Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 eft: 11 zrI yaduzailavAsi vidyAvizArada saMskRta sevAsakta kavikulatilaka rAjyaprazasti-rASTrapatiprazasti-pariSkRta zrIbAladhanvi jaggu bakulabhUSaNa mahAkaviviracitA jayantikA ( gadyakAvyam ) Published with the financial assistance from the Ministry of the Human Resource Development Government of India prakAzakaH bAladhanvi jaggu ALAraiyyaGgAryaH 'zrImahAlakSmImandiram'' I Main, Palace Lower Orchards Bangalore - 3 1990
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Copies can be had of: Jaggu Alwar Iyengar Sri Mahalaxmi Mandir I Main Road Palace Lower Orchards Bangalore - 3 sarve'dhikArA: pranthakRtA svAyattIkRtAH rinted at Prabha Printing House, Basavanagudi, Bangalore-4
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaggUvakulabhUSaNakaviviracitA granthAH gadyakAvyam 15. pratijJAkauTilyama .. jayantikA (iyaM bANabhaTTakRta- (mudrArAkSasasyapUrvabhAgaH) kAdambarIsadRzI) 16. syAmantakam 2. yaduvaMzacaritaM 17. majulama jIraM(rAmAyaNakathA) (harSacaritasadRzaM) 18. balivijayam 3. upAkhyAnaratnamaJjUSA 19. amUlyamAlyam (kSemendrakRtacArucaryAvyAkhyA) 20. apratimapratimam 3. bhAvakaumudI 21. maNiharaNam (bhAsakRtoru bhaGgasyottarabhAgaH) padyakAvyam 22. yauvagajyam 5. adbhutadUtaM mahAkAvyam 23. prasannakAzyapam (abhijJAna6. karuNarasataraGgiNI zAkuntalasyottarabhAgaH) 7. pathikoktimAlA 24. saMyuktA 8. zRGgAglIlAmRtam 25. vIrasaubhadraM (bhAsakRta9. kalikautukam (kalivarNanam ) dUtaghaTotkacapUrvabhAgaH) capUmkAvyam 26. pratijJAzAntanavam 0. yatirAjacampU: 27. navajImUtam 1. bhAratasaGgrahaH 28. anaGgadAprahasanam 2. yAtrodantacampU: 29. vrataphalam 3. gItarAghavam 30. kalikAluSyam 31. dAzarathidarzanam nATakAni 32. vitIrNAmRtam 4. adbhutAMzukaM 33. nighratApasam (veNIsaMhArasyapUrvabhAgaH) 34. mugdhakuntalam
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51. samasyApUgNAni 52. cATuzlokAzca 53. aghavighAtinI 54 suvarNAnyoktipaJcakam 55. madhyaraGganAthasuprabhAtam 56 raGganAyikAsuprabhAtam 57 madhyaraGganAthastotram 58. raGganAthASTottarazatanAmAvaliH stotrANi * hayavadanastotram . amRtAdhirohiNI . lakSmIdaNDakam . lakSmIstutima jarI yaduzaileza zatakam . dAzarathisuprabhAtam . vAsudevasuprabhAtam . bhArgavIsuprabhAtam . zrInArasijhasuprabhAtam . lakSmIjanArdanasuprabhAtam * subrahmaNyasuprabhAtam . prapannavANI . gAndhInavaratnamAlA . vasantAvataMsavarNanam 1. caramopAyanirNayaH . zrIvacanabhUSaNam (saMskRtazlokAtmakaM karNATabhASAtAtparyasahitam ) kannaDagranthAH 59 melanADinabhAgyodaya 60 gadhAmohan 61. ambarISacaritam 62. naguvinagaNTu 63. gamajIraGgasthalam 64. bhagavatpadyadazakam 65. 30003-30, m ra
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIH // // zrImate rAmAnujAya namaH // prastAvanA parazzataM padyakRto RkSANIva nabhassthale / hRdyAnavadyagadyasya kartA rAjeva gajate || iti, iha khalu jagati jantavo viSayaiSiNo yadi pRcchyante kiM sAram ? " asAre khalu saMsAre sAraM sAraGgalocanA " iti uttarayanti / viSayaviraktA yadyanuyujyante " asAre khalu saMsAre sAraM sarvezasaMsmRti: " iti vadanti / " kAvyazAstravinodena kAlo gacchati dhImatAm " iti - vadatraiva jIvanto muktakalpA dhImantaH " asAre khalu saMsAraM sAraM sArasvatAmRtam " ityudghoSayanti / tacca vividhaM vidyotate kAvyarUpakavibhedena / kAvyazca gadyapadyAtmanA dvedhA bhavati / rUpakaca " nATakaM saprakaraNaM " ityAdirItyA dazadhA vibhinnam / tatra kecana " gItirAtmA kAvyasya " iti, "vAkyaM rasAtmakaM kAvyam " iti, "vakroktiH kAvyajIvitam" ityAdicAnusandadhate / dhvaniprasthApanaparamAcAryo hyAnandavardhana: "kAvyasyAtmA dhvaniriti budhairyassamAmnAtapUrvaH " ityAdinA " dhvanireva kAvyasyAtmA " iti paramaprAcInaireva nirNItam / sa ca rasabhAvatadAbhAsabhAvazAntyAdi rUpeNa naikadhA bhavati / iti ca sadRSTAntaM siddhAntayati / ' sarvatra kAvyeSu nATakeSu vA yaH ko'pi rasaH prAdhAnyamAvahati / itare ca yathAyathaM tadaGgatAm / sa ca gsa: " raso vai saH " ityAdi - zrutyA brahmAsvAdasahodaraH / sa evAnandayati sakalAnapi lokAn /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ IV IdRzakAvyakaraNanaipuNe suzikSayitAraH kecanaiva guravo labhyante kavessaubhAgyavazena / gurUNAmetAdRzAnAM bodhanacAturIcarcitacittArizaSyAstu lokazAstrakAvyAdiSu suzikSitAssukavayo bhavanti / azva bAladhanvikulakalazajalanidhikalAnidhiH jaggu vakulabhUSaNazcedRzaH kazcana mahAkaviH / yatazve dRzogurussvapitRvyapAdaH svagRha eva samupalabdhaH kavinAnena / amarakozAdyArabhya rasagaGgAdharAdiparyantAssakalA api pranthAstatsakAzAdeva samyagadhItA: / sAMkhyayogasUtra bhASyAdayazca / tadAtadA yAvadyAvannATakAdayo likhitAH, tAvattAvaca svapitRvyapAdAnAM sammukhe paThitAzcAsan / evaM suzikSitena pathA pratipadamAkramamANassagsasaralakavitAkAminImAdhurIdhunIprasravaNadhurINatAM prapede | sa ca gurubaladhanvikulAmbudhipUrNacandramAH sAhityakalAkuzalaH, paramparAgatasarasasaralakavitAkAminIsamAkRSTakezapAzaH, sarasasAhityasumAnyavagAhya talanilInamadhuramadhudhunIM viratajhaGkati savimarza pAyaM pAya suhito mattacittavRttibhRMgarAjaH, durUha zrutyantarahasyArthapranthivizleSaNacaturacArumati:, sAhityAlaGkAra sAMkhyayogobhayavedAntavidvatpadmadhitiSThan, sAMkhyatIrthopAdhinA ca pariSkRtaH, zrImanmahIzUra mahArAjazrIjayacAmabhUpavitIrNa svarNakaTa karAGkavadvaya sahitasAhityaratnabirudaH, yAdavAdri zrIyatirAjamaThAsthAnadattazAstrakaviratnabirudaH, zrImAn bAladhanvi jagguveGkaTAcArya:, anupamabodhanacAturIsamAvarjitaziSyagaNahRdayo virAjate sma / "kristasyaikonaviMzazatAbdyAM yAdavAdrau, yAdavAdrimahAcArya, madhuramaGgalaMembArajIyara, yAdavAdri nATampaLLi anantAryaprabhRtayo vidvAMsaH prasiddhA Asan / tataH viMzatitamazatAbdyAH prathamapAde'pi zrI kuppaNNAsvAminaH, maNDayaM ALuArasvAminaH, tiruvAymoLitirunArAyaNAcAryAH ityAdaya: saMbhAvitAH paNDitAH Asan /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ tataH viMzatitamazatAbdyAM naijapANDityena pradhAnatamAH catvAraH paNDitAH / iyapiLLai vagdAcAryaH, jayarAmaveGkaTAcAryaH, maNDayaM lakSmItAtAryaH, bAladhanvi jagguveGkaTAcAryazca / varadAcAryaH zvetazArdUla iva doSadarzanamAtreNaiva paganAkAmati sma / jayagamaveGkaTAcAryastu asitabhalluka iva zAstrapranthiSu baddhamuSTiH / lakSmItAtAryastu paTTAbhiSikto gaja iva gAmbhIryAgAraH / bAladhanvi jaggu veGkaTAcAryastu kAnanasiMhaH ivAsIt / yatastasya sannidhau vidvAMsaH vidyArthinazca svasvamaryAdA nollakhituM prabhavanti / " iti svapitA tiruvAymoLirAmAnujAcAryaH asakRdAhasma" iti vi Ti. tirunArAyaNaiyyaGgAryaH adyApi tadAtadA vadati / eteSvapi asaMkhyaziSyagaNazikSaNe parIkSaNe mahAprabandhanibandhane cAyameka eva bAladhanvi veGkaTAcAryaH svadeze videzeSvapi prakhyAtaH ziSyairvidvadgaNaizca bahumAnitaH pagaM kASThAmAnandasyAnubabhUva / evaMsthite kadAcidayaM kavirvakulabhUSaNaH beGgaLUrunagare svapitRSvasuH patyurjayagamaveGkaTAcAryasya gRhe vasan svIyamadbhutAMzukanATakaM mudrApayati sma / tadAnIM veGkaTAcAryaH kavinA paThitaM nATakaM zrutvA kavimavadat / " yadyapi nATakAntaM kavitvaM" iti suvyaktam / tathApi " gadyaM kavInAM nikaSaM vadanti" iti kavitvasya nATakAntatve'pi gadyasya kavitAnikaSatvaM suspaSTam / yadi gadyakAvyakaraNe sampanno bhaviSyasi tadA kaviriti vizvasimaH" iti sopahAsamabravIt / tadAyaM kaviH upahAsavacanena khinnaH protsAhitazca pUrvameva likhitaM gadyakAvyaM zrAvayAmAsa tam / tatassaMtuSTo babhUva jayarAmaveGkaTAcAryaH / asya gadyagranthasya zayyApAkAdiguNagrahaNaviddho hyasya kaveH paramaprItipAtraM suhRnmaNiH mahIzUra vizvavidyAlayasaMskRtaprAdhyApakaH vi. Ti.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi tirunArAyaNaiyyaGgAryaH prathamalaharImAnaM kevalaM paJcAzadUpyakaiH mudrApayAmAsa / tathaiva zAkuntalazirobhUtaM prsnnkaashypmpi| gadyasyaiva prAcInatamatA ca suspaSTamavagamyate / yathA-sarasvatI cAnuSTubhena chandasA stutavantaM nijagAda svaputraM sArakhateyaM kAvyapuruSAbhidham / " vatsa tvattaH pUrve hi vidvAMso gadyaM dadRzurna padyam / tvadupajJamathAtaH chandasvadvacaH pravartyati" iti / anena vacasA prAcInatamatA gadyasyaiva / sArasvateyasambandhAdazanAH dvaitIyIkatayA chandasvadvacaH praayut| ato'syaiva divyaH kaviriti vyavahAra: pprthe| tato vAlmIkigadikavi vi prathAmavApa / tato vyAsAdayaH adyatanAH api lakSaNayA kavaya iti vyavahriyante / evaM gadyakAvyakartutrapi kavitvaM bhAktameva / evaM saMskRtavAGmaye parazzataM padyakavayo vidyotante / gadyakavayaH kevalamaGgulimAtragaNanIyAH vartante / ataH kavipu mUrdhanyatA gadyakavenigabAdhaiva / karNATakakavirapi muhaNaH svagadyakAvyaprastAvanAyAM vakti / " padyaM vadhyaM gadyaM hRdyam" iti / ato gadyakAvyasyAgragaNanA tvakAmenApyaGgIkaraNIyaiva / kiM bahunA-vedavibhAgAtpUrva sarvo'pi vedaH yajUrUpa: gadyAtmaka evAsIt kila / asya ca kaveH kavitAvaikharI vavRdhe svabhrAtrA ziGgarAryeNa saha spardhaya'va / anyazca bhrAtA gamAnujAryaH nirNayasAgaramudrAkSarazAlAyAM zodhanakAryaM kurvan tilakama aryAdikAn pranthAn mumbApurItassaMpreSya protsAhayAmAsa / gadyakAvyakaraNe prerakamaparamidam / yadyAdavAdrau bhagavatassampatkumArasya sannidhau paThyamAnaM zrI gamAnujAryAnugRhItaM gadyatrayam / tathA bhagavataH nidAghacakramaNotsave (kalhArotsave) AcAryapuruSaiH pApaThyamAnaM cUrNikAdikaJca /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vii asya ca kaverjayantikAkartuH nATakasaMvidhAnAdiSu paripakvakalpanAvaikharISu ca yAdavAdrinityavAsI periyaNNAjinAmakaH kazcana raGgasthalasUtradhAraH pregko bbhuuv| yatasvabAlya eva tasya nATakAdikaM abhyAsasamayeSu pradarzanasamayeSu ca tadA tadA vIkSya bhAvayannayaM kaviH svakAvyeSu nATakeSu ca saMvidhAnAdikramaM yojyaamaas| bAlAnAM kathAkathanasamayeSu kaverasya patnI yaggammanAnI imAM jayantikAkathAM kathayatisma / jayadevakaviH svakIye prasannagaghavanATake prastAvanAyAM prastauti : yasyAzcorazcikuranikaraH karNapUge mayUraH bhAso hAsaH kavikulaguruH kAlidAso vilAsaH / harSo harSo hRdayavamatiH paJcabANastu bANaH keSAM napA kathaya kavitAkAminI kautukAya // iti / atra ca kaviH cogmayUrabhAsakAlidAsaharSANAM kavitAkAminyAH cikuranikarakarNapUrahAmavilAsaharpasthAnIyatAM nivarNya " hRdayavasatiH paJcabANastu bANaH" iti kAminI kAntatvApAdakapraphullamanaHparisphuranmanobhavasthAnIyatAM bANasya nirvarNayati / anayA ca vAcA svAbhAvikanirgalanirgaladvAgvaikharI vilasadamalakavitAkAminImamAzliSTeSu kavikulatilakepu tilakoparivinyastasuvarNabindukalpo'yamanalpakalpanAcAturIvidagdhaH davadahanadhagdhagahananipAtitaharSakaravarSadhAgyA lokamApyAyayana vapukavalAhaka iva sahRdayalokamApyAyayannayaM kaviH kavinikaraziraHparisphugdratnamayavarakirITaprAyatAM bhajata iti suspaSTamabhihitaM jydeven| anyo'pi kazcana kavirevaM zlAghate bhaTTabANam / " zleSa kecana" ityArabhya, "Assarvatra gabhIgdhIgkavitAvindhyATavI cAturIsaJcArI kavikumbhikumbhabhiduro bANastu paJcAnanaH // " iti /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ viil ekaikasmin zleSAdiviziSTaviSaya eva nipuNAH kecana kavayaH / parantu AH ! ityAzcarye khyApayati / sarvatra - zleSayamakAnuprAsAdisarvavidhazabdAlaGkAreSUpamAdyarthAlaGkAreSu anaMtapadagumphagumphanAntarnilInadhvanisamAvarjitasahRdayahRdayeSu dhvanikAvyeSu ca cAturye naipuNyazvAsyaiveti varNayati / " kaNTakAdibhirdurgamAsu mahATavISu caraNe cAturyamAvazyakaM kila ! tatrApi gabhIrataravindhyATavIsabhvAre cAturyamatyAvazyakameva / tatra ca svecchayA sazcaranti mataGgajAH / teSAM kumbhasthalabhedanacaturaH pazcAnanaH cAturyeNaiva saJcarati / kavimataGgajAnAmapi kavitATavIsabhvAre caaturymstyev| tathApi gabhIradhIrakavitAkhyavindhyATavI sabhvAre cAturyAtizayo'syaiva / tatrApi ca svecchayA sabhvaratAM mattamataGgajAnAM ziraH pATanapaTuH pazcAnano'yameka eva bANa: " iti / " anena sakalavidhakavitAmArge'pyayameka eva sarvAnapyatizete" iti / " bANastu -- kavikumbhikumbhabhiduraH paJcAnano bANaH paJcamukhazzara : " ityapi bhAvaH / / kiM bahunA ! udAsIno hi naiyAyikaziromaNiH jayantabhaTTaH svIyanyAyamaJjaryaM caturthAhnike vedApauruSeyatvahetoraprayojakatvaM sAdhayana prakaraNAt kAlidAsa bhaTTabANaJca lAghate / " amRteneva saMsiktAH candaneneva carcitAH / candrAMzubhirivoddhRSTAH kAlidAsasya sUktayaH / / " iti / " prakaTarasAnuguNavikaTAkSararacanAcamatkAritasakalakavikulAH bhaTTabANasya " iti ca / sakalakavikulAnyapyasya rasAnuguNazailI camatkAraviddhAni / iti bhAvaH / vAcaH / evamutkalikAcUrNikAdigadyabhedassarvo'pi tatratatra prayukto bhaTTabANena / " kAdambarI - harSacaritam " iti gadyaprabandhadvayamapi kAvyasiMhAsanAsInasya bhaTTabANasyobhayataH saMvIjyamAnaM cAmaradvayamiva kavicakravartitvamasya khyApayati /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ asya ca kavervakulabhUSaNasya Adau svabhrAtrA saha nibaddhA spardhA bhrAtaryakaritA bhaTTanArAyaNe pallavitA vizAkhadatte zAkhAyutA bhAse kusumitA kAlidAse zalATutAmAptA bhaTTabANe phalitA babhUva / bANAnucchiSTatAM svaprabandhasya khyApayatAnena kavinA kAdambarIpratispardhitayA jayantikA harSacaritapratidvandvitayA yaduvaMzacaritaM ca gadyaprabandhadvayaM nirmaayi| tattadrasAnuguNasandarbhepUtkalikAcUrNikAdigadyavaividhyaM sandRbdham / himAcala, zivapArvatI-nagarAdivarNaneSvaspRSTaM bANena varNitam / kavikAvyavimarzakAssahRdayAH yathAyathaM kavidvayasya cAturya naipuNyaM pranthAnAM parasparasaMvAdaJca svayameva vimRzantu / kiJca kavidvayaM gadyadvayaJca dhanurdharau rAmalakSmaNAviva nijabhujadvayazikhare nivezya nandatvityAzAsmahe / iti pramoda saMvatsara puSyazuddhadvAdazI sthiravAsaraH 29-12-1990 sadayasahRdaya hRdayadayApAtraM zrI bAlaghanvi jaggu sudarzanAcAryaH sAhityavedAntavidvAn vizrAnta viziSTAdvaitavedAntaprAdhyApaka: rAjyaprazasti vijetA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 24 14 zuddham 10 11 yazasi-samudgame 10 nijAbhijAtyaH 20 17 upAlabhamAnaH 21 22 slapita 23 vilasantIstricaturAH tasya tava 29 12 namaskurvatyA 32 18 abhyasyadbhiH 33 18 pratiSedhanti 38 25 zizumatI 449 svAdutaraudanaM 44 12 zirasyuSNIpaM 58 10 daivavilasitaM 15 zivikAmetAM 20 asmatpakSyaM tayApi jAyayA bhavitavyam 61 24 bahujugupsAkarI atra prayuktAzabdAH prAyazaH amarakozasthA eva / ataH tatraivArtho draSTavyaH 60 5
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ // shrii|| zrIrAmazarmaNA zrImAn jaggurvakulabhUSaNaH / kavineva kaviH kIrtyA citraM sambhAvyate'dhunA // yazca kavikulabhUSaNaM vakulabhUSaNaH kulabhUSaNaM, vakulabhUSaNAzayazva nArAyaNapAdapalehamadhuramadhupAnamatta iva gujan madhukaraH, bhAsamAnabhAratImahinA samAnabhAso'pyasamAnabhAsoditaH, kAlidAsadarzanIyo'pi lakSmIdAsadarzanIyaH, vAlmIkivAcAM atizayapratizabdaparvataH, purAtanasya vyAsavijJAnapuJjasya nUtanassamAsaH, mUrtimAniva sarasvatIkalitakalavallakIvAdyanUtanavinodanAdaH, vizvakarmaNA kareNa voDhumakSameNeva nAkalokAnnipAtitAyAH citratUlikAyA iva saMskRtaprakRtikassajIvo vigrahaH, yaJca caturmukhamukhapuNDarIkAvAsamadhukarI devI sarasvatI sAdaramupasevate, harihRdayamahendranIlapakSagantarakanakazukI devI mahAlakSmIrapyanugraheNekSate, zarvasarvasvamapi sarvamaGgaLA kApi gajakalAvatI sarasamiti zlAghate, tanmahAphalaM rasikalokamRdvIkAlatAvalayasya, yena ca sArasvatakavIndrasantAnatAnitena, lakSmIlakSmaNo'navadhikAtizayAsaMkhyeyakalyANaguNagaNajaladhitaraMgAntaraMgeNa, sarvamaGgalAsarvasvadehadvayArdhasaMghaTanakarmanirmANanipuNasyeva premAtizayasya mUrtimateva rUpeNa nAnAnATakArdha-sampUraNakaraNa-nipuNakhanATakArdha-saMghaTanAtizayakAriNA, bANAnukAriNApi hRdayasukhahetunA bAladhanvinA'pi mahAlakSyeNa, bahudhA samArAdhitA divyaturagAnanAkArabrahmatejomayI pitAmahaprasAditA vidyAdhidevatA svapitRvyazrIveMkaTaguruvarapratipAditA ca vidyA bhavodbhavataraladhanadaridratopadravatamastiraskaraNanipuNA nipuNadhiSaNena, yasya ca bhASA bhAraveriva sArthatayaiva kAvyakamalAkarazriyaM sakhImivAliGgati, daNDina iva lalitadaNDinI kAvyazikSAcAryakamAcarati,
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ X11 kuzika kulatilakamunigotrasamudbhavA'pyAjAnapAvana brahmAsvAdara savasiSThatAmApAdayati sakalajIvalokasya, - sa kila nAnAnATakanirmANajRmbhamANayA pratibhayA gadyaprabandhadurgamArge'pyakuTilasukhasa vArayA padyapadyAmapi svayamAsevamAnayA'nayA ciraMtanakaviparamparAM pUgyan, avicchinnarasAmeva tAM tAbhva saMrakSan, pratnakaviratnakalAkoTizatasahasrakalpita iva kamalAsanena, yaduzailazrRMgazriyaM bhAratarASTrapatipratipAditAM pANDityaprazastipAtivratya zriyamapi pUrvApagvayassahacarIM raviriva kavissuvarNavarNinIM puSNAti / iti kavervakulabhUSaNasya SaSTyabdapUrtimahotsave 7-11-1962 tame vatsare kRto'yaM prabandho'dyavistArito mayaiva 7-12-1990 tame pramoda vatsare zrIrAmazarmaNeti /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ FOREWORD I have great pleasure in associating myself with the publication of Jayantika a prose romance composed by Sri Jaggu Vakula Bhushana by way of this foreword expressing my appreciation as well as admiration not only for this work but for the entire literary output of this unparalleled contemporary Sanskrit poet of the 20th century. Earlier I had the privilege of writing a brief foreword to his Mahakavya Adbhutadutam. I also had the pleasure of delivering a special lecture at Shantiniketan University on the works of this poet, and presenting a paper on this poet in the Seminar on the 20th Century Sanskrit Literature organised at Bharatiya Vidyabhavan's College, Andheri, Bombay. This paper is published in Bharatiya Vidya. There were a few other occasions on which also I talked on the works of this poet. I never miss an opportunity to express my appreciation and admiration for the contribution of this poet to the field of Creative Sanskrit Literature of this Century. He is a distinguished poet who kept the tradition of Sanskrit poetry continued in the 20th Century with the same grandeur and depth with which it flourished in earlier centuries. The texture of the style and language of this poet cannot be easily separated from that of the classics of the early centuries. The present work Jayantika is a prose romance. The structure of the Story is modelled on Kadambari of Bana. The style is aslo similar to it. The hero and the heroine assume two births viz., Charuvaktra and Saugandhini, (B-12p) xiii
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ XIV Jivasena and Jayantika. The work is named after the second name of the heroine. The main story is narrated by Chandadanstra a Gandharva who was born on the earth as a result of a curse. As the story proceeds different characters go on narrating the story. The narration is mostly of flash-back type. At each turning point the past story of the hero or heroine or some other important character is given. Thus the story proceeds in a winding way unfolding events within events. This keeps the interest to read further and further inspite of highly scholastic and descriptive style. In between there are refreshing dialogues and instructive passages, plenty of mythological and cultural references are found by way of comparison, metaphor and contrast all along. The main story of this Prose romance is arranged in five laharis or sections. In the first three sections the first phase of the story, Charuvaktra and Saugandhini story, is narrated. Charuvaktra who was the son of Vimatakesari the king of Vaijayanti had to live in Dandakaranya forest with his mother Varamalini as his father was killed by Vrishaskandha who pretended to be his father's friend but had an evil eye on his mother. Therefore, his mother had to leave the palace and live in the forest to bring up her child Charuvaktra. He learns this fate of his mother and himself from his mother and proceeds to acquire a suitable weapon by performing penance in order to destroy his father's enemy and get back the kingdom. Pleased with his severe penance the gods Indra, Siva and Brahma take interest in him and approach Narayana to help him. Intervention of the divine personalities in human affairs may look strange and unreal to a modern reader; but for Sanskrit classics there is nothing new or strange about it.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ XV These divine personalities intervene in such a natural way that they are as good as human personalities. Co-operation between divine personalities and human personalities is so naturally presented in Sanskrit classics that no element of unreality is felt. The mix up of myth and reality in these stories does not affect the impact or the lessons of these stories on the reader's mind in any way. The cleavage between the myth and reality is never made an issue to receive the impact or draw the lesson. Same is the case when the supernatural elements or miracles are introduced. This prose romance is a mix up of myth and reality. There are some supernatural elements and miracles also. But these are not due to lack of creative talent to create at realistic level, nor do these hinder the impact or the lessons to be drawn from a creative work in a realistic way. These are a part of Classical Sanskrit style. The emotions are delineated and the events described do invoke a realistic response. One feels as if one reads a real story accepting the supernatural element and the miracles without much jarring. Readers of Sanskrit classics are very much used to these. The author of the present Prose romance has introduced some supernatural elements and miracles to progress his story and to create a vigorous emotional impact. II Charuvaktra obtains a boon from Narayana, undertakes a Vijayayatra over several countries, builds up a large army and ultimately kills Vrishaskandha, who was responsible for his father's death and the mother's misery. He is received at the capital of his father's Kingdom viz., the City of Vaijayanti by the old Minister Marunmala and coronated. His mother Varamalini is very happy. This part of the story is covered in the first two Laharis or Sections.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Xvi In this part of the Story there is a beautiful description of the Himalaya mountain, lord Chandrasekhara, Satyaloka and Narayana. As in Kadambari, mouthful adjectives, roll behind the substantives in long series and present the majesty of the Sanskrit language. Though many of these adjectives, metaphors and similes involved in them are quite familiar to readers of Sanskrit Prose romances and Champu kavyas our poet has introduced a freshness and a new import into them using his own ingenuity. While describing Narayana his religious sentiment is manifest. The Vijayayatra description and the killing of Vrishaskandha are couched in expressions appropriate to the sentiment of heroism. On the human side, the wickedness of Vrishaskandha, the tender feelings of Varamalini and the spirit of adventure of Charuvaktra are beautifully delineated. The mother's advice to Charuvaktra when he returns after obtaining the bow from Narayana and proposes to proceed for detsroying Vrishaskandha reveals deep insight into human nature and mundane world: tadavadhAraya zaThaprAyaM jagat, svApateyadAso lokaH, khalabahulA bhUtadhAtrI, kRtaghnatAkaluSitaM janahRdayaM, nairghRNyakaThoraH prapaJcaH, vaJcanakatAnA baMdhutA, zUrapraNayinI lakSmIH praNidhicakSuSaH kSitibhRtaH, kSaudrapaTalamiva rAjyaM nAma durgrAham / These expressions have the charm of both the sense and the sound. Such a charm is found all along this work. Some of observations here and also elsewhere in this work reveal the poet's personal experience as revealed from the events in his life. After coronation Charuvaktra undertakes a hunting expedition. He unwillingly hits a beautiful maiden. This
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ xvil girl was Saugandhini who was to marry Charuvaktra but who is unfortunately hit by the very Charuvaktra now. Saugandhini who was hit by Charuvaktra recognises Charuvaktra and narrates her story to him. She informs him that she was brought up by one Dhamana until her ninth year. Then he died. Later one Dirghasatra brought her up. This Dirghasatra thought of giving her in marriage to Charuvaktra whose bravery and physical features were described to her by him. Dirghasatra also had told Saugandhini that she was the daugher of one Sugandhana the King of Madhura and Kanchanamalini a charming woman who met Sugandhana on a river bank. This Kanchanamalini had left her when she was born on the river bank and was picked up by Dhamana. After narrating her story Saugandhini who was hit by Charuvaktra collapses. Charuvaktra also dies in grief. But Indra appears in the form of a hunter and revives the life of Charuvaktra and Saugandhini. However, these two were revived in the form of Children. Then the hunter asks the Asrama boys of Dirghasatra to hand over the Child Charuvaktra to Vajrabahu the King of Aribhikarapuri and the Child Saugandhini to Hemavati the Queen of Hemapur King. Dirghasatra sends a message to Varamalini the mother of Charuvaktra to be hopeful about the return of her Son Charuvaktra. This part of the story is covered in the third Lahari. In this part of the Story, the past story of Saugandhini has no relevance to the main story nor brings out any special feature of her character. The ground for the attraction that Saugandhini develops for Charuvaktra is not fully developed. The hunting expedition is intended to provide
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ xviii an opportunity for the two to come together. The death of the two puts a curtain to the first phase of the story. Their revival as Children again initiates the second phase. The description of the hunting expedition is quite charming. III In the Second phase of the story the Child given to Vajrabahu is named as Jivasena while the Child given to Hemavati is named as Jayantika. The two grow. Jayantika sees Jivasena's picture and falls in love with him. Jivasena comes to know about it and proceeds to Hemapura. The two meet privately. However, after their meeting Jivasena disappears. Jayantika wanders in search of him and meets a Tapasi. She lives with the Tapasi in her cave. The Tapasi herself was Sukesha the Son of Veeraketu the king of Chitrapura, but was cursed to become a woman. Jayantika who lived with her delivers a male child. The boy grows but unfortunately is lost in the forest. The Tapasi gives a miraculous Ratnamala to Jayantika and asks her to become Sukesha with its help and become the King of Chitrapura. Tapasi also goes with her. Here the fourth Lahari closes. Jayantika (who is now Sukesha) wanders in search of her son and husband. She loses her Ratnamala. Both Tapasi and Jayantika wander in search of it. They go to a Durga temple and despatch servants in all directions to trace the Ratnamala. It is found with a cowherd boy. The boy is brought and handed over to a butcher to kill him. The boy was the Son of Jayantika and the butcher was her husband Jivasena himself. Both the boy and the butcher tell their story after they were lost in the forest. The
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ xix butcher cuts the head of the boy as a matter of his duty and cuts his own head also. Jayantika proceeds to cut her own head. Goddess Durga appears and revives the life of all the three. Jayantika who had assumed the form of Sukesha reverts back to Jayantika. Tapasi who was originally Sukesha becomes Sukesha. This real Sukesha is put on the throne at Chitrapura. Then, Jivasena proceeds to meet his mother Varamalini who lived in an Asrama outside the city of Aribhikara. He enters the city welcomed by the old Minister and ascends the throne. Hansadhvaja who was temporarily put on the throne in view of the long absence of Jivasena vacates. Virasena the son of Jivasena is made to ascend the throne at Hemapur since Satyakirti the father of Jayantika had no male issue. Thus the story ends with a happy note. This part of the Story has in it more supernatural elements and miracles. Change of Sex which is no longer a miracle nowadays is brought about here by supernatural means. Some of the well-known motifs current in Indian epics and folk tales such as an orphan child being brought up by a compassionate person, Father going to the extent of killing his own Son in discharge of his duty, the husband being lost in the forest leaving the wife alone are introduced here. In the stories of Sakuntala, Harischandra and Nala these motifs are fully developed. The author of this Prose romance has brought these together in one Story and put them in a different setting altogether. Lusty men being aggressive towards charming women and its leading to adverse consequences to both is delineated in this work more than once. Women and Children suffering because of the folly of men is also depicted. But the women !
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ XX characters here are courageous and hopeful. The Children as they grow become adventurous. All along the story it is women and young boys who lead the story through the major events. The emotions of Vira and Adbhuta i.e., heroism and wonder dominate. The emotions of pathos and love intervene here and there. There are no evil or wicked characters excepting one or two who are lusty and suffer for the same. No doubt the story starts because of the wickedness of one person i.e., Vrishaskandha but all the tragic turns later are due to unexpected circumstances and beyond human control. The truth that the journey of life is full of unpredictables is the lesson that can be drawn from this prose romance. We have already mentioned that presentation of the majesty of Sanskrit language and a series of rolling adjectives constitute the special features of the style in this work. This work is also rich in giving the information on arts, culture, ethics and human nature. We may quote one or two passages to give an idea of this aspect. (i) kramazaH pravardhamAnA jayaMtikA vAditre citre bharatazAstre strIpuruSalakSaNaparIkSAyAM lavanakarmaNi azeSabhASAsu nAnAveSeSu nUtanAkhyAyikAdikathAnirmANa narmAlApe vINAveNvAdivAdyakalApavAdane gAne vicitrapatrabhaGgakarmaNi prANizAstre lavane laGghane vicitravividhakrIDAsu gambhIrataraparihAse patrikAnirmANe kAvyapaThane sarasopanyAse rAjanItau kaTujanahRdayAvarjanabhASaNe vividhavidyAsu ca kauzalamavApa Though the list appears to be conventional a few new items reflecting contemporary life are found here. (i) kimaparAddhaM mayA nApahRtaM paradravyaM, na hiMsitAH prANinaH, noktAni anRtAni, nApi ciMtitA manasApi parapIDA, na kRtaH kApuruSasahavAsaH, na vaJcito lokaH, nAcaritaM karaM karma, na vinitaM avadAtaM karma /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ xxi These are the lamentations of the Cowherd boy who was about to be killed by the butcher. Good many such passages that are very instructive are introduced in this work. Thus the two aims of poetic compositions viz. Ananda (delight) and Upadesha (instruction) are served by this Prose-romance well Normally a foreword records only the appreciation of the work. It does not give a narration of the contents. But in this case appreciation without narration would not highlight the depth of the contribution of the poet fully. Therefore, a narration of the main story is also attempted above. This will also help to get the threads of the story which is immersed in highly scholastic language and difficult to follow easily because of its winding nature. It may not be out of place to quote from the appreciation of a senior Scholar Sri Govinda Ramanuja Yogindra here. kacitpadagabhIratAM kaca padArthagambhIratAM kacinnavanavADyatAM navarasAtmatAM ca kacit / kacijagadudaMtatAM kacidapUrvadRSTAMtatAM vilokya vivazaM mano bhramati gadyakoze mama / / IV As stated above, my admiration for this poet is not merely for the Prose-romance Jayantika narrated above but for his entire literary output. Therefore, I cannot resist the temptation of including a few remarks about his other works in this foreword. As stated in one of my articles referred to in the beginning of this foreword his compositions are in the six areas of Drama, Mahakavya, Prose Romance, Champu, Lyrics and Stotra. The total number of his works
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ xxii comes to about sixty-five. Among these the dramas have the major share. He has twenty-two dramas to his credit. The special features of his dramas are: many of these are either prologues or epilogues of the well known classical dramas. These prologues and epilogues resemble the style and mood of the respective dramas so closely that one does not feel that a different poet has written these. His Prasanna Kasyapam is an epilogue to Sakuntala. It depicts the events after the reunion of Dushyanta and Shakuntala. Similarly Maniharana is an epilogue to Urubhanga of Bhasa. Adbhutamsukam and Pratijnakautiliyam are the prologues to Venisamhara and Mudrarakshasa respectively. Veerasubhadram is also a prologue to Dutaghatotkacha. His other dramas derive their theme from the Epics and Bhagavata. Most of these are one or two-act plays. He has dramatised Rishyasringa's episode in his drama Nighna Tapasa while Samyukta is a historical play dealing with the story of Prithviraja. Anangada Prahasana is a Prahasana form of play. Adbhutadutam is a major Mahakavya of our Poet. It is in fifteen cantos and deals with Sri Krishna's efforts to effect a reconciliation between Pandavas and Kauravas. The poet reveals his devotion to lord Sri Krishna profusely here. It is more a Bhakti Kavya than a Sandhana Kavya. Good many figures of speech are employed here. Particularly, the Arthantaranyasa and Virodhabhasa are very effective. Karunarasa Tarangini is his earlier poem. It deals with Kaliyamardana episode. Pathikoktimala is a Lyric. The poet wrote it to sustain a temporary separation from his wife when he was on a journey. In Upakhyanarathna manjusha he recounts a number of Upakhyanas selected from different Puranas.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ XX111 Since I have said a lot about his one Prose romance viz., Jayantika I need not say much about his other Prose romance viz., Yaduvamsa Charitam. This is a historical prose dealing with the family history of Mysore royal family. This was written at the instance of the last Mysore ruler of Odeyar family. In all these works, his creative talent, profound scholarship and command over the Sanskrit language are fully revealed. My student Dr. S. R. Leela has recently written an article in Kannada reviewing all the works of this poet. She has highlighted the merit of each work vividly. She has also quoted the appreciative observations of Prof. Hiriyanna, Dr. Raghavan, Dr. Krishnamurthy and myself. I wish this article is published in English or Sanskrit. Sri Jaggu Alwar Iyengar, the author of Jayantika and Sixty-four other works was born in 1902 at Chitraghosha near Melkote the well known pilgrim centre of Srivaishnavas sanctified by the holy presence of Sri Ramanujacharya himself. His grandfather was a great scholar in Visistadvaita Vedanta and also a poet. Thus Sri Alwar Iyengar inherited his poetic talent and the scholarship from his ancestors. He obtained the Vidwan title in Sahitya and Samkhya yoga. He served on the staff of Sanskrit Colleges at Bangalore and Melkote. He was honoured by a gold medal by H. H. Krishnaraja Wodeyar of Mysore. He received Karnatak State award for eminent Scholars in 1981 and the certificate of honour from the President of India in 1985. He is also honoured by the Vidyavisharada title by Karnatak Sanskrit Sahitya Parishat.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXIV However, his greatest honour is in terms of sixty-five literary works which is a substantive contribution both in quality and quantity to 20th Century Sanskrit literature. He started his literary career when he was only 18 years old and continues the same when he is 88 now. With three sons and one daughter, he has managed a large family with a much larger number of literary children. It is a pleasure and honour to me that I am in close association with him for the last 25 years since I came to Bangalore. I wish a full critical appreciation of his works is undertaken by a Ph.D. student and a well annotated bibliography of his works is published. Bangalore 1-1-1991 Prof. K. T. Pandurangi Former Prof. of Sanskrit Bangalore University Upakulapathi, Poornaprajna Vidyapeetha President, Mythic Society and Chairman, Karnatak Sanskrit Sahitya Parishat.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvAdikesariramyajAmAtRgovindarAmAnujayogIndrAnugRhItaM prazasApatram bAladhanvikulAbdhInduH kaviH vakulabhUSaNaH / sarvopakAriNI cakre gadyarUpA jayantikAm // 1 // sAhityarasikAnandasandAyipadamedurA / adRSTazrutapUrveyaM gadyarItirvigajate // 2 // AbAlavRddhasakalAbhinivezadAyI lokaanubhuutprmaarthvishessvaadii| nAnAprakAraguNavarNanavAkyazAlI bhUyAdigantavitato bhuvi gadyakozaH // 3 // kacitpadagabhIratAM kaca padArthagambhIratAM / ___ kacinnavanavAvyatAM navarasAtmatAM ca kacina / kacijagadudaMtatAM kacidapUrvadRSTAntatAM vilokya vivazaM mano bhramati gadyakoze mama // 4 // zayyAvihInakaThinAdhvani nidritArthAH vyAkhyAnavaMdiparibodhitavAstavArthAH / sarve pugatanakavIritagadyakozAH ___ jAtA anena kavinA bhuvi dIrghanidrAH / / 5 / / gayeSu vaijayantI __ jayantikAM vIkSya kautukAvezAt / zrIvAdikesarimuniH vyatanodAmodapatrikAmetAm // 6 // virodhivatsare kanyAzuklapaJcamyupeyuSi / some vizAkhAsaMyukte likhitAmodapatrikA // 7 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIH // // zubhamastu // zrImate rAmAnujAya namaH // zrImate hayagrIvAya namaH // // jayantikA // zvetaM yasya zarIraM nivasanavasanAsanAni ca sitAni / so'yaM manasi ramezo nivasatu satataM turaGgavadano me // 1 // nArAyaNAryatanayo yaduzailavAsI zrIziMgarAryaviduSassukavezca pautraH / lebhe ca veMkaTagurossvapitRvyavaryAt vidyAH kaverva kulabhUSaNanAmako yaH // 2 // aSTAdazAbdadezyaH so'haM gadya prabaMdharacanAyAM / kutukI hanta ! nitAntaM prauDhakavInAM yazo lipsuH // 3 // zRGgAravIrakaruNAdbhutaraudrahAsyabIbhatsazAntarasamizritamuccabhAvam / navyaM tanomi sumanohRdayAtisevyaM kAvyaM manojJaparikalpitavastubhavyam // 4 // bAlye tAvadanena nirmitamidaM kAvyaM tviti prAkRtAH ye mAtsaryavimUDhabuddhivibhavA nindantvadRdvaiva te / bAleneritametaditthamiti ye nandanti santassadA teSAmeva mudaH paraM pizunayantyasya prakarSADhyatAm // 5 // AsIdvividhakusumabharitaparimaLabahuLapratAnanImaMDitArAmA aaMkaSaketanAlaMkRtaniketanA nijavaibhavanyakkatasuranagarI garIyasI bhAsurA aribhIkarI nAma nagarI /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA prathamalaharI AsIcca tasyAM sAmrAjyalakSmIsamAliGgitavigraho ripuzamanazamitavigrahassazarIrazzaMbarAririva saundaryaikavasatiradharIkRtanikhilanRpAlo dharmAyattacitto'pramattaH prajAparipAlane apradattaduritapravezAvakAzo dvAdazAtmeva kAzamAnastejasA sudhAMzurivAhlAditaprajAhRdayo jIvaseno nAma narapatiH / yasya ca taruNasyApi vivAhe vimukhatayA hiraNyAkSapAtanaM purANe na krIDAyAM, cumbanaM veNuvAdane na madanotsave prakampaH pApakarmaNi na ramaNIsamAkarSaNe kaMThagraho mitramaMDaleSu na vanitAsu payodharakumbhasparzanaM maMgalakAryeSu na mRgAkSIvakSassthaleSu kaMcukanirmocanaM samIkaSu na yoSAjaneSu prahvatvaM gurujaneSu na praNayakupitakAminIjaneSu samudgataromajAlAkulitazarIratA zizirasalilAvagAhane na navavadhUsamAliMgane dhavaLimA yazasA na manovyAdhisamudgamena samabhavat / sa narapatiH vimuktakaranikare raktIkRtapazcimadigantare bhagavati divAkare nimajjati nirantara taraMga paraMparAmanohare pArAvAre nakSatramAlAlaMkRtasya naktamapatyasya tamo'zanAyAnivAraNAya nirmuktaikabhAgavalAhakakaMcuke pariliptarAgaraktapaTIre kalaMkamecakacUcuke pIyUSakSIrapUrite rAkendupayodhare pUrvadigaMganayA prakAzite nirvartitasaMdhyAvidhissuhRnmaNDalaparivRto bhuktvA kiMcidiva vyAharannarmAlApAnvisRSTasuhRnmaNDalo nidrAsukhamanubabhUva / tadanu saMbhavati tRtIye yAme vijayI bhava abhibhUtarAjarAjavaibhava ! mahArAjottiSThotiSTha kalAnidhikulalalAma ! nikhilanRpAlamaMDalamaulilAlitapadakamala ! mahAsenasamAnamAnAtItaparAkrama ! jIvasenaprabho ! cakravartinnityAdyunnamitakaravandivRndaparipaThyamAnabirudAvalimavakarNyotthAya komalatarAttalpAt parimRjya ca karakamalatalAbhyAM nayanayugalaM vimalacInacelAvaguMThitavigraho nirgatya ca zayanAgArAbhyaMtarAt nRpAlo dvArapAlapradarzyamAnamArgaH, ca
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI kutraciduzIranikaraparimalIkRtazItalasalilatundilavimalasphaTikabhAjanaM kutraciduSNodakamaritarucirakanakakalazakamanIyaM kutracinnipiSTAmalAmalakaphalapiNDamaNDitaM kutracitparimalahRdayaGgamasnAnacUrNavizeSaparikalitapAtraM kutracinnAtyunnatazazAMkakAntazilApIThaM kutraciddantadhavalamamRNazaGkhalambitadhautakozeyaM kutracijalapAtrahastaprazastavanitAnivahaspRhaNIyaM mjngRhmvisht| pravizya ca tatrendukAntazilApIThamadhiruhya snApito vanitAbhissvayaM ca karikalabha iva sphaTikadroNikAsalile kSaNamiva krIDandhautavastraparimRSTamUrtiH surApagAphenapiNDadhavalakauzeyaparidhAnaH sUkSmAruNAtimasRNakauzeyakodgamanIyazvoparinipatitabAlAtapAruNitakailAsa ivASTamIzazAMkAnukAriNi lalATaphalaMke viracitakuMkumasthAsako'likataladedIpyamAnalocano hara iva majjanagRhAnnirgatya kvacinnikSiptakanakabhAjanavinihitasugandhabandhuravividhavarNakarambitaprasUnamAlaM vacicchAtakumbhastambhabilasannistaraladIpapallavaM kvaciddhavaladhUpadhUmalatAvitAnitadhUpavartisambhAraM kvacitpItanailAcUrNakRtaghrANatarpaNArNaHpUrNasuvarNakumbhaM kvacidAnAyapAragabhUsuravaravarga devamandiraM prAvizat / ___ tatra tuhinavizadaspRhaNIyatiraskariNIkRtapratIhArapidhAne vizadakauzeyolocamadhyalambitasthUlamuktAphalakalApe pratnanavaratnamAlAlaGkRtagAGgeyagopAnasIparyante kuzezayakorakAkArakanakakalazapaMktipariSkRtazikharadeze catukoNayojitatapanIyapatAke catubhirmasRNamarakatastambhairupazobhite ratnakalpitanetraiH vivRtakarAlavadanakuharaizcaturbhiH kanakakasaribhiruhyamAne maNTape virAjamAnaM sudarzanapAJcajanyakaumodakInandakAdidivyAyudhamaNDalaparimaNDitacaturbhujadaNDaM makuTamakarakuNDalapraiveyakakeyUrahAranUpurAdidivyAbharaNAlaMkRtaM mRgamadatilakasundaramukhAravindaM zrIbhUnIlAsametaM paramapuruSaM nArAyaNaM samabhyarcya paripaThyamAnasvarasubhagAnAyakaNThAndhRtadhavalodgamanIyakamanIyakAyAnUrdhvapuNDrabhAsurAnbhUsurAn praNamya ca,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA kutracitsitAmrAnukArimallikAmAlAkalApaM kutracidvarSartuvalAhakasuSamAsodararamaNIyamarakatamaNIritamAlAmanoharaM kutracinnakSatrasadRkSahIrAbharaNagaNadviguNitatejovizeSaM kutracidindracApasacchAyanavaratnamayauveyakaM kutracidvividhavarNazavalitamahaNataramRdulapaTTAMzukahRdayaMgamaM kutracinmalayajarasabharitatapanIyapratigrAhaM kutracicakrAkAravinyastaprazastakIrakAyakAntinIkAzanAgavallIpallavatallajapraphullapradezaM svakIrtidhavalitASTakASThAMganAbhiriva zvetadvIpavAsinIbhiriva kalAnidhilokalalanAbhiriva gaurImandahAsaviracitAbhiriva mallikAkusumaparAgakalpitAbhiriva paridhRtadhavaladukUlAbhiH mauktikamAlAlaMkRtAbhirvizadadantasamutkIrNavalayAlilalitamaNibaMdhAbhiraSTabhiravilAsinIbhiH dhavalitamadhyapradezamalaMkAranilayamalaMcakAra / tatra tAmiralaMkRto'yaM tasmAnirgatya ca pratIhArIkarakokanadoparivinihitavAmetarapANipuMDarIkazcAjAnubAhuparilaMbamAnavizadakaMcukAvaguMThitapUrvakAyaiH AgulphAvasaktadhavalataracaMDAtakarmekhalIkRtAruNAMzukairaktAmbaraviracitoSNISairasoparivinyastakanakadaMDaiH prAMzubhissAvadhAnaM pazyata, dUraM dIyatAM mArgAvakAza iti tAratAraM vyAharadbhiH kaMcukimirdApitamArgAvakAzaH sphaTikazilAphalakanirmitAvadAtavizAlabhittiparigatatayA prasRmarakaumudIkAMtimiva iMdranIlamaNiphalakakuTTimatalapratibiMbitasamastavastutayA salilabhrAMtimupajanayaMtI samutkIrNAnekapratAnanIspRhaNIyAnAM staMbhAnAmagrabhAgeSu dhRtapATalakaMkaTakairAgulphAvasaktaraktacaMDAtakainizcalatanubhiH karavidhRtakozavarjitakRpANaiH parijanairvisRSTanirmokaiH kRSNakAkodarahastaissamutkIrNasuparNavigrahairiva virAjamAnAM dharAdhIzadidRkSayAbhIkSNaM vivalitakandharairgambhIraprakRtibhissAmantanarapatibhirupazobhamAnAM kutracitsaMgItavINAveNukalApAradRzvabhiH kuzIlavaralaMkRtAMkaNAM kutracitpadavAkyapramANa rvedAntavAdavizAradaissazarI raizAntarasairiva nRpasabhapravezocitaveSaiH paMDitaprakAMDaiH parimaMDitAM samAM balArAtissudharmAmiva pravizya, samutthitAnkorakitakara
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI saroruhAnsabhAstArAnanumodamAnazzirasaiva kaTAkSaprasaraNenaivAnaMdayannudayagirizikharaM divAkara iva ratnamayaM siMhAsanamAruroha / adhirUDhe ca tasmitrAjani vArasundarIkarAravindavIjyamAnavizadacAmarakalApe praNipatadanekAvanIpatimakuTamAlAmaNirucinIrAjitacaraNakamalayugale vINAdivividhAnavadyavAdyasaMmoditamAnase, pravizya ca sabhAM dvArapAlaH praNipatya savinayaM deva ! makhapriyo nAma tapodhanazcaturmiratevAsibhissama devadidRkSayA dvAri tiSThati / etadavakarNya devaH pramANamiti abhidhAya virarAma / tatkSaNameva sabhyaissamamutthAya gatvA ca narapatidvAradeza prahvabhAvenAbaddhapiMgajaTamAnAbhilambamAnakUrcakalApamAveSTitakakSatalanikSiptakRSNAjinaM darbhapavitrasanAthAnAmikAMgulinA dakSiNahastena gRhItakamaMDalumakSamAlAveSTitamaNibaMdhena vAmapANinA vidhRtayogadaMDaM AjAnucIracelAbaddhakacchaM dvAdazordhvapuMDramaMDaladhikatadaMDadharadaMDabhayaM pravayasaM tejasA tiraskRtavaizvAnaraM laMbamAnapATalajaTaiH kRSNAjinaparidhAnanirantarAmAyAbhyasanazramakRzatanuyaSTibhirmUrtimaddhivinayairiva caturmizziSyaiH parivRtaM taM makhapriyaM namaskRtya munivaraM nItvA ca sabhAbhyaMtaraM brusyAcchAdite kanakapIThe samupavezya ca yathAvidhi samabhyapUjayat / tatazca tena vinayAbhirAmeNa narapatinA api kuzalaM ? kacinirvighnaM tapaH ? iti kRtAnuyogo yogIzassabhyeSu tadbhASitazuzrUSayA samadhigateSu joSaMbhAvaM gabhIrayA girA bho ! rAjan ! tvayi paripAlayati vizvambharAM sarvamapi samyagasmAkaM pracalatyeva / tathApi caNDadaMSTro nAma caNDaparAkramaH kanyAdo madAzramasyAnatidUdare paryaTannasakRdabhipatya tapovighnamAcarati / nirantarAyaM tapaH kartuM naiva shknumH| tadadhunA bhavataiva sa nihantavya iti vyAhRtya niragacchatsamAMkaNAt / tadanu sa jIvasenassacivAyattIkRtabhuvanamAraH karakamalakRtakaravAlo vAjivAlacAmaraprakaTitarAjabhAvaH samudaMDaketudaMDakoTicalapaTaparimaMDitaM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA pAMDaraghoTakacatuSTayasanAthapurobhAgamamivarmanAmakasUtAvirahitapurodezaM dvAradezasthitaM rathamadhiruhya vRtrAsuravadhabaddhAdaraH puraMdara ivArAjata / tadanu sArathinA paricoditAsturaMgamAH kiMcidiva vivRtavadanAH khalInamasakRjihvAmUlena cAlayaMtassitaphenapiMDAkulitahakkabhAgAH nizcalordhvazravaNapuTAvinamitakazyadezAH nijodareNa spRzaMto dharAtalaM stokonnamitavAlakalApAssvedasalilasrapitavigrahAH parasparasaMgharSaNajanitadharmajalasamusthitaphenacarcitorumUlAzcAtyarkavAjivAyuvainateyajavAHsudUraparidRzyamAnAnapi mahIdharamahIruhAnkSaNAdeva pRSThataH kurvataH tAM nizAcarAvAsabhUmimagaman / sa tu jIvasenaH paritaH pazyan nizamya ca pradhAvatAM saiMdhavAnAM kharatarakhurapuTaraTitamamarSeNApatantaM sandhyAtapAruNitazikhAdalaparaMparaM jaMgamaM nArikelatarumiva zirovilasatpATalakuTilajaTApaTalaM sthUlapanasaphalasaMkAzasthapuTitottamAMga sarIsRpaphaNAMtaHpradezapratIkAzanignalalATataTamaruNataraprasamarabhUdaMDaviDabitadevajagdhakasamArjinIsaMbhAramatyalpanetrApahasitatitriNIpatravaibhavaMzUrpAyatalaMbamAnaromapihitazrotrayugalaM pRthulataraprasRtakuTilaghoNagahvaraM gajagaMDasthalAnukArisamudaMDagaMDabhittiviDaMbitagaMDazailaMzailadarIsodarabhayaMkaravaktravivaraM guhobhayapAnipatannirjharapratIkAzanizitasitAyatadaMSTrAyugalaM sAlatarumUladezasodarapIvarakaThoratarakaMdharaM skaMdhapIThadhikatodaMDagaMDazailaM khadirapIvarazAkhAnukAribhayaMkarabhujadaMDaM girisAnuzilAtalavizAlavaNakiNasthapuTitavakSassthalaM staMberamazuSkasirAbaddhazArdUlAjinataTalaMbamAnapIvarodaraM sthUlasthUlavalganmAMsalAsitasakthistaMbhaM karicaraNocchUnajaMghAkAMDaM parasparaprotArAlAMgulikuTilavizAlakaThinacaraNaM prAMzuzUlapotamRtavividhavanyamRgAruNarudhirabiMdusicyamAnabAhumUlaM kalikAlamiva sazarIraM duritanikaramivaikatra saMghIbhUtaM dvitIyamiva yamaM haramiva dhRtatrizUlaM mahAsenamivAdbhutazaktiM puNyajanAbhinanditamapi puNyajananiMditaM prANihananaikabuddhimapi sadAvanasaraNisaMcaraNotsuka
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI buddhiM surArimapi surAtiprItiM manyujanmabhUmimapi manyuzanuM taM caMDaparAkrama caMDadaMSTramadrAkSIt / __tatrAMtare tarasA tarasAdanasssaMdanopari nipatya samavartisamIpavartinamatAnItsRtamAjidurmadairvAjibhissamam / tatkSaNameva zatAMgAdutplutya kSititale sthitasya rAjJaH khaDgadhArA vAjidhArAmayaM lodheti ruSeva tasya yAtudhAnasya zarIrAdrudhiradhArAmapArAmudapAdayat / tathApi nyanatya kSatabAdhAM rAkSaso'yaM roSAdurikSaptarUkSAkSipakSmA kSitirakSakamurikSapya rUkSakarAbhyAM nikSipya ca kaThore skaMdhapIThe pAdAkSepeNa kSoNItalaM kSodamiva kurvannakharvavarmA nijagahanaguhAbhimukhaM prtsthe| ____tAdRkSaM rakSassamIkSya samIkadakSaH kSitIzastatkSaNaM kaukSeyakadhArayA dharAyAM tatkaMdharAM nyapAtayat / kRttaM taduttamAMga parisravadrudhirakaluSitakaMThAnnRtyagudhiradhArAruNakiraNanikaraM nipatadaMgArakagrahamaMDalamiva papAta vasumatyAM / kSaNAdeva gaMDUSAyamANabuddAkularudhirakaluSitakaMThAnnRtyataH kabaMdhAtko'pi nayanapathArgalAyamAnastejassamudayassamutthAya prasmarapadmarAgaruciraraktAdudayagirizikharAdivAkara iva muhuH paricalacAmIkarapakSayugalaM divyamaNimayaM kanakakalazakAMtazikharaM asamaraparimalAkulapArijAtakusumamAlAtoraNaM samutkIrNavarNacAraNaM merusamAnaM vimAnaM smaasroh| adhiruhya ca tatra virAjamAnaM divyavArasundarIkarAravindavIjyamAnacAmaraM divyAlaMkAraM divyapuruSAkAraM tejovAraM sa narapatissavismayaM samavalokya praNipatya ca kRtAMjalissavinayaM samunnamitavadanAraviMdaH devagandharvayakSakinnareSu evaMvidhanihInanizAcarajanmanaH kiMvA nidAnaM ? kastvaM nivedayatu bhavAn mdnujighRkssyaa| zrotukAmo'smi / nivedaya dayayaMti papraccha / tadanu sa tejomayaH puruSaH pratyupakArArho'yamiti manasi kRtvA sAnukaMpamevamAha / vatsa ! yadi kutukI zRNu tAvat / naktamAlatamAla J-2
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA rasAlasAlAzvatthadadhitthAdivividhavRkSaSaDamaMDitasya zukapikAdinAnAvidhazakuninikarakalakalaravamukharitasya sundarImukhasyeva tilakAlaMkRtasya viTakulasyeva gaNikAsanAthasya mithilApattanasyeva vaidehIjanmasthalasya viSNuvakSasthalasyeva lakSmyAkrAMtasya pAkazAsananagarasyeva viracitaraMmAvAsasya mahezvaraketanasyeva vRSabhAlaMkRtasya dvArakAnagarasyeva musalyadhiSThitasya vaikuNThasyeva virAjamAnamukundasya alakApattanasyeva vilasatkuberakasya lakApurasyeva palAzagaNasamAkrAMtasya narAdhipottamAMgasyeva sitacchatrAlaMkRtasya zrInandakumArakaratalasyeva veNuramaNIyasya yuddhAMkaNasyeva vijRmamANazaranikarasya rAghavabalasyeva markaTakulanicitasya padmAkarasyeva puMDarIkaSaMDamaMDitasyApi bhayaMkarasya nagarasyeva bhUdArarakSitasyApi parityaktajanatAvAsasya gaganatalasyeva paryaTadRkSapaterapi kRcchradarzanIyasya avarodhasyeva mahiSImaMDalamaMDitasyApi viviktasya viSNupadasyeva harikRtAvAsasyApi paryaTannizAcaravargasya svargasyeva kauzikAkrAMtasya ramaNIyApsarasazca pAtAlasyeva tamAlAMdhakArasya nAgAkulasya ca zavazatanicitasyApi samArabdhazivAmitakramasya ca daMDakAraNyasya madhye virAjamAnAyAM giriguhAyAM varamAlinI nAma narapatiduhitA dvAdazAndadezyena cAruvaktranAmnA tanayena smmuvaas| padepade sa cAruvaktro lavitrakhanitrapANinakhaMpacarajorAjirukSe AtapatApite kAnanakApathe tatratatra paryaTankaMdamUlaphalAnyanviSya piTakamApUrya cAsAdya guhAM samarpya ca tAni jananyai tayA dattaiH kaMdamUlaphalaiH suhitastAvadaviditanijAmijAtyamatiraraNyameva zaraNyaM manvAnaH kAlamativAhayAmAsa / ekadA tAdRzaM bhogekabhAjanamapi kaThoratare kAntAre paribhramantaM taM sukumAraM rAjakumAraM nirIkSya smRtipathAdhirUDhaniratizayasaudhasaubhAgyaparamparA duHkhaikabhAjanaM rudatI tailasaMskAravihInatayA dhUlidhUsaritakezapAzA vimuktamuktAyAmaraNA paridhRtadhautAMzukA kandamUlaphalAhAratayA kaThorAtapasaMcAreNa cAtikRzaglapitatanuyaSTiH kliSTA ca kAMtAravAsena sA varamAlinI nitarAM
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI duHkhitA malinamalinaM tanayamAzliSya nirargalaM nirgalatAtitIkSNatareNa bASpapUreNa nyarSicatkomalataraM tatkapolatalam / tadA sa cAruvaktrastIkSNatarAzrusalilavyathitakapolaphalakassapadi samutthAya vilapantIM nijajananImavalokya savinayamamba ! kuto rodiSi ? kuto vA vimuMcasi nayanAbhyAM tIkSNatarAmazrusaliladhArAM ? nivedaya me dayayA duHkhanidAnamityapRcchat / pRSTA ca sA varamAlinI celAMcalena parimRjyAzrudhArAM samastamapi duHkhaM gUhamAnA gaditumArabhata zokanidAnaM / vatsa ! kimanena zrutena 1 tathApi nivedayAmi zRNu tAvat / 11 asti hi samastodbhavadadbhutabhUmiralakeva dhanasamRddhA sukRtijana - lAlitA ca suranagarIva zatamanyuparirakSitA dAnavArisaMmoditA ca nArAyaNatanukhi samastavastumayI vilasallakSmIvilAsamaMjulA ca vaijayantIrAjivirAjamAnA vaijayantI nAma rAjadhAnI / yasyAssadanazRMgANi kurvanti kuzalAnuyogaM nAkalokasya / yasyAM ca kAnicidagArANi dUrIkRtatArAma - rIcirucirucirahorAvalinicitAni mecakajImUtastomasamAveSTitAvalagnAnyanukurvati kAnicinnIlAMbarasya kAnicitpratyuptamarakatamaNinikaracAmIkaraprasRmarasuSumAprarohANi parihasaMti mandirANIMdirAkAntakAntatanukAMtim / yasyAM ca vikalAMgApatyAtyayavaidhavyadaurgatyadasyUpanipatanAdiklezAnAM vArtApi na yAti prajAnAM zravaNasaraNiM / yA ca rasAlabaMDIlapATalavakulamAlikAmalakatilakapicchilA naktamAlatamAlamAlatIpalAzanavamAlikAcaMpakacAMpeyamallikAnAgavallIpUgamAgadhIkunda sindhuvArakaravIrakarIrajaMbIraphalapUrabIjapUrAditarulatAdibhirabhirAmeSvArAmeSu zukapikakalaravazikhAvalakalaviMkAdizakuni kulakalakalaninadairmarandaniSyandasundarAravindavRndendindirarAva sundarataTata - TAkataraMgapaTalaparyaTatkareTucaTulavaraTApaTalamarAlasArasabakakokAdivividhavi - citrajalacarapataganikarArAvaiH kusumApacayotsukalalanAjanakaracaraNAdyAbharaNaraNitaiH kusumaparisaraparibhramaccaMcarIkacayacArujhaMkAraizca mukharIkriyate //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 jayantikA tasyAmAsIda khilanarapatimakuTataTaghaTitaruciranavamaNigaNakiraNa * nikarAnuSaMgAdi vAruNacaraNapallavaH pAkazAsana ivAdbhutAyudhavidhvastasamastamahIbhRtpakSavijRMbho meruriva ratnakaTakazzaMkara iva rAjamaulissavitevAsulabhadarzanazzaratkAla iva rAjahaMsasaMsevitastArkSya iva satpathasaMcAro bhujagavallabha iva vidhRtabhuvanabhAraH prathamayugavilAsa iva dharmaikavasatiH citrapaTaH iva vividhavarNopalAlito dazaratha iva sumitrAvirahitazcaMdra ivAhlAditasakalajanahRdayaH darzanasaMdarzana vimalahRdayo vimatakesarI nAma rAjA tava pitA vRSaskaMdhAbhidhena suhRdA samam / yasmiMzca rAjyalakSmIzcaMcaleti cirakAlAnuvartamAnAmapakIrti parihartukAmeva sthiratAmavApa / yasya ca kaviriva padAticiMtanakRtasaMdhivigrahassaritpativi rAjalakSmyudayahetuzzuklapakSa ivAbhivardhitarAjo yogIva maMtrabalapratyakSIkRtasakalaviSayaH pUrNasudhAMzuriva sakalakalAspRhaNIyo nijadhiSaNAnyakkRtadhiSaNadhIvaibhavo marunmAlo nAma bhUsuravarassacivavaraH / yazca vRSaskaMdhena vinA pramadavanavihAraM salilakrIDAM madhuratararasabharitamazanaM mRgayAmakSakrIDAM manoharahArAdibhUSaNaM spRhaNIyabhASaNaM snAnamevamanyAni ca nijakAryANi nAcarati sma bhAryAsaMzleSaNAvasaramekamaMtareNa / evaM sthite kadAcitparilipsasugaMdhitailaiH prasAdhinIprasAdhitaizva kezapAzairviracitabhogibhoganibhAyataveNIM tadupari vinihitaparimalaspRhaNIyaSaTcaraNagaNamukharitapiMDIkRta prasUnamAlAM cUrNavAsitormiMsadharmalalitAlakA valimanekavarNamayUkhAbhibhUtanayanahI ramayakarNikAlaMkRtakarNapAzAM mRga - madatilakAlaMkRtavizAlalalATaphalakAM kaMdarpakodaNDaDaMbaraharonnatabhruvamaMjanAMcitakhaMjanetrIM darpakadarpaNAyamAnakomalatarakapolaphalakA cAmIkaracaMpakakorakakamanIyanAsikAM tAMbUlacarvaNAruNimabaMdhUkagarvasarvakaSa lAvaNyamadhurAdharAM malayajarasaparimaLIkRtakaMbukaMdharAM navaratnamAlAmaMDitapayodharamaMDalAM jAtarUpApAditahaMsamithunasanAthaparyaMtakAMtadukUlAlaMkRtAM mecakakauzeyakaMculikA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI vaMcitavalAhakasuSumAtizayAM mayUrAkArakeyUrabhAsurabAhulatAM vividhatanutaravicitramaNimayavalayazreNIspRhaNIyamaNibandhAM vicitrapatrabhaGgataraMgitAMgulIya 13 kAlaMkRtAMgulipallavAM caJcaJcaJcalArucikAMcanakAMcIdAmAMcitavaMcitapaMcazaracApalastakaprazastAvalagnAM nUpura manoharacaraNasaroruhAM avadAtadaMtasamutkIrNasAlabhaMjikApuMjamaMjulaM samAstIrNakSIragauratalpaM ratnarAjipariSkRtaparyaMta paryaMkamadhiSThitAmekAkinImavalokya sa vRSaskaMdhahatakaH paJcazarazaravizIrNahRdayo mamopakaNThaM kaMThAliMganecchayA maMdamaMdaM bhItabhIta upasasarpa / vilokya copasarpataM bhItA trapayotthAya paryaMkA tkiMcidiva kuMcitavadanA maMdamanyato gaMtumudyatAbhavam / sa tu tadA madanamaMdIkRtamatira timAtraM prakaMpamAnagAtraH prasabhamargalIbhUya sAdhvasasamudgalatsveda biMdudaMturitamukhamaMDalaH zazva - davarodhamabhitaH pazyannIrasarasanAMcalAlihyamAnAdharoSThapuTaH parisphuTita skhaladakSaragaNaghaTitamanulapankimapi kimapi mukhavaivarNyaprakaTitanijaduSpravRttisAdhvaso dainyAdevaM jalpitavAn / ayi ! sudhAMzudhikkaraNacaNavadanAraviMde ! citrametattvanmukhacandradarzanamAtreNa mohAMdhakArAkulita itikartavyatAmUDho'smyahamunmatta iva spraSTumudyatassAdhvasena nirvyApAro joSamasmi / kSaNAdeva zaMbarArizaranikaravizIrNahRdayaH spraSTukAmo'smyevameva spraSTumapi tyaktumapyanIzassAMtvayAmi parikSubhitaM hRdayaM / kimu na te nate mayi kRpA ? kSaNamAtraM nipAtaya kaTAkSaM kRpayeti durvidagdho daivadagdho bahudhA pralapanmatpAdayoH praNipatya samudatiSThat / tadA kimidamevaM ? kiM kartavyaM ? kiM vaktavyaM ? kimati - saMdhAnena vaMcayeyaM? kimathavA sAMtvoktyA parAvartayeyaM ? kathamIdRzassaMvRtto'yaM ! na hi cakSuH kAmasyeti satyaM / anena nAvakAzo dIyate bahirgantumapIti duHkhena sAdhvasena kopena ca jarjharitahRdayAyAM mayi ciMtaikatAnAyAM khala ! gomukhavyAtra iva zAdapihitakUpa iva ca pradarzitavibhassuhRdiva samAsAdyAnavadyahRdayamasmadvalabhaM nirlajjo jananIsamAnAM mAmabhilaSasi nRzaMsa ! prazaM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jayantikA sasi saMsadi parizuddhAtmAnamAtmAnam / kathaya vikatthanapara!kasmAdanyasmAdvA parAvartase duSkarmaNaH ? dhigjIvitamIdRzaM / na kadApi bhavata zrutipathamAgataH kimu parayoSAbhilASiNAM capalamanISANAM puruSANAM puruhUtapaulastyaprabhRtInAmudaMta iti sAvegaM nigadaMtyAM, tatrAMtare matsakhImApataMtI makarikAmavalokya sa durAtmA tvarayA niragAt / gate ca tasminnupavizya paryake rudatI nipatadazrukaNikAkulitakapolaphalakA duHkhabharajarjharitAkSarA sasAMtvavacanamasakRtpRcchatyai tasyai makarikAyai pracalitamakhilamapi vRttaM nyavedayam / ___ sA tu makarikA samAkarNya karNakarkazaM kApuruSasya tasya zAThyaM sAdhvasakaMpitahRdayA roSakaSAyitalocanA gatvA ca saramasaM bhavatpitre vimatakesariNe nivedya maduHkhamAtraM sadyastamAnayati sma madupakaMTham / sa tu tava pitA rudatImavalokya ca mAM matpAva eva niSaNNo viSaNNahRdayazcelAMcalena parimArjayankapolatalapatitaM bASpasalilaM samutsArayankarakamalaivilulitAM cUrNakuMtalAvaliM nivArayanmadhurayA girA hRdayagatamaparimitaM saMtApaM parAmRzanmRdulatareNa karakamalatalena mUrdhAnaM maMdamaprAkSIt / sudati ! kuto rodiSi ? iti / pRSTA cAhaM vepamAnahRdayA baddhAMjalipuTA prabhAvamavalAnya nAtha ! svinymidmekmbhyrthy| nitarAM bibhemi nivedayituM / strIhRdayavijaMbhitamiti nopekSaNIyaM / caMcalaprakRtikRtamiti nApyanAdaraNIyaM / parasparamaitryasahanoktiriyamiti naivAvizvasanIyaM / nijasaundaryadarpaprakaTanaparIvAha iti na dUrIkaraNIyaM / asaMbhAvitamidamiti na tiraskaraNIyaM / paizubhyaprakAra iti nApyudAsitavyaM / azraddheyamiti naiva nirAkaraNIyamAryaputreNa madvacanaM / nAhaM mithyAvAdinI; na ca pazyAmi prayojanamasatyakathanena / yoSitaH pAtivratyaikadhanA hi ! tadyathAkathaMcidapi kulAMganayAbhirakSaNIyaM pAtivratyaM / tadatyaye tvabhijAtAmapi tRNAya manyate / satpuruSAH gaha~te / naapyaabhaasste| tadahamAvedayAmi bhvdekshrnnaa| zamItaruriva
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI 15 bahinikhilavRkSasAdhAraNo'pyaMtarnihitataikSNyassuhRdAbhAsaste paripaMthI vRSabhasadharmA sa vRSaskaMdho maamkaamyt| nAtha! kathamahaM nirbhayaM bhujaMgakRtAvAse vAse vasAmi ? tadadya bahinissAraya taM / nAnyathA prANimIti nyavedayam / nizamya ca karNakaThorAM giramudIrNAM tava pitA saMdhukSitakalpAnalakalpAnalpAmarSaparipUrNitalohitalocano bhrUbhaMgabhIkarAkAraH parasparasaMgharSaNavikaTakaTakaTaraTitamukharitaradanazreNiH parispaMdamAnAruNAdharaHprAdurbhavaddivAkarabiMbaH iva tAmrataramukhamaMDalo gilanniva bhuvanaM tanvanniva pAdAbhighAtena gartamurvItalaM cAlayanniva karatalAsphAlanaraveNa kulAcalakulaM kSobhayanniva huMkAreNa mahodadhiM dahanniva krodhAnalena tribhuvanaM tiraskurvanniva pralayakAlazulinaM viDaMbayanniva narakaMThIravaM ripuhananabhIkaraM nijAvalagnalagnAtkozAtsarabhasamAkRSya parisphuratI sarIsRpasaMkAzAM karavAlalatAM tajighAMsayA jAMghiko nirjgaam| jJAtodaMtaH pravidAraNadAruNaH kRtaghnatAprakaTanakaTutarahRdayo dayAdUrIkRtaH sa tu vRSaskaMdhahatakaH sarabhasamApataMtaM zyenapAtaM tava tAtaM vilokya vegAtizayena yAvadaMtikAbhigamanaM tAvadekatra nizcalatayA sthitvA sthiracitto nirmayaM krodhAdhInacetasi sannihite tava tAte mallatallajaH iva saramasamapasRtya dRDhamaparAMge tadbhujadaMDayugalaM pANinaikena godhAragrahaM gRhItvA pareNa ca kareNa bhavatpitRmuSTibaMdhAdAcchidya maMDalApramugrabAhustenaivAcchinaduttamAMga tava tAtasya / kSaNAdeva nijavallabhAtyayajanitazokAtirekonmastakavairAgyaparigRhItakApAyAMbarAyAmiva rudhiradhArAsArAruNAyAM dharAyAM nipatya parisphurataM samudgaladrudhirabudbudabandhurAM kaMdharAmasakRdvivRtavadanakuharaM stokapakSmAntaritasAcIkRtalocanakanInikaM pariluThattava pituruttamAMgaM ca darzadarza zokapArAvAranIranimamahRdayeSu tatratyeSu sadyaHpATitavanakarikuMbhapIThAskaMThIravAdiva roSakaSAyitacakSuSastasmAnnRzaMsAdRSaskaMdhAdbhItabhIteSu bASpa
