Book Title: Jain Katha Ratna Kosh Part 05
Author(s): Bhimsinh Manek Shravak Mumbai
Publisher: Shravak Bhimsinh Manek
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010250/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. - The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4817 09 Madaan-munanasiuana REFE RememRIYArmal zrI janakathA ratnakApa nAga pAMcamo. - - SATISATIONAL CV / AnAgamA . vicitra napadezano kamnAge evokaparaprakaranAmA graMtha, ___ bAlAvabAMdha ane kathA sahita. ---- --- 2 / nayA saMsAranA prapaMcasaMbaMdhI svarUpane darzAvanAro evo bhuvanabhAnu kevalIno rAsa tathA samaketanAM SaTsthAnakanI copAi ane arthasahita dRSTAMtazataka e cAra graMthono samAveza karIne, zrAvaka zA nImasiMha mANake __ zrImuMbApurImadhye nirNayamAgara nAmaka mudrAgaMtramA madina ka.gavyo. saMta 50.4., mana / * A pustakane chApavAsaMbaMdhI sarva prakArano haka chapAvanAra potAne svAdhIna rAkhelo che. m - - Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainukadhAranakoSa nAga pAMcamo. prastAvanA. ||jhaanruci samyakadRSTi saGanonA upakArathI jainakathAratnakoSa nAmanA pustaka saMbaMdhI paMdara nAga mAMhelo thA pAMcamo nAga upAi taiyAra thayo. siMdUraprakara, karpUraprakara, kesaraprakara, kuMkumaprakara,ane hiMgulaprakara, e pAM ca graMtha sunASita utAM ekaja AcAryanA racelA , te pratyeka prANIne dha mamAM dRDhAvanArA hovAthI e mAMhelo siMdUraprakara to eja pustakanA pa helA nAgamA pAi gayo. ane bIjo kapUraprakara yA pAMcamA nAganAyA dimAM artha tathA saMkepa ekaso sattAvana kathA sahita bApyo ne. temAM 131 kAvyaparyaMtanI avacUrI mhaa| pAse hatI tenA uparathI artha kayo, uparAMta kAvyamA parvaNInA divasomAM satkarma karavAnA vIza dvAra , paNa tenI TIkA pramukha nathI mATe te mUlapAteja bApyA je. temaja e graMthamAM e kAda be kAvya bAgala pAula pAI gayelA , tathA pratyaMtarebe kAvya va dhAreM dIvAmAM AvyA, te sarva anukramaNikAmAM sudhArI lIdhA . tathA graM thane bApavAnI utAvalathI agurUtA dInAmAM Avaze,te paMmitajano sudhArI vAMcavA kRpA karaze. yadyapi paMmito upara nAra mUkIne akSatA rAkhavI e yogya kahevAya nahIM; tathApi agAuthI rUpaiyA naranArA sAhebonI tarapha thI tAkIda thavAnI mane AzaMkA rahevAne sIdhe,jema bane tema tarata nApI graMtha taiyAra karavAnA hetuthI, athavA pramAdAdi doSathI, temaja jUdI jUdI pratomAM jUdA jUdA pAnaMtara dovAthI, tayA mahArIpAseM avacUrInI ekaja Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. prata hovAthI, e julo thayelI jANavI. paraMtu havethI je koI evA graMtho e pustakamAM dAkhala karIza, tenI upara vadhAre jada ApIne jema banaze tema vadhAre zodhana karavAmAM tatpara rahIza. e graMtha atyaMta rasika temaja eno bodha sarvopayogI hovAthI saduthI prathama dAkhala karelo . bIjo graMtha,zrInuvananAnu kevalIno rAsa paMmita zrInadayaratnajImahArAja no racelo . e graMtha upamitinavaprapaMca graMthane anusarato hovAthI mithyA va, aviratyAdika hetuyeM karI baMdhAtA, ane jIvane saMsAramAM namADanArA, evA jJAnAvaraNAdika aAkarmomAM mukhya evaM je.mohanIya nAmA karma ne, tene sarvopari terAvIne tene mohanRpati eve nAmeM lakhAvIne paDI bIjA sAta karmone tenA bAMdhava rUpeM sthApana kasyAM ne. valI te AThe karmonI je uttara prarutiyo jUde jUde nAmeM ,te sarvane te bAta karmarUpa Ate jAnA parivAra rU. nirdhAra karI te pratyeka pratiyonA udayathI thatA jIvanA nA nA prakAranA adhyavasAyanu yathArtha varNana e graMthamAM bAveluM . jema eka mohanIya nAmeM rAjA terAvyo to temanA kuTuMbI krodhAdikono hAbehUba svarUpa jANe sAdAt nATaka najavI batAvyuM hoya,te zrInuvananAnu kevalIyeM poteM je pramANe anunavyuM . te pramANe e graMthamA spaSTa dekhADI ApyuM . trIjo graMtha, je sthAnake samaketa terI zake, tevA ba sthAnaka , te u sthAna kane na mAnanArA je mithyAvAdIyo , temanA nirAkaraNapUrvaka SaTsthAnakasva rUpanI copAI zrImadyazovijayajI upAdhyAyakRta arthasahita dAkhala karI je.e graMtha naiyAyika padano hovAthI vAMcanArane utkRSTa yAnaMdakartA thaze. * cotho graMtha,dRSTAMtazataka eve nAmeM be. temAMjUdA jUdA viSayono bodha kara nArA evA so dRSTAMto laghu kathAsahita yAvelA .te paNa ghaNA rasika be. mATe te graMthanA saMskRta kAvya karttAnI upara najara na rAkhatAM prAkRta artha vAcavAthI mAtra bAla jIvone rUDo bodha thaze,evA nAvathI bApyo . e pramANe badhA malI pUrvokta cAra graMthono samAveza karIne e pAMcamo nAga pUrNa kasyo be. temAM azubhatA vagere doSa je mahArAthI rahelA hoya, tenuMsavinaya mithyAmuSkatAdika te sarva pUrva nAgomAM lakhavA pramANe AhIM paNa jANI levU. sujJeSu kiM bahu vilekhanena // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prasya pustakasyAnukramaNikA prArabhyate // // tatra prathamaM karpUraprakaragraMthasyAnukramaNikA // kramAMka. viSaya. pRSThAMka. 3 5 g 10 12 14 17 1 21 | prathamakAvyamAM maMgalAcaraNa, bIjA kAvyamAM graMthamAM kahevAnA dvAra. 1 1 yAryadeza dvAre IkumAranI ne paradezI rAjAnI kathA. 2 kathamapidvAre dhara liMD, tathA kaMbala saMbalanI kathA...... 3 manuSyanava hAreM meghakumara tathA prasannacaM prAjarSinI kathA. 4. zatakulahAreM kasAiputra sulasa tathA prabhAvatI rANInI kathA. 5 sAdhusaMgadvAre tAmalItApasa tathA ve popaTanI kathA. 6 bodhA zreNikarAjA, puNyADhaMgharAjA khane cilAtIputranI kathA. 7 samyaktvadvAre rohiNiyAcora tathA sulasA zrAvikAnI kathA. devadvAre daradevatA tathA jIraNazeThanI kathA. gurudvAreM zrI gautamaguru, jamAlI ne vajrasvAmInI kathA. 10 dharmadvAre zayyaMnava tathA zazirAjAnI kathA. 11 zaktidvAreM pratimuktaRSi tathA madAlasA ne baladevajInI kathA. 12 zamachAreM gajasukumAla, caMDrU ne vizAkhacoranI kathA. 13 yatihAre kuMmarika puMmarika tathA udAyinanRpamAraka vyasAdhunIkathA. 32 14 zrAvakadvAre AnaMdazrAvaka tathA kAmadeva zrAvakanI kathA. 15 prANAtipAtadvAreM vajrAyudha, saMgamadeva tathA zrInemIzvaranI kathA. 16 mRSAvAdavAreM kAlikAcArya, brahmA, viSNu ne vasurAjAnI kathA. 17 dattAdAnatratadvAreM dRDhaprahArI tathA zreNikanA yAmracoranI kathA. 10 maithunavratadvAre jaMbusvAmInI tathA sudarzana zevanI kathA. 19 parigrahavratadvAreM naMdarAjA tathA mammaNazeThanI kathA. 