Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrI jinAya namaH // anantalabdhinidhAnAya zrI gautamasvAmI gurubhyo namaH / / aMcalagacchasthApaka ArtharakSita gurubhyo namaH zrImajjayazekhara sUriviracitam zrI jainakumArasaMbhavAkhya mahAkAvyam--TIkAsahitaM ca // - prazAzayitri :jAmanagara zrI AcAryarakSita pustakoddhAra saMsthA. : mudritA : jAmanagara zrI jainabhAskarodaya mudraNAlaye jesaMgalAla hIrAlAlena mudrayitvA. bhUlyam 4-0-0 ibor
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainabhAskarodaya mudraNAlaya AzApurA roDa-jAmanagara
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sujJa mahAzaya! A "jainakumAra saMbhava" nAmarnu ati adbhuta tathA kAvya camatkRtivAlaM ane sAhityarasathI bharela ramaNika kAvya che. A kAvyanA kA aMcalaga dinamaNi kavi cakrapakradhara pUjya AcArya zrImajjayazekharasUri che. prastuta phavizvara aMcalaganchanI 56 meM pATe thayelA pUjya bhaTAraka zrI maheMdra prabhasarijInA ziSya itA. teozrInI sAhityasevA anupama che. teoe ravelA upadezaciMtAmaNi, prabodhaciMtAmaNi, dhamila caritra Adi graMtho temanI adbhuta kavitvazakti ane mahA vidvatA pragaTa kare che, AcArya mahArAja vikrama saMvat 1436 mAM vidyamAna hatA. A kavizvarane sarasvatI devIe varadAna Ayu hetuM, ema temanA " vANIdattavarazciraM " ityAdi kAvyazrI khullu jaNAi Ave che. jema prakhara mahAkavi zrI kAlIdAse kumArasaMbhava nAmarnu kAvya racela che tema A kavizvare jainakumAra saMbhava kAvya racI sAhityanI apUrva sevA bajAvI che. / prathama A graMtha mULa zloka ane teno gujarAtI anuvAda jAmanagara nivAsI paMDita hIrAlAla haMsarAja pAse karAvI saMvat 1957 mAM zrAvaka bhImasI mANeke prasiddha karela hato. tyArapachI graMthAvalI vigeremA tapAsa karatA mA graMtha upara Azare 800 zlokanI TIkA uparokta kavizvareja karela che paraMtu prati koipaNa jagyAe upalabdha thatI hotI tyArabAda eka prati surata AnaMdapura pustakAlaya mAraphata maLatAM tenI presakopI paM0 maNizaMkara chAnalAla pAse karAvI eTalaMja nahiM paNa siddha hemanA vyAkaraNanA zabdo keTamAM ApI vadhu spaSTa karela che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ A graMtha agIyAra sA~thI vibhUSita thayela che A kAvyamA ruSabhadeva ane bharatakumAracaM varNana Apela che, paLI laukika vivAha vidhi vagerenuM varNana ApIne kavizvare (potAnA) samayamAM paNa cAlatA laukika rIvAjothI ApaNane pAkepha karI ApaNApara moTA upakAra karela che. A graMtha prasihamA lAvA mATe pUjyapAda paMnyAsajI mahArAjazrI dAnasAgarajI mahArAja tathA temanA ziSya nemasAgarajI mahArAje satat prayatna karela che. graMthamA presadoSa athavA bIjI azuddhio mATe kSantavya gaNI sUcanA karavA namra vinaMti che. OM zAMtiH zAMtiH lo0 saMvat 2000 vasaMta paMcamI. bAlubhAi hIrAlAla, A prati AnaMda pustakAlaya taraphathI maLatAM temano upakAra mAnavAmA bhAve che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 paMkti: : azuddha 9 4 zrImad 5 , 2 su 2 " " 08 5 " 5 6 >> 7 "" V " 29 " 9 "" 9 "" 10 31 33 " "" 23 17 8 9 digmaNDale dijhaNDale 16 pUjAtsava pUjotsava 16 bhadaSTa addaSTa 23 sumdara sundara 18 medha megha 2 karmaNAH karmaNoH k pratyayAzca pratyayazva 5 siddhi siddhi 111 101 pratimamA pratimanA gupI (gupI dhAto dhAto. (4-4-29 ziti ziti ( 3-4-70 ) tanasye tana. kye 14 24 " ? jJeyaH / " 2 sphuligai 14 pratyAhA pratyAhAra sAradA zAradA vivRtti- vivRti sArakhA zAradA micchUna zuddhipatrakam / 2 zriya 10 yAzcAyA 11 14 24 zuddha zrImada TayaNU 23 (4-2-67) jJeya: ) sphuliGga: micchUn bhriya yAcjAyA daN 33 2-1-109-2-1-109 pRS4 paMkti: azuddha ,, 2 tanuja 8 nAve, bhAve, 5-1-136 15 dicchU. 16 uhite 33 ,, 12 13 " 14 33 15 16 17 "" 18 19 dr 35 " "" 21 dd 37 20 22 16 " 27 14 23 25 25 " 7 upavizya indo tandA 9 daSTavA 9 zrato ri mirvyatha. 4 lipu dhulipu kizaLyaH kisalayaH 17 18 4 7 10 "" 26 7 20 28 "" 13 tatve 21 etai 8 zuddha tanUja suSTu suSThu padArthe dRSTi padArthe dRSTiH ryasya yasya ta puteH aucitI aucitI candrazcaraNa candracaraNa nAmna nAmnaH pramAnvu prabhAmbu 1 samAhAreca samAhAre zeSaH vizeSa. saTak saddakU kodazo kIzo 5 udaka udakasya 12 mRdu 22 nasyA dicchuH sAMvate upavezya indro tandrA hA zrato mityarthaH mUhu tasyA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) pRSTha paMkti azuddha zuddha pRS4 paMkti azuddha zuddha 30 17 dAridra dAridya / 49 7 lakSaNA: lakSaNa: 7 gahoja mahAjaH | 50 7 ca / ca 3-1-22 ,, 10 chalAt chalAt | 51 1 hasvaH svaH4-1-39 33 15 svanAdeDIH svasrAdeDIH 3 auH au.(4-2-12. " 22 ra saH ra. saH 52 5 bhajana aJjana 35 17 i sU Da i. sU. DaH | 54 4 Avazyat bhAvayat 37 21 bhubhAra bhUbhAra 16 bhaNe ye kaNa aNeneyekaNa 38 13 ca ca.3-2.111 (2-4-20) 14 svatala tvatala 3-1-55 7 vArINi vAri 7 SaSTIndre SaSTIndra , 18 zramatya zramasya , 17 te te te taiH " 20 pusIti pusIti , 20 yA yo / (4-3-95) 14 yAdveda yAvadveda 56 2 ratAmA stAsAM 23 apu0 tu apucha tu , 13 sityana0yaya khityanavyaya 51 15 dhyaidhAto dhyedhAto (3-1-111) 12 18 77 // 1 // 77 // 1 // 57 1 pakAraH yakAra: sUrizrI zloka - , 5 parokSA parokSA 4-1-1 , 20 sabhava saMbhavamahAkAvye 58 9 dhanaH vanaH ,,, ro upAdhyAya romahopAdhyAya 59 3 ghana ghanaH 43 6 rindrisya rindrasya 59 13 ki 15 lena chalana , 22 mi. m i.6-3-160 23 ya-ma yanma 6 svarAdeH svarAde:2-1-114 3 dauSadhi yadauSadhI , 20 bhrasyati azyati ,, radita rardita 45 1 dhenuja dhenuja ( , 7 deDI de : 46 5 yazA yazo ,, 13 dvayA yA 47 6 mayoge saMyoge , 17 mamdhakAraM mandhakAra 48 1 taidevaH tadevaiH 63 3 ThAdi UryAdi, 11 samudaya samudAya / ,, 21 aNebheye aNe ye2420 , 18 svArthe svArthe 64 10 bhyAdibhyo jhyAdibhyo ki m
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 (3) pRSTha pakti azuddha zuddha pRSTha paMkti azuddha zuddha / , 20 vasU vam 5 vezyatu veSyati , 23 sthApa syA , 13 madhe bhare 65 3 mRSya vRSya ra 18 puSya puSpa ,, 11 jAtIya jAtIya , 23 vAt vAk 16 gujA guJjA jananAya jananApa 10 khaDI ca khaDDau ca dhairya dhairya 5-1-146 14 strayaH khiyaH / , 12 nagarAsU nagarIpU " , teSAM teSAM , 13 mana snn| 17 kodRkuTTane kohakahane 9 mandarA mandArA proDhAni prauDhAni 17 9 sUbana sravat 5 dadita dadituM " , madhurma madhuma madhuma 7 lilata lalita , 14 kiM ki0 , 20 janeha: janerDa , 20 chatra chatra , 21 haladhUma dhUma , 21 ki ki0 76 2 tala tala 69 1 ridra. rindraH ,, ,, tahanaH nataH 10 ssasta samasta ,, 22 pIka prIka 24 dhAya dhAnya 77 19 unatA janatA pAraga pAraga 78 14 pratvayaH pratyayaH , 10 kaukat koHkat / , 15 dizitaH dIzituH , 16 mana manaH , 18 pApa pApaM , 21 zcAdi zvAdi 21 zacIzaca zacIza 71 9 zIDa shiih| " , saMpad saMpada 14 i ma. iMsU " 23 nAnAM nANAM 20 henA ya he nAtha 80 4 yatAH yattAH 72 18 dhArayati dhArayati 80 11 saMcida 72 10 sutraNAM sutraNAM / , 16 dhAnto ghAnto 22 sUtraNA , 19 dhanA , 23 bhAve bhave / lakSaNA lakSaNaH 73 2 pUrvatA kurvatA " , nira saMvid yunA lie
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha 1 "" 36 , 82 " "" " 83 37 84 " " " 84 "" 36 " ' 27 "" 86 "} " 37 paMkti azuddha kAta r 3 Cu ami 13 15 dhatoH 26 sargAtu kh mapi 5 yathAI 13 33 85 3 havAcAma. 4 svarAde 7 gocara dhAnto AhavayA kvaM 'yamAdyo zuddha kAt abhi 2 prAsAda // 1 // // 2 // dhAtoH sargAt tRtIya sargaH / ca yathArha dvitIyo 19 'syagha. 19 tathodazi prasAda irtu sargaH 3 21 cattu 1 sarga 2 moDato mo'nto 2 vezyatittu } masyau | veSyati tu 8 varttate varttate 9 inTocandro indo hasya va tathorva. ( 4 ) hvAvAmaH svarAde gocaraH vAnto AhrA Shen 8 15 18 1 svazAttayA svazaktyA 9 zaptayA zaktyA 13 gRhaNanti gRhanti 15 racitu rakSita 19. trizabdAt dvizAt pRSTha pakti azuddha zuddha sarga 2 sarga 3 87 , 4 rAdhAri 5 gRhyati 9 5 " 1. "" 88 "" "" 88 16 raSTa " 89 90 "" 91 "" 19 " 29 " 92 " >> "" " yd 83 93 94 "" 95 dr "" pUrvaka jIvitA bhitra mitra 10 15 sadUdhAtoH sadudhAtoH livA 20 yattetAM noha. 23 5 ucchalamarabhi ucchala dubhramarami mahu 5 tIti rAdhAre gRhyate 17 na vA 19 kviM prapUrvaka jIvitAni 4 dhenusyA 5 gatau 12 kauzA raSTa litA yatetAM mohaH bahU stIti vA kvip dhenuSyA gato kozA "" ,, 16 TryApArayati yApAravatiH nir 2.2 nira 12. NyaNe NyaNo 24 sanyazca sanyazva " 19 yAyAvara. yayAvaraH, 5-2-82 iti 24 anupakka loka. anuSaktaloka 2 sthitti 9 lasa 10 sthiti. lam 3-1-58 7-1-58
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha pakti azuddha zuddha pRSTha paMkti azuddha zuddha 16.4 nyAyo'vatra nyAyo'tra 105 21 mUd mRd , ,. 5-3-91 dvArAdeH 7-4- 106 5 ratnAM . rasnAnAM 6 dauvArika iti siddham / 8 tAtI tIta , 9 striyAMktirityAramyastriyAMbhA- , 10 saMyuktAni saMyuktAni vektirityasya sthAne, tana 8 maJjamoM majhenau niyuphe ityArambha bhaukAraH bhann bhanna iti pAThaH jJeyaH / / candrana candana , 19 tatra niyukta ityAramya-aukAraH sapa sa ityantapAThava sthAne navamapa- , 22 puNya puSpa hiktapAThaH jnyeyH| 108 , pUrva pUrvakapA 27 12 nivRta nivRta ' , 4 hastyu haratyut " , bhAvo bhAvaH / __" 5 prAgatattve prAgatattatva 98 3 zastrA zatrA , 13 parAre tnaH parAreH tnaH 6 urmi ami , 24 budayA buddhayA / 3 ra lakAra: rasthalakAraH 109 1 kAzmiraM kAzmire 100 1 cyarthe vyarthe ,, 9 lakSye lakSe , 3 icyA IccA 10 , gRhaNAti gRhAti , 2 / yaikathi yakArthi , 2 bhanviSyati anviSyasi ,, 24 sahUta muha , 5 muJcati muJcasi 10. . hallekhA hallekhita ,, 7 dvavAdi dvayAdi , 26 minI mino ,, 10 pazyasi pazyati 102 , vA vA 12 , cumba 8 zvAdi 14 3 yatmAt / yasmAt 03 16 velaM prApa velamA kumma ,, 24 diva na divaM , 10 104 5 tAzvatAH tAzcatAH 115 6 dhArA pUrA ,, 18 RtrimaH kRtrimaH 116 10 deddii| desaH 105 3 kina kit| ,, 12 jyAM DayAM , 6 epa eSa 117 5 zabdAzabdAt , 18 tasva , dhyanta antya cumba zravAdi " " kuma 6za tasya
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ "" pRSTha paMkti: azuddha zuddha 118 8 simni sIni svarAdelopaH svarAdeluk 22 rohatA rahatA 1 karaNamUle karamUle 4 bhanyoH bhaTayoH dhAdhAtoH kaH dAdhAtoH kiH vyaracIti d trabhuvaneti tribhuvaneti w 119 "" 112 33 "" "" 15 iha 24 tribhuvana 19 120 16 taddo 121 1 jana 27 " "" " " 33 " 123 2 haya 39 dr 124 7 35 12 125 5 vRtya 18 kAdi 21 racitasya 22 kAvyasya " maravAMza 10 mizrita 16 kalakalaH 3 17 kurvato "" 127 20 svAM 129 7 atijJa d trimuvana taco S jana 8 niSci 22 sAdInAM sAdinAM 3 ratvaM reva 22 rataheva stadeva 126 19 pANisrAH pANirhastaH kurvatI tAM uddhRtya lAdi racite kAvye chya makhAMza mizritaH kalakalaH (gotrajaM ) nizchi (6) bhanena 14 Divyanta divyasya pRSTha paMkti: 129 16 dIrghazci "" 130 "" " >> 121 29 99 122 ,, " - " "" 7 20 dUnata dvAnta mUrdhni bhUni bhaviSyarthe bhaviSyadarthe 12 13 22 "" 5 1. guLa 4 20 23 24 "" 133 4 azuddha zuddha 5 3 modhA 4 11 "" 124 17 135 23 24 " 127 18 mUrdhni vAriNAM guNa gAMgAgAH gAGgAH vIcayaH movA svabhAvataH tvarI kalaGkaH tat duSTyA mukuTa kalU pIcayaH dIrghadicca " 23 bhrabhu 138 12 aigavaNaH 139 7 iSada 140 20 chadma 141 1 vravRRH mUrdhni vAriNo vabhAvataH vAra kalaka : tata dRzA mukuTaH kulU samujvalA samujjvakA tat tat pariSkRtA pariSkRta mati miti "" 142 16 sari amU airAvaNa: phebruva ccha vavRH 14 viraktisAyam virakti saMzayam 15 mimAna bhimAna sarI
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko pRSTha pakti azuddha zuddha pRSTha paMkti azuddha zuddha 142 23 yAsA yAsAM 150 15 garjito garjitojito 143 22 kiM kiM ki ,, 22 yaD yaha " , rUDhI 15. 4 bahiM bahi 144 9 bharaka maraka 6 5-2-4 5-2-3 , 10 , " 9 sanyasva sanyazva , 15 abhUtyu abhUtpu , 20 mAna mAnaH ,, 12 tapo to , 21 mukhita muSitaM , 22 zravaNa zravaNa , 22 bhApa d 25 hastarata hastasta , 24 tisthe tisAra 143 tadiSNutA sahiSNutA 152 1 mukhita muSita , 11 ghusaJcaye ghusamuccaye lakSaNayA ,, 13 teSA teSAM , 25 nighehi nidhehi 146 11 pujaH punaH 154 16 yugaM , 21 purI puro- 155 16 vinaci vyanajmi 147 4 mammuhat amUmuhat ,, 17 ty| tayA , 6 prasiddhaH prasiddha , 19 25 / 5 / , 16 gamad gamRd ,, 2. yutaM cyuta 148 6 paTapanA SaTpadA 156 4 pUrvAparA ityaarsy| , 7 kalpAsya kalyANasya purabhAdeza ityantaM , 18 pazyam vazyadharmyam / , 12 cchvAsat cvasat , 19 javaNe avaNe , 23 inchayA icchayA 3 4-2-8 4-2-48 157 6 - vihitAmrahaH vihitAmA " 6 tanUmantaH tanUmanta.. 158 6 ca tayA , 18 debNiti debNiti , 9 bhaturvi bhakta vi , , Avi bhAdi / , 20 saMghau sandhau 6 saMhavA saMhato , 22 pAtraM pAnaM , 12 kSubdhaH kSubdha 152 ra ya tya " , phANa phATa ,, 10 jainI jainI __40 vRddha Titam ritAm , 13 : niT / , 16 7-1-111 7-1-11 , 16 lakSayA . . . . . . . . 149
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti azuddha zuddha 159 18 zrutsasya krudhUmampa 160 5 yacchIyAJcala duzcala racitasya racite kAvye " kAvyasya 1 161 1 karAbhyaM " " "" "" "" ,, 162 " "" " "" 7 iti 13 cara " 163 15 rAjate karAbhyAM 1 ApapUrvaka apapUrvaka 7 Apzabda mAbhi vettuM 14 maNi 20 ghRNayo 5 saddhinA "" 169 12 " " 164 16 vadhUca 23 vaMza " 163 1 utpAtya utpAdaya 9 bhUdhArA: bhUdharAH "" 16 3 antyAsva antyasvarArAlodeko sta agne dehaH sthAne 3 rataM agni "" 167 7 sthAnA 6 12 deha 11 yasva "" 168 20 kATayaH 24 tairata 7 ksiti apAbda mabhi cetu maNI 19 Sadbhi ghRNayaH sadbhirnA nu iti vara rAje vadhvauca vaMza yasya koTyaH taista (8) kSiti padmi pRSTha paMkti azuddha zuddha 1970 37 raMga rammA 171 1 nAmnAH tA+naH 102 11 tayarthAt ktyarthAt 23 " 102 "" 34 " 174 " 178 " 11 " 106 21 " d 180 " 22 ucchvA 1 luTita 5 aThTha 20 yasyA. "" 179 4 dhAto. "" " " " 18 .. 7 "" "" 180 23 15 17 6 nRpu ghInaM 17 11 Ta " "" vIcyaH anadha kalAna tetre "" 101 5, nidho dw cATu kRccha gatateva yugalaM 29 102 12 14 25 asaM muvRtaM nimitta tyAdhA 6 ri mava 17 yugma dhiNNya jatho nRpu dhIna 23 " vIcaya anagha kalA, na maitre ucchva luThitaM abaddha yasyAH dhAtoru caTu kRcchra gatameva vAmaja Ta: suvRtta aMsa nigho nirmita 'tyAdhAnA matva yugma dhiSNya atho
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 pakti aMzu zuddha 15 1835H indraH , , vAkpatiH vAkpatiH " . duSpAvA dupApA , 1 dAmyUzas TAvaza , '15 miha miha 185 2 bama bama 6 vadhUyaM madhUya pR0 fo mazu 191 22 meNa . , beNe . 193 2 bhASA bharalA / 19. . racitasya gate / , 10 kAya kAmbe . pacamaH sarga;' 196 5 bAto bhAto 19. / matomo matomoM , 158 2 khanAdehI- svasrAdehI 8 bAra vAda / " 12 davalapavalaM / ' , 18 sanisAna ,, tRtIyA' tRtIyA / 185 18 gapAya maNaya 186 . hopAt doSAta , " pAlu vAlu sata 187 1 prathama prathama TIvAta TisvAt " 12 dAyadA ,, 15 satA . 19 suzruvA suvA , 23 sanaM 189 18 bhujhe bhu " 22 prAk prAka 190 5 me metra / 14 dhAtoza bhAtoI . , 14 kapTai kaSTa - mAhi mAhi 191 15 iyA kyA , 2, buddhi buddhi 192 12 tupyati tuSyati ,, 19 zreSaNa 2.8 2 bigma vizva 15 cAndo cAndra 2.1 . kSaNaci lakSmaNadhi .. 1 pAprita pApita 2.2 11 mogi bhogi / 203 . rAma * rAmA " 20. 24 magavAn bhagavAn , 25 narbhaNa. narmaNaH 205 10 matibuddhi matidi ,, 25 kaMdarpa kaMdarpa. / 206 7 'jata ata . 8 vAsi / nivAsi , 10 tasa tasyAH , 19 kAma kAma 208 2 . sa , 25 . pratyayaH .
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) rANayA kla yara pRSTha paMkti azuddha zubha .. 4 paMNi anu zuddha / 210 nayA / 217 18 deva deya , ,, 7 vI , 26 mandoH sannaH , 4. nIli nIli / , 25 zai-yaM zeya , 11 prAmAti prApnoti / ___ " " TayaNa TayaNa 13 kalava 218 ! mRdutA puna 3 tatya tassa , 9 dvAvAmaH dvAcAmaH 4, uta , 11 sta staM , 8 chAyA chAyA . 21914 bhasya yasyA ,, 11 te , 17 pupupe pupoSa , 23 svaraM / , 25 casau . cAso 212 7 puNyama puNyapra | 220 1 vahIM vallI ,, 18 , vAsI zvAsI zreNaya zreNaya 213 2. parAva parAve " 5 puTayartha. puNyartha 4 jatma bhAtma , jalaughaiH jalovaiH , 16 sUrya . sUrya / ,, 8 vAto. bhAtoH . 1, 22 vajana vyaJjana 21 pAsadhArAH nagaradhArA: , 22 kiriva " ,' pArINAM pAriNAM 214 11 rataM . sta , 24 tasya khasya , 25 varNa varNa , 25 zyanta, pyanta 215 2.. aditAyA advitIyA , 221 2 ye pi dhanAnyapi 216 2 sthaga svarga , 11 sAla bhAsvA 223 15 , mAma sApta / 17 udaJcauccA bhavaJcacA / 224 10 vara chavi. 52 chaviH , 22 zrIkapa zrImAna 225 5 TitvAt aNatatvAt 217 9 pari . pAre , 7 vipulasyabhAva vipulasya , 10, nimA niSprA , 11 gAhAra. gAhAravihAra , 16 anta . antaH , 12 bhitiH bhItiH , 19 DiA , kriDAM 226 7 114 120 , ,, prAbheta prAgre'nta , 10. garama. . , garbha , 21 somya - sauramya . 18 pachIya . . d ghaya-tyA ghAntvA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha pakti azu zuddha . | pRSTha paMkti azuddha zuddha' . ' 226 18 gitamya gavite 237 24 " samadvi samRdi , 9 dAvyatya . kAya ,en4 // yusmAna paTa-saptamaH sargaH / 239 5 nA / napubhaka 227 12 lasA tAsAM ralA mlA 229 1 sarga 6 sargaH 5 , 9 laneka bhane 229 18 sphaTi sphATika , , vInAM , kavInAM 230 8 vAsapya vAmatva , 13 . sAvaH sAdhavaH , 19 prAmavatI / prAptavatI , 26 pRSTa praSTaH 230 26 hastA, hasta 240 17 dIvyatyA dIvyanyo / 21 1 sargaH 6 sargaH 4 241 13 AdhAradhAra AdhArabhara 3, 14 'sasvIH sakhI. 17 - AdhAra AdhAra , 15 susvA sucA ,, 25 ramazru / mazru " 20 ekAtta emAnte 242 4 dhAto bhAce dhAtobhIve . (1) sargaH 6 sarga. 7 , 20 e e( / 243 svanA svatAra / , 1 ghana vyaNa , ,, 10 puppa puSpa ., 12 netrANi netrANyeva 21124 tA tAH ,, 23 utsava usmanaH 245 15 diSkarI vividha , 24 daNDama, daNDama , 16 ., 234 (1) larne. sargaH 7 246 / 2 , 15 spardhA savA , 12 dharaH dhAra 23.5 4 choDA veDA " 12 dhara dhAra , 25 pratI nati ,, 18 vida vid 236 6 nasyaH tasyaH / 247 9 rabhama rAma , 11 3 // 31 // yugmam / pApyamAnA prApyamANA , 17 pratyakSa pratyakSa , 15 vibhAginI. vibhAginI 37 // yuramam / 248 21 diThe .. diSThi , 3 akhaka bhagvaNTa , 24 si visaM , 11 ja / jecaM / 249 1 divya .. dIvya 11. raNena raNena - 3. divya dIlya
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha pakti azuddha 249 3. niruddha 6 kAnti 22 kAza zd 31 250 lina 5 250 17 " >> 34 27 254 kAsa klina zrImadIya zrImada 18 viracitasya viracite 251 5 sura 14 zAna 253 70 devIH SP 255 25 217 13 16 "? 20 10 madhpa 3. 212 1 kAvyasya kAbbe anubha, sargaH / 12 8 9 bhaso aso .. 259 23 vidUri 33 220 17 jaGgasya 261 3 svarbhAga 19 dArayo " 17 DitvAt yasyA bhavan pAMcamAM 7 24 mAhA prakari dhArA dw bhaTa Da. parAt vacanAdhva 7 "" 263 bhukhau 4 12 zu niruddha kAntyA , zabdAt samApayya saMdarzanA moghaH" yasyA* bhavasU padmina bhaTTatha du parAt vacanAva madhya hitvAt vidUrI aGgasya svarbhoga yo mAlI prakAre dha (12) samAcya mukho saMdarzanayA moSaH pRSTha paMkti 265 28 39 " 5 9 kuto'pi kuto'pi 16 svAstra d 23 "> 298 19 zz 269 21 271 37 .. "" 19 272 19 203 201 205 10 276 10 1 svani 39 16 18 , 18 sugna azuddha zuddha strazni 7 kubhaH dz 200 5 bhaktasya 13 davAti 4 urva nitrI nidhi ti medhi bhedhi mastAna bhastAgha dhApa dhAma madacchIya maha racitasya racite kAvyasya navama sargaH / 11 277 14 yaNa 15 tatarata nidA iyena 278 10 tanoti 279 2 modhasya 5 bIrI 9 sabhAjana sveti pureva kumbhaH 7 tatasta nidrA susva bhaktAya dadhAti jardA ndhiI nidhi dinaM tadbhAcA sabhAjana tyate 24 lakSa kakSANi 22 kutsita: 201 9 kutsithaH 282 7 kAyasI kArayati kAvye dhyaN bena toti moghasya birI
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 pati azuddha zuddha 54 paMkti azuddha zubha 282 8 kAzcita kAzcit 289 19 vilAka viloka , 12 sugRhAramyAH sugRhAkhyA: 290 , hadi hari 256 prarUTa bharUna 8 na kata " mahIrava mahiSirava , dadhAti dadhAti 19 'prakarSa prakarSa , 12 jaGa jaha 10 dvadhU dhU aJjataH aJjanaH . 12 , " danta dantaH , 11 viyA viSA bhUdhAtoH bhUdhAto14 paro'nya paronyaH 291 1 sUdhAtoH sRdhAtoH 285 24 ciraMtanA cirantanA , 2 mahAna mahAn 286 4 doSabhuvA doSadhIbhuvA , 5 yasthe yatye , 15 udayA udayo ,, 10 mahokSo mahokSo , 17 maNla maNDala ,, 21 janene janena ,, 21 prabhutva prabhutva ca / ,, 22 lakSavi lakSayi 23 titi 292 1 khata Nata. 287 5 prabhu , prabhu __, 4 vano yanI , 5 samartha samarthaH , 7 rdhana dharvana , 6 samadhi samAdhi ,, 19 sapta , 10 gagaM rAgaM ,, 20 pazu pazU , 12 gt rat 293 3 yadivi yadi-iti , 14 bhUya bhUrva 6 utpati utpattiH vAlchayate vAJchayate vipari 288 15 tanA tano vizeSaNo vizeSaNe ,, 19 kRtaM. kRta. abhISTA abhISTA. , 20 tadargha tadardha , 12 gaja rAja " " gaga rAga 23 caNdra , 23 rata sta 10 surame " , tadartha , tadardha , 16 suga , 25 tama tam " 17 bhru bhutraH 289 5 samAra sasAra ,, 20 no'smAm no'smAn ce saptA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAhA . reva * * * * . pRSTha paktiM azuddha zuddha 295 5 gapI rApI ,, 25 spadhA spardhA 296 20 zobhato zAbhano , 23 teSu teSu 4 tA tA brahma , 12 raMva ,, 22 kusuna kumaGga 25 tyaH nya. 299 1 arU urU , 22 Theyam pTheyasU 100 2 bhise bhiSe ,, 9 ghAtoH dhAto 301 18 jalaraya jalasya saMtyU ,, 21 garthi rayiM , 24 kula kUla 302 , " " , , prAsena prAptena " , moDhA prauDhA 305 18 jADaya jJAThya " , jaDacaM jadatvaM 307 13 subhe. sumai. 308 " cakAraH cakAra 309 5 racitasya racite , kAyasya kAya dazama, sargaH / , 10 randa maranda 31. 4 jAhaya jAdhya pRSTha paMkti azuddha zuddha , 17 bibhati vibhatti , 25 nivAra vAra 311 15 adhazva adhazca 312 19 dhAma dhArA ,, 22 pritibhAjin prItibhAjI 313 1 Izaya Izasya , 4 ghanAnA ghanAnA 314 5 rgi nirga , 6 svasadahaH stasadehaiH , 7 gita. nirgataH , 17 cayana dhyata 315 ,, razi dazi 316 20 dukhe dukhe 317 21 gamana gamana 318 11 purandhrimI purandhrimI , 19 hamya dagya 319 4 bale balo 320 10 sahaye sakhyeye 321 7 yama vyam 22 24 pUrvoca-pra pUrvoktapra 323 7 salanA lalanA 324 2 bharata bhara 325 3 stRta sUnna , 7 niratara nirantara , 25 yopAnyAt yopAntyAta 326 4 duHstISa du.svISa ,, 5 dupUrva du pUrva , 14 pIDhaya pIya 327 19 napeyAya upeyAya ,, , yuSI yupI dy dd saMstha * * * * * * * * '
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pRSTha paMkti azuddha 328 6 dhamati 11 nisRtaiH 25 tAtha " d 329 8 "" 13 pracura 22 dhana 330 12 ti 331 10 to 24 " "" 331 3 "1 333 1 dr 93 "1 334 29 "" " " 19 340 nisRtA 25 9 " "" kSayastra nirvAta 15 335 12 ananya anya 336 13 uducarI uduMbarI 20 udgAhAdau uhAnAdau 24 haiM 337 19 surupA 338 3 sohada 339 16 saukha 20 ?? , porupe 3 kharA paJca kharakhaM va "" d. zuddha dharmAt niHsRtai. tArtha ni.mRtA acura ghana paTi to > kSAyitvaM nirvRti 19 pauruSe svarA paca kharavaM rva ra ha surUvA sauhRda saukhya 6 janika 11 dodhi 341 10 zUdrAt 343 13 racitasya racite 14 kAvyasya kAvye " janikasya dIdhi zUgat (15) pRSTha pakti azuddha zubha 344 14 bhuri mUri "" 16 ugraghAt vyadhAt 345 2 gaccheta gacchet 346 12 caddA vabaddhA 16 349 " "3 " "' 350 18 TesU 351 4 artemu 352 " "" d 1 2 6 24 25 9 21 yava "" 354 12 tura 22 J. " 353 " "" 27. 10 " d 4 12 te 12 16 sumaGgakA " inda nAkI kaM AyatAM samU 15 sunuM 22 puNyai 357 8 madhbhe dvayAkhyA RzI karmaNa nIca gA asAra 10 apaT 11 mivajo 17 "" cama 358 7 hasyaiva 359 19 nidhipu 360 21 vizvat " sumaGgakAryA yo STheyas muM indra nAlIka nyAyanAM dUdhAkhyA qhuzI karmaNA nIcagA asAratA yacce tura 7: mU sunu puNyaiH madhye bhayadU mitratejo sarasa rathaiva niSipu vizva
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shriimdbhyo nmH|| // anantalavdhinidhAnebhyaH zrIgautamasvAmibhyo namaH // // vidhipakSagacchAcArya zrImadAyarakSitagurubhyo namaH // zrIstabhatIrthe zrImadcalA nabhomaNDalamArtaNDena saMkalavidvargamAnasacakorasudhAkareNa yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAdhyAnadhAraNAsamAdhyAtmakAyAGga yogaparika. litAtmanA nijapratibhAdharIkRtAmRtAnasUriNA bhAratIpradattavareNa prbodhciMtAmaNi, ciMtA, dhamisTakumAra varitraghanesaRtriprnnetaa mAta smaraNIyanAmadheyena pUjyapAdAravindayugalenatatrabhavatA paramaguruvaryeNa zrImajayazekharahariNA viracitaM zrI janakapArarAmAvAkhyapahAkAvyapa tadantevAsizrIdhazikharopAdhyAyapraNIta TIkAsamalaMkRtam // -MAN. iha khalu tatra bhavanta sakalakaviziromaNayaH zrIjayazekharasUrayaH kAvya tharArthAta" rUlyAvArivavanakAmAkhyAt vyasthAne zreyasAdhanAnuM 'kAvyAlApAzcavarjayet' ityasya niSedhazAstrasyAsakAvyaviSayatAM ca pazyanto janakumArasaMbhavAkhyaM mahAkAvyaM cikIrSavazcikIrSitaprabandhanirvina samAptaye vastunirdezAtmaka maGgalaM zipyazikSArthamAcaranti / astyuttarasyeti //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 2) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH1 dhyAtvA zrIsAradAdevIM, natvA zrIsadgurUnapi / kumArasaMbhavasyeyaM, vittilikhyate mayA // 1 // yasmai kAvyayugapradA ca varadA zrIzAradA devatA, zrImajjainakumArasaMbhavamahAkAvyAdikartA kalau / siddhAntodadhicandramAH sahRdayazreNI ziraHzekharaH so'yaM zrIjayazekharAkhya mugurujIyAjjA ganmaGgalam // 2 // laukikakAvyAnusAreNa astyuttarasyAM dizIti satAkSarANi vartanta iti na jJAtavyaM kintu zrIstambhatArtha zrImataJcalaga chagaganaprabhAkarega sakalavidvajanacittacakoranizAkareNa yamaniyamAsanaprANAyAmAcaSTAMgayogaviziSTena samAdhidhyAnopaviTena nijamatijitasurasUriNA paramaguruNA zrIjayazekharasUriNA candramaMDalasamupalarAjahaMsaskaMdhoSitayA caMcacalakuNDalAyAbharaNavibhUpitayA bhagavatyA zrImarityA vatsa tvaM kavicakravattitvaM prApya nizcinta ivAsInaH kiM karopIti procya astyuttarasyAM dizi kozaleti, purI parItA prmrddhilokaiH| nivezayAmAsa puraH priyAyAH, svasyAca yasyAmiva yAM dhneshH||1|| saMpannakAmA nayanAbhirAmAH, sadaiva jIvatprasavA avaamaaH| yatrojjhitAnyapramadAvalokA, aSTazokAnyavizanta lokAH // 2 // etadAya kAyayugmaM datvA vihitasurAsurase canazrIyugAdidevasatkajanmabAlakaliyauvana mahendrastavana sunandA sumaGgalApANigrahaNa caturdazasvamadarzanabharatasamavaprAtavarNanapurassaraM zrIjainakumArasaMbhavaM mahAkAvyaM kAritaM tathA laukikakumArasaMbhave kumAraH kArtikeya tasya saMbhavastathAna kumAro bharatastasya saMbhavo jJeyaH / putrAzca sarva kumArA ucyantai ata: kumArasaMbhava iti nAnA mahAkAvyamatrApi jJAyate / tenAdI cyAtvA zrIsAradadivAmiti prArambhe na duSTam / /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH1 3) astyuttarasyAM dizi kozaleti, purI parItA paramarddhilokaiH / nivezayAmAsa puraH priyAyAH, svasthA vayasyAmiva yAM dhanezaH // 1 // (TIkA) astyuttarasyeti asti vidyate kAsau kI kogalA ayodhyA iti pugenagarI ayodhyAyAH zAzvatatvena trikAlavyApakatve'pi vartamAnakAlanirdezaH atItabhaviSyatoH kAlayovinaSTAnutpannatvena avastucAt vartamAnatvam / kAsti uttasyAM niti kauve kakubhi iha yadyapi nAnAdezanivebhAjanaM janaM pratItya vivakSitanagaryAdika neyamanaM na tAgA saDgatimaDgati tathApi sakale digmaNDale uttarasyA prazasyatvAt tannAmotkIrtanaM cakAra kavi svAkA-tAM dakSiNadizamAzritya vA / kathaMbhUtA kozAlA paramardvilokai parItA paramA RddhirdhanakanakAdikA yeSAM te paramarddhayaste ca te lokAzca paramardvilokAstaiH parItA parigatA anpitA iti yAvat / atha kogalAmeva pradhAnapuruSaH kartRtvena viziSTi / dhanezo dhanadaH kuvera iti yAvat uttaradikpAloyAM kozalAM purI nivezayAmAsa sthApayAmAsa / *pabhajanmata' pUrvalakSANAM vizatau vyatItAyAM evaM hi Agame zrUyate yadA kila bhagavAn RSamasvAbhI asyA avasarpiNyAstRtIyArakasyAvasAne vizvavyavahArabandhapena mugdhamatInAM prajAnAmakhilanyAyapradarzanAya rAjyabhAramaDgIcakAra td| saudharmasurapatinirdezavazaMvado ghanado varNyamauvarNaprAkArAM abhraMlihasphuTasphaTikAgAra saMbhavanavanavapUjotsavavihArAM navayojanAvistArAM dvAdazayojanAyAmAM saraHsarasIdIrghikA havATikArAmAbhirAmAM kAle bhaviSyadayodhyAbhidhAnAM vinItApurI nivezayAmAsa / tato dUrasthAna............................... iti kAlena sA kozala abhUt / etena dakSiNabharatA madhyavartitribhAgarUpasya kozalAyA sthAnasya zAzvatatva tannivezasya ca gRhaprAkArArAmalakSaNasya dhanadakartRkatvamuktaM bhavati / uprekSate svasyA AtmanaH saMbandhinyAH priyAyA iTAyA. puro nagaryAH alakAyAH vayasyAmiva sakhImiva sakhyaM hi samAnazIlayaurava zobhate ityanena kozalAyAH
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4) zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 kenApi ramaNIyakaguNena alakAyAH sAdRzyaM manyante tena ca kozalAyAM iTAvAM adRSTAmapyalakA haTAmiva manyante / anyo'pi dhanezodhanavAn svasyAH priyAyAH kAntAyAH puro'gre vayasyAM sakhI nivezayati / nanu idaM zAstraM nagara sAgara zaila Rtu candrAkadiyodyAna jalakeli madhupAna suratamantra dUtaprayANa jinAlayAbhyudayavivAha vipralaMbha kumAravarNanarU5 viziSTASTAdazalakSaNopetatvAnmahAkAvyam / tata AdI maDagalAbhidhAnamantareNa na zrotu: pravRttinimittaM bhavati, naivam / asya mahAkAvyasya tatra tatrAvikAre zrIRSabhadevanAmamantrapavitritasya sarvasyApi maGgalamayatvAt maGgalasyApimAlAntarakaraNe anavasthAdautyyasya durnivAratvAt / nahiprakAzamayaH pradIpaH svaprakAze pradIpAntaramapekSate 4 ki ca-'yadavyAsitamahadbhistaddhi tIrtha pracakSate' itivacanAd vahubhistIrthahiravyAsitAyAH kozalAthAtIrtharUpateva / zAstrAraMbhe ca tannAmagrahaNAt kartuH zrotuzca nizcinto mAlAbhyudayobhavati iti sabai sustham // 1 // saMpannakAmA nayanAbhirAmAH, sadaiva jIvatprasavA avaamaaH| yatrojjhilAnyapramadAvalokA, adaSTazokA nyavizanta lokAH // 2 // saMpannakAmA iti yatra yasyAM nagayoM evaMvidhA lokA nyavizanta dhAtUnAmanekArthatvAt vasanti sma / niviza iti sUtreNAtmanepadam / yatra kiM lakSaNA lokA: ? saMpannakAmAH saMpannA kAmA abhilASAmanorathA yeSAM te saMpalakAmA (2dA'mUrchamadaHtayordasya ca // 4-2-69 iti sUtreNoktasya natvaM tadyoga dhAtordasya ca natvam // ) tatkAlameva prAtamanovAJchitasarvasukhasaMpattitvAt / punaH kila0 nayanAbhirAmA nayanAnAM locanAnAM abhirAmA- manojJA sarvAMgasundara saubhAgyAsundaralyAt / puna: ki la0 sadaiva jIvaprasavA sarvakAlaM jIvitAvadhi jIvantaH prasavAH apatyAni yeSAM te jIvatprasakA puna kiM la0 avAmA na parasparaM pratikUlAmithaH sauhArdaparatvAt / puna: kila0 ujhitA-yapramadAvalokA.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 5) gnitaratsattoDanyapramavAnAM paraNILAmavajojo varzana caiste jJAnya parastriipraangmukhtven paranArIsahodareti labdhabirudatvAt / punaH kiM la0 adRSTazokAH na dRSTaH zoko yaiste adRSTazokA iSTavatvAderaviyogAt // 2 // - candrAzmacazvatkapizIrSazAlI, suvarNazAlaH zravaNocitazrIH / yatrAbhito mauktikadattaveSTa - tATaMkalIlAmavahat pRthivyAH || 3 || ( vyA0 ) candrArameti yatra yasyAM nagaryo suvarNazAlaH svarNaprAkAra abhita samaMtata: pRthivyA vasudhAyAH mauktikadattaveSTatATaMkalIlAM mauktikairdatto veSTo yasmin evaMvidho ya* tATaMka' karNAbharaNa tasya lIlA mavahat / kiM la0 suvarNaprAkAraH abhitaH ( paryaH sarvo bhaye / 7 / 2 / 83 / i. sU. abhestasupratyaya - ) samantataH candrAzmacaMcakapizIrSazAlI candrakAntasatkAni cacanti prasaranti kapizIrSANi tai zAlI zobhamAna / punaH kiM la0 zravaNocitazrIH zravaNAyocitA yogyA zrI zobhA yasya sa zravaNo / tATaMkapakSe zravaNocitazrI karNasya yogyA zrIlakSmI ryasya saH // 3 // nadadbhirarhadbhavaneSu nATya-kSaNe gabhIradhvanibhirmRdaMge / / yatrA'phalatkelikalApipakke, vinA'pi varSA ghanagarjitAzA || 4 || (0yA0) nadadbhiriti / yatra yasyAM nagaryau kelikalApipaMta - krIDAmayUrANAM zreNe. varSAkAlaM (vinA te tRtIyA ca / 2 / 2 / 115 i. sU. vinAyoge varSA. ityatra dvitIyA ) vinApi ghanagarjitAzA mevagarjAravasyAgA aphalat / varSA zabdo bahuvacanAnto jJeya' / yathA prANadAra pramukhA / kai mRdaMge / kiM kurvadbhi / arha dbhavaneSu sarvaprAsAdeSu nATayakSaNe nATakAvasare / nadradbhi (zatrAnazA veSyati tu sasyau / 5 / 2 / 27 i. sU. parasmaipadAt dhAtoH vartamAne zatRpratyayo jJeyaH tena nadadbhiriti siddham ) zabdAyamAne / kiM viziSTairmRda gabhIradhvanibhi gabhIro vyaninado yeSAM te gabhIradhvanayastai // 4 // harSAdivAdhaH sthitanAyakAnAM prApya sthitiM mauliSu mandirANAm / yasyAM kaNakikiNikAnuyAyi nityaM patAkAbhirakAri nRtyam // //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (vyA0) hAditi yasyAM namI patAkAmi nityaM niraMtaraM nRtyamakAri / (bhAva karmaNAH / 3 / 4 / 68 i. sU. sarvadhAtoracatanyAste pare bhAvakarmaNobhicapratyayAzca tasya laka) utprekSate harSAdiva / kiM kRtvA mandirANAmAvAsAnAM maulipubhaMgeSu sthitiM prApya ki viziSTAnAM mandirANAM adha:sthitanAyakAnAM adhaH sthitA nAyakA. svAmino yeSu teSAmata eva heto: patAkAnAmupari sthitatvahanatyamiti bhAvaH // kiM lakSaNaM nRtya kaNakikiNikAnuyAyi zabdAyamAnakSudraTikAM dhardharikAmanugacchat // 5 // tamisrapakSe'pi tamitrarAze, ruddhe'vakAze kiraNairmaNInAm / yasthAmabhUvanizi lakSmaNAnAM, zreyorthamevAvasatheSu dIpAH // 6 // (vyA0) tamisrati yasyAM puryA lakSmaNAnAM lakSmIvatAM Avasathe vAcAseSu (ladAyA anaH / 7 / 2 / 32 iti sU. lakSmI zabdAdanapratyayojJeyaH) nizi rAtrau dIpA pradIpA zreyorthameva maMgalArthamevAbhUvan / nizi ityatra 'mAsanizAsanasya zasAdau luga vA' iti suutrennaakaarlop| kasmin sati tamitrapakSe'pi aMdhakArapakSe'pi tamitrarAzeraMdhakArasamUhasya avakAza maNInAM kiraNa ruddha sati ata eva dIpAnAM zreyo'rthatvameva tamaso maNikiraNaireva ruddhatvAditi bhAvaH // 6 // ratalokaso rugnikaraNa rAkI-kRtAsu sakhipi zarvarISu / siddhiM na mantrA iva duHprayuktA, yatrAbhilASA yathurisparINAm // 7 // (0yA0) ratnokasAmiti / yatra yasyAM nagaryAmitvarINA ( sRjInArASTrarap / 5 / 2 77 / i. sU. iN dhAtoSTavarapapratyayaH ca haspasya taH pitkRti / 4 / 4 / 113 / i. sU. t ca ajeyakanalaaTitAm / 2 / 4 / 20 / i. sU. TitvAt DIpratyaye itvarI zabdasiddhi) masatInAM abhilASA: manorathAH siddhiM na yayuH na gatA / ke iva duHprayuktAmantrA iva mAraNAdikarmavyApAritA mantrA iva siddhiM nayAnti / kAsu satISu ratnaukasAM ratnamayAvAsAnAM runikaraNa kAntimamUhena sarvAsvapi nikhilAsvapi zarISu rajanISu rAkIkatAsu rAkA pUrNimA tatsadRzAsu kRtAsu satISu / kulaTAcaurANAmabhilASasAdhakaM tama' evAsti taca tatra nAstItimAvaH // 7 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (7 yademavAtAyanapativAmA,-jane vinodena bahiH kRtAsthe / yomAdhujodAharaNaM pramANa,-vidA bhidAmApadabhAvasiya // 8 // (nyA0) yazmeti pramANavidAM tArkikANAM vyomAmbujodAharaNaM vyomna AkAzasyAmbuja kamalaM tasyodAharaNamAkAzakamalapTAntaH / abhAvasiddhaya abhAvasya sidvistasyai abhAvasiddhayarthaM prayukta sat bhidAmApat (ladid dhutAdi pupyAde parasmai / 3 / 4-64 i. mU. AppAtoracatanyAM TaditvAda bhedaM praap| asahastu-pramANena sthApyate sA abhAvasiddhi kathyate yathA mahItale ghaTo nAsti AkAze kamalamiva / kasmin sati yadvezbhavAtAyanavArtavAmAjane yasyA nagaryA mAni gRhANi teSAM vAtAyanAni gavAmA teSu vartata ityevaMzIlo cAmA strI iti janaH tasmin vinodena yasthA nagaryA dhavala he gavAkSavartini strIjane atra jAtAvakavacanaM / vinodena bahiHkRtAsya sati kautukena gavAkSadvArAt bahiHkRtamukhe ityarthaH / strIgAM mukhAnyeva AkAze kamalAni satyAni / ataevAkAzakamalAnAmasakalpanAvAdinA vyarthamajanIti bhAvaH // 8 // yuktaM janAnAM hRdi yatra citraM, vitenire vezmamu citrazAlAH / yattatra muktA api pandhamApu, guNa rvitAneSu tadatAya // 9 // - (0yA0) yuktamiti yatra yasyAM puyo vezmasu AvAseSu citrazAlAH janAnAM lokAnAM hadi (dantapAdanAsikAhadaya-vA 2 / 1 / 111 i. sU. hRdayastha hRdAdeza:) citraM yuktaM vitanire vistArayAmAsuH citrazabdena citrakarma Azcarya vaa| citrazAlAcitraM kunti etadhuktaM / yasya yastu syAt sa tadanyebhyo'pi datte yuktamevaitat / tatra tAsu citrazAlAsu muktA api guNa vitAneSu baMdhamApuH prAptAH tamUtAya AzcaryAya jAtaM kimiti cet ye muktAH siddhAH syuH te guNa sattvarajastamolakSaNe baMdha kathamApnuvanti / athavA vitAneSu zUnyapradezeSu mukta sthApitA syuH te guNavinayAdimirvandhaM kathamApuH prAptAH / athavA ye muktAzcaurAdayaH syuste guNaira jubhizca kathaM bandhamApuH itthaM virodhaH / atha virodhprihaarmaah| muktAzabdena mauktikAni vitAneSu candrodyoteSu guNastaMtubhirbandhamApurititatvam atra virodhAlaMkAro zeyaH // 9 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 prabhupratApapratimanacaure, paure jane jyotiSika ne yatra / caurAdhikAraH paThito'pisamyak, pratIyate sAnubhavena vandhyaH 10 // (vyA0) prabhupratApeti / yatra yasyAM nagayo jyotiSigaNakaizcaurAdhikAra: samyak paThito'pi na pratIyatesma (sbhe ca vrtmaanaa| 5 / 2 / 16 / i. sU. bhUtAnadyatane vartamAnA) na jJAyatesma / ki bhUtazcaurAdhikAra anubhavena vinA vanthyo niSphala / ko'pi caurya na karotIti bhAvaH / kasmin sati paurajane pure nagare bhava. saMcAsau janazca tasmin nAgarikaloke / prabhupratApapratibhannacau re sati prabhoH zrISabhadevasya pratApAt prabhAvAt prtibhshaanirstaashcauraastsk| yena sa tasmin // 10 // paNAyituM yatra nirIkSya ratna, rAziM prakAzIkRtamApaNeSu / ratnAkarANAM makarAkaratva-mevAvaziSTaM puSudhe budhena // 11 // (0yA0) paNAyitumiti / yatra yasyAM puyA vudhena viduSA ratnAkarANAM samu. drANAM makarAkaratvaM makarANAM matsyAdInAmAkaratvameva avaziSTa mudhdhRtaM bubudhe jJAta mityarthaH / kiM vA ApaNeSuhara5 paNAyituM gupo-dhUpa-vicchi-paNi panerAyaH / 3 / 4-1 i sU. svArtha paNerAya ) ratnarAziM mauktikapadmarAgAdinasamUha prakAzIkRtaM na prakAzo'prakAza: aprakAza: prakAza. kRtastaM nirokSya vIkSya / samudrasya ratnAkaramakarAkarau iti dve nAnI prasiddha sta: / ratnAkaratvaM puryA gRhItaM makarAkaratvaM sthitamiti bhAvaH // 11 // yacchIpathe saMcarato janasa, mitho bhujeSvaMgadaghaTTanotthaiH / nyatAyata vyomagataH sphuliMga, nakSatracitraM na divApi kasya // 12 // (0yA0) yaSThIpatha iti / yatra yasyAM puryAM vyomagataiH vyomanabhastadgatAstarakAzasthitai sphuliga divApi divase'pi kasya puruSasya nakSatracitraM nakSatrANAM citramAzcarya nakSatrasankAzcarya na vyatAyata vistArayAmAse arthAt sarvasyApi / 'tanUyo' vistAra tan dhAtottinIta' 'aDdhAto' ityaDAgame-'kya' ziti'
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaMmahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 9) iti kyapratyaye 'tana: kye' iti sUtreNa nakArasyAkAre kRte prayogo jJeyaH / ki lakSaNaiH sphuligai yacchIpathe yasyAM nagA zrIpatho rAjamArgastasmin saMcarataH saMcaratIti saMcaran tasya gacchato janasya lokasya mitha parasparaM bhujeSubAhuSu / aMgadadhanotthai aMgadAnAM vAhurakSANAM dhanaM mIlanaM tataH smutthitairutpnnairityrthH|12 hallIsake zrIjinavRttamAna, ryadvAlikAliH kila cAraNIn / zuzrUpamANAniha nizcalaNyA-lu padiyaH saptasaSivyavasthAm // 13 // (vyA0) hallIsaka iti yadvAlikAli' yasyA nagaryA bAlikAnAM vAlAnA mAli zreNi. kila iti satye diva AkAzasya saptapi-lati havo vaa|1|2|2 i. sU hasva hasvasva hasvakaraNAdatra asandhiH saMkhyA samAhAre ca dviguthAnAmnyayam / 3 / 1 / 99 / i. sU saMjJAviSaye karmadhArayaH saMjJAviSayatvAnna dvigu.) vyavasthAM sapta ca te RSayazceti dvigusamAsa. teSAM vyavasthA marvAdAmalumpat / saptabhyo'pyadhikatarA munayo jAtA ityarthaH / kiM kRtvA hallIsake rAsakamadhye zrIjinavRttagAnaH zrIpabhadevasya guNagAnariha AkAze zuzrUSamANAn zrotumicchUna cAraNarSIn AkAgAmino munIn nizcalayya nizcalIkRtya (prayokta vyApAre Nig / 3 / 4 / 20 / i. sU. cal dhAtoNig / laghoryapi / 4 / 3 / 86 / i. sU. yapiparaNerayAdeza anaja kyoyap / 3 / 2 / 154 / i. sU. poya5) // 13 // dattodakabhrAntibhirindra nIla-bhittiprabhAbhiH paripUryamANAH / AnAbhinIrA api kelivApI, yasyAM jano mandapadaM jagAhe // 14 // . (0yA0) dattodaketi yasyAM puryA jano loka keliyApI:-kIDAvApI. bhandapadaM mandaM mandaM padanyAsaM yathA bhavati tathA jagAhe avagAhayAmAsa / ki lakSaNA vApI: AnAminIrA api nAbhiM yAvanIra yAsAM tAH punaH kiM viziSTA' indranIlabhittiprabhAbhiH indranIlamaNInAM bhittayastAsAM prabhAbhi kAntibhiH paripUryamANAH (paripUryanta iti zatrAnazAveSyati tu sasyau / 5 / 2 / 20 / i.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TokAsamalaMkRtam // sargaH 1 sU. karmaNi Anaz ato ma Ane / 4 / 4 / 114 i. sU. Anapare akArasya ante maH) sAmastyena niyamANA kiM viziSTAbhiH indanIlabhittiprabhAbhi datto. dakAntibhiH dattA udakasya jalasya bhrAntiyabhittAH // 14 // yayAciSau yatra jane yatheccha, kalpadrumAH kalpitadAnavIrAH / nivArayantisma marudvilola,-pravAlahastaiH praNayasa dainyam // 15 // (vyA0) yayAciSAviti yatra yasyAM puryo kalpadrumAH kalpavRkSA marudvilolapravAlahastaiH marutA vAyunA vilolAH caMcalAH pravAlA kizalayAni eva hastAH karAstaiH jane loke 'tRNaM laghu tRNAttUlaM tUlAdapi hi yAcakaH' iti nyAyAt praNayasya yAzcAyA dainyaM (varNadadAdibhyaSTyaNa ca vA 7 / 1 / 59 / i. sU. dInAt bhAve TayaNa) dInasya bhAvastat nivArayanti sma / kiM viziSTe jane yatheccha (yogyatApI sArthAnativRttisAdRzye / 3 / 1 / 40 / i. sU. arthAnativRttau avyayIbhAva samAsa) icchAmanatikramya yathecchayA yayAciSA (san bhikSAsaMzera / 5 / 2 / 23 i. sU. zIlAdisadarthe sannantAdupratyayaH) gRhabhUSaNAdIni yayAciyo yAcitu micchau ki lakSaNA' kalpadrumAH kalpitadAnavIrAH kalpitasya vAtasya dAne vIrA samarthAH // 15 // pUSeva pUrvAcalamUni cUka-kulena dhoraM dhvanatApi yatra / nAkhaMDi pAkhaMDijanena puNya-bhAvaH satAM cetasi bhAsamAnaH // 16 // (vyA0) pUpeveti yatra yasyAM nagaryA pAra Dijanena kuTilajanena satA satpuruSANAM cetasi manasi bhAsamAno dIpyamAna puNyamAvaH nAkhaDi na khaMDayAmAse / kiM lakSaNena pAkhaMDijanena gho ra raudraM dhvanatApi pralapatApi ka iva pUSA iya (in han pUdhAryam zisyo. / 1 / 4 / 87 / i. sU. saupare dIrghaH) sUrya iva yathA pUpA sUryo boraM dhvanatApi ghUkakRlena kauzika kulena na khaMDyate sUryaH kiM lakSaNa pUrvAcalamUrdhni (IDau vA / 1 / 2 / 109 / i. sU. hipare ano'syalA) pUrvAcalasya ujyAcalasya mUrdhni mastake bhAsamAnaH prakAzamAnaH // 16 // iti purIvarNanam //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjaina kumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (11 IkSvAkubhUrityabhidhAmadhAdbhU ryadA nivezAt prathamaM puro'syAH / nAbhestadA yugmapateH prapede, tanujabhUyaM prabhurAdidevaH // 17 // ( vyA0 ) IkSvAkuriti yadA yasminnavasare asyA' puro nagaryAH nivezAd racanAyAH prathamaM pUrvaM bhU bhUmirIyAkurityabhidhAM nAma adhAtU (pibaiti dAbhUstha sico 35 parasmai na ceT / 4 / 3 / 66 / i. sU. parasmaipade sicollup na ca iT ) dharatisma | tadA tasminnavasare AdidevaH zrI RSabhapramuryugmipaternAbha yugalasvAmino nAbhinRpasya tanujabhUyaM putrabhAvaM prapede prapanna ityartha' tanujabhUyamityatra ' hatyAbhUyaM bhAve ' iti sUtreNa bhavaternapuMsakabhAve kyabanto bhUya iti nipAtaH // 17 // yogarbhago'pi vyamucanna divyaM, jJAnatrayaM kevalasaMvidicchuH / vizeSalAbhaM spRhayanna mUlaM, svaM saMkaTe'pyujjhati dhIrabuddhiH // 18 // ( vyA0 ) ya iti / yo bhagavAn garbhago'pi garbhastho'pi divyaM devalokasaMbaMdhi jJAnatrayaM jJAnAnAM matizrutAvadhInAM trayaM na vyamucat (lRdit ghutAdipuSyAdeH parasmai / 3 / 4 / 64 / i. sU. lRditvAt muceradyatanyAM aD pratyaya') na muktavAn / kiM viziSTo bhagavAn kevalasaMvidicchUH (vindu icchU / 5 / 2 / 34 i. sU. upratyayAnto nipAta') kevalajJAnaprAptukAmaH / atra dRSTAntamAha dhIrabuddhiH dhIrAvuddhiryasya saH pumAn vizeSasyAdhikasya lAbha prAptistaM spRhayatIti spRhayan icchan saMkaTe'pi Apadyapi mUlaM svaM mUladhanaM nojjhati na tyajati // 18 // yatrodarasthe marudevyadIvyat puNyeti sAdhvIti na kasya citte / zrIdhAni sanmaulinivAsayogya, mahAmaNau ralakhaniH kSameva // 19 // ( vyA0 ) yatreti yatra yasmin bhagavati udarasthe ( sthApAstrAtraH kaH / 5 / 1 / 142 i. sU. sthAdhAto. ka pratyayaH) sati marudevI puNyA pavitrA iti niSpApatvAt sAdhvI (svarAduto guNAdakhaNe / 2 / 4 / 35 / i. sU. guNaka cAcisAdhuzabdAt DIpratyayaH) satI iti zIlanirmalatvAt kasya citte manasi na
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12) zrIjainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 adIvyat na didI apitu sarvasya citte didIpe iti bhAva / kAiva ratnakhaniH ratnAnAM khaniH kSamA bhamiriva yathA ratnakhaniH pRthivI mahAmaNau udarasthe mamyasthite sati kasya citta na dIvyati tadvat / ki viziSTe bhagavati zrIdhAnni zriyaH zobhAyA. dhAmni gRhe / punaH kiM viziSTe bhagavati sanmaulinivAsayogya satA sAdhUnAM maulI zIrSe nivAsasya yonye / maNipakSe zrIdhAmni zriyo lamyA dhAmni gRhe / punaH kiM0 maNau sanmaulinivAsayogya prazasyamukuTanivAsayogya iti19 madhye'nizaM nirbharaduHkhapUrNA-ste nArakA apyadadhuH sukhAyAm / yatrodite zastamahonirasta-tamastatau tigmarucIva kokAH // 20 // . (vyA0) madhya iti / yatra yasmin bhagavati udite jAte sati nArakA api sukhAyAm sukhAnubhavaM adadhuH (vAdviSAto'na' pus / 4 / 2 / 91 i. sU zito'na. pus) dharanti sma sukhAyAmityatra 'sukhAderanubhave' iti sUtreNa siddhiH / kiM lakSaNA nArakA madhye citte anizaM niraMtara nirbharaduHkhapUrNAH (radAda'mUchamada tayordasya ca / 4 / 2 / 69 i. sU.pUrai dhAto. parasya tasya tonaH) kSetrajAnyonyakRta pasmAdhArmika kRtAbhiH trividhaveDhanAbhiratyantaM dukhitAH ityarthaH / ke 55 kokAzcakravAkA iva yathA phokAzcakavAkA stimaruci tigmA eka kAnti yasyatasmin bhArakare udite sati sukhAyAM sukhAnubhavaM dadhati / ki lakSaNAH kokA' madhyeniza (pAre madhye'gre'ntaH SaSThayA vA / 3 / 1 / 30 / i. sU. madhye nizamityatra avyayIbhAvaH ) nizAyA rajanyA madhye rAtrAvityarthaH / nirbhareNa duHkhena pUrNAH pUritA kiM viziSTe bhagavati zastamahonirastatamastato rastana prAntana mahalA tenA nirasta nirotAM temAM pAnAM tatiH Liyena tasmin / sUryapakSe prasastatejasA prakAzena nirastA tamasAmandhakArANAM tatiH paMktiyanatasmin tamo'ndhakAre pApe ca pravartate // 20 // nivezya yaM mUrdhani madarasyA-calezitu: svarNaruciM murendrAH / prAte'bhiSekAvasare- kirITa-mivAnuvAmAnAratnarUpam / / 21 / /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIaunamAlamavALaMbadAma rAtamahaMtama . sa 1 (zarU (vyA ) niti ! surendrA surANAM sevAnAmindrAH svAmina. kamiejya saMvare samaye (yadrAvomAva sRkSaNam 2 / 2aa 206 / $. . mAvaLA saptamI) nanjAmiSe samaye kAre sati caM capAvataM manuvar tuvanti sma | kiM vo bhavatrAnAM sirIkhAmIrAtA vAmI tatha parvatezvarasya manvaya mero "ni (sALei 2 / 2 / 1 / rU. 7. vaiSadhiAre satanI) masta kirITamiva muvumiva svargavapa havaH chAnti rta suvArtei meM svAminuM nivedya pavi mavanta mAnavaratnarUpa mAnaveSa manuSyavu ranauM ratnaprA . anyApi na tu sattA pRthvI tasya rituH pRthvIpate mUrdhani masta mudo nivete thevarAti vimavipariNAma: zIdazo muvu: svarNIndraH punartha mAnavaratnarUpa: mAyA jyAM navo nUtano ratnapazcaya: samAnaH | 22 / suparvayu svA_vadhu tophA-viSNuDaya suparvandra zirvAdrivI hari mA vaMza -pIsvAnomAMkitamatinaSTa razA (vyArA) survasu ti phandro madhavA mAzu zIdhra phaphlAvunAmAMkita phaphlAvunAmAM grupastasya nAnAM samidhAnena saMvita vaMrAmanvaya mAtaniSTa vistArayamAsI hmAdriva pakSane svasthabha: manuvA sevArtapu ninovadhu suparva tevenyu toSAvi harSAviva vi kRtvA malya svAmina- zirAjastha zuddha havamamitrAuM vivitva (bAbu che / . 7. 6. tU, vid dhAto.) jJAvA hiM viziSTa rukSuvaMde uparvaLi zomanAni paNa pranthayo vaca tamanuM zamanarviLi suparInTena tevo pi haste zreSTha sukSudroDA zomanapatyAta rUDapi nirmAteti mova vRpi toSa hRti mAva: roDa atItavartamAnaivyatAmAvAtAM varAsthApanAddhi kArca rAjyodhanamiti vA morA sthApane prastute zuSTista sAta cadaSTi mikSa kSaviSaye svAmino hArSi dabrove pramo rUi-marmathasi ma makSane phati . tadanantara mana svikAra bAsAravat / mato detori DradyAnuvaMrAmasthApayata tAMjoDI kSatriyA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14) zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 ikSu bhuJjate tena bhavanti ikSvAkava prabhozca pUrvajA kAzya mikSurasaM pItavantastataH kAzyapa gotra mijhuvaMzazca tadA pAnIyavallIvadrasaM galanti sma // 22 // vilokya yaM pAlanake zayAla, yazo'sya lokatrayapUrakaM ca / kArya kalAmaJcati kAraNasye-tyukti pravAnibhiraghoSi // 23 // (0yA0) vilokyeti / animiSairdevairityukti paiva alIkaiva aghoSi / itIti kAuktiH kArya kAraNasya kalA maJcati-prApnoti / kiM kRtvA yaM bhagavantaM pAlanake zeta ityevaMzIlataM zayAla ( zIzraddhA-nidrA-tandA-dAyipati-hi-spRherAluH / 5 / 2 / 37 / i. sU. zIlAdisadarthe zI dhAtoH Alu pratyayaH) svamazIla vilokya dRSTvA ca anyat asya bhagavato yazo lokAnAM trayasya (dvitribhyA mathaT vA / 7 / 1 / 152 / i. sU. avayavAthai trizabdAt ayaTa pratyayaH) pUraka (Naka tRcau / 5 / 1 / 48 i. sU. katari Naka) tat vizvayavyApakaM ca vilokya / kArya ghaTa' kAraNabhUpiMDAnumAnena 58: syAt / atra kAraNa bhagavAn yazastu kAryam / bhagavAn pAlanake mAti yazastu lokatraye'pi na mAti ata eva kAryakAraNayoH sAdRzye mRSAtvamiti bhAvaH // 23 // AzAbaraH zAntavikalpavIci,-manA binA lakSya mcnyclaakssH| bAlo'pi yogasthitibhUravazyA, svasyAyatau yaH kamanena mene // 24 // (0yA0) AzAmbara iti / yo bhagavAn kamanena ( myAdibhyaH katari / 5 / 3 / 126 / i. sU. kartari anaTa) kadarpaNa Ayatau attarakAle svasyAtmana avazyo(daNDAde yaH / 6 / 4 / 178 / i. sU. arhatyathai yaH)'nadhIno bhene manyatesma / karthabhUto bhagavAn vAlo'pi zizurapi yogastasya yogino maryAdAnAM bhU. sthAnamityarthaH punaH kathaMbhUtaH AzAH dizaH eva ambarANi vakSANi yasya saH digambara ityarthaH / punazca kathaMbhUtaH zAntavikalpavIcimanAH (anvAderavasa sau / 1 / 4 / 90 / i. sU saupare dIrghaH) zAtA prazAntAH vikalpA eva vIcaya kallolAH yasmin tat evaMvidhaM manaH ceto yasya saH / punazca kathaMbhUta lanyaM vilokanIyaM vastu vinApi na caJcale acaJcale nizcale
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ thIjainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (15 akSiNI netre yasya sa nizcalalocana yo bhagavAn evaMvidho vidyate ataH kamanasya kAmasya hRdaye bhagavati ajeyatvazaMkA jAteti bhAvaH // 24 // atityapAthIti vinizcito'pi, kA'muM payo'pIpyaditi svmaatuH| cirAya cetazcakitaM cakAra, smitena dhautAdharapallavo yaH // 25 // (vyA0) astanyapAyIti // yo bhagavAn astanyapAyI stanyaM (digAdi , dehAMzAdhaH / 6 / 3 / 124 / i. mU. bhavArthe ya.) dugdhaM pibati ityevaMzIla: stanyapAyI (ajAteH zIle / 5 / 1 / 154 i. sU. zole'rthe Nin ) sa na bhaktIti astanyapAyo iti vinizcito'pi iti nirNIto'pi svasya Atmano mAtA jananI tasyAH AtmIyajananyAzcatomanazcirAya cirakAlaM ityamunAprakAreNa cakita cakAra itIti kiM kA strI amuM vAlaM payodagdha mapIpyat (he piva: piipy| 4 / 1 / 33 / i sU. De pare avatanyAM pica popy) pAyayati sma / atha paya pAnazaMkAyAM hetumAha ki viziSTo bhagavAn smitena lAsyena dhautAdharapallava: dhautaH adhara evaM pallayo yasya sa. prakSAlitoSTapallavaH sarve'pi tIrthakRto bAlye mAtu. stanyapAnaM na kurvate iti bhAva // 25 // azraudhadabhAdvahiruitana, mAtA namAtA hRdi saMmadena / pariplutAkSI tanujaM svajantI, yaM toSaSTerapi no vibhAya // 26 // (0yA0) azrauti // mAtA marudevI yaM tanuja putraM svajantI (3yazavaH / 2 / 1 / 116 / i. sU. zavAt aturantAdeza:) AliMgana kurvatI satI topadRSTe(paMcamyapAdAne / 2 / 2 / 69 / i. sU. bhayayoge paMcamI)rapi saMtoSa zo'pi no bibhAya na vimati sma / mAtA ki viziSTA saMmadena harSeNa pari plutAkSo pariplute akSiNI locane yasyAH mA plAvitalocanA / ki viziSTena saMmadena hadi manasi na mAtA mAtIti mAn tena mAtA puna: ki viziSTena azrIdhadamAt (pramRtyanyArtha dik zabda bahi rArAditaraiH / 2 / 2 / 75 / i. sU. bahiyoga paMcamI) azruprabhAvamiSAt bahinatena bahini sRtena // 26 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26) zrInanamAlakSmavArthemahAAm dILattima Mtam | sarja: z anya puruM vaLavuMpriyAnaM, niHvALuM DhAya mavabhramajJam ! nanatha yaddoSatayAmitreya, taozave yasya vamUtra mRSA || 27 || (0) anyamiti / nanasya roRtyetti parva sarvatra saMvanyate / nanasya choklya yat anya urjA manmanavena mArge svataMtriyanuM hROrAmyAM yArna rAmanuM niAraO jAraM vinA hArathai (varNenyajJanAt m | | | o | 27 ] rU. tU. dhyag mAve jJeya:) avasra vajrarahita mAM zarIra DhoSatayA amiyeya dUvena vArUM sthAt tat yakSya mavataH zaizave (rUma varNAt jAveH / 7 / ? | 61 | haiM. sU. mAverthe aN) vALye | bhUSA AmarAM vamaya nAmilyetha: 27 tUrAn samAya hopapIDa, mAinmuddA mohitanetrapannaH / thAna naida vimohitAtmA, caM tAtAteti nAd naoNmiH ||rA (nyA.) pUrAtiti / nAmi maiM mavanta tUrAt samArya (yati varSe: iita | 4 | 2 | 76 | rU. sU. trUta vIrghamavottvam | | o 03 rU. sU. anyaM nRt vardham) AArya hatoSapIDa (pIDaodharSatatsAnyAH 6 | 4 | 76 | OM. jU. vALam ), davA datyena 35pIya tAMta sAtata nAva vAva | jodarA mAvantAnaM putramapi nAmiH jIdaLaeN snehavimohitAtmA snehena kempa vimoti AbhA yasya saH puna: jIrAnAma: mAtha-vA harSe mIhitanetrapatra: mItei netre va panne yasya saH // 28 // E mArega me sUmarAmayoga, mUn ziro mA navazramomRt tIja tAte hrati kRta yo, manvAM privinyAsapatuM cAha // 21 // (nyA.) mAreLeti | co mAvAn tAte pitara nAmau hRtti aAyaMti sati druta zIghra mandrAdhivinyAsapUruM (pAntare rasa ) manyuM. kharaLanyAsa~pavuM cA mati tathA navA | tat tprekSartIvra tiArAvi me mama mAreLa munApramo: muna Ti pAnti munA sarpIteSAM pramu svAmI tasya zeSanA dhirarrAnasya mUmaraNe mithopivamAri ziro masta mukhta vA mA mRt
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (17 (aD dhAtorAdi stinyAM cAmADA / 4 / 4 / 29 / i. sU. hyastanyAM adyatanyA kriyAtipattau dhAtorAdirakhAgama' na tumADyAge tena atra mAD yoge na jAta:) mA bhavatu // 29 // yaH khelanAliSu dhUsaro'pi, kRtAplavebhyodhikamuddidIpe / tArai ranabhaiH prabhayAnubhAnu, rabhrAnulipto'pyadharIkriyeta // 30 // (vyA0) ya iti / dhUlipu khelanAt kIDanAt dhUsaro'pi yo bhagavAn kRtAplavebhyaH kRtamAplava snAna yaiste tebhyaH kRtasnAnebhyo'pyadhika udidIpe dIpyatesma / atra dRSTAnta abhrAnulipta abhairmadharanulita AcchAdito'pi bhAnu: sUryaH anaramrarahitaiH tAraH prabhayA tejasA kimagharI kriyeta tiraskiyeta api tu naiva na kriyeta // 30 // udbhUtabAlocitacApalo'pi, lulopa yo na pramadaM janAnAm / kasyApriyaH syAt pavanena pAri,-playo'pi mandArataroH pravAlaH // 31 // (vyA0) udbhUta iti udbhUtaM prakaTIbhUtaM vAlasya zizoH ucita yogya capalasya bhAvazcApalaM (yuvAde raNa / 7 / 1 / 67 / i. sUtreNabhAve'rthe aNa) yasya saH prakaTIbhUtabAlocita capalamAyo'pi yo bhagavAn janAnAM lokAnA pramadaM (samada amadau harSe / 5 / 3 / 33 / i. sU. harSe'rthe alanta' pramado jJeyaH / ) harSa na lopa na lutavAn mandArataroH kalpavRkSasya pravAla* kizalaya pavanena vAyunA pAriplayo'pi capalo'pi san kasya puMsaH apriyaH syAt / apitu na kasyApIti // 31 // lasadvizeSAkRtivarNaveSA, lekhAH pareSAmasulabhamabhama / yaM bAlahArA iva khelanaudhaiH, phaTItaTastha ramayAMbabhUvuH // 32 // (0yA0) lasaditi // lekhA devA yaM bhagavanta abhai bAlarUpaM kaTItaTasthaM (sthApAnAna kaH / 5 1 / 142 / i. sU. stha. kaH / ) kaTI eva taTastasmin tiSThati taM ramayAMbabhUvuH (dhAtoranekasvarAdAm parokSAyA' kRbhvasti cAnu. tdntm||3 / 4 / 46 / i. sU: anekasparebhyo dhAtubhyaH parokSAyA sthAne
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 Am pratyayaH tasmAcca parokSAntAH kRpatayaH prayujyante tena ramerapi jJeya.) kozA lekhA devA' lasadvizeSAkRtivarNaveSAH AkRtizca varNazca veSazca AkRtivarNaveSA' lasantaH vizeSA AkRtivarNaveSA yeSAM te ko'rtha devAnAM dehaH svabhAvena keza roma nakha mAMsa carma asthi vasA rudhira malamUtra rahita zubhavAdiyukta pudgala niSpannatejomayasvarUpatvAt vizeSa. te devA vaikriyarUpaM kRtvA sarvottamavarNapAdi bhagavanta ramayAmAsuriti bhAva' kI bhagavantaM bAlaM pareSAmanyeSAM sAmAnyAnAM puNyahInAnAM asulabha duHprApyaM / lekhA ke iva bAlahArA iva yathAnRpabAlakIDAkArakA bAlaM kaTIsthaM ramayanti tadvat // 32 // rasAla sAlaM prati dRttaSTau. zrotuM ca sUtAni satRSNakarNe / ananyakRtyA abhajanamA, yatra svabhaktyAzukavitvamuccaiH // 33 // (yA0) rasAlasAlamiti // amatyA devA. yatra yasmin bhagavativiSaye ucairatyartha svabhakayA nijasevayA sukavitvaM zukapani pakSe Azukavitva zodha. kavitva abhajana sevante sma / ki lakSaNA amAH ananyakRtyAH na vidyate anyat kRtyaM kArya yeSAM te / kathaMbhUte bhagavati rasAlasAlaM sahakAravRkSaM prati dattA dRSTiyana tasmin sati punazca kIDaze bhagavati sUtAni (ktaktavatU / 5 / 1 / 174 / i. sU. ktapare vacaH yajAdivace kiti / 4 / 1 / 79 / i. sU. vRt caja kagam / 2 / 1 / 86 / i. sU. casya kaH suH pUjAyAm / 3 / 1 / 44 / i. sU. tatpuruSaH suSTu utAni) anyeSAM subhASitAni zrotuM satRSNAkarNe tRSNayA saha vartete evaMvidhau kau~ yasya tasmin sati // 33 // parArthadRSTiM klhNskeki-kokaadikeliikrnnrkaale| nItvAbhimukhyaM sukhato yamIza, mudhAbhidhAnaM vibudhaina dadhe // 34 // (0yA0) parArthaSTimiti // vibudhaiH deva vibudha ityabhidhAnaM nAma mudhA vRthA na dadhe na dhRtam // vivudhA devA vidvAMsazca kathyante / hetumAha kiM kRtvA yaM IzaM svAminaM athavA yamina saMyaminasteSAM IzaM bhatAra sukhata: (ahIyaruhI'pAdAne / 7 / 2 / 88 / i. sU. vA tamu pratyayaH) sukhAdeva Abhimukhya
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH1 (19 svasAMmukhyaM nItvA prApya akole aprastAva ke karaNabhate kalahaMsakeki kokAdikaraNaiH kalahaMsAzca kekinazca mayUga kokAzca cakravAkA. te Adayo yeSAM teSAM pakSiNAM keya krIDAstAmA karaNe vidhAnai / kiM viziSTaM yaM parArthadRSTiM parasmin arthe ghaTapaTAdipadArtha dRSTi iti bAlasvabhAvAt vastutastu paropakAre dRSTiH yasya saH taM parArthadRSTi vibuvasya etadevaphalaM yat sukhenaiva sarvakAryasAdhanamiti bhAvaH 34 koDIkRtaH kAJcanarupa jananyA, priyaMgukAntyA dhananIlacUlaH / yaH saptavarSAMpagataH sumero, zriyaM lalo nandanaveSTitasya // 35 // (yA0) koDIkRta iti / yo bhagavAn saptavarSApagata. saptavarSasaMyuktasan sumeruparvatasya zriyaM zobhA lalau (Ato Nava au / 4 / 2 / 120 / i. sU. AkArAntadhAtoH Nava auH syAt tena lalau rUpaM jJeyam ) labhate sma gRhItavAniti yAvat / kiM lakSaNasya mero nandanaveSTitasya nandanena udyAnena parito peSTitasyetyarthaH kIdRzo bhagavAzca priyaMguvat kAnti yasyAH sA tayA nIlakAnyA jananyA mAtrA marudevyA koDokRta (kRmvastimyAM karmakatamyAM vAgatattatve ciH| 7 / 2 / 126 / i. sU. pyo kRte IzvAvavarNasyA'navyayasya / 4 / 3 / 111 / i. sU. asya I vaNe aryAdhanukaraNacciDAcazcagatiH / 3 / 1 / 2 i. sU. gatisaMjJA gativAnyastatpuruSaH / 3 / 1 / 42 / i. sU. gatitatpuruSaH aprayogIt / 1 / 1 / 37 / i. sU. pilopaH) utsaMge upavezita: punazca kI kAJcanaru kAzcanasya ruka 31 ruk yasya saH kAJcanavarNaH / merupakSe kAMcanarukkAMcanamayaH saptavarSAMpagata saptabhiH varSe. kSetra bharatArupagataH tathA 'bharaha 1 hemavayaMti 2 harivAsaMti 3 mahAvidehaM 4 / rammaya 5 meruNavayaM 6 eravayaM 7 caipa. nAmAI // // 1 // ete saptakSetrairyukta ityarthaH // 35 // purA parArohaparA bhavasA,-pazyAH kshaakssttmdRssttyntH| badhire'nena balAtkuraMgA, volala: zizunA turaGgAH // 36 // (vyA0) pureti zizunA bAlena anena bhagavatA turaMgAH (nAno gama: khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5 / 1 / 131 / i. sU. khaD pratyayaH /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20) zrInenakumAralakSmavArthamajJAAtmyam TIjAsamahaMtam ! : z rivartyanavyo homonto vatha | OM / 2 / zo o / 3. 6. riAMta pare moDanta:) turo vemena intIti tu aA vAt hAr vadhare vaidhyante ma |vikSAturyA. purA pUrva parAroda parAmavasya pareSA manyevAM ArodghaTana sa va parAmavastasya na vA: avA: anadhInA punazce ri zrRtavantaH vuAM mULa va yA cheM tanenacae tApi adapravata' (vaMtU | | pratyayaH) naeN davanta punaHzrva vi o / 74 / . sU. mate te i vastu venta; ra va kaijanta' hariA nava rdhvamApatanta: | rU6 || kare kareNuH svakareNa matto, vane caran yena dhRto balena / rovALuM cakSurihAvadhAno, mAtra punAno'pa na mokSamApa || 27 / / (nyA) jo phati !! reNurdasto pAtra nAno'va mokSa jJa bApa vi viziSTa: reNuvanezvaran punatha jIdak cenA mavA re guMDAnuMke svare svacAAEna rohastaptena ninaTM varjIna dhRta / v Akha rUr mAta rovAsthaLa (tRtIyA tatkRtaH | OM | | | 61 | . tU. tRtIyA tapuruSa:) roSeLa jopenArAM ra nannunetra vadhAno nivezayan / tra vRtta re ti parva di jihyate e re anu: jo rAjhaveyamA,taMtra re re aNu. dRDhaH mavAyAt coLI svareLa AtmIyate'sA mattaoN mAnI vanezvaranuM yoginAM prAyo vanaparisthAt punazce chaudak vachena sAmarthyana cA ii stasyA rUMnaH svAmI RAtena dhRta AdatavaivatvAtyAzviyoni vi vALa...mAti rojaLa vajIrAvadhAno naijJAnitvAt punazca rjyoi azvame Aname naujIne pUrajonamAmi yaMtra zarIra punAno'pi vApayapa aMta ttva ArAnmAkSa tti na ApaprANa prAyaH samyavzana vinA na mokSa--ti binavavanAt 27, nApalyadAya bhAya sautha, sve cautrane vAsati smArahe / sAvitI dhruvizeSa nAta, prAzayamAMsa samuSyaH||8|| ra (vyA0) nAMpatyajJatitti / atha anantara-sa_mavAnuM vaide svArI cautrane yUno mAvo yauvanaM (yuvAveraN | 7 | ? | 67 | rU. sU.atra maveDacai
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 1 (21 aNa jJeyaH) vAsayati sma kiM kRtvA bAlyaM bAlabhAvaM-apAsya parityajya kiM. lakSaNaM vAlyaM (varNadRDhAdibhyaSTayaNa ca vA / 7 / 1 / 59 / i. sU. bAlya cApatya zabdasiddhi) cApalyakRt (ki5 / 5 / 1 / 148 / i. sU. nAmnaH parAt dhAto. ki pratyaya hasvasya taH pikRti / 4 / 4 / 113 / i. sU. isa dhAto. pitkRti taH aprayogIta / 1 / 1 / 37 / i. sU. kvi5. itsaMjJA tena cApalyakRt siddham ) capalasya bhAvaM karotIti cApalyakRt / tadapi yaubanamapi amuSya bhagavato dhumnaM dravyaM balaM vA tasya vizeSadAnAt sAdho. matpuruSasya aucitI aucityaguNaM prakAzayAmAsa / 'upakArakArake pratyupakAraH kriyate iti. satA lakSaNa miti bhAva // 38 // . atha bhagavato rUpavarNanamAha / 'mAnavA maulito paryA, devA zcaraNataH punaH' / iti nyAye satyapi bhagavato mAnavatve'pi tIrthakarANAM devatvameva kathyate // . tasthAnanendApari sthite'pi, pAdA-jayoH zrIrabhavana hiinaa| dhattAM sa eva prabhutA mudIte, druhyanti yasina mithoyo'pi // 39 // (0yA0) tasyeti / / tasya bhagavata AnanendI AnanaM mukhameva induzcandra stasmin mukhacandre upari sthite'pi pAdAjayo. pAdAvana-abje kamale tayoH caraNakamalayo' zrIlakSmI honA nyUnA na abhavat / sa eva pumAn prabhutAM: (bhAve svatala / 7 / 1 / 55 / i. sU. bhAve'rthe tal pratyayaH / ) svAmitvadhattAM yasmin puruSe udIte sati mithaH parasparaM asyo'pi vairiNo'pi na druhyanti , drohaM na kurvantItyarthaH mukhacandrazcaraNakamale eSAM yo virodha sa bhagavatA bhagna iti bhAvaH // 39 // dattanamadbhiH kakubhAmadhIzai, dhAndraiH kirITai nijarAjacinhaiH / par3hayAM prabhoraGgulayo dazApi, kAntA abhUSyanta mipAnakhAnAm // 40 // (vyA0) dattariti // prabhoH zrIpabhadevasya paddhayAM (ntapAda nAsikA / 2 / 11-101 / I. sU. pADhatyavApad ) caraNAbhyAM dazApi agulaya
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22) zrInanavumArasammatrArthamahAdAvyam dIAlamatam // sar jAntA manojJA naravAnAM mAtA nAndga (tena nivrute haiM / 6 / r | 7o ! 6. sa. nivRtethai ak pratyayoDatra jJeya) candrAntaratnanirmita rITarmakhimayamudde ramUlyanta aRnnatA / vivAde virITa: narmANU namanAra vRgniH mAM vijJAnavIrI svAmimi niSpAtta (vat| ? | 4 | {0 / OM { mu. dhAvane vAsanasya tau Riti t Aveza ) punaH viziSTe rninarAjJaninjI. nijhayAtmana rASamRta. ayopi yo nahAntAnAnaM sevate sa ninA pAni puro vaijyaMte || 20 || antaH sasoLa mRtvamAnA, pAniyordhvamasthitena / vinDaoNmatA'Aya taTIyagaMdhA,-nAyenAmanAometat // 42 || (nyA.) antariti tIyagaMdhAnA cena tattva mAvata me tavIye (tasye dam | 6 { ? | o0 / haiM. sU, ca pracaya) nate nadhe va nAche tayograMthana ( 6 trikhyAmavat vaoN / 7 / ? / ?*? | rU. hU~. ayat) dina samartha viddhomAM jomaditatva anyanAkhyo visadazavaM vaivarItya | sAya dhArthata ma tat--sanAnuM samyak va lakheneM toyanavAnARRcena anta. sasArekha meM cemArasiMhatena punazrva 0i mRtyuvanAnA (mAvetvatat / 7 / ? | budha | 3. 7. maoNveDarbeva prayaH 7 mo sa~vaN | 6 | | | 246 / rU. sU. nArlR pAt maN dhAvid pratyaH / ayout | ? | ? | 27 ] 6. jU. viz Topa ) mRduna bukumArasya mAthuM mati tena saukumArca sevamAnena pAnAbnayoH pA, naravitra ane makke tayo raNamayo. rdhamura sthitena tohato camanAre coDatra vairIAiMta mAva || 26 // pIttamanAdhaiyamita vRSA', zreSuvIrasa pareDa'va rkAnta 7 tIyumAM vizA, vRtta nioyeti vudharA%0 | jIr // (0) dhImAti / viTApha tartArA tasya mAvata' mAnA sAva goLa nivo naya cuMmAM curNa vichoya (anaJa: navo cam / OM / 2 / bo o . 7. vAyav ) prakhya te vacamA prANa a
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyamahApAvyam TIkAsamalaMkatam // sargaH 1 (23 vicAryate sma / kathaMbhUta tadUstUgIrayugaM vizAlaM ca tat vRttaM ca tat / itIti ki dhIrAMganAdhairyabhide dhIrAzcatA anAzca triyastAsAM dhairyasya bhide zIle nizcalacittAnAM strINAM dhairyabhedanAtha pazceSuvIrasya paJca unmadena 1 madana 2 modana 3 tapana 4 zoSaNa 5 rUpA iko bANA yasya sa paMceSuH sa cAsau vIrazca tasya pare'pi anye'pi pRSatkA bANAH santIti bahUn bANAn vinA tUNIrayugmaM na syAditi vitaH / / 42 // kaTItaTImapyatilaMdhya dhA,-llAvaNyapUraH prasasAra tasya / tathA yathA nA'nimiSendraSTi,-droNyo'pyalaM pAramavAptumasya // 43 // (vyA.) kaTItaTImiti || tasya bhagavato lAvaNyasya pUrastadA prasasAra ki kurvan lAvaNyapUra: kaTItaTI kaTI evaM taTI tAmapi atilacyAtikramya dhAvan dhAvatIti dhAvan 'lilA' iti sUtreNa nakArasya latvaM jAtam / yathA animindraSTidroNyaH animiSANAM devAnAM indrAH svAmino devendrAsteSAM dRSTayo / eva droNyo veDA naukA iti yAvat athavA animiSA:-teSu indrA. samarthAH mahAnto matsyAstaSa daSTi caeNpa te animiSendradaSTayodhIvAsteSAM koLyo veDI api asya lAvaNyapUrasya pAramanta mavAptuM (+vA tumam bhAva / 5 / 1 / 13 / i. sU. bhAve tum) prAptuM nAlaM na samarthA abhavan / prAyaH pracure payaH pUre beDAnAmasamarthatvamiti yuktam // 43 // sanAbhitAmaJcati nAmirekA, kUpasya tasyodaradezamadhye / prabhAdhu netrAjalimiH pipAsu, kathaM vitRSNA janatAstu tatra // 44 // (yA0) sanAbhitAmiti tasya bhagavata. udaradezamadhye udarasya yaH pradezastasya madhye eko nAbhiH kUpasya sanAmitA sAdRzya maJcati prAmoti tatra nAbhau janAnAM samUha) janatA (Ama jana bandhu gaja sahAyAt tal / 6 / 2 / 28 / i. sU. samUhe'rthe tala ) janasamUhaH kathaM vitRSNA vigatAtRSNA yasyAH sA tuLArahitA , mavatu gari tu naiva mavatu vi vartujAmAM banatA netrA eva aJjalayastaiH dRSTirUpAJjalibhiH pramAmbu prabhArUpajalaM pipAsuH (san bhikSA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24) zrIjainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 zaMsaruH / 5 / 2 / 33 / i. sU. u) pAtumicchatIti pipAsatIti pipAsuH pAtumicchu rityarthaH // 44 // upadhuraH prauDha madhaH kaTI ca, nyUDhAntarAbhUttalinaM vilagnam / kiM cinmaye'sminnanu yojakAnAM, trilokasaMsthAnanidarzanAya // 45 // (vyA0) uparIti // asmin bhagavati iti padaM sarvatra yonyate upari uro vakSaH sthalaM prauDhaM anyat adha* kaTI ca vyUDhA vistIrNA / antarAavyayaH zabda' madhye vilagnamudaraM talinaM kRzamabhUt / kimartha cinmaya jJAnamaye'smin bhagavati anuyojakAnAM (Naka tRcau / 5 / 1 / 48 / i sU. kartari sarva. smAt dhAtorNakaH) pRSchakAnAM trilokasaMsthAnanidarzanAya trilokasya saMsthAnamAkArastasyanidarzanAya ko'rthaH jJAnamayo bhagavAn sarvalakSaNopetatvAt jaDAnAM lokAnAM vetrAsamodharatAdityAdi trailokyasaMsthAnamadarzayat tathApi te lokA na jJAtavantaH pazcAtteSAM svIyameva rUpaM darzayAmAsa bhagavAniti tAtparyArthaH // 45 // nyUDhe'sya vakSasyavasatsadA zrI-vatsaH kimu chaadhiyA prvessttm| . ruddhaH paraM bodhimaTena madhya, mayUSuSAsIddhahiraGga eka // 46 // (vyA) nyUDha iti // zrIvatso lAJchanaM kaMdarpo vA asya bhAvato vyUDhe vizAle vakSasi hRdaye kimu adhiyA kapaTabuddhayA praveSTuM sadAjasra mavasat / paraM kevalaM bodhibhaTena samyak tatvaparijJAnarUpasubhaTena ruddha san bahiraGga evAsIt / kiM kRtavatA bodhibhaTena madhyama-tarA adhyaSuSA uSitena 'vasaM nivAse, adhipUrvo vas adhyuvAsa iti adhyuSivAn tena anyUSuSA tatra basukAnau tadvaditi sUtreNa vasupratyaye tato dvitve pasya saMprasAraNe utve'dhinA saha yaH iDAgame / patve adhyaSivas iti jAtaM tatastRtIyekavacane TApratyaye 'kvasa us' iti sUtreNa pasya adhikRte adhyUSuSA iti siddham // 46 // - yatra trilokI nihitAtmabhArA, zete sukhaM patriNi patriNIva / so'manmate tadbhuja evaM zeSaH, ko'nyo jarAjilagatevizeSaH // 47 // '
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (25 ( vyA0 ) yatreti / yatra bhuje trilokI (saMkhyA samAhAre ca dviguzcAnAmnyayam / 3 / 1 / 99 / i. sU. asaMjJAyAM dvigu dvigo samAhArAt / 2 / 4 / 22 / i. sU. striyAMDI) trayANAM lokAnAM samAhAra nihitAtmabhArA nihita sthApita Atmana bhAro yayA sA nyastAtmIyabhArA sukhaM zete svapiti kA iva yathA patriNI pakSiNI patriNi (ato'nekasvarAt / 7 / 2 / 6 / i. sU. matvarthe in pratyayaH) vRkSe sukhaM zete tadvat / sa tadbhuja eva asmanmate asmAka mataM tasmin zeSa. asmadIyamate jinazAsane tasya bhagavata eva bhujarUpa zeSanAgAdhirAjo'stu jarAjihmagate. (prabhRtyanyArthadik-tarai / 2 / 2 / 75 / i. sU. anya yoge paJcamI) jarayA vRddhatvena jihnA gati yasya tasmAt anyo vizeSa ka. zeSa na ko'pi // 47 // pANe stalaM kalpapulAki patraM, tasyAMgulIH kAmadudhAstanAMzca / cintAmaNIMstasya nakhAnamaMsta, dAnAvadAnAvasare'rthisArthaH // 48 // ( vyA0) pANeriti // arthisArtha arthinAM sArthaH yAcaka samUha stasya mAvato vAvavArnIvasare vAnameya avatAnuM sama tattva avasare tat paraM sarvatra yojyate arthisArtha dAnAvadAnAvasare tasya bhagavata pANe hastasya talaM papujASitra japavRkSasavRM patra AmaMta manyate " haiM tasya mAvata' culI kAmadudhAstanAn kAmAn dogdhi sA kAmadudhA (duhe hudhaH / 5 / 1 / 145 / i. sU. Dutha' / At / 2 / 4 / 18 / i. sU. striyAmAp ) kAmadhenu tasyA' stanAnU amaMsta ca tasya nakhAn cintAmaNIn amaMsta // 48 // yena trilokIgatagAyanaughaM, jigAya dhIradhvanirasya kaMThaH / krameNa tenaiva kimeSa rekhA - tryaM kRtaM sAkSijanairbabhAra // / 49 / / (40) yeneti // asya bhagavata kaMDo yena krameNa trilokIgattagAyanaughaM trayANAM lokAnAM samAhAra trilokI tAM gatAni ca tAni gAyanAni ca
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26) zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 teSA moghastaM tribhuvanasthAnAM gAyanAnAM samUhUM jigAya (dvirdhAtuH parokSA prApta svare svaravidhe. / 4 / 1 / 1 / i. mU. dvirbhAvaH jeni sa-parokSayoH // 4 // 1 / 35 / i. sU. pUrvAtparasya jergiH nAmino'kalihale 4 / 3 / 51 / i. sU. vRddhi: edaito'yAy / 1 / 2 / 23 / ha. sU. AyAdeza:) jitavAn / koza: kaMTha dhIradhvaniH dhIrogaMbhIro dhvani yasya sa. eSaH tenaiva Rgi ki khAtrayaM vabhAra / ki viziSTaM rakhAtrayaM sAkSijanaiH kRtaM ko'rthaH tribhubane etAvati svAmisadak dhIradhvani nAsti ityarthaH // 19 // yajAtivairaM paratA tadAsyAM-bhojanmanA'bhaji jagatsamakSam / nizArucistarikamapatrApiSNuH, so'yaM divAbhUdvidhuraprakAzaH // 50 // (vyA0) yajAtivaramiti // yat yasmAt kAraNAt tadAtyAMmojanmanA tasya bhagavataH asyaM tadevAMbhojanma tena tadIyamukhakamalena ayaM vidhuzcandro jagataH samakSaM (saGkaTAbhyAm / 7 / 3 / 86 / i. sU. saMpUrvaka akSi zabdAt at samAsAnta) saGgatamakSaNAsamIpamakSNo vizvasamakSaM abhaji jIyate smetyarthaH kiM kurvatA jAtivairaM jAtavaira jAtipaira tat smaratIti smarat tena so'yaM vidhuzcandrastat tasmAtkAraNAt divA divase aprakAzaH (uSTra mukhAdayaH / 3 / 1 / 23 / i. sU. na pUrva mastyarthaM padaM samasyate nat / 3 / 2 / 125 // i. sU. uttarapade na akAra) na vidyate prakAzo (bhAvADakoMH / 5 / 3 / 18 / i.sU. bhAve ghab) yasya saH nistejA aprakaTo vA abhUt ki lakSaNo vidhuH apatraviSNu: bhrAjyalaMkA nirAkRga bhUsahi-iSNu: / 5 / 2 / 28 / i. sU. lAdisadarthe iSNuH) lajjAzIla: punazca kIdazo nizAruciH nizAyAM ruciH zAnti ryasya saH / anyo'pyatra jiSNu divA aprakAza: syAt tasya pahi nizzAyAM rucirabhilASaH syAt // 50 / oSThadvayaM pAksamaye'vadAna-dantadhutiplAvitabhetadIyam / babhUva dugdhodadhivAcidhIta-pracAlavallipratimallitathi // 51 / /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyamahApAcyam TIkAsamalaMkatam // sargaH 1 (27 (vyA0) oSTadyamiti / etadIyaM (tasyedam / 6 / 3 / 160 / i. sU. Iya pratyayaH) etasyedaM oSTayaM oSThayo yaM dugdhodadhivAcidhAtapralapallipratimalitathi dugdhAnAM udadhiH (vyApyAdAdhAre / 5 / 3 / 88 / i. sU. dhA dhAto. ki. udakasyoda: peSadhi vAsa vAhane / 3 / 2 / 104 / i. sU. udaka uda') kSIrasAgaraH tasya vIcaya. kallolAH taiH dhautAzcate pravAlAzca tepA palli tasyAH pratimalitA pratimallIkRtA zrIH gobhA yena tat babhUva / ki lakSaNa moTadvayaM bAksamaye vAcaH samayo'vasarastasmin vacanAvasare avedAtadantayutiplAvitaM avadAtAzcate dantAzca teSAM dhutayaH tAbhiH plAvitaM ujvaladantasatkakiraNa vyAptaM opThayaM pravAlavallIsadRzaM dantadhutayazca kSIrasamudrakallolasAzA iti bhAva // 51 // vyaktaM dvipaMktibhavanAdajasraM, zrIrakSaNe yAmikatAM prpnnaaH| dvijA dvijezasya tadAnanasa, lakSazIsamUhaM prbhudttmuuduH||52|| (40) vyaktamiti // tadAnanasya tasya bhagavata: AnanaM mukhaM tadAnanaM sadIyamukha tadeva dvijezasya candrasya dvijA dantA lakSmIsamUhaM zobhAsamUha mahu pahanti sma kiM viziSTa prabhudattaM prabhuNA mukhenadattastaM mukhe eva sthitA dantAH zobhA bhajante iti kiM lakSaNA dvijA. (kacit / 5 / 1 / 171 / i. sU. janaH / ) vyakta prakaTa dvipaMkti bhavanAt ajasaM (yajasa hiMsadIpakampakamanamoraH / 5 / 2 / 79 / i. sU. na pUrvaka jasu dhAto raH pratyayaH) niraMtara aurakSaNe zobhA rakSaNe thAmikatA mArakSakatA prapannAH (dAda marchamadaH yo dasya ca / 4 / 2 / 69 / i. sU. tasya natvaM tayoge dhAtordasya ca natvam) 'dannarava mukhasya zobhA syAt / atha pakSe dvijAnAM brAhmaNAnA mIza: svAmI dvijezaH tasya dvijA brAhmaNAH svAminA dattaM lamIsamUha vahanti sma / vya dvipaMktibhavanAdityAdi atrApi yojyam, / / 52 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28) zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkatam // sargaH 1 adA-durdivamuktiyuktyA, yuktaM tadIyA janatAsu jihvA / lolA svayaM sthairyaguNaM tu sabhyA,-nabhyAsayantI kutukAya kiM na // 53 / / (0yA0) adAditi / / tadIyA tamya bhagavata. iyaM tadIyA jihvA / janatAmu (grAmajanabanyujasahAyAttal / 6 / 2 / 28 / i. sa. samahe'rthe tal) janAnAM samahAstAsu janasamaheSu / uktiyuktyA uktInAM vacanAnAM yukti zcAturtha tayA vacanacAturyeNa mArdava (vRvarNAlapvAde. / 7 / 1 / 69 / i. sU. bhAve'rthe aNa) saukumArya madAt ki lakSaNA jihvA mRdu komalA ata evaM heto mArdava madAt tu puna svayaM lolA capalA satI sabhyAm (tatra sAdhau / 7 / 1 / 15 / i sU. sAdhvartheya pratyayaH) sabhAyAM sAvaratAn sabhAjanAn sthairyaguNaM (varNa DhAdibhyaSTayaNa ca vA / 7 / 1 / 59 / i. sU. bhAve'rthe yaNa) sthairyameva guNasta abhyAsayantI abhyAsa kArayantI -kutukAya AzcaryAya ki na syAt apitu syAt / ko'rthaH svAmino niyA sarveSAM svAnta sthairyabhAva utpadyate ityartha. // 53 // ANaM jagajIvana hetu bhUta, nAsA yadaunatyapadaM dadhAti / karmArimArAya tadapravIkSA-dIkSAdinAttena tato vidhAtA / / 54 // (0yA0) prANamiti / / yat yasmAt kAraNAt nAsA nAsikA sA kathaMbhatA Annatyapada (varNadadAdibhyaSTayaNa ca vA / 7 / 1 / 59 / i. sU. bhAve'rthe vyam) uccatAyA sthAna / jagajIvanahetubhUtaM jagatovizvasya jIvanAya hetubhUta prANaM dadhAti dhArayati / tat tasmAt kAraNAt tena bhagavatA / karmArimArAya maNi eka asya zatrabasteSAM mArAya vinAzAya / AdIkSAdinAra dIkSAyA pratacyAyA dinamaha tasmAt A dIkSAdinAt dIkSAdina mArabhya / tadapravIkSA tasthA nAsikAyA abravIkSA (To gurorvyaJjanAt / 5 / 3 / 106 / i sU bhAve a. At / 2 / 4 / 18 / i. sU. striyAmAp ) anirIkSaNaM
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (29 vidhAtA vilAyate | joDAthe svAmI nita nAtAzravat tAdabru meratrina haniSyatIti bhAvaH / loke'pi yo balavAn syAt tasyaiva vImA zatruhananAvasare kriyate // 54 // ayaskarApullasadaMzurAzI, pArzvadvayAsInajaneSu tasya / kalI kapolAvakaraprayatna-haimAtmadarzavamazizriyAtAm // 55 // (nyA0) zreyaskarAviti // tasya bhagavata kalau manojJau kapolau pArzvadvayAsInajaneSu pArzvayoH iyaM tasmin AsInAcate (AsInaH / 4 / 4 / 115 i. sU. AsIna nipAta:) janAzca teSu ubhayoH pArzvayoH upaviSTalokeSu / akaraprayatnahaimAtmadarzavaM hastopakramarahitasvarNamayadarpaNatvaM azizriyAtA (NizrIdusukamaH katariDaH / 3 / 4 / 58 / i. sU. katariDa / dvi (tu. parokSADe prAkta svare svaravidheH / 4 / 1 / 4 / i. sU. dvirbhAva / saMyogAt / 2 / 11 52 / i. sU. iyAdeza) mAzritavantau ki viziSTau kapolo zreyaskarI (hetutaccholAnukUle-padAt / 5 / 1 / 103 / i. sU. TaH / ityukta kRtA / 3 / 1 / 49 / i. sU. tatpuruSaH) ata' kRkami-yasya / 2 / 3 / 5 / i. sU. rasya saH) punazca ki viziSTau ullasadaMzurAzI ulasantaH aMzUnAM rAzayaH samUhA yayottau ugachatkiraNasamUho // 55 // vitenuSI zmazruvana vihAra, dolArasAya zritakarNapAliH / sphuratprabhAvAri ciraM cikhala, tadAnanAMbhojanivAsinI zrIH // 56 // (vyA0) vitenuSI iti // tadAnanAMbhojanivAsinI (ajAte. zIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. zIle'rthe Nin striyAM nRto'tvatrAde DA. / 2 / 4 / 1 / i. sU. DI:) tasya bhagavata. AnanaM mukha tadeva aMbhoja kamala tasmin nivasati ityevaM zIlA tanmukhakamalanivAsinI zrIlakSmI / sphurat prabhAvAri sphurat catat prabhA kAntirevapAzcajalaM tasmin prasaratprabhArUpajale
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30) zrInana mAnattamASyamahAdAnyan TIjolamahaMtam | sar ciraM cirakAlaM / cikhela krIDAM cakAra / vAra zabdo vyaMjanAnto'tra jJeyaH / kiM viziSTA zrIH smazruvane kUrvarUpodyAne vihAraM vicaraNaM vitenupI (tatra sukAnau tadvat / 5 / 2 / 2 / i. su. parokSAyAM kasu vabasa uS matau ca / 2 / 1 / 105 / i. sU. adhuTipare kvasa uS adhAtUhaditaH / 2 / 4 / 2 / i. sU. GIH) kRtavatI punazca kIdRzI dolArasAya dolAyA rasastasmai AndolanarasakRte / zritakarNapAli zritA karNapAli yayA sA // 56 // padmAni jitvA vihitAsya dRgbhyAM sadA svadAsI nanu padmavAsA | kimanyathA sAvasathAni yAti tatpreritA premajuSAmakhedam // 57 // (vyA0) padmAnIti || asya bhagavato dRgbhyAM netrAbhyAM padmavAsA (uSTra mukhAdrayaH / 3 / 1 / 23 / i. sU. vyadhikaraNabahuvrIhiH) padmakamale vAso nivAso yasthA. sA padmavAsA kamalanivAsinI lakSmI nanu nizcitaM sadA (sadAdhunedAnatadAnImetahiM / 7 / 2 / 96 / i. sU. sarvazabdAt dA pratyayaH sarva zabdasya sa bhAva kAle'rthe ) nirantaraM svadAsI svasyAtmano dAsI kiMkarI vihitA kiM kRtvA padmAni kamalAni jitvA / anyathA kiM kathaM sA padmavAsA lakSmIH tatpreritA tAbhyAM dRgbhyAM netrAbhyAM preritA / premajuSAM snehavatAM AvasathAni gRhANi akhedaM khedarahitaM yathA bhavati tathA yAti / ko'rthaH svAmidRgmyAM mananAnAM vAridromAM yAyo noAM nanti pare paDe sa~patha vinumantAMta 714' || 90 || kRSNAbhrarekhAbhramato nibhAlaya, tadbhrUyugaM yauvanavatiH / akAri nRtyaM prabhado-gadiSNu-manomayUrai vilasatkalApaiH // 58 // pramadonmadiSNu ( udapacipatipadimade | tRtIyasyapaJcame / 1 / 3 / 1 / i. sU. pramadAnAM strINAM unmadiSNUni unmadagIlAni sroLa ( vyA0 ) kRSNAstreti // 5 / 2 / 29 / i. sU. iSNu udo dasya no vA) manomayUre.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyamahApAvyam TIkAsamalaMhatam // sargaH 1 (31 yAni manAsi tAnyeva mayUrAsta / pakSe pramadena harpaNa unmadivo ye manaso mayUgastaH / nRtyaM nATya makAri (kRdhAto. karmaNi adyatanI) kriyate sma / ki kRtvA tayugaM tasya bhagavato bhrudho yuga yugalaM kRSNAmrarekhAnamataH kRSNA zyAmA yA abhrANA mevAnAM rakhA paMkti stasyAH yo bhramo vibhramastasmAt kRSNA: / ki viziSTamayUraH yauvanavAhinata ryano bhAvo yauvanaM tadeva bahistena tatAsta: yauvanarUpavaizvAnarasaMtaptai. puna kiviziSTa vilasAMkalApai vilasan kalAnAmApaH prAptiryeSu te taiH pakSe vilasan kalApaH picchasamUho yeSu te taiH / dAvAnalasaMbhave ca patitatvaM mayUgaNAmapi syAt / / 58 // bhrAntvAgvileMge'sya zo vazAnA, prabhApayo'kSiApayonipIya / chAyAM ciraM bhUlatayorupAya, bhAlasthale saMdadhuradhvagatvam / / 59 // (vyA0) mAnaveti / vazAnAM nArIgAM zo dRSTayaH asya bhagavataH akhilesamasta aGge zarIre bhrAntvA / (ahan paJcamasya vi viGati / 4 / 1 / 107 / i. sU. dIrgha / na dhRvarge'ntyos padAnte / 1 / 3 / 39 / i. sU. parasva:) tata. paraM akSiprapayoH akSiNI netre evaprape tayoH locanarUpaprapayo: prabhA kAntiya yojalaM prabhArUpaM jalaM nipIya pItvA / mUlatayoH dhruvau eva late pallI tayo vAlyo chAyAM ciraM cirakAla mupAsya sevitvA / bhAlasthale bhAlaM lalATameva sthalaM tasmin avagatvaM (nAno gama' khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5 / 1 / 131 / i. sU. DaH / DiyantyasvarAdeH / 2 / 1 / 154 / i. sU. annyasvarAde lopa: / nAnIno'na hraH / 2 / 1 / 91 / i. sU. adhyano nalopa bhAvatvatala / 7 / 1 / 55 / i. sU. tva) pathikavaM saMdadhuH saMdadhate sma / anyA api pathikA aMganAnideza bhrA.pA prapAsu paya: pApA latayoH sarvavAlyo. chAyA mupAsya sthalamArge gamanaM kurvanti // 59 // ardha ca pUrNa ca vidhu lalATa-mukhacchalAdvIkSya tadaMgabhUtI / na ke gariSThAM jaguraSTamI ca, rAkAM ca.tabhAthatayA tithIdhu // 60 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 32) zrI jaina kumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 ( vyA0 ) ardhamiti // ke vijJA. budhA puruSA aSTamI ca anyat rAkApUrNimAM ca tannAthatayA tau ardhapUrNovadhU candrau nAthau svAminau yayoste tannAthe tayorbhAva tannAyatA tathA tannAyatayA tithiSu paMcadazasvapi gariSThAM (guNAGgAdveSTheyasU / 7 / 3 / 9 i. sU. iSTa pratyaya prakRSTe'rthe priyasthira sphirovRndam / 7 / 4 / 38 / i. sU. guro garAdeza 1 ) jyeSThAM na jaguH (At sanvyakSarasya / 4 / 2 / 1 / i. sU. AH dvirdhAtu paro dheH / 4 1 // 1 / i. sU. dvirbhAva hrasva / 4 / 1 / 39 / i. sU. pUrva hrasvaH gahoja: / 4 / 1 / 40 / i. su. pUrva gasya ja iDet puMsi cAto luk / 4 / 3 / 94 / i. sU. AkArasya luk gaiM dhAto kartari parokSA) na kathayAmAsuH api tu jagureva / kiM kRtvA ardha vidhuM ca anyat pUrNa vidhuM candraM lalATamukhachalAtU tadaMgabhUtau tasya bhagavataH aMgabhUta aMgatAMgatau vIkSya dRSTvA / ko'rthaH svAmibhAla marcantandrasadazuM mule saMpUrNazvandramaMDaladarzI nAmUt tena aSTamIvALamAau sarvatithimdhye gariSThe jAte iti kathyate // 60 // dviSTo'pi lokairamunA ravamUrdhni, nivezitaH kezakalAparUpaH / varNo'varaH zrIbharamApanAtha, prasAdasAdhyedyudaye kulaM kim // 61 // ( vyA0 ) dviSTa iti // avaro varNa aprazasyaH zyAmavarNaH nIcavarNo vA zrIbharaM zriyA zobhAyA. bhara samUhastamApa prApa / kIdRzo varNa lokairjane [rdviSTo'pi punazca kIdRzaH amunA bhagavatA / svamUrdhni (IDau vA / 2 / 1 / 109 / i. sU. anoDasya lugU vA ) AtmIyamastake nivezita Aropita 1 punaH kIdRza' kezakalAparUpa kezAnAM kalApaH samUhaH sa eva rUpaM yasya saH hi nizcitam ||thprsaadsaanye (RvarNa vyaJjanAt dhyaN / 5 / 1 / 17 / i. sU. sAdhU dhAto rghyaN ) nAthasya svAminaH prasAdo'nugraha' tena sAdhyastasmin etAdRzi udaye sati kulaM kiM vIkSyate / ko'rtha nRpo yasya puMsaH prasAdAbhi
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInenamAlakSmavAthaMmadAAvyam TIjAlamahaMtam // sarjyoH 2 (kurU mukha. syAt tasyAkulInasyApi saMpadaH syuriti bhAvaH // 61 // 'uktaM ca 'suprasannavadanasya bhUpate, yaMtra yatra vilasanti dRSTayaH / tatra tatra zucitA kulInatA, dakSatA subhagatA ca gacchati' // 1 // buddhA navazmazrusamAzritAMka - zrIkaM nizodItamadomukhendum / kezaughadaMbhAt kimu puSpatArA, -laMkArahAriNya bhisArikA'bhUt // 66 // (cyA0 ) buddha veti // nizA rAtriH kezavadabhAt kezAnAmogha samUhaH tasya DhaMbhAt mitrAt adomukhendum asau mukhamevenduH adomukhendustaM mukhacandra muditaM buddhacA jJAtvA abhisArikA (Naka tRcau / 5 / 1 / 48 / i. sU. Naka pratyayaH / asyAyattat kSipakAdInAm / 2 / 4 / 111 | i. sU. iH) bhUtU 'alaMkRtA yA priyaM yAti kathyate sAbhisArikA' / kiM lakSaNamadomukhenduM navamazrasamAzritAMka zrIkaM navaM nUtanaM ca tat zmazru ca tena samAzrita aMkasya lAJchanasya zrI. zobhAyenatam navInakUrcAzritalAJchana zobham / kIdRzI rAtriH puSpatArAlaMkArahAriNI puSpANi kusumAni tAni eva tArA tArakANi teSA bhalaMkAra AbhUSaNaM tenahAriNI ( grahAdibhyo Nin / 5 / 1 / 53 / i. sU. kartari Nin striyAM nRto'svasrAdeDI: / 2 / 4 / 1 / i. sU. DI. ) manoharA / yataH zirasi puSpANi syuH rAtrau ca tArakANi syuriti bhAvaH / etAvatA mukhaM pUrNacandrasamaM kezakalApazca rAtrisama iti bhAva // 62 // varNeSu varNaH sa purassaro'stu, yo'jastramAzizriyadaMgamasya / avepiyacchAyalave'pi labdhe, loke suvarNazrutimApa hema / / 63 / / (0yA0) varNeSu iti // sa pItalakSaNo varNo varNeSu zvetaraktAdiSu purassara : (puro'grato'presarteH / 5 / 1 / 140 / i. sU. Ta' / zaSase zaSasaM vA / 1 / 3 / 6 / i. sU. vA. ra. sa.) pura saratIti purassara agresaro'stu / ya. pItavarNo'jasraM ( smyajasa hiMsadIpa-raH / 5 / 2 / 79 / i. sU. naJ pUrvaja sudhAto. zIlAdisadarthe raH ) nirantaraM asya bhagavata' aGgamAzizriyat
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4) zrInenamAptasmAlyamAAvyam TIjAlamahaMtam // saH ph Azrayati sma | TuvepRD kepTaD geTaD kaD calne iti dhAtorNinipratyaye vepin iti sthAt ata kAraNAt avepiyacchAyalave na vepate ityevaM zIla avepI tasmin yasya bhagavata chAyalave kAntileze'pi labdhe prApte sati hema suvarNa loke lokamadhye | suvarNazrutiM (zravAdibhyaH / 5 / 3 / 92 / i. sU. striyAMtiH) zobhanovarNaH yasya saH suvarNa suvarNa iti zrutiH khyAti tAmApa | bhagavAn suvarNavarNazarIrI vartate iti bhAvaH // 63 // dyumnaM jagatyupayogi guptaM, yacchaizave'bhUt paramArthadRSTeH / tadyauvanenotsavavat prakAza, makAri mAdyatpramadena tastha // 64 // ( vyA0 ) dhumna miti // yat ghumnaM valaM pakSe dhanaM tasya bhagavataH shaishvevAtsye guptamabhUt / kiM viziSTasya tasya paramArthadRSTeH paramArthe mokSe dRSTidarzanaM yasya tatya pakSe paramArthe prakRSTArthe dravye dRSTi yasya tasya kiM lakSaNa yumnaM jagamRtyupayogi jagato vizvasya mRtiH popaNaM tasmin upayogi / dhanavAn jagataH poSaNaM kartuM samartha' / bhagavAn bherudaMDe pRthvIchatraM kartuM samartho'sti / tad dyumnaM yauvanena prakAza prakaTamakArikriyate sma / kiM cat utsavavat (syAderive / 7 / 1 / 52 / i. sU. sAdRzye'rthe vatu pratyayaH) yathA utsavena dyumnaM dhanaM prakAzIkriyate kiM lakSaNena yauvanena mAdyatpramadena mAdyantyaH pramadAH yena tat mAdyatpramadatena utsavena kiM lakSaNena pakSe mAdyantaH pramadA harSAdayo yenatena // 64 // yUno'pi tasyAjani vazyamazva, vArasya vAjIva sadaiva cetaH / sazaMkamevorasilo'pyanaGga, stadgajanmA tadupAcaratam // 65 // ( vyA0 ) yUna iti / tasya bhagavato yUno'pi (van yuvan bhavono DI svAvaluT svare va u / 2 / 1 / 106 i. sU. va u / samAnAnA tena dIrgha ' / 1 / 2 / 1 / i. s Dhordha 1 ) yauvanArUDhasyApi cetazcittaM sadaiva cazyamavInamajani jAtaM kasyeva azvArasyeva (karmaNo aN / 5 / 1 / 72 / i. sU aN | azcaM vArayatIti azvavAraH ) yathA azvavArasya vAjI (ato'neka
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (35 scarAt / 7 / 2 / 6 / i. sU. in / ) turago vazyo bhavati / tat tasmAt kAraNAt urasilo'pi (lomapicchAdeH lam / 7 / 2 / 28 / i. sU. usa zabdAt ila pratyaya) balavAnapi anaGga nAsti aMgaM zarIraM yasya saH kaMdarpa taM / bhagavantaM sazaMkameva yathA bhavati tathA upAcarat sevate sma / ki lakSaNo'naMgaH tadaMgajanmA tasya cittasya aMgajanmA putra: / ko'rtha. yadi pitAzyobhavati tadA putrastu avazyameva vazyo bhavediti bhAva. // 65 / / pazcAdamuSyAmaravRndamukhyAH , paTTAbhiSekaM prathayAMbabhUvuH, / prAgeva pRthvyA prasasAra duSTa,-ceSToragIvajramukhaH pratApaH / / 66 / / (vyA0) pazcAditi // amaravRndamukhyA amarANA devAnAM vRndAH samUhAH teSu mukhyAH surendrA amuSya svAminaH paTTAbhipekaM (bhAvA'katroMH / 5 / 3 / 18 / i. sU. bhAve va / ladhorupAntyasya / 4 / 3 / 4 / i. sU. gunnH| ke'nizcijo kago ghiti i sU. casya kaH / 4 / 1 / 111 / ) rAjyAbhiSeka pazcAt prathayAbabhUvuH vistArayAmAsu. / amuSya bhagavata' pratApa (bhAvA'koM / 5 / 3 / 18 / i. sU. bhAve dham / ) pRthivyAM prAgeva prathamamena prasasAra prasarati sma / ki lakSaNa pratApaH duSTaceSToregIvapramukha: duSTAnA manyAya. kAriNAM ceSTA saiva uragI (nAmno gama: khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5 / 1 131 / i. sU. Ga pRSodarAditvAt salopaH / pacAyogAdapAlakAntAt / 2 // 4 / 59 / i. sU. DIH asya jyAM luka / 2 / 4 / 86 / i. sU. asya lopaH) sarpiNo tasyA' vanamukho garuDasamAnaH // 66 // AnacurindrA makarandavindu-saMdohavRttasnapanAvayatnam / mandAramAlya mukuTAgrabhAga-bhraSTanamantonudinaM yadaMnI // 67 // __ (nyA0) Anurburiti // indr| yadI yasya svAmina aMdhI yadadhI tau yadIyapAdau / mandAramAlyaiH mandArasya mAlyAni taiH mandArakusumamAlAbhiH /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 36) zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 ayatna (yajisvapirakSiyatipraccho na / 5 / 3 / 85 / i. sU. bhAve na:) upakrama vinaiva Anaryu (anAtonazcAnta dAdazau saMyogasya / 4 / 1 / 69 / i. sU. arthadhAtAditva pUrvasyAtvaM nAgamazca) pUjayAmAsuH kiM lakSaNau yaMdanI makaradabindusaMdohavRttasnapanau makarandasya vindaca. teSAM saMdoha' samUhastena vRttaM niSpanna napanaM snAnaM yayottau tau makaranda bindu samUha jAtasnAnau / ki lakSaNe mandAramAlyaiH mukuTAgrabhAgaSTa mukuTAnAM kirITAnAmagrANi tebhyo bhraSTAni patitAni taiH / kiM kurvanta. surA anudinaM (yogyatA vipsArthAnativRtti sAdRzye / 3 / 1 / 40 / i. sU. vipsAyAM avyayIbhAva.) nirantaraM namantaH namatA svayameva mAlApatane snAna pUjA ca syAt ato'yatnamityuktamiti // 67|| AmokSasaukhyAMhatisaMdhayAsmi-nAtmAtireke'bhyudite pRthivyAm / azizriya darakandarANi, saMjAtalajA isa kalpavRkSAH // 68 // (vyA0) AmokSa iti / kalpavRkSAH maMdarakandarANi maMdarasya meroH kandarANi guhA azizriyan AzritavantaH / kathamiti utpreante saMtAtalajjA isa saMjAtA lA yeSAM te utpannalajA iva / ka sati asmin bhagavati AmokSa solyAMhatisaMghayA AmokSAt iti AmokSaM mokSAvadhi yat saukhyaM sukha tasyAM hatidAnaM tadviSaye saMghA pratijJA tayA / AtmAtirake Atmana' atireko'dhiphattasmin / pRthivyA mayAM / abhyudite sati / kalpavRkSa rAmabhyo'pyadhika dAtAraM bhagavantaM vAkya lajayA meruguhA zriteti bhAvaH // 68 // khargAyanaH svanipateH sabhAyA, mAviSkRte kAyamRte tadIye / tatyAnatarapyati nAkiloke, sudhA gRhItAramRte mudhAbhUt // 69 / / (vyA0) svAyanairiti // sudhA amRtaM brahItAraM grAhaka tevinA mudhA nikalA abhUt / kasmin sati svargAyana (TanaN / 5 / 1 / 67 / i. sU. zipini kari TanaNa) tuMvara nAradAdhai gAyakaiH / svargipate (ato'nekasvarAt
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (37 7 / 2 / 6 / i. sU. matvarthe inU ) svarmiNAM devAnAM patiH svargipatistasya indrasya sabhAyAM tadIye tasya svAmisatke kIrtyamRte kIrti (sAtihetipUrti jUtijJaptikIrti / 5 / 3 / 90 / i. sU. kIrti zabdo nipAtyate ) reva amRtaM kIrtyanRtaM tasmin AviSkRte prakaTIkRte sati punazca tatpAnataH tasya kIrtyamRtasya pAnataH pAnAt nAki (nakaM akaM navidyate akaM yasmin sa nAka' uSTra mukhAdayaH / i. sU. samAsa nakhAdaya: / 3 / 2 / 129 / i. sU. naJoSkArAbhAva nAkosmti eSA miti nAkina ato'nekasvarAt iti in) loke devaloke tuSyati tRptiM prApnuvati sati // 69 // merI namerudutale tadIyaM, yazo hayAsyairupavINyamAnam / zrotuM vizAlApi suraiH sametaiH, saMkIrNatAM nandanabhUralaMbhi // 70 // 4 ( vyA0 ) merAviti // surairdevaiH vizAlApi vistIrNApi nandanabhU' nandanasya nandanavanasya bhUH bhUmiH saMkIrNatAM (taktavatU / 5 / 1 / 174 / i. sU. ktaH / RlvAderepAMto no'praH / 4 / 2 / 68 / i. sU. tasya naH | RtAMGkiti ir / 4 / 4 / 116 / i. sU. ir raghuvarNA noNa - re / 2 / 3 / 63 / i. sU. 'nasya Na / bhAve tvatala i. sU. bhAve talu) alaMbhi saMkIrNatvaM prApitA / kiM lakSaNaiH surai / tadIyaM tasyedaM bhagavato yazaH zrotumAkarNayituM sametaimalitaiH / kathaMbhUta yaza: merau meruparvate / namerudbhutale nameruvRkSasya taleudhastAt / hayAsyaiH hayasya azvasya AsyaM mukhamiva AsyaM yeSAM te tairgandharvaiH kinare rupavINyamAnaM vINayA gIyamAnam // 70 // yazo'mRtaM tasya nipIya nAgAM-ganAkhakuMDodbhavamadbhutena / ziro ghunAnasya bhujaGgamartu bhuMbhAra evAbhavadaMtarAyaH // 71 // (0yA0 ) yaza iti / bhujaGgamartu (nAmno gama khaDDau ca / vihAyarAstu cihaH / 5 / 3 / 131 / i. sU. khaD pratyaya / khityanavyayA'ruSormo'nto
