवणाङ्कुश[कथा] लवणाङ्कुशपूर्वभव[कथा] वज्रजङ्घ[कथा] वज्रनाभ[कथा] वज्रनाभ-चण्डाल[कथा] वज्रबाहु[कथा] वज्रायुध[कथा] वसुदेवकथा वसुदेवविचरण[कथा] वानरकथा वालि[कथा] वासुपूज्यजिनकथा विजयसूरिकथा विमलजिनकथा विशल्यास्नानोदक[कथा] विष्णुकुमार-महापद्मचक्रवर्तिकथा वीरककथा वीरभद्रकथा वैद्यकथा शत्रुघ्नपूर्वभव[कथा] शत्रुघ्नमथुरासाधन[कथा] शम्बूकवध[कथा] शान्तिनाथकथा शीतलजिनकथा श्रीषेण[कथा] श्रेयांसजिनकथा संक्षिप्तरामायण[कथा] सगरचक्रवर्तिकथा सनत्कुमारचक्रवर्तिकथा सम्भवजिनकथा सागरचन्द्रकथा सागरदत्तकथा साहसगतिवध[कथा] १२६ १०० २३९ ४१ १०४ २४२ ३४९ १८८ ११२ २३१ २३५ १८६ १५१ २२५ ११२ २०१ Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४०३] ४९ १५४ १४५ २१० २२४ २२१ सिंहोदर-वज्रकर्ण[कथा] सीताकथा सीतात्याग[कथा] सीतादीक्षा[कथा] सीताशुद्धि[कथा] सीताहरण[कथा] सुकोशल[कथा] सुपार्श्वजिनकथा सुभूमचक्रवर्तिकथा सुमतिजिनकथा सुविधजिनकथा सोदास[कथा] स्कन्धककुमारकथा स्वयम्भूवासुदेव-भद्रबलदेवकथा हनुमत्कथा हनुमल्लङ्कागमन[कथा] हरिवंशकथा हरिषेणचक्रवर्तिकथा हस्ति-कुक्कुटसर्प[कथा] १७१ ११२ ९८ [नोंध : कहावलीकारे जे कथाओनो नाम ग्रहण करी निर्देश नथी को ते कथाओनां नाममां कथा शब्द चोरस कौंसमां मूक्यो छे. उदा. धनसार्थवाह[कथा], महाबलराज[कथा] व.] Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४०४] द्वितीयं परिशिष्टम् कहावलीग्रन्थगतानां कथानां कथाखण्डानां च मूलस्थाननिर्देशाः त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितेन च सह तुलना [आचार्यश्रीभद्रेश्वरसूरिभिविविधग्रन्थेभ्यः सङ्कलय्य कथाः कथाखण्डाश्चाऽत्र ग्रन्थे सन्दृब्धाः सन्ति । तत्तद्ग्रन्थानां तानि मूलस्थानानि त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितस्य च ते ते कथाखण्डास्तुलनार्थमत्र समुल्लिख्यन्ते ।] - १. ऋषभस्वामि-भरतचक्रवर्तिकथा धनसार्थवाहकथा - (मूलस्थानम् - आवश्यकचूर्णिः पृ. १३१) उदाहरणं * कहावली - अवरविदेहे खिइपइट्ठियाओ णगराओ धणो नाम सत्थवाहो वाणिज्जेणं चलिओ वसंतउरं... | (पृ.१) आवश्यकचूर्णिः - अवरविदेहे वासे धणो नाम सत्थवाहो ..... खितिपतिट्ठियातो णगरातो वसंतपुरं पत्थितो वाणिज्जाते.... । (पृ. १३१) * कहा० - पयट्टो य सत्थो उण्हालयपज्जंते जाव अडविमज्झं पविट्ठो ताव भरेण वासारत्तो जाओ । तओ अइदुग्गमा पंथ त्ति काउं आवासिऊण ठिओ । सथिल्लया य बहुदिवसत्तणओ संबलए निट्ठिए कंदाईणि आणित्ता भुंजंति । साहुणो उण..... दुत्थिया.... । (पृ. १) । ___ आ.चू. – कालो चरमनिदाघो..... सत्थो जाहे अडविमज्झं पत्तो ताहे वासारत्तो उवग्गो । ..... ताहे सो सत्थवाहो अतिचिक्खलिच्चिया दुग्गमा पंथ त्ति काऊणं तत्थेव सत्थनिवेसं ..... ठितो .... अन्नसत्थेल्लयाणं निट्ठियं भोयणं ताहे कंदमूलाई समुद्दिसंति । साहुणो दुहिया .... । (पृ. १३१) – इत्यादिः २. महाबलराजकथा विबुधानन्दनाटकम् - (मूलस्थानम् - चउप्पन्नमहापुरिसचरियं पृ. १८) * कहा० ..... पिउभट्ठो ॥ जो लच्छीहरकुमरो, ममंतियं आगओ आसि ।। गंतुं तस्स निवेयसु, गुणिणो रज्जद्ध-बंधुमइदाणं । (पृ. ५) * चउ० योऽयमस्मदन्तिकं लक्ष्मीधरकुमारः कोपात् समायातः .... तदस्मै... अस्मदुहितरं बन्धुमती राज्याधं च निवेदय ॥ (पृ. १८) * कहा० नाउमासण्णलगणे, चिट्ठइ रायाऽऽउलो सपरिवारो । ता सह वहूए गच्छउ, तुरियं जं ढुक्कए कालो ॥ (पृ. ११) चउ० राजा समाकलोऽसौ, तिष्ठत्यधनैव परिजनसमेतः । गन्तव्यं सह वध्वा, त्वरतु भवान् ढौकते कालः ॥ (पृ. २५) - इत्यादिः ॥ ३. कागकथा (मूलस्थानम् - आवश्यकचूर्णिः (पृ. १६८), वसुदेवहिण्डिः (पृ. १६८)) * कहा० कोइ किल हत्थी जरापरिणओ गिम्हकाले कंचि गिरिणइं समुत्तरंतो पडिओ । सरीरगरुययाए Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४०५] असमत्थो उट्ठेउं तत्थेव मओ । ...... जइ पुण पुव्वमेव निग्गया होता तो ते दीहकालं सच्छंदपयारा होता । (पृ. १३) आ.चू. - वसु. हिण्डिः – कोति किर हत्थी जरापरिणतो गिम्हकाले कंचि गिरिणदिं समुत्तरंतो विसमे तीरे पडितो । सो सरीरगरुयत्ताए दुब्बलत्तणेण य असत्तो उद्धेउं तत्थेव कालगतो । ..... जदि पुण अणागयमेव णिग्गता होता तो दीहकालं सच्छंदपयारा होता ।। (पृ. १६८) ४. जम्बूककथा ( मूलस्थानम् – आ. चू. (पृ. १६८), व. हि. (पृ. १६८)) * कहा० कोइ किर वणयरो वणे संचरमाणो....अण्णाणि य चिरं खायंतो त्ति ॥ (पृ. १३) आ.चू. - व.हि. – कोति किर वणयरो वणे संचरमाणो..... अन्नाणि य चिरं खायंतो त्ति ॥ (पृ. १६८) ५. कुरुचन्द्रकथा ( मूलस्थानम् - आ.चू. (पृ. १६९), व.हि. (पृ. १६९)) * कहा० एत्थेव पुटिव कुरुचंदो नाम राया आसि । ...... सो वि सुसीलयाए तहेव सद्दहइ ॥ (पृ. १४) आ.चू. - व.हि. – तुब्भं पुव्वक्को राया कुरुचंदो नाम आसि..... सो वि सद्दहंतो सुसीलयाए तहेव पडिवज्जति ।। (पृ. १६९) ७. निर्नामिकाकथा (मूलस्थानम् - आ. चू. (पृ. १७२), व. हि. (पृ. १७१)) * कहा० - धायइसंडे दीवे पुव्वविदेहे मंगलावईविजए नंदिग्गामो नाम गामो...... अन्नया कया वि ऊसवे ईसरडिंभा...... वच्च अंबरतिलयपव्वयं.... तत्थ गेण्हइ जणो फलाणि.... दिट्ठा तीए जुगंधरा नाम आयरिया.... ॥ (पृ. १५) आ.चू.-व.हि. - अत्थि धायइसंडे पुव्वविदेहे मंगलावइविजए नंदिग्गामो नामं सण्णिवेसो....कयाई अड्डकडिंभाणि .... वच्चसु अंबरतिलयं पव्वयं.... तत्थ य गेण्हइ जणो फलाणि .... दिवा तीए जुगंधरा नाम आयरिया.... ॥ (पृ. १७२, १७१-२) ८. वज्रजङ्घकथा (मूलस्थानम् - आ. चू. (पृ. १७२), व. हि. (पृ. १७१)) * कहा० - कयाई य पओसे अवलोयणपासायमारूढा.... कया य तिगिच्छएहि किरिया-बलि-होम-मंताईया ....... ॥ (पृ. १६) आ.चू.-व.हि. - कयाइं च पदोसे सव्वओभद्दगपासादमभिरूढा..... कओ य तिगिच्छएहिं पयत्तो बलि-होम मंत-रक्खाविहाणेहि.... ॥ (पृ. १६२, पृ. १७१) ९. अभयघोषकथा (मूलस्थानम् - आवश्यकनियुक्तिः [ हरिभद्रीया वृत्तिः] (पृ. ११५)) * कहा० – अन्नया कयाइ तस्स विज्जस्स घरे ते सव्वे उवविट्ठा....... तत्थेगो साहू महप्पा किमिकुटेण गहिओ अइगओ भिक्खस्स....... अलाहि मम मोल्लेण..... मम वि धम्मो होही.....थेराणं अंतिए पव्वइओ सिद्धो त्ति ॥ (पृ. १७-१८) आ.नि.हा. - अण्णया कयाइ तस्स वेज्जस्स घरे......... तत्थ साहू महप्पा सो किमिकुटेण गहिओ अइगतो भिक्खस्स...... अलाहि मम मोल्लेण.... मम वि धम्मो होउ.... थेराणं अंतिए पव्वइओ सिद्धो त्ति ।। (पृ. ११६/२) Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४०६] १०. वज्रनाभकथा (मूलस्थानम् - आ.