Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિંન શાસન સહૉ સુખકારી
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિન શાસન સહુને
સુખકારી
(સમ્યકત્વ કૌમુદી ગ્રન્થનું ભાષાંતર)
000 xxજws :
પ્રેરક : ધર્મચક્ર તપ પ્રભાવક પૂ. ગણિવર્ય શ્રી
જગવલ્લભ વિજયજી મ. સા.
Viji
GOL,
અનુવાદક :
મુનિ શ્રી દર્શન વલ્લભ વિજયજી મ. સા.
O
2
'
'
:
પ્રકાશક :
ધર્મચક પ્રભાવક ૮ - નાસીક
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
ગ્રંથ સહાયક
૧. શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથ છે. પૂ.મૂ. જૈ. સંઘ, નવસારી ૨. શ્રી સંગમનેર . . પૂ. સંઘ સંગમને ૩. સાંડેરાવ જૈન ટ્રસ્ટ ભૂવન
પાલીતાણા ૪. શ્વેતાંબર જૈન સંઘ- તલેગ વ–(ડાભાડે) ૫. શ્રી આદિનાથ સોસાયટી જૈન સંઘ
પૂના ૬. વિરવણતા મંડળ
પૂના
સંવત : ૨૦૪૬ પ્રથમ આવૃતિ પ્રત ઃ ૧૦૦૮ (ઇ. સ. ૧૯૯૦)
મુદ્રણ : ભરતભાઈ સી. શાહ
મહાવીર પ્રીન્ટર્સ–નરોડા રેન : ૮૧૦૨૨૮-૪૧૭૨૩૮
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
તુમ ચરણે ધરૂ છુ
જે ગુરૂકૃપારૂપ પદ્મહમાંથી પ્રગટ થયેલી આ ભાષાંતર ગ’ગામાં સ્નાન કરીને અનાદિકાલીન એવાં મિથ્યાત્ત્વ માહનીયનાં કચરાને દૂર કરી અને હું જિનશાસન પ્રત્યેની અવિહડ શ્રદ્ધારૂપ સદેશનને પ્રાયઃ સ્પશી` શકયા છુ. માત્મસુખનાં આંશિક આસ્વાદને માનવામાં સફળ થયા છું. અને સ‘પૂર્ણ આત્મસ્વરૂપને પ્રગટ કરવાની તમન્નાવાળા થયા છું.
તે મારા પરમાપકારી, પ્રાત:સ્મરણીય, જ્ઞાનગરિમ અને ગુણગ‘ભીર વ્યક્તિત્ત્વનાં સ્વામી, સદહિતચિંતક, આત્મલક્ષી સયમ સાધનાની દેઢતાપૂર્વક પરોપકારમાં સતત પ્રયત્નશીલ, પરમ શાસન પ્રભાવક, અતિહાસિક સઘનાં પ્રેરક, સ્વનામ ગુણુધારી, આખાä વૃદ્ધે વત્સલ, પ્રભાવક પ્રવચનકાર, ધર્મ ચક્રતપપ્રભાવક પ. પૂ. દાદા ગુરૂદેવશ્રી જગવલ્લભવિજયજી મણિવરશ્રીનાં પુનિત ચરણકમળમાં
સાહિત્ય ક્ષેત્રની આ મારી પ્રથમ કૃતિને ભાવપૂર્વક સમર્પિત કરીને ઉપકારીની ૠણ સ્મૃતિ દ્વારા યત્કિંચિત કૃતાથતા અનુભવું છુ.
ગુરૂપા પદ્મભૃગ સુનિ દર્શીન વાલવિજય
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભુલ્યા ન ભુલાય
# જેઓ શ્રીનાં પુનિત નામસ્મરણથી આત્માં વિકાસનાં વમળમાંથી
ઉગરી જાય છે તે બ્રહ્મચર્ય સમ્રાટ સ્વ. આ દેવ શ્રી વિજય પ્રેમ
સૂરીશ્વરજી મહારાજા. # બુઝર્ગ વયે અને પરમોચ્ચ સ્થાને બિરાજમાન થવાં છતાંય અપ્રમત્ત
પણે શુદ્ધ સંયમ જીવનને જીવતાં અનેક જીને વૈરાગ્ય પમાડતાં જિન ભક્તિગુણ સુંદર ગચ્છાધિપતિ આ. દેવ શ્રી વિજય
ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજા. છે જેઓશ્રીનું સદા પ્રસન્ન મુખડું જોઈ દી વિષાદ પણ દૂર થઈ જાય
તે પ્રસન્નરસવારિધિ પૂ. આ. દેવ ધર્મજિતસૂરીશ્વરજી મહારાજા. a જેઓશ્રીનાં વાત્સલ્યમય સાન્નિધ્યથી અને વૈરાગ્ય ભરપૂર વાંચના
એથી, હું સંયમ જીવનમાં આગેકુચ કરી રહ્યો છું. તે મારા પરોપકારી ધર્મચક તપ પ્રભાવક પૂ. દાદા ગુરૂદેવશ્રી જગવલલભ વિજ્યજી મ. સા. છે જેઓશ્રીની પુનિત પ્રેરણા અને વાત્સલ્યસભર સહકારથી હું સંયમ
જીવનને પામી શકે છે. તે મારા ઉપકારી વૈયાવચ તત્પર પૂ. # ગુરૂછ. (શ્રી. ચારિત્ર વલ્લભવિજયજી મ. સા.) છે સુંદર અને શીઘ મુદ્રણ સહકાર આપનાર મહાવીર પ્રિન્ટર્સ અમદાવાદ
નાં માલિક ભરતભાઈ ચિમનલાલ શાહ. # પુસ્તક પ્રકાશન કાર્યમાં આર્થિક સહકાર આપનાર શ્રી સંઘે તથા ટ્રસ્ટ.
મુદ્રણ સહકાર 9. મૂ. પૂ. જૈન સંઘ સંગમને
સડેરાવ ભુવન જૈન ટ્રસ્ટ પાલિતાણા ચિંતામણી પાર્શ્વનાથ વે. મૂ. પૂ. જૈન સંઘ મધુમતી (નવસારી)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
હિરાની પરિક્ષા કરવા માટે જુવેરીજ બનવું પડે છે કેલસાના વખારમાં બેસનારે હિરાની પરિક્ષા કરવા માટે પાત્ર ગણાતું નથી. તેમજ હિરાની પરિક્ષા કરનારને ઉંઘનું ઝેકું આવેલુ ચાલતુ નથી કદાચ હિરાને બદલે હાથમાં પત્થર આવી જાય છે જે પત્થરની કિંમત કોઈ નથી. ધર્મ સમજ્યા હોવા છતાં, ધર્મ કરતા હોવા છતા, ખુબ ખુબ મહેનત કરતા હોવા છતા ધમ મમ ભુલી જાય છે અને ધર્મ કરતા હોવા છતા તે મજુરી થઈ જાય છે, તેને લાભ પણ તાત્કાલીક અથવા ભવિષ્યમાં ઘણેજ અલ્પ મળે છે જે માનવ ધર્મને મર્મ જાણે છે તે ધર્મ આંખ બંધ કરીને કરતે નથી પણ એમ વિચાર કરે છે કે મારે શરૂઆત કયાંથી કરવાની છે અને હું છેડે તે પહેચીશ કે નહીં. જે માનવ ધર્મનું મર્મ જાણે છે તે બુદ્ધીન ભસે રેહતે નથી પણ શ્રદ્ધામાં ડુબકી મારે છે અને શ્રદ્ધામય બની વિશિષ્ઠ લક્ષણુને ધારણ કરે છે. એ લક્ષણ છે સમકિત ! આ સમકત છે શું ? એને આત્મસાત કેવી રીતે કરી શકાય? તેને માર્ગ શું છે? તેને વિચાર કર્યો છે “સમ્યક્ત્વ કૌમુદી ગ્રંથમાં
સામાન્ય રીતે બાલજી માટે ગ્રંથ વાચ અને સમજ વધુ સુલભ થાય તે માટેનું માર્ગદર્શન ભાષાંતર રુપમાં કરવાને અતિ સુંદર પ્રયત્ન કર્યો છે. મુનિ ભગવંત પ. પૂ. દર્શનવલલભ વિજયજી માહારાજ સાહેબે આ નાનકડા ગ્રંથમાં આ ગ્રંથ વાંચ્યા પછી ઘણી ઘણું સમજણ મળે છે. અને તેમા મૂળ ગ્રંથ “સમ્યકત્વ કૌમુદી' નું ગૌરવ પણ થાય છે.
અંતે આ ગ્રંથનું વાચન મનન ચિંતન કરવાથી આપણું અંતર મિથ્યાત્વના અંધારા અવશ્ય દુર થઈ સમક્તિને દિપક અંતરમાં પ્રગટી શકે છે.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમસ્ત માનવ જાતને સુખ જોઈએ છે અને દરેક તે માટે પ્રયત્ન પણ કરતે હોય છે છતાં પણ નાનકડા એવા પ્રતિકુળ સંજોગેથી માનવ દુઃખી થાય છે. તેનું કારણ જ એ છે કે માનવને સુખ તે જોઈએ છે પણ સુખને, સાચા સુખને, જે સુખ કદીએ દુઃખમાં પરિ વર્તન ન પામે આ સુખને માર્ગ માલેમ નથી. જે સાચુ છે, તે અનંત જ્ઞાનના ધણી એવા કેવલી ભગવતેએ શબ્દમાં, વચનમાં ગુંચ્યું છે. તેજ શબ્દ અને વાણી ઉતારવા પ્રયત્ન મુનિ ભગવતે આ ગ્રંથમાં કર્યો છે. અને તેથી જ જીન શાસન સહુને સુખકારી' આ નામ પણ સાર્થક થયું છે.
મહેન્દ્ર પાનાચંદ શાહ (વકીલ)
પુના-પોષ વદ ૧૦ કલીકું.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉરનાં બોલ જ્ઞાનામૃત ભેજન” જ્ઞાન સાધના એ ખરેખરજ અમૃતના ભજન રૂપ છે. જેના સેવનથી કયારેય મત ન આવે તેનું નામ અમૃત.
જ્ઞાનસાધનાં એક અનેરો આનંદને આપતી હોય છે. વાંદરા જેવા મનને નિયંત્રણમાં રાખવાં જ્ઞાન એ સાંકળ સમાન છે.
આ વાતને લક્ષમાં રાખી દધિ તારક પૂ. ગુરુદેવશ્રી જગવલ્લભ વિજ્યજી ગણિવરશ્રીનાં પુનિત સાંનિધ્યમાં સમ્યક્ત્વ-કૌમુદી ગ્રંથનું વાંચન શરૂ કર્યું. જેમાં પૂ. જિનહર્ષવિજયજી ગણિવરશ્રોએ સંસ્કૃત ભાષામાં સરળ છતાં અલંકારિક રીતે કથા સહિત સમ્યકત્વ અંગેની વિસ્તૃત માહિતી આપી કથારસિક છતાં તત્ત્વ રસિક ઝવેને માટે એક અપૂર્વ રસ થાળ પીર છે.
ગ્રંથની દરેક વાતનું વાંચન મનન કરતાં એકેક નવી સંવેદના અને જિનવચન પ્રત્યેની અપૂર્વ શ્રદ્ધા અંતરમાં દઢ થતી જાય છે.
આ સ્વાનુભવને પામીને બાળ–જી પણ આ વાતને જાણી અને સમકતને પામી શકે એ આશયને સાથે રાખીને મુખ્યત્વે મારા અંતરમાં ગ્રંથ વાંચનથી પ્રગટ થયેલે સમીત દીપક વધુ પ્રકાશમાન બને તે માટે આ ગ્રંથનું સરળ ગુજરાતી ભાષામાં રૂપાંતર કરવાની એક બાળ ચેષ્ટા મેં કરી છે.
મારા જીવનને આ પ્રથમ પ્રયાસ હેઈ ઘણી ક્ષતિએ સંભવિત છે છતાં પણ સુજ્ઞજને તેને સુધારી લેશે તેવી આશા છે.
આ પુસ્તકનાં વાંચન દ્વારા એકાદ આત્મા પણ મિથ્યાંધકારને દૂર કરી સમકતના પ્રકાશને પામી નિજના ભવભ્રમણને ટુંકાવી શકે તે મારે આ પ્રયત્ન સફળ થશે.
અંતે આ ગ્રંથના ભાષાંતરમાં જિનાજ્ઞા વિરૂદ્ધ અથવા તે મુળ કર્તાનાં ભાવને ક્યાંય વિરોધાભાસ થયે હોય તો તેનું ત્રિવિધે-ત્રિવિધે મિચ્છામિડુકકર્ડ યાચું છું.
ગુરૂપદ કેજરજ મુનિ દર્શન વલ્લભવિજય
પિષ વદ-૧૦ કલીકુંડ
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧e
૨૩
૨૮
રો
૫.
જય
૪૮
# અ નુ કે મણિ કા શ સમર્પણ બે બેલ સમકીત મહિમા જાણએ રે લોલ જિનપૂજા સ્વરૂપ મહિમા
બીજો પ્રસ્તાવ કૌમુદી મહોત્સવ રાજા-વાજા ને વાંદરા ઘરડાં ગાડા વાળે કતા કદી સુખી ન થાય હિંમતે મર્દા તે મદદે ખુદા મહ ! પાપનું ધામ સત્તા સામે શાણપણ નકામું દુર્જન સંય પરિહરે રે કાળ દુજય છે. પાપ પિંપળે ચઢીને પિકારે છે
તૃતીય પ્રસ્તાવ રસનાની લાલચે રે રામ રાખે તેને કેણ ચાખે
* ચતુર્થ પ્રસ્તાવ વીશ સ્થાનક તપ વિશ્વમાં મોટો ચમત્કાર ત્યાં નમસ્કાર સિદ્ધચક ધ્યાવે રે ભાવિકા
જ પાંચમે પ્રસ્તાવ પ્રભુ નામની ઔષધિ શચલ સમુંબત કે નહીં.
* છઠો પ્રસ્તાવ જિન પૂજા દુઃખ હરણી .
જ સાતમો પ્રસ્તાવ હે પરિમા અગિયાર
૧૮
૭૦.
૮૧
૧૦૭
૧૨૩
૧૩૦
૧૫૦
૧૫૯
૧૭૫
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩ હી” શ્રી અહ નમઃ | શાશ્વત આનંદની પ્રાપ્તિનાં જ્ઞાનેદયથી શોભતાં ત્રણ જગતના સ્વામી પરમાત્મા શ્રી યુગાદિ જિનેશ્વરને નમસ્કાર છે.
ત્રણે જગતનાં લેકની રક્ષા માટે જે એક સદા જાગ્રત છે એવા સર્વજ્ઞ શ્રી વીર વિહુ અદ્દભુત એવી આંતર અને બાહ્ય શત્રુના વિજયની લક્ષ્મી આપે.
જેઓનાં ચરણકમળમાં શિવલફમી રૂપી રાજહંસી નિત્ય રમે છે, એવાં સર્વમાં શ્રેષ્ઠ શ્રી રાષભાદિ તીર્થકર કલ્યાણને માટે થાઓ. ૩
જેઓ સર્વ જીવેની કરૂણાના આવાસરૂપ છે, જેઓની ભક્તિ કલ્પવૃક્ષની જેમ સર્વ સંપત્તિને આપનાર છે તે ગુરૂજને જય પામે છે.
જીને મેક્ષ પમાડનાર જીનેશ્વર દેવ, ગુરૂ-સાધુ અને તેઓએ બતાવેલ ધર્મ એ રત્નત્રયી જય પામે.
ભવસમુદ્રમાં રત્નદ્વીપની ઉપમાવાળા મનુષ્ય જીવનને પામીને સુજ્ઞ છએ ઈચ્છિતની સિદ્ધિ માટે ધર્મચિંતામણી ગ્રહણ કરવું જોઈએ. કારણ કે
કોડે ભવે પણ દુપ્રાપ્ય એવી નરભવાદિ સામગ્રીને પામીને ભવ સમુદ્રમાં યાનપાત્ર સમા ધર્મને વિષે સદા પ્રયત્ન કરે જઈએ. | સર્વ આપત્તિનાં વાદળાને વિખેરવા માટે ધર્મ સૂર્ય સમાન મનાયેલ છે વળી વિશ્વમાં ઈચ્છિત સુખની પરંપરાનાં દાનમાં તે ક૯૫વૃક્ષ સમાન છે.
જેઓ સમુદ્રને ખેબા પ્રમાણ કરી પી ગયા તે ઘટસંભવ મહર્ષિ અગત્ય ઋષિ ઘટમાંથી ઉત્પન્ન થયા છે તેવી અન્ય જનની માન્યતા છે. તે પણ પાપરૂપી સમુદ્રના શોષણને માટે ધર્મને જ ઇચછે છે.
હewhe
esessofessedessessessesssssssssssssestosaste
[ ૧
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરિભાષિયવાર જે રાજાએ પૃથ્વીને ત્રણમુક્ત કરવામાં સમર્થ છે તેઓ પણ ધર્મરાજાના આશયથી જ કર્મ ત્રણમાંથી મુક્ત થયેલા છે.
તે ધર્મ સર્વથી અને દેશથી એમ બે રીતે જિનેશ્વરાએ કહેલ છે. એમાં પ્રથમ સંયમીઓને ઇષ્ટ છે અને બીજે ગૃહસ્થને ઈષ્ટ છે.
વૃક્ષોને માટે જેમ કંદ અને મણીઓને માટે રોહણાચલ પર્વત છે તે રીતે બે પ્રકારનાં ધમાનાં મૂળ તરીકે સમ્યગૂ દર્શન મનાયું છે
અનંતા પુદ્ગલ પરાવત સુધી ભવસમુદ્રમાં ભમતાં ભમતાં આઠે કર્મોની સ્થિતિને અંતઃ કટાકેટી સાગરોપમ પ્રમાણ કરીને અને પુદ્ગલ પરાવર્ત ભવસ્થિતિ બાકી રહે તે ગ્રંથિભેદ કરે છતે જીવ સમ્યકત્વને પામે છે.
મેહનીયની જ્યારે એક કટોકટી સ્થિતિને બાકી રહેતા (એગણ સીત્તેર (૨૯) કોટાકોટી નાશ કરીને, બાકી રહેલ ૧ કટા કેટી પણ ડી ક્ષીણ થયે છતે) જીવ અપૂર્વ [વીર્થોલ્લાસ) કરણથી ગ્રંથીને ભેટે છે. સહજ કઠિન એવી ગ્રન્થિ ભેદાયે છતે ત્યાં વર્ષોલ્લાસનાં અતિરેકથી નિશ્ચિતપણે મુક્તિ દાયક સમ્યકત્વને લાભ થાય છે. (અને) સ્થિર એવાં જેનાથી જીવ જેમ અગ્નિ ઈધનને બળે તેમ બાકી રહેલી કિલષ્ટ એવી કર્મ સ્થિતિને મોક્ષની પ્રાપ્તિ સુધીમાં બાળી નાખે છે, નિધિની જેમ જેની [સમ્યફવની] પ્રાપ્તિ થયે છતે [બાકી રહેલ મેહમાંથી પોપમ પૃથકત્વ મેહનીય ક્ષય થતાં પ્રાણ સર્વ સુખકર એવાં દેશવિરતિને પામે છે. મેક્ષલક્ષ્મીના સાક્ષીરૂપ અનેક ગુણથી યુક્ત એવું તે ક્ષાયિકાદિ અનેક ભેદએ કહેવાયું છે. તેથી ભવ્યજીને જાણકારીના હેતુથી ગ્રંથને અનુસાર હું આ સમ્યક્ત્વ કૌમુદીને કહું છું
જેના ઉદ્યોતને માટે બે સૂર્ય અને બે ચંદ્ર સતત જાગ્રત છે. એ સંપત્તિથી ભરેલે જંબુદ્વીપ નામને દ્વીપ છે. ત્યાં તીર્થકરોની જન્મભૂમિ પણાથી ખ્યાતિ પામેલું ભરતક્ષેત્ર ઈંદ્રપુરીની (સ્વર્ગ) જેમ લક્ષ્મીવાળું છે.
d
e stesledastastasestestestostestastasestedadadadosadodetestauslasestestados destacadasladadostosododededede
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેમાં વિદ્યાની ક્રીડાથી અદ્ભુત, પૃથ્વી ઉપર મુગટપણાને ધારણ કરતા ગૌડ નામના દેશ છે. ત્યાં સુંદર પ્રાસાદોથી શાલતુ પૃથ્વી ઉપર સ્વસ્તિક આકારે પાટલીપુત્ર નગર છે. જેની અંદર જિન પ્રાસાદોની હારમાળાએ શેાલી રહી છે તેા બહાર પુષ્કળ જળસ પત્તિ વાળી ચા મેાજાવાળી ગંગા નામે નદી છે. ધર્મનાં સ્થાનરૂપ આવું પુણ્ય પુર જેના સ્થાનમાં છે તે પાડલ વૃક્ષના જીવ એકાવતારી કેમ ન હાય ? (મર્થાત્ હાય).
ત્યાં પોતાની સ'પત્તિથી જેણે ઇંદ્રને દાસ સ્વરૂપ કર્યાં છે વળી જે જૈન ધર્મારૂપી સમુદ્રને માટે ચંદ્રમા સમાન છે. કૃતામાં શ્રેષ્ઠ અખંડિત શાસનવાળા ત્રણ ખંડ ભરતની પૃથ્વીને ભાગવતા અને જેના વડે શત્રુએ ત્રાસ પમાડાયેલા છે એવે સપ્રતિ રાજા ત્યાં હતા, જેણે અવ્યક્તપણે પળાયેલા સામાયિક વડે અધ† ભરતનું સ્વામીપણુ મેળવ્યુ.. જનધમ નાં અવ્યકત સામાયિકના પણ મહિમા શું કહુ? કે જેના વડે સપ્રતિ રાજા અધ ભરતના સ્વામી થયા.
રાજ્ય કરતા એવા તે એક વાર ઉજ્જયિની નગરી ગયા, કાઈ પણ રાજા પેાતાના દેશમાં કયારેકજ રહે છે.
તે સમયે શ્રી સ`ધ ઘણા ભક્તિપૂર્વક શ્રી જીવત સ્વામીની પ્રતિમાને રથયાત્રા મહાત્સવ કરતા હતા.
ત્યાં વિવિધ પૂજા અને સર્વાલંકારોથી સુચેાભિત જિનબિંબ ભદ્રપીઠ ઉપર રહેલુ છે. ઉપર ધારણ કરાતાં ત્રણ છત્રથી વિશેષ, બન્ને આજી ધારણ કર્યાં છે ચામો જેમણે એવાં રાજપુત્રોથી શાભાયમાન, નગરજને વડે દિવ્ય વાજિંત્રોના ધ્વનિ કરાતુ અને સશ્રેયની વૃદ્ધિ માટે પગલે પગલે પૂજાતુ, કીર્તિ પાત્રોમાં અને વિશેષે કરીને દીનજનાને વિષે અદ્ભુત દાન આપતાં આનતિ અંતઃકરણવાળા પુરજનાથી યુક્ત, તેમજ રાજા, અમાત્ય, ગણાધીશ આર્દિમુખ્ય પુરૂષાવડે સર્વજ્ઞ શાસનનાં ઉદ્યોતને કરતા ઉત્સવ નિમિત કરાયેલા છે. એવુ' જગતના જીવાના [૩
ဇာတ်က်က်က်က်က်က်က်က်
ရက်ရက်က်ရာမှာ အား
bha
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
99999999999999 મનોરથની પૂર્તિ માટે કલ્પવૃક્ષ સમા. મહારથમાં બેસાડીને અગરૂ કપૂર ધૂપનાં ધૂમાડાથી સુગંધી ભવનને વિષે અનેક સુંદરીઓના સમૂહથી ગવાતાં સ્થિતિવાળું, તે જિનબિંબ સર્વ શાંતિ માટે રાજા, મંત્રી આદિનાં ઘરને વિષે સમાવાય છે.
રથ વહન કરનાર બળદનાં યુગલ વડે, પ્રેરાયેલે તે રથ જતાં જતાં પૂર્વ પુણ્યના મનુભાવથી સ્વયં જેના ઘરમાં જાય છે. તે દિવસે પિતાને ધન્ય માનતાં પ્રાણી વડે ત્યાં જ સ્થપાઈને વિવિધ પૂજાએથી ભક્તિપૂર્વક પૂજાય છે. વળી ફળ, તાંબૂલ, વ, ચંદન અને ભોજને વડે શ્રી શ્રમણ સંઘની પણ અધિક ભક્તિ કરાય છે. શુદ્ધ વસ્ત્રાદિ વડે વિશેષ રીતે ગુરૂઓ પૂજાય છે, કારણકે ગુરૂની અર્ચનાને વેગ મનુષ્ય જન્મમાં જ પ્રાપ્ત થાય છે. આસ્તિકોને (સાધર્મિક) વિષે મુક્તિદાયક એવું વાત્સલ્ય કરાય છે અને ઘરને ઉચિત રીતે દીનદિને વિષે પણ ધન અપાય છે.
તે અવસરે ત્યાં યુગમાં ઉત્તમ એવા દશ પૂર્વમાં ધુરંધર એવા શ્રીમદ્ આર્ય સુહસ્તિસૂરિ મહારાજા પધાર્યા. શ્રીસંઘ વડે આમંત્રિત કરાયેલા તેઓ રથયાત્રામાં અગ્રેસર થયા કારણ કે ગુરૂ જ સન્માર્ગના દશક હેાય છે.
હવે તે રથ રાજમહેલના આંગણે આવ્યે છતે વાતાયન (ગેલેરી) માં રહેલે રાજા દૂરથી ગુરૂને જોઈને વિચારે છે. આ મુનિગણના અધિપતિ મારા મનરૂપી સમુદ્રને માટે ચંદ્રમા સમા મેં ક્યાંક જોયા હેય એવું લાગે છે. પરંતુ હું તે યાદ કરતા નથી આ રીતે વિચારીને તે રાજા મૂછથી ભૂમિ ઉપર પડયે. હા ! આ શું? એમ બોલતાં બધે પરિવાર ભેગે થયે.
વિંઝણાઓથી વિંઝાતે ચંદન દ્રથી સિંચાતે એ તે રાજા પૂર્વભવની જાતિને યાદ કરી જલદીથી ઉભો થા. જાતિ અમૃતિથી પૂર્વ જન્મના ગુરૂને જાણીને ત્યારે આનંદથી યુક્ત તે રાજા વેગથી વાંદવાને માટે આવ્યું. રથ ઉપર રહેલા અરિહંતની પ્રતિમાને આનંદથી
-
teenshotossistakeshsists status
son
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
လ
၅၉၈၀၉၉၉၉၉၉၉၉၉ခုန်နေ
નમસ્કાર કરીને પાંચે આંગથી જમીનને જેણે સ્પર્શ કર્યો છે એ તે વળી ગુરૂને નપે.
પછી પિતાના હાથની અંજલી કરીને રાજા બે કે હે પ્રભો! હું કણ છું? હમણું આપ મને જાણે છે કે નહીં ? ૪૮
આચાર્ય પણ બોલ્યા હે રાજન ! ત્રણ ખંડના અધિપતિ એવા તને પ્રકાશમાન સૂર્યની જેમ કોણ કોણ નથી જાણતું ! ગુરૂના ગુણેની ઉન્નતિની જેમ જે તમારા માહાભ્યથી હમણાં વિશ્વમાં ઉચ્ચ એવી ન્યાયધર્મની સ્થિતિ વિદ્યમાન છે.
હે પ્રભો ! હું આ ભવની ઓળખાણ પૂછતું નથી, પરંતુ પૂર્વભવનું સ્વરૂપ આપની પાસેથી જાણવા ઉત્સુક છું.
રાજાએ આમ કહો છતે શ્રુતના ઉપયોગથી જાણીને ગુરૂ બેલ્યા. હે મહારાજ ! તું દરિદ્રશિરોમણિ હતે. અમારી પાસે અવ્યક્ત સામાયિક વ્રતને પામીને તે પુણ્યના પ્રભાવથી તું સંપ્રતિ રાજા થયે છે. પછી ગુરૂએ રાજાનું સર્વ પૂર્વભવનું ચરિત્ર બધિને માટે લોકોની સમક્ષ કહ્યું.
પૂર્વ ભવનું સ્વરૂપ સાંભળીને વિશ્વાસ ઉત્પન્ન થયે છે જેને એવા તે રાજાએ ત્યારે ગુરૂને આ રીતે વિનંતી કરી, હે પ્રભે! હવે તમે મારા રાજ્યને સ્વીકાર કરે, તેથી હું પણ કંઈક ઋણમુક્ત બનું. પૂર્વે નિહેતુક ઉપકાર કરનાર છના કરેડમાં ભાગે પણ પાછળથી ઉપકાર કરનારે આવતું નથી. જે પ્રથમ ઉપકાર કરે તે ધન્ય છે, જે કરેલા ઉપકારને માને છે તે પણ ધન્ય છે અને જે પ્રત્યુપકાર કરે છે તે ધન્ય છે આ ત્રણેય પુરૂષામાં ઉત્તમ છે.
આચાર્ય પણ બેલ્યા, હે રાજન! હે કૃતજ્ઞ શિરોમણિ ! પાપ વ્યાપારથી મુકાયેલા અમે રાજ્ય સંપત્તિને શું કરીયે?
ત્યારે રાજાનું ઔદાર્ય અને ગુરૂનું નિસગપણું બને પણ પરમ સીમાને પામ્યું.
પછી ગુરૂ બેલ્યા, હે રાજન્ ! તું સમ્યગધર્મને પામીને ભારત
some sensessessessessessessessessageshotselfish
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચકીની જેમ જિનશાસનને પ્રભાવક થા. પછી ધર્મને જાણવાની ઈચ્છા જાણીને રાજાની આગળ ગુરૂએ મેહને નાશ કરતી ધર્મ દેશના આપી.
તે આ રીતે – આ ભવચક્રમાં ફરતાં પ્રાણી વડે અકામ વિજેરાના યેગથી કર્મની ઘણી સ્થિતિને નાશ કરીને અંતાકોટા કોટી સ્થિતિ કરીને સમસ્ત સુખના સાગર સમે જિતેંદ્રોએ કહેલે ધર્મ ચિંતામણી રત્નની જેમ પ્રાયઃ કર્મની લઘુતાથી પમાય છે. સમ્યગ ભાવથી આરાધેલ ધર્મરૂપી કલ્પવૃક્ષ સજજન પુરૂષને માટે આલેક અને પરલોકની સંપત્તિની પ્રાપ્તિમાં કારણભૂત બને છે. તે ધર્મરત્નને મહિમા કંઈ રીતે માપી શકાય ? જે એક લીલામાત્રથી પ્રાણુઓને ભોગસુખે અને મુક્તિસુખ આપે છે.
તે ધર્મવૃક્ષનું મુળ અને સંસાર સમુદ્રના કિનારા તરીકે અરિહંત પરમાત્માઓએ તત્વની શ્રદ્ધાના લક્ષણવાળું સમ્યકત્વ કહ્યું છે. સર્વ દેવોથી મુકાયેલું સમ્યકત્વ એ ધર્મનું મુળ છે. તે વળી વિશુદ્ધ દેવાદિની શ્રદ્ધાને પરિણામ છે સમ્યફવરૂપી રત્ન વગર સર્વે પણ તે તેજ ક્ષણે નાશ પામે છે. જેમ નાયક વિનાની સેના નાશ પામે તેમ. અનુકુળ વાયુ વિનાના કૃષિકર્મની જેમ તેનાથી (સમ્યક્ત્વ) રહિત ક્રિયાયેગે પ્રાયઃ અલ્પ ફલદાયી બને છે. ધ્યાન દુખનું નિદાન થાય છે. તપનું ફળ માત્ર સંતાપ થાય છે. સ્વાધ્યાય પણ વધ્યું એટલે નિષ્ફળ બને છે. સારા બુદ્ધિવાળાઓના તે અભિગ્રહ કુગ્રહો બને છે. દાન અને શીલની તુલના પણ અમલીલ બને છે. તીર્થાદિ યાત્રા પણ નિરર્થક બને છે. સમ્યફવથી રહિત બીજુ જે કંઈ પણ છે તે બધુ નિરર્થક છે. આનાથી ઉત્કૃષ્ટ બીજી વરતુ ત્રણે જગતમાં પણ નથી. રત્ન, રાજ્યાદિના લાભ કરતાં પણ આને લાભ અધિક મનાયે છે. કારણ કે સમ્યકત્વ રત્નથી અધિક કઈ બીજુ રત્ન નથી. સમ્યકત્વ મિત્રથી અધિક બીજે કઈ મિત્ર નથી. સમ્યકત્વ બંધુથી ચઢીયાત અન્ય કે બંધુ નથી. સમ્યકત્વ લાભથી અધિક કઈ લાભ નથી.
លង់រង់
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંસાર સાગર પ્રાણીઓને માટે ત્યાં સુધી જ સ્તર છે કે ત્યાં સુધી જ અને તીવ્ર દુખે ઉદય છે જયાં સુધી તે બેધી (સભ્યકુત્વ) પાસે નથી. તિર્યંચ અને નરક ગતિનાં દ્વાર માટે સમ્યકત્વ એ રેધક છે, તો એક્ષ-મનુષ્ય અને સ્વર્ગના સુખો માટે ચાવી રૂપ છે. સર્વજ્ઞ અને સર્વ દોષથી રહિત એ જ મારા દેવ છે, વળી, જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રથી શોભતાં મારા ગુરૂ હો અને અરિહંતે ભાખેલ ક્ષમાદિ દસ પ્રકારને ધર્મ તે મારો ધર્મ છે, આ રીતને જે પરિણામ તે સમ્યકત્વ કહેવાય છે.
મિથ્યાત્વ મેહનીયનાં ક્ષયાદિથી અનેક રીતે આ પ્રમાણેને પરિણામ પ્રાણીઓને પુદયથી થાય છે કારણ કે કર્મના ક્ષય ઉપશમ આદિ ભેદથી જિનેશ્વર ભગવતે પ્રથમ ક્ષાપશમિક પછી વળી ઓપશમિક અને ક્ષાયિક એવા ભેદને કહે છે. જેઓએ પિતાની ઇન્દ્રિયને વશ કરી છે, જે સર્વ જીવે પ્રત્યે દયાભાવવાલા છે, જે દ્રવ્યાદિ ભાવેનાં સુજાણ છે, ગુણાનુરાગી છે, ઉચિત કાર્યોમાં રત છે, દેવગુરૂનાં ભક્ત છે, શંકાદિ દોષથી રહિત છે, સતત પ્રશાંત છે, સર્વ શાસનની ઉન્નતિમાં સતત સાવધાન છે, સવેગના રંગથી યુક્ત છે, અને ચતુર આશયવાળા છે તે જ શિવ સુખના બીજ સમા સમ્યક્ત્વને પુણ્યના વશથી પામીને ઉત્તમતમ એવા તેઓ જ ખરેખર પાલન કરે છે. જેઓ અતિશુદ્ધ પરિણામથી યુક્ત ચિત્તવાળાં છે, શંકાદિ દેષથી રહિત છે, વિષયોથી પરાભુખ છે અને જે જિદ્રોએ કહ્યું છે તે જ સાચું છે એવું માને છે તેના અંતરમાં અનુપમ એવું બોધિ હોય છે.
અહીં વચ્ચે કૃતજ્ઞશિરોમણિ સંપ્રતિ રાજાએ હાથ જોડીને ગુરૂને આ રીતે વિનંતી કરી, હે પ્રભો ! સુરાસુરોના સમૂહને ક્ષોભ પમાડતું, પ્રશંસાપાત્ર વ્યક્તોઓને માટે પણ પ્રશંસનીય છે એવું આ સમ્યક્ત્વ પૂર્વેકેણે પાળ્યું હતું? સમ્યક્ત્વપાલનથી કેણે વિશ્વમાં અતિશયવાળી બંને લેકને ઉદયમાન કરતી ફળ સંપત્તીને મેળવી હતી.
destestosteslestasedestestestostesteste de desteste destacades a la desesteaedadededoslada dastase de dades destacados de destacadetestos
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ રીતે રાજાની વાત સાંભળીને ક્ષીરાશ્રવાદિ લબ્ધિના સાગર આચાય ભગવંત ખેલ્યા, હું રાજન્ ! સમકીતને પામ્યા વિના ક્રાઇ પણ પ્રાણીએ માક્ષમાં ગયાં નથી. જતાં નથી અને જશા પણ નહી. વિરતિથી ભ્રષ્ટ થયેલા જીવ ક્યારેક મેાક્ષને પામી શકે છે, પર`તુ સમ્યગ્ દનથી ભ્રષ્ટ થયેલ તે સંયમને પાળતા હોવાં છતાં પણ મુક્તિ પામી શકતા નથી. ચારિત્રથી ભ્રષ્ટ થયેલાએ સુખકર એવુ દન ગ્રહણ કરવું, કારણ કે ચારિત્રથી ભ્રષ્ટ થયેલાં સિદ્ધ થાય છે, દાનથી ભ્રષ્ટ થયેલાં સિદ્ધ થતાં નથી. જે કાંઈ પ્રશસ નીય સંપત્તિઓ કે જે કોઇ અદ્ભુત પટ્ટને જીવા મેળવે છે તે મધુ સમ્યક્ત્વનું જ ફળ છે. તે પણ હું રાજા સમક્તિનાં ફળને સ્પષ્ટ કરતું વિશ્વમાં અદ્ભુત એવું અંદાસ શ્રેષ્ઠીનું દૃષ્ટાંત તું સાંભળ,
આ ભરત ક્ષેત્રમાં સ્વર્ગ જેવી શાલાવાળા અત્યંત સપત્તિમાન અને ઈંદ્રનાં નઇંદનવન જેવા મગધ નામના દેશ છે. ત્યાં સ` સપ ત્તિના ધામસ્વરૂપ અને જગદ્ગુરૂનાં ચરણકમળનાં રજથી પવિત્ર એવુ‘ રાજગૃહ નામનું નગર છે.
નિર્હતુક ઉપકારિતાને ધારણ કરતાં, વિવેકમાં લહુ‘સપણાને ધારણ કરતાં, લીલામાત્રથી ચાગને ભજતાં અને અસત્યપ્રિયતાને નહી ભજતાં એવાં ત્યાંના મહાન આશયવાળા લેકે સ્યાદ્વાદરૂપી રાજાની આજ્ઞાને કયારેય છેડતાં નથી.
જ્યાં સુપાત્ર દાનનાં સૌભાગ્યને સાક્ષાત્ બતાવતા શાલિભદ્ર સા દૈવી સુખાને ભાગવતા હતા. પ્રિય આલાપવાળી આઠ પ્રિયાને યૌવનમાં પણ મુકીને જ્યાંના ધની ધન્ય નવ બ્રહ્મગુપ્તિને ધારણ કફ્તા સુનિ ધન્ય બન્યા હતા, જેણીનાં ગુણા વડે ત્રણે જગતનુ શિખર શાભાયમાન છે એવી સતીએમાં શ્રેષ્ઠ સુલસા સૌ જ્યાં થઇ હતી.
ત્યાં નામની જેમ ગુણુ ઋદ્ધિવાળા શ્રેણિક નામના રાજા શુદ્ધ સમ્યક્ દનરૂપી સુવર્ણ વિષ્ણુકા માટે કસોટીના પથ્થર સમા હતા.
အာာာာက်
૮ ]
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી વીરનાં ચરણકમળની રજથી તિલક કરેલા સુંદર કાંતિવાળા અને શત્રુઓને જેણે ત્રાસ પમાડયાં છે, એવા તે હતા. જે ભારતની પૃથ્વી ઉપર (આગાૌ) ઉત્સર્પિણી કાળમાં સુવર્ણ કાંતિવાળા પ્રથમ તીથ કર પદ્મનાભ નામે થશે.
જાણે દેવી પૃથ્વી ઉપર આવી ઢાય તેવી પ્રશસનીય ગુણેાથી યુક્ત ઉત્કૃષ્ટ સતી અને પ્રેમને ધારણ કરતી ચિલ્લાદેવી નામની પ્રિયા છે. હુઈસ જેમ માનસસરોવરના આશ્રય કરે છે તે રીતે તેણીનુ માનસ દેવગુરૂની પ્રગટ ભક્તિના આશ્ચય કરે છે.
તેના રાજ્યની ધુરાને ધારણ કરતા સાક્ષાત્ બૃહસ્પતિ જેવ પવિત્ર એવા અભયકુમાર નામે સચિવ હતા. ઉભયટક પ્રતિક્રમણ કરતા લેાકાની સવ આપત્તિઓને દૂર કરનાર જિનપૂજામાં ત્રિકાળ રત પરમાત્, પ્રાયઃ સર્વે નિ વિષે પૌષધ કરતે તે અસ્થિ મજ્જા જૈન (જેનું રામે રેમ જૈનત્વથી વાસિત છે) એવી સર્વ શ્રેષ્ઠ ખ્યાતિને પામ્યા.
તે જ નગરમાં ધનવાન, જિનધમ ના પ્રભાવક ાર અંધકારરૂપી મિથ્યાત્વને દૂર કરવામાં સૂર્ય સમાન, પેાતાની ભુજાથી ઉત્પન્ન કરેલ અનેક કેટિ દ્રવ્યના યથી ઉજજવલ, સમ્યગ્દષ્ટિએમાં પ્રખ્યાત એવા અદદાસ શ્રેષ્ઠી હતા.
મિત્રશ્રી, ચ'દ્રશ્રી, વિષ્ણુશ્રી, નાગશ્રી, પદ્મલતા સ્વણુ લતા, વિ. હ્લતા અને કુદલતા એવાં પ્રસિદ્ધ નામેાવાળી જાણે મૂર્તિમાન આઠ સિદ્ધિએ જેવી તેની આઠ પત્નીઓ હતી.
એમાંની પ્રથમ સાત પત્નીએ સમ્યગ્દન મહાર'ગરૂપી રગમંડપમાં નાટિકા સમી હતી તેા વળી દલતા મિથ્યાત્વથી માહિત હતી. અતિચાર રહિતપણે અને ગૃહાચારને પાળતા ગુણ્ણાને ચાભાવતા તે (શ્રેષ્ઠી)તેણીની સાથે સુખને ભાગવત સ'પત્તિનાં ફળને મેળવે
પુણ્યથી પ્રાપ્ત થયેલા આ મનુષ્યભવ કેટલાકને વિષે આકડાના વૃક્ષની જેમ તેા કેટલાકને વિષે વિષવૃક્ષની જેમ (નિષ્ફળ) થાય છે તે
[ ૯
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેટલાકને વિષે કલ્પવૃક્ષની જેમ સફળ થાય છે. કેટલાકની લક્ષ્મી બાળક જેવી તે કેટલાકની જાતિ પ્રભા જેવી કેટલાકની કદલ (કેળાં) જેવી તે કેટલાકની આમ્રવૃક્ષવાળી બને છે
કારણ કે કેટલીક લક્ષમી બાલકની જેમ પૃથ્વમાં ગયેલ મૂળને છેદનારી થાય છે વળી કેટલીક દ્રવ્યનાં ઉપાર્જનથી પુપિત થવાં છતાંય જાતિપ્રથાની જેમ નિષ્ફળ થાય છે. કેટલીક લક્ષ્મી ભેગમાં કામ લાગતી એવી સપુણ્યનાં બીજથી રહિત હોય છે. સર્વાંગસુંદર એવા રસાલ લતિક એટલે આમ્રવૃક્ષ જેવી કેઈકની જ થાય છે.
સર્વ દેવનાં સમૂહનાં મસ્તકની શિખાથી જેઓનાં ચરણ પૂજાયાં છે એવાં ત્રણે જગતનાં જેને ઈચ્છિત આપવામાં કલ્પવૃક્ષ સમાં અંતિમ તીર્થપતિ સર્વજ્ઞ મહર્ષિનાં સમૂહથી આશ્રિત કરાયેલાં એવાં (પ્રભુ વીર) વૈભારગિરિ પર્વત ઉપર સમવસર્યા
આકાશમાં દુંદુભીનાં ગંભીર અને મધુર ધ્વનિ સાંભળીને પરસ્પર વિરોધી પ્રાણિઓને સંગમ જોઈને ત્યારે ઉદ્યાનપાલકે મનની અંદર વિચાર્યું આ લેકેત્તર એવું કાંઈક મને હમણાં ખુશ કરે છે. આ રીતે ચિંતા યુક્ત એ તે જેટલામાં આગળ જાય છે તેટલામાં વિસ્મયુક્ત મનવાળે તે આ રીતે જુવે છે.
ત્રિભુવનની અદ્દભુત રાજય લીલાનું સુચક એવાં ત્રણ છગે, ધવલ અને ચંચલ ચામરેની શ્રેણી, વિવિધ વર્ણની પતાકાથી સમૃદ્ધ એવે ઇંદ્ર વજ અને રજત-હેમ મણીય ત્રણ ગઢ, સ્ફટિકરન્નમય અને પાદપીઠ યુક્ત એવું સિંહાસન, સુર અને અસુરોનાં વિવિધ વિમા
ની હારમાળા, જલદીથી વિશ્વના તાપને જેણે દૂર કર્યો છે એવું ચૈત્યવૃક્ષ, વળી તંદ્રારહિત અને ચંદ્ર જેવા વદનવાળી દેવીઓ, સર્વ. ઋતુઓમાં ઉત્પન્ન થતાં ફળ કુલેથી યુક્ત વૃક્ષનાં સમૂહવાળો બગીચે, અનંતપદ (મોક્ષ) ઉપર આરોહણ કરવાં માટે જાણે નિસરણું હેય. તેવી વિશેષ વિભાગેથી યુક્ત પાન પદ્ધતિ અને ત્રણે લેકમાં ઉત્તમ તેમજ પવિત્ર ચારિત્રવાળાં ઈંદ્રોના સમૂહથી વદાતા છે. અજોડ મહે
esensesleiadoseedsedeeeeeeeeeSeSeeeeeeeeeeeeeee
eeeeeeeeeefteen
૧૦ ]
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
દયવાળી સંપત્તિથી શોભતાં અને જગતને પવિત્ર કરતાં દેવાધિદેવ શ્રી વધમાન સ્વામીને જોયાં.
વળી તે વિચારે છે કે પરસ્પર વિરોધી આ પ્રાણિઓને સંગમ જે દેખાય તેનું કારણ આ મહાત્માને પ્રભાવ છે
કારણ કે હરણ સિંહનાં બચ્ચાને સ્વપુત્રની બુદ્ધિથી સ્પર્શ કરે છે. તે ગાય વાઘનાં બચ્ચાને પણ પશે છે, બિલાડી હંસબાળને તે વાત્સલ્યને વશ મોરલી ભુજંગને સ્પર્શે છે. જેઓનો મેહ ક્ષીણ થયે છે, જેઓએ કલુષતાને પ્રશાંત કરી છે અને જેઓ એકમાત્ર રામતાને ધારણ કરે છે એવા જિનેશ્વરને આશ્રય કરીને જેઓને મદ ગળાઈ ગયે છે એવા પ્રાણીઓ જન્મજાત વૈરને પણ ત્યાગે છે.
તેથી હવે હૃદયને આનંદકારી એવું જિદ્રનું આગમન આદિ મનુષ્યનાં ઈંદ્ર (શ્રેણિક મહારાજા)ને નિવેદન કરીને કૃતકૃત્ય બનું. ર૧
પછી ફળ અને પુષ્પને હાથમાં ધારણ કર્યા છે જેણે એવા તે સુજ્ઞ વન પાલકે જઈને રાજાને જિનનું આગમન વિગેરે કહ્યું. કર્ણને માટે અમૃતની ધારા સમાન શ્રેષ્ઠ એવું તેનું વચન સાંભળીને મુગટ સિવાયનાં બધાં અલંકારે રાજાએ તેને ભેટ આપ્યાં
ચતુરંગ સેનાથી (યુક્ત) જાણે પૃથ્વીને સાંકડી કરતે હોય તે રીતે તે રાજા આદરથી પ્રભુને વાદવાં ગયે.
બખ્તરથી યુક્ત શરીરવાળાં, વિવિધ શસ્ત્રોથી યુક્ત હાથવાળાં અને પ્રભુની પ્રાપ્તિથી આનંદ વાળાં સૈનિકે પ્રથમ ચાલ્યાં. પર્વત જેવા, પંચવર્ણ પતાકાઓથી યુક્ત, શોભાયમાન, શત્રુઓને જેઓએ ખંડિત કર્યા છે એવાં સુંદર આકૃતિવાળાં હાથીઓ ચાલ્યા. ત્યારબાદ (ક્રમશઃ) વેગથી ઉદ્ધત થયેલાં અને સ્વચ્છન્ડ એવાં હેવારવનાં પ્રતિશબ્દોથી આકાશ-પાતાલને એક કરતાં એવાં ઘડાઓ ચાલ્યાં, પિતાનાં ચક્રનાં ચિત્કારથી દિશાઓનાં છેડાને જાણે બેલાવતાં હોય એવા જય લક્ષમીનાં મને રથ સમાં રથ ચાલ્યાં.
વીરવંદન માટે ઉત્સુક એવી ચેલ્લણા આદિ મહારાણી સુખપૂર્વક પાલખીમાં બેસેલી એવી ચાલી.
ક
હebooooooooooooooooooooooooooooostહdeeeeeeee
[ ૧૧
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
၉
၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉
વિવિધ વાજિંત્રોનાં અવાજેથી અને બંદિજનેનાં જયારથી કર્ણમાં પડેલું કાંઈ પણ સંભળાતું નથી
આનંદથી જેનાં માંચરૂપી કંચુક ઉભા થયાં છે એ ચતુરામાં અગ્રેસર અહંદદાસ શ્રેષ્ઠી પણ સર્વ ઋદ્ધિથી જિનેશ્વરને વાંદવાને માટે આવે.
હવે શ્રેણિક મહારાજા ભવ્ય એવાં ભક્તોનાં ભયને દૂર કરતાં શ્રી જિનેશ્વરને પ્રદક્ષિણા કરીને સ્તવે છે.
હે ત્રિભુવનનાં અધિપતિ! હે સદ્ધર્મ બાંધવ! રાજાધિરાજેથી પૂજ્ય એવાં તમારા ચરણકમળનાં વંદનની વિધિથી આજે મારી મનુષ્ય જન્મનાં ઉદયરૂપી લક્ષ્મી સફળ થઈ છે. દેવ! નવાં નવાં અભૂત ભાવેથી તારા ચરણકમળની સેવાની ઇચ્છાવાળાં જીજ આ પૃથ્વી ઉપર ધન્ય છે. તે સિવાયનાં બાકીનાં છ સુવર્ણની કાંતિ સમાં દેહ ભારવાળાં હોય તે પણ હું તેમને પૃથ્વી ઉપર ભારરૂપ માનું છું.
આ રીતે જગન્નાથની સ્તુતિ કરીને સૂર્ય જેવી કાંતિવાળાં શ્રેણિક મહારાજાએ યથાયોગ્ય સ્થાનને સુશોભિત કર્યું. અર્વાસાદિ શ્રેષ્ઠિઓ સુંદર ભાવવાળા આનંદ આપતાં જિનવરને નમીને યથાયેગ્ય કમે બેઠાં. કર્ણને માટે અમૃતની નીક સમાન પાંત્રીસ ગુણેથી યુક્ત વાણીથી વીર પ્રભુએ આ રીતે ધર્મદેશના આપી.
અસાર એવાં આ સંસારમાં મરૂભૂમીમાં કલ્પવૃક્ષની જેમ ઘણું ભાગ્યથી પ્રાણીઓ વડે આ ધર્મ પમાય છે. તેની ઉત્પત્તિનાં પૃથ્વીતલ રૂપે મનુષ્યભવ છે અને તેનાં વૃક્ષને વધારનાર બીજ તરીકે બુધ જને એ બોધિ (સમ્યક્ત્વ) માનેલું છે. સુસાધુગુરુને સંગમ એ પ્રાય: અનુકુળ પવન સમાન છે. અને અંતરને નિર્મલ વિવેક એ વિશાલ કયારા સમાન છે, ઉન્નતિનાં કારણરૂપ છે શુદ્ધ સમ્યગૂ દર્શન તેનું મુખ છે અને તત્વાતત્વને વિચાર સુંદર થડ સમાન છે. દાન–શીલ–તપ–ભાવ એ મુખ્ય શાખાઓ છે તે સમતા, મૃદુતા વગેરે પ્રશાખાઓ વિદ્વાનોએ કહેલી છે. મનુષ્યની સવે ક્રિયાઓ કમળ જેવાં ઉલ્લસિત પાંદડાઓ સમાન
હeet feeeeeeeeeeeeeeesents ofહossedeselessociews
૧૨ ]
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
စုဖုရန်နေရာကနေ၇၄၀၄၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၇
'
છે અને ગણી ન શકાય તેટલાં મનુષ્ય અને તેનાં સુખરૂપ તેનાં પુછે છે. શુકલ ધ્યાન એ ઉલ્લસિત ઋતુ છે અને સિદ્ધિસુખ તેનું ફળ છે તેનાં રસને સ્વાદ પ્રાપ્ત થયે છતે કયારેય કલેશને લેશ પણ પ્રાપ્ત થતું નથી.
ભાગ્યયોગે આવા પ્રકારને કલ્પવૃક્ષ પ્રાપ્ત થયે છતે પાણીનાં પ્રવાહ વિનાં તે ક્ષણે ક્ષણે ક્ષીણ થાય છે. જિતેંદ્રની અર્ચના એ પાણીનાં પ્રવાહ સ્વરૂપ કહી છે. તેથી પ્રાણીઓએ તેણે યત્નપૂર્વક વિચારવી. – આચરવી) જે પુરૂષો અપકાળમાં મોક્ષનાં ફળને ઈચછે છે તેણે પ્રયત્નપૂર્વક ત્રિકાળ જિનપૂજા કરવી.
જે તથા પ્રકારનાં દેથી રહિત જિનવરને ત્રિકાળ પૂજે છે, તે ત્રીજા ભવે અથવા સાત-આઠ ભવે સિદ્ધ થાય છે. આ પૂજા થડી પણ વિવેકપૂર્વક કરે છતે કાળે મેઘવૃષ્ટિની જેમ લોકોને મહાનફળને માટે થાય છે. કાળે મેઘવૃષ્ટિથી જેમ પ્રશંસનીય સંપત્તિઓની જેમ એક વખત પણ કરેલી જિનપૂજા લેકનાં સકલ સંપત્તિઓને જન્મ આપે છે. ફૂર કર્ણોરૂપી વૃક્ષોથી યુક્ત બગીચાને સમૂલ નાશ કરવામાં સમર્થન એવી પૂજા, જ જગતનાં ઐશ્વર્યાને હેતુ છે અને ભવસમુદ્રને સેતુ છે. વધારે શું? તે તે ફલનાં ભારની પ્રાપ્તિ કરાવવામાં પ્રગટ સામર્થ્યવાળી પૂજા સુજ્ઞજનોએ આઠ પ્રકારની કહી છે. પુષ્પથી પૂજયપણું, જલથી નિર્મલતા, ધૂપનાં ધુમાડાથી શત્રુ સમૂહને નાશ, દીપથી અંધકારને નાશ, ઘીથી સ્વિચ્છતા (કેમળતાં), અક્ષતથી કલ્યાણ તે વસ્ત્રથી સુગંધિતા અને ફળથી રૂપીપણું આમ મનુષ્યને જિનવરની અષ્ટપ્રકારી પૂજાથી ઉચિત ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે. - સંક્ષેપથી જિનપૂજા દ્રવ્ય અને ભાવ બે પ્રકારે છે. દ્રવ્યથી તેનાં અનેક ભેદ છે તે ભાવથી તેનાં અનંતા ભેદે છે. આદ્ય (દ્રવ્ય) પૂજાનું ઉત્કૃષ્ટ ફળ અશ્રુત (૧૨ માં) દેવકની પ્રાપ્તિ છે અને ભાવપૂજાનું ઉત્કૃષ્ટ ફળ અંતમુહૂર્તમાં એક્ષપ્રાપ્તિ છે
ઉત્કૃષ્ટ દ્રવ્યસ્તવને આરાધવારે અચુત સુધી જાય છે અને ભાવ સ્તવથી અંતમુહૂર્તમાં નિર્વાણને પામે છે.
www.deasedseasessessessessessesses dessessessessessfeedeo@seo
[ ૧૩
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ રીતે અહિંતનુ વચન સાંભળીને અને મનમાં ઇચ્છા કરીને અનેક લાકોએ દેવપૂજા વ્રતને સ્વીકાયુ વીરવિભુની અમૃતસમી વાણી સાંભળીને જેનાં શરીરનાં શમાંચ ખડા થયાં છે. જે કૃત્યના જાણુકાર છે. જે નિષ્ઠાવાનામાં અગ્રેસર અને વિદ્વાનામાં શ્રેષ્ઠ છે. એવા અહદ્દાસ શ્રેષ્ઠી અંજલી જોડીને ભક્તિથી પ્રણામ કરીને આ રીતે ખેલ્યાં.
હું ત્રિલકનાથ ! મારે વિશુદ્ધ ભક્તિયો ત્રિકાળ જિનની પૂજા, અને ચૌદશાદિ મુખ્ય પર્વદિને નગરનાં સર્વે જિનની પૂજા કરવી. ચૌદ્દશ વાર્ષિકાદિ મુખ્ય પતિથિઓએ સ્વકુટુંબનાં સભ્યાથી પરિત્રરેલાં મારે શુદ્ધ બુદ્ધિથી મહાત્સાપૂર્વક સ્નાત્ર અભિષેક કરવા. સર્વે રૌત્યામાં નમસ્કાર વિધિ કરીને સ્વગૃહઁચૈત્યમાં વિધિપૂર્વક પૂજા કરીને રાત્રે. સંગીતને કરવું. આપની કૃપાથી સદાને માટે મારે આ રીતે હા.
(ત્યારે) તું સ્થિર ચિત્તવાળા થા એવી તીથ કરે, પ્રશંસા કરી, મગધપતિએ જિનેશ્વરને વિધિથી પ્રણામ કરીને મસ્તકે એ હાથથી શિખા કરીને આ વિનંતી કરી. કે પ્રા! ધમનું સ`સ્વ, સત્કૃષ્ટ સુખને આપનાર સમ્યક્ત્વનું સ્વરૂપ સક્ષેપથી મને કહા,
રાજાવડે વિનંતી કરાયેલાં દેવાનંદાપુત્ર ભગવાન ઈંદ્રાદ્રિ પર્ષીદાને ઉદ્દેશીને મેલ્યાં
અશ્ર્વય યુક્ત એવાં સર્વે પણ જિનેશ્વરાએ ધમ નાં પ્રથમ સાધન તરીકે સમ્ય ્-દ્રુન કહ્યું છે, તે વળી અનેક પ્રકારે છે. ૬૪
૧-૨-૩-૪-૫-૧૦ પ્રકારે સમ્યક્ત્વ છે તેમાં એક પ્રકારે તત્ત્વરૂપી, એ પ્રકારે નિસર્ગ–અને ઉપદેશથી, ક્ષાયિક–ક્ષાાપશમિક–ઉપશમ એમ ત્રણ પ્રકારે જાણવું એમાં સાસ્વાદન જોડતાં ૪ પ્રકારે અને વેદ્યક યુક્ત પાંચ પ્રકારે.
અભિગ્રહિકાદિ ભેદે જે મિથ્યાત્વ પાંચ પ્રકારે મનાયુ છે તે અધમ માં ધબુદ્ધિ આદિ ૧૦ ભેદેવડે મનાયુ' છે. સમ્યક્ત્વમાં શુદ્ધિને ઇચ્છતાં સુજ્ઞ જનવડે સહસારનાં મૂળ સ્વરૂપ આ (મિથ્યાત્વ) ત્રિવિધે ત્રિવિધ ત્યાગવું જોઇએ.
acad.co
૧૪ ]
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભાવવૃદ્ધિ કરનારૂ તે મિયાત્વ સર્વથા ત્યાગવું જોઈએ. દુઃખરૂપી વૃક્ષનાં બીજ સ્વરૂપ તે વળી શાસ્ત્રોમાં અનેક ભેદે છે.
પ્રશ્ન :- કેટલા પ્રકારે મિથ્યાત્વ કહ્યું છે? ઉ૦ હે ગૌતમ! ૧૦ પ્રકારે. તે આ પ્રમાણે (૧-અધર્મો ધર્મબુદ્ધિ (૨) ધર્મ અધર્મ બુદ્ધિ (૩) ઉન્માર્ગમાં માર્ગ બુદ્ધિ, (૪) માર્ગમાં ઉન્માર્ગ બુદ્ધિ, (૫) અજીવમાં જીવ સંસા, (૬) જીવમાં અજીવસંજ્ઞા (૭) સાધુમાં અસાધુ બુદ્ધિ (૮) અસાધુમાં સાધુ બુદ્ધિ (૯) સૂવમાં અસૂત્ર સંજ્ઞા (૧૦) અસૂત્રમાં સૂત્ર સંજ્ઞા અથવા (૧) અભિગ્રહિક (૨) અનભિગ્રહિક (૩) અભિનિવેશિક (૪) સાંશયિક (૫) અનાગિક મિથ્યાત્વ પાંચ પ્રકારે છે.
સમ્યકત્વથી યુક્ત એવા જ દેવપૂજા, દાન-શીલ, આદિ (ધર્મો) ને ખરા ફલદાયી બને છે. કહ્યું છે કે
દાન-શીલ-તપ-તીર્થયાત્રા-શ્રેષ્ઠદયા-શ્રાવક પણું અને વ્રત. ધારીપણું સમ્યક્ત્વમૂલક હેાય તે મહાફલવાળું થાય છે.
નિઃશંકપણું આદિ આઠ આચારથી પવિત્ર જેનું અંતઃકરણ છે. તે જ સજનેને માટે સમકતીઓમાં પ્રસિદ્ધ થાય છે જેમ જેમ અરિહંતેને વિષે ભક્તિ અને સગુરૂએની ઉપાસના વધે છે. તેમ તેમ સમકતની નિર્મળતાં પણ વધે છે. જેનું સમકત પાંચ અતિચારોનાં ત્યાગથી શુદ્ધ છે તેને ભવે ભવે વધતે એ સુખને સંગમ થાય છે. ચક્રિપદ, ઇંદ્રપદ, મહારાજ પદ અને જિનપદ પામીને કામ કરીને તે શિવસુખનો ભાગી બને છે.
ત્યારે તત્વને દર્શાવવા માટે દીપિકા સમાન એવી અરિહંતની દેશનાં સાંભળીને મિથ્યાત્વરૂપી અંધકારના નાશથી શુદ્ધ હૃદયવાળાં બની ક્ષપક શ્રેણિ ઉપર આરૂઢ થયેલાં શ્રેણિક મહારાજાએ દર્શન સપ્તકને ક્ષય કરીને ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વને પ્રાપ્ત કર્યું
અહેસે પણ દીપકસમાં સમ્યક્ત્વને નિર્મળ કરીને પરમાત્માને આ રીતે વિનંતી કરી. હે નાથ ! ઔપશનિકાદિ સમ્યક્ત્વના વિભાગોને કહેવાની મારી ઉપર કૃપા કરે, ત્યારે જિનવર તેની આગળ બોલ્યાં
soboto test test topoesestodestostogosto stesso esperes m
e
gossegoslastestdeses
[ ૧૫
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
၅၇၇၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉
પ્રદેશથી મિથ્યાત્વનાં દલિનાં અવેદન રૂપથી નિર્મળ જળ જેવું ઔપથમિક સમ્યક્ત થાય છે. તે શ્રેષ્ઠિન ! તે (મિથ્યાત્વ)નાં પ્રદેશની અનુભૂતિથી કિંચિત્ કલુષિત પાણી જેવું ક્ષાપશમિક સર્શન કહ્યું છે. ત્રણ પ્રકારનાં મિથ્યાત્વનાં પુજનો ક્ષયથી સર્વથા શુદ્ધ જલ જેવું ક્ષાયિક સભ્યત્વ કર્યું છે. સમ્યક્ત્વથી પડતે હેય અને હજી મિથ્યાત્વને પામ્ય ન હોય તેવાં જીવેને વમન કરાતાં અન્નનાં સ્વાદ જેવું સાસ્વાદન સમ્યકત્વ હોય છે. સમ્યકત્વ મેહનીયનાં દળિયાનાં ઉત્કૃષ્ટ વેદન (અનુભવ)થી વેદક સમ્યકત્વ કહ્યું છે. બીજા જેને પ્રકાશ આપવાથી દીપક સમ્યકત્વ મનાયું છે.
સાસ્વાદન અને ઔપશમિક સમ્યકત્વ પ્રાણીઓને (ભવચક્રમાં) પાંચ વાર પ્રાપ્ત થાય છે (એક ભવમાં વધુમાં વધુ બે વાર) અને ક્ષાપશમિક સમ્યકત્વ અસંખ્યવાર પ્રાપ્ત થાય છે. ટી. એક ભવમાં લાપશમિક સમ્યકત્વ સહસ્ર પૃથફવ (ર થી ૯ હજાર) વાર પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. ક્ષાયિક અને વેદક સમ્યક્ત્વ ભવચકમાં એક વાર જ પમાય છે. અંતિમ બે સિવાયનાં બાકીનાં બધાં પ્રતિપાતી છે. | લાપશમિક સમ્યકત્વ અને ઔપશમિક સમ્યકત્વને ભેદ જણાવું છું. ઉપશમ સમ્યકૃત્વવાળે પ્રદેશથી પણ મિથ્યાત્વને અનુભવ નથી. ક્ષપશમ સમક્તિી ડહોળાયેલ પાણી જે છે, તે ઉપશમ સમ્યકત્વ વાળે શાંત પાણી જે છે અને ક્ષાયિક સમીતી નર્મળ પાણે જે છે. મિશ્ર સમ્યક્ત્વ ઉત્કૃષ્ટ કે જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત કાળનું છે. પશમિક સમ્યકત્વ પાંચવાર અને ક્ષાપશમિક સમ્યકત્વ અસંખ્યવાર મળે છે.
આ રીતે સાંભળીને શ્રેષ્ઠીએ અરિહંતની સામે હું જિન અને જિનમત સિવાય અન્યને નમીશ નહી. (એ અભિગ્રહ લીધે.) પછી શ્રેણિક રાજાદિ પ્રભુને પ્રણામ કરીને શાસન પ્રભાવનામાં તત્પર એવાં આનંદપૂર્વક પિતાના ઘરે ગયાં. જેઓએ સર્વ કર્મ શત્રુઓને ત્રાસ પમાડયાં
AdadoseAssessessodessesseslesedseasessosossessessssssssssssssssooooooooooote ૧૬ ]
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
* જય જય જય
જય જજ
જજ
છે. એવાં ચરમ તીર્થપતિ પૃથ્વીને પવિત્ર કરતાં સૂર્યની જેમ પ્રકાશ કરતાં અન્યત્ર દેશમાં શુભ પ્રદેશમાં વિહાર કરી ગયા.
ભક્તિથી ત્રિકાળ જિનપૂજાને કરતા ઉભયટેક આવશ્યક કરતાં તત્તાતત્વનાં વિચારના જાણથી યુક્ત હૃદયવાલા સુપાત્ર દાનમાં તત્પર એવા ઘરે આવેલા અહદાસ શ્રેષ્ઠીએ રાજાથી પણ અધિક સંપત્તિથી ઘણા ઉત્સ વડે અરિહંતના શાસનને ઉપમાનીત એવી મહાનતાને પમાડી.
પ્રથમ પ્રસ્તાવ સંપૂર્ણ
બીજો પ્રસ્તાવ તે મગધ દેશને વિષે રાજાના આદેશથી સમસ્ત જનતાને આનંદકારી પ્રખ્યાત એ કૌમુદી ઉત્સવ થયે. સિંહસ્થ વર્ષની જેમ બાર વર્ષ પછી તેમાં આ (પ્રસંગ) વૃત્તિ હતી. તેથી તેની વ્યવસ્થા દુઃખે કરીને ઓળગાય તેવી થઈ. તે (ઉત્સવ) પ્રાણીઓની પીડાની શાંતિ માટે. કાર્તિક મહિનાના અથવા તે વસંત તુના (ફાગણ માસના) ચેમાસાના દિવસે (સુદ ૧૪) થાય છે.
તે મહત્સવમાં કસુંબાથી રંગેલ બે વસ્ત્રથી યુક્ત એવી સર્વે પણ સ્ત્રીઓ સૌભાગ્યના ગુણથી ઉત્કૃષ્ટ એવી અનેક ભેગના અંગથી સુશોભિત શોભાવાળી થઇ. શ્રેષ્ઠ સંગારના રસથી ઉદ્ધત અને મનગમતાં ભેજનને આગતી સ્ત્રીઓ) વનના મધ્યમાં જઈને કુલદેવતાઓની પૂજા કરે છે અને સખીઓ સાથે ગીત ગાય છે. સુંદર એવી વિવિધ ક્રીડાઓને કરે છે, હર્ષથી નૃત્યના કૃત્યને કરે છે. કૌતુક યુક્ત મનવાળી પરસ્પર શ્રેષ્ઠ એવાં પુષ્કળ દાનેને આપે છે.
દેશમાં જે આ પૂજયની પૂજા ન હોય તે લોકોમાં જલદીથી
கககககககல்லல்லகககககல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்t
shatthhhல்லதல்ல்க்க
ககக
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિશેષ ઉભો થાય છે. કારણ કે પૂષની પૂજાના વાધ અહીં પ્રાણિઓના મગળને હણે છે.
એક વખત રાજાએ કૌમુદી મહાત્સવના હેતુથી સત્ર પટહદ્વારા આ રીતે ઉધાષણા કરાવી. હે નગરજને ! આન યુક્ત અને ઉત્સાહ યુકત એવાં તમે મહાત્સવપૂર્ણાંક કૌમુદી ઉત્સવ કરો. સુદૂર કર્યાં છે શરીર જેણીઓએ એવી દેવીની શાભાને પરાભવ કરતાં વેષને ધારણ કરતી સર્વે સુ દરીઓના સમૂહા વેગથી દ્યાનમાં જઇને જલ્દીથી હૃદયને આનંદ આપતાં નૈવેદ્યા ભેટાથી દેવીના ચરણોની સેવા કરીને પીડાએના અંતકરનાર વિવિધ ગૌત નૃત્યાદિ ક્રીડાએને કરતાં રાત દિવસ ઇચ્છાપૂર્વક નિશ્ચિતપણે ત્યાં રહે. કલા જાણકાર સવે પણ પુરૂષોએ નગરમાં રહીને જ કલાયુક્ત ક્રીડાઓને કરવી અન્યથા તે રાજ દડા ભાગી ખનશે. રાજાજ્ઞાના ભંગ, ગુરૂએનુ માનખ’ડન અને બ્રાહ્મણોની વૃત્તિ છેઃ આ ત્રણે શસ્ત્ર રહિત વધ કહેવાય છે.
આ રીતે ઉદ્યેષણાને સાંભળીને આનંદીત થયેલી સ્ત્રીએ વનમાં જવા માટે આ રીતે સામગ્રી (તૈયાર) કરવા લાગી.
હું ખાલે ! જમીનમાંથી દુર્વાને જલ્દીથી થાળીમાં સ્થાપ, હે ચંદને ! દેવપૂજા ચેાગ્ય ચંદનને તૈયાર કર. હૈ કલ્યાણિ ! કુટુ બીએના કલ્યાણ માટે દેવીઓને ખુશ કરતાં મધ અને દહીંને તૈયાર કર. હું સુખી ! તું સારા એવાં ફુલાને લાવ. હું વિદગ્ધ ! તું મસ્તકની શિખાને ચંદ્રની જેમ સુંદર કર. હે વદુરે ! સૂર્ય જેવાં લાલ સિંદુરને તું લાવ જેથી સ્ત્રીઓને પ્રિય એવી વાળની થેામા હું કરૂ. ખીજા કાને છેડી દઈને હું સખી ! તું કસ્તુરીનુ' મર્દન કર જેથી હુ ગાલ ઉપર ચિત્ર રચનાને કરું હું કુસà ! તું સુંદર એવા માથના અડાને તૈયાર કર જેથી હુ. તેને જલ્દીથી વિવિધ ફુલેત્રી સુશેાભિત કરૂ મનેાહર એવા પાણીથી તું કુંકુમને ઘાળ જેથી આનદયુક્ત એવી હું મારા અંગને રંગમય કરૂ'. હું કેમલાંગી ! તું મને જલ્દી દિવ્ય વસ્ત્રો આપ. હું શતપત્ર કમલાક્ષી ! (કમલ જેવા આંખવાળી સ્ત્રી) તુ
တောက်တောက်လအာအက်အက်အက်အက်အက်အက်အက်အက်အက်အက်အက်
૧૮ ]
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
ခနနနနန
၁၉၉၉၇၉ ၉၆၇၀၇၅၆
જીથી પાદુકાને ધારણ કર. હે સ્ત્રી! તું જલદીથી કાજળને પાણીથી પલાળ, હે બાલે! આંખને અંજન માટે તું સળીને ટુકડે તૈયાર કર. હે ચતુરા! તું વળી અદ્દભુત એવા કસ્તુરીના વિસ્તારને મુક. હે સાનંદા ! તું રોમાંચિત કેમ થતી નથી? હે ગાંડી! તું નકામી ઢીલી કેમ પડી છે? હે કપૂરિ! હે લીલાવતી ! તું જલદીથી લીલામાત્રમાં ધણા કપૂરના રસથી ભરેલું તાંબુલ (વાદિષ્ટ મુખવાસ) લઈને આવી
- આ રીતે પરસપર વાતચીતથી સર્વ સામગ્રીને કરી વનમાં જતી સ્ત્રીઓના સમૂહને જોઈને અધ્યાત્મધર્મ બુદ્ધિવાળા અહદાસ શ્રેષ્ઠીએ આ રીતે વિચાર્યું કે કુટુંબ સહિત જિનપૂજા મારે કઈ રીતે થશે. જ્યારે દેવે પણ નાત્ર મહેત્સવ કરે છે, એવું ચાતુર્માસિક પર્વ આજે છે. વિવેકી એવા મારે આજે સર્વ આદરપૂર્વક જિનપૂજા કરવી એ અભિગ્રહ મેં જિનેશ્વરની પાસે જ ગ્રહણ કર્યો છે. ૨૬-૨૯
રાજાજ્ઞાથી કૌમુદી ઉત્સવની ઈચછાથી મારી સર્વે પણ પત્નીઓ પિતાના પરિવાર સાથે જંગલમાં જાય છે. ચાંદની વિનાને ચંદ્ર કે વિજળી વિનાને મેઘ જેમ શોભતે નથી, તેમ લેકમાં સ્ત્રી વિનાને પુરૂષ શેભતે નથી. એ રીતે અંતરમાં વિચારીને ઉત્પન્ન બુદ્ધિવાળો તે શેઠ વિવિધ રત્નોથી યુક્ત સુવર્ણ સ્થાલને હાથમાં લઈને, સુભટોથી યુક્ત એવા રાજમહેલમાં ગયે અને ભેંટણના થાળને આગળ મુકીને રાજાને નમે, ત્યારે આનંદયુક્ત રાજાએ કહ્યું કે હે શ્રેષ્ઠિનું ! આપના આગમનનું કારણ મને કહો.
ત્યારે નમતી કાયાવાળે નિર્મળ વદન કમળવાળો એ શ્રેષ્ઠી પિતાના બંને હાથે મસ્તકે જેડી આ રીતે બેલે. હે રાજન ! આજે સર્વ પાપનું નાશક એવું ચેમાસી પર્વ છે. જ્યાં દેવતાઓ પણ નંદીશ્વર દ્વીપમાં યાત્રા કરે છે. મેં પણ પૂર્વે પ્રભુ વિરની પાસે નગરીના સર્વ જિન મંદિરના વિધિપૂર્વક પૂજનનો અભિગ્રહ ગ્રહણ કરેલ છે. તેમજ વિશ્વબંધુ સમા સાધુઓને આ દિવસે પિતાના સવે
sessesssssssssssssssssssssssss defeated,www
[ ૧૯
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
જયજયકાર કુટુંબીઓ સાથે વંદના કરવાને અભિગ્રહ લીધે છે. વળી રાત્રીના સમયે સહુ સાથે મૈત્યમાં જગદ્ગુરૂની પૂજા કરીને ગીત નૃત્યાદિ કૃત્ય કરવાને અભિગ્રહ છે. (મારે છે) તે વિભુ! આ મારું કાર્ય છે.
હમણ કૌમુદી ઉત્સવ નિમિતે લેકેને વિષે આપને આદેશ છે. આમ હેતે છતે હે રાજન ! મારા વ્રતને જરા પણ ભંગ ન થાય અને જેમ હું આપને આજ્ઞાપાલક થાઉ, તેવું છે આહંતુ શિરોમણિ! આપ અવશ્ય ફરમાવે.