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38) zrIjainakumArasambhavAdhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 ityazca / 3 / 2 / 111 / i. sU. mo'ntaH / pazyayatnAchethe / 3 / 1 / 76 / i. sU. SaSThI tatpuruSaH bhRdhAtoH Naka tRcau / i. sU. katari tRc nAminoguNo'viDati / 4 / 3 / 1 / i. sU. guNaH) bhuja kuTilaM gacchantIti bhujaGgAH sapAH teSAM bhartI svAmI tasya zeSanAgAdhirAjasya / addhatana AzcaryaNa ziraH zoSa thunAnasya dhunataH sataH / bhUbhAra bhuva: bhAra* pRthvIbhAra eva antarAyo vinarUpo'bhavat / kiM kRtvA tasya svAmino yaza eva amRtaM tat nipIya pitvA / koza yazaH / nAgAMganAtyakuMDopaM nAgAnAM sarpANAmaMganA bhAratAsAmAsyAni mukhAni tAnyeva kuMDA tebhya udbhavo yasya tat pAtAlakanyAmukharUpakuMDotpannaM na ca kuMDeyamRta vartate iti vacanAt // 71 // vattAM yazo'syAkhilalolaga-sarvasvasapitAbhimAnam / bhuNedavyUDhadhananivaDU, mapi trilokATanalaMpaTa yat // 72 // (yA0) pattAmiti / asya bhagavato yazaH akhilalolagasarvasva sarvakapatAbhimAna (sAt sahazca / 5 / 1 / 111 / i. sU. khaH khityanavya-ca i. sU. mo'ntaH bhAve tvatal i. sU. tala ) akhilAzcate lolAzca akhilalolA: samastacapalapadArthAH teSAM yo gastisya yat sarvasvaM tasya sarvakaSatA sarvaGkapattIti sarvakapastasya bhAvaH sarvakaSatA akhilalolAvasya sarvasvasarvakaSatA tasyA abhimAna: ahaMkAra stam / dhattAM bibhartu / ko'rthaH bhagavatI hi yazatribhuvana sarva vadhapAmyoDativapajhana vizva vyAmoti vat yo muLarItA che gAMbhIrya cAturya mAdhuryAdibhirdavarakaiH vA nibaddha baddhamapi trilokATanapaTaM triloka aTanaM tasmin laMpaTa vizvabhramaNarasika vartate / kiM lakSaNe. guNaiH 66 (bAla, sthUle 60 / 4 / 4 / 69 / i. sU. nipAtaH) nizcalA. vyUDhA (vaha dhAto. ktatapatU i. sU. kta: yajAdi bace. kiti / 4 / 1 / 79 i. sU. vRt / ho buT padAnte / 2 / 1 / 82 / i. sa. hasya DhaH adhazcaturthAttathorthaH / 2 // 1 / 70 / i. su. tanya dha / tavargasya zravargaSTavIbhyAM yoge 'caTavarmo /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (39 1 / 3 / 60 / i. mU. dhasya Dha. / dastaDDhe / 1 / 3 / 42 / i. sa. haluka dIrghazca) vizAlAH dhanAzca nicitAH taiH // 72 // sa eva devaH sa guruH sa tIrtha, sa maGgalaM saipa sakhA sa tAtaH / sa prANitaM sa prabhurityupAsA,-mAse janastadgatasarvakRtyaiH / / 73 // (vyA0) sa iti / janailokai sa eva bhagavAn iti amunA prakAreNa upAsAgAsa sevyate sma / upAsAmAsa iti kriyApadaM aSTasu sthAnakepu saMyojyate / sa eva bhagavAn deva iti catuHSaSTIndra surAsuranaraprabhRtilokaiH sevyapAdAravinda:svAt sa eva bhagavAn gururiti lokAnAmAcAra vyavahAra vidhA zilpa vijJAnAdi prakAzakatvAt / sa eva jinastIrthamiti / 'agAdhe vimale zuddha satpazIlasame'le, sthAtavyaM jaMgametIrtha jAnArjavadayApara' ityAdi tIrthalakSaNAzritatvAt / sa svAmI maMgalamiti sarvapApacchedakaratvAt / sa eSa jina sakhA mitramAzritajanAna lAdhyakarmodayakArakatvAt / sa jina. prabhu, svAmI tAta: pitA iti bhavyAna mantaraMgazatrubhyorakSakatvAt / sa bhagavAn prANitaM (klIve ktaH / 513 // 12 // i. sU. apUrvaka an 'dhAtAmavi ktaH) jIcitamiti puNyamAjI puNyarUpajIvi dAyakatvAt / sa jinaH prabhuH svAmI iti sakalarIti-nItisthitibhiH prajAnAM pAlakatvAt / kainaH tadgata sarvakRtyaH tasmin bhagavati gatAni sthitAni sarvAta kRtyAni yeSAM te te tadgatisarvakRtyaiH // 73 // yogIzvaro bhinabhinyatanu -mamyavAnudarakaMdaragA yamAtuH / pAlo yuvApyanapahAyatasa yAtra-dvadaM viveza dayAni ydiiksskaannaam| (yA0) yogIzvara iti yo bhagavAn yogIzvara. (yujamujamaja-hanaH / 5 / 2 / 5 / i. sU. yuj dhAtoH zIlAdi sadartha ghinaN / te'niTazvajI 5.go citi / 4 / 1 / 111 / i. sa. nasya ga sthezamAsapisakaso varaH / 5 / / 2 / 81 / i. sa. Iz dhAtoH zAlAdisadarthe vara: pratyayaH / yogina
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaTAtam // sargaH 1 mIzvara: yogIzvara. paSThyayatnAcche / 3 / 1 / 76 / i. sU. tatpuruSaH) san abhinavaM navIna anyatanupraveza anyasya tanuH rAgaraM tatra pravezasta parakAyapraveza abhyastavAn / kiM lakSaNa. sa bhagavAn mAturjananyA. udakaMdaragaH (nAmno gamaH khaDDau / ca vihAyasastu viha. / 5 / 1 / 131 / i. sa. gam dhAtoH DaH / DityantasvarAdeH / 2 / 1 / 114 / i. sU. antyambarAdelopaH) unameva phandaraM tat gachatIti udarakaMdaragaH / anyo'pi yogI kandarama yasthitaH parakAya praveza vidhAmabhyasyati / sa jinobAlo'pi yuvApi san tanuM zarIraM anapahAya atyaktvA IsakANA (gaka tRcau / 5 / 1 / 48 / i. sa. Iz dhAto katariNaka ) mAlokanapararANA yat yasmAt hRdayAni yAvadaM yathAlAbhaM / videza praviSTavAn / anyo yogo nijazarIraM tyaktvA anyasya ekasya kasyacit zarIraM parakAyavidhayA pravizati / ayaM tu bhagavAn zarIramatyaktvA parepAM zarIraM vivekA matotra saMpUrvatAM voDaze mAvAn vA yuvApi aceteSAM hRdayaM praviSTa: jinaM vinA lokacittamadhye nAnyo jana* sthitaH iti bhAvaH / pAdimiti 'viMdatI lAbhe' vida yAvat pUrva 'yAvato viMda jIva' iti sUtreNa. Nam yathA yAvajjIva tathA tAvadamiti prayogaH // 74 // aprApyakArinayanaM na mRmAha janaHsaMpRcya cedbhagavato vapuSA vidhyuH| sevAmupAsakadRzastadimA apIDa, dadhyuH karAyavayavA iva divybhuussaam|| / (byA0)-aprApyakArIti jaino (davatA / 6 / 2 101 / i. sU. jinAta devatArthe'N jino devatA asya iti jaina:) nayanaM locana aprApyakAri dUrasthameva viSayavAhaka mRpA aloka nAha na jalpati / jainAnAM hi sparzana rasanadhANa zravaNeMdriyANi prAppakArINi spRSTaviSayavAhakatvAt / nayanamanasI tu apraappkaaMiI vadanavasaMmate pRSTaviSayamAhavAn ! "puTha ane sadave pukhavAsarUM apuThaMtu' ityAgamavacanAt / atropapatimAha ced yadi upAsakaza: (NakaTacA 15 / 1 / 48 / i. sa. upapUrvaka AsthAtoH kartariNaka: bhyAdibhyo vA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina kumArasambhacAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 (41 5 / 3 / 115 / i. sU. ghg dhAtoH kipU.) iha jagati karAdyavayavA iva divya bhUSAM (bhISibhUSicintibhyaH / 5 / 3 / 109 / i. sU. bhUS dhAtoH bhAve'D / At i. sU. striyAM ApU ) dadhyuH / ko'rtha karAdyavayavA hstsIdhovAni mAvato vaghuvA saMmrajya sevArona drivyamULamudrA mutAniAM dadhati na tathA dRza: upAsakadRzo dadhati saMpRcya sevAkaraNAbhAvAditi // 75 // hRdi dhyAte jAtaH kusumazarajanmA jvarabharaH / zrute cAnyazlAghA vacanavirucitvaM zravaNayoH // dRzordRSTe spaSTetaraviSayagatyA malasatA / tathApIha snehaM dadhuramaravadhvo niravadhim // 76 // dhyaivAtorAtvaM / vyaJja vyAvarjanAt natvAbhAvaH) (man vanU kanipa vicU ' (byA0 ) hRdIti // iha bhagavati hRdi (dantapAda nAsikA hRdaya vA / 2 / 1 / 101 / i. sU. hRdayasya hRt 1 ) dhyAte (tavatU / i. sU. dhyai dhAtorka AtsaMdhyakSarasya / 4 / 2 / 1 / i. sU. nAntasthAto'khyAdhyaH / 4 / 2 / 71 / i. sU. sati kusumazarajanmA kusumazaraH kAmaH tasmAt janma kvacit / 5 / 1 / 147 / i. sU. janU ghAto. man) yasya sa jvarebhara* kAmajvarasamUho jAtaH / ca anyat iha svAmini zrute sati zravaNayo. karNayoH anyazlAghA (keTo guro rvyaJjanAt / 5 / 3 / 105 / i. sU. lAdhU dhAtoraD pratyayaH At i. sU. Apa striyAm) vacanavirucitvaM anyeSAM zlAghA vacanAni prazaMsAvananAni teSu vinnityaM nAta tevu anirupanA / haiM. mArthAta dache sati zocanayo. itaraviSayagatyAM itare ca te viSayAzca teSu gatirgamanaM tasyAM anyatrAvalokane alasatA spaSTA jAtA AlasyaM prakaTaM jAtaM / tathApi amaravadhva. amarANAM devAnAM vaco bhAryA devya iha bhagavati niravadhiM avadhirahitaM snehaM dadhurdharanti sma / yasmin dhyAte jvara zrute'ruci dRSTe AlasyaM jAyate tatra sneha kathaM dhriyate iti virodhaH // 76 // nArINAM nayaneSu cApalaparIvAdaM vinighnan vapuH / saundaryeNa vizeSitena vayasA bAlyAtpurovartinA ||
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42) zrIjemakumArasammavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 1 nirjatApi manobhavastha janayaMstasyaiva vAmAkule | bhrAnti kAlamasau ninAya vividhakrIDArasaiH kaMcana // 77 // ( vyA0 ) nArINAmiti || asau bhagavAn vividhakrIDArasaiH vividhAzratAH krIDAca tAsAM rasAstaiH kaMcana kAlaM kriyantaM samayaM ninAyagamayati sma / kurvan vapuH saundaryeNa vapuSaH saundarya tena zarIramanoharavena nizralatAkaraNAt nArINAM strINAM nayaneSu netreSu cApalaparIvAdaM capalasya bhAvazcApalaM tena parIvAda: (bhAvAkartrIH / 5 / 3 / 18 / i sU. paripUrvaka d dhAto dhaJ / dhaJcupasargasya bahulam / 3 / 2 / 86 / i. sa. parivAda pari upasargasya dIrgha ) taM capalatayA apavAdaM vininnan (zatrAnazA veSyatitusamyau | 5 | 2 | 20 | i. sU. vinipUrvaka hun dhAto. sadarthe zatR ano'sya / 2 / 1 / 108 / i. sU. aluki hanohronna / 2 / 1 / 112 / i. sU. hona / madit i. sU. ghuTipare nonta dIrghaDyAv-se / i. sU. serlopa padasya / 2 / 1 / 89 / i. sU. saMyogAntasya lopaH ) vinAzayan / ki lakSaNena vapu saundaryeNa bAlyAt purovartinA bAlyAt agresareNa vayasA yauvanalakSaNena vizeSitena vizepa viziSTatAM sItAM prApitena / kiM kurvan bhagavAn manobhavasya kAmasya nirjetApi vAmAkule strIvarge rUpazriyA tasyaiva manobhavasya bhrAnti ayameva kAmadeva iti bhrAnti janayan utpAdayan yo yasya nirjetA syAt sa tasyaiva bhrAnti kathamutpAdayatIti citram // 77 // itizrImadbhaJcalagacche kavicakravarttizrI jayazekharasUriviracita zrIjaina kumArasaMbhavasya tacchiSya zrIdharmazekharo upAdhyAyaviracitaTIkAyAM zrI mANikya sundarazodhitAyAM prathamasargavyAkhyA samAptA // 1 // sUriH zrIjayazekharaH kavighaTA koTIrahIracchavi- / dhammilAdimahAkavitvakalanA kallolinI sAnumAn // vANIdattavaraciraM vijayate tena svayaM nirmite / sagoM jainakumArasaMbhavamahAkAvye'yamAdyo'bhavat // 1 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahApAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (43 // atha dvitIyaH sargaH prArabhyate // tadA hareH saMsadi rUpasampadaM, prabhoH prabhAjIvanayauvanoditAm / agAyatAM tuMparunAradau rado-cchalanmayUkhacchaladarzitAzayau // 1 // (vyA0) tadeti / tadA tasminnavasare / tumbarunAradau (cArthe ida' sahoktau / 3 / 1 / 117 / i. sU. itaretara indaH / ) tumbaruzca nAradazva tumvarunAradau / harerindrisya saMsadi (kut sampadAdibhyaH kvi5 / 5 / 3 / 114 |i sU sampUrvaka sad bAto vivap ) sabhAyAM / prabhoH zrIRSabhadevasya 65sampadaM rUpasya pampat (kutsampadAdibhyaH kvi5 / 5 / 3 / 114 / i. sU. sampUrvaka pad dhAto striyAM kvip ) lakSmIstA rUpalakSmImagAyatAM gAyataH ___ sma / kiM lakSaNAM rUpasampadaM prabhAjIvanayauvanoditAM prabhAyAM (saptamI gauNDAyaiH / 3 / 1 / 88 / i. mu. saptamItatpuruSa ) jIvanaM tadeva yauvanaM tasmAdaditAsu-pannAM / (paJcamI bhayAthai. / 3 / 1 / 73 / i. sU. paJcamI tatpuruSaH) ki lakSaNo tumvarunAgdo radolanmayUkhaladarzitAzayo radebhyo dantebhyaH ucchalanto ye mayUkhA. (vizeSaNaM vizeSyeNa-zca / 3 / 1 / 96 / i. sU. vizeSaNa karmadhArayaH) kiraNA tepAM chalena (14yatnAccheSe / 3 / 1 / 76 / i. sU. SaSThIsamAsa:) miSeNa darzita. (kArakaM kRtA / 3 / 1 / 68 / i. sU. tRtIyA tatpuruSa) prakaTita. Azayo'bhiprAyo yAbhyAM (ekArthaM cAnekaM ca / 3 / 1 / 22 / i. sU. tRtIyA bahuvrIhiH) tau etAvatA vizeSaNena vizadamAnasI iti bhAvaH // 1 // prabhuH prabhAMbhonidhirAmarI sabhA. kimu stumatau yadi gaatumudhtau| maNimahAyaH zucikAnti kAJcanaM,kalA kalAdasya kalApi varNyatAm // (vyA0) prabhuriti / prabhu zrIRSabhadeva prabhAMbhonidhiH prabhAyA. kAnteraMbhonidhiH samudraH vartate / sabhA AmarI (tasyedami. sU. aN aNajethekaNa-m
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44) zrIjainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 ----- - --- --- 2 / 4 / 20 / i. sa. striyAM DI.) amarANAmiyamAmarI devasakA vartate / yadi to tumbarunAradau gAtu (kriyAyAM kriyArthAyAM tum Nakaca bhvissyaatii| 5 / 3 / 13 / i. sU. bhaviSyadarthe gAvAtostum pratyayaH / ) muvatI / vayaM kimu stuma na kimapi / atrArthe dRSTAntamAha maNimahAyoM (ekArtha cAne ca i. sa. pahuvrIhi / jAtIyaikArthe've / 3 / 2 / 70 / i. sU. mahat anAt DApratyayaH / DityantasvarAde i. sa. at lopa ) mahat ayaM yamya sa bahumUlyopatate / kAJcanaM suvarNa zucikAnti zuci: kAntiryasya tat nirmalakAnti partate / tataH paraM kalAdasya kalAmAdatte iti kalAda (DhacADa / 5 / 1 / 78 / i. sU. AipUrvaka dAm dhAtorDa / DityantasvarAde. i. sa. Alopa ) suvarNakArasya kalA manojJA kalApi vayatAm // 2 // guNAtyayA geyavidhipravINayA, na vINayA gItamadonvagAyi na / sarasvatI pANitalaM na muJcatI, kimaucitItazvavate kadApi sA // 3 // (vyA0) guNAnyayeti / vINayA ado nAradatumbarusaMbaMdhi gItaM na ancagAyi na anupazcAd gIyate sma / atra dvau nau prakRtArtha gamayataH / kiM vishichayA vILayA gumAvyA mustitrImirnitimirva madhyayA samRdayA maLyA mAyinI muLadhuryAdvimi sAcA svAta punaH vuiM viriSTI meyavidhivIgayA ne (AsayakSarasya / 4 / 2 / 1 / i, sU. gaidhAto AkAraH / yaecAtaH / 5 / 1 / 28 / i. sa. ya pratyaya. AkArasya ca ekAra / gAnaM tasya vidhI prapoNayA nipuNayA sA vINA aucitItaH aucityaguNAt ki kadApi cavate pratyati apitu naiva / kiM kurvatI vINA sarasvatIpANitalaM sarasvatyA. pANiharatastasya taLaM sarasvatI hastatalaM na muJcatI / ya. sarasvatyA samIpaM na muJcati tasya vivekAcA guNAH syuH atra ki citram // 3 // ninindurekeDamaradhenujaM payo, marudbhumANAmapare phalAvalim / pare'rNavAloDanasAdhitAM sudhAM, prabhoH pibantazcaritAmRtaM surAH // 4 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (45 ( vyA0 ) nininduriti / eke devA amaraghenujaM saptamyAH / 5 / 1 / 169 / i. sU. janerDa / ) paya kAmadhenu saMbaMdhi dugdhaM ninindurnindanti sma / ' 'Nidu' kutsAyAmiti dhAtoH parokSAyA prayoga iyaM kriyA sarvatra yojyate / apara devA marudahumANAM marutodevAsteSAM drumA kalpavRkSAsteSAM phalAni tepA mAvalistA ninindu || apare surA arNavAloDanasAdhitA arNavasya samudrasyA loDanaM manthanaM tena sAvitA to samudramanthanaprakaTitAM sudhAmanRtaM niniMdu / kiM kurvanta surA prabho zrI*pamadevasya caritAmRtaM caritra rUpamamRtaM pibantaH / ko'rtha devAnAM zrIyugAdidevacaritrAmRtaM kAmadhenudagdhakalpavRkSa phalasuvAniryAsAdimyo'pyadhikataraM sarasaM jAtamiti tAtparyam // 4 // zravaH zriyaM prApuramI prabhorguNai, vayaM vRthA bhArakRtaH kimAsmahe / mudA ziraH svaM dhunatAM sabhAsadA, mitIva pete kila karNaveSTakaiH ||5| ( vyA0 ) zravaH zriyamiti // kila iti satye sabhAsadAM ( kip / 5 / 1 / 148 / i. sU. sad dhAto: ki / ) sabhAyAM sIdantIti sabhAsadasteSAM sabhyAnAM karNaveSTanai kuMDale pete patitam atra patane utprekSate itIva iti kAraNAdiva itIti kiM amI sabhAsada sabhyA prabhorguNai zrava zriyaM karNazobhAM prApu' / vRthA mudhA bhArakRtaH bhAraM kurvantIti bhArakRtaH (kipU / 5 / 1 / 148 i. sU. kR dhAto. kvip hRsvasthata 'pikRti / 4 / 4 / 113 / i. sU t) mudhA bhArakAriNo vayaM kimAsmahe kathaM tiSThAmaH / kiM kurvatAM sabhAsadAM muDhA harSeNa svaM zira svIyaM mastakaM / dhunatAM karNaveSTakAn puMnapuMsakayorjJeya. || yazo'mRtauyaH prasasAra tanmukhA tathA prabhoH pArSada nirjarai ryathA / ayaM zravaH kUpaka hRtsaraHsvamAn dRgadhvanAvAmi mudazrubhataH / / 6 / / (vyA0) yazo'mRtaudha iti // tanmukhAt tayormukhaM tanmukhaM tasmAt turunAradvayormukhAt prabho zrImadevasya / yazo'mRtau yazAMsi eva amR
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46) zrIjenakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 tAni teSAmodhaH samUhaH / pArpadanirjaraiH parSada sAdhava pArSadA pArSadAcate nirjarAzvataiH 4 parSadroNyaNau / 7 / 1 / 18 / i. sU. pada zabdAt aN vizeSaNaM vizeSyeNa / i. sU. karmadhArayaH mudazradaMmata mudra' azrUNi teSAM daMbhataH harSAzrumipAt / gadhvanA eva anyA tena dRSTimArgega avAmi vamyate sma / kiM kurvan yazA'mRtaugha va kRpakahRtsara suzravasI karNAveca kUpakau ca hRt eva sagzca teSu karNarUpakUpahRdayarUpasarovareSu amAn na mAtIti amAn mAtuM na zaktaH dhruvaM zodha zravasova saMgataM pravAhavaramantiramasti dehinAm / zrutiM gato gItaraso zodabhUna, mudazrubhAd sadAM kimanyathA // ( 0yA0 ) dhruvamiti / dehinAM manuSyANAM / dRzo netrayoH ca zravaso. karNayoH pravAhasyavartma pravAha pavanasya mArga tat kI Antara antamevaM tat saMgataM mIlitamasti / dhruvamiti nizcaye / anyathA saMgatAbhAve sadAM (kvip i. sU. saGghAto. kvip / upadAnte'nut / 2 / 1 / 118 / i. su. divo vasya u ) divi sIdantIti teSA devAnA zrutiM (zravAdibhyaH / 5 / 3 / 92 / i. sU. zrudhAto. striyAM kti) gata karNagata gItasya rasa gItarasa mudazrade bhAt harSAzrumiSAt / dRzA netradvArA ki kathaM udabhUt bahirnisRto'sti // 7 // kathAmRtaM pItavatAM vibhorabhU-dyathA RbhrUNAM zravaso bhRzaM sukham / tathA zarartiradodidRkSayA, na janturekAntasukhI kvacidbhave // 8 // ( vyA0) kathAmRtamiti // vibhoH zrIRSabhadevasya kathAmRtaM kathArUpamamRtaM pItavatAM (taktavatU / 5 / 1 / 174 / i. sU. pAdhAtoH kartari ktu / IryaJjane'yapi / 4 / 3 / 97 / i. su. I ) RbhUNAM devAnAM zravasoH karNayoH bhRzamatyantaM sukhaM yathA'bhUt / tathA dRzornetrayorartiH pIDA AsIt / yathA RNA mityatra 'ti hrasvo vA' iti sUtreNa hasvAbhAvo vikalpena jJeya / kathaM netrayo. pIDAbhUt iti prazna adrodidRkSayA draSTumicchAdidRkSA ( tumhAMdicchAyAM sanna
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (47 tatsanaH / 3 / 4 / 21 / i. sU. hA dhAto. san / sanyaDazca / 4 / 1 / 3 / i. sU. dvitvam / sanyasya / 4 / 1 / 59 / i. sa. pUrvAkArasya iH yajasajamRjarAjabhAjanajanavaparitrAjaH za: pa. / 2 / 1 / 87 / iti sU. gaH pa / paDho. kasti / 2 / 1 / 62 / i. sU. pasya ka / nAbhyantasthAkavargAta. padAnta kRtasya sa zinAntare'pi / 2 / 3 / 15 / i. sa. sasya paH kapa sayoga sa / zaMsi pratyayAt / 5 / 3 / 105 / i. sa. striyAmaH / At / 2 / 4 / 18 / i. sU. Ap / ) amuSya dikSA ado dikSA tayA / jantu prANI bhave sasAre kvacit kutrApi ekAntasukhI niyamena sukha vAn na bhavet // 8 // prakRtya kRtyAntarazUnyatAM sada-sthadasyagItena tadA divaukasAm / dhvaneH khajanmatvamasUcita, yadudbhavo yaH sa tadAbhaceSTitaH // 9 // (vyA0) prakRtyeti / sadasi sabhAyAM adasya gItana amuyo tuMbarunAradayo ridamadanyaM / adasyaM ca tat gItaM ca tena tadA tasminnavasare divaukasAM devAnAM kRtyAntara zUnyatA anyat kRtyaM kRSibhUjizasiguhiduhijapo vA / 5 / 1 / 42 / i. sU kRvAtorvA kya5 / hrasvasya taH pitkRti / 4 / 4 / 113 / i. sU. t / ) kRtyAntara kAryAntaraM tasmin zUnyatAM acetanatvaM prakRtya prArabhya dhvane zabdasya vajanyAya sUcitaM suSTu ucitaM yathA bhavati tathA asUci kathitaM vaizeSikA zabdaM AkAzasya guNaM kathayanti / yo yadudbhavaH yo yasmAdutpadyate sa tAbhaceSTita. (tadasya saJjAtaM tArakAdibhya itaH / 7 / 1 / 138 / i. sU. ceSTAzabdAt ita pratyayaH / avarNavarNasya / 7 / 4 / 68 / i. sU. AlopaH) sa tatsadAceSTAvAn bhavati / yadi AkAzaM zUnyaM kathyate tadA tadudbhavaH zabdo'pi zUnyatAkArI sthAditi yuktamevAsti // 9 // tadIyagItAhitahattayA samaM, smujjhitaashessshriircessttitH|| svabhAvaniHspandanirIkSaNaiH kSaNaM, na tatra citrapratimAthita na taiH / /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // margaH 2 __(vyA0) tIyeti / tai devai aNaM ( kAlAdhavanoAptau / 2 / 2 / 42 / i. sU. vyAptau dvitIyA) na citrapratimAyitaM na kintu citralikhitapratimAvaLAcaritameva / kIdRzaida ve tadIyagItAhitahattayA tasya bhAvata idaM tadIyaM tasmin gIte AhitaM dhRtaM yad hRda hRdayaM tasya bhAvastattA tayA kANabhUtena samaM samakAlaM samujhitAzeSakAroraceSTitai samujjhitAni tyaktAni azeSANi samaprANi Agerasya ceSTitAni yaiste te / puna ki viziSTa. svabhAvanispandanirIkSaNa svabhAvena prakRtyA nispandAni nizcalAni nirIkSaNAni yeSAM te tai animiya nayanA devA iti vacanAt // 10 // vibhuM tamadyApi nizamya tanmukhA, dakhaMDa kaumArakamAkaraM zriyAm / mRtaH sa kAmaH kimiti prajalpite, surIsamUhe mumuce ratiM ratiH // (vyA0) vibhumiti / surIsamUhe suroNAM samUhastasmin devIsamudayamadhye anyAH sarvA api bhagavantaM nizamya (prAk kAle / 5 / 4 / 47 / i. sU. nipUrvaka zam dhAto kvApratyaya. / anama: vo yap / 3 / 2 / 154 / i. sa. kyo yap ) zrutvA rati prItiM prAptAH ratistu na prItA hetumAha / sa sarva prasiddha. kAmaH kiM mRta iti savai prajalpite prokte sati ratiH kAmabhAryA rati samAdhi mumuce / kiM kRtvA taM vibhu bhagavantaM adyApi tanmukhAt tayoH tuMbaranAyo mukha vaThana tammAt / akhaMDakaumAraka (yuvAderaN / 7 / 1 / 67 / i. sU. bhAve'rthe kumaar|daad / vRddhi svare vAdeNiti tahite / 7 / 4 / 1 / i. sU. Adisvarasya vRddhi tata svArtha ka ) mapariNItaM zrutvA ki lavaNaM vibhu zriyAM lakSmINAmAkaraM (punAni ghaH / 5 / 3 / 130 / i, ma. ApUrvaka kRdhAto AdhAre ghaH / nAmino guNo'titi / 4 3 / 1 / i. sU. guNa) sthAnamiti // 11 // triloka bhartu paramAhato vida-natho vivAhAvasaraM surezvaraH / vimRjya sabhyAnupasarjanIkRtA-parakriyA prAsthita baiMkriyANabhRt / /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina kumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (49. A ( vyA0 ) triloketi // athoanantaraM surezvaraH surANAM devAnAmIzvara indra. prAsthita cacAla sthA dhAtu prapUrvaka 'saMviprAvAt' iti sUtreNAtmanepadam / 'adyatanIta aghAto' ritisUtreNa aDAgama | 'izva sthAdaitisUtreNa AkArasthAne ikAre kRte sijaghatanyAmi sU. sic chuThasvAlluganiTastathoH i. sU. te pare sico luk prAsthita iti rUpaM siddham / kiM lakSaNa indra vaikriyAGga bhRt devendrA bhavavAraNIpradehenaiva lokAnta bhramanti / paraM mAnuSyaloka mAgacchantohi uttaravaikriyarUpaM kurvantIti vaikriyAGgadhArI indraH ityarthaH / kiM lakSaNA paramArhata. mahAjainaH / puna kiM kurvan trilokabhartuH traya avayavA yasya saH vyavayava sa cAsau lokoti trilokaH madhyamapadalopI karmadhArayaH tasya bhartA svAmI tasya jinendrasya vivAhAvasaraM vivAhasya avasaraH samayastaM vidan jAnan / kiM kRtvA sabhyAn sadasyAn visRjya tyaktvA / punaH kiM viziSTa upasarjanIkRtAparakriyaH (kRmvastimyAM karmakartRmyAM prAgatattatve cci: / 7 / 2 / 126 / i. sU. hasanenazandrAt abhUta tadbhAve cci IzvAvavarNasyA'navyayasya / 4 / 3 / 111 / i. sU. caupare asya I: / ) upasarjanIkRtAH gauNIkRtAH nirAdarIkRtA iti yAvat aparAH anyA kriyAH kartavyAni yena saH // 12 // t vala svayaMprayANe vada kiM prayojanaM, samAdizeSTaM tava karma kurmahe / imAH surANAmanugAminAM giro, yiyAsatastasya yayurna vibhatAm // 13 ( vyA0 ) svayamiti / anugAminAM (ajAte zIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. anupUrvaka gam dhAto. Nin pratyayaH / giti / 4 / 3 / 50 / i. sU. upAntyasyAkArasya vRddhi) anupazcAd gacchantIti anugAmina steSAM surANAM devAnAM imA gira. vAca yiyAsata yAdhAto sanikRte zatR pratyayaH / ) yAtu micchatIti yiyAsati yiyAsatIti yiyAsan tasya gantumicchata tasya indrasya vinatAmantarAyatAM na yayu na gacchanti sma / imA kA he svAmin vaDha svayaM prayANe kiM prayojanaM (anaT / 5 / 3 / 124 / i. sU. prapUrvaka yuj dhAto
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1) zrImenamAsanmavardhamaddAvyam TAlamastRtam la rana / layorupAntyasya / 4 / 3 / 4 / i. sa. upAsyasyaguNaH / ) ki kArya masti / samAdiza Adeza dehi vayaM ta iSTaM karma kurmahe // 13 // vajaiH murANAmanuvabaje braja-nasAvanuktvApyatirikabhaktibhiH / malAda kimAmantrayate balAhakA, sa yad balAkApaTalaiH parIyate // 14 (vyA0) jairiti / asau indraH anukyApi vajana akathayitvaiva gacchan san surANAM devAnAM naja. samUhai anuvanaje anugamyate sma / ki lakSaNaiH prajaH atiriktamatibhiH atirikta adhik| bhakti yeSAM te te. / (ekArtha cAnakaM ca / i. sU. samAsaH / ) balAhako (vArINAM vAhako balAhaka. 'pRSodarAdayaH' / 3 / 2 / 155 / pRSodarAditvAt balAhakazabdaH siddha / ) meghaH balAt ki balAkApaTalAni Amantrayate (Amantra curAdibhyo Nic / 3 / 4 / 17 / i, sU. Nic kartari vartamAnA / ) AkArayati apitu naiva / yat yasmAt kAraNAt sa balAhako meva. balAkAnAM bakapatnInAM paTalAni samUhAstai parIyate (pari i. karmaNi parokSA / kyaH ziti / 3 / 4 / 70 / i. sU. kyaH) paribiyate // na ciktize kApi vibhoH prayojanAt , sa yojanAnAmayutAni laMghayan / pade pade pratyuta tadvivandipA, rasena kRSTo gatilAya dadhau // 15 // (vyA0) na iti / sa indraH kvApi kasminnapi sthAne na ciklio na khedamAptavAn / 'liza ca' upatA iti dhAtoH katari parIkSA / kiM kurvan indraH vimo. prayoganAt svAmiArthAt yoganAnA mayutana rAsannALi dhayanuM ! ayutAni iti upalakSaNamAtrametat / yathA yojanAnAM dazasahasrANi tathA kApi lakSaM kApi dazalakSANi laMdhayam ityAdhapi jJeyam / pade pade (vIpsAyAm / 7 / 4 / 80 / i. sU. dvitvam) pratyuta iti vizeSata tadvivandipArasena tasya bhagavato vivandiSA (zaMsi pratyayAt i. sU vande sannantAt apratyaya At i. sU. striyAmAp / ) vanditumicchA bndnech| tasyA rasastena kRSTaH san gati
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjenamArasambhavAsyamahAmAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (51 lAghavaM gatau gamane laghutvaM zIvratya dadhau / (dhA dhAto. dvidhAtu ritisU. dvitva / hanaH i. sU. pUrvasya hasvaH dvitIya turyayo. / 4 / 1 / 42 / i. sU. pUrvadhasya daH Ato Nava au i. sU. Nava au. / aidaut sandhyakSaraiH / 1 / 2 / 12 / i. sU. auH / ) ko'rthaH svAbhivandanotkaMThA 1 capalA 2 vegA 3 javanatarobhiH 4 catasRbhigatibhiriti tvarita tvarita calita. // 15 // zirAMsi marpana rucakAdibhUbhRtAM, tdprsidaaytnsthitaarhtH| vilaMbabhImanasaivaso'nama-nayaM na bhi- vibudhezitA yataH // 16 // (cyA0) zirAMsIti / sa indraH rucakAdi bhUbhRtAM rucaka Adau yeSAM te rucakAdaya te cate bhUbhRta (vip / 5 / 1 / 148 / i. sU. bhUdhAtoH kvip / hasvasya ta pikRti / i. sU. taH / ) parvatAzcatteSAM rucakAdi parvatAnA zirAMsi ziravarANi gacchan sarpana galchan san / tadaprasiddhAyatanasthitAhataH teSA mane siddhAyataneSu jinabhavaneSu sthitA ye arhantantAn manasA evaM anamat / ki lakSaNa: indra: vilambabhIruH vilaMbAt bhIra (paJcamI bhayAthaiH / 3 / 1 / 73 // i. sa. bhayayoge pazcamItatpuruSaH / ) rbhayavAn yato yasmAt kAraNAt vibudhe zitA indraH pakSe vidvanmukhyaH nayaM nyAyaM na bhinte / anyathA 'zreyo hi praticanAti pUjye pUjAvyatikrama' iti niyamaH // 16 // na tasa patre'pi vilokite'dhara, dherai babhUve kcidNjnaadibhiH| . tadIyamaulau pratimA akatrimAH, sadAsate yajagadekapAlinAm // 17 // (vyA0) neti // tasya indrasya baje vilokite'pi dRSTe'pi sati (yadbhAvo bhAvalakSaNam / 2 / 2 / 106 / i. sa. saptamI / ) aJjanAdibhi dherai (aca 5 / 1 / 49 / i. sU. katari ac ) parvate kvacid adharai kAtarai babhUve yat yasmAt tadIyamaulI teSAM parvatAnA mantake jagadekapAlinA (mahAdibhyo Nin / 5 / 1 / 53 / i. sU. pAl dhAtoNin ) jinendrANAmakatrima
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TokAsamalaMkRtam // sargaH 2 vitastrimak tatkRtam / 5 / 3 / 84 / i. sU. DukRMg dhAtoH trimak pratyaya' At / i. sU. striyAmAp / ) zAzvatyaH pratimA sadA nirantaraM asate tiSThanti / ko'rthaH parvatAnAM zatrurindraH vajreNaparvatapakSa cheditvAt aJjanA calAdyA girayaH indraM dRSTvA manAgapi na kSubhyanti sma svazIrSe zAzvatajinapratimAnAM sthitatvAt // 17 // rucAjJjanakSmAgharamaulimUlayAM - tarA tamasyaJcati sacibhedyatAm / niruddhacakSurviSayaH ma cinmayIM, caran sahasrAbhyadhikAMzaM dadhau // / 18 (0yA0) rucAJjaneti / sa indra caran gacchan san sahasrAmyadhikAM sahasrebhya adhika tAM cinmayIM dRzaM dadhau dhatte sma / kasmin sati antarA cicAle aJjanakSmAgharamaulimUlayA (AyudhAdibhyo vRgo'daMDAdeH / 5 / 1 / 94 / i. sU. dhRg dhAtoH ac pratyayaH) aJjanAcalaparvatamastake muulmutpttiannanASahararvatamastake yasyA sA tayA evaM vidhayA rucA kAntyA tamasi andhakAre sUcibhedyatAM sUcyA mecatA tAM (RvarNa vyaJjanAd dhyaN / 5 / 1 / 17 / i. sU. bhid dhAto mit dhyaN / bhAve tvatalU i. sU. tal At i. sU. triyAmApU) aJcati gacchati sati sUcimirandhakAro na bhidyate tathApi kavivarmAyam / yataH kavizikSAyAmuktam 'timirasya tathA muSTigrAhyatvaM sUcimedyatA' miti || ata eva kAraNAt niruddha cakSurviSaya: niruddha cakSuSo viSayo yasya sa nirastanetragocara / ko'rtha aJjanAcalo'tIva kRSNaH tena tatra anvakAraM sUcimedhaM vartate tatra indraH sahasranetrairapi na pazyati pazcAd jJAnadRzaiva antazcalita // 18 // latAmayAgArazayA riraMsayA, surAH sadArA dadRzustamadhvagam | sa tAnapazyannativegatakhapAjaDAna cakre'calamUrdhni cAcaliH || 9 || ( vyA0 ) latAmayeti / sadArA (dArai saha vartante iti sArAH sahastena / 3 / 1 / 24 / i. sU. saha pUrvapada bahunIhi / nyAyAvAyAdhyAyodhAvasaMhArAchArAdhAradvArajAram | 5 | 3 | 134 / i. sU. nipAta. )
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjenakumAra nAvAsyamahAkAvyam - TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (53 * pr sakalatrAH surAH devA; tamindraM adhvaga mArgasthaM dagu pazyanti sma / kiM lakSaNAH surAH, rantumicchA riraMsA tathA riraMsayA krIDecyA latAmayAgArazyAH vallImayAgAre gRhe zerate iti / (AdhArAt / 5 / 1 / 137 | i. sU. zID dhAto a:) sa indraH tAn surAnativegataH apazyan anavalokayan trapAjaDAn trapathA jaDAstAn lajjAmUrkhAn na cakre / kiM lakSaNaH indra acalamUrdhni parvatamastake cAcaliH (Dau: sAsahi vAhi cAcali pApati / 5 / 2 / 38 / i. sU. nipAta' ) calanazIlaH cAcali cAcaliriti nipAto jJeyaH // 19 // I divAkarasyordhvamadhazca rejire, nabho'jire ye prakharAMzudaMDakAH / abhI mahendrasya divo'varohataH, karAvalambatvamiva prapedire // 20 // 14 1 ' (cyA0 ) divAkarasyeti || ye divAkarasya divAkarotIti divAkarastasya saGkhyA'hardivA-TaH / 5 / 1 / 102 / i. sU. kRg dhAtoH TaH 1) sUryasya prakharAMzudaMDrakAH prakharAzcate aMzavaH eva daMDakAzca kaThinakiraNarUpadaMDakAH nabhojire nabhogaNe gaganAMgaNe urthamadharejire (bhrama(matrasaphaNasyamasvanarAjabhrAjabhrAsazlAso vA / 4 / 1 / 26 / i. sU. vA etvaM ) rAjante sma / te amI pravarAMzudaMDakAH mahendrasya saudharmendrasya divaH AkAzAt avarohataH uttarata sataH karAvalambatvaM hastAdhAratvamaMtra prapedire (anAdezAderekavyaJjanamadhye'taH / 4 / 1 / 24 / i. sU. padghAto parokSAyAmetvam) prapadyante sma / ivazabdoutra zaMkAyAM ko'rtha yadA koDaprijana' urdhvabhUmito'gha uttarati tadAbaddhavaMzAdi avanya adhoyAti tathA indro'pi sUryakiraNadaMDakAdhAreNa adha uttaratismetibhAvaH // 20 // 1 1 vivAhaha trijagatprabho yuvA, - mavApsyathaH kiM na maNipradIpatAm / iti pralobhyAhvayadindu bhAskarau, kRtAtitheyau pathi saMgatau hariH // ( yA0 ) vivAha iti // haririndra indu bhAskarau (cArthe dvandva
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 sahoktau / 3 / 1 / 117 / i. sU. itaretarayoga huncha ) induzca bhArakarazcatau candrasUryau iti amunA prakAreNa pralobhya (prAk kAle / 5 / 4 / 47 / i. s. NyantalobhidhAtoH pUrvakAle ktvA pratyayaH / anaJaH ktvo yap / 3 / 2 / 154 / i. sU ktvo yap ) lobhayitvA Ahvayat AkArayati sma / itIti ki yuvAM trijagatprabhoH trayANAM jagatAM samAhAraH trijagat tasya prabhustasya zrImadevasya vivAhaha vivAhasya harmya tasmin vivAhamaMDape maNipradIpatAM maNisaMbaMdhimAMgalikarUpadIpatvaM kiM na ApsyathaH api tu prApsyathaevetyarthaH / kiM lakSaNau indubhAskarau kRtAtitheyau kRtamAtitheyaM prAcUrNatvaM yAbhyAM tau punaH kiM viziSTau pathi mArge saMgatau militau // 21 // nimeSavizleSisamagraharamaye, priye sadA sannihite'tra vajriNi / kvacinna yA muhyati sA kimAyasI, zacIti taM vIkSya jaguH zazipriyAH // ( vyA0 ) nimepeti // zazipriyA mazinacandrasya (ato'nekasvarAt / 7 / 2 / 6 / i. sU. in ) priyA bhAryAH rohiNyAdayastamindraM vIkSya dRSTvA iti jaguH (dhAto' kartari parokSA) parasparamiti jalpanti sma / itIti kiM sAzacI indrANI kimAyasI (vikAre / 6 / 2 / 30 / i. sU. vikAre aN / ajeyekaN i. sU. striyAMDI ) ki lohamayI yA zacI atra asmin priye indre bhartari sadA nirantaraM sannihite samIpasthe sati kacinna muhyati mUDhatvaM na davAti / ki lakSaNe indre vajriNa vajrayukte punaH ki lakSaNe nimeSavizleSi (ajAne gIle / 5 / 1 / 154 / i su. zIle'rthe Nin ) samagradRgmaye nimeparahita samastalocane ko'rtha rohiNyAcA svabhartAraM saumyaM somaM dRSTvA mahatralocanairvikagalarUpaM vajrayuktaM indraM ca dRSTrA gayA eva sarvasahatvaM prazaMsanti nma | yayapi jainAnAmindrasya zarIra sahasralocanatvaM nocyate tathApi kAvyaM kAnurodhenaiva syAditi // 22 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjenamArasambhavAkhyaMmahAmAnyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 2 (55 vilocana mukhaiviyatyuDU, rdhomukhaadhijle'tinirmle| sa viprakIrNA avalokayanmaNI-raNIyasImapyavidanna mudbhidam // 23 // (vyA0) vilAcanairiti // sa indraH aNIyasImapi svalpAmapi mudbhidaM harSabhedaM na avidat nAlamata / aNuzabdAt guNAjhASTheyasU / 7 / 3 / 9 / i. sU. Iyasu pratyaye strItve aNIyasIti kiM kurvan viyati AkAze UmukhaiH UvaM mukhaM yeSAM tAni taiH vilocanaiH netraiH Urca uDUnakSatrANi avalokayan pazyan adhomukha vilocanaiH atinirmale vArddhijale vAH (pArINi dhIyante asminiti vAdi. vyApyAdAdhAre / 5 / 3 / 88 / i. sU. dhAdhAtorAdhAre kiH / iDet pusi cAto luk / 4 / 3 / 94 / i. sU. Ato lu / ) jalaM tasmin samudrapAnIye viprakIrNAH vikSiptA: maNIH rucakAka sphaTika lohitAkSamarakata prabhRti maNisamUhAn avalokacan uzabdaH sronapuMsakaliGge zeyaH / maNizabdastuputrIliGge jJeyaH // 23 // avizrame pani tasya yAyinaH, zramasya yaH ko'pilavojaniSTa sH| anodi dugdhodadhizIkaraistaTA,-calakhaladvIcicayotpatiSNubhiH 24 (yA0) avizrame iti / / avizrame navidyate vizramo virAmo yasmin tat tasmin varmani mArge yAyino (mahAdibhyo Nin / 5 / 1 / 53 / i. su. kartari Nin ) gacchatastasyendrasya zramasya khedasya yaH ko'pi lavo'zo'janiSTa jan dhAtoH kartari adyatanI jAtaH / sa zramatya lava dugdhodadhizIkaraiH dugdhAnAmudadhiH (udakAni dhIyante asmin iti udadhiH vyApyAdAdhAre / 5 / 3 / 88 / i. sU. dhAdhAto: AdhAre ki. iDet pusIti Alaka udakasyodaH paMdhivAsavAhane / 3 / 2 / 104 / i. sU. dhaupare udakasya uda AdezaH / ) samudraH tasya zIkarAstai kSIrasamudrajalakaNaiH anodi / bhApakarmaNoH / 3 / 4 / 68 / i. sU. nud dhAto: tepare jin talakca laghorupAntyasya / 4 / 3 / 1 / i. sU. upAntya guNaH) lakSaNa dugdhodadhi zIkaraiH taTAcalasaci
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 cayotpatiSNubhiH taTeSu ye acalAH parvatAH teSu skhalantyaH AsphAlantyaH yA cocayaH kallolAratAsAM cayAt samUhAt utpatiSNavaH utpatanazIlAstai / ko'rthaH indrasya sAIrAjapramANaM mArgamatikramyAgacchataH sataH yaH zramo jAtaH sa zItalaiH kSIrasamudrajalakaNaiH spheTitaH iti bhAvaH // 24 // prabhUtabhaumoSmabhayaMkaraH sphuranmahAbalenAjJjanabhaJjanacchaviH / nijAnujAbhedadhiyAnA ghanaH payodhimadhyAbhiraya nirekSyata // 25 // y + (0yA0 ) prabhUteti || amunA iMndreNa dhano (mUrtinicitA'zredhanaH / 5 / 3 / 37 / i. sU. han dhAtoH atre'rthe al pratyayaH ghanAdezazca nipAtyate ) meghaH nijAnujA medadhiyA nijasya svIyaMsya anujasya laghubhrAtuH nArAyaNasya abhedadhiyA aikyadrayA payodhimadhyAt samudramadhyAt nirayan nirgacchan niredayata nirapUrvaka IkSa dhAtoH karmaNi hyastanI 'dRSTa: kiM lakSaNo meghaH prabhUtabhaumoSmabhayaMkaraH prabhUtasya bhUmisatkubASpasya bhayaMkara (meghartibhyAmyAt khaH / 5 / 1 / 106 / i. sU. bhayapUrvaka, kRgU dhAtoH khaH / khityanavyaya iti : montaH) punaH kiM viziSTa: mahAbalena vAyunA sphuran punaH kiM viziSTaH aJjanamaJjanacchaviH kRSNakAntiH / nArAyaNa' kiM lakSaNaH prabhavaH svAminaH teSu 'utaH prasiddho yo bhaumo bhaumAsurastasya USmA garvastasya bhayaMkaraH ucchedakaraH balena zarIrasAmarthyana baladevena vA sphuranmahA' prasaratejAH zeSaM spaSTameva vizeSaNaiH jaladanArAyaNayorakhaiyaM yadyapi jaine mate samudre nArAyaNaH svapiti iti vaktuM na yuktaM paramatrApi kavirUDhi khaM jJeyA / yathA zrIkalpe lakSmIvarNanaM diggajAbhiSekavarNanamiti jJeyam // 25 // divaspate dyaurahamasmi sAMprataM, na sAMprataM moktumupetya mAM tava / iti svarNAmbudagarjitena sA, drutaM vrajantaM kimu taM vyajijJapat ||26|| ( vyA0 ) diva' iti // sA dyau (diva auH sau / 2 / 1 / 117 / i. sU. sauMpare ' divo vasya o / ivarNAderaMsvaresvare yavaralam / 1 / 2 / 21 /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtama // sargaH 2 (57 i. sU. pakAraH) rAkAzaM svavarNAmbudagarjitana svasyavarNaH zyAmatAlakSaNa jAtivizeSo vA yasya sa svavarNaH evaM vidho yo'mbudo megha tasya gajitena gajariva chale na tamindraM drutaM zIghraM vrajantaM gacchantaM santaM kimu iti vyajijJapat (gizri drukama: kartari DaH / 3 / 4 / 58 / i. sU. jJap dhAtoH kartari avatanyAM Da. dvidhAtuH parokSA i. sU. dvirbhAva / asamAnalope sandalladhuniDe / 4 / 1 / 63 / i. sU. Dapare Nau sanavadbhAva / ) vijJapayati sma / vijJaptirapi / svajanena kAryate iti vyaGgam / iti iti ki he divaspate (vAcaspativAstoppati divaspatidivodAsam / 3 / 2 / 36 / i. sU. divaspati paSTayalapi satvaM ca nipAtyate) ahaM dyaurasmi tava sAMpratamadhunA mAmupetya mamasamIpamAgatya moktuM na sAMprataM na yuktam / ko'rtha dyo da strIliGga svargAkAzavAcI ato bhanyAha / tvaM divaspatiH ahaM tu dyauH etAvatA tvaM svAmI ahaM ca bhAryA ataH kAraNAta mama samIpamAgatya taba itthamevopekSya gantuM na yuktamiti bhAvaH // 26 // pathi prathIyasyapi laMdhite javA-davApa sa dvIpamathAdima hriH| vibhAti yo dvIpasarasvadutkaraH, paraiH parItaH parivaSicandravat // 27 // (vyA0) pathIti // athAnantaraM sa hari. indraH javAt vegAt prathIyasyapi (guNAgAdveSTheyasU / 7 / 3 / 9 / i. sU. pRthu zabdAt IyasuH / pRthumRdubhRzakADhaparivRdasya *to ra / 7 / 4 / 39 / i. sU. raH tryanta svarAde. / 7 / 4 / 43 / i. sU antyasyokArasya lopa) pracure'pi pathi mArge laMghite sati AdimaM dvIpaM dvayantaranavarNopasargAdapa Ip / 3 / 2 / 109 i. sU. dvizabdAt uttarasya ap zabdasya Ip) jambUdvIpaM avApa prApa yo dvIpa parairanyaiH dvIpasarasvadurakara dvIpAnAM sarasvatAM samudrANAmutkara samUha: parIno veSTitaH san pariveSicandravat (syAderive / 7 / 1 / 52 / i. mU. sAha yethe vat ) paridhiyukta candravat vibhAti zobhate iti dvIpazabdaH punapuMsakalinojJeyaH // 27 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 ihApi varSa samavApya bhArata, bamAra taM harSabharaM purndrH| ghanodayo'laM dhanavamalaMghanaM, zramaM zamaM prApayati sma yo'mRtam 28 (0yA0) ihApIti / purandara: (purandara bhagandarau / 5 / 1 / 114 / i. sU purandara nipAtaH / ) puraH dArayatIti purandaraH indraH ihApi jambUdvIpamanye'pi bhArataM varSa bharatakSetraM samavApya prApya taM harSabharaM pramodasamuhaM vabhAra dharati sma / adbhutamAzcaryamasti yo harSabharaH alamatyartha dhanavamalaMghanazramaM dhanAnAM medhAnAM vartma mArgaH dhanavartma AkAzaM tasya laMdhane yaH zramaH taM zarma zAnti prApayatisma / (sme ca vartamAnA / 5 / 2 / 16 / i. sU. sma yoge bhUte vartamAnA) ki viziSTo harSabharaH ghanodayaH ghanaH (matinicitAbhre ghanaH / 5 / 3 / 37 / i. sU. mUrtyarthe ghanaH) pracuraH udayaH utpattiryasya sa. / ko'rthaH anyo bhAraH zramamutpAdayati ayaM harSabharastu zramaM zamayati sma ityAzcaryam // 28 // vinIlaromAliyujo banIghano, gabhIranAmebahunimnapalvalaH / babhUva zacyAapi madhyadezato 'sya madhyadezaH sphuTamIkSitomude / / 29 (vyA0) vinIleti // yatra jinacakrI arddhacakrAmukhyAnAM janma syAt sa bharatakSetrasatko madhyade21. zacyA madhyadezato'pi indrANyA udarapradezAdapi adhikamasya indrasya mude (kurasaMpadAdibhyaH kim / 5 / 3 / 114 / i. su. striyAM bhAve kvipU) harSAya babhUva (dvirdhAtu: parokSADe / 4 / 1 / 1 / i sU. bhUdhAtoditvaM dvitIya tRtIyayoH pUrvI / 4 / 1 / 42 / i. sU. bhUsyAne bU bhUsvaporadutau / 4 / 1 / 70 / i. sa. pUrva bUsthAne akAre ba. nAmino'kali. hale / 4 / 3 / 51 / i. sU. Navi pare bhUdhAtokArasya vRddhau babhau a iti odauto av Av / 1 / 2 / 24 / i. sa. AcAdeze vabhAva a bhuvovaH parokSAcatanyo. / 4 / 2 / 43 / i. sa. upAntyasya UkAre babhava iti)| hetumAha kiM viziSTo madhyadeza. sphuTaM prakaTamInito dRSTaH / zacImadhyadezastu naivamIkSito'rita atto harSe vizeSa / ki lakSaNAt zacyAmadhya
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyama TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (59 dezata vinIlaromAliyuja: vinIlAzcatA. romNAM Alayazca tAmithujyate tasmAt kRSNaromarAjiyuktAt / kiM lakSaNo madhyadezaH banIghana mahavanaM banI tayAdhano (bhartinicitA'bhre ghana / 5 / 3 / 37 / i sU. mUrtyarthe dhana / ) bahula / punaH kiM viziSTAt zarIramadhyadezAt gabhIranAme. gabhIrA nAbhiyasmin saH tasmAt / ki vi0 madhyadezaH bahunimnapatvalabahUni nimnAni gaMbhIrANi palpalAni akhAtasarAMsi yasmin saH / yadyapi devAnAM zarIre nakharomAdIni na syuH tathApyuttara vaikriyagarIra ghaTante iti binIlaromAliyujona carya miti // 29 // dadarza dUgadatha dIrghadantakaM, ghanAlimAdyatkaTakAntamunnatam / pralambakakSAyitanIranirjhara, surezvaro'STApadamadrikuJjaram // 30 // (vyA0) dadazeti // athAnantaraM surezvara (surAga IzvaraH sthezamAsa pisakaso varaH / 5 / 2 / 81 / i. sU. Iza dhAtorvaraH pratyayaH) indraH aSTApadaM parvataM adrikuJjara parvatazreSThaM kujaraM hastinaM vA dUrAt dadarza (dRz dhAtoH kartari parokSA) dRSTavAn kiM lakSaNamaSTApadaM dIdantakaM dorghA dantakAH bahinigatAH pradeza yasya taM kuJjarapakSe dIrtho dantau yasya sa dIrghadantasta svArthaka pratyayaH // puna: ki lakSaNaM aSTApadaM dhanAlimAdyatkaTakA-taM ghanAnAM mevAnAM Alaya. paMktayaH ghanAlaya dhanAlibhiH bhAyanta. sthUlIbhavantaH kaTakAnAM parvatamadhyabhAgAnA antA. yasya sa taM kuJjarapakSe dhanA bahavo'layo bhramarA yayoste ghanAlinI mAvatI bhadaM kirantI kaTe kapolau tAbhyAM kAnta unnata uccattaraM pralambakakSAyitanIranijhara pralambakakSA paratrA tadvadAcaritAni nIrasya nirjharANi yasmin sa tam // 30 // ziro mamAhatpratimAnaviMzati-zcaturyutAdhyAsaktaMsayiSyati / iti pramodAnuguNaM kRNadhvaja-vajaya daMbhAtpulakaM vabhAra yaH // 31 // (0yA0) gira iti / yo'STApana. tRNavvajAnAM vaMzAnAM vrajaH samUha stasya daMbhAt mipAta pulamaM romAJcaM yabhAra / (dhAno kartari parIkSA) ki
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 lakSaNaM pulaka iti pramodAnuguNaM iti amunA prakAraNa pramodo (bhAvAkoH / / 5 / 3 / 18 / i. sU prapUrvakamud dhAto ve 5 / ) harSastasya anuguNaM yogyaM kaH pramodaH ityAha catubhiryutA yuktI arhatAM pratimAnAni (anaT / 5 / 3 / 124 / i. sU pratipUrvaka mimIteH napuMsake bhAve anaT pratyayaH) bimbAni teSAM vizatiH etAvatA caturvizatiH mama ziraH mastakamadhyAsya Azritya vatasayiSyati (vAvApyostanikrIdhAmahopI / 3 / 2 / 156 / i. sU tan dhAtau pare ava upasargasya vaH) avataMsayuktaM mukuTasaMyuktaM kariSyati 31 yaduccazRGgAgrajuSo'pi khecarI-gRhItazimbAphalapuSpapallavAH / na se hire svAnupabhogaduryazo, drumA marutpreritamaulidhUnanaiH // 32 // (vyA0) yaduceti // drumAH vRkSA* marutA vAyunA preritAzcate maulayazca zirAMsi teSAM dhUnanAni tai pavanaprerita zira: kampana miSeNa spAnupabhogaduryazaH svasyAtmano'nupabhogaH upabhogAbhAvaH tasya duryazaH apakIrtiH tat na sehire sahadhAtoH kartari paronA na soDhavantaH / kiM lakSaNAH drumA yaducazRMgAjuSo'pi (vicam / 5 / 1 / 148 / i. sU. juS dhAtoH katari vivap / ) yasya gira' uccaGgANi unnatazikharANi teSAmagraM juSante sevante evaMvidhA api punaH kiM0 khecarIgRhItasimbAphalapuSpallavAH khecarIbhiH (careSTa / 5 / 1 / 138 i. sU. careSTaH khecarantIti khecarthaH advayaJjanAtsaptamyA bahulam / 3 / 2 / 18 i. saM. saptamyA alu5 / aNajeyakaNa naJ sman TitAm / 2 / 4 / 20 / isa hitvAt striyAMDI vidyAdharIbhiH gRhItAH simbAzca phalikA phalAni ca dhupANi ca pallavAca yeSAM te // 32 // nivAsabhUmImanavApya kandare-dhvapi sphuTasphATikabhittibhAnuSu / tale tamastiSThati yanmahIruhAM, ziticchavicchAyanibhAnizAtyaye 33 (vyA0) nivAseni // tamaH andhakAra nizAtyaye prabhAte 4 mahIhAM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 2 (61 ----- (kvip / 5 / 1 / 148 / i. sU. ruh dhAtoH kartari vi5) yasya parvatasya mahoraho vRkSA teSAM tale ziticchavicchAyAnibhAt zitiH kRSNA chaviH kAntiryasyAH sA evaM vidhAyAchAyA tasyAH nibhAt miSAt tiSThati / (sthAdhAtoH kartari vartamAnA) ki kRtvA kandareSvapi guhAsvapi nivAsabhUmI (vyaJjanAd dhaJ 5 / 3 / 132 / i. sU. nipUrvaka vas dhAtorAdhAre dham nivasati asmin iti nivAmaH) vAsasthAna anavApya aprApya kiM viziSTeSu kandareSu sphuTAH prakaTI: sphATikabhittInAM (striyAM tiH / 5 / 3 / 91 / i. sU striyAM ti:) bhAnavaH kiraNAH yepu tAni teSu / ko'rtha yatra parvate maNisatkodyotAne praveza na labhate pazcAt chAyAmiSeNa vRkSANAM tale sthitamiti bhAvaH // yathA chAyAzabdastathA chAyAdo'pi vartate // 33 // pratikSipaM candramarIcirecitA-mRtAMzukAntAmRtapUrajIvanA / vanAvalI yatra na jAtu zItagoH, pidhAnamaicchanmalinacchavidhanam // (vyA0) pratikSipamiti // yatra yasmin parvate banAnAmAvalI vanapaMkti rjAtu kadAcit api malinapchaviM (malAdImasazca / 7 / 2 / 14 / i. sU. malazabdAt matvarthe ina pratyayaH malo'sti asyA iti malinA) malinA kRSNA chavi kAntiryasya sa ta dhanaM medhaM aicchat iS dhAtoH kartari hyaratanI na vAJchati sma / kiM lakSaNaM dhanaM zItago zcandrasya pidhAnamAcchAdanaM ( vAvApyostanikIdhAgnahorvapI / 3 / 2 / 156 / i. sU. apeH pi. 1) pakSe zItA zItalA gaurvANI yasya sa zItana ( ekArthacAnekaM ca / 3 / 1 / 22 / i. sU. bahuvrIhiH samAsa gozcAnte hasvo'naMsi samAse yo bahuvrIhau / 2 / 4 / 96 / i. sU. gozabdasya hrasva / ) tasya pidhAnamapahavakaraNAt ya evaM vidho malinacchavizva syAt sa sarvasyApyaniSTa eva syAditi / atha medhaM vinA vanAvalI kathaM jIviSyatItyAha vanAvalI pratikSipaM (yogyatAbI sArthAnati vRtti sAdRzye / 3 / 1 / 40 / i. sa. vIpsAyAmavyayIbhAvaH / ) kSipAM kSipAM pratirAtri pasya
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 marIcayaH kAraNAH taiH recitAH zrApitAH ye amRtAMzukAtA: candrakAntamaNayastebhyo yaH amRtapUra: sa eva jIvanaM yasyAH sA // 34 // yadauSadhibhijvalitAbhiraditaM, tamaH sapatnIbhiravakSya sarvataH / tamakhinI gacchati lAMchanacchalAt , kalAnidhi kiM dathitaM sthiteH kRte (vyA0) yadauSadhIbhiriti // tamasvinI (astapomAyAmedhAstrajo vin / 7 / 2 / 47 / i. sU. tamas zabdAt matvarthe cin pratyayaH / striyAM nRto'svastrAdeDI / 2 / 4 / 1 / i. sa. DIH) rAtriH lAMchanasya kalaMkasya cha mipaM tasmAt kiM sthitermaryAdAyA. (stho vA / 5 / 3 / 96 / i. sU. sthA dhAtoH striyAM bhAve kti: / ) kRte maryAdArtha kalAnAM nidhittaM candramasaM dayita bhartAraM gacchati / kiM kRtvA jvalitAbhi dIptAbhiH sapatnIbhiH (samAnaH patiryosAM tA. sapalyaH sapalyAdau / 2 / 4 / 50 / i. sU. patizabdAt DI: antasya n ca / samAnasya dharmAdiSu / 3 / 2 / 149 / i. sU. samAnasya saH / ) yadauSadhIbhiH yasya parvatasyauSadhyastAbhiH sarvataH (kimayAdisarvAdha'vaipulya baho pit tas / 7 / 2 / 89 / i. sU. sazabdAt tat adhaNatasvAcAzasaH / 1 / 1 / 32 / i. sU. tasantatvAt avyaya saMjJA / ) aditaM pIDitaM tamaH andhakAra avekSya dRSTvA / ko'rthaH auSadhInAM rAtrezca candraH patiH rAtrezca apatyamamdhakAra jvalitAbhiraupadhIbhi tamaH sarvata pIDyamAnaM dRSTvA upAlaMbhadAnAya nijapati kalAnidhiM (upasargAda: ki / 5 / 3 / 87 / i. su. nipUrvakadhA dhAto. kiH / iDet pusi cAto luk / 4 / 3 / 94 / i. sU. AkArasya lopaH) gatA sA adyApi lAnachalena candre dRzyate iti bhAvaH // 35 // patanti ye vAlara pro karA, yadullasadgairika dhAtusAnuSu / kriyeta taireva vimRtya cApalA-dilAkhilA gairikaraMgiNI na kim // (vyA0) patantIti // praga prabhAte bAlaraveH bAlAkasya ye karAH kiraNAH bAlasadgairikadhAtusAnuSa yasya parvatasya ullasantazcate gairikadhAtazca teSAM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (63 sAnuSu zikhareSu patanti / taireva karaiH cApalAt (yuvAderan / 7 / 1 / 67 / i. sU. capalazabdAt bhAve'rthe aN / ) capalabhAvAt visRtya ( prAkU kAle / 5 / 4 / 47 | i. sUcipUrvaka sudhAtoH prAk kAle ktvA uryAdi anukaraNa cicaDAcazca gati' / 3 / 1 / 2 / i. sU. vergatisaMjJA gatikkanyastatpuruSaH / 3 / 1 / 42 / i. sU. tatpuruSa ) vistAraM prApya akhilA samastA ilA pRthvI gairikaraMgiNI gairikaraMgabhAk kiM na kriyate apitu kriyate eva / ko'rthaH bAla' prAya. kroDAsakta iti sthirabhAvaM tyaktvA bAlArka kiraNai' samastApi pRthvI raktAkRteti bhAvaH // 36 // yadIyagArutmatabhittijanmabhiH, karairevaMcyanta tathA haritprabhaiH / na cikSipu mugdhamRgA mukhaM kacidyathA'nalIkeSu tRNAMkureSvapi 37 ( vyA0 ) yadIyeti || mugdhamRgAH saralahariNAH yadIyagArutmatabhittijanmabhiH (tasyedam / 6 / 3 160 / yacchandAt idamarthe Iya pratyayaH) gArutmataratnAnAM bhitte. (striyAMti. / 5 / 3 / 91 / i. sU striyAM bhAvekti: 1 ) yasya parvatasya (dviSaturiti kSip dhAtordvitvaM vyaJjanasthAnAderluk / 4 / 1 / 44 / i sU AdivarjavyaJjanayorluk kaDacaJ / 4 / 1 / 46 / i. sU. kasya caH kartari parokSA) cikSipuH na vAhyanti sma // 37 // zarabhizonmudritasAndrakaumudI - samunmadiSNusphaTikAMzuDaMbare / nivizya yanmUrddhani sAdhakairasA - dhikai mahoMta hiraNyadRzyata // 38 // ( vyA0 ) zaran iti // zarada: zaratkAlasya nizA: rajanyaH tAsu unmudvitA yA sAndrA kaumudI ( tasyedam / 6 / 3 / 160 / i. sU. kumudazabdAt aNU / aNeJeye i. sU DI ) candrajyotsnA tayA samunmadiSNavaH ( udaH pacipatipadimadeH / 5 / 2 / 29 / i. sU. utpUrvakamaddhAtoH iSNu pratyaya ) vardhanazIlA ye sphaTikamaNInAmaMzava kiraNAsteSAmADaMbaro yasmin tasmin /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64) zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 yamuni yasya giramUrdhA zikhara tasmin niviya upavizya senAdhikAsta: sAdhakaiyogibhirmahaH adhyAtmatejaH vahi. antarapi adRzyata 4zyate sma // 38 // tarukSaratsUnamRdUttaracchadA, vyadhatta yattArazilA vilAsinAm / ratikSaNAlambitaroSamAninI, mayagrahagranthibhide sahAyatAm // 39 // vyAkhyA tarukSaraditi // yattArazilA yasya gireH tAra zilA raupyazilA vilAsinAM (vervicakatyasamma kapakasalasahanaH / 5-2-59 / i. sU. vipUrvakalasadhAto. zIlADhisadathai vinaN pratyayaH vilasantiItyevaM gIlA vilAsinaH) bhoginAM rate bhogasya kSaNo'vasa: bhogAvasara tasmin Alambita roSo yAbhi__ stAH tAvatA mAninyazca tAsAM mAninInAM smayagraho'haMkAramaha sa eva pranthiH tasyAH bhide (bhyA'ibhyo vA / 5-3-115 / i, sU. bhAve striyAM vivabhid dhAto.) saMbhogasamayakRtakovastrIjanAhakAramaharU pathibhedajAM sahAyatAM sAhAyya vyavatta akarot / kozI tArazilA tarovRkSAt kSaranti yAni sanAni puSpANi tarmadu: liTa' uttaraccha' uttarapaTo yasyAM sA / ko'rtha puSpazayyAtulyAM zilAM dRSTvA vanitAnAmabhimAnaH svayameva vilIna ata zilayA patyuH sAhAyyaM kRtabhaveti bhAvaH // 39 // yaduccavRkSAgranivAsinI phalA-valImavindannupalaiH pulindrakaH / kapInadAsthAnabhivRSya tAn sukha, samaznute teH pratizastritAMrupA / / (vyA0) yaduceti / pulindraka milla yaduvRkSAgranivAsinI yasya gire ucAcate vRkSAca teSAM agre zikhare nivAsinI (yajanAda dham / 5 / 3 / 132 / i. sa. nipUrvaka vasU dhAtorAdhAre va ato'neka svarAt / 7 / 2 / 6 / i. su. matvarthe in striyAM nRto'svastrAde riti sU. DI: vipUrvaka dhA dhAto Atmane pade kartari hyantanI) tAM phalAnAmAvalI phalazreNI mvindn| alamamAnaH api mukhaM samaznute prApnoti ki kRtvA ada.sthAn (sthApapAstAna'
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (65 kaH / 5 / 1 / 142 / i. sU. sthAdhAto. ka' / iDet pusicAto luk / 4 / 3 / 94 / i sU. Ato luk ) amISu vRkSeSu sthitAn kapIn vAnarAn upalaiH pASANai* abhimRSya sanmukhamAhatya kiM lakSaNAM taiH kapibhiH ruSA roSeNa pratizastritAM pratizastrIkRtAmiti // 40 // imAH suvarNaistulitA iti kSipA - mukhe raviHsvaM pravasan vasunyadhAt / tadIyaguMjAsu kimanyathA hima-vyathAM harINAM sahitA haranti tAH / / ( vyA0 ) imA iti || ravi sUrya. kSipAya | (bhidAdayaH / 5 / 3 / 108 / i. sU. kSipA iti aD pratyayAnto nipAta) nizAyA mukhaM prAraMbhaH tasmin pravasan paradvIpaM gacchan svavasu AtmIyaM tejodravyaM vA iti vakSyamANakAraNAt tadIyaguMjAsu nyadhAt / sarvojana: uttamasyaiva haste nijadravyaM samarpayati ata Aha itoti kim / imA guMjA: suvarNai: ( tulyArthaistRtIyASaSThayo / 2 / 2 116 / i. sU. suvarNairityatra tulyArthayoge vA tRtIyA) kAJcanairuttamajAtIya va tulitAH sadRzIkRtA vA / atha ravitejonivezaphalamAha / anyathA ( prakAre thA / 7 / 2 / 102 / i. sU. anyazabdAt thA pratyaya ) tA guMjAH sahitA militAH satyaH harINAM vAnarANAM himasya vyathA (Sito'D / 5 / 3 / 107 i. sU. vyathiS dhAtoH SitvAt striyAmaD ) pIDA tAM kiM haranti kathaM haranti / ko'rthaH sUryeNa saMdhyAsamaye svIyaM tejo gujAsu kSiptaM tena hetunA vAnarA ekatra saMmuya guMjA mistApayanti teSAM cetthaM zItaM yAtyeveti bhAvaH // 41 // jineziturjanmabhuvaH samIpagaM nagaM tamAdhAya mudAhaga'vagam / sa gotrapakSakSatijAtapAtakai, vimuktamAtmAnamamaMsta vAsavaH // 42 // ( vyA0 ) jinezituriti // sa indraH gotrapakSakSati striyAMtiH / 5 / 3 / 91 / i. sU. kSaN dhAtoH striyAM bhAvekti yamiraminamigamiti / 4 / 2 / 55 / i. sU. phaupare antya luk ) jAtapAtakaiH gotrANAM parvatAnAM pakSA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66.) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 stepA bhAta chedanaM tena jAtAni samutpannAni yAni pAtakAni pApAni taiH AtmAnaM nija vimuktaM rahitamamasta manyate sma / kiM kRtvA jinezitaH zrIRSabha, devasya janmano bhUstasyAH ikSvAkubhame samopagaM (nAmno gamaH khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5 / 1 / 131 / i sU. gam dhAtorDaH / ) samIpasthitaM pUrvavarNitaM nagaM (nAmno gama khaDDo ca vihAyasastu vihaH / 5 / 1 / 131 / i. sU. saMjJAyAM gam dhAtorDa pratyaye / naJ / 3 / 1 / 51 / i. sU. nab tatpurupa nago'prANini vA / 3 / 2 / 127 / i. sU. nago vA nipAtyate) aSTApadaparvata mudrA (kut sampadAdibhyaH kvip / 5 / 3 / 114 / i. sa. muddhAto striyAM vip ) herpaNa dRga (bhyAdibhyo vA / 5 / 3 / 115 / i. sU. striyAM vA vip ) dhvagaM (nAmno gamaH khaiDau ca / i. sU. gam dhAtoH) dRSTimA gocara AdhyAya kRtvA / ko'rthaH purA parvatA. pakSAbhyAmutpatya utpatya eva prAmanagarAsUpari patanta Asan / itazcandreNa vajreNa parvatapakSAH chinAH iti lokarUDhiH / indro jinasya janmabhUmi pratyAsanamaSTApadaparvataM dRSTvA parvatapakSacchedanapAtakAt chuTitaH / anyo'pi mahAtIrtha dRSTvA svagotrANAM gotriNA pakSakSatizocheda. tajjAtapAtakai vimukta syAt yathA pAMDavAdayaH zatruJjayatIrthe siddhA iti bhAva // 42 // atha prabhojanmabhuvaM purandaro, 'saraccharacandrikayeva dRSTayA / yayAcirAdutkalikAbhirAkulaM, prasAdamAsAdayadasya hRtsrH|| 43 // (vyA0) atheti / athAnantaraM purandaraH (purandara bhagandarau / 5 / 1 / 114 / i sU. nipAta) indraH prabhorjinasya janmabhuvaM (bhyAdibhyo vA / 5 3 / 115 / i sU. bhUdhAto. striyAM vA kvi5) janmano bhastA asarat agamat / yayA janmabhuvA dRSTayA asya indrasya hRdevasara: sara: prasAdaM hRdayarUpasarovara prasAda (bhAvAkoMH / 5 / 3 / 18 / i sU. sad dhAtodha) nirmalatAM AsAdayat prApnoti sma / kayA iva racandrikayA yathA 201jyotsnayA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAlyamahAkAvyam TIpAsamalaMkRtam // sargaH 2 (67 saraH sarovara prasAdamAsAdayati / kiM lakSaNaM hRtsaraH cirAt cirakAlAt utkalikAbhirutkaMThAbhiH pakSe laharIbhirAkulaM vyAptam // 43 // sa tatra mandAramaNIvakasravan-madhucchaTAsaurabhabhAjane vane / amuktapUrvAcalahelilIlayA, niviSTamaSTApadasiMhaviSTara // 44 / / zorazeSAmRtasatramaMginA, manazAnATayocitamAzritaM vyH| vayasyatApanasuparvasaMgataM, rasaMgataM tatkRtanarmakarmasu // 45 // zirasphuracchatramakhaMDamaMDana-dhumadvadhUdhunitacArucAmaram / vizAradai vanditapAdamAdarA-darAtiradrejagadIzamaikSata // 46 // tribhivizeSakam (vyA0) sa tatreti // sa anerAtiH parvatasyAri indratatravane jagadIzaM zrIyugAdinAthamaikSata pazyati sma / ki lakSaNe pane mandAramaNIvakasavanmadhucchaTAsauramabhAjane mandarANAM maNIvakAni puSpANi tebhyaH sravan madhurmakarandarasa: tasya chaTAbhi sauramaM saugandhyaM tasya bhAjanaM sthAnaM tasmin anyAni sarvANi vizeSaNAni jagadIzasAkAni kiM viziSTaM jagadIzaM aMginAM (ato'nekasvarAt / 7 / 2 / 6 i. sU. aGgazabdAt matvarthe in pratyayaH / ) prANinAM zoH netrayoH azeSAmRta. satra roSarahitAmRtasatrAM pAraM nAnAvyoti manAya misya nATya tatra ucita yogya kaMdarpasatkanATakayogyaM yauvanamAzrita punaH kiM vayasthatApanasuparvasaMgataM vayasthatAM mitratvamApannAH prAptA ye suparvANo devAsta. saha saMgato militastaM takRtanarmakarmasu taiH suraiH kRtAni catAni narmaNA karmANi teSu rasaM gataM rasaM prApta amuktaH pUrvAcalo yena sa cAsau helizca sUrya. tasya lolayA aSTApadasiMhaviSTare (yuvarNapadRvazaraNasamRdgrahaH / 5 / 3 / 28 / i. sU. vipUrvaka stRdhAto ral pratyayaH / ve straH / 2 / 3 / 23 / i. sU. SatvaM ) suvarNasiMhAsane nivi STamupaviSTaM puna: ki zirasi sphurat chatra yasya sa taM zIrSaprasaratzvetAtapatraM puna: ki akhaMDAni. maMDanAmi mukuTakuMDalahArAhArakeyUrAdhAsaraNAni yAsAM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 tAH tAzcatA dhusadA (kvip / 5 / 1 / 148 / i. su. sadadhAtoH kSip / uH padAnte'nUt / 2 / 1 / 118 / i. sU. divAvakArasya u. divisIdantIti ghusadaH) vadhvazca tAbhinitAni cAruNi manoharANi cAmarANi yasya sa taM tathA vizAradezcaturaiH AdarAt (puMnAmni gha. / 5 / 3 / 130 |i. sU. Ai pUrvaka dRdhAtoH nAmino guNo'kDiti / 4 / 3 / 1 / i. sU. guNaH / ) vanditau pAdau yasya saH taM namaskRtacaraNam // tribhirvizeSakam // 44-45-46 // kanInikAdaMbhamadhuvrataspRzA, zAM zatavibhradivAmbujasajam / tatatrilokIpatimenamazcitu-rayAdupAtiSThata nirjarezvaraH / / 47 // (yA0) kanIniketi // tato'nantaraM nirjarANAM (prAtyavaparinirAdayo gatakAntaRSTAlAnakrAntAdharthAH prathamAdyantaiH / 3 / 1 / 47 / i. sU. kAntAdyarthe pazcamItatpuruSaH jarAyA. niSkrAntAH nirjarA.) devAnAmIzvaraH (sthezamAsapisakasovara' / 5 / 2 / 81 / i. sU. I. dhAtorvara pratyayaH) svAmI surezvaraH enaM trayANAM lokAnAM samAhAraH trilokI trilokyAH patistaM zrIyugAdIza maJcituM pUjayituM syAt vegAt upAtiSThata (vA lIpsAyAm / 3 / 3 / 61 / i. sa. upapUrvaka sthAdhAto. katari Atmanepadam ) Agacchata / kiM lakSaNaH indraH kanInikAdaMbhamadhunataspRzAM kanInikAnAM tArANAM daMbha miparatena madhunatAn madhuvratayantIti madhuvratA (karmaNo'N / 5 / 1 / 72 / i. sU. vratadhAtoH aNa pratyayaH ityukta kRtA / 3 / 1 / 49 / i. sU. ttpurussH|) bhramarAn spRzantIti tAsAM dRzAM netrANAM zataramvujAnAM kamalAnAM najaM mAlAM bibhradiva dharanniva / nayanAnAM kamalopamA Dhoyate ataH sahasralocanatvAt mUrtimatI kamalamAlAM bibhrANo bhagavanta pUjayitumiva hari. sameta iti bhAvaH // 47 // zira: svamindidarayan vinamya tat-padAjayugme lsdNguliidle| iti sphurazaktirasominirmalaM, zacIpatiH stotravacaH pracakrame // 48 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (69 (vyA0) zira iti // zacIpati cyA pati ridraH ityamunA prakAre sphurazcAsau bhaktirasazca (striyAM kti | 5 / 3 / 91 / i. sU. bhajyAto striyAM bhAve ti / ) tasyormaya kallolAstai nirmalaM stotrasya (nIdAMv zas yuyu jAstu tuda sisi ca mihapatapAnahAT / 5 / 2 / 88 / i. sU. studhAto. karaNetraT / ) vaca tat stutivacaH pracakrame prArame / kiM kurvan lasadaMgulIdale lasantiaMgulaya eva dalAni yasmin tat tasmin tatpadAjayuge tasya bhagavata padAbjayozcaraNakamalayoyume vinamya natvA svaM ziraM mastakaM indidarayana bhramarapat kurvan // 48 // athastotravacaH prAha mahAmunInAmapi gIragocarA-khilasvarUpAstasastadUSaNa / jayAdideva tvamasattamastama-prabhAprabhAvAlpitabhAnuvaibhava / / 49 // (vyA0) mahAmunonAmiti // manyate trikAlAvasthAmiti munayaH mahA-tazcate munayazca (vizeSaNa vizeSyeNaikArtha karmadhArayazca / 3 / 1 / 96 / i. sU. vizeSaNa pUrva pada karmadhAraya / ) teSA mapi girA vANInAM agocaraM akhila samastaM svarUpaM yasya tasya saMbodhane / he astasanastadUSaNa astAni apAkRtAni samastAni sarvANi dUpaNAni yena sa tasya saMbodhane / he Adideva / asadavidya. mAnaM tamaH pApaM yasyAH sA asattamA prakRSTA atizayena asattamAH asattamastamA atIva niSpApA cAsau pramA ca (upasargA dAtaH / 5 / 3 / 110 / i. sU. prapUrvaka bhAdhAto. striyAmaD At i. sU. Apa / ) tasyAH prabhAveNa (bhAvA'ko / 5 / 3 / 18 / i. sU. prapUrvaka bhUdhAto ve dham / ) alpitamalpIkRtaM bhAno sva. caibhavaM prabhutvaM yena sa tasya saMbodhane evaM vidhastvaM jaya sarvotkarSeNa vartasva / jayaH parairanabhibhUyamAnatA pratApadRSTizcetyarthaH // 49 // guNAstavAMkodadhipAravartino, matiHpunastacchapharIba maamkii| aho.mahAdhASTaryamiyaM yadIhate, jaDAzayA tat kramaNaM kadAzayA // 50
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70) zrIjainakumArasambhavANyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (vyA0) guNA iti // he nAtha tava guNAH aMkAnAmudadhiH aMkasamudraH tasya pAravartinaH parivartanta ityevaMzIla: (ajAteH gIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. zole'Nin ) pAragAminaH vartante / punaH mAmakI mama iyaM mati tasya zapharI iva aMkodadheH matsIvad vartate / 'vA yuSmadasmado'ono yuSmAkAsmAkaM cAsyaikAve tu tavakamamakam' iti sUtreNa mamakAdeze aho ityAzcarya mahat ca tat dhRSTasya bhAvo dhASTya (patirAjAnta guNArAjAdibhyaH karmaNi ca / 7 / 1 / 60 / i. sa. vyaNa) ca mahAdhATye (jAtIyaikArthavaH / 3 / 2 / 70 / i. sa. mahat zabdAt DAH DityantyasvarAdeH / 2 / 1 / 114 / i. sU. at la / ) yat yasmAt kAraNAt iyaM matiH jaDaH Azayo yasyAH sA mUkhobhiprAyA satI teSAM guNAnAM kramaNaM tat kadAzayA kutsitA AzA (gatikanyastatpuruSa. / 3 / 1 / 42 / i. sU. tatpuruSaH koH kattatpuruSe / 3 / 2 / 130 / i. sU. ko kat) kadAzA tayA Ihate vAJchati / yadi jala. sthitA matsI jalabahirgata vastu grahItu micchati tadA sA mUvati bhAvaH // 50 mano'Nu dha na guNAMstavAkhilA, na taddhatAnyA malaM vaco'pime / stutevera mauna mato na manyate, paraM rasajJeva guNAmRtArthinI // 51 // (0yA0) mana iti // he nAtha me mama mana tava akhilAn samastAn guNAn dhatu (zaka pajJA rabha labha sahAhaglA ghaTAsti samarthArthe ca tum / 5 / 4 / 90 / i. sa. samarthArtha alamupapade dhR dhAtostum asmin zloke para mityatrApi alamupapade tum) nAlaM na 'samartham / ki lakSaNaM mana aNu sUkSma tabhRtAn tena manasA dhRtAn guNAn va me mama vaco'pi nAlaM na zaktam / ata* kAraNAt stute (zcAdibhyaH / 5 / 3 / 92 / i. sU. stu dhAtoH striyAM bhAvektiH / ) maunaM (yavRvarNAlayAdeH / 7 / 1 / 69 / i. sU. munizabdAt bhAve'N avarNe varNasya / 7 / 4 / 68 / i. sU. ikArasya lopaH vRddhiH svare vAde riti sUtreNa Adi svaravRddhi: mune yo maunaM ) varaM bhavyam / paraM saM jAnAti iti rasajJA (Ato Do'havAvAmaH / 5 / 1 / 76 / i. sU. jJAdhA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ " jaimAmArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (71 torDaH / iDet pusi cAto luka / i. sU. AlopaH) eva jihvA eva na manyate / ki lakSaNA rasajJA guNAmRtArthinI guNA audArthajJAnAdaya eva amRta marthayatIti vAJchatIti guNA0 // 51 // suradrumAdyAmupamA smaranti yAM, janAH stutau te bhuvanAtizAyinaH / avami tAM nyakRtimeva vastuta, stathApi bhaktimukharIkaroti mAm 52 (vyA0) suradrumeti // he nAtha janAlokAH te nava stutau suradrumAyAM surANAM devAnAM drumA vRkSAH kalpavRkSA te AdhA yasyAM sA tAmupamA smaranti kathayanti / ki viziSTasya te bhuvanAtizAyina. bhuvanAni atizete iti bhuvanAtizAyI ( ajAte: gIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. ati pUrvaka zIDdhAtoNin ) tasya tribhuvanAdhikasya / ahaM tAM stuti. vastutaH paramArthataH nya+kRti nindAbhava avami jAnAmi / tathApi bhaktimI mukharIkaroti vAcAlaM kurute na mukhara' amukhara* amukhara mukharaM karotIti // (klasvastibhyAM karmakartRbhyAM prAgatattatve vi / 7 / 2 / 126 / i. sU mukhara zabdAt dhiH / IzavAya varNasyA'na 0yayasya / 4 / 3 / 111 / i. sa. mukhara zabdasya avarNasya I) // 52 // anarUpo'pyakhilAGgasundaro, raveradabhrAMzubharo'pi tArakaH / api kSamAbhRnna sakUTatAM vaha-syapArijAto'pi suradrumAyase // 53 // (vyA0) anaDreti // he nAtha tvaM anaGgarUpo'pi akhilAMgasundaraH sarvAGga sundaro vatase yo'naMgarUpaH syAt sa akhilAMgasundara' kathaM syAt / atra virodhaparihAramAha anaGgarUpa kaMdarparUpaH kaMdarpavat rUpaM yasya saH akhilAMga sundara akhilAni ca tAni aMgAni ca samastAMgAni teSu sundaraH / he nAya tvaM rakhe. adabhrAMzubharo'pi sUryAdadhikateja. paTalo'pi tArako'si yo kheH adabhrAMzumaraH syAt sa tAraka katha syAt atra virodhaparihAramAha adabhro'dhika aMzUnAM kiraNAnAM bharaH samUho yasya sa tAraka' (Naka cau / 5 / 1 / 18 / i.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 72) zrI jaina kumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 : sU. Nyanta tAre aka jeniTi / 4 / 3 / 83 / i. sU. NerlopaH / ) tArayasi jIvAn saMsAra sAgarAt iti tAraka' / he nAtha tvaM kSamAdapi parvato'pi sakU tAM sazikharatAM na vahasi ya. kSamAt parvato'sti sa sazikharatAM vahati ana virodhaparihAramAha kSamA ( kipU / 5 / 1 / 148 / i. su. kartari kip / hrasvasya ta pitkRti / 4 / 4 / 113 / i. sU tontaH / ) guNaM bimartIti kSamAbhRta kSamA guNadhArako'si sakUTatAM sAlIkanAM sakapaTatvaM na vahasi na dhArayasi apArijAto'pi suradrumAyase ya apArijAtaH syAt sa suradrumavat kathamAcarati / atra virodhaparihAramAha apagataM arINAM ripUNAM jAtaM samUho yasya saH apArijAtaH / idaM hi paTkhaMDamavApya bhAgtaM, bhavantamUrjasvala mekadaivatam / bibharti SaTkoNakayantrasUtraNAM nRNAM sphuratpAtakabhUtanigrahe // 54 // " (vyA0 ) udamiti // he nAtha idaM SaTkhaMDA yasmin tat SaTkhaMDaM tat bhArata bharatakSetraM kartRpadaM / urjasvalaM ( urjo vin valAvazcAntaH / 7 / 2 / 51 / i. sU urja zabdAt vala pratyayaH urja zabdasya urjas ) urjA balamasyAstIti taM kana balavantaM eva daivataM bhavantamavApya prApya nRNAM manuSyANAM sphuratpAtakabhUtanigrahe sphuranti ca tAni pAtakAni ca ( Naka tRcau / 5 / 1 / 48 / i su. Nyanta pAt dhAtorNaka pratyaya ) pApAni tAnyeva bhUtAsteSAM nigraho nirdhATanaM tasmin paT koNakAni yasmin sacAsau yaMtrazca tasya sUtraNAM racanAM vibharti dhArayati // ko'rthaH bharatakSetreNa paramadaivataM bhagavantamavApya prApya manuSyANAM lokAnAM pAparUpabhUtanigrahe paTUkhaMDa rUpa paTkoNakayaMtra sUtraNA samAzriteti bhAvaH // 54 // tapodhanebhyazcaratA vanAdhvanA, dhanasya bhAve bhavatA dhanIyatA / adIyatAjyaM yadanena kautukaM, tathaiva zivAya vRpo vRSadhvaja / / 55 / / ( vyA0 ) tapovanebhya iti // he nAtha bhavatA tvayA vanasyAdhyA vanAvvA tena canAdhvanA canamArgeNa caratA gacchatA dhanasya bhAve dhanasArthavAha bhave tapodhane mya.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (73 tapa-evaM-dhanaM yeSAM te tapodhanAstebhyaH (caturthI / 2 / 2 / 53 / i. sU. tapo dhanebhyaH ityatra caturthI / ) yatibhyo yadAjyaM vRta madIyata dIyatesma / kiM kUrvatA bhavatA dhanIyatA (amAnyayAt kyan ca | 3 | 4 / 23 / i. sU. dhanazabdAt icchAyAM kyanU kyani / 4 / 3 / 112 / i. sU. kyanipare asthAI: zatrAna zApyatitu sasyau / 5-2-20 / i. sU. dhanIya nAmadhAtoH sadarthe kartari zatR pratyayaH) dhanamicchatA / anena Ajyena he vRSadhvaja vRSaH vRSabho lAJchanaM yasya sa tasya saMbodhane he vRSadhvaja kautukramAzcarya tavaiva vRSaH vRSabhaH puNyaM vA zivAya (zvidhAtoH kartariparokSA) vavRdhe / ko'rthaH pAtre dattena dAnena dhanasArthavAhena mahatpuNyamarjitam / uktaMca 'dAnena dhanyo dhanasArthavAhaH karmottamaM tIrthaMkarasyanAma, babaMdha karmakSayahetubhUtaM dAnaM hi kalyANakaraM narANAm // 55 // 1 madhe dvitIye bhuvaneza yugmitAM kuruSvavApte tvayi kiMkarAyitam ! manISitArtha kriyayA suradrumai, jitairiva prAg jananApavarjaneH // 56 // ( vyA0 ) bhave iti || ' martagayAya 1 bhiMgA 2 tuDiyaMgA 3 dIva 4 joi 5 vittaMgA 6 cittarasA 7 muNiyaMgA 8 gehAgArA 9 aNiyaNAya 10 // 1 // sarasamajha 1 maNibhAjana 2 vA 3 ratnapradIpa 4 tejomaMDala 5 citrakArisurabhipuSya 6 vicitrakhAdyamojya 7 maNibhUSaNa 8 nizreNisopAnakalita vividha dhavalagRhAdi 9 pradhAnavastrANi 10 etaiH pUrNAye dazavidhakalpavRkSAH taiH suradrumaiH manISitArthakriyayA manISitAzvate arthAzca teSAM kriyayA vAJchitArthakaraNena he bhuvaneza dvitIye (dvestIya / 7 / 1 / 165 / i. sU. dvizabdAt tIya pratyayaH) bhave (yuvarNa vRdhvazaraNa gamRd grahaH / 5 / 3 / 28 / i. sU. bhAve al / nAmino guNo'kGiti / 4 / 3 / 1 / i. sU. guNaH / odautoDacAt / 1 / 2 / 24 / i. sU. avAdezaH ) kuruSu uttarakuruSu yugmitAM yugalitva mavApte prApte sati tvayi viSaye kiM karAyitaM (kyaD / 3 / 4 / 26 / i. sU. AcAre'rthe kiMkarazabdAt kyaD klor3e ktaH / 5 / 3 / 123 / i. sU bhAve napuMsakeka: 1) kiMkaravadAca
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 ritam / kiMlakSaNaiH suradrumaiH utprekSyate prAgjananAyavarjanaiH pUrvajanmadAnaiH jitairiva // sadharma saudharma suparvatAM tato- adhigatyanityaM sthitizAlinastava / surAMganA koTikaTAkSalakSyatA - juSo'pi no dhairyatanutramanut ||57|| ( vyA0 ) sadharma iti // sadharma saha dharmeNa vartate iti sadharmastatsaMbodhane tataH saudharmmasuparvatAM saudharmadevatvamadhigatya (prAkU kAle / 5 / 4 / 47 / i. sU adhipUrvaka gam dhAtoH ktvA pratyayaH / anaJaH vo yap / 3 / 2 / 154 / i. sU. kvo yavAdeza' / yapi / 4 / 2 / 56 / i. sU. gamo masya luk hrasvasya taH piSkRti / 4 / 4 / 113 / i. sU. toDantaH / ) prApya tava dhairyatanutraM (Ato Do'hvAvAmaH | 5 / 1 / 76 / i. sU. tanupUrvaka trAdhAtorDa pratyayaH / DityantyasvarAdeH / i. sU. zrAdhAto rAkAra lopaH / ) dhairyamevakavacaM na atruTat na truTati sma / kiM viziSTasya tava nityaM niraMtaraM sthitirmaryAdA tathA zAlate iti sthitizAlI (ajAte: zIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. zIle'rthe zAla dhAtoH Nin pratyaya: 1) tasya maryAdAzomamAnasya surANAM devAnA maMganAH trayaH tAsAM koTaya tAsAM kaTAkSA teSAM lakSyatAM vedhyatAM juSate iti tasya sevamAnasyApi // 57 // 11 " mahAcalakSmApabhave yathArthakIM, cakartha bodhakavalAnnijAbhidhAm / akharva cAvakavacAMsi cUrNaya-nayodhanAnakSarako hakune // 58 // ( vyA0 ) mahAvala iti // he nAtha tvaM mahAbaladagApabhave ( kSmA pAtitI kSmApa* Ato Do'hAdAma' / 5 / 1 / 76 / i. sU. dagApUrvaka pAdhAtorDa pratyayaH / dvityantyasvarAdeH i. sU. pAdhAtorAkAralopa. ) mahAbalAkhyanRpasya bhave boSaikavalAta bodhasya prabodhasya ekavalaM tasmAt nijAmidhAM nijasya abhighAtAM (upasargAdrA / 5 / 3 / 110 / i. sU. abhipUrvaka ghAghAtoH bhAve striyAmaDU | At / 2 / 4 / 18 / i. sU. striyAmAp / ) AtmIyaMnAma yathArthako satyArthI
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (75/ cakartha kRtavAn kiM kurvan akhANi proDhAni catAni cArvAkasya vAsi lAmi pUrNayan akSarakoTakuTTane mokSa durgakuTTane ayodhanAn vyayo droH karaNe / 5 / 3 / 38 / i. sa. ayaH parAt hante karaNe al dhanAdezazca / ) loha mudgarAn // dvitIya kalpa lalitAMgatAM tvayA, gatena vadhyA virahe vyalApi yat / daridravye daditaM tapaH phalaM, tadanyadarthA hi satAM kriyAkhilA // 59 // (410) dvitIya iti // he nAtha tvayA dvitIye kalpe IzAnadevaloke lilata sundara aMga yasya sa lalitAMgastasya bhAvaH tAM lalitAMgAra0yadevatvaM gatena prAptena vaccA virahe yat 0yalApi vilApa kRtaH / tat daridrasya putrI daridraputrI tasyai nirnAmikAyai tapasa. phalaM tapaH phala tat dadituM dAtuM jJeyam / hi yasmAt kAraNAt satAM sAdhUnAM akhilA samastA kriyA (gaH zaca vA / 5 / 3 / 100 / i. sU. kRg dhAtoH striyAM bhAve zaH / riH zakyA zIrya / 4 / 3 / 110 / i. sU. zepare kRdhAtoH ri. saMyogAt / 2 / 1 / 52 / i. sU. iyAdeze At / 2 / 4 / 18 / i. sU. triyAmApi kiyA iti) anyadarthA anyeSA mupakAraheturvartate / atra 'aSaSThItRtIyAdanyAho arthe' iti sUtreNa anyadarthA iti siddham // 59 // . sa vajajayo nRpati bhavana bhavA,-navApa hAlAhaladhUmapAyitAm // yadaMgajAdaMgajatastatastavA-dhunApi vizvAsabAhimukha manaH // 60 / / (vyA0) sa iti / he bhagavan he nAtha sa bhavAn vapradhopatirmavan san yat aMgajAt (ajAteH paJcamyAH / 5 / 1 / 170 / i. sU. aGga purvakajane DH / DilyantyakharAde. i. sa. janadhAto rantyasvarAdi lopaH) putrAt hAlAhaladhUmapAyitAM dhUmaM pibatIti dhUmapAyo tasya bhAvo haladhUmapAyitA (ajAtaH zIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. dhUmAt parAt pibate: dhAtoH zole'rthaNin pratyayaH / Ata. aiH kRau| 4 / 3 / 53 / i. sa. ai: edeto'yAy / 1 /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 | 2 / 23 / i. sU AyAdezaH bhAvetva ta / 7 / 1 / 55 / i. sU. bhAve'rthe tala / nAmno no'nahanaH / 2 / 1 / 91 / i. sU. nasya luk) hAlAhalasya dhUmapAyitA hAlAhaladhUmapAyitA tAM viSasatkadhUmapatvaM avApa prAptaH // tatastasmAt kAraNAt adhunApi (sadA'dhunedAnIM tadAnI metarhi / 7 / 2 / 96 / i. sU. adhunA nipAtyate // ) tava manaH aMgajataH kaMdarpAt vizvAsa bahirmukhaM vizvAsAt bahirmukhaM yasya tat vizvAsarahitaM vartate / ko'rtha :- aMgajazabdena kaMdarpaH putro'pi sa'Nyate / bhavatA vajrajaMdhanRpabhave aMgajAnmaraNaM prApi / pazcAt tIrthakRdbhave bhagavanmanoM gajasya kAmasyopari vizvAsarahitaM jAtamiti bhAvaH // 60 // 1 upAsya yugmitvamathAdhakalpaga - sudhAzanIbhUya bhiSag bhavAna bhUt mune: kilAsaM vyapanIya yaH svarka, kalAvilAsaM phalitaM vyalokata || ( vyA0 ) upAsyeti / he nAtha atha anantaraM bhavAn yugmitvamupAsyasaMsevya AdhakalpagasudhAzanI bhUya prathama devaloke devo bhUtvA bhiSag vaitho'bhUt ] yo bhiSaNa vaidyo mune: kilAsaM kuSTarogaM vyapanIya spheTayitvA svakaM svakIya mAtmIyaM kalAnAM vilAsastaM (bhAvA'kartrIH / 5 / 3 / 18 / i. sU. vipUrvaka s dhAtoH bhAve ghaJ JNiti / 4 / 3 / 50 / i. sU. lasa dhAto rupAntyasya asya vRddhiH) phalitaM saphalaM vyalokata apazyat // 61 // athe zivAna cyutanAkidhAma ce-davAtarastatkimiha prabho'thavA / layaM labhante vibudhAhi nAbhidhA - guNeSu yatte paramArthadRSTayaH || 32 // ( vyA0 ) atheti // athAnaMtara he prabho cet yaditvaM acyutanAkidhAma acyutAbhidhe sthitA ye nAkino devAsteSAM dhAma tat acyutanAmAnaM devalokaM IthivAn (veyivadanAzvadanUcAnam / 5 / 2 / 3 / i. sU. bhUto'rthe i dhAtoH kartari supratyayo nipAtyate iyAya iti IyivAnU ) gataH / tatastasmAt devalokA diha pRthivyAM kimavAtaraH avatIrNa athavA vibudhA (nAmyupAntya zrIka
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (77 gRjJaH kaH / 5 / 1 / 51 / i. sU. vipUrvaka vudh dhAtoH katari kaH / ) devAH vidvAMso vA abhidhA (upasargAdAta / 5 / 3 / 110 / i. sU. abhipUrvaka dhAdhAto. striyAM aD / At / 2 / 4 / 18 / i. sU. striyAmAp / ) nAma tasyA guNeSu layaM vizrAma na labhante / yat yasmAt kAraNAt te vibudhAH paramArthe tasvAthai haSTi yeSAM te dIrghadazino vartante / ko'rthaH na vidyate pyuta pyavanaM yasmin tat nAkidhAma svarga gata sa kathamatrAvatIrNa / para mindragopavat tannAmamAtramevetitvaM tyakttavAniti bhAvaH // 62 // nirIkSyatAM tIrthataH pituH zriyaM, na cakrisaMpadyapi toSabhIyuSA / tadartha bheva prayataM tatastvayA, trapA hi tAtonatayA sukhanuSu // 63 // (yA0) nirIkSeti // he nAtha tato'naMtara tvayA tadarthameva tIrthaMkara zrInimittameva prayata mupakrAntaM kiM viziSTena tvayA tIrthakRta' (tIrthakarItIti tIrthakRt / ki5 / 5 / 1 / 148 / i. sU. tIrthapUrvaka kR dhAtoH ki5 / ityasya taH pitkRti / i. sU. to'nta.) tIrthaMkarasya pitu. tAM zriyaM lakSmI nirIkSya dRSTvA cakriNaH (ato'neka svarAt / 7 / 2 / 6 / i. sU. caka zabdAt matvarthe in ) saMpad (kutsampadAdibhyaH / 5 / 3 / 114 / i. sU. saMpUrvakapad dhAtoH striyAM bhAve ki5 / ) cakrisaMpad tasyAM cakravartilakSmyAmapi toSa (bhAvAkoMH / 5 / 3 / 18 / i. sU. tuS, dhAto ve vaJ / laghorupAnyasya / 4 / 3 / 4 |i.suu upAntyaguNaH) harSa na IyuSA na prAptavatA / hi nizcita susUnuSu satputrepu tAtAt unatA hInatA tathA tAtahInatayA trapA lajjA (pito'D 5 / 3 / 107 / i. sU. trapUSu dhAto striyAmaD / At i. sU Apa ) partate // ko'rthaH vajrasenasya tIrthaMkarasya vajranAbhaH putrazcakrIjAta tena cakritvaM vihAya saMyama gRhItvA vizatisthAnakaistIrthakaranAmakarma upArjitam / atazcakiladagyAstIrthaMkaralakSmI dhiketi bhAvaH // 63 // sasImasArtha vimAna, vAsinaH, zivazriyaH saMgamabhicchato'pi te / abhUdvilaMtastadasaMstute jane, riraMsayAkonadadhAti mandatAm // 64 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TokAsamalaMkatam // sargaH 2 (vyA0) sa iti // he nAtha te tava sasImAsanna ca tat sarvArthavimAna ca tasmin vasati iti sasImasarvArtha vimAnavAsI / (ajAteH zIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. vas dhAtoH zIle'thai Nin / ) tasya sata: zivasya zrIH tasyAH mokSaladamyAH saMgamaM mIlana micchato'pi yadvilaMyo'bhUt / tat asaMstute aparicite jane rirasiyA (zaMsi pratyayAt / 5 / 3 / 105 / i. sU. riMsa dhAtoH striyAmaH / At / i. sU. striyAmAp ) rantumicchayA mandatAM jaDatAM ko na dadhAti api tu sarvako'pi dadhAtyeva // 64 // dhruvaM zivazrIstvayi rAgiNI yata-staTasthitasyApi bhvissydiishitH| asaMspRzanamAravikArajarajaH, svasaukhyasarvasvamadatta te ciram // 65 // (vyA0) dhruvamiti // he nAtha dhruvaM nizcitaM zivasya zrIH zivazrIH mokSalakSmI: tvayi rAgiNI rAgavato vartate / yato yasmAt kAraNAt te tava ta2sthitasyApi AsannasthitasyApi ciraM cirakAlaM spasaukhyasarvasva mAtmIya sukhasarvasva madatta / kiM lakSaNasya te bhaviSya (zatrAnazAveSyati tu sasyau / 5 / 2 / 20 / i. sU. bhUdhAtoH bhaviSyadarthe sya sahita zata pratyayaH vizeSaNaM vizeSyeNekArtha karmadhArayazca / 3 / 1 / 96 / i. sU. vizeSaNa karmadhArayasamAsa:) dizitu: (tRn zIladharma sAdhuSu / 5 / 2 / 27 / i. sU. zIlAdi sadathai I2 dhAto: tan / ) bhAvibhartuH kiM kurvat svasaukhyasarvasvaM mArasya kAmasya vikAraH tasmAt jAtaM tat viSayavikAraja rajaH pApa dhUli vA asaMspRzat nasaMspRzatIti // 65 // avApya sarvArthavimAnamaMtikI-bhavatparabramapada dadhvagaH / yadAgamastvaM punaratra tad dhruva, hitecchayA bhAratavarSadehinAm // 66 // (0yA0) avApyeti // he nAtha tvaM sarvArthavimAnamavApya prApya yatpunaratrAgamaH anAgataH kiM viziSTatvaM atikIbhavat (kRmvastimyAM karmakartRbhyAM prAgatattatve viH / 7 / 2 / 126 / i. sa. antika zabdAt piH / IzavAya
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (79 varNasyA'navyayasya / 4 / 3 / 111 / i. sa. ccaupare antazabdasya akArasya / i:) samIpIbhavat parabrahmaNaH padaM yasya sa samIpIbhavanmokSapadaH tadadhvagaH (nAno gamaH khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5 / 1 / 139 / i. sU. gam dhAtorDaH / ) tasya mokSasya adhvAnaM gachatIti mokSapathikaH tataH dhruvaM nizcita bhAratavarSasya bharatakSetrasya dehinaH prANinasteSAM bharatakSetradehinAM hitasyecchA tathA bhuktimuktidAnArtha mityarthaH tvaM sarvArthavimAnAdeva Asannatve'pi mukti na gataH kintu lokahitecyA eva atrAvatIrNaH iti bhAvaH // 66 // tadeva bhUyAt pramadAphulaM kulaM, mahI mahInatva mupAsiSISTa tAm / / kriyAjana svastutivAdina dinaM, tadeva devA'jani yatra te jniH|| (vyA0) tadeveti / he nAtha tadeva phulaM pramadena (saMmadapramadau harSe / 5 / 3 / 33 / i. sU. harSe'rthe pramada zabdo'lanto nipAtyate / ) harSeNAkuLa vyAptaM bhUyAt hInasya bhAvo hInatvaM na hInatva mahInatvaM saMpUrNatvaM kRtapadaM tAM mahopRthvImupAsiSISTa seviSISTa tadeva dina jana lokaM svastutivAdinaM svastha nijasya stutiH zlAghA tAM vadatIti taM svakIyazlAghAkAra kriyAt (riH zakyA zIrtha / 4 / 3 / 110 / i. sU. kR dhAto: *kArasya AzIrthepare riH / ) tadinasya mahAmahotsavamayatvAt / he deva he svAmin yatra kule yatra mayAM yatra dine tava janirjanma ajani (jan dhAtoH kartari adyatanI / dIpa janabudhipUritAyiyAyo vA / 3 / 4 / 67 / i. sU jan dhAto ciMca vA tachan ca / ) jAtam // 67 // abhI dhRtAH kiM pavicavArijA-sayaH zaye lakSaNakoza dakSiNe / zacIzacacayacyutabhUpasaMpad, ratyayA nijopAsakasAdhikarSitA // 6 // (vyA0) amoti / he lakSaNakoza lakSaNAnAM prAsAdaparvata zukAMkuza pabhAbhiSeka yava darpaNa cAmarANItyAdi aSTottarasahatAnA lakSaNAnAM koza: tatsaM
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 bodhane he bhAMDAgAra tvayA zacIzaH indra cakrI cakravartI acyuto vAsudeva bhUpo rAjA teSAM saMpado lakSmIH nijopAsaka sAt (tatrAdhIne / 7 / 2 / 132 / i. sU. nijopAsaka zabdAt adhIne'rthe sAt nijasyAtmano ye upAsakAH sevakAH teSA madhInA svakIya sevakAyatAH cikIrSatA (zatrAna zAveSyati tu sasyau / 5 / 2 / 20 / i. sa. sannAntAt kR dhAtoH vartamAne za pratyayaH) katumichatA satA dakSiNe zaye (punnAmni ghaH / 5 / 3 / 130 / i. sa. zID dhAtoghe / ) haste pavicakra vArijAsayA pavizcavajraM cakraM ca vArijazca zaMkhaH asizca khaga: abhI ki dhRtA' tvayA indrapadavIdAnAyetyAdi bhAva. // 68 // sadaMbhalobhAdibhaTabrajastvayA, svasaMvidA mohamahIpatI hate / svayaM pilAtA ghanavArivArite, dave na hi sthemamRtaH sphuliMgakAH // (vyA0) sadaMbha iti / he nAtha tvayA svasya saMvida (kutsampadAdibhyaH kvi5 / 5 / 3 / 114 / i. sU. saMpUrvaka viddhAto. kvip / ) jJAna tayA svakIyajJAnena moha eva maha pati bhUpastasmin moha bhUpe hate sati sadaMbhalomAdibhaTanaja: daMbhena mAyayA saha vartante lobhAdayazca bhaTAzca subhaTAsteSAM vrajaH) gocara saMcara vaha vraja vyaja khalApaNa nigama va bhaga kapAkapanikaSam / 5 / 3 / 131 / i. sa. vrajazabda dhAnto nipAtyate / ) samUha svayamAtmanaiva vilAtA vilayaM yAsyati / 'lAJca' vizleSaNe dhAto: vipUrvasya 'loDlinorvA' iti sUtreNAtvam / hi yasmAt kAraNAt dave dAvAnale dhanasya (mUrti nicitAne dhanaH / 5 / 3 / 37 / i. sU han dhAtorala dhanAde zazca) mevasya vArijalaM tena pArite sati sphuliMgakA sthaima (varNAdibhyaSTayaNa ca vA / 7 / 1 / 59 / sthira zabdAt iman / priyasthira sphiroru-dram / 7 / 4 / 38 / i. sU. sthirasya imanipare sthAdezaH / ) sthairya vinatIti sthairyadhAriNo na vartante iti // idhuH sukhavyAsanirAsadA sadA, sadAnavAn yasya dunoti naakinH| smage bhavayAnamaye vibhAvasA-basAvasAredhmadazAM gamiSyati // 7 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInainajI mAlakSmavAtryaMmaddAAvyam TIjAlamanRtam // loH 2 (82 ( 0yA0 ) ipuriti / yasya smarasya kaMdarpasya iSurvANaH sadA niraMtaraM dAnavai. 'saha vartante iti tAn dAnavasahitAna nAkaH svarge'sti eSAmiti tAn devAn dunoti pIDayati / iSu' zabda strIliMgo jJeyaH kiMlakSaNa | i5. sukhasya vyAso vistArastasya nirAsaM (bhAvA'kartrI' / 5 / 3 / 18 / i. sU. vipUrvakAt ca nira pUrvakAla asdhAtoH bhAve ghaJ / JNiti / 4 / 3 / 50 / i. sU. vRddhi 1) nirAkaraNaM dadAtisukha vyAsa nirAsadA ( AtoDo'havA vAmaH / 5 / 1 / 76 / Da. sU. dAdhAto GaH) he nAtha asau snara kAma bhavato dhyAnaM tanmaye 'dhyAnaM nirviSayaM mana. ' - ityevaMrUpe dhyAnamaye vibhAvasau vaizvAnare'nale asAraM tucchaM ca tat - idhma ca kASThaM tasya dazAmavasthAM gamiSyati yAsyati // 70 // paraM nahi tvat kimapIha daivataM tavAbhighAto na paraM japAkSaram / na puNyarAzistvadupAsanAtpara-stavopalaMbhAnna parAsti nirvRtiH // 71 // ( vyA0 ) paramiti // he nAtha tvat paraM tvat anyat iha jagati kimapi daivataM nAsti tribhuvanajanapUjyatvAt iha jagati tava abhighAtaH tava nAmataH paraM japAkSaraM nAsti sarvotkRSTatvAt / iha jagati tavaupAsanAtsevanAt (anaTU / 5 / 3 / 124 / i. sU. upapUrvaka AsUghato0 napuMsake bhAve anaT ) paro'nyaH puNyAnAM rAzi: samUho nAsti / tathA ca iha jagati tava upalabhAt (bhAvADa, kartrIH / 5 / 3 / 18 / i. sU. upapUrvaka labhdhAto dhan / labha. / 4 / 4 / 103 / . i. sU. upAntyenU ) sAkSAtkArAt parA'nyA nirvRti muktirnAsti vIta, rAga vinA naiva muktirityarthaH // 71 // hRdi nivasAmItyuktirIze na yogyA, -- -3 mama hRdi nivasa tvaM neti netA niyamyaH / r na vijhurumayathAhaM bhASituM tadyathA, 1. mayi kurukaruNA khAtmanaiva prasAdam // 72 // (yAda) taveti / he nAtha ahaM tava hRdi hRdaye nivasAmi ityuktirjalpana mI svAmini na yogya tvaM mama hRdi nivasa nivAsaM kuru ityamunA prakAreNa netA svAmI na niyamya: (yamamada gado'nupasargAtu / 5 / 1 / 30 / Th
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82) zrIjanakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalakatam // sargaH 2 i. sU. upasargapUrvakayamghAtorya pratyayoniSiddho'pi nipUrvAt bhavati) na niyaMtraNIyaH / yo netA syAt-asau para sevakAdi niyaMtrayati na tu sevakA ne tAra niyaMtrayanti / aha mubhayathApi dvAbhyAmapi prakArAbhyAM bhASituM jalpituM na samarthaH / tena tasmAtkAraNAt he svAmin paraduHkhanivAraka karuNAhe kRpAyogye mapi svAtmanaiva svayameva yathAIM yathAyogya prasAdaM kuru // 72 // iti stutibhirAMtaraM vinayamAnayan vaibudhe, pratItiviSayaMgaNe'naNudhiyAM dhurINo hriH| prasanna nayanekSaNe bhagavatA sudhAsodarai, rasiyata sudhAzanairapi ca sAdhuvAdormibhiH // 73 / / sUriH zrIjayazekharaH kavighaTAkoTIrahIracchavi / dhammilAdimahAkavitvakalanAkallolinIsAnumAn // vANIdattavarazciraM vijayate tena svayaM nirmite / sagoM jainakumArasaMbhavamahAkAvye'yamAdho'bhavat // 1 // (yA0) itIti // haririndraH bhagavatA zrIdhabhasvAminA prasannanayanekSaNaiH saprasAdalocanAvalokanarasiyata siktaH / sudhAyA amRtasya sodarANi tairamRtasahazaiH / ca anyat sudhA amRtamazana yeSAM taiH devairapi sAdhuvAdormibhiH zlAdhArUpakallolerasiyata siktaH / kiMkurvan hari iti pUrvottamunInAmapi gAragocaratyAdi caturvizatikAvyarUpastutibhi-(zravAdibhyaH / 5 / 3 / 92 / i. sU. sudhAtoH karaNe ti stUyate Abhiriti stutayaH / ) saMtaramaMtaraMga vinayaM vaibudhe gaNe devasamUhe pratItiviSayaM Anayan-pratyayagocaraM prApayan punaH ki0 anaNuH guvA dhIryeSAM teSAM gurubuddhInAM dhurINa: (vAmAdhAderInaH / 7 / 1 / 4 / i. sU. vAmAdri parvata dhurarAbdAta na pratye vo mavati anya sevApIchanti tetra kevaladhura zabdAt Ina pratya yo jJeyaH) dhuryaH // 73 // itizrImadbhazcalagacche kavipattizrIjayazekharasUviracita zrIjainakumAra saMbhavamahAzabe tarijhaSya zrIdharolara kopAdhyAvaviravitA vAM TIkAyAM zrImANikyAsundarazodhitAyAM dvitIyasargavyAcA samAtA // 2 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (83 // atha tRtIyaH sargaH prAramyate // atha prAsAdAbhimukha trilokA-dhipasya pazyan mukha mugradhanvA / avAptavArocitarocitazri, vacaH punaH prastuta vaktumevam // 1 // (vyA0) atheti // athAnaMtara u dhanuryasya sa athavA indraH (dhanuSo dhanvan / 7 / 3 / 158 / i. sU. dhanuSo dhanvanAdezaH / ) evaM prakAreNa vacaH punarva jAlpatuM prAstuta prArabdhavAn / kiM kurvan trayaH avayavA yasya satryavayavaH sacAsau lokazca mayUravyaMsakAdiSu pAThAt madhyamapadalopI karmadhArayasamAsaH trilokasya adhipa (upasargA dAtoDo'zyaH / 5 / 1 / 56 / i. sU. adhipUrvaka pAdhAtAI. 1) svAmI tasya zrIAdidevasya prabhoH mukhaM padanaM prasAdAbhimukha prasAdasya ( bhAvA'koMH / 5 / 3 / 18 / i. sU prapUrvaka saddhAto. rdha / Niti / 4 / 3 / 50 / i. sU. upAntyavRdbhiH / ) abhimukhaM prasAda phartukAmamiva pazyan / (zatrAnazaviSyati tu sasyau / 5 / 2 / 20 / i. sU. zadhAtorvartamAne zatR pratyayaH / zrauti kRvu dhiyu pAghrAdhmA-sIdam / 4 / 2 / 108 / i. sU. 6zadhAtoH pazyAdezaH / ) kIdRzaM vaca: avApta: vArI yasya tat praaptaavs| ata eva ucitaM yukta rocitArUci prAptA zrIH zobhA yasya tat // 1 // sAyaM samatAbha na vesi bhAvAM, stathApyaso tyAM prati me prajapaH / zyatu medhakaramArataka, mudeNyataH kAlagalAi dhanasya // 2 // (vyA0) svayamiti // he nAtha tvaM svayaM samatAn sakalAn bhAvAn na besina najAnAsina apitu jAnAsyeva / tathApi asau tvAM, prati me mama prajalama: / ( bhAvAkAH / 5 / 3 / 18 / i. sU. prapUrvaka jalpadhAto dham / ) vanasya meva meyaM mahatatva ne chatu . mevuM vanotIti mehaM. mevarti
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84) zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamalaMkatam // sargaH 2 bhayA bhayAt khaH' iti sUtreNa khapratyaye 'khityanavyayArupo mo'to isvaca' iti sUtreNa ma AgamekRte medhaMkara iti siddham / kiM kariSyato ghanasya kAlasya balaM tasmAt udeSyatIti udepyan (zatrAna gAvazyati tu saspo / 5 / 2 / 20 / i.sU. utpUrvakai dhAtobhaviSyadasyasahita zatR pratyayaH)tasya udayaM prApyataH / / sAdhAraNaste jagatAM prasAdaH svahetu mUhe tamahaM tu hanta / hRyo na kasyendukalAkalApaH, svAtmArthamabhyUhati taM cakoraH / / 3 / / (0yA0) sAdhAraNa iti // he nAtha te tava prasAda' jagatAM vizvAnAM sAdhAraNaH saMzovatate / tu punaH ahaM hanta iti vitake tvatprasAdaH svahetumAmanimitta he vicArayAmi / atra dRSTAntamAha-indozcandozcandrasya kalAstAsA kalApaH samUhaH kasya na hRdha' (hRdya padya tulya malya pazya pathya vayasya vyam / 7 / 1 / 11 / i. sU. hRdayazabdAt yaH pratyaya: hRdayasya hlaaslekhaannye| 3 / 2 / 94 / i. sU. hRdayasya dAdezaH / ) nAbhISTa apitu sarvasthAbhISTa stathApi cakorastamindukalAkalApaM svAtmArthamabhyUhati vicArayati // 3 // bhavantu mundhA api bhaktidigdhA, vAco vidAdhAyya bhavanmude me| . bharamApi visApayate jana kiM, na svarNasaMvarmita sarvakAyaH // 4 // . (vyA0) bhavantu // he vidagdhAmya vidagdheSu agryaH tatsaMvodhane he vidvamukhya me mama vAca mugdhA api bhavanmude tava harSAya bhavantu / kiMlakSaNA pAca: bhaktyA digdhA (hthatU / 5 / 1 / 114 1. i. sU. diha dhAtoH karmaNi kaH / bhvAda dadiH / 2 / 1 / 83 / i. sU. Dasya gha / adhazcaturthAt tatho dazi 2 / 1 / 79 / i.sU. tasya dhakAraH / tRtIya stutIya caturtha / / 1 / 3 / 49 / i. sU. pUrva ghasya gaH) lilA. bhaktidigdhAH / azmApi pASANo'pi 'svarNasaMvami tasarvakAryaH svarNana saMvarmita veSTitaH sarvakAyo yasya saH san jana loka kina vismapita savismayaM ki makaroti apitu karotyeva // 4 / / "
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInnamAlamavAlyamahRAAvyam TIjAlamatam // sarvAMH rU (81 jaDAzayA gA iva gocareSu, prajAnijAcAraparamparAsu / pravartayannakSatadaMDazAlI, bhaviSyasi tvaM svayameva gopaH // 5 // ( vyA0 ) jaDAzayA iti // he nAtha tvaM gopo ( AtoDo'havAvAma: / 5 / 1 / 76 / i. sU. gopUrvaka pAdhAtorDa / DityantyasvarAde i. sU AkArasya lopa: / ) rAjA gopAlo vA svayameva bhaviSyasi / kiM kurvan prajA lokAn nijasya svasyAcArAsteSAM paramparAstAsu pravartayan / kA iva gA iva yathA gopo dhenU' gocareSu (gAva. caranti asmin iti gocara gocara saMcara vaha vraja - karSam / 5 / 3 / 131 / i sU. dhAnto nipAtaH / ) pravartayati / kiM lakSaNA prajAH jaDa AzayaH abhiprAyayAsAMtA : mUrkhAbhiprayogA kiM lakSaNo gopaH akSatadaMDa. zAlI akSatazcAsau daMDazca sainyaM pakSe lakuTo vA tena zAlate ityevaM zIla: akSata daNDazAlI (ajAte. zIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. akSata daNDazabdAt zAlU dhAto. zIle'rthe Nin / ) // 5 // kalAH samaM zilpakulena deva tvadeva labdhaprabhavA jagatyAm / kvano bhaviSyatyupakArazIlAH, zailAtsaratnA iva nirjhariNyaH // 6 // ( vyA0 ) kalA. iti // he svAmin kalA gItanRtyavAditrAhavayA dvAsaprati saMkhyA kuMmakAra 1 lohakAra 2 citrakAra 3 vAnakAra 8 nApita 5 zilpAnAM paJcAnAmapi pRthak pRthak viMzati viMzatibhedA: syurevaM zilpazataM syAt IdRkU zilpakulena samaM jagatyAM pRthivyAM vayaM kasmin sthAne upakArazIlAH upakAra' zIlaM svabhAvo yAsAM tA upakArasvabhAvA na bhaviSyanti api tu sarvatra bhaviSyanti / kiM viziSTA kalA' tvadeva tava sakAzAdeva labdha prabhava utpatti comista!' / / va saranAM ratna' saha vartantu ti nizeribdha nava (atoDanesvraat / 7 / 2 / 6 / i. sU. nirjharazabdAt matvarthe in pratyayaH / striyAM nRto'svastrAderDI': / i. sU. DI pratyaya 1 ) iva yathA zailAt parvatAt labdhapramavA saratnAH nadyaH kva upakArazIlA na bhavanti arthAt sarvatra bhavantyeva // 6 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 sahazca / 5-1-111 / i. sU. sarvapUrvakasahadhAto khaH / khiyanavyayA'ruSormo'ntohasvazca / 3-2-111 / i. sU. mo'ntaH / ) tvayi viSaye svahetI: ( sAtihatipUtijatijJaptikIrtiH / 5-3-94 / i. sU. hetinipAtyate / ) svapraharaNAni modhAH niSphalA dRSTvA / ki lakSaNA jagatAM vizvajanAnAM prANAn jIvitA harantIti tAH // 11 // madhurvayastho madanasya mUchauM, matvA mamatvAdvipamA viSaNNaH / tanAtyapAcIpavanAnakhaMDa-zrIkhaMDakhaMDa plavanAptazaityAn // 12 // (0yA0) madhuriti // vayasyo (vayasAtulyo vayasyaH / hRdhapadyatulyamUlyapazyapathyavayasya dhenuSyAgArhapatyajanyadhaya'm / 7-1-11 / i. sU. yapratyayAto vayasyo nipAtyate) bhitraM madhurvasantaH madanasya ( nancAdibhyo'naH / 5-1-52 / i. sU. maddhAto: anaH madayatIti madanaH ) kAmasya viSamAM mUcha mavA jJAtvI mamatvAt mohAta apacA vakSitirAH pavanAnuM toti vistArayati / kiM lakSaNo madhuH viSaNNaH (gatyarthA'karmaka pibabhujeH 5-1-11 / i. sU. vipUrvakasaddhAto. katariktaH / sado'prate: parokSAyAM vAdeH / 2-344 / i. sU. ve. parasya saddhAtoH sasya pa radA'bhU madatayodasya ca / 4-2-69 / i. sU. tasya dasya ca nakAra / raSTavarNAnoNa (kapade'nantyasthAlacaTatavargazasAntare / 2-3-63 / i. sU. nasya NaH / tavargasyazvavargaSTavargAbhyAM yoge cttvauN| 1-3-60 i. sU. dvitIyanasya Na / ) lAna: / jIdarAna-pavanAnuM sarvazrIlaMDavaMDaNanItirItyAnuM hAni machinAni 2 tAni zrIravaMDAnAM vandanAnAM ravaMDA ivanAni ja tevu skavana vAmana tena mApta zaitya yastai tAn // 12 // matvA madho mitrazucA priyassA-manasyamAkra.data yadvanazrIH / tadana ki kaMjalavijulAzru-kamAH sphuratyullalivAlidabhAva // 13 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyamahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (89 (vyA0) maveti / yavanazrI yasya vanaM yadanaM tasyazrI: lakSmIH Anandita tArasvareNa vilalA5 / kiM kRtvA priyasya vallabhasya madhovasantasya mitrasya zuk (kutsampadAdibhyaH kip / 6-3-114 i. sa. striyAM bhAve kvip ) zokaH tayA AmanasyaM duHkhaM matvA jJAtvA tat tasmAt kAraNAt atra asyAM locanazriyAM ulalitAzcate alayazca bhramarAsteSA daMbho miSaratasmAt ucchalabhUmarabhiSAt ki kajalena aJjanena vijulAni kaluSitAni catAni azrUNi ca teSAM kaNA vindava sphuranti prasaranti // 13 // ye sevakAzcAsa pikAH svabhartu-duHkhAninAte'nyalabhantadAham / kimanyathA pallavite'pi kakSe, tadaMgamaMgArasamatvameti // 14 // (nyA.) ye iti // ca anyat asya madhorvasantasya sevakA (gktRcau| 5-1-48 / i. sU. sev dhAtoH kartariNakaH / ) ye pikAH kokilAvartante / te'pi svamartuH vasantasya duHkhAgninA dAha (bhAvA'kAH / 5-3-18 / i. sU dadhAtomavi gha) malabhantaprAptavantaH / anyathA (prakAre thA / 7-2-102 / i. sa. anyazabdAt prakArethA / anyena prakAreNa iti anyathA ) pallavita'pi kakSe vane teSAM kokilAnAM aMgaM zarIraM aMgArasya samatvaM tat aMgArasAdRzyaM ki kathameti iNyAto. kartarivartamAnA prApnoti // 14 // tanoSi tatteSu na ki prasAdaM, na saaNyugiinaaydmiitvyiish| sAdhana zaktaravakAzanAzA, zrIyeta zUrarapi tatra sAma // 15 // . (0yA0) tanoSi iti // he Iza tat tasmAta kAraNAt tvaM teSu yauvanAdiSu prasAdaM ki na tanoSi na karoSi / yat yasmAtkAraNAt abhI yauvanAdayatvayi sAMyugonA. (saMyuge sAdhava. sAMyugInA pratijanAde rInaJ 7-1-20 / i. sa. saMyugazabdAt sAdhau arthe Ina) raNe sAdhavo na vartante / yatra zakteH sAmarthyasya avakAzasya nAza tatra sUrai subhaTairapi sAma sAmyaguNaH zrIyeta AzrIyeta // 15 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 tvadAgamAM bhonidhitaH svazAttayA - S'dAyopadezAM bulavAn gabhIrAt / ghanA vidhAsyantyavanIvanIsthAna, vineyavRkSAnabhivRSya sAdhUn // 7 // ( vyA0 ) tvadAgameti // dhanA lokA meghA vA gabhIrAt tvadAgamAMbhonidhitaH (upasargA6H kiH / 5 / 3 / 87 / i. sU. nipUrvaka dhAdhAtoH kriH / it pusi cAtoluk / 4 / 3 / 94 / i. sU. dhAdhAto rAkAralopaH / ahIyaruho'pAdAne / 7 / 2 / 88 / i. sU. paJcamyarthe tasu pratyayaH / aghaN tasvAdyo. zasaH / 1 / 1 / 32 / i. sU. avyayasaMjJA / nAmna prathamaika dvibahu / 2 / 2 / 31 / i. sU. syAdi / avyayasya / 3 / 2 / 7 / i. sU. avyayAt syAderlu5 ) tvadIyAgamasamudrAt upadeza evaM ambulavAstAn svazattayA svastha zaktistayA svasAmarthyena AdAya gRhItvA vineyAH ziSyA eva vRkSAstaracasAnU abhivRSya sikavA sAdhUna nirgranthAn manojJAna vA kariSyanti / kiM lakSaNAn avanIvanIsthAn avanI pRthvI eva vanI mahAvanaM tasyAM tiSThantIti tAn / meghA' samudrAt jala grahaNanti iti lokarUDhi // 7 // bhavadvaye'pyakSaya saukhyadAne, yo dharmacintAmaNirastyajihnaH / pramAdapATacaraluMTyamAnaM, tvameva taM rakSitu mIzitAse // 8 // ( vyA0 ) bhavadvaya iti / he nAtha yo dharmacintAmaNiH dharma eva cintAmaNi' cintAratnaM bhavadvaye bhavayorjanmanordvayaM (dvitribhyA mayaT vA / 7 / 1 / 152 / i. sU. trizabdAt vA ayaTU 1) tasmin jannadvaye'pi akSayasaukhyadAne na'sta kSo yasya tattattva tat sauththuM ~ tasya vAn tasmin avinazvara sukhapradAne ajA sodyamo'sti / pramAda (bhAvA / 5 / 3 / 18 / i. sU. prapUrvaka mad dhAtorghaJ ti / 4 / 3 / 50 / i. sU. upAnya vRddhiH) eva pATacara (pATayan caratIti pATacaraH pRSodarAditvAt siddha:) caurastena luMTyamAnaM taM dharmacintAmaNiM rakSituM pAlayituM tvameva IzitA se samartho bhaviSyasi //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 2 (87 - tadgehi dharmadrumadohadasya, pANigrahasthApi bhvtvmaadiH| na yugmibhAve tamasIva manAM, mahImupekSasva jagatpradIpa / / 9 / / (vyA0) taditi // he nAtha tat tasmAt kAraNAt tvaM pANigrahasyApi (vyaJjanAddham / 5-3-132 / i. sU. pANipUrvaka dhAtorAdharica pANigaihyati asmin iti / ) vivAhasyApi AdiH prathamo bhava / kiviziSTasya pANigrahasya hidharmadrumadohadasya gehina gRhasthasya dharma sa eva drumaH vRkSaH tasya dohadaM tasya vRkSA yathA dADimamukhyA. dhUmapAnAdidohadena pUritena sazrIkAH saphalA syu tathA atrApi jJeyam / he jagapradIpa (ac / 5-1-49 / i. sU. pUrvakadIpadhAtorac) tamasIva aMdhakAra iva yugmibhAve yugalidharme manAM zruDitAM mahIM pRthvI na upekSasva mA upekSAM kuru // 9 // vitantratA kelikutUhalAni, tvayA kRtArthIkRtameva bAlyam / vinA vivAhena kRpAmapazya-cavAdha na glAyati yauvanaM kim // 11 // (vyA.) vitanvateti // he nAtha kelikutUhalAni kelizca jalakrIDA kutUhalAni ca gItanRtyanATakAdIni kurvatA tvayA bAlya (patirAjA-taguNArAjAdibhya karmaNi ca / 7-1-60 / i. sU. bAlazabdAt bhAve'rthavyaNa) bAlard kRtArthIkRtameva saphalIkRtamityarthaH / atha saMprati yauvanaM (yuvAderaNa / 7-1-67 i. sU. yuvan zabdAt bhAve'rthe'N ) yUno bhAvaH yauvanaM kiM na glAyati na dUyate api tu glAyatyeva kiM kurvat yauvanaM vivAhena vinA tava kRpAmapazyat // 10 // dRSTvA jagatprANahato'pi sarva-sahe pahetIstvayi nAtha modhAH / anaMgatAM kAmabhaTo'sya mukhyaH, sakhA viSAdAnuguNAM dadhAti // 11 // (yA0) dRSTveti // he nAtha kAmamaTo'pi kaMdarpayodho'pi viSAdAnuNAM viSAdasya anuguNAM yogyAM anagatAM aMgarahitatvaM dadhAti ki viziSTa kAmabhaTaH asya yauvanasya mukhyaH agraNI. sakhAmitraM kiM kRtvA sarvasahe. sarvasahati (sarvAta