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA salilapari plAvitalocaneSu mUkeSvivorarIkurvatsu joSaMbhAvaM ahaM tAvatsAdhvasena zokena ca vepamAnagAtrayaSTirvASpadhArApUraparipUritanayanatayA adRzyamAnalakSyA gADhAMdhakAramadhyavartinIva nikhilarapyalakSitA nijaparijanairapi dUrIkRtA niravalaMbanA lateva bhuvi luThaMtI parityaktasakalaramaNIyAbharaNA hRdayajanitazokAnaleneva zoSitasalilatayA zuSkarasanA paridhRtadhavalAMzukA nirgatya ca prAsAdAdekAkinI tenaivAMzukaprAMtenAvaguMThitamastakA viralataramanujasaMcAreNa nagaramArgeNa niragaccham / tatratyAH kecidapyaparicitatayA daurgatyasamucitaveSatayA ca na mAmajJAsiSurnarapatimahiSIti / 16 nirgatya ca nagarAdasUryapazyApyahaM gaganamadhyAdhigatasahasradIdhititayA niraMtarAparimitAtapaparitapyamAnamastakonmastakazokavihastA ca smAraMsmAraM bhavatpitaraM vidIryamANakaThinahRdayA dayAhInaM pApinaM paripaMthinaM tamanusmRtya ca bhayadviguNitasvedasalilasnApitA tRNe'pi calati tameva pApinaM vizaMkamAnA pAtivratyaikarakSaNaparA vyathAmaMdIbhUtagamanApi kathaMkathamapi prayatnabalakRtadUraprayANA padepade skhalaMtI kkacinnakhaMpacarajorAjirUkSe kvacidatinizitakaMTakapaTalakaTutare kvacicchArdUlakharatara nakharotkhAtavAtAyuzoNita biMdudaMture kvacicchalalIzAta zikhAzalAkAkaMTakite kvacidatiharitAparimitazAdasaMdohasaMdAnitamarakatakuTTimasaMdehe kvacinnamerutarutalapracchAyazayAnaiH samArabdharomaMthaiH kuraMgamaMDalairupazobhamAne kvacitkarikalabhakulaparipAtitaissalakI palavairaruNIkRte kvacitsudUraM nibaddhapaMktibhiH pipIlikAparaMparAbhiH kAlIkRte kvacit kolakulakaluSitaiH kardamaprAyaiH palvalaizzItalatale kvacidvividhakaMTakanicitalatAjAlajaTilatayA duSpravezapradeze kvacidviSadharanirmuktanirmokajAladhavalitaraMdhraprAMtairvalmIkairatibhayAnake kvacijjaM bhAridaMbholipAtitapakSaiH parvatairiva kaMThIravakharanakharakaratADitakuMbhapIThairuparataiH kuMjararairAcchAdite kvacitsthapuTite kacitkaMTakite kaciccharkarAkulite kacidgartadurgame vanamArge suduraM dhAvaMdhAvaM
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI 17 kRcchreNa svedajaladhArAsnApitapratIkA apratIkArAnirvacanIyaklezA tRSayA bhiyA vyathayA ca zuSkavadanA koSNabASpaikasArA nirAhArA kharatarakiraNAtapaparitaptatalaparisphuTitacaraNatalA rodanaikapratIkArA vanabhUmimenAmAgamam / Agatya ca pRthulavidrumAnukAriNIbhiH phalamaMjarIbhiratiramaNIyasya pATalaphalanikaTasaMbhUtairaviralaharita palAzapaTalairaruNacacupuTAnAM zukanikarANAM bhrAMtimupajanayadbhirbhAsurasya vividhavicitrazakuninivahakalakalaninAdaizzabdApitasya sthiratAmAkalpamutpAdayitumiva viracita pRthulastaMbhaiH prarohasahasaissanAthasya vanadevatAvAsavizAlazAlAsaMkAzAvakAzasamupazamitadinezAMzutApasya viMdhya - syavAraviMdabaMdhusudhAMzumArgArgalIbhUtazikharasya vaTaviTapino'varodhavadhUjanamivAsUryapazyaM rasAtalamivAMdhakAraparivRtamamarAvatIpattanamiva kA~zikakRtAvAsaM pRthulataraM mUlatalamavizam / pravizya ca samupavizya mUlazilAtale zItale parizrAMtA zrama jalamakhilamapanIya vadanatale samunmiSaTsanAMcalena nirmAnuSatayA dviguNitAnyulbaNazokA bhItabhItA parito dattadRSTiradRSTAyatizAtA manasyaivamacitayam / nikhilajanavigarhitaM duHkhaikabhAjanaM vaMcitasukhalavasaMkalpaM maMgalakAryeSu manasApyaciMtyaM mahotsaveSu kaTAkSeNApyanavekSaNIyaM baMdhujaneSvapi samupajanitalAghavaM palAzaprasUnamiva niSphalasaundaryaM citragatayuvatizarIra mivopabhogAna yauvanamAmaraNavatiM vaidhavyaM tAvadidaM atarkitopanataM mAmabhyabhavat / yadanavaratamapi abalAjanamatraNaM vyathayati / anAmayaM kSapayatyanAzrayAzaM dahati / avikalAMgaM virUpayati / yaccAbhimataM baMdhujana mivAbharaNajAlamapi dUrIkaroti / kezapAzamiva hRdayamapi snehahInaM tanoti / yadabhibhUtAyAzca yoSito mukhamaMDalaM raktAMbarAyAH prAcIdizassamudyanmArtaMDamaMDalamiva prabhAte darzanapathAtpariharati janAH / yadabhibhRtAzca parimalahRdayaMgamAni prasUnAni smarazilImukhabhiyeva nAvekSaMta mRgekSaNAH / hanta ! na jAne dustaraM vaidhavyamIdRzamanubhavatyA ghRtaprANayA mayA yApayitavyAH kati J.3
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA samayA iti / athavA kathamapi jIvaMtI na kimapi prayojanaM pazyAmi / kiMtvanarthameva / tadadhunaiva tyakSyAmi prANAniti vicitya ca tasmAdutthAyeMdhanAni tatratatra nipatitAni samAhRtyAhRtya viracayya vizAlAmucchritAM ca citAM dRSadA dRSadamabhihatya tajjanitaM tasyAM nyakSipamanalam / 18 nikSipte ca tasyAmanikaNe nijasakhyAssurApagAyAH kuzalAnuyogacikIrSayA samudgacchanniva yamunAsalilapravAho'tyadhikatayA nirbhidya dharaNimapi vegAdUrdhvaM nissaranniva rasAtalAdaMdhakAro naMdanavanazrIdidRkSayeva AsvargamupacIyamAnastamAlatarunikaro manujAnAM digaMtarAleSu digaMganAkezapAzasaMdehaM nIlakaMThAnAM viyadaMkaNe kAdaMbinI bhrAMti ghUkAnAM AmodaM cakravAkAnAM zokaM ca samupajanayan vyAghracitrakAyaprabhRtInAM vanasatvAnAmaMtakAyamAnaH kAMtAramakhilamapi nIlasAMdrapaTAvaguMThitamiva vitanvan samaMtAtsamudacaradbhUmanikaraH / tadanu phUtkArAyamANena samIraNena krameNa pratibodhitaH prathamaM citAMtarAMtarA prasRmairevalApallavaiH kisalayazaMkAmupajanayankramakramasamAkrAMtasakaleMdhano dizidizi viprakIrNasthUlasphuliMganikaro jvaladudagrazikharajvAlAkarapallavairmANikyaghuTikAnikurUMbamarpayanniva digvadhUbhyaH vijRMbhamANajvAlAmAlo lihanniva gaganatalaM caTacaTAtkAgvAcAlita haridaMtarAlassamaMtataH prasRmarasthUlabAhAbhirAliMganniva digaMganAH visRtvararocirdUrIkRtakuMjapuMjAMtalIMnatamaH paTalaH pAkazAsanacApa iva vividhavarNaspRhaNIyo'ruNa iva raktaprabhAprakAzitAkAzatalaH viriMciriva kamalayoniH rAdheya iva sparzanalabdhavikAso yodha iva prakaTitatIkSNataravicitrahetiH vArAMganAvilAsaH ivApahRtapallavasaubhAgyazzAkunika iva nihatAnekakulAyagatazakuninikaraH bhISmanizitazarazatahatikupitapArthasArathiriva pradarzitacakrajvAlaH kAbhizcidacira nihatadaityeMdrarudhirasiktanarakesari kesarakalApAnukAriNI bhiratiraktAbhiH kAbhizcinmarakatazalAkAsaMkAzA mirharita suSumAbhiH kAbhizcidiMdranIladyutigarvasarvakaSAbhiH kAbhizcitsurApagAparIvAhanibhAbhirvizadaprabhAbhiH *
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI 19 jvAlAbhiH kaMdalitavicitrataraprakAzassaMtrAsitapatrarathajAto vItihotro nitarAM jjvaal| evaM jvalaMtaM tamAzrayAzaM pradakSiNIkRtya tasminyadA nipatitumudyatAbhavaM tadA vaihAyasaM vRttamAnuSTubhamidamazrauSam rAkenduvadane ! kukSau tavAdya nivasan zizuH / agre'viSyati mA bhIste tanmA prANAnimAMstyaja // ityAkarNya ca tadativismayenAhamaciMtayam / aho ! vidhivilasitam ! vijJAyate prANaparityAge'pi naivAzayo daivasyeti / hanta ! ahaM kathamiva pativirahitA dhRtaprANA niSkaruNA kAntAre'sminkAlamativAhayAmi / hA ! niyate ! vidhAya ca mAmevaMvidhaduHkhasya bhAjanamiha mannidhanamapi nAnumanyase / hanta ! athavA janmAntarakRtasya duritakarmaNaH phalamidamanubhUyate / na hi rasAlaphalamupabhoktuM zakyate nimbabIjamuptavatAtra / aho ! pariNatasya karmaNo mahimAtizayaH / bhogyajAtopabhogaikalolupAM manasApyanAlocitaklezAM mAmacirAdevaM vidhAyAraNyAnImanInayat / na tAvatsvapne'pi tarkitamIdRzI durdazA mAmabhibhavatIti / ko vA jAnAti bhavitavyatAM iti bahudhA vicintya ca dayitazokadamyamAnakaMThA bASpakaluSitocchUnalocanA kRcchreNa guhAmimAmavizam / ___ tadanu bhagavati mAtADe kuTsalIkRtakamalapaMDe citAnalajvAlAtitaptatayevAruNamaMDale raktIkRtapazcimadigbhAge abhraMkaSacitAnalajvAlAsaMtApAsahiSNutayeva visRjyAMbarAMkaNamadhigatavati caramasaritpatiparisaraM samaMtAdabhipatadbhiraMdhakAranikarairiva DayamAnairvAyasamaMDalainijakulAyAbhimukhaM prasthitaiH kalaravakalavikAdivividhavicitrapatatrivAtairbahutarakalaravamukharitadigaMtaraissalilAokRtapakSayugalaiH kadalIvanAbhimukhaH ke TubakakAdaMbaprabhRtibhirjalacarapatagaizca vitAnitaM gaganatalam / tadanu krameNa prApte ca pataMgamaMDale salila
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 jayantikA nidhi guhAbhyaMtarebhyo bahinissaratAM ghUkAnAM dhUMkAraghoSaistatratatra paryaTatAM vanamazakapaTalAnAM sUkSmatarakalakkaNitairatinRzaMsAnAM vanasatvAnAM bhIkaraghoSaizca mukharIkRtamaTavItaTam / ____ ahaM punaH parito dattadRSTissAdhvasena vepamAnagAtrayaSTinirAhAratayA niraMtaraparidhAvanadviguNitaparizramatayA niratizayavyathAkvAthyamAnamAnasatayA ca dInadInA aviralamabhipatatazzravaNayugalaM nayanapathaM sazabdaM vanamazakAnvasanAMcalena pariharaMtyupadhAnIkRtadakSiNabAhutalA darIdvArazilAtalamadhizizya / aho ! niyatyA nidraapyphtaa| nirnidravAnirvAcyaduHkhabhareNanayanakoNadroNInirargalanirgaladvASpadhArAsArapUryamANazravaNavivarA vidhihataka ! niranukozo'si! na hi te hRdi lesho'pyaabhaavH| yato nijavaibhavApahasitavAsavaprAsAde prAsAde sAdaraM bhujighyAjanaparikalpite tuSArasaMtatisodarAviralajAlajaTilatanutaratiraskariNImadhyavartini yantravyajanajanitamandamArutAndolitasitavitatazaradabhravibhramaharamanoharadukUlavitAnasaMtAnekalpatarukomalakisalayakalpe talpe madhuragAnakuzalakuzIlavakulavistRtaprazastarAgaparaMparAmAdhurIpariplAvitasvAMtaM kRtanidrAmenAM mAmekAkinImadhunA ghoratare kAMtAre kaThinatale zilAtale zAyitavAnasi / iti kaMcitkAlaM vidhimupAlaMbhamAnA varAki ! varamAlini ! na paryAptamidaM tAvat duHkham ; kSatrAvataMsaduhituH prigRhiitckrvrtipaannipllvaayaaste| yatazca tAdRzadayitAtyayaka dalitazokAnalasaMdhukSitatApadahyamAnAdapyaparisphuTitAnAdhunApi tava hRdayAdapayAMti prAptapuTapAkAH praannaaH| ciramanubhava duritAnuguNaM phalam / iti kaMcitkAlamAtmAnaM vigahemANA nRzaMsApazadena kRtannena tena nikRttaM ghoratararudhiradhArAsArakalmASitaM dunirIkSavikArapramuSitasaundarya dayitavadanaM zokAtirekAtkaMcitkAlaM smarantI nirantaraprasamaratimirapaTalatayA nIlimasamIkRtagartAntarAmunnatAnekAnokaha nivaha nibiDapalAzapaMDadviguNitanailyAM nIraMdhradhvAntaniruddhAvakAzatayeva jhillikAnikaratAratArAravakaitavena vilapaMtI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI paripatadbhAsuratArApadezena patitAzrujalabiMdusaMdohAM timiramayatayA miyeva saMkucitAkArAM niruddhazvasanAM nizIthinIrAkSasIbaMdIkRtAmiva stabdhAM araNyAnI kaMcitkAlamAlokayaMtI muhurAvirbhavacintAsantAnataraMgitasvAntA kathaMkathamapi zokaparaMparAmiva cintAsantatimiva ca dIrghadIrghA tAM vibhAvarImatyavAhayam / tadanaMtaramuSasi prasabhaM pralobhitahRdayavyApArayA balAddhaTitapakSmapuTayA nidrayA vismAritazarIrAM mAmudayagirizikharastambhotthite nijakarAlakarAgravidAritAMdhakArahiraNyakazipau rudhiraraktamukhabhAge toSitadvijabaje narakesariNIva vilasati bhagavati bhAsvati samudbhUyamAnapakSapuTAH unnamitakaMThAH nIlakaMThAH kekAninAdaiH pakSatyudarasamutsAritena nivArya caraNena ziraHkaMDUM vivalya ca kandharAM boTipuTena samIkRtya ca barhakalApaM nijakulAyebhyaH prasthitAH patrarathavAtAH zravaNasubhagaiH kalakalarasitaiH vaMdinaH iva prAbodhayanmAm / prabodhitA ca samutthAya nAtidUravartini zarkarilAyatIradeze prAntaprarUDhanalapaTaladuSpraveze saMphulakamalakalhAraprasavaprakaraprasRmarakaSAyagaMdhakalpitaghrANatarpaNe jalacarapatatrinikarakalakalaravavAcAlite vimalasalilataraMgazIkaravAhivAtazItalitaprAMtapradeze sarasi snAtvA paridhRtArdravasanA kathaMkathamapi kAntArakApathe paryaTantI kandamUlaphalAnyAhRtya ca sugaMdhIni kasamAnyapacitya nikSipya ca patrapuTe guhAmenAmAsAdya samabhyarcya ca bhagavantaM zrImantaM nArAyaNaM taireva kandamUlaphalaiH paripUrya ca dayitanidhanadviguNitAzanAyaM jaTharapiTharahatakaM nirvyApAratayA madIyAmimAM durdazAM bhAvayantI koSNavAppadhArAsnApitastanamaMDalA viSaNNahRdayA zilAtale sAnukaMpamupakaMThamupetya paripRcchaMtIbhyaH anatidUrapakkaNavAsinIbhyaH puliMdasuMdarIbhyaH nigadaMtI vistarazo madudaMtaM kAlamatyavAhayam /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 jayantikA tadanu dazame mAse mAmAzvAsayitumapArazokavaizvAnaraparipluSTAdbhudayAdavatIrNassaMkucitazarIro nijAparAdhazaMkayA vimatakesarIva karkazataraduHkhadAvAnalasamAkrAMtatayA niravakAzAdabhyaMtarAdutplutyAgata ivAnaMdagranthirbhavAnajAyata / prAdurbhavati tvayi mandetarAnandatundilapurandarAdivRndArakabRndakarAravinda vimuktanandanavana bhavamandAra sumasandohasyandamAnamarandAgatendi ndiravRndasandAnitamudirasandeho gandharvagAnapurandaravArasundarInRtyabandhuro - dedIpyamAnAravindabandhurmandamandaspandamAnacandanAdrigandhavaho 'mandAnandakandalitakusumakandukakurda nasyandamAnagharmajalabindusundaramukhAravinda pulinda sundarIsandohassa vAsaro rarAja / tadAnIM davadahanaparipluSTAriSTata ru kisalayakuTilataradhUmagandhena dvijavargakriyamANazrutimadhuranAdena davadahyamAna sarpanirmokadhUpena kandaradvArazikhara nataviTapiviTapakoTirasAlapATalapalava paTalatoraNena ca vidhinaiva sauMdhasUtikAgRharakSAnirvizeSo vipine'pi rakSAvidhiH kalpitaH / tava tadA snigdhamugdhAzca zabaralalanA eva dhAtryaH / vratatitatinibaddhAMcalena celena ddolaakrm| tAratArakomalako kilAlApA eva nidrAnidAnagAnavizeSAH / tatratatra paryaTaMtaH khadyotA eva maMgalamaNidIpAzcAbhavan / kramazazca nijatanutanukAntyapahasitanavarasAlakisAlayalAvaNyaH kokanadakozasaMkAzadRDhamuSTibaMdhamukulita spRhaNIyapANipallavaH kuTilIkRtabhrUyugalamanimittArabdharodano vilulitavalilalita mRdulataratanurasakRdadhomukhaM nipatansAdaraM zabaranitaMbinIbhiruttAnitassarabhasamudbhUyamAnakaracaraNasarasijaH karatalatAlazabdena samAzvAsitazca ravirivAdazanavadanassRkka bhAgAnnissarataM lAlAjalabiMdusaMdohaM muktAphalacchavimapi padmarAgamaNimivAruNAdharaprabhayA viracayanjahasitha | evaM vasanta iva pallavAruNaH parispandamAnabhramarakAvalimaMjulakamalamukhaH kusumalobhanIyakAntirnijasaundaryApahRtavanavAsinIhRdayazca pratidinamapi puliMdanitaMbinIjanAbhilAlito'bhavaH / tadanu jAnukarakamalasAhyena krameNopakrAMtacaMkramaNastatratatra paripatanpulindasundarIbhissamuddhRtazca samA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI liSTazca samutkSiptazca prArthitaHpracuMbitazca sAdaraM zirasi samAghAtazca sakautukaM bAhulatAyAM zAyitazca sapramodaM sadaMtapIDaM nijazirasi samAropitazca pInapayodharataTe nartitazva saMpluSTayA madhurayA girA mAmabetyAyannasmAkamutsavamayamiva divasamakhilamapi harSamayamakArSIH / tatazca zAdalatale krameNa paryaTankRkalAsakulamanukurvanniva valgitottamAMgo nijabAlyAnuguNaM sasaMbhramaM paribhramannAtyunnataM zilAzikharaM samavalaMbya balAdutthAya ca saMdhyAtapAruNita gaganatale vilasaMtyastricatasrastArA ivAtyaruNe vadanatale nirnimittahAsAvasare prakaTayatradanakalikAH samunnamitamukhapuMDarIko valgitavalivilulitamAMsalorudaNDo maMdamaMdaM nRtyastAsAM zabaravanitAnAM dRDhamavalaMbyAMgulipallavaM pANinA vyatyayavinihitacaraNakisalayastatratatra samuDDIyamAnAnAM vicitrapatrarathatrAtAnAM kalakalarasitaM zrAvaMzrAvaM citrapataMgavAtaM darzadarza ca hAsavikasitavadanakamalastvanmukhAravindasaudaryApahRtahRdayAbhistAbhireva pulindasundarIbhizvAruvaktranAmnA samAhUtazva prAsAda iva kAntAre susukhamavardhathAH / tadanu caraNAbhyAmeva kRtacaMkramaNaH kAnanakaTukuTilavarmanA saMcaramANaH kuMjapuMjodareSu zayAnaizzArdUlakasarikizorakaissaha kRtakrIDastatkarakharatarAgrasparzakSatakSaratkSatajadhArAruNitaM zarIraM svayameva darzadarza rudhirAruNavarNavarNanodIrNadInaparidevano vanoddezAdAsAdya sadyassakAzamasmAkaM pradarzayanvizIrNanijAMgamAdarArpitena svAdunA phalena samAzvAsito harSaprakarSasaMphulamukhapuMDariko hRdayamasmAkaM snagdhyadigdhamiva vydhaaH| evaM bahuvidhAM spRhaNIyAM tAvakI bAlyalolAmanavalokyaivoparataM tava pitaraM smAraMsmAraM mahATavIparyaTanena niSTharaM kaSTamanubhavaMtaM bhavaMtaM darzadarza ca dInadInA duHkhitAsmItyakathayat / nizamya ca paruSataramenamudaMtaM sa cAruvaktro muhUrtamiva zokAtireketikartavyatAmUDhatayA staMbhIbhUtagAtro
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA niSpaMdanayanAraviMdanirargalanirgaladazrujaladhArAsAraparibAdhamAnAdhara kisalayaH kisalaya ivAmarSeNAruNamUrtiH kaMpamAnazca gaMbhIraprakRtirapi prakaTitadInabhAvo manasi vicArya dIrghamuSNaM ca nizvasya praNipatya ca jananyai baddhAMjalipuTo duHkhamaranirudhyamAnAkSarassavinayamaMba ! kriytaamaashiiH| bhayAnakaM viracayya tapaH karuNApUrNasya bhagavato nArAyaNasya prasAdena vijitanikhilanRpAlo nirjitya ca taM nRzaMsaM vRSaskaMdhaM pAtayiSyAmi bhvccrnnkmlyoH| kariSyAmi ca bhavatIM vIramAtaram / bahudhA jalpitena kimiti prtijjnye| ____sA tu tadA varamAlinI duHkhabharadamyamAnakaMThA sagaddaM payodharataTaparipatanatruTitAzruzIkaranikarapariSiktAMzukA vatsa ! jaivAtRka ! yatkRte soDho'yaM pativirahaH samanubhUtazca vanavAsaklezaH rakSitAzceme prANAH kRtAzca zabarAbalA bAMdhavAH samAzritazca tApasIbhAvaH tRNIkRtA zarIrapIDA samavalaMbitaM daurgatyaM urarIkRtaM ca vairUpyaM asahyamapyudvyUDhaM vaidhavyaM viruddhamapi tAvadaMgIkRtaM zarIrapoSaNaM AbhijAtyAnanuguNApyanavarataM saMtApajananyapi sthitiranumatA ca mayA nirbhaagyyaa| vatsa! cAruvaktra! tava manoharaM mukhakamalamavalokayantI vismRtya coparatadayitazokaM kathaMkathamapi kaalmtivaahyaami| prayAte ca tvayi tapase na jAne kathamativAhyo'yaM mahAnkAlaH ; kaH punarAlapanIyaH kathaM mano vinodayitavyaM yadyapi hRdyo'yamudyamastekSatravataMsena bhavatA kartavyameva vipakSamUlotpATanaM prakAzayitavyaM zaurya samArjanIyA kIrtiH anuvartanIyA kulamaryAdA prakaTanIyo vaMzamahimA saMpAdanIyaM prAjyaM rAjyaM AvarjanIyA rAjyalakSmIH avarjanIyaM prajAparipoSaNaM lAlanIyamAzritabaMdhuvRndahRdayasantoSaNaM anuraMjanIyo lokaH samutsATanIyo macchokaH kSiprameva dAnavAriprasAdena samutsArayatu cAmarastava zarIropari paripatitamidaM' rajaHpaTalaM; nivArayatu zvetAtapatraM citrabhAnukarkazamayUkhAtapasantApaM prazamayatu zatAMgaH kaThorakAntArakApathasaJcArakhedaM; aruNayatu sAmaMtanarapatikirITakoTi
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI ghaTitapadmarAgarAjimayUkhaH vipinasaraNidhUlidhUsaritAMzcaraNanakharAnavajImUtavAtasacchAyagajaghaTApuSkaraprasRmaramadasalilazIkaratArakite nizitatarazilImukhanikarakaMTakite karavAlalatAjAlajaTile prathananizIthinIsamaye bhavaMtamabhisaratu rAjalakSmIH; nirIkSatAM bhavatkaTAkSaM vipakSapakSyA api kSitIzAH; samunnamaya dharmeNa samaM vijayavaijayantI; avanamayAdharmeNa samaM samuddhatakSitipatitatimUrdhAnaM ; dhavalaya bhuvanamaMDalaM yazasA ; apanaya maryAdArakSaNena varNasAMkarya ityabhidhAya dRDhataramAviSya zirasyAghrAya ca taM cAruvaktraM tpshcrnnaayaanumene| ___ labdhAnumatizca bAlo'pi dhruva iva nirbhIko nirgatya ca nipatanirjharajharIparItobhayapArzvatayA pArzvayugalaDolAyitavizadadukUlAlaMkRtamiva gairikAdidhAturaMjitatayA navaharicaMdanacarcitamiva prasUnapracurapratAnanIjAlAvaloDhaskaMdhatayA kusumamAlAmaMDalamaMDitamiva haritadUrvAnivahavicchuritAdhaHpradezatayA paridhRtaharitakozeyamivedazena veSeNa prakaTayantamiva mahIbhRttvaM bRMdArakasenAbUMdamiva puraskRtaguhaM raNAMkaNamiva prasamarasiMhanAdaM nArAyaNamiva vanamAlAlaMkRtaM caMdramiva zazadharaM vArasuMdarIvigrahamiva bhujaMgAliMgitaM jalanidhimiva nipatadbhunIdhvanitaM vizAlapAdamapi vigatasaMcAraM atyunnatazRMgamapyavRSabhaM nAtyunnataM zikhariNaM samadhiruhya tatra ca nizcalavigrahassamadhigateMdriyanigrahaH ghorataraM tapazcacAra / __ . suciraM tapazcaratazvAsya tapovegena parikSubhine bhuvanatraye nijapadabhraMzabhiyA saMtrastassutrAmA gIrvANagaNaparivRto nirgatya ca niraMtarAmeyAnirvacanIyasukhAkarAnnijanagarAtprasthitazca aparihAryanIhArarAziniruddhajanasaMcAraM madakalakurarakulacaLamANamaricipallavaM prasmaragaMdhabaMdhuraM jADyaparijihIrSayA samunnatazikharazilAparaMparAsu niSaNNairAsevyamAnasUryAtapaiH kinnaramithunairupazobhamAnaM tatratatra dhavalamRdulalomakavacitapRthulatanumUSikAvizeSakriyamANasuSiraparaMparAkaraMbitaM tatratatra sugaMdhabaMdhuravitatadaladUrvAvizeSakRtaghrANatarpaNaM J.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 jayantikA kutracittulasIkAnanaparimalAkRSyamANajanatAghrANaM kutracidvividhavicitravarNaprasUnaprakaraviDaMbitanavaratnakuTTimaM kutracitkSudraziloccayanizitazikharanikaravizIryamANadinakarakiraNadravIkRtaghanatarapAleyapravAharayasamutkIryamANazIkarasaMkrAMtatrayItanumayUkhatayA navaratnamAlAlaMkRtamiva kutracitsuradhunIparIvAhakalakalanAdazravaNotkaMThanIlakaMThastokAkuMcitakaMThaM samupacIyamAnahimAnIpihitagirikaMdaratayA sasaMbhramamanviSyamANanijakaMdaraM paribhramadbhirvanamAnuSaiH vizadatuhinasAvAdrasitAnumeyahaMsakulaM kutracinmihikAnivahAvaguMThitasamunnatazikharinipatitasUryAtapatayA kanakaphalakanicolitamiva kutracittahinakaraMbitanipatannirjharajharInipatitaravikiraNatayA rajatadravadhunIzaMkAmupajanayaMtaM kutracidvicitravarNazabalitapRthulamaMDUkaplutimudritacaraNarekhAsthapuTitakardamadezaM kutracidelAlavaMgalavalIpippalikAprAyatarulatAsaMkaTaM kutracitpariNatapatitavitatapatrapaTalamarmararavamukharite bhUrjatarutale zayAnaiH korakitalocanaiH samArabdharomaMthaiH vAtAyuvrAtairabhirAmaM kutracitparyaTadbhirvAlakalAposAryamANanIhAraizcamarImRgairatiramaNIyaM kutracinmRgayugaNaparidhAvyamAnaparizrAntakastUrikAmRganAbhitalaprasamaragaMdhasuramitaM kutracidbhayaMkarAkArazAkhAmRgagaNaparicAlyamAnasamunnatadevadArutarudIrghatarapRthulazAkhAzikharasamutsAryamANatuSArasaMtatiM kutraciducchritazikharAdasakRtsanirghoSaM paripatadbhinDazailanikarairatibhayAnakaM kutracitkusumApacayotsukAnAM kusumazaMkayA latAzikharalagneSu tuhinapuMjeSu vinihitakarapalavAnAM vanadevatAnAM hAsaravamanoharaM kutracittApasaparNakuTIravATIdarzanIyaM kutraciddhavalabhallUkaparaMparAMbUkRtalAlAbuddajAlajanitatuhinasaMtatizaMkaM tatratatra kaizcidunnamitabAhubhiH dakSiNorutalavinihitavAmacaraNairaviralacIrAMbaradhAribhiH avanivinihitaprapadaiH kaizcidAbaddhapadmAsanaiH laMbamAnapATalajaTaiH nibhRtonnamitapUrvakAyaiH baddhAMjalipuTaiH nimIlitalocanaiH kaizcitkaupInamAtravasanaiH pavanAhAratayA kRzAMgakaiH unnamitorassthalAsthipaMjarairadhomukhaM tapazcaradbhizca tApasajanaissaMsevyamAnaM
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI kutrcittirykcrcitbhsmtripuNdddhvlitllaattailocnopaaNtpriliptsitbhsitaiH bhasmoDUlitazarIrairajinakRtakaupInaiH parilaMbamAnadIrghakU.zcakrAkAranibaddhapATalatarajaTAjaTilottamAMgaiH rudrAkSavalayAzliSTakaMdhogadaMDazikharavinihitabAhumUlaizzivaziva ! harahara ! zaMkara zaMkaretyucaiH kUjadbhiH labdharudratAdrupyaiH zaivaidaMturaprAMtaM, kutracittAleyabiMdusaMdohadurdinatayA viTapipaTalAMdhakAritatayA ca skhalaMtyA kacidunnatazilAtalAtpataMtyA kacitkaMTakitalatAjAloparisaMcAreNa zatadhA vizIrNayA arNavAbhyarNajigamiSayAbhisArikayeva kacicchilAraMdhrasaraNyA nissaratyA jalarnijazravaNasaraNyA mAmevaM vyasajaditi pradarzayaMtyeva kacidbhagIrathaprArthanayA nAkalokAdavataraMtI mAM parapuruSaH pasparzeti zaMkarazziroruheNAbaddhavAniti ca lajjayA ruSA ca vyathayA ca bhRgupatanamAcaretyeva kvacidunnataziloparisamutpataMtyA samadhiruhya cocchritaM ziloccayaM pazyatyeva nijavalabhaM udanvantaM kacinmahAgate nistaralatayA viciMtya dayitaM saMkalpayatyeva kvacidatighoSatayA pralapatyeva kvacidanavaratasaMcAreNa dUrIkRtanidrayeva kvacidAsUkSmatarapravAhatayA labdhakAryayeva kvacinmaMdagamanatayA jagadakhilamapi tRNAya manyamAnayeva kacir3hAvaMtyA nirlajayeva kvacitkharataradinakarakiraNanikaraparitaptatayA saMjAtasmarajvarayeva kvacitsthapuTitatalasaMcAreNa pranRtyaMtyevonmattayA kvacirikSatitale pariluThaMtyA samugiraddhavalaphenayA vivalyamAnazaivAlakacakalApayA samudbhUyamAnadIrghatarataraMgabhujalatayA tAratAramAkrozaMtyA mUrchitayeva satatamapyanubhavatyeva madanAvasthAM yogimanovRttyeva nirmalayA zritajanasatApApahAriNyA rAjyazriyeva rAjahasasaMsevyamAnayA padminyeva ravikiraNasaMvardhyamAnayA apahRtatrivikramacaraNAravindanakharanikaraprabhayeva dhavalaprabhayA siddhacAraNasuMdarIpayodharataTapaToraparimalavAhinyA suravAhinyA samAveSTitaM, siddhacAraNaprabhRtibhirdevagaNairupazobhitaM, tatratatra guhAsu suptotthitaiH korakitapiMgalalocanaiH karatalamudaradezaM ca zoNatarajihvApallavAgreNa zazvadAlihya
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA kRtAMgabhaMgatayA dIrghataravigrahaiH jaMbhAvasaraprakAzitanizitanizAkarakalAkuTiladhavaladaMSTrarupakrAMtamaMdacaMkramaNairasakRdvivalitakaMdharairAkekarayA dRzA dizamabhito darzadarza paryaTadbhistAravirAvamukharitaharidaMtagalaiH kesaribhiratibhayAnakaM, kumArazaravidAritakrauMcagirivivarasaraNivinirgataizcaMcupuTalaMbamAnamAnasasarovarasaMjAtajAtarUpatAmarasavisarairuddhayamAnadhavalapakSapuTataraMgaparaMparairDayamAnairgaganatale'pi svacchatarasalilapUritasya padmAkarasya saMdehamupajanayadbhirmarAlamaMDalaiH parimaMDitaM, pUrvAparapArAvArayoH kuzalAnuyogaM ekadaiva kurvataM devatAsvarUpaM bhiSajamiva divyauSadhisanAthaM haramiva gaMgAdharaM pArthasutamiva parigRhItottaraM mahAntaM himavantaM dadarza / dRSTvA ca tayaiva saraNyA prasthito vilApitarajatadravasaubhAgyaharAvadAtodakaM paryantArUDhasuvarNasahasrapatratayA kanakasamutkIrNapatrabhaMgataraMgacitritaprAMtaM vimalataraM tuhinamahIbhRdavalokanAyottAnazAyitaM mukuramiva haritataravitatanalinIdalamadhyapatitadhautasalilabiMdunikaratayAmarakataphalakAntarapratyupta muktAprakaranibaddhabhUmibhramamupajanayaMtaM niraMtaracAmIkaramahoruhanikarodaraprasRmaradivAkarakiraNagaNapiMgalitakAMtAraprAMtAMtaraM haMsacaMcupuTacAlitacAmIkarasarasIruhanivahavinirgataparAgapiMjaritAvakAzatayAnavaratamapi tapanabAlAtapaparItamiva kanakavAlukAtalaniSaNNamarAlapotapaMktikiMkiNIkaNitaspRhaNIyaraNitaramaNIyataTadezaM uSaHkAlAvatIrNasaptarSimaMDalasnAnapavitritatIrthodakaM jalakelyutsukavibudhanitaMbinI zithilitadhammillavigalitaparijAtakusumavAsanAvAsitataTasalilaM salilaplavamAnamaMdAraprasUnAsavAsvAdakAMkSAparipatadiMdranIlakAMtikAMtacaMcarIkacayajhaMkArasubhagaM bhaMgurataraMgaparaMparAplavamAnakalahaMsalaMbitAruNacaraNadIrghatarapratibiMbasaMdAnitavidrumalatAsaMdehaM zaityasaurabhyAdiguNApahRtasakalahRdayena satataparibhramaNakhedaparijihIrSayeva mimaMkSuNA padminIvallabhena pratibiMbacchalAtkRtAvagAhamiva niraMtaramabhyaMtarasaMcaratkAMcanamayapInamInasamudayasamupajanitasaudAminIvibhramamadbhutatarasannivezasaundaryapralomi
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 prathamalaharI tajanamAnasaM mAnasaM nAma sarovaramatikramya, vaprakrIDaikatAnaikadaMtasaMgharSaNajanitasAnugatiladviguNitadhavalimasaMkrAMtAryamamarIcimAsuramabhraMkaSatejomayazikharasahasrApahasitasavitRkiraNasaMparkabhAsura zaradaMbudabUMdavilAsa kailAsaM samAsAdya, vinAyakavAhanAkhunikhAtamahAbiladvAratalakanakavAlukArAzimAsAdya ca tatra maNimayadivyapIThasamAstIrNazArdUlacarmasamalaMkRtamindrAyudhaparigatazaratkAlAMbaratala iva rajatagirizikhare niSaNNamUrdhvamukhAbaddhapATalajaTApaTalajaTharavidyotamAnazazAMkakalAlaMkRtottamAMgamiMdukalAkalita saMdhyAtapazoNitAntarikSapradezamiva ziraHprAsAdArohaNAya kalAnidhikalAvilAsinyAH parikalpitasphaTikazilAsopAnairiva tiryakcaciMtatripuMDUkairalaMkRtalalATaM dedIpyamAnanayanabhAsurAlikamadhyadezaM virAjamAnamArtaDamaMDalasamujjvalannamassthalamadhyaM zAradaM divasamiva prabhurmama sapratIkaH kRpayA karaNIyaH ityabhyarthanAya namaskurvatyA dvaidhIbhUya tRtIyalocanAya smaracApalatayeva bhUlatayA virAjamAnamunnasaM AkarNavizrAMtanayananalinaM vizAlazravaNajAhaM laMbamAnAhiratnakalApapratibiMbitabandhurAbhyAM cuMbanAvasarasaMkrAntagirijAdharapallavatAMbUlarAgadyutibhyAmiva dhavalatarakapolaphalakAbhyAmupazobhamAnamISadviracitamaMdahAsatayA pratibiMbitadhavaladaMtapaMktiM tuSArabiMdudaMturaM pravAlamivAdharapallavamudrahaMta marakatamaNibharitadhavalakAcacaSakeNeva garalasaMbhRtatayA mecakana kaMThena prakaTitajagadavanadhuraMdharabhAva bhujAMtaramaMtareNa dhRtagajAjinatayA tatpratibiMbavicchuritArdhabhAgayA pAMDarakaroTimAlayA pariSkRtaM kaizorakelilolupasya bAlyAnuguNamuparinipatitasyaikadaMtasya daMtAMkurakoTisaMgharSaNaparisphuradvaNakiNasthapuTitamativizaMkaTaM vizadataraM vakSasthalaM pratitaraMgapratibiMbitAdhagrastazazadharamAlamacchasalilapUritaM sara ivodvahaMtaM viSadharAveSTitatayA caMdanaviTapAnviDaMbayadbhidhRtazaMkhacakravalayatayA nArAyaNakarakamalamanukurvadbhidaMDadharasyApi daMDAyamAnairbhavAnIkaMdharAyAM dhavalaprasUnamAlAyamAnaiH pRthulavartulaizca caturmirbhujadaMDairvirAjamAnaM zArdUlAjinaparidhAnaM puro
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA vinihite vartule prasRmaranakharakiraNAruNitaprAMte sphaTikazilAphalake pAMDararuciyAcanAya caraNaparicaryAmAcarati candramaMDala iva vinihitacaraNasarasijayugalaM nijavallabhaviDaMbanAyeva mecakakacakalApakaitavena zirasA yamunAsalilamudvahaMtyA kAliMdItaraMgaparaMparAjaTharatalataralena mRNAleneva sImaMtena vilasaMtyA puMDarIkabhrameNa vadanopAMtamupAgataiH bhramarakairiva bhramarakairupazobhamAnayA mRgamadatilakarekhApariSkRtavizAlalalATaphalakayA mecakalocanapariveSAbhyAmiva zyAmalabhrUlatAbhyAM virAjamAnayA taralatarakuvalaya ruciramecakalocanAbhyAM kaTAkSayaMtyA caMpakakorakasaMkAzanAsikayA suratAvasaramukhakamalasaubhAgyAvalokanAya manmathaparikalpitahIramukurAbhyAmiva daMtacchedagauramasRNalAvaNyapUrNAbhyAM komalakapolaphalakAbhyAmatimanoharayA priyassakalaMka iti vihAya vihAyasi doSAkaraM vadanacandramavalaMbyobhayatassevAmAcaradbhistArAnikarairiva bhAsurahIramaNigaNaracitAbharaNairalaMkRtAbhyAM nijavallabhasamupadiSTarAmamaMtra zravaNapavitrAbhyAM zrotrAbhyAM bhAsurayA maMdasmitAvasarapratibiMbitAvadAtadaMtakAMtipaMktidaMturitamatyadhikatayAmRtabiMdusaMdohaM bahissamudbhiraMtamivAdharapallavamudvahaMtyA carcitamalayajarasasurabhitakaMbukaMdharayA valiparaMparAvilulitasitamRduladukUlAvaguMThitena taralatarAviralamuktAhAramanohareNa payodharayugalenopariprasRmarataraMgaparaMparAvilulitasurApagAsrotasA svacchatarabudbudamAlAvicchuritena himagiriparisaravartinA gaMDazailayugaleneva prakAzamAnayA zarIra rucinIravIcirekhAbhyAmiva dIrghAbhyAmairAvatadaMtasamutkIrNAbhyAmiva ca bAhulatAbhyAmatimanoharayA parighRtadhavaladukUlatayA rucirucirahIramayAbharaNajAlapariSkRtatayA ca kaumudIvizadena bhAsuratArA nikara vicchuritena zAradena surasaraNicatvareNeva zarIreNa virAjamAnayA praNayakalahAvasarapraNipatitagaMgAdharottamAMgamaMdAkinIdhunIprakSAlitatayeva dhavalatareNa maMdagamanAbhyasanAyeva saMkrAMta haMsakAlaMkRtena caraNasarasijayugalena vilasaMtyA girijayA parimaMDitavAmapArzva, pRthulakuMbhapIThena muhuzcAlyamAna vitatazravaNapuTanirastakaraTamadajala 30
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI pAnalaMpaTaSaTpadapaTalavATena kuMtanibhaikadaMtena modakabhrAMtyA zazAMkakalAditsayA zazvannIlakaMThamastakopakaMThaprasAritanijazuMDAdaMDena gaMDamaMDalasyaMdamAnadAnadhArAdviguNitasaurabhamanoharamalayajarasAvalIDhavakSasthalena prasmarAmodamodakakhAdanAmoditahRdayenASTamIsudhAMzusannibhamodakaparimaMDitapANipuMDarIkeNa picaMDilena sakalazAstrapAradRzvanA vighnAcalAzaninA gaNAdhipena parimaMDitadakSiNapArzva samunnatAbhyAM pRthulataramUlAbhyAM kaladhautakalazakalitazikharAbhyAM viSANAbhyAM ramaNIyottamAMgena tuSAragirivizAlazilAphalakAnukAri vizadataramaMtarAntarAghaTitASTamIcandralekhAbharaNapaMktibhiH kanakazRMkhalikArAjibhirmanoharaM lalATaphalakamudvahatA lalATaphalakena darzanIyenonnamitabhrataraMgaparaMparAbhirvirAjamAnena mecakatArakAbhyAmasitapakSmAMcalAbhyAM darakorakitAbhyAM locanAbhyAmupazobhamAnena zyAmalanAsikAtalena romaMthAsaktatayA laMbamAnapAMDaraphenapiMDaparimaMDitatuMDaprAntena kaladhautaghaMTApaTalavAcAlitazyAmalarajjuniyojitapRthulakiMkiNImAlAlaMkRtamAMsaladhavalaskaMdhapIThena laMbamAnAM valivilulitAM surApagAsrotastaraMgamiva biDambayantIM sAsnAmudrahatA rajatagirizikharavarasadRzakakudA vizadapaTTAMzukapihitapuSTazarIreNa atizaktitayA sthapuTitoruddhayena mAMsalatayA ca sarIsRpAdhipabhogAnukArinIlatararomapuMjamaMjulAgrAyatavAlena niSaNNena vRSabhavareNa virAjamAnapurobhAgamIzAnApadAnagAnaikatAnanaMdinanidarzanajAtamaMdahAsaM tejomayarajatAMcalapratibiMbitatayA dviguNitairvividhavicitrabherIpaTahapaNavAdivAdyavAdanasamupajanitaghoratArArAvazabdApitadigaMtarAlairvicitranAnAvidhavanyamRgamukhaiH adbhutabhayAnakaveSabhASaistIkSNataratrizUlapANibhiH prArabdhatAMDavADaMbarairbhasmoddhUlitadehairbhUtapretagaNaissaMsevyamAnaM surasaridupAMtaprarUDhapAdapamiva gaMgAtaraMgazIkarasicyamAnajaTaM zuklapakSamiva caMdrikAdhavalaM trinetramapi digaMbaraM bhUtyavaliptamapi bhikSAmaTataM zmazAnavAsaniratamapi sadAsannihitasarvamaMgalaM sarvajJamapi pazupatiM jaTAjaTilottamAMgamapi vRSAkapi nIlakaMThamapi lAlitalelihAnakulaM cNdrshekhrmpshyt|
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA tadanu naMdimukhAvagateMdrAgamanazcaMdrazekharaH kirITakoTighaTitamaNigaNarAjiraMjitaharidaMtarairvividhabhUSaNabhUSitavarmabhiratikrAMtanayanasaraNibhiH divyarUpaiH bRndArakabUMdaiH puraskRtamavataMsitasaMtAnasumasaMtatiparisarasaMcaracaJcarIkacayarasitavAcAlitamauliM daMbholigrahaNakaMdalitakiNakarkazapANitalaM tejaHprakAzitatribhuvanAvanadAkSyaM nijarUpaprakaTitadraSTajanavailakSyaM samaMdasmitaM sahasrAkSaM madhurayA girA kRtvA ca kuzalAnuyogamAgamanakAraNamapRcchat / pRSTazca puruhUtazcAruvaktravRttamudIrayAmAsa / tadanu mRtyujayo navAMbudasaMdohazyAmaM puSkarAyatAkSaM rathAMgazaMkhAsigadAdidivyahetisamalaMkRtacaturbhuja kamalAvilAsavilasadvakSasthalaM bhaktavatsalaM zrIvatsalAMchana nArAyaNamanusmaraMtaM taM cAruvaktraM kathamiva tapasA vighaTayitumIzo'hamIzo'pyanIza ev| tadadhunA pitAmahamupetya tena saha kSIrapArAvAratIramAzrayAma ityabhidhAyAvaruhya ca rajatagirizikharAdaparamivarajatagirimutthitaM vRSabhavaramadhiruhya surapatisahacaraH prtsthe| prasthitazca samatikrAntabhuvassuvarmaharjanastapolokaH tatratatra tatratyairetadavalokanakutUhalasaMbhramasaMghIbhUtairdevavizeSaissamupalabdhasaparyo maryAdAtItapramodo homadhUmalatAkulitazikharatayAnavaratamapi jaTAmivodvahadbhiH pRthulamuktAphalamAlAtoraNAlaMkRtatayA dhRtasphaTikAkSavalayairiva zrutipratiravacchalenAnAyamivAbhyasadbhiH zubhrAMzudhavalabhittitayA vidhRtadhautavasanairiva tapodhanasamudayamiva viDaMbayadbhistejomayairanirvacanIyabhogyavastusaMbhAradarzanIyairatyucchritaiH darzanamAtrasamupajanitaprasAdaiH prAsAdairabhirAmaM samastazAstrapAradazvamiH paryaTadvivi puNyaprakaraiH strIzabdaparAGmukhairapi trayyanurAgibhiH dhyAnAhAraizca prAMzubhistejomayairbrahmaniSThaiH brAhmaNottamairvicchuritamamaMdagaMdhabaMdhurasvAdutarapRthulavividhaphalabhArabhugnalaMbamAnaviTapiviTapakoTisaMkaTairutphullAmalakaladhautakamalaka lhArapuMDarIkAdidivyakusumaSaMDaparimaMDitasarastIravirAjamAnarAjahaMsarAjirAvaramaNIyaiH vividhavicitrapatatrikulasubhagaiH tArataranAdasadAnitamadhuragIya
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 prathamalaharI mAnasAmagAnasaMdehaizvaJcarIkasaMdohaiH parivAryamANadivyaprasUnapracurANAM maMdAratarUNAM mUlatalanibaddhadivyaratnaphalakavitardikAtalaniSaNNaiH praNidhAnaparAyaNairnijatejaHprakaratiraskRtabhAskaratejaHpuMjaistriviSTapaM tRNAya manyamAnairmAnasAspRSTamAnaistapodhanaiH pavitritaiH kIrakAyasacchAyaprarUDhadarbhapatravrAtajaTharapraviSTenASTApadamayAjinatejaHpuMjatiraskRtataTitpaTalaprakAzena kRtasukRtaireva janaiH dRzyena divyakuraMganikuruSeNa prakAzamAnaiH parasparakriyamANazrutyarthasaMdehaiH anyonyAlapyamAnAtithisatkArakramaiH kIrakulairatihRdayaMgamairupavanairdarzanIyaM saritpatimivAntarnihitabADabaM zuklapakSapradoSamiva sudhAdIdhitidhavalitamatrimivAnasUyAvarjitahRdayaM harizcandramiva rohitAzvapoSaNakRtAdaraM bhAratakathAjAtamiva devavratavRttapavitritaM satvaguNadUrIkRtanisargavairaM vismayAvahamavajagAhe satyalokam / yatra ca brahmaniSThAH kokilacakSurAgamapi vinindanti / dvijapakSapAtamapi na sahante ; latAkauTilyamapi nAnumanyante ; dhUmamAlinyamapi vigarhante ; pallavacAMcalyamapi dhikkurvanti / salilamaMgamapi notshnte| pAdapamUlAdhogatimapyudvijante ; dvirephakriyamANamadhupAnamapi dUSayanti / darbhamuSTigrahaNamapi kalahanidAnaM jaannti| saminnimittaM zastradhAraNamapi prtissedhnte| 1. pravizya ca sudhAdAbhiSikta iva prasannamAnasaH krameNa kanakakavATa* ghaTitavAtAyanasahasrasaMkulaM siddhapuruSapariSkriyamANavicitrataradarzanIyasAla bhaMjikArAjikaratalaniSaNNairnigamapAradRzvabhizzukazArikAprabhRtimizzakuni - / bhirabhirAmaM kSaumasahasropazobhitaM abjayonivimAnIbhUtarAjahaMsasaMtatilIlAzAtakuMbhamayasopAnAlispRhaNIyasarovarazataparivRtamaspRSTaduritagaMdhagaMdharvAnubhava yogyabhogyatarasauramyabhavyadivya gajhaMkAramukharitavicitrasuvarNaprasUnamanoharamahIruhAbhirAmairArAmairharitAyamAnamAnAtItaparyantapradezaM kutracitpratyuptapratnaJ-5
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 jayAntakA navaratnaprasamaraprabhAmaMDalamadhyavistRtabahakalApazikhAvalakriyamANoMkArarUpake kAraveNa kutracidiMdudhavalasphaTikakalpitakrIDAzailazikharaniSaNNarAjahaMsamithunatatikAramukharitena kutracicchItalasalilazIkarasicyamAnalatAmaMDapakuharanilInazukazArikAsamArabdhamadhuratarAlApena kutracidantasamutkIrNavicitra putrikAsahasrasamupajanita nirantara sannihitagRhadevatAsandeheno paprAsAdazatena parivRtaM dedIpyamAnena gAMgeyaprAkAreNa caturmukhadidRkSayA samayamanupAlayatA sumeruNeva samAveSTitasImAbhUmi merumiva kanakakalazasahasrasaMkulaM uparaktamArtaDamaMDalamiva ketuparivRtaM nArAyaNamiva kamalAsanAlaMkRtanAbhidezaM kamalAsanavimalAlayamavizat / __pravizya ca tatratatra gauravapradarzanArthaM sphItAMsatalAptikaravAlaistataitaH paryaTadbhizzaradabhrazubhrakauzeyakaMcukapariSkRtaiH pRthulamuktAphalamAlAlaMkRtakandharairdIprapranagnamakuTottamAMgaiH keyUrabhUSitabhujadaMDArapAlairdattAbhyanujJassamatikrAntAdbhutatarasaptakakSyAntarassamadhigatya sabhAdvAraM kamalAsanAya nivedayitumantaH preSayAmAsa dvArapAlam / preSitazca dvArapAlo darzanAvasaramanupAlayanmaMdamupasRtya praNipatya ca karatalapihitavadananAsAtalassavinayamavanamitottamAMgassaparivAramAgataM sasahasrAkSaM virUpAkSaM dvAri sthitaM nivedya vedhase tena ca dattAbhyanujJaH pitAmahAvalokanakutukinaM pinAkinaM nAkinA pAkazAsanenAMtaH prAvezayat / pravezitazca bhUtezaH puruhUtasametaH pitAmahadarzanAya samayamanupAlayadbhissamApratIhArAbhyantarAjiragatairvizrAntAdhikArairjanolokAdAgataiH purandarairabhivanditaH sasaMbhramamutthitaiSSaDdarzanamArgadarzibhiH kapilakaNAdaprabhRtibhiH kRtAMjalipuTaimaharSibhiranugamyamAno nikhilamunigaNasaMsevyamAnacaraNasarasijaM catuHkirITataraNistomaM vizAlonnataramaNIyazaMkhaMbhrUparaMparAkallolAkulamUrNAvartasaMkulaM caJcalalocanarAjIvarAjivirAjamAnasamunnatanAsikAdvIpaM dIpratararadanapaMkti
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI muktAphaladaMturamadharoSThavidrumalatAsanAtha caturAnanamaMDalamudanvaMtamivodvahantaM AnAyacatuSTayAvasathaiH kaThairupazobhamAnaM nigamazAkhAnukAribhizcatubhirbhujadaMDaiH parimaMDitaM svacchatarAnatisphItasphaTikamAlikAkapaTenAntaHpUrNazrutivarNazreNimiva bahiHprakaTayadAyatamurasthalamudvahantaM caturAnanakamalatayA catuHkarasaroruhatayA ca kamalavanamiva pradarzayantaM vizadadukUlaprAntalaMbitamuktAphalakalApasya samutkIrNavarNamayacAraNapANilaMbitaDolAyamAnasaurabhasamAkRSTadivyacaMcarIkanikaramadhuraravamukharitadivyakusumamAlAMcitasya nAtyunnatavicitramaNimayastaMbhacatuSTayasya maMDapasya madhye vilasati pratnaratnaprabhApizaMge vimalamRdulataradukUlAlaMkRte kaladhautakamalaviSTare niSaNNamubhayapArthovUyamAnakAzakusumakesarasaMkAza cAmarapavanaparinaya'mAnatanutaravimaladukUlaparidhAnaM brahmodyAH kathAH kathayadbhissanakasanaMdanasanatkumAraiH paricaryamANaM bhuvanatrayapratIkSyairdakSacAkSuSamanuprabhRtibhiH prajApatibhissaMsevyamAnaM niravadyavidyAhRyaissaptarSibhissamarpyamANayA saparyayA samadhigatamaryAdAtItapramodaM kaizcidRgvedapArAyaNaparairnuticaturaiH kaizvidyajUMSi paThadbhiH kaizcitprazaMsAparasAmagAnaikatAnaiH kaizcidyAkriyamANakratukriyAmantratantraiH kaizcitprakaTIkriyamANadhanurvedaiH kaizcitparIkSyamANajIvAtumUlikAstomaiH kaizvinirdizyamAnanavaratnaguNadoSaiH kaizcidupadizyamAnaprANizAstraiH kaizcitprakAzyamAnabhUgarbhanidhidarzanopAyaiH kaizcidvilikhyamAnazrAddhakalpaiH kaizciducyamAnagrahanakSatracAraphalaiH kaizcitpradImAnakaThoraviSabhedakAryatadupazamanavidhAnaiH kaizcikriyamANAtharvavyAkhyAnaiH kaizciducyamAnakAmatantraiH kaizcijagadupakRtikalAprakaTanaparaizcatuSpaSTikalApAragairjagadupakRtiparAyaNaiH mahAtmabhirmaharSibhiH vicchuritaprAMtapradeza, "AstAMtAvat ! tridazAlayarasAtalavaibhavam / kalipuruSasArvabhaumavazIkRtasya martyalokasya kiMcidiva nivedayAmi vaibhavam / tadavadhArayatu bhagavAn bhavAn / tatra tAvacitrapaTa iva bahumanvate varNasAMkarya brAhmaNAH / parityaktakratavo'pi sthapatayaH / gRhiNo'pi varNinaH / advaitavedAntArthA iva mithyA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA vAdinaH / somapIthina iva somasevinaH / nijaparivettRtvaM prAgalbhyanidAnaM kathayati / manusmRtimarasikoktiM jalpati / cArvAkamatamarvAcInAnuguNamiti shlaaghnte| parasevAmeva jIvikAhetumIhante / saundaryaikasArAndArAnabhilaSanti / draviNamAtrasAdhikAM vidyAmabhyasyanti ; natvapavarganidAnajJAnasAdhikAm / tAvadeva pitRgurujanavizvAsaH ; yAvanna gRhNanti karabhorukarapallavam / tathAhi nijamattakAzinIvibhramavazIkRtahRdayAstadekatAnA H nijanityakriyAmiva jananImapi dUrIkurvati / prathamAzramamiva pitRvacanAnuvartanamapi parityajaMti / bAlyakelimivAnugatAM sahodarAva limapi parijahati / Agantukena tAruNyeneva bhAryAbaMdhujanena samAzliSTA modate / draviNAya pratinaH / jIvikAyai yatinaH / ratisukhAnubhavAyaiva gRhamedhinaH / parityaktanijadharmakarmANaH sarvadharmAnparityajyeti gItAcAryavacanamudAharanti / kRtaprajAvatI parigrahAH dvaipAyanaM dRSTAntayanti / kRtapaMktibhedAH vibhaktAmRtaM nArAyaNamudAharanti / mAMsAhAraparAH purAtanAnmunijanAnanuvadaMti / gurudArasaktAH dvijarAjaM nidarzayanti / prayatnazatAlabdhaviSayasukhA eva vedAMtinaH / bhadrAkaraNadraviNavirahitA eva dIkSitAH / dhRtavihitapuMDUlAMchanA evAcArazIlAH / avinAzitavRddha kalpitadharmapracArA eva dharmaratAH / anapahRtabhagavatsvApateyAH eva vaMdyAH / paryudaMcanavastupratipAdanaparA eva vadAnyAH / anujjhitanijapitRzrAddhakriyA eva karmaThAH / abhuktaprAbhAtikAbhyavahArA evopavAsinaH / divAparihRtanidhuvanA eva jitendriyAH / doSAkarA eva divojjvalAH / padminIvallabhA api naktaM vilAsinaH / sadAgatayo'pi bhujaMgasnehaparAH / tiSyAzleSAsaktA api punarvasuparAH / hanta ! bahuzo janAH kazyapAH prajApatayaH kuzAsanAzca / lalanAstu srotasvinIsrotaH prAntazilA iva bahirmasRNAH / zAlmalitUlakalpitazayyA ivopabhogakAlamRdulAH / dhUmalatA iva darzanapathaM malinayanti / raktAnapi dhavalayanti / AcArazIlaM bAliza ityupahasanti / nijavibhramacAturyeNa vallabhamapi 36
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 prathamalaharI pralobhya pratyakSa eva pareNa ramante / zuSke veNAvapi cuMbanenAMgulikisalayAsphAlanena ca raagaanbhivrdhynti| zuSkaM kASThamapi guNAnAropya nijAMkatale zAyayitvA nakhamukhAsphAlanena smupbhogaaiimaaklynti| ApagA iva niicgaaminyH| patimapi na dInamupayAnti / vizvastA api ghnanti nighRNAH bhrUNaM vivikte / bhUdeveSvevaM sthiteSu kiMpunaH kathanIyamitaravarNeSviti" Avedayato nAradasya giramavakarNya vAmamukhakamalenaikena prakAzyamAnamaMdahAsaM sAvitryA ca sarAgaM paripaThyamAne vAlmIkimunipuMgavapreSite zrIrAmAyaNe paulastyApahRtajAnakIvirahAnalasaMdhukSitaduHkhavihvalitacetasaH unmattavanmArtaMDacaMDAtapaparikSumitakAMtArakApathaparyaTanaparasya dAzaratheH pralApapraghaTTakaM nizamya sAnutApamAtmAnameva paramapuruSatAdRzadAruNazokanidAnamanusaMdhAya bASpadigdhamukhapuMDarIkeNaikena prakaTIkriyamANavaivayaM kAlapuruSavAcyamAnajIvavargakarmAnuguNazarIravitaraNaprakArazravaNAdapareNa mukhAMbujena pradaryamAnAnutApaM kiMcidAkuMcitamukhakamalayA stokamiva bhrakuTitabhUlatayA vINAsopAnAvaliparicalakomalAMgulipallavAnugamanakatAnatayA taralatarAbhyAM spRhaNIyAbhyAM nayanakuvalayAbhyAM manoharayA gAyatrIpANipallavavIjyamAnacAmIkaracAmarasamIraparina|mAnapUrvakAyasicayatayA dRzyAdRzyajapAkusumasavarNakauzeyakaMculikayA karakisalayAsphAlyamAnavINAtantrIgaNatayA parispaMdamAnatuMgapayodharayA niMjAMkatalazAyitavINAdaMDayA sarasvatyA sumadhuravAdhamAnAnavadyahRdyanAdaM nizamya dakSiNena vadanasarasijena samaMdasmitaM prakAzyamAnazlAghApramodaM pakSatyudarapravezitatroTipuTena dI(kAruNacaraNasthitena vimAnIbhUtena svapatA rAjahaMsena vidrumAruNapAdapIThena kaladhautapratigrAheNeva virAjamAnapurobhAgaM pitAmahamadrAkSIt / dRSTvA ca bhaktibharanamrottamAMgena nijanAmakIrtanapurassaraM puraMdareNa saha praNipatya baddhAMjalipuTassavinayamupasasarpa sarpabhUSaNaH / evamupasarpataM kapardinaM nAradassAdaramAnIya kuzalAnuyogapurassaraM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA nAtidUra eva caturmukhapArzvavartini bhadrAsane samupavezya ca tatpArzvavartini pITha pAkazAsanamapyetadAgamananidAnaM nyavedayatkamalAsanAya / sa ca viriMciH samaMdamadhurasmitaM stanitagabhIrayAgirA api kuzalaM ? kimA - gamanakAraNaM 1 nivedyatAmityapRcchat / paripRSTassa pinAkI savinayaM viditameva khalu bhagavato devasya sakalamapi ; tathApi kiMkarANAmasmAdRzAmanuguNameva hi nivedanaM nAma / tadadhunA kiMkaratA manmanaH pratibodhayati nivedayitum / bhagavanbhuvi cAruvaktratapasA dagdhakalpamakhilamapi jagat / atazzrutiprathitanutizataissamabhyarcya bhagavaMtaM garuDaketanaM vighaTayiSyAmastapasastaM cAruvaktraM iti / tatkSaNameva dhAtrA pratibodhito marAlarAjo'pi muktAphalavalayAlaMkRtAM kaMdharAmudasya sarasvatImaMjIramaMjurzijitaspRhaNIyanAdassamudbhUyamAnadhavalapakSapuTassiddho'smi gaMtumiti nigadannivArAjata / tadanu samadhiruhya gIrvANagaNaparivRtasahasrAkSavirUpAkSapariSkRtobhayapArzvazcaturAnanastvarayA niragAt / nirgatya ca punarapi mAM mathitumAgatassura nikara iti sAdhvasAdiva kalola - kaitavena sudUramapasaraMtamiva zazvallolakallolajAlairdhIrataraM coditatayeva sanirghoSaM sAmarSaM ca yuyutsayA tIragatAnsuranikarAnabhiyAMtamiva prsprtrNgprNpraasphaalnprisphurcchiikrnikr|saardhuusritvaas ramuttuMgazeSaphaNAmaMDalAyamAna phenollocanicitAbhogaM niraMtara prasRmarapayaHpUradhautazlakSNataratIrasaikataM samucchritadIrghataromiMzikharavikIryamANapRthulamuktAphalaprakaraM bhayAnakagAdhetarAvartagartodaraparibhramadvicitrayAdotrAtaM lokamAtrA zvazureti tAteti cAhUyamAnaM sagaramiva prasUtAnaMtasaMtAnaM kapardinamiva dhRtakaparda dhIvaramivAntazcaMcalamatsyajAlaM varSartumiva ghanataraMgavikIryamANazIkaradurdinIkRtaM mUrchitamiva samudbhiraddhavalaphenaM prAsAdamivAbhyaMtarAvAsitamahIbhRtkulaM vilAsinIhRdayamiva candrodayadarzanAnaMdatuMdilaM AnakaduMdubhimiva vidhujanakaM zizuvatIpayodharamiva kSIrapUritaM bAlakamiva satatacaJcalaM taruNamiva gabhIrataraM 38 -
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI sthaviramiva valitaraMgAkulaM nArAyaNamiva dhRtAvartacakraM satatavidrumamapi prasUtakalpadrumaM prahlAdajanakamapi narasiMhopalAlitaM kRSNAkrAMtamapi sudhAdhavalaM dhRtavividhAnardharatnarAzimapi daridramiva bahiH prakaTitavarATikA zuktizaGkhamAlaM nitAMtajalajaMtusaMtAnAkulitAMtaH pradezaM apAraM kSIrapArAvAramadrAkSIt / dRSTvA ca sarasijAsano haridaMtara prasRmara kirITakoTighaTitapRthulapadmarAgAruNakiraNadviguNitazoNimabhiH pANipallavaiH mUrtimadbhirunmastakAnurAgairiva kRtAM - jalipuTairnibhRtagAtrayaSTibhirbhaktisamAzliSTAMtaraM gairgIrvANasaM dhairitthamastAvIt / jayajaya deva ! saMsArarogApahArAtidhIratrayIdivyajIvAtusaMrakSaNAyAtikallolamAlAkulIbhUtaratnAkarAMtaH paribhrAMtalakSmI vizAlAkSisaMkAzakAMtocakAyaprakAzaprakAzIkRtAzAmukhAzcaryacaryA nidAnAMDajAtaprakAMDAvatAra ! jayajaya deva ! bhagavankUrmAvatArAtyudArAyatocchUnajImUtasacchAyabaMhiSThapRSThapradezoDhamaMthAnazailA tisaMbhrAMtisaMbhUtapUtaprabhUtAmRtAdAnadattAvadhAnAnanAryAnpratA ryAditeyAbhiyAtInsudhAsaMvibhAge'tigAMbhIryasauMdaryasaMpUrNanirNiktapUrNeduvaktrAvatAreNa cAvartagartAdupArUDhayA prauDhayA sArasAgArayA padmayA vidyududyotitAMbhodasaMkAzabAhAMtarAla ! jayajaya deva ! bhagavannakUpArabhagnasthirAmaMDaloddhArakAlapralolasphuraddIrghaghoNAtinirghoSasaMghUrNitAzeSaloka ! jayajaya deva ! 39 - bhagavandetyeMdra vakSonikhAtAtitIkSNAgradhArAkarAlAtyarAlAtibhAkhannakhAgrodgala draktadhArAcchaTAsvAdamododvamannAda bhI tASTadigdaMtisaMdohasaMcAlitodaMDa kuMbhAgrasaMsrastavizvaMbharAmaMDala ! krUrasiMhAvatAra! jayajaya deva ! bhagavankharvAvatAreNa gIrvANavargezanighna ! praNaSTAM trilokomadhInAM vidhAtuM mahAdharmacittAdbalIDyAtmavIryAdvalIzAGgRhItvA tripAdaikameyasthalIM pAdapadmatrayAkrAMtalokatraya ! jayajaya deva ! bhagavankaThorAgradhAreNa bhAsvatkuThAreNa zazvadvidAryApyamaryAdavIryAtidRptapramattakSamAnetRvargottamAMgAnyatIva krudhAnekadhA nissaradraktadhArAparIvAhavAMtAruNimnAtibhImena saMvartasaMjAtasaMdhyAyamAnaM mudA kAlamAlokya bhImATTahAsena nRtyapravRttena kRttyambareNAzu saMzlAghyamAnAti -
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA ghorAkRte ! rAma ! jayajaya deva ! bhagavandazAzAprazAMtIkRtAzeSarAjatpalAzezapIDAtapodaMDakodaMDa ! devezakAMDAsanAzliSTasItAtaTilikAMtAtinIlAbhirAmollasadrAmajImUta ! jayajaya deva ! bhagavanijAsyeMdusaMdarzanAdhInagopAMganAzleSapInastanAbhogajAjvalyamAnArdramInAMcitorassthala ! bhaktAvanAyaiva dugdhAbdhimadhye phaNIMdre zayAnAya nArAyaNAyAstu tubhyaM namo devadeva ! pradehyadya saMdarzanaM te kRpAMmonidhe ! vedavedyAnavadyAMbudadyotahRdyAMgakAMta ! padmAlayAkAMta ! namaste punaste nmH| iti stutvA ca bahudhA bhaktisamAsaktakhAMtazzatAnaMdaHzriyaHpatisuMdaradivyamaMgalamUrtimanudhyAyanbaddhAMjalipuTaH kSaNamiva sthANuvattasthau / tatkSaNameva sahasrakiraNasahasratejaHpuMjasaMkAzaM zUnyIkRtanikhiladikcakravAlaMvidadhadamarAnparasparasparzAnumeyAnudatiSThatkSIrapArAvArodarAtkimapi tejH| utthAya ca samavagataM bhavadAgamananidAnaM ; gacchantu bhavanto nivArayAmyadhunaiva varapradAnena tasya narapatisutasya tapovegamityabhidhAya kSaNAdevAMtaradhAt / avarNya ca karNAbhyarNAvakIrNapIyUSazIkaraM madhurataraM gabhIraM bhagavato bhASitamamaMdAnaMdataMdilAssarve'pi zatAnaMdapramukhAH bRndArakAH nijAvAsamayAsiSuH / atha ca puMDarIkAkSaH pakSipatimadhiruhya prasthitastvarayA samunnamitabAhuyugalaM kuzezayakozanIkAzabaddhAMjalipuTaM taponalajvAlAbhiriva pATalatarajaTAbhiratigahanottamAMga nimIlitanayanayugalaM sarvadApi parisphuradadharoSThapuTamatikRzatarnu paridhRtavalkalaM dakSiNorumUlavinihitavAmacaraNatalaM kSititalanikSiptadakSiNaprapadaM vaizvAnaramiva samujjvalantaM bhujagamiva vAtAzanaM divAkaramiva dvijavajasevyamAnaM pazupatimivAhitatisamAveSTitavigrahaM himazailaprAMtamiva haMsadhavalamAnasaM taM cAruvaktramadrAkSIt / dRSTvA cAnukaMpayA tAta! cAruvaktra ! prasannaM pazya mAmenam / tannivedaya yadabhimataM te ditsurasmItyabravIt / zrutvA ca ghanaravagabhIrAM manoharAM giraM harSotphulanayanakamalasso'pi
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI 4 t narapatitanayo vismayAzliSTamAnaso makuTamakarakuMDalayaiveyakakeyUrahAra nUpurAdi divyamaMDanaparimaMDitasamastaprazastadivyapratIkaM savarNatayA prItyA zirasyAprAyAMsatalAsphAlanamAcaraMtIbhiriva kAdaMbinIbhirbhujazirasi laMbamAnAmiH kuTilataraci kuramAlA bhiralaM kRtottamAMgamalikatalamaryAdAtIta sauMdaryadidRkSayA vakSasthalasthitAyA lajjayA stokonnamitavadanakamalAyAH kamalAyAH kaTAkSakAMtilekhayeva divyamRgamadatilakalekhayA samalaMkRtamaSTamI zazAMkasaMkAzaM lalATaphalakamudrahaMtaM prahvabhAvena sUryAcandramasorapi dhuri nijasthitimabhilaSaMtIbhyAM tanutarAbhyAM timirapaMktibhyAmiva nIlAbhyAM bhrUlatAbhyAmupazobhamAnaM tiraskurvadbhayAM puMDarIkamInanivahAnsauMdaryamiva vamadbhayAM karuNArasamiva saMkiradbhayAM kSIrapArAvAre nIlameghazyAmo'yamevameva pAMDaratarakuMDalipatibhogamaMDalamadhizeta iti dhvltrtaark| madhyavilasatkRSNakanInikAkaitavena zeSazAyinamenameva pradarzayadbhayAM divAkaranizAkarAtmakAbhyAM AkarNavizrAMtAbhyAM bhaktajanahRdayahariNavAgurAyamANAbhyAM nayanapuMDarIkAbhyAM virAjamAnaM nayanataTAkaprarUDhAdhomukhA vanatastoka vikasita zikhara nIlotpala kusuma sama samunnata - nAsikaM makarakuMDala bhArAsahiSNutayAdhaH patanabhayAdiva samavalaMbitaskaMdhAbhyAM bhaktajananutigAnazravaNakutukAbhyAM zravaNapuTAbhyAM vilasataM pratibiMbita karNA - vartasitakanakakamalAbhyAM marakataphalakAnukAribhyAM kuMDalapratibiMbacchalena kAMtisalile plavamAnAbhyAmiva makarAbhyAM komalAbhyAM kapolaphalakAbhyAM spRhaNIyadarzanaM kRtamaMdahAsatayA pratibiMbita ruciraradanarAjitayA purAnubhUtaM dugdhapAnaikalaMpaTaM kRSNatrAlyamiva pradarzayantamaruNataramadharapallava mudrahantaM divyaparimalaparibhramadbhamara jhaMkAra mukharita kAMti kamanIya vanamA lAlaMkRta kambu kandharaM prasAritakareNa bhaginyAH kamalAyAH kuzalAnuyogaM kartumAgatena bAlacandramaMDaleneva kaustubhena kaustubharazminiyaMtritatayeva nizcalayA suvarNavarNayA J-6
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 dAridhadustaragahanasya davajvalanajvAlAyamAnayA kamalayA ca samAliMgitavakSasthalamadhikatarApItapauMDrakavAsudevazizupAlavANAdidurdamanaduSTadaityakaMThabAhusahasrarudhiratayA samujjvalajjvAlAmiSeNa zoNitadhArAmiva vamatA nArAyaNopari apAyasamudAyAniSpatanAyeva jAgareNa niraMtaramapi paribhramatA sarvadAnusRtanArAyaNAzayena bhAnusahasrabhAsureNAtikRcchradarzanena sudarzanena nArAyaNAdhmAtavAtabalapAradRzvanA kararuhakiraNadviguNitadhavalinA nijAMtaHpravezitanArAyaNakarAMgulitrayarekhAbhiriva trirekhAbhissamalaMkRtenAkITajanyana pAMcajanyanApahRtapUrvadevajanitAnimiSabhItigadayA gadayAtyamalena kamalena parimaMDitamAMsalavartulacaturbhujadaNDaM saMdhyArAgaraMjitAMbaraDaMbaraharapItAMbaraparidhAnaM divyanavaratnakhacitakanakamekhalaM vedAtmanA svarNavarNena sapakSeNeva kanakagiriNA mayaivAsya mahimA pratipAdyate iti pradarzayateva karakamalAbhyAM haricaraNasarasijayugalamurahatA garutmatA samUhyamAnaM varSa surapathamiva nIlameghazyAmalaM kSititalamiva vanamAlAlaMkRtaM vanajAkSamapyavanajAkSaM vanateyavAhanamapi vinAyakavAhanaM kAkodarazAyinamapi pavitrataraM ajamapi prakaTitavizvarUpaM vidhumapi vidhujanakajAmAtaraM sarvAbhISTaphalapradaM bhagavantaM zrImantaM nArAyaNamapazyat / dRSTvA cAmaMdAnaMdasudhAsiMdhupariplAvitahRdayaM tasminnamaskurvati cAruvaktre karuNApUrNahRdayo nArAyaNassarabhasamutthApya taM vatsa ! yadabhimataM te tadadhunaiva ditsurasmItyabravIt / tadavakarNya kRtAMjalipuTassa cAruvaktrassavinayaM devadeva ! sarvajJo'pi kimapyajAnanniva paripRcchasi mAmevam ? bhavatu nAma; na kadApyanulaMghanIyA khalu bhavadAjJA ! tadehi deva ! vijigISave mahyamapratihataM praharaNamiti prArthayAmAsa / evaM prArthitassamaMdasmitaM mukundo ghaMTAsahasrarasitavAcAlitadigaMtaramatyudaMDaM kodaMDa nizitatarApratihatazara
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamalaharI maritamupAsaMgaM ca vitIryodaMDadordaDAkhaMDabalakhaMDitavipakSamaMDalaH ciraM paripAlaya vizvaMbharAmaMDalamiti abhidhAyAMtaradhAt / iti zrIyaduzailavAsi, bAladhanvikulakalazajalanidhikalAnidhi, vidyAvizAgda, saMskRtasevAsakta, kavikulatilaka, gajyaprazasti, gaSTrapatiprazastipariSkRta, zrImahIzUranAlvaDikRSNabhUpasuvarNapadaka-sAhityapariSadrajatapadakasamalaGkata-jagguvakulabhUSaNamahAkaviviracitAyAM, jayantikAyAM prathamalaharI mampUrNA //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ // dvitIyalaharI // tadanu sa cAruvaktrastvAnaMdocchUnagAtrayaSTidakSiNapANipuMDarIka kRtodaMDakodaMDo dakSiNAparAMgaghaTitAkSayatUNIrassAkSAddAzarathiriva prasthitazizakharizikharAdupetya ca guhAmekAkinyai putravizleSaviklabAyai tanayamukhakamaladarzanotkaMThitamAnasAyai niraMtarakAMtArasaMcArapariklezitazarIrAyai samamivandha jananyai savinayamaMba ! paramakaruNAparipUrNasya purANapuruSasya bhagavato nArAyaNasya prasAdo'yamiti pradaya tUNIrazarAsane vijitanikhilabhUmaMDalo'yamahaM yAvatpAtayiSyAmi taM nRzaMsaM vRSaskandhahatakaM tvacaraNasarasijayostAvanna pravekSyAmi nagaraM na bhokSye svAdutarodanaM na prasAdhayiSyAmi jaTAjaTilamidaM zIrSa na tyakSyAmi valkalaM nAcariSyAmi snAnavidhi nAdhirokSyAmi vAhanaM na vArayiSyAmi zvetAtapatreNa tIkSNataraM sUryAtapaM na dhAsyAmi zirasyuNISaM na vakSyAmyAtmAnamitareSAM na prakaTayiSyAmi rAjabhAvaM na manasApi ciMtayiSyAmi sukhagaMdhamapi na gaNayiSyAmi zarIramidamiti bahudhA vidhAya ca pratijJAM dehi me digvijayAyAnumatimiti prArthayAmAsa / evaM prArthitA ca tena sA varamAlinI svapnAvasthAmanubhavantIva visaMbhazUnyahRdayA dRDhataraM paribhya nijabhujalatAbhyAM taM cAruvaktraM nijAMkatalamAropya ca zirasi kareNa parAmRzantI harSabharagadgadakaMThI, vatsa! diSTyA vardhase / nArAyaNakaruNApAtramasi / tAdRzasya te na kimapyasti vaktavyam / ka te bAlyaM ? kaca tapaH ? praNidhAnaparANAmapi tapodhanAnAM durlabhaM khalu cittasthairyam / diSTayA yogijanaikasAdhyaM karma samAcaritaM bhvtaa| mahati karmaNi ca pratijJAtam / tadadhunA vAtsalyapreritahRdayA kathayAmi hitam / tadavadhAraya / zaThaprAyaM jagat / khApateyadAso lokaH / khalabahulA bhuutdhaatrii| kRtaghnatAkaluSitaM janahRdayam / naipuNyakaThoraH prapaJcaH / vaMcanaikatAnA baMdhutA / zUrapraNayinI lkssmiiH| praNidhicakSuSaH kSitibhRtaH / tadasa
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI kRdAvedayAmi / kSaudrapaTalamiva rAjyaM nAma durgrAham / tathAhi - madhulolupAssaraghA iva tatra prativasaMti vittaikasaktacittA durjanAH / durgamasthAnasthApi - tamapi kaMTakanicitamapi tadapaharaNAya dhIrAssamayamanupAlayaMti / vatsa ! sarve'pi bhUmipAlAH pApinaH tasya vRSaskaMdhahatakasya vazavartinaH ; satatamapi tatpriyapratipAdanaikatAnAzca / tadadhunA bhavatA parAkrameNa vijitya svAyattIkRtAH api rAjAno gUDhaM vipriyakAriNaH tadadhigatAparimitadraviNAzca zukA iva mukhamAtra prakAzitarAgAH chidrAnveSiNaH kAThinyamAzrayiSyati / tatsAhacaryakaMdalitarAgAH prajA api bhavaMtamabhinavaM nAnuvartiSyaMte / lubdhAH madhuratareNa gAneneva kuraMgaM ghanalubdhA durjanA madhurAlApena vazIkRtya bhavaMtaM vyApAdayiSyati / tadAyuSmatA bhavatA tathAnuSTheyam; yathA ca chidrAnveSiNaH prayatna - zatenApi na labherannavakAzam ; yathA ca tadvazavartinassarve'pi bhavadadhInAH bhaveyuH ; yathA ca prakRtayaH nirjIvamiva taM pApinaM jaghuH ; yathA ca bAMdhavAstatsAnnidhyaM zmazAnamiva parihareyuH ; yathA ca tatpakSyAH tadAjJAM kuNapakusumamAlAmiva tyajeyuH; yathA ca dhanalubdhAH taddhanaM viSamiva pazyeyuH yathAca tatpraNidhayo'pi bhavate prItyatizayena gUDhaM tadudantaM nivedayeyuH, yathA ca zUrAH pitRtulyAH bhavaMtamabhitaH sarIsRpA iva nidhiM parirakSeyuH yathA ca rAjyalakSmIH divAkarodayaM labdhavikAsaM sahasrapatramiva jayodaye bhavaMtaM sAdaramAzrayet ' yAhi jaivAtRka ! cAruvaktra ! jaya jIvetyakathayat / ; tadavakarNya cAruvaktrassavinayamaMca ! nArAyaNakAruNyaikakava citasya meM na kasmAdapi bhItirityutthAya punaH praNamya cAvataMsitajananyAzIsta smAnnirgatya cAMgavaMgakaliMgakAMbhojaghUrjaragAMdhAra kurukAzmIratuMDIrapAMDyakirAtakulRtasaurASTramahArASTramagadhalaMpAkatulavacolavaMgAlapAMcAlanepAlamalayAlakerala kosalakuMtalasiMhalakekayavidarbhavidehArdrAnartamadradrAviDalALarADhAgauDasUrasena siMdhuyavana va nAyu hUNa koMkaNa matsya pArazIkArbakabarbara cera cIna mahAcInakaTakakalyANakAnyakubjakarNATAdidezAnanekAndvIpAMzca vijitya kkAyaM munijana 45
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 jayantikA samucitaveSaH kva cedaM cakravartilakSaNaM va kaMdamUlaphalAhAraH kva ceyamapratihatA zaktiH ka vA bAlabhAvo'yaM ka punaH sakalarAjalokavazIkaraNaM aho ! dhIratA bata / nispRhatA haMta ! gAMbhIrya bata sauMdaryamiti parasparaM savismayamanulapadbhirlajjAbharAvanamitottamAMgaizcaturaMgabalaparigatairdharaNipatibhiH anugamyamAno ghaTitavicitrodaMDakAMDavaijayantIM vaijayantImAsasAda / / AsAdya cAnatidUre parijanaviracitAnAM prasmaranijamUrtimatkIrtimayAnAmivAMtarvidhRtavividharamaNIyaratnanikaratayA mahIbhRtkulAkulitatayA cAnekormisaMkulaM dugdhAbdhimiva viDaMbayatAM paTamaMdirANAM madhye dhavaladhArAdharanikuruMbaparigataM rajatagirimiva vigajamAnamAsvargamunnamayya samudaMDadhvajadaMDabhujadaMDaM taralatarapATalapaTapANipallavenAdbhutatarAyodhanAvalokanAya gIrvANagaNamiva samAhvayanmahezvaramiva vibhUtivizadaM citrabhAnumiva prasmarAnekarazmijAlaM vaijayantIsauMdaryadidRkSayA saparivAraM sannihitamiva zvetadvIpa dRSyamapi mahArAjasevyamAnamatyunnataphenapiMDamayamiva kAzakusumarAzimayamiva puMjIbhUtakaumudImayamiva, sitAbhrakSodamayamiva pAleyapuMjamayamiva sudhAdhUlipaTalamayamiva dhavalataramativizAlaM samuttuMgazikharaM paTamaMdiraM prAvizat / tadanu samAvizatsu svakhapaTAlayaM mahIpAleSu soparakSaNAsu ca zibiravIdhISu cAruvaktreNAbhyanujJAtA yoddhAro yuddhodyatA babhUvuH / tadanu prathanazaMsibhirbherIpaTahapaNavAdivAdyadhvAnaviyadadhvA mukharito'bhavat / zrutvA ca tadatibhayAnaka badhirIkRtazravaNavivaraM vAdivarasitaM sijhanAdaM ca sa vRSaskaMdhaH sasaMbhramamadhiruhya prAsAdazikharaM parito dattadRSTiH pUrvasyAM dizi nAtidUre mahIpAlakarairiva sadA sravadAnadhArAtaralakaTakAlibhiH kiMrAjaparipAlitavizvaMbharAmaMDalairivoiMDAvagrahabhayaMkaraiH kuberavaddhRtapayakaiH gaganAMkaNavaralAhakanivahamalinaiH sundarImastakairiva praveNipariSkRtaiH zibiradezairiva nibaddhadUSyaiH kulAlabhavanairikha mRttikApustapRthulakuMbhaiH varSAdivasaikhi