20 dikhatAreM cArudatta tathA zrIkRmanI kathA. 24 .... 17 2 .... . **** .... .... .... 21 jogopanogavratadvAre vaMkacUla, brahmadatta ne iMz yahilyAnI kathA. 22 anarthamavatAreM ceTakarAjA tathA kolikanI kathA. 23 sAmAyikavratadhAreM caMdAvataMsarAjA tathA nadAyinarAjAnI kathA. 24 dezAva kA zikavratadvAre kAkajaMghakokAsa tathA lohajaMghanI kathA. 34 36 38 4 1 dh dh 45 48 : 51. .. ya. A i. jAya. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A khy khy kh . 67 ___ .... 1 : .: . __anukramaNikA. 25 pauSadhavratadhAreM megharatharAjA tathA sAgaracaMnI kathA. 26 saMvinAgavratadhAreM mUladeva tathA zAlinanI kathA..... .... 27 sAtadetrachAreM saMpratirAjA tathAkalaMkiputra dattanI kathA. .... za, zrIjinabiMbahAreM vidyunmAlIdeva tathA anayakumAranI kathA..... ecaityaghAreM azvAvabodhatIrtha,bAhubalI ane aSTApadatIrthotpatti kathA. 30 jhAnapustakachAreM zrI Arya rahitajI tathA sayyaM navajInI kathA. 31 zrIsaMghahAreM vajasvAmI tathA yadA sAdhvInI kathA. .... .... 32 sAdhuhAreM jIvAnaMdavaidya tathA bAhubalijInI kathA. 74 33 sAdhvIhArebrAhmI,puSpacUlA,mRgAvatI,kuberadattA,yAkinInI kathA. 34 zrAvakachAreM jaratarAjA tathA zrInabAdujInI kathA. 35 zrAvikAhAreM marudevAjI tathA sunA.satInI kathA. GH 36 zrIjinapUjAhAreM zreNikarAjA tathA damayaMtInI kathA. .... 76 37 nayaMhAreM zrIrAmacaMjI tathA brahmadattacakrInI kathA.... 30 vinayadhAreM nami vinami,karayada ane viSNukumaranI kathA. nae 3e suvairAgyadhAreM sanatkumAra tathA cAre pratyekabudanI kathA. .... 40 dAnadhAreM zreyAMsarAjA tathA caMdanabAlAnI kathA. .... 41 zIlavAreM sthUlinajI tathA vajasvAmInI kathA. .... .... 12 tapadhAreM zivakumara tathA naMdISeNa brAhmaNanI kathA. .... 43 nAvanAhAreM vaktalamuni tathA ilAputranI kathA. .... .... 43 puNyavismayachAreM ajitanAtha, sagaracakrI, ane manninAthanI ka thA. ebe kAvyamAM dAnAdika cAra prakAranA dharmanI puSThi athavA vismaya darzAvyo ;paNa yA graMthamAM kahevAnA bAsata dhAranI saMkhyAmAM e jhAra gaNyuM nathI jo gapIyeM to tresaTha thAya. 106 14 viSayaghAreM sAtyakI vidyAdhara tathA brahmadattanI kathA. .... 107 15zabdaviSayachAreM tripTaSThavAsudevanAzayyApAlaka tathA kulaka kumAra kathAra 11 46 rUpaviSayahAreM kumAranaMdI suvarNakAra tathA sujyeSTAnI kathA..... 113 7 rasa viSayachAreM pRSTha 122 mAM "rupathyaM" e kAvyamAM mathurA maMgu ane DhaMDhaNamuninI kathA tathA pRSTa 124 mAM " kiM jeyo" 'kAvyamAM dharmaruci tathA vaDavAnala ane nIlakaMThanI kathA ne. .00 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. e rasa viSayano adhikAra rUpa viSayanI pAseja Avavo jozye paraMtu mUlathI pAbala bapAyo . mATe sudhArI vAMcavo. 125 .... 15 HG gaMdhaviSayadhAreM subaMdhumaMtrI tathA loDhakanI kathA. .... .... 11 He sparza viSayadhAreM caMpradyotana tathA sukumAlikAnI kathA. .... 117 50 sAta kuvyasanahAreM pRSTha 121 mAM "niHsatvaM" e kAvyamAM kumA rapAla rAjA tathA mathurAmaMgu ane DhaMDhaNamuninI kathA . tathA pRSTha 125 mAM "saptApivyasanAni" ekAvyamAM zrI gautama tathA yUlinaznI kA . e paNa Agala pAula pAyA . 121-125 51 dyuta hAreM pAMcapAMDava tathA nalarAjAnI kathA. ..... .... 127 52 mAMsAhAra hAreM hari nRpa tathA cevaNArANInI kathA. .... 12e 53 madirApAnajhAreM jIvayazA tathA vararucinI kathA..... .... 131 54 vezyAvyasanahAreM kRtapuNyarAjA tathA kulavAlukaMnI kathA. ..... 134 55 pApaIi hiMsAhAreM zAMtanurAjA, khAMmavavana,jarAkumara, tathA darza ratharAjAne zravaNakAvaDIyAnA mAvitraM ApelA zApanI kathA..137 56 caurakarmadhAre sagararAjAnA putro tathA mUladeva ane kaMdarpanI kathA. 150 57 parastrIdhAreM rAvaNa, dIrgharAjA ane caMimAnI kathA..... .... 143 kapAyadhAreM sunamacakravatI ane parazurAma tathA cANAkyanI kathA. 145 5e krodhachAreM kUragaDU, metArya ane karaDakuraDanI kathA. ..... .... 147 60 mAnahAreM naMdISeNa, kArttika svAmI ane camareMnI kathA. .... 151 61 mAyAhAreM vIranagavAna, karNarAjA, viSNukumAra, ASADha nati, * manninAtha, maheza ane viSNunI malI sAta kathA .... 153 65 lonahAreM naratacakrI tathA kapilabrAhmaNanI kathA. .... .... 157 75 paryuSaNAdi sukatanAM divasone viSe satkarmo karavAnAM vIza hA ra saMbaMdhi kAvya tathA avacUrIkAra kRta kAvya. emAM prathamanA keTalAeka kAvya avacUrIkAreM Agala pAula lakhelA . .... 161 1 prastAvika dohA lakhIne graMtha samApta karo . .... .... 16' graMtha kartAyeM pratyeka dhAramA veve kAvya bAMdhyA je.paraMtu sAtavyasana / ebe kAvya vadhu hovAthI pradepa jaNAya . te yAhI arthasahita lakhyA // dyUtaM ca mAMsaM ca surA ca vezyA, pApaIicaurye paradArasevA // e Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. sapta vyasanAni loke, ghorAtighoraM narakaM vrajanti // pAgaMtare // pApA dhike puMsi sadA navaMti // 105 // iti vyasananAmAni // dyUtAjyavi nAzanaM nalanRpaH prApto'thavA pAMmavA,, madyAt kamanRpazca rAghava pitA pApaIi to dUpitaH // mAMsAneNikanUpatizca narake cauryAhinaSTA na ke, vezyAtaH kRta puNyako gatadhano'nyastrIrato raavnnH|| 106 // itivysnphlm|| arthaHjuvaTuM ramavU, mAMsanadaNa karavU, madirApAna, vezyAsevana, pApadi eTale hiMsA karavI, corI karavI, pArakI strI sevavI e sAta phurvyasana je , te lokane vipe ghorAtighora rUpI evaM je naraka tene vipe lajAya // 105 // temAM jUvaTAthI nalarAjA ane pAMmavo paNa rAjyanraSTa thayA, madirAthI kamarAjA nIhArikAno dAha thayo, hiMsAthI dazaratha rAjAne zravaNakAvaDIyAnA mA vitroyeM putra viyogano zApa dIdho, e dapaMpa pAmyo, mAMsathI zreppikarAjA ane bIjA narakane viSe gayA, corIthI ghaNA jIva nAza pAmyA, vezyAthI kRtapuNya rAjA kuHkhI thayo,ane pArakI strIne viSeprIti rAkhavAthI rAjyarUpI dhana gamAvanArA evA rAvaNano nAza thayo. mATe vyasanone sevavAM nahIM. bIjo graMtha, zrInuvananAnu kevalIno rAsa dRSTa 16e thI prAraMna thayo je. emAM zrInuvananAnujIne vyavahArarAzimAM zrAvyA paDI pahelavaheluM je vakhata anArya manuSyamAM upajaq thayuM be,te vakhata rasagRhimAM lubdha thavAthI narakA dikanAM kuHkha anaMtivAra pAmyAM batAM 'camAM anaMtivAra ko vakhata kANo, koI vakhata klIba, kurUpo Adika vi6i,kheM karI anaMtA pujalaparAvarta anArya manuSyapaNe kasyA ne temAM deva,guru tathA dharmanuM nAma paNa jANyuM nathI: __ema moharAjAnA ekekA kiMkarathI anaMtaanaMtivAra manuSyAdika paNuM pA mIne azAtAvedI teto rahI paraMtu samaketa pAmyA palI vamIne valIpaNa moheM muMjhAyAthI je suHkha pAmyA ,te sAMjalatAM nakajIvonAraMvATAM unAM thAya. trIjo graMtha, samaketanA SaT sthAnakanA stavananI anukramaNikA. prathama jIva ne tenuM svarUpa nAstikavAdInA khaMmana pUrvaka. ..... 