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90) zrIjainakumArasambhavAkhyaMmahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 zaThI sameto dRDhasakhyameto, tAruNyamArau kRtalokamAro / bhettuM yattetAM mama jAtu citta-durga mahAtmanniti mArA maMsAH // 16 // (yA) zaThAviti // he mahAtman tvamiti mAsma maMsthA mA jAnIhi itIti kiM etau tAruNyamArau tAruNyaM (pati rAjA-taguNAjharAjAdibhyaH karmaNi ca / 7-1-60 / i. sU. taruNazabdAt bhAve karmaNi ca vyaNa taruNasya bhAvastAruNyam / ) ca mArazca yauvanakaMdo jAtu kadAcidapi mama cittamevadurga( sugadurgamAghAra / 5-1-132 / i. sU. durvakagam dhAto rAdhAre DaH / DityanyasvarAde: i. sU. Tilopa* duHkhena gamyate asmin iti durgaH / ) staM bhettuM yatetAmupajAmata: / kiM lakSaNau tAruNyamArau zaThau dhUtau dRDhasakhyaM ( sakhiNim dUtAyaH / 7-1-63 / i. sU. sakhizabdAn bhAve karmaNi ca yaH avarNavarNasya / 7-4-68 / i. sU. sakhizabdasyakArasya lopa: ) gADhamaitryaM yathA bhavati tathA sametau mIlito kRtalokamArau kRta' lokAnAM mAra: saMsAramramaNarUpa: yAbhyAM tau // 16 // hRtvA vivekAMvakabodhamaMdhI-bhUtaM jagatpAtayadAdhigate / tAvacava jJAnavibhAkarasya, tanvIta tAruNyatamo na moham // 17 // (0yA0) haveti // he nAtha tAvat tAruNyatama tAruNyaM yauvanameva tamaH aMdhakAraH yauvanAMdhakAraH tava jJAnameva vimAkara: (saMkhyA'hardivA vibhAnizAprabhAbhAzcitra-TTaH / 5-1-102 / i. sU. vimApUrvakakRpadhAtorTa: vimA karotIti vibhAkaraH ) sUryaH tasya jJAnarUpasUryasya mohaM ( bhAvA'kAH / 5-3-18 / i. sU. muddhAtoH dham mohana noha. / ) na tanvIta na kurvIta / kiM kurvat tAraUyatamaH vivekAMvakayodhaM viveka eva aMbaka netraM tasya vodhaM jJAnaM vivekalocanajJAna hatyA adhIbhUtaM jagadvizvaM AdheH ( upasargAda: kiH / 5-3-87 / i. sU. ApUrvakadhAdhAto: ki pratyaya iDet pusicAtolaka / 4-3-94 / i. sU. dhAdhAtorAkAralopaH / ) asamAdheH gata vivare pAtayat yathA gAzabda tathA gatazabdo'pi jJeyaH // 17 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyamahAkAvyam TIkAsamakatam // sarga. 3 (91 brahmAstrabhAjaH kusumAstrayodhI, mAro'pi kiM te ghaTate virodhii| / virotsyate pA khalu tadahuktvA, bhoktA palispardhaphalaM khayaM saH // 18 // (vyA0) brahmAstreti // he nAtha mAro'pi kaMpo'pi te tava virodhI (ato'nekasvarAt / 7-2-6 i. sU. virodhAdAta matvarthe in pratyayaH virogho'syAtIti virodhI / ) zatruH kathaM ghaTate api tu na ghaTate / kiM viziSTasya tava brahma brahmajJAnaM tadeva astraM zastraM tad bhajatIti tasya (bhajo vinn| 5-1146 / i. sU. bhajdhAtoH katari viNa / miti / 4-3-50 / i. sU. upAntyavRddhi / ) brahmAstrazabdena askhalita zastra mucyate / ukta ca 'kenApi rakhalayituM yatna, zakyate kvApi sarvathA / tadbrahmAstraMparijJeyaM yathA cakra hi cakriNa // 1 // kiM lakSaNo mAraH kusumaM puppaM tadeva astraM tena yudhyate iti kusumAtrayodhI (ajAte zole / 5-1-154 / i. sU. zIle'rthe yudh dhAtoH Nin pratyayaH / ) vA athavA virotsyate yadi virodhaM kariSyati tadvahu utpA khalu pUryatAm / sa mAraH balispardhaphalaM balavatA saha spardhAyAH phalaM svayaM bhoktabhokSyati / yathAspardhAzabdaH tathA spardhazabdo'pi jJeyaH // 18 // yayA dRzA pazyasi deva rAmA, imA mnobhuutrvaaridhaaraaH| tAM pRccha pRthvIdharavaMzavRddhau, netA kimaMbhogharavAridhArAH // 19 // (vyA0) yayeti // he deva yayA ghazA (bhyAdibhyo na vA 5-3-115 i. sU. hazadhAtoH striyAM bhAve kvi5 ) abhiprAyarUpayA imA rAmA' - striyaHmanasi hRdaye bhavatIti manobhU (kvi5 5-1-148 / i. sU. bhUdhAtoH kSip / ) kaMdapastasya taravAriH khaDgaH tasya dhArAstA* kaMdapakhaDgadhArAH pazyasi / tAM dRzaM pRccha etAH triyaH pRthvIdharavaMzavRddhau pRthvIvarANAM rAjJAM vaMzAH anvayA / pakSe parvatAnAM vaMzAH teSAM vRddha vRddhayarthaM kiM aMbhodharavAridhArAH aMbhodharANAM (AyudhAdibhyo dhRgo'daMDAde: 5-1-94 / i. sU. dhRgdhAtorac nAminoguNo'Diti / 4-3-1 i. sU. antyakArasya guNaH / ) vAriNaH dhArAH meghajaladhArA na partante api tu vartante 55 // 19 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22) zraoNnanamArasambhavAsthyamAAvyam dIAlama Mdyutam | sargaH rU nayastha zya mui saMtrasa, zreNaM paruM yati sarvamIra kozAtakI kalpalate latAsu, dRvIM ca vizvaM vyavahArasAram || 20 || (vyA0) naceti !! de phezaE saMDhanayasya vakSya: (ghapavatutyamUtyunapacyavayasya ghenutyAdityananyadhamyam 7-2- rU. sU. vacagavvoyAnto nipAtaH vA rAtau vazyaH / ) san sarva jaiLa ( SaSThA samUa / 6-2-1 / rU. sU. samRgheDathe srorAndrAr prAvRtaH srIpuMsAnan srag | lR--rUkS / rU. sU. najh / vRddhi:vareSvAreAititandrite / 7-4-? / rU. sa. mahiSaraya vRddhi:) srItamUduM nanuM caivajJa vinu dhyAti rthe vyAyasi yathA izavvuphtA vimurAbto'vyakti / naiAma ? saMprada r vyavahAra maiM RnusUtra che. rAj ya samita d vabhUteSu 7 saptasu nayeSu saMkhrahanayajJaLamimasti / sakUpatAnatiAnte svasvamAminuM nAt / savvupataryA sarva saMpzana somataH IIII cat sarvo api hriya: parutvAnA ti / tyaM tAnu vaNIlu jozAtaLo 6 patA haiM jaurAAtajI pate soTiA5vajyo nA vizva vyavahArasAra (sarve: ciyAdhivamaye / -rU-27 rU. sU. tRSAtoH r g) atha nAnIrdi 'sAta' paDyuM sarve tyAM dhAtavo jJAnAthI jJeyAH / vaM briyo Tvi zriddhvyA hrAzrita maLyAH || vyavahAranayajJamitasti-vyavahArantu tameva prativastuvyavasthitAm / tathaiva dazyamAnatvAcApati vaiddinaH || o || r II di zAro vAra pradeLa, virAvatAM nivRtinAAiya[$ ! majju mrutaMkhyavarodhane yA-ApavuM jhumpati nAma zvet // RI (510) iimati II hai nAtha tyuM tArAmAM nAromAM bintena dvArapariame chatrAre (nyAyAvAyAghyAyodyAvasa~hArAvadAra dhArahAranArano 1-3-13% rU. sa. dvArazabdo dhananto nipAtaH 1) nivRttiva (striyAMttiH / -rU-12| rU. sU. nirapUrvavRdhAto: striyoM mAre i) nayA (naiyatIti nAyiA na tuau / b---48 | rU. sU. noMdhAto: aa pratyayaH At / 2-7-28 +
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInenakumAlakSmavAddha madAvyam drIpAlamaRtam ||sarvaH rU (23 i. sU. Apa asthA yattat kSipakAdInAm / 2 - 4 - 111 / i. sU. asya iH / ) tasyAH muktitriyAH virAgatAM nIrogatvaM kiM zaMkaze / prabhuH svAmI prabhute'pi pracure'pi avarodhane antaHpure AgasAmaparAdhAnAM padaM sthAnaM aparAdhasthAnaM na bhavati cet yadi kramaM na lumpati / sAMprataM pANigrahaNaM kuru krameNa pazcAttAmapi bhajeriti bhAvaH // 21 // adyApi nAthaH kimasau kumAro, niSkanyakaM kiM parivartyavanyAm / bhRtyo'taraMgo'sya harirvicetA, yAyAvaraM vetti na yauvanaM yaH // 22 // itthaM mithaH pArSadanirjarANAM, kathAprathAH karNakaTUnipIya / teSAM pradAne pracalottarasya daridrito'haM tvayi nAyake'pi // 23 // yugmam // ( 0yA0 ) adyApIti / he nAtha ahaM tvayi nAyake'pi adhipatau sati teSAM samyadevAnAM prabalottarasya pradAne daridritaH daridro jAtaH kiM kRtvA itthaM amunA prakAreNa pArSadAzvate ( parSada sAdhavaH pArSadAH parSadopya / 7-1-18 / i. sU. sAdho aNU vRddhiH svareSvAde Niti taddhite / 7-4-1 / i. sU. AdisvaravRddhi: 1) nirjarAzca ( prAtyavaparinirAdayo gatakAntakuSTaglAnakAntAdyarthAH prathamAdyantaiH / 3-1-47 | i. sU. samAsaH jarAyAH niSkrAntAH nirjarAH / pArSadAcate nirjarAzca vizeSaNaM vizeSyaNaikArthaM karmadhArayazca / 3-1-96 / i. sU. samAsaH karmadhAraya ' ) teSAM pArSadanirjarANAM samyadevAnAM mitha' parasparaM karNayoH zrotrayoH kaTavastAH karNakaTU kathAnAM (bhISibhUSicintipUjika thilumbi cavispRhitolidolimyaH / 5 -3 - 109 / i. sU. kathidhAtoH apratyaya At i.sU. Ap ) prathAH (pito'D / 5 -3 - 107 / i. sU. prathadhAtoH a At i. sU. ApU ) kathA prathAstAH nipIya pItvA itthamiti kiM adyApi asau nAthaH svAmI kiM kumAraH apariNItaH kimavanyAM pRthivyAM niSkanyakaM kanyakA-nAmabhAvo parivarti / (vyaJjanAdarekaravarAd bhRzAbhIkSNye yaD vA / 3 - 4 - 9 / i. sU. vRtdhAtoryaGpratyayaH sanyazca / 4-1-3 | i. sU. dvitvaM bahulaM lup /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 94) zrIjanakumArasambhavAsyaMmahAkAvyam TIkAsamalam // sargaH 3 3-4-14 / i. sU. yaDola5 / rirau ca lupi // 4-1-56 / i. sU. pUrvasya riH laghorupAntyasya / 4-3-4 / i. sU. upAntyaguNe varivati iti dhuTo dhuTisve vA 1-3-48 i sU. talope varivati iti jAtam ) asya bhagavataH antaraMgaH mRtyaH (bhRgo'saMjJAyAm / 5-1-45 / i. sU. bhRgadhAtoH kyap / isvasya taH pitkRti i. sU. tontaH / ) sevakaH haririndraH kiM vicetA: acetano vartata yo harirasya svAminI yAyAvaraM gatvaraM yauvanaM na vetti na jAnAti yAyAvaraH / yAtayantAt zIlAdisadarthavara pratyayaH iti sUtreNa // yAyAvaramiti nipAtaH // 22 // 23 // yugmam / / vayaskhanaMgasya payasya bhUte, bhUteza rUpe'nupamasvarUpe / padIMdirAyAM kRtamaMdirAyAM, ko nAma kAme vimanAstvadanyaH // 24 // (vyA0) vayasIti / / nAma iti komalAmaMtraNe he bhUteza bhUtAnAM prANinAM iza: bhUteza: tasya saMvodhane he bhUteza tvadanyaH tvatta: para kaH pumAn kAme kaMda vimanAH vimukho vartate / ka sati payasi yauvane anaMgasya kAmasya vayasya (dhapadyatulyamUlyavazya / 7-1-11 / i. sU. yAnto nipAtaH) bhUte mitrasadRze sati puna: rUpe anupama svarUpaM yasya tat tasmin sarvottamasvarUpe sati puna: iMdirAyAM lakSmyAM padi caraNe kRta mandira sthAnaM yayA sA tasyAM satyAM tvacaraNayorladagI: vasatItyarthaH // 24 // jAne na ki yogasamAdhilIna, viSAyate vaiSayikaM sukha te / tathApi saMpratyanuSaktaloka, lokasthitiM pAlaya lokanAtha // 25 // (vyA0) jAne iti // he yogasamAdhilIna ahaM evaM ki na jAne api tu jAne / te tava vaiSayika viSayanimittaM sukha viSAyate (kyaGa / 3-4-26 / i. sU. vipazabdAt AcAre kyaD / ijita: katari / 3-3-22 / i. sU. kyaDo hitvAt Atmanepadam ) viSavadAcarati / tathApi saMprati adhunA he anuyth: loka anupAta: Azrita: loko jano yena saH tasya saMbodhane loko vizva
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainamArasambhavAkhyaM mahAvyam TIkAsamalaMdhattam // sargaH 3 (95 tasya nAthastasya saMbodhana he lokanAtha lokAnAM janAnAM sthitiH pANigrahaNAdirUpA lokasthittiH (sthA vA / 5-3-96 / i. sU. sthAHdhAto: ti: doSomAstha i: 4-4-11 / i. sa. sthAdhAtoH iH / ) tAM maryAdAM pAlaya // 25 // svayeva yA'bhUtsahabhUrabhUmi-tamovilAsasya sumaMgaleti / rAkeva sA kevalabhAsvarasa, kalAbhRtaste bhajatAM priyAtvam // 26 // (vyA0) tvayeti // he nAtha yA sumaGgalA tvayaiva sahabhaH (saha bhavatIti sahabhU. kvi5 / 5-1-148 / i. sa. bhUdhAtoH cip ) sahajanmA abhUt kiM viziSTA sumaGgalA tamasa pApasya vilAso (bhAvA'koMH / 5-3-18 / i. sa. vipUrvakalasadhAtIvi dham ) vistArastasya pApavistArasya abhUmirasthAna niSpApetyarthaH / sA sumaGgalA te tava priyAtvaM kalatratvaM bhajatAm / kiM viziSTasya te kevalamAraparasya (sthezamAsapisakaso vrH| 5-2-81 / i. sa. mAMsadhAtoH parapratyayaH ) sakalajagadudyotakasya / kA iva rAkA iva pUrNimA iva yathA rAkA pUrNimA kalAmRtaH (kalA bibhatIti kalAmRt kvi / 5-1-148 / i. sU. kvi5 ) candrasya priyAtvaM bhajate so'pi bhAsvarobhavet rAkApi tamovilAsasya abhUmibhavati // 26 // avIvRdhayAM dadhadakamadhye, nAbhiH snaamijldhrmhinaa| priyA sunandApi tavA sA zrI-harivAriSTanidanasya // 27 // (vyA0) avIvRdhaditi // he nAtha nAbhiyoM sunandA aMkasya madhyaM tasmin aMkamadhye utsaMgopari avIvat vardhayati sma / kiM lakSaNo nAbhiH mahato bhAvo mahimA tena mahimnA (pRthvAderiman vA 3-1-58 / i. sa. mahat zabdAt iman pratyayaH vyantasvarAdeH / 7-4-43 / i. sU. imani pare mahat zabdasya at aMzasya lopaH) vistAreNa jaladheH (vyaapyaadaadhaare| 5-3-88 / i. sU. jalapUrvakadhAdhAto: kiH it pusicAto cha / i. sa. dhAghAtorAkArasya lopaH / ) samudrasya sanAbhiH sahaza: / sA sunandA tava priyA astu / kasyeva harenArAyaNasyeva yathA hareH zrIH lakSmIH priyA syAt / ki viziSTasya tava harezva
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26) najumAvatanmavArtha mahAdhyama dIvAlamAMta che sa rU. variSTanikUvanasya (nanyAdrioDa -2012 6. . vidhAtoH anaH ) ariSTa vinna. pakSe ariSTanAmAdvitya te nivRta vinAyatIti tasyA tasmina samaye nistIti the tadiroSa para mAvini mUvalupavA mavati rUti cAyotratra le 27 ! ne me vadhupachAne, nAne vimAnaibriTijI mAdhyam mUkIThAMntAnta-vauvAriNI 28 | (vyArA) je uti che de nAtha nAne vaMci rUme sumAtrAhunaje tapayajImAne pariNayati sati tridiveSa svaSa vimAnaH saina vArikha (triyAM ji: va-2-12 . rU. 6. vidhAtoH biyAM mAve ni: 2) pratIhoraNa rakSaNIH rakSatigaeNmaLyam ! papUrve madhItu yama: svIkAre, kRti phaLabhanepakI zeH vi. rirvimAnai muvA pI pI mahItaruM tasmina saMsAntAH tAH sAntAH sarjatrAMTa levA ceSAM taiH pIThasaMsAntAntaHi 28 vadhautapUtativAridhI , te turabrInanadarzA . bahu hAvaLyatarAdhi-vonotirimA | 21 che. (thA) madhIta phati de nAtha tasminnavasare surANAM vAnAM triH tAlAM : samUH tasya daro dagya tI Uva rAja malya surastrInanadarAparya tevAMnAMdaSTahAmasyA te tava de zArIre jhamatu. zA samudra mavatIyAda vuiM viziSTa vede matadUtavutivArithI matA pUtAM ja yutiH (tatra niyuje 6-4-74 rU. 4. dvArASnAt niyukta phu dvArAH 7-4-aa 6. sU. dvArarAve vaIRIt maujAraH anunAsi 2 H rA. 4-10i8sU. vidhAtAvarasya 3 phuvaraphlezvara vijhA 2-2-22 6. . phAsya re ! yutiriti ) ta2 vAridhi (vyAvyAsvAdhari ! -rU-88 1 $. sU. vAripUrvadhAtoH prityayaH phor pusi vAta che
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAyaM mahA.vyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (97 / 4 / 3 / 94 / i. sU. AkAralopa.) samudrasttasmin / ki lakSaNAH surastrIjanahAzayaH lAvaNyatarabhaMgikholanodvelitakeliraMgAH lAvaNyasya taraMgAH phalolAH teSAM bhaMgayo picchittayaH tAsu prekholanamAndolanaM tena udvelitAH lakSaNayA varddhitAH keliraMgA yAsAM tAH // 29 // zrIsArvajanyAstava sArvajanyA, devA bhavanta: zubhalobhavataH / purAkRta prauDhatapaH phalAnAM, vipatimatva hadi bhAvayantu // 30 // (vyA0) zrIsAI ! iti / he zrIsAI he zrIsarvajJa ! devAH tava janyA. (hRdyapadhatulyamUlyavazyapathyavayasyadhenuSyAgArhapatyajanyacaryam / 7 / 1 / 11 / i. sU. ya pratyayAnto nipAtyate) jAnyayAtrikA bhavantaH santaH purAkRtaprauDhatapa. phalAnA purAkRtAni ca tAni prauDhatapAMsi ca teSAM phalAni teSAM vipatrimatvaM (ivitastrimA tatkRtam / 5 / 3 / 84 / i. sU. vipUrvaka pacdhAtokhimaka pratyaya. vipAkena nivRtaM vipatrimaM tasya bhAvo) prAptaparipAkAvaM hadi manasi bhAvayantu cintayantu / mUNa avarka kane iti dhAtoH prayoga / ki lakSaNAH devAH sArvajanyA -sarveSu janeSu sAdhavaH sArvajanyAH (sarvajanANyena au| 7-1-19 i. sUH sAdhvarthe sarvajana zabdAt Nya pratyayaH / vRddhiH svarevAdeNiti taddhite / 7 / 4 / 1) zubhalobhavantaH zubhe maMgalAdikArya lobhasaMyuktAH // 30 // zacImukhA apsaraso rasormi-prakSAlanApAstamalAnanu tvAm / tadA dadAnA dhavalAn :suvAcA-mAcAryakaM bibhratu mAnavISu // 31 // (0yA0) zacImukhA iti // he nAtha! tadA tasminnavasare zacI mukhaM pradhAna yAsAM tA zacImukhA asarasa. indrANI pramukhA devAMganA mAnavISu (manorimAH mAna0yastAsu tasyedam / 6 / 3 / 160 / i. sU. manu zabdAt idamarthe a / asvayaM bhuvo'v / 7 / 4 / 70 / i. sU. ukArasyAvA dezaH / aNaayeka naJ stam ritAm / 2 / 4 / 20 / i. sa. Do / ) avakakana mizrIkaraNa iti zrImanto hemacandrasUraya , cintana tyAha kAzyapaH puruSakAre tanmatAnusAreNa idam //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28) zrInenamAlakSmavArthya mahAAvyam TIAlamahaMtam " sarca: 3 strISu suvAcAM zobhanavANInAM AcAryakaM AcAryakarma vinatu dhArayantu / kiM kurvANA* zacImukhAH tvAM anu pazcAt dhavalAn dhavalamaGgalAni dadAnA (dadate iti dadAnA zastrAnizAveSyati tu sasyau / 5 / 2 / 20 / i. sU. dAdhAtorAnazU havaH ziti / 4-1 - 12 / i. sU. dAghAtordvirbhAvaH hrasvaH / 4-1-39 i. pUrvasya iti bhAgini pratiparyanubhiH 3. A. yatu gta:) calkg sia Hifafa a ulayugla: 7. 7. fadar 1 sU. dvitIyA / kiM lakSaNAn dhavalAn rasaH zRMgArAdiH tasya urmayaH kallolAH taiH prakSAlanaM tena apAsto malo yeSAM tAn zRGgArAdi rasakallolaprakSAlanena nirastamalAn // 31 // svaraMgaNe'kAri ciraM svaraMgA - yo raMbhayA nRtyaparizramaH prAk / agre - bhavatsaMbhavitA tadAnI - mabhyAsalabhyA phalasiddhirasya // 32 // ( 0yA0 ) svariti / raMbhayA raMbhAnAmnyA devAMganayA svaraMgaNe svargIgaNe svasya raMgaH svaraMgastasmAt AtmIyollAsAt yaH nRtyasya nartituM yogyaM (RdupAntyAdakRpicUdRcaH / 5 / 1 / 41 / i. sU. nRt dhAtoH kyap / ) parizramaH prAk pUrvaM ciraM cirakAlamakAri kRtaH / asya zramasya phalasya siddhi: phalasiddhiH tadAnI ( sadA'dhunedAnatadAnImetarhi / 7 / 2 / 96 / i. sU. tadAnIM nipAtaH ) tasmin pANigrahaNakSaNe agrebhavat bhavataH agre abhavat saMbhavitA bhaviSyati kiM lakSaNA phalasiddhiH abhyAsena labhyA abhyAsalabhyA abhyAsaprApyA || 32 // tvattaH prabhoH vAsahanAtpalAyya, rAmaH zritaccarunAradAdIn / guNAvalIgAnamiSeNa deva, tadA tadAsyAtsava saMgasISTa // 33 // ( vyA0 ) tvattaH iti / he deva rAgastadA tasminnavasare tadAsyAt teSAmAsyaM mukhaM tasmAt tuMbarunAradAdInAM mukhAt guNAvalIgAnamiSeNa guNAnAmAvalyaH paMktayaH tAsAM gAnaM tasya miSeNa nimittena tava saMgasISTa tava saMgato bhUyAt / kiM viziSTo rAgaH svAtsahanAt svasya nijasya asanaH zatrustasmAt evaM vidhAt prabhoH samarthatvAt tataH palAyya ( prAkU kAle / 5 / 4 / 47 /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasAgavAya mahAkAvyam TIkAsamalakatam // sargaH 3 (99 i.sU. parApUrvaka ay dhAtoH kyA pratyayaH / anaJaH kapo yap / 3-2-154 i. sU. vo yabAdezaH / upasargasyAyo / 2 / 3 / 100 / i. sU. ay dhAtau pare paraH upasargasya ra lakAra ) palAyanaM kRtvA turunAradAdIn zritaH Azrita / atra zabdacchala jJeyam / rAgo dveSasahacArI zrIrAgAdirvA tuMbarunAradau yadA tvadane gotaM gAsyatastadA so'pi rAgastava gocaro bhaviSyati vivAhAdhutsaveM paraspara sAnidhyaM te iti bhAvaH // 33 // evaM vivAhe tava hetavaH syu-ranye'pi bhaavaabhuvnprstteH| yathocita tatpravidhehi dhIma-nitIrayitvA virAma vajrI // 34 // (vyA0) evamiti // he nAtha! evamamunA prakAreNa anye'pi bhaav| vivAhasakAH tava vivAhe bhuvanaprasatteH lakSaNayA tribhuvane prasatti: saukhyaM tasyAH hetavaH kAraNAni syuH / tat tasmAt kAraNAt he dhIman (tadasyA'styasminniti matuH / 7 / 2 / 1 / i. sU. dhIzabdAt matuH / ) dhArasti asyeti dhImAn tatsaMbodhane he dhIman yathocitaM yathAyogyaM pravidhehi kuru / patrI (ato'neka svarAt / 7 / 2 / 6 / i. sU. matvarthe vana zabdAt in / ) indraH iti pUrvokta IrayitvA kathayitvA virarAma nivRttaH / ram dhAtuH vipUrvaka: 'pyADpare rama' iti sUtreNa parasmaipadI syAt anyathA tu AtmanepadI jJeyaH // 34 // svaM bhogakathi vipAkakAlyaM, jAnajoSiSTha jinA sa joSam / atApike karmaNi dhIracittAH, prAyeNa notphullamukhI bhavanti // 35 // __(vyA0) svamiti // athAnantaraM sa bhagavAn joSa maunamajoSiSTha aseviSTa kiM kurvan bhagavAn svaM bhogakarma bhogasya karma tat vipAkakAlyaM vipAkakAlaprAptaM vipakikAle sAdhu tatra sAdhau iti sUtreNa ya pratyaye vipAkakAlyamiti syAt / tat karbha jAnan / dhIra cittaM yeSAM te dhIracittAH gNbhiir| narA. atArikhake paramArtharahita karmaNi kArya prAyeNa na utphulamukhI bhavanti prahasitavadanA na bhavanti utphulla mukha yeSAM te utphullamukhAH na utphullamukhAH
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200) zrIsainakumAlakSmavAsthya drAvyam dIAlamahaMtam // sarja: rU ' anuttunurA: anubhuvA karavA yathA saMvadyamAnAH mavantIti--rce (nRstisyAM jarmaRtumyAM brAhmatattaveSvaH / 7 / r / rph / haiM. sU, khullujI zAt pvi pratyaya .rUvAvavaLA'navyayasya | 9 | rU! ??? rU. sU. asya rU: 1) || 20 || : ndroDavasAya vyavasAyasiddhi, vaAcitemAMvatastutoSa / mRtyo di matuMH vhi' AveDI, nenIyasI vAsiddhimAMta rUA (oN0) phandra tindraH tutoSa hRSTa: viM tvA mAvataiH mAvataH mAni mAAvatAni (tasyevam / 6-3-16 | rU. sU. mAvat zabdAr ag | vRddhi svare. | rUti sUtre. vRddhi: !) tai* mAvasaMdhimi phaMtisthatiH svAtmano vyavasAyasya upamanya sidritAM 35masidhrUimavasAya jJAtvA animinumatamiti nyAyAt / svAminastavanuSaveA~ datyartha: / iyasmAr vhAraLAt i kRti sathe mRtyuH (yogasaMjJAyAm / 1-2-%0ya meM haiM. sU. rRd jAto: vayam / ya taH pitjhati / haiM. sU. d: I) tevaH mastuMH svAminaH jA mavasara vettIti jALavetI (nAteH zIae / ---o / rU. sU. AjIpUrva vid dhAto: pin pratyayaH / ) avasarano neddIya+ (muLAjJAvela | 7-rU-1 TantirAtii pratyayaH vADhAntiyo sAdhaneva | 7 | 4 | 20 | 6. sa. anti zadru neveza:) prAMsanAM vAnAM hya siddhitAM vA hrasiddhimetti protti | samaye thita sarva joDapi manyate ti mAvaH // 26 // i . nannAha nIvA mahAya maMjI, muhUrtanAsabhayo mahendraH / avasaraco caDntarasyA, jaivedhu chevichu kheMcAi || 27 || (vyA.) nAoti || aco anantare mahendro (nAtivairthiMDave / | | | 30 | rU. sU. matzAt / pratyayaH nityanyavarAveH rU. sa. anyavarAveup mAMzvAso ztra mahendraH) mannu zIvra vIvAttva maha' vIvAhamadstamaiM vIvAdadroCvAya sAsaneM sata nAdu hRelipu (havayaM vintIsi
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (101 hRllekhAsteSu / 'hRdayasya hRt.lAsalekhAMNye' 3-2-94 / i. sU. hRt AdezaH) utkaMThAyukteSu lekheSu deveSu yadantarasthA (sthApanAtraH kaH | 5-1-142 / i. sU., antarapUrvaka sthAdhAtoH kapratyaya iDetU pusi cAtolluk i. sU. sthAdhAtorAkAra lopaH) yasya muhUrtasya - antarasthAH antarAlasthAH kAlasya lezAH kAlalezA' avatsarAyanta varSavadAcaranti sma | varSasadRzAjAtA iti bhAvaH // 37 // vaivAhike karmaNi vizvabharturyadAdideza tridazAnubhukSAH / bubhukSitAhvAnasamAnameta damAni taiH prAgapi tanmanobhiH // 38 // - (0yA0) vaivAhike iti // RbhukSA indraH vizvabhartuH svAmino vaivAhike karmaNi tridazAn devAn yat kAryamAdideza AdiSTavAn / taiH tridazaiH devaiH etat kArye bubhukSitAhvAnasamAnaM bubhukSitAnAM (tadasya saMjAtaM tArakAdimya ita' / 7 / 1 / 138 / i sU. bubhukSAzabdAt ita pratyaya avarNe varNasya / 7-4-68 / i. sU. bubhukSAzabdasya AkArasyalopa bubhukSAsaMnAtA eSAmiti bubhukSitAH teSAm / ) kSudhitAnAM AhvAnasya samAna sadRzamamAni vubhukSAkrAntasyAkAraNasadRzaM manyate / kiM viziSTaistai prAgapi tanmanobhi tasmin mano yeSAM te taiH agre'pi tacittai // 38 // manobhuvA kalpanayaiva jiSNostatra kSaNAdAvirabhAvi zacyA / tabhAdbhutaM sA hRdaye svabharturnityaM vasantI khalu veda sarvam ||39|| ( vyA0 ) manobhuvA iti // zacyA indrANyA tatra sthAne jiSNoH (bhuje SNuk / 5 / 2 / 32 / i. sU. jidhAto. SNuk pratyaya. jayatItyevaMzIla. jiSNuH tasya ) indrasya manasi bhavatIti manobhU' ( kipU / 5- 1 - 148 / i. sU. manas pUrvaka bhUghAto kipU 1) stathA cittotpannayA kalpanAyA eva kSaNAt tatkAlameva AviramAvi prakaTIbabhUve / tat na adbhUtaM nAzcaryam / sA zacI svastha bhartA svamartA tasya svamartuH svasvAmino hRdaye manasi nityaM vasantI khala
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 102) zrIjainakumArasAgapAlyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 nizcita vedra (tivANavaH parasmai / 4-2-117 / i. sU. vid dhAtoH tin sthAne Nav pratyayaH / ) jAnAti hRdaye vasantI (yazavaH / 2 / 1 / 116 / i. sU. vasantI ityatra aturantAdezaH / ) iti lakSaNayA zeyam // 39 // svayaM prabhUpAtipaH zacIzaH, zacI zuciprAjyapari chadA saH / nyadikSatopatkaraNe kumAryoM nAyaryoM hi nArIvadhikAraNIyAH // 40 // (vyA0) svayamiti || zacIzaH zayA Iza. indraH zacImindrANI kumAryoH sumaMgalAsunandayoH uparakaraNe alaMkaraNe nyadikSata AdivAn / ki lakSaNa: indraH svayaM AtmanA prabhUpAstiparaH prabhorAdinAthasya upAstiH (zcAdibhyaH / 5-3-92 / i. sU. upapUrvaka AsthAto striyAM ti:) sevA tasyAM para: tatpara: svAmisevAtatparaH / kiM viziSTa zacI zuciH prAdhyaH pariSdaH (paritaH chAdhate anena iti paricchadaH punAmni gha / 5-3-130 / i. sU. paripUrvakachAdadhAtoH ghaH / ekopasargasya / 4 / 2 ,34 / i. sU. ivaH / ) yasyAH sA zuciprAjyapariSdA tAM pavitraprabhUtaparivArAM hi nizcitaM nAryaH triyaH nArISu strISu adhikAraNIyA. // urpha ca-sadA pramANaM puruSA nRpAMgaNe raNevANijyeSu vicArakarmasu / vivAhakarmaNyatha gehakarmaNi pramANabhUmi dadhate punaH striyaH / / tadAbhiyogyA viSudhA vitenumaNimaya mNddpmindrvaacaa| saM dAsyakarmApi yazaH sugaMdhi, puNyAnuvandhItyanumodamAnAH // 41 // (0yA0) tadeti // tadA tasminnavasare AbhiyogyA vibudhAH AdezakAriNodevAH indrasya pAra indravAra tathA indravAcA maNimayaM (abhakSyAcchAdane cA mayaH / 6 / 2 / 46 / i. sU. maNirAdAt mayaT pratyayaH / ) maMDapaM vitenu: cakruH kiM kurvANAH vibudhAH svaM dAsyakama api yazaH sugaMdhi yazasA sugaMdhi kiMca puNya manubanAtIti puNyAnuvaMdhi (ajAteH zIle / 5-1-154 i. sU. zIle'thai bandhadhAto: Nin pratyayaH / ) ityanumodamAnAH dAsatve'pi prabhomaMDapakaraNenAsmAkaM yazaH puNyaM cAstAti harSavanta iti bhAvaH // 41 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAmavA madAvyam mAsamaphatam aa ta rU (202 rahatIH saya janitaiH spazaktyA tale ydiiye-tridrshnib| ratnaprabhetyAMgamikI nijAkhyA-nayA pRthivyA na dhRthA prapede // 42 // (vyA0) ratnairiti // anayA sAkSAd dRzyamAnayA pRthivyA ratnaprabhA ratnAnAM prabhA yasyAH sA ratnaprabhA iti AgamikI AgamasaMbaMdhinI nijasya AlyA nijAkhyA AtmIyAbhidhAnaM vRthA na praSede / ka sati yadIye yasya maMDapasya ida yadIyaM tasmin tale tridazaiH devaiH karaNabhUtaiH ratnaiH nibaddha sati / kiM viziSTaiH ratnaH svasya zakti: svazaktittayA svasAmarthyena sayana (yajisvapirakSiyatipraccho naH / 5 / 3 / 85 / i. sU. yatidhAtoH na pratyayaH / ) yatnena saha yathA bhavati tathA janirutpAditaH // 42 // vaiDUryavaryayutibhAji bhUmau vitAnalaMbI prativiSitAMgaH / muktAgaNo vAridhivArimadhya-nivAsalIlA punarApa yatra // 43 // (vyA0) vaiDUrya iti // yatra yasmin maMDape bhuktAnAM gaNa: muktAgaNa: mauktikasamUho vAridheH samudrasya pArINi jalAni teSAM bhavya tasmin samudrajalamadhye nivAsastha (vyaJjanAt dham / 5-3-132 / i. sU. nipUrvaka vas dhAtorAdhAre gha nivasati asmin iti nivAsaH tasya) lIlA nivAsalIlA tAM punahitIyavala prApa prAptaH / kiM lakSaNo muktAgaNa: bhubhau pRthivyAM pratibiMbitamaMga yasya saH pratibiMbitAMgaH / kiM lakSaNAyAM bhUmau vaiDUryANAM (DuyaH / 6-3-158 / i. sU. virabdiAt prabhavatyarthaM jya pratyayaH vidurAt prabhavanti iti DuyAH) ratnAnAM paryA cAsau dhutizca tAM bhajatIti tasyAM vaiDUryavadhutimAji (bhajI viNa / 5 / 1 / 146 / i. sU. bhajdhAtoviNa vaiDvaryadhutiM bhajatIti tasyAM) vairyaratnapradhAnazAMti mananarIgAma | vitAnaruthvI vatanyate phati vitAnuM tasmin lambate ityevaM zIlaH // 43 // saMdarzitasvastikavAstumuktA radAvaliH sphATikabhittibhAbhiH / yadra prabhupAdapAtA, muktAM cirAta divaM jahAsa // 44 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204) zrInanamAlakSmavAthaeN madAAvyanuM TIjAlama MtanuM // loH rU / (0) saMriIta-hati II mU: cUsya maMDapasya mU: yadna TiAnAM mittayaH tAMsAM mAsaH tAmiH RTimAMsamittitramAmiH ramatami: nirva sva jJadAsa hrasitavatI viziSTAyam saMvazitasvastivAstumutttAradvAHi (par3hiAMThapaniz2ijiiinaz2imyaH / 607/ haiM. 3. sU. ApUrva vantyAto: rU pratyaya sAvaLIti aHi) svastiAH vA (varSAnta atra vAstu puzrIvahni vaserjiMdA | 774 5 6. ravi sU. vadhdhAto tun pratyayaH sa fLat vA) sthAnaM yAmAM tA* svastivAstava tAmratA munArzva tA varavA teSAmAvatti: saMvArItA svastivAstumuIravA:i thayA nA intavaronena viroSato hAsya zAyate| puna: nUramupAvapAtAM catUra asajA: pramo: zrIRSa- matsya pApAtaH pAvanyAsaH pAyokSaLayo: nyAsa: catyAM sA punaH niM viziSTAM vivuM tena mAvatA virAtparAnuAM ata va detoH vivuM prati vRSTiA hAla ti mAvaH // ?? || vizvAvizvAsamayImadha, nIti caMdraupAdhipugnAr / satye'ya puSpane pataddhi-Avi tejAbairviSThaH // 46 // (nyA.) vizvAmiti | rojamyAnAM amarALAM phaLa samUdAa rojamnarA: bhramarasamUhai: satye'pi vidyamAne'pi puSpALAM prar samUhaH puSpadmara: tasmin puSpadmare paddhi saddhivizvaH sAmni avanvitaH // ii yasya maMdapatya sauAdhi Rtrima: sa nAsau puSpALAM punna (pUte phati punna punaH pun TM | 28 / rU. 3. hU~. pUN dhAoNrnaj pratyayaH vU dhAto. pun yAveza:)zra tasmAt yadghoSa dhipuSpapujJAt vizvamAM samamAM baeNvizvAsamA~ (asmin ! 7 | rU | r / haiM. yU. avizvAsa rAndrAt mayaT aLabeye --m / 2 / chu | g. | rU. sU. naiH / avizvAso'tti asvAmiti) nIti adhItva gamyasya 'vizvAsa'zriyomU' miti nItiH || chu" | nayajJano cena purAvinDora, vyajopita thatra vijayamantaH / mama puSpanApadeza, paaAreputrananeja yum II 46 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (105 ( vyA0 ) jagajjana iti // yena smareputrajena smarasya kAmasya iSavo (iSyati gacchati iti iSuH pRkAhavighRSISikuhi- kit / 729 / . i. u. sU. iSat dhAtoH kin uH / ) bANAH teSAM vrajaH samUhastena purApUrva akhilo'pi samasto'pi jagajjanaH jagato janaH (gacchati ityevaMzIlaM jagat / didyuduhat jagatjuhUvAkprAddhI - kip / 5 / 2 / 83 / i. sU. zolArthe kip nipAtyate ) jagajjanaH vyalopi lupta / epa jagajjanastaM smareputrajaM yatra maMDape antarmadhye vikaNa (ktaktavatU / 5-1-134 / i. sU. vipUrvaka kRdhAto. bhUte kta' lyAdereSAM to no'praH / 4-2-68 / i. sU. to na RtAMkaDatIr / 4 / 4 / 116 | i. sU. RkArasyer / bhvAdernAmino dIrgheorvoryaJjane / 2 / 1 / 63 / i. sU. ikArasya dIrghatvaM / raghuvarNAbhoNa ekapade'nantyasyAlacaTatavargazasAntare / 2 / 3 / 63 / i. sU. nasya Natvam ) santaM padairyuktaM mamarda / kiM lakSaNaM smareputrajaM puSpaprakarApadezaM puSpANAM prakaraH samUhaH apadezo miSaM yasya taM kAmasya bANA puSpANIti prasiddhiH // 46 // yatrAdRtastaMbhazirovibhAgA, babhAsire kAJcanazAlabhaMjyaH / prAgeva saMnyastavo bhaviSya-jjanaughasaMmardabhiyeva devyaH // 47 // ( vyA0 ) yatreti // yatramaMDape kAJcanasya suvarNasya zAlabhaMgya: puttalikAH kAJcanazAlamaMjyaH suvarNaputrikAH babhAsire zobhitA kiM lakSaNAH zAlamaMjya: AdataOmazirovimAH adataH teMmanya zirorDjha tattva vimAH yAmistA staMbho paristhitA utprekSyante bhaviSyajjanaughasaMmardabhiyA bhaviSyan yaH janAnAmoghaH samUhastasya saMmarda ( saMmRganti asmin iti sammarda / vyaJjanAd ghaJ / 5 / 3 132 / i. sU. saMpUrvakamudghAto. ghaJ / ) tasmAd (bhyAdibhyo vA / 5 / 3 115 / i. sU. bhIghAtoH striyAM kvip / ) bhIstathA bhAvijanasamUha saMmardabhayena prAgeva pUrvameva saMnyastabhuvaM tyaktabhuvaH devya devAMganA iva bhuvi saMmardo bhaviSyati ad yqda ciufi: ferar: gla H19' || 80 ||
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / / sargaH3 sucArugAratmatatoraNAni, dvArANi catvAri babhuryadane / devIdhuruddhAyapathAsu roSAd, bhrUbhaMgabhAJjIva dizAM mukhAni // 48 // (vyA0) sucAru iti // yadane yasya maMDapasya agre catvAri dvArANi vabhuH zobhitAni / kiM lakSaNAni dvArANi sucArugArumatatoraNAni sucArUNi manojJAni gArumataratnAM toraNAni yeSu tAni / utprekSyate devISu ruddhAprapathAsu (skpU: pathyapo't / 7 / 3 / 76 / i. sU. pathin zabdAt at samAsAnta: no'padasya tadrite / 7 / 4 / 61 / i. sU. in lopa:) rudrAmAgAsu satISu roSAt bhrUbhaMgabhAJjibhUvoH (bhrAmyatAtI bhrUH strIliGga bhramigamitanibhyoDit / 843 / i. u. sU. bhrabhUcdhAto: Dit upratyaya: DiyantyasvarAdaH i. sU. antyasvarAdilopaH) bhaMgastaM bhajanti utpAditamrakuTisaMyuktAni dizAM mukhAni iva // 48 // alaMbhi yasyopari zAtakuMbha-kuMbhairanudinasaroruhAbhA / nabhaHsarasyAM capalairvajadhaiirvisArivaisAriNacArimA ca // 49 // (vyA0) alaMbhIti / yasya maMDapasya upari zAtakuMbhakuMbhaiH zAtakuMbhasya suvarNasya kuMbhAsta. kalaza: nabhaHsarasyAM namaH eva sarasI tasyAM AkAzasarovare anudbhinasaroruhAbhA sasi rohantIti saroruhANi anuddhinAni ca tAni saroruhANi ca tepAmAbhA avikasvarakamalazobhA alaMbhi prAptA / kamalakozAnAM kalazAnAM ca sAdRzyaM syAt / ca anyat capala: dhvajaugheH dhvajAnAmodhAstaiH visArivaisAriNacArimA visarantIti visAriNaH (vipariprAtsataH / 5 / 2 / 55 / i. sU. vipUrvakAtsata. / zIlAdisadarthe ghinaN / ) visAriNazca te paisAriNAzca (visAriNo matsye / 7 / 3 / 59 / i. sU. matsyArthAt visArizabdAt svArthe'N / visaranti ityevaMzIlAH pisAriNa visAriNa eka sAriNAH) teSAM cArimA (pRthvAderiman vA / 7 / 1 / 58 / i. sU. cAruzadAt bhAve iman / vyantasvarAdeH / 7 / 2 / 43 / i. sU. cArazabde ukArasya lopaH) manojJatA prasaraNazIlamatsthamanojatA alaMbhi prAtA // 49 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (107 tathA kathA: paprathire surebhyastriviSTape ttkmniiytaayaaH| yathA yathArthatvamamAjizobhA bhimAnabhaMgAdakhilairvimAnaiH // 50 // - (vyA0) tatheti // triviSTa tribhuvane surebhyaH devebhyaH tatkamanIyatAyAH tasya kamanIyatA tasyA. maMDapamanojJatvasya tathA kathA (bhISibhUSicintipUjikathikumbi-bhyaH / 5-3-109 / i. sU. kathidhAto ve aD At i. sU. Am ) paprathire vistRtAH / yathA akhilaH samastairvimAnai zobhAbhimAnabhaMgAt zobhAyAH (bhidAdayaH / 5-3-108 / i. sU. zubhidhAtoH saMjJAyAM aDpratyayaH guNazca / ) abhimAnasya bhaMgaH tasmAt yathArthatvaM satyArthatvamamAji (bhajebhI vA / 4-2-48 / i. sU. bhajjdhAtorupAntyanasya jo lopa. / ) sevyate sma ko'rthaH yasya maMDapasya zobhayA vimAnAni nirabhimAnAni jAtAnIti bhAvaH // 50 // zrIdevatAhaimavataM vitandrA, zacyAjJayA canda namAninAya / nininda sa svaM malayAcalastu, dvijihvabandIkRtacandranadruH // 51 // (vyA) zrIdevateti // zrInAmnAdevatA vitndr| vigatA tandrA yasyAH sA vitandrA AlasyarahitA satI haimavataM (himavata idaM haimavataM tasyedam 9-3160 / i. sa. idamarthe'N / ) himavatsaMbaMdhinaM zacyAjJayA zacyAdezena candanamAninAya / tu puna. sa. sarvaprasiddho malayAcala: svamAtmAnaM nininda ninditapAn / kiM lakSaNo malayAcala: dvijihvabaMdIkRtacandanadruH dve jive yeSAM te dvi jihvAH sapA durjanA vA tai' bandIkRtAH candanadravaH candanavRkSAH yasya saH dviji0 durjanahastagataM vastu puNyAvasare vyayituM na zakyate iti bhAvaH // 51 // upAharanandanapAdapAnAM, puSpotkaraM tatra dizA kumaaryH| zirakhapuSyaprakarasya zeSa-vRkSavRthA vaivadhikI vabhave // 52 // (nyA0) upAharaniti // tatra maMDape dizA kumAyaH nandanapAdapAnAM (pAdaH pibanti iti pAdapAH sthApAsnAtraH kaH / 5-1-142 / i. sU.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108) zrIjanakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TokAsamalaMkRtam // sargaH 3 pAdapUrvacaraNadhAtoH kaH / iDeta pusi ityAlopaH / ) nandanavanavRkSANAM puppotkara puppANAmutkaraH samUhastamupAharan Anayanti sma / zepaiH pakAzokapunnAgapriyaMgupATalAprabhRtibhivRkSaH zirasya puppaprakarasya mastakasaMbaMdhipuppasamUhasya vRthA vaicadhikAbabhUve (hasyusaGgAdeH / 6-4-23 i. sa. haratyarthe vivadhazabdAdikA vividhaM harantItivaivadhikA kRsvastibhyAM karmakartabhyAM prAgatattve viH / 7 / 2 / 126 / i. sa. vaivavikazabdAt ciH / IzvAvavarNasyA'navyayasya / 4 / 3 / 111 / i. sa. I / ) nirarthaka bhAravAhakai tam / atra bhAve uktijayA // 52 // vadhvoralaMkArasaha saharSA, maNIgaNaM pUrayati sma lakSmIH / vArAMnidhestaddhaninazciratno, ratnoccayaH phalgurabhUcito'pi // 53 // (vyA0) vacoriti // lakSmI saharSA harSeNa saha vartate iti saha sati maNIgaNaM ratnapuraM pUrayati sma ratnasamUhaM pUrayati sma / ki lakSaNaM maNIgaNaM vayoH sumaMgalAsunandayoH alaMkArasya saha alaMkArasamartha / tadbhanina* kRpaNasya vArAMnidheH samudrasya ciratna: (ciraparutparAre naH / 6-3-85 / i. sa. cirazabdAt tnaH cirambhavaH cirana / ) cirakAlI nizcito'pi saMcito'pi ratnocayaH ratnasamUhaH phala: niSphalo'bhUt // 53 // maMdAkinI rodhasirUDha pUrvA, dUrvA parArthAya samAninAya / parAbhirAbhinavaraM jinIve, paaleydNtkrkcaartihetoH||54|| (vyA0) maMdAkinI iti // maMdAkinI gaMgAnadI parArthAya varasya arthakate dUrvAH samAninAya / kiM lakSaNA* dUrvA rodhasi naTe ThapUrvAH pUrva rUDhAH pUrvAH agrepyudgatAH / parAbhirAbhiH anyAbhirvAbhiH na paraM kevalaM vAleyadaMtakakavAtihetoH pAleyAnAM rAsabhAnAM dantAH eva kaka karapatraM tasya atiH pIDA tasyAH hetoH tatpIDAnimitta jijIve // 54 // kazmIravAsA bhagavatyadatta, kAzmIramAle yamanAkulaiva / yatrApi tatrApi bhavana hIdaM, maddezanAma tyajatItibuddhayA // 55 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (109 ( vyA0 ) kazmIravAsA iti // kazmIra vAsaH yasyAH sA kazmIravAsA bhagavatI sarasvatI AlepyamAlepanayogyaM kAzmIra kuMkumaM iti buddhayA anAkulA eva datta dadau / itIti kiM hi nizcitaM idaM kAzmIraM kuMkumaM yatrApi tatrApi bhavat vidyamAnaM sat mamadezasyanAma tat maddezanAma na tyajati yat tat kuMkumaM kAzmIramevocyate // 55 // karoSi tanvaMgi kimaMgabhaMgaM, tvamardhanidrAbharabodhiteva / na sAMprataM saMprati te'lasatvaM, kalyANi kArpaNyamivotsavAntaH ||56 || AlambitastaMbhamavasthitAsi, bAle jarArteva kimevameva / alakSyamaviSyasi kiM salakSye, sAdhoH samAdhistimiteva dRSTiH // 57 // manorame muJcasi kiM na lIlAmadyApyavidyAmiva sAdhusaMge / itastataH pazyasi kiM calAkSi, nidhyAtayUnI puri pAmarIva // 58 // bhUSAM vadhavyAM drutamAnayadhvaM dhRtvA varArtha dhavalAn dadadhvam / zacyeritAnAmiti nirjarINAM, kolAhalastatra babhUva bhUyAn // 59 // caturbhiH kalApakam ( vyA0 ) karopIti / tatra tasmin maMDape nirjarINAM devInAM bhUyAn bahu' kolAhalo kolaM varAhaM AvahatIti trAyatIti kolAhalaH babhUva / kiM viziSTAnAM nirjarINAM zacyA indrANyA iti amunA prakAreNa IritAnAM preritAnAM itIti kiM he tanvaMga aMgabhaMga kiM karoSi keva arddhanidrAbharabodhiteva arddha nidrAyA* arddhanidrA tasyA bhareNa bodhitA jAgaritA aMgabhaMgamAlasyaM karoti he kalyANi te tava adhunA alasatvaM na sAMprataM (samprati yujyate iti sAmprataM / kacit / 6 / 2 145 / i. sU. aNU / ) yuktaM kimiva kArpaNyamiva yathA utsavAntaH utsavamadhye kArpaNyaM (kRpaNasya bhAva' kArpaNyaM patirAjAnta guNAGgarAjAdimya karmaNi ca / 7-1-60 / i sU. kRpaNazabdAt bhAve TyaNU 1 ) na sAMprataM yuktam // 56 // he bAle tvaM AlambitazcAsau staMbhaca AlambitastaMbha taM evameva kimavasthitAsi
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / / sargaH3 yA bAlA syAt sAvaSTabhaM naiva gRhNAti / keva jarAtava yathA jarA jarathA pIDitA evameva AlambitastaMbha tiSThati he salakSe he sujJAne tvamaladayaM kimaviSyati Alokayasi keva sAdhoH dRSTiriva yathA sAdho. samAdhistimitA samAdhinA yogena stimitA nizcalA dRSTi: alakSyamanpayati // 57 // he manorame tvaM adyApi lIlAM kiM na muJcati kAmiva avidyAmiva yathA sAdhusaMge ko'pi avidyAmajJAnaM na muzcati / he calAkSi tvaM (ito'taH kutaH / 7 / 2 / 90 / i. sU. ita: tasanto nipAtyate) itastataH (kimadvayAdisAya'vaipulyabahoH pit tas / 7 / 2 / 89 / i. sa. tata. tasanto nipAtaH / ) kiM pazyasi keva pAmarI iva yathA pAmarI grAmINA strI puri nagare nidhyAtAH dRSTA yuvAnaH taruNavayaso yayA sAnidhyAtayUnI itastata: pazyasi // 58 // he hale vadhavyAM (tasmai hite / 7 / 1 / 35 / i. sU. vadhUzabdAt hite'rthe yaH pratyaya.) vadhUbhyo hitAM bhUSAM (bhISibhUpicintipUjikacikumbicarSi smRhinyaH / 5 / 3 / 109 / i. sU. bhUSidhAto: aD, At i. sU. Ap) zRMgArAdikAM drUtaM zIghra AnayadhvaM yUyaM parArtha dhRtvA dhavalAn dadadhvam // 59 / / caturbhiH kalApakam // athAlayaH zailibhidaH priyAyAH, saMrakatakAmA vasudhakaratne / nivezya kanye kanakasya pIThe, ratnAsanAkhyAM dadurasya dakSAH // 10 // (0yA0) atheti / atha anaMta zailabhidaH zailAn bhinattIti zailabhit (kvi5 / 5 / 1 / 148 / i. sU. zailapUrvakasya bhidhAtoH kartari viva5 / ) tasya zailabhida indrasya priyAyA bhAryAyA zacyA AlayaH sakhyaH saMrakartu kAmo yAsAM tAH saMrakatukAmAH (tumazca mana:kAme / 3 / 2 / 140 / i. sU. tumo masya lopaH / ) alaMkAra kartumicchavaH satyaH kanye sumaMgalAsunande kanakasya pIThe suvarNasyAsane nivezya upavezya asya kanakapIThasya ratnAsanAkhyAM daduH / ki viziSTe kanye vasudhaikaratne vasudhAyAM pRthivyAM ekaralAye / kiM viziSTAH Alaya dakSAzcaturA / yatra ratnaM sthApyate tadapi ratnAsanaM kathyate / ratnaprAye kanye tayorAsanabhetat ato ratnAsanamidaM vaktavyamiti dakSatvamiti bhAvaH // 60 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (111 ubhe prabhau sneharasAnuviddhe, snehaiH samabhyajya ca saMstapathya / lAvaNyapUNye api bhaktitastA, na svazrame'maMsata paunaruktyam // 31 // ( vyA0 ) ubhe iti // tA sakhyaH bhaktita svazrame svasya zramastasmin AtmIya prayAse paunaruktyaM ( patirAjAntaguNAGga ca / 7 / 1 / 60 / i. sU. punarukta: bhAve TyaNU) punaruktadoSaM nAmaMsata na manyante sma / kiM kRtvA ume kanye snehaistailaiH samabhyajya abhyaMgya ca anyat saMsnapayya snAnaM kArayitvA / kiM viziSTe kanye prabhau zrI RSabhadeve sneha rasAnuviddhe snehasya rasastena anuviddhe premarasavyApte te puna' lAvaNyapuNye (varNadRDhAdibhyaSTayaNa ca vA / 7 / 1 / 59 i. sU. lavaNazabdAt TyaN ) api lAvaNyena puNye lAvaNyapuNye te lAvaNyapavitre api / ko'rthaH te kanye pUrvameva sneharasena prabhau premarasena tailena vAnuviddhe lAvaNyena ca pavitre vartete punarapi tatkaraNena punaruktatvaM syAt paraM bhaktibhAvAt tanajAtamiti bhAvaH // 61 // vRSAtureNeva paTena cAnta - sAnIyapAnIyalave javena / sphuranmayUkhe nibhRte kSaNaM te, suvarNaputrayoH zriyamanvabhUtAm // 62 // (0yA0) tRSAtureNeti // te kanye sumaMgalAnande kSaNaM ekaM kSaNaM suvarNaputrayoH suvarNasya putrya suvarNaputryau tayoH suvarNaputrikayoH zriyaM zobhAM anvabhUtAm / kiM viziSTe javena vegena tRSayA Aturastena tRSAtureNeva paTena vastreNa cAntaranAnIyapAnIyalave cAntaH grastaH snAnIyasya ( snAtuM yogyaM snAnIyaM tavyAnIyau / 5--1-27 i. sU. snAdhAtoranIya: 1) pAnIyasya (pAtuM yogyaM pAnIyaM tavyAnIyau / 5 / 1 / 27 / i. sU. pibateranIyaH ) lavaH yayoste punaH kiM0 nimRte nizcale punaH sphuranmayUkhe sphuranto dedIpyamAnAH mayUkhAH kiraNAH yayoste // 62 // sagotrayormUrdhni tayorudIya, nitambacumbI cikuraughameghaH / varSan galabhIramiSAnmukhAbjA - nyaragerayaccitramavekSakANAm // 33 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH3 (vyA0) sagotrayoriti // citramAzcarya cikuraughamedhaH cikurANAM kezAnAbhogha* kalA5: sa eva medhaH kezakalAparUpajalada galannIrabhiSAt galata ca tat nIraM ca galanIraM tasya miSastasmAt kSarajalApadezAt varSatIti varSan san avekSakANAM avalokakAnAM mukhAjAni mukharUpakamalAni asmerayat vikAzayati sma / anyAnya jAni varSAkAle zaTitvA patanti / paramatra vaiparItyamatattacitram / ki kRtvA tayoH sumaMgalAsunandayoH sadgotrayoH satpradhAna gotraM yayoste sone tayo pakSe pradhAnaparvatayoni mastake udIya udayaM prApya kiM viziSTaH cikuraudhodha nitamvacumbI (anAteH zIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. nitambapUrvaka cumbadhAto. zIlAdisadarthe Nin prtyy.|) nitambaH kaTItaTaM pakSe kaTaka taM cumvatIti spRzatIti bhAvaH // 63 // dhammillamalo'dhigatasmarAstra-mAlo'tarAlollasitaprasUnaiH / tanmaulivAsAd balavAna kasya, balIyaso'pyejayati sma cetH||4|| (vyA0) dhammila iti / dhammila: bAkezakalApaH eva mallaH dhammillamala: kasya balIyaso'pi (guNAjhASTheyasU / 7-3-9 / i. sU. balazabdAt iyasu pratyayaH) balavataH cetaH svAntaM na ejayati sma na kaMpayati sma api tu sarvasyApi / ki lakSaNo dhammilamalaH antarAlolasitaprasUnaH antarAle madhye ullasitAni ca tAni prasUnAni ca puSpANi taiH adhigatA prAptA smarasya kAmasya atrANAM (asyate iti asaM tra / i. u. sU. asUc dhAtoH traTa / ) zastrANAM mAlA zreNIyena saH adhigatasmararAstramAlaH / tanmaulivAsAt tayoH kanyayoH maulimastaka tasmin vAsastasmAt balamasyAstIti balavAn // (tadasyA'lyasminniti matuH / 7 / 2 / 1 / i. sU. valazadAt atyarthe matuH / mAvarNA topAntApaJcamavargAn matormo va. / 2 / 1 / 94 / i. sU. matormasya vaH / ) yatazcoka-'sthAna pradhAnaM na palaM pradhAna, sthAnasthito garjati kAtaro'pi / he vAsuke veni tava pramANaM, kaMThasthito garjasi zaMkarasya' // 1 // iti syAnavalaM kAmasya pupavANatvAt / prAtapuppaiH zastravalaM ca tato dhammillamallaH kAnakaM pabham iti bhAvaH // 64 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjanapumArasammapAlya mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH3 (113 sArAgarAgaiH surabhi suvarNa-mevetayoH kAyamaho vidhAya / jahe suvarNasya surAMganAbhiH, saugandhyavaMdhyatvakalaMkapaMkaH / / 65 // (vyA0) sArAMgarAgairiti // surAMganAbhiH surANAmaMganA. surAMganA (no'GgAde / 7 / 2 / 29 / i. sU. aGgazabdAt matvarthe na pratyayaH aGgaM asti AsAmiti aGganA / ) tAbhiH surAMganAbhi. devAMganAbhiH suvarNasya kanakasya saugandhyavanpyatvakalakapaca sauganthyena pandhyatva rahitatvaM tadeva kalaGkasya paGkaH saurabhyarahitatvarUpakalaGkapako jahe sphaTitaH / kiM kRtvA etayoH sumaMgalA sunandayoH kArya (citidehAvAsopasamAdhAne kazcAde / 5 / 3 / 79 / i. sU. cidhAto ve dham Adezvasya kaH cIyate iti kAyaH / ) zarIraM sArAgarAgaiH prazasya vilepana: aho ityAzcarya surabhiM parimalabahulaM vidhAya kRtvA kiM viziSTa kArya suvarNameva gauravarNatvAt // 65 // tayoH kapole makarI phuTAMgI-yanyadhUlyA lilikhustridazyaH / smara vadhArya makaraH pUraMdhI-snehana dhAstadihAninAya // 66 // (0yA0) tayoriti // tridazya (tistra dazaH avasthA. yeSAM te tridazAH tridazAnAM striyaH tridazyaH) devAMganA tayoH kanyayoH kapole yat yasmAt kAraNAt gandhadhUlyA kasturyA sphuTAMgIH prakaTarUpAH makarI lilikhu likhanti sma tat tasmAt kAraNAt makaraH pUraMdhrIsnehena kalatraprItyA dhAvan svadhArtha svavAdyaM svAmina smaraM (smaranti anena iti smaraH punAmni gha / 5-3-130 i. sU. smRdhAto dham / ) kaMdarpa iha AninAya / kAmo makaradhvaja ucyate / makaramakarIranehena kAmo'pi tatrAgataH iti bhAvaH // 66 // babhAra mAraH phucakuMbhayugma, krIDan dhruvaM kAntinade tadaMge / yatpatravallyo mRganAminIlA, nirIkSitAstatparito'nuSaktAH // 17 // (0yA0) vabhAra iti // mAraH (mArayatIti mAra ) kaMdarpa kAntinade prabhAide tadaMge tayo kanyayo aMgaM tadaMga tasmin tayoH kanyayo zarIre krIDan san
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TokAsamalaMhatam // sargaH3 dhruvaM nizcita kucakuMbhayugmaM kucau ratanI eva kuMbhI ghaTI tayoH yugmaM inheM babhAra dharati sma anyo'pi kuMbhAdhAraNa dAdika tarati / tatra hetumAha yat yatmAt kAraNAt tat kubhayugmaM (sarvAmayAbhipariNA tasA / 2 / 2 / 35 / i. sU. paritaH yoga tat ityatra hitIyA paryabhaH samiye / 7 / 2 / 83 / i. sU. pare. sarvArthe talu / ) parita samantataH anupaktA. lagnA mRganAminIlAH mRganAbhibhi kasturikAbhiH nIlAH nIlavarNAH patravalyo nirIkSitA // 67 // tanUstadIyAda dRze'marIbhiH, saMvItazubhrAmalamajuvAsA / parisphuTasphATikakozavAsA, haimIkRpANIva manobhavasya // 68 // (vyA0) tariti // amagebhirdevAzanAbhiH tadIyA tayoriyaM tadIyA tanH zarIraM dadRze (dRzdhAtoH karmaNi parokSA) dRSTA / tanuzando devAcaka sIliGgo jJeyaH / kanyAdvaye satyapi tanUrityatra jAtAvekavacanaM jJeyam / kiM viziSTA tanUH saMvItazubhrAmalamajuvAsA savItAni parihitAni zubhrANi ucalAni amalAni nirmalAni maJjUni manojAni vAsAMsi vastrANi yayA sA saMvIna0 / uprekSyate parisphuTasphATikakovAsA parisphuTo yo sphaattikko| tasmin pAso yasyAH sA prakaTasphATikamaNimayapratyAkArakRtavAsA manobhavasya kAmasya henovikAro haimI ( hemAdibhyo'J / 6 / 2 / 45 / i. sU. heman zabdAt vikAre an pratyayaH / ) suvarNamayo kRpANIva kSurikeva // 68 // dvAreNa vAM cetasi bhartureSa, saMzleSamApsyAmi mumukSito'pi / itIva lAkSArasarUpadhArI, rAgastayoraMhitalaM sipeve // 69 // (vyA0) dvAreNeti // lAkSArasarUpadhArI lAkSAyAH rasa tasya rUpaM dharatIti alaktarasarUpadhArI (ajAte. gole / 5-1-154 / i. sU. dhRdhAtoH zIle'rthe khin ) rAga. (bhAvA'ko / 5 / 3 / 18 / i. sU. dhAto ve dham) tayoH kanyayo ahitalaM caraNatalaM sive sevate sma / utprekSyate itova eSo'haM vAM yuvayo reNa bhartuH zrISabhadevasya cetasi hRdaye saMzleSa saMbaMdha ApsyAmi prApsyAmi / kiM viziSTo'haM mumubhito'pi moktumiSTo'pi // 69 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (115 mandAramAlAmakarandavindu-sandoharohatpramadAzrupUrA / dUrAgatA zaityamRdutvasArA, sakhIva zizleSa tadIyakaMTham // 70 // (vyA0) mandAreti // mandAramAlA madArapuSpANAM mAlA dUrAgatA dUrAdAgatA sakhIva tadIyakaMThaM tayoH sumNglaasunndyo| ayaM tadIyaH sa cAsau kaMTazca tadIyakaMThastaM zile5 AliMgati sma / ki lakSaNA mandAramAlA makarandabindusandoharohatpramadAzrudhArA makarandAnAM bindavaH teSAM sandoha samUhaH sa eva rohana pravarddhamAna pramadAzrUNAM pUraH harSAzrupUro yasyAH sA makaranda0 zaityamRdutvasArA zaityaM (jAtasya bhAva zaityaM patirAjAnta guNArAjAdibhyaH karmaNi ca / 7 / 1 / 60 / i. sU. guNavAcakazItazabdAt bhAve yaNa) ca mRdutvaM ca zaityamRdutve tAbhyAM sArA manojA // 70 // nyastAni vadhvodane'marIbhi-rAmAbharaM bhejurabhaMgaraMgam / / udvegayoge'pi bhujaGgavalle-delAni susthAnaguNaH sa ko'pi // 71 // (vyA0) nyastAnIti // bhujaGgaballenAgavalle: dalAni patrANi udvegayoge'pi udvega: saMtApa, pakSe pUgIphalaM tasya yogastasminnapi AbhAbharaM AbhAnAM bharastaM zobhAsamUhaM bhejuH (tRtrapaphalamajAm / 4 / 1 / 25 / i. sU. bhajdhAtoH usi pare etvam na ca dvirbhAvaH ) bhajante sma / ki viziSTamAbhAbharaM abhaMgaraMga abhaMgo raMga raMga eva vA yasmin taM / sa ko'pi susthAnaguNo jJeyaH / ki viziSTAni dalAni amarIbhirdevAMganAbhi vavo. kanyayodane nyastAni kSitAni / eka bhujaMgavalelAni dvitIyamudvegayogaH paramIze'pi sati yad raMgo jAtaH sa . tayoH kanyayorvadanasthAnakaguNo jJeya iti bhAvaH // 71 // bhAsma smarAndhaM tvarayA purAntaH, saMcAricetaH patadatra yUnAm / . itIva kApyutpalakarNapUrai-statkarNakUpau tvarita pyadhatta // 72 // (vyAH) mAsmeti // kApi devAMganA utpalakarNapUraH utpalAni eva karNapUrAstaiH kamalarUpakarNAbhUSaNaiH tatkaNakUpau tayoH sumNglaasunndyo| karNI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / / sargaH3 eva kUpau tau tvaritaM zIghraM vyadhatta (bAvApyostanikAdhAmahopA / 3-2-156 i sU. api sthAne piH) AcchAdayati sma / uprekSyate-itIva atra etayoH kakUpayoH yUnAM yauvanaprAptAnAM cetaH svAntaM smarAndhaM smareNa andhaM kAmAndhaM sat mA patat sma (sasme hyastanIca / 5 / 4 / 40 / i. sU. yastanI) mA patatu ki lakSaNaM cetaH parayA autsUkyena purAntaH saMcAri (samatyapAbhivyabhezvaraH / 5 / 2 / 62 / i. sU. saMpUrvaka caradhAtoH gAlAdisadathai dhinaN pratyayaH / ) puraM zarIraM pakSe nagaraM tasyAntamadhye saMcaraNazIlam // 72 // bhogIdamIyaH kilakezahasta-tatAna yUnAM hadi yaM vimoham / so'nadhi cUDAmaNinApi tepA-matho gatiH ketyavadanmadhonI / / 73 // (vyA0) bhogIti // madhonI (striyAM nRto'vatrAdeDIH / 2 / 4 / 1 / i. sU. maghavan zabdAt striyAM DIH / zvan yuvan maghono DIsyAyadhuTvare va uH / 2 / 1 / 106 / i. sU. maghavanzabde vakArasya jyA pare uH / avarNasyevarNAdinadaudaral / 1 / 2 / 6 / i. sU. okAre madhonI / ) indrANI ityavadat itIti kiM idamIyaH (tasyedam / 6 / 3 / 160 / i. sU. idamarthe idam zabdAt dorIya / 6-3-32 / i. sU. Iya pratyayaH / tydaadi| 6-1-7 // i. sU. idam sadasya dusaMjJakatvAt ) anayosyamidamoyaH kila iti satya kezahasta: kezAnAM hastaH kalApa* kezahattaH hasta: pakSa kalApazceti nAmamAloti jJeyam / yUnAM hRdi yaM vimohaM tatAna / kiM viziSTa kezahastaH bhogI bhoga' kusumakastUrikAdInAM vidyate yatrAsau bhogavAn / pakSe sarpa sa vimohaH cUDA. maNinApi avadhi pati / teSAM yUnAmatho kAgatirbhaviSyati // ko'rthaH sarpamaNe viSamuttarati iti rUDhiH tayoH kanyayoH zIrSa kezakalApasoparicUDAmaNi dRSTyA yuvAno vizeSato vyAmohitAH // 73 // haste zilAkAvadane ca tiSTha-daniSTharaM tanayanapraviSTam / vikAlaM bhasmayati // yUnA, ko vizvasattApakarapravRteH // 74 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (117 ( vyA0 ) hasta iti / kajjalaM dhik dhig yoge ( gauNAtsamayAnikaSAhAdhika antarAntareNAtiyena tenai dvitIyA / 2 / 2 / 33 / i. sU. kajjalamityatra dvitIyA yat kajjalaM tannayanapraviSTaM sat tayo kanyayoH nayanAni tannayanAni tannayaneSu praviSTaM sat yUno bhasmayati sma ( Nij bahulaM nAmna kRgAdiSu / karotsarthe Nic / tryantasvarAde' | * 3 / 4 / 42 / i. sU bhasma karoti 7 / 4 / 43 / i. sU. iti masmayati ) atra lakSaNA jJeyA vyAmohayati smeti bhAva / kiM viziSTaM kajjalaM haste ca anyat zilAkAvadane zilAkAyA vadanaM tasmin tiSThat (zatrAna|| veSyati tu sasyau / 5 / 2 / 20 / i sU. sthAdhAto vartamAne zatR pratyayaH zrautikRSu dhivu-dam / 4 / 2 / 108 / i. sU. sthAdhAtoH tiSThA deza :) sat na niSThuraM aniSThuraM komalaM lakSaNayA zAMtaM vA / tApakaraprasUte: tApakaraH ( hetu tacchI lAnukUle'zabdazlokakalahagAthAvara cATusUtra mantrapadAt / 5 / 1 / 10 1 i. sU. tApapUrvaka kRgdhAtoH zIle'rthe Ta, tApaM karoti ityevaMzIla. 1) agniH durjanAdirvA tasmAt prasUtiryasya saH tasya agnidurjanAdijAtasya anyasyApi ko vizvaset iti anazvara prANane iti dhAtornaprayoga kintvanyaH ko'pi dhAturghaTate 'na vizvasedamitrasya mitrasyApi na vizvaset iti loke'pyasti / ko'rthaH kajjalaM pUrva haste mriyate tataH zilAkAmukhe sthApyate asminnavasare na kamapi vyAmohayati kintu nayanapraviSTameva ata kajjalena vizvAsaghAtaH kRtaH / atha tApakarajAtasya na vizvasediti bhAvaH // 74 // bhasman shbd| antyasvarAderlopa zacI svahastena nivezya maulau, mauliM maNInAM kiraNairjaTAlam / tayorguNAdhikyabhavaM prabhutvamazeSayoSitsu DhIcakAra // 75 // ( vyA0 ) zacIti / zacI indrANI svahastena svasya hastaH tena tayo' kanyayo' maulau mastake mauliM mukuTaM nivezya azeSayoSitsu azeSAzca tA yoSitazca tAsu sarvatrISu guNAdhikyabhavaM guNAnAmaudArthagAMbhIryAdiguNAnAmAdhikyAt bhavaM prabhutvaM dRDhIcakAra na dRDhamadRDhaM adRDhaM dRDhaM saMpadyamAnaM yathA cakAra iti dRr3hI
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118) zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 cakAra / kiM viziSTa mauliM maNInAM kiraNairjaTAlaM (kolAjaTAghATAt kSepe / 7 / 2 / 23 / i. sU. jaTAzabdAt matvartha la / ) vyAptam / atrApi lakSaNA jJeyA // pAre zirojatamasAmudiyAya bhAle, lakSmyA ghanAvasathatAM gamite tadIye / vikSiptanAgajarajotrajasAMdhyarAga-saMkIrNasimni taraNistilakacchalena // (vyA0) pAre iti // taraNiH sUrya tadIye nayoH kanyayo idaM tadIyaM tasmin bhAle zirojatamasI zirasijAtA. zirojA. (saptamyAH / 5-1-169 i. sU. zirasi upapade janeI. / Dilya tyasvarAdeH i. sU. antyasvarAdelopaH / ) kezAH te eva tamAMsi teSAM kegarUpAMdhakArANAM pAre udiyAya udayaM prAptaH / kiM viziSTe bhAle lakSmyAH zriya zobhAyA vA ghanAvasathatA dRDha sthAnakatA pakSe dhanAvasathatAmAkAzatAM gamite prApite vikSiptanAgajarajotrajasAMdhyarAgasaMkINasIni vikSiptaM vistAritaM ca tat nAgajarajazca tasya vraja samUhaH sa eva sAMdhyarAga: tena saMkIrNA sImA paryantadezo yasya tasmin taraNi kena udiyAya tilaka lena tilakasyalaM tena // 76 // yaccAkrikabhramidinAdhipatApavanhi-sevApayovahana mukhyamasoDha kaSTam puNyena tena taduroruhatAmavApya, kuMbho babhAja maNihAramayopahAram // 77 // (-yA0) yat iti // yat yasmAt kAraNAt cAtika: kulAla: tasya cakroparibhrama. cAkrikabhrama dinAdhipatApaH dinAdhipatya (adhikaM pAtIti adhipaH upasargAdAto Do'zyaH / 5 / 1 / 56 / i. sU. adhipUrvaka pAdhAtoH / ) sUryasya tApa sUryakiraNatApa' vahnisevA vahnaH sevA pAvakAvasthAbhavA payovahana jalaharaNaM cAkrikazci] bhramizca dinAdhipatApazca pahisevA ca payovahanaM ca tAni mukhyAni yasmin tat evaM vidhaM kaSTamasoDha kahate sma tena puNyena taduroruhatAM tayo. kanyayoH urorohatA tAM tatanatvaM prApya maNihAramayopahAra maNihAramayamupahAraM pUjAM babhAja bhajati sma / 'dehe duHkhaM mahAphala'mityAgamaH / atra vRtta anumAnAlaMkAro jJeya / kuMbhena kimapi puNyaM kRtaM tena hArAdipUjA prApteti bhAvaH /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (119 ye tayorazubhatA karaNamUle, kAmamohabhaTayoH kaTake te| aGgulISu suSamAmadaduryo, UrmikA nanu bhavAmbunidhestAH // 78 // ___ (vyA0) ye iti // ye kaTake tayo. kanyayoH karamUle azubhatAM zobhite te kAmamohamaTyo kaTake sainya jnyeye| yA. UrmikA' mudrikA: tayoH kanyayoH aMgulISu suSamA zobhAmadada dadati sma nanu nizcitaM tAH bhavAmbunidhe bhavaH saMsAraH eva aMbunidhiH (upasargA. kiH / 5 / 3 / 87 / i. sU. nipUrvaka dhAdhAto: ki / iDet pusIti sUtreNa AkAralopa / ) samudrastasya saMsArasamudrasthormikA lahoM jJeyA // 78 // tribhuvanavijigISormArabhUpasya vAdhA 'vanirajani vizAlA tannitambasthalIyam / vyaraci yadiha kAJcI kiMkiNIbhiH pravalga, caturaturagabhUSA ghagharIghopazaMkA / / 79 // (vyA0) vyaracIti tribhuvaneti // iyaM tannitambasthalI tayoH kanyayoH nitambasthalI kaTItaTasthalI mArabhUpasya mAra kAmaH eva bhUpo nRpastasya kAmarAjasya vAhyAvaniH azvavAhanikA bhUbhiH ajAna jAtA / tatra hetumAha-yat yasmAta iha kAraNAt nitambasthalyAM kAzcI mekhalA tasyA kiMkiNyaH kSudraTikAH tAbhiH pravalgacaturaturaMgabhUSAghargharIghoSazakA pravalganta: uchalanta caturA ye turagAH(nAmno gamaH khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5-1-131 / i. sU. turazabdapUrvaka gamadhAtoH Da pratyayaH DityantasvarAderiti sUtreNa am lopaH) teSAM bhUSA (bhISibhUSicintipUji-bhyaH i. sU. aD At i sU. Ap) dhardharINAM poSazaMkA vyaraci kRtA / yatra azvAH vAdyante tatra dhardharIghoSaH syAdeveti bhAvaH / kiM viziSTasya mArabhUpasya tribhuvana vijigISoH trayANAM bhuvanAnAM samAhAratribhuvana (saMkhyA samAhAre ca dviguzcAnAmnyayam / 3 / 1 / 99 / i. sU. samAsa ) vijetumicchatIti vijigISati vijigISatIti vijigISu: tribhuvanasya vijigISuH tasya tribhuvanajetumicchoH // 79 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 nakhajitamaNijAlau svazriyApAstapadmau gatividhuritahasau mArdavAtipracAlau / taducitamiha sAkSIkRtya devIstadaMhI sapadidadhaturAbhAM yattulAkoTivRttAm / / 8 / / (vyA0) nakhajita iti // iha devI sAkSIkRtya (sAkSAd draSTA / 7 / 1 / 197 / i. sU. sAkSAt zabdAt dRSTari arthe in pratyayaH prAyo'vyayasya / 7 / 4 / 65 / i. sU. antyasvarAdelopaH kRmvastibhyAM karmakartRbhyAM-cciH / 7 / 2 / 126 / i. sa. sAkSizabdAt vi. nAno no'naha: / 2-1-91 i. sU. na lopaH dIrghazciyaDyakeSu ca / 4 / 3 / 108 / i. sU. ikArasya dodhatvaM / udhinukaraNaviDAcazca gatiH / 3 / 1 / 2 / i. sa. gatisaMjJA gatikanyatatpuruSaH / 6 / 1 / 42 / i. sU. samAsaH / anaJaH ktvo ya5 / 3 / 2 / 154 / i. sU. yabAdezaH ) tadahI tayoH kanyayoH ahI kamI sapadi jhaTiti yat tulAkoTivRttAM tulAkoTiza-dena puraM pakSe tulA upamA tasyAH koTiH agrabhAgaH tasmAt vRttAM niSpanA AmAM zomAM dadhatuH tat ucitaM yogyamatAni sarvANi tadahayovizeSaNAni / ki viziSTau tadahI nakhajitamaNijAlau naH jitAni maNijAlAni yAbhyAM tau nakhakiraNajitamaNisamUhau / pazriyA svasya nijasya zrIH zobhA tayA apAstapano apAstAni pAni yAbhyAM tau svazobhayA nirAkRta kamalau / gatividhuritahasau gatyA vidhuritAH lakSaNayA jitAH haMsA yAbhyAM tau / mArdavAtipravAlau mAIvena saukumAryeNa atikrAntA prabAlA navAMkurA yAbhyAM tau ata eva jitasarvopamAnatvAt tulAkoTitvamiti bhAvaH // 8 // evaM snAtaviliptabhUSitatanU udhdatya kanye ubhe __ madhye mAtRgRhaM nivezya diviSadyoSA adoSAsane / gAyantyo dhavaleSu tadguNagaNaM tadvakravIkSotsava cchedAnAkulaninimeSanayanAstasthuH parantyo varam // 8 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ janakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 3 (121 ( vyA0 ) evamiti / divipayopA divi AkAze sodanti gacchantIti divipado ( kip / 5 / 1 / 148 / i sU. div upapade saGghAto. kvip / ad vyaJjanAt saptamyA bahulam | 3 | 2 | 18 | i. sU. saptamyA alup / ) devAsteSAM yoSA striya. devAMganA varaM smarantya satya tasthu kiM kRtvA ubhe sumaMgalAsunande kanye uddhRtya snAnasthAnAt utpATya madhye mAtRgRhaM (pAre madhye'gre'nta' paSTyA vA / 3 / 1 / 30 / i. nU avyayIbhAva samAsa ) mAtRgRhasya madhye madhye mAtRgRhaM adopAsane adoSaM ca tat AsanaM ca adropAsanaM tasmin nirdopAsane nivezya upavezya / kiM viziSTe kanye evamamunA pUrvoktaprakAreNa snAtaviliptabhUSitatanU (Adau ) khAtA ( pacAt ) viliptA (pUrva kAlaika sarvajarat pu-m / 3-1-97 i. sU. samAsaH ) bhUSitA alaMkRtA ca tanU zarIraM yayoste te | atra asandhiH / kiM kurvansya diviSayopAH dhavaleSu tadguNagaNaM tayoH kanyayoguNAsteSAM gaNastaM guNasamUhaM gAyannya' / puna ki vi0 tadvaktravIkSotsavacchedAnAkulanirnimeSanayanAH tayo kanyayo vaktrasya vadanasya vIkSA avalokanaM sA evaM utsavaH tasya chede chedaviSaye anAkule abhyAkule nirnimeSe nimeSarahite nayane locane yAsAM tAH / meSonmeSakAriNAM janAnAM vIkSotsavaccheda' syAt paraM tAsAM svabhAvanirnimeSatvAt netrayoranAkultvamiti bhAva: // 81 // 1 sUriH zrIjayazekharaH kavighaTAkoTIrahIracchavi- / rzvammilAdimahAkavitvakalanAkallolinI mAnumAn // vANIdattavarazviraM vijayate tena svaya nirmite / sargoM jainakumArasaMbhavamahAkAvye tRtIyo'bhavat // 3 // itizrImadacchIyazJcalagacche kavi cakravarttizrIjaya zekharasUriviracitasya zrIjenakumArasaMbhavamahAkAvyasya tacchiSya zrI dharmazekhara mahopAdhyAyaviracitAyA TIkAyAM zrImANikya sundarazodhitAyA tRtIyasargavyAkhyA samAptA // 3 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha caturthasargaH prArabhyate / adhAtra pANigrahaNakSaNe prati-kSaNaM samete suramaMDale'khile / ilAtalasyAtithitAmivAgatA-mamasta saudharmadivaM divaHpatiH // 1 // (vyA0) atheti // athAnantaraM diva:pati: indraH saudharmadivaM ilAtalasya ilAyAH talaM tasya pRthvItalasya atithitAM prAghUrNatAmivAgatAmasta manyate sma / ka sati atra asmin pANigrahaNakSaNe pANigrahaNastha kSaNaH tasmin vivAhAvasare akhile samagre suramaMDale sugaNAM maMDalaM tasmin devasamUhe kSaNaM kSaNaM prati (yogyatA vIpsArthAnativRttisAdRzye / 3-1-40 / i. sU. vIpsAyAM samAsaH / kSaNaM kSaNaM iti prati agam / ) sameta samAgate sati // 1 // navApi vaimAnikanAkinAyakA, adhastyalokAdhibhuvazva vizinaH / zazI raviya'ntaravAsivAsabA, dvikAdhikAtriMzadupAgamaniha // 2 // (vyA0) navApi / ekasya pUrvamAgatatvAt zepe navApi vaimAnikanAki nAyakA vaimAnikAnAM (carati / 6 / 4 / 11 / i sU. vimAnazabdAt carati artha ikaNa pratyaya vimAnai paranti iti vaimAnikAH / ) nAkinAM devAnAM nAyakAH (Naka tRcau / 5 / 1 / 48 / i. sU. nIdhAtoH kartari Naka: nAmino'kalihale / 4 / 3 / 51 / i. sU. IkArasya vRddhi edeto'yAya / 1-2-23 / 5. sU. AyAdeze nayantIti nAyakAH) indrAH ca anyat vizinaH viMzatirmAnamevAmiti vibhina Din iti sUtreNa Din pratyayaH inazca vizatesterDini iti sUtreNa tilopa DityantasvarAderantyasvaralope vizina iti viMzatisaMkhyA adhasyalokAdhibhuva adho bhavA avastyA. te ca te lokAzca adhastyalokAH tapAmadhibhu svAmina pAtAlalokambAmina zazI candra: raviH sUrya vyantaravAsinAM vAsavA vyanaravAsivAnavA vyantaretA dvikAdhikA dvikena adhikA triMzat dvAtriMzat ida maMDape upAganan AgatAH // 2 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainamArasambhavAkhyaM mahApAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (123 tadA dAloDanazAkhidolana-priyA khAlokamukhomakhAMzinAm / rasaH prayANasya rasena hastinaH, padena pAdAntaravadvayalupyata // 3 // (nyA0) tadeti // tadA tasminnavasare maravAzinAM devAnAM hade jalAzaye AloDanamavagAhanaM hRdAloDanaM hudAvagAhanaM zAkhino vRkSAsteSu dolna khaNaM gAkhidolanaM priyAyA mukha tasya AlokaH priyAmukhAlokaH ete pramukhA. mukha pradhAnaM yasya sa rasa. prayANasya rasena vya yata lupta / kiM vat pAdAntaravat yathA hastinaH padena dvipadacatuppadAdInAM pAdAntaraM lupyate 'sarvepadA hastipade aviSTAH' iti nyAyAt // 3 // viniryatAM svasvadivo divaukasAM, sa ko'pi ghoSaH suhRdaadihuutibhuuH| abhUdvihAyasyapi yatra gotra, vimizrita kA pravibhaktumIzvaraH // 4 // (vyA0) viniryatAmiti // svasvadivaH svasya svasya svargAt viniyaMtAM nirgacchatA divaukasAM coroko yeSAM te divaukaso devAsteSAM suhRdAdInAM (zobhana hRdayaM yeSAM te suhRdo mitrANi suhRd durhan mitrAmitre / 7 / 3 / 157 / i sU. mitre'rthasupUrvaka hRdayasya dAdezo nipAtyate suhRda Adau yeSAM te sudAdayasteSAM ekArtha cAnekaM ca / 3 / 1 / 22 / i. sR. bahuvrIhiH) mitrAdInAM hUtirAkAraNaM tasyA bhavatIti suhRdAdihUtibhUH sa ko'pi ghoSaH kalakala* gokulaM cA abhUt / yatra ghoSe gotraja vANIsamUhaM dhenusamUha vA vimizritaM ekIbhUtaM sat vihAyasyapi AkAze'pi pravibhaktuM pRthak kartuM ka Izvara' samarthaH syAt api tu na ko'pi // 4 // amISu nIraMdhracareSu kasyaci-nirIkSya yugyaM harimanyavAhanam / ibho na bhIto'pyazakatpalAyituM, prakopanaH so'pi na taM ca dharpitam / / (vyA0) amISviti / / anyavAhanaM anyasya devasya vAhanaM (karaNAdhAre / 5 / 3 / 129 / i. sU. pahadhAtoH karaNe anaT uhyate anena iti vahanaM tataH prajJAdibhyo'N / 7 / .2 / 165 / i. sU. svArthe aN vahanameva
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TokAsamalaMkRtam // sargaH 4 vAhanam / ) ibho hastI kasyaciddevasya yugyaM (vahatirathayugaprAsaGgAt / 7-1-2 i. sU. yugazabdAt vahati artha ya pratyayaH yugaM vahatIti yugya ) yAnabhUtaM hari siMhaM nirIkSya dRSTvA bhIto'pi palAyituM (kriyAyAM kiyArthAyAM tum Naka ca bhaviSyantI / 5 / 3 / 13 / i. sU. parApUrvaka ayadhAto. tum pratyayaH / stAzito'troNAderiTa / 4 / 4 / 32 / i. sU. tumaH iT / ) nAzakat. na ta / so'pi siMho'pi prakopanaH IrSyAlu san / tamibhaM hastinaM dharSituM nAyakat / keSu satsu amISu deveSu nIraMdhracareSu nIraMdhre yathA bhavati tathA caranti teSu nidhi caltsu / patito'pi tilo yatra nAgho yAti tannoraMdhramucyate // 5 // mahAtanuH sthUlazirA vilohite kSaNaH parasyAsanakAsaraH puraH / palAyayan vAhanavAjino vyadhA-turaMgiNAM prAjanavizramaM kSaNam // 6 // (vyA0) mahAtanuriti // parasyAnyadevasya AsanakAsaraH (karaNAdhAre / 5 / 3 / 129 / i. sU. AsdhAto: AdhAre anaH Asthate asmin iti Asanam / ) AsanasAka* kAsara mahiSa turaMgiNAmazvavArANAM kSaNaM projanavizrama prAjanasya vizramastaM tarjanakavizramaM vyadhAt / kiM lakSaNaH kAsaraH mahAtanu: (ekArtha cAnekaM ca 3 / 1 / 22 / i. sU. bahuvrIhisamAsaH jAtIyaikArthacceH / 3 / 2 / 70 / i. sa. mahataH DA, DityantasvarAde: i. sa. antyasvarAdelopa:) mahatI tanuH zarIraM yasya saH sthUlazirA sthUla ziro mastakaM yasya saH bRhanmastakaH vilohitakSaNa: vilohite IkSaNe netre yasya saH AratalocanaH kiM kurvan kAsaraH vAhanavAjinaH vAhanIbhUtAn vAjinasturaMgAn palAyayan palAyanaM kArayan / pUrvavRtte nIraMdhracaratvaM proktam atra palAyanaM proktam / itthaM vacanavirodhaH syAt parantu mArge calatA kApi saMkIrNatA kyApi asaMkIrNatA bhavati tato na virodhaH // 6 // prabhorvivAhAya syAdhiyAsatAM, vitenire pratyuta sAdInAM zramam / / nabhonadItIrataNArpitAnanA, kazAprahAraiH pathi yAnavAjinaH / / 7 // (0yA0) prabhoriti / yAnavAjinaH (yAnti anena iti yAnaM karaNAdhAre 5 / 3 / 129 / i. sU yAghAto. karaNe anaTa ) yAnIbhUtaturagA* pathi mArga
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (125 kazAprahArai kazAnAM prahArAstai pratyuta vizeSAt sAdinAmazvavArANAM zramaM vitenire (anAdezAderekavyaJjanamadhye'ta / 4-1-24 / i sU parokSAyAM tandhAtoratvaM na ca dvitvam ) dadu / ki kurvatAM sAdinAM prabhoH zrIRSabhadevasya vivAhAya rayAt vegAta yiyAsatAM gantumicchatAm / kiM lakSaNA vAjina nabhonaDhItIratRNArpitAnanA. nabhayo nadI AkAzagaGgA tasyA tore taTe yAni tRNAni teSu arpita kSiptaM AnanaM mukhaM yaiste / AkAzagaGgAyA tIre tRNAni kathamudchantIti kenApi pRSTe pratyuttaramidam yAzI AkAzagaGgA tAdRzAni tRNAnyapi jJeyAni / paraM loke vaDhayaiva jJeyam / uktaM ca kavizikSAyAM 'jAlabhAcaM nabhonavyamaMbhojAcaM nadISvapi' iti agrato'pi vyAvarNana na doSAya // 7 // mitho nirucchvAsavihAriNAM sudhA-bhujAM bhujAlaMkRtighaTTanAttadA / maNivrajo yatra papAta te payaH, kSitizca ratnAkarakhAnitAM gate // 8 // (vyA0) mitha iti // tadA tasminnavasare mitha parasparaM niruvAsa. vihAriNAM (ajAte. zole / 5 / 1 / 154 / i. sU cipUrvakahadhAtoH zIlAdi sadarthe Nin ) nirucchvAsaM ucchvAsaM vinApi yathA bhavati tathA viharanti ityevaMgolAsteSAM sudhAbhujAM (kim / 5-1-148 / i sU sudhAnAmapUrvakabhujdhAto. kartari kim ) sudhAM bhuJjate iti sudhAbhujasteSAM devAnAM bhujAlaMkRtighaTanAt bhujAnAM alaMkRtigabhUSaNaM tasyAH vanaM tasmAt bhujAMgadadharSaNAt yatra sthAne maNivaja maNInAM ratnAnAM vraja samUha papAta / tatra sthAne te payaH pAnIyaM bhitizca pRthvI ca ratnAkarakhAnitAM ratnAkara (punnAni gha / 5 / 3 / 130 / i. sU ADpUrvakakRdhAto saMjAyA gha Akurvanti asminniti Akara ratnAnAmAkara) samudra ratnakhAnizca tadbhAva gate / atrApi anumAnAlaMkAro jJeyaH // bhavet prayANe bhuvi vighnanmRgI-dRzAM nitambastanabhAragauravam / - adho'vatAre tu suparvayauvatai-tideva mAhAyakakAri cintitam / / 9 / / (vyAH) bhavediti // mRgIzA strIyAM nitambastanabhAragauravaM nitamvazva
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 kaTIpazcAdbhAgaH stanau ca eSAM samAhAra nitambastanaM ( prANituryAGgANAm / 3 / 1 / 137 / i. sU. samAhAra dvandva | ) prANyaM gatvAdekavadbhAva tasya bhAraH tasya gauravaM prayANe mArge bhuvi pRthyAM vighnakRt vighnaM karotIti bhavet / tu punaH suparvayauvatai yuvatInAM samUhA yauvatAni (14cAH samUhe / 6-2-9 / i. sU. samUhe 'rthe yuvatizabdAt aN ) suparvaNAM yauvatAni tai devayuvatIsamRhaiH atro'vatAre adha patane / tadeva nitambAdigauravaM sAhAyaka kAri sAhAyakaM karotIti sAhAyyakAri cintitam // 9 // upAttapANistridazena vallabhA, zramAkulAkAcidudaMcikaMcukA / vRpasya yA cATuzatAni tanvatI, jagAma tasyaiva gatasya vinnatAm // 10 // , 1 ( vyA0 ) upAtteti / kAcid devavallamA devAMganA zramAkulA zrameNa AkulA tridazena devena upAttapANi upAtta gRhItaH pANirhasto yasyAH sa gRhItahastA satI tasyaiva tridazasya gatasya (klIve kta / 5 / 3 / 123 / i. sU. gam dhAtorbhAve napuMsake kta gamyate iti gatam / ) gamanasya vinnatAM (vihanyate anena iti vighnaH / sthAdibhyaH ka. / 5 / 3 / 82 / i. sU. vipUrvakahanudhAtoH ka ano'sya / 2 / 1 / 108 / i. sU. ano'sya luk / hano hronna. / 2 / 1 / 112 / i. sU ne kRte / vighna' / bhAve tvatalU / 7 / 1 / 55 / i. sU. vighna zabdAt bhAve'rthe tal ) jagAma / kiM kurvato satI vRSasyayA (amAnyayAt kyan ca / 3 / 4 / 23 / i. sU. vRSazabdAt icchArthe kyat pratyaya vRSAzvAnmaithunesso'ntaH / 4 / 3 / 114 / i. sU. vRSazabdAt so'ntaH / zaMsi pratyayAt / 5 / 3 / 105 / i. sU. vRSasyadhAtoH apratyayaH lugasyAdetyapade / 2 / 1 / 113 / i. su akAralopa / At / 2 / 4 / 18 / i. sU. Ap / maithunArthaM vRSecchA vRSasyA 1 ) maithunecchyA cATuzatAni tanvatI puna udacikaMcukA ucchasat kaJcukA // 10 // purassarIbhUya manAk pramAdinaM, kvacit kRSantISvamarISu ballabham / vizA vazAH syuH pathi pAdazRMkhalA, iti zruti kespi vRthaiva menire //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanamArasambhavAya mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (127 (vyA0) purassarIbhUyeti // ke'pi devAH iti zrutiM vRthaiva menire / itItikiM vazA. striyaH pathi mArge vigAM puruSANAM pAdakhalA. pAdavandhanAni syuH phAsu satISu amarISu devISu manAk stokaM pramAdinaM vallabhaM bhartAra purassarImaya (puge'prato'gre sate: / 5 / 1 / 141 / i. sU. puraspUrvaka sRdhAto. TAtyayaH agaoyekanabananTitAm / 2 / 4 / 20 / i. sU. DI pura: saranti iti pura sarya) agre bhUtvA kRpantISu balAdAkarSantISu satISu // 11 // divo bhuvazcAntaglaMgatAgate-ravAhi yo'dhyA tridshairnekshH| dhudaMDakatvena sa eva vizrutaH, prapadyate'dhApi nabho'dhisetutAm // 12 // (40) diva iti // tridazairdevaiH diva svargasya bhuvazca pRthivyAzca antamadhye alamatyartha gatAgata gatAni ca AgatAni ca tai gamanAgamanai yo'dhyA mArgo'nekA ( saMkhyaikArthAnApsAyAM zas / 7 / 2 / 151 / i. sU. vIpsArthAt anekAndAt gas pratyaya ) anekavArAn avAhi vAhita sa evaM abhyA mArga dyudaMDakatvena vizruta. vikhyAta san adyApi nabho'bdhisetutAM namaH AkAzameva abdhi (ApaH dhIyante asmin iti abdhi , vyApyAdAdhAre / 5 / 3 / 88 / i sU. appUrvakadhAdhAto. ki / iDet pusi cAto lk| i sU. AlopaH) samudra tasya setutAM AkAzasamudrasetubaMdhatvaM prapadyate // 12 // janirjinasyAjani yatra sA mahI, mahIyasI naH pratibhAti devatA / itIva devA bhuvamAgatA api, kramaina saMpaspRzureva tAM nijaiH // 13 // (vyA0) janiriti // devA bhuvaM pRthvomAgatA api nijai. krame pade: svAM bhuvaM na saMpaspRzureva naiva spRSTavantaH / utprekSate itIva itIti kiM yatra yasyAM pRthivyAM jinasya zrIRSabhadevasya / janiH (padipaThipacisthalihalikalibali-bhya. / 607 / i. u. sa. jandhAtoripratyayaH / ) janma ajani jAtA / sA maho pRthvI no'smAkaM mahIyasI (guNAgAdvaSTheyasU / 7 / 3 / 9 / i. sU mahAzabdAt IyasuH / trya-tasparAdeH / 7 / 4 / 43 / i. sU. mahatzada
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyama TIkAsamalaTatama // sargaH 4 sya antyasvarAdelopaH / ) atyaMta mahatI devatA pratibhAti devatAvanmAnyA devatA ca kathaM caraNaiH spRzyA iti // 13 // muhUrtamAsIdati kiM viDojasAM, pramAditatyugiri nAkimaMDale / vimAnamAnaja tamaMja pAvaraM, vareNyatailaiH prathamaH purandaraH // 14 // (vyA0) muhUrtamiti / / prathama purandara (purandaramagandage / 5 / 1 / 114 / i. sa. nipAtyate) pura. zatrupugaNi dAyyatIti purandara indra caNyanailai vareNyAni (vRDa eNyaH / 382 / i. u. sU. pRDdhAto eNyapratyayaH) ca tAni tailAni ca taiH prazasya tailestaM varaM zrIRpamaM aMjasA sAmanyena vimAnaM nirahaMkAra yathA bhavati tathA Anaja abhyanakti sma / ka sati nAkimaMDale nAkinAM maMDalaM tasmin devasamUhe iti unigari udtavAci sati itIti kiM muhUrtamAsIdati Asanna bhavati / biDaujasAmidrANAM kiM pramAditA pramAdakAritA // 14 // tanUstadIyA paTavAsakairabhA-dvizeSataH zoSitatailatAMDavA / akRtrimajyotiramitramatra na, snihikriyA svAd bahiraMgagApi kim // (vyA0) tanUriti // tadIyA tasya iyaM tanU svAminaH zarIraM paTavAsakai piSTAta zoSitatailatAMDavA satI zoSita tailasya tAMDavaM nRtyaM yasyAM sA evaMvidhA satI vizeSataH (ahIyaraho'pAdAne | 7 / 2 / 88 / i. sa. pazcamyarthe vizeSazabdAt tasupratyayaH / ) abhAt didIpe / atra (kakutrAneha / 7 / 2 / 93 / i sa. atra iti nipAtyate) asmin bhagavati bahiraMgagApi (nAno gamaH khaDDau ca vihAyasastu viha / 5 / 1 / 131 / i. sa. bahiraMgazabdapUrvaka gamdhAtorDa pratyayaH / ) bAhyazarIrasthApi nihikriyA (kRga za ca vaa| 5 / 3 / 100 / i. sa. kRdhAto. bhAve zapratyaye / ri kyAzIya / 4 / 3 / 110 / i. sU kArasya ri / dhAtorivovarNasyeyuv svare pratyaye / i. sU. iyAdezaH, At i. sU Ap / ) kiM akRtrima-(DvitastrimA tatkRtam / 5 / 3 84 / i. sU. kRdhAto. tena kRtamityarthe trimA pratyayaH / ) jyotiSaH
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainamArasambhavAyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (129 akRtrimaM jyotiH yasya saH tasya sUryasya amitraM virodhinI na syAt api tu syAdeva ko'rthaH bhagavata zarIre yat mukhyaM teja tatailAbhyaMgena AvRtamabhUt / piSTAtastale goSita tat prakaTaM jJAtamiti bhAvaH // 15 // jalAni yAM snAnavidhI prapedire, pavitratAM tadvizadAMgasaMgataH / tayaiva tairAdarasaMgRhItayA-dhunApi vizvaM pavituM prabhUyate // 16 // (vyA0) jalAnItiH // jalAni pAnIyAni snAnavidhau snAnasya vidhiH (vidhIyate anina iti vidhi upasargAt daH kiH / 5 / 3 / 87 / i. sU. vipUrvakadhAdhAto kiH / iDet pusi cAtok i. sU. AkAralopaH ) tasmin snAne kAryamANe tadvizadAMgasaMgataH tasya bhagavato vizadaM nirmalaM yadaMga tasya saMgata* bhagavanirmalAMgasaMsargAt pavitratA prapedire prapannAni / AdarasaMgRhItayA AdareNa (yuvarNavazaraNagamRdgraha / 5-3-28 / i. sU. ApUrvaka vAtoH al pratyayaH / nAminoguNo'kiti / 4 / 3 / 1 / i sU. guNe AdaraH / ) saMgRhItayA tayaiva pavitratayA tejalairadhunApi vizvaM jagat pavituM pavitrIkartu prabhUyate (zasasvayaMviprAguvoDuH / 5 / 2 / 84 / i. sU. apUrvakabhUdhAtoHDuH DityantasvarAde / 2-1-114 / i. sU. antyasvarAdelopa: kyaD / 3-4-26 / i. sU prabhuzabdAt AcAre'thaikyaDa dIrghazciyaDyatheSu ca / 4 / 3 / 108 / i. sU. dIrghaH / iDitaH kartari / 3 / 3 / 22 / i. sU. kyaDoDitvAt Atmanepadam / prabhuriva Acarati iti prabhayate) samarthAyate // 16 // muvastrazAntodakalepabhAsuraH, samaMtataH saMgatadivyacandanaH / ghanAtyayodagatajalaMmarudreiH , sitAmraliptaM kaTakaM vyajeSTa saH // 17 // (vyA0) suvastreti // sa bhagavAn marudrei meruparvatasya sitAmralipta sitAni ca tAni abhrANi ca tailipta zvetAmraliptaM zararakAle meghAnAM zvetatvAt kaTaka zikharaM vyajeSTa jitavAn / vipUrvakAjadhAtoH 'parAvejeH' iti sUtreNA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130) zrIjainakumArasambhavANyaM mAkAvyam TIpAsamazatam // sargaH 4 tmanepadam / kiM viziSTaH saH, suvastrazAntodakale pabhAsura: zobhanaM vastraM suvastraM (suH pUjAyAm / 3 / 1 / 44 / i. sU. tatpuruSasamAsaH) tena zAnto ya udakasya jalasya lepastena bhAsuro (bhaji bhAsimidovuraH / 5-2-74 / i. sU. bhAsUdhAto: zIlAdisadarthe dhurapratyayaH / ) dedIpyamAnaH / samaMtata. sarvataH saMgataM militaM divyacandana gozIrSacandanaM yasya saH / kiM viziSTaM meroH kaTakaM ghanAvyayodvAntajalaM ghanAtyaye zaratkAle uddAntaM zupkaM jalaM yasya tat // 17 // amuM pRthivyAmuditaMsuradrumaM, nirIkSyahRnmUni sumaaNcitNsuraaH| jagatpriyaM putraphalodayaM vayaH, kramAdavocabhacireNa bhAvinam // 17 // (vyA0) amumiti / / surAH devAH amuM bhagavantaM pRthivyAM uditaM suradrumaM kalpavRkSaM nirIkSya dRSTvA vaya.kramAt vayasaH kramaH tasmAt paTlakSapUrvAnantaraM acireNa stokakAlena bhAvinaM (vasyati gamyAdi / 5 / 3 / 1 / i. sU. bhUdhAtorbhaviSyathai Nin / ) bhaviSyantaM putraphalodayaM putra eva phalasya udayo yasya taM abocan / kiM lakSaNamamuM hRnmUrti hRdayaM ca mUrdhA ca etayoH samAhAra hanmUrdha tasmin hRdaye mastake sumAMcitaM sumaiH (kArakaM kRtA / 3 / 1 / 68 / i. sU. tRtIyA tatpuruSaH / ) maMdAraharicandanapArijAtAdikusumaiH aMcitaM pUjitaM hanmuni iti 'prANitUryogANAM' iti sUtreNa ekatvaM jJeyam / atra jagatpriyaM jagataH priyasta vizvAbhISTam // 18 // adAkacazvotanavArivipuSo, nipIyayaizvAtakitaM tadAmaraiH / sataH paraM teSu gataM sudhAvadhi, pavikakriyAmeva yayau rasAntaram // 19 // (vyA0) mada iti / tadA tasminnavasare yairamara devaiH ada: kacazcotanavArividhruSaH amuSya bhagavataH kacA:kezAH teSAM zcotanaM kSaraNaM tasmin vAriNo vigruSaH jalabindUn nipIya pItvA cAtakita pappIhavadAcaritam / tataparaM teSu amareSu sudhAvadhi amRtAvadhi rasAntaramaparorasa' svakIyAM dhikkakriyAM nindAmeva yayo prApa // 19 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAvyam TIkAsamalaMkatam // sargaH 4 (131 mahezituH sadguNazAlino Sa-dhvajasya maulisthitito'dhikaM babhuH / amuSya sarvAMgamupetya saMgama, vizuddhavastracchalagAvIcayaH // 20 // (vyA0) mahezituH / / vizudravastracchalagAjhavIcayaH vizuddhaM nirmala ca tat vastraM ca tasyacchalena gaMgAyA ime gAMgAgAH (tasyedam / 6-3-160 / i. sU. gaGgAdAt aNa) ca tA pIcayazca kallolAH amuSya bhagavata sarvAga saMgama upatya prApya maulisthititaH maulau sthititaH mastakasthite. adhikaM babhu. zobhitA / ki lakSaNasya bhagavata* mahezitu mahAMzcAsau IzitA ca mahezitA tasya / (vizeSaNaM vizeSyaNaikArtha karmadhArayazca / 3 / 1 / 96 / i sU. karmadhArayasamAsaH) sadgaNazAlinaH satAM gaNA samUhA taiH zAlate sadgaNazAlI (ajAte zIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. zole'rthe zAladhAtoH Nin pratyayaH / ) tasya 5dhvajasya (uSTamukhAdayaH / 3-1-23 / i. sU vyadhikaraNabahuvrIhi vRSodhvaje yasya saH vRSadhvaja / ) vRdhalAJchanasya pakSe mahezitu Izvarasya sadgaNazAlinaH santovidhamAnA nanti candipramukhAraNAstai. zAlinaH IzvarapaNAzcAmI / tadyathA'mahAkAla, punarvANo banabAhu vRSANakaH vIrabhadrastu dhIrAjoherakastu kRtAlakaH // 1 // atha caMDomahAcaMDa: kuzIDIkakaNapriyaH / majano'majano chAgaH chAgamodho mahAnasaH // 2 // mahAkAlakAmapAlau sNtaapnvilepnau| mahAkapola: yeloja: zaMkharNazca zastapaH // 3 // ukkAmAlImahAjaMbha. zvetapAdaH kharAMDakaH gopAlIprAmaNITAkarNakarNakarAdhvamau // 4 // ebhirgaNa. zobhamAnasya Izvarastha zirasi gaGgAkallolAH syuH / atra tu sarvAMge vastra lagaGgAkallolA abhUpanniti vizeSaH // kacAn vibhorvAsayituM sugaMdhayaH, prayetire ye jalaketakAdayaH / amISu te pratyuta saurabhazriyaM, nyadhurnamoghA mahatAM hi snggtiH||21|| (vyA0) kacAniti // jalazabdena pAlakaH ketakAdayazca ye sugaMdhayaH zobhanogandho yeSAM te sugandhayaH (supUtyutsura medhAdidguNe / 7-3-144 / i. sa. supUrvakaga-dhazabdAt it / ) padArthAH vibhoH svAminaH kacAn kezAn
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TokAsamalaMkRtam // sargaH 4 vAsayituM prayetire upakrAntAH / te kacA. amISu jalaketakAdiSu pratyuta vizeSataH saurabhazriyaM saurabhasya zrIstAM nyadhuH (kartari adyatanI / ) nikSiptavanta / hi nizcita mahatAM mahApuruSANAM saMgatiH modhAniSphalA na vartate / bhagavato dehasya janmaprabhRti svabhAvataH sugaMdhatvAt kezAdivAsanaM devaivyavahArArthameva kRtam // 21 // pinaddhakoTIrakuTIrahIraka-prabhAsya maulerupari prasRtvari / pratApamedastrimadAM vivasvato--'bhiSeNayantIvakarAvalI babhau // 22 // (vyA0) pinadreti / pinaddho (vAvApyostanikrodhAgnahorvapI / 3-2 156 / i. sU. api sthAne piH) baddhaH koTIromukuTaH sa eva kuTIraM sthAna tasmin ye hIrakAsteSAM prabhA / asya bhagavato maulemastakasya upari prasRtvarI (sRjIna rASTrap / 5 / 2 / 77 / i. sU. prapUrvakasUdhAtoH Tvarap / hastasya taH pitkRti i. sU. tontaH / aNayekaNnanaTitAm / 2 / 4 / 20 / i. sU. prasatvarazadAt kI / ) prasaraNazIlA satI babhau zobhitA / kiM kurvatI uprekSyate / pratApamedasvimadA pratApenamedasvImado yasyAH sA tAM pratApasthUlamadA vivastaH sUryasya karAvalI karANAmAvalI tA kiraNazreNiM abhiSeNayantI iva senayA bhabhi sanmukha yAntIva // 22 // saniSkalaMkAnucaraH prabhArNavaM, vigAhya nAveva dRzA tadAnanam / ziraHpadaM puNyajanocitaM jano, dadarza dUrAnmukuTa trikUTavat // 23 // (yA0) sa iti // janolokaH trikUTavat zikharatrayayuktaM pakSe trikUTanAmA parvatastadvat trINi kUTAni zikharANi yasya sa tamiva mukuTaM dUrAt dadarza / kiM viziSTojana. sa niSkalaMkAnucaraH nirgataH phalakaH yebhyastai niSkalaMkA. te ca te anucarAzca niSkalaMkAnucarAH nirdoSAnucarAsta. sahavartate iti sanikalaMkAnucara: pakSe niSkaM suvarNa tena saha vartate yathA yAM tAM laMkAmanucaratIti / kiM kRtvA prabhArNavaM prabhAyA. arNavaM samudraM tadAnanaM tasya bhagavata* AnanaM mukhaM tata nAvA iva beDikayA isa dazA daSTayA vigAhya kiM viziSTaM mukuTa ziraHpadaM zirasi
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (133 mastakepadaM sthAnaM yasya taM puna: puNyajanocitaM puNyA pavitrAH ye janAsteSAmucitaM yonya pakSe puNyajanA rAkSasAsteSAmucitaM yogyam / yathA prabAhaNiko loko laMkAsamIpe trikUTa parvataM pazyati tathA bhagavataH zirasi mukuTaM dRSTavAn / atra mukuTaH trikUTayo. sAmyaM mukuTaza do napuMsake'pyasti // 23 // lalATapaTTe'sya pRthau lalATikA-niviSTamuktAmiSato'kSarANi kim / pativare pAThayituM ratizruti, lilekha lekhaprabhupaMDitaH svayam // 24 // (vyA0) lalATa iti // lekhaprabhupaMDita. lekhAH devAH teSAM prabhuH svAmI indraH sa eva paMDita' indraH / pakSe likhana lekha tadviSaye prabhuH samarthaH evaMvidhapaMDitaH pRthau piratINe lalATapaTTe bhAle lalATikAniviSTamuktAmiSataH lalATikA (karNalalATAt kan / 6 / 3 / 41 / i, sU lalATazabdAt bhavAthai kal / asyA yattat kSipakAdInAm / 2 / 4 / 111 / i. sU. asya i: / lalATe bhavati lalATikA) lalATAbharaNaM tasyAM niviSTA sthApitAH muktA mauktikAni tAsAM mipAt svayaM ki akSarANi lilekha / anyo'pi paMDita: paTTake likhitvA / pAThayati kiM kartuM pativare (bhRvRjitRtapadamezca nAmni / 5-1-112 / i. sU. patikarmapUrvakavRdhAtoH khapratyayaH khityanavyayA'ruSormo'ntohrasvazca / 3 / 2 / 111 / i. sU montaH patiM vRNItaH iti pativare / ) sumaMgalAsunanda ratizruti pAThayitum // 24 // uditvaraM kuMDalakaitavAdavi-dvayaM viditvA paritastadAnanam / kSatekSite zrIriha vaSiNAmapI-tyajanyajanya vibudhaiH phalaMjage // 25 // (vyA0) uditvaramiti // vibudhairdA tadAnanaM tasya bhagavat AnanaM mukha paritaH kuMDalakatavAt kuMDalayoH phaitavaM tasmAt kuMDalamiSAt uditvaraM (sRjInazaSTvarap / 5 / 2 / 77 / i. sU. utpUrvakaidhAtoH Tvarap pratyaya hasvasya taH pikRti i. sU ta / udeti ityevaMzIlaM uditvaram ) udayanazIlaM ravidvayaM sUryadvayaM viditvA jJAtvA iti ajanyajanyaM ajanyena utpAtena janyaM janitaM - --
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 4 phalaM jane loke ukta kathitam / itIti kiM ihaloke ravidvaye sUryadvike IkSite dRSTe sati vajriNAmapi indrANAmapi zrI : lakSmIH kSatA kSayagatA / sUryavaye candradvaye dRSTe rAjJAM nRpANAmutpAtaH syAditibhAvaH // 25 // udAramuktAspada mullasadguNA, samujjvalA jyotirupeyuSI param / tadA tadIye hRdi vAsamAsadad, vrate'kSarazrIriva hAravallarI // 26 // ( vyA0 ) udAra iti // tadA tasminnavasare hAravallarI tadIye tasya bhagavata idaM tasmin hRdi hRdaye vAsamAsadat prAptA / keva akSarazrIriva mokSalakSmIriva / yathA akSarazrIH vrate dIkSAyAM satyAM tadIye hRdi vAsamAsAdayati / siddhimicchanti yoginaH iti bhAva. / kiM viziSTA hAravallarI udAramuktAspadaM udArAzca tAH muktAzca mauktikAni tAsAmAspadaM sthAnaM ullasad guNA ullasan guNo davarako yasyA' sA samujjvalA nirmalA paraM prakRSTaM jyoti' teja upeyuSI (veyicaMdanAzvadanUcAnam / 5 / 2 / 3 / i. sU. upapUrvaka idhAtoH parokSAviSaye kasu pratyayaH / adhAtUdita / 2 / 4 / 2 / i sU DI / kaluSmatau ca / 2 / 1 / 105 / i. sU. kasa uS / upeyAya iti upeyuSI ) prAptA / akSa- razrIH kiM lakSaNAt uI ArogamanaM yeSAM te udArAH siddhAH udArAzca te muktAzca siddhAH teSAmAspadaM sthAnaM / ullasantaH guNA jJAnadarzanAdayo yasyAM sA / paraMjyotiH parabrahmasatkaM tejaH prAptA samujvalA ca // 26 // jagattrayIrakSaNadIkSitau kSitau, bhujau tadIyAviti na neSyate / avApa hemA paTusaMjJamapyaho, yadaMgadatvaM tadupAsanAphalam // 27 // ( vyA0 ) jagaditi // kena puMsA iti na iSyate na manyate api sarveNApi itIti kiM kSitau pRthivyAM tadIyau tasya bhagavataH imau bhujau hastau jagattrayIrakSaNadIkSitau jagatAM trayI tasyA rakSaNaM tasmin dIkSitau (tadasya sajjAtaM tArakAdibhya itR. / 7 / 1 / 138 / i. sU. dIkSA zabdAt saMjAte'rthe itapratyaya avarNevarNasya / 7 / 4 / 68 / i. sU. AlopaH 1) lakSaNayA rakSa
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (135 NAya samarthau vartete hetumAha yat yasmAt kAraNAt hema suvarNa apaTusaMjJamapi aho ityAzcarye aMgadatvaM vAhurakSatvaM pakSe dehadAhakatvamavApa / kiM viziSTaM aMgadatva tadupAsanAphalaM tayoH bhujayo. upAsanAyAH ( NivettyAsazranthaghavanderanaH / 5 / 3 / 111 / i. sa. upapUrvaka AsdhAtoH striyAM bhAve anaH / At i. sU Ap ) sevAyA phalam // 27 // - , prakoSThakaMda kaTakena veSTitaM vidhAya manye'sya rarakSa vAsavaH / sa paJcazAkho'marabhUruho yadu- vastrilokI madaridrituM kSamaH // 28 // ( 0yA0 ) prakoSTha iti // ahaM eva manye vAsava ( vasati svarge iti vAsavaH maNivaserNit / 516 / i. u. sU. vasUdhAtorNit avaH / ti / 4 / 3 / 50 / i. sR. upAntyavRddhi:) paMca aMgulayaH zAkhAH yasya saH / pakSe sa paMcazAkha paMcazAkhAsahita amara mUruhaH kalpavRkSa amarANAM devAnAM bhUruho vRkSa trilokIM trayANAM lokAnAM samAhAra * trilokI (saMkhyA samAhAre ca dviguzcAnAgnyayam / 3 / 1 / 99 / i. sU. samAhAra dvigu dvigoH samA hArAt / 2-4-22 / i. sU. striyAM DI) tAM tribhuvanamadaridritumadaridrIkartuM samartho vartate / yasmAt kaMdAt evaMvidhaH kalpadrumaH syAt sa kathaM na rakSyate iti bhAva // 28 // talaM karasyAsya paraM pariSkRtA - khilAMgasAghoryadabhUda bhUSitam / avaimi devyA vasanAya tacchriyo, ratiM na bhRmnA bhuvi yanti devatAH // ( vyA0 ) talamiti // yat yasmAt kAraNAt asya bhagavataH karasya ( kAryate anena iti karaH punnAni ghaH / 5 / 3 / 130 / isa saMjJAyAM karaNe ghaH / ) hastasya talaM paraM kevalaM abhUSitamanalaMkRtaM pakSe na bhuvi uSitaM abhUSitamabhUt / kiM vizi0 bhagavata' pariSkRtAkhilAMgasAdhoH pariSkRtena alaMkRtena akhilena samastena aMgena zarIreNa sAdhuH manojJastasya akhilaM ca tat aMgaM ca akhilAMgaM pariSkRtAkhilAMgaM pariSkRtAkhilAMgena sAdhustasya / tasya zrIH