આ રીતે સાંભળીને સકળ લેકને માટે કલ્પવૃક્ષ સમા, ઘણા આનંદના પૂરથી વિકસિત શરીરવાળા અને પુલક્તિ રોમાંચવાળા શ્રેણિક મહારાજાએ ચિત્તમાં આ રીતે વિચાર્યું. વિશ્વ વિસ્મયકર અને મહા મોહકર એવા મહત્સવને છેડીને આ મહાત્મા સર્વેશના ધર્મને વિષે આ રીતે બુદ્ધિ ધારણ કરે છે. સુંદર આચારથી શોભતા જિનપૂજામાં ઉદ્યત ચિત્તવાળા આ પુણ્યાત્મા વડે મારે સમગ્ર દેશ-નગર–અને ઘર પવિત્ર થયું છે. જે આ રીતના ઘણા લેકે મારા નગરમાં થાય તે આ રાજય સફળ બને.
પછી રાજાએ શ્રેષ્ઠીને પ્રગટ રીતે કહ્યું, હે શ્રેષ્ઠિન! તું ધન્ય છે. કૃતકૃત્ય છે, તારે જ જન્મ. (સફળ છે) પ્રશંસનીય છે કે જે તુ આ રીતે વિશ્વ પ્રમાદકર ઉત્સવને સમૂહ હેતે છતે ધર્મ કરણમાં કુશળ છે. ધરતી ઉપર પ્રમાદ પરવશ પ્રાણ સાંસારિક મહેત્સવ થયે છતે પ્રાયઃ ધર્મપરાડમુખ બને છે. જેને વ્રત ક્રિયા અને નિયમની ધીરતા ત્યાં સુધી જ છે જ્યાં સુધી તેને સંસારનું કાર્ય આવતું નથી.
મારા સમગ્ર રાજ્યમાં તારાથી જ મહાનતા છે. તેથી તું શંકા રહિત પણે સર્વ સામગ્રીથી જિન પૂજાને કર. વળી હે મહાભાગ ! તારી સાથે ઘરમાં રહેલી તારી પત્નીએ પણ જિન પૂજા મહત્સવને ભલે કરે. તારા સુકૃતની અનુમોદનાથી મને પણ પુણ્ય મળશે. કર્તા
$ essdessessessesssssssssssssssssssssssssssssssssssssssss desses
૨૦ ]
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
အအအအအအအအအအအအ၉၉၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇
અને કર્તાને સહાય કરનાર (ઉપલક્ષણથી તેની અનુમોદના કરનાર) આ. બંનેને શાસ્ત્રમાં સમાન ફળ કહ્યું છે. ૫૦-પર
આ રીતે કહીને રાજાએ તેને મણિને થાળ તેને પાછો આખે; મહાપુરૂષે ધર્મકાર્યને માટે ભેટશુને સ્વીકાર કરતાં નથી. પછી વિશેષ ભેટશું આપીને રાજાએ સન્માનપૂર્વક શ્રેષ્ઠીને જલ્દીથી વિદાય આપી.
પછી શ્રેષ્ઠીએ ઘરે આવીને વન તરફ જવાની ઈચ્છાવાળી પિતાની સવે પનીઓને નિવારીને જિનપૂજાની ઈચ્છાથી સ્નાનાદિક ક્રિયાને કરેલાં એવા તેણે સ્વપરિવાર સાથે સર્વજનને આશ્ચર્યકારક એ સ્નાત્ર મહત્સવ કર્યો. ને ત્યાં કેટલાક શ્રાવકેએ દુઃખને તિરસ્કાર કરતી એવી નાટયવિધિ કરી. કેટલાકે અમૃત મધુર એવી ગીતકલાને કરી. કેટલાકે ત્યાં પરમાત્માની સન્મુખ વિવિધ વાદ્યો વગાડયાં અને કેટલાકે ભાવથી બિંબની અષ્ટપ્રકારી પૂજા કરી. ચતુર એવા કેટલાકે કેસરના દ્રવથી છાંટણા કર્યા. કેટલાકે પ્રગટ રીતે અખંડ અક્ષતથી મંગલ કર્યા. કપૂર-અગરધૂપના ધુમાડાની લહરીઓથી વ્યાપ્ત આકાશ મંડળવાળા જિનભવનમાં સ્નાત્રોત્સવ કર્યો. પછી પરિપાટીથી (ક્રમે કરીને) સવે ઐને વિષે જિનબિંબની હારમાળાને વિધિથી પૂજતાં તેણે દિવસને સફળ કર્યો.
સુગંધી દ્રવ્યથી પિતાને સુશોભિત કરતાં, જાણુકામાં અગ્રેસર ઇંદ્ર જેવી ભક્તિવાળા તેણે રાત્રિના સમયે વિશેષ વિધિથી સ્વગ્રહમૈત્યમાં પૂજા કરીને ગીતપૂજા માટે આનંદથી વાદ્યોને વગાડયાં. શુદ્ધ ભાવવાળી અને પતિવ્રતા એવી શ્રેષ્ઠીની આઠ પત્નીઓએ દૈવી ગીત નૃત્યાદિ
કર્યા.
હવે તે સમયે કૌમુદી ઉત્સવથી આનંદમન એવી નગરની સર્વ સ્ત્રીઓ ઉદ્યાનમાં સ્વૈરપણે કીડા કરે છે. તે અવસરે નિદ્રા દૂર થયેલ રાજાએ પ્રતિહારી દ્વારા મંત્રીને બોલાવરાવીને ક્રીડાની ઈચ્છાવાળે તે બ. હે મંત્રીરાજ! જે લીલાવનમાં વિલાસ કરતી એવી સ્ત્રીઓ
oddddslastestastasestestostestestadososastostestestostestestosteste sesostostogostosasododecadastedestedodeckstededede
[ ૨૧
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
စုစုနေ၇၉ ક્રિીડા કરી રહી છે, તે વનમાં હમણાં આપણે જઈએ. વૈરપણે આનદથી લીલા કરતી સ્ત્રીઓના સમૂહે ક્ષણમાસમાં ગિજનેના ચિત્તને પણું આકર્ષે છે. કહ્યું છે કેસારા વચનથી ગીતથી અને યુવતીઓની લીલાથી જેનું મન ભેદતું નથી તે કાં તે ચગી છે અથવા પશુ છે,
શજાનું કહેલું વચન કાનથી સાંભળી નીતિને જાણ અને સચિને અધિપતિ નિર્ભય એ અભયકુમાર આ રીતે બેલે. હે પ્રભો ! ક્રીડામગ્ન એવી સ્ત્રીઓવાળા વનમાં હમણું જવાથી વિવિધ નગરજને સાથે દુખે કરીને સહી શકાય એ વિરોધ થશે. જે રીતે બળવાન એ દાવાનલ વનના વિનાશને માટે થાય છે તેમ બહુજન સાથે વિરોધ રાજ્યના નાશને માટે થાય છે. ઘણુઓની સાથે વિરોધ ન કરે કારણ કે મહાજન એ દુર્જાય છે. કુંફાડા મારતા એવા સાપને કીડીઓ ખાઈ જાય છે.
મંત્રીએ કહેલાં વચન સાંભળીને અત્યત અભિમાની એવા મગધપતિ અવજ્ઞાપૂર્વક આ રીતે બેલ્યા. સર્વે પણ શત્રુઓના લાખના સમૂહને મૂળથી ઉખેડી નાખવાથી મહાપ્રતાપવાળો સમૃદ્ધ અને ક્રોધિત એ મારા જે રાજા હેતે છતે રાંકડા એવા તેઓ શું કરવા સમર્થ છે.
આ રીતે રાજાની વાત સાંભળીને મંત્રી શ્રેષ્ઠ આ રીતે ન્યાય માર્ગને પ્રકાશન કરતી વાણી કહી. હે પૃથ્વીનાથ ! પ્રત્યેક અસમર્થ એવા પણ પ્રાણીઓને સમુદાયથી તૃણની જેમ સામર્થ્ય પ્રાપ્ત થાય છે.
ઘણું પણ અસમર્થોને સમુદાય દુર્ભય છે, તૃણથી જ બનેલી દેરી નાગપાશ બની જાય છે. જ્યારે રાજાઓનું દુર્ભાગ્ય ઉદયમાં આવે છે ત્યારે સમુદાયની સાથે તેને વિરોધ થાય છે તે ધરાપતિ મહાજનના વિરોધથી વિનાશ થાય છે તે અર્થમાં તમે સુધન રાજાનું દષ્ટાંત સાંભળો. તે આ રીતે
deseos deafedessesdsdsdsofessedeeded t
o
Messess:
૨૨ ]
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભરતક્ષેત્રમાં હસ્તિનાપુર નગરમાં પ્રજાપાલનમાં કુશલ એ સુયોધન નામે રાજા હતે. લક્ષ્મી જેવી રૂપસંપત્તિને ધારણ કરતી કમળ જેવા મુખવાળી અંતપુરમાં પ્રસિદ્ધ પ્રાણથી પણ પ્રિય એવી કમળા નામે તેની પત્ની હતી. સૌભાગ્યવાન એ ગુણપાલ નામે તેમને પુત્ર હતા. નાને હેવા છતાં પણ તેજસ્વીપણાથી તે રત્નની જેમ પ્રશંસનીય હતે.
સ્વતંત્ર રીતે રાજકાર્યને કરતે બલિ બ-ધનમાં નિષ્ણાત અને (પત્ની) સત્યભામાથી મુક્ત એ પુરૂષોત્તમ નામે શ્રેષ્ઠ મંત્રી હતા. સારા આચારવાળે ઘણા ઉદયવાળે, શાંતિકર્મમાં તત્પર અને રાજાને હિતકર એ કપિલ નામે પુહિત હતે. પ્રચંડ એવા સકુરાયમાન બલવાલે યમદણ૭ નામે કોટવાલ હતું, જેનાથી ત્રાસ પમાડાયેલા ચેરેને અવાજ ફક્ત શાસ્ત્રોમાં હિતે. (એટલે તેના બળે ત્યાં ક્યાંય પણ ચોરને ઉપદ્રવ ન હતે.) ઘણું પુણ્યવાળે એ તે રાજા ઘણુ ન્યાયથી યુક્ત સુખ ભરપૂર એક છત્રી સામ્રાજ્યને કરતે થે.
એકદા સભામંડપને ભાવતાં રાજાને ગુપ્તચરેએ આવીને આ રીતે કહ્યું. હે દેવ! મત્ત હાથી જેમ જંગલને ઉપદ્રવ કરે તેમ પુણ્યના સ્થાનરૂપ આપના દેશને શત્રુ રાજા ઉપદ્રવ કરે છે. તે વિભે ! સુખ સાગરમાં મગ્ન એવા આપ દેશભંગ અને પ્રજાની પીડાને ગણકારસ્તા નથી તે કયારેય યોગ્ય નથી. દેહથી–ઘરથી–રૂપથી કે લીલાથી નહી પણ કેવળ પ્રજાના રક્ષણથી જ રાજા શોભે છે. ભાગીદારની જેમ પ્રજા પાસેથી ધન લઈને નિર્લજજ એ જે સુખે સૂવે છે, સુખે ખાય છે અને લીલાથી સુખ પૂર્વક રમે છે એ તેજથી રહિત જે રાજા દેશના ભંગને અને પ્રજાના વંસને જુવે છે તેને માટે રૌરવથી અધિક બીજ કોઈ સ્થાન નથી.
ચરપુરૂષેની વાત સાંભળીને મદથી ઉદ્ધત એ રાજા બે પ્રમાદ નિદ્રાથી ઘેરાયેલે પરાક્રમવાળો હું જ્યાં સુધી રહું છું ત્યાં સુધી જ હરણ જેવા શત્રુઓ વૈરપણે ચરે છે. પણ જાગેલા સિંહની
::
esseeee
e
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
( ૨૩.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
အနေန၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၈၃
જેમ હું ક્રોધિત થયે છત કોણ? (સ્પેરપણે ચરી શકે) કહયું છે કે ત્યાં સુધી જ હરણીયાં સ્વચ્છદ રીતે સંચાર કરે છે જ્યાં સુધી નિદ્રાથી બંધ આંખેવાળ સિંહ ગુફાને આશ્રય કરે છે. જાગેલા કેશની લટાના ભારવાળા બહાર નિકળતાં તેને અવાજ કર્ણ ગોચર થયે છતે હત બુદ્ધિવાળા બનેલા તેઓ ચારે દિશાઓમાં દૂર ભાગી જાય છે. આમ કહીને તેણે તેઓને ભેટ દાન આપ્યું (અને પ્રચંડ સંગ્રામમાં નિષ્ણાત એવાં સુભટોને કહયું.
બંને પક્ષથી વિશુદ્ધ અને ગુણવાન એવા હે વીરો! તમારા માટે હમણાં જયલક્ષ્મીને વરવાનો સમય છે. આ માટે જ ચરણે આવેલા તમને રાજ્યલક્ષ્મીના પુષ્કળ વ્યય દ્વારા ક્ષટ રહિત એવા મેં આગળ વધાર્યા છે. જે જે વસ્તુ દેખાય તે તે વસ્તુ લઇને લક્ષ્મીનાં નિધિ સમા સંગ્રામ વિધિને માટે તમે પ્રયત્નથી સજજ બને. રાજાની સાથે ભેગે ભેળવીને જે સૈનિક સંગ્રામ સમયે પીછે હટે છે, તે સ્વર્ગમાં ગયેલ પિતાના સાત પૂર્વજોને નીચે પાડે છે. પાણીથી ઘબરાયેલાં બ્રાહ્મણ અને રણથી ઘબરાયેલા ક્ષત્રિયે તે પાપથી હું-લેપાઈ છું તેથી જયદ્રથને હણે નહી. આ રીતે યુદ્ધ કાર્યમાં વીરને ઉત્સાહિત કરીને રાજાએ શત્રુને જીતવાની ઇચ્છાથી સર્વ સામગ્રી કરાવી.
રાજાનાં આવાસમાં શાંતિક કમને કરતાં પુરોહિતોએ દિવ્ય અસ્ત્ર, હાથી, ઘેડા આદિનાં પૂજાને ઉત્સવ કર્યો. વીરવડે વિક્તશાંતિને માટે પાત્રદાન અપાય છે અને વિવિધ વિધિઓથી દેવતાનું પૂજન કરાય છે. બધા વડે ગુરૂ પૂજાય છે અને મોટાઓને માન અપાય છે અને - સુવર્ણ દાનથી બંદીજને, ચારણે અને માંગનારાઓને ખૂશ કરાય છે.
સ્વર્ણકટીનાં દાનથી પણ માનતી પિતાની પત્નીઓને ચરણેનાં પ્રણમથીજ સુભટે સાંત્વન આપે છે. રાજાએ વૈરીઓ સાથે યુદ્ધ માટે એક અયુત (૧૦હજાર) હાથીઓ અને ૭ અયુત (૭૦હજાર) ઘેડાઓ તૈયાર કરાવ્યાં.
કકકકકકકકકક હeeeeeeeeeeeeeeeeeee" ૨૪ ]
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાકા છ9૧૦૦થાકવાથી જ
આ રીતે યુદ્ધને માટે સામગ્રી તૈયાર કરાવીને જવાની ઈચ્છાવાળા રાજાએ દુર્ગપાલને બોલાવીને આ રીતે કહ્યું. હે ભદ્ર! તાર પ્રયત્નપૂર્વક જનપાલન કરવું. વળી સાવધાનપણે કિલ્લાની રક્ષાની વિધિમાં તત્પર રહેવું. જ્યાં સુધી હું જ્યલક્ષ્મીને હસ્તગત કરીને ઘરે આવું, ત્યાં સુધી બીજા શ્રેષ્ઠ એવાં રાજકાર્યો અને અન્ય કાર્યો તારે કરવાં. આ રીતે દુર્ગપાલને કહીને ચતુરંગ એનાથી યુક્ત રાજા જયયાત્રા માટે નગરીમાંથી ચાલ્યું. તે દિનથી માંડીને પ્રયત્નપૂર્વક રક્ષણ કરતાં તેણે સર્વ પ્રજાને આનંદ આખ્યો અને સુખી કર્યા. શ્રેષ્ઠીઓ અને નગરજને સાથે સુંદર વર્તાવ કરી તેણે રાજપુત્રાદિ સર્વેને વશ કર્યા.
હવે સન્મતિવાળે જેમ મિથ્યાત્વને દૂર કરીને સદ્ધનને પામે છે. તે રીતે શત્રુઓના સમૂહને દૂર કરીને તેનાં દેશ ઉપર પિતાની આજ્ઞાને સ્થાપીને જય લક્ષ્મીનાં સંગમથી ઉજજવલ એ તે રાજા કેટલાક દિવસે બાદ સ્થાને સ્થાને કરાતાં ઉત્સવવાળાં નગરને વિષે પાછો આવ્યો ત્યારે આનંદિત એવાં સર્વે નગરજને વિવિધ ભેટ/ઓ લઈને રાજાની સામે આવ્યાં. ભેંટણાઓને આગળ ધરીને વિનયી એવાં તેઓએ આપત્તિને દૂર કરતાં એવાં રાજાનાં ચરણમાં વંદન કર્યા.
આનંદથી સન્માન આપીને તે લોકોને રાજાએ પૂછયું કે હે મહાજને ! તમે બધાં કુશળ છે ને ? તેઓ છેલ્યાં હે સ્વામિન ! ન્યાયસાગર એવાં દુર્ગપાલની કૃપાથી હમણાં અમે સહુ અત્યંત સુખી છીયે.
આ વચન સાંભળીને રાજાએ ચિત્તમાં વિચાર્યું કે શું આ લેકે ઓલવામાં ભુલ્યાં કે મને (સાંભળવામાં) વિપર્યાપ્ત થયું છે. તાંબુલ અપાવીને થેડીવાર પછી રાજાવડે ફરીથી પુછાયેલાં તે નગરજને તે જ રીતે બેલ્યા. પછી રાખથી ઢંકાયેલ અગ્નિની જેમ અંદરથી ક્રોધિત પણ બહારથી તાપને ન બતાવતાં તે રાજાએ મહાજનને વિદાય કર્યા અને વારિત્રોનાં અવાજેથી દિશાઓને ભરી દેતાં વાધો સાથે લહે. શતી ધજાઓથી અદ્દભુત એવી રાજધાનીને શોભાવી
கலகலகககக்காhகல்ல்ல்ல்ல்ல
கலககல்ல்ல்ல்ல்ல
ககககால
[ ૨૫
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્યારથી માંડીને રાજાનાં મનમાં આ રીતે ચિંતા થઈ અરે ! આણે સર્વ નગરજનેને સ્વવશ કર્યા છે. તેથી આનિશ્ચિત દુષ્ટ અશિ. પ્રાયવાળે રાજદ્રોહી છે. રાજાએ ગુણથી અધિક એવાં સેવકને દ્રોહ કરે છે (નિગ્રહ કરે છે. તેથી આને કેઈક ઉપાયથી મારે નિગ્રહ કરે જોઈએ. નહીતર મારી રાજ્ય લક્ષ્મીને મૂળથી નાશ થશે
બિલાડીને અર્પણ કરેલ દૂધનાં પૂરની જેમ નેકરનાં હાથમાં રાજ્યનાં ભારને સેંપીને રપણે વિચરતાં જે રાજાએ સુવે છે તે મૂઢ બુદ્ધિવાળાં છે.
આ રીતે વિચારતે છળની ઈચછાથી તે રાજા લાંબા કાળ સુધી રહ્યો. પણ જ્યારે પણ કોઈની આગળ તેનાં સ્વરૂપને કહ્યું નહીં. ઇગિત આકારનાં જાણવામાં કુશળ એવા પુરાધ્યક્ષે તે જાણીને કયારેક આ રીતે વિચાર્યું. અરે ! જન્મથી માંડીને હું શ્રેષ્ઠ એવા રાજકાર્યોને કરૂ છું તે પણ આ રાજા દુષ્ટતાને મુક્ત જ નથી. આ જગતમાં સારા એવાં અનેક કાર્યોથી ખુશ કરાયેલાં પણ રાજાએ યમની જેમ કયારેય ખુશ. થતાં નથી. સૌજન્યને કરતા નથી.
કાગડામાં પવિત્રતા, જુગારીમાં સત્ય સર્ષમાં ક્ષમા, સ્ત્રીઓમાં કામની ઉપશાંતિ નપુંસકમાં ધીરતાં, દારૂડિયામાં તત્વચિંતા અને રાજામાં મિત્રપણું કેઈએ જોયું અથવા સાંભળ્યું છે ?
આ રીતે કેટલેક કાળ ગયે છતે રાજાએ પ્રધાન અને પુરોહિતને બોલાવીને પિતાને અભિપ્રાય નિવેદિત કર્યો. દૈવયોગથી તેઓએ પણ તે જ રીતે માન્ય કર્યું. કારણ કે દુનિયામાં પણ પુરાતન એવી એક કહેવત સંભળાય છે.
તે રીતની બુદ્ધિ થાય છે. સહાયે પણ તે રીતનો થાય છે અને વ્યવસાયે પણ તે રીતે જ થાય છે. જે રીતની ભવિતવ્યતા હોય.
એક વખત ભેગા થયેલાં તે ત્રણે સાથે કેઈક ઉપાય વિચારોને રાત્રિના સમયે ભંડારમાં ખાતર પાડયું. કેશમાં રહેલી સારી એવી
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
વસ્તુઓને જે ઘરમાં સ્થાપીને પાછાં જતાં તે વડે પાપ ક્રમ"નાં ઉન્નયથી રાજાની પાદુકાઓ, મત્રીની મુદ્રા (અ'ગુઠી) અને પુરહિતની જનાઇ ત્યાં ભુલાઈ
હવે કપટનાં એક માત્ર આવાસરૂપ રાષવાળાં રાજાએ દુગ પાલને ખેલાવીને આ રીતે કહ્યું હે દુષ્ટ ! મારી કૃપાથી દુગ પાલપદની લક્ષ્મીને પામીને તુ લેાકમાં રક્ષા કરે છે પણ રાજકુલમાં (રક્ષા) કરતા નથી. આજે કાઈ કે મારા ઘરમાંથી સ`પત્તિના સારભૂત એવી પ્રશંસનીય વસ્તુએ મારા ઘરમાંથી ગ્રહણ કરી છે (ચારી છે) ને જલ્દીથી ચાર સાથે તે વસ્તુએ તું સમર્પિત નહિ કરે તેા ચારની જેમ હું તારો પરાભવ કરીશ.
આમ રાજાજ્ઞાને પામીને માત્ર જોવાનાં હેતુથી કેટલાક ઢાકાની સાથે જતાં યમદણ્ડે ભાગ્ય ચૈાગે ખાત્રનાં મુખ પાસે રાજા મ’ત્રી આદિની પાદુકા મુદ્રા વગેરે દેખી. તે વસ્તુઓને લઈને ચાર પણે રાજા ક્રિને જાણીને ચિંતાથી ચંચલચિત્તવાળાં તેણે ઘણેા ખેદ કર્યાં. ૩૪થી૩૬
અરે જો પ્રધાનાદિની સાથે ન્યાયમાના નિધિ સમેા રાજા સ્વયં નિજગૃહને લુટે ! મહાપુરૂષોની આવી ચેષ્ટા પ્રાયઃ ભાગ્યનાં વિપર્યં સથી થાય છે. તેથી અહીં કઇક મોટુ નિમિત્ત વિચારવુ જોઇએ. જ્યાં રાજા સ્વય' ચાર હાય અને સચિવાદિ સહાયક હાય તે માટે આાની વાત કેની સમક્ષ કહેવી.
પછી કોલાહલ સાંભળીને બધુ જ મહાજન તે જ ક્ષણે રાજમહેલનાં આંગણે આવ્યું. વિનયથી નમ્ર એવાં તેઓને કોષથી લાલ મુખવાળાં રાજાએ સમગ્ર વૃત્તાંત કહ્યો. રાજાના આદેશથી ખાત્રસ્થાનને જોઈને વિસ્મિત થયેલાં મહાજને રાજાને નમસ્કાર કરીને આ રીતે વિનતી કરી.
દુ -
હું રાજન્ ! આસુરી ભાવને ત્યાગીને ચારને જોવા માટે પાલને તમે સાત દિવસની મુદ્દત આપે. સાત દિવસમાં જો સવસ્તુઓ અને ચારને ન આપે, તેા કાર્યકા"ની વિચારણાથી તમારે
Chanacacascad
baaaa
deceach
[ ૨૦
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
စုဖုရ
န်လိုအနေနနနနနနနနနန તેને દંડ કરે. મહામહેનતે રાજાએ તેઓએ કહેલું સ્વીકાર્યું. આ રીતે સંધી કરીને રાજાને નમીને તે દુર્ગપાલની સાથે સર્વે નગરજને પિતાનાં ઘેર ગયાં,
અહી દુર્ગપાલે પણ યુક્તિથી રાજપુત્ર-મંત્રીપુત્ર આદિ સર્વને ચોરીને સમગ્ર વૃત્તાંત કહ્યો. તેઓ બેલ્યાં તું ઘબરાઈશ નહી. રાજા હોય કે કેઈપણ હાય સત્યપક્ષના સ્થાપક એવા અમે ગ્ય જ કરશું. કારણ કે ન્યાયનિષ્ઠ અને ગુણેથી શ્રેષ્ઠ એવાં તમે હોતે છતે નગરમાં કયારે પણ ચરને ઉપદ્રવ થયો નથી. હમણાં તે રાજાનાં કપટથી રાજભંડારના ચેર તરીકે તારે પ્રચાર થયો છે. તેથી સારી રીતે ગુણદોષને વિચારીને રાજાની આગળ અમે પણ ન્યાયમાર્ગને કહીશું.
તે વચનામૃતનાં પાનથી ખુશ થતે આ દુર્ગપાલ બોલ્યા કે તમારી કૃપાથી મારૂ બધું સારું થશે પછી સર્વ જાણતે હેવાં છતાં પણ ધુર્તવૃત્તિને ધારણ કરતે નગરાધ્યક્ષ ચારને તે નગરમાં
ઘરડાં ગાડાં વાળે હવે પ્રથમ દિવસે સવારે યમદડ રાજસભામાં આવીને જ્યારે રાજાને નમે તેટલામાં રાજા છે. અરે ! અરે ! દુરુમતિ તે કયાંય ક્રર એવાં ચેરને જે ? ત્યારે કેપિત એવાં રાજાને નમીને તેણે આ રીતે જણાવ્યું.
હે સ્વામી ! નગરમાં સર્વત્ર મેં ચેરને જે પણ શુદ્ધ ધર્મ પ્રણેતાની જેમ તે કયાંય પણ દેખાયે નહી.
પછી રાજા બે કે સેવક કહેવાતા એવાં તને નિરર્થક આટલે કાલ વિલંબ કેમ થયું ? તે પણ બોલ્યા, હે મહાદેવ ! રસ્તામાં કથાકાર વડે કહેવાતી કર્ણપ્રિય એવી કથા મે સાંભળી તેથી હે રાજન!
જ
seasessessessessessessessessessomsoftseselesedeesefessageshoot
૨૮ ]
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
၈၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉ခုယူနန် મને આટલી વાર લાગી, કારણ કે સર્વ રસમાં કથા રસ અધિક કહ્યો છે. ત્યારે હસતે એ રાજા બોલ્યા કે જેથી તે પોતાનું પણ મેત ભલી ગયો, તે કથાને વ્યથા મુક્ત બની હમણાં તું મને કહે. રાજાનાં આદેશને પામી ખુશ થયેલો તે જનપ્રિય એવી કથાને કહેવા લાગ્યા,
પૃથ્વીના એક ભાગમાં સર્વ મેટા અને ઉપકારક એવાં નિવાસસ્થાન જેવું ઉગ રહિત એવું જંગલ છે. જેમાં રહેલાં વૃક્ષો વિશ્વનાં સર્વ જીવોને ઇચ્છિત એવાં ફળની સંપત્તિથી પિતાને કુલીનતાને કૃતાર્થ કરે છે. ગ્રામીણ આચારમાં તત્પર હોય તે રીતે વિવિધ પ્રકારનાં પક્ષીઓનાં સમૂહે ત્યાં ઐરપણે ખાય છે, પીવે છે અને વિલાસ કરે છે.
શાંત પ્રકૃતિને ધારણ કરતાં, પાણીમાં ડુબતાં એવાં તાપસે પિતાનાં નમ્ર આચારને પ્રાયઃ ક્યારેય મુકતાં નથી. વિનયથી ઉજજવલ એવાં તે મુનિઓ જી પ્રત્યેનાં વાત્સલ્યથી તાપની તૃષાને દૂર કરનાર ધર્મોપદેશરૂપી અમૃતની નીકને પાળે છે.
ત્યાં શ્રમને દૂર કરતું પવિત્ર પાણીથી ભરેલું રાજહંસની શ્રેણીથી શોભતું સરોવર છે. જેની નજીક વેલડીએ છે અને ઉંચુ હોવાં છતાં ઘણું ફળની સંપત્તિથી નમેલું વિશાલ એવું સાલવૃક્ષ છે. ડુક નમાવતાંની સાથે પૃથ્વી ઉપર ઘણું ફળને આપતાં તે વૃક્ષને પમાય તે તેને ઉત્તમની સાથે જ સરખાવાય.
તેની ઉપર પુત્ર પત્ની આદિ પરિવારથી ઉત્કૃષ્ટ ચિત્તવાળાં સેંકડો રાજહંસે ઘર કરીને રહ્યાં હતાં. પરાગથી આનંદિત ચિત્તવાળાં કવિએને વિશે પ્રસિદ્ધ કાંતિવાલાં વિવેકી તરીકે જેઓ પ્રસિદ્ધ થયાં છે તેઓ સારી ગતિવાળાં કેમ ન થાય.
એકદા એક વૃદ્ધ એવાં રાજહંસે વૃક્ષનાં મુખમાંથી ઉત્પન્ન થતાં વેલડીનાં નવાં અંકુરાને જોઈને હિતની ઈચ્છાથી યુવાન હંસનાં સમુહને કહ્યું ભવિષ્યની દીર્ઘદ્રષ્ટિ એજ વૃદ્ધોનું વૃદ્ધપણું છે. હે વત્સ ! તમારા માટે ઘણાં દુઃખોના કારણભૂત. આ લતાને અંકુરો જે સુખેથી સાધ્ય છે, તેને જલદીથી દૂર કરે. નહીતર તમારા બધાં માટે
osastossadeslasastestostestostestosteste de desestades sedadlastestosterostese destacadastastedtestostestadasladadosadostastasted
[ ૨૯
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
દુઃખનું કારણ થશે; વૈરિ, ન્યાધિ અને અકુરાને નક્કો પ્રથમથી જ જખેડવાં.
એ સાંભળીને મૂખ એવા નાનાં હુંસાના સમૂહ ખેલ્યા, અરે ! વૃદ્ધ એવાં પણ આપ હજી સુધી માતથી શબરાએ છે. હું વૃદ્ધ ! અમે નિરંક ભય શું કામ કરીએ ? કાણુ જાણે છે કે ભવિષ્યમાં વળી શુ થશે ?
આ રીતે તેએનુ વચન સાંભળીને વૃદ્ધ હંસે વિચાયુ, અરે યૌવનનાં ઉન્માદથી છકેલાં અભિમાની એવાં આ મહામુખેŕ-ગુણુકારી એવાં પણ મારા હિતેષદે ને સાંભળતાં નથી અને નકામા ગુસ્સા કરે છે.
નાક કપાયેલાને શુદ્ધ અરિસા બતાવવાની જેમ સન્માના ઉપદેશ તાત્કાલિક ક્રોધને માટે થાય છે,
આ રીતે કહીને ફળ પામ્યા પછી વિશ્વાસ થશે, એ રીતે વિચારતાં વૃદ્ધ હંસે મૌન ધારણ કર્યુ અને તે (બીજા) કાઇ વૃક્ષ ઉપર
રહ્યો.
પક્ષિઓનાં સવથાં ક્ષીણ થયેલા ભાગ્યથી કાલાંતરે વધેલા તે અંકુરા વૃક્ષ ઉપર ચઢયા. એકદા વેલડીનાં વિસ્તારનાં આલબને ચઢેલાં અધમ એવાં કોઇ શિકારીએ ત્યાં જાળ પાથરી. પૃથ્વી ઉપર સર્વત્ર સ્વૈરપણે વિચરતાં તે રાજહુ'સે સાંજે વિશ્રામ માટે ક્રી તેજ વૃક્ષ ઉપર આવ્યાં. વિવેકહીન ચિત્તવાળા જીવા જે રીતે સ્ત્રીઓના 'ગેામાં પડે તે રીતે માયાજાળને ન જાણતાં તે ક્ષણવારમાં તે જાળમાં પડયા.
પાશની વિવશતાથી ધ્રુજતાં તે ખીજા વૃક્ષ ઉપર રહેલા વૃદ્ધ હુ'સનાયકે કહ્યુ.. હે પુત્રો ! પહેલાં મેં તમને સુખકારી ઉપદેશ કર્યાં હતા. હવે બુધ્ધિભ્રષ્ટ એવાં તમને મત આવ્યુ' છે.
બુદ્ધિ શ્રેષ્ઠ છે વિદ્યા નહી. વિદ્યા કરતાંય બુદ્ધિ ઉત્તમ છે. બુદ્ધિહીન જીવા સિહ કરનારની જેમ નાશ પામે છે. (સજીવની વિદ્યાથી હાડકામાંથો સિ’હ પેદા કરનારની જેમ)
aaaasaachhre
૩૦ ]
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
နီနနနနနနနနနနနနနနန પિતાનાં કાર્યને શોક કરતાં તેઓ ગદ્ગદતાપૂર્વક આ રીતે બોલ્યાં, હે તાત ! પ્રસન્ન થઈને અમને જીવવાને ઉપાય આપે. જાણકારોમાં શ્રેષ્ઠ અને દયાવાળો એ તે વૃદ્ધ બે હે પુત્ર ! પ્રજા નષ્ટ થયે છતે ઉપાય દુર્લભ છે.
અજ્ઞાનતાથી, પ્રમાદથી અથવા ઉપેક્ષાથી કાર્ય નાશ થયે છતે, પુરૂષોને સર્વ પ્રયાસ નિષ્ફળ છે પાણુ નિકળી ગયાં પછી બંધ બાંધવાને શું અર્થ ?
તે પણ ભ્રષ્ટ સાંધાવાળા તમે મડદાની જેમ પડી રહે નહીતર તે શિકારી તમારી ડોક મરડી નાંખશે. તેઓએ તે રીતે કર્યું-(કારણ કે મુખઓ પાછળથી માને છે)
સવારે તેઓને ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છાવાળે તે શિકારી ત્યાં આજે. ચેષ્ટારહિત એવાં રાજહંસોના સમૂહને જોઈને તેઓને મરેલાં માનીને મૂઢ એવાં તેણે તેઓને વૃક્ષ નીચે મુક્યાં કમે કરીને જ્યારે સર્વેને તેણે પૃથ્વી ઉપર મુક્યાં, તેટલામાં વૃદ્ધનાં કહેવાથી તેઓ ચારે બાજુ ઉડી ગયાં. નિષ્ફળ આરંભવાળે શિકારી પછી પિતાનાં ઘરે ગ, પાપીઓ પ્રાયઃ અપૂર્ણ મનોરથ વાળાં થાય છે.
આનંદથી મધુર ધ્વનિને કરતાં તે પક્ષીઓ પણ વૃદ્ધ હંસનાં ચરણકમળમાં પ્રણામ કરીને આ રીતે બોલ્યાં, હે વિભે આપની કૃપામૃતધારાનાં અભિષેકથી અમે વિAવવલ્લભ એવાં જીવિતને પામ્યા.
અરે પ્રારંભમાં કડવાશથી યુક્ત એવાં વૃદ્ધનાં ઉપદેશને પરિણામ મહૌષધિનાં રસની જેમ શીતલ હોય છે. જે પ્રાણીઓ સ્વાદિષ્ટ અને અત્યંત શીતલ એવાં વૃદ્ધનાં ઉપદેશામૃતને પીવે છે, તે ચંદ્રગુપ્ત રાજાની જેમ રાજ્ય, જીવિત, સમૃદ્ધિ વગેરે સુખને મેળવે છે.
ગુણથી ભતાં સુજ્ઞ જનેએ વૃદ્ધ પુરૂષોના વાકયને સદા કરવું વનમાં બંધાયેલાં અને વૃદ્ધ નાં વાકયથી મુકાચેલાં હસોને તું જે.
de doctorado de dades do te dodaodedest teste de destedestestadestoste des testestostestostestostecededostade dooded
[ ૩૧,
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
কৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰুৰু
પછી સ્વાતંત્ર્યનાં આનંદને પામેલે રાજહુસેને સમૂહ વૃદ્ધનાં આદેશની બાબતમાં આ રીતે છે. જે વૃક્ષને વિષે લાંબા કાળ સુધી ઉપદ્રવરહિતપણે રહ્યો તેના જ મુખમાંથી વેલડી ઉગી, શરણમાંથી જ ભય આવ્યે.
મુળથી જ કાર્યને નાશ થયે એ રીતે દુર્ગપાલે પિતાને અભિપ્રાય જણાવ્યાં છતાં રાજાએ તે જાણે નહી. આ રીતે કથાનક કહીને તે પિતાનાં ઘેર ગયે, તે જ વિચારવાળે રાજા પણ અંતાપુરમાં..
કૃતબ કદી સુખી ન થાય. બીજે દિવસે કલ્યાણકાંક્ષી દેવપૂજા-દયા-દાન-પરમેષ્ઠિ દયાનાદિ યથાયોગ્ય પ્રતિક્રિયા કરીને અનેક અલંકારના સમૂહથી શેલતાં સુંદર દેહવાળા રાજાએ સભાને શોભાવી. સવે રાજવગે પિતાના ઈચ્છિતની સિદ્ધિ માટે દેવતાની જેમ રાજાને પણ નમસ્કારથી ખુશ કર્યો.
ડી વાર પછી નાવિક સમુદ્રને નમે તે રીતે દુર્ગપાલને પ્રમુખ રાજાને નમે. રાજાએ, અરે ! તે ચેર જે કે નહી એમ પુછતાં તે બે , જેવા છતાં પણ મેં (ચોરને) ક્યાંય જોયે નહી.
રાજાએ પુછયું તને મડું કેમ થયું ? તે બે, મેં કુંભારે કહેલી કથા સાંભળી, રાજાએ કહયું, દુઃખદ અંતવાળા મરણના સંકટને ભુલાવનાર એવી કથા તું હમણાં મને કહે.
આ રીતે રાજા પાસેથી આદેશને પામીને સભાજનને ઉત્સાહિત કરતાં દુર્ગપાલે કથાને કહી. તે આ રીતે
આ નગરમાં જ વિવિધ જ્ઞાનથી યુક્ત પાહણ નામે કુંભાર છે. રાજાઓ અને મુનિઓ વડે પણ પ્રજાપતિપણાથી સર્વાશ્રમને પિષક એ તે ઉચ્ચ જાતિ કરતાં પણ પ્રશંસનીય કેમ ન ગણાય?
તે કુંભાર નગરની નજીક રહેલી એક જ માટીની ખાણમાંથી વ્યાપાર માટે ન્યાયપૂર્વક માટી લાવીને સુંદર આકારના વાસણને
oddodecadadestacadastadadestostestastoodatastostado desdestestedshesteste stedesse dos dedosested...
૩૨ ]
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇
કરતે નિરંતર વિવિધ કરિયાણાએ વડે મધુર ભાષી પણે તે વેચે છે.
એકદા સમતાસાગર ઉત્કૃષ્ટ જ્ઞાની અને ક્રિયાતત્પર એવા કેઈક સાધુ નિવાસની ઈચ્છાથી સાંજના સમયે તેના ઘરે આવ્યા. વિનયથી નમસ્કાર કરીને સેવા કરતાં શુભ ભાવવાલા કુંભારે તેમને પુણ્ય પાપનું સ્વરૂપ પુછયું:
કરૂણાસાગર મહર્ષિએ તેને કહ્યું કે હે ભદ્ર! તારી આ જીજ્ઞાસા તારા નિકટ મોક્ષગામીપણાને સુચવે છે. જ્ઞાન-કષ્ટ–આદિ અનુષ્ઠાનમાં તપર (પણ) વિચારથી જડ બુકિધવાલા છે ધર્મને નામે અધર્મ કરે છે.
કહયું છે કે લેકે ધર્મને માટે કલેશ કરે છે પણ કાળુ, લીલું ધળુ-લાલ એમ કંઈ રીતે ધર્મનું સ્વરૂપ છે તેની પરીક્ષા કરતા નથી.
(ધર્મની બાબતમાં સહુ જુદી જુદી માન્યતાવાળા હેય છે.)
કેટલાક વેદને પ્રમાણ માને છે. કેટલાક ઈશ્વર ક ત્વવાદ માને છે. કેટલાકને સ્નાનમાં ધર્મેચછા છે, તે કેટલાક જાતિવાદના મદવાળા છે. કેટલાક પાપનાશ માટે યજ્ઞને માને છે, તે જેઓનું જ્ઞાન નાશ પામ્યું છે એવા જડ લેકોને વિષે પંચલિંગ છે. વધુમાં ધર્મ, પાણી તીર્થ, ગાય નમસ્કરણીય, ગુરુ ગૃહસ્થી, દેવ અગ્નિ અને બ્રાહ્મણ, જેઓમાં આ પાત્રરૂપ છે તેઓની સાથે સંબંધ કે હાય! અહિંસાથી થનાર ધર્મ હિંસાથી કંઈ રીતે થાય? પાણીમાં ઉત્પન થતાં કમળ (જેમ) અગ્નિથી ન થાય. વેદમંત્રોથી હિમાયેલા છે જે સ્વર્ગમાં જાય છે, તે જેમને સ્વર્ગ ઈટ છે એવા ઈષ્ટ પિતાદિ વડે જ યજ્ઞ કરે. નિજીવ નાગોને નમે છે અને નિર્દય એવા આ જીવતા નાગને હણે છે. તે કેટલાક વનદાહમાં પુણ્ય માને છે. બાળ ની વાત રહેવા દે, પણ વિવિધ શાસ્ત્રોના જ્ઞાતાઓ પણ ત્યાં ઉન્મત્તની જેમ વિચાર રહિત ચેષ્ટાવાલા દેખાય છે. ત્યાં ઉદ્દે બર, ઉદુખલ આદિ
જેમાં આ કથા કઈ રીતે કોઈ સમાયેલા
w
some seedseasesedeesa%beeseedoooooooooooooooo
૩૩ :
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
વૃક્ષો દેવની જેમ પૂજાય છે અને પ્રથમ રોટલાનાં દાન માટે કાગડાની પાત્રતા મનાય છે. જેઓ પરવશપણે ફરી ફરી સ્ત્રીની કુક્ષીમાં જન્મે છે. તેવા દેવે પાસેથી આ મુખ ભવન અંતરૂપ મેક્ષ પદને ઈચ્છે છે. જેમાં પત્ની, ધન, ધાન્ય, આદિ વિષેને પરિગ્રહ છે તેઓ ગુરૂ થઈને ઘણુઓને ભયથી તારવામાં પ્રયત્ન કરે છે. ધઑવડે રસ્તા ઉપર ચઢાવાયેલે અંધ તેનાં સ્વરૂપને ન જોણુતે છતાં પણ તે રસ્તે જાય છે, તે રીતે છતી આંખવાળે જે વિચાર રહિતપણે તે રીતે વર્તે તે તેમાં ખરેખર દૈવને જ દોષ છે.
અધર્મ, અ૫ ધર્મ, ઘણો ધર્મ અને થોડું પાપવાળા તેમજ શુદ્ધ ધર્મ યુકત એમ ચાર રીતે ધર્માનુષ્ઠાને મનાયેલાં છે. સર્વે પણ ધર્મવાદીઓને વિષે અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્ય. અને અપરિગ્રહ એ પાંચ પવિત્ર છે. આ પાંચ પદનું આચરણ યતિઓને સર્વથા. હોય છે તે ગૃહસ્થને દેશથી એ આ ધર્મ સર્વ સુખને આપનાર છે. ઇત્યાદિ દેશનાં સાંભળીને તત્ત્વજ્ઞ એ તે પાપભીરૂપણથી સર્વ કર આરંભને ત્યાગી એ શ્રાવક થશે. •
એકદા તેજ ખાણમાં ખેદતાં પુણ્યનાં અનુભાવથી સુખના કારણે ભૂત એવું નિધાન આ કુંભાર પામે. તેનાં બળથી તે ધનિક થયો. અને જ્ઞાતિમાં ગૌરવને પામે. વળી દીને વિષે યથાયોગ્ય દાન આપ્યું
વિવિધ દેશમાંથી આવેલાં છોને રહેવા ગ્ય કૈલાસ પર્વત જેવું નવું મંદિર (ઘર) તેણે બનાવ્યું. તે રીતે લેકેને વિસ્મિત કરતાં મેટાં ઉત્સવપૂર્વક પુત્ર-પૌત્રાદિ સંતતીને કામ કરીને પરણાવ્યા. પછી આ રાજકૃપાથી શિલ્પી સમૂહનાં આગેવાન પદને પામે. કારણ કે ધર્મ એ સર્વાર્થનું સાધન છે. ૩૩ થી ૩૫
કારણ કે ; જેની પાસે ધન છે તે મનુષ્ય કુલીન છે. પંડિત છે, શાસ્ત્રજ્ઞ છે, ગુણયલ છે, તે જ વકતા છે, તે જ દર્શનીય છે સર્વે ગુણે સેનાને આશ્રયે છે.
destacadostastastestostestedtestosteste de se dostosostotodeste boste lastestedadledtestesttestostestodestosteste dostosoddis
૩૪ ]
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနနနန၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉ခုန
પરંતુ કુળકમથી આવેલાં શિલ્પીકાર્યને તે મૂકતે નથી ઉત્તમ પુરૂષ પ્રાયઃ કુળ પરંપરાથી આવેલાં કાર્યમાં તત્પર હોય છે. ૩૬
એકવાર સામગ્રી તૈયાર કરીને તે માટી લાવવા માટે તે જ ખાણમાં ગયા હતા. સન્માનનીય માતાની જેમ સર્વ સુખની જનની સમી તે ખાણને જેટલામાં કેદાળીથી ખણે છે. તેટલામાં મારા વડે આટલી વૃદ્ધિને પામવા છતાં દુષ્ટ બુદ્ધિવાળો આ કૃતની જેમ હજુ સુધી પણ મને ખોદે છે એ હેતુથી વિકૃત આકારવાળે એ તે ખાણને કિનારે જતીથી તેની ઉપર પડયા. સ્વામીદ્રોહી અને કૃતન શું ક્યાંય પણ સુખી થાય છે ? તેથી જલ્દીથી તેની કેડ તે રોતે ભાગી કે તે સારે (બળવાન હોવા છતાં પણ લાકડી વિનાં ઉઠવાં માટે અસમર્થ થયે તેથી મહાસંકટમાં પડેલાં તે કુંભારે સર્વ લેકેની સાક્ષીએ આ રીતે એક ગાથા કહી.
જેનાથી હું ભિક્ષા અને બલી આપું છું, જેથી હું આત્માને પાવું છું તેણે જ મારી કમર ભાગી, શરણમાંથી જ ભય જાગ્યા ૩૭ થી ૪૩
આ રીતે તેણે (યમદણ્ડ) પિતાને જ અભિપ્રાય જણાવ્યા પણ ઈર્ષાળ રાજાએ તેને વિચાર ન કર્યો. એ રીતે સર્વ સભાજનેને ખુશ કરી રાજાને પ્રણામ કરી તે પિતાનાં ઘરે ગયે.
રાજાએ પણ ક્ષણવાર સભામાં સચિવાદિની સાથે રાજકાર્યોને વિચારીને મહેલને આશ્રય કર્યો.
હિંમતે મર્દા તે મદદે ખુદા ત્રીજા દિવસે પણ સભામાં બેસેલાં દુષ્ટ ચિત્તવાળા રાજાવડે પુછાચેલાં તેણે (યમદચ્છે) આ રીતે કથા કહી
આ ભરત ક્ષેત્રમાં જ પૃથ્વીરૂપી વધુનાં તિલકરૂપ, સર્વ કહેવાથી યુક્ત પાંચાલ નામે દેશ છે
ત્યાં સ્વર્ગને પૃથ્વી ઉપર કંડારવામાં કલમ સમું લેકે ને આનંદનાં ધામ સ્વરૂપ અને પૃથ્વીરૂપી કમળનાં મધ્યભાગરૂપ વરશક્તિપુર , નામે નગર છે.
યુક્ત , ભારત આ રીતે કરવો રિલાય
கல்லல்லலலல்ஸ்ஸ்ஸ்ஸ்ஸ்ல்ல்ல்ல்க
ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ஸ்t
hoshtoshoள்வற்க'
[ ૩૫
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
ત્યાં દયાળુ ઢાકાને વિષે શેાભારૂપ એવા સુધમ રાજા દેવાના સમૂહમાં ઇંદ્રની જેમ અગ્રેસર થયેા. યુધ્ધમાં શ્રેષ્ઠ અને ક્ષમા (પૃથ્વી) ના ભારને વહન કરવામાં શ્રેષ્ઠ એવા તે રાજા જૈન સાધુની જેમ ધમી જનામાં મુખ્ય થયા. સદ્દનરૂપી પરાગી પવિત્ર એવાં જેનાં ચિત્તમાં જિનષ રૂપી હંસ સદા લીલા કરે છે. તે પુણ્યાત્માએ અરિહંતની પૂજા–દયા-દાન-તીથ'યાત્રાદિ ચાગ્ય ગૌરવથી જિનશાસનનુ' ગૌરવ વધાર્યું.
દેવીની જેમ દીવ્ય કાંતિવાળી, અને જિનમતરૂપી કમળને વિષે હુ'સી સમી સતી એવી જીનમતી નામે તેની પત્ની હતી. બાહ્ય અલકારાથી યુક્ત હાવાં છતાં પાત્રદાન, ગૃહાચારમાં ચતુરતાં, પતિ પ્રત્યેના ભક્તિ ભાવ આદિ અ ંતર અલ'કારાને પણ તેણીએ ધારણુ કર્યાં.
સજ્ઞ ધર્મરૂપી વૃક્ષને કાપી નાંખવાની ચેષ્ટાવાળા ચાર્વાક મતથી વાસિત એવા તેના જયદેવ નામે મત્રી હતા. જે મિથ્યાત્વનાં ઉદ્દયથી મુદ્ર એવા દેવ-ગુરૂ-ધમ અને સ્વગ—સિદ્ધિ આદિનાં સુખને કોઈ પશુ રીતે માનતા નથી. પરંતુ મગસેલોયા પત્થર જેવા તે રાજાનાં સ`ગથી બહારથી આનદ ધારણ કરે છે.
ધના નયની જેમ રાત દિવસ રાજ્ય પાળતાં તેને એકવાર વિનયાવનત ચરપુરૂષોએ આવીને કહ્યું. હું વિભા ! ગુફામાં રહેતાં કેશરીની જેમ મહાપલ્લીમાં વસતા અને પરાક્રમરૂપી લક્ષ્મીથી મહાબલનો ખ્યાતિને પામેલેા ચરક નામે લુટારો છે. સ્વર્ગનાં ટુકડાની ઉપમાવાળા આપણા દેશમાં હમણાં, ક્રૂર દૃષ્ટિનાં બળથી ઉત્કટ થયેલાં મ`દગ્રહની જેમ તે ઉપદ્રવને કરે છે.
આ સાંભળીને ઘણાં ગથી યુક્ત રાજા સિદ્ધની જેમ ગજના કરતા આલ્યા કે ત્યા સુધી પ્રચંડ ભુજા ખળવાળા શ્રેષ્ઠ હાથીની જેમ તે પાતાનાં અભિમાનથી મારી જાતને ધમરાવતા ગનાં કરે છે, કે જ્યાં સુધી સ* શત્રુઓનુ દમન કરનારા હું. આળસનિદ્રાથી મુક્ત થયેલે ા ચતુરંગ સેના સાથે સામે ગયેા નથી.
hoco
૩૬ ]
shochchhabha
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૧૧૨૦૧૭apasses
awથા 90
-
મહેન્મત્ત એવાં હાથીએ ત્યાં સુધી જ વનમાં ગર્જના કરે છે, જ્યાં સુધી કેપથી અલાયમાન પુંછડાવાળ સિંહ આવતું નથી.
પછી ઇચ્છિત દાનથી ચરપુરૂષને ખુશ કરીને રણસામગ્રી માટે સેનાનીને આદેશ કરતા રાજાએ પિતાનાં ચિત્તમાં વિચાર્યું.
જે રાજા પિતાનાં દેશમાં લેકની પીડાની ઉપેક્ષા કરે છે. તે પાપાત્મા મરીને માછીમાર કરતાં પણ અધમ ગતિમાં જાય છે. જીવતે હેવાં છતાં પિતાની સીમાને શત્રુએ આક્રમણ કરે છે તે રાજા પિતાને ક્ષત્રિામાં કંઈ રીતે ગણાવી શકે? ઉપદ્રવથી પ્રજાનું રક્ષણ કરવું એ જ રાજાને તપ છે. જપ છે અને શ્રેષ્ઠ વ્રત છે. આ રીતે વિચારીને ચતુરંગ બળથી બળવાન એ તે. જિનેવરની અષ્ટપ્રકારી પૂજા કરીને ગુરૂજને અને નગરજનેને સત્કાર કરીને જયંત તેજવાળે એ જય યાત્રા માટે ચાલ્ય.
જયયાત્રા માટે જતાં ગંગાનદીનાં પૂરની જેમ ઠેર ઠેર સેનાઓવડે તેનું રીન્ય વધ્યું. સેનાનીની આજ્ઞાને ન માનતાં જયશ્રીનાં લંપટ એવાં સૈનિકે એ રસ્તામાં જતાં વડીલ પુરૂષોને પણ ઓળંગી દીધા. શરીરની શાંતિ માટે કેટલાકે અમૃત જેવું મીઠું નાળિયેરનું પાણી પીધું તે બીજાઓએ દ્રાક્ષને રસ પીધે. કેટલાકે દેહના ઉન્માદના એકમાત્ર કારણરૂપ એ તાડવૃક્ષને રસ પીધે. તે બીજાઓએ રસ્તામાં સુલભ એ ખજૂરને રસ પીધે. કર્મ કરીને પિતાના દેશની સીમાને પામીને રાજાએ સેનાને વિશ્રામાદિ માટે છાવણું કરાવી.
જો તમે તમારી જાતને સુભટ માને છે તે કાલે સવારે રણગણમાં આવીને તમારૂં મુખ (પરાક્રમ) બતાવજો, દિવસ ઉગે છતે મને ત્યાં આવેલ તું જાણજે, એ રીતે રાજાએ શત્રુરાજાને નિવેદન કરાવ્યું. જયલકમીને વરવાં માટે ઉત્સુક ચિત્તવાળાં તે બંને રાજાઓએ રાત્રીમાં જ યુદ્ધને માટે સામગ્રી તૈયાર કરીને ઇન્દ્ર અને ઉપેન્દ્રની જેમ શ્રેષ્ઠ હાથી ઉપર આરૂઢ થયેલા, બંને બાજુ વિંઝાતા ચામરવાળાં, લટકતાં કુંડલથી શોભતાં નવા દિવ્ય છત્રોવડે સૂર્યના તાપને
memestessessessessessessessessessessessessoms
[ ૩૭.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနန၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၇၂၈၅ဖန်နန်
દૂર કરતાં ૩૬ તેજસ્વી આયુધથી સહજ માત્રમાં શ્રમને ઉતારતાં, યાચકેના સમૂહને વિષે હું હું પૂર્વક દાન આપતાં, શસ્ત્રની અધિઠાત્રી દેવીનું પિતાનાં મનમાં સ્મરણ કરતાં. સુવર્ણ સમી દેહકાંતિવાળાં, કેપનાં ભારથી ઉત્સુટ આકારવાળાં, ચતુરંગ એનાથી યુક્ત એવાં તેઓએ શ્રેષ્ઠ પુરૂષોના સમૂહનાં સંહારરૂપી પ્રલયની ઉપમાવાળું સમગ્ર પૃથ્વીતલને ધ્રુજાવતું એવું યુદ્ધ કર્યું. - અંધકારને વિસ્તારમાં રાત્રીને વિષે જ મોહિની વિદ્યાથી સમગ્ર શત્રુનાં બળને વિહલ બનાવીને કૌંચ પક્ષીની જેમ ઉદ્ધત એવાં તે ચરટને સુધર્મ રાજાએ હાથી ઉપરથી રણભૂમિ ઉપર પા.
દુષ્ટનાં અનુશાસનથી ખુશ થયેલી તે પ્રદેશની અધિષ્ઠાયિકા દેવીએ રાજાનાં મસ્તક ઉપર પુષ્પવૃષ્ટિ કરી. ત્યારે ખુશ થયેલાં સૈનિકેએ જયજયારવ કર્યો અને દુંદુભિઓનાં અવાજેએ વિશ્વને કલાહલમય કર્યું.
હવે પ્રધાનશિવદેવે ઘણું ભેટણ સાથે વિનયથી નમ્રતાને બતાવતાં મહાબળ (ચર) રાજાના પુત્ર બળદેવને આગળ કરીને (સુધર્મ) રાજાનાં ચરણે આવીને પૃથ્વી ઉપર મસ્તક લગાડીને અને પ્રણામ કરીને પ્રશંસાનાં વચનેથી પોતાનાં સ્વામિને મુક્ત કરાવ્યું, રાજાઓને સંકટ સમયે પ્રધાનનું જ બળ હોય છે.
પછી તેનાં ઘરનું સર્વસ્વ લઈને પૃથ્વીને વિષે સૂર્ય જે તે રાજા દેશનાં લોકોને આનંદ પમાડતે પિતાનાં નગર પાસે આવ્યા. હર્ષપૂર્વક ભટણાઓ સાથે સામે આવેલાં નગરજનની સાથે જેટલામાં તે નગર પ્રવેશ કરે છે, તેટલામાં અચાનક ઉત્પાતની સૂચક એવી તે કિલ્લાની એક શેરી (પાળી) જલદીથી પડી. તે રીતની તેણીને જોઈને શરીરનાં અભાવથી (મેતથી) શંક્તિ એ તે રાજા તે દિવસે નગરની બહાર જ રહે અને તે જ ક્ષણે તે નવી કરાવી, દેવેને જેમ મનથી (કાર્યસિદ્ધિ) થાય છે. તે રીતે રાજાઓનું ઇચ્છિત વચનમાત્રથી થાય છે.
s tedestestostestestostessestedestestostestosteceste detasestestostestetstocadastadestedestedade de stage sasastadadadadadadadad
૩૮ ]
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
နေန၉၀၉၇၉၉၉၅၈၉၈၉၂၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
બીજે દિવસે પ્રવેશ સમયે ફરી તે પડી, રાજાએ જલ્દીથી તે નવી કરાવી. વિવિધ ઉપાયથી પ્રયત્નપૂર્વક કરાયેલી પણ ત્રીજા દિવસે
જ્યારે તે જ રીત નીચે પડી ત્યારે બહાર રહીને'જ રાજાએ સચિવાદિને પુછયું કે હમણાં આ કંઈ રીતે સ્થિર થાય ?
જાય, અરે !
પરસ્પર વિચારણા કરીને તેઓએ રાજાને કહ્યું, હે દેવ ! દીવ્ય દષ્ટિવાળાં નિપુણ એવાં નિમિત્તિઓએ કહ્યું છે કે પુરાધિષ્ઠાયિકા દેવી તમારા પ્રત્યેનાં કેપથી બલિની ઈચ્છાથી જે આ પાડે છે. હે રાજ! જે એક મનુષ્યને બલી આ દેવીને અપાય તે આ શેરી થિર થાય.
આ રીતનું વચન સાંભળીને રાજાએ મનમાં વિચાર્યું, અરે ! પાપી એવાં આ લોકોની મૂઢતાં છે. અરિહંતનાં વચનરૂપી દીપકથી જેઓનાં અંતરને અંધકાર દૂર થયે નથી તે પુરૂષો પંડિત હેવાં છતાં પણ પ્રાયઃ બહિર્મુખ થાય છે. સત્ય માર્ગનાં અજાણુ મિથ્યાત્વનાં અધકારથી યુક્ત એવા નિર્વિવેકી જે દારૂડિયાની જેમ વર્તન કરે છે.
પછી કૃપારૂપી અમૃતથી યુક્ત એ તે રાજા બે કે ગર (ઝેર)ની જેમ આ નગરથી મારે કઈ કામ નથી. કે જેનાં માટે દુર્ગતિદાયક પ્રાણિ હિંસા કરાય તેવાં સેનાથી શું કે જેનાથી કાન છેદાઈ જાય છે.
અરિહંતન
અધિકાર
કોઠ સુવર્ણનું દાન આપવાં છતાં નરકપાતી એવાં એક જીરનાં વધથી ઉત્પન્ન થયેલાં પાપથી પણ જેની શુદ્ધિ થતી નથી. કહ્યું છે કે
મેરૂપર્વત જેટલું સુવર્ણદાન કરે, કોડે ધનની રાશિઓ આપે તે પણ એક જીવનાં વધથી થયેલું પાપ છુટતું નથી.
સર્વ વણેનાં લોકોથી પરિવરે એ હું હમણાં જ્યાં રહેલ છું. ત્યાં વિવિધ પ્રકારનાં આવાસોથી શોભતું નગર થશે. અન્ય પણ
prasat seeksfeasessessessessessessessessessomsessagefressessess seed
s
[ ૨૯
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
မှဖုဖုဖ၉၉၇
၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
જે બુદ્ધિમાન પિતાનાં આત્મહિતને ઇચ્છે છે. તેણે મન-વચન-કાયાથી જીવરક્ષા કરવી જોઈએ. કહ્યું છે કે
શાશ્વત જીવન બળ અને આરોગ્યને ઈછતાં રાજાએ પિતે હિંસા ન કરવી જોઈએ અને કરતાને અટકાવવું જોઈએ.
કરાતી હિંસા જે સુખને માટે થાય તે વિષનાં રસને સ્વાદ જીવનને આપે.
જે પ્રાણુ વધથી સુખને ઈચ્છે છે તે અગ્નિમાંથી કમળયુકત વનને સૂર્યનાં અસ્તથી દિવસને, સર્પના મુખમાંથી અમૃતને, કાલકુટ ઓરથી જીવિતને, અજીર્ણથી નિરેગિતાં અને ઝઘડાથી સજજનતાને ઈચ્છે છે.
દયાધમનાં પ્રભાવે મનુષ્યને નિશ્ચિતપણે આરોગ્ય-રૂપ-બલઐશ્વર્ય આદિ સંપત્તિઓ થાય છે. જીવહિંસા વિરતિનું જે વ્રત મેં દ્વિવિધ ત્રિવિધ પૂર્વે ગ્રહણ કર્યું છે તેનું હું પ્રાણ પણ ખંડન કરીશ નહી, વ્રતને ભંગ ઘેર એવી નરકની પીડાઓને જ આપે છે. નીચ પુરૂષોની જેમ શ્રેષ્ઠ પુરૂષ પણ જો આપત્તિમાં વ્રત ભંગ કરશે તે તેને પ્રગટ એ શું ભેદ રહેશે ?
આ રીતે રાજાના વ્રતની દઢતાં જાણીને સચિવાદિએ નગરજનેને બોલાવીને કહ્યું કે જે કંઈ જીવનાં લેહીનાં દાનથી રાજા દેવીને બલી આપે તે આ પૂર્વદ્વારની શેરી સ્થિર થશે અને નૈવેધાદિ કાર્ય થશે અન્યથા સર્વ નિરર્થક છે. કરાગ્રહથી ગ્રહિત એ આ રાજા સ્વયં હિંસા કરતાં નથી અને તે માટે અનુમતિ પણ આપતું નથી. જ્યાં હું ત્યાં નગર એ રીતે બોલતાં દઢ આગ્રહવાલાં તેઓ છાવણીનાં સ્થાનમાં નવા નગરને કરવા ઈચ્છે છે. આ રીતે જાણીને સર્વકાનાં ધુરંધર એવાં તમે યુક્તિથી રાજાને જણાવીને જે ગ્ય લાગે તે કરે.
તેઓએ રાજાને પ્રણામ કરીને વિનંતી કરી, હે સ્વામિન! ઘણાં છ માટે એક જીવને વધુ વિદ્વાને માને છે. કહ્યું છે કે :
stades sedastestoskesstastestostestadelestasestesteslased stasadadestestadasladadosadodestostestade dedestedestacadassessed
૪૦ ]
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
થા,
ફળને માટે એકને ત્યાગ, ગામને માટે કુળ છોડવું, દેશને માટે ગામ છોડવું. અને આત્મા માટે સમગ્ર પૃથ્વીને ત્યાગ કરે.
જે તમને જીવદયાની અદ્ભુત એવી વિરતિ છે તે આ નગર માટે અમે બધું કરીશું.
રાજા બે પ્રજાવડે જે કાંઈ શુભ કે અશુભ કરાય છે. તેને છઠ્ઠો ભાગ રાજાવડે નિઃસંશયપણે પમાય છે.
જેમ શુભ કર્મ કરનારાઓને પુણ્યનાં છઠા ભાગને ભાગી સારા આચારવાળે રાજા થાય છે. તે રીતે જ પાપાદિ કુકમ કરનારાઓના પાપનાં છટ્ઠા ભાગનો ભાગી ખરાબ આચારવાળો રાજા થાય છે.
ફરીથી પ્રજાજને બેલ્યાં. સર્વ પણ પાપને ભાગ અમારે થાઓ અને હે રાજા ! તમને કેવળ પુણ્યને ભાગ હે.
આ રીતે કાર્યમાં એકમાત્ર પરાયણ એવાં પ્રજાજનેની વાત સાંભળી શુભકર્મમાં જ શ્રેષ્ઠ બુદ્ધિવાળા રાજાએ ઘણીવાર સુધી ચિત્તને વિચારયુક્ત કર્યું, આરોગ્ય, ઈન્દ્રિયબળ, શરીરસ્વાથ્ય, સૌભાગ્ય, દીર્વાયુષ્ય, સર્વાધિપત્ય આ જીવદયારૂપી વેલડીનાં ફૂલેને, જગતનાં એકમાત્ર નાથ સમા જિનવરેએ કહ્યાં છે. તો પણ જિનવચનથી રહિત, અનેક ગુરૂનાં વચનથી મોહિત ચિત્તવાળાં લેકે ઘણા દુઃખનાં કારણભૂત અને નિંદનીય એવી પણ હિંસાને મંગળને માટે કરે છે અને ચિત્તને પાપિષ્ઠ બનાવે છે.
આ રીતે વિચારતાં રાજા જ્યારે મૌન રહ્યો ત્યારે નિષેધ ન કરાયેલું નક્કી સ્વીકારેલું હોય છે એ બુદ્ધિથી તે કાર્યને કરવાની ઈચ્છાવાલાં લેકેએ દ્રવ્ય ઉઘરાવવાનું કર્યું, પ્રાયઃ સર્વે જ પાપકર્મને માટે પ્રયત્ન કરે છે. તે દ્રવ્યથી આભુષણથી યુક્ત સર્વાંગસુંદર એવાં સુવર્ણ પુરૂષને નિર્માણ કરીને ગાડા ઉપર મુકીને નગરમાં સર્વત્ર ફરતાં કપટી એવાં તે લેકોએ ઉલ્લેષણા કરી કે જે પિતાનાં પુત્રને આપે, તેને રાજાવડે લક્ષધન સાથે આ સુવર્ણ પુરૂષ અપાશે.
હssessessessessedessessessfedeese semestones
[ ૪૧
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
હવે નગરમાં અત્યંત દરિદ્ર એ નિર્દય અને મુખ, શિરોમણિ વરદેવ નામે બ્રાહ્મણ છે. તેની ક્રૂર આચારમાં તત્પર એવી રૂદ્રદત્તા નામે પ્રિયા છે. વિનયનાં આધારસમાં તેનાં સાત પુત્ર છે.
ત્યારે તે ઘેષણ સાંભળીને લેભાન્ય ચિત્તવાળા તેણે પોતાની પત્નીને કહ્યું કે હે ગૃહેશ્વરિ ! નાનાં પુત્ર ઈન્દ્રદત્તને આપી દ્રવ્ય સહિત આ સુવર્ણ પુરૂષને ગ્રહણ કરીએ. હે પત્ની ! હમણાં આપણને ઘરમાં ઘણાં પુત્રો છે અને બીજા પણ અન્ય પુત્રો થશે. વળી સર્વાર્થનું સાધક એવું ધન ઘરમાં નથી. ધનરહિત ગૃહસ્થ પુત્રયુક્ત હોવાં છતાં પણ શોભતાં નથી. હે પ્રિયે ! વિશ્વમાં અદ્દભુત એવાં ધનનાં મહાભ્યને તું જે, જેનાં પ્રભાવે નિંઘવ્યક્તિ પણ વંદનીય બને છે. ધનનાં લેભથી માતાએ પણ તે વાત સ્વીકારી, અરે ! સંસારની નિરસતાં ! (ત્યાં) સર્વને સ્વાર્થ જ પ્રિય છે.
વરદેવે પટહ ધરીને નગરજનોને આ રીતે કહ્યું, આ બધું તમે મને આપે જેથી હું મારો પુત્ર તમને આપું. ત્યારે નગરજને બોલ્યાં કે તારવડે જે રાજા સમક્ષ ડોક મરડવામાં આવે તે તને આ બધું આપીયે. લેભગ્રસ્ત એવાં તેણે તે સ્વીકાર્યું, માતાએ પણ અનુમતિ આપી. સંસારના આ કુકર્મને ધિક્કાર છે !
માતા-પિતાનું તે ચરિત્ર જાણીને ઇંદ્રદત્ત વિચારે છે, અરે! અસાર સંસારની નિરસતાં શું કહેવી ! ઇંદ્રજાલ જેવા ( વિનશ્વર) માતા-પિતા પુત્ર આદિને વિષે ભેળા મહા આપત્તિનાં કારણરૂપ સ્નેહને કરે છે. સંસારમાં પ્રાયઃ સર્વ જનેને સ્વાર્થ જ પ્રિય છે. પિતાના કાર્યનાં અભાવે સ્વજને શત્રુ જેવાં થાય છે. અથવા તે ભૂખ્યા જીને આજ રીતને સ્વભાવ હોય છે કે અનાર્ય જેવા કાર્યમાં પણ તેનું મન જલદીથી લાગે છે.
ધનલેભથી આ રીતે ચિંતાયુક્ત અંતરવાળા પુત્રને આપીને વરદેવ બ્રાહ્મણે બધું ધન ગ્રહણ કર્યું. કહ્યું છે કે
દુઃખે સ્નેહમૂલક છે. વ્યાધિઓ રસમૂલક છે અને પાપે લોભ મૂલક છે, ત્રણે ત્યાગીને તું સુખી થા.
ach
tedescodescadedede
૪૨ ]
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနန န၀၉၉၉၉၉၉၉၉၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
၀
પછી સુંદર વસ્ત્ર તાંબુલ અને આભૂષણેથી વિભૂષિત એવાં બાલકને નગરજને રાજા પાસે લઈ આવ્યાં, અલંકારયુક્ત, સુંદર આકારવાળે અને પ્રસન્ન મુખવાળા તેને જોઈને બધાની સમક્ષ રાજાએ તેને આ રીતે પુછયું. “હે ભદ્ર! હે બ્રાહ્મણ પુત્ર! તું શા માટે હસે છે? શું નાને હોવાં છતાં પણ તને મરણને ભય નથી. (ત્યારે) વિસ્મિત વદનવાળા ઇદર રાજાને કહ્યું, હે રાજન્ ! અવશ્ય થનારા મૃત્યુનાં ડરથી શું?
પિતાથી ત્રાસ પામેલે પુત્ર માતાને શરણે જાય, માતાથી ઉદવેગ પામેલો પુત્ર પિતાનાં આશ્રયે જાય, બંનેથી પીડાયેલે જીવવાની ઈચ્છાવાળે રાજાના શરણે જાય. તેનાથી પરાભવ પામેલે મહાજનની પાસે સ્થાન માગે, પણ રાજાદિ સર્વે પણ સમાન આચારવાળાં થાય પછી મારાં જેવાં અનાથને તેનું શરણું મળે ? કહ્યું કે કે
જે માતા વિષ આપે, પિતા પુત્રને વેચે, રાજા સર્વસ્વ હરણ કરે છે ત્યાં શું વેદના (કરવી)?
આથીજ હે રાજન ! સર્વનાં ઉપકારને માટે હમણું મને ધીરતાથી મરણરૂપી લક્ષમીનું શરણું હે, હે નેતા ! શું તમે ત્રણે લેકમાં ચૂડામણિ એવાં શ્રી જીમૂત રાજાનું સર્વોદ્દભુત એવું ચરિત્ર સાંભળ્યું નથી ! જેણે કલ્પવૃક્ષ જેવી પ્રસન્નતાથી સર્વ સંપત્તિનાં દાન દ્વારા સમગ્ર વિશ્વનાં દારિદ્રયને દૂર કર્યું, અને શંખચૂડ નામના સાપની ગરૂડથી રક્ષા માટે પિતાની પ્રિયા અને પ્રાણને પણ ત્યાગી દીધાં.
મારા વડે પણ હમણાં રાજા સહિત સર્વ લોકોનાં ઉપકારને માટે પ્રાણપણ કરાય છે તેથી અત્યારે મારું પણ અંતર આનંદ યુક્ત છે. કલિકાળમાં પુણ્યાગે જ આ લેગ માનવ પામે છે.
આ રીતે નિર્મળ ચિત્તવાળા તેના વચનામૃતનું પાન કરીને કૃપારૂપ કલ્પવલ્લીથી યુક્ત રાજા બોલ્યો કે મારે તે શેરીથી કે તે નગરથી પણ કઈ કામ નથી કે જેના માટે આ રીતનું દુઃખદાયક પાપ કરવું પડે. હું પવિત્ર એવાં આ પૃથ્વી પીઠ ઉપર નવું નગર કરાવીશ પરંતુ સર્વ
លលលលលលល
[ ૪૩
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
વચનના જાણ એવા હુ· નિશ્ચિતપણે પ્રાણીષ કરીશ નહી. સત્ય તત્ત્વનાં પ્રકાશક જિનવચનને જાણવાં છતાં જે પ્રાણી કુમાગે જાય છે તે ખરેખર તા આંધળા જ છે.
ધર્મીમાં ઢ એવાં રાજાને અને સત્ત્વશાલી બ્રાહ્મણ પુત્રને જોઇને આન ંદિત થયેલી નગરદેવતાં પ્રત્યક્ષ થઈ. દિવ્યરૂપવાળી, તે દેવી સભાસમક્ષ ખાલી, હે રાજન્ ! તુ ધન્ય છે અને તારા વડે આ વિશ્ર્વ સનાથ છે. જીવરક્ષા વ્રતની સ્થિતિમાં જેની આવી દૃઢ બુદ્ધિ સુર-અસુર અને મનુષ્યાને પણ ક્ષેાભ પમાડનારી છે, તેજ મહાત્માઓ છે. તત્ત્વાતત્ત્વનાં જાણકાર હોવાં છતાં પણ સત્ત્વહીન પ્રાણીઓ અલ્પ પણુ કાય માં વ્રતભ'ગને માટે તૈયાર થાય છે. સમ્યજ્ઞાન અને ક્રિયા જેણે પ્રાણથી પણ અધિક માની છે તે કૈાને માટે પ્રશ'સનીય ન થાય ? જેમ પુણ્યાય રાજા થયા તેમ.
હૈ ઇંદ્રદત્ત ! સત્ત્વવાનામાં અગ્રેસર એવાં તને ઇંદ્રો પણ નમસ્કાર કરે છે, તા મારા જેવી તે શુ? આ રીતે પ્રશંસા પૂર્વક તે બન્ને ઉપર દેવીએ વિશ્ર્વવિસ્મયકારી એવી દૈવી પુષ્પાની વૃષ્ટિ કરી અને તેજ ક્ષણે તે દેવીએ વિશ્વવિસ્મયકારક એવી સુવણું ની નવી શેરી (પાળી) કરી.
પછી જનસમૂહને આનંદકારી રાજાએ ફરકતી ધજાઓથી ચાલતા નગરમાં પ્રવેશ કર્યાં. ઇંદ્રદત્ત પણ સત્ત્વથી સત્ર માનનીય થયા, જે પરાપકારમાં તત્પર હોય તે મહાયને પામે છે
ક્રમે કરીને શત્રુને જેણે ત્રાસ પમાડ્યાં છે એવાં પરાક્રમી પુત્રને રાજ્ય આપીને (તે રાજાએ) કેવાર્થી પણ દુર્બાહ્ય એવી સંયમધુરાને ધારણ કરી. પછી ૧૭ પ્રકારનાં સયમને આરાધીને તે રાજા માહે (જથા) દેવલાકે દેવ થયે.