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI 47 ghananissaracchIkaranikarakaraMbitapuSkaraiH pRthulakarakaizca sAhyakRte sannihitaiH kulAcalairiva kuMjarasahasraissamAvRtaM AyodhanasamucitaparyANAstIrNapRSThaiH stokamiva avanamitamukhaiH kiJcidivAvanamitakazyairekapuruSapramANairvividhavarNairanavaratapracAlyamAnavAlakalApacAmaraiH heSAghoSadUSitAzeSAzAdezaiH kharatarakhurazikharanikaratruTitadharitrItalaprasRmararajaH kSodadhUsaritavAsaraissatkulInai - rvanAyusiMdhupArazIkabAhlahrIkAdidezajAtairaparimitaturaMgamasahasraiH danturitaM nijAkAratiraskRtayamakiMkarAkAraizzatasahasrasAhasraiH parivRtaM uddaMDakatudaMDa - koTipracalatpaTapaTalaiH dRDhatarAvaskaraiH atigatagaMdhavahagaruDavegaghoTakapariSkRtapurobhAgaissyaMdanairvicchuritaM dhRtadRDhatagayomayavAravANaiH rAvaNavadadhikAMgabhayAnakaiH godhAtalapariSkRtakarairaparAMganiSaMginiSaMgaiH lastakakRtahastaissyaMdanAbhyaMtaraniSaNNaissaMgrAmotsukaiH kSitipatisahasrainIMraMkSitaM kaizcitsakhaGgaiH saphalakaiH kaizvitsamudgaraiH kaizvitsakaravAlaiH kaizvitsabhiMDipAlaiH kaizcitsaparighaiH kaizcitsakuThAraiH kaizcitsatomaraiH kaizcitsakuMtairatibhayaMkaraiH urasi - lairbhaTaissamAkulitaM kramazassthApayitumabhyanujJAtAnAM senAdhipatibhireka~dai va tAlAnugamanatayA sainikAnAmupAnadabhirakSitacaraNavinyAsajarjhararavajarjharIkRtorvItalaM pratikaravAlatalapratibiMbitaravimaMDalatayA jayalakSmIsamAgamanAtprAgeva kRtasAnnidhyairvikacapuMDarIkairiva bhAsuraM vividhavarNavasananicitatayA pAkazAsana cApamayamiva nibiDataraturaMgamanikuraMbatayA samAstIrNakuthAlaMkRtamiva samuddhRtavAtoddhUyamAnadhvajapaTapaTalatayA viyattaraMgiNIta raMgasaMkulamiva zuklapakSayAminIsamayamiva parisphuraccaMdrahAsaM lalanAvalagnamiva mekhalA - pariSkRtaM vanaspatinikurUMbamiva phaladaMturaM varSartugaganatalamiva ghananibiDitaM mahAvanamiva pracalatkhanaM mahAnagaramiva parighAkrAMtaM sukavikAvyamiva prAsasampUrNa mahAsara iva paribhramacakraM bhUmaMDalamiva vAhinIpatiparivRtaM satyalokamiva bADababaMdhuraM grahamaMDalamiva ketumaMDitamatikrAMtanayanapAtaM sainyamapazyat /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 jayantikA dRSTvA ca manasyevamaciMtayat / kimidamadRSTapUrvam ! nahi jagati ko'pi pratibhaTo me; kathamidamAvirbhUtaM kutra vA saMcitamiyat ? kena vA protsAhya preSitam ? kathamiyatassaMghIbhUtasya bhUtagaNasya bhAramudahati vizvaMbharA ? mahadidamAzcaryam ! yadatarkitopanataM zalabhabRndamiva sainymidm| asmadvibhISikayA vidhinA parikalpitaM kimidamiMdrajAlam ? AhokhitvAnikaprapaJcaH ? kathamavadhArayeyaM kasmai kathayeyam / kathaM vA kAlayeyametaditi suciraM viciMtya samudvignahRdayassasaMbhramaM vilokya pArzvavartinaM hemAMgadanAmAnaM kaMcukinaM madvacanAdAhUyatAM malayavAtanAmA senApatirityAdideza / AjJaptazca hemAMgado drutataraM prasthAya taM malayavAtamAninAya vRSaskaMdhasakAzam / tatazca tasminmalayavAte praNipatya savinayaM samAjJApayatu deva iti nivedya nAtidUravartini sa vRSaskaMdhassenApate! api nAma dRSTaM balamidaM bhavatA; pazya tAvatparabalamAzritya madadhInAssarve'pi pratikUlatAM prakAzayanti / itaH pazya yazca saudhadvAri maddarzanAvasaramanupAlayanmadAjJAmeva kusumamAlAmiva samUhya zirasA prAgapazyanmAM sa kulUtAdhipassakhaDgasturagAdhirUDhastataitaH paryaTati / yazca prasmaraparimalaparikalpitaghrANatarpaNamapahasitasaMdhyArAgarAmaNIyakaM kuMkumakesarasaMbhAraM dUrvAsaMbhAramiva vinayAvanatamaulirupAyanIkRtavAnso'pi kAzmIradharAdhipassenAM kramazassthApayati / itaH pazya ; yazca satkulInaM maNivaravibhUSitasarvAMgaM turaMgamanikuruMbaM upagrAhyamakalpayat ; so'pi siMdhupatirmagadhAdhipati prati kimapi sallapanvihasati / yazva rasitAnumeyagaMdhalubdhacaJcarIkasaJcayaM zAtakuMbhakuMbhasaMbhRtamAnIya ghanataramRgamadamarpayAMbabhUva so'pi nepAlabhUpAlaH kosalezazatAMgAdhirohiNIphalakatalavinihitavAmacaraNo dharAtalavinyastadakSiNAMghrizvAvaskaranyastahastayugalastatkaNe kimapi jalpati ! yazca prahvabhAvena dhavalAtapatratapanIyadaMDaM jagrAha karayugalena sa malayAlanRpAlastUdaMDakodaMDadaMDaM dadhAti / yau tu pArzvayorakurutAM kare cAmaraM tau ca kurukeralanarapAlau purataH kurutastomaram /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI yazca vandIvonnamitabAhudaNDo nutizatairabhyanaMdayacchravaNayugalaM so'pi kosalapatiriMzajAnaiH klezayati zravaNavivaram / kvApi prasthite mayi vinayavinatapUrvakAyaH puraHprasAritapANiryastu mArgadarzI babhUva so'pi barbarapatistAvadidAnI mArgaNadarzI vartate iti prasAritabhujadaNDo nirdizyAMgulizikhareNa tavatyAnnarapatInpradarya ca kiMcidiva vicitya dIrghamuSNaM ca nizvasya hemAMgadamAdideza ; kSipramAnIyatAM madvacanAnmarunmAlanAmA sacivavara iti| ____ hemAMgadastu prAsAdazikharAdavaruhya satvaraM sacivavaraM marunmAlamAninAya / Agate ca tasminmarunmAle svasti bhavata ityabhidhAya samupavizati ca samucita viSTare so'pi vRSaskaMdhaH parigRhItAsanaH sacivavarApyavalokitA bhavatA bhayajananI vAhinI / varSAdivasavigaMbhitanavaghanaughanibhA imAH kati ? suparvasArvabhaumAkharvagarvasarvakaSavIryA gandharvAH kati ? kati vAkuMThitaviz2aMbhamANapratyarthivijayamanorathA rathAH ? prakaTitaparaparAkramaNanipuNarUpAH nRpAH kati ? nijAstramathitaparavarUthinIsrAvitAsrAssAhalAH kati ? samarodbhaTAH bhaTAzca kati ? draSTumapi gaditumapi zrotumapyazakyam / samyagavalokyatAm ? kimadya kurma ityabravIt / / nizamya ca vRSaskandhabhASitaM kUparopadhAnatalavinihitAtmabhArasstokamivotthAyAsanAnmarunmAlo vivalitakaMdharassamavalokya balamaparimitaM manasyevamaciMtayat / cirAtpApamenaM nihaMtukAmena prayatnapareNa mayA tAvadavakarNitaM paritaH paricoditapraNidhimukhAdvimatakasariNastanayo vinayojvalo varamAlinI jaTharasaMbhavazvAruvaktranAmA tapobalalabdhazarAsanatUNIro jagadakhilamapi vitanoti vazamiti / asmatsvAmino vimatakesariNo maraNamArabhya nAzayitumenaM durAtmAnaM nRzaMsaM bahudhA ciMtayatApi na mayA samupalabdhaH ko'pi panthAH / diSTyA samupanataH kAlo'yam / hatAyameva syAtsa cAruvaktraH jetApyateSAM / tadadhunaiva vidhAya pAparmanaM prakupitaM samIkadavapAvakazilImukhazikhAvali: kAvalIDhaM zalabhamiva kArayAmi / nazyatu pApIyAniti viciMtya ca J-7
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA tasminneva viSTare joSaMbhAvamAzrityAvanamitamukho niruttarassamupAvizat / samupavizati ca tasminsa vRSaskandhaH kiM vA cintitam 1 kimidAnImapi zakyaM jetumetadbalam ? kimadya kartavyam ? madadhInAssarve'pi rAjAnassaMghIbhUya nijabalaparigatAstatra tiSThanti / ko vA syAdeteSAM jetetyaprAkSIt / pRSTazca sa sacivavarassavitarka deva ! cintitamidAnIm / balamidamadRSTapUrvamazrutapUrvaJca / katipayabalaparigatairazakyamasmAbhirjetum / yatazcAsmadadhInAssarve tatpakSyAssaMvRttAH / tatsaMprati samAzrayaNIyA vaitasI vRttireva / kathayAmyahamarthazAstramanurudhya / na punarvipakSapakSapAtena / tarkayatu bhavAnapi zubhodarkam / sandhimantarA nAnyamupAyaM pazyAmi / jAnIhi tAvadidAnIM vigrahAkaraNaM bhavadvigrahapoSaNamiti / saikatasetunA vAhinI - veganirodha iva bhavadalpabalenAsyA vAhinyA veganirodhaH / tadadhunA tAvanmA namaya dhanuH ; kintu ziraH / mA ca preSaya zaram ; kintu karama / hitamucyate mayA ; na tu priyamityakathayat / 50 zrutvA ca sacivavacanamatiparuSaM ruSA sa tu vRSaskandho bhrukuTitabhrUlato rekhAvalitaraGgitalalATaH pAvakajvAlAmiva vamadbhayAM rudhiracchaTAmiva saMkiradbhayAM virUpAkSarUkSataratRtIyanayanamiva viDambayacyAM parighUrNitatayA taTilatAmivAnukurvacyAM piGgalAbhyAM locanAbhyAM prakampitAkhilaparijanahRdayo dIrghadIrgha sarpa iva nizvasanparisphuradadharoSThapuTaH skhaladakSaggaNaH, tiSTha tAvat ; alaM vikatthanena / na vayaM paramapuruSasya mandasmita spRhaNIyAnmukhakamalAllabdhajanmAnaH / kintu durdAntadAnavadarpadamanadakSAdordaNDAt / na nimantraNasthAnamidam / kintu niyantraNasthAnam / na vayamAjyAkarSaNanipuNAH / kintu jyAkarSaNanipuNAH / nApi pustakahastA vayam / kintu lastakahastAH / na vayamakSagaNanAsaktAH / kintu akSahananAsaktAH / na tAvadvayaM mandahAsavazIkRtavipakSAH / api tu candrahAsavazIkRtavipakSAH /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI nApi svastivAcanavAcAlitakaNThAH / api tu viirvaadkunntthitknntthiirvknntthraavaaH| anavagataprathitaprathanavaibhava ! dUre bhava / bhavadvikatthanasya na hyatrAvakAzaH / na vayaM scivaayttaaH| jAnIhi mAM janyajAgarUkajanmijAtaprazamanazamanam / katIdRzAni dRSTAni balAni / draSTavyAni ca katItyabhidhAya sacivamabhibhUya ca pArzamavalokya yAhi malayavAta ! sajIkuru balamakhilamapi parapakSaparikSobhaNavicakSaNam / gaccha hemAGgada ! vividhavicitrapraharaNavicchuritaM samucchritakuJjaraketumaJjuzRGga tuGgaturaGgamataraGgitapuraHpradezaM romazAbhidhAnena sUtena samalaGkataM bhRGgarAjanAmAnaM vimatakesariNo raNarathaM sthApaya dvArItyAdideza / samAdizya ca svayamapi samIkasamucitaparikaraparimaNDitaH prAsAdazikharAdavaruhya ca dvAri sthitaM zatAGgamadhiruhya turaGgabalaparivRtassenAnazabdApitavAditrarasitamukharitaharidantaro niragAt / coditAzca sUtena turaGgamAstvekapada eva prabalAya vipakSAya tAvadevaM praNameti vRSaskandhaM zikSayanta iva kSititalanikSiptajAnutalAH nyapatannadhomukham / rAjyAdhikArAvasAnAvasarastvayameveti satkurvanniva dhRtazarkaraH pavamAno mAnoddhatamenaM savegamabhyujagAma / ko daNDaM kodaNDaM tvamitaH paraM vidhAtumiti cyutikAle ziJjinIninAdakaitavena nigadadivAcyavatAsya pANitalAt / vAmalocanAnAmitaH paraM te hRdayamevameva zokAtirekAtparisphuratIti sUcayadiva prAsphuradasya vAmalocanam / kASThAntaraprasRmaro nijapratApavaizvAnaro'pyalAtatAmupagata iva nyapatadabhito'lAtatatiH / azrauSIcchivAravamapyazivAravam / evamadhigatAnarthasArtho'pi sa vRSaskandho bhujabalAvalepAndhazca daivamandIkRtaprajJastvaritataramabhyapatatparabalam / abhipatati ca tasmitraNAGkaNaM samIkadidRkSayAhamahamikayA sthalAkramaNAya sasaMbhramamabhipatatAM suranikarANAM parasparabhASitaiH nibiDatarAnimiSasaGghasaGgharSaNacAlitabalArAtikaNThopakaNThaDolAyamAnasantAnasumamAlAsantAnanissRtacaJcarIkacayacArujhaGkAraiH vIravara
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 jayantikA NAgatagIrvANagaNikAgaNakaracaraNAbharaNaraNitaizca vAcAlitaM vibudhavividhavibhUSaNabhAsuramaNinikaramarIcibhiH pArijAtaprasUnaprakaraprasRmaracAmIkararAgaparAgapUgaiH bRndArakavArasundarInduvadanasandohakandalitamandahAsadyutibhiH paribhramaddIpravarNabhramaranikaraiH ca zabalitamabhavannabhoMkaNam / tadanu pravRtte cobhayato bhayAnake sAMparAyake kutracijjyAravavAcAlitaM kutraciddhanyamAnasaindhavasahasraM kutracidasidhenudhenukAvidAryamANadhenukAnikaraM kutracicchilI mukhajAlatirohitamArtaMDamaMDalaM kutracidAyodhanadhIrayodhacAturyadarzanapramuditAditeyasamudayaparivRSTamandAraprasUnavAsitaM kutracitparabalotpATitakuMta nibhe bhadaMtahati nihatAdhoraNasamAkrAMta kuMbhikuMbhapIThaM kutracidutpatatkabaMdhabaMdhuraM kutracinnipAtitapatAkAvitAnaM kutracit truTitazatAMgazataM kutracittaravAri nikRttakaMkA pahiyamANanRpottamAMgaM kutracinnipAtitAnAM kSititale caraNatalaniSpIDitAnAM bhUpAnAM tArataradInarAvamukharitaM kutracitparasparapraharaNasaMgharSaNaparisphuratsphuliMgaprakAzapuMjaM pathikajanamiva candrahAsapAtamUcchitaM bhAratayuddhamivArjunanizitazaranikRtta saiMdhavaM virATanagaramivopabhujyamAnAmiSapuSTavRkodaraM karNabhavanadvAramiva mArgaNavargavicchuritaM varSAdinamiva ghanapAtitaza ra saMkulamahIbhRtskaMdha syaMdamAnakIlAlapUritavAhinItaTaM vasaMtadinamiva palAzapakSivAcAlitaM saMdhyAMkaNamiva raktAMbaraM kalibhuvanamiva saMcaradvaMcakasaMcayaM suyodhanaghoSayAtrAdinamivArjuna tIkSNazarAnuviddhagaMdharvakulaM nagaramiva navonmiSanmahIpAlakSayaM davAnalamiva digaMtara prasRmaratIkSNatarahetijAlaM sara ivotpalabahulaM mathyamAnakSIrapArAvAratIramiva kAkolakaluSitaM virATabhavanamiva sadA sannihitakaMkacAlyamAnAkSagaNaM zizupAlahRdayamiva zUrajAtahananakutukaM rAghavabalamiva aMgada - maMDitaM grahaNadinamiva ketusamAkrAMtaharimaMDalaM kSapitAnekavigrahamapi vijRMbhamANavigrahaM AvirbhUtaraktAruNamapi vighaTitacakrayugaM raktAkSanAdapUritamapi piMgAkSanAdapUritaM vRSaskaMdharasavegaM raNAMkaNaM praviveza / -
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI praviSTaM ca sarabhasaM tataitassyaMdanena paryaTantaM kSapitAnekavipakSabalaM prakIryamANazaranikaratayA sahasrakiraNamivojjvalantaM taM vRSaskaMdhaM vilokya sa cAruvaktro'yameya syAtsa vRSaskaMdhahatakaH ; yajjananyA padepade abhihitaM durAtmano lakSaNaM tAvaditi manasi vicityoccaistiSTha re ! visrabdhadhAtuka ! tvaM tAvadurasileSvagragaNya iti nistrapaH paryaTasi ; nirmaryAda ! api nAma jAnAsi mAm ? api te zravaNapathaM vA kimahaM praviSTaH ? zRNu tAvadvimatakesariNaH putraH cAruvaktranAmAham / yadyasti dhASTaye dhanuridamAcchiyatAM matkarAdyathA purAsmatpituH karAtkaravAlaM; AyAhi apratihatamavehi sAyakaM madIyam / diSTyA dRSTigocaro'si / vilasatu raNadharaNiriyaM kravyagRdhnugRdhravrAtanizinataratroTikoTisamutpATitabhavaccharIraprasRmarasirAsaravisarapariSkRtA / zaravidAritaM parAnnapuSTaM bhavaccharIraM bhoktumapi pheravo'pi parAvartate ; yataH kRtaghnasya zarIraM iti / pralobhanazIla ! parastrIluMTAka ! kRtannatAyAste phalamidAnImupanatamiti jAnIhi zaTheti jagarja / tadavakarNya karNakarkazaM kaTuvarNavizIrNahRdayassa vRSaskaMdhastApasajanasamucitaveSaM parityaktabhUSaM kaTutarabhApaM dhIradhIraM caraNAbhyAmeva saMcaraMtaM nirvarNya taM bAlaM manasItthamarcitayat / haMtAyameva kiM vimatakesariNaH tanayaH ? jetA ca bhUpAnAmeteSAm / ka punarjAto'yam / kuto vaitAdRzo veSaH / kutra vAsmacchravaNapathamanArUDha eva pravRddhaH / syAdevaM ; nihate ca mayA tasminvimata kesariNi bhItA tadA kvApi gatA sA varamAlinI / sA tu tadA syAdApannasattvA / satyamidaM tatprabhavaH / tatazcAvagatamadudaMtena tena viracitaM syAnmahattaraM tapaH / ataH evAyaM tApasaveSaH haMta ! dhiganavadhAnatAM mama / ito gatAyA varamAlinyAH pravRttyadhigamAya naiva preSitavAnpraNidhIn / tayA tu dhRtadRDhasaMkalpayA bhavitavyaM manniSUdane / patimaraNe'pyadagdhahRdayA vidagdhA kutra vA nigUDhaM vyavasat / kenApi vaMcakena matpakSyeNaiva sAhyakRtA bhavitavyam / vaMcito'smi vidhi - neti ciMtAsaMtAnanizcalagAtre tasminvRSaskaMdhe, sa cAruvaktraH sasmitaM 53
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA 1 re ! kRtaghnaziromaNe ! kutazcitayasi ? kiM ciMtayasi ? kimanutapasi ? api nAmAnutApo'pi tvayi ? kRtasya phalamanubhoktavyamavazyam / itaH palAyitumapi na zaknoSi ? madvazago'si / pazya tAvatprathanaprAptaprathApramattapratyarthisArthapramathanasamarthaM praharaNamidam / nApyayaM pralobhanakAlaH / pradarzaya sAMparAyakasAmarthyam / sArthaya pRthulataraM bhujadaNDam / mitrakaralabdhajIvanassamupacIyamAnaspRhaNIyAvayavasannivezazca jImUta iva mitramevAbhibhUtavAnkila ! mamedAnImAzugo'yamAzuga iva jImUtaM dUramutsArayati bhavaMtamiti vyAharanneva prAhiNodvANamekam / praNihitazca vipakSatakSaNavicakSaNo bANo vivardhitazoNito babhUva / tadanaMtara mubhAvapi bhayAnakAvasthUlalakSAvaMgacchedakRtAdarau ca bhayAnakAnIkinInAyakau kopakaSAyitakanIniko guNAkRSTamArgaNasannidhApitakarNau gRhItavinatadhanvAnAvapi vijRMbhamANAnekaphalau vimuktopacIyamAna zilImukhadhvAnAvapi kramavyatyayaparihRtazilImukhAdhvAnau spardhayoddhatau yuddhamatanu tAvatanutAm / tadanu sa cAruvaktro jyAnunnairvAjibhireva tasya vRSaskaMdhasya syaMdanavAjino jyAmadhizAyayAmAsa / sAyakayugalenAbhAMkSItsArathimanorathamiva vRSaskaMdharathamapi / sahasA sAyakAbhyAM sUtaM zarAsanaM ca nirjIvamapAtayat / atha sa vRSaskaMdhastu khaDgI khaGgIva visRSTasAdhvasassanirghoSamabhipatanprakaTayaMzca sAMyugInatAM paribhrAmitamaMDalAgratayA tadvilayAveSTita iva dhUmayonisahasA samAsasAda cAruvaktrasamIpam / tadA tu cAruvaktro roSa - lohitavaktro nistriMzasya tasya nistriMzaM zakalIkRtya nizitamukhena zilI - mukhena haste gRhItatatkaMzahasto vihastaM natamastakaM nirastasamastadhairyamanAhata sarvazastraM vRSaskaMdhaM kRtAMjalibaMdhaM balAdaparAMgavalitabhujayugalabaMdhaM vidhAya nayA sasmitamitthamakathayat / tiSTha re ! paradAraparigrahalaMpaTa ! kedAnIM nilInA tavAnukAmInatAprathA ? kvavA gatA te sAMyugInatA ? kimu bhagnA sApyasilatayA samamurasilatApi ? durAtmanniti bahudhAvahelayansenA 54
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI patisAtkRtya kRtyAkRtyavivekazUnyaM prakAzitadainyaM tamenamAnaya nayahInaM kSipramasmatpaTAgAramityAdideza / tadanvAyodhanAmaryAdacAturyAvalokanakaMdalitAmaMdAnaMdaissAdhusAdhviti tAratAraM vyAharadbhirdiviSadbhissahastatAlaM vikIrNeSu syaMdamAnamaraMdalubdhamiliMdeSu mandArakusumasaMdoheSu bhavAnevAsmabhyamAnaMdapradAteti rolaMbajhaMkArakaitavena nigadatsu syaMdamAnAnaMdajalaviMdudaMtureSu cAruvaktramastakAjighrAsayA devanayananikareSviva nipatatsu cAruvaktrazirasyanupadameva bherIpaTahapaNavAdivAdyaninadaissamuccAlitaketudaNDapaMDakiMkiNIkaNakaNaraNitaizkadaiva kRtatAlazabdairudbhaTabhaTATTahAsairaho ! cAturya cAsvaktrasya / hanta ! dhairyam / bata ! zauryam / aho ! pttutaa| hanta ! lakSyavedhananipuNateti parasparabhASamANabhUpAlAlArjayaghoSaizca vidAritamiva bhuvanatalam / vighUrNitA iva kulAcalAH / vikSobhitA iva mahodadhayaH / pracAlitamiva vanatalaM pAtAlaphaNipatiphaNAmaMDalaJca / pihitAnIva dikkuMjarakarNatAlavivarANi / vAcAlitAnIva nAkalokasaudhavAtAyanavivarANi bbhuuvuH| tadanu cAruvaktro jananIsamAnayanAya katipayabalaparivRtAM kanakamayI zibikAM vibhItakanAnA senApatinA samaM daMDakAraNyamadhyavartinI guhAM prati prAhiNot / saMpreSya ca vijitanikhilanarapaticakraH vimatakasaritanayazcAruvaktraH zvaH pravekSyati vaijayantImiti ghoSayitvA nivedayatu bhavAnporebhya iti vinayAvanatamaulimAdideza malayavAtam / Adizya ca pravizya svaM paTavezma bhaTairAnItaM trapayAvanamitasvedabiMdutArakitavadanaM kimadhunA karotIti bhiyA vepamAnaM nirgalitamAnaM taM vRSaskaMdhaM samupalabhamAnaH kSititala eva samupAvizat / upavizati ca tasminsarve'pi bhUpAlAH bhUtale eva tamabhitastadAjJayA nyaSIdan / itastAvatrasthito vanyavartmanA sainyaparoto vibhItakastatratatra daMDakAraNye pratiguhaM pratiziloccayaM prayAsenAviSyAnviSya krameNa kathamapi varamAlinIguhAparisarasaraNimAsasAda / sA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA tu varamAlinI daMDakAraNyazaraNyA samAkarNya balakalakalarasitaM guhAyAH bahirAgatya samunnatamadhiruhya zilocayazikharaM vilokya ca dUrAdApatattadvalaM bhayavihvalAbalA vepamAnagAtrayaSTiritikartavyatAmUDhA manasyevamaciMtayat / hA! hatAsmi / hanta ! mamaiva mArasukumAraH kumAro vipakSarukSakSuraprakSatakomalazarIraH bhavet / anyathA kathaM sainyamidamApatet / iha sa tu sAMyugInaH khalu durAtmA raMdhrAnveSI vRSaskaMdhahatakaH / hanta ! sa tu bAlamenaM svAyattaM vidhAya hiMsAM kRtvA tanmukhAdavagatamadAvAsakaMdaro bhavet / athavA nihatya taM majighRkSayA samAyAti yAtudhAna iva / hanta ! kathamanubhUto niSUdanAvasare vatsena kleshH| kimazarIriNI vANyapi nirarthakA ? kathamitaHparaM kSudrasya karahRdayasya tasya vazavartinI bhaveyam ? iti bahudhA vicitya duHkhabharagadgadakaNThI aMba! bhUtadhAtri ! dehi me vivaraM maMdabhAgadheyAya / hA! niyate ! yatase kimu kAMtArAdapi kAlayitumekAkinI mAm / hanta ! vaihAyasasya kimidameva phalaM bhASitasya / tatpratyayAdeva rakSipyati putro mAM kaMpyati zatru vijitya ca punarapyAsAdya hRdyamukhAraviMdo mAM prAsAdaM sAdaraM neSyati iti bahuvidhasaGkalpakalpanAparaMparayaiva mayA nirbhAgyayA yApitaH kAlaH / bata! nAyAtaH tanayo vinayojjvalaH / hA! vatsa ! cAruvaktra! kathamivAnubhUtA bhavatA bhayAnake sAMparAyake saaykhtivednaa| kathamiva bhavettadA ramaNIyamAnanaM nizitatarazaranikaravizIrNasya te| vatsa ! tadadhunA smRtipathamadhirohati / saMgrAmaprayANAtyAgAsAdya mAM maMdasmitAkuritaruciraradanamarIcikiMjalkaM yanmanoharamAnanasaroruhaM prAdarzayaH / hA! cAruvaktra ! kvAsi ? kathamasi vihAya mAmekAkinI kaanne| kimu pitRdidRkSayA gato'sItyaticapalacittatayA vAtsalyAviSkRtahRdayatayA ca bahudhA vilapantI premAtizayanAzubhameva bhAvayantI ciramanubhUtakaSTatayA kaSTameva viciMtayantI strIsvabhAvatayAtitarAmadhairyamevAropayantI kApi gantumapi sthAtumapi nitarAmanIzA sAdhvasAtirekAdadhatamaH praviSTeva tatratatra skhalantI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI 57 samavaruhya mandaM mahIdhrazikharAttasyAmeva guhAyAM nizzabdA nililye| sa tu vibhItako gahanamabhito dattadRSTiH paryaTannanviSyAnviSya pratikandaraM pratisarastIraM pratimahIruhamUlaM pratipratAnanIgulmamanavalokya ca tAM varamAlinI nIraMdhranamerutalabahulopakaNThatayA alabdhadivAkaramarIcinicayapravezAvakAzAM kSititalanihitanArikelakamaNDalu zaMkulaMbitadhavalacelAM darbhAsanasanAthAM ekadezanikSiptakRSNAjinabhastrikA kandamUlaphalakalpitaikadezAM vratamAcaraMtI tApasImiva vilokya tAM guhAM bhavedatra sA tu varamAlinIti vicitya nAtidUra eva visRSTanikhilabalaH mRgendra iva svayameka eva prAvizattAM guhAm / samupasthitamavalokya ca taM vibhItakaM sA varamAlinI vepamAnA vaivarNyadInavadanA hanta ! kathaM sannihita eva pApo'yaM / kimadhunA kartavyam / kutra vA gantavyam / kimadya karotyayaM na jaane| hA ! rukmiNIjAne ! tvaM khalu durAtmanA duzzAsanenApahriyamANadukUlAM parAdhInAmAkrandantIM dInAmapAlayaH pAMcAlIm / ahamapi labdhapAMcAlikAdazAsmi / vivazAsmi / pAhi mAmanAthAmiti rudatI vibhItakamabhASata / tAta ! kastvam ? kuto vA ghorataramidaM kAMtAramabhyAgato'si ? samupalabdharAjavAlabhyaH prabhumanassaMtoSasaMpAdanaikatAna iva lkssyse| na hi kimu mayi duradhyavasAyaH ? abalAhamanAthaikAkinI nirAzrayAraNyavAsinyasmi / pAtivratyarakSaNAyApinAma na mAmanukampase ? satyamAvedaya / kutassamAgato'si ? dayayA nivedayeti / tadavakarNya tasyAzca tAdRzImavasthAM vilokya sa vibhItakaH kRtapraNAmo baddhAMjalipuTassavinayaM sthitvA ca nAtidUre devi ! na bhetavyam / vibhItakanAmAhaM senApatiH vRSaskandhasyeti nivedayaMstatrAMtare strIsamucitamatitayA kAtaryAcca hA! vatsa ! cAruvaktra ! kIdRzImavasthAM pratipanno'si ? mahadidaM kaSTamiti tAratAramAkrandantI mUrchitAM tAM varamAlinIM vilokya krameNa sAvegaM sasaMbhramaM ca celAMcalena vIjayannaciMtayat / aho ! cakravartimahiSyapi mahatImIdRzImavasthAmanubhavati / hanta !
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA daivavilAsitam ! kovA jAnAti kadA vA kathaM vA patiSyati dvandvaparaM pareti / purA kI haganubhUtamanayA rAjyasaukhyam / kIdRganubhavatyadhunA daivadurvipAkAdduHkhamiyam / hanta ! agre kathamanayAnubhokSyate ca / ko vA zaknoti nirNetumidamitthamiti / daivAdhInaM kila jagadakhilamapi / hanta ! vicitro hi jaganmohaH / yadApadi sarveSvapi viSayeSvasthiratA saMpadi ca sthiratA jnairaaropyte| vastutaH asthirameva sarvam / tathAhi sa tu vRSaskandho nihatya ca vimatakesariNaM viSayasukheSu sthiratAM bhAvayantImenAM niSkAsayAmAsa nagarAt / idAnIM tu cAruvaktro rAjye sthairyamAzaMsamAnaM mAnoddhataM taM vRSaskandhaM nirjitya sarvamapyapajahAra / ato daivavilasitasya vetti na ko'pIti viciMtayan ziziropacAreNa tasyAssaMjJAmudapAdayat / labdhasaMjJA ca sA varamAlinI maMdamutthAyApi kuzalI ? vatsazcAruvaktro dayayA nivedayetyaprAkSIt / pRSTazca sa senApatiH devi ! samAzvasihi / kuzalI vRSaskandhasya jetA madhyamalokasya ca netA bhavatyAH putrazcAruvaktraH bhavadAgamanamevAnupAlayati / tadAgacchatu bhavatI; zibikAmenAmadhirohatu / Anandayatu tanayanayanayugalam / pazyatu bhavatI tanayamukhakamalamiti nyavedayat / 58 nizamya ca tadvacanaM varamAlinI tAta ! kathamiva tathyamityavagacchAmi bhavadvacanam / duritakarmaikatAnasya tasya vRSaskandhahatakasya daurAtmyamanuciMtya duHkhabharajarjharitahRdayA bhavAmi / niravalaMbanAsmi / kadApyasaMstutaM bhavantaM kathamivAsmatpakSyamiti pratyemi / tadapasara dUraM ; nAhamArohAmi zibikAmimAmityabravIt / tadA sa vibhItakassavinayaM baddhAMjalipuTaH devi ! yadyahaM narAdhamasya tasya vRSaskandhasyAdezAnurodhI tadaiva balAdbhavatImAropayeyaM zibikAmenAm / yadA ca bhavatI gatacaitanyA kSitizAyinI paravazA tadaiva zAyayeyaM bhavatIM zivikAyAm / yadyapyanubhUtAparimitaduHkhatayA jagato vaJcanAbahulatayA janAnAM kRtaghnatayA ca bhavanmAnase tAvadIdRzI samudetyacikitsyA vicikitsA / satyamAvedayAmi /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI naivAvakAzo'tra taadRshsNdehsy| kiMcedamabhijJAnaM sudUramutsArayati te vicikitsAm / yatte putreNa tapasaH pratinivRttena bhavatsannidhau pratijJAtaM nRzaMsaM taM vRSaskandhahatakamahatvaiva jIvagrAhaM gRhItvA bhavacaraNasarasijayoH pAtayiSyAmIti / tathaiva kRtavatA mahAtmanA tava putraNa preSito'ham / kiMcApi smarasi ? citAzrayAzapravezAvasare samudIrNAmazarIriNIM vANIm / etadudaMtanivedanena vilaMbhaya mama jananImityabhihitaM cAruvaktreNa / tadidAnI bhavatputreNaivAjJaptastvadAnayanAyAgato'smi / tadUrIkuru zaMkAmalaMkuru zibikAmiti praarthyaamaas| ___ evaM prArthitA ca bahudhA visrabhavitastavicikitsA harSabharakaMdalitAzrujalabiMdumAlinI sA varamAlinI hanta ! asamIkSyakAriNyA mayA tAvadAzaMsitA mudhaiva vatse tasminnamaMgalaparaMparA / yadabhidadhati vibudhAH striya evAzeSAnayati / tattathyameva / dhigIdRzIM mAmazubhodarkasaMtarkakarkazahRdayAmiti bahudhA viciMtayantI pramodabharakaMTakitakapolaphalakA vinamitavadanA saMstutAbhirmugdhAbhirlubdhakavadhUbhissabASpaM kathaMkathamapi labdhAnumatiH sannihitAM zivikAmAruroha / Aruhya ca samupaviSTAyAM tasyAM vidhAya ca tAM zibikAM dhavaladukUlAvaguMThitAM parijanAH ninyuH tAM paTakuTIropakaNTham / tadanu vibhItakastvarayA balaparivRtayA zibikayA saha cAruvaktrapaTaniketanasakAzamAsAdya, - "niravadyamAcaritaM kila karma bhavatA / mahatI bhItiH khalu duSkarmaNi / na hi kimu manAgapi tvayi dhrmcyutiH| nanu bhavatA jagatIha mahatI kiirtiraarjitaa| nirjitA hi bhujabalena vasumatIyam / vilabdhe suhRdi prakaTitavilaMbho'si / nayavidAmagraNIrasi / jaMbuka ivAnyopabhuktojjhitamAmiSamabhilaSasi / na punarpagendra iva svaparAkramArjitam / duritakabhAjana ! nikhilajanavigarhita ! api jAnAssazastravazyaM kiMtu zAstravazyaM paralokam / nistrapa! bhavatastAvatparadAraparigraha evAvadAtaM karma ; devatAsaparyA,
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA stpurussshvaasshc| tAsAM parayoSitAM darzanameva darzanadarzanam / tAsAM udaMtazravaNameva purANetihAsAdikathAzravaNam / tAsAM smaraNameva pavitraharicaraNasmaraNam / tAsu rtirevaapvrgH| tatrApi visandhamitrabhAryAyAM nirargalo'si ? yadi te jananI jIvitA bhavet sApi jAyA bhavitavyA / dhiganavadhAnatAM vidhAtuH / yattava kRte bhuvanamaMDalamakhilamapi naivAsRjalalanAmayam / vaidheya ! kathamiva pragalbhase yodbhumiha viSayagrahaNalaMpaTAnindriyahayAnmanaHpragraheNa vshiikrtumsmrthH| kiJca manobhavaparavazasya tavedamapyucitam / yadAtmapoSakasya manaso'pyapahartA kAma ivAsmattAtAnujIvI bhavAnapi tameva nihatavAn / atra tAvanniyo naasi| sa tu me pitA niMdyaH / yastAvadAbAlyAdAtmanirvizeSa pApinaM tvAM possyaamaas|" iti bahudhA vepamAnaM samanubhUyamAnAvamAnanaM tamanatidUre sthitaM vRSaskandhamasakRdupAlabhamAnaM sAmaMtanikhilanarapatiparivRtaM cAruvaktramadrAkSIt / ___ dRSTvA ca savinayamupasRtya kRtAMjalipuTo deva ! samAgatA devI bhavato jananIti nyavedayat / tadanu viviktaM pArthavarti vasanodavasitaM pravezaya jananImiti vibhItakamabhidhAya samutthite ca tasminsarve'pi satvaramudatiSThan / samutthitazcAruvaktraH tvaritataramAnaya tamavinItamenaM tatpaTakuTIramiti bhaTamAdizya visRSTasakalarAjalokaH svayamekAkI pravizya ca mAtuH paTakuToraM sutamukhakamalAvalokanakutUhalinI jananImapazyat / dRSTvA cAMba ! parAjitArAtizcAruvaktraH praNamatIti pAdayoH patantaM taM putramutthApya bAhulatAbhyAM sA varamAlinI dRDhataramAzliSya parAmRzya pANitalena zarahatikSatAnyaMgAni vatsa ! ciraM jIvetyAghrAya taduttamAMgamamaMdAnaMdasiMdhutaraMgaparaMparAbhihatevetikartavyatAmUDhA bASpasalilaprakSAlitakapolastanamaMDalA vatsa! apinAma hatassa pApaikatAna ityaprAkSIt / pRSTassaH mAtaH ! jIvati sa nRzaMso bhavaccaraNasarasijanakhamayUkhodakadhArAmavagAhya zirasAsmAnaM pAvayitumiti nivedayan svayameva stokamiva dvAradezamAsAdha
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTAbhyAmasakRtparigRhyamANamapi trapAbharAtpadepade cyavamAnaM galitamAnaM muhurmuhurnudyamAnaM yAhiyAhIti pratipadaM coditamapi grAmadevatAyai balyartha nIyamAnamajamiva dRDhanihitAvaSTabdhacaraNaM nizcalaM tiSThantaM taM vRSaskandhaM vilokya krudhA bhRkuTitabhUlatassvayameva sarabhasamanudhAvya dRDhamuSTigRhItatatkezapAzo gaccha re ! vaidheyeti balAsudanvaramAlinIpaTAgAraM prAvezayat / pravezitasya tasya pApino darzanamAtreNa smaraNapathAdhirUDhanijaramaNamaraNatayA samudbhalatkaduSNabASpadhArAparibAdhamAnAdharA dharAtalamavalokayantI nizzabdaM rudatI varamAlinI sagadgadaM vatsAbhIkaM bhIkaramabhikaM taM kSipramapasAraya mannayanapathAt / etaddarzanena sa eva samayassmRtipathamadhirohati / yatsamaya nikRttabhavapitRkaMdharArudhiradhArAruNitadharAsidhenukApANirakaraNo durAtmA daMDadharacaMDatararUpo'yamanAthAyA me hRdayaM jaritamatAnIt / kimarthamadhunApi nAyaM prANairviyojitaH ? na kAryoM hi zatruzeSaH / iti dInadInA akathayat / tadavakarNya cAruvaktrassavinayamaMba ! mA bhUdayaM durAtmAbhiko raNazirasi nizitazaranizArito vIrasvargamAsAdyAnavadyarUpaspRhaNIyApsarogaNapariSvaMgapAtramiti mayA jIvagrAhaM gRhItaH / iti nigadangalahastikayA vihastaM taM balAtpAtayitvA jananIcaraNasarasijayoH khayameva satvaramanInayannijadUSyam / tadanu zvaH kalya eva pravekSyati nagarI cAsvaktrastadalaMkaraNIyA vaijayantItyuddhaSyatAM bhavateti pArzvavartinaM vibhItakamAdizya pravizya ca nijapaTaniketanaM tairnarapatimiH parivRtaH samupavizya ca cAmIkaraviSTare tAstAH nijadaMDakAraNyavAsakathAH vRSaskaMdhopAlaMbhagarbhAH kathAzca vyAharanvRSaskaMdhAnugataparihAsavArtAbhirhAsayanmahIpAlAnkAlamatyavAhayat / athAMzumAlI bahujugupsAkarAM draSTumapArayanniva raNadharaNiM samAzritacaramagiricaramasAnuraruNakiraNAruNitaramaNIyavicitragandharvanagaratayA svacchatarAkAzadarpaNe vicitrataravidAritAnAM raNAMkaNanipAtitAnAM rudhirasiktA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 jayantikA vayavAnAM prANigaNAnAM pratibiMbabhrAMtimupajanayanvaruNAya cAruvaktrajayavAtA nivedayitumivAvatatAra varuNalokam / avatarati ca mArtaDamaMDale nAtidUravartinyA vaijayanyAH prasmaraspRhaNIyamaNidIpagaNakiraNadviguNitadIptipramItanRpatibhUSaNaruciramaNiprakaraviccharitatayA nijavallabhasadRkSacAruvaktravaktradidRkSayA kSoNItalAvatIrNatArAnikara iva, raNAMkaNe tatratatra khaNDitagoiMDazuMDAdaMDapaMDaraMdhrapraNAlikAgaladrudhiradhArAgalagalaninadaizzoNitasrotaH plavamAnaturaMgamakhalInavalayagaNasaMgharSaNakaNakaNarasitairasthipaMjaracarvaNaikatAna - vRkatIkSNadaMSTrAkaTakaTAtkAraiH palalAtilubdhapheravadUrAkRSyamANaturagajaMghAkAMDayugalatayA parasparatADyamAnakhurapuTaraTaraTaraTitaiHzunakacaLamANakravyakacakacAtkAraiH pizitAtigRbhatayA zarvaryAmapi sthitAnAM gRdhrANAM dRDhataracaMcupuTasamAkRSyamANakhaMDyamAnadhamanijAlacaTAtkAraiH mastiSkamagnakaMkatroTipuTAkRSyamANadInapheravArAvastRSitavetAlAMjalipuTapIyamAnarudhiracUSaNanisvAnaizca vAcAlitAyAM rajanyAM cAruvaktreNAbhyanujJAtAssarve'pi rAjAnaH prAvizansaMvezAya nijnijpttveshmaani| tadanu saiMdhavebhyaH pacyamAnaharimaMthakAnAM kramelakacaLamANaniMbapatrANAM siMdhuragrasyamAnasalakIpalavAnAM bhaTavargakAthyamAnodanAnAM ca citragandhairvAsitamabhavacchibirAjiram / ____ tatazca bhukteSu sarveSu kSititalanikhAtakuMtayaSTipaMktighaTitadIrghapRthurajjuniyaMtritazirodhicaramacaraNeSu niSkaMpazravaNaprotheSu stokamiva kuMcitaikakhurapuTeSu nizcalalaMbitavAlakalApeSu vipulanIlakaMbalAvaguMThitagAtreSu ghoTakapaTaleSu viTapimUlAveSTitazRMkhalAbaddhacaramacaraNastaMbheSu nizcalakarNatAleSu AkSititalalaMbitazuMDAdaMDeSu nidrAvidrANeSu sAmajavrajeSu paryAyeNobhayato DolAyamAnAdharapuTaM korakitocchUnanayanapuTaM ca romaMthAsakteSu kSititalazayAneSu kramelaMkaSu tatratatra samAstIrNaparyANaparaMparAmadhizayAneSu raNAMkaNapramItAtmabandhuputramitrabhAgineyAdijanasmaraNaparasparabhASaNadUyamAnepu yodhayUdheSu rathAnyantaraprasupteSu rathikeSu paTamaMdire susukhaM narapatiSvanubhavatsu
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI 63 nidrAM niniMdra eva ca nijadurdazAciMtAparaMparAvyAkulitamAnase vRSaskaMdhe pratiyAmaM kramazo nalikA bhujaistataitaH paryaTadbhiH rakSipuruSairabhirakSyamANe ca zibiradeze cAruvaktro nijajananIdUSyamAsAdya parijanaparikalpite talpe zayAnaH pArzvavartini zayanIye zayAnAyai jananyai nijajaitrayAtrAvArtAM kathayaneva vibhAvarImanArUDhanidra evAtyavAhayat / atha saptasaptirmRgayuriva pradhAvitaturagaH kharvetara pUrvaparvatavartmanA aMtarikSakAMtAraM pravizya tatra vilasaMtamRkSagaNaM vinAzya nijanizitakara bhalaiH raktAkulitamatAnItprAMtadezam / prAdurbhavati gabhastimAlini, karAJcalaparimRSTAkSiyugalAnAM jRMbhAvivRtavadanakuharANAM kRtAMgabhaMgAnAM uttiSThatottiSThateti prasuptAnprabodhayatAM yodhAnAM bhASitaissamuddhUyamAnadharaNitaladhUlidhUsaritazayanIyaphaTAtkArairasakRnmUtrazakRtkardamitakhurapuTakuTTanamthapuTitAvanitalAnAM samunmIlitasphItanayanAnAM phutkAraparisphuratprothAnAM samuddhIvANAM vAjinAM heSAghoSaH, prabuddhAnAM karNatAlatADyamAnagaNDamaMDalAnAM mandAMdolitagAtrANAM muhuzzuNDAdaNDA va kIrNa tuhinazIkara zizira nalapUlikA kaluSita kumbhapIThAnAM staMberamANAM ghaMTATaMkAraiH suptotthitAnAM bubhukSayAbhIkSNaM parijanAnItaniMbapatrasaMbhArabaMdhura pradezavivalitAyatakaMdharANAM jRMbhAvasAnapralaMbamAnAdharoSThapuTAnAM kramelakAnAM kAhalasaMkAzakaMThatAra nisvAnaiH, kuToreSu zayAnAnkSitIzAnprabodhayatAM vaMdinAM stotrajAlaiH ca skaMdhAvArAjiramA pUritamabhavat / utthAya ca sarve'pi niMbazalAkA dhAvanadhautadaMtAH salilaprakSAlitamukhamaMDalAH anatigRhotAbhyavahArAH hayAnharimaMthakairdaM tAvalAnikSubhArairuSTrAnnibapatraiH lavaNaizca vidhAya prazamitAzanAyAnutsavasamucitAnalpAkalpapariSkRtAMzca svAnuguNAlaMkarAlaMkRtAssainikAzcakAzire / narapatayo'pi parijanadIyamAnodakakSAlitamukhakamalAH nirvartitasnAnakriyAH parigRhItAbhyavahArAzca hArAdimanohara - pariSkAraparikarmitAH bhujiSyAjanadIyamAnatAMbUlAdAnamoditamAnasAH purapravezotsavakRtAdarA rejuH /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA itastAvadvaijayantyAM marunmAlassacivavaraH sAcivyasamucitAlaMkArAlaMkRtaH malayavAtena samaM samupavizya syaMdane nijabalAnugamyamAnaH kAbhizvidvividhavicitrAbharaNabharitabhAsurazAtakuMbhabhAjanavirAjamAnapANipallavAbhiH kAbhizcinnarapatibhogyaguMbhitamanoharasumanohArasaurabhabharasannihitacaJcarokacayazaMkAra - mukharitapatrabhaGga-taraMga kamanIyatapanIyasampuTakamukhava layaprotakUrparAbhiH kAbhizcitsitadUrvAsitakusumakalita lAjapuMjadhavalitakaladhautapAtrAMcitakara kisalayAbhiH kAbhizcitsuvarNatantusantatikalpitavicitrapatrabhaMga bhAsuraparyaMtairanekadhA punaruktIkRtaiH vividhavarNadarzanIyaiH kauzeyairalaMkRtazayakuzezayAbhiH kAbhizcitkanakakalazodaratalavinihitakarakamalatayA bahiH prakaTitAbhyaMtaravinihitapallavaikhi vizadatarakusumAveSTitakaNThairelAkuMkumaghanasArapaTIrAdidravyadivyasaurabhasambhRtAMbhaH pUrNaiH nArikeraphalapihitamukhavivaraizzAtakuMbhakumbhaiH parimaMDitorutalAbhiH kAbhizcinmalayajarasa bharitakAMcanacaSakagrahaNavyagra kara kisalayAbhiH parighRtadhavalakomalakauzeyAbhiH tuMgapayodharakuMbhataTaDolAyamAnamauktikamAlAbhiH lAvaNyaspRhaNIyakomalatanuyaSTibhiH maMgalamayIbhirivotsava vaijayantIbhiriva cAruvaktravaktradarzanakutUhalAliMgitAMtaraMgAbhiH vArasundarIbhiH virAjamAnAbhyaMtaraiH katipayaizzatAMgaiH pariSkRtobhayapArzvaH yantravikIrNArNazzIkaranikarasiktena stokamiva vAmakUrparasaMdaMzitakSititalalambamAnanIvIkalApAbhiH avanamitapUrvakAyatayA skaMdhatalAdApayodharamaNDalaM laMbamAnAM kRSNabhujagabhogamasRNadIrghA piMDIkRta prasUnamAlAmaMDitamUlAM veNIM dakSiNabhujAdasakRccaramAMgadezaM prati nudantIbhiH kauzeyamayatayAsakRtsrastamudgamanIyaM muhurDolAyamAnavicitratararatnahAramaMDalamaMDitaM vakSojamaMDalaM nayantIbhiH vAmahastatalavinyastaraMgavallI bhAjanAbhistataitaH parispandanena raNaraNAyamAnanUpuragaNapariSkRtacaraNa paMkajAbhissAvadhAnaM dharAtaladattanistaralAyatanayanendIvarAbhirdakSiNapANipuMDarIkadalAgra kriyamANa dhavala mRttikA kSodarekhA rAjitayA prasRmarakaranakhararucirakiraNaireva viracayantIbhiriva raMgavallImAtmanaipuNyaprakaTa 64
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI 65 navyagrAbhiH paurasundarIbhiH vicitrapatramaGgabhaGgabhaGgayA raMgavallyA samalaMkriyamANena, visraMsitAnAM skaMdhAvArANAM dArusaMbhArapaTapaTalarajjujAlajaTilAni vastunyavaziSTaharimaMthakAdidhAnyAzanyAH goNIzca samahadbhiH kramelakairdaitureNa prAgeva cAruvaktradidRkSayA sakautukaM saMghazaH samAgatAnpaurAkramazaH sthApayituM tatratatra sAdibhiH pradhAvyamAnAnAM saiMdhavAnAM khurapuTaravamukharitenobhayapAkSititalanikhAtoccatara siMdhUrasudhApaTTazabalitastaMbhapaMkti ghaTitapatAkAdaNDanikaTanibaddharasAlapallavatoraNaparaMparAvitAnitena dIrghatareNa rAjamArgeNa prasthitazcAruvaktrapaTasadanamAsasAda / AsAdya ca kutra yuvarAja iti pRSTaiH parijanairitaita iti pradarzyamAnamArgo marunmAlo dvAradeza evaM zatAMgAdavatIrya rathebhyo'vatIrNAbhirvArAMganAbhissamaM puraskRtamalayavAtaH prAvizatpaTamaMdirAbhyaMtaram / pravizya ca niSaNNaM cAmIkaraviSTare cirakRtasnAnavidhi parijanavizodhyamAnajaTAjaTilapATalakuTilaziroruhaM vizadAMzukAvaguMThitazarIraM dugdhAbdhikallolacchaTAvicchuritamiva mandaraM saundaryarAzimiva puruSatAmApannaM taM cAruvaktramadrAkSIt / dRSTvA conmIlitalocanapuTe vismayastimitamAnase tasminmarunmAle nAtidUra iva sthitvA aho ! saundaryamaho ! saukumAryam / hanta ! komalatA ! bata! lAvaNyam / adbhutataraM gAMbhIryam / sadyassUryamarIcivikasitanavasahasrapatrapatravizAlaM nayanamasya pizunayati cakravartitAM ; dhanyA khalu rAjyalakSmIH ; yatassatatamapi sevate kumAramenaM vallabham / hanta ! rUpamasya viloDayati puruSANAM ca hRdayaM kimuta strINAM? darzanAdasya muhyati me manaH / jahAti locanaM nimeSaspaMdanam / yadi pazyeyuH lalanAH sazarIraM manmathamiva enamanupadameva muhyeyurunmattA bhveyuH| haMta ! vimatakesarI tAvadIdRzaM putramanavalokyaiva kAlavazaM gataH / vayameva sukRtinH| dhanyA vrmaalinii| samadhigatabhAgyAH prjaaH| yataH prAptavAndiSTayA svakIyaM rAjyaM so'yamiti ciMtayati sati, stokamiva malayavAtaH cAruvaktramupasRtya baddhAMjalipuTa J-9
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 jayantikA ssavinayaM deva ! devaiH bhavattAtapAdaiH maMtripade abhiSikto'yamamAtyavaro dvijottamo marunmAlanAmA bhavadikSayA bhavatsannidhimAyAta iti vijJApya virarAma / tatkSaNamevotthAya cAsanAtsavinayaM vimatakesaritanayazvAruvaktraH praNamatIti praNipataMtaM taM kumAramutthApya dobhyAM marunmAlo vijRbhamANavAtsalyasamAzliSTAMtaraMgatayA itikartavyatAmUDho bhadra ! tAta! kumAra ! cAruvaktreyanulapan parirabhya dRDhataraM zirasyAghrAya ca amandAnandakandalitabAppaprakSAlitatatkezapAzaH parAmRzannasakRttaduttamAMgaM gadgadadamyamAnaskhaladakSarairbhASitaiH kumAra ! diSTyA vardhase / naiva vimatakesarivaMzakarIro'pi iti nizcitya duHkhitasya mama mAnasaM tasmAdyattvameko jAta iti tadevAnaMdayati / tatrApi yadvAlye eva vijitanikhilabhUmaNDalo'sIti tadadhikataramAhlAdamutpAdayati / tatrApi yadrUpaudAryAdisadguNAnAM vidhAtrA pAtrIkRtaH iti tattu taraNAcArya iva nitarAM pramodapayonidhau majjayati plAvayati ceti nigadansabASpaM kumAra ! bhavatpiturAbharaNajAlamidam ; rAjayogyamaMzukamidam ; mAlyamidamamUlyam ; bhavatA tAvadetadakhilamapi aMgIkaraNIyaM ityabhidhAya virarAma / tatazca sa cAruvaktro nirvAbharaNajAlamazrukaluSitalocano'ntavilasanmakara iva padmAkaraH kSaNamivAvanatamukhaH sthitvA trapayA kiMcidavanamitamukhapaMkajAbhiH kRtamaMdahAsatayA stokamivonnamitakomalAruNakapolaphalakAbhiH apAMgavIkSaNenaiva karNamUlAvataMsitanIlotpalAbhiH pANipallavakRtojjvalapUrNakumbhavilasannijapratibiMbakaitavenAtmAnamivA'rpayantIbhiH vAranArIbhiH puraH prasAritAn suvarNapUrNakumbhAnspRSTvA pANibhyAM parijanasamupanIte samupavizya ca tapanIyapIThe marunmAlamapyanyasminpIThe samupavezya ca tanmukhasaundaryAvalokanAMtarjAtamanobhavadrumapallavAbhiriva savibhramaM parasparasakhIjanamukhAvalokanajanitalajjAruNavadanAraviMdAbhiH kSaumAcchAdanena
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI ____67 tatsukumArazarIrasparzakandalitapulakanikarAnasakRdapavArayantIbhiH kapolaphalakodvamatsvedakaNikAzcelAMcalenAbhIkSNamapanayantIbhissmaraparAdhInAbhiH kRcchreNa miyA ca svAyattIkRtahRdayAbhiH sAvadhAnamalaMkurvatIbhistAbhirvArasundarIbhiH samalaMkRto rAjyalakSmIpANigrahaNAyAvatIrNaH puMDarIkAkSa ivaaraajt| marunmAlastu kumAra ! ka te tapakhinI jananI / yA ca niliMpadhunIva vanAdhvanInA pAvanIkRtavanItaTAvanI ratnagarbhava bhUpAlapAlitA nijodaradhRtanAyakaratnA ca kuMtIva pativirahAsahiSNutayA parityaktarAjyasukhA, dharmapathAnugArjunabhImavrataikatAnA ca / balavatI me tadidRkSeti papraccha / pRSTazca visRSTaviSTarazcAruvaktraH pravizya marunmAlena samaM mAtRpaTakuTIraM kRtapraNAmo'mba ! asmatkulayogakSemadattadRSTiramAtyavariSTho bhavaddidRkSayAyAtaH ityavadat / varamAlinI marunmAlamAlokya locanayugalagaladamitAzrusalilakSAlitakapolaphalakA kimapi kimapi gaditukAmApi duHkhabharaniruddhAkSarA vilApameva sallApapade samabhiSicaMtI praNipAtamAtradarzitAdarA dharAtaladattadRSTiH tsthau| marunmAlastAvadenAmIdRzI nirIkSya zokabharAbhibhUto'pyaparityaktapuruSasvabhAvo damitAmitaduHkhatayA kaMThataladamyamAnAkSaraH kathaM kathamapyamba ! yadyapi vAcApyavarNanIyaM duHkhamanubhUtavatI bhavatI / tathApyadhunA abhidhIyamAnamavadhAraya madIyaM vacanam / iha jagati labdhajanmA ko'pi niraMtaraM sukhaparaMparAM naivAnubhavati / kiMcAnubhUyamAnaM tadapi duHkhasaMvalitameva / yadiha niraMtaraM ciraMtanasukRtavizeSAdviSayabRndamanubhavati ko'pi sukhamiti dhiyA kRtAmitasukRtaH kRtI niratizayazarmanivezaM saudAmanIsamAnatanukAMtibhissurakAMtAbhiH kAMtataraM tridazAlayamitaH prayAto vAcAmagocaraM divyamanubhavannapi viSayasukhaM kSINapuNyo'haM punarapi pravekSyAmi martyalokameva iMteti ciMtayanniraMtaraM tato'pyuttamamadRSTacaraM viSayavrAtamitarAnu
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA bhUyamAnaM nirvarNya nirnivAryamAtsaryavizIryamANahRdayazca duHkhenaivAnubhuGkte svargasukhamapi / tadanavaratamapi sa eva sukhI ; yazca prazAMtamanAH manAgapyaspRSTAnya zubhadveSadoSastriviSTapamapi tRNAya manyamAno labdhatuSTirviSTarazravaHprakRSTapadapaMkeruhavinihitasvAMtaH kAlayApanaparo varIvarti / tadidAnIM dRgAsecakasaundaryaM nirAkRtazaMbarArisaundaryavaibhavaM vasuMdharAdhipabRMda vaMdyamAnacaraNAraviMdaM prAjyarAjyalakSmI praNayapAtraM putramavalokayaMtyatItAmakhilAmapi vismRtya klezaparaMparAM kumArazubhodarkAzaMsanaparA bhavatu bhavatIti nyavedayat / tadanu cAruvaktro'pyaMba ! sa zaTho vRSaskaMdhaH pradIpa iva svaprakAzamevAzaMsamAnaH svaprabhayA sakalajananayanamAvarjayanprapUrNa snehamapi kSapayitvA svAzrayamapi vinAzya svayamapi kSayiSNurabhavat / tatkimito'tItavRttAnuzocanena / sthitimidAnIMtanIM anusmaraMtI vismRtaciraMtanaklezaparaMparA bhavitumarhatIti nivedya praNipatya ca nijapaTaniketanameva marunmAlena samaM prAvizat / atha vibhItakaH pravizya viSTare niSaNNaM hIramaNikhacitamakuTamaMDitottamAMgatayA rohiNItArAdhaH pradezagataM sudhAMzumaMDalamiva mukhamaMDalamudvahaMtaM mRgamadatilakAlaMkRtalalATaphalakaM paTTabandhanakRte mAnarekhAcihnitamiva dadhAnaM hIrakuNDalaprakIryamANavividhabhAsuravarNasaMkIrNa kiraNagaNabaMdhuratayA samAlikhitendracApamiva kapolaphalakaM bibhrataM, marunmAlaM prati kimapi bhASamANatayA prasRmarAdharakisalayAruNimazabalitaradana rucibhiH vakSassthalavilasadgArutmataratnaM zAravarNamiva kurvataM bhujazikharavirAjamAnarAjyalakSmIpAdAMgadAbhyAmivAMgadAbhyAmalaMkRtabhujadaNDaM kanakamaya kavacAzliSTaM DolAyamAna pRthulamauktikamAlAlaMkRtaM vizAlaM vakSassthalamudvahantaM tanutaranirjharaparItasAnuM ratnasAnumiva pratyuptamarakatamaNimaMjulavalayAlaMkRtAbhyAM pANibhyAM caJcarIkaparigatAbhyAM kamalAbhyAmiva virAjamAnaM bhAsurairnavaratna - mayairaMgulIyakairvividhavarNakusumairnavapallavairiva pArijAtaM samalaMkRtAMgulipallavaM pratyuptAmalakaphalapRthulAmalamuktAphalayA caturazreNAnatyAyateneMdranIlaphalaMkena 68
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI samalaMkRtamadhyabhAgayA hemamayyA mekhalayA samAliMgitAvalagnaM samudtahAlAhalobhayapAIkandalitayA dhavalapRthulabuddamAlayA samAveSTitamadhyaM mathanakAlikaM dugdhAbdhimivAgulphAsaktena bhujagarAjanirmokanirmalena cAmIkarataMturacitapatrabhaMgataraMgaparyaMtena kauzeyacaMDAtakena maMDitorudaMDaM tanutareNa sarSapapramitabhAsurahIramaNimayena valayena aMcitadakSiNacaraNaM mRdulatarapAdapIThapratiSThApitavAmapAdaM naMdakumArakaratalamiva dhRtalaMbamAnagostanaM kauzikayajJavATamiva pratibhaTavigrahabhayAnakasubAI, himAMzumiva nakSatramAlAmanoharaM samIkanikaTadezamiva kaTakapariSkRtaM naMdanavanamiva haricaMdanAMcitaM, vasaMtamiva tilakopakaMThaparibhramaamarakaM cakravartinamapi kaMcukinaM cAruvaktramapazyat / dRSTvA ca kRtAMjalipuTaH sa vibhItako deva ! sarve'pi bhUvalamAH nijavAhanAdhirUDhAH bhavadAgamanameva pratipAlayanti / pAriyAtrakanAmA gajarAjo'pi dvAri sajjastiSThati / dhAmanidhirapi devasya yAtrotsavadidRkSayeva nijakaradhavalIkRtAMbarabhAsuraH tArApathamadhirUDhaH iti saprazrayaM sagambhIraM nyavedayat / tadavakarNya cAruvaktro marunmAlamavalokya kimu yAmo rAjadhAnIpravezAyati pRSTvA tenAbhyanujJAtazca samutthAyAsanAtpArthavartinaM malayavAtamAdideza / tathA kartavyaM bhavatA yathA ca yAtrotsavAvasare'smajjananI zubhrakauzeyAvaguMNThitAM zibikAM samadhirUDhA pazcAdanuvrajet / so'pi pApIyAnvRSaskaMdhaH caramAMganibaddhabAhuyugalaH caraNAbhyAmevAsmatpurataH samAgacchet / iti / Adizya ca paTaniketanAnnirgatya dvAri sthitaM samutkIrNanakSatrezacitrabhAnucitreNa vicitrapatrabhaGgaviccharitena kanakavitataphalakenAcchAditavizAlalalATadezaM siMdUrAlikhitalatAvizeSaparimaMDitagaMDamaMDalaM karNatAlacAlyamAnAvacUlanakalApaM skaMdhadezAdApAdamAMdolitapRthulamuktAphalakalApaM karNamUlatalanihitanizitatapanIyAMkuzaM, kaladhautazRMkhalAlaMkRtagrIvaM, suvarNotkIrNakaMThIravavadanaprAMtena sthUlatareNAtyAyatena paTTamayena baMdhUkakusumaraktena
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA kuthenAvaguMThitasarvagAtraM vicitrataracAmIkarasAlabhaMjikApuMjamaMjulastaMbhena staMbhopari samutkIrNasuvarNakesariNA kesaripRSThapratiSThApitASTApadAcchAdanena, taduparighaTitajAtarUpapaMcakalazAMcitena vitAnitavitatasitakauzeyena, paritaH paryaMtaDolAyamAnamauktikamAlAkalApatoraNena samAstIrNazazodaralomamRdulakuthAlaMkRtamadhyatalenAnatyunnatena maMDapenAvirahitapRSThadeza muhuH paritaH prasAritazuMDAdaMDa, vipulapAdAMgadAlaMkRtAMtristaMbha, utsavasamucitAlaMkArAlaMkRtAbhyAM AdhoraNAbhyAM sanAthobhayapArzva, laMkAnagaramiva vipulakuMbhakarNa, duryodhanasamAMkaNamiva gAMgeyAlaMkRtaM, stenamiva zRMkhalAvalitacaraNaM, mAtaMgamapi rAjasevitaM sannihitadAnavAridRptamapi dUrIkRtaharisAnnidhyaM, karivaraM pAriyAtrakaM dadarza / ___marunmAlamtadAnIM madAvalAvalokanaitAnaM taM cAruvaktramakathayat / kumAra ! tamenaM bhavattAtapAdaupavAdyaM prazastatamaM hastinamadhiruhya purapravezo tsavamanubhavatu bhavAn / yazca maMdAMdolitacAlitaghaMTAghoSeNa vAraNanAmabhAgapi anyairanivAryo'hamiti nigadanniva natapRSThapratIkatayA samunnatapUrvakAyatayA ca pAtAlatalAt bhavadudvahanAya samudgacchanniva diggajaH muhuH muhuH paritaH prasAryamANazuMDAdaMDatayA bhavadvahanabhAgadheyamadhigatavataH svasyAvalokanAya digaMtadaMtAvalAvaliM Ahvayanniva dIrghataraputhulAvadAtadaMtakuMtakaitavena dadhadiva vadanatale gilanAyairAvatacirArjitayazaHpuMja puSkaratalavikIryamANazIkaranikaratayA navajImUtasacchAyatAM prakaTayanniva vilstiiti| tadanu samArohaNasaukaryApAdanAyAdhoraNe taM pAriyAtrakaM samupavezayitumudyate, sa cAruvaktrasstokamiva pANimudassa meti saMjJayaiva nivArayamupasRtya sthUlakanakavalayAlaMkRtau daMtamusalAvavalambya pANibhyAM samulaMghya ca bhujabalAdvismayamupajanayan sarveSAM kSaNAdeva samupAvizattasmin maMDape / upavizati ca tasmiMstatkSaNaM vicitratarANAM zrotrahAriNAmazrutapUrvANAM
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI anavadyAnAM vAdyAnAM tadvidyApAragairAdhmAtAnAM nirhAdAH niSkalaMkasya cAra vaktramukhacaMdrasya didRkSayA samAgatairuddhIvaiH kuvalayavanairiva seMdhavasainikAnAM asaMkhyAtairasitakAMtibhiH atikrAMtanayanapalaissamaM samudacaran / ___ atha cAruvaktravaktrasudhAMzudarzanAdiva kuTsalIbhUtakarasaroruhaiH turaMgamAdhirUDhaH parasparabhASyamANacAruvaktrasauMdaryAtizayaiH maMdharatAmApAdayituM dhavalatalapihitakaratalAkRSTakhalInatayA padepade cAlitakasarakalApAM kaMdharAmudasya phenAkulitAM prasArya ca rasanAmuccalato nijaturaMgamAn karatalAsphAlanena balAdAyattIkurvadbhiH narapatibhiH parivRte cAruvaktre prasthite ca vaijayantI maMdamArutAMdolitAyatasarovarataraMgaparaMparADaMbarahAriNi sarvANyapi balAni ceruH / evaM purataH pazcAtpArzvayozca samatikAMtanayanapathAni gajarathaturagapadAtimayAni balAni kSetrapAlassamadhigatonnatadezaH kedAranibiDaprarUDhaphalegrahisasyajAlAnIva saharSamavalokayannaTavImiva sAlAvRtAmaruNaprabhAmiva nizAMtadarzanIyAM kAMtatarAyatakAyamAnAlaMkRtazRMgATakAmuiMDadaMDavaijayantIM vaijayantI pravizanvAdivarasitAvakarNanAdutsavadidRkSayA sasaMbhrama pratihamyaM sthalAkramaNAya samApataMtInAM pauravilAsinInAM nAlApAnevamazRNot / ___ayi ! nitaMbini ! vidhumiva gurukalatrasaktaM kAMcIdAma samutkuru / vyAmagrAhyapayodhare ! dUgmapasara / bhavatpayodharabharabhunabhujazikharA'smi / nIlaveNi ! kasmai kupyasi ? kRSNabhujaMgamabhogabhrAMtyA te karSati veNI gRhamayUraH / gurviNi ! kimu mudhA janasammardapravezenAtmAnamAyAsayasi / saudAmani ! kSaNamivendranIlabhittimavalaMbya sthitvA navapayodharodaravilasatsaudAmanIDaMbaramapahara / mAlati ! mAlatIkusumapariSkRtaM dhammillamavaguMThaya sicayAMcalena / tatsaurabhasannihito madhukaranikaraH samAraTati matkarNAbhyaNe / bhAsurakarNike ! mukhakamalaM tataH parivartaya / bhavatkarNakarNikAhIramaNigaNaprasamaraH kiraNanikaro mannayanamArgasyArgalIbhavati / ujjvala
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 jayantikA komalakapole ! tiSTha tAvatkSaNamiva nishclaa| yAvatte kapoladarpaNe manmukhamavalokayantI samIkaromi vilulitaM tilakam / bhrAMte ! ita ehi / bhittitalaghaTitAyatamukuratalapatitamAtmanaH pratibiMbameva yAcase mArgAvakAzam / pakSmalAkSi ! rAjakumAramenaM vazIkartumalikatalakuTilIkRtabhrUcApalatA kimu prayuMkSe paJcazarasya paJcamaM sAyakaM apAMgavIkSaNakaitavena ? gurujanabhIte ! draSTavyamavalokya nizzaMkaM saphalIkuru nayanavaipulyam / asita nayane ! kimidaM narapatikumArAvalokanena te cakSurabhirAgAkrAMtam ? taralike ! vezmani DolAzAyitaM zizumanusmRtya muktAlateva taralahRdayA naiva pazyasyadRSTapUrva sArvabhaumam / cAruhAsini ! pazya tAvatko'pi kamanaH kamanIyaveSo bhavadavalokanAya kSaumadezadattadRSTiH mArgagAmI pareNAbhipatatA saMghaTTitaH samupAlabdhazca kRtamukhavikRtiH parAvartate / nIlakuMtale! kuMtalamullAsaya janasammardavilulitam / madirekSaNe! samavekSasva / purovartino janAH pathi parisaraparyaTatghoTakakhurakoTisaMghaTTanabhiyA kRtamukhavikArAH nijapRSThavartini janasaMghe vilInA bhavaMti / komalahRdaye ! kimu mudhA khidyasi ? baddhabhujayugalaM vilokya natamastakaM padAtimadhyagAminaM vRSaskaMdhaM / nijakarmAnuguNaM phalamanubhavatyayam / aho ! samAyAto'yamairAvatArUDhaH puraMdara iva raajkumaarH| yadasya darzanAdanimiSAssaMvRttA vayam / haMta ! varamAlinyA purAkRtasyAvadAtakarmaNaH phalamidam / yadIdRzaM anirvacanIyasaundaryamasUta kumAram / nUnamasyAvalokya saundarya manmathastrapayAgamadanaMgatAm / haMta ! tapasvI vimatakesarI putramIdRzamanavalokyaiva paralokaM gataH / dhanyA khalu raajylkssmiiH| yadasyAdhirohati bhujazikharakrIDAzailazikharam / itaH paraM vasumatI pAtivratyadharmamanutiSThati / yadenamApa patim / dhanyA ca garIyasI nagarIyam / yadasya rAjadhAnI / kIdRzaM prajAbhirviracitaM tapaH ! yatastAH kumAramenamanubhavaMti rAjAnam / haMta ! kRtaniratizayasukRtAnyasmanayanAni / yadenaM niraMtarAyaM niraMtaraM ninimessmvlokyti| kimayamupa
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIvalaharI saMhRtamujayugalaH padmAlayAvallamaH ? Ahokhidadhigatavigraho rtiptiH| baho saundaryamadRSTapUrvamidam / haMta ! puraH pracalatyeva hagAsecanakarUpo bhUpo'yaM tadavalokaya locanamasya lkssmiivilaasaavaasshsrptrtrpaakrm| pazya llaattmsyaassttmiishshaaNksNkaashmiti| kiMca lalanAjanamadhyAtkathaMkathamapi samAgatAM kSaumasAlatalasamutkIrNadaMtasAlabhaMjikApRSThagatatayA sakhi ! dehi me kiNcidivaavkaashm| ahamapyavalokayAmItyabhidhAya nizcaMcalatAnivarNanena putriketi trapayA namratAmramukhomanyataH prasthitAM kAMcinmugdhAM samIkSya kRtahAsatayA kutracit praNayakalahakupitakAminIprasAdanadhoraNI prakAzayataH praNipatanaparasya kRtakapuruSavigrahasya pArzvavartinyAM kasyAMcit sakhi ! kimidamihApi vallabhaste bhavatsapatnIprasAdanAya samastajanasamakSaM caraNayoH praNipatatIti nigaditaM sakhIbhirnizamya vacanaM prakAzitamAtsaryAyAM samutsAritatatsannidhAnAyAM satAlaM kRtaparihAsatayA, kiM na jAnAsi mugdhe ! pArthavartinamapi gurujanaM ? vijubhate svecchaalaapH| mAstviti parihAsAya nigadatsu sakhIjaneSu kSetavyo'yamaparAdha iti nikaTavartinassamutkIrNapuruSavigrahasya pAdayoH praNipatantI sakhImavalokya kRtAdRhosatayA, sakhi ! vilAsini ! kimu nAvekSase kathaMcitpaMjarAdAyAtaste zuko gRhyate biDAleneti kRtakapRpadaMzakopakaMThagataM sakhojanadarzitaM nirvarNya marakatamayaM kIra tajjighRkSayA tAM saramasamanusaraMtI vilokya kRtaparihAsatayA, ca parihAsamayAnIva, nibiDanicitamukhakamalanikaratayA kamalabanavirAjitAnIva unmolitAyatanayanakuvalayatayA kuvalayatoraNamayAnIva pratigavAkSaM pratibhavanadvAraM pratikSAmaM pratistaMbhaM pratizikharaM aviralasaMbhRtasundarIsamUhatayA sundarIbhireva viracitAnIva vismayamupajanayaMtyadRSTapUrvANi hANi vismayasaMspRSTahRdayo'pi gaMbhIrasvabhAvatayAprakaTitamukhavikAraH kaTAkSeNaivAvalokayan svayameva sundarA iti bhAvanayA bhrUbhaMgAdharadazanAdimukhavikAreNa zmazrulatAzikharasamunnamanenApAMgAvalokanena ziraHpurobhAgalalATataTalaMbitakezakalApena J-10
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jayantikA malinIkRtapuMDracihnena vetralatAparibhramaNena gulphAdhobhAgalaMbitaparidhAnena ca suMdaratAmAropayadbhirasuMdarIjanAva lokatAnatayA pratikSaumaM dattalocanaiH parasparasuhRjjanAvellitabAhudaMDairnAgarikairnibiDitena rAjamArgeNa gatvA prAsAdadvAri pAriyAtrakAdavatatAra / avatIrya ca sa cAruvaktro vRddhapuraMdhrIjanakriyamANana rAjanavidhiH marunmAlaprasAritaM karakamalamavalaMbya dakSiNapANinA malayavAtapradarzyamAnamArgaH parijanoccAlitatapanoyavetra latAdUrI kriyamANajanasaMmardaH sitonnatoSNISairmecakakavacAlaMkRtairAgulphAvasaktadhavalacaMDAta kaissamucchritaiH kapolatalaparivartitapRthulazmazrukalApabhayAnakaiH kozavirahitakuMDa linibhamaMDalAgralatAvataMsitAMsapIThaiH tataitaH paryaTadbhiH rakSipuruSairabhirakSyamANadvAradezaM vipulakanakapratigrAhanibhabhAjanotpAditakusumitavicitraspRhaNIyapratAnanIniraMtara nicitAbhyAM yaMtrasAlabhaMjikAkarakuMbhasalilazIkarasicyamAnatayA masRNataratayA ca darpaNAyamAnAbhyAM AyatocchritAbhyAM sphaTikavedikAbhyAmalaMkRtadvArobhayapArzva vighaTitavizaMkaTahATakakavATapuTaM nAsobhayaprAMtavinihitacAmoqaracAraNapANitalalaMbitakanakakusumamAlAtoraNabhAsuraM sphaTikamayasaMjavanacatuSkoNa pratiSThApitAnAmiMdranIlamaya zilAsamutkIrNAnAmunnamitavAlAnAmunmukhAnAM zArdUlAnAM vaktrakuharodarAdudgatAM parimalaprasUnapracurAM pratAnanIM paritaH paryaTatAM SaTcaraNagaNAnAM gambhIrajhaMkRtimanoharaM nijakriyAvyayaissaMcaradbhiH parijanairAkrAMtAnekakakSyAMtaraM kaizvidvicitracitritacaMdanadArumayadvAraiH kaizciddatasamutkIrNapatrabhaGgasubhagasthUlonnatastaMbhaiH kaizcidrajatApahasitakailAsavilAsaiH kaizcittapanIyakAMtitanUkRtatapanabAlAtapadyutibhiH kaizcitpratyuptanavaratnatiraskRtanakSatraprapaMcaiH kaizcitsphaTika phalakaviphalIkRtazubhrAbhravibhramaiH kaizciddarpaNamaMDaladhikkRtavidhumaMDalaiH kaizvidAlikhita vividhavibudhagaMdharvagaNaviDabitAkhaMDalaprAsAdaDaMbarairbhavana vizeSairdarzanIyaM sAmaMtanRpAlopAyanIkRtAmUlya vastusaMbhArasaMbhRtaikadezaM masRNatarasphaTikasopAnaparaMparAmanoharaiH 74
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI vicitrataraiH kSaumairabhirAmaM sasaMbhramaM paribhramadbhujiSyAjanacaraNAbharaNaraNaraNitamukharitAvarodhaM kalAnidhikAMtazilAkalpitasAlabhaMjikAvalikaratalakalitAnilaDolAyamAna manohara sumanomAlAparimalAkulAbhizcandra zAlAbhirati gambhIraM gArutmatamayatayA rasAtalazaMkayA sannihitairAzIviSarikha bhayAnakaiH paMktizo bhittitalazaMkulaMbitairvicitratairairAyudhavizeSairvicchuritAyudhAgAraM sitAsita - paTTayavanikA pariSkRtAmitavitatavAtAyanatayA cAruvaktrasaundarya didRkSayA parigRhItAnekanayanamiva mRdvIkailAlavaMganAgavallIpUgapUgamaMjulena nArAyaNe - neva bhArgavImanohareNa svargeNeva virAjamAnadevavallabhena pAkazAsaneneva sannihitairAvatena kailAseneva zivAkAMtena ghanadivaseneva karakadaMtureNa varSa - rtugaganataleneva vilasajjImUtenArAmeNAbhirAmaM nArIvigrahamiva vidhRtakSaumaM vAmadevamiva mahIbhRjjAtAkrAMtavAmadezaM nArAyaNamitra lakSmInivAsaM saMyamanInagaramiva daMDadharamaMDitaM pAtAlamitra nAgaparivRtaM zizupAlabhiva kRSNavArtAsahiSNuM drupadamiva samutpAditaramaNIyapAMcAlikaM kRSNamivopadizyamAnagItaM AMjaneyamiva niraMtarahRdayasaMcAritarAmAMtrikamalaM brAhmaNamivAkaluSasuvarNajAtaM bhAratamitrArjunacaritamanoharaM zuklapakSanizIthamiva virAjamAnacandrakrAMtaM ketusamAkrAMtamapi viSNupadavilasaddijarAjaM janaparivRtamapi viviktaM dhanabandhurAnekaniketanamapi samudraM dhArtarASTravihArAvAsamapi dharma paripAlanadattAvakAzaM prAvizatprAsAdam / pravizya ca prApayya jananImavarodhaM visRSTanikhilarAjaloko marunmAladvitIyaH prathamaM pravizya devatAvasathaM tatra praNamya ca bhagavantaM nArAyaNaM pANitalavinihitAkSataissvastivAcanaparAyaNairdvijottamaiH kRtAzIH nirgatya ca tasmAdArdrAlaktakarasAlaMkRtacaraNakisalayAnAM lalanAnAM saMcAraNAMkitAruNacaraNapaMktitayA samAstIrNakisalayAmiva sarabhasamArohaNAvarohaNa zramajanitavikIrNasvedazIkaranikaratayA kusumitAmiva zravaNazikharaparicyutAvataM sitanIlotpaladalatayA niSaNNabhramaraprakarA mitra masRNatarAvadAtasphaTikaphalaka 75 -
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ jastikA kalpitAmadhirukha sopAnaparaMparAM avatasitasitoSNISatayA dhRtadhavalatarAjAnulaMbamAnavAravANatayA ca mUrtimatyA jarayA samAzliSTairikha timiratiraskRtalakSyatayA darzanasaukaryApAdanAyeva nayanavalabhIkRtavalilaMbitapalitabhUlomAvalibhistAMbUlarasAruNitazikharAvalizmazrukalApaitradaMDamaMDitavepamAnapANimiH vRddhabhAvakaMpitenottamAMgenaiva prakaTitetarajanAMtaHpravezanirodhairiva sauvidallairalaMkriyamANadvAradeza nijakAryakalApavyapraistataitassaMcArazIlaiH vicitraveSabhASaiH kirAtavAmanapaMDaSaDamaMDitaparisaraM pravizya avarodhaM niraMtaraM parAjita ballabhamanuciMtya paridevanaparAnpraNipatanapurassaraM muhurvaramAlinImanyarthayamAnAnjIvitezasAnnidhyaM vRSaskaMdhadArAnArAna bhetavyaM, vo vallabhaH prANitIti samAzcAssa sAMtvavacanairvRSaskaMdhabandIkRtAnitaravasuMdharAdhipasundarIjanAvimocya ca baMdhanAnniragacchadavarodhAt / / nirgatya ca vizrAMtinizAMtaM pravizyAvatAritanikhilabhUSaNasaMbhAraH samAstIrNavicitracitramRdulapRthulakuthAlaMkRte mRdulavartulapaTTopadhAnabhogye madrAsane sukhAsInaH itaH paraM sabhAryo'yamanAryoM vRSaskaMdho netavyo dIpAMtaramiti katipayAnparijanAnAdizya, nijaniveza prati saMpreSya marunmAlaM, kaJcitkAlaM vizrAMtisukhamanubhUya tasmAtprasthito nirvartitasnAnavidhiHbhuktvA ca zramApanodanAya kiMcidiva nidrAsukhamanubabhUva / tadanu saptAzvapariSkRtasyadanAdhirUDhe niratizayavasunikare paminIvallabhe niraMtaraM bhUbhramagaikatAne kramAdalitAmitavasunikaratayevAdhigatavairAgye raktAMbarapATalite caramamahIdharaprasthAtprasthite ca pAthonidhivanaM divAkare tapanAtyayasamayamanupAlayataH udayonmukhasya jaivAtRkasya karaprasaraNamanuciMtya bhiyeva nimIlitakamalanayanAsu padminISu viSNupadamalaMkRtavati dvijarAje cAruvaktraH praNamya ca viSNuM dvijAMzca parigRhItAhAraH samAhUya marunmAlaM tena saha pravizya saMvezanivezaM sukhAsane samupavizya ca parigRhItAsanamamAtyAvartasamitthamakathayat /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIbalaharI Arya ! vijane vane labdhajanitayA kAlametAvataM kSatravarNocitasya caulopanayanAdisaMskArasya nAhaM bhAjanamabhavam / tadvRSalakalpo'smi / kRtaH khalu kAlAtipAto niyatibalena na tu puruSapramAdena / tadabhyarthaye tathAnuSTheyaM bhavatA yathedaM na bhavedvimata kesarirAjyaM naMdarAjyamiva vRSalavazavartIti nivedya samadhigatatalpaH zayanIyazAyinaM marunmAlamasakRtparipRcchannijapitRvRttAntaM kathaMkathamapyanArUDhanidra eva nizAmatyavAhayat / atha haridazve samadhigatazunAsIrasamAnanAmatayeva prakaTitarAge digaMganArmeMdrI mAliMgitavati nizamya ca prAbhAtikamaMgalavAditragabhIranAdaM vaMdibRndaparipaThyamAnabirudAvaliM cotthAya talpAtsamutthitaM marunmAla visRjya ca nijasauMdhaM prati viralataraparijanapracAraM masRNacandrakAMta zilAphalakamayamArga sphaTikaTapadabhirAmabhittirucipramuSitadoSAkaraprabhamUrdhvadezaprakalpitastaMbera mazuNDAdaNDanibhena candrakAMtazilAmayena stokAvanamitazikhareNa salilayaMtreNa nipAtitAbhirjaladhArAbhirApUryamANazAtakuMbhakuMbhaparimaMDitakarapuMDarokAbhirvAranArIbhinariMzritAbhyaMtaraM vipulAbhissalila nUritAbhirapi svacchatayA sparzAnumeyatoyAbhiH paMktizassthApitAbhissphaTika - droNIbhiratiramaNIyaM utpiSyatAM ghanasArassaMmardhatAM kuMkumakesara visarassamAnIyatAmuzIramuSTiH vAsyatAmelAnodenodakaM madalekhe ! yAhi snAnacUrNAharaNAya / citralekhe ! kutra patrabhaMgacitritaparyaMtaM sitAMzukam / dehi maMdArike ! paTorapiSTam / taralike! parimaladravyacUrNenAvaloDaya droNIsalilam / mugdhe ! samAyAta eva kumAraH / tadutkuru stokamiva laMbamAnaM nIvIkalApam / kAMcanamAlini ! kAMcanakAMcI dAmasaMdaMzitadukUlAMcalA mava / caJcale ! gRhANa jalapAtram / tigmataraM nIraM zotalavAriNA kuru tAvadupabhogakSamam / kimayi ! komalAMgi ! karmaNaitAvataiva komalakapolatale kaMdalitAbhizzramajalakaNikAbhiH karNAvataMsalIlAM kalayasi / tvaritagamane ! pazya padapaMkajamaMjIramaMjurzijitavaMcitaM paricitaM tiryaksaMcarataM kalahaMse N