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136) zrIjainakumArasambhavAyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMtam // sargaH 4 tasyAH devyAH vasanAya avaimi jAnAmi / devatA: (devAt tala / 7-2-162 i. sU. devazabdAt svAthai tala devA eva devatAH) bhuvi pRthivyAM bhUnA bAhulyena rati (striyAM tiH / 5 / 3 / 91 / i. sU. ramghAto ve striyAM tiH / yamiramina migamihanimanivanatitanAdeI viDati / 4 / 2 / 55 / i. sa. ramdhAtormakArasya lopaH) prItiM na yanti nApnuvanti / etAvatA lakSmIH prabhoH karatale vasatIti bhAvaH // 29 // suvarNamuktAmaNibhAsi vAsavai-nyavezi tasyApadhaneSu yeSu yat / tadIyamukhyAtibhaMgabhISaNaM, vibhUSaNaM taistadamAni dUSaNam // 30 // _(vyA0) suvarNati / vAsavairindraH tasya bhagavato yeSu apadhaneSu (apa hanyate anena iti apaghanaH nidhoddhasaddhoddhanA'padhanopanaM nimitaprazastagaNA'tyAdhAnAGgA''sanam / 5 / 3 / 36 / i. sa. alanto nipAtyate) avayaveSu yat suvarNamuktAmaNimAsi (ajAteH zIle / 5 / 1 / 154 / i. sU. bhAsthAto. zIle'rthe Nin ) suvarNAni ca muktAzca maNayazca tairbhAsate ityevaM zIlaM dedIpyamAnaM bhUSaNaM nyavezi nivezitam / taisivaiH tadIyamukhyAtibhaMgabhISaNaM tasya prabhoH iyaM tadIyA cAsau mukhyadhutizca tasyAH bhaMgena bhISaNaM raudraM tat vibhUSaNaM (vibhUyate anena iti vibhUSaNaM karaNAdhAre / 5 / 3 / 129 / i. sU. karaNe anaTa) dUSaNamamAni yeSu prabhoH avayaveSu bhUSaNaM nivezyate tena bhUSaNena teSAma payapAnAM kAcinirupamA kAntirAchAyate tato bhUSagAnAM dUSagatvamitibhAvaH / / yathA bhramayaH kamale vikasvare, yathA vihaMgyaH phalite mahIrahe / upayuparyAttavibhUSaNe vibhau, tathA nipetusnidazAMganAdRzaH // 31 // ___ (vyA0) yatheti / tridazAMganAdaza* tridazAnAM devAnAM aMganAH striyaH tAsAM dRzaH devAMganAiyaH AttavibhUmaNe AttAni gRhotAni vibhaSaNAni alaMkaraNAni yena tasmin gRhItabhUSaNe vibhau svAmini upari upari tathA nipetu patitAH yayA bhrama? vikasvare (syeza bhAsapisakasobaraH / 5 / 2 / 81 / i. sU.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIphasamalaMkRtam // sagaH 4 (137 vipUrvakakasdhAto. / zIle'rthe vara ) kamale yathA vihaMgya : (nAmno gamaH khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5- 1 - 131 / i. sU. gadhAto: khaD vihAyasastu vihaH DityantyasvarAdeH i. sU. amlopa: / dhavAdyogAdapAlakAntAt / 2 / 4 / 59 / i. sU. puMyogAt striyAM DI vihAyasA gacchantIti vihaGgA : vihaGgAnAM bhAryAH vihaGgaya' pakSiNya' phalite mahIruhe vRkSe nipatanti / pUrvavRtte bhUSaNAnAM dUSaNatvamAropitam atra tu bhUSaNakRtA zobhA AropitA / paraM vicitrA kavivyAvarNanA / yathA bhaktAmarastave 'vaktraM kate' iti vRtte candrabiMbasya nindAkRtA / 'nityodayam' iti vRtte punarapi canda bimbopamA AropitA // 31 // hiraNyamuktAmaNibhirnijazriya - cirAccitAyAH phalinatvamApyata / alaMkRte netAra nAkinAM karaiH, prasAdhanAkarmaNi kauzalasya ca // 32 // (0yA0 ) hiraNyeti // netari ( NakatRcau / 5 / 1 / 48 / i. sU. nIdhAto. kartari tRc pratyayaH, nAmino guNo'kGiti / 4 / 3 / 1 / i. sU. guNaH ) svAmini alaMkRte sati hiraNyamuktAmaNibhiH hiraNyAni suvarNAni muktAzca maNayazca (cArthe dvandva sahokau / 3 / 1 / 117 | i. sU. itaretaradvandva) tai cirAt citAyAH saMcitAyAH nijasya zrIH tasyAH nijazriyaH phalinatvaM saphalavvamApyata prAptam / yadgRhe suvarNamuktAmaNayaH syu' tatraiva lakSmIrvasatIti prasiddhi teSu eva lakSmIvAsa iti bhAva: / ca anyat nAkinAM nAko'sti eSAmiti teSAM 'nakhAdayaH' iti sUtreNa nAka ityatra nakAro nipAtyate nakhAditvAt, nAkinAM devAnAM karairhastaiH prasAdhanAkarmaNi prasAdhanAyAH (NivecyA sazrantha vande - rana' / 5 / 3 / 111 / i. sU. sAdhi dhAtorana' At i sU. Ap ) karma tasmin maMDanavidhau kauzalasya ( yuvAderaNa / 7 / 1 / 67 / i. sU. kuzala zabdAt bhAve aNU kuzalasya bhAvaH kauzalam ) phalinatvaM phalavattvaM prAptam // 32 // athAnayattastha puraH purandaraH, kRtAcalendra bhramamabhramupatim / vyasismayadyatkaTakAnmadAmbubhiH kSaraddhirAddhajavA yamI na kam 33 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIphasamalaMkRtam // sargaH 4 ( vyA0 ) atheti / athAnantaraM purandaraH ( purandara bhagandarau / 5 / 1 / 114 / i. sU. khAnto nipAtaH / ) indraH tasya bhagavataH puraH agre amUpatiM abhravAH patistaM airAvaNaM hastinamAnayat / kiM viziSTaM abhrabhUpatiM kRtAcalendrabhramaM kRta' acalendrasya himAcalasya bhramo yena sa kRtAcalendrabhramastaM zvetavarNatvAt / yamI yamunAnadI kaM puruSaM na vyasismayat kaM na vismApayati sma api tu sarvameva / kiM viziSTA yamI yatkaTakAt yasya kaTakaM yatkaTakaM tasmAt yatkapolAt / pakSe kaTakAt parvatamadhyapradezAt kSaradbhiH madAmbubhiH madasya ambUni taiH madajalaiH A sAmastyena baddha' javo yayA sA AbaddhajavA / himavato gaMgA prabhavati na tu yamunA ityAzcaryam // 33 // aguptasaptAMgatayA pratiSThita - staronidhirdAnavidhisphuratkaraH / pragUDhacAraH sakalebharAjatAM, dadhau ya AtmanyaparAparAjitAm // 34 // * ( vyA0 ) agupteti / ya airAvaNa' Atmani viSaye aparAparAjitAM apare anyaiH aparAjitAM anarjitAM sakalebharAjatAM sakalAzca te ibhAzca sakalemA teSu rAjatAM samastahastirAjatvaM dadhau / kiM lakSaNo rAjA ca aguptasaptAMgatathA aguptAni prakaTAni zuMDA pucchaM meDhaM pAdAzca saptAMgAni pakSe svAmyamAtyasuhRtkozarASTradurga - lAni ceti saptarAjyAgAni tadbhAvena pratiSThitaH / puna: taronidhiH tarasa: nidhiH taronidhiH taro vega' pakSe balaM / punaH kiM vi0 dAnavidhisphuratkaraH dAnaM madajalaM tasya vidhau sphuran karaH zuMDAdaMDo yasya saH pakSe dAnaM vitaraNaM tasya vidhau sphuran karo hasto yasya saH / punaH kiM vi0 pragUDhacAra pragUDha: cAro gatiryasya saH pakSe pragUDhA' cArA carapuruSA yasya sa // 34 // kramonnatastaMbhacatuSTayAMcitaH, zubhaMyukuMbhadvitayaM vahan puraH / gavAkSakalpazrutiragryadantako, jagAma yo jaMgamasaudhatAM zriyA ||35|| ( vyA0 ) kramonna iti / ya airAvaNaH zriyA ladagyA jaMgamasaudhatAM jaMgamaM ca tat saudhaM ca jaMgamasaudhaM tasya bhAvo jagamasoghatA tAM caladAvAsatvaM jagAma / kiM viziSTa airAvaNaH saudhaM ca kramonnatastaMbhacatuSTayAMcitaH kramAzcaraNAH eva
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMhatam // sargaH 4 (139 unnatAzca te staMbhAzca kramonnatastaMbhAsteSAM catuSTayana aMcito yuktaH / kiM kurvan / puro'gre zubhaMyukuMbhadvitayaM zubhaMyu (hiMzumamo yus / 7 / 2 / 17 / i. sU. zubham avyayAt yus pratyayaH / ) zubhasaMyuktaM ca tat kuMbhayotiya kuMmasthaladvitayaM vahan / jApAkSakalpazrutiH idhadasamAptau gavAkSau iti gavAkSakalpe gvaakss-(gornaanyvo'ksse| 1-2-28 / i sU. gozabdasya okArasya akSe pare ava ityAdeze gavAkSaH / ) kalpe (atamabAderISadasamApte kalpap dezyap dezIyar / 7 / 3 / 11 / i. sU. gavAkSAdAt iSadasamApte'rthe kalpap pratyayaH) zrutI karNau yasya saH gavAkSasadRzakarNaH / agryadantakaH ayA. daMtA eva dantakA yasya saH / saudhamapi kameNa unnata catuSTayAMcitaM syAt / puraH kuMbhadvitayaM kalazadvitayaM vahati ca gavAkSayuktaM syAt / agryAH pradhAnA daMtakA ghoTakAkArakASTAni yasmin tat evaMvidhaM ca syAt / evaM hastisaudhayoH sAdRzyaM jJeyam // 35 // vRSadhvajezAnavibhoH pavizyate, sadAsanaM kiM mama no manAgapi / caTUktimAdyasya hareH pramANaya-niveti taM vAraNamAruroha saH // 36 // (40) vRSadhvajeti // sa bhagavAn vAraNaM gajaM Aruroha caTitaH kiM kurvan utprekSyate Adhasya hare. saudharmendrasya iti caTUti cATuvacanaM pramANayan iva pramANaM kurvan iva / itIti kiM he vRSadhvana vRSalAMchana kyA IzAnavibhoH IzAnasya vibhu. svAmI tasya IzAnendrasya AsanaM sadA niraMtaraM pavitryate pavitrI kriyate / mamAsanaM manAgapi stokamapi ki no paviyate / IzAnendrasya vAhana vRSabha bhagavAnapi vRSavva(ja) iti bhAva // 36 // zaradhanaH kAzcanadaMDa pAMDurA-tapatradaMbhAcaDitA kRtAzrayaH / janaradAteti jugupsito jinaM, nyaSevatAdhyetumadAratAmiva // 37 // (0yA0) zaraddhana iti // kAzcanadaMDapAMDarAtapatradabhAt kAzcanasya daMDo yasya tat kAzcanadaMDa evaMvidhaM pAMDuraM ca tat AtapatraM (AtapAt trAyate iti AtapatraM sthApAnAtraH kaH / 5-1-142 / i. sa. AtapapUrvakanAdhAtoH kaH) ca zvetacchanaM tasya daMbhAt miSAtU taDitA vidhutA kRtAzrayaH kRtaH Azrayo yasya saH
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 san zaradhanaH (mUrtinicitAbhre ghanaH / 5 / 3 / 37 / i. sU. handhAtoH al pratyayaH dhanAdezazca nipAtyate) zaradaH ghana zakAlamegho yaM bhagavantaM nyavevata sevate sma / suvarNadaMDo vidyutsadRzaH chatraM ca meghasaghazamiti / kiM kartuM utprekSyate udAryatAM udAryaguNamadhyetu zikSitumiva / ki lakSaNaH zaradghanaH janalokaH adAtA na dAtA adAtA kRpaNa iti jugupsito nindito garhitaH / 'garjati zaradi na varSati' iti vAkyAt // 37 // vihAya nUnaM zazinaM kalaMkina, prakIrNakachamadharaH krotkrH| zuci babhAjobhayatastadAnanaM, vidhuM vidhAya praNati muhurmuhuH // 38 / / (vyA0) vihAyeti // nUnaM nizcita kalaMkina (ato'nekaravarAt / 7 / 2 / 6 / i. sU. kalaGkazabdAt matvartha in) kalako'syAstIti kalakI taM kalaMkayukta zazinaM candraM vihAya tyaktvA karotkara: karANAM kiraNAnAmutkaraH samUha kiraNasamUhaH muhurmuhuH vAraMvAra ubhayata: (kimayAdisadhivaipulyabahoH pit tas / 7 / 2 / 89 / i. sU. ubhayazadAt paJcabhyarthe tas) dvayoH pAyayoH praNati (striyAM ktiH / 5 / 3 / 91 / i. sU. prapUrvakanamdhAto ve striyAM tiH / yamiraminamigamihanimanivanatitanAdedhu vikti / 4-2-55 i. sU. anunAsikalopaH / adurupasargA-taroNahinumInAne / 2 / 3 / 77 / i. sU. prapUrvakanamdhAtokArasya Natvam) praNAma vidhAya kRtvA zuciM pavitraM tadAnanaM tasya bhagavataH AnanaM vadanaM vidhuM candraM bhagavanmukhacandra babhAja sevate sma / ki viziSTaH karotkara' prakIrNaka avaraH prakIrNakayoH cAmarayoH chagaM miSa dharatIti prakIrNaka adhara // 38 // vimuktavairA mRdutigmatAjuSaH, surAsurAH strocitacinhamAsurAH / prabhu parIyuH zazibhAsvatorivAM-zavo divo gotramudAranandanam // 39 // (cyA0) vimuktarA iti // surAsurA surAzca asurAzca surAsurA. (cArthe indra sahoto / 3 / 1 / 117 / i. sU itaretaradvanda) devadAnavAH prabhu (samvaviprAd bhuvo DuH / 5 / 2 / 84 / i. sU. prabhUrvakabhUdhAtoH DuH / )
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (141 svAmina parIyu parivanuH / kiM lakSaNA surAsurA vimuktavairAH vimuktaM vairaM yaiste parasparaM prItibhAja: / mRdutigmatA juSa mRdu ca tigmatA ca mRdutigmate te juSante sevante iti mRdutigmatAjupa saukumAryatatratvasevina: / svocitacinhamAsurAH svasya Atmana' ucitAni yogyAni ca tAni cihnAni ca 'cUDAmaNi phaNigaruDe vajje taha kalasa sIha asseya ' ityAdi cihnAni lAJchanAni tairbhAsurAH (bhaJja bhAsimidodhuraH | 5 | 2 / 7 / i sU bhAsUghAto. zIlAdisadarthe dhurapratyaya) dedIpyamAnA / kei gaNibhAsvato. zazI ca bhAsvAMzca zazibhAsvantau (tadasthAstyasminniti matu' / 7 / 2 / 1 / i. sU. bhAs gabdAt astyarthe matu' bhAvarNAntopAntApaJcamavargAn matormova / 2 / 1 / 94 / i. sU. bhAszabdAt matormasya vaH / ) tayoH candrasUryayoH aMzava' kiraNAH iva / zazibhAsvatoH kiraNAH divo gotraM meruparvataM pariyanti parivRNvanti kiM viziSTaM prabhuM meruM ca udAranandanaM udAraM nandanaM samRddhikaraM ca merupakSe udAraM naMdanaM vanaM yasya saH taM / zazibhAsvatoH karAapi mRdutigmatAjuSo bhavanti // 39 // prabhuH pratasthe'tha budhe svadhairyatA, samedhayan raktiviraktisaMzayam / na mAratAruNya vibhutvayogajA - mimAnaghorAsavacUrNite kSaNaH // 40 // ( vyA0 ) prabhuriti // athAnaMtara prabhu zrI RSabhadeva pratasthe parijetuM ' calita' kiM kurvan prabhu. budhe viduSi svadhairyaMta svasya dhairyata AtmIyadhoratvAt raktiviraktisaMzayaM raktizva viraktizva raktiviraktI tayoH punnAni ghaH / 5 -3 - 130 i. sU. saMpUrvakazIdhAto. AdhAre ghaH samantaH zete AtmA asmin iti saMga | (nAmino guNo'ti / 4-3 - 1 / i. sU. guNa' / edaito'yAy / 1-2-23 'i. sU. ayAdeza: 1 ) rAgavairAgyasaMdehaM samedhayan (prayoktRvyApAre Nim / 3 / 4 / 20 / i. sU. saMpUrvakadhdhAto prayoktavyApAre Nig zatrAnazAveiSyati tu sasyau / 5 / 2 / 20 / i. sU. zatRpratyaya . ) sAmastyena varddhayan / punazca namAratAruNyavibhutvayogajAbhimAnaghorAsava ghUrNitekSaNa mArazca tAruNya ca (patirAjAntaguNAGgarAjAdimya: karmaNi ca / 7 / 1 / 60 / i. sU. taruNazabdAt "/ ,
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142) zrIjainakumArasambhavAtyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMhatam // sargaH4 vya taruNasya bhAvaH tAruNyam ) vibhutvaM ca prabhutA mAratAruNyavibhutvAni teSAM yogAt jAtaH utpannaH sa cAsau abhimAnazca sa eva dhoraH AsavaH madirA tena cUrNite capale IkSaNe netre yasya saH sa nabhavatIti na cUrNitalocana ityarthaH // 40 // abhAti lAvaNyabhare svabhAvato'pyanuSyadehe kimutotsave tadA / sthitAnupRSThaM lavaNaM surAMgano-citaM samuttArayati sa kAcana // 41 // (vyA0) amAtIti // kAcana surAMganA anupRSThaM pRSThasya pazcAt anupRSThaM pazcAdarthe vibhaktisamIpatisUtreNa avyayI bhAvaH samAsaH bhagavato'nupazcAt sthitA satI lavaNamucitaM yogyaM samuttAsyati sma / (smecavartamAnA / 5 / 2 / 16 / i. sU. smayoge bhUte vartamAnA) ka sati amuSya bhagavatodehe svabhAvato'pi (ahIyaruho'pAdAne / 7 / 2 / 88 / i. sU. svabhAvazabdAt paJcamyarthe tas) svabhAvAdapi lAvaNyabhare lAvaNyasya bhara samUhaH lAvaNyabharastasmin amAti sati namAtIti amAn tasmin / tadA utsave kimuta kimucyate // 41 // varasya dRSTAntayutaM purassarI, surISu yaM yaM dhavalai guNaM jagau / na tatra tatra svamavetya kiM zacI, zuzoca hInopamayAparAdhinam // 42 // (vyA0) varasyeti // zacI indrANI surISu devISu purassarI puraH sarati iti purassari (puro'prato'gresataH / 5 / 1 / 140 / i. sU. puraH pUrvaka sarate: TaH / aNajeyekaNa na naTitAm / 2 / 4 / 20 / i. sU. triyAM ddoH|) agresarI satI varasya zrIRSabhadevasya dhavale: dhavalamaGgalaH kalpadrumakAmadhenucintAmaNikAmakuMbhapratiSTAntayutaM dRSTAntataH taM yaM yaM audAryadhairyagAMbhIryamAdhuryAdiguNaM jagI gAyati sma / tatra tatra hInopamayA honA cAsau upamA ca tayA svaM aparAdhinaM avetya jJAtvA kiM na zuzoca api tu zuzoca zocati sma // 42 // phalAni yAsAmazanaM zubhUhAM, sudhArasa pAnavidhistaduvaiH / ulUlagAnaH pramadaH sudhAbhujA, bhujAntarIyo'pi mumUrcha kautukam // 43 // (nyA0) phalAnIti // yAsAM devAMganAnAM ghubhUruhANAM divaH bhUruhAH teSAM kalpavRkSANAM phalAni azanaM bhojanaM vartate / yAsAM sudhArasaH amRtarasa:
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (143 pAnavidhi syAt / tadudbhavaH tAbhyo devAMganAbhyaH udbhavAni jAtAni tadudbhavAnitaiH devAMganAjAtaiH udalagAnai dhavalagAnaiH sudhAbhujAM (ki5 / 5 / 1 / 148 / i. sU. sudhApUrvaka jdhAtoH vip / ) bhujAntaraM hRdayaM tatra bhavaH bhujA-tarIya (bhave / 6 / 3 / 123 / i. sU. bhujA-tarazadAt bhave'rthe IyaH) hRdayasaMbaMdhI api pramado harSoM (saMmadapramadau harSe / 5 / 3 / 33 / i. sU. alanto nipAtaH) mumUchamUrchA prApa / tat kautukaM jJeyam / bhujAntaraM hRdayaM idaM vayate / tanAta amado'pi dRDhavastu hasya ca mUchI kathamiti arthazadrodyotayati / ko'rthaH amRtarasabhojinIbhyaH amRtarasapAyinIbhyo devAMganAbhyo jAtA dhavalA api amRtamayAH syuH / sudhAbhojinAM amRtabhojinA pramado'pi mUchA kathamAnoti / parame ca vidhau satyapi dhavalaya pramado harSoM mumaI tat kautukaM jJeyam / pakSe mumUrcha vRddhi prApta iti bhAvaH / devAnAM phalAzanaM amRtapAnaM devAnAmapi sudhAbhojitvaM lokasanyA jJeyam / anyathA kAlikAhArasya niSiddhatvAt // 43 // harau padAtitvamite jagatrayI-patau sitebhopagate suraH kSaNam / kimeSa eva zusadIzitetyaho, vitarkitaM ca kSamitaM ca tatkSaNam // 44 // (vyA0) harAviti // harau indre padAtitvaM (pAdAbhyAmatatItipadAtiH padArbhAvaH padAtitvaM / pAdAcatyajibhyAmityuNAdi sU0 620 / pAdapUrvaka at dhAtoH NidiH / padaH pAdasyAjyAtigopahate / 3 / 2 / 95 / i. sU. pAdasyapadAdezaH / ) pAdAbhyAmatati gachatIti padAtiH tasya bhAvaH padAtitva pAdacAritvaM ite gate prApte sati jagattrayopato jagatAtrayI jagatrayI tasyAH patiH svAmI tasmin zrImadeva sitebhopagate sitazcAsau ibhazca sitebhaH taM upagataH sitabhopagataH tasmin airAvaNAdhiraH sati suraiH devaiH ahoityAzcaya kSaNaM iti tarkita IzaM vicAritam / itIti ki ki eSa eva airAvaNAdhirUDhI ghusadAzitA indraH punazca tatkSaNaM kSamita kSAbhyate sma / ko'rtha indraH svalokasyasvAmI zrI*pabhadevastu trilokAdhipato indranAti jJAtvA devaH kSAmitamitibhAvaH // 44 // , samapravamvimavayasmaraH smr-dhvjvjsydhvnirNpraadhvni| , avAsamULa svayamAtu mUchita, yamaH kimunIpayituM prabho maram //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (0yA0) samagreti // lAlanAlatAMtiphUlapaDaha iti / lokoktapaJcazabdarUpasya smaradhvajavajasya smarathvajAnAM vAditrANAM vrajaH samUha: tasya vAditrasamUhasya dhvaniH zabdaH ambarAdhvani ambarasya adhvA tasmin AkAzamArge svayaM avAtamancha: avAmA prAptA mUchanA yena saH san prabhau zrIRSabhadeve mUrchita kaMdarpa utprAbalyena jIvayituM ki kSamaH samartho'stu api tu naiva / svayaM prAptamUcha kathamanyaM mUrchita jIvayituM samartha syAt / paraM vAdinavizeSaNe mAzabdena vRdriyaa| mUrchita acetanaM prAptamiti etAvatA vAgharavaM zrutvA bhagavato hRdi kAmo notpanna iti bhAvaH / kiM lakSaNo dhvaniH samanavAgvaibhavavasmaraH vAcAM vaibhavaH vAgvaibhavaH sarvazcAsau 'vAgvaibhavazca samajavAvabhavaH tasya dhasmaraH (sadhasyadobharaka / 5 / 2 / 73 / i. sU. ghasdhAtobharaka) sarvavacanavilAsabhakSakaH smaradhvajanajaH smarasya dhvajAzcihnAni vA teSAM vrajaH samUhaH smaraM jIvayitumupakramate paraM sa eva prAptama 'bhUt tato mUrchita smaraM kathaM jIvayituM kSamaH syAditi vyaMgyam // 45 // . * suparvagaMdharSagaNAdguNAvalI, pibanijAmeva na so'tupattarAm / abhUtyunanyaGmukha eva doSmatAM, napA svakoze parahastage na kim / / (vyA0) suparva iti // sa bhagavAn suparvagaMdharvagaNAt suparvANazcagaMdharvAzca suparvagaMdharvAH teSAM gaNa samUhastasmAt devagandharvasamUhAt nijI eva svIyAM guNAvalI guNAnAmAvalI tAmAtmIyAmeva guNazreNi piban san na atuSattarAma (kinnyAdhe'dhyayAdasAve taporantasyAm / 7 / 3 / 8 / i. sa. atupat kriyA padAt tarap / tataH tasya: Ami atuSattarAm vattasyAm / 1 / 1 / 34 / i. s. atuSattarAbhityasya avyayasaMjJA / ) na atizayena saMtuSTaH / pibanniti atyAdarAt zravaNapAnamucyate / punaH paraM nyagmukha eva adhomukhaeva abhUt / doSmatAM balavatA svakoze svasya kozastasmin AtmIyamAMDAgAre parahastage (nAmnogamaH khaDDA ca vihAyasastuvihaH / 5 / 1 / 131 / i. sU. gamdhAtoH DaH / DityantyasparAde iti antyasvarAdilopaH / ) parasyahastaH parahastarataM gacchatIti tasmin anyahastagate sati kiM trapA (pito'D / 5 / 3 / 107 / i. sU. trapdhAto: aD At i. sU.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (145 striyAM Api trapA iti) laj| na api tu syAdeva / svakIyAH sArabhUtAH guNAH yadi parahastagatAH syuH tadA kathaM trapA na syAditi karbhAvaH // 46 / / mudazrudhArAnikarairghanAyite, dhusaJcaye kAMcanarociruvaMzI / praNItanRtyAkaraNairapapratha-taDillatAvibhramamabhramaMDale // 47 // (vyA0) mudazru iti / kAMcanaroci kAMcanasya rociriba rociryasthA sA kAMcanaroci svarNaruka / urvazI devanartakI abhramaMDale abhrANAM maMDalaM tasmin AkAzamaMDale taDillatAvibhramaM taDit eva latA taDilatA tasyA vibhramastaM vidhuhallInamaM apaprathat vistArayati sma / kiM lakSaNA urvazI karaNaiH praNItanRtyA praNItaM racitaM nRtyaM (dupAntyAdapicUdRcaH / 5 / 1 / 41. / i sU kyapi nartituM yogyaM nRtya) nATakaM yayA sA kRtanATakA / ka sati abhramaMDale AkAze dhusaccaye (kip| 5 / 1 / 148 / i. sU. divazabde upapade saddhAtoH kim ) divi sIdantIti dyusado devAnteSAM caya samUhastasmin devasamUhe mudazrudhArAnikarai mudo harSasya azrUNi teSA dhArAstAsAM nikarA. samUhA. harSAzrujaladhArAsamUhaH dhanAyite medhavAcarite sati // 47 // vilagnadezastanurunnatastana-dvayAtibhAravyathito'sya bhAji mA / ghanAMgahAroghavighUrNitaM vapu, vilokya rAMbhaM trizA idaM jaguH // 48 // . (yA0) vilanadeza iti // tridazA devA (bhaM (tasyedam / 6 / 3 / 160 / i sU raMbhApdAt idamarthe'N / ) raMbhAyA idaM rAmaM tat vapu zarIraM ghanAMgahArocavidhUrNitaM dhanairbahubhi aMgahArANA aMgavikSepANAM odhai samaharvighaNitaM bhrAmitaM vilokya dRSTvA idaM jagu / iDhamiti kiM asya vapuSo vilanadeza udarapradeza tanu kR2san unnatastanadvayAtibhAravyathita stanayoIyaM yugalaM stanayaM unnataM ca tat stanadvayaM ca tasyAtibhAreNa vyathita uccastanayugmAtibhArapIDitaH mA bhAji mA bhajyatAm // 48 // prakAzamuktAstragasaMkucastana-dvaya ghRtAcyAnaTane nirIkSya kaH / kRtI na kuMbhAvatigUDhamauktikA-vabharsayAM bhanizuMbhikubhinaH // 49 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkatam // sargaH 4 .. (vyA0) prakAzaiti // kaH kRtI kRtamaneneti kRtI (iSTAdeH / 711 168 / i. sU. kRtazabdAt kartari ini) kuzala: vRtAcyAdevanartakyA naTane nRtye prakAzamuktAtra gasakucat muktAnAM saja: muktAstraja. prakAzAcatAH muktAsrajazca tAbhirasaMkucat prakaTamuktAmaNimAlAbhirasaMkucat / stanayoIyaM yugmaM stanayugmaM nirokSya dRSTvA / jaMbhanizuMbhI indrastasyakuMbhino (ato'nakasvarAta / 7 / 2 / 6 / i. sU. kuMbhagandAta matvarthe in / ) haritana atigUDhAni mauktikAni yayostau tau kuMbhau na amarsayat na nindati sma apitu sarva ko'pi // 49 // tilottamA nirjarapuMjaraMjanArthinI kalAkelIgRhaM nanarta yat / suraistadaMgadyutiruddhadRSTibhiH, prabhUvabhUve tadavekSaNe'pi na // 50 // (vyA0) tilottameti // tilottamA yat nanarta yat nRtyaM cakAra kiM lakSaNA tilottamA nirjarapuMjaraMjanArthinI nirjarANA devAnAM puja. samUha tasya raMjane arthinI kalAnAM kelIgRhaM kalAlIgRhaM krIDAsthAnaM atra rUpakAt gRhazabdasya na strItvaM / tadaMgadhutirudradRSTibhiH tasyAstilottamAyA* aMgadyuti aMgakAntiH tayA rudrA ghaTayo locanAni yeSAM te taiH surada vai. tadavekSaNe'pi tasya nRtyasya avekSaNamAlokana tasminnapi na prabhUbabhUve (kRsvastibhyAMkarmakartabhyAMprAgatattatve ci / 7 / 2 / 126 / i. sU. bhUdhAtuyoge prabhuzabdAt prAgabhUta tadbhAve cciH / dIrghazvayaGyakyeSu ca / 4 / 3 / 108 / i. sU. pvopare prabhu. zabdasyokArasya dIrgha. 1) na samarthIbhUyate sma // 50 // acAlipuH ke'pi padAtayaH prabhoH, puro vikozIkRtazastrapANayaH / amUmuhatki vivudhAnapi bhramaH, sajanyayAtretyabhidhAsamudbhavaH // 51 // (vyA0) acAlipuriti // ke'pi devAH prabho svAminaH puro'gre acAlipuzcalitAH kiM lakSaNA surAH vikozIkRtazatrapaNiyaH vigataH kozo yeSAM tAni vikozAni na vikozAni avikozAni avikozAni vikozAni yathA saMpadyamAnAni iti vikozIkRtAni tAni catAni zastrANi ca pANau yeSAM te ('mukhAdayaH' / 3 / 1 / 23 / i. sU. vyadhikaraNabahuvrIhi:) pratyAkAra
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sagaH 4 (147 rahitazastrahastAH / sa sarvaprasiddho janyayAtretyabhidhAsamudbhava (abhidhIyate anayA iti abhizrA upasargAdAtaH / 5 / 3 / 110 / dR sU abhipUrvakadhAdhAtoH bhAvAkartrIraD / 'At' i sU. Ap ) vivAhayAtrotpanna pakSe saMgrAmayAtrotpanno bhrama ki vibudhAn devAn viduSo'pivA kiM amRmuhat mohayati sma / kimiti saMgaye // 51 // prasiddhaH ekaH kila maMgalAkhyayA, grahAH pare'STAvapi maMgalAya te / itIrayantIva suraiH kare dhRtA, purogatAmasya gatASTamaMgalI // 52 // ( vyA0 ) prasiddha iti // sureMdeve kare dhRtA dappaNa 1 bhaddAsaNa 2 caMdramANa 3 varakalasa 4 maccha 5 sirivacha 6 sacchiya 7 naMdAvattA 8 kahiyA amaMgalagA' evaMvidhA AgamoktA aSTamaMgalI asya bhagavata purogatAmagresaratvaM gatAprAptA / utprekSyate - itIrayantI IdRk kathayantIva / itIti kiM kila iti satye maGgalAkhyayA ekograha. prasiddho vartate pare AdityAdyA aSTAvapi (vASTana AH syAdau 1 / 4 / 52 / i. sU aSTa zabdasya jasi pare AtvaM aSTA jas / aSTa aurjas zasoH / 1 / 4 / 53 / i. sU jasa autve daut sandhyakSarai / 1 / 2 / 12 i. sU autve aSTau ) grahAste ( yuvarNavRdhvazaraNagamadyaha / 5 / 3 / 28 / i. sU. dhAtorbhAvAkarala graha : ) tava maMgalAya bhavantu // 52 // prabuddhapadmA na na nAdiSaTpadA, udAravRttAH surasArthatoSiNaH / puro'sya kalyANagiri sthitA stuti - vratAdadhunakataTAkasauhRdam / 53| ( vyA0 ) prabuddha iti // stutivratA bhaTTa / asya jinasya puro'gre nAkataTAkasauhRdaM nAkasya taTAkAni sarovarANi teSAM sauhRdaM (zobhanaM hRdayaM yasya saH suhRt suhRd durhRn mitrAmitre / 7 / 3 / 157 / i. sU. bahuvrIhau suhRt suhRdaH karma sauhRdaM yuvAderaN / 7 / 1 / 67 / i. sU. karmaNi aNU 1 ) sAdRzyaM tatsvarga - satkasarovarasAdRzyaM dadhurdharanti sma / kiM lakSaNAH stutitratAH prabuddhapadmAnananAdiSaTpadAH prabuddheSu padmavat AnaneSu vadaneSu nadanti ityevaM zIlAH zabdAyamAnAH SaTpadAH chaMdovizeSA yeSAM te / udAravRttAH udArANi vRttAni kavitvAni yeSAM
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 te / surasArthatoSiNa zobhanoraso yeSAM te surasAH te ca te arthAca surasArthAstaiH toSayanti harSayantItyevaM zIlAH kalyANagiri kanyAgA cAsau gIzca tasyAM zubhavANyAM sthitA / atha nAkataTAkAnAM vizeSaNAni kiM lakSaNA nAkataTAkAH prabuddhapadmA: prabuddhAni vikasitAni padmAni kamalAni yeSu te vikasitakamalA na nanAdiSaTpadAnAdina ghaTpadA bhramarAyeSu te evaM vidhA na iti na api tu nAdipaTpadA guMjamarA ' dvau naJau prakRtyartha gamayataH' iti niyamAt udAravRtAca vRttAkArAH / surANAM devAnAM sArthAH samUhAstAn toSayantIyevaMzIlAH kalyAsya suvarNasya giri parvatastasmin meruparvate sthitAH // 53 // abharmabhRtyazcalite'rhati prabhAH, prabhAkaraH svA viniyuktavAMstathA / yathA vRthAbhAvamavApanodivA, na tApamApatsata jAnyikA api // 54 // ( vyA0 ) abharma iti / prabhAkaraH (saMkhyA'ha divAvibhAnizAprabhA-TTaH / 5 / 1 / 102 / i. sU. prabhApUrvaka kRgdhAtoH TaH prabhAM karotIti prabhAkaraH / ) sUrya arhati zrI RSabhadeve calite sati vA AtmIyAH prabhA tathA viniyuktavAn vyApAritavAn / kiM lakSaNa: prabhAkara abharmabhRtya abharmaNA ( mriyate aneneti bharma / manU i. u. sU. bhRdhAtoH man / na bharma abharma 1 ) bhRtya (bhRgo'saMjJAyAm / 5 / 1 / 45 / i. sU. bhRdhAto. asaMjJAyAM kyap / hrasvasya ta' pikRti | i. sU. tonta / ) grAsaM vinA sevaka / yathA divA dinaM vRthAbhAvaM na avApa na prApa | jAnyikA (hRdyapadyatulyamUlyavazyam / 7 / 1 / 11 / i. sU. janyazabdo nipAtyate / vinayAdibhyaH / 7 / 2 / 169 / i. sU. svArthe ika / javarNe ikaN varNasya / 7 / 4 / 68 / i. sU. alopaH janyA eva jAnyikA) api tApaM na Apatsata na prAptavantaH // 54 // tathA prasannatvamabhAjimArgage, jagatrayatrAtari mAtarizvanA / yathA dRgAMdhyaM na rajastanUmatAM, cakAra dharmAstu ca ciklidaM vapuH || ( vyA0 ) tatheti // mAtarizvanA (zvan mAtarizvan ti / 902 / i. u. mU an pratyayAnto mAtarizvan zabdo nipAtyate / mAtari AkAzezvayati gaccha
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (149 tItimAtarizvA / tatpuruSe kRti / 3 / 2 / 20 / i. sU. saptamyA alup 1) vAyunA jagattrayatrAtari jagatAM trayasya trAtari jagattrayarakSake mArgage mArga gacchatIti mArgagastasmin sati tathA prasannatvaM nirmalatvamabhAji / (bhaJjeau~vA / 4-2-8 / i. sU. bhaJjdhAtoH upAntyasyalope / JNiti / 4 / 3 / 50 / i. sU. 75/ndayasya asya vRddhi.) yathA rajodhUlistanUmatAM (sadasyA'styasminniti matuH / 7 / 2 / 1 / i. sU. tanUzabdAt matupratyaya tanurasti eSAmiti tanUmantaH ) prANinAM gAMdhyaM zAMdhyaM (myAdibhyovA / 5 / 3 / 115 / i. su. 6zU dhAtoH striyAM kip / ) na cakAra / ca anyat dharmAmbu gharmasya ambu jalaM vapuH zarIraM cihnidaM picchilaM na cakAra // 55 // 1 1 kvacinniSiktA dviradairmadAmbubhiH, kvacitkhurairuddhata reNurvatAm / ghusatkiTaiH kacidApitA maha - stamazca nIlAla pavAraNaiH kacit // kvacitkhagAnAM na padApi saMgatA, kacidrathaiH kSuNNatalAri dhArayA / samAzayA svakSitirakSataM jagau, jagatsumAdhyasthyaguNaM jagatprabhoH // " ( 0yA0 ) kaciditi // kSitiH pRthvI jagatsu svargapAtAleSu madhye sthitatvAt mAdhyasthyaguNaM (madhye tiSThatIti madhyasthaH madhyasthasya bhAvo mAdhyasthyaM mAdhyasthyamevaguNaH / sthAMpAsnAtraH ka' / 5 / 1 / 142 / i. sU. madhyapUrvakasthAdhAtoH ka pratyayaH patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca / 7 / 1 / 60 / i. sU. ?qul I als: captate Buifa afsa 10-8-2 15. H. anlatacala:) pakSe sAmyarUpamAdhyasthyaguNaM svamAtmIyaM jagatprabhoH zrIRSabhadevasya jagatAM prabhu. tasya akSataM jagau kathitavatI / kiM lakSaNA kSitiH kacid dviradai chaura dau dantau yeSAM te tai' gajai' madAmbubhirmadasya ambUni jalAni tai bhedajalai niSiktA siktA / kacidarvatAM turaMgANAM khurai uddhatareNu' uddhatAreNavo yasyA: sA utpATitarajA' / vidyutkiTaiH sadAM devAnA kirITamukuTai mahasteja ApitA prApitA / ca anyat kvacit nIlAtapavAraNe' nIlAni ca tAni AtapavAraNAni ca taiH kRSNacchatraistama' andhakAraM prApitA // 56 // kvacit khagAnAM (nAmno gama*
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkasimalaMkRtam / / sargaH 4 hetumAha-vasthagato Atmano gatIkalA guru: kalAcAryaH / airAvaNena prabhoH pArzva gatikalA zikSitA / ata prabhustasya kalAguru / mukhazrImukhitendumaMDala: mukhasya zrIH tayA mukhitaM lakSaNayA jitaM indozcandrasya maMDalaM yena saH / durApadarzanaH duHkhena Apyate iti durApaM durlabhaM darzanaM yasya saH // 61 / / athAvatIryebhavibhoH sasaMbhrama, pradattabAhuH pavipANinA prabhuH / muhUrta mAlaMya tameva tasthivAn, zriyaH sthirasvati vacaH sarabhiva / 62 / (vyA0) atheti // athAnantaraM prabhuH zrIRSabhadevaH pavipANinA pavirvanaM pANau haste yasya sa tena indreNa pradattabAhuH pradatta: bAhuryasya saH san ibhAnAM kariNAM vibhuH svAmI tasmAt airAvaNAt avatIrya tameva indramAlavya muhUrta tasthivAn (tatra pasukAnau tadvat / 5 / 2 / 2 / i. sU. sthAdhAtoH parokSa kvasuH tasthau iti tasthivAn ) sthitaH / uprekSyate-iti vacaH smaranniva itIti ki sthirastha zriyaH syuriti // 62 // na divyayA'raji sa raMbhayA prabhu, harenaTaH zikSitanRtyayA tathA / namaskhatA nartitayAnatoraNa-sthayA yathA'NyanivAsayA tathA // 63 // (vyA0) neti // sa pramurdiyayA devalokasatkayA raMbhayA tathA na arnyji| ki lakSayA raMbhayA harerindrasya naTaiH zikSitanRtyayA zikSitaM nRtyaM yasyAH sA / vamA nabhasvatA (tadasyA'styasminnitimatuH / 7-2-1 / i. sa. namas zabdAt matuH / mAvA-topAntApaJcamavargAn matormova, / 2-1-94 / i. sU. matAbhasva vaH / nabhaH asthAstIti na bhasvAn) vAyunA nartitayA agratoraNasthayA (sthApAmAtra kaH / 5 / 1 / 142 / i. sa. anatoraNazabdAt sthAdhAtoH kaH / sahastena / 3-1-24 / i. sU. sahapUrvapadabahuvrIhiH) toraNasya agaM agratoraNaM tatra tiSThati tayA araNyanivAsayA araNye pane nivAso yasyAH sA tayA raMbhayA kadalyA araji // 63 // samAnaya sthAlamurustanasthale, nidhehi dUrvAM dadhi cAtra citriNi / sulocane saMcinu candranadravaM zarAbayugmaM ghara buddhibaMdhure // 64 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanamArasambhavAlyaM mahAvyam TIkAsamalaMhatam // sargaH 4 (153 gRhANa maMthaM gatimaMthara yugaM, jagaja neSTe muzalaM ca peshle|| kSaNaH samAsIdati lamalakSaNaH, kiyazciraM dvAri varo'vatiSThatAm / 65 // ihoprazastre kusumabaje nije, janoSmaNA mlAnimupAgate hlaaH| mahAbalenApi manobhuvA bhavAM-tako'tradeve prabhaviSyate katham // 66 // dhanatvamApadya marunacandana-dravasya muSNAti kibheSa saurabham / ulUlapUrvAya parArghakarmaNe, vimucyatAM taskarakaMThakuMThatAm // 67 / / itIrayantIvitaretarAMdyusa-dvadhUSu kAcitkarapATavAMcitA / vilolakausuMbhanicolazAlinI, prabhAtasaMdhyeva samagrakarmaNAm // 69 // maNimayasthAlabhRtArghasAdhanA, vazocitAyA na vazaMvadA hiyH| varAbhimukhyaM bhajati sma sasmayA, na ko'thavAsvevasare prabhUyate // 69 // SaDbhiH kulakam // (0yA0) samAnayeti / kAcit strI sasmayA smayena sahavartate itisasmayA (sahastena / 3 / 1 / 24 / i. sU. sahapUrvapada bahuvrIhiH / ) sagarvA satI varAbhimukhyaM varasyAbhimukhya tat parasya sanmukhatvaM bhajatisma sevate sma / athavA sve AtmIye avasare ko na prabhUyate samartho na bhavati api tu sarvaH ko'pi bhavatItyarthaH / kiM lakSaNA strI karapATavAzcitA karayoH pATavena azcitA hastalAdhavena yuktA / vilolakosuMbhanicolazAlinI vilolena caMcalena kausubhena (rAgAhorakte / 6 / 2 / 1 / i. sa. kusumbhazabdAt rakte'rthe aN pratyayaH / vRddhi svare vAdeNiti tadbhite / 7 / 4 / 1 / i. sU. AdhasvarasyavRddhi / ) nicolena pracchadapaTena zAlate iti zAlinI zobhamAnA / utprekSyate samaprakarmaNAM samatrANi ca tAni karmANi ca teSAM prabhAtasaMdhyA iva prabhAtasya saMkhyA iva / ki viziSTA strI maNimayasthAladhRtArthasAdhanA maNImayaM ca tat sthAlaM ca tasmin dhRtAni ardhasya sAdhanAni yayA sA / prazocitAyAH vazAyA. striyA saMcitA yogyA tasyA strIyogyAyA: hiyaH lajAyA. na vazaMvadA na-vazyA vazaM padatIti praavd|| (priyapazAda: 5 / 1 / 107 / i. sU. pazapUrvaka paddhAtoH khapratyayaH / khitya
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150) zrIjainakumArasambhavAya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // srgH4| khaDDau ca vihAyasastuvihaH / 5 / 1 / 139 / i. sU. gamdhAtorDaH / DityatyasvarAde: i. sU. antyasvarAdelopaH / ) vidyAdharANAM padApi caraNenApi na saMgatA na militA / kvacid rathaiH aridhArayA vakradhArayA kSuNNaM talaM yasyAH sA kSuNNatalA / samAzyA samaH AzayaH abhiprAyo yasyAH sA samAbhiprAyA // 57 // kRpApayaHpuSkariNIM zaMnyadhA-dasau svabhAvAdapi yatra nAkini / sabADha mauSmAyata devasaMhato, mayi prasAdAdhikatA prabhoriti // 58|| (vyA0) kRpeti // asau bhagavAn yatra nAkini yasmin deve svabhAvAdapi kRpApayaH puSkariNI kRpA eva payaH kRpApayaH tadeva puSkariNI tAM kRpAjalavAoM zaM nyadhAt / sa devo devasaMhatau devAnAM saMhatistasyAM (striyAM tiH|5-3-91. i. sU. saMpUrvakahandhAtoH ti: yamiramina mimihanimanivanatitanAdedhuTi Diti / 4 / 2 / 55 / i. sU. anunAsikalopaH) devasamUhe iti amunA prakAreNa vAda (kSubdhaH viribdha svAntadhvAntalanamliSTaphAebAda privddhN| 4 / 4 170 / i. sU. bhRze'thai bAdazazabdo'niTaH ktAnto nipAtyate / auSmAyata gamavatta / prabhoH svAmino mayi viSaye prasAdAdhikatA prasAdastha adhikatA vartate // 58 // vicitra vAghadhvanigarjito, yathAyathAsIdadasau guNadhanaH / tathA tathA naMdavane sumaMgalA-sunandayora dasakhAyita hudA // 59 // (vyA0) vicitreti / asau bhagavAn vicitravAdhavAnaganitorjitaH vicitrAzvate vAcAnAM dhvanayazca te eva gajitAni taiH arjitaH balavAn san yathA yathA AsIt Asanna AgataH / ki viziSTo'sau guNairdhanaH bahula: medhovA / tathA tathA sumaMgalAsunandayoH sumaMgalA ca sunandA ca tayohadA Anandavane andasakhAyitaM (andAnAM sakhA bhandasakhaH / kyaG / 3 / 4 / 26 / i. sU. abdasakhazabdAt kyaD pratyayaH / dIrghabhitra ya D ya kyeSu ca / 4-3-108 i. sU. dIrgha abdasakhAya iti nAmadhAtuH / tavatU / 5 / 1 / 174 / i. sU. abdasakhAya dhAtorbhAva ktaH / ) tAdhazito'troNAde riT / 4 / 4 / 32 / i. sU. iDAgame ataH / 4 / 3 / 82 / i. sU abdasakhAyadhAtoH akArasthalope
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (151 abdasakhAyitamiti siddham abdasakha ityatra tatpuruSasamAsatvAt rAjan sakheH 1 7 / 3 / 106 / i. sU. aT samAsAntaH) andasakho mayUrastadvadAcaritam 59 tadA'nyabAlAvadupeyivatprabho - rdidRkSayotpiMjala cittayostayoH / zacI niyuktakhasakhIniyaMtraNA, bahirvihAre'bhavadgalAyasI // 60 // ( vyA0 ) tadeti // tadA tasminnavasare tayoH sumaMgalAsunaMdayo anyabAlAvat upeyivatprabho (veyivadanAzvadanUcAnam / 5 / 2 / 4 / i. sU. ithivas iti kartari nipAtyate / ) upeyivAMzcAsau prabhuzca tasya Agatasya svAmino didRkSayA (tumarhAdicchAyAM sannatatsanaH / 3 / 4 / 21 / i. sU. dRzyAtoH san pratyayaH sanya'sva / 4 / 1 / 3 / i. sU. dvitve zU sa / sanyasya / 4 / 1 / 59 i. sU. sanipare pUrvasya akArasya ikAre dizU sa / yajasRjamRjarAjamrAjabhrasmavrazca paritrAjaH zaH SaH / 2 / 1 / 87 / i. sU. zasyaSatve / SaDhoH kassi / 2 / 1 / 62 / i. sU. Sasthakatve dikU sa / nAmyantasthA / kavargAt padAntaH kRtasya saH ziDUnAntare'pi / 2 / 3 / 15 / i. sU. sana. sasya Satve kapayoH kSe kRte didRkSU iti jAte kriyArthoM dhAtuH i. sU. didRkSa ityasya dhAtusaMjJA / zaMsi pratyayAt / 5 / 3 / 105 / i. sU. apratyaye At i. sU. ApikRte dikSA tti sinnam / ) hyumiyA DampiMgavittayo: tpina vitta thayote tayo. AkulamanasoH satyoH bahirvihAre bahirnisaraNeH zacI niyuktasvasakhIniyaMtraNA zacyA indrANyA niyuktAH muktAH yAH svasakhyastAsAM niyaMtraNA AyasI lohamayI argalA abhavat // 60 // kalAguruH svastha gatau yathAzayaM, samuddhamAna puruhUtadantinA / mukhaM mukhazrImukhitendumaMDalaH, sa maMDapasthApa durApadarzanaH // 61 // ( 0yA0 ) kalAgururiti // sa bhagavAn maMDapasya mukhaM Apa Apa Apa / kiM viziSTo bhagavAn puruhUtadantinA puruhUtasya indrasya dantI hastI tena airAvaNena hastinA vadhArAya ArAyamarmikAyamanatinya cAzaya (yogyatAnIplAainatiye / 3 / 1 / 40 / i. sU. avyayIbhAvaH) yathAbhiprAyaM samudyamAno dhAryamANaH
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 154) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 / navyayA'ruSormo'-to hasvazca / 3 / 2 / 111 / i. sU. pazazabdasyamo'ntaH) kAsu satISu dhusaddhUSu dyusadAM vadhvaH tAsu devAGganAsu itaretarAM (parasparA'nyonye tare tarasyAm syAdervA puMsi / 3 / 2 / 1 / i. sU. itaretarazadAt syAde vAm / ) parasparaM iti IrayantISu kathayantISu satISu / itIti kiM he urustanasthale uruNI guruNI stanasyale yasyAH sA urustanasthalA tasyAH saMbodhanaM kriyate tvaM sthAlaM samAnaya / he citriNi cakradattatvAt stanayo samatvAt madhugaMdhatvAt cakrakezatvAt citriNi ucyate citriNI AzcaryakAriNI ca tasyAH saMbodhana he citriNi atra sthAle dUrvA ca anyad dadhi nidhehi nivezaya / he sulocane zobhanAni locanAni yasyAH sA tasyAH saMbodhanaM he sulocane tvaM candanadravaM candanasya dravasta saMcinu saMcitaM kuru / he buddhibaMdhure (pAzyasivAsimasimathyundimandicatiraH / i. u. sU. bandhadhAto ura / badhnAti manaH iti bandhurA / ) buddhayA bandhurA manojJA tasyAH saMbodhanaM tvaM zarAvayoH yugmaM zarAvayugmaM tat dhara / he gatimanthare (cchicaTivaTikuTikaThivaThi-ra / i. u. sU. manthadhAto: ara pratyayaH / manAtipAdau iti mantharA / ) gatyAmantharA alasA tasyAH saMbodhanaM tvaM manthaM manthAnakaM gRhANa / he jagajaneSTe jagato vizvasya janAnA miSTA abhISTA tasyAH saMbodhanaM tvaM yugaM gRhANa he pezale manojJe tvaM muzalaM gRhANa / lagnalakSaNaH lAnaM lakSaNaM yasya sa. kSaNa kolavizeSa: samAsIdati AsanaH syAt / paro dvAri kiyaciraM kiyAkAlaM avatiSThatAm / (saMvidhAvAt / 3 / 3 / 63 / i. sU. avaupasargAt / parasyasthAdhAtorAtmanepadam ) avayogAdAtmanepadamatra jJeyam / he halAH he sakhyaH iha jagati nije AtmIye uprazastra ukaTAyudhe kusumanaje kusumAnA jastasmin puSpasamUhe janomaNA janAnAmumA tena lokavAyaNa glAni (lAhAyaH / 5 / 3 / 118 / i. sU. glAnirityapi kecidicchanti / ) zo5 mupAgate sati prApte sati mahAbalenApi mahat balaM yasya sa tena manobhuvA kAmena atra deve kathaM prabhaviSyate kathaM samarthIbhaviSyate / ki viziSTe atra bhavAntake bhavaH saMsAro mahezo vA tasya antake yamaprAye bhave kAmo jitaH bhavasyApi jetA ayaM kAmena kathaM jeSyate iti vyaMgyam / 55 marut pavanazcandanadravasya ghanatva
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAvyam TIpAsamalaMkRtam // sargaH 4 (155 6DhatvamApAdya saurabhaM parimalaM ki na muSNAti apitu muSNAtyeva / tasmAt kAraNAt ulapUrvAya dhavaladhvanipUrvakIya parArdhakarmaNe varasya arghakarmaNe / karakaMThakuMThatAM karau ca kaMThazca eSAM samAhAra. karakaMThaM (prANituryAGgANAm / 3 / 1 / 137 / i. sU. karakaMThazabdasya prANyaGgatvAt ekavadbhAva / ) tasya kuMThatA jillatA vibhucyatAm // SaDbhiH kulakam // 64 / 65 / 66 / 67 / 68 / 69 // jagadvare'trArghamupAharadvare, yathekSitA sA hariNA skautukm| triyoM'tikasthA dhavalaistathA jaguH, kacidbhavadvismRtizaMkayA kimu // (vyA0) jagare iti // sA devAMganA jagare jagati vAstasmin vizva prazasya atra pare yathA ardhamupAharat aDhaukayat / ki viziSTA sA hariNA indreNa sa kautuka (kautukena saha yathAsyAttathA sakautukaM / kriyA vizeSaNAt / 2 / 2 41 / i. sU. sakautuka mityatra dvitIyA / ) mIkSitA / antikasthAH samIpasthAH striyo dhavalastathA jagurgAyanti sma / kimu iti saMzaye kacid bhavadvismRtizaMkayA bhavantI cAsau vismRtizca tasyA. zaGkayA jaguH (gaidhAtoH kartari parokSA) // 7 // sa paspRze dhapi durlabhe para-striyA tayAchekadhiyA kRtasmitam / / __ amuM kathaMcidadhibindumata-zyutaM vinacmIti gRhItadaM bhayA // 7 // (vyA0) sa iti ||chekdhiyaa chekAdhIryasyAH sA tayA caturabuddhayA tayA devAGganayA kRtasmitaM yathA bhavati tathA sa bhagavAn hRdyApa paspRze spRSTaH / kiM lakSaNe hRdi durlabhe (duHsvISataH kRchA kRSchArthAt khal / 25 / 3 / 139 / i. sU. duHpUrvaka labhUdhAtoH khal pratyayaH) duHkhena labhyate iti tasmin paratrima . bata zabyuta mathuM gijuM ghovind wthaMnit vinami pRtha romi ti gRhItadaMbhayA // 71 // api pravRttAvidhirvadhUdvayI-dikSayA nodamanAyata prbhuH| samAdhinidhautadhiyAM na ta, pabhAvabheda viSayAH prbhunnH||72|| (vyA0) apIti // prabhuH svAmI pravRttAvidhiH api pravRtta: adhavidhi yasya saH vadhUdvayAdikSayA vayoH sumaMgalAsunandayo TumicchA tayA vilokanechayA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamatam // sargaH 4 nodamanAyata (cyathai mRzAde: stoH / 3 / 4 / 29 / i. sU. unmanas zabdAt vyarthe vAkya salopatha) utsuko nAbhavat / samAdhinidhauMtadhiyAM samAdhinA saMtoSAdisamAdhinA nidha/tA dhIbuMdriyeSAM te teSAM tAdRzAM puruSANAM svabhAvabheda svabhAvasya prakRtabhedastasmin viSayA. prabhUSNavaH (pUrvAvarAdharebhyo'sa'stAto puravadhazcaiSAm / 7 / 2 / 115 / i. su. divAcipUrvazabdAt as pratyayaH / pUrvazabdasya ca pur AdezaH / ) prabhavanti ityevaMzIlA. samarthAH na syuH // 72 // tadIyalAvaNyarucoriveyayA, zarAvayugmaMlavaNAgnigarbhitam / puse vimuktaM suzAmradiSTa so'nalocchasatparpaTalIlayAMhiNA // 73 // (vyA0) tadIyeti / sa bhagavAn sudRzA striyA puro'gre (pUrvAvarAdharebhyo. 'sa'stAtau puravadhazcaiSAm / 7 / 2 / 115 / i. sU. digvAcipUrvazabdAt as pratyayaH / pUrvazabdasya ca pur AdezaH / ) vimuktaM zarAvayugmaM zarAvayo yugmaM zarAvasaMpuTaM analocchAsatparpaTalIlayA analena vaizvAnareNa usan yaH paryaTastasya lIlA tayA ahigA caraNena abhradiSTa muktivAn / kiM viziSTaM zarAvayugma uprekSyate tadIyalAvaNyarucoH lAvaNyaM ca ruk ca lAvaNyarucau tasya bhagavato lAvaNyarucI tayoH lAvaNyakAntyo IrthayA iva krodhena iva lavaNAgnigarbhita lavaNaM ca agnizca lavaNAmI tAbhyAM garmita sahitam // 73 // pragRhya kausubhasicA gale'valA, balAtkRSantyanamanaSTa maMDapam / avAptavArA prakRtiyathecchayA, bhavArNavaM cetanamapyadhIzvaram // 74 // (vyA0) pragRhya iti // abalA strI enaM bhagavantaM kausuMbhasicA (rAgAho rphe|6|2|1| i. sU. kusuMbhazabdAt rakte'thai aN kusuMbhenarayana kausubham / ) vadhuMmannaba mATe prakRdhdha mavajhA kantI maMDapa maauSTa vItavatI Ei akSaNa strI avAptavArA avApta: vAro yayA sA prAptAvasarA / keva prakRtiriya yathArtha iva yathA pApaprakRtiH kammarUpA avAptavArA prAptAvasarA satI vetanamAtmAnaM inchayA bhavArNava saMsArasamudraM nayati / ki lakSaNabhena bhagavanta AtmAnaM ca adhIzvaramapi (sthezabhAsapisakasIvaraH / 5-2-81 / i. sU. IzadhAtoH zIlAdisadathai varapratyayaH) adhikasamarthamapi // 74 // pragRhya kauvA garmita sahitAna iva lavapAla
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 4 (157 zatamakhasta makhaMDitapauruSaM, sapadi mAtagRhe vihitAgrahaH / abhiniSaNNavarendumukhIdvayaM, jinavaraM navaraMgabhRdAsayat / / 72 / / (vyA0) zatamakheti // navaraMgamRt (kim / 5 / 1 / 148 / i. sU. navaraGgApUrvakabhRdhAto kartari vivap / hasvasya ta* pitkRti / i sU. ta ) navazvAsau raMgazca taM bibhartIti navInaharSarUparaMgabhRt zatamakhaH zataM makhA yajJA yasya sa indra vihitAmrahaH vihita Agraho yena sa. kRtAgraha san taM jinavaraM sapadi zIghraM mAtRhe niSaNNavarendumukhIdvayaM induvanmukha yayoste indumukhyau tayordvayaM varaM ca tat indumukhIdvayaM ca niSaNNaM ca tat parendumukhIdvayaM ca prAgniviSTavadhUyaM abhi saMmukha Asayat upavezayati sma / (lakSaNavIsthatyambhUteSvabhinA / 2-2-36 i. sU. niSaNNavarendumukhIdvayamityatra abhiyoge dvitIyA / ) abhiyoge dvitIyA / kiM lakSaNaM bhagavantaM akhaMDita pauruSa na khaMDitaM poruSa yasya sa taM akhaMDitaparAkramam // 75 // dRSTvA''yAntaM nodatiSThAva nAtha, nAtha svAsAviSkRtiH saMgatA nau / dhyAtvetIva svAmino'bhyarNabhAve, te nIraMgIgopitAsye abhUtAm / / (vyA0) dRSTveti // athAnantaraM te sumaMgalAsunanda svAmino'bhyabhAve (ktattavatU / 5 / 1 / 174 / i. sU. abhipUrvaka ardadhAto ve ktaH / avi. dUre ameH / 4 / 4 / 64 / i. sU. iDabhAva / dAdapUchamada tayordasya ca / 4 / 2 / 69 / i. sU. tasya na raSavarNAnoNa ekapade'nantyasyAlacaTata vargazasAntare / 2 / 3 / 63 / i. sU. nasya Na dhAtordasya ca) sAmIpye nIraMgIgopitAsye nI raMgyA gopitamAcchAditamAsyaM vadanaM yAbhyAM te abhUtAm / ki kRtvA uzyate-iti dhyAtvAiva itIti kiM AvA nAthaM svAminamAyAntaM dRSTyA nodatiSThAva jotthite / nau Ayo svAsyAviSkRtiH svasyAtmIyasya Asyasya mukhasya AviSkRtiH- prakaTIkaraNa ni saMgatA na yutA // // 76 // . ., lAvaNyavArisarasodayitAdamuSmAta; pAtuM prakAzamAnalaMnayanadvaya nau / pAnena tiriha caurikayAnakrAci-deva mitho'kathayatAmapRthusvaraM te||
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 ( vyA0 ) lAvaNya iti // te kanye apRthusvaraM mandasvaraM yathA bhavati tathA mithaH parasparamevaM akathayatAm / evamiti kiM amuSmAt dayitAt bhartuH sarasaH sarovarAt lAvaNyavAri lAvaNyameva vAri jalaM prakAzaM prakaTaM pAtuM nau AvayornayanadvayaM nayanayordvayaM locanayugalaM samartha na / iha caurikayA (corAdeH / 7 / 1 / 73 / i. sU. corazabdAt bhAve akaJ corasya bhAvaH caurikA / asyAyattat kSipakAdInAm / 2 / 4 / 111 / i. sU. asya i: / ) ca pAnena kAcit tRptirna // 77 // zaizavAvadhi vadhUdvayadRSTayo -- zvApalaM yadabhavaddurapoham / tatsamagramupabharturvililye, adhyApakAntika ivAntiSadIyam // 78 // : ( vyA0 ) zaiva iti || vadhUvayadRSTyo vadhvordvayasya dRSTaTyoH zaizavAvadhi (varNAvAdeH / 7 / 1 / 69 / i. sU. zizuzabdAt bhAve karmaNi ca aN zizorbhAva: zaizavaM ) bAlyAdAramya yat cApalaM durapohaM dustyajaM abhavat tat cApalaM ( capalasya bhAvaH cApalaM yuvAderaNU / 7 / 1 / 67 / i. sU. capalazabdAt bhAve karmaNi aN / ) samagraM upabhatR bhartuH samIpe vililye vilayaM gatam / kimiva AntiSadIyaM cApalamiva yathA chAtrasatkaM cApalaM adhyApakAntike adhyApakasya antikaM tasmin upAdhyAyasamIpe vilayaM yAti // 78 // tAruNyena pratipatimukhaM preritonmAdabhAjA; bAlyeneSatparicayajuSA jilhyAtAM nIyamAnA / dRSTirvayoH samajanitarAme hireyAhirAtaH, zrAnteH pAtraM na hi sukhakaraH sImasaMghau nivAsaH // 79 // ( vyA0 ) tAruNyena iti // vayordRSTi ehireyAhirAta: AgamanataH zrAnte. zramasya pAtraM sthAnaM samajanitarAm / kiMlakSaNA dRSTiH unmAdabhAjA ( bhajo viNU / 5 / 1 / 146 / i. sU. unmAdapUrvakabhaj dhAtoH viN / JNiti / 4 / 3 / 50 / i. sU. upAntya akArasya vRddhi ) unmAdaM bhajatIti tena
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 4 (159 tAruNyena ( patirAjAnta guNAjha rAjAdibhyaH karmaNi ca / 7 / 1 / 60 / i. sU taruNazabdAt bhAve karmaNi TayaNa ) yauvanena patimukha patyumukha tat prati preritA / ISatparicayajuSA ISat paricayaH (IpadguNavacanaiH / 3 / 1 / 64 / i. sU. samAsa. / ) ISat paricayastaMjuSatIti (kim / 5 / 1 / 148 / i. sU. ISat paricayapUrvakajuSdhAto. kartari kip / ) tena bAlyena jihmatAM mandatAM nIyamAnA / hetumAha-hi yasmAt kAraNAt sImasaMdhau sInaH saMdhistasmin nivAsaH sukhakaro na syAt sukhakarotIti sukhakara: ( hetuta chIlAnukUle'zabdazloka kalaha gAthA vairacATu sUtra mantra padAt / 5 / 1 / 103 / i. sU. sukhapUrvaka kRdhAtoH zIle'rthe TaH / ) // 79 // jainI sevAM yo nirbharaM nirmibhIte, bhogAyogAdvA tasya vazyaiva siddhiH| hastAlepe tvaktaM siSeve yayoHzrI-vRkSo'bhUdeko'nyastayoH kiNshbhiin|| __ (vyA0) jainI sevAM iti / yaH pumAn jainI jinasyeyaM tAM jinasakA (tasyedam / 6 / 3 / 160 / i. sU. jinazabdAt idamathai aN / aNaJayekaNa na namaTitam / 2 / 4 / 20 / i. sU. jainazadAt striyAM DIH / ) sevA nirbharaM yathA bhavati tathA nirmibhIte karoti / tasya puMsaH bhogAt vA yogAt sidrivatyaiva (dhapadyatulyamUlya vazya pathyavayasya-m / 7 / 1 / 111 / i. sU. yA-to pazyazabdonipAtyate vazaM gatA zyA) syAt / yayovRkSayoH tvaka (kut samyadAdibhyaH kim / 5 / 3 / 114 / i. sU. svac dhAto: striyAM kipi tvak / ), hastAlepe hastasya AlepaH tasmin taM jinaM sire sevate sma tayormadhye eko vRkSaH zrIvRkSo'bhUta zriyolabhyA vRkSaH pakSe pippala: anyo vRkSa kiM zamI na abhUta apitu abhRt / etAvatA zrIvRkSo bhogI zeya. yasya hezrI sa eva bhogI iti nyAyAt zamI ca zamavAn yogI jJeyaH / evaM jinasevAto bhogAt yogAca tayo. siddhijAteti bhAvaH // zrIvRkSaH kuMjarAzana ityAdi pipalanAmAni / zamI zamayate pApamityAdi lokAapi vadanti // 80 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 4 sUriH zrIjayazekharaH kavighaTAkoTIrahIracchavi-, dhammillAdimahAkavitvakalanAkallolinIsAnumAn / pANIdattaparazciraM vijayate tena svayaM nirmite, sargo jainakumArasaMbhavamahAkAvye caturtho'bhavat // 4 // itizrImadacchIyazcalAchekavicakravartizrIjayazekharasUriviracitasya zrIjainakumAra saMbhavamahAkAvyasya tacchiSyazrIdharmazekharamahopAdhyAyaviracitAyAM TIkAyAM zrImANikyasundarazodhitAyAM caturthasargavyAkhyA . samAptA // 4 // // oot For F
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha paJcamaH sargaH prArabhyate // patriNA drutamayoji karAbhyaM, kanyayoratha kara: krunnaabdheH| tasa hRtkalayitu sakalAGgA-liMgane'pi kilakautu kineva // 1 // (vyA0) vajriNA iti // athAnantaraM vajriNA (ato'nekaravarAt / 7 2 / 6 / i. sU. matvarthe vajrazadAt in vajrosyAstIti vjro|) indreNa karuNAdhe karuNAyAH adhi (upasargAda: kiH / 5 / 3 / 87 / i. sU. AppUrvaka dhAdhAto: kiH / iDet puMsi cAto eka i. sU. AkAralopa* dhuTastRtIyaH / 2 / 1 / 76 / i. sU Ap zabdasyapakArasya tRtIyo ba. Apo dhIyante'sminniti abdhiH / ) tasya paraduHkhanirAsanI bhavet karuNA tasyAH samudrasya bhagavataH karo hasta: kanyayo. sumaMgalAsunandayoH karAbhyAM saha drutaM zIghramayoji yojyate sma / ki lakSaNena vajriNA uprekSyate-sakalAMgAliMgane'pi sakalaM ca tat aMga ca sakalAGgaM tasya AliMganaM tasmin satyapi tasya bhagavato hRt hRdayaM kalayituM kautukineca kautukamasyAstIti tena // 1 // dhAvatA mAbhimukhaM samavettuM, tatkarasya ca vadhUkarayozca / / aMgulIyakamaNighRNijAlaiH, praSThapattitulayA mimile prAk // 2 // ___(0yA0) dhAvatAmiti / tatkarasya tasya svAmina. karo hastastasya svAmikarasya ca vadhUkarayo vayo karau tayoH abhimukhaM sanmukha samavetuM milituM dhAvatAM satAM prAk pUrva aMgulIyakamaNIghRNijAlaiH aMgulIyakasya (jihvAmUlADgu * lekce ya / 6 / 3 / 127 / i. sU. aDgulizabdAt bhave Iya. aDgulyAM bhavAni aDgulIyakAni / svArtheke aDgulIyakaM) mudrikAyA maNayo ratnAni teSAM ghRNayo kiraNAsteSAM jAlAni samUhAstai kiraNasamUhai. praSTapattitulayA (praSTo'grage 2 / 3 / 32 / i. sU. prapUrvaka sthAdhAto sasya dhatvaM / ) 4zcAsau pattizca tasya tulayA agresarapadAtisadRzatayA mimile militam //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 vAmanAmani kare sphuraNaM yat , kanyayoH zubhanimitta mudIye / tatphalaM prabhukaragrahamApa-dakSiNaH kSaNaphalaH kanu vAmaH // 3 // (vyA0) vAmanAmani iti // kanyayo. vAmanAmani vAmo nAma yasya sa / tasmin kare haste sphuraNaM yat zubhanimitta dIye uditam 'aGga visphuraNaM nRNAM, dakSiNaM sarvakAmadam / tadeva zasyate sadbhinAroNAmapradakSiNam, iti nimittazAstrAt / dakSiNaH karoharataH tatphalaM tasya zubhanimittasya phalaM tat prabhukaragraha prabhoH svAminaH karohastastasyagrahaM svAmipANigrahaNaM Apat prAptaH / iti vitarka vAma. kSaNaphala. utsavaphala* ka vartate / vAmo vAmohastaH pratikUlo vA yaH pratikUla: syAt sa utsavaphalaM ka prApnoti api tu na kApItyarthaH // 3 // uttarAdharatayAdadhadAsthAM, tatkarevarakaraH sphuTamUce / avyavasthamagharottarabhAvaM, yogyabhAji puruSe prakRtau ca // 4 // (vyA0) vyavasthA uttareti // carakara' varasya karo hastaH svAmihasta tatkare tayoH sumaMgalAsunandayo. kara tasmin uttarAdharatayA AsthAM (upasargAdAtaH 5 / 3 / 110 / i. sU. ApUrvaka sthAdhAto aD / At i. sU. aAp / ) avasthitiM dadhat san adharottarabhAvaM adha sthoparisthatayA avasthAnaM puruSe Atmani ca anyat prakRtau karmaNi yogabhAji sati satyAM ca avyavasthaM vyavasthArahita sphuTaM prakaTabhUce vakti sma / 'katthai jovo balio katthavi kammAI huMti valiyAi' / ityAcAgamavacanAt // 4 // tatkare karazaye'janijanyoH, saMcare sapadi saatvikbhaavH| . sAtviko hi bhagavAnijabhAvaM, sveSu saMkramayate'tra na citram // 5 // (vyA0) tatkara iti // janyorvadhvoH saMcare (gocara saMcaravahanaja-m / 5 / 3 / 131 / i. sU punAmnidhAntonipAtaH / saMcarati aneneti saMcara:) garIre sapadi zIghraM tatkAlaM sAtvikabhAvai rajani jAtam / sAtvikabhAvAzcAmI staMbha 1 svedo 2 'tharomAJca 3 svarabhedazca 4 vepathuH 5 // vaivarNya 6 rodanaM 7 caivA veSTAtetyaSTa sAtvikA' // 1 // kasati tatkare tasya svAmina karasta
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (163 karastasmin karazaye karazate iti karazastasmin hastasthite sati hi nizcita sAtviko bhagavAn nijabhAva nijAya bhAvantaM sveSu AtmIyeSu saMkramayate / atra na citraM na Azcaryam / sAvena dhairyeNa caratIti sAtvikaH / (carati / 6-4-11 / i sU sattvazabdAt caratyarthe ikaN / ) pakSe sAttvikA bhAvAH pUrvoktAH / sAtvikohi sAttvikaM bhAva manyatra saMkramayatIti atra kiM citram / zabdapchalamatra jJeyam // 5 // bAlyayauvanavayo viyadanta-vartinaM jagadinaM paritaste / rejatu gataghane'hani pUrvA-pazcime iva karopagRhIte // 6 // (vyA0) bAlyeti // te kanye karopagRhIte kareNa pANinA upagRhIte gRhItahaste jagadinaM (saubhayAbhi pariNA tasA / 2 / 2 / 35 / i. sU. parito yoga jagadinamityatra dvitIyA) jagatAmina svAmI taM jagannAthaM parito rejatu zobhite / kiM lakSaNaM jagadinaM vAlyayovanavayoviyadantavartina (prahAdibhyo Nin / 5 / 1 / 53 / i. sU vRt dhAtorNin / ) bAlyaM ca yauvanaM ca vayaH eva viyat AkAzaM tanmadhye vartate taM / ke iva pUrvApazcime iva pUrvA ca pazcimA ca pUrvApazcime yathA pUrvApazcime dizau karopagRhIte kiraNopagRhIte gadhine gatAH dhanA yasmin tat tasmin nirabhre ahani divase inaM sUrya parito rAjate // 6 // pANipIDanarato'pi na pANI-bAlayoH samRdulAvapipIDit / / ko'thavA jagadalakSya guNasyA-muSya vRttamavabodhumadhISTe // 7 // (0yA0) pANipIDaneti // sa bhagavAn pANipIDanasto'pi pANipIDana pANe pIDanaM pANigrahaNaM tasmin rata: AsaktaH api bAlayoH sumaMgalAsunandayoH mRdulau sukomalo pANI hastau na apipIDat na pIDitavAn / athavA kaH pumAn jagadalakSyaguNasya jagatAM alakSyA (yae cAta / 5-1-28 / i sU. lakSadhAtoH , yaH lakSituM yogyAH lakSyA') guNA yasya sa jagadalakSyasvarUpasya amuSya bhagavato vRttaM caritraM avabodhuM jJAtuM adhISTe samartho bhavati api tu na ko'pi // 7 // tatyajuna samayAgatatArA-melaparvaNi varasya tayozca / dhIratAM ca calatAM na dRzaH svAM, dehinAM hi sahajaM durapoham // 8 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (vyA0) tatyajuriti / parasya zrIpabhasya ca tayorvayoH dRzodRSTayaH svAmAtmIyAM dhIratAM ca calatAM samayAgatatArAbhelaparvaNi samaye avasare AgataM yat tArANAM malanaM kanInikAmelanaM tasya parva utsavastasmin na tatyajuH / hi nizcita dehinAM prANinAM sahajaM (kacit / 5 / 1 / 171 / i. sU. janadhAtorDaH / sahajAtaM sahajam ) durapohaM (duHsvIpata: kRpchAkRArthAt khal / 5-3-139 i sU kRcchrArtha du pUrvaka apapUrvaka UhadhAtoH khala) dustyajam // 8 // svarvadhUvihitakautukagAno-pajJamasya vapuSi stimitatvam / / yogasiddhibhavamevamadhonA-zaMki veda caritaM mahatAM kaH // 9 // (vyA0) svarvadhU iti / maghonA indreNa asya bhagavato vapupi zarIre stimitatvaM nizcalatvaM yogasiddhibhavameva yogasiddhaH samutpannameva AzaMki zakitam / ki lakSaNaM stimitatvaM svarvadhUvihitagAnopacaM svarvadhUbhirvihitaM kRtaM yat kautukagAnaM tena upajhaM praNItaM mahatAM caritaM ko veda ko jAnAti api tu na ko'pi // baddhavAn varavadhUsiyAnA-maMcalAna svayamathAzu shciishH| evamastu bhavatAmapi hArda granthirazlatha iti prathitoktiH // 10 // (vyA0) baddhavAn / athAnantaraM zacIzaH indraH varavadhUsicayAnAM varazca vadhU ca varavadhvaH tAsAM siMcayAni vastrANi teSAM aJcalAn Azu zIva svayaM baddhavAn / kiM lakSaNa indra iti prathitokti' iti amunA prakAreNa prathitA vistAritA uktirvacanaM yena sa / iti kiM evamamunA prakAreNa bhavatAmapi hArdapranthiH hAdasya (puruSahRdayAdasamAse / 7 / 1 / 70 / i. sU. hRdayasya had Adeza / vRddhiH svarevAde Niti taddhite / 7-4-1 / i. sU. Adi svaravRddhi hRdayasyabhAvo hAdeM) snehasya granthiH azlathaH na zlatha azlatha Dho'stu // 10 // eNadvayamudasya madhonI, pAsavazca varamaddhatarUpam / vedikA manayatA hariducca-zasaMkalitakAJcanakuMbhAm // 11 // (vyA0) eNam iti // madhonI indrANI eNadvayaM zonatrayodaya yugalaM eNasya mRgasya indrayamiva dvayaM asya tat vavordvayaM vadhUyaM kanyAyugma
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (165 tat ca punarvAsava indraH adbhutarUpaM adbhutaM rUpaM yasya sa taM varaM udasya utpAtya vedikAM caturikAmanayatAM gRhItavantau / kiM lakSaNAM vedikAM hariduccairvazasaMkalitakAcanakuMbhAM harito nolAH etAvatA ArdrAci ucca uccAH te ca te baMgAzca tai saMkalitAyuktA kAJcanasya kuMbhAH kalA yasyAM sA tAm // 11 // ko'pi bhUdharavirodhipurodhA - statra nUtanamajijvaladagnim / yaH samaH sakalajaMtuSu yogyaH, sa pradakSiNayituM na hi netuH ||12|| ( vyA0 ) ka iti / ko'pi bhUdharavirovipurovA bhUdharA (AyudhA''dibhyo dhRgo'daNDAde. / 5 / 1 / 94 / i sU bhRzavdapUrvakadhRgvAto acpratyayaH bhuvaM dharantiIti bhUdhAra / ) parvatA steSAM virodhI ( samanuvAdrdha / 5 / 2 / 63 / i. sU. vipUrvakarudhUdhAtoH zIlAdisadarthe ghinaN pratyayaH) zatru * indraH sa eva purodhA (purodhIyate iti purodhA vaya paya puroretobhyo dhAga / 974 / i. u. sU. puras pUrvaka dhAdhAto as pratyaya 1 ) purohita' tatra tasyAM vedyAM nUtanaM navInamagniM majijvalat jvAlayati sma / yo'gni sakalajaMtuSu sakalAzca te jaMtavazca sarvaprANinasteSu samaH sadRzo'sti so'gni netu svAmina' pradakSiNayituM pradakSiNAM kArayituM yogyo nAsti // 12 // maMtrapUtahaviSaH pariSekA-duttarottarazikhaH sa babhAse / sUcayan paramahaH padamasmai, yAvadAyuradhikAdhika dIptim // 13 // ( vyA0 ) maMtrapUta iti / so'gni maMtra tahaviSa matrega pUtasya pavitrasya haviSo hotavyadravyasya pariSekAt secanAn uttarottarabhigva uttarA uttarA zikhA yasya sa adhikAdhikazikha san babhAse dIpyate sma / kiM kurvan Amai bhagavate yAvadAyu ( yAvadiyave / 3 / 1 / 31 / isa avyayI bhAva / ) Ayuyavat adhikAdhikIrti sUcayan kathayan / kiM viziSTo'gni parama pada paraM ca tat maha' utkRSTatejaH tasya padaM sthAnam // 13 // heni dhAma madupAdhi kathaM te, mAM vinA vapuradIpyata haimam | praSTumevamanalaH kimu dhUmaM, svAMgajaM prabhumabhiprajighAya // 14 // 1
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166) zrIjainakumArasamAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (vyA0) hemni iti // analo vaizvAnaraH svAMgajaM svasya aMgajaH (ajAteH paJcamyAH / 5 / 1 / 170 / i. sU. aGgapUrvaka janadhAtorDaH / DilyantyasvarAdeH i. sU antyAsvarAdelopa* aGgAt jAtaH aGgajaH / ) putrarataM AtmIyaputraM dhUmaM prabhu (lakSaNavIpsyetthambhUteSvabhinA / 2 / 2 / 36 / i. sU. prabhumityatra abhiyogedvitIyA) abhi svAmisaMmukhaM kimu evaM praSTuM prajidhAya prahiNotisma / ekamiti kiM he svAmin hegni suvarNe dhAma tejo madupAdhi mannimittaM vartate / mAM (vinA te tRtIyA ca / 2 / 2 / 115 / i. sU. mAmityatra vinAyoge dvitIyA) vinA te tava vadhu haimaM suvarNamayaM zarIraM kathamadIpyata // 14 // so'bhitaH prasRtadhUmasamUhA-zliSTakAJcanasamadyutidehaH / svAM sakhImakRta saurabhalubhya-bhRgasaMgamitacampakamAlAm // 15 // (vyA0) sa iti / sa bhagavAn abhita samaMtataH prasRtadhUmasamUhAzliSTa kAMcanasamadyutideha. prasatena dhUmAnAM samUhena AzliSTa AliMgita kAJcanasya samA dyutiryasya deho yasya sa. evaMvidhaH san saurabhalabhyadbhagasaMgamitacampakamAlAM saurabhega (prajJAdibhyo'N / 7 / 165 / i. sU. surabhizabdAt svArthe'N / ) parimalena lubhyantazcate bhaMgAzca te. saMgamitA melitA campakapuSpANAM mAlA tAM svAM sakhImakRta / etAvatA gauravarNatvAt campakamAlAsahazo bhagavato dehaH tatra lamo dhUmazca bhramarasahasadRza / evaM bhagavatodehatya campakapuSpamAlAyAzca saravItvaM sAdRzyaM jJeyamitibhAva // 15 // dhRbharAzirasito'pi ciraMthyo, lauhitatvamatanonayanAnAm / cUrNakazca dhavalo'pi radAnAM, rAgamedhayati rAgiSu sarvam // 16 // (vyA0) dhUmarA ciriti // asito'pi kRSNo'pi dhUmarAzi. dhamAnAM rAzi samUhaH ciraMTyo (TiNTazcar ca vA / 150 / i. u. sU. cirardhAto. iNTa pratyayaH / ) vadhUTyonayanAnAM socanAnAM lohitatvaM Aratavamatanot tanoti sma / ca punardhavalo'pi cUrNako ravAnAM dantAnAM lohitatvamAratatvamatanot kRtavAn / rAgiSu rAgavatsu sarva vastu rAgamedhayati payati // 16 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 5 (167 padminI samavalambitahasto, babhrumabhramadadabhratarArciH / sa pradakSiNatayA parito'gniM taM zuci vibudhavallabha gotram // 17 // , ( vyA0 ) padminI iti // sa bhagavAn padminIsamavalambitahastaH padminIlakSaNAbhyAM padminIbhyAM sumaMgalA sunandAbhyAM samavalaMbito ( kArakaM kRtA / 3 / 1 / 68 / i. sU. tRtIyAtatpuruSa / hasto yasya sa san babhru pItavarNa agniM ( sarvobhayAbhipariNA tasA / 2 / 2 / 35 / i. sU. paritoyoge agnimityatra dvitIyA / ) prarita pradakSiNatayA abhramat iti / 'bhrabhUc anavasthAnA ne' iti divAdidhAtuH paraM - 'bhramakkamakramatrasi truTilapi yasi saMyase va' iti sUtreNa vikapatvAt divAde zyo na bhavati / atra kiM lakSaNo bhagavAn adamratarAciH adamrataraM bahutaraM arciH tejo yasya sa / zuciM pavitraM kiM viziSTaM agniM vivudhavalabhagotraM vibudhAnAM devAnAM vallabhaM priyaM gotraM nAma yasya sa taM agnimukhA vai devA iti vacanAt / dvitIye'rthe zuci sUrya. vibudhAnAM devAnAM vallabhaM gotraM parvataM meruM pradakSiNatayA bhramati / kiM viziSTaH sUrya padminIbhi kamalinIbhi: samabalaMbitAH hastAH karA yasya saH / zeSaM pUrvavat // 17 // yattadA bhramirataH parito'gniM, maGgalASTakarucirvibhurAsIt / kurvate'sya purataMH kimajasraM, maGgalASTakamato matimantaH // 18 // ( vyA0 ) yaditi // vibhuH (zaMsaM svayaM viprAd bhuvoDuH / 5 / 2 84 / i. sU. vipUrvaka bhUdhAtoH Du pratyayaH) svAmI tadA ( kiMyattatsarvekAnyatkAle dA / 7 / 2 / 95 / i. sU. kAle'rthe tat zabdAt dA pratyayaH) tasminnavasare agni( sarvobhayAbhipariNA tasA / 2 / 2 / 35 / i. sU. parito yoge agnimityatra dvitIyA ) manalaM paritaH samantAt bhramibhramaNaM tasyAM rataH Asakta' san yat maGgalASTaka rucirAsIt / ataH kAraNAt matirasti epAmiti matimanto vidvAMsa asya bhagavata puro'gre krimajasraM (svagyajasa hiMsadIpakampakamanamora / 5 / 2 / 79 / i. sU zolAdi sadarthe naJpUrvakajasdhAtoH pratya) nirantaraM maGgalASTakaM kurvate // 18 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalakRtam // sargaH 5 / zyAlakapratikRtiH prabhupAdAM-gaSThamiSTa vibhavenchuragRhNAt / pUrNameSa tamito'sya nirUce, zrIgRhAMghrikamalAgradalatvam // 19 // (vyA0) jhyAlaka iti / zAlakapratikRti zAlakavat pratikRtiryasya saH zAlakasadRzaH pumAn iSTamabhoTaM vibhavaM dravyamicchatIti iSTavibhavenchu (vindipchuu| 5 / 2 / 34 / i. sU. zIlAdisadarthe ipdhAtoH icchuritinipAtaH / ) san prabhupAdAMguSTaM prabhoH pAdasya aMguSTa-(aGgau zarIrAvayave tiSTatIti aDguSThaH / sthApAnAtraH kaH / 5 / 1 / 142 / i. sU. agupUrvakasthAdhAto. kapratyayaH / iDetapusi i. sU. AlopaH go'mbA''mbasalyApadvitri bhUmyagnizekuzaDku kaDgu-sya / 2 / 3 / 30 / i. sa. patvam ) staM svAmicaraNAMguSThaM ahaNAt gRhItavAn / epa zAlakapratikRtiH pUrNa saMpUrNa taM vibhavaM itaH prApta. san asya prabhupAdAMguSThasya zrIgRhAMghrikamalAbadalatvaM zriyA lakSmyA 'gRha yat amrikamala caraNakamalaM tasya agradala nirUce nizcitamUce / ko'rthaH svAmisatkacaraNakamale nizcitaM lakSmIrvasati / ya eko'pi ekacittaH san tat sevate salakSmImavazyaM prApnotyeva // 19 // pANimocanavidhAvatha sArdha-dvAdazAssa purato'rjunakoTIH / vAsavaH samakirat kiyadatat , tasa yaH karavasacchatakoTiH // 20 // (vyA0) pANimocana iti // athAnantaraM bAsava' indra. pANimocanavidhau pANimocanaM udAhastasya vidhau asya bhagavata purato-(AdhAdibhya / 7 / 2 / 84 / i sa tasuH / ) ' dvAdaza dvAbhyAmadhikA daza saMkhyAkA arjunasya suvarNasya kATa rastA suvarNakoTI samakirat / tasya vAsavasya etat dvAdazasaM. khyAkaM kiyat vartate / yo pAsava' karavasacchatakoTi kare haste vasantI zatasaMkhyA koTiH vA zatakoTirvatraM yasya saH Ina vartate // 20 // rohaNAdrivilavAsitayAnyopakriyAvratamahAri purA yaiH / taistadA giribhidAsa vitIrNaiH, svIyasRSTiphalamApyata ratnaiH // 21 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (169 (vyA0) rohaNAdririti // yaH ratna purA pUrva rohaNAdibilavAsitayA rohaNa iti adri parvatastasya vilaM guhA tasmin vAsitayA rohaNAcalasatkagaharavAsivana anyopakriyAnataM anyeSAM upakriyAyA vrataM paropakArakaraNavataM ahAri / tadA tasminnavasare tai. ratnai giribhidA ( girIn bhinattIti giribhid kim / 5 / 1 / 148 / i sU. giripUrvakabhiddhAto katari kvip / ) indreNa asya bhagapato vitIrNe (ktaktavatU / 5 / 1 / 174 / i sU. vipUrvakatRdhAto karmaNi kta / tAM viDatIra / 4 / 4 / 115 / i. sU RkArasya ibhvAdernAmino dIvAvyaJjane / 2 / 1 / 63 / i sU. ikArasya dIrghatvaM / lvAdere pAMtono'praH / 4 / 2 / 68 / i. sU tasya tasya natvaM / raghuvarNAnnoNa eka* pade'nantyasyAla caTatavargazasAntare / 2 / 3 / 63 / i. sU. nasya Natvam / ) dattaH sadbhi svIyasRSTiphalamApyata prApyate sma // 21 // yAH puro maghavatAsya vimuktA, stA vadAmi vizadA suvi muktAH / kSArapaGkavasanAditarAsAM, kSINa eva khalu zuktimagarvaH // 22 // (vyA0) yAH iti // madhavatA ( madha* devasamA saukhyaM vA asthAstIti madhavAn / tadasyA'styasminniti matuH / 7 / 2 / 1 / i sU. madhadAt matuH / mAvarNAntopAnta-vaH / 2 / 1 / 94 / i. sU. matormasya vaH ) indreNa asya bhagavataH puro'gre yA muktA vimuktAH / ahaM bhuvi pRthivyAM tA muktA maukti. kAni vizadA ujjvalA vadAmi // tadyathA-tAravRttagurusnigdhaM komalaM nirmalaM tathA, padbhirguNaiH samAyuktaM mauktika guNavat smRtam // 1 // IgguNayuktA doSamuktA muktA vizadA ucyate // itarAsAM muktAnAM kSArapaGkavasanAt kSArazca paGkazca tayorvasanAt // khaTa nizcitaM zuktimagarva-dhavalatAguNa kSINa eva // 22 // dIpikAH sadasi yanmaNijAlaiH, krodhitAH svamahamA paribhya / kutphalaM zalabhakeSu vitenu-stA aDhaukayadamuSya sa bhUSAH // 23 // (0yA0) dIpikA iti / sa indra amuSya bhagavato hArAhArakaTakakeyUra. nakSatramAlAdhAstA bhUSA ( bhauSibhUSicinti-bhya. / 5 / 3 / 109 / i. sU
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 bhUSidhAtorbhAvAkoraDAt i sU. Apa ) AbharaNAnyaDhokayat daukitavAn / sadasi sabhAyAM dIpikAH (dIpayantIti dIpikAH Nakatacau / 5 / 1 / 48 / i. sU. dIpadhAtoH kartari NakapratyayaH / asyA yattat kSipakAdInAm / 2 / 4 / 11 / i. sU. akArasyaikAra / ) yanmaNijAlaiH yAsAM bhUpANAM maNayo ratnAni teSAM jAlAni samUhArata bhUSaNasatkamaNikiraNasamUhai / svamahasA svasyAtmano mahastejastena AtmIyatejasA parimaya parAbhavasthAnaM kRtvA krodhitA (krodhaH saMjAtaH AsAmiti kodhitA. tadasya saMjAtaM tArakAdibhyaH ita* / 7 / 1 / 138 / i. sU. krodhazabdAt ita ) IrSyA prApitA. satyaH krudha (krutsaMpadAdibhyaH kim / 5 / 3 / 114 / i. sU. krudhvAto striyAM bhAve kip ) phalaM krutphalaM tat zalabhakeSu pataMgeSu vitenuzcakruH // 23 // zlakSNazubhramRdurAdita raMbhA, stNbhbhNgbhvtNtusmuuhH| yadguNopamitilezamRbhukSA-stAni tasya sicayAnyupaninye // 24 // (vyA0) zlakSNa iti / mumA indraH tAni sicayAni vAnAMzukapaTTAMzuka gorjanermanIlanetra horAgara iva irAgarajAdarameghADaMbaraprabhRtivastrANi tasya svAmina upaninye DhokayAmAsa / sicayazabdaH punapuMsakaliMgo jJeyaH / zubhrazvAsI mRduzca zumramRdu zlakSNazcAsau zubhramRduzca lakSaNazubhramRdu sUkSmadhavalasukumAla: raMbhastaMbhabhaMgabhavataMtusamUha: raMbhAyA kadalyAH staMbhaH tasya bhaMgastasmAd bhavarataMtUnAM samUha yadguNopa mitilezaM yeSAM vastrANAM guNAsteSAmupatiteleza mAdita gRhaNAtisma // 24 // yanmarIcinikare nanu vissvk-driiciviicisdRshejlraasheH| potatismasuyuvApi niviSTo, ratnaviSTaramadAt sa tamaragai // 25 // (vyA0) yanmarIci iti // sa inda: asmai bhagavate taM ratnaviSTara snaiH nirmitaM viSTaraM ratnamayasiMhAsanamadAt dattavAn / sa bhagavAn yuvApi taruNo'pi yatra ratnasiMhAsane niviSTa upaviSTaH san yanmarIcinikare yasya siMhAsanasya marIcaya kiraNAH teSAM nikara samUhastasmin potati (kartuH ki5 galbhaklIbahoDAttu
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (171 Dit / 3 / 4 / 25 / i. sU. potanAnAH AcAre kim / ) sma poto bAlaH pravahaNaM vA tadvadAcaratisma / kiMviziSTe yanmarIcinikare nanu nizcita viSvadrIci vizva samaMtataH aJcatIti vizvayaD tasmin samaMtataH prasatvare 'sAdi viSvag devA' iti sUtreNa viSvadrocirUpaniSpattiH / puna: jalAnAMrAzi tasya jalagaze. samudrasya / vocisadRze vIcInAM sadRzastasmin kallolasadRze // 25 // chatramatruTitacArima cokSe, cAmara zayanamuccavizAlam / yanmano'bhimatamanyadapIndrA-dvastu sa stutipadaM tadavApa // 26 // (vyA0) chatramiti / atruTitacArima na truTilaM atruTitaM atruTitamacchinna cArima (pRthvAdesmin vA / 7 / 1 / 58 / i. sU cAruzabdAt bhAve vA iman / vyantasvarAde. / 7 / 4 / 43 / i. sU antyasvaralopaH) ramaNIyatvaM yasya tat chatraM cokSe pavitre cAmare uccavizAlaM uccaM ca tat vizAlaM ca zayanaM anyada(paJcato'nyAderanekatarasya daH / 1 / 4 / 58 / i. sU anyazabdAt serdai / ) pi yadvastu manobhimataM manasa. abhimataM manohAri tadvastu sa bhagavAn indrAt avApa prApa / kiM viziSTa vastu stutipadaM stute zlAghAyA padaM sthAnam // 26 // nAyaka stribhuvanasya na cArthI, dAyakazca kathamasya divIzaH / kiMtu vAhitamuvAca vivAha-prAMtaraM tanubhRtAmayameva // 27 // (vyA0) nAyaka iti / trayANAM bhuvanAnAM samAhAraH tribhuvanaM ( saMkhyA samAhAre ca dviguzcAnAmnyayam / 3 / 1 / 99 / i. sU samAhAradviguH / ) tasya nAyakaH (Nakacau / 5 / 1 / 48 / i. sU. nIdhAtoH kartari Naka pratyayaH / nAmino'kalihale / 4 / 3 / 51 / i. sU. vRddhi / edaito'yAy / 1 / 2 / 23 / i. sU. AyAdezaH / ) svAmI arthI yAcako na syAt / ca anyat divIza indraH asya bhagavato dAyako dAtA kathaMsyAt / kintu ayaM bhagavAn tanubhRtAM tanuM zarIraM vinaMtIti tanubhRtasteSAM dehinAM vivAhaprAMtaraM vivAhasya dUrazUnyasya prAMtaraM mAgai evamamunA prakAreNa vAhitamuvAca uktavAn // 27 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172) zrIjaina kumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 5 valbhanAvasarapANigRhItI - vaktrasaMgamitapANirarAjat / jAtayatna iva jAtivirodhaM, somatAmarasayoH sa nihantum // 28 // ( 0yA0 ) valbhanAvasara iti // sa bhagavAn calmanAvasarapANigRhItIva saMgamitapANiH valbhanasya bhojanasya avasare pANigRhItyoH ( pANigRhItIti / 2 / 4 / 52 / i. sU. UDAyAM striyAM pANigRhItI zabdoDayantonipAtyate / pANi gRhIto yayoste pANigRhItyau / ) palyo vaktre mukhe saMgamito melitaH pANirhasto yena sa evaMvidha - san arAjat zobhitaH / utprekSate - somava tAmarasaM ca somatAmarase tayo' somatAmarasayoH candrakamalayo jAtivirodhaM jAtyAvirodhastaM nihaMtuM vinAzayituM jAtayatna iva jAtaH yatno yasya saH kRtopakrama va etAvatA patnyoH mukhaM candra prabhosta kamalamitibhAvaH // 28 // bhakSya mAturame patipANi-sparzapoSitarasaM mudite yat / tajjanena yuvatIjanavRtteH puMsthavasthitiriti pratipede // 29 // * ( vyA0 ) bhakSyamiti // ime sumaMgalA sunande mudite harSite satyau patipANisparzapoSitarasaM patyuH pANiH hastastasya sparzena poSito rasa svAdo yasyatat bhakSyaM ( bhakSayituM yogyaM / RvarNavyaJjanAntAdvyaN / 5 / 1 / 17 / i. sU. bhakSaNU dhAtorghyaN / ) Adatu bhuMjAte sma / tat tasmAt kAraNAt janena loke iti pratipede pratipannamAdRtam / itItiki yuvatI ( yoH kit / 658 / i. sa. yukUmizraNedhAto kit atipratyayaH / dhAtorivarNavarNasye yuva svare pratyaye / 2 / 1 / 50 / i. sU. uvAdeza: / ito'ttayarthAt / 2 / 4 / 32 / I sU. yuvatizabdAt striyAM GI ) janavRtteH khIjanasya vRtte' nirvAhasya puMsi puruSe avasthitiH avasthAnaM jJeyam / strINAM puruSA nirvAha iti bhAva // 29 // pANinA prabhuratha praNayinyo- yattadA kimapi bhakSyamabhuMkta / prAbhave'pi nRpu yoSidadhInaM, bhojanaM taditi ko na jagAda // 30 // ( vyA0 ) pANinA iti / athAnaMtaraM prabhu praNayinyo palyo pANinA hastena tadA tasminnavasare yat kimapi bhavyaM abhuMkta tat tasmAt kAraNAt iti
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (173 ko na jagAda api tu sarvaH ko'pi jagAda / itIti kiM tRSu puruSeSu prAbhave'pi (prabhorbhAva prAbhavaM / vRvarNAlayAda / 7 / 1 / 69 / i. sU. prabhuzabdAt bhAve aNa) prabhutve'pi sati bhojanaM yoSidadhInaM yoSitAmadhAna strINAmaghonamAyattaM jJeyam // 30 // vAsavo'tha vasanAMcalamokSaM, nirmame vidhivadIzavadhUnAm / vizvarakSaNaparasya puro'syA-'cetaneSvapi ciraM nahi baMdhaH / / 31 // (vyA0) vAsava' iti / athAnaMtaraM vAsava (vasati svarge iti vAsavaH / maNivaserNit / 516 / i. u sU. vas dhAtorNit aba pratyayaH / Niti / 4-3-50 / i. sU. upAntyasya asya vRddhiH) indra. IzavadhUnAM Izazca vadhvaH ca IzavadhvastAsAM vidhivat (tasyA, kriyAyAM vat / 7 / 1 / 51 / i. sU. vidhizabdAt ahe'rthe vat pratyayaH) lokoktaprakAreNa vasanAMcalamokSa vasanayotriyo aMcale antau tayormokSaM nirbhame kRtavAn / vizvarakSaNaparasya vizvastha jagato rakSaNe parasya asya bhagavataH puge'ne acetaneSvapi baMdhazciraM nahi syAt / ajIvANAraMbha ityAgame'pi vacanam // 31 // OMThapadvidhumukhendunirIkSA-medurapramadavAridhivIcyaH / nAkinAM hRdayarodhasi lagnA-stenire tumulamambarapUram / / 32 // (vyA0) OMvaditi // OMvAn pariNItaprabhustasya mukhaM padanamevainduzcandra tasya nirIkSA nirIkSaNaM darzanaM tasmAt medurA (bhaJjibhAsimido dhura / 5 / 2 74 / i. sU. middhAto. zIlAdisadatheM ghugpratyaya / lagho rupAntyasya / 4 / 3 4 / i sU. upAntyasvaraguNa) puSTA ye pramado harSa sa eva vAridhiH samudrastasya vIcyaH kallolAH / nAkinAM devAnAM hRdayarodhasi hRdayameva rodhastadaM tasmin lagnA. satya ambarapUra ambarasya pUraM AkAzapUraNasamartha tumulaM kolAhalaM tenire kurvanti sma // 32 // yannanate maghavAnaghabAktvaM, nAtra zaMbhubharatau vibhRtaH smaH / tadvivAhavidhisiddhanijecchA-bhUrabhUva pramada eva gurustu // 33 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174) zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (vyA0) yaditi // maghavA (van mAtarizvan mUrdhan lohan arthaman vizva-san parijvan mahanahan madhavanavaniti / 902 / i. u. pU. an pratyayAnto maghavanzabdo nipAtyate maGghate iti mavavA) indro yat nanata nRtyaM cakAra / atra nRtye zaMbhubharatau zaMbhuzca mahAdevo mahAnatvAt bharatazca bharatazAstrakartA anadhavAktvaM anadhA (uSTa mukhAdayaH / 3 / 1 / 23 / i. bhU. samAsaH / an svare / 3 / 2 / 129 / i. sU. naJaH an / na vidyate adha yasyAM sA anaghA / ) nirdUSaNA yA vAk vANI tasyA bhAvaH anadhavAkya etApatA upadezakatvaM na vimRta' smaH / tu puna: tadvivAhavidhisiddhanijepchAbhU tasya svAmino vivAhasyavidhiH tasmAt siddhA nippannA yA nijasya icchA tasyA bhavatIti utpanna pramado harSa (saMmada pramadI harSe / 5 / 3 / 33 / i. sU. alantaH pramadazabdaH) eva gururabhUt gururAcArya. prauDho vA / guruhInA nRtyAdikalAna syAt / / nRtyato'sya karayugmamalAsI-nmuktimevamuparoddhamivordhvam / nAtra netari viraktivayasyAM, saMprati prahiNuyA varaNAya // 34 // (0yA0) nRtyataH iti // asya indrasya nRtyatIti nRtyan tasya sataH karayohastayoyugmaM dvandvaM karayugmaM ardhamalAsIt avamuSThalati sma / mukti uparodhumiva / evamiti kim / atra asmin netari svAmini saMpratyadhunA viraktivayasyAM viratarAgyasya vayasyAM (hacapacatulyamUlyavazyapathyavayasyadhenupyAgArhapatyajanyadhaya'm / 7 / 1 / 11 / i. sU. vayasyazabdo yAnto nipAtyate At i. sU Apa vayasA tulyA vayasthA / ) sakhoM varaNAya na prahiNuyAH naiva preSaye // 34 // aMgahArabharabhaMgurahAra sastamauktikamiSAmRtabindUn / apsaraH sarasagAnasamAne, natene'tata zacIpramadAbdhiH // 35 // (vyA0) aMgahAra iti // zacopramadAdhiH zacyA indrANyAH pramado harSa. sa eva adhiH samudraH / apsara: sarasagAnasamAne apsarasA rasena saha vartate iti sarasaM yat gAnaM (anaT / 5 / 3 / 124 / i. sU. gaidhAto. bhAve anaTa
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahApAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (175 gIyate iti gAnaM) tasya samAnaM sadRzaM tasmin nartane nRtye sati / aMgahArabharabhaMgurahArataratamauktikamipAmRtabiMdUn aMgahArasya aMgavikSepasya bharaH samUhastena bhaMguratruTitoyo (bhalibhAsimidodhuraH / 5 / 2 / 74 / i. sU. bhaJcAto. ghura bhavyate ityevaM zolaM bhaDguraM / ) hArastasmAt sastAni yAni mauktikAni teSAM miSeNa amRtasya vindavaratAn atata vistArayati sma // 35 // geya sAradhavalA pramadauthaiH, kliivdurvhkrgrhcihnH| so'bhyagAgRhamatho paradezA-bhRmipAla iva labdhamahelaH // 36 // (vyA0) geyasAra iti // atho athAnantaraM sa bhagavAn gRhamabhyagAt gRhaM pratiyayau / kiMviziSTo bhagavAn pramadaughaiH pramadAnAM strINAM oghAH samUhAstaiH geyasAradhavala. geyAH (AtsandhyakSarasya / 4 / 1 / 2 / i. sU. gaidhAtorAtvaM yaecAtaH / 5 / 1 / 28 / i. sU. gAdhAtoryapratyayaH AkArasya ekArazca gAtuM yogyA. geyAH / ) sAradhavalA yasya saH puna: kiM0 klIbaiH paDhaduhaM karamahacihna pANigrahaNacihna yasya sa klIbaiH kAtarairduhaM karamahatya sarvadezadaMDagrahaNasya cihna yasya saH punaH kiM0 labdhA mahatI ilA pRthivI iDA stuti yena sa. labdhamahela. (pumvatkarmadhAraya / 3-2-57 / i. sU. mahatIzabdasya pumvadbhAva jAtIyaikArthe'cce: / 3 / 2 / 70 / i. sU. DAH sanmahatparamottamotkRSTaM pUjAyAm / 3 / 1 / 107 / i. sU. samAsaH / ) Dalayoraikyam // bhUmiM pAlayatIti bhUmipAlo (karmaNo'N / 5 / 1 / 72 / i. sU. bhUmipUrvakapAladhAtoH aN pratyayaH / atyuktaM kRtA / 3 / 1 / 49 / i. sU. samAsaH) yathA paradezAt anyadezAt svagRhaM abhyeti tat // 36 // svAminaH pathi yataH purato ya-stUrapUraninadaH prasasAra / / sa svamandiragatAsu babhArA-kRSTimaMtratulanA lalanAsu // 37 // (vyA0) svAmina iti // svAminaH zrISabhadevasya pathi mAge yata:gacchataH sato ya stata 1 vitata 2 dhana 3 zupirANAM ca tUrANAM pUrasthaninado dhvaniH prasasAra / sa tUrapUraninadaH svasya mandirANi gRhANi tAni gatAH prAsA
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / / sargaH 5 stAsu AtmIyAvAsasthitAsu lalanAsu strISu AkRSTimaMtratulanAM AkRpTerAkarpaNasya yo maMtratisya tulanAM (NivetyAsazranthadhava-deranaH / 5 / 3 / 111 / i. sU. tuladhAto. anapratyayaH / At i. sU. striyAmAp / ) samatAM vabhAra / ko'rtha. tUrapUraninadena (nenaMdagadapaThasvanakkaNa / 5 / 3 / 26 / i. sU. nipUrvakanadadhAto. bhAvAkoMrvAla / ) svAminaM navapariNItaM savadhUkamAgacchantaM zrutvA striyaH svavyApAra vimucya gatA vilokanAyeti bhAvaH // 37 // paMktimautikanivezanimittaM, svakramAMgulikayA dhRtasUtrAm / hArayaSTimavadhUyadadhAve, vIrudhaM karivadhUriva kAcit // 38 // (vyA0) paMkti iti // kAcit strI hArayaSTiM avadhUya avagaNayya dadhAve dhAvitA / keva karivadhUriva kariNovadhaH yathA karivadhUhastinI vIrudhaM vallI avaghaya dhAvati / ki vi0 hAsyaSTiM paMktimauktikanivezanimittaM paMktyA mauktikAnAM nivezana sthApanaM tannimitaM svasya krama pAdastasya aMgulikA tathA AtmIyacaraNAMgulikayA dhRtaM sUtraM yasthA sA tAM dhRtasUtrAm // 38 // kApi nArdhayamitazlathanIvI, prakSarannivasanApi lalAje / nAyakAnananivezitanetre, janyalokanikare'pi sametA // 39 // (vyA0) kApi / kApi strI ardhayamitazlathanIvIprakSarannivasanA ardhayamitA ardhnibddh| ata eva zlathA yA nIvI mekhalA tasyAH prakSarat patat nivasanaM vastra yasyAH sA api satI na lalAje na lajjatA / lajAyA abhAve hetumAha kilakSaNA kAcit janyalokanikare lokAnAM nikara. samUha: janyo yo lokanikarastasmin sametA AgatA nAyakasya svAmina AnanaM vadanaM tasmin nivezita netre yena sa tasmin // 39 // tatsaminnizamanoccAsitAnyA, kaMcukatruTipaTUkRtavakSAH / yauvanotkaTakaTAkSitakuMtaH, pATitApimubhaTIva puro'bhUt // 40 // (0yA0) taditi // anyA strI yauvanotkaTakaTAkSitakuMta yUno bhAvo yauvanaM tAruNyaM tena utkaTA ye taruNapuruSAsteSAM ye kaTAkSitA ) saGkaTAbhyAm /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (177 7 / 3 / 86 / i. sU. kaTapUrvaka akSizabdAt a / tadasya saMjAtaM) te eva' kuMtA mallAstaiH pATitApi vidAritApi subhaTIva puro'gre abhUt / kiM lakSaNA anyA tasya bhagavata. samit (kutsampadAdimya: kkipU / 5 / 3 / 114 / i. sU. saMpUrvaka iNghAto. kip / hasvasya ta i. sU. tonta saMyanti atra iti samit / ) sabhAsaMgrAmo vA tasya nigamanena nirIkSaNena ucchasitA tatsaminizamanocchu sitA / kaMcukacuTipaTUkRtavakSA kaMcuka. kaMculikA tasya junyA noTanena paTTkRtaM vano hRdayaM yasyAH sA // 40 // tUrNimUDhahamapAsya rudantaM, potamotumadhiropya kTIre / kApi dhAvitavatI nahi jajJe, hasyamAnamapi janyajanaiH svam // 41 // ( vyA0 ) tUrNi iti // kApi strI janyajanairlokaH svaM hasyamAnamapi nahi jajJe nahi jJAtavatI / kiM kRtavatI potaM bAlaM rudantaM apAsya tyaktvA oM viDAlaM kaTore (kRpUpUgmaJjikuTikaTi - ra. / 418 / i u sU. kaTedhAto: hRdRruM Ira: ) kaTItaTe adhiropya dhAvitavatI (taktavatU / 5 / 1 / 174 / i. sU. dhAvUyAtoH bhUte ktavatuH / stAdyazito'troNAderiT / 4 / 4 / 32 / i sU. iT / adhAtUdRditaH / 2 / 4 / 2 / i su dhAvitavat zabdAt striyAM DI) ki lakSaNA strI tUrNimUDhadRk tUrNyA (kAvAvItrI zrizrukSujvaritari - NiH / 634 / i. u. sU. tUridhAtorNi) autsukyena mUDhA dRSTiryasyAH sA // 41 // kajjalaM nakhazikhAsuM nivezyA-laMkkamakSaNi ca vIkSaNalolA / kaThikA padi padAMgadamucaH, kaMThapIThaluThitaM racayantI // 42 // majjanAtparamasaMyatakezI, vaiparItya vidhRtAMzukayugmA | kAcidAgatavatI grahileva, trAsaheturajaniSTa janAnAm // 43 // yugmam // " ( vyA0 ) kajjalamiti / kAcit strI grahilA iva AgatavatI AyAtA satI janAnAM lokAnAM trAsahetu trAsasya hetu ajaniSTa jAtA / kiM lakSaNA strI vIkSaNalolA vIkSaNe lolA vilokanacapalA / kiM kurvatI kajalaM nakhazikhAsu nakhAnAM zikhAstAsu nivezya ca puna alataM akSaNi locane nivezya kaMThikAM
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam srgH5|| kaMThAbharaNaM padi caraNe nivezya padAMgada nU puraM uccaiH kaMTha eva pIThaM tasmin luTitaM kaMThapIThaThita racayantI / punaH kiMlakSaNA strI manjanAt snAnAta paraM anaMtara asaMyatakezI (asahanavidhamAnapUrvapadAt svAGgAdakoDAdibhyaH / 2-4-38 / i. sU. svAgavAcikezazabdAt vA DIH / ) na saMyatAH asaMyatAH kezA yayA sA abakuntalA / vaiparItyavidhRtAMzukayugmA paridhAnavastraM zIrSe zIrSavastra paridhAne evaM vaiparItyena dhRtaM azuMkayorvastrayoyugmaM yayA sA // 42-43 // yugmam // yauvatena javinA varavIkSA-dhAvinA vidhuritaprasarAnyA / patyuriSTamapi manditacAraM, svaM nininda jaghanastanabhAram // 44 // (0yA0) yauvatena iti // anyA strI patyuriSTamapi bharturabhISTamapi manditacAra manditaH cAro gamanaM yena ta mandIkRtagamanaM svaM AtmIyaM jaghanastanabhAraM jadhanaM ca stanau ca eSAM samAhArastasya bhArastaM nininda / kilakSaNA anyA javo'syAstIti javi tena vegavatA yauvatena (SaSThayAH samUhe / 6 / 2 / 9 / i. sU. yuvatizabdAt samUhe'rthe aN / vRddhiH svareSvAdeNini taddhite / 7 / 4 / 1 / i. sU. AdisvaravRdbhiH / ) yuvatInAM samUhastena vidhurita prasaro yasyAH saamndiikRttvritgmnaa| kiMlakSaNena yauvatena varasya vIkSA prekSaNaM tadartha dhAvatIti tena // 44 // ninimeSanayanAM nakhacaryA-'spRSThabhUmimaparAmiha dRSTvA / ko nu devyajani pazyata deva-dhyAnatodrutamasAvitinoce // 45 // (vyA0) nirnimeSanayanAmiti / iha samudAye aparAM triyaM ninibheSanayanAM ninimaya nayane yasyA. sA tAM nimeSarahitalocanA nakhAnAM caryayA (samajanipaniSad zImugvidicarimanI NaH / 5 / 3 / 99 / i. sU. cAto ve kyap caraNaM caryA / ) aspRSTA bhUmiryayA sA tAM dRSTvA kaH pumAn iti na Uce / itIti ki bho bho janA pazyata asau strI nu iti vitarke devasya prabhordhyAnAt iti devaghyAnataH drutaM zIghra devI ajani / yato devatApi ninimapanayanA aspRSTa. bhUmizvasyAt / 'caturaMguleNa bhRmi na chivaMti surA jiNAviti' iti vacanAt / /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanamArasambhavAyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (179 prAgapi prabhurabhadramaNIyaH, kAdhikAsyavidadhe vibudhaiH zrIH yatta eva pariyaMtyamumanyA, tadikSuritisevyamuvA ca // 46 // (vyA0) prAgiti / anyA stro tasya svAmino draSTu milchuH dikSuH (san bhikSAseru. / 5 / 2 / 33 / i. sU. sannantAt didRkSadhAtoH pratyayaH) taM bhagavantaM draSTu micchuH satI iti amunA prakAreNa sepya IO sahitaM yathA bhavati tathA uvAca / itIti kiM prabhuH svAmI prAgapi agre'pi ramaNIyo'bhat / (pravacanIyAdayaH / 5 / 1 / 8 / i. sU ramdhAto katari anIyaH / ) vibudhairdavarasya bhagavata. kA adhikA zrI zobhA kRtA / yat yasmAt kAraNAt te . eva devA evaM amuM bhagavantaM pariyaMti parivRNvanti // 46 // muzca varmasakhi pRSTagatApi, tvaM nibhAlayasi nAthamakRccham / ityupAttacaTuvAk purato'bhUta, kApikharvatrapurucatarAMgyAH // 47 // (vyA0) muJca iti / kApi kharva hasvaM vapuH zarIraM yasyAH sA vAmanagarIrA strI / uccataraM aMga yasyAH sA tasyA uccastarAGgAyAH) nAsikodarauSThajalAdantakarNazaGgAGgagAtrakaNThAt / 2 / 4 / 39 / i. sU. aGgazabdAt striyAM DI:) striyAH iti abhunA prakAreNa upAttacaTuvAk upAttA gRhItA cATuvAk yayA sA gRhItacATuvacanAsatI purato'greabhUt itIti kiM he sakhi tvaM varma mArga muzca / tvaM pRSThaMgatA pRSThAtApi pRSTasthitApi satI nAthaM svAmina akRLU sukhena nibhAlayasi vilokayasi // 47 // evama tarasoMbhitanArI-netranIlanalinAMcitakAyaH / tAsu kAMcanamudaM pradadAnaH, svAlayApramagamajagadIzaH // 48 // (vyA0) evamiti / jagadIzaH jagatAmIzI jagannAthaH spAlayAnaM svastha Alayasya agraM svIyAvAsadvAra agamat / kilakSaNo jagadIzaH evaM pUrvokta prakAreNa adbhutarasoMbhitanArInetranIlanalinAMcitakAyaH adbhutazcAsau rasazca tena uMbhitAH pUritA tAzvatA: nAryazca tAsAM nArINAM netrANi nIlAni nalinAni kamalAni taiH kamalaiH aMcitaH pUjitaH kAyo deho yasya saH / tAsu nArISu kAMcana apUrvI
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMhatam // sarga: 5 mudaM harSa pradatte iti pradadAna* pakSe kAMcanaM suvarNa prabhupUjAyAH phalaM devacaNeNa rajjhaM iti vacanAt // 48 // hastino hasitamerumahimno, gAMgapUravadathAvaratarantam / vAsavaH zamitapAtakatApaM, taM dadhau ghugatameva blogrH||49|| (vyA0) hastina iti / athAnantaraM vAsa indraH taM bhagavantaM hastina airAvaNAt avataratIti avataran taM dhugatateva divaMgataH taM AkAzasthameva dadhau dhRtavAn / kiM vi0 indra. balena upra: balograH utkaTaH / athavA upra. IzvaraH / yathA usa IzvaraH mero meruparvatAt avatarantaM gAMgapUra (gaGgAyAH idaM gAGgaM tasyedam / 6 / 3 / 160 / i. sU. gaGgAzabdAt idamarthe aN / syAderive 7 / 1 / 52 / i. sU. gAgapUra zabdAt sAraye'rthe vat gAgapUrimiva gAGgapUravat / ) gaMgAyAH pUraM dhugatameva dadhau / kiviziSTAt hastinaH hasita: meromahimA yena sa tasmAt hasitamerumahimnaH kIdRzaM bhagavantaM zamitaH pAtakAnAM tApo yena taM zamitapAtakatApam // 49 // hemakAnti hariNA hariNAkSI-yAmalaM punaradIyata zanyai / pANibhUSaNataNa kSaNamasyA-stat muvRttamabhajalavAbhAm // 50 // (0yA0) hemakAnti // hariNA indreNa hema suvarNa tadvat kAntiryasya tat hemakAnti hariNAkSIyugalaM hariNasya mRgasya akSiNI eva akSiNI yayoste hariNAlyau (umukhAdayaH / 3 / 1 / 23 / i. sU. vyadhikaraNabahuvrIhiH / sakthyadA svAGge / 7-3-126 / i. sU. Ta samAsAnta / aNayekaNa-m 2 / 4 / 20 / i. sU. khiyAM DI. 1) tayoryAmalaM yugalaM tat hariNAmIyAmalaM vadhUyugalaM punaH zacyai indrANya adIyata dattam / tat hariNAkSIyAmalaM kSaNaM asyA. zacyA pANyobhaSaNatA tayA hastAbharaNatvena valayayorAbhAM valayAmAM kaMkaNazobhAmabhajat kilaNaM hariNAkSIyAmalaM muvRtta zobhanavRttaM caritraM yasya tat suSTu vRtta vRttAkAram // 50 // asaMdezamanayannayazAlI, taM hariH svamatha zacyapi vadhvau / zaktimattvamakhilApadhanebhyo, vizrutaM kimuparIkSitumasya // 51 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga 5 (181 ( vyA0 ) asadezamiti / athAnaMtaraM nayazAlI nayena zAnate iti nayazAlI haririndrastaM bhagavantaM svamAtmoyaM amasya dezastaM rakaMdhapradezaM anayat / zacyapi indrANI api vavyau sumaMgalAnande svaM asadezamanayat / krikartu asya aMsadezasya akhilAne apaghanAtha ( nidho sonA'paghanopanaM nimitta prazastagagA'sAdhAGga ISSsannam / 5 / 3 / 36 / i. sU. apapUrvaka handhAto. apaghananipAtaH ) tebhyaH samastAvayavebhyo vizrutaM vikhyAtaM zaktirasyAstItizaktimat tasya bhAvaH zaktimatvaM zaktiyuktatAM kimu parIkSitum // 51 // vizvavizvavibhunA pariNadvai - kAMsabhUrapi vibhuH sa RbhUNAm / saMgatAMsayugalAmavalAbhyAM na svataH praNayinIM bahu mene // 52 // 5 ( vyA0 ) vizva iti / RbhrUNAM devAnA vibhu svAmI sa indra vizvavizvavibhunA vizvaM ca tat vizvaM ca tasya vibhu svAmI tena samagravizvAdhipena pariNadvaikAMsa bhUrapi pariNA vyAptA ekasyAMsasya bhUH sthAnaM yasya sa san umrAbhyAM sumaMgalA sunandAbhyAM acalAbhyAM saMgatAMsayugalAM saMgataM militaM aMsayoryugalaM yasyAH sAtAM militaskaMdhayugalAM api pragayinoM indrANI ravata Atmano na bahu mene / ko'rthaH indreNa bhagavAn ekasmin skaMdhe AropitaH indrANyA ubhayo skaMghayorvadhUyugbhamAropitam / tenAtmAnaM nyUnatvena na mene / bhagavAneko'pi guru vadhrvau tu abale iti bhAva // 52 // 1 tatra tau pramadanirmitanRtyau, taMca teca paritoSayataH sma / kSmAM tadahnikamalaspRhayAlu, prakSaratsumacayaiH sukhayantau // 53 // ( vyA0 ) tatra iti / tatra tasminnavasare tau zacIndrau pramadanirmitanRtyau pramadena harSeNa nirmita nRtyaM (RdupAntyAkRpicUDaca' / 5 / 1 / 41 / i sU nRtdhAto. kyap / ) yAbhyAM tau taM ca bhagavantaM te ca vabvau paritoSayata sma / kiMkurvantau tau zacIndro taddikamalaspRhayAluM tasya bhagavataH aMhI caraNau eva kamale tayo' spRhayAlu (zIzradvAnidrAtandrAdayipatigRhispRherAluM / 5 / 2 / 37 / i. sU. spRhidhAtorAla 1) spRhaNagIlAM kSmAM pRthvIM prakSarantazcate sumAnAM puSpANAM cayAzvataiH patadbhi puSpasamRhai sukhayantau sukhaM kurvantau // 53 // :
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtama srgH5|| apsarobhiriti kautukagAne, 'pyasya na smaravazatvamabhANi / mAsma lajitatarastaruNInA-miSTameSa kaSadekabhaTastam // 54 // (vyA0) apsarobhiriti / apsarobhirdevAMganAbhiH (Apyante puNyairitiasarasa Apo'pAptApsagajAzca / 964 / i. u. sU. AplaMTa vyApto iti dhAtoH as pratyayaH ApvAto asara AdezaH |)itysmaatkaarnnaat kautukena gAnaM tasmin kautukagAne kautukenagItagAnamadhye'pi asya bhagavataH smaravazatvaM smarasya kAmastha pazavamadhInatvaM na amANi na bhaNitam / itIti kiM ekazcAsau bhaTazca ekabhaTaH eSa bhagavAn lajitatara lajitaH san taruNInAM strINAM iSTaM taM smaraM kaMdappai mA sma kaSat (sasme hyastanI ca / 5 / 4 / 40 / i. sU. smayu mADi upapade kadhAtoH hystnii| aDdhAtorAdistinyAM ca mADA / 4 / 4 / 29 / i. sU. mADyoge aDabhAva ) mAsbha hiMsIt // 54 // netramaMDalagalajjaladhArA-dhiSNyabaMdhurimadhUrvahadehaH / taM zatakraturathokRtakRtyaH, svaryi yAmurabhivandha jagAda // 55 // (vyA0) netra iti / jatho athAnaMtara zataM katabo yasya sa zatakratu: indra kRtAni kRtyAni yena sa kRtakRtyaH niSpAditasarvakArya san svaryiyAsuH) (san bhikSAsaMzeru / 5-2-33 / i. sU. sannantAt yiyAsdhAtoH uprtyyH|) svaH svarga yAtumicchu svargagamanecchuH taM bhagavantamabhivaMya jagAda sthAne mukyA ityUcivAn / kiMlakSaNa inda netrayomaMDalaM tasmAt galat yat jalaM tasya dhArAyAH dhiyaM (dhRSNuvanti asmin viSNyaM / zikyA syAtyA / 364 / i u. sU. yapratyayAntonipAtaH) gRhaM dhArAgRha tasya baMdhurimA manojatvaM tasya dhUrvaho bhAravAho deha zarIra yasya sa netramaMDalAlajaladhArAdhipNyavaMdhurimadhUhadehaH // 55 // rUpasiddhimapivarNayituM te, lakSaNAkara na vAkpatirIzaH / yaccatuSkakalanApi durApA, taddhitaprakaraNaM manute kH||56|| (vyA0) rUpasiddhi miti / he lakSaNAkara bhaMgAracAmarayugadhvajayugmazaMkha maMjIra nIdhisa ret puSkariNya ityAyaSTottarasahanalakSaNAnAmAkaro yaH pakSe lakSaNAnAM
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (183 vyAkaraNAnAM Akarastasya saMbodhanaM / vAkyatiH bRhaspatiH te tava rUpasiddhimapi rUpaM zarIrasya tasya siddhi: pakSerUpasiddhiH zabdasiddhistAmapi varNayituM na Iza. na samarthaH / yaccatuSkakalanApi yasya bhagavataH catuSkAvasaraH sabhAvasara tasya kalanApi durApA du khena Apyate iti durApA (duHsvIpataH kRSchAkRcchrArthAta rUlU 5 / 3 / 139 / i. sU. du pUrvakaApadhAto. khala / At i. sU. Ap / ) duHprAyA vartate / taddhitaprakaraNaM tasya bhagavato hitaprakaraNaM tadA ko manute jAnAti api na ko'pi yasya catuSke sabhAyAmapi gantuM na zakyate tasya hitaprakaraNaM hitacintA kathaM kriyate / dvitIye'rthe tasya lakSaNAkarasya tadvitaprakaraNaM taddhitavRtti ko manute yasya catuSkasya AdhavRtte. kalanApi dugapA dupAyA astIti / / yanmahaH mamupajIvya jaDo'pi, syAt kalAbhUditi vizrutipAtram / yannaye vinayanaM tava tasya, dyotanaM dyutipatestadadhIza / / 57 // (vyA0) yanmahaH iti / he nAtha yasya taba maha' yanmahastat samupajIvya jaDo'pi mukho'pi kalAmRt kalA bibhartIti vizrutipAtraM vizruteH pAtraM (nIdAmba sayuyujstutudasisibhihapatapAnahastraTa / 5 / 2 / 88 / i. sU pAdhAto jada pibanti aneneti pAtram / ) sthAnaM kalAvAn iti vizrutipAtraM khyAtisthAna syAt / pakSe yanmaha' yasya dyutipate. sUryasya mahastejaH samupajIvya jaDo'pi candra kalAbhRt syAt / amAvAsyAyAM sUryAcandramasau saMgatau syAtAm / tatazcandraH sUryAttejaH prApya pratipadi gobhirvilokyaH syAt dvitIyAyAM mAnuSaiH / evaM kalAdhara iti prasiddhaH syAt tasya taba naye nyAyaviSaye yad vinayanaM zikSaNaM he adhoza tat dyutipateH sUryasya dyotanaM prakAzana vartate // 57 // cacima kicana punaH prabhubhaktyA, ye ime RjumatI kulakanye / AdRte bhagavatA suvinIte, prema jAtu na tayoH zlathanIyam // 58 // (vyA0) vacmi iti / he nAtha ahaM puna: kiMcana prabhobhaktistayA prabhubhaktyA vacmi vadAmi / ye ime RjumanI vicakSaNe suvinIte kulakanye sumaMgalAsunande bhagavatA (tadasyA'syasminniti matuH / 7-2-1 / i. sU. bhagazabdAta