આ રીતે મેષથી વિમુખ રાજાને આશય સૂચિત કરતા નગરરક્ષક નમસ્કાર કરીને ઘરે ગયા. અનેક રાજકાર્યાંને વરેલા રાજા પણ ચેાઞાન'દને પામેલાં ચેાગીની જેમ, અતઃપુરને પામીને નદને પામ્યા,
photoshoo
૪૪ ]
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
pape
મેાહ ! પાપનું' ધામ
ફી ચેાથે દિવસે પણ રાજાવડે પુછાયેલાં દક્ષ એવાં તેણે આ રીતે થાનક કહ્યું
વૃક્ષાનાં સમૂહથી યુક્ત અને ચારે બાજુથી પાણીથી ભરપૂર સરા૧૨થી યુક્ત એવાં એક જંગલમાં સ્વાદિષ્ટ તૃણુ અને પાણી પીને ગુજરાન ચલાવતાં, ઘણાં બચ્ચાઓથી યુક્ત એવાં હરણ-હરણી છે. યૂથની સાથે સત્તા અટવીમાં ભટકતી તે હરિણી ઈચ્છામુજબ ઉંધે છે અને ઇચ્છામુજબ પતિની સાથે ક્રીડા કરે છે.
હવે તે જગલની નજીક રહેલ ક્ષિતિમડનપુરમાં સાકનામવાળા શત્રુમન રાજા હતા. તેણે ઘણી રાણીઓથી જન્મ પામેલાં વિનયી એવા સુબાહુ આદિ પ્રિય એવાં ઘણાં પુત્રો હતા.
એકદા કોઈ કે તે જંગલમાંથી સુંદર કાંતિવાળું એક (હરણનુ') અચ્ચુ લાવીને આનંદને માટે એક પુત્રને આપ્યું. તે રાજપુત્રે હરણનાં અચ્ચાને ડૉક, શિ'ગડા, પગ વગેરે ભાગેામાં રત્ન સુવણ થી નિમિત અલકરોથી સુÀાભિત ક્યુ. પછી કુતુહલથી રમતને કરતા તે રાજપુત્ર તેની સાથે રમતે મહેલમાં સત્ર ફરે છે. વિવિધ ક્રીડાએવડે લીલાપૂવક તે હરણનાં બચ્ચા સાથે રમતાં તેને જોઈને બીજા પશુ (રાજ) પુત્રો હરણુની ઈચ્છાવાલાં થયાં.
કલાયુક્ત એવે પશુ ચંદ્રમાં ક્રીડાને માટે જેને ધારણ કરે છે— અને પેાતાનાં લાંછનવડે જેણે શાંતિનાથ પ્રભુએ ધારણ કર્યાં છે. જે સ્ત્રીઓનાં નેત્રકમળનાં સૌભાગ્યને પામ્યુ છે તે સારઙ્ગ (હરણુ) કુરંગવાળુ હાવાં છતાં કેને આનદ ન કરે?
ત્યારે રોતાં એવાં તે પુત્રોએ રાજાને કહ્યું. હે પિતાજી આનંદકારી એવું' હરણિયું અમને આપે. રાજાએ પણ સર્વે શિકારીઓને મેલાવીને પુછ્યુ` કે વિવિધધરૂપવાળાં હરણિયાએ કર્યાં અરણ્યમાં છે ? તેમાંથી કેકે કહ્યું હું નાથ! જીણુ નામનાં વનમાં મેાટા અને વિવિધ હરણિયાઓનાં ટાળા છે, તે સાંભળીને રાજા પોતે શિકારીને વેષ ધારણ કરીને હરણને ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છાથી જંગલમાં ગયા. વિષમ [ ૪૫
Sadadadadadastadadadadadade deste da se da se
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
၇၇၇၈၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉ એવાં તે વનને જોઈને હરણ ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છાવાળાં રાજાએ આ રીતે ધર્મથી વિરૂદ્ધ બુદ્ધિ કરી.
ચારે બાજુના સરોવરની પાળીએ તેડીને તે વનને પાણીથી ભરી દીધું વળી ઉદ્યાનની ચારે બાજુ ખાડા ખેડાવ્યાં અને દુષ્ટ લેકે દ્વારા ત્યાં જીણું પાંદડાઓથી અગ્નિ પ્રગટાવે. તેમજ જીવનની આશાને નાશ કરનાર જાળ બાંધી ધર્મની બાધા કરતાં વિવિધ શસ્ત્રોથી યુક્ત શિકારીઓને ત્યાં સ્થાપ્યાં. આમ કરીને અનેક મૃગબચ્ચાઓને પકડીને પિતાના પુત્રોને આપ્યાં. કારણ મેહ એ પાપનું સ્થાન છે.
આમ જોઈને વિવેકી એવાં કેક પંડિતે લેનાં બેધ માટે ત્યારે આ રીતે કહ્યું. ચારે બાજુ દેરડાઓની જાળેથી ભૂમિને, ઝેરથી પાણીને અને અગ્નિથી વનનાં અંદરના ભાગને બાળી નાંખ્યું છે. પગલે પગલે બાણયુક્તશિકારીઓ અનુસરે છે ત્યારે પુત્રયુક્ત હરિણી ક્યાં દેશને આશ્રય કરે. જ્યાં રાજા સ્વયં ક્રૂર દષ્ટિવાળે અને ક્રોધી થાય ત્યાં સેવક સાથે લોકોને પગલે(૨) પીડા થાય.
આ રીતે કહેલી કથાના ભાવને ન સમજતાં રાજાને પ્રણામ કરીને નગરાધ્યક્ષ પિતાનાં ઘરે ગયે. આત્મા જેમ પરમાનંદને પામે તેમ કામકાજ પતાવીને રાજસભાથી મુક્ત થયેલે રાજા અંતઃપુરને પામે.
સત્તા સામે શાણપણ નકામું પાંચમે દિવસે પણ રાજાવડે પુછાયેલાં તેજસ્વી વદનવાળા તેણે આ રીતે કથાને કહી.
ગૌડ દેશની પૃથ્વીરૂપ સ્ત્રીનાં કપાલનાં તિલકરૂપ પાટલીપુત્ર નગરમાં પૃથ્વી ઉપર કલ્પવૃક્ષ જે વસ્તુ પાલ નામે રાજા થયે. જેનું વગર પ્રાર્થનાએ અથીઓને વિષે સતત કરાતું દાન જોઈને આ- અમારાથી અધિક છે એમ શરમથી જાણે કલ્પવૃક્ષે મરૂભૂમિમાં જતાં રહ્યાં.
સરસ્વતીનાં અંતરનાં ભૂષણરૂપ અને વિદ્વાન જનેમાં અગ્રેસર એ ભારતભૂષણ નામને તેને મંત્રી પૃથ્વી ઉપર પ્રસિદ્ધ હતો.
બુદ્ધિમાન એ તે રાજા સતતપણે બુદ્ધિથી કવીન્દ્રની જેમ મહાર્થવાળાં નવાં નવાં કાવ્યોને કરતે વિવિધ દેશથી આવેલાં વિદ્વાને
----Yeatestseeieeeeseasessessesses possessessedeesassage
૪૬ ]
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાસે તેને અર્થ કરાવે છે અને ખુશ થયેલે તે પ્રમાણથી અધિક દાનને આપે છે. સર્વથા સત્કાર કરાયેલ (વિશ્વને ભાવતાં વિવિધ પવિતે વડે આ રાજા સર્વત્ર પ્રસિદ્ધ થયે.
તે રીતે વિદ્યા, લક્ષ્મી અને દાન આ ત્રણ ગુણથી હીન માણસ પણ મહાનતાને પામે છે. તે પછી રાજા તે શું? આત્માનું ભૂષણ વિદ્યા છે. દેહનું ભૂષણ લક્ષમી છે. દાનનુ ભૂષણ ઉઢારતાં છે તે શીલ એ સર્વનું ભૂષણ છે.
એક વખત સભામાં વિવગેષ્ઠી વખતે બુદ્ધિના જોરે મંત્રીએ રાજાનાં કાવ્યને ઘણી વાર દૂષિત કર્યું. રાજાએ પણ સ્વબુધિથી કાવ્યના દેષને પરિહાર કર્યો, તે મંત્રીએ તેને સ્થાને સ્થાને વિશેષ દુષિત કર્યું. આ રીતે વિદ્યાના મદથી છકેલાં તે બંનેને લાંબા કાળ સુધી ગુણ-દેષની વિચારણાથી દુખદાયક એ વિવાદ થયે.
પછી કોધિત રાજાએ તે મંત્રોના બંને હાથ દઇ રીતે બંધાવીને (તેને) રાત્રીના સમયે ગંગાનદીનાં પાણીનાં પૂરમાં નંખાવ્યું પરંતુ પૂર્વ પૂણ્યમે તે સ્થળ ઉપર પડે, કારણ ધર્મજ જેને સર્વત્ર સહાયક છે. ત્યાં રહેલાં મંત્રીએ વિચાર્યું કે કવિ કવિને સહન કરતું નથી એ કહેવતને રાજાએ સત્ય કરી. દુષ્ટ-સજજનને, કામીરિતિધરને, સ્વાભાવિક જાગૃતિ વાળાને-ચાર, ધમને, પાપી, શૂરવીરને કાયર અને કવિ-કવિને કેપ કરે છે (ઈર્ષ્યા કરે છે)
હવે ઉપરથી થતી મહામેઘની વૃષ્ટિથી ઉદ્ભવેલ, દુખ ફરીને અટકાવી શકાય એવું પાણીનું પુર અચાનક ત્યાં આવ્યું. તે પાણીનાં પૂરથી ભિંજાતાં મંત્રીએ જી હદયને આનંદ આપતું પ્રાકૃત પદ્ય આ રીતે કહ્યું જેનાથી બોજો વૃદ્ધિ પામે છે, અને જેનાથી વક્ષે તૃપ્ત થાય છે તેની અંદર હું મરીશ આતે શરણમાંથી ભય થયે. આ ગાથાના પ્રભાવે મંત્રીશ્રી આશ્રિત કિનારાને છોડી નદી નીચા રસ્તે જવા લાગી.
ત્યારે નીચાં રસ્તેથી વહેતાં પાણીના પ્રવાહને જોઈને સ્થિર મનવાળે તે વિસ્મયપૂર્વક આ રીતે બેલ્યો.
tode dade de ses destacadastestostestostesseste destacades desadostedodesestedescodedtodos desdedoch
sedacht.
[ ૪૭
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀၉၇၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀4 လို
નામને અનુરૂપ શીતલતાં ગુણ તારે જ સહજ સ્વચ્છતા તારી જ છે શું કહીએ, જેનાં સંગમાં બીજી પણ અશુચિઓ પવિત્રતાને પામે છે. આથી. અધિક તારી શું સ્તુતિ કરૂં? તું પ્રાણુઓનું જીવન છે. હે પા! તું જે નીચ માગે જઈશ તે તને રોકવાને કણ સમર્થ છે?......
આ રીતે પાણીની સ્તુતિ કરતાં મંત્રિરાજને. તેનાં પુણ્યથી ખેંચાયેલ નદીની અધિષ્ઠાત્રી દેવીએ. ક્ષણમાં જ નદીની બહાર મુક્યો. ત્યાં મુકાયેલ કેઈક ગુપ્તચરે દેવતાએ કરેલું મંત્રીનું સર્વ સવરૂપ રાજાને જણાવ્યું ત્યારે રાજાએ વિચાર્યું કે મેં આ ખેટુ કર્યું. આશ્રિતને વિષે ગુણદેષની વિચારણું યેગ્ય નથી. ક્ષય પામનારે, સ્વભાવથી વક શરીરવાળો. જડામા, રાત્રીને કરનારે અને સર્વત્ર (સૂર્ય)નાં સંકટ (અસ્ત) સમયે આન દિત થનારે એવો પણ ચંદ્ર હોવા છતાં ભગવાને તેને માથે ધારણ કર્યો છે, કારણ મહાપુરૂષો આશ્રિતને વિષે ગુણદેષને વિચા૨તા નથી.
પછી પ્રસન્ન થયેલાં રાજાએ મંત્રીને બોલાવીને સત્કારીને બહુમાનપૂર્વક પૂર્વનાં પદે સ્થાપે નરમ વચનેથી પણ રાજાને કેપ ન કરાવે એ રીતે વિચારતે મંત્રી રાજકાર્યમાં ત૫૨ થયે. કમે કરીને અવસર પામીને રાજયનાં ભારની ધુરાને નિજ પુત્ર ઉપર સ્થાપીને મંત્રી સ્વયં મહાન જૈન મુનિ થયે. દુર્લભ એવી ધર્મ સામગ્રીને પામીને અવસરે આત્મહિત કંઈ પણ જે ન કરે તેને વિવેકી કેમ માને ?
આ રીતે વિદ્વાનોની સભામાં કથા સાંભળતાં હે રાજન! મારો સમય પસાર થયા. કારણ શ્રોત્રેદ્રિય દુર્જાય છે.
આ રીતે કહેવાયાં છતાં રહસ્યથી પરાડુમુખ રાજાને પ્રણામ કરીને દુર્ગપાલ ઘરે ગયે. પછી દેશની ચિતાને ત્યાગીને રાજાએ સાધુ જેમ સમાધિને આશ્રય કરે તે રીતે સ્વગૃહને આશ્રય કર્યો
દૂજન સંગ પરિહરે રે ! હવે છટ્ઠા દિવસે રાજાવડે પુછાયેલ દુર્ગપાલે સભાજનને કૌતુક કરનારૂં એવું કથાનક પૂર્વની જેમ કહ્યું.
stesstastastestostestastastastestostado dostostogostetstestestostestostestostestes de docesechos de estad os
૪૮ ]
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
နန၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၀၀၀၀
કરદેશની પૃથ્વીની શોભારૂપ, પંડિતોને પ્રિય અને શુકમળની હારમાળાઓથી શોભતું રમ્ય એવું નાગપુર નામે નગર છે.
ત્યાં શત્રુઓનાં સમૂહને ત્રાસ પમાડનાર અને સજજનેનાં આનંદને પૂરનાર અર્જુન જે પરાક્રમી સુભદ્ર નામે રાજા હતા.
તેનાં ચિત્તનાં આનંદને માટે કીડાઓ કરતાં અને ચપળતાંથી પવનને પણ જીતતાં એવાં ઘણું વાંદરાઓ હતાં. સ્ત્રીઓની આંખની પાંપણે જેવી ચપળતાથી આકૃષ્ટ થયેલે તેઓની સાથે રમતે કુબુદ્ધિવાળે રાજા સ્વહિતને ભુલી ગયા. રાજકૃપાને પામેલા હેવાથી નગરમાં ઉપદ્રવને કરતાં તેઓને કેઈ પીડા કરતું નથી.
રાજાએ અંતઃપુરની કીડા માટે ચપક, અશક, કમળ, નારંગી, કેળાનાં વૃક્ષોથી યુક્ત વળી તમાલ, તાલ, હરતાલ અને વિશાલ એવાં સાલ વૃક્ષોથી સુશોભિત ભદ્રશાલ વનની ઉપમાવાળું એક નવું વન બનાવ્યું. હંસીઓથી યુક્ત હંસની જેમ આનંદી એ તે રાજા પિતાનાં અંતઃપુરની સાથે સતત તે લીલા કરે છે.
એકદા ત્યાં મદિરા પાનના મદથી ઉદ્ધત થયેલાં કેટલાક વાંદરાઓ કયાંયથી આવીને વૃક્ષોને તેડવાનું કરે છે. સર્વત્ર આનંદપૂર્વક તે વનની લક્ષમીને ઉપદ્રવ કરતાં તે વાંદરાએ વનપાલકને જરા પણ ભય રાખતાં નથી. વાંદરાઓની દુષ્ટ પ્રવૃત્તિથી ઉજજડ થયેલાં તે વનને જોઈને દુઃખી થયેલા વનપાલકએ રાજાને જણાવ્યું, તેથી યમની જેમ ગુસ્સે થયેલાં રાજાએ તે વનની રક્ષા માટે પિતાનાં કીડાનાં વાનરેને મેકલ્યાં. સરખા આચારવાળાં અને જાતિવાળાં લાંબા કાળે મળેલાં હોવાથી અત્યંત આનંદને પામેલાં ઘણું તેફાનને કરતાં તે વાંદરાએ પણ તાડની દારૂ પીઈને તે જ રીતે વર્તે છે. કૃતનની જેમ તે રાજાનાં ઉપકારને ભૂલી ગયાં.
રાજકૃપાને પામેલાં હોવાથી અન્યાય કરતાં પણ તેઓને કાંઈ પણ કરવાં માટે વનવાસીઓ સમર્થ થયાં નહી, અથવા તે રાજા કે રાજમાન્ય વ્યક્તિ જ જયારે અન્યાય તત્પર બને છે, ત્યાં સામાન્ય લેકે તેને નિષેધ કઈ રીતે કરી શકે ? ત્યારે આ રીતે વાંદરાઓની
હattempetenestee
[ ૪૯
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
နီနီနီ(
ဖန်လနီနီနီနီဝအဝန်းနေရ પ્રવૃત્તિ જોઇને કેક ઉદ્યાનપાલકે આ રીતે ગાથાને કહી. “નિર્વિક મનથી જે રાજા પિતે જ હિતને વિચારતા નથી ત્યારે બીજાને તત્વને ઉપદેશ આપનાર ડાહ્યો માણસ (પણ) ત્યાં શું કરે ?
બગીચાની રક્ષા માટે વાંદરાઓ, દારૂની રક્ષા માટે રાક્ષસે, અને બાકડાની રક્ષા માટે પારધીઓ હોય તે ખરેખર તે કાર્ય મુળથી જ નાશ પામ્યું છે.
સ્વાભાવિક વિવેક એ પ્રથમ નિર્મળ ચહ્યું છે અને તેઓની વિવેકીની સાથે જ સંગતિ તે બીજી આંખ છે. પૃથ્વી ઉપર જેની પાસે આ બે નથી તે તત્વથી અંધ છે, તે તે ઉમાર્ગે ચાલે તેમાં શું અપરાધ છે?
ફલવાલાં વૃક્ષેથી યુક્ત વન કયાં? અને વાંદરાઓથી તેનું રક્ષણ ક્યાં ? (પણ) વિચાર રહિત પણે બેલતાં રાજાને કેણ અટકાવે ?
આ રીતે થાનાં બહાને રાજાને ચેર પણે સ્થાપીને યમદણ્ડ પણ સ્વગૃહે ગયે. છત્રીસ શ્રેષ્ઠ ગુણેથી યુક્ત ગુરૂની જેમ તે રાજા પણ પિતાની રાણીઓની પાસે દીપવાં લાગે.
કામ દુર્જય છે. સાતમે દિવસે પણ રાજાવડે તે જ રીતે પુછાયેલાં વિચક્ષણ એવાં તેણે શ્રેષ્ઠ રસની વાવડી સમાન કથાને કહી.
અવંતી દેશના મધ્યભાગમાં તેનાં કટિમેખલાં સમી, દુષ્ટથી રહિત અને પિતાની સંપત્તિથી સ્વર્ગને જીતતી એવી ઉજયિની નામે નગરી હતી.
ત્યાં અત્યંત ધનવાન અને સર્વત્ર પ્રસરતી કીર્તિવાળો તેમજ શુભ કાર્યોથી પવિત્ર એવે યશોભદ્ર નામે સાર્થવાહ થયા. સમ્યગૂદર્શનથી પવિત્ર આત્માવાળો તે સપ્તક્ષેત્રમાં ધનને વ્યય કરનાર અને સદા સ્વદારા સંતેષીપણાથી તે જગતમાં ઉત્તમ એ થયે.
પુણ્યરૂપી લાવણ્યની વાવડી સમી સતીઓમાં શ્રેષ્ઠ એવી યશદા અને યશોમતી નામે તેની બે પત્નીઓ હતી
ગ્રહસ્થિતિને સંભાળતી ધનશ્રી નામની તેની માતા ધર્મતત્વથી પરાડૂમુખ અને પાપનાં ધામ રૂપ હતી. વ્યવહારથી દેવપૂજા કરતી.
d
edestederlackstastastestes destestes dades sedestedo deste dode de estado de dedodestos dos
dedo decided
૫૦ ]
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
၇၉၇၇၉၀၉၇၉၇၉၀၀၇၇၉၀၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉ વિધવા હોવા છતાં પણ શબ્દાદિ વિષયનાં ભેગેની ઈચછાવાળી હતી,
રેશમી વર, મુખવાસ, નાટક જેવું, શૃંગાર રસથી યુક્ત ગીતે સાંભળવાં, દુધ-દહીનું ભજન કરવું, કપૂ૨ દેવપૂષ્પાદિનું ચાખવું, વરને જેવું, સિંદુર, કાજળ, લાખને રસ, કુંકુમ આદિથી વિભૂષા કરવી. સેંથે પૂરવું વ્રતક્રીડા, જલક્રીડાં, મજાકનાં વચને, ઘણું અલંકારોથી શોભા, પુષ્પનાં દડા આદિનું વેચાણ, એકલાં ફરવું, બીજાને ઘરે જવું, છુપી રીતે પુરૂષ સાથે મળવું, ઘરાંગણે રમવું, પલંગ–શય્યાદિમાં સુવું,
આ બધુ યૌવનમાં ઉન્માદનાં કારણ હેવાથી કારણ વગર કયારે કુલીન વિધવા સ્ત્રીઓને ક૫તું નથી.
એકવાર વ્યવસાય માટે દુર દેશાંતર જવાની ઈચ્છાવાલા સાથે. વાહે વિવિધ કરિયાણાએ ભેગા કર્યા. સાંજે વાળું કરવાની ઈચ્છાથી રાત્રી પડવાની બીકેથી ઉત્સુક એ તે એક જ ઘરે આવ્યા. (ત્યારે) અશોક વાટિકામાં વૃક્ષનાં થડ ઉપર સફટીક જેવી ઉજજવલ સાડી નિજ માતાની પડી હતી તે દેખી.
શું માતા અહીં ભૂલી ગઈ છે અથવા કેઈએ આ ચોરી લીધી છે એ રીતે જેટલામાં વિચાર મગ્ન છે તેટલામાં જલદીથી તે જુવે છે રાગનાં આવેગવાળી અને લજજારહિત એવી નિજમાતાને કોક વૃદ્ધ પુરૂષની સાથે જોઈ
પછી પુણ્યસંપત્તિનાં ધામરૂપ આ શ્રેષ્ઠી) ચિંતવે છે, અરે ! કામદેવનું શાસન દુઃખે કરીને આક્રમી શકાય એવું છે જે આ યૌવ. નથી દૂર ગયેલી અને ઘડપણથી યુક્ત તપસ્વિની છતાં વિષાથી વિહુવલ થયેલી જાણે અંગમાં ભૂત પ્રવેશ્ય હેય તેમ દેખાય છે. કામદેવના બાણથી વિડંબણા પામેલાં ભિખારીથી માંડી રાજા સુધી સવે પણ લેક વિકલતાને ધારણ કરે છે.
શું કમલ જેવાં આંખવાલી સ્ત્રીઓ ન હતી ? કે જેથી ઈઅહિલ્યા નામની તાપસીને ભેગવો અથવા હૃદયરૂપી કુટીરમાં કામને અગ્નિ પ્રજવલિત થયે છતે કઈ પડિત પણ ઉચિત કે અનુચિતને જાણે છે? સર્વ ગ્રહને ઉદ્દગમસ્થાન અને સર્વ નું પ્રાપ્તિસ્થાન oddessedfoodedressessessodedesedefassessed Medeos
૫૧
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
એવા મહાગ્રહ જે છે તે દુષ્ટાત્મા એવા કામગ્રહ છે જેનાથી સમગ્ર વિશ્વ પરાભૂત થયુ' છે
ઘરનાં આધાર તરીકે મનાયેલી ઘરડી એવી પણ સાસુ જ્યાં દુરાચારી દેખાય છે. ત્યાં વધુઓની શુ વાત ?
એર'ના ઝાડ નીચે માતાનાં પગલાં દેખ્યા તેથી વેલડી મૂળથી નાશ પામી છે. (માટે) વહુએ તમને જેમ ફાવ તેમ કરી.
આ રીતે જાણીને વધતાં વૈરાગ્યનાં રગવાલા સાથે પતિએ પેાતાનો ન્યાયાર્જિત લક્ષ્મીને સુપાત્રમાં ખચી'ને અને પત્નીઓની સાથે જિનચદ્ર ગુરૂની પાસે સવ સુખની સખી સમી ભગવતી દીક્ષા ગ્રહણ કરી
તપસ્યાને કરતાં, પાંચ મહાવ્રતની ધુરાને પાલતાં, ત્રણ ગુપ્તિથી પવિત્ર શતદિવસ સમિતીમાં પ્રયત્નવાલાં સ્વાત્માની જેમ છ જીવનિકાયનુ પાલન કરતાં, અભ્યાસમાં વિચક્ષણુ, શ્વેતાલીસ દોષથી રહિત શુધ્ધ આહારના આશ્રય કરતાં, ત્રણ દ'થી રહિત, સારી રીતે ચારે કષાયને જીતતાં, નવવાયુક્ત શીલને ચદ્રની જેમ નિમલ પણે પાલતાં, સમતા, રૂપી અમૃતકુંડમાં સ્નાન કરતાં તેઓએ પરિષહાને સહન કર્યો અને તે મુનિ કેવળજ્ઞાન પામીને પરમપદને પામ્યાં.
હે રાજન ! આ ીતે સાથ વાહની કથા સાંભળતાં રસનાં માવેગવાળાં મને ઘણા સમય ગા
આ રીતે આશયને સૂચિત કરતુ' કથાનક પુરલીકાની સમક્ષ પ્રકાશિત કરીને તે યમદંડ સ્વગૃહે ગયા. દેશ આદિની ચિતાર્થી ઘણા કાળ પસાર કરીને, મધ્યમ જીવ સવેગને પામે તે રીતે રાજા પેાતાના મહેલે પહોંચ્યા.
પાપ પિપળે ચઢીને પાકારે છે.
હવે આઠમે દિવસે દેવપૂજા યથાયોગ્ય પ્રાતઃકૃત્ય કરીને નેક રાજાએ, સામતા, પ્રધાના, શ્રેષ્ઠીએ આદિથી સત્કાર કરાયેલે, ક્રોધાગ્નિથી મળતા રાજાએ પરાક્રમી કૃષ્ણની જેમ સિંહાસનને શે।ભાળ્યું યમન્નડને ખેલાવીને ન્યાયમાને ત્યાગીને અભિમાનથી અક્કડ
aaaaa hasavechisar
પર ]
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉
એ તે રાજા નગરજનેની સમક્ષ આ રીતે બેલ્યો. અરે દુષ્ટ? અરે દુરાચારી ! પાપનાં પૂર સમો નગરની લક્ષ્મીને ચેરતે એ ચેર તે ક્યાંક જે છે ?
ત્યારે પ્રસન્ન મુખવાળો દુર્ગપાળ બે કે હે સ્વામિન્ ! સ્પષ્ટ રીતે જોવાં છતાં પણ મેં તે (ચારને) કયાંય જ નહી.
ત્યારે અત્યંત ક્રોધથી લાલ આંખવાળે રાજા સર્વ નગરજનોને ઉદેશીને આ રીતે બ . હે લેકે ! મારા આદેશને અવગણતાં આ યમદડે સાત દિવસ સુધી ચાતુરી કરી અને ધૂર્તવૃત્તિથી પસાર કર્યા. ચારની સાથે રાજયની વસ્તુઓને આ ન આપે તે હું આને નિગ્રહ કરીશ. છે. આ રીતે રાજાનું ઠગાઈ ભર્યું વચન સાંભળીને યમદણ્ડ તરતજ ચિર ચિહ્નોને લાવીને બતાવ્યાં. રાજાની પાદુકાઓ, મંત્રીની મુદ્રા અને પુરહિતની જઈ આ ચાર ચિહ્નોને હે રાજા ! તું ખુશીથી જે, એમ મનમાં વિચાર્યું.
સમક્ષ રહેલી તે વસ્તુઓને જોઈને ત્યારે રાજાદિ (૩જણાં પ્લાન મુખવાળાં અને અધિક સંશયયુક્ત મનવાળાં થયાં,
પહેલા પણ વાતથી જાણ એવાં રાજપુત્ર, મંત્રીપુત્ર, સામંત, શ્રેષ્ઠ આદિ લેકએ આ રીતે વિચાર્યું કે આ ચિહ્નોથી પ્લાન મુખવાલાં થયેલાં રાજા, મંત્રી અને પુરેહિત જ દૂર કર્મને એક માત્ર કરતાં ચેરે છે. જ્યાં રાજા પોતે જ મંત્રી અને પુરહિત સાથે ચેર થાય છે. ત્યાં લેકોને જલ્દીથી જગલનું શરણ થાય છે. પ્રાયઃ બાળવૃત્તિવાળા રાજાઓ સારી રીતે ન્યાય પાળતાં અને પ્રસિદ્ધિ પામતાં નેકર વર્ગની ઈર્ષ્યા કરે છે.
ત્યાં મહાજને પરસ્પર વિચાર કર્યો, આ દુરાચારીએ આપણા ભવિષ્યમાં કુશળતા માટે નથી. કેઈપણ રીતે દુષ્ટ આશયવાલા આમને દૂર કરીને મહાશયવાળાં તેમના પુત્રોને તેમનાં સ્થાને સ્થાપવા.
લુચ્ચા મિત્રને, અસતી પત્નીને, કુળવંસી પુત્રને, મુખ મંત્રીને,
કહeedofocess sorterestedesofteestowsessessessessessessedessessorocodજના
[ ૫૩
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ કા
ઉતાવળાં રાજાને, પ્રમાદી વૈદ્યને, રાગી દેવને, વિષયી ગુરૂને, દયાહીન ધમ ને ઘણાં માહવશપણાંથી જે ત્યાગતા નથી તે સ્વકલ્યાણુથી ત્યજાય છે. આ રીતે વિચારીને તેઓએ રાજાને વિનતી કરી, હે રાજનૂ ! આ તમારી ચારની વસ્તુએ છે. આથી અમારો આશય નિષ્ફળ થયે છે. એમ વિચારીને ત્યારે રાજાદિ યમ'ડને દંડ કરવાં સમથ ન થયા. ન્યાય જેના મિત્ર થાય અને નમરજના પક્ષપાતી થાય તે રાજા પણ તેથી ઘખરાય છે તે સામાન્ય તે શું ?
પછી કપટથી ક્રમે કરીને તેને તિરસ્કાર કરીને મહાજને તેમનાં સ્થાને તેમનાં પુત્રાને સ્થાપ્યાં. સવલાકનાં વિરોધથી પેાતાનાં પદનાં સ્થાનેથી ભ્રષ્ટ થયેલાં તેઓ ઘણાં અપમાનને પામ્યાં, કારણ ઘણાના વિરાધ હિતને માટે થતા નથી.
તેથી હે રાજા ! કોઈ પણ બુદ્ધિમાન સાથે અને વિશેષ કરીને ઘણા લેાકેાની સાથે વિરોધ ન કરવા. તેથી નીતિનાં જાણકાર લાકોએ કહ્યું છે તે જેવાં તેવાં પણ પ્રાણીને પરાભવને ભાગી કરીને બુદ્ધિરૂપી ચક્ષુથી તેની ઉપેક્ષા ન કરવી જેવાં તેવાં પણ માણસના પરાભવ કરવા નહી જેમકે ઉપેક્ષા કરાયેલ નાનકડાં ટિટ્ટિસે પણ સમુદ્રને વ્યાકુળ
ક
પછી સુર્યાધન ાજાએ તે દેશનાં વિભાગને ત્યાગીને મંત્રી અને પુરેાહિતની સાથે દેશ દેશાંતરમાં ભમતાં શુદ્ધ ધર્મનાં પ્રકાશક એવા ધમ'ઘાષ ગુરૂને પામીને સવેગ અને નિવેદને પામેલાં તેએએ ચારિત્રના સ્વીકાર કર્યાં.
પુણ્યવાનાને પ્રાયઃ એ' જ સ્થિતિ થાય છે. સામ્રાજ્ય લક્ષ્મીને ભાગ અથવા ચારિત્ર સપત્તિના ભાગ.
એ રીતે વિધનાં ફળને પ્રકાશિત કરતુ પૃથ્વી ઉપર પ્રસિદ્ધ એવુ સુયેાધન રાજાનું ચરિત્ર સાંભળીને ત્યારે રાજા શ્રેણિક અદ્ભુત હ વાળા થયા.
બીજો પ્રસ્તાવ સપૂર્ણ
૫૪ ]
aasasamacharchool
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ પછી સજજનેને માટે કલ્પવૃક્ષ સમાન તે રાજા (શ્રેણિક) પિતાના અંતઃકરણની સ્થિરતા માટે એક લગનથી દેવગુરૂનાં ધ્યાનને કરતે હતે. છતાં. પણ ચંચળ નિશાનની જેમ તે રાજાનું ચિત્ત જરા પણ સ્થિર થતું નથી. માલધારી પણું સરળ છે, કથ્થોનું સેવન સરળ છે પણ મનની સ્થિરતાં એ જેને માટે અત્યંત દુષ્કર છે.
ફરી કૌતુકના આવેગથી ચંચળ ચિત્તવાળાં મગધપતિએ મંત્રી શ્રેષ્ઠ અભયકુમારને કહ્યું. હે મહામતિ ! હમણાં તે જે કહ્યું તે યોગ્ય છે, કે હાથીને માટે રાજા ઉંદરોવડે ત્રાસ પમાડા હમણાં ઉદ્યાનમાં જવાથી લેકે સાથે વિરોધ થાય અને વિરોધ થતાં લક્ષ્મીને નાશ અને કર્મને બંધ થાય. પરંતુ કૌતુકથી આક્રાંત ચંચળતાવાળું મારૂં ચિત્ત નગરીમાં રહેલ લેકને જેવાં ઈચ્છે છે.
સુજ્ઞ જનેએ ગમે તે રીતે રાજાનું ચિત્ત વશ કરવું એમ વિચારીને એમ જ છે એમ મંત્રીએ કહ્યું. પછી અંજન પ્રયોગથી અદશ્ય થઈને વિવિધ આચર્યો જોતાં ઘણી રીતે વાતને સાંભળતાં બજારાદિના માર્ગોમાં, યજ્ઞશાળા, દેવકુલ આદિમાં તે રાજા અને મંત્રી રાત્રિસમયે નગરીમાં ફર્યા.
રાજાએ કઈક પુરૂષની છાયાને જોઇ, પ્રયત્નપૂર્વક જેવાં છતાં પણ કયાંય તે (વ્યક્તિ) નું રૂપ જોયું નહીં. ત્યારે રાજા સચિવને કહે કે આ એકત્ર થયેલે અત્યંત ચલાયમાન એ અંધકાર પૃથ્વી પર કેમ દેખાય છે ? ત્યારે પ્રધાન છે તે સ્વામિન્ ! સિદ્ધઅંજનની કળાથી શોભતે, ચોરીનાં કાર્યથી પ્રસિદ્ધ, અદશ્ય શરીરવાળે આ લેહખુર નામને ચાર રાત્રિના સમયે ન્યાયનિષ્ઠ એવાં ધનિકોને અને જુગારના અડ્ડાઓને લુટે છે. વિવિધ રૂપપરાવતિની વિદ્યાથી ગર્વ યુક્ત ચિત્તવાળાં અને પ્રતિકાર કરવાને કેઈપણ સમર્થ નથી આ કેનાં ઘરમાં જાય છે એ જાણવા માટે આની સાથે જઈએ એમ રાજા બે અને મંત્રી યુક્ત એ તે ચોરને અનુસરતે વિવિધ આશ્ચર્યને જોવાની
เo ออส่งต่อช่วง วร่วงวร์อออออออออออออออออส่องด้วด้วด้วด้วยส่วส่วสองวงอย่าง
[ ૫૫
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
၇၇၉၀၅၉၈၀၉၇၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉ ઈચ્છાથી નગરમાં ફર્યો. ફૂર કર્મોનાં સાગર સામે આ ચેર જતાં જતાં કમે કરીને અહદાસ નામનાં શ્રેષ્ઠીનાં ઘરે પહોંચે
હવે અહીં રાજા જે સંપત્તિમાન અને શ્રેષ્ઠિઓમાં અગ્રેસર અને આઠ ઉપવાસ જેણે કર્યા છે એ અહંદુદાસ શ્રેષ્ઠી પિતાની પત્નીઓને આ રીતે કહે છે. આજે અલંકારયુક્ત અને ઉછળતાં આનંદવાળી સર્વે પણ સ્ત્રીઓ રાજાના આદેશથી કૌમુદી ઉત્સવનાં હેતુથી ઉદ્યાનમાં ગયેલી છે. દિવસે શ્રેણિક રાજાને વિનંતી કરીને જિનનામાદિ ઉત્સવને માટે તમને ઘરમાં રાખી છે. જે લૌકિક ઉત્સવનાં કાર્યમાં તમારૂચિત્ત ઉત્સુક હોય તે હમણું તમે વનમાં જાઓ. કપટ રહિત શુદ્ધ ધર્મનાં સ્થાનને આધીન મનવાળો હું રાત્રીમાં દ્રવ્ય પૂજા કરીને ભાવપૂજા કરીશ
એ રીતે પતિનું વચન સાંભળીને વિનયથી નમેલી તે સ્ત્રીઓ બેલી, હે સ્વામી ! આજે અમને આઠ ઉપવાસ થયાં છે. ઉપવાસના દિવસે પાપથી પાછા હઠવું અને સજજને સાથે સહવાસ કરવું એ જ પવિત્ર ને યોગ્ય છે. તેથી મહોત્સવ માટે વનમાં જવું તે અમારે
ગ્ય નથી [માટે]આર્યપુત્ર [પતિ ની સાથે અમે પણ બંને પ્રકારની પૂજા કરશું.
[અર્હદાસ પત્નીઓને કહે છે વિશ્વની અંદર સૂર્યની પ્રભા જેવું જિન વચન જે જાણતું નથી તેનું જ મન સંસાર કાર્યમાં જોડાય છે.
એહિક સુખને આપનાર પર્વો તે ઘણા પામી શકાય છે પરંતુ ઉભય લેકનાં સુખને આપનાર જિન ભક્તિ એ દુર્લભ છે. નિશ્ચિત પણે તત્વજ્ઞ એવી તમે ખૂબ ખૂબ ધન્યવાદને પાત્ર છે. જે તમારું મન મોટા ઉત્સવને છેડીને દઢ ધર્મવાળું છે. લેકના પ્રવાહથી, પવનથી ઉડતાં રૂ ની જેમ બુદ્ધિમાન એવી પણ સ્ત્રીઓનું મન પ્રાયઃ ચંચળ દેખાયું છે ઊંચા પ્રાસાદના શિખર ઉપર વાંસ ઉપર બાંધેલી અને સ્વભાવથી જ અનેક ગુણેથી નિર્મળ એવી પતાકા પવનથી કંપે છે.
આ રીતે કહીને પવિત્ર થઈને ઘણું ભાવથી ભાવિત એવે તે પત્નીઓ સાથે સ્વગૃહમંદિરમાં આવ્યું. શ્રદ્ધા સમૃદ્ધ એવા તેણે વિધિ
e e
essessmereleasoose%e0%a6edessessessessesses desedsedeeeeeeeeee ૫૬ ]
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
အနီဖုဖုဖုဖုဖုန်နဝနုနုနု પૂર્વક પરમાત્માની દ્રવ્ય પૂજા કરીને પ્રિય ધર્મવાળી પત્નીઓ સાથે પ્રભુની ભાવપૂજા માટે આ રીતે સ્તુતિ કહી.
જગતનાં જીનાં આનંદરૂપી કંદને પલ્લવિત કરવામાં મેઘ સમા ગીજનોના હદયકમળમાં વિલાસ કરતાં એક માત્ર રાજહંસ સમા (હે પ્રભે !] તમે જય પામે. સર્વ અતિશયેથી યુક્ત, સર્વ ઈચ્છિત ફળને આપતાં, સર્વજ્ઞ, સર્વ દશી અને સર્વાત્મા એવાં છે. પ્રભે! તમે જય પામો. ઈચ્છા વડે તવાયેલાં હે દેવ ! અમૃત પાનથી રોગો જેમ નાશ પામે છે તેમ તમારા નામની સ્તવનાથી જ ભવપીડાઓ નાશ પામે છે. દેવ ! જેને તારું દર્શન બે રીતે દ્રવ્યભાવથી સારૂ થાય છે કર્યું છે તેને પગલે પગલે ત્રણે લોકમાં ઉત્કૃષ્ટ એવી સંપત્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. શિવરૂપી લક્ષમીથી સનાથ આ રીતે સ્તવાયેલાં હે નાથ! તમે કૃપા કરે અને મને શિવ લક્ષ્મીનું દાન કરે.
આ રીતે ભવનાધીશની સ્તવનાં કરીને પ્રિયાઓથી પ્રેરાયેલ સારી બુદ્ધિવાળા અને કલુષતા રહિત એવાં તેણે સંગીત વિધિને કરી. - સમસ્ત ત્રિલેકમાં અદ્દભુત એવી તેની પૂજાની પ્રવૃત્તિ જોઈને ચોરની પાછળ આવેલ મંત્રી યુક્ત રાજા આ રીતે વિચારે છે. ગૃહસ્થામાં પ્રથમ એ આ જ પૃથ્વી ઉપર પ્રશંસનીય છે કે જેના અંતરમાં આ રીતની જિનભક્તિ જાગે છે.
જિનમાં ભક્તિ, જિનવચનમાં શ્રદ્ધા, ધર્મ કરણમાં હતાં, ગુણોમાં રાગ, દાનમાં તીવ્રરૂચિ, અને વિનય કોઈ પુણ્યપુરૂષને જ થાય છે !
સિદ્ધિવધૂની દૂતી સમી ભાવપૂજા કરીને અટકેલાં જગતમાં ઉત્તમ એવાં શ્રેષ્ઠીને પ્રિયાએ કહ્યું છેસ્વામિન્ ! દેથી પણ અક્ષોભ્ય અને મેરૂ પર્વત જેવું નિચલ એવું સમ્યક્ત્વ આપનાં અંતરમાં કઈ રીતે થયું. ત્યારે કોઠીએ તેણીઓની સમક્ષ સત્યાર્થથી યુક્ત એવી સમકિતરૂપી પથની દીપિકા સમી વાણી વિસ્તારી હeogeboteofessodedeedersedeesadododeogoossessessocહહહહ
પ૭
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
રસનાની લાલચે રે !
પૂર્વે આ જ નગરમાં શત્રુએથી અપરાજિત એવા કમલ જેવાં નેત્રોવાળા પ્રસેનજિત નામે રાજા થયે। જેણે લેાકમાં ઢાનાથી ઈંદ્રને, ધ'થી ધર્માંત્મજ (યુધિષ્ઠર) ને ન્યાયથી રામને યાદ કરાવ્યાં
જેના પુત્ર પવિત્ર લર્મોવાળા અને જેણે પ્રજાને ખુશ કરી છે એવા શ્રેણિક હમણાં ઘણાં પુષ્યવાળાં અદ્ભુત એવાં સામ્રાજ્યને ભાગવે છે. જે રાજા વડે પિતાની જેમ, પળાતી પ્રજા પૃથ્વી ઉપર ક્યાંય પણ પરાભવતાં તાપને પામતી નથી. જેની સામે લેકે ઈન્દ્રને પણ તણખલાની જેમ ગણે છે. અને મુનિએ પણ તેવા પ્રકારના સમકિતની પૃહા કરે છે.
(વળી) અહી શ્રેષ્ઠીઓમાં અગ્રેસર, રાજ માન્ય લક્ષ્મીનાં ધામ રૂપ જગતનાં જીવા પ્રત્યે દયાવાળાં અને સજ્જન એવા જિનદત્ત નામે શ્રેષ્ઠી હતાં જેણે પોતાનાં આવાસની નજીક ભવસાગર તરવા માટે નાવડી સમાન સહસ્રક્રુટ નામનું ચૈત્ય કર્યુ, ઘરમાં રહેનારા ઘણાં પરોપકારને માટે અરિહંતનાં માર્ગોમાં રહેલાં એવાં જેમના હું પુત્ર થયે
જે સદાચારી પુરૂષે પેાતાનાં હાથે પેાતાને રમ્ય એવુ જિનાલય માક્ષને માટે કરાવ્યુ' તેણે મનુષ્ય અને દૈવાથી પૂજીિત એવુ' તીથ''કર નામ ક ઉપાજયુ છે. જન્મકુળ મેળવ્યુ છે, જિન મતને કર્યુ છે. અને કુળને ઉજજવલ કર્યુ છે.
つ
પ્રસેનજિત રાજા સુખપૂર્વક રાજ્ય કરતાં હતાં, ત્યારે અહીં કેશી દેવ નામનાં આચા" પધાર્યાં. દેવાથી નમાયેલાં તેમણે નમવાને માટે નદી એવા અતઃપુરથી યુક્ત રાજા જિનદત્તની સાથે ગયા, નર્મીને તેઓ પૃથ્વી પીઠ ઉપર યથા યોગ્ય સ્થાને બેઠાં પછી મમતા રહિત એવાં ગુરૂએ સમ્યગ્ ધમ નું પ્રકાશન કર્યુ.
સસારમાં ૮૪ લાખ ચેાનિમાં ઘણા કાળથી ભમતા જીવને નિધાન મળે તે રીતે મનુષ્ય જીવનને પામે છે. ત્યાં પણુ સમકીતથી શુદ્ધ સાધુ મને શ્રાવકોનાં વ્રતાથી યુક્ત ધમ મહર્ષિ આએ દુર્લભ કહ્યો
૫૮ ]
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાજકજજ ૧૦૭૧૧૦ ૧૧
બંને પ્રકારનાં ધર્મનું દ્વાર સમકતની દષ્ટિ કહેવાય છે તે તૃણ વાહિની આઠ રીતે મનાયેલ છે. તૃણ, ગમય. કાષ્ઠાનિકણ દીપ પ્રભા, રત્ન તારા, સૂર્ય અને ચંદ્ર જેવી આઠ રીતે સમતની દૃષ્ટિ છે. પ૬થી ૧૯
આમ છુપી રીતે રાજાનાં ભજનમાં જમતાં ભેજનમાં લુબ્ધ એવાં તેનાં કેટલાક દિવસે ગયાં. સર્વશક્તિથી ખાતાં હોવાં છતાં પણ દુર્બલ અને નિસ્તેજ રાજાને જોઈને ગુપ્તસ્થાનમાં મંત્રીએ આ રીતે કહ્યું, હે સ્વામિન! શાથી તમારે દેહ દિવસે દિવસે વધુને વધુ કુશ અને જીર્ણ પાંદડા જેવાં તેજને ધારણ કરતે દેખાય છે? તેથી શું તમને કઈ રિગ કે મોટી ચિંતા પીડે છે? શું ભેજનનું અજીર્ણ છે? શું ભૂખ લાગતી નથી ?
ત્યારે પવિત્ર ચિત્તવાળા પ્રધાનને રાજાએ કહ્યું મને કોઈ ચિંતા નથી કે શરીરમાં હમણું કોઈ રોગ નથી પરંતુ તે મંત્રિન્ ! કૃશ થવાનું મારૂ કારણ છે જીભેથી કહેવામાં મને શરમ આવે છે
મંત્રીએ કહ્યું હે રાજન ! દેહકાર્યમાં લજજા ધારણ કરવી તે યોગ્ય નથી. સર્વે પણ જીવેને વિષે શરીરને ધર્મ સમાન હોય છે તેથી તેનાં સ્વરૂપને કહેવામાં શા માટે લજજા કરવી. દેહ વિનાં ધમી પ્રાણ સર્વ સુખને મેળવતા નથી.
આ રીતે સાંભળીને ત્યારે રાજા કે જે એમ છે તે સાંભળ કે ઘણાં ખારાકથી પણ પ્રાયઃ મારી ભૂખ પૂરી થતી નથી. જેવાં તેવાં પણ ખેરાથી ઘણાં દિવસે જાય છે પણ માની પુરૂષે યાચનાં કરતાં નથી.
પછી ભેજનમાં શક્તિ અને રાજાની અતૃપ્તિ જાણુને વિસ્મયયુક્ત ચિત્તવાળાં તેણે આ રીતે વિચાર્યું. વિદ્યા-ઔષધ કે સિદ્ધાંજનથી અદશ્ય શરીરવાળે કોક દુષ્ટ શિરેમણિ, રાજા સાથે ખાતે જણાય છે. ગમે તે ઉપાયે મારે આને શોધવે કારણ કે સંકટમાં રાજા વડે મંત્રીનું જ બળ દેખાય છે. સંકટમાં પડેલ રાજાને જે જલ્દીથી ઉગારે છે તે જ કલ્પક જેવી બુદ્ધિવાળાં મંત્રીઓ પ્રશંસનીય છે પિતાનાં પિષણ માટે અધમ મંત્રીઓ રાજાને સંકટમગ્ન ઈચ્છે છે. જ્યારે ઉત્તમે સુખમાં ઈચછે છે.
estastastestosteslestestosteskestestostestastestostestestestostertestostestostesse sastostestostestosteslastestostestadestostestand
[ ૫૯
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနနနနနနနနနနနနန
ત્યારે ચેરને જોવાની ઈચ્છાથી વિવિધ ઉપાયને કરતાં મંત્રીએ ભોજનગૃહની ભૂમિને ધૂળથી યુક્ત કરી. તેના દ્વારે કઠેર આશયવાલા, દ્વાર બંધ કરવાની વિધિમાં પ્રથમથી સંકેત કરાયેલાં પિતાનાં માણસે સ્થાપ્યાં તે દિવસે તે ચિરનાં લક્ષણેને જેતે મંત્રી પણ છુપી રીતે ભોજનગૃહમાં રહ્યો.
સ્નાન કરી જિનપૂજા કરીને પવિત્ર થયેલે તે રાજા જેટલામાં ભજનગૃહમાં આવે તેટલામાં રસગૃધ્ધ એ તે ચેર ત્યાં આવ્યા. રજમાં પડેલાં તેનાં પગલાં જોઇને મંત્રીએ તેને ઓળખે. પૂર્વે સંકેત કરેલાં સેવક દ્વારા દરવાજા બંધ કરાવ્યાં અને ભીનાં ઇંધન ઔષધી આદિનાં સમૂહનાં વિસ્તારથી આંખનાં પાણીનાં પૂરને (પ્રગટ) કરવામાં સફળ અને દુસહ ધૂમાડે ઘરમાં કરાવ્યું. તેનાં બળથી બળતાં આંખમાંથી અદ્દભુત એવું અંજન પડી ગયું અને તે ચેર પ્રગટ થયે. ક્ષણમાં જ અતિ પાપી એ તે ચેરને ઓળખીને કોધથી લાલ મોઢાવાલ રાજા બોલ્યા. અરે દુષ્ટ ! દુરાચારી ! ચેર ! મલિન ! તારાથી ત્રાસ પામેલાં અમે ખલાસ થઈ ગયાં. આ રીતે કહીને કોપી રાજાએ કોટવાલને તે ચેરને ભૂલી ઉપર આરેપિત કરવાનો આદેશ કર્યો.
રાજાની ઉપજીવિકાથી દુષ્ટ ચિત્તવાળાં તેણે પણ અનેક રીતે મારતાં મારતાં વધ ભૂમિએ લઈ જઈને તે ચેરને ભૂલી ઉપર આરેપિત કર્યો. પિતાનાં કર્મથી પચાતે અને તીવ્ર દુઃખરૂપી અગ્નિથી સંતપ્ત કાયાવાળાં તે ચરે પણ આ રીતે ચિંતવ્યું. અરે ! આ કર્મને વિપાક, અરે! દુખની પરંપરા, અરે ! પાપથી ભારે એવા મને અહીં જ ફળ મળ્યું. એક વાર પણ કરેલું પાપ બીજની જેમ જીવને ભભવ ક્રોડે દુઃખોથી પરંપરાના ફળને આપનારૂં થાય છે.
ઘણા પીડાના ત્રાસથી આ રીતે ચિંતવતાં તેને સુર્યના તાપથી અત્યંત તૃષ્ણ લાગી. પાસેથી જતાં લેકો પાસે તે વારંવાર પાણી માંગે પણ રાજભયથી કોઈ પણ તેણે પાણી આપતું નથી ત્યારે
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနုနု(၅၀၀၀၀+၈၃၉၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
શિષ્ટજનોમાં અગ્રેસર સર્વ પ્રત્યે અને દુઃખીઓને વિષે અધિક દયાળું એવા જિનદત્ત શ્રેષ્ઠી ત્યાં આવ્યા તેને જોઈને તરસ્યા એવા આ ચારે પાણી માગ્યું ત્યારે શ્રેષ્ઠીએ આ રીતે વિચાર્યું. | સર્વ ધર્મોમાં જિન ધર્મ શ્રેષ્ઠ મનાયે છે. ધર્મમાં પણ જીવ દયા શ્રેષ્ઠ છે. અને તે દુખી સ્થિતિમાં રહેલ જીને વિષે ખાસ મુખ્ય છે દેખીને જોઈને જેનું ચિત્ત દયાદ થતું નથી તેના અંતરમાં જિન ધર્મનો અંશ પણ રહ્યો નથી. તેજ મનુષ્ય ધન્ય છે અને દેને માન્ય છે જેઓ બીજા જીનાં દુઃખ દુર કરવામાં તત્પર છે.
શૂરવીરે હજારે છે, વિદ્વાને અનેક છે, કુબેરને પણ પરાસ્ત કરતાં ધનવાને પણ પૃથ્વી ઉપર ઘણાં છે. પરંતુ અન્યને દુઃખી જઈને અથવા સાંભળીને તદુરુપ દુઃખી થાય છે તેવા સપુરૂષ જગતમાં પાંચ છ જ છે.
મધુર શબ્દો વડે તે શ્રેષ્ઠીએ ચારને કહ્યું કે હું જ્યાં સુધી મારા ઘરેથી પાણી લઈને તને આપું ત્યાં સુધી અનેક ભવનાં તાપને નાશ કરવામાં અમૃત સમાં આ નવકાર મંત્રને તું આ રોગ (સ્મરણ કર) કેડે કન્ટેને નાશક અને સર્વ સુખકર એ આ નવકાર અતસમયે પુયશાળીઓ વડેજ પમાય છે.
તે ચાર પણ બે હે ભાઈ ! દુઃખ નિવારક એવે તે મંત્ર મને આપ. ત્યારે શ્રેષ્ઠીએ તેને પરમેષ્ઠિ મંત્ર આપ્યું. અમૃતપાન સમા તે નમસ્કારને પામીને તે ચેર દૈવી લક્ષ્મીના વિલેપન (ઉપભોગ) ની ઉપમાવાળા મહાનંદને પામ્યા.
પછી શ્રેષ્ઠી જલ્દીથી જેટલામાં આવે તેટલામાં આ ચાર તે મંત્રના દયાને મરીને દેવગતિને પામે. તે અવસ્થાવાળા તેને જોઇને હદયમાં વ્યથિત થયેલા જિનદત્ત વિચાર્યું કે દીનની દયાના દાનથી ઉદ્દભવ થતું પુણ્ય મને ના મળ્યું. પુણ્યપાત્રનાં ઉપગ માટે અને દીનજનોની પીડાની શાંતિ માટે દુધ, અન્ન આદિ વસ્તુઓ કોક ધન્ય પુરૂષની જ કામ લાગે છે. પછી તેની સદગતિને જાણવાની ઈચ્છાવાળાં શ્રેષ્ઠીએ તેનું શરીર જોઈને લક્ષણોથી આ દેવ થયે છે. એમ જાણ્ય.
કહdessessessessessessessessessessessessessessede
e w%AA
[ ૬૧
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
,
જજ કથા કથાકાર ચેરનાં સ્વજન સંબંધીને જાણવામાં ત૫ર પુરૂષાએ શ્રેષ્ઠીનું સ્વરૂપ જોઈને રાજાને જણાવ્યું. તે સાંભળીને ક્રોધથી લાલ મુખવાલા રાજાએ કેટવાલને લાવીને કહ્યું, હે ભદ્ર ! મારા નામની મુદ્રા આપીને દુષ્ટતમ આશયવાળા શેઠને મયૂર બંધ થી બાંધીને ઘરે લાવ. નિર્દય વચને બેલતાં તે કોટવાલે પણ શ્રેષ્ઠીના ઘરે જઈને શ્રેષ્ઠીરાજને બેલાવીને રાજસભામાં આવ્યું. તેની સાથે રાજમહેલે આવતાં સમાધિ મગ્ન શ્રેષ્ઠીએ બંને લેકના દુઃખને નાશ કરનારું આ રીતે ધર્મ ધ્યાન કર્યું.
ચેત્રીશ અતિશયથી યુક્ત ખેતી જેવા ઉજજવલ (કાંતિવાલા) વિશ્વનું રક્ષણ કરતાં મસ્તકે રહેલાં સર્વ અરિહતેનું મને શરણું હિ ! અનંત સુખને પામેલાં, વિદ્રમ (રત્ન) ની છાયા જેવી મૂર્તિ છે જેમની, ને વિશ્વની લક્ષ્મીને વશ કરવામાં કારણભૂત સિદ્ધોનું મને શરણું છે. પંચાચાર પાલનમાં નિષ્ણાત સુવર્ણ કાંતિવાલાં અંગર્ની રક્ષા કરેલાં અને કામદેવને જેમણે જીતી લીધું છે તેવા આચાર્યોનું મને શરણું છે. અંગ ઉપાંગાદિ સિદ્ધાંતના અધ્યાપનમાં તત્પર ચિત્ત વાલા નીલ કાંતિવાલા ઉપાધ્યાયે મારા પાપેદયને દૂર કરો. મહાવ્રતના ધારક, ધીર સાવદ્ય વ્યાપારનાં ત્યાગી, વાદળા શ્યામવર્ણજેવી કાંતિવાલા સાધુઓ મને બે રીતે સિદ્ધિને માટે થાઓ.
આ રીતે ધ્યાનામૃતનાં સ્વાદથી આનંદી એવાં શ્રેષ્ઠીને કોધથી ધ્રુજતાં શરીરવાળા રાજાએ ત્યારે કહ્યું અરે દુષ્ટ ! ખરાબ આશયવાળા ! સદાચારી કહેવાતે એ તું ચેરની સાથે વાત કરે છે. જે છુપી રીતે પણ ચેરની સાથે વાત કરે છે તેને સજજનેએ ચેર અને રાજાવડે નિગ્રહ કરવાં મેગ્ય માન્ય છે, આ ચોરે જે દ્રવ્ય ચેર્યું છે તે જો તું નહીં આપે તો તને પણ હું નિશ્ચિતપણે ચેરની જેમ દંડીશ.
જિનદત્ત બલ હે દેવ ! મેં તેની સાથે ધર્મની જ વાત કરી છે. પરંતુ મારે કંઈ પણ સંબંધ નથી. ક્રોધથી, તેનું કહેવું ન માનતાં
એક કહdeo footageousedeeseesessomsofsoossoceeeeshaeeee
૬૨ ]
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
၉၀၉အရ၇၈၉အနနနနနနနနနန
အဖ દુષ્ટ બુદ્ધિવાલા રાજાએ તેના વધ માટે દાન જેવાં ક્રૂર લેકને આદેશ કર્યો.
સેવકોમાં કૃત્યાકૃત્યને એગ્ય વિચાર (હેતો નથી. એટલામાં તેઓ તે રીતે કરવા તૈયાર થયાં તેટલામાં ઘેર અંધકારથી આકાશમંડળ વ્યાપ્ત થયું અને બ્રહ્માંડ ફાટયું હોય તેવા અવાજે થયા. આકાશમાં પડતાં તેના પરથી વ્યાકુળ કરાયેલા રાજા પ્રધાનાદિ સર્વે સભાજને મૂછિત જેવાં થયાં. હાથી, ઘેડા આદિ સેના પદે પદે કંપી ઉઠી અને આ શું થયું ? એ રીતે સર્વેનગરજને શંકા
પછી ભયભીત રાજાએ મંત્રીને પુછયું આ નગરમાં કલ્પાંતકાલ જેવું આ શું થયું ? કેપિત થયેલો કઈ પણ દેવ, દાનવ, યક્ષ અથવા રાક્ષસ આ રીતે પુરને ઉપદ્રવ કરે છે, તેથી (હે મંત્રીશ્વર !) જલદીથી એ રીતે કરે, કે જેથી નગરીમાં શાન્તિ થાય. (કારણ કે) વિષમ કાર્ય આવી પડતાં મંત્રીઓ જ સમર્થ થાય છે.
પ્રધાન પણ પવિત્ર થઇને ઘણી પુષ્પમાલાઓને હાથમાં ગ્રહણ કરીને ઉભે થઈને સર્વત્ર ધૂપને પ્રજાલીને બોલ્ય, જે કઈ પણ દેવે અહીં દુષ્ટતાને કરી છે તેણે પ્રગટ થઈને પિતાની ઇચ્છા કહેવી
તેટલામાં દિવ્ય આભૂષણથી શોભતે અને સાક્ષાત્ પરબ્રહ્મની તિને વિસ્તાર હોય એ કોક દેવ પ્રગટ થયે, તેથી તે રાજાદિ સર્વે હાથ જોડીને સન્મુખ ઊભા રહ્યાં. તેઓની ભક્તિ જોઈને શાંત થયેલે દેવ આ રીતે બે .
આ પુણ્યવાન અને સદા પુણ્યકાર્યોથી શોભતા નિરપરાધ એવાં સદાચારી મારા ગુરુની મારા જીવતે છતે તમે અશાતના કરે છે; તેથી તેનું ફળ તમને આપવાને હું દેવલોકથી અહીં આવ્યું છું, પિતાના ગુરુની પીડા જોઈને જે શક્તિશાળી હોવા છતાં ઠંડે પડે છે તે ભવાંતરમાં હજારો પરાભને પામે છે.
કોધિત રાજાવડે શૂળી ઉપર ચઢાવાયેલ તે રૂપ્યપૂર ચેર હું મરીને દેવ થયે છું. મૃતાવસ્થાને પામેલા અને પાણું માંગતા મને કરૂણાનાં F່ ອເອເອເອເອເອໍເເເເເເເເເເເເເເເຕ່
[ ૬૩
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
ဖုန်းဖု န၈၈၆၇၇
પૂરથી યુક્ત ચિત્તવાળા શ્રેષ્ઠીએ શિવલમીનાં સાક્ષીરૂપ પરમેષ્ઠિ નમસ્કાર આપે. તેના પ્રભાવે હું પ્રથમ દેવલોકે દેવ થયે છું.
હવે જે કઈ આ મહાત્માને સંતાપ કરશે તે દેવી પ્રભાવથી તરત જ ભસ્મીભૂત થઈ જશે. આ રીતે બોલતાં દેવને પરિવાર યુક્ત રાજાએ સારી એવી વિનય વૃત્તિથી જલદીથી શાંત કર્યો અને જિનદત્ત શ્રાવકને બોલાવીને, સત્કાર કરીને, વકૃત દુષ્કૃતને ખમાવ્યું.
પછી દેવમાયાને સંકેલીને, તે સજ્જનને સત્કારીને, ઘણું મહેત્સવથી ધર્મોન્નતિને કરતાં તે દેવે મારા પિતાને હાથીના ખભે બેસાડીને, શ્વેત છત્રથી શેભતાં, અપ્સરાઓના સમુહેવડે ચામરેથી વિઝાતા, વિવિધ વાજિંત્રોના નાદથી આકાશમંડળને ગજવતાં અને નાચતી દેવાંગનાઓથી આકર્ષાયેલા પુરજનેની સાથે તેમજ રાજા, અમાત્ય, કેટવાલ, નગરજનેથી પરિવરેલાં જગતને માટે હિતકારી એવા મારા પિતાને ઘર આંગણે રવૃષ્ટિ કરીને ભક્તિથી નમસ્કાર કરીને તે દેવ નિજસ્થાને ગયો.
શ્રેષ્ઠીની વાત સાંભળીને છૂપી રીતે રહેલા ચારે વિચાર્યું. અરે! મને પણ કુળ ક્રમથી આવેલી ચેર વૃત્તિ થઈ છે. - દેવલીલા અને શ્રેષ્ઠીને ઉપકારીપણને સાંભળીને તે વખતે રાજા અને મંત્રીએ અંતરમાં વિચાર્યું. અરે! પુણ્યનાં સમૂહથી સંપત્તિએના નિધિ જેવો ધમીજનેને સંગ જ્યારે પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે શું શું નથી પમાતું ? સદાને માટે આનંદરુપી સુખમાં મગ્ન એવા દે પણ ગુણીજનેના સંગને સદા ઈચ્છે છે. કારણ ક્રૂર કર્મોથી નરકમાં જવા યોગ્ય આ ચાર, શ્રેષ્ઠિના સંપર્કથી દૈવી લમીને પામે.
બુદ્ધિની જડતાને દૂર કરે છે, વાણીમાં સત્યને છાંટે છે, મનમાં ઉનતિ થાય છે, પાપને દૂર કરે છે, ચિત્તને પ્રકાશિત કરે છે સવે દિશાઓમાં કીતિને ફેલાવે છે, કહે કે સસંગતિ પુરુષને શું શું નથી કરતી ?
વિશેષથી આ દેવ પણ કૃતજ્ઞજનેમાં શોભારૂપ છે, જે શ્રેષ્ઠીના ઉપકારને ભૂલ્યા નહીં.
બાલ્ય વયમાં પીધેલા અલ્પ પણ પાણીનાં સ્મરણ કરતાં માથે
M
e
tstestestes destaca de desteste destadestado de desestestostestdesestestoste destestostesledeceseder
e tte steder
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
နန်န ၀၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀ ભારને ધારણ કરતાં નાળિયેરે જીવનના અંત સુધી મનુષ્યોને અમૃત જેવું પાછું આપે છે, સજ્જન પુરુષે ઉપકારને ભૂલતા નથી.
અહંદુદાસ શ્રેષ્ઠી આગળ કહે છે – હવે રાત્રી દૂર થવાથી ગુણોનાં ઉદયને પામેલાં રાજા પ્રસેનજિતે પ્રત્યક્ષ મારા પિતાને ઘરે આવીને આ રીતે સ્તુતિ કરી. હે શ્રેષ્ઠી ! આ પૃથ્વી પીઠ ઉપર ધન્ય જનેમાં તું જ શ્રેષ્ઠ છે કે જે તારી મતિ નાં ઉપકારને માટે રમે છે. કહ્યું છે કે,
જે સ્વાર્થને ત્યાગ કરીને પણ પરાર્થ કરનારાં છે, તેઓ સાજને છે. જેમાં સ્વાર્થ અને પરાર્થે કરવામાં તત્પર છે તે મધ્યમ છે. જે સ્વાર્થથી પરહિતને હણે છે તેઓ નરરાક્ષસે છે. અને જેઓ નિરર્થક પરહિતને હણે છે તેઓ કેણ છે ? તે હું જાણતા નથી.
અથવા ઉન્નત ચિત્તવાળા જીવે આ રીતના સ્વભાવવાળા હોય છે. જે બીજાની દયાની ઈચ્છાથી પિતાનાં દુ:ખને પણ સુખ રૂપ માને છે
અને હિત કરનાર સજજનો અન્યને માટે શું શું નથી કરતાં ? પૃથ્વીને ઓળંગે છે, સમુદ્રમાં પ્રવેશે છે અને પાણીના ભારને વહન
કરે છે.
શ્રાવકોમાં મુખ્ય એવાં તારાથી જ આ નગર પવિત્ર છે. અને તારે સંગ પુણ્યના અનુભાવથીજ થાય છે. જનશાસન, સજ્જનો સાથે સંગ. સુગુરુની સેવા અને કાળે સુપાત્રદાન પરમપુણ્યથી પ્રાપ્ત થાય છે.
ત્યારે મસ્તક નમાવતા શ્રેષ્ઠીએ રાજાને કહ્યું હે દેવ ! ધર્મના પ્રભાવે શું શું કલ્યાણ નથી થતું ? સર્પ સુવર્ણમાળા થાય છે તે તલવાર ફુલમાળા બને છે, વિષ પણ સૌષધ બને છે, શત્રુ પણ પ્રેમ ધારણ કરે છે અને દેવે પણ પ્રસન્ન મનવાળા થાય છે, અથવા તે વધુ શું કહેવું ? જેનો ધર્મ છે તેને તે આકાશ પણ રત્નોથી વરસે (તેના પર આકાશમાંથી રત્નોનો વરસાદ વરસે છે)
તેટલામાં પ્રતિભાવ નપાલકે બંને હાથથી અંજલિ રેડીને નમસ્કાર કરીને રાજાને આ રીતે કહ્યું. હે દેવ! ધ્યાનથી જેઓએ
[ ૬૫
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
နန်န
၀ ၅၀
$$$$
$
$$$
$$$$
$
$$$$$$$
શત્રુઓનો નાશ કર્યો છે, શુદ્ધાચારવાળા શ્રેષ્ઠ સાધુઓથી પરિવરેલા શાસ્ત્રજ્ઞામાં પ્રખ્યાત અને જનાનંદી એવા અનિચંદ્ર નામનાં આચાર્ય હમણા સર્વક નામના ઉદ્યાનમાં પધાર્યા છે.
તે સાંભળીને પરમાનંદને પામેલાં રાજાએ પિતાને ઉચિત અને સેવકની ઈચ્છાથી અધિક દાન આપ્યું. પછી મંત્રી અને શ્રેષ્ઠી સાથે ત્યાં જઈને પાંચ અભિગમને સાચવીને રાજાએ ભક્તિથી વિધિપૂર્વક ગુરુને વાંદ્યા. જિન પૂજા, ગુરુવંદન અને તીર્થયાત્રા જે ભાવથી કરવામાં આવે છે તે સર્વ પાપનો નાશ કરે છે મુનિચંદ્ર ગુરુએ ભવતાપની શાંતિ માટે માર્ગદાયક એવી અમૃતસમી વણીથી તેઓને ઉપદેશ આપે.
ન્યગ્રોધ વૃક્ષે પુષ્પ દુર્લભ છે. સ્વાતિ નક્ષત્રનું પાણી દુર્લભ છે. મનુષ્ય જન્મ દુર્લભ છે. અને જિનશાસન દુલભ છે. કલ્પવૃક્ષ, પારસ, મણિ અને દક્ષિણ વર્ત શંખની જેમ હે ભવ્ય જીવે ! ત્યાં પણ આંતરિક તત્વ શ્રદ્ધા વિશેષ દુર્લભ છે. બંને પ્રકારના ધર્મનું મૂળ અને ભવસાગરના કિનારા રૂપ આ સમક્તિ જિનવરોએ નિસર્ગ ઉપદેશાદિ ૧૦ ભેદમાં કહ્યું છે.
નિસર્ગરુચિ, ઉપદેશ રૂચિ, આજ્ઞારુચિ, સૂત્ર ચિ. બીજ રૂચિ, અભિગમરુચિ, વિસ્તારરુચિ, ક્રિયારુચિ, સંક્ષેપરુચિ, અને ધર્મચિ (એ ૧૦ પ્રકારે છે.) | જિદ્રોએ કહેલાં તને જે સ્વભાવથી સ્વીકારે છે. તે નિસર્ગરૂચિ સમ્યકત્વ કહ્યું છે, તેની પ્રાપ્તિ આ રીતે કહેવાય છે. પર્વત ઉપરથી આવતી નદીમાં રહેલા ગોળ પથ્થર (જેમ પરસ્પર અથડાવાથી અને પાણીના ધોધથી ગોળાકાર બને છે) ના ન્યાયે જીવ કર્મોની સ્થિતિને અંતઃકોટા કેટી કરીને યથાપ્રવૃત્તિ કરણથી ગ્રંથીની નજીક પહોંચે છે. રાગ દ્વેષને દુર્ભેદ્ય [તીવ્ર પરિણામ તે ગ્રંથી કહેવાય છે ગ્રંથિદેશને પામીને રાગ દ્વેષને વશ થયેલા કેટલાક ફરી કર્મોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બાંધે છે. તે જેઓને મહાવીર્ય ઉત્પન્ન થયું છે. તેવા કેટલાક અપૂર્વકરણ કરે છતે દુ:ખે કરીને ઓળંગી શકાય એવી ગ્રંથીને ક્ષણમાં
sessooooooooooded footsteelesededeservestosteronegerosenessoories
|
૬૬ ]
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
Feesses Ser
ભેઠે છે. પછી 'તરકરણ અને અનિવૃત્તિકરણ કરવા, આગળ ભાગવવાના મિથ્યાત્વનો નાશ કરીને, જે અંતર્મુહૂત કાળના સમક્તિને પામે છે તે નિસગ રૂચિ એટલે કે સ્વાભાવિક સમ્યક્ત્વ કહેવાય છે.
ગુરુનાં ઉપદેશને પામીને નિમળ એવા ધમ માગની જે બુદ્ધિમાન માણસ શ્રદ્ધા કરે છે, તેને ઉપદેશ રુચિ મનાય છે, રાગ દ્વેષ અને માહના ક્ષયથી આજ્ઞાના મળ વડે જે નવતત્ત્વને માને છે. તે આજ્ઞારુચિ કહેવાય છે. અંગ અને ઉપાંગમાં રહેલ સૂત્રોને ભણતાં જે સમ્યક્ત્વને પામે છે તે સૂત્રરુચિ સભ્યષ્ટિ કહેવાય છે, જેને એક પદથી પ્રાપ્ત થયેલ શ્રદ્ધા અનેક પદોમાં પ્રસરે છે તે ખીજરુચિ કહેવાય છે. જે મહાત્મા વડે અથી સશ્રુત જણાયું છે તેને જિનવરાએ અભિગમરુચિ કહી છે. નય, ભેદ પ્રમાણેા વડે જે છ દ્રબ્યાનુ પ્રરૂપણ કરવાને સારી રીતે જાણે છે તે વિસ્તાર રૂચિ સમકિતી કહેવાય છે. જ્ઞાન-દન-ચારિત્ર-1પ-વિનય-ગુપ્તિ આદિ ક્રિયાઆમાં જેતુ' મન છે તે ક્રિયારુચિ મનાયેા છે. જે કુદૃષ્ટિએને વિષે માગ્રહરહિત છે. અને અંતરમાં મને જિનવચન પ્રમાણ એવુ' માનત તે સક્ષેપરુચિ કહેવાય છે. જે શ્રુત અને ચારિત્ર લક્ષણવાળા એ પ્રકારના ધમની શ્રધ્ધા કરે છે અને ધર્માસ્તિકાય અધર્માસ્તિકાય આદિની શ્રદ્ધા કરે છે. તે ધરુચિ સમ્યગદૃષ્ટિ છે.
આમાં દોષરહિત એવા એક પણ ભેદને જે ધારણ કરે છે તે સભ્યષ્ટિ જીવ સિદ્ધિ સુખને પામે છે, જે સર્વ સુખાની પરંપરાથી યુક્ત રાજ્યને ધૂળની જેમ ત્યાૌને સમ્યક્ત્ત્વ સહિત અદ્ભુત એવાં જ્ઞાન અને ક્રિયાયી યુક્ત, વિવિધ અભિગ્રહેાથી શેાલતી સયમની કુરાને બાળકની જેમ ધારણ કરે છે તે જીવ ત્રણે લાકને ઈચ્છનીય એવા મેાક્ષના સુખને તે ક્ષણમાં જ પામે છે,
આ રીતે દેશના સાંભળીને આગેવાન એવા મ`ત્રી શ્રેષ્ઠી આદિએ ભવસમુદ્રમાં નાવડી સમાન સયમનો સ્વીકાર કર્યાં, કેટલાકે ૧૨ વ્રતને, કેટલાર્ક સમકિતને તા કેટલાકે ભદ્રક ભાવને સ્વીકાર્યાં. સજીવેશને
[ ૬૭
ക
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિષે દયાળુ પ્રસેનજિત રાજાએ વિશ્વાનદ કારી સ'પત્તિને ધારણ કરતાં શ્રેણિકને રાજ્યાસન ઉપર બેસાડી સર્વ કામેાથી વિરક્ત અને સયમધના રાગવાળે તે રાજા શ્રાવક ધમને સાધીને વૈમાનિક દેવ થયા.
તે અવસરે ચક્રવતિ સમાન કાંતિવાલા શ્રેણિકે જિનશાસનની પ્રભાવના કરી. મે' પણ પૂર્વ નગરમાં પ્રત્યક્ષ પણે આ જોઈને પહેલાં ગુરુની પાસે શુદ્ધ સમતિને સ્વીકાયુ,
એ રીતે પતિએ કહેલ. સાંભળીને આન"દિત થયેલી તે પત્નીએ એલી, હે સ્વામિનૢ ! તમે કહેલુ' આ સત્ય અમને રુચે છે. કારણ શાશ્વત લક્ષ્મીને આપનાર અરિહંતના ધરૂપી પગના અણુએ પ્રાયઃ ચિ'તામણો રત્નની જેમ સર્વ ઇચ્છિત ફળને આપનારા થાય છે.