275 bIju AtmAnitya le tenuM svarUpa baudhamatanA khaMmana pUrvaka. .... 276 trIjuM AtmA kartA ane cothu AtmA noktA e ve sthAnakanuM 'rUpa vedAMtI ane sAMkhyamatiyonA khaMmanapUrvaka kartuM . .... 255 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. ng 5 pAMca mokSasthAnakanuM svarUpa vaizeSika darzananAM khaMmana pUrvaka. 304 6 bahu mokSopAya svarUpa anivArya bane dhanupAya vAdInA khaMmana0 300 7 sthAnako dRSTAMta pUrvaka nizcaya karavA mATe carcA. 315 .... cotho graMtha dRSTAMta zataka ne tenI anukramaNikA STaSTha 321 zrI mAMgIne so kAvya mAMhelA pratyeka kAvyamAM ekekuM dRSTAMta be te anukramAMke jAevA. maMgalA caraNAdino pratipAdananuM | 22 mUrkhasAdheM paMmiteM vAda na karavo. 1 saMsArasukhane madhubiMduno dRSTAMta. 23 strIyeM potAnA dhaNInI bAgala 2 hAthIne jonArA pAMca prAMdhalA0 potAnuM calaNa na karaM. 3 jevuM kare tevA phala pAme dIpa0 24 jAgyahIna jyAM tyAM duHkha pAme. 4 pote potAnA vakhANa karavAnuM. 25 nAgyavinA udyama vyartha thAya. 5 nIcanA saMga upara kAgaDAnuM0 26 samajaNa vinA na bolavu . 6 je jevuM kare te tevuM phala pAme. 27 saMpattimAM paropakAra karavo. 7 tatkAla buddhi upajavAthI gaivastu 20 kapaTI pAgala kapaTI yaM. 8 zIghrottara vyApavAno dRSTAMta. 17 kA janmAMtareM paNa yApavuM paDele. 9 nAgyahIna ne pAse prAvelIcIja0 30 kunaTA strIne upakAra kasyo vyartha. 10 svAmiti kAma karavAnuM0 31 nAgyamAM lakhyuM hoya teja male. 11 mUrkha upara parane paNaropa caDhe. 32 pApa kasyAno pazcAttApa karavo. 12 mUrkhanuM mUrkhapaNuM na maTe teno. 33 koine vacana vicArI yApavuM. 13 mUrkhaziSya na karavA upara dRSTAMta 34uMcanI samAnatAkarete duHkhI thAya. 14 dayAlu zatru sAro. paraMtu nirdaya 35 mahoTAnI bAyA paNa sArI. 36 sahidyArthI sahu camatkArapAme. 37 jArastrIthI kapaTa paNa karavuM. 30 ziSyane parakhI pATa yApavo. 39 guNahIna strI gharanI halakA kare. 40 naika jIva na pazuM pAme. 41 koi padArtha dItAthI vairAgyathAya. 42 ekalA rahevAthIja sukha be. 43dekhAdekhI thI je hoya tepaNa jAya. mitra paNa na sAro. 15 kArya na yAnI pahelAM laDavAnuM. 16 kautukArthI pAseM vidyA niHphala 17 jAlamAM lakhenuM miyyA na thAya 18 pUtAM vAra uttara khApavAnuM. 10 jAne sthAnaka na dekhADavuM. 20 bajayI jolA loka ThagAya tenuM0 21 pradAtA pAseM yAcavuM niHphala. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. 44dharmiyeMkhoTIcIjasAmInakaravI. 73 mAMsAhArIne upadezano dRSTAMta. 45 bAMkI gadheDInI hariyAlI 74 anavyane upadeza devo vyartha. 46 buddhithI sasale siMhane mAsyo. . 75 je dharma na kare te phuHkha pAme. 47 kavinI caturAzno dRSTAMta. '76 mUrkha vaidyano dRSTAMta. 47 asaMtoSIno dRSTAMta. 77 vakra ane jaDa ziSyano dRSTAMta. 4e nAvavaMdanano dRSTAMta. 77 mUrkha putrano dRSTAMta. 50 lokane phoka game tema bole. e puNyanuM phala avazya thAya. 51 mRpA bolanAra narakeM jAya. 70 je kArya na thatuM hoya te na karavU. 52 paMmitanA kurtakSaNa paNa DhaMkAya. 1 navya jIvane upadeza lAge. 53 strI vaza paDyo ' guM na kare. 72 jevA mananA pariNAma tevAM phala. 54 jetuM vacana gayuM te mavA jevo. 7.3 murkha potAnA avaguNa na dekhe. 55 nItithI devatA rAjI thAya. nirasAsAtheM niraso tharbu tenona 56 strIcaritra kevAM hoya teno dRSTAMta. 75 cAra vastu ke ane nathI tenona 57 jevI saMgata tevA guNa hoya. 6 kaTuka paNa pariNAme hitakAraka. 57 jagavAthI phAyadAno dRSTAMta. strI caritra jovAthI vairAgyatA. ee kubudiyA matsyano dRSTAMta. thoDaMpaNa dharmAcaraNa karavU. 60 dharmamA mana sthira rAkhavAno ha e haMsa,kAka ane baga jevA sAdhuno. 61 kulaTA sAsunA ladANano 10 e0 dharmamAM bAlasa na karavAno. 62 niyama levAthI lAna thAya. 1 kozpaNa niyama avazya levo. 63 krodha na karavAno dRSTAMta. e jo bakAyanI hiMsA na mUkAya 64 dhanavAnane mAna male teno 10 to eka trasakAyanI paNa mUkavI. 65 jetuM nAma tevo guNa na hoya.. e3 zunamA sahu sahAya kare teno0 66 guNagrahaNa karavAno dRSTAMta. e4 prazna paNa avasara jo pUDavo. 67 samaketanI dRDhatAno dRSTAMta. | ee dhanano garva na karavo teno 67 parajIvane bacAvavAno dRSTAMta. e6 sarva zAstrano sAraparopakAra. 6e jIvadayA upara dRSTAMta. e sAmAyikamAM samanAvano. 70 hiMsA mUkAvavAno dRSTAMta. vidyA nAvAnI napara. 71 jyAM saMpa tyAM lakSmI rahevAno ee sarva dAnamAM anayadAna mahoTuM. 72 uSTanuM nAma lIdhe vighna thAya. / 100 je kAma karavU te vicArIne. 'ir urur Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha // bAlAvabodhasahita karpUraprakara praarNnH|| -~-~~- ~ // zArdUlavikrIDitaM vRttam // karpUraprakaraH zamAmRtarase vakre'caMjJatapaH,zukladhyAnataruprasUnani cayaH punnyaabdhiphenodyH||muktishriikrpiiddnesicyovaakaamdhe noH payo,vyAkhyAladayajinezapezalaradajyotizcayaH pAtu vH|| arthaH- (vyAkhyAlaya ke0.) vyAkhyAnanI velAneviSe dekhAto evo (jinezapezalaradajyotizcayaH ke) zrIjinapranunA manohara evA je dAMta * tenI jyoti je kAMti arthAt jinadazanAti teno caya je samUha te (vaH ke0) tamone (pAtu ke0) rakSaNa karo. te kevo ne jinadazana dyutisamUha ? to ke (zamAmRtarase ke0) zAMtirUpa je amRtajala tenevipe (karpUraprakaraH ke0) karpUrasamUhayukta evo tathA valI (vakre'caMzatapaH ke0) mukharUpa je cazmA tenI jyotsnArUpa evo, tathA valI (zuktadhyAnataruprasU nanicayaH ke0) zuktadhyAnarUpa je vRda tenA puSpano De samUha jemAM evo ane ( puNyAbdhiphenodayaH ke0) puNya samuznA phIno ke udaya jeneviSe evo tathA (muktizrIkarapIDane'vasicayaH ke0) muktirUpa je zrI tenIsAtheM vivAhaneviSe sva vastrarUpa evo ane (vAkkAmadhenoH ke0) vANIrUpa kAma dhenunA (payaH ke0) mugdha jevo evo jinezadaMtajyotiHsamUha , tetamArI ra dA karo. e AzIrvAdakAvya kahyu. prA zArdUlavikrIDita kAvya meM tema sarva have panInAM kAvya te zArdUlavikrIDita vagere