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 bhatuH / mAvarNAntopAntApaJcamavargAn matormoM vaH / 2 / 1 / 94 / i. sU. matomasya va. bhagamaizvayabhasyAmtIti bhagavAn / ) Ate staH / atohetostayoH kanyayorupari prema sneho jAtu kadAcidapi nazlathanIyaM (tavyAnIyau / 5-1-27 i. mU. zlathvAtoH anIya / ) na nyUna kArya bhavateti zeSaH // 58 // yaH paro'pi vibhumAzrayate'sau, tasya puNyamanasaH khalu pAlyaH / kiM punaH kulavadhUravadhUya, prema paitRkamupAntamupetA // 59 // (vyA0) yaH iti / he nAtha yaH paro'pi anyo'pi vibhuM svAmina Azrayate / khalu nizcitaM asau pumAn puNyaM mano yasya saH puNyamanA: tasya vibhoH svAminaH pAlyaH rakSaNIya. syAditi / kiMpunaH kulavadhUH kulavadhUnAM kimucyate / yA kulavadhU paitRkaM pituridaM tat pitRsaMbaMdhi prema snehamavadhUya tyaktvA upAMtaM. svAmisamIpaM upetA sametA // 59 // ye dvipatsu sahanA iha gehe-nardinaH praNayinI prati caMDAH / te bhavantu puruSAzcaritArthAH, zmazruNaiva na tu pauruSabhagyA // 60 // (vyA0) ye iti / he nAtha ye puruSAH iha jagati dviSatsu vairiSu sahante iti sahanA bhamAparA vartante / kiMlakSaNA ye gehe nardantIti gehenardinaH pAtresamitatyAdayaH / 3 / 1 / 91 / i. sU. saptamyA aluk) gehe zUgaH / punaH kiMlakSaNAH pragayinI kalatraM prati caMDAraudrA santoti zeSaH / te puruSAH 2mazraNaya (zmani mukhaikadeze zete iti zmazru / zmanaH zIDoDit / 810 / i. u sU zmanpUrvakazIDdhAtoH rupratyaya ) kUpanaiva carito'rtho yeSAM te caritArthA. satyArthA bhavantu santu na tu pauruSabhanyA purupasyedaM karma paurupaM tasya bhaMgiH vyutpattistayA na tu. parAkamavyutpatyA / uktaM ca-'pAtre tyAgI guNerAgI, bhogI parijana. saha / zAstre boddhA raNe yoddhA, purupa. paJcalakSaNaH // 1 // iti purupalakSaNahInatvAttepAm // 60 // antareNa puruSa nahi nArI, tAM vinA na puruSo'pi vibhAti / pAdapena rucimaJcati zAkhA, zAkhayaiva sakalaH kila so'pi / / 61 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAvyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 5 (185 ( 0yA0 ) antareNeti / he nAtha nArI strI puruSaM ( gauNAt samayAnikaSAhAdhigantarAntareNAtiyena tenaidvitIyA / 2-2 - 33 / i. sU antareNa yoge puruSamityatradvitIyAH / ) antareNa vinA na vibhAti na zobhate / puruSo'pi tAM nAroM vinA (vinA te ca tRtIyA / 2-2 - 115 / i. sU. vinAyoge nArImityatradvitIyA / ) na vibhAti na zobhate atra dRSTAntamAha zAkhA pAdapena vRkSeNa ruci zobhAM aJcati prApnoti / so'pi pAdapo'pi pAdapo vRkSaH zAkhayaiva sakala. saMpUrNo vartate saMpUrNazobhAM prApnoti // 61 // muktiricchati yadujjhitadAraM, strI striyaM nahi saheta sa hetuH / kAmayanta itare tu mahelA - yuktameva puruSaM puruSArthAH // 62 // ( vyA0 ) muktiriti / muktirmoarUpa padArthaH yat yasmAtkAraNAt ujjhitAH dvArA yena sa tamujjhitadAra vyaktakalatraM ' dArAH pusi ca bhUni ca ' ityamaraH / icchati / sa heturayaM jJeya strI nArI striyamanyAM nAroM nahi saheta / itare dharmArthakAmA * puruSArthA. * mahelayAyuktastaM mahelAyuktameva strIsahitameva puruSaM kAmayante icchanti // 62 // yoSitAM ratiralaM na dukUle, nApi hemni na ca sanmaNijAle / antaraMga iha yaH patiraMgaH, so'dasIyahRdi nizcalakoza: / / 63 / / ( vyA0 ) yoSitAmiti // he nAtha yoSitAM strINAM alaM atyartha dukUle paTTakUle na rati / nApi hemni suvarNe ca puna sanmaNijAle santazcate gaNayazca sanmaNayasteSAM jAlaM tasmin prazasyamaNisamUhe na ratiH / iha jagati antaraMgo yaH patiraMga* patyuH raMga sa patiraMga adasIyahRdi amUSAM (tasyedam / 6 / 3 / 160 / i. sU. idamarthe dorIya' / 6 / 3 / 32 / i. sU. I. / ) idaM hRdayaM tasmin nizcilako bhAMDAgAraH // 63 // spaSTanaikaguNamujjhati naikA - dInavAjjanamadInamanaskaH | caMcalApi kimanalpaguNADhyA, dhIyate na kulamUrdhni patAkA // 64 // ( vyA0 ) spaSTa iti / he nAtha na dInaM adInaM mano yasya sa adInamanaskaH udArahRdayaH ekAdInavAt ekazcAsau AdInavaca Dhopa' tasmAt eka
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sarga: 5 // dopAt spaSTanaikaguNaM spaSTAH prakaTAH naike aneke guNA yasya taM prakaTAnekaguNaM janaM na uti na tyajati / analpaguNAnyA na alpA: analpA bahava te ca te guNAzca vinayAdiguNA tantavo vA tairADhyA samRdrA caMcalApi patAkA kulamUrdhni kulamAvAsa gotraM vA tasya mRrdhni mastake na dhIyate kiM apitu dhoyate // 64 // ist ranayoranayospi, svAminA samucito nanu soDhum / kArikAmu sikatAdhikatAyAH, kiM prakupyati nadISu nadIzaH ||65 || 1 ( vyA0 ) maugdhya iti // he nAtha anayorvadhvoH anayo'pi anyAyo'pi svAmino nanu nizcitaM soDhuM samucito yogya / kiM viziSTo'nayaH mogdhyahetuH mugdhasya bhAvo maugdhyaM mugdhatvaM tadeva hetu kAraNaM yasya saH / nadInAM IzaH nadIza samudra ki nadIpu prakupyati kopaM kurute api tu naiva / kiM lakSaNAsu nadISu sikatAnAM pAlukAnAM adhikatA AdhikyaM tasyA: kArikAsu (NakatRcau / 5 / 1 / 48 / i. sU. kRghAto. kartariNakaH At i sU Ap / asyAyatatkSipakAdInAm / 2 / 4 / 111 / i. sU. asya ikAra ) kurvantItikArikAstAsu kurvANAsu // 65 // mantumantamapi bhAvavizuddhaM, zuddhameva gaNayanti guNajJAH / mAnya eva zucirantarihemba - straiNakaMTharasiko'pi hi hAraH // 66 // ( vyA0 ) mantumantamiti / he nAtha guNajJAH (AtoDoshvAvAma / 5 / 1 / 77 / i. sU. guNapUrvakajJAghAtorDa pratyayaH / Dityantya i. sU.. antya - svaralopa | ) guNAn jAnanti iti guNajJA puruSA mantumantamapi manturaparA - dho'syAstIti (kRtikramya migamitanirmAnajanyasimasi - tun / 773 / i. u. sU. mandhAto tun pratyaya 1 ) mantumAn taM aparAdhinamapi purupaM bhAvena vizuddhaH bhAvavizuddharataM zuddhameva gaNayanti / ihaipa dRSTAnta hi nathitaM ibhyastraiNakaMTarasiko'pi strIgAM samUha kheNaM (pa4yA samUhe / 6 / 2 / 9 / i. sU. samUhe'rthe strIzabdAt / prAgvataH strIpuMsAnnaJ naJ / 6 / 1 / 25 / i. sU. nav pratyayaH / ) ibhyA dhanavantaH tepAM straiNa strIsamUha' tasya kaMThe rasiko'pi kaMTAsakto'pi hAra. antarmanye zuci san mAnya eva // 66 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 5 (187 tvaM parAM nRSu yathAMcasi korTi, strInime api tathA prathite tat / . premNi vIkSya ghanatAM janatA vaH, sthairya mAvahatu daMpatidharme // 67 // (vyA0) tvamiti / he nAtha tvaM nRSu puruSeSu yathA parAM korTI agravibhAgaM aJcasi prApnopi / tathA ime api sumaMgalAsunande strIpu prathite vikhyAte tat tammAt kAraNAt janatA ( grAmajanabandhugajasahAyAttal / 6 / 2 / 28 / I. sU. janAdAt samahe'rthe tala / ) janAnAM samUho vo yuSmAkaM premiNa nehe dhanatAM dRDhatAM vokSya dampatidharme jAyA ca patizca daMpatI (rAjadantAdiSu / 3 / 1 / 149 / i. sU. dampatIzabdo nipAtyate) tayordharmastasmin sthairya sthiratvamAvahatu // 67 // prAptakAlamiti vAkyamuditvA, modabhAji virate surarAje / Alapat kulavadhUsamayajJA zacyapi prathamanAthanavoDhe // 68 // (vyA0) prAptakAlamiti / kulavadhUsamayajJA kulavadhUnAM samayA AcArAstAn jAnAtIti zacyapi indrANI api prathabhanAthanavoDhe prathamazcAsau nAthazca prathamanAthaH zrIAdideva tasya naboDhe kalane te sumaMgalAsunande alapat uvAca / ka sati prAptakAlaM prAptAbasaraM iti pUrvoktaM vAkyaM udityA kathayitvA modabhAji modaM harSe bhajatIti tasmin surarAje surANAM devAnAM rAjA surarAjastasmin indre virate nivRte sati // 68 // yasya dAsthamapi durlabhamanyai-statpriye bata yuvAM yadabhUtam / bhAgyametadalamatra bhavatyoH, kA pravaktumalamatrabhavatyoH // 69 // (0yA0) yasyeti / he kulIne yasya bhagavato dAsyamapi ayairdubhaM duHkhena labhyate iti durlabhaM vartate / bata iti vitarke yat yasmAt yuvAM tatpriye tasya svAminaH priye tatpriye dayite abhUtaM jAte / etat alaM atyartha atrabhavatyo. pUjyayo bhavatyoyuyorbhAgyamatra jagati kaH pumAn pravaktuM harSeNa jalpituM alaM samarthoM bhavet apitu na ko'pi // 69 // devadevadi ye nivizethe, te yuvAM na bhavatho'nyavineye / svAntameva mama dhRSTadhurINaM, yacchizikSayiSu vAmapi kAmam // 70 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288) nenakumArasambhavArtha mAnyama dIvAlamarhatama ll : 1 (vyA0) devadeva iti / hesumaMgalAsunande yuvAM ye devadevadi devAnAM devasya hRdayaM tasmin zrIyugAdIzasya hRdi nivizethe vasathaH / te yuvAM anyavineye anyasya vineye anyazikSaNoye na bhavatha. / mama svAtameva cittaM dhRSTeSu dhurINaM dhRSTadhurINaM vartate / yat syAntaM (kSubdhaviribdhasvAntalagna-bhau / 4 / 4 / 70 / / i. sU svAntaM nipAtyate / ) vAmapiM yuvAM dveapi kAmaM atyartha zikSayitumicchuzizikSAthiSu vartate // 70 // zrotrayorgurugirAM zrutirAsye, sUnRtaM hRdi punaH patibhaktiH / dAnamarthiSu kare ramaNInA-meSa bhUSaNavidhirvidhidattaH // 71 // (vyA0) zrotrayoriti / ramaNInAM (ramyAdibhyaH kartari / 5--3-126 i. sU. ramdhAtoH kartari anaT TotvAt DIH / ) strINAM eSa bhUSaNavidhiH bhUSaNAnAM vidhiH vidhidatto vartate / vidhinA vidhAtrA datto vidhidatta: / (dat / 4 / 4 / 10 / i. sU. tAdau kiti dAsajJa kasya dat Adeza) eSa kaH zrotrayoH (huyAmAzruvAsabhasiguvipaci-straH / 451 / i. u. sU. zrudhAtoH pratyayaH / zrUyate aneneti zrotram / ) karNayoH gurUNAM giraH tAsAM gurusatkavANInAM zrutiH zravaNam / Asye mukhe sUnRtaM (suSTu nRtyati satAmano'neneti sUnRtaM sthAdibhyaH kaH / 5 / 3 / 82 / i. sU. supUrvakanRtdhAtoH kaH / paJyupasargatya / 3 / 2 86 / i sU. aghaJi api su upasargasya dIrdhatA) satyaM vacaH punarhadi manasi patibhakti patyuH svAminobhakti kare haste arthiSu yAcakeSu dAnam // 71 / / subhruvA sahajAsiddhamapAsyaM, cApalaM prasavasadma vipatteH / yena kUlakaThinAzmanimAtA-dvIcayoMdhibhuvo'pi vizIrNAH // 72 // (0yA0) subhruvA iti / sujhavAM zobhane bhruvau yAsAM tAstAsAM strINAM capalasya bhAvazcApalaM capalavaM sahajasiddha svabhAvasiddhaM tyA yogya tyAjyaM tyajana yogyaM vartate / kiMlakSaNaM cApalaM vipatte vinAzasya prasavasya janmanaH samaM gRha janmasthAnamantItizeSaH / yena cApalena kulakaThinAzmanipAtAt kUlaM naTaM tasmin ye kaTinAcate amAnazca pASANAH teSu nipAtaH patanaM tasmAt patanAt ambudhi
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ojainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 5 (189 bhuvo'pi ambUni dhIyante asminniti ambudhi samudra tasmAt bhavantIti samudrajAtA api vIcaya kallolA vizIrNA bhagnA // 72 // cApale'pi kUla mUrdhni patAkA, tiSThatItihRdi mAsa nighattam / Apa sApi vasatiM janavAhyAM, daMDasaMghaTanayA dRDhabaddhA || 73 // 1 ( vyA0 ) cApala iti / he kulIna yuvA hRdi hRdaye iti mAsma nighattaM citta iti na cintanIyam / itIti ki patAkA cApale'pi capallave'pi sati kulaM gRhaM gotraM vA tasya mUrdhni mastake tiSTati / sApi patAkApi daMDasaMghaTanayA daMDasya saMghaTanA tayA dRDhavadvAsatI janebhyo vahyAM tAM vasatiM ( vasanti asyA - miti vasati / khalyamirami vahivasyarterati / 653 | i sU vasghAto atipratyaya - 1 ) vAsaM prApa // 73 // asti saMvananamAtmavazaM ce- daucitIparicitA patibhaktiH / mUlamaMtramaNibhirmRganetrA - stad bhramanti kimu vibhramamAjaH // 74 // ( vyA0 ) astIti / he kulIne strINAM cet yadi aucityA paricitA aucitiguNayuktA patyuktiH patibhakti' Atmano vazamadhInamAtmavazaM saMvananaM vazIkaraNamasti / tat tasmAt kAraNAt mRgasya netre iva netre yAsAM tAH striya mUlamaMtrAzca maNayazca taiH kimu kimartha vibhramaM (bhajoviNa / 5 / 1 / 146 / i. sU. vibhramapUrvakabhajdhAtorviN | bhajantIti bhramanti // 74 // bhojite priyatame'hani bhuGke, yA ca tatra zayite nizi zete / prAtarujjhati tataH zayanaM prAk, saiva tasya sutanuH satanuH zrIH // 75 // I ( vyA0 ) bhojita iti / yAtrI priyatame bhartari ahani divase bhojite sati bhuMkte / ca punaH yA strI tatra priyatame nizi rAtrau zayite sati zete / prAtaH prabhAte tataH priyatamAt prAk pUrvaM zayanamuJjhati vyajati / priyatamasya bhartu seva sutanuH zobhanA tanuryasyAH sA strI satanu tanvA saha vartate iti satanuH mUrtimatI zrIlakSmIH syAt / uktaM ca- 'anukUlA sadA tuSTA dakSA sAdhvI vicakSaNA / ebhi paMcaguNairyuktA zrIriva zrI na saMzaya // 75 // + 7
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sarga: 5 // netrapajhamiha bhIlati yasthA, vIkSite parapumAnanacandre / zrIgRhaM sRjati paMkajinIva, tAminaH svakarasaMgamabuddhAm // 76 // ___ (vyA0) netrapabhAmiti // yasyA striya: netrapamaM netra-(nIdAmbazasyuyujastutudasisicamiha patapAnahastraT / 5 / 3 / 88 / i sU. no dhAto karaNetraT / ) me padma parapumAnanacandre parapuMsaH AnanaM parapumAnanaM tadevacandrastasmin parapurupamukhacandre vIkSite sati dRSTe sati molati saMkucati / ino (etIti inaH / jINazIDhIbudhyavimIbhyaH kit / 261 / i. u. sU. iMNaka dhAto. kit naH / ) bhartA sUryo vA svakarasaMgamabuddhAM svastha karo hasta: kiraNo vA tasya saMgamena buddhA tAM AtmIyakarasparzana vikasitAM tAM striyaM paMkajinI iva kamalinIvat zrIgRhaM sajati AtmIyagRhasatkasarvalakSmIsthAnaM karotIti bhAvaH // 76 // - bhAsa tapyata tapaH paritakSIn , mA tnuumtnubhivetkssttH| iSTasiddhimiha vindati yoSi-cena lumpati pativratamekam // 77 // (vyA0) mAsma iti // tapo mAsma tapyata (sasme hyaratanI ca / 5 / 4 / 40 / i. sU. tapdhAto yastanI adhAtorAdistinyAM-DA / 4 / 4 / 29 / i. sU. aDabhAvaH) / tanaM zarIraM atanubhiH na tanUni atanUni tairbahubhiH pratasya kaSTAni taitakapTairmA paritakSIt ( mAyadyatano / 5 / 4 / 39 / i. sU. masahitamAMDi upapade adyatanI / aDdhAtorAdi stinyAM-DA / 4 / 4 / 29 / i. sU. aDabhAvaH ) mA kRzAM kArSIt / yoSit strI iha jagati cetyadi eka patitaM zIlaM na lumpati (tudAdeH zaH / 3 / 4 / 81 / i. sU.. mulatI mokSaNe dhAtoH zaH mucAditRphaphagupharAbhobhaH ze / 4 / 4 / 99 / i. sU. zepare nonta / ) tadA iSTasiddhi vindati labhate // 77 // ugradRhamabhaMgamayatna-prApyamAbharaNamasti na zIlam / cenadA vahati kAJcanaratna-vavidhaM mRdupalaimahilA kim / / 78 / / (vyA0) ugra iti / strINAM cet yadi aduhaM ujhai utkaTai? khena grAhyaM. amaMgaM na vidyate bhaMgo yasya tat ayatnaprApyaM na yatnaH ayatna. ayatnena prApyaM
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 5 (191 zIlamAbharaNaM nAsti / tadA mahilA (kalyanimahi - laH / 481 / i. u. sU. mahadhAto: ila. / At i. sU. Ap mahyate pUjyate iti mahilA 1) strI mRdupalai - mRt ca mRttikA upalAzca pASANAstaiH kAJcanaratnai kAMcanaM ca ratnAni ca te vIvadhaM (bhAvAkartreH / 5 / 3 / 18 / i. sU. vipUrvakavadhghAto. bhAvedhaJ / na jana vadhaH / 4 / 3 / 54 / i. sU. vadhUdhAtorvRdryabhAvaH / ghaJyupasargaya cahulam | 3 / 2 / 86 / i. sU. upasargasya dIrgha / vivadhyate iti / vIvadhaH 1) bhAraM kiM kathaM vahati // 78 // majito'pi ghanakajjalapaGke, zubhra eva parizIlitazIlaH / svardhunIsaliladhautazarIro'pyucyate zucirucirna kuzIlaH // 79 // | ( vyA0 ) majjita iti / parizIlitaM pAlitaM zIlaM yena saH parizolita - zIla: pAlitazIlaH pumAn ghanakajjalapaGke dhanaM ca tat kajjalaM ca tadeva pastasmin nicitakajjalakaddame majjito'pi bruDito'pi zubhra eva ujjvala eva / kuzIlaH kutsitaM ninditaM zolaM yasya sa pumAn svardhunIsaliladhautazarIra svardhunI (dhunAtitatarUn iti dhunI / dhUzAzIko hasvazca / 678 / i u sU. dhUdhAtoH ni dhAtozca hrasvaH tato 'yAM dhunI / ) gaGgA tasyAH salilaM jalaM tena dhautaM kSAlita zarIraMyena sa gaMgAjalakSAlitadeho'pi zuciH pavitrA ruciH kAnti yasya sa zucirucirnocyate // 79 // kaSTakarma nahi niSphalameta- cetanAvaduditaM na vaco yat / zIlazailazikharAdavapAtaH, pAtakApayazasorvanitAnAm // 80 // ( vyA0 ) kaSTakarma iti / kaSTaM ca tat karma ca kaSTakarma kRtaM sat niSpha laM nirgataM phalaM yasya tat nahi syAt / etat vaca' cetanAvaduditaM cetanA buddhirasyAstIti cetanAvAn cetanAvatA sacetanena uditaM kathitaM na nAsti / yat yasmAt kAraNAt vanitAnAM khogAM zIlazailazikharAdavapAta' zIlameva zaila parvataratasya zikharaM tasmAt avapAtaH patanaM pAtakA payazaso sa syAt ko'rtha - ye kecana bhRgupAsAdi kaSTakarma kRtvA bhavAntare rAjyAdisukhaM vAJchanti etat mithyA
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyama TokAsamalakatama / / sarga:5 kathamiti cet zIlarUpaparvatAt pavanata strINA pApApayazodu khAdInyeva myunatu lukhamiti bhAva // 80 // yA prabhUpNurapi bhartari dAsI-bhAvamAvahati sA khalu kAntA / kopapaGkakaluSA nRpu zepA, yopitaH kSatajazopajalUkAH / / 81 / / (vyA0) yA iti / yA strI prabhUNuH (bhUje eNuka / 5 / 2 / 30 / / I, mR. prapUrvakabhUdhAtoH zIlAdi saDhartha eNuka pratyayaH / ) api samarthApi satI bhartari priyatame dAsIbhAvaM dAsyA bhAvasta Avahati / khala nizcitaM sA kAntA patnI jJeyA / zepA yopitaH kopapaGkakaTapA. kopa eva paka kardamantena kallupA satyo tRpu puruSeSu kSatajaM rudhiraM tasya gopAya jakA (mRmanyaJjijali-kaH / 58 / i. u. sU. jalbAtoH Uka pratyaya jalatihanti iti jaTakA) jJeyA. / / 81 // roSitA'vagaNitA nihatA'pi, premanetari na muJcani kulyA / megha eva paritupyati dhArA-daMDadhoraNihatApi mujAtiH / / 82 // (vyA0) roSitA iti / kulyA ( bhave / 6 / 3 / 123 / i. sU. kulazabdAtmave'rthe yaH / At iti sUtreNa Ap / ) kulInA strI ropitA avagaNitA nihatApi netari svAmini prema snehaM na muJcati / yathA sujAtiH zobhana jAtimAlatI kulInA vA dhArAdaMDayoraNihatApi dhArA eva daMDAnAM dhoraNi. meghasakadhArAdaMDazreNiH tayA hatA api satI medhe eva parituSyati / / 82 // tadhuvAmapi tathA prayatethAM, stramabhUSaNaguNArjanahetoH / yena vAM prati dadhAti samastaH, strIgaNo guNavidhI gurubuddhim // 83 / / ' (vyA0) taditi // he kulIne tata tasmAta kAraNAt yuvAmapi bhavatyAphi stre gabhUSaNaguNArjanahetoH stroNA samUha streNaM tasya bhUSaNAni ye guNAsteSAmajanaheto strIsamUhayogyAlaMkAraguNopArjananimitta tathA prayatethA upakrama kurvAthAm / yena kAraNena samastaH sakala strINAM gaNa. strIgaNaH strIsamUho vAM yuvayo. guNavidhau guNAnAM vidhistasmin gurubuddhiM gurorbuddhistA pratidadhAti dharati // 83 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanakumArasambhavAya mahAkAvyam TIkAsamalakatam // sarga. 5 (193 buddhiM zuddhAmiti matimatAmuttamebhyaH zacIndrau, bhattayAvezAdvizadahRdayau prAbhRtIkRtya tebhyH|| khAgastyAgaM caraNaluThanaiH klaptavantau divaM to, drAga bhejAte ciravirahato'tyAkulasthAnapAlAm / / 84 // (vyA0) buddhimiti / tau zacIndrau zacI ca indrazca matimatAM matirasti epAmiti matimantastepA buddhimatAM uttamabhyastebhyo vadhUvarebhya iti pUrvoktAM zuddhAM buddhiM bhakterAvezastasmAt bhaktyAvegAt na prAbhRtaM aprAmRtaM prAbhRtaM kRtveti prAmRtIkRtyopadIkRtya drAk zoghra divaM bhejAte svarloka gatau / kiMlakSaNau zacIndrau vizadaM hRdayaM yayostau vizadahRdayau nirmalamAnasau / svasya Aga* aparAdhastasya tyAgasta AtmIyAparAdhaparihAraM caraNeSu pAdeSu luTanaiH caraNanamaskAraiH kluptavantau / kilakSaNAM divaM ciravirahataH dIrdhakAlavirahAt atyAkulAH sthAnapAlAH yasyAM sA tAm // 84 // anye'pIndrAH sakalabhagavatkAryabhAre dhurINaM, saudharmasyAdhipatimadharamapyuttaraM bhAvayantaH / dhanyamanyAstribhuvanagurordarzanAdeva devaiH, sAkaM nAkaM nijanijamayunirbharAnandapUrNAH // 85 // itizrIsUrIzvarazrIjayazekharasUriviracite zrIjainakumArasaMbhavamahAkAvye paJcamaH sargaH (vyA0) anya iti / anye'pi indrAH IzAnendrAdyA nirbharAnandapUrNA nirbharAnandena atizayAnandena pUrNA santa devai sAkaM sArddha nijaM nijaM nAkaM AtmIyAtmIyaM calAka ayugatA. kiMkurvanta sakalabhagavatkAryabhAre sakalAni samaprANi ca tAni bhagavata' kAryANi teSAM bhArastasmin dhuroNaM (dhuraM vahati iti dhurINaH / vAmAcAderInaH / 7 / 1 / 4 / i. sU. kevala dhurazabdAdapi Inapratyayo bhavati iti paMkti. 1) dhurya saudharmasya adhipatiM saudharmendraM adharamapi adhastanamapi uttaraM utkRSTaM bhAvayantaH / kilakSaNA indrA trayANAM bhuvanAnAM samAhAra. tribhuvanaM
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194) zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 5 tasya gurustasya darzanAdeva dhanyaMmanyA (kartuH khaz / 5 / 1 / 117 / i. sU. dhanyapUrvakamandhAtoH khaza | zivAt divAdeH zyaH / 3 / 4 / 72 / i. sU. iya' khitvAt khityanavyayArupormo'nto svazca / 3 / 2 / 111 / i. sU. mo'nta' / AtmAnaM dhanyaM manyante iti dhanyaM bhanyA ) AtmAnaM dhanyaM manyamAnAH // sUriH zrIjayazekharaH kavighaTAkoTIra hIracchavi-, millAdimahAkavitvakalanA kallolinI sAnumAn / vANIdattavarazviraM vijayate tena svayaM nirmite, sargo jainakumArasaMbhava mahAkAvye 'bhavat paJcamaH // 5 // itizrImadacchIyazcalagacche kavi cakravarttizrI jayazekharasUriviracitasya zrIjainakumArasaMbhavamahAkAvyasya tacchiSya zrIdharmazekhara mahopAdhyAyaviracitAyAM TIkAyAM zrI mANikya sundarazodhitAyAM paJcamasargavyAkhyA samAptA // 5 // VACA
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha SaSTaH sargaH praarbhyte| -- - athAzrayaM svaM saparicchadeSu, sarveSu yAteSu narAmareSu / nAthaM navoDhaM rajanirvivikta ivekSituM rAjavadhUrupAgAt // 1 // (vyA0) atheti // athAnantaraM rajaniH rAjavadhU rAjJa candrasya pakSa rAjJo nRpasya vadhU rAjavadhU navoDhaM navapariNItaM nAthaM vivikte ekAnte IkSitumiva upAgAt (igikoI / 4 / 4 / 23 / i. sU. adyatanyAM iN dhAtorgA / pibati dAbhUstha sico lap parasmai na ceTa / 4 / 3 / 66 / i. sU. sico lup iNyAto kartari adyatanI 1) sametA / kepu satsu saparicchadeSu paricchadena saha vartante iti saparicchadAsteSu saparivAreSu sarveSu narAzca amagazca narAmarAstaSu manuSyadeveSu svamAzrayaM AtmIyaM gRhaM yAtepu gatepu sammu // 1 // nizA nizAbhaMgavizeSakAnti-kAntAyutasyAsya vapurvilokya / sthAne tamAzyAmikayA niruddhaM, dadhau mukhaM labdhanavodayApi // 2 // (vyA0) nizA iti / nizA rAtri labdha navodayApi navazcAsau udayazca navodayaH labdho navodayo yayA sA satI kAntAbhyAM yuta tasya kalatrayutasya asya bhagavato vapuH zarIraM vilokya dRSTvA tamasaH zyAmikA tayA tama. zyAmikayA aMdhakArakAlinnA niruddhaM vyAptaM mukha dadhau babhAra / kiMviziSTaM vapuH nizAbhaMgavizeSakAnti nizA haridrA tasyA bhaMgaH cheda tahat vizeSA kAntiryasya tat / pakSe nizAyA rAtre. bhaMge sati vizeSakAnti / atra zabdalaM jJeyam // 2 // abhukta bhRtezatanovibhUti, bhautI tamobhiH sphuTatArakaughA / vibhinnakAlacchavidantidaitya-carmAvRterbhUrinarAsthibhAjaH // 3 // (vyA0) abhukta iti / bhautI rAtriH bhUtezatanoH bhUtAnAM Iza svAmI zivaratasya tanuH zarIraM tasyAH Izvarasya.mUrtervibhRti abhukta sevate sma / kiM vizaSTA rAtriH tamobhiraMdhakArairupalakSitA hetukakaraNetthaMbhUtalakSaNe' iti sUtreNa itthaM
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196) zrIjanakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sargaH 6 // bhUtalakSaNe tRtIyA puna: kiMvi0 sphuTAH prakaTAH tArakANAM odhA samUhA yasyAM sA prakaTatArAsamUhA / kiMviziSTAyAstanoH vibhinna kAlacchavidantidaityacarmAvRteH vizeSeNa bhinnA kAlacchaviH kRSNakAntiryasya sa etAdRzo yo dantidaityo gajAsurattasya camma kRtti tadeva AvRti. AvaraNaM yasthA sA tasyAH / bhUrinarAsthibhAja (bhajo viNa / 5 / 1 / 146 / i. sU. bhajadhAtoviN / ) narANAmasthIni nagasthIni bharINi ca tAni narAsthIni ca tAni bhajatIti tasyA ko'rtha rAtraH andhakArameva daityasakakRSNacarmAvRtiH / tArAsamUhA manuSyAsthIni / ata: kAraNAt IzvaratanorUpamAnaM rAtreritibhAvaH // 3 // nyAsthannizA taskara puMzcalInAM, netreSu lokAkSimahAMsi hatvA / sUre gate duHsahamaMDalAye, tamasvinAM hi phalitA kadAzA // 4 // (vyA0) nyAsthat iti // nizArAtriH lokAbhimahAMsi lokAnAM akSINi locanAni teSAM mahAMsi tejAMsi hatvA taskarAzca (kiMyattabahoraH / 5-1-101 i. sU. tadzadapUrvaka kRdhAtora / varcaskAdivarakarAdayaH / 3 / 2 / 48 / i.. sU. caurye'rthe tat zabdasya takArasya sakAre taskara: taskarotIti taskara.) puMzcalyazca tAsAM caurasvairiNInAM netreSu nyAsthat (zAstya sUvaktikhyAteraD / 3 / 4 60 / i. sU. avatanyAMkartari asUdhAtoH aDpratyaya / zvayatyasUvacapataH zvAsthavocapaptam / 4 / 3 / 103 / i. sU. adyatanyAM kartari aDi pare asUdhAtoH asthaadeshH|) asyati sma / kasati du sahamaMDalAye du khena sahyate iti duHsahaM maMDalasya agraM maMDalAnaM khaDgo vA yasya sa tasmin sUre sUrya subhaTe ca gate sati tamasvinAM (astapomAyA dhAsrajo vin / 7 / 2 / 47 / i. sU. tamas zabdAta matvarthe vinpratyaya / ) andhakAra cAriNAM pApinAM hi iti khede kadAzA (koH kattatpurupe / 3 / 2 / 130 / i. sU. ko kadAdeza / ) kutsitA AzA kdaa2|| phalitA // 4 // kAlIyamAlIya gireguMhAsu, bhAsvadbhayenAhi nizA tadaste / bhUbaddhakhelAkhilavastu kAlI-cakAra kAlena vinA ka zaktiH // 5 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 6 (197 (vyA0) kAlI iti / iyaM kAlI kRSNA nizA rAtri ahni divase bhAsvataH sUryAd bhayaM bhI tastena gire. parvatasya guhAsu kaMdarAsu Aloya nilIya tadaste tasya bhAnorastaH tasmin sati bhUkhelA bhuvi vasudhAyAM bdr| kRtA khelA krIDA yayA sA satI akhilavastu sakalapadArtha kAlocakAra na kAlamakAlaM akAlaM kAlaM cakAra iti kAlocakAra / kAlena samayena vinA ka zaktirasti kApi nAstItyartha // kumudvatIM cAkRta rohiNIM ca, priye nizAM vIkSya zitiM sitAMzuH / zriyaM ca tejazva tayordadAnA, sAdhatta sAdhu kSaNadeti nAma // 6 // (vyA0) kumutAmiti / sitAMzuH sitAH zvetAH aMzavaH kiraNA yasya sa candraH zitiM kRSNAM nizAM rajanIM vIkSya dRSTvA kumudvatI (tadasyA'syasminniti matuH / 7 / 2 / 1 / i. sU. kumudazadAt matuH / mAvarNAntopAntA paJcamavargAn matomovaH / 2 / 1 / 94 / i. sU. matormasya vaH / adhAtUdaditaH / 2 / 4 / 2 / i. sU. uditatvAt DIH / ) kumudinI rohiNI ca dve priye akRta kRtavAn / sA nizA tayoH kumudatIrohiNyo zriyaM zobhAM ca anyat tejo dadAnA satI kSaNadA kSaNaM utsavaM dadAtIti kSaNadA pakSe rAtririti nAma sAdhu yuktamatta dharati sma // 6 // haridrayeyaM yadabhinna nAmA, babhUva gauryeva nizA tataH prAk / santApayantI tu satIranAthA-stacchApadagdhAjani kAlakAyA // 7 // (vyA0) haridrayeti / yat yasmAt kAraNAt iyaM nizA rAtri haridrayA saha abhinna nAma yasyAH sA abhinanAmA sadRzanAmA vartate / yato nAmamAlAyAM haridrA kAMcanI pItA nizAlyA varavarNinI ityAdi / tat tasmAt kAraNAt prAk pUrva gauryaiva gauravarNA babhUva iti jJAyate / tu punaH anAthA na vidyate nAtho yAsA tAH satI: saMtApayatIti saMtApayantI satI tAsAM zApena dagdhA tacchApadagdhA kAlakAyA kRSNadehA ajAni jAtA // 7 // ki yoginIyaM dhRtanIlakaMthA, tamasvinI tArakazaMkhabhUSA / varNavyavasthAmavadhUya sarvA-mabhedavAdaM jagatastatAna / / 8 / /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 ( vyA0 ) kimiti / iyaM tamasvinI (astapomAyAmedhAsrajo vin / 7 / 2 / 47 / i. sU. tamas zabdAt matvarthe vin / striyAM nRto'svasrAdeDI / 2 / 4 / 1 / i. sU DI: ) rajaniH kiM yoginI vartate kiMlakSaNA tamasvinI dhRtanIlakaMthA dhRtA nIlA kaMthA yayA sA punaH kiMvi0 tArakazaMkhabhUpA tArakA (taarkaavrnnkaa'ssttk|jyotistaantvpitRdaivtye / 2-4 -113 / i. sU. jyotiSi tArakAzabde ikArAbhAvo nipAtyate / ) eva zaMkhasatkAbharaNAni yasyAH sA yA jagato vizvasya sarvaM nikhilAM varNavyavasthAM varNAnAM brAhmaNAdInAM zvetakRSNAdInAM cA vyavasthAM maryAdAmavadhUya abhedazvAsau vAdRtha taM ekAkAratvaM vistArayAmAsa | titAMsati zvaityamihendurasya, jAyA nizA ditsati kAlimAnam / aho kalatraM hRdayAnuyAyi, kalAnidhInAmapi bhAgyalabhyam // 9 // ( vyA0 ) titAMsati iti // indundra iha jagati vaityaM zvetasya bhAvaH tat 'dhavalatAM titAMsati (tumarhAdicchAyAM sannatatsanaH / 3 / 4 / 21 / i. sU. tanU dhAtoricchArthe san / sanyaGazca / 4 / 1 / 3 / i. sU. dvitve tatan sati / sanyasya / 4 / 1 / 59 / i. sU. pUrvasthAta ikAre titan sati / tano vA / 4 / 1 / 105 / i. sU. vikalpena dIrghe titAMsati iti / ) tanitumicchati vistArayitumicchati / asya indorjAyA nizA kAlimAnaM kRSNatvaM ditsati (dA sati ityatra mimImAdAmitsvarasya / 4 - 1 - 20 / i. sU. sAdauzani dAdhAtoH svarasya it na ca dvirbhAvaH / ditsati / ) dAtumivsati / aho iti Azcarye anuyAtIti anuyAyi hRdayasva anuyAyi hRdayAnuyAyi mano'nukUlaM kalatraM bhAryA kalAnidhInAmapi kalAnAM nighayasteSAM kalAvatAmapi bhAgyalabhyaM labdhuM yogyaM bhAgyena labhyaM syAt / yataH 'candrasya kalAvato'pi ni|| priyAsti // 9 // dattvA pataGgaH pravasan vasu svaM, tamo nirodhdhuM bhuvi yAnnyayuMkta | tairdIpabhRtyairnijanAtha nAma viDaMvino-hanta hatAH pataGgAH // 10 // zvaityaM ( vyA0 ) davA / pataGgaH sUryaH pravasatIti pravasan pravAsaM gacchan san svaM vasu dravyaM tejo vA davA ( dat / 4 / 4 / 10 / i. sU. kathApare dAghAtoH
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (199 dat / ) tamo nirodhuM andhakAra spheTayituM yAn dIpabhRtyAn bhuvi pRthivyAM nyayukta vyApAritavAn / taidIpabhRtyaiH dIpA eva bhRtyA kiMkarArataiH hanta iti vitarke nijanAthanAmaviDaMbinaH nijasyAtmano nAtha svAmI sUrya sUryasya nAma pataGgo'tti zalabhasyApi nAma pataGgo'sti pataGgaH pakSisUryayoritivacanAt atra pataGgAdena chalanAsti nijanAthanAma piDaMbayanti anukurvanti iti / evaMvidhA ye pataGgA. zalabhA hatAH // 10 // yatkokayugmasa viyogavahi-jajvAla mitre'stamite nizAdau / sodyotakhadyotakulasphuliGgaM, tadbhumarAjiH kimidaM tamisram // 11 // (vyA0) yatkokayugmasya iti // yat kokayugmasya kokayoH cakravAkayoH yugmaM mithunaM tasya cakravAkandasya nizAdau nizAyA Adistasmin rajanyAdau mitre sUrya suhRdi vA astamite sati viyogavahniH viyogasya vahniH jajvAla / idaM tamistramandhakAra kiM dhUmarAji. dhUmAnAM rAji na vartate / kiMlakSaNaM tamila sodyotakhadyotakulasphuliMgaM khadyotAnAM kulaM sodyotaM ca tat khadyotakula ca tadeva sphuliMgA yasmin tat // 11 // avetya pATacarapAMmulAnAM, tamobalAdurlalitAni tAni / prabhAM dizIndrakha tamo'panodA-madIdRzat svodaya-cihna minduH||12|| (vyA0) avetya iti / induzcandraH indrasya dizi pUrvasyAM dizi prabhA kAnti adIzat dArzatavAn / kiviziSTAM prabhAM tamopanodAM tamaH andhakAra apanodayati sphoTayati iti tamo'panodA tAm / svodayacihna svasya udayastasya cihaM AviSTaliGgametat / kiMkRtvA pATacarapAMsulAnAM pATacarAzca (pATayantaH carantIti pATacarAH pRSodarAditvAt sAdhu) pAMsulAzca (pAsava' AsAM santIti pAMsulA.) tAsAM taskarANAM asatInAM ca tamobalAt tamaso balaM tasmAt tAni durlalitAni duzceSTitAni avetya jJAtvA // 12 // dhAbhedamautpAtikamAnalaM vetyUha vitanvatyasatIsamUhe / udItamevaikSata candrabimba, pUrvAyudheH kokanadazri lokaH // 13 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sargaH 6 // ___ (vyA0) dhAmeti / pUrvAyudhe pUrvazvAsau aMbudhizca tasmAt pUrvasamudrAt udItameva udayaM prAptaM candavigvaM candrasya bigvaM candramaMDalaM tat lokaH aikSata Aluloke / kiviziSTaM candrabimbaM kokanada zri kokanadaM raktotpalaM tahat zrI. zobhA yasya tat / ka sati asatIsamUhe asatInAM samUhastasmin iti ahaM vicAraM vitanvati vitanotIti vitanvan tasmin kurvati sati / itIti kiM idaM autpAtikaM utpAta-- kAri vA athavA AnalaM analo'gnista saMbaMdhi dhAma tejo vartate // 13 // sudhAnidhAnaM mRgapatralekha, zubhrAMzukuMbhaM zirasA dadhAnA / kausuMbhavastrAyitacAndrarAgA, prAcI jaganmaMgaladA tadAbhUt // 14 // (vyA0) sudhAnidhAnamiti / prAcI (aJca / 2 / 4 / 3 / i. sU. prAn zabdAt striyAM DIH / ) pUrvadik tadA tasminnavasare jaganmaGgalaMdA maGgalaM dadAtIti mAladA jagatomaGgalaTA jaganmaGgaladA jagatomaGgaladAyinI abhUt / kiMkurvANA zubhrAMzukuMbha zubhrA aMzava kiraNA yasya saH zubhrAMzuH candra sa eva kuMbha: kalaza candrakalazaM zirasA mastakena dadhAnA dhatte iti dadhAnA zubhrAMzuzabdena raupyaM tasya kalazaM dadhAnA / kausuMbhavastrAyitacA-darAgA kausubhaM (kusumbhena raktaM kausugaM rAgAha) rakte / 6 / 2 / 1 / i sU. kusumbhazabdAt rAge'rthe aN / ) ca tat vastraM ca kausuMbhavastraM taddAcarita: candrasaMbaMdhirAgo yasyA saa| kilakSaNaM zubhrAMzukuMbhaM sudhAnidhAnaM sudhAyA. amRtasya nidhAnaM amRtapUrNa bhRgapatralekha mRgaH patralekhA yasmin sa tam // 14 // sAMrAviNaM rAjakaropanIta-pIyuSapAnairvihitaM ckauraiH|| bhAsvadvirokApagamAptazokAH, kokAH kSatakSAramivAnvabhUvan // 15 // (vyA0) sArAviNamiti / cako rairvihitaM sAMrAviNaM kolAhalaM kokAzcanAbAkAH matakSAraM kSatebhArastaM kSate praNe kSArakSepamiva anvabhUvan anubhavanti sma / kiMviziSTaizcako raiH rAjakaropanItapIyUpapAnai rAjA candro nRpo vA tasya karaNa hastena kiraNoM upanItaM pIyUSasya pAna amRtapAna yeSAM te.taiH / kilakSaNA kokA bhAsvadvirokApagamAptagokA bhAsvata sUryasya virokA kiraNAH teSAM apagame vinAze Apta prApta zokoyaiste // 15 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAtya mahAkAvyam TIkAsamalatam // sarga. 6 (201 tamassu rAjJA svamayUkhadaMDai-vikhaMDyamAneSvadayaM tamo yat / tamevaM bheje zaraNaM zaraNya, lakSmAbhidhAM kiM tadalaMbhi lokaiH / / 16 // __ (vyA0) tamassu iti / rAjJA candreNa nRpega vA svamayUkhadaMDai svastha mayUkhA, kiraNA. te eva daMDAstaiH AtmIyakiraNarUpadaDai tamassu aMdhakAreSu adayaM nirdayaM yathA bhavati tathA vikhaMDyamAneSu satsu yat tamastameva candraM zaraNaM bheje / kilakSaNaM zaraNaM zaraNyaM (tatra sAdhau / 7 / 1 / 15 / i sU. zaraNazabdAt sAdhvathai yaH / ) zaraNe sAdhu tat / lokairatat tamo'dhakAra lakSmAbhidhAM lakSmaNaccihrasya (lakSyate aneneti lakSma / man / 911 / i. u. sU lakSadhAtorman pratyayaH / ) abhidhA tAM lAMchanAbhidhAnaM kiM na alambhi na prApritaM apitu prApitameva // 16 // atrerdvijAdudbhavati sa na zrI-tAtAtpayodhervidharityavaimi / yajAtamAtraH pratidhiSNyameSo'kSipatkaraM zrIlavalAbhalobhAt // 17 // (yA0) atreriti / eke candraM atrinetraja vadanti kecicaturdazaratnamadhye samudrAjAtaM vadanti / paramahaM iti avaimijAnAmi itIti kiM vidhuH atrerdvijAt atrinAmno brAhmaNAt udbhavati sma utpanna / zrItAtAt zriyAH tAtastasmAt lakSmIpituH samudrAt notpanna / atra hetumAha-yat yasmAt kAraNAt eSavidhuzcaMdro jAtamAtra: san zrIlabalAmalobhAt zriyA labo lezastasya lAbhaH prApti tasya lobha smAt pratidhiSNyaM (yogytaaviipsaarthaantivRttisaadRshy| 3 / 1 / 40 / i. sU. vIpsA) pratinakSatraM pratigRhaM vA kara hastaM akSipat / candroDhaye nakSatrANi nistejAMsi jAtAnIti bhAvaH / brAhmaNA hi pratihaM yA kurvanti tena kAraNena bhikSAcarakulotpannazcandra iti jJAyate // 17 // alopi sro'pi bhayA patanyA-pyahaM maho'vagrahabhidrahANAm / mathyeva janmottamapUruSANAM, kA yogibhogiparA madiSTA // 18 // na strI tataH kApi mayA samAnA, mAnAspadaM yA bata sA purostu / itIca sallakSmalipIndupatra-muccaiH samuttambhayati sa raatriH|| 19 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202) zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sargaH 6 // (vyA0) alopi iti / rAtriH saha malipi sat vidyamAnaM l| lAJchanameva lipiyasmin tat salamalipi tat indupatraM inducandra. sa eva patraM tat uccai uccattaraM samuttambhayati sma / vAdino hi uccaiH patrAvalamba uttambhayanti / uktaM ca-tya bAhU parirAraTomi, yasyAsti zaktiH sa ca vAvadItu / mayi sthite vAdini vAdisiMhe naivAkSaraM vetti mahezvaro'pi // 1 // iti patrAvalambo pAdinAM jJeyaH / uprekSate-itIva itIti kiM mayA ApatantyA ApatatIti ApatantI tayA AgacchantyA sUro'pi sUryaH subhaTo vA alopi lupta / ahaM grahANAM maho'vaprahabhit mahastejaH tasyApagraho vinasta bhinadmIti mahovanahabhit varte / uttamapuruSANAM uttamAzcate puruSAzca (sanmahatparamottamotkRSTaM pUjAyAm / 3 / 1 / 107 / i. sU. karmadhArayasamAsaH / ) teSAM tIrthakacakravartibaladevavAsudevAdhuttamapuruSANAM janma bhayyeva mayi satyAmeva vartate / yogimogiSu yoginazca bhoginazca teSu kA aparA anyA madiSTAma sakAzAt iSTA abhISTA / ko'rthaH yogino hi rAtrAveva prAyodhyAnastimitalocanA yoganidrAmApanAH syuH / bhogino'pi zabdarUparasagandhasparzaetatpazcaprakAre viSayasukhamanubhavanti / trAviti bhAvaH // 18 // tat tasmAt kAraNAt kApi strI (strI / 450 / i. u sU. ssyAyate traTa Dit syAyati garbho'syAmiti strI / ) mayA (tulyaarthestRtiiyaapthyau| 2 / 2 / 116 / i. sU. mayA ityatra sammAnayoge tRtIyA / ) samAnA tulyA na vartate / yA strI mAnAspaI mAnasya ahaMkArasya AspadaM sthAnaM ahaMkArasthAnaM asti sA strI bata iti vita puro'stu agre bhavatu // 19 // yugmam // adAnmadAndhyaM tamasAmasAdhyaM, kSipAkSipAdaM prati vairiNAM yA / tAM vindurindurdayitAM cakAra, sAraM kalatraM kva kalaGkino vA // 20 // (0yA0) adAt iti / yA kSipa rAtriH tamasAmandhakArANAmasAdhyaM na sAdhyaM asAdhyaM tat madAndhyaM madena AnvyaM (patirAjAntaguNA rAjAdibhyaH karmaNi ca / 7 / 1 / 60 / i. sU. andhazabdAt vyaNa / andhasya bhAva Anthyam / ) madAvyaM tat adAt dadau / kiviziSTAnAM tamasAM kSipAdaM kSipA rAtriH daM kalatraM
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga.6 (203 yasya sa taM (bhAgini ca pratiparyanubhiH / 2 / 2 / 37 / i. sa. pratiyoge kSipadamityatra dvitIyA / ) prati pakSe akSiNI locane pAdau ca eSAM samAhArastat prANyaGgatvAt samAhAradvandvaH tat prati vairiNAM / induzcandro vindurvidvAnapi (vindvicchU / 5 / 2 / 34 / i. sU. zIlAdisadarthe vindarnipAtyane / ) tAM nizA dayitAM patnI cakAra / vA athavA kalakina. sAraM kalatraM ka vartate // 20 // vidhorudItasya karegvApi, dinAyitaM yatprasRtaistriyAmA / yuvAkSibhRgastadarAmi rAma-taraGgiNIsmeramukhAmbujeSu // 21 // (vyA0) vidhoriti || triyAmA trayo yAmA yasyA sA triyAmA rAtriH uditasya vidhozcandrasya karai kiraNaiH prasUtai sadbhi. yat dinAyitaM divasavadAcaritamavApi prApi / tat yuvAkSimaGgaH yUnAM taruNAnAM akSINi netrANi evaM mRGgAH taiH taruNalocanarUpamaGga / rAbhAtaraGgiNIsmeramukhAmbujeSu rAmA. striyaH epa taraGgiNyo nadyastAsAM smarANi (smyajasahiMsadIpakampakamanamo ra / 5-2-79 / i. sU. zIlAdisadarthe smiDdhAto. ra pratyaya / smayante iti srANi / ) vikasvarANi yAni mukhAni eva abhyujAni kamalAni teSu strIrUpanadosatkavikasvaramukhakamaleSu arAmi rabhyate sma // 21 // loke sitAMzorgamite mayUkha-dugdhAbdhikelIkutukAni devaH / iyeSa sa svApasukhaM sarona-sAmyaM sisatyApayiSuH kimakSNoH // 22 // (vyA0) loke iti / sa devaH zrIyugAdIzaH svApasukha svApasya sukha tat nidrAsukhaM iyeSa icchati sma / kilakSaNo bhagavAn akSNorlocanayo. sarojasAmyaM sarojAnAM sAmyaM tat kamalasAvaM kimu sisatyApayiSuH (NijbahulaM nAnna. kRgAdiSu / 3 / 4 / 42 / i. sU. satyazabdAt karotyarthe Nic / satyArtha vedasyAH / 3 / 4 / 44 / i. sU. Nic yoge satyazabdasya AkAra atirIplIhonAyikSmAyAnApuH / 4 / 3 / 21 / i. sU. Nopare satyAdhAtoH puH / satyApi dhAto. tumahAdicchAyAM sannatatsanaH / 3 / 4 / 21 / i. sU. icchArthe san sanpaDazcaM / 4 / 1 / 3 / i. sU. dvitve sa satyApiSa iti / sanyasya /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkatam // sargaH 6 4 / 1 / 59 / i. sU. pUrvanya akArasya ikAre sisatyApayiSa iti san bhikSAzaMseru / 5 / 2 / 33 / i. sU. zolADhisadarthe sisatyApayipa dhAto. upratyaye sisatyApayiSuriti sidvam / ) satyApayitumicchuH / ka sati loke sitAMzo. sitA azavaH kiraNA yasya sa tasya candrasya mayUkhaiH kiraNaiH dugdhAbdhikelIkutukAni dugdhAnA hogaNAmabdhi. samudrastasya kelya krIDA tAsAM kutukAnitAni kSIrasamudrasa-kakrIDAkautukAni prApite sati yathA devo nArAyaNaH kSorasamudre zete // 22 // tadaiva devaiH kRtamagryavarNa, samaM vadhUbhyAM maNihaya'mIzaH / tato gurugandhi viveza zAstraM, matismRtibhyAmiva tatvakAmaH // 23 // (vyA0) tadaiveti / tatastato'nantaramIzaH zrI+pabho vadhUbhyAM sumaMgalAsunandAbhyAM samaM maNiharmya maNInAM harya tat maNisatkAvAsaM viveza praviSTaH / / kiMlakSaNaM maNiharmya tadaiva devairamarai kRtam / agryavarNa agryaH zreSTho varNo yasya tat pradhAnavarNa / agurUdandhi aguruNA nandhi tat parimalabahulaM ka iva tattvakAma iva tatve kAmo yasya sa yathA tatvakAmastattvamichumatismRtibhyAM matizca smRtizca tAbhyAM saha zAstraM pravizati / kilakSaNaM zAstraM pradhAnavarNa prazasyAkSaraM adhyAH zreSThA varNA akSarANi yasmin tat / gurUdgandhi guruNA, udgandhi utprAbalyena gandhi gandhena parimalena yuktaM guruM vinA zAstrasya parimalo na syAt / / vivAhadIkSAvidhividvadhUbhyAM, kRtvA sakhIbhyAmiva narmakelIH / nidrAM priyIkRtya sa tatra talpe, zizya sukha zeSa ivAmurAriH // 24 // (vyA0) vivAha iti / sa bhagavAn tatra tasmin maNihArthe maNimayAvAse talpe patyake nidrAM priyIkRtya nidrAmeva priyAmabhISTAM kala vAkRtvA na priyA apriyA atriyAM priyAM kR.vA iti priyIkRtya sukha zirathe suptaH / ka iva asurAri rica yathA asurANAM ariH asurArinArAyaNa zethe sukha svapiti / kiviziSTo magavAn vivAhadIkSAvidhivit vivAhasyadIkSA vivAhasAkadIkSA tasyA vidhiH AcArastaM vetti iti / kiM kRtvA zizye sakhIbhyAmiva vadhUbhyAM sumaMgalAsunandAbhyAM narbhaNaH kelayastA krIDAkautukAni kRtvA // 24 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIjainakumArasambhavAlya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (275 . trirAtramevaM bhagavAnatItyA-niruddhapitrAnuparuddhacittaH / tatastRtIye'piSumarthasAre, prAvartanAvakramatiH kramajJaH // 25 // (vyA0) trirAtramiti / bhagavAn evaM amunA prakAreNa trirAtraM (saMkhyAsamAhAre ca dvigucAnAmnyayam / 3 / 1 / 99 / i sU saMkhyApUrvakadviguH / saGkhyAtaikapuNyavAdorcAcarAtrerat / 7 / 3 / 119 / i sU rAtrizabdAt at pratyaya samAsAnta I) rAtritraya tisRNAM rAtrINAM samAhArastat atItya atikramya tatastato'nataraM tRtIye'pi pumarthasAre pumaryeSu sArastasmin puruSArtharahasye kAmAkhye prAvartata / kiMlakSaNo bhagavAn anirUpitrA anirudrasya pitA tena kAmena na uparuddhaM anuparuddhaM anAsaktaM cittaM hRdayaM yasya sa anuparuddhacittaH / avakramatiH na cakrA avakA saralA matibuddhiryasya saH akuTilabudvi. / krama jAnAtIti kramazaH dharmArthakAmAdInAM kamajJa // 25 // bhogAIkarma dhruvavedyamanya-janmArjitaM svaM sa vibhurvibudhya / muktyekakAmo'pyucitopacArai-rabhuGkta tAbhyAM viSayAnasaktaH // 26 // (vyA0) bhogAI iti / sa vibhuH anyajanmArjitaM anyat ca tat janma ca anyajanma anyajanmani arjitaM tat prAgjanmanyupArjitaM svaM AtmIyaM bhogAIkarma bhogAI (a)'c / 5 / 1 / 91 / i sU. bhogapUrvaka arhathAto ac pratyayaH bhogamahatIti bhogAham / ) ca tat karma ca tat bhogaphalaM karma dhruvavedya avazyabhoktavyaM vibudhya jJAtvA muktyekakAmo'pi muktau eva eka kAmo'bhilASo yasya sa. san ucitopacArai ucitAzcate upacArAzca tai. zItagrISmavarSartuyogyopahAra asakto'nAsakta san tAbhyAM sumAgalAsunandAbhyAM samaM viSayAnabhukta / / na tassa dAsIkRtavAsavo'pi, mano manoyoniriyeSa jetum / vigRhNane svasya. parasya matvA, ye sthAma tAnAzrayate jayazrIH // 27 // (vyA0) na iti / manoyoniH manoyonirutpattisthAnaM yasya sa. kaMdarpa. dAsIkRtavAsavo'pi na dAsA adAsA adAsAH dAsAH kRtA iti dAsIkRtAH dAsIkatA. vAsavA indrA yena saH dAsIkRtavAsavo'pi san tasya bhagavato mano
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206) zrIjainakumArasambhavAyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sargaH 6 // jetuM na iyepa na vAMchitavAn / ye puruSAH svasya AtmIyasya parasya sthAna balaM matvA jJAtvA vigRhaNate vigrahaM kurvanti jayazrIH jayasya zrIstAnAzrayate // 27 // zrotAMsi pazcApi na puSpacApa-cApalyamAtanvata tasya netuH / svadehagehAMzanivAsinAM yo, na zAsakaH so'stu kathaM trilokyAH // ___ (vyA0) zrotAMsi iti / tasya necuH svAminaH paJcApi zrotAMsi indriyANi puSpacApacApalyaM puSpANi cApaM dhanuryasya saH puSpacApaH kAmastasya cApalya tan kaMdarpasatkacapalatyaM na jatanvata nAkurvan / yaH svadehagehAMzavAsinAM svastha deha eva gehasyAMzaH svIyadeharUpagRhakoNaH tasmin vasantIti vAsinasteSAM na na zAsako na zikSakaH sa trilokyA. trayANAM lokAnAM samAhArastrilokI (saMkhyAsamAhAre ca dviguzvAnAmnyayam / 3 / 1 / 99 / i. sU. dvigusamAsaH / dvigo: samAhArAt / 2 / 4 / 22 / i. sU. striyAM DI / ) tasyA zAsaka: zikSakaH kathamastu // 28 // yA yoSidenaM pratidRSTibhallI-zvikSepa bAdhAkarakAmabuddhayA / tAmapyavaikSiSTa dRzA sa sAmya-spRzaiva zaktI sahanA hi santaH // 29 // (vyA0) yA iti / yA yoSit strI taM bhagavantaM prati bAdhAkara kAmavuddhayA bAdhAM pIDA karoti ityevaMzIlaH sa cAso kAmaH kaMdarpastasya buddhistayA dRSTimallI. dRSTaya eva mallayastAH cikSepa / bAthAkara kAmavuddhayeti kAmastasyA bAdhAkaro'sti / bhagavantaM dRSTvA nayA cintitam / eSa eva kAmarasato'hamapi enaM hanmIti cunyA dRSTibhallIzcikSepa iti bhAva. / sa bhagavAn tAmapi striyaM sAmvaM spRzatIti sAmyaska tayA sAmyaspRzaiva zA rAgarahitazA abakSiSTa vyalokayat / hi nizcitaM santo vidvAMsaH bhakto satyAM sahanAH sahante iti sahanAH (nanyAdizyo'naH / 5 / 1 / 52 / i. sU. sahadhAtoH anapratyayaH / ) vartante / 'jJAne maunaM kSamA aktau, tyAge zlAvAviparyaya' / itinyAyAt // 29 // nAsau vilAsormibhirapsarobhi-rakSobhi nATyAvasarAgatAbhiH / zrotaHpateomanaso'pi zoSe, prabhUyate takha kimatra citram // 30 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaM zatam // sarga. 6 (207 (vyA0) nAsAviti // asau bhagavAn nATyAvasarAgatAbhiH nATyasya avasara. samayastasmin AgatAstAbhiH apsarobhirdevAMganAbhiH pakSe apapradhAna sarobhiH / vilAsormibhiH vilAsA eka armayaH tai vilAsarUpaiH UrmibhiH kallolai. na akSobhi na kSobhita bilAso netrajo jJeyaH / yo bhagavAn zrotaH pateH zrotasAM indriyANAM pati zrota pati tasya zrotaHpate. manaso'pi samudrasya vA zoSe prabhUyate (kyaD / 3 / 4 / 26 / i. sU. prabhuzacAt AcAre'rthe kyaD / iDitaH kartari / 3 / 3 / 22 / i. sU. kyaDoDivAdAtmanepadam / dIrghaziva yaG yak kyeSu ca / 4-3-108 / i. sU. dIrtha / prabhuriva AcaratIti prabhUyate) samartho bhavati / tasya bhagavato'tra apsarobhirakSobhaNe kiM citraM kimAzcaryam // jage na geyeSvapi nAkasadbhiH, sarasya sArAdhikatA puro'sa / zAtaM satAM vardhaSituM virodha, lolA kathaM saumanasI vilolA // 31 // (vyA0) jaga iti / nAkA: nAke svarge sodanti gacchanti iti nAkasadaH (nakaM akaM dukhaM / navidhane akaM duHkha asminniti nAkaH ravarga / pakhAdayaH / 3 / 2 / 128 / i. sU. nAkazadasya nakhAditvAt anspare / 3 / 2 / 129 / i. sU. anAdezasabhAvaH / kip / 5 / 1 / 148 / i. sU. nAkapUrvakasaddhAtoH ki5 pratyayaH / ) taiH devarasya bhagavataH puro'gre gayeSvapi (AsandhyakSarasya / 4 / 2 / 1 / i. sU. gaidhAtorAkAra' / yaecAtaH / 5 / 1 28 / i. sU. yapratyayaH ca AkArasva ekAraH / gAtuM yogyAni geyAni / ) gIteSvapi smarasya kaMdarpasya sArAdhikatA sArasya balastha adhikatA sArAdhikatA balAdhikatvaM na jage na gIyate sma / saumanasI sumanasA devAnAM satAM vA iyaM saumanaslI lolA jihvA satAM sAdhUnAM zAntamupazAntaM virodhaM vardhayituM kathaM vilolA cazcalA syAt api tu naiva syAt // 31 // avAri vairAgnivivardhano'pi, taM nArado jIpsurananyajIjaH / jIvanasau jIvamamAniyodhya, mAM bhUrizastoSayitetibuddhayA // 32 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208) zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 * ( vyA0 ) avAri / nArado ( AtoDo'hvAvAma / 5 / 1 / 76 / i. sU nArakarmapUrvaka doghAto. Da | nAraM narasamhaM dyati bhinnatti iti nArada / GasyuktaM kRtA / 3 / 1 / 49 / i. sU samAsaH ) vairAgnivivardhano'pi vairamevAgnistasyavivardhana (nandyAdibhyo'na / 5 / 1 / 52 / i. sU. ana / vivardhayati iti vivardhana | ) vairarUpAgnivivardhanazIlo'pi taM bhagavantaM ananyajauja ananyajasya kAmasya ojobalaM tat jJIvasurjJApayitumicchuH san itibuvayA avAri vAritavAn / itIti kiM asau kaMdarpa kAmo jIvan jIvatIti jIvan san jIvagaNAn jIvAnAM gaNAstAn jIvasamUhAn niyodhya saMgrAme pAtayitvA mAM bhUrizo bahuvArAn toSayitA harSa prApayiSyati / atra nAradavarNanaM kavidharmatvAt bhAvini bhUtavadupacAra iti nyAyAdvA // 32 // * AdyApi yA tasya sumaMgaleti, hetiH smarasyAskhalitA rarAja / raMbhApyaraM bhArahitA yadagre, rUpaM raterapyaratiM tanoti // 33 // ( vyA0 ) AdyA iti / tasya bhagavata AdyA ( digAdidehAMzAca / 6 / 3 / 124 / i. sU. Adizabdasya digAdipAThAt bhave'rthe yapratyaya Adau bhavA AdyA / ) prathamA priyA sumaMgalA iti rarAja zobhitA / kiMlakSaNA sumaMgalA smarasya kaMdarpasya askhalitA na skhalitA askhalitA hetiH (sAtihetiyUtijUtijJaptikIrti. / 5 / 3 / 94 / i. sU. ktyanto nipAtyate hanyate anayA iti heti / ) praharaNam / raMbhApi araM atyarthaM yadagre yasthA. sumaMgalAyA agre tasmin bhArahitA prabhArahitA jAtA / yada raterapi kAmamAryAyA api rUpaM arati asamAdhi tanoti karoti // 33 // yajjvAlamAlAyuji kAMcanenA- hutiH svatantrA vihitA hutAze / tattena tuSTena yadaGgavarNa-savarNatAdAyi manAkimasmai // 34 // ( vyA0 ) yaditi / kAMcanena suvarNena hutAze ( karmaNo'NU / 5 / 1 / 72 / i. sU. hutapUrvaka azvAto: aN prasyaya / ) hutamaznAtIti hutAzastasmin__ vaizvAnara yat svatanvA svasya tanuH tayA svatancA nijazarIreNa AhutirvihitA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (209 (ktaktavatU / 5 / 1 / 174 / i sU. vipUrvaka dhAdhAtoH kta pratyayaH dhAgaH / 4 / 4 / 15 / i sU. dhAdhAto ktepare hirAdeza / ) ki lakSaNe hutAze jvAlAnAM mAlA' paktaya tAbhiyujyate tasmin jvAlAzreNiyukte / tat tasmAtkAraNAt tuSTena tena hutAzena manAka stokatarA asmai kAJcanAya yadaGgavarNasavarNatA yasyAH sumaMgalAyA. agasya varNa tena saha savarNatA sAtA adAthi dattA // padmaM na candra prati saprasAda, tasvoditaH so'pi dadAti sAdam / yasthA mukhaM dvAvapi tAvalupta, zrImAn parasphAtisaha va hanta // 35 // (vyA0) padmamiti / paJa kamalaM candraM prati na saprasAda prasAdena saha vartate iti saprasAdam suprasannaM na uditaH udayaM prAptaH so'pi candro'pi tasyapabhasya sAda khedaM dadAti / yasyA sumaMgalAyA mukha kartapadaM tau dvApi panacandrau aluta lupati sma / hanta iti vitarke zrImAn zrIlakSmIrasyAstIti zrImAn lakSmIvAn parasphAtisahaH parasya sphAtivRddhistAM sahate iti parasphAtisahaH ke partate / zrIlakSmIH zobhA vA sukhe vasatIti zrImatvam // 35 // pUrva rasaM nIrasatAM ca pazcA-dvivRNvato vRddhimato jalaughaiH / jagajane tRpyati tadgiraiva-sthAne'bhavanniSphalajanmatekSoH // 36 // (vyA0) pUrvamiti / ikSo. niSphalajanmatA niSphalaM ca tat janma ca niSphalajanmano bhAvaH abhavat sthAne yuktam / kiMkurvata ikSo pUrvaprathamaM rasaM pazcAt nIrasatAM nIrasasya bhAvastA vizvata: vivRNotIti vivRNvan tasya prakaTayata. / jalaughaiH jalAnAM oghA. samUhA jalaughAstai. pAnIyasamaharDalayoraikyAt jaDasamUhai rvA vRddhimata vRddhisyAsnIti vRddhimAn tasya vRddhiyuktasya / ka sati tandirA eva tasyAH sumaMgalAyA gI tayA tannirA eva jagajane jagato. jana stasmin loke tRpyati tRpyatIti tRpyan tasmin sati tRpti prApnuvati sati ityarthaH // 36 // yayA svazIlena sasaurabhAgacA, zrIkhaMDamantagaDutAmanAyi / . . devArcane svaM viniyojya jAta-puNyaM punarbhogibhirApa yogam // 37 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210) zrI jaina kumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 ( vyA0 ) yayA iti / yayA sumaMgalayA zrIkhaMDa antargatAM nirarthakatAM anAyi / kiMlakSyA sumaMgalayA svazIlena svasyazIlaM tena sasaurabhAGgacA saurabhena saha vartate iti saurabhaM (vRvarNAvAdeH / 7 / 1 / 69 / i. sU. surabhizadAt bhAve a ) ahaM yasyA: sA tathA parimalasahitazarIrayA zIlaparimalavAsitadehena candanamadharIkRtamityarthaH / punaH devArcane devAnAmarcanaM tasmin svaM viniyojya vyApArya jAtapuNyaM jAtaM puNyaM yasya tat sat zrIkhaMDaM candanaM bhogibhi' sarpe, bhogibhi' puruSairvA yoga mApa // 37 // gareNa gaurIzagalo mRgeNa, gauradyutirnolikayAmbu gAGgam | 1 malena vAsaH kaluSatvameti, zIlaM tu tasyA na kathaMcanApi // 38 // ( vyA0 ) gareNeti | gaurIgaMgala gauryA, pArvatyA IzaH svAmI zivaH tasya gala: kaMTha IzvarakaMTho gareNa viSeNa kaluvatvaM eti prApnAti | gauradyuti gaurA zubhrA dyutiH krAntiryasya sa candro mRgeNa kaluSatvameti / gAGgaM gaGgAyA idaM ambu pAnIyaM nIlikayA sevAlena kaluSatvameti / vAso vastra malena kalutvameti tu punastasyAH sumaMgalAyAH zIlaM kathaMcanApi kathamapi kaluSatvaM naiti / IzvaracandrAdibhyo'pi nirmalaM zolamityarthaH // 38 // I udAravedinyurumAnabhittau, sadvArazobhAkaraNottaraMge / uvAsa vAsaukasi varSmaNA yA, guNaistu taistairhRdi vizvabhartuH // 39 // ( vyA0 ) udAra iti / yA sumaMgalA varSmaNA ( manU / 91.1 / i. sU. sU. vRSU secane dhAtoH man pratyaya varSAta malAniti va 1) zarIreNa vAsaukasi vAsasya oka' tasmin bhavane uvAsa vasati sma / tu punastaistairguNaiH surUpA subhagA suvepA suratapravINA sunetrA sukhA zriyA bhoginI vicakSaNA priyabhASiNI prasannamukhI prabhRtiguNairvizvabhartu zrI RSabhadevasya hRdi uvAsa / kiMlakSaNe vAsaukasi vizvabharturhRdi vA udAravedini udArA vedA vA varaMDikA yasmin tat udAravedi tasmin udArakhedini pakSe utkRSTajJAne / punaH urumAnabhittau uru mAnaM pramANaM yAsAM tA urumAnA* gurupramANA bhittayo yasmin tat tasmin urumAnabhittau pakSe
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (211 urvau mAnasya garvastha bhittiH kSayo yasmAt tasmin urumAnabhittau / atra 'vAnyataH pumAMSTAdau svare' iti pulliMgAt nAgamAbhAva saddvArazobhAkaraNottaraMge sat ca tat dvAraM ca tatya zobhAyA. karaNa uttaraMgo yasmin tat tasmin / pakSe satAM vArasya samUhasya sat prazasyahArasya vA zobhAyA karaNe karaNena vA utaraGge utkallole || canAgamaprINitasatkadambA, sArasvataM sA rasamudbhirantI / rajovrajaM maMjulatopanIta - chAyA pnatI prAvRSamantrakArSIt // 40 // ( 0yA0 ) ghanAgameti / sA devI sumaGgalA prAvRSaM zrAvaNa bhAdrapadajAtaM varSARtumanvakArSIt anucakAra / kiMviziSTA sumaGgalA ca kiMviziSTAM prAvRSaM ghanAgamaprINitasatkadambA ghanAzca te AgamAzca zAstrANi tai prINitAH satAM kadambAH samUhA yayA sA ghanAgamaprINitasatkadambA / varSApakSe arthavazAdvibhaktipariNAma ghanAgamaprINitasatkadamyAM ghanAnAM meghAnAM Agamena prINitA santaH pradhAnAH kadumbAH kadambavRkSa yayA sA tAm / sArasvataM ( tasyedam / 6 / 3 / 160 / i. sU. idamarthe prAgUjitAdaN / 6-1-13 / i. sU. sarasvatIzabdAdaN / ) sarasvatyA ayaM taM rasaM sarasvatI satkarasaM sAraM udagirantI prakaTayantI / pakSe sarasvatIrasaM sarasvatI nadI jalamudgirantIM / rajovajaM rajasAM vrajastaM pApavrajaM pratI kSayaM nayantI pakSe rajonajaM reNusamUhaM kSayaM nayantIM punaH maJjulatopanItachAyA maJjulatA manojJatvaM tathA upanItA DhaukitA chAyA kAntiryasyAH sA pakSe maMjako manojJAH tAzcalatAzca tAbhirupanItA chAyA yasyAH tAM maJjulatopanItachAyAm // ramezasyapadmA sphuTavRttazAli kSetrA nadaddhaMsakacArucaryA / yApAstapaGkA vilalAsa puNya - prakAzakAzA zaradaGginIva // 41 // ( vyA0 ) smerAsyapadmA iti // sA sumaGgalA aGginI aMgamasyA astIti aGginI mUrtimatI zaradiva azvayuk kArtikasatkaRtuvat vilalAsa / kiM lakSaNA sumaMgalA zarad vA smerAsya padmA sveraM vikasvaraM Asyameva padmaM mukhakamalaM yasyAH sA pakSe smeraM Asyamiva padmaM mukhavatkamalaM yasyAH sA smerakamalA sphuTavRtta - likSetrA sphuTaM prakaTaM audAryadhairyagAMbhIryamAdhuryAdivRttena caritreNa zAli zobhamAnaM
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212) zrajainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sargaH 6 // kSetraM zarIraM yasyAH sA / pakSe sphuTAni prakaTAni vRttAni jAtAni zAlInAM kSetrANi yasyAM sA / nadaddhaMsakacArucayAM nadadbhayAM zabdAyamAnAbhyAM haMsakAbhyAM nUpurAbhyAM cArurmanojJA caryA ( samajanipannipazIDlug vidi carimanINaH / 5-3-99 / i. sU. striyAM nAmni caraghAto. kyap / At i. sU. Ap / ) I gamanaM yasyAH sA pakSe nadantIti nadantaH zabdaM kurvANA. te ca te haMsakAzca teSA haMsakAnAM cAruH caryA yasyAM sA / apAstapaGkA apAsta paGka pAparUpakardamo yayA sA pakSe zoSitakamA / puNyaprakAzakAzA puNyaprakAzikA AzA yasyAH sA pakSe puNyAH pavitrAH prakAzAH prakaTAH kAzA yasyAM sA // 41 // satpAvakArciH praNidhAnadattA-darA kalAkelicale dadhAnA / zriyaM vizAlakSaNadA himattaH, zizrAya satyAgatazItalAsyA ||42|| ( vyA0 ) satpAvaka iti / sA sumaMgalA himarto. mArgazIrSa pauSasaMbadhina zriyaM zobhAM zizrAya / kiM lakSaNA sumaMgalA himartuzca atrApi arthavazAdvibhaktipariNAmaH satpAvakArciHpraNidhAnadattAdarA sat pradhAnaM pAvakaM pAvitryakArakaM arciH tejaH parabrahmarUpaM tasmin praNidhAnaM dhyAnaM yeSAM te satpAvakArci praNidhAnAstebhyo datta AdaroyayA sA | pakSe sat pradhAnaM pAvakasyAgneH arcisteja 'tasya praNidhAne dattAdarA / punaH kalA ke litralaM dadhAnA | kalAsu kelicalaM koDAbalaM tat dhatte iti dadhAnA | pakSa kalAkele : kaMdarpasya balaM dadhAnA / kalA kAmaM nikA sevate zItakAle iti vacanAt / punaH vizAlakSaNadA vizAlazvAsau kSaNazca vizalakSaNa: vistIrNakSaNastaM dadAtIti vizAlakSaNadA pakSe vizAlA kSaNadA rAtriryasyAM sA / punaH satyAgatazItalAsyA vyajanaM vyAgaH saha tyAgena vartate iti satyAgaH evaMvidhastakAro yasmin sa satyAgata etAvatAtarahita zItala zabdaH zIla iti syAt tasmin zIle AsthA nivezo yasyAH sA satyAgatazItalAsyA zIle nizcalA ityarthaH pakSe satyena Agatasya zItasya lAsyaM yasyAM sA // 42 // satraM vipatraM racayantyadabhrA-gamaM kramopasthitamArutaughA | sA zrIdakASThAminamAnayantI, goSThayAM vijigye zizirartu kIrtim // 43 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga 6 (213 ( vyA0 ) satramiti / sA sumaMgalA zizirartukIrtiM zizira itiRtustasya kIrtistAM mAdhaphAlgunayo' kIrti vijigye ( parArverjeH / 3-3-2 / i. sU. vipUrvaka jidhAto Atmanepada vidhIyate / parokSe / 5-2-12 / i. sU. vipUrvakajidhAtoH parokSAyA. atmanepadasya prathamapuruSaikavacane e pratyaye viji e dvirdhAtuH parokSADe prAk tu svarezvara vidhe / 4-1 - 1 | i. sU dvitvevijijie iti / jergi: sanparokSayo / 4 - 1 - 35 / i. sU. parasyaje. gi Adeze vijigi e iti jAte | yo'nekasvarasya / 2-1-56 / i sU yakAre kRte vijigye iti / ) jitavatI kiM kurvatI sumaMgalA hi zizirartuzca satraM satrAgAraM vipattraM vipadastrAyate iti vipat tat vipattrAyakaM vipado rakSakaM racayatIti racayantI kurvatI pakSe satraM vanaM vigatAni patrANi yasmAt tat vipatraM patrarahitaM kiMlakSaNaM satraM vanaM ca adabhrAgamaM adamro bahu' Agamo janAnAmAgamanaM yasmin tat pakSe AgamA vRkSA bahuvRkSamityarthaH / punaH kramopasthitamArutaughA kramayozcaraNayorupasthita mArutAnAM devAnAmoghaH samUho yasyA. sA pakSe krameNa upasthita mArutaughaH pavanasamUho yasyAM sA / punaH kiMkurvatI inaM svAminaM goSThayAM zrIdakASThAM zrIdAnAM lakSmIdAkAnAM kASThAM koTiM AnayantIM goSThyAM sakhImadhye vArtAyAM svAminaM lakSmIdAyakatvena zlAdhayantIti bhAva' // pakSe inaM sUrya zrIdasya ghanadasya kASThAmuttaradizamAnayantI // 43 // ullAsayantI sumanaHsamUhaM tene sadAlipriyatAmupetA / vasantalakSmIriva dakSiNA hi-kAnte ruciM satparapuSTaghoSA // 44 // ( vyA0 ) ullAsayantI iti / dakSiNA anukUlA sumaMgalA hi. nizcitaM kAMte zrI RSabhadeve bhartari vasantalakSmIriva vasantasya lakSmI: caitra vaizAkhasatkaRturirucimabhilApaM tene ( tan e iti dazAyAM anAdezAde re kaJjanamadhye'ta' / 4-1-24 / i. sU. ekAre tene. iti / ) vistArayAmAsa / vasantalakSmI dakSiNasyAdiza. ahikAnta pavatastasmin ruciM vistArayati / kiM kurvatI sumaMgalA vasantalakSmIzca sumana samUha zobhanaM mano yeSAM ne sumanasaH uttamAstesAM
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 samUharA ullAsayantI pakSe sumanasaH puSpANi teSAM samUhamulAsayantI / punaH sadA sarvadA AlipriyatAM priyasyabhAvaH priyatA AlInAM sakhInAM priyatA priyatvaM tAM upetA pakSe alayo bhramarAsteSAM priyatAmupetA prAptA / puna. satparapuSTaghopA satsu sAdhuSu para prakRSTaH puSTo ghoSaH prasiddhirUpo yasyA. sA pakSe san vidyamAnaH parapuSTAnAM kokilAnAM ghoSa. zabdo yasyAM sA // 44 / / saMyojya doSocchayamalpatAyAM, zuciprabhAM prtyhmedhyntii| tAraM tapaH zrIriva sAtipadavI, jADyAdhikatvaM jagato na sehe // 45 // (vyA0) saMyojyeti / sA sumaMgalA tAramatyartha tapa:zrIriva grISmalakSmIriva jyeSThASADhasakaturiva jagato vizvasya jADyAdhika jaDasya bhAvo jADyaM tasyAdhikatvaM tat mUrsacaM jalAdhikatvaM vA na sehe / kiM kurvatI doSocchrayaM doSANAM dUSaNAnAmumchayovistArastaM pakSe doSA rAtristasyA ucchAyo vistArataM aspatAyAM alpasya bhAva alpatA tasyAM saMyojya pratyahaM (yogyatAvIpsArthAnativRttisAdRzthe / 3-1-40 / i. sU. vIpsAyAma0yayobhAva / ahaH aha prati iti pratyaham / ) nirantaraM zuciprabhAM zucirnimalA prabhA yasyAH sA tAM pakSe zuce: mUryasya prabhA tAmevayantI vardhayantI puna* atipadavI ( svarAdutoguNAdakharo. / 2-435 / i. sU. striyAM atipaTuM zabdAt vikalpena DI ) viduSI pakSe atizayena paTvI tIvA // 45 // parAMtarikSodakaniSkalaMkA, nAmnA sunandA nayaniSkalaGkA / tasmai guNazreNibhiradvitIyA, pramodapUra vyatarad dvitIyA // 46 // (vyA0) parA iti / tasmai bhagavate zrISabhAya parA anyA nAnA sunandA dvitIyA (dvestIyaH / 7-1-165 / i. mU. dvizabdAt saMkhyApUraNe'thai tIyapratyayaH | At iti sUtreNa Api kRte dvitIyA / ) kalatraM pramodapUraM pramodasya harSasya pUrarataM vyatarat dadau / kiMlakSaNA sunandA antarikSodakaniSkalakA antarikSasya AkAzasya udakaM jalaM tadvata niSkalakA nirmalA punaH nayaniSkalakA naya eva niSkaM suvarNa tasya laMkA tasyAM hi laMkAyAM suvarNa pracura puna guNa
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsya mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (215 zreNibhiH guNAnAM zreNayastAbhiH vinayavivekavicArazIlaprabhRtiguNasamUha: advitoyA manojJA / / 46 // tayoH sapatnyorapi yatprasanna-hRdormadodrekaviviktamatyoH / abhUdbhaginyoriva sauhRdaM sa, susvAmilAbhaprabhavaH prabhAvaH // 47 // (vyA0) tayoriti // tayoH sumaMgalAsunandayo sapanyo (samAna pati ryayoste sapatnyo samAnasya dharmAdiSu / 3-2-149 / i. sU. samAnasya sa Adeza: sapanyAdau / 2-4-50 / i. sU. striyAM patizabdAt DoH ca antasya n / ) rapi satyo bhaginyoriva yat saudaM prema abhUt / kiMviziSTayostayoH prasannadoH prasannaM hRdayaM yayostayoH punaH madodrekaviviktamatyoH 'jAtilAmakulaizvaryabalapatapa zrutai' eSo'STaprakAro madaH tasya madasya udreka Adhikya tena viviktA rahitA matiryayottayoH manAdhikyarahitabuddhayo / susvAmilAbhaprabhavaH zobhana: svAmI susvAmI tasya lAbha prAptiH sa prabhavaH kAraNaM yasya saH bhavyabhartRprApterUtpannaH sa prabhAvo jJeyaH // 47 // AtmocitAmAlimanAsavatyau, trilokabharturhadayaMgame te / surAlayakhAminibaddharucyA, zacyApi sakhyA samalajiSAtAm // 48 // (410) Atma iti / trilokamatuH traya avayavA yasyA saH vyavayavaH sa cAsI lokazca trilokastasya bhartA svAmI tasya zrIyugAdininasya hRdayaMgame (nAno gamaH khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5-1-131 / i. sU. hRdayapUrvakagam dhAtoH khapratyayaH / khityanavyayA'ruSormo'-to isvazca / 3-2-111 / i. sU. mo'ntaH / ) hRdayaM gacchataH iti hRdayaMgame // te kalane sumaMgalAsunande rAjyApi phrannAthApi satya maniSAtAM nite . vui mAtmavitA Atmana ucitA yogyA tAmAliMsakhIM anAptavatyau aprApta / kiMlakSaNayA zacyA surAlayasvAminibadrIcyA surANAmAlayaH sthAnaM surAlayo devaloka surAyA madirAyAH AlayaH surAlayo madirAgRhaM tasya svAmI mA indrastasmin nibaddhArucirabhilASo yayA sA tayA // 48 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216) zrojainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sargaH 6 // tayo rahapUrvikayA nidezaM, vidhisamAnAsu gatAbhimAnam / syagaM gatAsvapyamarAGganAsu, yayau na jAtu prazamaM vivAdaH // 49 / / __ (vyA0) tayoriti / tayoH sumaMgalAsunandayo* nidezamAdezamahapUrvikayA (ahaM pUrva iti yasyAM sA ahaMpUrvikA mayUra0yasakAditvAt nipAtaH / ) ahamahamikayA amarAGganAsu amarANAM devAnAmaGganA nAryastAsu gatAbhimAnaM nirahaMkAra yathA bhavati tayA vidhisamAnAsu (mimImAdAmitsvarasya / 4-1-20 / i. sU vipUrvaka sannantadhAdhAto sani pare it na ca dviH / ) vidhAtumicchantIti vidhitsante vighitsante iti vidhisamAnAstAsu kartumicchantISu svagai gatAsu api jAtu kadAcidapi vivAda: prazamaM upazAnti na yayau // 49 // upAcarad dve api tulyabuddhayA, prabhuH pramApAstatamaHsamUhaH / uccAvacA nakharuciM tanoti, bhAsvanilInAliSu padminISu // 50 // (0yA0) upAcAraditi / prabhuH zrIRSabhasvAmI te dve api kalatre tulya. buddhayA tulyAcAsau buddhizca tulyabuddhistathA sadRzabhAvena upAcarat aseviSTa / kilakSaNaH prabhuH prabhApAstatama samUhaH prabhayA kAtyA apAsto nirAkRta: tamasAM samUho yena saH prabhAnirAkRtAdhikArapaTalaH / bhAsvAn sUryaH nilInAliSu nilInA alayo bhramarA yAsu tAH Alaya. sakhyA evaM vidhAsu pabhinISu kamalinISu strISu uccAvacA (udakca udaca uccAvacA mayUra0yaMsakAditvAt nipAta / ) viSamAM svaruciM svasya ruciH kAntirabhilASazca tAM AtmIyaprabhA svAbhilASaM vA kiM tanoti api tu naiva // 50 // RtUcitaM paJcasu gocareSu, yadA yadAzaMsi jinena vastu / tadigitAkUtavidopaninye, tadaiva dUrAdapi vAsavena // 51 // (0yA0) Rtu iti / jinena zrI5bheNa paJcasu gocareSu ( gocarasaMcaravahaja-m / 5-3-131 / i. sU. AdhAre dhAnto nipAtaH gAvaH' indriyANi canti 55 iti gocarA / ) paJcasaMkhyAkeSu viSayeSu yadA yamminnavasare yat *cita tRnAM ucitaM yogyaM-paDne tuyogya vastu AzaMsi (ApUrvakasdhiAtoH
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (217 karmaNi adyatanI / ) vAJchitaM tadaiva tasminnevAyasare vAsavena indreNa tadvastu dUgadapi upani-ye Dhaukitam / kiM lakSaNena vAsavena tadigitAkUtavidA iMgitaM ca AkUtazca abhiprAya iGgitAkUnau tasya bhagavataH iGgitAkUtau tadigitAkUtau tau vettIti tena tadigitAkRtavidA // 51 // kadApi nAthaM vijihIrSamanta-vaNaM vibudhyeva samaM vadhUbhyAm / patraizca puSpaizca tarUna zeSA-vibhUSayAmAsa RturvamantaH // 52 // ___ (vyA0) kadeti / Rturvasanta patraizca parNaiH puna: puSpai kusumai azeSAn na zeSA. azeSAstAna sarvAn tarUn vRkSAn samastavRkSAn vibhUSayAmAsa alaM. kRtavAn ki kRtvA utprekSate-nAthaM zrIpabhadevaM kadApi antarvaNaM (parimadhye'gre'ntaH SaSTyA vA / 3-1-30 / i. sU. avyayIbhAvasamAsaH / niSprAgre'ntaH khadirakozyAmazarekSuplakSapIyUkSAbhyovanasya / 2-3-66 / i. sU. anta zabdapUrvakavanazabdasya nasyaNatvam / ) vanasyAntarmadhye vadhUbhyAM sumaMgalAsunandAbhyAM samaM vijihIrSu ( san bhikSAzaMseruH / 5-2-33 / i. sU sannantavijihIrSadhAto. u pratyaya / ) vihartumicchatIti vijihIrSati vijihIrSatIti vijihIrSastaM krIDAkartumichu vibudhyeva jJAtveSa antarvaNamityatra niSprAtariti sUtreNa nasya NatvaM jJeyam // 52 // zaityaM sarasyAM mRdutA latAyAM, sorabhyamabje lalanaiH prakAzya / Anandayanindhadigudbhavo'pi, deva sametatriguNaH samIraH // 53 / / (vyA0) zailyamiti / nindhadigudbhavo'pi nindhA cAsau dik ca nindyadik dakSiNAdika tasyA udbhavatIti ninvadigudbhavaH dakSiNa dizAyA utpanna samIro vAyu devaM zrIRSabhadeva Anandayat - / kilakSaNa samIraH sabhetatriguNa: sametA. militA. trayo guNA yasya sa hInakulotpanno'pi guNairmAnyaH syAt vAyo. trayo guNA zIto mando surabhizca / lalanai prakAzya iti triSvapi sthAneSu saMtradhyate / kiM kRtvA sarasyAM sarovare lalanaiH zaiyaM ( varNadAdibhyaSTayaNa ca vA / 7-1-59 / i. sU DhAditvAt na varNatvAt zItazabdAt vA vyaNa / zIta
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sargaH 6 // sya bhAvaH zaiyam / ) zItalatvaM prakAzya prAduSkRtya latAyAM vallyAM mRdutAM komala abje kamale lalanaiH khelane saurabhyaM ( patirAjA-taguNArAjAdibhyaH karmaNi ca / 7-1-60 / i. sU. guNAGgatvAt surabhizabdAt vyaNa surabheH bhAva: saurabhyam / ) parimalabahutvaM prakAzya / / 53 / / vallI vilolA madhupAnuSa, vitanvatI sattaruNAzritAsya / purA parAgasthititaH prarUDhA, pupoSa yopitsu calatvabuddhim / / 54 // (vyA0) valI iti / vallI asya bhagavata zrIRSabhadevasya yopitsu strISu calavabuddhiM calasya bhAvazcala tasya budristAM pupoSa / kiMlakSaNA vallo vilolA capalA puna: kiM kurvato madhupAnuSa madhu pibantIti madhupA (AtoDo'dAvAmaH / 5-1-76 / i sU. madhupUrvakapAdhAto Da pratyayaH / DasyuktaM kRtA / 31-49 / i. sU. samAsa ) bhramarA madyapA vA teSAM anuSaGga saMsargarataM vitanvatI vitanototi / punaH sattaruNA saMzcAsau taruzca tena prazasyavRkSaNa AzritA / athavA satta5 prazasya yuvAnamAzritA / purA pUrva parAgasthitita pagaga kiMjalka paraM prakRSTaM AgaH aparAdho vA tasya sthiteH pUrva prahAmudgatAM arthavazAdvibhaktipariNAma // 54 // nivizya gulmAni mahAlatAnAM, vizramya patradhimilAruhANAm / maMtvA sadAraH sarasAM jalAni, kRtArthayAmAsa kRtI bane saH // 55 // (vyA0) nivizyeti / sa kRtI (iSTAde / 7-1-168 / i. sU. kRtazabdAt kartariin / ) kRtamaneneti vidvAn bhagavAn sadAra. (sahastena / 31-24 / i. sU. bahuvrIhisamAsa / ) dAra saha vartate iti sa+latraH san vane vanamadhye mahAlatAnAM (jAtIyaikArthe've. / 3-2-70 / i sU. samAnAdhikaraNe uttarapade mahato DA / DisatyasvarAdeH iti sU antyasvarAdilopaH / ) mahatyazca tA. latAzca tAsAM mahAvallInAM gulmAni nivizya upavizya kRtArthayAmAsa / etat kriyApadaM sarvatra saMbadhyate / ilAhANAM ilAyAM pRthivyAM rohantIti ilAruhA vRkSAsteSAM patrANi teSA nadi tA patrasaMpada vizrabhya kRtArthayAmAsa /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (219 sarasAM sarovarANAM jalAni makavA kRtArthayAmAsa // 55 // vibhoya'tAyanta vivAhakAle, yatpallavaistoraNamaGgalAni / cUtasya tasyAvikalAM phalardhi-mapaprathat sAdhu tatastapatuH // 56 // (vyA0) vibhoriti / yatpalsapaiH yasya cUtasya pallavAH yatpallavAstaiH vibho. zrIpabhasvAmina vivAhakAle vivAhasya kAlastasmin vivAhasamaye toraNamaGgalAni tAni vyatAyanta vyastAryanta / tataH tato'naMtaraM tapatu grISmartustasya cUtasya avikalA tAM sapUrNA phaladhi phalAnAmRddhitAM phalasampadaM sAdhu yuktaM apaprathat (smRdRnvaraprathamradastRspazera / 4-1-65 / i sU. prathadhAtoH pUrvastha akArasya akAraH na ikAra / ) vistArayAmAsa // 56 // doSonnatinasya tamomayITA, dRSTeti tAmeSa zanaiH pipeSa / pupopa cAhastadamuSya pUjA-paryAyadAnAduditadyutIti / / 57 // (vyA0) dApo iti / eSa proSmartu asya bhagavata tamomayI (asmin / 7-3-2 / i. sU. tamas zabdAt mayaT / aNaneyekaNnanaTitAm / 24-20 / i sU. striyA Do. pracuraM tamaH asyamiti tamomayI / ) aMdhakAramayI pApamayI vA doSonnatirdoSANAmunnatiH pakSe doSA rAtri rAtresanatirvA dRSTA satI na iSTA satI na iSTA na priyA iti kAraNAt tAM doSonnatiM zanairmandaM mandaM pipeSa piSTavAn / ca ahadina iti kAraNAt pupuSe puSTavAn / itIti kiM tat ahaH amuSya bhagavataH pUjAparyAyadAnAt pUjAyA paryAyo'vasarastasya dAnaM tasmAt pUjAvasaradAnataH uditadyuti uditA dhutiryasya tat / saprakAzaM vartate // 57 // udagrasaudhAgranilInamallI-vallIsumazreNisugandhizalyaH / zrIkhaMDalepAvRtacandrapAda-sparzaH kazA grISmanizAH sa mene // 58 // (vyA0) udaya iti / sa bhagavAn grISmanizA zrISmasya nizA rAtraya tAH uSNakAlasatkA rAtrIH kRzA mene / kilakSaNo bhagavAn udagrasaudhAnilInabhalIvalIsumazreNisugandhizayyaH saudhasya harmyasya agraM saughAnaM udagraM ca tat saudhA ca uccaistara saudhAgraM tasmin nilInA sthApitA casau mallIvallI ca vika
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220) zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 sitavallIM tasyAH sumAni puSpANi teSAM zreNayastAbhiH sugandhiH zayyA yasya saH udaprasau0 punaH zrIkhaMDa lepAvRtacandrapAdasparza' zrIkhaMDasya candanasya lepaH tena AvRtaH antaritaH: candrasya pAdAnAM kiraNAnAM pakSe caraNAnAM sparzo yasya saH zrIkhaMDalepA0 // 58 // puSTyarthamIzadhvajataikasadma- kakudmataH kiM jalabhRalaudhaiH / udIta tRNyAmavanIM samantA - dvitanvatI prAvRDatha pravRttA // 59 // : ( vyA0 ) puSTi iti / athAnantaraM prAvRT (kut saMpadAdimya: kipU 153 - 114 / i. sU. prapUrvakavRSaghAtoH striyAM kip / gatikArakasya nahivRti vRSi vyadhirucisahitanaukau / 3-2-85 / i. sU. gatisaMjJakasya asya dIrghaH / prakarSeNa varSanti meghA asyAM prAvRT 1) varSA RtuH pravRttA kiM kurvatI jalabhRjjalaughaiH jalAni bibhratIti jalabhRto meghAsteSAM jalAni teSAmoghAH samUhAstai. meghasatkajalasamUhaiH samantAt sarvataH udItatRNyAM tRNAnAM samUhastRNyA (pAzAdezcalyaH / 6-2-25 aa i. sU. samUhe 'rthe tRNazabdAt lyapratyayaH / ) udItA udgatA tRNyA tRNasamUho yasyAM sA tAmavana pRthvoM vitanvatI vistArayantI / kimartha kimiti IzavyajataikasanakakubhataH Izasya svAmino dhvajatAyA ekaM sabha sthAnaM ya kakubhAnU (nomrmyAdibhyaH / 2-1-99 / i. sU. kakubhAn ityatra na matormasya vaH kakud asti asya iti kakubhAn / ) vRSabhastasya puSTyartham // 59 // yA vAridhArA jaladena muktAH - sAndrAH zirasyasya bahirvihAre / asasmaraMstA harihara kuMbha - nIrAbhiSekaM zizutAnubhUtam // 60 // ( vyA0 ) yA iti / jaladena jalAni dadAtIti tena meghena asya bhagavataH zirasi zIrSe yA vArIghArAH vArINAM jalAnAM dhArAH sAndrA atinibiDA: vahivihAre muktA tA vAridhArAH zizutAnubhUtaM zizorbhAvaH zizutA bAlyaM tathA janmAbhiSekAvasare anubhUtastaM harihasta kuMbhanIrAbhiSekaM harerindrasya hastaH karaH tasmin kuMbhaH kalazatasya nIraM tenAbhiSekastaM indrasatkakara kalaza jalAbhiSekaM asasmaran ( smRdRtvaraprathazradasta spazeraH / 4-1-65 / i. sU. yantasmAridhAtoH pUrvasya akArasya akArAdezaH na ikArAdezaH / ) smArayanti sma // 60 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6(221 asau vahihikulena klasa, mRdaGgavadgarjati vArivAhe / nibhAlayannATayamadAnmudA tAM, dRzaM dhanADhayairapi durlabhA yA // 61 // (yA0) asAviti / asau bhagavAn bahirmudaGgavat ( syAderiye / 71-52 / i. sU tulye'rthe mRdaGgazabdAt vat pratyaya / ) mRdaGgana tulyaM mRdagavat pArivAhe (karmaNo'N / 5-1-72 / i sU. vAripUrvakavahadhAto. aN pratyayaH / Gasyukta kRtA / 3-1-49 / i sU. tatpuruSa samAsaH / ) medhe garjati sati yat barhikulena barhANi picchAni santi iti barhiNo mayUrAsteSAM phulaM tena mayUrasamUhena klsa racitaM nATayaM mudA harSeNa nimAlayan tAdRzamadAt / yA hA dhanADhayairapi dhanenADhayAstai zrImadbhirapi durlabhA ( duHsvISataH kRSchAkRtaprthAt khal / 5-3-139 / i. sU. duHkhapUrvaka labhadhAtoH khalu du khena labhyate iti durlabhA / ) syAt // 61 / / lokopakArAya sa lokanAthaH, kRtvA kSamAbhRdbhavasindhurodham / tadA tadabhyAsavazAdvidhatte-'dyApi kSamAbhRdbhavasindhurodham / / 62 // (vyA0) loka iti / sa lokanAtha lokAnAM janAnAM nAtha svAmI tadA tasminnavasare lokopakArAya lokAnAM manuSyANAmupakArastasmai kSamAbhRdbhavasindhurodha kSamA vasudhAM bibhratoti kSamAmRta' parvatA tebhyo bhavA utpannA. -yA sandhivo nadhastAsAM rodho bandhastaM parvatotpannanadIbandha kRtvA tadabhyAsavazAt tasya abhyAsa stasyavazastasmAt adyApi kSamA mudbhavasindhurIdhaM kSamA bibhratIti kSamAmRta. sAdha. vasteSAM bhava eva sindhu saMsArasamudra tasya rodhobandhastaM vidhatte karoti // 62 // prasAdayantyAmbu payojapuJja, prabodhayantyAvidhumiddhayantyA / asyAbhiSekAcanavaktradAsyA-'dhikArato'sau zaradopatasthe // 63 // (vyA0) prasAda iti / asau bhagavAn / zaradA upatasthe AzritaH | kiM kurva yA zaradA / ambu jalaM prasAdayantyA prasAdayatIti tayA payojapuJja payasi jale jAtAni payojAni kamalAni teSAM puJjaH samUharataM prabodhayAtyA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam sargaH 6 // prabodhayatIti tathA kamalasamUhaM vikAsayantyA vidhuM candraM idrayantyA samRddhaM kurvatyA / kasmAt asyabhagavataH abhiSekArcanavatradAsyAdhikArata abhipekazca snAnaM arcanaM ca pUjanaM vakrasya mukhasya dAsyaM ca teSu ambupramukhANAmadhikArAt // 63 // paGkerdhanopAdhibhirAkule prAk, loke tirobhAvamupAgato yaH / aho sa haMsaH sahasA prakAzI- babhUva bhAsvanmahasA vipaGke // 64 // ( vyA0 ) paGkeriti / yo haMsaH prAk pUrvaM loke tirobhAvaM adRzyatvamupAgata' / kiMlakSaNe loke ghanopAdhibhi ghanAH meghA upAdhayo yeSAM ne taiH meghahetukairbahukAraNairvA pacaiH kardamai pApairvA Akule aho iti Azcarye sa haMsaH pakSe AtmA vA bhAsvanmahasA bhAsvataH sUryasya mahastejastena sUryatejasA dIptajJAnena vA vipaDUke vigataH paGko yasmAt tasmin sati prakAzItrabhUva ( kRbhvastibhyAM karmakartRbhyAM prAgatattatvecci / 7-2-126 / i. sU prakAza zabdAt triH / IzrvAvavarNasthAnavyayasya / 4-3 - 111 / i sU. IkAra / na prakAzaH apra kAzaH aprakAza* prakAza babhUva iti prakAzIbabhUva / ) // 64 // karaiH zramacchedakaraiH zarIra-sevAM maNIkuTTimazAyino'sya / vidhurvivike vidadhatprasAda - pUrvApUrvI zriyamApa yuktam // 65 // * ( vyA0 ) karairiti / vidhuzcandraH asya bhagavato maNikuTTimazAyinaH (ajAteH zIle / 5-1-150 / i. sU zIle'rthe zodhAto Nin pratyayaH / ) maNikuhime zete iti tasya maNikhacita bhUmigAyinaH sata vivikte vijane zramacchedakaraiH hitutaccholAnukUle'zabdazloka kalaha gAthAvairacATusUtramantrapadAt / 5-1-103 / i. sU. kRgdhAto. TapratyayaH / ) zramasyacchedaM kurvantItyevazIlAstai karaiH kiraNaihastairvA zarIrasevAM zarIrasya dehasya sevA tAM vidadhat vidadhAtIti san prasAdapUrvA prasAdaH pUrvo yasyA: sA tAmapUrvA na pUrvA apUrvA tAM zriyaM yuktamApa prApa // zrIcandre vasatIti prasiddhi // 65 // manAg mukhazrIH paramezvarasya, jihIrSitA yaiH zaradA madADhyaiH / vidhAya mantoH phalamantameSu, padmeSu bheje prazalarturenam // 66 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (223 ( vyA0 ) manAgiti / zaradA madADhyaiH madena ADhyAni taiH madaparavazavadbhiryaiH padme paramezvarasya zrI RSabhaprabho manAk stokatarAM mukhazrI mukhasya zrI zobhA jihIrSitA hartu vAJchitA / eSu padmeSu antaM vinAzaM mantoraparAdhasya phalaM vidhAya kRtvA prazalatu hemantartuH enaM bhagavantaM bheje / zaradi padmAni sazrIkAni hemante ca dAnte iti bhAva // 66 // bhRzaM mahelAyugalena khelA - rasaM rahastasya vilokamAnA / 1 paupI pupoSAlasatAM gatau yAM, nizA na mAdyApi nivartate'syAH 67 ( vyA0 ) mRzamiti / pauSI ( tasyedam / 6-3 - 160 / i. sU. idamarthe bhartusandhyAderaN / 6-3-89 / i. sU. aN aNantatvAt DI: 1) nizA pauSamAsasaMbaMdhinI rAtrirgatau gamane yAmalastAM alasasya bhAvastAmAlasyaM pupoSa / sA alasatA asyA nizAyAH adyApi na nivartate / kiM kurvANA bhRzaM atyartha tasya bhagavato mahelAyugalena mahelayo yugalaM tena raha ekAnte khelArasaM khelAyA - rasastaM krIDArasaM vilokramAnA vilokate iti vilokamAnA // 67 // naktaM jagatkampayato hasantI, yA zItadaityasya balaM vibheda | netuH puraHsthocitamAsacakrA, sA kRSNavartmAzrayatAM bibhartu // 68 // (0yA0 ) naktamiti / yA hasantI saghaDIkA naktaM rAtrau jagat bhuvanaM `kampayataH kampayatIti kampayan tasya zItadaityasya zItamevadaityastasya bala sAmarthyaM vibheda bhinattisma / sA hasanto AptacakA AptaM cakraM yayA sA satI netu svAminaH puraHsthA puraH tiSThatIti ucitaM yuktaM kRSNavartmAzrayatAM kRSNavarmA agnistasya AzrayatAM pakSe bibhartu kRSNazcakradharo daityabhettA ca bhavati kRSNo balAnujastasya carma mArgastasyAzrayatAM bibhartu // 68 // atha prabhAddAsakarIM vimocya, durdakSiNAzAM zizirarturaMzum / acIkaraddIptikaraM praNantu - mivottarAsaGgamasaGgamenam // 69 // ( vyA0 ) atheti / atha anantaraM zizirartuH asaGga na vidyate saGgo yasya taM enaM bhagavantaM praNantumiva prabhA hrAsakarI (hetutacchIlAnukUle'zabdazloka
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224) zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 kalahagAthAvairecATusUtramantrapadAt / 5-1-103 / i. sU. kRgdhAtoH TaH TilvAt DI ) prabhAyA kAnterhrAsonAzastaM karotItyevaMzIlA tAM tejonAzakaroM durdakSiNAzAM duSTAcAsau dakSiNAzA ca tAM vimocya mocayitvA aMzu sUrya uttarAsaGgaM uttarasyAdiza' saGgastaM acIkarat kArayatisma / kiMlakSaNamaMzuM dIptikaraM (hetutacchIlAnukUle'zabdazlokakalaha-t / 5--1-103 / i. sU. kRgdhAtoH TaH / ) dIptiM karotItyevaMzIlastaM dIptakaramiti pAThe dIptau dIptA vA karau hastau karAH kiraNA vA yasya tam // 69 // prabhau prasupte nizi zItavazyaM, yadambu kambucchavi bandhamApa | jAgratAdiSTa ivAhi tena, bhAnuH svabhAvaM svakarairninAya // 70 // ( vyA0 ) prabhAviti || kambucchavi kambucat cchaviH kAntiryasya tat zaMkhasadRzaM nirmalaM yad ambu jalaM nizi rAtrau prabhau ) yadbhAvo bhAvalakSaNam / 2-2-106 / i. sU. - prabhau ityatra bhAvalakSaNA saptamI / ) zrI RSabhasvAmini prasupte sati zItavasthaM zItasya vazyaM sat bandhamApa bhAnu' sUryastajjalaM ahni divase svastha karAstaiH kiraNairhaste va svabhAvaM svasya bhAvastaM svaprakRtiM ninAya nItavAn / utprekSate - tena bhagavatA jAgratA satA jAgatati jAgrat tena AdiSTa iva // 70 // zItena sIdatkusumAsu yuSmA svarcAsya devasya madekaniSThA / iti sphuTatpuSparadA tadAnIM, zeSA latAH kundalatA jahAsa // 71 // ( vyA0 ) zIteneti / kundalatA kundanAmnolatA vallI tadAnIM tasmin zizirata zeSA latA iti amunA prakAreNa jahAsa kiMlakSaNA sphuTatpuSparadA sphuTanti ca tAni puSpANi ca tAni puSpANyeva radA dantA yasyAH sA / itIti kiM yuSmAsu gItena sIdatkusumAsu sIdanti kusumAni yAsAntAstAsu asya devasya arcA pUjA made - ( tvamau pratyayottarapade caikasmin / 2-1-11 / i. sU. asmadaH modeza' | ) kaniSThA mayieva ekA niSThA yasyA' sA madeka niSThA vartate // 71 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (225 tattAhagAhAravihAravAso - nivAsanirnAzitazItabhItiH / zarIrasaukhyena sa zaizirINAM, nizAM na sehe vipulatvavAdam / / 72 / / ( vyA0 ) taditi / sa bhagavAn zaizirINAM (tasyedam / 6-3-160 / i. sU. idamarthe bhartusaMdhyAderaN / 6-3-89 / i sU zizirazabdAt aN TIvvAt DI: 1) zizirasya imAH zaiziryastAsAM zizarasaMbaMdhinInAM nizAM rAtrINAM zarIrasaukhyena zarIrasya saukhyaM ( bheSajAdibhyaSTaya / 7-2-164 / i. sU. sukhazabdAt svArtheyyaN sukhameva saukhyam / ) tena vipulatvavAdaM vipulasya bhAvabhAvastasya vAdastaM vistIrNabhAvaM na sehe / kiMlakSaNo bhagavAn tattAhagAhAravAso nivAsanirnAzitazItamiti AhArAzca bhojanAni vihArAzca vicaraNAni vAsAMsi ca vastrANi nivAsAzca gRhANi tAdRzazca te AhAravihAravAsInivAsAzca / te ca te tAdhgAhAravihAravAsonivAsAzca tairnirnAzitA zItAt bhItiryena saH / uktaM ca 'taptaM jalaM tApanatailanUplotAmbUlatUlIvasanaM taruNya / tamopratApaH kathitaM payo'pi zarIriNAM zItabhaye sukhAya // 72 // iti RtUcitakhelanakairna kai - hRtahRdazvarato'sya yathAruci / sukRta sUrasamutthadhRtiprabhA - paricitA arucannakhilA dinAH // 73 // ( vyA0 ) itIti / asya bhagavato yathAruci (yogyatA vIpsArthAnativRtti sAdRzye / 3-1-40 / i. sU. arthAnativRttau yathAruci / ityatra avyayI - bhAvasamAsa ) rucimanatikramya itiyathAruci svecchayA carata sata' akhilA samastA dinA arucan - adIpyanta / kiMviziSTA dinA sukRtasurasamutthadhRtiprabhAparicitA sukRtaM puNyameva sUra sUrya tata samutthA dhRtiH samAdhi eva prabhA kAMtistayA paricitA sevitA / kiMviziSTasya bhagavata iti RtUcitakhelanake' RtUnAmucitAni yAni khelanakAni krIDanakAni tai kairna hRtahRda hRtaM hRdayaM yasya tasya / iti pUrvoktaprakAraiH SaRtuyogya krIDanaiH / varSAsu lavaNamamRtaM zaradi jalaM gopayazca hemante / zizire cAmalakaraso ghRtaM vasante guDazrAnte // 1 // ityAdibhizca kai kairna tahRdaH api tu sarvairhRtahRda // 73 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 kaumArakelikalanAbhiramuSya pUrva - lakSAH SaDekalavatAM nayataH sukhAbhiH / AdyA priyA garabhameNadRzAmabhISTaM, bhartuH prasAdamavinazvaramAsasAda 74 ( 0yA0 ) kaumAra iti / SaTtriMzat nimeSairekolava ucyate sukhAbhiH sukhaM kurvatIbhiH kaumArakelikalanAbhiH kaumArasya bAlyasya kelayaH krIDAstAsAM kalanAH tAbhiH bAlyocitakrIDAkaraNai SaT pUrvalakSA. ekalavatAM ekazvAsau lavazca tasya bhAvaH ekalavatA tAM nayataH nayatIti nayan tasya amuSya bhagavata AdyA (digAdidehAMzAdyaH / 6-3-114 / i. sU. bhave'rthe Adi zabdAt ya Adau bhavA AdyA / ) priyA sumaMgalA patnI garabhaM ( kuzagRzalikalika Digardigasira mirvADa hRhRdaM vallerabhaH / 329 / i. u. sU. gRt nigaraNe dhAtoH abhaH pratyayaH ) garbhamAsasAda prApa / kiM viziSTaM garamaM eNadRzAM strINAM abhISTaM punarbhartu svAminaH prasAdaM prasAdarUpaM avinazvara ( sRjINUna rASTravarap / 5-2-77 / i. sU. zIlAdisadarthe na dhAtoH kit Tvarap pratyayaH / ) vinazyatIti vinazvaraH na vinazvaro'vinazvarastam // 74 // sUriH zrIjayazekharaH kavighaTAkoTIrahIracchavi-, dhammillAdimahAkavitvakalanA kallolinI sAnumAn / vANIdattavarazciraM vijayate tena svayaM nirmite, sargo jainakumArasaMbhavamahAkAvye 'bhavat SaSThakaH // 6 // itizrImadacchIyaJcalagacchekavi cakravarttizrIjayazekharasUriviracitasya zrIjainakumArasaMbhavamahAkAvyasya sacchiSya zrIdharma zekhara mahopAdhyAyaviracitAyA TIkAyAM zrI mANikya sundarazodhitAyA SaSThasargavyAkhyA samAptA // 6 // SAI
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMhatam // sargaH 6 (227 // atha saptamaH sargaH prArabhyate // atha prathamanAthasya, priyA tasya sumaGgAlA / adhyuvAsa nijaM vAsa-bhavanaM yAminImukhe // 1 // (0yA0) atheti / atha anantaraM tasya prathamanAthasya (pUrvAparaprathamacaramajayanyasamAnamadhyamadhyamavIram / 3-1-103 / i. sU. karmadhArayasamAsaH ) prathamazcAsaunAthazca tasya zrIyugAdidevasya priyA sumaGgalA yAminImukhe yAminyA rajanyA mukha tasmin sAyaMkAle nijamAtmIyaM vAsabhavanaM vAsasya nivAsasya bhavana tat AvAsaM abhyuvAsa uSitA // 1 // yatra jvalatpradIpAnAM, prabhAprArabhArabhApitam / dhRtvA dhUmazikhetyAkhyAM-taraM dUre'gamattamaH // 2 // (vyA0) yatreti / yatra vAsabhavane jvala pradIpabhAprAgbhArabhApitaM jvalantazca te pradIpAzca jAjvalyamAnapradIpAsteSAM prabhAH kAntayastasAM prAmAra: samUhastena bhApitaM trAsitaM tamo'ndhakAra dhUmazikhA dhUmasya zikhA iti AlyAntaraM anyA AkhyA iti AlyAntaraM ( mayUravyaMsakatyAdayaH / 3-1-116 / i. sU. samAsaH ) aparaM nAma dhRtvA dUre agamat dUraMgatam / / 2 // yatra nIlAmalollocA-muktA muktaaphlsrjH| babhunebhastalAdhAra-tArakAlakSakakSayA // 3 // (vyA0) yatreti / yatrAvAse muktAphalasvaja. muktAphalAnAM saja: namastalAdhAratArakAlakSakakSayA namasa AkAzasya talaM tadevAdhAro yAsAM tAH tAzcatAH tArakAzca tAsAM lakSANi teSAM kakSayA sAdRzyena babhu zobhitAH / kilakSaNA muktAphalasajaH nIlAmalollocAmuktAH nIleSu kRSNavaNeSu amaleSu nirmaleSu Dallo. ceSu-AmuktA badrAH // 3 // sauvarNyaH putrikA yatra, ratnastambheSu rejire / adhyetumAgatA lIlAM, devyA devAGgAnA iva // 4 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam-TIkAsamalaMkRtam / / sargaH 6. (vyA0) sauvarNya iti / yatrAvAse ratnastambheSu ratnAnAM stambhAsteSu sauvaryaH suvarNamayyaH putrikAH rejire zobhitA / utprekSate / devyAH sumaGgalAyA lIlAM adhyetuM paThituM AgatA devAGganA iva devAnAmamarANAmaGganA nArya iva // 4 // - dahyamAnAH kAkatuMDA, yatra dhuumaitrisRtvraiH| . khapati- varNagandhAbhyAM, ninyurvantarANyapi // 5 // .. .. (vyA0) dahyamAnA iti / yatrAvAse kAkatuMDA. kRSNAgarayo dahyamAnAH dahyante iti dahyamAnAH santaH visRtvarai. ( sajINanazaSTvarap / 5-2-77 / i. sU. zIlAdisadarthe sadhAtoH kit Tvarap / hrasvasya taH pitkRti / 4-4113 / i. sU t antaH / ) visarantItyevaMzIlAH taiH prasaraNazIladhUmaH dArvatarANyapi anyAnidArUNi iti dArvantarANi tAni kASThAntarANyapi varNagadhAbhyAM varNazca gandhazca varNagandhau tAbhyAM svapakti svasya pakti ninyurgahItavantaH // 5 // utpitsava ivotpakSA, yatra kRtrimapatriNaH / Arebhire lobhayituM, bAlAbhizvArupUNibhiH // 6 // (vyA0) utpitsava iti / yatrAvAse kRtrimapatriNaH kriyayAnivRttAH kRtrimAH ( DbitastrimA tatkRtam / 5-3-84 - i. sU. kRgvAtoH trima pratyayaH ) patrANi picchAni eSAM santIti patriNaH kRtrimAzca te patriNazca kRtrimapatriNaH vAlAbhirbAlikAbhiH cArapUNibhiH cAravazcatAzcUNayazca cAruNayastAbhiH manojJabhakSaiH lobhayitumArebhire / utprekSate / utpakSAH ut Urdhva pakSANi yeSAM te upakSAH UtipakSAH santaH utpitsava utpatitumicchantIti utpitsanti utpitsantIti utpitsavaH (rabhalabhazakapatapadAmiH / 4-1-21 / i. sU. sAdau sani pat dhAto. svarasya i. naca dviH / san bhikSAseruH / 5-2-33 / / i. sU. sannanta pitsadhAto. uH / ) utpatitukAmA iva // 6 // yanmaNikSoNisaMkrAnta-minduM kndukshngkyaa| Aditsavo bhanmanakhA, na bAlAH kamajIhasan // 7 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (229 (vyA0) yaditi / yatrAvAse bAlA* kaM janaM na ajIhasan na hAsayanti sma / kiMlakSaNA bAlA. yAmaNikSoNisaMkrAntaM maNInAM ratnAnAM kSoNi pRthivI maNikSoNi yasyAvAsasya maNikSoNistasyAM saMkrAntaH pratibimbitastamindu candra kandukazaGkayA kandukasya zaGkA tayA Aditsava AdAtumicchantIti Aditsanti AditsantIti Aditsavo grahItumicchava / puna bhagnanakhA. bhannA nakhA yeSAM te bhannanakhA // 7 // vyAlambimAlamAstIrNa-kusumAli samantataH / yadadRzyata puSpAstra-zastrAgAradhiyA janaiH // 8 // (vyA0) vyAlambIti / jnailokairyd AvAsagRhaM puSpAstrazastrAgAradhiyA puSpANi eva astrANi yasya sa puSpAstra kAma tasya kAmasya zastrANAmAyudhAnAbhagAraM gRhaM tasya dhI buddhistathA kAmadevasya AyudhazAlAbuddhayA adRzyata vyaloki / kiMlakSaNaM gRhaM vyAlambimAlaM vyAlambinyo mAlA yasmin tat lambamAnasraka / puna samantataH sarvata. AttIrNakusumAli kusumAnAmAlaya paDUktayaH AstIrNA kusumAlayo yasmin prasAritapuSpazreNi // 8 // kautukI strIjano yatra, purA phATikabhittiSu / spaSTamAcaSTa pRSThastha-ceSTitAnyanuvimvanaiH // 9 // (vyA0) kautuko / yatrAvAse kautuko kautukamasti asyeti kautukI strIjana strINAMjana strIjana pura* agre sphATibhittiSu sphaTikAnAM vikArA sphATikya (vikAre / 6 / 2 / 30 / i. sU vikAre artha prAg jitAdaN / 6 / 1 / 13 / i. sU sphaTikazabdAdaNa aNayekaNnanaTitAm / 2 / 4 20 / i mU striyA DI / pumvat karmadhAraye / 3 / 2 / 57 / i sU. puMvat / ) sphATikyazcatA bhittayazca tAsu sphaTikamaNisatkabhittimadhye anubimvanaiH pratibimbana pRTasthaceSTitAni pRSThasthAnA pazcAt sthitAnAM ceSTitAni spaSTaM AcaSTa kathitavAn // 9 // latAgulmotthito yatrA-harajAlAdhvanAgataH / muktAdhiyA maruccauraH, svedavindUn mRgIdRzAm // 10 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230) zrojenakumArasambhapAkhyaM mahAkAvyam TokAsamalakRtam // sargaH 6 (vyA0) lateti yatrAvAse latAgulmotthita latAnA ballInAM gulmAni tebhyaH utthita vallIsatkagulmasamutpanno marucaura. marut eva caura pavanarUpacaura mRgIzAM mRgINAMgivadRk yAsA tAsAM strINAM svedabindana svedasya bindava svedavindavastAn muktAdhiyA muktAnA dhIstayA aharat hRtavAn / kiMlakSaNo marucaura jAlAvanA jAlasya gavAkSasya avvA mArgastena AgataH praviSTa // 10 // vIkSya yatparito'dhyakSa, vanaM sarvatukaM janaH / zraddheyamAgamoktyaivAbhinananda na nandanam // 11 // (vyA0) vIkSyeti / jano loko yatparito yasyAvAsa pya parita samantataH sarvartuka sarve tavo yasmin tat sarvartupu sAdhAraNa adhyakSa pratyakSaM vanaM vodhya dRSTvA nandanaM vanaM nandanAkhyaM vanaM na abhinananda na pragazaMsa / kiMlakSaNaM nandanaM vana Agamokyaiva AgamAnA gAstrANAmuktirvacanaM tayaiva zraddheyaM (yaecAtaH / 5 / 1 / 28 / i sU. atpUrvaka dhAdhAto. ya ca dhAtorAkArasya evam / ) zraddhAlu yogyaM na tu pratyakSam // 11 // zvetottaracchadaM tatra, dolaatlpmupeyussii| haMsI gagAtaraGgAtta-raGgAmabhiSabhUva sA // 12 // (vyA0) zvetaiti / sA sumaGgalA tatra tasminnAvAse zvetottaradapaTaM zveta. uttarapchadasya (punnAmni ghaH / 5 / 3 / 130 / i. sU saMjAyAM karaNe gha. uttaraM chAdhate aneneti uttaracchada / ) paTo yasmin tat zvetauttarapaTayuktaM DholAtalpaM upayuSI peyAya iti upayupI DholAyamAnazayyA prApnavatI satI haMsomabhi babhUva parAbhavati sma / kiMlakSaNAM haMsI gagAtarajAttaraGgAM gaGgAyA taraGgA kallolAsteSu Atta gRhIto ra Anando yayA sA tA gaGgAnaDhokallolahItAnandAm // 12 // dakSiNaM tamurIcakre, vivAhe bhagavAniti / vAmA vAmamupaSTabhya, pANiM tasminnazeta sA / / 13 / / (yA0) dakSiNamiti / sA vAmA sumaGgalA tasmin zayanIye iti kAraNAt vAma pANiM hastamupaSTabhya azeta svapiti sma / itIti kiM vivAhe bhagavAn taM dakSiNAgi hastAmurI cakre aGgIkRtavAn // 13 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga 6 (231 pUrvamapsarasAmaGke, sthitvA tatpAdapaGkaje / pazcAdavApata divya - tUlImaulivataMsatAm // 14 // ( vyA0 ) pUrvamiti / pUrva prathamamapsarasAmaGke devAGganAnAmutsaGge sthitvA pazcAta tat pAdapaGkaje tasyA sumaGgalAyA pAdau eva paGkaje caraNakamalau divyatUlImaulivataMsatAM divyA cAsau tUlI ca divyatUlI haMsatUlI tasyA maulivataMsatAM mukuTatvamavApata prApte // 14 // dIpAH sasnehapaTavo'bhitastAM parivatrire / dhvAnvArAtibhayaM bhettuM jAgrato yAmikA iva // 15 // ( vyA0 ) dIpA iti / dIpA abhita samantata tAM sumaGgalAM parivatrire parivRNvanti sma / kiMlakSaNA dIpA sasnehapaTava snehena saha vartante iti sasnehA te cate paTavazca snehasahitA paTavazva paTiSThAH / utprekSate dhvAntArAtiM dhvAntaM tama eva arAti zatrustaM bhettuM andhakArazatrubhayaM chettu jAgrato yAmikAH harikA iva // 15 // visRjya sA parapremAlApapAtrIkRtAH sakhIH / nidrAM sukhArthAmekAnta - sakhIM saMgantumaihata // 16 // ( vyA0 ) visRjyeti / sA sumaGgalA parapremAlApapAtrIkRtAH premNA snehena AlApa parazvAsau premAlApazca prakRSTasnehavArtA tasya na pAtrANi apAtrANi apAtrANi pAtrANi kRtA evaMvidhAH sakhI visRjya vihAya nidrAM saMgantu nidrAsaGgamamaihata icchati sma / kiMlakSaNAM nidrAM sukhArthI sukhameva artha * prayojanaM yasyA sAtAM sukhakAriNa puna ekAntasakhoM ekAntasakhI tAm // 16 // tasyAH suSupsayA joSa - juSo'jAyata zarmaNe / moho nidrAnimittaH syAddoSo'pyavasare guNaH // 17 // ( vyA0 ) tasyA iti / tasyA' sumaGgalAyA. nidrAnimitta nidrA nimittaM kAraNaM yasya sa moha' zarmaNe saukhyAya ajAyata jAtaH / kiMlakSaNAyAH sumaGgalAyAH suSupsayA svatumicchA tayA sukhAyanavAJchayA jopajupa joSaM maunaM jupate sevate iti tasyA maunasevinyA dopo'pi avasare samaye guNa syAt // 17 // 1