ત્યારે કુ દલતા ખેાલી કે તમે કહેલાં દશ હાથવાળી હરડે’ જેવા આ જૂઠને હું માનતી નથી. માયાવી લાકો બીજાને મેહ પમાડવાનાં હેતુથી યુક્તિ પૂર્ણાંક તે રીતે કહે છે કે જેથી àકો તેને સાચું માને ધર્માંથી’જ સુખ છે તે તમારાં લેાકેાની ભ્રમણા છે, કારણ ધસી જના સ્થાને-સ્થાને દુઃખી જણાય છે. તે રાત દિવસ પાપ કરનારા પણ કેટલાક હાથી ઉપર બેસનારા અને છ ખડ પૃથ્વીથી શાભતાં રાજ્યને કરનારા દેખાય છે.
કુ'દલતાએ કહેલું સાંભળીને રાન્ત શ્રેણિકે પ્રધાન અભયકુમારને કહ્યુ, મરે, ! આ સ્ત્રીનાં અંતરમાં કેવી દુષ્ટતા રહી છે. મે' અનુભવેલું' નગરજનાએ જોયેલ' અને પતિએ સ્વય' કીધેલું આ કેમ માનતી નથી ? જે દુષ્ટ બુદ્ધિવાળા બીજાએ કહેલા ધમ' તત્ત્વને પણ માનતા નથી તેને જિનવરાએ ભવ્ય અથવા દૂર ભવ્ય કહ્યો છે. પ્રભાતે સવ’જનાની સમક્ષ હું આ સ્ત્રીના નિગ્રહ કરીશ જેથી કોઇ અન્ય જિન ધમના તિરસ્કાર કરનાર ન થાય.
મત્રી એલ્યા, હૈ મહારાજ ! આ રીતના ઘણા લોકો નગરમાં છે, આપ કેટલાના નિગ્રહ કરી શકશે ? આ પૃથ્વી તલ ઉપર એવુ કોઈ કુળ નથી, એવું કોઈ ઘર નથી. એવા કોઈ વંશ નથી કે જેમાં
૬૮ ]
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
9999999999999999999em0oysege
મિથ્યાત્વથી મૂઢ એ એક પણ છવ ન હોય. મિથ્યાત્વરૂપી મગરમચ્છથી ભરપૂર એવાં આ સંસાર સાગરમાં, હે સ્વામિન્ ! સમક્તિરૂપ રન કેક પુણ્યવાન મનુષ્ય વડે જ પમાય છે.
તે સાંભળીને ચોરે પણ વિચાર્યું કે મારા પિતાનું જેવું હતું તેવું સ્વરૂપ આ સ્ત્રી કેમ સ્વીકારતી નથી. જે પિતાનાં પ્રિય પતિએ કહેલ સત્યને સ્વીકારતી નથી તે આ સ્ત્રી નક્કી હીનજનમાં અગ્રેસર છે. કુલીન સ્ત્રીઓ ધર્મ એવા પતિના કહ્યા પ્રમાણે જ કરે છે. કોષ્ઠ રત્નમાંથી જ તેજ પૂંજ ઉત્પન્ન થાય છે. પતિને વિષે ભક્તિ, ગૃહાચારમાં કુશળતાં, પૂજ્યની પૂજા, વિનય, અને અતિથિસત્કાર આ સ્ત્રીઓને શણગાર છે. - ત્યારે ધર્મના જાણકાર શ્રેષ્ઠીએ કુંદલતાને કહ્યું, હે ભેળી! તું સત્ય તત્ત્વને જાણતી જ નથી. જેઓનાં અંતરમાં નિષ્પાપ એવું જિનવચન પ્રકાશમાન નથી. તે મૂઢમતિવાળા છ જ જેમ તેમ વતે છે. કરેલાં પુ૫–પાપનું ફળ કોઈને આ લેકમાં કેઈને પરલોકમાં, તે કોઈને બંને લેકમાં મળે છે. ' હે ભદ્રે પુણ્ય પુણ્યાનુબંધી અને પાપાનુબંધી (એમ બે રીતે) થાય છે. પહેલું સમ્યગ્ર જ્ઞાન ક્રિયાથી તે બીજું અજ્ઞાન કષ્ટથી થાય છે. પુણ્યાનુબંધી શ્રેષ્ઠ એવા સુખને પામીને ફરી પુણ્યકાર્યમાં તત્પર બનીને અધિક કલ્યાણને પામે છે. પૂર્વનાં પાપાનુબંધી પુણ્યદયથી અહીં થોડુંક સુખ પામેલાં, સેકડે પાપ કરીને ભભવ દુઃખી થાય છે. પુણ્યથી જ સુખ છે. અને પાપથીજ દુઃખ છે. વળી તે બંનેનાં નાશથી મક્ષ છે તે તું નિશ્ચિત જાણ તેથી હે પ્રિયે! નાસ્તિકતાના ભાવને છોડીને અને આસ્તિકતાને ધારણ કરીને જગતમાં અદ્ભુત એવા સર્વના ધર્મના મહિમાને તું સ્વીકાર - આમ હિતકારી એવી ધર્મની શિખામણ આપવા છતાં મિથ્યાત્વથી મેહિત એવા તેણીનાં મનમાં તે જરાપણ ન ટકી.
ફરી શ્રેષ્ઠી બેલ્યાં કે હમણાં મેં તમારી સમક્ષ મારી સમ્યગૂદર્શનની સ્થિરતાનું કારણ કર્યું. હવે પનીઓ (તમે) પિતાની સર્વથા
essessessodesdessessessodessessessessesses
[ ૬૯
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
`સમ્યક્ત્વની સ્થિરતા કરનારી જયરૂપી લક્ષ્મીની કારણભૂત હકીકત માંડીને મારી સમક્ષ કા.
પતિના આદેશ પામીને પ્રસન્ન મુખવાળી અને દાંતની ક્રાંતિથી પૃથ્વીને ઉજ્જવલ કરતી તેણીએ (મિત્રશ્રીએ) આ રીતે વૃત્તાંતને પ્રારંભ કર્યાં.
રામ રાખે તેને
કાણુ ચાખે
પૃથ્વી ઉપર સર્વત્ર પ્રખ્યાત, આન ંદથી ભરપૂર અને સ્વગને જીતતી એવી અતિ દેશમાં રહેતી ઉજ્જિયની નગરી છે. અત્રેના શાસ્ત્રનિષ્ણાત શ્રીમ ંતા અનાદિ કાળથી ચાલ્યા આવતા લક્ષ્મી અને સરસ્વતીનાં વૈરભાવને દૂર કરનારા છે.
શત્રુઓને જેણે ત્રાસ પમાડયાં છે અને જે વિશ્વાનંદકારી રૂપ જેવા સુરસુંદર નામે ત્યાં રાજા છે. જે પુણ્યાત્મા સવેલા અને સ'પત્તિઓનાં પ્રિયમેલક પણાને પામ્યા.
પૃથ્વી તલને વિષે આનદી ચંપકમાલાની જેમ શીલરૂપી સુગંધ થી યુક્ત એવી તેની કનકમાલા નામે રાણી હતી,
ત્યાં જ રાજકૃપાપાત્ર અને સમ્યગ્ દૃષ્ટિએમાં અગ્રેસરોષ્ઠીએના નાયક એવા વૃષભ શ્રેષ્ઠી હતા. સુપાત્રમાં ત્યાગ, ગુણપ્રીતિ વગેરે પાંચ ગુણાથી શે।ભતા એવા તે પૃથ્વી ઉપર પ્રસિદ્ધ થયા.
સુપાત્રમાં ત્યાગી, ગુણાનુરાગી, પરિજના સાથે ભાગી, શાસ્ત્રજ્ઞ અને રણમાં શૂરવીર એ પુરૂષનાં પાંચ લક્ષણ છે.
જ્ઞાતિઓમાં શ્રેષ્ઠ અને સાક્ષાત્ દેહધારી લક્ષ્મી જેવી જિનદત્તા નામની તેની પત્ની પતિને વિષે અનુકૂળ એવી હતી. સદાચારી એવી તેની સાથે સુખરૂપી સરોવરમાં વિવેકી રાજહુ‘સની જેમ શ્રેષ્ઠીએ લાંબા કાળ સુધી લીલાને કરી.
અનુકૂળ, સદા તુષ્ટ, કાર્ય માં દક્ષ, સદાચારી અને વિચક્ષણ આ પાંચે ગુણાથી યુક્ત એવી સ્ત્રી એ શ્રી (લક્ષ્મી) છે એમાં કેાઇ શ ́કા નથી. એકદા જેઓએ તાપને દૂર કર્યાં છે, એવાં જગમ પુણ્યનાં સૉંગમ સમા ઇક ચારણ શ્રમણ તેણીનાં ઘરે આવ્યાં. વિવિધ તપે
૭૦ ]
aaaaaachch
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાવ થવાથથી
૧૧ગ્યવથથજફથમ તપતા (કરતાં) એવા ચારણ શ્રમણનાં આગમનથી, સૂર્યથી જેમ કમલિની વિકસિત થાય છે. તે રીતે (જિનદત્તા) વિકસિત થઈ. ભક્તિરાગથી પુલક્તિ થયેલાં રોમાંચરૂપી વસ્ત્રને ધારણ કરતી તેણીએ કામદેવને જેઓએ મથી નાંખ્યો છે એવાં મુનિવરને વિધિપૂર્વક નમન કર્યા. તેણુએ આપેલા આસને બેસીને આશીર્વાદ આપી મુનિએ સમતામૃતથી યુક્ત વાણી વડે ત્યાં સધર્મને ઉપદેશ આપે. . (આ અસાર સંસારમાં, મભૂમિમાં કલ્પવૃક્ષની જેમ ધન્ય છે વડે ઇચ્છિતની સિદ્ધિ માટે સર્વજ્ઞ ધર્મ પમાય છે. તે ધર્મ સર્વવિરતિ અને દેશવિરતિ એમ બે પ્રકારે મનાવે છે. તત્વની શ્રદ્ધારૂપ સમ્યગ દર્શન તેનું પ્રવેશ દ્વાર કહેવાય છે. હે ભદ્ર! મહર્ષિઓએ તેનાં સડસઠ (૬૭) ભેદ કહ્યા છે, સમ્યકત્વ વ્રતની શુદ્ધિ માટે નિપુણ આત્માએ તે જાણવા જોઈએ, તે આ રીતે
શાસનમાં તેનાં પ્રાણ રૂ૫ પરમાર્થ સંસ્તવ આદિ ૪ પ્રકારની શ્રદ્ધા સાધુઓએ કહી છે. જિનાગમની શુશ્રુષા ધર્મસાધનામાં અનુરાગ અને દેવ–ગુરુની વૈયાવચ્ચ એ તેનાં ત્રણ (૩) લિંગ છે.
પરમાર્થ સંસ્તવ કર, આગમ પ્રજ્ઞ મુનિજનેની સેવા કરવી અને જેઓએ સમકિત વધ્યું છે અને કુદષ્ટિએના સંગને ત્યાગ કરે તે ચાર સદુલક્ષણે છે... આગમ વચન જાણવામાં અને ધર્મ સાધનામાં પરમ અનુરાગ તેમજ જિન અને ગુરુનાં વૈયાવચ્ચનો નિયમ એ સમ્યકુત્વનાં ત્રણ લિંગ છે.
હે ભદ્ર ! સમ્યકત્વની શુદ્ધિને ઈચ્છતાં સમકિતીઓએ અરિહંત સિદ્ધ, પ્રતિમા દિને વિષે ૧૦ પ્રકારને વિનય કરવું જોઈએ.
અરિહંત. સિદ્ધ, ચિત્ય, કૃત, ધર્મ, સાધુવ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય
૧ ૨ ૩ ૪ ૫ ૬ ૭ ૮ પ્રવચન અને દર્શનમાં વિનય કર, ૯
૧૦ સમ્યગદર્શનરૂપી માણિજ્યને નિર્મળ કરવામાં કારણભૂત મન વચન કાયાની શુદ્ધિ એમ ત્રણ પ્રકારની શુદ્ધિ કહી છે.
feeses.seesadossessessessessessessessodhesessessessessessessessert
[
૭૧
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
pppo F
ત્યાં સમકિતને નમ ળ કરતી મન-વચન-કાયાની શુદ્ધિ છે. મનશુદ્ધિ જિન અને જિનમત સિવાયના સર્વ લેાકને અસાર માને છે. તીથ કરની ચરણ સેવાથી મારુ જે કામ સાધ્ય થયું નથી તે માટે હું અન્ય દેવને પ્રાથના કરીશ નહીં એમ કહેવું તે વચન શુદ્ધિ છે. દેદાતા, ભેદાતા, પિલાતા કે બળાતા પણ હું જિન સિવાય અન્ય દેવને નમીશ નહી. તે કાયશુદ્ધિ છે
તે સમકિતીએએ શકા (જિનવચનમાં,) આકાંક્ષા અન્ય દેવનો વિચિકિત્સા (ધ ફળ વિષેશ કા,) મિથ્યાત્વીએની પ્રશ'સા અને તેને સગ પ્રયત્નપૂર્વક ત્યાગવા. જે વાઢિ નૈમિત્તિકાદિ આડ પ્રભાવક કહ્યાં છે એટલે તે સમ્યક્ત્વનાં પ્રકાશનાં હેતુથી તેને વિષે સદા ભક્તિ કરવી, સમતાં, સવેગ (મેાક્ષની તાલાવેલી). (નવેદ (સ'સાર પ્રત્યે વૈરાગ્ય) (સ` જીવા પ્રત્યે) દયાભાવ અને આસ્તિકતા (તત્ત્વ શ્રદ્ધા) આ (પાંચ) લક્ષણા વડે અંતરમાં રહેલ· સમકિત મહાર એળખાય છે. જિનમતમાં સ્થિરતા, જિનમતની પ્રભાવના, જિનમતમાં કુશલતા, ભક્તિ અને શક્તિ મુજબ તીર્થયાત્રા આ (પાંચ) સમકિતનાં ભૂષણ છે. અન્યતીકિ ધ્રુવા દિના વંદનાદિના ત્યાગથી સમતિ શુદ્ધિકારક છ પ્રકારની જયણાં કરવી. પરીત કાને તેના દેવેને અને તેઓએ ગ્રહણ કરેલા ચૈત્ય પ્રત્યે પણ જે છ પ્રકારના વ્યવહાર ન કરાય તે છ પ્રકારની જયા જાણવી.
રાજગણાદિ જે છ પ્રકારનાં આગાર, અપવાદ, સ્વલ્પ સત્ત્વવાલાને કહ્યા છે તેનાં નામથી સમકિતના ભ`ગ થતા નથી.
વ્રત ભંગની રક્ષા કરતા છ આગાર એટલે અપવાદ છે:-રાજાભિચાગ, ગણાભિયાગ, બલાભિચેગ, સુરભિયોગ, ગુરુનિગ્રહ અને આજિવિકાના ઉપાય.
સદ્ધ મદિરનુ` દ્વાર આદિ છ ભાવના રસાથી વિચારવામાં આવતું સભ્ય-દન મેાક્ષસુખ આપનારુ થાય છે.
receden achar
૭૨ ]
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમ્યકત્વ એ ચરણ ધર્મનું મૂળ છે, દ્વાર છે, પાયે છે, નિધિ છે. આધાર છે અને પાત્ર છે (એમ ભાવવુ) એવી ભાવના કરવી.
આ જીવ શાશ્વત છે, પુય-પાપને કર્તા અને ભક્તા છે. કર્મના ક્ષયથી નિર્વાણ છે અને તે જિનેશ્વરે એ કહેલો માર્ગ છે. આ છે સ્થાન છે. આ છે. સ્થાન વિષેની સાચી શ્રદ્ધાપૂર્વકની આસ્થા સમક્તિને શુદ્ધ કરે છે જેમ અનાજનાં ફોતરાને અગ્નિ સોનાને શુદ્ધ કરે તેમ
આમ ૬૭ ભેદોથી યુકત એવું સમક્તિ જેણે મેળવ્યું છે તેનો મનુષ્ય જન્મ સફળ છે અને જીવિત કૃતાર્થ છે. જેમ જ્ઞાનનો ઉપયોગ વિનાને મુનિ દ્રવ્ય મુનિ પણાને પામે છે તેમ સમક્તિ વિનાની ચારિત્ર આરાધના દ્રવ્યરૂપતાને પામે છે. જેનાં અંતરમાં સમ્યકત્વ વિષે દઢતા છે તે જીવને સુરાસુર નરેદ્રોની સંપત્તિથી યુક્ત પદની પ્રાપ્તિ થાય છે સમ્યકત્વનાં સર્વાગીણ મહિમાને કહેવા માટે તે હે ભદ્રકેવળ તે જ સમર્થ છે જેને ટેવળજ્ઞાન છે.)
આ રીતની દેશના સાંભળી ત્યારે જિનદત્તાએ મહર્ષિની પાસે ત્રણે શુદ્ધિથી સમકિતને સ્વીકાર કર્યો. ક્યારેય પ્રાણાતે પણ તારે આ સમકિત ન ત્યાગવું આમ શિખામણ આપી મુનિ વિહાર કરી ગયા કારણ ચિંતામણિ રત્ન કેઈના હાથમાં ચિરકાળ સુધી રહેતું નથી.
ભિખારી કલ્પવૃક્ષને પામીને જે આનંદ પામે છે તેમ સદ્દર્શન નને પામીને પરમાનંદને ધારણ કરતી તેણીએ આદરપૂર્વક પાલન કર્યું વારંવાર વિચારીને પ્રભાવને કરતા તેણીએ સુલસા મહાસતીની જેમ સમક્તિને નિર્મળ કર્યું
જેમ તારાઓથી યુક્ત પણ ચંદ્ર વિના રાત્રિ રોભતી નથી તેમ ગુણ સમૃદ્ધ એવી પણ તે પુત્ર વિના શેભતી નથી. પુત્ર પ્રાપ્તિનાં દુખરૂપી મહાસાગરમાં સતત ડુબેલી તેણીને રાત્રિમાં જરાય નિદ્રા આવતી નથી.
એકદા અવસર પામીને પતિને નમન કરી તેણીએ કહ્યું: “હે સ્વામિન્ ! સુપુત્રક્ષ થી જ ઘર શોભે છે. કહ્યું છે કે
seedsheetsssssssssssssssssessessesses
[ ૭૩
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
હાથી મદથી, સરોવર કમળાથી, રાત્રિ પૂર્ણ ચંદ્રર્થી વાણી વ્યાકરણથી મદિરા નિત્યાત્સવથી. કુલ સત્પુત્રાથી નગર રાજાથી અને ત્રણે લેાક ધાર્મિક પુરુષોથી શેાલે છે
મારાં કનાં દોષથી હુ તમારાં માટે સંતાન ફળની ચાગ્યતાને મારામાં જોતી નથી સ'તાન પ્રાપ્તિ માટે મેં આ પહેલાં ઘણાં ઉપાય કર્યો પણ તે બધાં કુપાત્રને આપેલાં દાનની જેમ સર્વે નિષ્ફળ ગયા (થયા) છે. સારા એવા એષિના સ્વાદથી આનહિત અતઃકરણવાળી અને ભવસ્થિતિની જાણકાર એવી હું હમણાં વિષાથી વિરક્ત થઈ ગઈ છું. તેથી હું નાથ! હવે આપને કોઈક યેાગ્ય કન્યા સાથે પાણિ ગ્રહુણુ કરવા માટે મારી તમને અનુમતિ છે. જેણીનાં કલ્પવલ્લીની જેમ મતિને આપનાર પુત્રફલને પામીને નિશ્ચિત મનવાળા થઈ તમે સતત પણે શુભ કાર્ય કરે,
ત્યારે આ સાંભળીને પેાતાના કરણેાથી સરોવરને કમળયુક્ત બનાવતાં સૂય'ની જેમ પેાતાની ઉજ્જવલ એવી દતપ ક્તિથી પત્નીને ખુશ કરતા ઋષભ શ્રેષ્ઠીએ કહ્યું “હે ભદ્રે ! યૌવનના આર`ભમાં લગ્ન મહાત્સવ ચૈગ્ય છે. પણ ગળિયા બળદના ગળામાં રત્નમાલા શાલે ?
ત્યારે પત્નીએ કરી કહ્યુ કે, સાંસારના ભારથી ખિન્ન થયેલા ગૃહસ્થને પુત્રના સ’ગમ એ રાત દિવસ વિશ્રામનું સ્થાન છે.
સ`સારમાં થાકેલા જીવાને માટે ત્રણ પ્રકારનાં વિશ્રામ ધામ છે પુત્રયુક્ત પણું, કવિપણુ' અને સજ્જનાની સગતિ...
વિવેકથી નળ આત્માવાલા તે શ્રેષ્ઠીએ પત્નીને ખ્રુ કે યુક્તિ યુક્ત એવું તેં જે કહ્યું તે બધુ... હું... જાણ્યુ` છું (પરંતુ) સ્ત્રીની વિડ’મણુારૂપ અને વધ્ય જીવની શૈાભાની જેમ વૃદ્ધે પણામાં પરણવાની ક્રિયા ચેગ્ય નથી. વય વીતી ગયેલા મનુષ્યને વિશેષે કરીને સારી રીતે કર્માના નાશ કરવામાં સમયન એવા વિવિધ ધર્મના ઉદ્યમ સુથા શાભાકારી છે. વૃદ્ધત્વમાં વિષયેાની વ્યાકુળતા પુરુષોને માટે હાસ્યાસ્પદ છે. સશાસ્ત્રામાં અને વિશેષ કરીને તે જિનશાસનમાં વિરૂદ્ધ છે.
adadasta
૭૪ ]
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနန
રેગમાં પણ અંગવિભૂષા કરવી, શેકમાં પણ લેક વ્યવહાર કરે, દરિદ્રપણે ઘર માંડવું, અને વયવીત્યા પછી પણ સ્ત્રી સેવન કરવું આ બધું પરસ્પર વિરુદ્ધ એવું જાણવા છતાં પણ જેના વડે લેકે દ્વારા આ કરાવાય છે તે વિશ્વજી મહમલ વિજય પામે છે.
જિનદત્તા બેલી હે દેવ! શગનાં આવેગથી જયારે કામ વિષયને સેવાય ત્યારે તે પૃથ્વી ઉપર હાસ્યાસ્પદ બને છે. સંતાનને માટે પાણિ ગ્રહણ કરે છતે સંતાન થતાં સર્વત્ર ધર્મ કુલાદિની શોભા અને વૃદ્ધિ થાય છે.
તે સમયે તેઓનાં પુણ્યથી પ્રેરાયેલે કેક નિમિત્તજ્ઞ તેઓના ઘરે આ ઔચિત્યમાં તત્પર એવી શેઠાણીએ વહૂરસ ભોજનથી તેને વિશેષ ખુશ કરીને પૂછયું કે હે મહામતિ! આ શ્રેષ્ઠીને ધનવાન એ પુત્ર થશે કે નહીં એ કૃપા કરીને મને કહે.
ત્યારે નિમિત્તરે તેને કહ્યું, હે ભદ્ર! નવી પત્નીને અવશ્યપણે કલ્યાણકારી એ શ્રેષ્ઠ હાથી જે પુત્ર થશે.
પછી તે વચન સાંભળીને અત્યંત પ્રસન્ન મુખવાલી તેણુએ શ્રેષ્ઠીને પરાણે લગ્નને સ્વીકાર કરાવ્યા. ઈછિત અર્થના દાનથી નિમિત્તિયાને ખુશ કરીને પછી તેને જલદીથી વિસર્જિત કર્યો, કારણ દાન એ જ (શ્રેષ્ઠ) રસ છે.
હવે અહીં રહેતે, ગુણીજનેને માનનીય અને સદાચાર પરોપણ એવો જિનદેવ નામે શ્રેષ્ઠી હતે. પૃથ્વી ઉપર સાક્ષાત્ પતિ જેવી બંધુશ્રી નામની તેની પત્ની હતી. તેમની કનકશ્રી નામની કંચન વરણી કાયાવાળી પુત્રી થઈ
એકદા તેઓના ઘરે જઈને જિનદત્તાએ તેણીની માંગણી કરી, ત્યારે તેઓ બેલ્યા કે તું હેતે છતે આને કંઈ રીતે અપાય. સ્ત્રીઓને દરિદ્રની સાથે સંયોગ અથવા તે કુમારીપણું શ્રેષ્ઠ છે, પણ શેક સાથેને સહવાસ સારે નથી. ધર્મજ્ઞ અને કુલીન શેયપણથી યુકત શ્રી શેડાં પણ કાર્યમાં બીજાને માટે દ્રોહ કરનાર થાય છે.
essessessessessessessessodessessessessessessessessedess
dessessessages
[ ૭૫
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
www ત્યારે નમ્રતા સાથે જિનદત્તાએ તેને કહ્યું કે, દેવપૂજાદિ અવસરે અને ભેજનાવસર સિવાય ક્યારેય પણ મારે પતિ પાસે આવવું નહીં. વિરક્તીથી પણ પતિને વિષે સદ્ધર્મનાં ગૌરવ સ્વરૂપ આ કરવું પૂર્વે મેં ઘણાં ભેગો ભેગવ્યાં છે અને શરીરનું સુખ અનુભવ્યું છે. તેમજ ગૃહકાર્યો પણ ક્યાં છે અને આ રીતે મારું યૌવન વય ગયું છે. હવે જિને કહેલ ધર્મ જ કરે મારે યોગ્ય છે, એ માટે દેવગુરૂની આજ્ઞા એ જ મારી મર્યાદા રહેશે.
આ રીતે વિશ્વાસ પડવાથી તેઓએ પિતાની પુત્રી આપી અને ઉત્સવપૂર્વક શ્રેષ્ઠી સાથે વિધિપૂર્વક પરણાવી. પાંચે આંગનાં સુખમાં નિમગ્ન હેમશ્રીનાં ઘરકાર્યથી નિશ્ચિતપણે કેટલાક દિવસે ગયાં. તેણીનાં મનને અનુકૂળ કરતી ભવતૃષ્ણાથી રહિત ચિત્તવાળી અને સદ્ધર્મથી ભાવિત જિનદત્તાએ સુખને મેળવ્યું | સર્વસંગના પરિત્યાગથી શ્રેષ્ઠ સુખ નથી અને તૃષ્ણાનાં પ્રપંચથી બીજ કેઈ ઘેર નરક નથી.
કમે કરીને હેમશ્રી ગર્ભવતી થઈ અને ઉત્સવોની હારમાળાથી સર્વ ઘરને જાગ્રત કર્યું. જે રીતે પ્રશંસનીય ભાવયુક્ત તેણીને ગમે વધે છે. તે જ રીતે શ્રેષ્ઠીનાં હૃદયમાં આનંદ ઉછળે છે. શ્રેષ્ઠ રોજે સર્વાર્થનું સાધક એવું સુપાત્ર દાન આપે છે. અને દીન જનેને સુખકારી ભેજન આપે છે. ત્યારે આનંદયુક્ત એવી હેમી ફાઈનાં ચરણની સેવા, નણંદનું બહુમાન, બંદિજનોને છોડાવવા, સંઘવાત્સલ્ય, જિન બિંબેની પૂજા, જિનમંદિરમાં દિવાઓ જે કરે છે.
આ રીતે પુણ્ય પ્રભાવથી તેણીએ પુત્રરત્નને જન્મ આપ્યો અને શ્રેષ્ઠીએ ઘરમાં ઉત્સા કરાવ્યા. સ્વજનોએ પ્રેમથી રાખેલ સાર્થક એવા પુણ્યસાર નામથી યાચકોને પ્રિયપણે તે પૃથ્વી ઉપર પ્રસિદ્ધ થયે. શ્રેષ્ઠી ધર્મકાર્યોથી જેમ ધમીઓમાં શ્રેષ્ઠ હતું તેમ દુઃખને દૂર કરતા તે પુત્રથી, તે પુત્રવાળાઓમાં શ્રેષ્ઠ થયે.
હવે ભવસ્થિતિને જાણકાર રાષભ શ્રેષ્ઠી વિષયેથી વિરક્ત થયો
replacedessesssssssssssssssssssssessessesses his seasessessessomseeds
૭૬ ]
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨થાય છ
'જwથક
અને મોક્ષની તીવ્ર ઈચ્છાવાળે તે મુનિ પ્રાયઃ ચર્ચા કરવા લાગ્યા. કપટ રહિત બુદ્ધિથી સાધર્મિકપણે પતિને માનતી જિનદત્તાએ પણ પતિનું પુનિત સાનિધ્ય કર્યું
શકયપણથી તેણીની પ્રત્યે ઈષ્ય કરતી હેમશ્રી પિતાના ઘરે ગઈ ત્યારે પ્રેમપૂર્વક માતાએ પૂછયું. હે ભદ્ર! પતિનાં ઘરમાં મનની તુષ્ટિ કરનાર એવું સર્વાગીણ સુખ તને સતતપણે છે કે નહિ?
સાંજનાં કમલિની જેવી પ્લાનમુખવાલી હેમબીએ થેલીવાર રાઈને દુઃખી એવી તે બેલી. હે વિદુષી ! શેયની સાથે પૂર્વે ભાગ ભોગવેલ પતિ વિષે તે પિતે જ મને તેને આપીને, સમાધિનાં સુખગને કેમ પૂછે છે ? વૈષયિક સુખ તે દૂર રહ્યું પણ તેના વડે ધર્મનાં કપટથી આકૃષ્ટ ચિત્તવાલા આ પિતિ મારી સાથે પ્રેમનાં બે શબ્દો પણ બેલતા નથી. તે પહેલી પત્ની સાથે જિનચૈત્યમાં દેવપૂજાદિનાં બહાને જઈને વૈર પણે ક્રીડા કરતાં રહે છે. પ્રતિકમણાદિના નામે નિજન ગૃહમાં જઈને પરસ્પર નેત્રથી જોવાનાં સુખરૂપ સ્વાદને માને છે. દાસીની જેમ સવે ઘર કાને હું એકલી કરું છું અને થાકેલાં શરીરવાલી હું રાત્રે નિદ્રા પામું છું. શકયપણાનું જે દુઃખ મારા મનમાં છે તે મુખેથી કહેવા માટે કેવળી જ સમર્થ થાય.
પુત્રીએ કહેલું સાંભળીને બંધુશ્રીએ વિચાર્યું, અરે પટ યુક્ત ચિત્તવાળાઓની કેવી દુષ્ટતા. ! જે જેમાં અનુરક્ત હોય તે ત્યાંજ લીલા કરે છે. વળી કામાંધ ચિત્તવાલા ઉચિત-અનુચિતને જાણતા નથી. રતિ જેવા રૂપવાળી આ મારી પુત્રીને ત્યાગીને વળિયાથી ભેદાયેલ શરીર વાળી તણુને તે જડ કેમ ઈચછે છે ?
શું કમળ જેવાં નેત્રોવાળી દેવીઓ ન હતી કે જેથી ઇંદ્ર પણ અહિલ્યા તાપસીને સેવી. અથવા તે હૃદયરૂપી તૃણકુટિરમાં કામાગ્નિ પ્રજજવલિત થયે છતે ઉચિત-અનુચિતને કોઈ પંડિત પણ જાણે છે?
હવે માતા બોલી હે પુત્રી! તું જલદીથી દુઃખને ત્યાગ, રોગની oણ થયે તે તેને પ્રતિકાર કરે સરળ બને છે. નદીથી વૃક્ષની જેમ
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
99 pe
મનનાં દુ:ખને સમૂળથી ઉખેડીને હુ કોઇપણ રીતે તારુ... સુખ કરીશ. આ રીતે આશ્વાસન આપીને બંધુશ્રીએ તેણીને પોતાનાં ઘરે રાખી અને પાતે જિનદત્તાનાં દ્રોહના ઉપાય વિચા.
એકદા ત્યાં વિવિધ આશ્ચર્ધાના ધામરૂપ અને વિશ્વાકષ ક શક્તિયુક્ત એવા સિધ્ધેશ્વર નામના ચેાગી આવ્યે. 'શ્રીએ તેને દેવતાઓને પણ આનંદકારી એવાં અમૃત જેવાં અન્નપાનાવડે આરાધ્યે.
એકદા ભક્તિથી તુષ્ટ થયેલા કાપાલિકે તેણીને કહ્યું હે ભદ્રે ! તું તારા અ ંતરનુ` ઇચ્છિત એવુ કઈક મારી પાસેથી માગ ત્યારે હ પૂર્ણાંક તે એલી, હું પ્રસે ! જે તમે ખુશ હૈ। તા મારી પુત્રીની શાકય જિનદત્તાને જલદી માર્કો નાખા.
મિષ્ટાન્નપાનથી લેાભાંધ એવા તે પાર્ષીએ તે પાપને સ્વીકાર્યું ધમ કે અધમના માર્ગોની વિચારણા મિથ્યાત્વીને ક્યાંથી ? દર્શનને પામીને પણ જિનવચનના અજાણુ મિથ્યાત્વ માંહિત ચિત્તવાલા મા લિ'ગીએ કુકર્મોમાં રમે છે.
તે કાપાલિકે ક્રાયની સિદ્ધિ માટે વિદ્યાધિષ્ઠાયિકા પિંગલા નામની દેવીને વિધિપૂર્વક યાદ કરીને મેકલી. ચેાગીથી પ્રેરાયેલી તે દેવી પણ જિનદત્તા પાસે આવી અને જિનપૂજાના પ્રભાવે પ્રશાંત ચિત્તવાળી થયેલી દેવીએ પાછી આવીને ધ્યાન નિશ્ચલ યોગીને કહ્યુ કે સૂર્ય'નાં માંડલમાં રહેલાને અંધકારની પીડા થતી નથી. હું ભદ્રે ! આ સુદર આચારવાલી, સુશીલ, જિન ભક્તિમાં, તપર, સત્યવાદી અને પતિ ભક્તિવાળી સજનાને પણ વંદનીય છે. તેથી માને દુઃખી કરવાને માટે આ પૃથ્વી ઉપર કોઈ દેવ કે દાનવ પણ સમથ નથી તે। પછી મારા જેવી તે શુ ? હમણાં તે સકટ નિવારક એવી અષ્ટપ્રકારી જિન પૂજાને જિનમદ્વિરમાં ભક્તિપૂર્વક કરી રહી છે.
વિધિપૂર્વક કરેલી જગદ્ગુરૂનો પૂજાથી સ'કટો દૂર જ જતાં રહે છે અને સંપત્તિનાં પદ્મને નજીક કરે છે અને અંતર આનંદથી ઉલ્લા
૭૮ ]
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနနနနနနနနနနနနနနနန સિત થાય છે
યેગી બલ્ય, સાત સમુદ્રોને શેષવામાં અને સર્વ પર્વતને ચૂરી નાંખવામાં તારી શક્તિ છે એવું પહેલાં મને ગુરુએ કહેલું છે. તેથી સેવકને વિષે વત્સલ એવી હે મહાદેવિ ! કૃપા કરે અને હમણાં ત્યાં જઈને જલદીથી મારું કાર્ય કરે.
ગીથી પ્રેરાયેલી દેવી ફરી ત્યાં ગઈ અને પાછી આવીને ક્રોધિત ચિત્તવાળી તેણીએ પાખંડી જેવા તે ગીને કહ્યું. સતીઓમાં શ્રેષ્ઠ એવી તેનું સામે જોવા માટે પણ હું સમર્થ નથી તેથી મને બીજુ કાર્ય કહે. નહીતર તારું મેત આવ્યું (સમજ) અવિધિથી આરાધે ધર્મ–મંત્ર–અને ચેટક દેવતા ખરાબ વ્યક્તિએ ગ્રહણ કરેલ શાસની જેમ તે જ ક્ષણે સાધકને હણે છે.
બંનેમાં જે દુષ્ટ હોય તેણીને તું મારા અને મારી ઉપર કૃપા કર, આ રીતે યોગીવડે કહેવાયેલી દેવીએ જઇને હમશ્રીને મારી પ્રભાતે તેણીને તે રીતે જોઈને દુઃખના ભારથી પીડાયેલી બંધુશ્રીએ રાજા પાસે જઈને આ રીતે વિનંતી કરી. હે રાજન ! હે ન્યાયરૂપી વન માટે મેઘ સમા ! મારી પુત્રી કનકશ્રીને નક્કી ઈર્ષ્યાથી તેની પત્ની જિનદત્તાએ મરાવી છે.
એ સાંભળીને કોધથી લાલ થયેલાં રાજાએ મહાસતી જિનદત્તાને બોલાવવા માટે સેવકોને મોકલ્યા. જિન ધર્મની પ્રભાવના કરવાની ઈચ્છાવાલા દેવતાઓએ તેઓને અર્ધા રસ્તામાંજ સ્તંભત કર્યા. જેની અરિહંતને વિષે ઘણું ભક્તિ છે અને અંતરમાં અદ્દભુત શ્રદ્ધા છે તેને આપત્તિમાં પણ સંપત્તિ થાય છે તેમાં કોઈ સંશય નથી.
જેનાં અંતરમાં સમકિતરૂપી દીપકને ઉદય છે તેના નામ માત્રથી પણ સિંહ શિયાળ જેવ, અગ્નિ પાણી જેવો થાય છે. ભીષણ નાગ વિલડીપણાને, દરિ સ્થલપણાને વનની પૃથ્વી ઘરના આંગણુપણાને અને ચાર સરળતાથી દાસપણાને પામે છે અને તે ગ્રેડ શાકિની રે શત્રુઓ આદિ સર્વે પણ વ્યાધિઓ નાશ પામે છે.
wedddessessomsessomsoos stressesthethwahm
[ ૭૯
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀၉၇၈၅၇၀၉၈၀၀၀၀
၀ ၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၇၇၀၉၉
તે વૃત્તાંત સાંભળીને જિનપૂજા માટે જિનમંદિરમાં પહોંચેલા દંપતીએ પિતાનાં ચિત્તમાં આ રીતે વિચાર્યું. કનકશ્રીનું આ રીતનું સ્વરૂપ કેમ સંભળાય છે ? અથવા તે પૂર્વે કરેલા કર્મોને અન્યથા કરવા કોણ સમર્થ છે? ઘેર એવા સંસાર સાગરમાં ભમતા આ જીવને સર્વ પ્રાણીઓ સાથે સદાને માટે ઘણી રીતે, સર્વ સંબંધે થાય છે કારણ જ પિતાનાં કર્મો વડે ઉત્પન્ન થાય છે અને મારે છે. આથી વિવેકીને એ પ્રયત્નપૂર્વક ધર્મનું ઉપાર્જન કરવું.
પછી જિનદત્તાએ પ્રગટ રીતે છીને કહ્યું. હે સ્વામિન્ ! કઈ પણ કર્મથી આ માટે અપવાદ થયે છે. જ્યાં સુધી આપણે આ ઉપસર્ગ નાશ ન પામે ત્યાં સુધી મારી અરિહંતની સમક્ષ કાત્સર્ગ કર. આ રીતે પતિને કહીને શુભ ધ્યાનવાળી તે મહાસતી સારી રીતે જિનમંદિરમાં કાર્યોત્સર્ગમાં રહી, પાપને નાશ પમાડનાર નમસ્કાર મહામંત્ર સ્વતંત્ર એવાં શ્રેષ્ઠીએ એકાગ્ર હૃદયથી જિનની સામે જ.
ત્યારે ધ્યાનના મહાતમ્યથી ખેંચાયેલા સમકિતી કે વડે ઉપડાઈને રાજા આગળ મૂકાયેલે તે યેગી બે . હે રાજન્ ! બંધુશ્રીથી પ્રેરાયેલા મેં આ બધું કર્યું છે, તેમાંધ બનેલે પાપી માણસ શું શું પાપ ન કરે? વૃત્તિને અથી, ક્ષત્રિય, માગ ભ્રષ્ટ, લિંગી (સાધુ), સુખને અથી, સ્ત્રી બને ભાંધ વણિક પાય કરતા વિચારતા નથી.
તેથી જિનદત્તાને અપવાદ દૂર થે. જિનધર્મના જાણકાર કેઈની પણ હિંસા કરતા નથી. મેહરૂપી અંધકારથી યુક્ત મુદ્ધાત્મા એવો મારો આ અપરાધ ક્ષમા કરો આવું કાર્ય હું ફરી કયારેય નહી કરું.
રાજા બોલ્યા, હે વેષધારી ! યેગીપણાનાંગથી આ રીતે કુકમ કરતે ફોગટ નરકમાં જઈશ, ગૃહસ્થવતને ત્યાગીને પાખંડથી યુક્ત પાપીએ ધર્મકાર્યો કરતાં હોવાં છતાં, પ્રાયઃ દુઃખમાં ભાગી બને છે. નિષ્ફર હદયે અનેક પાપ કરીને જે તેનાથી પાછા હટતા નથી તેઓની શુદ્ધિ થતી નથી. બંને લેકમાં વિરુદ્ધ એવાં તમારા પાપની શુદ્ધિ પાછા હટવાં છતાં પણ, તપ વિના દેખાતી નથી.
૮૦ ]
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
મિત્રદ્રોહી, કૃતઘ્ન, સ્ત્રી ઘાતક અને ચાડી ખેારની શુદ્ધિ બુધજનાએ ચિતા કે ચરણ (ચારિત્ર) સિવાય કહી... નથી.
આ રીતે કહીને રાજાએ ન્યાય ધર્મની રક્ષા માટે મધુશ્રી સાથે તે દુરાચારીને દેશમાંથી કાઢી મૂકયા. અતિ ઉગ્ર પુણ્ય પાપને કરનારા જીવાને અહીંયાં જ ફૂલ પ્રાપ્ત થાય છે. એવું મહાપુરુષાએ કહ્યું છે. ત્રણ મહિને, ત્રણ પખવાડીએ, ત્રણ વર્ષે, અથવા ત્રણ દિવસે અતિ ઉગ્ર પુણ્ય પાપનું ફૂલ અહીજ થાય છે.
અહી. સમ્યગ્ ધર્મોનાં પ્રભાવે ખુશ થયેલા દેવતાઓએ 'પતિ ઉપર પાંચ આશ્ચર્યો વ્યક્ત કર્યા, તે સાંભળીને આશ્ચય પામેલા સ્પૃહા યુક્ત રાજાએ સભાને ઉદ્દેશીને કહ્યું કે ધર્મનું મહાત્મ્ય કેવુ' છે. ?
તે અવસરે તે જિનપ્રાસાદમાં સમકિતીની દૃષ્ટિ માટે અમૃતના અજન સમા જ્ઞાનનાં ધણી, ક્ષમાયુકત અને નગરજનાનાં પુણ્યાનુ'ધિ પુષ્પનાં ઉદ્ભયથી ખેલાવાયેલાં સમાધિગુપ્ત નામના અણુગાર પધાર્યાં, ધ્યાન મૂકીને પરમાનંદને પામેલા દંપતીએ ભક્તિથી પ્રદક્ષિણા કરીને દુતને છેદતા મુનિવરને પ્રણામ કર્યાં. પછી ધ લાભના આશિષને પામીને આનંદિત મુખવાળા તે બંને હાથથી અંજલિ જોડીને, હૃદય નિલ કરીને બેઠાં, મુનિનું આગમન સાંભળીને પુરજનાથી યુક્ત રાજાએ ત્યાં ભાવી વિધિથી વ'ક્રના કરી. મુનિએ સ'સારરૂપી વનભ્રમણના તાપને દૂર કરવા માટે સાક્ષાત્ દ્રાક્ષરસથી યુક્ત એવી ધમ દેશના આપી.
(મપાર એવા સસાર અટવીમાં ભમતાં ઇચ્છિત સિધ્ધિપ્રદ જિનધર્મારૂપી કલ્પવૃક્ષ ભાગ્ય ચેાગે મળે છે. શ્રી સજ્ઞ કથિત ધર્મોમાં જેનું મન દ્ધ થાય છે તેનું દેવા પણ સદાકાળ સાન્નિધ્ય કરે છે. જીવા જીવાદિ વસ્તુઓને વિષે સમ્યક્ શ્રઘ્ધારૂપ સદ્દશન એ તે ધર્મ કપવૃક્ષનુ મૂળ છે. જીવ-મજીવ-પુણ્ય-આશ્રવ-સંવર–નિશ, અધ અને માક્ષ એ નવ તત્વા શાસનમાં છે.
[ ૮૧
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနနနနနနနနန်
လိုအပ်
અનિતા અને સ્થલ બાત બન જ
ત્યાં જ મુક્ત અને સંસારી એમ બે પ્રકારે કહાં છે અને મત તીર્થ સિદ્ધાદિ ૧૫ ભેદે કહ્યાં છે. સ્થાવર અને ત્રસ એમ બે પ્રકારે સંસારી જીવે છે. એમાં પહેલા (સ્થાવર) છ પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ-વાયુ અને વનસ્પતિ એમ પાંચ પ્રકારે છે. તે પૃથ્વી આદિ પ્રત્યેક સૂક્ષ્મ અને સ્કૂલ (બાદર) એમ કહેલા છે. એમાં પહેલા (સૂક્ષ્મ) ત્રણે લેકમાં સર્વત્ર વ્યાપ્ત છે, તે બીજા (સ્થૂલ) તેનાં દેશભાગમાં - રહેલા છે. વળી વૃક્ષ (વનસ્પતિ) પ્રત્યેક અને સાધારણ એમ બે રીતે
છે. ત્રસ જીવે બે-ત્રણ-ચાર અને પંચેન્દ્રિયપણાથી ચાર પ્રકારે છે. ત્યાં પંચેન્દ્રિય જી સજ્ઞિ અને અસંજ્ઞિ બે પ્રકારે છે. શિક્ષા ઉપદેશાદિ ક્રિયાને જે જાણે તે સંજ્ઞિ કહેવાય. મનરૂપી પ્રાણથી રહિત જીવો અહીં અસંગ્નિ છે. તે સર્વે પણ પર્યાપ્ત અને પર્યાપ્ત ભેદથી બે રીતે છે. જીવને પરિપૂર્ણતા તરફ લઈ જતી આહાર-શરીર-ઇન્દ્રિય-શ્વાસે શ્વાસ ભાષા અને મન એમ છ પર્યાપ્તિ છે. એકેદ્રિય વિલે પ્રિય છે. તે. ચ). પંચેન્દ્રિય. જીવોને કેમે કરીને ચાર-પાંચ-અને છ પર્યાપ્ત હોય છે. શ્રી જિને કહેલાં અને મિથ્યાત્વીઓથી અજાણ એવાં આ ૧૪ જસ્થાનને પ્રયત્નપૂર્વક જાણવાં.
ધર્માસ્તિકાય-અધર્માસ્તિકાય-આકાશાસ્તિકાય, કાળ અને પુદ્ગલે આ પાંચ અજીવે છે. જીવની સાથે આ પાંચે દ્રવ્ય કીધેલાં છે. ત્યાં કાળ સિવાયનાં બધાં પ્રદેશના સમૂહરૂપ છે. જીવ વિનાનાં પચે અચેતન અને નિષ્કિય મનાયા છે. પુદ્ગલ સિવાયનાં બધા અરૂપી છે અને કાળ સિવાય પુદ્ગલયુક્ત સર્વે પણ સ્થિતિ–ઉત્પત્તિ અને નાશ પામનાર છે. સ્પર્શ-રસ-ગંધ અને વર્ણ એમ ચાર રીતે પુદ્ગલે છે તે સંકધ અને અણુરૂપ છે. તેમાં સ્કધથી જે છુટા હોય તે અણુ હોય છે. બંધાયેલા અણુઓ અંધ હોય છે તે વળી સૂક્રમ અને બહાર આકાર ધારક હોય છે. શબ્દ-ગંધ-અંધકાર-છાયા, ઉદ્યોત આદિ ભેદરૂપે પણ પુદ્ગલે છે. ધર્મ-કાયા-ભાષા, મન અને મહેનત અને શ્વાસોશ્વાસ આ સુખ દુઃખ જીવન અને મરણનાં ટેકારૂપ છે.
deesedeeshshssasssssssssssssssssssssssssssssssessed
- ૮૨ ]
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
ဖုန်နနနနနနနနနနနနနနန
ધર્માસ્તિકાય આકાશાસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાય એ જિનાગમમાં દ્રવ્યથી એક કાાં છે. ધર્મ–અધમસ્તિકાય કાકાશને સર્વત્ર વ્યાપી રહેલાં છે. જલચરોને જેમ પાણી સહાયક બને તેમ સ્વયં જવા માટેપ્રવૃત્ત થયેલાં જીવેને માટે ધર્માસ્તિકાય સહાયક બને છે. છાયા પ્રવાસીને જેમ સહાયક બને છે તે રીતે સ્વયં સ્થિર રહેલાં છાને અને પુદ્ગલેને અધર્માસ્તિકાય સહાયક બને છે. કલેકમાં વ્યાપ્ત થયેલું અનંત પ્રદેશવાળું આકાશાસ્તિકાય સ્વયં પ્રતિષ્ઠિત થયેલાં વિશ્વના જીવોને અવકાશ આપનાર થાય છે, લેકાકાશમાં રહેલા છતાં તેનાથી ભિન્ન એવાં જે કાળનાં અણુઓ છે તે કાળ જ ભાવોનાં પરિવર્તનમાં મુખ્ય મનાયેલું છે. જતિષશાસ્ત્રમાં જેનું પ્રમાણ સમયાદિથી મનાયેલું છે તે વ્યાવહારિક કાળ સર્વ સુજ્ઞ જને એ માનેલે છે.
પ્રાણીઓને સુખ આપનાર શુભ કર્મનાં પુલ્લે પુણ્ય છે, તે તેથી વિપરીત વિવિધ દુખને આપનાર પુદ્ગલે પાપ છે. મન વચન અને કાયાના કિયાઓ વડે જે કર્મ થાય તે આભવ શુભ હેય તે શુભનાં કારણભૂત અને અશુભ હોય તે અશુભનાં કારણભૂત થાય છે. સર્વ આભવોનાં નિધભૂત સંવર કહેવાય છે અને ભવભ્રમણનાં કારણભૂત કર્મોનાં બરવાથી નિર્જરા કહેવાય છે. કષાય આદિને વશ પ્રાણ જે કમોગ્ય પગલેને ગ્રહણ કરે છે તે બંધ જીવોને ચાર પ્રકારે થાય છે. બંધનાં કારણેને અટકાવ થતાં ઘાતિ કર્મનો ક્ષયથી કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે અને શેષ કર્મોને ક્ષય થયે છતે મોક્ષ થાય છે.
ત્રણે લેકનાં સર્વ દેવાદિ જીવોનું સુખ કહેવાય છે. તે બધું સિદ્ધિસુખનાં અનંતમાં ભાગનું પણ થતું નથી. જે શુભ ચિત્તવાલે આ નવ તત્વની શ્રદ્ધા કરે છે તેનું સમકિત શુદ્ધ થાય છે. અને શિવ લક્ષ્મી હાથવેંતમાં થાય છે પાણી છાંટવાથી જેમ અંકુર પ્રગટે તેમ જિનાગમાં શ્રવણથી જ સાચા તત્વનું સર્વજ્ઞાન પ્રગટ થાય છે.
ખારા પાણીના ત્યાગથી અને મધુર પાનાં યોગથી જેમ બીજ વૃદ્ધિને પામે છે તે રીતે તત્વની જાણથી મનુષ્ય વૃધ્ધિ પામે છે.....
beddes s federedooooooooooooederelesed fedeededededesed હકક
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાપwજરાજ અહીં સર્વ સંસાર ખારા પાણી જેવો મનાય છે. અને મધુર પાણીનાં ચોગ જેવી તત્વશ્રુતિ મનાઈ છે, સજજોએ આ કૃતિ ધરૂપી પાણીનાં ઝરણાં જેવી માની છે તે સિવાયનું શ્રત ભૂમિકૂપની જેમ નિરર્થક છે સમ્યગદર્શન પૂર્વક જ્ઞાન અને ચારિત્રને વેગ નિશ્ચિત મેક્ષ સુખનાં કારણ તરીકે મુનિઓએ કહ્યો છે.
આ રીતે મુનિ પાસે સાંભળીને જાગૃત વૈરાગ્યવાલા અષભે પુણ્યસાર નામનાં પિતાનાં પુત્ર ઉપર ગૃહભારને સ્થાપીને, દાન દ્વારા લક્ષ્મીનાં ફળને પામીને, ઘણાં શ્રેષ્ઠિઓથી પરિવરેલાં તેણે પત્નીની સાથે સર્વ પાપનાશક એવી તપસ્યાને (દીક્ષાને) ગ્રહણ કરી. સારી રીતે સમકિત ની પ્રાપ્તિ કરાવનાર તત્વ સ્વરૂપને જાણેલાં રાજાએ વિધિપૂર્વક ૧૨ વ્રતને સ્વીકાર કર્યો. અન્ય પણ નગરજનોએ સમક્તિ, અણવર્ત, પૂજાદિ નિયમને ઈચ્છા મુજબ ગ્રહણ કર્યા. - આ રીતે પ્રત્યક્ષ જોઈને હે સ્વામી ! મેં પણ ગુરુની પાસે મુક્તિનાં કારણભૂત નિશ્ચલ એવાં સમક્તિને ગ્રહણ કર્યું. ત્યારે ચારિત્ર્ય સંપત્તિને પામેલાં ત્રાષભ શ્રેષ્ઠિ આદિને તે મુનીન્દ્ર દ્રાક્ષાસ્વાદ જેવી મધુર હિત શિક્ષા આપી.
સંસારે જીવેને જે વસ્તુઓ સુખકારી છે તે જ સર્વે યુક્તિથી દુઃખરૂપ જોવાય છે. ભેગમાં રોગને ભય છે, સુખમાં ક્ષયનો ભય છે ધનમાં અગ્નિ અને રાજાને ભય, દાસપણામાં સ્વામીને ભય, વિજય માં શત્રુને ભય, વંશમાં કલંકને ભય, માનમાં મલ નિને ભય, ગુણમાં દુષ્ટને ભય, દેહને કાળ ભીતીને ભય, અરે, અહીં સર્વ કઈ ભયરૂપ છે. કેવળ ચારિત્રજ અભયરૂપ છે.
ઘણાં ભાગ્યથી પ્રાપ્ત થયેલ આ પંચમહાવતી તમારે રક્ષિતાદિના દષ્ટાંતથી પ્રયત્નપૂર્વક પાળવી.
આમ મિત્રશ્રી સમિતિ પ્રાપ્તિનું કારણ કહે છતે અહદાસ અને બીજી પત્નીએ મધુર સ્વરે બેલી, તે કહેલું આ બધું અમે
૮૪ ]
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၈၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉
၉ ၉၉၉၉၉၇
સત્ય માનીએ છીએ, કારણ જિનધર્મને મહિમા વિશ્વાભુત છે, ધર્મ પ્રભાવે એનાં દુઃખ જલદીથી નાશ પામે છે, સુખે વૃદ્ધિ પામે છે અને દે પણ સાહાટ્યક્ત થાય છે.
પૃથ્વી ઉપર સાક્ષાત્ પાપની લતા (વેલડી) સમી કુંદલતા બોલી કે આ વાતને મારા મનમાં વિશ્વાસ નથી. કારણ મિત્રશ્રીએ બુદ્ધિ થી કલ્પનાનાં તરંગે ઉપર આરેપિત કરીને ધર્મના એકમાત્ર કપટથી આ બધું કહ્યું છે.
ત્યારે રાજાદિએ ચિંતવ્યું, અરે ! પ્રાય: સત્ય એવી પણ વસ્તુએને વિષે આ દુષ્ટાની કેવી અશ્રધ્ધા ! ગુણ માણિકયથી સંપૂર્ણ એવાં સજજનને વિષે સત્યભાષી હોવાં છતાં, સામાન્ય માણસ પ્રાયઃદેષને આપે છે.
(જળો એક જાતને બેઈદ્રિય જીવ) સ્તન ઉપર એટેલે જળે, રક્તને પીએ છે પણ અમૃતને નહીં, તેમ નિર્ગુણ માણસ દોષને જ ગ્રહણ કરે છે ગુણને નહીં.
હે ભવ્ય છે ! સમકિતનાં મહિમાને જણાવતું એવું આ મિત્રશ્રીએ કહેલું કથાનક સાંભળીને તમે સબંધિ લાભને પામે.
મંત્રી યુક્ત શ્રેણિક રાજા પણ જગતના ઉદયનાં કારણભૂત એવાં બેધિલાભનાં પ્રભાવને કર્ણપુટથી પામીને નિષ્પાપ એવા તે રાજા તાપને દર કરતાં હર્ષરૂપી પૂરનાં અભિષેકને પામે.
તૃતીય પ્રસ્તાવ સંપૂર્ણ
ચતુર્થ પ્રસ્તાવ વિશસ્થાનક તપ વિશ્વમાં માટે હવે શ્રેષ્ઠીએ ગૌરવપૂર્વક ચંદન શ્રીને કહ્યું હે ભદ્રે ! તારા સદ્દશનની પ્રાપ્તિનું કારણ કહે.
હવામીને આદેશ પામીને પુણ્યવતી સતીએ, સદ્ધર્મરૂપી બગીચાને માટે નહેર સમાન એવી સ્થાને આ રીતે કહી. (૨)
ເອາເເເເເເເເເເເເເເເເເເເເເເເເເມ່
ນ
[ ૮૫
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
န၉၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇၇
જિનમંદિરથી પવિત્ર એવાં ભરતક્ષેત્રમાં કલ્પવૃક્ષની જેમ સંપદાના હેતુરૂપ કુરુ નામને દેશ છે. તેમાં પૃથ્વી ઉપર તિલકની ઉપમાસમું અને જિનજન્મ ભૂમિપણાથી પ્રસિદ્ધ, એવું હસ્તિનાપુર નામનું ઉત્તમ તીર્થ છે
જ્યાં સદાચારપણથી પ્રસિદ્ધ, કલંકરહિત કલાઓથી યુક્ત ચંદ્ર જેવી કાંતિવાલા અને સાક્ષાત્ દયામૂર્તિ સમા લેકે છે.
તેમાં ઈંદ્ર જે પરાક્રમી અને ભેગીઓમાં પ્રથમ તેમજ સુજ્ઞજમાં શ્રેષ્ઠ એ ભૂગ નામે રાજા હતા. તે બંને ધર્મમાં નિષ્ણાત, બંને રીતે ક્ષમાનાં ભારને વહન કરવામાં સમર્થ અને મિત્ર કે અમિત્ર વર્ગને સદા ઉન્નતિ કરનારે હતે.
જે રાજાના મનમાં રણમાં શત્રુઓને સમૂહ અને દાનમાં સુવર્ણ ને ઢગલે એ બંને તણખલા સમાન મનાય છે.
દીનજનનાં દુઃખ દૂર કરવામાં સમર્થ, પૃથ્વીની જેમ સર્વ ભારને સહન કરતી અને સતીની પરંપરાને શોભાવતી ભેગાવતી નામે તેની રાણી હતી. જેણીને જમણે હાથ નિરંતરપણે પાત્રદાન–અભયદાન અને જિન ચરણની સેવાથી કયારેય અટકો નથી. | સર્વ જીવોને માટે દયાળુ અને શુભાર્જનમાં તત્પર, ગુણથી ઉજજ. વલ અને સંપત્તિમાન એ ગુણપાલ નામને શ્રાવક હતા જેણે જિનપૂજા–તીર્થયાત્રા અને સુપાત્રદાનથી પિતાના ન્યાયપાર્જિત ધનને સફળ કર્યું હતું.
શુધ્ધ સમકિતનાં આરેપણથી વિશુદ્ધ ચિત્તવાળી અને સારા ગુણેથી યુક્ત એવી ગુણાવલી નામે તેની પત્ની હતી. ક૯૫વલલી જેવી ગુણવલીનાં સંગથી ગુણપાલ જિનશાસનરૂપી ઉદ્યાનમાં કલ્પવૃક્ષની ઉપમાને પામ્યું હતું.
ત્યાં ચંદ્રની જેમ નિર્મલ કલાઓથી યુક્ત, સદાચારી અને અત્યંત દરિદ્ર એ સેમદત્ત નામે બ્રાહ્મણ હતા. તેની સુકોમળ અંગ વાળી સેમિના નામે પત્ની હતી અને તેમની સુંદર એવી સમા નામે પુત્રી ચંદ્રમુખી હતી.
હતી. જેમાં સવાથી કયા ભાન
eeeeeeelesedses
sessessesseded sessessessomsedefense
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
| દુર્વાર એવા જવરરોગથી એકદા તે સેમિલા મૃત્યુ પામી તેથી સેમદત્ત નિરંતર ચિંતાયુક્ત અંતરવાલે થયે. જેમ ભૂમિ ઉપર છત્રને (રાજાને) નાશ, વૃક્ષને વિષે મૂલને છેદ થાય. એમ ગૃહસ્થને વિષે ઘરને (પત્નીને) ભંગ સમય દુસહ થાય છે.
એકદા તે વિશ્વબંધુસમાં સાધુની પાસે ગયો. સંસારતાપથી તપ્ત જીને મુનિઓ”જ સુધાસરોવર સમા છે. ભદ્રક ચિત્તવાળો છતાં શેકા વેશથી અતિવિવશ ચિત્તવાલે આ તેઓને બહુમાન પૂર્વક નમસદ્ધર – કરીને બેઠે ત્યારે સાધુઓએ કહ્યું હે ભદ્ર ! તું કેમ દુઃખી જે દેખાય છે ? તેણે પણ પોતાનાં દુ:ખનું કારણ કર્યું.
ત્યારે કૃપાયુક્ત ગુરુએ આ રીતે દેશના આપી. સંસાર માર્ગ વિષમજ છે. ઈન્દ્રો અને ઉપેન્દ્રોવડે પણ તે અપ્રતિકાય છે તેથી દુઃખને ત્યાગી આત્મહિતને કરવું. જિનકથિત ધર્મમાંજ નકકી પ્રાણિઓનું હિત છે. કારણ સૂર્યથી જેમ અંધકાર નાશ પામે છે તેમ સર્વ દુષ્કર્મો નાશ પામે છે.
ચારે ગતિનાં અનેક દુઃખોનો નાશ કરનાર આ ધર્મને દાન-શીલતપ અને ભાવ એમ ચાર ભેદ છે સુપાત્રમાં દાન, સુંદર એવું શીલ, વિવિધ તપ અને શુભ ભાવનાં એ ચાર ધામ ભવ સમુદ્રને તરવા માટે નૌકા સમાન છે, એમ મુનિઓ કહે છે.
આ રીતે ગુરુની પાસે દેશના સાંભળીને તે બ્રાહ્મણ યથાયોગ્ય ધર્મકાર્યોથી સ્વજન્મને કૃતાર્થ કરતે શ્રાવક થયે. દરિદ્રી હેવા છતાં પણ તે નિરંતર સુપાત્રદાન આપે છે, કારણ વિવેકી લેકેએ શક્તિ અનુસાર દાન આપવું જોઇએ. કહ્યું છે કે
થોડામાંથી પણ થોડું આપવું, મહદયની અપેક્ષા રાખવી નહીં – ઈચ્છાનુસારિણી શક્તિ કોની કયારે થશે ?
ધર્મોમાં પરમ ધર્મ અને બ્રાહ્મણનું પ્રથમ લક્ષણ એવા ઘેર બ્રહ્મચર્યને તેણે ત્રણે શુદ્ધિથી સ્વીકાર્યું.
ઉપાગમાં છે
જ ભાવના
જ સમાન છે
કnentestan
[ ૮૭
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀၉၇၇၇၇၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၇
જે કઈ ક્રોડ સેનૈયાનું દાન આપે કે સુવર્ણ મંદિર બંધાવે તેણે તેટલું પુણ્ય થતું નથી જેટલું બ્રહ્મચર્યનાં ધારકને થાય છે. જેમ શિલ્પી શિલ્પથી તેમાં બ્રાહ્મણ બ્રહ્મચર્યથી શોભે છે. અથવા તે તે ઇદ્રગેપ કીડાની જેમ નામ માત્ર બ્રાહ્મણ છે.
હે યુધિષ્ઠર ! એક રાત્રિ પણ બ્રહ્મચર્ય પાલકની જે સ્થિતિ-ગતિ થાય છે તે ૧૦૦૦ થી પણ શક્ય નથી.
ઘર્મની અન્ય વિધિઓમાં આનંદને ધારણ કરતા અને ભાવયુક્ત આ બ્રાહ્મણે વિવિધ તપ કર્યા. નિત્ય ઉભય ટંક આવશ્યક કરતાં કરતાં તેણે ત્રિકાળ જિન પૂજા પણ કરી. આવશ્યકમાં ઉપયોગવાળાની જે નિર્જરા થાય છે તેનું પ્રમાણ કહેવા માટે જિનેશ્વરેજ સમર્થ થાય... - આ રીતે ધર્મપરાયણ એવાં તેની કીતિ નગરમાં થઈ, અકુલીન પણ જીવ ધર્મથી દેવતાઓ વડે પણ ગવાય છે.
એકદા સદાચારીઓમાં અગ્રેસર એવા તેને વિવેકીઓમાં શ્રેષ્ઠ એવાં ગુણપાલ શ્રેઠીએ કહ્યું..તારામાં જે રીતનું શ્રાવકપણું દયાળુપણું અને બ્રહ્મચારીપણું દેખાય છે તે મેં અન્યત્ર કયાંય પણ જોયું નથી તેથી તે સાધર્મિક મહાભાગ ! હે સંવેગ રંગ સાગર ! તું સર્વ ગૃહસ્થમાં વંદનીય છે. હવે પછી તારે આરંભરહિતપણે રહેવું યોગ્ય છે. સજજનોએ સાવધને ત્યાગી શ્રાવક સાધુની જેમ માન્ય છે. સતત ધર્મને અનુસરતા તમે જે મારા ઘરમાં રહીને પ્રાસુક અનનાં ભેજનથી સદા વ્યાધિરહિતપણાને પામે તે મને આનંદ થશે. કારણ તમારા જેવા સુપાત્ર પરમ પુણ્યદયથી જ પ્રાપ્ત થાય છે.
સત્યપાત્ર, મહાન શ્રદ્ધા, કાળગ્ય દાન, અને ધર્મ સામગ્રી અલ્પ પુણ્યવાલાઓ વડે પમાતી નથી....સદા શાંત અને બારવ્રતનાં પાલક સમકિતિને ડું પણ આપેલું, પ્રાયઃ ક્રોડગણુ. થાય છે. હજારે મિથ્યાત્વીએમાં એક સમકિતિ શ્રેષ્ઠ છે. હજારો સમકિતીઓમાં એક અણુવ્રતી શ્રેષ્ઠ છે. હજારે અણુવ્રતઓમાં એક મહાવ્રતી શ્રેષ્ઠ છે અને હજાર
ves g
estes
destacantecostostogostostogosestestostesesetestostestostecedodecaddestostode dodesedded
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહાવ્રતીઓમાં એક જિન પતિ શ્રેષ્ઠ છે...જિનાધિપ જેવું પાત્ર થયું નથી અને થશે નહીં. જે તેને યોગ આવે તે નિશ્ચિત મેક્ષ થાય.
ઇત્યાદિ યુક્તિ યુક્ત વાતથી ખુશ થયેલા તે શ્રેષ્ઠ બ્રાહ્મણે શ્રેષ્ઠીને ત્યાં ભેજનને સ્વીકાર કર્યો. ગુણપાલ દ્વારા ગૌરવપૂર્વક સ્વગૃહે જમા ડાતે બ્રાહ્મણ ધર્મશાસ્ત્રોનાં જ્ઞાનમાં અને શ્રાવક સમૂહમાં પણ શ્રેષ્ઠતાને પામે. સજજનના સંસર્ગ થી નીચ માણસ પણ પ્રાયમેટાઈને પામે છે, રત્નાશિમાં રહેલા કાચને ટુકડો શું મણિપણને પામતે નથી!
તેના સાનિધ્યથી, ત્રણે શુદ્ધિથી, શ્રાવક ધર્મને અનેક રીતે આરાધીને અંતે અનશન કરીને શુભધ્યાનવાળા અને સમાધિયુક્ત તે બ્રાહ્મણે ગુણવાન એવા ગુણપાલ શ્રેષ્ઠીને કહ્યું, આચારસંપન્નને જેમ વિદ્યા અપાય તેમ તારે આ મારી પુત્રી માં સમકિતી એવાં બ્રાહ્મણને આપવી. સમૃદ્ધ છતાં મિથ્યાત્વી એવા આત્માને નહી પણ સર્વ શાસ્ત્રરૂપી સુધાસાગરના પારગામીને આપવી. કન્યા અપરિણીત સારી, કષ્ટથી જીવન ગુજારો કરનારી સારી, પરંતુ મિથ્યાદષ્ટિ પુરુષ સાથે સંગ કરનારી તે નહીં જ.
આ રીતે કહીને સર્વ આશ્રમથી અટકેલે ધીર એવો તે બ્રાહ્મણ મરીને વૈમાનિક દેવકમાં અત્યંત તેજસ્વી દેવ થયે.
સ્વગૃહે શેઠ દ્વારા પુત્રીની જેમ પળાતી સૌમ્ય આશયવાલી તે સેમા ક્રમે કરીને યૌવનને પામી. શ્રી સુત્રતા મહાસતીની સેવનાથી જિનધર્મની જાણકાર એવી તે સમકિતીઓમાં આદર્શ રૂપ થઈ. તેથી તેણનું મન ધર્મમાં જ રમે છે કિંતુ વિષયમાં નહીં. શું વિવેકી રાજહંસ કાદવવાળા પાણીને આશ્રય લે છે.
હવે આ જ નગરમાં ચેરીમાં નિષ્ણાત અને જુગારાદિ વ્યસનોના સાગર સમે રૂદ્રદત્ત નામે બ્રાહ્મણ હતે. મિથ્યાત્વથી મલિન ચિત્તવાળે અને નિરંતર જુગારમાં રત એવો તે ગુરુને–દેવને—ધર્મને-મિત્રને કે સ્વજનેને પણ માનતે ન હોતે.
Y
e
ssessessessessessessessessessessesses
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિજયરૂપી લાવાર થઈ
એકવાર જુગારખાનામાં રમી રહેલા તે દુષ્ટને જિન પૂજા માટે જતી સોમા દષ્ટિગોચર થઈ સુંદર રૂપવાળી, અલંકારને ધારણ કરેલી અને પુણ્યરૂપી લાવણ્યની અમૃતવાહિની સમી, તેણીને જોઈને, રૂદ્રદત્ત વિચાર્યું, અરે ! વિધિના નિર્માણનું જાણે સર્વસવ ન હોય એવી આ સ્ત્રી જેની પત્ની થાય તેને ગૃહવાસ સફળ થાય.
પછી કપટનાં ધામરૂપ એવા તેણે તે જુગારીઓને પૂછયું કે આ કોની પુત્રી છે? અને તેની પત્ની છે ? તેઓએ કહ્યું બ્રાહ્મણગ્રણીની આ પુત્રી પરમવૃદ્ધિવાલાં ગુણપાલ દ્વારા વૃદ્ધિ પમાયેલી છે. પરલેક જતી વખતે આના પિતાએ કહેવું છે કે શુદ્ધ સમક્તિથી શેલતા બ્રાહ્મણને આ આપવી. તેથી આની માટે એ કેઈક સમક્તિથી યુક્ત અને રત્નત્રયીથી પવિત્ર, એ કેક શ્રેષ્ઠ બ્રાહ્મણ જોવાય છે. આ રીતનાં ગુણવાળા પતિના અભાવે પ્રૌઢપણને પામેલી આ સર્વ સંપત્તિવાળા ગુણપાલના ઘરમાં (વધે છે.) મોટી થાય છે.
ત્યારે તાળી આપીને સમિત એવા રૂદ્રદત્તે તેઓને કહ્યું, કે કપટથી પણ મારે આ સ્ત્રીને પરણવી છે. ત્યારે વિસ્ફારિત નયનવાળાં અન્ય જુગારીઓ બેલ્યા, હે દુષ્ટ, શું તું આ સ્ત્રીનું સ્વરૂપ જાણ નથી? કુલાચારથી પવિત્ર એવા યાજ્ઞિકે અને બ્રાહ્મણેએ આ પુત્રી પિતાના પુત્ર માટે યાચેલી છે. નવાં ઉદ્ગમ પામેલી યૌવનવાળી ઈચ્છિત આપનારી આ સ્ત્રી તેના વડે મંગાતી નથી? પણ શ્રેષ્ઠી તેણીને શ્રાવક વિના કેઈનેય આપતે નથી? શું ગાયનું માંસ ભક્ષણ કરનારને કોઈ કામધેનુ ગાય આપે છે? જે અધિક ધર્મધુરાને ધારણ કરે છે તે જ પ્રાણી બુધજનો વડે ધનાઢમાં પણ અગ્રણી કરાય છે. જુગારી-ચાર અને પરસ્ત્રીનો અભિલાષી એ તું સતી શ્રેષ્ઠ એવી તેણીને માટે કઈ રિતે યોગ્ય થઈશ?
આ રીતે વચન સાંભળીને ફરી રૂદ્રદો તેઓને કહ્યું કે, અહીં મારી આ રીતે પ્રતિજ્ઞા છે તે તમે સાંભળે. સ્કુરાયમાન કંકણયુક્ત હાથથી, આ છોકરીને પરણીને, તે વેષે અહીં આવીને, લીલાથી હું
e ૯૦ ]
•
wsssoooooooooodedessessessodedeeseedododeodorogestegostones
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવાં—નવાં દાવાથી તમારી સાથે જુગાર રમું ત્યારે જ તમારે મને બ્રાહ્મણ કહેવાતાઓમાં અગ્રેસર માનવા.
પછી જુગારખાનામાંથી નીકળીને માયાવી અને ધૂત એવા તે અનેક ગામામાં ભમતા, કોઇક મુનિ પાસે શ્રાવકાચારને જાણીને, શ્રાધ્ધ પ્રજ્ઞપ્તિ આદિ સૂત્ર, મ્તાત્રા સહિત ભણીને, ગુરુસેવામાં કુશળ, અરિહંતની સ્તુતિમાં નિપુણુ, બ્રહ્મચારીપણાથી શ્રાવકોને વિષે પ્રસિદ્ધિપણાને પામતા, ભાષા અને શરીરથી ગુપ્ત એવા તે તીર્થાં તીર્થાંમાં જિનવરને નમસ્કાર કરતા, પ્રતિગ્રામ જતા, એકદા તે આ ગામમાં આન્યા. ગુણુપાલ શ્રેષ્ઠી નિમિ ત જિનમંદિરમાં રહી, કપટયુક્ત દશે પ્રકારે ધમ કરતા, સદાચારના દભવાળા એવા આ બ્રાહ્મણ જિનપૂજાથે આવેલા શ્રેષ્ડીની
નજરે ચઢે છે.
પ્રશસ્ત એવી જિનપૂજા કરીને, સજ્જનોમાં શ્રેષ્ઠ એવાં શ્રેષ્ઠીએ વનપૂર્વક તેને પૂછ્યું, હું શ્રાવકત્તમ ! અહીં તમારુ· આગમન કયાંથી થયું છે ? અને યૌવનમાં પણ તમે બ્રહ્મચર્ય વ્રતનો સ્વીકાર કેમ કર્યાં છે ? ત્યારે શ્રેષ્ઠીને વિધિપૂર્વક વંદના કરીને, પાપી એવા તેણે કલ્પનારૂપી શિલ્પીથી નિર્માણ કરેલું નિજવૃત્તાંત કહ્યુ..
વારાણસી નગરીમાં ગૃહાચારમાં તત્ત્પર અને આનદદાયી એવી ગ'ગા નામે પત્નીથી યુક્ત સામશર્મા બ્રાહ્મણુ છે. નામથી ३५६त्त એવા * તેઓના પુત્ર તરીકે મનાયેા. યૌવનમાં વિષયેાયી વિઠ્ઠલ એવા હું મમત્ત થયા. પછી દુરાશયી એવા મેં નિત્ય વેગવતી નામની વૈશ્યાને ત્યાં રહેતાં ઘરનાં સર્વ મુળ ધનનો નાશ કર્યાં. નિનતાથી પાપી એવી તેણી વડે ત્યજાયેલે અને માત-પિતાનાં વિયેાગથી દુ:ખી દશાને પામેલા, હું એકલા જ પૃથ્વી ઉપર ભમતા અને ભિક્ષાથી નિર્વાહ કરતા, શુભ ઉદયથી કલ્પવૃક્ષની જેમ જિનચદ્ર ગુરુને પામ્યા. બહુમાનથી પ્રણામ કરીને હું તેઓની પાસે બેઠા અને હર્ષામૃતને વરસાવતી આ રીતની ધમ દેશનાં સાંભળી.