baMdomAM jANavAM // 1 // have A graMthaneviSe kahevAnAM hAranAM nAmo eka kAvyathI kahe je. navyAlabdhvAryadezaM kathamapi nRnavaM satkulaM sAdhusaMgaM, bodhaM devAdizaktIH kuruta zamayatizrAvakatvavratAni // saptade trI jinArcA nayavinaya suvairAgya dAnAdipuSTiM, zabdadyUtakru dhAderjayamapi sukRtAdeSu satkarma muttyai // 2 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. __ arthaH- ( navyAH ke0 ) he navyajIvo (kathamapi ke0) koieka puNyanA udayeM karI AryadezaM ke0) Aryadezane tathA ( satkulaM ke0 ) sArA kulane tathA (nRnavaM ke0 ) manuSya janmane tathA ( sAdhusaMgaM ke0 ) sAdhupuruSanA saMgane (labdhvA ke) pAmIne (muktyai ke0) muktine mATe have kaheyuM evAM kArya karo, te kArya kevAM? tyAM kahe je. ke ( bodhaM ke0 ) samyaktvane ( devAdi ke0) deva, guru, dharma, tene vipe ( zaktIH ke) zaktine ( kuruta ke ) karo. thAhiM kuruta e kriyApadanuM sarvatra yojana karavU. tathA valI ( zamayatizrAvakatvavratAni ke0) zama, yati, zrAvakapaNuM ane zrAvakanA vra tonuM ArAdhana karo. tathA ( saptadevI ke0) sAtadetra, saptadevI padanuM gra haNa De mATe sAta detranu eka hAra tathA eka zrIsaMghay ane sAta devanAM judAM nAma lene sAta hAra. evaM nava hAra grahaNa karavAM (jinA_nayavi nayasuvairAgyadAnAdipuSTiM ke0) jinaarcana, naya, vinaya, suvairAgya, evaM, cAra hAra tathA valI dAna, zIla, taponAvanAnI puSTine karo, ema samajavu. e pAMca bAra jANavAM. tathA (zabda ke0 ) zabdAdika paMcaviSayanAM pAMca hAra jANavAM tathA ( dyUta ke0) jugAra vigere sAta vyasanarUpa sAta cAra ane AThamuM sAte vyasananuM eka, ema ATha hAra jANavAM tathA (krudhAdeH ke0 ) krodhAdika cAra kapAyanAM cAra cAra ane pAMcamuM samuccaya kaSAyanuM eka dhAra. evaM pAMca hAra jANavAM. e sarvano (jayamapi ke0 ) jaya je tene paNa karo. tathA (sukatAheSu ke ) sukRta divasone viSe (satkarma ke0) sArAM kAryane karo. eTale sukRtAheSu evaM pada kahyu De tenAM vIza hAra grahaNa kara vAM. yA zlokamAM kahelAM kArya, he navyajIvo ! tame kro|| A kAvyamAM lakhelA sarva malI keTalAM cAra thayAM te kahe . 1 Aryadeza, 5 manuSyanava,3 satkula, 4 sAdhujanano saMga, 5 samyaktva, 6 deva, 7 guru, dharma,e kathamapi, 10 vodha,11 zakti, 15 zama,13 yati, 14zrAvakatva, 26 vAravrata,57 sAtadetra, 27 jinabiMba, 2e jinanuvana, 30 Agamapustaka, 31 saMgha, 32 tapodhana, 33 tapodhanA, 34 zrAvaka, 35 zrAvikA, 36 jinArcA, 37 naya, 37 vinaya, 35 suvairAgya, 40 dAna, 41 zIla, 42 tapa, 43 jAvanA, 44 e cAra dharmanI puSTi, 45 za bda, 46 rUpa, 47 rasa, gaMdha, e sparza, 50 sAta urvyasana, 51 yUta, Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sadita. 52 mAMsa,53 surApAna, 53 vezyA, 55 pAparSi, 56 corI, 57 parastrIga mana, 57 kapAya, ee krodha, 60 mAna, 61 mAyA,62 lona tathA susta divasane viSe satkarmanAM vIza jhAra. ema sarva malI vyAsI hAra thayAM // 2 // ____ have upara lakhelAM dhAramA prathama satkula hAra kahe le. ko'pi syAllaghukarmakaH sukRtadhIdeze'pyanArye svata, stasyA pyAIkumAravajuNacayaH kiMtvAryadezAzrayAt // dArAbdhau zazino'tha kaustunamaNeH sA zrIH kutoyA'navat , gaM gAzAlini zaMnumUrdhni kamalAgAre harezyorasi // 3 // arthaH-(kopi ke) koi paNa (badhukarmakaH ke0 ) laghu karmavAlo jI va, (anArye ke0 ) anArya evA (dezepi ke ) dezanevipepaNa utpanna tha yo bato (svataH ke0) potAnI mele (sukatadhIH ke0) dharmabuddhi vAlo jI va, ( syAt ke0 ) hoya, (kiMtu ke ) toM paNa ( tasyApi ke0) te purupa ne paNa (AryadezAzrayAt ke0) AryadezanA AzrayathakI (AIkumArava t ke0) AIkumAranI peThe (guNacayaH ke0) guNano saMcaya thAya , yA hI dRSTAMta kahe . te kenI peThe ? to ke ( zazinaH ke0) caMimAnI (gaMgA zAlini ke0) gaMgAthI zojatA evA (zaMkhamUrti ke ) zaMnu eTale mahAdeva tenA mastakane vipe (atha ke0 ) valI (kaustunamaNeH ke0) kaustunamaNi nI (hareH ke vAsudevanA ( kamalAgAre ke0) lakSmIne rahevAnA sthAna karUpa evA (narasi ke0) hRdayanevipe (yA ke0) je (zrIH ke0) zonA (a navaMta ke0) hotI havI, (sA ke0) te zonA (ca ke0 ) valI (cArAbdhau ke0) kArasamuznevipe (kutaH ke0) kyAthIja hoya ? arthAt hoyaja nahI. eTale te bedu vastunuM utpattisthAnaka to dAra samuja De paraMtu ziva ane viSNunA AzrayathI te vedu nuttama guNasaMcayane pAmyAM // have ahIM AIkumAranI kathA kahe te. pUrvanavane vipe AIkumAre dIdA grahaNa karayA panI kulano mada kasyo. je DhuM brAhmaNa DhuM, te zUnA gharane vipe nidA grahaNa kema karUM! te vakhata anayakumArane jIveM vAsyo to paNa ma dano tyAga na kasyo. tethI AgAmi navaneviSe nIca kulamA avatAra thayo AdanarAjAnA gharanevipe te AIkumAra utpanna thamahoTo thayo,tyAre tyAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. zrAvelA vaNikanA putroyeM anayakumAranuM varNana te AIkumAra pAseM kayuM. pU vanavanA sneheM karI AIkumArane te anayakumAranuM vRttAMta sAMnasatAMja sne ha vRddhiMgata thayo. par3I te vaNika.putronI sAtheM ajayakumArane neTa mo kalI ane anayakumAre vIranagavAnanA kahevAthakI pUrvanava vyatikara AIkumArano jANyo. tevAreM ajayakumAre paTTakuleM karI AbAdita karI zrIjina pratimAnuM preSaNa karAvyu. te pratimAnA darzane karIneja pUrvanavarnu sma raNa AvyuM ane vairAga utpanna thayo. tevAreM mahoTA kaSTeM karIne anAryadeza thakI AryadezamAM bhAvIne dIkSA grahaNa karI. valI nogyakarma bAkI rahelA hovAthI gRhasthAzrama svIkAra kasyo. tihAM covIza varSa rahI par3I dIkSA grahaNa karI moda pAmyA // gAhA // appA vimoca nA,vabaMdhaNA dava baMdha NA uya // la ja paratibisu, so aharisI sivaM patto // 3 // have bIjaM Aryadezotpanna hAra kahe . Arya dezamavApya dharmarahito'pyanyasya dharmakriyAM, dha masthAnamahAMzca vIkSya suguroH zrutvA ca dharma kvacit // bodhaM yAti kulocanAstikamato nUpaH pradezIyathA, sa tyaM caMdanasaMginaH ditiruho nAnye'pi kiM cNdnaaH||4|| arthaH-(dharmarahitopi ke0) dharmarahita evo paNa jIva, (AryadezaM ke0) uttama evA Aryadezane (avApya ke0) pAmIne (anyasya ke0) bIjA zra cAlu dharmijanonI (dharmakiyAM ke0) dharmakriyAne tathA te janonA (dharmasthAna ke0) dharmasthAnone viSe (mahAn ke0) mahoTAnatsavone (vIkSya ke0) jo ne (ca ke) valI (suguroH ke) sugurunA mukhathakI (kacit ke0) kozka vakhata (dharma