नि.हा (पृ. ११७)) * कहा० - अन्नया तत्थेव वयरसेणतित्थयरसमोसरणं..... सव्वो लोगववहारो.... (पृ. १८-१९) आ.नि.हि. – इओ य तित्थयरसमोसरणं..... सव्वो लोगववहारो.... (पृ. ११८) ११. कुलकरकथा (मूलस्थानम् - आ. चू. (पृ. १२८)) । * कहा० – अवरविदेहे दो वणिया मित्ता । तेसिमेगो मायावी .... सम्मं ववहरइ । (पृ. १९) आ.चू. – पुव्वविदेहे दो वणिज्जा मित्ता.....एगो मायी.... सम्मं सम्मेणं ववहरति । (पृ. १२८/२) १२. ऋषभदेवभवकथा (मूलस्थानम् - आ.नि.हा.) * कहा० – ..... तुज्झ पुत्तो महाकुलकरो भविस्सइ । .... सक्को... भणइ – देवाणुप्पिए तव पुत्तो सयल भुवणमंगलालओ पढमधम्मचक्कवट्टी भविस्सइ । तओ तुट्ठा.... || (पृ. २१) आ.नि.हि. - ....तुज्झ पुत्तो महाकुलकरो भविस्सइ । ....सक्कस्स आसणं चलियं.... भणइ – देवाणुपिए ! तव पुत्तो सयलभुवणमंगलालओ पढमराया पढमधम्मचक्कवट्टी भविस्सइ.... तओ मरुदेवा हट्टतुट्टा.... ॥ (पृ. १२०/२) एवं कहा० - पक्खिवइ य जिणंगुलीए .... पक्खिवंति । (पृ. २३) आ.नि.हि. - सर्वतीर्थकरा एव बालभावे .... प्रक्षिपन्ति० ॥ (पृ. १२५/१) * कहा० – सक्को भणइ – “किं भे इक्खुणो अगू नामंतरेणाऽभिलासो ? त्ति.... (पृ. २३) आ.नि.हा. - सक्केण भणियं – 'भयवं ! किं इक्खु अगू-भक्षयसि ?..... (पृ. १२५/२) * कहा० - अन्नया धरणो नागराया....... निवेसित्ता चिट्ठह ।। (पृ. २८) आ.नि.हा. - अन्नया धरणो नागराया..... निवेसिऊण विहरह । (पृ. १४३/२) * कहा० - बाहुबलिणा वि चिंतियं - कल्लं सव्विड्डीए वंदिस्सामि.... धम्मचक्कचिंधं कारियं । (पृ. ३०) आ.नि.हा. – बाहुबलिणा चिंतिअं – कल्ले सव्विड्डीए वंदिस्सामि.... धम्मचक्कं चिंधं कारियं । ___ (पृ. १४७/२) * कहा० - भगवंते पव्वइए भरहरज्जसिरिं पासिऊण... पक्खित्तं खीरसमुद्दे ॥ (पृ. ३१) आ.नि.हा. - भगवंते पव्वइए भरहरज्जसिरिं पासिऊण.... सरीरं च खीरोदे छूढ ॥ (पृ. १४९/१) १३. भरतचक्रवर्तिकथा (मूलस्थानम् - आ.नि.हा. (पृ. १५०/१) * कहा० - भगवओ भरहो पूयं काऊण चक्करयणस्स अट्टाहिआमहिमं करेइ। ... अहं ते पुव्विल्लो अंतेवालो.... एवं कमेण.... ॥ (पृ. ३३) आ.नि.हि. - भरहो वि भगवओ पूअं काऊण चक्करयणस्स अट्टाहियामहिमं करियाइओ। ... अहं ते पव्विल्लो अंतेवालो.... एवं एएण कमेण..... ।। (पृ. १५०/१) एवं * कहा० - बाहुबली वि - तायसमीवे भाउणो मे लहुतरा समुप्पन्ननाणाइसया... ताहे गंतूण केवलिपरिसाए ठिओ॥ (पृ. ३७-३८) Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ आ.नि.हि. * कहा० कालेण य अप्पसोगो जाओ पुणरवि भोगे.... केवलनाणं समुप्पन्नं ॥ (पृ. ४०) आ.नि.हि. चउ० - [ ४०७ ] बाहुबली विचिंतेइ तायसमीवे भाउणो मे लहुयरा समुप्पण्णनाणाइसया .... ताहे गंतूण केवलिपरिसाए ठिओ ॥ (पृ. १५२ / १ - १५३/१) १६. मुग्धभट्टकथा (मूलस्थानम् - चउप्पन्नमहापुरिसचरियं (पृ. ५३)) * कहा० - चउ० - त्रिष० कालेण य अप्पसोगो जाओ ताहे पुणरवि .... केवलनाणं समुप्पण्णं ॥ (पृ. १६९/२-१७०/१) - कोसंबीए नयरीए नाऽइदूरे सालिगामो नाम अग्गाहारो..... मुद्धभट्टो नाम पुत्तो......गओ देसंतरं..... विढत्तदव्वो..... कथं मम विरहे तुमं ठिया ?..... सम्मत्तबलेणं..... कालक्कमेण य समुप्पन्नो तेसिं पुत्तो । भणइ य लोओ.... सावया जाया...... ता किमणेण बालविलसिएणं ? (पृ. ४१-४२) णाइदूरंमि सालिग्गामो णाम अग्गाहारो..... पुत्तो मुद्धभट्टो..... देसंतरं गओ .... विढत्तदविणजाओ..... कहं मह विओए ठिया सि ?.... सम्मत्तलाहेणं... उववण्णो य कालक्कमेणं तेसिं पुत्त..... जाओ य लोअवाओ अहो सावगाणि इयाणि..... ता किमणेणं बालचरिएणं ? (पृ. ५३-५४) १८. पुरन्दरदत्तकथा ( मूलस्थानम् - चउप्पन्नमहापुरिसचरियं (पृ. ५७)) * कहा० — - — - वसंतउरे वरुणवम्मो नाम बहुविन्नाणो खत्तिओ.... तओ चइऊण विसयाए नगरीए ..... असोगभद्दो.... भारहे वासे इंददत्तस्स पुत्तो पुरंदरदत्तो नामाऽहं समुप्पन्नो..... सिद्धवडहेट्टओ सिद्धो ॥ १९. भगीरथपूर्वभवकथा (तुलना त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते पर्व २, ६/५८९-) * कहा ० नाणी वि भणइ - सुम्मउ, चलिओ संघो कया वि तित्थंमि । पच्चंतगाममेगं, पत्तो तं जत्थ उ कुमारो ॥ गामजणो उ समिद्धं, संघं दट्ठूण दुट्ठपरिणामो । निसिद्धो कह कह वितए, [ सुहवयणेहिं] ससूगेणं ॥ इत्यादि ॥ (पृ. ४६) श्रावकैः पूर्णः सङ्घञ्श्चचालैकस्तीर्थयात्राकृते पुरा ॥ ५८९ प्रत्यन्तग्राममेकं तु सङ्घः सायमवाप सः । निशायां चाऽध्युवासोपकुम्भकारनिकेतनम् ॥५९०॥ सङ्घं समृद्धं तं दृष्ट्वा, हृष्टो ग्रामजनो.... । तल्लुण्टनार्थंमुत्तस्थे, दण्डकोदण्ड.... ॥ ५९१|| प्रबोध्य वचनैश्चाटुगर्भैरमृतसोदरैः । सशूकः कुम्भकारस्तं ग्रामलोकं न्यवारयत् ॥५९२॥ (पृ. ४२-४३) अहं णाण - विन्नाण समेओ वरुणवम्माहिहाणो खत्तिओ..... तओ अंधविसए असोयचंदस्स राइणो असोगभद्दो.... भारहे वासे इंददत्तस्स पुत्तो पुरंदरदत्तो नाम समुप्पण्णो.... सिद्धवडे पणट्ठट्ठकम्मेणं सिद्धगती समासाइया । (पृ. ५७-६२) २२. सुमतिजिनकथा (मूलस्थानम् - चउप्पन्नमहापुरिसचरियं (पृ. ७६)) * कहा० इहेव जंबुद्दीवे पुक्खलावईविजए संखउरे विजयसेणो राया..... सुदंसणा नाम देवी.....कया कीलानिमित्तमुज्जाणंमि..... निग्गया हत्थिणीरूढा..... नंदिसेणसिट्ठिस्सेमा भज्जा.... चउ - चउवहूहिं सहिया वच्चइ ..... ॥ इत्यादि ॥ (पृ. ४७) Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४०८] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN NNNNNNNNNNNNNNN चउ० – इहेव जंबुद्दीवे दीवे पुक्खलावई-विजए संखउरं...... राया विजयसेणाहिहाणो.... सुंदसणा णाम.... अग्गमहिसी.... अण्णया य कीलाणिमित्तं.... सुदंसणाए करेणुयारूढाए.....नंदिसेणवणियस्स भज्जा.... चत्तारि चत्तारि.... परियरिया.... || इत्यादि । (पृ. ७६) ३२. विजयसूरिकथा (मूलस्थानम् - चउप्पन्नमहापुरिसचरियं) * कहा० – पुव्वविदेहे रिट्ठावईयरे सुरिंददत्तो नाम राया... कणयप्पहा देवी..... । (पृ. ५१) परिचिंतिओ वि सुक्खं सुक्खं देइ णिव्ववइ पिययमो नूणं । दिट्ठो उण जं जणयइ, रसंतरं तममयमउव्वं ।। आमुयइ महइपुलिणं, कमलं अल्लियइ विसइ सरसलिले । रसइ करुणं वराई, चक्काई पियविओयंमि ॥ इत्यादिः ॥ (पृ. ५३) चउ० - अत्थि पुव्वविदेहे रिट्ठावती णाम णयरी.... सुरिंददत्तो....राया....कणकप्पभा....