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232) zrIjanakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 srotAMsi nibhRtIya, tRpasyeva niyoginH|| nizi nirvatrire tasyAH, svasvavyApArasaMvRteH // 18 // (vyA0) srotAMsIti / tasyA sumaGgalAyA. srotAMsi indriyANi svasvavyApArasaMkRte. svasya svasya vyApArA teSAM saMvRtistasyAH nibhRtIbhUya (kRbhvastibhyAM phaktabhyAM prAgatattatve cviH / 7 / 2 / 126 / i. sU bhUdhAtuyoge nibhRtazabdAt vi IzavAyavarNasyA'navyayasya / 4 / 3 / 111 / i. sU. nibhRtazabdasya asya I / gatikanyastatpuruSa / 3 / 1 / 42 / i. sU. tatpuruSaH samAsaH / anaJaH ktvo yap / 3 / 2 / 154 / i. sU. ktvo yabAdezaH / ) na nibhRtaM animRtaM anibhRtaM nibhRtaM bhUtvA iti nimRtIbhUya nizcalIbhUya nivire niti prApuH / ke iva nRpasya rAjJo niyogino vyApAriNa iva yathA nRpasya rAjJo niyogina' svasvavyApArasavRteniti samAdhi prApnuvanti // 18 // tadA nidrAmudritaham , bhavane sA bane'bjinI / nidrANakamalA sakhyo-citamAceturmithaH // 19 // (0yA0) tadeti / tadA tasminnavasare sA sumaGgalA bhavane gRhe nidAmudritaham nidrayA mudritA saMkucitA hara dRSTi yasyAH sA satI vane ajinI nidrANakamalA nidrANAni saMkucitAni kamalAni yasyAH sA dve api mithaH paraspara sakhyocitaM sakhyastha maitryA ucita yogyaM sadRzaM Ace(tuH // 19 // AsatAmaparemaunaM, mejurAbharaNAnyapi / asaMcaratayA tasyA, nidrAbhaGgabhayAdiva // 20 // (vyA0) AsatAmiti / apare AsatAM dUre santu tasyA sumngglaayaa| AbharaNAnyapi bhUSaNA-yapi asaMcaratayA saMcarasya bhAva saMcaratA na saMcaratA asaMcaratA tayA ni saMcaratvena maunaM bheju / utprejate tasyA sumaGgalAyA nidrAyA. bhAratasmAt bhayaM tasmAdiva // 20 // nidrAnibhRtakAyA sA, nAyAsAnAkiyoSitAm / locanaleghasarvAGga-lAvaNyA samajAyata // 21 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (233 (vyA0) nidreti / sA sumaGgalA nidrAnibhRtakAyA nidrayA nibhRtaH kAyo deho yasthA. sA nidrAnizcalazIga satI nAkiyoSitAM nAkinAM devAnAM yopito nAryastAsAM devAnAnAM locananatra yAsAt sukaratvena lehyasarvAGga lAvaNyA sarva ca tat aGga ca sarvAGgaM sAGgasya lAvaNyaM leTu yogyaM lehya (varNavyaJjanAd dham / 5 / 1 / 17 / i. sU lihadhAtoya'Na ) mAsvAdhaM sarvAGgalAvaNyaM (varNadRDhAdibhyaSTayaNa ca vA / 7 / 1 / 59 / i sU bhAve'rthe lavaNazabdAt TyaN / ) yasthA sA samajAyata jAtA // 21 // nirvAtastimitaM padma-mivAmuSyA mukha sukham / nyapIyatApsaronetra-bhRGgalAvaNyasanmadhu // 22 // (vyA0) nirvAta iti / amuSyAH sumaGgalAyA lAvaNyasanmadhu lAvaNyameva sat vidyamAnaM madhu makarando yasmin tat evaMvidhaM mukha vadanaM sukhaM yathA bhavati tathA apsaronetrabhRGgai apsarasAnetrANi bhRGgAstai devAGganAsankalocanabhramarainyapIyata pItam / utprakSate nirvAtastimitaM niryAta pAtarahitadeze stimitaM nizcalaM padmamivakamalamiva // 22 // AptanidrAsukhA saukhya-dAyIti svapnadarzanam / anvabhUt puNyabhUmI so-tsavAntarabhivotsave // 23 // (vyA0) Apteti / sA sumaGgalA AtanidrAmukhA Apta prApta nidraayaa| sukha yayA sA satI saukhyadAyi (sukhameva saukhyaM bheSajAdibhyaSTayaN / 7 / 2 / 164 / i. sU spArthevA TyaN / ajAte zole / 5 / 1 / 154 / i. sU. zIle'rthe dAdhAto. Nin / ) saukhyaM dadAtIti tat iti amunA prakAreNa vakSyamANaM svamadarzanaM svapnasya darzanaM tat anvabhUt anubhavati sma / kilakSaNA sumaGgalA puNyabhUmI puNyasthAna kimiva utsavAntaramiva anya utsava iti utsavAntara yathA utsave anyautsava anubhUyate // 23 // prathamaM sA lasaddanta-daMDamacchuDamunnatam / bhUribhArAdbhuvo bhaGga--bhItyeva mRducAriNam / / 24 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 gaNDazailaparispardhi-kuMbhaM karpUrapANDugm / dviradaM madasaurabhya-lubhyadramaramaikSata / / 25 / / yugmam / / (vyA0) prathamamiti / / sA sumaGgalA prathamaM dvigdaM gajendraM aisata dRssttvtii| kiMlakSaNaM gajendra tAni sarvANi gajendralakSaNAni jJeyAni lasahantadaMDa lasata iti lasantau dantau evaM daNDau yasya sa taM ullasada-tamusalaM punaH ucchuNDa urddha zuNDA yasya sa ucchuDastaM urvIkRtazuNDAdaNDa puna unnatamuccaistaram / utprekSate bhUribhArAt bhUrizvAsau bhArazca tasmAt bahubhArAt bhuvaH bhaGga bhItyeva bhaGgAt bhIti yA pRthivImaGgabhayeneva mRducAriNaM mRducaratIti mRducArI taM mandagamanam / punaH gaNDazailaparispardhikuMbha gaNDazaila parispardhete kuMbhau yasya taM parvata satkasthUlopalenasaha spardhAkurvat kuMbhasthalaM karpUrapANDUraM karpUramiva pANDarastaM karpUravad ghavalaM madasaurabhyalubhyabhramara madasya saurabhyeNa madaparimalena lubhyanto bhramarA yasya tam / yumim / 24-25 // bhAgyaiH zakunakAmAnA-mivagarjantamUrjitam / zubhraM puNyamivaprApta, catuzcaraNa cArutAm / / 26 // sindhurodhakSama rodhaH, syantaM mullvliilyaa| sazRGgamivakailAsaM, kakumantaM dadarza sA // 27 // yugmam / / (0yA0) bhAgyairiti / sA sumaGgalA kakumantaM (tadasyA'styasminnitimatuH 7 / 2 / 1 / i. sU. kakud zabdAt matuH / noryAdibhya / 2 / 1 / 99 / i. sU. kakud zabdasya aAdigaNe pAThAt matormakArasya cakArAbhAva. 1) kakud asyAstIti kakubhAn taM vRSabhaM dadarza / kiMlakSaNaM kakumantaM etAni sarvANi kakumata eva vizeSaNAni garjantaM garjatIti garjan taM arjita balavanta utprekSate zakunakAmAnAM zakunAni kAmayante iti teSAM zakunAbhilASiNAM bhAgyairiva catuzcaraNacArutAM catvArazcate caraNAzca taizcArutA tAM caturbhizcaraNaimanojJatvaM prApta zubhramucalaM puNyamiva / sindhurodhakSama sindhoH rodhastasmin kSamasta nadhArodhasamartha evaMvidhaM rodhastaTaM mRlavalIlayA mRdo mRttikAyA lavo lezatamya lolA tayA
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (235 mRttikAkhaMDavat syantaM pAtayantaM utprekSate sazRGgaM zunai saha vartate iti taM kailAsamiva kailAsagirimiva sthitam // 26-27 // yugmam // apyatucchatayA pucchA-ghAtakampitabhUtalam / apyudAradarIkoDa - krIDatkSeDAbhayaGkaram // 28 // sadyo bhimakuMbhottha- vyaktamuktopahAriNam / hariNAkSI hariM svana - dRSTaM sA bahvamanyata // 29 // yugmam // ( vyA0 ) apIti / sA hariNAkSI hariNasya mRgasya akSiNI iva akSiNI yasyAH sA mRgalocanA sumaGgalA svapnadRSTaM svapne dRSTastaM hariM siMhaM bahu amanyata bahu manyate sma / kiMlakSaNaM hariM etAni sarvANi harervizeSaNAni atucchatayA na tuccha atucchastasya bhAvo'tucchatayA dhanatayA pucchAghAtakampitabhUtalaM pucchasya AghAtena kampitaM bhuvastalaM yena tamapi pucchaprahAreNa kampitapRthivItalamapi / uddhAradarIkoDakIDatkSveDAbhayaGkara (meghartibhayAbhayAt kha' / 5 / 1 / 106 / i. sU. bhayapUrvaka kRgdhAtoH kha / khitya navyayAruSormo'ntodasvazca / 3-2-111 / i. sU. mo'ntaH / ) api udArAcA saudarI ca vizAlaguhA tasthA kroDe utsaMge krIDantI kSveDA siMhanAdastena bhaya karotIti tamapi / sadhastatkAlaM bhinnabhakumotthavyaktamuktopahAriNaM bhinnAzca te ibhAva vidAritagajAH teSAM kuMbhebhyo gaMDasthalebhya utthA yA vyaktAH prakaTA muktA mauktikAni upaharati DhaukayatIti bhinnebha0 raudro'piharirmauktikadAyakatvAt bahumAnyo jAta iti bhAvaH // 28 // 29 // yugmam // nidhInakSayya sAraugha - tundilAn sannidhau dadhiH / bhUSAmnaH svavapuSo, mayUkhairantaraM pratI // 30 // padmAkaramayIM matvA, netravakarAMghriNA / padmavAsAnivAsArtha - mivopanamati sma tAm // 31 // yugmam // ( vyA0 ) nidhIniti / padmavAsA padmevAso nivAso yasyA' sA padmavAsA lakSmIstAM sumaGgalAM nivAsArthamiva nivAsahetoriva upanamati sma / kiMlakSaNA
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236) zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 mAtra ca para yojANAmi yo matvA padmavAsA akSayyasArauvatunTilAn akSayya. atruTita sArasya dravyasya oghaH samUhastena tundilAstAn (bAhyarthatunTAderilazca / 7 / 2 / 9 / i. sa. matvartha tundazadAt ilapratyayaH tundamasti epAmiti tundilA.) lakSaNayA sthUlAn evaM vidhAn nidhIna saMnidhau samIpe dadhiH (sastrikridadhijajJinemiH / 5-2-39 / i. sU zIlAdisadarthe Dyanto dadhi nipAtaH dhatte ityevaMzIlA dadhiH) dadhAnA dadhiriti nipAto jJeya / puna svavapuSaH svasya vapuH tasya mayUkhaiH AtmIyazarIrakiraNaiH bhUpAhemnaH bhUSAyAma tasya AbharaNasatkasuvarNasya antaraM natI vinaashyntii| kiMkRtvA netravaktrakarAMghriNA netre ca vaktraM ca karI ca aMghI ca eteSAM samAhArastena prANitUryAjANAmityekavacanaM locanamukhahastapadaistAM sumaGgalAM panAkaramayoM matvA lakSmI pa pu vasatIti sumaGgalAmAzrayati sma // 30-31 // bhRGgaiH saurabhalobhenA-nugataM sevakairiva / tavyA do pAzavat puNya-bhAjAM kaNThagrahocitam // 32 // prahitaM prAbhRtaM pAri-jAtenaiva jagatpriyam / asamaM kausumaM dAma, jajJe tannetragocaraH // 33 // yugmam / / (vyA0) bhRGgairiti // kausumaM kusumAnAmidaM kausumaM dAma kusumasaMbaMdhi dAma mAlA tannetragocara' tasyA sumaGgalAyA netrayorgocara pratyakSa jajJe tayA sumaGgalayA mAlA dRSTeti bhAvaH / kiMlakSaNaM dAma mRDgaiH bhramaraiH saurabhyalobhena saurabhyasya sugandhasya lobhastena anugataM parimalasya lobhena veSTitaM dAna eva sarvANi vizeSaNAni tayAH striyA do.pAzavat (syAderiva / 7 / 1 / 52 / i. sU. do pAzazadAt ivArthe vat pratyayaH / ) doSNoH pAzastena tulyaM bhujapAzavat puNyabhAjAM (bhajoviNa / 5 / 1 / 146 / i. sU. puNyapUrvaka bhajdhAto viNa pratyayaH / ) puNyaM bhajantIti teSAM bhAgyavatAM kaNDamahocitaM kaNThasya grahastasya ucitaM kaN4kSepaNayogyam / uprekSate pArijAtena prahitaM prAmRtamiva DhaukanAmiva jagatpriyaM jagataH priyaM vizvAbhISTaM asamaM nirupamam / / 32-33 // yugmam // cakorANAM sumanasA-miva prItipradAmRtam / rohiNyA iva yAminyA, hRdayaMgamatAM gatam / / 34 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAya mahAvyam TIpAsamalaMkatam // sargaH 6 (237 niviSTakaumudIsAraM, kAmukairiva kairavaiH / Asye vizantaM pIyUSa-mayUkhaM sA niraikSata // 35 // yugmam / / (vyA0) cakorANAmiti / sA sumaGgalA Asthe mukhe vizantaM pravizantaM pIyUSamayUkha pIyUSaM mayUkhA yasya taM candramasaM nirakSata dRSTavatI / kiMlakSaNaM candra etAni sarvANi vizeSaNAni candrasyaiva sumanasA devAnAM iva cakorANAM prItipradAmRtaM prItipradamamRtaM yasya taM rohiNyA iva rAtraryAminyA hRdayaMgamatAM gataM hRdaya gacchatIti hRdayaMgama bhartA tasya bhAvo hRdayaMgamatA tAM bhartRtvaM prAptavantaM kAmukariva kairavaiH kumudai nirviSTakaumudIsAraM niviSTa upabhukta kaumudyA jyotlAyA. sAro yasya taM upamukta yogAsAram // 34-35 // yugmam // kSipana guhAsu zailAnAM, lokAdurasAritaM tmH| saMkocaM mocita padma-vanAda ghukazA dizana // 36 // nyasyan prakAzamAzAsu, tArakebhyo'pakarSitam / svame'pi smerayAmAsa, tassA hakamalaM raviH // 37 // yugmam // __ (vyA0) kSipanniti / ravi. sUryaH tasyA sumaGgalAyA hukamalaM hRdevakamalaM tat svapne'pi smerayAmAsa vikAsayati sma / kiMkurvan ravi. sarvANi vizeSaNAni ve yAni lokAt utsArita dUritaM tamaH andhakAra zailAnAM (jyotsnAdibhyo'Na 7-2-34 / i sU. matvarthe zilAzabdAt aN zilA. santi eSu iti zailAH) parvatAnAM guhAsu gahvareSu kSipan kSipatIti panavanAt pAnAM vanaM tasmAt mocitaM tyAjitaM saMkocaM cUkazAM ghUkAnAM zatAsAM dizan dizatIti dadat tArakebhyo'pakarSitaM gRhotaM prakAzamAzAsu dikSu nyasyan sthApayan // 36-37 // akhaMDadaMDanaddho'pi, na tyajabhijacApalam / sahaja dustyaja ghoSa-niva kiMkiNikAvaNaH // 38 // dhvajo rajobhayeneva, vyomanyeva kRtAspadaH // tatprItinartakInAvyA-cAryakambAM vyaDaMcayat // 39 // yugmam / / (vyA0) akhaMDa iti / dhvaja tatprItinartakInATyAcAryakambA tasyA sumaGgalAyAH prItirevanartakI tasyA nATyAcAryoM ragAcAryaH tasya kambA tA suma
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238) zrIjaina kumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 jhalAyAH prItirUpanartakI tasyA nartane raGgAcAryakakRtakambAM vyaDambayat lakSaNayA nATyAcAryakambAyAH prApeti bhAva / kikkurvan dhvajaH etAni dhvajavizeSaNAni jJeyAni akhaMDadaMDanadro'pi akhaDAsau daMDaca tena nadra bano'pi sahaje sahajAtaM svAbhAvikaM dustyajaM du khena tyaktumazakyaM nijacApalaM nijamya cApalaM tat na tyajan | utprekSate kiMkiNikAkaNe kiMkiNikAnAM kSudraghaMTikAnA kaNA dAstaiH kSudraghaMTikAzabde ghoSan iva ghoSatIti ghoSan gadaM kurvanniva / utprekSate rajobhayena rajasobhayaM tena vyomni eva AkAze eva kRtAspada iva kRtaM AspadaM yena sa kRtasthAna iva // 38-39 // yugmam // I straiNena maulinA dhIye, so'haM sAkSI jagajjanaH / tvaM dhatsetuccha matsampa-llupAko hRdaye punaH // 40 // mukhanyastAmbujacaM caccaMcarIkaravacchalAt / iti prItikaliM kurvanniva kuMbhastayaikSyata // 41 // yugmam // ( vyA0 ) treNena iti / tathA sumaGgalayA kuMbha aikSyata dRSTaH / kiM kurvan kuMbha. utprekSate mukhanyastAmbujaccaM caccaM carIkaravacchalAt mukhe nyastaM nihitaM yat ambujaM kamalaM tasmin caMcan bhraman ya caMcarIko bhramara tasya ravaH zabda tasya cchalAt iti prItikaliM prItyAkalistaM kurvan karotIti kurvan iva / itIti kiM sa sarvaprasiddho'haM straiNena (SaSyAH samUhe / 6-2-9 / i. sU. prAgvataH strIpuMsAnaJsnaJ / 6 / 1 / 25 / i. sU. strIzabdAt naJ pratyaya 1 ) strINAM samUhaH straiNaM tena khIsamUhena maulinA mastakena AghrIye dhoye atra viSaye jagajjanaH jagatojana' sAkSI (sAkSAd draSTA / 7 / 1 / 197 / i. sU. sAkSAt iti avyayAt draSTA ityarthe in pratyaya' / prAyo'vyayasya / 7 / 4 / 65 / i. sU. antyasvarAderluk) vartate / tvaM puna atucchamatsaMpallumpAko atucchA mahatI yA mama sampat samRddhistasyA lumpAko apahArako hRdaye dhatse dharasi // 40-41 // amlAnakamalAmoda-manekakavizabditam / sadvRtta pAlinirdeza- kSamaviSTaraDambaram // 42 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 (239 svarNasphAtisphuradagi-vaNye vizvopakArakRt / 'ibhyAgAramivAtene, kAsAraM tadRgutsavam // 43 // yugmam // ___ (vyA0) anlAna iti / kAsAra sarovara ibhyAgAramiva ibhyasya vyAvahArikasya agAraM gRhamiva vyAvahArikahamiva tadgutsavaM tasyA sumaGgalAyA. dRzaH utsavamAtene vistArayati sma / kAsAraH punapumeva jJeya. / kilakSaNaM kAsAraM ibhyAgAraM ca dvayorapi vizeSaNAni sarvANi aAlAnakamalAmodaM na mlAnaH (vyaJjanAntasthAto'khyAdhyaH / 4-2-71 / i. sU. 'lAdhAto parasya tasya naH / ) amlAna. amlAnaH kamalAnAmAmodaH parimalo yasmin tat / pakSe aglAnaH kamalayA lammyA Amodo harSo yasmin tat anekavizabditaM anekakAnAM vInAM pakSiNAM zabditaM yasmin tat pakSe anekAnAM kavInAM zabditaM gItakavitvAdinA kIrtivistAraNaM yasmin tat satI prazasyA vRttAkArA pAliyasmin tat nizasya upabhogasya kSamo viSTarANAM vRkSANAM DaMbaro yasmin tat nivezakSamaviSTaraDaMbaraM paMkSe savRttaM yeSAM te sahatA. sAdhava sadvRttAnAM saccAritrANAM pAliH zreNi tasyAH nivezakSamaH AsanAnAM DaMbaro yasmin tat / svarNasphAtisphuradbhaviSya suSTu zobhanasya arNasa* pAnIyasya sphAtyA sphurantyo bhaMgayastaraGgAH tairya pakSe svarNasya suvarNasya sphAtyA sphurantyo bhaMgayo vichittayastAbhivaNya vizvopakArakRt vizvasya jagata upakAra karotIti // 42-43 // yugmam // 'kacidvAyuvazoddhRta-vIcInIcIkRtAcalam / uddhRttapRSThaH pAThInaiH, kRtadvIpamaM kvacit // 44 // pIyamAnodakaM kApi, sarparivavAridaiH / ratnAkaraM kuraMgAkSI, vIkSamANA visidhmiye // 45 // yugmam / / (vyA0) kaciditi / kuraMgAkSI kuraMgasya mRgasya akSiNI iva akSiNI yasthA sA sumaGgalA ratnAkaraM samudraM vIkSamANA vIkSate iti vIkSamANA satI visimiye vismayaM prAtA / kilakSaNaM ratnAkaraM sarvANi gnAkarasyaiva vizeSaNAni cAcid vAyupazodhUtavIcInIcIkRtAcalama vAyorvazena uddhRtA utpAritA ye vIcayaH kallolAstaiIMcIkRtAH nIcAH kRtA. acalAH parvatA yena taM / kacid uddhRttapRSTaH
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 udvRtta pRSThaM yaiste taiH utpATitapRSThavibhAga pAThInairmatsyavizeSaiH kRtadvIpabhramaM kRto dvIpasya bhramo yasmin tam / utprekSate satRSeH (sahastena / 3 / 1 / 24 / i. sU. bahuvrIhisamAsaH / ) satRSitairiva cAri dadatIti vAridAstairmadhai' (AtoDo'hvAvAmaH 5 / 1 / '76 | i. sU. vAripUrvakadAdhAtoH GaH / kacit pIyate iti pIyamAnaM pIyamAnaM udakaM yasmin tam // 44-45 // yugmam // sUrya vivAdivodbhUtaM, janmasthAnamivArciSAm / cariSNumivaratnAdriM, bhArAdiva divaghutam // 46 // dIvyadevAGganaM ratna- bhittirugbhiH kSipattamaH / abhUdakarSaM tasyA, vimAnaM nayanAtithiH // 47 // yugmam // ( vyA0 ) sUrya iti / vimAnaM tasyA: sumaGgalAyAH nayanAtithi nayanayo-naitrayoratithiH abhUt tayA vimAnaM dRSTamityarthaH / kiMlakSaNaM vimAnaM etAni sarvANi vimAnasyaiva vizeSaNAni jJeyAni utprekSate sUryabimbAt sUryasya bimbaM tasmAt udbhUtamiva prakaTIbhUtamiva utprekSate arciSAM tejasAM janmasthAnamiva janmanaH sthAnamiva utprekSate cariSNuM ( bhrAjyalaGkRg nirAkRgbhUsahirucivRtivRdhicari prajana patrapa iSNu / 5 / 2 / 28 / i. sU. zIlAdisadarthe caraghAtoH iSNuH pratyaya 1 ) caratItyevaMzIlastaM calanazIlaM ratnAdrimiva ratnA calamiva / utprekSate bhArAt divaH svargAt cyutamiva bhraSTamiva / dIyaDevAGganaM dIvyantIti dIvyantyo devAnAmaGganAH striyo yasmin tat krIDadevastri ratnabhittirugbhiH ratnAnAM bhittayastAsAMrugbhiH kiraNaistamoMkAraM kSipatIti kSipat / abhraMSaM ( kUlAmrakarIpAt ka5H / 5 / 1 / 110 / i. sU. abhrakarmapUrvakakapeH khaH / khitvAnmo'ntaH ), abhrANi kapatIti abhraMmAkAzalagnam // 46-47 // yugmam // rAzmariSTavaiDUrya-sphaTikAnAM gabhastibhiH / la+bhayantaM nabhazcitra - phalakasya sanAbhitAm // 48 // vArdhinA duhiturdatta-bhitra kaMduka kelaye / ratnarAzi davIyAMsa-mapuNyAnAM dadarza sA // 49 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjaina kuMmArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga 6 (241 * ( vyA0) raktaiti / sA sumaGgalA ratnarAzi ratnAnAM rAzi samUhastaM dadarza / kiM kurvantaM ratnarAziM raktAzmariSTavaiDUryasphaTikAnAM raktAzmAnazca padmarAgamaNaya. ariSTAnica kRSNaratnAni vaiDUryANica nIlamaNaya' sphaTikAca zvatamaNayaH teSAM gabhastaya kiraNA tai nabhaH AkAza citraphalakasya citrasya phalakaM tamya sanAbhitAM sAhasya citrapaTakasya sAdRzyaM laMbhayantaM laMbhayatIti laMbhayan taM prApayantaM punaH kiMlakSaNaM ratnarAzi utprekSate vArdhinA samudreNa duhitu putryA lakSmyA kaMdukakelaye kadukasya kelistasyai dattamiva apuNyAnAM na vidyate puNyaM yeSAM te teSAM nirbhAgyAnAM daSIyAMsaM (guNAdGgAddeSTheyas / 7-3-9 / i. sU. dUrazabdAt IyasupratyayaH / sthUladUrayuvaha svakSiprakSudrasyAntasthAderguNazcanAminaH / 7 / 4 / 42 / i. sU. Iyasupratyaye pare dUrazabde akAraviziSTasya rakArasya luk ca ukArasya guNa' | odautoDavA / 1 / 2 / 24 / i. sU. avAdeza: 1) atizayenadUra iti davIyAn tamatidUram // 48-49 // yugmam // AdhAraghArarociSNuM, jiSNuM cAmIkaratviSAm / ajihma vilasajjvAlA - jihvamAhutilolupam / / 50 / / zmazruNeva tu dhUmena, zyAmaM makhabhujAM mukham | dadarza zvasanodbhUta - rociSaM sA virocanam // 51 // yugmam || - ( vyA0 ) AdhAra iti / sA sumaGgalA virocanamagni dadarza / kiMlakSaNamagni etAni sarvANi agne vizeSaNAni jJeyAni AdhAradhArarociSNuM AdhAraM dhRtaM tasya dhAreNa sekena rociSNuM (bhrAjyalaD kRg nigekRg Nu / 5 / 2 / 28 i. sU ruccAto zIle'rthe iSNu 1 ) dedIpyamAnaM / cAmIkaratviSAM cAmIkarasya suvarNasya tviSa kAntayastAsAM jiSNu bhUje SNuk / 5 / 2 / 30 / i. sU zIlAdisadarthe SNuk pratyaya 1 ) jayanazIlam | ajihmavilajjvAlAjihvaM na jilA ajimA paTiSTA vilasantya prasarantya jvAlA' eva jihvA: yasya taM Ahutilolupa Ahutau hotavyadravyagrahaNe lolupaM laMpaTam / utprekSate zmazruNA iva kUrcasadRzena dhUmena zyAmaM kRSNaM makhabhujAM devAnAM mukhaM zvasanodbhUtarociSaM zvasa'nAt pavanAt udbhUtA utpannA roci kAntiryasya tam // 50-51 // yugmam // ityaSTAviMzatizlokai caturdazasvapnadarzanam /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242) zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 pravizya vadanadvArA, tasyAH svamA amI same / kUTasthakauTuMbikatAM, bhejire kukSimandire // 52 // (vyA0) pravizya iti / amI gajAdayo'gniparyantA same sarve svapnAH (yajisvapikSiyatipraccho naH / 5 / 3 / 85 / i. sU. svapdhAto bhAve naH / ) tasyAH sumaGgalAyA. kukSimandire kukSireva mandira tasmin udararUpa he padanadvArA mukhabAreNa pravizya kUTasthakauTuMbikatA kUTasthazcAsau kauTuMbikazca tasya bhAvaH sthiragRhapatitvaM bhejire sevante sma / 52 / / tato guNavajAgAraM, jajAgAra sumaGgalA / sAkSAttadvIkSaNAtkartu-kAmeva nayanotsavam // 53 // (vyA0) tata iti / tata tato'nantaraM sumaGgalA jajAgAra kiviziSTAM sumaGgalA guNAtrajAgAraM guNAH audAryagAMbhIryacAturyadhairyAdayasteSAM vraja samUha stasyAgAraM gRham / utprekSate sAkSAt pratyakSaM taddIkSaNAt teSAM svapnAnAM vIkSaNAt darzanAt nayanotsavaM nynyonetryorutsvN kartukAmA (tumazcamana kAme / 3 / 2 140 / i. sU. kAmazabde pare tumo malopaH kartu kAmo yasyAH sA kartukAmA / ) 30 // 53 // svamArthAstAnapazyantI, puraH sA cikhide kSaNam / prAptA matkukSimevAmI, iti drAga mumude punaH / / 54 // (vyA0) svapna iti / sA sumaGgalA puro'ne tAn svabhArthAn svapnAnAmastAn svapnapadArthAn apazyantI na pazyatIti apazyantI satI kSaNaM cikhide khida-e dvirdhAtuH parokSADe prAk tusvaresvaravidhe / 4 / 1 / 1 / i. sU. dvitva khikhie dvitIyaturyayo pUrvo / 4 / 1 / 42 / i. sU. pUrvakhasya ka. kaDazcaJ 4 / 1 / 46 / i. sU. kasya catvaM cikhidae ityatra indhyasayogAt parokSAkit / 4 / 3 / 21 / i sU. kitvAt guNo na bhavati / ) khedaM prAptavatI / punaH drAg gotraM iti kAraNAt mumude pramodaM dhRtavatI / itItikim amI svapnArthA matkukSimeva mamakukSistameva prAptA. // 54 / /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAstha mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 6 (243 nirnaSTanetranidrA sA, svapnAntaracintayat / muniraprApta pUrvANi, pUrvANIva caturdaza // 55 // (vyA0) nirnaSTa iti / sA sumaGgalA nirnaSTanetranidrA nirnaSTA pranaSTA netrayonidrA yasyAH sA nidrArahitalocanA satI caturdazasvapnAt antarmadhye'cintayat / ka iva muniriva yathA muniH aprAptapUrvANi na prAptapUrvANi aprAptapUrvANi tAni caturdaza pUrvANi cintayati sma iti // 55 // smRtipratyayamAnIte, matyA svapnakadambake / kadambakorakAkAra-pulakA sA'bhavanmudA // 56 // (vyA0) smRti / sA sumaGgalA mudA harSeNa kadambakorakAkArapulakA kadambasya puppaM kadambaM kadambapuSpasya korako mukule' tadAkArA pulakAH yasyAH sA ttsdRshromaanyc| abhavat / ka sati matyA buddhayA svapnakadambake svapnAnAM kadambakastasmin svapnasamUhe smRtipratyayaM smRte. pratyayastaM smRtigocaramAnIte sati prApte sati // 56 // naiyagrodhoM'kura ica, pravardhiSNuH puTaM bhuvaH / Anando hRdayaM tasyAH, sollAsaM niravIvRtat // 57 / / (vyA0) naiyagrodha iti / pravardhiSNu. (bhrAjyalakRg nirAkRg bhUsahirucikRtivRdhi-pNu: / 5-2-28 / i. sa. zIlAdisadarthe pravRdhdhAtoH iSNu:), pravardhate ityevaM zIlaH pravardhiSNu: pravardhanazIlaH AnandaH tasyAH sumaGgalAyA hRdayaM sollAsaM ullAsena saha vartate iti sollAsaM savikAza niravIkRtat nirvatayAmAsa niSpAdayAmAsetyartha / ka iva naiyagrodha (tasyedam / 6 / 3 / 160 / i, sa. idamarthe prAjitAdaN / 6-1-13 / i. sU. aN / yvaH padAntAt prAgaidIt 7-4-5 / i. sa. nyagrodha ityatra aNipare yakArAtpUrva aikAra / ) nyagrodhasya ayaM naiyagrodhaH aDkura. iva yathA vaTasaMbaMdhI aDkuro vardhiSNurbhuva. puTaM sollAsaM nirvartayati // 57 // yanibhAlanabhUH prIti-maiMne mama tanuM tanum / tatphalAvAptijanmA tu, mAtu tyAmamazaMsA / / 58 / /
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 6 ( 0gA0 ) yaditi / sA sumaGgalA iti Amamaza itthaM vimRzati sma / itItikim / yannibhAlanabhU yeSAM svapnAnAM nibhAlanAt darzanAda bhUH samutpannA prItiH mama tanuM zarIraM tanuM kRzAM mene / tu punaH tatphalAvAptijanmA teSAM svapnAnAM phalAni teSA mavApti prApti tasyA janma yasyA sA prItiH kaM mAtu // 58 // tayA svakSaNonIta - prItisaMtarpitAtmayA / * unnidrA nityamasvapna-vadhvo'pyabahu menire // 59 // ( vyA0 ) tayeti / tathA sumaGgalayA asvapnavadhvo'pi na vidyate svamo nidrA yeSAM te asvapnA devA steSAM vadhyonAryo devAGganA nityaM nirantaraM unnidrAH udgatA nidrA yAbhyastA unnidrA satyo'bahumenire na bahumanyante sma / kiM viziSTayA tayA svapnakSaNonnItaprItisaMtarpitAtmayA svapnAnAM kSaNa utsavaH tasmAta unItA prAptA yA prItistayA saMtarpita AtmA yayA sA tayA // 59 // cetasturaGgaM taccAru-vicArAdhvani dhAvitam / sA niSpratyUhamityUha - valgayA vidadhe sthiram // 60 // ( vyA0 ) ceta iti / sA sumaGgalA cetasturaGga cetohRdayameva turaGgo'zvastaM iti anena prakAreNa UhavalgayA Uho vicAra eva valgA mukharajjustayA niSpratyUhaM nirgatA: pratyUhA vinA yasmin karmaNi yathA bhavati tathA sthiraM nizcalaM vidadhe / kiMlakSaNaM cetasturaGgaM taccAruvicArAdhvani teSAM svapnAnAM cArmanojJo yo vicAraH sa eva adhvA mArgastasmin dhAvitaM satvaraM calitam // 60 // nAmnA na kevalaM vAmA, vAmAvuddhiguNeSvapi / Uhe sphuranti sadddaSTi-lAlase nAlasekSaNAH / / 61 // ( vyA0 ) nAmnA iti / vAmA striya kevalaM nAmnA na vAmA' na pratikUlAH kintu buddhiguNeSvapi buddherguNAsteSvapi tu vAmA alasekSaNA' alase IkSaNe yAsAM tA liya. saddRSTilAla se satI cAsau dRSTi saddRSTistasyA lAlase prazasyalocanagocara Uhe vicAre na sphuranti na samarthA bhavanti // 52 // kaTIrastanabhAreNa, yAsAM mandaH padakramaH / tAsAM vicArasAmarthya, strINAM saMgacchate katham // 62 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 7 (245 __ (vyA0) kaTIra iti / yAsAM strINAM kaTIrastanabhAreNa kaTIraM ca kaTItaTaM stanau ca eteSA samAhAra kaTIrastanaM (prANituryAGgANAm / 3-1-137 / i. sU. dvandvaikavadbhAva 1 ) tasya bhAreNa padakrama padAnAM krama* caraNavinyAso mando vartate padazcaraNa pakSe vibhaktyantapaDham / tAsA strINAM vicArasAmarthya vizeSaNa cAro gamanaM tasya sAmarthya pakSe Uhazakti kathaM saMgacchate kathaM ghaTate // 62 // sthUlastanasthalaM dRSTvA, hRdayaM hariNIdRzAm / trasyatA yAnahaMsena, bhAratI nIyate'nyataH // 63 // (vyA0) sthUla iti hariNIzA ( uSTramukhAdayaH / 3-1-23 / i. sU. samAsaH / ) hariNyA dRgiva haka yAsAM tA. hariNIdRzastAsAM strINAM sthUlastanasthalaM sthUlau catau stanau ca sthUlastanau tayoH sthalaM tat hRdayaM dRSTvA trasyatA trasyatIti trasyan tena trAsaM prApnuvatA yAnahaMsena vAhanarAjahaMsena bhAratI sarasvatI anyataH anyatra nIyate / ko'rtha sthale rAjahaMsAnAM prAyaH sthiti bhavatIti bhAva // 63 // hAre'nustanavalmIkaM. mahAbhogini vIkSite / AsIdati kulAyecchuH, strINAM dhIviSkarI katham // 64 // (vyA0) hAra iti / dhIniSkarI (vau vikiro vA / 4-4-96 / i sU. vipUrvakakirate ssaT / ) dhIreva viSkarI buddhirUpapakSiNI strINA sta-valmIka stanAveva valmIkarataM anu pazcAt stanarUpakoTaraM pazcAt mahAbhogini mahAn Abhogo vistAra , asti yasya mahAbhogI tasmin mahAsappai vA evaMvidhe hAre vIkSite sati kathaM Asodati AsannA bhavati api tu naiva / kiM lakSaNA dhIvikarI kulAyecchuH kulAyaM (kulilulikalikaSibhya kAya / 372 / i u. sU kulidhAto kAya. kolanti atra iti kulAyaH / ) nIDaM pakSe kulAyavaMzAya niru padravatAmichu (vindichu| 5-2-34 / i. su. nipAta ) // 64 // manye mohamayaH sargaH, strISu dhAtrA samarthitaH / yAnti yattadabhiSvaGgA-mUDhatAM tAvikA api // 65 / /
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246) zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 7 ( 0yA0 ) manye iti / ahamevaM manye dhAtrA brahmaNA strISu mohamayaH sargaH sRSTi samarthitaH kRtaH / yat yasmAt kAraNAt tadabhiSvaGgAt tAsAM strINAmabhivaGgAt AsaktitaH tAttvikA api vidvAMso'pi mUDhatAM mUDhasya bhAvo mUDhatA tAmavivekitAM yAnti prApnuvanti // 65 // jAtau naH kila mukhyAzrIH, sApi gopAlavallabhA / jAtaM jalAtkalAdhAra - dviSTaM zizrAya puSkaram // 66 // 1 ( vyA0 ) jAtau iti / no'smAkaM jAto yA zrIlakSmI mukhyA (zAkhA - deryaH / 7-1-114 / i. sU. tulye'rthemukhazabdAt ya. / ) vartate / sApi zrI gorgopAla vallabhA gAH pAlayatIti gopAla ( karmaNo'N / 5- 1-72 // i. sU. gozabdapUrvaka pAlaghAtoraNU | DasyuktaM kRtA / 3-1-49 / i. sU. nityatatpuruSaH / ) pazupAla kRSNo vA tasya vallabhA patnI | jalAtpAnIyAt jaDAnmUrkhAt vA jAtaM kalAghAradviSTaM gharatIti ghara kalAnAM dharazcandro vicakSaNo vA tasya dviSTaM puSkaraM kamala zizrAya AzritavatI // 66 // 9 babhAra bhAratI khyAtiM strIjAtau viduSIti yA / svabhAvabhaGge na zreya iti sA'bhUdabhartRkA // 67 // ( vyA0 ) babhAreti / yA bhAratI strIjAtau viduSI ( vAvette kasu. 52-22 / i. sU. sadarthe vidadhAto. su / aghAtUhaditaH / 2-4-2 / i. sU. striyAMDI / kasupmatau ca / 2 - 1 - 105 / i. sU. kasa uS / ) vettIti viduSI iti khyAtiM prasiddhi babhAra dhRtavatI / svabhAvabhaGge svabhAvasya bhaGgastasmin svIyasahajaprakRtityAge na zreya' kalyANaM iti kAraNAt sA abhartRkA nAsti bhartA yasyA' sA abhartRkA bhartRrahitA bAlakumAryeva abhUt // 67 // tajjagadgururevaita-dvicAraM kartumarhati / jAtyaratnaparIkSAyAM, bAlAH kimadhikAriNaH // 68 / / ( vyA0 ) taditi / tat tasmAtkAraNAt jagadguru jagatAM guru zrIyu gAdIzvara eva etadvicAraM eteSAM caturdazasvamAnAM vicArastaM kartumarhati / yogyaH
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI nainakumAramavAtha maddAvALyam hAlamatam . sa 7(ra47 syAt / jAtyaratnaparIkSAyAM jAtyAni ca tAni ratnAni ca teSAM parIkSAyAM bAlA: zizava kimadhikAriNaH adhikAro'sti eSAmityadhikAriNaH syurapi tu naiva bhaveyuH // 68 // athAlasalasabAhu-latA talyaM mumoca sA / sauSuptikairiva prIya-mANA kaNitabhUSaNaiH // 69 // (vyA0) atheti / athAnantaraM alasalasabAhulatA alasena Alasyena lasantI bAhU eva latAvallI yasyAH sA satI sA sumaGgalA talpaM zayyAM mumoca tyaktavatI / kiviziSTA sumaGgalA kaNitabhUSaNa kvaNitAni ca tAni bhUSaNAni ca te zabditairabhamaraNa kairiva sauSuptikaiH (susnAtAdibhya pRcchati / 6-442 / i. sU. pRSchatyarthe suputazabdAt ikaNa ) suSuptaM suSTu suptaM pRcchantIti sauSuptikAni tai. prIyamANA prItiM pApyamAnA // 69 // akurvatI svaharSasya, sakhIrapi vibhAginIH / sA'calacalananyAsa-haMsantI haMsavallabhAH // 70 // (vyA0) akurvatIti / sA sumaGgalA acalat calatisma / kiM kurvatI sakhorapi svaharSasya svasya harSastasya vibhAginI vibhAgo'sti AsAmiti vibhAginyastAH vibhAgavatI akurvatI punaH calananyAsaiH calanayonyAsAstazcaraNamocanaH haMsavallabhAH haMsAnAM vallabhAstA rAjahaMsI hasatoti hasantI // 70 // icchantyA vijanaM yAne, tasyA nAbhavatAM priye / nU pure rUparekhAyA, ArAvaiH stAvakaiH padoH // 71 / / (vyA0) icchantyA iti / tasyA sumaGgalAyA nU pure priye abhISTa nAbhapatAm / kiM kurvatyA yAne gamane vijanabhekAntaM icchantyA icchatIti icchantI tasyA pAcchantyA kiMlakSaNe nU pure ArAvaiH (rorupasargAt / 5-3-22 / i. sU. bhAverudhAtorghaJ / ) gadai tasyAH sumaGgalAsaMbaMdhino padozcaraNayo rUparekhAyA rUpasyarekhA tasyA. stAvakai (Nakacau / 5-1-48 / i. sU. studhAto. kartari Naka / nAmino'kalihale / 4-3-51 / i. sa. vRddhi / ) sutikArakai // 71 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248) zrIjenakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 7 akAle majjusiJjAnA, mekhalA me khalAyitam / adhunaiva vidhAtrI ki- miti sA dadhyupI kSaNam // 72 // ( vyA0 ) akAla iti / sA sumaGgalA kSaNamiti dadhyuSo dadhyAviti dadhyupa dhyAtavatI / itIti kiM me mama mekhalA khalAyitaM durjanavaDhAcaritaM adhunaiva kiM vidhAtrI kiM kariSyati / kiM kurvANA mekhalA akAle na kAloDakAlastasmin anavasare maJju manojJa siJjAnAM avyaktaM zabdaM kurvANA // 72 // maunaM bheje karasparza - saMketAdvalayAvaliH / viduSIva tadAkUtaM, tarasA tatprakoSThayoH // 73 // 1 ( vyA0 ) maunamiti / tatprakoSThayoH tasyAH sumaGgalAyA. prakoSThau tayoH tatprakoSThayoH valayAvali valayonAmAvalirvalayAvali karasparzasaMketAt karastha sparzastasya saketAt maunaM bheje / kiM kurvatI valayAvaliH tarasA vegena tadAkUtaM tasyA' sumaGgalAyA AkUtaM svAntAbhiprAyaM viduSI iva vijJAvatIva // 73 // durnimittAt kva gantAsI - tyAlApAdAlijanmanaH / bhItA mandapadanyAsaM, sA'bhyAsaM bharturAsadat // 74 // (cyA0 ) durnimittAditi / sA sumaGgalA mandapadanyAsa manda padAnAM nyAso yasmin karmaNi yathA bhavati tathA bhartu zrIbhadevasya abhyAsaM samIpaM Asadat prAptA kiMlakSaNA sumaGgalA Alijanmana * Alibhya sakhIbhyo janma yasya tasmAt sakhIbhya. samutpannAt durnimittAt (durnindAkRcchre / 3-1-43 i. sU. nityatatpuruSa / duSTaM nimittaM durnimittaM / ) amaGgalarUpAt kva gantAsi tvaM kutra gamiSyasi ityAlApAt IdRg jalpanAt bhItA bhayaM prAptA / itIti kiM chIe vicchabhagge, kahi bhaNiekaMTake abhagge ya || 'diThe sappaviDAle, nahi gamaNaM suMdaraM hoi // 1 // iti zakunazAstre jinadattapAdA | iti vacanAt apazakunabhayena sakhInAmakaprayitvaikava ekAkinI yayAviti bhAva // 74 // ratnapradIparuciMsaMyamitAndhakAre, muktAvacUlakamanIya vitAnabhAji / sA tatra divyabhavane bhuvanAdhinAthaM, nidrAniruddhanayanadvayamAluloke //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 7 (249 (vyA0) ratneti / sA sumaGgalA tatra tasmin divyabhavane divyaM ca tat bhavanaM ca tasmin bhuvanAdhinAthaM bhuvanAnAmadhinAtha svAmI taM nidrAnidhanayanadvayaM nidrayA niruddha nayanayornetrayordvayaM yasya taM nidrayAmudritalocanayugmaM Aluloke dadarza / kiMviziSTe divyabhavane ratnapradIparucisaMyamitAdhikAre ratnAnAM pradIpAH teSAM rucaya kAntayastAbhiH saMyamitaM lakSaNayA nirAkRtamandhakAraM yasmin tat tasmin ratnasatkapradIpAnAM kAntinirastAdhikAre prakAzamaye ityarthaH / puna muktAvacUlakamanIyavitAnabhAji muktAnAmavacUlA' DuMbanakA. te kamanIyA manojJA te ca te vitAnAzca candrodyotA. tAn bhajatIti bhAk tasmin // 75 // palyaGke vizadavikIrNapuSyatAre, vyomnIva prathimaguNaikadhAmni liinH| utphullekSaNakumudAM mudA jinendu dhakrANaH sapadi kumuddhatImitratAm / / (vyA0) palyata iti / jinenduH jina eva induH zrIprabhacandra etAM sumaGgalAM mudA harSeNa kumudatImiva kumudAni santi asyA iti kumudatI tAM kumudinImiva cakrANa. kurute iti cANa kRtavAn / kiviziSTo jinenduH patyake vyomnIva nabhasIva lIna* suptaH / kiMlakSaNe palyaDke yoni ca vizadavikIrNapuSpatAre vizadAni nirmalAni vikIrNAni vikSiptAni yAni campakazatapatrAdipuSpANi taistAre manojJe pakSe vizadavikIrNapuSpavat tArA yasmin tasmin / punaH prathimaguNakadhAmni pRthorbhAva prathimA (pRthvAderasmin vA / 7--1-58 / i. sU. pRthuzabdAt iman vA / tryantasvarAde 7-4-43 / I. mU antyasvarAdelak / ) vistAra sa eva guNa vistAraguNastasya ekadhAmni ekahe kiM lakSaNAM sumaGgalA utphullekSaNakumudA utphulle vikarapare ca te IkSaNe ca locane eva kumude yasyAH sA tAm / ko'rtha yathA candra kumudinI svadarzanena vikAzayati tathA jinendurapi sumaGgalA modayAmAseti bhAva // 76 // toyAIyA iva paricayAnmuktazoSaM svatanvAH, pauSpaM talpaM prati parimalenottamarNIbhavantam / dRgbhyAM brIDAvyapagamaRjusphAritAbhyAM prasuptaM, dRSTvA nAthaM lavaNimamudhAMbhonidhi pipriye sA / / 77 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 7 ( vyA0 ) sA devI sumaGgalA hagbhyAM locanAbhyAM nAthaM svAminaM prasutaM dRSTvA pipriye prItiM prApa / kiM kurvantaM nAthaM paupaM (tasyedam 6-3-160 / (i. sU. idamarthe prAjitAdaN / 6-1-13 / i. mR. aN ) puppANAmidaM tat talpaM puSpazamyAM prati parimalena uttamarNImavantaM parimaladAnaM kurvantaM kiMviziSTaM pauppaM talpaM jalaklinavastraM toyArdrA ucyate toyArdrAyA iva toyArdrAsacyA yA svatanvAH svasya tanustasyAH svatanvA nijazarIramya paricayAt muktAzoSaM mukta AzoSo yena tat zoSarahitaM kiM lakSaNAbhyA dRgbhyAM vrIDAvyapagamaRjusphAritAbhyAM vrIDAyAH lajjAyAH vyapagamena abhAvena Rju saralaM yathA bhavati tathA sphAritAbhyAM vistAritAbhyAM kiMviziSTaM nAthaM lavaNimasudhAM bhonidhiM lavaNimA ( pRthvAderiman vA / 7-1-58 / i. sU lavaNazabdAt in / tryantasvarAdeH / 7-4-43 / i. sU. antyasvarAderluk / lAvaNyaM tadevasudhA amRtaM tasyAH lAvaNyasudhAyA aMbhonidhi samudrastam // 77 // sUriH zrIjayazekharaH kavighaTAkoTIrahIracchavimillAdimahAkavitvakalanA kallolinI mAnumAn / vANIdattavarazciraM vijayate tena svaya nirmite, sargoM jainakumArasaMbhava mahAkAvye 'bhavat saptamaH // 7 // itizrImadacchIyaJcalagacche kavi cakravarttizrIjayazekharasUriviracitasya zrIjainakumArasaMbhavamahAkAvyasya tacchiSya zrIdharmazekhara maha mahopAdhyAyaviracitAyAM TIkAyAM zrI mANikya sundarazodhitAyAM saptama sargavyAkhyA samAptA // 7 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 8 (251 // atha aSTamaH sargaH prAramyate // atha prsnnprbhuvktrviikssaa-piiyuusspaanotsvliincetaaH| vizramya mRdvI kSaNamavicAra-janmaklamacchedamasau viveda // 1 // (vyA0) atheti / athAnantaraM mRddhI (svarAduto guNAdakharoH / 2-435 / i. sU. mRduAdAt striyAMDIrvA ) sukomalA aso sumaGgalA kSaNaM vizramya aMghricArajanmallamacchedaM aMyozcAra adhricAra tasmAt janma yasya cAsau klamazca tasyacchedataM caraNasaMcaraNasamutpannazramacchedaM viveda prA5 / kiMlakSaNA sumaGgalA prasannaprabhuvaktravIkSApIyUSapAnotsavalInacetA prasannaM ca tat prabhorvaktraM ca mukha tasya vokSA darzanaM tadeva pIyUSamamRtaM tasya pAnaM tasya utsave lInaM gheto yasyAH sA // 1 // ye zvAsavAtA vadanAdamAnta-ivodbhavanti sa rayeNa tasyAH / / te svAsthyamApatsata vahidizya-vAyovirAme jaladherivApaH // 2 // (vyA0) ye iti / tasyAH sumaGgalAyA vadanAt mukhAt ye zvAsavAtA. zvAsasya vAtA. zvAsavAyavo rayeNa vegena amAnta iva udbhavanti sma rayeNa udyatA. / te zvAsapAtAH svAsthyaM svasyasya bhAva svAsthyaM nizcalatAmApatsata AgatA / ke iva jaladheH jalAni dhIyante asmin iti jaladhi. tasya samudrasya Apo jalAnIva / yathA Apo jalAni vahnidizya (digAdidehAzAca 6-3-124 / i. sU diz zabdAt bhave'rthe yaH / ) vAyo paherdizibhavo yo vAyustasya AgneyakoNapavanasya virAme abhAve svAsthyamApadyante // 2 // yA kRtrimA mauktikamaNDanazrI-radIyata svedalavai tdngge| tatra sthitau sA sahasA vilInA, kiM kRtrimaM khelati neturagre // 3 // . (vyA0) yeti / tadaGge tasyA sumaGgalAyA aGgaM tasmin, zarIre svedajale svedasya jalAni tai. prasvedabindubhi. yA kRtrimA (DvitastrimA tatkRtam / 5-3-84 / i sU. kRgdhAto trima / ) kriyayA nivRttA moktikazrI:mauH
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 7 ktikAnAM zrIH muktAmayI alaMkaraNalakSmIgdoyata dattA / tatra sthitau zrIyugAdozadRSTau sA mauktikamaMDanazrI sahasA vilonA vilyaM gatA / netu ( NakatRcau / 5 - 1-48 / i. sU. nIvAto kartaritRc pratyayaH / nAminoguNo'kiti / 4- 3-1 / i. sU. nIdhAtorguNa / ) svAmino'gre kiM kRtrimaM khelati api tu naiva // 919 11 3 11 zlathaM vihAreNa yadantarIya- dukkUlamAsIt pathi viprakIrNam / sAMyAtrikeNeva dhanaM niyamya, nIvIM tayA tad dRDhayAMbabhUva // 4 // ( vyA0 ) thamiti / yadantarIyadukUlaM yasyA sumaGgalAyA. antarIyaM paridhAnavastraM tadeva dukUlaM paDalaM pathimArge vihAreNa calanena zlathaM zithilaM viprakoNa visaMsthulamAsIt / taddukUlaM tayA sumaGgalayA nIva mekhalAM niyamyabadhdhvA dRDhayAMbabhUve dRDhIcake ye zvAsavAtA ityAdikaM sumaGgalAyAH stokacale'pyuktam / tata atizayAlaGkAre kavInAM dharmAduktam / yathA vAgbhaTAlaGkAre tvahAritAritaruNIzvasitAnalenetyAdi / keneva sAMyAtrikeNeva (prayojanam / 6-4117 / i. sU. saMyAtrAzabdAn prayojane'rthe ikaN pratyaya' / ) saMbhUya yAtrA prayojanamasyeti sAMyAtrikastena prAvahaNikeneva yathA sAMyAMtrikeNa nIviM mUladravya niyamya pathi viprakIrNa dhanaM dRDhIkriyate // 4 // bhartuH pramIlA sukhamaGgabhIti - stAmekato lambhayatisma dhairyam / 'svArtha zuzrUSaNakautukaM cAnyatastvarAM strISu kutaH sthiratvam // 5 // ( vyA0 ) bharturiti / bhartu zroRSabhadevasya pramIlAsukhamaGgamIti pramIlAyA nidrAyAH sukhaM tasya bhaGgo nAzastasmAd bhItirbhayaM ekata (AyAdibhyaH / 7-2-84 / i. sU. ekazabdAt tasu ekasmin iti ekata 1) stAM sumajhalAM dhairyaM dhIrasya bhAvastat lambhayati sma prApayati sma / ca anyata' (AdyAdibhya 7-2-84 / i. sU. anyazabdAt tasu anyasmin iti anyata 1) svapnAsuzrUSaNakautukaM svapnAnAmarthAsteSAM zuzrUSaNaM zrotumicchA tasya kautukaM tvarAmautsukyaM prApayati sma strISu sthiratvaM sthairya kuta syAt // 5 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanakumArasambhavAlya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 (253, kSobho bhavan mA ma muSuptitRpte, nAthe'tra tArasvarayA mmoktyaa|| medhAvinI tajaya jIva nande-tyudIrayAmAsa mRduM giraM sA // 6 // (vyA) bhobha iti / medhAvinI (astapomAyAmedhAstrajovin / 7-247 / i. sa. matvarthe medhAzabdAt cin / striyAM nRto'svastrAdeDI / 2-41 / i. sU striyAM DI. 1) medhA buddhirasti asyA iti medhAvinI buddhimatI sA sumaGgalA tat tasmAt kAraNAt tva jaya tvaM jIva AyuSmAn bhava nanda iti mRduM sukomalAM giraM vANImudIrayAmAsa jagAda / kasmAt hetoH suSuptitRpte suSuptyA tRpte atra asmin nAthe. svAmini tArasvarayA tAro dIrgha svaro, yasyA sA tayA, mama uktyA kSobho mA sma bhavan (sasme bastanI ca / 5-4-40 / , i. sU: smayuktamADiupapade hyastanI / adhAtorAdistinyAM camADA / 4-429 / i. sU. aDabhAvaH / ) mA bhavatu iti kAraNAt // 6 // citraM vadhUvaktravidhUtthavalA-vAkaumudIbhiH sarasI rarAja / zrIsaGgamaikapratibhUprabodha-lIlollasallocananIrajanmA // 7 // (cyA0) citramiti / sa bhagavAn sarasI rasADya pakSe sarasI,mahAsaraH citramAzcarya rarAja / kAbhi vadhUvaktravidhUtthavalguvAkaumudIbhi vadhvA. sumaGgalAyA vaktraM mukhameva vidhuzcandra tasmAdutthA valgavo yA kaumudyo jyotsnAstAbhi / kiM.) viziSTo bhagavAn zrosaGgamaikapratibhUprabodhalolollasallocananIrajanmA zrIlakSmIstAyAH saGgame ekazcAsaupratibhUzca pratibhUsamAnaprabodhastasya lIlayA ullasantI locane eva nIrajanmanI kamale yasya sa // 7 // niviSTavAniSTakRpaH sa pUrva-kAyena zayyAM sahasA vihAya / . kSaNaM dhRtoSmAmidamaGgasaGga-bhaGgAnutApAdiva devadevaH // 8 // (vyA0) niviSTa iti / iSTakRpa. iSTA kRpA karuNA yasya sa iSTakR5 abhISTakaruNa sa devadevo devAnAM deva bhagavAn pUrvakAyena (pUrvIparAdharottaramabhinnanAzinA / 3-1-52 / i. sU. tatpuruSasamAsa / ) pUrvaM kAyasya zarIrasya pUrvakAyastena aprazarIreNa zayyAM sahasA autsukyena vihAya mukyA niviSTavAn
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2) zrInanamAlamavAlyuM majJAAvyam dIAlamahaMtam // dharmaH 8 n upaviSTaH / kiMlakSaNAM zayyAM idamaGgasaGgabhaGgAnutApAdiva asya bhagavataH aGga zarIraM tasya saGgaH tasya bhaGga tasyAnutApastasmAt pazcAttApAt kSaNaM dhRtoSmAbhiva ghRtaM uSmaM yayA sA tAM ghRtasaMtApAmivetyartha // 8 // puraH sthitAmapyuSitAM hRdanta - rniziprabuddhAmapi padminIMtAm / apyAttamaunAM sphuradoSThaddaSTa - jijalpiSAmaikSata lokanAthaH // 9 // ( vyA0 ) pura iti / lokanAthaH lokAnAM nAthaH zrIyugAdIzaH tAM sumajhalAmaikSata dRSTavAn / kiMviziSTAM tAM puro'gre sthitAmapi hRdantaH hRdayasya antamadhye uSitAM hRdayamadhye kRtAvAsAM nizi rAtrau prabuddha jAgaritAmapi padmina kamalina pakSe padminIM strI AttamaunAmapi AtaM gRhItaM maunaM yayA sA tAmapi sphuradoSTadRSTajijalpiSAM sphurantau ca to oSThau ca tAbhyAM dRSTA jalpitumicchA jijalpiSA (zaMsi pratyayAt / 5-3 - 105 / i. sU. sannantajijalpiSdhAtoH striyAM apratyaya 1) nalpanecchA yasyA sA tAm // 9 // sumaGgalAM maGgalakoTihetu - naiturnideza stridazeza mAnyaH / nivezayAmAsa nivezayogye, bhadrAsane bhadramukhImadUre // 10 // ( vyA0 ) sumaGgalAmiti / netu' zrI RSabhadevasya nidezaAdeza: bhadramukhIM (nakhamukhAdanAni / 2-4-40 / i. sU. bhadramukhazabdAt striyAM DI: 1) bhadraM kalyANakRnmukhaM yasyA' sA tAM sumaGgalAM adUre pratyAsane nivezayogye nivezasya yogyaM tasmin upavezanA bhadrAsane nivezayAmAsa upavezayati sma / kiMviziSTo nideza' maGgalakoTihetu' dadhidUrvAkSatacandanAdimaGgalAni teSAM koTistasyAH hetu kAraNaM punaH tridazezamAnyaH tridazAnAM devAnAmIzA. svAminastridazezA. saudhamadayazcatuSSaSTidevendrAsteSAM mAnya // 10 // digaGganAGgeSu sitAGgarAga-bhaGgIM bhajadbhirdazanAMzujAlaiH / jyautsnI yazojApayatA jinena tayArajanyA jagade'tha jAyA ||11|| ( vyA0 ) digiti / athAnantaraM jinena zrI 15 meNa jAyA sumaGgalA jagaDhe / kiMkurvatA jinena dazanAMzujAlai daganAnAM dantAnAM aMgava kiraNAstepAM
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjana mArasambhavAkhyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 (255 jAlAni samUhAsta. dantakiraNasamUhai. tayA rajanyA jyotsnI (jyotsnAdibhyo'N / 7-2-34 / i. sU. matvartha jyotsnAzabdAt aN / jyotsnA asti asyAmiti aN / aNayekaN i. sU. striyAM DI. 1) pUrNimA tasyA yaza kIrti jApayatA jayAya prayuJjatA jijhiM abhibhave jidhAtorNigantasya prayoga / kiMkurvadbhirdazanAzujAlaiH digaganAGgeSu diza eva aGganA. striyastAsAmaGgeSu zarIreSu sitAGgarAgabhaGgI sitazvAsau aGgarAgazca tasya bhaGgI vicchittistAM zvetavilepanaracanAM bhajAhiH sevamAnai / ko'rthaH bhagavatodantakiraNa sA rAtrijvalA jAtA tayA ca pUrNimAyazonirjitamiti bhAvaH // 11 // ayAnacaryAnucitakramAyAH, kaJcittava svAgatamasti devi / tanUrabAdhA tava tanvi tApo-tIrNasya hemno hasitaprakAzA // 12 // (vyA0) ayAneti / he devi kaJcit abhISTaprazne tava svAgataM suSTu zobhanaM AgamanaM asti vidyate / kiviziSTAyAstava ayAnacaryAnucitakramAyAH na yAnamayAnaM ayAnena caryA ( samajanipannaniSadzIDa sug vidicarimanINaH / 5-3-99 / i. sU. cardhAtoH bhAve kyap / ) gamanaM tasthAmanucitau ayonyau kramau caraNau yasyAH sA tasyAH yAnarahitacaryAnucitagamanAyogyacaraNAyAH he . tandhi kRzAmi tava tanU zarIraM abAdhA na vidyate bAdhA pIDA yasyA sA nirAbAdhA vartate / kiviziSTA tanU * tApottIrNasya tApAduttIrNasya agnitApagatamalinimno hemna suvarNasya hasitaprakAzA hasitaH prakAzo yayA sA jitasvarNakAtirityathaiH // 12 // chAyeva pAdapRthagbabhUvAn , sukhI sadAste sa sakhIjanaste / prAptA suvarNe parabhAgamaGge, mANikyabhUSA kimutApadoSA // 13 // (vyA0) chAyeti / he devi te tava sa sakhIjana: sakhInAM jana sakhIvargaH sadAsukhI sukhamasyAstIti sukhI kuzalI Aste / kilakSaNa sakhIjana' chAyA iva pArthAt samIpAt apRthagvabhUvAn pRthagbabhUva iti pRthagbabhUvAn na pRthagbabhUvAn ababhUvAn (tatra kAsukAnau tadvat / 5-2-2 / i sU parokSa
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 viSaye bhUghAto. kasu pratyaya 1 ) uta athavA aDge zarIre mANikyabhUSA mANikyAnAM bhUSA ratnAbharaNAni kiM apadopA apagato doSo yasyAH sA nirdoSA vartate / kiMrUpA mANikyabhUSA suvarNe parabhAgaM puNyotkarSa prAptA // 13 // 1 mahAnizAyAmapi mukta nidre, didRkSayA mAM kimupasthitAsi / kSaNArdhamukespi cirAya dRSTa-iva priye dhAvati yena cetaH // 14 // ( vyA0 ) mahA iti / mahAnizAyA (jAtIyaikArthe'ceH / 3-2-70 / isU DApratyaya Dityantasva0 2-1-114 / i. sa. antyasvarAdeloMpa. ) mapi mahatI cAsau nizA ca mahAnizA tasyAM arddharAtre'pi he muktanidre tvaM mAM didRkSayA draSTumicchA didRkSA tayA vilokanecchayA kiM upasthitAsi AgatAsi / yena kAraNena kSaNArddhamukte'pi kSaNArddha muktastasmin priye cirAya cirakAlaM dRSTe iva ceto dhAvati // 14 // svajhopalabdhe mayi bhAradUnA, riraMsayA vA kimupAgatAsi / prAyo'balAsu prabalatvameti, kandarpavIro viparItavRttiH // 15 // ( vyA0 ) svama iti / vA athavA he devi mayi svapnopalabdhe sati svapne upalabdhaH svamopalabghastasmin svamamadhye dRSTe sati tvaM bhAradUnA mAreNa kAmena dUnA' pIDitA mAradUnA kAmapIDitA satI riraMsayA rantumicchA riraMsA (zasipratyayAt / 5 -3 - 105 / i sa sannantariraMsavato. striyAM bhAve apratyayaH / At 2-4-18 / i. sa. khiyAmAp / ) tayA kimupAgatAsi AyAtAsi / prAyobAhulyena viparItavRtti viparItA vRttiryasya sa kandarpavIra kandarpa eva vIroM bhaTa' abalAsu strISu pracalatvaM prabalasya bhAva prabalatvameti prApnoti // 15 // priye prayAsaM vicikitsitaM vA, mImAMsituM kiMcidamuM vyavAstvam / saMdehazalyaM hi hRdo'napoDha-mAmRtyu martyasya mahArtidAyi // 16 // ( vyA0 ) priye iti / vA athavA he priye tvaM kiMcit vicikitsitaM saMdigdhaM vicAraM momAMsituM vicArayituM amuM prayAsaM vyadhA akArSI / hi nizcita hRdo hRdayAt saMdehazalyaM saMdeha eva zalyaM anapoDhaM na apoDhaM anAkRSTaM 1
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhojanamArasambhavAlyaM mahAvyam simalaMkRtam // sargaH 8 (257 sat martyasya manuSyasya AmRtyu (paryapAD bahirac paJcampA / 3-1-32 / i. sU. avyayIbhAva samAsaH / ) mRtyo A mRtyuM yAvat mahArtidAyi mahatI cAsau Artizca poDA tAM dadAtoti mahArtidAyi mahAdu khadAyi bhavati // 16 // cedvastu saMtrastamRgAkSi mRgyaM, tavAsti kiMcidvada tadvizaMkam / AnAkamAnAgagRhaM durApaM, prAyo na me namrasurAsurasya // 17 // (vyA0) cediti / saMtrastazcAsau mRgazca saMtrastamRgaH tasya akSiNI isa akSiNI yasyAH sA tasyA saMbodhanaM he saMtrastastamRgAkSi ced yadi mRtyaM mArga NIyaM vastu kiMcit tavAsti tad tarhi vizavaM, vigatA zaGkA yasmin karmaNi yathA bhavati ni zaDakaM vada brUhi / prAyo bAhulyena namrasurAsurasya surAzca asurozca namrAH surAsurAH yasya sa tasya me AnAkaM (paryapADbAhiraca paJcamyA / 3-1-32 / i. sU. avyayIbhAvasamAsaH / ) nAkAt A Asvarga yAvat AnAgahaM nAgAnAM gRhaM nAgagRhaM nAgagRhAt A AnAgagRhaM ApAtAlaM yAvat na durApaM du khena Apyate iti durApaM (du svoSataH kRcchAkRcchrArthAt khal / 5-3-139 / i. mU kRSchArthada parAt AphdhAtoH khala / ) duSprApaM nAsti // 17 // vizvaprabhorvAcamamUM sakhaMDa-pIyUSapAMGkteyarasAM niSIya / - prAptA pramodaM vacanAnapAraM, prArabdha vaktuM vanitezvarI sA // 18 // ___ (vyA0) vizva iti / sA vanitezvarI vanitAnAmIzvarI (aznoterIcAde / 442 / i u sU. azoTadhAto varaT pratyaya AderIzca / TittvAt DI / ) sA sumaGgalA vaktu jalpituM prAya prArabhate sma / kiviziSTa vanitezvarI vacanAdhvapAra vacanAnAmadhvA tasya pAraM vAggocarAtItaM pramodaM prAptA / ki kRtvA vizvaprabho vizvasya prabhu svAmo tasya zrISabhadevasya amaM vAca nipIya pItvA / kiMviziSTAM vAcaM sakhaDapIyUSapaktiyarasAM khaDe na saha vartate iti sakhaMDa sakhaDaM ca tat pIyUSaM ca khaDasahitamabhinavapaya tasya paMko bhava pAMkteyo ( bhave / 6-3-123 / i sU bhave'rthe paMktizabdAt eyaN / ) raso yasyAM sA tAm
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH8 pAtutrilokaM vidupastrikAlaM, trijJAnatejo dadhataH sahottham / svAminnate'vaimi kimapyalakSya, praznastvayaM snehalataikahetuH // 19 // (vyA0) pAtviti / he svAmin ahaM te tava kimapi alakSyaM na lakSya alabhyaM tat ajJeyaM nAvaimi na jaanaami| trINyapi vizeSaNAni bhagavato jJeyAni / kiMviziSTasya tava trilokaM tribhuvana pAtuH pAtoti pAtA tamya rakSataH / trikAlaviduSaH trayANAM kAlAnAM samAhArastat vettIti tasya atItAnAgatavartamAnakAlAn jJAtavataH sahotthaM sahotpannaM trijJAnatejaH trayANAM jJAnAnAM samAhArastasya matizrutAvadhijJAnasya teja. tat dadhata dadhAtIti dadhat tasya bibhrata tu punarayaM praznaH snehalataikahetuH sneha eva latA tasyAH ekazcAsau hetuzca vartate // 19 // nidhyAyataste jagadekabuddhayA, mapyasti ko'pi praNayaprakarSaH / bhRzAyate cUtalatAvilAse, sAdhAraNaH sarvavane vasaMtaH // 20 // __ (vyA0) nidhyAyata iti / he svAmin te tava jagat ekabuddhayA ekAcAsau buddhizca tayA nidhyAyata pazyataH sataH mayi viSaye ko'pi apUrva praNayaprakarSaH praNayasya snehasya prakarSaH snehasamUho'sti / vasanta sarvacane sAdhAraNaH sadRzo vartate paraM cUtalatAvilAse cUtasya latA tasyA vilAse sahakAravallIvilAse bhRzAyate (vyarthe bhRzAda stoH / 3-4-29 / i sU cyarthe mRgAde kyaD iDita katari / 3-2-22 / i. mU DivAta Atmanepadam / ) na mRzaH abhRza amRga bhRzo bhavatIti mRzAyate adhikaH syAt / / 20 // na nAkanAthA api yaM nuvaMto, vahaMti garva vibudhezatAyAH / . vaktuM purastasya tava kSame'ha-maho mahAmurmahilAmu mohaH // 21 // (vyA0) neti / he nAtha nAkanAthA api nAkasya svargamya nAthA indrA api yaM tvA nuvanta nuvanto ta nuvanta stuvanta santo vivudhezatAyA vidhAnAM devAnAmozAmtepA bhAvantasyA devezatvaM pakSe vihadIzi vaM tasyA garvamabhimAnaM na vahanti / tasya nava puge'gre ahaM vastu jalpitu bhame zaknomi / aho ityAzcarye mahilAnu bIpu moho mahAsu mahAprANI vartate // 21 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 zrI jainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 8 (259 strImAtra meSAsmi tava prasAdA- devAdidevAdhigatA gurutvam / rAjJo hRdi krIDati kiM na muktA-kalApasaMsargamupetya tantuH ||22|| ( vyA0 ) zrI iti / he Adideva AdivAsau devazca tasya saMbodhanaM he Adideva epA ahaM strImAtraM strIeva strI sAdhAraNA asmi / tava prasAdAdeva kRpAyA eva gurutva gurorbhAvo gurutvaM tat mahattvaM adhiprAptAsmi / tanturmuktAkalApasaMsarga muktAnAM kalApa samUhastasya saMsarga saMvadhamupetya prApya rAjJo nRpamya hRdi hRdaye kiM na krIDati api tu krIDati // 22 // mAM mAnavIM dAnavavaividhyo, yAcanti yatprAJjalayogadAsyam / so'yaM prabhAvo bhavato na dheyaM, bhaskApi bhAle kimu mantrapUtam ||23|| mAmiti / dAnavavaividhya dAnavAnAM daityAnAmaraya zatravaH dAnavArayo devAsteSAM vavva striya devAGganAH prAJjalaya' kRtAJjalaya satyo mAnavomapi yat adAsyaM aGgasya dAsya zarIradAsyaM yAcanti / so'yaM bhavatastava prabhAvo vartate / bhasmApi rakSApi mantrapUtaM sat mantreNa pUtaM sat bhAle lalATe kiM na dheyaM dhAtu yogya kiM na dhAryamapi tu dhAryameva // 23 // tvatsaGgamAt saGgamitena divya - puSpairmadaGgena viduritAni / vairAgyaraGgAdiva pArthivAni, vaneSu puSpANyupayAnti vAsam // 24 // (0yA0 ) tvaditi / he nAtha pArthivAni (jAte 6-3-98 / i. sU. jAte'rthe pRthivIzabdAt aN pratyaya 1 ) pRthivyAM jAtAni puSpANi vairAgyaraGgAdiva vairAgyasya raGgastasmAdiva vaneSu vAsamupayanti prApnuvanti kiMviziSTAni puSpANi / saGgamAt (tvamau pratyayottarapade caikasmin / 2 - 1 - 11 / i sU. uttarapade yuSmadasva Adeza / ) tava saGgamastasmAt divyapuSpai divyAni ca tAni puSpANi ca tai saGgamitena militena madaGgena mama ahaM tena mama zarIreNa vidUrikRtAni dUrIkRtAni // 24 // aGgeSu me deva dhUpanIta - divyAGgarAgeSu nirAzrayeNa / nAthAnutApAdiva candanena, bhujaGgabhogyA svatanurvitene // 25 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 (vyA.) aGgeSviti / he nAtha candanena svatanuH svasya tanuH zarIraM / AtmIyaM zarIraM bhujaGga (nAnogama khaDDau ca vihAyasastu viha. 5-1-131 / i. sU. bhujanAmapUrvakagamdhAto khaDpratyayaH khilvAt montH| ) bhogyA (varNavyaJjanAd dhyaN / 5-1-17 / i. sU. bhujadhAto. dhyaNa / te'niTazcanoH kagaughiti / 4-1--111 / i. sU. bhujdhAto. jasya gaH / ) bhujaGgaiH bhogyA sarpaveSTitA vitene / uprekSate anutApAdiva pazcAttApAdiva kiMviziSTena candanena me mama aGgeSu nirAzrayega nirgata Azrayo yasya tat tena Azrayarahitena / kiMviziSTeSu aDgeSu devavadhUpanItadivyAGgarAgeSu devAnAM vdhvstaabhirupniitaa| divyA aGgarAgA yeSu tAni teSu // 25 // khabhUSaNaireva madaGgazobhA, sambhAvayantISvamarAGganAsu / roSAdivAntadehanaM pravizya, dravIbhavatyeva bhuvaH suvarNam // 26 // (vyA0) svariti / he nAtha bhuva pRthivyAH suvarNa antardahanaM ( pAre madhye'ntaH SaSTyA vA / 3-1-30 / i sU. avyayIbhAva samAsaH / ) dahanasya antarmadhye pravizya roSAdiva krodhAdiva dravIbhavati na dravamadravaM adra dravaM bhavati iti dravIbhavati galanyeva / kAsu satISu amagaganAsu amarANAM devAnA. maGganA nAryastAsu devAganAsu svarbhUSaNairiva svargasatkAbhagNaireva madaGgazobhA mama jaGgasya zobhA sabhAvaMyantIpu kurvatIpu satISu // 26 // payaH prabho nityamamaya'dhenoH, zrIkozato divyadukUlamAlA / puSpaM phalaM cAmarabhUruhebhyaH , sadaiva devairupanIyate me // 27 // (vyA0) paya iti / he prabho he svAmin devairniyaM niraMtara amartyadheno; amartyAnAM devAnAM dhenustasyAH kAmadhenoH payo dugdhaM zrIkogata zriyo lakSmyA. koza zrIkozastasmAditi zrIkogata divyadukulamAlA divyAni ca tAni dukR. lAni ca tepA mAlA ca anyat agarabhUruhebhya amagaNAM devAnAM bhUraho vRkSAstamya kapavRkSebhya puSpa phalaM sadaiva me mama upanIyate Dhokyate // 27 // bhogeSu mAnavyapi mAnavInAM, svAminna bannAmi kadAcidAsthAm / aha tvadIyetyanizaM murIbhiH, svarbhogamaGgIpvabhikIkRtAGgI // 28 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainamArasambhavAlya mahAvyam TIsamalaMkatam // sargaH 8 (261 ___(vyA0) bhogeSviti / he nAtha ahaM mAnavI manuSyamAtrApi mAnavInAM bhogeSu kadAcidAsthA na badhnAmi / ahaM tvadIyA tava iyaM tvadIyA tvatsatkA iti kAraNAt surIbhirdevAGganAbhi anizaM nirantaraM svarmogabhaGgISu svarbhAgasya bhaGgayastAsu, devalokasatkabhogavicchittiSu abhikIkRtAjhI na abhIkaM anabhIkaM anabhIka abhIkaM ( abherIzca vA 7-1-189 i. sU. abheH kamitari kaH ) kRta iti abhikIkRtaM abhikIkRtaM ajhaM yasyA sA abhikIkRtAjhI kAmukIkRtazarIrA varta // 28 // anyairanISallabhameti vastu, yadAyadAsecanakaM mano me / tadAtadAkRSTamivaityadUrA-dapi pramodaM dizati payIze // 29 // (vyA0) anyairiti / he nAtha yadA yasminnavasare me mama manaH yat AsevanakaM nayanAnandakAri vastu eti gacchati / kilakSaNaM vastu anyaiH anIpallabhaM ISatsukhena labhyate ivallabhaM (du svIpata: kRcchAkRchArthAt khal 5-3-139 / i. sU. ISatpUrvakalamadhAto. khl|) na IpallabhaM anISallabhaM duSprApaM tadvastu tvayiIze sati samartha sati tadA tasminnavasare dUrAdapi AkRSTamiva etya Agatya me mama pramoda dizati dadAti // 29 // pramASTiM gehAgramabhunabhavAn , piparti kuMbhAn surasindhuradbhiH / bhakSyasya copaskuruteM'zumAlI-dAsyopi neze tvayi durvidhA me // 30 // (vyA0) pramArTi iti / he nAtha tvayi Ize svAmini sati me mama dAmyo'pi durvidhA na duHsthAnaduSkarmakoM na vartate / nabhasvAn *bhuH (rabhiprathibhyAmRcarasya / 730 i. sU rabhidhAto. kit upratyaya rephasya ca RkAra / rabhante puNyakAryeSu utsukA bhavantIti *bhava / ) vAyurdevatA me mama gehAgraM gehasyAgraM tat gRhAgaNaM pramArTi tRNakASThaka cavarAdi paratra karoti / surasindhuH surANAM sindhu. AkAzagaGgA addhi pAnIya kuMbhAn piparti pUrayati / ca punaraMzu. mAlo aMzUnAM kiraNAnAM mAlA paDUktayaH santi iti aMzumAlI sUryaH bhakSyasya upaskurute ( upAd bhUSAsamavAyapratiyatnavikAravAkyAcyAhAre / 4-4-92 /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / / sargaH 8 i. sU. upAt parasya kRgaH saTa / ) zAlisUpapakAnaghRtapUrAdi bhojyaM saMskaroti / bhakSyasya ityatra SaSThI 'kRgaH pratiyatne' iti sUtreNa // 30 // trAtastvayi trANapare tridhApi, duHkhaM na manAti mudaM madIyAm / yaM hetumAyAsiSamatra mAyA-muktaM bruve tacchRNu sAvadhAnaH / / 31 / / ___(vyA0) trAta iti| he trAtaH he rakSaka tvayi trANapare trANe rakSaNe parastasmin sati tridhApi tribhiH prakAraitridhA ( saGkhyAyA dhA / 7--2-104 i. sU. trizabdAt prakari'rthe dhArApratyayaH / ) tribhi prakArairapi AdhyAtmikAdhibhUtikAdhidaivikrabhedAt trividhaM vA devamAnupatiryakRtaM dukha madIyAM mama ithaM madIyA tAM mama mudaM harSa na manAti na spheTayati / yaM hetu yena hetunA ahamatra aayaasipmaayaataa| tadahaM mAyAmuktaM mAyayA muktaM tat kapaTarahitaM bruve sAvadhAnastvaM zRNu // 31 // kriyAM samagrAmavasAya sAyaM-tanImanISaddhRtiratra rAtrau / azizriyaM zrIjitadivyazilpaM, talpaM svabAsaukasi vizvanAtha // 32 // (vyA0) kriyAmiti / he vizvanAtha vizvasya nAthastasya saMbodhanaM ahaM sAyaMtanI ( sAyazciraM prANe prage'vyayAt 6-3-88 / i. sU. sAyamavyayAt tanaTapratyayaH ritvAt DIH / ) sAyaM bhavA sAyantanI saMdhyAsaMbadhinI samagrAM sI kriyAM avasAya samApayya atra rAtrau svavAsaukasi svasya vAsasya okastasmin AtmIyavAsabhavane talpaM zayAM azizriyamAzritavatI / kiMviziSTaM talpaM zrIjitadinyazilpaM zriyA zobhayA jita divyaM zilpaM vijJAnaM yena tata / kiMlakSaNA ahaM anIpadhRtiH na ISat anIpad dhRtiryasyAH sA bahusamAdhiyuktA // 32 // svanAmamantrAhitadeharakSA-nidrAM khakAlaprabhavAmavApya / svapmAnibhokSapramukhAnadarza, caturdazAdarzamukha krameNa // 33 // (vyA0) tvaditi / he Adarzamukha AdarzoM dapaMgaH mAGgalyakArakatvAt tasadRzaM mukhaM yasya sa tasya saMyovanaM he Adarzamukha ahaM panAmamaMtrAhitadeharakSA (svI pratyottarapade caikasmin 2-1-11 i. sU. / yupmaH ekavacane tvaA
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 (263 dezaH / ) tava nAma eva mantraH tena AhitA dehasya rakSA yayA sA tvadIyanAmamantreNa kRtazarIrarakSA satI svakAlaprabhavAM svasya kAle prabhavatIti tAM AtmIyakAlotpannAM nidrAM krameNa avApya prApya ibho gaja ukSA vRSabha ibhazca ukSANau tau prabhukhau yeSAM te tAn caturdazasvamAn (yajisvapirakSiyatipracchonaH 5-8-85 / i. sa. bhAvesvapdhAtorna / ) adarza dRSTavatI // 33 // tato'tyabhISTAmapi sarvasAra-svamaughasaMdarzana yA kRtArthAm / visRjya nidrAM caturAMcita tvAM, tattvArthamImAMsiSayAgatAsmi / / 34 // (vyA0) tata iti / he caturAMcita caturai aJcitastasya saMbovanaM he vidvatpUjita tataH tato'nantaraM ahaM ayabhISTAmapi nidrAM visRjya tyaktvA tatvArthamimAsipayA mimAMsituM vicArayinumicchA mimAMsiSA tatvasya arthasya mimAMsighayA vicAreNa tvAM tvatsamIpamAgatAsmi / kiMlakSaNAM nidrAM sarvasArasvapnaughasaMdarzanayA sarveSu sArA prazasyA ye svapnAsteSAmova samUhastasya saMdarzanA darzanena kRtArthI kRto'rtho yayA sA tAM kRtArthAm // 34 // vastvAkRSantI bhavataH prasAda-saMdaMzakenApi daviSThamiSTam / na ko'pi duSprApapadArthalobha-janmA'bhajana mAM bhagavastadAdhiH // 35 // (vyA0) vastviti / he bhagavan ko'pi duSprApapadArthalomajanmA du khena prApyate iti duSprApa. prAptumazakyaH sa cAsau padArthazca tasya lobhAt janma yasya saH durlabhavastulobhotpanna. AdhirasamAdhistadA tasminnavasare mAM na abhajat / ki kurvatI mAM bhavataH prasAdasaMdaMzana prasAda eva saMdaMzakaratena tava prasAdarUpasaMdazakena daviSTa ( guNAjhASTheyasU 7-3-9 / i. sU. dUrazabdAt iSThapratyayaH / sthUladUrayuk-na / 7-4-42 / i. sa. antyasvarAdelopaH nAmino guNazca / odauto'vAv / 1-2-24 / i sU avAdezaH / ) atizayena dUraM iti daviSTha dUrataramapi iSTamabhISTaM vastu AkRSantI AkRpatIti AkRSantI tAm // 35 // AkUtamakSibhuvaceSTayaiva, hA vibudhyAkhilakarmakArI / na svairacArIti paricchado'pi, mano dunoti sma tadA madIyam // 36 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264) zrIjainakumArasambhavAyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 (vyA0) AkRtamiti / he nAtha tadA tasminnavasare pariSdo'pi paripAro'pi svairacArI svairaM caratIti iti kAraNAt madIyaM mama idaM madIyaM tat mAmakaM mano hRdayaM na dunoti sma khedayuktaM nAkarot kiMlakSaNa: paricha6: akSizrupaceSTayaiva akSiNI ca bhruvau ca etAsAM samAhAra akSivaM (* sAmAnyajuSadhepahavADmanasA'horAtrarAtriMdivanAMdivA'hardivorvaSThIvapadaSThIvAkSibhruvadAragavam / 7-3-97 / i. mU. akSibhruvaM adantadvandvo nipAtaH / ) tasya ceSTA tayA akSibhravacAlanayaiva hAdai hRdayasyedaM tat AphUtamabhiprAyaM vibudhya jJA-yA akhilakarmakArI akhilAni ca tAni karmANi ca akhilakarmANi tAni karotItyevaMzIla: samasta kAryakRt // 36 // api dvitIyAdvitaye vibhajya, cittaM ca vica ca samaM smiicaa| svayA na sApatnyabhavo'bhibhUti-lavo'pi me'datta tadAnutApam // 37 // (vyA0) apIti / he nAtha tadA tasminnavasare sApalyabhava' sapanyA bhAvaH sApalyaM tasmAt bhava sapalyA utpanno'bhimUtilavo'pi abhibhUteH parAbhavasya layo lezo'pi me mama anutApaM viSAdaM nAdatta / kena hetunA tvayA dvitIyA(destIyaH / 7-1-165 / i. sU. dvizabdAt saMkhyApUraNe toyapratya ) dvitaye'pi dvitIyayorbhAryayordvitayaM tasmin kalatradvike'pi cittaM ca punarvittaM samaM samakAlaM vibhaktvA iti vibhajya vibhAgIkRtya samIcA samyag aJcatIti sabhyaG tena samIcA samyag aJcatA / aJcau gatau samapUrvakaH 'saha sama saghri sami iti samyAdezaH // 37 // AsInna me varmaNi mArutAdi-prakopataH ko'pi tadA vikaarH| tvayi prasanne na hi labdhavAdhA, mithaH pumarthA iva dhAtavo'pi // 38 // (vyA0) AsIditi he nAtha tadA tasminnavasare me mama varmaNi zarIre mArUtAdiprakopata mArutovAyurAdiryaSAMte mArutAdayaH teSAM prakopAt iti prakapataH ko'pi vikAroM nAsIt nAbhat tvayi prasanne sati dhAtavo'pi pumarthA iva mitha' parasparaM lavvabAdhA nahi labdhA bAdhAyaiste labdhapIDA. nahivartante // 38 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 (265 gadA vapuH kuMbhagadAbhighAtA, nAsaMstadA tvanigadAgadAptyA | ajAtazatru' patimAzritAyA- stvAM me kutaH saMbhava eva bhIteH ||39|| ( vyA0 ) gadA iti / he nAtha gadA vAta pittazleSmANo rogA me mama tadA tasminavasare tvannigadAgadApyA tava nigado nAma sa eva agada oSadhaM tasya ApyA lAbhena na Asan / kiMviziSTA gadA vapu kuMbhagadAbhighAtAH kuMbho ghaTaH tasya gar3hAyA abhidhAtA gadAprahArasadRzAH / ajAtazatruM na jAtAH ajAtA. zatravo yasya taM gatavairiNaM tvAM patiM bhartAramAzritAyA me mama bhIterbhayasya saMbhava utpattireva kuta ( ito'ta kutaH 7-2-90 i. sU kuta' tasanto nipAtaH / ) syAt api tu na kuto'Si // 39 // evaM sukhAkhAdarasorjitAyAM, manastanuklezavivarjitAyAm / svamairbabhUve mayi yaistadartha-mImAMsayA mAMsalaya pramodam // 40 // ( vyA0 ) evamiti / he nAtha ye svapnairmayi babhUve / tadarthamImAMsayA teSAM svamAnAmarthasya mImAMsayA vicAraNayA harSa mayi viSaye mAMsalaya (mAMsamasti asya iti mAMsala : | simmAdikSudrajanturugbhya 7 - 2- 21 i. sU matvarthe la / ) popaya / kiMviziSTAyAM mayi evaM sukhAsvAdarasorjitAyA evaM pUrvoktaprakAreNa sukhamya AsvAdasya AsvAdasya rasena UrjitAyAM baliSThAyA / puna manastanu+lezavivarjitAyAM manazca tanuzca zarIraM tayo klezena vivarjitAyAM mAnasikazArIrik+lezarahitAyAm // 40 // sUkSmeSu bhAveSu vicAraNAyAM, medhA na me dhAvati bAlizAyAH / tvameva sarvajJa tataH pramANaM, rAtrau gRhAloka iva pradIpaH // 41 // ( vyA0 ) sUkSme5 iti / he nAtha bAlizAyA mUrkhAyA me mama medhA buddhi sUkSmeMpu bhAvepu vicAraNAyAM na dhAvati / he sarvajJa sarva jAnAtIti tasya saMbodhanaM tatastasmAtkAraNAt tvameva pramANamasi / ka iva pradIpa iva yathA pradIpo gRhAloke gRhasya Aloka' prakAzastasmin pramANaM syAt // 41 // yaddIpagauradyutibhAskagaNAM, prakAzabhAsAmapi durvyapoham / hArdaM tamastatkSaNataH kSiNoti, vAgbrahmatejastava tanvapIza // 42 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266) zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 (vyA0) yaditi / yat yasmAt kAraNAt dIpagauradyutibhAskarANAM dIpazca pradIpa: gauradyutizca candraH bhAskarazca (salyA'hardivAvibhAnizAprabhAmAzcitra-TaH 5-1-102 / i. sU. bhAsAbdapUrvakradhAtoH Ta pratyayaH / ) sUryaH teSAM prakAzabhAsAmapi prakAzA bhAH yeSAM teSAmapi prakaTatejasAmapi hArda hRdayasyedaM hArda hRdayasaMbaMdhi tamo'ndhakAra duryapohaM du khaspheTanIyaM vartate / he Iza he svAmin tad hArda tamaH tava vAgmatejaH vAcAM brahma jJAnaM tasya-teja vacanajJAnasaka teja tanvapi sUkSmamapi bhaNataH kSaNAdeva kSiNoti kSayaM nayati // 42 // yatra kacidvastuni saMzayAnAH, smaranti yasa tridsheshitaarH| tatrAMtikasthe tvayi zAstradRzvA, mAnAhai nArhatya paro'nuyoktum // 43 // (vyA0) yatreti / he nAtha tridazezitAra* tridazAnAM devAnAmIzitAraH indrA yatra kacid vastuni saMzayAnA saMzerate iti saMzayAnA saMdehaM dadhAnA yastha taba smaranti / he mAnAha ( arho'c 5-1-91 i. sU. mAnapUrvakaahaMdhAtoH acpratyayaH / ) mAnamarhatIti tasya saMbodhanaM he pUjAyogya tatra vastuni tvayi antikasthe sati samIpasthe sati apara zAstradRzvAza kanip 5-1-166 i. sU. zAstravyApyapUrvaka dRzdhAtoH bhate'rthe kanippratyayaH / ) zAstrANi dRSTavAniti zAstradRzvI sarvazAstravizArada anuyo praSTuM nAhIta yogyaH na syAt // 43 // hakarmaghAtIni tamAMsi hatvA, gobhirbabhUvAn bhupi krmsaakssii| idaM hRdantarmama dIpradeha, saMdeharakSaH sphuradeva rakSa / / 44 // (vyA0) dRgiti / he dIpradeha dIpro deho yasya sa dIpradehattasya saMbodhanaM he dopyamAnazarIra tvaM idaM saMdeharakSa saMdeha 55 rakSa. tat mama hRdanta hRdayamadhye sphurat sphuratoti prasaradeva rakSa / kiM viziSTastvaM gobhirvacobhi kiraNa / karmaghAtIni dRSTa karma karma jJAna kiyA darzanakriyA vA tasya dhAtIni vinAzakAni tamAMsi pApAni andhakArANi vA hatvA bhuvi pRthivyAM karmasAkSI karmaNAM sAkSI ( sAkSAd dRSTA 7-1-197 i. sU. sAkSAt avyayAt draSTA ityarthe inpratyaya / ) pakSe karmasAkSI zrIsUrya babhUvAn babhava iti babhUvAn ( tatrakasukAnau tadvat 5-2-2 i. sU. bhadhAtoH parokSe kvasuH / ) jAta // 44 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sagaM 8 (267 atIndriyajJAnanidhesta veza, klezAya nAyaM ghaTate vicAraH / bhaktuM mahAzailataTIM ghaTIya-dvajaM kimAyasya tRNaM tRNeDhi // 45 // (vyA0) atIti / he Iza ayaM vicAra. tava klezAya na ghaTate / kiviziSTasya tava atIndriyajJAnanidhe atikrAntA indriyANi atIndriyA (prAtya vaparinirAdayo gatakA takruSTAlAnakAntAdyarthA prathamAdyantai 3-1-47 i sa. tatpuruSasamAsaH) indriyAtItapadArthAsteSAM jJAnasya nidhistasya indriyAtItajJAnanidhAnasya / mahAzailatI mahAMzcAsau zailazca tasya taTI tAM mahAparvatataTa bhaktuM bhettuM ghaTIyat ghaTa isa AcaratIti ghaTIyati ghaTIyatIti ghaTIyat ghaTa ivAcarat vajraM ki Ayasya AyasitvA iti Ayasya apakramya tRNaM tRNeDhi chinatti api tu AyAsa vinaiva // 45 // udbhUtakautUhalayA rayeNA-jAgayathAstanmayi mAsa kupyaH / kAlAtipAtaM hi saheta neta-na kautukAvezavazastvarIva // 46 // (vyA0) udbhateti / he nAtha rayeNa vegena mayA udbhUtakautUhalayA udbhUtaM utpanna kautUhalaM yasyA sA tayA utpannakautukayA tvaM ajAgaryadhAH jAgaritaH / tanmayi viSaye mAsma kupya kopaM mA kArSIH / he neta. svAmin kautukAvezavazaH kautukasya Avezastasya vazo'dhIna pumAn kautukAkSipta tvarIva tvarA asyAstIti tvarIva utsuka ica kAlAtipAtaM kAlasya atipAta: vilaMbastaM kAlavilaMba hi nizcitaM na saheta // 46 // zrutvA priyAlApamiti priyAyAH, prIti jaganvAn jagadekadevaH / / vAca mRdusvAdutayA sudhAbdhi-garbhAdivAptaprabhavAmuvAca // 47 // (vyA0) zrutveti / jagadekadeva. ekazcAsau devazca ekadevaH ( pUrvakAlaikasarvajaratpurANanavakevalam 3-1-97 i. sU karmadhArayasamAsa / ) jagati eka deva jagadekadeva zrIyugAdIzo vAcamuvAca uktavAn / kiviziSTAM vAcaM mRdusvAdutayA mRduca svAduca mRdusvAdunI tayorbhAvastayA sudhAbdhigarmAt sudhAyA amRtasya abdhi samudrastasyagarbhAt madhyAt amRtasamudramadhyAt AtaprabhavAmiva
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 AptaH prabhavo yayA sA tAmiva / kiMlakSaNo jagadekadeva priyAyAH sumaGgalAyAH iti priyAlApaM priyazcAsau AlApazca taM abhISTavacanaM zrutvA prItiM jagavAn jagAma iti jaganvAn gam ghAto. kvasau pratyaye dvitve pUrvagasya jatve gamahanavidlavizadRzo vA i. sa. vikalpena iT iDabhAve 'monombozca iti satreNa mastha nakAre kRte sivibhaktau jagavAn -iti prathamaikavacanaM siddham // 47 // priye kimetajagade madekA-tyA tvayA hanta taTasthayeva / tvaduktipAnotsava eva nidrA-bhaGgAsa me dasyati vaimanasyam // 48 // (vyA0) priye iti / he priya hanta iti vitarka tvayA taTasthayA ( sthApAsnAtra kaH 5-1-142 i. sU tAdapUrvakasthAdhAto. kaH / iDet pusicAto luk ityAkAra lopa. / ) samIpasthayA iva kimetat jagade ( gadadhAtoH karmaNi parobhA / ) proktam / kiM viziSTayA tvayA made kAtmayA mayA saha eka AtmA yasyAH sA tayA he priye tvaduktipAnotsavaH tava uktervacanasya pAnasya utsava eva me mama nidAmajhasya nidrAyA bhaGgastasya vaimanasya vimanaso bhAvo vaimanasyaM tat manovyathA dasyati spheTayati // 18 // nidrA tamomayyapi kiM vigeyA, susvamadAnAt paramopakI / jAye jagajIvanadAturabdA-gamasya ko nindati paGkilatvam / / 49 / / (vyA0) nidreti / he jAye he priye tamomayyapi tama eva tamomayI nidrA ki vigeyA ninyA syAt api tu naiva / kiMlakSaNA nidrA sukhAnadAnAt (su pUjAthAm 3-1-44 i sU. tatpuruSasamAsa / ) zobhanA svabhAsteSAM dAnAt paramopakI paramA cAsau upakI ca upakarotIti upakI zobhanasvapnadAnataH paropakArakAriNI / jagajIvadAtu dadAtIti dAtA jIvanasya jalasya dAtA jagato jovanadAtA tasya jagajaladAyakasya abdAgamasya varSAkAlasya paGkilAvaM (nIhya. thetundAderilazca 7-2-9 i sa. matvarthe pazadAt ilapratyaya / paGka asti asya iti pakila pakilasya bhAva pakilalvam / ) paGkilabhAva paGkilatvaM tat kardamayukta ko nindati api tu na ko'pi // 49 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 8 (269 bhadraGkarI nirbhara sevanena, nidrAvayA kAcana devateyam / dUrasthitaM vastu nirastanetrA-napyaGgino grAhayate yadIhA // 50 // (vyA0) bhadra iti / he priye iyaM nidrAvayA nidrA AhvayaM nAma yasyA sA nidrAnAmnI kAcana devatA nirbharasevanena nirbharaM sevanaM tena bhadaGkarI ( hetutpchiilaanukuule'2|03 zlokakalahaMgAthAvaracATusUtramantrapadAt / 5-1-103 / i. sU bhadrapUrvakakRgdhAto. TA TipAt DIH / ) bhadraM sukhaM karotIti sukhakarI vartate / yadIhA yasyA nidrAyA IhA ich| nirastanetrAnapi nirastAni netrANi yaiste tAn nirastalocanavyApAranapi aGgina prANina* dUrasthitaM dUra sthitaM tat vastu prAhayate / anyApi devatA manaso'pyagocaraM vastu yatastato'pyAnIya bhaktanya datte iti||50|| zrotAMsi saMgopya jaDAni cetaH, sacetanaM sAkSirahI vidhAya / saMdarzayantI tava sArabhAvA-nidrA dhuraM chekadhiyAM dadhAti // 51 // __(vyA0) zrotAMsIti / he priye nidrA chekadhiyAM chekA caturA dhoryeSAM te chekadhiyasteSAM caturabuddhInAM dhuraM bhAraM dadhAti dharati / kiM kurvatI nidrA jaDAni ajJAnAni zrotAMsi nava indriyANi saMgopya gopayitvA raha ekAnte cetazcittaM sacetana cetanena saha vartate iti sacetanaM sAkSi vidhAya kRtvA tava sArabhAvAn sArAzcate bhAvAzca tAn saMdarzayantI saMdarzayatIti saMdarzayantI / / 51 // ekAtmanonoM parimuJcatI mA, sukhapnasarvasvamadatta tubhyam / nidrA nanu strIprakRtiH karoti, ko vA svajAtau nahi pakSapAtam // 52 // (vyA0) eka iti / nidrA nanu nizcitaM strIprakRti strI prakRtiryasyA sA tubhyaM susvamasarvasvaM zobhanA svamA teSAM sarvasvaM tat adatta / kiM kurvatI ekAtmano eka AtmA svarUpaM yayostau tayo nau AvayoH mAM parimuJcato paribhuzcatoti parimuvatI / vA athavA hi nizcitaM svajAtau svasya nAtistasyAM pakSapAta ko na karoti api tu sarva ko'pi // 52 // durghoSalAlAzcatidantagharSA-dikaM vikarmApyata nidrayA yaiH / svapnabaje zrotrapathAtithau te, te khedataH svaM khalu ninditaarH||53||
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 ( vyA0 ) durghoSa iti / yaiH purupairnidrayA durdhopalAlA cuti - dantadharmAdikaM lAlAyA* zcuti. zrAvaH dantAnAM gharpaNaM durdhopazca raudrasvareNa pUtkaraNaM lAlAzcutizra dantavarSaNaM ca tAni AdIni yasya tat ityAdi kucihnarUpavikarma Ayata prApyatesma / te puruSAH te tava svabhava je spamAnAM vraja samUhastasmin svamasamUhe zrotrapathAtithau zrotrayo. karNayoH panthAH zrotrapatha ( zrUyate anena iti zrotraM huyAmAzruvasi - stra. / 451 i. u. sU. zruddhAto. trapratyaya / RkpU pathyapo't / 7-3-76 / i su. pathinzabdAt samAsAntot pratyaya antyasvarAde lapa.) ratasyAtithistasmin karNamArgAtiyoM sati etAvati zrute sati khalu nizcitaM svaM AtmIyaM ninditAro nindiSyanti // 53 // Adau virAme ca phalAni kalpa-ballekhi svAduvipAkrabhAjaH / nemAnanemAnapi nIrajAkSi, svamAn dRzaH karmakarotyapuNyA // 54 // ( vyA0 ) AdAviti / he nIrajAkSi nIrejAte nIraje te iva akSiNI yasyAH sA nIrajAkSI tasyA saMbodhanaM he kamalalocane apuNyA na vidyate puNyaM yasyAH sA puNyarahitA strI imAn caturdazasvamAn anemAnapi na neme aneme tAn ardharahitAnapi dRza' karma na karoti na pazyatItyartha / kiMviziSTAn imAn Adau (Adoyate prathamatayA iti Adi : upasargAda ki' i. sU. ApUrvakadAghAto. ki iDet pusi iti - Alopa ) prathamaM cAnyat virAmaM prAnte kalpavalle phalAnIva svAduvipAkabhAja svAduzcAsau vipAkazca taM bhajantIti tAn // 54 // nizamya samyak phaladAnazauMDAn, svapnAnimAMste vadanAdidAnIm / dakSe mamollAsamaya vakSaH, kiM sthAnadAnAya mudAM bharANAm ||25|| ( vyA0 ) nizamyeti / he dakSe vicakSaNe me mama vakSo hRdayaM idAnImadhunA te tava badanAta mukhAt samyak phaladAnazauMDAn (saptamI zauNDAdyaiH 3-1-88 i. sU. saptamI tatpuruSa' / ) phalAnAM dAne zauMDA samarthAstAn imAn caturdaza svapnAn nizamya zrutvA mudrAM harSANAM bharANAM samUhAnAM sthAnadAnAya sthAnasya dAnaM tasmai sthitikaraNAya ullAsaM vistAramidarti yAti // 55 // 1
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 8 (271 AnandamAkandatarau hRdAla-vAle tvaduktAmRta sekapuSTe | rakSAvRtiM sUtrayituM kimaGga - mamAGgamutkaNTakatA dadhAti / / 56 / / ( vyA0 ) Ananda iti / aGga iti komalAmaMtraNe he sumaGgale mama aGga zarIraM utkaNTakatAM utkaNTakasya bhAva utkaNTakatA to utaromAJcatvaM urdhva kaNTakatvaM vA kiM dadhAti / kiM kartu mama hRDhAlavAle hRdeva AlavAlastasmin hRdayarU pasthAnake AnandamAkandatarau Ananda eva mAkrandratarustasmin harSarUpasahakAravRkSe tvaduktAmRtasekapuSTe taba uktAni vacanAni tvaduktAni tAnyeva amRtaM tasya sekena siJcanena puSTe prauDhe sati rakSAvRti rakSAyA vRtistAM rakSAyaikaNTakavRtiM sUtrayituM kartum // 56 // zrutyoH sudhApAraNakaM tvaduktyA, matvA manohatya samIpavAsAt / piMDolalole iva cakSupI me, prasRtya tatsaMnidhimAzraye // 57 // ( vyA0 ) zrutyoriti / he priye tvadukyA tava uktirvacanaM tayA tvadIyavacanena zrutyo. karNayo' manohatya mano hatvA iti manohatya (kaNemanastRptau 3-16 / sU. tRpyarthe manaso gatisajJA / gatikanyastatpuruSa 3-1-42 / i. sU. nityatatpuruSasamAsa ) manastRptiM yAvat sudhApAraNakaM sudhAyA pAraNakaM amRtAzanaM matvA jJAtvA me mama cakSuSI locane tatsaMnidhiM ( samyanidhIyate asmin saMnidhi' upasargA: ki 5-3-87 / i. sU. saMnipUrvakadhAdhAto. ki. iDet pusi iti Aluk / ) tayoH karNayoH saMnidhistaM karNasamIpamAzrayete / kiMviziSTe cakSuSI samIpavAsAt samIpasya vAsastasmAt pratyAsannavAsAt piMDolalola iva piMDole bhuktazepe loLe lolupe iva // 57 // ekasvarUpairapi matpramoda -taroH prarohAya navAmbudatvam / svapnairabhIbhiH kutukaM khalAzA - vallIvinAzAya davatvamIye // 58 // ( vyA0 ) eka iti / ekasvarUpairapi ekaM svarUpaM yeSA te amIbhiH khapnai kutukamAzcaryam / matpramodataro mama pramodoharSa sa eva tarurvRkSastasya madIyaharSavRkSasya prarohAya aDkurAya navAmbudatvaM ambUni dadAtIti ambuda, navazvAsau
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 ambudazca tasya bhAva navInabheghasAdRzyaM khalAzAvallIvinAzAya khalAnAM durjanAnAmAzA manorathAH tA eva vallayastAsAM vinAzastasmai durjanamanoratharUpavallIvinAzAya davasya bhAvo davAvaM davAnalasvamIye prAptam // 58 // naiSAM phaloktAvavicArya yukta-mAcAryakaM kartumaho mamApi / mahAmatInAmapi mohanAya, chamasthateyaM prabalapramIlA // 59 // (vyA0) neti / aho ityAzcarye eSAM svapnAnAM phaloktau phalAnAmuktistasyAM avicArya na vicArya avicArya avimRzya mamApi AcAryakaM ( yopAntyAd gurupottamAdasuprakhyAdaka 7-1-72 / i. sU. bhAve karmaNi AcAryazabdAt akam / ) AcAryakarma ka na yuktaM na yogyamasti / iyaM chamasthatA prabalapramIlA pravalAcAsau pramIlA ca sabalanidrA mahAmatAnAmapi mahatI matiH yeSAM te mahAmatayasteSAM vicakSaNAnAM mohanAya vartate // 59 // yAvad ghanAbhaM dhanaghAtikarma-catuSkamAtmAryamaNaM stRNAti / tAvat tamazchannatayA vicAre, sphuranna ceto'zcati jAMdhikatvam // 60 (vyA0) yAvaditi / he priye ghanAbhaM ghanavat medhavat AbhAtIti dhanAbhaM mevasadRzaM ghanaghAtikarmacatuSkaM ghanaghAtIni ca tAni karmANi ca dhanadhAtIkarmANi teSAM catuSkaM jJAnAvaraNIyakarma 1 darzanAvaraNIyakarma 2 mohanIyakarma 3 antarAyakarma etat dhanadhAtikarmacatuSkaM AtmAryamaNaM AtmA evaM arthamA sUryastaM yAvat stRNAti AcchAdayati / tAvat cetaH cittaM tamazchannatayA tamasA ajJAnena channamAcchAditaM vicAre sphurat sat jAMdhikAra (vetanAderjIvati 6-4-15 i. sU. jIvatyarthe jaMghAzadAt ikaNa jadhAbhyA jIvati iti jAMdhika jAMdhikasya bhAvaH jAMvikAyam ) jaghAlavaM paramANatvaM na aJcati na prApnoti // 60 // AkevalAcikalanaM vizavaM, vayaM na saMdehabhidAM vidadhmaH / ko vA vinA kAJcanasiddhimurvI-mAdhAtumurvImanRNAM yateta // 61 // (vyA0) Akevala iti / he priye vayaM AkevalAciMkalanaM kevalamiti arthiH tasya kalanaM AkevalArSikalanAt kevalajJAnalAbhaM yAvat vizakaM vigatA
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhojanakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 8 (273 zaGkA yasmin karmaNi yathA bhavati tathA ni zaka sadeha bhidAM saMdehasya bhida / tAM saMzayabhedaM na kurmaH / vA athavA kaH pumAn kAzcanasiddhiM kAJcanasyasiddhistAM suvarNasiddhi (vinAte tRtIyA ca 2 - 2 - 115 / i. sU. vinAyoge dvitIyA / ) vinA urvI gurvI urvI pRthvI anRNAM na vidyate RNaM yasyA yasyAM vA sA tAM RNarahitAmAdhAtu - kartuM yateta upakrameta // 61 // tasmAnmanAgAgamayakha kAla-matitvarA vighnakarISTasiddheH / ityuktavAstyaktamanastaraGgaH, kSaNaM samAdhatta sa meghirezaH // 62 // ( vyA0 ) tasmAditi / tasmAt kAraNAt he priye manAkU stokaM kAlaM Agamayasva pratIkSasva / atitvarA iSTasiddhe iSTasya siddhistasyAH vinnakarI vighnaM karotItyevaMzIlA iti heto autsukyaM iSTasiddhervinakRt vartate / iti uktavAn san uvAca ityuktavAn etAvatA ityuktvA sa medhireza: medhA prajJA asti eSAmiti meM ghirA : ( meghArathAnnavera 7-2-41 / i sU. matvarthe medhAzabdAt vA ira* / ) prAjJAsteSAmIza bhagavAn vyaktamanastaraGga manasaH taraGgo vyApAra vyakto manastaraGgo manovyApAro yena sa san kSaNaM samAdhatta samAdhiM dadhau // 62 // nimIlya netre viniyamya vAcaM, nirudhya netAkhilakAyaceSTAH / nizi prasuptAnja manAdihaMsaM, saro'vahArSIdalasattaraGgam // 63 // ( vyA0 ) nimIlyeti / sa netA bhagavAn nizirAtrau prasuptAn prasuptAni saMkucitAni abjAni kamalAni yasmin tat sakucitakamalaM / anAdihaMse nada tIti nAdinaH nanAdino'nAdino haMsA yasmin tat azabdAyamAnahaMsa alasatara lasantIti lasanta' na lasanto'lasantastaraGgA kallolA yasmin tat anulasattara evaMvidha sara sarovaraM anvahArSIt sarovarasyAnukaraNaM cakAra / kiM kRtvA netre nimIlya vAcaM viniyamya saMvRtya akhilakAyaceSTA kAyasya zarIrasya ceSTAH akhilAca tA' kAyaceSTAzcatA samastazarIraceSTA' nirudhya // 63 // svapnAnazeSAnavadhRtya buddhi - bAhvA manovetradharaH purogaH / mahAdhiyAmUhasabhAmabhISTAM, ninAya lokatrayanAyakasya // 64 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274) zrInanamAttamavANya maddAAvyam dIAnama Mtam sargaH8 I ( vyA0) svapnAniti / manovetravaraH mana evaM vetradharaH manaHpratIhAraH azeSAn na zeSA azeSAstAn samastAn svapnAn buddhivAhA vuddhireva bAhustayA avadhRtya lokatrayanAyakasya lokAnAM trayasya nAyaka svAmI tasya zrIyugAdIzasya abhISTAM priyAM UhasabhAM UhastarkaH sa eva sabhA tAM vicArasabhAM ninAyanItavAn / kiMviziSTo manovedhara mahAdhiyAM mahatI ghoryeSAM te mahAdhiyasteSAM mahAbuddhInAM puroga. puro gacchatIti purogaH ( nAmno gama khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5-1-131 / i. sU. puraspUrvaka gamdhAtoH DaH DitvAt antyasvarAderlopaH / ) agresaraH // 64 // astAjJatAdhAravicAravArdhi, jJAnAJjanobhidRzAvagAhya | cittena netuH sphuTa dhIvareNa samarpitAstatphalayuktimuktAH // 65 // ( vyA0 ) asta iti / cittena tatphalayuktimuktA teSAM svapnAnAM phalAni teSAM yuktaya eva muktA muktAphalAni nenu zrISamasvAminaH samarpitAH / kiMviziSTena cittena sphuTaghIvareNa / dhIvaro buddhimAn mAtsyikazca sphuTazcAsau dhIvaraca buddhimAMzca tena buddhipradhAnena pakSe dhIvareNa ( dhyAyati matsyaghAtaM iti dhIvaraH / tIvara dhIvara pIvara - ya: 444 / i. u. sU. nipAta 1 ) mAtsyikena / punaH jJAnAno dvAdaza jJAnameva annane tena caMdrA da yasya tena jJAnapAnena vikascaralocanena / astAghatAdhAravicAravAdhiM astaM adhaM pApaM yena sa astAvastasya bhAva. astAghatA niSpApatA pakSe astAghatA gaMbhIratvaM tasyA AdhAro yo vicArastasya vArSiH samudraH tamavagAhya yathA aJjanonizA ghovareNa samudramavagAhya mauktikAni netuH svAminaH samarthante // 65 // tadbhUIrSAmRtarasabharaH kiM zirAsAraNIbhiH, svAntAnUpAdhugapadasRpatkSetra deze'khile'sya / lokatrAtuH kathamitarathA lomabarhiH prarohaiH, sadyastatrollasitamasi tacchAyasUkSmAgrabhAgaiH // 66 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInenamA lakSmavAsthya madAAvyam dIAlama Mdyutam // larnaH 8 (201 I (0yA0 ) taditi / tadbhUH tebhyaH svapnebhyo bhavatIti tadbhUH svapnasamutpannaH harSAmRtarasabharaH harSa evaM amRtasya rasastasya bhara asya lokatrAtu lokAnAM trAtA tasya tribhuvanapAlakasya bhagavata' svAntAnUpAt svAntaM cittameva anUpa ( anordeze up / 3-2-110 / i. sU. ano. parasya apo deze'rthe up / ) sajalapradezastasmAt zirAsAraNIbhiH zirA eva sAraNyaH praNAlyastAbhiH akhile samaste kSetra pradeze kSetrasya zarorasya pradeze yugapat samakAlaM asRpat prAsarat / itarathA tatra kSetra pradeze sadyastatkAlaM kathaM lomabarhi praroha: lomAni evaM barhiSo -darbhAH teSAM prarohA aDkurAstaiH lomarUpadamakure ullasitam / kiMlakSaNaiH lomabahiH prarohai' asitA kRSNA chAyA kAntiryeSAM te asitacchAyA sUkSgAzvate agrabhAgAzca sUkSmAgrabhAgA* asitacchAyAH sUkSmAgrabhAgA yeSAM tai. // 66 // yugmamullasitamucchvasitAM tanuM ca, cazcanmatidraDhimadhAma sumaGgalA saa| dRSTvAdbhutaM varapiturvacanaM vinApi, svapnAnmahAphalatayAnvamimIta sarvAn 67 (0yA0 ) dRgiti / sA sumaGgalA varayitu zrI RSabhadevasya vacanaM (vinA te tRtIyA ca / 2-2-115 / i. sU. vinAyoge vacanaM ityatra dvitIyA / ) vinApi dRgyugmaM dRzornetrayoryugmaM yugalaM ullasitaM dRSTvA ca tanuM zarIramucchvasitAM dRSTvA sarvAn svapnAn mahAphalatayA mahat ca tat phala ca tasya bhAvo mahAphalatA tayA anvamimIta anumAnena jJAtavatI / kiMviziSTA sumaGgalA cazJcanmati dRDhimadhApa caJcantI cAsau matizca caJcanmatiH prasaranmati tasthA draDhimA (varNadRdAdibhyaSTayaN ca vA / 7- 1 - 59 / i. sU. bhAve dRDhazabdAt iman / tryantasvarAde / 7-4-43 / i sU. antyasvaralopaH / dRDhasya bhAvo draDhimA ) dRDhatA tasya dhAma sthAnam // 67 // 1 sia sA svAmino maunamudrA - bhedaM vRSNAlurvAksudhAyAstathApi / dhanotkaMThAM garjite ke kinI kiM, meghasyonnatyA jJAtavarSAgamApi // 68 // itizrI aJcala gacchezazrIjaya zekharasUriviracite zrIjaina kumArasaMbhavamahAkAvye caturdazamahAsvanAvadhAraNAvarNano nAmASTamaH sargaH samAptaH //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 8 sUriH zrIjayazekharaH kavighaTAkoTIrahIracchavidhammillAdimahAkavitvakalanA kallolinIsAnumAn / vANIdattavarazciraM vijayate tena svayaM nirmite, sargoM jainakumArasaMbhavamahAkAvye'STamo'yaM gataH // 7 // ( vyA0 ) IhAM cakre iti / sA subhaGgalA tathApi svAminaH zrI RSabhadeva - sya maunamudrA bhedaM maunasya mudrAyA bhedaM IhAMcakre vAJchitavatI / kiMlakSaNA sumaGgalA vAksudhAyA* vAkU eva sudhA tasyAH vacanAmRtasya tRSNAlu tRSNA asti asthA iti tRSArtA meghasya unnatyA jJAtavarSAgamApi jJAto varSAgamo yayA sA ke kinI mayUrI garjite utkaMThAM kiM na dhatte api tu dhatte // 68 // itizrI madacchIyaJcalagacchekavi cakravarttizrI jayazekharasUriviracitasya zrIjainakumArasaMbhavamahAkAvyasya tacchiSya zrIdharmazekhara mahopAdhyAyaviracitAyA TIkAyA zrImANikya sundarazodhitAyA aSTama sargavyAkhyA samAptA // 8 // 1
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanAmArasambhavAlya mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga.9 (277 // atha navamaH sargaH prArabhyate // tadA tdaasyendusmullsdvcH-sudhaarssvaadnsaadrshrutiH| girA gabhIrasphuTavarNayA jaga-trayasya bhI jagade sumaGgalA // 1 // (vyA0) tdeti| tadA tasminnavasare jagatrayasya jagatAM trayaM tasya bharnA zrIyugAdIzvareNa sumaGgalA girA pANyA jagade jaalitaa| kilakSaNayA girA gabhIrasphusvarNayA gabhIrAzca sphuTAzca prakaTA varNA akSarANi yasyAM sA tayA prakaTAkSarayA / kiMviziSTA sumaGgalA tadAsyendusamullasacasudhArasasvAdanasAdarazrutiH tasya bhagavataH AsthaM mukhameva induzcandra tasmAt samullasat nirgacchat vacaH vacanameva sudhAyA-amRtasya rasaH tasya AsvAdastasmin sAdare Adarasahita zruto karNI yasyAH sA // 1 // juDajaDimA jaDabhakSyabhojanA-danAztasthAnazayena jantunA / vilokyate yo vikalapracAravad-vicAraNaM svAmabharo na so'hati // 2 // __(vyA0) jaDeti / he sumaGgale jujjaDinA jaDasya bhAvo jaDimA (varNa6DhAdibhyaSTayaNa ca vA 7-1-59 i. sU. jaDazabdAt bhAve iman pratyayaH / ) juDaMzcAsau jaDimA ca tena milanADayena / jaDabhakSyabhojanAt jaDaM ca tat bhadayaM ca.jaDabhanyaM tasya bhojanAta zotalAhArabhojanAt / anAvRtasthAnazayena na AvRtamanAvRtaM anAcchAditaM anAvRtaM ca tat sthAnaM ca tasmin gete iti anAvRttasthAnazayastena evaMvidhajaMtunA mAnavena ya. svapnabhara* svapnAnAM bharaH vilokyate dRzyate / sa vanabharaH svapnasamUho vikalapracAravat vikalasya prathilasya pracArogamana vikalapracAra sa iva vikalapracAravat grathilAmanavat vicAraNaM nArhati vicAra kartuM yogyo na syAt // 2 // nibhAlaya tyAlayago'pi yaM priye-'nubhUtadRSTazrutacintitArthataH / naro nizi svapnamabaddhamAnaso, na so'pi paMkti phalinasa pshyti||3|| (vyA0) nibhAlayatIti / he priye abadamAnasa na baddha abaddhaM mAnasaM
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278) zrIjainakumArasambhavAlyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga:9 yasya saH asaMvRtacitto naro manuSya: Alayago'pi AlayaM gacchatIti AlayagaH gRhe sthito'pi san anubhUtadRSTazrutacintitArthataH anubhUtazca dRSTazca zrutazca cintitazca anubhUtadRSTazrutacintitAH te ca te arthAzca tebhya iti nizi rAtrau yaM svAnaM nibhAlayati pazyati / so'pi svapna phalina ( phalabaha cena. / 7-2-13 / i. sU. matvarthe phalazabdAt ina pratyaya 1) phalamasyAstIti phalinaH tasya pakti na pazyati // 3 // narasya nidrAvadhivIkSaNotsavaM, tanoti yastasya phalaM kimucyate / vimucyate so'pi vicArataHpRtha-ggataH prathAM yo malamUtrabAdhayA // 4 // (vyA0) narasyeti / yaH svapna: narasya manuSyasya nidrAvadhivIkSaNotsavaM darzanasyotsavaM tanotiM karoti / tasya svapnasya phalaM kimucyate kiM kathyate na kimapIti / ya. svapna: malamUtrabAdhayA malazca bhUtraMca malamUtre tayodhiyA pIDayA prathAM vistAraM gataH so'pi svapna: vicArataH vicArAt pRthag vimucyate vicArAt anyatra , kiyate arthAt tAdRzAnAM svapnAnAM phalaM nAstItyarthaH // 4 // manAk samutpAdya zonimIlanaM, sukha niSaNNe zayite'thavA nare / pravati yatsvamabhiSeNa devatA, vitAyate tasya vicAraNA budhaiH // 5 // (vyA0) manAgiti / he priye nare manuSya sukha niSaNNe sukhena upaviSTe sati athavA zayite dRzolocanayormanAka stokatara nimIlanaM samutpAdya svapnamipeNa devatA yat pravakti / vudhairvidbhistasya vicAraNA cintanaM vitAyate (tana: kye 4-2-63 / i. sU. kye pare tan dhAto. AvaM vA / ) kriyate // 5 // adharmadharmAdhikatAnivandhanaM, yamIkSate svamamapuSkalaM janaH / vadanti vaibhAtikameghagarjiva-nna moghatAdoSapadaM tamuttamAH // 6 // (vyA0) adharma iti / he priye jano lokaH apuSkalaM na puSkalaM apukalaM tat stokaM avarmadharmAdhikatAnibandhanaM adharmazca dharmazca adharmadharmI tayoradhikatA AdhikyaM saiva nibandhanaM kAraNa yasya ta evavidha yaM svapnaM IkSate pazyati / uttamAH satpurupAstaM svapnaM vaibhAtikamevAnivat vibhAte prabhAte bhavo vaibhAtika sa cAso
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjainakumArasambhavAkhyaM mahAvyam TIphAsamalaMkRtam // sargaH 9 (279 mevazca tasya prabhAtasatkrameghasya garjiH garjAravaH tasyA garjestulyaM garjivat moghatAdopapadaM movasya bhAvo moghatA niSphalatA saiva dopa niSphalatA doSastasya padaM sthAnaM na vadanti / ko'rthaH yathA prabhAtasatka meghagarjitaM niSphalaM naiva syAt tathA so'pi svapna saphala evaM syAt // 6 // tvamA dvinivIsabhAJjanaM, sabhAjanaM sizcasi me vaco'mRteH / sabhAjanaM yattava tanvate surA, vibhAsi tatpuNyavilAsabhAjanam // 7 // (= yA0 ) tvamiti / he priye tvaM vacomRtai vacAMsi vacanAnyeva amRtAni taiH me mama sabhAjanaM sabhAyA janastaM sabhAsatkalokaM siJcasi / kiMlakSaNaM sabhAjanaM AdRtadvinivirIsabhAjanaM AhataM dviSAM vairiNAM nivirIsAyAH ( viDavirIsau nIranpre ca 7-1-129 i. sU. ne narandre'rthe virIsa pratyayaH / ) nibiDAyAH bhAyA prabhAyA aJjanaM kSepaNaM yena taM AhatadviD0 / surA devAstava yat sabhAjana mApRcchanaM tanvate kurvate tat tasmAtkAraNAt puNyavilAsabhAjanaM puNyasya vilAsaratasya bhAjanaM pAtraM tvaM vibhAsi zobhase // 7 // kulaM kalaGkena na jAtu paGkilaM na duSkRtasyAbhimukhI ca zemuSI / giraH zaraccandrakarAnukArikA, gataM sataMdrIkRta haMsavallabham // 8 // nirargalaM maGgalamaGgasauSThavaM vadAvadIbhUta vicakSaNA guNAH / idaM samayaM sukRtaiH purAkRtai, dhruvaM kRtajJe tava DhaukanIkRtam ||9|| yugmam ( vyA0 ) kulamiti / he kRtajJe kRtaM jAnAtIti kRtajJA tasyAH saMbodhane he kRtajJe dhruvaM nizcitaM tava purAkRtaiH pUrvabhavakRtaiH sukRtaiH zobhanAni kRtAni taiH puNyai . idaM samayaM DhaukanIkRtaM na DhaukanaM aDhaukanaM aDhaukanaM DhaukanaM kRtamiti DhaukanIkRtamupadIkriyate sma / idaM kimiti tavakulaM kalaGkena jAtu kadAcidapi na paliM ( zrIArtha tudAderilazca 7 - 2 9 i. sU matvarthe paGkazabdAt ila pratyaya 1 ) na kaluSaM vartate / ca anyat tava zemuSI buddhi duSkRtasya duSTa kRtaM duSkRtaM tasya pApasya abhimukhI saMmukhI na syAt / tava giro vANya' zaraccandrakarAnukArikAH zaradaH candrastasya karAstAn anukurvantIti zArada candrakiraNAnukAriNyo vartante /