ke0) dharmane (zrutvA ke) sAMjalIne (bodhaM ke0) bodhane (yAti ke) pAme je. (yathA ke0) jema (pradezInUpaH ke0) paradezI rAjA bodhane pA myo, te kevo ? toke (kulobanAstikamataH ke0) kulAgata nAstikamata jenuM evo . ( satyaM ke0) te sAcaM . kema ke (caMdanasaMginaH ke0) caMda na vRdanA saMgavAlA evA (anyepi ke0) bIjA paNa (ditiruhaH ke0) vRdo (kiM na caMdanAH ke0) jhuM caMdana nathI thAtAM? arthAt thAyaja .e Tale sArA jananA saMgathakI mokSa prApti thAya be // 4 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara artha tathA kathA sahita. bAMhI paradezI rAjAnI kathA kahe . zvetAMbikA nagarIneviSe nAstika matasthApaka pradezIrAjA rAjya karato hato. eka divasa te nagarInA udyA namA zrIpArzvanAthanA ziSya kezIgaNadhara AvyA, tyAM pradezIrAjAyeM AvI prazna pUjyo ke mahArAja ! ekadivasa coreM corI karI, tene meM nizivamaMjU SAmAM pUskho. par3I te maraNa pAmyo tyAre teno jIva kyAthI nisarI gayo ? eTale AtmA to beja nahI, ema te divasathI hu~ mAnuM buM. te vAta sAMjalI guruyeM jabApa prApyo ke bii vinAnI peTImA bezIne kozka puruSa zaMkha va gADe de to te zaMkhanAda bAhera rahelA jano sAnale le ke kema ? rAjA bolyo ke sAMjale . tyAreM guru kahe ke maMjUSAmAM bii to paDyAM nahI ne zabda kyAM thI saMjalAyo? teno uttara kAMpaNa rAjAyeM dIdho nahIM. tyAreM guru kahe le ke he rAjana! ema corano jIva. paMga maMjUSAmAMthI nIkalI gayo mATe yA .tmA ne ema nice jANavU. yA dRSTAMteM karI pradezI rAjA niHsaMzaya thayo ane nAstikamatano tyAga karI arhatamatane svIkArI svargamA gayo // 4 // utsarpiNyavasarpiNI:ditimaruttejopsvasaMkhyA vane,'naMtA. stA vikale gaNeyazarado jAtyA vipalyA nayet // sa ptASTau tu navAMstirazci manuje jIvoM'taretrA'sya ce, dharmastadharaNe'vatsa sugatiM prApnoti tiryapi // 5 // arthaH- (jIvaH ke0) jIva, saMsAraneviSe namato bato (vitimarune jopsu ke0 ) pRthvI, teja, tathA vAyu ane jalane viSe (asaMkhyAH ke0) asaMkhyAti ( utsarpiNyavasarpiNIH ke0) utsarpiNI tathA avasarpiNI kAlaparyata janmamaraNane (nayet ke) pAme par3I ( vane ke0 ) pratyeka va naspatianaMtakAyaneviSe (tAH ke0) te (anaMtAH ke0) anaMto kAlaparyaMta rahe. te paDI (vikale ke0) beMDI teMhI ane cariMDIrUpa vikaleMDiyane viSe ( gaNeyazaradaH ke0 ) saMkhyAtAvarSa (jAtyA ke0) janmeM karIne ane (vipattyA ke0) maraNekarIne rahe ane (tirazci manuje ke ) tiryaca ane manuSyane viSe (saptASTau ke0) sAta ATha (javAna ke0) navane kADhe. a rthAt sAta bAu navaparyaMta rahe (tu ke) valI (patrAMtare ke0) A e pUrvokta na vAMtaneroviSe(asya ke0) A jIvane jo (dharmazcet ke0) dharmaprApta thAya, (ta Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. t ke) to(tiryapi ke) tiryaMca paNa (dharaNeMzvat ke0)dharaNeMnI peThe (sugatike0) rUDIgatine (sa ke ) te (prApnoti ke0 ) pAme je. jema sarpa no jIva hato te dharmanI prAptiyeM karIne dharaNeM thayo hato // 5 // te dharaNeMnI kathA kahe . vArANasI nagarIneviSe kamanAmano tapa svI paMcAgnirUpa tapane tape je. eka divasaneviSe gavAdamAM beThelA zrI pArzva nAtha nagavAne te tApasanI pUjA karavA mATe puranA janone gAma bahAra jatAM dIvAM, temaNe avadhijJAne karIne te tapasvInI dhUNInA kASThamAM bala to evo jaMga joyo. panI tyAM jazne balatA kASThathI sarpane bahAra kheMcI lIdho ke turata te sarpa pArzvanAthasvAmIne namaskAra kasyo te sarpa navakAra nA pranAvathI dharaNe'thayo. panI pArzvanAtha nagavAna tapasvIna kahevAlAgyA je he mUrkha ! tuMbA ajJAna tapa kare ? devAdharmane jANato nathI ? ityAdi vAkyoyeM karIne te tapasvIne jananA samUhanI samakamAM phiTakAra bApyo.paDhI. ekadA pArzvanAtha svAmI, dIkSA lIdhA naMtara kAyotsanai rahyA hatA, tyAre temanInapara te tApasano jIva marIne meghamAlI devatA thayo , teNe muzala dhArAyeM karI varasAdano upasarga kasyo tene sahana karatA evA ane dharaNe inA phaNAmaMmalanI nIce rahyA evA nagavAn zrIpArzvanAthane kevalajhAna tpanna thayuM. tyAre dharaNeMnA jayathI bIto thako meghamAlI devatA jagavAnane page lAgIne mithyA duSkRta deto havo. par3hI te dharaNeM svasthAnakeM gayo // 5 // kAlaprANinavAanAdinidhanAstatsarvajAtau sadA, jI vena bhramatA muhUrtamapi hi prAptaM na kiMcitim // .. muktAzuktikayeva vAri maNikRkSArthI kvacidaivata,statprA pyAtha sakaMbalena zabalenodaNeva dhArya zriye // 6 // arthaH- ( kAlaprANinavAH ke ) kAladharma yukta prANIne janmo je je, te (anAdinidhanAH ke) anAdi anaMta varte ne temAM (sarvajAtau ke0) sarvajAtineviSe (sadA ke0) niraMtara (camatA ke0) namatA evA (jI vena ke0) jIva je teNe (muhUrtamapi ke0) muhUrttamAtra paNa (kiMcit ke0) kAMDa paNa (tat ke0)te (hitaM ke0) puNyarUpa hita (na prAptaM ke) nahiM prApta kayuM (atha kvacidaivataH ke0) te kyAreka daivayogeM karI (tatprApya Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karparaprakara, artha tathA kathA sahita. ke) te hitakArI puNyane pAmIne (zriye ke0) modalakSmImATe te (dhArya ke0) dhAraNa kara, paraMtu te puNyane mUkavU nahI. te jema ke (vArTI ke0) samu ine viSe (maNikat vAri zva ke0) motInuM karanAra pANI jema (muktA zuktikayA ke0) motInI bIpeM dhAraNa karAya le. tihAM dRSTAMta kahe je ke jema (sakaMbalena ke) kaMbalanAmA vRSaneM yukta evA (zaMbalenanadaNA zva ke0) zaMbalanAmA vRSaneM jema puNyane moda lakSmI mATedhAraNa kayuM // 6 // have te kaMbala ane zaMbala vRSananI kathA kahe je // yathA // madurAe jiNadAso, AnIra vivAhaMgo uvvaaso|| naMmAra mittavacce, jatnenAgohi bAgamaNaM // 1 // vIravarasta nagavana, nAvArUDhassa kAsi navasaggaM // mila hihi paI, kaMbala saMbala samuttAre // 3 // mathurAnagarIne viSe koi jinadA sa nAme zeTha vase meM tene atyaMta snehathakI AnIranIkeM potAnA vivA . hAnaMtara kaMbala ane zaMbalanAmA atyaMta suzonita ve sRSana neTa kIdhA. te bedu vRSano prAzuka AhAra tathA jaleM karI vrata pAlatA evA zeThanI dharmAsakti jozne jAtismaraNa zAna pAmyA tethI potAnA pUrvajanmanI smR ti utpanna thai. tevAreM zrAvakanI peThe aSTamyAdika puNya tithiyonA divasa neviSe upavAsa karavA lAgyA. eka divaseM te zeThanA koika mitre naMmIra mitranAmanA yadanI yAtrA karavAmAM te bedu belane kheDyA tethI rudhirayukta thayA thakA maraNa pAmI