တော်တောက်တောက်တာာာာာာာက်အတက်အ
[ ૯૧
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધમ એ માતા-પિતા–મિત્ર છે, સજ્જનોની ગતિ છે. ધમ' એ દુઃખરૂપી અધકાર માટે સૂર્ય છે અને કલ્યાણનો સાગર છે. જ્યારે કલ્યાણુ થવાનુ હોય અને પરમપદ નજીક હોય ત્યારે જ જીવ ભાવથી જિનધને પામે છે. ધ્રુવતાથી પ્રેરાયેલ રવૈયાની જેમ, સારા મનથી પ્રેરાયેલ ધમ યુક્ત આત્મા વડે ભવસાગરથી ઉષ્કૃત થયેલ પ્રાણી, ચંદ્ર જેમ સમુદ્રને આળગે તેમ માક્ષમાં જાય છે.
આ ધર્મનો સ્વીકાર સવથી અને દેશથી થાય છે. એમાં પ્રથમ સાધુઓને અને ખીજે ગૃહસ્થાને ઢાય છે, સ્થાવર અને ત્રસ જીવાને ત્રિવિધ, ત્રિવિધ સ’કલ્પ અને આર’ભથી જે પીડા કરતા નથી,ક્રોધાદિ ચાર રીતે જૂઠનો ત્યાગ કરે છે, દ્રબ્યાદિ ચાર રીતે અદત્ત ગ્રહણ કરતાં નથી, નવગુપ્તિથી સદા શીલને પાળે છે, ઘરને ત્યાગી સવ થા પરિગ્રહનો ત્યાગ કરે છે, દિવસે મેળવેલુ’જ ખાવું આદિ સેઢેથી જે રાત્રિèાજનને ત્યાગે છે, દ્રબ્યાદિ અભિગ્રહામાં તત્ત્પર અને (૪૨) ખેંતાલીસ દોષથી શુદ્ધ આહારને કરતાં સ'યમીઓને જ મુક્તિ માગનાં પ્રકાશક કહ્યા છે, તેનાં એક વિભાગના આચારને પાળનારને ભાવકે કહ્યાં છે જે શ્રાવક બ્રહ્મચારી પદ્મ પર આરૂઢ થયેલા, વિશુદ્ધ આહારને આરેાગત પ્રતિમાધારી અને તે તે શ્રાવક સાધુ જેવા મનાય છે. દેવા પણ જેને નમસ્કાર કરે છે, રાજાએ પણ આજ્ઞાંકિત બને છે, ગ્રહેા પ્રસન્ન થાય છે અને દુષ્ટા વશ થાય છે તે વાતા બ્રહ્મચર્યંના મહિમાને જણાવે છે.
ગુરુની પાસે આ રીતે સાંભળીને સવેગ રસયુક્ત બનેલા મેં વિશ્વપૂજ્ય એવા બ્રહ્મચર્યંને ક'ઈક પ્રમાણમાં સ્વીકાર્યુ. પછી અનેક તીર્થોમાં જિનવરોને નમસ્કાર કરતા હું શાંતિનાથ આદિ પરમાત્માને નમસ્કાર કરવા માટે અહી આવ્યે છુ.
તે બ્રાહ્મણે કહેલ જૂઠી વાતને અમૃતની જેમ માનીને આશ્ચયથી રામચિત શરીરવાલા શ્રેષ્ડીએ ચિત્તમાં આ રીતે ચિતળ્યું, એક તરફ સર્વે તીર્થં અને એક બાજુ પુ'રિકગિરિ છે, તેથી જેને યૌવનવયમાં
aaaaaaaaaaaaa
mor wheadache
૨ ]
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀၉၄ ၊
၀၉၇၉၇
၀ ၀၀နီ
પણ અતિ દુષ્કર એવું બ્રહ્મચર્ય ગ્રહણ કર્યું છે તે આ મહાપુરૂષ વિશેષે કરીને સ્તવનાને ગ્યા છે. તેથી જે ભક્તિથી આનું વાત્સલ્ય કરવાનું શક્ય બને તે મારું આ ગૃહાશ્રમરૂપી વૃક્ષ ફળીભૂત થાય. સાધર્મિક વાત્સલ્ય, જીવદયા, કષાયનિગ્રહ અને પુણ્યાનુબંધિ પુણ્ય એ જિનશાસનનાં સારરૂપ કહેલું છે.
શ્રેષ્ઠીએ તેને કહ્યું, હે શ્રેષ્ઠ બ્રહ્મચારી ! પુણ્યશાળી એવાં તમે કોના ઉતારે રહેલાં છે ? બ્રહ્મચારી એવા તમારું વાત્સલ્ય કરવા હું ઈચ્છું છું, કારણ નિશંક એવા અણુવતીને વેગ પુણ્યથી જ થાય છે. તેથી કૃપા કરીને મારા ઘરે આવી ગૃહચૈત્યને વાંધી આજે પારણું કરે.
તે પણ બે, છઠ્ઠ તપ કરેલે હું અહીંયા જ રહે છે. પાંચ કેળિયાથી વૃત્તિ કરતે હું દેહને ધારણ કરું છું. રાજાના ઘરની જેમ તમારા જેવાનું ઘર વિશ્વમાં શોભારૂપ દેવી જેવી સ્ત્રીઓથી યુક્ત હોય, તેથી જે તે રીતે પણ મારે ત્યાં જવું શક્ય નથી, પ્રાય સ્ત્રીઓનાં દર્શનનો ત્યાગ બ્રહ્મચારીઓને ગુણને માટે થાય છે. તે પણ અવસર પામીને તપના દિવસે ગૃહચૈત્યને નમવાની ઈચ્છાથી હું તમારી સાથે આવીશ.
પછી તેને અતિનિસ્પૃહ જણને ગુણપાલ અતિ આગ્રહથી તેને પિતાના ઘરે લાવ્યું. આ બ્રાહ્મણે શ્રેષ્ઠીનાં ઘરમાં રહેલ રત્નમણિ, સુવર્ણ નિર્મિત અરિહંતની પ્રતિમાને આનંદથી વિધિપૂર્વક નમસ્કાર કર્યા. શ્રેષ્ઠીએ તેને પિતાની સાથે ખૂબ ગૌરવથી જમાડ, ધર્મમાં જેમ જીવદયા સાર છે તેમ ભેજનમાં આદર સાર છે.
ભજનબાદ પૂછપાદિથી તેને પૂછને, પિતાની ધર્મશાળામાં બેસાડીને આદરથી આ પ્રમાણે કહ્યું. હે મહાશય! આજે મારુ સર્વસ્વ સફળ થયું. કારણ ધર્મના સાગર જેવા તમે મને અતિથિ રૂપે મળ્યા. ગૃહત્યાગી, સમકિતી, બાર વ્રતધારી. જેનો પુણ્યદય હોય તેને ઘરે અતિથિ થાય. ધર્મશાળામાં રહેલા ધર્મધ્યાનને કરતાં તમારે કેટલાક
હeeeeeeeeeeeeeeesessessessoastedettooederalisedeement s"
[ ૯૩
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
દિવસે અહીં જ રહેવું. કેઈ બ્રહ્મચારી જ્યાં એક રાત્રિ પણ રહે છે, તે સ્થાનને તીર્થકરોએ સ્થાવર તીર્થ તરીકે કહ્યું છે.
તેના આગ્રહથી ત્યાં રહેલાં નિરૂપૃહી એવા માયાથી ધર્મ કરતાં, તેણે સર્વ ઇવેને પણ આશ્ચર્ય ચકિત ક્ય.
એકદા શ્રેષ્ઠીએ ગુપ્ત રીતે શ્રાવકને કહ્યું કે તમારું બ્રહ્મચર્ય આજન્મ છે કે અવધિવાળું છે ? બ્રહ્મચારી એવાં તેણે પણ શ્રેષ્ઠીને છેડા શબ્દોમાં કહ્યું કે યવનમાં તે મુનિઓને પણ ઈદ્રિયે દુર્જય હોય છે. તેથી એ વિશે ! તપસ્યામાં તુલના કરતા મેં ગુરુવચનથી અવધિયુક્ત બ્રહ્મચર્ય સ્વીકાર્યું છે. જે પ્રાણથી પણ અવિક મનાયું છે તે વ્રતને મહાપુરુષોએ પાળવું, કારણ વ્રત ભંગ કરનાર જીવોને સમતિ દુર્લભ થાય છે.
વ્રત ભંગ કરનાર છેને ઈષ્ટજને સાથે વિયેગ. ઘણા પ્રકારની પીડાયુક્ત પણું, ખરાબ રસ્થાનમાં ઉત્પત્તિપણું, સતત ગીપણું, અન્ય તરફથી પરાભવ પણું અને કુરુપપણું ઇત્યાદિ ફળે કહ્યા છે.
સોમશર્માની પુત્રી માટે આજ વર એગ્ય છે, સમાનવય અને સ્થિતિવાળો આ મને પુણ્યથી પ્રાપ્ત થયું છે. આ રીતે વિચારતાં કાર્યનાં અર્થ છેઠી બેલ્યા હે ભદ્ર ! કૃપા કરી મારી એક પ્રાર્થનાને સફળ કરે. સદ્ગુણોથી માનનીય સમકિતિઓમાં પ્રસિદ્ધ, બંને પક્ષથી શુદ્ધ અને ધન્ય, એવી આ સમા નામની કન્યા છે. તમારે તેને પત્ની કરવી. અહીં બીજે કઈ વિચાર કરવો નહીં. તેણીનાં પુણ્યથીજ ખેંચાયેલા એ તારે સમાગમ થયે છે. નારીઓને ધનહીન છતાં સદાચારી પતિ શ્રેષ્ઠ છે. સન્માર્ગથી ભ્રષ્ટ થયેલે ધનવાન પણ વિષરૂપ થાય છે. ક્ષમાથી યુક્ત સાધુ જે રીતે સ્વીકાર્યમાં કુશળ બને છે તેજ રીતે ગૃહિણીથી યુક્ત ગૃહસ્થ પણ સ્વકાર્ય માં કુશળ થાય છે.
ઘણું કષ્ટો રૂપી મારું વૃક્ષ આજે ફલીભૂત થશે, એમ વિચારીને લજજાથ નમ્ર મુખવાળો થઈને તે બોલ્ય, મૃગાક્ષી એ જીવેને
.:
deceased ovesasodesecededorestoboosessessedesecededecessed ooooooooooooooooooooooos ૯૪ ]
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
န ၉၉၇၀၈၀ရရရရရရ
နနနနနနနနနနနနန દુઃખની ખાણરૂપ, નરકદ્વારની દીપિકારૂપ, અને કર્મબંધનેનાં પ્રથમ કારણરૂપ છે. તેથી શત્રુઓની જેમ સ્ત્રીઓનો સંગ મને ગમતું નથી. અને તમારું વચન ઠેલવું પણ શક્ય નથી,
આ રીતે બોલતાં શુભ ભાવવાળા તેને શ્રેષ્ઠીએ પરાણે પણ સમાનું પાણિગ્રહણ કરાવ્યું. સર્વ સગવડથી શોભતાં કેડ સયાથી યુક્ત એવાં જુદા ઘરમાં તેઓને રાખ્યાં.
નવી પહેલી નવાં રાગથી ભીની, નવાં આનંદને વશ એવી પરિવારયુક્ત સમાને મૂકીને બીજે દિવસે લગ્ન કંકણથી યુક્ત એ આ કહેવાતે બ્રાહ્મણ, ક્રિયાઓને ત્યાગીને જુગારખાનામાં જઈને જુગાર રમવાને તૈયાર થશે.
તે રીતનાં) વેષથી યુક્ત એવા તેને જોઈને, તેના દુષ્કાર્યને જાણીને, વિસ્મયયુક્ત જુગારીઓ બેલ્યા તે કઈ રીતે, કપટ પ્રયોગથી તારી પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ કરી ? તેણે પણ પિતે જે રીતે કર્યું તે પિતાનું સ્વરૂપ કહ્યું.
તે સાંભળીને આશ્ચર્યચકિત ચિત્તવાળા જુગારીઓ બેલ્યા, અરે ! તારી કપટ રચના ઘણું અધિક છે.
મૌનદંભ, કળારંભ અને શૌચરંભથી પણ કિયાદંભ એ વિદ્વાનોને પણ દુર્ભેદ્ય હોય છે,
તે ધર્મકપટથી મહા આસ્તિકને ઠગીને જે સુંદર ચિત્તવાળી સોમા નામની પત્નીને મેળવી છે; હવેથી સદાચારના મહાપથ ઉપર ચાલવું તારે માટે ગ્ય છે. નીચ પ્રાણી પણ આચારસંપન્નતાથી પૂજનીય બને છે. | દુરાચારપણાથી દુષ્ટ એ તે, તેઓની વાતને અવગણીને જુગાર ખાનેથી ઊઠીને વેશ્યાના ઘરે ગયે. ને ત્યાં પૃથ્વી ઉપર સાક્ષાત્ રતિ જેવી, અત્યંત સૌભાગ્યવાન કલાએનાં કીડા ગૃહ સમી, વળી વસુમિત્રાની પુત્રી અને પૂર્વે તે બ્રાહણે ઘણાં ધનથી વશ કરેલી એવી નામ અને કામથી બંને રીતે
se---- [ ૯૫
અ
ewstodetecedestseeseemstestobo
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
e p
R
કામલતા નામની વૈશ્યા હતી તેની સાથે કામલેગમાં આસક્ત એવા તે પાપીએ કેટલાક દિવસા પસાર કર્યાં.
તેનુ' વતન જાણીને વિલાપતા અતરવાળી છતાં ધર્મમાં દક્ષ અને સતીઓમાં શ્રેષ્ઠ એવી સામાએ વિચાયુ.
અરે, દ્રવ્યક્ષેત્રાદિ સામગ્રીથી શુભાશુભ ફળને આપતું. કર્મનુ પરિણામ તેવાને પણ દુલય છે. જીવે જે રીતનુ કનિર્માણ કર્યુ. હાય, તે રીતે તેણે પોતાનાં નિધાનની જેમ ભેાગવવું પડે છે,
.
પ્રયત્ન વિના પણ જે થવાનું હાય તે થાય છે. અને ઘણાં પ્રયત્ન છતાં પણ જે ન થવાનું હોય તે થતું નથી. આ રીતે સ્વકમ વવી એવા જીવલેાકમાં વિચક્ષણ પુરૂષને શેક કરવા શુ ચાગ્ય છે ? ત્યારે શ્રેષ્ઠીએ સામાને ખેલાવીને ગદ્દગતાપૂર્વક કહ્યુ... હૈ પુત્રી ! તારે દુ:ખ ન કરવું કારણ કમ સ્થિતિ દુર્લબ્ધ છે. કલિકાળનાં મર્હિમાંથી કપટવાલા ટાકોમાં ધાર્મિકા પણ ઘણાં પાપી મને છે.
જૂઠમાં હોશિયારી, ચેરીમાં ચિત્ત, સજજનોનું અપમાન, વનયમાં બુદ્ધિ, લુચ્ચાઇમાં ધ, ગુરુઓની ઠગાઇ, પ્રત્યક્ષમાં સારાં વચન ખેલવાં અને પાછળનિદા કરવી. આ બધી કલિયુગ મહારાજ્યની સપત્તિ છે.”
ઘણી રીતે પરીક્ષા કરવા છતાં પણ ખેાટા સાનાની જેમ જુગારી એવા આ ધનાં પટપણાથી મારાથી જાણી શકાયો નહીં. તેથી ધમને તારા કરવા.
ત્યારે શાંત મનવાળી સામા ખાલી હૈ પિતા ! સંતાપ પિયૂષ ! આપની કૃપાથી મને જરાપણુ દુ:ખ નથી. દુઃખ ઉત્પન્ન થતા કામ. ભાગોમાં મૂર્છિત અધમ જન દુઃખને પામે છે, વિવેકી તા ત્યારે વિશેષ ધ'ને અનુસરે છે. વિયેાગને પામીને મૂઢ જીવા શેક કરે છે પણ વિવેકી જીવા શેક જ ન થાય તેમ વર્તે છે.
તેથી હું પિતા ! ધર્માંરૂપી કલ્પવૃક્ષ માટે નીકસમી જિનપૂજા અને મેક્ષદાયક એવી યતિભક્તિ મારે કરવી.
૬ ]
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
એ રીતે સાંભળીને હષ્ટ ચિત્તવાળા શ્રેષ્ઠી બોલ્યા, હે ભદ્રે ! તારે નિશંકપણે ધર્મકાર્યોને કરવાં. અજ્ઞાનથી મેં જે તને દુઃખમાં પાડી તેની તારે મને ક્ષમા આપવી, આ મારું દુષ્કત સર્વથા મિથ્યા થાઓ,
- અજ્ઞાનથી કે વિસ્મૃતિથી તે રીતનાં પાપને પામેલે જીવ ત્રિશુ. દ્ધિથી તે દુષ્કતને મિથ્યા કરતાં નિશ્ચયપણે શુદ્ધ થાય છે.
પુણ્ય વૃદ્ધિ માટે અને ચિત્તસ્થિરતા માટે તારે આ જૈન સિદ્ધાતના પુસ્તક વાંચવા જોઈએ ત્યારે તે સાર્થક થાય.
આ રીતે કહીને તેણીને બહુમાન પૂર્વક સર્વ ધમકામાં જોડીને શ્રેષ્ઠી પણ સમાધિવાળે થયે.
તે સમયે વિશ્વરૂપી કમળને માટે સૂર્ય જેવી કાંતિવાળા સુધર્મ આચાર્ય ત્યાં આવ્યા. તેઓને વાંદવા માટે સમકિતી જનની સાથે જઈને, તેઓને વાંકીને, સમાએ તેઓએ આપેલી આ રીતની ધર્મદેશનાને સાંભળી.
[અહીં વિધિપૂર્વક કરેલી, વીશ સ્થાનકની સાધનાથીજ, ઘણાં પુણ્યવાળા જીવ તીર્થ કરની લક્ષ્મીને પામે છે.
સમાએ કહ્યું કે હે આચાર્ય ! આપે કહેલા તે વીસ સ્થાનકે કયા છે ? ત્યારે ગુરુ બોલ્યા,
જિનશાસનમાં મોક્ષનાં કારણભૂત અરિહંત, સિધ્ધ, આગમ આચા યેની ભક્તિ આદિ વીસ સ્થાનક છે.
અરિહંત, સિદ્ધ, પ્રવચન, સૂરિ, સ્થાવિર, ઉપાધ્યાય, તપસ્વી, જ્ઞાન, દર્શન વિનય, ચારિત્ર, બ્રહ્મચર્ય, ક્રિયા. તપ, ગોયમ, જિન, જિનવર ચારિત્ર અભિનવ જ્ઞાન, કૃભક્તિ પ્રભાવના આ ૨૦ સ્થાનકો છે.
હે વત્સ પ્રથમ સ્થાનમાં દ્રવ્ય અને ભાવથી ત્રિકાળ પૂજન પૂર્વક અરિહંતની ભક્તિ કરવી, સર્વ પણ સ્થાનકમાં સુગંધ, ધૂપ, દીપ આદિ આઠ પ્રકારે જિનની પૂજા કરવી
weetest
[ ૧૭.
મહodeitiessessomsofહesentato@
s
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
(၈၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၅၉၀၀၀၀၀၀၀
વળી દ્રવ્ય ભક્તિ કરવાની ઈચ્છાવાળાએ રન-સુવર્ણ પાષાણ કે લાકડાના જિનચૈત્ય કરાવવા જેઓએ સુવર્ણ-રત્ન-કાષ્ઠાદિથી દેરાસર નિર્માણ કરાવ્યું છે તેને કહ્યું ઉત્તમ ફળ પ્રાપ્ત થાય
લાકડાદિના જિનમંદિરમાં જેટલાં પરમાણુઓ છે તેટલા લાખ વર્ષ સુધી તેને કર્તા સ્વર્ગનાં સુખનો ભોકતાં બને છે
એક આંગળીથી માંડી ૧૦૭ આંગળ સુધીની મોક્ષદાયક પ્રતિમા ભરાવે છે તે એક છત્રી સામ્રાજ્યને પામીને મોક્ષમાં જાય છે.
નવનિર્મિત જિન પ્રતિમાઓની પ્રતિષ્ઠા બ્રહ્મચારી ગુરુદ્વારા સૂરિમ મંત્રથી વિધિપૂર્વક કરાવવી. કહ્યું છે કે,
સૂરિમંત્રથી જે અરિહંતની પ્રતિષ્ઠા કરાવે છે. તે આગામી જન્મમાં નિશ્ચિતણે અરિહંત પદને પામે છે.
જેટલાં હજાર વર્ષો સુધી કે જિનને પૂજે છે તેટલાં કાળ સુધી તેનો કર્તા તેનાં ફળને ભાગી બને છે.
વળી ગૃહસ્થ અરિહંતના બિંબનાં રન-સુવર્ણ–મણિક્યથી યુક્ત અલંકારે કરાવવાં એક પણ જિનબિંબની કરેલી અલંકારની લક્ષ્મી મનુષ્યોને ત્રણે લેકની લમીન માલિક કરે છે.
સમકિતની શુદ્ધિ ઈચ્છતા ગૃહસ્થે વિવિધ પ્રકારે ભક્તિપૂર્વક શ્રી જિનપ્રતિમાને પૂજવી, જિન ગૌમાં વિધિપૂર્વક સ્નાત્ર મહોત્સવ કરવો. અરિહંતના અભિષેકથી રાજાધિરાજપણું પ્રાપ્ત થાય છે.
જે મનુષ્યને એક પણ પાણીનો કલશ જિનેશ્વરનાં સ્નાન માં ઉપયોગી બને છે તે અનંત જન્મમાં ઉદ્દભવેલી પાપરૂપી મળની રાશિને ત્યાગી અને ક્ષણમાં (મેલ) પદને પામે છે.]
અરિહંતની ભાવભક્તિ માટે વિશેષ કરીને ગીત-નૃત્ય-નમસ્કાર તેત્રપાઠાદિ કિયા કરવી જોઈએ, મોક્ષ પ્રાપ્તિ સમ સુખદાયક એવી ભાવભક્તિને દ્રવ્યભક્તિ કરતાં અનંતગણું અધિક ફળદાયી કહી છે.
ຂໍສະເເເເເເເເເເເເເເເເເເເເເເດ່ ૯૮ ]
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနနနနနနနနနီန၉၆၂၇၀၀ ભાવભક્તિની સુંદર આરાધનાથી મગધપતિ શ્રેણિક “પદ્મનાભ” નામનાં તીર્થકર થશે (આવતી ચોવીસીના પ્રથમ તીર્થકર)
જેએાએ ચાર અનંતા સિદ્ધ કર્યા છે, એકત્રીસ (૩૧) ગુણથી જેઓ યુક્ત છે. અને કાર ભાગે રહેનારા એવા જે (૧૫) પંદર પ્રકારનાં સિદ્ધો છે. તેઓનું ધ્યાન, પ્રતિમા પૂજન, સ્વરૂપની એકરૂપતા, અને તેઓનાં નમસ્કાર જાપથી બીજા સ્થાનમાં તેઓની ભક્તિ થાય છે. તેમજતેઓની પ્રતિકૃતિ કરવાથી, તેઓની તીર્થભૂમિની વંદનાથી, સિધ્ધાચલ, ગિરનાર આદિ તીર્થભૂમિની યાત્રાથી પણ ભક્તિ થાય છે.
સિદ્ધોને વિષે થોડી પણ કરેલી ગુણકારી એવી ગેડી પણ ભકિત તીર્થંકર પદને આપે છે તે વાતમાં કોઈ પણ વિચાર ન કરો.
સુજ્ઞ જનેએ ચતુર્વિધ સંઘને પ્રવચન તરીકે ગણવે છે. તે ત્રીજા સ્થાને તે પ્રવચનમાં ભક્તિ કરવી, શ્રી સંઘને માટે વિનય અને શુભ ભાવથી વંદના કરી, તેને ફલ–તાંબૂલ વસ્ત્રાદિથી વિશેષ સત્કાર કરવો. ફૂલ-તંબૂલ-વસ્ત્રો–રાંદન પુપિવડે જેણે સંઘને પૂજે છે તેણે જન્મનું ફળ મેળવ્યું છે. જિન સિવાય બીજા દેવ, સુસાધુ સિવાયનાં ગુરુ અને સંઘથી અધિક બીજું પુણ્યક્ષેત્ર ત્રણેય લેકમાં નથી. અિ હત પદાદિની પ્રાપ્તિ જેનું મુખ્યફળ કહેવાયું છે તે સંઘ-ભક્તિનાં મહાઓને કહેવાને કોઈપણ સમર્થ થતું નથી.
ચોથા સ્થાનમાં સદ્દગુરુની ભક્તિ કરાય છે જે પંચાચારના પાલક છે તે જ ગુરુ તરીકે મનાયા છે. એક તરફ સર્વે ધર્મો અને એક તરફ ગુરુની ભક્તિ બંને સમાન ફળદાયી છે. જેમ એક તરફ સર્વે તપ અને બીજી તરફ શીલપાલન છે. કઠીન એવી પણ ક્રિયાને કરતાં અને ગુણ એવાં પણ છે ગુર્વાજ્ઞાની આરાધના વિના મોક્ષ પામતા નથી.
ગુરુ વચનમાં શ્રદ્ધા, ગુરુ ચરણમાં ભાવવંદના, વિનયપૂર્ણ સેવા શરીરની શુશ્રુષા, તેઓને યેગ્ય વસ્તુના દાનથી, તેઓના નમસ્કારની ધારણ અને ગુણગ્રહણમાં પ્રેમ, આ રીતે ગુરુભક્તિ કહી છે.
stestadtestostestacados estest sete sledlastestostestestosteste stedetestedadeskosladados desta sedade desta de destacadadosastodesta
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુરુભક્તિના પ્રભાવે વિશ્વાન દકારી અને મેાક્ષના એકમાત્ર કારણરૂપ તી કરની સ`પત્તિની પ્રાપ્તિ મનાય છે.
વય-પર્યાય અને જ્ઞાન એમ ત્રણ રીતે સ્થવિર કહેવાયાં છે અથવા તે ધમકાર્યોમાં સીદ્યાતાને સ્થિર કરનાર તે સ્થવિર છે. તત્ત્વથી તે તે જ્ઞાનાક્રિયામાં તપુર યતિએ છે અથવા તે માતા-પિતા કે ક્રિયાચુસ્ત શ્રાવક છે. શુશ્રુષા, અન્નપાનાદિ, દાન-સન્માન-ગોરવાદિથી તીથ કર પત્તદાયક તેઓની ભક્તિ પાંચમાં સ્થાને કરવી.
ઘણાં શાઓમાં અને વિશેષ કરીને જિનાગમમાં પ્રવીણુ, શુદ્ધ આચારવાળા, કાષ્ઠ—ખીજાદિ બુદ્ધિથી જ્ઞાનદાનમાં તપર ચિત્તવાળાં તે બહુશ્રુત કહેવાયાં છે. છઠ્ઠા સ્થાને વિશુદ્ધ આશયપૂર્વક તેની ભક્તિ કરવી.
છટ્રેડ-અઠમ આદિ ઉત્કૃષ્ટ ખાર પ્રકારનાં તપમાં સદા રહેલાં મહાસત્ત્વશાલી સાધુએ તે તપસ્વીઓની ભેજન-પાણી-ઔષધવિશ્રામણાદિ ભક્તિ સાતમા સ્થાને કરવી.
આઠમા સ્થાનમાં જીવાએ સતતપણે ઘણી નિજ રાને કરનાર જ્ઞાનના ઉપયોગ સતત અભ્યાસથી કરવે.
નવમાં સ્થાને વિશેષથી સ`વેગાદિ ગુણેાથી યુક્ત અને શંકા આકાંક્ષાદિ દોષોથી રહિત એવુ' સમકિત શુદ્ધ રીતે પાળવુ,
વાંમાં કાર અને ધ્યેયમાં ચિન્મય માત્માની જેમ ગુણામાં વિનય મુખ્ય છે. તે દશમાં સ્થાને કરવા.
સ કર્યાંનાં ક્ષય માટે શ્રી જિનવરાએ આવશ્યક કહ્યાં છે શુભ એવા સામાયિકાદિ ‘છ' તે અગ્યારમાં સ્થાનકે કરવા,
રાજાઓમાં ચક્રી, દેવામાં ઇન્દ્ર, પૂજ્યેામાં જિનેશ્વર જેમ મુખ્ય છે. તેમ સર્વવ્રતામાં બ્રહ્મચય મુખ્ય છે. બુધ જનોએ ખારમાં સ્થાને તેને સારી રીતે ધારવુ' જેથી વિશ્વપૂજય એવી જિનપદવી પમાય, તેરમાં સ્થાને ક્ષણે ક્ષણે પેાતાના મનમાં સમતાનું આપણુ કરીને ક્ષણે ક્ષણે શુભધ્યાન કરવું.
૧૦૦ ]
အက်အက်အက်အက်
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
၇၇၇၈၀၇၁၉၉၅၈၆၇၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၉၉၀၉၇၇၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
ચૌદમાં સ્થાને વિવેકાએ તપવૃદ્ધિ કરવી “તપ” જ ચિકણું કર્મોને ભેદીને જિન પદવી આપે છે.
પંદરમાં સ્થાને ભક્તિપૂર્વક પાત્રદાન કરવું, સેળમાં સ્થાને જનાદિને વિષેક વૈયાવચ્ચ કરવી. સત્તરમાં સ્થાને તીર્થંકર પદવીન મુખ્ય કારણરૂપ સર્વ સંઘનાં લેકેને વિષે સમાધિ કરવી અઢારમાં સ્થાનમાં અપૂર્વ (નવાં) જ્ઞાનનું ગ્રહણ કરવું. ઓગણસમાં સ્થાને શુભેદયકારી શ્રુતભક્તિ કરવી. વીસમાં સ્થાનકમાં સ્નાત્રોત્સવે, સંઘપૂજા અને વિવિધ શ્રાવકનાં સન્માનથી જિનશાસનની મહાન પ્રભાવના કરવી.
પૂર્વે સર્વે પણ તીર્થકરોએ, તીર્થંકરપદને કરનારા આ સ્થાનકે વિવિધ તપવડે નિશ્ચિતપણે આરાધાય છે.
પ્રથમથી માંડી અંતિમ સુધી દરેક તીર્થંકરે આ વિસ શુભ આશ્રામાં એકબે-ત્રણ અથવા સર્વે ને સ્પર્યા છે.
ગુરુ પાસે આ રીતે સાંભળીને ત્યારે સૌમ્ય આશયવાળી સમા સતીએ મહત્સવપૂર્વક વાસ સ્થાનક તપનો સ્વીકાર કર્યો. અને સમગ્રવિશ્વના બંધુ સમા સુધર્મ ગણાધિપને નમીને તે પિતાના ઘેર આવી.
પછી સારી રીતે આરાધના કરતાં તેણીએ પ્રથમ પદમાં સુવર્ણ કલયુક્ત જિનમંદિર નગરમાં કરાવ્યું. ઈન્દ્રપદનાં કારણરૂપ એવી સુવર્ણરત્નમય એવી શ્રી જિનપ્રતિમા કરાવી.
જે વીર પ્રભુ રાષભદેવાદિ જિનવરેની એક અંશુલ પ્રમાણ પણ પ્રતિમા કરાવે છે તે ધીર પુરુષ સ્વર્ગમાં પ્રધાન કેટિનાં વિપુલ સુઓને ભેગવીને પછી મેક્ષગતિને પામે છે..
તે પ્રતિષ્ઠા સમયે થયેલા મહોત્સવમાં વસુમિત્રાની સાથે કામલતા નૃત્ય માટે આવી. તે વેશ્યાઓની સાથે નિવિવેકીઓમાં અગ્રેસર એવો રૂદ્રદત્ત પણ તે ઉત્સવ જેવાની ઈચ્છાથી ત્યાં આવ્યું.
રૂપવાન, દકિટથી જાણે અમૃત વર્ષા કરતી હોય એવી, વિકસતા વિવેકરૂપી લક્ષ્મીવાળી, રાજહંસી જેવી ઉજજવલ અને પાત્રોમાં પ્રમા
[ ૧૦૧
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
အ
ကြရအ၉၇၇၉၆၇၀၇၀၀၀ဖဖဖ အဖုံဖုဖုဖဖဖဖဖဖဖုန်း
ણાધિક દાનેને આપતી એવી સોમાને જોઈને અધમાધમ એવી વસુદતાએ વિચાર્યું.
અહે ! આનું રૂપ ! કાંતિ ! ઉદારતાં અને વિશ્વનાં સૌંદર્યને છતતું એવું લાવણ્ય અદ્ભુત છે. આ સ્ત્રી મારી પુત્રીનાં ભવિષ્યમાં કલ્યાણકારી નથી; અમૃત વિદ્યમાન હોવા છતાં ખારા પાણીને ઈચ્છે છે ? કેઈક કારણથી મહાપ્રભાવવાળી રત્નમાલાને ત્યાગવા છતાં તેને મહિમાં સાંભળીને મૂઢ માણસ પણ ફરી તેને લેવાને ઈરછે છે.
તેથી કંઈપણ કપટ પ્રયોગથી વિષવલીની જેમ મૂળથી મારે આ સ્ત્રીને નાશ કરે ઈત્યાદિ કુવિકલ્પને કરતી તે વેશ્યા સામા ઉપર માયાવી પ્રીતિ કરીને સેવામાં તરપર બની.
વિવિધ મહોત્સવ પૂર્વક તે પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા કરીને અને સુંદર રીતે ધ્વજારોપણદિ સયિા કરીને, વિશ્વનાં છ પ્રત્યે વત્સલ ચિત્તવાલી, સત્કૃત્યમાં પરાકાષ્ઠા કરતી માએ બહુમાનપૂર્વક સંઘવાત્સલ્ય
મહાન એવી જિનભકિત અને સંઘવાત્સલ્યથી સમાએ તે જ ક્ષણે. તીર્થકર નામકર્મ ઉપાર્જન કર્યું.
એકદા તેણીએ દયાથી વેશ્યાઓ સાથે રૂદ્રદત્તાદિને પણ ઘણી ઉદારતા પૂર્વક જમવા માટે ઘરે બેલા.
નિર્ગુણ પણ જેને વિષે સાધુઓ દયા કરે છે. ચંદ્ર પિતાના પ્રકાશને ચંડાલનાં ઘરેથી પાક લેતું નથી...
ત્યારે સહજ લાવણ્યવાલી તેણીને જોઈને ચલિત-ચિત્તવાલા રૂદ્રદર કેટલોક પસ્તા કર્યો.
કપટ પ્રયોગથી સમાને ઠગીને તે કુદ્ધિનીએ કેક સાપને પુષ્પનાં કરંડિયામાં નાખ્યો. તે સર્પ પણ તેણીનાં પુણ્ય પ્રભાવે કુલમાળા થયે, પુણ્યવાનોને વિપત્તિઓ પણ સંપત્તિરૂપ થાય છે.
ભજન પછી પુષ્પાદિથી તેઓનો સત્કાર કરવાની ઇચ્છાથી નસીબયેગે તે પુષ્પમાળાને ગ્રહણ કરી, અને હર્ષપૂર્વક તે સતીએ તે પુપમાળા કામલતાના કંઠમાં આપી.
કર્યું".
destestostestadestestedteststestastasestestestostestadastasestostedadastadassdestosteste de destestado de desadustesse
૧૦૨ ]
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્યાં રહેલી તે માળાએ ભીષણ એવા સપનું રૂપ ધારણ કરીને દુષ્ટ એવી કામલતાને ડંખ દીધે તેથી તે મૂચ્છિત થઈ જમીન પર પડી.
તે રીતે તેણીને જોઈને કપટથી છાતી કુટતી કુદિનીએ તે સર્ષ ઘડામાં નાખીને રાજાની પાસે પિકાર કર્યો. પછી કારણ જાણ કેપિત થયેલ રાજાએ સોમાને બેલાવીને પર્વદા સમક્ષ કહ્યું | સર્વ શુભ કાર્યોમાં રત અને વિષયમાં વિરક્ત એવી છે ભદ્રે ! તે આ કુકર્મ કેમ કર્યું.?
સેમા બેલી હે મહારાજા ! સર્વ ધર્મની જાણ વાળી હું દુર્ગતિ દાયક જીવહિંસાને પ્રાણાન્ત પણ ના કરું. સારી રીતે વિશ્વવલભ એવા જિનધર્મને જાણે છે તે સૂક્ષ્મ કે સ્કૂલ ની હિંસા કરતે નથી જ. | મેં તો કોતથી કંઠમાં પુષ્પમાળા નાખી હતી. પણ કોણ જાણે કયાં કારણે તે આ જમીન ઉપર પડી.
ત્યારે કરુણ સ્વરે રેતી તે કુદ્ધિનીએ ઘડે ઉઘાડીને રાજાને સાપ બતાવ્યું. યમ જેવાં ભીષણ મુખવાળા સાપને જોઈને રોષથી લાલ મુખવાળે રાજા પણ છે કે જૂઠ વચન ના બેલ.
સેમા બેલી હે મહારાજા ! મને તે આ ઘડામાં સુંદર અને સુગંધી ફૂલમાળ જ દેખાય છે.
રાજાએ કહ્યું, હે ભદ્ર! જે આ સત્ય છે તે હાથમાં લઈ મને બતાવ,
એટલામાં જ નિષ્પા૫ એવી માએ ભીષણ એવા તે સર્ષને ધારણ કર્યો તેટલામાં ધર્મ પ્રભાવે રાજાદિ સર્વે ફૂલમાળાને દેખે છે. વળી વિસ્મિત થયેલા સર્વે એ વિચાર્યું કે નક્કી કાંઈક અદ્ભુત છે.
વસુમિત્રા બોલી કે હું તેમને ત્યારે જ સાચી માનું જે તે પુત્રીને વિષમુક્ત કરે.
રાજાજ્ઞાથી સમાએ પાપનાશક એવાં જિનનામના જાપથી તે વેશ્યાને તરત સારી કરી.
- we deseofasodesafeedered seedododedeeseededesecededeeeeeedededestsessodeeeeeee
[ ૧૦૩
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્યારે અભય આપીને રાજાએ કુર્ફિનીને પૂછયું, હે ભદ્ર! આ ઘટનામાં જે હોય તે સત્ય કહે.
ત્યારે પ્રસન્ન મુખવાળી તેમાં બેલી, હે સ્વામી! દુષ્ટ આશયવાળી મેં પુત્રીનાં મેહથી પિતાનાં માણસ પાસે મહાસર્પને લાવીને છુપી રીતે ફૂલભાજનમાં સેમાના મૃત્યુ માટે મૂકાવ્યું હતું. પરંતુ સમાના પ્રભાવે આ નાગ કુલમાળા બન્યું હતું, શુદ્ધ જનેને સર્વત્ર વિષમ પણ સમ બને છે.
પુણ્યપ્રભાવ જોઈને લેકેએ અને રાજાએ (સેમાને) વાંદીને સ્તુતિ દ્વારા મુખથી પૂજા કરી.
ત્યારે ગુણાકૃષ્ટ એવાં સમકિતી દેએ સેમા ઉપર કલ્પવૃક્ષનાં ફની વૃષ્ટિ કરી. ગુણપાલ શ્રેષ્ઠી પણ નગરીમાં પ્રશંસાપાત્ર બન્યું. અને વચનાતીત એવી રાજકૃપાને પામે.
જિનધર્મથી, ઉદ્ભવેલા મહીમાને અહીજ જોઈને રૂદ્રદત્ત બ્રાહ્મણ પણ ભદ્રક ભાવવાલે થયે. અને શ્રેષ્ઠીનાં ચરણકમળમાં પ્રણામ કરીને શ્રાવક પણાનો સ્વીકાર કરીને, સમાને ખમાવી.
શ્રેષ્ઠીના કહેવાથી પતિની સાથે પદે પદે સન્માન પામતી મા પિતાના ઘરે આવી.
યેગી જેમ ક્ષમાથી મહાનંદને પામે તેમ સેમાની સાથે સતત કામને જોગવતાં રૂદ્રદત્તે મહાનંદને પ્રાપ્ત કર્યો.
સુખ દુઃખમાં સમભાવવાળી અને ગૃહસ્થ ધર્મની જાણ એવી એમા પણ પાત્રદાનને કરતી, છ આવશ્યકમાં તપર રહી જિનશાસનની ઉન્નતિ કરતા સદાચારને આચરતા તે સર્વનગરમાં સમ્યગૃષ્ટિએને દષ્ટાંતરૂપ બની.
હવે કૃતધરેમાં અગ્રેસર, અનેક લબ્ધિસંપન્ન, પ્રભાવથી પૃથવી ઉપર પ્રસિદ્ધ, નગરજનો વડે હું પ્રથમ એ રીતે નમાતા તેજસ્વી એવા કેક સાધુ મધ્યાહ્ન સમયે તેણીના ઘરે ભિક્ષાથે આવ્યા.
કossessessessoasted casessesseofessodesseroleselesedeseosastee૧૦૪ ]
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ
છછછછછછછછછછછછછછછછ
.
સમાએ ઘણું આગ્રહપૂર્વક શુદ્ધ એવાં અન-પાણથી તે સાધુને ભક્તિથી પડિલાવ્યા, પરંતુ ગૃહસ્થનાં ઘરમાં રહેલ સર્વ પણ ભોજના દિને તે સાધુ તે જ ક્ષણે દિવ્ય માયાથી અ૫૫ણને લઈ ગયે.
તે વખતે નવદીક્ષિત, તપસ્વી, વિકૃત આકારવાળે કોધાગ્નિથી બળ, ચતુરતા રહિત, મૂઢ જનો માટે હીલનારૂપ અને કલારહિત ચંદ્રની કાંતિ જે કેક સાધુ ત્યાં આવ્યા.
તે સાધુની પણ તેજ રીતે સ્વાભાવિક ભક્તિ કરતી સેનાએ આનંદપૂર્વક નવ કેટી શુદ્ધ આહાર આપે.
તે રીતનો તેણીને મનેભાવ જાણીને, તે મુનિ સાધુ રૂપને ત્યાગ કરીને તેજસ્વી એ દેવ થયે. ત્યારે સૂર્યની જેમ દુપ્રેક્ષ્ય, પર બ્રહ્મ જેવું દુર્ગમ એવું આ રૂપ શું દેખાય છે? એમ માએ વિચાર્યું.
ત્યારે હાથ જોડીને અભુતકારી એવી સોમાને દેવે કહ્યું. હે સોમે! હે ચંદ્રમુખી ! આ ત્રિલેકમાં તુજ ધન્ય છે. જે તારા સમતિ વ્રતની પ્રશંસા પ્રથમ દેવકનાં ઇંદ્ર હર્ષથી દેવેની પર્ષદામાં કરી. તેને સહન ન કરતાં મેં રત્નશેખર નામનાં દેવે અહીં આવી બે સાધુનું રૂપ કરી તારી પરીક્ષા કરી બંને મુનિમાં ભેદરહિત મનને ધારણ કરતી એવી તે ઇંદ્રને સત્ય સાબિત કર્યો છે.
પ્રભાવ સંપન્ન એવા દેવ અને ગુરુ વિષે સહુ કોઈ ભક્તિભાવને ધારણ કરે છે પરંતુ ગુણવાન હેવા છતાં સામાન્ય ને માટે નહીં જ પરંતુ તે મુનિઓને વિષે નિચે ફરક બતાવ્યું નથી તેથી તું હમણાં સમકિતીઓમાં તિલકરૂપ બની છે, સંઘ-તીર્થકર આચાર્યો અને ગુણવાન ઋષિઓ વિષે જેનાં ચિત્તમાં બહુમાન છે તેઓનાં ચિત્તમાં શુદ્ધ સમકિત છે.
આ રીતે કહીને તેણીનાં ઘરાંગણે સુવર્ણની વૃષ્ટિ કરીને, ભક્તિથી સમાને નમસ્કાર કરીને, તે જલ્દીથી દેવકે ગ.
sonthsகல்hல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல
rothththhhதகககககக
[ ૧૦૫
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
99999999
9
99999999
પગલે પગલે સમકિતીઓથી પ્રશંસા પામતી સમાએ સાતક્ષેત્રમાં વ્યય કરવા દ્વારા ધનને કૃતાર્થ કર્યું.
એકદા ત્યાંના વનમાં જીવેને જીવન માટે ઔષધરૂપ જેઓનું દર્શન છે એવાં જિનચંદ્રસૂરિ યતિયુક્ત એવાં પધાર્યા.
તેઓને નમવા માટે અંતઃપુરયુક્ત રાજા અને ગુણપાલાદિ શ્રાવકો સાથે શ્રદ્ધા પૂર્વક આવ્યા. મુનીન્દ્રનું આગમન સાંભળીને મેઘગર્જનાથી મોરલીની જેમ ઉત્કંઠિત હદયવાળી તેમાં પણ પતિ સાથે વદનાથે આવી.
તેઓ ઉપર કૃપા કરીને કરુણાસાગર ગુરુએ અમૃતમધુર વાણી થી ધર્મોપદેશ આપે.
(કલ્યાણની પરંપરાના આવાસરૂપ, દેવ-રાજાની પદવીની સાક્ષી, સર્વઆપત્તિઓ દૂર કરવા માટે પ્રત્યક્ષ પદ સમ, શિવલમીનાં કામણિરૂપ, જીવદયા-સત્ય-અચૌર્યાદિપ જિનવરોએ કહેલ ધર્મ, પ્રાણી એવડે મહાભાગ્યથીજ પમાય છે.
તે ધર્મનાં દ્વારરૂપે બુધજનેએ દેવ-ગુરુ-ધર્મને વિષે દઢ સ્થિરતા યુક્ત સમકિતને કહ્યું છે, આ સંસારમાં છએ સર્વ સંપત્તિ પ્રાપ્ત કરી છે પણ પ્રાયઃ શુદ્ધ સમક્તિ ક્યારેય મેળવ્યું નથી એકવાર પણ જે અમૃતનાં સ્વાદ જેવું સમતિ પ્રાપ્ત થાય તે વિદ્વાને ત્યાં ભવ્યપણાનો નિશ્ચય કરે. સમક્તિથી શુદ્ધ એવું જિનધર્મનું કરેલું ડું પણ અનુષ્ઠાન ઘણું નિજારાનું કારણ થાય છે.
જે કર્મો અજ્ઞાની કેડે વર્ષે ખપાવે છે. તે ત્રણ ગુપ્તિથી યુક્ત જ્ઞાની શ્વાસમાત્રમાં ખપાવે છે.
જે સમકિત હેવા છતાં પવિત્ર એવું ચારિત્ર પમાય તે તે ભવ્યને એક બે ભવમાં મેક્ષ થાય છે | ઇત્યાદિ દેશના સાંભળીને બેધ પામેલાં રાજાએ ગુણપાળાદિની સાથે ગુરુ પાસે દીક્ષા ગ્રહેણ કરી. વિષયસુખેથી વિમુખ થયેલી આન
૨૦૦eedદooooooooooooose eeeeeeeeeee@sweets"
૧૦૬ ]
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀
၀၀၀၀၀၀
၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
န દિત ચિત્તવાલી ભેગાવતી આદિ સ્ત્રીઓએ પણ સમાની સાથે દીક્ષા ગ્રહણ કરી.
રૂદ્રદત્તાદિ બધાએ ૧૨ વ્રતને ગ્રહણ કર્યા અને સમતિમાં નિષ્ણાત એ દઢ શ્રાવક થયે.
આ રીતે નજરે નિહાળીને સુખની ઇચ્છાથી મેં પણ ગુરુની પાસે શુદ્ધ સમ્યક્ત્વરૂપ માણિક્યને ગ્રહણ કર્યું.
આ રીતે પ્રિયાએ કહેલ સમકિતનાં ફળથી યુક્ત એવું બ્રાહ્મણ પુત્રીનું સુંદર ચારિત્ર સાંભળીને અંતરમાં સ્વીકારતાં એવાં જિનદત્તનાં પુત્રો (અહંદુદાસે) પત્નીઓ સાથે આનંદ મના.
અનાદિ મિથ્યાવરૂપી મઘથી મહિત એવી કુંદલતા બોલી કે આ બધું કપિલ કલ્પિત છે.
રાજાદિએ વિચાર્યું અરે ! મિથ્યાત્વીઓમાં અગ્રેસર એવી આ સ્ત્રીનાં અંતરમાં કેવી અશ્રદ્ધા છે?
જેઓ ધમીજનોનાં અછતા દોષોને જનસમક્ષ કહે છે. તેઓ મિથ્યાત્વી છે.
ચંદનશ્રીની સમકિત પ્રાપ્તિને કહેતી આ કથાને સારી રીતે સાંભળીને સર્વકલ્યાણ માટે કલ્પવૃક્ષ સમાં સમ્યક્ત્વમાં મનને દઢ કરે.
ત્રીજી કથા સંપૂર્ણ ચતુર્થ પ્રસ્તાવ
ચમત્કાર ત્યાં નમસ્કાર હવે તેણે વિશ્રીને કહ્યું, હે જિનમતની જાણકાર! પિતાનાં શુદ્ધ સમક્તિ પ્રાપ્તિની કથા કહે. ત્યારે તેણીએ પણ પોતાના પતિના આદેશને પામીને ખુશ થતાં બેધિ બીજના કારણભૂત વૃત્તાંત કહ્યો.
તીર્થરાજેથી પવિત્ર એવાં ભરતક્ષેત્રમાં ભૂમિનાં વત્સરૂપ અને લેકોને કલ્યાણકારી એ વચ્છ નામે દશ છે.
ત્યાં પવિત્ર દૂધવાળી ગાયે, પવિત્ર પાણીવાળી નદીઓ, સુંદર
eseasessofessorsedeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee:
[ ૧૦૭
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
ဖ
၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၇
နုနုဖုဖု સ્તન વાળી સ્ત્રીઓ, પુણ્યશાલી રાજાઓ અને નાળિયેરનાં વૃક્ષેથી યુક્ત આંગણુંવાળાં ભવનો સતતપણે શેભે છે.
ત્યાં વિવિધ ચિત્રોથી શોભતાં ઘરોથી યુક્ત અને સ્ત્રીઓનાં સુખરૂપી ચદ્રોથી સદા પ્રકાશમાન પૂર્ણિમા જેવી ઉજવલ એવી કે શાંબી નામે નગરી છે.
ક્ષમા (પૃથવી)ને ધારણ કરનારા રાજાઓ, અને પત્નીયુક્ત (સર્વ છની રક્ષારૂપ) મુનિઓ તેમજ સદાચારી એવાં ઘરે કૌતુક રૂપ જણાય છે. તે શુદ્ધ વંશનાં પુરુષે નિરંતરપણે દેવપૂજા–દયા–દાન, વિદ્યા અને સદ્દગુરુની ભક્તિમાં નિષ્પાપ એવાં વ્યસનવાળાં છે.
ત્યાં પરાક્રમી જયંત રાજાને પુત્ર, જલમીનાં કીડાગૃહ રૂપ ક્ષાત્રવટથી શોભતો એ અજિતંજય નામે રાજા હતા. જેના સારા એવા ન્યાય અને વ્યવહારને પડઘો લેકના વ્યવહારમાં પડતું હતું. યુદ્ધમાં અને સભામાં પ્રયત્નશીલ એવાં પણ જેનું અંતર અને હાથ કયારેય પણ સદ્ધર્મની સ્થિતિથી રહિત થતા નથી.
સુવર્ણરૂપ કાંતિવાળી સુપ્રભા નામે તેની પત્ની હતી. જેનાં શીલનાં પ્રભાવે સતીઓ સત્યપણે લાગતી હતી. અનેક ગુણોથી યુક્ત અને દાક્ષિણ્યરૂપી લક્ષ્મીનાં આવાસરૂપ જેણીનાં હદયકમળમાં વિવેકરૂપી રાજ હંસ સતતપણે વિકસે છે.
તે રાજાને સૂત્રધાર એવો સેમશર્મા નામને મંત્રી બ્રાહ્મણ હેવા છતાં સજજનેમાં બ્રહ્મ લક્ષમીને (ક્ષતત્વને) ચેરનાર મનાતે હતે તે નિત્ય કુપાત્ર વિષે ત્યાગ કરવામાં રમે છે મુંડની પ્રીતિ પ્રાયઃ કાદવવાળા સરેવરમ” જ થાય છે. જે અબ્રહ્મચારી છે. મિથ્થા ઉપદેશ આપનાર છે. પરિગ્રહયુક્ત છે તેઓને વિષે નિત્ય ધનને વ્યય કરે છે અને કુશાથી પ્રેરાયેલે મૂઢ એ તે ક્યારેય સમજતા નથી કે શું ઉજ્જડ ભૂમિમાં વાવેલું બીજ વૃદ્ધિ પામે?
એકદા ત્યાં સમાધિ અને સમતાવાળા શાશ્વત આનંદદાયી એક કેશિદેવ નામે આચાર્ય પધાર્યા. તેમનાં કેટલાક ૧ મહિના-બે મહિના
seemesteemsessessessesse
s
•••
૧૦૮ ]
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૧૧૪૧૧૪૩૧૧૪
દળોએ વૃદ્ધિ
કાશી ભિક્ષા
ત્રણ મહિનામાં તે કેટલાક ચાર મહિનાનાં ઉપવાસવાળાં તે કેટલાક ૧૪ પૂર્વ કે ૯-૧૦ પૂર્વ ભણેલાં ઘણા મહાભાગ એવાં શિષ્ય હતાં.
હવે કલ્યાણનાં શશિ સમાં, દશ પૂર્વધર સમાધિગુપ્ત નામનાં રાજર્ષિ દષ્ટિથી પવિત્ર પૃથ્વી ઉપર પગલાં, મૂકતાં, ગુખેંદ્રિય એવા તે માસક્ષમણનાં પારણે સોમશર્મા મંત્રીનાં ઘરે ભિક્ષાથે આવ્યા.
કોઠ પાત્ર સમા તેઓને જોઈને. લઘુકમી મંત્રીએ ઊભા થઈને કહ્યું. ' અરે આજે મારા ઘરે નિશ્ચિતપણે વગર વાદળાએ વૃષ્ટિ થઈ છે જે આ પુણ્યપાત્ર સમા તપસ્વી ભિક્ષા માટે અહીં આવ્યા છે. સત્ય-શીલ-દયાયી યુક્ત, સર્વ સંગથી રહિત સિદ્ધિદાયક પાત્ર ભાગ્યયેગે પ્રાપ્ત થાય છે.
પછી મસ્તકનાં વાળથી તે ગુરુનાં ચરણની રજને દૂર કરીને પ્રણામ કરી હાથ જોડીને મંત્રીએ આ રીતે વિનંતી કરી.
હે મુનિ ! ઘરમાં મારા માટે બનાવેલ ત્રણે રીતે શુદ્ધ એવાં પરમાનને (ખીર) મારી ઉપર કૃપા કરી ગ્રહણ કરીને આપ પારણું કરો.
શુદ્ધ આહાર અને મંત્રીની ઉત્કૃષ્ટ ભાવનાને જોઈને તેનાં પુણ્યથી આવેલાં સાધુએ પાત્ર પસાયું.
હું ધન્ય છું, એ રીતે બોલતાં રોમાંચિત શરીરવાળાં મંત્રીએ પણ ઘી અને સાકરથી યુક્ત પરમાન્ન મુનિને આપ્યું ત્યારે સુપાત્ર દાનથી ખુશ થયેલા સમકિતી દેએ તે સચિવ ઉપર શ્રેષ્ઠ એવાં - પાંચ આશ્ચર્ય કર્યા.
ત્યારે તે ચિત્ર જોઈને મંત્રીએ ચિત્તમાં વિચાર્યું અરે! શેઠ 2 પણ સુપાત્ર દાનનું ફળ જગતમાં અદ્દભુત છે. તે દાનમાં (મિથ્યાત્વીએને, જે કયાંય પ્રભાવ જ નથી, આ મુનિદાનનું મહાફળ તે મને અહીં જ મળ્યું. વૈષ્ણવ ધર્મ માર્ગમાં જે દાને કહેવાય છે તે બધાય મેં બ્રાહ્મણને વિષે અનેકવાર આપ્યાં છે. તેથી હવે) પાત્ર, દેય અદેયના વિચારને અને દાનનાં ફળને હું આ મુનિ પાસે પૂછું www sesseeseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
[ ૧૦૯
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
နေပုံ
နနနနနနနနနနနနနနနနနနနန
હે ભગવન્! મને સર્વથા દાનનું સ્વરૂપ કહે, આ રીતે સચિવે વિનંતી કરાયેલાં મુનિ આ રીતે બોલ્યા.
(સર્વ સુખનું કારણ અને પુણ્યનું પ્રથમ કારણ એવું દાન અભય, જ્ઞાન, સુપાત્ર અને અનુકંપા એમ ચાર રીતે છે.
અનુગ્રહ બુદ્ધિથી ભવ્ય જીને જે જિનાગમનું જ્ઞાન અપાય તે જ્ઞાનદાન કહેવાય. જેમ સર્વ ઇંદ્રિમાં ચક્ષુ પ્રધાન છે તેમ સર્વે દાનેમાં જ્ઞાનદાન શ્રેષ્ઠ મનાયું છે. લખીને અથવા લખાવીને જે કૃત
મુનિઓને અપાય છે. તેનાં એક અક્ષરનાં દાનથી એક લાખ વર્ષનું દેવનું આયુષ્ય બંધાય છે. આ દાનનાં પ્રભાવે મનુષ્ય ભવાંતરમાં શ્રુતજ્ઞાની અને કેવળજ્ઞાની બની વિશ્વપૂજ્ય બને છે. આરંભકારી શાસ્ત્રોમાં ધનને વ્યય કરતાં જે મૂઢ અન્યને આપે છે તે પરલેકનાં ફળને પામતે નથી
જે યથાશક્તિ સ્કૂલ અને સૂક્ષ્મ જીવેનું રક્ષણ કરે છે તે ધર્મનાં એક માત્ર પ્રાણભૂત બીજું અભયદાન છે સ્વ પર સર્વ શામાં બીજા સર્વ ધર્મો સાથે તુલના કરતાં આ દાનનાં ફળની ઉપમા મહર્ષિઓએ અન્ય કયાંય જોઈ નથી.
મેરુ પર્વત જેટલું સુવર્ણ દાન આપે કે કરડે ધનના ઢગલાં આપે પણ એક જીવ વધનાં પાપથી છૂટાતું નથી અન્ય શાસ્ત્રોમાં પણ કહ્યું છે. એક બાજુ સર્વે યજ્ઞો અને સર્વ શ્રેષ્ઠ દક્ષિણાઓ છે તે એક બાજુ એક ભયભીત પ્રાણને પ્રાણનું રક્ષણ છે. તે ભારત સર્વે યજ્ઞ કે વેદો તે કરતાં નથી જે પ્રાણીઓની દયા કરે છે.
દયાથી ઉત્પન્ન થયેલું ફળ કેડે ભલે સુધી જોગવવાં છતાં અક્ષય કેશની જેમ કયારેય ક્ષય પામવાનું નથી.
ભવ સમુદ્રમાં ડુબતાં જીવોને માટે જે યાનપાત્ર સમું બને છે તે સલ્કિયા અને જ્ઞાનથી શોભતું સત્પાત્ર બુધજનોએ કહ્યું છે.).
...
કooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo ૧૧૦ ]
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
န
၅၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀(နယုန်
જ્યાં જ્ઞાન અને કિયા બને છે તે સત્પાત્ર કેવળીઓએ કહ્યું છે....શ્રદ્ધાનાં પ્રકષ થી તેમાં આપેલું દાન મોક્ષદાયક બને છે.
તે તે ગુણ પ્રકર્ષથી શુભ પુણ્યનાં ફળને આપતે ચતુર્વિધ શ્રી સંઘ સામાન્યથી પાત્ર તરીકે મનાય છે.
ઉત્તમપાત્ર સાધુ અને મધ્યમપાત્ર શ્રાવકે કહ્યાં છે તેમ અવિરત સમ્યગુ-દષ્ટિ તે જઘન્યપાત્ર જાણવાં.
જેનાં ઘરને અહીં શ્રી સંઘે સહર્ષ સ્પર્શ કર્યો છે તેનાં ઘરાંગણે સુવર્ણધાર પડી છે, તેનાં ઘરમાં શ્રેષ્ઠ એવું મણિનું નિધાન પ્રવેશ્ય છે અને તેનાં ઘરમાં કલ્પવૃક્ષની વેલડીને ઉદ્દગમ થયો છે. - વિશ્વમાં અદ્ભુત એવાં જ્ઞાન–ચારિત્ર અને તપથી પવિત્ર એવાં સાધુઓને તત્વજ્ઞોએ વિશેષ પાત્ર કહ્યાં છે. ધર્મને ટેકો આપતું વિશુદ્ધ આહાર પાછું જે ભક્તિથી અપાય છે તે ત્રીજું પાત્રદાન કર્યું છે.'
સમત્વ અથવા બ્રહ્મચર્ય ગુણયુક્ત તેમ જ માર્ગાનુસારી પણ અન્ય જ્યાં દેખાય ત્યાં પણ પાત્રતાને જાણવી. શ્રદ્ધા અને આદરથી યુક્ત એવાં મોક્ષાથીએ બ્રહ્મચારી એવાં મુનિને ક૯૫નીય વસ્તુનું દાન કરવું. અણુવ્રતીએને વિષે પિતાની શક્તિ મુજબ ભક્તિથી જે વાત્સલ્ય કરાય છે તે કલ્યાણનું કારણ છે.
નિત્ય આર્ત–રૌદ્ ધ્યાનવાળાં, સત્ય-શલ અને દયાથી રહિત પુત્ર–પનીમાં આસક્ત, ઘણાં પરિગ્રહવાળાં, મિથ્યાત્વથી કલુષ અંતરવાળાં અને ધમી એનાં નિદક પુરુષને તરૂએ કયારેય પણ પાત્ર તરીકે માન્યા નથી. આવાઓને વિષે કુશારાથી મેહિત બુદ્ધિવાળા જે પુણ્યબુદ્ધિથી સુવર્ણ –ગાય આદિ આપે છે તે અનર્થદાયી છે.
ઉબર ભુમિમાં વાવેલ બીજની જેમ અપાત્રમાં આપેલું દાન કુલદાયી થતું નથી...એક જ વાવડીનું પાણી જેમ શેરડીમાં મીઠાશને તે લીબડામાં કટુતાને પામે છે તેમ પાત્ર–અપાત્રમાં જાણવું....
મંત્રી ! પાત્રદાનમાં પણ ફલને ભાવ આપે છે વિશદ્ધ ભાવરહિત દાન અપફલદાયી બને છે.
பக்கக்கல்வல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்ல்h
itthatthshலகைகககககககக
[ ૧૧૧
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
န၀၇၆၈၇၅၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
જીની દુઃખશાંતિ માટે દયાથી જે અપાય છે તે ચેથા દયાદાન તરીકે શ્રી જિનવરેએ કહ્યું છે.
દીનાદીકને વિષે પણ દયા પ્રધાન છે તેથી પ્રધાન ભોગ આદિનું આપણે દયાદાન આપવું. દીક્ષા અવસરે (દાન) આપતાં તીર્થ કરીએ પાત્રાપાત્રની વિચારણા કરી ન હતી.
ફરી મંત્રીએ પૂછયું, હે સ્વામિન્ ! આજે મેં જે સુપાત્રદાનનો મહિમા પ્રાપ્ત કર્યો તે પૂર્વે કોઈ પણ મેળવ્યું છે ?
સાધુ બેલ્યા. હે મહાભાગ ! મદાદિ અનેક જણાએ ભવાંતરમાં આશ્ચર્યદાયી એવાં પાત્રદાનનાં ફળને મેળવ્યું હતું. ચંદના-મૂળદેવાદિ અહીં જ મહદયને પામ્યાં તે શ્રેયાંસાદિ રાજાઓએ બંને લેકની સુખસંપત્તિને મેળવી. તે પણ નજીકના સમયમાં થયેલું અને આશ્ચર્યકારી એવું સુપાત્ર દાનનું મહામ્ય બતાવતું દષ્ટાંત સાંભળે.
દક્ષિણ દિશામાં પ્રખ્યાત એવાં વિજયપુરમાં સમપ્રભ રાજા અને સેમપ્રભા રાણી હતી. | વેદથી મૂઢ મનવાળે તે રાજા નિત્ય બ્રાહ્મણેમાં જ શ્રેષ્ઠ પાત્ર તાને માને છે. સભાની અંદર તે કહે છે કે બ્રાહ્મણે પૂર્વજોને ખુશ કરે છે અને બ્રાહ્મણેથી જ આ વિશ્વ ધારણ કરાય છે તેથી ડાહ્યા માણસે બ્રાહ્મણને પૂજવા જોઈએ.
ગા-બ્રાહ્મણ-વે-સતીઓ-સત્યવાદી અને દાન અને શીલમાં અસંતુષ્ટો એ સાત જણાથી વિશ્વ ધારણ કરાય છે.
પરંતુ વેઢથી મૂઢ એ તે વાજા બ્રાહ્મણે કેવા આચારવાળાં અને કેવાં સ્વરૂપવાળા કહ્યા છે. તે જાતે નથી.
જિતેદ્રિય, અલ્પ આરંભવાળાં સત્ય-શીલ અને દયા યુક્ત એવાં ગૃહસ્થપણને વહન કરતાં જીવે આ લેકમાં બ્રાહ્મણપણાને યોગ્ય છે.
હે યુધિષ્ઠિર ! સત્ય-પવિત્ર અને જિતે પ્રિય એવાં જે વિદ્વાને
પહestહedeesafededeselesedeseofessoroceedodooooooooooooooooooooooooo ૧૧ર 1
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
તપ કરે છે તેને હું બ્રહ્મણુ માનુ છું બાકીનાને ક્ષુદ્ર માનું છું સત્ય-ક્ષમા-દયા-જિતેન્દ્રિયપણુ-ધ્યાન-શીલ-ધીરતાં કરુણાં, વિદ્યા વિજ્ઞાન અને આસ્તિકતા એ બ્રાહ્મણના લક્ષણ છે શીલસ'પન્ન એવા ક્ષુદ્ર પણ્ બ્રાહ્મણ થાય છે તેા ક્રિયાહીન એવા બ્રાહ્મણ પણ ક્ષુદ્ર અને છે. જેઓ શાંત છે. દાંત છે. જિનવચનથી ભાવિત છે, જિતેન્દ્રિય છે. પ્રાણિવધથી અટકેલા છે અને પરિગ્રહમાં સ`કુચિત છે એવા ગૃહસ્થા તે બ્રાહ્મણા તારવાને સમ છે.
(
એકદા તે રાજાએ સ્વની ઈચ્છાથી પુણ્ય પ્રાપ્તિ માટે ક્રોડ સેનૈયાનાં ખર્ચે થી યજ્ઞ કરવાના પ્રારંભ કર્યાં. ત્યારે ખેલાવાયેલા વિવિધ દેશનાં વેદવિદ્યાના જાણકાર બ્રાહ્મણેા, પુરાણકારી, સ્મૃતિશાઅજ્ઞો ત્યાં આવ્યાં. ત્યાં તેએ રાજાજ્ઞાથી દેવપદની પ્રાપ્તિ માટે વેટ્ટાક્ત વિધિનાં ઉચ્ચારણથી યજ્ઞ કર્યાં કરે છે.
અતિથિ
તે યજ્ઞશાળાની નજીકમાં જયાં દેવ તરીકે પૂજાય છે. અને જાણે પુણ્યનું નિવાસસ્થાન હાય તેવું. નિઃસ્પૃહ ચિત્તવાળાની નીતિપૂર્વક જીવન ગુજારો કરનાર ભાગાપભાગ વ્રતધારી અને જૈન ધર્મવાળાં વિશ્વભૂતિ બ્રાહ્મણુનુ ઘર છે.
શ્રેષ્ઠ એવાં જિનધર્મની ધુરાને ધારણ કરતી, સંતુષ્ટ ચિત્તવાલી અને સતીએની પર પરાનાં ભૂષણરૂપ એવી સત્યા નામે તેની પત્ની હતી. અરિહંતને નૈવેદ્ય આપીને અતિથિ પૂજન કરીને, શેષ વધેલાં લેાજનથી તે બંને પેાતાનાં પ્રાણની ધારણાં કરે છે.
એકદા તે સતએ બ્રાહ્મણુ દ્વારા પવિત્ર વૃત્તિથી મેળવેલાં ઘઉનાં ઘણા પુડલા કરીને તેનાં ત્રણ ભાગ કર્યાં.
કાઇક દિવસે જેણે પાપને ત્યાગી દીધા છે એવાં કોઇક સાધુ પુણ્યચેગથી તેમનાં ઘરે આવ્યાં તેથી રાજાપણું મળ્યું હોય તે રીતે ખુશ થયેલાં તેઓએ શાસ્ત્રાક્ત વિધિથી પ્રણામ કરીને હાથ જોડી આ રીતે વિનતી કરી.
[ ૧૧૩
ረ
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀
၀၉၇၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၇၀၆၉၆၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
આજે મારે જન્મ સફળ થયે અને ગૃહથવાસ કૃતાર્થ થયા કે જે મુકિતમાર્ગ પ્રકાશક એવાં તમે પાત્ર રૂપે પ્રાપ્ત થયાં છે તેથી
આ ત્રણપિંડમાંથી એક પિંડ ગ્રહણ કરવાની કુપા કરે. ત્યારે મુનિ – બેલ્યાં તે ત્રણ પિંડ શા માટે બનાવ્યાં છે ?
તે બે કે દેવ અને અતિથિની ભક્તિ માટે બે પિંડ જુદા કર્યા છે અને ત્રીજે અમારા દેહ પિષણ માટે છે.
ત્રીજા પિંડને શુધ જાણને સાધુએ તે ગ્રહણ કર્યો. દાતારનાં સાતે ગુણને ધારણ કરતાં તેને પણ તે આ ..
જ્યાં શ્રધ્ધા-તુષ્ટિ-ભક્તિ-વિજ્ઞાન-નિર્લોભતા-ક્ષમા-અને શક્તિ આ સાત ગુણે દાતારને પ્રશસે છે.
તે મુનિને દાન આપીને કૃતાર્થપણને માનતાં વિશ્વભૂતિએ પણ દાનનાં પાંચ ભૂષણેને ધારણ કર્યા.
આનંદાશ આવે, રેમાંચ ખડા થાય, બહુમાન હોય, પ્રિય વચન બેલે અને પછી અનુમોદના એ પાત્રદાનનાં પાંચ ભૂષણ છે.
ત્યારે દેવેએ તેનાં મસ્તકે સુગંધી જળ અને કલ્પવૃક્ષનાં ફૂલની વૃષ્ટિ કરી અને ઘરાંગણે રત્નો વરસાવ્યાં.
તેના આશ્ચર્યથી વિસ્મિત થયેલા નજીકમાં રહેલા યજ્ઞાચાર્યોએ ત્યાં આવેલાં રાજાને આનંદથી આ રીતે કહ્યું, હે રાજા ! આ યજ્ઞમંત્રનો મહિમા અદ્ભુત છે કે જે પ્રત્યક્ષપણે પદે પદે રત્નવૃષ્ટિ થઈ. તેથી આનંદિત રાજાએ બ્રાહ્મણને કહ્યું આ સાચું જ છે. અથવા તે મિથ્યાત્વથી મૂઢ પ્રાણી શું સત્યસ્થિતિને જાણે છે?
જેટલામાં લેભવશ બ્રાહ્મણે રત્નોને ગ્રહણ કરે છે તેટલામાં તે રત્નો ભયંકર વિંછીપણાને પામે છે. તેમાંથી કેટલાક હાથમાં તે કેટલાક પગમાં ઠંખાયેલા બ્રાહ્મણે રંકની જેમ કરુણ પુત્કાર કરે છે. વિષનાં વેગથી પીડિત એવા તેઓને માટે વિવિધ ઔષધિઓ અને વેદોક્ત મંત્રો અને યંત્રો રક્ષક બનતાં નથી.
તે સમયે આકાશમાંથી દિવ્ય વાણી થઈ કે આ યજ્ઞનું ફળ
M
a
ddadadadadadadadadadadadadadadadadadastaste doseshistedadaslastestastastasadadesto stoso dostosach
dacht
૧૧૪ ]
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
જજ અરસામાં
નથી કે વેદમંત્રનો મહિમા નથી, પરંતુ વિશ્વભૂતિ બ્રાહ્મણે વિધિપૂર્વક આપેલાં સુપાત્રદાનનું આ ફળ છે. તેથી જો તમને કુશળની ઇચ્છા હેય તે આ દિવ્ય રત્નોને પ્રયત્નપૂર્વક માથા ઉપર લઈ તેનાં ઘરમાં મૂકે અને ભક્તિથી તેનાં ચરણોમાં પ્રણામ કરીને પાત્રાપાત્રની વિચારણા તેને પૂછે.
દૈવી વચન સાંભળીને જેટલામાં તેઓ તે રીતે કરવામાં રૌયાર થયાં તેટલામાં તે વીંછીઓ રતનપણને પામ્યાં અને તેઓની વ્યથા ક્ષીણ થઈ
હવે વિચારની જાણ માટે વિશ્વભૂતિને બોલાવીને અને નમસ્કાર કરીને રાજા દાનનાં ભેદ અને ફલાદિને પૂછે છે, મધુપાનની જેમ આનંદકારી એવી રાજાની વાણી સાંભળીને પવિત્ર અને સર્વ ધર્મને જાણુ એ વિશ્વભૂતિ છે.
હે પાત્રાપાત્રની વિચારણા તે સમુદ્રની જેમ અગાધ છે. તે પણ તરવાનુસારે સંક્ષેપથી તે સાંભળે.
પરમવિઓએ આરંભ પરિગ્રહથી રહિત અને તપ-શીલ અને દયાવાળાં સંયમીઓને શ્રેષ્ઠ પાત્ર તરીકે કહ્યાં છે. સત્ય, શૌચ અને દયામાં નિષ્ઠાવાળા આણુવ્રતધારી અને સમક્તિ યુક્ત ગૃહસ્થ માધ્યમ પાત્ર તરીકે મનાય છે. અને ચોથા ગુણસ્થાનકે રહેલાં તવની જિજ્ઞાસાવાળા ગૃહસ્થ તે પણ જઘન્ય પાત્ર પણાને પામે છે. વળી જેઓ પીડાતા છે. હીન અંગવાળા છે. સુધાદિથી દુઃખી છે તેઓ પણ સજજનેને માટે સર્વથા દાન એગ્ય છે. એમનાં વિષે યથાશક્તિ દાન આપતે ગૃહસ્થ તપ-શીલ વિનાને હેવાં છતાં પણ સંસાર સમુદ્રને પાર પામે છે.]
જે ગૃહસ્થ સર્વથા શીલ પાળી શક્તાં નથી અને તપ તપ શકતાં નથી, વળી આર્તધ્યાનથી જેઓની નિર્મળ બુદ્ધિ નાશ પામી છે, જેમાં સદ્ભાવના નથી એવાં ગૃહસ્થ માટે ભવકૃપમાંથી દાનનાં
aa%aeedseaseselesedeselessessessesseiososecededessessmelesemestseidosto
[ ૧૧૫
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
આલંબન સિવાય ઉતારા નથી એવુ મેં નિપુણ બુધ્ધિથી સારી રીતે
つ
નિશ્ચિત કર્યું છે....
રાજન ! આપેલી જે વસ્તુ ધર્મીના ટેકારૂપ થાય છે તે પુણ્યને માટે થાય છે. જે આપવાથી જીવાને અંતરમાં કલેશ થાય છે અને પાછળથી આર’ભ વધે છે તે આપેલુ પ્રશ ંસનૌય થતું નથી,
હે રાજનૢ ! તત્કાલ આનંદદાયી હાવાથી સદાનામાં અન્નદાન એ વિશેષથી સČત્ર થાય છે. ક્ષુધાથી પીડાતા દીન સુખવાલે ભિખારી હાય કે ચક્રવર્તી, હાય સમાન કષ્ટવાળી દશાને પામે છે.
અન્નદાન સમાન હાવાં છતાં પણ ફળ તા પાત્રાનુસારે થાય છે. છીપમાં પડેલુ પાણી મેાતી અને છે તે સપનાં મુખમાં વિષપણાને પામે છે.
સગ રહિત એવાં સાધુઓ વિષે સ્વભક્તિથી જે અપાય છે તે જીવાને નિધાનની જેમ મેક્ષ પ્રાપ્તિ સુધી સતત સુખ આપે છે. સમકિતી ખારવ્રતધારી ગૃહસ્થાને વિવેકથી આપેલું દાન સ્વર્ગાદિ આપે છે.
પરશાસ્ત્રામાં જે વિવેક રહિત દાના છે તે આર્ભની વૃધ્ધિ હાવાથી, પ્રાય: પાપને માટે થાય છે. ગૃહસ્થાએ પુણ્ય પ્રાપ્તિ માટે અથવા દુ:ખ શાંતિ માટે દાન આપવુ એવી તત્ત્વજ્ઞાની વાણી છે,
જેમ ઉ‘દરાનો વધ કરીને ખિલાડા ખુશ કરાય છે એમ કહેવાય છે તેમ કામાંધને વિષે દાન આપતા દાતા સ્વર્ગમાં જતા નથી.