महादेवी.... (पृ. १०६) परिचिंतिओ वि सहसा अंगं णिव्ववइ पिययमो णवरं । अण्णं पि य किंपि रसंतरं तु दिट्ठो उण जणेइ ॥ (पृ. १०९) आमुयइ महइपुलिणं कमलं अल्लियइ विसइ सरसलिले । रसइ कलुणं वराई चक्काई पियविओयंमि ।। (पृ. ११०) ३५. मुनिचन्द्रमुनिकथा (मूलस्थानम् - चउप्पन्न. (पृ. ११७)) * कहा० - ....जंबुद्दीवे भारहे वासे सोरियपुरे दढधम्मरस रण्णो गुणधम्मो नामोऽहं पुत्तो.... तुह पढमदंसणुप्पण्णपेम्मरसविणडियाएँ मुद्धाए । कह कह वि संठविज्जइ हिययं हियसव्वसाराए ॥ इत्यादिः ।। (पृ. ५७-६३) चउ० – .... जंबुद्दीवे दीवे भारहेवासे सोरियपुरं....दढधम्मुणो पुत्तो गुणधम्मो णाम.... तुह पढमदंसणुप्पण्णपेम्मरसविणडियाए मुद्धाए । कह कहवि संठविज्जइ हिययं हियसव्वसाराए । इत्यादिः ।। (पृ. ११७-१२७) ४१. सनत्कुमारचक्रवर्तिकथा (मूलस्थानम् - चउप्पन्न. (पृ. १३८-१४५), तुलना त्रिषष्टि० (४/७/६८-)) * कहा० – जंबुद्दीवे भारहे वासे कुरुजंगले जणवए हत्थिणाउरे नयरे आससेणस्स रण्णो सहदेवीए भज्जाए..... सणंकुमारो नाम पुत्तो जाओ । सो य..... सूर-कालिंदीसुएण बालवयंसेण महिंदसीहेण सद्धिं गओ मयरंदमुज्जाणं..... समप्पिओ.... जलहिकल्लोलाभिहाणो आसो ॥ इत्यादिः ॥ (पृ. ६५) त्रिषष्टि० – इतश्च जम्बूद्वीपेऽस्मिन् क्षेत्रे भरतनामनि । कुरुजाङ्गलदेशेऽभून्नगरं हस्तिनापुरम् ॥६८।। तत्राऽश्वसेनो.... महीपतिः ॥६९॥ ....तस्य महादेवी सहदेवी... ॥७३।। सनत्कुमारः ॥७७।। तस्याऽभूत् परमं मित्रं कालिन्दी-सूरनन्दनः । महेन्द्रसिंह इत्याख्या... ॥८५॥ समम् । मकरन्दाख्यमुद्यानं .... ॥८६||..... नाम्ना जलधिकल्लोलं.... वाजिनम् ॥८९।। इत्यादिः ।। * कहा० - जय आससेणकुलनहमियंक ! कुरुवंसभवणथिरथंभ ! । जय तिहुयणणाह ! सणंकुमार ! जय लद्धमाहप्प ! ॥ इत्यादिः ।। (पृ. ६६) Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४०९] चउ० - जय वीससेणणहयलमयंक ! कुरुभवणलग्गणक्खंभ ! । जय तिहुयणणाह ! सणंकुमार ! जय लद्धमाहप्प ! ॥ इत्यादिः ।। (पृ. १४०) ४२. असिताक्षयक्षकथा (पृ. ६७) (तुलना - त्रिषष्टि० ४/७/१-६७, ४/७/१९३-२१३) ४३. शान्तिनाथकथा (पृ. ७१) (मूलस्थानम् - चउप्पन्न० (पृ. १४६-१५०), त्रिषष्टि० पर्व ५) ४४. श्रीषेणकथा (प. ७१) (मूलस्थानम् - चउप्पन्न० (पृ. १४७)) * कहा० - इहेव जंबुद्दीवे.... अचलग्गामे धरणिजढो बंभणो.... कविलो नाम पुत्तो.... कलिऊणं दिन्ना नियधूया सच्चप्पभा नाम । इत्यादिः ।। (पृ. ७१) चउ० - इहेय भरहे.... अचलग्गामे धरणिजढो णाम विप्पो.... पुत्तो कविलोणाम.... कलिऊण णियधूया दिण्णा सच्चभामा णाम ॥ इत्यादिः ।। (पृ. १४७) ४५. अमिततेजःकथा (पृ. ७२-७४) (मूलस्थानं - चउप्पन्न. (पृ. १४६-१४७) ४६. अपराजित-अनन्तवीर्यकथा (पृ. ७४) (मूलस्थानं - चउप्पन्न. (पृ. १४८)) ४७. वज्रायुधकथा (पृ. ७४-७५) (मूलस्थानं - चउप्पन्न. (पृ. १४८-१४९)) ४८. मेघरथकथा (पृ. ७५) (मूलस्थानं - चउप्पन्न. (पृ. १४९)) ५१. कुरुचन्द्रादिकथा (तुलना – त्रिषष्टि० ५/५/३८७-५३१) * कहा० - अत्थि कोसलाविसए सिरिउरं नयरं । तत्थ चत्तारि वणियपुत्ता। .... अण्णया कंपिल्लाओ संववहार वडियाए..... गओ वसंतदेवो जयंति....अट्ठमीचंदगमहे दिट्ठा एएण रइनंदणे उज्जाणे....केसरा । पुव्वभवब्भासेण य सिणेहसारं मिलिया दिट्ठी । इत्यादिः । (पृ. ७९) त्रिषष्टि० - अस्यैव जम्बूद्वीपस्य क्षेत्रे चाऽत्रैव भारते । कोसलाख्ये जनपदे नगरेश्रीपुरेऽभवत् ॥३८७|.... वणिक्पुत्राः सवयसश्चत्वारः सोदरा इव ॥३८८|| वसन्तदेवः काम्पील्याद् व्यवहारेण सोऽन्यदा । जयन्त्यां प्रययौ.... ॥४०३॥ अन्यदा सोऽष्टमीचन्द्रोत्सवेऽगच्छद् यदृच्छया । रतिनन्दनमुद्यानं तत्राऽद्राक्षीच्च केसराम् ॥४०४॥ तया वसन्तदेवोऽपि दृदृशे स्निग्धया दृशा । तयोः प्राग्जन्मभूः स्नेहः प्रादुरासीत् परस्परम् ॥४०५॥ इत्यादिः ॥ (५/५/३८७-५३१) ५४. वीरभद्रकथा (मूलस्थानं - चउप्पन्न० (पृ. १५३-१६२), तुलना – त्रिषष्टि० ६/२/१०३-३७६) * कहा० - ......पोयणीखेडं नाम नयरं.... सागरदत्तो नाम इब्भो.... जिणमई.... भज्जा...पियदंसणा नाम धूया। तीसे य रूववइत्तणओ कलाकोसलत्तणओ य धियासरिसवरमलभमाणो चिंतासमाउलो दटुं भणिओ जिणमईए - अज्जउत्त ! किमेवं चिंताउरो दीससि? सागरदत्तेण भणियं – तुहेसा धीया पत्तवया..... 'एत्थ विही पमाणं'ति वोत्तुं सागरदत्तो गओ हट्टमग्गंमि । दिट्ठो य तत्थ कह वि देव्वजोएण तामलित्तीओ समागओ उसभदत्तो नाम इब्भो.... || (पृ. ८५) त्रिषष्टि० - .....पद्मिनीखण्डपत्तने.... श्रेष्ठी सागरदत्तो.... भार्यायां जिनमत्यां मे नामतः प्रियदर्शना । ....प्राप चाऽनन्यसामान्यं सा कलास्वतिकौशलम् ।.....अनुरूपं वरं तस्या अपश्यन् दुःखितोऽभवम् । उक्तोऽस्मि जिनमत्या च चिन्तामाप्तोऽसि नाथ ! किम ? ||१०७॥ अनुरूपं त्वद्दहितवरमन्वेषयन्नपि । न प्राप्नोमि.... इत्युक्त्वा विपणौ गच्छंस्ताम्रलिप्त्याः समागतम् । अद्राक्षमृषभदत्तं सार्थवाहं महर्द्धिकम् ॥१११।। इत्यादिः ।। Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४१०] * कहा० - कुमिलाणवयण-बाहोल्लनयण-पक्खउडविहंडण-विसण्णा । पडिरुद्धसव्वचेट्ठा, झायंती किंपि हियएण ।। दुसहपियविरहवियणा-नीसहचंचुउडगाहियविसखंडा । अभणंत च्चिय साहइ, सोयावेयं सचेट्टाए ॥ इत्यादिः (पृ. ८६) चउ० - पव्वायवयण-बाहोल्लणयण-पक्खउडविहडणसयण्हा । पडिरुद्धसव्वचेट्ठा, झायंती किं पि हियएण ।। दुसहपियविरहवियणा-णीसहचंचुउडगहियबिसखंडा । अभणंत च्चिय साहइ, सोयावेयं सचेट्टाए ॥ इत्यादिः (पृ. १५५) ५७. सुभूमचक्रवर्तिकथा (तुलना – त्रिषष्टि० ६/४) * कहा० - ......रिसहसामी नाम पढमतित्थयरो। तस्स पत्तो करू जस्स नामेण कुरुक्खेत्तो देसो । तस्स पत्तो हत्थी जस्स नामेण हत्थिणाउरं पट्टणं जायं । तम्मि य.... अणंतविरिओ नाम राजा जाओ। ....इओ य वसंतउरे नयरे उच्छिण्णवंसो अग्गिओ नाम दारओ। ....तावसपल्लिं गओ.... संगहिओ जमाहि हाणेण तावसेण..... जमदग्गी नामेण पसिद्धिं गओ.... ॥ इत्यादिः ।। (पृ. ९८) त्रिषष्टि० - इतश्चर्षभनाथस्य कुरुरित्यभवत् सुतः । यस्य नाम्ना कुरुदेशो हस्ती नाम्ना च तत्सुतः ॥६।। यन्नाम्ना हास्तिनपुरं.... तद्वंश्योऽनन्तवीर्योऽभूत् तत्र राजा महाभुजः ॥७|| इतश्च भरतक्षेत्रे वसन्तपुरपत्तने । उच्छिन्नवंश एकोऽभूदग्निको नाम दारकः ॥८|| ....तापसाश्रमम् ॥९॥ तमग्नि तनयत्वेनाऽग्रहीत् कुलपतिर्जमः । जमदग्निरिति ख्याति स लोकेषु ततोऽगमत् ।।