nAgakumAra devo thayA. ekadA nAvamA besIne gaM gA utaratA evA zrIvIrasvAmIne upasarga karatA evA mithyAdRSTi devane te bedu devoyeM upasarga karato nivAsyo // 6 // detre nAmalavAlake ca lavaNAkIrNe ca rodyathA, bIjaM kiMcididAkhile ca phalati dAtre ca nAnApha laiH|| deve nairayika tirazci manuje zreyaHprasUtistathA, tasmAnmeSakumAravannaranave'naMtazriye tvaryatAm // 7 // arthaH-(iha ke0) bAlokane viSe ( yathA ke0) jema (bIjaM ke) bIja, (amalavAluke ke0) nirmala jemAM retI u evA ( dene ke0) detra mAM phale nahI ( ca ke ) tathA (lavaNAkIrNe ke0) lavaNAkIrNa detra neviSe paNa (na rohet ke0) uge nahIM kadAca nage to phale nahIM (ca ke0) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. valI (akhile ke0)sarvajAtinA kSetrane viSe jo nage le to ( kiMcitphalati ke0) kAMika phale je. (ca ke0) valI (dAtre ke0) khAtaravAlA evA khe trane viSe (nAnAphalaiH ke0) vividhaprakAranAM phaloyeM karI phale . (tathA ke0) tevI rIteM (zreyaHprasUtiH ke0) bodhabIja je samaketa tenI utpatti (deve nairayike tirazci manuje ke0) deva,niraya,tiryaMca ane manuSyoneviSe pUrvanA devanA dRSTAMtothI anukrameM jANavI. AhiM zreyaHprasUtirUpa bodha bIja jANavU. amala vAlukA detrasamAna devanava jANavo. ane lavaNAkIsamAna narakana va jANavo. akhila kSetrasamAna tiryacano nava jANavo ane khAtranA kSetra samAna naranava jANavo. (tasmAt ke0) te mATe he loko ! (naranave ke0) manuSyanava prApta thaye bate (meghakusAravat ke0) meghakumAranI peThe (anaMta zriye ke0) moda lakSmInemATe (vayaMtA ke0 ) utAvalathI utsuka thA arthAt manuSya nava je je te sarva devAdikanA navathI uttama De mATe temAM moda pAmavAno prayAsa karo. e upadeza kahyo ne // 7 // bAMhI meghakumAranI kathA kahe . rAjagRhI nagarIne viSe zreNikarAjA pitA ane dhAraNI mAtAthI meghakumAranAmA putra utpanna thayo hato, te me ghakumAre ATha kanyAnuM pANigrahaNa kayuM tenI jhadi zrIjJAtAMgajImAM sa vistara kahelI ne tyAMcI jANavI. te meghakumAra vIranagavAnanI vANI sAM nalIne Ate strIyono tyAga karI dIkSA grahaNa karI. panI rAtrine viSe su tAM thakAM sAdhunA pAdaprahAreM karI phuHkha pAmavAthI dIdA upara manonaMga thayo. pranAteM zrIvIranagavAne te meghakumAra sAdhune dezanA devA mAMmI. te je ma ke // gAhA // jalalavataralaM jIyaM, athirA labI vinaMguro deho // tulA ya kAma jogA, nibaMdhaNaM uraka larakANaM // 1 // ko cakvaTi zardi, caznaM dAsattaNaM samahilasa // ko vararayaNAI muttuM, parigAha uvalakhaMmAI // 2 // nerazyANa vi urakaM,jina kAleNa kiM puNa narANaM // tANa ciraM tuha hohI, urakamiNaM mAsamucciyassu // 3 // etraNa gAthA kahyA par3I meghakumAranA pUrvana va kahyA. te jema ke tuM vaitADhayane viSe sumerunAmA hAthI thayo te sAtaso hAthaNIno nAyaka thayo. tyAM vanAgni lAgavAthI tarazyo thayo thako talAvamA peTho. tevAreM sAmA hAthI kAdavamAM nArakhI mArI nAkhyo,tyAra par3I viMdhyA calane viSe pAMcazo hAthaNIno nAyaka meru prajanAmA tuM hastI thayo. te nava Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sadita. e mAM davAmi thayelo jozne tune jAtismaraNa jhAna tatpanna thayu.traNa sthaMmila kasyAM. tyAM zarIra khajavAlavAmATe paga uMco kasyo, evAmAM koka zazalo tAharA paga nIce dhAvI uno rahyo. paDI teM.traNadivasa paryaMta zazalAnI kapA yeM karI paga nIceM mUkyo nahI. cothe divaseM paga upADIne sthApana karatAM te ha stI marIne tuM meghakumAra zreNikarAjAne tyAM avatasyo. yA prakAranAM vIranagavA nanAM vacana sAMjalI karIne pharI vairAgya upanyo, tevAreM akhaMma saMyama pAlIne vijaya vimAne deva thayo. mATe manuSya nava sarvathI uttama De, ema jANavU // 7 // velAkUle mahati nRnave prAkprasannavatta, jI vA mUDhazlathadRDhadhiyaH koNate karma vastu // krU rA guptiH kugatiyug2alIvarNakaH svaraMto, yenAM te syAdhivapuramurusphUrti teSAM krameNa // // arthaH-(mUDha ke0) mUDha,tathA (zlatha ke0) zithila tathA (dRDhadhiyaH ke0) dRDhabuddhi vAlA evA traNa prakAranA (jIvAH ke0) jIvo, (tat ke0) te (karmava stu ke0) karmarUpa vastune (kINate ke0) upArjana kare le. kyAM upArjana kare je? to ke (nRnave ke0) manuSyajanmaneviSe. te kevo nRnava je ? to ke (velAkU le ke0) samuz samAna (mahati ke0 ) vistIrNa evo. kenIpeThe ? karmavastu ne grahaNa kare ,to ke (prAkaprasanneJcat ke0) pUrve thayelA prasannacaMrAjarSi nI peThe (yena ke0) je karmavastuyeM karI (teSAM ke0) te pUrvokta traNa prakAra nA jIvone (krameNa ke0 ) anukrameM traNa gati prApta thAya ne. temAM (kuga tiyugalIvarNakaH ke0) narakatiryakarUpa je gatinuM yugala teno ne varNaka jemAM evI (kUrAguptiH ke0) phuHkharUpa meM gupti eTale gRha jenuM evI gati,mUDhabuddhi vAlA prANIne thAya . tathA zithila buddhivAsAne (aMte ke0) aMtamAM (varDa rataH ke0) svarga paNa prApya thAya ane dRDhabuddhivAlAne (urusphUrti ke0) atyaMta prakAza jeno evaM (zivapuraM syAt ke0) mokSapada prApta thAya // 6 // __ bAhiM prasannacaMrAjarSinI kathA kahe . potanapura nagaranA svAmI pra sannacaMrAjAyeM potAnA rAjye bamAsanA potAnA putrane thApI dIkSA graha e karI. ekadA zrIvIrasvAmI rAjagRhI nagarIne viSe AvI samosasthA. te manAthI keTaleka dUra uno rahIne sUrya sAmI dRSTi karI tathA uMcA hAtha ka Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. rI eka page uno rahI tapa karavA .mAMmadhU. tevAmAM eka dhurmukhanAmA zreNi kanA pAlAyeM bAvIne te rAjarSine kahyu je he mUDha ! tuMguM tapa kare ? vairI tAharA nagarane viMTI rAjya grahaNa karI bamAsanA tArA bAlakane mArI nAkha ze. te vAta sAMjalatAMja dhyAnanaMga thagayo. potAnA manamAM saMgrAma karavA no vicAra thavA lAgyo tevAmAM zreNika rAjAyeM maneM karI vaMdana kayuM to paNa tene dharmalAna na dIdho. tadanaMtara zreNikarAjAyeM zrIvIra pAseM yAvI ne prasannacaMrAjarSi zrAzrayI pUjyu, tevAreM vIranagavAne saptamanaraka, manuSya janma ane sarvArtha sidigamana, AtraNe praznamo pratyuttara prasannacaMrAja rSinA mananA pariNAma upara dIdho ane cothA praznamAM prasanna rAjarSine kevala jJAna utpanna thayuM, ema kajhuM // // tattAdRzA'navyapituH sutoMpi, dharmAlasoyaH sulaso'navanna // sa kiM viSAderviSahanmaNi sta, paMkAnna vA zrIsadanaM sarojam // e|| arthaH-(yaH ke0) je (sulasaH