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280) zrIjenakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH9 tava gataM gamanaM satandrIkRtahaMsavallabhaM satandrIkRtAH alasIkRtA: haMsAnAM vallabhA haMsyo yena tat vartate / tava aGgasauSThavaM aGge sauSThavaM (suSTu bhAva. sauSThavaM yuvAderaNa 7-1-67 / i. sU. suSTu zabdAt bhAve aN / ) zarIrapATavaM niraMgalaM nirgatA agalA baMdhanaM yasya tat argalArahitaM maGgalaM vartate / tava guNA mAdhuryodAryAdayaH padAvadImatavicakSaNA vadantIti vadAvadA (carAcara calAcala patApata padAvada ghanAdhana pATpaTa vA / 4-1-13 / i. sU. ac pratyayAnto padAvada zabdo nipAtyeti / ) vAcAlA na padAvadA avadAvadA. avadApadAvadAvadAtA iti padAvadIbhatA. vAcAlIbhatA te ca te vicakSaNAzca kavIzvarAH vAcAlIbhatakavIzvarA vartante // 8 // 9 // yugmam // na ko'dhikotsAhamanA dhanArjana, janeSu ko vA na hi bhogalolupaH / kutaH punaH prAktanapuNyasaMpadaM, vinA latA vRSTimiveSTasiddhayaH // 10 // __(vyA0) neti he priye kApumAn janeSu lokepu dhanArjane dhanAnAmarjana tasmin dhanopArjane adhikotsAhamanAH adhikautsAho yasya tat adhikotsAha adhikotsAhaM mano yasya saH adhikotsAhamanAH adhikatarodhamacitto na syAt api tu syAdeva hi nizcitam / vA athavA kaH pumAn bhogalolupaH bhogeSu lolupaH sukhalampaTo na syAt api tu syAdeva / prAktanapuNyasampadaM vinA prAkUbhavA prAktanI (sAyaM ciraM pAhaNe pro'yayAt 6-3-88 i. sU. tanaT pratyayaH / ) puNyAnAM sampad puNyasampad / pAktanI cAsau puNyasampat ca tAM vinA punakuta iSTasiddhayaH iSTAnAM siddhayaH syuH / kA iva latA iva pallya iva yathA latA vAlyo vRSTiM vinA kutaH syuH // 10 // na jApalakSarapi yanirIkSaNa, kSaNa samazyeta vickssnnairpi| surAGganAH sundaritAstavakrama-dvayasya dAsyaM spRhayanti punnytH||11|| (vyA0) neti / vicakSaNairapi budhairapi yannirIkSaNaM yAsAM surAGganAnAM nirIkSaNaM darzanaM jApalabhairapi jApAnAM lakSaNitairapi kSaNaM na samazyeta na prApyeta / azoTa vyApto iti dhAto prayogaH / he sundari tAH surAGganA. taba kramadyasya
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina kumArasambhavAkhya mahAkAvyam TIphAsamalaMkRtam // sargaH 9 (281 kramayozcaraNayordvaya tasya puNyata puNyAt iti puNyataH puNyaprabhAvAt dAsyaM spRhayanti // 11 // na kApathe kaMTaka koTisaMkaTe, padeSu kAsAMcana pAdukA api / maNikSamAcArabhavaH kramaklamaH zamaM surIbhiH sukRtaistavApyate // 12 // " ( vyA0 ) neti / he priye kAsAMcana strINAM kaMTakakoTisaMkaTe kaMTakAnAM koTaya. tAbhisaMkule kApaye ( gati dhanyastatpuruSa 3-1-42 i. sU. tatpurupa samAsa / kAkSapatho 3-2-134 i. sU. pathazabde pare ko kAdeza | RkpU* pazyapo't 7-3-76 im pathin gabdAt samAsAnta atpratyaya 1 ) kutsitha panthAH kApathastasmin kumArge pade5 pAdukA api na syu' / surIbhirdevIbhi' tatra maNikSamA cArabhava. maNibhirnirmitAyAM kSamAyAM cArAt calanAd bhavaH maNikuTTimacalanAt samutpannaH kramaklamaH kramayo krama padazramaH sukRtaiH puNyaiH zamaM upazAnti Apyate prApyate // 12 // bahutvataH kAzcana zAyinAM vane, kRze kuzazrastarake zerate / ghutalpatUlISvapi na priye ratiH sumacchadapracchadamantareNa te // 13 // " ( vyA0 ) bahu iti / he priye kAzcana striyo vane vanamadhye zAyinAM zerate iti zAyinasteSAM bahutvata' bahutvaM bahutvamiti bahutvato bAhulyAt kRze alpe kuzazrastara ke kuzAnAM zrastarastasmin darbhasaMstAra ke zerate svapanti / he priye te I tava cuta patalISvapi diva svargamya talpa zavyA tasya tUlikAsvapi sumacchaDa pracchadaM sumAnA puSpANA chado vastraM tasya pracchadaM uttaracchadaM (gauNAt samayA nikapA hAdhi'gantarAntareNAtiyena tenai dvitIyA 2-2 - 33 i. sU antareNayoge sumacchadapracchada mityatra dvitIyA / ) antareNa vinA puSpavastrasya uttaracchadaM vinA naratirna sukham // 13 // kadannamapyAtmamano vikalpanai - mahArasIkRtya lihanti kAzcana / caTukriyAM kArayasi satpriyAH, phalAzane tvaM surabhUruhAmapi // 14 // ( vyA0 ) kadannamiti / kazvina striya kadana ( gatikanyastatpuruSa 31-42 i. sU tatpuruSasamAsa / ko kantatpuruSe 3-2-130 i sU anna
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH9 zabde pare koH kadAdezaH / ) mapi kutsitamannaM kadannaM kutsitAnnamapi AtmamanovikalpanaiH Atmano manAMsi teSAM vikalpanAni taiH mahArasIkRtya mahAn raso yasmin tat mahArasaM na mahArasaM amahArasaM amahArasaM mahArasaM kRtvA iti mahArasIkRtya lihanti AsvAdayanti / tvaM ghusatpriyA divisodantIti ghusado devAsteSAM priyAH devAganAH surabhUruhAmapi bhuvi rohantIti bhUruho vRkSAH surANAM devAnAM bhUruhasteSAM kalpavRkSANAmapi phalAzane phalAnAmazanaM bhojanaM tasmin phalAhAre caTukriyAM caTUnAM kriyA tAM cATuvacanAni kAyasi // 14 // vinAzrayaM saMtataduHkhitA dhruvaM, stuvanti kAzcit sugRhAH patatriNIH / vimAnamAnacchidi dhAni lIlayA, tvamiddhapuNye punarapamarAyase / / 15 (vyA0) vineti / he priye kAzcit striyA AzrayaM gRhaM vinA saMtatadu:khitAH saMtataM duHkhitAH satyaH dhruvaM nizcitaM sumahAH zobhanaM gRhaM yAsAMtA surahAravyAH patatriNI. pakSiNI stuvanti / he iddhapuNye idaM puNyaM yasyAH sA tasyA. saMbodhanaM he samRddhapuNye tvaM vimAnamAnacchidi vimAnasya mAnaM chinattIti tasmin vimAnamAnacchedini dhAmni gRhe lIlayA apsarAyase ( ojo'psarasa 3-4-28 i. sU. apsarasUzabdAt vA kyaD sasya luk ca / ) apsarasa iva Acarasi apsarAyase devAGganAvadAcarasi // 15 // akhaMDa yantyA svasadAthiti madA, gatAgataM te sadane vitnvtii| *tIyate ki sukRtAzcite zacI, tulAM tvathA sthAnamadharmakaM tritA // 16 (vyA0) akhaMDayantyeti / he sukRtAzcite sukRtena puNyena azcitA yuktA sukRtAzcitA tasyA saMbodhanaM he sukRtAzcite he puNyayukta zacI indrANo tvayA tulA sAdRzyaM ki *tIyate ( RtIDIya 3-4-3 i. sU. RtidhAtoH svArthe DoyaH DicAt Atmanepadam / ) gacchati apitu na gacchati / kiM lakSaNA zacI adhambhakaM sthAnaM devalokaM zritA AzritA puna kiM kurvato te tava sadane gRhe sadA ( sadAdhunedAnoMtadAnometarhi 7-2-96 i. sU. sadA nipAtyate / ) sarvadA gatAgataM gataM ca AgataM ca etayoH samAhAraH gatAgataM tat gamanAgamanaM vita
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjaina kumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 (283 sal vatI vitanotIti vitanvatI kurvatI / kiMviziSTayA tvayA svasada sthiti svasthAtmana: sado gRhaM tasya sthitistAM svasthAnakasthiti akhaMDayantyA na khaMDayantIakhaDayantI tathA // 16 // pradoSA karanAmni nirbharaM, kalaGkinIndau mahiSItvabhIyuSIm / tamaH samutpannaruci kRtInaro, na rohiNImapyupamitsati tvayA // 17 // ( vyA0 ) praruTa iti / he priye kRtI kRtamaneneti kRtI ( iSTAdeH 71-168 i. sU. kRta zabdAt kartari in / ) vicakSaNo naraH pumAn tvayA rohiNImapi na upamitsati ( mimImAdA mitsvarasya 4-9-20 i. sU. svarasya it na ca dviH / ) upamAtumicchati / kiM viziSTAM rohiNIM tama samutpannaruci -tama su aMdhakAreSu pApeSu vA samutpannA ruci kAntirabhilASo vA yasyA: sA tAM 'puna indau candre mahiSotvaM mahiSyA bhAvo mahItvaM paTTarAjJItvaM IyuSI iyAya iti IyuSI prAptavatI kiMlakSaNe indau prarUDhadopA karanAmni doSANAmAkaraH doSAkaraH pakSe doSA rAtriM karotIti doSAkara doSAkara ( saGkhyAha divAvibhA - Ta 5-1102 / i. sU. doSApUrvaka kRg ghAto. Ta / ) iti nAma doSAkaranAma prarUDhaM doSA karanAma yasya sa tasmin punaH nirbharamatyarthaM kalaGkini kalaGko'syAstIti kalaGkI tasmin // 17 // kutaH prakarSaM samatAmapi tvayA na saGgatA zrIrapi rUpavaibhavaH / svakaM zakuntyAH sadRzaM nabhogatA-guNaM vRNaM jalpati khecarAGganA ||18|| ( vyA0 ) kuna iti / he priye prakarSa kuta zrI lakSmIH api rUpavaibhavaiH rUpasya vaibhavAstaiH rUpadravyai tvayA saha samatAM api samasya bhAva samatA tAM tulyatAmapi na saGgatA na prAptA / tu prakarSamatizayaM kuta na kathamapi / khecarAganA khecaratIti khecara' ( advayaJjanAt saptamyA bahulam 3-2-18 i. sU. saptamyA aluk / careSTaH 5-1-138 i. sU. caraghAto TapratyayaH / ) vidyAdharastasya aGganA bhAryA vidyAdharatrI svakaM AtmAnaM zakuntyAH pakSiNyAH sadRzaM na bhogatAguNaM namaH gacchatIti nabhoga nabhogasya bhAva nabhogatA nabhogatAyAH guNa' na bhogatAguNastaM AkAzacAritvaguNaM tRNa jalpati // 18 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 284) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 nijai dvijihvapriyatAdidUSaNai, rhiyeva muzcanti na jAtu yA vilam / anAvilaM te caritaM viSAnanA, na nAgakanyA anizaM spRzanti tAH / ( vyA0 ) nirjeriti / he priye yA nAgakanyAH nijairAtmIyaiH dvijihvapriyatAdidUSaNaiH dve jihve yeSAM te dvijihvAH sarpAH khalA vA teSAM priyatA tada bhoSTatvaM sA AdiryeSAM tAni tAnyeva dUSaNAni taiH doSaiH jAtu kadAcidapi bila pAtAlaM na muJcanti / utprekSate hiyeva lajjayA iva / he priye tA viSAnanA viSamAnane mukhe yAsAM tA viSAnanA viSamukhya nAgakanyAH nAgAnAM kanyA. anizaMnirantaraM anAvilaM na vidyate Avilo doSo yasmin tat anAvilaM tat nirmala te tava caritaM na spRzanti // 19 // navodayaM saMgatayA rayAttvayA, tato'tizizye trijagadvadhUjanaH / tamo lAllabdhabhavaH paraH prabhA - bharaH svadharmaistaraNeriva tviSA ||20|| ( vyA0 ) navodayamiti / he priye tatastasmAtkAraNAt trijagadvaghUjana: trayANAM jagatAM samAhAra trijagat tasya vadhvastAsAM janaH svargamartyapAtAlasatkastrIjanaH tvayA atizizye atikrAnta' / kiMviziSTayA tvayA svadharme svasya dharmAstai svadharmaiH AtmapuNye navodayaM navazvAsau udayazca taM navInodayaM saGgatayA prAptavatyA / kayeva taraNe' sUryasya tviyA iva yathA sUryasya tviSA kAntyA tamobalAt tamasAM balaM tasmAt labdhabhava labdho bhavo yena saH paro'nya prabhAbharaH prabhANAM bharaH samUha' kAntisamUha svayam svakiraNaiH atizayyate atikramyate // tvayekSitaH svapnaguNo guNojjvalo, na jAyate jAtyamaNiryathA vRthA / punaH prakalpyA kathamalpabuddhibhi- vicAraNA tasya vicakSaNocitA // 21 (duro) caufa le fua caur sfadi eei gniwaz: JolewaciguNojjvala svapnagaNaH svamAnAM gaNaH svapnasamUha vRthAniSphalo na jAyate / yathA jAtyamaNi vRthA na jAyate / yathA ivArthe / punaH paraM alpabuddhibhiH alpA buddhiryeSAM te alpavudryastai' mandabuddhibhiH mandapra vicakSaNocitA vicakSaNAnAM viduSAM ucitA yogyA vidvajjanayogyA tasya svamagaNasya vicAraNA kathaM prakalpyA syAt //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanAmArasambhavAlya mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 9 (285 mRgAkSi vallIva dhanAdhanodakA-dbhavatyataH svamabharAnnavA ramA / prayAti garbhAnuguNAtprathAM punaH, puroditA sA sarasIkRtAzrayAt // 22 // (vyA0) mRgAkSi iti / he mRgAkSi mRgasya akSiNI iva akSiNI locane yasyA sA mRgAkSI tatsabodhanaM he mRgAkSi he mRgalocane ato'smAt svapnabharAt svamAnAM bharastasmAt svamasamUhAt navA navInA ramA lakSmIrbhavati / punaH puroditA pUrvamuditA sA ramA prathAM vistAraM prayAti / kiviziSTAt svapnabharati ghanAvanodakAt vanaM ca tat adhaM ca pApaM ghanAdhaM tat nudati sphoTayati iti ghanAdhanodakastasmAta puna garbhAnuguNAt garbhamya anuguNaH sadRza tasmAt garbhasAt / yadi uttamo garbhastadA svapnA api uttamAH syuriti / puna sarasIkRtAzrayAt rasena saha vartate iti sarasa na sarasa asarasa asarasa' sarasaH kRta iti sarasIkRta' sarasIkRta. Azrayo yenasa sarasIkRtAzrayastasmAt / keva vallIva yathA pallo ghanAghanodakAt ghanAghanasya ( carAcaracalAcalapatApatavadAvadadhanAdhana pApaTa vA 4-1-13 / i sU. dhanAdhanazabdo nipAtyate ) meghasya udakaM jalaM tasmAt meghajalAta navA bhavati puroditA sA vallI prathAM vistAra prayAti / kiviziSTAt ghanAdhanodakAta garbhAnuguNAta abhravidyuta himAni gabhasteSAmanuguNAt sadRzAt yAdRzA garbhAstAdRzI vRSTi syAt / puna sarasIkRtAzrayAt sarasyAM sarovare kRta Azraya sthAna yena tat tasmAt // 22 // anena sarvasvajanAkule kule-navA navAsaM vidadhatyahI gdaaH| purAtanA apyupayAnti te zamaM, rasAyaneneva vidoSadhIbhuvA // 23 // (vyA0) aneneti / he priye aho ityAzcarye anena svapnabhareNa sarvasvajanAkule svamya janA svajanAH sarve ca te svajanAca taigakulaM vyAptaM tasmin kule navA nUtanA gadA rogA vAsaM sthAnaM na vidadhati na kurvanti / purAtanA api purA bhavA purAtanA ( sAyazciprANeprage'dhyayAt 6-3-88 / i. mU. puga iti avyayAt nityaM tanaT pratyaya / ) ciraMtanA api te gadA rogA zamaM zAtimupayAnti / kiMviziSTena svapnabharega vidoSadhIbhuvA vigatA DhopA yasyA sA
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH9 vidoSA nirdoSA vidoSA cAso dhozca vidoSadhI tamyA bhavatIti tena vidoSadhIbhuvA / keneva rasAyaneneva yathA rasAyanena navA gadA rogA vAsaM sthitiM na kurvanti purAtanA api gadA. zamaM yAnti / kiMviziSTana rasAyanena vidoSadhIbhuvA vita ca jJAna oSadhyazca vidopadhyastAbhyo bhavatIti tena vidoSabhuvA // 23 // dinodayeneva hate susaMhate-'munA dhanAriSTatamisramaNDale / kule vilAsa kamalAvadutpale, karoti puNyaprabhavA zivAvalI // 24 // (vyA0) dina iti / amunA svapnabharega susaMhate suSTu saMhataM milita tasmin atyartha milite dhanaM ca tat ariSTaM ca dhanAriSTaM nicitaM ariSTaM pApaM tamitrANAmandhakArANAM maNDalaM ghanAriSTameva tamitramaNDalaM tasmin dhanAriSTarUpaandhakArasamUhe hate sati puNyaprabhavA puNyaM prabhavaH (prabhavati asmAt iti prabhava / yuvarNadevazaraNagamRdgraha / 5-3-28 / i. mU prapUrvaka bhUdhAtorala / ) kAraNaM yasyAH sA puNyotpannA zivAvalo zivAnA maGgalAnAmAvalI zreNi maGgalazreNiH kule vilAsaM karoti / kiMvat kamalAvat ( syAdegvei 7-1-52 i. sU. kamalAzabdAt sAdRzye'rthe vat pratyaya / ) kamalA iva kamalAvat lakSmIvat / keneva dinodayeneva dinasya udayo dinodayastena yathA dinodayena ghanAriSTatamisramaNDale ghanazca meva ariSTa ca ratnaM ghanAripTe tamitrANAmandhakAgagA maNDalaM ghanAriSTe iva tamistramaNlaM tasmin dhanavata ariSTavat kRSNAndhakArasamUhe hate sati kamalA lakSmI: utpale kamale vAsaM nivAsa karoti // 24 // abAlabhAvizruta saukhyadAyinI, vRthA vibhUtirvibhutA ca yAM vinA / ayaM hi tAM vardhayituM nizAntaruka, dhRti matiM brAhmamuhUrtavatprabhuH // 25 // (vyA0) abAla iti / vibhUtilakSmI vibhutA prabhutva yAM dhRti matiM (vinA te tRtIyA ca 2-2-115 / i. nyU binAyAge dhRti matimityatra dvitiiyaa|) vinA vRthA niphaThA syAt / kiMlakSaNAM vRti abAlabhAvizrutasaukhyadAyinI atrAlA cApau bhA ca prauDhA prabhA tayA vizrutaM vikhyAtaM yat saukhyaM tad dadAtIti / kiMlpAM matiM abAlabhavizrunayokhyadAyinI (anAne zIle 5-1-154 / i.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjainakumArasambhavAvyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 9 (287 sU. saukhya pUrvakadrAdhAtoH zIle'rthe Nin / Ata aikuJja 4-3 - 53 i. sU. ai. edaino'yA 1-2-23 / i. sU. AyAdega / striyAM nRto'svatrAderDI. 2-1-1 / i. s nAntatvAt triyAM DIH / ) na bAlA avAlA paNDitAsteSu bhavatItyevaM zIlaM acAlabhAvi tacca tat zrutaM ca zAstraM tasyasau khyaM chAtro tAm / ayaM svapnabhara hi nizcitaM tAM dhRtiM matiM vardhayituM prabhu samartha syAt / kiMvat brAhmamuhUrtaca brAhmamuhUrta iva yathA brAhmamuhUrta dhRtiM sana dhiM matiM buddhiM varddhayituM prabhu samartha' syAt / kiMviziSTa. svapnabhara brAhmamuhUrta nizAntaruk nitarAM - zAntA rAgA yasmAt sa nizAntaruk pakSe nizAyA rAtrerante avasAne rocate iti nizAntaruk // 25 // janAnurAgaM janayannayaM navaM dhuvodayaprAbhavadAnalagnakaH / yadanyadapyatra manoharaM tada- pyanena jAnIhi puraH sphurat priye // 26 // ( vyA0 ) jana iti hai priye ayaM svapnabhara dhruvodaya prAbhavadAnalaprakaH dhruvo nizcita udayo yasya sa dhruvodaya sa cAsau prAbhavazca svAmitvaM dhruvodayaprAbhavasvastha dAne lagnaka pratibhUvartate / kiM kurvan ayaM navaM navInaM janAnurAgaM janAnAmanugaga snehastaM janayan janayatIti janayan utpAdayan / yat anyadapi atra trijagati vizve manoharaM (hRgovayo'nudyame 5 - 1 - 95 / i sU anudyame mana karmaNa' parAn hRgvAtorac pratyayaH nAminoguNo'ti 4-3 - 1 i. sU. guNa / vastu tadapi anena svapnabhareNa puro'gre sphurat dedIpyamAnaM jAnIhi || 26 || yadiSyate hanta zubhAnnimittataH purApi tadvastu mamastamasti me / bhavannazItAMzumaddomahojjvale, dinena dIpaH parabhAgamRcchati // 27 // asAva sAmAnyaguNaikabhUriti tvayA vizAlAkSi vRthA na cintyatAm / phalaM yadagryaM tadatha bravImi te, miteH parAM koTimiyasaMmadaH ||28|| ( vyA0 ) yaditi / he priye hanta iti vitarke zubhAt nimittata nimicAt iti nimittata zubhanimittaheto yadiSyate vAJchayate tat samastaM vastu purApi agrepi me mamAsti / azItAMzu maho mahojjvale na zItA azItA azItA ' ,
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIsamalaMkRtam // sarga:9 aMzako yasya sa azItAMzuH azItAMgoH sUryasya mahasA tejasA mahat ca tat ujvalaM ca tasmin agItAMzumahomahopale sUryasya tejasA dedIpyamAne dine divase dIpo bhavan parabhAga guNotkarSa na acchati na yAti / he vizAlAbhi vizAle akSiNI yasyAH sA tasyAH saMbodhana he vizAlAkSi vistIrNalocane asau svapnabhara asAmAnyaguNaikama asAmAnyAzvate guNAzca teSAM nirUpamaguNAnAmekabhU ekasyAnaM vartate / iti asmAt kAraNAt vRthA niSphalo na cintyatAm / yat agryaM prazasyaM phalaM tat atha pravImi / te tava saMmado harSo mitagaNanAyA parAM koTimiyatu prApnotu // 27 // 28 // yugmam // caturdazasvamanibhAlanadruma-stanotyasau mAturume zubhe phale / ihaikamahajananaM mahatphalaM, tanu dvitIyaM nanu cakriNo januH // 29 // (-yA0) caturiti / asau caturdazasvapnanibhAlanadrumaH caturdaza ca te svapnAzca caturdazasvapnA (saMkhyA samAhAre ca dviguzcAnAmnyayam 3-1-99 / i. sU. dvigusamAsaH / ) steSAM nibhAlanamavalokanaM tadeva drumo (dhudrorma 7-237 i. sU. matvarthe druzadAt ma. dru zAkhA asti asya iti druma / ) vRkSa caturdazasvapnAvalokanarUpavRkSaH mAturjananyA ubhe dve zubhe phale tanoti karoti / iha ekaM arhajananaM arhato jananaM janma arha janma mahAphalaM vartate / dvitIyaM (dvestIya 7-1-165 i. sU. dvizabdAt saMkhyApUraNe tIyapratyayaH / ) tu tanu stokaM nanu nizcitaM cakriNo janu janma syAt // 29 // pradaSTabhAvAribhayacchidaM sphuTI-kRtA nizIthe sukRtaH purAkRtaH / tadardhavIkSA vizinaSTi kezavo-zavaM bhavottAramarAgavAgiva / / 30 // (vyA0) praduSTa iti / he priye tadardhatrIkSA vIkSAyA ardha ardhavIkSA (sameM'ze'rddha navA 3-1-54 i. sU. tatpuruSasamAsaH / ) teSA manobhA tadardhavIkSA tadardhadarzana kezavodbhavaM kezavasya udbhava utpattistaM vAsudevotpatti vizinaSTi kathayati / kiMviziSTaM kezavodbhavaM prakarSeNa duSTo bhAvo yeSAM te praduSTabhAvA. te cate asyazca vairiNa praduSTabhAvArINAM bhayaM chinattIti tam / kiviziSTA tadaI.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 (289 vIkSA pur|kRt sukRta puNyai sphuTokRtA na sphuTA asphuTA asphuTA sphuTAkatA ' iti sphuTIkRtA nizIthe ardhagatre sphuTIkRtA prakaTIkRtA / keva arAgavAgiva na vidyate rAgo yasya sa arAga vItarAgo'rhan tasya vAga vANI vItarAgavANI bhavotaraM bhavasya uttarastaM saMmArapAra vizanaSTi / kiviziSTA arAgavAk prastAvAt bhavyAnAM purAkRte. sukRta sphuTIkRtA nizothasya upalakSaNatvAt anye'pi siddhAntagranthA jJeyA / kiM viziSTaM bhavottara praduSTabhAvAribhayacchidaM prakarSaNa duSTAnAM krovamAnamAyAlobhamohAdibhAvArINAM bhayaM chinattIti praduSTAbhAvAribhayacchit tm|| balaM sutaM yacchati taccatuSTayI, lateva jAtiH kusumaM samujjvalam / tadekatAM vIkSya tadekatAnayA, striyAGgabhUmAMDalikaH prakalpyatAm // 31 (vyA0) balamiti / tacatuSTayI tepA svapnAnA catuSTayI (avayavAt tayad 7-1-151 i. sU. caturazabdAt tayaTa TitvAt Go / ) catuSka balaM sutaM baladevaM putraM yacchati / keva jAtilateva yathA jAtilatA mAlatI samujjvalaM kusuma yacchati / yato baladevo'pi samujjvalaH syAditi / tadekatAnatayA teSu svapneSu ekatAnatA sAvadhAnatA tayA sAvadhAnatayA striyA tadekatAM teSAM svapnAnAmekatAM ekaM svapnaM vIkSya mAMDaliko'GgabhUH aGgAt bhavatIti aGgabhU putraH prakalpyatA cintyatAm // 31 // tadIdRzasvapnavilokanAcayA- 'dhigaMsyate cakradharastanUruhaH / vizanti vidyAH kila yaM caturdaza, zrayanti ratnAnyapi sNkhyyaatyaa|| (vyA0) taditi / he priye tat tasmAt kAraNAt IdRzasvapnavilAkanAt IzAzca te svapnAzca IzasvapnAsteSAM vilokanAt tvayA cakradhara cakraM dharatIti cakradhara ( AyudhAdibhyo dhRgo'daNDAde. 5-1-94 i sU. gadhAto. ac pratyayaH / DasyuktaM kRtA 3-1-49 i sU. nityatatpuruSasamAsaH / ) tanUrahaH tanvAM zarIre rohatIti tanUruha putra adhigaMsyate prApsyate kila iti satye / catudaza vidyA yaM putraM vizanti pravizanti / tayA caturdazarUpayA saMkhyayA ratnAnyapi saMzrayanti sevante // 32 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 vayA yadAdau hadihastisodaraH, puraH sthitastanvi karI nirIkSitaH / manuSyaloke'pi tataH zriyaM purA dadhAti zAtakratatra tavAGgajaH // 33 ( vyA0 ) tvayeti / he tanvi tvayA yad Adau harihastisodaraH harerindrasya hastI gaja airAvaNastasya sodara ( samAnasya dharmAdiSu 3-2- 149 i. sU. samAnasya sa Adeza. samAnaM udaraM yasya saH sodara: 1 ) airAvaNasya bAMdhavaH karI hastI puraH sthitaH agre sthito nirIkSita dRSTa' / tat tasmAtkAraNAt tava aGgaja' putra manuSyaloke'pi manuSyANAM lokastasmin zAtatava zatakratorindrasya iyaM zAtanavo to indrasaMbandhinoM zriyaM lakSmI purA dadhAti dhAsyati / 'purA yAvato vartamAnA' iti sUtreNa bhaviSyati kAle vartamAnA jJeyA // 33 // digantadezAMstarasA jigISayA, 'bhiSeNayiSyantamavetya te'Ggajam / prahIyate sma prathamaM dizA gajaiH, priye kiMmarAvata eSa saMdhaye // 34 // ( vyA0 ) digiti / he priye te tatra jaGga aGgAt jAtasta putra tarasA vegena digantadezAn dizAmantAsteSAM dezAstAn jigISayA jetumicchA jigISA tayA jetumicchayA abhiSegayiSyantaM senayA abhimukhaM gamiSyantamavetya jJAtvA airAvataH 1 puMDarIkaH 2 vAmana 3 kumuda 4 aJjana 5 puSpadanta 6 sArvabhauma * 7 supratIkazca 8 diggajAH // puMDarIkAdyairdizAMgajai diggajai eSa airAvataH prathamaM saMghaye saMtrikaraNAya kiM prahIyate sma // 34 // yadakSatazrISabho nirIkSitaH, kSitau caturbhizcaraNaiH pratiSThitaH / mahArathAgresaratAM gatastata - stavAGgabhUvaraghugaM dhariSyati // 35 // akSatA (nyA0 ) yaditi / yat yasmAt kAraNAt akSatazrIH na kSatA akSatA zrIryasya sa akSayaladagIrvRSabho nirIkSita dRSTaH / kiMlakSaNo vRSabhaH zritoM pRthivyAM caturbhizcaraNai pAdai pratiSThita / he priye tatastasmAtkAraNAt tatra aGgabhrU aGgAt bhatranIti aGgabhU ( ki 5-1-148 i. sU. aGgazabda pUrvakabhUghAto. krippratyayaH / ) putraH mahArathAgresaratAM mahAn ratho yeSAM te mahArathA sahasrayodhina, agre saratIti agresarastasya bhAvo'gresaratA ( puro'grato'gre
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjainamArasambhavAyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 9 (291 sata. 5-1-140 i. sU. agrezadAt parAt sUdhAto. pratyayaH / ) mahAratheSu agresaratA tAM mukhyatA pakSe mahAna rathaH tasya agresaratAM agragAmitvaM gataH prAptaH san vIradhugaM vorasya dhU. tAM vIradhurAM (dhuro'nakSasya 7-3-77 i. sU mamAsAnto't / adantatvAt striyAmAp / ) dhariSyati / 'dhanurvedasya tattvajJa sarvayo. dhaguNAnvita / sahasra yovayatthekaH sa mahAratha ucyate' // 1 // iti yuddhakalAvilAse // 35 // suparvalokAcadivA tavAGgaje, pravezamAtanvati bhUtale navam / aho mahozaH kimasau puro'sphura-nadannadabhraM zakunapraditsayA // 36 // (vyA0) suparva iti / yadivA athavA iti zavdena dvitIyakAraNamAha priye aho ityAzcarye maheokSo mahAvRSabha mahAMzcAsau ukSA ca mahokSa. ( jAtamahad vRdrAdu karmavArayAt 7-3-95 i. sU mahat zabda pUrvaka uman zabdAt at samAsAnta ) suparvalokAt suparvaNAM devAnAM loka tasmAt devalokAt taba aGgaje putre bhatale bhuvastalaM tasmin pRthvotale navaM natanaM pravezaM Atanvati AtanotIti Atanvan tasmin kurvati sati adabhraM atuncha nadan zabda kurvan san zakunapraditsayA zakunAnAM prdaatumicch| tayA zakunapradAnechayA ki puro'gre'sphurat // 36 // jineSu sarveSu mayaiva lakSmaNA, janena tAtastava lakSayiSyate / ayaM caTUtyatyathavA tavAtmajA-prasAdamAsAdayituM kimaaptt||37|| (vyA0) jineSu iti / apavA ayaM vRSabha iti caTyA cATuvacanena he priye taba AtmajAt Atmano jAta Atmaja putrastasmAn prasAdamAsAdayituM prAptuM ki Apatat Agata / itIti kiM janene lokena sarveSu jineSu mayaiva lakSmaNA lAJchanena tava tAta pitA labhaviSyate upalakSaviSyate // 37 // dvipadviSo vIkSaNato'vanIgatA-gino mRgIkRtya mahAbalAnapi / na netRtAmApsyati na tvadaGgAjaH, prghossto'tnynmhiibhRtH||38 (vyA0) dvipa iti / he priye dvipadviSa dvipAn hastino dveSTIti dvidvipaT
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 siMhastasya vIkSakhata vokSaNAta iti vIkSaNato darzanata tvadAja tava aGgajasvatputro netRtAM netubhAvo netRtA tAM prabhutAM na Apsyati na apitu prApsyatyeva / / kiM kRtvA avanIgatAGgina. avanI mahIM gatA avanIgatAH te cate aGginazca prANina tAn pakSe mahaddhanaM vano tatra sthitAn prANinaH mahAbalAnapi mahadvalaM yeSAM te tAnapi sabalAnapi mRgokRtya na mRgAH amRgA amRgAn mRgAn kR vA iti mRgIkRtya / kiM kurvan mahIbhRtaH mahIM bibhratIti mahIbhRtastAn rAjJa pradhopata prasi Dherantalanayan camatkurvan pakSe prakRpTAt ghoSataH siMhanAdAt mahIbhRta parvatAn antardhvanayan pratizabdayan // 38 // nayAptasaptAGgakarAjyaraGgabhUH, ka nAyakastvaM prakharAyudho nRNAm / prabhuH pazUnAM nayanapuNaM vinA, vasan vane'haM nakharAyudhaH kva ca / / 39 tathApi mA kopamupAgamaH kRto-pamA kRtIzai yudhi vikramAnmayA / sutaM tavetyarthayituM samAgataH, kimarthikalpadrumameSa kesarI ||40||yugmm (vyA0) naya iti / he priye eSa kesarI kesarAH santi asyeti kesarI siMhaH arthikalpadrumaM arthayante iti arthino yAcakAsteSAM kalpadrumaH (dhudroma 7-2-37 i. sU. matvarthe druzabdAt ma / ) taM vAcakajanakalpavRkSaM tava sutaM putra iti prArthayituM samAgata / itIti kiM tvaM nRNAM nAyakaH kva kiM viziSTastvaM nayAptasatA karAjyaraGgabhaH sapta svAnyAdIni aGgAni yasya tat saptAGgaka saptAgakaM ca tat rAjyaM ca satA rAjyaka nayena nyAyena AptaM prApta nayAptaM nayAptaM ca tat satArAjyaM ca nayAptasaptaGgakarAjyaM tasya raGgabhUmiH / punaH prakharAyudhaH prakharANi kaThorANi AyudhAni yasya sa. / anyat ahaM pazunAM prabhu ka kiM vaziSTo'haM nakharAyudha nakharA eva AyudhAni yasya sa na niSedhArtha kharAyudha. tInazano na / puna: nayanaipuNaM naye naipuNaM nayanapuNaM ( vinA te tRtIyA ca / 2 -2-115 i. sU vinAyoge nayanapuNamityatra dvitIyA / ) tat nyAya:kSatvaM vinA vane vasan / tvaM kRtIzai kRtinA ( iSTAde 7-1-168 i. sU. kRta zabdAt kartari in / ) mIzA kRtIzAstaiH kRtayudhi saMgrAme vikramAt parAkramAt mayA saha kRtopama* kRtA upamA yasya saH bhaviSyasi / tathApi kopaM mA upAgamaH // 39 // 40 // yugmam
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjenamArasambhavAya mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 (293 yadindirA sundari vIkSitA tataH, striyo nadInaprabhavA avApsyati / kalAbhRdiSTAH kamalaMgatAH para:-zatAstayaivopamitAH sutastava // 41 // (vyA0) yadivi / he sundari yat tvayA indirA lakSmIvIkSitA dRSTA / tatastasmAt kAraNAt tavasuta putra para AtA zatebhyaH parA para zatAH zatasahasrAdhikA tayaiva indirayA lamyA upamitA upamAnaM prApitA. triya Aptyati prApsyati / kiviziSTA striyaH nadInaprabhavA / na dIno hInaH prabhava utpati. yAsAM tA lAmI pakSe nadInA ina:-svAmI samudra tasmAt prabhavo yasyAH sA / atra arthavazAdvibhaktipariNAmo lamyA vizeSaNo jJeyaH / puna' kalAmRdiSTAH kalAH vibhratIti kalAmRtaH kalAvantasteSAM iSTA abhISTA / pakSe kalAmRt candrastasya iSTA rAtrI lakSmyAH candramaNDalavAsitatvAt / kamalaM gatAH kaM sukhaM alaM atyartha gatAH pakSe kamalaM padmaM gatAH sthitA // 41 // balAdhikatvAccalite hare hRdi, prasahya bhane yudhi gajamaNDale / anena paddhayAM kRzite kuzezaye, camUrajomiH sthagite payonidhau // 42 // - sutastavaivAsti gatirmamAdhunA, taveti vA jlpitumaayyaavsau| khajAtidhaureya manupravizya ya-tprabhuprasAdAya yateta dhiirdhiiH||43yugmm ___(vyA0) bala iti / he priye asau indirA lakSmI vA athavA tava iti jalpituM kimAyayau AyAtA / tava ityatra vivakSAtaH saMbave SaSThI anyathA tvAmiti syAt / itIti kiM mamatAvaccatvAri sthAnAni / ekaM haridaya / dvitIyaM candramaNDalaM / tRtIya kamalaM / caturtha samudra / anena tava putreNa iti padaM sarvatra yojyte| balAdhikAvAta balasya adhikatva tasmAt balAdhikyAt harervAsudevasya hRdi hRdaye calite sati balo balabhadraH balaM sainyaM harereka eva balaH asyatubalAdhikatvamiti bhAva / prasahya balAtkAreNa rAjamaNDale rAjJAM maNDalaM tasmin rAjasamRhe caNdramaNDale vA yudhisagrAme bhagne sati padbhayAM caraNAbhyAM kuzezaye (AdhArAt / 5-1-137 / i. sU. kuze iti AdhArapUrvakazIdhAto apratyaya / nAmino guNo'Dita / 4-3-1 / i. sU guNaH / edaito'yAy / 1-2-23 / i sU ayaH
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkatama sargaH9 dezaH / DasyuktaM kRtA / 3-1-49 / i. sU. nityatatpuruSaH / advayaJjanAtsatamyAbahulam / 3-2-18 / i. sU saptamyA alup / kuze gete iti kuze zayam / ) kamale kRzite glAni prApite sati camurajobhiH camUnAM rajAsi taiH payonidhau payasAM nidhistasmin samudre sthagite sati AcchAdite sati / / 42.43 // yugmam / / svasaurabhAkarSitaSaTpadAdhvagA, sagAluloke yadi kosubhI tvayA / tataHsutaste nijakIrtisaurabhA-valIDhavizvatritayo bhaviSyati // 44 // (vyA0) svaiti / he priye yadi tvayA kausumI kusumAnAmiyaM kausumI kusumasaMbaMdhinI saga mAlA Aluloke dRSTA / kilamaNA sraka svasaurabhAkarSitaSaTpadAvA svasyAtmanaH saurabheNa ( vRvarNAllaghvAde / 7-1-69 / i. sU. bhAve'thai surabhizabdAdaNa / surame va saurabham / ) parimalena AkarSitA paTpadA bhramarA eva adhvagA* pAnthA yayA sA tataH tasmAt kAragAt te tava sutaH putro nijakIrtisaurabhAvaloDhavizvatritayaH nijasyAtmanaH kIrtyA saurabheNa parimalena avalIDha vyAptaM vizvAnAM jagatAM tritayaM (avayavAttayaT / 7-1-151 / i. sU avayave trizabdAt tayaT / ) yena sa bhaviSyati // 44 // ayaM vivAde nanu dAnavidyayA, vijeSyate nazcirazikSitAnapi / iyaM miyetIva sugdrubhirbhava-bhuvo dade daMDapade'thavA kimu // 45 // (vyA0) ayamiti / athavA suradrubhi kalpavRkSa iyaM sraga bhavadbhavaH bhavatyA bhavatIti bhavadbhU tasya bhavadbhuva tava putrasya kimu daDapade daMDasya padaM tasmin daMsthAne dade dttaa| utprekSate iti bhiyA IdRgbhayeneva / itIti kiM artha tava putro nanu nizcitaM cirazikSitAnapi cirazikSitAH tAnapi no'smAm dAnavidyayA dAnavidyA tayA vijeSyate 'parAvejeM' iti sUtreNAtmanepadam // 45 // bhavAn mamAdezavazo bhaveTTahI, gRhItadIkSasa ca nAsmi te prbhuH| vadannidaM vAnugabhRGga niHsvanaiH, samaro'sya ropaM vyasRjat sajazchalAt 46 (vyA0) bhavAniti / anugabhRGgani.svanai anupazcAd gacchantIti-anugAH pRSThasthA. te ca te bhRGgAzca bhramarAsteSAM ni svanAH zabdAstaiH / ida vadan vA iva
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM maddI kAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 (295 atra vA ivArthe srajo mAlAyAH chalAt bhiSAt smaraH kAmaH ropaM vANaM vyasRjat prahitavAn / idamiti kiM bhavAn gRhI gRhasthaH san mama AdezavazaH Adezasya cazo bhavet vazena bhavitavyamiti bhAvaH / ca anyat gRhItadIkSasya gRhItA dIkSA yena tasya te taca ahaM prabhuH samartho nAsmi // 46 // - yadindurApIyata pArvaNastvayA, tataH suvRtto rajanIghanacchaviH / - sadA dadAnaH kumude zriyaM kalA - kalApavAMste tanayo bhaviSyati // 47 ( vyA0 ) yaditi / he priye yat pArvaNaH parvaNi paurNamAsyAM bhava. pArvaNaH (bhave / 6-3-123 / i. su. parvan zabdAt bhave'rthe aNu ( ) tataH suvRttaH pUrNimAsaMbaMdhI induzcandraH ApIyata ( yaH ziti / 3-4-70 / i. sU. bhAvAto' karmaNi zidvipaye kyaH / IJjaneyapi / 4-3 - 97 / i. sU. kye pare zrAdhAtorAkArasya dIrgha IkAra karmaNi hyastanI / ) pIyate sma kiMlakSaNa induH rajanIvanacchavi rajanyA rAtrau ghanA bahu chavi kAntiryasya saH / kumude kairave sadA zriyaM zobhAM dadAna' datte iti dadAna | kalAkalApavAn kalAnAM kalApaH sa asti asyeti kalAkalApavAn kalAsamUhayuktaH / tataH tasmAt kAraNAt suvRttaH zobhanaM vRttaM yasya sa sucaritra / rajanIghanacchavi rajanI haridrA tadvat ghanA chaviH kAntiryasya sa / kumude ko pRthivyAH mut harSastasyai pRkriyA harSAya sadA zriyaM zobhAM dadAna | kalAkalApavAn kalAnAM gItavAdyanRtyagaNita paThitalikhitAdInAM kalApa samUhastadvAn / evaMvidhaste tava tanayaH putro bhaviSyati // 47 // dAnanaspardhi sarojamojasA, nimIlayiSyAmi tathAdhikazriye / tava zrayiSyAmi sitAtapatratA-samuktamuktAbhiSadAratArakaH // 48 // "5raM rujan rAjakamAjibhAjinaM, na rAjazabdaM mama mArTumarhasi / itIva vijJApayituM rahorayA - dupasthito'yaM tanayaM tavAthavA // 94 yugmam ( vyA0 ) tvaditi / athavA ayaM candrastava tanayaM putraM raha ekAnte iti vijJApayitumiva rayAt vegAt upasthitaH prApta itIti kiM he svAmin ahaM tvadAnanaspardhi tava AnanaM spardhate iti tvadAnanaspardhi tvadIyamukhaspardhAkAri sarojaM
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296) zrIjanakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga.9 sarasi jAtaM sarojaM kamalaM ojasA valena tejasA vA nimIlayiSyAmi saMkocaM prApayiSyAmi / tathA tava adhikazriye adhikA cAsau zrIzca tasyai adhikazobhAyai sitAtapatratAM sitaM ca tata AtapatraM ca sitAtapatraM (AtapAt trAyate iti AtapatraM sthApAnAtraH kaH / 5-1-142 i. sU. AtapapUrvakanAvAto. kaH iDet puMsi cAtoluk iti sU. Alopa ) tasya bhAva. zvetacchatratAM zrayiSyAmi / kiMviziSTo vidhuH amuktamuktAmiSatAratArakaH na muktAH amuktAH muktA miSaM yeSAM te muktAmiSAH tArAzca te tArakAzca tAratArakA muktAmiSAzca te tAratArakAzca muktAbhidhatAratArakAH amuktA muktAbhiSatAratArakA yena saH / tvaM paraM AjibhAjinaM ANi bhajatIti AjibhAjinaM (ajAte. zIle / 5-1-154 / i. sU. Ajizabda pUrvakabhadhAtoH Nin / ) saMgrAmasevinaM rAjakaM (gotrokSavatsoSTravRddhAjorabhramanuSyarAjarAjanyarAjaputrAdakam / 6-2-12 / i. sU. rAjan zabdAt samUhe'rthe akaJ rAjJAM samUho rAjakam / ) rAjasamahaM rujan bhaJjan san ata' kAraNAt mama rAjazabdaM mASTuM rapheTayituM na arhasi / rAjazabdena candra ucyate // 48-49 // yugmam / / dizan vikAzaM guNasaapabhinI-mukhAravindeSu sadA sugandhiSu / niruddhadoSodayamAtmajastava, prapatyate dhAma raveravekSaNAt // 50 // __(vyA0) dizanniti / he priye rave. sUryasya avekSaNAt darzanAt taka Atmaja putra. dhAma teja prapatsyate AzrayiSyate / kiMviziSTaM dhAma nirudradoSodayaM niruddho doSANAmiSaNAdInAM udayo yena tat / taba Atmaja kiM kurvan sadA nirantaraM sugandhiSu (supUtyutsurabhergandhAdidguNe / 7-3-144 / i. sU. suparvaka gandhazabdAt i. // ) zobhano gandho yeSAM tAni teSu suparimaleghu guNasabhapaminImukhAravindeSu guNAnAM vivekAdInAM samAni padminInAM strINAM mukhAni eva aravindAni guNasadmAni ca tAni pabhinInAM mukhAravindAni ca mukhakamalAni teSu vikAzaM dizatIti dizan ravipakSe guNAstantavaH pabhinya' kamalinyaH // 50 // udeSyatastvattanayasya tejasA, divAkaro dIptidaridratAM gataH / mRgAkSi manye'valayApi tat tvayA, sudarzanaH svamaparamparAsvayam 51
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjenakumArasambhapAkhya mahAkAvyam TIkAsamalaMkatam ||srg.9 (297 (vyA0) udeSyaditi / he mRgAkSi hariNalocane ahamevaM manye udeSyatIti udeSyan tasya udayaM prAptukAmasya tvattanayasya tavatanayasya putrasya divA karotIti divAkaraH (saGkhyA'hardivAvibhA-TaH / 5-1-102 / i. sU. divApUrvakakRgdhAto TapratyayaH / ) sUrya dIptidaridratAM daridrasya bhAvo daridratAM dIte. daridratA dItirahitatvaM gata prApta / tata tasmAt kAraNAt tvayA abalayApi ayaM sUryaH svapnaparamparAsu svAbhAnI paramparA tAsu sudarzanaH sukhena dRzyate iti sudarzanaH jAtaH // 51 // mayA namaH sthAladazendhanena te, vidhAturArAtrikakarma bhAvi tat / mamordhvagatvaM ca mahazca mRSyatAM, bhavadbhuvaM vaktumidaM sapAyayau // 52 // (yA0) mayeti / vA athavA sa raviH bhavatyAH bhUH bhavadbhUtaM taba putraM idaM vaktuM Ayayau AyAtaH / idamiti ki vidhAtuH brAhmaNo mayA nabhaHsthAladaze-dhanena dazA vatireva indhanaM yasya sa dazendhano dIpaH nabhaH AkAzameva sthAlaM pAtraM tasmin daze-dhane dIpena te tava ArAtrikaM karma bhAvi bhaviSyati / tat tasmAt kAraNAta mama UrdhvagatvaM ucaiminatvaM ca anyat mahastejo mRSyatAM sahyatAm / mRpRc kSAntau etasyadhAto prayogaH // 52 / / bajAvalokAdayite tavAGgajo, rajobhiraspRSTavapuH kusaGgajaiH / gabhI guNAdayaH ziraso'vasatAM, kule vizAle vipulakSaNaspRzi // 53 // (vyA0) vajeti / hedayite dhvajAvalokAt dhvajasya avaloko darzana tasmAt dhvajadarzanAt tava aGgajaH putraH vizAle vistIrNe kule vaze gRhe vA ziro'vataMsatA zirasa avataMsatA tAM mastakamukuTamaNitvaM gamI (vayati gamyAdi / 5-3-1 / i. sU bhaviSyatyarthe gam dhAtorNin / ) gamiSyatIti / kiMviziSTastava putro dhvajazca kusaGgajaiH kutsitaH saGgaH kusuGga ( gatikanyastatpuruSa / 3-1-42 / i. sU. tatpuruSasamAsaH / ) stasmAt jAtAni tai* kusaM. sargaje. rajobhiH pApaiH pakSe ku pRthvo tasyAH saH rajobhiH reNubhiH aspRSTavapuH na spRSTaM aspRSTaM aspRSTaM vapuryasyasa aspRSTazarIraH / punaH guNADhaya guNairvina
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ P 28) zrInenakumAlammAlya mAnyam dI sima Mtam // laz yAdibhiH tantubhirvA ADhyaH samRddhaH / kiMviziSTe kule vipulakSaNaspRzi vipulazcA kSaNazca vistIrNaH kSaNa utsavo vA gRhavibhAgo vA taM spRzatIti vipulakSaNaspRk tasmin // 53 // parisphurantaM divi ketusaMjJayA, nirIkSya mAM te pRtanAgravartinam | vipakSavargaH svayameva bhaikSyate, yudhe'munA tadbhava jAtu nAturaH ||54 || vibhartu gAMbhIryaguNaM yuvA bhavA - nidhAya sarve mayi bAlacApalam / iti prajalpan kala kiMkiNIkaNa ramuM kimAgAtpriyamitravat savA 55 ( vyA0 ) parIti / he priye vA athavA dhvajaH amuM tava sutaM priyamitravat priyaM ca tat mitraM ca priyamitraM tadiva priyamitravat (syAderive / 7-1-52 / i. sU. sAdRzye'rthe priyamitrazabdAt vat pratyayaH / kimAgAt ( iNikorgA | 4-4-23 / i. sU. adyantanyAM iNghAto gAH ApUrvaka iNghAtoH adyatanIrUpam ) kiM kurvan kalakiMkiNIkaNaiH kalAzcatA kiMkiNyazca manojJakiMkiNyastAsAM kaNAH zabdAstaiH manojJakSudraghaMTikAzabdaiH iti jalpatIti jalpan itIti kiM te tava pRtanAgravartinaM pRtanAyAH (pRpUbhyAM kit / 293 / i. u. sU. pRt vyAyAme itidhAtoH kit tana pratyayaH adantatvAt striyAM Apa priyate iti pRtanA / ) senAyA agre vartate iti pRtanAgravartinaM divi AkAze ketusaMjJayA keturiti saMjJA tathA keturiti nAmnA parisphurantaM parisphuratIti parisphurantaM nirIkSya dRSTvA vipakSavargaH vipakSANAM vargaH zatrusamUhaH svayameva bhakSyate bhagno bhaviSyati / ketuzabdena dhvaja ucyate dhUmaketurapi iti bhAvaH / tat tasmAt kAraNAt yudhe saMgrAme amunA vipakSavargeNa saha jAtu kadAcidapi Atura utsuko na bhava mAbhUH / bhavAn yuvA yauvanaM prAptaH san sarvaM bAlacApalaM bAlasya cApalaM tat mayi nidhAya muktvA gAMbhIryaguNaM gaMbhIrasya bhAvogAMbhIrya ( patirAjAntaguNAGgarAjAdimya: karmaNi ca / 7-1-60 / i. sU. gaMbhIrazabdAt / bhAveTyaNU / ) tadevaguNastaM bibhartu dadhAtu // 54-55 // yugmam / nyabhAli kuMbhaH karabhoru yaccayA, tataH suvRttaH sumanazcayAJcitaH / gataH sutaste kamalaikapAtratA - mabhaGgamAGgalyadazAM zrayiSyati // 56 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjainakumArasambhavAkhyaM mahAvyam TIkAsamalaMyatam // sarga: 9 (299 (vyA0) nyabhAlIti / he karabhavat UrU yasyAH sA karabhoruH (upamAnasahitasaMhitasahazaphavAmalakSmaNAgharoH / 2-4-75 / i. sU. karamazadapUrvaka UrazadAt striyAM UG pratyayaH / ) tasyAH saMbodhanaM he karabhoru 'maNibandhAdAkaniSThaM karasya karabho bahiH' sa karama ucyate / yat tvayA kuMbho nyamAli 'pUrNakalazo dRSTaH / tatastasmAt kAraNAt te tavasutaH kubhavat abhaGgamAGgalyadazAM maGgalasya bhAvo mAGgalyaM abhaGgaM ca tat mAGgalyaM ca tasya dazAmavasthAM zrayiSyati AzrayiSyati / kiviziSTastava sutaH kuMbhazca suvRttaH zobhanaM vRttaM yasya sa. saJcaritraH sadAkAro vA / sumanazcayAJcitaH sumanasAM sAdhUnAM puSpANAM cayena samUhena aJcitaH pUjitaH / kamalaikapAtratA kamalAyA lamyAH kamalasya jalajastha vA ekapAtrasya bhAvaH ekapAtratAM sthAnakAvaM gataH prAptaH // 56 // sumaGgalAgIbhavituM tavaddhaye, visoDhavAn kArupadAhatIraham / viveza vahAvanubhUya bhUyasI-zcirAya daMDAnvitacakracAlanAH // 57 // chatajJa maddattajalaiH pratISyatAM, tatastvayA cakripadAbhiSecanam / itIhitaM jJApayituM kimAyayo, ghaTA phuTatvaM tanayasya te'thavA // 58 // (vyA0) sumaGgalIti / he priye athavA ghaTaH kubhaH te tava tanayasya putrasya iti IhitaM IpsitaM jJApayituM sphuTatvaM prakaTa kimAyayau prApa / itIti ki ahaM tava Rddhaye puSTaye sumaGgalAzIbhavituM suSTu maGgalaM (suH pUjAyAm / 31-44 / i. sU. samAsaH / ) aGgaM yasya sa sumaGgalAgaH na sumaGgalAGgaH asumaGgalAGgaH asumaGgalAGgaH sumaGgalAGgaH bhavitumiti sumaGgalAGgIbhapituM kArapadAhatIH phArUNAM (kRvApAjisvadisAdhyazodRsnAsanijAnirahINabhya uNa / 1 / i. sU. uNa pratyayaH kurvantIti kAravaH) kuMbhakArANAM padAnAmAhatIH prahArAn pareNadhAtAn visoDhavAn sehe / bhUyasIH (guNAGgAdveSTheyam / 7-3-9 / i. sU. bahuzabdAt ithasuH / bhUlakavarNasya / 7-4-41 / i. sU. bahobhUrAdezaH Iyasa IvarNasyalakca adhAtUditaH / 2-4-2 / i. sU. uditvAt striyAMDIH) bahatIzcirAya cirakAlaM daMDAnvitacakracAlanAH daMDena anvitaM yukaM yat cakraM tasya
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300) zrIjanakumArasamAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga.9 cAlanAstA. daMDayuktacAparicAlanamanubhaya vahnau agnau viveza praviSTaH / tatastasmAt kAraNAt he kRtajJa catura madattajalai mayA datta laiH catripadAbhisecanaM cakriNaH cakravartinaH padasya padavyAH abhiSecanaM abhiSeka tvayA pratIpya. tAmaDgIkriyatAm // 57 // 58 // yugmam / sara: sarojAkSi yadaikSi tena te, sutaH satoSaiH svyobhiraashritH| praphullapopagato ghanAgau-rasaM rasaM dhAsthati sAdhupAliyuk / / 59 / / (vyA0) saraH iti / he sarojAkSi sarasi jAte saroje kamale tadvat akSiNI yasyAH sA sarojAkSI tasyAH saMbodhanaM hesarojAkSi kamalalocane tvayA yat saraH sarovaraM aikSi (IvAto. karmaNi avatano / ) dRSTam / tena kAraNena te tava sutaH sarovararasa pAnIya zagArAdirasa vA dhAsyati dhariSyati kathabhUtastava sutaH sarovaraM ca satoSaiH (sahastena / 3-1-24 / i. sU bahuvrIhisamAsaH / sahasya so'nyArthe / 3-2-143 / i. sU sahasya so vAdeza ) topeNa saha vartante iti satoSAstai saharSe. savayobhiH samAnaM vayo yeSAM te savayasa taiH savayobhiH ( ekArtha cAnaka ca / 3-1-22 / i. sU. bahuvrIhisamAsa / samAnasya dharmAdiSu / 3-2-149 / i. sU. samAnasya sa. / ) mitraH pradhAnavayobhiH pakSibhirvA AzritaH praphullapopagataH praphullayA vikasvarayA panayA ladAyA pakSe praphullaH 5H kamalaiH upagataH / sAdhupAliyuk sAdhUnAM pAli. zreNiH vA' manojJA pAliH tayA yujyate iti / kiMviziSTa saM dhanAgamaurasaM dhano bahurAgamaH siddhAntaH pakSe dhanAgamo varSartuH tasmAt aurasamutpannam // 59 // mayaiva jAtAni mayaiva vardhitA-yAGmukhIbhUya mamAvatasthire / imAni padmAni ramAnivAsatA-mavApya mAdyanmadhupaizca saGgatim // 60 // prazAdhi vizvAdhipa kiM karomyahaM, tvamIziSa mUDhajanAnuzAsane / idaM vadaMstattvadhiyaH kRte svayaM, jaDa staDAgaH kimupAsta te sutam // 6 // (vyA0) mayeti / priye svayaM jaDo mUrkha zItalo vA taDAga idaM vadan san tAvadhiyaH tatvAnAM dhIstasyAH kRte paramArthabuddhayarthaM kiM te taba sutamupAsta
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainamArasambhavAya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 (301 sive / idamiti kiM imAni mayaiva jAtAni mayaiva vardhitAni ramAnivAsatAM nivAsasya bhAvo nivAsatA ramAyA nivAsatA tAM lakSmyAvAsatpam / ca anyat mAdyanmavupai. (AtoDo'dvAvAmaH / 5-1-76 / i sU. madhuzabdapUrvakapAdhAtoH DaH pratyayaH DitvAt Alopa / ) mAdhantazca te madhupAzca taiH mattabhramaraimadyapairvA saDgatibhavApya mama avADmukhIbhUya avADmukhaM yeSAM tAni avADmukhAni avADmukhAni bhUtvA avatasthire / he vizvAdhipa vizvAnAmavipaH tasya saMbodhanaM he vizvAdhipa he cakravartin prazAdhi (zAsa'sahanaH zAdhyedhijAha / 4-2-84 / i. sU. zAsdhAtoH yantasya nipAta / ) zikSAM dehi / ahaM kiM karomi tvaM mUDhajanAnuzasane mUDhAzvate janAzca teSAmanuzAsanaM tasmin mUrkhajanazikSaNe IziSe samartho bhavasi // 60 // 61 // yugmam / nimAlanAnIranidheradhIzvaraH, sarasvatInAM rasapUrtisaMspRzAm / alabdhamadhyo'rthinirAzrito dhanaiH, sutastavAtyeSyati na svadhAraNAm 62 (0yA0) nibhAlanamiti / he priye nIranidheH nIrANAM jalAnAM nidhiH tasya samudrasya nibhAlanAt darzanAt / rasapUrtisaMspRzAm rasAnAM zRGgArAdInAM pUrti (striyAM kti / 5-3-91 / i. sU. dhAto. striyAM bhAve tiH / oSThyAdur / 4-4-117 / i. sU. to parepRdhAtoH RkArasya ura / bhvAdemino dIrvoyaJjane / 2-1-63 / i sU. ukArasya dIrghaH / ) pUraNaM pakSe rasasya jalapya pUrti. pUraNaM tAM saMspRzanti iti rasapUrtisaMspRza-(spRzo'nudakAt / 5-1-149 / i. sU rasapUrtipUrvakasaMspRzadhAto. ki pratyayaH / ) stAsAM sarasvatInAM vANInAM nadInAM ca adhIzvara svAmI / alabdhamadhya alabdhaM madhyaM yasya sa. gaMbhIra. / ghanairbahubhirarthibhiryAcakaiH pakSe gharnemai dhairAzritaH evaMvivastava suta. svadhAraNAM svasyadhAraNA tAM nijamaryAdA na atyeSyati na atikramiSyati // 12 // pracetasApi sphuTapAzapANinA, kRpANinA madhyazayena jiSNunA / na rAjanIteH kila kulamudjo, nyavAri mAtsyaH samayo bhavanmayi 63 dharAtalaM dhanyamidaM tvayi prabho, na yannayavyatyayadoSamApsyati / iti svavIcidhvanitairivastuvan , kimAvirAsItpurato'sya vAridhiH 64
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH9 (vyA0) pracetasA iti / he priye vAridhiH (vyApyAdAdhAre / 5-388 / i. sU. vAripUrvakadhAdhAtoH kiH / iDetpusIti sU. AlopaH / vArINi dhIyante asmin iti vAridhiH / ) samudraH asya tava putrasya purataH agre iti amunA prakAreNa svavIcibanita svasya vIcInAM dhvanitAni taiH sva+llolazabditaH stuvan iva stavIti iti stuvan kimAvirAsIta prakaTIbabhUva / itIti kiM sphuTapAzapANinA sphuTaH pAzaH pANau yasya saH tena prakaTa pAzahastena pracetasApi varuNenApi / kRpANinA kRpANo'syAstIti tena khaDgayuktena madhyazayena (AdhArAt / 5-1-137 / i. sU madhye iti AdhArapUrvaka zodhAto. apratyayaH / Dasyukta kRtA / 3-1-49 / i. mU. nityatatpuruSa / ) madhye zete iti madhyazayastena madhyavartinA jiSNunA (bhUje pNuka / 5-2-30 / i sU zIlAdisadarthe jidhAtoH pNuk pratyayaH kittvAt na guNa / jayati ityevaMzola. jissnnuH|) nArAyaNena kila iti satye rAjanIteH rAjJAM / nItistasyA. kUlamudruja' kUlamudrujatIti kulamudrujaH (kUlAdudrujodvahaH / 5-1-122 / i sU kulakarmapUrvakaudrujUvAto. khaz pratyayaH / khityanavyayA'ruSormo'nto hambazca / 3-2-111 / i. sU. mo'nta / ) kUlaMkaSa mAtsyaH samaya' matsye gilagilanyAyo mayi bhavatIti bhavan san na nyavAri na vArita / idaM dharAyAstalaM pRthvItalaM dhanyama / yat yasmAtkAraNAt tvayi prabhau sati vyatyayasya doSo vyatyayadoSarataM nyAyaviparItatvadoSaM na Apsyati na prApsyati // 63 // 64 // yugmam / priye vimAnena gatena gocaraM, samIyuSA bhogasamaM samucchyam / udAravRndArakavallabhazriyA, bhavadbhuvA bhAvyamadabhravedinA / / 65 // (vyA0) priye iti / he priya vimAnena gocaraM gatena pRSTena satA bhavabhuvA bhavatyA. bhuvA tava putreNa vimAnasadRzena bhAvyam / kiM viziSTena tava putreNa vimAnena ca bhogasamaM bhogasya sama bhogasadRzaM pakSe Abhogasama Abhogasya vistAramya samaM sadRzaM samucchrayaM vRddhiM samoyuSA rAmIyAya iti samIyivAn tena prAsena / puna' udAravRndArakavallabhazriyA udArA dAtArastepu vRndArakA devm| - teSAM pamA zrI zobhAyasya sa. pakSe udArA proDhA ye vRndArakA (vRndAdArakA / 7
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIjainakumArasambhavAsyaM mahAvyam TIkAsamalaMtam // sarga: 9 (303 2-11 / i. sU. matvarthe vRndazabdAt Araka pratyayaH / prazastaM vRndamasti eSAmiti vRndArakAH) devAsteSAM valamA zrIlakSmIryasya saH tena punaH adamradinA adadaMbahuvettIti adbhavedI tena adabhravedinA pakSe adabhrA vedivalabhI yasya sa tena / / 65 // purAzritamA parihatya yanmahIM, punAsi paDkeruhatApadaiH padaiH / kimatra heturmayi doSasaMbhavo, virAgatA vA cirasaMstapodbhavA / / 66 // navInapuNyAnupala mato'ya ce-viraktirazciSyasi tatkathaM zivam / prasIda mAmezathavopayujyate, caTTaktirasneharase na setuvat / / 67 // yadi tvayAtyajyata hanta tAviSo, vipopamaH so'stu na tanmamApi kim| kimiyamuSyAnupadInamAgataM, sudhAzidhAmAnunayAya tandhi vA // 68 // tribhivizeSakam / (vyA0) purAiti / he tantri vA athavA suvAzidhAma sudhAmamRtamaznanti iti sudhAzino devAsteSAM dhAma amaravimAnaM kiM iti amunA prakAreNa amuSya taba putrasya anunayAya snehakaraNAya anupadIna pRSThalagnamAgatam / itIti kiM he svAmin tvaM purAzritaM mAM parihatya tyakpA yat paGkerahatApadaiH paGke rohantIti paDkeruhANi ( advayaJjanAt saptamyA bahulam / 3-2-18 / i sU. saptamyA lup na ) kamalAni teSAM tApaM saMtApaM dadatIti par3akeruhatApadAstaiH padaizcaraNeH mahIM pRthvI punAsi pavitrIkaroSi / atra mayi viSaye doSasaMbhavaH doSANAM saMbhavaH kiM hetuH / vA athavA cirasaMstavodbhavA ciraM saMstavAt uddhava utpattiryasyAH sA cirakAlInaparicayotpannA virAgatA virAgasya bhAvoM vairAgyaM vartate / atha cet yadi navInapuNyAnupalabhata. navInaM (navAdInatananaM ca na cAsya / 72-160 / i. sU svArtha navazabdAt InapratyayaH / ) ca tat puNyaM ca navInapuNyaM tasya anupalaMbhAt aprApteviraktivartate / tat zivaM mokSaM kathamazciSyasi yAsyasi / pramoda prasAda kuru mAM ehi / athavA asneharase snehasya rasaH sneharasa na vidyate sneharaso yasmin sa asneharasastasmin puruSe caTUktizcATuvacana
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 9 setuvat pAlivat setunA tulyaM nopayujyate na upayogameti / hanta iti vitarke yadi tvayA tAviSaH ( tavervA / 550 / i. u. sU. tava gatau iti sautradhAtoH Tit iSa pratyayaH sa ca Nit vA NittvAt vRddhiH tavyate gamyate zubhakarmavazAt asmin iti tAviSaH / ) svargo'tyajyata vyakta ' sa tAviSa' svarge mamApi viSopamaH viSaM upamA yasya sa viSopama na astu apitu astveva // 66 // 67 // // 68 // tribhirvizeSakam / vilokiteM ratnagaNe sa te sutaH, sthitau dadhAnaH kila kAJcanaucitim / udaMzumatrAsamupAsya vigrahaM, mahImahendrairmahito bhaviSyati / / 69 / / ( vyA0 ) vilokite iti / he priye kila iti satye te tava sa sutaHputraH ratnAnAM gaNaH samUhastasmin ratnagaNe vilokite dRSTe sati ratnagaNavat udazaM ugatA aMzavo yasya taM udgatakiraNam / atrAsaM na vidyate trAso bhayaM yasya taM bhayarahitaM davarakarahitaM vA vigrahaM yuddhaM zarIraM vA upAsya saMsevya mahImahendraiH nahyA' pRthivyAH mahendrAstai' mahendrairvA pRthvIsatkarAjabhirmahitaH pUjito bhvissyti| kiM kurvANastavasuto ratnagaNazca sthitau maryAdAyAM kAJcana apUrvA aucitiM yogyatAM dadhAnaH (zatrAnazA veSyati tu sasyau / 5-2-20 / i. sU. sadarthe dhAdhAtoH Anaz pratyayaH ) dhatte iti dadhAnaH pakSe sthitau avasthAne kAJcane suvarNe. aucitiM dadhAna // 69 // na rohaNe karkazatAgurau girau, na sAgare vA'nupakArivAriNi / ahaM gato nirmaladhAmayogyatAM, zucau sabhIhe tava dhAni tu sthitim 70parArthavaiyarthyamalImasaM januH, punIhi me saMtatadAnavAriNA / taveti vA prArthayituM sa garbhagaH sukhaM siSeve kimu ratnarAzinA // 71 // " 1 (vyA0) neti / he priye vA athavA tava sa garbhaga' (nAmno gama khaDDau ca vihAyasastu vihaH / 5- 1 - 131 / i. sU. garbhagabdapUrvaka gamadhAtorDaH DitvAt antyasvarAdi lopa. 1) putra ratnarAzinA ratnAnAM rAzi samUhastena ratnasamUhena iti prArthayituM kimu iti kiM sukhaM sipeve sevita / itIti kiM ahaM
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhojanamArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalakRtam // sargaH 9 (305 karkazatAgurau karkazasya bhAva karkazatA kAThinyaM tayA gurau garIyasi girau rohaNAcale vA athavA anupakArivAriNi upakarototi upakAri na upakAri anupakAri anupakAri vAri yasya sa anupakArivAristasmin sAgare upakArarahitajale samudre nirmaladhAmayogyatA nirmalaM ca tat dhAma ca sthAnakaM tasya yogyatA tAM nirmalasthAnakayogyatAM na gata na prApta / tu punaH zucau pavitre tava dhAmni sthiti samIhe / he spAnin parArthavaiyarthyamalImasaM parArthasya paropakArasya vaiyarthena nirathakatvena malImasaM ( malAdImasazca / 7-2-14 / i. sU. malazabdAt matvarthe ImasapratyayaH malo'sti asyeti malImasam / ) malinaM me januH madIyaM janma saMtatadAnavAriNA santataM nirantaraM dAnava pAri jalaM tena punIhi pavitraM kuru // 70-71 // yugmam / sphuranmahAH prAjyarasopabhogato, gato na jAiyaM dhutihetu hetibhRva / tava jvalahnivilokanAtsuto, dviSaH pataGgAniva dhakSyati kSaNAt 72 (vyA0) sphuraniti / he priye tava suta' putra' jvala nivilokanAtjvalaMzcAsau vahnizca tamya vilokana tasmAt nidhUmavaizvAnaradarzanAt dviSaH zatran pataGgAniva kSaNAt dhakSyati bhasmIkariSyati / kiMviziSTaH tava suto vahnizca prAjyarasopabhogataH prAjyA prabhUtA cAsau rasA ca pRthvI pakSe prakRSTa' Ajyasya ghRtasya rasaH tasyA ca tasya upabhogataH upabhogAt sphuranmahA sphurat maho yasya sa prasarattejAH / puna. jADayaM jaDavaM mUrkhatvaM zItatvaM na gata / dyutihetuhetibhRt cute. kAnterhetavo yA hetayaH ( sAtihetiyUtijUtijJaptikIrtiH / 5-3-94 / i. sU. hetizabdo nipAtyate / ) zastrANi jvAlA vA tA vibharti gharatIti / / 72 // prabho na mAM ko'pyupalakSayiSyati, kSitau cirAgocaramAgato'smi yat / manuSva mUrti mama taijasImimAM, mahAnasi sthApaya tanmahAnase // 73 // jane jighatsau yadatIva jIvanaM, mayaiva tadbhakSyamupaskariSyate / iti svarUpaM kimamuSya bhASituM, bhuvi pravekSyannanalo'sphuratpuraH // 74 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ rU06) zrInimAramavArtha mahAzAvyam dIzAmardanama 1 (vyA0) prabho iti / analo vaizvAnaraH amuSya tava putrasya kiM iti bhASituM bhuvi pRthivyAM pravekSyan praveSTukAmaH san puro'gre'sphurat / itIti ki he prabho kSitau pRthivyAM mAM ko'pi na upalakSayiSyati / yat ahaM cirAt bahukAlena gocaraM (gocrsNcrvhnjvyjkhlaapnnnigmbkbhgkssaakssnikssm| 5-3-131 / i. sU. gocarazabdaH puMsi dhAntonipAtaH 1) dRSTimArgamAgato'smi / mama imAM, taijasI mUrti manuSya jAnIhi / tvaM mahAn asi / tat tasmA. kAraNAt mAM mahAnase (mahat ca tat anazca mahAnasaM / sanmahatparamottamotkRSTaM pUjAyAm / 3-1-107 / i. sU. karmadhArayasamAsa: / jAtIyaikArthe'cce / 3-2-70 / i. sU. anas uttarapade mahato DAH / DitvAt antyasvarAdilopaH / saro'no'zmA'so jAtinAnoH / 7-3-115 / i. sU. mahatazapdapUrvakaanasantAt tatpuruSAda / ) pAkasthAne sthApaya / jighatsau ( tumarhAdi chAyAM sannatatsanaH / 3-4-21 / i. sU. addhAto'ricchAthai san / plsndytniidhcli| 4-4-17 / i. sU. sani pare ado dhasTa Adeza / san bhikssaasNsheruH| 5-2-33 / i. sU. nidhats iti sanantAt u / ) attumicchati iti jidhatsati nighatsati iti jighatsustasmin bubhukSite jane loke yad bhakSyaM atIva jIvanaM vartate / tad bhakSyaM mayaiva upaskariSyate // 73-74 // sudurvacaM zAstravidAmidaM mayA, phalaM svasaMvittibalAdalApi te / durAsadaM yadyavasAyasoSmaNAM, sukhaM tadAkarSaNamAMtriko'znute // 75 // (vyA0) suducamiti / he priye idaM svapnaphalaM bhayA te tava svasaMvitibalAta svasya saMvittini tasyA balAt svIyajAnabalAt alApi proktam / kiMlakSaNaM svapnaphalaM zAstrANi vidantIti zAstravidasteSAM sudurvacaM suSTu atyartha durvaca vaktumazakyam / vyavasAyasoSmaNAM vyavasAyena USmA saha vartante sopmANa sagasteipAM yad vastu durAsadaM dukhena Asayate iti duSprApaM vartate / tastu AkarSaNamAntrikaH AkarSaNasya maMtra jAnAti iti AkRSTimaMtrajJaH sukhaM aznute prApnoti // 75 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhya mahApAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 (307 palIkatAdUSaNamuttame na me, mukhapriyatvena giro'dhiropyatAm / suvarNanAmnA hi samarpitA rirI-bhavetsvarUpAdhigame'dhikArtaye // 76 // (0yA0) vyalokatA iti / he uttame tvaM me mama giro vANyAH mukhapriyatvena mukhasya priyatvaM tena vyalIkatAdUpaNaM 0yalIkasya bhAvo vyalokatA asatyatA sA eva dUSaNa na adhiropyatAM mA sthApyatAm / rirIpittalaM hi nizcita suvarNanAmnA suvarNasya nAma tena samarpitA svarUpAdhigame svarUpasya adhigamojAnaM tasmin svarUpe jJAte sati adhikA cAsau Artizca pIDA tasyai adhikapIDAyai bhavet // idaM vadantaM bhagavantamantaga-layaM namaHsthA Rbhavo bhavanmudaH / sumerasiJcan jaya saMzayakSayA-mayAgadaMkAravareti vAdinaH // 77 // (vyA0) idamiti // nabhaH sthA nabhasi AkAze tiSThantIti AkAzasthA RbhavodevAH bhavanmuda bhavantI mud yeSAM te jAyamAna harSAH santaH antarAlayaM ( pAre madhye'gre'nta paSThayA vaa| 3-1-30 / i. sU. avyayIbhAvasamAsaH ) Alayasya antarApAsasya antarmadhye idaM vadantaM bhagavantaM subhaiH kusumairasiJcan / kiMlakSaNA RbhavaH he saMzayakSayAmayAgardakAravara saMzaya saMdehaH sa eva kSayanAmA AmayaH rogaH agadaM karotIti agadakArovaidhaH (karmaNo'N / 5 / 1 / 72 / i. sU. agadakarmapUrvaka kRdhAto. aN / nAmino'kalihale: / 4 / 3 / 51 / i. sU. aNipare kRdhAto. *kArasya vRddhi. / DayuktaM kRtA ! 3 / 1 / 19 / i. sU. tatpuruSa samAsaH / satyAgadAsto kAre / 3 / 2 / 112 / i. sU. kArazabde uttarapade agadazabdasya mo'ntaH / ) teSu varaH uttamastasya saMbodhana saMzayakSayAmayasya agadakAravara he rAjavaidya tvaM jaya iti vAdinaH iti vadantIti / / zrutvedaM dayitavacaH prabhodapUryA, dadhe sA samuditakaMTakaM vapuH svam / pabhinyA nijamukhamitrapadmamAtu-nyakartu kimiha sakaMTakatvadoSam // 78 // (vyA0) zrutveti / sA sumaGgalA idaM dayitavacaH dayitasya vacastat zrISabhadevavacanaM zrutvA pramodapUryA pramodasya pUrtistayA harSapUreNa svaM vapuH AtmIyaM zarIraM samuditakaMTaka samuditAH kaMTakA yasya tat udgataromAJcaM dadhe
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308) zrI jaina kumArasambhavAthya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 9 dharati sma / kiMkartuM nijamukhabhitra padmamAtu` nijamukhasya mitraM yat padma kamalaM. tasya mAtA jananI padminI tasyAH iha jagati kiMsakaMTakatvadoSaM kaMTakai saha vartate iti sakaMTakA tasyA bhAva' sakaMTakatvaM tadeva doSastaM nyakkartu nirAkartum // 78 // tAmekato'mRtamayImabhitazcakAra, svArthasamyagupalabdhibhavaH pramodaH / cakre'nyatazca davadAhamayIM viSAdaH, prANeziturvacanapAnavirAmajanmA // 79 // ( vyA0 ) tAmiti / svanArthasamyagupalabdhibhavaH (svapnAnAmarthasya samyakaH upalabdhiH prAptiH tasyA bhavaH utpanna' pramodo harSaH tAM sumaGgalAM ( sarvobhayAbhipariNA tasA / 2-2 - 3 / i. sU. abhitoyoge dvitIyA ) abhitaH samantataH ekataH amRtamaya cakAraH / anyatazca prANezituH prANAnAmIzitA svAmI tasya zrI RSabhadevasya vacanapAnavirAmajanmA vacanarUpAmRtasyapAnaM tasya virAmo nivartanaM tasmAt janma utpattiryasya saH viSAda davadAhamaya davasya vanAgnerdAharatanmaya cakre / / 79 / / nahi bahirakariSyadvakSa so'syAH stanAkhyaM, yadi taruNimazilpI maMDapadvandvamucaiH / tadiha kathamamAsyallAsyalIlAM dadhAnaM, prabhuvacanasutAptisphItamAnandayugmam // 80 // sUriH zrIjayazekharaH kavighaTAkoTIrahIracchavidhammillAdimahAkavitvakalanA kallolinI sAnumAn / vANIdattavarazciraM vijayate tena svayaM nirmite, sargoM jainakumArasaMbhavamahAkAvye gatastasvabhAk // 81 // ( vyA0) nahi iti / taruNimazilpI taruNasya bhAvastaruNimA taruNimA evaM zilpI yauvanarUpavijJAnI asyAH sumaGgalAyAH stanAkhyaM stana iti AkhyA yasya tat maMDapadvandvaM maMDapayordvandvaM yugalaM tat uccairatyarthaM yadi vakSaso hRdayAt
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanakumArasambhavAya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 10 (309 bahinahi akariSyat / tat tadA iha vakSasi AnandayugmaM AnandayoyugmaM kathaM amAsyat / kiM kurvANaM AnandayugmaM lAsthalIlAM lAsyasya tAMDavanRtyasya lIlA dhatte iti dadhAnam / puna: prabhuvacanasutAptisphItaM sutasyAptiH sutAptiH prabhuvacanaM ca sutAtizca prabhuvacanasutAptI tAbhyAM sphItaM prauDham // 80 / / itizrImadacalagacchakavicakravattizrIjayazekharasUriviracitasya zrIjainakumAra saMbhavamahAkAvyasya tacchiSyazrIdharbhazekharamahopAdhyAyakRtAyAM TIkAyAM zrImANikyasundarazodhitAyAM navamasargavyAkhyA samAtA // 9 // // atha dazamaH sargaH prArabhyate // sAtha nAthavadanAravindato, vAmapandamupajIvya nirbharam / ujjagAra mRdumaMjulAM giraM, gauravAditi sadAlivallabhA // 1 // (vyA0) sA iti / athAnantaraM sA sumaGgalA gauravAt gurorbhAvo gauravaM tasmAt mRdu maMjulA mRddhIcAsau maMjulA ca tAM sukumArAM manojJA giraM vANI ujja. gAra udgiratisma / kiMlakSaNA sumaGgalA sadA sarvadA AlivallabhA AlInAM sakhInA vallamA abhISTA alivallabhA bhramarIsamAnA / kiMkRtvA nAthavadanAravindataH nAthasya zrIpabhasvAmino vadanaM mukhameva aravindaM kamalaM tasmAt svAmimukhakamalAt vAk eca marandarata vADmarandaM vacanamakarandaM nirbhara atyartha upajIvya nipIya // 1 // labdhavarNajanakarNakarNikA, vaanychitaarthphlsiddhivrnnikaa| dIdhitighRtajaDisni pAvakI, vAga vibho jayati kApi tAvakI // 2 // (vyA0) labdha iti / he vibho he svAmin kApi tAvakI (vA yuSmadasmado'trInau yuSmAkAsmAkaM cAsyaikAvetu tavakamamakam / 6 / 3 / 67 / i. sU yuSmada aJ pratyayaH ekavacane tavakAdeza / aNajeyekaNa na snahitAm / 2 / 4 / 20 / i sU striyAM Do / ) tava iyaM tvadIyA vAk jayati / kiM
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310) zrIjainakumArasambhavAlyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam ||srg:10 lakSaNa vAk labdhavarNajanakarNakarNikA labdhA varNA yaiste labdhavarNAH vidvAMsaH labdhapazcite janAzca vidvajjanAsteSAM karNayoH kaNikA karNAbharaNam / punaH pAJchitArthaphalasiddhivarNikA vAJchitAzcate arthAzca teSAM phalAni teSAM siddhevarNikA / punaH dhRtajaDimni jaDasya bhAvo jaDimA jADayaM dhRtavat jADayaM yasmin sa tasmin ghRtajADaye puruSa pAvakasyAgneriyaM pAvakI vahnisaMbadhinI dIdhiti. kAntiH // 2 // rUpamIzasamakaM didRkSate, tAvakaM yadi sahasralocanaH / Ihate yugapadaJcanaM ca te, cet sahasrakara eva nAparaH // 3 // (vyA0) rUpamiti / he Iza tAvakaM tavedaM rUpaM yadi samakaM samakAlaM didRkSate draSTumicchatIti didRkSate vilokayitumIhate tarhi sahasra locanAni netrANi yasya sa sahasralocanaH indraH eva nApara. / didRkSate ityatra smRdR| iti sUtreNAtmanepadaM bhavati / ca anyat cet yadi te tava yugapat samakAlaM aJcanaM pUjana Ihate pAJchati / tadA sahasraM karAH kiraNA yasya sa sahasrakaraH sUryaH eva nAparaH // 3 // yo bibharti rasanAsahasraka, dvathAhatatvamadhiropya so'pyalam / deva vaktumakhilAna te guNA-nmAdRzaH kimabalAjanaH punaH // 4 // (vyA0) ya iti / he deva yodvayAhatatvaM dvAbhyAmAhatatvaM dviguNatvaM adhiropya rasanAsahasraM rasanAnAM sahasraM tat jihvAsahasraM bibhati / so'pi zeSanAgaH tava akhilAn samastAn guNAn vaktuM na alaM na samartha / mAzo matsadRza abalA evaM janaH strIjana: kiM puna: // 4 // dhIdhanocita bhavadguNastavA-dvArake'pi nijajADayacintane / ucyate kimapi nAtha yanmayA, bhaktitanmayatayA tadarthatAm // 5 // (vyA0) dhI iti / he nAtha mayA nijajAdhyacintane nijasya jADayaM mursatvaM tasya cintane AtmIyamUrkha vcintne| dhIdhanocitabhavadguNastavAn dhIH dhanaM yeSAM te dhIdhanA vidvAMsaH teSAM ucitA ye bhavato guNAsteSAM stavAn viddhajanayogyAvadIyaguNastavAn nivArayatIti nivArakaM tasmin satyApa kimapi ucyate
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhojanamArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 10 (311 kathyate / tat bhaktitanmayatayA tadeva tanmayaM tasya bhAvo tanmayatA bhakteH tanmayatA tayA avadhAryatAM jJAyatAm // 5 // svAdutAM mRdulatAmudAratAM, sarvabhAvapaTutAmakUTatAm / zaMsituM tava giraH samaM vidhiH, kiM vyadhAnna rasanAgaNaM mama // 6 // (yA0) svAdutAmiti / he nAtha vidhiH vidhAtA tava giro vANyAH svAdutAM svAduno bhAva svAdutA tAM susvAdutvaM mRdulatAM mRdulasya bhAvo mRdulatA tAM saukumAryatvaM udAratAM udArasya bhAva udAratA maudArya sarvabhAvapaTutAM paTorbhAvaH paTutA sarve ca te bhAvAzca sarvamAvAsteSu paTutA tAM paTiSThatAM akUTatAM kUTabhAvaH kUTatA na kUTatA akUTatA tAM satyatAM samaM samakAlaM zaMsituM stotuM mama rasanAgaNaM rasanAnAM gaNastaM jihvAsamUhaM kiM na vyadhAt na akarot // 6 // kintu te hRdi gabhIratAguNaM, zikSituM vasati dugdhsaagrH| IguktipayasAM yadarmayo, vispharanti bahirAnanAdhvanA // 7 // (vyA0) kintu iti / he nAtha tu iti vitarke dugdhasAgaraH dugdhAnAM (duhyate iti dugdhaM / lobe ktaH / 5 / 3 / 123 / i. sU. bhAve dudhAtoH ktaH / bhvAdedirghaH / 2-1-83 / i. sU. hasya gha. / adhazvaturthAt tathodhaH / 2 / 1 / 79 / i. sU. pratyayasya tasya dhakAraH / tRtIyastRtIyacaturthe / 1 / 3 / 49 / i sU. dhe pare pUrvaghasya ga.) sAgara: kSIrasamudrastava hadi gabhIratAguNaM gabhIrasya bhAvo gabhIratA sA eva guNastaM gAMbhIryaguNaM zikSituM ki casati / yat IguktipayasAM IdRzazcatAH uktayazca IguktayaH tA eva payAMti teSAM IzavacanadugdhAnAM UrmayaH kallolAH AnanAdhvanA Ananasya mukhasya adhvA mArgastena mukhamAgeNa bahirvisphuranti prasaranti // 7 // sasthameva sukhayanyaho janaM, duHkhiteSvapi sukha dadAnayA / bibhyatIva bhavato jitA girA, kiM sudhA na vasudhAmiyati sA // 8 // (vyA0) svasthamiti / he nAtha bhavato girA tvadIya vANyA jitA satI sA sudhA vasudhAM pRthvI ki na iyati nAgacchati / uprekSate bibhyatI isa bibheti
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 10 n iti bhayAntA iva kiMkurvANayA taba girA aho iti Azcarye du khiteSu api sukhaM datte iti dadAnA tayA dadAnayA / kiMkurvatI sudhA svasthaM sva tiSThatIti tameva janaM sukhinaM karotIti sukhayati sukhayatIti sukhayantI sukhinaM janaM kurvatI // 8 // vaidhavaM nanu vidhirnyadhAtsudhA - sAramatra sakalaM bhavagiri / pUrNimopacitadehamanyathA, taM kathaM vyathayati kSayAmayaH // 9 // 1 ( vyA0 ) vaidhavamiti / he nAtha vidhirvidhAtA vaidhavaM vidhorayaM vaidhavastUM candrasAkaM sudhAsAraM sudhAyA amRtasya sArastaM sakalaM saMpUrNa atra asyAM bhavato gIH bhavadgI* tasyAM bhavadgiri tvadvAbhyAM nyadhAt ( pivaitidAbhUsthaH sico lup parasmai na ced / 4-3-66 / i. sU. nyadhAt ityatra sico lup ) kSiptavAn anyathA kSayAmayaH kSaya iti Amaya kSayarogaH / taM pUrNimopacitadehaM pUrNimAyAM - upacitaH vRddhiM gato deho yasya taM pUrNimAyAM puSTadehaM candraM kathaM vyathayati pIDayati // 9 // baddhadhAramamRtaM bhavadvaco, nirvyapAyamabhipIya sAmpratam / prItibhAjini jane'tra nIrasA, zarkarApi khalu karkarAyate // 10 // (50) baddha iti / he nAtha zarkarA api atra mallakSaNe jane / nIrasA nirgato raso yasyAH sA satI sAMprataM adhunA khalu nizcite karkarAyate ( kyaG 3-4-26 / i. sU AcAre arthe karkarazabdAt kyaD vA DitvAt Atmane padam / ) karkara iva Acarati / kiMviziSTe jane baddhadhAraM bahA dhAkA yasya tat amRtaM amRtarUpaM bhavatA vaco bhavadvacastat nirvyapAyaM nirgato vyapAyo vino yasmin karmaNi yathA bhavati tathA abhipIya pItvA prItibhAjini (ajAteH zIle 5-1-154 / i. sU zIle'rthe prItizabdapUrvakramajdhAtoH Nin pratyayaH NitvAt vRddhi / ) prItiM bhajatIti pratibhAjin tasmin // 10 // prAkkaSAyakaluSaM tato dhanaM, gholanArpitarasaM vinAzi yat / tadripUkRtaghanAgama samaM, nAmra bhIzavaca sAmanIdRzAm // 11 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrIjainakumArasambhavAsya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 10 (313 ( vyA0 ) prAgiti / tat Amra AmraphalaM IzavacasAM Izaya svAmino cacAMsi teSAM samaM sadRzaM na bhavati / kiMviziSTAnAM IzavacasAM anIzAM na IdRzi anIha zi teSAM na anena Amraphalena sadRzAnAm / kiMviziSTamAtraM ripUkRtaghanAgamaM ghanAnAmeghAnAmAgamo yasmin sa ghanAgamovarSatu na ripu. aripuaripu ripu yathA saMpavamAna kRta ripUkRta ripUkRto ghanAgamo varSa siddhAnto vA yena tat bhagavadvacanamAgama manyate / ata eva anIdRzatvam / yat AmraphalaM prAkkaSAyakaluSaM prAkUpUrvaM kaSAyeNa kaluSam | bhagavadvacA naivaMvidha syAt / tato'nantaraM yata AnaM ghanaM atyartham / gholanArpitarasa gholanena arpito raso yena tat vinazyatIti vinAzi vinazvara vartate // 11 // drAkSayA kila yadAnuzikSyate, svaM phalaM madhuratAM bhavadbhiraH / tattadA drutamito viyojyate, vedhasA dhruvamamandamedhasA // 12 // ( vyA0 ) drAkSayeti / he nAtha kila iti satye svaM phalaM AtmIyaM phalaM bhavadbhi bhavatA gI tasyA tvadIyavANyA madhuratAM madhurasya bhAvo madhuratA tAM mAdhurya anuzikSyate / tadA tasminnavasare tatphalaM ito drAkSAvallIta dutaM zIghraM amandameghasA (mandAlpAcca medhAyA / 7-3-138 / i. sU. mandazabdapUrvaka. meghAzabdAntAt bahuvrIhe asU samAsAnta ) na mandA amandA amandrA meghA yasya sa tena bahuprajJAvatA vedhasA dhruvaM nizcita viyojyate pRthak kriyate // 12 // vArivAhavadalaM tava zravaH - palvala pramabhivarSataH sataH / nizyadhIza zamamAma mAmakaM, saMzayAndhatamasaM tadadbhutam || 13 || ( vyA0 ) vArIti / he adhoga tava vArivAhavat vArINi jalAni vaha - tIti tena tulyaM meghavat alamatyartha zrava palvala zrava eva palvalaM pUrayati iti zrava palvalpa atra 'vRSTimAne uluka cAsya vA' iti sUtreNa pUrayatarNam pratyaye ukArasya lope zrava palvala rUpasiddhi // karNasara para yathA bhavati tathA abhivarSAta sata nizi rAtrau mAmaka mameda mAmakaM sagayAndhatamasa andhaM karotIti anvayati anyatIti andha adha ca tat tamazca anyatamasaM (samavAndhAttamasaH
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34) zrInakumArasamevA mAdhyama thI samarhatama aa sa 20 7-3-80 / i. sU. andhapUrvakatamas zabdAt at samAsAntaH / ) saMzaya eka andhatamasaM saMzayAndhatamasaM zamaM zAnti Ama jagAma tat adbhutamAzcaryam 13 nirgataM yadi tavAnanAdvacaH, kSINameva tdshesssNshyH| kozato'sirudito bhaTasya ce-bhaSTameva tadasattvadasyubhiH // 14 // (vyA0) nirgatamiti / he nAtha yadi tava AnanAta mukhAt vaco nirgatam tat tadA azepasaMgayai azepAzca te saMzayAzca tai. samastasaMdehaiH kSINameva / pet yadi kozataH parivArAta bhaTasya subhasya asi. khaDgaH udito nirgata: syAt tat tadA asattvadasyubhiH nAsti satvaM balaM yeSAM te asattvA nirbalAH asatvAzvate dasyavazca cau rainaSTameva // 14 // tAvake'pi vacane zruti gate, yasya mAnasamudIrNasaMzayam / muSTidhAmani maNau sudhAbhujAM, tassa hanta na daridratA gatA // 15 // (vyA0) tAvake iti / he nAtha tAvake'pa taba idaM tasmin vacane zrutiM karNa gate sati yasya mAnasaM cittaM udIrNasaMzayaM udIrNa saMzayo yasya tat gatasaMdehaM vartate tasya puMso muSTidhAmani muSTirdhAma sthAnaM yasya sa tasmin muSTisthite sudhAbhujAM sudhAmamRtaM bhuJjate iti sudhAbhuno devAsteSAM maNau cintaamnnau| hanta iti vitarke daridratA na gatA // 15 // yatvayocyana tathaiva tanmahe, tanmaheza nijahRdyasaMzayam / kampate kila kadApi mandaro, mandaroSa na punarvacastava // 16 // (vyA0) yaditi / he maheza yad vacastvayA aucyata proktam / tat tathaiva asaMzayaM na vidyate saMzayo yasmin tat ni.sandehaM vayaM nijahRdi tanmahe vistArayAmaH 'avizeSaNe dvau cAsmada' iti sUtreNa ekavacane bahuvacanam / kila iti satye he mandaroSa mandoroSo yasya sa tasya saMbodhanaM he nandaroSa / mandaro meru. kadApi kampate punastava vaco na kampane // 16 // zailasAgaravanIbhiraskhala-spakSmamAtrabhIlanAniyantritam / jJAnamekamanalIkasaMgataM, netrayugmamatizayya vartate / / 17 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainamArasambhavAlyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMtam // sargaH 10 (315 (yA0) zaila iti / he nAtha ekaM jJAnaM netrayugmaM netrayoyugmaM atizayya atizayitvA iti atizayya (vi'tiyi zay / 4-3-105 / i. sU. anipUrvakazIDdhAtoH yapi pare zay AdezaH / ) jityA vartate / kilakSaNaM jJAna analIkasaMgataM na alIkamasatyamanalIkaM satyaM tena saMgatam / netrayugmaM tu alIkena lalATena saMgataM militaM bhavati / puna zailasAgaravanIbhi. mahadanaM vanI zailAzca (jyotsnAdibhyo'N / 7-2-34 / i. sU. matvartha zilAzabdAt aN NittvAtvRddhiH zilAH santi eSu iti zailA / ) parvatAH sAgarAzca samudrA vanyazvamahadvanAni tAbhiH parvatasamudramahavanAdibhiH askhalat na skhalatIti askhalat skhalanAM na prApnuvat / punaH kiMlakSaNaM netrayugmaM pakSmamAtramilanAt pakSma eva 'yamamAtraM tasya milanAt niyantritaM spaSTam // 17 // pAtratailadazikAdibhirbala-niHsahAyamadhikAyitasya te / aznute na khalu kajaladhvaja-cinmayasva mahasaH zatAMzatAm // 18 // (vyA0) pAtra iti / he nAtha kajaladhvajaH kajjalaM vajo yasya sa dIpaH khala nizcita te tava cinmayasya cideva cinnayaM tasya jJAnarUpasya mahasastejasaH zatAMzatAM zatAMzasya bhAvaH zatAMzatA tAM na aznute na prApnoti / kiMviziSTo dIpa* pAtratailadazikAdibhiH pAtraM ca tailaM ca dazikA ca partikA pAtratailazikA. tA. Adayo yeSAM tAni tai paatrtailvrtikaaprmukhrupkrnne'vln| jvalatIti jvalan dIpyamAna. / kiviziSTasya mahasa: ni sahAyaM nirgataH sahAyo yasmin karmaNi yathA bhavati tathA sAhAyyarahita adhikAyitasya AdhikyaM prAptasya // 18 // sarvato vikirato'pi kaumudI, yasya zAmyati na kAlimA hRdH| sa spRzatyapi na te tamasvinI-vallabhaH svaparamAsi cinmahaH // 19 // (vyA0) sarvata iti / sarvataH sarvapArvataH kaumudI jyotsnA vikirato'pi vikiratIti vikiran tasya vistArayito'pi yasya candramasa hado hRdayakAlimA na zAmyati / sa tamasvinI vallabhaH tamasthinyA rAtrevallabha svAmI candraH te tava
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316) zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 10 cinmahaH cideva mahastat jJAnateja spRzati api na / kiMviziSTaM cinmaha svaparabhAsi svasya Atmana. parasya anyasya bhAsi prakAzakam // 19 // jADyahetuni himartu saMkaTe, yAti yA'tikRzatAM raveH prabhA / tAM girastava sadeva didhuto, lajjate bata sapatnayanna kaH // 20 // ( vyA0 ) jADya iti / he nAtha yA rakhe. sUryasya prabhA kAntirjADyahetuni jaDasya bhAvo jADyaM jaDatvaM tasya hetu kAraNaM tasmin himartusaMkaTe himataH saMkaTaM tasmin sati atikRzatAM yAti tAM prabhAM sadaiva didyuta ( didhu daha-jagajjuhU vAkprAdhI zrI jvAyatastUkaTaparitrATmrAjAdaya kip 5 - 2 - 83 i. sU. zIlAdisadarthe kinta didyut nipAta 1 ) dyotate iti didyut tasyAH dIpyamAnAyAstava giro vANyA bata iti vitarke sapatnayan sadRzIkurvan ka pumAn na lajjate api tu sarva ko'pi lajjate // 20 // bibhratA matimatIndriyAM tvayA, vastutatvamiha yanniraucyata / netaretadapareNa jantunA, durbacaM pratanubuddhitantunA // 21 // ( vyA0 ) bibhratA iti / he netaH svAmin tvayA iha jagati atIndriya (prAtyavaparinirAdayo gatakrAntanuSTamlAnakAntAdyarthA. prathamAdyante / 3-1-47 i. sU. tatpuruSa: 1) indriyANi atikrAntA tAM indriyAtItAM matiM buddhiM bibhratA bibhartIti bibhrat tena gharamANena vastutattvaM vastUnAM tattvaM yat niraucyata proce / etat vastutattvaM apareNa jantunA pratanubuddhitantunA pratanu kRzo buddhireva tantuyasya tena durvacaM (dusvIpata kRcchrAkRchrArthAt khal / 5 -3 - 139 / i. sUdu pUrvakavacadhAtoH khal pratyaya 1 ) du khena vaktumazakyamityartha // 21 // astu vAstavaphalasya vAstu te vAglatA tvaritamevamUcupI / vAsavezma nijamAzrayeti sA zAsanaM sapadi patyurAsadat // 22 // , ( vyA0 ) astu iti / sA sumaGgalA nijaM vAsavezma vAsasya vezma tat vAsabhavanaM Azraya iti amunA prakAreNa patyu zrI RSabhadevasya zAsanamAdezaM Asadat prApa / kiMviziSTA mumaGgalA he svAminU te tava bAgUlatA vAg eva
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainamArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIpAsamalaMkRtam // sargaH 10 (317 latA vAgvallI vAstavaphalasya vAstavasya phalaM tasya samyakphalasya vAstu (vasanti atra iti vAstu / vaserNidvA 774 / i. u. sU vasaM nivAse i. dhAtoH tun pratyayaH sa ca Nit NittvAt vRdriH / ) sthAnaM astu bhavatu evaM UcuSI uvAca iti UcuSI jalpitavatI // 22 // dattadakSiNabhujA nijAmane, garbhage dharaNIpAkazAsane / sodatiSThadatanustanAvanI-bhRttaTIlalitahAranirjharA // 23 // (vyA0) datta iti / sA sumaGgalA dharaNopAkazAsane dharaNyAH pRthivyAH pAkazAsana indrastasmin cakravartini garbhage garbha gacchatIti garbhagastasmin udarasthe sati ninAsane nijasya AsanaM tasmin dattadakSiNabhujA dakSiNazcAsau bhujazva dakSiNabhujaH datto dakSiNabhujo yayA sA satI udatiThat utthitA / kiviziSTA sumaGgalA atanustanAvanImRttaTIlalitahAranirjharA / na tanU atanU sthUlau atana ca tau stanau atanustanau tau eva avanIbhRtau parvatau atanustanAvanIbhRtau tayostayAM taTe lalitAzca te hArAzca lalitAH savilAsA: hArA eva nirjharA yasyAH saa||23|| phullamallikAbhidaM vanaM kimu, smerakairavagaNaM saro'thavA / evamUha vivazA nizAmayaM-tyabhramakramavikIrNatArakam // 24 // bibhyatI skhalanataH zanaiH zanaiH, prAMjale'pi pathi muJcatI padau / alpake'pi bhavanAntare gate, stAnavena bhavanAntarIyitA / / 25 // kautukAya diviSatpuraMdhibhiH, svaM tirohitavatIbhiragrataH / zodhyamAnasaraNiH zirasyathA, dhIyamAnadhavalAtapatrikA // 26 // ratnabhittirucirAzibhAsite-nAdhvanA dhvnitnupuurkrmaa| vAyunAvasaravedineva sA, damyamAnagamanazramA'calat // 27 // (caturbhiH kalApakam ) (vyA0) phulamiti / athAnantaraM sA sumaGgalA ratnabhittirucirAzibhAsi tena ratnAnAM bhittayastAsAM rucaya kAntayastAsAM rAzi samUhaH tena bhAsitena dIpitena adhvanA mArgega acalat / kiMkurvatI evamamunA prakAreNa UhavivazA
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28)zrInarUmamavAnya maLyama TIsamanvatam 1 lava Uhena vicAreNa vivazA paravazA stii| akramavikIrNatArakaM na kama: akramaH akrameNa vikIrNA vikSiptAstArakA yasmin tat abhranAkAzaM nizAmayantI nizAmayatIti nizAmayantI pazyantI evamiti kiM idaM phulamAlaka phulA: mallikA yasmin tat vikasitavicakilakusumaM kimu vanaM vartate / athavA smerakairavagaNa smerA: (smyajasahiMsadIpakampakamanamoraH / 5-2-79 / i. mU. zIlAdisadarthe smidhAto rapratyayaH / ) vikasvarAH kairavANAM kumudAnAM gaNAH samUhAH yasmin tat vikasvarakumudrasamUhaM saro vartate / punaH skhalanAt iti khalanataH bibhetIti vibhyatI satI prAMjale'pi sarale'pi pathi mArge zena zanai pado caraNau muzcatI alpake'pi stoke'pi bhavanAntare bhavanasya antaraM tasmin gate sati stAnavena gatilAghavena bhavanAntarIyitA anyat bhavanaM bhavanAntaraM bhavanAntaramAcaratI bhavanA-tarIyitA / punaH svamAtmAnaM tirohitavatI aacchaaditvtii| diviSatpurandhribhIH divisIdantIti diviSado ( kip / 5-1-148 / i. sU. divazabdapUrvasaddhAtoH kartari ki5 / ) devAsteSAM purandhrayaH tAbhiH devAGga nAbhiH kautukAya agrata: zodhyamAnasaraNiH zodhyamAnA saraNirmArgo yasyAH sA vilokymaanmaargaa| atha punaH zirasi mastake AdhIyamAnadhavalAtapatrikA AdhIyate iti AdhIyamAnA AdhIyamAnA dhavalA zvetA AtapatrikA yasyAH sA dhAryamANazvetachatrA 'vanitanUpurakramA dhvanite nU pure yayosto dhvanitanU purau dhvanitanU purau kramau yasyAH saa| avasaravedinA iva avasaraM vettIti avasaravedI tena iva avasarajJasahazena vAyunA dabhyamAnagamanazramA ibhyamAno gamanasya zramo yasyAH sA nirgamyamAnagamanazramA / 24 / 25 / 26 / 27 // kAntamandiramupetya sA ciraa-shNsitaarthpripuuritaashyaa| sArasaMmadamahAbaleritA, svaM niketanamiyAya nauriva // 28 // (vyA0) kAntamiti / sA sumaGgalA kAntamandiraM kAntasya svAmino mandira upretya prApya acirAzasitArthapariritAzayA acireNa stokakAlena AzaMsitaH kathita arthaH svapnArthalakSaNastena paripUrita Azayo'bhiprAyo yasyAH sA
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainamArasambhavAya mahAvyam TIkAsamalaM zatam // sargaH 10 (319 sumaGgalA / naupakSe artho dravyaM tena paripUrita Azayo madhyaM yasyAH sA / sAra-saMmadamahAbaleritA sAraH pradhAno yaH saMmado (saMmadapramadI harSe / 5-3-33 / i. sU. alanta' saMmadazabdo nipAtyate / ) harSastasya mahatA balena mahAsthAnA IritA preritA / pakSe mahAbale vAyujJeyaH mahAvAyupreritA naurica naukA iva svaM 'niketanaM AtmIyaM gRhamiyAya jagAma // 28 // tatra citramaNidIpadIdhiti-dhvasyamAnatimire dadarza sA / pAnazauMDamiva luptacetanaM, suptamantarakhilaM sakhIjanam / / 29 // (vyA0) tatreti / sA sumaGgalA tatra tasmin niketane gRhe pAnazauMDamiva pyAnena zauMDastaM sugapAnamattamiva latacetanaM la cetanaM jJAnaM yasya sa taM antabhavye suptaM akhilaM samastaM sakhInAM janaH sakhojanastaM dadarza dRSTavatI / kiMviziSTe niketane citramaNiDopadIdhitidhvasyamAnatimire citrAzcate maNInAM dIpAzca AzcaryakararatnadIpA teSAM dIdhitaya. kiraNAstaiH dhvasyamAnaM nirAkriyamANaM tibhiramandhakAro yasmin tasmin // 29 // so'dhvagatvacapalAGgasaGgato-nmeSidhoSamaNimekhalAdibhiH / nidrayA'jagarito'pi jAgaraM, drAganIyata tayA vinA giram // 30 // ___ (vyA0) sa iti / tayA sumaGgalayA sa sakhojana' adhvasvacapalAGgasajatonmeSighoSamaNimekhalAdibhiH adhvasya bhAvaH avagatvaM mArgagatvaM tena capalaM ca tat aGgaM ca zarIraM tasmin saMgatA militA yA unmeSI ghoSo yasyAH sA vikasvaranAdA maNInAM mekhalA sA eva AdayastaiH / giraM vANI ( vinA te tRtIyA ca / 2-2-115 / i. sU. vinAyoge giramityatra dvitIyA / ) vinA drAk zIghraM jAgaraM anIyata gRhItaH / kiviziSTaH sakhIjana: nidrayA jAgarito'pi ajagarita' ajagaravadAcaritaH // 30 // tAM sasaMbhramasamutthitAstataH, sabhipatya privraalyH| ucchvasajalaruhAnanAM prage, paminI miva madhuvratAlayaH // 31 // (0yA0) tAmiti / tatastato'nantaramAlayaH sakhyaH sasaMbhramaM saMbhrameNa
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320) zrIjanakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyama TIkAsamalaMkatama sarga:10 saha yathA bhavati tathA samutthitAH satyaH saMnipatya saMnipatitvA iti saMnipatya samudAyaM kRtvA tAM sumaGgalA parivatruH parivRNvanti sma / kiMlakSaNAM sumaGgalAM ucchvasajalaruhAnanAM jale rohatIti jalaraha uchvasat ca tat jalaruhaM ucchvasajalarahamiva AnanaM yasyA. sA tAM vikasakamalasadRzamukhIm / kAmiva paninImiva yathA madhuvratAlaya. madhu vratayanti bhuJjate iti madhunatA (DasyuktaM kRtA / 3-1-49 / i. sU. tatpuruSasamAsa / ) bhramarAstepAmAlayo bhramarazregaya. pro prabhAte vikasakamalamukhI paminI parivRNvanti // 31 // Ucire tricatuga purassarI-bhUya bhakticaturA rayeNa tAH / tAM praNamya vadanendumaNDalA-bhyAsakuDmalita pANipaGkajAH // 32 // (vyA0) Ucire iti / tricaturA. (sujvAthai saGkhyA sakhye satyayA bahuvrIhiH / 3-1-19 / i sU tricaturA' ityatra bahuvrIhi samAsa / naJ suvyupatrezcaturaH / 7-3--131 / i. sU trizabdapUrvakacaturantAt bahunohe: ap samAsAntaH / ) tisro vA catasro vA bhakticaturA. bhaktyA caturAstA AlayaH saMkhyaH pura sarIbhUya pura sarantIti puraHsarAH tA. bhUtvA pura sarIbhUya agre bhUtvA tAM sumaGgalAM praNamya pra natvA praNamya rayega vegena Ucire Ughu / kiMlakSaNAH sakhyaH vadanendumaNDalAbhyAsakuDmalitapANipaGkajA vadanamAnanamevendo-zcandrasya maNDalaM tasyAbhyAse samIpe kuDmalite kozIkRte pANI hastAveva paGkaje aravinde yAbhistAH vadanendu0 paGkajA // 32 // evamAjanurasaMstuto bhave-dhaH sa eva zayito vimucyate / ucyate kimathavA tava prabhu-nAparasya paribhASaNocitaH // 33 // (0yA0) evamiti / he svAmini yo janaH Ajanu ( paryapADabahira paJcamyA 3-1-32 / i. sU ADA saha avyayIbhAvaH / ) AjanuSa. Ajanma asaMstuta: na saMstuta: aparicito jano bhavati / sa eva jana evaM zayita supto vimucyate / athavA tava kimucyate / prabhuH svAmI aparasya paribhASaNocitaH paribhASaNasya ucito yogyo na bhavati jalpanayogyo na bhavati // 33 // nendu0 paGkajA " eva zayitA 1 // 33 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjaga mArasambhavAstha mahAkAvyam TIkAsamalaMdhatam // sargaH 10 (321 yuktameva yadi vA vinirmita, sarva viddayitayA tvayA sakhi / tamoguNajitA vimucya no, rucyasamra vikasajhanA gatA // 34 // (vyA0) yuktamiti / he sakhi yadi vA athavA sarvaviddayitayA sarva vettIti sarpavid tasya dayitA tayA sarvajJapalyA tvayA yuktameva yogyameva vinirmita kRtam / yata tamoguNajitA. tamoguNena nidrayA jitAstA no asmAn vimucya tvaM vikasamAnA vikasata vikasvaraM mano yasyAH sA praphuldayA satI rucyasamA (rucyA'vyathyavAstavyama / 5-1-6 / i. sU. ruccAto. kartari yo nipaatyte| rocate iti rucya. 1) bhartagRhaM gatA // 34 // svAmavina na vayaM viniryatI, jAtasiddhimiva hI pramadvarAH / ma.metamanapetacetanA, dadhmahe svahRdi zalyavatpurA // 35 // (yA0) vAmiti / he svAmini hI iti khede vayaM pramadvArA pramAdinya tvAM jAtasiddhimiva jAtA siddhiH dRSTayAvaraNAdisiddhiryasyAH sA tAmiva viniryatI nirgacchantI na vidmaH na jJAtavatyaH / etaM mantumaparAdhaM anapetacetanAH na apeta anapetaM cetanaM yAsAM tA valitacetanAH satyaH vayaM svahadi svasya hRdaye zalyavat zalyamiva puga dadhmahe dhAsyAmaH / purA yAvatovartamAnA iti sUtreNa purAyoge bhaviSyadarthe vartamAnA // 35 // vizvavandhadhupAripArzviko-'styeva te satatamapsarojanaH / vedhasA hi vayameva vaJcitA, yatkRtA bhavadupAsanAdahiH // 36 // (vyA0) vizva iti / he vizvavandhavadhu vizvasya vanya pUjya tasya vadhU tasyAH saMbodhane he tribhuvanAdhIzadayite apsarojana apsarasAM jana devAGganAsamUhaH satataM nirantaraM te tava pAripArzvika paripArzve vartate iti samIpasthoityeva / hi nizcitaM vedhasA brahmaNA vayameva vazcitA. / yat vayaM bhavadupAsanAt bhavata upAsanaM tasmAt tvadIyasevanAt bahi kRtA vimukhotA. // 36 // kAryametadajaniSTa kiM tavA-kasmikaM vimalazIlazAlini / yatpurA brajasi cATukoTibhi-bhartRvezma tadagAH svayaM yataH // 37 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 10 (vyA0) kAryamiti / he vimalazIlazAlini vimalaM ca tat gIle ca vimalazIlaM nirmalazIlaM tena zAlate iti vimalagolazAlinI tasyAH saMbodhanaM he nirmalazIlazobhite etatkArya taba ki AkasmikamutsukamajaniSTa jAtam / yata purA pUrva cATukoTibhiH cATUnA koTayastAbhiH bhavezma bharturvezma tat svAmigRhaM vrajasi yato yasmAtkAraNAt / tat svayamagA gatavatI // 37 // tadbhaviSyati phalodaye sphuTaM, gUDhacAriNi cirAdapi svayam / kintu naH prakRticaJcalaM mana:-kAlalAlanamiyanna sAmahi // 38 // (vyA0) tad iti he gUDhacAriNi gUDhaM caratIti he pragchannagamane tat kArya cirAdapi bahukAlato'pi svayamAtmanA phalodaye phalasya udayastasmin sati sphuTaM prakaTa bhaviSyati / kintu no'smAkaM manazcitta prakRticaJcalaM prakRtyA svabhAvena caJcalaM capalaM sat iyat kAlalAlanaM kAlasya lAlanaM kAlavilaMba na sAsahi (Do sAsahi vAvahi cAcali pApati / 5-2-38 / i. mU. Dyanto nipAtaH bhRzaM sahate ityevaMzIlaM sAsahi / ) na sahate // 38 // siJca na stvamakhilAH svakAryavAk-zIkaraiH smybhnggtaapitaaH| sarvadaikahRdayaM sakhIgaNaM, mA pRthaggaNanayA'vajIgaNaH // 39 // (vyA0) siJca iti / tvaM samayabhaGgatApitA: samayasya bhaGgena tApitAH khAH maryAdAbhaGgena tApayuktAno'mmAn akhilA samastA sakhI kAryavAkzIkaraiH kAryasya vAg sA eva zIkarA: kAryavacanarUpajalakaNai siJca / sarvadA (kiMyattasavaikAnyAt kAle daa| 7-2-95 / i. sU. kAle'rthe sarvazabdAt dApratyayaH sarvasmin kAle iti sarvadA / ) nirantaraM ekaM hRdaya yasya sa ekahadayastaM sakhInAM gaNa. sakhIgaNastaM sakhIsamUhaM pRthaggaNanayA mA avajogaNa mA avagaNaya // 39 // sA sakhIbhiriti bhASitA rame-vorupadmamaNupadmaveSTitam / adhyazeta zayanaM samantataH, sanniviSTavaraviSTarAvali // 40 // (vyA0) sA iti / sA sumaGgalA sakhIbhiriti amunA pUrvoktaprakAre bhASitA jalpitA satI zayanaM palyavaM adhyazeta AzritA / kiMlakSaNaM zayanaM
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAsya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH50 (323 * samantataH sarvataH saMniviSTavaraviSTarAvali varANi ca tAni viSTarANi paraviSTarANAM prazasyamazcikAbdikAmUDhakasiMhapIThAcAsanAnAM Avali zreNiH saMniviSTA paraviSTarAvaliyasmin tat / sumaGgalA kAiva ramA iva lakSmIriva yathA ramA aNupa"bhaveSTitaM aNUni ca tAni padmAni ca aNupamAni terveSTitaM tat laghukamalaparivRtaM urupadmaM bRhatkamalamAzrayati // 40 // ekamUlakamaladvayAbhayo-statpadorupari peturutsukAH / hemahasasalanAgarucchyio , lAlanAya zatazaH sakhIkarAH // 41 // (vyA0) eka iti / zataza zatasaMkhyAkAH sakhIkarAH sakhInAM karaH sakhIhastAH utsukA. (udutsorunmanasi / 7-1-192 / i. sU utsuzadAt kaH / ) santaH lAlanAya pratipAlanAya tatpado tasyAH sunaGgalAyAH pado. pAdayorupari petuH patitA / kiMviziSTayostatpado. ekamUlakamaladvayAbhayoH ekamevamUlaM yayoste ekamale ekamUle ca te kamale ca tayordvayaM tadiva AbhAtaH tyoH| kilakSaNA* sakhIkarAH hemahaMsalalanAgarapchyiH haMsAnAM lalanAH haMsalalanA haMsyaH hemnaH suvarNasya hemalalanA. hasyastAsAM garuta: pakSAstadvat zrI. zobhA yeSAM te hemahaMsalalanAgaruchiya // 41 // pANipUra parimaImardanA-hetumapyapagatazramatvataH / sAlipAlimaruNanna tanmano-raGgabhaGgabhayato'tivatsalA // 42 // (vyA0) pANi iti / sA sumaGgalA tanmanoraGgabhaGgabhayata tAsAM sakhInAM manAMsi teSAM raMga Anandastasya bhaGgAt bhayata: ativatsalA satI apatizramatvataH apagatazcAsau zramazca tasya bhAva apagatazramanvaM tasmAt AlipAliM AlInAM 'yAlistaM sakhIgaNaM adanA hetuM ardanAyA. pIDAyA hetuH kAraNaM taM pANipUramaI pANInAM hastAnAM pUra samUhastasya parimaIstaM aruNat na na ruNadbhisma / ruvidhAtoIikarmakatvam // 42 // svamavIkSaNamukhAmuSAbhare, bhartRvezmagatihetudAM kathAm / tAmu sAsanagatAsu vistRta-zrotrapAtraparamAmRtaM vyadhAt // 43 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324) zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam ||srg:10 (vyA0) svapna iti / sA sumaGgalA AsanagatAsu AsanaM gatA Asa- ' nagatAstAsu sakhIpu upAbhare uSAyA bharatastasmin rAtrimadhyabhAge svapnavIkSaNamukhAM vanAnAM vIkSaNaM mukhaM pramukha yasyAH sA tAM svapnAvalokanapramukhAM bhartake magatihetudAM bhartuH svAminovezmagRhaM tatra gatiH tasyAH hetuM dadAtIti tAM priyagRhagamanadAyinI kathAM vistRtazrotrapAtraparamAmRtaM vistRtAni yAni zrotrANyeka pAtrANi teSu paramamamRtaM paramAmRtasamAnAM vyadhAt kRtavatI // 43 // toSavismayabhavaH sakhImukhA-dudyayau kalakala: sa kazcana / antarAlayakulAyazAyibhi-yana jAgaritamaNDajairapi // 44 // (vyA0) toSa iti / toSavismayabhavaH toSazca vismayazca toSavismayotAbhyAM bhavaH harSavismayotpanna sakhImukhAta sakhInAM mukhaM tasmAt sa kazcana phalaphalakolAhala: udyayau udayaM prAtaH / yena kalakalena antarAlayakulAyazAyibhiH antaraM ca tat AlyaM ca antarAlayaM tasmin gRhamadhye kulAyo nIDastasmin zerate iti antarAlayakulAyazAyinastaiH gRhamadhyanIDazayanazIlaiH aNDajairapi aNDAt jAtA aNDajAH pakSiNastairapi pakSibhirapi jAgaritaM jAgaryate sma // 44 // svamamekamapi sAlasekSaNA, ki vicArayitubhIzvarIdRzam / ullasattamasi yanmanogRhe, saMcarantyapi bibheti bhAratI / / 42 // (vyA0) svAmiti / sA jalaselaNA alase IkSaNe yasyAH sA strI Iza (pnabhekamapi vicArayitumIzvarI (aznoterIcAdeH / 442 / i. u. sU. azadhAtoraT pratyaya Aderasya I. TitvAt DIH / ) samarthA vartate api tu naiva / yanmano gRhe yasthA mana eva gRhaM tasmin bhAratI sarasvatI saMcaratI api saMcaratIti saMcarantyapi bibheti / kiviziSTe yanmano gRhe ullasattamasi ullasat tamaH ajJAnarUpAndhakAra yasmin tat tasmin // 45 // varNayama tava devi kauzalaM, yatprakRtya kRtinIrupekSya naH / devadevavadanAdanAkulaM, svamasUtaphalaM vyabudhyathAH // 46 // (vyA0) varNayema iti / he devi vayaM tava kauzala varNayema / yat tvaM
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanAmArasammamA mAnyam TIkAsamalaMkRtam // sa. 10 (325 pratyakRtinI prakRtyA akRtinyastA (pabhAvena bharkhA asmAn upekSya devadevayadanAta devAnAM devo devadevaH zrIpabhadevastasya vadanaM tasmAt anAkulaM yathA bhavati tathA svapnamRmRtaphala svapnAnAM sUnRtaM satyaM phalaM vyabudhyathAH jJAtavatI 46 nAthavA vidhuvAkarobhita-stvatpramodajaladhiH sadaidhatAm / ebamAlapitamAlibhirvacaH, zuzruve zrutimahotsavastayA // 47 // (vyA0) nAtha iti / he svAmini tvanpramoda jaladhiH taba pramoda evaM jaladhi tvadIyaharpasamudraH sadA niratAmedhatAMvRddhiM yAtu / kiMlakSaNa pramodajala. dhi:-nAthacaktravidhuvAvaroMbhita nAthasya svAmino vaktraM mukhaM tadeva vidhuzcandrastasya vAgbhireva karai kiraNe umbhitaH pUrita / Alibhi sakhIbhirevaM AlapitaM kathitaM yastayA sumaGgalayA zuzruve zrutam / kiMlakSaNaM caca. zrutimahotsava mahAMzcAsau utsavazca mahotsava zrutyoH karNayomahotsavaH mahotsavarUpam // 47 // vAgmiSAdatha sumaGgalA galA-yAtahannadajasaMmadAmRtA / AdizaddazanadIdhitisphuTI-bhUtamujjvalamukhI sakhIgaNam // 48 // (vyA0) vAgiti / athAnantaraM sumaGgalA sakhogaNaM sakhInAM gaNa. sakhIgaNarataM sakhIsamUhamAdizat / kiMlakSaNA sumaGgalA vAgmighAta vAco miSAta galAyAtahanadajasamadAmRtA le AyAtamAgataM hRdeva nadastasmAjAta. saMmado (saMmadapramado harSe / 5.-3-33 / i -sU saMpUrvakamaddhAto. alanto nipAta / ) harSa eva amRtaM galAyAtaM hRnnada jasaMmadAmRtaM yasyA sA / puna ujjvalaM mukha yasyA. sA ujvalamukho / ( nakhamukhAdanAni / 2-4-40 // i sU striyAM ujjvalazabdapUrvakamukhazabdAt DIrvA) kilakSaNaM sakhIgaNaM dazanadIdhitisphuTa dazanAnAM dantAnAM dIdhitaya kiraNA te sphuTIbhUtaH prakaTIbhUtastam // 48 // samaNIyakaguNaikavAstuno, vastunaH sukaramarjanaM jane / bhAvi viplavanivAraNaM puna hAsya duSkaramuzanti sUrayaH // 49 / / (vyA0) rAmaNIyaka iti / he halA rAmaNIyakaguNaikavAstuna ramaNIyasya bhAvo rAmaNIyaka ( yopAnyAd gurUpottamAdasuprakhyAdakam / 7-1-72 / i.
