Book Title: Jain Mahabharat Part 01
Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009164/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdinAtha putra-mahArAjA kuru kuruvaMza) hasti tenA nAmathI hastinApura) subbArAja asaMkhya pATa-(sanata, zAntinAtha, kunyunAtha, aranAtha vagere) zakuni (gaMdhAra rAja) gAMdhArI vagere ATha kanyAo. zAntanu ja gaMgA # satyavatI kAMpipurAdhIza dupade gAMgeya (bhISma). citrAMgada - vicitravIrya- (traNa patnIo) draupadI aMbikA bAlikA eba. pAMDu ka kuttI * mAdrI vidura * kumuda vatI devakarAjanI putrI) gokulAdhIza naMda * yazodA dhRtarASTra ke gAMdhArI CT vagere mATe patnIo duryodhana - 99 putro ane du:zulyA (jayedratha-pI ) yudhiSThira bhIma arjuna * subhadrA nakuLa sadeva gujaJI nareza jarAsaMdha abhimanyu * uttarA yazA b-icle Pallerol lol parIkSita Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina mahAbhArata mathurAdhIza yadu (yaduvaMza) | zUra kuzAvarta - nareza anyakavRSTi * subhadrA | saMtAno madrarAjAnI bena mAdrI te pAMDunI patnI zauri samudravijaya * zivAdevI * vasudeva * rohiNI * devakI ! neminAtha kaMsanA kAkAnI putrI) I ' bIjA aneka putro kRSNa subhadrA-(arjuna patnI) | abhimanyu * -- pati-patnI ----saMtAno 1 mathurAdhIza suvIra | bhojavRdhdhi vagere | ugrasena, devaka vagere kaMsa devakA jarAkumAra kuntI (vagere dazArTo) mAdrI (caMdikezAdhipa) damaghoSanI patnI virATa sudRA bhAI uttarakumAra : bena uttarA sudAno bhAI kIcaka b-lcldpate Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASH roNA jina mahAbhArata ja bhAga-1 prakaraNa : 1 thI 26 : pravacanakAra : paM. candrazekharavijayajI = 152 = ==ora. - = = = kmala prAzana TrasTa = - : jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : kamala prakAzaM TrasTa jIvatalAla pratApazI saMskRti bhavana 2777, nizA poLa, jhaverIvADa, rIlipha roDa, amadAvAda-1 phona : 25355823, 25356033 lekhaka-paricaya : siddhAnta mahodadhi, saccAritracUDAmaNi, sva. pUjyapAda A. bhagavaMta zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA sAhebanA vinaya pU.paM.zrI candrazekharavijyajI AvRttiH prathama saMskaraNa dvitIya saMskaraNa tRtIya saMskaraNa caturtha saMskaraNa tA. 15--2004 : nakala : : nakala: : nakala : : nakala : 3OOO 3000 3OOO 3OOO mUlya rUA. 50/ TAIpaseTiMga : arihaMta grAphiksa khADiyA cAra rastA, amadAvAda mudraka : bhagavatI oNphaseTa 15sI, baMsIdhara esTeTa, bAraDolapurA, amadAvAda-4 jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * prAthakaya XXe 65 A che; pU. siddhAnta mahodadhi, karmazAstranA ajoDa vidvAna, suvizAla gacchAdhipati, sva. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjanA suvinIta ziSyaratna pU.paM. zrI candrazekharavijayajI gaNivare Alekhelo "jaina mahAbhArata' uparano kathAtmaka, samIkSAtmaka ane vivecanAtmaka apUrva grantha ! zrI jainasaMghamAM "jaina mahAbhArata' upara Avo sarvAgINa ane sarvopayogI grantha A sarvaprathama prakAzita thAya che evuM ame kahIe to te atizayokti nahi gaNAya. vi.saM. 2035nI sAlamAM muMbaI caMdanabALAmAM ane vi.saM. 2036nI sAlamAM nAsika (mahArASTra)mAM cAturmAsa daramiyAna pUjya paMnyAsazrIe "jaina mahAbhArata" upara hajAronI janamedanI samakSa dara ravivAre jAhera-pravacano ApyA hatA. A pravacanoe prajAne gheluM lagADyuM hatuM ane mATe ja pU. paMnyAsazrInI mahAbhAratanA pAtrone anokhI dRSTithI oLakhAvatI ane jIvana jIvavAnI kaLAnA pATha paDhAvatI e apUrva dharmadezanAo sAMbhaLavA hajAro bhAvuko doDyA AvatA hatA. ? mukhyataH jaina mahAbhAratane ja najara samakSa rAkhIne A grantharatnanuM Alekhana thayuM che. chatAM ajaina mahAbhAratanI paNa keTalIka ghaTanAone avasare avasare saMsparza karIne tenuM kyAMka tulanAtmaka to kyAMka samIkSAtmaka ane kyAMka vaizisyadarzaka vivecana karavAnuM paMnyAsazrI cUkyA nathI. sthAne sthAne jaina mahAbhAratanuM garavuM gaurava-pratipAdana paNa evuM anokhI zailIthI karAyuM che ke che ke je vAcakane eka navIna samyag daSTi arpI jAya che. prAraMbhamAM pUjayapAdazrIe rAmAyaNa ane mahAbhAratanI sarasa saMtulanA karI che ane tyArabAda zrIkRSNa, bhIkha, duryodhana, karNa, vidura, droNAcArya, azvatthAmAM ane draupadI jevA mahAbhAratanA mukhya pAtronuM pUjyazrIe kareluM pAtrAlekhana to kharekhara abhuta ane anokhuM che. che. rakhe, e vAMcavAnuM cUktA ! viziSTa koTinI pravacana ane lekhanazaktinA svAmI paMnyAsazrI eka sacoTa samIkSaka paNa che evI pratIti vAcakane thayA vagara nahIM rahe. pAtrAlekhana bAda jaina mahAbhAratanI mahAkathAnuM mananIya ane manohara Alekhana vAcakane hAthamAMthI pustaka choDavA nahi de. mahAbhAratanI mahAkathAno A mahAgrantha pUjyapAdazrIe mAtra pacIsa divasanA TUMkA gALAmAM, nAsikanA cAturmAsa daramiyAna svahaste Alekhyo che, jeno prathama bhAga ame ApanA hastakamalamAM mUkatAM anero AnaMda anubhavIe chIe. A granthanA vAMcana ane mananathI Apane eka anokhI samajaNa prApta thaze, sajjanonI sajjanatA ane durjanonI durjanatAnI parAkASTA joIne tevA sajajjana banavAnA ane durjana nahi banavAnA zubha saMkalpo karavAnuM mana thaze, manane AnaMda thaze, jIvanane jIvavAno navo dRSTikoNa prApta thaze. TUMkamAM savicAra, saccAra ane sadAcAranA sanmArga tarapha laI javAmAM A grantha tamAro rAhabara banaze. mAMDo tyAre vAMcavA, mahAbhAratanI moMghI ane mananIya mahAkathA.... kaDaka cauca S SS S S pakaDa **ck * : * : S kerator C o 8i88888wZc3* amadAvAda tA. 26-5-1981 li. kamala prakAzana TrasTa TrasTImaMDaLa ndichNdNdNgaa jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA 1. 0 0 0 0 0 = 2. m 6 6 6 0 0 0 0 0 = da bhUmikA pravacanaH cAra anuyoga dharmakathAnuyoga : visAmo havAmAM goLIbAra preraNAdAna dRSTAnta : vIjaLIno tAra jainadRSTie mahAbhAratano samaya: kALagaNanA lekhaka-paricaya : (1) devaprabhasUrIzvarajI (2) arjana-mahAbhArata lekhaka : vyAsamuni pitAmaha vyAsa rAmAyaNa ane mahAbhArata : banneno rAgamAMthI janma be ya mAM putramohanI pradhAnatA saMpa ane kusaMpane jaNAvatA grantho be ya bodhaprada be ya dvArA pUruM thatuM dinacakra puruSArtha ane prArabdhanA preraka darpa ane kaMdarpanI bhayAnakatAnuM darzana vairanA aMjAma hiTalarane lakhAyelo patra bhArata-pAka vibhAjana vakhate vAnara-yugala saMvAda gAMdhIjInI vedanA banne granthano eka ja bodha 4. zrIkRSNa 5. bhISma 6. duryodhana 7. karNa 8. vidura droNAcArya ane azvatthAmA 10. draupadI - (pAtrAlekhana saMpUrNa) 11. mahArAjA zAntanu: (mahAbhAratanI pUrvabhUmikA) kauravono Adya rAjA kura zAntanune gaMgAno meLApa jaina mahAbhArata bhAga-1 m 6 5 0 = U = m \ = 49 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 8 8 73 74 74 75 75 * * * zuM che 78 - gaMgA dvArA potAnI oLakha zAntanunI saMmati AryAvartanI sannArI mahAsatI madAlasA rAjA somacandra sItAnuM sattva ratnAvalinuM sattva sattvazALI hoDIrANI AjanI strI : kAminI ke kAmukI? mahAsatI nAgilA zAntanu-gaMgAnA lagna zikArArthe zAntanu kuTevo TALavA "kRpA pAmo punaH zikArArthe zAntanu kharAbInuM mULa: anAdinA kusaMskAro gozALAnA drohanuM mULa tapane hoDamAM mUkatI svayaMprabhA saMskAra-jAgaraNamAM nimittonI asara gaMgAno punaH vananivAsa gAMgeyanI be guNo para prIti dharmanuM mULa : dayA vivekAnaMda abrAhama liMkana prema Apo to prema maLe kabIra : ramaNa maharSi: narendra rAmatIrtha satsaMgathI ja saMskAraprApti mAtA bhadrA : naMda maNiyAra gAMgeyano paDakAra zAntanu-gAMgeyanuM yuddha gAMgeyano suMdara pratyuttara sahunuM bhAvabharyuM milana 12. gAMgeyanI ajoDa pitRbhaktiH satyavatI para zAntanuno moha gAMgeya ane nAvikano saMvAda duSyantane rokato bALaka prajA pratye premALa rAjA nauzIra nyAyI rAjA ane kAjI che o o o o 0 V 0 0 V 0 V 0 V U V U V O V 2 V 2 V 2 V V m V 6 V jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 S S $ $ $ $ $ $ $ $ $ 98 1OO 101 gAMgeyanI mahAna pratijJA pitRbhakta kuNAlaH rAmaH mahAvIradeva DaoN. ToDaramalanI mAtA bhAratanI suMdara kuTuMba-vyavasthA gharaDAgharonuM mULa ghoDiyAghara satyavatInA kuLano ghaTasphoTa 13. vicitravIryanI kAmavAsanA vicitravIrya mATe rAjakanyAonuM apaharaNa dhRtarASTra, pAMDu ane vidurano janma vAsanAnI prabaLatAthI vicitravIryanuM mRtyu AryasaMskRtimAM lagna paNa niyaMtraNa mATe mA-bApanI bhUlonI saMtAno para asara vasatiniyatraNa brahmacaryathI ja pAMDuno rAjyAbhiSeka pAMDu mATe kuntI devAno inkAra pAMDu ane kuntInuM milana ane karNajanma khataranAka che kAmAvega kuntInI bhUlano bhoga : karNa kAma-ghelachA bhayaMkara pAMDu sAthe kuntInA lagna 14. kaurava-parivAra garbhanI mAtA upara asara yudhiSThirano janma duryodhana, bhIma ane arjuna vagereno janma duHkha-nivAraNano upAya : bhavitavyatAno vicAra duHkhanI davA teno vicAra ja na karavo kiMsavadha : siMharatha upara vijaya apAvato kaMsa kaMsa sAthe jIvayazAnA lagna vasudevano pUrvabhava : vaiyAvaccI naMdiSaNa vasudeva zauryapuramAMthI palAyana samudravijaya ane vasudevanuM milana unmAdI jIvayazA ane aImuttA muni sujana banavA pApabhIti, paralokavRtti, mokSalakSa keLavo muninI moTI bhUle mahA-anartha dharmanA nAme ghora adharma mRtyuno bhaya : kAramuM du:kha 101 102 103 103 103 104 107 108 109 109 110 112 113 114 114 115 116 117 118 jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 121 121 123 124 125 126 127 128 128 129 devakIputronA nAme subhadrA-saMtAnono vadha devakInA sAtamA putra zrIkRSNano janma jagatamAM cAlatI krUra kaleAma kaMsa-vadhanI zrIkRSNanI pratijJA jyotiSInI bhaviSyavANI kRSNa dvArA cANUra ane kaMsano vadha devakRta dvArikAmAM zrIkRSNAdino nivAsa puNyodayano dharmArAdhanA dvArA ja sadupayoga 16. IrSAnA jherI bIja : duryodhana kauravakuLano nAzaka thaze dharma ane saMskRti kAje vyakti AdinuM balidAna anivArya anarthonuM mULa : mohadazA AMtaracakSu dharAvatA pAMDu sAco mitra che, je sanmArge dore Aje AvA "viduro keTalA? vidurane bhaviSyavANI para vizvAsa kaurava-bALonuM premALa jIvana kaurava-kuLanA nAzanuM mULa IrSyA IrSyAnAzaka paraguNadarzana zatrune nahi, zatrutAne ja mAro vasiSThano guNAnurAga tiraskAra avaguNano, avaguNIno nahi bhIma pratye IrSArUM duryodhana kAmAdivijayamAM pravRttizIlatA kAraNa dhanurvidyAmAM karNano praveza jema aMtara ochuM, tema IrSyA vadhAre 17. ekalavyaH droNAcAryanuM Agamana droNa pAse pAMDu-putronuM adhyayana karNane arjunanI IrSyA arjuna sAthe ekalavyanI mulAkAta Aje pramodabhAva kyAM che? sarvocca kalA : vairAgyakalA mahAtmA sthUlabhadra ajoDa dhanurdhara : kAnAno guru abhyAsa dvArA sarvasiddhi ekalavyanI apUrva gurubhakti 13) 131 131 132 134 134 135 136 136 137 138 138 139 139 14) 141 141 144 144 145 145 146 146 148 149 150 jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 154 156 157 158 159 160 161 161 163 164 164 165 166 166 167 167 168 pratimAnI pracaMDa tAkAta pratimAnA AlaMbane anekanA uddhAra dayA karatAM caDhiyAtI kRtajJatA pAtratAno vicAra : sarvatra pradhAna pAtratAvicAra upara aneka dRSTAnta droNAcAryanI maharSi-paraMparA custatA kAdavamAM kamaLa jevo ekalavya zaktionuM pAcaka cUrNa : devagurubhakti guru-samarpaNanA dRSTAnto gurudakSiNAmAM aMgUThAnuM dAna bhAvanAvibhora gurunI AziSa arjuna pratye droNano prema niyatinI vicitratA 18. karNa kauntaya ke rAdheya? pAMDavonI parIkSA arjuna pratyenuM droNAcAryanuM snehadarzana : eka bhUla ayogya sthAne prazaMsA na karo karNanuM apUrva kauzala karNa pratye duryodhananI maitrI karNane kRpAcAryano sIdho ghA : tAruM kuLa batAva karNano aMgadezanA rAjA tarIke abhiSeka svArthanA dAva khelavAmAM nipuNa duryodhana jainazAsanano AcArya eTale saghaLA dAvapecano khelADI sArathi pitAne bheTato karNa bhIma dvArA karNanA marmasthaLe ghA vRttinuM asAMkarya varNanuM asAMkarya balidAna sarvane mATe Avazyaka samAjavyavasthAne naSTa na karo satya paNa kaDavuM nA kahevAya karNanA pitAno khulAso ...to mahAbhAratano itihAsa judo lakhAyo hota udAracarita, pratijJApAlaka karNa karNa ane kuttIno hRdaya-vidAraka saMvAda kuntInA bola : "beTA ! tuM tane kauntaya kahe mAtA-putranuM aneruM vahAla kauntaya kahevaDAvavA karNano inkAra 168 169 17) 17) 71 173 174 175 178 179 180 183 184 184 185 186 187 188 189 jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuntInI mAMgaNI : 'pAMca pAMDavone mArIza nahi' kuntInI yAcanAno cAlAkIpUrvaka karNa dvArA svIkAra AzritonA aparAdhamAM vaDIlo kAraNa tapovanonI vicAraNIya yojanA skUla-kaoNlejo dvArA saMskAronuM dhovANa 19. draupadI-svayaMvara H karNa jevo bANAvalIya rAdhAvedhamAM niSphaLa rAdhAvedha samI kaThina jaina muninI sAdhanA draupadI : pAMceya pAMDavonI patnI 20. draupadInA pUrvabhavo H nAgazrI ane dharmaruci aNagAra dharmanuM AraMbhabindu H sarvajIvakaruNA karuNAnI parAkASTA darzAvatAM daSTAnto dharmadrohIonI dayA na hoya ajayapALanuM karuNa mota A ghora pApono paraco maLaze ja dharmazraddhAne kadI choDazo nahi bhramaNAothI bhavanuM bhramaNa durbhAgI sukumAlikA sukhamaya paNa saMsAra heya AjJAviruddha AtApanA letI sukumAlikA nArInA mAthe niyaMtraNa joIe ja to bhayaMkara bhAvi mATe taiyAra raho sukumAlikAnuM AtmaghAtaka niyANuM aneka viSamatAono ukela : pUrvabhavo tarapha daSTipAta nArade batAvelI vyavasthA draupadI : kharekhara mahAsatI 21. divyasabhA-darzane bhabhUkelo dAvAnaLa H svapratijJAniSTha arjuna zreSTha zuM ? rAjAzAhI ke lokazAhI ? AryAvartanA zreSTha rAjAo aMte lokazAhI 'sulokazAhI' bane yudhiSThira ane duryodhanano rAjyAbhiSeka abhimanyunA janma nimitte mahotsava divyasabhAmAM duryodhananuM vAraMvAra apamAna IrSyAthI mRtyu-kAmI banelo duryodhana mitra sadA sanmitrane ja karajo jaina mahAbhArata bhAga-1 190 191 192 193 194 195 195 196 198 199 199 200 201 203 203 204 205 206 207 208 208 209 210 212 213 214 215 216 216 217 218 220 221 221 222 223 225 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHspRhIonI ajaba khumArI zakuninI duSTa cAlabAjI nabaLI kaDI eTale patananuM pravezadvAra duryodhana ane zakuni dhRtarASTranA mahela tarapha 22. jugAra ane vastrAharaNa : zakuninI siphatabharI vAto dhRtarASTranI duryodhanane sAcI salAha putramohe dhRtarASTra namI paDyA viduranI sonerI salAha duryodhananI cAlamAM phasAtA yudhiSThira yudhiSThiranA 'spoTa' upara zakunino ghA Aje to aneka 'yudhiSThiro' pAkyA che dhrusake raDatI draupadI bhImanI bhISma pratijJA draupadIno sacoTa savAla bhISma : baMdhAraNIya satyavAdI draupadInuM vastrAharaNa : kaurava-kuLanI kIrtinI katleAma viduranI vIratAbharI hAkala vikRta annanI mana upara asara anyAya-karaNanI jema anyAyanI upekSA paNa pApa vIratAbharI be vAto ajaina mahAbhAratanI keTalIka vAto dharmamahAsattAnuM baLa vastrAharaNa : AvezanI parAkASTAno prasaMga ...chatAM koI dIkSA letuM nathI ! AvezanA pratyAghAtarUpe dIkSA letA puNyavAno ...nahi to kadAca... duryodhananA prastAvano svIkAra 23. vanavAsa mATe prayANa : raDatI AMkhe pAMDavone vidAya yudhiSThirano duryodhanane saMdeza anarAdhAra raDatAM prajAjano kAmyaka vanamAM vizrAma zrIkRSNa-yudhiSThirano vArtAlApa 24. vizvAsaghAtI duryodhana H duryodhananI duSTatAbharI cAlabAjI viduranA dUta dvArA prapaMcanuM prAgaTya jaina mahAbhArata bhAga-1 226 228 229 230 232 232 233 233 234 235 236 237 238 238 238 239 240 240 242 243 243 244 244 245 246 246 247 248 249 249 250 250 250 251 252 252 253 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 2 55. 255 256 256 257 259 259 261 we * we * | we U ra we = we 0 * we * 1 we ) * we * ). suraMga dvArA pAMDavo palAyana pAMDavonA badale anya sAtanA mota vizvAsaghAtIothI dhrUjI UThatI dharatI kUtarA karatAM ya ApaNe heTha! vizvAsaghAtIo dvArA nikaMdana gorAonI krUratA dharmanA vAghA nIce adharma dharamanI dhajA dhoLAM kapaDAM : kALAM kAma vizvAsa khAtara jAnaphesAnI dharmamAM dAMbhiktAnuM vadhu jora 25. hiDiMbA rAkSasI: yudhiSThirane apAra pIDA bhImanI kauTuMbika bhAvanA bhImanI AMkhethI azrudhAra hiDiMbAnuM Agamana bhIma dvArA cAkSuSIvidyAno svIkAra bhIma dvArA hiDiMba rAkSasano vadha mahAna zuM? kartavya ke lAgaNI ? strImAM caritram.... joje kAco na rahI jAya ! itihAsanA pAne aneka dRSTAMto hiDiMbAnI viziSTa sevA driaupadIno satItva-prabhAva bhIma ane heDaMbAnA lagna jIvadayApradhAna jainamunino upadeza jIvavuM game che to sahune jivADo Aje sarvatra ghora hiMsAnuM tAMDava mAruM eka anumAna zuM jaino jAgaze kharA? munie bhAkhelI bhaviSyavANI 26. bakavadha ane dvaitavane prayANa : bakano vadha karato bhIma dvaitavanamAM praveza kokanA puNe sukha ane zAnti priyaMvadananuM Agamana ane kSemakuzaLa-pRcchA bhIma-arjunathI dhrUjato duryodhana niHspRha ane sattvazALIothI sahu Dare pAMDavone cetavato priyaMvadana 268 269 270 271 273 274 275 275 276 276 278 279 281 281 283 283 283 284 285 286 287 288 jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -pravacana cAra anuyoga jaina zAstrakAroe tamAma zAstragranthone cAra vibhAgamAM vaheMcyA che, jene cAra anuyoga kahevAmAM Ave che. anuyoga eTale vyAkhyAna. temanA nAmo A pramANe che : (1) dravyAnuyoga (2) gaNitAnuyoga (3) caraNakaraNAnuyoga (4) dharmakathAnuyoga. sthala daSTie jIva ane jaDanA banelA A anAdikAlIna jagatamAM temanA peTAbhedo vicAratAM kula cha dravyo che : dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane kALa. - A cha dravyonA saMbaMdhamAM je kAMI vyAkhyAno che te badhAyane dravyAnuyoga tarIke gaNavAmAM AvyA sUrya, candra, pRthvI, jIvAtmAo, pugalo vagere saMbaMdhita je gaNita vicArAyuM che, te aMgenA tamAma nirUpaNone gaNitAnuyoga tarIke gaNavAmAM Ave che. ekAMtika ane Atmattika sukhano anubhava karAvatI, AtmAnA paramAtmabhAva svarUpa mokSabhAvane pamADatI munijIvana aMgenI je caraNasittarI ane karaNasittarI (70+70=140 cAritryajIvana aMgenI bAbato) che tenA nirUpaka granthone caraNakaraNAnuyoga tarIke gaNavAmAM AvyA bALajIvone dharmazAstronA siddhAto jhaTa samajAI jatAM nathI. tenA mATe dRSTAnto (kathAo)nuM mAdhyama levuM ja rahyuM. AvI aneka dharmakathAonA nirUpaka dharmagranthone dharmakathAnuyoga tarIke gaNavAmAM AvyA che. dharmakathAnuyoga : visAmo dharmazAstronA bhArekhama padArthone samajAvatI vakhate zrotAonuM magaja thAkI na jAya ane te padArthone saraLatAthI samajI zake te mATe vyAkhyAnakAra vacce vacce dharmakathA rajU karatA hoya che. AnAthI padArtha saraLatAthI samajAya che ane manane kAMIka visAmo paNa maLI jAya che. viSayanI pherabadalI manane khUba ArAma ApI zake che, pachI ArAma levA mATe jarUra paDatI nathI. havAmAM goLIbAra vaLI keTalIka vAto zrotAone uddezIne-sIdhI-kahevAmAM Ave to kyAreka temane te vAta vadhu paDatI bhAre athavA to potAnA upara sIdhA humalA karatI jaNAya che. AvuM bane to sAcI paNa vAta enI asarakArakatA khoI bese. AvA samaye e vAtane koInA dRSTAnta dvArA mUkavI joIe. dA.ta. "dareka putre potAnA vaDIlonI sevA karavI joIe. je putro vaDIlone trAsa Ape che te kuputro che." A vAta sIdhesIdhI sAMbhaLavA mATe kuputra zrotA taiyAra hoto nathI eTale tene "kuNika nAmanA kuputranI kathA saMbhaLAvavI jarUrI che. tenA dvArA tene samajAya ke pitA upara trAsa gujAravo e keTaluM anucita che ! dharmakathA dvArA koI vAta jaNAvI devAnI A rIta vaktAne khUba ja anukULa paDe che. vaLI te jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte te koInA paNa jIvane dUbhavatA nathI e bahu moTI AnaMdanI vAta che. chAtImAM goLI mAravAne badale havAmAM goLIbAra karIne zrotAne camakAvavA jevI A paddhati che, je khUba ja ahiMsaka hovAthI atyanta yogya che. preraNA-dAna dharmakathAo sAMbhaLavAthI zrotAone suMdara jIvana jIvavAnI ghaNI badhI preraNA maLatI hoya che. dA.ta. vardhamAnakumAranA pitA ane mAtA judA judA zayanakhaMDomAM kAyama sUtAM hatA. eTale ja trizalAdevIne jyAre madharAte cauda svapno AvyA tyAre teo UThIne siddhArtha rAjAnA zayanakhaMDamAM gayA ane temanI samakSa svapnavarNana karyuM, vagere... A prasaMgamAMthI mAMDavagaDhanA ma7Izvara pethaDazAnA pitA dedAzAhane joradAra preraNA maLI ane temaNe paNa te vAtano amala zarU karI dIdho. * mRtyu samaye eka dhanADhaya zrImaMte potAnuM eka lAkha rUpiyAnuM nIkaLatuM leNuM tamAma deNadArone bolAvIne mApha karI dIdhuM hatuM. * eka dharmAtmA zrImaMte potAnA zabane bALavA mATe upayogamAM levAnArA lAkaDAM barobara pUMjIne levAnuM "vIla'mAM lakhyuM hatuM. * sAsare gayelI dIkarIe pitAne ThapakAno patra lakhyo ke tenA sAsarAmAM derAsara ja nathI. pitAe potAnA dasa lAkha rUpiyA kharcIne tyAM zikharabaMdhI derAsara UbhuM karI dIdhuM. * vimaLamutrIe goLa sonAmahoro jamIna upara pAtharIne AbunA pahADa upara brAhmaNo pAsethI jamIna to kharIdI paNa tene rAte UMgha na AvI, kemake jeTalI jamIna upara sonAmahora pAtharavAmAM Ave teTalI jamIna brAhmaNo ApatA hatA. matrIe vicAryuM ke goLa sonAmahoro jamIna upara goThavAya tyAre vacce vacce thoDIka paNa jagA khAlI paDI rahe. A jagA badhuM maLIne ghaNI thaI jAya. Ama bhoLA brAhmaNo sAthe chetarapiMDI thaI kahevAya. bIje di mantrIe sonAmahoro gaLAvIne "corasa' paDAvI ane te pAtharIne teTalI jamInanI kiMmata cUkavI. * eka dharmAtmA bhAIe zikSita ane zrImaMta gharanI kanyA sAthe vevizALa karyA bAda teNIne kahyuM ke, "jayAM sudhI dharmagraMthonuM amuka adhyayana ane kaMThasthIkaraNa na thAya tyAM sudhI huM tArI sAthe lagna nahi cAra varSe te adhyayana pUruM thayuM pachI ja lagnavidhi thaI. * potAnA bhAvi ghara(sAsarA)mAM koI prasaMge jamavA mATe gayelI kanyAe thApelAM chANAM joyA. ekAda toDyuM. temAM kIDo joyo. te dhrUjI UThI, "aneka jIvone mArIne zuM mAre saMsAra bhogavavAno che? nA, te nahi bane !" teNe saMkalpa karyo. ghare AvIne saMsAra tyAgavAno vicAra vaDIlo samakSa mUkI dIdho. tema ja thayuM. jyAre AvA prasaMgo zrotAo sAMbhaLatA hoya che tyAre temane khUba preraNA maLe che. pote paNa tevuM koI jIvana jIvavA mATe saMkalpa kare che, teno amala paNa kare che. keTalIka vAra "avaguNa aMgenuM dRSTAnta sAMbhaLIne paNa "guNa' pAmavAnI preraNA maLI jatI hoya che. * pRthvIrAja cauhANanI sabhAmAM ekaThA thayelA rajapUta rAjAomAMthI koke sahajabhAve mUche vaLa jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caDAvyo. e joIne bAjumAM beThelA rAjAne potAnuM apamAna jaNAyuM. teNe myAnamAMthI talavAra kheMcI nAMkhI. be ya laDavA mATe UbhA thaI gayA. pRthvIrAje be ya ne zAnta pADyA. * koI pati dvArA patnIne krUratAthI DhibAtI joIne madAlasAne saMsAra upara vairAgya thaI gayo. AvA prasaMgomAM koI saMgaThananI preraNA Ape che to koI saMsAranI asAratAnI preraNA Ape che. "huM AvI nAnakaDI vAtamAM to uzkerAI nahi ja jAuM." "mArI patnI upara to hAtha nahi ja ugAme." vagere niSedhAtmaka preraNAo AvA prasaMgomAMthI maLe che. TUMkamAM, kathAo ane prasaMgo zrotAone ke vAcakone jIvana-parivartananI jabbara preraNA pUrI pADatAM devIstotro banI jAya che. dRSTAnta : vIjaLIno tAra siddhAnta kyAreka AkAzethI paDatI vIjaLI jevo bhArekhama hoya che. ene koI tAramAM jhIlI levAya to ja te haLavo phUla banI jAya ane te dharatI upara prakAza pADIne upayogI banI jAya. dRSTAnta e siddhAntanI vIjaLIne jhIlI leto tAra che. enA dvArA siddhAntanuM hArda prakAzI UThe che. zrotAnA jIvanamAM te pahoMcI jaIne jIvananI dharatIne prakAzamaya banAve che. - rAmAyaNa, mahAbhArata, zrIpALacaritra vagere evI dharmakathAo che jeNe lAkho mAnavone jabaradasta preraNA pUrI pADI che. A granthomAM hajAro siddhAnto vaNAyelA che. vartamAnakAlIna jIvomAM vizeSataH buddhino, zaktino, samajaNano hrAsa jovA maLe che. A sthitimAM dharmasiddhAntone daSTAnto dvArA samajAvavAnuM kArya saraLa jaNAya che. bhAvuka AtmAo A kathAone khUba rasathI sAMbhaLe che paNa temane ya khabara na paDe te rIte nIrasa jaNAtA dharmasiddhAnto magajamAM soMsarA UtarI jAya che. mokSalakSI sAcA vaktAo manoraMjana mATe ke mAtra samaya pasAra karavA mATe ja kathAo karatA hotA nathI. tenI pAchaLano temano eka uddeza nizcita hoya che ke zrotAonA jIvananuM parivartana karavuM. te parivartana paNa mokSabhAvanI prApti karAvIne ja jaMpe eTalI hade karavuM. "mahAbhArata' e dharmakathAno graMtha che. ajaina lekhakoe mahAbhAratane ajaina dRSTie lakhyuM che, jyAre jaina lekhakoe mahAbhAratane jaina daSTie nirUpyuM che. bezaka, jaina lekhako pAMDavone jaina dharmanA custa anuyAyI tarIke jaNAve che ane tethI ja temanuM samagra jIvanacaritra jaina siddhAMtone anulakSIne AlekhAyuM che. jaina-mahAbhAratane anulakSIne pravacana-mALA yojI che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' jaina draSTie mahAbhAratano samaya kALagaNanA jaina daSTie bAra ArAnuM eka cakra bane che. tene kALacakra kahevAmAM AvyuM che. A cakranA aDadhA bhAgane utsarpiNI kALa ane bIjA aDadhA bhAgane avasarpiNI kALa kahevAmAM Ave che. darekanA cha-cha ArA hoya che. dareka utsarpiNIno ke avasarpiNIno kALa eTale asaMkhya varSa (daza koTAkoTi sAgaropama). A dareka utsarpiNI ke avasarpiNImAM vizvamAtranuM kalyANa karavAnI amogha zakti dharAvatA 24-24 tIrthaMkaro thayA kare che. anAdikALathI A rIte 24-24 tIrthakaro thatA rahyA che ane bhaviSyamAM paNa anaMta kALamAM thayA ja karaze. atyAre avasarpiNI kALa cAle che. temAM covIsa tIrthaMkaro thaI gayA che. temAMnA chellA covIsamA tIrthaMkaraprabhu mahAvIrasvAmIjI thayA. paraMtu temanI pUrve bAvIsamA tIrthaMkara zrI neminAtha prabhu thayA. botera varSanuM Ayu dharAvatA paramAtmA mahAvIradeva AjathI 2506 varSa pUrve nirvANa pAmyA che. temanI pUrve trevIsamA prabhu pArzvanAtha thayA. teonuM AyuSya ekaso varSanuM hatuM. temanA nirvANa ane prabhu mahAvIradevanA nirvANa vacce aDhIso varSanuM aMtara hatuM. prabhu pArzvanAthanI pUrve paramAtmA neminAtha thayA. temanuM AyuSya eka hajAra varSanuM hatuM. temanA nirvANa ane prabhu pArzvanAthanA nirvANanI vacce coryAsI hajAra varSanuM aMtara hatuM. AjathI - Ama 2506 + 250 + 84000 = 86756 varSa pUrve prabhu neminAthanuM nirvANa thayuM che ema kahevAya. A prabhu neminAthano jIvanakALa ane zrIkRSNa, pAMDavo ane kauravo vagereno jIvanakALa e samakALa che. eTale ema kahI zakAya ke jaina daSTie mahAbhAratanI kathA satyAsI hajAra varSa pUrvenI kathA che. ajaina daSTie-purANakAronA mate dvApara yugamAM mahAbhAratanI ghaTanA banI che. pAMDavoe kauravo upara vijaya meLavIne je potAno rAjayakALa zarU karyo te vakhate kaliyugano AraMbha thaI gayo hato ema kahevAya che. paNa aitihAsikonI ajaina dRSTie mahAbhArata-kathAno kALa to I.sa. pUrve eka hajAra varSa (AjathI traNa hajAra varSo agAu thayo kahevAmAM Ave che. lekhaka-paricaya ApaNe je "jaina mahAbhAratanuM nirUpaNa karavuM che te granthanuM nAma pAMDava-caritra che. tenA lekhaka mAladhArI zrIdevaprabhasUrijI nAmanA jainAcArya che. teonI guruparaMparA eTalI badhI AtmakalyANaniSTha hatI ke te paraMparAnA munio zarIra ane vastronI bAbatamAM bhAre niHspRha hatA. vastro khUba melAM thaI jAya to ya tenA pratye udAsIna rahetA hovAthI lokoe temane "mAladhArI vizeSaNathI biradAvyA hatA. A lekhaka jainAcArya paNa AtmakalyANamAM ja ekAkAra banelI e guruparaMparAmAM thayA hatA mATe temane "maladhArI" kahevAmAM AvyA che. jaina dharmanI eka bahu moTI vizeSatA hatI ke je te AtmA granthalekhana ke vyAkhyAna karI zakato nahi. jeNe guruparaMparAthI adhyayana karyuM hoya, jenuM jIvana mUThI UMcerI anAsaktithI chAI gayuM hoya, jene suyogya gurue granthalekhanAdi mATe "suyogya jAhera karyo hoya te ja AtmA kalama upADI zakato jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke moM kholIne bodha vahAvI zakato. AvI custa vyavasthAnA kAraNe koI paNa AtmA potAnuM manaHkalpita kazuMya eka akSara paNa umerI zakato nahi. eTalI paNa bhUla ghaNA moTA karmabaMdhano karanArI ane ghaNA lAMbA kALa sudhI jIvAtmAne durgatiomAM bhamAvanArI banI javAnA khyAlathI paNa te bhavabhIru AtmAo dhrujI UThatA. AthI ja prAcIna jaina zAstro, jaina kathAo vagere koI paNa jAtanA prakSipta pAThovALA, managhaDaMta kalpanAovALA, avAstavika nirUpaNavALA jovA maLatAM nathI ! AnA karatAM sAva UlaTI sthiti keTalAka ajaina granthonI che, jemAM ajaina mahAbhArata paNa bAkAta rahI zakyuM nathI. evI koI paNa 'visaMgati A jaina mahAbhArata (pAMDava-caritra)mAM kyAMya jovA nahi maLe. AthI ja jaina mahAbhAratanuM zravaNa atyaMta rucikara, hRdayaMgama, vAstavika ane preraNAtmaka banI jAya navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUrijI mahArAjAnI pATa paraMparAmAM thayelA jainAcArya zrI devaprabhasUrijI mahArAjAe naracandrasUrijI nAmanA gurudevanI preraNA ane kRpAnuM baLa pAmIne jJAtAdharmakathA nAmano Agamagrantha tathA kalikAlasarvajJa hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe racelo triSaSTizalAkApuruSacaritra nAmano grantha (AThamo sarga) sArI rIte joIne A pAMDavacaritra lakhyuM che. vikrama saMvata 1270nI sAlamAM A grantha racyo che. A granthakAre mRgAvatI caritra tathA nardharAghava nAmanA kAvyo paNa lakhyA che. jJAtAdharmakathA e jaina-vADamayanA vartamAnakAlIna agiyAra aMgomAMnuM chaThThA naMbaranuM aMga-sUtra che. tenuM mULa gaNadhara bhagavaMto che. temanA jJAnanuM mULa paramAtmA mahAvIradeva che. prabhu mahAvIradeva trikALajJAnI hatA, rAga ane dveSathI sarvathA para hatA. emanAthI koI paNa saMyogamAM jUThuM bolAI javAnI leza paNa zakyatA nathI. rAgathI, dveSathI ke ajJAnathI jUThuM bolAya che. jemanAmAM te traNeya jaDamULathI nAbUda thaI gayA che temanA vaDe eka akSara paNa "khoTo' bolAI javAnI saMbhAvanA ja nathI. eTale jyAre 'pAMDava mahAkAvyanI gaMgotrInuM mULa himAlaya jevA prabhu mahAvIradeva che eTale ja A mahAkAvya sAMgopAMga yathArtha che, visaMgatinA kalaMkathI sarvathA mukta che. jainAcAryonI tIvra bhavabhIrutA ane usUtrabhIrutAne lIdhe 'prakSipta' vicArothI sarvathA mukta che. vaMdana te jainAcArya, prastuta pAMDava-caritranA lekhaka, devaprabhasUrijI mahArAjAne. ajaina-mahAbhArata lekhaka : vyAsamuni prasaMgathI ajaina mahAbhAratanA kartA vyAsa aMge thoDuMka jANI laIe. kahevAya che ke teo parAzaranA putra hatA. temaNe cAra vedone kramabaddha karIne tenuM saMkalana karyuM hatuM. gaNezanI sahAyathI vyAsamunie "mahAbhArata kathA taiyAra karI hatI. temanA mukhya ziSya vaizampAyana dvArA A kathA mAnavajAtamAM prasArita thaI che. sau prathama A kathA vaizampAyana RSie mahArAjA parIkSitanA putra janamejayane saMbhaLAvI hatI. A samaye paurANika zrIsUta tyAM upasthita hatA. teo A kathA sAMbhaLIne khUba prabhAvita thayA. temaNe te kathA naimiSAraNyamAM RSi-sabhA samakSa saMbhaLAvI. vastutaH samagra mahAbhAratanA racayitA ekalA vyAsa nathI paraMtu vyAse "jaya' lakhyuM, to vaizampAyane "bhArata' jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyuM ne sautIe "mahAbhArata' lakhyuM. paraMtu Ama chatAM mULa paTakathA to vyAsa-muninI che eTale samagra mahAbhAratanA racayitA tarIke vyAsane gaNavAmAM AvyA che. jANavA mujaba vyAsa-munine dhRtarASTranA maraNa bAda A kathAnirmANa karatAM traNa varSa lAgyA hatA. eka khUba ja vicitra lAge tevI vAta e che ke A vyAsa-muni ja kauravo ane pAMDavonA pitAmaha che. pitAmaha vyAsa A viSayamAM ema kahevAmAM AvyuM che ke rAjA zAntanune gaMgA ane satyavatI nAmanI be patnIo hatI. temAM gaMgAthI bhISma thayA ane satyavatIthI citrAMgada ane vicitravIrya thayA. A satyavatIthI RSisaMbaMdha dvArA vyAsa(lekhaka)no janma thayo hato. citrAMgada ane vicitravIrya baMne rAjakumAro aputrIA maraNa pAmyA. vicitravIryane ambikA ane ambAlikA nAmanI be rANIo hatI. have temane saMtAna-prApti karAvavI jarUrI lAgI eTale bhIkha pote brahmacArI hovAthI; te rANIonA sAva najIkamAM-jeThahovA chatAM temaNe pote niyoga dvArA saMtAnaprApti karavAnI sApha nA pADI ane vyAsa nAmanA uparyukta brAhmaNa dvArA aMbikAthI dhRtarASTra ane aMbAlikAthI pAMDu nAmanA be saMtAno pedA karyA. A vyAsa te ja vyAsa-muni. Ama vyAsa e kauravo ane pAMDavonA pitAmaha banyA. ajaina mahAbhAratanI kalpanA hajI AgaLa vadhe che. te kahe che ke pharI eka vAra vyAsa te be rANIo pAse gayA paNa temanA brAhmaNatvathI ane temanA vezAdithI DarI gayelI te rANIoe vyAsa pAse javAne badale potAnI koI dAsI mokalI ApI. A dAsI vaDe 'vidura" prApta thayA. Ama dhRtarASTra, pAMDu ane viduranA pitA tarIke vyAsa che ane mAtA tarIke pahelA benI mAtA kSatriyANI che jyAre viduranI mAtA dAsI che. A ja kAraNe vidurane rAjyAdhikAra prApta thayo nathI. AvI che vyAsanA mahAbhAratanI kalpanA. vicitravIryanI be rANIo-aMbikA ane aMbAlikA-e potAnA pati vicitravIrya dvArA saMtAna prApta karyA nathI, tema kuntI ane mAdrI nAmanI be patnIoe potAnA pati pAMDu dvArA pAMca pAMDavo prApta karyA nathI, kemake pAMDu koI RSithI zApita hatA eTale jo te saMsAra seve to tarata mRtyu pAme tema hatuM. (ane chevaTe mAdrI sAthe sukha bhogavavAnI tIvra vAsanAno amala karatAM ja pAMDu mRtyu pAmyA hatA.) eTale kuntI ane mAdrIe devatAo dvArA pAMca pAMDava-putro prApta karyA hatA. niyoganI A badhI ajaina kalpanA che jemAM ghaNI vicitratA dekhAya che. A viSayanuM jainInirUpaNa AgaLa upara jovA maLaze, ane tyAre ja samajAze ke te keTaluM badhuM saMgata che ane AryaparaMparAnA gauravane vadhAranAruM che. ajaina mahAbhAratane jaina mahAbhAratanA kathA-vastu sAthe jotAM ghaNI visaMgatio jovA maLe che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmAyaNa ane mahAbhArata "mitha (Myth) vinAno mAnavI mULa vinAnA vRkSa jevo che." (jarmanaciMtaka nitye) bhAratavarSanA itihAsa aMgenA granthomAM sauthI vadhu pracalita grantho te rAmAyaNa ane mahAbhArata. banneya grantho u52 ajaina lekhako jeTaluM ja pradAna jaina lekhakonuM paNa che. sahu te te cAritrya-nAyako rAma ane kRSNane potAnA dharmanA anuyAyI mAne che. keTalo badho Adara haze ubhayamAnya A mahAmAnavo pratye sahune ! ajaina rAmAyaNonA mUlastrota vAlmIki che to jaina rAmAyaNonA mUlastrota ('paumacariyaM'nA racayitA) vimalasUrijI che, tema ajaina mahAbhAratonuM mULa vyAsamuni che to jaina mahAbhAratanuM mULa gaNadhara bhagavaMto che. (kemake 'mahAbhArata' nAma mULa AgamomAM jovA maLe che.) A baMne mahAkAya graMthomAM keTalIka AMkhe UDIne vaLage tevI viziSTatAo jovA maLe che. baMneno rAgamAMthI janma 3 baMne kathAonuM mULa jIvAtmAmAM paDelo rAgabhAva che. rAvaNanA parastrI pratyenA kAmarAgamAMthI rAmAyaNa racAyuM che, to duryodhananA potAnI jAta uparanA tIvra rAgabhAva (ahaMkArabhAva)mAMthI mahAbhArata pedA thayuM che. sAmAnya rIte vicAratAM A jagatanA badhA saMsArI jIvo duryodhana che. sahu ochAvattA aMze potAne cAhatA hoya che. priyatama dhana vagerene-zarIranA aMgane ya-tyAgIne potAne bacAvavAnI koziza koNa karatuM nathI? akabara-birabalanI kathAomAM hojamAM naMkhAyelI vAMdarI ane tenA baccAnI kathAmAM svarAganI kevI parAkASTA darzAvAya che ke jyAM sagI mA potAno jAna bacAvavA mATe saMtAnano jAna levA taiyAra thaI gaI che! be ya mAM putramohanI pradhAnatA rAmAyaNanA mULamAM kaikeyIno putra bharata pratyeno kAramo moha kAraNabhUta banyo che to mahAbhAratamAM dhRtarASTrano putra duryodhana pratyeno kAramo moha kAraNabhUta banyo che. A putramohamAMthI ja baMne mahAyuddho janma pAmyA che. saMpa ane kusaMpane jaNAvatA grantho jeNe mokSa pAmavo hoya teNe dharma karavo ja rahyo. paNa te dharma tene siddha thAya jenI pAse pAyAmAM cAra vastu hoya : (1) cittamAM prasannatA, (2) zarIre Arogya, (3) jIvanamAM zAnti, (4) kuTuMbe saMpa. rAmAyaNa ane mahAbhArata 'kuTuMbe saMpa' e pAyAne majabUta karanArA grantho che. kuTuMbamAM rAma, dazaratha, sItA, UrmilA jevA sabhyo hovA joIe evI hakArAtmaka preraNA ApavA dvArA rAmAyaNa A pAyo prabodhe che. jyAre kuTuMbamAM dhRtarASTra, duryodhana, zakuni vagere jevA pAtro nahi hovA joIe evI nakArAtmaka preraNA ApavA dvArA mahAbhArata A pAyo prabodhe che. pahelo grantha saMpano mahimA samajAve che. bIjo grantha kusaMpanA kaTu phaLo darzAve che. be ya bodhaprada baMne grantho jagatanA jIvone adbhuta bodha Ape che. hA, baMneyanI bodha ApavAnI gatividhi sAva judI, lagabhaga virodhI che. rAmAyaNamAM guNonA nirUpaNane pradhAna banAvAyuM che. Adarza pitA, jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarza putra, Adarza sAsu, Adarza vahu vagere kevA hoya ? tenuM citarAmaNa eTaluM badhuM benamUna banyuM che ke vAcakane potAne paNa tevA guNa-vaibhavothI saMyamI banavAnI lAlaca jAgyA vinA rahe nahi. jyAre mahAbhAratanI jagatane bodha devAnI rIta sAva UlaTI che. A kathAnA ghaNAbadhA pAtromAM luccAI, kapaTa, nirlajjatA, ApabaDAza vagere avaguNo jovA maLe che. A avaguNonI kyAMka to eTalI badhI dhikkArapAtra parAkASTA jovA maLe che ke vAcaka manomana tarata ja nirNaya karavA lAgI jAya ke, "mArA saMsAramAM-svajano ke snehIjanonI sAthe huM ATalo badho nIca to kadApi nahi thAuM." hakIma lukamAnano guNavikAsa joIne koke tenuM kAraNa pUchyuM. hakIme kahyuM, "bIjAonA kAtIla doSo joIne huM dhrUjI UThato ane saMkalpa karato ke Avo huM to kadI nahi banuM." dArU pIne patnIne DhIbatA puruSane joIne koI patine ema jarUra thaze ke, "A rIte mArI patnI sAthe to huM kadI nahi va." Ama baMne mahAgraMthonI kathAvastu guNa-darzana dvArA ke avaguNa-pradarzana dvArA vAcakane unnata jIvana jIvavAnI preraNA ApI jAya che. eka apekSAe ema kahI zakAya ke koI paNa kALanA samAjane rAmAyaNa karatAM mahAbhAratanA vAMcana-manananI khUba vadhu jarUriyAta che. rAmAyaNamAM kAmavAsanArUpa rAganI bhayaMkaratA jaNAvIne tenAthI pAchA haTavAno samAjane bodha ApavAmAM Avyo che. paNa game tevo ya AryasamAja 'kAma'nuM sevana jAhe2mAM karavAnuM ekadama anicchanIya to gaNe ja che. AthI A kAmavAsanA jAhera rIte prakAzamAM vadhu paDatI vakarI zakatI nathI. game tevo kAmAnya paNa UbhI bajAre tenuM pradarzana karI zakato nathI. tevA pati-patnI paNa gharamAM ughADe choga game tema vartI zakatAM ja nathI. nA, hajI ATalo kharAba kALa Avyo nathI. paNa A ja samAja krodhanI bAbatamAM A dRSTikoNa dharAvato nathI. krodha, ahaMkAra, (bIjAo pratye)dhikkAra, tiraskAra... A caMDALa cokaDI che. te sadA sAthe ja jovA maLe che. mANasa jAheramAM UbhI bajAre paNa krodha karato, ahaMkAra dAkhavato ke nokaro, chokarAo ke ziSyo vagere pratye tiraskAra dAkhavato jovA maLe che. pati ane patnI paNa gharamAM bALakonI sAme ughADe choge krodhAdi karavAmAM jarAya saMkoca anubhavatAM nathI. koNa jANe kema ! paNa samAje kAma jeTalI khataranAkatA krodhAdimAM joI nathI, svIkArI paNa nathI. nahi to tene jAheramAM pragaTa karavAnI saMmati kema maLe ? vastutaH kAmano nAza karanArAo paNa krodhAdino nAza karI zakatA nathI, eTale kAma karatAM krodhAdi to khUba ja bhayAnaka che ane chatAM sadA- kALamAM samAje tene teTalA gaMbhIra gaNyA nathI. mahAbhArata A krodha, ahaMkAra, tiraskAra, vairavRtti vagerenA ati vikarALa svarUpo batAve che. AthI ja A granthanA vAMcana-manananI savizeSa jarUra jaNAya che. AnAthI samAjane khabara paDaze ke kAma jeTalo ja krodha (ahaMkAra vagere) kharAba che. te paNa jAheramAM sevI zakAya nahi. Ama thAya to kAmanI jema krodhAdi paNa jAhe2mAM sevAtAM baMdha thaI jatAM tenuM kSetra vizeSa saMkucita banI jAya kharuM. tema thatAM samAjanA 'Azrita' gaNAtA tamAma vargone vaDIlazAhI(krodha)no bhoga banavAmAMthI ghaNI rAhata maLe kharI. bhUtakALanA rAjAonA rAjamahelomAM kAmanA zayanakhaMDonI jema krodhanA gharo paNa alAyadAM ja jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhavAmAM AvatA hatA. rAjA, rANI vagere te gharamAM jaIne ja krodhane pragaTa karIne khAlI karatA. be ya dvArA pUrNa thatuM dinacakra jo ApaNe covIsa kalAkanA divasanA be bhAga pADIe : rAte bAra vAgyAthI savAre bAra vAgatAM sudhIno eka bhAga ane savAre bAra vAgyAthI rAte bAra vAgatAM sudhIno bIjo bhAga : to rAte bAranA aMdhakArathI zarU thaIne savAre bAranA prakAzamaya divasamAM virAma pAmatA bhAga sAthe rAmAyaNanI kathAne sarakhAvI zakAya, kemake A kathAmAM kaikeyInI varadAna-yAcanA, dazarathane trAsa, rAmano vanavAsa vagere cittane khUba ja udvigna karI mUke tevI bAbatothI kharekharI kathA zarU thAya che, paNa AgaLa vadhatAM vadhatAM chelle to rAmarAjyanI adbhuta sthApanA thAya che. AthI vAcakanA manamAM AnaMda vyApI jAya che. jyAre mahAbhAratanI kathAmAM A kALanuM saMpUrNa zIrSAsana thaI jAya che. ahIM premathI ramatA, bheTatA so kauravo ane pAMca pAMDavothI kharekharI kathAno AraMbha thAya che jene vAMcatAM vAcakanA manamAM prasannatAnA ogha UchaLavA lAge che, paNa jema jema kathA AgaLa vadhe che tema tema AnaMda osarato jaIne udvega vadhato jAya che. chelle yuddhamAM lAkho mAnavono saMhAra, be ya pakSanA thaIne UgarI gayelA mAtra sAta AtmAo vagere bAbato udveganI parAkASTA lAvI mUke che. AthI mahAbhAratanI kathAno aMta eTale rAtanA bAra vAgyAnA DaMkA ! rAmAyaNano anta sukhada che. mahAbhAratano anna ati karuNa che. puruSArtha ane prArabdhanA preraka rAmAyaNanI kathA ApaNane puruSArthI banavAnI preraNA kare che. rAmacandrajIe sItAjIne rAvaNa pAsethI pAchA meLavavA mATe puruSArthano kevo jaMga khelyo hato ! ane temAM kevI netradIpaka saphaLatA hAMsala karI hatI ! jyAre mahAbhAratanI kathA kahe che ke prArabdha (niyati) ja baLavAna che. game teTalo puruSArtha karo paNa jo tamArI niyati tethI viparIta haze to tame agamya rIte paNa pratikULa paristhiti tarapha DhasaDAtA ja jazo. temAMthI tame koI chUTI zakazo nahi. nA, zrIkRSNa paNa chUTI zake nahi, buddha paNa chUTI zake nahi, paramAtmA mahAvIra paNa chUTI zake nahi. te traNeyanI upasthitimAM ja ghora saMhAro kyAM nathI thayA ! jANe ke, 'karmathI viruddha kazuM ja thaI zakatuM nathI' te pATha zIkhavavA mATe ja mahAbhAratanI kathAvastu che. AthI ja mahAbhAratanA lagabhaga badhA pAtro pracaMDa puruSArtha karavA chatAM potAne na gamatI kSitijo tarapha anicchAe DhasaDAtAM hoya tevuM citra vAMcatI vakhate satata najara sAme rahyA kare che. badhA 'mana' taraphaDatAM hoya, lAcArI anubhavatAM hoya tevuM dekhAya che. 'he mAnava ! tArA badhA ja yatno niSphaLa javAnA che, kemake tArA karmo ja baLavAna che. te kare te ja thAya !' Avo koI bodha ThasAvavAnuM kArya mahAbhAratanI kathA satata karatI rahe che. manuSyanA tamAma puruSArtho niyatinA vaMToLamAM UDI jatA ahIM dekhADAyA che. grAmayan sarvabhUtAni yaMtrAni mAyayA jANe ke mAyA (karma) vaDe yaMtra (cAka) u5ra caDAvyA hoya tema saghaLA ya jIvo (ghaDA) cakkara cakkara bhamI rahyA che-A che mahAbhAratanI kathAnuM jaina mahAbhArata bhAga-1 " Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyativAkya. jIvamAtra A cakkaramAM sapaDAyo che. temAM rahIne to te saMpUrNapaNe parataMtra che. te kAMI ja karI zake tema nathI. AvI che mahAbhArata-kathAnI raNahAka. "tame tamArA karmone cUpacApa bhogavyA karo. hADamAMsanA banelA mAnavo ! tame e niyatinI uparavaTa thavA mATe dharAra dUbaLA cho. tamAre tevuM du:sAhasa karavAnI bilakula jarUra nathI. nA, kRSNa ke bhISma jevA paNa A niyatinA peMgaDAmAMthI potAno paga bahAra kADhI zakyA nathI to tame zI visAtamAM ! jyAre paNa tamAruM aNadhAryuM lalATe AvIne TIcAya tyAre jarA paNa aphasosa karajo mA. eka ja vAkya manamAM yAda karI laIne mananuM samAdhAna karI lejo, 'Everything is in order.' je banyuM jAya che te barobara ja che." TUMkamAM be ya granthomAM puruSArtha jovA maLe che chatAM rAmAyaNanA puruSArthone saphaLatA prApta thAya che, jyAre mahAbhAratanA puruSArthone niSphaLatA ja maLI che. rAmanuM vanagamana, bharatanI rAjyaasvIkRti, sItAnI zIlarakSA vagere puruSArtho khUba ja saphaLa banyA. jyAre kRSNanI nA-yuddha mATenI viSTi, viduranI kauravakuLane bacAvI levAnI bhAvanA vagere puruSArtho dharAra niSphaLa gayA. jo ke ajaina karatAM jaina mahAbhAratamAM keTalAka vidhAnomAM niyatinA peMgaDAmAMthI paga nIkaLI jato ane puruSArthanA azva upara savAra thaIne, tene eDI mArIne pUrapATa doDAvI deto mAnava jovA maLe che kharo. ane tethI ja niyati karatAM kyAreka puruSArtha paNa caDI jAya che te mahAsatya prakAzita thatAM jaina mahAbhArata vAraMvAra vAcakanA hRdayamAM utsAha ane AzAnA saMcAranI jhalaka pedA karI jAya che kharuM. darpa ane kaMdarpanI bhayAnakatAnuM darzana jyAre rAmAyaNanI kathA bharadariye Ave che tyAre tyAM 'kandarpa' (kAma) nAcato jovA maLe che. e kandarpa rAvaNane vaLage che ane rAvaNa keTalI hade pAyamAla thAya che ? te vAta jovA maLe che. rAvaNa TheTha sudhI A kaMdarpanA sakaMjAmAMthI nIkaLI zakyo nathI. kaMdarpa teno jAna laIne ja rahe che. A upa2thI jANe ke kaMdarpa jagatane bodha daI rahyo che ke, "mArA paDachAyAmAM paNa koI Avajo mA ! nahi to tenA rAvaNa jevA hAlahavAla karI nAMkhIza." mahAbhAratanI kathAmAM kaMdarpanuM khAsa koI tophAna jovA maLatuM nathI. paNa kaMdarpane ya kyAreka TapI jAya tevuM darpanuM bhayAnaka tophAna mahAbhAratanI kathA tenA bharadariye jyAre Ave che tyAre jovA maLe che. darpa (abhimAna) jAhe2mAM paNa karI zakAtI prakRti hovAthI- khAnagImAM ja sevI zakAya tevAkandarpa (kAma)thI ati vadhu khataranAka banI jAya che. eno nAza khUba ja muzkela banI rahe che. acchA acchA kahevAtA dharmIone paNa darpa vadhu satAvato hoya che. AthI ja eka kavie kahyuM che ke, "ahaM re ahaM tuM jAne marI, pachI bAkI rahe te hira." paramAtmA sAthe vAto karavA mATeno naMbara e 'hIro' (potAnA pUrNatvanuM abhimAna) naMbara nathI, paNa 'jhIro' naMbara che. anyatra kahyuM che ke 'ahaM' e motanuM bIjuM nAma che. sAce ja abhimAnI mANasa enA abhimAnathI roja aneka vAra marato jovA maLe che. duryodhana jIvatAM to A rIte aneka vAra maryo paNa maratAM ya kAramA abhimAna sAthe ane karuNa kalpAnta sAthe jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maryo. jevI kAmavAsanAnI khataranAkatA rAmAyaNe batAvI tevI kaSAyo (khAsa karIne ahaMkAra)nI khataranAkatA mahAbhArate batADI che. eka ja mANasa(duryodhana)no ahaMkAra (kaSAya) keTalI moTI saMhAraka honArata sarjI zake che tenuM ati karuNa citra eTale mahAbhAratanI kathA. vairanA aMjAma ahaMkAramAMthI pedA thAya che bIjAo pratye tiraskAra... ane chelle dhikkAra. A dhikkAra-bhAvanAmAMthI vairanI Aga bhabhUkI UThe che. vairanA aMjAma ati karuNa hoya che. enuM citraNa joI zakAya nahi teTaluM bhayAnaka hoya che. mahAbhAratanI kathA dvArA vyAsa eka ja vAta sahunA kAnamAM satata kahI rahyA che : "verathI vera zame na kadApi, AgathI Aga bujhAya nA." cInanA bhUtapUrva vaDApradhAna cAu ena lAIne tenA kaTTara virodhI sAthe vairanI evI gAMTha baMdhAI ke teNe maitrInA vAghA nIce tene potAne ghera jamavA bolAvyo ane te ja vakhate tenA ghera sipAIone mokalIne kuTuMbanA nAnAthI moTA tamAmane TUkaDe TUkaDAmAM kApI naMkhAvyA. jamIne vidAya pAmatAM te virodhIne ThAvakA moMe cAue kahyuM, "Aje tamArA ghare tamAruM abhUtapUrva rIte svAgata thaze !" duryodhananA haiye AvI ja ThaMDI krUratA hatI ! tenAmAM ane hiTala2mAM ghaNuM badhuM sAmya jovA maLe che. banne ya chellI kSaNa sudhI zatru pratye khunnasathI bharAyelA rahyA ane vairanI AgathI jalatA ja rahyA. bannee mRtyusamaya paryanta havAmAM bAcakA bharavA jevA, yuddha jItI levAnA bevakUphIbharyA prayatno karyA ! bannene mana mAnavasaMhAra e ghAsa kApavA jeTalI sAmAnya bAbata hatI. hiTalarane lakhAyelo patra jene Adhunika duryodhana kahI zakAya te hiTalare vizvavijetA banavAnI potAnI mahattvAkAMkSA pUrI karavA mATe ati bhayAnaka krUratA AcarI hatI. AkhuM vizva 'trAhimAm' pokArI gayuM hatuM. eka vakhata-e bIjA vizvayuddhanA divaso daramyAna-koI zALAnA kizore hiTalara upara eka mananIya patra lakhyo hato. temAM teNe jaNAvyuM hatuM ke, "tame zA mATe laDo cho ? te ja amane samajAtuM nathI. tamArA jarmana lokonuM jIvanadhoraNa ThIka ThIka UMcuM hovA chatAM tame kema laDo cho? amerikA karatAM tame kadAca aDadhA hazo paNa amArAthI to tame cAra-pAMca gaNA UMcA cho. ame ATalA nIce chIe chatAM tamArI jema AkhI duniyAnI khAnAMkharAbI karavA mATe UbhA thayA nathI. alabatta, amerikAnI jema tame jarmana loko kadAca rUpAnI camacIthI khAI zakatA nahi ho paNa tamArI pAse game tevI camacI to che ne ! amArI pAse to camacI paNa nathI. are ! kyAreka to amAre khAvAnA ya phAMphAM hoya che. tamArI takarAra to nAnA chokarAM jevI che. amerikAmAM bAra mALanA makAno to amAre pAMca mALanA ja makAno kema ? paNa bhAI ! tamAre teTaluM ya makAna to che ne ? amArI jema tame jhUMpaDapaTTInA rahevAsI ke sAva beghara to nathI ne ? amerikanone roja pAMca tolA mAkhaNa khAvA maLe che to tamane kadAca aDhI tolA khAvA maLatuM haze paNa temAM akaLAI kema gayA cho ? amAre to teTaluM ya mAkhaNa nathI ane chatAM ame tamArI jema kadI lUMTaphATa karatA nathI !" Adhunika duryodhanane yahUdIo tarapha eTaluM badhuM tIvra vaira hatuM ke te komane dha2tI u52thI sAva jaina mahAbhArata bhAga-1 1 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUMsI nAMkhavA teNe daDha nirNaya karyo hato. A mATe teNe aneka kImiyAo karyA hatA. temAM tenI gaeNsacembaranI yojanA dvArA teNe sAITha lAkha yahUdIone mArI naMkhAvyA hatA. tenA keTalAka hatyAkAMDo to eTalA badhA krUra ane ghAtakI hatA ke te itihAsamAM lohInA akSare lakhAyA che. dareka dezamAM te te svadezI vyaktie sattA hAthamAM laIne potAnA ja dezanA loko ke jeo potAnA virodhI hatA athavA to potAnI sattA pacAvI pADe tevA jaNAtA hatA te badhAyanI-lAkhonI saMkhyAmAM dezadrohI' tarIkeno temanI upara AkSepa mUkIne katala karI nAMkhavAmAM AvI che. A ati krUra ane ati ghAtakI mANasonI nAmAvalimAM hiTalara, lenina, sTelina, mAu se tuMga, IdI amIna, yAhyAkhAna, ghaNA amerikana ane briTiza vaDAo AvI zake. A badhAya Adhunika duryodhano kahI zakAya. sattAnI kAramI bhUkhamAMthI pedA thayelI vairanI Aga keTalI bhayAnaka hoya che te A ghAtakI lokonA kALA caritro jANavAthI samajAze. bhArata-pAka vibhAjana vakhate hindustAnanuM paNa jyAre bhArata ane pAkistAna tarIke I.sa. 1947nI sAlamAM vibhAjana thayuM tyAre ghaNuMkharuM sagA bhAI-bhAInI jema seMkaDo varSothI jIvatA hindu-muslima loko vacce vairanI kAramI Aga jhaMjhAvAtI pavananI jema phelAI gaI hatI. e vairabhAva keTalo badho ugra hato tenuM citraNa 'phriDama eTa miDanAITa' nAmanA pustakamAM eka lekhake karyuM che. temaNe kahyuM che ke, "eka mAtAnI kUkhamAM garbha tarIke rahelAM be (joDiyA) bALako-peTamAM ja-ekabIjAnA moM upara nahorAM bharIne moM phADI nAMkhavAnI koziza karatAM hatA !" hajAro varSo pUrve khelAyelA kaurava-pAMDava yuddhanI jhAMkhI karAve tevA khataranAka yuddho vartamAnakALamAM khullI rIte-zatrunA nAte ane bhedI rIte-maitrInA lebAza nIce chellA keTalAya varSothI khelAI rahyA che. mAnavajAte dharatIne aneka rIte adyatana banAvI dIdhI che. te AkhI mAnava-jAtanuM smazAna paNa temAMnA ja keTalAka loko taiyAra karI rahyA che. satata zastrotpAdana karatI mahAsattAo e zastronA vecANa mATe bajAro UbhA karI rahI che. te mATe yuddha atyaMta Avazyaka banI gayuM che. AthI A mahAsattAonA be hetu sare che : eka kAMkare be pakSI mare che : (1) gharaAMgaNe zastrotpAdana karatAM hajAro kArakhAnAMo satata cAlu rahevAthI potAnI prajAne kAma maLI jAya che. AthI 'bekArIno rAkSasa khAsa satAvato nathI. (2) je anya dharatIo upara yuddho khelAya che te dharatInI te te a-gaura prajA laDIne kAM nAza pAme che, kAM jIvatI rahIne motathI paNa bhUMDuM ane bhayAnaka jIvana jIvatI jIvatI aMte nAmazeSa thAya che. Ama thavAthI e badhI khanija vagerethI samRddha dharatI e mahAsattAonA hAthamAM pAkelAM phaLanI jema AvIne paDI javAnI che. paNa A be ya lAbha mahAsattAo kadI pAmI zakanAra nathI, kemake jyAM bIjAonI 'hAya meLavAya che tyAM sukhanI saMbhAvanA hotI ja nathI. paNa hAla to e be lAbha pAmavAnI kAramI bhUkhathI mahAsattAo AkhI dharAne "dhIkatI dharAmAM pheravI cUkI che. AkhA ne AkhA aneka rASTrone ane AkhI ne AkhI aneka prajAone motanA mukha tarapha dhakelI rahI che. A nItithI bIjA vizvayuddhanA saMhArane kyAMya TapI jAya teTalo moTo saMhAra-bIjA vizvayuddhano virAma thayA bAda-Aja sudhImAM kyArano thaI gayo che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loko joSIone pUche che ke, "trIjuM vizvayuddha kyArathI zarU thaze ?" mane lAge che ke temaNe ema pUchavuM joIe ke, "cothuM vizvayuddha kyArathI zarU thaze? kemake trIjuM vizvayuddha to atyAre joramAM cAlI ja rahyuM che." trIjA vizvayuddha tarIke nahi jAhera thayelA A trIjA vizvayuddhamAM ja eTalI badhI pAyamAlI thaze ke cothuM vizvayuddha kadI laDI zakAze ja nahi, chatAM kadAca jo te laDAvAnuM ja haze to mAtra paththaro ane IMTALAothI ja laDAze. vizvanA A mahAsaMhAranI satata cAlatI prakriyAne lIdhe buddhijIvI mAnavAmAM ya have karuNA rahI nathI ! teo A badhI vAstaviktAono svIkAra karI laIne khUba ja kaThora banI gayA che. AthI ja teo A gaMbhIra paristhiti vize kazuM ja vicAravA ya mAMgatA nathI. A keTalI badhI du:khada bAbata kahI zakAya ? vAnara-yugala saMvAda iMglenDanI velsa yunivarsiTInA prAdhyApaka pAsethI eka bhAIe vartamAna saMhAraka paristhiti vize ane yuddhano saMbhavita aMjAma zuM? te vize jANavAnI IcchA vyakta karI. prAdhyApake bIjuM kAMI na kahetAM eka nAnakaDI kathA kahI. AphrikAnA koI jaMgalamAM jhADa upara vAnara ane vAnarInuM yugala zAntithI beThuM hatuM. evAmAM ekAeka bahu moTA-kAna phADI nAMkhe tevA bhayAnaka dhaDAkAonA avAja saMbhaLAvA lAgyA. AthI vAMdarI dhrUjavA lAgI. teNe potAnA pati vAnarane pUchyuM, "zuM vizvayuddha zarU thaI gayuM che? arerere ! mAnavoe UbhI karelI virATa imArato, audyogika vasAhato, adyatana nagaro, baMdho ane lAkho mAIlonA AsphAlTa roDa vagere badhuMya khatama thaI jaze !" ATaluM bolatAM tenI AMkho AMsuthI chalakAI gaI. - vAnare tene AzvAsana detAM kahyuM, "are ! paNa rovAvALA raDatA nathI ane tuM zuM karavA raDe che? vaLI hajI ApaNA jaMgalane kyAM kazuMya thayuM che ? ane kadAca A mUrakha mAnavajAta pote ja UbhuM kareluM pote ja khatama karI deze ane jAteya khatama thaI jaze to ya ciMtA karavAnI zI jarUra che? jayAM sudhI chellAmAM chellA ApaNe be ja jIvatAM bAkI rahIzuM tyAM sudhI koI ciMtA karavAnI jarUra nathI. ApaNe be AkhI mAnavajAtane pharIthI pedA karI daIzuM. A karoDo naranA pUrvaja to ApaNe vAnaro ja chIe ne ?" bicArI vAMdarI ! zuM bole ? buddhijIvIonA haiye paNa aghora saMhAranI saMbhAvanAo paNa karuNA pedA karavAne badale kevI kaThoratA pedA karI cUkI che te mATe A dRSTAMta khUba ja yogya che. vartamAnakAlIna mAnavonI krUratA, vairapipAsA, a-dUradarzitA ane ghAtakI kaMgAliyata joIne to kadAca jaMgalanA vAnaro DArvina pAse jaIne kaheze ke, "ATalA badhA nIca, krUra ane ghAtakI ame vAnaro pUrve kyAreya na hatA. AvA lokonA pUrvaja tarIke tame vAnarone jAhera karyA che e amArI upara thayelo ghaNo moTo anyAya che ! amArI vAnara-jAtinuM A khUba moTuM apamAna che ! A mAnavo amArI jAtinA kahevaDAvavAne lAyaka nathI. DArvina ! A bAbatamAM phera-vicAra karo !" vizvanI A saMhAralIlA joIne aNuzaktinA saMzodhaka AlbarTa AInsTAIna paNa khinna thaI gayA hatA. temaNe eka vAra koI savAlanA javAbamAM kahyuM hatuM ke, "jo punarjanma jevI koI prakriyA jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kudaratamAM thatI hoya to AvatA bhave huM 'plambara' thavAnuM pasaMda karuM. zAntithI roTalo kamAI lauM ane zAMtithI jIvana-gujAro karI lauM." bAIbalamAM kahyuM che ke eka evo divasa Avavo joIe jyAre talavAranA dAMtaraDAM banI jAya ane bhAlAnA haLa thaI jAya. AvuM maitrIbhAvanuM pratipAdana karatA bAIbalanA ja anuyAyI IsAI loko, gorA loko Aje 'Adhunika duryodhana'no pATha bhajavI rahyA che; vadhu khunnasathI, vadhu ghAtakI rItothI, vadhu bhayAnakatAthI have ja peluM bAIbalanuM vAkya samajAya che ke, 'maeNna Dajha naoNTa liva bAya breDa alona'-"mANasane jIvana jIvavA mATe mAtra roTalIthI ja cAlatuM nathI.' gAMdhIjInI vedanA 'ahiMsA'nA zastrathI svarAja levA nIkaLelA gAMdhIjIe bhArata-pAka vibhAjana vakhate je motanuM tAMDava nIrakhyuM, lohI TapakatI traNa traNa hajAra lAzovALI TreIno joI, 'mAro, kApo'nA avAjothI UbharAI gayelA gaganano sAkSAtkAra karyo tyAre temaNe potAnA AyuSyane TUMkAvI nAMkhI marI javAnI IcchA vyakta karI hatI. temane 'ahiMsA'nA lebAzamAM kAramI katleAma, hiMsAne prajvALatA dhoLI TopIvALA loko jaNAtA hatA. ahiMsAno temane koIne khapa nathI tevI temanI mAnyatA thavA lAgI hatI. te vakhate temaNe uccArelA zabdo A rahyA : "satyAgrahanI laData vize meM mAnI lIdhuM hatuM ke A laData kevaLa satya ane ahiMsAnA AdhAra upara ja cAle che, paNa tevuM na hatuM ema Izvara Aje mane batAvI rahyo che. eTale ja have huM kahuM chuM ke ApaNe jIvavA mATe eTalA valakhAM mArIe chIe ke ethI ApaNI bhUlo paNa nathI joI zakatA. ApaNI ahiMsA te ahiMsA nathI paNa ApaNI nabaLAInA hathiyAra tarIke teno upayoga karAve che. e ahiMsAnA nAme oLakhAtI hiMsA che ane tethI ja Aje comera lohInI nadIo vahI rahI che. pariNAma to je Ave te kharuM paNa e badhuM jovA karatAM Izvara A buDhDhAne upADI le to sAruM.' gAMdhIjInA vicAra upara TIkATippaNa karavAnuM upekSIne ApaNe eTaluM ja ahIM jovuM che ke hiMsAnuM tAMDava kevuM nagna ane bIbhatsa hoI zake che ? sattAnI kAramI bhUkhamAMthI pragaTatI vairanI Aga pelA duryodhanamAM kevI prajvaLI haze te jovA mATe Adhunika duryodhanonuM ane temaNe pravALelI vairanI vyApaka AganuM ApaNe darzana karyuM che. je samayamAM sAkSAt paramAtmA mahAvIradeva A dharatI upara vidyamAna hatA e ja samayamAM emanA ja paramabhakta mahArAjA ceDA sAthe mahArAjA zreNikanA putra koNikane nAnI vAte vaira baMdhAyuM ane temAMthI evA be yuddho phATI nIkaLyA jemAM eka karoDa ane eMsI lAkha mAnavono kaccaraghANa nIkaLI gayo ! nA, prabhu mahAvIradeva kAMI ja na karI zakyA. nizcita niyati AgaLa koInuM ya na cAle. banne granthono eka ja bodha kAmarAgamAMthI sarjAyelI rAmAyaNa ane kaSAyabhAvomAMthI sarjAyeluM mahAbhArata-banne kathAo A saMsAranI kSaNabhaMguratAne ane tamAma staranI svArthamayatAne, saMhAramayatAne ApaNA kAnamAM jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahI jAya che ane zikhAmaNa de che ke he Atman ! AvA saMsAranA sukho khAtara tuM tAruM mAnavajIvana veDaphI na nAMkhato. tuM tArA jIvananI je amUlakha paLo maLI che teno sarvazreSTha upayoga karI leje ane A mogherA mAnavajIvananuM sArthakya karI leje. sarvasaMgano tyAgI banIne sAco sAdhu banaje. anne mokSa pAmIne zAzvata sukhano bhoktA banaje. pachI tAre kadApi nahi levo paDe janama A jherI saMsAramAM... kadApi nahi maravuM paDe A vinAzI saMsAramAM...pachI nahi duHkha, nahi pApa, nahi manano tApa ane nahi tanano saMtApa ! sadAnuM sukha ane sadA zAnti...sadAnuM jIvana ane sadAnI AtmaramaNatAnI mastI. jaina lekhakonA rAmAyaNa ane mahAbhAratamAM saMsAratyAgano jIvana-vaLAMka ati suMdara rIte nirUpAyo che. rAmAyaNamAM rAmapakSe dazaratha, rAma, bharata, sItA, hanumAna, lakSmaNa ane aMkuza, senApati kRtAntavadana vagere hajAro AtmAo tathA rAvaNapakSe vAlI, paTarANI maMdodarI, putra indrajita, meghavAhana, bhAI kuMbhakarNa vageree dIkSAno mahAmaMgalakArI mArga svIkAryo hato. mahAbhAratamAM paNa pAMDu, kuntI, pAMceya pAMDavo, draupadI, vidura, bhISma, baLadeva, zrIkRSNanI rukmiNI Adi ATha paTarANIo, pradyumna vagere rAjakumAro vageree atte dIkSA laIne AtmakalyANa sAdhI lIdhuM che. temAMya kRSNanA pitarAI bhAI neminAtha to tIrthakara thayA hatA. nA, dazarathanuM AghAtathI apamRtyu, sItAnuM pRthvImAM samAI javuM, pAMca pAMDavonuM himAlayamAM vilIna thaI javuM vagere ajaina mantavyo jaina dRSTinA lekhanomAM jovA maLatAM nathI. viziSTa koTinA gRhastha mahAtmAonI najaramAMthI AtmakalyANanuM lakSa vegaLuM paDatuM nathI. temane jyAre avasara maLe tyAre te lakSane AMbavA mATe teo sajaja banI jAya che. bhAgavatI pravrayA vinA A AMbI zakAya nahi evI temanI suspaSTa mAnyatA hoya che. temanI najaramAM paNa evA seMkaDo, hajAro bhAgavatI pravrajayAnA dhArako ane suMdara rItanA ArAdhako satata AvatA hoya che. emanA mukha uparanI apAra prasannatAne joIne ja 'ame kyAre AvA agAra maTIra banIzuM?' e bhAvanA vAraMvAra jIvaMta banI jatI hoya che. AthI AvA sagRhastho bane tyAM sudhI to bhAgavatI pravrajyAno svIkAra karIne AtmakalyANa ArAdhIne ja mAnavabhavane saphaLa karyA vinA rahetA nathI. jo chellA-aMgrejonA zAsanakALanA-traNaso varSomAM rUpAntara pAmIne "inDiyA" banI gayelA bhAratane pharI 'bhArata" banAvavuM hoya to AvA kathAnakonI ekAnta mokSalakSI vAtone janakarNa sudhI sarvatra pahoMcADavI paDaze, anyathA "bhArata sAthe cAlatA "inDiyAnA (traNa saikAnA) yuddhamAM bhAratano thanAro ghora parAjaya koI aTakAvI zakaze nahi. rASTrapatinA vaTahukamathI mAtra vIsa varSa mATe AvA granthonuM vAMcana, zravaNa, pArAyaNa sadaMtara sthigita karI devAmAM Ave to bhAratIya prajAne teTalA samayamAM vIsa hajAra varSanuM nukasAna thaI jAya. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdRSNa mahAbhAratanI kathAnA parivonuM kendrabiMdu zrIkRSNa vAsudeva bane che. temanI cAre bAju badhA pAtro kuMDALe pharatAM hoya tevI achaDatI pratIti mana upara thayA vinA rahetI nathI. zrIkRSNanA pitA vasudeva hatA ane mAtA devakI hatA. kRSNa vasudevanA putra hovAthI vAsudeva kahevAyA che. jema dareka utsarpiNI-avasarpiNInA kALamAM covIsa tIrthaMkaro thayA che tema nava vAsudevo ane nava prati-vAsudevo tathA nava baLadevo paNa thatA hoya che. A rIte zrIkRSNa A avasarpiNInA chellA vAsudeva thayA. vAsudevanA moTA bhAI baLadeva kahevAya che tethI balarAma te chellA baLadeva thayA ane jarAsaMgha te chellA prativAsudeva thayA. evo niyama che ke prativAsudeve prApta karelI tamAma saMpatti, dharatI vagerene; prativAsudevane jItI laIne vAsudeva meLavI le che. A rIte traNa khaMDanuM sAmrAjaya ke je jarAsaMghe prApta karyuM hatuM ke, tene jItI laIne zrIkRSNa meLavyuM. AthI teo traNa khaMDanA mAlika vAsudeva kahevAyA. mahAbhAratanI ajaina kathAomAM zrIkRSNa draupadInA svayaMvara prasaMgathI dekhAyA lAge che jyAre jaina kathA pramANe to te pachI arjunanI sajArUpa-bAra varSanI tIrthayAtrA pUrNa thayA bAda te dvArikAmAM gayo tyAre te subhadrA (zrIkRSNanI bena) sAthe lagna thatA zrIkRSNa dekhAyA che. zrIkRSNane ajaina dRSTithI bhagavAna tarIke jovAmAM AvyA che jyAre jaina dRSTie zrIkRSNa najIkanA ja bhaviSyamAM thanArA bhagavAna che. teo A bhAratavarSamAM thanArA AgAmI covIsa tIrthakaromAM agiyAramA "amama" nAmanA tIrthakara bhagavAna thavAnA che. khera, e to e AtmAnI bhaviSyanI mahattAne jainazailIthI mUlavavAmAM AvI. paNa te AtmA zrIkRSNanA svarUpamAM paNa jaina daSTithI khUba ja ucca kakSAnA AtmA tarIke svIkAravAmAM AvyA che. jo ke teo vAsudeva hovAthI rAjyaprApti mATenA saMhArAdimAM vadhu paDatA lIna thayA hoya, nArIomAM vadhu Asakta paNa banyA hoya, e badhuM susaMbhavita che, paraMtu A badho temanA jIvanano pUrvArdha hato. temanA jIvananA uttarArdhamAM-game tyAre zrIkRSNa samyagdarzana nAmano AtmAno atyanta jhaLahaLato guNa pAmyA che. A samyagdarzananA paNa kSayopazama, kSAyika vagere prakAro che. temAMnA kSAyika nAmanA sarvotkRSTa prakArane temaNe prApta karyo che. kSAyika samyagdarzanano mAlika banato AtmA saMsAramAM vadhu samaya rahI zake nahi. te to bhAgavatI pravrayA pAmavA mATe atizaya utkaMThita hoya, paraMtu e aMzamAM, e jIvana pUratA zrIkRSNa durbhAgI nIvaDyA che. teo AjIvana munipada pAmI zakyA nathI. bezaka, temano tevo tIvra karmodaya ja temAM bhAga bhajavI gayo che, paraMtu temano munibhAva pratyeno Adara atizaya utkaTa hato, AthIsto teo lagna karavAnI vayamAM AvatI tamAma putrIone-koka apavAda sivAya- munijIvanano mArga apAvI zakyA che. eTaluM ja nahi paraMtu temaNe samagra dezamAM jAherAta karAvI hatI ke, "je koIne paNa munijIvana pAmavAmAM AjIvikAdinuM kAraNa naDatuM haze te sahu kAraNane zrIkRSNa dUra karI Apaze." eka vAra to temaNe aDhAra hajAra munione vaMdanavidhi karIne kamAla karI nAMkhI hatI. gajasukumALa nAmanA muninA hatyArAnA zaba tarapha paNa temaNe ghora tiraskAra vyakta karyo hato. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema lAge che ke 'zrIkRSNa'ne bhagavAna tarIke mahAbhAratamAM kalpIne ajaina dRSTie thApa khAdhI che. harivaMzakuLanA kRSNane ke bhAgavatanA kRSNane 'bhagavAna' tarIke navAjyA hota to hajI cAlI jAta, paraMtu mahAbhAratanA zrIkRSNane 'bhagavAna' tarIke navAjIne eTalA badhA prazno UbhA karyA che ke jene bhagavAnanI lIlAnA nAme ukelavAmAM AvyA che athavA bhagavAnane badhI vAtamAM phUDa, kapaTa, jUTha AcaravA sudhInI sarve sattA ApavI paDI che. AnA karatAM jaina dRSTinA zrIkRSNane khUba ja ucita ane saMpUrNa nyAya ApI zakAyo che ema lAge che. jaina dRSTie temanA jIvananA amuka samaya pachI teo ucca kakSAnA sadgRhastha hatA. teo kSAyika samyagdarzananA svAmI hovAthI aMtarathI anAsakta evA gRhastha-yogI hatA. teo dharmAtmA hatA. AthI ja marelI, haDakAyI, gaMdhAtI kUtarInA paNa dAMtanI sapheda paMktinI teo anumodanA karI zakyA hatA. AthI ja potAnuM mota lAvanAra jarAkumArane maitrInA dAve nasADI mUkyo hato. AthI ja eka majUranI IMTo UMcakavAmAM jAte madadagAra banyA hatA. paNa tenI sAthosAtha teo rAjanItinA paNa khelADI hatA. dharmanI UMDAmAM UMDI sUjha ane saMvedanAothI bhInuM-bharyuM temanuM hRdaya hatuM, paraMtu rAjanItinI vilakSaNa cAla cAlavAnI niSNAtatAthI temanuM hRdaya avasare kaThora paNa banI zakatuM hatuM. dharmakSetra ane rAjakSetra baMne bhinna bhinna kSetro che. pahelAmAM tamAco mAranAranI sAme bIjo tamAco khAvA mATe gAla dharavAnI vAta che; jyAre bIjAmAM tamAcAno javAba tamAcAthI ja daI zakAya tevuM spaSTa rIte mAnya che. je samayanI rAjanItimAM tamAcAno javAba tamAcAthI ja devAno jarUrI hoya te samayamAM bIjo gAla dharIne bIjo tamAco khAvAnI vAta karI zakAya nahi. zrIkRSNa A baMne nItionA pUrepUrA jANakAra hatA. phUDakapaTanI sAme saraLatA dAkhavI devAnI dharmanItine temaNe rAjanItinA kSetramAM pesavA dIdhI nathI, balake khUba ja sakhtAIthI teo tevA ja dAva ramIne phUDakapaTonA pheMkAyelA pAsAne niSphaLa banAvI cUkyA che. je pakko rAjanItijJa hoya ane tenI sAthe sAthe dharmAtmA hoya te kevo hoya ? te tamAre jANavuM hoya to mahAbhAratanA zrIkRSNane joI lo. dharmAtmAe rAjanIti ramavI paDe tyAre te bane tyAM sudhI yuddha cheDe ja nahi, yuddha TALavA mATenA jeTalA upAyo zakya hoya te badhA ajamAvyA vinA rahe nahi. ane chatAMya jo yuddha cheDAI paDe to kAyAthI kaThora rIte yuddha khelavA chatAM manathI tenI heyatAno japa to karyA ja kare. pAMDavo taraphanA viSTikAra banIne zrIkRSNa jyAre dhRtarASTra ane duryodhanAdinI rAjasabhAmAM AvyA tyAre temaNe bhAre dhIraja rAkhIne teone pAMDavo sAthe samAdhAna karI levA mATe khUba samajAvyA hatA. chevaTe pAMca pAMDavone mAtra pAMca gAma ApavA mATe kahIne--ATalAthI huM pAMDavone samajAvI daIza ema kahyuM, kemake game te rIte yuddha TALavAnI ja zrIkRSNanI bhAvanA hatI. dharmarAja yudhiSThire to zuM paNa khuda bhIme paNa viSTikAra tarIke vidAya thatA zrIkRSNane yuddha TALavA mATe ja prayatna karavAnI AgrahapUrvaka salAha ApI hatI. paNa kamanasIbe duryodhana pAMca gAma ApavA saMmata na thayo. teNe kahyuM ke, "eka soya jeTalI paNa bhUmi nahi maLe. je meLavavuM hoya te yuddhanA medAnamAM meLavI laI zake che." duryodhanano A yuddhajvara joIne zrIkRSNa sabhA choDI gayA to ya yuddhanivAraNano prayatna to na jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja choDyo. temane ratha sudhI vaLAvavA AvelA bIjA badhA pAchA pharyA tyAre zrIkRSNa karNano hAtha pakaDI laIne potAnI sAthe rathamAM besADI dIdho. temanA manamAM e vAta nizcita hatI ke kauravonI kiMmata karNanA kAraNe ja che. jo tene khaseDI levAya to kauravo ekaDA vinAnA mIMDA banI jAya. AvA zaktihIna kauravo yuddha karavA mATe nAhiMmata banI jaze. A mATe karNane na kahevA jevI keTalIka vAto kRSNa karI, tene aneka lAlaco ApI. te rAdheya nathI paNa kauntaya che, sUta nathI paNa kSatriya che, pAMDava che, yudhiSThirathI paNa moTo hoIne rAjayano prathama adhikArI che vagere ghaNI rahasyabhUta vAto paNa karI. karNa paNa A badhuM acAnaka sAMbhaLIne camakI gayo paNa to ya kRSNa tene kauravapakSamAMthI bahAra kADhI zakyA nahi, kemake karNa atyanta kRtajJA hato. je rAdhAe tene nAnAthI moTo karyo ane je duryodhane tene aMgarAja banAvyo, jigarI dosta banAvyo temanA pratye kRtajJa banavAnuM te karNane mATe svapna ya saMbhavita na hatuM. AthI ja nA yuddhanI cAla ramavAmAM kRSNa bIjI vAra paNa niSphaLa gayA. A banne prasaMgomAM kRSNanI nA yuddhanI tIvra bhAvanA ekadama chatI thaI jatI jovA maLe che. paNa sabUra ! kRSNa mAtra dharmanItijJa na hatA, teo rAjanItijJa paNa hatA. A bane nItio kahe che ke pavitra evI prajAnuM nikaMdana to na ja nIkaLI javA devuM joIe. enI upara duSTonuM Adhipatya bilakula icchanIya na gaNAya. Ama thAya to prajA potAnuM pAvitrya khoI bese, tethI dharmapuruSArtha khatama thAya ane anne yogya AtmAonI paNa mokSa-prApti muzkela banI jAya. A badhuM TakAvI rAkhavA mATe prajAne ke samAjane sAro netA ke rAjA maLavo ja joIe. potAnI bena subhadrAnA lagna pAMDavomAMnA arjunanI sAthe thavAthI zrIkRSNane pAMDavo pratye snehabhAva-khUba snehabhAva-hoya te saMbhavita che, paraMtu eTalA ja mAtrathI temaNe pAMDavone rAja apAvavA mATe bhayAnaka yuddha cheDyuM che ema na kahevAya. evo AMdhaLo snehabhAva kRSNamAM kalpavo na joIe, kharekhara to yuddha cheDIne pAMDavone rAja upara lAvavAmAM ane kauravone harAvavAmAM zrIkRSNanI samAjanI-prajAnI dharmadhAraNA ja kAraNa hatI. duSTone daMDa devo, temanuM je sthAna hoya te temane dekhADI devuM ane sajjanonI sevA karavI, temanuM je sthAna hoya tyAM temane besADI devA- e rAjanItinA pAMca yajJomAMnA be yajJakAryo che. have jayAre "nA-yuddha'nI vAta saMbhavita ja na rahI tyAre yuddha cheDIne rAjanItijJa zrIkRSNa A be yajJo mAMDavA ekadama sajja banI gayA hatA. dhRtarASTranI rAjasabhAmAMthI jayAre teo pAchA pharyA tyAre temanI cAlathI ane mukhAkRtithI A vAta sahune spaSTa thaI paNa gaI hatI. hA, kRSNanuM mana karUNAthI paNa vadhu komaLa hatuM, yuddha nahi ja cheDavA mATe, kAraNa ke te dharmAtmA hatA. paNa jyAre vipakSane yuddha sivAya bIjuM khAtuM ja na hatuM tyAre zrIkRSNanuM mana kaThorathI paNa kaThora banI gayuM hatuM, kAraNa ke te rAjanItijJa hatA. bezaka, A rAjanItimAM ya prajAne duSTonI eDI nIce kacaDatI bacAvavAnI dharmanIti garbhita rIte to pahelI ja hatI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna kAMI kapaTanI sAme kapaTo ramI zake ? nA, sarvane-kaurava ke pAMDavane-bilakula samabhAve jotAM bhagavAnamAM A badhuM zI rIte saMbhave? vaLI jene bhagavAna gaNyA te potAnA parama mitra arjunanI patnInA paga potAnA khoLAmAM ane satyabhAmAnA paga arjunanA khoLAmAM nAMkhavA dvArA maitrInI Toca batAvatA haze ? yAdavonI sAthe teo paNa dArU pItA haze? pAMDavavanane bALavAnuM, hajAro pazuono krUra rIte saMhAra karavAnuM kAma bhagavAna karatA haze? jo ke bhagavAnanI kAravAIo paNa te te saMyogane lIdhe bacAva karavA lAyaka banI zake. bhagavAna zrI RSabhadeva jyAre gRhasthajIvanamAM hatA tyAre temaNe paNa Arya mahAprajAnI dhAraNA karavA mATe lagnAdinA vyavahAro paNa zIkhavyA ja hatA ne? ane rAjavyavasthA paNa karI ja hatI ne ? parantu te ja AtmA jyAre RSabhadeva bhagavAna banyA tyAre paristhiti keTalI badhI palaTAI gaI! potAnA putratulya nami ane vinami rAjayaprApti mATe temanI pAse keTaloya samaya rahyA to ya prabhue teno koI pratisAda na ja Apyo. bhagavAna te bhagavAna ! ane sadguhastha te sadguhastha. kRSNa e dharmakSetre viziSTa koTinA dharmAtmA hatA tema rAjakIya kSetre viziSTa koTinA khUba ja dUraMdezI rAjanItijJa hatA, mATe bhIkha ke droNa jevA vaDIlo ane guruonI sAme laDatAM acakAtA, viSAdapUrNa banelA arjunane temanI sAme laDavA mATe preraNA karI. A vakhate "jevA sAthe tevA'nI rAjanItinuM gaNita kRSNa mAMDyuM hatuM. vAta paNa sAcI hatI, kemake e kurukSetra hatuM, e kAMI dharmakSetra na hatuM. kRSNanA gaNitanA AMkaDA AvA hatA : jayAre bhISma potAnA putro sAme ane droNa potAnA ziSyo sAme jaMge caDavA jeTalI krUratA dhAraNa kare tyAre teo vaDIla ke guru maTI jAya che. pachI temane te svarUpanA AdaraNIya ane avadhya mAnI zakAya nahi. temAM ya droNa to yuddhakIya vidyAdAna karanArA hatA. temanAthI vaLI zastro upADAya kharA? chatAM temaNe A maryAdAno bhaMga karyo to temanI sAme zastro zA mATe na uThAvavA? ajaina mahAbhArata karatAM jaina zailI kevI judI paDe che te A prasaMgamAM jaNAI Ave che. kRSNa arjunane kahe che ke, "tuM kyAM koIne mAravAno che ? mAranAro ke jivADanAro to huM bhagavAna" chuM. tAre to mAtra bANa pheMkavAnA che." jainazailImAM kRSNane AvuM bhagavasvarUpa apAyuM nathI. ahIM A prasaMge kRSNa arjunane ema kahyuM che ke, "e pApIo emanA pApe ja maravAnA che. tuM to mAtra nimitta banavAno che." atu. jyAre yuddha anivArya ja banI gayuM, duryodhananA yuddhajavarane kAraNe yuddha TALI na zakAyuM tyAre dharmAtmA jaNAtA kRSNanuM svarUpa rAjanItinA khelADInuM banI gayuM ane te svarUpa TheTha chelle sudhI rahyuM. duryodhana nAsI chUTIne taLAvamAM jaI bharAyo to tyAM teno pIcho pakaDIne tene khatama karAvyo. te mATe bhIma pAse sAthaLa upara gadA mArI devAnI anItino saMketa paNa kRSNa ja karyo. eka vAra hAra-jIta upara ja nirNaya levAno nakkI thayo eTale have te khAtara je kAMI karavuM paDephUDa, kapaTa, mRSAvacana-te badhuM karI ja chUTavuM; temAM dayAne, saMdigdhatAne, mUMjhavaNane sthAna kadI na ApavuM e kRSNanI rAjanIti hatI. hA, e badhI vAtamAM tenA potAnA svArthanI kyAMya koI vAta na hatI. mAtra prajA uparathI duSTonuM Adhipatya haTAvIne sapuruSonuM Adhipatya sthApavAnI ja vAta hatI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNanI A niHspRhatA ja yuddhanI havAmAM paNa enuM dharmAtmAnuM svarUpa prakAzI Ape che. bAkI, yuddha te yuddha ! saMhAra te saMhAra ! karmonA baMdhananI kathA sivAya tyAM bIjuM zuM jovA maLe mahAbhAratamAM vizeSa rIte camakatuM pAtra zrIkRSNanuM che, to vizeSa rIte sahune AdaraNIya pAtra bhIkhanuM che. A banne vyaktiomAM skUla dRSTie moTo virodha dekhAya ke bhIkha satyane pakaDI rAkhe che to kRSNane jUThuM bolavAmAM jANe ke jarAya vAMdho lAgato nathI. bhIkha nyAyapriya che, to kRSNa kapaTapriya che. paNa kharI hakIkata A pramANe nathI. mArI daSTie banne satyapriya che ane banne nyAyapriya che. te be mAM je pharaka che te A che. bhISmanuM je satya che te baMdhAraNIya satya che. satya eTale satya. eno Adara karavo ja joIe. koI paNa saMyogamAM asatya to AcarI zakAya ja nahi. yudhiSThira paNa AvA ja satyavAdI che paraMtu kRSNanA samAgamane lIdhe temaNe bhISmanA baMdhAraNIya satyane badale keTalIka vAra kRSNanA DhALanA satyane paNa svIkAryuM che kharuM. bhISmanuM satya kAMIka vadhu jaDa lAge che. teo satyane saMyogAnukULa banAvavA mAMgatA nathI. draupadInA vastrAharaNa prasaMge te banne pakSane mAnya hoIne je kAMI kahe te ubhayane mAnya thAya tema hatuM, chatAM teo mauna ja rahyA ane draupadInI levAtI lAjane temaNe mauna rahIne joyA karI; kazuM ja na karyuM, kazuM ja na kahyuM. temano e vicAra hato ke yudhiSThiranI saMmatithI duryodhana jugAra ramyo che. pUrI sabhAnatAthI yudhiSThire chelle draupadIne hoDamAM mUkI che. kharekhara yudhiSThira draupadIne hArI gayo che ane kAyadesara rIte have duryodhana draupadIno mAlika banyo che to te potAnI mAlikInI cIja mATe game tema karI zake che. e vakhate tene tema karatAM aTakAvI kema zakAya ? e to anyAya ja kahevAya. AvI hatI bhISmanI nyAyanI vyAkhyA. tene badhuM kAyadesara pasaMda che. AthI ja tenA satyanI samajaNano DhALa vadhu paDato jaDa banI gayo jovA maLe che. jyAre kRSNanuM satya AvuM baMdhAraNIya na hoIne jaDa nathI. tenuM satya jaina paribhASA pramANe anubaMdha satya che. eka vastu dekhItI rIte sArI jaNAtI hoya paNa jo tenuM pariNAma kharAba hoya to te svarUpamAM sArI jaNAtI vastune anubaMdhamAM pariNAma kharAba hoIne jaina paribhASA tene "anubaMdha-kharAba vastu kahe che. cUpacApa dANA nIrIne vadhu ne vadhu paMkhIo bhegA karIne temane zAntithI khAvA deto pAradhI svarUpe ahiMsaka chatAM pariNAmamAM to mahAhiMsaka ja che. A paMkhIone tALIo pADIne uDADI deto koI mANasa svarUpe hiMsaka chatAM pariNAme atyanta dayALu che. zrIkRSNanA satya, nyAya, nIti, dayA vagere "anubaMdha' (pariNAma)nA vicAra upara AdhArita che. e badhI vAtane anubaMdhanA DhALamAM ja pADe che ane pachI tenA svarUpano nirNaya le che. zrIkRSNanA kUDa, kapaTa paNa anubaMdhanA lAbhone hisAbe ja goThavAyA che. tene jayAM bhAvimAM lAbha dekhAyo athavA moTA nukasAnamAMthI bacAva dekhAyo tyAM teNe vartamAnamAM nukasAna bhogavI levAnuM ekadama pasaMda karI lIdhuM che. duSTonA hAthamAM rAjasattAno dora ApavAmAM ane rAjasattAne khUba sArI rIte saMcAlita jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanArAo hAjara chatAM temane vanabhegA karI devAmAM karoDonI saMkhyAnI Arya mahAprajAne thanArA bhAre nukasAno kRSNanI naja2mAM AvI gayA che ane tethI ja teNe chevaTe duSTone daMDa devA mATenA pagalAM nAchUTake paNa pasaMda karyA che. evA pagalAM lIdhA pachI enA peTAmAM ene je kAMI phUDa-kapaTa karavA paDyA : yudhiSThira pAse 'azvatthAmA hataH' evuM jUThuM bolAvyuM, karNane anyAyathI arjuna dvArA marAvyo. (ane te vakhate yuddhanA nyAyanI vAta karatA karNane saNasaNAvIne kRSNe saMbhaLAvyuM ke niHzastra abhimanyune khatama karI nAMkhatI vakhate yuddhano nyAya kyAM chupAvI dIdho hato? e to jevA sAthe tevA thaye ja chUTako.) zikhaMDI dvArA bhISmane marAvyo. ajaina mahAbhArata anusAra mahAparAkramI arjunano jAna bacAvavA mATe aMdhakAra Ubho karIne jayadrathane anyAyathI marAvyo ane bhImane saMketa karIne sAthaLa upara gadA marAvIne duryodhanane anyAyathI marAvyo. (e pachI duryodhananA kRSNa taraphanA 'tuM ja badhA kAvatarAno sarjaka che' vagere zabdone bhAre ThaMDakathI kRSNe sAMbhaLyA hatA, kemake tenuM kArya pUruM thayuM hatuM.) A badhA anyAyomAM kRSNane duSTono nAza karavArUpa rAjanItino eka ja nyAya...nyAya... ane nyAya ja dekhAto hato. kRSNane mana eka ja nyAya hato, eka ja satya hatuM, e ja enI rAjanIti hatI ke jagata upa2 duSTonuM to Adhipatya na ja hovuM joIe. emane dUra karavA mATe je kAMI karavuM paDe te nyAya, je kAMI bolavuM paDe te satya, je kAMI AcaravuM paDe te nIti. rAjanItimAM cANakyane kyAMya TapI jAya tevA kRSNa hatA. temanI dUraMdezitA sAmAnya mANaso samajI paNa na zake eTalI badhI nigUDha hatI. jainazailI to dharmakSetramAM paNa anubaMdha-satyane, anubaMdha-nyAyane, anubaMdha-nItine ja satya, nyAya, nIti kahe che. je ahiMsA anubaMdhamAM hiMsAmAM pariNamatI hoya tevI dekhItI ahiMsAne dharmakSetramAM paNa AcaravA lAyaka gaNavAmAM AvI nathI to kurukSetranI yuddhanItimAM zrIkRSNa anubaMdhanA satya, nyAya, nIti vagereno vicAra karIne e rItanI bAjIo goThave to temAM kazuM ja navAI pAmavA jevuM nathI. jaina granthomAM evA to aDhaLaka dRSTAnto jovA maLe che ke jemAM dekhItI rIte hiMsA, anIti, asatya AcarAtAM hoya chatAM teonA anubaMdhamAM ahiMsA vagere paDelI hovAthI te hiMsAdi paNa mAnya karAyelA hoya. A ja kAraNe jainadharmanA anuyAyI gRhastho bhagavAna jinezvaradevonI puSpa vagerevALI aSTaprakArI pUjA kare che. A ja kAraNe jaina sAdhuo zAstranIti mujaba pANIvALI nadIomAM paga mUkIne paNa vihAra kare che vagere... jainazailInA 'anubaMdha' padArthane jANanArA AtmAo kRSNane jeTalo nyAya ApI zakaze teTalo nyAya kadAca ajaino paNa nahi ApI zake. ahIM prasaMgataH gAMdhIjIne yAda karI lIdhA vinA cAle tevuM nathI. A vyaktino AtmA dhArmika banavA sarjAyo haze ema tenA satya, nyAya, mokSalakSI prAcIna paraMparAono prema, izvarabhakti, mAnavatA vagere guNo jotAM anumAna karI zakAya. paNa A vyakti rAjakAraNamAM AvI gaI. enI sAme kauravothI paNa bhUMDA dhUrta aMgrejo hatA. emanA kAvAdAvAonA pUrepUrA jANakAra banavAnI emane khUba jarUra hatI. tema thayuM hota to aMgrejonI badhI vyUharacanAne teo niSphaLa banAvI zakyA hota. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa gAMdhIjI e kauravonI sAme kRSNano rola bhajavI na zakyA. hA, kRSNano rola bhajavavA gayA paNa temAM sariyAma niSphaLa gayA. emaNe kRSNano ja rola bhajavavo hoya to ati bhoLA, ati saraLa, ati nikhAlasa banI zakAya nahi. mANasonI pasaMdagInI najaramAM jarAya UNA UtarAya nahi. khedanI vAta che ke teo kRSNanuM vAmaNuM svarUpa paNa pAmI na zakyA ane tethI ja temanA netRtva nIce cAlelA rAjanItinA kSetranA AMdolanamAM bhAratIya prajA bhayaMkara rIte pAyamAla thaI. temanA dvArA nimAyelA khoTA vArasadAronA hAthe bhAratIya saMskRti barabAda thaI. temanA bhoLapaNanA geralAbho uThAvI lenArA aMgrejo dvArA "bhavya bhArata'nuM svapna titabitara thaI gayuM. khaMDita bhAratano janma thayo. jo gAMdhIjI dharmAtmA ja banIne besI gayA hota, jo temaNe kRSNano rola bhajavavAnuM anicchanIya DahApaNa na karyuM hota to svarAja meLavyAthI thayelI pAyamAlI karatAM aMgreja zAsananI pAyamAlI cokkasapaNe ochI hota. gAMdhIjInI rAjakAraNI tarIkenI sariyAma niSphaLatA joyA pachI to rAjakAraNanA dAvapeco laDavAmAM ati kuzaLa evA kRSNa tarapha A dRSTithI bhAre ahobhAva pedA thAya che. kRSNane pUrepUrA oLakhavA hoya to gAMdhIjIne pUrepUrA samajavA paDaze. emanI mukhyatve bhoLapaNa-janita bhayAnaka niSphaLatAo barAbara najaramAM Avaze tyAre ja kauravone sakhata pATha bhaNAvI detA kRSNanI kUDa-kapaTabharI javalaMta saphaLatAone nyAya ApI zakAze. keTalA kRSNonI Aje jarUra haze; kauravo(aMgrejo : dezI ane videzI)ne emanuM sthAna dekhADI devA mATe ? e to bhagavAna ja jANe. jo kRSNa na hota to gAMdhIjI jevA saraLa, nikhAlasa ane niHspRhI yudhiSThira kurukSetre potAno raNa-ratha lAvI zakyA hota ke kema te eka savAla che ! arjuna to kadAca kauravonA kapaTathI vAja AvI jaIne sAdhu banI gayo hota ! bhIma kadAca maLelI zarIranI zaktione tapanA mArge vALI zakyo hota ! sahadeva ane nakuLa adhyAtmamArge vaLI gayA hota ! hA, aMte ema ja thayuM. paNa zarUmAM ja te badhuM na banI gayuM temAM mukhya kAraNa kRSNa hatA. temaNe ja A kSatriyavIronA kSAtravaTane raNamedAna tarapha vaLAvIne duSTonA hAthamAM jaI paDelI dharatIne choDAvI, bhAratanI Arya mahAprajAne sanmArge vALavAnI zakti dharAvatuM rAjachatra goThavI dIdhuM, kemake te mAnatA hatA : I Raa. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhISma bhISmanuM pAtrAlekhana karavuM hoya to pahelI vAta e ja karavI paDe ke bhISma eTale AtmabhoganI parAkASTA. eka dhUpasaLI evI saLagatI ja gaI ke bIjAne suvAsa ApatI ApatI te nAza pAmI gaI. AMtarika jIvanamAM bhISma atyanta sArA dharmAtmA hatA, bAhya jIvanamAM bIjAo mATe potAnuM balidAna ApavAmAM ekadama zUra hatA. kuruvaMzano kadAca A sauthI moTo mANasa hato. dharmAtmA bhISma prathama to bhIkhanI AMtarika bAju vicArIe. pitA zAntanunA zikAranA vyasanathI trAsI gayelI mAtA gaMgAe putra bhISmane AvA kusaMskArothI bacAvI levA mATe sAsarethI cAlatI pakaDI. piyaramAM sagavaDatA meLavIne mA-dIkaro judA rahevA lAgyA. mAtA bhAre dharmaparAyaNa hatI. AkAzamArgethI pasAra thatA cAraNamunione te potAnA mahelamAM bolAvatI. emanA dvArA teNe bhISmanA jIvananuM dhArmika ghaDatara taiyAra karI dIdhuM. cAraNamunioe tene ahiMsA ane brahmacaryanI mahattA samajAvI. bhIkhe potAnA AsapAsanA pradezane abhayAraNya banAvyuM. koInI majAla na hatI ke te pradezamAM koI paNa jIvanI koI hiMsA karI zake. roja avAranavAra bhIkha A pradezamAM ghoDA upara cakkara lagAvatA ane dhyAna ApatA. Ama munitulya jIvana jIvatI mAtA ane mAtAtulya vAtsalya dAkhavatA munionA satsaMge prApta karelo ahiMsAno mahimA to bhIkhe tarata ja jIvanasAt karI lIdho. tyArabAda ekadama AtmabalidAna daI devAnA tenA svabhAvane lIdhe tene AjIvana brahmacaryavrata paNa prApta thaI gayuM. satyavatI sAthe lagna karavAnI pitA zAntanunI IcchA pUrI karavAmAM potAno rAjyAdhikAra athavA potAnA bhAvi putrano rAjyAdhikAra-be-ADA AvatA hatA. AtmabhogI bhISma e be ya adhikArone pratijJApUrvaka tyAgI dIdhA. eNe kadI rAjA nahi banavAnI ane lagna nahi karavAnI pratijJA karIne pitAno mArga sApha karI Apyo. bhISma utkRSTa kakSAnA AjIvana brahmacArI hatA e vAta temaNe yuddhanA dasamA divase ghAyala thatI vakhate duryodhanane je zabdo kahyA hatA te uparathI sAbita thAya che. temaNe duryodhanane kahyuM hatuM ke, "strI to mane haMmeza mATe taNakhalA jevI ja lAgI che. jagatane A dRSTi meLavavAmAM ghaNI muzkelI lAgatI haze paNa jinadharmanA marmone samajanArA mATe A dRSTinI prApti jarAya muzkela nathI." bhIkhe ahiMsA ane brahmacaryane AtmasAt karyA ane pitRbhaktino sarvotkRSTa dAkhalo pUro pADyo. nA, pitAnI ja IcchA pUrI karIne e jaMpyA nathI. jyAM ne tyAM potAnI jAtanuM balidAna ApI devAnuM emane vyasana paDI gayuM hatuM eTale vAta khUba AgaLa vadhI hatI. pitA zAntanunA mRtyu bAda sAvakI mAtA satyavatInA be putro citrAMgada ane vicitravIryane taiyAra karavAnI javAbadArI teNe ja upADI. paNa kamanasIbe uchAMchaLo citrAMgada koI rAjA sAthe nAhakanI jhapAjhapI karI beTho ane temAM mAryo gayo. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have vicitravIryanA vikAsamAM bhISma lAgI paDyA. temane aMbA, aMbikA ane aMbAlikA nAmanI traNa rAjakanyAo vicitravIrya mATe khUba pasaMda paDI hatI. paNa temanA svayaMvaramAM vicitravIryane AmaMtraNa na maLavAthI bhISma te traNeyanuM apaharaNa karI lAvIne jaMpyA. A traNa rANIo dvArA vicitravIryane dhRtarASTra, pAMDu ane vidura ema traNa putro kramazaH thayA ane vicitravIrya paNa tIvra kAmavAsanAno bhoga banIne mRtyu pAmyA. (vicitravIrya niHsaMtAna maryo hato ane vyAsamuni vagere dvArA niyogathI traNa rANIothI traNa putro bhISma meLavyA hatA te vAta jaina mahAbhAratane mAnya nathI.) citrAMgada gayo, vicitravIrya paNa gayo. dhRtarASTra vagerene moTA karavAnI badhI javAbadArI vaLI pAchI bhISma upara AvI paDI. paNa A dhUpasaLI saLagatI ja rahI. saLagavuM e eno svabhAva hato. emAM ene kazo trAsa thato ja nahi. jaina dRSTie dhRtarASTra bAhya AMkhothI aMdha bhale na hatA paNa jJAnacakSuthI to aMdha hatA ja. enI AMkho upara putramohanA pATA lAgI gayA hatA. pAMDu zArIrika rIte khUba nabaLA hatA, AthI dhRtarASTranA so putro ane pAMDunA pAMca putrone taiyA2 ka2vAnI javAbadArI paNa bhISmanA mAthe ja AvI. emAMya pAMDavonA sahaja suMdara svabhAvane kAraNe temane saMbhALavA karatAM ya sahaja rIte tuccha ane kSudra-svabhAvI kauravone taiyA2 ka2vAnuM kAma khUba kaThina hatuM. bhISma temanI tarapha vizeSa dhyAna ApavA lAgyA. paNa AMbalI te AMbalI ! motInI khAkhanuM khAtara naMkhAya ane paMcAmRtanuM siMcana thAya to ya zuM ? te kAMI thoDI ja kerI pedA karI zake ? kauravonI bAbatamAM Ama ja banyuM. ane eTale ja bhISma TheTha sudhI kauravonI sAthe rahyA. A bhISmanI sauthI moTI-kRSNanI badhI ja bAbatothI caDI jAya tevI -mahAmutsaddIgIrI hatI. kauravone potAnA kabaje rAkhIne potAnuM dhAryuM karAvavA mATe, temanAthI koI moTuM thaI janAruM ahita aTakAvavA mATe ja bhISma kauravapakSe rahyA hatA evuM mAruM mAnavuM che. bezaka, temAM teo mahadaMze saphaLa na thayA paNa e to niyatinI vAta thaI. temAM bhISmano lavaleza paNa doSa na gaNAya. ajaina mahAbhAratakAroe A vAta rajU karavAne badale bhISmanA mukhe je kahevaDAvyuM che ke, 'huM to paisAno dAsa banI jaIne kau2va pakSe beTho chuM' te bhISma jevA ati mahAna AtmAne atighora anyAya karavA jevuM thayuM che ema mane lAge che. naiSThika brahmacArInI buddhi zuM paisA khAtara ke kauravo taraphathI maLatAM mAyAvI mAnapAna khAtara kATa khAI jAya tevI pittaLa haze ? nA, jarAya nahi. bhISma kauravonA pakSe rahIne kauravone kabajAmAM rAkhavA mAMgatA hatA tevA anumAnane aneka bInAothI puSTi maLe che. (1) yuddha zarU thatAM pUrve ja bhISme yuddhamAM asaMmati darzAvI hatI. (2) pahelA dasa divasanA yuddhanuM netRtva laIne bhISma kharekhara to yuddha laDyA na hatA paNa mAtra divaso pasAra karatA hatA, kadAca kauravone satbuddhi jAge ane yuddha baMdha rAkhI de evI AzAthI.... AthI ja bhISmanI yudghakIya niSkriyatAthI vAja AvI jaIne duryodhana eka divasa bhISmanI sAme khUba vadhAre paDatuM, AkSepAtmaka bolI gayo hato. (3) duryodhananA kaTutama kalaha pachI bhISme yuddha to khelyuM paNa pAMDavone haNavAne badale jAte jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ghAyala thaIne paDyA. te pachI paNa arjunanI viziSTatAo AMkheAMkha darzAvIne duryodhanane bhISme 'hajI paNa yuddha baMdha ka2' evI salAha bhArapUrvaka ApI hatI. bezaka, bhISmanA puruSArtha karatAM prArabdha mUThIUMceruM AgaLa ja rahetuM hatuM eTale ene jhUkyA vinA bhISmano upAya ja na rahyo. samagra rIte paNa mahAbhAratanI kathA niyati dvArA DhasaDAtAM, taNAtAM, veravikhera thatAM pAtronI ja kathA che. tyAM bhISma 'bicAro' zuM kare ? bhISmano Atmabhoga keTalo badho jovA maLe che ? pitA khAtara eNe saMsArasukha jatuM karyuM, kauravone samajAvavA khAtara tene duSTonA pakSe rahIne lokomAMthI yaza khoyo. loko tenuM rahasya na samajI zakyA ane ethI bhISmane apayaza maLyo. ane chelle pAMDavone ghAyala karavAne badale pote ja ghAyala thaIne aMte jAna khoyo. khovAnuM badhuMya bhISmane; sukha, yaza ane jIvana...te ya svecchAe, saharSa. keTaluM AtmabalidAna ! kevo AtmabhogI AtmA ! ajaina mahAbhAratakAra bhISmane AvA badhA kAraNosara khUba duHkhI AtmA tarIke jue che. evA duHkho ene ja maLyA temAM 'pUrvabhavano te vasiSTha RSithI zApita AtmA hato' tevuM kAraNa batAve che. paNa A ghaTanAo barobara lAgatI nathI. bhISma duHkhI na hato paNa niSphaLa jarUra hato, ane tethI ja te 'hAsya' vinAno hato. tema bhISma khUba dharmI hato tethI ja tenI niSphaLatAone lIdhe te mAnasika rIte tUTI paDato na hato, paraMtu 'niyati'ne ja najaramAM rAkhIne e niSphaLatAone pacAvI nAMkhato hato. enA sthAne bIjo koI hota to te aghora niSphaLatAo badala AMsu sArato hota. bhISma kadI AMsu sArato na hato. niSphaLa mATe hAsya vinAno... dharmI mATe AMsu vinAno... kevo aphalAtUna-bejoDa-AdamI A dharatI upara pedA thayo hato ! bhISmanuM samadaSTitva kevuM jAjaramAna haze ke taddana virodhI ane vAte vAte ugratAthI laDI paDatA banne pakSone te atyaMta AdaraNIya banyA hatA ! bhISmanI nItimattA keTalI joradAra ke niHzastra, garIba, strI ane napuMsaka sAthe nahi laDavAnI yuddhanItine zikhaMDI sAme zastra nahi ugAmIne, ghAyala thaIne paNa pALI batAvI. (bhISmathI tarachoDAyelI (!) aMbA ja bIjA bhave zikhaMDI banIne bhISmane mAre che e badhI vAta jaina mahAbhAratamAM svIkRta banI nathI.) bhISmanI dhArmikatA keTalI jIvaMta ke yuddhamAM ghAyala thaIne dharatI upara paDyA bAda zarIramAM lAgelA bANone kADhyA vinA-jemanA tema ja rAkhIne-deha ane AtmA vaccenA bhedajJAnanI potAnAmAM keTalI mAtrA che tenuM pArakhuM chellA zvAsa sudhI kare che ! bhISmanI saMsAratyAganI bALapaNanI bhAvanA keTalI ugra ke yuddhamAM ghAyala thayA bAda muniveza svIkArIne jIvananuM chelluM varSa adbhuta sAdhanAmAM vyatIta kare che, chello mahino Akho ya nirjala upavAsa kare che. chellI paLomAM yudhiSThira vagere upasthita AtmAone aMtima dharmabodha devApUrvaka ane tamAma anupasthita AtmAo sAthe hArdika kSamApanA kare che, paramAtmAnuM zaraNa le che ane jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMta suMdara samAdhi sAthe prANa choDIne bAramA devaloke pahoMce che. AvA hatA mahAna bhIkha ! dharmAtmA bhISma ! AtmabalidAna- vyasanI bhIkha ! hA, niyatithI niSphaLa banAvAyelA puruSArthanA svAmI ! chatAMya adu:khI ! AMsu vinAnA ane hAsya vinAnA ! parama-pitRbhakta ! mahAbrahmacArI ! jabbara ahiMsaka ! gRhastha bhIkha! kevA mahAna ! mahAmuni ! ugra tapasvI ! ajAtazatru ! dehAtmabhedakAraka ! sAdhaka bhIkha ! kevA vaMdanIya ! nA, AvA bhISmanA pAtrAlekhanamAM emane "hANA' kalpIne koI anyAya Acarajo mA ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duryodhana mAnave mAnava tarIkenuM vyaktitva jamAvavuM hoya ane jamAvIne vikasAvavuM hoya to teNe potAnA vyaktitvanI cArebAju eka lakSmaNarekhA AMkavI joIe. jo A rekhA AMkavAmAM na Ave to tenAmAM pazutva vikasI gayA vinA rahe nahi ane mAnavIya vyaktitva haNAyA vinA rahe nahi. vADa vinAnA velAnuM jIvana keTaluM ? vyaktitvanA vikAsa mATe tenI comera je rekhAo doravAnI che tenuM nAma che : cittanuM samatolapaNuM. duryodhane A samatolapaNuM sariyAma gumAvI dIdhuM hatuM ane phalataH tenA vyaktitvanI kasuvAvaDa thaI gaI hatI. tenA pazutvano jhapATAbaMdha vikAsa thaI gayo hato. eTale ja ema kahI zakAya ke duryodhana eTale vyaktitvanI rekhAo (cittanuM samatolapaNuM) gumAvI beThelo eka abhAgI mANasa ! mahAbhAratano duryodhana, milTananA "pereDAIjha laoNsTa' pustakano zetAna ane jarmanIno hera hiTalara-A traNeyane samakakSa gaNI zakAya. bIjAnA svamAnanI kadI ciMtA na karavI, teno kadI Adara na karavo e ja zetAnanuM bhItarI svarUpa che. duryodhana ane hiTalara banne A kakSAnA mANaso hatA. paNa eka vAta nakkI che ke koI paNa duSTa mANasa janmathI ja zetAna hoto nathI. keTalAka saMyogo ene zetAna banAve che. khAsa karIne je mANasane kuTuMba taraphathI ke samAja taraphathI prema maLato nathI, jyAre ne tyAre apamAna khamavuM paDe che, tiraskAranI bhASA sAMbhaLavI paDe che athavA vAraMvAra dhikkAra jovA maLe che tevA mANasamAM "zetAnano praveza thavAmAM bahu sugamatA thaI jAya che. prathama to apamAnita thato mANasa laghutAgraMthi(Inferiority Complex)no bhoga banIne 'huM eTale kazuM ja nahi, mArI koIne kiMmata nahi vagere vicArataraMgono bhoga bane che. have jo tene keTalAka evA sAnukULa saMyogo maLI jAya to tarata ja A apamAnita dazAnI pratikriyArUpe tenAmAM ahaMkAranI graMthi Superiority Complex) janma pAme che. jo A kopleksane uttejita karatA saMyogo tene vadhu ne vadhu sAMpaDatA jAya to e pratikULa pratyAghAtono bhoga banelo mANasa ahaMkAranA unmAdathI gherAI jAya che. te lagabhaga 'pAgala' jevo thaI jAya che. A pAgalapana tenI pAse khUba ja moTI murkhAmIbharyA kAryo karAvI bese che. bahAranA paribaLo taraphathI dhikkArAto mANasa eTale karNa. eNe potAnAmAM "pazu pedA karI dIdho hato. paNa duryodhane je vyaktitvano nAza karyo temAM tenA bhItaranuM ahaMkAra nAmanuM paribaLa kAma karI gayuM. AthI teNe potAnAmAM "pazu pedA karyo. AthI ja vyAsamunie tene vAraMvAra "mUrkha ane 'pAgala' tarIke jayAM tyAM varNavyo che. kharekhara duryodhanamAM mahAmUrkhatA hatI ane ahaMkAramAMthI rUpAntarita thayeluM joradAra pAgalapana hatuM. Ameya te ahaMkArI to hato ja, paraMtu A sthitinuM nirmANa tenI bALavayamAM ja pedA thaI gayelI laghutAgraMthinI kAramI pIDAmAMthI thayuM hatuM. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmAM zarUAtamAM khAsa karIne bhIma nimitta banI gayo hato. temanA gadAyuddhomAM kAyama bhIma ja prathama Avato hato. (AthI ja mRtyu samaye paNa duryodhane bhIma sAthe gadAyuddha khelavAnuM pasaMda karIne potAnI ajeyatA batAvavAno maraNiyo prayatna karyo haze ?) Ama bhImanI tAkAta ajoDa hatI eTale koI paNa prakAranI ramatamAM bhIma badhAne heTha karato eTaluM ja nahi paNa duryodhanane to te khUba mArato, satAvato, cIDavato vagere... adhUrAmAM pUruM je te vAtomAM vaDIlo, prekSako ke prajAjano pAMDavonI ja be moMe prazaMsA karatA hatA. A vastu paNa duryodhananA haiyAne jIvaleNa phaTakA mAratI hatI. vaLI duryodhanano janma khUba ja karuNa rIte thayo. teNe gAMdhArInA peTamAM trIsa mAsa sudhI rahevuM paDyuM. te daramiyAna gAMdhArIne ati bhayAnaka svapno AvavAthI teNe janmelA duryodhananI khUba upekSA karI. kAkA vidure to dhRtarASTrane te ja vakhate kahyuM hatuM ke, "A chokaro kulAMgAra pAke tevuM gAMdhArInA duHsvapnothI jaNAya che, mATe tene atyAre ja mArI nAMkhavo joIe." kAkA viduranA zabdomAM paDelI A AgajhALa bALa duryodhanane jyAre sparzavA maLI haze tyAre tenA hRdayanA na jANe keTalA TUkaDA thaI gayA haze ? tene potAnA jIvana tarapha kevI napharata pedA thaI haze ? A badhI paristhitie tene pAgala jevo karI nAMkhyo hoya to temAM zI navAI che ? vaLI tene niSphaLatAo paNa keTalI maLI ? lAkSAgRhanA, mallo sAthenA yuddhanA, jhera ApavAnA aneka kapaTothI bhIma vagerenA jAna levAnA tenA tamAma prayatno niSphaLa gayA! svayaMvaramAM draupadIne varavAnA prayatno niSphaLa gayA ! AmAM ene pitA dhRtarASTrano sAtha maLI gayo. pitA ja rAjA hatA e enA mATe khUba ja sAnukULa bAbata hatI. pitA mUrkha hatA, putramohe aMdha paNa hatA eTale have duryodhane te paristhitino lAbha uThAvavA mATe kamara kasI. ane.....enI laghutAgraMthinI eTalI joradAra pratikriyA thaI ke temAMthI ahaMtAgraMthi prajvaLI UThI. 'jenuM bALajIvana bagaDyuM tenuM samagra jIvana bagaDyuM' e ukti duryodhanamAM ekadama spaSTa rIte jIvaMta banelI jovA maLe che. AthI ja vyAsamunie duryodhananA moMmAM zabdo mUkyA che; 'khAnAmi zra'huM dharma ane adharma kone kahevAya te barAbara jANuM chuM paraMtu have dharma tarapha jaI zakuM tema nathI ane adharmathI pAcho haTI zakuM tema nathI. duryodhana ane karNanA pAtro tamAma mAbApone-jo temanAmAM thoDIka paNa samajaNa ke sAcI vAtane svIkAravAnI taiyArI hoya to-jAgrata karI de tevA che. mAbApo (vaDIlo, guruo vagere) Azritone vAte vAte tiraskAratA hoya temaNe tenA kaTutama pratyAghAto jANavA hoya to A be pAtronuM roja be miniTa dhyAna dharavuM joIe. 'koI kAraNe koIne choDI zakAya kintu koI paNa kAraNe koIne tarachoDI to na ja zakAya.' A mahAsatyane tamAma varganA vaDIloe jIvanasAt karavuM ja paDaze, nahi to emanA dvArA ghaNA nirdoSa kusumo akALe kacaDAIne khatama thaI jaze. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duryodhananA aMtaramAM 'dhikkAranI sAme dhikkAra'no je Ataza prajvaLI UThyo teNe ja mahAbhAratanuM sarjana ka2vAmAM khUba moTo hisso noMdhAvyo. temAM mUrkha ane mohAnya sattAdhArI pitAno sathavAro maLI gayo. vAMdarAe dArU pIdho ane koke tene ThoMso mAryo. have te keTalo pAgala thAya ? juo, duryodhananA pAgalapananA atiduHkhada prasaMgo : (1) karNa sUtaputra tarIke prasiddha hovA chatAM pAMDavonI sAme tene khaDo karI devA mATe duryodhane aMgadezanA rAjA tarIke tene jAhera karI dIdho ! (2) mAmA zakunithI prerAIne jugAra dvArA pAMDavone jItI levAnI yojanA amalamAM mUkavA mATe te taiyAra thayo. jo temAM pitA dhRtarASTra saMmati na Ape to ApaghAta karIne marI javAnI taiyArI paNa batAvI. (3) yudhiSThiranI divyasabhAmAM jaLa tyAM sthaLa ane sthaLa tyAM jaLanuM darzana karatAM vaLI gayelA chabaraDA badala je hAsya phelAyuM tenAthI te tyAM ja AghAtathI maruM maruM thaI gayo. tenA vairano badalo levAno manomana saMkalpa karyo. (4) jugA2mAM jitAI gayelI draupadIne nirlajja banIne potAnI sAthaLa batAvIne tenI upara besavA mATe jAheramAM AmaMtraNa ApyuM. hArelA pAMDavone laMgoTa sivAyanA badhA kapaDAM utArI devAnI pharaja pADI. (5) viSTikAra tarIke AvelA zrIkRSNane ekAeka keda karI levAnI hiMmata karavAnA manoratho sevyA. (6) pAMca ja gAmo pAMDavone ApavAnI chellAmAM chellI kRSNanI vAta sAme huMkAra karIne duryodhane kahyuM, "soMya jeTalI paNa jamIna nahi ApuM." (7) bhISma jevA pitAmahane yuddhamAM barobara nahi laDatA hovAno AkSepa mUkIne Thapako Apyo. (8) gAyo levA mATe dvaitavane gayelo duryodhana tyAM vidyAdharo sAthenI jhapAjhapImAM keda thaI gayo tyAre pAMDavo dvArA choDAvAyo enuM ene khUba duHkha thayuM. tene lAgyuM ke, "pAMDavothI chUTA thavA karatAM huM marI gayo hota to sAruM hatuM." (9) maratI veLAe paNa badhuM ja hArI beTho hovA chatAM anyAyI raste paNa badalo levAnA ati AvezamAM AvelA azvatthAmAne senAdhipati (senA vinAno) banAvyo ane pAMDavono saMhAra karavA mokalyo. (bicAro ! jyAre azvatthAmAe pAMDavonA samajAyelA pAMca kApelAM mAthAM duryodhanane dekhADyA tyAre bhAre nisAsA nAMkhato te bolyo, "o mUrkha ! A pAMDavo nathI paNa A to pAMDavaputro-pAMcAlonA mAthAM che. hAya ! pAMDavone to tuM na ja mArI zakyo !'' A kAramI vedanAmAM ja duryodhana mRtyu pAmyo.) Ama maraNaparyanta ahaMkAramAMthI pedA thayelA pAgalapanamAM duryodhana ribAto rahyo. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karNa jaina dRSTithI karNa e kAMI kumArikA kuntInA kutUhalajanita maMtrajapathI AkarSAyelA sUryadevatAno putra na hato, paraMtu te kuntInA pati pAMDuno ja putra hato. vAta eTalI ja hatI ke kuntI-pAMDunA lagna thatAM pUrve ja te bannene je sneha thayo temAM temaNe je maryAdA oLaMgI tenA pariNAme kuntIne karNano garbha rahI gayo, jene kuntIe hajI pAMDu sAthe lagna thayA na hovAnA kAraNe-janmatAMnI sAthe ja nadInA vaheNamAM-peTImAM mUkIne tarato mUkI dIdho. niyatinA cakkaramAM ghUmatAM mahAbhAratanA pAtromAM niyatie sauthI vadhu kabajo koI upa2 lIdho hoya to te karNa upara. te janme kSatriya hato, pAMDava ja hato chatAM sUta tarIke paMkAyo hato, pAMDavothI dhikkArAyo hato. dhanurvidyAmAM te arjunano lagabhaga barobariyo kahI zakAya. AthI ja gadAvidyAne kAraNe duryodhana ane bhIma laDI paDatA hatA to dhanurvidyAne kA2Ne karNanI naja2mAM mAtra arjuna khUMcato hato. ene mAravA mATe te acUka taiyAra hato. pAMDavomAM bAkInA cAreyane abhayavacana ApavAnI vAta te kuntIne karI zakyo paNa arjuna mATe teNe abhayavacana na ApyuM te na ja ApyuM. spardhAmAMthI pedA thayelI IrSyAnuM ja A pariNAma haze ne ? ema kahI zakAya ke jo kauravapakSe karNa na hota to mahAbhAratanuM yuddha paNa na hota. pAMDavo mATe kauravapakSe karNa ja bhayarUpa hato. AthI ja jyAre madrarAja zalya-je sahadeva, nakuLanA mAmA hatA tekauravapakSe joDAyA to paNa bhANiyAoe temane eka kAma soMpyuM ke avasara maLe tyAre temaNe karNanuM yuddhakIya porasa toDavAnuM cUkavuM nahi. ane...kharekhara ! avasare ja madrarAja zalye te kAma karyuM ane tethI ja karNa yuddhamAM muzkelImAM mukAI gayo. e pachInuM tene mAravAnuM kAma arjuna dvArA kRSNe pUruM karyuM. arjunathI paNa nyAyI rIte karNa marAya te saMbhavita na lAgavAthI ja kRSNe paiDuM kADhatA niHzastra karNa upara-anyAyI rIte-arjuna pAse bANa choDAvIne tene haNyo. te vakhate karNe 'A dharma thato nathI' ema kahIne vAMdho to uThAvyo paNa kRSNe draupadInA vastrAharaNa vakhate ane niHzastra abhimanyu upara kauravonA thayelA maraNAnta humalA vakhate AcarAyelA adharmanI yAda devaDAvIne karNane cUpa karI dIdho hato. pahelA dasa divasanA yuddhamAM bhISme karNane dUra rAkhyo temAM paNa A ja kAraNa hovuM joIe. bhISma jANatA hatA ke kalAkomAM ja karNa keTalo kaccaraghANa kADhIne yuddhane bhaDakAvI zake tema che. bhISmane to yuddha zAMta karavuM hatuM. eTale ja temaNe karNane je te rIte paNa dUra karI dIdho hovo joIe. aneka gUMgaLAmaNo ane ghaNA badhA tiraskArothI satatapaNe gherAyelo koI durbhAgI mANasa tamAre jovo hoya to tamAre karNane ja najaramAM lAvavo paDe. ghaNA samaya sudhI enA manamAM eka savAla dhUMdhavAyA karato hato ke, 'huM koNa chuM ?' ane ghaNA samaya sudhI tene sahu kahetA hatA, "tuM koNa che? tuM sUtaputra che !' eTaluM ja nahi paNa tuM koNa ? e tene oLakhAvI daIne sahu teno tiraskAra karatA hatA. jaina mahAbhArata bhAga-1 1 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre kaurava-pAMDavonI vidyAonuM kauzala batAvavA mATe droNa ane kRpAcArye eka samAraMbha yojyo hato, jyAre dhanurvidyAmAM sarvotkRSTa kauzala dAkhavatA arjuna upara prazaMsAnA puSpono varasAda thato hato tyAre ja ekAeka karNa tyAM AvI caDyo. potAnuM dhanuSakauzala batAvavAnI bhAvanA teNe vyakta karI ane te ja vakhate kRpAcArye tene 'tuM koNa che ? sUtaputra.' kahIne tiraskAryo. te samaya daramiyAna tenA pAlaka pitA atirathI tyAM AvI caDyA eTale karNa temanA page paDyo. A joIne bhIme hAMsI uDAvatAM kahyuM, "le, have to nakkI thaI gayuM ne ke tuM sUtaputra che, to cAbuka cAbuka. ane ghoDA hAMka ! ahIM tAruM kAma nahi !" A baMne vakhatanI AghAtajanaka vANI sAMbhaLIne karNane evI to kaLa vaLI gaI ke temAMthI te kyAreya beTho thaI zakyo nahi. A pachI paNa draupadI-svayaMvaramAM te sUtaputra hovAthI draupadInI tenI taraphanI thayelI tiraskArabharI najara karNathI chAnI na rahI. tene khUba lAgI AvyuM. emAM vaLI pote rAdhAvedha sAdhI na zakyo ane arjune rAdhAvedha sAdhyo ethI enA aMtaramAM potAnI dhanurvidyAnI UNapano ajaMpo evo vyApI gayo ke tenI nIMda harAma thaI gaI. draupadInA vastrAharaNa prasaMge karNa jevo AtmA draupadInI ThekaDI uDADatAM ema kahe ke, "pAMca patinI strI to vyabhicAriNI kahevAya, ene vaLI rajasvalApaNuM zuM ? ane tenA aMgenI maryAdA ya zenI ? bhale kheMcAtAM enA vastro ! emAM kazuM khoTuM thatuM nathI." zuM A karNa bolyo hato ? nA, zabdo bolAyA hatA svayaMvara-maMDapamAM draupadInI thayelI tiraskRta najaranA haiye paDelA kAramA ghAmAMthI. hajI ya e rujhAyA na hatA. pAMDu ane kuntInA putra, jyeSTha pAMDava ane kaunteya evA karNanuM vyaktitva atyaMta udAtta, atyaMta virATa ane atyaMta suMdara ja haze, paraMtu niyatie tene gherI laIne tenA vyaktitvane eTaluM badhuM TIpI nAMkhyuM haze ke karNa potAnuM asalI vyaktitva gumAvI beThelo, dAjhelo, taraphaDato AdamI banI gayo haze. are ! je duryodhane 'zatruno zatru te mitra' e nyAye karNane potAnI maitrI ApI ane aMgadezanuM rAjaya ApyuM, re ! karNe paNa ene potAnuM AjIvana dAsatvatulya sakhya ApI dIdhuM te duryodhane paNa tene aMtarathI to 'sUtaputra' tarIke ja joyA karyo che. ane te bhedarekhA to teNe paNa bIjA aneka prasaMgomAM jIvatI ja rAkhI che. sAMbhaLavA mujaba karNanI strIo sUta jAtinI hatI, tenA putro paNa sUta kahevAyA hatA. zuM duryodhane kSatriyANIo sAthe tenA lagno nahi ja karAvI ApyA hoya ne ? jo A vAta yathArtha hoya to te najIkanA najIka mANasanI A krUratA karNane rAta ne di' keTalI bhayaMkara rIte khUMcatI haze enuM saMvedana karavAnI tAkAta ApaNI manaHkalpanAonI maryAdAnI bahAra che. Avo hato karNa.... chatAM enA be guNo Toca kakSAnA hatA : e atyaMta kRtajJa hato, e mahAna dAnezvarI tarIke paMkAyo hato. (juo ajaina mahAbhArata) enI kRtajJatAnuM AbehUba darzana be prasaMgomAM jovA maLe che. (1) kRSNe tene pAMDavapakSe AvI javA mATe khUba samajAvyo, khUba lAlaco ApI, te kuntIputra jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMDava ja che te satyane paNa pahelI ja vakhata tenI samakSa chatuM karyuM chatAM karNe pAMDavapakSe AvI javAnI sApha nA pADIne kahyuM ke, "jyAre huM badhAthI dhikkArAyo hato tyAre mAro hAtha je duryodhane jhAlI lIdho, mane badhI rIte saMpanna karyo, e to ThIka paNa AghAtothI taraphaDIne marI rahelA mane jIvato rAkhatI bharapUra hUMpha ApI e upakArI duryodhanano tyAga to huM kadApi nahi karuM. mArA prANa tenuM ja kArya karatA raheze ane tenuM ja kArya karatAM karatAM chUTaze." (2) jyAre kuntIe jAte karNane kahyuM ke te kaunteya che mATe have teNe potAnI jAtane rAdheya kahevAnuM choDI devuM joIe. vaLI te pAMDava che mATe teNe kauravono pakSa tyAgI devo joIe. pAMca pAMDavomAMthI ekane paNa teNe ocho nahi karavo joIe. tyAre karNe kuntI pratye dhikkAra vyakta karIne kahyuM ke tuM kevI krUra mAtA ke jeNe potAnA navajAta putrane nadInA pravAhamAM vaheto mUkI dIdho! tArA jevI krUra mAtAnA putra tarIke 'kaunteya' tarIke jagatamAM kahevaDAvavAmAM huM jarAya garva laI zakuM nahi. je rAdhAe mAruM lAlanapAlana karIne mane jIvADyo, moTo karyo tenA putra tarIke 'rAdheya' tarIke ja rahIne huM mArI jAtane khUba ja gauravAnvita samajuM chuM. bAkI tuM mArI janmadAtrI mA che ane mArI pAse pahelI ja vAra yAcanA karavA AvI che ke, 'tAre pAMDavo pAMca ja rahevA devA joIe.' to te vAta mane bilakula mAnya che. huM tane vacana ApuM chuM ke, 'A dharatI upara pAMDavo pAMca ja raheze.' hA, have to huM paNa eka pAMDava ja chuM ne ! eTale jo huM arjunane mArIza ke arjuna mane mA2ze to paNa pAMDavo to banne paristhitimAM pAMca ja raheze. ane sAce ja, A pratijJAnuM pAlana karNe barobara karyuM. eka vAra tenA jhapATAmAM bhIma evo AvI gayo hato ke teno te ja paLe chUMdo thaI jAta, paNa A vacanane kAraNe ja tene jIvato javA dIdho hato. karNanI kevI pratijJAbaddhatA ! A prasaMgamAM rAdhAnA RNanA smaraNane karNe kevuM ciraMjIva banAvI dIdhuM che ! kharI mAtAne haDaselI devAmAM teNe jarAya saMkoca ke kheda anubhavyo nathI. zUravIratA, kRtajJatA ane vacanabaddhatA jevo ja eka guNa vyAsamunie tenAmAM joyo che. te che; anokhI dAnezvaritA. A aMge potAnI jIvAdorI samA kuMDala vagere indranI yAcanA sAthe ja teNe ApI dIdhA hatA, AnI pAchaLa potAnuM mota levAnuM gaMduM rAjakAraNa ramAI rahyuM che te jANavA chatAM... 'je mAMge te tene ApavuM ja joIe !' evo eno abhiprAya hato. niyatinI keTalI kaThoratA che ke teNe kuntI pAse 'karNa potAno putra che' te vAtano ghaTasphoTa karNanA mRtyu pachI ja karAvyo. AthI ja yudhiSThirane AghAtathI rADa pADIne mAtA kuntIne kahevuM paDyuM, "pahelAM ja A vAta karavI hatI ne ! to AvuM moTuM yuddha ane ATalo moTo narasaMhAra ja na thAta ! o mA ! teM A kevI moTI bhUla karI nAMkhI !" jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidura mAMDavyaRSi dvArA zApita thaIne dharatI upara janma pAmelo AtmA te vidura ema vyAsamuni kahe che. ajaina zailImAM jyAM tyAM krodhe aMdha banelA RSionA zApa jovA maLe che. jainazailImAM AvA prakAranI sthiti prAyaH jovA maLatI nathI. vidura e vyAsamuninA dAsI sAthenA saMbaMdhanI pedAza che evuM ajaina mahAbhAratanuM kathana paNa jaina mahAbhAratanI kathAthI sAva vegaLuM che. jainazailIe to vicitravIryanI ja traNa patnIo-aMbikA, aMbAlikA ane aMbA. e traNeyanA saMtAno te kramazaH dhRtarASTra, pAMDu ane vidura. traNeyanA pitA mAtra vicitravIrya ane traNeyanI patnIo eTale rAjarANIo kramazaH gAMdhArI vagere ATha, kuntI ane mAdrI tathA devakarAjanI putrI kumuda vatI. AmAM kyAMya niyoga karIne putraprAptinI vAta ke viduranA dAsI-putrapaNAnI vAta AvatI nathI. viduranI jema karNa, yuyutsu, saMjayane paNa vyAsamunie sUtaputra kahela che. vidura sattAhIna hatA tenuM kAraNa tenA karatAM tenA moTA be bhAIonuM-dhRtarASTra ane pAMDunuMdIrghakALa sudhInuM jIvana hatuM. viduranI ghaNI vizeSatAo hatI paNa temAM AMkhe UDIne vaLagI paDe tevI vizeSatAo A hatI (1) te sattAhIna hoIne atyanta spaSTa ane nIDara vaktA hato. tenI A tAkAta bhIkhane ya AMbI gaI hatI. draupadI-vastrAharaNa vakhatanI pAMDavonI phajetI ane kauravonI nIcatAne bhISma aTakAvI na zakyA paNa vidure tene aTakAvI. paristhiti vadhu paDatI vaNasI tyAre rADa nAMkhIne vidure ja dhRtarASTrane kahyuM hatuM ke, "pUrve je meM tamane ka kahyuM hatuM ke duryodhana kulAMgAra che, tene janmatAM ja mArI nAMkhavo joIto hato. juo have, te kauravakuLane kevA kevA kalaMko lagADI rahyo che. hajI paNa mArI vAta mAno ane A tamArA adhama putrane jalAvI do." viduranA A zabdoe ja dhRtarASTrane sakriya banAvyA hatA ane tenI sakhata AjJAthI ja duryodhana ane duHzAsana aTakI gayA hatA. "jenI pAse koI sattA nathI, jene sattAnI koI khevanA paNa nathI evA niHspRhI mANasanI tAkAta siMhAsane beThelA camarabaMdhI rAjAone paNa dhrujAvI zake che' e mahAsatya mahAbhAratamAM viduranuM ja pAtra pragaTa kare che. (2) viduranI najaramAM potAno moTo bhAI dhRtarASTra hato. te taddana mUrkha hato te vAtanI tene pAkI khabara hatI. emAMya vaLI bhatrIjo duryodhana sAva nIca pAkyo eTale viduranA dayALu hRdayamAM dhRtarASTra pratyenI dayAno srota vaheto rahyo. tene thayuM ke, "potAnI mukharjI ane putranA ahaMkAranA pAgalapanamAM dhRtarASTra khUba moTI bhUlo karI besaze ane te bhUlonA khodelA khADAmAM paDIne khUba du:khI du:khI thaze. A bhAIne koI paNa hisAbe zakya teTalo vadhu bacAvavo joIe. A mATe mAre ja-satata-tenI pAse rahevuM ghaTe. A sivAya bIjo koI upAya jaNAto nathI." moTA bhAI taraphanA snehanuM keTaluM badhuM UMcuM pavitra viduramAM jovA maLe che ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arjunane gItA dvArA kRSNe AzAo ApI. dhRtarASTrane potAnI UMDI jJAnasUjha dvArA vidure nirAzAomAMthI aTakAvyo. (3) 'vidura'no artha ja jJAnavAna thAya che. kharekhara vidura jJAnI hato, khUba vyavahArakuzaLa hato, UMDI sUjhano svAmI hato. AthI ja vyAsamunie mahAbhAratamAM subhASitorUpe vidura dvArA nItinI ghaNI vAto kahI che, je 'viduranIti' tarIke prasiddha che. vidura jJAnI hatA paNa sAcA jJAnI hatA. AthI ja te apavAda sivAya khUba zAMta rahyA che ane game tevA prasaMgomAM magajane samatola rAkhI zakyA che. cUpacApa kAma patAvI devAnI temanI rIta lAkSAgRhanA dahananA kAvatarAM vagere prasaMgomAM spaSTa rIte jovA maLe che. (4) rAmAyaNanA vibhISaNa ane mahAbhAratanA vidura-baMne eka rAzinA...eTale ja baMne potAnA snehI rAvaNa ane dhRtarASTrane sAcuM kahI devAmAM jarAya vilaMba karatA nahi. A be ya nI sAthe dhRtarASTranA putra yuyutsune paNa mUkI zakAya. te asatyanI sAme jaMge caDI jatAM vAra lagADato nahi. vidurane yudhiSThira sAthe ghaNo meLa jAme te sahaja che, kemake banne ya dharmapriya hatA. AthI ema kahI zakAya ke tanathI dhRtarASTranI sAthe rahenArA vidura manathI to pAMDavonI sAthe ja rahetA hatA. vidura jANatA hatA ke duryodhana pAMDavo jevA satpuruSo pratye IrSyAthI khUba jalI rahyo che ane temane patAvI nAMkhavA sudhInA chaTakAMo goThavavAmAM jarAya pAcho paDe tema nathI. AthI ja pAMDavo pratye nirapekSa sneha dharAvatA vidura pAMDavonI khUba kALajI karatA hatA. ema kahI zakAya ke vidure pAMDavonA hitonI bApanI jema rakSA karI hatI. jo vidura na hota to duryodhana kadAca pAMDavone chaLaprapaMcathI mArI nAMkhI zakyo hota. dhRtarASTrane sAcI salAha ApavAnI viduranI rIta eTalI badhI premALa ane nikhAlasa tathA nirapekSa hatI ke dhRtarASTra paNa putraviruddhanI viduranI vAto putramohanA aMdhApAne lIdhe sAMbhaLavI na game to ya vidurane kyAreya tarachoDI zakatA na hatA, choDI paNa zakatA na hatA. balake vidurane madharAte paNa bolAvatA ane potAnI vyathA ane vedanAone vyakta karIne tenI salAha mAMgatA. vidura paNa dhRtarASTranI AvI mAnasika apaMgatA, vaicArika mUrkhatA ane putramohanI aMdhatAne lIdhe tenA pratye khUba dayArdra rahetA ane tenI sAthe ja rahetA. duryodhanane dUra karI devAnI AgrahabharI rajUAtanI sAme dhRtarASTra jyAre lAcArIno bhAva batAvIne kahetA ke, "vidura ! tArI vAta game teTalI sAcI paNa hoya to ya zuM ? huM to duryodhanano bApa chuM. bApa te bApa; e kadI putrano hatyAro-kasAI thoDo ja banI zakaze ?" A vAkya sAMbhaLIne vidura paNa ekadama zAMta thaI jatA, kemake temanI pAse dhRtarASTrano dRSTikoNa paNa hato ja. te dRSTikoNathI kaI duniyA dekhAya te vAta teo barobara jANatA hatA. AthIsto viduranuM nAma sArthaka thayuM hatuM. viduranA ekAeka saMsAratyAgano prasaMga khUba romAMcaka che. eka vAra dhRtarASTre potAnA dUta tarIke saMjayane yudhiSThira pAse mokalyo ane yudhiSThirane rAja mATe yuddha nahi karavA, chevaTe sadAnA vanavAsI banI rahevA jaNAvyuM tyAre yudhiSThire sApha inkAra karyo vagere... e badhI vAta laIne saMjaya dhRtarASTranI pAse Avyo. saMjaye yuddhanI pAkI zakyatA jaNAvavA sAthe pAMDavonA baLane jarAya ochuM nahi AMkavAnI jyAre vAta karI tyAre tyAM ja beThelA vidure dhRtarASTrane kahyuM, "pelA kulAMgAra tamArA duryodhanane tame jIvato rahevA dIdho che tenuM A pariNAma che." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vakhate saMjayanI vAto duryodhanane kahevA mATe ane samAdhAna karI levAnuM samajAvavA mATe dhRtarASTra Atura thayA. temaNe vidurane sAthe lIdhA. baMnee duryodhanane samajAvyo. vidure samajAvavAnI khUba ja koziza karI. paNa te vakhate ya jyAre duryodhane tene kahyuM ke temane duryodhananI tAkAtanI koI kalpanA nathI mATe ja "nAyuddhanI nabaLI vAto vAraMvAra karavAmAM AvI rahI che. duryodhanano A aMtima niSkarSa jANIne vidure manomana nizcita karI lIdhuM ke yuddha anivArya che ane kauravasaMhAra ekadama nizcita che. duryodhananI sattAlAlasA vagere joIne vidurane samagra saMsAra upara bhArobhAra napharata vachUTI gaI. teoe turata ja najIkanA udyAnamAM vidyamAna vizvakIrti nAmanA muni pAse bhAgavatI pravajyA svIkArIne AtmakalyANanI vATa pakaDI lIdhI. AvA hatA; sAcA jJAnI, niHspRhI ane paragaju, aMte saMsAratyAgI, saMyamI banelA vidura ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'droNAcArya ane azvatthAmA droNAcArya ane azvatthAmA : pitA ane putra. kahevAya che ke kauravonA kulaparaMparAgata zastravidyA-guru kRpAcAryanA droNa banevI thatA hatA. droNa jAtithI brAhmaNa hatA, dhanurvidyAnA viziSTa koTinA jANakAra hatA. brAhmaNa eTale zAstrono bhaNAvanAro; re ! zastronI vidyAne paNa bhaNAvanAro. paNa droNAcArye to zastravidyA bhaNAvatAM zastrone hAthamAM lIdhA, ugAmyA, yuddha caDyA. yuddha brAhmaNa na khelI zake, e kSatriyanuM ja kAma. AvI hatI AryaprajAnI varNavyavasthA saMcAlita nIti. droNAcArye teno bhaMga karyo. vyAsamuni ema karavAnuM kAraNa Ape che. droNa ane rAjA drupada bALavayamAM sAthe ja bhaNelA ane tethI be jigarI dosta hatA. baMneno "AjIvana-mitra banI rahevAno daDha saMkalpa hato. drupada rAjA banyA paNa droNa to dAridrathI vadhu ne vadhu pIDAvA lAgyA. eka di' to evuM banyuM ke bALaka azvatthAmAe dUdha mAMgyuM ane pitA droNe pANImAM loTa bheLavIne, tene dUdha kahIne azvatthAmAne pIvaDAvI dIdhuM. sAva nirdoSa bALaka dUdha pIdhAnA AnaMdathI nAcavA lAgyuM. A joIne droNanI AMkhomAMthI daDa daDa daDa AMsu vahI gayA. enA dAridrano bhAra vadhu vasamo thaI paDyo. enA nivAraNa mATe te drupadanA darabAramAM gayA. paNa sattAnA ahaMkAranA nazAmAM rAcatA drupade temane A bhavamAM kyAreya na joyA hoya tevo dekhAva ane tiraskAra karyo. AthI drupada sAthe A brAhmaNane vaira baMdhAyuM. drupadano vaMzoccheda karavAnI temaNe pratijJA karI. A pratijJA pAra pADavA mATe tene rAjyAzraya levAnuM jarUrI hatuM. e mATe teNe dhRtarASTranA kaurava-pAMDavone zastravidyA zIkhavavAnuM kRpAcArya dvArA praveza meLavIne zarU karyuM temAM arjuna upara temanI najara TharI. have A brAhmaNanA manamAM dharmazAstronA pAThane badale yuddhanA nArAo zarU thaI gayA. vyAsamuni to kahe che ke arjuna dvArA droNe drupadano parAbhava karAvIne tene sAro bodhapATha apAvI dIdho paNa to ya pelI garIbInA trAsamAMthI bhabhUkI UThelI vairanI je Aga enA romerome saLagI hatI te to na ja TharI. mane lAge che ke A ja kAraNe pAMDavonA pakSe droNAcArya nahi rahyA hoya. pAMDavoe draupadIne meLavIne drupadane potAnA sasarA banAvyA hatA. have drupadano vairI droNa pAMDavo sAthe kema rahI zake ? draupadI to drupadanI ja putrI hatI ne? e ja kAraNe tenA vastrAharaNa prasaMge droNa jevA AcArya mauna rahyA hoya te kema na bane? vairano agni to bhalabhalAnI buddhine bhraSTa karI nAMkhe. drupadane kabaje levAnuM kAma arjuna jevo vIra kSatriya ja karI zakaze mATe ja tene sarvotkRSTa dhanurdhara jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAvavAno temano prayatna haze. emAM olo bhIla ekalavya AvI gayo to tene potAnA kAryamAM nakAmo jANIne ja dhanurvidyA nahi zIkhavI hoya. arjunathI paNa gupta rAkhelI amogha-vidyA svaputra azvatthAmAne khAnagImAM zIkhavavAnuM kAma droNe karyuM temAM paNa drupadane ThIka karI devAnI vairabhAvanAne saphaLa banAvavAnI vRtti ja kAma karatI nahi hoya ? arjuna kAMI svaputra na hato, kadAca kAle dago paNa kare. azvatthAmA to svaputra ja hato. tenA dvArA drupada sAthe badalo jarUra vALI zakAya. droNanA haiye vairanI A Aga ATalI tIvratAthI bhabhUkI hoya ane tethI ja teNe A badhI bAjI goThavI hoya to navAI nahi. ekalavyanA prasaMgamAM droNe je karyuM che te mane anucita lAgatuM nathI. dhanurvidyA vagere zastravidyAo kSatriyane ja zIkhavAya, bIjAne nahi. e AryadezanI vyavasthAjanita bhedarekhAo hatI. jenI jevI kakSA. cAra roTalI khAI zakanArane cAra ja roTalI devAya. tenA mitranI dasa roTalI khAvAnI tAkAta hovAthI tene dasa roTalI ja devI paDe. paNa A vakhate koI kahe ke, "pelAne cAra ja kema ApI ? dasa kema nahi ? A asamAnatA na cAle to tenI vAta barobara nathI. jenI je zakti te pramANe te badhAne devuM tenuM ja nAma samAnatA che. sIdhA pagavALAne sIdhA bUTa apAya, paNa tethI kAMI samAnatAnI vAta AgaLa karIne ema na kahevAya ke vAMkA pagavALAne paNa sIdhA ja bUTa ApavA joIe. ekalavya e game tema to ya a-kSatriya hato. zastravidyA zIkhIne laDavuM e tenuM kAma nahi. jema zAstro bhaNavAnuM kAma brAhmaNanuM che, e kAMI kSatriyanuM kAma nathI. hA, kadAca ekalavya arjunathI paNa savAyo nIkaLe, ane tema ja thayuM. paNa tethI zuM thaI gayuM ! kAdavamAMthI kamaLa pedA thAya, paNa te keTalA? vadhu saMkhyAmAM to kIDA ja pedA thAya ne? eTale ekAda kamaLanI yogyatA joIne badhA kIDAone uttejana ApI devAnI bhUla to na ja karAya. e karatAM to bahetara che ke kamaLane koruM ja rAkhI devAya. AryadezanI mokSalakSI cAra puruSArthanI saMskRti samagra samAjanA hitane vadhu prAdhAnya ApanArI che. ekAda vyaktine bAhya nukasAna thAya to thavA daIne paNa samaSTine lAbha karI ApatAM mUlyo ane tevI maryAdAonI to rakSA karavI ja rahI. eTale ekalavyane dhanurvidyA nahi zIkhavavAmAM droNAcArye koI bhUla karI che ema mane kadI lAgatuM nathI. eDavarDa AThamAnA gAdItyAga pAchaLa briTananI rAjAzAhInuM kayuM mUlya kAma karI gayuM che te vicAravAmAM Avaze to ekalavyanA prasaMganA droNa anyAyI ke pakSapAtI nahi lAge. 'halakuM lohI havAladAranuM' e kahevata ochI vicAraNIya nathI hoM! nabaLAone vadhu paDatI sabaLAI ApI devAmAM jokhamono koI pAra nathI. e kahevAtI karuNA e nabaLAono sarvanAza karanArI che. droNAcAryanA prasaMgomAM "ekalavya'nA prasaMgamAM koI AzcaryajanakatA nathI ja. paNa ghaNI badhI AzcaryajanatA to khuda droNanI vyaktigata jIvanaghaTanA vageremAM mane dekhAya che. droNAcAryanA ekalavya'nA prasaMga vakhatanI vaicArika bhUmikAnA teNe ja pote kevA phuracA uDAvI dIdhA che ! te khuda ja a-kSatriya che chatAM teNe kSatriyanI jema zastro hAthamAM lIdhA ne jaMge caDyA. zuM A jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma temanuM hatuM ? A kAma temanuM na ja hatuM te vAtanI sAbitI e che ke teo yuddhanA nyAyane paNa vegaLo mUkInetemanA traNa divasanA senAdhipatipadanA yuddhakALamAM-arjunaputra abhimanyu niHzastra hato tyAre tenI upara tUTI paDIne tene mArI nAMkhavAmAM Avyo. traNa divasamAM droNa eTalA badhA jhanUne caDyA ke jayadrathano vadha thayAnuM vaira levA mATe temaNe rAtre paNa yuddha cAlu rAkhyuM. droNamAM kSAtravaTanuM lohI na hatuM te ja ahIM kAraNa nahi banyuM hoya? vaLI azvatthAmA ya kyAM kSatriya hato ? to zA mATe tenA hAthamAM paNa zastro levaDAvyA ? droNe A paNa keTalI moTI bhUla karI ? ayogya vyaktie hAthamAM zastro to lIdhA paNa anyAya, krUratA ane bhayAnaka ghAtakIpaNAno ja Azraya lIdho. duryodhanane khuza karavA ja nahi paNa potAnA vArasAmAM maLelI pitAnI vairabhAvanAne pUrI karavA mATe ja azvatthAmA senA vinAno chatAM senAdhipati banI gayo. ane rAtre ja pAMDavonI chAvaNI upara anyAyI chApo mAryo. dhRSTadyumna to potAnA pitAnA zatru drupadano dIkaro hato ane pitAno ziraccheda paNa karanAro hato, eTale eno badalo levA mATe ene UMghamAM ja pagethI mArI mArIne chUMdI nAMkhyo. zikhaMDInA paNa e ja hAlahavAla karyA. zeSa pAMDavo nAsavA gayA to tamAmane pakaDI pakaDIne aMdhArAmAM kApI nAMkhyA. jemane pAMDavo kalpIne kApI nAMkhyA te pAMDavonA pAMca putro nIkaLyA. vyAsa kahe che ke pAMDavo na maryA tethI ruSTa thaIne na choDavA jevuM brahmazira anna teNe arjunanA putra abhimanyunI vidhavA patnI uttarAnA garbha upara choDI mUkavA sudhInI behada krUratA AcarI. zastro hAthamAM levA mATe a-kSatriya evA droNa ane azvatthAmA keTalA badhA ayogya hatA te temanA ja kALA karatUtothI jaNAI Ave che. ane kevI vicitra vAta che ke akSatriyane (ekalavyane) zastravidyA nahi zIkhavavAno siddhAnta jANanAro svayaM te siddhAntano svamAM ane svaputranA saMbaMdhamAM khullo bhaMga kare che ! kRSNane droNAcArya upara je tiraskAra vachUTyo che, tene jIvato na rakhAya tevI je vAta tenA manamAM ghUmatI rahI che te uparyukta kAraNosara ja hovI joIe. temAM ya yuddhanA traNa divasanA droNanA senAdhipatipada daramiyAna abhimanyunI nirdaya rItanI hatyA thaI ane rAtre paNa yuddha cAlu rakhAyuM te joIne-droNAcAryanuM hada bahAranuM jhanUna joIne-tene mAravA mATe 'tthAmA hata'nA jUThano Azraya levAnI kRSNane nAchUTake pharaja paDI che. 4 droNAcAryanA mRtyuno prasaMga khUba bodhaka che. 'potAno putra marAyo' evA samAcAra maLatAMnI sAthe ja teo putramohane lIdhe eTalA badhA lAgaNIzIla banI gayA ke teo mAnasika rIte AghAta khAI gayA. temaNe zastrono tyAga karI dIdho. putramohanI kAtIla lAgaNI pradhAna banI ane yuddhamAM vijaya pAmavAnuM kartavya gauNa banI gayuM. sAco mANasa te che je kartavyanI ADe koI paNa prakAranI lAgaNIone AvavA na de. jene lAgaNI satAvatI hoya te kyAre kartavyabhraSTa thAya tenuM koI ThekANuM nahi. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa paNa droNAcArya jevAnI putramohanI nabaLI kaDIne jANI gayA haze. tyAre ja temaNe A nabaLI kaDI upara ghA karavA mATenuM trAguM karyuM ne ? ghaNA moTA kahevAtA mANasomAM ekAda paNa nabaLI kaDI hoya to temane koI paNa prakAranuM netRtva ApI zakAya nahi. evI vyakti netA bane to kyAre kartavyanuM raNa mUkIne bhAgI jAya, Azritone trizaMku jevI lAcAra sthitimAM mUkI de tenuM koI ThekANuM nahi. khera, droNAcArya putramohanI lAgaNInA atirekano bhoga banI gayA, paraMtu te pachInI kSaNomAM te AMtarika rIte ekadama jAgrata banI jaIne paMca-parameSThInA dhyAnamAM lIna banI gayA hatA ane tethI sadgati pAmyA hatA AvuM jaina mahAbhAratakAre kahyuM che. droNAcAryanA putranuM nAma azvatthAmA kema pADavAmAM AvyuM ? te aMge vyAsamuni ema kahe che ke te bALaka janmyuM tyAre azvanI jema jorathI haNahaNyuM hatuM. je hoya te, paraMtu azvatthAmAe A haNahaNATa TheTha sudhI cAlu rAkhyo che. e nathI haNahaNyo to bilakula nathI haNahaNyo, paNa je be-cAra vAra te haNahaNyo che te badhI vakhata te jorathI ghoDAnI jema ja haNahaNyo che. te vakhate teNe nyAya, nIti, maryAdA ke dayA badhuM ja choDI dIdhuM che. pitAnA mRtyuthI te eTalo badho gusse bharAyelo ke teNe ati bhayAnaka, mahAsaMhAraka nArAyaNaasra (Ajano eNTamabaoNmba !) choDI dIdhuM. drupadaputra dhRSTadyumnane pagethI chUMdI chUMdIne mArI nAMkhyo. teNe jyAre chAvaNImAM rAte katala calAvI tyAre hajArono saMhAra karI nAMkhyo. savAra paDyuM tyAre pAMDava-pakSe mAtra sAtanI saMkhyA jIvatI rahI hatI. azvatthAmAnI AvI ati anyAyitA ane krUra nirdayatAne lIdhe ja vyAsamunie tene raktapittanA mahAroge-sadA mATe-sabaDato, amara thaIne kAyama bhIkha mAMgato, taraphaDato, zarIrethI vahetI lohInI dhAra sahune dekhADIne khAvAnuM devAnI AjIjI karato azvatthAmA kathAtte mUkI daIne karuNAnI parAkASTA lAvI mUkI che. nA, jaina mahAbhAratamAM Avo azvatthAmA svIkArAyo nathI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadI drupadarAjanI putrI draupadInA svayaMvaramAM pAMDavo gayA tyArathI draupadInuM pAtra mahAbhAratanA kathA-paTa upara praveza kare che. e yajJamAMthI pedA thayelI kanyA hatI evuM jaina mahAbhAratakAra mAnatA nathI. AryAvartanI 'nArI' kevI hoya ? e jANavuM hoya to tamAre draupadIne nakhazikha oLakhavI paDe. zIlavatI + AvezavatI = AryanArI. AvuM che AryanArInuM citra. enAmAM je Aveza hoya te 'satya' khAtarano hoya, nahi ke tuccha vAto khAtaranA AvezathI te pIDAtI hoya. nArIne abaLA kahI che eno artha e nathI ke, "te baLa vinAnI che !' 10 eno artha e che ke tenuM agAdha baLa avidyamAna - na dekhAtuM - che. jyAre enuM baLa bahAra Ave tyAre te raudrathI paNa raudra banI javA jeTalI zakti dharAvatI hoya che. draupadI AvI ja abaLA hatI. tenA jIvanamAM vastrAharaNanA prasaMge Avezane bhaDakAvI dIdho hato. bharasabhAmAM potAnA pAMca pAMca pationI, bhISma jevA sarvamAnya pitAmahanI hAjarImAM tenI lAja lUMTavAnA je nIca yatno thayA ane te vakhate kahevAtA satyavAdIo, gadAdhArIo, dhanurdharo ane naiSThika brahmacArIoe mUMgA rahIne tamAzo jotAM hoya tema badhuM je joyA karyuM tenAthI draupadInA romeroma saLagI gayA hatA. ema lAge che ke A AvezanI pragaTelI Aga kadI zAMta paDI nathI. sItAnI jema ja te potAnA pationI sAthe vanamAM gaI hatI. bhAI dhRSTadyumna tene levA Avyo tyAre teNIe pAMca putro soMpI dIdhA paNa pote piyaramAM na ja gaI. vanavAsanA samaya daramiyAna teNe yudhiSThirane khUba ja sakhata kahI zakAya tevA AgajharatA zabdomAM vAraMvAra phaTakAryA che. vanamAM potAnA rAjavaMzI pationI pratyeka paristhiti-dharatI upara sUI rahevuM, jhADanI chAlathI aMga DhAMkavuM, paththaranuM ozIkuM banAvavuM vagere vagere-joIne tenI vyathA ekadama asahya banI jatI hatI. AvA vakhate bhIma tene khUba sAtha ApIne uzkerato. te pote sukumALa rAjakanyA hovA chatAM teNe vananA duHkhonI kadI ciMtA karI nathI ke phariyAda paNa karI nathI. hA, yudhiSThirane vadhu uzkeravA mATe tevI paNa phariyAda karI che kharI. paNa yudhiSThira eTale yudhiSThira. 'tera varSano svIkArelo vanavAsa pUro thAya nahi tyAM sudhI rAja meLavavA mATeno uzkerATa nakAmo che' tevI tenI dRDha mAnyatA hatI. ane...yudhiSThira kharekhara to dhairyasthira nAmane lAyaka hato, kemake e badhAyanA AvezAtmaka humalAone bhAre dhIrajathI sAMbhaLI laIne khALato hato. draupadInA Avezano janma dhRtarASTranA rAjadarabAramAM thayo, vastrAharaNanA prasaMge thayo. A Aveza bezaka prazasta hato. e to ThIka paraMtu e vakhate A mahA-nArInA moMmAMthI nIkaLI gayelA je zabdo vyAsamunie granthamAM utArI lIdhA che te to khUba ja adbhuta che. kadAca mahAbhAratano sarvotkRSTa bodhapATha A zlokamAM ja paDyo haze. draupadIe kahyuM : na sA sabhA yatra na santi vRddhAH, na te vRddhA ye na vadanti dharmam / -nAso dharmo yatra ca nAsti satyaM, na- tatsatyaM vacchalenAnuviddham // jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : te sabhA nathI jemAM vRddho nathI. te vRddho nathI jeo 'dharma' kahetA nathI. te dharma nathI jemAM satya nathI. te satya nathI je kapaTathI kharaDAyeluM che. tenA vastrAharaNa vakhate je Aveza bhaDakI UThelo te pUro zAnta thAya te pUrve pharIthI bhaDake jalavA lAgyo, jyAre eka varSanA guptavAsamAM kIcake sairazrInA rUpamAM tenI sAthe cheDatI karI, tenA aMgane sparza karyo. nArI, ane te pAchI pativratA, te jo AvA aghaTita prasaMge na uzkerAI paDe to tenA zIlamAM ja zaMkA karavI paDe. draupadInA AvezamAM tenI 'vizuddhi' nimitta banI haze tema kadAca tenA kAraNe pAMDavone prApta thayelA keTalAka lAbhomAM pedA thayelo ahaMbhAva paNa nimitta thayo hoya to navAI nahi. pAMDavone drupada jevA sasarA maLyA, temanI senA maLI ane dhRSTadyumna(draupadIno bhAI) jevo parAkramI yoddho maLyo eTale ja kauravone-khAsa karIne dhRtarASTrane-pAMDavonA vadhI gayelA baLano svIkAra karIne khAMDavaprastha (indraprastha)nuM rAjya ApavAnuM samAdhAna karavAnI pharaja paDI. nahi to ATalI ya vAta karavA koI taiyAra na hatuM. have ApaNe draupadInA satItva viSe vicAra karIe. pahelI vAta e che ke draupadIe mAtra arjunanA gaLe svayaMvara-mALA nAMkhI paNa kuntIe teNIne pAMceya pAMDavonI patnI banavAnuM dabANa karyuM-je maLe te pAMcee vaheMcI levAnuM nakkI karyuM hovAthI (!)-ane draupadIe te vAta svIkArI lIdhI. A vAta jaina mahAbhAratakArane to mAnya nathI parantu AryAvarttanI sAMskRtika nItine paNa mAnya nathI. je maLe te vaheMcI levAno. zuM strI paNa vaheMcI levA sudhIno artha kadApi thaI zake kharo ? vaLI kuntI jevI AryamAtA AvuM dabANa kadI kare kharI ? draupadI kadI AvI vAtamAM saMmati Ape kharI ? A badhI vAtono meLa besato nathI, eTaluM ja nahi paNa AvI vAtonI jo paraMparA cAle to Arya prajAmAM kAramo durAcAra phelAI jAya. jaina mahAbhAratakAra paNa draupadInA pAMca pati to jarUra mAne che, parantu te ya 'beka-grAunDa' tenA pUrvabhavamAM taiyAra thayeluM che. sAdhvI tarIkenA jIvanamAM te ghora tapa karatI hatI. tyAM teNe pAMca puruSothI sevAtI vezyAne joIne te sthiti pote paNa tapanA baLathI pAme tevo saMkalpa (niyANuM) karyo che ane tenuM ja e pariNAma AvyuM ke jyAre teNIe arjunanA gaLAmAM mALA nAMkhI tyAre te pAMceya pAMDavonA gaLAmAM mALA dekhAvA lAgI. kharekhara vidhinI (karmanI) A ati vicitra vakratA hatI, paNa tenI sAme bIjuM zuM thaI zake tema hatuM ? AkhI sabhA-vizeSa karIne pitA drupada vagere AzcaryamUDha banI gayA. 'potAnI dIkarInA pAMca pAMca pati' e vAta temane jarAya goThe tevI na hatI, paNa te ja vakhate AkAzavANI dvArA devoe 'teNInA pUrvabhavanuM ja A pariNAma che. ene have vadhAvI lIdhe ja chUTako che' ema jaNAvIne sahunI mUMjhavaNa dUra karI che. Ama draupadIne pUrvabhavamAM karelI bhUlanA pariNAme pAMca pationI patnI thavAnI pharaja paDI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AvA Akasmika prasaMganuM anukaraNa kadApi karI zakAya nahi. have savAla Ave che tenA satIpaNAno ! mane to lAge che ke draupadI "satI' nahIM paNa "mahAsatI" kahevAne yogya che. lagna bAda nArada dvArA parasparanA klezanivAraNa mATe eka evo nirNaya levAyela ke draupadI sAthe eka ja patie rahevuM, bhUlathI paNa bIjAe tyAM javuM nahi. Ama roja mATe draupadIno koI paNa eka ja pati gaNAvo joIe. nAradanI A vAtano artha e thayo ke draupadIe haMmeza eka sivAyanA cAra patione sagA bhAI jevA ja jovA. je parapuruSo che temane 'bhAI' jevA gaNavA e to hajI sahela che, paNa jemanI sAthe saMsAra bhogavyo che temane amuka amuka kALe sagA bhAI tulya jovA e vAta keTalI kaThina che e to bhuktabhogIo ja samajI zake! A dRSTithI sItA vagere satIo karatAM paNa draupadInuM kArya atizaya muzkela hatuM. paNa te ya teNe barobara pAra utAryuM che mATe tene satI ja na kahetAM mahAsatI kahevI e ucita lAge che. vyAsamunie draupadIne karNa, kRSNa tarapha Asakti dharAvatI kyAMka batAvI che te A mahAsatI upara thayelo sItamagAra anyAya che. arjunanA khoLAmAM satyabhAmAnA paga paDe ane kRSNanA khoLe draupadInA paga paDe ane e rIte kRSNa ane arjuna potAnI gADha maitrIne mUlave e vAta atizaya hAsyAspada lAge che. AryadezanI sAmAnya nArInuM paNa sattva AvI maitrI karavAnI patinI vAte chaMcheDAI gayA vinA na rahe to sattvanA lAvArasa jevI draupadI zuM A badhuM calAvI le ? maryAdAhIna vaLI maitrI zenI ? A to te draupadI che jene yudhiSThira jugAramAM hArI gayA to temane paNa bharasabhAmAM teNe tIkhA tamatamatA zabdomAM savAla karIne teno javAba mAMgyo che ke, "tame jugAramAM tamArI jAtane hArI gayA pachI mane hoDamAM mUkavAno tamAro adhikAra ja kyAM hato ?" A savAlano javAba koI ApI zakyuM na hatuM. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA zAnanuM mahAbhAratanI pUrvabhUmikA : asaMkhya varSo(vIsa koDAkoDI sAgaropama)nuM baneluM eka, evA anaMta kALacakro A bharatakSetramAMthI pasAra thaI gayA. dareka kALacakranA utsarpiNI ane avasarpiNI nAmathI be vibhAga thAya. je kALamAM Ayu, UMcAI vagere vadhatAM jAya tene utsarpiNIo kALa kahevAya che, jemAM te badhA ghaTatAM jAya te avasarpiNI kALa kahevAya che. anaMta utsarpiNIo pasAra thaI gaI. anaMta avasarpiNIo pasAra thaI gaI. dareka utsarpiNI ane dareka avasarpiNImAM covIsa tIrthaMkaro thAya, bAra cakravartIo thAya, nava baLadeva, nava vAsudeva ane nava prativAsudeva thAya. A tamAma AtmAo e ja bhave ke pachInA koI bhave nizcitarUpe mokSagAmI bane che mATe A tresaTha mahApuruSo-zalAkApuruSo-kahevAya che. hAla avasarpiNI kALa cAle che. tenA uparyukta tresaTheya zalAkApuruSo A dharatI upara thaI gayA. jaina mahAbhAratanI (pAMDava-caritra) kathAnA je pAtro che temAMnA zrInemanAtha, baLarAma, zrIkRSNa ane jarAsaMgha uparyukta tresaTha zalAkApuruSomAMnA che. zrInemanAtha prabhu bAvIsamA tIrthaMkara che, baLarAma chellA baLadeva che, zrIkRSNa chellA vAsudeva che ane jarAsaMgha chellA prativAsudeva che. zrIkRSNanI phoI kuntInA pAMca pAMDavo ane karNa putro che. zrIkRSNa ane zrImanAtha prabhu be bhAIo (kAkA kAkAnA dIkarAo) thAya che. zrIkRSNanI bena subhadrA sAthe arjunanA lagna thayA hovAthI arjuna ane zrIkRSNa anukrame sALA-banevI thAya che. ATaluM samajIne have mahAbhAratanI kathA zarU karIe. kauravono Adha rAjA kura A avasarpiNI kALanA prathama tIrthaMkara paramAtmA AdinAtha. temane ekaso putro hatA, temAM kuru nAmano eka putra hato. A kuranA vaMzajo te kaurava kahevAyA. kuruno hastI nAme putra hato tenA nAmathI "hastinApura nagarI thaI. mahArAjA kurunI rAjagAdI upara uttarottara asaMkhya kuTu-vaMzajo AvatA gayA, temAM traNa cakravartI tIrthaMkaradevI zrI zAntinAtha, zrI kunthanAtha ane zrI aranAtha thayA. sanatu kumAra ane subhUma nAmanA be cakravartI rAjAo thayA. zAntanune gaMgAno meLApa A rIte asaMkhya vaMzajo pachI A kuruvaMzamAM zAntanu nAmano mahAparAkramI rAjA thayo. sarva vAte sArA e rAjAne zikAranuM bhayAnaka vyasana lAgu thayuM hatuM. eka vakhata zikAra karavA mATe te vanamAM gayo. tyAM koI haraNInI pAchaLa paDI jatAM evA eka pradezamAM AvI caDyo jyAM teNe vizALa mahela joyo. kutUhalathI prerAIne te TheTha sAtamA mALe pahoMcI gayo. tyAM lAvaNyathI nItaratI eka kanyAne tenI dAsI sAthe vAto karatI joI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanyAe zAntanunuM 'svAgatam !' karyuM. zAntanune mohita karI gayelI e kanyAnI oLakha zAntanue mAMgI. gaMgA dvArA potAnI oLakha teNe kahyuM, "huM mahArAja jahnanI putrI chuM. mAruM nAma gaMgA che. lagnanI vaya thaI javA chatAM mAruM lagna thayuM nathI tenuM kAraNa mAro saMkalpa che. 'e saMkalpa evo che ke je rAjakumAra mArI AjJAmAM rahe tenI sAthe ja mAre lagna karavuM. rAjan ! mArA vaDIlo pAsethI meM je saMskAro meLavyA che, mAnavajIvananuM mUlya jANyuM che, zIlanuM gaurava zIkhI chuM enI rUe meM nakkI karyuM che ke ATaluM suMdara jIvana je te patine svIkArIne pAyamAla to na ja karAya. mAre evo ja pati meLavavo ke je mArI jiMdagIne barabAda na kare, tenA jIvanane huM AbAda karI zakuM. A badhuM tyAre ja banI zake jyAre te mA2I vAtone kabUla karavA mATe haradama taiyAra hoya. Aja sudhI tevo koI rAjakumAra maLyo nathI. bIjI bAju AkAzagAminI vidyAnA baLathI samaye samaye AkAzethI pasAra thatA cAraNamunione mAre ghera padhAravAnI vinaMtI huM karavA lAgI. temanA satsaMgathI mane bhagavAna jinezvaradevoe prarUpelo dharma jANavA maLyo. tenA suMdara siddhAnto vagerethI AkarSAIne huM jinadharmamAM anurakta banI. have mArA kaumAryane nirmaLa rIte pasAra karavAnI ciMtAmAMthI mukta thaIne meM jinezvara paramAtmAnI upAsanAne mAruM jIvana banAvI dIdhuM. jyAM upAsanA che tyAM jIvanane kalaMkita karI mUkatI vAsanA UbhI rahI zakatI nathI. hA, have to mAre sarvasaMgano tyAga karIne bhAgavatI pravrajyAno svIkAra karIne sAdhvI ja thavuM joIe, paraMtu te kaThora jIvana sudhI chalAMga mAravAnI hajI mArAmAM hiMmata pedA thaI nathI. kumAra ! have tAjI banelI bInA jaNAvuM. gaI kAle ja satyavANI nAmanA naimittikane laIne mArA lagna aMge ciMtAtura banelA pitAjI ahIM padhAryA hatA. naimittike kahyuM ke AvatI kAle ja hastinApuranA nareza zAntanu ahIM Avaze. te ja tamArI gaMgAnA pati thaze. ane kumAra ! Aje Apa AvI caDyA. Apa ja zAntanu cho ne ?" zAntanue hakAramAM mAthuM dhuNAvyuM. zAntanunI saMmati zAntanune gaMgAno saMkalpa naDatarabhUta na hato, paNa AdaraNIya banyo hato. 'je strI potAnuM ane potAnA patinuM jIvana nirmaLa saMskArothI bharyuM bharyuM rAkhavAnA uddezathI Avo saMkalpa kare te strI to keTalI mahAna kahevAya ?' zAntanuno AtmA manomana bolato hato. nA, gaMgAno saMkalpa kAMI patine potAno gulAma banAvI rAkhavA mATe na ja hato, eno saMkalpa mAtra 'breka' rUpa hato. patinI koIpaNa avaLI gatine rokavA pUrato hato. (kramazaH potAnI kUkhe janma lenArA aSTa vasu-potAnA-bALakone temanA ja kahevAthI gaMgAe mArI nAMkhavAnA hatA. temAM zAntanu ADo na Ave te mATe teNe Avo saMkalpa rajU karyo hato evI vyAsa-mahAbhAratanI ghaTanAne ahIM svIkAravAmAM AvI nathI. vaLI A ghaTanA paNa khUba ja vicitra hoIne vicAra mAMgI le tevI nathI zuM ?) jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AryAvartanI sannArI pati upara badhI vAte potAnuM Adhipatya jamAvatI strI e kAMI AryAvartanI sannArI na kahevAya. AryAvartanI sannArI to patiparAyaNa hoya, patine pagale pagaluM dAbatI hoya, paNa sabUra ! tethI kAMI te patinI gulAmaDI na hoya, patinI khoTI vAtomAM paNa saMmati ApatI na hoya ke doravAtI paNa na hoya. mahAsatI madAlasA mahAsatI madAlasAe lagna vakhate ja potAnA pati sAthe zarata karI hatI ke tene bALaka thatAM ja te saMnyAsa svIkAraze. temAM jo te saMmati nahi Ape to te bALakane saMnyAsa-dharmanI tAlIma ApIne saMnyAsI banAvaze. madAlasAe tema ja karyuM. chevaTe eka bALakane teNe rAjAvihoNuM rAja na rahI jAya te mATe-rAjadharmanI tAlIma ApI hatI. rAjA somacandra pAkaTa vaya thavA chatAM-pUrvajonI pavitra paraMparA mujaba- vAnaprasthAzramane na svIkAratAM rAjA somacandrane rANIe cetavyA hatA. temanA mAthAno eka dhoLo vALa kADhIne temane batAvyo ane kahyuM : "A yamarAjAno dUta Avyo che. have to jAgo." ane..vaLate ja divase rANInI sagarbhA avasthAne lIdhe paNa thobhyA vinA bannee rAjatyAga karI dIdho. pelA arabI saMtanI vAta-"dhoLA vALa jevo jagatamAM bIjo koI upadeza meM sAMbhaLyo nathI."keTalI sAcI che ! sItAnuM sattva rAmacandrajIe lokavAyakAthI prerAIne sItAjIne vanamAM choDI mukAvyA. kRtAntavadana senApatine e kAmagIrI soMpAI. sItAjIne "sihaninAda' nAmanA (jayAM vAgha-siMhonI ciciyArIo covIse kalAka sAMbhaLavA maLe tevA) vanamAM mUkIne kRtAntavadana ratha pAcho vALato hato tyAre sItAjInA aMtaramAM "sattva' khaLabhaLI UThyuM hatuM. teNe sakhta zabdomAM rAmacandrajIne saMdeza pAThavyo hato : "mArA karmo to game tema karIne bhogavI laIza, paNa nArInA satItvanI pAMca pAMca prakAranI parIkSA-vidhi vidyamAna hovA chatAM tema na karIne, mane kazuM pUchyA vinA, mArI sagarbhAvasthAnI paNa dayA khAdhA vinA mAtra lokApavAdanA bhayathI vanamAM tagaDI mUkI che te nathI to tamArA kuLane chAje tevuM kArya ke nathI to tamArI vivekabuddhine anurUpa kArya ! Aryaputra ! mane to bhale duSTa lokonI vAte vizvAsa mUkIne tame tamArA rAjamahelamAMthI tagaDI mUkI, parantu have evA ja duSTa lokonI vAto sAMbhaLIne koI di' tamArA haiye sthira thayelA saddharmane to tagaDI na ja mUkatA." AvI hatI AryadezanI sannArIo ! yogya samaye potAnA patine paNa yogya vAta kahevAmAM teo pAchI na paDe e ja temanuM pativratApaNuM hatuM. ratnAvalinuM sattA jemaNe "rAmacaritamAnasa' nAmanuM vizvavikhyAta kAvya lakhyuM che te gosvAmI saMta tulasIdAsanuM gRhasthajIvana potAnI patnI ratnAvali pratyenI tIvra kAmavAsanAthI khadabadatuM hatuM. paNa ekavAra jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAga maLyo ke tarata ja ratnAvalie potAno dAva lagAvI dIdho. teNe patinA kAmAtura AtmAne DhaMDhoLyo : "cAmaDAnA maDhelA maLamUtrAdi gaMdA padArthothI bharelA mArA dehamAM jevA pAgala thayA cho tevA pAgala jo raghuvIramAM thaI jAo to he svAmInAtha ! tamAro janmAro saphaLa thaI jAya !" ratnAvalinA A zabdoe kAmArNa tulasIne gosvAmI saMta tulasIdAsa banAvyA. sattvazALI hADIrANI hajI to paraNyAnI pahelI rAta DhaLI nathI, enI pUrvasaMdhyA ja vyApI che temAM to hADI rajapUtANIne paraNIne ghera laI Avelo pati koI dAsIne pakaDIne ekAntamAM jato jovA maLyo. hADInuM rAjapUta lohI garama garama thaI gayuM. moDI rAte tenI pAse AvIne baMdha karelAM bAraNAM khakhaDAvatA rAjakumArane hADIe suNAvI dIdhuM: "have A bhave to tamArI sAthe saMsArasukha huM mANI nahi zakuM, pAchA cAlyA jAo." varSo vItI gayA. hADIe aNizuddha zIla pALyuM. pati rAjakumAranuM mRtyu thatAM tenuM mAthuM khoLAmAM rAkhIne bhaDabhaDatI citAmAM jIvatI saLagIne satI thaI. AjanI strI : kAminI ke kAmukI ? AryAvartamAM nArI ja ghara che, gharanuM ya ghara che. gharanA badhA sabhyo-pati, bALako vagere-nA bahAranA gharane ane AtamanA gharane sajavAnI saMpUrNa javAbadArI enA zire che. e javAbadArI je adA kare te ja sannArI. ene ja "dharmapatnI" kahevAya, ene ja "kAminI' kahevAya. evI javAbadArI adA na karatI strIne 'kAmukI" kahevAya. aphasosa ! Aje ApaNe nArInA A Adarzone khoI beThA, bhUlI gayA; eTaluM ja nahi enI hAMsI karavA lAgyA. kamanasIbInI kevI parAkASTA ! je dezamAM bhAmatIo thaI che, jeNe trIsa trIsa varSa sudhI lekhanakAryamAM mazagUla rahetA pati pAse kAmasukhanI mAMgaNI suddhAM nathI karI. mahAsatI nAgilA je dezamAM nAgilAo pedA thaI che, jene lagnanA pahelA ja divase tene zaNagAratI paDatI mUkIne pati bhavadeva dIkSAnA mArge cAlI gayo, pachI pastAyo ane bAra varSe tenI pAse saMsArasukha bhogavavA te sAdhu Avyo tyAre kahyuM : "he Atman ! have tame mArA vara nathI, jagata mAtranA munivara cho. mArA to ArAdhya-deva cho. pAchA pharo. AvI nirlajja mAMgaNI karyAnuM guru pAse jaIne prAyazcitta karo. tame have mArA kaMtha rahyA nathI, mukti-paMthanA saMta banyA cho. mArI cintA na karo. du:khe ane pApe sabaDatA vizvanA jIvonA taraNatAraNahAra bano. jAo, pAchA jAo." ane tarata ja pazcAttApe baLatAM-jalatAM aMtara sAthe muni bhavadeva nAgilAnA gAmanA sImADethI ja pAchA pharI gayA. AvI madAlasAo, sItAo, ratnAvalio, bhAmatIo ane nAgilAonI haroLamAM UbhI che gaMgA. enAmAM AvA saMkalpanuM daivata jhaLahaLatuM hoya temAM kazI navAI nathI. zAntanu-gaMgAnA lagna zAntanue gaMgAno prastAva svIkAryo te ja vakhate mahArAjA januM tyAM AvI rahyA. putrIthI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saghaLI vAta jANIne khUba prasanna thayA. zubha muhUrta lagnanA coghaDiyAM vAgI gayA. keTaloka samaya to bahu sAru cAlyuM. gaMgA sagarbhA thaI. teNe putrane janma Apyo. gaMgAnA nAma uparathI tenuM nAma "gAMgeya' rAkhavAmAM AvyuM. zikArArthe zAntanu koNa jANe kema? eka di zAntanunI pazuono zikAra karavA javAnI vAsanA ekadama saLavaLI UThI. gaMgAe tene tema nahi karavA khUba samajAvyA, nirdoSa jIvonI hiMsAnA pApanA vipAko jaNAvyA, chelle to lagna vakhate kabUla karelA saMkalpanI yAda paNa devaDAvI, paNa aphasosa ! zAntanuM na ja mAnyo. te mitronA rasAlA sAthe zikAra karavA mATe nIkaLI gayo. bIjI bAju sattvazIlA gaMgA gAMgeyane laIne piyara jatI rahI. zikAra karIne pAchA pharelA zAntanune khUba vahAlAM gaMgA ane gAMgeya jovA na maLyA. saghaLI vAta jANIne tene potAnA jiddI svabhAva upara khUba dhikkAra vachUTI gayo. paNa have zuM thAya? bAjI hAthamAMthI cAlI gaI hatI. kuTevo TALavA "kRpA' pAmo jIvanamAM paDI gayelI kuTevo jhaTa chUTatI hotI nathI. emAMya vartamAnakALanA nimittonI sAthe pUrvajanmonA tenA kusaMskAro jora mAratA hoya tene mATe to kuTevono parityAga e dhoLe di' AsamAnanA tArA toDavA karatAM ya vadhu kaThina che. paNa sabUra ! jo devAdhidevanI bhaktimAM mana tallIna thAya, jo koI mahAna sadgurunI kRpAnA amInuM AtmA upara chAMTaNuM thaI jAya to jIvanamAM jAma thaI gayelI game tevI kuTeva paNa khatama thaI jAya. A sivAya bIjo koI upAya nathI. punaH zikArArthe zAntana bicAro zAntanu ! pazuono zikAra karanAro pote ja kuTevano zikAra banI gayo hato ! putra ane patnInA virahanI kAtila vyathAne zarUmAM nahi jIravI zakatA zAntanunI madade kALa doDI Avyo. mahinAo gayA, varSo javA lAgyA. zAntanunI e virahavyathA zAnta paDI gaI. eNe enuM jIvana enI rIte goThavI lIdhuM. emAM ene goThI paNa gayuM. paNa zikAra karavA javAnI thayelI bhUlanI coTa enA mana upara eTalI sajajjaDa lAgI hatI ke covIsa varSa sudhI to ene e vyasananuM smaraNa paNa na thayuM. paNa vaLI eka nimitta banyuM ane eNe zikAra karavA mATenI taiyArI karI. jaMgalanA koI zikArIe zAntanu pAse AvIne navuM ja maLeluM jaMgala ke jemAM puSkaLa pazuo hatA tenuM evuM lalacAmaNIbharyuM varNana karyuM ke tethI zAntanue bANonuM bhAthuM laIne te vana tarapha ghoDo mArI mUkyo. kharAbInuM mULa H anAdinA kusaMskAro AtmAmAM anAdikALanA kusaMskArono dArUgoLo to paDelo ja che. emAM nimittanI cinagArI na paDe tyAM sudhI ja e zAnta, paNa cinagArI paDe ane bhaDako na thAya e to bhagavAna jevo kahevAya. coryAsI covIsI sudhI sthUlabhadrajInI yazogAthA dharatI upara gavAtI rahevAnI che tenI pAchaLa A ja kAraNa che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApanA vicAro ane pApanA AcaraNo vAraMvAra tIvratAthI karavAmAM AtmAnI aMdara teno kusaMskAra jAma thaI jAya che. pachI ene ukheDavAnuM kAma ati muzkela banI rahe che. vartamAna jIvananI koI paNa kharAbInA mULa pUrvajanmomAM jAma karelA kusaMskAromAM paDelAM hoya che. gozALAnA drohanuM mULa paramAtmA mahAvIradevane potAnA dharmaguru tarIke svIkAravA chatAM temanI tarapha gozAlake je kAtIla drohabhAva darzAvyo che e kAMI tenA te ja janmanI nIpaja nathI. enA Izvara nAmanA mANasa tarIkenA pUrvajanmamAM paNa teNe dharmaguruono droha karavAnuM kArya jArI rAkhyuM hatuM. emAMthI taiyAra thayelo saMskAra vIra-prabhunI sAme paNa TakarAyo. tapane hoDamAM mUkatI svayaMprabhA paramAtmA AdinAtha ane zreyAMsakumAranA AtmAoe pUrvanA lalitAMga ane svayaMprabhAnA-devadevInA-jIvanamAM rAganA je saMskArone jAma karyA hatA tenA kAraNe pachInA bhAvamAM paNa virahanI vedanAthI khUba jhUryA hatA. svayaMprabhAe to anAmikAnA jIvanamAM karelA tapane hoDamAM mUkIne (niyANuM karIne) punaH e ja lalitAMga devane pati tarIke meLavyo hato. saMskAra-jAgaraNamAM nimittonI asara sArA-narasA saMskAronuM jema jora hoya che tema tene anukULa banatAM sArA-narasA nimittonuM paNa jora hoya che. sUtelA saMskArone ke AtmAne jagADI devAnI ke bhaDakAvI devAnI temanAmAM tAkAta hoya che. - napANIAnA kAdavamAM khUMpI gayelo brAhmaNa kemeya jora mArIne bahAra nIkaLI zakato na hato paraMtu jyAre tyAM kAma karatI koI mAtAe potAnI putrI 'lADu'ne jorathI bUma mArI. 'lADu" nAma sAMbhaLIne pelA brAhmaNane eTaluM badhuM jora AvI gayuM ke te kAdavamAMthI bahAra nIkaLI gayo. oNparezana vakhate suMghADelI davAthI ghenamAM paDelo dardI oNparezana bAda trIjA divase ya ghenamAMthI mukta na thayo tyAre tenA svajano pAsethI tenI "ceIna-smokara tarIkenI khyAti sAMbhaLIne sarjana DaoNkTare tenA nAka pAse sigAreTano dhumADo vaheto mUkyo ke tarata ja "sigAreTa'nI bUma mArato te dardI bhAnamAM AvI gayo ! kAdavamAM khUMcelA yuddhanA gharaDA hAthIne bahAra kADhavA mATe topa-goLAono varasAda karavo paDyo hato. tenA avAjathI tenAmAM zUrAtana AvyuM ane te svayaM bahAra nIkaLI gayo. zAntanunA AtmAmAM suSupta paDelo zikArano saMskAra jaMgalanA zikArInI lalacAmaNI vAtonA nimitte vaLI eka vAra bhaDakI UThyo. zAntanue sajaja thaIne te vana tarapha ghoDo mArI mUkyo. gaMgAno punaH vananivAsa A bAju piyaramAM gaMgA gAMgeyane moTo karavA lAgI. gAMgeyanA mAmA pavanavega paNa gAMgeyanI aneka viziSTatAo joIne savizeSa kALajI karavA lAgyA, tene yuddha vagerenI kaLAomAM niSNAta karavA lAgyA. paNa AthI pavanaveganA putrone gAMgeya pratye bhAre IrSyA jAgI. temane paraspara bolAcAlI, laDAI vagere thavA lAgatAM gaMgAe ghara mUkyuM ane bhAI pavanaveganI madadathI punaH te ja vananA rAjamahelamAM nivAsa zarU karyo jayAM tenuM rAjA zAntanu sAthe pANigrahaNa thayuM hatuM. gaMgA ane gAMgeya tyAM sukhethI rahevA lAgyA. jinabhaktimAM lIna banIne banne dharmaparAyaNa jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banyA. vaLI temAM cAraNamunio gaMgAnA AmaMtraNathI tyAM vAraMvAra padhAratA eTale gAMgeyane jinadharmanA tattvajJAnathI saMpanna karyo. gAMgeyanI be guNo para prIti emAM gAMgeyane be dharmo pratye behada bahumAna pedA thayuM : jIva mAtra pratye dayAbhAva ane brahmacarya. dayAno guNa to eNe AtmasAt karI lIdho. koInuM ya duHkha e jue ke e kaMpI UThe, enI AMkhe pANI AvI jAya. eNe potAnA mahelanI cArebAjunA aThThAvIsa gAu jeTalA vanane abhayAraNya jAhera karyuM. eNe tamAma vanavAsIone sakhta cetavaNI ApatAM kahyuM ke, "koIe A pradezamAM koI paNa prakAranI hiMsA karavI nahi." bahArano paNa koI mANasa A pradezamAM jIvahiMsA na karI jAya te mATe gAMgeya vanamAM aneka vAra rona lagAvavA lAgyo. dharmanuM mULa : dayA maharSio kahe che, "dayA to nadI che. te jo sukAI jAya to tenA kinAre UgI zakatA tapa, tyAga, virAga vagere tamAma choDavAo murajhAI jAya." 'bIjA jIvo pratyenI dayAnA bhAvathI ja dharmano AraMbha thAya che.' e vAta 'ghAmUrta vairAgyuM.... zlokathI zAstrakAra paramarSioe jaNAvI che. jeTaluM mUlya pAMDityanuM nathI ke tapa, japa ane vratanuM nathI teTaluM mUlya jIvamAtra pratyenI karuNAnuM che. vivekAnaMda paradezamAM dharmapracAra karavA jatA svAmI vivekAnaMdanI te aMgenI lAyakAtanI temanI mAtAe parIkSA karI hatI. temaNe ApelI charI pAchI mAMgI te vakhate vivekAnaMde mAtA tarapha henDala rAkhyuM ane pote dhAravALo lokhaMDano bhAga pakaDyo. AthI prasanna thaIne mAtAe kahyuM : "tame dharmapracAra mATe lAyaka cho, kemake tame bIjAno vicAra karI zako cho." abrAhama liMkana pArlAmenTamAM bhASaNa ApavA jatAM amerikana pramukha abrAhama liMkane kAdavamAM phasAIne taraphaDatA Dukkarane joIne jAte kapaDAM bagADIne bahAra kADhyuM. koIe pUchyuM, "DukkaranuM duHkha dUra karavA mATe ATalI mahenata hoya ?" liMkane kahyuM, "nA, DukkaranA duHkhe huM khUba du:khI hato. Dukkarane kAdavamAMthI bahAra kADhuM to ja mAruM du:kha dUra thAya tema hatuM eTale meM mAruM duHkha dUra karavA mATe ja Dukkarane bahAra kADhyuM che." prema Apo to prema maLe bhAre mArakaNA ane tophAnI sAMDhane mAtra vahAlathI paMpALIne AdivAsI chokarAe 'garIba gAya' jevo banAvI dIdho. pAMjarApoLanA tamAma kAryakaro cakita thaI gayA. pelA chokarAe temane nAnA vAkyamAM AkhA brahmAMDanA vazIkaraNanI vidyA zIkhavI dIdhI. teNe kahyuM, "prema ApIe eTale prema maLe. emAM navAI pAmavA jevuM kazuM nathI.'' jaina mahAbhArata bhAga-1 kabIra : ramaNa maharSi : narendra : rAmatIrtha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAja daLatI ghaMTIno avAja jyAM sudhI baMdha na thayo tyAM sudhI kabIra anAjanA dANArUpI jIvonI pilAmaNanI kalpanAthI cIso pADIne eka vAra raDyA hatA. potAnA eka page lokhaMDano saLiyo mArIne lohInI se2 uDADanArane ramaNa maharSie bIjo paga tenI sAme dharIne kahyuM, "hajI saMtoSa na hoya to A page paNa saLiyo mAro." vAraMvAra nirvikalpa samAdhino AnaMda mANatA narendra gurujIne kahyuM: "mane kAyama mATe A samAdhi maLe tevuM karI Apo." uttara maLyo : "aneka jIvo du:khamAM sabaDI rahyA che temano uddhAra kara. tAre tArA ja sukhano vicAra karavo e barobara nathI." jhADanI chAla utAratAM tene kevI vedanA thaI haze te jovA mATe rAmatIrthe potAnA paganI cAmaDI kuhADAnA pAnAthI utArI nAMkhI hatI. satsaMgathI ja saMskAraprApti gAMgeyanA AtmAmAM je karuNA AtmasAt thaI hatI tenI pAchaLa jaina cAraNamuniothI prApta zikSaNa kAraNa hatuM. mAtA banIne munio ane muni jevI banIne mAtAo keTalA badhAnuM kalyANa karI zakatAM haze enI kalpanA thaI zake tema nathI. je kuTuMbonA vaDIlo potAnA saMtAnone satsaMgamAM rAkhe che e saMtAno khUba sArA saMskArI bane che. emanI koI ciMtA vaDIloe karavI paDatI nathI. kuTuMbane kalaMka lAge tevA saMskRtiviruddha AcaraNo teo kadI karatAM nathI. mAtA bhadrA : naMda maNiyAra mAtA bhadrA potAne tyAM aneka munione vasati (sthaLa) ApatI. emAM ja pATha karatAM e munionA nimittathI enA putra ayavaMtI sukumAlane AtmakalyANanI keDI prApta thaI gaI. te zreSThIputre saMyamano mArga svIkAryo. satata satsaMgamAM ja rahetA naMda maNiyArane thoDoka samaya e satsaMga na rahyo temAM te evI bhUlo karI beTho ke marIne vAvano deDako thayo. tulasIdAse je kahyuM che, "eka ghaDI, AdhI ghaDI, AdhI meM bhI Adha, tulasI saMgata saMtakI, kaTe koTi aparAdha" e khUba yathArtha che. gAMgeyano paDakAra dayAsabhara gAMgeye potAnI sarahadamAM zikAra karavA AvelA zAntanune paDakAryo,'khabaradAra ! ahIM koI jIvane mAryo che to.' teNe kahyuM, "vananA nirdoSa prANI ke jeo moMmAM ghAsa pakaDe che tene mAravAmAM kSatriyanI zI bahAdurI ? moMmAM ghAsa (taNakhaluM) pakaDatA zatrune kSatriyo abhaya ApI detA hoya che. he rAjan ! tame ahIMthI pAchA vaLI jAo, nahi to mAre tamane dUra karavA paDaze." hajI to mUchano doro ya phUTyo nathI evA kizoranI A nIDaratA joIne zAntanu manomana rAjI thayo, paNa enA mArgamAM koI avarodha Ubho kare e sahavAnI tenAmAM zakti na hatI. teNe gAMgeya sAthe laDI levAnuM nakkI karyuM. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntanu-gAMgeyanuM yuddha keTalIka bolAcAlI bAda baMne ekabIjA sAme tIra pheMkavA lAgyA. thoDI ja vAramAM gAMgeya zAntanune mahAta karavA lAgyo. eka tIrathI teno mugaTa uDAvI lIdho, pachI tenI paNacha toDI nAMkhI. have zAntanu khUba uzkerAyo. dUrathI mAtA gaMgA pitAputranA A yuddhane joI rahI hatI. paristhiti vadhu gaMbhIra banatI jaNAtAM chAnI rIte putra pAse AvI ane yuddha nahi karavA samajAvyuM. paNa niraparAdhI jIvone raheMsI nAMkhatA mANasanI dayA bilakula nahi khAvAnI vAta teNe sApha zabdomAM mAtAne karI dIdhI. gAMgeyano suMdara pratyuttara chevaTe mAtAe te puruSa tenA pitA ja che tema jaNAvyuM. A sAMbhaLIne thoDIka vAra mATe stabdha thaI gayelo gAMgeya punaH svastha thaIne mAtAne kahevA lAgyo ke, "e game te hoya. mAre emano mukAbalo karyA vinA chUTako ja nathI. nirdoSa jIvone e mAre temAM jIvone je duHkha paDe tethI vadhu du:khI huM thaIza. vaLI mArA pitA ATalA krUra ane ghAtakI che e jANIne mane khUba duHkha thAya che. have mAre ja temane bodhapATha Apavo paDaze." sahunuM bhAvabharyuM milana putra na mAnyo eTale gaMgA zAntanu pAse gaI. e yuvAna potAno putra che te jANIne zAntanue zastro pheMkI dIdhA. doDIne putrane bheTI paDyo. sajaLa nayane sahu maLyA. mana bharIne vAto karI. have zAntanue zikAranuM vyasana saMpUrNapaNe tyAgavAno kola Apyo. mA-dIkarAne ghera AvavA jaNAvyuM. gaMgAe kahyuM, "gAMgeyane tame laI jAo. huM to have jinabhaktimAM lIna banI chuM. vaLI cAraNamunio pAsethI saMsAranuM svarUpa ane karmanA vipAko jANyA pachI mane A saMsArasukha pAmavAno leza paNa rasa rahyo nathI. tame pitA-putra sukhI thAo ane dharmamaya jIvana jIvo eTalI ja mArI abhilASA che.' sItAjIe paNa divya karyA bAda rAmacandrajIne AvI ja vAta karI hatI ne ? ayodhyA javAne badale teo dIkSAnA mArga tarapha vaLI gayA hatA. mAtAnI khUba samajAvaTathI gAMgeya-anicchAe paNa-pitA sAthe javA taiyAra thayo. be ya rathamAM besIne vidAya thayA. jyAM sudhI 2tha najaramAMthI dUra na thayo tyAM sudhI gaMgAe tyAM ja UbhA rahIne ratha tarapha diSTa nAMkhyA karI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNeyanI ajoDa pitRbhakti rAjayamAM AvyA bAda zAntanue gAMgeyane yuvarAjapade ArUDha karyo. gAMgeyanA agaNita guNothI pitA zAntanu tenI upara atizaya prasanna rahetA hatA. gAMgeyane koI duHkha na paDI jAya tenI pUratI kALajI karatA pitA zAntanuM gAMgeyane mAtA gaMgAnI smRti paNa thavA detA nahi. satyavatI para zAntanuno moha eka divasa yamunA nadInA kinAre pharatA rAjA zAntanue hoDI haMkAratI nAvika kanyA joI. tenuM nAma satyavatI hatuM. tenuM sauMdarya raMbhAne paNa parAjita kare tevuM hatuM. zAntanu tenI upara mohita thayA. teno paricaya meLavIne tenA pitA nAvikazreSThanI pAse satyavatInI mAMgaNI karI. paNa cakora nAvike teno niSedha karIne rAjAne kahyuM, "mArI dIkarI tamane ApIne mAre to tenI jiMdagI pAyamAla ja karavAnI rahI ne ! gAMgeya jevo jene mahAparAkramI putra maLyo che e ja ApanI pachI rAjayano adhikArI banaze. mArI dIkarIne putra thAya to kAMI tene rAja thoDuM ja maLavAnuM? mahAparAkramI gAMgeya sAme mAro dauhitra zI visAtamAM?" nAvikanI vAta taddana sAcI lAgatAM zAntanuM tyAMthI vidAya thayo. paNa tenA manano udvega mukha upara chato thaI gayo. gAMgeyane koI UMDA chupAyelA udveganI gaMdha AvI. matrI dvArA teNe tenuM kAraNa zodhI kADhyuM. te tarata nAvika pAse gayo. gAMgeya ane nAvikano saMvAda teNe nAvikane kahyuM, "tuM tArI dIkarI satyavatI mArA pitA vere Apa. huM tene mArI mAtA barobara mAnIza ane tenA putrane ja huM bhAvI rAjA banAvIza. "mAre kadI rAjA thavuM nahi e mAro tane kola che. nAvika! tane kuruvaMzanA gauravanI to khabara che ne? ame kadI vacanabhaMga karatA nathI hoM ! bola, have tane koI vAMdho che kharo ?" nAvikazreSTha kahyuM, "kumAra ! tamArA vacana upara to mane pUrNa vizvAsa che, paraMtu tamAro bhAvI putra to rAjyano adhikArI banaze ne ? mArI satyavatIno putra tamArA putranI sAme to Ubho ya na rahI zake. zuM mArI A vAta Apane vicAraNIya lAgatI nathI? A lAMbI daSTino vicAra karIne ja huM mArI dIkarI tamArA pitAne ApavAnI IcchA rAkhato nathI." AryAvartanI rAjAzAhInA rAjAo kevA premALa haze ke prajAno adakero mANasa paNa potAnA mananI vAta pUrI nIDaratAthI rajU karI zakato haze. duSyantane rokato bALaka kaNvaRSinA AzramamAM dAkhala thatAM duSyantane AzramanA nAnakaDA bALake aTakAvyA hatA ane kahyuM hatuM, "A AzramamAM RSivaranI AjJA meLavyA vinA praveza karavAno nAnakaDA jaMtune paNa adhikAra nathI !" potAnA prajAjananI A nIDaratA-nItaratI vANI sAMbhaLIne mahArAjA duSyantanA romeromamAMthI AnaMdanI jhaNajhaNATI pasAra thaI gaI hatI. keTalAka rAjAo rAjamahelanI bahAra ghaMTa bAMdhI rAkhatA. jene nyAya joIe te ghaMTa vagADato. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI gAya paNa ghaMTa vagADI gayAnI kathA ApaNane sAMbhaLavA maLe che. prajA pratye premALa rAjA nauzIra rAjA nauzIrane jyAM navo mahela banAvavo hato tyAM ja koI garIba raiyatanuM jhUMpaDuM naDatuM hatuM. rAjAe te DozImAne kahyuM ke jo tame saMmati Apo to tamArA mATe bIje kyAMka jhUMpaDuM banAvI devAya, tyAM tamAre rahevA javuM. pachI A jhUMpaDuM pADI naMkhAya. paNa mAjIe sApha nA pADI. rAjAe jarAya aprasanna thayA vinA te jhUMpaDAnI pAse ja mahela Ubho karyo. banyuM evuM ke mahelano je dIvAnakhaMDa hato tenI bArIethI ja DozImAnI rasoInA baLataNano dhumADo AvavA lAgyo. teNe dIvAnakhaMDanI uparanI dIvAla dhIme dhIme kALI karI nAMkhI. ekavAra rAjAne tyAM mahemAna banelA paradezI rAjAe A joIne jhUMpaDuM uDAvI devAnI salAha ApI. rAjAe javAba Apyo, "ame bhAratanA rAjAo prajAnA sukhamAM sukhI chIe, duHkhe duHkhI chIe." nyAyI rAjA ane kAjI eka rAjAthI guno thayo. ene kAjInI nyAyasabhAmAM hAjara thavuM paDyuM. te khullI talavAra laIne nyAyasabhAmAM Avyo. gunAne rAjAe kabUla karI letAM kAjIe rAjAne nAnakaDI sajA jAhera karI. rAjA kAjIne bheTI paDyo. pachI kAjIe rAjAne pUchyuM ke, "khullI talavAra laIne tame ahIM kema AvyA?" rAjAe kahyuM, "jo tame mArI zehamAM AvIne mane sajA karavAne badale mAphI ApI hota to tamAruM dhaDa uparathI mAthuM uDAvI devA A talavAra laIne huM Avyo hato !" kevA haze nyAyI rAjAo ! kevI haze abhaya prajA ! pelo udepurano vANiyo ! rakhAtanI sAthe hAthI upara pharatA rAjAne joIne moM nIcuM karI detAM rAjAe tene kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM, "A dazAmAM tamane jovAmAM mAre upavAsanuM prAyazcitta karavuM paDe tema hatuM." rAjAnI AMkha UghaDI gaI. gAMgeyanI mahAna pratijJA nAvikazreSTha potAnA mananI vAta bedhaDaka rIte gAMgeyane karI. jarAya khacakAyA vinA gAMgeye kahyuM, "oha ! A vAta che ema ne ? kAMI vAMdho nahi. mArI pAse enuM paNa samAdhAna che. mArI eka pratijJA e che ke mAre rAjA thavuM nahi ane have mArI bIjI pratijJA huM e karuM chuM ke mAre kadI lagna karavuM nahi, nirmaLa brahmacaryanuM pAlana karavuM. have tArA mananI zaMkAnuM samAdhAna thayuM ne ? have mArA putrane rAjaprAptino savAla ja pedA thato nathI ne ? basa, to tuM tArI putrI satyavatIne mArA pitA vere paraNAva ane temanI manaHkAmanA pUrNa kara. huM tene mArI mA tulya mAnIza. nAvika ! pitAnI bhakti e ja mAruM sarvasva che. enI sAme lagnajIvananA kahevAtAM sukhonuM mAre mana koI mUlya nathI. vaLI meM kizoravayamAM ja brahmacaryano mahimA cAraNamunivaro pAsethI sAMbhaLyo che, tyArathI ja mane teno bhAre prema che. Aje tuM mAro moTo upakArI nIvaDyo ke mane te AjIvana brahmacarya pALavAnI taka ApI. ahiMsAvratane to meM mAruM jIvana banAvyuM ja hatuM. have jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya paNa mAruM jIvana. ane tenI sAthosAtha pitRbhakti karavAno amulakha lAbha. have mAre bIjuM zuM joIe ? hA, eka vAta hajI rahI jAya che; e cAraNamunivaronI jema sarvasaMgano tyAga karavAnI. paNa e ya taka Avaze to huM choDavAno nathI, paNa Aje e zakya lAgatuM nathI." gAMgeyanuM vAkya pUruM thatAM ja AkAzastha vidyAdharoe prasanna thaIne puSponI vRSTi karI. temaNe kahyuM, "are ! are ! bhISma pratijJA ! bhISma pratijJA !" ane e divasathI gAMgeya 'bhISma'nA nAme A jagatamAM paMkAyA. zAntanu sAthe satyavatInA lagna thayA. pitRbhakta kuNAla : rAma : mahAvIradeva ahIM yAda Ave che kuNAla; jeNe pitAnI ja tevI AjJA che ema mAnIne tAbaDatoba potAnI be ya AMkho phoDI nAMkhI. ahIM yAda Ave che rAmacandrajI; jemaNe pitAne kaikeyInA RNamAMthI mukta karavA mATe, bharatane rAja apAvavA mATe pote vanamAM cAlyA javAnuM pasaMda karyuM. ahIM yAda Ave che paramAtmA mahAvIradeva; jemaNe garbhAzayamAM paNa mAtAne trAsa na paDe te mATe halanacalana sthagita karI dIdhuM. a222 ! pazcimano jherI pavana phUMkAyA pachI A bhAratadezanI prajA cArebAjuthI kevI behAla thaI rahI che ! pitRbhakti jevA keTalAya guNonA vaDalAne A jherI vaMToLiyAe dhArAzAyI karI nAMkhyA. mAtA-pitAne page lAgatAM paNa AjanA saMtAnone 'zarama' Ave che e keTalI badhI zaramabharI vAta kahevAya ! Do. ToDaramalanI mAtA thoDAka samaya pahelAM TaoNDaramala DaoNkTaranI ghaTanA vAMcavAmAM AvI. vikhyAta DaoNkTara banI gayelA ToDaramalane temanA bA 'ToDara ! ToDara !' kahIne bolAve te khUba ja khUMcatuM hatuM. teNe bAne tema na saMbodhavA khUba jida lIdhI tyAre potAnA vAtsalyabhAva upara thayelA A ghAthI chaMcheDAyelI bAe ToDaramalane bodhapATha ApavAno nirNaya karyo. teNe potAnI AjJAomAM rahevApUrvaka eka rAta dIkarA pAse sahazayana mAMgyuM. tema thAya to ja te ToDarane 'ToDaramala sAheba !' saMbodhavA mATe taiyAra hatI. ToDaramale eka rAtanuM sahazayana karyuM. rAte bAra vAge bAe 'ToDara! pANI lAva' kahyuM . bharaUMghamAM paDelA ToDaramale babaDatAM babaDatAM pANI ApyuM tyAre mAe kahyuM, "tuM nAno hato tyAre pANI mAMgatAM meM kadI kacavATa nahoto karyo hoM ! ane bhUkhanA duHkhe roto hato tyAre dhavaDAvavAmAM eka sekanDanI paNa vAra lagADI na hatI.' thoDuMka pANI pIne bAe bAkIno Akho loTo pathArImAM ja DhoLI nAMkhyo. ToDaramala akaLAIne kahevA lAgyo, "a222 ! have A bhInAmAM zeM sUvuM ?" mAe kahyuM, "tArA mUtarathI lathapatha pathArImAM keTalIya vAra huM to ArAmathI UMghatI hatI ! tyAre mane to kazoya vicAra Avyo nathI !" A sAMbhaLatAM ja ToDaramalanI AMkha khUlI gaI, bhUla samajAI gaI. potAne 'ToDaramala sAheba !' kahIne saMbodhavAno Agraha sadA mATe choDI dIdho. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratanI suMdara kuTuMbavyavasthA bhAratadezanI prajAnI kevI suMdara kauTumbika vyavasthA che ! avibhakta kuTuMbamAM Aje paNa bA, bApA to maLe che paNa dAdA ane dAdImA ya maLe che. temane putra, putrI to maLe che paraMtu pautra ane pautrIne ya ramADavAnuM saubhAgya ghaDapaNanA amArA jIvanamAM jIvatuM rahyuM che. paradezomAM AmAMnuM kazuM nathI. tyAMnA gharaDA lokonuM "golDana homsa (gharaDAghara) e A dharatI upara AvI paDeluM narakAgAra che. kahevAtuM A "sonAnuM ghara' pittaLa karatAM ya badatara hoya che. tyAMnuM tamAma buDhA ane buTTIothI bhareluM ghara atyanta kalezajanaka ane trAsajanaka baneluM hoya che. teo potAnA putra ke putravadhUne phonathI pautra ke pautrIne temanI pAse mAtra ravivAra pUratuM mokalI devA jaNAve to Tyuzana vagerenA bahAnA kADhIne mokalavAmAM AvatA nathI. ane tyAre te mAbApo ke dAdImAo potAnA jIvananI viSamayatA upara phiTakAra varasAvavA sAthe bhAratIya lokonI kauTuMbika vyavasthAne lAkha lAkha dhanyavAda ApatAM hoya che. AvA gharaDAMo maravA paDe tyAre temane zAMti ke AnaMda ApavA mATe "hImsa' saMbhaLAvavA bhADUtI mANasone mokalatI saMsthAo hoya che, jemAM hAtha pakaDIne besI rahevAnA pAMca DolarathI mAMDIne eka kalAka sudhI "hImsa' saMbhaLAvavAnA vIsa Dolara sudhIno cArja rAkhavAmAM Avyo hoya gharaDAgharonuM mULa ghoDiyAghara paNa sabUra ! AvA gharaDAgharonI pedAzanuM mULa kAraNa to ghoDiyAgharo ja banyA che. je mAbApo potAnA bALakonI mAvajata karavAne badale temane akhUTa vAtsalya ApavAnI paLe ghoDiyAgharomAM moTA karavA mUkI detAM hoya te mAbApo buDhDhA thAya eTale pelA saMtAno temane gharaDAgharamAM mUkI de temAM zI navAI che ! aphasosa ! bhAratamAM pazcimano A pavana jhapATAbaMdha AvI rahyo che. ahIM paNa gharaDAgharo thavA lAgyA che. ahIM paNa buTTA ke rogI mAbApo vagerene jhera ApIne sadA mATe 'zAMta karI devAnA vicAro "anukampAprerita mRtyu'nA nAme jorazorathI phelAvA lAgyA che. saMbhava che ke ahIM paNa ghoDiyAgharo ane gharaDAgharo moTI saMkhyAmAM UbhA thaI jaze. hAya ! te divase zravaNa, kuNAlo ane gAMgeyone kaphanamAMthI bahAra kADhIne pharIthI kabaranazIna karavAnI kriyAvidhi jAheramAM thaze. gAMgeyanI pitRbhaktinA A javalaMta daSTAMtane gAmaDe gAmaDe ghUmIne lokahRdayamAM jo jIvaMta nahi rAkhavAmAM Ave to peTamAM mArI naMkhAtA bALakothI zarU thayelA bhAratanA zetAna yuganI sAIkala gharaDAgharomAM mArI naMkhAtA mAbApoe ja pUrI thaIne raheze. ene koI aTakAvI zakaze nahi. satyavatInA kuLano ghaTasphoTa jyAre gAMgeyanI AjIvana brahmacaryanI pratijJA upara vidyAdharoe AkAzamAMthI puSpavRSTi karI tyAre AnaMdavibhora banI gayelA nAvika zreSTha Aja sudhI gupta rAkhelI vAtane jAhera karI ke, "A satyavatI te mArI dIkarI nathI paraMtu mane pharatAM pharatAM koI vRkSa nIcethI prApta thayelI kanyA che. niHsaMtAna evo huM tene laI mArA ghara tarapha jato hato tyAre AkAzavANI thaI. temAM jaNAvyuM ke A kanyA ratnAMga rAjA ane ratnAvatI rANInI putrI che. rAjAnA zatrurUpa khecare tene vidyAbaLathI upADIne ahIM mUkI dIdhI che. A kanyAne bhaviSyamAM zAntanu nAmano rAjA paraNaze." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyavatI nAvika-kanyA nathI paraMtu viziSTa kulotpanna kSatriyANI che e jANIne gAMgeya, zAntanu vagerene vizeSa AnaMda thayo. kALa kALanuM kAma kare che. dharmadhyAnamAM jIvana pasAra karatA mahArAjA zAntanuM eka divasa mRtyu pAmyA. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 'vicitravIryanI kAmavAsanA zAntanu dvArA satyavatIne be putro thayA : citrAMgada ane vicitravIrya. mahArAjA zAntanunuM mRtyu thatAM bhISmanA mAthe A be ya bALakone moTA karIne taiyAra karavAnI javAbadArI AvI. yogya samaye moTA putra citrAMgadane rAjA banAvyo. bhISmanI othane lIdhe citrAMgadanI sAme koI rAjA mAthuM UMcakavAnuM sAhasa karI zakato nahi. paNa tenA kamanasIbe eka vAra rAjA nIlAMgada sAthe tene jhapAjhapI thaI ane citrAMgada mAryo gayo. pachI roSAyamAna thayelA bhIkhe nIlAMgadane khatama karyo ane vicitravIryane rAjA banAvyo. vicitravIrya mATe rAjakanyAonuM apaharaNa yauvana pAmatAM vicitravIryane mATe suyogya rAjakanyAnI zodhamAM bhIkhe dUtone cAre dizAmAM mokalyA. eka dUte AvIne kAzIrAjane tyAM maMDAyelA svayaMvaranI vAta karI. aMbikA, aMbAlikA ane aMbA-traNeya benonA svayaMvaramAM aneka Amatrita rAjAo AvI rahyA hovAnuM teNe jaNAvyuM. te kanyAonA utkRSTa rUpAdinuM varNana karIne dUte rAjA vicitravIrya mATe te khUba ja yogya jaNAvI. paNa vicitravIryane te svayaMvaramAM hAjarI ApavA mATe AmaMtraNa na hatuM. bhIkhe AmaMtraNanI paravA na karI. te kAzI gayo ane traNeya kanyAonuM teNe apaharaNa karyuM. temane bhIkhe kahyuM ke te hastinApuranA rAjA vicitravIrya mATe temane laI jaI rahyo che mATe temaNe jarAya ciMtA karavI nahi. svayaMvaramAM upasthita thayelA rAjakumAro bhISmanI sAme jaMge caDyA paNa sahu niSphaLa gayA. sahunA dekhatAM, sahunI vaccethI, garjanAo karavApUrvaka bhIkha rAjakanyAone laI gayA. dhRtarASTra, pAMDu ane vidurano janma bhAre ThAThapUrvaka vicitravIryanA traNeya kanyAo sAthe lagna karavAmAM AvyA. (vyAsamahAbhAratamAM aMbikA ane aMbAlikA sAthe ja vicitravIryanA lagnanI vAta Ave che, paNa ahIM to aMbA sAthe paNa vicitravIryanuM vidhipUrvaka lagna thayAnuM jaNAvyuM che.) A traNeya rANIoe ekekA putrane janma Apyo. aMbikAno putra dhRtarASTra hato. aMbAlikAno putra pAMDu hato. aMbAno putra vidura hato. dhRtarASTra janmathI ja aMdha hato ane pAMDu janmathI ja pAMDu roga (enImIA)thI grasta hato. hA, pUrvajanmomAM te be AtmAoe koI pApa karyA haze tenuM ja A phaLa hatuM. paNa te to karmanI dRSTinI vAta thaI. temanA vartamAnakALamAM AvI paristhiti pedA karavAmAM koI nimitta nahi banyuM hoya? vAsanAnI prabaLatAthI vicitravIryanuM mRtyu eno javAba hakAramAM che. vicitravIryanI kAmavAsanA ati tIvra hatI. te potAnI traNeya jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIo sAthe covIseya kalAka kAmAtura raheto hato. bezaka, mAtA satyavatIe ane pitAtulya bhIkhe tene A kAmAturatAthI pAchA haTI javAno joradAra bodha Apyo hato. ane teno teNe amala paNa pAchaLathI karyo hato. paraMtu te daramiyAna janmelA be putro upara tenI tIvra kAmavAsanA AghAta karI cUkI hatI. eka aMdha janmyo, bIjo rogI nabhyo. vAta eTalethI ja na aTakI. vicitravIrya paNa puSkaLa pramANamAM zArIrika baLa khoI beTho ane bharayauvanamAM ja mRtyu pAmI gayo. satyavatInA pAlaka pitA nAvikazreSThanA te aramAno karamAI gayA, "mArI satyavatIno putra ja mahAna rAjA bane." akALe ja satyavatInA be ya putro mRtyu pAmI gayA. AryasaMskRtimAM lagna paNa niyaMtraNa mATe AthI ja AryAvartamAM pariNIta strI-puruSonA saMsArasukha upara paNa maryAdAo mUkavAmAM AvI che. parastrI ke parapuruSa to mAtapitA samAna hoya ja, paNa svapatnI ke svapati sAthe paNa zakya teTaluM vadhu brahmacaryanuM pAlana ja karavAnuM hoya. zakya hoya to jIvanamAM eka ja vAra saMtAnaprApti mATe ja saMsArasukha sevavAthI AgaLa nahi vadhavAnI AryasaMskRtinI maryAdA hatI. Ama AryadezanuM lagna e bhoga bhogavavA mATe na hatuM, paraMtu vAsanAne kAbUmAM rAkhavA mATe hatuM. vaLI jyAre strI sagarbhA banatI tyAre potAnA bhAvI saMtAnanuM tananuM Arogya ane mananI pavitratA jaLavAI rahe te mATe garbhAvasthAthI ja ciMtA karatI. te kadI tevuM kazuMya vartana na karatI ke tevA koI vikAro na sevatI jethI tenA peTanA saMtAnanA tana, manane koI hAni thaI jAya. mA-bApanI bhUlonI saMtAno para asara mAtA bananArI strInA vicAramAtranI paNa peTanA bALaka upara asara paDatI hoya che. habasInA citra sAme najara rAkhIne pati sAthe sUtelI strIne je garbha rahyo tenI cAmaDI te habasI jevI ja kALI AvI. AthI patine potAnI patnInA cAritramAM zaMkA paDI. korTamAM kesa thayo. jaja jAte temanA ghare AvyA. temano zayanakhaMDa joIne kAraNa pakaDI pADyuM. temaNe kahyuM ke, "bAI tadana pavitra che, paNa te vakhate tenI najaramAM kALo habasI hato tenuM ja A pariNAma che !" thoDA ja varSo pUrve paradezamAM banelI A satya ghaTanA che. keTalAka mahinA pahelAM paradezamAM evuM banyuM ke cAra hajAra strIoe garbhanirodhaka goLI lIdhI. te goLInI asaro eTalI badhI niSphaLa ane vighAtaka nIvaDI ke temane bALako to thayA ja, paNa te badhA khUba ja beDoLa, vikRta aMgopAMgavALA thayA. amerikana sarakAre te tamAma bALakone mArI nAMkhyA. je sagarbhA strIe lagAtAra nava mahinA sudhI potAnA gharanI sAme AvelA katalakhAnAnA kasAInI pazuvadhanI krUra kAmagIrI jovAmAM khUba rasa dAkhavyo tenA janma pAmelA putre mAtra dasa varSanI vaye nAnI vAtanA jhaghaDAmAM tenA cAra mitronA khaMjarathI khUna karI nAMkhyA hatA. mAtAnA vicAronI garbhastha bALaka upara kevI pracaMDa asarakArakatA ! bIjI sagarbhA strI nava mAsanA e kALamAM gharano na maLato hisAba meLavavAnI ja mathAmaNa karatI rahI to teno janmelo dIkaro te dezanI sarvocca gaNitazAstrI banI gayo ! saMsArasukha mANatI vakhate ghoDInI sAthe koI ghoDo jo therakI karato rahe to tene jotI rahelI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pelI ghoDInuM baccuM sahaja rIte the2kI karatuM thaI jAya che ! siddharAja jayasiMhanA pitA karNadevanI mInaLadevI sAthenA saMbaMdha vakhatanI manodazAnuM ja e pariNAma nahi hoya ke siddharAja jevo rAjavI kAmAtte nIkaLyo ? resa mATenA ghoDAnI pasaMdagI karatA sodAgaro tenI sAtamI peDhI sudhInI peDhIono paNa 'riporTa' letA hoya che ! mAtApitAo ! sAvadhAna. tamArA saMtAnone tamArA karaja vagere duHkho ApI na jazo. ethI paNa vadhu gaMbhIra sUcana e che ke khAnapAna vageremAM bephAma banIne rogiSTha banavA dvArA te dardI ane kAma-krodhAdi doSo to temane vArasAmAM na ja ApI jatA. A kevuM vaDIlapaNuM ke je potAnA priya saMtAnone duHkho, dardo ane kAtIla doSo vArasAmAM ApI jatuM hoya ! A khAtara paNa tamAre sahue vyavasthita jIvana jIvavuM rahyuM. mAbAponI bhUlano bhoga bALako kevA bane che e vAta dhRtarASTra ane pAMDunA aMdhatva ane rogitva upa2thI samajAI zakaze. AthI ja pati sAthenI mAmUlI premALa ramata karatI patnIe e ramata potAnuM bALaka joI gayuM che evI khabara paDI jatAM jIbha kacarIne ApaghAta karyo hato. A strI hatI cAMparAjavALA bahAravaTiyAnI mAtA ! Aje phUMkAyelA paradezI pavananA jhapATAmAM kaI kanyAo, kayA yuvAno ke kayA mAbApo nahi AvyA hoya te moTo savAla thaI paDyo che. garbhapAta, garbhanirodhaka goLIo vagereno upayoga to khUba sAmAnya thaI paDyo che. vasatiniyaMtraNa brahmacaryathI ja pUrve to sahaja rIte vadhumAM vadhu samaya brahmacarya paLAtuM hatuM eTale vasativadhArAno koI savAla ja pedA thato na hato. Aje paristhiti sAva UlaTI thaI cUkI che. sinemA, sahazikSaNa, jAtIya sAhityano dhUma pracAra, muktajIvana, svacchaMdatA, lagnanI vadhatI jatI vayamaryAdA, udbhaTa veSa vagerenA kAraNe bAra varSanI kanyAonA paNa romeroma vikArothI saLagavA lAgyA che. cauda varSanA kizoro pAse 'saMsAra'nuM nakhazikha svarUpa AvI gayuM hoya che. kAcI vaya, aparipakva mAnasa, bhaDakeluM mana, kutUhala ane anukULatA, mAbAponI saMpUrNa bedarakArI vageree UgatI vayanA bALakonA jIvana akALe mUrajhAvI nAMkhyA che, yuvAna vayanA strIpuruSonA aMtara vikArothI saLagAvI dIdhA che. AmAMthI kevI pAkaze bhAvI peDhI ? tenuM kalpI ja na zakAya teTaluM AghAtajanaka citra che. pAMDuno rAjyAbhiSeka vicitravIryanuM mRtyu thatAM traNa putromAM jyeSTha dhRtarASTrano rAjA tarIke abhiSeka karavAno prasaMga upasthita thayo, paraMtu janmathI aMdha dhRtarASTre potAnI zArIrika khAmIno svIkAra karIne vacalA bhAI pAMDune 'rAja karavAne badhI rIte yogya che' ema jaNAvIne rAjA karavAno Agraha jArI rAkhatAM bhISme pAMDuno rAjyAbhiSeka karyo. traNeya rAjakumArone zastravidyA AdimAM bhISme niSNAta karyA. teo yauvana pAmyA. dhRtarASTranuM lagna gaMdhAradezAdhipati subalarAjanI gAMdhArI vagere ATha kanyAo sAthe thayuM. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanyAonA bhAI zakunie sAmethI AvIne bhISmanI pAse A lagnano prastAva mUkyo hato. Ama dhRtarASTranA lagnanI ciMtA to bhIkhane na rahI. paNa janmathI ja phikkA (pAMDu) zarIravALA pAMDu mATe kanyA kyAMthI lAvavI? koNa ene pati tarIke pasaMda karaze ? e savAla bhIkhane rAta ne di' satAvato hato. - tyAM eka divasa rastethI pasAra thatA bhISma ane pAMDurAjAe koI mANasanA hAthamAM koI rAjakanyAnuM citra joyuM. pAMDu to tene joIne mohita thaI gayo. pelA mANasa pAsethI tenI jANakArI maLI ke mathurAnA yadurAjanA zUra nAmanA putranA be putro : zauri ane suvIra. zaurine aMdhakavRSNi Adi putro che. aMdhakavRSNinI patnInuM nAma subhadrA che. temanA "dazAha nAmathI prasiddha samudravijaya, vAsudeva vagere dasa putro che ane kuntI tathA mAdrI nAmanI be putrIo che. A citra te kuntInuM che je rAjakanyAe hAla yauvananA uMbare paga mUkyo che. A samudravijaya vagere zauryapuranA rAjA che. je suvIra che temane bhojavRSNi Adi putro che. bhojavRSNino putra ugrasena che. A ugrasena hAla mathurAno rAjA che. pelo AdamI, jenuM nAma koraka hatuM teNe kahyuM, "rAjA samudravijayanI AjJAthI ja rAjakumArI kuntInuM citra laIne huM A tarapha Avyo chuM. tenA mATe yogya patinI zodha karavI te mAruM kAma che." pAMDu mATe kuntI devAno inkAra A sAMbhaLIne bhISmane rAjakanyA kuntI pAMDu mATe khUba yogya lAgI. pAMDu paNa tenA pratye khUba mohita thayo ja hato. eTale tenI mAtA satyavatInI saMmati laIne bhIkhe korakanI sAthe potAno dUta samudravijaya pAse mokalIne pAMDu mATe kuntInI mAMgaNI karI. dUte pAMDunA agaNita guNonuM varNana karyuM. paNa pAMDurogIne potAnI kanyA ApavAnuM kayo pitA pasaMda kare ? samudravijaye dUtane jaNAvI dIdhuM ke pAMDune kuntI ApavAnI tenI leza paNa IcchA nathI. pAMDurAjAnA guNonuM varNana sAMbhaLIne mugdha banI gayelI kuntI pitAno A javAba sAMbhaLIne becena thaI gaI. rAjasabhAmAMthI vidAya thatAM pAMDurAjanA dUte kuntI tarapha joyuM. tenuM karamAI gayeluM sukha tenI najaramAMthI bahAra na rahyuM. hastinApura AvIne dUte bhISmane ane pAMDune samudravijayanI spaSTa anicchA jaNAvI. te sAMbhaLIne pAMDune khUba AghAta lAgyo. tenA paga nIcethI dharatI sarakI jatI jaNAI. jarAka vAramAM svastha thaIne teNe dUtane kuntIno manobhAva jaNAvavA mATe kahyuM. - dUte pAMDune kahyuM, "kuntInA manobhAvane meM barobara pakaDyo che. te Apane ja jhaMkhe che e vAta huM pUrA AtmavizvAsathI Apane jaNAvI zakuM chuM." pAMDu manomana bolyo, "to have mAre vilaMba na karavo joIe. tAbaDatoba kuntIne mAre maLavuM joIe. bAkInI vAta pachIthI vicArAze. sattvazALI mANasane mATe kazuM ja asAdhya hotuM nathI." pAMDu ane kuntInuM milana ane karNajanma tAjetaramAM ja vizAlAkSa nAmanA vidyAdharane madadagAra banavAthI pAMDune ISTasAdhanI vIMTI bheTa maLI hatI. tenA prabhAvathI te eka ja paLamAM udyAnamAM upasthita thayo jyAM hamaNAM ja kuntIe gaLe jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DALIno phAMso lagAvI dIdho hato. pAMDue doDIne te phAMso dUra karyo ane kuntIne motanA mukhamAMthI ugArI lIdhI. ekabIjAno paricaya ane vAto thatI hatI tyAM kuntInI dhAvamAtA AvI caDI. teNe saghaLI bInA jANIne tyAM ja, te ja samaye te baMnenI gAndharvavidhithI lagnavidhi patAvI dIdhI. dhAvamAtA tyAMthI cAlI gaI. pAMDu ane kuntIe yatheccha rIte sAMsArika AnaMda mANIne rAtri pasAra karI. savAra paDatAM e ja prabhAvaka vIMTInA baLe pAMDu hastinApuramAM AvI gayo. A bAju kuntI sagarbhA thaI. dhAvamAtAne tenA zArIrika pheraphArothI badho khyAla AvI gayo. pUro samaya thatAM kuntIe putrane janma Apyo paNa jAheramAM lagnavidhi thayA vinA ja pAMDuthI A putraprApti thaI hatI eTale tene rAkhI zakAya tema na hovAthI kuntIe dhAvamAtAne soMpIne teno parityAga karI devA mATe jaNAvyuM. bALakanA kAnamAM maNimaya kuMDala lagADavAmAM AvyA. tene ratnanI peTImAM sArI rIte goThavIne te peTIne nadInA pravAhamAM vahetI mUkI dIdhI. na potAnA peTanA saMtAnane A rIte tyAgatI vakhate kuntInA zokano koI ArovAro na rahyo paraMtu te nirupAya hatI. Aje to garbhapAta dvArA garbhano (bALakano) nAza suddhAM karI devAya che. zrImaMta, zaherI ane zikSita vargamAM garbhapAta 'phaeNzana' gaNAya che! kadAca koI garbha e ghAtakI davAnA hallA chatAM UgarI jaze ane janma leze, jyAre tene potAnA mAbApanI te krUra kriyAnI khabara paDaze tyAre te paNa vRddha thayelAM te mAbApone 'marsIphula-Detha'nA nAma nIce mArI ja nAMkhaze. jyAre tene e vAtanI khabara paDaze ke tenI mAtA nokarI karatI hatI, nokarIe jatI vakhate ghoDiyAgharamAM tene mUkI detI hatI tyAre te paNa buThThAM mAbApone gharaDAgharamAM mUkI dIdhA vinA raheze nahi. potAnA zArIrika lAvaNyanI hAninI kalpanAthI saMtAnane nahi dhavaDAvatI, bebIphuDa ApatI mAne tenI vRddhAvasthAmAM dIkaro ke vahu cA paNa sarakhI rIte pIvA na de to temAM te buThThI mAtAe aphasosa karavAno koI artha kharo ? mAbApothI tiraskArAyelAM janmI gayelAM bALako mAtra 'karNo' ja nahi bane paNa havenA nyUvevamAM to krUra karNo ja banaze. khataranAka che kAmAvega kAmanA Avego keTalA badhA khataranAka hoya che ? ekAMta, anukULatA, aMdhakAra vagere A Avegone ekadama uttejita karI mUkatA hoya che. pAMDu ane kuntInA akALe unmAdamAM ekAMta, aMdhakAra ane anukULatA moTo bhAga bhajavI gayA. mANase potAnI vAsanA upara niyaMtraNa rAkhavuM ja rahyuM. vAsanAnA baMdha tUTe to bhayaMkara honArata sarjAya. kuntI ane pAMDue adhIrA banIne, AvegamAM AvIne saMsArasukha bhogavavAnI je bhUla karI che te keTalI gaMbhIra bhUla hatI te jANavuM hoya to ApaNe temanA dvArA janmelA 'karNa'ne najaramAM jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAvavo paDaze. vidhivat jAheramAM lagna thatA pahelAM karNano kuntI dvArA janma thayo. A janma thavAmAM kuntInA vidhisara thanArA pati pAMDu ja nimitta banyA hatA. (ajaina mahAbhAratamAM sUryadeva dvArA kuntIne karNa prApta thayo hovAnuM jaNAvAyuM che.) Ama chatAM AryAvartanI maryAdAno bhaMga-vidhivat lagna pUrve ja sAMsArika sukhano bhoga karIne-karyo teNe karNanI sthiti keTalI badhI kharAba karI nAMkhI? bhUla koNe karI ane sajA kone thaI ? mAnavajIvanane saphaLa karavAnI bhAvanA hoya to saMto-dIdhI maryAdAonuM kaDakapaNe dareke pAlana karavuM paDaze. parazurAme to tenuM mahattva batAvavA 'nano mAlika sUtra jagatane ApyuM che. - peTamAM raheluM atyanta medhAvI bALaka jyAre pitAnA vedapAThomAM bhUla kADhavA lAgyuM tyAre pitAnI bhUla kADhavA jeTalI maryAdAhInatA joIne coMkI gayelA pitAe te ja vakhate tene zApa Apyo hato, "tuM ATha aMge vAMko thaI jA." kharekhara te bALaka tevI ja dazAmAM janyuM, jenuM nAma aSTAvakra paDyuM. lakSmaNarekhA oLaMgatI sItAnI kevI dazA thaI? sagapaNa mATe AvatA chokarAo sAthe mAbApe chUTa levaDAvatAM kulIna dIkarIne zIlabhaMga ane prANatyAga sudhI kevuM javuM paDyuM? nadI maryAdA toDe ane je nukasAna thAya tethI ghaNuM moTuM nukasAna mAnavanA maryAdAbhaMgathI thAya. kuntInI bhUlano bhoga : karNa karNa 'sUtaputra' tarIke satata vagovAto rahyo. enA lagna, enA saMtAnonA lagna vagere paNa sUtakuLomAM thayA. (vyAsa kahe che) ene jyAM ne tyAM zastravidyAdi zIkhavAmAM apAtra jAhera karavAmAM Avyo. enI upara AvA tiraskAronI evI ekadhArI varSA cAlI ke enAmAM pAMDavo pratye dhikkAra pedA thaI gayo. pAMDavomAM e jayeSTha chatAM ene rAjyAdinA adhikAro emanA taraphathI na maLI zakyA. vaLI karNa rAdhAno putra-rAdheya-gaNAyo mATe ja mahAbhAratanA yuddhano janma thayo, kemake jo karNa kuntIno putra-kauntaya-tarIke ja pahelethI vikhyAta thayo hota to cha pAMDavonI sAme karNa vinAnA kauravo yuddha khelavAnI kalpanA karI zakyA na hota. A vAta karNanA mRtyu bAda kuntIe jayAre yudhiSThira pAse 'karNanuM sAcuM svarUpa jaNAvyuM tyAre yudhiSThire kuntIne Thapako ApavArUpe karI hatI ke, "mA ! A vAta pahelAM karI hota to huM mArA moTAbhAInI sAme jaMge caData ja nahi. hAya ! AvuM bhAI- bhAI sAthe laDavAnuM pApa mArAthI thaI gayuM !" karNanA jIvanano vikAsa ruMdhI nAMkhanAruM je tattva hatuM te tenA ja mAtApitAnI kAmavAsanAnI lAgaNIno atireka hatuM. kAma-ghelachA bhayaMkara kAmavAsanA jyAM sudhI kAmavAsanAnA svarUpamAM ja rahe che tyAM sudhI to hajI ochuM nukasAna kare, paNa jayAre te ghelachAnuM rUpa bane che tyAre te bhayaMkara honArata sarje che. rAvaNanI vAsanA ghelachA banI temAMthI ja "rAmAyaNa" sarjAyuM ne ? moTA zatruone mahAta karavAnI pracaMDa tAkAta dharAvato bAjIrAva pezvA satArAnA zAhu mahArAjanI nartakI mastAnImAM ghelo thayo ane eno aMjAma keTalo karuNa Avyo? be ya premI paMkhIDAM thoDA ja samayamAM jhUrIne marI gayA! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevo karuNatAthI UbharAyo che A saMsAra ! konA aramAna sIdhA UtaryA haze? A saMsAramAM.. kuntI dvArA pApa to thaI gayuM paNa e pApa enA manane rAta ne divasa korI khAvA lAgyuM. bezaka, A tenI ghaNI moTI vizeSatA hatI. 