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jayantikA kAryaikacittatayA pariskhalanena mA pIDaya tam ! kimayi ! pezalAlApe ! narmavacanenaiva kAlamativAhayasi / droNIsalilenApUraya kanakakalazamityAdiparasparabhASamANavAraramaNIramaNIyavANI zreNI pIyUSaveNIprINitazravaNasaraNi rmajjanasadanamAsasAda / AsAdya ca sa cAruvaktraH celAMcalasamutkRtanIvIkalApapiMDAbhiH samutsAritanoravakaravalayAlibhiH mRdulAMzukadRDhataroddhaddhakuMbhikuMbha nibhapayodharabhArAbhirAkarNamUlasamutsAritaDolAyamAnakuTilakuMtalapaMktibhissamuddhaddhapayo gharataTalaMbamAna bhujagabhoganibhaveNIbhiH paryaTanazabdAyamAnacaraNAbharaNAbhiryadAyadA yadyadabhilaSatyayaM tadAtadA tattaddAtuM kAbhizcidgRhItoSNodakakalazAbhiH kAbhizciccandanarasazItalitasalilapAtrapANibhiH kAbhizcitkaratalavinihitasnAna cUrNa bhAjanAbhiryathAsukhaM snApitazca svayamapi jalayaMtrA - nnipataMtyAM vAridhArAyAM ca droNIsalile ca svairaM snAtvA dhItAMzukaprasRSTaprakRSTapratIkaH zaMkara iva kezapAzabaddhasitAMzuko'tha zuko dara haritapaTTaparidhAno viSNuriva bhujalaMbitapItAMbaraH kuMkumasthAsakacihnitalalATaphalakassavanasadanaM prAvizat / etAvatA kAlena trayItanurapi tApasa iva mandaMmandaM krameNa parityaktapUrvAzaH vItarAgaH molitatArako viSNupadAsaktazvAbhavat / tadanu sa kumArastatra mAropamarUpo vayasA jJAnena ca labdhavRddhabhAvaM rohitAzvAbhidhaM kulapurohitaM puraskRtya kAlAtipAtadoSaprazamanapaTutaraprAyazcittapurassaraM marunmAlAjJayA nirvartitacaulopanayanAdikarmA taijasaM zarIraM praviSTa iva prakAzamAno draviNaudanAdidAnena toSitabhUdevavargaH parigRhItAhAraH kadAcitprAsAda zikharamArUDhaH vaijayantIrAmaNIyakAvalokanena kadAcidrathAdhirUDhaH paMjaragatAdRSTapUrvavicitratarakhagamRgavrAtakrIDAdarzanena kdaacitspRhnniiyvicitrvrnnpuurnnnikRNtnklaakaushldrshitvaicitrytrultaakuNjpuNjaalNkRtaa|maavloknen kadAcitturagavarAdhirUDhaH samucita - 78 *
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79. dvitIyalaharI mitamitravargaparivRtaH samAsAdya hRdyAM vihArabhRmi vividhAbhiH krIDAbhiH kadAcidvaMdhujanavRndabandhurAyAM candrazAlAyAM candrodayazizirataracandrakAMtazilAphalakakuTTimAyAM sajagdhyA ca sAnandaM kAlamatyavAhayat / evaM vyatIteSu katipayeSu divaseSu marunmAlaH cAramukhAdAbApayapaurAnibhyAnvRddhAnapi / tadanu jJAtodanteSu pauramukhyeSu prsprmevmaaviraasiivyaahaarH| kimu tavApi prAsAdapravezAyAmAtyena preSitAhvAnapatrikA ? atha kimahamapi prasthito'smi prAsAdapravezocitatanutrasaMpAdanAya / tAta! mamApi prAsAdAbhyaMtaradidRkSA blvto| tadahamapyanuyAmi bhavantam / vatsa! bAlAnAM na pravezAdhikAraH / tadalamanena yatnena / priya mAlati ! sannihitaH prAsAdagamanAvasaraH / tatsajjIkuru taducitamupakaraNam / nAtha ! prAtivezinI nijavallabhalabdhAnumatiryAti saudhamiti zrutam / na kimu mamApi saudhadidRkSA ? tatkathamapi pravezaya maampi| mugdhe ! strINAM naivAvakAzaH / tanmAM mA piiddy| samayAnabhijJo hi rajakahatakaH / ciradattamapi nAnItavAndhItaM paridhAnam / priye ! mukuramupanaya / pazyAmastAvacchirastrANam / nAtha ! tatratyAssarve'pi bhavantameva rAjAnaM manyante / tadalaM mukuradarzanena / nAtha ! cirAdAyAsayati mAmayaM vtsH| tadbhavaMtameko'yamanuyAtu nAmeti / tadanu vicitroSNISapariSkRtottamAMgAssodhapravezasamucitAMzukAlaMkRtAH kecidrathAdhirUDhAH kecicaraNAbhyAmeva prayAtAH / kecidvicitrazakaTopaviSTAH sakautukaM nijadayitAmibhavanadvAradezasthitAbhiravalokyamAnAH mAnAtirekasamAropitagAMbhIryAssaMghazaH prsthitaaH| pravizya prAsAdamadhikArijananirdiSTeSu sthAneSUpaviSTAH nizzabdaM samAMkaNamalaMcakraH / tadanu sacivavarassaMsadamAsAdya samunnatamAsanamadhiruhya ca gabhIrayA girA bhossbhaastaaraaH| tArAvallabhanibhayazorAzivizadIkRtAzeSAzAmukhasya cAruvaktrasya viSayamadhikRtya vivakSurasmi / tadavadhArayantu bhvntH| viditameva khalu bhavatAM yaddharmarAjasadharmA nijaprajAnirvizeSaM prajApopaNaparo rAjA vimatakesarI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ japantikA maitryAtimAtraprItiparatantrAMtaraMgo bhujaMgamiva payaHpradAnena nRzaMsaM vRSaskaMdha vividhabhogyavastupratipAdanena paripAlayaMstenaiva stenena durAtmanA nirastamastako'stamupagata iti / tadA vihasteSu samasteSu patidevatA varamAlinI nijapAtivratyAtyayabhiyA parityaktaprAsAdA bhagavatprasAdAMkuritApatyAlaMkRtodarI nirIzvarAM garIyasI nagarI parityajya tapasvinI tAvadaraNyAnImavajagAhe ; iti ca / davadahanaparItakAMtArAMtaranartinAM kekinAmiva nRzaMsavRSaskaMdhavazavartinAmasmAkaM diSTyA nIlanIraMdhanIradodaya iva kumArodayo hRdayamAnaMdayati / ayaM tu parAkramAkrAMtadikcako balI gAMbhIrya mahodadhiriva sthairya kulAcala iva yazasi kalAnidhirikha prkaashte| kiMbahunA ! rUpamevAsya samAvedayati sadguNagaNamaNirohaNAdritAm / tadidAnI uparatanarakesaritayA vimatakesaridharmadArairabhihitAmAjJAM zirasA vahannahaM nijapratApavazIkRtAM rAjyalakSmI cAruvaktrAMsapIThamAropayitumabhyarthaye / apinAma smtirbhvtaamitykthyt| tadavakarNya karNAmRtaM tadvacanaM tatratyAssarve'pi sAdaramekakaNThaM vayamapi kutukinaH kumArAbhiSekamahotsavasaMdarzanena nayanAni saphalayitumiti vyajijJapan / tadanu yathocita satkRtya sarvAnapi visRjya ca marunmAlassapramodaM saritpatitIrthodakAharaNAya caturbhisspaMdanaiH caturaH caturAnbhUsurAnprAhiNot / athAmAtyAdezena sattamopAyanapANiSu samAyAteSu sAmaMtanarapatiSu dvijapuMgavairAhRteSu tIrthodakeSu vicitravitAnaraMbhAstaMbhasaMtAnaprasUnatoraNaparaMparApatAkApaMktibhiralaMkRte paTTAbhiSekamaMDape parimalahRdayaMgamAgaraprabhRtidhUpavijemamANadhUmalatAsamAliMgyamAneSu vicitronnatamaMDapastambheSa sasaMbhramamahamahamikayA samAyAtAsu paurajanatAsu samudyadanavadyAtodhanAdamanohare saMdhadvAre zubhaMyumuhUrte sannihite ca cAruvaktro nirvartitadevatAsaparyo'paryAptapramodamedurahRdayAM praNamya jananI tadanujJayA ca prasthito namratara-cAmaragrAhiNIprasArita pANipallavatala-vinihitadakSiNapANi-puMDarIkA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyalaharI asilatAvataMsitAMsatalaizcaturbhiraMgarakSakairabhirakSyamANobhayapArzvabhAgo vaMdivRMdaparipaThyamAnamanoharabirudAvalimukharitapurobhAgo nIravaM gabhIrataraM nizcaMcalaM ca svasvasthAneSu paMktiza sthitAnmukulita karasaroruhAnsabhAstArAnkaTAkSeNaiva saMbhAvayaMstapanIyasopAnaparaMparAmanoharaM zikharaghaTitamuktAtapatrApahasitaphaNipatiphaNAmaMDalAbhogavaibhavaM spRhaNIyanavaratnamaya vicitraputrikApaMktisamAkRSTasakalajananayanahRdayahRdayaMgamaM hemamayoddaMDadaMDapANibhirmecakavizaMkaTakaMkaTakakamanIyanibhRtakAyaiH pItapaTTapaTTikAkalpitamekhalA veSTitAvalagnaiH pRthulapATalahATakAMcaloSNISairaSTabhirbhaTaiH parivRtaM siMhAsanamAruroha | adhiruhya ca zrotriyakarAvarjitazAtakuMbhakuMbhapUtatIrthodakairabhiSikto maMgalaveSAbhiH kanyakAbhizca prokSitazviratnaratnadIprakoTI ra pariSkRtottamAMgaH sAmaMta narapatimakuTakoTipadmarAgarAjinIrAjitacaraNanakharAjiH parigRhItamahIbhRdupagrAhyaH sudharmAdharmAsanAdhirUDho biDaujA ivAmitaujA rarAja sa rAjA / 81 iti zrIyaduzailavAsi, bAladhanvikulakalazajalanidhikalAnidhi, vidyAvizArada, saMskRtasevAsakta, kavikulatilaka, rAjyaprazasti, rASTrapatiprazastipariSkRta, zrImahIzUra nAlvaDikRSNabhUpasuvarNapadaka - sAhitya pariSadrajatapadakasamalaGkRta - jagguvakulabhUSaNamahAkaviviracitAyAM, jayantikAyAM dvitIyalaharI sampUrNA / / J-11
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ // tRtIyalaharI // atha kadAcitsa cAruvaktro mRgayocitaveSastadanuguNaparikarapari - karmi taisturagavarAdhirUDhaiH katipayabalaiH parivRtaH tuSArasAraviracitamiva kalAnidhikalAkalpitamivAmRtakSAlitamiva mallikAparAgapariluThitamiva vimalataracInAMzukAvaguMThitamiva samuddhUlitaghanasArakSodamiva kSIrodadhivIcicchaTAsnApitamiva muSitAdizeSabhogasuSumamiva sudhAMzumayUkhakalApasaMmArjita - miva surApagAphenapariliptamiva paTIrarasamacarcikAcarcitamiva zaradabhrakavacitamiva dhavalatairairAvatadaMtacchedaghaTitamiva zuciruciraruciparigatatayA vizadatara tiraskariNItiraskRtamiva sphaTikasadanamadhyagatamiva sudhArasasnApitamiva lAvaNyAnAmAkaraM sulakSaNAnAmAvAsasthAnaM nailyAnAM pratyAdezaM dhavalimnAM kulabhavanaM tiraskurvatparvatArimahArvasarvagarvaM mahApuruSapramANamativinatAnaMdanagaMdhavahamanojavaM pRthulamuktAphalamAlAkalitakaMdharaM dharAtalakuTTa - naikatAnakhurapuTaM mahAvadAtanAmAnaM turagavaramadhiruhya mRgayAyai jagAma mahAraNyam / praviSTe ca turagakhurapuTaghaTTanacUrNIkRta pathadhUlipaTaloddhUlitagaganatalaM turagarayaprasaraNazIlazuSka parNasamAkIrNaparyaMtaM nibiDataratarunikarazAkhA zikharAMtara prasRmararavikiraNatayA sitAsitasthapuTitapathe kAMtArAMtaraM bhayavitatanetreSu kuraMgasaMghataraMgeSu pariplutivegena gilatsviva gaganatalaM paridhAvatsu, bhallUkeSu roSaphUtkAragalalAlAjalazIkarasiktanAsAtaleSu lIneSu kuMjapuMjodare, zArdUleSu ca bhayAmarSataralitapiMgalalocaneSu cAlitadIrghataravAleSu dhAvaMdhAvaM giritaTasamullaMghanaparepu, bRMhitaprakaTitAmarSeSu tvaritapracAlitakarNatAleSu phUtkAraprasaranIrazI karAdrakRta puSkareSu sArbhakaM pradhAvatsu staMberamayUdheSu dIrghadIrghanizvAsagalacchikhANakaluSitanAsApuTeSu vanamahiSeSu roSakaSAyitasthUlAyatanetreSu sudUraM pradhAnya niSkaMpakarNaM nizcalagAtraM ca pazyatsu, samAkuMcitajAnuSu 82
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI 83 gavayeSu samullaMghanadarzitavegeSu, palvalakardamakrIDAmapahAya sacItkAraM saMghazo dhAvanapareSu varAheSu, krodhasAdhvasanirdayodbhUtavilulitavratatitativalayitamukhataTabhaMgeSu khaDgamRgeSu, kicakicAtkAraprakaTitabhayeSu laMghanodvalganapracAlitatAratAraviTapiviTapakoTiSu markaTeSu, bhayapariplutivegagatizazanikaragrahaNavyagreSu gaganatalaDayanapareSu zyenagRdhranikuruMbeSu, sAdhvasagarjanatarjitajaritavanapazuvizeSahRdayeSu samulaMghanaprakaTitakAyalAghaveSu citrakAyeSu, nidrotthitatayA dviguNitapiMgalimabhayAnakadIpranetreSu jihvAMcalasamAlihyamAnanAsAtaleSu guhodaraasamarapratiravadviguNitanAdeSu krodhAbhimukhadattadRSTiSu kesarinikareSu, taruzikharasamuDDInavividhavicitrapatatrinAnAvidhanAdadaMtureSu digantareSu, vicitrataramRgacarma vasAnairanavaratamapi durgadurgamamArgaparibhramaNakaThinatarakiNasthapuTitajaMghAkANDaiH vikartanakarkazAtapakRtasaMcAratayA kAlarAtrisaMkAzakAyakAMtibhiH niraMtaradhanuAkarSaNakarkazakaratalairaMsatalaghaTitadhanurdarDarardhajagdhasAcIkRtatAMbUlapiMDaparipuSTakapolagataizcitrakAyacarmakRtoSNISaiH kirAtaiH prasAritavAgurAbhyaMtarapatitAnAM vanakusumamAlikodvaddhadhammillAbhirvicitraprasUnAkalitAkalpAbhiH pInapayodharodvaddhadhavalAMzukaparikarAbhirjAnutalodvaddhanibiDa-pATalacelAbhizzAla-carmapaTTikAkRtamekhalAbhirgharghara-ravamukharita - pRthularajatapAdAMgadAbhizzarAsanapANibhisspRhaNIyatAruNyAbhiH yavanIbhiH kramazaH pradarzyamAnAnAM vanasatvAnAM saadhvskodhkNdlitaaNshcessttaavishessaanvlokynprijnaanaadidesh| vimucyatAmete mRgA vAgurAbaMdhanAt / kAlyaMtAM kauleyakAstAnprati / vistAryatAmanyatra vAgurAH / chidyantAmacchabhallA bhllaiH| niSkAsyantAM kAsArAt kaasraaH| citrakAyAnAmargalIkriyatAM saarmeyaaH| prabodhyantAM guhAsu prasuptA mRgaadhipaaH| pAtyantAM khaGgeSu khaDgAH / vadhyaMtAM shaarduulaaH| chidyantAM cmraaH| uccATyantAM shshvaataaH| tADyaMtAM ptthaaH| pAlyaMtAM kuraMgAH / badhyatAM gvyaaH| rudhyatAM mataMgajAH / iti / evaM samAdiSTAzca
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 jayAntakA bhaTAH samupakrAMtamRgayAvyApArAH pazyata kaNThIravakaNThArAvakuMThitopakaNThamidam / nizitazalalIzalAkAsamAkulitamidam / paryaTakkaraTipaTalAmarditalatAgulmamidam / lalAyakardamitakAsAramidam / vAtAyaromaMthaphenapiMDapaMDamaMDalamidam / zikhAvalacandrakacayanicitamidam / sUkaramukhAciravidAritamRttikAmayatalavikIrNakandabandhuramidam / dhAvitazazanikaracaraNAMkitamidam / zArdUlAciranihatakuraMgarudhirAruNitamidaM sthAnamiti parasparaM darzayantaH hanta ! samulaMdhitazaralakSyo'yaM kRSNasAraH / zilImukhahativedanAsahiSNutayA sacItkAraM kSititalanikhAtatIkSNataradaMSTro'yaM varAhaH, vasundharoddharaNAya kRtaprayatnamAdivarAhaM viDambayati / sArameyaniruddhassAlAvRko'yaM sasAdhvasaM nijoruyugalAMtaHpravezitavAlaH kRtamukhavikRtiH pralIyate kuMjodare / zarAnuvidazzArdUlo'yaM roSAtirekAdabhipatati / tdpsr| amarSadurgharSaharyakSalaMghito'yaM mRgyuH| tarikSapraM vimocaya taM karavAlanipAtanena / pazya, vaktragRhItapRthulazazassamAyAti kauleyako'yaM bhavadupakaNTham / aho ! nIlakaMThakaMThamapAtayatprayukto'yaM kSurapraH / lulAyakaThinakaMThapIThanikhAtaM karavAlamAcchidya dehi tAvat / nihatazalyena mayA yudhiSThiracaritamAcaritam / karakhaGgena vanakhaDgaH pAtitaH / mA prahiNu bANaM saMmardasaMtrAsAciraprasUtapotAyAmanukaMpanIyAyAM hrinnyaaN| tajjIvagrAhaM gRhANa taM potam / vAtsalyAtirekAdanuvartate sA hrinnii| hanmi carmaNi diipinmetm| kinnu khalvidaM pazya tAvadivApyardhacandro'yamRkSagaNamanuvrajati / pradyumaH iva sAyakena pAtayAmyahaM zaMbaramityahamahamikayA vyAharaMtaH prazamitavanasatvasaMcArAH sotsAhamaTavImabhitaH paryaTan / cAruvaktrastu turagAdhirUDhaH sakautukaM tatratatrAvalokayaMzcalalakSyavedhanapATavaM prakaTayansAdhvasadUragatavivalitakaMdharAvalokanaikatAnamRgAdhipaM kaMdarodaradaranIravanilInabhUdAraM saMtrastakuMjapuMjodaragUhamAnadUraparidhAvanakhedaparisphuradudarapArzvazrAMtazArdU paribhraSTayUdhagaveSaNavyagrakAMdizIkadInakuraMgaM nijAmakAnavalokanakaMdalitatAra
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI tAradInarAvadayanIyakuMjaraM sAvegasaMbhramaM paribhramaNaikatAnakalabhacItkAraM nihatakSititalavinihitazazavisarApaharaNaparipatatkaMkazyenakulaM mRgayukulakalakalarasitatrastaDayamAnavicitrapatatrivAtadInatArarAvamukharitaM pratAnanIvitAnAMta:praviSTasAdhvasaparasparalInabhallUkaM roSAtizayadunirIkSanatakaMdharAbhipatatkAsarakaThoranirghoSabhayaMkaraM kaMTakabahulalatApaTalavivaraniSaNNajihvAgrAlihyamAnabANakSatakSaradradhirAruNaskaMdhacitrakAyaM pratighAtighorAsphAlitazuMDAdaMDabhajyamAnavizaMkaTaviTapapaTalacaTacaTAtkAradurnirIkSayUdhapaM mRgayugaNadarzanakAdizIkasannihitavAtAyugalarudhirapAnasuhitavRkaM kAMtAraM paritaH paryaTanghoTakakhurapuTapaTutararaTitamAkarNya vicitraprarUDhaprasUnaprakaramaMjulAtkuMjapuMjAdbhiyA samulaMghya vAjijavavijigISayeva pradhAvantaM baMdhUkakusumasuvarNamasRNaspRhaNIyatatasitasthAsakanicitakAyaM stokamiva vivalya kaMdharAmutpazyantaM mecakasacchAyataralitavitatanetraM sAdhvasapiMDIkRtapRSThabhAga samutpatanakRtAMtarikSabahulapacAraM hRdayaMgamAkAraM kuraMgamekaM nirIkSya tajighAMsayA taralalakSyavedhanapATavapradarzanecchayA ca pANitADanadviguNitavAjijavo jyAyojitAjihmagastamanududrAva / evaMpradhAvitasaiMdhavo'tikrAMtasudUravartmatayA mahIruhanivaheSu dRzyAdRzyazarIraM rohiSaM roSapoSitAbhinivezaH kSitIzaH sudUraM dhAvaMdhAvaM samatikrAMtakAMtArAMtaraM praviSTaM kusumapaTalanikaTaparyaTacaMcarIkamaMjulaM kuMjapujaM dRSTvA roSAtirekAdAkarNAkRSTazarAsanaguNo dazanadazyamAnAdharo nizitataraM zaramekaM prAhiNottatpravezavivaraM prti|| ____ tadanaMtaramavaruhya turaMgamAdanokahamUlatale nibaddhaya ca taM mRgajighRkSayA kSitIzaH katicitpadAni gatvA karAMzukena muharmuhuH zramasalilakorakitaM mukhatalaM saMmArjayan "soDhuM na prabhavAmi vedanAM sakhi! kiMjalike! haMta! akAMDa eva kAMDahatAsmi / bhinatti mrm| gatA me jiivitaashaa| kimadya kartavyam / dRDhataraM gRhANa maaN| zayAnAmapyutthApayati saMtApaH / pazya rasanA me nIrasA sNjaataa| locanaM timirayati / kaMpate ca zarIram /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA vAgapi naiva sAdhu nissarati / tadavadhAraya tAvadidAnIM kRpayA caramAmimAM madIyAM prArthanAm / tApasAvartase mama tAte dIrghasatre premAtizayena vA mohena vA svAtaMtryeNa vA darAtizayena vA niratizayaparicayena vA niraMtarasAnnidhyena vA saMstutasaulabhyena vA pramAdena vA karaNatrayaviracitaM madIyaM yadAgaH tadakhilamapyajJAnavijRMbhitamiti anukrozena marSaNIyamiti madvacanAnnivedaya tasmai / kiMca snehAtirekeNa tvayi yadanabhipretaM samAcaritaM mayA tadakhilaM kSamasva tvamapi / samutkramaNonmukhaprANAsmyaham / yAvanmanasA ciMtitaM mahAtmanazcAruvaktrasya pavitraM caritraM tAvadeva phalam / sa tu na mAmalabhata / nAhamapi tam" ityAdIndI nadInAnvilApAnnArIkaMThasamucitAnizamya sAvegaM kA svidabalA mannAmagarbhitAM giraM vyAharantI dInadInA roditIti kaMpitahRdayaH api nAma me sAyakasya kApi tApasI zaravyamAsIditi sIdannAtmAnameva taskaramiva manvAnaH tvarayA natapUrvakAyaH pravizya duravagAhakuMjodaravivaraM mandamandamupasarpannavanItale nipatya pariluThaMtImavadAtavanya kusumadAmAlaMkRtavakSojamaMDalAM prasUnavalayaparimaMDitamaNibandhAM nizitatarasAyakasanAthadakSiNodarapArzva hA ! sakhi ! kimadya kartavyam / hanta ! dhRtaprANayA pApayA mayA tAvattvadIyaM kaSTaM draSTavyaM saMvRttam / hA! prANAniva kimu mAmapi tyakSyasi / kathamitaH paraM bhavatIM vinA mahAnativAhyo'yaM mayA kAlaH / iti pralapatyAH kiMjalikAyAH aMkatale vinyastamastakAM vilulitacaJcalakuMtalAM zithalitadhammillamallAM vedanAsahiSNutayA kuTilitabhrUlatAM apAMga praNAlikAnissRtAzrujalakSAlitazravaNayugalAM nizvAsAzyAnitamadharapallava masakRdAlihantIM jihvApallavena zarahatibAdhayA muhubahulate kSititale nipAtayantIM dharAtalaprasAritacaraNayugalAM kAmapi sundarImadrAkSIt / 86 * dRSTvA ca manasyevamaciMtayat / kA svidiyam ? kimeSA nijavallabhapratIkasaMpAdanecchayA dhRtatApasaveSA tapasyantI ratiH ? uta sazarIraM carantI
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI vanalakSmIH ? AhokhicchApavazAdAzritadharAtalA surasundarI ? athavA bhUlokarAmaNIyakAvalokanAya rasAtalAdutthitA nAgAMganA ? Ahokhicchuktau mukteva kasyAM cittApasyAM samutpannA ? haMta ! anyadeva lAvaNyam / sauMdaryamanyadevAsyAm / dhigIdRzaM strIvadhakAriNaM mAmiti vicitya cAnukaMpAkaMpamAnacetAH kSamasvAparAdhamajAnatA vyasanaikaratena mayA viracitaM tAvaditi sasAdhvasagadgadaM nigadanbaddhAMjalipuTassavinayaM zanairupasasarpa / upasRtya ca nanu sutanu ! ajJAnavijRMbhitamidam / kiM bahunoktena / samArjitaM kila mayA strIghAtukatvam / dhiyAm / nigadaMti kila vibudhAH mRgayAM vyasanamiti / tattAvatpratyakSIkRtamidAnIm / kRtakarkazakarmApi nRzaMsatayAhaM tu nistrapaH pradarzayAmi mukhamiti sAnutApaM vadasvAtmani pralIna iva dharAvivaraM pravizanniva mandaM tannikaTa evopavizya kRtazaityopacAro vIjayanvastreNa, hariNekSaNe ! jAnAbhi te balavatI vedaneti / tathApi bhavadudaMtazravaNakutUhalaM tAvatprerayati mAmanuyogamukhenAbhASayeti / tadidAnIM nAtizramaM nivedaya / zrotumicchAmi / kA tvamutpacyA / kasya kulamalaMkaroSi / kuto vA vanavAsaH ? kutazcAyaM veSaH ! yadbhavadAzrayAdbhuda - yaMgamatAM bhajati kiM tannAmetyaprAkSIt / 87 pRSTA ca sA kRcchrAdunmIlitAzrusalilakaluSitanayanakuvalayA samavalokya rAjAnamAjAnubAhumamitAnaMdasaMdhukSitacetazzaktivizeSA kiMjalikAmabravIt / ayi ! kiMjalike! pitrA dIrghasatreNa purA yadyadabhihitaM lakSaNaM tatsarvamapi lakSaNaM tadiha paridRzyate / stanitamivAtigabhIraM bhASitam / yadayameva bhavetsa cAruvaktraH / yadavalokanena niratizayAnaMdAmRtakSAlitavedanamanirvacanIyaprasAdamadhigacchati me cetaH / bhavatu tAvadeta - nmukhenaivAvagacchAmi sakalamapyetadudaMtamityabhidhAya mandaM vivalitakaMdharA netrasahasrapatrapizunitatrapAvizeSA cAruvaktramavalokya bhadra ! samutthAtumakSamatayA vedanAparavazasakalapratIkatayA ca zayAnaivApratIkArAnuzayA niveda
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 jayantikA yAmi / tatkSatumarhati bhavAnmaMtuM madIyam / mAbhUnmanasi ciMtA pramAdavijaMbhite karmaNi / bhavitavyatA tAvadIdRzI mdiiyaa| na hi doSalezo'pi tvayi / savinayamidamekamabhyarthaye / ko bhavAn ? kutratyaH ? adRSTapUrvo'pi pitRmukhAdavagatacAruvaktralakSaNatayA idaMprathamadarzano'pi sa evAyaM cAruvaktra iti pratyabhijJA paraM samunmipati manasi / mamAparicito'pi saMstuta iva vizvAsaM jnysi| api nAma sa eva cAruvaktraH tvam / saMkSAlaya vAgamRtena hRdayagataM saMzayamityaprAkSIt / / __ pRSTazca sa narapatiH niratizayAnuzayAzrayAzatapyamAnamAnaso niraMtaraciMtitaduraMtaduritakarmatayA Atmani lIna iva sagaddaM mAtaH! duritaikabhAjanamamuM janaM jagati cAruvaktranAmnA samAhvayati janAH / ityabhidhAyAzrujaladhArAsiktAMzuko durnivAraduHkhabharAvanatamastako hastavastreNa tAM vIjayaMstUSNImupAvizat / nizamya ca tadvacanaM nitAMtAzrumukhI sA tapakhinI dIrghamuSNaM ca nizvasya nAtha ! maMdabhAgyAyAzzRNu tAvanmamedamudantaM iti kRcchrAdvaktumArabhata / unmastakasatvaguNairiva palitakezapAzairupazobhamAnasya mastakasya kaMpakaitavena mA bhUtkadApi daurgatyaduHkhamityasakRnnirAkurvanniva valisamAkulitena bhRkuTitasitabhUlatena nIDAMtarniSaNNapatatribhyAmiva kuharagatanetrAbhyAM bhayAnakenonnatahanunA galitaradanatayAnavaratamapi kaMpamAnAdharoSThapuTena mukhamaMDalena virAjamAnastilakanicitairullasatsirAsaMtatijaTilaiH kIkasaprAyairaMgairdarzanIyadarzano dhamanAbhidho dvijavaro dAridyeNa yavasAcchAditapaTale vizIrNabaddhavaMzAMtarAMtarA vinihitamRtpiDena kuDyena pariMgate sthapuTitakSititale lUtAsyUtataMtupaTalAstIrNakoNadeze paryaTanmUSikakRtasuSiradUSite viviktairgalitapaTalainiraMtaracucundarIkRkalAsamusalIvisarasaMcAraistatratatra nipatitabhittibhiH prarUDhavividhalatApaTalajaTilitaiH paMcaSairbhavanaiH parigate pArthakaragAMDIva iva stambhIkRtasthANau mahAnasa iva darvIkaradaMture avikRtavivare'pi vikRtavivare kuTIre navavarSayA mayA samamuvAsa /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI 89 athaikadA tUJchavRttyA AtmAnaM mAM ca poSayantaM taM dhamanamapRccham / tAta! ka me jananIti / pRSTazca sa dhamana evamavocat / vatse ! durgatatayA matvA ca dvitIyAzramamAzramamAzritaprathamAzrama eva niraMtaramuJchavRttyA bhRtajaTharapiTharo'hamekAkI kAlamatyavAhayamiti / punarapi nitAMtaciMtAkulAMtaHkaraNayA mayA tAta ! kathaM me janiriti paripRSTassa dhamanaH sAnutApamakathayat / vatse ! kadAcidahaM samidAharaNAyAraNye paryaTanmAkaMdagumavRndamadhyavartinaH kasyacitkokilAlApavAcAlitasya rasAlasya caJcarIkacayacaraNapAtanipAtitairbAlakalAnidhizaMkayA paritaH parigatainakSatrairiva kusumanikarairatiramaNIyaM syandamAnamaraMdabidusaMdohabandhuraiH patravAtairdaituraM kulagucchavicchuritaprAMtaM madhukaranikaramadhurarutamukharitaM mUlatalamadhizayAnamaruNatarazarIratayA nipatitacUtakisalayazaMkAmupajanayantaM sakkatalanipAtitadarbhapallavakabalaissahuMkAramAghrANatatparaiH kuraMganikuruMbaiH parivRtaM kUjatkokilAlApakalaravaM rudantaM caJcalakomalAruNakaracaraNakisalayaM sadyojAtamiva bhAsamAnaM zizuM tvAM nAtidUrAdapazyam / dRSTvA ca sAvegaM manasyevamaciMtayam / hanta ! dRzyate hi zizurayamaciraprasUta iva / bata ! kayA vA syAdIdRzamatidAruNaM karma kRtam / jagatyapatyaprAptaye zarIramapi tRNAya manyamAnAH svAbhimatamazanamapi parityajantaH kati taikaratAH ? kati vA pavitrakSetratIrthayAtrAparataMtrAH ? kati ca cirasaMcitadraviNagaNavitaraNaparAH ? devatAsaparyAparyutsukamAnasAzca kati ? natebhyo na tebhyo dadAti niyatiH kadApi zizum / IdRzAnAM nRshNsaanaamevaaptysNpttiH| athavA kimanena vipratIsAreNAsAre saMsAre'sminnevaMprAyA hyapatyotpattiH / tathA hi-durgatAssamadhigatAnekatokAH kliznanti tatpoSaNAya / vizvastA api pUrNatAruNyapaNyAH rahasi kRtetvarIcaryAH nijasAdhucAritryaprakaTanAya labdhamapi mugdhaM nijApatyaM parityajanti / hata ! strINAM capalatA nirmaryAdA nirnivAryA ca / ka bhojakulaM ? kavA J-12
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 jayantikA kurukulasambandhaH / tathApi pRthAyAzzIlamatigarhaNIyaM hi ! yadapuSpavatyapi saMgamya nIradanena tapanena nighRNA spRhaNIyaM tatyAjopahare nijApatyam / devatAsveva karkazamIdRzaM dRzyate karma / kimu vaktavyaM mAnaveSu ? menakApi kAmayamAnA tyaktAbhimAnA tapazcaratA vizvAmitreNa saMgamya samutpAditAM kAMtatarakuMtalAM zakuMtalAM nijavatsAM kApyutsasarja / dhigdaurjanyaM janminAm / IdRzAya janAya dIyate daivenApatyam / iti bahudhA viciMtya nitAMtAnutApatAMtasvAMtastvAmAdAya dayayA sadanamAsAdya ca sadyaH payasA pArzvapakkaNAnItena bhavadazanAyAmazamayam / vatse ! kRcchAdetAvantaM kAlaM tAvadevameva vardhitAsItyakathayat / atha vyatIteSu katipayeSu mAseSu kadAcijjarattaro dhamano vyAdhijajharitazarIrassaMtApaparitapyamAno'pi pArzvavartinI mAM vAtsalyAtirekeNa bASpajalakaluSitakSINavIkSaNo vilokayanvepamAnena kIkasamAyaNa pANinA sakRdaMbeti parAmRzan mayyuparate nirjane vane kathamekAkinI nivasasi ? kutra gacchasi ? ka bhuMkSe ? kathamanAthAmIdRzIM bAlAM bhavatImekAkinI vihAya tyajeyaM prANAn iti / duHkhabharadamyamAnakaNTho rudannasphuTAkSaraM vyAharaMstArataranizvAsaparaMparayA samamamuJcadazrudhArAm / tadanu savitari kaSTamasya ziSTottamasya draSTumasamartha iva visRSTaghRSTAvavaSTaMbhitapATaligni adhitiSThati caramagirizikharaM satvaramevAstameti gabhastimAlIti tajjaTharajigamiSayava satvaraM nirjagAma dhamanAjIvaH / ahaM punarbAlabhAvena gataprANamapi tamuparatamajAnantI nidrAti kiM ? kimathavA dhyAyati bhagavantamiti ciMtayantI samupetya ca tatsamIpaM nirvarNya ca mukhavikRti saMcAlya ca nibhRtazarIraM AzIrSAdApAdatalaM calantI tanumavalokya sagadgadabASpaM tAtatAtetyasakRdAhUyamAnamapi adattaprativacanaM kiMcidardhamIlitalocanaM stokamiva vivRtavadanaM dhamanamapazyam / dRSTvA cetikartavyatAmUDhA gADhAMdhakArajaTharapraviSTeva bhayajasaritahRdayA duHkhabharadamyamAnakaMThI sagaddaM paridevanaikazaraNyA muhuraraNyAnImabhitaH
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI 91 pazyantI kaMpamAnagAtrayaSTiH nAthahInA kSaNamiva kuNapasamIpe samupavizantI kSaNamiva bahirAgatya tiSThantI kiM karomi, kutra yAmi, kA vA gatiH, kasmai nivedayAmi, nirjane vane ko vA vartate, kaM mRgayAmIti bahudhA viciMtayantI duHkhabharaparibhrAmitottamAMgA celapihitamukhI galitajaMghAzaktiH dvaarinyssiidm| ___atha nimajjati savitari caramajalanidhau kamalinISu pativirahazokeneva nissRtabhramarAzrukanjalAsu nibiDatarakuMjapuMjAbhyaMtarAnmadaMmandaM prasmaraniraMtarAMdhakAranIlacelAvaguMThiteSu vanataTeSu tatra tatra nirargalanirgala kAraghUkaugharAvAnukaraNaparAsu giriguhAsu madbhayaparijihIrSayeva karNopAMte tanutarakkaNitakaitavena kRtasAMtvavacaneSu vanamazakeSu maduHkhAvalokanAsahiSNutayeva nipatatArAkaitavena pAtitAzrusalilakaNe gaganAMkaNe nizzabdaM roditIva dRzyamAne khadyotavAtadyotiteSu zAleSu bhItabhItA bAlabhAvenoparatamapi pitaraM visajyAtmarakSaNaparA dInaraveNa rudatI kvApi gaMtumapi tatraiva sthAtumapyanIzA karayugapihitanayanayugalA tatraiva dvAri smupaavishm| tadanu mAM samAzvAsayitumivodayagirizikharamAuroha sudhaadiidhitiH| atha cakoracayacArutAraravadaMtureSu digaMtareSu candrodayabhayAtparidhAvadbhiraMdhakArairiva SaTcaraNanikaraiH parivRteSu nIlotpaleSu dInakokanAdeSu kokanadeSu prasamarAmodeSu kumudeSu candrikAdukUlaparimaMDite bhUmaMDale vanamabhito dattadRSTiH vipine'pi madIyAM sthitimasahamAnayA niyatyA mAmaraNyAtkAlayitumiva preSitaM kvacidanilacalitatayA patagamiva viTapino viTapinamabhipataMtaM kvaciccakravAtaparighUrNitatayA madirAsvAdapUrNitamiva paribhramantaM kvaciddahyamAnaveNuparvatAtatayA pizAcAviSTamiva ghoraravabhayaMkaraM vasaMtamivAzokakusumaraktaM zAkunikamiva taskoTarAbhyaMtarapAtitAnekazakuninikara unmattamiva mUMkAradUrapAtitazilAzakalaM madakalamiva kSititalazAyitAnekAnokahanivahaM nAtidUrAdApataMtaM dAvAnalamapazyam / dRSTvA ca sAdhvasena pitaramuparatamapi tamahaM visRjya kvacitkSititalanipatitavAtAyuromaMthasitaphenakUTasaMkrAtatuhinakarakiraNatayA navaratnakuTTi
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA mapratIkAze kvacidviTapisaJcayacchadasaMcchAditatayAMtarAMtarA prasRtacandrAtapatayA cavitrasthAsakanicita iva kvacinnipatatprAleyapRSadArdrIkRtazAdapaTalatayAtizItalatale kvacidamitasitasikatAprAyatayA kRcchrasaMcAratale kvaciccharkarA - citatayA durgame kacidvartAkulatayA sthapuTite kacijjharIparItatayA zilAtalagamye vanamArge dhAvaMdhAvaM bhayacakitadRSTira nirdiSTaprApyasthAnavizeSA vAtacAlitazuSkaparNa marmararave'pi vepamAnA bhayapraghaTTayamAnahRdayA zramasalilasiktavalkalA vilulitakuMtalA vigalitajaMghAbalA zramavazAdatarkitopanatanidrAbharaparavazatayA svayamanicchAghaTamAnapakSmapuTA padAdekamapi padaM gantuM nitarAmanIzA kasya ciduttuMgasya vitataviTapapaTalasya mahIruhasya mUlamadhizizye / atha sahasrakare pAkazAsanAzAmapi kara prasAritapadmarAgarAgairApUrayati acirasamudbhidyamAnakamalakalhAraprabhRtivividhakusumaparimalavAhibhissamUhya mAnazItalatuhinazIkarakalita prasUna parAgabhAratayeva mandaM mandaM spaMdamAnaiH nijasuhRdbhanaMjayadhAmanidhanaduHkhenevAtijaDaiH pavamAnairnizamanizaM patrapuTakSaradbhizzItalataraiH prAleyairAdrIkRtavalkalA bASpAsArarekhAkalmASitakapolatalA dhUlidhUsaritAMgayaSTirahaM pratibodhitAbhavam / aho ! kiM bravImi nidrAyA mahimAtizayam / mAtRkalpayA tayA vismAritapitRzokA nirvAsitadhAvanaklezA samutpAditabalavizeSA navIkRteva prakaTitollAghate va kRtasAMtvaneva samullAsitevApohitasAdhvasA samApUritotsAhA cAbhavam / tadanvahaM nAtidUrAdApataMtaM vaTujanaparipaThyamAnazrutisubhaganigamaghoSaM, piMgakeza ! saMbhArIkuru tvA darbhapatrANi / bhozzaGkhanAbha ! tvaritataramupAhara palAzasamidhaH / kSemaMkara ! satvaramapacitya parimalamanoharANi bhagavadarcanAya kusumAni nArikelasaMpuTakamApUraya / kapiMjala ! gaccha kaMdamUlaphalAharaNAya / dRDhakaMdhara ! yAhi guruvalkalakSAlanAya / jAbAle ! gRhANa lavitraM homadhenughAsakRMtanAya / zvetaketo ! dhRtakuThAro'si / kSipramAnaya 92 *
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI I zuSkeMdhanAni / bhArgava ! bhavatA kartavyaM hi yAgazAlAmArjanam / tadrataM yAhi kRtasnAnavidhiH / homadhenudohanAya niSiktabhAjano bhava jAjaleM ! laMbakarNa ! tUrNaM lunIhi vitatakamalapatrANi / dIrghanAsa ! sahasA zyAnIkuru valkalamAtape / piMgakeza ! mA bhava plavanakarmaNi vyagraH / tvaritaM gaMtavyam / vakragrIva ! mahIruhArohaNena mA kAlamativAhaya gurunidezamazUnyaM kuru / idhmavAha ! mA kuru digaMbara saMdhyAvaMdanamiti parasparaM bhASamANaziSya gaNabhASitAni ca jalacaravividhapatagasu bhagarasita mizritAnyazrauSam / zrutvA ca tasmAdutthAya diSTyA labdhAvalaMbanAsmi iti samadhigataniratizayapramodaparavazahRdayA. bAlabhAvavismRtadhamananidhanaduHkhA munijanavividhavArtA saMbhRtAmupasRtya tAM sthalIM vicitraspRhaNIyanAnAvidhapatrarathavrAtakalakalarasitamukharitAnekavarNaprasUnazaba litaprAcInakalpitapratI hAramatikramya nIraMdhraprarUDhAzvatthakapitthadadhitthakRtamAlatamAlarasAlasAlapIta sAlakapriyAlatilakA malakapiculadevatAlatiMdukartitriNImadhUkamadhUlakanyagrodhazizugranthila sahakAra - karavIroduMbarajaMbIramAlUrabIjapUrakhadirabadarIpAribhadrapalAzapanasave tasapunnAga nAgakesarIMgudIpriyaMguplakSapATalazAlmalizamIzakrapAdaniko cakamocakabhUrja rAdivRkSa SaMDa maMDitataTaM pAdapastomaniraMtarazAkhAvivarapraviSTatArataradivAkarakiraNatayA tapanIyazalAkAghaTitapaMjarAbhyaMtaragatairiva kaizvittarukoTarodaraniSaNNebhyazzizutayA sasItkAraM vivRtAyatapATalanoTipuTebhyo'hamahamikayA puraH prasAritAruNakaMdharebhyazzAbakebhyo dIyamAnakaTAdyA hAraiH kaizcitsanAdaM viTapAdviTapaM DIyamAnaiH kaizcidanyanIDAkramaNakriyamANakala haiH kaizcinnijapriyApuraHpradarzyamAnapremAtizayaceSTitaiH vyAghrATakhaMjarITadhUmyATadArvAghATacASacaTakazukapikahArItajIvaMjIvaprabhRtibhiH pataMgaiH hRdayaMgamaprAMtadezama ciraprabuddhatayA muhuH prakAzyamAnatIkSNataradaMSTraissamArabdhajRMbhAvivRtavadanakuharatayA dRzyamAnAruNavadanaiH viTapakoTiniSaNNairjAnudezavinihitagaMDamaMDalaiH karakuTilAMgulikaM DUyamAnatanubhiH laMbitadIrghavAlaiH sevyamAnanijapATalamukhasavarNa 93 - -
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 jayantikA bAlAtapaiH vAnaraiH darzanIyatIratarunikara kuMjAbhyaMtaraniSaNNazikhAvalakulatroTikoTilolAsamAkRSyamANanikaTataTaprarUDhakusumitalatAkuTilakoTiM ghanataradalakalitatarumUlazAdvalatalanirbhayaparibhramatkuraMganikuruMba kuMbhikAkrAMtaparyantaM gajAkRSTazAlukakalmASitataTapradeza kalhArahallakakumudakuvalayakamalAdimanoharaprasUnAvaliparimaMDitaM nalinIdalAvakAzAdutthAya samudbhUyamAnapakSapuTairAnaMdamaMdrAravaizvakramithunaiH plavanAvataraNataraMgitasalilaM zaMkUpabhujyamAnaziphAkaMdaM marAlAkRSyamANamRNAlaM rAjahaMsopabhujyamAnavarATakaM gaganatalAdavatIrNaiH kaoNTubhiH parikSobhitataraMgitasalilaM nizcalakAyainalinIdalaniSaNNairbakairAkrAMtaM vistRtapakSapuTairAsevyamAnabAlAtapaimallikAkSamithunassanAthataTasaikataMaciraniSpIDitakASAyavalkalavarNakaSAyitatIranIramabhyasyamAnaplavanakarmabhirmunibAlakainauraMdhitaM kaizcitsnAnAvatIrNaiH kaizcitsnAtotthitaiH kaizcikriyamANapuMDavidhibhiH kaizcidIyamAnAdhyaiH kaizcinnivartitasaMdhyopAsanaiH kaizcinnibhRtazarIraM nimIlitAkSaM ca japadbhiH kaizcitparipaThyamAnanArAyaNanAmasahasraH kaizcitsopAnatalAzyAnIkriyamANavalkalaistapodhanairdarzanIyasannivezaM saMtaradbhizziSyagaNairAnIyamAnavAnapadmabIjapuMjaM chAtrAnItadarbhapatrasamisaMbhArasaMbhRtataTasopAnatalaM pratitaraMgasaMkrAMtasahasrakiraNakiraNanikaratayA snAnAvatIrNanakSatranikaramiva tApasasaMparkasaMpAditatejaHpuMjamiva gaganAbhogamiva rAjahaMsaparimaMDitaM hAstinapattanamitra dhArtarASTrAlaMkRtaM saritpatimiva prasUtakamalaM sundarImukhamiva paribhramadbhamarakamanoharaM bhujagapatimiva vidhRtakuvalayaM mahAvanamiva puMDarIkaparivRtaM zaMbarAridhvajapaTamiva makarAMkitaM saMgrAmAMkaNamiva paripUrNakIlAlaM dhaninamiva svarNomikaM prAcetasAzramapadamiva paricalatkuzalavaM nArAyaNakaramiva paribhramaccakra mahezvarAhahAsamiva kAzasumadhavalaM ekacakranagaramiva bakAkrAntaM saMjAtabhaGgamapi sumanoharaM viSamaritamapi saMtApaharaNazauMDaM sadAjaDamapi munijanasevitaM ativizAlaM padmAkaramadrAkSam / dRSTvA ca zucitarANi pavitrANi tatraiva tapodhanAnAM karmANyava
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI 95 lokayantI nAtidUre sopAnazilAtale samupavizya manasyevamaciMtayam / aho ! nirduSTamavadAtaM karma tAvadeteSAM / niraMtaramapi bhagavaddhayAnaparAH manasApyaciMtitaparadoSagaMdhAH parasevAparAGmukhAH yathAlAmasaMtuSTAH parityaktAzAH nijakriyaikatAnAH nazvaraM viSayasukhaM tRNAya manyamAnAH tyaktamAnAH samaloSTAzmakAMcanAH anatikrAMtavidhayaH vedAdhyayanaparAH prakaTitagurujanabhaktayaH vinayavyAhArAH visRSTaparahiMsAkAryAH karaNatraye'pyekarUpAH mokSe dattadRSTayaH dUrIkRtazarIrAbhimAnAH ete tapodhanAH karma kurvati / mahadidamAzcaryamiti / tadanu nirvartitanijaniyameSu muniSu parisamApitadhyAnavidhiH kazcana jarattaro jaTAjaTilonnibaddhadIrghatarazaNakalpAnalpapalitakezapAzastimirApravezAya kRtanayanopAMtasAnnidhyAbhyAM candrakalAbhyAmiva palitabhrUbhyAmabhirAmo bhujazikharakRtazaGkhacakracihnayoH zrutisparzitvaprakAzanAyevAMsatalalaMbinIbhyAM brahmAtiriktadurvacanApravezAya sannihitasatvaguNariva sitalomagaNaissannirudhyamAnadvAradezAbhyAM zrutibhyAM darzaniyo rasanApIThasthitabrahmavidyAvAsasya taptacAmIkarasacchAyanAsikAgopurasya vadanasadanasya nAsAtalabaddhamadhyAbhyAM ubhayapArzvalaMbitazikharAbhyAM vizadakusumaguMbhitamAlAtoraNAbhyAmiva zubhrazmazrukalApAbhyAmupazobhamAnaH nibiDatarapadmAkSamAlAvalayitaM sAMdraprarUDhasitatanUruhanivahAvaguMThitamavadAtayajJopavItaparItaM vizAlaM vakSasthalamasitalatAvalayitaM prAleyaprakarAkrAMtaM tiryakprasaratsurasaritparIvAhamAyataM prasthamiva himagirirudvahanvadanadarIprAMtaparipataddhautadIrghatarakUrcasarasvatIdhunIparIvAharayajanitagartenevordhvadezanipatatpravAhavegaparikIryamANazubhrajalazIkara - nibhagauraromAveSTitaparyaMtena nAbhigartena prakAzamAnaH AdizeSanirmokanirmalalaghucIrAMbarakRtaparidhAnastApasapuMgavassamunmIlitalocanassakRdapAMgakulyA . prasaratkRpArasapUreNa snApayanniva mAmavalokya sAnutApaM pArthavartinamantevAsinamekamabravIt /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 jayantikA bhoH ! kapijala! snApayitvA tAM zilAtalaniSaNNAM bAlikA satvaramAnaya matsakAzamiti / sa tu kapijalo madupakaMThamAsAdya hRdyayA girA vatse ! kulapatirasmAkaM samAhvayati bhavatIm / taduttiSTha snAtvA ca sarovare'sminsatvagmAyAhi iti nyavedayat / tatastamahaM tAta ! kaste kulapatiH tasya ca kiM tatpUtatamaM nAma / dayayA darzaya taM mahAtmAnam / draSTukAmAsmItyapRccham / pRSTazca sa kapijalo yastejasA savitAraM dharmeNa vaivasvataM tapasA tAmarasAsanaM zAMtyA tArApatiM kRpayA padmanAbhaM jJAnena surAcArya gAMbhIryeNa sAgaraM pArizuddhayena kSIrodaM dADharthena hemAdriM samatikrAMtavAn / yazca yadA yadAjJApayati kulapatiriti nibhRtagAtrairAzritaprahvabhAvaistanmukhakamaladattadRSTibhistapodhanairupAsyamAnaH prakAzate / yazca sthaviraH parizuddhAtmAnamevameva zirasi karotIti sUcayadbhiriva dhavalataraiH kezapAzaiH pariSkRtottamAMgaH / yazcAMtassaMpUrNatayA raMdhradezAdvahinissRtaissatvaguNairiva vizadaromanikarairAcchAditazarIraH / yazca saMsRtikAMtArasya dAvAnalaH / yasmAdbhItabhItaH kaMdarpo'pi tyaktadarpaH tirohitazaroro vartate / yasya nAmagrahaNena kalirapi sudUraM dhAvati / yazca vidhutuda ivAsakRdApItasomaH / yazva dharmasya veditApi kuzAsanaH / mokSArthyapi akSagaNanAsaktaH / eko ttamAMgo'pi saptottamAMgaH / yazca tapanIyatapanatanUnapAttejaHpuMjairiva nirmitH| yasya ca divaukaso'pi vacazzravaNaM tapaHphalaM kaTAkSamapi mahAnugrahaM manvate / yazca trayyAssaMketabhUmiH / yena ca sakalAnyapi zAstrANi parizuddhatAmabhajan / yazca prayatena dIrghasatranAnA pAvayati jagadakhilamapi / saH evAsmAkaM kulapatiriti darzayAmAsa tam / tadanu tasya dIrghasatrasya manasIvAtinirmale svabhAva iva gaMbhIre dhyAnaivAtyAyate karmaNIvAvadAte vana iva tApahare kara iva kuzapavitre tasminsarovare snAtvA paridhAya ca kapiMjaladattaM paridhAnaM samAsAdya ca kulapatisannidhiM taccaraNasarasijayo patam / tadanaMtaramitaradurlabhasparzAbhyAM
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI karAraviMdAbhyAM sa tapodhanapuGgavo mAmutthApya vatse ! saugaMdhinIti prItyati - zayena samAzliSya zirasyAghrAya ca AyAhi vatse ! madIyamAzramamiti nijakarAraviMdena matkarAMgulimavalaMbya kaizvidaMsatalAropitakuzasamitsaMbhAraiH kaizcitkaMdamUlaphalasaMbhRtapiTakottamAMgaiH kaizcittulasIkusumaparipUritanArikelasaMpuTakahastaiH kaizcitpunaruktIkRtazironihitArdravalkalaiH kaizcidAveSTitakRSNAjinakakSaiH kaizciduccAryamANamaMtratayA parisphuradadharoSThapuTaiH sAdaraM mAmevAvalokayadbhiH tApasasaMghaiH tvarayA valkalaprasRSTapratIkaiH cIracelAMcalanibaddhapadmabIjapaTalairAnIyamAnanalinIdalabhAraiH lIlAyai nalinIpatrakalpitabhRGgArApUritanI raiH tvarAtizayakRtAnudhAvanatayA pramANAdhikanizzvAsairvepamAnahRdayaimunibAlakaizvAnugamyamAno nijAzramaM prati pratasthe / tadanu gate ca tasminkatipayAni padAni, sopAnairalaMkRtaM nAnAnokahanivahaprasUna pracurapratAnanIprakarapariSkRtamakRtrimavicitra parvataparaMparAmanoharamucchritazikharatalaparikalpitavismayAvahonnatagopurasundaradevamaMdiraM kaJcana samunnatadezamavalokya niratizayAnaMdaparavazA tAta ! sopAnaparaMparApariSkRtaM kimidamatiramaNIyaM sthalamityapRccham / pRSTassa kulapatiH vatse ! ciraMtanAnekataponiSThamunipuGgavakRtAvAso'yameva gomaMta iti purANaprasiddho nArAyaNagiriH dakSiNabadarikAzramazca / satvaguNabhUyiSTho'yaM dezaH / atraiva vilasati kamalayA saha zAMtamUrtirbhagavAnnArAyaNaH / tasyaiva bhagavataH paricaryaikanirataH ahamasmi / asya ca gireH catasRSvapi dikSu sopAnAvalirevameva virAjate / atraivAsmAkaM parNazAlAH / purANapuruSasya samAzritArcArUpasya nijarUpAvarjitasakalajanamanonayanasya zriyaH patervarivasyaikatAno'smIti nigadanneva sopAnAMtikamAsasAda / 97 aho ! tasya dayAlutA vAtsalyAtizayazca mayi / yannijavRddhabhAvamavigaNayya prItidigdhamAnasaH pANibhyAM mAmAdAya nijodaratalatiryakkRtakUrparapIThe pratiSThApya sopAnAvalimAroDhuM maMda maMdamupacakrAma / evama J-13
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA nicchantImapi mAmAdAya sopAnArohaNa zramajanitanizzvAsaparizrAMte tasmi - nmaMdaM girizikharamadhigatavati namerutarumUlataleSu vedikAtaTeSUTajAbhyaMtareSu tamAladalaviracitAyatakAyamAnatayA tatra tatrAMtarAMtarA nipatitatapanakiraNakalitazilAtaleSu ca niSaNNaiH kaizcitkriyamANapuMDravidhibhiH kaizcinnibhRtakAyaM baddhAMjalipuTaM ca padmabIjamAlAvalIDhakaMdharaiH padmAsanopaviSThaiH praNidhAnaparaiH kaizcidabhyasyamAnayogAsanaiH kaizcitparipaThyamAnAmnAyaiH kaizcidabhyarcyamAnanArAyaNaiH kaizvidvadhyamAnaprasUnaH kaizviddhaSyamANapaTIraiH kaizcidvadhyamAnadarbhamuSTibhiH kaizvidAzyAnIkriyamANasamitpaTalaiH kaizcillUyamAnakadalIdalaiH kaizcitkriyamANahomaiH kaizvidgomayalepanakriyamANavedikAzuddhibhiH tapodhanairbaMdhuraM keSAMcijjarattApasIjanopalAtyamAnAnAM keSAMcidviTapakoTiviSaktavalkalaDolAzAyitAnAM keSAMcitkRSNAjineSu zayAnAnAM ca tApasazizUnAM hAsadhvanibhiH rodanasvanaizvApUritaM pAdapapracchAyeSu zayAnaiH korakitalocanairArabdharomanthaH kRSNasAratrAtaiH darzanIyaM kaizcitkuraMgAlihyamAnArmakaiH kaizcinnyagrodhaprarohakalpitaDolAvihAraparaiH kaizciduTajAbhyaMtarAnItaphalAzanahRSTaiH kaizcitpAMsukrIDAparavazatayA dhUlidhUsaritazarIrairmunibAlakairatimanoharaM kAbhizcidvizAlazilAtalAzyAnIkriyamANazUkadhAnyAbhiH kAbhizcittaruzAkhAnamitazikharAbadhyamAnArdracIrAMbarAbhiH kAbhizcidbhrAmyamANagharaTTAbhiH kAbhizvijjalAzayAnIyamAnajalakalazAvalagnAbhiH kAbhizcidArabdhaparNazAlAbhyaMtarakAryavyagrAbhiH kAbhizcidvarNibhyo veNIkriyamANamauMjIbhiH kAbhizcidvimucyamAnadugdhadohadhenubhiH kAbhizcinniravakarI kriyamANadhAnyAbhiH kAbhizcitsajjIkriyamANahomopakaraNAbhiH kAbhizcitsamArabdhapAkakriyodyamAbhiH kAbhizcitstanyadAnasamAzvAsyamAnazizubhiH tapodhanavadhUbhiH nIraMbhitaM, AsevyamAnabAlAtapAbhirasakRdArabdhajRMbhatayA pradarzyamAnAruNanIradanavadanakuharAbhiH valitilakAkulitAM sirAsaMtAnajaTilAM kIkasaprAyAM tanutarAM tanumabhIkSNaM mandaM mandaM kaMpamAnena pANimukhena kaMDUyamAnAbhiH pavana 98
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI 99 cAlitaspaMdamAnapalitAlpakezAbhiH parNazAlAbahirAMkaNatalaniSaNNAbhiH jarattaratApasIbhiH darzanIyaM, duhyamAnadugdhairAlihyamAnavatsairatipuSTairgokulaiH pavitritaM, dhUsaritaparNazAlApradezai maiH karburitaM, tatra tatra bhidyamAnanArikelaphalatayA pATalitazilAtalaM, uTajAbhyaMtarAtsavalgitamabhipatatastArataraM kUjatassaMvIkSyAtmAkAnanupadameva sahuMkAramaMdrakaMTharavamutthAya muhurAdhAya ca tAnAyAtAnatisatvarasaJcAlyamAnahakhavAlAnavanitalavinihitajAnutalAna - sakRnnirdayaM mukhatalAdUdhastaTaM tADayataH payaH pAyayantIbhirhariNIbhiratiramaNIyaM, tatra tatra sicyamAnakASAyaM bhidyamAneMgudIphalaM zikhAvalAnviSyamANanIvArakaNaM, zukakulApIyamAnakamaMDalusalilaM, kapikulacAlitAbhyazzAkhAbhyaH patitAnyauMduMbarANi phalAni bhuMjAnairatimAMsalaissvairacAraiH vRSabhavarairupazobhamAnaM, tatra tatra paripaThyamAnarAmAyaNaM, valkalamAtratRptairapi pItAMbarAsatacittaiH zuklakarmaratairapi kRSNakarmAsaktamAnasaiH vaikhAnasaissevyamAnaM dvaipAyanamiva zukasaMsevyamAnaM mahAnagaramiva gIyamAnagItaM kailAsamiva vAstavyanIlakaNThaM kRSNamiva sadAsannihitadhanaMjaya mahAvarAhamiva kSamAzritaM svargamiva zatamakhopazobhamAnaM Azramadezamapazyam / tadanu tamavekSya kSipramutkSiptapakSmabhissarabhasamantikamAsAdya zazvadAghrAya cAnusarahiriNayUdhaiH parivRtassa munIMdro nijoTajamabhajata / atha madavalokanAya saMghazassamAgatAbhissavismayamArya ! kutratyeyamiti taM dIrghasatraM pRcchaMtIbhiH hanta ! sauMdaryamasyA baalikaayaaH| bata! asmaduTajahariNamaMDalanayanaDaMbaraharamasyA mecakalocanayugalam / adRSTapUrvamidaM rUpam / iti parasparaM sallapaMtIbhirahamahamikayA cumbaMtIbhirjaratIbhistaruNIbhistApasIbhizca sAdaramupalAlitA sakalamunijanavAtsalyabhAjanamabhavam / iti vyAharaMtI mukhavikRtiprakaTitArutudazarAhativedanAM saugandhinIM nirvarNya vivarNamukhI kiMjalikA sagadgadabASpamaMba ! saugandhini ! niraMtaraM vyAhAreNa kuMThitakaMThakharAsi / nIrasA rasaneyaM pratibadhnAti vyAhRtim / apratIkAraste
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA saMtApaH / tadalaM bhASitena / nivedayAmyahaM bhavadudaMtamito mahAMtamiti vaktumArabhata / mahAbhAga ! maMdabhAgadheyAhaM nivedayAmi / zRNu tAvat / tadanu sa dIrghasatrastu saugaMdhinIyaM yadi nayanapathAttirohitAbhaviSyat ; vAtsalya tirekeNa tadA svayameva jJAninAmagraNIrapi cakita - matiH prAkRtajana iva saMtapyamAnahRdayaH parityaktAtmakarmA ca tadanveSaNAya pratyuTajaM paryaTanpAthasassamuddhRto matsya iva taralataralaH kApi krIDAparavazA nAmavalokya nirmaryAdapramodaparavazaH ehi vatse ! kva gatAsi ? mA tAvadevamekAkinI gacchetyAdAya zirasyAghrAya nijoTajamAnIya svAdutaraphalapradAnena svayaM sauhityametya nityakarmaNi vyagreo'vartiSyata / evamati - krAMteSu katipayeSu hAyaneSu kramazaH kAmaM lajjAM ca manasi, prahvatvaM zirasi nIlimAnaM kuTilagatiM ca dRzi, zoNimAnamadharapallave kapolatale ca, kAThinyamaunnatyaM corasi, tanimAnamavalajhe, vaipulyaM nitaMbabiMbe, mArdavamUrukAMDe, lAvaNyaM zarIre, rAmaNIyakaM pratyavayavaJcopajanayatA itarajanahRdayeSu didRkSAmutpAdayatA sakhImenAmanyAmiva kurvatA, bhUteneva tAruNyena samAkrAMteyamabhavat / 100 I kaMdarpastu tilakopAMtaspaMdamAnabhramarakAM caJcalacArubhrUlatAM adharAruNapallavAmavataMsitacUtakalikAM komalabAhuviTapAM puSpavatImenAM nijasuhRdvasaMtalakSmIsaMbhRtATavIzaMkayA praviveza hRdayam / kiM bahunA ! prathamameva kAMcanakusumamaMjaryA iva ramaNIyataraM spRhaNIyaM cAsyA rUpam / tatrApi tasyAM saurabhazrIriva tAruNyalakSmIrapi prAdurbabhUvAsyAm / haMta ! tathA tathA samudajRMbhata dIrghasatrasya svAMte ciMtAsaMtatiH ; yathA yathA ca gAtre yauvanamasyAH / sa tu kulapatiH nitAMtacitAkaluSitasvAMtaH kSaNamiva dhyAnanimIlitalocanaH pArzvavartinastApasAnevamakathayat / prAptatAruNyeyaM vatsA saugaMdhinI / tadiha sthitirasyA na saMpratipannA / tadidAnImabhijAtAya rAjanyAyAnanyasAdhAraNayazase nikhilabhUmaMDalajetre vizvavizvaMbharAdhIzanetre
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI vidhAtrA pAtrIkRtAya rUpaudAryAdisadguNAnAM netrAnaMdakaragAtrAya vicitrataracaritrAya vimatakesariputrAya varamAlinIprItipAtrAya cAruvaktrAya dAtumenAmabhilaSAmi / iti, kulapativacanamavakarNya kutukinassarve'pi tApasAH savinayaM kathamiyaM kSatriyaputrI ? kutra samutpannA kathamihAgatA ? kaH pitA ? kA mAtA ? sarvamapyasyA vRttAMtaM sarvajJena bhavatA savistaraM vaktavyaM / zrotukAmA vayamiti saprazrayaM prArthayAmAsuH / prArthitassa kulapatiH sAvadhAnamavadhArayaMtu bhavaMtaH kathyamAnametadudaMtamiti vaktumArabhata / - asti nistulA saMstutaprazastasamasta janastUyamAnavistRtavastustomaspRhaNIyAgaNyapaNyazreNyalaMkRtA kRtAmitonnatatapanIya ketuvizakalitatUlatatidhautavAtUlataralitacInacelacayadhikkRtadugdhapayodhivIcimAlAyamAnapari bhramandramaranikarajhaMkAramukharitazubhraprasavaprakaraprakaTitavanalakSmIhAsavikAsasara - samahIruhAbhirAmArAmarAjima noharA harAtisukumAravAmazarIra rucidhautasudhAdhavalitonnatodavasitahasitasita kailAsalAvaNyavilAsA vilAsinIjanagIya - mAnagAnAlApalAsyahAsyavacanakaMdalitAnudina mahotsavADaMbarAMbarAMtarAlAbhi 101 valadbalAhakAMtarAlavilasadapalapitacapalAvilAsakaladhautakalazazataprakAzamAna mAnAtigambhIradhIrAvadhIritamArarUparAmaNIyakarasikanikarakaMdalitA dalitAbhiyAtitatisamuddhatazUravargabhAsurA surAtizlAghyamAnavibhavA bhavAnumoditavibudhapurIdhAmamadhurA madhurA nAma garIyasI nagarI / tatra tAvanmuSitakaMdarpadarpo'pi smaraparavazaH parigRhItAgaNyatAruNyaramaNIyaramaNIjanassugaMdhano nAmAsIdrAjA / sa narapatissumukho'pi vimukho rAjyAvane sacivamastakavinyastasamastarAjyabhAratayeva pUjyAnAmapi samunnamitottamAMgo vanitAtatisaMparkAdiva dUrIkRtatrapaH samupajanitasatkarmavirodhamavarodhamadhigatya kadAcitkalpalatApallavakalpatalpAnalpAkalpe caJcaccAmIkaraviracitavicitrapatrabhaGgataraMgA varjitajanAMtaraMge paryaMke niSaNNo nijabhujAve - litasundarIjanakaMdharaH pArzvoddhUyamAnacAmarasamIraparinartyamAnacikurakalApaH
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 jayantikA sudhAdhavalitatayA prasamararuciranakharakiraNatayA ca zAravarNAssavibhramaM sAnunayaM sAnurAgaM ca sApAMgavIkSaNaM ca vilAsinImirdIyamAnAH nAgavallIpallavavITikArastokamiva prasAritapANiH parigRhya mandaM carvansakAMcImaNimAlAkalAparaNitaM samaMjIramaMjulaziMjitaM savibhramaM sasaMgItaM sAbhinayaM savisphAraNaM sacakSurAgaM savallIbhaMguraM nRtyantonAM vArasundarINAM vilokanena kadAcinmadirekSaNAgaNakaTAkSavIkSAlakSitatayA yamunAnIrapUrajaTharavartIva mecakakomalaMbalAvaguMThita ivAMjanalipta iva viDaMbayanniva nArAyaNaM kadAcinmattakAzinIhAsavicchuritatayA surApagAparIvAhaparIta iva kaumudIjaTharapraviSTa iva sudhAjharIsnApita iva dhavalatarakAcapaMjarAMtagata iva kadAcidanurAgiNIpadmarAgarAgarAjitayA jaturasasnApita iva bahiHprakaTitanijAnurAga iva raktAzokastabakAMcita iva parihasannivodayazikharizikharagataM mArtaDamaMDalaM kadAcinmadirAsvAdaghUrNitAruNanayanaH skhalatpANirmudaMgAsphAlanasaktaH kadAcidakSakrIDAyAM paNIkRtAMganAMgasaMgasaMzleSazithilAMgaH anaMgaparatantraH svataMtro niraMkuzavyApAradUrIkRtadharmA grAmyadharmAsaktaH kAlamativAhayati sm| ___ evaM sthite kadAcilaMbamAnamAnAtItapizaMgajaTAjaTilottamAMgo'dhaHprasamarajvAlAmAlo'nala iva kuTilapiMgalabhrabhyAM pATalatarapakSmabhyAM rUkSekSaNAbhyAM bhayAnakaH paridhiparigatAbhyAM yugapaduditAbhyAmaMgArakAbhyAmiva nabhodezaH kakSatalanikSiptapavitratAlapatrasaMbhAroM'satalalaMbitatanutararajjuniyamitanArikelakamaMDaluH kRSNAjinaparidhAnaH maujomekhalAlaMkRtAvalamaH karadhRtapalAzadaMDaH daMDadharabhayaMkarAkAraH nAgnaiva prakaTitAtmamahimAtizayaH mahAmanyurnAma viDaMbayanniva durvAsasaM tapodhanavaTurgurudakSiNAbhyarthanAyAjagAma / Agatya ca narapatiprAsAdaM sadyassarabhasaM savinayaM ca parijanaiH pradarzitamArgaH sa mahAmanyuravarodhaM prAvizat / pravizya cAgatamAtmAnaM tRNAya manyamAnaM mAnAtirekAttamaunaM AsavAsvAdamadaparipUrNitatArakaM
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI parito niSaNNAssaparihAsaM sazirazcAlanaM ca samArabdhAkSakrIDatayA parAjitA mattakAzinoH karAkarSaNena lajjitAH kurvataM madirekSaNe ! prakSipa zAranikaram, zoNAdhare dhorA bhava jitAsi, ayi kopane ! kutra yAsi koDAvasare kimu vismRtassamayaH ? maMdArike ! saMdarzaya tAvadidAnIM naipuNyamakSakrIDAyAmiti narmAlApaikatAnamalakSyokRtapratIkSyaM sugaMdhanamapazyat / 103 tadAnIM tapodhanamenamavalokya tAsu nitaMbinoSu satrapamutthAya stokamapasRtAsu sugaMdhanaH krodhAdhonaH samupavizannevAruNataratokSNekSaNaH jvalanotsarpatkuTiladhUmalekhAbhyAmiva bhaMgataraMgita bhyAmatibhISaNassamudvokSya mahAmanyumaprAkSIt / kastvaM rAkSasarUkSaveSaH ? kathaM vA nirnirodhamavarodhamAgato'si ? kena dattaste prAsAdapravezAvakAzaH ? pazukalpastvamasaMstutanarapratigauravo'si / gaccha yathAgatamiti / tadavakarNya ca karNakarkazaM narapatibhASitaM dviguNitamanyurmahAmanyuH didhakSanniva narAdhamaM narAdhipamamarSarUkSAbhyAmakSibhyAM kimare ! vaidheya ! narAdhama ! na manyase mAM mahAmanyum / dhikte vittamattatAM yadurudakSiNArthamupAgataM mAM parikalpya tRNakalpamanalpaM prajalpasi / kimu jalpitaM mUrkheNa bhavatA ? bhavAdRzeSu narAdhameSu rAkSasarUkSaveSa evAhaM / ko vA pragalbhate mAM nivArayitum / kena vA dAtavyaH prAsAdapravezAvakAzo veti narapatipazoste naiva gauravam / tadalaM mudhA vikatthanena / mA saMdhukSaya mayi dhUmAyamAnamamarSAzuzukSaNi / sArthaya vittamapramatto gurudakSiNApradAnenetyakathayat / zrutvA ca munivacanaM sa sugaMdhano dorghamuSNaM ca nizvasansolluMThanaM kimabhi hitaM krodhaikadhanena bhavatA ? mahAmanyuriti syAnnAma / na mAM kimapi kartumISTe bhavanmahAmanyutA / mudhA vikatthase tapodhano'hamiti / kA nAma gurudakSiNA ? ko vA guruH ? dakSiNAbhyarthI niratizayAzApizAcAveSTitahRdayaH kathaM gururbhavitu marhati ? tAdRza zApizAcAkrAMtasya guroraMtevAsI khalu bhavAn ? kimarthaM mayA deyaM madIyaM svApateyaM ? gaccha kvApi bhRtyabhAvamavalaMbya tatkarmanirvahaNaikatAno draviNaM saMpAdya samarpaya gurudkssinnaam| na te dAsyAmi kAkaNikA
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA mpi| na bibhemi ca te vibhoSikAyAH / bhavAdRzAH purA dRSTA mayA dhUrtAH / daNDyo'si rAjaviruddhabhASI tvam / brAhmaNyamanuciMtya mayA kSAMtamAgaH / mA tiSTha ciraM dhuri / gaccha re ! yathAgataM tathaiveti pratyavadat / 1 nizamya zravaNaparuSaM narapateruddhataM bhASitaM roSakaSAyitalocanaH kaMpamAnAdharaH samuddhUyamAnabhujadaMDo dhUmAyamAnakopapAvakadahyamAna ivAruNatarazaroro viprakRtassarIsRpa iva tAratAranizzvAsabhayAnakassamunnatakaMdharAsirAjAlastapodhanastarjanIdhUnanena tarjayankimu re ! narAdhama ! na me sAMtvavacanasya bhAjanamasi / mattakAzinomaMDalakuMDalita caMDajalpitena mAmapyabhibhavasi / tanna bhavasi / zRNu re ! mUrkha ! yAsAM saMparkAcchubhodarkaM karmApi na gaNayasi tAsAM vilAsinInAmitaH paraM saMyoga eva te prANaviyogAya kalpatAmiti zaptvA sarabhasaM prAsAdAnniragacchat / tatkSaNameva sarvAzca kAminyaH vivarNavadanAH sAvegaM pratIhAradezamupagamya hA ! tApasapuMgava ! hatA vayaM trAyasvAsmAn vimocaya vallabhamenaM shaapaat| gRhANa gurudakSiNAm / bhavadIyameva hi prAjyamidaM rAjyam / na hi kimu dayA tavAbalAsvasmAsu nirgatikAssmaH / niravalaMbanAssmaH haMteti paridevanaparAstaM tapodhanamanavalokya niSphalAbhyarthanAH punarapi pravizyAMtaHpuraM viSaNNaM ciMtA bharAvanamitamastakaM mastakatalavinyastahastaM vallabhamabhito dInavadanadarzitaviSAdA nyaSIduH / sugaMdhanastu tyaktagaMdho'pyAttagaMdhaH ciMtAsaMtAnatAMtasvAMtaH zilAvilApanapraTuvilApAddhRdayadArAMstAndArAnavalokya dIrghamuSNaM ca nizvasya ciraM viciMtya cetthamakathayat / ayi ! madekajIvitAH ! hariNakSaNAH / alaM vilApena kAlAyattaM hi jagadidam / yadeha jagati janiH tadaiva cetanamanujAyate dvaMdvaparaMparA / tadetAvaMtaM kAlamanubhUtaM hi sukhaM, daivadurvipAkAdidAnIM duHkhamanubhavitavyaM saMvRttaM / tadahamadhunA vaikhAnasavRttimavalaMbya kAMtArahitaH kAMtA - ramabhigamiSyAmi / yato bhavatInAM sAnnidhyaM daMDadharasAnnidhyaM neSyati mAM / kAmo hi darzanalabdhavivekamapi aMdhayati manujaM sadupadezazravaNAvasare badhira - 104
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI 105 yti| pittavikAra iva smRtimapyapavAhayati / tadavazyaM kathamapi pariharaNIyaM viSayasAnnidhya iti| evamabhidhAya visRSTaprakRSTaviSTapasaukhyaH pratinivartya cAnusarato vadhUjanAnsAMtvavacanaissugaMdhano vividhatarubUMdaiH parivRtaM dhavalaprasavatArakitaM giritaTanipatannirjharamukharitaM gahanamavagAhya samujjhitabhUSaH parigRhItatApasaveSaH visRSTabhASaH kSitIza iti protyeva prasAritazAkhAbAhubhimahoruhaivitorNAni phalAni bhuMjAnaH kauzeyamRdUni kisalayAnyadhizayAnaH munitiraskRtikRtAnuzayaH kAlamatyavAhayat / evamatigate kAle kadAcidasminmadhurAdhipe siSNAsustrotorasitavAcAlitadazaharitaM saritaM samavatarati tasya cordhvadezAtkalahaMsanAdasubhagaM bhUSaNarasitamudacarat / zrutvA ca saritsalilaparIvAhAvatIrNo'yaM maMjutaraM ziMjitaM zrutyAnaMdakaraM savismayaM tasyAmeva hariti preritanayanaH kAMcana kAMcanamAlAvalIDhakaMdharAM taraMgAhatizithilitavilulitadhammillAM parIvAharayAbhyarNanIyamAnAM tapanIyakAntitanukAMtikRtasvarNomimAlAM sauMdaryamaMdirazarIrAmiMdirAmiva sundarI dUrAddadarza / dRSTvA ca taraMgaparaMparAbhihanyamAnAM parovAharayavazAnnijopakaMThamAgatAM tAmuddhRtya pANibhyAM darIsaktahRdayo'pi sundarIsaktahRdayassaH narapatiH karuNayA taTImanonayat / tadanu snAtotthito nRpAlassalilatimitacelatayA sphuTalakSyamANapratyavayavatayA pravRddhakAmaH jalasiktavilulitakezapAzAvaguMThitalalATatayAdhagrastavidhumaMDalamiva mukhamaMDalamudvahantIM svastikIkRtabAhulatAyugalaparipihitonnatapayodharAM taraMgasaMparkAdiva tanusaktataraMgAyamANArdravasanAmasakRddhasanAMcalaparipatatsalilabiMduparaMparApariSicyamAnakomalajaMghAkAMDAmAAMzuka - nibiDAsaktatayA darzanIyasamunnatapRthulanitaMbabiMbAM lAvaNyamayIM saundaryanidhi tAmavalokya zaMbarArizaravizIrNahRdayo vismRtamahAmanyuzApaH tattanusparzAdaMcitaromAMcajAlamapi zItalasalilAvagAhanimittamiva prakaTayannanukaMpayA riMsayA cApRcchat / ayi ! sutanu ! kA tvamihAgatya saritsrota J-14 ta
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jayantikA sazcetasi meM taraMgayasi pramodormimAlAmAlApena zizirIkuru zrotrayugalam / kimu padacyavanena patitA sariti plavamAnehAgatA surasundarI ? AhosvitsalilakrIDAparA nAgAMganA ? kimathavA nUnatayA nirmitA vidhinA madarthaM preSitA ramaNImaNiH ? kAMtakuMtale ! matkutUhalamapanaya saritplavananidAnakathaneneti / sA tu tadA nirvarNya smarapAravazyamasya samaMdasmitaM sabhrasmaracApacAlanamapAMgapreSitapaJcazarazarA parAdhInatAM dviguNayantI mArasya tathyamakathayat / jitamArarUpa ! tvadrUpaparavazA kusumabANabANaviddhA strIviruddhAcArA kAMcanamAlinI nAma pannagAMganA riMsayA bhavatpANipallavasparzanidAnamakaravaM plavanakarmedamiti / nizamya zrutisubhagaM tadvacanaM paJcazaranizitazarajajharitahRdayagalitasmRtiriva vismRtamunizApamahimA mahIpatistapanAtapAzyAnitAMzukayA zukavANyA tayA saha suratasukhamanubabhUva / tatkSaNameva bhujaGgIsamAliMganAdiva daraNAcireNa sugaMdhanazarorAnnizcakramuH prANasamIraNAH / tadanaMtaraM kAMcanamAlinI nidhuvanazramAdiva nizcalaM zayAnaM punarapi madhurAdharamadhupipAsayeva daravivRtavadanaM pitRpatididRkSayeva karadhRtapayodharakaladhautakalazayugalaM nidhuvanajanitanidAghajalabiMdubaMdhuranijakaMdharAbaMdhanadhurINadordaDa daMDadharabhaTabhIpaNazarIravIkSaNatrAsAdiva mukulitanayanaM varSartugaganadezamiva laMbamAnakaMdharaM caMdanatarumiva bhujaGgIsamAliMgitaM nijopari zayAnaM pramItamavalokya taM bhItabhItA zramajalakaluSitAdavatArya nijazarIrAnmandaM vasuMdharAtale zokAtirekAtsAdhvasAdaciraprasUtaM potamataM nikSipya rasAlatarumUle nirdayA nirjagAma nijAvAsam / ___ atha samidAharaNAya saMcarataH kAMtAre dhamanAbhidhAnasya kasyacidvipravarasya nayanasaraNAvapatadapatyamidam / seyaM sAnutApaM nItA nijaniketanamAdvAdazavatsaraM vardhitA ca / hanta ! jarattare tasminnasyA daivadurvipAkAdiva kAladharmamadhigatavati bAlabhAvena kAtaryeNa ca parityajya taM
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI sudUraM paridhAvanaparA nirAzrayA kAMtAraikazaraNyA sarazvedamAsmAkamAsasAda / AsAdya ca sopAnatale niSaNNAM viSaNNahRdayAmekAkinImenAM bAlikAmavalokya dayAdhInahRdayo'hamAhUya nijoTajamanInayam / tathAcedAnImagaNyatAruNyapaNyA pramadeyaM deyA niraMtaropalAlitA tasmai cAruvaktrAyetyakathayat / iyaM tAvadAsavasyeva madajanakasya kRSNasyeva samutpAditamakaradhvajasya kRSNapakSasyeva janitamohAMdhakArasya bhavadIyodaMtasya zravaNAtprabhRti svayamevonmatteva kimapi vyAharaMtI samArabdhavateva dUrIkRtAhArA badhireva zabdApitApyadattaprativacanA madhumAsakuMdalatApalAzazrIvi pAMDarazarIrA bahulapakSakSapAkarakaleva kramakSIyamANAtikRzatanurmukteva bhavadguNasyUtahRdayA jagadakhilamapi zUnyamiva manyamAnA mAnAtItaciMtA mayA samAzvAsyamAnA cAbhavat / adya tAvadanavadyAMgIyaM kuraMgIvAtra hRdhe zAdvalatale susukhaM kAlayApanAya mayA sAkaM paryaTantI, " ayi ! sakhi ! kathamiva tatprAptiH ? kathamapi darzanapathamAgato'pi munijanocitaveSAM mAmenAM kathaM vAMgIkariSyati ? kathamiva darzanapathasamAgamo vA ? yadanavakarNitamadudaMtassaH narapatimakuTakoTihI ramarIcinIrAjitacaraNAraviMdaH kathaM vA madidRkSayA samAgacchet ? niraMtara zramasAdhyakarmaratAnAM tApasAnAmAzramavAsinAM jaTharapatitAmenAM mAM ko vA zaMsati tasmai ? kathaM kathamapi zrutAsmadudaMto'pi cakravartI gaNayati vA mAM ? yadahamahamikayA vittmttmttkaashiniibhissaadrmaadriyte| valkaladhAriNyai malinaveSAyai mahyaM api nAma spRhayati ? svapnasvApateyakalpamidam / saGkalpamAtrahRdyama / vAcA varNanamAtrasauhityam / kathaM kathamapi bahudhA ciMtitamapi na me hRdayamadhirohati tatsaMbandha - gandho'pi / kkAyamAzramaH zramaikajIvinAM ? kva sA nagarI garIyasI bhogai kalolupAnAm / merusarSapAMtaro'yaM saGkalpaH / mudhA manazzramaH / parNazAlAvAsasuhitAyA me hRdayAlavAle tAtena dIrghasatreNa mudhA samAropito'yamAzAMkuraH / evaM viditavyavahArApi nivartayituM hRdayaM tadudaMtAnna 107
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 jayantikA pArayAmi / kiM karomi ? kathaM jIvAmi tamantareti" bhavadudaMtagarbhAmeva kathAM kathayantI jhaDityakAMDapatitena kAMDena vidIrNamarmadezA nirmaryAdAM vedanAM nirantaramanubhavati iti nivedayantI stokamIlitalocanAmapagatanizvAsAM daravivRtavadanAM niSpaMdagAtrayaSTiM nirvarNya saugandhinI prajJAsamutpAdanAyeva nirargalaM nissaraMtImirazrudhArAbhisiJcantI tanmastakamastatejaskavadanaM sagaddaM nAtha ! kimidaM ? naiva spandate sakhIyamiti nAsAtalavinihitapANitalA hanta ! gataprANaiveti mUrchitA papAta / tatkSaNameva nidhyAyatazcoparatAM saugandhinI mUchitAM kiMjalikA ca duHkhamaraniruddhakaNThasya hA! madtajIvite ! mAM vihAya ka gatAsi ? dehi me prativacanamiyAkaMdatazcAruvaktrasya parisphuTitAvRdayAtrANA nijapreyasoprANAnveSaNAyeva nirjgmuH| tadanu maMda maMdaM labdhasaMjJA sA tu kiMjalikA samunmIlitalocanA samutthAya kSititale shyaan| gataprANAvavalokya vyathayetikartavyatAmUDhA gADhAMdhakArAvRtevAnAthA timirAkuladRSTiA ! niyate ! kimidaM vyavasitaM ? na te krunnaa| na te dRSTiH / hA! sakhi ! saugandhini ! maMdabhAgadheyAM vihAya mAmekAkinI va gatAsi ? hanta ! mahadidamAzcaryam / sannihitaM vallabhamapi nItvA tvayA saha gatAsi / preyasi premAtizayaH hanta ! kimidamucitaM te mAM vihAya gamanaM ? hantetitAratArarodanaikatAnA mandamavatArya ca taduttamAMgamaMkatalAtkampamAnagAtrI zokAtirekagalitajaMghAbalApi balAnmandamAruhya sopAnaparaMparAM munijanamaMDalakuNDalitaM samAsonaM ca kRSNAjinAsane saugandhinoguNagarmitAM vArtAmeva vyAharantaM taM dorpasatraM saMtrastA cAsAdya celAMcalapihitanayanayugalA galadazrudhArAparivAdhamAnAdharA gadgadaniruddhAkSarA rodanamayova tasthau / sa tu kulapatinizvAsakaMpamAnahRdayAM svedasalilazIkaradviguNitAzrujalakSAlitastanamaMDalAM kharatararavikiraNAruNitavadanamaMDalAM vepamAnAM valkalAMcalapihitalocanAM nIvaM savalgitamastakaM rudatIM tAmavalokya vatse !