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326) zrIjenaphumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / sargaH 10 sU. bhAve ramaNIyazadAt akaa|) tasya guNAnAM eka vAstu sthAnaM tasya vAtuna: arjanamupArjana jane loke sukaraM sukhena kriyate iti sukara sulabhamasti / punastasya vastuno bhAviviplavanivAraNaM bhaviSyantIti bhAvinaH bhAvinazcate viplavAzca nAgAstepAM nivAraNa mUrayo vidvAMso duSkaraM dukhena kriyate iti duSkaraM (duHstIpataH kRSchAkRcchrArthAna khal / 5-3-139 / i. m. kRchArthadu pUrvakabAto. khala pratyayaH / ) durlabhaM uAnti kathayanti // 19 // arjite na khalu nAzazaGkayA, klizyamAnamanasastathA sukham / jAyate hRdi yathA vyathAbharo, nAzite'lasatayA suvastuni // 50 // (vyA0) arjine iti / he halA. suvastuni zobhane vastuni arjite upArjite sati khala nizritaM puruSasya tathA sukhaM na jAyate / yathA alamatayA alasasya bhAvo'lasatA tayA suvastuni nAzite sati vyathAbhage vyathAyAH pIDAyA bhara samUho jAyate / kiMviziSTasya puruSasya nAzazaGkayA nAzasyazaGkA nAzaGkA tayA klizyamAnamanasaH klizyate iti klizyamAnaM manaH yasya sa tasya klizyamAnamanasa. pIDayamAnamanasa // 50 // dRSTanaSTavibhavena varNyate, bhAgyavAniti sadaiva durvidhH| janmato vigatalocanaM janaM, prAptaluptanayanaH panAyati / / 51 // (vyA0) dRSTa iti / dRSTanaSTavibhavena Ado dRSTa pazcAnnaSTaH dRSTanaSTa' (pUrvakAlaikasarvajarat purANanavakevalam / 3-1-97 / i sU dRSTanaSTa ityatra pUrvakAle'rthe karmadhArayasamAsa / ) dRSTanaSTo vibhavo yasya tena puruSeNa sadaiva durvidhaH daridro bhAgyavAn bhAgyamasyAstIti bhAgyavAniti vaya'te prApta tanayanaH Ado prApte pazcAt lupte nayane yasya saH puruSo janmato ( ahIyaruhopAdAne / 72-88 / i. sU paJcamyantAt janman zabdAt tasurvA / ) janmana' iti janma yAvat vigate locane netre yasya taM gatanetraM andhajanaM panAyati / ( gupaudhUpavichipaNipanerAyaH / 3-4-1 / i. sU pandhAto. svArthe Ayapratyaya / ) stavIti / / 51 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjaina kumArasambhavAcyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 10 (327 hAri mAtadidamadya nidrayA, svamavastu mama saMmadAspadam / catpramAdamavadhUya rakSituM yAmikIbhavata yUthamAlayaH // 52 // 1 ( vyA0 ) hAri iti / he halastit tasmAt kAraNAt saMmadAspadaM saMbhadasya AspadaM harSasthAnamidaM mama svapnavastu svapnasya vastu nidrayA atha mA hAri-mAhAryatAm / he Alaya. halA. tat svapnavastu pramAdamavadhUya tyaktvA rakSituM yUyaM yAmikIbhavata ArakSakIbhavata // 52 // svamavastu dayate'pyagocaraM, dattamapyahaha hanti tAmasI / saMnirudhya nayanAnyacetasAM, ceSTate jagati sA yadRcchayA || 53 // ( vyA0 ) svapna iti / sA tAmasI tamomayI rAtri acetasAM na vidyate ceto yeSAM te teSAM puruSANAM nayanAni locanAni saMnirudhya jagati vizve ceSTa yA rAtri agocaraM na gocaraM agocaramapi svapnavastu svapnasya vastu yadRcchayA - svecchayA dayate datte / ahaha iti khede dattamapi vastu hanti // 53 // vAsare sarasijasya jAgrato, garbhamandiramupeyuSIM zriyam / zarvarIsamayalabdhavikramA, lumpatIyamanimittavairiNI // 54 // ( vyA0 ) vAsare iti / iyaM nidrA animittavairiNo na vidyate nimitaM yasyA' sA animitt| animittA cAsau vairiNI ca nirnimittavairakAriNI vartate / yA nidrA zarvarIsamayalabdhavikramA zarvaryAH samaye labdho vikramo yayA sA rAtrisamayalabdhaparAkramA satI vAsare divase jAgrataH sarasijasya vikasitakamalasya garbhamandiraM garbhasya mandiraM tat upeyuSa napeyAya iti upeyurthI ( veyivadanAkhadanUcA - nam / 5-2-3 / i. sa. upeyiva karavantonipAta / adhAtUhadita / 24-2 / i. sU striyAM GI / kasuSmatau ca / 2-1-105 / i. sU. DIpare - basa u / ) tAM gatavartI zriyaM lakSmI lumpati // 54 // sau bhuvanavaJcanotsukA, svapnarAzimapahRtya tAdRzam / dAsyate kimapi garhitaM tadA, pattane vamati luNDitAsmi hA // 55 // ( byA0 ) yadati / yadi asau nidrA bhuvanavaJcanotsukA bhuvanasya vaJcane
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328) zrIjanakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam ttiikaasmlNkRtm|| sarga:10 utsukA svapnarAziM svapnAnAM rAzistaM svapnasamUhaM apahRtya apahanavA ini tAze * kimapi garhitaM svapnaM dAsyate taDhA hA iti khede vasati pattane luNTitA asmi / / sarvasArabahulohanirmitai-yuSmadAnananiSaGganirgataiH / pAkzaraiH prasarametya dharmato, dharSite yamiha mAsadatpadam / / 56 // (0yA0) sarva iti / iyaM nidrA i. mayi viSaye padaM sthAnaM mAsadat mA prAmotu / kiMviziSTA nidrA dharmata dharmAta iti dharmata -puNyata dhanuSo vo vAkzaraiH vAca eva zagata vacanabANaiH prasaraM etya prApya / kiMlakSaNairvAzara sarvasArabahulohanirmita sarveSu sAra ukRSTa sarvasAra bahulazcAsau Uzca vicAra bahulohaH sarvasArazcAsau palohazca tena nirmitaiH pakSe sarvasAgmayaM bahulehaM tena nirmitaH nippAditaH / punaH yuSmadAnananiSaGganirgate. yupmAkaM AnanaM mukhameva niSagastUNIrastasmAt nirgataiH bhavatInAM mukharUpatUNakebhyo nisRtaH // 56 // tattaduttamakathAtaraGgiNI-bhaGgimaja nakasajacetasA / naiziko'pi samayo mayocyatAM, vAsaraH svarasanaSTanidrayA // 57 // (vyA0) taditi / tat tasmAt kAraNAt svarasanaSTanivyA svarasena naSTA nidrA yasyAH sA tayA svabhAvagatanidrayA mayA naiziko'pi nizAyAM bhavo naizika: (nizapradoSAt / 6-3-83 / i. sU. zaiSike bhave'rthe nizAzadAt ikaNa pA NitvAt vRddhiH 1 ) rAtrisaMbaMdhI api rANaya. vAsaro divasa phavyatAm / / kiviziSTayAmayA tattaduttamakathAtaraGgiNIbhagima janakasajacetasA tAzca tAzca uttamakathA eka taraGgiNyo nadyastAsAM bhaGgavaH kallolAsteSu majjanake snAne sajja sb| ceto yaM yasyA sA tayA // 57 // svapnabhaGgabhayakampramAnasAM, mAM vivodhya sarasoktiyuktibhiH / jAgrato'sti nahi bhIritizruti-nAthipISTa caritArthatAM halAH // 58 (vyA0) svapna iti / he halA iti zrutizraritAthatAM caritArthasya bhAvastAM satyArthatAM nAyiSIpTa / itIti kiMjAgrato bhorna hi asti / kiM kRtvA svapnabhaGgabhayaka pramAnasAM svapnAnAM bhaGgAt bhayena kandhe (smyajasahiMsadIpakapakamanamora /
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhadhAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamarmatam // sargaH 10 (329 5-2-79 / i. sU. zIlAdisadarthe kampadhAto.rapratyayaH / ) mAnasaM yasyAH sA tAM mAM sarasoktiyuktibhi rasena saha vartante iti sarasAH tAzca tA uttayazca tAsAM yuktayastAbhirvibodhya jAgarayitvA / / 58 // . . / / evamRcuSi vibhoH parigrahe, vigrahe dhanaruciH sakhIgaNaH / dharmadhAmaguNagIrNavAkzarA-sAramArabhatamArabhaGgivit // 59 // (0yA0) evamiti / sakhIgaNaH sakhInAM gaNaH sakhIsamUhaH dharmadhAmaguNagIrNavAkzarAsAra dharmaH puNyaM dhanurvA dhAma sthAnaM yeSAM te dharmadhAmAnaH evaMvidhA ye guNA vinayAdayaH pratyazcA vA tebhyo gorNA nisRtA vAca eva zarAH teSAmAsAraM vegavadRSTimArabhata / ka sati vibhoH svAminaH parigrahe kalane evaM pUrvoktaprakAreNa USi uvAca iti UcivAn tasmin uktavati / kiviziSTaH sakhIgaNa vigrahe ghanaruciH ghanA ruciH kAntiryasya saH bahukAnti* pakSe vibhahe yuddha ghnaabhilaassH| puna: mArabhajhivit bhAra. kaMdarSastasya bhAGgiM vicchitti vettIti // 59 // prAgapi pracugkelikautukI, so'dasIyavacasA'bhRzAyata / nIranADiyuji kiM na vAkpatA-veti vRSTidhanatAM ghanAghanaH // 60 // (vyA0) prAgiti / sa sakhogaNaH adasIyavacasA amuSyA idaM adasIya ca tat vacazca tena amuSyA. sumaGgalAyA vacanena abhRzAyata ( pyarthe bhRzAdeH stoH 3-4-29 / i. sU. ghyarthe bhRzazabdAt vA kyaD / ) pragalbho babhUva / kilakSaNaH sakhIgaNa prAgapi agre'pi pracurakelikautukI bahukrIDAviSaye kautukavAn / nIranADiyuji nIrasya nADyA yujyate tasmin jalanADiyukte vApatau vAcAM patiH tasmin bRhaspatI dhanAdhano (carAcara calAcala patApata vadAvada - dhanAdhana pATU paTaM vA / 4-1-13 / i sU. ghanAghanazabdo nipAtaH 1) meghaH vRSTidhanatAM vRSTyAyuktodhanastasya bhAvo vRSTighanatA tAM ki na eti na yAti api "tu yAnyeva // 60 // suzrutAkSarapathAnusAriNI, jJAtasaMmatakRtAGgikakriyA / AtmakarmakalanApaTurjagI, kApi nRtyaniratA stramArhatam // 61 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / sargaH 10 (vyA0) suzruta iti / kApi sakhI nRtyaniratA nRtye niratA satI svamAtmAnaM Aheta (devatA / 6-2-101 / i. sU. devatA arthe arhat zabdAt aN pratyayaH / ) jainaM jagau / kiviziSTA sakhI suzrutAkSarapathAnusAriNI suSTu atyarthaM zrutaH karNagocarIkRta akSarANAM panthAH akSarapatho (Rk pU: pathyapo't / 7-3-36 / i. sU. akSarapUrvakapathin zadAt at samAsAntaH / ) varNamArgastamanusaratItyevaMzIlA / yAga gItaM vAcaM tAdRg nRtyamapi syAt / puna' jJAtasaMmatakRtAGgikakriyA Adau jJAtA pazcAt saMmatA iti jJAtasamatA ( pUrvakAlaikasarvanarat purANanavakevalam / 3-1-97 / i. sU. jJAtasamatA ityatra pUrvakAle karmadhArayaH / ) Adau jJAtasaMmatA pazcAt kRtA AGgikI aGgasaMbaMdhinI kriyA yayA saa| pUrva gItavAcasvarUpaM jJAtaM pazcAt sabhyagavayuddhaM tadanumAnena aGgasaMbaMdhinI kriyA kRteti bhaavH| puna AtmakarmakalanApaTuH AtmanaH karmaNo nRtyarUpakarmagaH kalanAyAM kartavye paTuH patiSThA yA ArhatI bhavati sA tu evaMvidhA suSTu zobhanaM zrutaM siddhAntastena akSarapathaM mokSamAga anusaratItyevaMzIlA / jJAtA samyAjAnena samatA samyakadarzanena kRtA samyakcaritreNa AGgikI dvAdazAhasaMbaMvinI kriyA yayA sA / AtmA ca jIvaH karmANi ca teSAM kalanAyAM paTuH / iti jainam / sadguNaprakRtirApa cApalaM, kApi kApilamatAzrayAdiva / raGgayogyakaraNaudhalIlayA, sAkSitAmupagate tadAtmani // 62 / / (vyA0) saditi / kApi sakhI tadAtmani tasyAH AtmA tasmin sAkSitA ( sAkSAdRSTA / 7-1-197 / i. sU. sAkSAt iti avyayAt draSTA ityarthe in pratyayaH / prAyo'vyayasya / 7-4-65 / i. sU. sAkSAt ityatra antyasvarAdeluk / sAkSAt draSTA iti sAkSI sAkSiNobhAvaH sAkSitA tAm ) samyakparijJAnatayA sAkSitvaM upagate prApte sati / raGgayogyakaraNodhalIlayA raGgo raGgabhUmistasmin yogyAnAM karaNAnAM utpatamapatanAdikAnAM oghaH samUhastasya lIlayA cApalaM capalasya bhAvazcApalaM tat capalapaM Apa prApa / kiMviziSTA sakhI sadguNaprakRtiH santo guNA vinayAdiguNA yasyAM sA sadguNA pradhAnavinayAdiguNA
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIgaeNnannumA lakSmavAsthya madAigyam TIjAlamahaMtam // sarvaH 60 (32 prakRtiH svabhAvo yasyAH sA sadguNaprakRtiH / utprekSate kApilamatAzrayAdiva kapilena proktaM kApilaM ( tena prokte / 6-3-181 / i. sU. kapilazabdAt prokte'rthe aNU NitvAt AdisvaravRddhiH / ) kApilaM ca tat mataM ca tasya AzrayAt iva yA kApilamataM sAMkhyamataM Azrayati sApi evaMvidhA sAMkhyamate satva- rajastamolakSaNAstrayo guNA sattvarajastamoguNAnAM sAmyAvasthA prakRti pradhAnApaparyAyA ucyate / saiva sarve vyApAraM prapaJcayati / AtmA tu sAkSimAtraM / akartA abhoktA nirguNaH AtmA kapiladarzane iti vacanAt / sadguNA vidyamAnasatvarajastamokSaNA guNAH prakRti pradhAnam / raGgasya harSasya yogyAnAM karaNAnAmindriyANAM ogha samUhastasya lIlayA cApalaM capalatvaM prApa / yathA prakRtermahAn mahato'haMkAra ahaMkArAt pazcedriyANi ityAdi ka sati tadA tasminnavasare Atmani - sAkSitAM akartRtvAt sAkSimAtra prApte sati / yathA nRpe sabhAyAM niviSTe vilo - yati sati nRtyakI nRtyaM karoti tathA atrApi jJeyam // iti sAMkhyamatam / tAM vidhAya zucirAgasaMbhava-mUrcchanAbhirupanItamUcrchanAe / saugataM dhvanigataM tadudbhavA - bhAvadUSaNamalupta kAcana / / 63 / / ( vyA0) tAmiti / kAcana strI saugataM ( tena prokte / 6-3--181 / -i. sU. sugatazabdAt prokte'rthe aN NittvAt vRddhi / ) sugatapraNItaM dhvanigataM zabdagataM tadudbhavAbhAvadUSaNaM tasmAt udbhavati iti asya abhAvaH sa eva dUSaNaM tat alupta lumpatisma / kiMkRtvA zucirAgasaMbhavanmUrcchanAbhiH zuciH pavitro yo rAmaH zrIrAgAdiH tasmAt saMbhavantIbhirekaviMzatimUrcchanAbhiH tAM sumaGgalAM upanItamUrcchanAM upanItA mUrcchanA yasthA sA tAM prAptamohAM vidhAya kRtvA / tathA ca cauddhamate sugato devaH kSaNakSayikaM ca vizvaM kSaNakSayatvAt amukamamukAdutpadyate iti na vaktavyam / yato yo yatraiva sa tatraiva ca yo yadaiva tadaiva saH / na dezakAlayorvyAptirbhAvAnAmiha vidyate / yadi rAgAt saMbhavantIbhirmUrcchanAbhistasyAH sumaGgalAyA mUrcchanA jAtA tadA rAgasya kSaNakSayatvaM nAsti / yadi rAgaH kSayI syAt tadA tato mUrcchanA kathamutpadyate / ata: kAraNAt dhvaneH zabdasya tasmA
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332) zrIjenakumArasambhavAlya mahApAvyam ttiikaasmlNkRtm|| sargaH10 dudbhavasya abhAvaH / yathA vandhyAyAH putrAbhAvadUSaNaM tathAtrApi tadudbhavAbhAvadUSaNaM luptamiti bhAvaH / rAgodhvaniH tadudbhapAzca macchanA jJeyAH // iti bauddhamatam // tasvaSoDazakato'dhikaM va giitttvmpniitnirvti| vyaJjatIha vidhinAcyute na kA-pyakSapAdamatamanyathAkRta // 64 // (vyA0) tattva iti / kApi strI akSapAdamataM akSapAdasya mataM tat anyathA akRta vaiparItyena karotisma / naiyAyikamate hi pramANaprameyasaMzayaprayojanadRSTAnta siddhAnta avayava taka nirNayavAdajalpavitaMDA hetvAbhAsa chalajAtininahasthAnAni SoDaza tatvAni sRSTisaMhArakartA mokSado devo maheza / evaM ca sati vaiparItyaM kathyate / kiM kurvatI kApi strI tatvaSoDazakataH tatvAnAM SoDazakataH adhikaM svakIyaM gItaM vyaJjayantI prkttyntii| kiviziSTaM gItaM acyutena aspatitena vidhinA upanItA nirvatiH samAdhiyena tt| vaiparItyapakSe ghoDazatatvebhyo'dhikaM saptadarza tatvaM kathayati / acyutena kRSNena vidhinA brahmaNA upanItA DhaukitA nirvatirmomo yatra evaM vaiparItyaM jJeyam // 64 // iti naiyAyikamatam / vizrutasvaraguNazruteH paraM, yA prapaJcamakhilaM mRSAdizat / ' mUrcchanAsamayasaMkucadRzAM, sA na ki paramahaMsatAM gatA // 65 // (vyA0) vizruta iti / sA strI kiM satAM paramahaM paraM ca tat mahazca tat aSTotsavaM na gatA api tu gatA prAptA / athavA paramahaMsatAM paramahaMsasya bhAvaH paramahaMsatA tAM mImAMsakabhedaM na tA api tu gataiva / yata- 'catvAro bhagavadbhedAH phuTIcarapadako / haMsa. paramahaMsazcAdhiko'bhISu para* paraH' // 1 // eke mImAMsakA bhA: eke prAbhAkarAH / bhaTTAnAM SaT pramANAni prAbhAkarANAM paJca pramANAni / bh| prAbhAkarA karmamImAMsakA vedavAdinaH pare ca vedAntabrahmamImAMsakoH ityAdi mImAMsakamatasvarUpaM jJeyam / atha kAlyArthaH kathyate yA satAM paramahaMgatA sA kiMviziSTA vartate / yA strI marchanAsamaye saMkucantyo dRzau yeSAM te mUchanAsamayasaMkucadRzastepAM vizrutasvaraguNayuteH vizrutA vikhyAtA ye svarAH sAriMgamapadhanIrUpAH mandramadhyamatarAH tepA guNA mAdhuryAdaya. saGgItoktAsteSAM zruteH zravaNAt
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAya mahAkAvyam TIpAsamalaMkRtam // sargaH 10 (333 paramanyamakhilaM samarataM prapaJca devatAdiporupeyazAstrAdivistArarUpaM mRSA alIkaM Adizat / gItazrotAra(tallayalInatvena gItameva zuzruvu iti bhAvArthaH / paramahaMsAtipakSe yA strI vizrutA vikhyAto. rabarA udAttAnudAtatvaritarUpA. vedoccAravizeSA guNA vedoktA | kArirI nirvapet vRSTikAmaH agnihotraM juhuyAt svargakAmaH ityAdikA yasyAH sA evaMvidhA zrutirvedastasyA paramanyaM akhilaM prapaJca devatAdipauruyeyazAstrAdivistArarUpaM mRSA alokaM Adizat / teSAM mate vedAnAmeva tatvarUpatvAt / tanmate devatA api maMtramayyo manyante / / 65 // iti mImAMsakamatam / AtmanaH parabhavaprasAdhanA-bhAsurAmiSaniSedhinaipuNA / gIHpatermatamatIndriyArthavi-tatra kAciducitaM vyadhAd vRthA // 66 // (vyA0) Atmana iti / kAcit strI gI patezcArvAkasya mataM tatra sumaGgalAne ucitaM vRthA nipphalaM vyadhAt kRtavatI / cArvAkamate indriyArthA eva bahu manyante / aNunna bhoyaNaM succA ityAdivacanAt / piba khAdaM ca cArulocane, yadatItaM varagAtri tanna te / nahi bhIru gataM nivartate samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // etAvAneva loko'yaM, yAvAnindriyagocara / bhadre vRkapadaM pazya yadvadanti bahuzrutA // 2 // ityAdyAgamaH tanmate cAtmana parabhavo na manyate / ityAdiyutaM cArvAkamatam / sA evaMvidhaM tanmataM nirAkArSIt / sA kathaMbhUtA AtmanaH parabhavaprasAdhanAbhAsurA AtmanaH svasya parebhyo bhavA snAnazIrSagrathanAdisaMbhavA prasAdhanA alaGkaraNaM tayA bhAsurA (bhaJjimAsimido dhuraH / 5-2-74 / i. sU zIlAdisadarthe bhAsthAtoH dhu(pratyaya / ) dedIpyamAnA / punazcamiSaniSedhinaipuNA miSaM dambhastasya nipedhi nipevakArakaM naipuNaM cAturya yasyA sA / puna. atIndriyArthavit indriyamatikAntA atIndriyA (prAtyavaparinirAdayo gatakAntakuSTaglAnakrAntAdyarthA prathamIcantaH / 3-1-47 / i. sU kAntAdyarthe dvitIyAtatpuruSa / ) te ca te arthAzca tAn svarganarakIpasamudrakarmajIvAdipadArthAn vettIti atIndriyArthavit / (DatyukaM kRtA / 3-1-49 / i. sU. nitya tatpuruSaH / ) sambo logAlogo sajjhAyaciyarasa pacakkhe ityAgamAt / cArvAkamatanirAkaraNapakSe tu sA kathaMbhUtA
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpha) animA samavAyAM madhyama rIlimAMtama 20 Atmano jIvasya parabhavasya svarganarakAdirUpasya prasAdhanaM sthApanaM tena AbhAtIti parabhavaprasAdhanAbhA / punaH kathaMbhUtA sA surAmiSaniSedhinaipuNA surA ca madirA AmiSaM ca mAMsaM surAmiSetayonidhi naipuNaM yasyAH sA etena piva khAda cArulocane yadatItaM varagAtri tanna te / nahi bhIru gataM nivartate samudayamAtramidaM kaleityAdivacanaM nirAkRtam / atIndriyArthavit atikrAntAni indriyANi yena sa evaMvidho yo dharmArthakAmamokSeSu sAra indriyAddhirasarahito dharmastaM vetti iti / tatra dharme nipuNA // 66 // iti cArvAkamatam / tAM pravINahRdayopavINayaM-tyekatAnamanasaM puraH praa| mame sarakha callakI-daNDameva mRdubhAsvarasvarA // 67 // (vyA0) tAmiti / pravINahRdayA pravINaM kuzalaM hRdayaM yasyAH sA para anyA strI svavaThakIdaNDameva svasthAH vallakyA daMDastameva AtmIyavANAsAkadaNDameva kharavaM khara.ravo vasya taM kaThora zabda nirmame cakAra / kiM kurvatI puro'gre ekatAnamAnasaM ekatAnaM mano yasyAH sA tAM ekacittAM sumaGgalA upavINayantI vINayA gaayntii| kiMlakSaNA mRdumAsvarasvarA mRduzcAsaubhAsvarazca mRdubhAsvara. (sthezabhAsapisakasovaraH / 5-2-81 / i. sU. zIlAdisadarthe bhAsdhAtorvarapratyayaH / ) sukumAladedIpyamAnaH svaro yasyAH sA mRdubhAsvarasvarA // 67 // anyayA RSabhadevasadguNa-dhAmagAnaparayA rayAgatA / labhyate laghu tAmupAsituM, kina kinnaravadhUH svaziSyatAm // 68 // (0yA0) anyayA iti / anyathA liyA kinaravadhU. kinarasya vadhUrbhAryA svaziSyatAM svasyAtmanaH ziSyasya bhAvastA AtmIya chAtratvaM kiM na labhyate (sme ca vartamAnA / 5-2-16 / i. sU. smayoge labhdhAtoH bhate'rthe vrtmaanaa|) sma na prApitA api tu prApitava / kiMviziSTA kilaravadhaH laghu zIghraM tAM sumasalA upAsituM sevituM rayAgatA rayeNa vegena AgatA / kiMviziSTayA anyayA RSabhadevasadguNagrAmamAnaparayA santazvate guNAzca sadguNAH RSabhadevasya sadguNAH kulIna 1 zIlavaMta 2 vayastha 3 zaucana 4 satatavyaya 5 prItivaMta 6 surAga 7
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavA mahAkAvyam TIkAsamalaMTAm // sargaH 10 (335 sAvayavavaMta 8 priyaMvada 9 kIrtivaMta 10 tyAgI 11 vivekI 12 zRGgAravaMta abhimAnI 14 zlAghyavaMta 15 samujjvalaveSa 16 sakalakalAkuzala 97 satyacaMta 18 priya 19 avadAna 20 sugaMdhapriya 21 suvRtamaMtra 22 klezasaha 23 pradagdhapadhya 24 paMDita 25 uttamarAva 26 dhamitva 27 mahotsAhI 28 guNagrAhI 29 supAtragrAhI 30 kSamI 31 paribhAvukazceti laukika 32 dvAtriMzat nAyakaguNAH teSAM guNAnAM grAmaH samUha tasya gAne parA tatparA tathA // - AGgikAbhinaya vijJayA'nyayA, zastahastaka vihastahastayA / etadIyahRdipUritaM maru-lolapallava latAkutUhalam // 69 // * ( vyA0 ) AGgika iti / anyayA striyA etadIyahRdi etasyAH sumaGgalAyA idaM etadIyaM etadIyaM ca hRdayaM ca tasmin etasyA' sunaGgalAyA hRdaye marulolapallavalatAkutUhalaM marutA vAyunA lolAzvazvalA. pallavA yasyAH sA etAdRzI yA latAvalI tasthA kutUhalaM kautUkaM pUritam / kiMlakSaNayA ananyayA AGgikAbhinayavijJayA aGgasyAyaM Ahnika aGgasaMbaMdhI AhnikazvAsau abhinayazca nATyavidhiH tasmin vijJayA caturayA punaH zastahastakavihastahastayA zastAzvate hasta'kAzca zastahastakAH prazastA patAkutripatAkukartarImukhaityAdi catuHSaSTiH hastakAH teSu vihastau vyAkulo hastau yasyAH sA tathA zastahastakavihastahastayA // 69 // apyuraHsvananita' / mAriNI, kAcidullasada pUrvalAghavA / lAsyakarmaNi vinirmitabhrami-rnirmame vighRtakautukaM na kam // 70 // (0yA0 ) apIti / kAcit strI vidhRtakautukaM vidhRtaM kautukaM yena sa taM tAzcaryakaM na nirmame na kRtavatI api tu sarva nirmame / kiMlakSaNA strI ururatananitambamAriNI api urazva stanau ca nitambazca eSAM samAhAraH uraH stananitambaM (prANitUryAGgANAm / 3-1--137 / i. sU. prANyaGgatvAt ekArthadvandvaH / ) 'hRdayasthalastanakaTItaTAni tasya bhAriNI bhAravatI api lAsyakarmaNi lAsyasya karma tasmin nATyameLi vahAvapUrvASavA ikSatIti jItat apUrva chApavuM casyAH sA / puna' vinirmitA bhramiryayA sA vinirmitamiH kRtabhramaNikA // 70 //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336) zrI jainakumArasambhavAkhyaM mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 10 zRNvatI dhavalabaMdhabaMdhuraM, svAmivRttamupagItamanyayA / gAhakuMDa navakAdhikaM sudhA - sthAnamAsyamidamIyameva sA // 71 // ( vyA0 ) zRNvatI / sA sumaGgalA idamIyameva asthA idaM idamIyameva Asya mukhaM kuMDanavakAdhikaM kuMDAnAM navakAt adhikaM sudhAsthAnaM sudhAyA amRtasya sthAnaM tat Ahasma proktavatI / kiMkurvatI sumaGgalA ghavalabaMdhabaMdhuraM dhavalavAsa baMdhazca tena baMdhuraM ( vAzya sivAsimasimadhyandi - raH / 423 / i. u. sU. bandharAdhAtoH urapratyaya 1 ) tat manojJaM dhIrodrata 1 dhIrodAttaradhIralalita 3 dhIropazAnta 4 etanAyakaguNacatuSkarUpa svAmivRttaM svAmino vRttaM tat zrIRSabhadevacaritaM zRNvatI zRNotIti zRNvatI // 72 // sAdhitasvaraguNA RjUbhava - dehadaMDa tatatumbakastanI / kApi nAthaguNagAna lAlasA, vyarthatAM nanu ninAya vallakIm // 72 // ( vyA0 ) sAdhita iti / kApi strI nanu nizcitaM vINA vipaMcI nakuloSThI kiMnarI zatataMtrI jayA hastikA kubjikA kacchapI ghoSavatI sAraMgI uduMbarI trisarI DhibarI parivAdinI AliciNiprabhRtirUpavallakIM vyarthatAM vyarthasya bhAvo vyarthatA tAM nirarthakatAM ninAya / kiMlakSaNA strI nAthaguNagAnalAlasA nAthasya zrIRSabhadevasya guNAnAM vaMza 1 vidyA 2 vinaya 3 vijaya 4 viveka 5 vicAra 6 sadAcAra 7 vistAra 8 prabhRtiSaNNavatiguNAnAM gAne lAlasA tatparA / punaH sAdhitasvaraguNA sAdhitAH svarasya guNAH yathA sA / pakSe sAdhitasvaro guNastantrI yasyAH sA / tadyathA saptasvarAstrayogrAmA, mUrcchanAstvekaviMzatiH / tAnA ekonapaJcAzat ityetadgotalakSaNam // 1 // udgAhAdau nakAro na, madhyeyakAra eva ca // ante hakAro no kAryatrayo gItasya vairiNaH // 2 // nAmAkSaro yadudgAne bhavettatra na saMzayaH / hakAro vA ghakAro vA rephovApi kulakSayaH // 3 // nakAre naSTasarvasvaM yakAre dhAtameva ca / hakAre harati lakSma tasmAdgItaM na dhArayet // 4 // he naghanataraSabhavarNAn kavayaH parihRtya kuruta sukavitvamityAdidoSAn vicArya susvare 1 sutAle 2 supadaM 3 zuddhaM 4 lalitaM 5 subaddhaM 6 suprameyaM 7 surAGganA 8
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjaina mArasammamA mahAvyamTImAsamalaMtam // sa 10 (337 ramya 9 samaM 10 sadartha 11 sugrahaM 12 hRSTaM 13 sukAyaM 14 suyamaka 15 surakaM 16 saMpUrNa 17 sAlaMkAra 18 subhASAmavyaM 19 susaMdhikavyutpanna 20 gaMbhIraM 21 sphuTa 22 suprabhaM 23 agrAbhyaM 24 kuMcitakampitaM 25 samAyAtaM 26 ojasaH saGgata 27 prasannasthitaM 28 sukhasthAyaka 29 drutaM 30 madhya 31 vilambita 32 drutavilambita 33 gurUvaM 34 prAJjalatvaM 35 uttapramANaM 36, cet yadi triMzat gItiguNAnAdAya laghusAliga sUDa dhUu mAThaOM paDama6jat trivaDaOM paDatAlau ekatAlI DUMgaDau kRpANu paMcatAlezvararAgakadambakapratigItacaturA / punaH RjUbhavadehadaMDatatatuMbakaratanI RjUbhavaMzvAso deha eva daMDazca saralIbhavadehadaMDe tato vistIrNI tuMbakAkArau stanau yasyAH sA *jUbhavaddehadaMDatatatuMbakastanI ( asahana vidyamAnapUrvapadAt svAbhAdakoDAdibhyaH / 24-38 / i. sU. striyAM stanazabdAt DIrvA / ) // 72 // ekayA kilakulAGgAnAguNa-zreNivarNanakRtA vyadhAyi sA / kozamAzu mama tAvika kadA-dattaseyamiti saMzayAspadam // 73 // (0yA0) ekayeti / ekayA khiyA sA sumaGgalA iti saMzayAspadaM saMzayasya saMdehasya AspadaM sthAnaM vyadhAyi kriyatesma / itIti ki sA iyaM sakhI mama tAtvika ( vinayAdibhyaH / 7-2--169 / i. sU. tattvazabdAt svArthe ikaNa / NitvAt AdisvaradbhiH / ) pAramArthika koza bhAMDAgAraM Azu zIghra kadA kasyAM velAyAmAdatta gRhItavatI / kiviziSTayA striyA kulAnAguNazreNiva nakRtA kulAGganAnAM guNAH surupA 1 subhagA 2 suveSA 3 suratapravINA 4 sunetrA 5 sukhAzrayA 6 vibhoginI 7 vicakSaNA 8 priyabhASiNI 9 prasannamukhI 10 pInastanI 11 cArulocanA 12 rasikA 13 lajjAvitA 14 lakSaNayuktA 15 paThitajJA 16 gItajJA 17 vAdhazA 18 nRtyajJA 19 supramANazaraurA 20 sugaMdhapriyA 21 nItimAninI 22 caturA 23 madhurA 24 snehavatI 25 viSamarSatI 26 gUDhamaMtrA 27 satyavatI 28 kalAvatI 29 zIlavatI 30 prajJAvatI 31 guNAnvitA 32 cetidvAtriMzanAyikAnAM guNAnAM zreNInAM varNana
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338) zrIjainakumArasambhavAya mahAvyam ttii.smlNkRtm| sarga:10 karotIti varNanakRt tayA kulAnAguNazreNivarNanakRtA / sarvasyApi tAtviko: kozAH guNA eva jJeyA iti bhAvaH // 73 // svezasohadamavetya tanmukha-khAgataiH zaraNamaMtarikSataH / bhAskarodayabhayAdivoDubhiH, kApyAsta zuciratnakaMdukaiH // 74 // (vyA0) sva iti / kApi strI zuciratnakaMdukaH zucIni ca tAni ratnAni ca pavitrapamarAgasphaTikaveDurthacandrakAntaprabhRtiratnAni taipAM ratnAnAM kaMdukaiH araMstareme / utprekSate bhAskarodayamayAt bhAspharasya sUryasya udayastasmAt bhayaM tasmAt antarikSataH antarikSAt AkAzAt zaraNaM AgatairuDDabhinakSatrairiva / kiMvattA tanmukhasya tasyA sumaGgalAyAH mukhasya svezasaudaM svasya Iza svAmI candraH tena candreNa saudaM (yuvAderaN / 7-1-67 / i. sU. suhRdayazadAt bhAve ann| hadayasya halAsalekhANye 3-2-94 / i. sU. aNi pare hRdayasya hRdAdezaH NitvAt AdisvaravRddhiH / sudo bhAvaH sauhRdam / ) maitryamavetya jJAtvA mukhasya candradarpaNapadmaprabhRtInAmupamAnaM dIyate / ato mukhasya candreNa maitryaM tena te zara. NArtha prAptAH / / 74 // ko balI jagati kaH zucAMpadaM, yAcito vadati kimitmpcH| kIdRzaM bhaTamanaH sureSu ko, bhairavastava dhavazca kIzaH // 7 // praznasantatimimAM vitanvatI, kaashcnglpitkaanycncchviH| nAbhibhUta iti saikamuttaraM, lIlayaiva dadati vyasismayat ||76||yumim (vyA0) ko iti / sA sumaGgalA nAbhibhUta iti ekamuttaraM lIlayaiva dadatI dadAtIti dadatI satI kAJcanasakhI vyasismayat vismayaM prApayati sma / kiMlakSaNA sumaGgalA glapitakAJcanapchavi glapitaM ca tat kAzcanaM ca tadvat chaviyasyAH / sA drunasuvarNakAntiH / kiMkurvatI kAzcana sakhI imAM praznasantatiM praznAnAM santatistA praznazreNi vitanvatI vitanotIti vitanvatI tAM kurvatI imA kAM jagati vizve ko balI balavAn iti praznaH nA puruSa ityuttaraH / ka zucAM padaM zokAnAM sthAnamiti prazna abhibhUtaH parAbhUta. ityuttara / mitaMpaca mitaMpacatIti
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ cInamAlamatA dha mAnya Tomarjatam pa la 20 (331 mitampacaH (parimANArthamitanakhAt pacaH / 5-1-109 / i. sU. mitapUrvaka'pacyAtoH svapratyayaH khityanavyayA'ruSormo'nto hasvazca / 3-2-111 / i. sU. khitpratyayAnte pace pare mitazabdAt mo'ntaH / ) kRpaNo yAcita. san kiMvadati iti prazna: na niSadhamityuttaraH / bhaTamanaH bhaTasya manaHsubhaTasvAntaM kozamiti prazna abhi na vidyate bhIyaM yasya tata nirbhayamityuttaraH sureSu deveSu ko bhairavo bhayaGkaraH iti praznaH bhUta ityuttaraH ca anyat tava dhavo bhartA kozaH nAbhibhUtaH nAbherbhUtaH nAbhibhUta: nAbhijAtaH / / 75-76 // yugmam / / uttarottarakutUhalairimAM, cAntacetasamuvAca kAcana / zyatAM sahRdaye'ruNodayo, jAta eva dizi jambhavairiNaH // 70 // (vyA0) uttara iti / kAcana sakhI imAM sumaGgalA uvAca / kiMlakSaNAM sumaGgalA uttarottarakutUhalai. uttarANi uttagaNi iti uttarottarANi tAni ca tAni kutUhalAni ca taiH upariSTAta upariSTAt vartamAna kautukaiH cAntacetasaM cAntaM cyAptaM ceto hRdayaM yasyAH sA tAM vyAptamAnasAm / he sahRdaya vicakSaNe jaMbhavairiNaH jabhasya daityasya vairI zatrustasya indrasya dizi pUrvasyAM dizi aruNodayaH aruNasya udaya sUryodayo jAta eva dRzyatAm // 77 // zaMkha eva tava saukharAtriko, dvAri sanaMdati dIyatAM zrutiH / ArthakAryaphalavardhanasvano-pajJapuNyapaTalairivojjvalaH / / 78 // (vyA0) zaMkha iti / he svAmini eSa zaMkha eva dvAri dvAre saMnadati zabdaM karoti / zruti. karNoM dIyatAm / kiMlakSaNaH zaMkhaH tava saukhyarAtrikA sukharAtriM pRcchatIti saukharAtrika / (sustAtAdibhyaH pRcchati / 6-4-42 / i. sU. sukharAtrizadAt pRcchatyarthe ikaNa pratyayaH NitvAt AdisvaravRddhiH / ) punaH prekSate mAryowvaddhanasvanIpajJapuSkapaTa mAryA iva tAni khi teSAM phalAni teSAM varddhanasya vRddhikAriNaH svanasya zabdasya upaH saMjAtaiH puNyAnAM paTalaH samUhai. ujvala iva dhavala iva // 78 // jAgradeva, tava zAntadigmukho, vakti yanmRduravaH priyaM dvikA /
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ | : rU40) zrInenamAlamavA> mAitmyam TIoNlamaovam n ryA kiM tataH sucaritAd dvijanmanA - magrabhojanikatAbhayaM gamI // 79 // ( vyA0 ) jAditi / he svAmini jAgradeva jAgatati jAmadeva mRdu:kho yasya saH sukomalazabdo dvikaH dvau kakArau nAni yasya saH dvikaH kAkaH yat tava priyaM abhISTaM vakti vadati / kiMviziSTo dvikaH zAntadigmukhaH zAntAyAM dizi mukhaM yasya sa / tatastasmAt sucaritAt sadAcaraNAt ayaM dviko dinamanAM dve janmanI yeSAM teSAM brAhmaNAnAM agrabhojanikatAM bhojanikabhAvo bhojanikatA agrebhojanikatAM gamI gamiSyatIti gamI (vatsthati gamyAdiH 5-3-1 / / i. sU. bhaviSyatyarthe innanto nipAtaH // 79 // sudati nadati so'yaM pakSiNAM caMDadIdhityudaya samaya nazyanetramohaH samUhaH / rajani rajani dUre'smAdhzAM svairacAra pramathanamatha nRtyatpakSatInAmitIva // 80 // (0yA0 ) sudati iti / he sudati zobhanAH dantAH yasyAH sA sudatI ( vayasi dantasya datRH / 7-3 - 151 / i. sU. supUrvasya dantasya bahuvrIhau daH RditvAt khiyAM GI: 1) tasyAH saMbodhanaM kriyate / so'yaM pakSiNAM samUho nadati zabdayate / kiMlakSaNaH pakSiNAM samUhaH caNDadIdhityudayasamayanazyannetra moha : caNDA umA doSitayaH kiraNA yasya sa caMDadIdhitiH sUryastasya udayasya samayaH tasmin nazyan netrANAM moho nidrA yasya kiMviziSTAnAM pakSiNAM nRtyantyaH pakSatayo ( pakSatiH / 7-1-89 / i. sU. pakSazabdAt mUle arthe tipratyayaH pakSANAM mUlAni pakSatayaH / ) yeSAM te nRtyatpakSatayasteSAm / utprekSate - itIva / itIti kim athAnantaraM asmAdRzAM svairacArapramathanaM svairaM cAraH svecchAcArastasyA pramathanaM spheTanaM rajaniH dUre'jani jAtA itIva // 80 // pinavinidrIbhUtAnIvAnI, paramaparimala zrItaskaro'yaM samIraH / sAravapadatacaityaH vizivAyanachI, bhramati bhuvi kimeSyacchraramItyA'vyavastham // 81 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIne mAlamavAgye maDhAvyam TIpAtamaDtam // laH 20 (4{ ( 0yA0 ) dina iti / ayaM samIra: vAyu, bhuvi pRthivyAM kiM eNyacchUra bhItyA eSyatIti eSyan sacAsau zUrazca tasmAt bhItistayA AgAmiSyataH sUryAt subhaTAdvA bhItyA bhayena avyavasthaM na vidyate vyavasthA maryAdA yasmin karmaNi yathA bhavati tathA vyavasthArahitaM bhramati / kiMkRtvA valIlatA. kiJcit AdhUya ghuvitvA / kiMlakSaNaH samIraH dinavadanavinidrIbhUtarAjIvarAjI paramaparimalazrItaskaraH dinasya vadanaM dinavadanaM prabhAtaM vigatA nidrA yasyAH sA vinidrA na vinidrA avinidrA avinidrA vinidrA bhUtA iti vinidrIbhUtA dinavadane vinidrIbhUtA vikakharA yA rAjIvAnAM kamalAnAM rAjI zreNiH tasyAH paramazcAsau parimalaca tasya zrIrladagI' tasyAstaskaracaura / punaH saridapahatazaityaH sarito nadyA apahRtaM gRhItaM zaityaM yena saH saridapahRtazaityaH / anyo'pi yo'parAdhI sa zUdAt bibheti / kamalaparimalaharaNe vAyoreko'parAdhaH nadyAH zItatvaharaNe dvitIyo'parAdhaH vallIdhUnane paradAralampaTatvalakSaNastRtIyo'parAdhaH / vAyuzca zIto mandaH surabhizca triguNo varNyate iti bhAvaH // 81 // lakSmI tathA paramathAtmaparicchadaM ca, muJcantabhAgamita yogamivAstakAmam / vezamalparucirmujjhati kAminIva, taM yAminI asaramamburuhAkSi 525 // 82 // * ( vyA0 ) lakSmImiti / he amburuhAkSi ambuni jale rohataH iti amburuhe kamale tadvat akSiNI netre yasthA sA amburuhAkSI tasyAH saMbodhanaM kriyate he kamalalocane pazya vilokaya / yAminI rAtri kAminI iva prasaraM ujjhati tyajati / kiM kRtvA IzaM svAminaM taM candra alparuci alpA ruci kAntiricchA bA yasya taM alpaprakAzamalpecchaM vA dRSTvA vilokya kiM kurvantaM candraM lakSna tathA ambaramAkAzaM vastraM ca atha Atmaparicchada (punnAnagha 5-3-130 / i. sU. saMjJAyAM paripUrvakachAdayaterghaH / ekopasargasya ca ghe / 5-4-34 / i. sU. hrasvaH 1 ) AtmanaH paricchadastaM AtmaparivAraM ca muJcantaM muJcatIti muzcan ta~
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUAra) cInanAmAvalambavArya mAnyam TAlamAtamAM 20 tyajantam / utprekSate astakAmaM asta: kAmo yena taM astAbhilASaM nirastakaMdarpa vA Agamitayogamiva Agamito yogo yena taM abhyastAvyAtmamiva / / 82 // avazamanazItaH zItadyutiH sa nirambara, kharatarakare saddhvAnte ravAvudayonmukhe / ciralaviralAstajAyante nabho'dhvani tArakAH, parikRDhaDhIkArAbhAve bale hi kiyadalam / / 83 // (vyA0) avazamiti / sa zItadhutiH zItA dyutiryasya saH candraH bhIta: sUryabhayAt bhItaH trastaH nirambaraH nirgatamamvaraM yasya sa nirambara: nirvatraH san avazaM yathA bhavati tathA anazat naSTaH / ka sati kharatarakara atizayena kharA NAH karAH kiraNAH yasya sa tasmin / dhvasyaddhvAnte dhvasyat dhvAntaM tamo yasmAt tasmin evaMvidhe vo sUrya udayonmukhe udayasya unmukhe sati tat tena kAraNena nabho'dhvani nabhasaH avvA nabhovA tasmin AkAzamArge tArakA viralaviralA atizayena alpA jAyante / hi nizcitaM parivRDhadRDhIkArAbhAve parivRdasya (kSubdhavirivasvAntadhvAntalagnamliATaphANTabADhaparivRddha manthasvaramanastamaHsattA'spaSTASnAyAzazaprabhau / 4-4-70 / i. sU. prabhau arthe pariDho nipAtaH / ) nAyakasya dRDhIkAraH tasya abhAve sati bale sainya balaM kiyadbhavati / api tu na kimapi / anyo'pi zItayutiH zItalasvabhAvo yaH syAt sa kaThorAnazyati tasminaSTe tatparivAro'pi vinazyatIti bhAvaH // 83 // gaMbhIrAmbhaH sthitamathajapanmudritAsyaM nizAyA mantarguJjanmadhukaramiSAnsUnamA kRSTimantram / prAtarjAtasphuraNamaruNasyodaye candravimA dAkRSyAbja sapadi kamalAM svItalpIcakAra // 84 // (0yA0) gaMbhIra iti / ajaM kamalaM kamalAM lakSmI candrabimbAt candrasya vimbAt AkRSya sapadi jhaTiti svAtalpIcakAra svasya aGka utsaGga epa talpaM zalyA yasyAH sA svAGkatalapAna svAtalpA asvAGkatalpA asvAtalpAM svAka
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjenamAralabhadAsya mahAvyam TIpAsamalatam sagaH 10 (343 talpAM cakAra iti svAGkatalpIcakAra svotsaGge nivezayati smetyarthaH / kiMlakSaNaM aja gaMbhIrAmbhaH sthitaM gaMbhIraM ca tat ambhazca gaMbhIrAmbhaH tasmin sthitaM gaMbhIrajalesthitaM kiMkurvan nUnaM nizcitaM nizAyAM rAtrau antamadhye guJjanmadhukarabhipAt guJjantazca te madhukarAzca bhramarAsteSAM miSAt gujAravakAribhramaraplAt mudritAsya mudritamAsyaM mukhaM yasya tat mudritamukha sat AkRSTimantraM AkRSTemantra japat okarSaNamaMtrasya jApaM kurvANam / punaH prAtaH prabhAte jAtasphuraNaM jAtaM sphuraNaM yasya tat saJjAtamantrasiddhi / anyo'pi sAdhako jale sthitvA maunena rAtrau mantra japatIti bhAvaH // 84 // dhariH zrIjayazekhara kavighaTAkoTIrahIracchavi, dhammillAdimahAkavitvakalanAkallolinIsAnubhAk / pANIdattavarazciraM vijayate tena svayaM nirmite, soM jainakumArasaMbhavamahAkAvye dizAsaGkhyabhAm // 1 // itizrImadacakagacchakavicakravatizrIjayazekharasUriviracitasya zrIjainakumArasaMbhavamahAkAvyasya tacchiSyazrIdharmazekharamahopAdhyAyakRtAyAM TIkAyAM zrImANikyasundarasUrizodhitAyAM dazamasargavyAkhyA samAtA // 10 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ __344) zrIjenamArasambhavAlyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / sargaH 11 // atha ekAdazaH sargaH prArabhyate // nirAkariSNustimirAripakSaM, mahIbhRtAM mauliSu dattapAdaH / atha grahANAmadhibhUrudIye, prasAdayan dilalanAnanAni // 1 // __ (vyA0) nirAkariSNuriti / athAnantaraM grahANAM adhibhUH svAmI zrIsUrya udIya udayaM prAptaH / kiMkurvan sUryaH diglalanAnanAni diza eva lalanA:striyarakhAsA AnanAni mukhAni prasAdayan prasAdayatIti digaGganAnAM mukhAni prasannIkurvan punaH kiviziSTaH timirAripakSaM timirANi eva arayasteSAM pakSaM andhakArazatrupakSaM nirAkariSNu: (bhrAjyalaDganirAkagabhUsahirUcikRtidhicariprajanApatra! iSNu: 5-2-28 / i. sU. zIlAdisadarthe nirApUrvakakRpadhAtoH issnnuprtyyH|) nirAkarotItyevaM zIlaH / puna: mahIbhRtAM mahIM bibhratIti mahIbhRtasteSAM parvatAna rAjJAM ca mauliSu zikhareSu mastakeSu vA dattapAdaH dattAH pAdA yena saH dattakiraNaH dattacaraNo vA // 1 // tamitavAMdhAMbujabodhadhiNa-bhopAMdhuzoSAdhvavizodhanAdhAH / arthakriyA bhuritarA avekSya-vedhA vyadhAdasya karAn sahasram // 2 // (vyA0) tamisa iti / vedhA brahmA asya ravaH sUryasya sahasaM karAna jyadhAt cakAra / yathA viMzatiH puruSAH atraikavacanaM tathA atraapi| kiMkRtvA taminabAghAMbujabodhadhiSNamoSAMbuzoSAdhyavizodhanAcAH tamitrANAmandhakArANAM bAdhA tamisrabAdhA andhakArapIDA aMbujAnAM bodhaH ambujabodhaH kamalavikAsaH dhiSNAnAM moSaH dhimoSaH nakSatramoSa aMbunaH zoSaH ambuzoSaH jalazoSaH adhvanAM vizodhanaM adhvavizodhanaM mArgazodhanaM tamisrabAdhA ca ambujabodhazca ghiSNamoSazca ambuzoSazca adhvavizodhanaM ca iti vizodhananAni tAni AdhAni yAsAM tAH bharitarAH pracurAH arthakriyAH arthAnAM kriyAstAH kAryANi avekSya jJAtvA // 2 // prAtaHprayANAbhimukhaM tamisra, kokaasymaalinysrojmohau| Alavya sAthai na hi mArgameko, gacchediticcheditapanna nItim // 3 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasAmavAlya mahAkAvyam TIkAsamalaMtam // sarga. 11 (345 (vyA0) prAtaH iti / tamisra andhakAra iti nIti nyAyaM naccheditavat na chinattisma / itIti kiM na hi eko mArga gaccheta / kiMrUpaM tamisra prAtaHprayANAbhimukha prabhAte prayANasya gamanasya saMmukha kiMkRtvA kokAsyamAlinyasarojamohau kokAnAM cakavAkAnAmAsyAni teSAM mAlinyaM kokAsyamAlinyaM sarasi jAtAni sarojAni teSAM moha. sarojamoha kokAsyamAlinyaM ca sarojamohazca kokAsyamAlinyasarojamohau tau dvau sAtha Alamvya Azritya // 3 // tamo mamonmAdamavekSya nazya-detairamitraM svguhaasvdhaari|| iti judheva ghupatigirINAM, mUrno jaghAnAyataketudaMDaiH // 4 // (vyA0) tama iti / dhupatiH (u padAnte'bhUt / 2-1-118 / i. sU. divovakArasya uH / ) diva. pati sUryaH girINAM parvatAnAM mUrdhna mastakAni AyataketudaMDe AyatAzca te ketavazca ta eva daMDAsta / vistIrNakiraNadaDai jadhAna / prekSate iti krudhA iva roSeNa iva / itIti kiM ete parvatairmama amitraM zatrurUpaM tama andhakAra sva guhAsu svasya guhAstAsu AtmIyaguhAsu adhAri dhRtam kiMkurvat tama mama unmAda avekSya dRSTvA nazyat nazyatIti nazyat // 4 // kSArAmbupAnAdanivRttatRSNaH, pUrvodadherepa kimaurvvhniH| nadIsara:svAdujalAni pAtu-mudeti kaizcijagade tadeti // 5 // (nyA0) kSAra iti / tadA tasminnavasare kaizcit puruSa iti jagade jalpitam / itIti kim / eSa pUrvodadhe ( pUrvAparaprathamacaramajayanyasamAnamadhyamadhyamavIram / 3-1-103 / i. sU. karmadhArayasamAsa 1) pUrvazcAsau udadhizca tasmAt pUrvasamudrAt kiM auzvahniH vaDavAnala kSArAmbupAnAta kSAra ca tat andu ca jalaM tasya pAnAt anivRttatRSNa na nivRttA anivRtta anivRttA tRSNA yasya sa. abhannatRSNaH san nadIsara svAdujalAni svAdUni ca tAni jalAni svAdujalAni nadyazca sarAMsi nadIsarAMsi nadIsarasAM svAdujalAni nadIsara svAdujalAni pAtuM udeti udayaM prApnoti // 5 // indoH sudhAzrAvikarotsavajJA-vijJAtabhAvyarkakaropatApA / vyAjAnizAjAgaragauravastha, zizye mukhaM kairaviNI sarasma // 6 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346) zrIjainakumArasambhavAsyaM manyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 11 ( vyA0 ) indoH / kairaviNIkumudinI yA indoH kiraNairvikasati sA kairaviNI kumudinItyucyate / nizA jAgaragauravasya nizAyAM rajanyAM jAgarasya gauravaM gurutA tasya vyAjAt sarassu sarovareSu sukhaM yathA bhavati tathA ziraye suptA saMkocamAptA ityarthaH / kiMlakSaNA kairaviNI indozcandrasya sudhA zrAvikarotsavajJA sudhAM zravantIti sudhAzrAviNa te ca te karAzca teSAM amRtazrAviNAM kiraNAnAM utsavaM jAnAtIti sudhAzrAvikarotsavajJA / vijJAtabhAnyarka karopatApA bhaviSyatIti bhAvI ( vatsthati gamyAdiH / 5 -3 - 1 / i. sU. bhaviSyatyarthe bhUdhAto auNAdikoNin / ) sa cAso arkazca sUryaH bhAgyarkastasya karAH teSAM bhaviSyatsUryakiraNAnAmupatApaH vijJAta bhAvyarkakaropatApo yayA sA // 6 // baddhAJjaliH kozamiSAdgatenA, jAtazriyaM paGkajinIM dinAptyA / jahAsa yattadvayasane nizAyAM, kumudvatI tat kSamayAMvabhUva // 7 // ( vyA0 ) badrAJjaliH / kumudvatI kumudinI nizAyAM rAtrau yat tadvayasane tasyA' kamalinyA vyasane kaSTe sati jahAsa hasitavatI vikasitA vA tat kSamayAMbabhUva / kiMkRtvA dinApatyA dinasya Apti prAptistayA divasaprAptyA paGkajina kamalinIM jAtazriyaM jAtA zrIryasyAH sA tAm / kiMlakSaNA kumuddatI kozamiSAt phozasya mukulasya miSAt badvAJjaliH baddhaH aJjaliryayA sA yojitahastA ||7|| dehena sehe nalinaM yadindu - pAdopaghAtaM nizi taM catrAma | parAbhavaM sUrakarAbhiSaGge, prage hRdo niryadalicchalena // 8 // ( vyA0 ) dehena iti / nalinaM kartRpadaM kamalaM nizi rAtrau yat indupAdopaghAtaM indozcandrasya pAdAH kiraNAsteSAM pAdAzcaraNA vA teSAM upaghAtaH prahArastaM dehena zarIreNa sehe / prage prabhAte sUrakarAbhiSaGge sUrasya sUryasya karo: kiraNAsteSAmabhipaTTe sUryakiraNasaMsarge hRdo hRdayAt niryadalicchalena niryantazcate alayaca bhramarAsteSAM mipeNa nirgaccha bhramaramiSeNa taM parAbhavaM vavAma vamatisma // 8 // bhittvA tamaH zaivalajAlamaMzu-mAlidvipe sphArakare praviSTe / AlIna pUrvo'pasasAra sadyo, viyattaDAgAduDunIDajaughaH // 9 //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainakumArasambhavAkhyaM maddAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 11 (347 (0yA0 ) bhitvA iti / uDunIDajaughaH uDUni eva nIDajAnAM pakSiNA moghaH nakSatrarUpapakSisamUhaH AlInapUrvaH pUrvamAlIna AlInapUrvaH pUrvaniviSTaH san sadyastatkAlaM viyattaDAgAt viyadeva taDAgastasmAt AkAzasarovarAt apasasAra apasRtaH / ka sati tama zailajAlaM tamAMsi eva zaivalAni teSAM jAlaM ta andhakArarUpazaivAlasamUhaM bhittvA sphArakare sphAra karo yasya sa tasmin prauDhakiraNe mahAzuMDAdaMDe vA aMzumAlidvipe aMzUnAM kiraNAnAM mAlAH santi asyeti aMzumAlI sUryaH sa eva dvipogajastasmin sUryarUpagaje praviSTe sati // 9 // kizcit samAsAdya mahaH pataGga - pakSaH kSapAyAM yadalopi dIpaiH / cAM vairazuddhiM vyadhitAbhibhUya, dIpAn prage ko'pyuditaH pataGgaH // 10 // ( vyA0 ) kiJcit iti / dIpai kSapAyAM rAtrau kiJcinmahastejaH samAsAdya 'Apya pataGgapakSa' pataGgasya pakSa zalabhapakSaH pakSe sUryapakSaH yat alopi luptaH / age prabhAte ko'pi pataGga uditaH san dIpAn abhibhUya abhibhUtvA iti parAbhUya vairazuddhi vairasya zuddhistAM vyadhita kRtavAn / atrApi pataGgaH sUryaH zalamo 'cA jJeyaH // 10 // gate va saMtravRdhe'ndhakAro, gate'ndhakAre ca ravirdidIpe | tathApi bhAnuH prathitastamobhi-daho yazo bhAgyavazopalabhyam // 11 // ( vyA0 ) gata iti / khau sUrye gate sati andhakAro vavRdhe vRddhi prAptaH andhakArazabda puMnapuMsakaH / andhakAre gate gate sati raviH sUryodi dIpe dIptaH / - tathApi bhAnu sUrya tamobhita tamAMsi bhinattIti tamobhit andhakArabhit prathito vikhyAtaH / aho iti Azcarye yazo bhAgyavazopalabhyam bhAgyasya vazena upalabhyaM prApyaM vartate // 11 // kRto radbhiH kaTu lokakarNo-cATo nizATaistamaso balAdyaiH / sUre tamo nimnati mauninaste, nilIya tasthurdariNo darISu // 12 // ( vyA0 ) kRto iti / yaiH nizA: nizAyAmaTantIti nizATAstaiH vUkaiH tamasa' balAt andhakArasya calAtU kaTuradadbhiH karNasya kaTuzabdaM kurvadbhiH sadbhiH
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 348) zrIjanakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalahatam // sarga: 11 / / lokakarNoccATa: lokAnAM karNeSu uccATa kRtaH / te ghakA dariNo bhayayuktAH / maunina* maunamasti eSAmiti mauninaH maunayuktA. darISu guhAsu niloya tasthuH sthitAH / ka sati sUre sUrye tamo'ndhakAraM ninnati vinAzayati sati / / 12 / / kokapramodaM kamalaprabodha, svenaiva tanvastaraNiH kareNa / nIti vyalaMdhiSTa na poSyavarga-bananyahastAdhikRtisvarUpAm // 13 // (vyA0) koka iti / taraNiH sUrya kokapramoda kokAnAM cakravAkAnAM pramodo harSarata kamalaprabodhaM kamalAnAM prabodhaM vikAzaM svenaiva kareNa AtmIyena kiraNena hastena vA tanvan tanotIti tanvan san poSyavargeSu poSyANAM vargAsteSu ananyahastAdhikRtisvarUpAM hastasya adhikRtiH hastAdhikRtiH anyasya hastAdhikRtina bhavatIti ananyaharatAdhikRtiH sA evaM svarUpaM yasyA sA tAM nIti na cyalaMdhiSTa na laMghayatisma // 13 // ilAtale bAlaravemayukhai runbheSikAzmIravanAyamAne / sumaGgalA ko kumamaGgarAgaM, nirvaSTukAmeva mumoca talpam // 14 // (vyA0) ileti / ilAtale ilAyA. pRthivyAstalaM tasmin pRthvItale bAlarave: bAlazcAsau ravizca tasya bAlArkasya mayUkhaiH kiraNeM / unbheSikAzmIravanAyamAne kAzmIrANAM vanaM kAzmIravanaM unbheSi ca tat kAzmIravanaM ca tadina Acarati tasmin vikasvarakAzmIravanavat Acarati sati sumaGgalA kauMkuma aGga-. rAga kuDkumasya ayaM taM aGgasyarAgastaM nibaSTuM kAmo yasyAH sA niSTakAmA iva upabhoktukAmA iva talpaM zayanIyaM sumoca // 14 // jalena vizvagvitatastadaMzu-jAlairabhedaM bhajatA prapUrNAm / kare mRgAGkopalavAridhAnI, kRtvA sakhI kApyabhavatpuro'syAH // 15 // (vyA0) jaleneti / kApi sakhI kare haste jalena prapUrNA mRgAkopalavAridhAnI vArINi dhIyante asyAmiti vAridhAnI (karaNAdhAre / 5-3-129 / i. sU. vArizadapUrvakadhAdhAto adhikaraNe anaT / TisvAt DI) mRgAkopalAnAM vAridhAnI tAM candrakAntamaNinirmitakarakaM kRtvA asyA. sumaGgalAyA. puro'gre
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanamArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 11(349. abhavat / kiviziSTena jalena vizva samantataH vitataH prasataH tadaMzujAlaiH tasyAH mRgAkopalavAridhAnyA. aMzUnAM jAlAni taiH kiraNasamuhai: abheda na bhedo'bhedastaM aikyaM bhajatA prApnuvatA // 15 // mumaGgalA mRdupANideze, sA muzcatI nirmalanIradhArAH / ullAsayantI gurubhaktivallI, kAdambinIvAlijanena mene // 16 // (vyA0) sumaGgalA iti / Alijanena AlInAM janastena sakhIvargeNa sA strI kAdambinI iva meghamAleva mene manyate sma / kiMkurvatI sA sumaGgalAyA mRdupANideze pANyordeza* mRduzcAsau pANidezazca tasmin komalahastapradeza komalahaste nirbhlniirdhaar| nirmalaM ca tat nIraM ca nirmalanIraM tasya dhArAstAH muzcatI / puna: gurubhaktivallI guroH bhaktiH sA eva vallI tAM ullAsayantI ullAsayaMtIti paI yantI // 16 // yadambhasA dambhasamujjhitAyA, rAjhyA mukhendovihito'nuSaGgaH / kRtAmRtAkhya kRtakarmabhista-jagatsu tajjIvanatAM jagAma // 17 // (vyA0) yaditi / ambhasA pAnIyena dambhasamujjhitAyA. dambhena samu. jjhitA tasyA mAyA muktAyA rAjyAH sumaGgalAyA mukhendo. mukhamevendustasya mukhacandrasya yat anuSaGgaH saMparko vihitaH / tat tasmAt kAraNAt tat ambhaH kRtakarmabhi. kRtAni karmANi yaiste kRtakarmANastaH kRtakarmabhiH viniH jagatsu vizveSu kRtAmRtAkhyaM kRtA amRtamiti AlyA yasya tat sat jIvanatAM jIvanasya bhAvo jIvanatA tAM jagAma prApa / amRtaM jIvanaM pAnIyabhevocyate // 17 // mukha parikSAlanalagnavAri-lavaM calacaJcalanetrabhRGgam / prAtaHprabuddhaM paritaHprasattA-vazyAyamasyA jalaja jigAya // 18 // (vyA0) mukhamiti / asyA sumaGgalAyA mukha kartRpadaM jalaja (saptamyAH 5-1-169 / i. sU. jalapUrvakamaneI / DivAt antyasvarAdilopa / ) jale jAtaM tat kamalaM karmapadaM jigAya jayati sma / kiMlakSaNaM mukha parikSAlanalamavArilavaM parikSAlanena lAmA saktAH vAriNo lavA bindayo yasmin tat / puna.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350) zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / sargaH11 calacaJcalanetrabhRzaM calataH iti calantau calantau caJcale netre eva bhRGgau bhramarau yasmin tat / kiMviziSTaM kamalaM prAtaH prabhAte prabuddhaM vikasitam / punaH paritaH samantataH prasaktAvazyAyaM prasakto'vazyAyo yasya tat labhatuhinam // 18 // nizAvazAdbhUSaNajAlamasyA, visaMsthulaM muSTha nivezayantI / kApyujjhitaM lakSaNavIkSaNastha, kSaNe karaM dakSiNamanvanaiSIt // 19 // (0yA0) nizA iti / kApi sakhI asyAH sumaGgalAyA dakSiNaM kara anvanaiSIt ruSTaM prItimantaM cakAra / kiMlakSaNaM dakSiNaM kara lakSaNavIkSaNasya lakSaNAnA vIkSaNaM tasya kSaNe samaye lakSaNAvalokanasamaye ujjitaM tyaktam / puruSasya dakSiNahaste lakSaNAni vIkSyante nAryAstu vAmahaste / tadA dakSiNo hasto ruSTa iti bhAvaH / kiMkurvatI sakhI nizAvazAt nizAyA rajanyA vaMzAt asyA. sunaGgalAyA visaMsthulaM bhUSaNajAlaM bhUSaNAnAM jAlamAbharaNasamUhaM suSTu zobhanaM nivezayantI nivezayatIti kurvatI tadA dakSiNahastasyApi bhUSaNAni suSTu nivezitAni iti prItimAMzcakre // 19 // yaM darpaNo bhasmabharoparAgaM, prage'nvabhUt kaprAdhiyA mradiSThaH / tadA tadAyapratimAmupAsya, sakhIkarasyaH prazazaMsa taM saH // 20 // (vyA0) yamiti / darpaNa AdarzaH pro prabhAte kaSTadhiyA kaSTasya dhIstayA kaSTabuddhayA yaM bhasmoparAgaM bhasmana uparAgataM bhasmanA mArjanopaplavaM mradiSTaH (guNAjhASThe yas / 7-3-9 / i. sU. mRduzabdAt iSThaH / pRthumRdubhRzakazahaDhaparivRDhasya Rto ra / 7-4-39 / i. sU. iSThe pare *taH raH / ) atizayena mRduH iti sukumAlataraH san anvabhavat anubhavati sma / tadA tasminnavasare darpaNaH sakhIkarasthaH ( sthApAsnAnaH ka / 5-1-142 / i. sU. karapUrvakasthAdhAtoH ka pratyayaH / iDet pusIti AlopaH / ) sakhyAH karayostiSThatIti sakhIhastasthita san tadAsyapratimA tasyAH sumaGgalAyA. AsyaM mukha tasya pratimAM prativimbaM upAsya sevitvA taM bhasmabharoparAgaM prazazaMsa zaMsitavAn // 20 // '
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanAmArasambhAvya mahAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 11 (351 samAhitA saMnihitAlipAli-praNItagItadhvanidattakarNA / upasthitaM sA sahasA purastA-dakSA RbhukSANamathAluloka // 21 // (vyA0) samAhitA iti / sA dakSA caturA sumaGgalA sahasA jhaTiti *bhukSANa ( ate bhukSinak / 928 / i. u. sU. *dhAtoH bhukSinak pratyayaH iyati iti RbhukSAH / ) mindraM upasthitaM AgataM purastAt agre Aluloke a5zyat / kiMlakSaNA sumaGgalA samAhitA samAdhiyuktA saMnihitAlipAlipraNItagIta canidattakarNA saMnihitA cAsau samIpasthA AlInAM sakhInAM pAlizca tayA praNIte kRte gItasya dhvanau datto karNI yayA sA // 21 // yugAdimaturdayiteti tIrtha, tAM manyamAnaH shtmnyuruuce| natvAJjaleryojanayA dvinAla-nAlIkakozabhramamAdadhAnaH // 22 // - (vyA0) yuga iti / zatamanyu zataM manyava pratimAbhiprahavizeSAH yasya sa. indra. asya indasya kArtikabhave zataM pratimAbhigrahavizeSA abhavan ityAgamavidaH tAM sumaGgalA yugAdibhartuH AdizvAsI bhartA ca AdinAthaH yuge AdibhartA yugAdibhartA tasya dayitA bhAryA iti tIrtha manyamAnaH manyate iti manyamAnaH san natvA Uce / kiMviziSTaH indraH aJjale. yojanayA karaNena dvinAlanAlIkakozabhramaM dvaunAlau yasya tat dvinAlaM dvinAlaM ca tat nAlIkaM dvinAlanAkIkaM tasya kozastasya bhramaM bhrAnti AdadhAna: Adhatte iti AdadhAnaH // 22 // paricchadApyAyakasaumyadRSTe, mRgekSaNAlakSaNakozasRSTe / jayaikapatnIzvara vizvanAtha, zrImahatpaJjarasArikatvam // 23 // (0yA0) paricchada iti / he paricchadApyAyakasaumyadRSTe paricchade (paritaH chAcate anena iti pariccheda / punAmni ghaH / 5-1-130 / i. sU. karaNe artha ghaH ekopasargasya ca ghe| 4-2-34 / i. sU. ghe pare paripUrvakachAdayaterhasvaH / ) parivArajane ApyayakA saumyA dRSTiryasyAH sA tasyAH saMvodhanaM kriyate parivArajane manoharazAntadRSTimati / bhRkSaNAlakSaNakozasRSTe mRgasya IkSaNe iva IkSaNe yAsA tA mRgekSaNAH striyastAsAM lakSaNAni yathA 'triSu zyAmAM triSuzvetAM,
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam ttiikaasmlNkRtm|| sargaH11 . triSu tAmrAM triSUnatAm / trigaMbhIrAM trivistIrNI AyatAM trizIyasIm // 1 // etadvayAkhyA ceyam-netra 1 dRSTimadhya 2 stanAnteSu tripu jhyAmAM netramadhya 1 danta 2 yaza.su 3 triSuzvetAM hasta 1 oSTha 2 tAlu 3 tripu tAmrA AraktAM yoni 1 nakha 2 staneSu 3 triSu unnatAM nAbhi 1 sattva 2 svareSu 3 triSu gaMbhIrAM mukha 1 jaghana 2 hRdayeSu 3 tripu vistIrNA nAsA 1 aDgulI 2 netreSu 3 triSu AyatAM pralambAM madhyaM 1 aNi 2 romAvalIpu 3 triSukazIyasI istrIlakSaNAnAM kozasya bhANDAgArasya sRSTe / he ekapatnIzvari / he vizvanAthazromapaJjarasArike vizvAnA jagatAM nAtha Adidevastasya zriyA. maju-- manojJaM yat hRdayaM tadeva paJjaraM tasmin sArike sArikAsaze / tvaM jaya // 23 // jAtA mahIdhrAditi yA zilA sA, svAM spardhamAnAstu jaDA mRddaanii|| ambhodhilabdhaprabhaveti matsI, na zrIrapi zrIlapasaragute te // 24 // (yA0) jAtA iti / sA mRDAnI mRDasya zivasya bhAryA mRDAnI (46jendrarudramavazarvamRDAdAn cAntaH / 2-4-62 / i. sU. mRDazabdAt DoH a. ntasya An ca / ) pArvatI tyA spardhamAnA spardhate iti spardhamAnA jaDA ajJAnA astu / yA pArvatI mahIdhAt mahIM dharatIti mahIdhra ( mUlavibhAjayaH / 5-1144 / i. sU mahIprazado / kAnto nipAtyate / ) stasmAt parvatAt jAtA iti zilA vartate / zrIrapi lakSmIrapi te tava zrIlavaM zriyaH zobhAyA laba aMzarAna aznute na prApnoti kiMviziSTA lAmI. ambhodhilabdhaprabhavA ambhodheH labdhaH prabhavo yathA sA samudrAta jAtA iti kAraNAt matsI ( matsyasya yaH / 2-4-87 / i. sU. matsyazabdasya yasya Dau pare lopaH / ) matsItulyA 24 kenApi noDhA sthavirAGgajeti, yA nimnagAkhyAmapi karmaNAptA / papAta patyo payasA pipati, kathaM sarasvatyapi sA tulA te // 25 // (0yA0) keneti / yA sarasvatI sthavirAGgajA sthaviro brahmA vRddhazca tasya maGgajA putrI iti kAraNAt kenApi na UhA na pariNItA / yA sarasvatI karmaNa nimnagAlyAM nimnaM nIcairgacchatIti nimngaa| nadInI ca gAminI strI vA tasyA
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjaga mArasammavAlyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga. 11 (353 AkhyAM nAma AtA prAsA satI payasAM patyo samudre papAta | sA sarasvatI api te taba tulAM sAdRzyaM kathaM piparti prApnoti // 25 // yA svarvadhUH kAcana kAzcanAjhI, tulAM tvayAromiyeSa mUDhA / asAratAM ki vivudhairvicArya, rambheti tasyA abhidhA vyadhAyi // 26 // (vyA0) yeti / yA kAJcanAGgI ( nAsikodageSThajaDghAdantakarNazRgAgAtrakaNThAt / 2-4-39 / i. sU. kAJcanapUrvaka aGgazabdAt vA DIH / ) kAzcanabhitra aGga yasyA sA suvarNazarIrA kAcana svarvadhU devAGganA mUDhA satI tvayA tulA sAdRzyamAroDhumiyeSa vAJchati sma / vibudhairviddhi devairvA asAratAM asArasya bhAva asAratA vicArya tasyAH svarvavAH ki raMbhA iti nAma vyadhAyi kRtA / rambhAzabdena kadalI sA madhye asArA bhavati // 26 // kalAkulAcAraturUpatAdhaM, yaM tAvakaM gauri guNaM gRnniimH| mAmahAbdhAciva tatra mannA, vAg na svamuddhartumadhIzvarI naH // 27 // __ (vyA0) kaleti / he gauri vayaM tAvakaM tava ayaM tAvaka (vA yuSmadasmado'jInau yuSmAkAsmAka cAsyaikatve tu tavakamamakam / 6-3..67 / i. sU. yuSmada ab tabakAdezazca / ) staM tvadIyaM kalAkulAcArasurUpatAdya kalAzca kulAcArazca surUpatA ca tA AdhA yasya sa ta ya guNaM gRNImaH brUmaH tatra tasmin guNe manA no'smAkaM vAk svaM tu na adhIzvarI na samarthA / kA iva mA iva chAgIva mahA-dhau mahAMzcAsau abdhizca tasmin mahAsamundre manA satI svaM utuM samarthA na syAt // 27 // sImAsi sImantini bhAgyavatsu, yllokmturhdynggmaasi| yacezaM svapnasamUhamUha-kSamaM zrutAdheyadhiyAmapazyaH // 28 // (vyA0) sImA iti / he sImantini tvaM bhAgyavatsu bhAgyamasti eSAmiti bhAgyavantasteSu lokeSu sImA avadhirasi / yat tvaM lokamatuH lokAnAM bhartA svAmI tasya zrIyugAdIzvarasya hRdayaGgamA hRdayaM gacchatIti hRdayaGgamA (nAmno gama khaDDau ca vihAyasastu viha / 5-1-131 / i. sU. hRdayarAdapUrvakagamadhAto:
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354) zrIjenakumArasambhavAcyaM mahAkAvyam TIphasamalaMkRtam // sargaH 11 khapratyayaH khityanatryayA'ruSormo'nto hrasvazca / 3-2-111 / i. sU. mo'ntaH / hRdayavallamA asi / ca anyat zrutAdheyadhiyAM zrutAnAmAdheyA dhIryeSAM te teSAM bahuzrutAnAM UikSamaM Uhasya vicArasya kSamastaM IdRzaM svapnasamUhaM svamAnAM samUhastaM apazya // 28 // ataH paraM kiM tava bhAgyamIDe, yadvizvanetrA nizi lambhitAsi / svapnArthanizcAyikayA svavAcA, rahaH sudhApAnasukhAni devi // 29 // ( vyA0 ) ataH iti / he devi tava ataH paraM kiM bhAgyaM IDe stuve / vizvanetrA vizvasya netA tena jagannAthena nizi rAtrau svapnArthanizvAyikayA svapnA - nAmarthasya nizcAyikA nizcayakAriNI tathA vAcA ra ekAnte sudhApAnasukhAni sudhAyA amRtasya pAnaM tasya sukhAni tAni lambhitA prApitAsi // 29 // na pAyayan gorasamarthinIM tvAM dhatte / citte rajanImadhIzaH / kSudhAturaM bhojayatAM na doSA, doSApi yasmAdiyamarhadAjJA // 30 // " (0yA0) neti / arthirnI tvA gorasaM go rasastaM gorasaM pAyayan pAyayatoti pAyayan Iza zrI svAmI rajanImapi rAtrimapi citte na ghatte sma / yasmAtkAraNAt arhadAjJA arhatAmAjJA zrIsarvAjJA iyaM vartate / iyamiti kim / doSApi rAtrAvapi atra doSAzabdo'yayojJeyastena vibhaktilopa | kSudhAturaM kSudhayA AturastaM bubhukSitaM bhojayatAM bhojayantIti teSAM doSA na syu' asmin zloke pUrvArdhe bhagavatA sumaGgalAyai yo gorasa: pAyita ityatra gorasazabdena sarasvatIraso jJeya' tena uttarArdhe doSA api kSudhAturaM bhojayatAM na doSAH / iti bhojanasaMbandhinI yA arhadAjJA likhitA tatrApi tatvAdhupadezaviSayakameva bhojanaM jJeyaM na vanapAnAdi caturvidhaM bhojanam // 30 // kadAcidudgacchati pazcimAyAM, sUraH sumeruH parivartate vA / sImAnamatyeti kadApi vArdhiH, zaityaM samAskandati vAzrayAH // 31 // sarvasahatvaM vasudhA'vadhUya zvabhrAtithitvaM bhajate kadAcit / rammoru da+moragagAruDaM te vaco viparyasyati na priyasya // 32 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjaina marisamAsya mahAvyam TAsamatam // sargaH 11 (355 __ (pA0) kadAciditi / he kalyANi kadAcit sUraH sUrya pazcimAyAM dizi udgacchati / vA athavA kadApi sumeruH parivartate meruparvataH svasthAnAccalati / kadApi vArdhiH samudra sImAnaM maryAdA atyeti atikrAmati / kadApi AzrayAza: agni. zatyaM samAskandati samAgacchati / kadAcit vasudhA pRthivI sarvasahatvaM sarva sahate iti sarvasahA (sarvAt sahazra / 5-1-111 / i. sU. sarvazabdAt mahadhAto khapratyayaH khitvAt mo'ntaH adantAt striyAmAp ) tasyA bhAvaH sarvasahatvaM tat avadhUya vimucya zvabhrAtithitvaM atitheH bhAvaH atithitvaM zvabhrasya pAtAlasya atithitvaM tat bhajate sevate / tathApi he rambhora (upamAnasahitasaMhitasahazaphavAnala maNAdhUro / 2-4-75 / i. sU. raMbhAzabdapUrvaka86zabdAt striyAMsamUDa / ) rambhA kadalI tadvat urU yasyAH sA tasyAH saMbodhanaM he rambhoru te tava priyasya zrIyugAdIzasya dambhoragagAruDaM daMbha eva uragaH tasya gArU mAyArUpasapamya gAruDamantrasamAnaM vaco na viparyasyati na parAvatIte // 31-32 // yugmam / yathAtathAmasya manupvavAcaM, vAcaMyamAnAmapi mAnanIyAm / 'pUrNavadhau prApsyasi devi munu, svaM viddhi nUnaM sukRtairanUnam // 33 // (vyA0) yathA iti / he devi tvaM asya bhagavato yathAtathA satyAM vAcaM vANI manuSva jAnIhi / kiMviziSTAM vAcaM vAcaMyamAnAmapi vAcaM yacchantIti vAcaMyamA (vAcaMyamo vrate / 5-1-115 / i. sU. vrataviSaye vAcaMyamazabdo nipAdevate) munayasteSAM yatInAmapi mAnanIyAM ( tavyAnIyau / 5-1-27 / i. sU. mAndhAto. karmaNi anIyaH akArAntatvAt Ap mAnayituM yogyA mAnanIyA / ) mAnyAM he devi tvaM avadhau pUrNa sati sUnuM putraM prApsyasi / tvaM nUnaM nizcita svaM AtmAnaM sukRta puNyai anUnaM na Una* anUnastamanUna saMpUrNa viddhi jAnIhi 33 dAtA kulInaH supacA rucADhayo, ratnaM pumAneva na caashmbhedH| tadranagardA bhavatI nirIkSya, tayAkhyayApanapatetarAM bhUH // 34 // (vyA0) dAtA iti / he devi pumAne ratnaM vartate na ca azmabheda: asmano bhedaH pASANavizeSo ratnam / kilakSaNa:pumAn dAtA dadAtIti dAtA vizve
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356) zrIjenakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sarga: 11 sarveSAmarthijanAnAmAzApUrakatvAt / upakArakatatvAcca / kulInaH kule bhava satkulotpanna: mAtRkI jAti: paitRka kulamiti / suvacA zobhanAni vAMsi yasya saH suvacA satyavAk madhuravacanabhASaNaparaguNagrahaNAditvAt / rucAyaH rucA kAtyA Akhya samRddha / tat tasmAt kAraNAt bhavatI tyA ratnagarbho ratnaM garbhe yasyAH sAtA nirIkSya SvA bhaH pRthvI tayA AkhyayA ratnagarbhA iti nAmnA apatrapatetarAM latetarAm // 34 // suvarNagotraM varamAzritAsi, garbha suparvAgamamudvahantI / zriyaM gatA saumanasImasImAM, na hIyase nandanabhUmikAyAH // 35 // ' (0yA0) suvarNa iti / he devi tvaM nandanabhUmikAyA nandanasya bhUmikA tasyAH nandanavanasaMbaMdhibhUmikAto na hIyase na honA bhavasi / kiMviziSTA vaM suvarNagotra suSTu zobhanA varNA akSarANi yasmin tat suvarNa evaMvidhaM gotraM nAma yasya saH taM varaM pati AzritAsi / nandanavanabhUmipakSe varaM zreSThaM suvarNagotraM meruN| tvaM kiM kurvantI supAgamaM suparvANodevA. tebhyaH Agama AgamanaM yasya sa taM evaMvidhaM garbhamudvahantI pakSe suparvaNAM devAnAM Agamo yasmin taM evaMvidhaM garbha madhyamudvahantI / puna: asImAM nAsti somA yasyA sA tAM saumanasI sumanasaH santaH teSAmiyaM tAM satsambandhiI zriyaM zobhAM zritA pakSe sumanasaH puSpANi tatsaMbaMdhirnI zobhAM zritA etAvatA nandanabhUme sumaGgalAyAH sAdRzyaM jAtam // 35 // ripudvipakSepipalaM gabhIrA, na bhUrimAyaiH prishiilniiyaa| garbha mahAnAdamamuM dadhAnA, parairadhRSyAsi gireguheva // 36 // (vyAM0) ripu iti / he devi tvaM amuM gauM dadhAnAM dhatte iti dadhAnA satI gireH parvatasya guhA iva parairanyairadhRSyA na dhRSyA adhRSyA (dupAntyAdakapicaH / 5-1-41 / i. sU. dhRSdhAtoH karmaNi kyA kitvAt guNAbhAva / ) anAkalanIyAsi / kiviziSTamamuM mahAnAdaM mahAn nAdaH kIrtirUpo yasya taM pakSe mahAnAdaM sihaM puna: ripudvipakSepi balaM ripava eva dvipAH kariNaH teSAM kSepi tiraskAri balaM yasya tam / kilakSaNA tvaM guhA ca gabhIrA punaH bharimAyaH
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImArasamA mahAmAnyam TIpAsamalaMkRtam ma sarga. 11 (357 bharirmAyA yeSAM tai. mAyAbahulaiH zRgAlA na parizIlanIyA parizIlituM yogyA parizIlanIyA anAzrayaNIyA // 36 // jitvA gRhavyomamaNI svabhAsA, dhruvaM tava prollasitA sutena / tattela madhye vasatAroha-cItra dhatse navameva tejaH // 37 / / (byA0) jiveti / he devi tava sutena svabhAsA svasya bhAH tayA AsmIyakAtyA gRhavyomamaNI gRhaM ca vyoma ca tayormaNI gRhamaNi, pradIpa, vyomamaNi sUrya tau jitvA dhruvaM nizcitaM prollasitA ullasiSyate / tat tasmAt kAraNAt tena sutena madhme udara vasatA vasatIti vasan tena tvaM abhramehadayI iva abhraM ca gehaM ca tayordvayI (dvitribhyAmayaTa vA / 7-1-152 / i. sU. dvizabdAt avayave arthe apaT vA TittvAt DI. 1) iva abhra AkAzaM haM tadvat navameva tejo dhatse dadhAsi / athavA adbhagRhamiva jo dhatse // 37 // sUte tvayA pUrvadizAtra bhAsva-tyulAsinetrAmbujarAji yatra / dRSTAmRtAghrANamukhaM vapu, sarasyate tadinamarthaye'ham // 38 // (vyA0) sUte iti / ahaM tat dinamarthaye prArthayAmi yatra yasmin dine pUrvadizA pUrvA cAsau dina ca pUrvadik tayA pUrvadizA pUrvadiksadRzayA tvayA atra asmin sute sUte sati mama vapu zarIraM sarasyate (mo vA luk ca / 3-427 / i. sU. AcAre artha payas zabdAt kyaD vA sakAramya lugabhAvazca DivAdAtmanepadam / ) sara ibAcarati / kiviziSTe atra sute bhAsvati dedIpyamAne sUryasadRze vA kiMviziSTaM vapu ullAsinetrAmvujarAji netrANi evaM andhujAni netrAmbujAni ullasatIti ullAsinI ullAsinI netrAmbujAnAM netrakamalAnAM sahasratpAt rAji zreNiyasmin tat punaH dRSTAmRtAtrANasukha 6 amRtena AghrANasya tRptasya sukha yena tat // 38 // prAptA bhuvaM khelayituM tanUjaM. tavopaguhyAptamudastridazyaH / tathA ratiM na svaritAratAte-priyopagUDhA api codhitArA || 39 // (0yA0) prAptA iti / tridazyo devAGganAH svaritA svarga itA gatAH
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358) zrIjenakumArasambhavAkyaM mahAkAvyam TokAsamalaMkRtam // sargaH 11 saMtyaH tArtapriyopagUDhAH api ratena ArtAH ratArtAH te ca te priyAzca svAminastaiH upagUDhAH api saMbhogAvasarapIDitadayitAliGgitA api ratiM sukhaM tathA na bodhitAraH na jJAsyanti / yathA tava tanUjaM putraM upaguhya Aliya AptamudaH AtA mudyAbhistAH prAptaharSAH satya bhuvaM khelayituM prAptA yathA sukhaM bodhitAraH jJAsyanti // 39 // asmin mayaikAsanasannivi, matto mahatvAdiguNairanUne / cidvairilA sparza nimeSamukhyai, rasyaiva mAM lakSayitAmaraughaH // 40 // ( vyA0 ) asmin iti / he devi asmin tatra sute mayA saha ekAsanasanniviSTe ekaM ca tat AsanaM ekAsanaM tasmin sanniviSTastammin ekAsane upaviSTe sati amaraughaH amarANAmogha devasamUha' / asya eva tava putrasyaiva ilAsparzanimeSamukhyai' ilAyA. sparza ilAsparza. ilAsparzazca nimeSAzca te mukhyAni yeSu tAni tai' pRthvItalasparzanAdicihnaiH mAM lakSayitA upalakSayiSyati / kiMviziSTe asmina matto ( ahIruho'pAdAne / 7-2-88 / i. sU. paJcamyarthe asmad zabdAt vA tasupratyayaH / ) matsakAzAt mahattvAdiguNaiH mahato bhAvo mahttvaM tat Adi yeSAM te mahatvAdaya. te ca te guNAzca taiH guNaiH anUne na Una: anUnastasmin saMpUrNa // 40 // asminnasivyagrakare karIndrA - rUDhe raNAya prayate'ribhUpAH / palAyamAnA vapuSo vigAsya-ntyuccatvameke gurutAM tathAnye // 41 // ( vyA0 ) asmin iti / asmin tava putre asivyaprakare asinA vyagraH karo yasya sa tasmin khaDgavyagrahaste karIndrArUDhe kariNAmindrastasmin ArUDhe raNAya saMgrAmAya prayate Adarapare sati eke aribhUpA asyazvate bhUpAzca zatrunRpAH capupa. zarIrasya uccatvaM tathA anye vapuSo gurutAM gurorbhAvastAM gurutvaM vigAsyanti / kiMviziSTA aribhUpA palAyamAnA palAyante iti palAyamAnA // 41 // asyeSu puMkhakSaravIkSaNena, kSaranmadAH saMkhyamatantrato'pi / yAsyanti dAsyaM samupAsya lAsyaM, dUre manuSyA danujArayo'pi // 42||
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjaina kumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / sargaH 11 (359 ( vyA0 ) asyeti / he devi te sarvaprasiddhAH sadAnavAH dAnavasahitAH danujArayaH api danujAnAmarayo'pi mAgaghavaradAmaprabhAsa sindhukhaMDaprapAtaguphAtamisraguphAsatkaprabhRtidevA api asya tava putrasya lAsyaM nATyaM samupAsya kRtvA asya tava putrasya DAsyaM yAsyanti / kiMviziSTA danujArayaH i5 puMkhAkSaravIkSaNe iporvANasya puMkho'ntimabhAgastasmin akSarANAM vIkSaNena darzanena kSaranmadAH kSaran mado yeSAM te nazyanugaH / kiMkurvato'sya saMkhyaM saMgrAmaM satanvato'pi tanotIti tanvan na tnven atanvan tasya akurvato'pi // 42 // asmin dadhAne bharatAbhidhAnamupeSyato bhUmiriyaM ca bhIzra / vidvadubhuvi svAtmani bhAratIti khyAtau mudaM satprabhulAbhajanmAy / 3 ( vyA0 ) asmin iti / asmin tava putre bharatAbhidhAnaM bharata iti abhiyAnaM tat dadhAne sati dhatte iti dadhAnastasmin iyaM bhUmiH pRthvI ca anyat -gI sarasvatI ca vibhuvi viduSAM bhU tasyAM vidvadbhuvi vidvajjanasthAne svAtmani -svasyAtmA tasmin AtmaviSaye bhAratIti khyAtau satyAM satprabhulAbhajanmAM saMzcAsau prabhuzca tasya lAbha prApti tasmAt janma yasyAH sA tAM susvAmiprAptisamutpannAM sudaM harSa upeyataH prApsyataH / vidvAMsa iti vadanti bharatasya ithaM bhAratI bharatakSetrabhUmi sarasvatI ca // 43 // udacyamAnA api yAnti niSThAM, sUtreSu jaineSviva yeSu nAthaH / teSAM navAnAM nipuNe nidhInAM, svAdhInatA vatrtsyati te tanUje // 44 // ( vyA0 ) udacyamAnA iti / yeSu nidhipu udayamAnA api niSkAzyamAnA api arthA dravyANi niSThAM kSayaM na yAnti keSu iva sUtreSu iva / yathA jaineSu sUtreSu AgameSu arthA niSThAM na yAnti / tadyathA - savva naINaM jAhujyavA yA savva udahijaM nIraM ittovi anaMtaguNo anaMtaso atthasuttassa // 1 // iti nyAyAt Agamo'rthaniSThAM na yAtIti bhAvaH / he nipuNe teSAM navAnAM nidhInAM svAdhInatA svavazatA te tava tanUje putre vatsthati bhaviSyati / amUni navanidhAnAni jJeyAni / nesappe 1 peDuthae 2 piMgala 3 savvarayaNa 4 mahapahune pa
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___360) zrIjanakumArasambhavAyaM mahAvyam TIkAsamalaMkasama sarga:11 phAleya 6 mahAkAle 7 mANagamahAnihI 8 saMkhe 9 / eteSu ete padArthAH syuH pura 1 kaNa 2 bhUsaNa 3 sthaNa 4 vattha 5 sippA 6 garaNe 7 satthaNe 8 nADaya 9 uppattikamAsanAmasuraThiyanihINaM / / 2 / / pAdapaidANA adhurarohaye navayavikasabhA / bArasajoyaNamaMjU sasaMdiyA jakSa vIyamuhe // 3 // 4 // na mAnavISveva samAptakAmA, prabhAmayIM muurtimupetyaaso| samAH sahasraM surazaivalinyA, samaM sameSyatyupabhogabhaGgIH // 45 // (vyA0) na iti / he devi asau tava putra. mAnavI(tasyedam / 63-160 / i. sU. manuzabdAt idamarthe aN / aNajeyekaNa-m 2.-4-20 i. sU. GI / ) eva na samAptakAma: samAptaH kAmo yasya saH asaMpUrNAbhilASaH san prabhAmayIM (prakRtamayaT / 7-3-1 / i sU. pracure'thai prabhAzabdAt mayaH TitvAt DI. 1 ) kAntimayI mUrtimAkRtimupetayA prAptayA surazaivalinyA surANAM devAnAM zaivalinI nadI tathA gaGgayA samaM sahasra samA. sahasra varSANi upabhogabhaGgI upabhogAnAM bhaGga yastAH vilAsAdisukhaviSchitI: sabheSyati prApsyati // 45 // satvarmikAn bhojayato'sya bhaktyA, bhaktairvicitraH zarada samudrAn / bhaktazca bhuktazca rasAtireka, vaktuM bhaviSyatyabudhA budhAlI / / 46 // (vyA0) sat iti / he devi tava asya sutasya samyaktvadhAriNaH 1 // sacittaparihAriNaH 2 / ekAhAriNaH 3 / brahmacAriNa 4 / satyavyavahAriNaH 5 / bAdazanatadhAriNaH 6 // IgaSaTrIyuktAna sAdharmikAn suzrAvakAn bhaktyA vicitraH zAlidAlipakAnavRtadholA_bhaktairane zaradAM varSANAM samudrAn koTAkoTI: bhojayataH sataH bhaktezca anyat bhuktezca rasAtireka rasasya atirekastaM rasAdhikya caktuM jalpituM budhAlI budhAnAmAlI vudhAlI vidvatazreNi: avudhA na budhA abudhA mUrkhA bhaviSyati // 46 // nivezite mRHmunAvihAra-nImANisvarNamaye kiriitte| subhra bhartA phimudArazobhA, bhUbhRdvaro'STApadanAmadheyaH // 47 // (vyA0) nivezite iti / he subhru zobhane bhruvau yasyAH sA tasyAH
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjainamArasambhavAya mahAvyam TIpAsamalaMkRtam // sargaH 11 (361 saMbodhanaM kriyate aSTApadanAmadheyaH aSTApada iti nAmadheyaM (nAmarUpabhAgAd dheyaH / 7-2-158 / i. sU. nAmazabdAta svArthe dheyapratyayaH nAma eva nAmadheyam / ) yasya sa bhUmRdara bhuvaM vibhratIti bhUbhRta parvatAstepu varaH zreSThaH parvatamulyo rAjA udArazomA udArA cAsau zobhA ca tAM kiM na bhartA na dhariSyati / api tu dhariSyatyeva / ka sati amunA tava putreNa vihAranibhe vihArasya nibhe sahaze prAsADhasadRze maNisvarNamaye maNisvarNanirmite kirITe mukuTe mUrdhni mastake nivezite sati / yat ucyate utsebAguladIrghayojanamitaM krozatrayaM cocchritaM vistAre bharatAdhirAjavihita gavyUtamAtrodvaram / ekAhanizavAmanityazivadaM kailAsabhUSAmaNi nAmnA siMhaniSAdyabhuttamamahaM caitya stuve sarvadA rAjApi zirasi mukuTe nivezite zobhAM prApnoti / aSTApadenApi prAsAdena zobhA prApteti bhAva // 47 // tathaiSa yogAnubhavena pUrva-bhave svahaste'kRta mokSatatvam / / svarUpavIkSAmadakarmabandhAt-trAtuM yathA satsyati tadrayeNa // 48 // (vyA0) tatheti / epaH tava suta pUrvabhave pUrvazcAsau bhavazca pUrvabhava(pUrvAparaprathama caramajaghanyasamAnamavyamadhyamavIram / 3-1- 103 / i. mU pUrvazabdena saha bhavazabdasya karmadhAraya samAsa / ) stasmin yogAnubhavena yogasya anubhavastena yogamAmarthyena svahaste svasya hastastasmin svakare mokSatattvaM mokSa iti tatvaM mokSatattvaM tat tathA akRta / yathA tat mokSatattvaM rayega vegena svarUpavIkSAmadakarmabadhAt svarUpasya vIkSA vIkSaNaM tayA madasya karmaNo badhastasmAt trAtuM rakSituM Asatsyati Asanna bhaviSyati // 48 // evaM pumarthaprathane samarthaH, prabhAnidhi :svyanirAmaniSThaH / pAlyo mahoAstava padmarAga, iva prayatnAnna na garbhago'yam / / 49 // - (vyA0) evamiti / he devi eva amunA pUrvoktaprakAreNa pumarthaprathane pumarthAnAM prathana tasmin puruSArthavistAraNe samartha prabhAnidhi prabhANA nidhi / nai vyanirAsaniSTha nirgata sva dhanaM yasya saH ni sva. niHsvasya bhAvo nai khya (pati(jAntaguNAjharAjAdibhyaH karmaNi ca / 7-1-60 / i. sU ni svaza
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362) zrIja kumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam ttiikaasmlNkRtm| sarga:11 bdAt vyaNa NitvAt vRddhiH / ) dAridrayaM tasya nirAse niSThA yasya saH dAridrayanirAkaraNatatparaH / evaMvidho'yaM garbhagaH garbha gachatIti tava putra: mahoyAH mahatIcAsau urpha ca mahorvI tasyA. mahApRthivyAH padmarAga iva prayatnAt mahodyamAt na napAlyaH api tu pAlanIya eva // 49 // gIrvANaloka'smi yathA garIyAM-stathA nRloke bhavitA sutaste / vayasa evAtra sahavayasya-saMparkasaukhyAni gamI mamAtmA // 50 // (vyA0) gIrvANa iti / ahaM gIrvANaloke gIrvANAnAM lokastasmin devaloke yathA garIyAn (guNAGgAdveSTheya mU / 7--3-9 / i. sU. guruzadAt atizaye'rthe IyasuH / priyasthirasphiroruguru-m / 7-4-38 / i. sU. Ithasupare gurogarAdezaH / ) atizayena guru: asmi / tathA nRloke nRNAM lokastasmin manuSyaloke tava sutaH putro garIyAn bhaviSyati / vayasthe eva vayasi tiSThatIti vayasthaM tasmin eva yauvanaM prApte eva sute mama AtmA sahagyayasyasaMparka saukhyAni sak cAsau vayasya (dhapadyatulyamUlyavazyapathyavayasyadhenubhyAgArhapatyajanyadharmyam / 7-1--11 / i. sU. mitre'rthe vayasyAndo yAnto nipAtyate)zca tasyasaMparkasanamastasya saukhyAni tAni sakSamitrasamAgamasukhAni gamI gamiSyatIti gamI (vaya'ti gamyAdiH / 5-3-1 / i. mU ina-to gamin nipAtyate / ) // 50 // ityuktibhiSTasitAmbumegha-zlAghAmamoghAM maghavA vidhAya / tirodadhe vyomani vidyudarci:-stomaM svabhAsA parito vitatya // 51 // (vyA0) itIti / madhavA indra iti uktibhiH pUrvoktavacanaiH vRSTasitA. mbumeghazlAghAM vRSTaM sitAyA zakarAyA udakaM yena sa vRSTasitAmbu sa cAsau meghazca tasya zlAghAM prazaMsA tAM amoghAM na moghA amoghA tAM saphalAM vidhAya kRtvA tiroDhadhe adRzyo babhUva / kiMkRtvA vyomani AkAze svabhAsA svasya bhAH tayA AtmIyakAntyA paritaH samantato vidhudarciHstomaM vidyutaH apistejAMsi teSAM stomaM samUhaM vitatya vistArya // 51 // tasminnathAlokapathAdvibhinne, hRnnetrarAjIvavikAzaheto
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanamArasambhApamahAvyam TIpAsamalaMkRtam sagaH 11 (363 sA paminIvAnaghacakravandhau, kSaNAttamaH zyAmamukhI babhUva // 52 // (vyA0) tasmin iti / athAnantaraM tasmin indre AlokapathAt Alokasya panthAH Alokapatha(*kpU pathyapo't / 7-3-76 / i. sU. AlokapUrvakapathin zabdAt at pratyayaH / ) stasmAt darzanamArgAt vibhinne pRthagbhUte sati sA sumaGgalA paminI iva kSaNAt tamaH zyAmamukhI ( nakhamukhAdanAmni / 2-4-40 / i. sU. mukhazabdAt striyAM DI / ) tamasA viSAdena zyAmaM mukha vadanaM yasyA sA babhUva jAtA / kiviziSTe indre hRnnetra rAjIvavikAzahetau hRdayaM ca netre ca eteSAM samAhAro hunetraM (prANituryAGgANAm / 3-1-137 / i. sU. prANyaGgatvAta ekArthadvandaH / ) tadeva rAjIvaM kamalaM hRdayakamalanayanakamalAnAM vikAzaH tasya hetu kAraNaM tasmin / punaH anaghacakravandhau na vidyate aghaM pApaM yeSAM te anaghA niSpApA teSAM cakre samUha bandhau bandhusadRze pakSe anaghe nirdUpaNe cakrabaMdho sUrye AlokapathAt vibhinne sati kamalinI tamaHzyAmamukhI syAt tathA sA sumaGgalA jAtA // 52 // avocadAlIrupajAnupAlI-bhRya sthitA gadgadayA girA sA / atRpta evAtra jane rasasya, halA balAriyaramat kimuktaH // 53 // (vyA0) avocat iti / sA sumaGgalA gadgadayA girA skhalitAkSarayA vANyA upajAnu (vibhaktisamIpasamRdbhivyayarthAbhAvAtyayA'sapratipazcAtakramakhyAtiyugapat sahaka-m / 3-1-39 / i. mU samope'rthe avyayIbhAvaH / ) samIpe pAlIbhaya zreNIbhaya sthitA evaMvidhA AlI sakhIravocat / he halA sakhya balAri balasya ari indra atra asmin mallakSaNe jane rasasya atRpte eva uktavacanata kiyaramat virarAma // 53 // dauHsthyaM kimasyApi kathAprathAsu, nyAsocitA vA kimu nAsmi tAsAm / vANIrase mAmasamAptakAmA, vihAya yasaiSa yayau vihAyaH // 54 // (vyA0) dauHsthyamiti / asyApi indrasya kathAprathAsu kathAnAM prathAstAsu kiMdau sthyaM du sthasya bhAva dAridrayaM vartate / vA athavA tAsAM kathApradhAnAM ki
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364) zrIjanakumArasambhavAcyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / sargaH 11 mahaM nyAsocitA nyAsasya ucitA saMvAsayogyA nAsmi / yat yasmAt kAraNAt sa eSa indraH vANIrase vANyA vAcAyArasastasmin asamAptakAmAM na samApta asamApta: asamAptaH kAmo yasyAH sA tAM asaMpUrNAbhilASAM mAM vihAyamuktvA vihAya AkAzaM yayau // 54 // yasyAmRtenAzanakarma tasya, vacAsudhAsArati yuktametat / pAtuH punastatra nipIyamAne, citraM pipAsA mahimAnameti // 55 // . (vyA0) yastheti / yasya indrasya amRtena azanakarma azanasya bhojanasya karma AhAro vartate / tasya indrasya vaca. sudhAsArati sudhAyA amRtasya AsAra dhArAvRSTiH sudhAsAra iva Acarati sudhAsArati (kartu. vip galbhaklIbahoTAttu Dit 3-4-25 / i. sU. AcArArthe sudhAsArazabdAt vip pratyaya 1) amRtavRSTiriva bhavati etad yuktam / punazcitraM Azcarya tatra vacasi nipoyamAne nipIyate iti nipIyamAnaM tasmin sati pAtu pibatIti pAtA tasya pivata' puruSasya pipAsA pAtumicchA pipAsA tRpNA mahimAnaM mahato bhAvo mahimA taM mahimAna (pRthvAde riman vA / 7-1-58 / i. sU mahata zabdAt bhAve iman vA / tryantasvarAde / 7-4-43 / i. sU antyasvarAdelaka) mahattvaM eti prApnoti // 55 // na mArjitAvatkavalena lehyA, na kSIgvacAJjalinA nipeyaa| aho satAM vAg jagato'pi yukta-pItAtiriktAM vidadhAti tuSTim 56 (vyA0) neti / aho iti Azcarye satAM vAk mArjitAvAt (syAderive / 7-1-52 / i sU sAdRzye'rthe mArjitAzabdAt vat pratyaya mArjitA iva mArjitAvat ) rasavat bhojanavat kavalena prAsena lehyA na AsvAcA vartate / ca anyat satAM vAg kSIravat ( syAderive / 7-1-52 / i sU. sAdRzye'rthe kSIrazadAt vat pratyayaH kSIramiva kSIravat / ) pAnIyavat aJjalinA nipeyA nipAtuM yogyA peyA na vartate / satAM vAg jagato'pi vizvasyApi bhuktapItAtiriktA bhuktaM ca pItaM ca bhuktapIte tAbhyAM atiriktA adhikA bhuktapItAtirikta tAM bhojanAt kSIrapAnAt vizeSakAriNI tuSTiM vidadhAti // 56 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina kumArasammapApaM mahAvyam hI samalaMkRtam // sargaH 11 (265 2 na candanaM candramarIcayo vA na vApyapAcIpavano vanI vA / sitAnuviddhaM na payaH sudhA vA, yathA pramodAya satAM vacAMsi // 57 // ( vyA0 ) neti / na candanaM vA athavA candramarIcayaH candrasya marIcayaH kiraNAH na apAcIpavanaH apAcyAH pavanaH dakSiNadizaH pavanaH dakSiNapavanaH athavA vanI mahadvamaM vanIsitAnuviddhaM sitayA zarkarayA anuviddhaM zarkarA mizra payo vA dugdhaM vA athavA sudhA amRtaM tathA pramodAya harSAya na syuH / yathA satAM satpuruSANAM vacAMsi vacanAni pramodAya syuH // 57 // aGguSThayantrArdanayA dadAnau, rasaM rasajJA sudhiyAM rasajJe / sudhAM prakRtvA kiratI pareSTu-stanekSuyaSTI na nadhikaroti // 58 // . ( vyA0 ) aDguSTha iti / sudhiyAM zobhanA ghIryeSAM te sudhiyaH teSAM rasajJA rasaMjAnAtIti rasajJA (AtoDoDAvAmaH / 9-1-76 / i. sU. rasazabdapUrvakajJAghAto. Da pratyayaH DitvAt antyasvarAdilopaH adantatvAt khiyAmApU / ) jihvA pareNTustanekSuyaSTI pareSTu bahuprasUtAgau tasyAH stane: ikSoryaSTiH pareNTustanazca ikSuyaSTizca dvau na na dhikkaroti api tu dhikaroti tiraskarotyeva / kiMviziSTau dvau pare stanekSuyaSTI aDguSThayantrArdanayA aDguSThazca yantrazca tayorardanApIDanA tathA rasa dadAnau dadAte iti udAnau / kiMviziSTA rasajJA rasajJe rasaM nAnAtIti rasajJastasmin puruSe prakRtyA svabhAvena sudhAmamRtaM kiratI vistArayantI || 58 // avedi nedIyasi devarAje, zrotrotsavaM tanvati vAgvilAsaiH / dino na gacchannapi hanta sakhyaH, kAlaH kimevaM kutukaiH prayAti // 59 // ( vyA0 ) avedi iti / he sakhya hanta iti vitarke mayA dino gacchan I gacchatIti gacchan api na avedi na jJAta / ka sati nedIyasi atizayena atika iti nedIyAn ( guNAGgAdveSTheyam / 7-3-9 / i. sU antikazabdAt taraviSaye IyasupratyayaH bADhAntikayoH sAdhanedau / 7-4-37 i. sU. Iyasau pare antizabdasya nedAdeza: / ) tasmin pratyAsanne devarAje ( rAjan sakheH / 7-3-106 / i. sU. devapUrvaka rAjan zabdAt aT samAsAntaH / no'padasya *
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366) zrIjainakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam ttiikaasmlNkRtm|| sargaH 11 taddhite / 7-4-61 / i. sU. aT pare antyasvarAderluk / ) devAnAM rAjA devarAjastasmin indre vAgvilAsaiH vAcAM vilAsAstaiH zrotrotsava - zrotrayorutsavastaM karNAtsavaM vitanvati vittanotIti vitanvan tasmin kurvati sati / kAlaH kimevaM amunA prakAreNa kutukaiH AzcaryaiH prayAti // 59 // vijJApayacakrurathAlayastAM, vimugdhacite gatacintayAlam / snAtuM ca bhoktuM ca yatasva pazya, khamadhyamAskandati caMDarociH 60 ( vyA0 ) vijJApayAM cakuriti / athAnantaraM AlayaH sakhyaH tAM sumaGgalAM vijJApayAMcakuH / he vimugdhacitte vimugdhaM cittaM yasyAH sA tasyAH saMbodhanaM kriyate gatacintayA gatasya cintA tathA alaMpUyatAM pazya vilokaya / caMDarociH caMDe rociryasya saH sUryaH khamadhyaM khasya madhyaM tat Askandati AkrAmati / tvaM snAtuM snAnaM kartuM ca anyat bhoktuM bhojanaM kartu yatasva upakramaM kuru // 60 // aho ahaH prApyakRtaprayatnaH zanaiH zanairuccapadopalabdhau / kare kharIbhUya nayastha tatraM, vyanakti sureSvapareSu, sUraH // 61 // ( vyA0 ) aho iti / aho iti Azcarye sUraH sUryaH aha dinaM prApya zanaiH zanaiH uccapadopalabdhau uccaM ca tat padaM uccapadaM tasya upalabdhau prAptau kRtaprayatnaH kRtaH prayatno yena saH san kare kiraNe kharIbhUya kaThoro bhUtvA apareSu sUreSu bhaTeSu nayasya jJeyasya tatvaM vyanakti prakaTIkaroti / divase prApte sati uccapadaprAptyartha prayatnaH kriyate kare daMDe ca kharatvaM kriyate iti bhAvaH // 61 // lokaM lalATantaparamidaMDe, rutsAryabhAnurvijanIkRteSu / sarassvavakrAnviyadantarasthaH, koDe karAnnyasyati padminInAm // 62 // ( vyA0 ) lokamiti / bhAnuH sUrya. vijanIkRteSu vigatA janA yebhyastAni vijanAni na vijanAni avijanAni avijanAni vijanAni kRtAnIti vijanIkRtAni teSu nirjaneSu sarassu sarovareSu padminInAM kroDe utsaMge viyadantarasthaH viyata antare tiSThatIti AkAzamadhye sthitaH san avakrAn na vakAH avakA stAna avakrAn karAn nyasyati vyApArayati / kiMkRtvA lalATantaparazmidaMDe:
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanamArasambhavAya mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 11 (367 lalATaM tApayantIti lalATantapAH (lalATavAtAttipA'jahAkaH 5-1-125 / i. sU. lalATapUrvakatapadhAtoH khaz pratyayaH / khitvAt mo'ntaH / ) 22maya eva daMDAH razmidaMDAH lalATantapAzca te razmidaMDAzca saiH lokaM utsAya paratra kRtvA 62 padmaM zriyaH sama babhUva bhAno, karairadhRmAyata suurykaantH| matuH prasAde sadRze'pi sampa-tphalopalabdhiH khalu daivavazyA // 63 // (vyA0) padmamiti / bhAnoH sUryasya karaiH kiraNaiH padmaM kamalaM zriyaH lakSmyAH sabhAgRhaM babhUva / sUryasya karaiH sUryakAntaH adhUmAyata (kyaD / 3-426 / i. sU. dhUmazabdAt AcAre'rthe kyaD / kitvAt Atmanepadam / ) dhUmavadAcaritaH / bhartuH svAminaH prasAde sahaze'pi tulye'pi sampanphalopalabdhiH sampadA phalAnAmupalabdhiH lakSaNayA phalAvAptiH khalla nizcitaM daivavazyA daivasya vazyA devAyattA syAt // 63 // yaH ko'pi dadhe nizi rAjazabda, digantadezAniyatA yayau sH| . dadhAsi kasyopari tigmabhAvaM, pAnthaiHzramAta rvirevmuce|| 64 // (vyA0) ya iti / zramAtaiH zrameNa AtA. taiH zramAkulaiH pAnthaiH (nityaM NaH panthazca / 6-4-89 / i. sU dvitIyAntAt pathin zabdAt nityaM yAti ityarthe NapratyayaH pathazca pandhAdeza. panthAnaM nityaM yAnti iti paanthaaH|) pathikai raviH sUryaH evamUce / evamiti kiM yaH ko'pi nizi rAtrau rAjazabdaM rAjA iti zabdastaM dadhe dharati sma / sa iyatA digantadezAn dizAmantAH teSAM dezAstAn yayau / tarhi kasyopari tigmabhAvaM tigmaMzvAsau bhAvazca taM tIvratvaM dadhAsi // 6 // toyAzayA dhAvita eSa pAntha-tAto vimuhyan mRgatRSNikAbhiH / aprApya toyaM kSaradazrupUrai-rutthApayatyambu kiloSare'pi // 65 // (vyA0) toya iti / eSa pAnthabAta. pAnthAnAM vrAtaH pAnthatrAtaH pathikasamUhaH toyAzayA toyasya jalasyAzA tayA jalasyecchayA dhAvita san toyaM jalaM aprApya na prApya kSaradazruparaiH kSaranti ca tAni azrUNi ca teSAM pUraiHsamUhai: kila iti satye upare'pi ambu UtthApayanti UparasthAne'pi jalaM prakaTaM karoti /
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368) zrIjainakumArasambhavAsyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam / sargaH 11 kiMkurvan pAnthatrAtaH"mRgatRSNikAbhirmUgajalairvimuhyayan vimuhyatIti vibhuhyan 65 amI nimIlannayanA vimukta-bAhyabhramA maunajuSaH zakuntAH / zrayanti sAndradrumaparNazAlA, abhyastayogA ivanIrajAkSi // 66 // (vyA0) amIti / he nIrajAkSi (asahanab vidhamAnapUrvapadAt svAhAdakoDAdibhyaH / 2-4-38 / i. sU. striyAM nIrajapUrvakaakSizabdAt DIrvA / ) nIre jAte nIraje kamale te iva akSiNI yasyAH sAtasyAH saMbodhanaM kriyate he kamalalocane abhI nimIlannayanAH nimIlanti nayanAni yeSAM te nimIlyamAnalocanAH vimuktabAhyabhramAH bAhyazcAsau bhramazca vimukto bAhyabhramo yaiste / maunajuSaH maunaM juSante iti maunajuSaH (kip / 5-1-148 / i. sU. maunazabdapUrvakajuSadhAtoH kip pratyayaH / ) evaMvidhAH zakuntAH pakSiNa: sAndradrumaparNazAlAH sAndrAzca te mAzca teSAM parNazAlAH parNaH patranirmitAH parNazAlAstA nibiDavRkSapatrazAlAH zrayanti / utprekSate abhyastayogA iva abhyasto yogo yaiste iva // 66 // udIyamAno'kRtalokakarma-sAkSItyabhikhyAmayamAhitArthAm / bhAstrAnidAnIM tu kRtAntatAta, iti tviSA trAsitasarvasattaH // 67 // (vyA0) udIyamAnaH iti / ayaM bhAspAn bhAso'sya santoti bhAsvAn sUryaH udIyamAnaH udIyate iti udIyamAnaH san lokakarmasAkSI lokAnAM karmaNAM sAkSI ( sAkSAdraSTA / 7.-1-197 / i. sU. sAkSAt zabdAt draSTA ityarthe in pratyayaH / prAyo'vyayasya / 7-4-65 / i. sU. ina pare antyasparAdelaka / ) iti abhikhyAM nAma AhitArtha Ahito'rtho yasyAM sA tAM satyArthI akRta kRtavAn tu punaH idAnIM adhunA kRtAntatAtaH kRto'nto nAzo yena sa kRtAnto yamastasya tAtaH pitA iti abhilyAM AhitArthI satyArthI akRta / kiviziSTaH sUryaH trAsitasarvasattvaH sarve ca te sattvAzca sarvasattvAH (pUrvakAlaikasavajaratpurANana kevalam / 3-1-97 / i. sa. krmdhaarysmaasH|) sarvaprANinaH trAsitA. trAsaM gamitAH sarvasattvA sarvaprANino yena saH trAsitasarvasatvaH 67 itIrayitvA vistAsu tAsu, tAruNyamArUDhamahanirIkSya / sumaGgalAtha svayazoniyukta-dhImajanA majanasama bheje // 68 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAjakumArasambhavAya mahAkAvyam TI.simalaMkRtam // sarga. 11 (369 (vyA0) itIti / athAnantaraM sumaGgalA majjanasa majjanasya snAnasya sadmagRhaM snAnagRhaM bheje / kiMkRtyA ahardina tAruNyaM ( patirAjAntaguNArAjAdibhyaH karmaNi ca / 7-1-60 / i. sU taruNazabdAt bhAveTayaNa TisvAt AdisvaravRddhiH / ) taruNasya bhAvastAruNyaM tat yauvanaM ADhaM nirIkSya dRSTvA / kAsu satISu tAsu sakhISu iti IrayitvA kathayitvA viratAsu satISu / kiMlakSaNa sumaGgalA svayazoniyuktadhImajanA svasya yazasA niyuktA vyApAritA* dhImanto budvimanto janA yayA sA AtmIyayazasA vyApAritavidvajjanA // 68 // tadvakSojazrIpauDhimAlokya haimaH, kuMbhamaidAkSeNeva niiciimvddhiH| abha: saMbhArabhrAjibhiH khAnapITha, nyastAM sakhyastAM mjyaamaamuraashu|| (0yA0) taditi / sakhya (nArI sakhopaDyUzvazrU / 2-4-76 / i sU. sakhIzabdo Dayanto nipAtyate / ) snAnapIThanyaratAM snAnasya pIThe nyastAmupaviSTa tAM sumaGgalA ambha saMbhArabhrAjibhiH aMbhasAM jalAnAM saMbhAreNa samUhena bhrAjante iti ambha saMbhArabhrAjIni tai jalasamUhena zobhamAna. mRta hemai hemna vikAsaH haimA. te haimai (hemAdibhyo'J / 6-2-45 / i. sU. hemanzadAta vikAre'thai aJ bhivAt AdisvaravRddhiH / no'padasya taddhite / 7-4-61 i sU. antyasvarAdelopa / ) suvarNamatkai kubhai ghaTai Azu zIghraM majjayAmAsuH snAnaM kArayAmAsuH / kiMkurvadbhi kumai utprekSate tadvakSojazrIprauDhiM tasyA sumaGgalAyA vakSojI stanau tayo zrI zobhA tasyA prauDhistAM Alokya dRSTvA mandAkSeNa iva lajjayA iva nIcIbhavaddhi (kRbhvastibhyAM karmakartRbhyAM prAgatatvecci / 7-1126 / i. sU. nIcazadAt abhUtatadbhAve bhUyogecci / IzyAvavarNasyA'navyayasya / 4-3-111 / i sU ccau pare pUrvasya asya I ) na nIcA anIcA: anIcA nIcA bhavanta iti nIcIbhavantastai // 69 // jagadbharturvAcA prathamamatha jaMbhArivacasA, rasAdhikyAttRptiM samadhigamitAmapyanupamAm / svarAyAtarbhakSyaiH zucimuvi nivezyAsanavare, balAdAlIpAlI caTughaTanayA'bhojayadimAm // 70 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370) zrIjanakumArasambhavAkhyaM mahAkAvyam TIkAsamalaMkRtam // sargaH 11 ( vyA0 ) jagaditi / AlIpAlI AlInAM pAlI sakhIzreNiH zucibhuvi zucivAsau bhUzca tasyAM pavitrabhUmau Asanavare AsaneSu varaM tasmin zreSThAsane imAM sumaGgalAM balAt nivezya nivezayitvA iti nivezya upavezya svarAyAtaiH svarAt AyAtAni tai svargAta AgatairbhakSyai bhojanai caTughaTanayA caDhUnAM ghaTanA tayA cATuvacanaracanayA abhojayat kiMlakSaNAM sumaGgalA prathamaM jagadbharturjagatAM bhartA tasya zrIsvAmino vAcA vacanena atha anantaraM jaMbhAvicasA jaMmArerindrasya baco vacanaM tena indrasya vANyA rasAdhikyAt rasasya AdhikyaM tasmAt anupamAmapi na vidyate upamA yasyAH sA tA tRptiM samavigatAmapi prAptAmapi // 70 // sUriH zrIjayazekharaH kavighaTAkoTIrahIracchavi, milAdimahAkavitvakalanAkallolinIsAnubhAk / vANIdattavaraviraM vijayate tena svayaM nirmite, sargo jainakumArasaMbhavamahAkAvyeyamekAdazaH // 1 // itizrIbhadra cala gacchakavicakravarttizrI jayazekharasUriviracitasya zrIjainakumArasaMbhavamahAkAvyasya tacchiSya zrIdharmazekhara mahopAdhyAyakRtAyAM TIkAyAM zrI mANikya sundara surizobitAyA ekAdazasargavyAkhyA samAptA // 11 // Sc " 'surAsuranarAdhIza - sevyamAnapadAmbuja / nAbhigajAGga jonitya, zrIyugAdijino mude || 1 || zrImadaJcalagaccheza-jayazekharanUraya / catvArastairmahAgranthA, kavizanairvinirmitA // 2 // prabodhazcopadezazca cintAmaNikRtottarau / kumArasaMbhava kAvya, caritraM dhammillasya ca // 3 // tepA gurUNAM guNavaMdhurANA, ziSyeNa dharmotarazekhareNa / zrIjaina kaumArakasaMbhavoyA, sugvAya vodhAya kRteti TIkA ||4|| deze sapAdalakSe, sukhalakSye padyare purapravare / nayanavasuvArdhi candre || 1483 varSe harSeNa nirmitAseyam ||5|| vihRtpadmavikArAne dinakarA mRgezvarA bhAsvarA, mANikyotarasundarA kavivaga kRtvA prasAda param / bhaktA zrIjayazekhare nijagurau zuddhAmakArSurmudrA, zrImajjaina kumAra saMbhava mahAkAvyasya TIkAmimAm // 6 // yAvanmerurmahIpIThe, sthiratAM bhajate bhRzam / vAcyamAnA janaistAva - TTIkAsau nandatAmrim // 7 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahImelamunipraNItA jinastutipaJcAzikA kriyAgutA. sakalasurezvamukhyA, vivuvAH suvizuddhabuddhinidhayo'pi / stavanaM tIrthAdhipate !, jineza / te naiva kartumiha // 1 // iti jAnannapi nityaM, tathApyahaM mugvamAnasa: yavitum / vinayI he jinarAja !, stavanamipAtte nijAM jihvAm // 2 // manye na sarvazAstre, tava vRttaM vivudhavaya'mAnamiha / pUNyaprabhUtagurutara-mahimAtikAntarA phalasuram // 3 // stutivAdIkSe'makaradhvajaM jina ! tvAM surezasaMsevyam / samavasRtimadhyabhAjaM, saMsRtiharaNaM kadAmokSAt // 4 // tattvatarujaladadhArA, zAsitacalaya ! bhavyajanavArA. / atizayasamUhazAlI, nApa | bhavAzcaraNaguNapAlI // 5 // sakala / sasAra ! salakSaNa | saMsArAsAratAM samadhigatya / sarvajJa / sarvasaGgo, bhagacana bhavAnabhAvAya // 6 // saMmAravArirAzi, viSamataraM dustaraM ca jinarAja ! / vidabhAsitatArasukhaM, labdhvA vairAgyamatrabhavAn // 7 // bhASitazucisatyAgama, uditoditadhAma ! sadguNagrAma | kRtvA karmanigasa, dUrIkRtaduHkhaMbhavavAsam // 8 // inirjitamanojahAro-jjvalaguNamaNDala | vizAlatamabhAla / kRpayA bhAvAribhayaM, bhavinAM bhUmau bhavAneva // 9 // aSTavidhakarmarogA-panodavizadAgada sadA vimadaH / tvamavipadaM jantUnA, hitecchayA zudasiddhAntam // 10 // zazizobhamAnasAdhita, yazo'tidhavalIkRtAvanIvalaya / ni zeSajantukaruNAM, niSkAraNavatsalo'tra bhavAn // 11 // kanakavirAjitamoce, suranaratiyaMgagvijAtasaGkoce / bhavateza | samavasaraNe, dedhA dharmo dharAbharaNe // 12 // na kadA karuNAmbunidhe, rajanIza | paropakAritA bhavata. / vidruteha yathA tapanAt , prakAzitA vizva vizvahitA // 13 // ujjhitasaMsRtadoSe, pApinyapi janitapuNyamatipope / maitryA'paratra rope, nirIkSite bhavati kRtatoSe // 14 // nanu nirmamatvadIye, hRdaye jina ! vedmimuditayAvAsa / mitrAmitreSu yatasva-mekapa sadA vidita. // 15 // zivapadasAdhanavihitA-darasya bhavataratapa- samAcarata / hRdaye satkSAntimaye, sthAnaM na kadApi roSeNa // 16 // du.sahasuranaratiryak-kRtopasargAvalI tvayA tredhA / vizve kSamIza ! samyak-siddhisukhAsvAdarasikena // 17 // janadurjanena lapitaM, durvacanaM zravaNazUlasadRzamapi / bhavatA surapativihita-stutitulyamamAni munimukhya 1 // 18 // bhavyajananayanakaipavane, vikAzaM sadA dadAnena / candropamitirbhavatA, sitena yuktaM jagannAthaH // 19 //
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayamativiSamarajanI-vinAzamanizaM vitanvatA bhavatA / ravito'dhikena loke, bhAvikhyAtipratApena // 20 // bhavyavibhArociSNu-niMgakariSNurbhavaM bhayopetam / ekastvamevasaMvara, mindrayajayasambhavaM satyam // 21 // citraM vizadadayAsthaH, kSamApatA mukhyatAM sadeva dadhat / sakalaM bhAvArikulaM, nAtha ? tvaM tribhuvane viditaH // 22 // amRtarasAdapi samadhikarasaM vizeSAdazeSazAntarasam / naktaM divApi citraM tvaM na sadAsAvadhAna jina 2 // 23 // nanu navyaramyaraJjita suranamyapada ? prabhAvato bhavataH / AjanmajAtaverA-citraM tiyAgaNenApi // 24 // viditacaritrapu raho, mukhyAM ke ke na viSayajaM saukhyam / jinavara ? bhavatA tu jane, tatvyatyataM viSabhivAvetya // 25 // doSairaSTAdazabhirnAtha ! manaste malImalaM na jane / samatAnitarAM kSAlita-karmamalatvAt kadAcidapi // 26 // ihate vizadAcArA caraNaparasya prabho ? manonamanAk / saMvegasAvadhAnaM kadApipazcapramAdeSu // 27 // hariharamukhyA devA, jina ! vikhyAtA jagattraye santu / tvayyeva para prakaTa dRzyatayA vItarAgatvam // 28 // parinamrapa dedIpyamAnacaraNe subhakti riha bhavati / yena jinezvarasatyA, duHprApAmuktirapi tena // 29 // prakaTitasukha ? kalikAle, layAlayaM zamarasaM janeyo'tra / sa tavaprasAdavizadaH, paramAM puSTiM jagAmaivam // 30 // ye paramAyuramAyaM, tava zAsanayAnapAtramatiniviDam / te teruratAratara, bhavajaladhi lIlayA loke||31 ye durgatibhayabhotA, naivavikAreSu mAnasaM svIyam / labdhyA te jina 1 vacanaM, te dhandhAH zivapuraM prAptA. // 32 // yA bhavamatayo dhuryA, mohabale mukhyatAM kSamAdho ? / tAstattvajJastarasA, tavAjJayA varjitAH satatam // 33 // kAmAgni jalada durbala duHkhakSepyeSu ye kaSAyeSu / cittaprasaraM na janAste, vasudhAyAM tabAdezyAH // 34 // yaH paramavibhAva 2 sadAnandamaye tava mate hyakampamati / tasya jinezvara / vizve, na durlabhA zivapadAvAptiH // 35 // yaH kila nirmalamanasA'tmaradevamamAya ? nirmamAdhIza ? tava nAma mahAmantra, samIhitaM karagataM tasya // 36 // ya zrIjinendra ! mithyAmatimudito mAnase navakrodhAt zubhavati bhavati dveSa, nahi bhavati sa bhavyatAzAlI // 37 // saMkhyAvyatItanavanava bhavasambhUtAni pApakarmANi 1 taka zivakara ! saddhyAnAjinAtibhakti prasattAtmA // 38 // tApaM pApaM ca jane, samantataH santataM nirasyantI / tava vAgavibuddhazAvAdIndra varNyatama / // 39 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhakSasamavasaraNaM, bhavabhayaharaNaM jagatrayIzaraNam / na tava purA ke bhanyA, dRSTvA purataH parAnandam // 40 // bhaktyA dhAma manorama, suranirmitasamavasaraNaviram / hRdaye bhavantamIzaM, na vayaM mithyAtvamatimRdA // 41 // surataruriha taba caritaM, nizamya manye vidUratadezam / cintAtigaphaladAtu- bahudhAmavigajamAnasya // 42 // akRtakalAvilAsA, dilAtalAbhAsi kevalAlaukAt / bhavato'dhityasukRtaM, sasAra mUlata. sujanaH // 43 // vijJaptaiH pApapArA, vadalitanarakAlimohanRpakArA / kAMskAnate jinAnA, supAlitA sAdhujanamAnyA // 44 // AjJAyaditvadIyA, labdhAbhavakoTidurlabhehamayA / tattAM kAmagAvImapi, nAhaM tu samIhayA yukta // 45 // saMsArakAntAre'nanta- bhavAnnAtha jantunA'nena / dukha vacanAtotaM, vinA tAjJa , jinAdhIga ! // 46 // tribhuvanaviditoyota, tvayi dRSTe yadyahaM na jagadIza ! mohAndhakArabhidure, sa ko'pi dopo mamaiva tadA // 47 // nityaM prINitahRdaye, bhApitani shessjntujaatdye| vihitAntarArivijaye, tvayokSite moddhmhmbhye||48|| sitakarasaumyatarAsye, yogijanaitattvatastu samupAnye / moha nAhaM dAsye, kathaM svayIzezrite'hAsye // 49 // ahamiha hariharamukhyA'nekasurANAM caritramAkarNya / tvameva devadeva, niSkAraNavatsalaM loke // 50 // bhavyajanezAdhIzvara !, pavitracArivarAdhanaM subhatim / satataM samIhamAna, mAmamalajJAnanI nidhiH // 51 // padanatanirja(rAje, bhavatyahaM sevako'pi gADhataram / tena tvadIyasevA, bhave bhave me bhRzaM bhayAt // 52 // gacchAdhipa zrIjayakIrtiri ziSyo mahImerughaM stavaM te / kRtvA kriyAguptakavitvamitthaM tvAmeva davyAM hRdaye jinendra ! // 53 // zrI arhate namaH vidyAnAmanarasyarUpamadhikaM pracchannaguptaM dhanaM vidyA bhogakarI yA sukhakarI vidyA gurUNAM guru vidyA bandhujano videzagamane vidyA parAdevatA vidyA rAjasu pUjitA na tu dhanaM vidyA vihIna pazu / na jArajAtasya lalATazRGga kulapramUtena ca pANipanam / yadA yadA muJcati vAkyabANaM, tadA tadA jAti kulapramANam // iha khala tatrabhavanta sakalakaniziromaNaya zrIjayazekharasUraya 'kAvyaM yazase'rthakRte vyavahAravidezivetarakSataye / sadya paranirvRtaye kAntAsaMmitatayopadezayuje' ityAdyAlaMkArikavacanaprAmANyAt kAvyasyAnekazreya sAdhanatAm 'kAvyA.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ lApAMzca varjayet' ityasya niSedhazAstrasyAsatkAvyavipayatAM ca pazyanto jainakumArasaMbhavAkhyaM mahAkAvyaM cikIrSavazcikIrSitArthAvighnaparisamAptisaMpradAyAcicchedalakSaNaphalasAdhanabhUtaviziSTavastunirdezAtmakamaGgalasya ziSTAcArapariprAptatvAt ' AzIrna maskriyAvastunirdezo vApi tanmukham ityAzIrvAdAdyanyatamasya prabandhamukhalakSaNatvAt granthAdau vastu nirdezAtmakaM astyutarasyeti maGgalamAcaranti / dhyAtvA zrI zAradAM devIM natvA zrI sadgurUnapi / kumArasaMbhavasyeyaM vivRtirlikhyate mayA // 1 // yasmaikAvyayugapradA ca varadA zrIzAradA devatA zrImajjainakumArasabhavamahAkAvyAdikartA kalau / siddhAntodadhicandramAH sahRdayazreNIziraH zekharaH so'yaM zrIjayazekharAkhyasuguru jayAjjaganmaGgalam // 2 // laukika kAvyAnusAreNa astyuttarasyAMdizIti saptAkSarANi vartanta iti na jJAtavyaM kintu zrIstaMbhatIrthe zrImadaJcalagaccha gagana prabhAkareNa sakala vidvajjanacittacakora nizAkareNa yamaniyamAsanaprANAyAmAdyaSTAMgayogaviziSTena samAdhidhyAnopaviSTena nijamatijita suramUri* paramaguru zrIjayazekharasUriNA candramaNDalasamujjvalarAjahaMsarakaMghoSitayA caMcalakuNDalAdyAbharaNavibhUSitayA bhagavatyA zrIbhArakhyAvatsa tvaM kavicakravartitvaM prApya nizcinta ivAsInaH kiMkaropIti procya jainakumArasaMbhavaM mahAkAvyaM kuru ityukvA astyutarasyAM 1 saMpannakAmAnayanAbhirAmA 2 etadAdyaM kAvyayugmaM dattvA vihitasugasurase ca zrIyugAdidevasatkajanmabAlake liyauvanamahendrastavana sunandA sumaGgalA pANigrahaNa caturdagatvamadarzana bharata saMbhavaprAtarvarNanapurassaraM zrIjainakumArasaMbhavamahAkAvyaM kAritaM / tathA laukika kumArasaMbhave kumAraH kArttikeya tasya saMbhavazcAtra kumAro bharatastasya saMbhavo jJeya putrAzca sarve kumArA ucyante ata kumArasaMbhava iti nAmnA mahAkAvyamatrApi jJAyate tenAdau vyAtvA zrIzAradA / iti sam /
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
_