१०।। इत्यादिः ।। ५९. मल्लिजिनकथा (पृ. १००-१०४) (तुलना – त्रिषष्टि० ६/६) ६०. मुनिव्रतस्वामिकथा (पृ. १०४-१०६) (मूलस्थानम् - चउप्पन्न. (पृ. १७२-७३), तुलना – त्रिषष्टि० ६/७) ६१. विष्णुकुमार-महापद्मचक्रवर्तिकथा (तुलना – त्रिषष्टि० ६/८) * कहा० - कंडणी पीसणी चुल्ली, उदकुंभ-पमज्जणी । पंचसूणा गिहत्थस्स जाहिं सग्गं न गच्छई ।। संवासिउंपि न सहा निहोसे दोसिल त्ति जत्तमिणं । जह धम्मिए मिलेच्छा ते च्चिय देसंमि जंमि पहू ॥ इत्यादिः । (पृ. १०७) त्रिषष्टि० - त्रय्यामर्थोऽयमप्कुम्भः कण्डनी पेषणी तथा । चुल्ली प्रमार्जन पञ्च सूनाः पापाय गेहिनाम् ॥३१॥ अस्माकमपदोषाणां दोषवत्सु जनेषु भोः ! । म्लेच्छेषूत्तमजातीनामिव वासश्च नोचितः ॥३३।। इत्यादिः ॥ ६२. रामायणकथा, ६३. रामकथा (मूलस्थानं - पउमचरियं, तुलना – त्रिषष्टिः सप्तमं पर्व) ६४. वज्रबाहुकथा (पृ. ११२) (मूलस्थानं - पउमचरियं (पृ. २०१), तुलना – त्रिषष्टि० ७/४/१-३०) ६५. सुकोशलकथा (पृ. ११२-११३) (मूलस्थानं- पउम० (पृ. २०२-६), तुलना – त्रिषष्टि० ७/४/३१-६५) ६६. नघुषकथा (पृ. ११३-११४) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. २०७-८), तुलना – त्रिषष्टि० ७/४/६६-८५) ६७. सोदासकथा (पृ. ११४) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. २०८-१०), तुलना – त्रिषष्टि० ७/४/८६-१०५) Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४११] ६८. दशरथकथा (पृ. ११४) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. २१०), तुलना – त्रिषष्टि० ७/४/१११-१२६) ६९. रावणकथा (राक्षसवंशकथा) (पृ. ११५-११७) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. ३८-४७)) * कहा० - .... भयवया भणियं – 'निसुणह, एत्थ संसारवासे भममाणो उववण्णो अहं सयडनामे गामे वणियकुलंमि हियकराहिहाणो वणियदारगो । तओ सुसाहुपडिसेवणयाए पयईमद्दवजुत्तयाए य कालमासे कालं काऊण कुमुयावईए सामिओ समुववण्णो सिरिवद्धणो नाम नरिंदो। .... इत्यादिः ।। (पृ. ११५) पउम० - अह भणई संजयंतो, चउगइवित्थिण्णदीहसंसारे । गामे उ सयडनामे, कह वि भमंतो समुप्पन्नो ॥२७॥ वणियकुलंमि हियकरो, नामेण अहं सुसाहुपडिसेवी । अज्जव-मद्दवजुत्तो, जाओ परिणामजोगेणं ॥२८॥ कालं काऊण तओ, कुसुमावइसामिओ समुप्पन्नो । सिरिवद्धणो त्ति नामं, जाओ हं नरवई तइया ॥२९॥ इत्यादिः । (पृ. ३९) ७०. वानरकथा (पृ. ११७-११९) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. ५७-७२), तुलना – त्रिषष्टि० ७/१/७-९६) ७१. इन्द्रकथा (पृ. ११९-१२०) (तलना – त्रिषष्टिः ७/१/९७-१३१) रावणजन्मादि (पृ. १२०-१२२) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. ७७-१०४), तुलना – त्रिषष्टि० ७/१/१३२ ७/२/१६५) ७२. वालिकथा (पृ. १२२-१२४) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. १०५-११२), तुलना – त्रिषष्टि० ७/२/१६६-२७९) सहस्रकिरणदीक्षा (पृ. १२५-१२६) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. ११४-११९), तुलना – त्रिषष्टि० ७/२/२९३ ३६१) ७३. मधुकथा (पृ. १२६-१२८) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. १२८-१३०), तुलना – त्रिषष्टि० ७/२/५१७-५४८) ७४. हनुमत्कथा (तुलना – त्रिषष्टि० ७/३/१-३०३) * कहा० - एत्थंतरंमि य वसंततिलयानामियाए सहीए भणिया अंजणसुंदरी - 'सामिणि ! धण्णा तुमं, जीए पत्तो पवणंजयकुमारो' । तओ सोउमेवं भणिया वसंततिलया ईसकेसिनामिगाए – 'हले ! किमेवं जंपसि? पुरिसरयणं चरणसरीरं विज्जुप्पहकुमारं मोत्तुं को अन्नो सलहिज्जइ ?' वसंततिलया भणइ - 'सहि ! सो अप्पाऊ । तेणऽजणसुंदरीकएणं न वरिओ' । तओ ईसकेसी भणइ – 'सहि ! थोवं पि वरममयमासाइयं, मा विसभारसहस्सं पि' ॥ इत्यादिः ।। (पृ. १३०) त्रिषष्टि० - धन्याऽसि या हि प्रापस्त्वं तं पति पवनञ्जयम् । सखी वसन्ततिलकेत्युवाचाऽञ्जनसुन्दरीम् ॥२५॥ हले! मुक्त्वा वरं विद्युत्प्रभं चरमविग्रहम् । को वरः श्लाघ्यते ? इति मिश्रकेश्यवदत् सखी ॥२६॥ प्रथमा प्रत्युवाचैवं, मुग्धे ! वेत्सि न किञ्चन । विद्युत्प्रभो हि स्वल्पायुः स्वामिन्या युज्यते कथम् ? ॥२७|| द्वितीयाऽपीत्यभाषिष्ट, वयस्ये ! मन्दधीरसि । स्तोकमप्यमृतं श्रेयो, भारोऽपि न विषस्य तु ॥२८॥ इत्यादिः ॥ ७५. नारदकथा (पृ. १४३-१४४) (मूलस्थानं - पउम० (पृ. १२२-१२४), तुलना – त्रिषष्टि० ७/२/५०४-५१४) ७६. सीताकथा (पृ. १४५-१४९) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/४/२०८-३५४) ७७. दशरथपूर्वभवकथा (पृ. १४९-१५०) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/४/३७२-४१८) Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४१२] ७८. रामवनवासकथा (पृ. १५०-१५४) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/४/४१९-५३१) ७९. सिंहोदर-वज्रकर्णकथा (पृ. १५४-१५६) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/५/१-७६) ८०. कल्याणमालाकथा (पृ. १५७-१५९) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/५/७७-१२२) ८१-८७. कपिलब्राह्मणकथा-सीताहरणकथा (पृ. १५९-१७३) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/५/१२३-४६०) ८८-८९. साहसगतिवधकथा – हनुमल्लङ्कागमनकथा (पृ.१७४-१८५) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/६/१-४०८) ९०.-९१. रामलङ्कागमनकथा – राम-रावणयुद्धकथा (पृ. १८६-१९२) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/७/१-२५५) ९२. विशल्यास्नानोदककथा (पृ. १९२-१९४) (मूलस्थानं - पउम (पृ. ३८३-३९२), तुलना – त्रिषष्टिः । ७/७/२६०-३०१) ९३. रावणवधकथा (पृ.१९४-१९८) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/७/३०२-३७७) ९४. इन्द्रजिन्मेघवाहनपूर्वभवकथा (पृ. १९८-२००) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/८/१-६०) ९५-९८. रामायोध्यागमनकथा-शत्रुघ्नपूर्वभवकथा (पृ. २०१-२०६) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/८/६१-२३८) ९९. सीतात्यागकथा (पृ. २०६-२१२) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/८/२३९-३२६) । १००-१०२. लवणाङ्कशकथा-सीतादीक्षाकथा (पृ. २१२-२२८) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/९/१-२३३) १०३-१०७. रामादिपूर्वभवकथा-राममोक्षकथा (पृ. २२५-२३५) (तुलना - त्रिषष्टि० ७/१०/१-२६२) १११. हरिवंशकथा (पृ. २३६-२३७) (तुलना – त्रिषष्टि० ६/७/१२-१०४) ११२. महाकालकथा (पृ. २३८-२४२) (तुलना – त्रिषष्टि० ७/२/३८३-५०३) ११३. वसुदेवकथा (पृ. २४२-२४३-२६८) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/२/१-५१) * कहा० -.......