બ્રાહ્મણુ શ્રેષ્ઠ પાસેથી આ રીતે સાંભળીને સોમપ્રભ રાજા'ને હાથે કપાળે અ‘જલી જોડીને ખેલ્યા, કૃપા કરીને સુવર્ણના યજ્ઞથી ઉત્પન્ન થયેલું કરિયાણું તારે વ્રતુણુ કરીને મુનિનાં દાનનું ફળ મને આપવુ'.)
રાજાના વચન સાંભળીને ફરી બ્રાહ્મણ મેલ્યા, જેનાથી સ્વગ અને મેાક્ષનાં સુખાને જીવા પામે છે તે ચિંતામણિ સમા પાત્રદાનનાં ફળને કાચરત્ન સમા યજ્ઞથી ઉત્પન્ન થયેલ પુણ્યને લઈને કઈ રીતે
saaosaap s
chach
૧૧૬ ]
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
•
અપાય. હું રાજન્ ! મુનિ દાનનું પુણ્ય કયાં અને યજ્ઞથી ઉત્પન્ન થયેલુ ફળ કયાં ? કયાં કલ્પવૃક્ષ અને કયાં માવળિયાનું આઢ ?
વળી હું રાજન્ ! સવજ્ઞ ધમ`જ્ઞ જીવા પેાતાનાં પુણ્ય-પાપ કોઈને આપતાં નથી. બીજાને પાપદાનથી બીજાને પાપવૃદ્ધિ થાય અને પુણ્યદાનથી પરિણામે સ્ત્રય'. પુણ્ય રહિત બની જાય. જીવા પ્રાયઃ સ્વકૃત શુભાશુભ કર્માને ભોગવે છે તે પણ પોતાનાં અંતરની ખુશી માટે જીવને પુણ્ય દાનનો વ્યવહાર છે. જે જીવને પૂર્વે અહી ધની અનુદના હોય તેણે જ પરલેાકમાં તેની અનુમાદના પ્રાપ્ત થાય છે. ખીજાને નહીં હે દેવ નગરનાં ઉદ્યાનમાં મહર્ષિ એના સમૂહથી યુક્ત નિ'થ ગુરુ ધમ સાર આચાર્ય ભગવત છે. ત્યાં જઇને ગુરુની પાસે જે તમા સમ્યગ્-દાનનું સ્વરૂપ પૂછે તે વધુ લાભ થાય.
ઢાકાથી પરિવરેલા શ્રદ્ધાયુકત રાજાએ ત્યાં જઈ વિનયથી નમીને દાન અને દૈય (આપવા યેાગ્ય વસ્તુ) ની વિચારણા કરી.
તેજ રીતે ગુરુએ કહેલુ' સાંભળીને, સમક્તિ સ્વીકારીને, તે રાજા શુધ્ધ રીતે શ્રાવકનાં વ્રતાને વહન કરનારા થયા.
ત્યારે કરી ગુરુએ કહ્યુ હે રાજન! તું જિનશાસનના વિચારમાં ચતુર એવા થા જે સુજ્ઞ માણસ જીવાજીવાઢિ તત્ત્વાનાં વિચાર કરે છે તે ક્રમે કરીને અધિકાષિક શુદ્ધ થાય છે.
ત્રણ કાળ, છ દ્રવ્ય, નવપદ્મ, છ જીવ-કાય-વૈશ્યા, તેમ અન્ય પાંચ મસ્તિ-કાયા—નત-સમિતિ-ગતિ-જ્ઞાન અને ચારિત્ર ભેટ્ઠા આ રીતે ત્રિલેાકપૂજય અરિહંતાએ કહેલાં માક્ષમાને જે બુદ્ધિમાન સર્વથા શ્રદ્ધાથી કરે છે. સ્વીકારે છે અને અતરથી સ્પર્શે છે. તે શુદ્ધ દૃષ્ટિવાળા છે.
સારૂ' એ રીતે ગુરુવચનને સ્વીકારીને તે રાજા વણુ શ્રેષ્ઠ એવાં વિશ્વભૂતિને વિષે ગુરુમુદ્ધિને ધારણ કરી પછી ગુરુ ચરામાં નમસ્કાર કરીને વિશ્વભૂતિથી યુક્ત રાજાએ ઘરે આવીને આનંદ પૂર્ણાંક ધર્મોત્સવ રાખ્યા.
[ ૧૧૭
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિત્ય જૈન પંડિત સાથે ધર્મચર્ચા કરતે આ રાજા જેન ધર્મમાં અગ્રેસર થયે.
ત્યારે ઘણાં યાજ્ઞિકો પણ સમકિતી થયા. સૂર્યને ઉદય થતાં શું અંધકાર કયાંય પણ રહે છે ?
વળી સુપાત્રદાનનો મહિમાંથી તે વિશ્વભૂતિ બ્રાહ્મણ તે જ ભવમાં દાની અને ધમએમાં માનનીય થયે તેજ નગરમાં વિશ્વભૂતિએ સુવર્ણ પ્રતિમાયુક્ત જિનમંદિર નિર્માણ કરાવીને સંપત્તિના ફળને પ્રાપ્ત કર્યું શ્રાવક ધર્મને આરાધીને તે વૈમાનિક દેવ થયે ક્રમે કરી સંયમ પાળી મેલમાં જશે.
સેમશમાં મંત્રી પણ તે સાંભળીને મિથ્યાવીઓના સંગને ત્યાગીને અસ્તિકમાં શ્રેષ્ઠ બને.
એકદા તેણે અનર્થદંડની વિચારણાને સાંભળી તેથી વ્રત ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છાવાળાં તેને ગુરુએ આ રીતે કહ્યું
જિન ધર્મમાં શ્રેષ્ઠ એવાં છવને પ્રાણીઓના પ્રાણને નાશ કરનાર એવાં શસ્ત્ર-અગ્નિ-વિષ કે યંને ધારણ કરવું યોગ્ય નથી કારણ પાપનાં અધિકરણનાં સમૂહને ધારણ કરે છે તે પુરુષનું મન અંતરંગ બળનાં ઉલ્લાસથી અનર્થ તરફ કેડે છે. આથી પિતાનાં શરીર ઉપર લેહમય શસ્ત્ર ધારણ કરવું નહીં આ સાંભળી મંત્રીએ પણ તે રીતે પ્રતિજ્ઞા કરી. - પછી દયાસાગર એ આ રણમાં કે રાજસભામાં જતાં મણિ..
એથી ભૂષિત એવી કામય તલવારને ધારણ કરે છે. - ફરી ગુરુ બેલ્યા હે મંત્રી ! બંને લેકમાં સુખકારી એવાં આ વ્રતને તારે પ્રયત્નપૂર્વક પાળવું.
આ રીતે ગ્રતયુક્ત અને સત્કાર્યને કરતાં સામ્રાજ્ય સુખથી યુક્ત એવા તેના ઘણા દિવસે વ્યતિત થયા. વિષમ સ્થિતિમાં પણ તે કષ્ટને પામતું નથી. તેમજ રાજાનાં અપમાનને કે અવકૃપાને પામતે નથી. અરે ! કેટલે વ્રતનો વૈભવ !
messaeeses dessessessessessedessessessesseeds feed seeds
)
૧૧૮ ]
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરછકવવેકથwwવાજથwવજwwવશ્વના
જિનધર્મમાં જીવદયા કરવાં માટે એક પણ સારે નિયમ જેએ કરે છે, તેની વિપત્તિઓ દૂર થાય છે અને સ્થાનેર સંપતિએ પ્રાપ્ત થાય છે.
હવે કોક દુષ્ટ પાપાત્માએ જે દેવગ્રાહી હવે તેણે લાકડાની તલવાર રાખનાર મંત્રી ચરિત્ર રાજાને કહ્યું.
દુઃખદાયક એવાં તે વૃત્તાંતને અંતરમાં સ્થાપીને એકદા તે રાજા વીર પુરુષની સાથે શારાવાત કરે છે.
હે સભાસદે ! ગુણના ઉત્કર્ષ અને અપર્ષથી રાતિ સર્વ વસ્તુઓનું મહાન અંતર શામાં કહ્યું છે. ઘેડ-હાથી–ટું, લાકડુંપાષાણ-વસ્ત્ર, નારી-પુરુષ-પાણી આ બધામાં ઘણે મોટો ફરક છે. _ - તેથી જ્યલક્ષમીનાં આવાસરૂપ એવાં વીરેમાં મુખ્ય એવાં - તમારા પ્રત્યેકની આ તલવારે મારે જેવી છે. આ રીતે કહીને – રાજાએ સૂર્યના તેજની પણ વિડંબના કરતું એવું પિતાનું ખડૂગરત્ન બતાવ્યું.
જ્યારે બીજાની પણ તલવારે રાજા દેખે છે ત્યારે લજજાથી નિસ્તેજ મુખવાળે પ્રધાન મિશ] વિચારે છે. વિરાથી પવિત્ર
એવી આ સભામાં મારે લાકડાની તલવાર કઈ રીતે બતાવવી ? આજે કેક દુર્જનનું કારસ્તાન છે કે જેથી ઉસુક થયેલે આ રાજા તલવાર જવાની ઈચ્છાવાળો થયેલ છે.
મુખેતાભરી ચેષ્ટાવાળા બાલકે અબળાઓ અને રાજાએ નિષેધ કરાયેલ વસ્તુઓમાં વિશેષ પ્રવર્તે છે.
જે વિવિધ અતિશયથી શોભતાં દેવાદિ તને મારા અંતરમાં સર્વોત્તમ હેય તે આ તલવાર તુરત જ ધાતુમય બને સર્વ કહેલાં ધર્મની જરાપણ અવજ્ઞા ન થાય,
એ રીતે ચિંતવતાં તેનાં મ્યાનમાંથી જેટલામાં શ્રેષયુક્ત રાજાએ
oooooooooosemestegosses@westeeeeeeeeeese
[ ૧૧૯
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરણે તલવાર ખેંચી કાઢી તેટલામાં દેવી પ્રભાવે ચંદ્રહાસ તલવારના તેજની વિડંબણ કરતી સૂર્યની જેમ તેજસ્વી રીતે તે દીપી ઊઠી.
તે રીતની તે તલવારને જોઈને આશ્ચર્યાસાગરમાં મગ્ન બનેલા રાજાએ, કાળા મુખવાલા ચાડિયાને કોધથી કહ્યું કે હે પાપી ! ઉછળતા દૂધવાળી કામધેનું જેવી આ તલવાર છે તે તે આ રીતે બેટું કેમ કહ્યું ?
ત્યારે ઉત્સાહ પૂર્વક પ્રધાન બે હે રાજનું આપને સાચું કહેનારને કઈ દેષ નથી કારણ આ તલવાર તે લાકડાની જ છે. પણ સારાં એવાં જિન ધર્મનાં પ્રભાવે તે લેહપણને પામી છે. | સર્વજ્ઞ કથિત ધર્મ કર્મમાં નિયમની સ્થિરતાથી જીવેને વિષના મેજાએ પણ અમૃત પશુને પામે છે,સર્પો હાર બને છે, સમુદ્રો ખાબોચિયાં થાય છે, પગલે-પગલે સંપત્તિએ થાય છે, અગ્નિએ શીતલ બને છે. રાજાએ ભાઈની જેમ વર્તે છે. તે શત્રુઓ પણ મિત્ર બની જાય છે.
હે સ્વામી ! અંતરમાં દુષ્ટ અભિપ્રાય ઉત્પન્ન ન થાય તે માટે મેં સંયમી પાસે હાસ્ત્રને નિયમ ગ્રહણ કર્યો હતો. જે ગુરુ પાસે જેણે જે રીતને નિયમ ગ્રહણ કર્યો હોય તે રીતે તેની રક્ષા કરતાં અખંડ સુખ થાય છે.
હે રાજન ! શસ્ત્ર હાથમાં આવે છતે અનર્થદંડ એ પ્રાણીઓને લમણની જેમ જીવવધ માટે થાય છે. તેથી દયાળુએ પિતાની પાસે શસ્ત્ર ધારણ ન કરવું, પૂર્વભવમાં સંચય કરેલ ધર્મ જ પાલક છે.
આ રીતે બેલતાં તેનાં મસ્તક ઉપર મસ્તકની શિખાને દિવ્ય કરતી એવી દેવનિર્મિત પુષ્પ વૃષ્ટિ થઈ
આ રીતે ધર્મ પ્રભાવ જોઈને ખુશ થયેલે રાજા અજિતંજય ત્યારે સભાજને સમક્ષ આ રીતે બ. મણિઓનાં સમૂહમાં જેમ શ્રેષ્ઠ તરીકે ચિંતામણી પ્રસિદ્ધ છે તેમ સર્વ ધર્મોમાં સર્વજ્ઞ કથિત ધર્મ શ્રેષ્ઠ છે. કે જેની આ રીતે લીલા છે તેથી બચવા માટે મારા ચિત્તમાં બીજે કઈ ધર્મ નથી.
M
o
destusestestestostestostestactus este destustodestesteste stedestestostecoderede det dadasosedododdodd
૧૨૦ ]
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાજાદિનાં સશયને દૂર કરવા માટે આકાશમાં રહેલ દેવતાઓએ એ મ`ત્રીની દૃઢતાની પ્રશ'સા કરી.
પ્રાયઃ સર્વે જીવે પણ ધર્મનાં જ અથી હોય છે. પર ંતુ સાચા ધર્મનું સ્વરૂપ ગુરુ વિના જાણી શકાતું નથી. વૃદ્ધિ પામતા માહના અધકારવાળાં સ`સારરૂપી કૂવામાં પડતાં જીવાને ગુરુ જ દીપાવે
છે.
આ ગાળામાં ભવ્યજીવારૂપી કમળાને વિકસાવવાં માટે ચંદ્ર સમા અને પરબ્રહ્મની સ`પત્તિને વિસ્તારતા જિનચ'દ્ર ગુરુ ત્યાં પધાર્યા તેઓનું આગમન સાંભળીને પ્રધાનાદિથી પુરસ્કૃત કરાયેલા જિનધમ ની જિજ્ઞાસાવાળા એવા રાજા ગુરુ પાસે ગયા. મત્રીએ કહેલી વિધિથી તે ગુરુ ચરણમાં નમ્યા. કુલીન જના વિનયને ચુકતા નથી પછી હાથ જોડીને બાળ્યા. રાજાએ ગુરુ ભગવંતને કહ્યું હું વિભા ! સ્વગ અને મેક્ષને આપતુ ધર્મ તત્ત્વ મને કહો.
ગુરુ મેલ્યા. જિનેશ્વરે કહેલા સમ્યગ્દર્શન પૂર્ણાંકને નિરાકાર અને સાકાર ધમ' સુખલક્ષ્મીના ખજાના છે. એમાં મેાક્ષસુખદાયી એવા પ્રથમ ધમ' સાધુઓમાં રહેલા છે. તે ગૃહસ્થામાં રહેલા બીજો ધમ સ્વગ સુખદાયી છે. આ રીતે ગુરુવાણી સાંભળીને વિરક્ત થયેલાં રાજાએ શત્રુ જ્ય નામનાં માટા પુત્રને રાજ્ય ઉપર સ્થાપીને સવેગ રસથી, ભરપુર એવાં રાજાએ અતઃપુર અને મંત્રીની સાથે સુ'યમલક્ષ્મીના આશ્રય કર્યાં. ત્યારે ગુરુએ હિતશિક્ષા આપી.
હે ભદ્ર ! કાઇક રીતે ક્રોડા ભવામાં દુલ ભ અને શિવસુખના સાધનરૂપ ચારિત્રરત્નને ભાગ્ય ચેાગે પામીને ક્રિયાકાંડામાં પ્રમાદ કરવા કયારેય ઉચિત નથી. પ્રમાદ કરતા પૂર્વધર સાધુ પશુ નિગઢમાં જાય છે, જીવેાએ અન`તીવાર દ્રવ્યચારિત્રીપણું પ્રાપ્ત કર્યુ છે પણ ભાવલિંગ વિનાં નિશ્ચિત સ્વાર્થની સિદ્ધિ થતી નથી.
આ રીતે ગુરુની શિક્ષાથી નિમળ ચારિત્ર ધમને પાળીને [ ૧૨૧
acadoesnt
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနနနနနနနနနနနနနနန
နေလိုလို
રાજાદિ સેવે મોક્ષમાં ગયાં. ત્યારે તેઓનાં ગુણથી ખુશથયેલા કેટલાકે શ્રાવકાચારને તે કેટલાકે સમકિતને સ્વીકાર કર્યો છે વળી કેટલાક ભદ્રકભાવને પામ્યાં.
હે સ્વામિન્ ! આમ ધર્મને મહિમા જોઇને મેં પણ ત્યાં જ ગુરુ પાસે શિવસુખદાયક સમકિતને સ્વીકાર કર્યો. ત્યારે કૃપા સાગર આચાર્ય ભગવંતે સમકિતની સ્થિરતા માટે મને ઉદ્દેશીને કહ્યું.
તપ કૃતાદિનું કારણ અને જ્ઞાન–ચારિત્રનાં બીજરૂપ સમ્યકૃત્વ ભવ્ય જે દ્વારા પુણ્યથી જ પમાય છે.
ચારિત્ર અને જ્ઞાન રહિત એવું પણ દર્શન પ્રશંસનીય છે પણ મિથ્યાત્વરૂપી વિષથી દુષિત (સમકિત રહિત) જ્ઞાન અને ચારિત્ર પ્રશંસનીય નથી.
સંભળાય છે કે જ્ઞાન-ચારિત્રથી રહિત એ પણ શ્રેણિક રાજા સમ્ય-દર્શનનાં માહાભ્યથી તીર્થકર પણને પામશે. ચારિત્ર ધારણ વ કરતાં પણ છે જેનાં પ્રભાવે ઘણું સુખનાં નિધાનરૂપ મેક્ષને મેળવે છે ભવજલમાં યાનપાત્રરૂપ અને કર્મરૂપી વનને માટે દાવાનલ રૂપ એક માત્ર સમકિત રત્નને અહીં આશ્રય કરે.
આ રીતે ગુરુ મુખચંદ્રમાંથી નીકળેલાં શિક્ષા સુધાને પીને મેં પણ મારા મન ઘરમાં સત્ય તત્વનું દર્શક અને મિથ્યાત્વરૂપી અંધકારને ફર કરતાં સમ્યક્ત્વરૂપ મહાદીપકને ઔચિત્યાદિ ગુણયુક્ત પણે પ્રાણથી અધિક પ્રિયપણે અને નિશ્ચિતપણે ધારણ કર્યું
આ રીતે વિષ્ણુશ્રીએ કહેલ જિન ધર્મનાં પરમ પ્રભાવને સાંભળીને મિથ્યાત્વરૂપ અંધકારને દૂર કર્યો છે એવી પ્રિયાએ સાથે આનંદિત થયેલે શ્રેષ્ઠી બે.
હે પ્રાણપ્રિયે ! તે કહેલું આ જિનધર્મનું તત્વ સત્ય છે, શું ચિંતામણિ પ્રાપ્ત થયે છતે લેકેને ઇચ્છિત થતું નથી ?
આઠમી પ્રિયા બોલી કે આ સર્વ અસત્ય છે, ધૂર્તનાં વચનેમાં
Possessessessessessessedseasesoresasteststofessodesosofessessedent''''
૧૨૨ ]
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
ဖုန၉၉၅၉၈၀၉၉၈၈၈၈၉၉၈ဖုဖုဖုဖုဖဖဖဖ
જેમ તેમ વિશ્વાસ કેણ કરે છે? કુબુદ્ધિવાળાઓએ નકામા પુરાદિ શાસ્ત્ર નિર્માણ કરીને પિંડદાનાદિ પુણ્ય નિર્માણ કર્યા છે.
ત્યારે આ સાંભળીને વિમિત થયેલાં રાજાદિએ વિચાર્યું કે નક્કી આ સ્ત્રી દૂર ભવ્ય અથવા અભવ્ય છે. દૈવી સંપત્તિ અને રાજલક્ષ્મી અહીં સુલભ છે પરંતુ જિનધર્મની શ્રદ્ધા દુર્લભ છે. જેમ જવરપીડિતને અનની રુચિ ન થાય તેમ મેહ વિરુદ્ધ લોકેને સદુધર્મની રુચિ ન થાય જેમ રોગને ભાર ક્ષીણ થતાં અનમાં રુચિ થાય છે તેમ ભાવ મળ ક્ષીણ થયે છતે તત્વાર્થમાં રુચિ મનાઈ છે.
મહાત્મા એવા મંત્રી શ્રેષ્ઠનું કથાનક કર્ણમાં પધરાવીને સમ્યક્ત્વ તવથી શ્રેષ્ઠ એવાં જિનધર્મમાં પિતાનાં મનને દઢ કરે.
સિદ્ધચક્ર ધ્યાવે રે ભાવિકા હવે તેણે નાગશ્રીને કહ્યું હે પ્રિયે ! તારાં સમકતનાં ઉત્પત્તિની સૂચક એવી પિતે અનુભવેલી પુણ્યકથાને તું કહે.
પતિની અમૃત જેવી વાણીને કર્ણરૂપી અંજલિથી પી જઈને આનંદિત અંતઃકરણ વાળી તેણીએ વૃત્તાંત કહ્યો.
આજ ભરત ક્ષેત્રમાં વારાણસી મહાનગરીમાં જેણે શત્રુઓને જીતી લીધાં છે એ સેમવંશીય જિતારી રાજા હતે. લાખેને આપતાં તેણે વિદ્વાનોની સભામાં સહજપણે ઉત્સવે કરાવ્યા તેણે યુદ્ધમાં પણ લણવેધી બાણેથી સહજ રીતે શત્રુઓને ભયભીત કર્યા
ઘણાં ગુણોથી યુક્ત એવી કનકચિત્રા નામે તેની પત્ની હતી. તેમનો વિનયી એવી શીલ સુંદરી નામે પુત્રી હતી. ઘણું પુત્ર ઉપર જન્મેલી હોવાથી અને અત્યંત રૂપવાન હોવાથી તે માતા-પિતાને પ્રાણથી પણ અધિક વહાલી હતી.
પરંતુ યૌવનનાં પ્રારંભમાં દાઉજવર, શિવેદના આદિ રંગનાં સમૂહથી પીડાયેલી, મુંડ થયેલાં માથાથી દુઃખી થયેલી, દીનતાનાં આવાસરૂપ તેણે મુદિતા નામને પામી, અરે ! કર્મની વિચિત્રતા?
---- [ ૧૨૩
-
persedeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeese
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
နု(ဖ၀၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀$$$ $$$$$
နု વૈદ્યોનાં સમૂહ દ્વારા રાત-દિવસ-મંત્ર-તંત્ર ઔષધિઓ આદિથી સાર સંભાળ કરાતી પણ કઈ રીતે સમાધિને ન પામી.
એકદા સર્વજ્ઞ, ધર્મનાં જાણનારા અને સંવેગરસની વાવડી સમાં વૃષભશ્રી મહાસતિ તેણીનાં ઘરે આવ્યાં. કલ્યાણરૂપી વૃક્ષ માટે નીક સમા તે સાધ્વીને વંદના કરીને હાથ જોડીને, ભૂમિ ઉપર બેઠેલી મુંડિતાએ વિનંતિ કરી, હે સ્વામિનિ ! રંગરૂપી દાવાગ્નિની જવાલા મને અધિક પીડે છે. તેથી કૃપા કરીને મને ઔષધ કહે કે જેથી આ રોગ શાંત થાય.
હે સ્વામિનિ ! તમે જગતના જીવની દયારૂપ, અમૃતની વાવડી સમા છે. કારણ આપ સ્વાભાવિક પણે વિશ્વોપકાર કરવામાં નિષ્ણાત છે. તેથી વિશ્વવિનિ ! વિવિધ રોગોનાં મહા વેગથી, વિહવલ ચિત્તથી, તમારી પાસે કંઈક ઔષધને યાચું છું
તે સાધ્વી બોલ્યાં, પૂર્વભવમાં ઉપાર્જિત કરેલાં કર્મોનાં પરિ પાકથી ભવવનમાં સુખ અને દુઃખને પામે છે. ભૂખ્યાને જેમ ભેજન અને તરસ્યાને જેમ પાણું ઈષ્ટ છે. તેમ સર્વશે કહેલા ધર્મ રોગોનું ઔષધ છે. સુદેવ-ગુરૂ-ધર્મ આદિ તને, શ્રદ્ધા પૂર્વકને તે ધર્મ સાધુ અને શ્રાવક એમ બે ભેદે કહેવાય છે.
ઇદ્રિને જીત્યા વગર સાધુધર્મ પાળ દુષ્કર છે. શું પાંગળે માણસ મેરુ શિખર પર ચડવાની શક્તિને પામે છે? દેશથી, પાપના ત્યાગથી, બાર વ્રતથી, ભૂષિત શ્રાવકધર્મ સુકર છે. તેથી હે વત્સ ! હમણાં તું મને સ્વીકાર. તેને સ્વીકારીને સમક્તિયુકતપણે કરતાં અષ્ટ કર્મનાં ક્ષયમાં સમર્થ એવી અરિહંતની અષ્ટ પ્રકારી પૂજાને કર. જિન સન્મુખ રહેલી એવી તું સારાં પુષ્પ નૈવેદ્યાદિ, પુણ્ય વસ્તુઓથી, ત્રણે સંધ્યાએ સિદ્ધચક્રની પૂજા કર. પદે પદે એ નામના માયાબીજના જાપપૂર્વક આદથી આઠ હજાર નવકારને જપ. નિત્ય સુપાત્રમાં અને દીન દુઃખીઓને અન્ન આ૫ અને સુખ-સિદ્ધિદાયક એવું સાધર્મિકોનું
હ olossessoweddesseldooooooooosebeesedseafooooooooooooooooooooooooooooo૧૨૪ ]
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
နအဖုဖုဖုဖုဖုဖုဖုဖုလို
વાત્સલ્ય કર વળી રત્નાભરણેથી ભૂષિત અને સુખકારી એવું સુવર્ણ મય જિન બિંબ કરાવ. આ રીતે કરતાં સાધ્ય કરેલાં એવાં તારાં શરીર રૂપી વેલડી ઉપરથી છ મહિને સર્વે પણ ગરૂપ નાગણે જતી રહેશે. | ઋષભશ્રીએ કહેલ જિન ભક્તિયુક્ત ધમને કરતી, તે રાજપુત્રી છ મહિનામાં સર્વથા રેગમુક્ત બની મહાપ્રભાવવાળી થઈ તે અનુઠાનનાં પ્રભાવે તે રાજકન્યા દિન પ્રતિદિન ત્રણે લેકને છતાં એવા સૌભાગ્યને પામી વિશ્વમાં અદ્ભુત એવું તેણીનું રૂપ જોઈને રાજાદિએ મંત્રો-ઔષધીઓથી અધિકપણે ધર્મને નિશ્ચિત કર્યો.
એકદા તે સાધ્વીજીઓએ કરેલા ઉપકારને સારી રીતે યાદ કરતી કૃતજ્ઞ અંતઃકરણવાળી, તે સાધ્વીસમૂહને નમવા માટે ગઈ. સર્વ સાધ્વીને વાંદીને પ્રસન્ન મુખવાલી તેણીએ માર્ગદાયક ઋષભશ્રીને કહ્યું. હે ભગવતી ! અમૃત સ્નાનની જેમ આપની કૃપાથી હું તેજ ક્ષણે રોગરહિત અને રૂપવાન થઈ. હવેથી હું જેની લીલાને કહેવા માટે તે પણ સમર્થ નથી એવા ધર્મને નિરતિચારપણે યથાયોગ્ય રીતે કરીશ. દેશ-કાલ ગૃહાદિને ઉચિત એવા વિશુદ્ધ અન્નપાનાદિથી હું આપને સત્કાર કરવાને ઇચ્છું છું. જે ગૃહસ્થ જિનપૂજા ગુરુભક્તિ અને સર્વ સંઘનાં લેકેનું વાત્સલ્ય કરે છે તેઓને જન્મ સફળ થાય છે.
2ષભશ્રી બેલ્યાં, હે ભદ્રે ! આમાં શી મહાનતા છે ? જિને કહેલ જે વ્રતથી રૂપ અને નિરેગિતા થઈ. જે શુદ્ધ ભાવયુક્ત જીવ હેય તે આ ધર્મથી દુઃખે કરીને પામી શકાય એવાં સ્વર્ગ અને મોક્ષની લક્ષ્મીને પણ મેળવે છે. '
સમકિત પૂર્વક જિનકથિત વ્રતને જે પ્રયત્નપૂર્વક પાળે છે તે કેવલ્ય લક્ષમીને પામીને સિદ્ધિ વધૂ સાથેનાં સતત વિલાસને પામે છે.
હવે પરિવારસહિત તેણીએ તે સાધ્વીને પિતાના ઘરે લાવીનેશુદ્ધ વસ્ત્ર-અન પાનાદિથી પડિલાવ્યાં.
પછી ધર્મ પ્રભાવે તેણીનું રૂપસૌંદય સર્વ રાજાઓનાં આવાસમાં
A
d dessessessessessessedsed Messessessessssssssssssessesses.
[ ૧૨૫
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
મંગળ
પ્રખ્યાત થયું. પિતાએ તેણીનાં વિવાહ માટે બંને પક્ષે વિશુદ્ધ, સમૃદ્ધ, રૂપવાન એવા અનેક રાજપુત્રાને જોયા. પરંતુ તેણીનાં સૌભાગ્યની સ’૫ત્તિથી અધિક તે। દૂર રહ્યું પણ થોડીક પણ સમાનતાવાળા કોઇ વર દેખાતા ન હાતા.
હવે તુરૂષ્ક દેશમાં ચક્રકેાટ નગરના, ઇંદ્ર જેવી કાંતિવાળા, ઉદ્ધત અને મહાદુષ્ટ એવા ભગદત્ત રાજાએ દૂત દ્વારા જિતારી રાજા પાસે વિશ્વોત્કૃષ્ટ રૂપવાલી, શીલસુ દરીની માંગણી કરી તે પણ રાજા પાસે આવીને પ્રણામ કરીને આ રીતે નિવેદન કર્યું.... કે પ્રખ્યાત, લાગ્યરૂપ, પુણ્યામૃતની નદી સમી, વિષ્ણુની લક્ષ્મી જેવી, તમારો પુત્રીની સમ હાવાં છતાં પણ સરળતાથી ભગદત્ત રાજા માંગણી કરે છે. વિનયી અનીને તે પુત્રી તેને આપે! અને સુખકારી એવુ આપનુ સ્વજનપણું ચિરકાળ સુધી થાઓ. ગુણવાન એવી પુત્રૌ પણ કોઇને આપવાની હોય છે, પણ આ રીતે ગુણિયલ વર તેા પુણ્યથી જ મળે છે. કુળ-શીલ શરીર-વિધા-ધન-વય અને સનાથપણુ* આ ગુણ્ણા વરને વિષે ગ્રહણ કરવા જોઇએ. તે બધાં આ રાજામાં છે.
હવે રાજાએ પેતાના વિચાર તને કહ્યો. જો કે તમારા રાજામાં વરચેાગ્ય ગ્રુહ્યા છે. તે પણ કુળ અને ધવડે હીનતાથી કૂતરાને મણિમાળાની જેમ હું આ પુત્રી નહી' આપું. સર્વે' ગુ@ાથી યુક્ત હાવાં છતાં પણ તે એ થી (કુલ–ધ) રહિત જન વિદ્વાનોનાં અ'તરમાં નિર્ગુણ તરીકે પ્રકાશે છે. આથી તારા રાજાને તારે કહેવુ કે જે કન્યારત્નને તે ઇચ્છે છે તે પ્રથમ મારા રણસાગરને જુએ.
હ્યુ છે કે, સરેવર પાથી, સામ લક્ષ્મીથી, સેના સુક્ષ્મામિથી, કલેવર જીવથી, વાદળાએ વૃષ્ટિથી, પ્રાસાદ દેવપૂજાથી, કાવ્ય રસયુક્ત શાભે છે તેથી રહિત નહીં. તેજરહિત રત્ન કે સુગંધ રહિત પુષ્પની જેમ ધમ રહિત પ્રાણી મહાનતાને પામતા નથી.
વ્રતની વાણીથી યમની જેમ ગુસ્સે થયેલા તે ભગદત્ત સ’ગ્રામની સામગ્રી એકઠી કરીને તે નગરમાં આવ્યેા. ચતુર’ગ સેનાથી યુક્ત, યુદ્ધની
achchhc
૧૨૬ ]
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૧૧૧૧૧૧૧૧૧૧૧૧
-
ખણજવાળ મજબૂત હાથવાળો જિતારી રાજા પણ હાથીની જેમ સામે આ .
સર્વ દિશાઓમાં એકમાત્ર આક્રમણ કરવામાં લંપટ અને કલ્પાંત કાળનાં અગ્નિની જવાલા જેવું, પૃથ્વીતલને કંપાવતુ, ભગદત્ત રાજાનાં સૈન્યને જોઈને ન્યાય ઉપાયના જાણકારોમાં અગ્રેસર અને પિતાનાં ગાણની કલ્યાણ લક્ષ્મીને ચિંતવતા સુદર્શન મંત્રીએ રાજાને આ રીતે કહ્યું.
હે સ્વામિન્ ! પિતાની પુત્રી ભગદત્ત રાજાને આપીને આની સાથે સંધિ કરવી જોઈએ, કારણ આ દુર્જય જણાય છે. સંધિ અને વિગ્રહને વખતે બળાબળને નિર્ણય કરશે અને સર્વ વાતની જાણકારી મેળવવી આ રાજનીતિનાં પ્રાણે છે. અતિ બલવાન રાજા સાથે સર્વ અનર્થના કારણભૂત એવા સંગ્રામને નીતિશાસ્ત્રકારો માનતા નથી.
અનુચિત કર્મને આરંભ, સ્વજનનો વિરોધ, બળવાન સાથે સ્પર્ધા અને સ્ત્રીઓને વિશ્વાસ આ ચારે મૃત્યુનાં દ્વાર છે.......
પિતાની જાતને વિજયી માનતા, ભુજબળના અભિમાનવાળા જિતારિ રાજાએ કિંચિત્ ક્રોધથી, ઉદ્ધત બુદ્ધિથી, પ્રધાનને કહ્યું. હે મંત્રિનું ! દુરાચારીને પિતાની પુત્રી આપી રાજયને ભેગવવું એ ક્ષત્રિયને માટે પિતાના કુળનાં લાંછન રૂપ છે. રત્સવ આવતાં જયલક્ષ્મીમાં લંપટ સૈનિકે જીવિતને ઘૂંક સમાન માને છે. તે મંત્રિન વિરપુરુષને માટે રણસંગ્રામમાં મરણ થાય તે સ્વર્ગ લક્ષ્મીનું શરણું થાય છે. તે જીવન એ જય લક્ષ્મીનું કારણ છે.
જિતે છતે લક્ષ્મી મળે અને મરે છતે સુરાંગનાં પ્રાપ્ત થાય છે. કાયા ક્ષણમાં વિધ્વંસ પામનારી છે તે રણમાં કરવામાં ચિંતા શું કરવી? યુદ્ધથી ભાગેલા ક્ષત્રિયે, ક્રિયાભ્રષ્ટ બ્રાહ્મણે અને શીલમુક્ત લિગીઓ (સાધુઓ) આ ત્રણે મહાપાપી છે.
મંત્રીને આ રીતે કહીને રાજાએ યુદ્ધ સામગ્રી કરાવી. વિધિ વક થયે છતે શું હિતકારી વચનને પણ જીવ માને છે ?
bootstededecustastasestedesteslestadestoksestagedeskstadosledtedestastasedastades destacadastadeoleostestestostestadestastedes
[ ૧૨૭
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
પછી ચારે બાજુ તે બંને રાજાના સૈન્યને પૃથ્વી ઉપર અતિ ભયંકર એ સંગ્રામ થયે. દાવાનળની જેમ પ્રસરતાં ભગદત્ત રાજાના સૈન્યથી ભગ્ન થયેલું જિતારિ રાજાનું સૈન્ય જલદીથી ભાગી ગયું. અને દિવસે નક્ષત્રમાં સમૂહની જેમ સર્વ રસૈન્યને નાશી ગયેલું જોઈને કાગડાની જેમ પૂજતે જિતારિ રાજા ભાગી ગયે.
ભગદત્ત રાજાવડે સર્વત્ર કદર્થના કરાતી તે નગરીએ નાથ વિનાની નારીની જેમ કરુણ આકંદ કર્યું. ભયવિહલ બનેલી રાજરાણીએ ક્ષેભ પામી. વળી ચોરોએ ર–માણિકયની વસ્તુઓ પ્રહણ કરી.
ત્યારે પિતાનાં ચરિત્રને જાણીને, દુઃખનાં ભારથી સંતપ્ત થયેલી અને જીવનથી પણ ખેદ પામેલી મુંડિતાએ ઘણું ભાવથી જિનપ્રતિ માઓને નમસ્કાર કરીને અને પિતાનાં ગુરુનાં ચરણેનું સ્મરણ કરી સમક્તિ યુક્ત ચિત્તવાળી તેણીએ, નિષ્કપટ મનથી સાગાર અનશન સ્વીકારીને નવકારને જપતી તેણી ઘરની વાવડીમાં પડી. ત્યારે સમ્યગૂ ધર્મના પ્રભાવે તે જળ ઉપર અદ્ભુત એવું સુવર્ણમય સિંહાસન પ્રગટ થયું અને નયનને આનંદ આપનારી તેમજ દેવતાઓથી પરિવરેલી ત્યાં બેઠેલી તેણીને નગરજનોએ વાંધી.
દેવડે લોખંડી ખીલાઓથી બંધાયેલા ભમતા બે રીરવાળા રે મોઢામાંથી લેહી વમતા થયા તે જોઈને ધ્રુજતા શરીરવાળે ભગદત્ત રાજા જમીન ઉપર કપાળ અડાડીને નેકરની જેમ તેણનાં ચરણમાં નમ્ય.
આનંદિત ચિત્તવાળાં દેએ પ્રગટ કરેલાં પુત્રીનાં મહાભ્યને સાંભળીને વિરિત થયેલે રાજા જિતારી ત્યાં આવ્યા. પિતાના અપરાધને ખમાવીને પ્રણામ કરીને ભગદત્ત રાજાએ પણ તેને મોટા ભાઈની જેમ માન્યું, ત્યાં તે બંનેએ ઈંદ્રમહોત્સવ જે પ્રીતિ ઉત્સવ કર્યો. યુદ્ધશાંતિ આદિથી સર્વે પણ નગરજને આનંદ પામ્યા.
તે અવસરે ધૃતરૂપી અમૃતનાં સાગર સમાં અને જેઓએ પૃથ્વીને પવિત્ર કરી છે એવાં સાગર નામના ગુરૂ ત્યાં પધાર્યા.
૧૨૮ ].
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
၇၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၇
વનપાલ દ્વારા તેઓનું આગમન જાણીને ખુશ થયેલા બંને રાજાઓ પરિવાર સાથે વંદનાથે ગયા. નમીને બેઠેલા તે બંનેને આશીર્વાદ આપતા તે તાતત્વનાં પ્રકાશ માટે ધમ દેશનાં આપી.
(શ્રીધમ ઉદયથી એક પ્રકારે, જ્ઞાન-ક્રિયાથી બે રીતે, જ્ઞાનાદિ રત્નત્રયથી ત્રણ રીતે, દાનાદિ ભેદ ચાર રીતે, તેથી પાંચ રીતે, આવશ્યક પાલનથી છ રીતે, નયથી સાત રીતે, પ્રવચન માતાએથી ૮ રીતે તવેથી નવ રીતે અને ક્ષમાદિ સદ્ગુણોથી દશ પ્રકારે છે. સમ્યગૂ એવાં જ્ઞાન અને ક્રિયાથી જેએ ઈચ્છિત માટે યત્ન કરે છે તેનાં તાદાઓ ભાવથી સર્વ ફળ પ્રાપ્ત થાય છે. સાધધ અર્થને સર્વથા ઓળખીને જે સારી રીતે વર્તન કરે છે તે સર્વત્ર તેના દર્શનથી તેને સાધે જ છે. તેથી અસાધ્યને આરંભ કરનાર અને સાધ્યને આરંભ ન કરનાર એ બંનેનું સમ્યગુરાની ગ્ય નથી કારણુ બંને પરસ્પરનાં આશ્રયી છે. આથી જ આગમાની જે કિયા તે જ સમ્યગૂ કહેવાય છે અને આગમજ્ઞ પણ તે જ છે જે યથાશકિત ક્રિયામાં પ્રવર્તે છે. દરિદ્રતાથી હણાયેલ કેક ચિંતામણીનાં સ્વરૂપને જાણકાર તેની પ્રાપ્તિના ઉપાય હોવાં છતાં અન્યત્ર પ્રવર્તે છે. તે જે અન્યત્ર પણ પ્રવતે છે, તે તેના સ્વરૂપને જાણકાર નથી. માલતીની સુગંધને જાણકાર ભમરો ઘાસ ઉપર રમત નથી. શાશ્વત સુખની પ્રાપ્તિ એ જ્ઞાન–ક્રિયાનું મુખ્ય ફળ છે. સ્વર્ગ અને મર્યકનાં સુખે તે તેના આનુષંગિક છે)
આ રીતે તેમની પાસેથી વાણું સાંભળીને સંવેગરસથી ભરપૂર એવાં જિતારિ–ભગદત્ત આદિ રાજાઓ મંત્રી આદિની સાથે સમકિતનાં એક માત્ર પ્રતિષ્ઠાનરૂપ અને શીલનાં અંગરૂપ ગુણભરપૂર એવા ચારિત્રરૂપ વાહન ઉપર આરૂઢ થઈને સંસાર સાગરને તર્યા. માતાથી પ્રેરાયેલ, કામગથી વિરક્ત થયેલ, શીલસુંદરી પણ ત્યાંથી દીક્ષા લઈને મોક્ષે ગઈ
e
stosowedeesa@este desertecost
deceded
:
[ ૧૨૯
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિતારિ રાજાના પુત્ર જિતશત્રુ રાજાએ પેાતાના પિતાના સંયમ પ્રાપ્તિ નિમિત્તે સર્વત્ર અદ્ભુત એવા ઉત્સવ કરાવ્યેા. પ્રાસાદ પ્રતિમા દીક્ષા-તપ ધ્વજા દિને વિષે ધન્ય પુરુષનુ’જ ન્યાયપાર્જિત ધન કૃતાથ તાને વરે છે.
હૈ સ્વામિન્ ! રાજાથી ઉત્પન્ન થયેલ મુણ્ડિતાનાં મહિમાને દેખીને મેં પણ ત્યારે સમકિત સ્વીકાર્યુ સમ્યક્ત્વી વિશુદ્ધ ચિત્તવાળુ પ્રાણી ક્રિયારહિત હોવાં છતાં પણ સિદ્ધિવધૂને હાથ વેંતમાં કરી નિત્ય આનદને પામે છે.
જિનધની ઉન્નતિમાં રાજધાની સ્વરૂપ એવું આ નાગશ્રીએ કહેલા કથાનકને હૃદયમાં ધારણ કરીને પત્ની સાથે શ્રેષ્ઠી ખેલ્યા કે ખરેખર, આ સત્ય છે. ત્યારે પ્રિયા કુદલતા ખાલી, હે દેવ ! ધૂતવાકયની જેમ કલ્પિત એવુ' આ સ હુ' જરાપણુ સાચુ' માનતી નથી.
ત્યારે રાજાદિએ વિચાયુ અરે ! મેઘધારાએથી મગસેલિયા પથ્થરની જેમ સુવાકયાથી આ શ્રી અભેદ્ય છે. જે પ્રાણી શુકલપાક્ષિક થઈ અહી શ્રેષ્ઠપણાને પામે છે, તેનુ”જ અંતર અન્યની સ્તુતિ સાંભળી આદ્ર [પ્રસન્ન] અને છે.
આ રીતે રાજપુત્રીની જેમ જે જિનકથિત ત્રતાને દઢ સ્થિરતાથી ધારણ કરે છે તે નિશ્ચય સમકિતી જીવા સિદ્ધનાં કે દેવનાં સુખાને પામે છે. કણુ માટે શ્રેષ્ઠ પ્રેયરૂપ રાજપુત્રીનું આ રીતે ભુવનમાં અતિશયવાળું કથાનક સાંભળીને જિનમતને જાણતાં પ્રધાનયુક્ત રાજાએ પણ આનંદ અનુભવ્યે.
ચતુર્થાં પ્રસ્તાવ સંપૂ પાંચમા પ્રસ્તાવ
પ્રભુ નામની ઔષધિ
હવે કસ્તુરી, ગરુ, ધૂપાદિથી, વિશેષ રીતે ભક્તિથી જિન પ્રતિમાઓની પૂજા કરીને શ્રેષ્ઠીએ પદ્મલતાને કહ્યું, હે પ્રિયે! તારા સમ્યક્ત્વનાં સૌભાગ્યની કથા તું કહે જે સાંભળીને હું પ્રીતિને વહન કરુ.
૧૩૦ ]
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
နန္ဒ၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၉၇၉၉၉၉၉၉၇
અમૃતની મધુરતાને જિતને સ્વામીને આદેશ પામીને સદર્શનની ઉત્પત્તિનું કારણ કહ્યું.
કામદેવની ઉપમાવાળા અનેક લોકોનાં કીડાસ્થાનરૂપ સુખસંપન્ન અને પૃથ્વીના અલંકારરૂપ અંગ નામે દેશ છે.
ત્યાં પિતાની સંપત્તિથી સ્વર્ગ સંપત્તિને હરાવતી અને હીનજને માટે આધારરૂપ એવી ચંપા નામે નગરી હતી. તેણીનાં સૌભાગ્યના ભારને કહેવાને કણ સમર્થ થશે ? જેના રાજા પૂર્વે વાસુપૂજ્ય ભગવાન હતા. અરે ! જે હમણું પણ સુભદ્રાનાં શીલરૂપી, Íરથી સુવાસિત છે. તેની સાથે ભેગાવતી (ઈંદ્રપુરી) ઘેડી પણ સમાનતા કઈ રીતે કરે ?
ત્યાં વિષ્ણુ જે પરાક્રમી, બ્રહ્મા જે તેજસ્વી અને ઈંદ્ર જેવી લક્ષમીવાળે નરવાહના નામે રાજા હતા. તે રાજા ગુણેથી ગુણવાને માં, પુણ્યથી પુણ્યવાને માં, અને બળથી બળવામાં પ્રથમ તરીકે પૃથ્વી ઉપર પ્રસિદ્ધ હતા.
લક્ષ્મી જેવી કાંતિવાળી, કમલ જેવી સુગંધવાળી (પદ્િમની) સૌભાગ્ય સંપત્તિનાં આવાસરૂપ અને કપટરહિત મનવાળી એવી પદ્માવતી નામે તેણી રાણી હતી.
ત્યાં આસ્તિકતા ગુણનાં સમૂહથી સુંદર, જિનભક્તિ પરાયણ અને સમકિતીઓમાં ભૂષણરૂપ એ ઋષભદાસ નામે શ્રેષ્ઠો હતે ઘણું એવાં ધનરૂપી પાણીથી સાતે ક્ષેત્રોમાં વરસતે અને યથાગ્ય રીતે દિીનજનેને ખુશ કરતે તે આ લેકમાં મેઘનાં ઉદય જે થયે.
તેની પદ્માવતી નામે પ્રિયતમ પત્ની સતિ એવી હતી જે પુણ્ય કાર્યો કરતાં કયારેય અટકતી નહતી.
પ્રગટ વિનય અને વિવેકવાળી અને પૃથ્વી ઉપર પ્રત્યક્ષ લાવણ્યરૂપ અમૃતનાં વાવડી સમી પદ્મશ્રી નામની તેમને પુત્રી થઈ ત્રણે લેકની સ્ત્રીઓનાં સમૂહનાં સૌંદર્યને જિતતું એવું એકમાત્ર તેનું રૂપ જોઈને કિણ કણ વિસ્મિત મનપાલાં થયાં નથી? * હવે ઝષભ શ્રેષ્ઠીએ દારિદ્રય, દુર્ગતિ અને દુઃખરૂપ દાવાનળને
anosudstedtstedegestasto destes dadestostecededestesteste destacadedesteste dedastestostedade de sedades
[ ૧૩૧
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
માટે મેઘ સમાન, એધિ બીજની વૃદ્ધિ માટે એક માત્ર કારણરૂપ, ભવતારક, અને માન-પ્રમાણ-વણ થી યુક્ત પ્રતિમાએથી શેલતુ જિનદ્વિર નગરીમાં બધાવ્યું..
દિવ્ય આભૂષણેાથી ભૂષિત અને સખીઓથી પરિવરેલી પદ્મશ્રી રાજે ત્યાં દેવપૂજા માટે જાય છે.
ત્યાં બૌધ્ધામાં શ્રેષ્ઠ, ઘણાં યશવાળા યુદ્ધદાસ નામે શ્રેષ્ઠી તુતે. બુધ્ધદાસી તેની પ્રિયા હતી. નવીન યૌવનના આરભથી મન્મત્ત થયેલા બુધ્ધસધ નામે તેમના પુત્ર હતા.
એકદા તે પુત્ર પ્રત્યક્ષ કામદેવ જેવા કામદેવ નામના મિત્ર સાથે જિનમ‘દ્વિરે પહોંચ્યા. ત્યાં જિનપૂજામાં કુશળ જેવી આંખવાલી પદ્મશ્રીને જોઇને કુમારે વિચાયું.
અહે ! રૂપ અહા ! પુરુષોની આંખના થાકને દૂર કરતી શરીર કાન્તિ, અહા ! યુવાનાના ઉન્માદ માટે ઔષધરૂપ સર્વાંગનુ સૌભાગ્ય કુલધારી, દિબ્યરૂપવાળી, અમૃતનાં ઝરણાં સમી, તેણીને જોતા તે ક્ષણ માટે યાગીની જેમ નિનિમેષ નયનવાળા થયા. આ રીતે જોતા તે કામબાણેાથી એ રીતે પીડાયેા કે જેથી ડગલુ મૂકવા પણુ સમ ન થયે.
પછી મિત્ર પરાણે સમજાવીને કામબાણેાથી વિધાયેલા એવા પણ શ્રેષ્ઠીપુત્રને પોતાનાં ઘરે લઈ ગયા.
કામજવરથી જલતી કાયાવાળા તે પાણીથી ત્યજાયેલ માછલીની જેમ બિછાનાયુક્ત પલંગમાં પણ ધીરતા પામ્યા નહી.
કામદેવ દ્વારા તેની વાત જાણીને સ'ભ્રમયુક્ત ચિત્તવાળી માતાએ ત્યાં આવીને પુત્રને કહ્યુ', હે વત્સ ! હમણાં તારા શરીરમાં કઇ રોગ પીડા કરે છે ! તુ ઊંઠે સાકરનું પાણી પી લેાજન કર ! અથવા સીતા. પલાથી મિશ્રિત ઉકાળેલુ દૂધ લે અથવા તને જે ચિંતા હૈાય તે તુ
મને કહે
કામ વિકારો વિદ્યુલ ચિત્તવાળા કુમારે, લજ્જા મૂકીને નિશ્વાસ મૂકતા મૂકતા માતાને કહ્યુ. ઋષભ શ્રેષ્ડીની કન્યાના હસ્તમેળાપના
abdash
૧૩૨
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
w
9999999999999
જ અભિષેકથી હે માતા ! મારા શરીરના તાપની પરંપરા જલદીથી શાંત થશે.
તે સ્વરૂપને જાણીને ઉત્સુક મનવાલી માતાએ જલદીથી પતિ બુદ્ધદાસને જણાવ્યું. ચિતાયુક્ત મનવાળી તેણે પણ જલદીથી ત્યાં આવીને તાપની શાંતિ માટે પુત્રને વચનામૃત પાયું.
હે વત્સ ! નિર્મળ ચિત્તવાળે, સારા લોકેની પરંપરામાં શ્રેષ્ઠપણે રહેલે, તું આ અશક્ય વસ્તુને વિષે કદાગ્રહ કરે છે. ચાંડાળોની જેમ નિત્ય માંસભક્ષી, બૌદ્ધધર્મમાં ધુરંધર એવા આપણને સ્પશીને જેઓ સ્નાનની ઇચ્છા રાખે છે. તેથી હે સુજ્ઞ! કહે કે ધન્યતમ એવી આ કન્યા, ચંડાળની કામધેનુની જેમ તને કઈ રીતે આપશે. પંડિતએ સાધ્ય વસ્તુઓમાં પ્રયત્ન કરે જોઈએ. શું બળવાન એ પણ પાંગળો સુમેરું ચઢી શકે છે? બુધજને સુપાત્રમાં દાનની જેમ સમાન ધર્માચારવાળાએને સમાન અદ્ધિવાળાઓનાં કુલમાં કન્યા આપે છે. જેઓનું ધન-જ્ઞાન અને ગુણેનું સામ્ય છે તેઓને વેગ પ્રશસ્ય છે
હે પિતા! ઘણું કહેવાથી સર્યું હું તે કન્યા વગર જીવીશ નહી. આ રીતે પિતાનાં પુત્રે કહ્યું છતાં બુધ્ધદાસે આ રીતે વિચાર્યું.
અરે! દેવતાઓથી પણ માપી ન શકાય એવું આ કામનું મહાભ્ય છે. તેથી નષ્ટ પામેલ ચિત્તવાળો, ડાહ્યો માણસ પણ ગાંડાની જેમ વતે છે. ઇંદ્રથી માંડીને ભિખારી સુધી ત્રણે લેકવાં સર્વ જે કામદેવીરૂપી માછીમારે પાથરેલી સ્ત્રીરૂપી જાળમાં ક્ષણમાં પડે છે. તેથી હમણાં આને પ્રીતિવચનેથી સમજાવું. નહીતર પિત્તનાં દરીને કડવાં ઔષધની જેમ આ હમણું મરી જશે.
આ રીતે વિચારીને શ્રેષ્ઠી બે, હે વત્સ! મન સ્થિર કરીને તુ હમણાં સર્વકાને આનંદપૂર્વક યથાયોગ્ય રીતે કર. આ કાર્યની વિધિમાં હું પ્રયત્નથી ઉપાયને વિચારીશ, અતિ ઉત્સુકતાથી તે રાજાનું કાર્ય પણ થતું નથી.
પિતાના વચને સાંભળીને તેણીની આશાથી તે પણ ખુશ થ. કારણુ લેકમાં આશાબંધ એ શ્રેષ્ઠ આલબન છે.
[ ૧૩૩
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાજિક જય
જયકકકકકકકકક કકકર
તે કાર્ય સિદ્ધિ માટે સ્વજને સાથે સર્વ વિચારણા કરીને પુત્ર અને કુટુંબની સાથે દંભયુક્ત ચિત્તવાળા બુદ્ધદાસે સાધુઓને પામી વિધિપૂર્વક નમન કરીને અનુત્તર ધર્મનું સ્વરૂપ પૂછયું. ગુરૂએ પણ વાસ્તવિક સ્વરૂપ કહ્યું.
(જીવદયા રૂ૫, સત્યરૂપી પવિત્રતાથી પ્રતિષ્ઠાવાળ, ચૌર્યવૃત્તિથી રહિત, બ્રહાચર્યથી ભૂષિત, પરિગ્રહ ત્યાગથી સમર્થ, રાત્રિ ભજનના ત્યાગ વળે. દારુ-મધ-માંસના ત્યાગ પૂર્વકને, વિનયથી ઉજજવલ, અનંતકાય, બહુબીજ–અભક્ષ્ય. ભક્ષણથી રહિત, કમળ વચનવાળે, ક્ષમા પ્રધાન, અતરની શુદ્ધિવાળે યથાયોગ્ય પાત્રદાનાદિ ગુણેની શ્રેણિથી શોભતે ધર્મ એ મોક્ષસુખની પ્રાપ્તિ સુધી શ્રેષ્ઠ સુખોની પરંપરાને આપતા ક૯૫વૃક્ષ સમે છે.
ગુણોનાં વિનયની જેમ દેવાદિ તત્વત્રયીની શ્રદ્ધાથી યુક્ત સમકિત એ તેને આધાર છે. મનવચન કાયાના ગે જે મિથ્યાત્વને ત્યાગે છે તેનું જ શુધ સમ્યકત્વ પરમર્ષિઓએ કહ્યું છે.
જે જિન વચનથી વિરૂધ્ધ અજ્ઞાનથી વિડંબાયેલું અને લેકપ્રવાહરૂપ છે તે મિથ્યાત્વ અનેક રીતે છે. મિથ્યાત્વ લૌકિક અને લેકર એમ બે રીતે કહેવાય છે. દેવ-ગુરુના આશ્રયથી તે પ્રત્યેક બે રીતે થાય છે.
દેવ અને ગુરૂ સંબંધી લૌકિક અને લોકોત્તર એમ બે રીતે મિથ્યાત્વ સત્રથી યથાક્રમે જાણવાં.
વિષ્ણુબ્રહ્મા-હરિ આદિ દેવની પૂજા કરવી, કાપાલિક બ્રાહ્મણદિને ગુરુ બુદિધથી નમસ્કાર કરવા. ઘરમાં લાભાર્થે લંબોદરાદિ દેવેનું પૂજન, વિવાહ વખતે ચંદ્ર-રોહિણી આદિના ગીતની નિમિતી, ષષ્ઠીએ માતાની પૂજા, ચંદ્ર પ્રત્યે તંતુનું પ્રસારણ સર્વે પણ ઉપસ્થિત તેમજ તેતુલા નામે ગ્રહનું પૂજન કરવું, ચૈત્ર આધિન આદિ મહિનાઓમાં નેત્ર-દેવીનું પૂજન, સ્નાન-દાનાદિ ઉપક્રમેથી માઘ ષષ્ઠીએ સૂર્યની યાત્રા, પિતૃઓને પિંડદાનાદિ, હળિની પ્રદક્ષિણા, શનિની શાંતિ માટે
eeesadoses seemssessessessessessessessessomsessedees
t
:
૧૩૪ ]
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ, ળાલ
, દાભના થી
રવિ ચન્દ
સ્નાનપૂર્વક તલ–તેલ આદિનું દાન કરવું, સંક્રાન્તમાં સ્નાનનું દાન, બુધ દુર્વાષ્ટમીનું વ્રત સૂર્યપુત્ર દેવની અર્ચના અને શિવરાત્રીનું જાગરણ કરવું, ખેતરમાં ધાન્યની અધિષ્ઠાયિકા દેવીની પૂજા કરવી, ભાદરવામાં બારસની પૂજા, સપ્તમીએ બૈદ્યનાથની પૂજા કણ કણ માંગવા જવું ફાગણમાં નાગ પૂજા, ચંદ્ર તથા સૂર્યને તપ, કાર્તિકી, નવરાત્રિ પૂજા, દેવજન્માષ્ટમી મહોત્સવ, સુવર્ણ–ચાંદી. આદિનાં આભૂષણોથી નિયાદેવની પૂજા, ગંગા-ગોમતી-વાધિ-માઘ સ્નાનાદિ કિયા. મહા મહિને બ્રાહ્મણને ઘી-સાથવાદિનું દાન, મિથ્યાત્વી દેવની પૂજા, ખેળાભરણું કરવું, કજલી દેવતાની પૂજા કરવી, પિતા દિને શ્રાદ્ધ અર્પણ કરવું, તલનું, દાભના ઘાસનું દાન કરવું, મૃતકને જલાંજલિ આપવી, ગાયની પૂંઠે હાથ આપ, રવિ ચન્દન ષષ્ઠીનું તપ કરવું, ઉતરાણ વખતે વિશેષથી સ્નાન દાનાદિ કરવાં, આ માસની ત્રીજને દિવસે હરિ પિઢિ તપ કરવાં, એકાદશી વ્રત કરવું, - ગૌરી ભેજન કરવું, વૃક્ષ પૂજા, લૌકિક તીર્થયાત્રા કરવી, “છ” માસિ કાદિ કૃત્ય કરવું, કુમારીઓને જમાડવી, મૃતકને માટે પાણુને ઘડે . રાખ, પંચમી આદિ તીથિને દિવસે દહીંને વલોવવું નહીં, ચૈત્રમાં ચીભડાનું દાન કરવું, શડવૃક્ષને વિવાહેત્સવ કર, વૈશાખની ત્રીજે મંડાદિકનું દાન કરવું, જેઠ સુદ તેરસ સાથાદિનું દાન કરવું, વળી દરેક અમાવસ્યાએ જમાઈને જમાડવાં, કાગડાદિને બલિદાન આપવું, અનંત ચતુદશીનું વ્રત કરવું, પુણ્ય માટે કૂવાદિ દાવવાં, ખેતરમાં ખાતરાદિ નાંખવું, ધનતેરસ-રૂપચૌદશે સ્નાન કરવું, વળી ભાદરવા વદ ચૌદશે પવિત્રીકરણ કરવું, પિપળે, આગ્રાદિના વૃક્ષે રેપવા, પાણી છાંટવું, બ્રાહ્મણને ત્યાં દૂધનું દાન, ધર્મને માટે અગ્નિ પ્રગટાવ, ગૌત્રત કરવું, ધનની પૂજા કરવી, લક્ષ્મીનાં મુખની સ્થાપના કરવી, ધર્મને માટે “રૂનું દાન આપવું, પાપકુંભાદિની ક્રિયા કરવી, મેક્ષ પ્રાપ્તિ માટે બ્રાહ્મણોને ગાય, જમીન, સ્વર્ણાદિનું દાન કરવું. મહામાયાની પૂજા કરવી, પુત્રાદિને માટે ક્ષેત્રપાલની પૂજા કરવી.
[ ૧૩૫
dadasestestosteslestustestostestostestostestostestostesstastestostestacadastestostestostestes de desto
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
જજઅજ રજ અવકાશજ
આ રીતે દીર્ઘ સંસારના દુઃખના કારણભૂત એવું દેવ-ગુરુ સબંધી લૌકિક મિથ્યાત્વ શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે.
કુતીથિ કે એ ગ્રહણ કરેલ જિન બિબેની પૂજા કરવી, જિની. ત્યાદિમાં આશાતના કરવી. નિષિદ્ધમાં આદર કરે અને અનિષિદ્ધમાં નિષેધ કરે એ રીતે દેવ સંબંધી કેત્તર મિથ્યાત્વ કહ્યું છે. વળી ભવબીજના કારણભૂત ગુરૂઆશ્રયી મિથ્યાત્વ તે શીલાદિથી ભ્રષ્ટ એવાં સાધુઓને વંદના, પૂજા અને આદર સત્કાર કરે તે છે.
જેઓ લકત્તમ વેષ અને દેહવાળા હોવા છતાં પણ પુષ્પતાંબુલ આધાકર્મ તેમજ સર્વ જળ અને સચિત્ત ફલને ભેગવે છે. સંબંધી વ્યવહાર કરે છે, ઘણાં પરિગ્રહને રાખે છે. એકાકી વિચરે છે અને સ્વછંદપણે વર્તન કરે છે અને બોલે છે, ચૈત્ય કે મઠમાં રહે છે (નિષ્કારણ) એક સ્થાનમાં રહે છે, સ્વચારિત્ર્યની પ્રશંસા કરતાં હોય, પિતાની જાતને સુવર્ણ કમળ ઉપર ચલાવતા હોય એવાં સાધુઓને વંદનાદિ કરવું (તે મિથ્યાત્વ છે) તે મિથ્યાત્વને દૂરથી જ વિવિધ ત્રિવિધે ત્યાગે તે જ નિશ્ચયથી શ્રાવક છે અન્ય સર્વે ના માત્ર છે.
આ રીતે મિથ્યાત્વથી રહિત જે સમકિતને ભજે છે તે બુધજને માં નિકટ મોક્ષગામી પણે પ્રસિદ્ધ થાય છે. ]
આ રીતે દેશના સાંભળીને, મદ્ય માંસાદિને ત્યાગતા બુદ્ધદાસે, કુટુંબ સહિત મિથ્યાત્વને ત્યાગીને દંભથી સમકિતપૂર્વક બાર વ્રતને સ્વીકાર કર્યો. અને શ્રાવકપણને આશ્રય લીધે, અરે ! માયાનું નાટક પછી જિનપૂજા સાધુભક્તિ કરે છે અને ત્યયાજિત લક્ષ્મીને મુનિઓએ કહેલ સ્થાનમાં વાપરે છે.
તે મિથ્યાત્વના રસ્તાથી મૂકાયેલા તેના જિનમાર્ગગામીપણાને જોઈને ત્રાષભે આ રીતે પ્રશંસા કરી. આ બુદ્ધદાસ લક્ષ્મીપતિ ધન્યાતિધન્ય છે, કે જેણે કુલક્રમથી આવેલા ગાઢ એવાં મિથ્યાત્વને ત્યાગીને વિશ્વવ્યામોહકારી કુશાસ્ત્રના બંધનેને મૂળથી છેદીને જિનશાસનને ਉbsਰਿbstਰਿ ਪਰ
ਫਿਰ ਵੀ ૧૩૬ ]
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
နန၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၇
સ્વીકાર કર્યો. સવે કઈ પણ પૂર્વજોએ આચરેલ રસ્તે સુખપૂર્વક જાય છે પણ વિવેકી જ તેને ત્યાગીને સમ્યગુ-ધર્મમાં રત બને છે.
પડવાના ચંદ્રને સુરભિ કાચબીને કાચ, દૂધને રાજહંસ ચિત્રક વલ્લો-પક્ષી, અને સમ્યગૂ-ધર્મને બુદ્ધિમાન માણે છે....
તે હવે શુધ્ધધર્મયુક્ત એવા આને કુટુંબ સહિત ઘરે બોલાવીને ભક્તિ કરવી ઉચિત છે. લક્ષ્મીની સફલતા, ઘરની, પવિત્રતા, શાસનની ઉન્નતિ અને તીર્થકર નામકર્મની પ્રાપ્તિ આ વાત્સલ્યનાં ગુણે છે.
પછી સુજ્ઞ એ તે ધનવાન એવાં બુદ્ધદાસ સાથે નવા ધર્મની સ્થિરતા માટે મૈત્રી કરે છે. પરસ્પર યથાયોગ્ય લેવડ દેવડ કરતાં પૂછતાં અને ગુપ્ત વાત કરતાં તેઓની પ્રીતિ વૃદ્ધિ પામી.
એકદા ગષભદાસે ધર્મ ઔયને માટે બુદ્ધદાસની સમક્ષ અદ્ભુત ગુણેની પ્રશંસા કરી, આજે તમે ત્રણે લેકમાં પ્રશંસા પાત્ર થયા છે અને તમારું કુલ પવિત્ર થયું છે કે જે આપે આપણા ઘરે ધર્મરૂપી કલ્પવૃક્ષનું આરોપણ કર્યું છે. સ્વર્ગ સુખથી આશ્રિત એવી પણ સર્વે સંપત્તિ મળે છે પરંતુ સર્વ બતાવેલ ધર્મ પ્રાયઃ પમાને નથી. તેથી તમારે આ ધર્મ સતતપણે સારા ભાવથી કર જેથી સિદ્ધિવધૂનાં સુખનો સંગમ થાય.
સારૂ એવું રાજ્ય મળે છે, સુંદર એવાં નગરે પણ મળે છે પણ “સર્વજ્ઞ કથિત વિશુધ્ધ ધર્મ મળતું નથી.”
મનુષ્યપણુદિને પામીને જે દુબુધિ પુણ્ય માટે પ્રમાદ કરે છે છે તે વ્યક્તિ અમૃતપાન મળે છતે ઠંડો પડે છે. ચિંતામણિ રત્નની જેમ સમકિત પૂર્વક ધર્મને પામીને તેમાં આરાધન કાર્યમાં પ્રમાદ ન
છો .
- (ત્યારે) કપટનાં આવાસરૂપ પણ બુધ્ધદાસ આનંદથી બોલ્યા કે આજે મારાં ઘણું ભાગ્યને સાગર જાગ્રત થયેલ છે. જે મેહમૂઢ એવા
[ ૧૩૭
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ શાકમાવવા કરવાથી
મેં, દુખિયા નિધિને પામે તેમ કોડે ભવે દુર્લભ એવાં જિનશાસનને પ્રાપ્ત કર્યું છે. પૂર્વના પરમ પુણ્યને આ મારે વિપાક ઉદયમાં આવ્યું છે, જેથી તમારા જેવાં પુણ્યવાન સજજન સાથે મૈત્રી થઈ. છે. વળી આ મૈત્રીને સ્થિર કરવાં માટે અને કાયમી ગૌરવની સિદ્ધિ માટે હું આપનાં બંનેનું હિતકારી એવું કંઈક સ્વજન પણું ઈચ્છું છું.
આ રીતે બંનેએ ગુણપ્રશંસાથી પરસ્પરને ખુશ કરીને શ્રાવક તરીકે વાદીને સ્વગૃહે ગયાં.
એકદા સાધામિકેનું વાત્સલ્ય કરતાં ત્રાષભદાસે નવાં આસ્તિક એવાં. બુદ્ધદાસ નામનાં શ્રેષ્ઠી મુખ્યને આનંદથી–સન્માનપૂર્વક ભેજનાદિ માટે નિમંત્રીને ઉચિત ભજન સ્થાને બેસાડશે. તેટલામાં પિતાનાં ઘણાં ઉત્સાહથી શ્રાવકેનું સન્માન કરતા ભને દુષ્ટ બુદ્ધિવાળા બુદ્ધદાસે
કહ્યું.
તમારા ઘરમાં મને ભેજન ત્યારે જ ભાવશે જ્યારે તમારી પુત્રીને સુખપૂર્વક મારા પુત્રનાં હાથમાં કરાશે. ધર્મ વિના કે નિમિત્ત વિના જે ધૂત પ્રેતની જેમ પરાનને ખાય છે તે તેનાં ઘરે દાસપણાને પામે છે.
આ સાંભળીને રાષભ શ્રાવકે વિચાર્યું કે બંને પક્ષે શુદ્ધ સંબંધવાળે અને મારાવડે જ ભેજન માટે આમંત્રાયેલે બુદ્ધદાસ મારા ઘરે આવ્યો છે. તે ધની, માનનીય, અભિમાની, ઉદાર અને જ્ઞાતિવત્સલ છે, વળી તાજેતરમાં જ જિનમાર્ગને સ્વીકાર્યો છે. તેથી મારાથી આ કાર્યને નિષેધ કરાતે કયારેક પાછે જિનધર્મને ત્યાગી ન થાય.
નવાં ધર્મ પામેલ સાધર્મિકની જે સતત સ્થિરતા કરે તેનીજ ચાતુરી પ્રશંસનીય છે. ક્યારેક ઘરે આવેલા સાધમિકની ભક્તિ સજન પુરુષ સર્વસ્વદાનથી કરે છે.
વય પામેલી કન્યા વિશેષથી કયાંક આપવાની હોય છે પરંતુ સદાચારી ઘરની પ્રાપ્તિ તેને વિશેષ દુર્લભ હોય છે. કુલ-શીલ-વય વિદ્યા-ધર્મ સંપન્ન, અને ન્યાયી વર જે નારીવડે પમાય છે. તે ઉગ્ર તપનું ફળ છે.
ક
o ossessessessessessessessessessessessessessessesses
૧૩૮ ]
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
તે જગતમાં અદ્ભૂત એવાં સાથી સમાનતાને ધારણ કરતાં આ બંનેના સુવર્ણ અને મણિની જેમ ચેગ થાઓ. આ રીતે ક્ષણભર પત્ની સાથે વિચારીને તમારા પુત્રને મારી પુત્રી આપવો એમ ઋષભ શ્રેષ્ઠી ખેલ્યાં.
હવે આન યુક્ત ચિત્તવાળા તમે ભાજન કરો કારણુ સર્વે પણુ ગૃહકાર્યાંમાં આ પ્રથમ ફળ છે. તેથી પ્રસન્ન મુખવાળા યુદ્ધદાસે લેાજન કયુ . ઋષસે પણ ધર્મ મહાત્મ્યને બતાવતી એવી સક્તિ કરો.
ક્રમે કરીને શ્રેષ્ઠમુખ્ય એવાં તે 'નેએ પરસ્પરનાં 'તાનાના વિસ્મયકારી અને આનંદદાયી એવા લગ્નમહેાત્સવ કર્યાં. ઋષભે પત્નીયુક્ત પતિની ખુશી માટે અને ઘર કા માટે સવ' પહેરામણી આપી વિવાહકા માં મનેાહર એવાં ઉત્સવાથી નિવૃત્ત થયા બાદ વિચારવાન એવાં શ્રેષ્ઠીએ પદ્મશ્રીને આ રીતે શિખામણ આપી.
હું ભદ્રે ! અસ્થિર ધમ વાળાં મિથ્યાત્વીએનાં સ‘સગ વાળા અને કંઇક કલુષતાના આવાસરૂપ પતિનાં ઘરને તું પામી છે. પરંતુ તારે જિનાહિત ધમ માં મનને દૃઢ કરવુ સ્વયં છ આવશ્યક કમ માં પ્રમાદ ન કરવા. યૌવન, પતિ તરફથી સન્માન, પ્રમાદી જનને સ`સગ, અને સ'પત્તિની પ્રાપ્તિ અવિવેકી જનને મદ કરાવે છે. લજ્જા-ઔચિત્યવિનીતપણું–દાક્ષિણ્યતા, પ્રિય ભાષીપણું આ ગુણ્યેા પતિગ્રહે ગયેલી
સીએને શાલાવે છે.
નારીઓએ શીલરક્ષણમાં લજ્જા-ક્રયા-ઇંદ્રિયદમન-ધીરતાં કરવી અને પુરુષ સાથેની વાતેના અને એકાકીપણાના સત્રથા ત્યાગ કરવા જોઇએ.
પતિ આદિને વિષે નિષ્કપટ ભકિતવાળી, સ્વજનને વિષે સ્નેહાળ અને બધુ વગમાં પ્રસન્ન વદનવાળી કુલવધૂ હાય છે.
તેથી તારે નિત્ય પ્રાણથી પણ અધિક શીલનુ પાલન કરવું. અને વિષમ સ્થિતિમાં પણ જિનાક્ત ધર્મને મૂકવા નહી..
[ ૧૩૯
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ રીતે પિતાની શિખામણ પામીને મુદિત મુખવાલી પદ્મશ્રી માત-પિતાનાં ચરણકમલમાં નમીને પતિ સાથે ગઈ. મૂર્તિમંત લક્ષ્મી જેવી પદ્મશ્રીને પુરસ્કૃત કરીને પછી બુદ્ધસંઘ ઉત્સવ પૂર્વક પિતાનાં ઘરે ગયે. ક૫વલ્લીની જેમ આનંદદાયી એવી વહુને જોઈને સસરાદિ સર્વે સ્વજને આનંદ પામ્યા.
પછી વધૂવર્ગના દાક્ષિણ્યથી કેટલાક દિવસ સુધી કપટથી પિતાના ઘરમાં જિન ધર્મનું આરાધન કરાવીને મિથ્યાત્વનાં ઉદયથી ધર્મનાં જાણપણને ત્યાગ કરીને બુદ્ધદાસે પિતાના ઘરે બૌદ્ધ ધર્મને સ્થાપે. ત્યારે બૌદ્ધ ધર્મમાં તત્પર એવા ઘરનાં લોકોને જોઇને વિવેકી એવી પદ્મશ્રીએ પૂના ચરણમાં પડી વિનંતી કરી.
ક્રોડે ભવે પણ દુષ્માણ્ય, સુરાસુરગણથી આરાધ્ય એવા સર્વ કથિત ધર્મને ચિંતામણિ રત્નની જેમ પામીને, નિપુણ છતાં પણ અસદુદર્શનના રાગથી અંધ એવા તમો કુગુરૂએ કહેલ ઉન્માગે તે તે ધર્મને ત્યાગીને કેમ જાઓ છે? જે સત્ય-દયા-શીલયુક્ત જિનમાર્ગને ત્યાગીને વિવેકી જનથી ત્યજાયેલ એવા બુદ્ધના માર્ગને
સ્વીકારે છે તે મણિને ત્યાગીને કાચને લેવાને ઈચ્છે છે, કલ્પવૃક્ષને ઉખેડીને આકડાના વૃક્ષને વાવવા ઈચ્છે છે. તેથી હે આર્યો! સર્વ વિચારીને માનસરોવરમાં રાજહંસની જેમ તમારા મનમાં ઉભયકમાં સુખકારી એવા સધર્મને વિષે ધીરતા ધારણ કરો.