ke0) sulasanAmA puruSa (tAdRzAnavyapi tuH ke0) tevA anavya pitAno (suto'pi ke0) putra De (tat ke0) to paNa (dharmAlasaH ke0) dharmaneviSe Alasyayukta (nAnavat ke0) na thato havo. a rthAt dharmodyamI thato havo. yAhiM kAMhI Azcarya jANavU nahiM kAraNa ke (saH ke0) sarvajanomAM prasiddha evo (viSahat ke0) viSane haraNa kara nAro (maNiH ke0 ) maNi te (viSAhe ke0) viSavAlA sarpathI utpanna thayo evo to paNa viSane haraNa karanAro (kiM ke0) yu (na ke ) nathI thAto? arthAt thAyaja je. (vA ke0) athavA (zrIsadanaM ke0) lakSmIne rahevA nu ghara, (paMkAt ke0) kacarAthI utpanna thayeluM ane (tat ke0 ) te sarvatra prasiha eq (sarojaM ke0) kamala (na ke0) nathI guM? arthAt Deja. tema muSTa pitAthI utpanna thayelo evo satpuruSa te dharmakRtya kare // e|| yAMhi sulasano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe je // rAjagRhInagarIne viSe kAlakasaukarikanAmA kasAino putra sulasa nAmeM hato, te ajayakumA ra nAmA maMtrInI saMgatithI dayAdharmapAlaka zrAvaka thayo. paDI kAlaka sauka rikane zreNikarAjAyeM vAsyo, topaNa nitya pAMcaze mahiSa mAravAnA pApathI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 11 nivRtti na pAmyo. kAlakasaukarika urlezyAyeM marIne sAtame narakeM gayo. ane tenA putra sulasane svajanoyeM AvI kahyu ke zrApaNe tArA pitAnu pApa sarve vecI leguM tyAreM sulaseM potAnA pagapara kuvADo mArIne sarvane kahyu ke jema tame mahArA bApanA karelA pApane veMco bo tevIrIteM yA mArI vedanAne ta mo sarva veMcI lIyo. te sAMnalI sarva maunavrata dhAraNa karI bega teNe jIva vadha na karo // gAhA // avaznatiya maraNaM, naya parapIDaM karaMti maNasA vi // je suviyasuggai pahA, soyariya su jahA sulaso // e // bodhAya sadharmakulonavAH striyo'pyudAyanasyeva purA prnaavtii|| sattIrthatA kiM jaladherna gaMgayA, savRttatA vA zazinona rAkayA rnnaaNtistkuldhaarm||1|| arthaH-(sadharmakulonavAH ke0) pradhAnadharmasahita je kunna teneviSe ne u tpatti jenI evI (striyopi ke0) strIyo paga (bodhAya ke) bodhanai mATe hoya . kenI peThe ? toke (purA ke0) pUrve (udAyanasya ke0) udAyana rAjA nI (pranAvatIva ke0) prajAvatI nAmanI strI jema bodha pAmI,tema strIyo bodha ne pAmeM . temAM kAM Azcarya nathI. kema ke (jaladheH ke0) samunI (sa tIrthatA ke0) sattIrthatA te (kiM ke0) guM (gaMgayA ke0) gaMgAyeM karI (na ke0) na thAya. arthAt thAyaja . juvo pratyakSapramANa ke jyAM gaMgA samuzne male ne tyAM priyamelakanAmA tIrtha prasi . (vA ke0) athavA (zazinaH ke) caMimAnI (savRttatA ke0) golAkArapaNuM (rAkayA ke0) pUrNimAyeM karI mu (na ke0) na thAya arthAt thAyaja 3 // 10 // __ bAhiM pranAvatI nAmanI rANIno dRSTAMta . mATe tenI kathA kahe . vI tanaya pattanamAM mithyAdRSTi udAyananAmA rAjA rAjya kare le. te ekadivasa na dInA jalamAM krIDA karato hato tevAmAM eka peTI jalamAMtaratI najareM paDI. tela potAne ghera pANI. tene tAlAM ghaNAMja majabUta dIdhAM hatAM te ko thI paNa ughADI zakANAM nahI. tevAmAM ceTaka mahArAjanI dIkarI mahAsatI pranAvatAyeM potAnA dharmanuM zravaNa karAvA mAMmadhu ne kahyu je mArA manamA sudeva suguru ane sudharma jo hoya to thA peTInAM tAlA ughaDajo. evaM kahe vAthI turata tAlA ughaDI gayAM. temAMthI atizayeM sahavartamAna vidyunmAlI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. devatAnI banAvelI devAdhidevanI pratimA nIkalI, te pratimAne rAjAyeM jo ne teja samaye te rAjA samyakadRSTi thayo. ekadivasa jinamUrti sanmukha nR tyakaratuM ane gAnakaratuM evaM rANInuM kabaMdha joyuM eTale mAthAvinAnuM rANInuM dhaDa joDe. te vAta rAjAyeM rANIne kahI. rANIyeM kharAba cinhathI potAnuM AyuSya thoDaM jANIne dIkSA grahaNa karI anazana lazne saudharma devalokeM de vatA thA tihAMthI pUrva snehane lIdhe rAjApAseM AvI rAjAne pratibodha ka syo. tethI rAjAyeM kuguruvAsanAdi boDyAM ane sajati pAmyo mATe sarma pAlanArI strIthI paNa bodha thAya ne // 10 // iti satkula dhAraM // atha suguruvAraM // jIvAditattva vikalairvipulaistaponi, muM to na taamlirjaatsusaadhusNgH|| kaH svarNasikSmidhigana ti kUTakalpaiH, kovAMbudhiM tarati jarjarayAnapAtraiH // 11 // aryaH-have satsaMga, eTale sazuru saMga tenuM hAra kahe je. (ajAtasusA dhusaMgaH ke0) nathI utpanna thayo sArA sAdhuno saMga jene evo (tAmatiH ke0) tAmali tApasa (jIvAditattva vikalaiH ke0) jIvAdi tatvoyeM rahita ha to tethI (vipulaiH ke0) vistIrNa evAM (taponiH ke0) tapoyeM karI paNa (na muktaH ke0) mukta thayo nahiM arthAt saMsArathakI athavA karmathakI na mu kANo. te satya . juvo ke (kUTakalpaiH ke0) khoTIvastuthI (kaH ke0) ko gapuruSa, (svarNasidi ke0) suvarNa sidhine (adhigannati ke0) prApta thAya ? arthAt koi paNa prApta thAto nathI. (vA ke0) athavA (jarjarayAnapAtraiH ke0) jIvANekarI (aMbudhiM ke0) samune (kaH ke0) koNa (tarati ke0) tare ne arthAt koi tarI zakatuM nathI. bIjaM to sarva sugama De // 11 // have AMhI tAmalI tApasanI kathA kahe . tAmralipti purIneviSe tAma lInAmA zeTha hato teNe tApasI dIkSA grahaNa karI. par3I te madhyAnheM gA mamA jai voharIlAve te vahorelA AhAranA cAra nAga kare,temAM eka ja lacara jIvono, bIjo sthalacara jIvono, trIjo khecara jIvono ane co tho potAno, ema kalpanA karI traNa nAga kADhI nAkhe ane cothA nAganAM annane ekavIza vakhata jaleM karI dhoine nojana kare. e prakAranuM tapa sATha hajAra varSa kayuM,panI IzAna devalokamAM iMza thayo teNe avadhijJAnekarI e Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. buM jANyu je meM pUrvajanmeM je tapa kayuM teTalA tapeM to sAta jana moheM jAya paNa mahArA tapamA susAdhusaMgano anAva hato. kahelu ke // ytH|| gA hA // tAmalittaNe taveNa, jiNamaya sijja satta jaNANa // so annANa vaseNA, tAmali IsANaiMda ga // 11 // giripuSpazukAvivAmaloMgI, guNanAzodayanA ga jaDajhasaMgAt // jaladAMbu viSaM sudhA ca na 'syAt, kanakAzai ca kimidukAnane ca // 12 // arthaH-(amaloMgI ke0 ) nirmala prANI, (jaDajhasaMgAt ke0) jaDanA ane jJAnInA saMgathI ( guNanAzodayanAk ke0 ) guNanAza ane guNodaya tene najanAro thAya le. kenI peveM. ( giripuSpagukA viva ke0) giri ane puSpa nAmA be popaTa jema. juvo (ca ke0) valI (jaladAMbu ke0 ) meghanuM jala, te (kanakAzai ke0) dhaMturAnA