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI kimevaM rodiSi ? kimu saMjAtaM ? na kadApyakAraNaM rodanamucitaM hi ? tatkSipramAvedaya / yadi pariharaNIyaM pariharAmItyaprAkSot / pRSTA ca sA zokabhara parisphuTitamatikarkazaM zravaNapuTavidAraNacaTulaM saugaMdhinInidhanavRttamuttarayAmAsa / anupadameva zrotravartmanAMtaH praviSTAdbhayAnakabhASitadaMbholipAtAdiva bhItAyAmaMtarhitAyAM saMjJAyAM sa kulapatiH papAta vasumatyAM / sasaMbhramaM sAvegaM ca kSaNAdeva pavitratAlapatrakRtatAlavRMtavyApAraiH kamaMDaluzItalodakaizca samupajanayatsu saMjJAM tApaseSu sa munipuMgavo vaikhAnasAvalaMbitavepamAnabhujadaMDa: kkAsi vatse saugaMdhini ? mAM vihAya gaMtumucitaM kimityucairAkaMda-maMdamutthAya zokAvanamitamastakayA kiMjalikayA pradarzyamAnamArgaH prasRmarabASpadhArAsAratayA pramuSitadRzyaH salilaplAvitanayanatayA sthapuTitasthaleSu skhaladbhiH vilapitumapyazaktaiH vyathAkkAdhyamAnamAnasaiH vatse ! saugaMdhini ! vidhiviMhAyAsmAdRzAnjarattarAnspRhaNIyarUpAM tAruNyadarzanIyAM nikhilajananayanAnaMdakAriNIM tvAmevApajahAra / kaSTaM bhoH ! kaSTaM haMta ! iti vRddhabhAvakampamAnavacanaiH tAta! mA rodI: / sthapuTitamidamaraNyakSititalaM / tatpariskhalati padAni / tannivAryatAM nayanavArIti nigadatA duHkhabharadamyamAnakaNThena taruNena vadhUjanena parigRhyamANaiH jarattApasaiH sahuMkAraM sabAdhaM ca tatrAtyAnAghrAyAghrAyAnusaradbhiH kuraMgamaMDalairanugamyamAnaH aMba ! kuto rodiSi ? kuto vA sarve'pyete vilapantIti pade pade pRcchadbhiH munibAlakaiH vidhivilasitamidamihAnirvacanIyamiti parasparaM vyAharadbhiH balAnniruddhabASpAvegaiH nAtivayobhiH tapodhanaizca parivRto maMdamavaruhya sopAnaparaMparAM nAtidUre patitAM kimanena nijavena zarIreNeti bahirnirgantumudyatAnAM madanAnalAnAmUrdhvadezamudgacchadbhiH dhUmanivahairiva vilulitaiH nIlakuntalaiH kaluSitamastakAM stokamiva bhrukuTitabhrUlatAM roSAttarjayantImiva mAraM, kiMcidivonmIlitakaSAyitalocanayugalaM vivRtavadanatayA parimlAnAgharapallavaM mukhamaMDalaM avanitale nipatitaM zaivAlalekhAkalmASitaM niSpaMdamadhutrata 109
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 jayantikA sanAthaM vilulitakiMjalkaM AtapapariklAMtaM kamalamivodvahantImIdRzAnarthaparaMparANAM nidAnobhUtasya manobhavasya krudhA jighRkSayeva hRdayatalavinihitadakSiNapANimudgatamanasijadrumAMkuraNeva bANena sanAthavAmapArthAmadhomukhaM nipatitenoparatena cAruvaktreNAvirahitadakSiNapArthA nidAghadivasazriyamiva samutpAditasaMtApAM vanalakSmImiva kusumabhUSaNAM zaMkarazirazzazikalAmiva tanutarapAMDaratanumuparatAM tAM saugaMdhinomapazyat / __ dRSTvA ca duHkhabharamaMdharaH paripatadazrusalilabiMdusaMdordIpikAsnehabiMdusadRkSaituritadhavalatarakUrcakalApaH samAsAdya saugaMdhinIsamopaM kulapatirasau hA ! vatse ! trAyasva mAM! samuttiSTha / nirgatiko'smi / niravalaMbano'smi / vikalakaraNo'smi / apahRtahRdayo'smi / kiMkartavyatAmUDho'smi / nirghAtajasarIkRtakalebaro'smi / gADhAMdhakArajaTharapraviSTo'smi / duurokRtbNdhutaabRndo'smi| mohagrAhagrasto'smi / kiM karomIti zavopari nipatya nipatya pakSmalAkSi ! niraMtaraparipatadazrutiraskariNotiraskRtanayanasyAdhanyasya pApoyaso meM durlabhamabhavattava darzanamapi / nanu kalabhASiNi ! kuto vA na kimapi prativadasi ? viditodaMto nRzaMso'yamupAlabhate mAM kRtaparapuruSavyAhArAmiti bhiyA kimu ? nAhamupAlabhaM naMdini ! naMdaya maMdabhAgadheyaM mAM mNdmdhurgiraa| haMta! vatsa ! kimu mAM na jAnAsi dIrghasatraM vitrastaM vihastaM paridevanaparam ? pazya prArthayate dIrghasatraH / kimartha krodhaH ? kimaparAddhaM maMdabhAgyana mayA ? bhavadAjJAnuyAyo bhavadamilaSitaM pUrayituM / nivedaya dayayA yadabhimatam / nanu ziroSakusumasukumAraM zaroramiha karkazazarkarAtinizite bhUtale zAyayituM kimucitam ? aMba ! tvayi zayAnAyAM kathaM jovedayam / samunmolya nayanakuvalayamavalokaya mAmekavAraM donam / hariNakSaNe! pazya tAvaditaH karakisalayana vilaya bhavatyA bAlatRNaiH paripoSitA hariNAstiSThanti savASpaM / nAvalokayasi vatse ! bhavadartha rudaMtaM sakhojanaM ? pazya haMta ! bhavatyA sAdaraM karakisalayaviracitAM
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyalaharI 111 yajJavATaprAMtapatrabhaGgataraMgitAM raMgavallI kathamanena nayanahatakena drakSyAmi ? nanu kalyANi ! parNazAlopAMtakalpitAyAM upavanavATikAyAM sAkSAttvayaiva karakamalaviracitAlavAlAropitA dUrAnItakalazasalilasecanavardhitA navamAlikA bhavadanavalokanAditaH paraM mlAnA bhvtypusspvtii| hataikavAramapi tatkusumairnAlaMkRtaste dhammillaH / hA! vatse ! mayi devatArcananigte sabhakti kusumAnyarpayetkAvAMba ! hA! cAruvaktra ! sAyakamekaM dayayA nipAtaya / nanu sutanu ! samunnamitaparikarayordhvamukhabaddhalaMbamAnAyataramaNIyaveNyA kalazasalilaparipUritopavanapavanakaMpitalatAlavAlatayA zramasalilalavakalitalapanakamalayA valkalAMcalavicitavyajanavyApArayA caJcalahRdayayA bhavatyA zramApanodanAya saMmevitamidAnI kathamiva drakSyAmi namerutarutalavedikAm ? na hi dayA ne ? madatIH jarAjorNAH yoSitaH pazya / hA ! daivahataka ! viraktasya jarattaramya madRzaM ratnaM pradarzya tatra prema samutpAdya jahitha / kimidamucitaM te ? kuru tAvadidAnImapi mahyamupakRtim / mAmapyurarIkuru / tAta ! cAruvaktra ! dhanyo'si / yato bhavadartha tyktpraannaamnupryaato'si| nAhaM tthaa| gaganaM galitamiva shirsi| kiM karomoti bahudhA rudaMtaM doghasatraM samAzvAmayitumiva kalApibarhakalApapariSkRtAbhiH laMbamAnaguMjAmaMjulAbhiH piMDokRtapATalajaTAbhiH parimaMDitottamAMga nIlazilIMdhranicitAbhiH pracaladindragopamAlAbhiH nibiDaprarUDhAbhiH alaMkRtaM ghanadivasamivAtapaparyaTanAsitaM vizaMkaTasitasthAsakaM lalATaphalakaM candramaMDalamabhitaH parivRtAMbudharaM gaganamivodrahantaM anavaratamapi caLamANatAMbUlarasaraMjitAbhyAM zmazrukalApAbhyAmaTavIparyaTanakhedAnalapataptAbhyAM nAsAraMdhradvayAnnisaradbhayAM mUrtAbhyAM nizvAsAbhyAmiva bhayAnakaM laMbamAnastaMberamakuMbhamauktikakRtakuMDalamaMDitazravaNajAham citrakAyacarmanirmitavarmAlaMkRtakAyaM kumudakuvalayakamalajAlAcchAditamiva taTAkaM puMDarIkagaMDakAdimRgakhaMDanazauMDacaMDatarakAMDaparimaMDitoiMDamaMDalAkArakodaMDaparimaMDitabhujadaMDaM varA
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 jayantikA TikAvirAjitavaikakSamAlApariSkRtavakSasthalamarAlamarAlarAjivirAjamAna . sAnudezamiva krauMcAcalaM sugaMdhabaMdhuravividhakusumamAlAlaMkRtaveNyA guMjanmaMjuguMjAhAramaMjaroraMjitavakSojamaMDalayA maMjoramaMjulaziMjitasaMjitarAjahaMsataruNIvANyA taruNyA virAjamAnaM lubdhakaM api mArgaNamanorathapUraNanipuNaM DolAyamAnakhaMjarITanoDamaMjarImaMjupuMjapihitayA saraNyA purobhAge tvarAbharAdApataMtaM sa dorpasatraH kirAtarAjamapazyat / dRSTvA ca sa kulapatirunmatta iva tAta! kastvaM ? namaste vihaste mayyapi zilImukhamekaM kSipraM prANaharaM prhinnu| diSTayA dRSTo'si / kaSTamadya me dUrIkuru dayayA zareNa vidArya vajrasArakarkazaM hRdayamiti taccaraNajighRkSayA kSipramutkSipya bAhuyugalaM rurodocaiH| kirAtastu tApasasakAzamAsAdya vilapaMtaM taM nirnirodhaM paridevanaparAMstatratyAMmtApasagaNAnavalokya samaMdasmitaM kimidamAzcaryamaryamAMzustomaprakAzamAneSvAzAmaMDaleSvapi aMdhakAranikara iva jJAnabhAskarabhAsuramAnaseSvapi yuSmAsu mohAMdhakAraH ? haMta ! tApApanodanapaTuSu jImUteSu paruSataro bhayaMkaro'zanirikha yadi zAMteSu yuSmAsvapi nirmaryAdo rodanadhvaniH, kimu vaktavyamasmAdRzeSu mUDhAtmakeSu ? tadalaM paridevanenetyakathayat / AkarNya ca tadvacanaM sarveSvapi tApaseSu "tAta ! gatavatyasmadAnaMdagranthau IdRzasya zokasyAvirbhAvaH" iti sagadgadaM nigadatsu sa kirAto nidhanamanayoranuciMtya paridevanamanucitam / jagatIha yadA janizcetanAnAmanupatati khalu maraNamapi / kiMceyaM saugaMdhinI tu rajodUSitA cAruvaktradhyAnaparavazIkRtamAnasA samIpasaMcArAtkupitena tapazcaratA tApasena sujaTanAmnA zaptA ca " yamanuciMtayantI mAmevamaparizuddhamakaroH / tenaiva niSUditA bhava" iti / tadaneneyaM niSUditA zyeneneva zArikA tadalamanena paridevanena / saMmRtiviratAnAM haricaraNasmaraNaniratAnAM yuSmAkamidamanucitam / jagatyanubhoktavyaM khalu karmaNaH phalamavazyam / nizcalacitteSvapi yuSmAsu kimidaM manazvAMcalyam ? ko vA zakkoti
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 tRtIyalaharI bhavitavyatAM nivArayitum / tadvivekasalilena saMkSAlanoyo hyetaadRshkleshkrdmH| hRdayAlavAle vivardhanoyA ca zAMtilateti bahudhA sAMtvayaMstAMstapodhanAnuparatau tau saugaMdhinIcAruvaktrau pasparza pANibhyAM AzIrSAdApAdatalam / anupadameva tAvubhAvapi vikasadaruNatarasarasijakorakasaMkAzaM karacaraNaM cAlayantau rasAlakisAlayAruNakomalataradehI sabhrabhaGga tAratAramaviralamuccaiH rudantAvako babhUvatuH / kSaNAdevoddhayamAnavimAnastomapakSapuTarabhasasvanaiH pracalaraketupaTapaTutarapaTAtkAraraTitaiH nibiDatarasuranikaraparasparabhujAbharaNanikaSaNajanitaraNaraNaraNitaiH ca mukharitAdaMtarikSAdApatatAM saurabhakRtaghrANatarpaNAnAM pArijAtajAtajAtarUpamayaprasUnaprakarANAM parAgaiH piMjaritamabhavadaTavItaTam / tatazca tapodhanAssarve'pi sarvamapyetadavalokya niratizayAnaMdasalilakSAlitaduHkhakardamAmalamAnasA vismayAMkuritaromAMcAMcitagAtrAssAMdrAnaMdakaMdalitanetrAMbuniSyaMdAIkRtavalkalAH korakitakarasaroruhAH kastvaM tAta ! na hi lubdhaka iva dRshyse| yadi lubdhakaH ka vA dAtRtvamIdRzAnAmAnaMdAnAm / mAnuSAkRtiH kimu bhAgyAnAM smudyH| kiMvAntassaMtApApaharaNanipuNo narAkRtiH jaladharaH 1 keyaM puliMdasundaro ? sundaratarAMgalatikAM pradarzaya kRpayA tthyaamaakRtimitybhyrthyaamaasuH| tadA sa puliMdapatistu bhostapodhanAH! iyaM pulomjaa| pulomajAjAniraham / iti nigadanneva prakAzayAmAsa divyaM nijarUpam / tadAnomeva marakatamaNizcandrakasya padmarAgaratnaM guMjAhArasya tapanIyakiroTa pizaMgajaTApiMDasya horamaNimayavicitracitrakaM lalATasitasthAsakasya lAvaNyapaNyaM muktAphalaM kuMDalamaMDalasya naMdanavanaharicaMdanasumamAlA varATavaikakSahArasya netrasahasraM citrakAyacarmasthAsakasya daMbholiH kodaMDasya ca sthAne bbhuuvuraadeshaaH| acirAdrucirAbharaNabhUSitA mahaNataradukUlAlaMkRtA maNimayakanakakusumaparimaMDitastanamaMDalA sApi zacI ckaashe| tadanu pAkazAsanastApasAnabravIt / apatyArtha mAmuddizya tapaH J-15
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 jayantikA carati aribhIkarAdhipaH vajrabAhu ma / tasmai deyazcAruvaktrazzizuH / pulomajApyenAM saugaMdhinI apatyArtha vratamAcaraMtyai hemapurAdhipamahiSyai dAsyati hemavatyai / kramazazvAnayoH pravardhate tathAnurAgaH yathA ca tAruNyamityabhidhAya pANikamalAbhyAmAdAya ca taM zizuM gRhItasaugaMdhinyA pulomajayA samamaMtaradhAt / tadanu cAruvaktrAnveSaNAya mArgavazAdAgatebhyastebhyo bhaTebhyaH kimu dRSTo bhavadbhirmagayAsakto'smAkaM prabhuzvAruvaktranAmeti pRcchadbhayo'dbhutamenamudantaM kathayaMtastApasAssnAtvA taTAke sapramodaM nijAzramamayAsiSuH / dIrghasatrastu varamAlinyai nivedayatu bhavaMtaH "mA tyaja prANAnpunarapi bhavatputraM drakSyasi mA zucaH" iti bhaTAnAdizya nijaashrmpdmaassaad| iti zrIyaduzailavAsi, bAladhanvikulakalazajalanidhikalAnidhi, vidyAvizAgda, saMskRtasevAsakta, kavikulatilaka, gajyaprazasti, gaSTrapatiprazastipariSkRta, zrImahIzUgnAlvaDikRSNabhUpasuvarNapadaka-sAhityapariSadrajatapadakasamalaGkata-jagguvakulabhUSaNamahAkaviviracitAyAM, jayantikAyAM tRtIyalaharI sampUrNA // Scalpo
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ // caturthalaharI // tadanu surapatistvaMtarhitagAtra eva gRhItacAruvaktrazizuzzyAmasalilapAnAdiva nIlAbhistamAlamAlAbhiH pUtAyAstava svAdutaraM nIrapUraM vayamupaspRzAmazcaraNenaivedamAgo'smAkaM marSaNIyamiti namaskurvadbhirivAnIramavanamitazirobhirvetasapAdapaizca nIraMdhitatIrAyAH paripatattaTaruhakusumanikararasacandrakamaMDalatayA taraMgAbhihatavinatazAkhAgranipatitakesaraprasavaprakaratayA ca navaratnakhacitacUDAmaNikusumapariSkRtakSoNIveNIsaMdehamupajanayaMtyAssalilakrIDAvatIrNazauritanukAMtiliptAyA iva nolAyAstaraMgabhrUlatAcAlitatamAlapatratayA zukanikaranizitatroTikoTipATitataTagatajaMbUphalapaTalakSaratpATalarasaraktatayA ca kAmukImiva viDaMbayaMtyAzcAlitacaJcalazapharInayanatayA gaNikAyA iva puruSAhAnasaMjJAmAcaraMtyA iva vikacakamalaparisaraparibhramajhamarajhaMkArakaitavena gAyaMtyA iva pRthulakacchapAkrAMtatayA mathanakAlikasamudramivAnukurvatyA vAnaravanitAyA iva saMcAlitanatataTamahoduMbarataruzAkhAzikharapAtitapakvaphalavalA durbalanRpAlazriya iva mahIbhRtskhalaMtyA nijapitRkaralAlitatayeva poSitAtmakAlimazriyaH bhItAyA iva bhramAkulitAyAH pratizilApaTalaraMdhrapraviSTasalilapUratayA kalakalaravakaitavena sazabdaM hasaMtyAH iva yamunAyAstaTImadhitiSThantaM munisamucitaveSaM sthANumivAcalaM viTapinamiva mUlAvalaMbitasthitiM taM vajrabAhumavApa / satu vajrabAhuravakaryodIrNakarNAbhyaNavikIrNapIyUSazIkaraM zizuruditaM pramodabharAtkSipramutkSipya pakSmaNI dikSu vikSipannakSiyugalamabhakamanavalokya vihasto mastakatalavinyastakumalitahasto nAtha ! nikhilagIrvANagaNamakuTakoTighaTitapratnaratnamarIcirAjinIrAjitacaraNAraviMda ! saMkraMdana ! saMkrAmitavaMdAruhRdayAnaMda ! bUMdArakAdhIza ! dayayA dehi me darzanamiti sahasrAkSamastAvIt / puraMdarastu sasmitamasyApatyaprAptikutUhalamanucitya 115
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA haMta ! jagati nirapatyatA tAvajjanAnAM niratizayaklezajananI / tatrApi bhUvallabhAnAM tu hRdayaM dahati kukUlAnalavaditi vicitayaMstasya nayanayoratithIbabhUva / vajrabAhustu putraparimaMDita karapuMDarIkamAkhaMDalama valokya vismayavismRtagAtrassvapno nu ? niraMtarakRtanididhyAsanatayA matibhramaH kiM ? athavA pratAraNAya yAtudhAnaviracitA mAyA ? AhosvidanavaratApatyasmaraNaguNitA raNaraNikA ? kimathavA saMkalpamAtrakalpitaM vaikalyamityanekadhA pratyakSasthitamapi vitarkayannAnaMdAtirekAditikartavyatAmUDhaH staMbhIbhUtaH prakaTIcakAra dharaNIdharatAm / 116 tAkSaM kSoNIzamavekSya vilakSassahasrAkSaH karuNayA tAta ! vajrabAho ! vajrapANirahaM tava tapasA suhito hitacikIrSayA pratyakSatA mupagato'smi / gRhANainamarbhakam / ayaM tu dharmeNa dharaNibharaNadhurINo bhaviSyati iti vitIryAntaradhAt / tato'yaM narapatirAjanmadurgato vittamivAtarkitopanatamapatyamAdAya niratizayAnaMdasiMdhupa riplAvyamAnamAnaso manasAtItabhAvanAgambhIravadanAraviMdazzizudarzanakaMdalitamahAnaMdo mahiSImanovinoda naprakAraM manasi bhAvayanbaMdhujanabRMdasaMbhramAnaMdakAryakalApamanucitayannevaM mAM zizuzayaM sasaMbhramamabhyudgacchaMti parijanAH / haMta ! kka vA kathamupalabdho'yamiti tvarAtizayAtpRcchaMti bAMdhavAH / zizuratnAditsayAhamahamikayA puraH prasArayaMtyavarodhabhujiSyAH bAhulatAH iti bhAvanAtaraMgAlA vitahRdayassamAsAdyAribhIkarAmanadhigatApatyatayA bhRzaM duHkhitAyai niraMtaramapi patidhyAnaparAyai nijavallabhAnuSThIyamAnaM tapo niraMtarAyaM saphalayateti gRhadevatAH prArthayamAnAyai svayamapi cirAtparigRhItavrataniyamatayA kRzAMgalatikAyai satatamapyapatyavArtAmeva vyAharatyai bhujiSyAjanasamAzvAsyamAnAyai niralaMkArAyai nijamahidhyai ratnacUDAyai spRhaNIyadarzanaM tamarbhakaM samarpayAmAsa / sA tu ratnacUDA vistRtAyatanayanakuvalayA pIyUSahada taraMga paraMparAbhihanyamAneva gaganatalAMtarAlaplAvyamAnahRdayeva ghanasAraghanadhUlyaMtarapraviSTeva
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 caturthalaharI sutadarzanamAtreNetikartavyatAmUDhA digbhrAMtistaMbhIbhUtA kimidaM ? ko'yaM ? kAhI kimetat? api nAma satyam ? kimathavA matibhrAMtiH? maMdabhAgyAyAH me bhavedapinAmedRzI saMpat ? na khalu pratyemi / athavA ko vA jAnAti mAnavAnAM bhAgyodayAvasaram / api nAma devatAprasAdapAtramasmi ? veti DolAyamAnamAnasA nijakaratale zayAnamAvartamanoharairlalATataTazravaNamUlalaMbamAnaiH komalaiH kezapallavakalApaiH darzanIyottamAgaM cakravAtaparighUrNitainavajaladharazakalairiva ghanadivasaM ISadRzyamAnakalaMkalekhAMkitASTamIzazAMkAnukArisUkSmatarabhUlekhAsamalaMkRtaM lalATaphalakamudrahaMtaM UrNAsanAthabhramadhyaM rAjyalakSmIlIlAkamalAbhyAmivAzravaNamUlavivaraprasRmaralAvaNyapUrakulyAbhyAmiva mukhalAvaNyasalilacalAcalazapharAbhyAmiva ca locanAbhyAmupazobhamAnaM vikacakokanadasacchAyAbhyAM zravaNajAhAbhyAM manoharaM lalATaunnatyazrIvijigISayeva samunnataghoNaM lAkSArasapATalAbhyAM samudyadiMdumaMDalAnukAribhyAM bhujazikharabhaviSyadrAjyalakSmIvadanakamalAvalokanAyeva vidhiviracitapadmarAgamukuramaMDalAbhyAmiva komalAbhyAM kapolAbhyAM virAjamAnamaruNatarAdharapallavamaruNAruNazarIratayA saMdhyArAgaviracitamivAcirArUDhatuhinakiraNakalAkalApakalpitamiva jaturasasnApitamiva mANikyamaMdirAbhyaMtaragatamiva kiMzukakusumanikaraniraMtaranicitamiva kuMkumakardamacarcitamiva rudhiracchaTAmudramaMtamiva dhAtudhUlipaTalaviluThitamiva pArAvAratIramiva vidrumalatAruNaM jarattApasamivAyatakUrca spaMdanamiva parisphuracakracaraNaM uparaktasudhAMzumiva ketusamAkrAMtapAdaM divAkaramiva karaprakAzitapanaM potamapyAnaMdasiMdhau majayaMtaM tamabhakamadrAkSIt / tatkSaNamevAMtaHpUrNatayA hRdayAvahinissaraMtI prItirasacchaTeva nissarati sma tasyAH payodharAbhyAM pyodhaaraa| tadanu sA ratnacUDA vrIDAbharAruNitamukhIdaMprathamasutasparzazarmodgatasvedakaNikAprakaratArakitAvayavA dRzyamAnakatipayoDumaMDalAMcitA pratIcI haridiva saMdhyArAgeNopAMtapradezaM tena sutenotsaMga
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA dezamalaMcakAra / tadanu duMdubhigabhIraghanadhvAnadaMturitatayA maMgalakAlA - garudhUpadhUmavitAnitatayA ca ghanadivasazaMkayA saMmadavitatIkRtabaI kalApairArabdhatAMDavairudagragrIvairagAranIlagrIvamithunaiH parivRtaM sutadidRkSayA sasaMbhramaM gatAgatalalanAjanacaJcalamaMjumaMjIra ziMjitazravaNena bhavanadIrghikAbhyassamAgatAngamanArgalIbhUtAnrAjahaMsAnsabhrukuTi caraNakamalenaivotsArayaMtIbhiH paraspara bhASamANArbhakalA bhodaM tAbhissasaMbhramamabhipatadbhujiSyAjanabhujasaMgharSaNapIDitabAhulatAbhiH puraMdhrIbhinIMraMzritaM sapramodaM parasparamarbhakAditsayA prasAryamANapANInAM dhAtrINAM karavalayAvaliraNitaizcApUritamabhavadavarodhabhavanam / 118 - athaikAdazadivase sa tu vajrabAhuH rAkAmiva dvijarAjamaMDalamaMDitAM ramaNIveNImiva prasUnamAlApariSkRtAM vezyAmivAnekapuruSAkrAMtAM paJcazarazarapIDitAmiva zItalapaTIrasalilasiktAM zaMkarazarIrazriyamiva sphaTikabhittidhavalAM kArayitvA sabhAM puraskRtapurohito dvitIyAdvitIyazcAmIkaraviSTare samupaviSTo yathAvidhi tasya putrasya jIvasena iti nAma cakre / tatazcotsavasamayeSu gateSu katipayadivaseSu sa zizuruttAnazayaH kathaMcidavAGmukho bhUtvA dhavalatarakauzeyakaMcukapariSkRtAruNamRdulazarIro dhAtrIjanaiH khelayitumanatidUre vinihitaM muktAhAraM mandaM mandaM kathaMkathamapyupasaranmRNAlamiva rAjahaMso lohitatuMDena gRhItvA tatratyAnAnaMdayAmAsa / tatazcAMtarAMtarA nibaddhakanakamaya kiMkiNIgaNaramaNIyena vidrumamaNimayena dAnA parimaMDitatuMdibhanitaMbataTassa jIvasenaH kaMThe DolAyamAnaM mauktikamAlAkalApaM lAlAjalairnijazarIradhAraNayogyatAmutpAdayitumiva kSAlayannijahATakatulAkoTinAdaM nizamya stokamiva vivalitakaMdharaH pazcAdavalokayanjAnukarakamalasAhyazcacAra kuTTimataleSu / tathaiva tatra tatra saMcaranpavamAna iva prakaMpitazirobhiH kaMcukibhirasakRccumbitaH teSAM karebhyazcyavamAno mRdulataraM kalakharamarthavikalaM lAlAjalakalitaM svairanirgatamasphuTamanulapanvarNabRndaM tatra tatra bhittitalapratyuptamatyAyatamamalamavalaMbya mukuraM maMdamutthAya ca nijaprati -
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 119 biMbamavalokya paro'yaM matsadRza iti mAtsaryAdiva sahuMkAramUSmamAlinyena tiraskRtya ca karakamalatADanena zaizava eva prakAzayanniva kSAtravRtti mRgamadatilakazaMkAmupajanayaMtyA laMbamAnayA komalanIlaruciruciracikuralekhayA darzanIyalalATaH sahAsaM pradhAvya ca mukurAgArAbhyaMtaraM pratimukuraM pratibiMbitabiMbatayA bhagavato vizvarUpaM viDaMbayanniva parigRhItAnekazarIrasvAtmajighRkSayA sasaMbhramamanudhAvato dhAtrIjanAnAyAsayaMstaMbhayaMzca prArthitastaissahAsaM tatkarAMgulimavalaMbya vyatyayavinihitacaraNapallavo mndmndmspNdt| evaM krameNa svayameva pracalanbAlakassavalgitaM samaMdahAsaM samadhurAlApaM sazirazcAlanaM ca AtmAnamAdAtukAmasya parijanasya sakAzamAsAdya pratArya ca taM janaM sarabhasamitarakaramutplavamAno vighaTayanparijanAnAM tattatkAIMkatAnatAM krIDAmayamivAnaMdamayamivautsukyamayamivotsAhamayamiva prAsAdamApAdayAmAsa / kadAcidaMsatalalaMbamAnakabarIko laMbitaDolAyamAnacUDAmaNiramaNIyalalATazikharo mRdulatarakuMtalAvaliH mRgamadatilakavilasadalikaphalako mamRNAMjanakAlitalocanapuMDarIko mugdhakastUrikAsthAsakamaMjulakomalakapolaphalako nIlataramRdulamasRNAMzukavizeSavAravANasthagitasukumArazarIraH prekholatpRthulamuktAphalakalApakalitavizAlavakSasthalo horapracurAMgadamaMDitabAhudaMDo'timAMsalamaNibandhatayA valitaraMgazaMkAmupajanayadbhiH pratyuptairiva tanutaraiH kanakavalayairalaMkRtakarakamalo mAMsalatayA lAvaNyataraMgairiva manoharavalirekhAtaraMgaiH kamanIyoruyugalo maMjIramaMjulacaraNakisalassa jIvasenaH pravizansamAM mandaM mandamAyAtazca kesarikizora iva samAyAti narapatitanayaH pazyapazyeti pradezinyA parasparaM pradarzayadbhiH dUrasthitaissasaMbhrama samunnamitazirobhiH vitatapakSmapuTaissabhAstArairavalokyamAnaH pIyamAna iva netrapuTAbhyAM sAmaMtanarapatibhirAjighRkSayA puraH prasAriteSu praveSTeSu sazirazvAlanaM satvaramupasRtya pituraMtikamutsaMgatalamalaMcakAra / evaM krameNAtikrAMte ca sakalajanamanonayanAnaMdavitaraNanipuNe bAlye
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 jayantikA viracayya ca yathAvidhi nRpAlastasya caulopanayanAdi karma vidyAparigrahAya sadgurusAdakarodenaM jIvasenam / atha sarasvatI mAtsaryAdiva rAjyalakSmIpravezAtprAgevetaradurlabhamasya hRdayamAvizat / jIvasenastu gurumukhAdadhigatasakalAnavadyavidyassamAsAdya ca guroranumatyA pitaraM kramazaH pravAha iva varSeNa vaizvAnara ivAjyena jalanidhiriva sudhAMzunA yauvanena vavRdhe / evaM pravardhamAnastu sa jIvasenaH puruSottamamanukurvansulakSaNaistiraskurvanapeNa zaMbarArAtiM gajarathaturagapadAtiparigataH pituranumatyA prasthitazca digvijayAya kramazastatratatra samunnatAnnamayannatAnunnamayaMzca paTutareMdriyagrAma iva gRhIta - sakalaviSayaH nikhAtavijayavaijayaMtI prakaTitAribhIkarAdhipapratApaH nijasitA - tapatrapracchAyapratiSThApitajaya lakSmIvilAsaH samudyadAtodyadhvAnazabdApitadazaharidaMtarAlaH sapramodamAsAdya niratizayotsava mayImaribhIkarAM zubhe divase zubhaM - yumuhUrte pUtapAthodhidhunIdhautodakaissitadUrvAsitakusumapravAlaphalamaNiramaNIyagarbhaistApasajanasamAnItairabhiSiktazca yazaseva dhavalatareNa kauzeyena pariveSTitavigrahazzaradaMbudabRMdena parigato ratnasAnuriva sadya evodyadanavadyahRdyavAdyanAda iva nAkAbhogaM nAkAdhipanIkAzaH kAzakusumasaMkAzadhavalacAmarapariSkRtobhayapArzvastimAsanamAruroha / adhiruhya ca dIpramaNimayamakuTamaMDitamaulissakalanRpAlamaulimAlAlAlitapAdapITho harizcandra iva satyAttIkRtarAjyazrIko dAzarathiriva gurujanAjJAnirvahaNanipuNaH pAMDuvi dharmabhImArjunAdikarmAvalokanAnaMditaH nArAyaNa iva sudarzanasAhyanihatakrUraparaloko'vanIsamavanasava nadIkSito dikkuMjara iva dAnasalilasiktakarAgraH samudagrasauMdaryasamagravigraho rarAja sa rAjA / itastAvaddhemapure sApi hemavatI niraMtaramapatyalAbhAya kaThorataravratamAcaraMtI bahudhA draviNArpaNena saMtoSya daivajJAnapatyaprAptiviSaye pRcchantI kRcchrasAdhyamapi tairabhihitaM karma sAdaraM vidadhatI dvandvaparaMparAM tRNAya manyamAnA dUrIkRtamAnA pAvanapurANetihAsAdisatkathAzravaNaniratA nirAhArA
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI tattatkAlocitaparijanaparivRtApi bhujiSyeva svayameva karmakalApaM kurvatI bhUdevabRndacaraNasevAhevAkA nAnAvidhadAnAnaMditadInajanA bhagavannArAyaNacaraNasmaraNaparAyaNA kRtatIvrataravratatayA parizrAMtA ca sthaMDilazAyinI nizIthinyAM vismRtagAtrI kSaNamiva nidrAsukhamanubabhUva / 121 tadanu prAbhAtikamaMgalavAditradhvAnapratibodhitAM harSabharapraphullanetrakamalAM trapAvanatamukhIM navIkRtAmiva dUrIkRtAlasyAM nijavallabhAM tAmavalokya pratidinamivAgatassaukhazAyanikassatyakIrtiH parijanAnItamAsanamapi dUrIkRtya pratyutumudyatAM priyAM nivArayaMstatpArzva eva kSititale niSaNNassasmitamapRcchat / nanu sumukhi ! prAbhAtikaM kamalamiva te mukhakamalamidaM praphulaM pizunayati zubhodarkam / kaThoraM vratamAcaraMtyA api tenaivAdya pazyAmi glAnimaMgeSu / apinAma prasannA gRhadevatA ? vilasati cAMkuritamaMdasmitamadhurAdharaM vaktraM kamapi harSodantaM gaditumudyuktamiva / nivedaya tAvadapinAma prasannA te devateti / pRSTA ca sA hemavatI maMdAkSamaMdAkSarA kSaradamRtadhArAsArasArAM girameva mudagirat / nAtha / kimiti bravImi ? kathaM kathayeyaM ? romAMcayati gAtraM smaraNamAtreNa / ciraviracitavratajanitazramaparavazAvayavatayA sthaMDilazAyinI saMvezavazA pratyuSasi svapne zaratsamayavizade'pyAkAze kAzakusumasaMkAzavitata vizakalitAvadAtapayodAbhyaMtarAtkAmapi taralatAratArAM kanakacchedakAMtimAvirbhUtAM vidyutamapazyam / savismayaM tAmevAvalokayaMtyAM mayi zubhrA bhrazakaladvayaM kalahaMsamithunatAM prapannam / tadupari sA tu vidyududyotamAnA amAnuSataruNIrUpeNa pariNatA dadhAnA ca pANipallave jAtarUpamayapArijAtaprasUnamAlAM zaradaMbudavizadadukUlaparimaMDitA gaganatalAdavatIrya ca madupakaNThaM samaMdasmitaM gRhANa vatse ! matsevaikatAne ! mAlAmimAmiti vinyasya tAM pArijAtasrajaM matpANitale kSaNAdaMtaradhAt / hastagatA tu sA sumamAlA spRhaNIyarUpastrIzizurabhavat / ahaM J-16
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 jayantikA punassavismayaM sAdaramavalokya zizuratnaM kimidamadbhutamiti harSabharAdunmolitalocanA prabuddhA ca zizuriktahastaM nirvarNya varNanAtItaduHkhabharadaMdahyamAnahRdayApi prAbhAtikamaMgalAtodyadhvAnena maMgalatarasvapnavRttabhAvanayA ca samAzvAsitA zubhoda nihitadRSTiH prahRSTAsmIti / etadavakarNya pramodaparavaze tasminsatyakoau nanu kalyANi ! uSaHkAlikasvapno'yaM bhaavishubhaashNsii| tatrApi vrataniSThAyAste samupanato'yaM tAvadodRzassvapnaH / zraddhayA viracitaM vrataM tAvanna kadApi bhaviSyati niSphalam / diSTyA vardhase / haMta ! te prasannA devtaa| vratamapi prApa saphalatAM bhvissysyciraadevaaptypuurnnotsNgaa| bhaviSyati cAsmatkulamudbhutam / asmatpitarazca vaMzakaroradarzanena prahRSTA nrtissynti| kiMbahunA ! dhanyA vayamadhigataniratizayabhAgyA vayamiti vyAharati, sasaMbhramamupetya devatAgAradvArapAlakaH praNipatya saprazrayaM deva ! devatAgArAbhyaMtare zizurodanadhvanirikha zrUyate / mahadidamAzcarya na kenApyudghATitaM kavATam / nApyaMtaH praviSTaM kenApi / etadavakarNya devaH pramANamiti nivedya virraam| nizamya ca tadudantaM pramodapArAvArataraMgapariplAvyamAnAMtaraMgAvapyapinAma satyam vismayAvaho'yamudantaH / apinAma zizurodanaM tat ? kathamanudghATitakavATe devAgAre tAvadaMtaH pravezaH ? na kimu nidrito bhavAniti bahudhA harSAtirekAtparipRcchantau pulakakavacitagAtrau samutthAya kRtasnAnau maMgalAlaMkArAlaMkRtau zizudarzanakutUhalAkrAMtasvAntau kAAMtikanirdiSTazubhaMyumuhUrtamanupAlayantau kathamidamadbhutaM saMvRttam ? kena tatra vinihitaH zizuH ? kathaM varteta ? kadA drakSyAmaH ? iti parasparaM saMlapantau tAvubhAvapi jAyApato prApte ca kAAntikanirdiSTe zubhe muhUrte maMgalavAditrarasitamukharitaM pravizya devatAmaMdiraM hayyaMgavInaprajvAlitadIpapallavavilasacchAtakuMbhastaMbhabhAsurobhayapArthAyAM parimalakRtaghrANatarpaNamanoharadhUpadhUmalatAvitAnitAyAM kanakazRGkhalAniyamitAyAmanalpakalpalatAprasavamAlApariSkR
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 123 tAyAM navaratnamayaDolAyAM zAyitaM zizu suratarupallavarAzimivAruNatarazaroraM rudaMtamapazyatAm / ___ tadAnIM tatra samudacaradazarIriNI vaannii| vatse ! hemavati ! saMtuSTayA mayAnugRhItAsi / gRhANa pradattamidaM strozizuratnaM ciratnavratopArjitamiti / savismayaM tadavakarNya hemavato harSabharapraphulanayanendovarA praNipatya devatAM tadAdAya kusumasukumAramapatyaM patyanumatyA nijAMtaHpuraM prAvizat / pravizya ca tasyAM hemavatyAM zazodaramRdulatalpasukumAre paryaMke niSaNNAyAM pramadabharitapramadAjanaiH kaizcidArabdhavINAsvarasaMyojitAlApatayA svajAtIya-svarazaGkayopavana-rasAla-kisalayasthagitakokilAlApairatisubhagodAnAditsayA samAyAtasya tatra madirAsvAdamadapUrNitatArakANAM vAraramaNonAM ramaNIyataraM nartanamavalokya zlAghamAnasya bhUsuranikarasya sAdhuvAdai mukharito doyatAmaurNamaMzukaM dvijarAjAya / patrorNamamuSmai / suvrnnbhuussnnmsmai| kanakacaSakastasmai / vinihitamiha primlbhulkusumsNbhaarbhritknkbhaajnmtr| malayajarasasaurabhasamAkRSTaSaTcaraNagaNajhaMkRtizabdApitaM kaladhautabhAjanamiha / vittarAziratra / idaMprathamaprasUtavatsAnAmudIrNasuvarNAbharaNamaMDitAnAM gavAM kulamityanulapatAM prayojakajanAnAmAdezavacanairatimanoharastatratatra labdhadraviNAnAM dvijAnAM vatse ! ciraM jIveti vyAharatAM cAzIvacanairmukharito vividhamaMgalavAditragabhIradhvAnapariguMbhito niraMtarotsavamayaH prAkAzata sa tu praasaadH| tatazca sa satyakotirekAdaze divase tasyA bAlikAyAH jayantiketi nAma cakre / kramazaH pravardhamAnA sA tu jayantikA vAdine citre bharatazAstre strIpuruSalakSaNaparIkSAyAM sIvanakarmaNyazeSabhASAsu nAnAvaSeSu nUtanAkhyAyikAdikathAnirmANe nAlApe vINAveNvAdivAdyakalApavAdane gAne vicitrapatrabhaGgakarmaNi prANizAstre plavane laMghane vicitravividhakrIDAsu gambhorataraparihAse putrikAnirmANe citrakarmaNi kAvyapaThane sarasopanyAse
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 jayantikA rAjanItau kaTujanahRdayAvarjanabhASaNe vividhavidyAsu paraM kauzalamavApa / tathAhi kadAcideSA gRhItaveNuvAdyA anavadyAMgI vAdanAvasarabhrukuTitabhrUyugalatayA sthapuTitakastUrikAsthAsakA pratibiMbitAdharatayA saMjAtakisalayamiva tanvatI kanakaketakIkusumakozanIkAzazAliprakoSThadezA pratibiMbitakomalakaradalatayA pallavitamiva nissaradrAgavaicitryamiva ca veNumAkalayanto kadAcidvINAvAdanena sarasvatyA api trapAmupajanayanto kadAcidArabdhanRtyA didRkSayA samAgatAbhIraM bhorvazIprabhRtibhirapsarassaMhatibhissaMzlAghyamAnA bharatazAstrameva kimu gRhItanArIrUpamiti zaGkAmApAdayanto kadAciccitrakarmaNi pravRttA tattadvyaktitAdAtmyamudaMcayanto kadAcidrAnaikatAnA zuSkamapi taruM pallavayantI gaMdharvalalanAjanamapi zikSayantI kadAcitpatra - bhaGgaracanApravRttA satyamivopavanaM pradarzayantI kadAciddharmopanyAsena durjanamapi sajjanamApAdayantI kadA cijjalakeliSu zapharIM viDambayantI kadAcitkAvyavAcanAvasare gamakadhoraNIM pradarzayantI kadAcinmRdaMgAsphAlanena sakalajanahRdayamullAsayantI sakalavidyAsvevaM niSNAtA ciraMtanapuNyavizeSapizunA sakalAnapi janAnvismApayantI pitrorudapAdayadapArAM mudam / tatazcATavIva vasaMtazriyA vibhAvarIva zaraccandracaMdrikayA mAlatIlateva kusumamaMjaryA madhutiriva pAvakazuddhayA sarasIva saroruhavodhyA kAdaMbinIva saudAmanyA surasaraNiriva tArakApaMktyA gajavazeva madajalalekhayA jayaMtikA tAruNyazriyA spRhaNoyataratAmavApa / tadanu nirvarNya tAruNyaM napuMsakamitIva kApi lInA bAlyalolA / tArake cAvAmiveyamapyapAMgavazatAM noteti pradarzayaMtyAviva zritApAMge babhUvatuH / hRdi vijRMbhamANaM manobhavamiva viDambayantau kuzezayakokanadaspardhinI vakSojAvavardhetAm| taruNajanahRdayanikRntanadhurINaM manasijacakramiva vipulataraM nitambamaMDalaM rarAja / evaM tAruNyaspRhaNIyalAvaNyA sA tu hariNekSaNA kadAcitsakhIbhiravarodhamasRNatarabhittitalavilikhiteSu nikhilataruNa bhUvallabheSu vilocane vilobhayantI
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI teSvekatamaM tejovizeSadedIpyamAnamatigambhIra prakRtiM saundaryalakSmyA vihArasthAnaM rativyathAnivAraNAya zaMkara bhItizaMkayA nRpAlakumAratAmApannaM zaMbarArimiva rAjakumAramavalokya prasRmarasmaravaizvAnarajvAlayA bhasmasAtkRtahRdayatayeva galitatrapA ko'yamiti nijahRdayanirvizeSAM priyasakhIM marAlasenAmaprAkSIt / pRSTA ca sA. marAlasenA samavagamya hRdayamasyAH parihAsAya kimapyajAnantIva tamekamaMtarAnyamanyaM nRpakumAraM pradarzayantI tasya tasya ca nAmAvedayAmAsa / tadAnIM parikupitayA tayA jayaMtikayA taM sarvamapi nirAkRtya manyubhArAnnarapatiduhitA bhrukuTitabhrUlatA sakhImupAlabhamAnA mAnAtirekAtsarabhasamanyato niragAt ! tAdRzIM tAmavalokya marAlasenA hanta ! satyameva kupiteyam / kiM karomIti sarabhasamupasRtya sapAdapatanaM samaMdasmitaM savinayaM ca kSaMtavyamAgo madoyamekavAra miti savibhramaM tatkarapallavamavalaMbya sAnunayaM citropakaMThamAnIya vaktumArabhata / nanu sakhi ! yamuddizya pRcchasi, nivedayAmi tasya vaibhavam / zRNu tAvat / asti prazasta - tamAribhIkarA nAma nagarI / tAmadhivasati guNagaNamaNirohaNAdrirjIva seno nAmAvanIpatikumAraH so'yamiti nyavedayat / 125 nizamya ca taduktiM tadAsaktacittA jayaMtikA saMpreSya ca sakhIjanAnitarAnvivikte nanu marAlasene ! bhavatIM tAvadAtmanirvizeSaM hRdayamityAvedayAmi | tadbhavatyA na parihAsyo'yaM janaH / vRSasyantIti na tAvadanyathA kAryaM hRdaye / kimidamevamiti na jJAtavyam / lalanAnanuguNaM hRdayamidamiti na ciMtanIyam / nirlajjatAM dhigiti nApyUhanIyam / strIjanapratIpeyaM pravRttiriti na mantavyam / tvayi nyastavisraMbhA prakAzyaM hRdayamidaM nivedayAmi / taddarzanAtprabhRti tadAyattaM saMvRttaM cittam / yadyapi na parIkSitA tasya sthitiH / nApyavakarNitastasya guNagaNaH / na ciMtitastasya praakrmo'pi| nApyavalokitA tasya saMpat / naiva vicAritaM tasyAdhipatyam /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA na carcite yuktAyukte / hanta ! na jAne kimarthamevaM saMvRttAsmi iti / tadrUpavilobhitA vA ? kimathavA kAmaparavazatA vA ? AhosvittAruNyakAryaM vA ? kimathavA janmAMtarasaMskAravizeSaH ? kimiti bravImi ? kathaM kathayAmi 1 kena prakAreNa nirUpayAmi hRdayavaikalyam ? kathaM pradarzayAmi manazzaithilyam ? nanu marAlasene ! kadApi dRSTA vA bhavatyA madhyevamadhIratA nirlajjatA vivekavikalatA smaraparatantratA yoSitsvabhAvapratIpatA samatikrAMtamaryAdatA ? evaM bhavituM janmAMtarasaMbandhasaMskAra vizeSa eva nidAnamiti pratyemi / ata eva ayaskAMtamaNiriva lohaM tadrUpamAkarSati me hRdayam / sa tu dUre sthito'pi sannihita iva pratibhAti / asaMstuto'pi saMstuta iva / anavalokito'piM vilokita iva / tadbhavatyA tathA prayati - tavyaM, yathA na bhavenmama saMkalpaH svapnasvApateyakalpaH ityakathayat / 1 zrutvA ca tadvacanaM marAlasenA suciraM viciMtya ca nanu sakhi ! bhavatyapi evaM bhavatIti na ciMtitaM mayA svapne'pi / sAdhu ciMtitaM bhavatyA / hRdyaanuruupmbhihitm| AbhijAtyAnuguNaM vyAhRtam / rUpAnurUpamabhilaSitam / guNAnuguNaM vyavasitam / satyapyevaM sa tu jIvaseno'nekakanyApitRbhirbhUpatibhirasakRdabhyarthito'pi pitRbhyAM sAnunayaM prArthito'pi vivAha - vimukho nijarUpasaMpattimodRzIM kAnanacaMdrikAmiva niSphalIkurute / sakalanRpAlamaMDalamiveMdriyagrAmamapi svAyattIkRtya paripAlayati mahImaMDalam / tadidAnIM kathamiva te saMkalpassaphalatAM vrajediti na jAnAmIti nivedayAmAsa / evaM niveditA jayaMtikA kimidam ? kimevam ? kuto vA niyatirevamatAnIt ? kimarthaM nirarthakamAzAMkuramajanayanmanasi ? api nAma satyaM yadabhihitaM marAlasenayA ? yadi satyaM kathamitaH paraM prANimi ? krIDati khalu vidhirevaMvidhaceSTayA / yadi na tatprAptizzUnyamidaM jagat / kimanena pitRgRhabhavena vaibhaveneti bahudhA nitAMtacitAsaMtAnataMtusyUtamAnaseva tadekadhyAnazaMkukIliteva ca nAbhUdanyakAryakalApeSu vyagrA / kadAcitsajjIkRta 1 126
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 127 daMtakaMkatikAbhissakhIbhirabhyarthitApi kabarIprasAdhanAya kimapi viciMtayaMtI na hi mayi prasanno jIvasena iti sakRdevottarayaMtI kadAcidAhUtA ca bhujiSyAbhirabhiSekAya aribhIkarAdhipasmaraNamAtreNa dhrmslilairbhissiktaasmi| kiM punarabhiSekavArtayeti kathayaMtI kadAcitkriyate lAkSArasaizcaraNakisalayamasmAbhissarAgamiti niveditApi kRtameva manassarAgamiti nigadaMtI kadAciddhavalIkriyatAM muktAhAreNa zarIramidamiti muhurabhyarthitApi prathamameva dhavalIkRtaM hi muktAhAreNa zarIramidamadayam / iti vyAharaMtI kadAcitkusumairApIDayAmo vayamiti sakhIbhirabhihitA kusumazarApIDitAyAM mayi kanvavakAzaH ? iti nigadaMtI jayaMtikA sakhojanAnAM hRdayeSu mahatIM ciMtAmudapAdayat / tasyAzca nAsAmaNirapi nirargalanissarannizvAsapavanacAlitA kaMpakaitavena vAsanAdravyamasyAssakAzaM mA samAharateti parijanAnnivArayatIva rarAja / matvA ca mAmaMgadamanaMgo'yamaMgAbhyarthanAya vadAnyAvAsamarthIva madAzrayabhUtAmimAmupagata iti zaGkayevAMgadayugalaM kRzAbhyAmasyA bAhulatAbhyAM ssrNse| krameNa sA tu subhadrevArjunAliMgitazarIrA babhUva / evaM zaMbarArizarapIDitA sA tu jayaMtikA jIvasenadhyAnaikatAnA kadAcittRtIye yAme sakhIjanaparivRtA prAsAdopavanamAsAdya tatra yaMtranikRttatayA samatAmApAditAnAmaMtarAMtarA sitaharitapItAsitakusumavisaramanoharAbhirvallIbhizcitritAnAM samAstIrNavividhavarNakuthAnAmiva samaMtatassamutkIrNasalilabiMdubUMdabaMdhurakAhalInIkAzajalayaMtrakalitakaratalAbhissphaTikazilAsamutkIrNAbhissamunnatAbhi - ssAlabhaMjikAbhirabhirAmamadhyadezAnAM zAdalAnAmupakaNThe kalpitAyAM sphaTikazilAvedikAyAM stokamiva vizrAMtisukhamanubhUya tatra paMjarapoSitazukazArikAprabhRtizakunimanoharAlApazravaNadviguNitamInaketanapIDA sahasonmatteva vedikAyAssamutthAya caraNanyAsamAtreNa lagati mAlinyamiti bhItimupajanayateva nirmalena pATalamRdulamRttikAmayatayA samAstIrNakASAyAMbarazaMkA
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 jayantikA mutpAdayatA sarvadikSu sudUraM prasRtena dUrIkRtaninonnatatvenAnatyAyatena vartmanA saMcaramANA haritatarakadalInilayeSu vividhazakuninikaranIraMdhitavetasAvasatheSu parimalabahulakusumavisarapravAlamaMjulalatAgRheSu ca vilocane vilobhayaMtI mahaNataramecakazilAkalpitaiH katipayasopAnairmanoharaM sudhAdhavalitapRthulasnigdhanistalastaMbhapraropiteSu vicitraprasUnanicitaharitavratatibAteSu niraMtarAkrAMtapatatriprakarakalakalarAvasaMkulaM valabhitalaparicalatkalaravahuMkAramukharitaM gArutmataphalakagopAnasIzikharaghaTitacAmIkarapaMjaragatarucirakIramadhurAparisphuTavyAhAramanoharaM kekAravasnigdhakaMThanIlakaMThamithunasanAthapratIhAraM kaladhautazRGalikAniyaMtritatapanIyaDolAphalakavilasanmadhyadezaM pratyuptamuktAphalaprakaravirAjamAnamittitalaM tanutaracikkaNAnIlazilAphalakakRtakavATairvAtAyanarupazobhamAnaM mahiSIjanasamucitaM upavanazrIziroratna bhavanamabhajat / tatra tAvadasakRtsAnunayaM sakhIjanairabhyarthitA balAdvibhUSitA ca jIvasenameva manasi viciMtayaMtI tasminneva DolAphalake samupAvizat / tadanu raktaM ravimaMDalamanuraktaM jayaMtikAhRdayamiva ciMtApayonidhau nyamajacaramAMbudhau / atha pArAvateSu nIravamAzritaviTaMkeSu kalavikeSu praviSTabhittivivareSu paMjarakIreSu nidrAlolupeSu mayUreSu samadhigatakhAvAsastaMbheSu nAnAvidheSu zakuniSu svaskhakulAyanilIneSu maMdaspadeSu viTapiSu viratarAvatayA japadiva viraktamiva samArUDhanidramiva cAbhavadupavanam / atha krameNa kalAnidhau sUtradhAra iva manobhavavijayanAmo nATakassa tamoyavanikAmAkSipati nijakaraiH bhRGgamRdaMgajhaMkRtibhizcakorInaTImadhuragAnaizca kuvalayamApUritamabhavat / vasumatyAmapi jayaMtikAyAmiva smarAnalajvAlayA candrikayA dhavalIkRtAyAM vijRbhamANakusumabANapraharaNaparitapyamAnamAnasA sA tu jayaMtikA manobhavatApaglapitazarIratayA niyujya kaitavena sakhIjanAnkasminnapi karmaNi khayamekAkinI nirgatya tasmAnnAtidUre
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 129 virAjamAnaM mahaNatareMdukAMtazilAkalpitakatipayasopAnapaMktitayA vibhAvarIkaramarIcisaMparkasamudgaladamalasaliladhArAbhissaMkSAlyamAnaM sudUradRzyamAnAbhyaMtarasannivezatayA suhRdayamiva prakaTitahRdayamatisvacchatayA caturazratayA copavanalakSmyai pratiSThApitaM nirmalaM mukuramiva kaumudIdviguNitadhavalimasudhAkarakAMtazilAtalasamudgaladamalasalilatayA pramodena samutpatadbhissuvarNeSTikAcchedasavarNaiH saudAmanIzaGkAmupajanayadbhiH pInamInanicayairatiruciraM kSaratsopAnasalilaplAvitatayA dUrIkRtanidraissamutkSiptapakSatipihitatroTikoTibhissamaMdragambhIradhvAnaM saramasaM ca samunnamitakaMdharaissalilalaMbitapravAlAruNacaraNaissopAnatalAtlavamAnairvikacapuMDarIkamayamiva viracayadbhiH rAjahaMsaibiguNitadhavalimAnaM salilanairmalyAkRSTahRdayena nijakalaMkakSAlanAkAMkSayeva pratibiMbakaitavena samavatIrNena vidhumaMDalena spRhaNIyadarzanaM janAnAM gavyaM payasi nirAdaratAM amarANAM tvamRte nirAzatAM cakorANAM caMdrAtape nirlolupatAM kokAnAM divase'pi nirutsukatAM sadopajanayantaM sphaTikavedikAsanAthataTadeza kAMtidhavalitacaturAzaM nairmalyanyakkRtazaradAkAzaM viDambitasitabhasitadhavalimamahezaM dhavalinAM kozaM dhautadyutidhikRtadugdhasaridIzaM sarovaramavApa / avApya ca sA jayaMtikA sphaTikavedimadhyamadhyAsInA vAmakarakisalayatalavinihitakomalakapolaphalakA kimapyunmatteva viciMtayaMtI mAtsaryAdiva (marAlamithunamupAlabhamAnA tuSArazItalamaMdagandhavahacAlitakuTilakuMtalAvalirdhavaladukUlAlaMkRtA sundarAMgI vanalakSmIriva rarAja / tadAnImahaM tAvadgandharvapatizcitraratho nAma vimAnena viyati paryaTanniSaNNAM viSaNNahRdayAM tAmekAkinI hariNAkSImadrAkSam / taddarzanamAtreNa kayApi vikRtyA vivekavikalaH kusumamArgaNamArgaNajajharIkRtahRdayo'nirvacanIyena mohenAMdhIkRtastatsaMzleSaNAya kutukI tatsaMzleSaNamaMtarA prANadhAraNamazakyaM manvAnaH jJAtapUrve'pi tadudaMte smaraparatantratayA tatraiva niyantrito'bhavam / J-17
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 jayantikA ko vA zaknoti bhavitavyatAM nivArayitum / ahaM tAvadvimAnAdavaruhya riMsayA tAM kuraMgazAbAkSIM akSINalAvaNyAM nyakkRtasurapaNyAMganAM sakalataruNahRdayadarIkesariNImiva pravizaMtI mAnasavinihitajIvasenAM samutkIrNAmiva likhitAmiva pratyuptAmiva kIlitAmiva niSpaMdAMgakAM jayaMtikAM mandaM mandaM samupasRtya pazcAdasitAyate tasyAH nayane pidhAtukAmaH prasAritavAnpANiyugalam / pazcAtprasAritapANiyugale ca mayi tanmukhAbhimukhaM ciMtAnistaralasvAMtatayA sAdhvasena samutkSipteva vidhuteva cAliteva ca sarabhasaM samutthAya mAmavalokya kaMpamAnahRdayA roSakaSAyitalocanA bhrAMtacittA cakravAtUlabhrAmitevAsthirasthitiritikartavyatAmUDhA dhAvitumapyasvAdhInacaraNA niratizayAvegAnissRtavANI staMbhitagAtrI kSaNamiva tasthau / tAdRzAvasthAM tAmavekSya vilakSo'haM nanu pakSmalAkSi! kimidamakAMDe bhItiH 1 ko'yaM saMbhramaH ? kuto vA AvegaH ? pazya mAM gandharvapati citraratham / pUraya me manoratham / daivayogAdAgato'smi / bhavAdRzamanuSyANAM mAdRzagaMdharvasambandho durlbhH| diSTayA saMghaTanamidam / bhavatI tAvanniratizayasukRtavatIti jAnAmi / yato'haM svayamAgataH / tadidAnI zaMbarArizaravidhUrNitacetasaH bhavadadhInasya pUraya me manoratham / vrajatu te saundaryamidaM sArthakyam / lAvaNyamidaM tAruNyamidaM saukumAryajvedaM mAstu kAnanacandrikAkalpam / analpAbhilASakaSAyitasvAMtatayA paravazo'smi / dayAM kurviti savinayamakathayat / tadA sA stokamiva lastasAdhvasA solluThanaM kimidam ? mahadidamAzcaryam / mAnuSI yoSitaM mAmabhilaSasi gaMdharvapatirapIti / devavizeSe labdhajanirapi svAzritajanamanovaiklabyanivAraNazakto'pi kRtyAkRtyavivekanidhirapi manazaithilyalabdhavikAraH kevalaM kAmaparataMtraH mayyanurakto'si / haMta ! kiM bravImi ? tadvirama / jIvasenamaMtarA nAhamanyaM kaTAkSeNApyavalokayAmi / taditaH kSiprameva prasthito bhaveti sAmarSamabravIt / tadAkarNya
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 131 dainyenAhaM tu nanu kalyANi ! kimidamevamabhidhIyate ? devavizeSo manuSyeSu kRtAnurAgo dRSTapUrvazrutapUrvazca / menakA vizvAmitramakAmayata / pAkazAsano'pyahalyAmUvazyapi vikramam / kiM bahunA ! bahavo devavizeSA manuSyedhvanuraktAH / tadalaM vicAreNeti yadA tadAliMganotsuko'bhavaM, tadA bhItabhItA pavanaprakaMpitakadalIva kaMpamAnA mAnAtItAmarSasphuradadharapuTA sA jayaMtikA mUrkha ! tiSTha tAvaDUre / yadi kadApi jIvasenamaMtarA nAnyaM puruSa manasApi ciMtayeyam / nRzaMsa ! rAkSasI vRttimAzritya viracitakarAlakarmatayA prApto bhava nRzaMsatAnurUpAmasrapatAmityuktvA saramasaM tasmAnniragAt / tasyAH pAtivratyena bhaveyamevameveti nizcitya bhiyA tAmanugataH dainyena sAMjalibandhaM nanu mahAbhAge ! kSamasva madIyamimamaparAdham / dhiGmama smarapAravazyam / kRpayA zApAvadhimanugRhya pAlaya mAM iti prArthitavAn / ___ tadA sA tvanukaMpayA kiMcidiva viciMya yamanavaratamapi ciMtayAmi tenaiva jIvasenena niSUditazzApAnmukto bhaviSyasItyabhidhAya saramasaM prAsAdaM prAvizat / zaptazca tayA saMtaptahRdayaH parigRhItabhayAnakayAtudhAnajanmA ghoratare kAMtAre paryaTansatvapizitAhAraH tapasvijanAnAM tapo vighaTayanmakhapriyoTajataTavizaGkaTATavImenAmagamam / tatazciraM paryaTatA mayA tAvadAcarite makhapratyUhe prakupitastvayA sa makhapriyo mArayAmAsa mAm / vatsa! jIvasena ! mama tAvannizAcarajanmano nidAnametadeva trikAlajJena tena muninA makhapriyeNAnujighRkSayA bhavAneva niyukto mama nizAraNAya / nanu so'yamasi jiivsenH| yazca paJcazarazaravizIrNahRdayayA tayAnuciMtyate / tAta! mA bhUdiyatA kAlena yena kenApi sA pariNItA syAditi manasi ciMtA / na tAvadatIto mahAnkAlaH / kiMtu zApagrastena mayA nItAH SaNmAsAH / kiJca kutra vA yAti bhavaMtamaMtarAnyatra taJcittam ? niraMtaramapi bhavaMtameva citragataM samIkSamANA sakhImukhAdbhavadudaMtamevAkarNayantI bhavaddhayAnaikAhArA kAlamativAhayati / tadito yAvadabhilaSasyadarzanaM na tAvat
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA dRzyase kenApi / madanugrahAttadidAnIM channarUpo nirnirodhaM pravizya tadavarodhaM gAMdharvavidhinA bhavadekajIvitAmurarIkuru / yAhi vatsa ! kalyANAya / pazya tAvadiyameva saraNirhemapurasya / kSipramevApnuhi / bhadramastu / sukhayAtrA bhavatu tavetyabhidhAyAMtaradhAtsa gaMdharvapatiH / 132 aMtarhite ca tasminsatvaraM tayA jayaMtikayA saMyojayitumenaM jIvasenaM dUtIva madhuragambhIraravA kAdaMbinI samAzliSTasaudAmanI samaMtAdAvirAsInnabhoMkaNe / jIvasenastu pratidivasamapyanavaratamaMtarAle pradhAvato ravituragasya duHkhApaninISayA vidhinA viyati niraMtaraviracitadRDhataravitata pRthulAyomayATTamiva tadupari paridhAvato ravirathacakrasya gabhIraghoSazaGkAmupajanayantamiva sastanitaM tamomayamiva pAMthAnAM jagatyAzca hRdayamAkalayantaM puSkaramaMDalamapi kuvalayamayamiva viracayantaM mA bhUvanaSTakASThAmahiSyo'pi viziSTajanadRSTigocarA iti vidhiviracitagArutmata bhittivalayamiva lokAlokazikharicaramataTavizaMkaTAMdhakArasodaraM puMjIbhUtakalparAtrikalpaM tapanAtapatApaparijihIrSayA tamAlapalAzasta bakastomakalpitavitatakAyamAnamivAMjanagirimiva viyati DayamAnaM vAtavitatIkRtatUlapuMjamiva maSIkAlitaM prasRmarasaudAmanIlatAtatitayA lIlAsamuddhRtapuSkarotkIrNagaganagaMgAprarUDhakanakakamalinIlatAkulitazarIraM dikkuMjara nikaramiva viDambayantaM nipatadvividhoragatanulatAjAlaM samudgaladbhUmastomamalinamalinaM janamejayAdhvarAgAramivAnukurvantaM ghaTitAsitanibiDataraya vanikamasakRnnRtyantIbhissaudAmanIbhirlAsikAbhirupetaM raMgasthalamiva prakaTayantaM pathikAnanilacAlitatapanIyapratAnanIjAlAveSTitasya suratarunikarasya bhrAMtimupajanayantaM sanirghoSaM pracAlitAbhiH kanakavetralatAbhirdUramutsArayaMtamiva pathikAn tridivAdAnIyamAnaiH paricyava - nAyAbhIkSNaM pariluThadbhirapsarogaNaiH parivRtaM paulastyamiva viDambayantaM zazva - TviTapAMtara prasRmaradavAnalajvAlAprakaraM tamAlastomamivAnukurvantaM kAzyapamiva kaDuvidyudramaNIyaM zunAsIramivAmoda bharitArjunAyattIkRta zilImukhaM kalpAMta