નવા ઉત્પન્ન થયેલ જવરમાં તેની શાંતિનું ઔષધ જેમ દોષને માટે થાય તેમ પદ્મશ્રીએ આપેલી ધર્મશિક્ષા તેઓને વિષે નિરર્થક થઈ
ભવ માર્ગમાં જીવે સર્વે વજને-લક્ષમી અને ભોગ અનંતીવાર પ્રાપ્ત કર્યા છે પણ જૈન ધર્મ કયારેય મેળવ્યું નથી. આ રીતે વિચારી તે પદ્મશ્રી જૈન ધર્મમાં દઢ થઈ કારણ કાચમાં રહેલ મણિ તેને ભાવને ત્યાગ નથી.
destestosteslestastestostestestostestestosteskestostenestestostestastestostese sostestastastastestostestoslodas estas estostestestadas sedesadeded
૧૪૦ ]
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
એકદા કષભ શ્રેષ્ઠીએ તેના ગુણાચારને સાંભળીને, ત્યાં આવી તે રીતે જોઈને આ રીતે વિચાર કર્યો. અરે! માયાવી એવાં ધર્મપટને કરતા આનાથી કુટુંબ સહિત હે ગાયે, લુંટાયો. કર્મોથી હણાયેલા એક માત્ર કાર્યની નિષ્ઠાવાલ પાપાત્મા, સર્વત્ર માયાને કરે છે પણ પિતાને નરકરૂપ ખાડામાં પડતા તે નથી.
જે દુષ્ટ આશયવાળે ધનની આશાથી માયાને-અવિશ્વાસને અને વિલાસના ઘરને કરે છે તે અનર્થના સમૂહમાં પડતાં નિજને જેતે નથી. જેમ દૂધ પીતે બિલાડો લાકડીને જેતે નથી.
અન્યત્ર પણ કરેલી ઠગાઈ નકકી પાપને માટે થાય છે. બીજાને ધર્મથી વંચના કેવલ નરકને માટે જ થાય છે.
પછી ત્રાષભે પુત્ર સાથે બુદ્ધદાસને બોલાવી બહુમાનથી તેના કુટુંબને સત્કારીને આ રીતે શિખામણ આપી.
પૃથ્વી ઉપર પુણ્યવાને માં શ્રેષ્ઠ, ન્યાયી જનેમાં અગ્રેસર, વિશ્વમાં પ્રસિદ્ધિપાત્ર અને ધર્મ માર્ગમાં ધુરંધર એવા તમો જે સુખના એક માત્ર સાગર સમા જિન કથિત ધર્મને પામીને ત્યાગી દેશે તે પછી બીજાઓની તે શી વાત? નીચ જને પણ ગુરૂસાક્ષિક લીધેલા વ્રતને મૂકતા નથી તે પછી સત્તશાલી અને તત્વજ્ઞ એવા (કઈ રીતે મૂકે? ગુરૂ સાક્ષિક સ્વીકૃત વ્રતને પ્રાણાંતે પણ મૂકવું નહીં, વ્રત ભંગ એ જીવોને જન્મોજન્મ દુઃખનું કારણ થાય છે . પ્રથમ સ્વીકારેલ ધર્મને જેઓ કુસંગથી ત્યાગે છે તેઓ ભવસાગરમાં ભમતાં મહાદુઃખને પામે છે.
આ રીતે શ્રેષ્ઠીએ આપેલ હિતશિક્ષાને શિષ્યની જેમ ત્યાગીને ખરાબ ભવિષ્યવાળ બુધ્ધદાસ સ્વગૃહે ગયે. તેની કૃષ્ણ-પાક્ષિકતાને વિચારીને કેમલ વચનોથી પુત્રીને સંતોષીને રાષભ શ્રેષ્ઠી સ્વગૃહે ગયે.
પછી નિત્ય જૈન ધર્મ કરતી પદ્મશ્રીને મિથ્યાત્વી એવા તેઓ પરાણે પણ અંતરાય કરે છે. તેઓ નિંદા કરે છે, અવહેલના કરે છે પરસ્પર હાંસી કરે છે તે પણ દઢ ધર્મી પણાથી પદ્મશ્રી પ્રમાદ કરતી નથી,
oooooooooooooooooooooooooooooooosefessories:
•
•
•
[ ૧૧
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
એકદા બહુશિષ્યથી પરિવરેલા બુધ ગુરૂ પદ્મસંઘસૂરિએ આવી પદ્મશ્રીને આ રીતે શિખામણ આપી.
હે ભદ્ર ! મણિઓમાં ચિંતામણિની જેમ સવે ધર્મોમાં બુધધર્મ પ્રથમ મનાય છે. હિતની ઈચ્છાથી સુગત બુધી ભગવાને આ સેંકડો ચમત્કારોના સ્થાનરૂપે અને ઉભય લેકમાં સુખકારી એ ધર્મ કહ્યો છે. કમળ શાથે સૂવું, સવારે ઊઠી પેજી પીવી, મધ્યાહુને ભોજન કરવું. બપોરે ચા-પાણી પીવાં અધરાત્રે દ્રાક્ષ અને સાકરના તુકડા ખાવા, આમ કરતાં અંતે મુક્તિ થાય છે તેમ બુદ્ધ ભગવાને જોયું છે. તેથી ફેગટ દેહના એક માત્ર શાષક એવા આ ધર્મને તું મૂક અને બુદ્ધ ગુરૂ કથિત માર્ગનો આશ્રય લે.
ત્યારે સુગતે અને જિને કહેલ ધર્મને સાર અંતર ચિત્તમાં વિચારી પદ્મશ્રી બોલી. દૂધ-ધાતુ-પાણી-ન-રાજા-પથ્થર-અનેક ઘરમાં સમાન હેવા છતાં જેમ અંતર છે તેમ સમાન નામ હોવા છતાં વર્ણ ધર્મનું અંતર છે. જ્યાં ક્ષમા-સત્ય-ત૫ શૌચ-દયા-શીલ અને ઇદ્રિયદમન વિશેષ કરીને દેખાય છે તે ધર્મ સાર્થકતાને પામે છે. અન્ય દર્શનેમાં સર્વત્ર નામ માત્રથી ધર્મ છે પણ વસ્તુતઃ તે ધર્મ જિનેદિત માર્ગમાં જ દેખાય છે. સમ્યગદર્શનથી યુક્ત આ જિન ધર્મ મેં મુનિઓની પાસેથી સ્વીકારે છે તે કઈ રીતે મુકાય? ધર્મને ત્યાગ કરનારું પ્રાણી દુર્ભાગી, ધન ધાન્યથી રહિત નિંદનીય અને સતત દુઃખી થાય છે. તેથી શ્રી જિને કહેલ ધર્મ માટે પાળવે. તમારે પણ હમણું તે જ કરવું એગ્ય છે.
આ રીતે પદ્મશ્રીના કહેવાથી પ્લાન મુખવાળો થયેલે બુધ્ધાસાદિ વડે વંદાયેલે માયાવી એ પદ્મસંઘ મઠમાં ગયે.
સમેતશિખરાદિ તીર્થોમાં યાત્રાને માટે પિતે ઉપાજેલ લક્ષમીને યથાગ્ય પાત્રમાં વાપરીને સારા રત્ન –સુવર્ણ અને પાષાણની જિન મૂર્તિએ નિર્માણ કરાવીને વિધિથી ઉત્સવપૂર્વક તેની પ્રતિષ્ઠા કરીને પિતાને અંતિમકાળ જાણીને વિવેકી એવા રાષભ શ્રેષ્ઠીએ પુત્રના શિરે
essessessededessessessessedecessooooooooooooooooooooooooooose
aagar
૧૪૨ ]
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાહકવવવવ વવવ વવકના પરિવાર
ઘરને ભાર મેંપીને દયા–દાન-ધ્યાન-દેવ-ગુરૂ પૂજાદિ સુયોગ્ય પુણ્યકાર્યોથી જન્મફળ ગ્રહણ કરીને, ત્રિવિધ-ત્રિવિધ પાપાનેને ત્યાગીને સર્વ ને ખમાવીને સવ પરિગ્રહને ત્યાગ કરીને આનંદની જેમ યથાવત નિરતિચારપણે શ્રાવક ધર્મને આરાધીને આહારથી પરા મુખ શ્રેષ્ઠી આનંદથી ચાર શરણનો સ્વીકાર કરીને સમાધિપૂર્વક દેહ ત્યાગ કરી ઘણું ઋદ્ધિવાળો તેજસ્વી એ વૈમાનિક દેવ થયે.
- તેનાં વિયેગના દુઃખથી પીડિત અવિકા પદમશ્રી પછી સર્વ દુઃખના નાશમાં સમર્થ એવા પુણ્યને વિશેષથી કરે છે. તે
એકદા સમય પામીને દષ્ટિરાગાંધ બુધ્ધદાસે પદ્મશ્રીને કહ્યું છે ભદ્ર! જિન ધર્મની વિરુદ્ધ એ તારે પિતા મરીને જંગલમાં હરણ તરીકે જન્મે છે. એવું મારા ગુરૂએ કહયું છે.
કાનને માટે કરવત સમાં તે વચને સાંભળીને તેણીએ પણ વિચાર્યું જે પુણ્યાત્માએ સર્વદા ધર્મ કર્યું તે મારા પિતા તે કઈ રીતે અશુભ ગતિમાં ગયા ! શું ચિંતામણિને પામેલે પણ દારિદ્રયથી પીડાય છે ? તેથી મિથ્યાદષ્ટિએને કહેવાતે ગુરુ મિથ્યા બેલે છે જિન તત્વને અજ્ઞાત પ્રાણું શું શું બબડતે નથી ?
પછી તેણીએ સસરાને કહ્યું, હે પૂજ્ય ! જે આમ કહે છે તે તમારા ગુરુ સારી રીતે જાણતા જ નથી. જે તે ગુરુ જ્ઞાનથી જીનરી
ગતિ આદિ જાણે છે પણ મારે છે બુધે કહેલ વ્રતને કરવું પરંતુ તેને પરિવાર સાથે આપણે ઘરે જમાડીને ઉત્સવ પૂર્વક તે ગુરુએ કહેલ ધર્મ સ્વીકારીને હું પાલન કરીશ.
પછી વધૂનાં ઘરે ભેજનની સર્વ સામગ્રી તૈયાર કરીને દુષ્ટ મનવાળા બુધ્ધદાસે બૌધ્ધોને લાવ્યા. તેથી પરિવાર સહિત ગુરૂને પદ્મસંઘ ભેજનાદિ માટે આવ્યા કારણ તે વિશ્વવલલભ છે.
પછી બહુમાનપૂર્વક ક્રમે કરીને સ્વાદિષ્ટ રસ વડે ખવડાવતા પદ્મશ્રીએ તે ગુરૂના જમણું પગની મોજડી પ્રવાહી કરી મરચાદિથી વધારીને તે ગુરૂને ખવડાવી.
dodada de destastastastestostestostestastasestedadadadadadosastostestastasadadestededededadadadadadestacadesoladodododd
[ ૧૪૩
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
જન્મજાજwઅજજજજ જસ્ટ
હવે ઇચ્છિત ભજન કરીને શ્રેષ્ઠી વડે બહુમાનપૂર્વક ચંદનાદિથી પૂજાયેલા તેઓ ઉઠયાં ત્યારે તે સૌગતેશ્વર! ઘણું કામથી હું હમણાં થાકેલી છું તેથી તમે કહેલે ધર્મ સવારે મહત્સવપૂર્વક ગ્રહણ કરીશ હમણાં તમે જાઓ એ રીતે પદ્મશ્રીથી વ્યાકુલ કરાયેલાં તેઓ જવાની ઈચ્છાથી પિતાનાં મઠ તરફ નીકળ્યાં ત્યારે ગુરુની મોજડી ન જોતાં કોઈએ તે જોઈ છે એમ પરસ્પર કલબલ કરી.
જલદીથી તેનાં દર્શનોત્સુક સર્વે પણ સ્વજનો ભેગા થયા, ફરી હાથ જોડેલી પદ્મશ્રીએ પદ્મસંઘને કહ્યું, હે ભગવન્ ! જે જ્ઞાનથી મારા પિતાની ગતિ કહી તેથી જ પોતાના ગુરુના પગરખાને જાણે.
આ સાંભળીને કોધયુક્ત ચિત્તવાળા ગુરુ બોલ્યા, હે ધમધૂતે કે દુરાચારી! આવું જ્ઞાન મને નથી.
ત્યારે રાષભ શ્રેષ્ઠીની પુત્રીએ સર્વ સમક્ષ કહ્યું, પિતાના પેટમાં પડેલાં પિતાનાં પગરખાને જે જાણતા નથી તે મારા પિતાની આ રીતની ગતિને કઈ રીતે જાણે છે? જલપાત્રનો અજ્ઞાત વ્યક્તિ નંદનવન કરવાને કઈ રીતે ઈચ્છે ?
જે વિશ્વાસ ન થતું હોય તે મારા અન્નનું વમન કરે ત્યારે કર ક્રોધથી અંધ ચિત્તવાળા તેણે પણ તે રીતે કર્યું. ત્યાં નાના એવા ચામડાના ટુકડાઓને જોઈને હાસ્યયુક્ત મુખવાળા લેકે બેલ્યા અહે! આ ગુરૂનું જ્ઞાન ! પછી લજિજત અંત:કરણવાળા તેને કઈ પણ રીતે શાંત કરીને બુધ્ધદાસ શિષ્યો સાથે સ્વસ્થાને રવાના કર્યો.
એકદા કોપયુક્ત પસંઘે બુદ્ધદાસને બેલાવીને કહ્યું કે તારી પુત્રવધૂ મને નક્કી શાકિની લાગે છે. તેથી પાપપરાયણ એવી તેણીને ઘરથીમાં કાઢી મૂક નહીંતર થોડા જ વખતમાં તારા કુળને વંસ થશે.
ગુરુવાકય સાંભળીને શ્રદ્ધામૂઢ અને મૂઢ બુદ્ધિવાળા તેણે પણ તે દેષને સાંભળીને તેણીને ઘરમાંથી કાઢી મુકી, તેણીનાં દેષને કહેતાં પિતાદિથી નિવારવાં છતાં બુદ્ધસંઘ પણ તેણીનાં મેહથી તેની સાથે નીકળ્યો.
૧૪૪ ]
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉
/၂၀၀၀၀
પદ્મશ્રીએ તેને કહ્યું. હે નાથ ! હમણાં સર્વસમૃદ્ધિથી ભરપૂર એવાં મારા પિતાના ઘરે જઈએ ત્યારે તે પણ ઉત્સાહપૂર્વક છે. હે પ્રિયે! આ ગ્ય નથી. માની પુરુષોને સસરાને ત્યાં રહેવું શેભતું નથી પત્નીનાં ઘરે રહેતાં ધનવાન પણ પુરુષોની મહાનતા ક્ષય પામે છે તે ધનરહિતની તે શું વાત ?
વાઘ અને સિંહથી યુક્ત વન સારૂં, વૃક્ષોની વચ્ચે રહી ફલ પાંદડાનું ભજન સારું, ઘાસ ઉપર સૂવું અને જીણું વસ્ત્રો પહેરવાં પણ ધનહીન પણે સ્વજને વચ્ચે જીવવું સારું નથી.
આ રીતે પત્નીને સમજાવીને અધિક ભાગ્યવાન લક્ષમીની જેમ તેણીને સત્કારીને તે નગરીથી બહાર નીકળ્યાં. કંઈક ચિંતાતુર અંતઃકરણવાળાં તે બંને દિશાનાં મુખને જોતાં નગરીની નજીક રહેલ વૃક્ષની છાયા નીચે થોડીવાર બેઠાં.
હે સ્વામિન! આપણને પીડારહિત એવા જિનવરનું શરણું હ, મુક્તિસીમતીનીમાં આસક્ત મુક્ત-લાલ પત્થર જેવી કાંતિવાળા સિદ્ધોનું શરણ હો. સર્વ મત–માટે સૂર્ય સમા સર્વે સાધુઓ અને સુખનાં એકમાત્ર સાક્ષીરૂપ સર્વ કહેલ ધર્મનું આપણને શરણું છે.
જેટલામાં પદ્મશ્રી પતિની સામે આ રીતે કહે છે. તેટલામાં પવિત્ર અંગવાળે ત્યાં આવેલે ધનાવહ સાર્થવાહ વિશ્વમાં અદભૂત એવી પદ્મશ્રીને જઈને કામના શાસનયુક્ત એ તે ક્ષણમાં સરાગી
. કેઈક પાસેથી તેઓનું સ્વરૂપ જાણીને સૌભાગ્યરૂપી અમૃતના નીક સમી તેણીને ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છાવાળા કામાંધ એવાં તે શ્રેષ્ઠીએ કપટથી કૃત્રિમ સ્વાગતા કરીને પત્ની સહિત બુદ્ધસંઘને પિતાનાં સાર્થમાં લા .
સાંજે તે ધનાવહે તેણે વિષાન ખવરાવ્યું, કારણ કામાંધ જને અકૃત્યને પણ કરે છે. વિશ્વનાં જોરે ક્ષણમાં જ મુછ પામીને જલથી છેડાયેલ વૃક્ષની જેમ તે શ્રેષ્ઠીપુત્ર પૃથ્વી ઉપર પડયે. મૃત્યુની દૂતી
testsessedeeseselesedecisesthesedeesa
S
U
C
-
T
V
૧૦
[ ૧૪૫.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમી પતિની તે રીતની અવસ્થા જોઈને ઘણું શેકનાં ભારથી સંતપ્ત એવી તેનું કરુણ સ્વરે ઈ.
રડતી એવી તેણને કેમળ વાક્ય કહેતાં સાર્થવાહે અટકાવી. હે ભદ્ર! ત્રણે લેક કર્મ–પરાધીન છે. તે કલ્યાણિ! તું શેકને ના કર. સંસારની સ્થિતિ જ આવી છે. શત્રુની જેમ વિધિ પણ અકાળે તેડે જ છે. હવેથી માંડીને વશવતી એ હું ધનાવહ તારા સર્વ સુખને પૂર્ણ કરીશ.
આ રીતે સાર્થવાહની ચેષ્ટા જાને શીલરક્ષા માટે તે સતીએ વિશેષ શેક કર્યો. હું દાસ છું અથવા સેવક છું આ રીતે વારંવાર બેલતાં તેણે નેહશીતલ વચનોથી તેણીને સાંત્વન આપ્યું. સમ્યગધર્મમાં દૃઢ ચિત્તથી તેનાં વાક્યને તિરસકારતી પદ્મશ્રીએ ખરાબ સ્થાનની જેમ દુઃખદ એવી તે રાત્રિને પસાર કરી
પદ્મશ્રીનાં શીલનાં સૌભાગ્યને જોવાની ઉત્સુક્તાવાળા મનને સૂર્ય જલદીથી ઉદયાચલના ચૂલા ઉપર આરૂઢ થયે.
પછી લોકો દ્વારા તે સ્વરૂપ જાણુંને ખેદયુક્ત બુદ્ધદાસે તે રીતે પુત્રને જોઈને શક પૂર્વક ગુસ્સાથી બોયે, હે શકિનિ! તસ્વાતને ત્યાગ કરીને માંસની ઈચ્છાથી તે મારા પુત્રને માર્યો છે તે પાપિઠે ! પુણ્યવાન એવાં પુત્રને તું. જીવાડ નહીં તે હું તને પણ ચાંડાળે દ્વારા મરાવીશ.
આ રીતે ફેલાહલ સાંભળીને તેને ધિક્કાર કરતાં સર્વે પણ નગરજને ત્યાં આવ્યાં. આ રીતનું સ્વરૂપ જાણીને ત્યારે પદ્મશ્રીએ વિચાર્યું મારા પૂર્વે કરેલાં કર્મો ઉદય પામ્યાં છે. પરંતુ જે જીવથી જિનશાસનમાં મલિનતા થાય છે તેને આગામી જન્મમાં બધિરત્ન દુર્લભ થાય છે. તેથી ધર્મ પ્રભાવે હું જલ્દીથી પતિને જીવાડું, કારણ મંત્રાદિથી પણ સમ્યગ-ધર્મને પ્રભાવ અધિક છે.
ક્ષમાધારી એવી તે સર્વજનસમક્ષ બેલી, જે જગન્યૂય એવાં
૧૪૬ ]
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
နန၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၇
સમકિતમાં મારું મન દઢ હોય અને જિનશાસનનું સત્ય સર્વ ધર્મોથી અતિશય હેય તે તેનાં પ્રભાવે જલદીથી મારે પતિ જીવિત પામે.
જેટલામાં પદ્મશ્રીએ હાથ દ્વારા તેને સ્પર્શ કર્યો તેટલામાં જ્ય જ્યારવ સાથે તે પતિ ઊભે થયે. વળી તેણીનાં સમક્તિની સુંદરતાથી સુગંધીભૂત ચિત્તવાલા દેવતાએ પુષ્પવૃષ્ટિ આદિ પાંચ આશ્ચર્યો કર્યા.
ત્યારે વિસ્મિત થયેલાં નરવાહન રાજાએ ત્યાં આવી પદ્મશ્રીનાં ચરણોમાં નમસ્કાર કર્યો. અષભ શ્રેષ્ઠીનાં પુત્ર સાથે સર્વ પણ સ્વજનો આનંદ પામ્યા, જિનશાસનની ઘણી ઉન્નતિ થઈ. સમક્તિી દે, રાજાએ શ્રેષ્ઠીઓ, વિદ્યાધરે, વિવિધ લબ્ધિયુક્ત આચાર્યો (સાધુ) અને સૌભાગ્ય-શીલ-ગુરૂભક્તિ યુક્ત સ્ત્રીઓ અહીં જિનશાસનની ઉન્નતિ કરે છે.
પછી ધર્મમાહાભ્યની સ્તવનાં કરતાં બુદ્ધદાસાદિએ ઉત્સવપૂર્વક પત્ની સહ પુત્રને ઘરે લાવ્યા.
તે વખતે ત્યાં યશોધર મુનિને લેકા લેકપ્રકાશક કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. નજીકમાં થયેલ આનંદયુક્ત દેનાં સમૂહે તે મુનીન્દ્રને નમસ્કાર કરીને ઉત્સવ ઉજવ્યો.
રાજા નરવાહન અને પદ્મશ્રીથી પરિવરેલાં બુધ્ધદાસાદિ નગરજને તેઓને વોદવા માટે ગયાં. સુવર્ણ કમળ ઉપર બેઠેલાં કેવલી ભગવંતે તેઓને વિશ્વહિતકર એ સધર્મને ઉપદેશ આપે.
સમુદ્રમાં રત્નકપની જેમ દુષ્પા મનુષ્ય જીવનને પામીને સુખના અથિએ. સુવિશુદ્ધ ધર્મ ચિંતામણિને ગ્રહણ કરવું. પ્રમાદથી ધર્મને તિરસ્કારીને જે પુરૂષાર્થમાં દડે છે અને દુઃખની પરંપરાને પામેલાં તે પાછળથી જાતને નિદે છે પ્રાયઃ સર્વે પણ દર્શની સ્વધર્મને પ્રશસે પરંતુ વિવેકીએ પરીક્ષા કરી શુધ રીતે તેને ગ્રહણ કર.
જેમ ઘર્ષણ, છેદ, તાપ અને ટીપવાથી ચાર રીતે સુવણની પરીક્ષા થાય છે તે જ રીતે વિદ્વાને જ્ઞાન શીલ તપ અને દયાથી ધર્મની પરીક્ષા કરે છે.
g
eodesestestostestostestostestestostes destastestostesteslestadestedodesesteededosedade de docesosestede
[ ૧૪૭
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
મિથ્યાત્ત્વીએને અજ્ઞાત એવા આ દવિધ ધર્મ ખરી રીતે જૈન શાસનમાં છે ખીજે તેા નામ માત્ર જ છે. કેટલાકને તત્ત્વા વચનમાં છે તે કેટલાકને તે 'તરમાં છે, પરંતુ ક્રિયાથી પણ તે જિનમત પામેલા ને જ સ્પર્શે છે. વેદ-સ્મૃતિ-પુરાણાદિ અન્ય મતવાળાં બ્રાહ્મણેા સાચા અર્થમાં ધમાની ગંધને પણ જાણતાં નથી. દારુ માંસનાં ખાનરા બૌદ્ધાદિ ધની સારતાને જાણતાં જ નથી. ઘરપુત્ર-પત્ની આદિ પરિગ્રહમાં રત થવા ગુરુપણાને ધારતા હોવા છતાં પણ ત્યાં ધ લેશ પણ નથી જ અજમેઘાઢિ યજ્ઞામાં વેદપાઠી પડતા અનેક જીવાને હણતાં યાજ્ઞિકા સદા ધમ પરાગમુખ છે.
હું ભળ્યેા ! ખરા અર્થમાં તે ધમ રાગ-દ્વેષથી રહિત અને સમ્યક્ તત્ત્વાને કહેતા અરિહંતનાં શાસનમાં જ છે. આ ધર્મોમાં એકચિત્તવાળાઓને ખુશ થયેલા દેવતાઓ અહીં પણ પદ્મશ્રીને કરી તેમ સહાય્ય કરે છે. વિશ્વાન દકારી એવી આ ઋષભશ્રેષ્ઠીની પુત્રી ધન્ય છે. જેણીએ દુ:ખમાં પણ ધનો ત્યાગ ન કર્યાં.
જો વેદશાસ્ત્રમાં નિપુણ એવા બ્રાહ્મણ પંડિત થાય, તેમાં શું આશ્ચય છે. ન્યાય માર્ગોમાં રત રાજા ધા`િક થાય તેમાંય શુ આશ્ચય છે. તે આશ્ચય રૂપ યૌવનવાલી સ્ત્રી સાધ્વી થાય તેમાં છે અને દુ:ખી પણ પુરુષ જરા પણ પાપ ન કરે તેમાં છે.
પછી અવસર પામીને પદ્મશ્રીએ ગુરુને કહ્યુ' હું વિા ! મારા પિતા મરીને કઈ ગતિમાં ગયા છે. ત્યારે કેવલી ભગવ'ત મેલ્યા હૈ ભદ્રે ! તારા પિતા મરીને [૮ માં દેવલે કે] દેવ થયાં છે. અને ભવાંતરે તે મેક્ષગામી થશે. જે જેવી સારી એવી ખીજની રાશિને પૃથ્વીમાં વાવે છે તે નિશ્ચિતપણે તે રીતનાં ફળને મેળવે છે. આ રીતે શુભમાં રત પ્રાણી જીભગતને અને અશુભમાં રત જીવા નો ઘણી દુ`તિને પામે છે.
મદ્ય–માંસ ભક્ષી Rsિ*સા-જૂઠ આદિ પાપામાં તપર મિથ્યાપ દેશમાં તપર જીવા ક્રુતિમાં જાય છે. સમતા-શીલ-યાયુકત-જિતે
૧૪૮ ]
acha
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
စုစုနေ
၉၉၉၉၉၉၉၉၉ခုနေပုံ
દ્રિય-પરિગ્રહ રહિત અને સમ્યગૂ જ્ઞાન–ક્રિયામાં રત છે દેવકને પામે છે.
ઉન્માદેશક-માયા–આરંભ–આર્તધ્યાનમાં તત્પર અપ્રત્યાખ્યાન કષાયી મૂઢ છે તિર્યંચ ગતિગામી બને છે.
સારા-નમ્ર-સરળ–અલ્પ આરંભ પરિગ્રહવાળા–દેવપૂજા–દયા–દાન યુક્ત, શુકલ ધ્યાનયુક્ત, સર્વ સંગ રહિત છ અક્ષય એવા મોક્ષને પામે છે.
પછી સંવેગથી રાજાએ મહત્સવપૂર્વક પુત્ર નવિક્રમને સ્વપદે સ્થાપીને સંયમનો સ્વીકાર કર્યો. રાણી પદ્માવતી, શ્રેષ્ઠી પત્ની પદ્માવતી તેમજ પદ્મશ્રી આદિ અનેક નારીઓએ સંયમ સ્વીકાર્યું
બુદ્ધદાસાદિ સવે જીવાજીવાદિ તત્વનાં જાણ અને જિન શાસનનાં પ્રભાવક એવાં દઢ આશયવાલાં શ્રાવકા થયા. પુણ્યરહિત એવાં ૫મસંઘાદિ બૌદ્ધો લેકમાં અપભ્રાજના પામ્યાં. જડ બેલનાર કેણ લઘુતાને પામતા નથી,
હે નાથ ! આ રીતે પ્રત્યક્ષ જોઈને મેં પણ ગુરુ પાસે પાંચે અતિચાર રહિત એવાં સમકિતને સ્વીકાર્યું છે.
આ રીતે પમ્લતાનું સમક્તિયુક્ત વચન સાંભળીને અહંદદાસ છે. હે પ્રિયે ! આ બધું સત્ય છે. આનંદિત ચિત્તવાળી સાથે સાતે પણ પ્રિયાએ બેલી, હેસ્વામિન્ ! અમે આ બધું સત્યપણે સ્વીકારીએ છીએ કારણ મનનાં ઇચ્છિત પૂર્તિ માટે ચિંતામણિની જેમ લોકમાં જિન ધર્મનો મહિમા અચિત્ય છે.
ફરી મિથ્યાત્વનાં અંધકારથી વાસિત ચિત્તવાળી કુંદલતા બોલી, પદ્દમલતાએ આ કપલ-કલ્પના પૂર્વક આ બધું કહ્યું છે.
રાજા દિએ પિતાનાં અંતરમાં વિચાર્યું અરે! આ સ્ત્રીનું મિથ્યાવયુક્ત મૂઢપણું કેવું છે !
જે જિનવરે કહે છે તે જ ધર્મ છે. જે પ્રાણી સાંભળે છે,
seasonsectetestseleasesseselectsteesomeshotstreeshoote
[ ૧૪૯
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
માને છે અને નિત્ય કરે છે તે વિશ્વમાં અતિશયવાળા ધર્મના પ્રભાવે અન’તરૂપ પાપરાશિનાં ક્ષયને પામે છે.
સમકિતના નિ લતાના મહાપ્રભાવની સ`પત્તિનાં વિલાસથી શાલતુ' આ પદ્મશ્રીનું વૃત્તાંત સાંભળીને સદ્શનની એક માત્ર સ્થિરતાને ધારણ કરો.
છઠ્ઠી કથા સ’પૂર્ણાં
શીયલ સમુ વ્રત કે નહીં
હવે શ્રેષ્ઠીએ પ્રિયા સ્વણુ લતાને કહ્યુ' હું ભદ્રે ! તું પશુ સમકિતની કથાને મને કહે. ત્યારે પતિનાં આદેશને પામીને અમૃત ઝરતી વાણીથી પાતે અનુભવેલ સમકિતનાં દૃષ્ટાંતને તેણીએ કહ્યું અવતિ મહાદેશને શૈાભાવતી, પુરુષાર્થથી શૈાભતી, વિશાલા નામે નગરી છે.
ત્યાં ઈંદ્ર જેવા સુઉંદર સુંદર નામે રાજા થયે। અરે ! જેનાથી દ્વિધા પમાડાયેલા શત્રુએ મેતને વર્યાં, ધકા માં ચિત્તવાળી, યશસ્વી, સુંદર રૂપવાળી, કામદેવની વાવડી સમી મદનવેગા નામે રાણી થઈ. રાજ્યભારની ધુરાને ધારણ કરતે સ બુદ્ધિએનાં સાગર સમા જાગ્રત ગુણવાલા બુદ્ધિસાગર નામે તેના મત્રી થયા.
તે નગરીમાં હાથ અને સ ́પત્તિથી સમુદ્રપણાને ધારણ કરા શુભકાર્યમાં અપ્રમત્ત એવા સમુદ્ર નામે શ્રેષ્ઠી થયે. ગૃઢસ્થિતિની અને ખાસ કરીને ધર્મોની જાણકાર એવી સમુદ્રશ્રી નામની તેની પત્ની શીલની લીલાથી થેાભતી હતી. તેને અદ્ભુત સૌભાગ્યવાલી જિનદત્તા નામે પુત્રી થઈ અને ઘણા તેજસ્વી એવા ઉમય નામે પુત્ર થયા.
શ્રેષ્ઠીએ તે પુત્રી કૌશાંબી નગરમાં રહેલાં ધર્મજ્ઞ અને કુલીન એવાં જિનદેવ સાથે પરણાવી.
૧૫૦ ]
ܞܞܞܞ
oceanchor
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
યૌવનવયમાં ઉમય કુસંગથી શ્વસનપ્રિય થયે. કુસંગ પ્રાયઃ પુરુષનાં અનર્થને માટે થાય છે.
સંજ્ઞી છનાં સંગથી વૃક્ષમાં પણ સારા-નરસા પણ થાય છે. અશોક વૃક્ષ શેકનાશ માટે થાય છે. કલિવૃક્ષ જગડા માટે થાય છે.
પિતાદિ વડે યુક્તિઓથી દુષ્કૃત્યથી નિવારા છતાં આ પાછા ફરતા નથી કારણ વ્યસન દુત્યાજ્ય છે. વિશેષ રીતે પાપથી પ્રેરાયેલ જુગારી એ ક્રૂરપણે નગરમાં ચોરી કરે છે. પરનારી–પરદ્રવ્ય પરમાં . સનો ભેગેછુ જીવ કયારેય પણ કાર્યાકાર્યને જાણતા નથી.
સમર્થ નગરમાં ચેરી કરતાં શ્રેષ્ઠી પુત્રને ડગલે ડગલે પકડીને નગર રક્ષક યમદંડે શ્રેષ્ઠી પુત્રપણાથી હિતશિક્ષા આપીને છોડી દીધે તે પણ ચોરી કરતાં એણે એકદા ગુપ્ત રીતે ઘણું એવી શિખામણ નગરરક્ષકે તેને આપી.
તારા માતા-પિતા સર્વત્ર ઉત્તમપણાથી ન્યાયમાર્ગમાં શ્રેષ્ઠ અને ધમીઓને માટે દષ્ટાંતરૂપ તરીકે પ્રખ્યાત છે હે ભદ્ર ! વિશ્વાનંદકારી, સૌભાગ્યવાલી અને જિનશાસનરૂપી કમળનાં વિકાસ માટે સૂર્યસમી કાંતિવાળી તારી બેન છે. ઉચ્ચ એવાં સંબંધવાળો તેણીનો ભાઈ એ પણ તું પાપભરપૂર એવાં ફૂ૨ કર્મોમાં તત્પર એ કઈ રીતે થયું ? ચોરીરૂપી વૃક્ષનાં વધ બંધાદિ ફળે અહીં જ થાય છે પરકમાં દુર્ગતિ અને દરિદ્રતા મળે છે. તેથી ચોરીને ત્યાગીને ન્યાયમાર્ગમાં હિતને - રેખ જેથી પિતાની જેમ તારી પણ ઘણી પ્રતિષ્ઠા થાય.
તે યમદંડ વડે અટકાવવાં છતાં પણ આ જ્યારે અટકતું નથી. ત્યારે પકડીને રાજાને સેંગે. તેની વાત સાંભળીને વિચારવાળો રાજા છેલ્યા અરે ચાર ! દુરાચારી! તું કે પુત્ર છે.
તે બે હે દેવ ! હું સમુદ્ર કોષ્ઠીનો પુત્ર છું તેથી સમુદ્ર કોષ્ઠીને બોલાવીને રાજા એ પૂછ્યું હે શ્રેષ્ઠિન ! આ તારે પુત્ર છે? ત્યારે વિનયાવનત શ્રેષ્ઠીએ રાજાને કહ્યું સ્વામિન્ ! મારે પુત્ર પણ આ કુસંગથી ચેરપણને પામે છે તેથી કૃપા કરીને તેમ કર્યો જેમ આ સન્માર્ગનો આશ્રય કરે.
'''n
e
eતetessee
this test
sense ૧૫૧
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ
ત્યારે કૃતજ્ઞ અને સત્યપ્રિય રાજાએ વિચાર્યુ કે સદાચારથી આ શ્રેષ્ઠી સદા મને પણ માનનીય છે. કરત એવા પણ આ તેનો પુત્ર હાવાથી અવધ્ય છે. પણ દડ વગરનો આ ફરી મારી નગરીમાં ચારી કરશે,
રાજદંડના ભયે પાપ ન કરે તે અધમ, પરલેાકનાં ભયે પાપ ન કરે તે મધ્યમ અને સ્વભાવથીજ પાપ ન કરે તે (શ્રેષ્ઠ) છે. ત્યારે આ રીતે વિચારીને પૃથ્વી ઉપર ધમ રક્ષક એવાં રાજાએ ત્યારે સસ્વ લઇને તેને દેશ નિકાલ કર્યાં.
પછી સ્થાન ભ્રષ્ટ—અસહાય અને ધનહીન એવે આ દેશ દેશમાં ભમતા કૌશામ્બીમાં બેનનાં ઘરે પહોંચ્યા. મા ભ્રમણથી થાકેલાં તેજ રહિત એવા ભાઇનુ તેણીએ આનંદ પૂર્વક વસ્ત્ર ભેાજનાદિથી સ્વાગત કર્યું. પછી તેણીએ માતપિતાનાં કુશળ પૂછ્યાં અને પૂછ્યુ હે વત્સ, તારી આ રીતની દશા કઈ રીતે થઇ ?
કાંઇક કલ્પના કરીને તેણે બેનને કહ્યુ', પ્રાયઃ ચારો-જુગારીઓ અને સ્ત્રીએ ખરું ખેલતા નથી, પરંતુ પરંપરાએ તેણીએ ભાઇની યથાવત્ વાત પૂર્વે જાણી હતી, કારણ વાર્તા વિશ્વગામિની કહેવાય છે. કૌતુકવાળી વાર્તા, સારી એવી વિદ્યા, અને મૃગનાભિની લેાકેાત્તર સુગ'ધ આ ત્રણે પણ પાણીમાં તૈલિબ'દુની જેમ દુનિ વાર પણે અહીં પ્રસરે છે તેમાં શું આશ્ચય છે.
હમણાં આ નગરીમાં મારાથી અપમાનિત થયેલે આ કદાચ દુ:ખના ભારથી પીડાયેલે ન્યાયી થશે એમ વિચારીને તેણીએ ઘણાં અપમાનથી ભાઈને ઘરમાંથી કાઢી મૂકયા, સવે પણ જીવા ગુણુ રિમાને ગ્રહણ કરે છે.
લક્ષ્મી અને સહાયથી રહિત બેનનાં ઘરમાંથી નીકળેલા દુ:ખી એવાં તેણે વિચાર્યું... માતા-પિતા–રાજાવર્ડ પણ તિરસ્કારાયેલા અહી મારી બેન છે એમ વિચારી અહીં આવ્યા. તેણીએ પણુ નિધન
chandanagar
૧૫૨ ]
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
લઘુતાના
ધન રહિતે તે કઈ
અમૃત યુક્ત દેહ,
પણથી મને ઘરમાંથી કાઢી મુક્યા. મંદભાગ્યવાળાં પુરુષને સર્વત્ર આપત્તિ થાય છે.
સૂર્યના કિરણોથી માથે તપેલા તાપ રહિત પ્રદેશને ઇચ્છતે પ્રવાસી કર્મવશ નિવ વૃક્ષની નીચે ગયા. ત્યાં પણ મહાફળ પડવાથી આનું માથું ભાંગ્યું, પ્રાયઃ દૈવથી હણાયેલે જ્યાં જાય છે, ત્યાં વિપત્તિ છે.
લઘુતાનાં એક માત્ર કારણરૂપ પરના ઘરમાં વગર કારણે શ્રીમતે પણ ન જવું તે પછી ધન રહિતે તે કઈ રીતે જવું ?
તારા મંડલ અને ઔષધિઓને પણ નાયક અમૃત યુક્ત દેહ કાંતિવાળે પણ ચંદ્ર સૂર્યમંડલને પામીને વિકલમૂતિ થાય છે. પારકાનાં ઘરમાં રહેલ કેણ લઘુતાને પામતે નથી.
પછી નિરાધારપણાથી દુખી એ તે પાપકર્મના ક્ષયથી સંવેગને પામેલ જિનમંદિરે પહોંચ્યા. જગન્નાથની રત્નનિર્મિત પ્રતિમાને ભક્તિથી નમીને ચૈત્યની શોભાને નિરખતે તે અંતર આનંદને પામે.
ત્યાં તેણે દર્શકને આનંદદાયી, શ્રુતના સારભૂત, શાશ્વત તપજ્ઞાનવાળા વિશ્વવત્સલ એવાં મુનીશ્વરને જોયાં. ક્રિયાયુક્ત તે ગુરુને ભાવથી નમસ્કાર કરીને વિનયી એ તે યથાયોગ્ય સ્થાને બેઠે ધર્મના જાણકાર એવા ગુરુએ તેને ધર્મોપદેશ આપે કારણ ગુરૂએ નિકારણ ઉપકારી હોય છે.
(ધર્મ એ સુખરૂપી વૃક્ષને બગીચે છે. ધર્મ એ કલ્યાણને સાગર છે. ધર્મ એ વિનેને નાશક છે અને ધર્મ એ ત્રિકને બાંધવા છે. જેમ સૂર્ય વિના દિવસ અને ચંદ્ર વિના રાત્રિ શોભતી નથી તેમ ધર્મ વિના પ્રાણ કયારેય શોભતે નથી. આરોગ્ય, અખંડ સુખ, અદ્ભુત સૌભાગ્ય, રમણીય રૂપ સર્વે સંપત્તિઓ અને વિશ્વપૂયપણું પુરુષને ધર્મપ્રભાવે થાય છે.
સમ્યગ્ર દેશના પૂર્વક સાધુ અને શ્રાવકને યોગ્ય તે ધર્મ જિન
assessessessessessessessessedessessessessessessessessessessesses 66
)
I ૧૫૩
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
,
99999999999 વવવવવશ્વવિખ્યા વરોએ સર્વથી અને દેશથી એમ બે રીતે કહ્યો છે. સર્વજીની દયા યુક્ત જિતેદ્રિય, નિરાભિમાની, પરિગ્રહથી સર્વથા મુક્ત એવાં મહર્ષિએ - મુક્તિને આપનારા થાય છે.
સમ્યગ દર્શનથી યુક્ત-તપનિયમમાં રત-વિશુદ્ધ દઢ ભાવવાળાં શરીર પર પણ નિરપેક્ષ શમણે સિદ્ધિ ગતિને પામે છે.
ત્યાં સદાચારી, ૧૨ વ્રતધારી ગૃહસ્થ સપ્તક્ષેત્રમાં દાનને વ્યય કરનારા થાય છે. ઘણુ ને વધ કરનાર દારુ,માંસ, માખણ બહુબીજ, અનંતકાય, પાંચ પ્રકારનાં ઉદ્દે બરે, ઘેર એવા નરકનાં ખાડામાં પાડતાં રાત્રિ ભેજનને દ્વિદલની સાથે છાશને તેમજ સર્વે પણ અભ ને શ્રાવક ત્યાગે.
ત્રિકાળ જિનપૂજામાં અને ઉભયટેક આવશ્યક કાર્ય માં તત્પર ગૃહસ્થ દેવગતિને પામે છે. ત્યાંથી પણ જનાનંદ કારી એવાં રાજકુલ આદિમાં જન્મ પામી રત્નત્રયોને સાધીને તે મુક્તિ સુખને પામે છે.
જે ગૃહસ્થ ધર્મમાં રત, દાનશીલથી સંપન્ન, અને શંકાદિથી રહિત ગૃહસ્થ તે મહદ્ધિક દેવ થાય છે.)
આ રીતે સાંભળીને ચારિત્ર-મેહનીયના ક્ષેપશમના મેગે પુષ્પની જેમ ઉજજવલ ચિત્તવાળાં શ્રેષ્ઠ પુત્ર સમકિત પૂર્વક બાર વ્રતથી યુક્ત અને અનેક અભિગ્રહથી દુષ્કર એવાં સુશ્રાવક ધર્મને ગ્રહણ કર્યો.
ત્યાં કરુણાવાન ગુરુએ તેને આ રીતે શિખામણ આપી. હે ભદ્ર ! ભાગ્યયોગે ઘણા ભાવમળને ક્ષય થતાં, રોગમાં પથ્યની જેમ ઘણું કલ્યાણની હારમાળાની સાક્ષીરૂપ કલ્પવૃક્ષ જે ધર્મ તે હમણું પ્રાપ્ત કર્યો છે કે આર્ય ! જિન કથિત નવાં નવાં પુણ્ય કાર્યોથી સર્વ ઈચ્છિત ફળદાયી આ ધમને તારે ઘણે વધારે જોઈએ.
તે રીતે સ્વીકારીને ગુરુ એવા મુનિને વાંદીને ધર્મની તન્મયતાને ધારણ કરતા શુભ્ર મુખ કાંતિવાલે જે ફરી ઉપન થયેલાં સ્નેહ
"
dessessessedecessooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooote ૧૫૪ ]
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાળા બેનનાં ઘરે ગયે તેણુએ પણ ધર્મબંધુ પણાથી તેનું વાત્સલ્ય કર્યું તેની ધર્મ પ્રાપ્તિ જાણુને ખુશ થયેલ સમુદ્ર કોઠીની પુત્રીએ નગરજનોને ખુશ કરતી ઉત્સવની હારમાળા કરી.
ઉત્તમ રીતે વ્યવહાર કરતાં તે શ્રેષ્ઠી પુત્રને પુણ્ય પ્રભાવે અધિકાધિક લાભ થયે, પછી સર્વે આપત્તિઓ અળગી થઈ અને સંપત્તિ વૃદ્ધિ પામી અને તે નગરમાં તે સર્વને પૂજનીય થયે.
હાથનાં આઘાતથી પીડાયેલે પણ દડો ઉપર ઉડે' જ છે. સદાચરણવાળાઓને વિપત્તિઓ પ્રાયઃ અસ્થાયી હોય છે.
મજિઠિયાનાં રંગની જેમ અંતરમાં સંવેગના રંગને ધારણ કરતાં ધમી ઉમય એકદા અંતરમાં વિચાર્યું મોહાંધિત એવા જગતમાં હમણું સિદ્ધિ નિવાસ માટે પગથિયારૂપ એવું મનુષ્યપણું, આર્ય દેશ, સુકુલમાં જન્મ, શ્રદ્ધાળુ પણું જિનવાણુનું શ્રવણ અને વિવેક આ મુકૃતિ[પુણ્ય થી પ્રાપ્ત થયું છે. આટલાં કાળ સુધી વિવેક રહિત પણે દુખદાયી એવા વ્યસનો દ્વારા મેં મારા આત્માની કદર્થના કરી. ઘણું પુણ્યદયે વ્યસનરૂપી સાગરને તરીને ફરી કોડે ભવે પણ દુઃપ્રાપ્ય એવું શ્રાવકપણું મેં અંગીકાર કર્યું છે. તેથી મારે હવે ભાવ આરિતકપણે જિનમતમાં ભાવના કરવી. કારણ ભાવવિનાની કિયા એ આકડાનાં ઝાડ જેવી છે. જે જિનશાસનમાં શ્રધ્ધાને ધારણ કરે છે, ક્ષેત્રમાં સતત ધનને વાવે છે, સુસાધુ સેવનાદિ પુણ્ય કાર્યોને પણ કરે છે તેને ઉત્તમ શ્રાવક કહ્યો છે. જે સમકિતી આત્મા વિધિપૂર્વક ગુરુનાં ચરણકમળમાં વ્રત ગ્રહણ કરે છે તેને જિનવરેએ શાસ્ત્રમાં ભાવશ્રાવક તરીકે કહ્યું છે.
આ રીતે શુભ ભાવનાં કરીને ભદ્રકાત્મા એવા સમુદ્ર શ્રેષ્ઠીનાં પુત્રે જિનશાસનની ઉન્નતિ કરવાની ઈચ્છાથી સાધમિકેનું વાત્સલ્ય, સુસાધુઓની પૂજના, તેમજ જિન ચૈત્યમાં પૂજા સ્નાત્રાદિ ઉત્સવની હારમાળા કરાવી. અWા આ ઉંમય ઘણું કરિયાણને લઈને ભક્તિથી સત્કારીને, પૂજ્ય
::
હessessessessessessessessment
[ ૧૫૫
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
မစုစုလိုစုနနလိုနီဖုလိုနီလုနီလို
ને વિષે સન્માન કરીને પિતાને મળવાની તીવ્ર ઝંખનાથી કેટલાક લેકેથી યુક્ત સાથે સાથે ચાલ્યા.
માર્ગમાં પણ છે આવશ્યકોને પાળતે, સ્વશક્તિથી દીન અનાથાદિ ઉપર ઉપકાર કરતે. સર્વે પણ જંગમ અને સ્થાવર ભાવતીર્થોમાં પણ વિધિથી પૂજા-સત્કાર દાનાદિને કરતે, પિતાનાં માણસથી યુક્ત એ જતાં જતાં માર્ગથી ભ્રષ્ટ થયેલે રાત્રિનાં વિષે મહા અટવામાં પડે, ધર્મરહિત જીવ સંકટમાં પડે તેમ સમગ્ર રાત્રિ વિકટ એવી તે અટવીમાં ભમવાં છતાં પણ ગુરુ રહિત જીવની જેમ તે કયાંય પણ માગને ન પામ્યા.
હવે સૂર્યોદય થતાં સુધાથી પીડિત સાથે પુરુષે અજાણ્યાં ફળનાં ભક્ષણથી મૂર્ણિત થયેલાં પૃથ્વી ઉપર પડયા. આથી જ ઉભય લેકનાં સુખાથીઓને અને તત્ત્વોને અજ્ઞાત ફલને–ભેગ ગ્ય નથી.
અજ્ઞાત ફલના ત્યાગથી જીવતાં રહેલાં ઉમયે ગુરુની સ્વાભાવિક કરુણતાને વિચારી પછી તે વિયેગનાં દુઃખથી દુઃખી અને પિતાની નગરીનાં પથને ન જાણતે ભયયુક્તપણે અટવીમાં અહીં તહીં ભમતા તેણે પુણ્યરૂપી લાવણ્યની વાવડી સમી પ્રત્યક્ષ દેવતાં જેવી એક સ્ત્રીને સ્વસમ્મુખ આવતી દેખી.
સમીપ આવેલી તેણીને શ્રેષ્ઠીપુત્રે કહયું હે ભદ્રે ! વિશાલા નગરીમાં જવાનો માર્ગ તું હમણાં મને બતાવ.
સાત્વિક ભાવેને ધારણ કરતી સ્મિતયુક્ત વદનવાલી તે સ્ત્રી બોલી હે મહાશય ! તમે કહેલ માર્ગને હું જાણતી નથી. પરંતુ પલ્લીપતિની પુત્રી એવી હું કામદેવનાં રૂપ જેવાં વનચારી એવાં તમને જોઈને સખીવર્ગને ત્યાગીને કામુકી એવી હું તારી પાસે આવી છું તેથી પ્રત્યક્ષ સુખને આપતાં ભેગેને તું મારી સાથે ભેગવ.
સ્વર્ગ ફળ જેવાં સ્વાદિષ્ટ ફળ ખાઈને તું સ્વસ્થ થા. કારણ આનાં ભક્ષણથી જીવ નવયૌવનને પામે છે. પ્રથમ હું નિસ્તેજ એવી ઘરડી હતી. હમણું આ ફળથી યૌવનને પામી છું. વિષયથી વ્યાકુળ કરાયેલી હું હમણાં તારા અંગનાં સંગરૂપ અમૃતપાન વિના ક્ષણ પણ ຂໍເອເຕໍ່ເເເເເເbbobo
^ ૧૫૬ ]
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀၉၀၀၉၀၉၇၉၇၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
၀
માં ચાર તને
મારા જ
રહેવાં સમર્થ નથી. હે કરૂણા પર ! મારા મનની ઇચ્છિત સંપત્તિથી સુવર્ણ રત્નાદિની ખાણેથી તારૂં ઈચ્છિત થશે.
આપત્તિમાં પણ દીનતાને ન પામેલે ઉમય ત્યારે બે, હે ભદ્રે ! મેં અજાણ્યા ફળનો ત્યાગ કર્યો છે. ઇંદ્રાણી જેવા સૌભાગ્ય વાળી પણ પરસ્ત્રીને હું ત્રિવિધે ત્રિવિધ ઈચ્છતું નથી તે પછી તારા જેવીને તે શું ?
બુદ્ધિમાન નરકનાં ચાર દ્વારા કહે છે. અનંતકાય–સંધાન-રાત્રિ ભોજન અને પરસ્ત્રીગમન. સ્વીકારેલા વ્રતને પ્રાણુતે પણ ભંગ ન કર વ્રતભંગથી જે નરકમાં જાય છે. પ્રાયઃ નીચ જન ધનને વ્રતથી પણ અધિક માને છે. મહાપુરુષે તે પ્રાણ કરતાં પણ વ્રતને મહાનપણું આપે છે.
આ રીતે ઉમયે કહેલું સાંભળને ક્રોધયુક્ત તે વનચર ગભરાવવા માટે ભીષણ રૂપ વિકુવીને આવી. જેમ જેમ કામાતુર એવી આ અધિક
ભ કરે છે તેમ તેમ તેનું મન ધર્મમાં વધુ દઢ બને છે. ' હવે દઢ ધર્મવાળા તેને જાણીને પ્રશાંત થયેલ ચિત્તવાળા દેવીએ. પ્રત્યક્ષ થઈને આ રીતે સ્તુતિ કરી. વિપત્તિમાં પણ જેનું મન ધર્મને વિષે દઢ થાય છે. એ તેજ આ લેકમાં ધન્ય છે. મેટાએને પણ પ્રશંસનીય છે.
આ અટવીની સ્વામીની મૃગવાહનાં નામે હું દેવી છું. તારી, સત્ત્વપરીક્ષા માટે મેં આ બધું કર્યું હતું. પરંતુ શ્રાવકેમાં ઉત્તમ એ તું સત્વશાળીઓમાં શ્રેષ્ઠ છે, તે કલ્યાણકારી હમણા હું તારા ઉપર પ્રસન્ન છું. તું વરદાન માંગ.
તે બે, જે તું વનદેવતા ખુશ થઈ હોય તે તારી કૃપાથી મારા આ મિત્રો જીવંત થાઓ.
આ રીતે કહેવાયેલી દેવીએ સવે પણ પુરુષને જીવાડીને તેઓ સામે યથાવત્ સર્વ હકીકત જણાવી. પરિવાર સહિત તે શ્રાવકને ઉજજયિની નગરીમાં લઈ જઈને ઘરાંગણે ઘણું એવી સુવર્ણવૃષ્ટિ કરીને
e- 6ເອນ [ ૧૫૭
MMobadbບຕໍ່ເຂດເອເbboppbb
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિનધની ઉન્નતિકારક એવાં પાંચ આશ્ચર્યંને પ્રગટ કરી તેનાં ચર જીમાં નમીને તે દેવી સ્વસ્થાને પહોંચી.
જીવિત પામવાથી પ્રસન્ન થયેલાં તે સા પુરુષ સ્થાને સ્થાને શ્રાવકાગ્રણી ઉમયને વખાણે છે,
હૈ ઉમય ! હે કરૂણાસાગર ! પુષ્કળ પુણ્યનો ગુણસાગર ! તારી કૃપારૂપી અમૃતથો હમણાં અમે જીવ્યા છીએ, તને કઈ પણ દુઃસાધ્ય કે દુષ્પ્રાપ્ય નથી કે જે તુ' દેવીની સહાયથી આવી સપત્તિ પામ્યા.
અત્યંત દૃઢ ધર્મોવાળા પુરુષને પૃથ્વી આંગણારૂપ, સમુદ્ર નીકરૂપ, પાતાલ સ્થલરૂપ અને સુમેરૂ પર્વત એક રાફડા રૂપ થઇ જાય છે.
ગરહિત એવા શ્રેષ્ઠીપુત્રે તેઓને કહ્યું, હું સુજ્ઞા ! ધર્મનો મહિમાં મનથી પણ કળી શકાય તેમ નથી,
પુરુષોને ધમથો અહી અને પરલેકમાં સુખ થાય છે, ધર્મ અંધકારમાં સૂર્ય સમા છે, દેવાને શાંત કરવામાં સમથ ધર્મ નામનો નિષિ છે. ભાઈ વિના માટે ધમ બધુ છે, દ્વીપથમાં ધર્મ એ નિશ્ચિત મિત્ર છે. સંસારરૂપ મરૂ ભૂમિમાં ધર્માંથી અન્ય કલ્પવૃક્ષ છે જ નહીં.
લક્ષ્મીયુક્ત, સદાચારીઓમાં શ્રેષ્ઠ, મિત્રો દ્વારા તે રૌતનાં ગુણુની સંગતિથી વખાણાતાં પુત્રને ક્ષણમાં પેાતાનાં ઘરે આવેલા જોઈને સત્ર ઉત્સવેાને કરતાં માતા-પિતાદિ સ્વજનો હુ પામ્યાં તેનુ અદ્ભુત ચારિત્ર સાંભળીને ત્યાં આવીને રાજાએ તેને સન્માનીને શ્રેષ્ડીપદે સ્થાપ્યું.
હવે સ્વસ્થાને સ્ત્ર પુત્રોને સ્થાપીને શ્રેષ્ઠ ભાવનાવાળા રાજા પ્રધાન અને સમુદ્ર નામે શ્રેષ્ઠીએ અષ્ટાનિકા મહેત્સવ કરીને અર્થિ આને દાન આપીને મુનિચંદ્ર ગુરુની પાસે સયમલક્ષ્મી ગ્રહણ કરી.
નગરમાં શ્રેષ્ઠીપદ કરતાં સપક્ષપેાષક અને ગવરહિત ઉમયે સવ લાકને ખુશી કર્યાં. ત્યાં ઋષભ-પ્રભુનું કૈલાસ પર્વત જેવું રમણીય સ્ફટિકનું દેરાસર બંધાવી સપત્તિના ફળને મેળવ્યું,
પ્રતિવર્ષ ઘણાં જિનબિ એની પ્રતિષ્ઠા કરીને તેણે જન્મના ફળને
aashaacaccas
૧૫૮ ]
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગ્રહણ કર્યું. હું ધન્ય છું ! મારે જન્મ સફળ છે! એ રીતે આનંદને ધારણ કરતાં તેણે જગપૂજ્યો જે ભવભીરૂ આત્મા જિનશાસનમાં દિક્ષા ગ્રહણ કરશે તેનાં કુટુંબની ચિંતા હું કરીશ એવી ઉદ્દઘોષણા તેણે કરાવી, (અને) કેમ કરી તે જ ગુરુ પાસે સંયમ પામીને ઉમય પરમાનંદના સામ્રાજ્યને પામ્યા.
પુણ્ય પ્રભાવે મેં પણ ત્યાં સર્વત્રતાના ભૂષણરૂપ તત્ત્વશ્રધ્ધાનાં લક્ષણવાળાં સમ્યકત્વને મેળવ્યું..
કનકલતાએ કહેલું જિનમતની દઢતાનાં અદ્ભુત મહાઓથી યુક્ત એવા શ્રેષ્ઠ પુત્રનું ચારિત્ર સાંભળીને કુંદલતા સિવાય રાજા-મંત્રી શ્રેષ્ઠી આ બધાએ તે સત્ય માન્યું.
અન્યનાં સદ્ભુત ગુણેને છુપાવવા નહીં અને પિતાનાં અછતાં ગુણેને પ્રશંસવા નહીં. એમ કરવાથી પુરુષ નીચ શેત્રને વેગ્ય બને છે.
મેહરૂપી અંધકારનાં ક્ષય, માટે દીપક સમાન આ કથાને જે સહર્ષ અંતરમાં સ્થાપે છે તેને જિન ધર્મનાં તત્વપ્રકાશરૂપે પ્રગટ લક્ષમી પ્રાપ્ત થાય છે.
પાંચમો પ્રસ્તાવ સંપૂર્ણ
છઠો પ્રસ્તાવ પ્રારંભ
જિન પૂજા દુઃખહરણ હવે સર્વધર્મયુક્ત શ્રેષ્ઠીએ વિઘુલતાને કહ્યું, હે શ્રેષ્ઠ ચિત્તવાલી ! શુધ્ધ સમક્તિ પ્રાપ્તિનું કારણ તું કહે. અમૃતમધુર એ પતિને આદેશ પામીને બેધિનાં લાભને આપતું ઉલ્લાસપૂર્ણ દિષ્ટાંત તેણીએ કહ્યું.
પુણ્યવાસોથી પવિત્ર એવાં આ જ ભરતક્ષેત્રમાં સર્વ અદ્ભુત લક્ષ્મીઓનાં ધામરૂપ કૌશાંબી નામે નગરી હતી. - ત્યાં યુદ્ધની ખણુજ માટે દંડ સમે છ ખંડ પૃથ્વીનાં ભૂષણ
wwwoodweepestegossessessessesses were
ess
[ ૧૫૯
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
રૂપ જયલક્ષ્મીનાં પાત્ર સમા સુઇડ નામે રાજા હતા. દૃઢધમની સ્થિતિ વડે સમિતિનાં પ્રયત્નથી જે ખંને રીતે રાજાઓની અને સાધુએની સભાને શે।ભાવતા હતા,
પતિનાં અતરને હરી લેતાં સદાચારોથી યુક્ત એવી વિજયા નામની પ્રિયા અનેક ગુણેાથી પરિવરેલી હતી.
પવિત્ર કર્મોથી યુક્ત સારી મતિવાલેા સુમતિ નામે તેના મ`ત્રી હતા. અને તેમ'જ ગુણુથી પણ ગુણશ્રી તેની પત્ની હતી,
ત્યાંજ પરમાત શૂરદેવ નામે શ્રેષ્ઠી હતા અને સર્વાંગીન ગુણયુક્ત ગુણવતી નામે તેની પત્ની હતી. નિત્ય પાત્રદાન—જિનપૂજાદીનાહારાદિ કાર્યાંથી તે પત્તિએ પેાતાનો જન્મ કૃતાં કર્યાં હતા.
એકદા વ્યાપાર કરી દેશાંતરમાંથી લાવેલા અશ્વરત્નો શુરદેવે રાજાને ભેટ ધર્યાં. ખુશ થયેલ રાજાએ પણ ક્રોડ સુવર્ણના દાનથી સત્કારીને તેને નગર શેઠની પદવી આપી દેવાની અને રાજાઓની કથા રત્ન-સાગર ઘેાડાનો વ્યાપાર અને રસસિધ્ધિ તરત જ દદ્રિતાને હણે છે.
શ્રેષ્ઠ એવા રાજસન્માનને પામીને ચતુર ચિત્તવાળા તે શ્રેષ્ઠી પરકાર્યોંમાં જરા પણ વિચિત્રતા કરતા નથી,
એકદા તપસ્વી એવાં ગુણુશેખર નામે મુનીન્દ્ર પારણાં માટે ભેાજન સમયે તેનાં ઘરે આવ્યાં. આદરયુક્ત તેને આગમાકત વિધિથી પ્રણામ કરીને ઘણી ભક્તિથી પોતેજ તેમને ખીર આપી. ત્યારે તે દાનથી ખુશ થયેલાં દેવાએ તેના ઘરે પાંચ આશ્ચય કર્યાં. અહા ! સાબુદાનરૂપ કલ્પવૃક્ષનો વૈભવ. સ` રસાથી યુક્ત પાત્રદાનનાં પ્રભાવે શૂરદેવે તે ભવમાં તીર્થંકર નામકમ ખાંધ્યુ
ન્યાયથી ધર્મોનાં ભેદોમાં 'દાન' કોપણે રહેલ છે કારણ તેનાં પ્રભાવે સર્વે પણ સપત્તિ મળે છે. ધનાં સ` ભેદોમાં રાજા દાન ધને માને છે, કારણ સર્વે પણ ધમવાદીએ તેણે આગળ કરે છે. તે’જ નગરીમાં સાગરદત્ત શ્રેષ્ડીના પુત્ર, ગુણવાનામાં પ્રસિદ્ધ
૧૬૦ ]
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနနနနနနနနနနနီနီ એ સમુદ્રદત્ત નામે શ્રેષ્ઠી રહેતે હતે. ધન મેળવવા માટે પ્રયત્નશીલ છતાં પણ અત્યંત નિર્ધન એવા તેણે દાનનો મહિમાને જોઈને ત્યારે અંતરમાં વિચાર્યું. સજજનોને પણ ગ્રાહ્યગુણવાળો આ શુરદેવ શ્રેષ્ઠી ધન્ય છે જેણે આ ચિત્ત-વિત્ત અને સુપાત્રને વેગ થયે
કેટલાકને ચિત્ત હોય છે તે કેટલાકને વિત્ત હોય છે તે વળી કેટલાકને બંને હોય છે. પણ ચિત્ત-વિત્ત અને પાત્રને વેગ ધન્ય એવાં પુણ્યશાળીનેજ હોય છે.
સુપાત્રમાં શ્રદ્ધાપૂર્વક શુદ્ધ વસ્તુઓનું જે દાન, તે પૂર્વપુણ્યને વિપાક છે. એવું સજજનેનું માનવું છે. નિર્ધન એવાં મને આ રીતનાં શુભને ઉદય ક્યારે થશે ? જેથી પાત્રદાનથી ઉત્પન્ન થતાં આ રીતનાં ફળને હું મળવું. પરંતુ ધન વિનાં દાનધર્મ શક્ય નથી કારણ ગૃહની સર્વ સ્થિતિએ ધનને આધીન કહેલી છે.
સન્માન ધનથી જ છે સુકુળથી નહીં, કીર્તિ ધનથી” જ છે પરાકમથી નહીં. કાંતિ (૩૫) ધનથી છે યૌવનથી નહીં, અને ધર્મ પણ ધનથી” જ છે જીવિતથી નહીં..-સ્વપક્ષ વિના વાદને, યૌવન વિના વિલાસને અને ધન વિના દાનને કરતે હાંસીપાત્ર બને છે.
તેથી દેશાંતર જઇને ધને પાર્જન કરીને પાત્રદાનથી જીવનને સફળ કરીશ.
પછી ધનાવહ સાર્થવાહને લઈને નાયક કરીને આ સજજન, ધન માટે ભગલ નામનાં દેશ તરફ ચાલ્યા. સાર્થવાહની સાથે જતાં કમે કરીને તે સુંદર એવાં ગુણેનાં સમૂડરૂપ પલાસક નામના ગામે પહોંચ્યા
તેજ ગૃહસ્થ પ્રશંસનીય છે, તેઓને જ જન્મ સફળ છે કે જેઓ શુધ્ધ વસ્તુઓ વડે ભક્તિથી પાત્રદાન કરે છે, તે પાત્રદાનની
સ્તવના કરવાં કેણ સમર્થ છે, જેથી સંસારી બંને લેકમાં સુખી થાય. આ રીતે ચિંતવતાં નિદ્રાને પામેલા તેને રાત્રિમાં ગ્રામધિષ્ઠાયિકા દેવીએ સ્વપ્નમાં આનંદથી આ રીતે કહ્યું.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
છ999999999999999999999
હે વત્સ ! જે તું ધન અને ધર્મને ઇચ્છે છે, તે તું અહી જ રહેજે કેમ કરીને તારે મને રથ નિઃશંક પણે સિદધ થશે. હે મહા! ભાગ તેજ પ્રશંસનીય કેમાં શ્રેષ્ઠ છે જે તારી સત્યકાર્યમાં દઢ અનું. બંધવાળી સુવાસના (ઈચ્છા) છે.
આ સત્યજ છે એ રીતે માનતાં જાગ્રત થયેલાં આ મહામતિએ સાર્થવાહને જણાવીને ત્યાં જ રહેવાનું કર્યું. માર્ગશ્રમિત વિદેશી એ તે સમુદ્ર ત્યારે સર્વસુખદાયી ધર્મને જ કરે છે.
ત્યાં કીતિ અને ધનથી બીજા કુબેર જે અશક નામે ઘડાને વ્યાપારી રહે છે. જગતને આનંદદાયીપણાથી સવે પણ દાનોમાં મુખ્ય જાણીને, તે નિત્ય અન્નદાનને આપે છે.
તેની સૌભાગ્યનાં સ્થાનરૂપ વીતશેકા નામે પત્ની હતી. તેમની લક્ષ્મીની જેમ કમલ જેવાં આંખવાળી પદ્મશ્રી નામે પુત્રી હતી. તેનાં ઘરમાં વ્યાપાર માટે ૧૪૦૦ (ચૌદસ) ઘેડાઓ અને ૧૦૦૦૦ દસ હજાર દિવ્ય અશ્વો હતાં.
એકદા પાસે આવેલાં યથાર્થ નામવાળા અને સજજનેમાં ભૂષણરૂપ સમુદ્રને જોઈને તેણે આનંદથી કહ્યું. હે ભદ્ર! સુંદર આકારવાળે તું કોણ છે ? અને ક્યા કારણે અહીં આવે છે ? તે સર્વ વાત મને કહે.
વિનયથી લઘુતાને ધારણ કરતાં તેણે તેની આગળ યથાવત સ્વરૂપ કહ્યું. છતાં તેણે પણ સમુદ્રને કહ્યું. યથાયોગ્ય કામ કરતા તારે મારા ઘરે રહેવું અને મારે પણ તારા વસ્ત્ર–ભેજનાદિની વ્યવસ્થા કરવી. હે વિદ્વાન સ્વસ્થાન તરફ જતાં તારે મનને ગમે તેવા, દોષરહિત અને તેજસ્વી એવાં બે અ લેવા.
આ વાતમાં ગ્રામપ્રમુખ આદિને સાક્ષી કરીને સર્વકાર્યમાં જાગૃત એવે સમુદ્ર તેના ઘરે રહ્યો. ત્યાં તે ઘોડાઓની રક્ષા કરે છે, સ્વયંચારે આપે છે સારી રીતે માખી આદિને દૂર કરે છે. વળી ઉચિતતાથી ઘરના લોકેનું સન્માન કરે છે.
hostasssssssssssssss deeds s
hare
૧૬૨ ]
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રેષ્ડી આદિ સર્વને સમુદ્રે યુક્તિપૂર્વક તત્ત્વથી સ`જ્ઞધમ સમજાળ્યે, પરતુ યૌવનાન્માદના આવેગથી યુક્ત એવા તે તેની પુત્રી પદ્મશ્રીને વશ કરવાની ઇચ્છાવાળા થયા. તેણીનાં મનાભાવની પરીક્ષા કરવા માટે વનમાંથી વિવિધ સ્વાદિષ્ટ ફળને લાવીને રાજે તેણીને આપે છે. ફૂલદાનથી ખુશ થયેલી અને શરીરની શૈાભાથી માહિત થયેલી પદ્મશ્રી પણ ત્યાં ઘણાં સ્નેહવાળી થઈ તે પણ છુપી રીતે સ્વાદિષ્ટ મેદિક આદિથી બહુમાન કરે છે. કારણ બધાને સ્વાર્થ જ પ્રિય હાય છે. આ રીતે તેની પરસ્પર પ્રીતિ એટલી વૃધ્ધિ પામી કે તેઓ પરસ્પર દર્શન વિના રહી શકતા નથી.
હવે એ વ માદ પેાતાના દેશ તરફ જતા ધનાવહ સાવહુ ત્યાં પાછે આવતાં સ્વનગરે જવાની ઇચ્છાવાળા સ્નેહયુકત સમુદ્રે એકાંતમાં પદ્મશ્રીને આ રીતે કહ્યું.
હે ભદ્રે ! સ્વસાની સાથે હું ઘર તરફ જવાં ઇચ્છુ છું. પણ પરમ પ્રીતિપાત્ર એવી તને ક્ષણુ પણ ત્યાગવાને હું સમથ નથી. વિદેશમાં પણ તારાં સહવાસથી અહીં સતત સુખપૂર્વક રહ્યો છું, ઉપકાર વાળવાને અસમર્થ એવા હુ દુઃખી છું.
અનુરાગવાળી તે ખેલી કે પિતાનાં આદેશથી તમને પરણીને હમણાં તમારી સાથે આવીશ પરંતુ પાણિગ્રહણનો ઉપાય તું સાવધાન તાથી સાંભળ. કારણ દુઃસાધ્ય કાય ઉપાય વિના સાધ્ય થતું નથી.
કુશ શરીરવાળા ઢાવા છતાં પણ સ્નિગ્ધ અને મૃદુ રેશમરાજીવાળા લાલ અને સફેદ કાંતિવાળા એ અશ્વો ઘેાડાનાં સમૂહમાં છે. શ્વેત વણુ વાળા આકાશગામી છે. અને લાલ વર્ણવાળા જલગામાં છે. બન્ને જેને ત્યાં રહે છે. તેના ઘરમાં સર્વે સ`પત્તિ થાય છે. પિતાજી પાસે તારે આ એ ઘેાડા માંગવા કારણુ તેનાથી માહિત એવી મને કષ્ટ વગર તને આપશે.
તે સાંભળીને વિસ્મિત થયેલા શ્રેષ્ઠીપુત્રે વિચાયું કે નક્કી
acced ca
[ ૧૬૩
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વપ્નને પ્રભાવ છે જે આ કન્યાની આવી પ્રીતિ છે. વળી પૂર્વે ઉપજેલ પુણ્યથી મારી આજ ઉલ્લાસિત થઈ છે. જે અશ્વરત્નની જાણકારી મને વળી,
મૃદુ વોથી તેણીને આનંદ પમાડી, તે વાતને અંતરમાં રાખીને રોમાંચિત થયેલાં સમુદ્ર શ્રેષ્ઠીને કહ્યું, હે વિશે ! સ્વદેશ પોંચાડતા અહીં આવેલ સાથે બહાર રહ્યો છે. તેની સાથે હું પિતાનાં ઘરે જવાં ઈચ્છું છું આટલાં દિવસ હું આપને ત્યાં સુખપૂર્વક રહ્યો. હવે પિતાને સાથે મારી રાહ જુએ છે. તેથી હમણાં બે ઘડાનું દાન કરી મારી ઉપર ઉપકાર કરે. ત્યારે અશકે કહયું ઘેડાના સમૂહમાંથી યથા-રૂચિ ગ્રહણ કરે.
આ રીતે કહેવાયેલાં સમુદ્ર પુરાધ્યક્ષની સાક્ષીએ વિનય વચનેથી તે બે ઘડા માંગ્યા.
માયાવી છતાં મુખે મીઠા એવાં અશકે કહ્યું, હે સમુદ્ર ! સારાસારના અજ્ઞાત ચિત્તવાળે તું દુર્ભાગી છે. કે મુરખની જેમ શ્રેષ્ઠ એવા અને મૂકીને અતિ દુર્બલ અને મંદગતિવાળા ઘડાએને માંગે છે. આ મૂકીને દષ્ટિને સુખદાયી શ્રેષ્ઠ એવાં અશ્વયુગલને ગ્રહણ કરી જેથી તેને લાભ થાય.
પછી સ્વદેશનાં લેકોથી પરિવરેલાં સમુદ્રદ તેને કહ્યું કે આ બે અ ગ્રહણ કરીશ અન્ય અશ્વોનું મારે કઈ કામ નથી, જે તને ગમે તે બે ઘડી ઘડણ કરવાં એવું વચન તમે પૂવે લેકેની સમક્ષ આપેલું છે. કદાચ કલ્પાંતકાળનાં પવનથી મેરૂ શિખર કંપે છે.
પણ મહાપુરુષોએ સ્વીકારેલું વચન કયારેય નિષ્ફળ જતું નથી.
ગ્રામ જનોએ કહ્યું છે અશક સજજનોમાં શ્રેષ્ઠ એવે તું કુબેરની જેમ ધનવામાં અગ્રેસર છે. તેથી તું તારું વચન પાલન કર.
પછી અશકે ઘરે જઈને પત્નીને કહ્યું કે દુષ્ટ એવા તેણે ઘેડાને ભેદ કઈ રીતે જાણ્યો. જ્યારે શોક રહિત પદ્મશ્રીએ તે સર્વ વાત જણાવી ત્યારે અશ્વપતિએ હાથમાંથી ગયેલ વાતથી વિચાર્યું.
testastasestestostestostestostestestostestostestastastestestostestostestostestestostestostestestostestesosastostestostestastastestostesterkeste
૧૬૪ ]
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
અને છીએ સામે છે તે સ
વિજય જિનવાજવામ99999
સ્વકાર્યની એકમાત્ર ઈચ્છાદાયી સ્ત્રીઓ માતા-પિતા-પુત્ર-ભાઈ તેમજ સસરાને પણ ઠગે જ છે. ખસનો રોગ દેહને શેષે તેમ ખરાબ ચિત્તવાલી સ્ત્રીએ સુખની ઇચ્છાથી સતત નિઃશંકપણે પિતાનાં ઘરને શોષે છે. સર્વ ઇછિતને આપેલાં પણ પિતાનાં ઘરને પુત્રી પ્રાયઃ ચારની જેમ નિત્ય ઉગ કરનારી થાય છે.
- સદાચારમાં તત્પર એવાં તેણે પણ મારી પુત્રીને કઈ રીતે વશ કરી ? અથવા તે કામ એ દુર્જાય છે. યૌવનેન્માદથી યુકત રૂપવાન સ્ત્રીને જોઈને યોગી પણ મોહ પામે છે તે સામાન્ય માણસ તે શું?