मगहाजणवए नंदिग्गामे एगो दरिद्दबंभणो । तस्स सोमिला भारिया । ताण पुत्तो नंदिसेणनामा । बालस्स य से अम्मापियरो मया । ....विचिंतियं तेण 'जो बंधूहिं वि नेच्छिओ तं पराइआओ कहं इच्छिस्संति'त्ति वेरग्गेण निग्गओ गामाओ । ..... मुणिणा नाणेण तदभिप्पायं नाऊण वारिओ सो - मा नंदिसेण ! एयं साहसं ववससु । जओ अहम्मस्स फलमेयं । ता सोक्खत्थिणा धम्मो चेव कायव्वो । .....इत्यादिः ॥ (पृ. २४२) त्रिषष्टि० - .....मगधमण्डले । नन्दिग्रामे द्विजो रोरस्तस्य भार्या च सोमिला ॥१५॥ नन्दिषेणस्तयोः सूनुर्बालस्याऽपि हि तस्य तु । पितरौ तौ विपेदाते.... ॥१६॥ नन्दिषेणस्ततो दध्यौ निजा नैप्सन्ति माममूः । ईप्सिष्यन्ति कथं त्वन्यकन्या मां रूपदूषितम् ? ॥१७|| इति निःसृत्य वैराग्याद्..... || ज्ञात्वा ज्ञानेन तद्भावं स साधुस्तमवोचत । मा मृत्युसाहसं कार्षीरधर्मस्य फलं ह्यदः ॥२७|| कार्यः सुखार्थिना धर्मः.... ॥२८॥ ११४-११५. कंसकथा-जरासन्धकथा (पृ. २४३-२४५) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/२/५२-११३) ११६. वसुदेवविचरणकथा (पृ. २४५-२४९) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/२/११४-१८९) ११७. चारुदत्तकथा (पृ. २४९-२५७) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/२/१९०-३०१) * कहा० - एत्थेव य चंपाए, नयरीए भाणुनामगो सेट्ठी । तस्स सुभद्दा भज्जा, सा य अपुत्त त्ति अद्दण्णा ॥ ....कीलेहिं खीलियं सह, दुमेण तस्सेव खग्गकोसस्स । पेच्छामु एगदेसे, ओसहिवलयाणि अह तिण्णि ॥ ....वियरामि तहा वि अहं, सव्वत्थ अह समं पुणो तीए । बद्धो य इह पमत्तो, नीया सुकुमालिया तेण ॥ इत्यादिः (पृ. २५०) Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४१३] त्रिषष्टि० - इहैव पुर्यां श्रेष्ठ्यासीद् भानु म महाधनः । तस्य भार्या सुभद्रेति तावपुत्रत्वदुःखितौ ॥ १९१ ।। ......लोहकीलैः खेचरं कीलितं द्रुणा । अद्राक्षं तदसे: कोशे चौषधीवलयत्रयम् ॥१९५।। तथाऽप्यहं तेन सह व्यहार्षमिह चाऽऽगतः । प्रमत्तः कीलितस्तेन हृता च सुकुमालिका ॥२०२।। ११८. संक्षिप्तरामायणकथा (पृ. २६९-२७१) (मूलस्थानं - वसुदेवहिण्डी पृ. २४०-२४५) ११९. रोहिणीस्वयंवरकथा (पृ. २८६-२८९) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/४/७-५३) १२०. बलदेव-वासुदेवकथा (पृ. २९०) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/५/१-२२) १२१. नारदकथा (पृ. २९२) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/५/३१-४२) १२२. देवकीवरणकथा (पृ. २९३-२९८) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/५/५७-१६९) कंसवधः (पृ. २९९-३००) (तुलना - त्रिषष्टि० ८/५/२००-३१३) । १२४. द्वारिकागमनकथा (पृ. ३००-३०२) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/५/३१४-४२६) १२५. दमदन्ती-कनकवतीकथा (पृ. ३०२-३२३) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/३/२१८-१०७२) * कहा० - इहेव जंबुद्दीवे भारहे वासे अट्ठावयपव्वयासण्णे संगरे णयरे मम्मणो राया, वीरमई भज्जा । सो य कयाइ बाहिमाहेडयत्थं वच्चंतो सत्येण सममागच्छंतं मलमलिणं साहुमेगं दट्टमवसउणो त्ति कविओ.... तं घेत्तण गओ राउलं, निरंभावेऽ.... विप्पलावेई य वीरमईए सह बारह घडियाओ जाव। तओ.... संजायाणुकंपेहिं दोहिं वि भणियं.... || (पृ. ३०२) । त्रिषष्टि० – अस्यैव जम्बूद्वीपस्य क्षेत्रे भरतनामनि । सङ्गरं नाम नगरमस्त्यष्टापदसन्निधौ ॥२१८|| तत्राऽभून्मम्मणो राजा तस्य वीरमती प्रिया । सभार्यः सोऽन्यदाऽचालीत् पापद्धर्यै नगराद् बहिः ॥२१९॥ सार्थेन सममायातमेकं मलमलीमसम् । क्षमाश्रमणमद्राक्षीद् रक्षःक्षुद्राशयोऽथ सः ॥२२०|| असावशकुनं मे भून्मृगयोत्सवविघ्नकृत् । इति सोऽधारयत् साधुं..... ॥२२१॥ भूयो राजकुले गत्वा सकलत्रोऽपि भूपतिः । सोऽस्थाद् द्वादश घटिकास्तमृर्षि विप्रलापयन् ।।२२२।। ताभ्यां जातानुकम्पाभ्यां दम्पतीभ्यां ततो.... अप्रच्छि .... ॥२२३|| इत्यादिः ॥ १२६. रुक्मिणीकथा (पृ. ३२३-३२६) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/६/२२९-२५६, ८/६/१२-७६) १२८. प्रद्युम्न-शाम्बकथा (पृ. ३२६-३३८) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/६/११८-१२७, ८/६/३७९-४९३, ८/७/१-१३३) १२९. कृष्ण-जरासन्धयुद्धकथा (पृ. ३३८-३४०) (तुलना - त्रिषष्टि० ८/७/१३४-४५७, ८/८/१-४०) १३०-१३१. पाण्डवकथा-द्रौपदीकथा (पृ. ३४०-३४३) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/६/२६४-३५८) १३३. द्रौपदीहरणकथा (पृ. ३४४-३४६) (तुलना - त्रिषष्टि० ८/१०/१-९२) १३४. सागरचन्द्रकथा (पृ. ३४६-३४७) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/८/५०-७४, ८/१०/१५४-१५८) १३५. अनिरुद्धोषापरिणयकथा (पृ. ३४७) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/८/७५-९५) १३९-१४०. राजीमतीकथा-नेमिजिनदीक्षाकथा (पृ. ३४७-३५१) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/९/१-२७४) १४१. भेरीकथा (पृ. ३५२) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/१०/१५९-१८०) १४३. वैद्यकथा (पृ. ३५२-३५३) (तुलना – त्रिषष्टि० ८/१०/१८१-१९८) Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ४१४ ] १४३. वीरककथा (पृ. ३५३ - ३५५) (तुलना - त्रिषष्टि० ८ / १० / २००-२३९) १४४. पालककथा (पृ. ३५३ - ३५५) (तुलना - त्रिषष्टि० ८ / १० / २००-२३९) त्रिषष्टि० ८ / १० / २४९ - २७०) त्रिषष्टि० ८ / १० / ९४ - १५०) त्रिषष्टि० ८ / ११ / १-४२) त्रिषष्टि० ८ / ११ / ४३ - १०६) १४६. ढण्ढणकुमारकथा (पृ. ३५६) (तुलना १४७. गजसुकुमालकथा (पृ. ३५७-३५८) (तुलना १५०. द्वैपायनक्रोधकथा (पृ. ३६१- ३६२) (तुलना १५१. द्वारिकादहनकथा (पृ. ३६२ - ३६३) (तुलना १५२. कृष्णमृत्युकथा (पृ. ३६४-३६६) (तुलना १५३. बलदेवप्रतिबोधकथा (पृ. ३६६-३६७) (तुलना १५४. पाण्डवमोक्षकथा ( पू. ३६७-३६८) (तुलना त्रिषष्टि० ८ / १२ / ९०-१२६ ) १५६. बलदेवस्वर्गमनकथा (पृ. ३६९ - ३७० ) (तुलना – त्रिषष्टि० ८ / १२ / ३६-८९) १५७. ब्रह्मदत्तचक्रवर्तिकथा (पृ. ३७० - ३८७) ( मूलस्थान - चउप्पन्न० ( पू. ३१०-२४४) तुलना - त्रिषष्टि० त्रिषष्टि० ८ / ११ / ९४-१६५) त्रिषष्टि० ८ / १२ / १-३५) — १६३. सागरदत्तकथा (पृ. ३९१ - ३९३) (तुलना १६४. नवफुल्लमालिककथा (पृ. ३९३) (तुलन १६५. बन्धुदत्तकथा (पृ. ३९३- ४००) (तुलना — - ―― - - - ९/१/१-६०० ) १५८. श्रीपार्श्वजिनकथा [ कमठ- मरुभूतिकथा] (पृ. ३८७-३८८) ( मूलस्थानं चउप्पन्न० (पृ. २४५ - २४६ ) ) १५९. हस्त- कुक्कुटसर्पकथा (पू. ३८८-३८९) ( मूलस्थानं - चउप्पन्न० (पृ. २४६ - २५० ) ) १६०. किरणवेग महोरगकथा (पृ. ३८९) ( मूलस्थानं चउप्पन्न० (पृ. २५० - २५१)) २६१. वज्रनाभ-चण्डालकथा (पृ. ३८९) ( मूलस्थानं - चउप्पन्न० (पृ. २५१-२५४)) २६२. कनकप्रभ-सिंहकथा (पृ. ३८९-९०) ( मूलस्थानं चउप्पन्न० (पृ. २५४-२५६) [पार्श्वजिनजन्मादिकथा] (पृ. ३९० ३९१) ( मूलस्थानं चउप्पन्न० (पृ. २५६ - २६२ ) ) - त्रिषष्टि० ९ / ४ / १-४८) - त्रिषष्टि० ९ / ४ / २९८-३१०) त्रिषष्टि० ९/४/५० - १०४) - ― Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४१५] तृतीयं परिशिष्टम् ग्रन्थगतदेश्य-प्राकृतशब्दानां सूचिः (ये शब्दाः देशीनाममालायां पाइयसद्दमहण्णवो - इत्यत्र च न विद्यन्त ते *इति चिह्ननाऽङ्किताः) शब्दः पृष्ठम् | शब्दा पृष्ठम् | शब्दः पृष्ठम् | शब्दः पृष्ठम् २७२ आडय* ३७१ खडगंज २१० खडफडिया * ३८३ | | खडहडिया १६१ २९० १४८ | ओढण २५१ ओरुण्ण १५३ ओलग्गअ ओलग्ग २२६ | ओहट्टिअ ५७ | ओहलिअ १४० ३०८ अंगुट्ठि अंगुट्ठी अंतेवाल* अंबाडिअ अक्खणिअ* अक्खवट्टलिअ * अक्खूण अग्गाहार अग्गिट्ठिय* अग्गियारी २२२ ३३३ mm mmm १६२ १६५ KOM ३७ | कंदुग १९७ | अहमहिया ३३७ आयण्णा ३४३ आल आल आहर-जाहरा * १५५ आहेडिअ | इट्टाल ४२ | इमेणि २४९ | उक्कलंबण | उक्खय २४४ | उग्घट्टिअ ६८ उज्जमिय | उज्झियहम्म २४४ उड्डुमर उत्थग्ध | उत्थरिय | उद्दय १४८ | कंदुसेणी | कओल कक्किंड २९० ३३६ अग्गिल्लू ३५३ ३३८ कडप्प १३१ ३०२ अचोक्खा अच्छोडिय अच्चणिआ अच्चणिया अडवियडु * अड्डु अणक्ख ३१९ २३६ १६५ किनार وا۔ अणाली* ३३७ | उडेय कडुयाविय | कढकढेंत | कणिक्का १२३ | कन्नाहेडअ | कन्नाहेडय * २३६ | कप्पडिय ८७ | कराविया (?)* | कल्लाण(विवाह) काणय ३६५ | किडअ* | कियार किलिकिलायमाण | किसिकिसंत * | कुक्क खरडिय खलीकअ खारंखज्ज* | खारिय ९५ | खाल १४ | खिच्चरंधणी ३५४ खिरक्खी * २०७ खिरिभिरंती ३८० खिल्लय २३४ खुंढ * ९४ |खुट्ट | खुडुक्क खुडुक्का ३८३ खुडुक्का २६० खुत्त २८९ | खुत्त ३८७ | खुसिय * १२५ खुसुफुस* १३७ | खूण खेडय* १६९ खेडिया खेड २४४ खोडी | खोडी ३९० खोडुग* | गंज ८१ | गग्गर १४२ | गड्डी १९७ | गणित्तिय २३३ २३३ ३९५ ३२१ १६७ ८१ १२४ १३० ५८ ३१७ ३७५ ३८३ १३१ अत्थाह अद्दण्णा अधणीया अपाराइय अप्पंभरी अयणुय अयणुय अयाणुगकिंचुल्ल अरुच्चणी अलग्गिअ अल्लीयमाण अवगुंडिय अवसेरिअ* अव्वावत्थ * १९४ | उद्धइअ २४९ उद्बुसिय १४६ | उप्पील | उम्माहग उम्माहिअ | उम्मोय उल्लवय २१५ उल्हाअ १५५ | उव्वरय | उव्वलिय उव्वविय ३७१ | एवडु १२६ | ओच्छाड कुटुंत २०२ m ३९० m ३६० mm १२८ | उव्वेव | कुब्बडिया कुहाडअ | कोडंग १३४ | कोड्डु २२८ | खंखेरिअ* २९० खज्जिज्जंत १७८ २९० १४३ Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४१६] पृष्ठम् | शब्दः पृष्ठम् | शब्दः पृष्ठम् | शब्दः पृष्ठम् २३७ । ३२९ डव्वर २२६ डाल | दुहाडी ३९० २३७ | चुल ३३० ३७४ १२९ ३४४ | दुतुंडा १६२ २९७ | दूमिअ २४४ | दूमिअ | द्रहद्रहा* ४३ | धंधअ* ३३८ धणी १०३ | धसक्किय | धाअ १२१ ३४५ गलगज्जि गवइल्ल गहिल्लव गहेरिय गामेल्लग गुंठी गुडपक्खर गुमुगुमंती गुलगुलायमाण गुलुगुलिअ गुलुगुलुंत गुलेणी* २१० | ३५४ ३०८ १४३ डोड्डु m २०६ धाय |धाहा ३८३ | धाहावंत ३८७ | धुक्क ३४५ | धुड्डूडेंत * २३०, ३३० १७१ गोस २१० ३०८ ३४५ १६८ १७ धुत्त ९४ १७० २४६ १०३ |चिराविय | डव्वल्ली * १०६ | चुणण २५४ | चुल्लोट्ठवाह (?) | डिक्करिया १५८ | चुल्ल डिक्करुग* २४४ | चूरमाण १५५ |डित्थ चेलक्क | डुंगर १८६ चेल्लय १०६ | डेड्डुर | चेल्लय ३३३ | डेरूर * ३०४ चेल्ल २१५ | डोंब | चोक्काण* | डोक्कर * ३१७ | चोज्जिय ३०९ | छज्जिया ३०४ | छड्डिय | डोहल ११९, ३१९ | छिक्किय | ढक्काविय छिद्दि २४० | ढड्स * छुट्ट ३३६ ढिग * १५९ छेलिया ७१ | णक्खाविअ ३७८ छोट्टिकअ* ३५४ | णाखाविअ* छोडिय | हंसण जंतायद्ध हसिअ २२ जंमग्गिय ३५५ | ण्हेसाडय * ३३२ जगडिज्जंत | तउल्लअ* २९० | जन्नत्ता तडयड | जन्नोइय | तड्डविय २६५ जुअग ३६८ | तत्ति ३४१ | जूइयर * ६२ | तत्त २३८ | जोक्खिविल्ल* ३०७ | तल्लुवेल्ली ११३ | जो? १८७ | तेडु * २३६ | जोलाहम्मिय तोरण २९२ | तोरविअ झगडअ २८४ | थक्क २३६ | झडप्पिअ १७२ | थड्ड झुंबत थभक्कंड (?)* १६६, २६१ थवल्लिगा ७१ झोक्खण* | दंतवण टंक २७२ | दडअ * ठक्कुर ३७९ | दडय ३६१ २९९ ३८८ १०८ ३२७ निंदू २५३ २९६ १९४ २३४ घल्लिय घाणय घारिय घिसिणिया घुणाहुणी घोट्टिय चउरअ चउसालय चउहट्टय * चक्कलुंडी चक्कवहणी* चक्काइद्ध चक्खंती चट्ट चडचडचडस्स चडण चडप्फडंत चडाविअ चडिय चडुत्तरिया * चप्फलिया चारहड चाविय चिक्खल्ल ৩৩ २९२ | धुत्ती धूसर नक्क | नत्थिअ १२० नाडग ३८७ निएल्लय निच्छणंत निजंतिय १७० | निज्जिगीस* ३२७ | निद्धंधस २३७ | निद्धाडाविअ निद्धाडिय ३३३ २१७ | नियावील* | निरज्झर * निलुक्क | निल्लप्फडी * ९४ | निल्लालिय ३४२ | निव्वाणक्क * | नीणिय २०६ ३४१ | निभ m my १०२ झंप १२३ २७ १३१ । ३७४ २९० १९४ दतव __mm or orm m ३५३ m ३०३ | नीरण m Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४१७] पृष्ठम् | शब्दः पृष्ठम् | शब्दा पृष्ठम् | शब्दः पृष्ठम् पुंखारय * १९२ २१२, २२९ २१५ | १७० पइसारिअ पउत्थ पउलिल्ल पउली* पंखेरुय पच्चला पच्छोप्पय * पज्जण पट्टाढा पडलिया पडिओस (?)