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI saMdhyAkAlamiva vijRmbhamANanIlakaMNThatAMDavaM yudhiSThiramiva dUrIkRtadhArtarASTraM purodhasamiva parighRtakuzaM droNAdrimiva mArutajAtAnItaM krUrasatvamiva samupajanitapathikabhItiM dazarathatanayamiva nirastavibhISaNasaMtApaM daMDakAraNyapradezamiva kabaMdhAkrAMtamapi manoharaM zaMkaramiva dhRtaviSamapi vikacaketakIparAgAmoditaM saMtamiva samAzritasatpathamapi nipAtitaparuSatarAzanijanitajanakhedaM zaMbarajanakamapi zaMbarArijanakaM rodasorapi nihutarAjahaMsa jImUtavrAtamapazyat / dRSTvA ca sa jIvaseno manobhavabhIta iva muhurjaladharastanitatarjitastAmeva jayaMtikAmanudhyAyanzapApAtabhIto gaMdharvapativarabalAdaM tarhitazarIro gatvA ca satvaraM gaMdharvarAjanirdiSTayA zarkarilaprAyayAraNyAnIsaraNyA ramaNyAlokanakutukAviditamArgazramo vAtyAhatonnatamahIruhaparNanicayasItkArarAva bhISita iva kvacittiSThanpavanotthApitAnusRtazuSkapalAzanunna iva kaciddhA - vanghanataraghanAvaliniraMtarAMdhakArameduratarugahanatayA kvacinmandaM brajanniraMmada - pihitanayanatayA kvaciddigbhrAMtaH tiSThankrameNa samatikrAMtasamucchritamahIruhamahIdharadhunInAkukuMjapuMjasarazzvabhrazarkarilasaraNissamudagrazAtakuMbhakalazazatani zitazikharavilekhana vidalitajaladharagalitajaladhArAdhautairatyunnatatayA sabhramaNaM samArabdhakaMdukakrIDAbhirvAtazakalIkRtasyAyatavAtAyanavivarAdabhyaMtaramAyAtasya kaMdukazaMkayA karakisalayatalAsphAlitatayA parisphuTitasyAnatipRthulasya valAhakapiMDasya salilaissnApitAbhiH kRtatAlATTahAsAbhirbAlikAbhinIMraMbhritakSImairvalabhizikharatalapratiSThApitAH vividhavarNacitritAzca mRNmayamayUrI ssamunnamitoddaNDamasRNatarasnigdhazyAmalakaNThairvistRtAyatamaMjulacandra kasahasraiH satAMDavaM muhuranusaradbhirbhavanamayUrairupazobhamAnaiH kSapApravRttavisrabdhamithunakelikAlAlApazravaNarUDhasaMskAratayA prabhAte'pi gurujanAgratassamArabdhatadvayAhAratayA ca samaMdAkSasmitaM sabhbhrUbhaGgaM ca samupAlabhamAnAbhistaduktigopanakRtayatnAbhiH vilAsinIbhiH dIyamAnanAnAvidharasabharitaphalA svAdaparaiH kanakapaMjaragataiH 133 - -
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jayantikA zukanikaraiH alaMkRtaiH acirakRtazAvakatayA tatra tatrAnviSya kRmikITakAdInsaramasaM samAsAdya valamitalArpite darpaNe vilokya cAtmapratibimbaM nijazAbakatodanAya samApatatyaparaH pArAvata iti ruSA nizitavoTizikhareNAbhihatya mukuramadhaH patadbhiH kapotedhUsaritaiH vizAlazAlazaMkayadragopagaNanicitatayA pratyuptavidrumamaNimaMDitAbhiriva mahaNamarakataphalakabhittibhirupetairabhyantareSu nivasantInAM sundarINAM sauMdarya didRkSayA saspRhamasakRdAgatya nirgatAnAM surasundarINAM caraNanyAsasaktA laktakarasarAgAbhivi kuTTimatalAstIrNanavapallavAbhizcandrazAlAbhiratiramaNIyaivividhavarNaspRhaNIyaprasUnapracuravratatitativitAnitapratIhAraiH prasamarapadmarAgaprabhAvicchuritatayA laMbitAruNAMzukairiva vitatavAtAyanairupetairvipinairiva citrakhagamRgadarzanIyaiH udadhibhirivAMtarnihitaratnanicayaiH vilAsinIsamArabdhamadhuragAnatayA tiSThateti gacchataH pathikAn vilAsinIgAnazravaNAya sthApayadbhiriva zatasahasrasaMkhyAkairbhavanai suramAnAyaghoSazakAmupajanayadbhiH paribhramadbhamaranikarajhaMkAraimukharitena kusumaphalabharitavividhaviTapilatAvitAnanibiDitena samArabdhatAMDavazikhaMDimaMDalamaMDitalatAmaMDapena vividhavicitrakrIDAparvatazikharaparikalpitakRtrimakulyAnipata nIkalakalanAdamedureNa parimalavahagaMdhavahamandAMdolitamahIruhAbhirAmeNa vicitrayaMtranAlikAsamutkIryamANasalilazIkarakarabitakRtrimapalvalazItalitenArAmastomena manoharaM kuthopaviSTairmRdulapaTTopadhAnatalasAcIkRtacaramAMgairatisthUlatayA calitumapyanIzaiH picaMDilairasitakAyaizreSThibhiralaMkRtamadhyadezAbhistatra tatra kRtamauktikarAzibhiH kutracitpaulastyasenAbhiriva kaGgharopazobhamAnAbhiH kutracidrAkAbhirivodagrapratyAzubhrAMzukakAzamAnAbhirvArasundarIbhirivAneka-puruSasakAzAkRSTaskhApateyAbhiraTavImiriva kaMdamUlaphalasanAthAbhirApannayauvanAbhiriva puSpavatImiravarodhazrIbhirivAnavarataparicaladvAmanabadhirapogaMDapaMDAmiH drupadakRtasvayaMvaramaMTapazrIbhiriva pAMcAlikAvalokanAnaMditasakalajanahRdayAbhizzunAsIrazarAsanalekhAbhiriva nAnA
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 135 varNasamAkulitAbhirghanadivasa-lakSmIbhirivendracApa- vividhavarNa-maMjulAMbarAbhiH kurusenAbhiriva puraskRtadroNAbhissatulAbhirapyatulAbhirutsedhavividhadhAnyabandhurapRthulabhastrikAbhiH kalakalarava badhirIkRtazravaNavivarAbhirniSadyAbhiH hRdayaMgamaM rasavatIbhirapi dUrIkRtadhUmagandhAbhizzyAmAbhirapi hemAbhAbhissakalakalAkalApakovidAbhiH kokilAlApAbhiH komalAbhirmuktAbhiriva lAvaNyamayIbhissauMdaryanyakkRtasurasundarIbhiH sundarIbhiratisundaraM abhyaMtarasthitavArataruNI pratibiMbamaMDitamukuramaMDalAbhimukhavinihitAdarzaparaMparAnIta bAhyAMkaNasthApitadarpaNadRzyamAnatadrUpairvizrAMtiviSayo'yamAgamyatAmavagAhyatAM ca nirvRttipIyUSahada taraMgaparaMparAskhiti pathikataruNAnpratikalaM kalaravaM muhuranulapadbhirbAhyapratIhArapaMjarakI rairatisubhagaiH vividhakusuma kuMkumapaTIrakAlAgarudhUpakaMdalitaparimalaviracitaghrANatarpaNairgAna kalAsamAkRSTasakalasahRdaya hRdayairvAravanitAniketanairupazobhamAnaM kuMjaraturaMgamamahokSakramelakaprabhRtibhiH prANibhirAkRSyamANairvicitrasyandanavRndairnibiDitAyatAdhvAkrAMtaM trivikramapadakramamiva samAkrAMtarodaskaM sAmavedamiva nikhilanigamavaraM vatsarAjamiva ratnAvalimanoharaM gaMgAjaTharamiva vidhRtavasuvargaM spRhaNIyadarzanamativizAlaM viduSAmAvAsasthAnaM nAnAvidhadevatAmaMdirasundaraM hemapuraM prAvizat / pravizya ca vividhadyagAsecanakavicitrakalAkalApakamanIyaM samutmedhaM saudhamadhigatya pratnaratnapracuraruciradarzanIyakuzalakalAvizeSavazIkRta rasika - manAMsyanekakakSyAMtarANyatikramya sa tu dharAdhipaH zoNAdhagajanavidhIyamAnamAnAtItanAnAvidhamadhurakAryavidhAnadhuraMdhara vadhUjanabaMdhuramavarodhamanadhigatanirodho gaMdhabaMdhurasarasijanIraMdhitaM saraH kamalinIgrahaNAya gaMdhasiMdhura iva pravizya ramaNImaNiparigrahaNAya pratyuptavizAlamukuranikarapariSkRta snigdhabhittiparigataM dugdhAbdhivIcivizadakauzeyollocakallolazikharaphenAyamAna pRthulamuktAphalakalApamAlamAlaMbitacInAMzukadhavalitapratIhAraM mRdulapaTTopadhA nasanAtha-vicitra-kaladhauta- viSTaraparaMparA-manohara-matyAyatamAyatanamAtmakAMtyA *
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 jayantikA prakAzayantI kanakazAlAlaMbite sakhyA kSititalaniSaNNayA marAlasenayA stokamiva cAlyamAne navaratnamaye DolAphalake vinihitakUparottAnitakarakamalazAyitottamAMgAM upadhAnopari kiMcidivodasya pUrvakArya AnitambabimbaM prasArya ca vAmabAhulatAM zayAnAM sagarbhakotphulladhammilamadhyakolitahIrabhAsurapAstithyAM paridhiparigateMdumaMDalamiva vibhAvarI cikurakalApavalAhakatayA kanakalatAnimasImaMtasaudAmanIruciratayA kuTilabhUlateMdracApatayA caJcalalocanacAtakatayA ca mukhamaMDalena ghanadinagaganamiva viDambayantI ka'rajAtiphalalavaMgapUgasaMyogabhogyapUgaM nAgavallIpallavaM sAcIkRtya tAlutale maMdamasakRcarvantI saparihAsaM samaMdasmitaM ca sakhI prati kimapi vyAharaMtI pInapayodharamaMDalAlaMbamAnayA muktAphalamAlayA krIDAzikharitalAnipataMtyA tanusrotodhArayeva DolAphalakatalaM dhavalayantI paridhRtanijatanurucisacchAyacAmokaramayapatrabhaGgasubhagamahAdhanAM bhuvanabhAgyAnububhUSayAvatIrNAmiva manuSyarUpeNa tilottamAM niraMtarasundarIjananirmANAbhyAsalabdhavaidagdhyena vidhAtrA saundaryarAzibhireva sRSTAmiva lAvaNyamayIM kAMtimayIM mUrtimatImiva rAjyalakSmI kinarezazriyamivAlakodbhAsinI rAkAzazAMkazriyamiva mRdulakarakAMtidUrIkRtasaroruharuciM sarasImiva padmagaMdhinI pratIhArasthalomiva nAsAmaNiramaNIyAM jayaMtikAmadrAkSIt / / dRSTvA ca manasyevamaciMtayat / aho ! shtdhRtenirtishykushltaa| manye tAvadasyAH pratyavayavaracanAyAnekaramyavastunirmANaiH pratikSaNamapi zikSito bahoH kAlAttatassAvadhAnamadhunA sRSTividhAnadhurINo vidhAtA tAvadenAmatAnot iti| tathAhi-prathamamabjayonistimiramudirAdiracanayA niSNAtazcikurakalApamasyAH viracayya ca caJcarIkAMzcUrNakuMtalAliM kRtvA ca kuvalayakhaMjanamInanikarAnnayanayugalaM vidhAya ca caMpakatilakusumAni nAsikAM parikalpya ca biMbaphalAnyadharaM abhyasya ca kundakorakamauktikAni radanarAji nirmAya ca sudhAMzubiMbasaroruhanivahAnvadanaM viracayya ca
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 137 kaMbugaNAnkaMdharAM sRSTvA ca cakravAkasamunnatakaThoramahIdharajAtAnpayodharayugalaM kRtvA ca vallotallajAnbAhulate vidhAya ca viyadavalagnaM nirmAya cAvartasahasraM nAbhikuharaM samabhyasya ca sikatArAzirathAMgazataM nitambamaMDalaM parikalpya ca staMberamazuMDAdaMDakadalIkAMDakarabhanikaraM coruyugalaM kRtvA ca komalatarazirISakusumarAziM zarIramasRjat / nUnamenAM manoharAMgI sRjati vidhAtari sarvAzca gIrvANoragagandhavAMganA niyuktAstadabhyAsapade / viSamiveyaM mohmupjnyti| pittamiva unmattayati / madireva paravazayati taruNajanahRdayam / karpUra likhi zotalayati locanayugalam / kimiyaM svApnasundarI ? kutastyamIzaM sauMdaryam ? catureNa caturAnanena kathamiva saMkalpitam / kati vatsarAnviciMtitamasyAssRSTayai ? kutra saMpAditamoDaksAmagrIjAlam / athavA syAdevam / ciraviracitatapobalena dhyAnamAtreNaiva nirmAya sundarImimAM prAkAzayannijakuzalatAM prjaaptiH| aho ! madhyamalokabhAgadheyam ! purA kodRzaM kRtaM madhyamalokenAnena tapaH ? kiM vAparAddhaM tridshaalyen| haMta ! caturAnanakRpAparIvAho mnujnynpthsNcaarinnomenaamtaaniiditi| tadAnIM marAlasenAyAM nirvarNya jayaMtikAvadanaM parihAsAya sasmitamayi ! pakSmalAkSi ! parisphuradiva te vAmAkSi / tajjAnIhi sannihitaM jovasenamiti nigadaMtyAM niraMtaramapi hRdayanihitajIvasenatayA sA tu tannAmazravaNamAtreNa kenApyusthApiteva sasaMbhramaM DolAphalakAtsamutthAya galitatrapA parito vikSiptanayanA tamanavalokya nivadena donadInA kopakaSAyitena sabASpaM cakSuSA marAlasenAM pibantIvAvalokayantI sabhramaGgaM samAropitakopeva dhigasamIkSyakAriNi ! kimu tava khelanasyAhameva bhAjanamiti tAmupAlabhamAnA hRdayagatadayitAvalokanAyevAvanatamukhI vAmakaratalazAyitakapolaphalakA tasmineva DolAphalake samupAvizat / jIvasenastu tAdRzImAropitakopAmavalokya manasotthamaciMtayat / J-18
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA prArthitamapi na khalu labhyate savibhramamIdRzAvasthaM mukhamaMDalam / dhanyo'smi / yadenAmevaM nirnirodhamavalokayAmi / kopo'pi darzanIyo bhavati khalu yadAzrayAt / prAyo jagati viviktagatAnAmAtmanirvizeSasakhIsahacaroNAM mugdhAnAM narmAlApapezalA anyAdRzI khalvAlApadhoraNI / kimiha vaktavyam / nartayati tAvadenAM mandamAruto latAmiva / kandarpastu sUtradhAra ivAntarnigUDha eva nartayati taruNIm / tathApi sA tu lajjAyavanikAMtarhitA jhaDiti naiva prakAzayati hRdayagataM bhAvam / sA tvekAMtagatA svAtmanirvizeSAyai sakhyai praphulayati hRdayakamalam / bahirudAsIneva paJcazarazarahatitapyamAnApi nigUhayatyAtmabhAvamiti viciMtya cAdhunAha - mAtmapradarzanenopazamayAmi kopamityAtmAnaM pradarzayAmAsa / hanta ! satyameva kupitA sakhIti dInavadanA marAlasenA bhittitaladattadRSTiH savismayaM pratimukuragataM jIvasenapratibiMbamavalokya harSabharodgatapulakakavacitAMgI nanu pakSmalAkSi ! nAhaM mithyAvAdinI / darzayAmi jIvasenasahasram / tatkopamapAsya mukhakamalamudasya pazya tAvaditi nyavedayat / 138 jayaMtikA tu marAlasenAM parihAsavAdinIM manvAnApi mAnasavijRMbhamANajIvasenadarza na kutUhalatayA sakhIvacanazravaNasamanaMtarameva bhittitaladattadRSTirjIva senapratibiMbaparaMparAmavalokya vismayAzliSTAMtaraMgA harSAtizayAtkimidaM mAyAprakalpitamAhosvidanavaratAnudhyAnajanitaraNaraNikAkAryamathavA matibhramaH ? mahadidamAzvaryaM ! biMbamaMtarA na hi pratibiMbasyAvakAzaH / iti bahudhA vicitayanto niratizayAnaMda vistAritanayanA pratIhAradezavivalitakaMdharA jovasenamavekSya vailakSyeNetikartavyatAmUDhA trapAbharAvanatamukhI tasthau / tadAnIM jovasenastu samaMdasmitamupasRtya marAlasenAM prati nanu priyajayaMti ! kimidamiyaM te sakhI dRzyate ciMtAkulitasvAMteva / kathamiva gato jIvasenodaMtaH tAvadasyAH karNapatham ? kathaM vA madAgamanapratyAzA ; yadanupAlayati madAgamanameva ; nivedaya dayayA tadakhilamapi
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 139 ityapRcchat / pRSTA ca sA marAlasenA saprazrayaM deva ! sakhIyaM mukteva bhavadguNasyUtahRdayA bhavadarzanAbhilASiNo kadAcidbhittitalavilikhitaM rAjakumAranikaraM vilokayantI madhye virAjamAnaM bhavaMtamavalokya taralahRdayA ko'yaM sazaroro manobhava iti mAmapRcchat / ____ pRSTA cAhamakhilamapi bhavadudantaM nyavedayam / tatprabhRti bhavaJcaraNasarasijasevAvAptaye samAzritavratayeva niraMtaramapyanayAMgIkRtaM maunam / smujjhitaanybhimtaanyaabhrnnaani| dUrIkRtazcAhAraH / samAzritazca vivikto deshH| nimolitaM ca nayanayugalam / vinihitaM ca dhyeye manaH / kiJca bhItabhItaissakhIjanaiH iyamasakRdAhUtApi niruttarA pakSmapAlisyUtAzrujalabiMdubaMdhuratayeva sakRdeva maMdamunmolya locanakuvalayaM stokamiva sakhojanAnavalokayantI dIrghApAMgapraNAlikayA srAvitaiHzrusalilapUrairmadanAnalajanitaM hRdayasaMtApamiva vArayantI kSaNAdunmatteva kiM sthitAsmi ? kimu niSaNNAsmi ? kimathavA prasthitAsmi ? kimAlapAmi ? kimu mUkAsmi ? kiM nimIlitalocanAsmi ? kimekAkinyasmi ? haMta ! nighRNAH khalu prijnaaH| yaddhRtaprANAmapi mAM pravezayiSyaMtyAzrayAzam / tapati mama pratyavayavamiti vyAharaMto bhayavihvalaiH parijanaiH parikalpite kamalakuvalayakalhArAstaraNe balAdanicchaMtyapi zAyitA paTIrasalilasekazizireNozIramayena tAlavatena mayA vIjyamAnA kadAcinmadanAnalasaMtApAsahiSNutayA dhArAdharodarapraviSTA caMdrakaleva nIlanalinIdalodaramAvizantI kadAcidbhujaMgIva nirmuktakaMcukA candanarasasiktAMgI ca kadAciccharadiva sitAbhradhavalitA kadAcidbhArgavIva kamalAlayaniSaNNA kadAcidaMgeva ghanaprAleyazItalitA sakhIjanAnAM hRdi mahatIM ciMtAmutpAdayantI divsmkhilmpytyvaahyt| ___astamupagate ca gabhastimAlini tArakAkorakakalitaM saMdhyArAgAruNaM gaganAbhogamiva zazikalA pratimaNipratibiMbitadopakalikaM pravizya mANikyamaMdiraM tatra sphaTikazilAkalpite mahaNatare samAstIrNanIlotpalaprakaratayA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA anabhivyaktAMtarnilInacaJcarIkanikuruMbe paryaMke zayAnA saMvezotsvapnAyamAnA nanvAryaputra ! gRhoto'si / kva yAsi ? na jAnAsi mAmiti ; prabuddhA ca sarabhasamutthAya ca talpAtsvedasalilasnapitasakalAvayavA yugAyamAnAM triyAmAmanaiSIt / evaM bhavannimittaM klezamanubhavantI kAlamatyavAhayat / tadanvekadAhamanupalabdhopAyAMtarA sakhIprANaparitrANakRtAdarA darAkulitasvAMtopahvare tadAzayAviSkaraNAya saMmaMtrya samupalabdhAnumatirvidagdhamekaM vaivadhikaM bhUdevaM niveditaitadavasthAvizeSaM vidhAyAribhIkarAM prati prAhiNavam / sa tu viditodanto mAmupetya nyavedayatsarvamapi / tatprabhRti bhavadAgamanasaMbhAvanayA bhavadudantagarbhaM kathAmeva kurvato kAlamativAhayati / yadi bhavAnadhunApi nAgamiSyajjIvalokaM nirAlambamakariSyat / diSTyA bhavadAgamanamiti nyavedayat / gandharvarAjamukhAdavagatabhavadudanto'haM jIvasenaH anupadamevAgato'smi ; iti vyAjahAra / tadA sA jayaMtikA staMbhitagamanA vividhatulAko TipariSkRtacaraNapallavAMguSThazikhareNa kuTTimatalamAlikhantI vinamitavadanA sadRSTikSepaM kRtasaMjJA tasminneva DolAphalake marAlasenayA kSitIzamupAvezayat / 140 samupavezito jIvasenasstanitagabhIrayA girA nanu marAlasene ! tava sakhyA tAvadanalaMkRteyaM DolA mAmiva madIyaM hRdayamapi cAlayatIti saparihAsamabravIt / tadA tayA maMdasmitamadhurAdharapallavayA marAlasenayA viphalanijAnunayayApi balAdanicchaMtyapi tatpArzva evopavezitA jayaMtikA tena jIvasenena nanu pakSmalAkSi ! kimidam / taralataralAbhyAM nayanAbhyAM prakaTayasi bhayataralahRdayatAm / sannihite ca mayi kasmAdvA tava bhItiH 1 tadalaM sAdhvasena / savisraMbhaM sarase ca prakAzaya nijAzayaM pIyUSaniSyaMdinyA girA / tava tAvanmadhurAlApazravaNakutUhalatvarAtizayavivazahRdayassudUrAtsamAgato'smi / mudhA kAlamativAhayasi / yAtudhAnavacazzravaNAtprabhRti bhavadAyattacitto'smi / niravalaMbano'smi / paJcazaraparavazo'smi / tadA 1 I 1
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI bhASaya mAm / dhanyamApAdaya mAm / siJca mAmapAMgavIkSaNAmRtadhArayA | anugRhoto bhaveyamiti sAnunayaM bahudhAbhihitA trapayA bhiyA Avegena cAvanamitamukhI sakilakiJcitaM DolAphalakadattadRSTiH kathaMkathamapi vaktumupakrAMtA lajjA bhara mliSTavacanA madhuramadhuraM mandaM mandaM svinnagAtrI nyavedayat / nanvAryaputra ! kiM bravImi ? bAdhate mAM strItvanisargajA lajjA prakAzayituM nijAzayam / yadyadabhihitaM marAlasenayA tadakhilamapi satyameva / bhavaddidRkSA balavato saMjAtA / diSTyA pazyAmi bhavantam / kva vA rAjadhAnyaribhIkarA nAma ? kedaM hemapuram ? kathaM vA madudantaprAptiH ? kathamihAgamanam ? kathaM bhavadyogaH ? sarvo'pi me manorathaH svapnakalpa iti niraMtaracitAsaMtAnavyAkulitamAnasAbhavam / tena yAtudhAnena kRtA khalu mahatyupakRtiH / tathApyadhunA mahadaMtarAyagrastAsmi / nitarAM bhotAsmi / yadimAM mAM pitA me satyakIrtiH nijasuhRdaH kAMbhojabhUpasya putrAya dAtukAmazvirAdanicchantomapi prayatate / hantAhamapi bhavadAgamananirIkSayA tAvadaprakAzitahRdayA samAzritamaunA kRtabhavadAnayanaprayatnAbhavam / tadidAnImudanto'yaM yadyAvizetpituzzravaNapathaM tadAnarthAya kalpate / tadidAnImanayA suraMgasaraNyA nissarAva iti / zrutvA ca nayopetaM tatkAlasamucitamaMtarAyabhayanivArakaM vacanamasyAssatvaraM samutthAya ca jayaMtikayA saha jIvasenassamaMdasmitaM marAlasenAyAH kara kisalayamavalaMbya pANinA nanu marAlasene ! kimu doyate bhavatpriyasakhogamanAyAnumatirityapRcchat / pRSTA ca sA marAlasenA pramodanidAna - mapyazaniparuSataraM viciMtya narapativacaH nirargalanirgaladazrusalilaplAvitatArakA vinamitottamAMgI duHkhabharadamyamAnakaMThanAlatayA niruttarA ca sakhIvirahAsahiSNutayA bASpapUrAbhiSicyamAnakapolaphalakavakSojamaMDalA dRDhataraM parirabhya bAhulatAbhyAM jayaMtikAM sagadgadaM nanu matsukhaduHkhasamabhAgini ! jayaMtike ! madIyaM tAvadidaM hRdayaM vajrasArakaThoraM bhavaccetasA saMsyUtaM 141
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 jayantikA khlvaabaalyaatprsprpremtntusNtaanen| tAgekIbhUtamadhunA dvidhA vidhAya vidhAtrA dUrIkRtaM khalu / vihAya mAmekAkinI yAsyasi / yadyapi ciraprArthitena vallabhena yogo modAvaha eva / tathApi prANanirvizeSAM bhavatImantarA kathamivAhamanAtheva prANimi ? mama tAvattvAM vinA kAlakalApi yugAyate / kathamivAtivAhayAmi dIrghatarAnkAlAn ? kadA vA drakSyAmi punarapi bhavatIM ? syAdetat / pRSTA ca bhavatpitrA satyakIrtinA va jayaMtiketi kiM bravImi ? zUnyaM jAtamidaM bhavanaM bhavadvirahitam / bhavanniSevitaM vastujAtaM tAvadviguNayati me duHkham / kanakapaMjarapoSitAH kIrAH jayaMtiketyAhvayaMti / tadAkarNanena vihvalitaM bhavati me hRdayam / bhavadanavalokanaduHkhitAM te jananI kathamiva samAzvAsayAmi ? parijanAnAmAvegaM kathamiva nivArayAmi ? niMdanti khalu madanavadhAnatAM sarve'pi / kathaM bhaveyamityanulapantI mandaM mandaM sagadgadamarodIt / zrutvA ca sakhIvacanaM jayaMtikA duHkhabharadamyamAnakaNThI bASpasalilapUritanayanA marAlasenAyAzziraH parAmRzantI karatalena trapayA sakhIkapolatalavinihitamukhapuMDarIkA nanu marAlasene ! kimidaM ? pramodAvasare'pi rodanaparAsi / jAnIhi tAvatpunarapi tvaritameva pitRdidRkSayA sannihitAm / tadanujAnIhi gamanAya macchubhodarkatarkaNaikatAnA / mA tAvadadhunaiva nivedayodaMtamenaM matpitre / kAlAnurodhena samayamanupAlayantI pituzzravaNapathaM pravezaya vRttametat / na kimapi vaktavyamasti tubhyam / caturA bhavatI khalu / manassAMtvayeti sagadgadaM nigadantI sAMtvayAmAsa tAm / jIvasenastu premAtizayakaMdalitamevaM parasparasallApamavakarNya samaMdasmitaM nanu marAlasene ! kimidamevam ? yadyapi parasparamaitrIvivardhitasaMbaMdhasya vighaTanamaraMtudameva ; tathApi latA tAvadupannatasmaMtarA vRddhiM nAdhigacchati khalu ? niravalaMbanA nArI naiva zobhate / tatkasyacitpuruSasyAvalaMbanamavazyaM jagatyapekSyate / yadi na tathA tasyA janma nirarthakam / evaM sthite zlAghanIyaH khalu stpurusssNbNdhH|
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 143 tatrApi yoSAbhilaSitapuruSavizeSaprAptiH pramodasthAnaM hi ! tadalaM klezena / idAnI sAnandaM preSaya tAvattava sakhIm / aparihAryo hi yoSitaH paravezmanivAso bhujaMgyA iva / strINAM tAvattAvadeva hi parasparamaitrIprarUDhassahavAsaH yAvanna yAsyanti patigRhAn / mAtApitrorapi duhitari tAvadevAdhikAraH yAvanna grAhayiSyataH patipANipaMkajam / kiMca spRhaNIyarUpA sukaveH kavitevAnadhigatasadavalaMbanA vicitrAlaMkArazayyApAkaguNabhUyiSThApi aprAptazRMgArAdirasaprakAzanAvakAzA taruNI duhitA vardhayati janayiturniraMtaramapi hRdaya tAvadaparimitaM zokam / tadalamanena sakhIvirahajanmanA zokAvegena / kRte ca kAlavilambe parasparasallApena prayANapratyUhassamApatati / pazya tAvatsamatAttimiranibhaM mudiranikara kASThAcatuSTayamapi gArutmataracitabhittiriva samAvRNoti jiimuutmaalaa| nartakIvAsakRnnRtyati saudaamnii| tarjayanniva garjati jldhrH| gantavyaM ca sudUraM vartma caraNAbhyAmeva / tadyAtu nAma tava sakhI satvaramityakathayat / / ___ tatazca jayaMtikA nanu marAlasene ! bhavatI tAvadihaiva sAdaraM matpANinaivAtmanirvizeSaM poSitAM nirmitAlavAlAM navamalikAM vilokaya / mA tAvadapacinu mallikApratAnanyAH tAruNyazobhAdAyinaM prasUnaprakaram / vasaMtasamaye ca prarUDhaprasavaprakAzitAnurAgasya bAlAzokatarorutsavaM kaumudyAM sakhImaMDalaparivRtA nivartaya sajagdhikalyA / sAdaramanubhUtanUtanavivAha cATuvacanacaturaM mA vismara kadApi pramAdena paMjaragataM kelIzukazArikAmithunam / samAzvAsaya sAMtvavacanairmavirahajambhamANazokanimagnahRdayAM mamAMbAm / upavanakrIDAzailasAnukRtrimasrotasvinIsrotastIrakuMjavihAracaNaM barhiNaM pratisAyaM sAdaraM prApaya meghanAdaprAsAdam / bAlasahakArasya nirvartaya susamaye bAlamAlatyA sahodvAhakarma / maJcaraNaviracitadauhRdakarmaNo bAlAzokasya kusumogame tAvadAcara mahotsavam / padepade nikRntanacitritaM kAraya latAgRham / darza darza zuSkamApUrayAlavAlaM kulyAnIraiH / pade pade
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA prasAdhaya madbhavanagatA devatA iva maNimayasAlabhaMjikAH / mA vismara mAmiti bahudhAbhidhAya nivArya ca sAMtvavacanairanuvrajantIM sakhIM lajjAbharavinamitamukhI sudhAkaramiva rohiNI prasthitaM jIvasenamanusaratI suraMgasaraNyA niragAt / 144 gatvA ca sA pakSmalAkSI jIvasenena sAkamavApya cATavItaTaM caramagiritaruSaMDAMtarhite ca caMDakiraNamaMDale nibiDatarajalabharitavalAhakAkuliteSu dazadigavakAzeSu mudiraparuSarAvamukharite ca kAMtAre sarvataH prasRmare cAMdhakAre muhurmuhuH parinaTatkuTilacaTulataTitpaTalatayA dviguNitAMdhakArapinaddhanayanavyApAre kAMtArAdhvani gADhadhvAMtavidhvaMsitanayanapathatayA kRcchrAtsAvadhAnaM karonnamitalaMbamAnanIvIkalApA bhayavihvalApi vallabhAnugamanalabdhadhairyA palvalataTakaTuraTanmaMDUkArAvakadarthitakarNavivarA zAdvalatalakhelatkhadyotatrAtadyotasAhyagamanasaukaryA paritaH prasarattAratarajhillIrA vadaMturitadigaMtaradattadRSTiH jIvasenabhujazikharavinihitadakSiNapANikamalA avimala - kacchatalakardamakaluSitacaraNayugalA kathaMkathamapi mandaM mandaM kaTukaNTakanicitena sthapuTitatalena vanavartmanA yayau / evamAyAMtIM gamanakhedamAvedayantImazanibhIkararAvajarjharitahRdayAM kva gantavyam ? kutra sthAtavyam ? kimu kartavyam ? kiM vyavasitaM manasi ? tyaktabandhuvargAhamekAkinI bhavaMtamanugatAsmi / kiyaddUre rAjadhAnItyasakRtpRcchantIM jayaMtikAM samAzvAsayan sAMtvavacanaiH gacchaMzca mandaM mandaM sagarjanaM sazIkarAsAraM varSituM samArabdhe jImUte krameNa pRthulatAM gate ca dhArApAte jaMjhAvAtaparighUrNitata runikaraparNapaTalapaTapaTAtkAra mukharite kAMtAre sAdhvasena soDhumazakyo'yaM dhArApAtaH / gaMtumazaktAsmi / nipatata ivAMtrI / parizrAMtAsmi / yatra kutrApi sthAtumicchAmIti pade pade nivedayantIM jIvasenaH bhujadaMDAveSTitatadavalagnaH sadyaH prAdurbhUtavidyullatAprakAzitAM dIrghatarodarAM guhAM prAvizat / pravizya ca tatra zayAno mA bhIrahamasmi iti narapatiranunayapurassaraM
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 145 pariMbhaNakutUhalena prasAritabhujadaNDo lajjAbharAdadattAMgakayApi zazvadAvirbhavattaTittaraladyutitayA bhItayA tayA komalAMgyA sapadi dRDhataraM samAliMgitaH sAdhusAdhviti saudAmanIM zlAghamAnaH vakSojajighRkSayA prasArite ca pANikamale vIDayA bAhulatAyugalakRtasvastikabaMdhanasthagitastanamaMDalayApi haritakaMculyupari zAdalazaMkayA paripatatAM khadyotAnAM sasAdhvasaM samutsAraNAya vyApAritabAhuyugalatayA sapramodamAgRhItasamuttuMgapayodharakuMbhayugalaH prazaMsan khadyotavAtAn prakaTite ca cumbanecchayAdharoSThapuTe karapuTapihitAdharatayA nijahIramaNiprasUmaramAsurakiraNagaNakAMtyasahiSNutayA sarabhasaM nayanapidhAnAya zithilite karayugale niSpratyUhamadharAmRtamApiban uSApratIka ivAniruddhAliMganAminaMditaH jaDabharata iva kuraMgIkizorataralataranayanAnaMditahRdayo vAmadeva iva vAmapratIkaikIkRtanArItanuH vainateya iva daMtaprAvaraNayaMtrAmRtAharaNanipuNaH upanataruriva latAbAhuveSTitaH mandaM mandaM samliSTaM kimapi kimapi zarmavazAyAharaMtyA jayaMtikayA suratasukhamanubabhUva / evamanubhUya ca nidhuvanazramasalilasiktAvayavau parasparabAhulatAveSTitagrIvau zramamaravismRtazarIrau nidrAIjaturasaghaTitapakSmapuTau dIrghAdhvagamanazramadviguNitadehazaithilyau nidrAbharaparavazIkRtamAnasau kimapi kimapi vivakSu api bahiranismRtavAgvyApArau agaNitazilAtalakaThinasparzI aciMtitavanasatvabhayau tAvubhAvapi nidrAsukhamanubabhUvatuH / nidrAvidrANau tau tu jaMjhAvAtabhrAmyamANAdhelihamahIruhanivahatAratArarAvamapi zilAdravIkaraNanipuNasthUlajaladharadhArApAtadhvAnamapi kaThorasphUrjathughoSamapi nAjJAsiSTAm / evaM gADhanidrAvidrANacetasostayossatoH vilasati ca bhagavati bhAsvati pUrvaparvatazikhare ravikaracitritagaMdharvanagare cAMbare yAminIM niraMtaravarSadhArAnirNiktatayA bAlAtapakAMtivizeSabhAsure ca kAMtAre viTapipatrapaTalapuTakSaratsalilabiMdupAtapracuragartakapaMktikadarthite kSititale vividhavicitrapatatriSu sakalakalaravaM DIyamAneSu gaganAMkaNe zItalasalilasaMparkajaDena vikacaJ-19
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 jayantikA ketakIkusumaparAgasaurabhabharasubhagena prabhaMjanena pAtyamAneSu kadaMbamukuleSu tAratArakekAnAdanAditadazadigaMtareSu mayUreSu maMDUkaSaMDaraTaraTAtkAramukhariteSu palvalataTeSu acirasaMbhUtavarSasalilasiktakSititalatayA samudbhavadvividhakITapaTalagrahaNavyagreSu kAkakadaMbeSu kardamabahulakacchatalaplavamAnabhekagrahaNalaMpaTezvalagardaiSu palvalasalilacarakITavizeSAdAnadattAvadhAneSu bakeSu zizirasamIrapratibodhitA jayaMtikA nimIlitalocanaiva mandamaMgabhaGgakaitavena pArthaprasAritabAhulatA anupalabdhAryaputrasparzatayA bhavennidrAvazavivartanAdUre zayAna iti viciMtya pANipallavAbhyAM parimRjya locane mandaM samunmIlya pativirahitAM zUnyAM guhAmadrAkSIt / __anavalokya ca valabhaM bhItabhItA sarabhasamutthAya vilulitaM kuMtalakalApamAzravaNamUlaM kareNa samutsArya kApi bahirnirgato bhavedityanucitya kaMpamAnoruyugalA kathamekAkinI bahinirgacchAmIti kAtaryakadarthitasvAMtApyAvegavazAtkathaMkathamapi balADhahAyA nirgatya zokAtirekadamyamAnakaNThI nAtha ! kkAsi ? dehi me prativacanamityuccairAkraMdantI vepamAnatanulatA anupalabdhaprativacanatayA dviguNitabhayAkulitahRdayA dazasu dikSu vikSiptAkSI kSINabaletikartavyatAmUDhA gADhAMdhakArAvRteva tasthau / evaM sthitvA ca sAdhvasena vyathayA ca kvAthyamAnamAnasA sA vallabhAdarzanakaMdalitaciMtAparaMparAparighUrNitottamAMgApi smRtipathAdhirUDhadamayantIvaidehIprabhRtipuraMdhIjanacaritrA tatra tatra priyamanviSyantI nijaduHkhadarzanAsahiSNutayeva patrapuTakSaranIrabiMdukaitavena vilapadbhikhi pAdapasandohairduravagAhe niraMtarasalilasiktazarIratayA sapaTapaTaraTitaM samudbhUyamAnapakSapuTaiH viTapiviTapakoTiniSaNNaiH patattribhirabhirAme kutracidadabhravarSatayA kacchavicchurite kutracitsaMphulakadaMbatarukujaviTapazikharagatA mayUrIvitatazlakSNamecakamaMDalaparimaNDitaiH grIvAkuMcitaprakaTitapremadhoraNIvizeSaisakekAravamanusaradbhiH kalApibhirdarzanIye kutracitkardamakaluSitatayA dussaMcAramArge kutracijalabahulazAhalAye kutra
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 caturthalaharI cicchilIMdhranIraMdhite kutracidvikacakanakasavarNakusumakozaniravakAzaketakIparaMparAkaMTakite kutracidacalaprasthaprasthitanijharajharIravamukharite kutracitparivahadaruNanIrapUrarayanAmitatIravetasatarubahule kutracinmaruttaralitavikacakuTajakusumapaTalaparimalasubhage kutracitpuliMdasundarIjanApacIyamAnavikacaketakIkusumaparAgadhUsarite kutraciddIrghaghoNAzikharavidAritAnUpAMtaHpravezitavadanaiH sAmodaM mustAkaMdabRndaM carvadbhiH dhurghararavatiraskRtagharadRghargharadhvAnaiH kardamitakAyairvanavarAhairatibhayAnake kutracidAkardamacarcitakaThinapRthulakRSNakAyanikaSaNavizIrNatvakpaTalapAdapaskaMdhadezaiH madabharArabdhaparasparakalahatayAtyAyatAvanamitakaThorakuTilaviSANamaMDalasaMghaTTanaTItkArarAvavAcAlitadigantarAlaiH lulAyapaTalairatibhISaNe, kutraciduccatarunipatitavalImukhApahriyamANavizIrNabIja pUraphalAditsayA sarabhasamanudhAvadbhirmallakairAkulite, kutracittarumUlanibaddhaviSANamaMDalAH vanamahiSIH kaizvidUrAkRSyamANatadvAlaiH kaizcidugdhaM duhAnairayoviracitairivAsitakaThinakAyaiH nijAkAraprakAzyamAnakrUrakarmabhiH vanazabaraiH parivRte, kutracidvirATAvarodha iva bRhannalAkrAMte mahAraNye tAvadazaraNyA hA ! nAtha ! nAvekSase kimu mAmIdRzImanAthAM paryaTantIm ? kimu bhavatA tAvadabhyastA vidyeva vishvaasghaatuktaapi| kimidamucitaM narapateH zaraNAgatajanapratAraNam ? kimu labhase mAdRzIM abalAM bhavadekazaraNAM pratArya ? zubhodakaM nanvAryaputra ! bhavatpratikRtyavalokanaprabhRti bhavantameva sarvasvaM manvAnAyAH parityaktAtmabaMdhujanatAyAH bhavadanugamanaikatAnAyAH mama tAvakimidameva phalam ? hanta ! durlabhaM te darzanamiti rudantI priyasakhIM marAlasenAM satvaramAgatAM mAmavehi muhuriti sAMtvavacanaissamAzvAsya bhavaMtamevAnuvrajantI mAmabalAM durgame nirgatikAM vidhAyaikAkinI gato'si ? punarapi kathamiva pradarzayeyaM mukhamidaM sakhyai ? hanta ! tAta ! satyakIrte ! premAtirekeNAtmaprANanirvizeSaM mAM paripoSitavataH te mAmanavalokya kIdRzI dazA bhavet ? amba ! ciramanubhava duhitRvirahaduHkham / nAhaM punarapi
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA 1 pradarzayiSyAmi te mukhamidam / bho ! bho ! nRzaMsAH ! vanyA mRgAH ! nijavallabhenaiva dUrIkRtayA kimanayeti yUyamapi duritakAriNIM mAmimAM parityajatha / bhakSayitvA ca mAM paruSahRdayAM pUrayata svodaraM, manmanorathamapi / hantAryaputra ! kiMvA mayAparAddham ? kimarthamayamamarSaH ? niranukrozo 'si / vizvAsaghAtuko'si / bahudhaivamaraNye pralapantImekAkinIM bhItabhItAM mAmavalokyApi nAnukaMpayA kaMpitahRdayo'si / kuraMgA api taraMgitekSaNA maduHkhAsahiSNutayA bASpasalilakaluSitakapolAH parityaktazaSpakabalAssamunnamitamukhAssamAzvAsayanta iva sahuMkAraM mAmanuvartate / hanta ! na te dharmaH / nApi kRpA / na guNapakSapAtitvam / naapyaashritjnshiilprishiilnm| na hi duHkhijanaduHkhanirAkaraNacaNaM hRdayam / aho ! vaJcanazIlatA ! kaThinahRdayatA ! visrabdhaghAtukatA ! niranukrozatA ! pratAraNaparatA ! hA ! nAtha ! kAsi ? dehi me prtivcnm| kka lInaste tAdRkpremaparIvAhaH 1 kRpayA mAmekavAramAkAraya / kimu parihAsArthaM tayA tirodhAnavidyayA pArzva evAMtarhitazarIro'si 1 alamanena parihAsena / sAdhvasena jarjharitahRdayAsmi / iti bahudhA vilapantI kaMTakajAlamapyavigaNayya sthapuTitasthalamapyanAlocya gartamapyanAkalayya samunnatadezamapyavicitya nibiDatarakuMjapuMjakuharamapyalakSIkRtya dazasu dikSu dattadRSTiH bASpAvilalocanatayA kAnanamakhilamapi salilamayamiva pazyantI zokena sAdhvasenAvegenonmattevAgaNitazarIrazramA nirAhArA vallabhaikahRdayA sudUramAmadhyAhna paribabhrAma | 148 adRSTapUrvAmimAM draSTukAma iva gaganamadhyamadhigatavati caNDakiraNe nakhaMpacAtapAsahiSNutayA pracchAyAnveSaNaparA jayaMtikA katicitpadAni gatvA rasAlasAlaparivRtaM tamAlamAlAzItalaM namerumahIruhaparItaM vividhapatrarathatrAtakalakalabahulaiH valivilulitatvakcalitapracAlitazAkhAbhujaiH dhavalaprasUnapaTalapaTAvaguMThitazirobhiH galitaradanarAjInatizaitracAdaparisphuTAkSara
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI nivahe vAkkalahe prAgalbhyaM pradarzayato draviDajaratIjanAnanukurvadbhiH viTapibhimanoharaM, nAnAnokahanivahaparaspara niraMtarAzliSTacchadavicchuritaviTapapaTalAcchAditAMtarikSatayA tamomayaM zItalapracalatprakaMpanaprakaMpitapratAnanIprasavaprakaraprasRmarasaura bhasaMbhRtamuttuMga mahIbhraprapAtanipatannirjhararavamukharitaM, tatra tatra pANiyugalAvalaMbita pRthulamahI ruhamUlaiH dharaNitalavinihitacaraNaiH unnamitakaMdharaiH utkSiptAkSisUkSmatarapakSmabhirvipinamabhito vilokayadbhiratyunnataiH sthUlasthUlairatibhayAnakairvividhazAkhAmRgaiH prakAzyamAnasAdhvasaM nibiDatarakuMjapuMjazAdvalaharitatayA kekAravAnumeyake kikulamudagrAgradarbhapaTalatayA tadabhyaMtarasaMcaraNaparaiH hariNamaMDalairatiramaNIyaM, pradezamadRSTapUrvamekamapazyat / 149 pravizya ca tadanAtapaM tapovanaM viTapivATAMtare paryaTantaM tApasamiva dUrAdekamadrAkSIt / taddarzanamAtreNa jIvasenabuddhayA sasaMbhramamupasRtya nirvarNya ca vitathamanorathA dIrghamuSNaM ca nizvasya bhagavati ! pApakAriNI satyakIrtiduhitA jIvasenaparigRhItApyadhunA tAvadanAthA jayaMtikA praNamatIti nivedayantI nayanasaliladhArAsAraprakSAlitataccaraNAraviMdA saprazrayaM baddhAMjalipuTA tasthau / tadA sA tu tApasI tapasvinImimAmavalokyAnukaMpayA vatse ! viditameva te pitRbhartRnAmadheyam / kA te mAtA ? kuto vA kAnanamidamatidurgamamanAtheva samAgatavatI ? kimarthaM rodiSIti pRcchaMtyeva tayA sahAnatidUravartinIM nijaguhAM prAvizat / pravizya ca tAM jayaMtikAmupavezya caikadezapratiSThApita zilApIThe svayamapi parigRhItakRSNAjinAsanA papraccha / nivedaya bhavadudaMtamakhilamapIti / sA tu jayaMtikA muhurbalAtkAreNa paripRSTA sabASpagadgadaM samaMdAkSaM ca vyAharaMtI nijodaMtaM duHkhAtirekAdgatacetanA papAta vasumatyAm / sAvegamutthAya ca sA tApasI kamaMDalUdakasecanatAlavyajanakarmaNA vidhAya ca sacetanAmenAM maMdamutthApya ca vatse ! mA rodIH / yadA ca janiriha tadaiva daivaniyogAdanupatati sukhamiva duHkhamapi zarIriNam / tatkimanena paridevanena 1 jananAMtaropArjitaM karmaphala
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jayantikA manubhavenaiva pariharaNIya, nAnyadhA / tatsamAdhehi / svAMtaM nidhehi paramakAruNike bhagavati / sa tu tArayiSyati duHkhasAgarAditi tAM sAMtvayAmAsa / tadanu damitaduHkhabharA sA tu mRgAkSI vIkSya ca guhAbhyaMtaramabhitaH prasamaratapanabAlAtapadyutimekatra zaMkulaMbitAM mANikyamAlAmAlokya savismayaM kutastyeyaM mAlikA ? kA tvam ? kA te mAtA ? kaste pitA ? kiM te pUtatama nAmadheyam ? kuto vaikAkinI nivasasi durgame kAnane tAvadazaraNyA labdhatAruNyAgaNyalAvaNyapaNyApi / na hi te saundaryamidaM tAvadupapAdayati tApasItvam / kuto vA tavedRzo veSaH ? sUcayati te mukhakamalamidaM kamapyaMtassaMtApam / kRpayA nivedaya bhavadudaMtamakhilamapItyaprAkSIt / pRSTA ca sA tApasI dIrghamuSNaM ca nizzvasya samudgaladazrudhArAprakSAlitakapolastanamaMDalA sanirvedaM vatse ! pragalbhAsi ! manmukhAvalokanamAtreNa viditamadaMtastApAsi / hanta ! bhavatyA tAvatsmAritapUrvavRttAMtAsmi / tatsmaraNamAtreNApi dahati me hRdayaM duHkhAnalaH / kimuta tayAhAreNa ? tathApi kathayAmi te maMdabhAgyAyA mamodantam / yatastvamautsukyaspRSTahRdayAsi / zRNu tAvadasti citrapure suzIlAvallabho vIraketurnAma saarvbhaumH| satvanapatyatAdUyamAnamAnaso dharmaikatAno niraMtarakriyamANAvadAtakarmA cireNa prasAdonmukhadevatAnugrahAnmAmekaM putramalamata / tadanu sukezaH iti nAnA samAhUyamAne mAnonnate mayi prAdurbhavati tAruNye, tAruNyakaMdalitakAyakAMtivizeSaH kadAcidahameka eva mRgayAlAlasamAnasaH turaMgamAdhirUDhaH prarUDhAnekAnokahakAMtaM kAMtAramAsAdya tatra tatra nihatya ca satvagaNAnklAntaH zramApaninISayA tatraiva pracchAyazItalaM tastalamadhizizye / nidrApi drAgeva madrAmaNIyakAkRSTA vilAsinIva saMmudya madRgyugalaM drAvayAmAsa shrmmkhilmpi| tadanu galitagahanazramo'haM parimRjya nayanayugalamunmIlya ca maJcaraNatale niSaNNAM manasijakRSikapoSitahRdayAlavAlakaMdalitAnurAga
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 151 latApallavAbhyAmiva komalAbhyAM pANipallavAbhyAM saMvAhayantI maccaraNayugalaM tApasataruNImekAmapazyam / vilokya ca sasAdhvasAvegaM samupaviSTaH saprazrayaM yadA praNatiparo'bhavaM ; tadA sA tu tApasataruNI savibhramaM trapAbharanatottamAMgI kumAra ! mA cara praNatim / pUraya me manorathamiti nivedayantIva bhrUbhaMgena paJcazarazarahativedanA prakaTayantIva makaraketanaparataMtrAsmi iti maMtrayamANeva spaMdamAnAdharapayodharA kSititaladRSTirnakhamukhacchidyamAnatRNA bhavatA tAvadanaMgIkRteyamahametatkalpeti sUcayantIva gAtrakaMpakaitavena prakAzayantIva manobhavabhayaM niratizayAnurAgadigdhaM nijaashymaavishvkaar| ahaM tAvadavagamya ca samyaktadAzayaM tasyA bhItabhItastAvadalamanayA madanavikAraparaMparayA nanu mRgAkSi ! pratyakSIkRtaparokSapravRttAkhilavyApArANAM tapodhanAnAM jvaladamarSajvalanajvAlAmAlAyAstadA zalabho bhaveyam / yadi ca pUrayeyamahamadhunA tavedRzaM manoratham / tanmuMca mAmiti tatpAdayo~patam / tathApi sA tu sAnunayaM kimidamevamabhidhIyate ? svayamAgatAM vRSasyantI parityaktamucitaM vA ? dhrmjnyo'si| ko vA yuvA mAmIzI svayamAgatAM tyakSaM kAmayate ? yadyapi tapodhanAH parokSacakSuSaH tathApi mAmevAparAdhinI manyamAnAH vAtsalyAtirekAdbhavadviSaye kSamAzIlAH bhaviSyati / tatkRpayA mAmurarIkuru / mA muJca mAmiti bahudhA prArthanaikatAnA tasthau / ahaM tu suciraM viciMtya samupalabdhavivekaH tanmanaHparivartanAyetthamakathayam / nanu mugdhe ! kalyANi ! nRzaMsaH khalvanaMgaH ! sa tvazarIraH pizAca iva pIDayati zarIriNam / tadAviSTaH tyajatyAhAramiva lajjAmapi / nidrAvihInaH paryaTatyunmatta iva / naiva gaNayati gurujanamiva nijakulagauravamapi / svAbhilaSitalAbhaikadattadRSTistapaskhIva dhyeye vinihitamanAssatatamapi ciNtyti| tadartha dussAdhamapi karma karoti / kiM bravImi makaraketozcAturyam ? sa tu dRgagocara eva sukumArakusumazaraprayogeNa jJAninamapi vivekinamapi vazIkRtya putrikAnata nrtyti| prAyazo jagati
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA manujastu nijamanovRttyanuguNatayA kurvannadharmaM dharmyatvenopapAdayati / kAmino manasi svecchAkriyamANAsu kAmaceSTAsu nodeti doSamanISaiva / bhavatyapi tAvadevameva vivekinI manasi vicAraya bhAvi klezam / mA bhava manobhavaparavazA / tadalamanayA prArthanayeti / 152 evaM pratibodhitApi sAnunayamanabhyupagaMtAraM dUrIkRtaratisAraM mAmatikupitA vitathaprArthanA sA tu tApasataruNI bhavatu " bhavAnapi labdhastrIbhAvastAruNye tAvadaprAptapuruSasaMparkasukhavizeSaH vipinavAsarataH" iti zaptvA sabASpaM sarabhasaM nijAzramopakaNThamadhAvat / tatazvAhamudvimahRdayo dInadInastAmevAnusaranbASpapUrapariplAvitanayanassamAsAdyoTajavATaM tApasasaMsadi nyapatam / tatratyAssarve'pi sAnukampaM kaMpamAnatanumatanudainyaklAMta vadanaM mAmavAlokayan / tatazca pRSTo'haM prahvabhAvena nyavedayaM tadudaMtamakhilamapi / zrutvA ca teSu kazcana jarattaraH tapodhanaH kRpAparavazamAnasaH tAmupAlabhamAnaH nijamaNibandhabaddhAM mANikyamAlAmAlokya suciraM vicitya ca vatsa ! mAlAmimAmaMgIkuru ciraM jIveti maNibandhAdavamucya datvA ca mahyamakathayat -- kumAra na kadApi vaMdhyo bhavati satyavacasAM zApaH / tatsiddhameva strItvam / tadalaM calitAnuzocanena / mAlA punariyaM yoSAmapi puruSamiva tanoti yAdRzamanuciMtya puruSAkAraM nibadhyate maNibandhe / na tu puMstvaM samulabhyate / kiJca dhRtvemAM bhUtvA ca puruSa iva yadi kvApi nAzayedenAM tatazca vinA mAlayA punassA durlabhaiva yoSAkRtirapIti / ahaM punarAdAya savinayaM tAM maNimAlAM na yadi syAM puruSaH kimanayeti viciMtayannaparimitaduHkhadahana dahyamAnahRdayo nArItvamadhigatya nijanagaramagatvaiva tApasIvAsyAM guhAyAM nyavasam / tatazca mama janayitA vIraketussutavirahasaMtaptamAnasassamaMtato'nviSya svayameva mAmadRSTvA viSaNNahRdayo'sminnaraNye paryaTannavigaNitATavI paryaTanaklezo mArgavazAdupetya guhAmimAM mAmavalokya nirargalanirgaladazrudhArAprakSAlitakapolaphalako baddhAMjali -
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI puTo nivedayAMba ! dayayA / api nAma dRSTo mRgayAyAtaSSoDazavatsaradezyo mAropamarUpo rAjakumAra ityapRcchat / ahaM tu taDuHkhadarzanadviguNitasaMtApA tAvadaciMtayam / aho ! premabandhaH / hanta ! vAtsalyam / jagatyanapatyataiva duHkhajananI / cirAdvatAdinA prAptaputrasya putravizleSo'nirvacanIyaklezavardhako hi ! nitarAM kukUlAnalavadrAtraMdivaM dahati hRdayam / kathamahaM nApazyamiti nivedayeyam / tadAkarNya kIdRzIM dazAmanubhavatyayam ? api nAma pRccheyamaMbA kathamiti ? naitaducitamiva / hanta ! jananI tAvatkathamiva sahate madviraham / bhavedapi parityaktAhArA nirnidrA ca bASpasalilaiH prakSAlitatanutanuH kSaNamapi yugavadativAhayantI jagadakhilamapi duHkhamayamiva pazyanto mannAmapralapanaparA ceti vicitya vajrasArakaThorasvAMtA pihitanijodatA viSayeSu dUrIkRtAbhimAnatayA bandhuSu nispRhatayA premabandhasya tyAjyatayA ca nAjJAsiSaM tava tAdRzaM tanayamiti duHkhitamapi pitaraM prAhiNavam / tatprabhRti guhaikazaraNyApi nArAyaNaikazaraNyA karotpATitabhuktavanajanetrApi vilasadatispRhaNIyavanajanetrA viTapizAkheva tvagaMbarAvRtApi phalazUnyA yoSidAkRtividAryamANahRdayA vivikte'smi - nnaraNyaM vasAmItyakathayat / tadavakarNya jayaMti kA saMtaptahRdayA dhiGkArINAM capalatAm / dhiktAsAM taarunnym| dhikpuruSasauMdaryaikalolupatAm / kAminI tu saudAmanIva pradarzyAtmakAMtimandhayati cakSuH / mRgatRSNeva tRSNopazamanajIvanAdhArabhrAMtimutpAdya hariNamiva taruNamapi sudUraM dhAvayati / kusumamaJjarIva rUpagaMdhasaMpadA vazayati janahRdayam / mahadidamAzcaryam ! yauvanaM tu nArINAM gaMdharvanagaramiva krameNa vizakalitaM rUpAMtaramApAdayati / na sthiraM tat / tAdRzatAruNyaparibhUtAzceSTante kAminyaH / atra tAvadahameva nidarzanamiti sagadgadaM vilalApa | sA tu tApasI rudatomenAM jayaMtikAM bahudhA sAMtvayantotthamakathayat / vatse ! mA rodoH / dhairyamavalaMbasva / mA bhUnmanasi cintA / drakSyasi J-20 153
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA zubhodarkam / naikarUpaH kAlaH / bhavedanadhigatanidhanaH kvApi jIvasenaH / prApsyasyacirAdeva tam / tadatraiva bhava matsahacAriNI visrabdhastabdhamRgayUdhabaMdhure paricayavazAdupakadaMbatarusamArabdhatAMDavaiH kekAravAkAritadayitairmayUraiH manohare padmAkaratIrarAjadrAjahaMsamithunasanAthe vividhapratAnanoprasavaprakaraparisaraparibhramadbhramarajhaMkArahRdayaMgame suhRdbhiriva paryaTadbhiH paricitaiH valImukhabhallUkanikaraissamAvRte vanadevatADolAyamAnAnekalatAvitAne svAdutaravividhaphalabhArabhaMguramahIruhe namerutaruparihRtasaMtApe giritaTanipatannirjhara - jharIparIvAhadarzanIye vividhapatattrinAdamodAvahe tapovane'sminvilocane vilobhayantI kAlamativAhaya / yAvaddaivaM zubhapradaM bhaviSyatIti sAMtvayAmAsa / tadanu tadanumatyA jayaMtikApi niraMtaraM patimanuciMtayanto tatraiva tApasyA samamavasat / evaM gateSu katipayeSu mAseSu tApasI samparkAdiva satvaguNabhUyiSThA pAMDaratarazarIrA mRdulataratayA pativirahavijRmbhamANazokAnalakAlakRtAbhyAmiva mecakacUcukAbhyAM bhUvallabhArbhakapAnArhapayaHpAlanAvaguMThitanIlacelamukhAbhyAmiva kAMcanakAMtikAMtakucakalazAbhyAmupazobhamAnA tanutaratayA zUnyaM manyate mAmiha kovidA api / vakSojayugalaM tu samunnatatayA karikumbhaDaMbaramanukarotIti vircitya tajjigoSayeva dUrIkRtakAryenAvalagnena bhAsamAnA samunnatodaratayottuMgottAnabhRgutalAnnipataMtyA kAliMdoveNyeva romarAjyA virAjamAnA jvalanApatyasaMparkAnnijodarAbhyaMtarApatyAtyayazaMkayeva parityaktatapanIyamekhalA parihasitagajadaMtacchedakSIragaurakAMtikAMtakAyA lAvaNyadhikkRtamauktikalAvaNyA ratnAkaraveleva parisphuratpotAkulodarA vezaMtazrIkhi pAMDaragaMDakA ghana divasasurasaraNiriva payaH pUryamANapayodharA samApannasatvApi galitabalA pUrNagarbhalakSaNopalakSitA lakSyata pakSmalAkSI / tatazca kusumAMcitAkuMcitacaJcalacUrNakuntalapaMkticaJcanmastakAM maMdAkSamaMdamadhurayA girA jayaMtikA praNamatIti vyAharantImudarabhArAnmaMdamatibalAdavanitalakRtajAnukarakamalAM praNipatantIM jayaMtikAM prasRmarArbhakAruNaruci - 154
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 155 rucirotsaMgA kuraMgAkSi! kSiprameva bhava vallabhasahacAriNItyAzIrvacanamukharayaMtyaH kAMtAramaMtarhitA bbhuuvurvndevtaaH| tadanu dazame mAse sA narapatiduhitA jayaMtikA jayaMtamiva pulomajA mukundamiva devako putraratnamasUta / sa zizurjananohRdayazokapAvakataptatayevAruNatanuranurAgarasasnApita iva hRdayAbahirjIvasenaH jayaMtikAhRdayajanitadayitaviyogazokAzrayAzatApAsahiSNutayeva bahirutpluto manobhava iva hRdayazokanirAcikorSayA pratyakSIbhUtassazarIraH AnaMdasandoha ivArAjata / krameNa ca valakSapakSakSapAkara iva pratidivasamupacIyamAnassaMcaraNacaturaH SaDabdadezyo nagnaH kroDArasaikamagnaH praphullavicitraprasUnanicitalatAviracitahAramaMDalo nayanopakaMThalaMbinazcikuranikarAnasakRnnijapANinotsArayannAzravaNamUlamekAkI kaMdaradvAradeze paryaTannavalokya ca pradhAvaMtamekaM vAtAyupotaM tajighRkSayA sa bAlaH sudUramanvadhAvat / jayaMtikA tu vartate bahiH krIDAsakto vatsa iti manvAnA suciraM tApasyA jIvasenodantamevAnulapantI kaMdarAbhyaMtare bahoH kAlAdapyanAgataM tanayaM draSTakAmA bahirAgatya tamadRSTvA cAvegasAdhvasavepamAnahRdayA nijadaurbhAgyamanuciMtya bhRzaM duHkhitA sabASpagaddaM vatsa ! vatseti tAratAramAhvayanto nirnirodhamAkaMdanto samudvignahRdayayA tayA tApasyA saha tatra tatra kuMjapuMjeSu viTapitaTeSu girivivareSu palvalakUleSu darISu valmokaprAMteSu sravaMtItIreSu cAnviSyAnviSya tadalAbhaduHkhabharadamyamAnakaMThApi muktakaNThI villaap| hA! kkAsi vatsa ! maMdabhAgyAmimAM mAM vihAya va gato'si ? pativirahitApi dhRtaprANA paruSahRdayeti kimu macittabhAvanayA majihAsayA kApi gataH 1 kathamadya prANimi pApakAriNI ? kimidAnImapi na sphuTitaM hRdayaM madoyam ? hA ! pralobhanazIla ! vidhihataka ! nAhaM patisutavirahitA prANimi / bhavatsaMkalpamanyadhA klpyaami| vatsa ! tiSTha tAvadyAvadahamapi bhavaMtamanuvrajAmi / hA! iti bahudhA rudatI bhRgutaTA
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 jayantikA nipatya prANaparityAgAya nizcikAya / tadA bASpadigdhamukhI tApaso nirvarNya vivarNavadanAmenAM prANaparityAgAya kRtodyamAmaciMtayat / kathamiva nivArayAmyenAm ? kathaM vA sAMtvayAmyenAm ? na hi lagati tAvadadhunA madupadezo'pyasyA hRdye| kathaM kathamapi pativirahajazzokastanayamukhAvalokanena zAMta ivAbhavat / itthaM suciraM viciMtya tAmavalaMbya duHkhabharasphuTitavacanAzrudhArAparibAdhamAnAdharA balAnmaMdamitthamakathayat / nanu kalyANi ! vilokya ca bhavadazAM vaktumapi sAMtvoktiM vadanamidaM parAvartate / tathApi kthyaami| sAvadhAnamavadhAraya / dInAyA api parAdhInAyAH pramadAyAH anucitA hi svacchandapravRttiH / ete ca jIvasenavidrANAH tava prANAH / tadviramAdya tAvadanena yatnena / bAlabhAvena caJcalaprakRtistava tanayaH kvApi prayAto'tigahanatayA paribhraSTavA kasyApi puliMdasya bhveshvrtii| prApsyasi putramanveSaNena / tadadhunA dhorA bhava / tadanveSaNaparA bhv| jovaseno'pi kApi bhvedbhvdaashyaa| kiM sAdhitaM bhavati prANaparityAgena / "jIvanbhadrANi pazyati" iti mudhA naiva kathitaM prAjJaiH / tadidAnI nItimatyA dhRtaprANayA tvayA tAvattadanveSaNayatnaH kAryaH / visrabdhA bhava mAcasi / gRhANemAM ratnamAlAm / badhvA ca maNibandhe smara puruSAkRti manohararUpAm / tadanu citrapure bhavAbhiSiktA prApsyasyavazyaM priyaM tanayaM c|| tatra prAptAdhikArazca preSaya tAvatsarvatrAnveSaNAya caturAMzvarAn / ahamapi putravirahazokajaIritahRdayAya matpitre voraketave nivedayAmi dRSTo diSTyA tava tanayassukeza iti| tadavakarNya karNAmRtaM sa voraketussAdaramAnAyyAvazyaM bhavatImabhiSekSyati / tatsAMtvaya paryAlocanayA hRdayam / dUrIkuru zokAvegamiti / AkarNya ca jayaMtikA zubhodarkamapi sadyaH karNakarkazaM tApasovacanaM nizvasya hanta ! maMdabhAgyAyAH mama kimavaziSTaM rAjyAdhikAreNaikeneti muhuH valgitavakSojayugalaM sagaddaM rudato mA bhUdaMba !