'pApa thaI javuM e konA mATe sulabha nathI ? paraMtu thayelA pApano ghA satata dUjhato rahevo, eno kAramo pazcAttApa thavo e kone mATe durlabha nathI ? - kuntInA mukha uparanI A glAni mAtA subhadrAthI achatI na rahI. dhAvamAtA pAsethI subhadrAe saghaLI vAta jANI lIdhI, kalagauravathI viruddha kArya karI beThelI kuntI mATe tene du:kha thayuM. paraMtu have navI bhUlo thavA na pAme tenI kALajI karavI joIe ema tene lAgyuM. teNe vicAryuM ke have kuntInA lagna pAMDu sAthe karI devAya to ja sAruM gaNAya ! nArIe sAdhvI na ja thavAnuM hoya to sAsare gayA vinA teno chUTako nathI. pAMDu sAthe kuntInA lagna pAMDu sivAya koInI paNa sAthe tenuM lagna karavAmAM eka bhavamAM be pati karavAnuM kalaMka tenA lamaNe lakhAya. subhadrAe A vAta tenA pati samudravijaya rAjAne karI. vaDIloe vicAraNA karIne kuntIne have pAMDu sAthe paraNAvavAno nirNaya laI lIdho. ane..kuntIne rAjakumAra dharaNanI sAthe hastinApura mokalavAmAM AvI. "joItuM hatuM ne vaidya kahyuM. pAMDu sAthe kuntInA lagna levAI gayA. tyArabAda bhIkhe devakarAjAnI putrI kumudavatI sAthe viduranA lagna laI lIdhA ane pAMDu sAthe madrarAjanI putrI mAdrInuM paNa lagna thayuM. dhRtarASTra, pAMDu ane vidurano svapatnIo sAthe saMsArakALa pasAra thavA lAgyo. bhISmane lAgyuM ke zAntanuM pratyenI, temanA putro citrAMgada ane vicitravIrya pratyenI ane vicitravIryanA putro dhRtarASTra, pAMDu ane vidura pratyenI potAnI javAbadArIo pUrNa thaI che. have nirAMte dharmadhyAna thaI zakaze. paNa...vidhAtAnA garbhamAM chupAyelI vAtathI bhIkha ajANa hatA. hajI emaNe cothI peDhIne paNa saMbhALavAnI hatI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 karava-parivAra garbhanI mAtA upara asara samaya jatAM gAMdhArIne garbha rahyo. hA, e ja bhAvI duryodhana hato. jema mAtAnI garbhakAlIna vRtti ane pravRttionI garbhanA tana, mana upara asara paDe che tema garbhanA AtmAnA saMskAronI mAtAnA tana, mana upara asara paDatI hoya che. jevo garbhano AtmA hoya tevI zArIrika ArogyatA, anArogyatA prApta thAya, tevI mAnasika vRttio (dohada) jAgrata thAya. paramAtmA sumatinAthano AtmA garbhamAM hato tyAre be strIonA jhaghaDAno je nikAla rAjA karI zakyo na hato te nikAla rANI karI zakI hatI. temAM tenA garbhano ja prabhAva kAma karI gayo hato. AthIsto te tAraka AtmAnuM "sumati' nAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. garbhano AtmA duSTa hovAthI gAMdhArInI vRttio anicchanIya rIte bahekavA lAgI. tene duSTa vicAro AvavA lAgyA. AthI tenA mana upara udvega rahevA lAgyo. A badhuM chatAM tene eka vAtano khUba AnaMda hato ke kuntInA pahelAM pote "mAtA" banavAnI hatI. yudhiSThirano janma amuka samaya bAda kuntIne paNa garbha rahyo. A garbhano AtmA eTale bhaviSyano yudhiSThira. mahAna AtmAnA prabhAve kuntIne khUba sArA vicAro AvavA lAgyA. te khUba sArI dharmapravRttiomAM vizeSa sakriya thavA lAgI. garbhakALa pUro thatAM kuntIe yudhiSThirane janma Apyo. tenA AnaMdamAM teNe nAsikamAM candraprabhasvAmInuM jinAlaya banAvyuM. tyAM vAraMvAra jaIne te paramAtmabhakti karavA lAgI. kuntI pahelI mAtA banI mATe gAMdhArI IrSyAthI jalavA lAgI. sajjana te, je bIjAnA duHkhe duHkhI hoya. durjana te, je bIjAnA sukhe duHkhI hoya. durjana eTale javAso. AkhI vanarAjI khIlI UThe tyAre javAso nAmanI vanaspati karamAI jAya. gAMdhArInI UMDe chupAyelI durjanatA ISyanA rUpamAM prajavaLavA lAgI. prathama mAtA banavAnA gAMdhArInA aramAnanA bhukkA bolAI gayA. vaLI thoDoka samaya pasAra thatAM kuntI garbhavatI thaI. have te bhImane janma ApavAnI hatI. duryodhana, bhIma ane arjuna vagereno janma gAMdhArIe potAne prasUti thAya te mATe ghaNA prayatno karyA paNa niSphaLa gayA. tene khUba bhayAnaka ane pApI vicAro to AvatA ja hatA ane emAM vaLI kemeya prasUti thatI na hatI. sAmI bAjue kuttInA bIjA garbhano kALa paNa pUro thayo hato. A vakhate gAMdhArInA garbhanA trIsa mahinA pUrA thayA hatA. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka divasa khUba akaLAI gayelI gAMdhArI jorajo2thI potAnA peTa upara mukkIo mAravA lAgI ane emAM ja tene prasUti thaI gaI. khUba gaMdha mArato mAMsapiMDa jANe ekadama bahAra nIkaLI gayo. evA jugupsanIya mAMsapiMDane jyAre gAMdhArIe joyo tyAre te cIsa pADI UThI. teNe te piMDane pheMkI devA jaNAvyuM. potAnA durbhAgyane te rovA lAgI. kulavRddhAoe tene khUba AzvAsana ApyuM. kuntI pratye IrSyA nahi karavA ane karmonI vicitratAo vicAravA samajAvyuM. keTalAka varSo pUrve bhAratamAM dIkarI janme to te aniSTa manAtuM tethI tene dUdha bharelA vAsaNamAM DubADIne (dUdha pItI karIne) mArI nAMkhavAmAM AvatI. kAlakrame baMdha paDelI A krUra paraMparA AjanA buddhijIvI lokoe pharI cAlu karI che. garbhanA traNa aThavADiyAnA samaya sudhImAM, taiyAra thayelA mazInathI e vAtanI have jANakArI maLI zake che ke peTamAM chokaro che ke chokarI ? ghaNI moTI saMkhyAnA zrImaMto ane zikSitone 'chokarI' pasaMda hotI nathI !!! (vAha re samAnatAno nAro) tethI jo chokarI janma pAmavAnI che tema nakkI thAya to tarata garbhapAta karAvI devAmAM Ave che. A buddhijIvIo (buddhi upara game tema jIvanArAo !) have evo sUra paNa kADhavA lAgyA che ke, "saMtatiniyamana karavA karatAM vRddhaniyamana karavuM e ja sAruM gaNAze, kemake saMtatimAM sArI, buddhimAna evI paNa saMtati bhAratane maLI zake, jenI jarUra paNa che. jyAre vRddhonI to jarUra ja nathI. eTale temane badhAne patAvI ja devA joIe." hAya ! A loko to kAle evuM ya kaheze ke nabaLAM ja saMtAnone janma ApI zake tevuM zArIrika baMdhAraNa dharAvatI nabaLI yuvatIone paNa patAvI nAMkhavI joIe ! re bhArata ! tArI svArthI, rAkSasI prajA ! bALakonA ke kizoronA thatAM apaharaNonI pAchaLa temane mArI nAMkhIne temanA pratyeka aMgono vepAra karIne kamAvAnI koI yojanA hovAnI mane pAkI zaMkA che. jo zarIranA aMgo kIDanI, AMkha, hRdaya, lohI, mAMsa vagerenI nikAsa karIne hUMDiyAmaNa kamAvAnI moTI zakyatA AjanI sa2kA2 naja2mAM lAvaze to kadAca 'mITa-kAu' (mAMsa mATe ucherAtI gAya)nI jema 'mITa-cIlDransa' (mAMsa, lohI, hADakAM, kIDanI, AMkho vagere mATe)nI yojanA paNa vicArAya kharI. e pachI garbhapAta baMdha karAvIne A sarakAra 'vadhu bALako pedA karo ane amane soMpI do'nuM sUtra paNa prasArita kare. nidharmI, svArthI ane arthAnya sa2kA2 AvuM na kare ema mAnavAne koI ja kAraNa nathI. AvA lokonA krUra kAryo joIne to kadAca bAIbalano 'zetAna' paNa zaramathI mAthuM nIcuM nAMkhI de. 'garbhapAta nahi karavo joIe' e muddA upara vizvamAMthI AmaMtrita cosaTha phAdharo, bizapo vagerenuM voTiMga pope karAvyuM to 'cAra viruddha sATha' e rIte matadAna thayuM. te upara pope jAhera karyuM ke bhale sATha mahAnubhAvo garbhapAtanI tarapheNa karatA hoya paNa mAro e spaSTa abhiprAya che ke bAIbala garbhapAtanI viruddhamAM che. mATe huM mAro 'vITo' vAparIne jAhera karuM chuM ke mArA karoDo anuyAyIoe kadI garbhapAta karAvavo nahi. vizvamAM khristIo vadhu saMtAno pedA kare, muslimo 'ApaNe pAMca ane ApaNA paccIsa'no nAro lagAve. bauddho, dalita peMtharo lAkhonI saMkhyAmAM varSovarSa vadhatA jAya te vakhate garbhapAtAdi dvArA hindu-prajA ghaTatI jaIne bhAratamAM ja laghumatImAM mukAI jAya, aMte vizvanA takhtA uparathI nAmazeSa thaI jAya tevI yojanAno bhoga te hinduo ja banI rahyA che. kevI kamanasIbI ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je bhAratamAM dUdha ane pUta (priya saMtAna) vecavAmAM ya pApa gaNAtuM tyAM garbhapAta karAvanArane sarakAra taraphathI "inAma apAya che ! koI saMyogamAM vadhu saMtAnanI anukULatA na hoya to ya garbhapAtAdi na ja karAvAya. te mATe zAstrAnusArI brahmacaryanuM ja pAlana karavuM rahyuM, nahi to anya upAyothI je vasati-ghaTADo karAze te vasati-bhavADAmAM rUpAntarita thaIne raheze. paMdara miniTamAM mAthuM utArI nAMkhatI davA paNa na ja khavAya jo tenA ri-eNkazana rUpe (eka Tako paNa) hemareja thaIne mRtyu pAmavAnI koI zakyatA tyAM dharabAyelI hoya. sItA ane rAkSasIo vacce thayelA saMvAdomAMthI A ja hakIkata pragaTa thAya che. bhAratanI sannArIo ! kadI garbhapAta karAvazo nahi. ema karAvIne ya tame sukhI nahi thaI zako. tamArA bALakane tame ja mArI nAMkhyuM che e ati kaDavuM satya tamArI najaramAM jyAre jyAre Avaze tyAre tamAruM mAtRhRdaya evuM valovAze ke kadAca tame te pApa upara AtmahatyA karI devA sudhInA aghaTita vicAro karI besazo. hAya ! vaDIlo taraphathI garbhapAta, ghoDiyAghara, bebIphuDa ! saMtAno taraphathI tenA vaLatA phaTakArUpe gharaDAghara (golDana-homsa) ane marsIphula-Detha ! have cAlo, mULa vAta upara AvIe. vRddhAoe te mAMsapiMDa jevA garbhanI kALajI karavAnuM zarU karyuM. ghIthI lathapatha karelAM rUnA potAM mUkI mUkIne sau prathama to mAMsapiMDane durgadhamukta karyo. tyAra pachI tene pUrI kALajIthI ucheratAM TUMka samayamAM ja spaSTa bALakarUpe tenuM svarUpa dekhAvA lAgyuM. AthI gAMdhArIne khUba zAnti thaI. A putranuM nAma duryodhana rAkhavAmAM AvyuM. duryodhananA janma pachI mAtra traNa prahara bAda kuntIe bhImane janma Apyo. janmatAMnI sAthe thoDA ja samayamAM eNe evA aneka saMketo ApIne bhIma tarIkenuM potAnuM nAma vAraMvAra sArthaka jaNAvyuM hatuM. be mahArANIonA be putrono bhAre moTo janma mahotsava mAMDyo. kALa jatAM kuntIe indranA svapnamAM darzana karyA bAda arjunane janma Apyo, AthI ja te 'indraputra" paNa kahevAyo che. mAdrIe sahadeva ane nakuLanA yugalane janma Apyo ane gAMdhArIe duHzAsana vagere navANuM putrone janma Apyo. duHkha-nivAraNano upAya H bhavitavyatAno vicAra gAMdhArI potAnA duHkhothI jeTalI duHkhI thaI gaI hatI tethI vadhu to kuntInA sukhe duHkhI thaI hatI. bIjAnA sukhomAM duHkhI to na ja thavuM joIe paNa potAnA du:khomAM ya karmanI pariNatino vicAra karIne duHkhI na thatAM samAdhimAM rahevuM joIe. je kAMI bane che te badhuM jJAnIoe pahelethI je dIThuM che te ja bane che. emanI najaramAM je 'nizcita' che temAM lezamAtra paNa pheraphArane koI avakAza nathI. to jyAre je kAMI bane tyAre ema zA mATe vicArIne cittanuM samAdhAna na karI levuM ke, "je banavAnuM nizcita hatuM te ja banyuM che. navuMekAeka-kazuM ja banyuM nathI.' aMgrejImAM eka vAkya che Everything is in order-badhuM ja barobara cAlI rahyuM jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duHkhonI paLomAM Avo bhavitavyatAno vicAra karavAmAM Ave to keTalI badhI cittazAnti banI rahe ! ekasAthe soLa varSanA potAnA be ya dIkarAne taLAvamAM DUbI javAthI khoI besatI mahAzrAvikAe jyAre te be ya bAluDAonA mRtako joyA tyAre kapALe AMgaLI lagADIne tarata teNe samAdhAna karI lIdhuM ke, "amArI letIdetI pUrI thaI gaI ! A badhI nasIbanI vAta che ! haze, je banavAnuM ja hoya teNe koNa mithyA karI zakyuM che ?" e paLo evI hatI ke mAtA AghAtathI prANa khoI bese, paNa e ja paLone mAtAe tattvaciMtana dvArA evI pheravI nAMkhI ke temAM cittanuM samAdhAna karI laIne viSayasukho pratye te virakta banI gaI. duHkhanI davA ? teno vicAra ja na karavo tIrthaMkaradevonA tAraka AtmAone paNa jo karmo choDatA nathI to ApaNA jevA upara te trATake temAM zI navAI che ? vaLI duHkhe ATaluM badhuM rovAnuM zuM ? ApaNA e du:kha karatAM to ghaNA vadhu duHkhI jIvo A jagatamAM keTalAya paDyA che ! jarAka emanI tarapha to najara karIe. ApaNuM duHkha visAtamAM nahi lAge. duHkha Ave eTale duHkhI thavuM ja paDe evo koI niyama nathI. AvI paDelA duHkhano je bahu vicAra kare, mAthe bhAra le, bhaDakI jAya te ja duHkhI thAya. je duHkhano bhAra mAthe leto nathI te duHkhI thato nathI. jitaH suraka pad 4 jAnurA -duHkhanI A ja davA che ke teno vicAra ja karavo nahi. ekanA eka juvAnajodha dIkarAnuM mRtyu thayuM. tenA zabane smazAnamAM bALIne pAchA pharelA dharmAtmA pitAe potAnA gurudevanA prazna-kyAM gayA hatA? Aje vyAkhyAnamAM kema gerahAjara?"-nA javAbamAM pUrI sAhajikatAthI kahyuM, "gurudeva ! mahemAna Avyo hato tene vaLAvavA gayo'to !" mAtra dharmakriyAo kare te kharo dharmI nathI. kharo dharmI te che je sukhanA samayamAM jarAya chakI jato nathI ane duHkhanA samayamAM jarAya DagI jato nathI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 isavadha yudhiSThirano janma thatAM pUrve to kuntInA piyara zauryapuramAM keTalIya AsamAnI sulatAnIo thaI gaI. kRSNano janma thaI gayo. kaMsano vadha paNa thaI gayo. cAlo, ApaNe "zauryapura" jaIe. mathurAnA mahArAjA yadu thaI gayA. temano vaMza te yaduvaMza kahevAya. te vaMzajo yAdavo kahevAyA. yaduno zUra nAme putra hato. tenA be putro hatA : zauri ane suvIra. zaurinA putra andhakavRSNi hatA. teo zauryapuranA mahArAjA hatA. andhakavRSNi ane mahArANI subhadrAnA dasa putro samudravijaya, vasudevAdi-jeo dazAI nAme prasiddha thayA-ane kuntI, mAdrI be dIkarIo hatI. suvIra mathurAno rAjA hato. tene bhojavRSNi vagere putro hatA. bhojavRSNinA putra ugrasena, devaka vagere hatA. ugrasenano putra kaMsa hato, devakanI putrI devakI hatI. mahArAjA andhakavRSNie saMsArathI virakta thaIne dIkSA lIdhI. samudravijaya rAjA thayA. nAnA bhAI vasudevanuM pUrvajanmanI viziSTa dharmArAdhanAonA puNyane kAraNe prajAmAM bhAre mAna hatuM. siMharatha upara vijaya apAvato kaMsa vasudevano subhadra nAmano vaNika-mitra. subhadrane kaMsa nAmano eka putra. te bhAre tophAnI hovAthI subhadrane lAgyuM ke tenI A zaktino upayoga yuddhanA sainika tarIke vadhu sAro thaI zakaze. subhadra potAnA mitra vasudevane kaMsa soMpyo. yuddhanI tAlIma laIne kaMsa bhAre parAkramI banyo. vasudevanA tenI upara cAra hAtha rahetA. temanI othathI kaMsa cAhe te rIte-svacchaMdatAthI-nagarajano sAthe vartAva karato. eka divasa mahArAjA samudravijayanI pAse rAjagRhInA nareza jarAsaMgha taraphathI dUta Avyo. teNe kahyuM, "rAjan ! amArA mahArAjA jarAsaMdhe ghaNA badhA rAjAone potAnA kAbUmAM lIdhA che. parantu siMhapurano rAjA siMharatha temane bilakula gAMThato nathI to tene jIvato bAMdhI lAvavAnI mahArAjA sAhebanI icchA che. Apa te mATe yatna karo ema mahArAjA jarAsaMgha jaNAve che. huM moTuM sainya laIne ahIM Avyo chuM." jarAsaMghanI A bhAvanAne pUrNa karavA mATe samudravijaya taiyAra thatA hatA, parantu laghubaMdhu vasudeve temane rokIne pote netRtva lIdhuM. kaMsane sAthe laIne teo siMharatha sAme yuddha caDyA. yuddhamAM kaMse ghaNuM bhAre parAkrama dAkhavyuM. te na hota to siMharathane jIvatA pakaDavAnuM kAma vasudeva mATe lagabhaga azakya banI gayuM hota. kaMsa sAthe jIvayazAnA la siMharathane laIne sahu zauryapuramAM AvyA. samudravijaya, vasudeva ane kaMsa vagere siMharathane laIne rAjagRha tarapha javA nIkaLyA. rastAmAM krauSTrakI nAmano naimittika maLyo. teNe kahyuM ke, "rAjA siMharathane jIvato pakaDI lAvanArane mahArAjA jarAsaMgha potAnI putrI jIvayazA ApavAnA che, temaja aneka bheTo ApanAra che. paNa A jIvayazA pitRkula ane zvasurakulanI ghAtaka kanyA che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tame kAMI paNa karatAM khUba vicAra karajo." krauSTrakInI A vAta sAMbhaLIne vasudeve jIvayazA, siharathane pakaDavAmAM khUba madadagAra banelA kaMsane bajhADI devAnI yojanA vicArI, jene samudravijaye saMmati ApI. paNa savAla e hato ke zuM jarAsaMgha potAnI dIkarI vaNiputra kaMsane ApavAnuM kabUla karaze? kaMsanA yuddhakIya viziSTa parAkramo joIne sahune tenA vaNikakuLanA janmanI zaMkA hatI. samudravijaye tenA pitA subhadrane bolAvIne sAcI hakIkata jaNAvavA kahyuM. subhadre kahyuM, "A chokaro kharekhara to mAro nathI. eka vAra zauca mATe yamunAtIre huM gayo hato tyAM mane pANInA pravAhamAM taratI AvatI kAMsAnI peTI maLI. temAMthI A bALaka nIkaLyuM. tenI AMgaLIe paherAvelI vIMTImAM 'ugrasena" lakhyuM hatuM. tenI bAjumAM paDelI ciThThImAM lakhyuM hatuM ke A bALaka mathurAdhIza ugrasena ane mahArANI dhAriNInuM saMtAna che. mAtAne tenI garbhAvasthAmAM patinuM mAMsa khAvAno krUra dohada thavAthI bALaka pitRrI thaze" evI kalpanA karIne mAtA dhAriNIe tene peTImAM mUkIne nadInA pravAhamAM bhAgyabharose mUkI dIdhela che. A bALaka kAMsAnI peTImAMthI maLyuM mATe meM tenuM nAma kaMsa rAkhyuM che." subhadranI saghaLI vAta vasudeve jarAsaMgha pAse rajU karIne, siMharathane pakaDavAmAM kaMsano ja moTo hisso jaNAvIne jIva zAnA lagna kaMsanI sAthe karAvI dIdhA ! vasudeva manomana bolyA, "hAza ! TADhe pANIe khasa gaI !" potAne nadInA pANImAM vaheto mUkI dIdhA badala kaMsane pitA ugrasena tarapha bhAre roSa pedA thayo hato. teNe sasarA jarAsaMghanI madada laIne mathurA sAme yuddha karIne pitA ugrasenane keda karIne jelamAM pUrI dIdhA. paNa to ya ugrasena AnaMdamAM hatA, putranA hAthe thayelA potAnA parAjayathIsto. kahyuM che ke : sarvajalina rAchA purA parAjaya-"badhethI vijaya icchavo paNa gurue ziSya pAsethI ane pitAe putra pAsethI parAjaya icchavo." have kaMsa mathurAdhIza banyo. pAlaka pitA subhadrane zauryapurathI bolAvI laIne kaMsa temanI sevA karavA lAgyo. vasudevano pUrvabhava : vaiyAvaccI naMdiSaNa A bAju zauryapuramAM yuvarAja vasudeva nagaramAM svacchaMdapaNe pharatA hatA. pUrvabhavamAM teo naMdiSeNa nAmanA muni hatA. ati ghora tapasvI hovA sAthe teo tamAma munionI khUba ja utkRSTa sevA-cAkarI karanArA hatA. emaNe dIrghakALa sudhI saMyamajIvananuM pAlana karIne aDhaLaka puNyakarma bAMdhyuM hatuM. paNa jIvananI chellI paLomAM teo cUkI gayA. vAta ema banI ke naMdipeNa jyAre gRhastha hato tyAre bALavaye ja mAbApa mRtyu pAmyA hovAthI mAmAne tyAM moTo thayo. yauvana pAmatAM teNe mAmAne lagna karAvI ApavAnI vAta karI, paNa A bhAI naMdiSaNa zarIranI AkRtithI eTalo badho beDoLa hato ke jeno jagatamAM joTo na jaDe. ene paraNe koNa ? chatAM mAmAe potAnI moTI dIkarI paraNAvavAnI kabUlAta karI. paraMtu A vAta jANatAM moTI dIkarIe ApaghAta karavAnI dhamakI ApI. mAmAe nAnI dIkarInI vAta karI to te jANIne teNe paNa pitAne tevI ja dhamakI ApI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jANIne naMdiSaNane khUba AghAta lAgyo. te ApaghAta karIne jIvanano anta lAvI devA mATe gharamAMthI cAlI nIkaLyo. koI pahADa upara caDyo, paNa tenA sadnasIbe tyAM mahAmuni maLI gayA. temanA upadezathI teNe dIkSA lIdhI. jaghanyathI chaThThane pAraNe chaThThanuM tapa zarU karyuM. 'apUrva vaiyAvaccI' tarIkenI te naMdiSeNa muni khyAti pAmyA. devaparIkSAmAM ya uttIrNa thaI gayA. paraMtu sudIrgha nirmaLatama saMyamajIvananA cheDe thApa khAI gayA. moTo taravaiyo khAbociyAmAM DUbI gayo. bhUtakALa yAda AvI gayo ! AtmA khaLabhaLI UThyo. jyAre temaNe aMtima anazana karyuM hatuM, jyAre munio suMdara ArAdhanA karAvI rahyA hatA, jyAre maMtrAdhirAjanuM zravaNa thaI rahyuM hatuM tyAre ekAeka gRhasthajIvananA bhUtakALa upara paDelI vismaraNanI dhULa khaMkherAI ane bhUtakALa yAda Avyo, mAmAnI dIkarIonI ApaghAtanI dhamakI yAda AvI. munie vicAryuM, "hA, mArA kurUpanA kAraNe ja te badhI ghaTanAo banI hatI. to basa, A jIvanamAM tapa vagere karIne aDhaLaka puNya pedA karyuM ja che to teno badalo mAMgI lauM ke AvatA bhave mane evuM rUpa maLe ke seMkaDo nArIo mArA rUpanI pAchaLa pAgala bane." hAya ! mahAmunie A zuM karI nAMkhyuM ! hAthI vecIne gadheDo kharIdyo ! saMyamanuM bAvanAcaMdananuM vana jalAvI daIne rAkha meLavI ! A bhUtapUrva naMdiSeNa muni te ja vasudeva ! vasudeva zauryapuramAMthI palAyana nagaramAM e yatheccha rIte pharatA ane te vakhate nagaranI seMkaDo nArIo gharakAma mUkIne temane jovA mATe doDatI. ghara gharanA puruSo A paristhitithI coMkI UThyA. temaNe mahArAjA samudravijayane phariyAda karIne vasudevanA nagaravihAra upara pratibaMdha mUkI devAnI vinaMtI karI. ane...tema ja thayuM. moTA bhAIe nAnA bhAI vasudevane kahyuM ke, "bahAra bahu pharavAthI tuM zArIrika rIte durbaLa thaI gayo che mATe have gharamAM ja rahe ane mallakustI vagere dAvo khelIne sazakta thA." vasudevane A vAtanI pAchaLa paDelI gaMdha na AvI. kharekhara to vasudeva najarakeda thaI gayA. eka vAra teNe koI dAsIne jarAka herAna karI eTale chaMcheDAIne teNe kahyuM, "hajIya tame sIdhA thayA nathI ? tamArA moTAbhAIe tamane najarakeda karIne zuM karyuM ?" A sAMbhaLIne vasudeva camakyA. dAsI pAsethI vigatavAra vAta jANI tyAre 'A rIte najarakedanuM jIvana jIvavAno zo artha ?' ema vicArIne vasudeva nagaramAMthI cAlI nIkaLyA. jatI vakhate ciThThI mUkI, jemAM lakhyuM hatuM ke, "tamAro vasudeva citAmAM baLI maryo che." A ciThThI vAMcIne mahArAjA samudravijayane khUba AghAta lAgyo. mAtA subhadrA to jhUravA lAgI. aMte putravirahano AghAta na jIravAtAM mRtyu pAmI gaI. AkhA nagaramAM hAhAkAra macI gayo. paNa kALane pasAra thatAM keTalI vAra lAge che ! varSonA vahANAM vAI gayA. ekavAra koI naimittika pAse samudravijaye vasudevanA jIvana saMbaMdhamAM prazna mUkyo. uttaramAM jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naimittike kahyuM ke, "vasudeva nizcitapaNe jIvatA che." A sAMbhaLIne kuTuMbIjanone khUba AzvAsana maLyuM. samudravijaya ane vasudevanuM milana ekavAra rohiNI nAmanI rAjakanyAnA svayaMvaramAM samudravijaya gayA hatA. tyAM chUpA veSe vasudeva paNa AvyA hatA. tyAM je ghaTanA banI temAM be bhAIono bheTo thayo. baMne khUba premathI bheTyA. samudravijaye vasudevane ghare AvavA jaNAvyuM. teNe kahyuM ke, "meM aneka kanyAo sAthe lagna karyA che. te badhIyane laIne huM AvIza. hAla Apa zauryapura padhAro." eka divasa tamAma strIo sAthe vimAnamAM besIne vasudeva zauryapuramAM AvI gayA. bhAre ullAsathI rAjAe temano nagarapraveza karAvyo. have be bhAIo sukhacenathI divaso pasAra karI rahyA hatA. eka divasa vasudevano bhUtapUrva mitra mathurAdhIza kaMsa zauryapura Avyo. potAnA upakArI vasudevanI AgatAsvAgatA karavAnA zubha hetuthI temane mathurA laI gayo. tyAM kaMse potAnA kAkA devakarAjanI dIkarI ati rUpavatI devakInA lagna vasudevanI sAthe karAvyA. unmAdI jIvayazA ane aimuttA muni A lagnaprasaMga cAlato hato te vakhate kaMsanA saMsArIpaNe bhAI-atimuktaka muni (aImuttA muni) gocarI vahoravA mATe AvI caDyA. A samaye AnaMdavibhora banelI jIvayazAe puSkaLa dArU pIdho hato. tenA unmAdamAM te pAgala jevI banI gaI hatI. te sthitimAM jIvayazA temanI tarapha doDI ane temane kahevA lAgI, "cAlo, diyara ! ApaNe be nAcIe. bahu majA Avaze." ATaluM kahIne jIvayazA munine gaLe vaLagI paDI ane pachI temane kheMcavA lAgI. muni mATe A sthiti atyaMta asahya hatI. jhATako mArIne temaNe potAnI jAtane choDAvI lIdhI. muni mahAjJAnI hatA. temaNe jJAnabaLe kahyuM : "o jIvayazA ! tuM jenA lagnamahotsava nimitte AnaMdavibhora banI che e vasudeva ane devakIno sAtamo putra to tArA pati kaMsanI hatyA karanAro banavAno che !" muninA A vacano sAMbhaLatAM ja jIvayazA hebatAI gaI ! teno nazo ekadama UtarI gayo. sujana banavA pApabhIti, paralokavRtti, mokSalakSa keLavo kevo che A saMsAra ! nArI paNa dArUpAna karIne pAgala bane, unmAdamAM cakacUra bane ! hA, jayAM mokSanuM lakSa nahi hoya, jayAM paraloka sudhAravAnI vRtti nahi hoya, jayAM pApono Dara nahi hoya te tamAma mANaso-nara ke nArI-nA jIvana sAteya vyasanothI khadabadavA lAge temAM kazI navAI nathI. mANasane sahaja rIte "sujana banAvavA mATe pApabhIti, paralokavRtti ane mokSanuM lakSa keLavavA sivAya bIjo koI rasto jaNAto nathI. vartamAnakALamAM A traNeya guNone pazcimanA jhaMjhAvAtI pavanamAM sApha karI devAmAM AvyA che. enuM pariNAma ati bhayAnaka AvyuM che. rAjakAraNamAM anyAya, anIti, lAMcaruzvata, jUTha, vizvAsaghAta ke sattAnI kAramI lAlasA zA kAraNe che? yuvAnomAM abrahmanI vAsanAonA pUra tenI badhI bhayajanaka sapATIo kema vaTAvI gayA che ? jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvatIoe jhapATAbaMdha lajjAne ane zIlane kema tilAMjali ApI che ? jaina ke brAhmaNa vagere jevA ucca gaNAtAM kuLomAM moTI saMkhyAmAM jIvayazAo kema pAkI che ? 'phAIva sTAra' vagere adyatana kakSAnI hoTelonI khAnagI rUmo uccakuLanA nabIrAo dvArA moTA pramANamAM kema 'buka' thavA lAgI che ? sArA gharanA kahevAtAM saMtAno 'nona-veja' kema banyA che ? zarAbI kema thayA che ? seksI kema banyA che ? badhA savAlano eka ja javAba che ke pApabhIti vagere pUrvokta guNa-tripuTIno karavAmAM Avelo nAza. puNyanA udayakALano paNa ekavAra aMta AvavAno che. bAMdhelAM pApo ekavAra bhogavyA vinA koIno ya chUTako nathI. A be vAta sahue barobara samajI levI joIe ane puNyanA udayakALamAM chakI javAne badale svastha rahIne dharmadhyAnamAM khUba otaprota rahevuM joIe. je vaDIlo AvuM jIvana nahi svIkAre te vaDIlo pote to pAyamAla thaze ja, paNa moDarna paddhatinuM jIvana jIvavAnA saMskAro saMtAnone daIne temanA jIvananI paNa pAyamAlI karaze. muninI moTI bhUle mahA-anartha jIvayazA unmArge caDI hatI. paNa aphasosa ! pelA atimukta muni paNa kevA bhAvAvezamAM AvI gayA ? ane kaMsahatyAnI (bhAvI) AgAhI karI nAMkhI ? zuM A rIte kahI devuM e muni mATe ucita kharuM ? nA, nahi ja. bhikSA levA nIkaLelA munie AvI mAthAkUTomAM kadI paDavuM na joIe. paNa je banI gayuM te banI gayuM. koI nizcita bhavitavyatAe ja AvA mahAmuni pAse evuM bolAvI dIdhuM, jenA pratyAghAto khUba jAlIma AvyA. pelA muni yAda Ave che, jemane strIe pUchyuM ke, "bAra varSathI paradeza gayelA mArA pati ghare kyAre Avaze ?' munithI kahevAI gayuM, "Aje ja sAMje." patine vahAlathI vadhAvavA mATe soLa zaNagAra sajIne nArI taiyAra thaI. pati Avyo paNa patnInA zaNagAra sajavA pAchaLa tenA zIlamAM zaMkA paDI gaI. patnIe saghaLo khulAso karyo tyAre te muninA jJAnabaLanI kasoTI karavA mATe muni pAse jaIne savAla karyo ke, "mArI sagarbhA ghoDInA peTamAM zuM che ?" munie kahyuM, "be baccAM." A vidhAnanI satyatA nakkI karavA mATe ghare jatAMveMta te puruSe ghoDInuM peTa talavAranA jhATake cIrI nAMkhyuM. traNa jIvo khatama thaI gayA. 'A hiMsAmAM pote nimitta banI che' e jANIne AghAtathI pelI bAIe phAMso khAdho ane te pachI munie anazana karIne jIvanano aMta ANyo. utAvaLe bolI javAnI muninI bhUlanuM pariNAma; pAMca hatyA. jIvayazA pAsethI kaMse potAnA maraNanI AgAhI jANI. tene bhAre vihvaLatA pedA thaI. bIjA ja divase teNe vasudeva pAsethI khAtarI meLavI lIdhI ke te tenA sAteya saMtAnone jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlanapAlana karavA mATe kaMsane soMpaze. are ! lAlanapAlana mATe ke khUna mATe ? dharmanA nAme ghora adharma dharmanA vAghAmAM kevo adharma ! apekSAe ema kahI zakAya ke adharmanuM AcaraNa karavAmAM dharmano ADaMbara jeTalo saphaLa nIvaDe che teTaluM bIjuM koI saphaLa thatuM nathI. dharmanA vAdhAmAM AcarAto adharma jyAre pakaDAI jAya che tyAre dharma pratye napharata thatAM jarAya vAra lAgatI nathI. AjanI navI peDhImAM adharmano vyApa thavAmAM A paNa eka kAraNa hoI zake. keTalAka vaDIlo khUba dharma karatA hoya ane e dhArmikatAnA dekhAva nIce ja potAnA vepA2 rojagAra vageremAM na karavA jevA kAma karI letA hoya. e jANIne navI peDhInA saMtAnonA haiyethI dhikkAranI sera vachUTI jAya che. temane dharma tarapha ja dhikkAra pedA thaI jAya che. kharekhara to temane tevI vyaktio pratye napharata thavI joIe parantu tevo viveka temanAmAM hoto nathI. kadAca tevI vivekabuddhi hoya to paNa teno upayoga teo karavA mAMgatA nathI, kemake temanA bhogarasonA poSaNamAM dAna, zIla, tapa, saMyama vagere dharmo ja ADA AvatA hovAthI. Ameya teo dharmane cAhatA hotA to nathI ja, emAM vaLI dhArmika dekhAtA vaDIlonI bhItarI duniyA temanI najaramAM AvI jAya pachI pUchavuM ja zuM ! teo badho doSa dharma upara nAMkhI daIne jAhera kare che ke, "AvA dharmIo karatAM to ame dharama nahi karanArA ghaNA sArA chIe." tapasvinI mAtAno krodha joIne krodhane ja tiraskAravo joIe ke tenA tapane dhikkArI devAya ? dharmiSTha pitAnI vepAramAM kAtIla anIti jovA maLe tyAre te anIti ja vakhoDavAlAyaka che ke temano dharma ? A to mAkhIne uDADavAne badale rAjAne ja mArI nAMkhavA jevuM thayuM. khullI talavAra laIne sUtelA rAjA pAse beThelA abUjha chokarAe talavArathI mAkhI uDADavA chatAM vAraMvAra rAjAnI chAtI upara besavA lAgI eTale gusse bharAIne te chokarAe mAkhI upara talavAra jhIMkI. mAkhI UDI gaI ane rAjA kapAI gayo. AvuM ja kaMIka AjanI navI peDhI karI rahI nathI zuM ? bALakonA lAlana-pAlananA suMvALA nAme kaMse vasudeva pAsethI devakInA pahelAM sAta saMtAno ApavAnuM vacana meLavI lIdhuM. bicArA bhoLA vasudeva ! mRtyuno bhaya H kAramuM duHkha motano bhaya kevo kAtIla hoya che ! jeNe eziyAnI dharatI upara ja eziyanone paraspara laDAvI mArIne khatama karI devAnI krUra yojanA jAhera karI hatI te Dalesane jyAre kaeNnsara thayuM tyAre sAva 'bicAro' banI gayo hato. kaeNnsara maTADanArane eka lAkha DaoNlaranA inAmanI jAherAta karI hatI. rUpagarvitA merelina manaro potAnA jIvananA cothA ja dasakAmAMthI hajI to pasAra thatI hatI tyAM teNe gAla uparanI cAmaDImAM saheja karacalI vaLelI joI ane te temAM mRtyunA oLA dekhavA lAgI. tene AghAta lAgI gayo ! hindustAnanI dharatI upara dhasI AvIne AMdhaLI lUMTo calAvI cUkelA mahamadane jyAre mota jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekhAyuM tyAre te lagabhaga pAgala thaI gayo hato. roja abajo rUpiyAnuM dhana medAnamAM goThavAvato, haramamAMthI rUpasuMdarIone bahAra lAvato ane te badhA tarapha be hAtha lAMbo karIne vAcA gumAvI beThelo te pAgala mAtra saMketamAM kaheto ke, "zuM A badhuM mAre have choDI javAnuM che ? yA khudA... yA khudA..!" lAkho yahUdI vagerene ghAtakI rIte motane ghATa utArI deto hiTalara pote marI na jAya te mATe asala potAnA jevA aneka hiTalaronI sAthe pharato. potAnI AgaLa-pAchaLanI moTaromAM nakalI hiTalarone rAkhato. zayanakhaMDanI patnI banIne potAnuM khUna karI bese to ? e bhayathI teNe dasa varSanI preyasI sAthe paNa lagna to na ja karyuM. jayAre tene tenuM mota najIkamAM nakkI jaNAyuM tyAre bAra kalAka pUrve ja te preyasI ivA sAthe paraNyo. ' are Isu khrista paNa krosa upara laTakatAM ekadama becena banI gayelA. temaNe kahyuM, "he prabhu ! tuM A zuM kare che ? tuM tArA ja putrane sajA phaTakAre che ? jevI tArI marajI !" kyAreya maravuM na paDe te mATe gAyakavADanareza roja savAso rUpiyAnuM ijekzana letA hatA. ane to ya sAMbhaLavA mujaba chelle chelle bhayaMkara durgadha vachUTatA zarIre ribAI ribAIne, eka khaMDamAM ekalA paDI rahIne maryA. maravAno bhaya jainane hoya nahi. jaina te, jene janamavAno bhaya satata raheto hoya. mATe ja gUrjarezvara kumArapALa sAme goThavAyeluM paDyuMtra saphaLa thayuM tyAre AnaMdathI gUrjarezvara bolI UThyA hatA, "arona Maa san huM mota mATe ya saprema taiyAra chuM." devakI-putronA nAme subhadrA-saMtAnono vadha devakIne kramazaH cha putro thayA. kaMse temane laI lIdhA ane mArI nAMkhyA. vasudevane A vAtanI kazI khabara na paDI paraMtu game te rIte prajAjanomAM A vAta phelAI gaI hatI. aMte vasudeva ane devakInA kAne A vAta AvI. bannene bhAre AghAta lAgyo. nA, kharekhara to devakInA cha ye putro surakSita hatA. to kaMse kone mArI nAMkhyA ? eno javAba A rahyo. bhadrilapura nagaramAM rahetA nAgazreSThInI patnI sulasAe kumArikA avasthAmAM ja koI naimittika pAsethI jANeluM ke te bhaviSyamAM marelAM janmanArA saMtAno ja pAmaze. AthI teNIe harirjhegameSI nAmanA devanI ArAdhanA karI. deve tene kahyuM ke, "tArA nasIbamAM marelAM ja saMtAnonI prasUti che. tene huM mithyA karI zakuM tema nathI. paraMtu huM eka kAma karI zakuM tema chuM. - hAlamAM devakInA putrone kaMsa mArI nAMkhavAnA saMkalpavALo banyo che. devakI prathama putranI prasUti karavAnI taiyArImAM che. tArI paNa te ja sthiti che. mArA daivI prabhAvathI Ama tame baMne garbhanA sarakhA kALanI sthitimAM ja raho ane bhaviSyamAM paNa tamArA baMnenI AvI sarakhI ja sthiti cha prasUti sudhI rahe tema huM karIza. tArA marelAM janmanArA bALakone janmatAMnI sAthe ja devakI pAse mUkI daIne devakInA bALakone janmatAMnI sAthe tArI pAse mUkI daIza. Ama tuM cha bALakone ramADatI mAtA jarUra banI zakIza. vaLI AnI sAme kesa dvArA devakInA cha bALakonI thanArI saMbhavita hatyAnuM paNa nivAraNa thaze." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harirjhegoSIe tema ja karyuM. devakI pAse mukAI jatAM marelAM bALakone mArI nAMkhavAnI ceSTA karato kaMsa bhramamAM ja rahI gayo. A hakIkatanI devakI ke vasudevane paNa te vakhate khabara na paDI. enI jANa mahAbhAratanA yuddha pachI ghaNA samaya bAda paramAtmA neminAthasvAmIjI pAsethI devakIne thaI hatI. pUrvabhavamAM devakInA AtmAe potAnI zokyanA sAta ratnonI corI karI hatI. temAMthI teNe eka ja ratna zokyane pAchuM ApyuM hatuM. A kAraNe e AtmAne devakInA bhAvamAM potAnA ja che putrone lAlanapAlana karavA na maLyuM ane eka ja kuSNanI ArAdhanA dvArA devakRpAthI maLela gajasukumALane te ramADI zakI, jeNe paNa bharayauvanamAM dIkSA laIne mokSa prApta karyo hato. have mULa kathA upara AvIe. devakInA sAtamA putra zrIkRSNano janma devakIne punaH sAtamo garbha rahyo. te vakhate tene sAta mahAsvapno AvyA. svapno jANIne vasudeve kahyuM ke A bALaka ardhabharatezvara thaze. devakIe kahyuM ke have A bALaka te kadI paNa kaMsane ApavA deze nahi. chatAM jo tema karavAnI pharaja paDaze to te ApaghAta karIne mRtyu pAmaze. vasudeve kahyuM, "ApaNA cha ye saMtAnonI kaMse hatyA karI che e jANyA pachI to huM paNa A mahApuNyazALI saMtAna tene kema ApuM? e kadApi nahi bane. tuM ekadama nizcita thaI jA. mathurAnA gokuLano rAjA naMda mAro khAsa mitra che. huM jAte A bALakane tenI pAse mUkI AvIza." ane. zrAvaNa vada AThamanA divase devakIe mahApuNyavAna putrane janma Apyo. devakInuM A sAtamuM saMtAna hatuM eTale tene meLavI levA mATe kaMse janma thatAM pahelAM ja mahelanI cAre bAju sakhta cokIpahero goThavI dIdho hato. paraMtu A saMtAnanA AtmAnA pUrvabhavanA mitra devoe potAnA divyabaLathI cokIdArone ghasaghasATa UMghADI dIdhA. vasudeva jAte te bALakane laIne tyAMthI nIkaLI gayA. bALakanA ja puNyaprabhAve vasudeva yamunA nadIne pAra karI gayA. gokuLamAM pahoMcIne naMda ane yazodAne te bALaka soMpI dIdhuM. yogAnuyoga te ja vakhate yazodAe bALakIne janma Apyo hato. tene laIne vasudeva pAchA pharyA. devakInI bAjumAM te bALakI mUkI dIdhI. jagatamAM cAlatI krUra kalleAma bALakInA rudanathI cokIdAro jAgI gayA. temaNe kaMsane putrI- janmanA samAcAra ApyA. kaMse tyAM AvIne kanyAne jotAM vicAra karyo ke, "moTA marda rAjAo mArA caraNo cUme che tyAM A sAtamuM kanyAsaMtAna mArI hatyA kare e vAtamAM zA mAla che? pelA muni sAva buddhibhraSTa hovA joIe jeNe A saMtAna dvArA mArI hatyAnI AgAhI karI hatI." kaMse te kanyAne mArI nAMkhavAne badale tenuM nAka kApI lIdhuM ane te kanyA devakIne pAchI soMpI dIdhI. kaMsa keTalo krUra haze ke eNe tAjA janmelAM jIvatAM dekhAtAM bALakone raheMsI nAMkhyA ! zuM ATalI badhI krUratA mAnavamAM hoI zake kharI ? re! krUratAnI zuM vAta karuM ! jenA vhAlA putranuM eka haDakAyA kUtarAnA karaDavAthI mRtyu thaI gayuM tenA krodhamAM paradezI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAe karelA vIlamAM pacAsa hajAra DaoNlaranA vyAjamAMthI putranA janmadivase kUtarA kharIdIne "zUTa' karavAnI jogavAI karI ! dilhInA nagaramArge pharanArI potAnI zobhA mATe nAdirazAhe hinduonA dasa hajAra mAsUma bALakone mArI naMkhAvIne temanA mAthAMo Thera Thera toraNomAM laTakAvyA. hiTalaranA mAIlAInA hatyAkAMDo, dhavaDAvatI veLA ja kApI nAMkhelAM mAtAonA stano ane nArIo upara gujArelA uparAuparI dasathI paMdara nararAkSasonA balAtkAro, gorA amerikanonA viyeTanAmanI prajA uparanA kALAM karatato, yugAnDAnA IdI amIna dvArA te ja dezanA lAkho mANasonI calAvelI nirdaya katalo, kAMpuciyAnA saramukhatyAranI dezanA pacAsa lAkha lokonI kAramI hatyA, pAkistAnanA yAhyAkhAnanI potAnA ja jAtabhAI trIsa lAkha muslimonI baMgalAvibhAjana vakhatanI katala, akabaranuM (mevADamAM) ke samrATa azokanuM (kaliMgamAM) yuddhanA samayonuM krUra ane amAnuSa pAgalapana tathA pUrvakAlIna kSatriya rAjavIonI pazuonA zikAranI khunnasabharI mastI vagere vagere krUratAone ahIM noMdhatAM ya kaMpArI chUTI jAya che. ' are sudharelAM ane dhArmika kahevAtAM kuTuMbomAM mojazokhamAM avarodha(!)rUpa thatAM hovAthI bALakone garbhamAM ja mArI nAMkhavAnI je pizAca-lIlA nArIomAM cAlI paDI che te ya keTalI ghAtakI dazA che ! hAya! zetAna paNa mAsUma bALakonA garbhamAM ja mAtA vaDe (ke DAkaNa vaDe ?) karI devAtA kakaDekakaDA joIne kadAca zaramAI jato haze ! te manomana bolato haze ke ATalo nIca' to huM kyAreya banI zakyo nathI. dara varSe mAtra bhAratamAM cAlIsa lAkha garbhahatyA thAya che ! ane peluM vaDIlonI mAvajatanA trAsamAMthI chUTavA mATe vaDIlone ja jIvanamAMthI chUTA karI denAruM anukampAprerita (!) mRtyu ! hAya, upakArI mAbApone ya mArI nAMkhavA sudhInI sudharelI (!) krUratA ! have jyAM mAbApo ane saMtAnone mArI naMkhAtA hoya tyAM katalakhAnAnAM Dhoro, dariyAnI mAchalIo ke maraghInA baccAMone jivADavAnI vAta to sAMbhaLavAnI ya konI taiyArI hoya ! kaMsa-vadhanI zrIkRSNanI pratijJA gokuLarAja naMde varSe kALo hovAthI devakIputranuM "kRSNa" nAma pADyuM. jema jema kRSNa moTo thato gayo tema tema tenA parAkramo vadhatA gayA, sahune tenuM AkarSaNa vadhatuM gayuM. ane gokuLanI gopIo to ghelI banavA lAgI. kRSNanI hAjarImAM ja temanA prANa haiye dhabakatA rahetA. te gerahAjara thato ke sahu sUnamUna thaI jatA. kRSNanA vadhatA jatA parAkramAdinI phelAtI kIrti sAMbhaLIne vasudevane ciMtA thaI ke rakhe kaMsa enuM kATaluM kADhI nAMkhe ! AthI temaNe kRSNanA sAvakA moTAbhAI baLadevane kRSNanI rakSA kAje gokuLa mokalI Apyo. baLadevanI aneka vizeSatAone lIdhe kRSNane tenI sAthe bhAre maitrI jAmI. baLadeva yuddhAdinI aneka vidyAomAM pravINa hato eTale teNe kRSNane ghaNI sArI tAlIma ApI. Ama baLadeva kRSNanA vidyAguru banIne paNa khUba AdaraNIya banyA. A daramiyAna eka evo prasaMga AvI paDyo jenA nimitte baLadeve kRSNane tenuM kULa, tenA sAcA mAtapitA ane potAnuM tenI sAthenuM oramAna) bhAI tarIkenuM sagapaNa vagere jaNAvyA. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhuM kahevA sAthe kaMse mArI nAMkhelA cha bhAIonI vAta ane tenAthI dUra rAkhavA mATe ja gokuLamAM teno nivAsa vagere vAto paNa karI. A badhuM sAMbhaLIne kRSNa to khUba cakita thaI gayo. ene ghAtakI kaMsa upara bhAre roSa caDyo. te ja vakhate kRSNa kaMsano vadha karavAnI pratijJA karI. jyotiSInI bhaviSyavANI A bAju samudravijaya rAjAnI mahArANI zivAdevIe zrAvaNa suda pAMcamanA divase bAvIsamA bhAvI tIrthakara zrInemanAtha prabhune janma Apyo. e kRpAlunA AtmAnA janma nimitte mahotsava maMDAyo. temAM upasthita thayelA aneka rAjavIomAM kaMsa paNa eka hato. devakInA sAtamA saMtAna tarIke jANIne je kanyAnuM nAka kApI lIdhuM hatuM te kanyAne teNe joI. vaLI tene pelA muninA zabdo yAda AvyA, "devakInuM sAtamuM saMtAna tArI hatyA karaze." joSIe kahyuM, "rAjan ! devakInuM sAtamuM saMtAna putra che ane te cokkasapaNe A dharatI upara kyAMka jIve che. tenuM sthaLa huM jANI zakato nathI paraMtu te saMtAna atizaya parAkramI che. eTale keTalIka parIkSAo dvArA tame ene jANI zako kharA. mAro khyAla evo che ke Apano ariSTa nAmano je mahAbaliSTha baLada che ane kezI nAmano je ati tophAnI ghoDo che tene Apa chUTA mUkI do. temane je haNe ke kabajAmAM le tene Apa ApanA hatyArA tarIke nakkI samajI lejo . ApanI pAse sAraMga nAmanuM dhanuSya che tene je caDAve athavA mAtaMga ane padmottara nAmanA be hAthIone je mArI zake athavA kAlIya nAmanA nAganuM je damana kare te ApanA bhAvI hatyArA sivAya bIjuM koI nahi hoya." joSInI vAta sAMbhaLIne kaMse kramazaH badhA TUcakA karyA ane kRSNa tathA balarAma te tamAma prasaMgomAM vijaya pAmatA gayA, baLadeva pAsethI kRSNa kaMsano saghaLo bhUtakALa jANI lIdho hato eTale kaMsane sakhta sajA karavA mATe tenA hAtha saLavaLatA hatA. kRSNa dvArA cANUra ane kaMsano vadhA eka vAra te baMne aneka mitro sAthe mathurA gayA. kaMsane te vAtanI khabara paDatAM temanI sAme pakvottara ane mAtaMga nAmanA be hAthIo choDI mUkyA paNa be bhAIoe te be ya hAthIone khatama karyA. tyArabAda temaNe kaMsanI rAjasabhAmAM praveza karyo. yathAsthAne teo beThA. kaMsanI najaramAM kRSNa AvI gayo. tene atizaya krodha caDyo. mahArAjA samudravijaya vageree kRSNane joyo. kRSNanuM apAra sauMdarya joIne sahunI AMkho TharI gaI. sahu khUba prasannatA anubhavavA lAgyA. anekone kRSNadarzane potAno janmAro saphaLa thato jaNAyo. kaMse UbhA thaIne kahyuM, "A te kRSNa che jenA mATe AgAhI thaI cUkI che ke te mArI hatyA karavAno che. A vAtathI tenA pitA vasudeva pUrA jANakAra che chatAM temaNe tene gupta rIte jIvato kema rAkhyo che te mane samajAtuM nathI. paNa have huM joI laIza. mArA cANUra ane muSTika nAmanA jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be mallo ja tene pUro karI devA mATe samartha che. teNe temanI sAthe mallakustI karavI paDaze." kRSNa ane baLadeva tarata UbhA thayA. dharatI dhrujAvatA AvatA be ya mallono temaNe mukAbalo karyo. be ya mallane pUrA karI nAMkhyA. tyArabAda kRSNa kaMsa tarapha vaLyo. siMhAsana pAse pahoMcatAM sudhImAM to kaMsane ghaNuM kahI nAMkhyuM. siMhAsana pAse jatAMveta teNe kaMsanA mugaTa upara jorathI lAta mArIne mugaTa uDAvI dIdho. pachI kaMsanA vALa pakaDIne tene dharatI upara paTakI nAMkhyo. tenI chAtImAM jorathI lAta mAratAMnI sAthe ja kiMsanA prANa nIkaLI gayA. bahu ja thoDIvAramAM badhuM banI gayuM. kaMse agamacetI vAparIne potAnA sasarA jarAsaMghanuM je sainya taiyAra rAkhyuM hatuM te A paristhiti udbhavatAM dhasI AvyuM paNa mahArAjA samudravijayanA sajja sainya teno pUrI tAkAtathI mukAbalo karIne bhagADI mUkyuM. kRSNa kaMsanA zabane UMcakIne sabhAmaMDapanI bahAra pheMkI dIdhuM. devakRta dvArikAmAM zrIkRSNAdino nivAsa mathurAnA rAjA tarIke kaMsanA pitA ugrasenane punaH sthApita karavAmAM AvyA. sAraMga dhanuSya upADavA dvArA kRSNane je svayaMvarA satyabhAmA varI cUkI hatI tenA have vidhivat lagna thayA. patinA mRtyuthI akaLAI jaIne jIvayazA pitA jarAsaMgha pAse gaI. tene saghaLI vAta karIne khUba uzkeryo. bezaka, jarAsaMgha mahAbaliSTha rAjA hato eTale tenI sAme bedarakAra rahevuM koIne mATe yogya na hatuM eTale rAjA ugrasene yAdavonuM virATa saMgaThana UbhuM karyuM. jarAsaMgha jevA ati prabaLa rAjA sAme have yuddha javuM ke nahi te aMge yAdavAgraNIoe potAnA bahuzruta joSI krauSTrakInI salAha lIdhI. teNe kahyuM : "tamArA kRSNa ane baLadevanA hAthe ja jarAsaMghano nAza thanAra che paNa te samayane hajI ghaNI vAra che. hAla tame yuddha karavAnuM sAhasa na karo. e karatAM jarAsaMghanA bhayathI mukta thavA mATe pazcima dizAnA samudrakinArAnA kSetra upara nagarI vasAvIne raho. tyAM satyabhAmA be putrone janma Apaze." joSInI vAtano svIkAra karIne mahArAjA samudravijaya yAdavono moTo rasAlo laIne tyAM gayA. aTTamanuM tapa karIne kRSNa deva-sahAya meLavI. deve rAtorAta uttama sthaLamAM dvArikA nagarI UbhI karI. teNe kRSNane pAMcajanya zaMkha ane kaustubha maNi Apyo. kArya pUruM karIne deva vidAya thayo. dvArikAmAM yAdavo AnaMdathI rahevA lAgyA. keTaloka samaya pasAra thayo tyAM hastinApurathI AvelA dUta mahArAjA samudravijayane temanI bena kuntIne prathama putranA janmanI vAtanI vadhAmaNI ApI. kuntIne ApavAnI ghaNI bheTo sAthe mahArAjAe dUtane hastinApura vidAya karyo. puNyodayano dharmArAdhanA dvArA sadupayoga jenI pAse puNyano prabaLa udaya che tene rAtorAta AkhI nagarI UbhI thAya che ane te kAma paNa deva AvIne karI jAya che. jenI pAse puSya nathI e bicAro Dhora puruSArtha karIne tUTI jAya to ekAda khoraDuM paNa UbhuM karI zake nahi. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyano udayakALa sAMsArika bhogo mATe jema khUba anukULa gaNAya che tema AtmakalyANanI ArAdhanAmAM paNa sahAyaka banI zake che. puNyanA udayamAM ja sadguru, sAruM Arogya vagere maLe ne ? te maLe to ja suMda2 dharmadhyAna thaI zake ne ? mATe puNyodayanA samayane saMsAranA bhogasukho khAtara veDaphI na nAMkhatAM dharmadhyAnamAM ekarasa banIne teno zreSTha upayoga karI levo joIe. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 IrSyAnA jherI bIja eka divasanI vAta che. bhISma vagerenI upasthitimAM dhRtarASTra joSIone bolAvyA. potAnA ane pAMDunA putromAM rAjA koNa banaze ? te savAla pUchyo. joSIoe kahyuM, "tamAma putromAM je jyeSTha che te yudhiSThira rAjA thaze ane te sarvazreSTha rAjA tarIkenI khyAti pAmaze." pharI dhRtarASTre savAla karyo, "mAro jyeSTha putra duryodhana rAjA thaze kharo ?" duryodhana kauravakuLano nAzaka thaze A savAla pUchyo ke AsapAsathI amaMgaLanA sUcaka rudana vagerenA avAjo AvavA lAgyA. AkAzamAM dhULanI DamarI UDavA lAgI. AvA badhA amaMgaLone viziSTa koTino saMketa samajIne mahAjJAnI joSIoe je kaDavI vAta kahevI hatI te vAta dhRtarASTra tarapha joIne na kahetAM vidurane kahevAnI zarU karI. temaNe kahyuM, "duryodhana prajAjanomAM 'mahAna rAjA' tarIkenI khyAti to ekavAra jarUra pAmaze, parantu tenA nimitte kauravakuLano ane lAkho mAnavono saMhAra thaI jaze.'' A sAMbhaLIne upasthita bhISma vagere tamAma vaDIlo dhrUjI UThyA. e samaye vidure dhRtarASTrane kahyuM, "moTAbhAI ! jo duryodhana kuLaghAtaka ja pAkavAno hoya to bahetara che ke Aje ja teno nAza karI devAmAM Ave. ekanA jIvana mATe lAkhono nAza karavA karatAM lAkhonA jIvana khAtara ane kauravakuLanI rakSA khAtara ekane khatama karavo paDe temAM kazo vAMdho levo na joIe.'' dha ane saMskRti kAje vyakita Adinu balidAna anivArya viduranI vAta khUba ja vicAraNIya hatI. je mahAna hoya tenI rakSA khAtara bIjAoe potAnuM balidAna ApavuM paNa paDe. puNyavAna vyakti khAtara aneka loko potAnuM balidAna Ape, parantu e puNyavAna vyakti karatAM ya rASTra ghaNuM mahAna che. tevA rASTranI rakSA khAtara te puNyavAna vyaktioe paNa balidAna devuM paDe. keTalAya batrIsalakSaNA yuvAnoe deza khAtara potAnA jAna kurabAna karyA nathI ? paNa deza karatAM ya tenI prajA mahAna che. prajAnA sukhazAntino bhoga laIne deza (dharatI)ne AbAda karavAnI bhUla kadI na thAya. (Aje to Ama ja thaI rahyuM nathI ?) nagaro, makAno, vaibhavo taddana sAdA hoya te cAle parantu prajAne pUrA sukhacenathI jIvavAnuM to maLavuM ja joIe. paNa prajA karatAM ya tene jivADatI ekAnte mokSalakSI saMskRti khUba mahAna che. saMskRtinI rakSA karavA mATe cAhe teTaluM vadhAre balidAna prajAjano Ape to te taddana yogya che. dayA, nIti, sadAcAra vagere saMskRtine khatama karIne prajA jo jIvavA mAMgatI hoya to tene anArya prajA ja kahevI joIe. ane saMskRti karatAM ya dharma (dharmakriyAo) mahAna che. vAnarane na2 banAve te saMskRti che. narane nArAyaNa banAve te dharma che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA baLa vinA saMskRti TakI zakatI nathI. sAcI mAnavatA tenA ja haiye jovA maLaze jenA haiye dharma haze. dharmarakSA khAtara saMskRtinuM paNa balidAna ApI zakAya kharuM. Aje A viSayamAM avaLI gaMgA vahI rahI che. dharmano bhoga laIne saMskRtino mahimA vadhArAI rahyo che, saMskRtino bhoga laIne prajAne jivADAI rahI che, prajAno bhoga laIne dezane AbAda banAvAI rahyo che, dezane gIrave mUkIne puNyavAnuM vyaktio (sattAdhArI vagere) mAletujAra banI rahI che. anarthonuM mULa : mohadazA e duryodhana pitA dhRtarASTra mATe game teTalo vahAlo hoIne moTuM mahattva dharAvato haze paNa kauravakuLanI mahAnatA pAse enI vyaktigata mahAnatAnI zI kiMmata? AthI ja kauravakuLanI ane lAkho jAnanI rakSA khAtara duryodhananA jIvanane gauNa gaNI levAnI khUba ja kaDavI salAha vidure dhRtarASTrane ApavI paDI. konI khAtara koNa gauNa ? konA mATe konuM balidAna? A savAlo moTA moTA mAnavone mUMjhavaNamAM mUkI cUkyA che. emanAmAM paDelI koI ne koI mohadazAne lIdhe ja A khUba ja saraLa savAla emanA mATe bhAre mUMjhavaNabharyo banI gayo che. moTA moTA rustamo paNa jeo patnInA, putranA ke bhAI vagerenA mohamAM lapeTAyA te badhA ya A sIdhA-sAdA savAlane ukelI na zakyA ane tethI ja bhAratIya prajAne ghaNI moTI muzkelImAM A rustamoe vAraMvAra mUkI dIdhI che. mahAbhAratanA yuddhamAM paNa putramohe phasaDAI paDatA droNAcAryano zastrasaMnyAsa, droNa-bhISma pratye vaDIla tarIkenA tIvra anurAge arjunano zastro hAthamAM levAmAM viSAda, bhANejonA mohe madrarAja zalyanI aNInA samaye karNanuM porasa toDavAnI kabUlAta vagere aneka bAbato evI jovA maLe che. zuM rAmAyaNanA mULamAM kaikeyIno putramoha, rAvaNano parastrI-moha vagere na hato? zuM A badhA moTA mANaso eTaluM paNa na samajI zakyA ke A mohadazA na rAkhavI joIe? tenAthI ghaNAM moTA ahito thavAnI zakyatA che ? buddhimAna mANaso paNa koI ne koI Agrahane jayAre haThAgrahamAM pherave che tyAre temanI paNa buddhi bhraSTa thaI jatI hoya che. AMtaracakSu dharAvatA pAMDu vidurano prastAva rAjanItinA phalaka upara khUba ja vAjabI hovA chatAM dhRtarASTrane te prastAva mAnya na rahyo, kemake tene putramoha khUba pIDato hato. te vakhate pAMDue viduranI vAtano sakhta virodha karyo. teNe kahyuM, "duryodhana ja rAjA thavAne adhikArI che, mAro yudhiSThira kadApi nahi, kemake garbhakALanI apekSAe to duryodhana ja jayeSTha che. vaLI joSIonI vAta upara ATalo badho madAra mUkI daIne jo vartamAnanuM sarjana karavAmAM Avaze to "rAjanuM kAma kadI thaI zakaze nahi, rAjAo bhAgyane ja salAma karaze ane svayaM pAMgaLA banI jaze. vaLI A joSIo kaMI trikALajJAnI thoDA ja che ke temanI vAta upara AMdhaLo vizvAsa mUkI devAya? mATe huM viduranI vAtamAM bilakula saMmata thato nathI." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadAca pAMDu manamAM to vidu2-pakSe haze to ya temanI bhUmikA ja evI hatI ke temanAthI vidurapakSe UbhA rahI zakAya nahi. jo teo tema kare to temano paNa yudhiSThirane rAjA banAvavAno putramoha jAhera thAya. vastutaH pAMDu dhRtarASTra jeTalA mohAndha hatA paNa nahi. dhRtarASTrano AMkhano aMdhApo e emanA AMtaracakSunA aMdhApAno ja sUcaka hato. pAMDunA AMtaracakSu khUba teja hatA. paNa viduranI bhUmikA pAMDu karatAM sAva judI hatI. pote sauthI nAno bhAI hato. potAnA saMtAnone bhaviSyamAM rAjA banavAno naMbara lAgavAno savAla jhaTa pedA thaI zake tema na hato. duryodhana janme yudhiSThira karatAM dvitIya hato paNa garbhe to tenA karatAM prathama hato eTale pAMDune ja AvuM bhASya vAMcavAnI pharaja paDI, vidurane Avo savAla na hato. vaLI vidura atyanta spaSTavaktA hato. sAco mitra te, je sanmArge dore jene 'potAno' gaNavAmAM Avato hoya tene avasare sAcI salAha na ApavI e to maitrInA lebAza nIce zatrutAnuM ja kAma kahevAya. sArA mANaso cA-pANInA mitra hotA nathI. teo sAcI salAha devAnA nAte kalyANamitra hoya che. Aje to viduronI kAramI achata vartAya che. jANe ke sahu ekabIjAnA camacAo ! koIne sAcI vAta kahevAnI hiMmata nahi; are, IcchA paNa nahi. 'mAre, ApaNe zuM !' A zabdo ja saghaLA kahevAtA mitronA aMtaramAM ghUMTAtA hoya che. "je thavuM hoya te thaI jAya, paNa mArA hitaiSIne, mitrane ke vaDIlane avasara maLatAM ja sAcI vAta kahyA vinA huM rahevAno nathI." evA mANaso A jamAnAmAM keTalA ? bhikhArImAMthI abajopati banelA eka AdamIe sAcuM ja kahyuM hatuM ke, "abajopati banavAmAM moTI eka cIja gumAvI dIdhI che. te che; mane sAcI vAta kahenAro mitra." bahu Aje AvA 'viduro' keTalA ? Ajano kALa svArthasAdhuono che. jo koIne sAco mitra-vidura maLyo hoya to te khUba ja baDabhAgI AdamI gaNAya. AvA mANase badhuM khoI nAMkhavuM paDe to khoI nAMkhavuM paNa potAnA 'vidura'ne kadI khovo nahi. tAjetaramAM ja eka kaDakA bhAIne pacAsa hajAra rUpiyAnI lAMca maLatI hatI. saghaLA mitroe te lAMca laIne potAnuM jIvana vyavasthita banAvI levAnI A taka javA na devAnI salAha ApI. paNa teno je sAco mitra hato teNe spaSTa kahyuM ke, "dosta ! tane khAvAnuM na maLatuM hoya to tuM tAruM peTa phoDI nAMkhaje paNa lAMca laIne jIvato rahevAnuM pasaMda karIza nahi." ane enI salAhane mAnya karIne cAlanAra te mANasa Aje badhI rIte sukhI che. mAchalI khAvAnA zokhIna rAjA pAse dharmagrantha vAMcatA purohitanI gerahAjarImAM teno dIkaro vAMcavA gayo. vAMcanamAM 'tilabhara machalI khAyake kare koTi gaudAna, kAzI karavaTa le cale to bhI narakanidAna' evuM vAMcavAmAM AvyuM. dIkarAe to eno je spaSTa artha hato te karI dIdho eTale rAjA uzkerAI gayo. pachI purohite AvIne bAjI sudhArI lIdhI. teNe kahyuM, "e paMktino artha evo che jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke mAtra tilabhara-jarAka ja-mAchalI khAvAmAM Ave to nakkI naraka thAya paNa Apa mahArAjA sAheba to khUba khAo cho mATe Apane to svarga ja maLe !" rAjA khuza thaI gayo. nokarI cAlu rahI gaI. je kuTuMbamAM, jJAtimAM, saMghamAM, je vaDIlo ke guruonA vartuLamAM AvA peTabharA khuzAmatakhoro vasatA haze ane potAnA dALaroTI kADhatA haze te badhA ya potAnA sarvanAzane notaruM devA sivAya bIjuM zuM karatA gaNAya ? pelo rAjA samudrataTe khurazI naMkhAvIne beTho hato. ekAeka bharatInA pANI tenA pagane aDI gayA. te vakhate AsapAsa UbhelA camacAo bolI UThyA, "are, pANI ahIM sudhI AvI gayuM ! ThIka che, bAkI mahArAjAdhirAjanI ANa sacarAcara sRSTi upara vyApaka che. teo A samudrane AjJA kare ke "dUra rahe to jarUra tema ja thAya !" rAjAnI bhATAI karIne paNa paisA lAvavAno patnIe ati Agraha karatAM maMDanamizra paMDita gharethI nIkaLyo. rastAmAM nadI AvI. nAvike paisA mAMgyA. teNe kahyuM, "rAjAnI khuzAmata karavAthI je maLaze temAMthI pAchA pharatAM huM tane bhADuM ApIza." nAvike tene nAma pUchyuM. teNe potAnuM nAma jaNAvyuM : "paMDita maMDanamizra." ane nAvika barADI UThyo. teNe kahyuM, "maMDanamizranA nAme carI khAvAnuM have baMdha karIza? tuM maMDana mizra che? re, maMDanamizra to garIbInA kAraNe jhera khAIne jiMdagIno aMta ANe paNa koInI bhATAI karIne jIvavAnuM paLa mATe ya pasaMda na kare. ravAnA thA ravAnA !" aMte maMDanamizrane potAnI jAtanuM bhAna thayuM. kharekhara te ghara tarapha pAcho vaLI gayo ! vidurane bhaviSyavANI para vizvAsa vidurane vizvAsa hato joSIonA agAdha jJAna upara. vaLI te ja vakhate kudarate paNa amaMgaLanA saMketo karIne agama bhAvInI eMdhANI ApI hatI. duryodhananI garbhAvasthAnA kALamAM mAtAne bhAvInI eMdhANI ApI hatI. duryodhananI garbhAvasthAnA kALamAM mAtAne AvelA duSTa dohado paNa duryodhananI kuLakalaMkitatAnI gavAhI pUratAM hatA. eTale ja vidure khUba ja spaSTa bhASAmAM dhRtarASTrane A vAta karI dIdhI hatI. pAMDunI vAto "pAMDu' (phikkI) hatI. viduranI vAto cArebAjunA daSTipAtapUrvakanI hoIne 'vidura' hatI. game tema hoya, nizcita bhAvIne koI mithyA karI zakyuM nathI. duryodhana dvArA thanAro kulanAza nizcita hato. ethIsto viduranI salAhane dhRtarASTra avagaNI ne ? kaurava-bALonuM premALa jIvana khera, A vAta vaDIlo vaccenI hatI. ekaso ne pAMca kuruvaMzI putro kauravo to hajI bALa hatA. emane A kathA sAthe koI nisbata na hatI. sahu bhAre premathI rahetA hatA, ramatA hatA, sAthe khAtApItA hatA. haMmeza badhA ya satyavatI dAdI, bhISma pitAmaha, dhRtarASTra, gAMdhArI, pAMDu, kuntI, vidura ane kumudavatInA pagamAM paDIne temanA AziSa meLavatA hatA. kyAMya kazo bhedabhAva dekhAto na hato. yudhiSThirane to duryodhana upara eTalo badho prema hato, jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeTalo potAnA sagA bhAIo upara paNa na hato. ATaluM badhuM suMdara pArasparika snehathI ekarasa banI gayeluM kauravonuM kauTumbika jIvana hatuM. gAMdhArI so putro pAchaLa vizeSa dhyAna ApatI hatI, jyAre kuntI pAMceya pAMDuputro pratye vizeSa dhyAna ApatI hatI. nA, AmAM bhedabhAva na hato paraMtu bheda jarUra hato. kintu te bheda paNa vyavasthAjanita hato, pakSapAtajanita nahi. gAMdhArInuM mAnasa A lokanI badhI viziSTatAo saMtAnomAM pedA karavA tarapha vadhu DhaLeluM rahetuM, jayAre kuntInuM mAnasa saMtAnone dharmaniSTha banAvavA tarapha jhUkeluM hatuM. pAMDavo atyaMta dharmaparAyaNa hatA teno yaza temanI mAtA kuntIne ja maLe che. kaurava-kuLanA nAzanuM mULa H ISya AvA snehathI bharyAbharyA kauravonA kuTuMbamAM evuM te zuM banI gayuM ke te taNakhAmAMthI kurukSetranA mahAyuddhano bhaDako prajavaLI UThyo ? taNakhAnI A kathA khUba jANavA jevI che. ghaNAM kuTuMbonA gnehabharyA jIvanane A taNakho ja titabitara karI nAMkhato hoya che. e taNakhAnuM nAma che; IrSyA. duryodhana ane bhIma aneka vAra athaDAI paDavA lAgyA. bhImanI pracaMDa zArIrika tAkAta sAme duryodhana TakI zakato na hato. e to ThIka, paraMtu potAnI nAdAniyatatAne kAraNe vijaya pAmyA bAda bhIma duryodhananI khUba mazkarI paNa karavA lAgyo. ene ramatamAM laIne mArIpITIne herAna paNa karavA lAgyo. A badhI bhImanI bALasulabha ramato hatI. paNa duryodhane joyuM ke bAkInA cAra pAMDavo bhImanA vijayamAM gAMDA ghelA banI jAya che, bhImane puSkaLa thAbaDavA lAge che. A bheda na hato paNa bhedabhAva hato. vaya vadhe tema saMsArI mANasamAM sAmAnya rIte mAruM, mAruM ane tAruM, tAruMvRtti janma pAme che. AvI vRttiono saLavaLATa zarU thaI gayo hato, ethI duryodhanamAM pAMDavo pratye IrSyA pedA thaI. Aja sudhI ekaso ne pAMca-badhA ya kaurava kahevAtA hatA. have ekaso kaurava gaNAyA ane pAMca pAMDavo gaNAyA. bheda paDI gayo, bhedabhAva janmI gayo. bhImanI zaktinA ajIrNanA pratyAghAtarUpe duryodhanamAM IrSyA bhaDakI UThI. A taNakhAe bhaviSyamAM mahAsaMhAraka bhaDakAnuM kevuM rUpa pakaDyuM te ApaNe pachI joIzuM. ISyanAzaka paraguNadarzana IrSyAne khatama karavAnI tAkAta mAtra paraguNadarzanamAM che. jene aneka khAmIo (avaguNo) vacce paNa paDelI koka khUbI (guNa) jovAnI kaLA siddha thAya che te ja AtmA bIjAnA koI paNa prakAranA vikAsanI IrSyA karato nathI. potAnA doSonI niMdA ane bIjAnA guNonI yathAyogya anumodanA ke prazaMsA jenA jIvanamAM nathI e AtmA dharmanA mArge paheluM Daga mUkavAne paNa lAyaka nathI. potAnA jAtabhAIo pratye IrSyAthI bhasavAne kAraNe ja kUtarA jevuM vaphAdAra prANI lokothI ha haTuM nathI karAtuM? jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI zokyone pote ja prabhubhakti zIkhavI ane te zokyo temAM khUba AgaLa vadhI gaI tyAre pote ja temanA tarapha IrSyA karavA lAgI e kuntalA rANI marIne kUtarI thayAnA samAcAra jaina zAstrajJoe ApaNane ApyA che. potAnA ja ziSyanI vidvattA upara IrSyA karatAM nayazIlasUri nAmanA jainAcArya mRtyu pAmIne sApa thayA che. jema prakAzanA sadbhAvamAM aMdhakAra na ja Ubho rahI zake tema guNAnurAganA sadbhAvamAM IrSyA na ja UbhI rahI zake. bezaka, guNI banI javuM hajI sahela che paraMtu guNAnurAgI banavuM e khUba muzkela che. paNa IrSyAnA kALA pApane jIvanamAM nahi pravezavA devA mATe guNAnurAgI banyA vinA koI ja upAya nathI. zatrune nahi, zatrutAne ja mAro potAnA sagA bhAInA vikAsamAM baLatA jalatA nAnA bhAIe tenI kArakirdI khatama karavA mATe ghaNA niSphaLa prayatno karyA. chevaTe maratI vakhate teNe potAnA putrone kahyuM, "mArA zabanA kaTakA karIne tamArA kAkAnA kaMpAunDamAM dATI daIne tenI upara mAruM khUna karyAno polIsa kesa dAkhala karajo . AthI tene phAMsInI sajA thaze. huM jyAM hoIza tyAM mane khUba AnaMda thaze." A rIte bhAI-zatrune mAravAnI vAta karIne pitA mRtyu pAmyA. paNa dIkarAoe to kAkA sAthe eTalo mITho saMbaMdha bAMdhyo ke temaNe zatrutAne ja mArI nAMkhI. ane e rIte 'zatru' marI paNa gayo. pitAjInI IcchA pUrNa thaI. zAstramAM paMkapriya kuMbhAranuM kathAnaka Ave che. te koInA paNa utkarSane, vaibhavane ke AnaMdapramodane joI zakato nahi. gAmamAM evuM kAMI paNa jovA maLe ke tarata te chAtI-mAthuM jorathI kuTato, kyAreka bhIMta sAthe paNa mAthuM aphALI deto. 'AmAM kyAreka bApanA jAnanuM jokhama thaI jaze' ema vicArIne dIkarAoe jaMgalamAM gha2 banAvIne tene tyAM ja rahevAnI pharaja pADI. paNa tyAM ya eka divasa tenI najaramAM juvAna rANI sAthe AnaMda karato nagarano rAjA AvI gayo. te IrSyAthI jalavA lAgyo. doDyo, paththaranI zilA sAthe mAthuM pachADyuM. tatkALa mRtyu pAmI gayo. vasiSThano guNAnurAga brahmarSi gaNAtA vasiSTha RSinA guNAnurAganI vAta jANavA jevI che. teo rAjarSi vizvAmitrane potAnA uttarAdhikArI tarIke brahmarSipada ApatA na hatA, kemake vizvAmitra te pada mATe khUba ja utsuka hatA. hA, vizvAmitranI brahmarSipada mATenI A ja apAtratA hatI ke te pada mATe te potAne khUba ja pAtra mAnatA hatA. aMte pada mATe adhIrA thayelA vizvAmitra vasiSThanuM khUna karavA mATe khaMjara laIne pUrNimAnI rAte kuTirathI nIkaLyA. vasiSThanI kuTire pahoMcyA. tyAM RSi ane patnI aruMdhatI bahAranI osarImAM sUtAM hatA ane nirdoSa vAto karatAM hatA. aruMdhatIe pUchyuM ke, "he RSivara ! pUrNimAnI A cAMdanI to juo, keTalI suMdara che ! enI suMdaratAne konI sAthe ApaNe sarakhAvI zakIe ?' jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSie kahyuM, "vizvAmitranA tapanI sAthe. jevuM suMdara e rAjarSinuM tapa che tevI suMdara A cAMdanI che." A zabdo sAMbhaLatAM ja vizvAmitranI AMkho UghaDI gaI. khaMjara paDI gayuM. doDI jaIne brahmarSinA pagamAM paDIne aparAdhanI mAphI mAMgI. potAnI bhayaMkara nAlAyakInuM varNana karyuM. e ja vakhate brahmarSie te rAjarSine brahmarSipada upara ArUDha karyA. temaNe kahyuM ke, "huM e paLanI ja rAha joto hato ke jemAM tame A pada mATenI tamArI apAtratA hArdika rIte jaNAvo. je pada mATe potAne apAtra mAne che te ja te pada mATe pAtra che." potAnI sAthe duzmanAvaTa karatA vizvAmitra upara paNa vasiSTha RSino kevo guNAnurAgabhAva ! tiraskAra avaguNano, avaguNIno nahi jaina zAstrakAro kahe che ke, "tame koI vyaktinA te te avaguNa pratye ja tiraskAra vyakta karo, paNa avaguNI vyakti pratye to kyAreya tiraskAra karazo nahi. tema karavAthI to te vyaktimAM rahelA guNono ya tiraskAra thaI jaze." jenAmAM je kharAba che te kharAba ja che. paNa tenAmAM je sAruM che tene to sAruM kahevuM ja paDaze, pachI te vyakti game te hoya. keTalAya divasathI gaMdhAI UThelI, marelI kUtarInA dUdha jevA sapheda dAMta joIne kRSNa kahyuM, "aho ! keTalI suMdara daMtapaMkti che !" bhIma pratye ISyakta duryodhana duryodhananA aMtaramAM pAMDavo pratyenI IrSyAno taNakho paDI to gayo paNa te vadhu ne vadhu pradIpta thavA lAgyo. vAta eTalI hade pahoMcI gaI ke bhImane to mArI ja nAMkhavA sudhInA manoratho duryodhana sevavA lAgyo. eTaluM ja nahi paraMtu teNe tevA keTalAya prayatno paNa karI joyA, parantu bhImanA saddanasIbe te tamAma prayatno niSphaLa gayA. cakora viduranI najaramAM A vAta AvI gaI. temaNe vicAryuM ke be chokarAone koI kAmamAM lagADI devA joIe, nahi to "navaro beTho nakhkhoda vALe' e nyAyathI uzRMkhala banI jaze ane parasparano bhAIcAro sAva gumAvI besaze. vidure vaDIla bhIkhane kAne A vAta nAMkhI. badhAyane vidyAbhyAsa karAvavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM ane tAbaDatoba kRpAcArya pAse vidyAbhyAsa zarU paNa karAvI devAmAM Avyo. temanI pAse sahu dhanurvidyA vagere zIkhavA lAgyA. kAmAdivijayamAM pravRttizIlatA kAraNa navaro mANasa IrSyA ke krodha bahu kare tema kAmI paNa bahu bane. jene mAthe khUba kAma rahe che ane te kAmamAM paNa jenI mAnasika prasannatA khUba rahetI hoya che tene krodha Avato nathI, tema kAmavAsanAthI prApta thatA AnaMdanI jarUra paNa rahetI nathI. cittaprasannatAnA AnaMda AgaLa kAmAnaMda, bhogAnaMda vagere tamAma heTha che. enI jarUra tene ja paDe jene cittaprasannatAnA AnaMdanI jhalaka sparzavA maLI nathI. saMsAratyAgIo A ja kAraNe kAmavijetA, krodhavijetA ke mohavijetA banI zake che ne ! A vijaya ati muzkela hovA chatAM anokhI cittaprasannatAne hAMsala karavA dvArA teo sAva sahela banAvI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ de che. vidure buddhi laDAvIne kaurava-pAMDavone kAme lagADI dIdhA. dhanurvidhAmAM karNano praveza dhanurvidyAnuM zikSaNa letA kaurava-pAMDavomAM eka divasa eka naMbarano vadhAro thayo. e yuvAnanuM nAma hatuM; karNa. tyAM najadIkamAM ja rahetA atirathI nAmanA sArathino te putra hato. paristhiti evI banI ke arjuna ane karNa dhanurvidyAmAM sahuthI AgaLa nIkaLI gayA. banne paraspara barobariyA jaNAtA hatA. bemAM koNa zreSTha ? te kahI zakAya tema na hatuM. paNa to ya be vacce khaTarAga na hato ke spardhA na hatI, IrSyA paNa na hatI. AnuM kAraNa be vyaktio vaccenuM moTuM aMtara hatuM. kyAM kSatriya arjuna ane kyAM sUtaputra karNa ! jema aMtara ochuMtema ISya vadhAre jema aMtara ochuM tema spardhA, IrSyA vagerenI saMbhAvanA vadhu. jaino brAhmaNo sAthe jeTalA jhaghaDI paDaze tethI vadhu jaino sAthe jhaghaDI paDaze, kemake jaino brAhmaNo karatAM jainonI vadhu najIka che. je "potAnA" lAge tyAM spardhA ane IrSyA pedA thavAnI pUrI zakyatA rahe. kavioe kalpanA karI che ke lokhaMDa upara lokhaMDano hathoDo jhIMkAya che tyAre lokhaMDa khUba avAja kare che. ane sonA upara lokhaMDano hathoDo TipAya che tyAre sonuM jarAya avAja karatuM nathI. enuM kAraNa e che ke lokhaMDane potAno jAtabhAI lokhaMDa TIpe e sahana thatuM nathI, jayAre sonAne mATe lokhaMDa e jAtabhAI nathI eTale tene TIpAvAmAM vAMdho jaNAto nathI. - jo koI saMsthA rAjakAraNamAM rasa le to te saMsthA tarapha rAjakAraNIo karaDI najarathI joze. paNa jo koI saMsthA rAjakAraNathI sAva alipta rahetI hoya to te saMsthA cAhe teTalI vadhu ne vadhu majabUta thatI jAya to paNa rAjakAraNI loko tene jarAya kanaDaze nahi. arjuna ane karNanuM spardhArahita sakhya thavAmAM "aMtara' e ja mukhya kAraNa hatuM. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GE S eDalatha eka divasa kauravo daDAthI ramatA hatA tyAM daDo dUra jaIne UMDAatAga-kUvAmAM paDI gayo. badhA kauravo kUve pahoMcyA. sahue daDo kema bahAra kADhavo te mATe ghaNI buddhi laDAvI paNa kazuM vaLyuM nahi. A vimAsaNa cAlatI hatI te ja vakhate eka yuvAnane sAthe laIne koI vRddha jevo jaNAto puruSa kUvA pAse AvI caDyo. eNe daDo bahAra kADhI ApavAnuM jaNAvIne kUvAnA pANImAM taratA daDA para tAkIne bANa choDyuM. te bANanA pAchaLanA bhAganI sAthe bIjuM bANa choDyuM. ema karatAM karatAM chelluM bANa te puruSa sudhI AvI gayuM. bANanI AkhI hAramALAne kheMcIne teNe daDo bahAra kADhI Apyo. droNAcAryanuM Agamana A joIne tamAma kauravo stabdha thaI gayA. temaNe te Agantukone kahyuM, "tame amArA gurujI pAse cAlo. AvA mahAna dhanurdharone maLIne amArA gurujIne khUba AnaMda thaze." temane laIne kauravo gurujI kRpAcAryanI kuTira tarapha cAlavA lAgyA. thoDeka dUrathI ja kRpAcArye te Agantukone joyA. jotAMnI sAthe ja "svAgatam" "svAgatam" jorathI bUma pADIne kRpAcArya bolyA. hA, teo temanA gADha paricita hatA. sahu maLyA, bheTyA. ziSyoe gurujIne temanI oLakha pUchI. gurujIe kahyuM, "A vizvanA ajoDa dhanurvidyAdhara droNAcAryajI che ane A temanA yuvAna putra azvatthAmA che. vaso ! tamArA koI adbhuta puNya ja tamane emanA darzana maLI gayA." sahu temanA page paDyA. droNAcArye sahune AziSa ApI. koNa hatA A droNAcArya? vyAsanA kathana pramANe teo bALavayamAM bALa rAjakumAra drupadanA jigarajAna dosta hatA. e hatA brAhmaNa ane pelA hatA kSatriya. kAlAntare drupada rAjA thayA. droNa evA ja garIba rahyA. jayAre tene khAvAno ya prazna AvI paDyo ane jyAre bALaka azvatthAmAne dUdha paNa pIvaDAvavAnI zakti khatama thaI tyAre patnIe drupada pAsethI eka gAya mAMgI lAvavAnuM dabANa karyuM. ane droNa rAjA drupada pAse gayA. haiye UchaLatA maitrIbhAvanA oghathI droNe drupadane jotAM ja doTa mUkI. bheTI paDavAno prayatna karyo. paNa kAza ! drupadane eka nAcIja dekhAto brAhmaNa bheTe te rAjA tarIke pasaMda na hatuM. napharatanA bhAva sAthe teNe droNane sattAvAhI avAja sAthe dUra ja UbhA rAkhI dIdhA. dvArapALane khakhaDAvI nAMkhyo ke teNe AvA lebhAgu brAhmaNane rAjasabhAmAM pravezavA kema dIdho droNe dostInI yAda devaDAvI paNa te niSphaLa gaI. "brAhmaNa ane kSatriya rAjA vacce vaLI dostI kevI ne vAta kevI ! hA, dudhALI gAya joItI hoya to dostInA nAte nahi paNa garIba brAhmaNanI yAcanAnA nAte jarUra maLI zakaze." A hato drupadanA aMtarano dhikkAramizrita huMkAra. AthI droNa krodhathI nakhazIkha saLagI UThyA. "have rAjA banIne ja AvIza ane tArI sAna ThekANe lAvIza." ema kahIne krodhAyamAna droNa rAjasabhA choDIne cAlI gayA. | pitA bharadvAja RSinA agniveSa AzramanuM uttarAdhikArIpaNuM levAne badale kSatriyonA jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'TyuTara' banyA, rAjavaibhavomAM Asakta banyA. kUvAnA daDAnA prasaMgathI kaurava-pAMDavo maLyA. arjunanI viziSTa pratibhA joIne, 'potAnA manano vairabhAvapUrNa saMkalpa te ja pAra utArI zakaze' ema samajIne tenA tarapha vizeSa lakSa ApyuM. eka divasa pAMDavoe guru droNane gurudakSiNA mAMgavAno Agraha karyo. droNe kahyuM, "jIvananI eka ja mahattvAkAMkSA che ke drupadane harAvuM. tame gurudakSiNA rUpe drupadano parAjaya karo." pAMDavoe drupadane harAvyo. droNAcArye rAjano kabajo laIne aDadhuM rAja potAnI pAse rAkhyuM. aDadhuM drupadane dAnamAM ApyuM. Ama vairano badalo vALyo. vairanI A Agane zAnta karavAne badale A brAhmaNe potAnuM jJAna vecyuM, kSatriyonI gulAmI svIkArI. bIjI bAju drupadano ghora parAjaya thayo tethI bhAre krodhamAM drupadanA divaso pasAra thatA hatA. A samayamAM ja drupada dvArA rANInA peTe draupadIno garbha rahyo. krodhanI kAtIla kSaNomAM je garbha rahyo tenA AtmAmAM krodhanA saMskAra prajvalita thAya temAM zI navAI ! mahAsatI hovA chatAM draupadInuM samagra jIvana krodhanA AvezothI saLagatuM rahyuM che tenI pAchaLa tenA pitAe vArasAmAM tene Apelo krodha ja haze ke bIjuM koI ! Ama eka bAju draupadInuM jIvana krodhathI saLagatuM rahyuM to bIjI bAju droNanuM jIvana e ja krodhane lIdhe lagabhaga mArgabhraSTa ane maryAdAbhraSTa banyuM, ahaMkAra ane AsaktinA jherathI barabAda thayuM. eka vidyAvyAsaMgI brAhmaNa ! keTalI hade adhaHpatana pAmI gayo. kyAM pelA sAMdIpani AzramamAM bALajIvana pasAra karatA kRSNa ane sudAmAnuM AjIvana sakhya ! ane kyAM A drupada-droNanuM ahaMkAra ane krodhaprerita kAtIla sakhya (yuddha) ! mAtApitAo ! sAvadhAna banIne pharI sAMbhaLo ke ajANapaNe, UMghamAM ya tamArA saMtAnonA jIvana UbhA ne UbhA viSelAM banI jAya tevA doSo temane vArasAmAM ApavAnuM adhama kArya kadI karazo nahi. cAlo, have mULa kathA upara AvIe. kRpAcArye bhISma pitAmahane droNAcAryanA AgamananI vAta karI. tenI sAthe jaNAvyuM ke, "teo dhanurvidyAnA niSNAta che. emanI barobarI kare evo koI bIjo dhanurdhara dharatI upara hastI dharAvato nathI. kauravone dhanurvidyA zIkhavavA mATe tame emane ahIM ja rokI do." kRpAcAryanI vAta sAMbhaLIne bhISme droNAcAryane te mujaba vinaMtI karI. droNAcArye teno svIkAra karyo. droNa pAse pAMDu-putronuM adhyayana dhanurvidyAno abhyAsa cAlyo. jotajotAmAM arjuna sahuthI mokhare dekhAvA lAgyo. droNAcArye tenA tarapha vizeSa dhyAna ApavAnuM zarU karyuM. guru-ziSyane paraspara eTalo badho sneha baMdhAyo ke banne ekabIjAne vadhu prasanna karavAnI spardhA karavA lAgyA. potAnI saghaLI vidyA grahaNa karavAnI arjunanI pAtratA joIne droNAcArye tene 'advitIya dhanurdhara' banAvavAno nirNaya karI lIdho. eka divasa temaNe arjunane jaNAvI paNa dIdhuM ke,"huM tane vizvano ajoDa dhanurdhara banAvIza." apAtrane vidyA devAmAM pApa. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrane vidyA-dAnamAM jarAka paNa kacAza rAkhavAmAM pApa. mahAna banavuM hajI sahela che, paNa potAnI pAchaLa mahAna bane tevuM pAtra maLavuM khUba muzkela che. ane jo tevuM koI pAtra maLI jAya to te puNyanI parAkASTAnuM sUcaka che. mahAnanI pAchaLa "mahAna' nIkaLanArA ziSyo khUba ja ochA hoya che. AthI ja "dIvA pAchaLa aMdhAruM' kahevata paDI haze ne ? karNane arjunanI IrSyA droNAcAryane potAnAthI paNa savAyo dhanurdhara bane tevo arjuna maLI jatAM AnaMdano pAra na hato. emaNe potAnI saghaLI zakti tenI pAchaLa nicovI nAMkhavAno saMkalpa amalamAM mUkI dIdho hato. arjunanI vidyAgrAhyatA karatAM ya gurubhaktinI parAkASTAthI ja droNAcArya tene taiyAra karavA mATe atyanta utsAhita banyA hatA. ane... arjuna kharekhara bejoDa dhanurdhara banI gayo. paNa potAnI vizeSatAnA jarAya ochA AMka na mUkatA karNanA aMtaramAM arjuna pratye IrSyA bhabhUkI UThI. droNAcArya karNa pratye eTaluM sAruM dhyAna ApatA paNa na hatA. A ISyanI samAnatA upara karNa ane duryodhananI maitrI jAmI gaI. zatruno zatru te mitra. arjuna sAthe ekalavyanI mulAkAta eka divasanI vAta che. vidyAdAnanI chuTTInA kAraNe arjuna puSpakaraMDaka nAmanA vanamAM pharavA nIkaLI gayo. eka jagyAe teNe evo kUtaro joyo jenA moMmAM bANa bharI devAmAM AvyA hatA. arjune vicAra karyo ke, "bhasIne trAsa detAM kUtarAne A rIte bANo pheMkIne koNe cUpa karI dIdho haze? A to ajabagajabanI dhanukalA kahevAya. te Avo dhanurdhara A vanamAM vaLI koNa haze ?' thoDeka AgaLa vadhatAM teNe eka yuvAnane joyo. tenA hAthamAM dhanuSa vagere hovAthI teNe anumAna karI lIdhuM ke pelA kUtarAne cUpa karI denAra A ja vyakti che. tenI pAse jaIne arjune tenI oLakha pUchI. tenA vidyAgurunuM nAma pUchyuM. te yuvAne kahyuM, "huM pallIpati hiraNyadhanuSano putra chuM. mAruM nAma ekalavya che. mArA guru mahAna droNAcArya che, jeo vizvanA ajoDa dhanurdhara arjunanA gurudeva che." A zabdo sAMbhaLatAM ja arjuna vilakho paDI gayo. sIdho nivAsasthAne jaI gurudeva droNAcAryane pUchavA lAgyo ke, "Ape to mArA karatAM kyAMya caDiyAto Apano eka ziSya taiyAra karyo che, to Ape mane "ajoDa dhanurdhara banAvavAnuM je vacana ApyuM hatuM teno zo artha ?" arjune ekalavyanI saghaLI vAta karI. arjunanA moM upara bhAre udAsInatA chAI gaI hatI, ekalavya potAnAthI savAyo dhanurdhara banyo che tenI kalpanAthIsto. Aje pramodabhAva kyAM che ? kevA che moTA moTA mAnavanA ya mana ! ene koIno utkarSa paNa gamato nathI. karNa ane duryodhanane arjunanI IrSyA thAya che ane arjunane ekalavyanI IrSyA thAya che ! zuM A sthaLe pramoda na ja thaI zake? bIjAonA utkarSane joIne zuM AnaMda pAmI zakAya ja nahi? arjuna jevAnI paNa AvI hIna manaHsthiti thaI zake ? jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnuM ja nAma saMsAra ! jaina zAstrajJoe mAnavane prAyaH mAnI-abhimAnI kahyo che te keTaluM yathArtha che ! jyAM ahaMkAra tyAM bIjA pratye tiraskAra ane IrSyA to hoya ja. A uparathI ema lAge che ke bIjAono utkarSa joIne jenA zarIranA romaromamAM AnaMda vyApI jato hoya te AtmA nizcitapaNe TUMkA samayamAM mokSagAmI hoya. jovA to maLe che ToLeToLAM A dharatI upara svotkarSavAdIonA, parApakarSakAmIonA. arjuna ekalavyanI dhanurvidyA siddhi joIne stabdha thaI gayo hato. 'AvI TocanI dhanurdhAritA paNa jagatamAM hoI zake che, ane te paNa jaMgalanA bhIla gaNAtA tuccha AdamImAM !" e vAta enA mATe atyaMta AzcaryakAraka banI gaI hatI. sarvocca kalA : vairAgyakalA vairAgyakalpalatA granthamAM mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAe kahyuM che ke jagatamAM jJAnarUpI candranI aneka kaLAonA prakAzanA camakArA jovA maLe che, paraMtu e badhI kaLAmAM sarvotkRSTa kalA koI hoya to te vairAgyakalA che ke je saMsAra(rAgAdi bhAvo)nA mAthA upara potAno paga rAkhIne ja UbhI rahe che. ( maifkAM ta rAjanAM kaca) vaMdana te vairAgyakalAnA upAsakone ! svAmIone ! mahAtmA sthUlabhadra jyAre rAjA naMde potAne tyAM mahemAna thayela rathakAra nAmanA mANasane rAtrino sAMsArika AnaMda mANavA rUpakozAne AMgaNe mokalyo hato tyAre saMdhyA DhaLI rahI hatI. rAjAnI nokarI karatI rUpakozAne rAjAjJA mAnya karyA vinA chUTako na hato, paraMtu have te mahAtmA sthUlabhadrajI dvArA jIvanaparivartana pAmelI strI banI hatI. tene A viSayavAsanAno saMsAra jarAya goThato na hato. eTale ja bane tyAM sudhI to AvA keTalAya rathakArone bodha daIne teNe TALyA hatA. A rathakAra jarA vicitra hato. baMne saMdhyAnA samaye udyAnamAM beThA. rUpakozAne rIjhavavA mATe rathakAre potAnuM evuM kauzala batAvyuM jemAM dUra rahelA AMbAnI kerIonI DALane tIra mArIne, te tIranA pAchaLanA pIMchA upara bIjuM tIra mArIne, ema karatAM tIranI AkhI hAra banAvIne chelle tIra potAnA hAtha pAse ja goThavI mUkyuM. pachI AkhI hAra bhAre kAbeliyatathI evI kheMcI ke kerI lacelI te DALI tUTIne DhasaDAtI rathakAra pAse AvI gaI. bezaka, A adbhuta kaLA hatI paNa rUpakozAnA monI karacalIe paNa te badala smita na karyuM. rathakAra tene kAMIka pUchavA jAya che tyAM rUpakozA UbhI thaI. teNe potAnI nRtyakaLA batAvI, jemAM sarasavanA lIsA dANAonA DhagalA upara kamaLa goThavIne, kamaLamAM soMya khosIne te soya upara UbhA rahIne teNe nRtya karI batADyuM. A kaLA joIne rathakAra moMmAM AMgaLAM nAMkhI gayo. teNe kahyuM, "tArI nRtyakalA pAse mArI dhanukalA koI visAtamAM nathI !" te vakhate kozAe kahyuM, "kalA to eka mAtra sthUlabhadrajInI ! kalAkAra to e ja A jagatanA ! bAkI huM ane tame to maphatanI sastI kIrti khAnArA kalAkAro chIe !" Ama kahIne teNe sthUlabhadrajIno itihAsa rathakArane jaNAvyo. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bAra bAra varSa lagI mana mUkIne ame baMnee kAmasukhonuM sevana karyuM. paNa eka di' e AtmA mahAtmA banI gayA. mAre ja ghera cAturmAsa karavA AvyA. temane mArI soDamAM levA mATe meM tamAma prayatno karI nAMkhyA, paNa enI AMkhanI ekAda pAMpaNamAM ya vikAra eka kSaNa mATe ya pedA na thayo. are ! huM temane pADI na zakI, paNa temaNe ja mane vairAgaNa banAvI dIdhI. bodha daIne vArAMganA maTADIne vIrAMganA banAvI dIdhI ! kAmanA gharamAM pesIne jeNe kAmarAjanuM khUna karyuM ! o rathakAra! kalA to e eka ja che, virAganI ! kalAkAro to mAtra virAgIo ! huM ane tuM to temanI pAse bhAjImULA barobara !" rathakAranI kAmavAsanA zAMta paDI gaI. te tyAMthI cAlyo gayo. ajoDa dhanurdhara : kAnAno guru mane pelo potAne "apUrva dhanurdhara mAnanAro dhanurdhara yAda Ave che. tene potAnI dhanurdhAritAno puSkaLa kepha caDyo hato. jyAM jAya tyAM dhanurdharane zodhe ane tene harAvIne "golDa-meDala meLave. eka vAra koI nagaramAM te jaI caDyo. lokoe tene kahyuM, "amArA gAmamAM eka kAno bharavADa che te jabaro dhanurdhara che. hAla gAmanA sImADe gADara carAvato haze." dhanurdhara kAnA pAse pahoMcI gayo. teNe dhanurvidyA batAvavA jaNAvyuM. kAnAe kahyuM, "bhAI, tArI vidyA tuM dekhADa, pachI huM batAvIza. mAre kAMI paNacha ke bANanI nizAna tAkavA mATe kazI jarUra nathI. mAre to A kaDiyALI DAMgathI ja nizAna levAnuM." dhanurdhara koI vRkSanI UMcI DALIe laTakelA phaLa tarapha tIra tAkIne choDyuM. jevuM tIra chUTyuM ke kAnAe e chUTelA tIra upara sIdhI DAMga choDI. DAMge adhavacamAM ja tIranA be TUkaDA karI nAMkhyA. dhanurdhara to A joIne kAnAne guru mAnI beTho. traNa varSa sudhI enI pAse rahIne vidyA zIkhyo. eka diteNe gurune pUchyuM ke, "have huM ajoDa dhanurdhara banI gayo kahevAuM?" hasIne kAnAe kahyuM, "ajoDa dhanurdhara banavA mATe to hajI tAre mArA ekaso vIsa varSanA gurune jItavA paDe. cAla, e DosA pAse tane laI jauM. ahIMthI cha gAu dUra te rahe che." banne tyAM gayA. celAe gurune AvavAnuM prayojana jaNAvyuM. nAstA- pANI karIne traNeya najIkanA pahADa upara caDyA. pachI te be ya ne tyAM ja UbhA rAkhIne pahADanA sauthI UMcA zikhara upara Doso caDyo. zikharanI dhAra upara eka evI zilA hatI je aDadhI dhAranI pahADa bAjue hatI to aDadhI khINa bAju laTakatI jaNAtI hatI. e bhAga upara Doso eka page Ubho rahyo. jarAka cUke to sIdho khINamAM paDe. A dazya joIne pelA dhanurdharanI chAtInA dhabakArA ekadama vadhI gayA. teNe kAnAne kahyuM, "tArA gurune nIce utArI de. e kyAMka khINamAM gabaDI paDaze." kAnAe kahyuM, "bhAI ! hajI dhanurvidyA to te kyAM joI ! te to have tane jovA maLaze." ATaluM kahIne kAnAe bUma pADIne gurujIne kahyuM, "paNa Ama naTanI jema UbhA rahevAthI zuM ! ame nakaLA jovA nathI AvyA. amAre dhanurvidyA jovI che. tamArI sAmenA zikhara upara je jhADa che tenA phaLo toDI pADo jouM !" ane... e sAMbhaLatAM veMta DosAe potAnI AMkho e phaLo upara evI dhAradAra rIte kendrita karI ke tamAma phaLo dharatI upara tUTI paDyA. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahi paNacha, nahi bANa..... A zuM? pelA dhanurdharanuM "ajoDa dhanurdhara banavAnuM gumAna ogaLIne sApha thaI gayuM. abhyAsa dvArA sarvasiddhi abhyAsathI zuM siddha thaI zakatuM nathI ! pelI rANIe tAjI janmelI bheMsane UMcakIne sAta mALanA mahelanI agAsIe laI javAnuM zarU karyuM to dhIme dhIme te moTI jADI laThTha bheMsa banI to ya tene te rANI upADIne laI jaI zakI. mANasa potAnuM lakSya nakkI kare ane temAM pUrepUro ekAkAra bane -kendrita bane-to koI paNa siddhine te pAmI zake. koI gunAsara pakaDAyelA mANasane rAjAe evI sajA karI ke teNe potAnA talavAra- niSNAta sainika sAthe talavArathI laDavuM. jo te jIte to sajA mApha ane jo hAre to talavArathI ja tene motanI sajA. pelA gunegArane talavAra pakaDatAM ya AvaDatI na hatI. paNa jayAre tenA lakSamAM mota AvI gayuM tyAre teNe potAnI saghaLI zaktine evI kendrita karI ke te abhuta rIte talavAra pheravavA lAgyo ane temAM jItI paNa gayo. tenI sajA mApha thaI gaI. je upAsanA dIrghakALa sudhI, khADo pADyA vinA ane pUrA ullasita bhAvathI karavAmAM Ave te saphaLatAne vare ja. A vAta pataMjali RSie yogasUtramAM jaNAvI che. (sArI tri-ttistkaarsevito dRDhabhUmiH) rAmakRSNa paramahaMse potAnA guru totApurIne pUchyuM, "Apa jevAe roja mALA pheravavAnI zI jarUra ?" uttara maLyo, "sAme paDeluM vAsaNa jo. kevuM cakacaka thAya che? kema? eTalA ja mATe ke te roja majAya che. je roja maMjAya te kadI gaMduM na thAya. have samajI gayo ?" rAmakRSNa AdarabhAvathI gurujIne namana karIne temanI vAtamAM saMmati darzAvI. ekalavyanI apUrva gurubhakti arjuna karatAM ya ekalavya jo AgaLa vadhyo hoya to temAM tenI sakhta mahenata kAma karI gaI che. nA, saSTha mahenatathI paNa AvI siddhi maLatI nathI. siddhi meLavI Ape che; vinayabhAva : nirabhimAnitA. ekalavye potAnI jAtanuM vilopana karIne gurune ja sarvasva mAnyA hatA. satyo be prakAranA hoya che : 1. vAstavika, 2. kAlpanika. vAstavika satyane obj ecti ve reality kahevAya. kAlpanika satyane i deal reality kahevAya. vAstavika satyamAM jeTalI asarakArakatA hoya che teTalI ja-kyAreka tethI paNa vadhu-asarakArakatA kAlpanika satyamAM paNa hoya che. bhUta vAstavika hoya ke kAlpanika, banneya sAmA mANasanA mRtyumAM sarakhA nimitta banI zake ghAsanI gaMjInA deDakAe ja DaMkha dIdho paNa chatAM te DaMkha jherI sApe ja mane dIdho che' evI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpanA karanAra mANasane kharekhara jhera caDyuM ane te marI gayo. deva ane guru-banne-ApaNA upakAraka tattvo che. teo vAstavika rUpamAM ApaNI samakSa na hoya to temane ApaNI kalpanAnA raMge cItarIne najara sAme lAvIe, temanI sAthe vAto karIe, mITho Thapako paNa daIe ('muja sarIkhA mevAsIne athavA olaMbhaDe mata khIjo' padomAM dIdho che tevo) to ya vAMdho nahi. i deal r eal i t y svarUpa deva ke guru vagere sAthe ApaNe kadAca bephAmapaNe vartI zakIe. have bhale ApaNI sAme obj ect i ve real i t y na paNa hoya to ya zuM ? je siddhi tenAthI maLe te ja siddhi i deal real i t y thI paNa maLe ja che ne ? arjuna pAse obj ect i ve real i t y svarUpa sAkSAt droNa hatA, jyAre ekalavya pAse i deal_r eal i t y svarUpa droNa hatA. banneya ajoDa dhanurdhara banyA, are ! arjunathI savAyo ekalavya nIkaLyo. A vicAramAMthI keTaluM suMdara AzvAsana phalita thAya che ! bhale Aje sAkSAt paramAtmA na hoya paNa tenI i deal real i ty hoya to pachI game te paLe, game te kSetramAM ApaNe tene meLavI ja zakIe chIe. Avo Izvara-sAkSAtkAra e ja sAco Izvara-sAkSAtkAra che. mana paDe tyAre-AMkha mIMcatAMnI sAthe ja-te paramapitAno sAkSAtkAra thAya. bIjI ja paLathI vArtAlApa zarU thAya ane te ja paLathI azubha karmono mahAdhvaMsa zarU thaI jAya. ApaNe to AvA ja bhagavAnathI kAma. olA, obj ect i ve r eal i t ynA bhagavAnamAM to ATalI badhI sagavaDa kyAMthI maLe ? have kaho, halAhala kaliyugamAM ya satayuganuM avataraNa jarAya muzkela che kharuM ? bhakto ! bhagavAnanI rIsa ke rIjhanI phikara na karo. tamAro bhAva ja bhagavAna che. te prApta thayA bAda aSTa mahAsiddhio tamArA caraNe AvIne ALoTavAnI che. eTale obj ecti ve real i t y svarUpa sahaja rIte tAraNahAra bhagavAnanI kRpA UtaravAnI. phikara ja karo mA ! jyAre arjune ekalavyanI ajoDa dhanurdhAritAnI droNAcAryane vAta karI tyAre AzcaryathI stabdha banI gayelA droNAcArya arjunane laIne tAbaDatoba ekalavya pAse javA nIkaLyA. koI moTA vaDalAnI otha laIne be ya UbhA rahyA. tyAMthI temane ekalavya barobara dekhAto hato. tenI pAse tIrakAmaThuM hatuM. te vakhate te ekalo abhyAsa karato hato. te ekalo ja bolyA karato hato, "gurujI! have zuM karuM ? Ama karuM ? A rIte dhanuSa pakaDuM ? A pramANe lakSya tarapha tIra tAkuM ? Apa ja kaho. Apa mAruM sarvasva cho. vande droNuM mahAgurum vagere.." droNa ane arjuna to A dazya joIne, e zabda sAMbhaLIne stabdha thaI gayA. arjune kaTAkSamAM droNAcAryane dhImA avAje kahyuM, "juo, Apa ja enA guru cho ne ? ApanA e ziSyane mArA karatAM ya savAyo banAvyo nathI zuM ? cAlo, ApaNe tyAM jaIe. pachI Apane ja badhI khabara paDI jaze." banne ekalavyanI pAse gayA. ekalavye jotAMveMta doTa mUkI. "gurudeva ! gurudeva ! mAruM sarvasva ! mArA prANa ! mArA prANada ! padhAro... padhAro..." kaheto caraNomAM ALoTI gayo. droNAcArye tene nAmaThAma vagere pUchyA. pachI dhanurvidyAnI keTalIka khUba bhAre gaNI zakAya tevI kasoTIo karI. ekalavya tamAma kasoTImAM pUrepUro pAra UtarI gayo. AzcaryathI stabdha banelA droNAcArye ekalavyane pUchyuM, "vatsa ! A vidyA tuM kyAMthI zIkhyo ? tArA guru koNa ?" jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaDakhaDATa hasI paDIne ekalavya bolyo, "pyArA gurudeva ! Apa ja mArA guru cho chatAM AvuM kema pUcho cho ? Apa ja mane jJAna Apo cho, preraNA ane baLa Apo cho. kyAreka nirAza thaI jAuM tyAre Apa ja mAtra cakSuthI mArI upara sneha chalakAvI daIne mane baLa Apo cho ane chatAM kema pUcho cho ke tArA guru koNa che? jevA A arjunadevanA Apa guru tevA mArA paNa Apa ja guru cho ne ?" arjuna droNAcAryanI sAme vedhaka najara nAMkhIne pUchato hato ke, "gurudeva ! have javAba Apo ke Apa tenA guru cho ke nahi ?" droNAcArye ekalavyane kahyuM, "bhAI ! dhanurvidyAnuM zikSaNa meM zI rIte tane ApyuM? te hajI mane samajAtuM nathI." te vakhate ekalavya bAjunA ja vRkSa tarapha AMgaLI karIne droNAcAryanI pote banAvelI mATInI pratimA dekhADIne kahyuM, "kaho, gurudeva ! A Apa nathI ? ApanI ja pAsethI huM preraNA, jJAna, ullAsa meLavIne huM vidyopArjana karI rahyo chuM. have mArI vAta samajAI gaI ne ?" pratimAnI pracaMDa tAkAta mAtra pratimAnuM AlaMbana laIne ekalavya savAyo arjuna banI gayo hato e satya kaTu lAgatuM hoya to ya have droNAcArya ane arjunane mAnyA vinA chUTako na hato. nA, e sAkSAt droNa na hatA, paNa sAthosAtha e paththara paNa na hato. e droNAcAryanI pratimA hatI. jaino jene sthApanAnikSepa kahe che te hato. jene e nikSepamAM je dekhAya che tevo banI jAya. paththara dekhAya te paththara bane. bhagavAna dekhAya te bhagavAna bane. pratimAe ApaNI upara kazuM ja karavAnuM hotuM nathI. bhagavAne ke gurune ya ApaNI upara kazuM karavAnuM nathI. emanuM AlaMbana laIne ApaNe ja temanA pratye dAsabhAva keLavavAno che. e ApaNo bhAva ja ApaNA haiye birAjamAna thayelo bhagavAna che. enI hAjarI mAtrathI anaMta karmonA bhukkA nIkaLI jAya che. nA, "AlaMbana lIdhA vinA e bhAva jAgavo muzkela che. AkarSaka nArIne jotAM jo vAsanAnA bhAvo bhaDake baLatA hoya; anyathA nahi, to te tamAma vyaktione mAre kahevuM che ke tame jo sAruM AlaMbana lezo to tamArA haiye TanabaMdha zubha bhAvonI pedAza thayA vinA rahevAnI nathI. azubha AlaMbane-nimitte jo azubha bhAvonuM jAgaraNa, anyathA nahi, to zubha AlaMbanenimitte zubha bhAvonuM jAgaraNa zA mATe nahi ? AlaMbana vinA ja zubha bhAvo zI rIte jAgI zake sabUra ! jene AlaMbana vinA paNa zubha bhAvo jAgrata thatA hoya teNe saMsAra tyAgIne sAdhu banI javuM rahyuM. amuka kakSA pachI tyAM AlaMbananI paNa jarUra rahevAnI nathI. sahaja rIte ja e khasI javAnuM che. droNAcAryane kyAM kazoya bhAva hato ekalavya upara...chatAM paNa ekalavya savAyo arjuna eTalA mATe banyo ke ekalavyane droNAcArya upara asIma bahumAnabhAva hato. Avo bhAva pratimAnuM AlaMbana laIne ja jagADI zakyo hato. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaTresanuM citra joIne vikArabhAva keTalI jhaDapathI jAgI zake che ! to saMtanuM citra khUba jhaDapathI zubha bhAvone kema jagADI na de ? pratimAne jaDa kahIne jo tenuM AlaMbana levAno InkAra karI devAmAM Avaze to nAma japavA mATenI mALA ane nAma be ya jaDa che te ya choDavA paDaze, ane jJAna meLavavA mATenuM zAstra ane tenA akSaronI AkRti (eka prakAranI pratimAo) paNa jaDa che te ya choDavA paDaze. pratimAnA AlaMbane anekanA uddhAra maMtrIzvara pethaDanI kAramI dhanamUrchA pratimAnA darzanamAtrathI khatama thaI gaI hatI ! 'A bhagavAna sarvasaMganA tyAgI, varSIdAna karIne dhanane chUTe hAthe uDAvI denArA ane huM dhanano kIDo ! hAya !' A vicAra e pratimAnA AlaMbane ja Avyo hato. kamAla karI che ne pratimAe ! ane potAnA pratispardhI tAnasenanuM khUna karavAnA sogaMda baijune ApIne bApa maryo hato. paNa tAnasenanuM khUna karavAnI taka satata zodhatA pharatA baijunI najaramAM eka di' eka maMdiranI pratimA AvI gaI ! enA khUnanA bhAva khatama thaI gayA ! e hevAna maTIne bhagavAnamaya banI gayo ! eNe zatrune mArI to nAMkhyo ja paNa zatrutA mAravA dvArA, prANa levA dvArA nahi. jo pratimA na hoya to A zubha bhAvo zeM jAgata ! tAnasena ane baiju paraspara bheTI paDyA e snehabhAvanI utkRSTa paLa kyAMthI janma pAmata ! 'jherano pyAlo pIvaDAvI detA rANA pratye tane kema koI di' dveSa Avato nathI ?' koIke mIrAMne savAla karyo. teNe sAme goThavelI giradharanI pratimA batAvIne kahyuM, "huM AnAmAM evI pAgala thaI chuM ke mane te dveSa karavAno paNa samaya maLato nathI !" potAnI bALakIne akkAe ToTo pIsIne mArI nAMkhI teno AghAta mAtA rAmadulArI jIravI zakatI na hatI. e daramiyAna ene maMdira maLyuM, bhagavAna maLyA. emanAmAM e tadAkAra banavA lAgI. enI evI utkRSTa kSaNoe e pahoMcI ke bALakInA motanA AghAtanA satata dUjhatA ghA pUrepUrA rujhAI gayA. kAlInI pratimAmAM sAkSAt 'jagadaMbA'nuM darzana karatA rAmakRSNa lagnanI pahelI ja rAtathI potAnI patnImAM 'jagadaMbA'nA darzana karavAnI siddhine varyA hatA. maratAM sudhI emaNe e AlaMbana tyAgyuM nathI. paramAtmA mahAvIradeva hAtha UMco karIne caMDakauzikane kahI rahyA che, 'bujha bujha caMDakosIA !' e citra joIne eka bhAIe paramAtmA mahAvIradevanA caraNe potAnuM jIvana arpI dIdhuM ! temanI bhaktimAM te tallIna banI gayA ! citranI AvI tAkAta ! hA, vyaktinI gerahAjarImAM vyaktinA virahathI jhUratI nArI patinA phoTA (pratimA) sivAya kyAMthI baLa meLave ? paMDita dhanapALa, paMDita siddhasena, hAsA-prahAsAno devAtmA Dholiyo vagere agaNita AtmAo mAtra pratimAnA darzane jIvananA 'TarniMga poInTa'ne hAMsala karI zakyA hatA. jene je gurue tAryo tenA mATe te guru bhagavAna ja kahevAya. jene je pratimAe tAryo tenA mATe te pratimA bhagavAna ja kahevAya. AthIsto paramAtmAnA virahakALamAM paramAtmAnuM smaraNa karAvatI, jAtanuM zodhana karAvatI, nirmaLa bhAvonuM gaMjAvara utpAdana karatI pratimAnI pratiSThA karIne lAkho ane karoDo rUpiyAnA jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdironA nirmANa thAya che. zuM jaina ke zuM ajaina? are ! krosa dvArA karoDo IsAIo ane masjidanA paththara dvArA karoDo muslimo paNa pratimAnuM pUjana kare ja che. devacandrajI mahArAje sAcuM ja kahyuM che ke, "he prabhu ! huM virahakAyara chuM. tArI pratimA sAme besIne tane gAyA vinA mane koI rIte zAMti maLe tema nathI." samagra jagata upara jeno upakAra chAI gayo che evA paramAtmAnI pAchaLa koI potAnuM vipula dhana ke jIvana-sarvasva paNa kurabAna kare to temAM navAI zI che ? dayA karatAM caDiyAtI kRtajJatA garIba te garIba che. pitA te pitA che. bhagavAna te bhagavAna che. be vacce AbhagAbhanuM aMtara che. eka upara upakAra karavAno che, bIjAno upakAra thaI cUkyo che. eka sAthe dayA-bhAvathI saMbaMdha joDAyelo che, bIjA sAthe kRtajJatAbhAvathI saMbaMdha joDAyelo che. dayA karatAM kRtajJatA bezaka caDiyAtI che. garIbane dasa paisA apAya to bApAne dasa hajAra rUpiyA paNa dIkaro Ape. be mAM samAnatA che ja nahi, hatI paNa nahi ane jovAya paNa nahi. bhagavAna e bApAnA paNa bApA che, bAnI paNa bA che. enA pratye TocakakSAno abhAva hoya, enA aMge moTo dhanatyAga hoya to temAM navAI pAmavA jevuM kazuM nathI. AthI ja juvAnavayamAM ja maraNapathArIe sUtelA gUrjarezvara kumArapALanA suputra nRpasiMhanI AMkhe AMsu AvI gayA hatA. te vakhate tyAM ja birAjamAna kalikAlasarvajJa hemacandrasUrijI mahArAjAe AMsunuM kAraNa pUchatAM nRpasiMhe kahyuM, "mArA pitA kevA kRpaNa ke temaNe maMdiro ghaNAM banAvyA paNa badhA pASANanA ! mArI evI bhAvanA hatI ke moTo thaIne huM je maMdiro banAvIza te badhA sonAnI dIvAlonA ja banAvIza. paNa gurudeva ! mota najIka AvI gayuM che eTale mArI bhAvanA mArA manamAM rahI gaI te badala mArI AMkhamAM AMsu AvI gayA." A sAMbhaLIne sUrijInI AMkhe paNa jhaLajhaLiyAM AvI gayA. ekalavyanI "savAyA arjuna tarIkenI siddhinA mULamAM ekalavyane guru pratyeno bhAre moTo bahumAnabhAva hato. parantu e bhAva lAvavAmAM droNAcAryanI pratimAnuM AlaMbane ja kAma karI gayuM hatuM. ekavAra ekalavya droNAcAryanI pAse dhanurvidyA zIkhavA gayo hato paraMtu te jAtano bhIla hoIne tenI te vidyA zIkhavAnI tenAmAM pAtratA na hatI. mATe droNAcArye tene vidyAbhyAsa karAvavAno niSedha karyo hato. A pachI ekalavye temane guru tarIke haiye sthApIne, temanI pratimA banAvIne vidyAbhyAsamAM parAkASTA prApta karI hatI. pAtratAno vicAra : sarvatra pradhAna keTalAkane A ghaTanAmAM droNAcAryano haLAhaLa anyAya dekhAya che, paNa vastusthiti tevI nathI. jenI je lAyakAta hoya te pramANe ja tene te vastu ApI zakAya. A ja jAya che. ethI viruddha badhAne badhuM ApavAnA nArA lagAvato samAnatAno vicAra e ja haLAhaLa anyAya che. jemanA paga sIdhA che temane tevA ja bUTa apAya, paNa jemanA paga vAMkA che temane to temanA mApanA vAMkA bUTa ja ApavA paDe. emAM koI asamAnatA jue to te mUrkhazekhara kahevAya. jenI jeTalI roTalI khAvAnI guMjAIza teTalI ja roTalI tene ApavI te ja jAya. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be roTalI khAnAra ane bAra roTalI khAnAra-e-mahemAna thayA. koI samAnatAvAdIe be ane bArano saravALo karIne cauda roTalI gaNI, pachI banneyane sarakhI sAta sAta roTalI ApI. kaho, A samAnatA-pradarzana te nyAya che ke anyAya ? sAva nIcI kakSAnA mANasanA hAthamAM vadhu paDatuM dhana mUkI do, juo pachI zuM thAya? tene te dhana pacaze nahi. dArU ane durAcAranA mArge cAlI gayA vinA te raheze nahi. vadhu dhanathI vadhu sAro dhaMdho karIne sarakAranA arthataMtrane saddhara karI ApatA vepArI-varga pAsethI dhana AMcakI letA kAyadAo karo, tenuM pariNAma e ja Avaze ke vepArIo dhaMdho choDI deze, temanI dakSa buddhi kaTAI jaze, pariNAme sarakAranuM arthataMtra nabaLuM paDI jaze. prajAne ghaNuM nukasAna thaze. pAtratAno vicAra kyAM nathI ? zuM vaDApradhAnanI khurasI upara bhAratano koI paNa prajAjana berokaToka besI zake che kharo ? zuM resakorsanI ghoDA-doDamAM khaccara jevA ghoDAone paNa doDAvAya che kharA ? zuM dezanA cAvIrUpa sthaLomAM abhaNone goThavavAmAM Ave che kharA? vartamAnakAlIna bhAratanuM rAjataMtra je rIte samAnatAnA nAde caDyuM che te jotAM ema lAge che ke A deza nabaLA lokonA hAthamAM jaIne pAyamAla thaIne raheze. pAtratA-vicAra upara aneka dRSTAnto paramAtmA mahAvIradeve caMDakauzika nAgane bodha Apyo paNa devAtmA saMgamane eka akSarano ya bodha na Apyo. Avo bheda zA mATe? ekamAM bodha pAmavAnI pAtratA hatI, bIjAmAM te pAtratA na hatI mATesto ! sAMbhaLyuM che ke parazurAma pAse brAhmaNarUpe vidyA meLavavA Avelo karNa kSatriya che evI tenI sahanazakti uparathI jayAre parazurAmane khabara paDI tyAre temaNe zApa ApIne kADhI mUkyo. te mAnatA hatA ke zAstra-vidyAbhyAsa e kSatriyanuM kArya nathI. jenuM je kAma, te ja teNe karavAnuM. | vanarAja cAvaDAne zIlaguNasUrijI sAdhu banAvavA mAMgatA hatA. paNa maMdiramAM uMdaro naivedya na khAI jAya te mATe tyAM goThavelA vanarAje uMdarone bhagADavAne badale mArI nAMkhavAno prayatna karyo tyAre sUrijIne lAgyuM ke A mANasa kSatriya rAjA thavAnI pAtratA dharAve che, AnAmAM sAdhu thavAnI pAtratA nathI. svAmI vivekAnaMdane rAmakRSNa avAranavAra nirvikalpa samAdhino rasa cakhADatA hatA. te joIne jida karIne mAthurabAbue te rasa cakhADavA mATe rAmakRSNane khUba Agraha karyo. lAcAra banIne, kamane rAmakRSNa mAthurabAbunA mAthe hAtha mUkIne samAdhi caDAvI dIdhI. thoDI ja vAramAM mAthurabAbu cIso pADIne kahevA lAgyA, "mAre AvI nirvikalpa ane nirvikAra avasthA na khape. mAre to bairAMchokarAM che. huM to saMsArI mANasa chuM vagere." rAmakRSNa tene samAdhithI mukta karIne kahyuM, "mAthura ! A tAruM kAma ja na hatuM chatAM te jida karI to joyuM ne kevuM pariNAma AvyuM?" mAthurabAbue rAmakRSNanI kSamA mAMgI. kahevAya che ke bhartuharine saMnyAsI thavuM hatuM tyAre tenA gurue tenI AkarI parIkSA karI hatI. ukaraDAnA cIMtharAMonI laMgoTI banAvIne paheravA kahyuM hatuM. piMgalA pAse jaIne bhikSA mAMgavA kahyuM hatuM. bhartuhari tamAma kasoTImAMthI uttIrNa thayA tyAre ja gurue saMnyAsa Apyo. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka saMnyAsI koIne paNa potAno ziSya kare tyAre acAnaka tenI jIbha upara sAkarano pAuDara mukAve, mo baMdha karAve, be miniTa bAda tevA ja svarUpamAM te pAuDara akabaMdha pAcho mAMge. jo koI mumukSu tema karI zake to ja tene potAno ziSya banAve. te mAnatA hatA ke sAdhu thavAnI pAtratA tenAmAM ja che je rasanA upara bhAre kAbU dharAve che. droNAcAryanI maharSi-paraMparAcustatA droNAcAryane keTalAka kSatriyomAM ja dhanurvidyAnI pAtratA jaNAtI hatI. 'bhIla e mATe yogya nahi' ema teo mAnatA hatA. jo ke potAnI A mAnyatAnI viruddha paNa teo bIjA prasaMgomAM gayA che, paNa tethI kAMI temanI pAtratAvicAra khoTo sAbita thaI zake nahi.) e vAta kabUla che ke koI apavAdarUpa pAtratA paNa jovA maLI zake che, chatAM te pramANe amala karavo e vAjabI nathI, kemake tethI anukaraNa thavA lAge, ane tema thatAM apAtrane paNa vastu ApI devAnuM bane. e vakhate pAtra dvArA je lAbho thAya tenA karatAM lAkhogaNAM nukasAno te apAtro karI bese. A ApattimAMthI bacavA mATe apavAdarUpa kissAmAM makkama rahIne mULabhUta paraMparAne vaLagI rahevuM e ja ochAmAM ochA nukasAnano vikalpa lAge che. kSatriyomAM ya keTalAka apAtra hoI zake. AthI zivAjIe potAnA ja dIkarA zaMbhAjIne kupAtra jANIne sadA mATe upekSyo hato ane bhIlomAM ya koI pAtra-kadAca ekalavya ja-hoI zake, paraMtu tethI lalacAI jaIne mULabhUta siddhAntane gauNa karI na zakAya. A hatI droNAcAryanI maharSiparaMparAthI prApta thayelI vidyAzailI. temAM temane "anyAyI" kahevA te ja anyAya che. samAnatAnA vicArano atireka Avo anyAya karAvI deto hoya che. astu. have mULa vAta upara AvIe. kAdavamAM kamaLa jevo ekalavya A vicArane kAraNe ja droNAcArya ekalavyane A vidyAmAM AgaLa vadhato rokavA IcchatA hatA. nA, "arjuna ja ajoDa dhanurdhara bane e vicAra temanA haiye pradhAna na hato. bezaka, gauNarUpe te vicAra paNa enA pratyenA vadhu paDatA snehane kAraNe hoI zake, paraMtu mukhya to pAtrApAtra-vicAra hato ane te mATe ja temaNe na chUTake, haiyuM khuba ja kaThina karIne potAnI pharaja bajAvavI paDI. temaNe ekalavyane kahyuM ke, "vatsa ! jo tuM mane ja guru mAnato hoya to tAre mane gurudakSiNA to ApavI joIe ne ?" A sAMbhaLIne harSathI pAgala jevA banI gayelA ekalavye kahyuM, "jarUra jarUra... gurudeva ! Apa kaho te ApI dauM. kaho, gurudeva ! mAruM mAthuM kApIne ApI dauM ?" ekalavyanuM A samarpaNa joIne droNAcArya stabdha thaI gayA. temane lAgyuM ke kadAca huM ekalavyane aMgUTho mAMgI laIne dhanurvidyAnA viSayamAM savAyo arjuna nahi banavA dauM paraMtu guru-samarpaNanA viSayamAM to tene savAyo arjuna banato koI paNa upAye huM rokI zakuM tema nathI. kAdavamAM kIDA ja pedA thatAM nathI, kamaLa paNa temAM ja pedA thAya che. bhIla jevA AdamImAM guru pratyeno tyAM sudhIno samarpaNabhAva ke jemAM mAthuM kApIne ApI devAmAM koI hicakicATa nahi te ucca kuLonA lohImAM paNa badhe jovA na maLe. zaktionuM pAcaka cUrNa : devagurubhakti jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaktio to svapuruSArthe paNa pedA thaI zake che, paraMtu te prAyaH mAraka bane che, jIvananuM adhaHpatana kare che. prApta thayelI zaktine pacAvavI joIe. enA pAcakacUrNanuM nAma che; devagurunI bhakti . bhaktithI ahaMkAra samULa naSTa thAya che. zaktio A ahaMkAra dvArA ja jIvananuM adhaHpatana karI zakatI hoya che. apekSAe ema kahI zakAya ke deva karatAM ya guru pratyenI bhakti savizeSa hovI jarUrI che. chevaTe devabhakti jeTalI ja parAbhakti guru pratye hovI joIe. bhakti eTale ja puruSArthanI mahattA upara cokaDI. huM kazuM ja karato nathI, badhuM 'te ja kare che." Avo hArdika vicAra bhaktinuM mUrta svarUpa che. svapuruSArthe-bAvaDAnA baLe kAMI gaMgA pAra UtarAya ? e to enA pravAhamAM "zUnya' banI jaIne-hAtha, paga badhuM niSkriya karI daIne pANInI sapATI upara sIdhA sUI javuM paDe, badhuM ja "ene' samarpaNa karI devuM paDe. nathI ahIM hAMpha ke nathI ahIM thAka. che mAtra siddhi... AvI siddhi Ape che; devaguru pratyeno samarpaNabhAva. guru-samarpaNanA dRSTAMto koI ziSyane kamaranI eka nasa bIjI nasa upara caDI gaI hatI. mAlisa vagerethI phAyado na thayo tyAre gurue tene jaMgalanA koI rAphaDAmAM rahetA sApane bahAra bolAvIne moM kholAvIne tenA dAMta gaNI AvavA kahyuM. "sApane te dAMta hoya?' evo savAla pUchyA vinA samarpita ziSya jaMgala tarapha ravAnA thayo. kAMkarIno prayoga karatAM sApa bahAra Avyo. krodhe bharAyo. tarApa mAravA pUrvenI pheNa DolAvavA lAgyo. ziSya hAtha lAMbo karIne tene moM kholavAno saMketa karyo. ane.... sApe jorathI phUMphADo mAryo. tenA acAnaka phUMphADAthI bhayabhIta thaI gayelA ziSyanA zarIrane kamara upara evo jorathI AMcako lAgyo ke tenI nasa sIdhI thaI gaI. e ja vakhate khAnagIthI pAchaLa AvIne UbhelA gurue ziSyane bUma pADIne potAnI pAse bolAvI lIdho. ziSyamAM AvuM guru-samarpaNa hovuM joIe kahevAya che ke dayAnaMda sarasvatIne temanA guru virajAnaMda keTalIkavAra Dhora-mAra mAratA hatA. paNa te vakhate dayAnaMda eTaluM ja kahetA, "gurudeva ! mane jaDane mAravAmAM Apane keTalo badho zrama levo paDe che !" ajANI nadI pAra UtaravAmAM jAnanuM jokhama joIne guru erisToTalanI nA chatAM sikaMdare jhaMpalAvI dIdhuM. te pachI sikaMdare gurujIne paNa nadI pAra UtarI javA kahyuM. sikaMdare potAno jAna jokhamamAM kema mUkyo evuM gurujIe pUchatAM teNe kahyuM ke, "gurudeva ! Apa jo pahelAM nadImAM jhaMpalAvata ane temAM jo Apano jAna cAlyo jAta to A jIvato rahI gayelo sikaMdara navA ekAda paNa erisToTalane pedA karI na zakata. ane huM nadImAM pahelAM jhaMpalAvIne jo mArI jAna gumAvata to mArA guru erisToTala mArA jevA dasa sikaMdarone pedA karI zakata. have kaho, meM zuM khoTuM karyuM che ?" kahevAtA anAryadezanA mANasomAM paNa potAnA guru pratye keTalo UMco sadbhAva hoya che ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karNanA khoLAmAM mAthuM mUkIne mIThI nIMdara mANatA guru parazurAma ! e vakhate karNanI sAthaLamAM vIMchI pesIne ati kAtIla DaMkha mAravA lAgyo. lohInI dhAra cAlI. paNa pyArA gurudevanI nIMdaramAM leza paNa khalela pahoMce nahi te mATe karNa saheja paNa paga khaseDyo nahi ane uparAuparI DaMkhanI AgajhALa vedanA sahyA ja karI. (vyAsa-mahAbhArata) gUrjarezvara kumArapALa, chatrapati zivAjI, samrATa azoka, mahArAjA saMprati vagere gurutattvanA bahumAnI hatA, mATe ja teonA jIvana lokahRdayamAM amara thayA. paNa pelo phrAnsano mAMdhAtA nepoliyana seMTa helInA TApumAM saDI gayo. hiTalara goLI khAIne marI gayo. bIjA vizvayuddhano vijetA carcila bebhAna avasthAmAM ribAIne marI gayo ! kema? kAraNa ke temanI pAse gurutattva na hatuM. hajI koI saMyogamAM-potAnA gurunI koI moTI khAmI jaNAvAnA kAraNe-"guru"no tyAga karI zakAya, paNa je sadAnuM nirmaLa gurutattva che teno to kadApi tyAga thaI zake nahi. gurudakSiNAmAM aMgUThAnuM dAna ekalavye gurudakSiNAmAM droNAcAryane mAthuM kApI ApavA kahyuM paNa droNAcArye mAtra DAbA hAthano aMgUTho mAMgyo. ethI ekalavya "ajoDa bANAvaLI banato aTakI jato hato. eka paLano ya vicAra karyA vinA ekalavye potAno aMgUTho kApIne ApI dIdho ! khera, A sajA vadhu paDatI hatI ema lAge che. jo ekalavya droNAcAryane samarpita vyakti hatI to have A vidyAmAM AgaLa nahi vadhavAnuM mAtra vacana laIne paNa kAma thaI zakatuM hatuM. eka samarpita mANasano aMgUTho kApI levAnI sajA e kIDI upara kaTaka laI javA jeTalI vadhAre paDatI gaNAya. kharekhara to ekalavya mAthuM kApI ApIne jIvana pUrNa karavAmAM je gumAvyuM hota tenA karatAM jIvatA rahIne, vidyAhIna-zA banI jaIne aMgUTho kApI ApavA dvArA ghaNuM badhuM gumAvyuM hatuM. ekalavyanI A kaparI sajAmAM droNAcArya bhale mahAbhAratanI vivAdAspada vyakti banyA, paraMtu ekalavya to kharekhara viziSTa koTino AtmabalidAnI tarIke paMkAI gayo ane lokahRdayamAM anokhI lAgaNI pedA karIne amara thaI gayo. AthI e ja vakhate AkAzamAMthI devoe ekalavya upara puSponI varSA karIne tenuM bhAre sanmAna karyuM. bhAvanAvibhora gurunI AziSa A puSpavarSAnuM dazya joIne droNAcArya manomaMthana karavA lAgyA. temaNe lajjAthI mAthuM nIce nAMkhI dIdhuM. ekalavyane bhAre AdarabhAvathI bheTI paDyA ane tene kahyuM, "he vatsa ! mAre mArI kaparI pharaja bajAvavI paDI che paNa te to khUba ja duSkara kAma karyuM che. huM tane aMtaHkaraNathI AziSa detAM kahuM chuM ke tuM aMgUThAnI madada vinA AMgaLIothI paNa dhanuSa upara bANa caDAvIne lakSya tarapha pheMkaze to paNa kadI niSphaLa nahIM jAya." zAbAza ekalavya ! te aMgUTho gumAvyo paNa tane gurunA haiye sthAna maLI gayuM. ziSyanA haiye guru birAjamAna thAya te karatAM ya gurunA haiye ziSya praveza karI jAya emAM ziSyanI ghaNI moTI puNyAI kahevAya ema jaina zAstrajJo kahe che. bappabhaTTI nAmanA ziSya potAnA gurunI prasannatA pAmavA mATe sUripadapradAna samaye mAtra soLa jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSanI vaye jIvanabhara mATe dUdha, dahIM, ghI, gaLapaNa vagere cha vastuono sapUco tyAga karI dIdho hato. gurunI AjJAne pALavA mATe rAmacandrasUrijIe dhagadhagatI lokhaMDanI pATa upara sUI jaIne motane vadhAvI lIdhuM hatuM. zAstrAjJAo ane gurvAjJAo to prANanA sATe paNa pALavI joIe. emAM gumAvavAnuM khUba thoDuM che, kamAvAnuM puSkaLa vadhu che. arjuna pratye droNano prema ghara tarapha pAchA pharatI vakhate rastAmAM arjune droNAcAryane savAla karyo ke AvA mahAna gurubhakta tarapha Apano vartAva Avo-anicchanIya kakSAno -zA mATe ? droNAcArye kahyuM, "tArI khAtara. tane ajoDa bANAvaLI banAvavAnA mArA saMkalpanI rakSA karavA kAje." droNAcArye arjunane potAnA javAbano sthUla pUrvArdha ja kahyo lAge che, paraMtu sUkSma uttarArdhasAMskRtika vyavasthAno-kahyo jaNAto nathI. jo ke ApaNe paNa uttarArdhanuM anumAna ja karyuM che, kemake tevuM paNa kAraNa saMbhavI zake che. astu. guruno A uttara sAMbhaLIne arjuna sajajaDa thaI gayo. potAnI upara gurunI keTalI kRpA che tenuM Aje ja tene kharuM bhAna thayuM. tene lAgyuM ke AvA vAtsalyavibhora gurudeva mATe to huM mArA prANa ApI dauM to ya ochuM kahevAya. aho ! mArA vikAsa mATe emanI keTalI kALajI ! arjunamAM paDelo kRtajJatAbhAva ekadama khIlI UThyo. niyatinI vicitratA ahA ! vidhinI e ja vakratA kahevI ke zuM kahevuM? A ja arjunane droNAcAryanI sAme laDavuM paDyuM. emanA ziraccheda mATe badhA ja prayatno karavA paDyA. AthI ja mahAbhAratanI kathA karuNAbharapUra banI jAya che, viSAdajanaka banI jAya che. A niyati nathI to bIjuM zuM che? ke je mahAbhAratanA pAtrone jyAM javAnI temanI bilakula IcchA nathI tyAM DhasaDIne laI jAya che, te te kAmo karavAnI pharaja pADe che ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G , 'DarNa: DaoNya che rAdheya ? pAMDavonI parIkSA pAMDavonI zastravidyAnA abhyAsano keTaloka samaya gayA bAda droNAcArya ane kRpAcArye temanI parIkSA levAnuM nakkI karyuM. A parIkSA jAheramAM levI jethI prajAjanone paNa potAnA yuvarAjo ane kumAronA kAMDAno kasaba jovA maLe ema paNa baMne guruoe vicAryuM. e rIte bhavya raMgabhUminuM nirmANa karavAmAM AvyuM. aneka rAjAo, mahAmAtyo, nagarazeTho, paMDito vagerene AmaMtraNa mokalavAmAM AvyA. guru je kalA-kauzala darzAvavAnuM kahe te sahu vidyAvyAsaMgI kumAro dekhADavA lAgyA. keTalAka samaya bAda guruoe duryodhana ane bhImane gadAyuddha khelavAno Adeza karyo. bannee gadAyuddhanI khUba sArI tAlIma lIdhI hatI. banne lagabhaga barobariyA niSNAta hatA. gadAnA evA aTapaTA dAvo banne khelavA lAgyA ke saghaLA prekSako joIne stabdha thaI gayA. ghaNA samaya sudhI gadAbAjI cAlI. hAra-jItano nirNaya thaI na zakyo, kemake banne ekabIjAnA dAvano khUba sArI rIte javAba vALatA hatA. chevaTe be ya ne gadA mUkI devAno gurujIe Adeza karyo. tyArabAda raMgabhUmi upara AvIne droNAcArye prekSakagaNane kahyuM, "jenA mATe meM mArI jAta nicovI nAMkhI che, jenI gurubhaktine kAraNe mane asIma prema che, mArI najaramAM je bANAvaLIomAM ajoDa che te arjuna have potAnuM tIraMdAjapaNAnuM kauzala Apa sahunI samakSa dAkhavaze." ane bhAre ullasita mukha sAthe arjuna raMgabhUmimAM AvIne Ubho rahI gayo. te vakhate prekSakoe paNa tene vadhAvI leto jorathI jayaghoSa karyo. arjuna pratyenuM droNAcAryanuM snehadarzana : eka bhUla ahIM droNAcAryanI thoDI garabaDa thaI gaI ema kahI zakAya. hA, kadAca e ajANapaNAnI ja bhUla hatI, paraMtu bhUla thaI gaI ema to cokkasa lAge che. arjuna upara temane game teTalo sneha hoya, arjuna paNa tevA snehane kharekhara pAtra hoya to paNa jAheramAM A rIte snehadarzana droNAcArye karavuM joItuM na hatuM. potAne adhika athavA samovaDiyA mAnanAra vyaktine IrSyA pedA karavAmAM A nIti nimitta banI javAnI zakyatA rahe che. paramAtmA mahAvIradevanA sAdhanAkALanA samaya daramiyAna temanA anupama dharyanI devendra devasabhAmAM mukta-mane prazaMsA karI. saMgama nAmanA devathI te khamAyuM nahi. teNe paramAtmAne lAgaTa cha mAsa sudhI ati bhayAnaka sthitimAM mUkI dIdhA. ayogya sthAne prazaMsA na karo potAnA upakArI janonI prazaMsA karatAM to mANase khUba ja vicAra karavo joIe. jo koI mANasathI te prazaMsA na khamAI to kadAca te upakArIjanane jAnanA jokhama sudhI paNa te mUkI de. jema koInI paNa niMdA karavI na joIe tema vartamAnakALamAM to jIvita upakArI janonI ke hitaiSI janonI jAheramAM prazaMsA paNa bane tyAM sudhI nahi karavI joIe. vaDIla taraphathI ajANapaNAmAM paNa jo potAnA Azrito, saMtAno ke ziSyomAM potAno pakSapAta thaI rahyo che evuM saheja paNa jANavA maLe to tenI khUba ja mAThI ane vighAtaka asara e jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vargamAM pedA thAya che. AthI temano vaDIlonA samabhAvamAMthI pedA thato, AzritonA ullAsathI thato vikAsa rUMdhAI javA pAme che. bezaka, kyAreka kharekhara prazaMsA karavAno saMyoga hoya tyAre jo Azrita varga IrSALu bane to te bilakula ucita na gaNAya. AvA samaye bIjo koI rasto nahi. khUba ja yogya rIte, prazaMsA karavAnA samaye keTalAkanA bhayathI prazaMsA na karavI te paNa doSa sthUlabhadrajInA rUpakozAne tyAM thayelA cAturmAsanI sAdhanA badala gurue je prazaMsA karI te atyaMta samucita hatI. evA vakhate paNa siMhaguphAvAsI munine teno viparIta pratyAghAta paDyo teno koI upAya nahi. TUMkamAM, A viSayamAM amuka vakhate prazaMsA karavI ke nahi? teno nirNaya levAmAM vaDIlavarge buddhino pUrepUro upayoga karavo joIe. raMgabhUmi upara AvIne arjune potAnuM bANAvaLI tarIkenuM kauzala dAkhavyuM. kharekhara e anokhuM hatuM, avarNanIya hatuM. enA pratyeka dAvane joIne prekSako stabdha banI jatA. jayAre arjune potAnI kaLAnuM kauzala-darzana pUruM karyuM tyAre prekSakoe harSanI ciciyArIo pADIne tene vadhAvyo. karNanuM apUrva kauzala ane e ja vakhate raMgabhUmi upara karNa praveza karyo. tenA moM upara kAramo ahaMkAra jaNAto hato. te paga pachADato tyAM Avyo hato. teNe arjunane kahyuM, "o pArtha ! tArA kauzalane lokoe vadhAvI lIdhuM eTale abhimAnamAM na AvI jaIza. tArA karatAM ya vadhu sArI bANavidyAnI kuzaLatA huM batAvI zakuM chuM." Ama kahIne arjunanA karelA tamAma prayogo teNe eTalI badhI viziSTatAo sAthe karI batAvyA ke samasta prekSakasabhAne lAgyuM ke karNa pAse arjuna kazI visAtamAM nathI. ka potAnuM kauzala-darzana pUruM karyuM ke prekSakoe harSanI lAgaNI vyakta karIne karNane paNa arjunanI jema vadhAvI lIdho. karNa pratye duryodhanane maitrI e vakhate pAMDavo pratye IrSyAthI jalato duryodhana potAnA Asana uparathI UThIne doDyo ane karNane ekadama vahAlathI bheTI paDyo. teNe kahyuM, "he karNa ! teM kamAla karI nAMkhI che. tArA jevuM vIratva pAMDavomAM biMdu jeTaluM ya nathI. bANAvaLI tarIke tuM ja ajoDa che. arjuna tArI pAse koI visAtamAM nathI. o karNa ! huM tArI agaNita viziSTatAo upara atyaMta prasanna thaI gayo chuM. bola, tAre zuM joIe che? mArI lakSmI, mArA prANa, mAruM rAjaya... mAMge te ApI dauM." duryodhananA A zabdothI karNanA romaromamAM prasannatA vyApI gaI. tenI kaLAnI khUba sArI rIte kadara thaI che ema tene lAgyuM. teNe duryodhanane kahyuM, "duryodhana ! mAre kazuM joItuM nathI. ApaNI be vacce banelI maitrI zAzvata banI rahe eTalI ja mArI IcchA che. e sAthe mAre ghaNA vakhatathI arjuna sAthe ekavAra laDI levuM che. mArI IcchA tuM pUrI karI Apa." karNane kRpAcAryano sIdho ghA : tAruM kuLa batAva A zabdo sAMbhaLatAM ja arjana tyAM dhasI Avyo. teNe tarata ja karNa sAthe laDavA mATenuM AhvAna jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyuM ane be ya sAmasAmAM AvI gayA, jorajorathI huMkArA karavA lAgyA, paga pachADavA lAgyA. keTalAka arjuna pakSe hatA, keTalAka karNa pakSe hatA. sahu temanuM dvandra yuddha jovA mATe utsuka banI gayA. e vakhatanuM dazya joIne kuntI AghAtathI bebhAna thaIne jamIna upara paDI gaI. vidura tenI sevAmAM lAgI gayA. laDAInA kaTu pariNAmonI zakyatA vicAratAM pAMDunuM mukha phikku paDI gayuM. kRpAcAryuM te joIne manomana dvandra yuddha TALavAno nirNaya karI lIdho. te potAnA sthAnethI UThIne karNanI pAse AvyA. kRpAcArye karNane kahyuM, "tAre arjuna sAthe dvandra khelavuM ja hoya to tArI jAta tAre jaNAvavI paDaze tArA mAtApitA tAre jAhera karavA paDaze. amane A bAbatamAM keTalIka pAkI zaMkAo che." A sAMbhaLatAMveMta duryodhana pagathI mAthA sudhI saLagI gayo. teNe khUba ja kaThora bhASAmAM kahyuM, "mANasanA kuLa ane mAtApitA vize pUchatAM zarama AvavI joIe. mANasa kuLAdithI mahAna che ke tenA zaurya vagerethI? atyAre ja karNa arjuna sAthe dvanda khelIne potAnuM zaurya batAvI Apaze." karNano aMgadezanA rAjA tarIke abhiSeka duryodhane karNanI sAme najara karI. e vakhate asahya AghAtathI bhItaramAM kaNasatA karNanI dayanIya mukhAkRti joIne duryodhana samasamI UThyo. kRpAcArya dvArA nAnA mANasonI krUra katala calAvAI che evo tene AbhAsa thayo. karNanA moM upara UbharAI UThelI, "pote sUtaputra che evA khyAlamAMthI pedA thayelI laghutAgraMthinI lAgaNIo spaSTa vaMcAtI hatI. duryodhanathI e na khamAyuM. eNe paga pachADIne moTethI bUmo pADatAM kahyuM ke, "tamane kulavAna ane jAtivAna mANasonA manamAM ja evI rAI hoya ke arjuna rAjA sivAya koInI sAthe yuddha khelato nathI to A hamaNAM ja huM karNane aMgadezanA rAjA tarIke abhiSikta karuM chuM." ATaluM kahIne tatkALa purohitAdine bolAvIne, karNane suvarNanA siMhAsana upara besADIne duryodhane aMgadezanA rAjA tarIkenI abhiSeka- vidhi karI lIdhI. eka sArathiputra ekAeka aMgarAja bane e kalpanAmAM na Ave tevI ghaTanA hatI. khuda karNa paNa te ghaTanA svapna che ke satya ? tene jANavA mATe potAne cUMTI khaNato hato. svArthanA dAva khelavAmAM nipuNa duryodhana karNanI aMgarAja tarIkenI duryodhane pratiSThA karatAM karNa duryodhana pratye atyaMta RNArna banI gayo. karSe duryodhanane pUchyuM, "huM Ano badalo zo vALIza ?" duryodhane kahyuM, "are ! maitrIno mane kola ApIne.." kaNe kahyuM, "are maitrIno ja kola ! nA, nA, duryodhana ! tuM kahe to tArI khAtara game te paLe mArA prANa paNa ApI devAno huM tane A paLe kola ApuM chuM. mAruM A vacana kadApi bhagna banaze nahi tenI tuM khAtarI rAkhaje." e pachI jigarI banelA be ya mitro ekabIjAne bheTI paDyA. duryodhana enA svArthanA dAva ramato hato. pAMDavonI sAme ene koI moTA baLiyAnI jarUra hatI. tene karNamAM e baLa dekhAyuM. "karNathI ja potAnI iSTasiddhi thAya tema che e vAta eNe potAnI khUba cakora buddhithI bahu jaladI pakaDI lIdhI. e pachI eNe eka ja kAma karavAnuM hatuM ke jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAhe teTaluM mUlya cUkavavuM paDe to tema karIne paNa karNane potAno karI levo. A dRSTithI ja teNe sArathiputrane aMgadezano rAjA banAvI dIdho, te paNa khUba jhaDapathI. AvA kAmamAM vilaMba paNa AtmaghAtaka banI jAya ema samajIne duryodhane khUba ja jhaDapathI saghaLI vidhi patAvI dIdhI. potAnA svArtha khAtara Ama karavuM joIe ke nahi e eka vAta che. bAkI duryodhana pAse kAryasiddhi pAmavA mATe jarUrI badhI ja buddhi hatI e A prasaMgamAM spaSTa jaNAI Ave che. e dIrghadaSTA, tvarita nirNayazaktino mAlika, jhaDapathI kAmano nikAla karanAra, bhoga ApavAmAM vicAra nahi karanAra vagere khUba ja moTA guNo dharAvato hato e A ghaTanAmAM spaSTa jaNAya che. kAryakaromAM AvA guNo hovA e jarUrI che. jemane yogya samaye dAva vicAratAM, dAva ramatAM ane dAva jItI letAM na AvaDe te koI paNa kSetrano kAryakara thavA mATe apAtra gaNAya. jainazAsanano AcArya eTale saghaLA dAvapecano khelADI jaina zAstrajJoe jainadharma-saMsthAnA netAnA sthAne birAjatA AcAryo AvA aneka guNothI vibhUSita hovAnuM ekadama Avazyaka jaNAvyuM che. AvA guNothI saMpanna AtmAne temaNe "gItArtha kahyo che. zAstronA artho ane rahasyone jemaNe pIne pacAvI nAMkhyA hoya te gItArtha kahevAya. kyAM ? kyAre? kevI rIte? keTalI vAramAM? kyuM kAma karI levuM joIe enI badhI AvaData A gItArthamAM hoya. jainazAsana e vizvazAsana che. ene vizvanA sarva jIvo, mAnavonI sarva prajAonuM sAcuM hita ane sAco vikAsa hAMsala karavAnI kAmagIrI karavAnI che. A ghaNuM moTuM vaizvika rAjakAraNa che. rAjakAraNamAM to vyuharacanAo hoya ja, cAlAkIo paNa ramavAnI hoya ja, sAma vagere cAreya nItiono Azraya yathAyogya rIte levo ja paDe. kyAreka e AgekUca karIne vijaya meLavavA koziSa kare to kyAreka pIchehaTha karIne paNa... kyAreka namI jaIne kAma karI le to kyAreka akkaDa rahIne paNa. jainazAsanano AcArya eTale rAjakAraNanA badhA ja dAvono khelADI, badhI ja vyuharacanAno jANakAra... e gerI sobarsa jevo ! kayA daDAne kaI bAju phaTakAravo eno nirNaya karavAnI sekaMDanA so mAM bhAga jeTalA samayamAM enI zakti ! e vepArI jevo ! badhI cAlAkIono svAmI ! e gavaiyA jevo ! potAnuM gaLuM (hita) jarAya bagADyA vinA lokone prema, prasannatA, bhrAtRtva Apato ustAda ! - bhUtakALamAM potAnI ThAThaDI kaDhAvIne kAma karI letA pAdaliptasUrijI, ogho bALIne zAsanahIlanA aTakAvatA munivara, saMghamAM ekatA karavAnI ramata ramelA ratnaprabhasUrijI, vAdamAM TAboTA laIne nAcatA vRddha vAdidevasUri, mInaLadevIne strImuktinI vAta samajAvI detA hemacandrasUrijI, mahamada taghalakha jevAne kAbUmAM levAnA saphaLa dAvapeca laDatA jainAcArya vagere jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere banelA prasaMgo joIzuM to khyAla Avaze ke Arya prajA, Arya saMskRti ane dharmanI rakSA khAtara dharmanetAo kevA acchA rAjakAraNI (gItArtha) banIne dAvo khelatA hatA. AvA dhuraMdhara gItArthonA satata paDakhAM sevatA jaina gRhastho paNa dharmarakSA khAtara te te dAvo 2mI zakyA che, jemAM gaMgAmA, zAntidAsa zeTha, bahAdurasiMhajI, lAlabhAI zeTha, rAmalo bAroTa vagerene gaNI zakAya. nA, potAnA aMgata svArtha sAdhI levA khAtara A rIte buddhinI cAlAkIno kadI upayoga na thAya. paNa aneka AtmAonI, saMskRti ke dharmanI rakSA karavA khAtara to cAlAka banavuM ja joIe, ustAda thavuM ja joIe. e ustAdIne ja gItArthatA kahevAmAM AvI che. duryodhana Avo ja jabaro ustAda hato. bezaka, enA dAvamAM malinatA hatI, svArthanI bU hatI. bezaka, vairanI bhAvanA hatI mATe tyAjya kakSAnI hatI. khUba ja yogya samaye dAva 2mavo emAM ja vizeSatA che. samayanI jarAka paNa jo AghIpAchI thAya to dAva niSphaLa jato rahe. evA asamayajJane rodaNAM raDavA sivAya nasIbamAM kazuM bAkI na rahe. saheja cAlavA lAgelI ke hajI sTezana upara AvI rahelI gADImAM caDavAno kadI prayatna na thAya. e to je samaye gADI bilakula UbhI hoya te ja samayane gADI caDavA mATe sAdhI levo paDe. jarAkanI saratacUka vinAza vere. pUrA paMdara phUTanI chalAMge ja vAnarane kerInI DALa maLatI hoya to teNe pUrA paMdara phUTanA jo2vALI ja chalAMga mAravI paDe. temAM poNA paMdara phUTanA baLavALI chalAMga mAre to kerI to na maLe paNa dharatI upara evuM pachaDAvAnuM maLe ke hADakAM khokharAM thaI jAya. moTA mANasoe kAryano AraMbha pUrI samajaNathI, dezakALanA pUrA bhAnathI, jAtanI zaktinI maryAdAnA pUrA khyAlathI ja karavo joIe. teo niSphaLa jAya te prAyaH banavuM na joIe. A mATe temanuM gaNita khUba ja cokkasa hovuM joIe. sArathi pitAne bheTato karNa duryodhanane pAMDavo sAme Ubho rahI zake tevo joradAra mANasa maLI gayo temAM duryodhananI buddhinI pUrI kAbeliyata jovA maLe che. have karNa aMgarAja banyo hato eTale tenI sAthe laDavA mATe arjuna sajja banI gayo. banne jaNanI mukhAkRti eTalI badhI krodhAviSTa hatI ke laDavA dvArA paristhiti keTalI hade bagaDI jaze tenI kalpanA karavAnuM muzkela na hatuM. be ya mahArathIono mukAbalo nivAravAnuM kAma khUba muzkela hatuM. e vakhate ja 'potAno putra aMgarAja banyo che' evA samAcAra jANIne AnaMdavibhora banI gayelA karNanA pitA atithI karNane vadhAvavA mATe raMgabhUmi upara doDatA AvI pahoMcyA. pitAne jotAMveMta arjunanuM lakSa paDatuM mUkIne karNa temanA page paDI gayo. atirathIe tene vahAlabharyA AzIrvAda ApyA. be ya pitAputra bheTI paDyA. A vakhate bhIma jabarI bhUla karI beTho. uchAMchaLApaNuM keTaluM ghAtaka nIvaDe che tenuM A joradAra dRSTAnta che. jaina mahAbhArata bhAga-1 bhIma dvArA karNanA marmasthaLe ghA 1 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIme karNane kahyuM, "alyA karNa ! A tArA pitA uparathI ja amane spaSTa samajAyuM che ke tuM rathanA sArathino putra che. to have kSatriyanI jema arjunanI sAthe laDavAnuM paDatuM mUka. A tAruM kAma ja nathI. tAruM kAma to hAthamAM cAbUka pakaDIne ghoDA haMkAravAnuM. jA bhAI, hajI pAcho jA.' bharasabhAmAM ekavAra to kRpAcArye kulapRcchA karIne karNanA marma- sthaLe ghA mAryo hato, tyAM vaLI bhIme karNane A vAgbANathI ghAyala karyo. karNanI sthiti khUba ja viSama banI gaI. aMgadezanA rAjavI thayAno AnaMda eka ja paLamAM osarI gayo. ene manamAM thayuM ke jo dharatI mArga de to hamaNAM ja dharatImAM soMsaro UtarI jAuM. A 'sArathiputra' tarIkenA ToNAM-maheNAM haMmeza to zeM jI2vAze ! A maheNAMnI kaDavAza karatAM mota jarUra ochuM kaDavuM hovuM joIe ! paNa sabUra ! maravuM ya dhArIe eTaluM kyAM saheluM hoya che ! kyAreka to maravA mATenuM paNa bhAgya joItuM hoya che. 'sArathino putra cAbUka laIne ghoDA ja haMkAre !' evA bhImanA vacananI pAchaLa bhImano mAtra mAnasika unmAda ja kAraNabhUta na hato, paraMtu A dezanI keTalIka pAyAnI vyavasthAo paNa kAraNabhUta hatI. Arya mahAprajA sukhacenathI jIvI zake ane ante mukti pAmI zake te lakSathI ja Arya puruSoe prajAkIya vyavasthAo ane maryAdAo nakkI karelI che. tene toDIne koIkane-keTalIka vyaktione kyAreka koka lAbha thato dekhAya to paNa samaSTine nizcita nukasAna thavAnA kAraNe tevA dekhItA lAbho jatA karI devAno temano spaSTa Adeza che. ApaNe ahIM pAyAnA varNa-asAMkaryanA ane vRtti-asAMkaryanA be siddhAntone vicArIe. (1) vRttinuM asAMkarya vaNakarono samAja, kuMbhArono samAja, paTelono samAja, vaNikono samAja... ema aneka samAjo hoya che. dareka samAjano potAno AgevAna hoya che. A samAjo jIvana jIvavA mATe be vastuone jarUrI mAne che H bhUkha dUra karavA mATe bhojananI jarUra ane vAsanA-zAnti mATe kuTuMbanI jarUra. bhojana ane kuTuMba (Hunger and family) banneya bAbato evI che ke tenI khAtara mAnava ghaNA moTA anartho ane ulkApAto sarjI zake che. AvI sthitinuM sarjana na thAya te mATe bhojananuM niyaMtraNa arthapuruSArthathI ane kuTuMbanuM niyaMtraNa kAmapuruSArthathI karavAmAM AvyuM. artha jo anarthanuM mULa na bane to te arthane 'arthapuruSArtha' kahevAya. kAmane 'kAmapuruSArtha' kahevAya. kAma jo durAcAranuM mULa na bane to ja samAjanA dareka gharanA dareka mANasane bhojana maLI rahe ane tenI vAsanAmAMthI koI paNa sAmAjika ahitanuM sarjana na thaI jAya te atyaMta Avazyaka takedArI manAtI hatI. A be ya bAbato anarthanuM mULa chatAM tene anarthanuM mULa banavA na devuM e sthitinuM sarjana karavAmAM samAjonA hitaciMtakoe potAnI badhI ja buddhi vAparI nAMkhIne vRtti (vepAra) ane varNano asAMkaryano siddhAnta samAjane lAgu karyo. koIe koInA vepA2mAM dAkhala thavuM nahi te vRtti-asAMkarya. koIe koI varNano bheLaseLa karavo nahi te varNa-asAMkarya. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMzavArasAmAM je dhaMdho paraMparAthI cAlyo Avato hoya te ja dhaMdhA upara dIkarAe besI javAnA niyamane lIdhe koIne kadI bekArIno prazna ja jAgyo na hato. vaLI te dhaMdho jIvanabhara karatA hatA tethI temanA lohIvIryamAM ja te dhaMdhAnI hathoTInA saMskAra saMkrAnta thaI jatA. ethI putronA bIjamAM ja e dhaMdhAnA saMskAro UtarI javAthI e dhaMdhA mATe bhaNavA javAnI kadI jarUra ja paDatI nahi. tapovanamAM joDAtA vidyArthIne akSarajJAna maLatuM ane vadhArAmAM bApIkA dhaMdhAnA jJAnavALA anubhavI vAnaprasthAzramI pAsethI bApIkA dhaMdhAnuM thoDuMka anubhava-jJAna maLyuM na maLyuM tyAM to e dhaMdhAmAM e vidyArthI niSNAta banI jato, kemake bIjamAM e ja dhaMdhAnI saMskRti jIvaMta paDI hatI. vaLI koInA dhaMdhAmAM koIthI paNa praveza thaI zakato nahi. jo kadAca koI tema kare to tene dehAMta daMDa sudhInI sajAnI jogavAI rahetI. Aje to samAna hakkanA naphphaTa nyAye mocInA dhaMdhAmAM ya vaNika pravezI zake che, vaNikabuddhithI ja e dhaMdhAmAM lAkho rUpiyA kamAI jAya che. ethI pelA bicArA mocIno dATa vaLI jAya che. A satya samAna hakkanA nazAvAdI luccA mANasone vicAravuM ja nathI ! Ama vRttinuM asAMkarya e bhojananA praznane ukelI nAMkhanAro moTAmAM moTo sAmAjika kImiyo banI gayo hato. jo A vRtti-asAMkaryanI punaHpratiSThA thAya to bekArI, moMghavArI ane kRtrima garIbI traNeya prazno UkalI jAya. bApIkA dhaMdhe sahu besI jatAM bekAra koNa rahe ? jene dhaMdho maLyo che tene garIbI kyAMthI hoya ? badhA ya A rIte kAme lAge to jIvana- jarUranI cIjonuM utpAdana vadhatAM ane mAMga vadhatAM moMghavArI paNa na 2he. parantu have to bhAratanI prajAno saMpUrNa nAza karavA mATe ja jANe ke koI ghAtakI mANasonI ToLakIe bApIkA dhaMdhAo choDAvI devAnuM kAvataruM goThavyuM che. nizALo ane zaheronA pAzcimA paddhatinA dhaMdhAonA pralobhanamAM sahune tANavAmAM AvyA che. bhAratanA bhoLA grAmajanone bhaNataranA bahAne nizALe mokalAtA karAyA. jIvana jIvavA mATe taddana nakAmuM zikSaNa ApIne emanI jiMdagI barabAda karAI. bhaNelAne vadhu kamAvAnI IcchA jAgatAM eNe zahe2 bhaNI najara karI, tyAM dhamadhamatA udyogo joyA ane tarata ja eNe gAmaDAmAMthI zahera tarapha doTa kADhI. emAM jene nokarI maLI gaI e bekAra na kahevAyo. paNa jene nokarI na maLI e bApIkA dhaMdhAmAMthI chUTI gayelo ane nokarI vinAno-vacce laTakato-bicAro bekAra gaNAyo. bhaNatara pazcimanuM ! udyoga pazcimanA ! zaherIkaraNa pazcimI DhabanuM ! eka udyoga zaheramAM naMkhAya eTale eka hajAra grAmajano temAM dAkhala thavA taiyAra thAya. bApIko dhaMdho tyAge.... zahera prati doTa mUke ekasone nokarI maLe.... navaso (be ya bAjuthI) rakhaDI paDe.... e navaso bekAro mATe vaLI navo udyoga naMkhAya. e sAthe ja bIjA dasa hajAra grAmajano temAM jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAkhala thavA taiyAra thAya. bApIko dhaMdho tyAge. zahera bhaNI doTa mUke.... eka hajArane nokarI maLe.. nava hajAra (be ya bAjuthI) rakhaDI paDe. vaLI be udyoga naMkhAyA ! agiyAra hajAra grAmajanoe doTa kADhI! agiyArasone nokarI maLI. bAkInA 9900 bekAra thayA. vaLI navo rAkSasI udyoga ! ane vaLI hajAro-lAkho navA bekAra! bekArInuM A viSacakra ekadhAruM rAkSasI vegathI cAlatuM ja rahe che. bekArIne dUra karavAnA upAya tarIke kamanasIbe "udyoga' ane 'vadhu utpAdana' ja dekhAya che, phalataH bekArI vadhatI jAya che. udyoga ! bekArIno pitA ! e ja bekArIno saMhAraka manAyo ! A gaNita keTaluM khataranAka nIvaDaze e to bhAvi ja kaheze. bhAratIya samAjone kyAreya bekArIno prazna sparyo ja na hato enuM mukhya kAraNa vRtti-asAMkarya hatuM. kevA arthaniSNAta haze e manusmRtinA racayitA manu mahArAja ! ke jeNe vRtti-asArthanA siddhAntane pAyAno siddhAnta gaNAvIne bhojananA saMbhavita anarthono janma ja thavA dIdho nahi. AjanA arthaniSNAto (!) A vAtane kadI paNa samajI zake kharA? jo nA, to dhULa paDI e DigrInA bhaNataramAM ! maeNkaoNle paddhatinA zaikSaNika DhAMcAmAM ! samAjane zAntithI jIvavA ya na de ane mojathI maravA ya na de evA arthaniSNAtonI kiMmata nirjIva DigrIonA pUMchaDAthI kema AMkI zakAya? (2) varNanuM asAMkarya ekabIjAnA varSamAM ekabIjAe praveza na karavo e varNanuM asAMkarya che. jo varNanuM sAkarSa thAya to bApIkA dhaMdhAonA vArasAgata saMskAronuM bIjagata baMdhAraNa tUTI jAya, zIla vagerenA te te varNonA niyamonuM niyamana tUTI jAya, prajA durAcArI pAkavA lAge. piMDagata je je saMskAro hoya che tenI jo jALavaNI thAya to zikSaNAdinA saMskAranI lagIre jarUra rahetI nathI. sadAcArI mAtApitAnuM saMtAna sAmAnyataH sadAcArI ja nIkaLe. durAcArI vaDIlonuM saMtAna sAmAnyataH durAcArI ja nIkaLe. varNanuM asAMkarya bIjagata zuddhionuM jatana karavAmAM atyaMta madadagAra banatuM; ethI ja brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e cAra varNonI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. AmAM kyAMya varNanuM sAMkarya thaI zakatuM nahi eTale kSatriyonA putro pUrI kSAtravaTavALA ja pAkatA ane dezanA sImADAonI rakSA karatA. brAhmaNanA putro prajAnA saMskAra-prasArano dharma sahaja rIte bIjamAM ja pAmI jatA ane e rIte adhyayanamAM otaprota rahetA. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNikanA putrone bIjamAM ja vepAra karavAnuM kauzala maLI jatuM eTale dezanA vepAra-dhaMdhAone khUba jIvaMta ane atyaMta samRddha banAvatA. temaja zUdronA putro zeSa kAryo bajAvatA ane potAnI roTI meLavI letA. ahIM kyAMya bhedabhAva hato ja nahi. bezaka 'bheda jarUra hato, paraMtu te bheda vyavasthA pUrato hato. Aje paNa vyavasthAo mATe "bheda anivArya manAya ja che. nizALomAM vargo e zuM bheda nathI ? majUra- maMDaLomAM vargo nathI ? rAjA-prajAno bheda jIvaMta nathI ? vaDApradhAna, paMtapradhAna, sIniyara pradhAna, nAyaba pradhAna, ophisara, klArka, kArakuna, paTAvALo... e badhA bhedothI vizva AkhuM dhamadhamatuM nathI ? strI ane puruSamAM bheda che ja, ane te sadA raheze. sAdhu ane saMsArImAM bheda che ja, ane te sadA raheze. bheda chatAM bhedabhAva na hovo joIe e atyaMta mAnya che. prajAnA hajAro samAjone jivADatI varNabhedanI vyavasthAmAM bhedabhAva to kyAreya na ja hato, dhikkAra-tiraskAranI vAta kadI na hatI. e badhuM to gorA lokoe prajAne paraspara laDAvI mAravA mATe pracAreluM haDahaDatuM jUTha hatuM. paNa kamanasIbe bhAratanI bhoLI prajA enA chalamAM phasANI ! have enA kaTutama phaLo ene ja khAvAnA AvyA che ! balidAna sarvane mATe Avazyaka zUdronI sAphasUphInA kAmanI vAta bhedabhAva tarIke gaNAya che. oha! A loko "zUdra koNa? te ya hajI samajyA nathI. vaLI jo sAphasUphInA kArya dvArA apAtA balidAnane kAraNe temanA pratye bhedabhAva darzAvyo hovAnI vAta thatI hoya to te paNa prajAne avaLe raste doravatI rajUAta che, kemake AryaprajAmAM konA mAthe balidAna'nuM kArya nathI e ja prazna che. kSatriyone topanA moMe caDI jaIne ya saLagatA rASTranA sImADAonI rakSA karavAnA kartavyamAM balidAna kevuM khIcokhIca bharyuM che e to juo ? brAhmaNone mAthe naMkhAyelI saMskRtinA prAthamika adhyayanAdinI javAbadArImAM keTalA bhogavaibhavone tilAMjali devArUpa balidAna paDeluM che e to juo ? bhejAnuM dahIM karIne dhanaprApti karavAnI ane rASTranA hita mATe jyAre jarUra paDe tyAre e dhananA bhaMDAro rAjakoSamAM ThAlavI devAnI vaizyonI naitika pharajamAM zuM balidAnanuM darzana ja thatuM nathI? kone mAthe balidAnanI javAbadArI nathI? re ! strIe zIlarakSA kAje balidAna devAnuM che to puruSe samasta kauTuMbika saMsAra sAMskRtika rIte nabhAvavA pAchaLa keTalo zaktivyaya karavo paDe che. strI to hajI gharanI rANI che ! ane puruSa? bicAro majUra ! Akho di' Dhora-majUrI kare tyAre kamAya ! samAjavyavasthAne naSTa na karo jenAtenA pakSe besI jaIne jenAtenA du:khonI vAto karanArA kahevAtA buddhijIvI hitaiSIoe bhAratIya samAjavyavasthAne hataprata karI nAMkhI che. ethI badhA ja lobhalAlace phasAIne jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potapotAnA sthAnathI bhraSTa thaIne duHkhI ja thayA che. bicAro harijana ! hAthazALano bApIko udyoga gumAvIne maravA paDyo che ! chatAM keTalAka hajArane ja kyAMka nokarI apAvyAnI vAto rajU karIne kahevAtA samAja-hitaciMtako samasta bhAratIya prajAne avaLe raste doravI rahyA che. bicArI strI ! enA svAtaMtryanI vAto karIne anekonI gulAma dazAmAM pelA kahevAtA enA hitaciMtakoe mUkI che ! enA zIlanA phuracA UDyA ! enA jIvananI ciMtA enA ja mAthe AvI bicAro sAdhu ! ene jamAnAvAdI banAvIne sthAnabhraSTa karyo. eNe zAstracustatA gumAvI. pracAraka banyo, prasiddhi pAmyo... hAya, aMte patita thayo ! pelA kaMgALa hitaciMtakoe enuM A kalyANa karyuM ! je gorAoe bhAratIya prajAnI asAMkaryanI A AryavyavasthAne titabitara karI nAMkhI che temane to Aje ya temanA rAjavaMzI bIjamAM bheLaseLa karavI lagIre paravaDatI nathI. A ja kAraNe AThamA eDavarDanI pAse e prajAe gAdItyAga nahoto karAvyo? tAjetaramAM ja sAudI arebiyAnA muslima rAjAe potAnI zAhajAdIne durAcAra sevavA badala jAheramAM mArI naMkhAvI che. bhUtakALamAM mahArANA pratApe rAjA mAnasiMha sAthenA badhA saMbaMdho toDI nAMkhyA hatA, kemake teNe potAnI dIkarInA lagna akabara vagere muslimonI sAthe karyA hatA. A bolAcAlImAMthI ja haladIghATInuM yAdagAra yuddha sarjAyuM hatuM. have jyAre pAchA na pharI zakAya e rIte paristhiti palaTAI che tyAre nisAso nAMkhavA sAthe lakhavuM paDe che ke have koI mAtA vIraprasUtA ke saMtaprasUtA banaze ke kema te savAla che. jUThA gokIrA macAvIne keTalAka navA jamAnAnA zikSitonI ToLakIe sAmAjika hitone naSTa karyA che. e loko kadI paNa mAphIne pAtra nathI. paNa jyAM sudhI prajAnI asmitA jAgrata nahi thAya tyAM sudhI A badhI vAto karavAnuM kAma e pAgalanuM kAma che. astu. vRttinuM ane varNanuM asAMkarya e sAmAjika kakSAno uttama dharma hato. ane dharmanI pradhAnatAne kAraNe ja samAja khUba zAntithI jIvI zakato, mojathI (samAdhithI) marI zakato, sadgati pAmato ane aMte mukti pAmIne bhavapherA miTAvI zakato. Ama badhA ya hitonA mULamAM samAjamAM uparokta asAMkaryu hatuM. cAra varNomAM sAMkarya pedA na thavA daIne raktazuddhine kAyama rAkhavAmAM AryAvartanA RSionI bahu moTI suvyavasthA hatI. A rIte ja susaMskAro ekadhArA cAlyA AvatA. tethI ja bekArI ane bImArInI saMbhAvanA ja na hatI. Aje to A saMskArone khatama karI devA mATe raktamAM sAMkarya pedA karAya che. AMtarajJAtIya, AMtarajAtIya, AMtararASTrIya ane AMtarakhaMDIya lagno karAvavA mATe bhArata sarakAra puSkaLa prakAranI lAlaco jAhera kare che. kAcI vayanA bALako ane kizorone sahazikSaNa ApIne nAnI vayathI ja temanA lohImAM azubha vicAronuM AdhAna kare che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtakALamAM to prANIhatyA paNa bhayaMkara manAtI. paNa te pachI tene kyAMya TapI jAya tevIgarbhapAta-bALahatyA tathA patnIne mArapITa, marsIphula DethanA nAma nIce vRddha mAtapitAdinA tathA rogIonA mota vagere mahAhatyAo (mahAmArIo) zarU thaI. A mahAmArIne paNa kyAMya TapI jAya tevI trIjI moTI mahAmArI have zarU thaI che. e che; prAcIna paraMparAnA AryAvarnanA uttamottama vicAronI hatyA. nyAya, nIti, dayA, parArtha, karUNA vagere ja sarvadA sarvathA sArA che e vicArane have mArI nAMkhavAmAM Avela che. kAyadesaranA anyAya, corI, bheLaseLa, svArtha, dArUkhAnAM, jugAra, zikAra vagere tamAma yogya che evA vicAro jorazorathI phelAI rahyA che. sItAjIno zIla-vicAra, jagaDUzAhano dAna-vicAra, bhAmAzAhano rASTra-vicAra vagerenI vagara khaMjare khUnarejI bolAI che. - have pUjAya che; amitAbhanA seksI vicAro, gAvaskaranA ramata-vicAro, netAonA svArthavicAro. pUrvajonA gauravavaMtA sarvathA prajA-hitakara vicAronI hatyA e pazuhatyA ane bALahatyAthI paNa ati bhayAnaka hatyA che. kazuM ja nakkara kAma, nakkara parivartana zakya na ja hoya to badhA saMtoe ane sarjanoe chevaTe pUrvajonA hitakara vicArone sarvatra prasAratA rahevuM joIe. zuM sAcuM che ? zuM khoTuM che ? te satata sahu sarvatra kahyA ja kare. A kAma mATe koI rAjakIya pakSa sthApavAnI, rAjaramata ramavAnI, paisAnI kazI jarUra nathI. vicAronA biyAraNane to ApaNe jIvatuM rAkhIe ja, jethI bhaviSyamAM prajAnA sAhasa ane zauryano varasAda paDatAM ja A biyAraNa UgI nIkaLaze. paNa vicAronI hatyA karatAM ya sauthI bhayaMkara cothA naMbaranI eka hatyA vartamAnakAlIna 'inDiyAmAM vyavasthita rIte ThaMDe kaleje karAI rahI che. te che; zubha saMskAronI hatyA. zikSaNanI dhAradAra charI dvArA A hatyA bephAmapaNe karAI rahI che. prajAhitakara vicAro haNAI jAya chatAM jo susaMskAro jIvaMta rahI jAya to ya bAjI sudhArI zakAya. paNa have to suvicAronI jema susaMskArone paNa lohImAMthI ja khatama karAI rahyA che. hAya ! jo A rIte susaMskAronI mahAmArI (mahAhiMsA) thaI to bhAratIya prajAne ugArI levA mATe koI ja rasto zeSa raheto nathI. ApaNe A cAra mahAmArI (mahAhiMsA)ne uttarottara vadhu raudra tarIke svIkArIe ane te mahAmArIone nivAravA kamara kasIe. sahu pazuhatyA ane bALAdinI hatyA nivAre. saMto ane sarjano vicAronI hatyAne aTakAve. saMto ane mAtAo navI peDhInA janmojanmanA cAlyA AvatA susaMskAronI hatyAne aTakAvavA yuddhanA dhoraNe kAme lAge, varNanA asAMryanI pAchaLa A chellI mahAmArIne aTakAvavAnI ja saMtonI bhAvanA hatI. kAza ! Aje to sasaMskArone lohInA kaNa-kaNamAMthI ane AtamanA pradeza-pradezamAMthI khatama kara mATeno phAMsalo barobara bhIDAIne bhIMsAI rahyo che ! hAya, have zuM thaze A Arya-mahAprajAnuM ? bIjI bAjuthI suvicAronI hatyA karatI kasAIkhAnA jevI zikSaNa-saMsthAo pAMcaso mANasonI vasatinA lAkho gAmaDAMo sudhI pahoMcI gaI che ! koNa bacI zakaze bALa, A zikSaNathI ? jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAronI ane saMskAronI mahAmArI sAme pelI prANIonI ane peTanA bALakonI mahAmArI to khUba ja vAmaNI lAge che ! satya paNa kaDavuM nA kahevAya. khera, bhImanI vAta sAcI hovA chatAM uzkerATabharI hovAthI te svIkArya to na banI zakI parantu karNane puSkaLa trAsa karanArI banI. sonAnI lagaDI game tevI sArI hoya paNa dhagadhagatI garama karIne koIne na ja apAya. pANI svabhAve nirmaLa che, paNa temAM dhULa nAMkhyA pachI te pIvA mATe lAyaka rahetuM nathI. satya paNa kaDavuM na hovuM joIe. krodha, lobha, bhaya ke hAsyathI prerAIne bolAyelA satyane jaina zAstrajJoe "asatya kahyuM che. bhImanA satyamAM mazkarI hatI. e pANI have DahoLAI gayuM hatuM. karNa tene pI zake tema na hato. karNanA pitAno khulAso paNa A vakhate karNanA pitA AgaLa AvyA. temaNe kahyuM, "A karNanA kuLa mATe koI zaMkA karajo mA ! kharekhara to te mAro putra nathI. huM teno mAtra pAlaka pitA chuM. tenA zaurya vagere uparathI tame sahu zuM eTaluM anumAna nathI karI zakatA ke te sArathiputra to na ja hoI zake ? have zAntithI sahu kathA sAMbhaLo. eka divasa huM nadItIre gayo hato. tyAM meM taratI AvatI peTI joI. pANImAMthI bahAra kADhIne meM kholI. temAM bALaka hatuM. tenA kAne suMdara kuMDala lagADelAM hatA. meM te bALaka mArI patnI rAdhAne soMpyuM. ame niHsaMtAna hatA. emAM vaLI rAdhAne pUrvanI rAte svapna AvyuM hatuM, jemAM sUryadeve darzana ApIne rAdhAne kahyuM ke, "kAle mahAparAkramI putranI prApti thaze." AthI e bALakane amArA putra tarIke ja ame rAkhI lIdhuM. sUryadevanA saMketapUrvaka A bALaka amane maLyuM hatuM mATe ame tene sUryaputra kahetA hatA. tene kAna nIce hAtha rAkhIne sUvAnI Teva hatI eTale karNa paNa kahetA hatA. - have tame samajI zakyA hazo ke A karNa e sArathiputra to nathI ja. tenA parAkramAdithI tamAre tene koI kSatriyANInA ja putra tarIke gaNavo joIe. A to "koyala kAgaDIne tyAM UcharI jevo nyAya banI gayo che." .to mahAbhAratano ItihAsa judo lakhAyo hota atirathI sArathinA A zabdo sAMbhaLIne tamAma sabhAjano vismaya pAmyA. paNa tyAM beThelI kuntI to AnaMdavibhora banI gaI. tene khyAla AvI gayo ke te karNanI mAtA te pote ja che. teNe ja A rIte kAnamAM kuMDala nAMkhIne tene peTImAM mUkIne pANInA pravAhamAM mUkI dIdho hato. te manomana bolI, "aho ! kevI huM dhanya mAtA ! jene karNa ane arjuna jevA be be ajoDa bANAvali putro maLyA che. paNa sabUra ! hAla to pAMca pAMDavonI samakSa mAre A ghaTasphoTa karavo nathI ke karNa tamAro sago sauthI moTo bhAI che. avasara Avaze tyAre ja vAta." ane rAdheyamAMthI kauntaya banI javAnI AvI paDelI dhanya paLa karNanA nasIbamAMthI pAchI haTI gaI; hA, kuntInA manomana babaDATanA kAraNe ja... jo karNa te vakhate "kauntaya jAhera thaI gayo hota to ? jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to mahAbhAratano itihAsa sAva nyAro hota. tenA pAne pAne vairanI AganA bhaDakA jovAne badale kadAca prema ane vAtsalyanA pANInA UchaLatA phuvArAo jovA maLata. paNa A to 'jo' ane 'to'nI bhASAmAM zekhacallInA taraMgo jevI vAto thaI. zo eno artha? atyAre to artha eTalo ja nakkI che ke karNa 'kaunteya' banavAnI paLo pAse AvIne ya kaunteya banato aTakI gayo. e 'rAdheya' ja rahyo. bAraNe AvIne UbhelI takane kuntIe khoI nAMkhI tenA duSpariNAma teNe ja bhogavavA paDyA. eka vAra to evI ghaDI AvIne UbhI ke te jAte karNane kahevA gaI ke, "beTA ! tuM kaunteya che, tuM tane rAdheya kahevAnuM choDI de." paNa te vakhate khUba moDuM thaI gayuM hatuM. A Akho prasaMga prastuta pAMDava-caritramAM na hovA chatAM mAtA ane putranA khUba ja hRdayaMgama manobhAvone pragaTa karato hovAthI mAtra te manobhAvone sparzavA mATe mArI bhASAmAM ahIM rajU karavAnI lAlaca huM rokI zakato nathI. udAracarita, pratijJApAlaka karNa kahevAya che ke karNa haMmeza madhyAhna kALe gaMgAnA taTa upara jaIne sUryadevanI pUjA karato hato. enI pratijJA hatI ke e pUjA thaI rahyA bAda sau prathama je yAcaka tenI pAse je kAMI paNa mAMge tepotAnA prANasuddhAM-tene ApI devA. AvI pratijJAne ja 'chATakuM' banAvIne teno geralAbha arjunanA pakSakAra banelA Indre uThAvI lIdho hato. e vakhate karNanA pakSakAra sUryadeve karNane e chATakAnI bhAvI yojanAthI cetavyo hato chatAM karNe temane paNa potAnI pratijJAnuM apha2paNuM spaSTa zabdomAM jaNAvI dIdhuM hatuM. teNe sUryadevane kahyuM hatuM ke,"mArA prANa karatAM ya mArI pratijJAnuM mUlya mAre mana ghaNuM moTuM che. prANa jAya to paNa pratijJApAlakano yaza jIvaMta rahI zake che." thoDA samaya bAda Indra brAhmaNaveSe AvyA ane sUryapUjana karI cUkelA karNanI pAse prathama yAcaka tarIke UbhA rahyA. karNe jANI lIdhuM ane kahI paNa dIdhuM ke te brAhmaNanA rUpamAM Avelo arjunabhakta Indra che. karNanI ajeyatA tenA kuMDalone AbhArI hatI. te kuMDalo meLavI levAya to karNanI ghaNI tAkAta tUTI jAya. brAhmaNarUpe Indre e kuMDalo mAMgyA. eka paNa paLa gumAvyA vinA karNe 'potAnA motane mAMganArI A kuMDala-mAMgaNI che' ema jANavA chatAM ya ane Indrane spaSTa bhASAmAM te vAta karavA chatAM ya te kuMDalo Indrane ApI dIdhA hatA. Avo hato udAracarita, pratijJApAlaka karNa. A ja vAtono lAbha uThAvavA mATe eka vAra mAtA kuntIe paNa prayatna karyo. karNa ane kuntIno hRdayavidAraka saMvAda madhyAhnanA samaye gaMgAtaTe sUryapUjana karI rahelA karNa pAse kuntI pahoMcI gaI. hA, te 'prathama' yAcikA hatI eTale tenI je mAMgaNI hoya te pratijJAbaddha karNe pUrI pADavAnI hatI. be hAtha UMcA karIne, sUryanI sAme dRSTi rAkhIne Ubhelo karNa sUryadevano japa karato hato. AsapAsanuM badhuM bhAna bhUlyo hato. sUryano tApa potAne na lAge te mATe kunnIe karNanuM ja retImAM paDeluM uttarIya vastra moM AgaLa jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ADuM karIne potAnA mukha upara chAMyaDo karI lIdho. jyAre karNanI upAsanA pUrI thaI tyAre pAse beThelI strIne joIne tenI sukumAritAno khyAla karI lIdho. karNa tene kahyuM, "he devI ! sUryopAsanA karyA bAda huM yatheccha dAna ApuM chuM. kaho, Apane zuM joIe che? mAruM nAma rAdheya che te tame jANatAM to hazo ja." - kuntIe kahyuM, "huM tArI sAthe mana mUkIne keTalIka vAto karavA AvI chuM. mAre tane pahelI vAta e karavI che ke tuM "rAdheya nathI." kaNe kahyuM, "e vAtanI to mArA pitA pAsethI mane jANa thaI gaI che. mane mArI janmadAtrI koI mAtAe koI ajJAta kAraNasara peTImAM mUkIne nadImAM tarato-bhAgyanA bharose-mUkI dIdho hato te paNa huM have jANuM chuM. paNa devI ! e vAta tame zA mATe karo cho ?" "beTA !" ATaluM bolatAM ja kuntInA gaLe DUmo bharAyo. Aje potAnA dIkarAne pote pAcho meLavyo hato, ene "beTA !' kahevAnuM sadbhAgya e mAtAne maLyuM hatuM, enI harSabharI yAde gaLe DUmo bharAyo hato. A saMbodhana sAMbhaLatAM ja karNa camakI gayo. enA aMgomAMthI vicitra lAgaNInI dhrujArI pasAra thaI gaI. thoDA ja samaya pUrve zrIkRSNa karNane kahyuM hatuM ke, "te jayeSTha pAMDava che, kuntI ane pAMDuno ja putra che." e vAtanuM karNane smaraNa thayuM. teNe anumAna karyuM ke potAnI sAme upasthita rahelI strI te bIjuM koI nathI paNa janmadAtrI mAtA kuntI ja che. kuntInA bola : "beTAtuM tane kauntaya kahe.' A anumAna karatAM ja karNanI AkRti pharI gaI. te sUryopAsaka maTI jaIne nAno bALa banI gayo. enA romaroma mAtAno pyAra meLavavA mATe bUmo pADavA lAgyA. te vakhate kuntI pharI bolavA lAgI, "beTA ! kahevAtA "rAdheya'nI pApiNI, abhAgaNI janmadAtrI janetA te huM ja kuntI chuM. meM ja mAruM pApa chupAvavA mATe tane tArA bhAgyanA bharose choDI dIdho hato. are ! mArI niSpharatA ! krUratA ! nIcatA. beTA ! mArA A aparAdhanI mane kSamA kara. ane tuM tArI jAtane havethI rAdheya na kahetAM "kauntaya" kahe. tuM tArI jAtane jayAre "rAdheya' kahe che tyAre mArA sADA traNa kroDa rUMvADAMmAM ekasAthe vIMchIoe mArelA kAtIla ThaMkha karatAM paNa vadhu vedanA thAya che. beTA ! mArAthI e rAdheya zabda sAMbhaLI zakAto nathI. tuM eka vAra to hamaNAM ja tArI jAtane "kauntaya' kahe. o beTA ! hamaNAM ja bola. mAro AnaMda aMtarikSone AMbI jaze. hA, putrane potAnI mA maLaze, mAtAne potAno dIkaro maLaze. beTA ! eka vAra bola, "huM kautteya chuM." paNa koNa jANe kema ? karNanA hoTha e zabdo bolavA mATe hiMmata karatA nathI. janmadAtrI mAtAnuM darzana pAmelo karNa enuM vahAla pAmavA mATe atyanta utsuka banyo che chatAM potAne "kauntaya' kahevaDAvavA mATe enuM aMtara AnAkAnI kare che. mAtA-putranuM aneruM vahAla karSe mAtAne kahyuM, "mA ! tuM atyAre AvI badhI vAta na kara. mane tAruM vahAla de. tArAthI devAya teTaluM che. mane kharI mAnuM vahAla kadI maLyuM nathI. Aje ja e maLI rahyuM che. o mA ! mane tArA khoLe besavA de ! mane tane AliMgavA de ! basa, dharAI dharAIne. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA, mAne bheTavAnI ane vahAla karavAnI mArA jIvananI A pahelI ja... ane.. khacakAte khacakAte karNa bAkInuM vAkya bolyo, "chellI paLo che. huM A paLono pUrepUro upayoga karI levA mAMguM chuM. hAla mAre rAdheya ke kauntayanI koI carcA karavI nathI. mA...! mA..! mane tArI sAthe dharAIne vahAla karavA de. mA ! have vANI baMdha kara. vahAlane ja bolavA de... vAto pachI, hamaNAM mAtra vahAla ! moMgheruM vahAla ! paheluM ane chelle vahAla ! mA ! tuM hAla kazuM na bola... mane prema kara." ane... vANI baMdha thaI gaI ! mAtA ane putranA e vahAlanuM darzana karIne pavana paNa sthira thaI gayo ! nadInA vaheNa paNa jANe stabdha thaI gayA ! e sthitimAM keTaloka samaya pasAra thaI gayo ! karNane lAgatuM hatuM ke potAnA jIvananI sarvotkRSTa paLomAMthI e pasAra thaI rahyo hato. A sivAya ene jANe bIjuM kazuMya joItuM na hatuM. paNa kuntIe e AnaMdanI dhArA toDI. enA haiye svArtha hato, enA svArthamAM mela hato, enA melamAM bU hatI. e mA tarIke jeTalI anubhUti karI zakI tethI ghaNI vadhu anubhUti putra tarIke karavAmAM karNa saphaLa thayo. kuntIe kahyuM, "beTA ! have tuM tArI jAtane rAdheya kahevAnuM choDI de. tuM tane "kauntaya' kahe." kauntaya kahevaDAvavA karNano InkAra kaNe kahyuM, "mA ! A vAta rajU karavAmAM tuM ghaNI moDI paDI che. vaLI huM mArI jAtane kauntaya zA mATe kahuM? je kuntIe mA maTIne DAkaNa banavA jevuM akArya karyuM, mane janmatAMnI sAthe pANImAM nAMkhI dIdho, evI kuntInA putra tarIke mArI jAtane saMbodhavAmAM huM khUba hINapata anubhavuM chuM. mA to mArI rAdhA, jene mATe huM parAyo hato chatAM mane enA jIvana karatAM ya vahAlo gaNyo. mArA sukha khAtara eNe enA sukha, zAnti ane ArAmane gauNa gaNyA. evI mahAmAtA rAdhAnA putra tarIke jagatamAM paMkAvAmAM ja huM mAruM parama sadbhAgya mAnuM chuM. tuM A Agraha choDI de. mane tArA jevI mAtA tarapha sabhAva to nathI ja thato balake dhikkAra pedA thAya che. mArA bhAgya mane yArI na ApI hota to te mane pANImAM DubADI dIdho hota ne ? kono vAMka ? kone sajA ? nA, e to nahi ja bane. huM rAdheya ja chuM, rAdheya ja kahevaDAvIza, rAdheya kahevaDAvavAmAM ja gaurava anubhavIza. DAkaNano pATha bhajavatI kSatriyANInA putra tarIke paMkAvA karatAM mAtAno prema detI sUtInA putra tarIke paMkAvAmAM ja huM gaurava mAnuM chuM. mane nathI khapatA e AryadevanA varNavyavasthAnA pATho, jo temAM koI apavAda svIkArAyo na hoya to." karNanA A zabdo kuntI mATe AgajhALa banyA. paNa kuntI lAcAra hatI. pote ja karelI bhayAnaka bhUlano bacAva karavA jeTalI duSTatA AcaravAnI hiMmata tenA svabhAvamAM ja na hatI. mAthuM nIce rAkhIne te potAno aparAdha kabUlatI besI rahI. pharI vyApelI nIravatAno bhaMga karIne ka kahyuM, "mA! tuM ahIM kema AvI che? tAre zuM joIe che ? te mane kahe." kuntIe kahyuM, "beTA ! ghare cAla. pAMDavonA jayeSTha baMdhu tarIkenuM jIvana zarU kara. yudhiSThira paNa tArI sevAmAM samutsuka banaze." karSe kahyuM, "e to kadApi saMbhavita nathI. meM mAruM sarvasva-mArA prANasuddhAM-duryodhanane samarpita jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI dIdhA che. jyAre sahue mane tarachoDyo che, sUtaputra kahIne dhikkAryo che tyAre e mANase mAro hAtha pakaDyo che ane aMgarAja banAvyo che." jarAka thobhIne karNa pharI bolyo, "nA, huM kRtaghna nathI. mane mArI upara caDelA RNanI barobara khabara che. mATe ja huM rAdhAnuM RNa pheDavA mATe rAdheya ja rahIza, kaujoya kadApi nahi. mATe ja huM duryodhananuM RNa pheDavA mATe maraNaparyanta tenI sAthe ja rahIza, pAMDavo sAthe kadApi nahi. A bhavamAM to nahi ja. teo mArA sagA laghubaMdhuo thatA hoya to paNa nahi. kRtana mANasa pazuthI paNa bhUMDo che. pachI te kauntaya bane ke jyeSTha pAMDava bane." A zabdo sAMbhaLatAM ja AghAtathI bevaDI vaLI gayelI kuntInA moM uparanI tIvra vedanA joIne svabhAve dayArdra gaNAto karNa hacamacI UThyo. mAtAne pharI AliMgana daIne teNe kahyuM, "mA ! tuM duHkhI na thA. mAre mArI pharajo bajAvyA vinA chUTako nathI. have tuM je mAMgavuM hoya te mAMgI le. tuM kAMIka mAMgavA AvI che ema mane lAge che." kuntInI mAMgaNI : pAMca pAMDavone mArIza nahi! kuntIe kahyuM, "hA beTA ! mArI eka ja mAMgaNI che ke jo bhaviSyamAM yuddha vagere kAMI paNa thAya to tuM pAMDavone haNIza nahi." kuntIno e pAko khyAla hato ke tenA pAMca pAMDavone haNavAnI karNa sivAya koInAmAM tAkAta nathI. karSe A vakhate joI lIdhuM ke kuntIne pAMca keTalA vahAlA che? ane pote keTalo vahAlo che? have karNane kuttInA Agamana pAchaLanI cAlano khyAla AvI gayo. karNa mAtra zArIrika rIte baLavAna na hato, buddhimAM ya e eTalo ja baLavAna hato. bIjI bAju arjuna eno kaTTara pratispardhI hato. ene khatama karyA vinA e jaMpIne bese te zakya ja na hatuM. bhale te sago bhAI hoya, paNa te to Aje jAhera thayelI vAta... A pUrve bhUtakALamAM to te be samovaDiyA banIne kayAranA pratispardhI banI gayA hatA. e kaleza ane saMkalezanI nadInA pANI eTalA badhA vahI gayA hatA ke Aje 'bhAI' tarIke jAhera thatA arjuna khAtara te pANI pAchA vaLI zake tema na hatA. eka bAju arjunane mAravAnI athavA to jAte maravAnI tIvra bhAvanA! bIjI bAju sUryopAsanA pachI thayelI yAcanAno inkAra karavAmAM tUTI jatI pratijJA ! karNanA mAthe dharmasaMkaTa AvyuM. paNa teNe jarAka vAramAM vacalo rasto zodhI kADhIne mAtAnA strIsahaja bhoLapaNano lAbha uThAvI levA mATe jabaro dAva lagAvI dIdho ane temAM te jItI paNa gayo. kuntInI yAcanAno cAlAkIpUrvaka karNa dvArA svIkAra teNe mAne kahyuM, "tuM A dharatI upara pAMca pAMDavone abhaya ApavAnI mArI pAse mAMgaNI kare che ne? jA, mane te vAta kabUla che ke A dharatI upara pAMDavo pAMca raheze ja. temane huM cAra nahi karuM basa." kuntIne A vAkyano marma na samajAyo. teNe spaSTIkaraNa mAMgyuM tyAre karNe kahyuM, "have tAre mana pAMDavo kula cha thayA che ne ? have to huM ya pAMDava ja chuM ne? to mArA hAthe ja arjuna maraze-mAre tene to mAravo ja che-to mArA sameta pAMDavo pAMca ja raheze ane kadAca tene mAravA jatAM huM ja marIza jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to ya pAMDavo to pAMca ja raheze. jA mA ! jA, tArI mAMgaNI "pAMDavo pAMca rahevA joIe te mane kabUla che." bicArI kuntI ! vIle moMe cAlI gaI. hA, arjuna sivAyanA pAMDavo mATe abhayanuM vacana meLavIne. A kola ApavAnA kAraNe ja eka vAra yuddhamAM kaNe motanA sapATAmAM AvI gayelA bhImane jIvato javA dIdho hato. Avo hato karNa dAnezvarI ! kRtajJa ! pratijJApAlaka ! buddhimAnuM ! karNanA haiyAmAM keTalI badhI RkSatA ane naThoratA AvI gaI che te vAta mA-dIkarA vacce thayelA uparyukta saMvAdamAMthI spaSTa samajAya che. A hArdika sthiti pedA thavAmAM keTalAka saMyogo kAraNa banI gayA che. karNane Avo kaThora te prasaMgoe banAvI dIdho che. parazurAme tenA vidyAbhyAsanA samayamAM zApa Apyo (vyAsa-mahAbhArata), kRpAcArye kuLa pUchyuM, bhIme cAbUka pakaDavAnI salAha ApI, draupadI-svayaMvaramAM draupadIe tenI tarapha moM bagADyuM. A badhI ghaTanAothI karNamAM hInabhAva pedA thayo. AzritonA aparAdhamAM vaDIlo kAraNa karNanuM pAtra jyAM sudhI mahAbhAratamAM vaMcAze tyAM sudhI te vaDIlazAhIne vaTathI bhogavatA vaDIlo-mAbApo, moTAbhAIo, zikSako ane guruo vagerene satata kAnamAM kahetuM raheze ke, "tamArA Azritone tame vAte vAte tiraskArI na nAMkho. emane haDadhUta na karo, svamAnane kaThora zabdothI ghAyala na karo. nAnAone paNa yathAyogya mAna Apo, vAtsalya to bharapUra Apo ane dhAka mAtra dekhAva pUratI rAkho." karNanuM pAtra e bALazikSaNa kevI rIte ApavuM joIe te aMgenuM atyanta preraka pAtra che. sahuthI tiraskArAyo karNa, mATe ja te haiyAno RkSa ane vANIno kaThora banI gayo, nahi to aneka viziSTa guNo dharAvato karNa bharasabhAmAM raja:svalA draupadInI "e to vezyA che. ene vaLI lAja kevI ?" evA krUra zabdothI kadI mazkarI kare kharo ? vaDIlonI bALako vagere Azritone ucheravAnI aNaAvaDatanA kAraNe ja nevuM TakA Azrita varga vikRta paddhatinA svabhAvano bhoga banI jato hoya che. potAnI aNaAvaDatathI bagaDelAM bALako vagerene vaLI pAchA emanI bhUlo badala dhikkAre che te ja vaDIlo. A te kevI nAdIrazAhI ! meM evA bALako joyA che jemaNe bALavayamAM bhayathI mutarAvI devA sudhInI sakhata mArapITa thavAnA kAraNe potAnI hiMmata gumAvI dIdhI che. are ! emanA zabdo paNa dhrUjatAM bolAtA sAMbhaLyA haiyAmAM pesI jatI bhayagranthinI bheMkAra phaDaka varSo sudhI gabharATamAM rAkhI mUkatI hoya che. eka vAra paDI gayelA kharAba saMskAro ke kuTevone moTI uMmare kADhavAnuM kAma khUba muzkela banI jAya che. ghaNuM karIne to e doSo nIkaLatA ja nathI, sivAya devagurunI kRpA. AvA loko potAnI nabaLI kaDIno hArdika ekarAra karatAM eka ja vAta kare che, "badhI khabara che, jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM karavuM joIe ane zuM na karavuM joIe ? paNa have vAta vaNasI gaI che. zArIrika ghaDatara ke mAnasika bagADanA kAraNosara khoTuM jANavA chatAM te chUTe tema nathI, sAcuM chatAM have te AcarI zakAya tema nathI." badhA ya vyAsamuninA pelA vikhyAta vAkyanA pravaktA bane che : " khAnAmi dharma na = pravRtti: jAnAmyadharma na ca me nivRttiH" tapovanonI vicAraNIya yojanA A uparathI vicAra Ave che ke jo bagaDelA kizoro ane kumArone sudhAravAnuM kAma bahu muzkela hoya to sAva nAnA nirdoSa ane pavitra bALakone temanI ATha, nava varSanI uMmarathI ja saMskAronuM siMcana karavA pAchaLa ja badho puruSArtha AdarAya to zuM khoTuM ? Thera Thera tapovano UbhA karIne temAM ATha varSanA bALakone dAkhala karIne soLa varSanI vaya sudhI saMskArapradAna karavuM. skUlanuM zikSaNa paNa vidvAna zikSako rAkhIne tyAM ja ApavuM, jethI skUlamAM mokalavA jatAM kusaMga-janita doSo pedA thavAno prazna upasthita na thAya. soLa varSanI vaye sIdhI bAramA dhoraNanI parIkSA apAvIne, temAM sArI rIte uttIrNa karAvIne ghare vidAya ApavI. e ATheya varSamAM dharma aMgenuM tamAma zikSaNa-tattvajJAna ane anuSThAna saMbaMdhita-eTaluM Thosa apAI jAya ke e saMskAro samagra jIvana paryanta TakI jAya. e bALako ghare gayA bAda kaoNlejamAM jAya to paNa apavAda sivAyanA badhA ya pote bagaDavAne badale bIjAone sudhAravA jeTaluM kArya hAMsala karI de. karNanuM pAtra ApaNA karNamAM AvA koI tapovana jevA AyojanamAM zaktino upayoga karavAnI preraNA karI jatuM hoya tema lAge che. skUla, kolejo dvArA saMskAronuM dhovANa Aje gharamAM athavA dharmasthAnomAM saMskArI mAbApo ke dharmaguruo bALakone khUba sAro bodha Ape to paNa teone skUla, kaoNlejomAM javAnuM thatAM e badho ja bodha dhovAIne sApha thaI jAya che. valoNuM karatI bAI eka bAjuthI jeTaluM doraDuM kheMce teTaluM-badhuM-bIjI bAjuthI cAlyuM jAya. saravALe tenA hAthamAM kazuM na rahe. tenA jevuM prastutamAM bane che. amadAvAda zahera bAMdhIne ahamadazAhe tene pharato killo bAMdhavAnuM kAma zarU karyuM. paNa jeTalo killo divase caNAya te badho ya rAte game te kAraNasara paDI jAya. bAdazAha khUba muMjhAyo. koke nagara bahAra AvelA maMdiramAM rahetA mANekabAvAnI salAha levAnuM kahyuM. bAdazAha te bAvA pAse gayo. bAvAe kahyuM, "A mAruM ja kAma che. tuM killo caNAve che tyAre huM A sALa upara sAdaDI banAvuM chuM, paNa jevI te rAte ukelavA mAMDuM chuM tema tAro divase caNAyelo killo paNa ukalI jAya che. jo tuM koI paNa rIte mAruM nAma amara kare to ja huM tane vighana nahi karuM." bAdazAha ahamadazAhe mukhya cokane mANekacoka nAma ApyuM tyAre ja killAnuM caNatarakAma nirvighne pUruM thayuM. AvI bALa-jIvananI sAdaDI mAbApo ke dharmaguruo tene vALe che, paNa skUla, kaoNlejomAM thato kusaMga tene pUrepUrI utArI nAMkhe che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmpitya nagarano rAjA drupada. teno putra dhRSTadyumna ane putrI draupadI. lagnane yogya vaya thatAM draupadIe pitAne jaNAvyuM ke, "je rAdhAvedha sAthe tenI ja sAthe huM lagna karIza." pitAe svayaMvara-maMDapa taiyAra karAvyo. dezadezanA rAjakumArone AmaMtraNa pAThavavA sAthe rAdhAvedhanI zarata jaNAvavA mATe dUto mokalavAmAM AvyA. eka dUta mahArAjA pAMDu pAse AvI gayo. pAMDu potAnA kumArone ane tamAma kauravone laIne svayaMvaramAM bhAga levA mATe kAmpityapura gayA. karNa jevo bANAvalI ya rAdhAvedhamAM niSphaLa aneka rAjakumAroe rAdhAvedha sAdhIne atyaMta rUpalAvaNyavatI draupadIne prApta karavA mATe manoratho sevyA, paNa rAdhAva dha sAdhavAmAM sahu niSphaLa gayA. jarAsaMgha, zizupAla paNa niSphaLa gayA. tyAM aMgarAja karNa paNa upasthita thayo hato. te paNa dhanuSa laIne rAdhAvedha sAdhavA mATe potAnA sthAnethI AgaLa vadhyo. dAsI pAsethI enI oLakha meLavIne draupadIe enI tarapha joIne moM bagADyuM. game te thayuM, paNa ajoDa bANAvalI tarIke paMkAyelo karNa paNa rAdhAvedha sAdhavAmAM niSphaLa gayo. e to dhanuSane joIne ja pAcho haTI gayo. AthI draupadInA moM upara AnaMda vyApI gayo. A hakIkata karNanI cakora najaranI bahAra na rahI zakI. aho ! karNa jevo mahAna bANAvalI paNa rAdhAvedha sAdhI na zakyo. kharekhara rAdhAvedha khUba ja kaThina hoya che. eka UMcA staMbha upara strI (rAdhA)nI pUtaLI mukAya che. te goLa goLa pharatI rahe che. tenI nIce savaLAM ane avaLAM pharatAM be cakro goThavAya che. e be ya cakro satata pharatAM rahe che. sAdhaka te staMbha pAse mAthuM nIcuM rAkhIne Ubho rahe che. jamIna upara rahelA telanA kuMDamAM te be pharatAM cakro ane tenI uparanI pharatI pUtaLI pratibiMba rUpe dekhAya che. sAdhake te pratibiMbane DAbI AMkhethI joIne pUtaLInI tarapha tIranuM nizAna levAnuM hoya che. pUtaLInI AMkha tIrathI vIMdhI nAMkhavAnI hoya karNa jevA mahArathIo paNa niSphaLa jAya to temAM navAI pAmavA jevuM kazuM nahi. rAdhAvedhasamI kaThina jaina muninI sAdhanA jaina zAstrakAroe A rAdhAvedha sAdhavA jevI saMsAratyAgI munionI jIvanasAdhanA jaNAvI satata-rAta ne divasa-apramattapaNe pAMca mahAvrato ane tenI rakSA mATenA seMkaDo vratono bhAra upADIne samagra jIvana jIvavuM e munijIvana ! je jIvanamAM dravya, kSetra ane kALa satata palaTAtAM rahe to ya cittano saMvega ane virAgano bhAva kadI paNa palaTAya nahi, emAM maMdIno vAyaro kadI vAya nahi enuM nAma munijIvana ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharabAra, kuTuMba, are ! zarIranI paNa mamatA suddhAMne jyAM sadA mATe tyAgI devAnI che evuM che munijIvana ! satata apramattapaNe A jIvanamAM TakI rahevuM, te ya dinarAta vikasatI jatI cittanI prasannatA sAthe... e ja munijIvana che. A sAdhanA kaMI be-pAMca varSa mATe hotI nathI. e hoya che; jyAM lagI dehamAM zvAsa cAlato rahe che tyAM sudhI. chellA zvAsamAM paNa e munibhAva jeno ghUMTAto rahe enuM nAma che munijIvana jyAM mAna-sanmAna galagaliyAM na karI zake ane cappanA ghA urpha ke are na bolAvI zake evuM hoya che, munijIvana ! AvA to agaNita munivaro thaI gayA. rAdhAvedhanI sAdhanA A sarvaviratinI sAdhanA pAse zI visAtamAM ? mATedo AnaMdaghanajI mahArAjAe kahyuM che ke, "dhAra taravAranI sohIlI, dohIlI caudamA jinataNI caraNa (munijIvana) sevA.' AthI ja khUba moTA paththaro UMcakIne jatA majUre sAmethI AvatA munione joyA ke tarata teNe paththaro khabhethI utArIne dUra mUkyA, temane vaMdanAdi karyA. Ama thatAM te majUranA virodhIoe rAjAne phariyAda karI ke, "eka paNa paLa bagADyA vinA te majUrane tame kAma soMpyuM hatuM paNa teNe to sAdhuone vaMdanAdi karavAmAM keTalo badho samaya bagADI nAMkhyo !" rAjAe majUrane bolAvIne Ama karavAnuM kAraNa pUchyuM. majUre kahyuM, "jagatamAM mArA jevo puSkaLa bhAra UMcakanAro pahelavAna koI nathI, paNa mArAthI ya vadhu pahelavAna A jagatamAM mAtra A munio che. mane to pAMca paththarono bhAra nIce mUkIne ArAma karavAnI paNa chUTa che. mAre amuka ja kalAko sudhI bhAra UMcakavAno hoya che. jayAre A munioe potAnA khabhe je pAMca mahAvratarUpI paththarono bhAra UMcakyo che ane rAte paNa teo bAju upara mUkI zakatA nathI. emane ArAma karavAno evo samaya ja nathI jyAre A bhAra bAju upara mUkIne teo ArAma karI zake. rAjan ! AvA munionI jo huM vaMdanA karIne kadara na karuM to mArI mANasAI zuM gaNAya?" rAjAne A vAta sAMbhaLIne mananuM samAdhAna thayuM. jemane saMsAramAM pharI pharIne janma levAnI ane sukho bhogavavAnI bIka lAgI gaI che evA ja AtmAo muni banIne munijIvananI sAdhanAomAM apramattapaNe ekAkAra bane che. e sAdhanAnI pAse rAdhAvedhanI sAdhanA to sAva vAmaNI gaNAya. draupadI : pAMceya pAMDavonI patnI chelle arjune rAdhAvedha sAdhyo. sabhAmAM je pAMDavapakSI rAjakumAro hatA temaNe jayaghoSa karyo. duryodhanapakSI rAjakumAronA moM vilakhAM paDI gayA. kuntIne apAra AnaMda thaI gayo. jyAre arjune rAdhAvedha sAdhyo tyAre draupadInA manamAM ekalA arjunanI nahi paratu pAMceya pAMDavonI patnI banavAnI IcchA jAgI. paNa pAMceyanA gaLAmAM to varamALA kema naMkhAya ? ethI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loko zuM bole? e bhayathI teNe mAtra arjunanA gaLAmAM varamALA nAMkhI. paNa aho ! A zuM thayuM ? varamALA mAtra arjunanA gaLAmAM nAMkhavA chatAM te bAkInA cAreya pAMDavonA gaLAmAM paDelI dekhAI. A paristhitithI cArebAju hohA macI gaI. te vakhate AkAzavANI thaI. temAM avAja thayo ke, "je thayuM che te barAbara thayuM che. koI kazI ciMtA karazo nahi." paNa drupadarAjA potAnI dIkarIne pAMca pationI patnI karIne jagatamAM hAMsInuM pAtra banavA mAMgatA na hovAthI temaNe sakhata vAMdho uThAvyo. jyAre kuntIne manamAM AnaMda thaI gayo. te manomana bolI, "cAlo, sAruM thayuM. mAre ekasarakhI pAMca vahuo lAvavI hatI te ciMtA have maTI gaI." A ja vakhate AkAzamAM vicaravAnI zakti dharAvatA koI jJAnI muni te svayaMvara-maMDapamAM padhAryA. sahue temane vaMdanAdi karyA. temanA zrImukhe sahue dharmazravaNa karyuM. tyAra bAda draupadI aMge UbhI thayelI vicitra paristhiti aMge mahArAjA drupade savAla karyo. jJAnI munivare kahyuM ke, "A vicitra ghaTanAnI sAthe draupadInA AtmAno pUrvabhavano saMbaMdha che. huM tamane teno pUrvabhava jaNAvuM chuM te tame sahu zAntacitte sAMbhaLo." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadInA pUrvabhavo nAgazrI ane dharmarUci aNagAra caMpA nAmanI nagarI hatI. temAM traNa brAhmaNo rahetA hatA : somadeva, somabhUti ane somadatta. traNeyanI patnIonA nAma anukrame nAgazrI, bhUtazrI ane yakSazrI hatA. teo khUba sukhI hatA, tethI vadhu temano parasparano snehabhAva hato. teo haMmeza vArApharatI eka bhAIne tyAM sAthe besIne bhojana karatA. eka vakhata nAgazrIne tyAM bhojanano vAro hato. teNe rasoImAM aneka zAka banAvyA, temAM bhUlathI kaDavI tuMbaDInuM zAka banAvI dIdhuM. jyAre teNe cAkhyuM tyAre ja tene khabara paDI. te khAvAne lAyaka na lAgyuM paNa ghI, masAlo vagere nAMkhIne taiyAra kareluM te zAka pheMkI detAM teno jIva na cAlyo. eTale koI bhikhArIne ApI devAno nirNaya karIne navuM zAka taiyAra karI dIdhuM. sahu sArI rIte jamyA ane vidAya thayA. te vakhate najIkanA udyAnamAM mahAjJAnI dharmaghoSa nAmanA jainAcArya ziSyo sAthe AvIne rokAyA hatA. temanA dharmaruci nAmanA ziSyane te divase mAsakSamaNa(trIsa upavAsa)nuM pAraNuM hatuM. bhikSArthe pharatAM te ghora tapasvI munivara nAgazrInA ghare AvyA. nAgazrIe kaDavuM jhera thaI gayeluM tuMbaDInuM zAka temanA pAtramAM nAMkhI dIdhuM. munivare potAnA gurune te bhikSA batADI tyAre zAkanI gaMdhathI temaNe ziSyane te zAka jherI banI gayAnuM jaNAvIne nirjIva bhUmie tenuM visarjana karavAnuM (paraThavI devAnuM) jaNAvyuM. gurunI AjJAno amala karavA mATe dharmaruci aNagAra nIkaLyA. rastAmAM te zAkanA ghInA TIpAM paDI gayA. tarata tyAM kIDIo AvI. je tene aDI te marI gaI. A joIne karuNAsabhara ziSya krUjI UThyA. temaNe vicAryuM ke, "game teTalI kALajI karIne huM A zAkanuM (retI vageremAM) visarjana karuM to ya jo A rIte kIDIo coMTe to keTalA badhA jIvonI hiMsA thaI jAya. re ! AnA karatAM to huM ekalo ja A zAka ArogIne motane na bheTI lauM?" ane kharekhara munie tema ja karyuM. zAka ArogIne teo samAdhistha banI gayA, temanA prANa nIkaLI gayA. teo sarvArthasiddha nAmanA pAMcamAM anuttara vimAnamAM utpanna thayA. munivaranI kevI agAdha karuNA ! dharmanuM AraMbhabiMdu H sarvajIvakaruNA dharmano AraMbha bIjAno vicAra karavAthI thAya che. dharmanI siddhi potAnI mokSaprAptithI pUrNa thAya che. jeo pratyeka vAte bIjAno vicAra pradhAnapaNe karatA nathI teo vastutaH dharmI nathI, kadAca dharmI hoya to dharmathI patana pAmyA vinA rahevAnA nathI. jIvamAtra pratyenI karuNA; nA, mAtra karuNA nahi paraMtu jIvamAtra pratye-enI bhItaramAM paDelA zivasvarUpanA darzanathI-bahumAnabhAva-Reverance for life-hoya to ja dharma ane svarUpane pakaDI zake. dharmanA prakAzaka tAraka tIrthaMkaradevonA tamAma AtmAonA temanA chellethI trIjA bhavamAM-savi jIva karuM zAsanarasI-mAruM cAle to huM sarva jIvone saghaLAM duHkhomAMthI ane saghaLAM pApomAMthI sadA jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe choDAvI dauM evI mahA-karuNAbhAvanA pedA thAya che. AthI ja teono AtmA chellA bhavamAM tIrthakara thAya che. jo jina AvA hoya to jaino tevA ja hovA joIe ne ? jo bhagavAna AvA hoya to bhagavAna thavAnI IcchA dharAvatA tamAma InsAna AvA hovA joIe ne ? dharmI ane haiyAno kaThora ! e vAta atyaMta virodhI che. kharo dharmI haiyAno kaThora hoI zake ja nahi. haiyAmAM karuNAnI bhInAza ane magajamAM prasannatAnI ThaMDaka jenI pAse na hoya tevA kaThora ane krodhIne dharmIjana zI rIte kahI zakAya ? karuNAnI parAkASTA darzAvatAM dRSTAnto (1) jyAre agnikAputra nAmanA jainAcAryanI potAnI ja saMsArI strI vyantarI devI thaIne, e jainAcArya nAvaDI dvArA nadI pAra karatA hatA tyAre temanI upara vairabhAvathI trATakI ane temanA peTamAM trizUla hulAvI daIne temane UMcakyA. e vakhate nadInA pANImAM temanA lohInI dhAra paDavA lAgI, mAMsanA kaTakA ya paDavA lAgyA. te vakhate te joIne jainAcArya potAnuM maraNAnta du:kha to sAva visarI gayA paNa temane e vAtanuM bhAre duHkha thavA lAgyuM ke, "mArA maratAM mArA lohI vagerethI pANInA asaMkhya jIvo marI rahyA che ! bicArA, nirdoSa jIvono kaccaraghANa bolAvavAmAM huM kevo nimitta banI gayo chuM !" ahIM karuNAnI kevI parAkASTA jovA maLe che ! (2) rAjAnI AjJAthI aMdhaka nAmanA muninA zarIranI tamAma cAmaDI utaraDI nAMkhavA mATe AvelA mArAMone munie kahyuM, "bhAI ! tame loko mArA khUba upakArI cho ke mArA anaMta karmono tame kSaya karI Apazo. tame kaho te rIte Ubho rahuM. tamAruM kAma karavAmAM tamane jarAya takalIpha paDavI joIe nahi." (3) paramAtmA mahAvIradevane lAgaTa cha mAsa sudhI kAramo trAsa daIne pAchA pharatAM saMgamaka nAmanA devanI pITha joIne prabhunI AMkhomAM e vicAre AMsu AvI gayA hatA ke, "A AtmAe mArA to ghaNAM karmono kSaya karI ApIne mAruM to khUba sarasa kAma karI ApyuM, paNa have enuM bicArAnuM zuM thaze? arere ! mArA upakArI banelA tenI upara huM kazo ja upakAra karI zakyo nahi (4) lUkhI roTalInI thappI moMmAM upADIne bhAgatA kUtarAne pelA saMnyAsI bUmo pADIne kahevA lAgyA, "o bhagavAna ! AvuM zuM karo cho? ghI copaDyA vinAnI roTalI tame khAo temAM mArI zI AbarU? UbhA raho huM ghI copaDI dauM." Ama kahIne ghInI vADhI laIne saMnyAsI te kUtarAnI pAchaLa doDyA. kUtaro ya Ubho rahI gayo. pratyeka roTalIne ghI copaDIne saMnyAsIe tene bhAre vahAlathI badhI roTalI khavaDAvI dIdhI ! (5) pelA maharSie potAnA ja AzramamAM mAlanuM poTaluM bAMdhIne laI javAnI taiyArI karatA corone joyA. temane poTaluM UMcakAvavAmAM te maharSie ja madadagAra banavAnI taiyArI batAvI tyAre coro dhrusake dhrusake raDI paDyA. (6) pelo saMta ? tene cakalAMothI khetaranuM rakSaNa karavAnuM kAma soMpAyuM. te khetare gayo. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakalAMo vagere paMkhIone uDADI mUkatAM teno jIva na cAlyo. teNe badhA paMkhIone molanI mijabAnI uDADavAnI rajA ApI dIdhI. te paMkhIone majA mANatAM joIne teNe gAyuM, "rAmakI cIDiyA, rAmakA kheta; khA lo cIDiyA, bhara bhara peTa." (7) potAnA paganA gUmaDAnI rasImAM khadabadatI jIvAtone UchaLIne jamIna upara paDI jatI joIne bAvo kahevA lAgyo, "alI, nIce zuM paDo cho ? tyAM to marI jazo. A gUmaDAmAM ja paDI raho. lo, pharI tamane gUmaDAmAM mUkI dauM." Ama kahIne jIvAtone gUmaDAmAM mUkavA lAgyo. koI bhakta A dazya joyuM. te vaidarAjane malamapaTTo karavA laI Avyo. bAvAjIe temane ravAnA karI dIdhA. temaNe kahyuM, "mAruM gUmaDuM maTADavA jatAM keTalI badhI jIvAtonuM bhojana jatuM raheze? nA, evuM kAMI karavuM nathI !" (8) kensarathI pIDAtA saMtane koke pUchyuM, 'tame AnaMdamAM cho?" saMte kahyuM, "AnaMda kema na hoya ? kroDo jIvAto mArI gAMThamAMthI potAnuM bhojana pAmI rahI che. moTuM sadAvrata khUlyuM che. keTalI majA dharmaruci nAmanA munie bIjA jIvone bacAvavA mATe kaDavI tuMbaDInuM zAka ArogI jaIne potAnuM je balidAna ApyuM che te keTalAka dharmI kahevAtA svArthasAdhu vargane mATe bodhapATharUpa che. jayAre gurudeva dharmaghoSasUrijIne A karuNa ghaTanAnA samAcAra maLyA tyAre teo atyaMta du:khI thayA. temaNe jJAnabaLathI jANI lIdhuM ke te akArya nAgazrIe karyuM che. brAhmaNone bhegA karIne temaNe A vAta karI, eTaluM ja nahi paNa potAnA sAdhuone AsapAsanA gAmomAM mokalIne sarvatra nAgazrIne jAhera karAvI. nAgazrInA pati somadevane A vAta jANIne pArAvAra duHkha thayuM . teNe nAgazrIne sakhata Thapako ApI gharamAMthI kADhI mUkI. dharmadrohIonI dayA na hoya dharmadrohInI te vaLI dayA hoya ? evI dayA ati dayA che. te yogya nathI. ati maitrI, ati tapa, ati vAcALatA, ati dAna vagere kyAreka bhAre muzkelImAM mUkI denArA banI jAya. dharmadrohIone jAhera karavA joIe. temane yogya sajA paNa karavI joIe, AthI dharmadrohanI paraMparA aTake. gajasukumAla nAmanA muninA hatyArA somilanuM zrIkRSNanI bhayaMkara sajAnA bhayathI ja hADa besI jatAM mota thaI gayuM. paNa tenA maDadA upara zrIkRSNa dayA na ANI. tene marelAM kUtarAnI jema baMdhAvIne ghasaDatAM ghasaDatAM gAma bahAra kaDhAvyuM. je jamIna upara te zaba ghasaDAyuM tyAM dUdha vagere dvArA zuddhi karAvI. kAlakasUrijIne sAdhvIjInuM apaharaNa karanArA gardabhilla rAjAne sakhata Thapako ApavA mATe zakarAja dvArA yuddha lAvavuM paDyuM. gardabhillane harAvyo ane jaMgala-bhego karI dIdho. garbhabhillane jera karavA mATe kAlakasUrijIe bahu sapta bhASAmAM saMkalpa karyo hato. AvuM ja namuci mATe viSNukumAra munie karavuM paDyuM hatuM. je sarvane jivADe che evA dharma ke enA koI paNa eka aMgane kema maravA devAya, nabaLuM paDavA devAya, enuM gaurava khaMDita thavA devAya? enI nabaLAImAM ya anekonuM mota che. enA jIvanamAM ja anekonuM jIvana che. ajayapALanuM karuNa mota jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka vAra to dharmadrohIne enuM pApa ja phADI nAMkhatuM hoya che. AvA prasaMgo jovA maLe tyAre ema lAge ke pApIone zuM mAravA'tA? emanA pApo ja emane mAratAM hoya che. ajayapALa A satyano purAvo che. gUrjarezvara kumArapALanA zAsanakALa pachI traNa varSa sudhI ajayapALe rAja karyuM. traNa varSamAM to teNe samagra jainadharma upara kALo kera vartAvI dIdho. sahu jaina agraNIo trAhimAm pokArI gayA. eNe keTalAya maMdirone dhArAzAyI karyA, mUrtionA bhaMjana karyA, sAdhuone tenI dhAkathI bhUgarbhamAM cAlyA javAnI pharaja pADI. paNa eka di tene ekAeka kUtarAne mote mAryo. ghAMgho ane vaijalI nAmanA sagA bhAIobe cokIdAro-nI mAtA sAthenA vyabhicAramAM te pakaDAI gayo. ghAMghA ane vaijalIe eka vAra udyAnamAM ekalA beThelA ajayapALa upara humalo karyo. aMgarakSako thoDI jhapAjhapI karIne bhAgI gayA. ajayapALa ghAyala thaIne lohIthI lathapatha thaI gayo. vaijalI vagere bhAgI gayA. pANInI kAramI tarasa lAgatAM lathaDate pagale te najIkanA ghara tarapha javA lAgyo. tyAM paga lathaDatA khALamAM paDI gayo. avAja thatAM te gharano mANasa bahAra Avyo. tene bhramathI khALamAM kUtaruM dekhAyuM. moTo paththara UMcakIne tenI upara pheMkyo. ajayapALanI khoparI phATI gaI. keTalIka vAre ribAIne tyAM ja maryo. jyAre dharmadrohI kalkIne koI pATha zIkhavI nahi zake tyAre devarAja Indra brAhmaNarUpe AvIne tenA bharAyelA pApanA ghaDAne sajA phaTakArI deze. dharmano droha e sAmAnya pApa nathI. e pokAryA vinA rahetuM nathI. A ghora pApono paraco maLaze ja vartamAnakALamAM bhAratamAM ke vizvamAM je bephAma rIte sarakArI rAhe ati ghora hiMsAnuM tAMDava jAmyuM che, durAcAranA badhA ja mArgone khullA mUkI devAyA che ane "sekyularijhama'nA nAme AstikatAne kabaranazIna karAvAI rahI che tenA ati ka pariNAmo AvyA vinA rahenAra nathI. jyAM A traNeya pApo vadhu joramAM haze teo dharmamahAsattAnA roSano pahelo bhoga banaze, te pachI bIjAono vAro Avaze. savAla mAtra samayano che. kadAca vadhu moTI sajAno rAtorAta amala karI devA mATe hajI vadhu pApo thavA devAnI e mahAsattA rAha joI rahI hoya. - paradezone A sarvanAzanI ApattimAMthI ugAravAnuM lagabhaga asaMbhavita jaNAya che, jyAre ATalA badhA pAponI vacamAM paNa bhAratIya prajAno nAnakaDo paNa dhArmika varga je kAMI sAruM dharmadhyAna-tapa, japa, bhakti, vrata, pUjApATha vagere-kare che tene kAraNe teno sarvanAza thato aTakI jaze ema cokkasa anumAna thAya che. eTaluM ja nahi paNa je mahA-tAMDavane dhArmika netAo aTakAvI zakatA nathI tene uparokta prajAkIya pUjApATha vagerenuM baLa ekAeka zAMta karI deze ane navA dhArmika yugano AraMbha karIne ja raheze. batrIsa batrIsa varSanA vahANAM vahI gayA to ya lokazAhI paddhati bhAratamAM sthira thatI ja nathI, balake chellA DacakAM letI hoya tema lAge che. enA kAraNamAM ya mane to A lokazAhInA nejA nIce calAvAyelI ati ghora hiMsAo, phelAvAyelA durAcAro ane poSavAmAM AvelI nAstikatAonA pApo ja dekhAya che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALane kALanuM kAma karavA do. mANasa "ahIM khUba ja vAmaNo che. dharmazraddhAne kadI choDazo nahi sahue vidhivat ane vizuddha mokSalakSI dharmadhyAnamAM lAgI paDavuM joIe. have to dharma e ja rAjakAraNa. A dharma thoDo paNa hoya to ya tenI tAkAta virATa che. rAIno nAnakaDo paNa dANo paNa moMmAM camacamato hoya che. nAnakaDI paNa kAMkarI ghaDAne phoDI nAMkhe che. nAnI paNa cinagArI hajAro Tana rUnI gaMjIne saLagAvI nAMkhatI hoya che. dharmamAM avihaDa zraddhA dharAvatA varganI dharma pratyenI zraddhA hacamacI UThe teTaluM nAstitA-taraphI puNya vagerenuM jora Aje vadhI raheluM jovA maLe che. paNa sabUra ! A palaTo rAtorAta; re ! kSaNomAM lAvI devAnI dharmamahAsattAnA baLomAM tAkAta che. savAla mAtra samayano che. sahue dhIraja rAkhIne potAnI dharmazraddhAne jarA paNa hacamacAvI devI na joIe. peluM vAkya mane yAda Ave che, "bhagavAna ! (dharma mahAsattA) tere rAja meM dera che. (aMdhera nahi.)" pharI eka vAra jaNAvavAnuM dila thAya che ke dharmapremI lokoe hAla koI mAthAkUTamAM paDyA vinA koI bAhya-sAmAjika ke rAjakIya pravRttithI vegaLA ja rahevuM joIe ane ekAnta mokSalakSI dharmakriyAomAM vadhu ne vadhu tanmaya banavuM joIe. je vyakti AvuM jIvana jIvaze te ja jIvanamAM sukha ane zAnti pAmI zakaze. je kuTuMbamAM AvuM jIvana sahu jIvatA haze te kuTuMba ja sukha, zAnti ane saMpanA darzana karI zakaze. bAkInA tamAmane Ajano "cu-vevano jhaMjhAvAtI mahApralaya samo mahAkALa bharakhIne ja raheze. emAMthI koI UgarI zake tema nathI. nAgazrInuM jIvana astavyasta thaI gayuM. e game tyAM rakhaDIne potAnuM jIvana pUruM karavA lAgI. ene soLa bhayAnaka rogo pedA thayA. nArakanI gati jevI kAramI pIDAno te bhoga banI gaI. ribAIne mRtyu pAmelI nAgazrI dareka narakamAM be be vAra utpanna thaI. pRthvI, jala, agni vageremAM paNa teNe agaNita vAra janmo lIdhA. Avo to puSkaLa kALa pasAra thaI gayo. bhramaNAothI bhavanuM bhramaNa kevo che A saMsAra ! jayAM sukha kSaNanuM che. pApa maNanuM che. pariNAme duHkha TananuM che. zuM bhogavAya A saMsAranA viSayasukho ! enI AsaktithI aneka pApo thAya. e pratyeka pApa aneka duHkho lAvIne jhIMke. to, e kSaNanA viSayasukhanI lAlaca choDI devI te ja sAruM nahi? jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA, je jJAnI che te A ja nirNaya le che ane AtamanA aMdaranA AnaMdane te sadA anubhavato rahe che. paNa saMsAranA rasiyA jIvone A AnaMdanI gaMdha paNa hotI nathI. eTale vinAzI, tuccha, pApakAraka, du:khajanaka, jIvahiMsaka, ahitakAraka evA paNa saMsAranA viSayasukhono rasa mANavAnI bhUla karI bese che. AvI bhUlo-bhramaNAone lIdhe ja dareka jIva anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhramaNa karato ja rahe che. durgatiomAM ghaNuM bhaTakyA pachI je kAMI puNya baMdhAI gayuM tenA kAraNe nAgazrIno jIva caMpAnagarImAM AvelA daMpatI-sAgaradatta ane subhadrAnI putrI sukumAlikA rUpe avataryo. durbhAgI sukumAlikA sAce ja enuM rUpa ane lAvaNya ajoDa hatuM. svarganI apsarA A dharatI upara UtarI hoya evo eno tejavaibhava hato. mAtApitAne paNa te khUba ja vahAlI hatI. dIkarIne sAsare vaLAvIne tenA viyoganuM duHkha A mAbApa sahI zake tema na hatA. eTale temaNe je gharajamAI ane tenI sAthe ja sukumAlikAnuM lagna karavAno nirNaya karyo. ane e zarata pramANe eka divasa e ja nagaranA zreSThIputra sAgaranI sAthe teNInA lagna thaI gayA. pahelI ja rAte temanA daMpatI-jIvanamAM Aga lAgI gaI ! sukumAlikAnA dehasparza bAda sAgaranA AkhA zarIramAM bhayAnaka dAha pedA thaI gayo ! te rAte ja bIjA khaMDamAM sUvA cAlyo gayo. savAre ghare jaIne pitAne saghaLI vAta karI. vevAIe vevAIne vAta jaNAvI. bhavitavyatAno vicAra karIne sahu cUpa rahyA. sAgare sukumAlikAno tyAga karyo. sukumAlikAnA pitA bhAre mUMjhavaNamAM AvI gayA. temaNe koI bhikhArIne snAnAdi karAvIne, vastra ane alaMkArothI vibhUSita karIne sukumAlikAnI sAthe goThavI dIdho. kAza ! e rAte paNa e ja dazA banI ! bhikhArI bhAgI gayo. have bAjI khatama thaI gaI hatI. sukumAlikAnA 'parama durbhAgyanA udaya sivAya bIjuM kAMI ja koI vicArI zake tema rahyuM na hatuM. sukhamaya paNa saMsAra heya aDhaLaka puNyonA udayamAM ekAdo pApano udaya badhA puNyonA sukhane kevA hatA na hatA karI nAMkhe che ! to evo to koNa A saMsAramAM puNyavAna che jene koI paNa bAbatamAM pApano udaya hoya ja nahi ! re, chevaTamAM chevaTa mRtyu dvArA te tamAma puNyono ekIsAthe aMta to Ave ja che ne ! mATe ja A saMsAra sukhamaya maLe to ya asAra che. enuM sukha e evuM gulAba che jenI sugaMdha mANavA jatAM ekAda kAMTo to acUka gAle bhoMkAIne lohI kADhI nAMkhe che. tIvra pApodayone niSphaLa karavA mATe vaDIloe sukumAlikAne dAnAdi dharmonuM sevana karavA kahyuM. teNI paNa dharmakAryamAM otaprota thavA lAgI. AjJAviruddha AtApanA letI sukumAlikA jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vakhata te jaina sAdhvIjIonA paricayamAM AvI. temano satsaMga karatAM tene dIkSA levAnI bhAvanA jAgI. mAtApitAe AzIrvAda ApavA sAthe dIkSA ApI. sukumAlikAe sAdhvIjIvanamAM ghora tapa zarU karyuM. duSkarmone jhaTa bALavA mATe tapa jevo pracaMDa dAvAnaLa jagatamAM bIjo koI nathI. sukumAlikA sAdhvI 'mahA-tapasvinI' tarIke sarvatra paMkAyA. paNa juo to niSThuratA karmarAjanI ! eka divasa mahAbhayaMkara bhAvIne pedA karanArA bIja sukumAlikAnA jIvanamAM paDI gayA. zuM thayuM e sAdhvIne ? zuM karavA teNe AvI bhUla karI nAMkhI ? koI AvA savAla pUchazo mA... jyAre evA tIvra karmono udaya thAya che tyAre kSaNa pahelAMno puNyAtmA pApAtmA banI jato jovA maLe che. paNa sabUra ! Ama badhuM karmanA mAthe doSAropaNa karyuM paNa nahi cAle. AtmAnA A bhavanA ke parabhavanA avaLA khelAI gayelA puruSArtho paNa temAM mukhya bhAga bhajave che. pUrvabhavanI A nAgazrI hatI. e bhavamAM eNe eka mahAtapasvI munino jAna levA sudhInuM kukarma karyuM hatuM. AthI ja eNe je karmo bAMdhyA te A bhavanI sukumAlikA sAdhvInA-mahAtapasvInAbhAva prANa levA dhasI AvyA che. eka divasa sukumAlikA sAdhvIe potAnA vaDIlo pAse munionI jema ekAMtamAM-vana, udyAna, parvata vagere sthaLe-sUryanI sAme UbhA rahIne AtApanA levAno tapa karavAnI rajA mAMgI. paNa nArI mATe AvA ekAMtavAsapUrvakanuM tapa yogya nathI evA zAstravacanano AdhAra laIne tema karavAnI rajA na ApI. paNa 'gho maravA paDe tyAre vAgharIvADe jAya' e nyAye sukumAlikA sAdhvI jIdamAM AvI gayA. guruonI avajJA karIne, bephAmapaNe zAsravicAra sAme dalIlabAjI karIne te svacchaMdapaNe AtApanA levA mATe cAlI nIkaLyA. nArInA mAthe niyaMtraNa joIe ja AryAvartamAM 'nArI'ne nArAyaNI kahI che. tene jhaverAtanuM paNa jhaverAta kahyuM che. AvI ati mUlyavAna e vastu che mATe ja tenI cAre bAju maryAdAo (niyaMtraNo) mUkavAmAM AvI che. e evuM tattva che je maryAdAomAM ja sacavAI rahe. enA mATe mUkavAmAM AvelI tamAma maryAdAonI pAchaLa enuM bhArethI bhAre mUlyAMkana che, paNa A vAta Ajano buddhijIvI varga samajI zakyo nathI. re ! khuda nArIo paNa potAnA mUlyAMkanane samajavAmAM niSphaLa gaI che ane tethI ja te badhA ya maryAdAo ke niyantraNone toDI-phoDI nAMkhavAnI jhuMbezamAM joDAyA che. AmAM puruSane pApo karavAnI phAvaTa AvI che. AmAM nArIe ApaghAta karyo che. paNa atyAre to 'nArI, puruSa-samovaDI'no nAda e ApaghAtamAM vaparAtuM jherI zastra che. svacchaMdatAno ane kAmukatAno evo pavana vAyo che ke sAcI vAta koI sAMbhaLavA ya taiyAra nathI. zANA mANaso cUpacApa besIne paramAtmAne ja 'badhuM ThIka karI devAnI' prArthanA kare e ja ucita lAge che. nepoliyana jevA paradezIe paNa potAnA zAsanakALamAM gharanA bAtharUmomAM goThavAyelAM jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArInA tamAma bIbhatsa citrone dUra karAvIne nArI-sanmAna meLavavA mATe puruSone jaNAvyuM hatuM. hiTalara jevo ghAtakI mANasa paNa nArInA gauravane ane gharakAma, bALauchera tathA patisevArUpa traNa kartavyone barobara samajyo hato. ethI ja tamAma nokarI karatI nArIone temanA gharamAM pAchA vaLI javAnI pharaja pADI hatI. parazurAme kevuM suMdara stra prasArita karyuM che : "kArya AryAvartanI maharSipraNIta tamAma maryAdAone mArA namaskAra thAo." A dezamAM namuMjavA jevI nartakIo paNa vezyA banI nathI. A dezamAM padminI jevI nArIo rAjAdhirAjonA prema pAmavAne badale "hara hara mahAdeva...' karatI homakuMDomAM baLI marI che. A dezamAM rUpakozA jevI vezyAo paNa brahmacaryanA vratane maryAditarUpe pALavA lAgI hatI. A dezamAM patnIo paNa potAnA pati sAthe ya khUba maryAdAmAM ja rahetI hatI, sadA temanI sAthe sUtI na hatI. - A dezanI bhAmatIo trIsa trIsa varSa sudhI lagAtAra patisevA karatI rahI che ane eka tarapha paNa uccAryo nathI. ..to bhayaMkara bhAvi mATe taiyAra raho 'A maryAdAo nArInA jIvanane kacaDI nAMkhe che, goMdhI rAkhe che !" evA gokIrA macAvIne tene badhI maryAdAomAMthI mukta karI che. paNa e puruSo ! khAmoza ! tamArA samajaNa vinAnA A pagalAne lIdhe ja aneka nArIonA jIvana zIlathI cUMthAI gayA che, zarIrathI dhovAI gayA che, puruSo dvArA thatA bhUgarbha-balAtkAro dvArA barabAda thaI cUkyA che. bAgapatanA balAtkAro AkAzamAMthI ekAeka UtarI paDyA nathI ! AdivAsI nArIo upara samUhamAM thatA uparAchAparI balAtkAronA samAcAro peparomAM akasmAte chapAyA nathI ! hajI to A sarvanAzanA pavananI mAtra zarUAta che. jo hajI nahi cetavAmAM Ave, cetIne jAtIyatAno uzkerATa pedA karatAM tamAma sinemA, sahazikSaNa, garbhapAta-vyavasthA, chUTAcheDAnI chUTa, gaMdA vAMcana, ubhaTa veSa vagerene vaTahukama dvArA rAtorAta pratibaMdhita nahi karavAmAM Ave to ati bhayAnaka paristhitine jovA mATe bhAratIya prajAe taiyAra rahevuM paDaze. mane to lAge che ke bhale te barbara prakAranI sajA hoIne vadhu paDatI sakhta sajA kahevAtI hoya paNa IslAmanA keTalAka dezomAM dArU ane vyabhicAra upara je ati sakhta niyaMtraNa mUkavAnA Adezo amalamAM mukAI rahyA che tenI pAchaLa nArI-sanmAnanI bhAvanA ja che ane te to khUba ja AdaraNIya che. parantu nA, have vAta ja eTalI AgaLa vadhI gaI che ke e niyatraNo mUkanAra dezanetAone ja phAMsIne mAMcaDe caDAvI devAmAM Avaze ke khurasI uparathI gabaDAvI devAmAM Avaze. - nazIlA banI cUkelA jagatamAM nazAbaMdhI lAvanAro sattAnI khurasI upara aDhI varSathI vadhu na TakI zake hoM ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sinemAmAM cuMbana vagerenA dazyo upara sensarazipa lAvanAra pradhAnane gharabhegA thayA vinA chUTako ja na rahe. gayo... gayo te kALa, balidAnano ! khumArIno ! niHspRhatAno! Aje to mAnavomAMthI 'nArI' (zIla) khatama thaI che ane dharatImAMthI 'pazuo' khalAsa thavA AvyA che. have bhArata pAse AdhyAtmika ane bhautika samRddhinA divAsvapno jovAnuM ja nasIba bAkI rahyuM che ! sukumAlikAnuM AtmaghAtaka niyANuM sukumAlikA sAdhvI svacchaMdatAno bhoga banI. vaLI AtApanAno tapa karavAmAM tene gurunA AziSa paNa maLyA nahi... A be ya bAbatoe tenuM sAdhvIjIvana pAyamAla karI nAMkhyuM. sUryanI AtApanA letAM te sAdhvIjIe najIkanA sthaLamAM ja eka divasa ekAeka pAMca puruSothI sevAtI vezyA joI. ane tenA romeromamAM kAmavAsanA prajvaLI UThI. tenuM mana bolI UThyuM, "are ! meM saMyama lIdhuM ! have mane AvuM sukha to nahi ja maLe ne ? hAya ! kevI abhAgaNI ! paNa sabUra ! meM tapa keTaluM badhuM karyuM che. basa, tenA puNyanA badalAmAM mane AvatA bhavamAM evo nArIno avatAra maLo, jemAM mane sohAmaNA pAMca pati maLe !" eka ja kSaNamAM 'tapasvI' AtmA 'kAmAnya' banI gayo. te AtmAe saMyamaratna vecI nAMkhIne kAmavAsanAnA kAMkarA meLavyA. mRtyu pAmIne sAdhvIno AtmA saudharma nAmanA prathama devalokamAM devI thayo. tyAMthI cyavIne draupadIrUpe janma pAmyo. jaina zAstrajJoe AvI sodAbAjIne 'nidAna' kahela che. dharma sAthe arthakAmanI sodAbAjI kadI thaI zake nahi. je sodAbAjIno viSaya bane te vepAra kahevAya, dhaMdho kahevAya, dharma na ja kahevAya. A che draupadInA pUrvabhavonI kALI kathA ! e AtmAe je bhUla karI che teno ja bhoga e AtmA banyo che. ahIM cAraNamuninA zrImukhe kahevAyelI draupadInA pUrvabhavonI kathA pUrI thAya che. svayaMvaramAM arjunane varamALA nAMkhatI vakhate draupadIne pAMceya pAMDavone potAnA pati banAvavAno je kALo anArya vicAra AvI gayo hato tenA mULamAM teNe ja kaMDAreluM 'pAMca patinI saMgata mANatI kAminI' tarIkenuM duHsvapna ja kAraNabhUta banyuM che. aneka viSamatAono ukela : pUrvabhavo tarapha draSTipAta jaina zAstrakAro kahe che ke cAlu bhavanI ghaNI badhI viSama samasyAonA ukelo pUrvabhavo tarapha najara karavAthI ja maLatA hoya che. A bhavamAM pANIthI gabharAyA karatAM bALakanA AtmAnA pUrvabhavamAM evI koI ghaTanA banI hovI ja joIe, jemAM e AtmAne pANImAM DubADI devA dvArA maraNa pAmavuM paDyuM hoya. liphTamAM UtaratAM bhaya pAmato bALakano AtmA pUrvabhavamAM moTA makAnanI agAsI upa2thI dharatI upara paTakAI paDyo hovo joIe. jAtabhAIo u52 IrSyA karato AtmA pUrvabhavamAM kUtarAnA khoLiye rahIne ja e saMskArone jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taiyA2 karI cUkyo hoya. sadAya akkaDa raheto jIva pUrvabhavamAM tADanuM jhADa hoya. khUba krodhe bharAto AdamI pUrvabhavano sApa paNa hoya. sAdhvInA jIvanamAM, AtApanAnA tapanA divasomAM sukumAlikAnA AtmAe je thApa khAdhI tenuM keTaluM kaTU pariNAma AvIne UbhuM ? pitA drupada paNa gabharAI gayA. sahu vismita thaI gayA. zuM karavuM ? koIne na samajAyuM. AkAzavANI thaI paNa to ya koInI ya vaLI gayelI kaLa UtarI nahi. aMte cAraNamunivare phoDa pADyo tyAre sahunA dila heThAM beThA. pAMca patinI patnI tarIke sahue draupadIne svIkArI. sAdhvIjIvanamAM karelI bhUlamAMthI bhAratadezamAM kevo akalpya itihAsa sarjAI gayo ! pAMca patiovALI patnI ! re ! pAMca patnIovALo pati ke ethI paNa ghaNI patnIovALo pati to sahue sAMbhaLyo haze paNa A UMdhI vAta to bhAratanA itihAsamAM pahelI ja haze, kadAca chellI paNa haze. sukumAlikA sAdhvInI nAnakaDI (mAnasika) bhUla ! enuM keTaluM bhayaMkara pariNAma ! nAgazrI tarIkenA bhavanI eka bhayAnaka bhUla ! e mULamAMthI kevuM moTuM jhADa UgI nIkaLyuM ke sukumAlikAnA bhavamAM sAdhvI banI to ya sIdhI na cAlI zakI ! ane aMte draupadI banI to abhUtapUrva ghaTanAno bhoga banI gaI ! mahAbhAratanI AkhI kathAmAM keTalAka ati romAMcaka prasaMgo che, jemAM ekalavyano aMgUThAnA balidAnano prasaMga, draupadInA pAMca patino prasaMga paNa gaNI zakAya. draupadIne pAMca pati kema thayA ? te savAlanA javAbamAM vyAsamunie je jaNAvyuM che ke,'pAMca bhAIone je maLe te badhAe sarakhe hisse vaheMcI levuM' evA mAtA kuntIe ghaDI ApelA kAyadAnA kAraNe draupadI paNa pAMca vacce vaheMcAI che' te khUba vicitra jaNAya che. dareka kAyadAne tenI maryAdA to hoya ne ? vaheMcaNInI samAnatAnA niyamamAM kAMI strInI vaheMcaNI karavA jevI anArya-kakSAnI vAta kadI laI zakAya kharI ? lagna bAda pAMDavo draupadIne laIne saparivAra hastinApura pAchA pharyA. nArade batAvelI vyavasthA eka divasa tyAM nArada AvI caDyA. samaye samaye nArada thatA hoya che. dareka utsarpiNI ke avasarpiNInA kALamAM nava nava nArada thAya che. A nArado kutUhalapriya hoya che. ekabIjAne athaDAvI mAravAnI vRtti paNa kyAreka sateja banI jatI hoya che. parantu AvA avaguNonI vacamAM temanAmAM eka bahu moTo guNa hoya che ke teo nirmaLa zIlanuM pAlana karatA hoya che. enA baLe ja nave ya nA2do te ja bhavamAM muktinA paramapadane pAmyA che. nAradajIe pAMDavone ane draupadIne bhegA karIne kahyuM ke, "be puruSa vacce paNa eka strInuM hovuM te bhAre kalezanuM kAraNa che. tame pAMca puruSo cho ane tamArI vacce eka ja strInA kA2Ne paraspara kaleza pedA na thAya ?'" nArade ja te vyavasthA batAvI ke,"draupadI pAse eka ja vyaktie vArApharatI rahevuM. ekanA vArAmAM bIjAe bhUlathI paNa na javuM. jo tema thaI jAya to teNe bAra varSano tIrthayAtrA vagere rUpa jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharavAsa-tyAga karI devo." pAMDavoe A vAta kabUla karI. nAradajI cAlyA gayA ane A vyavasthA sArI rIte cAlavA lAgI. pAMDavone to temAM kAMI vizeSa bhoga ApavAno na hato. hA, bhUlathI paNa potAnA vArA vinAnA samayamAM draupadInA mahelamAM na jaI caDAya tenI kALajI rAkhavAnI hatI. paNa A kAMI bahu mahenatanuM kAma na hatuM. draupadI : kharekhara mahAsatI kharekharI kasoTI to draupadInI hatI. e vakhate jeno vAro hoya te vakhate te puruSa sivAyanA bAkInA cAreya patione teNe bhAI-barobara samajavAnA hatA. te samayamAM tenA manamAM temAMnA koIne paNa 'pati' rUpe teNe praveza thavA devAno na hato. parapuruSane bhAI-barobara gaNavA e karatAM ya potAnA patione bhAI-barobara gaNavA-te ya amuka samaya pUratA-te sAdhanA ati kaThina che. jenI sAthe gaI kAle bhogo bhogavyA che tene Aje mADIjAyA bhAI tulya jovo e kAMI sAmAnya koTinI vAta nathI. AthI ja draupadIne satI na kahevI joIe paNa "mahAsatI' ja kahevI joIe. sItAjI vageree parapuruSone 'bhAI' gaNyA hatA. draupadI svapatione paNa nArada-vyavasthA mujaba 'bhAI' barobara gaNI zakI hatI. ane te paNa sadA mATenI eka ja vyavasthA hota to hajI saraLa hatI. A to 'bhAI-barobara' gaNavAnI vyavasthA paNa satata parivartanazIla hatI. pAMca pationI patnI draupadI kulaTA ke vezyA kahevAne to lAyaka nathI ja, paraMtu satI kahevAne ya lAyaka nathI. mArI dRSTie to tene "mahAsatI' ja kahevI ghaTe. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 divyasabhA-darzane bhabhUkelo dAvAnaLa eka divasanI vAta che. draupadInI sAthe yudhiSThirane rahevAno vAro hato. e divase keTalAka coroe nagaranA mANasonI gAyonI corI karI. tenI phariyAda laIne loko arjuna pAse AvyA. raiyatanA duHkhamAM je duHkhI tenuM nAma rAjA. arjuna tarata temanI sAthe jaIne gAyo choDAvI AvavA mATe taiyAra thaI gayo. tenuM dhanuSa vagere draupadInA mahelamAM hatA. utAvaLamAM tene khyAla na rahyo ke yudhiSThiranA vArAmAM teNe bhUlathI paNa javAnuM nathI. mahelamAM jaIne dhanuSa laIne te coronI pAchaLa paDyo. arjunane jotAMveMta coro bhAgI chUTyA. arjune badhI gAyo pAchI vALI daIne tenA mAlikone suparata karI. svapratijJAniSTha arjuna A kArya patyA pachI ekAeka arjunane khyAla Avyo ke draupadInA mahelamAM javAnI bahu moTI bhUla te karI beTho che. A bhUlanI sajA bAra varSano gRhatyAga hatI. teNe te sajA bhogavavA mATenI taiyArIo karI lIdhI. te ja divase teNe gRhatyAga karyo. te vakhate tenA vaDIloe tema nahi karavA mATe khUba samajAvyo. sahue eka ja vAta karI ke pratijJAbhaMga karavAnA AzayathI pratijJAbhaMga karAyo nathI. vaLI koInuM sAruM kAma karavAnA uddezathI ja mahelamAM javAnuM banyuM che, nahi ke kAmavAsanAdithI prerAIne. mATe dekhIto pratijJAbhaMga hoya paNa paramArthathI te pratijJAbhaMga che ja nahi. arjunanI sAthe tamAma vaDIlo, tamAma svajano ane snehIjano gAma-bahAra AvyA, paraMtu arjuna bAravarSIya gRhatyAganA potAnA nirNayamAM acala rahyo. jyAre arjune sahune praNAma karIne, vaDIlonA pagamAM paDIne vidAya lIdhI tyAre keTalAka chAtIphATa rudana karatA hatA. keTalAka ekAeka banI gayelI A ghaTanAthI sUnamUna ane avAcaka banI gayA hatA. mAtA kuntI vAraMvAra bebhAna thaI jatAM hatA. zAnta ane svastha hatA, eka mAtra yudhiSThira ! satyanI rakSAnA e prakhara pakSakAra hatA. arjuna e ja karI rahyo hato eTale emane mana to satyanI rakSAnA mahAna AdarzanA choDavAMone atyAre pANInA siMcanathI navuM baLa maLI rahyAno saMtoSa hato. zreSTha zuM ? rAjAzAhI ke lokazAhI ? AryAvarttanA zreSTha kakSAnA rAjAo kevA hoya ? tenuM arjuna avvala daSTAnta che. A AryAvarttanI rAjAzAhI paramAtmA AdinAthathI zarU thaI ane asaMkhya varSo sudhI cAlu rahI. temAM bahu moTI saMkhyAnA rAjAo zreSTha kakSAnA thayA, kaniSTha paNa thayA kintu ghaNA thoDA pramANamAM. jaina mahAbhArata bhAga-1 rAjAzAhI vaMzavArasAgata hatI tethI tenA ghaNA lAbho hatA. prAmANikatA, prajAprema, karuNA, parArtharasikatA, niHspRhatA vagere guNo lohImAM sIdhA UtarI AvatA. bhAratanI prajAe Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokazAhIne kyAreya pasaMda karI nathI ane bhaviSyamAM tene pheMkI dIdhA vinA raheze nahi tevuM paNa lAge che, kemake tenA anubhavo khUba ja kaDavA rahyA che. uparyukta kakSAnA lohInA abhAve lokazAhImAM prajAnuM netRtva letA mANaso netA banavAnA zreSTha kakSAnA guNo ghaNuMkharuM dharAvatA hotA nathI. temanA lohI pramANe temanAmAM svArtha, sattAbhUkha, vAsanA, pakSapAtapaNuM, lAMca-ruzvatakhorI vagere doSo ja prasarelA jovA maLe che. vartamAnakALamAM pharIthI vaDApradhAna tarIke indirA pachI rAjIva gAMdhInI pasaMdagI karIne lokoe ADakatarI rIte rAjAzAhInI ja pasaMdagI karI che ema mAruM mAnavuM che. indirAbena svayaM rAjAzAhInI rIte (AjanI bhASAmAM saramukhatyAranI rIte vartavAno svabhAva dharAvatAM hatA. lokone AvA svabhAvathI kAma thAya tevuM lAgeluM che. khera, rAjIva pAse paNa tevuM rAjAzAhInuM bIja to nathI ja, ane tethI teo paNa ghaNI moTI bhUlo karI zake che jenA kharAba pariNAmo prajA bhogavaze. bezaka, rAjAzAhImAM ya kharAba rAjAo sattA upara AvI zake che, paraMtu lokazAhInA kharAba mANaso karatAM to temanA TakA ati ochA hatA. arjuna viziSTa koTino rAjavaMzI AdamI hato. sahue jAta- jAtanA samAdhAna karyA to paNa te makkama rahyo ane "pratijJAbhaMga pote karaze to prajA zuM nahi kare !" e vicAre "prANa jAya aru bacana na jAI e bhAvanAthI sahune choDIne ekalo vidAya thaI gayo. AryAvartanA zreSTha rAjAo jyAre rAjavaMzI lohInI uccatAno vicAra thaI rahyo che tyAre mArI najaramAMthI aneka viziSTa koTinA rAjAo pasAra thavA lAge che. pelA yogarAja ! samudrakinAre lAMgarelA paradezI vahANono mAla rAjakumAroe lUMTI lIdho ! hA, prajAnI AbAdImAM ja e rakama vAparavAno emano uddeza hato paNa to ya pitA yogarAjane AghAta lAgyo. vaLate di' citA saLagAvIne baLI maryA ! putronA pApanuM pitAe prAyazcitta karyuM. pelA iDaranareza ! gAmanI dIkarI upara baLAtkAra karI cUkelA yuvarAjane rAjasabhAmAM khaDo karIne kahyuM, "kAM jherano A pyAlo tuM pI le, kAM mAre pIvo paDaze." yuvarAja jherano pyAlo pIne tyAM ja DhaLI paDyo. chatrapati zivAjI ! durAcArI zaMbhAjIne potAnA jIvanakALa daramyAna jelamAM pUrI rAkhyo. prajAnA agraNIonA Agrahane lIdhe ja mAtra mRtyu samaye milana thavA dIdhuM. pelA kAzInareza ! potAnuM mAthuM lAvanArane kozalanareza pAMca hajAra rUpiyA Apato hato e jANIne e nareza kAzImAM ja bhikhArIrUpe bhaTakatA koI ati du:khI prajAjanane laIne kozalanareza pAse gayA ane kahyuM, "A duHkhiyArAne rakama ApI do ane mAruM mAthuM kApI lo." kozalanareza raDI paDyA. kAzI choDIne kozala cAlyA gayA. samrATa candragupta ! bAravarSIya duSkALanA samayamAM tenuM zAsana ! potAnA paNa bhojanamAMthI gupta rIte koI bhojananI corI karavA lAgyuM. samrATa adhabhUkhyA rahevA lAgyA. zarIra sukAI gayuM. e to cANakya paristhiti pakaDI pADI. are, jUnAgaDhanA muslima navAba ! vajIre giranA jaMgalanA eka maNa lAkaDAdITha eka paisAno jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajA upara kara nAMkhavAnuM sUcana karyuM. navAba garama thaIne bolyA, "meM raiyatako dauM ke unase lauM ?" mevADI siMha mahArANA pratApa ! akabarane aMta samaya sudhI na jhUkyA te na ja jhUkyA. goMDalanareza bhagavatasiMhajI ! bIjAnI madada mATe keTalIya vAra lAkaDAnA bhArAvALI bAIe UbhA rahevuM paDe che te eka vAra temaNe joyuM. teNe Thera Thera paththaranA UMcA corasAo banAvI dIdhA ! siddharAja jayasiMha ! prajA mATe rAja taraphathI taLAva banI rahyuM hatuM. temAM koI zeThane lAbha levo hato. teNe khAnagImAM koSAdhyakSane traNa lAkha sonAmahoro taLAva-bAMdhakAma khAte ApI dIdhI. paNa cakora rAjAe vAta pakaDI pADIne tene bolAvIne tenI rakama parata karatAM kahyuM, "bhAI ! prajAnA kAma rAjA ja kare. e lAbha to mAre ja levAno hoya." pAlanapuranA navAbasAheba potAnA jyeSTha putra sAthe bhojana karatA hatA. te vakhate gAmanuM mahAjana AvyuM. temanI sAthe vAto cAlatI hatI tyAM rasoIyAne bUma mArIne yuvarAje kahyuM, "macchI lAva." ane... tarata ja navAbe tene eka tamAco lagAvI dIdho. temaNe kahyuM, "mahAjana beThuM che ! macchI mAMgatAM zarama nathI AvatI !" samrATa vikramAdityane khabara paDI ke temanA nagarano eka brAhmaNa eTalA mATe khUba garIba che ke tenA gharamAM daridranArAyaNanI pratimA che. samrATe Adeza karIne pratimA potAnA mahelamAM maMgAvIne rAkhI lIdhI ! pariNAmanI lagIre paravA karyA vinA ! rAjA vIradhavaLa mRtyu pAmyA tyAre AghAta khAI gayelA aneka mANaso tenI citAmAM kUdI paDIne motane bheTyA hatA. AvA to keTalAya daSTAnto che, jemAM rAjavaMzI bIjamAM paDelI prajApAlakatA, paraduHkhabhaMjanatA, dayA, niHspRhatA, zIla vagerenA Adarza prasaMgo jovA maLe. aMte lokazAhI 'su-lokazAhI' bane aMgrejone A rAjAzAhI khatama karavI hatI eTale temaNe bhedI nItio amalamAM mUkI. rAjakumArone paradezI yunivarsiTIomAM zikSaNa apAvyuM ane tenI sAthe temane vilAsapriya banAvyA pachI prajAjano samakSa rajU karyA. rAjAzAhIne 'kharAba' tarIke citarAvI. bhoLI bhAratIya prajAe uzkerAIne tene ukheDI nAMkhI. bhAratanI rAjAzAhInuM asala svarUpa jovuM hoya to aMgrejoe bhraSTa karelI chellA sADA traNaso varSanI rAjAzAhImAM nahi jovA maLe. te mATe e pUrvanA kALanI rAjAzAhI tarapha ja najara nAMkhavI paDaze. hA, ghauMmAM kAMkarA to jaDI Ave paNa ghaNA ghauMmAM thoDAka kAMkarA hoya to badhA ghauM kAMI pheMkI na devAya. AjanI lokazAhI to ghaNAM kAMkarAmAM ghauM jevA mANasonI che, chatAM ya jo te sAcavavA jevI lAgatI hoya to ghaNA ghauMmAM thoDAka kAMkarA jevI rAjAzAhI vadhu sAcavavA jevI na lAge zuM ? jo ke have to vAta eTalI vaNasI gaI che ke rAjAzAhIno vicAra karavo ya muzkela banyo che. have to lokazAhI ja su-lokazAhI bane to ya ghaNuM ema lAge che. paNa te mATe ya dharma vinA to nahi ja cAle. lokazAhImAM 'su'nuM tattva dharmathI ja dAkhala thaI zakaze. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yudhiSThira ane duryodhanano rAjyAbhiSeka arjune bAra varSa sudhI tIrthayAtrAo karI, vidyAsiddhio vagere prApta karyA. chelle vimAna dvArA tIrthAdhirAja zrI zatruMjayanI yAtrA karIne te dvArakA Avyo. zrIkRSNa teno bhAre Adara karyo. potAnI bena subhadrAnA tenI sAthe lagna lIdhA. te vakhate mahArAjA pAMDuno arjunane jaladI AvI javAno saMdeza laIne dUta Avyo. temaNe potAnI vRddhAvasthA najadIkamAM hoIne yudhiSThirane hastinApuranuM rAja soMpIne dIkSA levAnI bhAvanA paNa dUta dvArA jaNAvI. pitAnA saMdezane lIdhe arjuna TUMka samayamAM hastinApura AvI gayo. dhRtarASTra, bhIkha vagere tamAma vaDIlonI saMmatipUrvaka yudhiSThirano hastinApura-nareza tarIke ane duryodhanano indraprasthanA nareza tarIke rAjyAbhiSeka mahotsava thayo. mahArAjA pAMDue potAnA dhoLA thatA vALa dekhADIne saghaLAM kuTuMbIjanonI samakSa jagatanI asAratAnuM varNana karIne mRtyunI anivAryatA ane durgatinA bhayAnaka svarUponuM dhyAna karyuM. paNa kuTuMbIjanoe mahArAjA pAMDune dIkSA levAmAM thoDoka vadhu samaya thobhI javAno Agraha karyo, je temaNe lAcAra banIne svIkAra karavo paDyo. yogya divase dhRtarASTra, gAMdhArI vagerene laIne duryodhana indraprastha tarapha vidAya thayo. yudhiSThiranA vivekabharapUra ane premALa svabhAvane lIdhe bhIkha, droNAcArya ane vidura vagere tenI sAthe hastinApuramAM ja rahyA. abhimanyunA janma nimitte mahotsava tyAra pachI yudhiSThirane digvijetA banavAnI bhAvanA thaI. cAreya bhAIone cAra dizAmAM teNe mokalyA. teo digvijaya karIne pAchA AvI gayA. digvijayanI mahAyAtrAno hastinApuramAM jabaradasta mahotsava thayo. e vakhate arjunanI patnI subhadrAe abhimanyune janma Apyo. A janma nimitte yudhiSThire jinabhakti mahotsava karyo. tyAra bAda mULanAyaka zrI zAntinAtha bhagavaMta sahita ati bhavya nUtana jinAlayanuM nirmANa karAvyuM. kArya pUrNa thatAM pratiSThA mahotsava zarU thayo. mahAprabhAvaka buddhisAgarasUrIzvarajI nAmanA jainAcAryanA zubha haste ane zubha paLe e jinAlayamAM zAntinAtha bhagavaMta AdinA jinabiMbonI pratiSThA-vidhi thaI. dasa divasanA A pratiSThA-mahotsavamAM padhAravA mATe yudhiSThire aneka rAjAone AmaMtraNa ApyuM hatuM, jeno svIkAra karIne zrIkRSNa, duryodhana vagere paNa upasthita thayA hatA. khUba bhavya rIte pratiSThA-mahotsavanI ujavaNI thaI gaI. aneka rAjAo svasthAne vidAya thayA. khUba Agraha karIne yudhiSThire duryodhanane vadhu samaya rokAvA kahyuM. bhItaramAM IrSyAthI jalato duryodhana zakuni sAthe hastinApuramAM rokAI gayo. ramaNIya udyAno vageremAM pharavA lAgyo. divyasabhAmAM duryodhananuM vAraMvAra apamAna eka divasa teNe pAMDavo vagere sahita divyasabhAmAM praveza karyo. A divyasabhA kharekhara divyasabhA hatI. enI pratyeka vastu-dIvAla, chata, paDadA vagerenI racanA koI adbhuta, akathya ane varNanAtIta hatI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duryodhana te divyasabhAmAM pharavA nIkaLyo. eka jagyAe dha2tI u52 evI rIte nIlamaNio jaDavAmAM AvyA hatA ke duryodhanane tyAM puSkaLa pANI dekhAyuM. AthI vastro UMcA karIne tyAM javA ke lAgyo. A joIne pAMDavo hasavA lAgyA. vaLI AgaLa vadhatAM AvI phajetI thaI. tyAM kharekhara to pANIno hoja hato paNa duryodhanane sIdhI sapATa dharatIno bhrama thayo. tyAM cAlavA jatAM te hojamAM paDI gayo. te vakhate bhIma moTethI hasI paDyo. yudhiSThire gaMbhIra rahIne duryodhananA vastro badalAvI nAMkhyA. bhImanA hAsyathI duryodhana khUba uzkerAI gayo paNa manamAM samasamIne ja te cUpa rahI gayo. vaLI AgaLa vadhatAM tene je dharatI sapATa jaNAI te khADAvALI hatI. duryodhana tyAM paDI gayo. vaLI AgaLa vadhatAM bhIMta vinAnI dekhAtI jagyAe cAlavA jatAM bhIMta sAthe mAthuM athaDAI gayuM. vaLI AgaLa vadhatAM 'bAraNuM che' evA bhramathI javA jatAM bhIMta nIkaLatAM mAthuM TicAyuM. AthI bIjI vAra bAraNuM kharekhara AvyuM to ya temAMthI pasAra thavAnuM mAMDI vALIne mUDhanI jema tyAM ja Ubho rahI gayo. AvuM vAraMvAra banyuM ane vAraMvAra bhIma, arjuna vagere hasavA lAgyA. AthI duryodhana khUba ja akaLAI gayo. tenA manane zAnta rAkhavA mATe yudhiSThire ThIka ThIka prayatno karyA. keTalAka divaso bAda duryodhana ane zakuni indraprastha tarapha vidAya thayA. teo indraprastha pahoMcI gayA. paNa have indraprasthamAM tene jarAya goThatuM na hatuM. koInI sAthe vAta karavAmAM paNa tene utsAha thato na hato. bhIma ane draupadInI svabhAvagata kevI hInatA ke temaNe duryodhananI hAMsI karI ! tene apamAnita karyo ! ene kaTTara duzmana banAvI mUkyo ! moTA mANasonA A halakAM jIvana na jANe keTalAne kacaDI nAMkhatA haze ! IrSyAthI mRtyu-kAmI banelo duryodhana eka divasa tenA mAmA zakunie becenInuM kAraNa pUchyuM. ane... duryodhananA aMtaramAM satata jalI rahelo IrSyAno bhArelo agni ekadama bhabhUkIne bahAra nIkaLI gayo. "mAmA ! pAMDavo mArA bhAIo che chatAM mane temanA pratye zatrubhAva ja rahyA kare che. temanI caDatI joIne mAruM aMtara baLIne khAkha thaI jAya che. emanuM puNya dainaMdina vRddhi ja pAmatuM jAya che, jyAre amArA to koI bhAva paNa pUchatuM nathI. huM emanA utkarSane joI zakuM tema nathI. mAre have motane bheTavA sivAya bIjo koI upAya bAkI rahyo nathI. mAmA ! pitAjIne mArI A vAta tame jaNAvI dejo." zakunie duryodhanane khUba samajAvyo. pAMDavo pratye IrSyA karavAne badale pramoda dhA2Na ka2vA mATe teNe ghaNI ghaNI vAto karI. AgaLa vadhIne zakunie kahyuM ke,"tuM paNa kyAM temanAthI kama che ? tArA navvANuM putro pAMca pAMDavone dariyAmAM DubADI de teTalA samartha che. tArI pAse karNa jevo vIra yoddho che. duHzAsananA parAkramanI gAthAo to devo paNa gAya che. huM ya tArI sAthe chuM. pachI AvI laghutAgranthinI pIDAthI tuM zA mATe niSkAraNa herAna thAya che ?' jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duryodhane kahyuM, "jo ema ja hoya to mAmA ! ApaNe pAMDavone zA mATe yuddha karIne jItI na levA joIe ? cAlo, ApaNe yuddha karIe." zakunie kahyuM, "o duryodhana ! zuM A tuM sabhAna avasthAmAM bolI rahyo che ? tuM pAMDavone jItavAnI vAta kare che ? are ! indra paNa temane jItI zake nahi teTalA teo zaktizALI che. vaLI kRSNa ane drupada jevA mahAparAkramI rAjAo temanA pakSe che." duryodhane kahyuM,"mAmA ! jo teo jitAya tema na hoya to mArAthI have jivAya tema paNa nathI ja. tame pitAjIne jaNAvI do ke huM TUMka samayamAM prANatyAga karIne ja rahIza." duryodhananA A vicAravAyune joIne zakunine eka vicAra sUjhyo. game tema to ya te teno mAmo thato hato. sagAvAdathI sadA achUta rahenArA A jagatamAM khUba ja jUja hoya che. zani jANato hato ke duryodhanano IrSyAvara khataranAka che chatAM mAmA-bhANejanA sagapaNane kAraNe te kharAba kAmanI salAha devA mATe taiyAra thaI gayo. mAnavamananI A nabaLAI che ke te haMmeza potAnuM ja kheMce che. siMha upara savAra thayelA mANasanuM citra koIe siMhane batAvyuM. siMhe kahyuM, "A citra mANase banAvyuM che eTale AvuM ja banAvAya. bAkI jo siMhe banAvyuM hota to cokkasa citramAM mANasa upara siMha dekhADyo hota !'' teNe duryodhanane kahyuM ke,"yuddhanA medAnamAM to pAMDavone jItI zakAya tevI sthiti ja nathI, parantu yudhiSThiranI eka nabaLI kaDI huM jANuM chuM. jo teno ApaNe barobara upayoga karI laIe to bIjI rIte pAMDavone ApaNe jItI zakIzuM." duryodhana A sAMbhaLIne khUba ja AnaMdamAM AvI gayo. tenI bIjI rIta jANavAnI utsukatA ekadama vadhI gaI. mitra sadA sanmitrane ja karajo zakuni keTalo duSTa mANasa haze ? e kevo hitazatru haze ke eNe duryodhanane evo zIzAmAM utArI nAMkhyo jemAMthI samagra kauravapakSano saMhAra thaI gayo ! mitro karavA to khUba ja cakAsIne karavA. emAM jarAya adhIrA thavuM nahi, kemake mitrono saMga ane pustakonA vAMcana upara jIvananA ghaDatarano ghaNo moTo madAra hoya che. jevA mitro ane pustako tevuM jIvana. sArA mitro na ja maLe to mitra vinAnA rahevuM sAruM, paraMtu jene tene mitra karIne jIvana jIvavuM nakAmuM. mitra tene ja karI zakAya je kamasekama sinemA na joto hoya, gaMdu sAhitya vAMcato na hoya ane dharmapremI hoya. AvA mitro hoya to ApaNane ya sAruM jIvana jIvavAnI preraNA kare. khoTA mArge caDyA hoya to tamane tamAco mArIne paNa pAchA ThekANe lAve. pelA cA-pANInA, tamArA khissAM khAlI karAvIne badhI moja mANatA tamArA camacA jevA mitronI zI kiMmata ? evAothI to sadA bAra gAu cheTA rahevuM sAruM. rajavADAno koI rAjakumAra tenA mitranI sAthe pharavA nIkaLyo hato. rastAmAM sAmethI cAlI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvatI rUpavatI panihArIne rAjakumAre joI. tenA nAkanA laTakaNiyAnuM motI hoTha upara sarasa rIte jhUlI rahyuM hatuM. te joIne rAjakumAra bolI UThyo, "dhisuta motI bAlA vadana peM zobhAse jhulaMta.' ane... bIjI ja paLe tenA mitre tene saMbhaLAvI daIne saceta karI dIdho, "jaisI bhujA sikaMdarI, paMthI manA karaMta." jyAM moTo bhaya hato te sthaLe dariyAmAM sikaMdara bAdazAhe hAtha jevuM lAMbuM lAkaDuM goThavAvyuM hatuM. te 'reDa signala' nuM kAma karatuM hatuM. pavanathI satata Amatema hAlyA karatuM, jANe ke sikaMdarIbhujA musApharone kahI rahI hatI ke, "A bAju koI Avajo mA ! ahIM moTuM vamaLa che. tame mAryA jazo." kumArikAnA laTakaNiyAnuM jhUlatuM motI yuvAnone kahI rahyuM hatuM ke, "nArInA A lasalasatA rUpanA vamaLa pAse - ahIM - koI Avajo mA, nahi to mAryA jazo.'' A vAkya sAMbhaLIne rAjakumAranI kAmavAsanA zAnta thaI gaI. niHspRhIonI ajaba khumArI saMsAranI tuccha cIjo mATe je lalacAI paDe che teo ja tevI cIjono bhoga pAmavA mATe koInA mitra banIne tenI khuzAmatakhorI karyA kare che. jene sAMsArika cIja lAkha rUpiyAnI hoya to paNa lalacAvI ja zakatI nathI tene koInA mitra banyA pachI tenA camacA banavAnuM kALuM pApa karavuM paDatuM nathI. paudgalika padArthothI je sAva niHspRha che tenI tAkAta koI ajabagajabanI hoya che. devonA rAjA paNa evA mANasonI nirbhIkatAthI Darato hoya che. (1) grIka philasUpha Demosthinisane rAjaguru banavAnuM zAhI AmaMtraNa maLyuM hatuM paNa teNe teno asvIkAra karI dIdho hato. tyArabAda je mANasa rAjagurupade niyukta thayo te Demosthinisane Thapako ApavA mATe tenI pAse Avyo. te vakhate Demosphinisa gharanA vAsaNa mAMjato hato. pelA nUtana rAjagurue e dRzya joIne vyaMgamAM kahyuM, "Demosthinisa! rAjAnI khuzAmata karatAM thoDuMka paNa tamane AvaDyuM hota to A vAsaNo mAMjavAno tamAro samaya na Avata." vaLatA vAkye Demosthinise saNasaNato javAba Apyo, "bhAI ! tane vAsaNo mAMjatAM jo AvaDyA hota to A nazvara ane mATIpagA rAjAnI khuzAmata karavAnuM pApa karavAnA divaso tArA jovAnA nA Avata." (2) dharmAndha bAdazAha auraMgajhebe bhAI dArAne to mArI nAMkhyo, paNa te pachI tenA taraphI mANasone paNa te khUba trAsa Apato. dArAno eka khAsa mitra saramadazAha. tene khatama karavA mATe bAdazAhe rAjasabhAmAM bolAvyo. saramadazAha digaMbara raheto hato. te nimitte pakaDI laIne auraMgajhebe tene kahyuM,"o nirlajja ! bhikhArI ! bAdazAhanI sAme nagna Ubho rahetAM tane zarama nathI AvatI ?" gaMbhI2 vadane saramadazAhe kahyuM, "bAdazAha ! potAnA bhAIonA paNa jeNe jAna laIne lohIthI hAtha kharaDyA hoya tene vastro pahe2vAnI jarUra che, mAre nahi." AvuM bedhaDaka suNAvI devAnI tAkAta keTalA mANasomAM haze ? (3) bAdazAha akabare kavi bhUkhaNanI prabhubhaktimAM layalInatAnI khyAti sAMbhaLIne vAraMvAra rAjadarabAramAM AvavAnuM AmaMtraNa mokalyuM. chevaTe na chUTake, mitronA bhAre dabANane vaza thaIne jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUkhaNa dilhInA darabAramAM gayA. temaNe kamane paNa 'kAMIka' gAyuM. tyArabAda bAdazAhe je joIe te mAMgI levA jaNAvyuM. bhUkhaNe kahyuM, "bAdazAha salAmata ! have pachI kyAreya paNa amArA jevA prabhunA bhaktone tamArI sattAnA jore darabAramAM kadI bolAvazo nahIM. amane A pharaja bajAvavAmAM atizaya trAsa thAya che. bhagavAna sivAya ame kyAMya mana mUkIne gAI zakatAM nathI." (4) e ja akabare kavirAja gaMgane potAnI khuzAmata karavA kahyuM tyAre gaMga kavi bolyA,'jisako haripe vizvAsa nahi, so hI Aza kare akabara kI." (5) A ja akabarane mAthAno duHkhAvo satata raheto hato tyAre teNe jainAcArya hIrasUrijI mahArAjane maMtra, taMtra ke tAvIja karI ApavA kahyuM. te vakhate te jainAcArye spaSTa zabdomAM saMbhaLAvI dIdhuM, "A kAma dharmAcAryonuM nathI. ame te nahi karI zakIe." jAnanA paNa jokhamo laIne AvI spaSTa bhASAmAM kahI zakanArA kalyANamitrono A jagatamAM kAramo dukALa vartAto nathI zuM ? zakuninI duSTa cAlabAjI pAMDavone yuddha vinA jItI levAnI amogha yojanA zani pAsethI sAMbhaLavA mATe duryodhana cokazo thaI gayo. zakunie kahyuM,"mArI pAse devatAI pAsAM che. yudhiSThirane ApaNe jugAra ramavAnuM AmaMtraNa ApIe. huM tArI bAjumAM besIza. devatAI pAsAM mane vaza che. huM IcchuM te ja rIte te paDavAnA che. eTale vijaya meLavavAmAM vAra nahi lAge. yudhiSThira khUba ja mahAna mANasa hovA chatAM tenI A nabaLI kaDI che ke tene jugAra khUba game che. jo ke tene jugA2nA dAva ramatAM AvaDatA nathI, chatAM teno zokha bhAre jabaro che. ApaNe tene AmaMtraNa ApyuM eTalI vAra, e tarata harSaghelo banIne teno svIkAra karI leze. basa, pachI to dAva upara dAva lagAvatA jaIzuM. hArelo yudhiSThira bamaNA jore ramavA mATe utsuka banaze ane mUlyavAna vastuo dAvamAM mUkatAM mUkatAM chevaTe hastinApuranuM rAja paNa hoDamAM mUkI deze. A dyUtakrIDAmAM ApaNA vijayamAM tAre lagIre zaMkA karavI nahi, kemake ApaNI pAse devatAI pAsAM che. have eka ja kAma karavAnuM che ke dhRtarASTrane A vAta samajAvIne temanI saMmati meLavavAnI ane temanA dvArA yudhiSThirane jugAra ramavA mATenuM AmaMtraNa mokalavAnuM. dhRtarASTra A vAta jaladI mAnI jAya te mane lAgatuM nathI, kemake game tema to ya 'jugAra' nIca kakSAnuM-sAta mahAvyasanomAMnuM eka-vyasana che. paNa tuM tArA pitAnI pAse ATalI vidhi karAvI le to bAkInuM badhuM mArA zire." nabaLI kaDI eTale patananuM pravezadvAra jyAre krikeTa ramavAnI pIca upara koI 'spoTa' (DAgha) paDI jAya che ane ustAda bolarane te dekhAI jAya che tyAre barobara spoTa upara daDo nAMkhIne vikeTo levAnuM kAma khUba AsAna banI jAya che. moTA moTA mANasonA jIvananI pIca upara paNa jo koI DAgha (kalaMka, kuTeva) hoya to karmarAja teno barobara upayoga karI laIne temanI dAMDI kheravI nAMkhato hoya che. te mANasanuM patana karI deto hoya che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene atyaMta vahAlI patnI hatI ane jenI pAsethI prema meLavIne ja yuddhamAM je uparAchAparI vijaya-vAvaTA pharakAvI zakyo hato te aphasaranI A nabaLI kaDI zatruoe jANI laIne te spoTa dvArA tene ghora parAjaya Apyo. cAlatA yuddhamAM tene samAcAra mokalavAmAM AvyA ke, "tenI te vahAlI patnI chAvaNImAM koInA premamAM paDelI che." A sAMbhaLatAM ja te aphasaranuM yuddhakIya porasa khatama thaI gayuM. tarata te pIchehaTha karato pakaDAI gayo. siphphIDa nAmanA koI jarmane devatAonI sAdhanA karIne prasanna thayelA temanI pAse varadAna mAMgyuM ke, "taLAvamAMthI nAhIne bahAra nIkaLelA mArA zarIra upara jyAM pANI che te badho bhAga avadhya, adAhya, achedya banI raho." durbhAgye pIThamAM eka jagyAe lIluM pAMdaDuM coMTeluM hatuM. tyAM pANI bilakula na hatuM. devatAoe 'tathAstu' kahIne vidAya lIdhI. have simphIDanI mAraphADa puSkaLa vadhI gaI. teNe cArebAju kALo kera vartAvI dIdho. tene kabaje levA mATe prajAjanoe sAdhanA karIne devatAone prasanna karIne upAya pUchyo. temaNe saghaLI vAta karI dIdhI. pelA lIlA pAMdaDAM jeTalA zarIranA pITha-bhAga aMge paNa vAta karI dIdhI. koI bahAdura mANase siIDane paDakAryo ane pIThanA te ja bhAga upara ghA karIne khatama karI nAMkhyo. jIvananI koI paNa nabaLI kaDI eTale patananuM pravezadvAra. siMhaguphAvAsI muni, saMbhUti muni, aSADhAbhUti muni, phUlavAlaka muni, rAvaNa vagere "nArI" aMgenI kUNI lAgaNInI nabaLI kaDIno AbAda bhoga banI gayA hatA. kaMDarika, maMgu AcArya vagere rasanA aMgenI nabaLI kaDIno zikAra banI gayA hatA. rAmacandrajI jevA paNa lokApavAdanA bhayanI nabaLI kaDIno bhoga banI gayA hatA. tethI ja temaNe sItAjIne vanamAM mokalI ApyA hatA. - kalakattAno hAvarApula akhaMDita hato. mAtra vacce eka ja sAMdho (phalDama) hato. A sAMdhAnI jo koI zatrune khabara paDI jAya to tyAM ja bomba nAMkhIne pulanA TUkaDA karI daIne badho lazkara aMgeno vAhana-vyavahAra chinnabhinna karI zake. AthI te vakhatanA aMgrejoe te phakkamanA jANakAra Ijanerane "zUTa' karIne mArI nAMkhyo hato, jethI tenA phUTI javAno savAla ja pedA na thAya. duryodhana ane zakuni dhRtarASTranA mahela tarapha jema yudhiSThira jugAranI nabaLI kaDIno bhoga banyo hato tema dhRtarASTra putramohanI nabaLI kaDIno kAtIla zikAra banyo hato. ethI ja e aMdarathI paNa aMdha hato. bahAranA aMdhApA karatAM ya bhItarano aMdhApo vadhu khataranAka nIvaDyo hato. ahIM mane gautama buddha yAda Ave che. te jayAre zrAvastImAM hatA tyAre rAtrinA samaye temano saMsArI putra rAhula maLavA Avyo. buddha kahyuM, "atyAre nahi maLAya. hAla to jayAM jagA maLe tyAM sUI jA. savAre vAta." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAhulano chello naMbara lAgyo. te jyAM hato tyAM tenI lagolaga ukaraDo hato ! paramAtmA mahAvIradevanI saMsArI putrI ane jamAli muninI saMsArI patnI priyadarzanA sAdhvI thaI hatI. jyAre tenA pitA ane pati vacce matabheda thayo tyAre A sAdhvI patinA pakSe gaI. sAkSAt paramAtmA-pitA-mahAvIradevanA pakSe te na gaI ! zuM sneharAga karatAM ya kAmarAga khUba DiyAto haze ? kevI mithyAtvanI tIvratA ! priyadarzanA jevI prabhu-putrInI paNa A dazA to bicArA dhRtarASTranI zI vAta ? re ! prabhu vIrano ja AtmA ! trIjA bhavano marIci ! zarIramohe hajI cAritra nabaLuM pADyuM hatuM paNa samyaktva to sAbUta hatuM. te ya ziSya(putra)mohe gumAvI beThA. duryodhane mAmAne kahyuM, "pitAjIne samajAvavAnuM kAma mArA ekalAthI saphaLatA pAme tema nathI. tame mArI sAthe cAlo. ApaNe baMne maLIne A vAta samajAvIe." ane baMne mAmA-bhANeja dhRtarASTranA rAjamahelamAM javA nIkaLyA. divyasabhAnA darzanamAM haiye bhabhUkI UThelI hutAzaNIe potAnuM raudra svarUpa pakaDI lIdhuM hatuM, zakuni mAmAnI zikhAmaNanI AhutionA prakSepathIsto. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jgAra ane vastrAharaNa potAnI pAse zani sAthe AvI beThelA, jorathI zvAsa letA duryodhanane joIne dhRtarASTre tenI becenInuM kAraNa pUchyuM. dhRtarASTra kahyuM,"badhI vAte tuM sukhI chatAM tuM becena zAthI ?" duryodhane kahyuM,"mArI becenInuM kAraNa pAMDavono utkarSa che. mArAthI te joI zakAto nathI. hastinApuramAM meM joyuM ke rAjAo yudhiSThiranI kRpA meLavavA mATe ghelA banyA hatA. tenA caraNone sparzavA mATe paDApaDI karatA hatA. tenA snehane pAmIne potAnA jIvananI kRtakRtyatA anubhavatA hatA. A badhuM mArAthI joI zakAtuM nathI. mArA romaroma saLagI rahyA che. rAta ne di' mane cena paDatuM nathI. indraprasthanA siMhAsana upara besatAM ya mane ekIsAthe so so lokhaMDI soMyA bhoMkAya che A sAMbhaLatAM ja dhRtarASTre barADIne kahyuM, "o mUrkha ! tuM Ama irSyAthI jale che ? are ! pAMDavonA utkarSa pratye pramoda dhAraNa kara. tuM te sajjana che ke durjana te ja mane samajAtuM nathI !" zakuninI siphatabharI vAto te vakhate duryodhananI sahAyamAM zakunie kahyuM,"dhRtarASTra ! tame pUrI vAta sAMbhaLyA pachI je kahevuM hoya te kaho. vAta ema che ke pAMDavonA utkarSane lIdhe duryodhana becena thayo che ema nathI, kintu emanA utkarSanA ajIrNanA je pratyAghAto AvyA che tethI duryodhana becena thaI gayo che." Ama kahIne zakunie divyasabhAnA darzane nIkaLelA duryodhananI bhIma, arjuna vagere pAMDavo dvArA je phajetI thaI tenuM marImasAlA bhabharAvIne evuM to varNana karyuM ke dhRtarASTra to te sAMbhaLIne thIjI ja gayA. dhRtarASTranI duryodhanane sAcI salAha vakhate duryodhane kahyuM, "pitAjI ! have mArI vAta barobara sAMbhaLI lo ke kAM mAre pAMDavone jItIne temanA magajano tora utAravo paDaze, kAM jhera khAIne ApaghAta karavo paDaze. Apa mane kayo vikalpa pasaMda karavAnI salAha Apo cho te kaho." duryodhananA A zabdo sAMbhaLIne dhRtarASTre kahyuM, "zuM huM tArA motane IcchuM chuM ? paNa pAMDavone jItavA mATe huM tane saMmati paNa ApI zakato nathI. e pAMDavone yuddhamAM jItI zake tevo koI bhaDano dIkaro hajI sudhI to A dharatI upara mAtAe pedA karyo nathI ! vaLI temanI sAthe yuddha karavAnI vAtamAM huM saMmati ApuM to mArI keTalI apakIrti thAya ? loko kaheze dhRtarASTre bhAIo-bhAIone laDAvyA. beTA ! maherabAnI karIne tuM A jIda choDI de. tArI zakti bahAranuM A jIvaleNa sAhasa che hoM ! hAthe karIne tuM motane notarI rahyo che ane mane apakIrtinuM kalaMka apAvI rahyo che !" putramohe dhRtarASTra namI paDyA thoDoka samaya pasAra thavA daIne zakuni bolyo, "rAjan ! tamArI vAta taddana sAcI che ke pAMDavo yuddhanA medAnamAM to hariMgaja jItI zakAya tema nathI. paNa mArI pAse temane jItavAno bIjo upAya che." Ama kahIne zakunie jugAra ane devatAI pAsAMnI saghaLI vAta karI. te pachI tarata duryodhane kahyuM, "pitAjI ! tame mAmAnI vAtamAM to saMmati Apo. ame A rIte to pAMDavonuM sarvasva meLavI laIzuM. bolo, have tamane zo vAMdho che ?" jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhRtarASTra kahyuM, "bhale, paNa huM tArA kAkA vidurane pUchyA vinA saMmati nahi ApI zakuM. mane tenI salAhamAM khUba vizvAsa che. te ghaNI vAra khUba sAcI salAha Apato hoya che. hAla te hastinApura che. huM tene bolAvIne tenI sAthe A aMge vAtacIta karI lauM pachI vAta." duryodhanane lAgyuM ke pAchI bAjI hAthamAMthI sarI rahI che. tene khabara hatI ke vidura-kAkA jugAra ramavAnI sApha nA pADaze. eTaluM ja nahi paNa tenA mATe khUba sakhta zabdomAM jematema bolIne ja raheze. eTale duryodhane ApaghAtanI dhamakInA dhaDAkA sAthe dhRtarASTrane kahyuM, "pitAjI ! tamAre kAkA viduranI AjJAmAM rahevuM che to bhale tema karo. tame be bhAIo A dharatI upara moja karajo. paNa mArI chellI vAta sAMbhaLI lo ke jo mArI vAtamAM tame saMmati nahi Apo to huM ApaghAta karIne ja rahIza. kAM ApaghAta karIza, kAM jItIza... sivAya koI vAta nahi." duryodhanane khabara hatI ke pitAjIne tenI upara kevo AMdhaLo moha che ! pitAjInI A nabaLI kaDI-spoTa-upara ja teNe ghA karI dIdho ane temAM tene pUrI saphaLatA maLI gaI. duryodhananI ApaghAtanI dhamakI sAMbhaLatAM ja dhRtarASTra khaLabhaLI UThyo. eNe putranA mastaka upara vahAlathI hAtha pheravatAM kahyuM, "beTA ! Ama akaLAI na jA. huM tArI IcchAne pUrNa karavA mATe jarUra koziSa karIza." pitAnA AzvAsanayukta zabdo sAMbhaLIne duryodhana ane zakuni vidAya thayA. banne ekabIjAnI sAme joIne moM malakAvatA kahI rahyA hatA, "pAsA pobAra paDyA." A bAju vidurane bolAvavA mATe dhRtarASTra dUtane hastinApura ravAnA karyo. bIjI bAju hastinApuranI divyasabhAne kyAMya TapI jAya tevI divyasabhAnuM nirmANakArya rAta ne di' cAlavA lAgyuM. jotajotAmAM divyasabhA taiyAra thaI gaI. viduranI sonerI salAha eka divasa hastinApurathI ratha AvI Ubho. rathamAMthI vidura UtaryA. dhRtarASTra pAse jaIne praNAma karyA. snAnAdi vidhi patAvIne banne bhAIo khAnagImAM vAtacIta karavA beThA. jevI dhRtarASTra duryodhananI melI murAdavALI saghaLI vAta pUrI karI ke vidura AvezamAM AvIne bolyA, "moTAbhAI ! meM tamane pahelethI ja cetavyA che paNa tame putramohane AdhIna thaIne mArI vAtanI avagaNanA karI che. 'duryodhana kauravakuLano kSaya karanAra thaze" e joSIonI AgAhI, enA janmasamayanA amAMgalika saMketo vagerene hajI yAda karo ane kuLakSayIno nAza karo. pelo naLa jevo mahAna rAjA jugAranA pApe kevo pAyamAla thaI gayo te sAMbhaLo." Ama kahIne vidure naLa-damayaMtInuM AkhuM AkhyAna karyuM. tyArabAda vidura bolyA, "moTAbhAI ! have zuM karavuM e tamAre vicAravAnuM che. mArI to tamane eka ja salAha che ke tame tamArI vagano pUrepUro upayoga karIne jugAranuM kapaTa aTakAvajo. vizeSataH to nAnA moMe huM Apane zuM kahuM ? vaLI mArI chellI eka vAta sAMbhaLI lo ke kadAca kauravo jugAra ramIne yudhiSThira pAsethI badhuM jItI leze to ya bhIma ane arjuna jevA mahArathIo kauravo sAthe laDAI karIne pAchuM meLavyA vinA rahevAnA nathI. e vakhate kauravonI kIrtine cAra cAra kalaMka lAgIne raheze." parantu ApaghAta karavAnI duryodhananI dhamakIthI dhrUjI UThelA, putramohe aMdha evA dhRtarASTra upara viduranA vacanonI asara na thaI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duryodhananI cAlamAM phasAtA yudhiSThira dhRtarASTra jayadratha (dhRtarASTranI dIkarI duHzalyAno pati)ne yudhiSThira pAse mokalyo. teNe kahevaDAvyuM ke, "duryodhane khUba suMdara divyasabhA banAvI che to te jovA mATe tame sahu indraprastha Avo." yudhiSThira potAnA bhAIo tathA draupadInI sAthe e AmatraNano svIkAra karIne indraprastha gayo. ghaNA divaso sudhI yudhiSThira duryodhanane tyAM rahevAthI bhISma, droNAcArya vagere tenA snehathI kheMcAIne indraprastha AvI gayA. eka divasa yudhiSThirAdine navI divyasabhA sahita indraprastha nagarI batAvavA mATe duryodhana laI gayo. sabhAnI vizeSatAo jotAM teo AgaLa vadhatA hatA tyAM eka jagyAe keTalAka loko dhUta ramatA hatA. temaNe yudhiSThirane dhUta ramavA mATe besavAno Agraha karyo. A vakhate yudhiSThira tenI nabaLI kaDIno bhoga banI gayo. te duryodhana sAthe jugAra ramavA beTho. zarUmAM nAnI vastuo hoDamAM mukAtAM chevaTe vastro, AbhUSaNo, khajAno, re ! potAnA tAbAnI pRthvI paNa hoDamAM mukAI. "jo duryodhana pRthvI jIte to bAra varSa sudhI tenA kabaje rahe' tema nakkI thayuM. tyArabAda yudhiSThirane soMpI devAnI kabUlAta thaI. yudhiSThira pRthvI paNa hArI gayo. pachI to "hAryo jugArI bamaNuM rame' e nyAye potAnA bhAIone kramazaH hoDamAM mUkyA. chelle potAnI jAtane paNa mUkI. te badhuMya hArI gayo. have yudhiSThirane bhAna AvyuM. tene bhAre aphasosa thayo. te vakhate zakunie tene draupadIne hoDamAM mUkIne badhuM jItI levAnI eka bAjI khelavA salAha ApI. A jANIne AsapAsanA lokonA moMmAMthI cIsa nIkaLI gaI. sahu bolyA, "are ! A zuM thaI rahyuM che? yudhiSThiranI buddhi ATalI badhI bhraSTa kema thaI che? hAya ! vinAzakALe viparIta buddhi !?' paNa yudhiSThire to draupadIne ya hoDamAM mUkI ane tene paNa hArI gayo. paristhiti khUba gaMbhIra banI gaI ! yudhiSThiranA "spoTa' upara zakunino ghA kahevAya che ke yudhiSThira jugAra ramavAnI jayAre nA kaheto hato tyAre zakunie tenA ahaMkAranA bhAga upara ghA mArIne tene chaMcheDyo hato. zakunie tene kahyuM ke, "yudhiSThira ! jo tane evo bhaya hoya ke copATanA A medAnamAM (jugAramAM) huM hArI jAuM to ? to bhale, jugAra na khelato, bAkI yuddhanuM medAna ke copATanuM medAna be ya sarakhA che. paheluM uttama che ane bIjuM hIna che ema na kahI zakAya. pahelAmAM zarIranuM baLa ajamAvavAnuM che to bIjAmAM buddhinuM baLa. chatAM tane parAjayanI bIka lAgatI hoya to tArI IcchA." (carite vidyAre parva . yudhiSThirane zakuninA A kaTAkSamAM potAnuM svamAna ghavAtuM lAgyuM ane te jugAra ramavA mATe sajja banI gayo. ramatanI adhavacamAM bAjI bagaDatI cAlI tyAre bhISma pitAmahe ramata baMdha karI devA mATe yudhiSThirane bahu samajAvyo hato paNa "bhAna bhUlelo" yudhiSThira koInA kAbUmAM rahyo na hato. Aje to aneka "yudhiSThiro' pAkyA che hAya ! potAnA sarvasva sahita potAnI jAtane paNa hArI janAro yudhiSThira pUrve to eka ja jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayo. Aje jyAM juo tyAM badhA yudhiSThiro ja dekhAya che, jeo potAnI jAtane khoI beThA che. hiMsA, durAcAra ane nAstikatAnuM Aje kevuM tAMDava cAlyuM che? kone UMcI koma kahevI? kone khAnadAna kahevo ? e jANe savAla thaI paDyo che. dArUno daitya cArebAju jora mArato dhakhI rahyo che, to durAcAranA ghoDApUro cophera pharI vaLIne moTA rUstama jevA vaDalAone paNa dharatI upara DhALI rahyA che. mokSanuM lakSa ane dharmano pakSa Arya prajAmAMthI khovAI jatAM A barabAdI sarjAI che. have e lakSa ane pakSa zuM prajAnA haiye pAchA sthApita karavA te moTo savAla thaI paDyo che. lagabhaga azakya banI gayelI A bInA lAge che. devI paribaLono sahakAra maLyA vinA mAnavajAte gumAvelo "mANasa" pAcho lAvavAnuM mane to zakya jaNAtuM nathI. | duryodhana, zakuni, karNa, duHzAsana vagere khUba AnaMdamAM AvI gayA. te AnaMdanA atirekamAM teo bhAna bhUlIne aghaTita banAvo sarjavA lAgyA. duryodhane pAMDavone kahyuM, "tamArA mUlyavAna kapaDAM ane AbhUSaNo utArI nAMkho ane jIrNa vastro paherI lo." pAMDavoe tema ja karyuM. e dRzya joIne aneka loko cIsa nAMkhIne dharatI upara paTakAI jaIne bebhAna thaI gayA. duryodhane duHzAsanane kahyuM, "draupadIne ahIM bolAvI lAva." dhrusake raDatI dropadI du:zAsana draupadIne bolAvavA gayo. te raja:svalA hatI, ethI ja ekavastrI hatI. AthI jAheramAM AvavAnI ane vaDIlajano sAme UbhA rahevAnI teNe sApha nA pADI. uzkerAyelA duHzAsane tene coTalethI pakaDI ane jorathI kheMcIne te sabhAmAM laI Avyo. draupadI jorathI raDatI hatI. "koI mArI lAja bacAvo' ema cIso pADIne bolatI hatI. te vakhatanuM dazya eTaluM badhuM karuNa banI gayuM ke bhISma potAnA moM upara be hAtha dAbI dIdhA ! pAMDavo mAM nIcuM nAMkhI daIne UbhA rahI gayA. te vakhate draupadI pratye nirbhaya banI duryodhane tene kahyuM, "tuM hArI gaI che. have tuM mArI che. Ava, ApaNe moja karazuM. jo, A mArI jAMgha upara besa." Ama kahIne te duSTa mANase jAMgha uparathI vastra dUra khaseDyuM. A vakhate upasthita lokomAM hAhAkAra vyApI gayo. aneka loko cakkara khAIne dharatI upara DhaLI paDyA. driaupadIe piyaranA svajanone yAda karyA ke jo teo hota to mArI A dazA na thAta. bhImanI bhISma pratijJA A zabdo sAMbhaLIne bhIma atyanta uzkerAyo. teNe tyAM ja pratijJA lIdhI ke, "draupadInA coTalAne jhAlanArAno te hAtha huM toDIne ja jaMpIza ane duryodhananI te jAMgha upara gadA mArIne dharatIne raktaraMgI karIne ja rahIza. jo Ama na karuM to huM kSatriyANI kuntInA peTe janmelo bhIma jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dropadIno sacoTa savAla draupadIe duryodhanAdine uddezIne eka jabaradasta savAla karyo hato ke, "mArA patie potAne hArI gayA bAda mane hoDamAM mUkI hatI ke pahelAM ? jo pote hArI gayA bAda mane hoDamAM mUkI hoya to potAne ja hArI gayelo mANasa bIjAnI upara kyAM mAlikI dharAve che, jethI tene hoDamAM mUkI zake ?" paNa A savAlano uttara koIe Apyo na hato. jagatanA lokone paNa A vAta kevI lAgu paDe che ? je mANaso "mAnavatA" paNa dharAvatA nathI, AthI jemaNe potAnA ja guNo uparano potAno adhikAra gumAvIne jeo jIvana hArI gayA che, evA aneka doSothI bharapUra lokovAlIo,gurujano vagerene bIjAo upara potAno adhikAra hoya te rIte vartavAno zo adhikAra hoI zake ? jenI jAta kAbUmAM nathI e parAyAne zI rIte kAbUmAM rAkhI zake ? jyAre draupadIe duHzAsanane kahyuM ke "rajasvalA chuM, A sthitimAM tArAthI mane aDAya nahi tyAre karNa bolyo hato ke, "basa, basa. tAre vaLI AvI maryAdA zenI? tuM to pAMca pationI saMginI ! vezyA ! vyabhicAriNI !" bhIkha : baMdhAraNIya satyavAdI savAla e thAya che ke bhIkha jevA pitAmaha-ubhayapakSane ziromAnya vyaktie zA mATe daramiyAnagIrI karIne vAtane vaNasatI aTakAvI nahi? te jo sanmAnapUrvaka draupadIne laI javAnI vAta duryodhanane karata to vAta teNe mAnI ja hota. to kema bhIkhe potAno "vITo vAparyo nahi? mAtra moM DhAMkI devAthI zuM thAya ! eno uttara e che ke bhISma satyanA pakSamAM UbhA rahetA hatA. emane duryodhananA pakSamAM satya dekhAyuM hatuM. emaNe e vicAra karyo lAge che ke draupadIne yudhiSThire jAte potAnI sabhAna avasthAmAM hoDamAM mUkI che. yudhiSThira tene kharekhara hArI gayo che. te pote paNa kAna pakaDIne te vAta kabUle che. have eka vastune hArI gayA pachI tenI sAthe game tevo vartAva karavAno tenA navA mAlikane adhikAra che. emAM vacce zI rIte paDAya ? draupadIe je savAla karyo teno uttara temaNe evo vicAryuM haze ke yudhiSThira potAne hArI gayo eTale te duryodhanano dAsa banI gayo, paNa tethI zuM te draupadInI uparanI mAlikI thoDo khoI beTho hato ? zuM dAsane potAnI patnI hotI nathI ? Ama bhISmanI najaramAM kAyado hato. badhuM kAyadesara karavAnI vAta hatI ane vastrAharaNa vagere kAyadesara rIte ja thayA hatA. TUMkamAM, bhISma baMdhAraNIya-kAyadesara-satyanA samarthaka hatA. pachI te kAyadesaratA bhale game teTalI jaDa hoya, pUrvAparanA saMbaMdha vinAnI hoya, paraMparayA pariNAmamAM nukasAna karanArI hoya ke bIjI ghaNI gerakAyade pravRttione janma devAmAM nimitta banatI hoya. draupadInuM vastrAharaNa : kaurava-kuLanI kIrtinI kalle Ama draupadInI ciciyArI ane lajjA nahi lUMTavAnI vinaMtI paNa duryodhananA haiyAne sparzI nahi. teNe duHzAsanane kahyuM, "tenuM te eka vastra paNa utArI lo ane jIrNa vastra paherAvIne dAsIonI sAthe rahevA mATe mokalI Apo." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirlajja ane naphphaTa banelA duHzAsane draupadInuM vastra kheMcIne utArI nAMkhavAno prayatna karyo. paNa jema jema te khecato gayo tema tema uttarottara vadhu ne vadhu suMdara vastra draupadInA zarIra upara lapeTAvA lAgyuM. te sthaLanA kSetradevatAo tenI madade AvI gayA hatA. eka bAju vastrano Dhagalo thato gayo, bIjI bAju draupadInI lAja salAmata rahI gaI. kauravakuLanI kIrtinI cAlelI A kaleAma joIne vidurathI na rahevAyuM. je kAma bhIkha na karI zakyA te kAma vidure karyuM. temaNe AgajharatA zabdomAM dhRtarASTranA UdhaDA lIdhA ! duryodhananI nIcatAne chatI karI ! hajI paNa te kuLakalaMkIne mArI nAMkhavA mATe dhRtarASTrane UMcA avAje preraNA karI. viduranI vIratAbharI hAkala vidura eTale jokhIne bolanAro mANasa ! taddana sAcuM kahenAro AdamI ! zAntithI vAta karavAnA svabhAvavALo sajajana ! tenI A ugra mAnasika sthiti joIne, mukha uparanI lAlacoLa mudrA joIne, moTI bUmo sAMbhaLIne sahu krUjI UThyA. dhRtarASTra paNa have akaLAyA : kharekhara to viduranA hAkoTAthI gabharAI gayA. have teNe potAno "vITo vAparyo. teNe duryodhanane kahyuM, "o nAlAyaka ! have tArA kukarmone baMdha kara, hamaNAM ja baMdha kara, nahi to mAre ja talavArathI mAthuM uDAvI daIne tane mArI nAMkhavo paDaze. A tuM zuM karavA beTho che? o, kuLakalaMkI ! choDI de, draupadIne !" pitAnI siMhagarjanA sAMbhaLI duryodhane duHzAsanane Adeza karyo ke, "draupadIne choDI de." duHzAsane tarata draupadIne choDI dIdhI. kauravakuLanA nabIrAo vacce je bInA banI teNe kauravakuLane kalaMkita karyuM. halakI komanA kahevAtA mANasomAM paNa je prakAranI takarAra na thAya athavA je prakAranI bolAcAlI na thAya tevI takarAra ane tevI halakI bolAcAlI khAnadAna gaNAtA A kSatriyo karI beThA ! koIne kazuM bhAna na rahyuM. sivAya vidura, badhA ya A kALa-coghaDiyAnI kALI paLanA pravAhamAM taNAI gayA ! yudhiSThira jugAranI nabaLI kaDIno bhoga banyo. bhISma satyanA atirekamAM mUMgA rahIne thApa khAI gayA. dhRtarASTra putramohe aMdha banyA. jo A sthaLe vidura na hota to hajI paNa keTalI karuNa ghaTanA banata! A to draupadInuM vastrAharaNa thayuM. Aje to nArInuM vastrAharaNa thaI rahyuM che. peluM to rUnuM vastra hatuM. A to zIlanuM vastra che. nArI puruSa samovaDI' e nItine vyavahAramAM mUkavA jatAM have ghaNI badhI nArIonA vastrAharaNa zarU thayA. nArI to puruSa karatAM khUba UMcI hatI ja. tene "nArAyaNI' kahevAmAM AvI che. tene "jhaverAtonuM jhaverAta' kahevAyuM che. te ja "ghara" che ema jaNAvAyuM che. eka hajAra pitA jeTalI eka mAtAnI-saMtAnanA saMskaraNanI-tAkAta varNavAI che. jayAM tenA mAna-sanmAna sacavAya te dharatI upara devo AvIne AnaMdavibhora banIne rAsaDA letA ema kahevAyuM che. puruSane nathI to "nArAyaNa' kahevAya ke nathI to jhaverAtone paheravA jeTalo supAtra kahevAyo, jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI to hajA2 mAtA jeTalI tenI tAkAta varNavAI. kAza ! nArIne puruSa-samovaDI karavA jatAM nArInuM UrdhvamUlyana nathI thayuM, avamUlyana thayuM che. AjanI 'nArI' eTale puruSonA havasanI bhogyA ! lAcAra ! nokarI kAje zIla vecatI ! sahunA maheNAM khAtI ! mAtA chatAM vAtsalyavihoNI ! gRhiNI chatAM gharavihoNI ! patnI chatAM pativihoNI ! draupadI-eka-nA vastrAharaNe mahAbhArata to nArI-anekAneka-nA vastrAharaNe zuM ? A savAla have koI pUchazo ja mA ! mekole zikSaNamAM nArIne vakIla, DaoNkaTara, prophesara, TAipisTa vagere banAvavAnI savalata karAI che, paNa te tamAma (lagabhaga) 'mAtA' banavAnI che to tenA aMge koI lakSa paNa rAkhavAmAM AvyuM nathI. bhArata-dezanI samRddhinA mULabhUta traNa tattvo-saMta, gAya (pazu) ane nArI-mAMthI 'nArI'ne sAcI mAtA tarIke hetupUrvaka mArI nAMkhavAmAM AvI che, gAya DacakAM laI rahI che, saMta mAMdo paDI gayo che. vikRta annanI mana upara asara koI kahe che bhISme e divase duSTa evA duryodhananA gharanuM bhojana karyuM hatuM mATe enI buddhi bhraSTa thaI gaI hatI. hA, evuM paNa banI zake kharuM. 'jevuM anna tevuM mana' e AryadezanI suprasiddha Arya-ukti che. lipsiganI mahattvanI laDAImAM nepoliyana hArI gayo hato. temAM teNe vyUharacanAmAM thApa khAdhI hatI. tenuM kAraNa te divase teNe DuMgaLI khAdhI hatI te hatuM. roma bhaDake baLe ane teno rAjAdhirAja phiDala vagADato rahe e kevI tenI buddhibhraSTatA ! enI pAchaLa e kAraNa hatuM ke te haMmeza baporathI zarU karIne kalAko sudhI khA khA karato hato. kahevAya che ke gAMdhIjI vadhu pramANamAM lasaNa khAtA hatA. AthI ja keTalAka khUba gaMbhIra rASTrIya praznono ukela meLavavAmAM thApa khAI jatA hatA. game tema hoya, bhISma pitAmahanA jIvananuM A ghaNuM moTuM kalaMka banI gayuM. anyAya-karaNanI jema anyAyanI upekSA paNa pApa anyAya karavo e jema pApa che tema tene nivAravAnI zakti hovA chatAM anyAyane joyA karavo te paNa moTuM pApa che. sItAjIne uThAvIne laI jatA rAvaNa upara jaTAyu nAmanuM pakSI tUTI paDyuM, rAvaNa sAme khUba jhajhUmyuM ane aMte rAvaNanI kaTArIthI kapAI jaIne lohIthI lathapatha avasthAmAM dharatI upara tUTI paDIne mRtyu pAmyuM. ajaina-rAmAyaNamAM A prasaMga Ave che. AsapAsanA ekaThA thaI gayelAM vanavAsIoe mRtyu pAmavAnI taiyArIvALA chatAM svastha jaTAyune savAla karyo hato, "AvA baLiyA sAthe baLa mApyA vinA tame kema laDI paDyA? aMte to tamAruM mota ja AvyuM ne ?" jaTAyue kahyuM, "mArAthI e adharma joI zakAyo nahi." jaTAyu jevA pazu-yoninA jIva jeTalI paNa bhUmikA bhISma bhajavI na zakyA e ochA duHkhanI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta na gaNAya. vIratAbharI be vAto (1) rAjA taraphathI thatA anyAyonI sAme nagaranI eka strI paDI. teNe kramazaH potAnA chaye dIkarAone e anyAya sAmenI laDatamAM homI nAMkhyA hatA. chevaTe te strI pote rAjadarabAramAM gaI. tyAM beThelA rAjanA khuzAmatakhoro te bAInI mUrkhAI para gaNagaNATa karatA hatA te dazya joIne te bAI bolI, "o kAyaro ! tamAre ghera tamArI mAtAo zaramathI khUNe bharAIne AMsu pADI rahI che. te kahe che ke amArA saMtAno ziyANIne dhAvelAM nIkaLyA. pelI bAInA saMtAno to vAghaNanA dhAvelAM nIkaLyA." (2) parazurAmanA gurue hAthe karIne potAnI jAtanI badaboI thAya tevo vartAva ziSyo sAme karyo tyAre mAtra parazurAma ja te vartAvane sahI na zakavAthI gurunI sAme thaI gayA hatA. AthI gurue temane ja potAnA kharA ziSya tarIke svIkAryA hatA. ajaina mahAbhAratanI keTalIka vArtA ajaina mahAbhAratamAM evo ullekha Ave che ke mRtyu-pathArI upara sUtelA bhIkhe draupadIne tenA vastrAharaNa vakhate mUMgA rahI javAnA kAraNamAM te divase pote duSTa duryodhananuM bhojana karyAnI vAta karIne bhUlano ekarAra karyo hato. jaina mahAbhAratakAra kahe che ke kSetradevatAnA prabhAve draupadInA zarIra upara vastra lapeTAtuM gayuM hatuM. ajaina mahAbhAratamAM zrIkRSNa A lajajArakSAnuM kArya karyAnuM jaNAvavAmAM AvyuM che. kahe che ke e vakhate kRSNa bahArathI tyAM aMtarIkSamAM AvI gayA hatA. pahelAM to draupadIe potAnA pationuM vArApharatI zaraNa lIdhuM. temAM niSphaLatA maLavAno bhaya lAgatAM potAno pAlava potAnA dAMtamAM bharAvavA rUpe dAMtanuM zaraNa lIdhuM. te vakhate aMtarIkSastha zrIkRSNa vicAravA lAgyA ke hajI paNa draupadI mAruM zaraNa letI nathI. khera, to mAre ya tenI madade javAnI jarUra paNa zI che? jyAre dAMta vacce bharAyelo pAlava kheMcAtAMnI sAthe phATyo tyAre... tyAre have zuM karavuM? konuM zaraNa levuM ? e vicAratAM draupadIne zrIkRSNa yAda AvI gayA ane teNIe jorathI traNa vAra bUma pADIne kahyuM, " jAva mana ane tarata AkAzamAMthI vastra utArIne tenA aMge lapeTAtuM cAlyuM. jANe ke zrIkRSNa kahI rahyA hatA ke, "je mAruM zaraNa le che tene ja huM zaraNa ApuM chuM." khera, ahIM ApaNe je te prasaMganI satyAsatyatAmAM UtaravuM nathI. ApaNe eTaluM ja samajavAnuM che ke sAcane AMca AvatI nathI. dharmamahAsattAnuM baLa jyAre badhethI mahAsatI draupadI asahAya banI tyAre koke jarUra sahAya karI che ane te sahAya karanAra che dharmamahAsattA ! dharmanuM sUkSma baLa! pachI tene tame adhiSThAyaka deva kaho ke zrIkRSNa kaho ke bIjuM paNa kAMI kaho. draupadInA satItvanA sUkSma baLoe ja A kArya karyuM che eTalI vAta ekadama cokkasa che. manoramAe kAyotsarganuM sUkSmabaLa pedA karyuM ke tarata tenA pati sudarzananI zULInuM siMhAsana banI gayuM ! niraparAdhI patine zULIe caDAvavA taiyAra thayelo rAjA lohInI UlaTI karato dharatI upara paTakAI paDyo. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mayaNAsuMdarIe paramAtmabhaktinuM sUkSmabaLa pedA karyuM tenA pariNAme devAtmAo tenI upara prasanna thayA. aMte tenA patino koDha naSTa paNa thaI gayo. jyAM kyAMya paNa prabhubhakti, Atmazuddhi ke jIvamaitrI haze tyAM sUkSmabaLanI jaMgI pedAza haze. te bhakta, zuddha ke mitra AtmA brahmAMDamAM kayo camatkAra na sarjI zake te ja eka savAla che. dharmamahAsattA enuM kAma kare ja che, enuM kAma pUrepUruM kare che. mAtra vAta eTalI che ke ApaNI samayanI adhIrAIne kAraNe eno samayagALo ApaNane vadhu lAMbo jaNAto hoya che. pelA aMgreja cintake sAcuM kahyuM che ke, "IzvaranI cakkI cAle che dhImI, paraMtu pAse che to pUrepUruM." vastrAharaNa : AvezanI parAkASTAno prasaMga ApaNe pUrve ja vicAryuM hatuM ke mahAbhAratanI kathA e Avezo keTalA khataranAka nIvaDe che tenuM bhayAnaka svarUpa rajU karatI kathA che. draupadInA vastrAharaNano prasaMga AvezanI parAkASTArUpa che. A vakhate keTalA badhA AtmAonI uttamatA, khAnadAnI ke sattvanI kevI kasoTI thaI gaI ane lagabhaga e tamAma birAdaro kevA bhuMDI rIte "nApAsa thaI gayA; duryodhana, duHzAsana, karNa, zakuni, bhIkha, droNAcArya, dhRtarASTra, bhIma, yudhiSThira ! koNa bAkI rahyuM? sivAya vidura ! sAce ja A prasaMga jANyA pachI dareka mANase potAnA Avezane kAbUmAM laI levo joIe. kono nAnakaDo paNa Aveza kyAre duryodhana banAvI deze te samajI nahi zakAya. kalpI nahi zakAya teTalI jhaDapathI AvezanI javALAo jIvana-vikAsane ke khAnadAnInA upavanane bharaDo laIne bhaDathuM karI nAMkhatI hoya che ! ..chatAM koI dIkSA letuM nathI ! ahIM eka vAta najaramAM caDI Ave che ke AvezanA pratyAghAta rUpe koI sArA mArga tarapha mahAprayANa-bhAgavatI dIkSAno svIkAra ahIM kyAMya jovA maLyo nahi. sAmAnya rIte jaina kathAprasaMgomAM Avezano aMta bhAgavatI pravrajyAnA svIkAramAM rUpAMtarita banI jato hoya tevuM jovA maLe che. AvezanA pratyAghAtarUpe dIkSA letAM puNyavAno (1) bAhubalie nAnA bhAI bharatanI khoparInA cUrA karI nAMkhavA mATe tenA mAthe mUThI ugAmavA sudhIno Aveza to karyo, paraMtu ekAeka teNe potAnI gati badalI nAMkhI. e ja ugAmelI mUThI bAhubalie potAnA mAthA upara laI lIdhI, vALano loca karyo ane dIkSAnA mArge mahAprayANa karyuM ! (ra) rUpanA garvanI parAkASTAe pahoMcelA sanatakumAra cakravartIe "mahAprayANanA mArge Daga mAMDI dIdhA ! (3) potAnA saMsArI aThThANuM putronA dimAgamAM moTAbhAI bharate "Aveza pedA karyo. sahu saMsArI pitA paramAtmA AdinAtha pAse gayA. pitA ane paramapitAe temanA Avezane mahAprayANano mArga dekhADI dIdho ! pANI ThaMDuM che. UkaLIne te garama thAya che, paNa parAkASTAe pahoMcIne te varALa banI jAya che. AvezanI parAkASTAmAM to saMsArIjana saMsAra tyAgI mahAprayANano yAtrI ja banI javo joIe. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) vAlI rAjAe AvezamAM AvIne rAvaNane bagalamAM laIne pRthvIne pradakSiNA lagAvI, paraMtu chevaTe to vijetA vAlI mahAprayANanA paMthe ja cAlyA. (5) sItAjIne potAnA zIlanI zuddhi karI dekhADavAno Aveza to Avyo, agniparIkSAmAM besI gayA ane uttIrNa paNa thaI gayA, kintu aMte... mahAprayANa ! AvI che; jainadharmanA anuyAyIonI "krIDa'-nItirIti. paNa kevI kamAla ke draupadInA vastrAharaNanA ati AghAtajanaka prasaMgane AMkhoAMkha joyA pachI, murkhAI, mohAdhInatA, sattAlAlasA, irSyA-adekhAInuM nagna tAMDava nihALavA chatAM temAMno ekAda dharmAtmA paNa mahAprayANanA mArge saMcaryo nahi. ...nahi to kadAca... sAce ja mahAbhAratanI kathA antamAM to karuNa che ja, paNa ahIM madhyamAM ya karuNarasathI chalakAyelI che. nahi to kadAca, sattvazALI bhIma jAMgha upara gadA mArIne tenA lohIthI dharatIne raktavarNI banAvavAnI pratijJA karavAne badale pAMca mahAvratonI pratijJAnA mArge cAlI nIkaLyo hota ! nahi to kadAca, kaurava-pAMDavonA kalahane jotAM karNa draupadI mATe hInA zabdo bolavAne badale paramAtmAnA nAmano jApa karato sabhAmAMthI nIkaLI gayo hota ! nahi to kadAca, bhISma ane yudhiSThira satyane pakaDI rAkhavAne badale saMsAratyAganA mahAsatyane AMbI cUkyA hota ! nahi to kadAca, vidure te ja sabhAmAM paMcamuSTika loca karIne sahune dharmalAbha ApatAMnI sAthe ja A karuNa honArata aTakAvI dIdhI hota ! kAza ! niyatinA DhasaDAyelAM mahAbhArata-kathAnA pAtro "bicArA' hatA, kAMIka "vAmaNAM jaNAtAM hatA. nahi to ATalI badhI karuNatAsabhara, dilanI dhaDakana baMdha karI de ane dimAganA cakronI gati sthigita karI de tevI kalaMkita ghaTanA ghaTata kharI ? duryodhananA prastAvano svIkAra vidure A ghaTanAnI karuNatAne pUrNavirAma ApyuM. jitAyelI pRthvIne bAra varSa sudhI duryodhana bhogave ane teTalo samaya pAMDavo vanavAsa seve. e pachI pAMDavone punaH hastinApuranuM rAja mAnabhera apAya. e rIte nizcaya karIne A jhaghaDAnuM samAdhAna karavAno teNe prastAva mUkyo. bhISma pitAmaha vagerenI sAthe masalata karIne te prastAva pAMDavoe mAnya karyo. paNa duryodhane bAra varSa uparAMta eka varSano guptavAsa, temAMya jo pAMDavo pragaTa thaI jAya to punaH bAra varSano vanavAsa-e pramANe umero karavAnuM AgrahapUrvaka jaNAvyuM, jeno paNa pAMDavoe svIkAra karyo. te pachI pAMDavone temanA vastro parata karavAmAM AvyA. draupadInI sAthe pAMDavo indraprasthathI nIkaLyA. vanavAsa pUrve mAtapitAne praNAma karavA mATe teo hastinApura tarapha vidAya thayA. temanI sAthe bhISma, droNAcArya, dhRtarASTra vagere hatA. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vanavAsa mATe prayANa hastinApuramAM mAtapitAne sArI rIte maLIne pAMDavoe zastro laIne vanavAsa mATe prayANa karyuM. prayANa vakhate bhISma, droNAcArya, dhRtarASTra, pAMDu, vidura, satyavatI, kuntI, mAdrI, draupadI vagere sAthe cAlyA. hajAro prajAjano paNa sAthe cAlatA hatA. pAchA vaLavA koI taiyAra na hatuM. loko be-moMe duryodhana upara dhikkAra varasAvatA cAlI rahyA hatA. A pApIne enA pApanuM phaLa maLyA vinA rahevAnuM nathI." evI vANI sahu koInA hoThe 2matI hatI. raDatI AMkhe pAMDavone vidAya tamAma vaDIlonI AMkhamAM AMsu hatA. sahu raDatI AMkhe AziSa detA hatA, paNa pachI pAchA vaLI javAne badale pramANamAM AgaLa vadhatA hatA. chevaTe khUba AgrahapUrvaka vaDIlone pAchA pharI javAnI yudhiSThire vinaMtI karI tyAre tenuM pariNAma AvyuM. dAdI satyavatI vAraMvAra bebhAna thaI jatI hatI. tene yudhiSThire khUba AzvAsana ApyuM. droNAcArya tathA kRpAcArya-banne vidyAguruone page lAgIne vidAya lIdhI. bhIkhe vidAyaveLA hitazikSA ApI. temaNe kahyuM ke, "sAta vyasano, kAma-krodha vagere che AMtara doSo ane ajJAna tathA jUTha e paMdara cora che. temAM tuM eka jugAra nAmanA corane AdhIna thayo che. have A vyasana sadA mATe choDI deje." yudhiSThire page lAgIne pitAmahanI vAtano svIkAra karyo. vidAya pAmatAM pitAmahanI AMkhomAMthI daDa daDa AMsu cAlI jatAM hatA. yudhiSThirano duryodhanane saMdeza dhRtarASTra sAva sUnamUna hatA. temane vidAya ApatI vakhate yudhiSThire duryodhana upara saMdezo mokalAvyo, jemAM kuLayazane haMmeza pradhAnapaNe mahattva ApavAnI vAta rajU karI. potAnA putranI duSTatA upara phiTakAra varasAvatA dhRtarASTra te saMdeza sAMbhaLIne kazuM bolyA vinA vidAya thayA. - vidurane vidAya ApatI vakhate yudhiSThire mAtApitAne potAnI sAthe rAkhavAnI bhAvanA darzAvI. vidure pitA pAMDu ane temanI sevAmAM mAdrIne hastinApuramAM ja rAkhavAnI salAha ApI. kuntI ane draupadIne sAthe laI javAnI rajA ApI. AthI te banne khUba rAjI thayA. pAMDu anicchAe paNa hastinApuramAM rahevA taiyAra thayA. mAdrIe potAnA putro nakuLa, sahadevane vanamAM bA, moTAbhAIo tathA bhAbhInI khUba sevA karavAnI khAsa bhalAmaNa karI. anarAdhAra raDatAM prajAjano vaDIlo pAchA pharyA. pAMca pAMDavo, kuntI mAtA ane draupadI vana tarapha AgaLa vadhyA. paNa hajI hajAro prajAjano pAchA pharatAM nathI. temanI AMkhomAMthI anarAdhAra AMsu cAlyA jAya che. teo potAne sAva "anAtha' banI gayelA anubhavatA hoya ema yudhiSThirane temanA mukha uparathI lAgyuM. yudhiSThirane vanavAsanuM jeTaluM duHkha na thayuM teTaluM du:kha prajAjanonI anAthatA, duryodhana taraphathI temane thanArI yAtanAo vagere kalpanAthI thayuM. tene potAnI jAta upara phiTakAra varasI gayo. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmyaka vanamAM vizrAma rastAmAM kAmyaka vana AvyuM. vizrAntinI jarUra hatI eTale tyAM pAMca divasano paDAva nAMkhyo. cIso pADatA AvelA kImmara nAmanA rAkSasane bhIme gadAthI pUro karI nAMkhyo. draupadIe rasoI banAvIne lokone tathA vaDIlo vagerene jamADyA. bIje di' tyAM draupadIno bhAI dhRSTadyumna Avyo. teNe duryodhanano nAza karIne rAja pAchuM levAnI vAta mUkI, jeno yudhiSThire asvIkAra karyo. draupadIne ghare laI javA mATe prastAva mUkyo paNa draupadIe sApha nA pADIne kahyuM,"mAre to mArA pationI sAthe vanamAM paNa mahelanI majA che." pachI dhRSTadyumna draupadInI saMmatipUrvaka potAnA pAMca nAnA bhANiyAone laIne cAlyo gayo. zrIkRSNa-yudhiSThirano vArtAlApa vaLate di' tyAM zrIkRSNa AvyA. banI gayelI vastrAharaNa prasaMganI bInA upara temaNe sakhta pratibhAva Apyo. 'jo teo tyAM hAjara hota to AvuM kadI na banavA deta' tema jaNAvyuM. 'draupadI upara gujArAyelA e atyAcArano badalo lIdhA vinA huM rahenAra nathI paNa hAla teo kAMI ja karI zake tema nathI, kemake yudhiSThiranuM jaDatAbharyuM satya ADuM AvI rahyuM che' ema zrIkRSNe kahyuM. yudhiSThire bA2varSI vanavAsa pUrNa thayA bAda ja kAMI paNa pagaluM levAnI zrIkRSNane AgrahabharI vinaMtI karI. 'mArA hAthe jo satya khatama karAze to prajAjano kayuM asatya AcaratAM aTakaze ?' evo savAla karIne zrIkRSNane temaNe cUpa karyA. kAmyaka vanamAM virAmanA pAMca divaso pUrA thayA. sahue prayANa zarU karyuM. zrIkRSNa paNa temanI sAthe joDAyA. cAlatA cAlatA teo nAsika AvyA. tyAM candraprabhasvAmIjInI mANekanI pratimAnI khUba bhAvathI sahue pUjA karI. paramAtmAnI bhaktimAM sahune eTalo badho AnaMda AvI gayo thoDA divaso nAsikamAM ja rahI gayA ane prabhubhaktimAM lIna thayA. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vizvAsaghAtI duryodhana duryodhananI duSTatAbharI cAlabAjI eka divasa yudhiSThiranI pAse duryodhanano dUta purocana Avyo. duryodhane Apelo saMdezo A pramANe kahyo. "he yudhiSThira ! tuM kharekhara khUba mahAna che ane huM adhamathI paNa adhama chuM. meM jugAranI lAlacamAM tane kheMcIne tAruM satyAnAza kADhyuM. bharasabhAmAM draupadInuM vastrAharaNa karIne kauravakuLane kALuM kalaMka lagADyuM. tamane badhAne vanavAsa apAvyo. mArI A badhI bhayaMkara bhUlonI tuM mane mAphI Apa. mArA A pAponA ghA rAta-di' dUSkrayA kare che. AthI mane khUba pazcAttApa thAya che. tuM badhuM bhUlI jA ane punaH tame badhA hastinApuramAM AvI jAo. ApaNe sahu haLImaLIne sAthe rahIzuM. yudhiSThira ! have tuM ja rAjAdhirAja ane huM tAro dAsAnudAsa ! kRpA karIne mArI khAtara tame turata pAchA AvI javAnuM rAkho." duryodhanano A saMdeza sAMbhaLIne zrIkRSNa vagere khUba khUba rAjI thayA. yogya avasare sahu hastinApura tarapha vidAya thayA. hastinApuranuM eka paruM hatuM, tenuM nAma vAraNAvata. tyAM duryodhana dvArA navA ja banAvAyelA rAjamahelamAM pAMDavo ane zrIkRSNa vageree nivAsa karyo. A mahela tamAma bhogasAmagrIthI paripUrNa banAvavAmAM Avyo hato, chatAM ya je koI vastunI jarUra paDe te tamAma duryodhana pahoMcADato hato. pAMDavonA punarAgamananI vAta jANIne AkhuM hastinApura harSagheluM banyuM hatuM. aneka rAjAo yudhiSThirane maLavA AvavA lAgyA. Agantuka rAjAonI paNa duryodhane apUrva sevAcAkarI karI. pAMDavone sthira thayelA ane sukhI thayelA joIne kRSNa dvArakA tarapha vidAya thayA. bena subhadrA ghaNA vakhatathI mAtAne maLavA cAhatI hatI eTale tene sAthe laI gayA. viduranA dUta dvArA prapaMcanuM prAgaTya eka divasa vidure mokalelo dUta priyaMvadana tyAM Avyo. teNe pAMDavone ekaThA karIne khUba khAnagImAM besIne vidurano saMdeza Apyo, je A pramANe hato. he pAMDavo ! tamArI AgatAsvAgatA karatA purohita purocanamAM tame jarAya vizvAsa mUkazo nahi. e narAdhama che. duryodhane tamane bALI nAMkhavAnuM kAma tene soMpyuM che. meM mArA kAnokAna duryodhana dvArA purocanane soMpAyelI A kAmagIrInI vigato sAMbhaLI che. tame je bhavya dekhAtA rAjamahelamAM UtaryA cho te zaNa, ghAsa ane telano ja banAvAyelo che. ene saLagI jatAM paLanI ya vAra nahi lAge. A mAsanI kRSNa caturdazIe mahela jalAvI devAnI duryodhane purocanane AjJA karI che." dUta dvArA vidurano saMdeza sAMbhaLIne te vacanonI satyatAnI khAtarI karI levA yudhiSThire dIvAlane jarAka khodI. sAce ja temAM zaNa ane ghAsa ja bhareluM hatuM. yudhiSThire mAtA tathA pAMDavono mata mAMgyo ke have zuM karavuM? bhIma to eTalo badho AvezamAM AvI gayo hato ke teNe moTAbhAIne kahyuM ke, "hamaNAM ja jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane rajA Apo. huM mArI gadAthI duryodhananA cUrecUrA karI nAMkhuM. have A duzmanane vadhu samaya jIvato rAkhavAmAM game tyAre ApaNuM mota thaI jaze." zeSa tamAma pAMDavoe bhImanI vAtamAM saMmati darzAvI, paNa yudhiSThire kahyuM, "ema karavAthI mArA satyane hAni pahoMcaze, mATe tevuM kAMI ja thaI zake nahi. ApaNe sahu have sAvadhAna thaIne raho." moTAbhAInI IcchAviruddha vartavAnI koInI hiMmata na hatI. bhIma vagere samasamIne cUpa rahyA. suraMga dvArA pAMDavo palAyana AgaLa vadhatAM priyaMvadane kahyuM, "tamArA kAkA vidure mArI sAthe zunaka nAmano suraMga khodanAro mANasa mokalyo che. te Aja rAtathI suraMga khodavAnuM kAma ka2ze. divase te naga2mAM pharato dekhAze ane rAte A kAma karaze. tame loko A suraMga dvArA avasare bhAgI javAnuM rAkhajo." priyaMvadana vidAya thayo. suraMganuM khodakAma bhImanI zayyA nIcethI zarU thayuM. jhapATAbaMdha suraMga khodAI gaI. bhIma satata dhyAna rAkhavA lAgyo. kevI rIte suraMga dvArA cAlI javuM tenI tAlIma paNa kuntI ane draupadIne teNe ApI. suraMganA bIjA cheDAnA dvAranI AsapAsanA pradezamAM bhIma ghoDesavAra banI nirIkSaNa karato rahyo. kuntIne dIna-du:khIone bhojana ApavuM khUba gamatuM hatuM. ahIM paNa teNe pravRtti cAlu rAkhI. kRSNa-caturdazI AvI. e divase pAMca putro ane eka pUtravadhune laIne koI garIba bAI tyAM AvI caDI. kuntIe temane Ada2pUrvaka bhojana karAvyuM. temaNe tyAM ja rAtavAso karyo. thAkelAM sahu pathArImAM paDatAMnI sAthe ghasaghasATa UMghI gayA. rAta paDI. bhIma sivAyanA tamAma suraMgamAM pravezI gayA. bhIma suraMganA pravezadvAre gadA laIne Ubho rahyo. A bAju purocane ekAeka mahelane Aga lagADI. bhIme tene AMkhoAMkha Aga lagADato joyo. ekadama krodhe bharAI bhIma purocana tarapha doDyo. tene pakaDIne eka ja mUThInA prahArathI mArI nAMkhyo. tenA zabane AgamAM nAMkhI daIne bhIma suraMga vATe cAlI nIkaLIne sahunI bhego thaI gayo. badhA jhapATAbaMdha cAlIne suraMgamAMthI bahAra AvI gayA. pAMDavonA badale anya sAtanA mota hastinApuranI prajAmAM mahelane Aga lAgyAnA samAcAro vAyunI jema prasarI gayA. prajAjanone temAM duryodhananA kAvatarAnI gaMdha AvI gaI. sahu duryodhananI adhamatA upara phiTakAra varasAvavA lAgyA. pAMDavone e vAtano khyAla hato ke pelA garIba sAta mANaso- jeo potAnI ja jema pAMca puruSo ane be strIo rUpe sAta hatA teo-AgamAM baLI gayA che. temane UMghamAMthI jagADIne suraMga vATe utAvaLamAM bhagADI na zakAyA te badala pAMDavone aphasosa thayo. temaNe vicAryuM ke te sAta baLI gayelAM maDadAMne joIne sahune, khAsa karIne duryodhanane evI pAkI khAtarI thaI jaze ke pAMDavo, kuntI ane draupadI kharekhara baLI gayA che. AthI duryodhana temano pIcho pakaDavAnuM choDI deze. A kalpanAthI yudhiSThirane manamAM khUba zAnti vaLI gaI. tene thayuM ke have bAra varSano vanavAsakALa khUba zAntithI pasAra karI zakAze. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvAsaghAtIothI dhrUjI UThatI dharatI duryodhana keTalo jabaro vizvAsaghAta AcarI gayo ! Avo vizvAsaghAta karavA mATe teNe maitrInuM kevuM nATaka racyuM ! keTalI mIThI ane kevI namra bhASAmAM potAnI bhUlono ekarAra karyo ! re, tenI A cAla keTalI badhI saphAIbharI hatI ke zrIkRSNa jevA rAjakAraNanA jabaradasta khelADI paNa tenI pAchaLano bheda pakaDI na zakyA. vizvAsaghAtane sAmAnya koTinuM pApa samajavAnI bhUla rakhe koI karI besatA ! eka jagyAe kahyuM che ke, "pRthvI kahe che ke mane moTA meru jevA parvatono ke svayaMbhUramaNa jevA sAgarono kadI bhAra lAgyo nathI. mane be ja vastuno bhAra lAge che. te che; kRtajJI mANasa ane vizvAsaghAta karato mANasa! jyAre e be no bhAra vadhI jAya che tyAre huM dhrUjI gayA vinA rahI zakatI nathI." samagra vizvanA dezomAM jApAnamAM sauthI vadhu hArAkIrI-ApaghAta thAya che tenuM kAraNa e che ke tyAMnI prajA vizvAsaghAtane khUba ja bhayaMkara koTinuM pApa mAne che. A pApa jenAthI thaI jAya che te badhA bIjA divasano sUraja Ugato jovA IcchatA nathI. te pUrve ja teo jherI davA vagere khAI levA dvArA potAnA jIvanano aMta ANI detA hoya che. kUtarA karatAM ya ApaNe heTha ? are, buddhino sAva jaDa Araba ke pazuonI duniyAno kUtaro paNa keTalo vizvAsu hoya che ! to sarjana koTinA gaNAtA zAhukAro vagere vizvAsaghAtI hoI zake kharA? paNa keTalIka vAra to teomAMnA keTalAkone vizvAsaghAta e to DAbA hAthanI ramata jevuM ekadama saraLa kAma banI gayuM hoya che. 'vAte vAte vizvAsaghAta' e AjanA jamAnAnI khUba ja sAmAnya bAbata banI cUkI che. khUba sArA gaNAtA dharma, kriyAnA karanArAo paNa dhaMdhA vageremAM khUba sahaja rIte, hRdayanA jarAka paNa thaDakAra vinA vAraMvAra vizvAsaghAta karI detA hoya che. mane peluM juliyasa sIjharanuM vizvavikhyAta vAkya yAda Ave che, "yu TU bruTasa !" vizvAsaghAtI dvArA nikaMdana A dezanI aMdara aMgrejono praveza bAdazAha bAbara dvArA thayo. temAM ya rANA saMga jevA ajeya rAjavInA maMtrI zilAditye rANA saMgano je vizvAsaghAta karIne bAbaranA pakSe kAma karyuM te ja bhAratamAM aMgrejonA pravezanuM mukhya dvAra hatuM. jo zilAditye rANA saMgano vizvAsaghAta karyo na hota to bAbara bhAratamAM pagadaMDo jamAvI zakyo na hota, to aMgrejo bhAratamAM bAbara dvArA pravezI zakyA na hota. guru goviMdasiMha jevA bahAdura rASTrabhaktanuM mota tenA ja mANasoe vizvAsaghAtanA khaMjarathI karyuM che. zrIpALa jevA puNyAtmAne vizvAsaghAta dvArA ja dhavaLa zeTha khUba muzkelImAM mUkI zakyo che. zivAjIne khatama karavA mATe aphajhalakhAne paNa vizvAsaghAtanuM ja khaMjara UThAvyuM hatuM. jo ke te niSphaLa gayo hato.) sAITha lAkha yahUdIonuM nikaMdana kADhavA mATe vizvAsaghAtanA ja gesa-cembaro hiTalare UbhA karyA hatA. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgrejo bhAratanA tamAma kSetronA niSNAtone sAma, dAma, daMDa, bheda-nItithI khatama karI rahyA hatA. temane khabara paDI ke bhAratamAM mantravidyAnA viSayamAM jabaradasta niSNAta mANaso hajI jIvatA che. A tamAma lokone temaNe kapaTathI zodhI kADhyA ane kapaTathI ja mArI nAMkhyA. A rahI te karuNa ghaTanA ! gorAonI krUratA jyAre gorAonuM A deza upara sIdhuM zAsana cAlatuM hatuM te samayanI A vAta che. na jANe keTalIya vAra lohIkharaDyA hAthe e loko kalaMkita thayA haze. yuropanA dezo bIjA vizvayuddhanI AgamAM homAI gayA hatA. aMgrejone virATa sainyabaLa joItuM hatuM. hindustAnanA hajAro sainikone yuddhamAM laI javAmAM AvyA. yuddhanA e virATa khaMDanA eka khUNAmAM eka ghaTanA banI gaI. nAnakaDA mAnavanA haiyAmAM chUMdAtA dardanI e kathA hatI. vAta ema banI ke eka hindustAnI sainika upara enI mAtAno patra Avyo, jemAM teNe lakheluM ke,"mArI zArIrika sthiti divase divase bagaDatI jAya che. prabhukRpAe badhuM sAruM thaI jaze. tuM ciMtA karIza nahi." A zabdo vAMcIne e javAnane mAtAnA darzana karavAnI utkaTa tAlAvelI jAgI. kAgaLa bAju upara mUkIne sIdho potAnA cIpha sAheba pAse gayo. eNe saghaLI vAta karIne thoDA mAsa mATe svadeza javAnI rajA mAMgI. paNa kamanasIbe rajA na maLI. mAtAnA darzana mATe talapato javAna becena banI gayo. divaso jatAM mAnI yAda vadhu satAvatI cAlI. sainikomAM bIjA aneka hindustAnI sainiko hatA, temAM eka paMDitajI paNa hatA. AtmavidyAonA e jANakAra hatA. paMDitajI pelA javAnane becena joIne enA hamadarda banyA. saghaLI bInA jANI lIdhI. paMDite sainika javAnane kahyuM,"tuM ciMtA na kara. ahIM beThA beThA ja huM tane tArI mAnA darzana karAvI ApIza.' ane kharekhara eka arIso sAme goThavIne maMtrajapa dvArA teNe arIsAmAM mAMdagInA bichAne paDelI mAne dekhADI. javAnane khUba saMtoSa thaI gayo. e AnaMdivabhora banI gayo. becena javAnane have praphullita joIne cIpha gorA sAhebe tene kAraNa pUchyuM. javAne saghaLI sAcI vAta karI. A sAMbhaLIne goro sAheba camakI gayo. eNe e ja rIte pelA paMDita-sainikane bolAvIne saghaLI vAta karI. chelle pelA mananA kapaTI gorAe tene pUchyuM,"AvI jAtanI adhyAtmavidyAonA jANakAro hindustAnamAM keTalA haze ? tame mane temanA nAma-ThAma Apo to eka divasa e badhAyano sanmAna-samAraMbha dilhImAM goThavavAnI yojanA vAIsaraoNyanI pAse mUkuM. bhoLA bhAve te paMDita-sainike chatrIsa nAma ApyA. yuddha pUruM thayA bAda dilhImAM te tamAmane sanmAna karavAnA nAme AmaMtraNa ApavAmAM AvyuM. sahu yathAsamaye AvI gayA. sanmAna-sabhA yojavAmAM AvI. dareke potAnI camatkArika zaktinuM dhyAna karyuM, tenA prayoga paNa karI batAvyA. chelle bhAvabhInA sanmAnarUpe darekane bakSiso vagerenI navAjeza karavAmAM AvI. saMdhyA thatAM te darekane nadInI sahelagAhe laI javAnI goThavaNa thaI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtravidyAnA jANakArone evI to koI kalpanA paNa nahotI ke A gorAo kUDa-kapaTathI bharelA che, Aje temano motano divasa che vagere.. eTale khUba khuzakhuzAla banIne sahu nadItaTe AvI gayA. sahelANIone hoDImAM goThavI devAmAM AvyA. kalAka sudhI nadInA paTa upara moja karIne jyAre teo pAchA phare che te ja vakhate te hoDI UMdhI vaLI gaI. mAzaktinA sAdhako tamAma nadInA agAdha jaLamAM DUbI gayA. thoDI ja vAramAM emanI lAzo nadIpaTa upara taravA lAgI. asAdhAraNa pratibhA dharAvatI chatrIsa vyaktione yojanApUrvaka motane ghATa utArI devAmAM AvI. e gorAone Isue kahelA zabdo nahi ja saMbhaLAtA hoya? "koI tane tamAco mAre tyAre tuM tene bIjo gAla dharaje." hAya krUratA ! agaura ane a-IsAI tamAmano nAza karavAnA saMkalpa sAthe nAcatI DAkaNa ! dharmanA vAghA nIce adharma vizvAsamAM laIne ja vizvAsaghAtanuM pApa thaI zake che. A uparathI ema kahI zakAya ke dharmanA vAghA nIce adharma vadhu sArI rIte AcarI zakAya. jeNe khUba moTA pApa karavA hoya teNe dharmI ke sajjana tarIkeno athavA sArA sAmAjika kAryakara tarIkeno khUba moTo dekhAva karavo ja paDe. aprAmANika mANasonI dukAne pATiyuM to e ja jovA maLe ke, "prAmANikatA amAro mudrAlekha bheLaseLiyAonI dukAne pATiyuM to e ja lAgeluM vAMcavA maLe che, "ahIM zuddha mAla maLe che." lUMTa calAvanArAonI dukAne "grAnDa selanI yojanAnA AkarSaka pATiyAM lagAvavA ja paDe. nakalI mAlanA vepArIone dhUma kamANI karavA mATe 'nakalI mAlathI sAvadhAna rahejo'- e pATiyuM lagADavuM ja paDe. eka cintake sAcuM kahyuM che ke, "narakano paMtha suMvALA gulAbothI chAyelo che." mane pelA vAgheronI kathA ahIM yAda Ave che. te ahIM rajU karuM chuM. dharamanI dhajA dariyAkAMThe eka nagara hatuM. vaibhavI jIvananI moja mANatA ghaNA zeThiyAo tyAM vasyA hatA. emAM eka zeThanI vAta sAva nokhI-anokhI hatI. emanA jIvanavyavahAramAM ucita vaibhava jarUra hato paNa enI sAthe dIna-duHkhitonA e hamadarda hatA. koDIbaMdha sadAvrato emaNe Thera Thera khullA mUkyA hatA. AsapAsanA so kosamAM koI di' koI mANasa bhUkhyo rahI jAya e vAta zeThane mana AghAtasamI hatI. abola prANIo mATe paNa emaNe ghaNI pAMjarApoLo baMdhAvI hatI. gAmamAM parabono paNa pAra na hato. maMdironI dhajAo cArebAju pharapharatI dekhAtI hatI. A badho ya prabhAva A zeThano hato. emanuM nAma hatuM; dhavala. eka vAra emane vicAra Avyo ke A badhuM to meM karyuM, paraMtu jemanuM samasta jIvana sAgaranI godamAM ja ramI rahyuM che e dariyAlAlonuM zuM? seMkaDo vahANo Ave che ane jAya che. nAMkhudAo potAnA parivAra sAthe ja rahe che ane vahANane ja potAnuM ghara banAve che. A lokone kyAreka jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annanI jarUra na paDe? ghauM, juvAra, bAjarI, tela, maracuM ekAeka khUTI paDe to kyAM levA jAya? ane... ekAeka tAva, UlaTI vagere rogo thAya to davA paNa kyAMthI lAve ? AmanA mATe paNa mAre kAMIka sagavaDa avazya karavI joIe. dharatI upara to ThIkaThIka sagavaDo UbhI karI paNa sAgaranA paTe ya mAre kAMIka karavuM joIe. thoDA ja divasamAM dhavala zeThe sAgaranA nIra upara be vahANa taratAM mUkI dIdhA. ekamAM anAja bharyuM ane bIjAmAM vividha auSadhio. be ya vahANonI upara sapheda dhajA pharakAvI. dUra dUrathI e dhajA sahune dekhAya ane jarUriyAtavALA vahANo e tarapha doDI Ave ane potAnI jarUrata pUrI kare. dhIme dhIme A sagavaDa vadhu ne vadhu upakAraka thatI cAlI. e dhajAne loko "dharamanI dhajA" kahevA lAgyo. parantu sAruM badhuMya samasutara cAle to A yugane kaLiyuga zeno kahevAya? e ja dariyAmAM keTalAka vAghera jAtinA loko cAMciyAgIrI karatA. lokonA vahANo lUMTI laIne ja jIvanagujAro karavAnI nIti emane vArasAmAM maLI hatI. eka vAra vAgheroe ekaThA thaIne nirNaya karyo ke ApaNe dhavala zeThanA e be ya vahANa lUMTI levA. ApaNe vaLI dharama zo? ApaNe jo koI dharama hoya to A eka ja dharama, lUMTI khAvAno." madharAtanA samaye dhavala zeThanA be ya vahANo lUMTAI gayA. pelI dharamanI dhajA paNa lUMTAI. vAgheroe mAlasAmAna vaheMcI khAdho paNa pelI dhajA sahiyArI rAkhI. AbAda evI ne evI rIte e dhajAne potAnA vahANonI madhyamAM caDAvI dIdhI. have bicArA bhoLA kabUtara jevA dariyAlAlo, sAgarakheDUo.... A dhajA dekhIne bhUtakALanI rIta mujaba vAgheronA vahANa pAse pahoMcatA ke jhaTa vAghero emane gherI letA ane lUMTI letA. dharamanI dhajAnI khyAti to dezavidezonA sAgarakheDUomAM prasarI hatI. seMkaDo mAIlonA sAgara-pravAsamAM A dharamanI dhajAnuM eka ja evuM sthAna hatuM. eTale paradezI vahANo paNa vAgheronA prapaMcamAM phasAyA. Ama dharamanI dhajAne nAme keTalAyanA nikaMdana nIkaLI gayA. juliyasa sIjharanA vadhumAM tenA vizvAsu bruTasano ja dago kAraNa hato ne ? nItizAstramAM kahyuM che ke, "dharatI badhAno-samaMdaro ane moTA daita pahADono paNa bhAra khamI zake che, paNa jyAre vizvAsaghAtIo ane kRtana loko vadhI jAya che tyAre temano bhAra nahi khamAvAthI te kaMpI UThe che." dhoLA kapaDAM : kALA kAma samAjavAda, garIbI haTAvo, dharmanirapekSatA, lokazAhI... A badhA nAmo pelI dharamanI dhajAnI chellAmAM chellI "sTopa presa AvRtti rUpa nathI zuM? samAjavAdanA nAma nIce ja mUDIvAdanuM poSaNa ! garIbI haTAvavAnA nArA nIce ja garIbonuM nikaMdana ! dharmanirapekSatAnA nAma nIce laghumatI dharmonuM satyAnAza ! lokazAhInA nAma nIce ToLAzAhI ke sAmUhika guMDAzAhIno ja vikAsa ! koI rAjAne Arogya-prApti mATe eka mANase haMsanuM lohI roja eka vATakI pIvAnI salAha ApI. rAjAe haMsone mAravA mATe sarovara upara mANasone mokalyA. be divasa mANaso gayA paNa jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane joIne ja haMsalAo UDIne bhAgI gayA. trIjA divase saMnyAsIno bhagavo veSa paherIne te mANaso tyAM AvyA. bicArA haMsalA ! khAvAnuM maLaze tema jANIne UDavAne badale pAse AvyA. bichAvAyelI jALamAM badhA haMsalA AbAda phasAI gayA ! je bhagavo veSa svarga dai zake e ja bhagavo veSa narakanA dvAre pahoMcADavAmAM nimitta banI jAya ! kevuM Azcarya ! game te hoya, paNa e vAta to lAge che ke tilako, tripuMDo, mALAo, dhoLAM kapaDAMo vagerenI nIce adharmAcaraNano khUba moTo taDAko bolAvI zakAya che. potAnI jAtane khullaMkhullA luccI, harAmakhora, aprAmANika, nAstika, DAku vagere jAhe2 ka2vAthI Avo taDAko kadI bolAvI zakAya nahi. vizvAsa khAtara jAnaphesAnI duniyAmAM badhA ja mANaso vizvAsaghAtI hoya che evuM nathI. vizvAsa ApyA pachI jAnanI paNa paravA karyA vinA e vizvAsane jIvaMta rAkhanArA aneka mANaso paNa A dharatI upara thayA che. jo Ama na hota to A dharatI kyAranI kaMpI UThI hota ane AkhA vizvane potAnA peTamAM padharAvI dIdhuM hota ! jyAre aravallInA pahADomAM mahArANA pratApa bhaTakatA hatA tyAre temanI sAthe raghupatisiMha nAmano vaphAdAra sainika hato. tene ekAeka teno putra ghare khUba mAMdo hovAnA samAcAra maLatAM pratApanI rajA laIne chellA darzana mATe ghare javA nIkaLyo. rastAmAM citoDanA killA pAse ja tene muslima sainikoe pakaDyo. teNe sainikone kahyuM,"huM tamArI samakSa jAte hAjara thaI jaIza." sainikoe tene javA dIdho. pachI kharekhara raghupatisiMhe ApelA vacanano amala karyo. sainikoe tene pUchyuM, "tane tArA motano Dara nathI lAgato." raghupatisiMhe javAba Apyo, "ethI vadhu Dara mane vizvAsaghAtano lAge che." dareka mANase ATalo to Aje ja dRDha saMkalpa karI levo joIe ke, "huM ApelA vizvAsano kadI ghAta karIza nahi. e khAtara mAre je kAMI veThavuM paDaze te badhuM veThI laIza; re ! jAna paNa ApI devA mATe taiyAra rahIza." yAda rAkho ke chUTAcheDA e pati ke patnInA vizvAsaghAtanuM ja sudhareluM nAma che ! pATalI badalavI e matadAtAonA vizvAsaghAtanuM sudhareluM svarUpa che. dhArmika khAtAmAM jamA thayelAM nANAM mAnavatAdinA kAryomAM vAparavA te dAtAonA vizvAsaghAtanuM nagna tAMDava che ! nA, kyAMya koI paNa kSetramAM kadI koI vizvAsaghAta karazo nahi. khAsa karIne dhArmika gaNAtA mANasoe to A vAtane khUba ja gaMbhIrapaNe vicAravI joIe ane kazAya hicakicATa vinA amalamAM mUkI devI joIe. jo teo vizvAsaghAtanuM pApa AcaryA karaze to je navI peDhI nAstikatAnA jIvana tarapha jaI rahI che teno vega khUba ja vadhI jaze. dharma jo vAstavika nahi hoya to temAM dAMbhikatA AvyA vinA rahenAra nathI. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmamAM dAMbhikatAnuM vadhu jora eka vAra acAnaka lakSmI ane sarasvatI bhegA thaI gayA. teo kAMIka vAto kare che tyAM to cAritrakumAra paNa tyAM AvI caDyo. traNeya jaNAMe ghaNI vAto karI. temAM eka ajabanI vAta karI. lakSmIe sarasvatIne savAla karyo ke, "tAruM sthAna A vizvamAM kyAM AgaLa hoya che?" sarasvatIe kahyuM, "mAruM sthAna vidvAno, paMDito, jJAnIone tyAM hoya che." A ja savAla have sarasvatIe lakSmIne pUchyo. lakSmIe javAba detAM kahyuM ke, "mAruM sthAna to dhanavAnone ghera ja hoya che." tyArabAda baMne benoe cAritryakumArane paNa A ja savAla karyo. cAritryakumAre kahyuM ke, "Ama juo to tamArI jema mAruM koI cokkasa sthAna to nathI. huM to game te sthAne rahI zakuM chuM ane tamane maLI zakuM chuM. paraMtu mArI eka khAnagI vAta tame haMmeza dhyAnamAM rAkhajo ke je loko dhArmikatAno AMcaLo oDhIne A jagatamAM pharatA hoya che te lokone to mAro paDachAyo paNa jovo gamato hoto nathI !" - duryodhana vizvAsaghAtanI keTalI bhayAnaka ramata ramI gayo? pAMDavo emanA pracaMDa puNyathI ja UgarI gayA. vidura dhRtarASTra tathA duryodhananI sAthe rahIne paNa tenA kAvAdAvAnA pheMkAyelA pAsAne kevA niSphaLa banAvI gayA ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 hiDiMbA rAkSasI vanano pravAsa zarU thayo. jeNe kadI khADA-TekarAM, kAMTA-kAMkarA joyA nathI tevA rAjavaMzI AtmAo jIrNa vastro paherIne vanamAM cAlyA jatA hatA. puruSanI vAta samajAya che. strInI vAta judI che. kuntI ane draupadIne prayANa khUba muzkela paDavA lAgyuM. khullA page cAlatAM temane puSkaLa kAMTA, kAMkarA vAgavA lAgyA. bannenA pagomAMthI lohInI dhAra chUTavA lAgI. laMgaDAte ane lathaDate page bahu muzkelIthI be ya strIo cAlatI hatI tyAM acAnaka thoDe thoDe aMtare kuntI ane draupadI atizaya thAkanA kAraNe cakkara AvatAM dharatI upara paDIne bebhAna thaI gayA. yudhiSThirane apAra pIDA mAtA ane patnI bannenI A durdazA joIne yudhiSThirane khUba AghAta lAgyo. eka hatI pAMca putronI mAtA. bIjI hatI pAMca pationI patnI. bannenA e putro, e patio tyAM hAjara hatA chatAM banne nArIo duHkhanI AgamAM zekAtI hatI. A vicArathI yudhiSThira potAnI jAtane ja A badhI bAbatanuM mULa kAraNa tarIke gaNIne dhikkAravA lAgyo. tene lAgyuM ke teNe jugAra ramIne A banne strIonI dazA khUba ja kharAba karI nAMkhI che. yudhiSThira jevo marda raDavA lAgyo. pote vana-saMbaMdhita du:khothI khUba pIDAto hato chatAM e pIDAnuM tene leza paNa duHkha na hatuM jeTaluM duHkha pote abaLA evI nArIone duHkhI karavAmAM nimitta banI gayo tenuM hatuM. bhImanI kauTuMbika bhAvanA bhIme mAtA ane patnIne jalopacAra vagere karIne bhAnamAM lAvIne potAnA eka bAjunA khabhA upara UMcakI lIdhA. paNa AgaLa vadhatAM sahadeva ane nakuLane ane pachI arjuna ane yudhiSThirane paNa bhIme bIjA khabhA upara ane pITha pAchaLa upADI lIdhA. bhImanI tAkAta jabarI hatI, paraMtu tethI ya vadhu jabarI bhImanI kauTumbika snehabhAvanA hatI. potAnA bhAIo, mAtApitA ke patnI khAtara te zarIranuM badhuM ja kauvata khatama karI nAMkhavA mATe sadA taiyAra hato. rAta paDatAM visAmo karIne bIje di' savAre arjuna je phaLa vagere ekaThAM karI lAvyo tenI draupadIe rasoI taiyAra karI. badhA jamyA. punaH bapore prayANa zarU thayuM. ghaNuM cAlyA bAda badhAyane khUba tarasa lAgI. bhIma kyAMkathI pANI laI Avyo. sahue pIdhuM. saMdhyA DhaLI ane sahue koI bhayAnaka vanamAM praveza karyo ane tyAM ja prayANa baMdha karIne rAtavAso karyo. badhA parameSThI bhagavaMtonuM dhyAna dharatA hatA. rAta jAmI jatAM bhIma pANInI zodhamAM nIkaLyo. be gAu jeTaluM dUra gayo tyAM sarovara maLI gayuM. pAMdaDAnA paDiyA banAvIne, temAM pANI bharIne te pAcho pharyo. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhImanI AMkhethI azrudhAra te vakhate tamAma bhAIbhAMDuone dharatI upara ghasaghasATa sUtelAM joyA. cAMdanInA prakAzamAM sahune te joto ja rahyo. thAkyAMpAkyAM cattApATa sUtelAM svajanone joIne bhIma dhrUsake dhrUsake raDI paDyo. "mArA jIvatAM mArA bhAIonI A dazA ! A mAro moTo bhAI yudhiSThira cattopATa dharatI upara paDelo che ! na maLe pAtharaNuM ke na maLe ozIkuM! A mAro bhAI arjuna ! sahadeva ! nakuLa ! ane... mAtA kuntInI A jiMdagI ! ene ame enI pAchalI jiMdagImAM herAna karI nAMkhI ! o bhIma ! tArA jIvatAM A badhAnI A sthiti !" manomana bolatA bhImanI AMkhamAMthI daDadaDa AMsu cAlI javA lAgyA. teo badhA keTalI badhI dayanIya dazAmAM AvI gayA hatA tenuM hUbahU bhAna bhImane Aje thayuM. kALamIMDha pANAne mukkI mArIne cUrA karI nAMkhanAra bhImanA haiyAnA Aje cUrecUrA thaI gayA hatA ! hiDiMbAnuM Agamana e ja vakhate eka yuvAna strI bhIma pAse AvIne UbhI rahI. thoDeka dUrathI te AvatI hatI tyAre tenuM bhayAnaka svarUpa bhIme joyuM hatuM, ane jyAM te sAva najIkamAM AvI gaI tyAre tenuM lAvaNyathI nItaratuM manohara kumArikAnuM svarUpa teNe joyuM. bhIme tenI oLakha mAMgI ane be rUpa dhAraNa karavAnuM kAraNa pUchyuM. te strIe kahyuM, "mAruM nAma hiDiMbA che. A hiDiMba nAmanuM vikarALa vana che. ahIM hiDiMba nAmano mAro bhAI rAkSasa vase che. huM tenI nAnI kumArikA bena chuM. amArA mahelamAM ekAeka mArA bhAIne mANasanA zarIranI gaMdha AvavA lAgI. tene khUba bhUkha paNa lAgI hatI. eTale teNe mane mANasone mArIne lAvavA kahyuM. huM ahIM AvI. meM dUrathI ja A sUtelAM mANasone joyA eTale mane vicAra thayo ke Amane badhAyane mArIne bhAIne huM soMpIza eTale Aje dharAIne te khAze. paNa najIka AvatAM meM tamane joyA. tamAruM adbhuta rUpa joIne huM stabdha thaI gaI. mArAmAM kAmavAsanA pradIpta thaI. meM tarata sohAmaNI kumArikAnuM svarUpa laI lIdhuM. have tame A nizAcarIne tamArI sahacarI banAvo eTalI ja mArI namra prArthanA che. Ama thaze to mAro bhAI paNa tamane koIne satAvaze nahi." bhIma dvArA cAkSuSIvidhAno svIkAra bhIme kahyuM,"suMdarI ! tuM A badhAya sUtelA puruSone je jue che te mArA bhAIo che. A jyeSTha baMdhu yudhiSThira che. temane pUchyA vinA mArAthI kazuM thaI na zake. vaLI A je strI sUtI che te amArA pAMceya vacce eka patnI che. tenAthI ja ame badhA eTalA sukhI ane saMtoSI chIe ke have bIjAnI IcchA paNa thatI nathI. jene ratna maLyuM che tene koDInI zI jarUra ?" hiDiMbAe kahyuM, "e tamArI IcchAnI vAta che. paNa mArI vAta sAMbhaLI lo ke huM AjIvana tamArI dAsI banI cUkI chuM. tame tyAgazo to ya huM tamane tyAgI zakavAnI nathI. tamArA dhyAnamAM ja huM jIvana vyatIta karIza. mArI pAse cAkSusIvidyA che e tame svIkAro. enAthI aMdhakAramAM prakAza thaI jaze." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIme te vidyAno svIkAra karyo. teNe teno prayoga karI joyo. cAre bAju prakAza thaI gayo. bhIma Azcaryacakita thaI gayo. bhIma dvArA hiDiMba rAkSasano vadha e ja samaye hiDiMba rAkSasa tyAM AvI caDyo. ghaNo samaya thayo to paNa bena pAchI na pharI eTale hiDiMba akaLAyo hato. emAM vaLI bhUkhanuM duHkha to pahelethI ja hatuM ane ahIM pAchI hiDiMbAne kumArikAnI lAvaNyamayI avasthAmAM bhIma sAthe kAmuka bhAvathI vAta karatI joI. aMdhakAramAM thayelA prakAzane joIne teNe cAkSuSIvidyAno prayoga thayAnuM paNa jANI lIdhuM. tene khyAla AvI gayo ke bahene potAnA mAzukane e vidyA bheTa karI dIdhI che. A badhI vAtothI hiDiMba krodhathI lAlapILo thaI gayo. teNe hiDiMbAne kahyuM, "tuM dagAbAja che, kulaTA che. huM hamaNAM ja tane mArIne khAI jaIza. tyAra pachI bIjAone mArIza." bhAInI ghaNI moTI trADathI hiDiMbA tharathara kaMpavA lAgI. paraMtu bhIme hiDiMbane paDakArIne potAnI sAme uzkerI mUkIne laDavAnuM zarU karyuM. ati raudrarUpe laDAI cAlI. bhIma paNa vAraMvAra mahAta thavA lAgyo. paNa chevaTe bhIme hiDiMba rAkSasane mArI nAMkhyo. laDAI daramyAna hiDiMbe khUba moTethI ciciyArIo pADI hatI tethI kuntI vagere jAgI gayA hatA. kuntIe hiDiMbA pAsethI saghaLI mAhitI meLavI lIdhI. laDAIthI thAkI gayelA ane dhULathI ragadoLAyelA bhImanI saghaLA bhAIoe sevA karI. draupadIe khUba sneha darzAvyo. mAtAe tenA parAkramanA guNa gAyA. kAma karanArA mANasane bIjuM zuM joIe, jo tenA kAmanI kadara thaI jAya to ! Aje evo irSAdino vAyaro cAlyo che ke rUpiyA ApI devA sahelA paDe che paNa kadaranA be zabdo bolavA khUba ja bhAre paDI jAya che. avasare je vaDIlo potAnA mANasoe karelA sArA kAmanI kadara karI zakatA nathI te vaDIlo sArA mANasone jhaTa khoI nAMkhatA hoya che. koNa samajAvaze kadaradAnInA kAmaNa A vaDIlavargane ! bhImanuM to eTaluM badhuM bahumAna thayuM ke bhIma ekadama jaladI svastha thaI gayo. A prasaMgamAM eka ghaTanA khUba mahattvanI che : kaSAyanA AvezamAM AvelI nArI kevI kAmArsa banI gaI ! sopelAM kAryane paNa teNe avagaNI nAMkhyuM. (jo ke e kArya ja avagaNavA jevuM hatuM.) mahAna zuM ? kartavya ke lAgaNI ? savAla thAya che ke kartavya mahAna che ke lAgaNI mahAna che? ane jene je prakAranI lAgaNI jAge teNe te lAgaNIone evI rIte kadI vaza thaI zakAya kharuM ke jemAM tenuM kartavya gauNa banI jAya ? athavA maryAdAo tUTI jAya ? koI DaoNkTara rAtre ghasaghasATa UMghI rahyo che. te vakhate koIno phona Ave che. tene tyAM koI svajananI sthiti "sIriyasa banI gayAnuM te jaNAve che. e samaye DaoNkTara zuM kare? kartavya bajAve ke UMghavAnI khUba IcchA che mATe tene pUrNa karavAmAM kartavyano nAza kare ? kartavyanAza e khUba moTuM anucita gaNAya. AryAvartano dareka mANasa potAnA kartavyane jo barobara samajI le ane lAgaNIonA atirekamAM taNAvAnuM baMdha karI de to A AryAvartanI prajAnI Aje ja kAyApalaTa thaI jAya. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI to Arya-maryAdAone ja najaramAM rAkhavI paDe. tene AdhArita potAnA kartavyane dareke vicAravuM paDe. te kartavyane gauNa banAvavA mATe preraNA karatI koI paNa prakAranI viSayanI ke kaSAyanI lAgaNIne teNe zAnta karI ja devI paDe. pachI koI lAgaNInA atirekamAM taNAIne lAMca le ja nahi, dArU pIe ja nahi, vizvAsaghAta kare ja nahi, chUTAcheDA le nahi, garbhapAta karAve nahi, parastrIgamanAdi kare nahi. kartavya pratyenI samajaNa suSupta hovAnA kAraNe ane lAgaNIono ekadama-ekAeka atireka thaI javAnA kAraNe ja A badhA pApo sevAI rahyA che. jo Ama ja cAlaze, jo sahu potAnI lAgaNIone ja chuTTo dora Apaze to mane lAge che ke pacAsa lAkha lazkarI sainiko dvArA prajAne gherI laIne ke prajA sAme khullI baMdUkanI naLI tAkIne paNa bhAratIya sarakAra aniSTone nAbUda to nahi karI zake paNa leza mAtra ghaTADI ya nahi zake. e kUdake ne bhUsake cogaradama vadhatA jaze, bhayanI badhI sapATIone kyAMya AgaLa mUkI deze. strImAM caritrama.... emAM ya nara karatAM nArInI lAgaNInA atireko koI paNa kALamAM thoDAka vadhu ja hoya che. puruSane krodha ke kAma bhale kadAca jaladI jAgaze paraMtu tene zamI jatAM ya vAra nahi lAge. nArIne bhale kadAca te jaladI nahi jAge paNa jAgyA pachI te jaladI zAnta paNa nahi paDe. vaLI nArI pAse potAnI AgavI sUjhavALI mAyAvRtti khUba tIvra hoya che. enA baLathI e potAnA doSone khUba saphAIthI satata sevatI hoya che. AthI ja maharSioe "ali rinna pusahya maLyuM, na banati to manuSya kahyuM che ne ! nArInA DaMkha atyaMta kAtIla hoya che. te jaladI vIphare nahi ane vIphare to bhUkhI vAghaNa karatAM ya vadhu bhayAnaka banyA vinA rahe nahi. gujarAtanA coTIlA pAsenA gAmano ati karuNatAsabhara prasaMga TAMkIne A hakIkata huM barobara samajAvI zakIza. joje kAco rahI na jAya ! paraMparAthI vaMzavArasAmAM ekadhArA cAlyA AvatAM AryasaMskRtinA gauravo e gAmanA vRddho ane vRddhAomAM jhaLahaLatAM jaNAtA hatA. paNa jamAnAno pavana reDiyo, nizALo ane chApAM-copAniyAM dvArA tyAM paNa vAI gayo hato. navI peDhInA mAsUma bALakone jamAnAvAdanI A Age potAnA bharaDAmAM laI lIdhA hatA. e gAmanI eka kanyAnI vAta che. rAmu enuM nAma. rAmu moTI thaI. kaoNlejamAM dAkhala thaI. najIkanA koI zaheranI kaoNlejamAM javA mATe e "apa-DAuna' karatI. bicArA jUnavANI mAtA-pitA ! dIkarInA bAhya ADaMbaramAM aMjAyA ! enI jJAna-vijJAnanI vAtomAM mohAyA ! gAma AkhAmAM potAnI dIkarInA vakhANa karatAM thAkatAM nahi. eka divasa samAcAra maLyA ke rAmu kokanA ghera jaIne besI gaI che. e hato darajIno dIkaro : sahAdhyAyI. rojidA paricayamAMthI praNaya jAgyo ane ghara maMDAyuM. dIkarInA mAtApitAnA AghAtano koI ArovAro na hato, paNa jamAnAnA jANakAroe emane jamAno" oLakhAvIne AzvAsana apAvyuM. darajIno dIkaro bAjunA ja gAmamAM raheto hato. bhAre saMskArI, mAtApitAno parama bhakta, jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANe ke Adhunika zravaNa. thoDAka divasa to sIdhuM cAlyuM. paNa eka vakhata vAto karatAM rAmue prastAva mUkyo ke, "mane AvA gAmaDAmAM gamatuM nathI. vaLI sAsu-sasarAnI majUraNa thavA huM ahIM AvI nathI. mATe ApaNe A gAma choDIne moTA zaheramAM jatAM rahIe." dhaDa karatokane darajIe javAba dIdho, "e kadApi nahi bane. pitA mAre mana bhagavAna che ane mAtA bhagavatI. emanI sevA e to mAruM AjIvana vrata che." rAmu samajI gaI ke enI dALa koI paNa hisAbe gaLe tema nathI. ene joItA'tA zaheranA vilAsa, zaheranA navayuvAna sAthIono saMga, mukta-jIvana, saha-jIvana, be-rokaToka jIvana ! AmAnuM kazuMya A allaDa yuvatIne svapna ya jaDe tema na hatuM. jamAnAnA jherI pavananI A gulAmaDIe manomana saghaLuM plAniMga karI lIdhuM. vaLate divase e piyara gaI. enA nAnA bhAI chaganane eNe raDatI AMkhe saghaLI vAto karIne chevaTe kahyuM, "vIrA mane koI paNa rIte tuM A kArAvAsamAMthI ugAra." khUba vicAra karatAM patinuM kATaluM kADhI nAMkhavAno nirNaya levAyo. bIje ja divase chagana banevI pAse gayo. ene ghera AvavA ane benane laI javA jaNAvyuM. paNa banevIe kahyuM, "tArI bena hAla bhale piyaramAM rahe. pAchA AvavAnI zI utAvaLa che ?' paNa to ya parANe darajIne chagana ghera lAvyo. dUdhapAka-pUrInuM jamaNa thayuM. rAta paDI. vAto karatAM karatAM sahu sUI gayA. madharAta thaI. rAmu ane chagana, bhAI-bena UThyA. viSakaToro taiyAra karIne darajI pAse AvyA. bharaUMghamAMthI ene jagADyo. chagane kahyuM, "A glAsa pI lo." darajIe kahyuM, "paNa che zuM e to kaho? mAre kazuM pIvuM nathI. mane kema UThADyo ?" chagane kahyuM, "glAsa pIvo ja paDaze. tane tAruM mota bolAvI rahyuM che. mArI benanuM jIvana teM bhAMgI nAMkhyuM che. mA-bApanA bhagata sAthe mArI benane huM bAMdhI rAkhavA mAMgato nathI. jo A jherano pyAlo che. tAre pIvo ja paDaze." ATaluM kahIne chagane darajInI bocI pakaDI lIdhI. bena madada karavA doDI AvI. bannee bhegA maLIne jhera pAI dIdhuM. cIsa nAMkhato darajI dharatI para paTakAI paDyo. hajI e chellA bhAnamAM hato tyAM bene potAnA bhAIne kahyuM, "ene pUro ja karI nAMkhaje, joje kAco rahI na jAya." savAranA cAra vAgyA hatA. gADAmAM darajIne nAMkhIne sAta kilomITara dUra AvelA koka gAmanA pAdare ene nAMkhI dIdho. sannasIbe tyAM ja nAnuM davAkhAnuM hatuM. DaoNkTarano paTAvALo tyAre vahelo AvIne davAkhAnuM sApha karato hato tyAM tenI najara darajI upara paDI. tenI najIka gayo. jIva jaNAtAM DaoNkTarane bolAvI lAvyo. upacAra karatAM darajI thoDoka bhAnamAM Avyo. tenuM 'DAiMga Dekalerezana" taiyAra thayuM. temAM tenA chellA truTaka zabdo hatA, "mArI patnIe tenA bhAIne kahyuM joje kAco na rahI jAya." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane bIjI ja paLe darajIe prANa choDI dIdhA ! ItihAsanA pAne aneka dRSTAnto mahArAjA pradezInI rANI sUryakAntA, rAjarSi bhartRharinI patnI piMgalA, samarAditya caritranI peTAkathAmAM AvatI jinadAsa zrAvakanI kulaTA patnI, rAmAyaNanI khalanAyikA zUrpaNakhA ane rAvaNanA zatru varuNarAjanI patnI, yazodhara rAjAnI patnI nayanAvalI vagere nArIcaritranA aDhaLaka daSTAnto jovA maLe che. banAsakAMThA jillAnI eka bAIne patie ja pacAsa hajArano dAgIno banAvI Apyo. eka vAra pati dhaMdhAnI muzkelImAM AvI gayo. rakama meLavavA mATe gIrave mUkavA dAgInA strI pAsethI mAMgyA, paNa suvarNanA mohamAM pAgala banelI te strIe na ja ApyA. pati vahelI savAre ApaghAta karavAnI vAta karIne gharamAMthI nIkaLI gayo. e vAtane trIsa varSa thaI gayA che. hajI patino patto nathI. koI te bAIne kahe che ke,"tuM vaidhavya svIkAra ane tArA ThATha-ThaThArA ane uddhata veSAdinA nakharAM baMdha kare.'' to bAI Aje paNa javAba ApatAM kahe che ke, "mArA dhaNInuM maDaduM mane dekhADo pachI ja tamArI vAta huM vicArIza." hiDiMbA rAkSasI hatI eno artha e nathI ke te krUra ane ghAtakI hatI. tenA kuLaparaMparAnA saMskAra tevA jarUra hatA paNa te hatI to ApaNA jevI ja bAI. mAtra te rAkSasa nAmanA kuLamAM (rAvaNanI jema) janmI hatI mATe rAkSasI kahevAI hatI. eTale tenI pAse paNa sArA saMskAronI apekSA to jarUra rAkhI zakAya, paNa jyAM satsaMga na hoya tyAM AvI apekSA jhAMjhavAnA jaLa jevI ja gaNAya. kSaNa pahelAM mAravA AvelI khUnI strI, kSaNa pachI kAmAtta banelI kAmukA, te pachI cAkSuSIvidyA ApIne kAma kaDhAvavA mathatI vANiyaNa ane te pachI bhAInA motamAM rAjI svArthasaMginI hiDiMbA ! keTakeTalA tenA rUpo palaTAtAM jAya che ! astu. hiDiMbAnI viziSTa sevA hiDiMbA have pAMDavonI sAthe rahevA lAgI. kuntI, draupadInI to teNe evI cAkarI karI ke temanA mana TUMka samayamAM ja teNe jItI lIdhA. sevA jevo jagatamAM koI vazIkaraNa-mantra nathI. have hiDiMbA ja kuntI ane draupadIne potAnA khabhe UMcakI laIne prayANa karatI. vaLI te potAnI viziSTa zaktinA lIdhe AkAzamAM addhara cAlatI. eka divasanI vAta che. prayANamAM kuntIne sakhata tarasa lAgI. temAM te cakkara khAIne bebhAna thaI gaI. bhIma ane arjuna judI judI dizAomAM pANI levA gayA paNa banne niSphaLa gayA. vIle moe be ya pAchA AvyA. pANI kyAMya na maLyuM. A paristhiti yudhiSThira mATe asahya banI gaI. mA bebhAna paDI hatI ane pANI maLyuM na hatuM. yudhiSThirane sakhata AghAta lAgyo. te moTethI poka mUkIne raDavA lAgyo. o hastinApuranA rAjAdhirAja ! tArI A dazA ! o pAMca putronI mA kuntI ! tuM pANI vinA TaLavaLe ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o mahAparAkramI bhIma ane arjuna ! tamane ya pANI na maLe ! kevA che karmo ! moTA rustamane ya choDatAM nathI ! kAcApocAnI to A karmo zI vale kare ? e ja vakhate sUkA pAMdaDAnA paDiyAmAM pANI bharIne ekAeka hiDiMbA AvI. teNe kuntIne svastha karI. draupadIno satItva-prabhAva sahu AgaLa vadhyA. divasa daramiyAna zakya teTalo vadhu paMtha kApavA lAgyA ane rAtrinA samaye ArAma karatA rahyA. eka vAra acAnaka draupadI vikhUTI paDI gaI hatI. evAmAM sAme siMha dhasI Avyo. "mArA jayeSTha pati jo pUrA satyavAdI hoya to te siMha ! tuM cAlyo jA." ATaluM draupadIe kahetAM ja siMha cAlyo gayo hato. vaLI bhayAnaka sApa dhasI Avyo tyAre "jo meM mArA pAMca pati sivAya manathI paNa koInI pratye kAmanI prIti keLavI na hoya to te sApa! tuM cAlyo jA." ATaluM kahetAM sApa paNa cAlyo gayo hato. bAda hiDiMbAe tene potAnI pITha upara besADIne pAMDavo pAse lAvI mUkI hatI. hiDiMbAne potAnI upara upakAronI helI karI rahelI joIne kRtajJa evA pAMDavo ane kuntI asvastha thaIne hiDiMbAne kahevA lAgyA, "o hiDiMbA ! tuM amArA mATe keTaluM kare che ? A upakArono badalo amAre zI rIte vALI Apavo? jeo upakArono badalo vALyA vinA mare te durjana kahevAya. tenI to durgati thAya." bhIma ane hiDiMbAnA lagna hiDiMbAe kuntIne page lAgIne kahyuM, "mA! jo tame badhA kharekhara mArI upara prasanna thayA ho to mArI je bhAvanA che ke ApanA bIjA kramanA putra te mArA svAmInAtha thAya te pUrNa karo." taka joIne hiDiMbAe vAta mUkI dIdhI. - kuntIe badhA sAthe masalata karI. bhIme tema karavAnI AnAkAnI karI paraMtu mAtAnI IcchA AgaLa teNe namatuM mUkyuM. bhIma sAthe hiDiMbAnA lagna levAI gayA. keTalAka samaya bAda hiDiMbA garbhavatI thaI. prayANa karatAM karatAM eka divasa sahu ekacakrI nAmanI nagarInI bahAranA udyAnamAM AvyA. temaNe tyAM koI jJAnI munivarane zrotAo samakSa bodha ApatA joyA. pAMDavo tyAM dezanA sAMbhaLavA besI gayA. munivare "jIvadayA' upara hRdayane hacamacAvI nAMkhe tevo bodha Apyo. A bodhanI hiDiMbA jevI mAMsAhAra karatI rAkSasIne paNa khUba asara thaI. tenA haiyA upara evI coTa lAgI gaI ke te ja vakhate teNe niraparAdhI jIvonI hiMsA nahi karavAnI pratijJA lIdhI. jIvadayApradhAna jainamunino upadeza AryAvarta jIvadayApradhAna ja che. ahiMsAnA pAlana ane vardhana mATe ja satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha nAmanA bAkInA cAra vrato che. ahiMsA e velo che, to zeSa vrato tenI vADa che. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamunio jIvadayAno upadeza pradhAnapaNe ApatA hoya che. emanuM potAnuM jIvana jIvadayAmaya hoya che. jainadharmanI jIvadayAnI pradhAnatAne lIdhe ja Aje paNa AryAvartanA-khAsa karIne gujarAtanI bhUminA-vAyumaMDaLamAM jIvadayAno bhAva gUMjana karI rahelo jovA maLe che. gurjarezvara kumArapALe kalikAlasarvajJa hemacandrAcAryajInI preraNA ane kRpAthI potAnA aDhAreya dezamAM jIvahiMsAno-jU jevA sUkSma jIvanI hiMsAno paNa-sakhata pratibaMdha mUkyo hato. are ! jainAcArya hIrasUrijI mahArAjA ane temanA ziSyonI preraNAthI muslima mAMsAhArI bAdazAha akabare pote cakalInA jIbhanuM atipriya mAMsa suddhAM tamAma mAMsAhArano tathA zikArano tyAga karavA sAthe samagra dezamAM varSa daramiyAna badhuM maLIne cha mahinAnuM amAripravartana karyuM hatuM. jIvavuM game che to sahune jivADo jo ApaNane sukha priya che ane du:kha apriya che to nAnAmAM nAnA kITane paNa tema ja che. to ApaNA sukhAdi khAtara tene koI paNa prakArathI duHkhI karavAno ApaNane leza paNa adhikAra nathI. mANasa bIjAne jivADe. mAre te kAMI mANasa kahevAya ? sUkSmamAM sUkSma jIvanI paNa dayA keLavavI joIe. koIno paNa nAza karIne potAnuM bhautika sukhI jIvana jIvavuM e "mANasa mATe to sArI vAta nathI ja. agaNita jIvonI kabara caNIne, tenI upara besIne moja karavI e krUratAnuM pradarzana nathI zuM ? jIvadayAnA guNanA vyApaka prasAranA kAraNe ja savAre UThIne jaMgalamAM saMDAsa jato gharano vaDIla potAnI sAthe sAkaramizrita loTanuM paDIkuM laI jato, jyAM kIDiyArAM hoya tyAM e loTa verato. moTo dIkaro cabUtare dANA nIrato. gharanI strI rasoI karatAM pahelo roTalo kUtarA mATe banAvatI. putravadhU Dhorone ghAsa nAMkhatI. mahAjana pAMjarApoLa calAvatuM. temAM koI paNa bhedabhAva vinA tamAma lUlAM, laMgaDAM, rogI, vasUkI gayelAM, gharaDAM pazuone sAcavI levAmAM AvatAM, temanI pUrI mAvajata thatI. nA, e mAtra gauzALA na hatI ke jemAM mAtra gAya-bheMsanA dUdhano dhaMdho karIne kamANI karavAno pApI vicAra pravezyo hoya. bhUtakALamAM jIvadayAno kevo mahimA hato te jaNAvuM. pAMca mitro hatA. koI mahAtapasvI jainamunine koDhanA jaMtuothI pIDAtA joyA. muni nirmama hatA. dehanI emane koI paravA na hatI. paNa emane sevAno lAbha levAnI bhAvanA thaI. mitromAM eka vaidya hato. eka zrImaMta paNa hato. A dardanA upazama mATe lAkha sonAmahoranI ratnakaMbalanI jarUra hatI. mahAkiMmatI lakSapAka taila paNa Avazyaka hatuM. badhuM meLavI levAmAM AvyuM. jaMtuone mArI nAMkhavAmAM AjanI krUra elopathIne kazuM jhAjhuM na joIe. paNa A to AryAvartanuM mahAdayAnA siddhAnta upara UbheluM Ayurveda hatuM. bane tyAM sudhI leza paNa hiMsAmAM e mAnatuM na hatuM. sahu munivara pAse AvyA. prathama to lakSapAka tailanuM mAliza karyuM. tenI apAra ThaMDakathI cAmaDInA kIDAo bahAra tarI AvyA. temane ratnakaMbala DhAMkIne temAM laI levAmAM AvyA. koI tAjI marelI gAyanA mRtaka upara te kaMbala mUkI. temAM badhA kIDA mRtakamAM UtarI gayA. A rIte sAta vakhata vidhi karI. kramazaH sAteya dhAtumAMthI tamAma kIDA nIkaLyA. sahu mRtakanAM UtarIne potAno khorAka meLavIne temAM moja mANatA rahyA. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni saMpUrNapaNe nIrogI thaI gayA. kevI adbhuta jIvadayA ! kIDAne paNa maravA devAnA nahi ! gAya paNa mArIne lAvavAnI nahi ! kIDA jIvatA rahI jAya te mATe mUlyavAna dravyono upayoga karavAmAM koIne hicakicATa nahi. kyAM AjanuM macchara, uMdara, deDakAM, vAMdarAM, mAchalAM, Dhora mAravAnuM hiMsaka tAMDavabharyuM vAyumaMDaLa ! ane kyAM e ahiMsaka vAyumaMDaLa! Aje sarvatra ghora hiMsAnuM tAMDava AjanI paristhiti sAva UMdhI thaI gaI che. jIvahiMsAnuM to cophera tAMDava cAlyuM che. nAnA bALakone nizALomAM IMDAmAM proTIna, mAchalImAM viTAminane badhA prakAranA anAja ane dUdhathI ciDayAtA (A vAta sAva juThThI che) darzAvIne teno vadhumAM vadhu upayoga karavAnuM zIkhavAI rahyuM che. sAtamA, AThamA dhoraNathI ja mAnava-zarIranI racanA jANavA mATe deDakAMo ane vAMdAone bALako pAse cirAvIne tenI upara abhyAsa (!) karAvAya che. myunisipAliTIo mAkhI, vAMdA, kUtarA vagerenA upadrava(!)no nAza karavA mATe e darekadITha pAMcathI mAMDIne dasa rU. sudhInA InAmonI jAherAta karavA lAgI che. gAmanA sarapaMcoe kheDUtone maraghAM-batakAM ucherIne IMDAnuM utpAdana puSkaLa vadhArI devAnI hAkala karI che. beMkoe lona ApavA mATe tene agratAkramamAM mUkela che. enA pariNAme vArSika eka kroDa IMDAnI thatI pedAza vArSika traNa abajano AMka vaTAvI gaI che. reDiyo upara IMDAne 'rAma-lADu' ane tenA rasane 'rAma-halavA'nuM nAma ApIne potAnI anAryatAnI parAkASTA dAkhavI dIdhI che. gAmanI myunisipAliTIoe bhUMDa ucheravAno dhIkatI kamANI karAvI Apato dhaMdho zarU karyo che. tAlukA, jillAnA pramukhonI sAthe maLIne rAjya sarakAroe dariyAI khetI (!) nAma ApIne kroDo Tana mAchalAMonuM utpAdana zarU karyuM che. kendra sarakAre sApa, vAMdarA, deDakAM, mAchalAM, gAya, gheTAMbakarAM vagere tamAmanA aMgonA mAMsa, hADakAM, carabI vagerenI dhUma nikAsa karIne kroDo rUpiyAnuM hUMDiyAmaNa kamAI levAnI adamya lAgaNIne behada bahekAvIne nirdoSa ane abola prANIonI duniyA upara kALo kera macAvI dIdho che ! o jyAM ne tyAM cUMTaNImAM mata devA doDI janArAo ! tamArA matanuM ja A badhuM pApa che e tame na bhUlazo ! AvA je loko hoya tene tamAro mata have maherabAnI karI na dezo ! A lokonI hiMsA ATalethI ja aTakI nathI. pazuo uparathI have te loko mANaso u52 AvyA che. dara varSe mAtAnA peTamAM UcharatAM nirdoSa ane mAsUma evA pacAsa lAkha bALakone DaoNkTaro dvArA peTamAM ja kakaDekakaDA karIne mArI nAMkhavAmAM Ave che. hAya ! mAtAo temAM rAjI thAya che, temanA pApa chupAyAM te badala ke mojazokha akabaMdha rahI javA badala... mAbApoe bALakone mAravAnuM zarU karyuM. have janmIne moTA thayelA zikSita bALakoe mAbAponI gharaDAghara (Golden-Homes) dvArA 'anukaMpAprerita dayA'nA suMvALA nAma nIce katala karavAnI yojanA amalamAM mUkI che. bALako ghoDiyAghare ! vAtsalyavihoNAM ! jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAbApo gharaDAghare ! hUMphavihoNAM ! mAruM eka anumAna hRSTapuSTa Dhorone cha mAsamAM nabaLAM, vasUkelAM jAhera karIne pAchale bAraNethI katalakhAne 2vAnA karatI DerIo, viSabharapUra davAo dvArA aDhaLaka mAnavone motane ghATa utAratI hospiTalo, zikSaNanA nAma nIce AryAvarttanI bALa-prajAne Arya-saMskArothI sadaiva cheTA rAkhavAnI sAvadhAnI rAkhatI skUla-kaoNlejo e zuM AjanA yuganA 'moDarna' nAma nIcenA khUba ja bhayAnaka sthaLo banI gayA nathI ? kAza ! chatAM bhoLI bhAratIya prajAne emAM ja sukha, zAnti, AbAdI dekhAya che ! emAM ja rojI, roTI, jIvana jaNAya che ! have to bhagavAna upa2thI Utare ne 'kAMIka' thAya to thAya. mane to lAge che ke have nabaLA bAMdhAnI garIbImAM sabaDatI, roge phasAyelI tamAma nArIo mATe, majabUta bAMdhAnA saMtAnone ApavAnI lAyakAta nahi dharAvatI hovAne kAraNe kadAca motane ghATa utArI devAnI gharaDAghara jevI koI yojanA ghaDAya ane teno rASTravyApI 'mAsTara-plAna' rASTra ane prajAnA hita(!)nI eka mAtra zubha(!) dRSTie TUMka samayamAM ghaDAya to temAM jarAya navAI pAmavA jevuM nahi rahe. mane lAge che ke have garbhapAta baMdha karavAno hukama bahAra pADIne vadhu bALako pedA karavAnI yuddhanA dhoraNe kAryavAhI zarU thAya to paNa navAI nahi. janmelAM pacAsa lAkha ke pAMca karoDa bALakone temanA mAtApitAo na saMbhALavA IcchatA hoya to sarakAra temane UMcA mUle kharIdI le, temane bALa-phArmomAM pauSTika khorAka khavaDAvIne tagaDAM kare ane pachI temane mArIne AMkha, kIDanI, lohI, hADakAM vagerenI paradezomAM nikAsa kare. aho ! abajo rUpiyAnuM hUMDiyAmaNa maLe ! e vakhate kadAca A sarakAra Aja sudhImAM kroDo bALakonA kAyadesara garbhapAta karIne abajo rUpiyAnuM hUMDiyAmaNa pAmatI cUkI gaI te badala aphasosanA AMsu paNa sAre ! nA, Ajano svArthAndha, paisAndha, vilAsAndha buddhijIvI varga 'potAnA' sivAya koIne jIvavA nahi de. koMgresavALAo kadAca bIjI badhI pArTIvALA bhAratIyajanone 'dezanA gaddAro' kahIne lenina, mAo, hiTalara ke IdI amInanI jema temanI katala karI nAMkhaze. re ! A to sIdhI katleAmanI hiMsA jaNAvI. paNa ADakatarI-aNadekhItI-cAlatI vadhu krUra katleAma batAvuM. ghauM ane magaphaLInA saghana vAvetaranI jhuMbeza zA mATe cAle che jANo cho ? te be ya no pAka levAmAM pazu mATenuM cariyANa maLatuM ja nathI. Ama cariyANanA abhAve kroDo pazuo sahaja rIte tenA mAliko dvArA katalakhAne cAlyA jAya. DAlaDA, soyAbIna, pAma-oIla, TonDa dUdha, sattvahIna khorAka, dArUbaMdhI, nasabaMdhI, jherI davAo tathA anArogyakAraka pINAMo dvArA bhAratIya prajAnA Arogyane sAva toDI pADavAnI pAchaLa AkhI bhAratIya prajAnuM ekIsAthe smazAna taiyAra karavAnI yojanA paDI nathI zuM ? A sinemA, TI.vI., kebre, jAtIya zikSaNa, sahazikSaNa, mukta sahacAra, nArIpuruSasamovaDIvAda, gaMdA vAMcana vagere dvArA romeromamAM jAtIya vAsanAo bhaDakAvI mArIne bhAratIya yuvAno ane yuvatIonI zArIrika zaktione dhoI nAMkhIne temanA jIvana akALe khatama jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI nAMkhavAnI melI murAda nathI paDI zuM ? nA, A ati ghora hiMsAnuM pApa nahi choDe. tenA preraka bhedI mANaso (gorAo ! paradezIo !)no te pahelo bhAga leze; temano sarvanAza karaze, bhAratanA mahAnAza... A to mAruM kAlpanika gaNita che, mAtra anumAna che. zuM jaino jAgaze kharA ? jaino ! jAgo.' kahIne vinobAe eka pustakamAM siMhagarjanA karI che. cInamAM be pakSanA mANasonI laDAImAM je pakSa hArI jAya che tenA tamAma mANasone jIvatAM kApI nAMkhIne, temanA kAcA mAMsa upara goLa copaDIne vijetA pakSa AkhA gAmane AmantrIne A 'miSTAnna'nI mijabAnI uDAve che. AvA dRSTAnto ApIne vinobAe haiyAnI vedanAne vAcA ApIne jaNAvyuM che ke, "mane lAge che ke vizvamAM cAlatA hiMsAnA nagna tAMDavane jo koI nAthaze to te mAtra jaino ! temanA netAo ! sAdhu-saMto ! nahi to koI nahi." zuM jaino jAgaze kharA? munie bhAkhelI bhaviSyavANI hiDiMbA jevI rAkSasIno mAMsAhAra-tyAga ane niraparAdhI jIvonI hiMsAnA tyAgasvarUpa jIvanaparivartana lAvI mUkanAra eka sadguruno samAgama hato. satsaMganI to kAMI vAta ja nyArI che. dharmamArganuM pravezadvAra satsaMga ja che. jeNe suMdara jIvana jIvavuM hoya teNe satsaMga-saMta puruSono saMga, temanA pustakono saMga-avazya karavo joIe. kuntIe te jJAnI munine bhAvi pUchyuM. temaNe kahyuM ke, "keTalAka samaya bAda tame Apattimukta thazo. yudhiSThira ghaNo moTo dharmaprabhAvaka rAjA thaze. chevaTe tamArA pAMceya pAMDavo mokSa pAmaze." - tyArabAda munie vihAra karyo. yudhiSThire hiDiMbA sagarbhA hovAthI garbhanA lAlanapAlana mATe ane bhAInI saMpattinI rakSA kAje ghare javAnuM kahyuM. tene kahyuM ke, "ame tane yAda karIe tyAre tuM AvI jaje." sahune praNAma karIne hiDiMbA ghare gaI. gharamAM rahIne te jinabhaktimAM lIna banIne divaso pasAra karavA lAgI. hiDiMbA rAkSasI hovA chatAM sarjano-saMtonA saMge tenuM adbhuta jIvana-parivartana thayuM. sAsu vagerenI anupama sevAthI teNe sahunA dila jItI lIdhA. AryadezanI prajAnuM kauTumbika jIvana sukhabharapUra hatuM tenuM kAraNa gharanI "nArI hatI. nArI sahune sneha detI tenuM mULa kAraNa "rasoDuM hatuM. te sahune-pati, sAsu, sasarA, bALakone-manabhAvatAM bhojana bhAre premathI banAvIne evA jamADatI ke sahunA snehanuM te pAtra banI jatI. Avo sneha hovAthI svArthanI gaMdhanuM to svapna paNa koIne na AvatuM. nArIno sneha pAmatAM patino thAka UtarI jato, bALakonuM jIvana-gulAba atyanta vikasita banI jatuM, sAsu-sasarAnA AzIrvAda covIsa kalAka varasatA. AkhuM ghara AnaMdathI bharyuM bharyuM rahetuM. kAza ! have "rasoDuM javA beThuM che eTale "nArI' paNa jaze, teno sneha jaze, sahunA zIla jaze, AziSa paNa jaze. UbharAze sarvatra svArtha ane dagAnI mArAmArIo ! kyAre pAchuM Avaze te rasoDuM jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bajhavadha ane dvaitavane prayANa - have pAMDavoe brAhmaNano veSa laIne ekacakrI nagarImAM praveza karyo. tyAM devazarmA nAmanA garIba brAhmaNe temane atithisatkArarUpe ghare rAkhyA. kuntIne ane brAhmaNa-patnIne bhAre jabarI maitrI thaI gaI. bakano vadha karato bhIma te nagarImAM baka nAmanA rAkSasano bhAre trAsa hato. temAMthI mukta thavA mATe gAmalokoe tenI mAMgaNI mujaba roja eka mANasano bhakSa ApavAnuM kabUla karyuM hatuM. eka divasa devazarmAnA gharano vAro Avyo. devazarmAnI patnI karuNa kalpAnta karavA lAgI. gharano dareka svajana pote ja maravA javAnI vAta karIne bIjAonI rakSA karavAno AgrahI hato. A dhamAlanI pAMDavone jANa thaI. bhIme baka rAkSasane mAravAnuM bIDuM jhaDapyuM ane te divasanA vArAmAM te baka rAkSasanI pAse gayo. be vacce bhayaMkara tumula yuddha thayuM. aMte bhIme baka rAkSasane mArI nAMkhyo. dvaitavanamAM praveza AthI samasta ekacakrI nagarInA prajAjanomAM AnaMda AnaMda vyApI gayo. pAMDavone moTI dhUmadhAmapUrvaka nagarImAM pheravIne rAjA potAne mahela laI gayo. vAtacIta daramyAna rAjA ane prajAjanone khyAla AvI gayo ke A te vIra pAMDavo sivAya bIjuM koI nathI. AthI sahu savizeSa AnaMdamAM AvI gayA. ghaNAM divaso sudhI rAjAnI mahemAnagIrI mANyA bAda yudhiSThirane vicAra Avyo ke, "bakarAkSasanA vadhanA samAcAra jyAre paNa duryodhanane maLaze tyAre te vicAra karaze ke pAMDavoe ja A rAkSasa-vadha karyo hovo joIe ! AthI te amane herAna karavAnA kImiyA zodhaze. Ama thAya te pahelAM ahIMthI cAlyA javuM e ja hitAvaha che. loko paNa amane pAMDava tarIke jANI to gayA ja che." ane... sahu rAtorAta rAjAnA mahelamAMthI vidAya thaI gayA. punaHprayANa zarU thayuM. hiDiMbAe bhImane ApelI cAkSuSIvidyA khUba upayogI banI rahI hatI. bhIma aneka rUpe AgaLa vadhato hato. jarUra paDe tyAre nokara, jarUra paDe tyAre rasoIyo ane jarUra paDe to sahuno mitra paNa banI jato hato. eka divasa teo vaitavanamAM pravezyA. vananA je vibhAgamAM phaLa, phUla vagerethI lacI paDelAM ghaNAM vRkSo hatA tenI jhADImAM teoe jagA sApha karIne kuTira banAvIne nivAsa karyo. kokanA puNya sukha ane zAnti potAnA putrane koI moTI Apatti na AvI jAya te mATe mAtA kuntIe parameSThI-matrano jApa zarU karyo. divase divase te vadhu ne vadhu lIna thatI gaI. ghaNI vAra kalAko sudhI kuntI eka ja palAMThIe jApa karatI ane temAM tallIna thaIne AkhuM jagata bhUlI jatI. saMbhava che ke kuntIno A dharma ja sahune rakSato hoya. gharamAM ekAda paNa puNyAtmA AvI jAya, pachI te putravadhU hoya ke janma pAmelI nAnI bALakI jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya ke nA hoya, tenA pagale kuTumbamAM sukha ane zAnti AvatA hoya che. gaIkAlanI tamAma muzkelIo e kuTuMbamAMthI jhapATAbaMdha naSTa thavA lAge che ane tyAre sahu ekI avAje ema kabUlatA hoya che ke amuka vyaktinA dharmapuNyathI ja A sukhada parivartana AvyuM che. pAMDavo paraspara eTalA badhA AnaMdathI rahetA hatA ke hastinApuranA rAjavaibhavano AnaMda paNa temane atyAre haTha lAgato hato. eka divasa sahu bhegA beThA hatA yudhiSThiranA mAthe sahadeve gAmaThI chatra dhAraNa karyuM hatuM, nakuLa gAmaThI paMkho vIMjhato hato, bhIma caraNa dabAvato hato, arjuna netaranI soTI laIne Ubho hato, draupadI kuntInA paga dabAvatI hatI. priyaMvadananuM Agamana ane kSemakuzaLa-pRcchA e vakhate dUrathI koI mANasane Avato joIne arjune bUma mArIne kahyuM, "are ! A to kAkA vidurano dUta priyaMvadana ! ahIM kyAMthI AvI caDyo !" ghaNA vakhata pachI svajana jevA priyaMvadananuM milana pAmIne badhA khUba AnaMdamAM AvI gayA. yudhiSThire vahAlathI bheTIne tene potAnI pAse besADyo. pachI priyaMvadanane tamAma svajanonAduryodhana suddhAMnA-kSemakuzaLa pUchyA. priyaMvadane kahyuM, "badhA to AnaMdamAM che paraMtu thoDAka divasathI duryodhanano AnaMda khatama thaI gayo che. have to e mAtra zarIrathI jIvI rahyo che." yudhiSThire duryodhananI evI paristhiti sarjAvAnuM kAraNa pUchatAM priyaMvadane A pramANe mAMDIne vAta karI : "rAjan ! tame sahu pelA lAkSAgRhamAM baLI maryA cho e vAtathI hastinApuranA tamAma lokoe kALamIMDha pANAne ya pigaLAvI nAMkhe tevuM karuNa kalpAnta karyuM. mane to khAtarI hatI ke tame baLI maryA nathI, parantu suraMga vATe cAlI gayA cho. paNa jyAre puruSonA pAMca ane bAIonA be ema kula sAta baLI gayelAM moM vagerevALA mRtako prApta thayA tyAre huM jovA gayo. mane lAgyuM ke A tame ja sAteya baLI gayA cho, paNa moM baLI gayA hovAthI oLakhI zakAtAM nahotA. mArA AghAtano koI ArovAro na rahyo. meM A badhI vAta bhIkha, droNAcArya, vidura vagerene karI. sahu bebhAna thaI gayA, pachI tAra svare raDavA lAgyA. hA, duryodhana paNa raDato dekhAyo, paNa mane jaNAyuM ke te nATaka ja karato hato. aMdarathI tenA AnaMdano koI sumAra na hato. divaso pasAra thaI gayA. mahinAo paNa pasAra thavA lAgyA. bhISma, droNAcArya vagere Apa sahu mRtyu pAmI gayA cho ema samajIne duryodhananI nizrA svIkArI laIne sthira thaI gayA. tyAM thoDA divasa pahelAM ja ekacakrA nagarI taraphathI AvelA ApaNA koI dUte samAcAra ApyA ke Apa sahu jIvita cho. bhImasene baka rAkSasano vadha karyo che ane pAMDavo tarIke jAhera thaI jatAM ekacakrAnA loko harSaghelA banI gayA che. nagarInA rAjAe ApanI khUba mahemAnagIrI karI che ane pachI Apa dvaitavana tarapha vidAya thayA cho. A samAcAro sAMbhaLatAM ja duryodhananuM mukha kALuMmeMza thaI gayuM. bAkInA tamAma mATe AnaMdano mahotsava maMDAyo. kAkA vidure mane kahyuM ke, "tuM tarata dvaitavana tarapha jA ane pAMDavone rUbarU maLIne temanuM kSemakuzaLa jANIne pAcho Ava." jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kAraNe mAre ahIM AvavAnuM thayuM che. bhIma-arjunathI dhrUjato duryodhanA dUtanI saghaLI vAta sAMbhaLyA pachI yudhiSThire dUtane pUchyuM, "rAjano kArabhAra kevo cAle che? duryodhana prajAjanonuM sArI rIte lAlanapAlana kare che kharo ? pitAmaha, pitAjI vagerenI sevA kevI kare che ?" priyaMvadane kahyuM, "A badhI bAbatamAM duryodhane kamAla karI che. vaDIlonI te evI sevA kare che ke teNe badhAyanA dila jItI lIdhA che. prajAnA lAlanapAlananI to zI vAta karuM? TUMkamAM huM eTaluM ja kahIza ke duryodhananI adbhuta prajApAlakatAnA kAraNe prajAjano Apane paNa vIsarI javA lAgyA paNa eka vAta karI dauM ke bahArathI duryodhana game teTalo vaTa mArato hoya paNa bhItaramAM te khUba ja bhayabhIta hoya tema lAge che. rAjasabhAmAM jyAre kyAre paNa koI prasaMge bhIma ke arjunanuM nAma nIkaLI jAya che tyAre tenuM moM ekadama udAsa thaI jAya che, tenA paga dhrUjavA lAgI jAya che. rAte paNa kyAreka svapnAvasthAmAM cIsa pADIne bole che : "e... olo... bhIma Avyo !' e vakhate bhAnumatI rANI tene AzvAsana ApIne punaH UMghADI de che. eTale mane cokkasa lAge che ke duryodhana khUba bhayabhIta avasthAmAM divaso pasAra karI rahyo che. niHspRha ane sattvazALIothI sahu Dare ajaina lokonA zAstromAM kahyuM che ke potAnuM siMhAsana koI tapasvI sara karI besaze te bhayathI indra dhrUjato hoya che. e tapasvInA tapanuM patana karI devA mATe te apsarAone temanI pAse mokalato hoya che. jayAre sudarzanane rANI abhayA upara baLAtkAra gujAryAnA AkSepane lIdhe vadhastaMbha tarapha laI javAmAM Avato hato tyAre nagarano rAjA bhayathI kAMpato hato. tene lAgatuM hatuM ke tenI viruddhamAM AkhI prajA vIpharI jaze. AthI ja prajAne zAnta rAkhavA mATe rAjA taraphathI vAraMvAra jAherAta thatI hatI ke, "zeTha sudarzanamAM baLAtkAranuM pApa kadI saMbhavI zakatuM nathI, paraMtu temane pUchavA chatAM te mauna ja rahe che eTale nAchUTake rAjAne sajA karavI paDI che." sItAjInA divya-tejathI laMkAno rAjA rAvaNa dhrUjato hato. apaharaNa karIne tene laMkAmAM lAvI dIdhI paNa balAtkAra karavA mATe tenI najIka pharakI zakato na hato. - TolsToyanI bhAre lokapriyatAne lIdhe raziyana rAjA jhAra tenAthI gabharAto hato. TolsToya jhArazAhInA atyAcAro viruddhamAM sakhata jhATakaNI kADhatA hatA. chatAM evA bIjAone motane ghATa utArI deto rAjA temano vALa paNa vAMko karI zakato na hato. jayaprakAza nArAyaNa jevA niHzastrathI lAkhonuM sazastra sainya dharAvatAM bhAratanA vaDApradhAna indirAbena gabharAI gayA hatA. ane jayaprakAza jevA zastrahIna AdamIne jelamAM pUravAnI pharaja paDI hatI. viziSTa koTinA prabhubhaktothI rAjAo DaratA hatA evuM bhAratanA itihAsanI tavArIkha bole hastinApurano rAjAdhirAja duryodhana vananA vRkSonA chAliyAnA kapaDAM banAvIne paheranAra, dharatInA sUnAra, phaLa-phUlothI peTa bharanAra, niHzastra pAMDavothI rAta ne di' bIto hato. jaina mahAbhArata bhAga-1 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMDavone cetavato priyaMvadana priyaMvadane kahyuM, "have huM sauthI mahattvanI vAta karuM chuM te sAMbhaLo. tame badhA jIvita cho evI jANakArIthI gabharAI gayela duryodhananI madade zakuni Avyo che. teNe tene joradAra AzvAsana ApavA pUrvaka tamane phasAvavAno eka lUha racI Apyo che. zakunie duryodhanane kahyuM che ke tame moTI senA sAthe dvaitavanamAM gokuLo jovAnA bahAne jAo. tyAM tamane joIne ja krodhe bharAIne bhIma, arjuna laDavA Avaze. tame tamArA virATa sainyanA baLe te be ya ne khatama karI nAMkhajo. A be nA mota pachI yudhiSThira vagere jIvatA mUA barobara che. duryodhane zakuninI salAhane mAnya karI che ane TUMkA samayamAM tenI yojanA amalamAM mUkaze. kAkA vidure khAsa to vAta pahoMcADavA mATe mane tamArI pAse mokalyo che. have tame sahu sAvadhAna thaIne rahejo." ATaluM kahIne priyaMvadana vidAya thayo. prathama bhAga saMpUrNa jaina mahAbhArata bhAga-1