* पडिदाय पडियार * पडिवट्ठी पढमेल्लुग ३३२ | पासेअ ३७३ पुज्जंत पुज्जारअ ३८७ पुत्तेडय * पुलंत ११७ | पुलंपुल ३५४ | पूलिय * पेइय ३३४ पेइय पेज्जा पेट्टवलि पोट्टलिअ १५६ भुट्टमाण * १७० ३०८ १२१ १५६ | भेड * २३५ ३८७ | भोल १६९ ९४ १६८ ३६० | पोड* १३२ १५९ १५६ ३५६ १५६ वच्छरी ३३४ पत्तुल्लग * पत्थिय पभास पोत्तबंध पोत्तावेडय पोल्ल फंफसी* फणस फालय ३५४ | भरोसाल १८० | मोरुल्लअ ३६ | भाड २९१ | रहुकाविय * ३६ | भिंगरिडी* | रिल्ली २४८ | भिडित्त ३४२ | रुद्धिरी ३५ | भिणिहिणंत * ३४२ | रोल १५८ | भिसिया १०२, १४३ | लडह ३५८ | भुंभुरभोलिया * ३४४ | लड्डुग लल्लि भुल्ला लुंचविलुंचिज्जंत भुल्ल १६५, २४१ | लोट्टाविय ३४३ | लोणिय ८,२४८,३२० लोलिती मउडि २३८ ल्हसिय | मंगुल वंकछप्पर | मंडग | वंभ * | मंडयकुक्कुडिया * | मंडिया | वडवडींती | मंभीसिय वद्धावणग ९३ | मघमत वरंडी | मच्छलिया २३७ | मच्छुल्लिया २१३ वरहग * | मडप्फर १२२, ३०६ वरिअ | मड्डा १७७ | वरुव्वण * ३८८ | मत्तवारण २८ | वलवलिय* ३६४ | मभीसंत १४८ | वलिय १५३ | मम्मण १७० वलु २३८ | मयहरिया २४४ | वल्लहेरी ३३४ | मयहर ९४ | वसिम मसिकुच्च १३५ | वहोडिय * २०, १९३, ३७९ | मामअ वाड * ३४५ मामहसाल * १४१ वाणारसंव* ३३६ | मासल | वारोसारअ २५९ मिठिल्ल १०७ विंटली | मुसुमूरिय १२४ विंभल | मेरा २०, २३९ विग्गलय* ३३३ | मेलावग | विग्गोवेंत | मोक्कपोक्क* ४० । _urum पम्हु? वरणअ* ३३७ २१९ फिट्ट २५२ २५३ फुसार * ३५६ २४२ ८७ ३८७ ९४ परद्ध परद्ध पराइआ परित्ता पलाविय पल्लट्टण पल पवित्तिया पहरग पहरथक्क पहुच्चंत पाउक्खालिय पाड पाडग पाण पायकड्डणी पाली* १५५ फेक्कार २३७ फेरिअ ३०९ | बलवण* ४१, १५३ बलामोडी १४८ बोक्कडग १४३ बोडिय भंडग भंडण ३३० भग्गभुग्ग ८३ भत्तिज्जिय ३२२ भत्तीज ३५०,३५५ भत्थ ३७१ ३५८ | भद्दाविय * ३३२ | भरोसअ* ९४ ३४१ ३७५ भत्थय ३५२ २४८ विच्छड्डु Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्द: विट्टालिअ विट्ठि विडिक्किअ विन्नइय विन्भल वित्ति विवाय विलअ विलिय विसक्किय * विहलंघन विहाडिअ वुन्न वेच्चअ * वेज्झ वेलविअ वेविर वेसअ बेहअ वोलीण पृष्ठम् ३७१ सइया शब्दः १६ सउलिया संडासग संदामिअ ३३० * ३४७ ३५९ ३२५ संधार ८५ संबाह १२३, ३३० संवाह ९७ सगड्डी ९५. सच्चिन सडहड़ंत १५८, १७४,३२१ सत्था १४६ सत्थिल्लय १३१ समारिय ३३८ समालहण १०८ समुल्लहिय १०, ७३ सयज्झिया * १४८ सरिभरी ३२४ सलाहावेत ३२३ सलाहिंत ८१, १३४ सवक्कि [ ४१८ ] पृष्ठम् शब्दः सारविय सालयण सालहंजिया ९५ १६८ १०२ १४९ सालिया १३२ सालियादम्य * २०३ सावक्क १५५ सिक्कर २९० सीयलाण १०२, २३४ सीसद्वारिगा ३२४ सुक्खय २३ सुत्ती १ सुलसुलेंत २६२ सुहेल्ल ३८६ १६७ ८६ ३७७ सोहल २४६ हक्कपोक्र सूण सूया सोवणय * १९८ ३२३ हक्किम हक्कारिअ पृष्ठम् शब्द: ८७ हत्थला २४१ हथियार १३१, १३२ महिय २३६ हलहलिय ९९ हलुव हल्लफल हल्लाण * ३८५ हल्लोप्फल्ल ८३ हल्लोहल १०३, १०६ १९०, ३६६ २ हारि हिंडी हुंडविहुंड * ७८ ६७ ३६० हुलायग २२६ हलिअ १२१ ५८ हेरिअ ३३५ हेल्ला १८८ होडा १५४ १०८ हेडाउअ * पृष्ठम् ९४ ९४ १२५ १२३ २१६ १३१, १४२ २५ ३५८ ६१, ६६, ३८१ ११९ ३८३ ५८, ३१७ ६३ ३९९ ३३२ १८७, ३२५ २५, ३३८ ३३२ Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४१९] चतुर्थं परिशिष्टम् ग्रन्थगतदेश्य-प्राकृतधातूनां सूचिः (ये धातवः पाइयसद्दमहण्णवो - इत्यत्र नोपलभ्यन्ते ते * चिह्नाङ्किता: सन्ति ।) धातुः पृष्ठम् | धातुः ३३९ खिस २१५ १०२, ३४३ खेडाव खुसुक्क * पृष्ठम् २९१, ३७८ ११४ ४५ ३४२ ५२, ६९, १५२ १६१ | गोत्त पृष्ठम् | धातुः १७४ | भगभग * १८६ | भत्ताव भलाव १७५ भलुस * भल ३४२ १६३ १३५, १३६ |माण १९४ मोक्कल्ल २६२ |मोड | गोत्ताव घल्ल |घुम्म ३३४ पृष्ठम् | धातुः २२६, २३९ तमतम * २०६ ताडीव * ३५६ थुत्थुक्क ३३८ धाड ३३५ धुव* ४२, १६४ नलहट्ट * |निक्काल निद्धाड |निप्फिड निहोड | परिकम्म परिघुम्म पला | पिट्ट | पोक्कार | मउर ३३३ ११३ ३३१ घोट्ट घोल अच्छोड अब्भाह * अब्भोक्ख उक्कलंब उत्तम्म उल्लल उल्लोट्ट उल्लोड उव्वर ओघंड * ओमाल काम किलकिल कोक्क खउल खंखेर* खंव खज्ज खरंट खलखलाव खलभलाव १५५ १७१ १३४ छल ३४१ ३५७ २६१ ४४ ३७८ |चंचोड * ३४३ | जिज्झ ३५३ जीरव ९, १८० जेंव __१२१ जोत्त ३७,२६५,३३९ झिज्झ ३२० | झूर १०६, ३०८ |टल ढक्क ढुक्क तंतंम * २४२ ३८६ २०६ २१९ रुहरुहाव १८४ लोट्टाव १६३, ३३७ ल्हस |वास ३३७ विउर * ८५ विवाड * १८४ विहोड २२ वुडहुड * ३३४ संचडाव ३९१ हिंडाव हियाव * | फुराव २९२ १०३, ३४६ |बइसार ६, १८८ बोडाव २२९ बोल १३३ २४३ २५६ ३१९, ३५४ Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ م २. ३. ४. [ ४२० ] पञ्चमं परिशिष्टम् ग्रन्थगताः सूक्तयः सूक्ति: कुटुंबाह भुंगुरसरूवं । तह वि न मेल्लइ लोओ, पायं विन्नू वि विसयसुहं ॥ ....जं च तं च कज्जं विसायरहिएहि हो करणीयं । भवियव्वयानिओगो, होही जं नऽन्नहा कह वि ॥ सिंहो सहायरहिओ, निम्महिउं किन्न करचवेडाहिं । दंतीण मोत्तिएहिं, धवलइ धीरो धरावलयं ? ॥ मंजरं दट्टु चूयस्स महइ भमरो, किमक्ककलियं ? ॥ पृष्ठम् ५ ५ ८ Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४२१] ००० १२. ३. मंतेहि य जोगेहि य, रसायणेहिं न संतिकम्मेहिं ।। सत्थे हि य विज्जेहि य, रक्खिज्जइ नेव खीणाऊ ।। परिचिंतिओ वि सुक्खं देइ णिव्ववइ पिययमो नूणं । दिट्ठो उण जं जणयइ, रसंतरं तममयमउव्वं ॥ वच्चइ जहिं जहिं चिय, भोगसुहासाइ विनडिओ पुरिसो । पावइ तहिं तहिं चिय, पुण्णेहिं विणा गुरुकिलेसं ।। धम्मो सुसेविओ होइ, कारणं अत्थ-काम-मोक्खाणं । तेण विणा किं सिज्झउ, कारणओ कज्जसिद्धि त्ति ।। पुहवीए दोन्नि पहुणो, लज्जाकरमेयमति सुपुरिसाण । तं नत्थि जमद्धसरीरिणीए घरिणीए कएण पुरिसा नायरंति ।। देव्वस्स मत्थए पाडिऊण सव्वं सहंति कापुरिसा । दइवो वि ताण संकइ, जेसिं तेओ परिप्फुरइ ।। माया पिया य पुत्तो, भज्जा सयणो य नेह पडिपुन्नो । जम्मे जम्मे चिय होइ, नवरि को तेसु पडिबंधो ?|| उवरोहयाइ कज्जं, कीरइ सव्वं पि जीवलोयंमि । पेमं पुण इह उवरोहयाए भण केण संघडियं ? ॥ जो कारवेइ बिंबं जिणाण जियराग-दोस-मोहाणं । सो पावइ अण्णभवे भवमहणं धम्मवररयणं । मन्नइ तमेव इक्कं, कलत्तमत्थाइयं नियं सुयणो !! जं मित्ते उवउज्जइ, जीयं पि तयं न संदेहो ।। नत्थि जए सुयणाणं, एत्थ अदेयं महाणुभावाणं । नत्थि तह दुज्जणाण य, अपत्थणिज्जं विरुद्धं पि । मित्तस्सऽत्थे अत्थं, चयंति रज्जं कलत्तं च ।। सप्पुरिसा मित्तकए, जीवं पि चयंति किं पुण कलत्तं ? ॥ .......पसिद्धमेयं, दोसस्स परिक्खणं विहेणं । पच्छा अवराहसमो, कीरइ दंडो फुडं लोए ।। ......चइऊण घरं, गहिऊण वयं च धम्मबुद्धीए । तह वि न मुयंति विसए, जीवा मोहंमि वढ्ता ।। आवाए अइदुसहं, दुक्खं सव्वं पि होइ देहीणं । गयवेयणं तु पच्छा, दीहरकालेण पम्हुसइ ।। बालित्थी-पसुवग्गं, समणं गो-माहणं विमुक्कत्थं । वहूं पिसायगहियं, मा हणसु कयावराहं पि ॥ जं वा तं वा हेडं, चरिऊण मणे नरेण बुद्धिमया । संसारभीरुएणं, पव्वइयव्वं धुवं होइ ।। راه १२७ १२७ १२७ १३६ १४३ १४६ १५९ २२. १६३ Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [४२२] NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN २३. १६९ १७९ १९८ २६. २०८ २१० २१४ २१४ २२८ जं जेण जया जत्थ व, जस्स सयासाउ एत्थ लहियव्वं । तं सो लहइ अवस्सं, किं कीरउ विहिवसगएहिं ? ।। बुहजणदुगंछियमिमं, उत्तमपुरिसेहिं वज्जियं लोए। परदारसेवणं. .............. जं जेण जयाऽवस्सं, पावेयव्वं सुहं वा दुक्खं वा । तं सो पावेइ तया, निमित्तमेत्तं परो होइ । ..... एत्थ किं पि सुहमसुहं । पावेयव्वमवस्सं, तं सो पावइ न संदेहो ।। लोओ कुडिलसहावो, पिसुणो गुणमच्छरी भसणसीलो । जंपइ असुयमदिटुं, परतत्तिपरो दुराराहो ।। रुक्खिज्जंतो वि जओ, जीवो इह धीरपुरिसवरेहिं । पुव्वकयाण न चुक्कइ, मरणावइ-दुक्खनियराणं ॥ तह वि पुरिसेण नीई, पउंजियव्वा जओ य नीईए । पावइ जं लहियव्वं, नीइबला एत्थ दुलहं पि ।। उदयत्थमणं जायइ, निययं सव्वस्स नत्थि संदेहो । सूरो वि पेच्छ कहमुदिऊण पत्तो पुणऽत्थमणं । ....जाव इहऽत्थमणं न होइ पुरिसेण ताव कायव्वो धम्मो ॥ पत्ते वसंतमासए, आमोयए पवत्तंमि । मोत्तूणं कणियारए, भमरा सेवंति चूयकुसुमाणि ॥ पिइ-माइ-भाइयाणं, न एत्थ दोसो कुलस्स वा कोइ । अहिरुइयं चिय गेण्हइ, दिण्णंमि सयंवरे कन्ना ॥ दड्डस्स पायसेणं, जुत्तं दहियं पि किमिह परिहरिउं ?। तुच्छोदयसंभविणो, न हि दुद्धे पूयरा होति । अपत्ते रमए नारी, सेले वरिसए घणो । नीयमणुगच्छए लच्छी, पन्नो पाएण निद्धणो ।। वाइयदोसो कत्थ वि, न होइ; न हु एत्तिगेण तच्चाओ । अणुरत्तं पि हु संझं, किं दियसयरो पणासेइ ? ॥ अपभ्रंशभाषीयसूक्तिः मत्थइ तरुवरु करि धणुहु, धणिय न मेल्हइ पासु । कन्नि न पइसइ खलुवयणु, सुहउ पुलिंदह वासु ।। अष्टाङ्गनिमित्तसङ्ग्रहश्लोकः लाभालाभं सुहं दुक्खं जीवियं मरणं जयं । पराजयं निमित्तंगमट्ठहा बेंति तव्विऊ ।। २२८ २४५ ३३. २८७ ३९२ ३६. ३९२ ३७. ३९२ १५९ తెకుంటు Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १. २. ३. ४. ५. ६. ७. ८. ९. १०. ११. १२. १३. १४. १५. १६. १७. १८. १९. २०. २१. २२. २३. २४. २५. २६. २७. २८. २९. ३०. ३१. [ ४२३ ] षष्ठं परिशिष्टम् ग्रन्थगताः लोकोक्तय आभाणकानि च उक्ति: कमले च्चिय रज्जए कमला जो करे सो पर्ससिज्जइ पुहवी विक्कमसज्झा नियचरियसाहणं न जुत्तमुत्तमपुरिसाणं न देव्वनिओओ अण्णहा काउं तीरइ जीवंतो हि पुरिसो भद्दाणि पासे विही चेवाऽवहिओ पाणिणं इट्ठाणिट्ठेसु धण्णाण मग्गाणुसारिणी चेव चिंता हवइ धण्णा हु गुरूणमाणाभायणं हवंति विसमा कज्जगई न मयाण सीहेण संजोगो सुंदरी होइ नियभुवज्जिओ खु अत्थो भणीअह, कुलकमागओ उण सप्पुरिसस्स मातुल्लो कालोचियमकुव्वमाणो पुरिसो जीवियं विहलीकरेड़ निंदिओ वेयसत्थेसु जीवाणमप्प हो न तीरंति काउं विणा कणिक्काए मंडगा बवसाओ चैव गरुयं भंडमोल्लं ववसाइणो पुरिसस्स नत्थि किंचि असज्झं नाम सच्चवाइणो सप्पुरिसा हवंति अपुत्तस्स गई नत्थि सेयो नेव य नेव य एक्कं उम्माहियया बीयं मोरेण लवियं ति विवेयमूलो चैव धम्मो रायरक्खियाई तवोवणाई हवंति समभावा होंति मुणिणो कण्णगा अवस्सं कस्सइ दायव्वा परकलत्तमगम्मं सप्पुरिसाणं थोवं पि वरममयमासाइयं मा विसभारसहस्सं पि न जुत्तमेयं सप्पुरिसाणं जमित्थी कयावराहा वि विणासिज्ज‍ जणयगेहं सरणं दुहियाणं होइ दुहियाणं सव्वा वि कम्मायत्ता परिणई जीवंतनरोऽवस्सं पासइ भद्दाणि जुत्तो उवयारस्स पच्चुवयारो सुपुरिसेहिं काउं पृष्ठम् ४ १९ ५६ ६६ ७२ ८१ ८२ ८३ ८६ ८६ ८८ ९३ ९३ ९४ ९४ ९४ ९५ ९६ ९८ ९८ १०२ ११० ११० ११७ १२८ १३० १३१ १३६ १४७ १४८ १५६ Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२. ३३. ३४. ३५. ३६. ३७. ३८. ३९. ४०. ४१. ४२. ४३. ४४. ४५. ४६. ४७. ४८. ४९. ५०. ५१. ५२. ५३. ५४. ५५. ५६. ५७. ५८. ५९. ६०. ६१. ६२. ६३. विणयजुत्ताणं चेव भिचाणं पहू पसिजति हत्थुत्तिणे कज्जे गरुया न कुणंति संतावं गरुयाणं आवया हुति सीण कुलं नायं को किर न होइ सूरो सुणहो वि नियासयवसेणं एक्को च्चिय होइ पई सईण कह परदारे होइ मई उत्तिमाण पुरिसाणं ? हत्थुत्तिणे कज्जे साहारो किमिह सेण्णेणं ? [ ४२४ ] गणं गागायत्तं जो जस समरत्तो सव्वो वि तस्स गुण दोसे न कया वि एत्थ पेच्छइ लोओ अलिओ वि बलिओ ववहारो पुरिससारो जं जेण पावियव्वं तं को किल अण्णहा कुणाइ विसयासत्ताण जंतूणं केवलं महादुक्खं जो नयणाण न रुच्च सो कह हिययनिव्बुई कुणइ ? परदारंमि न जुत्ता आकंखा कुलपसूयाणं जीवोवरि मुणिणो न चडंति जेण पीडंति पाएहिं चिय मुणिणो जंति रिसिणो बेंति नाऽलीयं सरणागयवच्छला उत्तमपुरिसा हवंति सव्वे वि सुहारंभा वरिसायाले निसिद्धा कोहो महासत्तू, कोहो पुण्णविणासो; महासत्ता दमे रया न कोहस्स वसमुवेंति नीयकम्मा घरे समागयाण निठुरं समायरंति पुव्वजम्मनिम्मियकम्मदोसेण सुलभाई सुह- दुक्खसयसहस्साई खमापहाणा हि सप्पुरिसा हवंति उत्तमपुरिसा य न सुवंति साहवो वा संझासमर्थमि न य कुलीणाणं कलहो काउं जुत्तो पिहकम्मविवागा जीवा पुव्वपुरिसज्जिएण को गव्वो अत्थनियरेण ? छुहासमं दुहं नत्थ नियदेसो वि य सो च्चिय जत्थ गुरु- मित्त- बंधवजण य जिणवयणभावियमइस्स न हु होइ मोहहेऊ सुकलत्तं अप्पमत्तस्स १५६ १६९ १७४ १७८ १७८ १७८ १८५ १९८ २०६ २०९ २२० २४९ २५२ २७२ २८७ २८७ ३०३ ३०३ ३०६ ३४५ ३५० ३६२ ३६४ ३६५ ३६५ ३६६ ३६८ ३८६ ३९५ ३९६ ३९७ ३९८ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [425] सप्तमं परिशिष्टम् तीर्थकरप्रार्थनाश्लोकाः श्लोकः पृष्ठम् तुह पहु ! दंसणतुट्ठो, मुक्खो न मुणेमि तुज्झ गुणनियरं / किंतु पसन्ना मुद्दा, न होइ गुणवज्जिए देव ! // 1 // ता जं तुम्ह महायस !, निम्मलजसविमलियंमि पयकमले / पणयाण होइ भावेण, देव ! तं होउ अम्हं पि // 2 // 160 अष्टमं परिशिष्टम् शास्त्रीयपदार्थाः पदार्थः पृष्ठम् महापुरिसमायरो अ पच्छन्नगब्भाओ हवंति / जायमाणेसु अ जिणेसु माऊणं जर-रुहिराईणि न भवंति / उड्डगई चिय जिण-राम-नारया; जंति अहोगई चेव / सणियाण च्चिय पडिहरि-हरिणो; दुहओ वि चक्कि त्ति // 1 / / न य सम्मत्तसलायारहिया नियमेणिमे जओ तेण / होंति सलायापुरिसा // न तवस्सिणीओ आयावणं देंति त्ति आगमविही / / एगखेत्तंमि बीओ न तित्थयरो, ण य चक्कवट्टी, सबल-वासुदेवो वा सामी / तहा न कारणागओ वा सजाइयस्स मिलइ / / एयं न भूयं भविस्सइ जं नाम केसवा पव्वइस्संति, जम्हा ते नियाणकडा विरइरहिया अहो गच्छंति // 293 342 m 345 362 नवमं परिशिष्टम् शास्त्रान्तरोल्लेखः उल्लेखः पृष्ठम् आसी य बीओ रिसिमंडलत्थयभणिओ विण्हुकुमारमुणी / (अत्र - ऋषिमण्डलस्तवः - इति ग्रन्थोल्लेखः / ) (दृश्यताम् अनुसन्धान - 56, पृ. 20, गाथा 114-123)