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI rAjyAdhikAraH / patisutavirahitAyAH kimanena ? kvApyanAtha iva paryaTati dInadIne sute patyau kathamahaM siMhAsanamadhirohAmi ? rAjyaM tAvadaraNyamiva pratibhAti me / tadalamanena yatneneti tAratAraM vilalApa / agRhotanijopadezAyAstasyA nizamya paridevananAdaM tApaso khinnamAnasA punarapyaciMtayat / aho ! vidhivilasitam ! kva vA hemapuram ? kedamaraNyam ? kAhaM viviktavartino ? kva ceyaM jovasenamahiSI ? iMtedRzAvasthayAnayA kathamivopanatassahavAsaH ? kimidamapi vilikhitaM madoMya lalATe vidhinA ? haMta ! na sahe draSTumiti viciMtya ca tApaso valkalAMcalena parimRjya nayanavAri bhadre ! rAjabhAvamavalaMbya mANikyamAlAbalena satyamavApsyasi sutapatisamAzleSasaukhyam / tadaMgokuru mama prArthanAM kRpayeti nyavedayat / 157 sA tu jayaMtikA sakaruNamaMca ! tathaiva bhavatu bhavadvANyA / karuNayAnugRhNAtu bhavatoti vyAhRtya virarAma / sA tApasI pramuditAMtaraMgA dRDhataramAzliSya badhvA ca maNibaMdhe tAM mAlAM dhyAtvA ca bhagavantaM nijagAda / nanu kalyANi ! kalyANAkRtiM puruSaM dhyAtvA ca tiSTha tAvadiha yAvadAneSyAmi mattAtaM sutadarzanotsukamiti tatkaNThaM punarapyAliMgya niragAt / satvaraM prasthitA sA tApasI citrasannivezaM citrapuraM pravizya ca narapatiprAsAdapratIhAre dvArapAlamabravIt / kA cana tApaso bhavaddidRkSayA dvAri tiSThatoti nivedaya prabhave iti / dvArapAlastu sarabhasamupetya rAjJe nyavedayat / zrutvA ca narapatiH pAtAlaloka iva balisamAkrAMtaH vipinadeza iva tilakAMcitaH kedAra iva samullasatkulyAkulapArzvaH pradIpajvAlAkoraka iva samadhigatadazAgraH mudeva jarayA kaMpitatanuH sa voraketuH prAsAdadvAramAsasAda ! AsAdya praNamya ca bhagavati ! pAvaya caraNanyAsenAsmatsaudhamiti savinayaM notvAbhyaMtaraM samupavezya kanakapauThe kimAgamanakAraNamityapRcchat / tadA sA tApasI bho rAjan ! nbhavatastanayassukezanAmAsmattapovane tapazcarati / tadAnayanAya mayA sAkamAyAhIti nivedayitu
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 jayantikA mAgatAsmoti jgaad| tadanu sa vIraketuralugRhoto'smi dhanyo'smi mahAnAnaMda iti tApasI satkRtya tayA saha spaMdanena prtsthe| prasthitazca tapovanamAsAdyAruNataragaMcalaM tanuzmazrurAjiprakAzyamAnapuMbhAvaM mAMsalAMsapIThamatipuSTatayAtisAratayA ca pRthagvibhaktAbhyAmiva sthapuTitAbhyAM bhujadaMDAbhyAmupazobhamAnaM kaThinatarAyatakoDakavATamavayaveSu puruSocitavyajyamAnakAThinyaM sphuTadRzyamAnaromakUpAMcitagAtraM sthUlasthapuTitakaThinoruyugalaM kAMtArasaMcArocitakaThinajaMghAkAMDaM maNibandhabaddhamANikyamAlAmuSitayoSAveSaM ramaNIyAnanamapi samAzritakAnanaM munisamucitaveSamapi sujAtarUpaM samAzritAraNyamapi ramaNIyapuropazobhamAnaM nidAnamAnaMdAnAM zilAtale tarucchAyAzItale niSaNNaM sukezAbhidhAnaM nijAtmajapratipattyA nAtidUrAttamapazyat / dRSTvA cAnaMdamaMdIkRtagamano'pi hRdayollasattvarAtizayena pariskhaladgatirupasarpanmandaM vatsa ! vatsetyAhvayaMstadupakaNThamAsAdya tasthau / jayaMtikA tu tAdRgavasthaM sthaviraM nirokSya karuNArdrahRdayA kiM vA na kArayati vAtsalyamiti vicitya jhaDityutthAyAvanamitottamAMgatayAdhomukhalaMbamAnajaTApaTalA trapAtrastamAnasA kathaMkathamapi kathayantI sukezaH praNamatIti saprazrayaM praNanAma / __anupadameva sa vIraketussAdaraM prasAritAbhyAM kaMpamAnAbhyAM pANibhyAmutthApya taM zirasi parAmRzanvatsa ! kinnu khalvidaM ? lokavyavahArapratIpatayA pratibhAti tavAcAraH / kSatrAvataMsasya nAyaM krmH| zaizave tAvadabhyasanIyA hRyA vidyaa| tAruNye tu prajAparipAlanapareNa gRhamedhinA viSayaiSiNA bhvitvym| samArjitayazasaH nirvartitadharmakAryasya prajotpAdanena vivardhitAtmavaMzasya vArdhake tAvadIdRzI vRttirucitaa| tAta! bhavatA tvadhunaiveyaM samAzritA yA mayedAnI samAzrayaNIyA / pazya vatsa ! vRddhAH api sacivAH bhavatpurapravezaprArthanAmikAMkSayaiva sannihitAH / prajA api bhavatpaTTAbhiSekamahotsavAvalokanakautukAkrAMtAH nirIkSante bhavadAgamanam /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 159 nanu vatsa ! tvayi tApasavRttyA tAvadaraNyazaraNye bhavadekaputrasya me kA gatiH 1 rAjyalakSmIrapi niravalambanA bhaviSyati / pararAjavazavartinI ca / syAdetadakhilamapi; vimRzatu bhavAnevAdhunA madoyAmidAnIMtanI sthitim| pazya maam| kApuruSa iva pariskhaladvarNo'smi / jarayA tAvadahaM shishubhaavaavishessito'smi| prAyo jagati janAH vayasIdRze sukhalipsayA kila putrmbhilpNti| vatsa! mAmIdRzAvasthaM parityajatastava na tAvatpazyAmi kimapi phalaM tpsaa| tyaktapitRvarivasyasya na kimapi karma sidhyatIti vadaMti praajnyaaH| tduttisstth| nidhehi dharma dhiyam / dhavalayopArjitena yazasA bhuvanamaNDalam / prakAzayAtmasaMbhUtena putreNAsmadvaMzam / AnaMdaya sAdhujanaparipAlanena prajAnAM mnaaNsi| tarpaya devatAH kratukarmaNA / mAnaya gurujanAnAmaya vipakSottamAMgAni / tatazca kRtakRtyo labdhavRddhabhAvo vRttimimAmevAvApsyasi / gaMdharvanagaramiva pratikSaNaM pariNAmamupayAti vayo'pi / tadvidhinA yadA ca yadvihitaM tadA tadavazyamanuSTheyam / anyadhA kRtmkRtm| bhavAMstu ksstrkulotpnnH| tadavazyamadhunA voDhavyo rAjyabhAraH / tadidAnI prAptatAruNyasya dharmo hi rAjyaparipAlanam / nedaM tapaH / kumAra! mA tAvadupayAtu moghatAM kAnanacandrikeva taveyaM rUpasaMpattiH / mA ca vanalatAprasUnamiva te yauvanamapi joryatu vane ev| tadehi vatsAnaMdaya paurANAM nayanAni nodaya pitrorAvayorvayovihvalayoH putrvirhjkleshmitybhyrthyaamaas| tadanu vayovRddharjJAnavRddhaizca nanu kumAra! maarruupo'si| kimanena taponuguNaveSeNa / pitRmanassaMtoSaNameva hi putrkRtym| tadeva tapaH / tadeva dharmaH / tadevAvadAtaM krm| tadeva paralokasAdhanam / tadeva RtuH / tadeva yazomUlaM ; yatpitRmanorathapUraNam / tadehi rAjyAvanAyeti sacivaiH prArthitassa sukezaH baddhAMjalipuTaH nanu bhagavati! tapodhane! bhavatImaMtarA nAhaM kAmaye rAjyasukhamapi / tadAyAtumarhasi mayA sAkam / niraMtaramapi
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA sannihitA bhavatI hitaiSiNI, citrapuramapi pavitrayantI caraNavinyAsena mAmanugRhNAtu kRpayeti prArthayAmAsa tAM tApasIm / sA tu tApasI sasmitaM vatsa ! kumAra ! kimevamabhidadhAsi ? ka rAjadhAnI ? kAraNyAnI ? bhogaH kva ? kva ca tapaH ? parityaktasarvaviSayAyAH nocitaH khalu nagaravAsaH / kAmakrodhAdyAvAsaH khalu rAjadhAnI / akRtyamapi kArayati tatratyassahavAsaH / avAcyamapi vAcayati / agaNyamapi gaNyatAM nayati / azrAvyamapi zrAvayati / mAnamattatAmutpAdayati / apratIkSyamapi pratIkSayati / avivekaprasavitrI khalu rAjadhAnI tAvadAzAvivardhinI / tadalamanayA prArthanayA / gacchatu bhavAnpitrA sAkam / niraMtaramapi dharmaparo bhava prajAparipAlanena / ahamasmi kAnane / yadA ca maddidRkSA tadAgacchatu bhavAnmadupakaNTham / mA manasi ciMtA tAvadetadartham / tadyAhotyakathayat / 1 160 1 tadavakarNya sa sukezaH savinayaM baddhAMjalipuTa: bhagavati ! bhavatyAstapasastAvannaiva pratyUhaH / tatra parijanA api yathAbhilASaM bhavatImanusarati / kalpyate ca bhavadarthaM vivikto dezaH / ayamabhinivezena mAmevaM nirbadhnAtoti manasi na kartavyam / bhavatsAnnidhyaM niraMtaramapi bhavatviti manISayAbhyarthaye / tadanugRhANa mAmanugamaneneti praNipapAta / vIraketurapi saprazrayaM bhagavati ! pavitraya citrapuramapi / matputraprArthanAmaMgIkRtya tatra sthitA ca kAlAnuguNanItibodhanena sanmArgagAminaM karotu bhavatI kumAram / bhavAdRzAstAvadaMkuzaprAyAH khalu rAjyalakSmImadotkaTanRpAlamAtaMgAnAm / niraMtaramapi paropakAraparAyaNAH khalu tapodhanAH / tadidAnImalaMkarotu bhagavatI bhavatI zibikAmimAM ityasakRdabhyarthayAmAsa / nizamya tadvacanaM jayaMtikAyAH prArthanAM ca vicArya manasi ciraM viciMtya ca sA tApasI kiM kartavyam ? kathaM vartitavyam ? kimanuSThAtavyam ? balavatI khalu ! bhavatAM prArthanA / nirAkartuM tAM parAvartate me manaH / bhavatu tathA yathA ca niyatessaMkalpaH / tamanyadhA kartuM nAhaM samarthA / tadidAnIM prasthitAsmIti nijakaMdarAbhyaMtaraM
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthalaharI 161 pravizya daMDakamaMDalukRSNAjinacIrAMbarAdikamAdAya nidhAya ca zivikAyAM svympyupaavisht| tadanu sapramodaM katipayabalaparigatassansa sukezo madhuvarNa siMdhujAtaM saiMdhavamadhiruhya maMdAranAmAnaM citrapuramabhipratasthe / prasthitazca durgama kAMtAramatikramya ca vicitracitracitritaM citrapuraM prAvizat / tadAnI mattakAzinyo'hamahamikayA samAzritakSaumAH kSaumAlaMkRtAH rAjamArgeNApatantaM samanayanamapi viSamanayanamiva mahAsenAdRtaM sujanaparigatamapi nistriMzaparigataM lakSmIhRdayamivAcyutarUpAkrAMtaM sukumAraM rUpApahasitamAraM rAjakumAra vilokya nnNduH| evaM pradakSiNIkRtanagaraH paurAbhinaMditaH puraMdhrIbhirviracitamaMgalavidhiH sacivairanugamyamAnaH prAsAdaM prAvizat / pravizya ca tasyai tApasyai saudhe evAvAsamekatra viviktamakalpayat / tadanu zubhe'hani zubhe muhUrte'bhiSiktazca sa sukezo maNigaNaruciravividhavicitrapatrabhaGgaM lambamAnaparimalabahulaprasUnamAlAparisaraparibhramadbhuGga sitAtapatrasamullasitazRMgaM pratnanavaratnaprabhApizaMgaM samutkorNasuvarNasAlabhaMjikAtaraMgaM rAjyalakSmIlAsikAnartanaraMgaM tuMgaM simAsanamAroha / Aruhya ca sAmaMtanarapatimUrdhAvataMsitasumamAlAprasRtamadhUlIdhunIpAlomarAlIkRtacaraNayugalaH nrptirraajt| iti zrIyaduzailavAsi, bAladhanvikulakalazajalanidhikalAnidhi, vidyAvizArada, saMskRtasevAsakta, kavikulatilaka, gajyaprazasti, rASTrapatiprazastipariSkRta, zrImahIzUgnAlvaDikRSNabhUpasuvarNapadaka-sAhityapariSadrajatapadakasamalaGkata-jagguvakulabhUSaNamahAkaviviracitAyAM, jayantikAyAM caturthalaharI sampUrNA // J-21
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paJcamalaharI // tadanu sA vidhRtanarapativeSA jayaMtikA tvakhilaviTapipaTalaparigatamurugajaripumukhamRgagaNasamupajanitabhaya - macirakarikalabhavilulita kisalayakusumanicayaparimalabahula - maticaTulakupitakapikulakalahacalitaviTapiviTapazikharadalanivaharavamukharita - matirucirapikakulakalara vakalitaparimalabahulakusumavisaraparisaracaramadhukaranikaraninadasubhaga - manusRtavanacarajanabhayacalitahariNanicaya caraNagatirayaparimRditadharaNitalanipatitaravikiraNapariNatadalaravabahula - mulapapihitakiTipaTalahananakutukimRgayusamudaya - matirayacaracamaramRgagaNacaraNanizitakhurahatividalitapavanacalitacaramatanu ruhanivahavismara - mRdaNugaNazabalita-maciravanacaranihatakurararavamukharita-maviratavanajanamithuna nidhuvanamathitazithilitakacanicayagalitavikaca vividhakusumaparimalavahapavana paricalitalata - murukaraTataTanikaSaNajanitasukhada ravivRtavadanakuharagalitanalakabalagajacaraNakaluSitatarutalaparisara - matimadhurasaridudakaviharaNaparavividhapatagagaNarasitasubhagatara- manavaratamapimRgapatiparuSaravamukharitagirivivaramuragatatimukhaviSapavanamuSitamUSikaM vipinamupetya vanavihArakaitavena tatra tatra putramAryaputraM ca svayameva turagAdhirUDhA mRgayati sma / pradhAvitasya turaMgamasya vegamavalokya trapayeva trayItanuturage'pi caramagirisAnutalanilIne turagakhurapuTakuTTana truTitagiritaTagairikadhAtukSodekhi raMjite saMdhyArAgairgaganAMkaNe daravivRtatarutvagabhyaMtareSu viTapikoTareSu ca nIravaM nilIne ca vividhazakunisaMghAte nidrAvidrANaiH zAkhAmRgaiH nIraMdhrAsu taruzAkhAsu nibiDakIcakadhvAnadaMture kAMtAre kuMjapuMjamadhizayAneSu bhallUkeSu parisphuratsphuliMga saMkAzakhadyotasamudyotite zAdvalatale davadahanajvAlAzaMkAmApAdayatsu jyotirlatApaTaleSu tAratArajhillIrakhamukhariteSu haridaMtareSu ghUkasaMghaghoraghUMkAraravazabdApiteSu guhAbhyaMtareSu sasAdhvasamavalokya dhvAMtAvanaddhaM 162
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI vanAdhvAnaM dRDhatarAkRSTena khalInena kazAbhighAtena ca nivartitaturaMgamA pANitADanadviguNitajavaM vAjinaM prakAlayati sma purAbhimukham / pradhAvati ca saindhave kharatarakhurazikharapaririMkhaNavidalitazilAzakalaparisphuratsphuliMgasaMgadagdhakSititalanipatitazuSkapatrapaTalatayA sabhayamutplutazazavRMda saMkulaM davadahanazaMkayA kulAyebhyaH prasthitAnAM patrarathavrAtAnAM dInarAvadaMturaM prabuddhAnAM kSipramRkSaharyakSatarakSupramukhAnAM vanasatvAnAM rUkSAravaiH parikSubhitaM kAnanamabhavat / sA jayaMtikA tu kazAbhighAtena dviguNayantI vAjijavaM parisphuranmaNidIpapaMktiM kacidvINAM sArayantIbhiH kvacidAlApaikatAnAbhiH kvaci - lAsyAbhyasanaparAbhiH kvacidvicitra prabandhavAcanavyagrAbhiH bAlikAbhiH darzanIyAgArAbhyantarAM kacidvijavaragIyamAnanArAyaNavicitrastotravAcAlitAM citrapurIM prAvizat / pravizya ca rAjamArgeNa gacchantI samAsAdya ca prAsAdaM dvitIyakakSyAMtare sasaMbhramamupasRta parijanaparigRhItakhalInAtturaMgamAdavatIrya dUrIkRtaparijanA svayamekaiva bhittinikhAtanAgadaMtalaMbitakASAyavalkalaM vimalodakasaMbhRtakamaMDalumaMDitaikadezaM prabhupreSitavividhamadhurarasabharita - phalasAMdrakanakabhAjanasanAthavetrAsanaM vistAritakRSNAjinazArdUlacitrakAyAjinadarzanIyamedinItalaM zaMkulaMbita sphATikajapamAlaM bhittisAcIkRtarajjukhaTAMgaM pRthudaMDaghaTitarAMkavabhastrikAsanAthakoNadezaM ekadezavinihitahasantIsamAropitadugdhabhAjanaM pravizya ca viviktaM bhavanaM samAstIrNarurucarmottaracchadatalpasanAthe paryake niSaNNAyai tasyai tApasyai namazcakre / 163 - namaskRtya ca tayA samupadarzite samAsInA bhadrAsane sagagadamaMba ! bhagavati ! paTTAbhiSekadinAdArabhya kenApi kaitavena turagAdhirUDhA tAvadahamito gatA kAMtAreSu bhRguprAMteSu valmIkopAMteSu gulmeSu vezaMteSu kaMdarodareSu giridurgeSu tarunivaheSu gAdhetarAvaTeSu sravantIprAMteSu pakkaNeSu nagaraparaMparAsu ca yathecchamanyatrApi tatra tatrAnviSya tanayaM vallabhaM cAlabdhvA parigRhIta
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA grAmyajanocitaveSA punarapyupazalyeSu pakkaNeSu ca vicArayantI abhijJAnazaMsanapurassaraM tatratyAnaprAptamanorathA bhikSurUpAcchAditAtmarUpA nagareSu paribhramantI tadalAbhanirvedaviSaNNahRdayA punarapyasminnahani prAptakAMtArA mudhA AsAyaM paribhramantI vitathamanorathA pratinivRttAsmi / bahudhA ciMtita - mapi naiva sphurati tatprAptisaMbhAvanApi / yadarthamanabhimato'pyaMgIkRto'yaM veSaH / rAjyasaMpadapyanumatA / hanta ! naiva gaNito rAjyabhAraklezo'pi / samAzritazca kulapratIpo'yamAcAraH / jalpitamapyanRtam / dhigimAM mAm / tayoralAbhe kimanena veSeNa kimanena rAjyena kiMvA jIvitena ? jagadidaM zUnyamiva pratibhAti / nirayaprAyaM khalu rAjyamidam / sukhamidamapyasukhAyate / jvalanajvAleva mAM dahatIyamAbharaNaparaMparA / vibhUSaNamaNirazmijAlabaddhevAsmi rAjye niyantritA / nirarthakaM me janma / tadidAnIM kSaNamapi nAhaM vasAmi saudhe'sminnaraNyAnIzaraNyA bhaveyam / bhavatu bhavatyeva tAvadiha vIraketumanassAMtvanAya / datvA cAhArArthaM vanasatvebhyazarIramidaM sArthayAmi janma madIyam / iti vyAharatI mandaM zramApaninISayA bhUSaNamakhilamapyavatArya svayameva nivArya ca mukhakamalatAlasamullasacchramajalabiMdujAlaM celAMcalena vIjayaMtyAtmapANinA ciMtAkrAMtasvAMtA babhUva / tadAnIM sA tu tApasI zramApanayanAya vIjayaMtyAstasyAstAvadadRSTvA maNibandhe maNimAlAM sAvegaM vatse ! kinnu khalvidam 1 na dRzyate te maNibandhe nibaddhA sA maNimAlA / kimu bhavatyA kvApyavatArya vinihitA - bhyaMtare ? AhosvidaraNye paribhramaMtyA tvayA kvApi vinipAtitA ? kimidam ? zUnyamaNibandhAsi / ityapRcchat / evamabhihitA sA tu jayaMtikA nijamaNibandhamavalokya mAlAriktamAvegena sAdhvasaparisphuradayetikartavyatAmUDhA kiM karomi ? nAsti khalu maNibandhe mAlA / hanta ! vAjino javotpAdanAya samuccAlitabhujadaMDatayAMdhakArastha gite kAMtAre kvApi pracyutA bhavet / dhigenAM mAM maMdabhAginIm / kimadya karomi ? kathaM 164 *
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI jIvAmi 1 hanta ! sarvadhA pratikUlA niyatiH nartayati mAmevaM dhRtaprANAm / tattyakSyAmi prANAnimAn / kimitaH paramanena jIvitenAMba ! pravezitAsmyaMvaMtamaH / paribhramatyuttamAMgam / zuSyati jihvA / kathaM varte 1 na jAnAmIti bahudhA vilalApa / evaM vilapantIM tAmavalokya nitaaNtciNtaa| saMtAnatAMtasvAMtA sA tApasI manasItthamarcitayat / hanta ! kimadya karomi ? pratikUle tu daive sarvamapi pratIpatayA pravartate / mayA tAvatpravartitaH prayatnassarvo'pi pratibhaTatayAbhipatati / anicchaMtyapi kathamapIyaM rAjye sthApitA prabhraSTapatitanayAnveSaNayuktirapyupadiSTA / tadarthaM zaktivizeSasAdhanIbhUtA pradattA maNimAlA | hanta ! bhossarvamapi bhasmani hutamivAbhUdidAnIm / kimu lagati mamopadezo'syA hRdi ? bhaviSyati sAMtvoktirapi carvitacarvaNarUpA / vedAMtArthapratipAdanamapi bhavatyUSarakSetra vRSTikalpam / AyatizubhaMyuvArtApi parihAsAya kalpate / lokoktirapi naiva manaH parivartayati / klezajAtamuparyupari patamAnaM zilAmayaM mAnasam tanoti / mamApi parAvartate jihvA sAMtvoktimabhidhAtumapi / kiM kartavyam ? kathaM kathanIyam ? kiM vyavasyatIyamiti bahudhA vicitya ca jayaMtikAmitthamakathayat / nanu jayaMtike ! yadyapi dayanIyAsi / bhavaddazAmavalokya kimapi vaktumapi parAvartate me jihvA / dayitatanayaviyogadaMdahyamAnahRdayAsi / nirvedadUrIkRtajIvitAzAsi / klezaparaMparAjihAsitadehAsi / tathApi manasamAdhehi nidhehi madIye vacasi / prAyo jagati tAvadeva pragalbhaMte ; durvidagdhA api vidagdhA bhavaMti / bAlizA api kalpate kAryanirvahaNAya / amAnyA api mAnyaMte mAnavaiH / duzzIlA api suzIlA vilasaMti / anabhijAtA api AbhijAtyapadavImArohaMti / kurUpA apyapahasitamanasijarUpAH prakAzante / yAvanniyatiranukUlA kalayati niratizayakaTAkSa vizeSaM nareSu / IdRze klezavyatikare tu niyatiparAGmukhatAdazAyAM tadvayatirekiNo bhavanti mAnavAH / tadvivekinA kaSTakAle'pi naiva tyAjyaM dhairyam / na 165
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA zithalIkaraNIyaM pauruSam / na visarjanIyo yatnaH / kartavyaM karma / smartavyazubhodarkaH / hAtavyaM dainyam / ciMtanIyaH kartavyAMzaH / samAzrayaNIyaM dhASTaryam / dUrIkaraNIyaM vaiklabyam / cetayitavyaM cetaH / cetanamanusarati hi dvandvaparaMparA / natvacetanam / saMpadi vApadi vA atarkitameva zyenapAtaM abhipatati / na gaNayati guNAn / na lakSayati lakSaNAni / na parizIlayati zIlam / nekSate kulam / na pazyati vayaH / nAvalokate rUpam / kiM bahunA caturAnano'pi sAvadhikAdhikAro hi niyate kAle / tatazca so'pi mAdRza eva / tatprakRteH pariNAmazIlatAM parizIlayanmanISI duHkhe sukhe ca samadRSTiH naiva jahAti kartavyaM karma / tadbhavatyapi sAdhu vimRzya sthitimidAnIMtanIM dhairyamavalaMbya ca kartavyakarmaratA bhavatu | adya te tu naiva strItvam / nApi puMstvam / ubhayavilakSaNaM hi ruupm| kadApi yadi sannihitastava dayitaH kathamiva pratyeti bhavatImIdRzaveSAM jayaMtiketi ? mANikyamAlAM tAmaMtarA te durlabhameva prAthamikaM strIrUpamapi / hanta ! sA tumAlA kvApi naSTA / kimadya kartavyam ? kathamanveSTavyA ? kutra v| nipAtitA / sA tu mAlA tanutanutarA valmIkodare vA mahati vivare va. yadi nipAtitA kathamiva tadupalabdhiH ? niravadhAnA saMvRttAsi ? bahudhA ciMtitamapi na me kimapi pratibhAti / tadevaM manasi kRtam / puruSamudyoginamupaiti lakSmIH / vayamapi kRtaprayatnA bhavAmaH / zvaH kalya eva turaMgamAdhirUDhe AvAmanviSyAvaH / tadalamanayA ciMtayA / yAhi vatse ! bhuktvA sukhaM svapihi / kiM prayojanaM kevalena paridevanena ? prayatnapare bhavAvaH / niyatiranukUlayati / drakSyasi zubhodarkamiti / tadanu sA jayaMtikA praNipatya tApasyai sabASpaM bhagavati ! bhavadanugrahavizeSAdbhavatvevamevetyabhidhAya nirgatya ca tasmAtkRtAhArA ciMtAyattasvAMtA AnizAMtamanArUDhanidrA talpatalaparivartyamAnagAtrI pratipAlayati smAruNodayam / maMdAloMke pratyuSasi samutthAya talpAdanabhilaSitaparijanaparicaryA 166
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 paJcamalaharI caryAdattadRSTinivartitasnAnAdividhiH vidhinihitabhArA tApasIbhavanamAsAdha prathamameva prabuddhAM nirvartitasnAnAM tApasI praNamya tayA sAkamAdvAramAjagAma / ubhe api te dvAri sthitau vAjinAvadhiruhya prasthite / nidrAsaktapaurajanatayA nIraveNa nagaramArgeNa maMdAlokatayA dRzyAdRzyagartamanalpatuhinapAtajaDatarazAdvalaM kuMjodarapuMjIbhUtatamaHpaTalaM pratikSaNamAvirbhavadAlokatayA vistAryamANamiva pecakapIDAsamAraTatkAkapaTaladInarAvamukharitatimirabahulatarupaMDaM timiraniraMtarazvabhrapatanabhiyeva mandaM mandaM caratA mArutena pratibodhyamAnavanasatvaM daravikasadvividhavanakusumacitragandhabandhuraM duravagAhaM gahanamavajagAhAte / tAvatA kAlena dinAMte parigRhItaM tejaH punarapyarpayitamivAdityAgamanamanupAlayataH samAzritaprAcIharitaH jAtavedasaH tejaHpuMjenevAruNodayarAgeNa raMjite pUrvaharidantarAle prabuddhapatattriNAM vividharavaiH zabdApite kAMtAre kramazaH prakAzamAne ravimaNDale vatse ! pUrvedyuH kimatra prayAtam ? utAcAhiMDitam ? vadeti pRcchantI tApasI mAlAnveSaNaparA jayaMtikayA sAkaM kAMtAramabhitaH paryaTati sm| tatra tatra mArgaNavyagre durgamamArgaparibhramaNakhedamapyavigaNayantyau babhramaturAmadhyAhnam / aMbaramadhyamadhigatavati bhagavati bhAsvati jvalanasphuliMganikarairiva pracaNDairAtapaiH paritapyamAne kAnane kharatarAtapaparijihIrSayA pracchAyatalamAzriteSu vanasatveSu sudUraM kAMtAre kRtadhAvanatayA tIkSNatarAtapapariklAMtatayA ca snApitAbhyAmiva svedajalAIvigrahAbhyAM pade pade prasphurannAsAraMdhra calAcalodarapA ca nissarannizvAsAbhyAM pipAsayA kAsAradezavivalitakaMdharAbhyAM saiMdhavAbhyAmavatIrya karagRhItakhalIne katicidiva padAni gatvA niSiDAtapasaMtApAsahiSNutayA talagatairvisAravisarairupetaM nalinIdalodaranilInamarAlapotakkaNitasubhagaM taraMgazIkarazItalakamalakaSAyagandhapariveSaNaikatAnamArutikizorAbhyarcyamAnAbhyAgatajanaM jAnusthitaiNakulapIyamAnataTasalilaM plavanAvatIrNaplavagAloDitakamalavanaM saMtApaharaNa
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 avantikA dhuraMdharaM sarovaramavAtaratAm / avatIrya ca snAnapAnaparihatazramau turaMgamau paryANavihInau ca vidhAya badhvA ca tenaiva khalInena tarumUlatale prakIrya ca purobhAge karotpATitaghAsasaMbhAraM anAsAditaratnahAratayA dUyamAnamAnase tadvAmiva vyAhatyau vIcimAlAzItale tIrazilAtale kaMcitkAlaM ciMtAtaralitasvAte samupAvizatAm / tadA sA tApasI nindantImAtmanaH karma nirmaryAdaviSAdadUSitAtmajani jayaMtikAmabravIt / ayi kalyANi! mA rodIH / iyantaM kAlaM kRtaH khalu kartavyaH puruSaprayatnaH / sa tu phalegrahitAM naiva lebhe| tadito niyatau niyataM nihitAtmabharA bhava / taduttiSTha / kRtasnAnavidhiH prayatasvAMtA prArthayAsmatpurAdhidevatAM durgAm / yadhupalabhyeta sA mAlA tadapahartureva zirastubhyaM samupahArIkariSyAmIti / sA tu durgA prasAdasumukhI prArthitamartha nivartayiSyatIti / zrutvA tApasIvacanaM samucitamacirAdevAvatAritoSNISA salilamavagAhya ca nirvartitasnAnavidhiH jayaMtikA dhRtArdAzukaiva vizuddhAzayA baddhAMjalipuTA durgAmeva hRnmArge cArayantI tathaiva prArthayAmAsa / sApi tApasI sarasi kRtAvagAhA hRdayakuharavinihitadurgA aMba! bhagavati ! jayaMtikAmanorathamApUrayeti sabhakti kRtAMjalirabhyarthayAmAsa / ___ tadanu turagAdhirohaNasamucitaveSA jayaMtikA paryANapariSkRtaM vAjinamadhiruhya hayAdhirUDhayA tApasyA saha prasthitA madhyemArga nAtyunataM sopAnazataparimaMDitaM dadarza ziloccayam / vilokya ca te ubhe apyupari didRkSayA vAhAbhyAmavatIrya tadupatyakAyAM nAtidUre tasmUle badhvA ca vAjinau maMdamadhiruhya sopAnaparaMparAM sudhAdhavalitaprAkArapariMgataM nAtyunnatacaturazrazilApIThapratiSThApitena tAlatastuMgena samutkIrNabaddhAMjalipuTasuparNavigraheNa zilAstaMbhena virAjamAnapuromArga pratyuptazilAphalakasaMdhivivaraprarUDhanavaghAsa kisalayapaMktiharita
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 169 rekhAMkita-pradakSiNamArga dakSiNapArzva-prarUDhapATalapAdapanipatitakusumapaTalapATalitaikadezaM tadupakaMThavilasadalinikarajhaMkRtimukharitakesarataruparipatanjarattaracchadenAcchAditatalamiSTakacitazithilagalitaikadezataTamaMDalena vizIrNakoNavivarasamudtadaMtazaThAjAlakenAnatigabhIratayA parivRtanibiDAMdhakAratayA ca loSTapAtotpAditazabdAnumeyasalilena salilaprAMtazilAghanalisazaivAlanIlena prarUDhavividhalatAmUlazithilitasaMdhibandhena kUpenopazobhamAnavAmapArzva caMDAtapAsahiSNutayA vivaracchAyAzItalatalAnubhUyamAnanidraiH pArAvatedhUsaritena ciragalitasudhena lastamagnabhugnakatipayamecakakalazena kaizvidvizIrNaiH kaizcidapagatakaracaraNairvivarNaiH putrikAgaNaiH parivRtena nAtyunnatena gopureNa virAjamAnordhvamAgaM prarUDhAzvatthavRkSakazithilIkRtastokasrastagopAnasIzilAphalakaparaMparaM dvAravitarditalAciranipatitanIrasacukrapiMDasaMsUcyamAnatAmrabhAjananirNejanaM saMmArjanIpuMjIkRtAvakaranikarasamuddharaNavyAdvArAMtargatajaradvapalaM bhaktajanatAsamuddIpitakarpUraghUmapaTalakAlIkRtabalipIThaM lohArgalanikaTaghaTitAyomayavalayaprotAyasapRthulazRMkhalikAmaMDalakalitakavATa-yugalenAnatyAyatena pASANapratIhAreNa manoharaM pRthulazaMkulaMbitapaTahamadalakAhalaM sphuTitacarmaprAvRtabherikAkrAMtaikadezaM ekadezavinihitaciraMtanazithilavainateyavAjivAraNavAyusutamarAlAdivAhanaM sAcIkRtajIrNasitAtapatrapaTalAkrAMtakoNadezamadhomukhaM zaMkulaMbitadhUmakAlitacikkaNacAmarayugalavilasadbhittitalamodghATitasphuTita - prAMtasnehacikkaNaciraMtanatiraskariNIpihitAbhyaMtaradvAraM tailasaMsargaharitArakUTazraGkalikAlaMbitacikaNadIpabhAjanatanudazAgranizcalalohitamaMdAlokadIpakalikAlaMkRtagarbhagRhaM acirakRtasnAnatayA zirograsthApitapalitacUDAzikharabaddhagraMthinA bahularajanIsodaradehAtinA valiromanAsAgalitadhUmadalacUrNakAlIkRtaziMkhANAMkitasnehacikkaNapaTaccarAcchAditavAmabhujazikhareNa dehalagnamecakayajJopavItena vigalitakatipayaradanatayA'parisphuTastotrapAThAvasarataralataraviralakarburamalapaMkAveSTitaradanarAjidarzanIyavadanena mAMsalena picaNDilena J-22
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA vAmanena dhavalAruNakaravIrakusumaguMbhanavyagrakaMpamAnAMgulipANinA saptativatsaradezIyenAjAnu-viracita-dhUmakaluSitadADima- kusumasavarNacorAMbarakacchena malinatarasvinnazvetamRttikordhvapuMDrena maMDitamasRNAsitalalATaphalakena garbhagRhadvAradezaniSaNNena devalakenopazobhamAnaM jaradvRSalakRtapRthulakuTilaraMgavallIrekhAtaraMgAlaMkRtAMkaNaM devAlayamapazyatAm ! 1 dRSTvA cAMtaH pravizya kimidamatarkitarAjAgamanamiti savismayaM vicityAbhyudgatena cakitacakitena tena devalakena sasaMbhramaM samudghATya tiraskariNIM saMdarzitaM rAjatAbharaNarAjitaM nIrAjitaM ca janArdanaM praNamya samarpya ca dakSiNAM pradakSiNamArgeNa pracalaMtyau deva ! bhavAdRzaireva prabhuprakAMDairavekSaNoyamidaM jIrNaM maMdiram / bhagavato vasanamekamapi naiva dRDhataram / kiM tu paTaccaram / vAhanAni pratIkahonAni / pakSIzasya kSubhitaM pakSayugam / prabhaMjanasutasya dhvasto hastaH / vAraNasya caraNaM savraNam / hayasya kSatamakSi | marAlasya khaMDitaM tuMDam / kaNThIravasya kuMThitaH kaMThaH / naiva dIpasya tailamapi / nivedanavihitastaMDulo'pi khaMDitaH / krameNa patati tatra tatra bhittiH / iti saprazrayaM baddhAMjalipuTaM nivedayatA kimapi vivakSayA sarabhasamanvAgacchantaM taM devAlayapAlakaM jaradUSalaM pracAlitena pANinaiva nivArayatA tenaiva devalakenAnugamyamAne sopAnaparaMparAmavaruhya bhavatu pazyAmaH iti taM devalakaM saMpreSya saiMdhavAdhirUDhe satvaraM puraM pravizya jagmatusyaudhAbhyantaram / 170 tadanu sA jayaMtikA samadhigatatApasyanumatiH paTutarAnkatipayabhaTAnabhidhAya mAlAlakSaNaM paJcaSebhyo divasebhyaH yuSmAbhiranviSya kathamapi mAlApatra sAkamAnetavyA mAlA / athavA yadi kApi nipatitopalabdhA tadA tAmekAmevAnayaMtu bhavata iti prAhiNodvipinaM tadeva yatra paryaTitaM pUrvedyuH / prasthitAste tu bhaTAH kAMtAre tatra tatra dinatrayamanviSya mAlAmalabdhA ca khinnamAnasAH kAMtArasaMcAreNa caturthe'hani kSutpIDAsahiSNavo bubhukSayA gavyUtidUravartinaM ghoSamAlokya tadabhimukhaM pratasthire / gatvA ca
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 171 krozamiva sUryAtapaparijihIrSayA tamAlatasyacchAyazItale zilAtale niSaNNa dhRtasAMdranIlacelacaNDAtakaM bhujazikharakRtAsitakaMbalaM parigRhItazaroramiva mauDhyaM grAmyavRttivyaMjakena varNaikalobhanoyena vanyaprasUnapuMjena pariSkRtAlpacUDamAtapaparyaTanAsitazarIratayA svedabiMdusaMdohadaMturitatayA ca kulapaTalavicchuritamiva tamAlakaM vividhavarNatayA kSititalasamAstIrNena citrakambaleneva taruzikharanipAtitapatrapaTalacarvaNaikatAne nAjakena pInonIbhiH droNadughAbhiH vRSabhamaMDalaparimaMDitAbhissaurabheyobhizca parivRtamAsRkkavivRtavadanakuhareNa zazikalAnukAriNobhiH daMSTrAbhiratibhayAnakena bahirnissRtadIrghalambamAnazazvannissara-jjalabiMdudanturAgrAruNajihvApallavA - vedyamAnAtapa-saMtApena daranimIlitalocanena sthUlasthUlaM nizvasatA mecakamasRNakAyena niSaNNena zunakena sanAthapArzvaM rajatavalayAlaMkRtamaNibandhaM veNupANiM dUrIkRtasnAnatayA dhUlidhUsaritaM puruhUtamivAnekasurabhisantAnAmoditaM vRSabhamiva manojJakakudaM rasAtalamiva kaMbalapariSkRtaM varSAdivasamiva ghanamalinAMbaraM vanapracAraM ca narapatimiva daMDAyattokRtavRSaM gopAlaM dvAdazahAyanadezoyaM vRSalabAlakaM dadRzuH / dRSTvA cAho ! saundaryamasya niSphalA khalu / kAnane candrikeva tAvadasminsundaratA / salakSmIkaM cakSurasya puMDarIkaDaMbarApahAri / haMtAjAnubhujo vRSalabAlo'pyayaM svabhAva gambhIrAkRtirata sIkusumAsitatanukAMtissmArayati naMdakumAram / dhanyaH khalvasya pitA / dhigasya jananIM ktthinhRdyaam| yA ca samAzleSamAtreNApi mlAnatAmupayAMtaM sumasukumArazarIramenaM kAlayati dhenusamavanAyAtape / hanteti parasparaM vyAharataH tamupasRtya sarve'pi tatkaratalavilasanmuralIzikharalaMbamAnAM mANikyamAlAM dadRzuH / dRSTvA ca mAlAM pramodasaMbhRtahRdayeSu vismRtakSutpipAsAdiklezeSu bhaTeSvekassarabhasaM tadupakaMThamAsAdya tAmAcchidya ca jagrAha / tatkSaNameva cakitacetasi kaMpamAnagAtre hantAMbeti rudati tasminbAlake kazcanAnukaMpayA samAzvAsya taM sAMtvoktibhibrUhi vatsa ! kva vA kenopAyena kIdRzaprayatvena
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA kathaM vA saMpAditeyaM mAlA / kimu kenApyAnIya dattA te / AhosvidaraNyataTe patitA bhavatA samupAttetyapRcchat / evaM pRSTazca paridevanakliSTAkSarassa vRSalabAlakassagadgadaM valgannitthamakathayat / mayA tAvanna ko'pi kRto yatnaH / nApyupAyaH / naiva cauryalabdhA / kiM tu pratidinamiva kAnane paryaTato mama zravaNavivara mAvizatko'pi rayajanmA rAvaH / tadA savismayaM samunnamitakaMdhare aMbarAMkaNadattalocane sati mama purato palalagRbhunAnudhAvatA gRdhreNa pradhAvito vicitragatyA gagane DIyamAnaH sAdhvasaparikSubhito dhvAMkSastroTipuTAnnayapAtayadimAM mAlAm / dRSTvA cAhamadbhutadarzanAM grasanAvasarapATalitAM vidhuMtudavadanAdgalitAmiveMdu - kalAmaruNakiraNataptatayevAruNakAMtimA tapAsahiSNutayA vasundharAtalamavatorNAmiva nakSatramAlAM maddAridrayAtyayasUcanAya patitAmiva gaganAdalAtapaMkti nijatviSA vipinaM pallavitamivApAdayantIM tAmAdAya mudA mAlAmimAM madIyamuralIzikhare nyayUyujamiti / zrutvA ca bhaTAH paTutaramasya vacanaM dUyamAnamAnasAH parasparamukhAvalokanadarzitAnutApAH nAyaM dRzyate vRSalabAlaka iva / api tu poSito bhavetkenacidvRSalena rAjakumAraH / haMtAtiparuSahRdayA vayam / yato niraparAdhinamamuM nayAmo rAjopakaNTham / prabhustAvatkiM vA kariSyatoti na jAnImaH / kathaM kariSyAmo rAjadaMDamAjanam / balavato khalu rAjAjJA / tatprabhuninairasmAbhissadyassamutpAdyApi pareSAmAtiM nirvartanIyassvAminiyogaH / iti parasparaM vyAhataH pracAlitavAlaM sudUramiva gatvA bhukkurvataM zazvadAtrAyAtrAyAnuyAMtaM samunnamitenAgracaraNena kaMThena ca prakaTitapremakASThaM sudUramiva niSkAsya zunakaM tAratAraM vilapantaM paricyavanAya parisphurantaM balAdAdAya bAlakaM satvaraM pratasthire citrapuram / 172 - prasthitAzca saudhadvAramAsAdya teSvekatamaH taM bAlakaM itara bhaTasAtkRtya saudhadvAra eva karagRhotamAlaH pravizya svayamabhyaMtaraM tApasosadanamadhyAsInA
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcamalaharI 173 mAtA mAlAvArtAmeva vyAharantIM tApasyA ca muhurAzvAsyamAnAM jayaMtikAmupasRtya saprazrayaM deva ! samupalabdhA mAleyaM gahane iti vitorya tAM mAlAM etatsvAyattIkRtassamAnoto vRSalabAlakaH dvAri tiSThati / etadAkarNya devaH pramANamiti nivedya virraam| nizamya bhaTavacanaM jayaMtikA harSeNa prasAdaH eva durgAyAstAvadayam ; kathamivAnyadhA duravagAhe kAnane nipAtitAyAH tAvadasyAH prAptiH ? satyamabhihitaM bhavatyA tadidAnI prArthanAnuguNaM deyo balyathaM sa vRSalabAlakaH durgAyai iti viciMtya bhaTamakathayat / satvarameva kalpitavadhyAkalpaM notvA ca taM bAlaM durgAgArapratohArAMkaNaM kAraya durgopahAraM mAtaMganAmnA mAtaMgena nikRttottamAMga iti / zrutvA ca sa bhaTazzravaNapuTakaTutaraM narapativacanaM haMta ! kathamiva drakSyAmi hananAvasare sAdhvasena dikSu vikSipantamakSi mugdhamukhapuMDarIkaM taM bAlakam / yadi narapatidRSTipathamArUDho bhavettadA naivAjJApayedevam / iti viciMtya ca samAsAdya dvAradezamanupAlayadbhayo nijAgamanameva tebhyassagadgadaM nigadya ca kaThoramudantaM samarpitamaNimAlAya mAmidaM vitINaM kimu mahArAjena pAritoSikatayAMzukayugalamiti mudA pRcchantaM taM bAlakamalaMkRtya kiMzukAruNAMzukayugalena badhvA ca kaMdharAyAM zoNakaravIrakusumamAlAM balAdAdAya nitarAmanukaMpAkulai TainIto bAlo durgAlayam / ____notazca nagarIprAMtadvAri sthitaM aMtarAMtarApATalamRttikAkardamakRtavitatapaTTena sudhAdhavalena kuDyena parigatamacirArUDhamArtaDamaMDalaprAMtanirgataiH pATalaiH dorSataraiH prasmaraiH mayUkhaiH parikalitAbhyaMtareNa zAradAbhramaMDalenopazobhitamiva gaganatalaM sudhAdhavalitairgubhitaharitadalanicitarambhAstambhaiH stammaiH parizobhamAnaM zikharaghaTitodaMDaketudaMDaprakAMDakAMDataralakuTilapATalapaTakapaTena sudUramunnamayya nijabhujadaNDaM pracAlitakarapallavena nijAbhyantaraprativasaMtyA durgAyAH mastakopari saMcaratAM grahanakSatramaNDalAnAM pariharadiva gamanaM niraMtaramapi tailAktatayA kAlokRtacikkaNAbhyAM pRthulanistalakuMkumasthA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 jayantikA sakabhAsurabhrabhaGgabhIkaralalATapaTTAbhyAM bahiHprasAritasiMdUrAruNitakarAladaMSTrAmadhyaprasamarajihvApalavAbhyAM vitatavartulakRSNakanonikAbhayaMkarazoNekSaNAbhyAM pATalAMzukapariSkRtAbhyAM aruNakaravIrakusumamAlAlaMkRtakaMdharAbhyAM mecakazilAsamutkorNAbhyAM karadhRtakaravAlalatAbhyAM mUrtimatIbhyAmiva krudbhyAM nAtyunnate ca bhaktArpitakuMkumacUrNapATalite zilApIThe pratiSThApitAbhyAM dvArapAlikAbhyAM samupajanitasAdhvasaM nihatAnekapazujihvApallavapracurarasAlakisAlayatoraNaparimaMDitapratIhAranAsAtalaM nAtyunnatazilAstambhAgrasamutkIrNadIpabhAjanaparipUritaniMbatailaprajvAlitadIpaprasamarakaTugandhabandhuradvArapAlikApArzvadezamanekapazuzirodhirudhiradhunosnApitayA pazUnAM prANAtyayAvasare bahiranugatena cirarUDhamUlajIvitAnurAgeNevAtyaruNayA prANiprANApaharaNasannihitakRtAMtAdhiSThAnAya samAstorNaraktavarNakuthAstorNayevAnatyAyatayA nAtyunnatayA ca vadhyazilAvedikayA bhayAnakapurobhAgaM makuTataTaprakaTopalakSyamANaramaNoyamaNigaNakiraNajAlAkrAMtatanutayA barhibarhasthagitayeva prabhAbhiriva snApitayA kAMtizalAkApaMjaramadhyapraviSTayeva bahirudvamadroSAnalajvAlAjAlaparItayeva sRjatyeva nijazarIrAdvividhavarNagaNAniMdracApapariveSayeva haridrAcUrNacarcitatayA piMgalarucA tapanIyadravapustavigrahayeva kuMkumapaTIrakardamacarcitayA saMdhyAruNayeva pazcimadizA lohitakaravIraprasUnamAlAbhirviracitavaikakSamAlayA aciranihatadanujapativakSasthalarudhiradhArAruNitakesarakalApaM narakesariNamiva viDaMbayantyA dakSiNapANikRtakRpANayA krodhotthitena kAlorageNa bhayAnaka valmIkamiva parihasaMtyA nIlazilAviSTaropaviSTayA dADimokusumasacchAyakauzeyakamanIyakAyayA sarvAMgINarAjatAmaraNayA durvarNakaroTimAlApariSkRtavakSasthalayA kuMkumakRtavaMzapatrasadRzatamAlapatracitritalalATayA bhrakuTitabhruvA nistalAyata-zoNabhayAnaka-netrayA ardha-candrAkAra-rajatAbharaNavalayitanAsAgrayA bahinissRtena rudhiradhArAmivodamatA zoNarucA jihvApallavena pihitAdharabiMbayA sUkmAganissRtadaMSTrayA samIkavasumatyevAnekajIvApakarSaNAvasara
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 175 janitavirAvayA kezAkeziprathanapravRttayevAyata karavAlyA durgayA virAjamAnagarbhAkaNaM tasyAzca vAmapArzve nAtidUre prakAzitena taddhyAnamiva kurvatA nizcalena pratibiMbacchalena kAlIkarakaravAlamavalaMbya taddhArAtaikSNyamivAdhikataramabhyasyatA suhRdeva prakaTitarAgeNa gRhotadazAgratayA iva staMbhAvalaMbinA vipakSeNeva kSapitasnehena kokanadeneva divAkarakarako rakitena pATalavarNena ca dIpapallavenollasitaM parilipsatailatayA prasAdhanoprasAdhitatayA ca masRNatarakacakalApamuhatA somaMtalatAkalita zirasA raktacandanakardamacarcitatiryakpuMDramadhyakRtAyatakuMkumasthAsakapariSkRtavizAlalalATaphalakena zmazrukalApapihitaduradhigamAdharoSThapuTena AyatalaMbamAnakUrcakalApenAvaguMThitakroDena kalaghautAMgadanigaDitAbhyAM paTorarasaviracitAyata rekhAvalibhyAmatimAMsalasthapuTitAbhyAM bhujAbhyAmupazobhamAnena pratyaMguliprotarajatAMgulIyakena kArpAsakusumapItavasana viracitakacchena raktAMzukakRtaparikareNa vAmakaraniraMtara pracAlyamAnaghaMTAravabadhiritazravaNavivareNa hananAyAhamahamikayA bhaktairbalAtpuraH saMsthApyamAnAnAM pazUnAM zirassu torthaprokSaNamAcaratA durgAyA dakSiNe pArzve niSaNNenAnativRddhena devalakenopetaM caMDAlasamuddIpitatRNapUlikAjvalanajvAlApratApitapaTupaTahapaTalakaTura TitatAlAnugatatAMDavairasitadehacarcitaharidrAcUrNatayA haritavarNaiH paTIrakardamakRtAMgulipaTTaparaMparAdaM turakroDabhujazikhairaiH prasAdhanoprasAdhita-tailamasRNazmazrukUcairutaMbhita - kusumamAlAveSTita dhammillairlabAlakaiH pRthulakazAbhighAtavraNakiNastha puTitamAMsala bhujacaramAMgadezaiH pItavasanaviracitanovokalApaissAcIkRtatAMbUlapiMDocchUnakapolagataiH rAjatakiMkiNIdaMturitatulAkoTimukharitacaraNaiH durgaikazaraNaiH prAMzubhiH puruSairatibhayaMkarAMkaNaM zirasi samAropitAnalakalazaissalilasiktAMgA rasavarNakAyaireraMDatailakardamitaharidrAcUrNa - carcita kapolacubukadezaiH zoNa karavIrakusumamAlAlaMkRtavakSojamaMDalaiH paridhRtakArpAsakusumasavarNacelaiH kaTitaTanibaddharnibapalAzakalApaiH karayugalaparibhrAmyamANaniMbapatra pRthulagucchaiH carvitatAMbUlapiMDakAlIkRtAdharairyoSinnivahainIMraMdhita
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA purobhAgaM ciranihatatayA kaizcitprasAritacaraNaiH nizcalaM zayAnairacira nihatatayA kaizcitparisphuradbhirudbhUyamAnacaraNakAMDaizzoNitadhArAbIbhatsaiH lulAyorabhracchAgAnAM kalebaraiH nikRttAne tAmracUDatanUruhapaTalaizvAsahyadarzanIyaprAMkaNaM balAdAkRSyAnIyamAnairmuktadInakaMThAravairazrudhArA kalmASitakapolatalaiH pade pade samutsRjatpurISaiH paTahadhvAnavepamAnagAtrairvadhyapazubhirvicchuritaM tvaritataratADyamAna pRthulabherI bhAMkAra bhayaMkaraM karadhRtarudhirAruNitanizitadhArAkarAlakaravAlenAkUrparaM samutsAritakaJcarapaTaccaraviracitakavacAbhyAM nihatAnekaprANigaNatayA zoNitazoNapANitalAbhyAM bhujAbhyAM bhayAnakena dhRtamecakacelacaNDAtakena zazazoNitasacchAyavastrAbaddhoSNISeNa nikRntanAya pazUnAM samAnayanamevAnupAlayatA tata itaH paryaTatA ca mAtaMganAmnA mAtaMgena bhayaMkarAkAreNAMtaka kiMkareNevAvirahitapurobhAgaM varSAdivasagaganAMkaNamiva kAlikAkrAMtaM rAjabhavanamiva mAtaMgAdhiSThitadvAradezaM kAnanasarovaramiva khaDgapItakIlAla zatrutrastadharitrIzamiva durgekazaraNaM varSartusaritpAtramiva kabaMdhabahulaM nalamiva kAkolakAlitaM zaMkaramiva karoTimAlAlaMkRtaM durgAgAramanonayat / tadanu bhaTo dUrAdeva durgAyai praNipAtya taM bAlakaM svayamapi kRtapraNAmaH bAlakena samaM durgAyA garbhAgAradvAramupasasarpa / sa tu bAlako lalATaphalakojvalatRtIyanetrAnalajvAlAzaMkAmupajanayatA siMdUratilakena pItA - joNataH pUrNarudhirodgArapIDAsahiSNutayeva kRtabhrukuTiM tata eva vadanakuharAnnirgalaMtyA rudhiradhArayeva siMdUrAruNitayA bahiH nissRtayA jihvayA ca bhIkaravadanAM rajatakavacitanizitadaMSTrA sthagitasRkkabhAgAM durvarNanirmitAnalpakaroTikalpitavakSassthalAkalpAM tAM durgAM vilokya vivarNavadano yamasadanamadhyavartinamAtmAnaM manvAnazcakita cakitaH nIrasarasanaH svayamAtmanyeva nilona iva gatacaitanya ivAMdhatamaH praviSTa iva nizzreSTo nayanasalilAveditanijaprANabhayo mUka iva tasthau / atha sa bhaTassvAminprabhorAjJA / sadya eva vadhyo'yaM durgAgAra - 176
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI dvArIti / tatprathamaM karotu bhavAnasya zirasyudakaprokSaNamityAvedayaddevalAya / nizamya sa devalako'pi hantApinAma satyam 1 kimarthamevamabhihitaM narapatinA ? kimaparAddhamanena ? kuto vA nRzaMsatA narapaterIdRzI ? etacchravaNamAtreNa vilonamiva me hRdayaM dUyatetarAm / na kimu dayA mahozasya 1 hanta ! kathaM vA nipAtayiSyati kRpArahitaH kRpANadhArAM kaMdharAyAM sundarasyAsya sa mAtaMgaH ? bhrAmitottamAMgo'smIti sa devalakaH prathamaM tacchisi nayanAbhyAmudakaM tatazca pANinA nyapAtayat / devalakavacazzravaNasamanaMtarameva vajrAbhihata iva bhayavihvalitAMtaraMgaH parisphuTitahRdayaH ivetikartavyatAmUDhaH zirasi nipatitamiva gaganaM manvAnaH bhUvivaraM praviSTamivAtmAnaM vijAnan kimaparAddhaM mayA ? nApahRtaM paradravyam / na hiMsitAH prANinaH / noktAnyanRtAni / nApi ciMtitA manasApi parapoDA / na kRtaH kApuruSasahavAsaH / na khalu niMditAssAdhujanAH / na vaJcito lokaH / nAcaritaM krUrakarma / na vinitamavadAtaM karma / nApi tyaktAni kartavyAni / pAlitA eva gAvaH / dattaM ca dugdhamarthibhyaH / tuSTA eva vatsAH jananI - payaHpAnena / samUDhA ca pitro: AjJA zirasA / anuvartitA grAmyajanAH / na jAne narapatidaNDasyedRzasya kena vAnyena kAraNena maMdabhAgyo'haM bhAjanamabhavamiti bahudhA ciMtayato'pi me na kimapi sphurati / hanta ! smRtamidAnIm / satyaM kRtamahAparAdho'ham / daMDaya evAsmi / yato'haM guhAyAM jananomekAkinIM pativirahaduHkhitAmanAthAM vihAya bAlabhAvena hariNajighRkSayA kRtaghna iva kvApi gataH / tata eva viditodataH narapatirakarododRzadaMDabhAjanaM mAmiti rudannaMveti donarAvamAkrandanvepamAnastasthau / sa bhaTastu dayAdalitahRdayaH dInadInamenaM samavalokya svayamapi dInadInaH sagadgadaM vatsa ! maMdamAyAhi / balavatI khalu rAjAjJA / ko vA tadanyadhA kartuM zaknoti / mA rodIrmAraNasamayassannihitaH / tadAyAhIti tamAdAya vadhyazilopakaMTha mAninAya / J-23 177
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 japantikA nItvA ca sa bhaTastataitaH paryaTantaM mAtaMgamabravIt / tAta ! nikRtya cAsyottamAMgaM caMDikeyaM kartavyA suhiteti rAjJA tAvadAjJA datteti / nizamya ca kaThoraM bhaTeritaM hananavacanaM samAtaMgo hanta ! kathamayaM mayA haMtavyaH ? nAhaM pArayAmi tumenam / kathaM hanmi kumAramenam / kimidaM? etadavalokanamAtreNa snihyati mamedaM hRdayam / AnaMdAzrudhArAM pAtayitumasminnabhilaSati / na tu kRpANadhArAm / nAyaM dRzyate vRSalabAlaka iva / kiM tu kasyApi mahAbhAgasya mahIbhujaH kumAreNa bhavitavyam / yato'sya vilasati pratIkeSu rAjalakSaNAni / hanta ! dhigjIvitam / yadarthamIze lokagarhite kaThore karmaNi niranukrozassanjo'smi / haMta ! IdRzadAruNakarmaNe mahyaM tAvatkIdRzaH kalpito bhavedvidhinA nirayaH / na jAne tAta! mugdhamukhapuNDarIka ! kastvam ? kIganuSThito bhavatA rAjAparAdhaH ? vatsa ! na te mAtA ? na pitA ? kiM karomi ? parAvartate pANihatako'yaM kRpANapAtanAt / nirdayaM niSUditAnekapANigaNasyApi me hRdayaM dayAmidAnIm / kimarthamevamiti na jAne ? kathamivedAnIM prabhuniyogamatikramya kumArarakSaNaparo bhaveyam ? vatsa ! maddhRdayanirvizeSa! hRdayaMgamAMgasauSThavo'si / tAta! rAjalakSaNalakSito'si / cakravarticihnacihnito'si / kathaM vA rAjAkSigato'si ? kA te mAtA ? kaste pitA ? ka gatau tau ? nivedaya dayayA tadakhilamapIti pprcch| tadA sa bAlako bASpadamyamAnakaNThaH tAta! bhavatu jano'yaM yo vA ko vA ? kimanenodaMtena zrutena ? nirvataya tAvaddevAdezam / dhruvaM hi jAtasya maraNamapi / tanmA ciMtaya mAtaMga ! na hi tato'pi karkazamidaM karma yattena jIvasenahatakena tadekazaraNAmananyaparAyaNAM parityaktAtmasarvakhAM sahadharmiNImanAthAmivaikAkinI vihAya durgame kAnane niranukrozena vaJcanaikatAnena kApi gatam / tAdRzAvasthAM jananIM tyaktavato'pi mamApyucitamevedaM daNDanaphalam / tadanenAlamanuzocanena / nipAtaya me kaMdharAyAM
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazamalaharI 179 mama maraNavArtA ? nAsi ? mAtaH yadi jala bhavatI / madadarzanI kRpANadhArAm / mA kuru kAlavilambam / kiM bahuneti vadhyazilAmAroha / Aruhya cAMba ! jayaMtike ! madevaprANe kkAsi ? kathamasi ? mAmanavalokya kIdRzImavasthAmApannAsi ? kAMtAracaMkramaNazramapyavigaNayya madanveSaNaparA mAmalabdhvA apinAma jIvasi ? apinAma tayA tApasyA samAzvAsitA dhRtaprANAsi ? niraMtaramapi paticiMtanasaMtapyamAnApi madavalokanamAtralabdhasauhityaiva kaMdarodare sthitA khalu bhavatI / madadarzanAkIdRzImavasthAM pratipannAsi ? mAtaH yadi jIvasi ? kathamApatetkarNapathaM te mama maraNavArtA ? ko vA nivedayenmamodantaM bhavatyai ? nAhamanuzocAmi prANabhayAdapi tu tapasvinI bhavatImanuciMtya / yataH pativirahitApi kAMtAre putravAtsalyAtirekAnmanmalamakhilamapi bhogyamiva manvAnA maduHkhamAtmIyamivAnubhavantI bhavatI paripAlya mAM madekajIvitApi matsahavasatisaukhyavihInAsi / hanta ! apinAma sphuTitahRdayA patiputrAdarzanAdasi ? ahaM tu tyajAmi prANAnadya nighRnnH| mAtaH ! kiM sukhaM putralAbhena ? AyatyAM sukhaM bhaviSyatIti bhavatyA prANA dhRtAH / namastasyai tApasyai / yA ca pativirahitAyAste tadA mAteva sakhIva cAbhavadurgame kAnane / na hi te mAtA nApi pitaa| na baMdhuH / na ca bhartA / naiva tanayaH rkssnne| apinAma drakSyAmi te punarapi mukhapuNDarIkam / durlabhaM te priyavacanam / haMta ! na jAne sAtvanapatyatayA labdhaM mAmAtmaputranirvizeSaM poSitavatI jaratI vRSalI kathamiva sahate madvirahajaM duHkham ? sarvadhA maMdabhAgyo'ham / kimanenAnuzocaneneti vilapannazrudhArAkalmASitakapolaphalakaH, aGga ! mAtaGga ! kSipraM narapatinidezamazUnyaM kuru / nivartaya rAjAjJAm / kiM kAlavilaMbeneti baddhAMjaliravanamitottamAMgo virarAma / ___ avakarNya ca karNakarkazaM bAlakabhASitaM sa mAtaGgastatkSaNamasvasthacittavRttiH paribhrAmitottamAMgaH kAsi ? priya ! jayaMtike ! dehi me prativacanamityuccairAkrandanmUrchitaH papAta / tadavalokya bhayavihvalassa bAlakaH
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 jayantikA kimidamApatitaM daivadaulalityam ? macazzravaNamAtreNAyamIdRzImavasthAmApannaH / bhavedayameva nihatanijasvarUpo jIvasenaH ? nAnyadhA jayaMtikAbhidhAnazravaNamAtreNAnubhavedIdRzImavasthAm / zrUyate hi bhAratAdiSu daivadurvipAkAnalo'pi priyAvirahitaH kAMtAre samAsAdya rUpAMtaraM parasevAnirataH babhUveti / harizcandro'pi candrAnanAM vihAya dUrIkRtatanayaH parigRhItacaNDAlabhAvaH paraparicaryAmAcarati smeti ceti viciMtya saMvIjya nijAruNacelAMcalena samudajanayacaitanyam / labdhasaMjJassa mAtaGgo maMdamunmIlya cAzrukaluSitaM locanayugalaM hA ! priye ! kAsItyutthAya dRDhataraM parirabhya ca taM bAlakaM vatsa ! kasA tapasvinI jayaMtikA ? kathaM vartate ? kIdRzazca tasyAH divasavyApAraH ? ka vA tava janiH ? kathaM vA te jananIviyogaH ? kA vA sA tApasI ? ka guhA ? kathaM vAtra bhavadAgamanam ? kutazca tavedazI dAruNA zikSA ? bAlena bhavatA kimaparAddham ? kau ca tau vRSaladampatI ? kiyaDUre ca te nivAsagrAmaH ? kathamivAbhavo rAjabhaTavazavartI ? kathamiva teSAM tvayi pratyabhijJA ? vatsa ! nivedaya dayayA me tadakhilamapIti sagadgadamaprAkSIt / pRSTazca sa bAlako hanta ! kimidam ? kathamidam ? kIdRgidam ? manasApyaciMtitamidam / aho ! daivaghaTanA ! kAham ? kvAyam ? syAdayamapi nAma jIvasenaH ? nAnyathA bhavedIdRzyavasthA jayaMtikAnAmazravaNamAtreNa / kuto vA tasya jIvasenasya dussahamAtaMgatAprAptiH 1 kimarthaM vA tasya kaThore prANiniSUdane pravRttiH 1 bhavatu nAmaitadudaMtajijJAsayA tAvanivedayAmi vistarato madudaMtamiti viciMtya vakumArabhata / AsItpaDandadezyaM mAM paripAlayantI pativirahitA kSitipatiduhitA tApasIsahitA kAMtAre guhAyAM jayaMtikA nAma / sA tu satatamapi nayanakuvalayogaladazrusrotomiH prakSAlayantI kapolaphalakaM vakSojamaMDalaM ca jIvitanirvizeSa! jIvasena ! Aryaputra ! vipuloraska ! tiraskRtasmarasauMdarya ! mama tAvada
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 181 balAyA rakSaNe'pi na dakSo'si ? sauMdaryamAtreNa vaJcitA abhavam / te tu na vimRSTAguNAH / na ciNtitsvbhaavH| na parIkSitaM hRdayam / na zrutA dhiiH| nApi kRtaH paricayaH / mama tAvaddhigasamIkSyakAritvam / dhikte hRdayapAruSyam / pralobhanazIlo'si / dharmakaMcukAvacchannasya taveyamucitaivAnucaravaJcanaikatAnatA / nanu niranukrozaparijanaparivRtAM prAsAde sAraM parivardhitAM anarAlaprakRti nItvA ca mAmekAkinI ghorataraM kAMtAraM pratAragaikaparatayA vihAya ca gato'si / kimidamucitaM te nighRNa ! iti vilapantI kRcchrAddIrghataraM kAlamatyavAhayat / evaM pralapantIM tAM bahudhA savinayamapRccham / aMba ! niraMtaramapi kuto rodiSi ? kaH punassa jIvasenaH ? yamanavaratamapi bhagavantamiva dhyAyasi ? yamanulapasi / yadviSayaM vyAharasi / yamanuciMtya rodiSi / ydgunnaankthysi| kimarthaM tena visRSTA kAnane ? keyaM tApasI ? yA ca bhavatsamasukhaduHkhamAginI / kuto vA tavedazI dazA ? kutazca guhAyAmasyAM nivasasi ? ka te mAtA ? kimu na te pitA ? kimu duHkhanidAnam ? tadakhilamapi nivedaya dayayeti / pRSTA ca sA vAtsalyAtirekAtsadaMtapoDaM parirabhya mAmamaMdAnaMdadviguNitabASpasalilA vismRtapativirahaklezA bASpaklinne nijakapolaphalake nidhAya madIyaM kapolatalaM karakamalatalena parAmRzantI maduttamAMgaM samupavezya ca nijAMkatale vatsa ! kimarthaM pRcchasi duHkhaprAyaM madudantam ? maMdabhAgadheyA khalu / kimaneta zrutena ? bhavAnapi bhavati duHkhabhAjanam / tathApi kathayAmi / yatazca premAtizayena kutukI pRcchsi| zRNu tAvaditi vakumArabhata / vatsa! prAyo jagati rUpaikasaktacittA hi yoSitaH / tAdRzapuruSavizeSalipsayA tyajanti nijabandhutAmiva ljaampi| kramacyavanazIlaM sauMdarya na prishiilynti| vatsa ! jihemi madudantaM vacham / durantaM zRNu tAvat / ahaM tAruNyalAlitazarIrA nijAvarodhabhittitalavilikhitarAjakumAramaMDalamadhyavartinaM sundarataraM kumAra
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA mapazyam / vilokya ca tatsmaraNaparAyaNA sakhyA ciMtayantI diSTayA madavarodhamAgatena gandharvapatiprasAdalabdhAMtardhAnavidyAkauzalena jIvasenAbhidhena tena samaM gurujanamapyatisandhAya prasthitA suraMgasaraNyA mahAraNyamagamam / tadA prauDhaprAvRTtayA niraMtarajaladharanikarakaraM bite surasaraNicatvare gaMtumakSamatayevAstamupagatavati bhagavati gabhastimAlini jIva senassaudAmanI kazAtADitaH iva zataghnIdhvAnasannibhaghorataraghanataraghanagarjitatarjita iva varSatArataradhArApaJjaranigaDita iva ca padamekamapi gaMtumanIzaH sAdhvasavihvalAM mAmAdAya saudAmanIdyutisAhyagocarIbhUtAM guhAM pravizya tatraiva mayA saha nidrAsukhamanubabhUva / 182 tadanu marIcimAlinyudayazikharamadhigatavatIti nigadantaM bAlakamasakRtparAmRzanpANinA sa mAtaGgassagadgadaM vatsa ! itaH paraM sAdhu nivedaya kathamanubhUtastayA klezaH ? kathamekAkinI hariNekSaNA kAMtAre tAratAraM vilapantI vallabhAbhAsaM taM jIvasenahatakaM mRgayati sma nirjane gahane ? kathaM vA tApasIsamAyogaH ? tAta ! tatsakalamapi nivedayeti bASpadhArAsAradhautAdharapuTassadainyamapRcchat / pRSTazca sa bAlakassabASpaM sagadgadaM ca tAta ! kathayAmi, pApo'haM kathayAmi / sAvadhAnaM zRNu tAvat / prabhAte ahamutthAyAnavalokya ca vallabhaM bhayakaMpitahRdayA bahirAgatya vipinamabhito dattadRSTirucairvilapantI durgame gahane tadanveSaNaparA nirAhArA kharakiraNakiraNasaMtApitA yUdhabhraSTA kuraMgIva AmadhyAhnamabhramam / sa mAtaGgastadavakaryonmatta iva hA ! priye ! madekajIvite ! nirnimittaM vidhivazAnnirghRNena mayA pApIyasA parityaktApi mAmavalaMbase ! inta ! te pAtivratyam / kvAsi ? hA ! jayaMtika ! dehi me prativacanam / kkAsItyuccairAkrandanvatsa ! tatastataH ityapRcchat / punarapi sa bAlakaH vakkumArabhata / evameva paryaTantI ramaNIyataramadRSTapUrvaM taruSaMDAnAtapaM maMdamArutaparihiyamANazramaM tapovanamekamapazyam / vatsa ! idameva tattapovanam /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcamalaharI 183 pravizya cedamacirakRtAvagAhanasnAnaparipUtAM tApasImenAM zaraNamagamam / tadanu tayA dayayA samAzvAsitA nirantaraduHkhabahulA nivasAmyasyAmeva guhAyAm / atraiva dazame mAse bhavAnajAyata / vatsa ! zrutaH khalu mamodaMtaH ? ityakathayat / evaM sthite kadAcitpaJcavatsaradezyo'haM krIDanguhAyAH bahiH bAlabhAvena kAnane dhAvantaM hariNapotaM jighRkSayAnudhAvansudUraM tamalabdhvA ca punarapi tAmeva guhAM jigamiSurgahanamabhito dattadRSTira paricitatayA bAlatayA cAviditavartma rudannuccairasakRdaMbeti jananIM kUjannitikartavyatAmUDho bhiyA paritaH pazyaMstatraivAtiSTham / tadAnIM madIyaparidevanArakhaM nizamyAnatidUrAtko'pi jaragopAlo vidhicodita iva vRddhabhAvakaMpi - tottamAMgo laguDagrahaNadviguNakaMpamAnapANiH sphuTitopAnaccaraNamaMdasaJcAraH kaccarapaTaccarakava cadRzyAdRzyavakSassthalAsthipaJjaraH kuTTanapiMDIkRtatAMbUlarasaraJjita palitazmazruprAMtaH niraMtarAtapaparyaTanakAlIkRtamukhamaMDalaH rajatavalayakAlaMkRtalaMbamAnazravaNajAhaH bhujazikharasamAropitaDolAyamAnakAlakaMbalaH zoNacelanibaddhasthapuTitoSNISaH zazvattAMbUlarasamudvamannAgavallIdalapUgaphalasudhAkaraMDasaMbhRtayA kaMThalaMbitayA cikkaNAsitayA bhastrikA pihitavali - vilulitodaradezaH pratipadaM karagRhItaveNudaMDAhitAtmabhAraH dhUlidhUsaritena paTaccareNa kRtajAnuparidhAnaH parikarapATalapaTTikAMtaH pravezitalavitreNa kIkasaprAyeNa pRSThadezena darzanIyadarzanaH mandaM mandaM madupakaNThamAjagAma / Agatya ca sAMtvayanmAM kaMpamAnena pANinA samavalaMbya madbAhuM nijApatyanirvizeSaM pazyanghAsAcchAditAvanamrapaTalakamapariSkRtasthANustaMbhacatuSTayaviziSTabahi vitardikaM vitardikAtalasuptaromaMthasaktacchAgaM paryaTatkukkuTakulAkrAMtaM gomayapariliptakukkuTaviSThakaluSitakSititalaM dhAnyabhastrikAkrAMtakoNadezaM rajjukhaTAkrAMtastaMbhaprAMtaM kSititalapratyuptazilolUkhalaprAMtasthApitadIrghataramusalaM bhittitalaghaTitazaMkuprotazUrpa cAlinImaMDalaM zUrpavituSIkriyamANataMDulatayA tuSarAzidhUsaritakuDyamUlaM dhUmakaluSitavastusaMbhAraM ekadezavinihitatRNapUlikaM -
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 jayantikA nijodavasitamAsAdyAnapatyatAduHkhitAyai vRddhAyai prAyacchannijagRhiNyai / sA tu jaratI zUdrI niratizayAnaMdadviguNitaziraHkaMpA mAmAdAyAMkatale samupavezya zirasyAghrAya kaMpamAnena pANinA ziraH parAmRzantI vatsa ! kathamekAkI kAMtAre sthitavAnasi ? kA te mAtA ? kaste pitA ? kuto vA bAlo'pyekAkI nirAzrayastAvadanAtha iva vipinagato'si ? iti pRcchantI kSudhito'si / piba tAvahugdhamiti pAyayantI kSIraM prItyatizayena jananIva mAM pAlayati sm| ahaM tAvanniSaNNo bahirvitardikAyAM prabhAta eva paryuSitAnAzanasuhitAnsIrabhujazikharAnyugaskaMdhAnanaDapreraNaparAnpAMsulacara - NAnvRSalAn zirasi kaTitaTe ca vinihitakUpodakasaMbhRtamRNmayakalazAH ninonnatasaraNisaJcaraNazIlAH mugdhAzzUdrIzca kAzciddohanakarmaNi niratAH kAzcidavakarapiTakamastakAH kAzcidadhimathanasaktAH kAzcitsaMmArjanImArjanaparAH kAzcitpracArAya mucyamAnasurabhicchAgoramragaNAn samAdizaMtyo yoSitazca grAmyocitakrIDaikatAnAnbAlakAMzca pazyankAlamatyavAhayam / evaM vyatIte ca vatsaracatuSTaye vRddhabhAvAddaurSalyAzca saMcArAsamarthassaH tu vRSalaH pitRnirvizeSaH prAhiNonmAM pazUnAmavanAya nikaTazAdvalaM kAnanam / ahamapi vRSalabAlakaissaha krIDaikatAnaH cArayanpazUnAM kulaM kAlamatyavAhayam / evaM sthite kadAcidaraNye pazUzvArayato mama purataH papAtAMtarikSAtkAcinmANikyamAlA / savismayaM tAmavalokya modAdAdAya madIyaveNuzikharamAyojayam / tadanu katipayeSu mAseSu vyatIteSu kadAcitpratidinamiva vipine mamopakaMThamete bhaTAH samupetya coro'yamiti ratnamAlayA saha kSitipatisaudhadvAramanInayan / athaiteSvekatamo ratnamAlApANiH pravizya cAbhyaMtaraM samarpya ca mAlAM rAjJe labdharAjAdezaH punarapyAsAdya saudhadvAraM bASpavAripUritekSaNaH mAmAdAya bhaTairitaraiH parivRtaH prApayadurgAgAramidamityakathayat / zrutvA ca sa mAtaGgaH karNadAraNa dAruNaM durgAlayAgamanakAraNaM vimuJcannazrusaliladhArAM sagaddaM vatsa! janmAMntare bhavatA tAvatkiyadviracitaM
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 185 tapaH labdhumIdRzaM pitaram / tAta! mayApi pApIyasA jananAMtare kasya vA niSUditaH putrH| tadidAnImIdRze dAruNe karmaNi niyukto'smi rAjJA / dhikpApinaM mAM nIcamiti taM bAlakamAliMgya nRzaMsa ! jIvasenahataka ! na kevalaM veSeNa caNDAlo'si ? kRtyato'pIti bahudhA vilapanmUchitaH papAta / ____tadA tasminbAlake duHkhabharagadgadikAsphuTAkSare hA ! tAta ! kimidamupanatam / dhikkaThorahRdayAM niyatim / yadIdRzAvasthaM taM pazyantI tiSThati / hA! tAta ! samuttiSTheti celAMcalena vIjayati mandaM labdhasaMjJo mAtaGgaH hA! vatsa ! kathamiva nipAtayAmi kRpANadhArAM sukumArakusumamAlArhAyAM tava kaMdharAyAM kaThino'hamiti vilapannutthAya nijapANinonnamayya bAlakacubukaM vatsa ! dUrIkRtamaMbAyA mukhAMbujaM punarapi naivAvalokitaM bhavatA / yadi jIvitA bhavettava mAtA bhavannibarhaNamavakarNya satyaM pAtayiSyati jvalanajvAlAyAM nijatanum / jhaDiti sphuTitahRdayA vA bhaviSyati / vatsa ! nikRtya pAtitaM rudhirabaMdhurAyAM vasuMdharAyAM pariluThantaM kaThinahRdayaH kathamiva drakSyAmi bhavantaM nayanahatakenAnenetyAghrAya taduttamAMga parAmRzanpANinA samAzliSya ca mugdhamukhapuMDarIkatalalaMbamAnAmutsArayankuMtalapaMktiM bASpasalilakaluSitAbhyAM niSpaMdapakSmapAlibhyAM nayanAbhyAmavalokayato bAlakasya mugdhamugdhaM duHkhadainyadaMturitaM mukhamudasya damyamAnakaNTho muktakaNTho hA ! kathamiva hanmi ? hA ! vatsa ! iti mUrchitaH papAta / tAdRzAvasthaM pitaramavalokya sa bAlakassamudvimahRdayaH tAta ! tAta ! ityuccairAkrandan , aMba ! kAsi ? patitanayAnveSaNaparA kutra paribhramasi ? hA! niyate ! kimadhunApi preritA nAsi karuNayA ? dravati hi zilApi / mAtaH na mAM pazyasItyuccaiH srod| tadanu sa mAtaGgo bhuvi nipatitaM pANinA kRpANamAdAya sanizzcAsamare ! kRpANa! nAhaM kRpaNaH / sAdhu kuru pAraNam / piba savibhramaM rudhiradhArAM sutazirodhijAm / sAdhu prakAzaya nistriMzatAm / are ! karahataka! J-24
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA jIvasenapANirasi / kuto vA te dayA ? tannipAtaya kRpArahitaH kRpANa - masminvatse / hA ! vatsa ! kkAsi ? vASpapihitamidaM nayanayugalam / na kimapi gRhNAti / tadehi me prativacanam / iti duHkhabharakaMpamAnakaratalacyutamapi karavAlamajAnanneva rudhirabandhure vasundharAtale nipatya nipatya zithilitakacakalApaH tAratAraM rudannaMga ! ghAtuko'haM oSadhipravAlakusumasaMbhRtatIrthodakAbhiSekasamucitamadhunA zoNitazoNe kSititale kRpANena pAtayAmi bhavaduttamAMgam / vividhamuktAhArAdipariSkaraNocitAyAM te kaMdharAyAM pANihatako'yaM pAtayati kRpANadhArAm / avarodhe ramaNogaNapariraMbhaNasamucitAyAH mRdulatalpayogyAyAH tava tanoH tanomyadya nirdayaH kIlAlakaluSitaM kSititalaM shynmidm| hA ! dhikparAdhInatAm / yadi tyajeyaM madIyAnprANAMstadA bhaviSyAmi bharturAjJollaMghanadoSadUSitaH / kimadya karomi ? hA ! niyate ! kRpayA mAmapyurarIkuru narAdhamamenamiti bahudhA vyalapat / itthaM vilapantaM pitaramavalokya sa bAlako duHkhabharadamyamAnakaNThaH tAta ! mA rodoH / evaM bhavitavyatAM ko vA nivArayati ? tadalaM paridevanena / kimarthaM sundarIM tAM ekAkinIM kAnane parityajya niranukrozazcaNDAlatAmodRzIM lokagarhaNIyAM parasevAM ca prAptavAnbhavAn ? kathamidaM citrapuraM samAgataH ? bhavadanuyAyinIM sahadharmacAriNIM svayameva vihAya kimarthamevaM zocasi ? nivedaya me dayayA sakalamapIti savinayaM prArthayAmAsa / 1 1 186 sa mAtaMgastu sAkSarariMkhaNaM sagadgadaM ca sAzrudhArAsAraM sadainyaM sAvahelanaM ca mAstu vatsa ! mAstu / kiM zrutena tena garhitena 1 mAtaMgabhAvamApannasya pApIyaso daivadUrIkRtasya lokagarhitasya parityaktadvArasya dAruNakarmaNaH kathayitumapi mamodantaM jihvA parAvartate / kathamAvedayAmi ? zrutamAtreNa sphuTitahRdayo bhaviSyasi / vaktA tAvadahaM tu prANimi / yatazca vajrasArakaThorahRdayaH / vatsa ! majjIvitanirvizeSa ! yadi kutukI zrotuM tadazrAvyamapi zrAvayAmi / dhIro bhava / nivedayAmi vedanAbahulaM mamodaMta 1
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI miti vaktumArabhata ! vatsa ! na buddhipUrvakaM kRtamidam / kApi daivaceSTA syAt / tasyAmeva guhAyAM tayA saha jayaMtikayA nizi gADhanidrAvidrANahRdayaH vismRtazarIraH talpAyamAnazilAtalaH zramazithilitapratIkaH paramAtmani lIna iva nidrAsukhamanvabhavam / I tadanu dUrIkRtanibiDAMdhakAre divAkare pUrvaparvatamaulimalaMkurvati samuDDIyamAnavividhapatagapUganoraMdhite gaganAbhoge bAlAtapapATaliteSu samunnatataruzikhareSu samudagramahIbhratalanipatannirjharajharoravamukharite kAMtAre nibiDa - taraprarUDhaketakogahanakuharalInamayUravArakekA rAvatArapratidhvAna pUriteSu kaMdarodareSu maMdamunmIlitalocano'haM varSAdivasatayA patrapuTakSaratsalilapRSannikarasikte zAdvalaprAye kasmiMzcittarumUlatale zayAnaM nagnamAtmAnamapazyam / dRSTvA ca savismayaM vihastaH kinnu khalvidam ? kAham ? ko'ham ? kuta idam ? nAnIto'smi ? kva sA jayaMtikA ? kva sA guhA ? kathamatrAgato'smi ? nidrito'ham / kva gataM vAsaH ? hanta ! digambaro'smi / kimarthaM mamedRzI duravastheti sarabhasaM samutthAya lajjayA vipinamabhito dattadRSTiranatidUre vibhAvasubhiyA pradhAvaMtamiva tamonikaramanUpatalasatvara vinyasyamAnacaraNatayA samuccalajjaMbAlakaluSitAMbu-dviguNitanolimAnaM taskaranikaramadrAkSam / dRSTvA ca manasyevamaciMtayam / nidrAparavazatayAhametairihAnIto bhaveyam / madIyametairevApahRtaM syAtsapariSkAramaMzukamapi / apinAma varteta tasmiMstaskarastome jayaMtikA bhiyA veSTamAnA / hanta ! naiva dRzyate nirvarNitApi sA / kathamanviSyAmi tAmIdRzAvasthaH / sA tu mAmanavalokya bhRgutaTAnnipatitA bhavedathavA mallipsayA kaThore kAMtAre mAmAhvayantI paribhramedanAyeva / kutra vA sA guhA ? yatrAhaM nidrAsukhamanvabhavam / guhAyAstAvatkiyaddUramAnIto'smi / na jAne dukhagAhe gahane ko vA mArgaH ? kathaM tAM guhAM prApnuyAm ? kaM pRcchAmi ? ko vAvedayati ? sA punaH kathamiva kAlIkRtadehaM mAM pratyabhijAnAti jIvasena iti ? hA ! daivahataka ! kimida / 187
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 jayantikA mevaM dUrIkRtapitRkAM madekazaraNAM tAM jayaMtikAM dayanIyadazAM vidhAya modase kimu ? dhikkaThoramAnasaM mAM iti unmatta ivAkrandanlatApinaddhabhUrjapatrapaTalaviracitaparidhAno dInadInaH kAMtAre tAvadanupalabdhajanapadavA dUrIbhUtagAMbhIryaH kadarya iva sudUramabhramam / evaM vanavarmanA saMcaramANaH zItalasalilazIkaravahagaMdhavahasamupajanitaromajAlakolita iva calitumapyanIzaH tatra tatra kApyanviSyanvizaMkaTATavotaTe vaizvAnaraM asakRdizamabhitaH pazyannanatidUre punarapi mAM pIDayituM niyatipreritakAdaMbinIsaMdohasaMdehamApAdayantaM durdinatayA nistejaskaM mArtaMDamaMDalamaMDazaMkayA gilituM pAtAlatalAdudgacchantaM kAloragamiva daMDAkAreNa nabhasi prasmaraM jalabharitavalAhakakulamapi kAlinA samAcchAdayantaM divApi tamisrAbhrAMtimupajanayantaM tamAlataruvATeSu dviguNayantamaMdhakAraM dhUmanikaramapazyam / dRSTvA ca sAnandaM bhavedatra janatAvasathAnoti viciMtayankathamapi gatvA tadantikaM bhikSAmaTanvA paraparicaryAmAcaranvA bhRtyabhAvamApanno vA digambaratApariharaNAya kimapi yAciSye celamekamiti manasi kRtvA tadupakaNThaM prati prasthitaH, kvacidaciracitAtalavinihitahutavahatayA pacyamAnavasAbahulazavazaroracItkAradaMturitaM kacidahanavidAryamANakuNapakokasaphITAradUrIkRtapheravArAvamukharitaM vaciduparataM vallabha citAmAropayitumudyatAnagalIbhUya puruSAnmAmeti nirudhya tAratAraM hA ! nAtha ! vihAya mAM niranukozo gto'si| mAmapyupanayeti zavopari nipatya rudatInAM tadapadAnameva vyAharaMtInAM zithilitadhammillAnAM vakSojataTanipatanatruTitailabiMdubhirurastADanatruTitaiH muktAhArakSodazaMkAmupajanayadbhidaituritadukUlAnAM lalanAnAM paridevanArAvamukharitadigaMtaraM kvacitpatrapuTanikSipsataMDulApaharaNAvasaramanupAlayadbhiH purohitabhiyA sudUre sakaTuravaM niSaNNairvivalyamAnakaMdharairyamabhaTakuTuMbairikha vAyasavisaraiH kAlIkRtaikadezaM kvacidudumbarapatradarbhapaTalavicchuritakSititalaM
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 189 kvacikriyamANacitaM vacitparijanAnIyamAneMdhanabandhurazakaTaM kvacinmAtRkRte kAryamANaputraziromuMDanaM kacidviprAya samaMtraghoSaM doyamAnatilasaMbhRtakAMsyabhAjanaM kvacitrikUTokRtazilAghanAdhizrayaNIsamAropitamRdbhAjanapacyamAnataMDulamacirakRtasnAnatayA paridhRtAIcelatayA ca kacicchItalavAtakaMpyamAnAdharakarapuTaiH putraiH kriyamANapitRkriya kacitkriyamANAsthisaMcayanaM kvacitpradattaprabhUtabalisaMgrahaNalaMpaTakAkolagRdhranoraMdhitAparNamahoruha-viTapapaTalaM kacidAnIyamAnazavavAhanaM kutracicitAnaladhUmaprasamaravasAgandhaM kutracitsimasimAyamAnacitAnalaM kutracitprajvalaccitAnalajvAlAzikharaparisphuratsphuliMgasaMghacaTacaTAtkAravAcAlitaM kutracitsitabhasitadhavalitaM kutracitsphuTitamRNmayabhAjanaM zmazAnavATamapazyam / ____ dRSTvA cAho duHkhamayatA jagataH / pitRvanamidaM pizunayati jIvitasya jalabuddakalpatAm / dUrokarotyabhimAnaM mAnavasya / prakAzayati kAlasya niSkaruNatAm / aMkurayati rAgiNAM hRdayAlavAle vairAgyam / upajanayatyudyoginAmapi nirvedam / zaMsatyasAratAM saMsArasya / samunmeSayati nAstikasyApi mAnase haricaraNasmaraNam / prakaTIkaroti bhagavato mAyAvaicitryam / darzayati samavartino nirdAkSiNyam / kuNThayati jntaayaamutsaahm| utsArayati zubhodarkabhAvanAm / kuNThayati samutkaNThAm / vardhayatyasthiratAmanoSAm / udvejayati prsprpremvilaasm| saMkrAmayati bandhujanavizleSaklezam / vismArayati punarghaTanAdhiSaNAm / samadbodhayati nazvaratAM zarIrasya / samupadizati heyatAM viSayANAm / iti bahudhA viciMtayastatraiva tataH itaH paryaTannavanitalanipatitaM dhUmamalinaM samIrajavacAlitatayA samope pariluThantaM khaMDapaTamekamapazyam / dRSTvA ca durvidhinA preritamavazyamanubhoktavyatAlekhapaTamivAvigaNayya ca kuNapasaMparkApavitratAmavicArya cAnAdeyatAM durgato vittamivAdAya paridhAya ca tataH krozamiva gatvA spRhaNIyasaundarya maryAdAtItasaubhAgyaM citrapuramidamavAlokayam /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA tadanu jIvanakRte jigamiSuH purAbhyantaraM priyAvirahadahanakvAthyamAnahRdayo'pi niranukroza ivAgacchangopurapArzvavartinamamaMdAnaMdabharito vyalokayamamuM durgAlayam / hanta ! me nigorNamiva kSudhA kvApi lInaM gAMbhIryam / dagdheva zokAnalena kvApyaMtarhitA vadanakAMtiH / anugataM rUpamapi durdazAbhibhUtamiva kvApi gatam / aho ! vidhivilasitam / ahaM tAvatkSutpIDAsahiSNutayA dhvAMkSa iva nihatakSitita lapatitapazupizitacchedamanviSyanaudarika iva durgAyai bhaktAnItaM taMDulapiSTapiMDaM yAcamAnaH dUrIbhUtamAnaH kathaMkathamapi dainyena prazamayanbubhukSAM kSAmAMgako'nadhigatakAryAMtaratayA virUpazarIratayA dAridrayAnuguNaveSatayA nirviNNahRdayatayonmattAnurUpasthititayA ca vismRtya purAbhyantarapravezAbhilASamanavaratamapyetadAlaya pArzvavartini zilApIThe niSaNNo duHkhenaikAkI ciMtayannAtmanazcakravartitvamadhInAnaMtasAmaMtanarapatikRtA nargho pAyanaratnasamarpaNaM makhapriyaprotsAhanaM caNDadaMSTrayAtudhAnanibarhaNaM gandharvapatimukhAvakarNitAtmApadAnaM jayaMtikAprAptimidAnIMtanIM sthitiM ca niraMtaranipatadazrudhArAsnApitazarIraH rAtraMdivamapi nirnidraH dUrIkRtasnAnaH kathaMkathamapyatyavAhayaM duHkhamayAni katiciddinAni / 190 atha kazcana labdhAdhikAraH puruSaH paruSatarAM maddazAmavalokya vidhicoditatayA vA evaM bhavitavyatayA vAnukaMpitasvAMto rirakSayA nyayUyujadenaM dInaM mAM sajjanagarhite duritAnAmAkare kaThoratare tAvadasminkarmaNi / tatratyairahaM mAtaMganAmnA samAhUtaH purahUtapadamidameva manvAnaH niyatiniyogasyAnatikramaNIyatayA kaThoramapi garhitamapi akRtyamapi samudvejita - mapi duritAvahamapi zAstraniSiddhamapi nRzaMsaikayogyamapIdaM karma samAcaran " jIvanbhadrANi pazyati " iti samanuciMtyAparityaktaprANaH zubhodarkaM tarkayannaMtarniruddhazokAvegaH vsaami| vatsa ! vasAbahule kSititale mama tAvaddhRtaprANasyedameva sudinaM hi ! yaccirAdatarkitopanataM putramugdhamukhapuMDarIkadarzanaM ityakathayat / evamAtmodaMtamabhidhAya vatsa ! kimadya karomi ? mama
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 191 pANihatakaH parAvartate bhavanniSUdanAt ! tAta ! yadi samavalokito bhavennarapatinA tadA naiva syAdozI dazA te| vaMcito'si daivena / kaThorahRdayasya mamedaM hRdayaM vidArya prANA api naiva yaaNti| aMba ! durge! rakSa maam| mAtaH durge ! niraparAdhini nirgatike vatse'sminniranukrozAsi / pAhi kRpayeti vilalApa / tadA parasparametayoH paridevanamavakarNya tatratyeSu mUkeSviva duHkhabharadamyamAnakaNTheSu bASpadigdhalocaneSu parasparamukhAvalokanaprakaTitadainyeSu stambhIbhUya sthiteSu sa bhaTo maMdamupasRtya zokagadgadakaNThaH sphuradadharapuTaH kaMpamAnacibukaH tAta ! mAtaMga ! ko vA nivArayedbhavitavyatAm / prAyo jagati naSTAdhikAraM bhraSTazrIkaM kRtopakAramapi sAdhuzIlamapi satkulInamapi mAnavaM naiva mAnayaMti janAH / ko vA nivedayeddhRtadhairyo rAjJe bhvdudntmkhilmpi| bhRtyAnAM asmAdRzAM naiva tAdRzI dhRsstttaa| kiM kurmaH ? kathaM kathayAmaH ? bhavaddazAM draSTumapi vayaM na pArayAmaH / kimanena paridevanena niSphalena / rAjAjJA tAvadbhavatApyasmAbhirapi avazyaM nirvrtniiyaa| tannaiva pazyAmi kAlavilaMbanena kimapi prayojanam / kiM ca mayApi kSipramAvedanoyaM devAdezo nirvartita iti raajnye| tadavilaMbitamAcara kartavyaM karmeti sabASpamabravIt / __bhaTavacanamavakarNya sa mAtaMgaH tAta! satyamabhihitaM bhvtaa| ko'haM prabhuniyogamanyadhA kartum / prabhuNA saMkalpito bhavedvAlakabaliH / bhRtyakRtyaM hi svAmisaGkalpanirvahaNam / tatkSamasva matkRtaM kAlavilambanarUpamAgaH / pApIyAnaha nistriMzadhArAkrUratAmAzritya hanmi kumAraM mamAtmajam / kitvidamekamabhyarthaye / dAsyate ca dAsena patramekam / tatsamarpaya rAjJe kRpayetyabhidhAya rudhirasiktena cchurikAzikhareNa kimapi vilikhya patramekaM bhaTahaste nikSipya ca duHkhabharagrastAkSaraH kSaradazrudhArAparibAdhamAnAdharapuTaH kRtAMjaliH tAta ! samarpya ca rAjJe patramidaM samAvedaya dInasya prArthanAm / yadi bhavetkApi dhRtaprANA sA masvinI maMdabhAgadheyA jayaMtikA dayAlunA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA devena kathamapi prApaNIyamidaM patra tAmiti / evamabhidhAya vatsa ! kkAsi darzaya te mukhakamalam / bASpaplAvitenAnena cakSuSAvalokayAmyekavAraM punardurlabham / bASpAkulatayA naiva dRzyase / kkAsi ? vatsa ! kkAsi ? vatsa ! mAmavalambasva / prasAritabhujaH pariramya mAmAbhASayetyasakRdan tamAdAya bAlakaM zirasyAghrAya hA ! kathamiva hanmi nRzaMso'hama / hA ! niyate ! lokavilakSaNo'smIti visaMjJaH papAta vasumatyAm / tadA sa bAlako bASpagadgadakaNTho hA! tAta ! kimidamucitaM te kSatrAvataMsasya kSatriyANAM zastraghAtenotsavo hi prANatyAgaH / bhuvi labdhajanmA kadApi kenApi kAraNena tyajedeva prANAn / tadiha kimarthamabalAvanmudhA pralapasi / kSipramuttiSTha / nirvartaya narapatiniyogam / iti taM maMdamutthApya kSititalapatitaM karavAlamAdAya ca tatpANinA balAdvAhayAmAsa / tadanu sa mAtaMgassamunnamayya taM kRpANaM re ! tigmatara pApa ! bASpahataka ! kuto vA mudhA niruNatsi mannayanasaraNim / mA kuru narapatizAsanasyAMtarAyam / pApa ! pANihataka ! kuto vA vepamAnaH pAtayasi kRpANaM kSititale / nipAtaya nirbhayaM niranukampaM tanayagrIvAyAm / ayi ! durge ! nirgatikasya samAzritabhavaccaraNasarasijasya ghorataraduritabhAjanasyAsya janasya nAlametenAnubhavenAsvAditAnekapazurudhiradhAra ! nipa ! nistriMza ! sAdhu svadasva tanayakaMdharArudhiradhArAm / re ! jIva senahataka ! kevalaviDambanameva te paridevanamapi / kiM mudhA pralapasItyucairAkrandannipAtya cAsidhArayA putrakaMdharAM vasundharAyAM svayamapyAtmagrIvAyAM svapANinaiva pAtayAmAsa kRpANa - dhArAm / mAtaMganidhanamapyavalokya samudvignahRdayassa bhaTaH sasaMbhramaM sAvegaM savegaM samAsAdya ca prAsAdaM tApasIM prati jIvasenAnveSaNopAyameva vyAharatyai muhurvAmetarekSaNaparisphuraNapizunitAM nirnimittApazakuna bhItimapi prakAzayatyai tasyai jayaMtikAyai sAdhvasavepamAnagAtro nivedya ca mAtaMgavacanamakhilamapi tanmaraNaM ca tena dattamidaM patramiti sabAdhyaM savinayaM tatpatramarpayAmAsa / 192
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 193 jayaMtikA tu ta:cazzravaNamAtreNa vihastA satvaraM patramudghAkhya ppaatth| tyaktvA tvAM vipine kuraMganayane ! hA! jIvaseno gataH caNDAlatvamupetya jovita iha tvalAbhakAMkSAbalAt / adha vApi samAgataM tava sutaM hatvA kSitozAjJayA kAsi preyasi / pApakRtsamadadAM kAlyai mamAsUnapi // itthamanuvAcya hA! nAthetyatarkitApatitAzanihateva papAta vasumatyAm / tAdRzAvasthAM tAM jayaMtikAM nizAmya zokaviklabA sA taapsotthmciNtyt| keyamanarthaparaMparA ? yadarthamiyantaM kAlaM mahAnudyamaH kRtH| sa eva samUlanAzaM nAzito niytyaa| bhasmani hutamiva niSphalamabhavadakhilamapi karmajAtam / dhruvamiyamapi tyakSyatyeva prANAn / kimadya kartavyam ? draSTavyamidamapi saMvRttaM pApayA myaa| vivikte vipine munivRttyA kAlamativAhayaMtyAH mama kedamApatitam 1 haMta ! vidhivilasitam ! vicitragatitA ca karmaNAM vismayamupajanayati / vAtyayA gandharvanagaramiva gaganAMkaNe niyatyA tAva saMsAracakre priyajananivahamekatra saMyojya darzanIyatAmApAdya ca pravardhyate harSaprakarSaH / kSaNamiva tadakhilamapi vighaTayya ca zocanIyatA kalpyate / tadatra pratividhAtuM na ko'pi shknoti| kiMtu zubhAzubhakarmaphalamanubhUyaiva kSapayitavyam / tadahamapi siddhAsmi sarvamanubhavituM yadyadApatiSyatoti viciMtya tasyAssaMjJAmudapAdayat / sA tu jayaMtikA patisutanidhanajanitazokapAvakapacyamAnahRdayA maMdamutthAya sagadgadabASpaM kimanenetaHparaM garhaNoyena puruSaveSeNeti mAlAbalAirokRtapuruSAkRtiranapekSitazatAMgA caraNAbhyAmeva prasthitA kimapi gaditumapyanozayA zokAtirakAvanamitavadanayA tayA tApasyA saha dhAvaMdhAvaM durgaalydvaarmvaap| avApya ca tatra rudhiradhArAraMjitatayA aruNakauzeyAvaguMThitopadhAna iva vadhyazilAtale zayAnaM samudgaladasAviMdu vizAlabadhyazilAtalAlaMbamAnadehArdhamAgaM nikRntanAnupadamevAparityaktajIvasaMparkatayA J-25
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 jayantikA muhurutplutyotplutya karanikaTamAgataM bhrukuTitabhrUlataM daMtapaMktidaSTajihvAMcalaM kiMcidiva nimolitalocanaM svaziraH prasAritena pANinA ditsaMtamiva durgAyai prANaprayANAvasara bahulIbhavadanirvacanIyavyathApariluThatkalebaratayA truTitarakta siktapratyavayavasaktazoNakaravIrakusumadalaM malayagirisAnumiva raktacandanAvalIDhaM vasaMtasamayamiva kabandhopakaMThaprakAzamAnaraktotpalaM tanayamuparatAnAM pazUnAmuparyuttAnazayaM nijakarapAtita karavAlAsamagranikRttakaNThatalatayA stokamiva lagnena pramItamahItalezaya sthUlalulAyonnatapRSThadezAdadholambamAnena vigalitoSNISatayA vilulitakIlAlakaluSita lambamAnakacakalApena tiryagAkUNitakRSNakanInikA bhayAnakalocanena bASpadhArAparaMparAkalmASitakapolena daravivRtavadanakuhareNottamAMgenAtibIbhatsadarzanaM kiMcidiva vivRtazithilitamuSTitayA karagalitakaukSeyakatsaraM vakSassthala nikSiptavAmapANi srutAsrasrotassiktakaccaravAravANaM zoNitapaMkilatalalagnagulphadezaM vallabhaM coparatamapazyat / dRSTvA ca bhUtAviSTeva grahagrasteva kenApyutkSipteva cakravAtyayA parighUrNitevAzanipAtena pAtiteva gADhAMdhakArakuharaM praviSTeva vAriparIvAhAvartena bhrAmiteva dAvAnalajvAlayAvalIDheva zokAtirekeNonmatteva hA ! nAtha ! kkAsi ? iti nipatya vallabhopari nanvAryaputra ! na jAnAsi mAmAgatAM jayaMtikAm ? kSipramuttiSTha / mAmAbhASaya | kinnu khalvidam ? caturudadhimAlAmekhalAyA vizvaMbharAyA bhartA bhavAnihaivaM zete ? kimucitaM kuMkumapaTIrarasasamucitasya samanubhUtazazodaralomamRdulatalpasyAnalpabhogAnubhavabhAjanasya bhavaccharIrasya visragaMdhAsahya pizitazoNitakaluSitamidaM zayanam - 2 taduttiSTheti mandamunnamayya pANinA lambamAnaM patimastakaM sakabandhaM zAyayitvA ca nijotsaMgatale siJcantI bASpadhArAsArairnatottamAMgI patimavalokayantI hA ! nAtha ! ko'yaM veSaH ? kathamApatitaM te vairUpyam ? ka gataM te tAdRzaM sauMdaryaM gAMbhIryaM dhairyaM ca / kathamApatitamIdRzaM daurgatyam ?