પછી શ્રેષ્ઠીએ પત્ની સાથે વિચારણા કરી પ્રાયઃ મહાન કાર્યમાં ગૃહસ્થને સ્ત્રી આંખરૂપ હોય છે. પછી પત્નીની અનુમતિથી બુદ્ધિમાનેમાં શ્રેષ્ઠ એવાં શ્રેષ્ઠીએ જલદીથી અશ્વરનેથી યુક્ત પોતાની પુત્રી સમુદ્રને આપી. લક્ષ્મી જેવી પદ્દમશ્રીને પરણીને અશ્વોને મેળવી સમુદ્ર વાસુદેવની જેમ ખુશ થયે. .
કેટલાક દિવસે ત્યાં રહીને સાર્થની સાથે સ્વદેશ તરફ જતે સ્ત્રીયુક્ત એ તે દરિયા કિનારે પહેર્યો. ત્યાં અશકથી પ્રેરાયેલે નાવિક તેની પ્રત્યે બેલ. જે આપ આ બે ઘડા મને આપે તે જ હું પત્નીયુક્ત એવાં તમને યાનપાત્રમાં ચઢાવીને બુદ્ધિમાન એ હું પ્રાણુઓથી ભયંકર અને દુઃખે કરીને અવગાહી શકાય એવાં સાગરને પાર ઉતારીશ જેમ સાધુઓ ચારિત્રરૂપી યાનપાત્રમાં ચઢાવીને ભવ્ય લેકને સંસારસાગરને પાર ઉતારે તેમ. અન્યથા ભવની જેમ આ સમુદ્રથી તારે ઉદ્ધાર નથી અથવા તે ચારિત્ર કે યાનપાત્ર સિવાય કઈ આને તારે છે !
ક્રોધિત થયેલ શ્રેષ્ઠીપુત્રે કહ્યું કે સેનામહોરને છેડીને હું તને વધું કંઈજ આપવાને નની.
નાવિકે સાથે ઘણે વિવાદ થયો, છતાં વિદુષી એવી પદ્મશ્રીએ પ્રાણવલ્લભને કહ્યું. નીચ પુરૂષ સાથે નકામે વિવાદ શું કામ કરે છો ? મહાન પુરુષે કયારેય નીચ જને સાથે ઝગડો કરતા નથી.'
ofessessessessessessessessessessessessessedeselesed sadesastesseract
[ ૧૬૫
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
နန၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
၀
હે સ્વામિન્ નગામી એવા આ ઘડા ઉપર આરૂઢ થઈ જલદીથી સમુદ્ર પાર કરીને હું આર્ય પુત્ર ! જલદી આપણ પિતા પાસે જઈએ. નક્કી અધરન ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છાથી મારા પિતાથી પ્રેરાયેલાએ નાવિકો અહી સમુદ્ર કિનારે વિવાદ કરે છે. હે સ્વામિન્ ! આ રીતે તમારા જવાથી વિવાદ નાશ પામશે પછી સાર્થ જને સાથે સર્વ માલ આવી જશે
પ્રિયાનાં પ્રિયવચનેથી પ્રેરાયેલાં તેણે તે રીતે કર્યું ઉપાય પ્રાપ્ત થયા પછી પ્રિયા સહિત સારભુત વસ્તુઓથી યુક્ત શ્રેષ્ઠ પુત્ર તે ઘેડા ઉપર આરૂઢ થઈને બીજા ઘડાને હાથમાં ધરીને તે નાવિકનાં દેખતાં છતાં સુખ પૂર્વક ઘરે પહોંચ્યો, કારણ સર્વત્ર જીવને પુણ્યદય કામ
પછી ન્યાયોચિત દ્રવ્યથી સર્વ સાર્થને ખુશ કરીને સાગર પાર કરીને સાથે આવ્યું.
ક્ષમાથી યુક્ત યતિની જેમ, પ્રિયાથી યુક્ત એ સમુદ્ર ઉન્નત એવાં ગર્વની જેમ તે ઘડા ઉપરથી ઉતર્યો. ગુરુઓનાં ચરણકમળથી પવિત્ર જન્મગૃહને આનંદથી નમે, કારણ કુલીન જને સદાચારને કયારેય ચૂકતાં નથી.
પત્ની અને લક્ષ્મીયુક્ત પુત્રનું આગમન થયું ત્યારે પિતાદિએ અતિ અદ્દભુત એવી ઉત્સની હારમાળા કરાવી તે બે ઘડાના માહાસ્યથી તેનાં ઘરે રોજ જ સર્વે સંપત્તિમાં વૃદ્ધિ પામી, વસ્તુને વૈભવ અચિન્ય છે.
પદ્મશ્રીએ ખુશ કરેલ ચિત્તવાળે ધન મેળવવામાં તત્પર ચિત્ત વાળ સમુદ્ર સર્વ નગરમાં ધનવાન અને પૂજનીય થયે.
એકદા સમુદ્ર ઇંદ્રનાં અધ જે તે નગામી ઘોડે સુદંડ રાજાને ભેટ આપે તેથી ચમત્કૃત થયેલાં રાજાએ કામરાજાની સેના સાથે ઘણું ઉત્સપૂર્વક ઘણુ ગામ નગરને અધિપતિ તરીકે તેને સ્થા રૂષ્ટ અને તુષ્ટ થયેલે રાજા મહાપદને (મહા-આપદ) આપે છે.
-
sessessessessedessessessessessessessessessedeeeeeeeee
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ
જજછછછછછછછછછછછછછછછછછજ
પુણ્યગે સામ્રાજય પામેલાં સાગરદને નિત્ય ધર્મકાર્યોથી જિન શાસનને દીપાવ્યું,
તેનાં શુભેદયથી એકદા ભજન સમયે પ્રગટ એવા સો (૧૦૦) લબ્ધિઓના સ્વામી સુવર્ણથી પણ અવિક દેહકાંતિવાળાં, દર્શનજ્ઞાનચારિત્રરૂપ રત્નત્રયીથી પવિત્ર એવા ગુણશેખર મુનિ પારણાર્થે તેનાં ઘેર આવ્યાં.
તરતજ આનંદનાં ઝરણામાં ડુબેલાં ચિત્તવાળાં તેણે સ્વયં નવ પ્રકારે સર્વથા શુદ્ધ અન્નપાનાદિથી શાસ્ત્રવિહિત વિધિથી તે સંયમીને પતિ લાભ્યાં, સત્પાત્રને અવસર આવે છતે શું વિવેકી પ્રમાદ કરે છે ?
ત્યાં સુવર્ણ-સુગંધી જલાદિની વર્ષા કરતાં દેવેએ સમગ્ર જનતાને આનંદકારી એવો દાનનો મહિમા કર્યો. તે મહિમાની સાથે શ્રેષ્ઠી તે રીતે અત્યાનંદને પામે. જાણે છ ખંડના સામ્રાજ્યની પ્રાપ્તિ થઈ હોય ?
વિધિથી પુંડરિકગિરિ પર યાત્રા, સત્પાત્રમાં લક્ષમીને વ્યય, સજ્ઞાન અને સમ્યફ વયુક્ત ક્રિયાઓ પુણ્યને પ્રાપ્ત થાય છે
યેગી પરમાત્માને અને અાગી પરમપદને પામીને જે આનંદને મેળવે તે આનંદ રાજાએ ઘડાને પામીને મેળવ્યું. અરે ! પછી તે અશ્વપ્રભાવે રાજ્ય સંપત્તિનાં સાતે અંગમાં વૃદ્ધિ થઈ
એકદા જયયાત્રાએ જતાં રાજાએ તે ઘેડો બાલ મિત્ર એવાં અષભશ્રેષ્ઠીને આપે. અને કહ્યું કે રાજ્યનાં સર્વસ્વ જીવિત રૂપ આ ઘેડે ઘરમાં તારે પિતાના આત્માની જેમ સાચવ.
રાજાનાં આદેશને વશ શ્રેષ્ઠીએ તે ઘડાને ઘરમાં લાવીને જિનધર્મની જેમ પ્રીતિથી પાળે. ઋષભસેને અંતરમાં વિચાર્યું કે પુદયથી આ નગામી જોડે મને મળે છે તેથી હમણાં આની સહાયથી કંઈક પુણ્યને કરું, અવસર પામી ધર્મ કરે તે વિવેકી છે.
જ્યાં સુધી આ શરીર સ્વચ્છ અને નિગી છે. ઘડપણ દૂર છે,
essentistes
s essindhidhamdheshhhhhso
,
[ ૧૬૭
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
શક્તિ નાશ પામી નથી. આયુદય ક્ષય પામ્યું નથી ત્યાં સુધી જ સજજને આત્મ કલ્યાણમાં મહાન પ્રયત્ન કરે, ઘર બળે છતાં કૃ દવાને પ્રતિકાર કઈ રીતને છે. ?
પછી ઈચ્છિત સ્થાને પહોંચાડતાં ઘોડા ઉપર બેસીને શ્રેષ્ઠી દેજે જબુદ્વીપમાં રહેલ શાશ્વતી પ્રતિભાને વાંદ છે, કયારેક અષ્ટાપદગિરિ પર જઈને તે કયારેય સર્વ તીર્થોત્તમ એવાં શત્રુંજય પર્વત તીર્થો જઈને તેમજ શ્રી સમેતશિખર, ઉજજયન્ત (ગિરનાર) પર્વત, સિદ્ધ કૂટ પર્વતાદિ પર જઈને જિનવને નમસ્કાર કરી કરીને તેણે જન્મ ફળ મેળવ્યું
ત્રિલેકનાથની પૂજા કરતાં સંઘની અર્ચનાં કરતાં, તીર્થ વંદનાં કરતાં. જિનવાણી સાંભળતાં, સુપાત્રદાન આપતાં, તપ કરતાં અને એની અનુકંપાથી ભરેલાં જેઓનાં દિવસે જાય છે તે પુણ્યાત્માઓને જન્મ સફળ છે..
તે અશ્વનાં મહિમાને સાંભળીને તેમાંધ થયેલા પલિપતિ પુરમાં રહેલાં જિતશત્રુ રાજાએ આ રીતે કહ્યું છે કેઈ શ્રેષ્ઠ સુભટ સમકિતની જેમ દુપ્રાપ્ય એવાં આ અશ્વરત્નને લાવીને મને આપે તેને મહોત્સવ પૂર્વક પુત્રી ધનપ્રભાને પરણાવીને રાજ્ય લક્ષ્મીનાં વિભાગથી જલદીથી હું સત્કારીશ.
રાજાની વાત સાંભળીને ત્યારે કુટીલ આશયલ કુંડલ નામે સુભટ બોલ્યું કે મારે તે ઘેડો લાવ. રાજાજ્ઞાથી જતાં માર્ગમાં મુનિ ચંદ્ર ગુરૂ પાસેથી ધર્મ તત્વને જાણીને કપટથી શ્રાવક થયો. પિતાનાં હાથમાં પુસ્તક રાખેલે; બ્રહ્મચારીપદને ધારતે, ધર્મશાસ્ત્રોને ભણત તે ક્રમે કરીને કૌશાંબીમાં ગયો.
એકદા જિનગ્રહને પામેલાં, એકમાત્ર ધર્મધ્યાનમાં નિષ્ણાત એવાં તેને જોઈને પ્રણામ કરીને રાષભે કહ્યું. એ બ્રહ્મચારીઓમાં અગ્રેસર ! તમે અહીં ક્યાંથી આવ્યાં છે ? શું તપ કરે ? આ શાસ્ત્રને કેમ ભણે છે ? તમારાં ધર્મગુરુ કેણ છે ? નિવાસ કયાં કર્યો છે ? યૌવનમાં પણ તમે આવાં બ્રહ્મચારી પણાને કેમ સ્વીકાર્યું છે ? ૧૬૮ ]
-~-e
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
ရရရရရရရရ
ရ
ရရ၈၉၉၉၉နနနနနနနနနန
અત્યંત ધૂર્વ એવા તેણે દંભથી કલ્પના કરીને પિતાની સર્વ વાત જણાવી. તેની વાત સાંભળીને વિમિત થયેલે ગર્વ રહિત હદયવાળે કોષ્ઠી બે, બ્રહ્મચારી એવાં તમે મોટાઓને પણ માનનીય છે તેથી હમણાં હું તમારી ભક્તિ કરવાને ઈરછું છું, સમકિત વ્રતધારી બ્રહ્મચારી શ્રાવક દુર્લભ હેય છે. તેથી કૃપા કરીને તમે અહીં મારા ઘરે આવે. લેજના સમયે સુપાત્ર પુણ્યોદયથી પ્રાપ્ત થાય છે.
કાલે સુપાત્રદાન, વિશુદ્ધ બધિ લાભ વાળું સમ્યકત્વ અને તે સમાધિમરણ અભવ્ય છે પામી શક્તા નથી.
આ રીતે બહુમાનથી કહીને શ્રેષ્ઠીએ તેને પિતાના ઘરે લાવીને અમૃત મધુર ભેજનેથી સારી રીતે ભક્તિથી જમાડયો. ખવડાવતાં સર્વ ભેમાં નિરીહતાંથી તેણે જોઈને અધિક વિસ્મયવાળા શ્રેષ્ઠીએ તેને પિતાની શાળામાં રાખે.
ત્યાં નિસ્પૃહ વૃત્તિથી શ્રેષ્ઠીને ખુશ કરતાં કપટથી ધર્મનિષ્ઠાત્મા એવા તેણે તે અશ્વને જે. (અને) એકદા નિદ્રા યુક્ત શ્રદ્ધાળુ એવા શ્રેષ્ઠીને ઠગીને રાત્રિમાં તે ઘેડા ઉપર આરૂડ થઈને આકાશ માર્ગથી
ગયે.
પૂર્વાભ્યાસથી સતે હજરી આકાશમાં જતાં તે ઘડાને પણ દુષ્ટાત્મા એવા તેણે ચાબુકથી મમ ભાગમાં પ્રહાર કર્યો ઘેડાએ પણ દુરાચારી એવા તેને પૃથ્વીતલ ઉપર પાડીને વેગથી અષ્ટાપદે જઈને તે સત્યની સામે તે ઊભે રહ્યો. વિદ્યામાં, વ્યવહારમાં અને ધર્મકાર્યમાં જીવને જે અભ્યાસ હોય છે તેવી તેની ભાવના થાય છે.
દરેક જન્મે જે દાન-જ્ઞાન-તપ અભ્યાસેલું હોય તે જ અભ્યાસ નાં વેગે ફરી તેજ રીતે પ્રારંભાય છે.
ધર્મ સર્વસ્વને હતી અને સવેન્દ્રયને મોહ પમાડતી એવી નિદ્રાને સ્ત્રીની જેમ અવસરે ત્યાગીને શ્રેષ્ઠી છે આવશ્યક કાર્ય કરવા માટે ધર્મશાળામાં આવ્યાં. ત્યાં તીર્થાવત્ સ્થાપેલાં બ્રહ્મચારીને ન જોઈને શંકાથી આકુળ થયેલાં જેટલામાં ઘડાથી રહિત તબેલાને - weeeeeeeeeeeeeesessessessessageforegossadodaredevelowmeeeee
[ ૧૬૯
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
၉
၈၉၉၉၇၀၇၇၇၇၇၇၇၇၂၂၉
જોઈને વિચાર્યું કે ધર્મ ધૂર્તતાથી ઘડાને લઈ જતાં તેણે સર્વ લેકેને ધાર્મિકેને અવિશ્વાસ કરાવ્યો છે.
પ્રાણીઓનું અન્યનાં ઉપદેશથી થયેલું પાપ સુગુરૂપદેશથી પવિત્ર તપ-જાપ-કિયાએથી નાશ પામે છે. પુણ્યના કપટથી કરેલું પાપ વજ લેપની જેમ હજારે ભવમાં ઘણું દુઃખની નિમિતી માટે થાય છે.
હું સકુટુંબ પણે રાજનિગ્રહનું કારણ બને છું અને ધર્મ લઘુતા કરવામાં નિમિત્તભૂત બનવાથી આમાને મેં દુઃખમાં પાડયે છે. અથવા તે સમ્યગુ-ધર્મનાં પ્રભાવે બધું સારૂ જ થશે. સૂર્યોદય થયા પછી જગમાં અંધકાર રહેતું નથી.
પછી સમાધિથી પ્રભાતિક ક્રિયા કરીને અષ્ટ પ્રકારે ઘર દેરાસરના જિનબિંબને પૂજ્યાં. વિધિપૂર્વક દ્રવ્યપૂજા કરીને વિશેષ કરીને દઇ રીતે પંચ-પરમેષ્ઠીની સ્મૃતિમાં પ્રભુની સન્મુખ રહ્યાં
વિશુદ્ધ ભાવથી કરાતી જિનપૂજા કલ્યાણ-સમૃદ્ધિ, સકલ અર્થની સિદ્ધિ સામ્રાજ્યલીલાં અને વિપત્તિ વિનાશ કરે છે.
તે વખતે જયયાત્રાથી આવેલા રાજાને કેક ચાડિયાએ અધ અપહરણ કહ્યું, (ત્યારે) ક્રોધાંધપણથી રાજાએ પુરંરક્ષકને કહ્યું કે મયૂરબંધથી બાંધીને દુષ્ટ એવા ત્રણસને લાવ
રાજાદેશને પામીને ક્રોકોથી યુક્ત એ તે પણ શ્રેષ્ઠિના ઘરે ગયે તેથી કુટુંબોએ ક્ષોભ પામ્યા. એટલામાં તે શ્રેષ્ઠીને બંધાદિ. કિયા કરવાની ઈચ્છાવાળો થયે તેટલામાં દિવ્ય પ્રભાવે ખીલાથી ઠેકાયેલાની જેમ તે ઊભે રહ્યો. એ સમય દરમિયાન અતિ તેજસ્વી એવાં કેક વિદ્યાધર પતિએ ઘેડાની સાથે આવીને શ્રેષ્ઠીને ખુશ કર્યા પરંતુ ધર્મધ્યાનની એકતાથી અદ્દભુત એવાં પરમાનંદથી યુક્ત શ્રેષ્ઠીએ ત્યારે સુખ-દુઃખને જાણ્યું નહીં.
ઘેડા સહિત આવેલા વિદ્યાધરને દેખીને ધ્યાનમુદ્રાને ત્યાગીને ત્યાં ચૈત્યવંદન કરીને બહાર આવીને તે નભચારોને સુવર્ણ બેઠકે બેસાડીને ઘડાની વાત પૂછી. ત્યારે દીનતારહિત મુખવાળા શ્રેષ્ઠીને
હeboooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo ૧૭૦ ]
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
န
၉
၇၉၇၈၇၉၉၉၉၉၉၇၀၇၈၉၉၉၇၀၈၀နီနီ
વિદ્યાધરે કહ્યું હે ધમરમાં-શ્રેષ્ઠ ! ઘોડાનું સર્વ વૃત્તાંત સાંભળે.
આજે વિદ્યાધરનાં સમૂહ સાથે જિનવને નમસ્કાર કરવાઅષ્ટાપદ તીર્થો આવેલાં મેં જિનાધીશને જાણે વાંદતે હેય તે રીતે જિનમંદિરના દ્વારમાં વેગીન્દ્રની જેમ સ્થિર રહેલાં આ ઘડાને જે
ત્યાં તરત જ મેં ચારશ્રમણને પૂછયું હે સ્વામિન ! આ અવ કેને છે ? અહી પર્વત ઉપર કઈ રીતે આવ્યા ? ત્યારે દાંતની કાંતિથી શુકલ-ધ્યાનની વર્ણિકાને બતાવતાં ચાર જ્ઞાનનાં ધારક ઋષિએ ત્યારે આ રીતે કહ્યું.
કૌશાંબી નામે નગરમાં આસ્તિકમાં અગ્રેસર, ધનવાન એ ઋષભ શ્રેષ્ઠી રાજાને, બાળમિત્ર છે. તત્ત્વ-ધર્મગતિ-જ્ઞાન વિચાર આદિ ગુણોથી સદા જેનું સમકિત વિશુદ્ધ કેટી પર આરૂઢ થયેલું છે.
બુદ્ધિમાનેએ સદા ત (૯) વ્રત (૧૨) ધર્મ (૧૦) સંયમ (૧૭) ગતિ (૪) જ્ઞાન (૫) સદુભાવના (૧૨) પચ્ચકખાણ (૧૦) . પરીષહ (૨૨) ઈંદ્રિય (૫) મદ (૮) ધ્યાન (૪) રત્નત્રયી (૩) વેશ્યા (૬) આવશ્યક (૬) કાય (૬) યોગ (૩) સમિતિ (૧૦) પ્રમાદ, (૫) તપ (૧૨) સંજ્ઞા (૪) કર્મ (૮) કષાય (૪) ગુપ્તિ (૩) અતિશયો (૩૮) ને જાણવા જેઈએ.
શુદ્ધ લેક વ્યવહારથી શેલતાં તે શ્રેષ્ઠિને રાજાએ નગામી એ આ અશ્વ નિધાનની જેમ સાચવવા આપે. આ ઘેડાની સહાયથી તે શ્રેષ્ઠીએ અનેક તીર્થોમાં જિનવંદન કરી કરીને સમ્યક્ત્વને નિર્મળ કર્યું. જન્મનું ફળ મેળવ્યું ઉચ્ચગેત્ર બાંધ્યું અને શિવલમીને વશ કરી.
પલ્લીપતિ રાજાના પામાત્મા સેવકે ધર્મ ધૂર્તતાથી આવીને આ ઘેડે તેનાં ઘરમાંથી હરી લીધે. ઘેડાનાં સ્વરૂપને ન જાણતાં મર્મમાં પ્રહાર કરનાર તે દુષ્ટને જલદીથી પૃથ્વી ઉપર પાડીને આ ઘેડો અહીં આવીને રહ્યો છે. પૂર્વાભ્યાસનાં વશથી પશુ પણ આ પર્વત ઉપર આવ્યું આથી જ જીવેએ સતત સારે અભ્યાસ કરે.
h
[ ૧૭૧
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ નિમિત્તે હુમણા રાજા નગર રક્ષકા પુરુષો દ્વારા શ્રેષ્ઠીને પીડા કરાવી રહ્યો છે. તેની સહાયમાં હમણાં તમારે જવું તે યોગ્ય દેખાય છે, સાધર્મિકને વિષે વાત્સલ્ય સર્વ ધર્મોમાં શ્રેષ્ઠ મનાયુ છે. છતી શક્તિએ સામિ કને વિષે વાત્સલ્ય કરતા નથી તેને ખરી રીતે સર્વાંગ ધર્મનાં સારને જાણ્યો જ નથી,
તેજ અ છે, તે જ સામર્થ્ય છે. અને વિશિષ્ટ જ્ઞાન છે. જે શ્રાવકોને સાધમિકનાં કાય માં (સહાયરૂપે) જાય છે.
તમારા પ્રશ'સારૂપી અમૃતને મુનીશ્વરની વાણીને પી જઇને ઘેાડા લઈને વેગથી હું' અહીં આવ્યો છું.
વિદ્યાધરે કહેલુ સાંભળીને પ્રશાંત મનવાળા થયેલા પુરરક્ષકાદિ લાક શ્રેષ્ઠીના ચરણમાં નમ્યાં. તેઓએ જઈને રાજાને આ સ્વરૂપ કહ્યું તેથી વિસ્મયુક્ત ચિત્તવાળા રાજા ત્યાં આવ્યા. ઋષભે પણ સ્વગૃહે આવેલા રાજાની મનશુદ્ધિથી વિનયપૂર્વક ભક્તિ કરી.
પછી કૃતજ્ઞ એવા તે રાજા વિદ્યાધરને નમસ્કાર કરીને શ્રેષ્ઠીએ આપેલાં શ્રેષ્ઠ એવાં સુવર્ણાસન પર બેઠા. નમતા એવા તે રાજાને આનંદથી આલિંગન કરીને અર્ધાસન આપીને સુંદર એવા સ્નેહાળ વચનાથી સ્વસ્થ કર્યાં.
પછી વિદ્યાધરપતિએ ચારણુ શ્રમણે કહેલે સવૃત્તાંત કહ્યો, પછી તે બંનેએ યથાયેાગ્ય ઉચિત વ્યવહાર કચેાં. મહાપુરુષ કયારેય પણ ઉચિતતાને ઓળંગતા નથી.
શ્રેષ્ઠીએ ઘણી શ્રેષ્ઠ વસ્તુઓ સાથે તે ઘોડા સુદ'ડ રાજાને ભેટ ધર્યાં. તે વખતે કૃતરા શ્રેષ્ઠીને ખમાવીને-સત્કારીને વડીલ મંધુની જેમ સ્નેહાળ ચિત્તવાળા વિશ્વમાં એક માત્ર વિજયવંત એવા જિનશાસનનાં મહિમાને જાણુતા, કૃતજ્ઞ એવા રાજા ઘેાડાં સાથે પોતાના મહેલે પહોંચ્યાં.
ભક્તિથી શ્રેષ્ઠીને સર્વ સાધક રત્ન આપીને તેજસ્વી એવા તે વિદ્યાધર અષ્ટાપદ પર્વતે ગયા. પછી સવ' રીતે શુભકાય કરતાં શ્રેષ્ઠીએ સૂર્યની જેમ જિનશાસનને દિપાવ્યુ
૧૭૨ ]
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
એકદા ચારિત્રરૂપી લક્ષમીથી પવિત્ર અને કલ્યાણરૂપી વેલડીને માટે અમૃતવર્ષા સમાં જિનદત્ત ગુરૂ ત્યાં પધાર્યા. રાષભ શ્રેષ્ઠી આદિ પ્રમુખ નગરજનોથી યુક્ત રાજા તેઓનાં ચરણકમળને નમવાને ત્યાં આવ્યું. પછી આ મુનિ ભવ્યરૂપી ખેતરમાં પુણ્યરૂપ વૃક્ષનાં બગીચાને સિંચતા પ્રશંસનીય ભારથી યુક્ત દેશનારૂપ પાણીના પ્રવાહવડે વરસ્યા.
(તીર્થકરનો જે કલ્યાણકારી યવનનો સમય છે. સ્વ દર્શન છે જન્મત્સવ છે, ઈનિમિત રત્ન વૃષ્ટિ છે, રૂપ-રાજ્યલક્ષ્મી છે-દાન છે અતિઉજજવલ વ્રત સંપત્તિ છે. કેવલ્યલક્ષમી અને તીર્થકરોનાં જે અન્ય અતિશયે છે તે સર્વ ધમને મહિમા છે,
ધર્મરૂપ કલ્પવૃક્ષનું મૂળ રૂચિ છે, દાન મુખ્ય (શીલ–તપ-ભાવ) એ ચાર શાખાઓ છે, નિયમ અને વ્રતે એની પ્રશાખાઓ છે. પ્રકૃષ્ટ એવી સંપત્તિએ તે ફૂલે છે. અને સિદ્ધિ તેનું ફળ છે
જેના અંતરમાં સમક્તિરૂપી મૂળ દઢપણે ઉલસિત થાય છે. તેને જ ધર્મરૂપી કલ્પવૃક્ષ સર્વથા ફલદાયી થાય છે. જે બુદ્ધિમાન સમતિની સાથે સર્વવિરતિને આશ્રય કરે તે જલ્દીથી ભવસાગરને તરીને સિદ્ધિપદને પામે છે.
દેશવિરતિનાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થાનથી સર્વવિરતિનું જઘન્ય સ્થાન અધિકશ્રેષ્ઠ છે આ જન્મ આરાધેલ દેશવિરતિનું ફળ અંતમું હતું માત્ર સર્વ સંયમથી મળે છે.
અનન્ય મનથી એક દિવસ પણ પ્રવજ્યાને પામેલે જીવ જે. મેક્ષને ન પામે તે અવશ્યપણે વૈમાનિક દેવ થાય છે. )
ઈત્યાદિ દેશના સાંભળીને સમુદ્ર-વૃષભ-શુરદેવ આદિ શ્રેષ્ઠિ થી પરિવરેલાં સુદંડ રાજાએ શ્રી જિનચીમાં અષ્ટાલિકા મહત્સવ કરાવીને સાધાર્મિકે વિષે વાત્સલ્ય કરીને અને દીનાદિને વિષે ધનવ્યય કરીને ભવસમુદ્રને પાર કરવામાં નૌકા સમાન ગુણસમૃદ્ધ એવી સંયમ લક્ષમીને તે જ ગુરુની પાસેથી સ્વીકારી.
સજssessessessedabasessociales lacedecessor
ies
[ ૧)
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાકા કકકકકકકકકકકકકકકકકર
રાણી વિજ્યા, મંત્રી પત્ની ગુણશ્રી અને પદ્મશ્રી પ્રમુખ સ્ત્રીઓએ પણ ત્યાં જ વ્રતને સ્વીકાર્યું કેટલાકે સમકિત સહિત બાર વ્રતને સ્વીકાર્યા તે કેટલાક ભદ્રક ભાવવાલાં થયા.
આમ જિન ધર્મનો અદ્ભુત મહિમાં જઈને મેં પણ ત્યાં સુસ્થિર એવું સમકિત સ્વીકાર્યું. ત્યાં હિતકાંક્ષી એવાં ગુરુએ પણ સમકિતની સ્થિરતા માટે તેનો પ્રકાશ આપતી આ રીતની હિતશિક્ષા આપી.
(અત્યંત દુખે કરીને પામી શકાય એવી મેક્ષ લક્ષ્મીની પ્રાપ્તિનું સમ્યક્ત્વ એજ મુખ્ય કારણ છે. અને અત્યંત દુખે કરીને નાશ કરી શકાય એવાં દુઃખમય સંસારનાં માટે સમ્યક્ત્વજ સમર્થ છે જે વિશુદ્ધ સમકિત હોવા છતાં જીવ નરકમાં અને તિયજમાં જતે નથી સારા એવા સુખદાયી દેવપણને અને મેક્ષ સુખને અનુકુળ એવા મનુષ્ય પણાને પામે છે, જે પામીને આનો ત્યાગ કરે તે પણ સર્વથા કે ઉત્કૃષ્ટથી પણ અંત પુદગલ પરાવર્ત કાળથી અધિક સારવાસ રહેતું નથી.
જે રીતે વૃક્ષમાં મૂળ, ધનરાશિમાં અક્ષયનિધિ-મકાનમાં પાયેશરીરમાં મુખ-મંદિરમાં દ્વાર–ધેયમાં આધાર-જગતને માટે પૃથ્વી અને ભજનને માટે ભાજન પ્રથમ છે તે રીતે પૂજ્યએ ધર્મમાં પ્રથમ તરીકે સમ્યકૃત્વ કહેવું છે. | સંવેગ-નિર્વેદ-શમ (સમતા) આસ્તિય અને શ્રેષ્ઠ એવી જીવદયારૂપ સપફત્વને જે ભવ્ય જીવે આશ્રય કરે છે તે વિશ્વમાં પ્રસિદ્ધ થાય છે. મોક્ષપ્રાપ્તિની ઈચ્છા તેનું નામ છે સંવેગ અને સંસારથી વૈરાગ્ય તે છે નિર્વેદ, અપરાધી ઉપર પણ સમભાવ તે છે શમ અને જીને વિષે સદા કરુણ તે છે દયા.
જિન કથિત જીવાદિ તને જ જે માને છે પણ બીજાને નહી તે એક માત્ર શુભ ચિત્તવાળો જીવ અહીં આસ્તિકતા યુક્ત મનને છે)
હે ભદ્ર ઘણાં પાપકર્મનાં ક્ષયથી તે આ બોધિરત્ન મેળવ્યું છે નિકિતાદિ આઠ ગુણોથી શ્રેષ્ઠ એવું સકલ ઈચ્છિતને આપતું. તે તારે પત્નથી પાળવું, તે રીતે ગુરૂપ્રદત્ત હિતશિક્ષાને સ્વીકારીને
હess
odessessesses.dossessessodedest
(૧૭૪ ]
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમકિત યુક્ત ચિત્તવાળી એવી હું ઘરે પહોંચી.
વિદુલ્લતાએ કહેલું વિશ્વમાં અતિશયવાળું જિનધર્મનું સ્વરૂપ સાંભળીને શ્રેષ્ઠી આદિ બધાં બોલ્યાં કે સમકિતનાં સારભૂત તારું કહેવું બધું સત્ય છે.
આ રીતે સમકિતથી ઉદ્ભવેલું યથાર્થ એવું અદ્ભુત આનંદકારી દષ્ટાંત સાંભળીને દંભયુક્ત કુંદલતા બેલી. કે વિતા કથિત આ બધું અસત્ય છે, શું પાણીનાં મંથનથી કેઈએ કયારેય ઘી જેયું છે ' અરે ! મહાક્રૂર એવી આ સ્ત્રીને સવારે મારે દંડવી એમ રાજાએ વિચાર્યું.
રાજા મંત્રી આદિ સર્વે યથાસ્થાને ગયાં શ્રેષ્ઠીએ પણ પૂજા કરી. નિદ્રાને આશ્રય કર્યો.
આ રીતે પુષ્યામૃતની વાવડી સમુ ઋષભ છેઝીનું ચરિત્ર સાંભ ળીને હે ભવ્યલેકે ! સકલ ભુવનની લક્ષ્મીનાં ભૂષણરૂપ અને અનેક હર્ષથી ભરેલા સમ્યકત્વને વિષે સ્વચિત્તને રમાડે.
છઠો પ્રસ્તાવ સંપુર્ણ
સાતમો પ્રસ્તાવ
વહ પડિમાં અગિયાર હવે સૂર્યોદય થતાં જેનાં મળ દૂર થયાં છે એવા જાગેલા મમધપતિએ પરમેષ્ઠી ધ્યાનને કર્યું. વિધિપૂર્વક બે રીતે દેહ વિશુદ્ધિ કરીને તેણે સર્વ પાપનાશક એવી જિનપૂજાને કરી.
- સવારે દેવપૂજા, પાત્રદાન, દીનાનુકંપા, માત-પિતાની ભક્તિ, અને દયાળુપણું આ પાંચે પુણ્યને માટે થાય છે. સુજ્ઞજનોએ આવશ્યક દેવપૂજા અને પરમેષ્ઠી પદની સ્તુતિ એ પ્રાત:કૃત્ય નાં કલ્યાણને માટે કહ્યાં છે.
whostessessedseffessoastedeemember
૧૭૫
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
જામાજાજિક
જેણે પ્રજાને ખુશ કરી છે એવાં શ્રેણિક રાજા પણ સચિવની સાથે શક્રાવતાર ચૈત્યમાં રહેલ જિનપ્રતિમાને નમોને. સદાચારી આત્મા શરીરમાં આવે તે રીતે શ્રેષ્ઠ એવાં લક્ષણેથી યુક્ત શ્રેષ્ઠીના ઘરે આવ્યા
ધર્મની વિધિથી સર્વ પ્રભાતિક ક્રિયા કરીને અહંદુદાસે પણ કલ્પવૃક્ષની જેમ આંગણામાં આવેલાં સચિવયુક્ત રાજાને આવેલે જોઈને તે રીતે સત્કાર કર્યો કે જે કહેવાને શકય નથી.
સજનની પ્રસન્ન દષ્ટિ, શુદ્ધ મન, સુંદર વાણું અને નમેલું મસ્તક એ સહજાર્થિને વિષે પૂજા વિના પણ સંપત્તિરૂપ છે.
સ્વપિતા નિર્મિત સહસકૂટ રમૈત્યમાં રહેલ ચંદ્રકાંત મણિની જિન પ્રતિમાને નમસ્કાર કરાવીને કાર્યજ્ઞાની એવાં શ્રેષ્ઠીએ શ્રેષ્ઠ એવાં સુવર્ણ સિંહાસને રાજાને બેસાડીને સન્મુખ રહી હાથ જોડીને આ રીતે વિનંતી કરી.
હે દેવ ! આજે સેવક જનોમાં મેં અગ્રણી પણ મેળવ્યું છે, કારણ કે આપે સ્વયં ઘરે આવીને મને દષ્ટિગોચર કર્યો છે. પર્વતનાં સમૂહથી શોભતી સવે સંપત્તિ પ્રાપ્ત થાય છે પરંતુ સ્વામીની મધુર દષ્ટિ મળતી નથી.
હે દેવ ! પૂણ્યવાને માં અને ગુણવાનેમાં તે સેવક અગ્રણી ગણાય છે જે સ્વામી વડે પ્રસન્ન વદન કમળથી મધુર દૃષ્ટિથી દેખાય છે. પ્રસાદયુક્ત વદનવાળા રાજાની દૃષ્ટિઓ જ્યાં જ્યાં વિલસે છે ત્યાં ત્યાં પવિત્રતા કુલીનતા દક્ષતા અને સુભગતા વ્યાપે છે.
હે દેવ ! આજે સેવકનાં આવાસમાં અમૃત વર્ષા થઈ છે, જે હમણ આપનાં ચરણકમળથી પવિત્ર થયું છે.
ઠંડીમાં અમૃત, ખીરનું ભોજન અમૃત, રાજસન્માન અમૃત અને પ્રિયદર્શન એ અમૃત છે - તેથી કૃપા કરીને પ્રત્યે ! નિજના આગમનને હેતુ કહે ! કારણ
જગપૂજ્ય એવાં છે સ્વામિન્ ! આપ નિષ્કારણ કાંઈ કરતા નથી.
૧૭૬]
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
နနနနနနနနနနနနနနနနနန
- આ રીતે શ્રેષ્ઠી વચોથો ખુશ થયેલ ચિત્તવાળા રાજાએ સુધારસને મૂકતી વાણીથી પવિત્ર આચારવાળાં તેને સિં.
તું જ પ્રશંસનીય છે. મહાત્માઓને પણ પૂજનીયમૂતિ તું જ છે. અને તારી જ જાગૃતિ વિશ્વમાં માનનીય છે. વિષયથી વિમુક્ત એવા કુટુંબથી યુક્ત જેની જિનશાસનમાં આવી ભક્તિ.
વળી પરમ પુણ્યશાળી રાજાએ તેને કથા કથનયુક્ત રાત્રિને સર્વ વૃત્તાંત કહ્યો. હે શ્રેષ્ઠી ! તમે બધાએ કહેલી સર્વ કથાઓ છૂપી રીતે સચિવની સાથે રહેલાં એવાં મેં સાંભળી છે. જે તારી પત્નીએ સત્ય પણે તેની શ્રદ્ધા કરી નથી કારાગારને ઉચિત દુરાચારી એવી તેણીને બતાવે પતિ અથવા સસરાએ કહેલ ધર્મયુક્ત વચનમાં જે સ્ત્રી શ્રદ્ધા કરતી નથી તે સ્ત્રીને બુધજનેએ દુરાચારી તરીકે માનેલી છે.
દુષ્ટ પત્ની, લુચ્ચે મિત્ર, ગુહ્ય જાણકાર [ઉદ્ધત] નેકર અને સર્પયુક્ત ગૃહમાં વાસ એ મૃત્યુને માટે થાય છે તે નિસંશય છે.
તે ગાળામાં લજજાથી નમ્ર થયેલ શરીર રૂપી વેલડીવાળી કુંદલતાએ આવીને રાજાને કહ્યું, હે રાજન ! હું તે શ્રેષ્ઠીની મહાદુષ્ટ એવી આઠમી પત્ની છું, જે આઠે કર્મનાં નાશક માગને જરાપણું જાણતી નથી.
તત્તાતત્વનાં બેધથી પરાક્રમુખ એવા આ બધાં માતાના મેકની જેમ કુળ કમથી આવેલા ધર્મને અંતરમાં શ્રદ્ધાથી રાખે છે. પૂર્વે મિથ્યાત્વીનાં વંશમાં જન્મેલી, તે ભાવથી ભાવિત હું કઈ રીતે સમક્તિથી પવિત્ર એવાં ધર્મને માનતી નથી.
અવિવેકી જીવ ધર્મના સ્વરૂપને ન જાણવાં છતાં પણ બાહ્ય ચમત્કાર દેખીને બળદ બુદ્ધિની જેમ ગમે તે રીતે તેમાં રમે છે પણ વિવેકી અંતરમાં કંઈક સારા લક્ષણને જાણીને વિચારયુક્ત મન કરીને માર્ગને સ્વીકાર કરે છે. હે રાજન ! ધર્મનું આંતરિક લક્ષણ પણ એજ સંભળાય છે જે શ્રેષ્ઠ એવાં પણ વિષયમાં વૈરાગ્ય અને ક્રિયા મામાં સારા પ્રવતન.
૧૨
[
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્યાં વિષય વિરાગ, કષાય ત્યાગ-ગુણાનુરાગ અને ક્રિયામાં અપ્ર મત્તતા છે તે ધર્મ શિવસુખને આપનાર છે.
ફૂલથી વિશિષ્ટ એવુ ધમ માહત્મ્ય દેખીને જે ધમ કરે છે પણ સારી રીતે પ્રશાંત મનવાળા થતા નથી તે કૃત્રિમ ધ વાળે છે. રાજન્ જેનું ચિત્ત પ્રશાંત છે અને સર્વ જીવાને વિષે અદ્ભુત દયા ભાવ જેમાં છે તેણે’જ સાચી રીતે ધર્મના સસ્વને જાણ્યુ છે.
ધમ માં બુદ્ધિ થાય પછી ઘણાં શ્રુતથી શુ ? જીવને વિષે દયા થયા પછી ઘણાં દાનાથી શુ ? મન શાંત થયા પછી ઘણાં તપાથી શું ? લાભક્ષય થયાં પછી ઘણાં યજ્ઞથી શું ? (અર્થાત ધમ બુદ્ધિવાળુ જ્ઞાન જીવાયુક્ત દાનસમતાયુક્ત તપ-અને àાભક્ષયકારી યો એજ કલ્યાણકારી છે.)
તાપ-ઇંદ્રાદિ વડે જેમ શુધ્ધ સેાનું ગ્રડણ કરાય છે. તેમ સારી યુક્તિએથી પરીક્ષા કરીને ડાહ્યો માણસ ધમને સ્વીકારે છે.
તાપ છેઃ–કષથી સુવણુની જેમ યુક્તિ સિધ્ધાંત અને સિધ્ધિથી તત્ત્વ જાણી શકાય છે.
આ સમકિતી વાસિત કથાનકાનાં શ્રવણથી મે' મનથી જિન માનો સ્વીકાર કર્યો છે, પરંતુ આમનાં મના ભાવની પરીક્ષા માટે હું વિશે ! મેં વારંવાર તેઓએ કહેલ કથામાં ખડન કયુ છે. ક્રુતી થિકાનાં આક્ષેપ અને કૃત રૂપી પ્રલયવાસુથી જેનુ' સમકિતની સ્થિરરૂપ વૃક્ષ જરા પણ ક ંપતુ નથી તે'જ છત્ર મહાપુરુષોને પણ તમારી જેમ માનનીય બને છે. અને તીથ''કર પદવીને નજીક કરે છે. જેમ અગ્નિમાં સેાનાની કાળાશ અથવા વિશુધ્ધિની પરોક્ષા થાય છે. તેમ પ્રાણીનાં સમક્તિની પરીક્ષા પણ મહા આપત્તિમાં થાય છે. હું મહેશ્વર ! વિષયથી વિરકત એવુ મારું મન હુમણાં સંયમ રૂપી બગીચાને પામવાને ઇચ્છે છે કોડા ભવે પણ દુષ્પ્રાપ્ય સ દુઃખહાર એવાં જિન વચનને પામીને જે વિષય સુખને ભાગવે છે. અરે !
achsaasbaccess
૧૭૮ ]
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
તત્તવા-તત્વને અજાણએ તે ગટરનાં ભૂંડની જેમ અમૃતપાનને ત્યાગોને વિષયમાં આનંદ પામે છે. હે રાજન ! સજજનોએ વિજ્ઞાન ફળ પણ એજ માન્યું છે જે તત્ત્વજ્ઞ, વિષયરૂપી સાપોથી ડંખાય નહીં, હે પૃથ્વીશ! જ્ઞાની એ પણ જે વિષાથી પીડાય છે તે ત્યારે બુધ જનેએ તેને કર્મનું કલિષ્ટપણું જાણવું. તેથી તે ભૂપાલ ! ચારિત્રરૂ૫ યાનપાત્ર ને પામીને જિનધર્મની જાણ એવી હું જલદીથી ભવસાગરને પાર પામવાને ઈચ્છું છું.
આ ગાળામાં અસીમ મહિમાસાગર એવા પાંચમા ગણધર સુધર્મા સ્વામી ત્યાં સમવસર્યા તે વૃત્તાંતરૂપી અમૃતના સારથી સ્વસ્થ થયેલા રાજાએ શ્રેષ્ઠી આદિની સાથે આનંદને મેળવ્યું.
પછી મિત્ર શ્રેષ્ઠીની સાથે આ શ્રેણિક જલદીથી ગણધરને વંદન કરવાં ચાલ્ય, સુજ્ઞ જને શુભકાર્યમાં પ્રમાદ કરતા નથી. પંચાગ નામસ્કારપૂર્વક પ્રણામ કરેલા શ્રેષ્ઠી યુક્ત રાજાને ગણધર ભગવતે દેશના આપી.
જિનવરેએ મુક્તિ માટે સંદેશન-જ્ઞાન-ચારિત્રરૂપ માર્ગ કહેલે છે. તેમાં પ્રથમ સિદર્શન] માર્ગ મિથ્યાત્વ મેહનીયનાં ક્ષયે પશમાદિથી પાંચ પ્રકારે કહે છે.
ત્યાં હે રાજન્ ! જિનવરેએ ઔપશગિક, ક્ષાયે પશિક, ક્ષાયિક, મિશ્ર–અને સાસ્વાદન એમ પાંચ ભેદ કહાં છે.
સમ્યગૂ માર્ગનું પ્રકાશન કરતું જ્ઞાન મતિ-શ્રુત-અવધિ મનઃ પર્યવ અને કેવળજ્ઞાન એમ પાંચ પ્રકારે કહ્યું છે.
સર્વ સાવઘનાં ત્યાગરૂપ ચારિત્ર પાંચ રીતે કહેલું છે. ત્યાં પ્રથમ સામાયિક અને બીજું છેદપ સ્થાપનીય, ત્રીજું પરિહાર વિશુવિ, નામનું અને સૂફમાદિ સંપાય નામનું ચોથું, પાચમું યથાખ્યાત ચારિત્ર સકળ કર્મનાં ભયથી થાય છે. સર્વદુઃખમાં સમર્થ જિનેક્ત એવું ચારિત્ર ચિંતા મણિરત્ન જેવું મહામૂલું તે ભાગ્યને પ્રાપ્ત થાય છે.
ધર્મરૂપી સ્થપતિ (સુથાર) એ નિર્માણ કરેલાં મનુષ્ય જન્મરૂપી પ્રસાદ ઉપર કોક ધન્ય પુરુષ જ સદ્ગુણી અને વિશદ એવાં દીક્ષાધ્ય. જનું આરોપણ કરે છે.
measesssssssssssssssssssssssssssssettes
[ ૧૭૯
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
અજય જય જય જય જય જય જયકાર
દુઃખે કરીને તરી શકાય એવાં ભવસાગરને જે જલદીથી તરવાની ઈચ્છા હોય તે તેણે ગુણયુકત એવી તપસ્યા તરણને આશ્રય લે. સમક્તિથી યુક્ત પણ જીવ ચારિત્રની સંપત્તિ વિના મુક્તિરૂપી લક્ષ્મીને હેથવેંતની ઉપમાવાળા કેવળજ્ઞાનને પામતે નથી.)
ગણધરનાં મુખકમલમાંથી આ રીતે દેશનાને પી કરીને ગુરુભકિત યુક્ત કુંદલતાએ નમીને ગુરુને કહ્યું. હે ભગવન્! હરણીની જેમ વિષય સુખરૂપી મૃગતૃષણથી વિહિત પણે ભવનમાં ભમતાં ભમતાં હું થાકી છું. હે સ્વામિન્ ! આપની કૃપાથી અદ્દભુત એવાં વૃત્તરૂપી ભાતું મેળવીને હમણાં હું ભગવનને ઓળંગવાં ઈચ્છું છું.
સંવેગનાં તરંગવાળી તેને ગણધરે કહ્યું, હે ભદ્ર! સેંકડો કલ્યાણોથી શ્રેષ્ઠ એવાં મરથને પામીને હે વત્સ! તેના માટે અટકાવ કર એગ્ય નથી. કારણ વિવેકી જન અમૃતપાન માટે કયારેય પ્રમાદ કરતે નથી.
પગનાં રજની જેમ સામ્રાજ્યને ત્યાગીને ચકવતી પણ યતિ. પણાથી યુક્ત સંયમરૂપી બગીચાને સેવે છે.આંધળો માણસ રત્નનાં મહાનિધિને પામે નહીં તેમ ઈચ્છવા છતાં પણ દે જિનેક્ત ચારિત્રને પામતાં નથી.
પછી સાતે ક્ષેત્રમાં સર્વ-સંપત્તિને કૃતાર્થ કરીને જિનમંદિરમાં વિવિધ અષ્ટાદ્ધિનકા મહત્સવ કરાવીને પ્રિયાયુકત પતિને તેમજ મગધપતિને બહુમાનથી ખમાવીને, સર્વ પરિગ્રહોથી મુકાયેલી વૈરાગ્યરસથી યુક્ત એવી કુંદલતાએ સંયમને ગ્રહણ કર્યો શ્રેષ્ઠીએ પણ આનંદથી મહોત્સવ કર્યો. નિધન માણસ ચિંતામણિ રત્નને મેળવીને જેમ આનંદને પામે તે રીતે તે પણ વિશ્વપૂજ્ય એવાં ચારિત્રરત્નને પામીને આનંદને પામી.
ત્યારે આનંદયુક્ત એવાં અઈદ્દદાસે કૃતકૃત્યમાં અગ્રેસર એવાં ગણધરને પંચાંગ-પ્રણિપાત પૂર્વક નમીને આ રીતે કહ્યું. તે વિશે !
ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooom " ૧૮ ]
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀၀၀၀
၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
હમણુ હુ યતિધર્મનાં ભારને વહન કરવામાં સમર્થ નથી, ગજરાજને
ગ્ય ભાર વહન કરવાં શું ગળિયે બળદ સમર્થ થાય છે ! હમણાં મને ઉત્કૃષ્ટ શ્રાવકાચાર કરવાની ઈચ્છા છે તે ક્ષમાપતિ ! કૃપા કરીને મને તે કહો !
આ રીતે શ્રેષ્ઠીની વાત સાંભળીને ગણધર બેલ્યાં, હે સકર્ણ તું ભાવશ્રાવકનાં લક્ષણોને સાંભળ. | (કુરાસુરના સમૂહથી અક્ષોભ્ય એવાં સમક્તિ વ્રતથી ભૂષિત ૧૨ ઘતેને પાળતે, વિશુદ્ધ વ્યવહારથી પ્રાપ્ત થયેલ લક્ષમીને શ્રી જિનહાદિ ક્ષેત્રમાં વ્યય દ્વારા કૃતાર્થ કરતે, ત્રિકાળ જિનપૂજા કરતે, ઉભય ટંક આવશ્યકમાં તત્પર, સુપાત્ર દાનનાં યેગથી નિરવદ્ય એવાં અન્નને ખાતે, ઉપધાન તપથી પવિત્ર એવાં સિદ્ધાંતને ભણત, સાધુ સેવાના રસવાળો તીર્થયાત્રાથી જેણે આત્માને પવિત્ર કર્યો છે એ અતિ વિષયાસક્તિ નો ત્યાગી, ધર્મોન્નતિ કારક, સચિત્ત આહાર ત્યાગી, સંવાસાનુમતિથી (કુટુંબીઓ સાથે રહેતાં તેઓનાં પાપની અનુમોદનાથી) પણ ગભરાતે જે બુદ્ધિમાન અગિયારે પ્રતિમાઓને પણ આરાધે છે તે શ્રાવકને તત્ત્વવેદીઓએ સાધુ જે કહ્યો છે.
પ્રતિમાની વિધિ પૂર્વ મહર્ષિઓએ આ રીતે કહ્યો છે, આ પ્રતિમાઓની આરાધનાથી ગૃહસ્થ, દેવેને પણ વંદનીય થાય છે. ધર્મને સ્વીકારીને ભવસંબંધી દુઃખથી ખેદ પામેલે વિવેકી અને સંવેગથી શમણુધર્મનાં સ્વીકારની ઈચ્છાવાળે ગૃહસ્થ તેને સારી રીતે જાણે આ રીતે વિચારે કે હું આ કરવાને માટે સમર્થ છું જે શક્તિમાન હેય તે શ્રમણધર્મ તરફ જાય–જે અસમર્થ હોય તે પછી જિન કથિત અગિયારે પ્રતિમાને દર્શનાદિ શાસ્ત્રોક્ત વિધિથી કરે.
| દર્શન–વ્રત–સામાયિક-પષધ-પરા–બ્રહ્મચર્ય—સચિત્ત ત્યાંગ-આરંભ
૮ ૯ ૧૦ ૧૧ ત્યામ-પ્રેષ્ય ત્યાગ-ઉદ્દિષ્ટ ત્યાગ-શ્રમણરૂપપણું આમ ગૃહસ્થ ધર્મમાં - sweeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
[ ૧૮૧
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
અગિયાર પ્રતિમા સક્ષેપથી કહી. હવે એકેકનુ સ્વરૂપ ખતાવવામાં આવે છે, તેનુ સ્વરૂપ જાણ્યા બાદ અને વિધિથી તેનુ પરિશીલન આચરણ કરવા છતાં તે યતિ-ધર્મોની શક્તિવાળા છે કે નહીં તે સારી રીતે જાણે છે.
જિન પૂજામાં સતત રત, ગુરુસેવામાં તત્ત્પર અને ધર્મીમાં દૃઢ એવા (શ્રાવક) દર્શીન નામની પ્રથમ પ્રતિમાને વિધિથી સ્વીકારે છે, આ પ્રતિમાનો સ્વીકાર કર્યા છતાં શુભ અનુઅ ધવાળા અને નિરતિચાર એવા તે ધર્મીમાં અનાભાગવાળો કે વિષર્યાયપવાળા ન થાય.
તે'જ રીતના તે અતિચાર રહિત અને પાંચ અણુવ્રતેથી યુકત એવી બીજી વ્રત પ્રતિમાને સ્વીકારે છે.)
આ કહેલી ધૃતપ્રતિમાથી જેનાં દુષ્કર્મો નાશ પામ્યાં છેએવે તે પરમ પ્રશમતાથી પૂજિત ત્રીજી (સામાયિક) પ્રતિમાને સ્વીકારે છે. પૂર્વ જે અનિયત કાળનું સામાયિક કહ્યુ' તે ખ'ને સમય શુદ્ધ પણે ત્રણ માસ સુધી કરવું.
પ દિવસે જે ચાર પ્રકારનો પૌષધ [ત્યાગ] મહારાત્ર માટે હ્યો છે. ચાર મહિના સુધી શાસ્ત્રાક્ત વિધિથી તે કરવા. પૂર્વ પ્રતિમાની વિધિથી યુક્ત એવા તે પાંચમી પ્રતિમામાં પાંચ મહિનાં સુધી પ દિવસોમાં સવ રાત્રિની પ્રતિમા કરે. નિત્ય દિવસે અબ્રહ્મના સથા ત્યાગ કરે અને રાત્રે પણ નિયત કરેલાં વારવાળા અને. વળી સ્નાન ન કરે, દિવસે જ ખાય, મસ્તકનાં વાળની શાભા ન કરે અને જ્ઞાનયુક્ત એવા તે નિશ્ચલ એવાં ધમ ધ્યાનને સારી રીતે કરે.
પૂર્વોક્ત ગુણયુક્ત માતુરહિત એવા તે છઠ્ઠી પ્રાતિમામાં ‘છ’ મહિના સુધી અંગવિભૂષાના ત્યાગી એવા તે રાત્રિમાં પણ સથા બ્રહ્મચય નુ પાલન કરે,
વિધિ પાલનમાં તપર એવા તે સાતમી પ્રતિમામાં સાત મહિના સુધી સચિત્ત આહારનો ત્યાગ કરે. આઠમી પ્રતિમામાં આઠ મહિના ૧૮૨ ]
sachchta
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
အ
ရမီဖ၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉၉နှာ સુધી સ્વયં સાવધ વ્યાપારને ત્યાગ કરે પરંતુ પૂર્વે આરંભેલાં કાર્યો બીજા પાસે કરાવે.
અલ્પ મમત્વથી પરિણત બુદ્ધિવાળે લેક સ્થિતિથી નિરપેક્ષ થયેલ અને સંવેગથી ભાવિત વાળ સંતુષ્ટ એ પુત્રાદિ ઉપર સર્વ ગૃહ ભારને મુકેલે આ નવમી (પ્રેષ્ય) ત્યાગ પ્રતિમામાં નવ મહિના સુધી નેકરે દ્વારા પણ સાવઘને આરંભ કરાવતું નથી.
પૂર્વોક્ત ગુણેમા રહેલે તે દસમી (ઉદિષ્ટ વર્જન) પ્રતિમામાં દસ મહિના સુધી સર્વ આરંભને ત્યાગે છે પિતાને ઉદ્દેશીને કરેલા આહારને ત્યાગે છે. સંપૂર્ણ મુંડનવાળે કે માથે ચોટલીવાળે તે સવજાએ પૂછેલાં કાર્યમાં જાણ હેય તે કહે અને ન જાણતે હોય તે મૌન રહે.
અગ્યારમી પ્રતિમામાં શસ્ત્રથી કે હાથથી માથાના વાળને દૂર કરેલ સાધુની જેમ ધર્મને સ્પર્શત સર્વથા મમત્વ રહિત ન થયેલ તે પાત્રા અને એવાં સહિત સ્વજનેનાં સ્થાનમાં તેમને જોવાની ઇચ્છાથી જાય છે અને નિર્દોષ આહાર હોય એટલે ત્યાંથી જરૂર પ્રમાણે ગ્રહણ
- આ રીતે ઉત્કૃષ્ટથી ૧૧ મહિના સુધી તેમાં રહે છે. સવે પણ પ્રતિમાઓમાં જઘન્યથી એક અહેરાત્રિ કાલ પ્રમાણ છે.
ધર્મનાં મહિમાને જાણકાર ગૃહસ્થ આપત્તિમાં આવવા છતાં પણ કામદેવની જેમ સમ્યગૂ એવાં દર્શન-શીલ-અને વ્રતેને પાળતે તે બતેને ત્યાગતું નથી.
આ રીતે ગુરૂ પાસે સાંભળીને ખુશ થયેલાં જિનદત પુત્ર (અહંદુદાસે) ઘણુ સંવેગથી મહત્સવપૂર્વક પ્રતિમાઓ સ્વીકારી. ગણધરને નમસ્કાર કરીને શ્રેણિક પણ શ્રેષ્ઠી સાથે સ્વગૃહે આવ્યું અને ગુરુએ પણ વિહાર કર્યો.
હવે ગૃહસ્થ ધર્મમાં ધુરંધર એવાં શ્રેષ્ઠીએ ઘરે જઈને વિશાલ ભૂમિભાગ ઉપર સમકિતી છની દષ્ટિ માટે સર્વદા ઉત્સવને આપતું
[ ૧૮૩
dosadadestastastestostestestostessesedlostastasestestostecessodachshadededodesede soddtdeeded
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુવણુ –મણિકય-વૈડુય આદિ શ્રેષ્ઠ રહ્નાથી નિમિ`ત બિ"ખાથી યુક્ત સુવર્ણ કલશેાની હારમાલા અને ઝુલતી ધજાઓથી શેસતું જાણે ખી સુવણુ' (મેરૂ) પર્યંત હાય એવુ કનકકૂટ જેવુ જિનચૈત્ય વિધિથી કરાવ્યુ..
પછી ધર્મ અને ન્યાયનાં મોટા માર્ગોમાં રાજા અને મ`ત્રીથી પુરસ્કૃત કરાયેલાં અદાસ નામનાં મેટા પુત્ર ઉપર ગૃહભારને સ્થાપીને મેરૂની જેમ નિશ્ચલ ચિત્તવાલા શ્રેષ્ઠીએ વિધિપૂર્વક સુદર રીતે અગિયારે પ્રતિમાઓને આરાધી.
એક ક્રેડ સુવર્ણ ને યથાયાગ્ય રીતે પાત્રમાં વાપરીને અને દીન મનાય જનેાને ખુશ કરીને પ્રિયાએથી યુકત એવા શ્રેષ્ડીએ પાંચમાં ગણધર (સુધર્મા સ્વામી) પાસે કષ્ટ નાશક એવી સંયમ લક્ષ્મીને સ્વીકારી.
નિરતિચારપણે પાંચ મહાવ્રતાને પાળતાં તત્વજ્ઞ એવાં આ મુનિ અગિયાર અંગોને સૂત્ર અને અર્થથી ભણ્યાં.
અપ્રમત્ત ગુણસ્થાનને ધારણુ કરતાં એકાંકી વચરતાં, નિસ્પૃહ ચિત્તવાળા મનેાહર એવાં સમતારૂપી સાગરમાં કીડા કરતાં ચિત્તવાળાં રાજહંસ સમાં, નિશ્ચય અને વ્યવહારમાં ગૌણ અને પ્રધાનપણાને જાણતાં, અપવાદ અને ઉત્સવિધિને સત્ર સારી રીતે પાળતાં ત્રણે ગુપ્તિથી જેઓએ આત્માને પવિત્ર કર્યાં છે એવાં, સાંતિ પાલનમાં નિષ્ણાંત, ૧૨ પશુ પ્રકારનાં તામાં સતત વિકસિત ચિત્તવાળા શુભ ધ્યાનવાળાં, ત્રણ જ્ઞાનવાળા મમત્ત્વરહિત એવા તે અદાસ મહામુનિ સમેતશિખર ઉપર માસિક અનશનથી સમાધિપૂર્વક કાળ કરીને સર્વો સિધ્ધ [પમાં અનુત્તર] વિમાનમાં સતત ઉદયવાલાં દેવ થયા.
ચારિત્ર રત્નના મહિમાથી સ`સારરુપી તાપથી રહિત ચિત્તવાલી શ્રેષ્ઠી પત્ની પણ વૈમાનિક દેવીપણાને પામી ત્યાંથી પત્નીએ સહિત આવીને અદ્દિદાસદેવ પ્રશ‘સનીય એવી રાજ્યલક્ષ્મીને પામીને શિવલક્ષ્મીનો આશ્રય કરશે.
asho
૧૮૪ ]
h
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
જકિયકવવવવવવવવવવવવ વવવવવવવ
હે રાજન ! સમકિતવ્રતમાં મહિમારૂપ સુવર્ણ માટે કટીનાં પથ્થર સમુ પત્નીયુક્ત અહંદદાસ શ્રેષ્ઠીનું પૃથ્વીતલ ઉપર પ્રસિધ્ધ એવું સમગ્ર વૃત્તાંત સદ્દર્શનની સ્થિરતાના હેતુથી મેં કહ્યું છે.
આ રીતે સમ્યક્ત્વ કૌમુદીને સાંભળીને બુદ્ધિમાન એવાં સંપ્રતિ રાજાએ મહમુક્તિથી અંતરને ચંદ્રની જેમ નિર્મળ કરીને પછી શિવલક્ષમીને સ્વવશ કરવામાં કારણરૂપ એવું સમકિતરૂપી મહારત્ન ગુરુરૂપી રત્નાકરમાંથી ગ્રહણ કર્યું. ત્યારે સમકિતી એવા તેની સ્થિરતા માટે પૂ આર્ય સુહસ્તિસૂરિએ ધર્મદેશના આપી.
(જીવના અનંતા ભવે થયાં છે પરંતુ આ મનુષ્યભવ જ ખરેખર પ્રશંસનીય છે કે જેનાથી સ્વર્ગ અને મોક્ષની લક્ષમી પ્રાપ્ત થાય છે. મહિમાથી પુરુષાર્થો વડે આજ શ્રેષ્ઠ છે તે પુરુષાર્થોથી રહિત માત્ર આત્માનાં ભવેની ગણના કરનારાં ભાથી શું કરવું છે?
તેજ પુરુષ પ્રશંસનીય છે કે જેમાં બાધારહિતપણે પુરુષાર્થો - કરાય છે. તે જ વૃક્ષ સેવવા યોગ્ય છે જે પાંદડા, ફૂલ અને ફલોથી યુક્ત હેય.
સજજનને વિષે પ્રસિદ્ધ એવાં તે પુરુષાર્થો ધર્મ-અર્થ-કામ અને મોક્ષ એમ ચાર પ્રકારે છે. પરંતુ અર્થ-કામ અને મોક્ષની પ્રાપ્તિમાં કારણ રૂપ ધર્મ જ છે. તેથી સર્વે પુરુષાર્થોમાં નિશ્ચિતપણે ધર્મ એ જ બીજ છે એ રીતે માનતા નિર્મળ જ્ઞાનવાળા લોકેએ આ ધર્મ આદરપૂર્વક સેવો જોઈએ કારણ કે
પુરુષાર્થોની સાધના વિનાનું મનુષ્યનું આયુષ્ય એ પશુની જેમ નિરર્થક છે. ત્યાં પણ ધર્મને શ્રેષ્ઠ કહેવાય છે કારણ કે તે વિના અર્થ–કામની પ્રાપ્તિ થતી નથી.
ગૃહસ્થાએ આ ઘર્મની વૃદ્ધિ માટે શુદ્ધ બુદ્ધિથી જાણીને બારે વ્રતાને પણ પાળવા જોઈએ જે રીતે ગુણેમાં ઔચિત્ય અને ત૫માં ક્ષમા શ્રેષ્ઠ છે તેમ સર્વે વ્રતમાં પણ પ્રાણભૂત સમક્તિ છે.
વસ્તુના યથાવસ્થિત સ્વરૂપને સારી રીતે જણાવવામાં કારણ રૂપ દષ્ટિઓ મિત્રા-તારા, આદિ આઠ ભેદોથી કહી છે.
[ ૧૮૫
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
၀၉၀၀၉ ၇၇၇၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
મિત્રા-૧, તારા-૨, બલા-૩, દીપ્રા-૪, થિરા-૫, કાન્તા-૬, પ્રભા-૭, અને પરા-૮, એ તત્વદષ્ટિનાં નામે છે લક્ષણે વિશેષથી (જાણવા)
યથાપ્રવૃત્ત કરણનાં અંતમાં સ્વલ્પ મલની સ્થિતિમાં ગ્રંથિભેદની નજીક રહેલાં પ્રાણીને પ્રથમ મિત્રો] દષ્ટિ થાય છે.
અલ્પ વ્યાધિવાળાને અનમાં રૂચિની જેમ તત્વની વાતમાં સારી એવી રૂચિને આપતી અપૂર્વકરણ જેવા (આ દષ્ટિ છે)
લેકમાં જેમ અ૫વ્યાધિવાળે જીવ વિકારોથી પીડાતા નથી અને ઈષ્ટસિદ્ધિમાં પ્રવર્તન કરે છે. તેમ એ દષ્ટિમાં રહેલે જીવપણ ઈષ્ટ સિદ્ધિમાં પ્રવર્તન કરે છે.
સ્રદર્શન જરાક સ્પષ્ટ થયા છતા ધર્મકાર્યમાં ઉદ્યમવાળા આત્મામાં તત્વજિજ્ઞાસાથી આશ્રયેલી તારા નામની દષ્ટિ થાય છે.
જરાક સ્પષ્ટ અને તે પ્રકારનાં નિયમવાળી તારા દષ્ટિમાં, હિતકર કાર્યમાં ઉદ્વેગ થતું નથી અને તત્વાનુલક્ષી જિજ્ઞાસા થાય છે.
જ્યારે સમકિત દઢ થાય, તવશુશ્રુષા વૃધ્ધિ પામે અને વ્યાક્ષેપ રહિત પણે ક્રિયાગમાં પ્રવર્તન થાય ત્યારે બલા દષ્ટિ થાય છે. આમાં રહેલે જીવ અમને ઘણું બુધિ કે વિશેષ શાસ્ત્રજ્ઞાન નથી પરંતુ જિનવચન મને સર્વથા માન્ય છે એ રીતે માને છે.
ઇદ્રિયે સારી રીતે સ્થિર થાય, સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં સમતા આવે સર્વે પણ કાર્યોમાં સ્થિરતા આવે, ગુણીજનોને વિષે મહા આદર પ્રગટ થાય, તત્વ શુશ્રુષાની તીવ્ર તમન્ના જાગે અને સૂક્ષ્મ બેધથી રહિત એવા પણ જેને નિત્ય ધર્મમાં ઉદ્યમ થાય તેને આ દીપ્રા દષ્ટિ થાય.
સ્થિર દષ્ટિમાં સંશય રહિતપણે પ્રાણસંકટમાં પણ ધર્મને “ ન ત્યાગે તેમજ આ દષ્ટિમાં રત્ન જતિ જેવી નિર્મળ કપાયરહિત, અને સમ્યગૂ જ્ઞાન અને કિયાનાં સારભૂત તત્વશ્રધ્ધા માનવામાં આવી છે
તારાનાં ઉદ્યોતનાં ઉપમાવાળી ઘણા અર્થને બતાવતી સમ્યકત્વનાં આણુઓનાં રસનાં આસ્વાદવાળી તત્વશ્રધા તે કાનના દૃષ્ટિ કહેવાય છે.
છoo o oooooooooooooodooooooooooooooooooooooooooooooooo--- ૧૮૬ ]
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ દષ્ટિમાં રહેલે જીવ સ્વયં શક્તિ મુજબ સત્કામાં પ્રવર્તે છે અને અસદુગ્રંથિથી મુકત થાય છે.
તત્વમાં નિશ્ચલ શ્રદ્ધાવાલી, સુર્યપ્રકાશ જેવી કુમતના અંધકારને દૂર કરતી પ્રભા દ્રષ્ટિ અહીં કહી છે.
ચંદ્રના ઉદયથી જેમ સર્વથા વિષય કષાયોથી રહિત એવી સત્ તત્વની રૂચિ તે પર દૃષ્ટિ કહી છે.
જેમ ધર્મ કરણના વિનિયોગથી મહામુનિ કૃત્ય કૃત્ય થાય છે. તેમ આ દષ્ટિના સ્થાપનથી મહાત્મા કૃત્યકૃત્ય થાય છે.
બીજા અપૂર્વકરણમાં મુખ્યતવે આ ઉદય પામે છે તેથી સતત ઉદયવાળી કૈવલ્ય લક્ષમી પ્રાપ્ત થાય છે. તેની વિશુદ્ધિ માટે સજજન પુરુષે સલૂનેજ કરે છે. નિમિત્તની નિર્મલતાથી કાર્ય નિર્મલતાને આશ્રય કરે છે.
જિનવરેનાં રમણીય એવાં મૈત્ય, સુંદર વર્ણથી મનહર એવાં બિંબ, પૂજા પ્રતિષ્ઠાનાં મહત્સવે કરાવવા, સાધર્મિક વાત્સલ્ય કરવું, ગુણાનુરાગ કરે, સુસાધુની ભક્તિ, કુમતથી વિરક્તિ અને જિનશાસનમાં પ્રભાવના કરવી. સમકિતની નિર્મલતાનાં કારણભૂત આનાથી તીર્થકરેની પણ સંપત્તિ થાય છે. આના પ્રભાવે મનુષ્યની દે પણ સેવા કરનારા થાય છે. અને સતત ઉદયમાન એવી વિશ્વપૂજ્ય સંપત્તિઓ સ્વાધીન થાય છે.
આ રીતે સાંભળીને સ્વર્ગનાં રાજ્યને વહન કરતાં ઇંદ્રની જેમ વિશાલ રાજ્યને વહન કરતા ત્રિખંડાધિપતિએ (સંપ્રેતિ મહારાજાએ) કૃપાવલી અદ્દભુત એવી જિનપ્રતિમાઓથી યુક્ત જિન પ્રાસાદથી ત્રણ-ખંડ પૃથ્વીને અલંકૃત કરાવી.).
ધર્મમહિમાગર્ભિત લક્ષ્મીથી વિવિધ પ્રકારનાં ઉપદેશરૂપ અમૃત વર્ષાથી પાપ (દુ) નો નાશ કરતી નિરૂપમ એવી આ અહંદુદાસની કથાને સાંભળીને, હે શ્રાદ્ધજનો ! વિવિધવતની હારમાળાઓની સફળતામાં એકમાત્ર કારણભૂત હર્ષનાં પ્રકર્ષને આપતાં સમ્યક્ત્વને વિષે પિતાનાં અંતરમાં નિશ્ચલ એવી શ્રદ્ધાને કરો.
સાતમો પ્રસ્તાવ સંપૂર્ણ ຂໍຕໍ່ > >>>>ເອງເເເເເເເບ່ງເເອບເເ M
[ ૧૮૭
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
999થવાથથી ૧૦૦૦૦થી
તપાગચ્છમાં મહિમાંથી પૃથ્વી ઉપર પ્રસિદ્ધ અને સમ્યગજ્ઞાન અને ક્રિયાનિધિ શ્રીમાન જગશ્ચન્દ્ર ગુરુ થયાં. તેઓની પાટે પ્રકટ પ્રભાવવાળાં દેવેન્દ્રસૂરિ થયાં જેઓના કાળમાં વસ્તુપાલ મંત્રી થયા. તેઓના શિષ્ય પૃથ્વી ઉપર વિખ્યાત એવાં વિદ્યાનંદસૂરિ શ્રેષ્ઠ એવાં જ્ઞાન અને ક્રિયાનાં ગુણેથી વિશ્વપૂજ્ય થયાં. તેઓની પાટને વિકાસ કરનાર પુષ્કળ તેજનાં રાશિવાળા અને સજજનોને આનંદદાયી વાણીવૈભવવાળા ધર્મશેષ ગણિ થયાં મહાપુરુષમાં સર્વશ્રેષ્ઠ યુગમાં ઉત્તમ એવાં સમપ્રભસૂરિ થયાં જેઓએ વિશ્વમાં સર્વત્ર જિનશાસનને શ્રેષ્ઠ કર્યું. પછી ઈદ્રથી સ્તરાયેલા, ઘણા યશવાળા, વિવજનોમાં અને સર અને પ્રસિદ્ધ એવાં સેમતિલકસૂરિ થયાં તેઓનાં પાટરૂપી કમલનાં વિકાસ માટે સૂર્યસમાં ઇદ્ર જેવાં તેજસ્વી, રાજાઓથી વંદાયેલાં ચરણ કમળવાળા શિવમાર્ગનાં દર્શક, મહિસાગર, શત્રુઓને ત્રાસ પમાડનારા અને ભુવનમાં અતિશયવાળા એવા દેવસુંદરસૂરિ થયાં. તેઓની પાટે પરમ ભાગ્યશાલી અને યુગમાં શ્રેષ્ઠ એવાં સેમસુંદરસૂરિ થયાં સવ. ગીન ગુણેથી યુક્ત એવાં જેમને સજ્જનો સુધર્મા ગણધરની સાથે સરખાવે છે. તેઓનાં પ્રથમ શિષ્ય સમર્થ મહિમાસંપન્ન, સમર્થવાદી એવાં મુનિસુંદરસૂરિ થયાં. તેઓ સ્વપ્રજ્ઞાથી પૃથ્વી ઉપર બૃહસ્પતિ તરીકે વિખ્યાતી પામ્યાં ત્યારે બીજા શ્રેષ્ઠ પ્રભાવશાળી સર્વ અંધકારને (અજ્ઞાનરૂપી) દૂર કર્યા છે એવાં સર્વત્ર સફળતાને પામેલાં બીજા જયચન્દ્રસૂરિ છે. શ્રી જ્યચન્દ્રસૂરિ સદ્દગુરુના શિષ્ય શ્રી જિનહર્ષ ગણિવરે સ્વ-પરનાં કલ્યાણ માટે કલેક રૂપે આ સમ્યક્ત્વ કૌમુદીને સં. ૧૪૮૭ નાં વર્ષે કરી છે. મારી ઉપર કૃપા કરીને શ્રેષ્ઠ એવાં આચાર્ય ભગવતેએ આનું સંશોધન કર્યું છે. આ સમ્યકત્વ કૌમુદીમાં કલેકેની સર્વ સંખ્યા ૨૮૫૮ છે.
| સર્વનું કલ્યાણ થાઓ !
છે સમ્યકત્વ કેમુદી ભાષાંતર સંપૂર્ણમ છે ૨૦૦ માઈotestereotectosedeesagerededes@seasesorestseesesbrasesoresofiestate -૧૪૮ ]
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ સમીત ! જિન વચન પ્રત્યેની અટલ શ્રદ્ધા. * તે સિવાયની તપ-જપ-ચારિત્ર આદિ સર્વ સાધના એકડા વિનાનાં મીંડાંની જેમ નિષ્ફળ છે. સમકતપૂર્વકની અ૯પ સાધના અન૯૫ ફલદાયી બને છે. * અનાદિ કાળનું સવભ્રમણ પરિમીત બને છે. 0 આત્મા પરમાત્મપદ તરફ પ્રગતિ કરે છે. * અંતે સકળ કમને ક્ષય કરી સિદ્ધ-બુદ્ધ મુકત બને છે. Httttt TET/THERE HE THREE