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI kimiti jagrAha bhavAnpANimasyA maMdabhAgyAyAH / hanta ! bhavatA tu naivAnubhUtaM kiMcidapyanayA mayA saha zarma / nAcaritaM ca narma / nApi kRtaM avadAtaM karma / kiMtu matkRte dUrIkRto nijadharmaH / samAzritaM ca sajjanagarhitaM caMDAlakarma / ghigenAmodRzAnarthaparaMparAyA nidAnIbhUtAM jayaMtikAm / ahaha nAtha ! kathamiva nikRttavAnAtmajamapi narapatibhiyA / hanta ! nikhilanarapatimakuTakoTiratnaprabhAnIrAjitacaraNAraviMdasya bhavato'pi kA nAma bhItiranyasmAnnarapateH / dhikpara sevAm / nanu nalinAyatAkSa ! sthUlalakSa ! kathamiva nyapAtayaH kRpArahitaH kRpANadhArAma viditalokataMtre putre'nena pANineti tatpANitalaM nidhAya nijanayanayugale kapolaphalake ca muhuH karatalena parAmRzantI tannayanayugalaM tatkapolatalavinihitAtmamukhakamalA nijAsamIkSyakAritAM padepade niMdantI hA ! jIvasena ! vipuloraska ! tiraskRta smarasauMdaryArya putretya sakRdAkArayantI zilAmapi vilApayantI kaThoramapi vajraM dravIkurvatI rodanAtirekaNa diktaTamapi zithilayantI gaganamapi pAtayantI dharAmapi vidArayantI tAratAraM vilalApa / evaM vilapantI zilAtale zayAnaM tanayamavalokya duHkhabharadviguNitAzrucchaTAsicyamAnastanataTA maMdamupasRtya rudhirAvile bhUtale samupavizya hA ! vatsa ! niyatyA te lalATataTe kimidamapi vilikhitaM, yajjananyA samAdiSTaH khaDgapANinA janakena nikRttakaNTho bhaveti / nanu putraka ! purA vallabhamanucitya rudantIM mAmavalokya maduHkhAsahiSNurbAlabhAvamadhurAbhissAMtvoktibhirajanayaH kila kiMcidiva hRdayazAMtim / kuto vAdhunA naiva sAMtvayasi pralapantIM mAm / dhanyo'si ! yatpitRnidhanamanavalokyaiva prathamameva tyaktaprANo'si / prANimi pApAhamadyApi kaSTaparaMparAmIdRzI manubhavitum / aMba ! karkazahRdaye ! durge ! bhavatI tAvadanyAdRzenAnena balikrameNApya - paryAptasauhityeti jJAyate / tadurarIkuru madIyAnprANAnapi dayayA / samarpayAmyadhunaiva / pazyetyAdAya jIvasenakaratalAtkaravAlaM nijakaNThanikRntanAya 195
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 jayantikA samuttasthau / "tadAnIM kathamayaM jIvasenaH 1 ka vAsya cakravartitvam ? kAyaM caMDAlabhAvaH ? ka sAribhIkarA ? kedaM citrapuram ? kathamihAgamanamasya paryavasitamaMtato nidhane / syAnnAmaitat / asUryapazyAyAstanmahiSyAH kathamiva sthitiriha / aho ! vismayAvahaH khalu sauMdaryamasyAH / satyamiyaM caNDikA caMDayeva / ramaNomimAM nijaprANAnapi jihAsatIM vilokayaMtyAH durgAyAH hRdayaM nijakarakaravAlanizitadhArAsodaramiva dRzyate / kimiha na ko'pi nivArayitumasti vA ?" iti parasparaM vyAharatAM, mAtassaprazrayamabhyarthayAmahe / mA tAvadodRze paruSatare karmaNi samudyatA bhUriti sAMjalibandhaM yAcamAnAnAM, hanta ! kSaNAdeva nazyati strIratnam / kiM kurmaH ? ko'pi nAsti rakSakaH ? ityAnaMdatAM ca tatratyAnAM janAnAM hAhAkArapUrite durgAgArAjire jayaMtikAyAstAvatsamudyatkhaGgo bAhustathaiva staMbhito'bhavat / tadA tu zaraccandracaMdrikAdhavalaM kSomaM vasAnA dIpratarahIrahArapariSkRtavakSojamaMDalA nijAjAnulambamAnaparimalabahulamallikAmAlA vAmapANidhRtatIrthodakapUrNasuvarNakalazA niratizayasauMdaryApahRtasakalajananayanA tejomayavigrahApi kaumudIva nayanAhlAdakarI gaurAMgI kAcidAvirAsIsundarI / tatratyeSu sAdaraM savismayaM sakautukaM tAmeva vIkSamANeSu jayaMtikA kA svamaMba ! kAdaMbinIva dharmAtapaparitaptasya AvirbhUtAsi / yadi durgaMva, gRhANa kRpayA kRpANamenam / mamApi maMdabhAgyAyAH nikRtya kaMdharAM dharAM galitabharAM kuru / kRpayAMgIkuru praannhtkaanimaanpi| nivartayAbhyarthanAmimA sAdaramiti sagadgadamabravIt / tadavakarNya sA sundarI samaMdasmitaM vatse ! nAhaM nighRNA / tvaM tvaviditapUrvodatA zokAtirekAdevaM vyAharasi / nirnimittamevaM mA kupyatu bhavatI mahyam / zRNu tAvadevaM bhavitavyatAyA nidAnaM pUrvavRttam / purA kilAzvakarNAbhidhastapodhanaH tasyAmeva guhAyAM tapazvarannAsIt / yasyAM yuvyossNgmssNvRttH| sa tu kadAcitpraNidhAnAnaMtara kaMdamUlaphalA
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 197 haraNAya guhAyA bahiH kvApi prayAtaH / tadavasare kazcana rAjA mRgayArthamAgataH kayApi yoSitA saMgataH / pratyAgatazca tapodhanaH jJAtvA ca jJAnena grAmyadharmAparizuddhAM guhAM kruddhazca re ! grAmINakalpAnalpAmika ! yadimAM madIyAM guhAM karmaNAnenAparizuddhAmatanoH tadidAnImeva caNDAlabhAvAbhibhUto mAryAvirahitaH naSTasarvasvoH bhaveti zaptvA cetaH paraM yazca heyamidamihAcariSyati so'pi bhUyAdevameveti zazApa / tattatraiva saMyuktayoryuvayorapi tathaivAsIt / mayA tvanujighRkSayA te kAritaH kAMtAravartinyA tApasyAnayA saha vAsaH / yojitazca caNDAlabhAvAbhibhUto jIvaseno'yamapi mtsevaayaamihaiv| kathamapyabhiSecitA cAsminneva citrapure bhavatI prApitA ca / mAlA tava maNibandhAccyAvitA ca / kathamapi tava tanayahastaM prApitA ca / ghAtitastavehAnItaH putraH / yatosyAyuSAM parimitiriyatyeva / itaHparaM diirghaayuvrdhte| kAritazcAtmavadho balabhena svenaiva yenAyaM caNDAlabhAvo'pi vinazyet / vatse ! tavAyaM valabhaH labdhapunarjanmA labdhapUrvarUpaH, putro'pi suptaH prabodhita iva ca samutthAsyataH / tadUrIkRtazokagaMdhA saMdhyanuguNaM yojaya tattatkaNThatalayostattanmastake ityAdideza / anupadameva sapramodaM jayaMtikayA saMyojitayostattacchirasostattaskaMThatale sA sundarI samabhyukSya nijakarakamalakalazodakaM, vatse ! kimanyadabhilaSasi ? nivedaya / ditsurasmi iti sAdaramakathayat / tadavakarNya karNAmRtaM durgAvacanaM sAnandaM saprazrayaM baddhAMjalipuTA jayaMtikA mAtaH ! prAgivAsyAstApasyAH puruSasaMpadamApAdaya / kiMca zokAtirekAyadyadaparAddhaM vacasA manasA karmaNA ca mayA, tadakhilamapi kSamasva / kiMca vatsAya vallabhAya ca dIrghamAyuH prayaccheti prArthayAmAsa / evamabhyarthitA sA tu durgA samaMdasmitaM tApasyAH kaNThe samarpya ca nijakarasthitAM campakamAlAM jayaMtikAprArthanayA labdhapuruSabhAvo'si / citrapure tAvadabhiSiktaH prajAraMjanaparo bhava / vatse ! jayaMtike! marSita eva zokAtirekavijaMbhito
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA vAgaparAdhaH / tvamapi dayitatanayAbhyAM samAsAdya nijapurI gurujanavarivasyAparA dharmaikaniratA patidevatA satI ciramanubhava rAjyasaMpada mityabhidhAyAMtaradhAt / 198 * tadanu jayaMtikA maMdetarAnaMda spaMdamAnanayanaMdIvarakaMdalitabASpamaraMdamaMdIkRtagamanA maMdAkSAvanamitavadanAraviMdA maMdamadhigatya dhavasavidhaM dakSiNapANipallavena parAmRzantI tattanuM maMdamadhurayA girA nAtha ! sanAthayotthA yAnAthamamuM janamityakathayat / tatkSaNameva priyAkara kisalaya saMparkAdiva saH jIvasenaH karakamalatalaparimRSTalocanayugalaH parAmRzantImAtmatanuM sutanuM samIkSya kSiprameva kSititalAdutthAya priyAvalokanajanitapramodAtizayaparavazamAnasaH svapne cAnubhUyamAne jhaDiti balAdutthApita ivAsa vAsvAdamadaghUrNita ivAmRtasrotobhirAplAvita iva haThAdbhIta ivorutaraparuSara va parikSubhita ivAmitarayaparibhramaNasamupajanitahRdayavaikalya iva dhvAMtAvanaddhadRSTiriva niratizayatejaHpuMjAbhibhUta iva cetikartavyatAmUDhaH samudgatapulakajAlakIlitamUrtiH pramodajanitayA kayApi vikRtyAnirvacanIya mukhavaivarNyaH zithilitavarNagaNaH kimapi kimapi bhASamANaH AnaMdAtizayavikalitajaGghAbalaH punarapi papAta kSititale / tAdRzAvasthamavalokya patiM samudvignA jayaMtikA manasyevamacintayat / vadaMti khalu kovidAH niraMtaraklezaparaMparAvizIrNahRdayasyAtarkitopanatorutarapramadahadAvagAhanamapi nidhananidAnamiti / tadidAnImaciMtitopana tamaddarzanasamupajanitA maMdAnaMdatuMdilahRdayo'yamevamanubhavati / tadadhunA punarapi prAgiva mAlAbalAnnarapatitAmupetya patimenamavalokayAmi iti vicitya ca puruSAkRtimevorarIcakAra / tadanu ziziropacAreNa sacetano jIvasenaH hA ! priye ! kkAsi gatA kAlametAvantam ? kathamivedAnIM taTidiva sannihitA / kAlamukhapatitaM mAmakArSIssajIvaM jovasenaM nirdayamityudatiSThat / utthAya cAnavalokya priyAM narapatidarzanAdbhItabhItaH parito dattadRSTiH tApasyA pratibodhitaM - -
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcamalaharI __199 nijadarzanajanitapramadabharapraphullavadanAraviMdaM sarabhasaM praNipatanAyApatantaM nirvarNya putraM sasaMbhramaM savismayaM samabhipatya pANibhyAmAdAya dRDhataraM pariSvajya manasItthamaciMtayat / hanta ! vidhivilasitam ! ka punarutthAnamuparatasya ? kvAhamasmi ? ka punaraMtakakarAlavaktrakuharakrUraradanakrakacAghAtapatitasya vatsasyojjIvanam ? hanta! kimayaM svapnaprapaJcaH ? taTitpaTalamiva mannayanapathAdhirUDhaM priyAmukhakamalaM kvApi lInam ? kimidamahaM navIkRta iveti vicitya ca vatsa ! kena punarujjIvito'si mayA pApinA nikRttazirAH ? pradarzaya taM dayAlum / mahAtmanastasya caraNanalinayugalamavataMsayAmi / hA! priye ! tvaM tAvadasminnavasare na sannihitAsi / kvAsi ? dehi me prativacanam / iti bahudhA vyalapat / / evaM vilapantaM tamavalokya jayaMtikA sAnutApaM duHkhadamyamAnakaNThApi sagambhIraM bAliza ! bhavadanuyAyinImabalAM vihAya mahAraNye tadvirahaduHkhamihAbhinayasi ? daMDanIyaH khalu visrabhadrohIti prakaTitaprabhudarpA jIvasenamapRcchat / pRSTassa kRtAMjalipuTassAdhvasavepamAnagAtro gAtralIna iva vinayanamrakAyassabAppagaddaM nyavedayat / deva ! naahmpraadhii| kAMtAre kaMdare priyayA saha zayAnasya mamAbhavatkApi tarumUlatale pratibodhaH / prabuddhena ca mayA tatratatrAnviSTApi sA naiva labdhA / kenApyapahRtAMzukatayA nagno'haM kAMtAre paryaTanvasanamanviSyanpriyAmAkrandan anAtha iva niravalambanaH nirAhAraH hAlikakalpaH analpavairUpyAbhibhUtaH mArgavazAdetacitrapuranikaTavarti pitRvanamavApam / tatra ca kSititalanipatitaM paTacaraM kaccaraM khaNDapaTamekamAdAya paridhAya ca jIvikAyai jigamiSuH purAbhyantaraM gopurapArzvavartinyasminneva durgAgArAjire kathamapi kati cidinAnyatyavAhayam / atha niyukto'smi prbhunnaasminkrmnni| zrutvA ca dhRtapuruSaveSA jayaMtikA hanta ! madarthamanena kIdRzI samanubhUtA dazeti sAnutApaM vicitya tApasImavalokya pravezaya prAsAdamubhAvapi tAvityabhidhAya niragacchat /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jayantikA tadanu lokabAMdhavatayeva savitari tatpunarutthAnaparyantaM sthitvA ca pazcimAcalazirasi maMdamastamupagatavati vicitracaritrAvalokanena vismayAzliSTamAnaseSu tatratyeSu samuparatAnpazUnAdAya nijAvAsaM prati gateSu troTipuTagRhItAvanitalanipatitapizitazakaleSu sAravaM samAzritanikaTaviTapiviTapapaTalakoTiSu dhvAMkSeSu acirakRtadIpapallavatayA jyotirmaye citrapure bAlikAjanagIyamAnagAnavizeSahRdayaMgameSvagArAbhyantareSu dvijavajaparipaThyamAnanArAyaNanAmasahasrastotravAcAliteSu devamaMdireSu vadhUjanakriyamANasaMdhyArakSAvidhisakteSu zizuSu virateSu cATuvacasA paMjarakIreSu maNimayayaSTizikharakRtAdareSu agAramayUreSu krItaparimalabahulaprasUnamAlAstabakakarapuTeSu viTapuruSapaTaleSu sAyaMtanamaGgalavAdyadhvAnagambhIre saudhadvAre saurabhamaritAgarudhUpadhUmalatAvitAnite dhanibhavanAjire sundarIjanaviracitabalikusumatArakiteSu pratimavanadehalodezeSu sA tu tApasI jayaMtikAbhyanujJayA tAbhyAM dApitAhArA kasmiMzcidvivikte niveze saMvezAya tau sAdaraM visarjayAmAsa / tadanu samAsAdya ca nijasadanaM dUra eva parigRhItatalpAmanArUDhanidrAM patisutalAbhakaMdalitapramodabharagaMtharamAnasAM prathamaM kathaM kadA ka vAvalokanIyo'yamAryaputraH putrazca iti pRcchantIM jayaMtikAmabravIt / nanu kalyANi ! diSTayA vardhase / bhavatyA tAvadetAvantaM kAlaM kleshprNpraanubhuutaa| idAnI shubhodrkphlegrhitaamvaap| bhavatyAssahavAsamahimnA durgAprasAdAcApagatastrIbhAvaH saMvRtto'smi purussH| mahyamevaM rocte| tAvubhAvapi uSasyeva utthApya kArayitvA ca maGgalasnAnavidhiM mahAdhanaivibhUSaNaizvAlaMkArayatu bhavatI / tvamapi mAlAbalAtparihRtapuruSAkRtiH nirvatitamaMgalasnAnavidhiH strIsamucitena maMgalaveSeNa subhagadarzanA simAsanopavezitaM bhadramukhaM saputramAryaputraM cAvalokaya / ahamapi nirvartitasnAnavidhiH narapatisamucitAlaGkArAlaMkRtaH tatra sabhAyAM drakSyAmi yuSmAniti / jayaMtikA tu "evaM kalpanIyA sabhA / evaM draSTavyastAvatprathamamevamArya
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI putraH / prathamamevaM saMbhASaNIyaH / evamAzliSya putrassAMtvanIyaH / prathamamevaM sabhAstArANAM pratyayassamutpAdanIyaH" / ityeva prakAreNa tApasyA samaM saMmaMtrya yAmadvayamatyavAhayat / tadanu carame yAme vatsa ! prabhurayaM kimarthaM prAsAdAbhyantaraM ninAyAvAmubhAvapi ? kimarthaM miSTAnnadAnena samatoSayat ? kimarthaM zazodaralomamRdulazayanIye zAyitavAn ? prabhostAvadatyAdaro'yamupajanayati bhItim / rAjAzayaM jJAtuM ko vA zaknoti ? vatsa ! ahaM tAvadavaimi ghoratare kAMtAre svAzritadayitA parityAgarUpAparAdhakRte daMDyo'yamiti daMDanArthaM syAdidamiti parasparaM bhASamANAvanArUDhanidrau tAvubhAvapi tApasI - mukhAdutthApya kArayitvA ca maGgalasnAnavidhiM vividhairbhUSaNairbhUSitau cAkArayat / svayamapi vihAya puruSAkRtiM mAlAbalAnnirvatitamaMgalasnAnavidhiH samujjvalazarIrA bhUSaNAlaMkRtA ca tApasItvAtyayasaMtuSTamAnasaM puruSabhAvalAbhamAsuraM kRtamaGgalasnAnaM pariSkArapariSkRtaM sukezaM trapAbharAkuMcitottamAMgA sthitA cAnatidUre jagAda / nanu bhadramukha ! vicitra pariSkAradarzanIyAM parikalpya sabhAM tatra ca pAMDaratara tiraskariNyantarhite muktAtapatrAbhirAme siMhAsane tAvubhAvapyupavezya nivedaya tAvanmahyaM iti prAha / etAvatA kAlena prAptodayayoretayossamAgamAvalokana kutUhaleneva lokabAMdhavaH prakAzitarAgazcodayagirizikhara mAruroha / tadanu sudharmAyAmiva kalpitAyAM sabhAyAM sukezAdezena bahistiraskaraNItaH samucitapIThamadhigateSu vibudheSu sabhAsamucitaveSeSu karagRhItacAmIkaradaMDeSu nizcalaMsthiteSu parijaneSu tapanIyapIThamalaMkurvatsu saciveSu yavanikAbhyaMtare ca maNimayasiMhAsanajuSi saputrake jIvasene sa sukezo viditodatAyai maGgalAlaMkArAlaMkRtAyai maMdamAyAMtyai jayaMtikAyai prasAritabAhuyugalaH saprazrayaM pradarzayanmArgaM tAM sabhAM prAvizat / pravizati ca tasminsvAMtarnihitaM jIvasenaM tasyai jayaMtikAyai tvarAbharAtpradarzayitukAmeva yavanikA dvidhA vibhaktA sudUramapasasarpa / J-26 201
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 jayantikA jayaMtikA tu pratyuptahorakiroTapariSkRtottamAMgamavataMsitabhAsuratArAnikaramiva merumUlavAlArUDhayA latayeva mRgamadatilakarekhayAlaMkRtavizAlalalATaphalakamaMsatale vilasaMsyai rAjalakSmyai vinihitadopakorakAmyAmiva mANikyamaNikuNDalAbhyAM parimaMDitagaMDamaMDalaM pRthulamuktAphalamAlAveSTitakaMbukaMdharaM marAlarAjivirAjitamiva padmAkaraM bhujalaMbitapItAMbaraM sapakSamiva kanakagiriM vorokalpitakamalAbhyAmiva pratyuptapadmarAgAbhyAmaMgadAbhyAM parimaMDitodaMDabhujadaNDaM horamayamekhalAlaMkRtAvalagnaM vAsukisamAveSTitamadhyamiva maMdaraM kAlametAvantaM vallabhaviraheNAtikRze prakaTitAnurAge labdharAjyatayA padapaMkajavarivasyAmAcarati bhUmaMDala iva cakrAkAre nAtyAyate mANikyamayaviSTare vinihitacaraNasarasijaM kamanIyatapanIyabhUSaNabhUSitakaMdhareNa hATakapIThamalaMkurvatA putreNa ratnasAnusAnUpaviSTena pizaMgakesarAMkurabhAsurakaMdhareNa kesari-kizoreNeva pariSkRtadakSiNapArzva nAkalokamiva sumanobhirAmaM surapatimiva sudharmAsaktaM candramiva darzanoyarUpaM divAkaramiva nijatejodhInalokaM saundaryamayamivAnaMdamayamiva nayanAnAmutsavamayamiva taM jovasenamapazyat / dRSTvA ca niratizayAnaMdaparavazatayetikartavyatAmUDhA ka gatAsmi? kimu niSaNNAsmi ? AhosvitkenApi avalambitAsmi ? kimu svapimi ? kimathavA prabuddhAsmi ? kAhamAgatA ? kena vA samAnItA ? kimAlapAmi ? kimathavA mUkAsmi ? kimu kApi plAvitAsmi ? kimathavA svapno'yam ? iti bahudhA cintayantI harSaparavazatayA samAzritastaMbhA staMbhAgasamutkoNadaMtamayasAlamaMjikeva niSpaMdagAtrI tsthau| tadA vismayAzliSTamAnasAssAmAjikA anirvacanIyamAnaMdamanubabhUvuH / atha sa sukezassavinayaM sAMjalibandhaM samupasRtya jIvasenAya vyajijJapat / deva ! devo vijJApayati devpaadmuule| vismRtya ca kRtamakhilamapyaparAdhaM saMtApitagAtromanavaratamapyazrukaluSitanetrAM duHkhaikapAtraM vallabhalAbhapratyAzAsUtrAvalaMbitaprANamAtrAM niraMtarAMtaraMga
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 203 kRtapatimantrAM mAmimAmabalAmurarokRtya kRpayA kRtArthAM karotvAryaputra iti| etadavakarNya devaH prmaannmiti| nizamya ca sukezavacanaM nizAmya ca trapAbharavinamitavadanAraviMdAmAyatanayanakuvalayaprakaTitadInabhAvAM maNimayamekhaloparitiryakkRtavAmakUrparA komalakapolatalavinihitadakSiNapANikamalAM stokamivonnamitadakSiNacaraNAMguSThanakhavilikhyamAnamaNikuTTimAM nAtidUre sthitAM jayaMtikAM jovaseno mnsotthmciNtyt| hanta ! anayA tAvatko vAparAdhaH kRtaH 1 kRtaH khalu mahAraNye ninimittamenAmutsRSTavatA mayaiva / tathApyAropayatyAtmanyavAparAdham / kathaM vAtrAgamanamasyAH 1 kathamatra sthitirasyAH ? sarvametadajAnato jhaDityetadaMgokaraNaM tAvanmamAnucitamiva pratibhAti ! kiMca prajA apyanyadhA bhaavyNti| hanta ! kaSTam ! bhavatu tAvadevamAcarAmi ; iti suciraM viciMtya noraveSu sabhyeSu sagambhIradhvAno vyaajhaar| bhadramukha ! nanu zrutaM bhvduktmkhilmpi| na hi kadApi kathamapi yoSitAM svAtantryam / iyaM tu taruNo rUpavato pativihInA paravazA ca bhRtodarA kAlamiyantamatyavAhayat / jagadidaM tAvatkAmaparatantram / kAmastAvadUrdhvaretasAmapi vikArayati mAnasam / kaMdamUlaphalAhAriNo'pi bhogyatAmanISayA smarajaTilajAlajaThare pariluThanti sm| kAmastAvajhaMjhAvAta iva manujAnAM vivekadopakalikAyAH andhakAra iva pidadhAti jJAnacakSuH / AvApa iva tRSNAlatAyAH tiraskArayati bndhujnvcnmpi| nirmUlayati pitRgaurvmpi| utpATayati vinayamapi / dUrokaroti ljjaampi| nizzreNirutpathagamanasya / evaM sthite kimu vaktavyaM yossitsu| tadadyApi kvApyevameva kenApi rakSyamANA svairaM vihrtu| bhavatu ca kuNThitamadupakaNThAgamanotkaNThA / nAstyavakAzalezo'pi bhaassnnsyaapi| tatprayAtu nAma satvaramitaH kApi / ityabhidhAya prakAzitAmarSastUSNImAsot / nizamya cAzaninizitAni jovasenavacAMsi sAdhvasavepamAnatanulatA
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jayAntakA jayaMtikA hanta ! kimidametadapi zrotavyaM saMvRttam ? kimetadarthaM vA iyantaM kAlamanubhUto'yamanirvacanoyazzramaH 1 sa tu phalegrahitAmavApyApyanarthaparyavasAyI babhUva kila ! na hi bhavatyasya matcasi vibhaH / kathaM vA pratyetyayaM mccritrshuddhim| dhigenAM mAm / na hi duritamaMtarA khojaniH / duHkhaikabhAjanasya me kimanena prANadhAraNena ? dhiksaundaryam / dhikcApalyam / dhigavicAraramaNoyatAm / vivikSaprakAritvam / dhikpAravazyam / ghignaucitykaaritvm| yadetairodRzomavasthAmApannAsmi / iti vicintayanto zokAtirekeNa loneva vilInevAMdheva badhireva mUkevAkSNA kANeva galitamAnaseva mastakanipAtitagaganeva bhuvA giliteva itikartavyatAmUDhA staMbhobhUtA tasthau / tadA sa sukezo bhItabhIto baddhAMjalipuTassavinayaM sadhairyaM sagAmbhIrya deva ! alamamarSeNa / alamavicAritoktyA / alaM prabhutvaprAgalbhyena / alaM svecchAnukUlavyAhAreNa / alamagRhItamAnasatvena / alamanAyattavarNoMgiraNena / almaviditaparokSavyApAravyAhAreNa / yathArthavAdI parityaktAnRtagaMdhaH nivedayAmi | sAvadhAnaM zRNotu devaH / samavadhArya madvacaH mamApi tarSaM kRpAvarSeNa pUrayitumarhati / na kadApyasyAM patidevatAyAM doSagandho'pi / yadyapi kAmatantraniSNAtena devena samyagabhihitaH lokasAmAnyavyApAraH / na tu vishessH| nAhamiyantaM kAlaM puruSaH / mama tu caNDikAnugrahasamanaMtarameva puruSabhAva upanataH / madudantamidAnIM yathAvRttaM devAya zrAvayAmi / iti nijamRgayAyAtrAmArabhya tAvadetatsabhApravezaparyantaM nikhilamapi nijodantaM nyavedayat / tadanu jayaMtikAyAM sabASpagadaM kiM bahunA ? yadi visaMbhAya vistarazaH kathayeyam / tadA vAvadUkA bhaveyam / yadi ca mUkA sAlabhaJjiva tiSTheyaM tadA puMzcalItvaprathAM vaheyam / tadadya tAvannAhaM prabhavAmi AtmavRttazuddhipratyayotpAdanAya / atra sAkSI karmasAkSyeveti vyAharatyAM tatkSaNamevAzarIriNI vANIyamAvirAsIt
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI bho ! mA bhUdasyAmanyadhA te tu bhAvaH vahnijvAleveyamapyArya ! zuddhA / tasmAdenAM prItipUrvaM gRhotvA yukto bhUyAzchAyayevAMzumAlI // etadavakarNya vismayAzliSTamAnaseSu sAmAjikeSu jovaseno'yamabravIt / bhoH ! sabhyAH ! viditaM nanu ciraMtanamasyAzcaritam / prasiddhazca ananyasAdhAraNo mayi dRDhataro'nurAgaH / madvacazzravaNasamanaMtaramevAvirbhUtaM duHkhabharakandalitaM dalitahRdayasamutplutaM mukhvaivrnnymevaavrnnyditrjndurlbhmsyaassaushiilym| mayA tyaktayApyanirvacanIyaM kaSTamanubhUtama / jJAtapUrvamevedam / tathApi bhavatAM visaMbhAya mayA tAvadevamAcaritam / duSTaM hi jagat / pAvakazuddhAmapi jAnakIM jagadanyadhA mene / tadidAnomaMgokaromyenAM patidevatAM ityabhidhAya siMhAsanAdavaruhya samaMdasmitaM priyAkarakisalayamavalaMbya punarapi tadeva siMhAsanamalaMcakAra / 205 tatkSaNameva kAhalamardalapaTahapaNavAdivividhAnavadyavAdyadhvAnairekadaiva pramodabharakandalitasabhAstAratAratAladhvanibhissAdhuvAdaizcApUritamabhUtsabhAMkaNam / tadanu viditodanto vIraketuH vRddhabhAvakampamAnavigraho'pi sAdhvasabhara - dviguNitakampaH samupasRtya jovasenaM sAMjalibandhaM kSantumarhati devaH kimapyajAnatA mayA tAvadiyantaM kAlaM yatkRtamAgastadakhilamapi / iti narapaticaraNakisalaye sitakusumastabakamiva palitaM mastakaM ciramakarot / tadAyaM jIvasenaH kRtAMjalipuTaM darzitaprahvabhAvaM taM vIraketumabravIt / nanvalamanayA shNkyaa| rakSitA vayamiha bhavataiva / strIbhAvasaMtaptahRdayo'pi te putraH sukezo'yaM daivadurvipAkAccyutasaMpadAmasmAkamatAnIdupakAraM vAcAmagocaram / bhavato bhavana evAsmAbhirupalabdhA nirvRttiH / labdhA ca dayitA / samanubhUtazcAtmajamukhapuNDarokadarzanajanito niratizayAnandaH / tadadhunA puruSabhAvapramuditaM bhavattanayaM nirvartitapaTTAbhiSekaM sukezaM rAjAnaM kartu - mabhilaSAmoti / tadanu jIvasenasihAsanAdavaruhya taM sukezamAropya tadevAsanaM
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 jayantikA prasannena sugaMdhinodakena bhUdevairabhyaSecayat / abhiSiktazca sukezaH samupAttasabhyajanasatkAraH sazarIraH prjaanaamaanNdgrNthirivaaraajt|| etAvatA kAlena savitApi sanAthasya citrapurasya didRkSayeva gaganamadhyamadhigatavAn / aMbaramadhyamadhigatavati savitari caNDAtapatapyamAne citrapure nivartitamAdhyadinaniyameSu bhUsureSu pratigRhaM bhikSATanatatpareSu varNiSu viralatarajanasaJcAreSu nagaramArgeSu nidrAparavazapArAvatavAtadhUsariteSu bhavanaviTaMkeSu AtapAsahiSNutayA parisphuradudarapAlakaNThataleSu daravivRtavadanakuharalaMbamAnAruNajihvApallavAgrapatanjalabiMduSu bhavanapaTalapracchAyatale zayAneSu zunakeSu mAdhyaMdinazatanIdhvAnassamudacarat / tadanvavaruhyAsanAtsa sukezo visRjya ca sarvAnapi sabhAstArAnAsAdya ca devatAgAraM nirvartitadevatAsaparyaH sasutena jovasenena smmbhukt| ___atha nAsAtalanibaddhana patramanataraMgamanohareNa dvidhA laMbitena ghanasArarociSA cInAMzukena dhavalitapratIhAraM vividhamaNimayavaMdanamAlena vizadatarolocena pariSkRtordhvadezaM vinihitazazodaralomamRdulairupadhAnairalaMkRta ||tyunntstpniiymyairaasnaiH kramazo nikSiptarupetaM sarvatra pratyuptasphaTikazilAphalakatayA aparamiva zvetadvopaM bhavanaM jIvasenadvitoyo nijakarAvalaMbitatatputrapANipallavassukezastAMbUladitsayA prAvizat / pravizya ca taM jovasenamupavezya cAsane svayamapi parigRhotAsano nijotsaGgadezopavezitatatputraH parigRhotatAMbUlaM jovasenaM kathaM vanavAsaH ? kathamAgamanamiha ? kathaM vA cnnddaalbhaavH| kimartha dayitAparityAgaH ? kuto vAnirvacanIyaklezaparaMparAnubhavaH ? ityapRcchat / pRSTazca jIvasenaH evaM vanavAsaH / evamihAgamanam / viditamevAtaHparaM iti vyAharankaMcitkAlaM notvA sukezamabravIt / nanu jigamiSA balavatI tvarayati mAm / iyantaM kAlaM pratikUladaivatayA caikatra pratibaddho'bhavam / varUpyamanvabhavam / akAryamakaravam / hanta ! idAnIM daivAnukUlyaM kalyamupanatam / taditaH paraM na kAryaH kAla
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 paJcamalaharI vilambaH / prathamaM tAvatprAthamikI madekajovitAmaMbAM varamAlinomavalokya nivedya ca vRttaM madudantaM samAzvAsya ca, tadanu tataH prasthitaH jananI ratnacUDAM pitaraM vajrabAhuM ca drssttkaamo'smi| kiMca vaJcitapitRkA jayaMtikApi tvarayati nijapitRdidRkSayA gamanAya mAm / tadAdizya bhaTAnmadvacanAdAgamiSyati zva eva bhavatputra iti preSaya prathamaM vaijayantosamalaMkRtAM vaijyntiimiti| evamuktastu sa sukezassavinayaM deva ! kAlametAvantaM bhavatehAnubhUtA duHkhprNpraa| na hi sukhgndhlesho'pi| tadiha katicidiva dinAni susukhaM vasatA devenAsmAkaM manasi saahitymaapaadnoymitybhyrthyaamaas| nizamya sukezAbhyarthanAM jovaseno'yamavocat / nAyamavasaro bhavadabhyarthanAnirvahaNAya / asmanjananI varamAlinI mRgayAnuyAtaM mAM parijanamukhAdavakarNya tadanu pracalitamativismayAvahaM macaritaM, kathaMkathamapi madidRkSayA bhaveddhRtaprANA / ahamapi kadA vA drakSyAmi tAmaMbAmiti tvraavishisstto'smi| ato na sukhAyate sthitiratra me| kiJca dAruNanizAcaranizAraNAya kAMtAraM prati prasthitasya tAvadekAkino mama kApi vArtA naiva yAtA vajrabAhuzravaNasaraNim / tatprabalamanuciMtya yAtudhAnaM vidhAya ca manasi tena mAM niSUditaM, duHkhitena vajrabAhunA kiM vA vyavasitamiti na jaane| putravatsalA sA tu ratnacUDA madvirahajaritahRdayA prANiti vA na vA ? tadanavaratamapi me dhAvati manastatraiva / ato na sukhAyate sthitiratrAsya me| tatpreSaya tvaritataraM madAgamananivedanAya bhaTAnvaramAlinIsakAzamiti / evamanujJAtazca sa sukezo nirarthakAbhyarthanaH prAhiNotvaritagAmibhiH vAjibhiH paTutarAnbhaTAnaribhokarAm / ravirapi bhaTapradhAvitAnAM turagANAM vijigoSayeva spardhAbharapradhAvitanijavAhaH parizrAMtazca gamanakhedAdiva aruNataro vizrAMtisukhalipsayevopasaMhRtarazminikaraH siSeve caramagirisAnudezam /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 jayantikA tadanu nirvartitasaMdhyAvidhirjIvasenaH krameNAstaMgate trayItanau kRtadevatAsaparyaH sukezasahitaH putreNa samamAhAramakarot / atha nirvartitAhArayA samAgatayArAjahaMsapakSavalasimAstorNamRdulatarapracchadapaTena kSorArNavaphenapuMjakalpena spRhaNIyakaladhautasamutkorNamarAlapaMktiparyaMtaparyakapariSkRtamadhyadeza saMvezaniveza prAvizat / tadanu sukeze nijazayanAgAramupetya jovasenatanayajuSTaM zayanoyamadhizayAne jovaseno'yamanArUDhanidra eva priyayA paripRSTaH nikhilamapi pracalitaM nijavRttamevaM vanavAsaH; evaM zmazAnavATaparyaTana ; evaM kuNapakarpaTAdAnaM ; evaM durgAgAradvAraprAptiH ; evaM piTAzanena kAlayApana ; evaM prANigaNanizAraNakarmasaMyojana ; evaM bhavadAjJatabheTaiH niSUdanAya putraprApaNaM, evaM vatsena nijodaMtakathanaM ; evaM matpralapanaM ; iti vyAharanneva kSapayati sma kSapAm / atha nijatejobhibhUtakauzikpracAraH mandamandaM nAkatalakRtapAdaH jAgradvijavajakalakalarasitamukharitadigantarAlaH nijodayamlApitasaptarSimaMDalaH gabhastimAlo balirivArAjata / tatazca vaMdivRndapratiSodhitaH samutthAya jovaseno jAyayA saha nirvartitasnAnavidhiH kRtasaMdhyopAsanaH pravartitahavanakarmA nirvartitadevatAsaparyaH abhyarcitabhUdevastomaH stokamiva parigRhotAbhyavahAraH gamanAya sjjo'bhvt|| __ anupadameva sukezAdezAtsannaddhe saiMdhavasainye samadhirUDhayA nijotsaMgatalopavezitatanayayA jayaMtikayA samalaMkRtaM syadanamadhiruhya jovasenaH savinayaM rathopakaNThasthitaM voraketuM samAzvAsya vege ca gandhavahasacchAtraM vaNe ca tamistramitraM samunnataM turaMgamavaramadhiruhya valgatkazyatayA valgitapRSThadezaM taM sukezaM puraskRtya pratasthe / prasthite ca rAjani mArutapreritavAhinIvIcimAleva cacAla vaahvaahino| tato jovaseno rathenAraNyasaraNyA gacchaMsturagakhurapuTaghaTTanadhUlipaTalapracchAditadigantarAlaH kAMtAramazvagandhaiH pUrayannatikrAMtAnekagirisravantogahanapakkaNajanapadaH gaganamaNDalamadhyaM maNDayati caNDamayUkhamaNDale zramajalasnapitamavalokya hayaSaNDaM kriyatAmapa
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 209 gataparyANaM saiMdhavabRndamiti samAdizya svayamapi jAyayA samamAtmajena ca tamAlatarumUlapracchAyaM siSeve / tadAnIM vaijayaMtyAH pratinivRttAste bhaTAH madhyamArga vilokya zotalazilAtale niSaNNaM ekAkinamupasRtya sukezaM vyajijJapan / deva ! tanayavirahaduHkhaparityaktavaijayanto jaratI sA varamAlinI nagaropAMtavartinyupavane viracitAyAmanativizAlAyAM zAlAyAM tApasIva nivasati / tasyai niveditamasmAbhirdevAgamanamiti / zrutvA ca bhaToditaM sa sukezassavinayamupasRtya jovasenaM deva ! vizrAmitAssalilaghAsapradAnena turNgmaaH| pUrvedyuH preSitA bhaTA api devImavalokya pratyAgatAH devapAdamUlam / etadavakarNya devaH pramANam / ityuktvA virraam| tadavakAnupadameva jovasenasteSu bhaTegvekatamamAhUyApikuzalinI me jananI varamAlino ? kathaM vartate ? kIdRzI tasyAzzarIrasthitiH ? kena vyApAreNa sA kSapayati kAlam ? kimabhihitaM tayetyapRcchat / pRSTazca sa bhaTaH prahvabhAvena deva ! sA tu vRddhabhAvasaMkucitagAtrI piMDIkRteva tanayavirahazokadUrIkRtavaijayantI nagaropAMtopavane kuToramadhivasati / devAgamanazravaNamAtreNaiva niratizayaharSabharamliSTaprAyeNa skhalatA vacasA tAta ! kathaM mama vatsaH! kimu samAgacchati ? api nAma satyam ? ka vartate ? tAta! kastvam ? api kuzalo vatsaH ? kadAgamiSyati ? api satyaM bravoSi ? api nAma sa tu jIvati vA ? kimahaM punarapi drakSyAmi taM putram ? ityapRcchat / evaM sAdaraM pRSTAzca bhujiSyAdApitamadhurataraphalavizeSanirvartitazarIrasthitayo visRSTAzca tayA tvaritaM devapAdamUlamAgatA iti vyajijJapan / atha tvaritataraM rathena vrajannAsAyaM nAtidUre ca vividhAnokahanivahamadhyagataM mecakakAcaphalakaghaTitakavATairaMtastaraladopaprasRmarakiraNAMkuratayA taralatarasaudAmanoruciruciraM jaladharamiva viDambayadbhiH paJcaSairvAtAyanairmanoharaM iSTakacitAruNavarNabhittyupahasitAzokakusumastabakasaubhAgyaM dArumayakavATayugalatayA pihitaikakavATenAnatyAyatena dAsmayena parilisadADimIkusumavarNaJ-27
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA raMjitena paTTikAtrayaprakaTitadADharyena dvAreNAbhirAmaM nIlazilAphalakakalpitasopAnatrayapariSkRtadehalIpurodezaM sadyaH prajvalitadIpapallavAruNIkRtAbhyantaraM sudhAdhavalitabhittiparigatamanatyunnataM kuTIramadrAkSIt / dRSTvA ca manasyevamaciMtayat / aho ! sannivezo'yaM hRdayaMgamaH paravazIkaroti mAnasam / zAMterAvAsasthAnaM idam / maunasyAkaro'yam / gabhIratAyAH kulabhavanamidam / niraMtara nibiDAno kahanivahopagUhyamAnatayA tamasA pAtAlamiva viDambayati dezo'yam / jhillikAravakaitavenAMdhakAra kuharapatita iva digbhrAnto rautIva / vanamazakasaMghaprasRmarAnuraNanApadezena pizunayatIva kimapi karNe / maMdAnilacAlyamAnakusumitalatAkaitavena saMjJayAhvayatIvAbhyaMtaramiti / evaM viciMtayanneva jIvasenaH varamAlinIbhavanamidameveti viditvA bhaTamukhena sukezasanAthamakhilamapi balamanatidUre visRjya gatvA - cAdvAraM syaMdanenaiva tatra ca putrapANimavalaMbya saha jayaMtikayA rathAdavaruhya prAvizadbhavanAbhyantaram / pravizya ca galitaparibhramaNazaktitayA tapasaivAnItairbhAgIrathI pravAhairiva kuTilataraiH palitakezapAzairabhirAmottamAMgAM sukhopamogalipipaMktimakhilAmapi parimArthakAmena vAmena vidhinA kRtarekhAbhiriva valipaMktibhiH vilulitAlikatalAM laMbamAnapalitaprasRmarabhrUlatAM samunnatAsthihanutayA kuharagatena galitapakSmapAlinA karburakaluSitaprAMtamaMDalakanInikena nayanayugalena vikRtadarzanAM parihRtatATaMkatayA vizAlaraMbhrAbhyAM laMbamAnAbhyAM zravaNajAhAbhyAM darzanIyAM prasRmaravalitaraMgAkulatAlugata nirmAMsapArzvatayA vainateyatroTimanukurvatyA nAsikayA samupetAM galitAkhilaradanarAjitayA pihitAdharoSThapuTena valivilulitena niraMtaramapi caJcalatayA pade pade nAsAzikharaM spRzatA cubukena manoharAM valitilakakalitayA samunnatasirAjAlikayA stokamiva lambamAnayA tvacA pinaddhagalAM kIkasasthapuTitakRkATikAM samunnatanatakazerukAM hRdayazokAnalazuSkAbhyAmiva lamba - mAnAbhyAM stanabhastrikAbhyAmupetAM kIkasa bahulAbhyAM samudratadhamanijAlajaTi 210
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 211 lAbhyAM kaMpamAnAbhyAM pANibhyAM sAyaMtanajaDapavanapIDAsahiSNutayA parisphuratsphuliMgAMgArapUritAM hasantI parAmRzantI gaMDatalakRtajAnu kSititalanihitacaraNayugalaM ca samupaviSTatayA nirmAsatayA ca samyagupalakSyamANanalakAMDAM paridhRtazvetacInAMzukAM kASAyarAMkavAvaguMThitagAtrImasakRdArabdhajabhAM vRddhabhAvagalitadehabalatayA muhurmuhunisarganissaraddhaMkAragarbhakaphakaluSitagalanAlAM pArvanikSiptAnatidIrghaveNudaNDAM samIpe ca niSaNNAyai churikayA kaMdamUlaphalAni lAvalAvaM vetralatAbhAjane nikSipatyai paridhRtacASapakSasadRkSavasanAyai varSe vayasi ca zyAmAyai kasyai cidbhujiSyAya kimapi purAvRttaM kathayantI jaratI varamAlinImapazyat / / ____ dRSTvA ca manasotthamaciMtayat / kimiyaM mama jananI sA varamAlinI ? smaryamANamapi prAktanamasyA rUpaM naivAdhirohati me smRtipatham / hanta ! pariNAmazIlAyAH prakRtermAhAtmyaM ; yA ca tAdRzasyApyasyA rUpasya dazAmIdRzImudapAdayat / aho ! jarAyA vaibhavaM yayA piMDIkRteyaM / saundaryaparipaMthinI khalu jarA / tathAhi-rAkSasIva kSapitapizitatatiH tanotyasthipaJjarAvazeSaM shriirN| tamisrava timireNa tirodadhAti nayanayugalam / udyadiMdukAMtiriva dhavalayati zironailyam / kalikAlazrIriva pAtayati dvijAlim / azaniriva badhirayati zravaNavivaram / prabhuteva daNDAvalambena samutpAdayati sthitim / bhItiriva kaMpayati gAtram / sureva vacasassamupajanayati skhAlityam / mUrchava srAvayati sakkabhAge sRNikAm / unmatteva tirodadhAti smRtipatham / gaNikava vazIkarotIMdriyANi / hanta ! jarA nipItatayeva zuSkalAvaNyAmRtapUrau paridRzyete kapolagauM / uccatalavilasanmukhakamalasaundaryadraviNApaharaNAya jarayA vistRtAbhI rajjumayIbhiH nizzreNibhirikha pRthulasirAparaMparAbhiH sthapuTiteyaM tanuH / vRddhabhAvazithilitasaMdhibandhAnAmagAnAmaniSpatanAyava jarAsaMghaTTitAyomayazaMkubhiriva tilakabiMdubhirAcitamidaM vapuH / galitalAvaNyAmRtapravAhatayeva valivilulitamRdulataratvagiyaM vila
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA satyaciragatasalilapUrA taraMgitamRdulataravizadasikatA nimnageva / apinAmeyamavagacchati mAmAtmatanayaM ? kathamasyAssamutpAdayAmi mayi tanayatva - pratyayam ? kena vAbhijJAnena nirUpayAmi mAM cAruvaktram ? apinAmodeti mayi vAtsalyamasyAH ? bhavatu tAvatkathamapyutpAdayAmi tanayatvapratyayaM prayaleneti vicitya savinayamupasamarpa / 212 upasRtya ca mAtazcAruvaktraH praNamatIti prAthamikamAtmano nAmadheyameva vyAharansahadharmiNyA saha praNamya savinayaM tasthau / sA tu varamAlinI bhrukuTita talavalabhIkRtavepamAnadakSiNapANissamunnamitasirA bahulazirodhiH kora kitasalilakaluSitalocanA DolAyamAnacubukatalA galitAkhilaradanatayA samudgalalAlAjalamasakRdbhilantI kaMpamAnAdharoSThapuTA vilokya jIvasenaM durbalatayA muhurmuhuhu~kAragarbha tAta ! kastvam ? upakaNThamAyAhi / timiratirohitanayanatayA na samyaggocarIbhavasi / samupaviza samIpe / pazyAmi tAvadbhavantam / iti mliSTaprAyamabravIt / tatazca jIvasenassamupavezyAtmajamaMkatale jananIsakAza evopAvizat / varamAlinI tasya prabhAmiva pArzva eva sthitAM dakSiNakarakamalatalazAyita kapolaphalakAM nijodaradezatiryakkRta vAmaprakoSThAM jayaMtikAM suciraM nirvarNya tAta ! keyaM mUrtimatI rAjyalakSmIriva vilasati bhavataH pArzve lalanAmaNiH ? ko'yaM bAlakaH ? kesarikizora iva bhUbhRtsAnudezaM tavotsaMgamalaMkaroti ? na zRNoti bAdhiryeNa zravaNayugalaM daramapi / taduccairucyatAmetadakhilamapItyabravIt / tadA narapatirakhilamapi mRgayAgamanamArabhya nijodaMtamuccairvyajijJapat / zrutvA cAdbhutataramudantaM varamAlinI harSaprakarSadviguNitAzrusalilA kIkasabahulena dakSiNapANinA parAmRzantI jIvasenottamAMgaM tAta ! diSTyA mannayanapathamAgato'si / vicitrA khalu daivI gatiH / kva nAgakanyA ? ka ca zApopahatassa sugaMdhanaH ? kathamiva ca tayossaMgamanam ? kathaM vA tasyAH nijApatyaparityAge samutpannA matiH ? AyasaM khalu tasyA hRdayam !
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI kathaM vA kAMtAre jananIparityaktasya rodanaikatAnasya zizoH durgatavipraprAptirityAdi pracalitaM duHkhabahulamapadAnameva vyAharaMtI kiM bravImi ? yanme suciraM praNaSTasya bhavato vadanAraviMdadarzanamupanatam / tatrApi snuSAyAH pautrasya ca samAyoga iti, tattu vAcAmagocaraM vismayamupajanayatIti muhurmuhuH pautraM zirasyAghrAya nijotsaMgamAropya ca parAmRzantI samIpamAhUya ca snuSAM nijapArzva evopavezya saMlapantI parAM kASThAmAnaMdasyAnubabhUva / tadanu varamAlinImanukurvatIvAmodabharamaMdharevAtisamIre ghUkamithunakelikalaharavamukharite kAMtArAMtare tarugirikuhareSu timirasArUpyamadhigateSu kAMtAre'pi varamAlinIzarIra iva saMkucite timiranikarairiva mazakaniva hairapi samAkrAMte vanaprAMte paryaTanaparakhadyotatrAtena nakSatra iva zAdvalatale samuccarati ca ghaNTAdazakazaMsini tAratAre zaMkharave adUravartinyAM vaijayantyAM nIravAyAM kaMdamUlaphalaiH nirvartitazarIrasthitiH svayameka eva dArumayaM paryaMkamadhizizya / varamAlinyapi zAyayitvA nijadakSiNapArzve jayaMtikAM vAmapArzve ca pautra saMkucitakroDatalapravezitakIkasaprAyajAnuyugalA dhavalakaMbalAvaguNThitakRzatarazarIrA mRdulatare zayanIye zayAnA parAmRzantI pANinA pArzvazAyitaM pautra hanta ! vatsa ! jananInidezena pitrA sAkSAnnikRttakaMdharo'pi diSTayA samadhigataprANo'si / tAta ! kathaM soDhA tadA hiMsA bhavatA ? aMba ! vatse ! bhavatyApi kathaM klezaparaMparAnubhUtA ? bhavaddhairyamanucitya vismayA - liSTahRdayAsmi / aho ! te dhIratA / hanta ! udyogazIlatA / bata ! nirbhayatA / hanta ! kaSTasahiSNutA / bata! patiparAyaNateti vyAjahAra / aMba ! satyamabhihitaM bhavatyA / vismayA vahaiva daivaceSTA / zRNotu bhavatI nikhilmpi| nizzeSaM nivedayAmi / evaM vanavAsaH / evamAryaputraviyogaH / evamAmadhyAhnaM kaThore kAMtAre paribhramaNam / evaM tApasIsaMyogaH / evaM putrajananam / evaM putraviyogaH / evaM rAjyaprAptiH / evaM patiputrayoranveSaNam / evaM praNaSTAyA mANikyamAlAyA lAbhaH / evamAryaputraputrayordarzanamiti 213
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jayantikA jayaMtikayocyamAnaM mAnAtItavismayAvahaM vRttaM zRNvatI muhuH jaeNmamANa@bhA kSaNamapyanArUDhanidrA triyAmA-yAmadvayamatyavAhayat / ___ tadanu tRtIya yAme mandagandhavAhAMdolite viTapiviTapapaTale kAkakulakolAhalAkule nAkatale vikasatkusumavisaraprasamaraparimalabahule gahanAMtarAle mandaM prasaraNazIle tuhinazItale'nile maMdAlokena kramazo vistAryamANe dikkoNe zikhAvalakekAnAdamedure kAMtAgaMtare labdhaprabodho jIvasenaH paryake zayAna eva saz2ubhAraMbha viracitAMgabhaMgadUrIkRtAlasyaH aMba ! kathamamAtyo marunmAlaH ? kimarthamujjhito bhavatyA vaijayantIvAsaH ityaprAkSIt / evaM paripRSTA ca varamAlinI tAta! marunmAlaH paJcaSeSu divaseSvekavAramAsAdya vicArayanmAM pratigacchati rAjadhAnImeva / jarannapi sa tu prajAvanadhuraMdharaH yAvadbhavadAgamanaM tAvannarapatiriva bhaveti mayA samAjJaptaH vartate paratantraH / punarapi bhavadAgamanodanto bheTairevAvedito mRgayApratinivRttairbhavadanucaraiH sagadgadamevamudIritam / devi ! kumArastu mRgayAyAM kuraMgAnuyAyI samuparataH iti pUrvodantamabhidhAya muhUrtamiva tUSNIM sthitvA devi ! mA prANatyAgaparA bhava / yasmAttapodhanenoktaM dAsyati kumAro darzanamiti, tadAhaM kumArAgamanaparyantaM bhavataiva voDhavyo rAjyabhAra iti nyavedayam / ahaM punaH naiva vasAmi saudhe / nagaropAMtopavane parikalpya kuTIraM tatra vasAmIti / / etannizamya sa sacivo muhUrtamiva sthitvA dIrgha nizvasya niragAt / tatazcAhamatra samupakalpitamidaM vAsabhavanamAsAdya bhavaddidRkSayA prANimItyabravIt / etAvatA ca kAlena bhagavAnlokabAMdhavaH nagaryAH pratiprAsAdavAtAyanAbhyaMtaraprasAritakaraH prasuptAnprabodhya paurAnnarapatinUtananagarapravezadarzanAya tvarayitumivodayaziloccayazikharAdudacarat / jIvasenastu sapadi samutthAya talpAtprAgeva samutthitAM jayaMtikAM suptosthitaM nijatanayaM cAvalokya prakSAlitavadanAraviMdaH paryaka eva niSaNNo nAtidUrAdApatantaM sthUlasthUlasthapuTitena vizadatareNoSNISeNa rAjyarakSaNopAttena mUrtimatA
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 215 yazaHpuMjeneva pariSkRtottamAMga pratyuptapRthulapadmarAgaraMjitAbhyAM kuMDalAbhyAM rahasi prItyatizayAvedanAya prajAbhiH piMDIkRtya preSitAbhyAmivAnurAgAbhyAM parimaMDitocchUnalambamAnazravaNapAzaM palitazIrNalambamAnabhrUyugalaM lalATamadhyavinihitakuMkumasthAsakena prakaTayaMtamivezvarabhAvaM sarvadA vadananissarattathyavacanasalilakSAlitatayeva galitakRSNavarNena zmazrukalApena pariSkRtoThordhvadezaM palitazmazrukalApadhAvalyAvalokanApatrapayeva galitaradanapaMktinA valivilulitAdharoSThapuTena niraMtarakaMpamAnavadanapracAlyamAnacubukaM mAnasasarassamuDDIyamAnayA avadAtaguNarAjahaMsapaMktyavaikAvalyA samAzliSTena samucchUnacalAcalagalAsthipiMDena samunnatasirAtatavalitaraMgitatvacA kaMThenopazobhamAnaM snigdhatarAMjanAbhenAjAnulaMbinA tanutreNAvaguNThitakArya salilabharalambamAnavalAhakAcchAditasAnudezaM jaGgamaM zikhariNamiva yajJopavItavatkRtaspRhaNIyapatrabhaGgasubhagatapanIyamayapaTTikaM parisphuratsaudAmanIkaM vArivAhamiva dhAtpatho'napetatayA karagateneva kAlapizunena kAlacakreNa tanutaratapanIyapaTTikAbaddhena cakrAkAreNa zAtakuMbhamayakAlayantreNa ramaNIyavAmamaNibandhaM prajAnAmaparAdhAnurUpakRtadaMDatayA saMkrAMtataduritanicayenevAsitavarNena suvarNapaTTikApariSkRtAgrabhAgenAnatisthUlena mahaNatareNAnarAlakRSNakAkodarabhoganibhena daMDena parimaMDitadakSiNapANiM payaHpArAvAraphenapiMDavizadenAgulphAvasaktena caNDAtakenAlaMkRtorukAMDaM azaraNyatayA namaskurvatA sthityabhyarthanAya cikuragatanIlimapuMjeneva masUNatareNa kRSNavarNena pAdayugalena parimaMDitacaraNayugalaM pauramukhyairanugamyamAnaM jarAbhibhUtamapi jaratkesariNamivAparityaktamahAsatvaM navativatsaradezyaM sacivAvataMsaM marunmAlamapazyat / ___ dRSTvAcAMba ! sa mahAtmA sakalatantrapAradRzvAsmadartha durUDhamapi rAjyamAraM prajJAbalena susukhamiyantaM kAlaM sAdhUdA vAtsalyAtizayAdasmattAtanidhanaduHkhamapi vismArayannasmaddidRkSayAbhyeti marunmAla iti jananyai nyavedayat / zrutvA ca varamAlinI vatsa ! bhavatpiturapi gurumativAcaspati
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 jayantikA mativaibhavaM bhavacchubhodarkatakatAnaM tatrabhavantaM sacivAvataMsamabhimukhIbhUya sAdaramAnayeti jagAda / jIvasenaH bADhamityutthAya pratyudgamya ca baddhAMjalipuTassAdaramAninAya / marunmAlastu visRjya ca nikhilAnapyanucarAnbahireva svayamekAkI prAvizanmadirAbhyantaram / pravizati ca tasmin jIvasenassabhAryaH praNamya saprazrayaM kRtakuzalAnuyogaH sukhAgamanamapRcchat / pRSTazca sa marunmAlo nijahaste nikSiptaM bhuvanamaMDalaM suvarNamayaM vidhAya pratyarpayanniva nikSipya jIvasenahaste jambIraphalamidAnI kuzalI sukhI ca / yatazca bhArodahanAkSame mayi nikSiptaM kSatrAvataMsAMsatalaikodvAhyaM rAjyabhAramamuM punarapi tvayyevAvatAritavAnasmIti nyavedayat / nizamya tadbhASitaM jIvasenassamaMdasmitaM bhaktyA ca svAtmani pralIna iva prabhAvamavalaMbya sacivAvataMsa ! na tAvadbhAjanaM jno'ymiidRshyaasspryaayaaH| kiNtvnugraahyH| yadasmapitRbhAgadheyAtpUrvadevasArvabhaumasyozanaseva vibudhezvarasya dhiSaNeneva tatrabhavatA bhavatA tAvadaMgIkRtaM sAcivyamidam / kiJca bhavAdRzastAvadaMkuzo rAjJAM kaMdarpadarpavAraNadarpanivAraNe / pragraho viSayagrahaNavyagrasamagredriyagrAmagaMdharvagarvanirvApaNe / savitA mohaaNdhkaarprshmne| kalAnidhiH kuvalayollAse / dAvAnalo vyasanavanagahanasya / saMketabhUmiH rAjyalakSmyAH / ratnAkaro ratnasaJcayasya / prAkAraH paralokAkrAMteH / kuThAro durnayataruSaMDasya / jaladodayaH pratyarthipratApAtapasya / vainateyo bhujaGgakulasya / pannataruH kiirtiutaalyaaH| Akaro maMtratapanIyasya / ratnastambhaH prjnyaapraasaadsy| udayagiriH abhyudyaarunnsy| jAMgalikaH paishunykaalkuuttsy| vaatuulo'yshstuulsy| api ca yasya prajJAbalena virAjate vaijayantIyamadhunApi dhRtaasmdvijyvaijyntii| yasya copAyacatuSTayena sarvAH prajAH prajAnirvizeSAH kRtaaH| yasya ca mativaibhavena paripanthino rAjAno yuvAno'pi vanopAMtavAsino bbhuuvuH| kiMbahunA! madIyA sthitirapi ydaayttaa| tAdRzasya bhavatazchAyAnuvartI bhuvanamAramudroDhuM ahamabhilaSAmItyabravIt /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 217 atha jIvasenaprArthanayA parigRhItAsano marunmAlaH praNataM narapatikumAraM sAdaraM sapremAdAya pANibhyAM samupavezyotsaMgatale paryakopaviSTena jIvasenena sAdaramavalokyamAnaH rAjan ! diSTayA pazyAmyapahasitabhavadrUpaM kumAramenaM kumAramiva / parityaktakamalAM kamalAlayAmiva rUpena guNena ca bhavadanurUpAM bhAryAmapi diSTayAvalokayAmi / etAvatparyantaM klezaparaMparayA bhavatA nItaH khalu sakalo'pi kAlaH / taditaH paraM susukhaM prajAH paripAlayannivartaya kratukarma / sarvamapyanyannivartitameva bhvtaa| putrotpAdanena pitRNAM RNamapi apohitam / digvijayena saMpAditA sArvabhaumapadavI / daMDyAndaMDayatA sthApito dharmaH / darzanadAnenAdhunA jarAjIrNajananIhRdayalagnaM zokazalyamapyutpATitam / punarapi rAjadhAnImAsAdya rAjyabhArobahanena vizrAmito mmaaNsdeshH| tannagarapravezena saphalIkartumarhasi prajAnAM nayanAnItyakathayat / tadanu jIvasenaH savinayamaMba ! bhavatImapi ninISAmi rAjadhAnIm / sarvadhA tAvadiyantaM kAlaM klezaprAyamativAhitaM bhavatyA kleshmyyaa| itaH paraM vA pautramavalokayantI snuSAkriyamANayA zuzrUSayA vismRtaciraMtanakaSTaparaMparA bhavatu bhavatI / tadArohatu rathamiti prArthayAmAsa / evaM prArthitA sA varamAlinI vatsa ! rAjyasukhAnubhavocite vayasi naiva me lalATe likhito vidhinA raajdhaaniivaasH| kimadhunA vaikhAnasavRttyA sthAtavye vayasi nagaravAsenAtikrAMtavidhisaGkalpA bhavituM na kalpate tAvadayaM jnH| vanavAsAya klezaparaMparAnubhavAyaiva niyatyAM sRSTeyaM varamAlinI / tadalamanayA prArthanayA / padepade bhavantamihAgacchantaM pazyantI bhagavaddhayAnaparA paralokadattadRSTiH kAlamativAhayAmItyakathayat / tadA jIvasenassuciraM viciMtya ca mAtaH bhavatyA samudIritamapyucitamiva pratibhAti / tadyathA rocate bhavatyai tathaiva nirvartanIyaM hi putraNa myaa| tannAhaM nirbandhena bhavatI nayAmi nagarIm / dehi me purapravezAya sAnugrahamanumatimiti paryakAdutthAya praNanAma / praNamyotthitaM taM pANinA J-28
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jayantikA parAmRzantI varamAlinI vatsa ! praviza bhavadIyAM rAjadhAnIm / susukhaM dharmeNa prajAH pripaaly| vayasA jJAnena ca vRddhamenamamAtyAvataMsaM marunmAlaM vinA mA kuru kimapi rAjakAryam / itaHparaM parityaktavyasanAsaktiH vartasva dhayeM pthi| svataH prAjJAya te mayA punaH na kimapi vaktavyamasti / vissynimncittvRttirmaabhuuH| prabhutA tAvadasidhAreva / tadanavaratamapyAhitacittAvadhAno bhv| karSati viSayAH vissyinnH| tadRDhagRhotamanaHpragraho bhava / yAhi vatsa ! punardarzanAya / ciraM jIva / bhadramastu te| ityabhidhAya praNamyotthitAM jayaMtikAmavalokya vatse ! nirvartitAdbhutakAryAya te kimasti vaktavyam / niraMtaramapi patizuzrUSAparA bhv| duradhigame rAjyakarmaNi patyussAhyakaraNenArdhadehatAM prakaTayantI vallabhazubhodarkatarkaNaikatAnA chAyeva savitAraM tArApati rohiNIva dayitamanuvartamAnA mAnAtItayazobhAgino susukhaM ciraM joveti zirasyAghrAya praNataM pautraM samAzliSya pracuMbya ca tAta ! iyantaM kAlaM kRtagrAmavAsatayA bhavatA naiva gRhoto vidyAgandho'pi / nApi saMpAdito rAjaputrAnuguNassahavAsaH / kiM tu dvAdazAbdaparyantaM grAmoNa iva vrdhito'si| tadito guruzuzrUSayA sarvA api vidyAssamadhigatya lokataMtraniSNAto bhaveti vyAhRtya sarvAnapi visarjayAmAsa / tatazca jIvasenaH purapravezocitAlaMkArAlaMkRto jayaMtikAM tanUjaM ca syandanamAropya svayamArUDhaturaMgamaH sanjena saiMdhavasainyena parivRto hayAdhisUDhaM puraskRtya sukeza sacivAnugataiH porairabhivandito vicitravAdinanAdaprakAzyamAnotsavADaMbaro daMDamavalaMbya maMdamAdvAramAgatayA varamAlinyA sAdaramavalokyamAnaH zatAMgopaviSTena marunmAlena saha purAbhimukhaM pratasthe / prasthitazvAMzukairmAnavaizvAnekavarNamayIM vyAhArairvAdyaizca zabdamayIM pratiprAsAdaM saMghIbhUtavilAsinIvAtavibhUSaNamaNigaNaprasmarAmitaprabhAparaMparAkRtavitAna - zobhAmunnibaddhAbhinavaprasUnarasAlapallavApahasitavasaMtasaMpadaM praavishdvaijyNtiim| pravizya ca rAjamArgeNa prasthitaH stUyamAnaH po raiH pIyamAnazca nayanAbhyAM
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 219 nArIbhiH pravivezAlaMkArasubhagaM saudham / pravizya ca dvitIyakakSAMtarapratiSThApite kaladhautapIThe samupaviSTaH deva ! ye ye purA yatra yatra cAdhikRtAH te sarve'pi vRddhAH kaaldhrmmupyaataaH| mayA tu tatra tatraiva tadvaMzyA eva niyuktAH / ayaM tu kozAdhyakSasya pautraH / ayaM gajaghaTAdhikAriNaH putraH / naptAyaM saiMdhavabRndasenApateH / asau prADivAkasya tanayaH / eSa labdhAvarodhAdhikArasyAnapatyatayA tasya maatuleyH| ayamakSohiNIpateH putrH| ayaM zilpigaNAdhikAriNo vicakSaNaH pautrH| ayaM paMDitamaMDalAdhyakSasya vaimAtreyaH iti marunmAlena nirdizya nirdizyAvedyamAnAnkramazaH praNamataH parijanAnyathocitamAbharaNAdipradAnena santoSya visRSTasakalaparijano visRjya ca narapatisamucitamanekabhogopakaraNasaMbhRtaM saudhaM prati sukezaM, samutthAya cAsanAnmarunmAlamapi sAdaraM saMpreSya svabhavanaM prati tatkAlocitaparijanaparivRto'bhipekagRhe nirvartitasnAnavidhiH kRtabhavanadevatAbhyarcanaH tanUjana saha nirvartitazarIrasthitiH zuddhAMtamAsAdya kRtAhAratayA jayaMtikayA sahAribhokarAdiprayANe muhUrtamiva sallapanparigRhotatAMbUlaH tatrava vizrAMtisukhamanubabhUva / tadanu pazcimAcalazikharAdhugatrayaparimite gaganadeze kAzamAne cAMzumAlini maMdAyamAnAtape divase jovasenaH svayameka eva sthAdhirUDhaH punarapi puropakaNThavarti varamAlinIbhavanamAsAdya tatra ca prahRSTacetasA jananyA saha kaMcitkAlaM tAstAH kathAH kurvanprasaGgAtsasya zubhehani ciko rasmi nAmacIlopanayanAdikarmeti nivedya dattAnumatistayA visRSTazca nijabhavanamevAsasAda / etAvatA kAlenAstaMgate gabhastimAlini nirvartitasaMdhyAvidhirjIvaseno bhuktvA cAMtaHpuramadhigatya jayaMtikayA tanayodaMtamudIrayannuccarati dazaghaMTAzaMsini zaGkharave nidrAsukhamanubabhUva / evamevAtivAhya paJcaSAnvAsarAnpaSThe ahani zubha muhUrte vidhAya ca tanayasya nAma vIrasena iti nirvartya ca caulopanayanAdi karma nirmaryAdadraviNArpaNatarpitabhUdevavargoM bhakSyabhojya
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantikA coSyalehyapeyAdipariveSaNena samArAdhya ca sarvAnapi paurAnniratizayamAnaMdamanubabhUva / athAparedyurjIvaseno varamAlinIbhavanamAsAdya nivedya cAribhIkarAM prati prayANaM praNamya ca, jananyA vatsa ! kSiprameva pratyAgaccha / na hi tatraiva vilambasva / kathamapIyantaM kAlaM bhavadvirahassoDhaH / na punaritaH paraM bhavadviyogaklezitahRdayA jaratI prANimi / tadacirAtpunarapi prayatasva darzanadAnAya / zivAssaMtu panthAnaH prasthitasya te / yAhi vatsetyabhidhAya visRSTaH, aMba ! aribhIkarAM gatvA ca prathamaM tatra coSitvA paJcaSAndivasAMstatazca prayAsyAmi hemapuram / tatratyAmavagamya sthiti tataH prayatiSye pratyAgamanAya / tanmA klezaya madbhatayA ciMtayA jarAjIrNAM tanutarAM tanumityabhidhAya tasmAdbhavanAnnirgato nijabhavanamabhajata / 220 atha nijAdezena sannihitaM sukezaM tadanuguNasatkAreNa satkRtya visarjayAmAsa citrapuraM prati / visRjya ca marunmAlena labdhAnumatiH katipayahayabalaparivRto jayaMtikAvIrasenAbhyAM sajjaM syandanamadhiruhya pratasthe / prasthitazcAnusarataH pratinivartya tattadadhikAriNaH satvaraM vrajanmadhye mArga vizramya prasthitazcAtarkitAsmadAgamanamavakarNya sasaMbhramaM pradhAvitAmita - parijanamukhAtpitarau didRkSayA prAsAdadvAramAsAdya samavekSya ca pramodabharetikartavyatAmUDhau satyapyAjJAsaMpAdanavyagre parijane svayameva syandanopakaNThamupetya sahastAvalaMbanamavatArya ca syandanAnneSyatassaudhAbhyantaram / nItvA ca sasaMbhramaM paridhAvitaparijanopanItairbhogopakaraNairasmAkamadhvaparizramaM parihariSyataH / kathaM yAtudhAnaniSUdanam ? kutra vivAha : ? pratyAgamanAya kutastaveyAnkAlavilambaH ? kimarthamiyatApi kAlena bhavadvArtApi na zrAvitA ? diSTyA cirAdasmannayanapathamAgato'sIti vyAharantau parAM kASThAmAnandasya tAvadanubhaviSyataH iti jayantikAM prati nigadanneva vegena pibannivAdhvAnaM kRtaprayANaH AsAyaM tAvadAsasAdAribhIkarAm / pravizya ca ko'yamiti prAsAdadvAragataiH dvArapAlairavalokyamAnaH
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcamalaharI 221 pRSTazca taiH kastvamiti niveditasvavRttAntaH pravizya ca saudhAbhyantaramanavalokya ca pitarau samudvimahRdayaH sannihitaM magadhAdhipatanayaM nijamAtuleyaM haMsadhvajamapRcchat / pRSTassa haMsadhvajaH samupaviSTamAsane sAkSAdRSTA jImUtanAmA jarattaro'yaM kaMcuko nivedayati bhavapitRgatamakhilamapyudantaM devAyati nyavedayat / tadanu jImUtassavASpaM vaktumArabhata / itaH prayAte ca deve nizAcaranizAraNAya azaraNyAviva pitarau devasya pratyAgamanamevAnupAlayantau mAsaparyantaM deve cApratinivRtte samudvignamAnasau saMpreSya cAnveSaNAya parijanAnanavaratamapi tasya caNDadaMSTrasya caNDatAmekAkino devasya tadabhigamanaM ca smArasmAraM sAdhvasadhvastacittau kathaMkathamapi zokadorghadIrgha kAlamatyavAhayatAm / prasthitAstu devasya mArgaNAyAnucarAH pratinivRttAzca savinayaM deva ! sarvatra kAMtAre mRgito'pi naivopalabdhaH kumaarH| nApyavagatA tasya sthitirapi / puliMdairapi nAbhihitam / vayamitikartavyatAmUDhAH pratinivRttAH iti sanirvedaM vyajijJapan / tatprabhRti devI ratnacUDA vijRbhamANahRdayapoDA pravardhamAnAdhiH devanAmaivoccaraMtI parityaktAhArA krameNa kSapitagAtrI zayanIye pAtitazarIrA parijanamanasi mahatIM ciMtAmudapAdayat / evaM krameNa kSINazarIradRzyamAnAsthipaJjarA vyAhAramapyAhAramiva tatyAja / evamanizamuttAnazayA sAkSAddevena vajrabAhunA muhurAhAragrahaNAyAbhyarthitApi naiva cacAla / evaM katipayadinAbhyantare bhuvanaM nirAlambamakarot / tadA vajrabAhuH duHkhabharatapyamAnamAnasaH zokAtirekajasaritahRdayaissacivaissamAzvAsitaH nirmaryAdanirvedacitto magadhezvaratanayaM haMsadhvajamenamAnAyya vatsa! jigamiSurasmi tapazcaraNAya himavantam / tanmAbhUdidaM rAjyamarAjakam / iti bhavAnAhUtaH / yadyAgacchetkadApi sa kumAro jIvasenaH jIvaMstadA tasmai samarpayetyuktvA tapase yayau / nizamya jIvaseno nijamAturnidhananidAnamAtmAnaM manyamAno'zruklinakapolo viSTarAdutthAya kRtasnAnavidhiH viSaNNahRdayayA
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jayAntakA kRtasnAnayA jayaMtikayA saha kRtAbhyavahAraH zayanapAtitazaroraH pitRgatAstAstAH kathAH kurvannanArUDhanidra eva nijabASpadhArAmiva zokadorSAM tAM triyaamaamtyvaahyt| ___ aparedhurutthAya srotasvinIkRtAvagAhano nirvartitazarIrasthitiH yAvadahaM hemapurAtpratyAgamiSyAmi tAvadihaivAsvetyAdizya haMsadhvajaM tenaiva vAjibAtena parivRto jayaMtikAvorasenAbhyAM samamadhiruhya zatAGgaM hemapuraM prati pratasthe / prasthitazca vrajan , nanvaribhIkarAyAmekapada eva bhagnA hi pitRdarzanotsukitasya me mnorthsNttiH| na jAne hemapure ca kIdRzo paristhitiriti / tatrApi bhavedbhavadvirahaduHkhitA hemavatyapi prityktpraannaa| tava pitA satyakIrtirapi kortizeSo bhavedeva / dhigenaM mAm / yadahameva sarvasyApyanarthasya nidAnamiti bASpAvilekSaNAM jayaMtikAM prati prakathayannaparimitaciMtAsaMtAnakaluSitasvAMto gacchanneva taM divasamativAhya sAyaMsamaya hemapuraM prAvizat / pravizya ca prAsAdadvAramAsAdyApikuzalo satyakIrtirapikuzalinI hemavatIti dvArapAlamapRcchat / pRSTazca dvArapAlaH kuzalinAveva / ke yUyam ? kutratyAH ? kimu saMstutA rAjJaH 1 ityapRcchat / ___ pRSTassa jIvasenaH tAta ! nivedaya tAvadrAjJe jAmAtA te duhitrA jayaMtikayA saha bhavaddidRkSayA dvAri tiSThatIti prAhiNodabhyantaram / aMtaH praviSTassa tu bhArapAlaH tasmai rAjJe savinayaM nyavedayat / deva ! duhitrA jayaMtikayA saha jAmAtA devadidRkSayA dvAri tiSThati / iti zrutvA harSula: vRddhabhAvena gantumazakto'pi maMdamAdvAramAgatya diSTayA pazyAmyapi kuzalinaH ? iti vyAharannabhyantaramAnAyya praNamatassamutthApyAsanaM svayameva dadau / iyatA kAlena viditodantA hemavatyapi sAdaraM jayaMtikAkaramavalaMbya vatse ! api kuzalinI ? bhutiyaatkaalaadaagtaasi| ko vAyaM kumAraH 1 dhRtaprANAhaM punarapi pazyeyaM, naveti ciMtayantI duHkhitAbhavamiti bahudhA vyAharaMtI pramodabharamanubabhUva / atha jayaMtikAmukhAdavagatapautraviSayA
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamalaharI 223 dauhitramAropya nijAMkatalaM paricumbya ca jayaMtikayA saha kRtAhArA dauhitramapi bhojayitvA dazaghaNTAnaMtaraM nidrAsukhamanubabhUva / ___ apareyuH kRtasnAnavidhirAmadhyAhnaM bhASamANo nijapracalitodantaM satyakIrtinA kRtasajagdhistAMbUlagrahaNAyAsasAdAvarodham / tatra jayaMtikAM balAdanicchantImapi jIvasenapAva evopavezya dApayaMzva jayaMtikApANinaiva jIvasenAya tAMbUlavITikAM satyakIrtiH vizrAMtaya sarvAnapi visarjayAmAsa / evameva paJcaSadivasAnuSitvA jovasenaH satyakortimabravIt / madvirahAsahiSNujaratI me jananI varamAlinI madAgamanamevAnupAlayantI gaNayati divasAn / tAmaMtarA na zaknomi sthaatumih| tajigamiSurasmi vaijayantI iti| tadavakarNya satyakIrtiH tAta ! jIvasena ! vRddhssNvRtto'smi| bhavadIyamidaM raajym| yathedaM nabhavedarAjakaM tathA kartumarhasi / kiM ca zvazrUste duhitRnirgamanAtprabhRti tadvirahaviklabA jIvitajihorSayA prAyopaviSTA sthitA / evamatoteSu katipayeSu divaseSu kazcana jJAnI tapodhanaH samAjagAmedaM bhavanam / sa tu samabhyarcito dUyamAnamAnasaH kRzAMgomenAmAlokya kSaNamiva praNidhAnaparaH, vatse ! punarAyAsyati te duhitA patisahitA darzanadAnAya / tanmA tAvadAyAsaya zarIramidamityabhidhAya niragAt / nizamya ca tadvANI sravatpIyUSaveNI kRzAMgakApi harSaprakarSeNa samutthApitA nirvartitazarIrasthitiH nirvedakhinnahRdayaM tapazcaraNAya mahAraNyaM jigamiSU mAmapi vinivArya pratidinamapi bhavadAgamanamevAnupAlayantI kAlamativAhayati sma / daivAdupanataM bhavadarzanam / tadidAnI yathAvAmapi bhaveva nizcitI sukhinau rAjadhAnoyaM yathA bhavedrAjanvatI tathA kartumarhati bhvaanitykthyt| tadA jIvasene kimadya karomyavazyamanupekSaNIyaM hi madekajIvitAyA jaratyA jananyAzzarIraM tatkathamapi gantavyameva mayatyabhidadhati suciraM viciMtya stykiirtirkthyt| ucitamiva pratibhAti bhavadIritaM / mAtRdevo bhaveti zrutivacanamapi sArthayitavyaM hi putrenn| idamapi madIyaM rAjyama
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 jayantikA rAjakaM na bhaveddhi ? etadubhayamapi viciMtayato mamaivaM pratibhAti / bhavatastanayaM vinayAkaraM kumAraM vorasenamenamabhiSicya pure'sminyathAbhilaSitaM yAtu bhvaaniti| zrutvA tadabhihitaM jovaseno dayitAmukhamavalokya kiM te tAvadabhimatamidamiti papraccha / evaM pRSTA tu jayaMtikA kiM bravImi ? kAlametAvantaM tAvattanayaviyogakhinnA daivayogAtsannihitaM putramenaM vihAya kathamivAtivAhayAmi kAlam ? matpitRvacanAnurodhena kathamapi sadya eva bhaveddhi tanayavirahaH / rAjyasyArAjakatAparihArAya dAtavya eva tanayaH / piturabhimatameva mmaapiitykthyt| jovaseno'pi tathetyabhyupagamya zubhe'hani zubha muhUrte ca pUtatIrthodakaiH jJAnena vayasA ca vRddhaiH dvijottamairvIrasenamabhyaSecayat / abhiSiktazca vIraseno navaratnamayasAlabhaMjikAmaMjulaM muktAkalApavalayitasitAtapatramaNDalaviDambitAdizeSavitataphaNAmaNDalaM siMhAsanamadhiruhya pratnaratnabhAsurakirITapariSkRtottamAMgaH samudbhUyamAnazaradabhravibhramaharacAmaramanoharobhayapArzvaH sAmaMtanarapatikiroTaratnaprabhAzabalitacaraNanalinaH po rairabhinaMdyamAnaH sabhAstArAnyathocitaM satkRtya jayadhvAnapramuditamAnasaH prajAnayanAnyAnaMdayannavatIrya cAsanAdgurUnakhilAnapi praNamya tadanumatyA dharmeNa prajAparipAlanaparo rraaj| tadanu jIvasenassAdaraM samAnitaH satyakIrtinA kadAcidvaijayaMtyAM kadAcidaribhokarAyAM kadAciddhemapure ca jayaMtikayA saha nirvartitAnekaRtukarmA nirmaryAdamAnaMdamanubhavansusukhamAsot / iti zrIyaduzailavAsi, bAladhanvikulakalazajalanidhikalAnidhi, vidyAvizAkha, saMskRtasevAsakta, kavikulatilaka, gajyaprazasti, rASTrapatiprazastipariSkRta, zrImahIzUgnAlvaDikRSNabhUpasuvarNapadaka sAhityapariSadrajatapadakasamalaDUta-jagguvakulabhUSaNamahAkaviviracitAyAM, jayantikAyAM paJcamalaharI sampUrNA //