phADaneviSe (viSaM ke0) viSa (ca ke) ane (idukAnane ke0) zeraDInA vanamAM (sudhA ke ) amRta (ca ke valI )kiM ke0) guM (nasyAt ke0) na thAya ? nA thAyaja // 12 // have giri ane puSpanAmA be gukanIkathA kahe .caMpAnagarIne viSe jitazatru rAjA rAjya kare be. te koi divasa viparIta zikSita abeM beThelo tethI adhe kuvATeM pamADyo panI ugravanamAM te azva rAjAne lagayo eTalAmAM eka phADanI upara pAMjarAmA rahelo koka corono popaTa corone tyAM kahevA lAgyo ke are coro, tamAre luMTavA hoya to lapati mANasa jAya le mATe luTI luTo. te sAMjalatAMja rAjA tyAthI nAzIne ekadama tApasanA Azra mamAM pesI gayo. tyAM tApasano guka pAMjarAmA rahelo hato te rAjAne Avato jo tApaso pratye kahevA lAgyo ke he munivaro! rAjA Ave ne anyubAna karo, Asana mAMjhI thApo,yAcamana Apo, Atithya karo, thA vAM vacana te popaTanAM sAMjalI rAjA harSita thayo. evaM kautuka jo zukapA seM bhAvI rAjAyeM zukane pUbyuM je eka popaTeM corone kahyu ke thA khAja jAya le mATe buMTo ane tuM kahe je je A rAjAne sanmAna Apo mATe te kevI jAtano popaTa ane tuM kevI jAtano popaTa bo ? tyAM tApasano zuka bezloka bolyo ke he rAjA! sAMjavya // zloka // mAtApyekA pitApyeko, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 __ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. mama tasya ca pdinnH|| ahaM muninirAnItaH,saca nIto gvaashnaiH||1|| gavAza nAnAM sa giraH zRNoti,ahaM ca rAjana munipuMgavAnAm // pratyametad navatA ca dRSTaM, saMsargajAdoSaguNA navaMti // 2 // A behu zlokano nAvArthaH- herA jan ! amArI behunI mAtA paNa ekaja ne pitA paNa ekaja ne paraMtu mane muni loko pakaDI lAvyA le ane tene coro pakaDI gayA mATe te uSTajananI vA NI bole hu~ munipuMgavonI vANI boluM buM. he rAjan ! e teM pratyakSa dItuM je saMsargathakI doSo ane guNo thAya ne sArAnA saMgathI sArI buddhi AveLe ane narasAnA saMgathI narasI budi Ave mATe sajanano saMga karavo // 12 // kopyanyaeva mahimAnanu zudRSTe, yat zreNikohyavi rato'pi jinotra naav|punnyaagrglH kimitaro'pina sArvanaumo,rUpacyuto'pyadhiguNastrijagannatazca // 13 // arthaH- (zupadRSTeH ke) samyaka vaMta evA janano (kopi ke0) kopaNa ( nanu ke0) nizce (anyaH ke0) bIjo (mahimA eva ke0)pra nAvaja hoya . (yata ke0)je kAraNa mATe (aviratopike) avirata e vo paNa (zreNikaH ke0) zreNikarAjA, (atra ke0) yA narata devaneviSe padma nAnanAmA (jinaH ke0) tIrthakara (jAvI ke0) thAze (itaropi ke0) bIjo nIca kulamA utpanna thayelo evo paNa (puNyArgalaH ke0) puNyADhya nAmeM (sA vanaumaH ke0) cakravartijevosarvanUminorAjA (kiM ke) jhuM ( na ke0) na thayo. arthAt thayoja (ca ke0) valI te (rUpacyutopi ke0) rUpathakI bhraSTa thayelo paNa (adhiguNaH ke0 ) adhika guNavAn thayo (trijagannataH ke0) traNa jagateM jene namana karelu le evo thyo|| __ bAhiM zreNika rAjAnI kathA kahe je. zreNikanAmA rAjA rAjagRhI na garIne viSe rAjya kare . te samyaktva pAmyA panI traNekAlaneviSe jina nIarcA karato hato jinanI pAseM pratidivasa aSTottara zata sonAnA java no svastika pUrato hato ane pAtrane dAna deto hato, te rAjAnA samyak tvanI prazaMsA iMDe devatAunI pAseM karI hatI te devatAyeM AhiM AvIne te zreNikarAjAnI samyaktvaneviSe parIkSA karI. paraMtu samyaktvathakI te calA yamAna thayo nahIM. topaNa te avirati ne svayaMnU ramaNa samunA matsya Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 15 naNano niyama paNa teNe lIdho nahiM evo avirati zreNika rAjA paNa dAyika samyaktvanA lAnayakI AvatI covIzImAM padmanAnanAmA prathama tIrthakara thaze bohoMtera varSa Ayu tathA svarNavarNakAya, zarIre sAta hAtha uMco, siMhanA lAMbana yukta evo zrIvIrajagavAnanI samAna thaze. have puNyADhya rAjAnI kathA kahe je. padmapurane vipe tapana rAjA rAjya kare . tene te nagaranA rahenArA ko zeTheM eka hastI neTa kaskho. te hAthI rAjAno pUrvanaveM mitra hato par3I te hastIyeM karI rAjAyeM digvijaya kasyo. nagaramA praveza karatA te hAthIyeM rAjAne bodha karavA mATe eka rastAmA pa DelA khaDInA kaTakAyeM karI pratolI upara eka zloka lakhyo. te zloka // avijJAtatrayItattvo,mithyAsattvonasacajaH // hA mUDhazatruveSeNa,mitraploSeNa hRSyati // A zlokano artha sarva vidvAnone pUbyo paNa kozye teno artha kahyo nahiM paraMtu AnaMdasUriye te zlokano artha sArI rIteM kahyo. tevAreM rAjAyeM kahyu ke thA mAro hastI jene rAjya bApe te rAjA. ema maMtrI ne kahIne pote vratagrahaNa karato havo. paDI te jJAnavAn hastIya vanamAMyI ko pAMgalAne ANI rAjya thApI dIdhuM. paraMtu te rAjAne paMgu jANIne koi pa Na tenI yAjJA mAne nahI. bIje divase prAtaHkAlamAM koI anya rAjA sAtheM saMgrAma thaye bate hAthIpara vevelA pAMgalAnA hAthaneviSe raheDhuM tRNa te devatAnA pranAvathakI vajatulya thayuM. tevAre te paMgu kahevA lAgyo je mArI AjJA nahi mAne tene zira A vaja paDaze. te sAMjalI sarva rAjAyeM tenI AjhAno svIkAra kasyo. panI te paMgurnu puNyADhya evaM nAma sarva lo koyeM pADayu. te anukrameM traNa khaMjhano rAjA thayo panI kAleMkarI te hastI maraNa pAmyo. rAjAyeM tenA sthAnakane vipe mohoTo prAsAda karAvyo. pra timAnI pAseM hAthInuM rUpa karAvyu. eka divasa rAjA te zrIjinapratimAne dekhato bato karIrUpane jotAM gunadhyAnathakI kevalajJAna pAmIne mode ga yo paraMtu pAbalA navamAM puNyADhyanA jIveM malina gAtravAlA RSinA netra thakI kAMTo kheMcI lIdho tethI tene niSkaMTaka rAjya prApta thayuM. ane te ma linagAtravAlA RSine jo ugaMDA kIdhI te kama karI paMgutva prApta thayuM // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. prApyAlpamapyamalabodhavacacilAtI,putro yathAghama lino'pi binarti shujhim||ki koTivedhi rasacaMdanara tnabiMdha,sparzepi maziziraM ca na taptalodam // 14 // arthaH- (cilAtIputraH ke) cilAtIputra, (yathA ke0) jema (a lpamapi ke0) alpa evA paNa (amalabodhavacaH ke0) nirmala bodhavacanane (prApya ke0) pAmIne (adhamalinopi ke0 ) pApathakI malina De topaNa (zuddhi ke0) zudine (binarti ke0) dhAraNa kare ne. temAM kAhiM Azcarya nathI. jema ke ? (koTivedhi ke0) koTipramANa lohane vedhanAro evo (rasa ke0) rasa ane (caMdanaratnabiMDa ke0) sarvottama caMdanarasano biMDu tenA (spa zepi ke0) sparzaneviSepaNa (hema ke0) suvarNa (ha ke) ane (taptalohaM ke0) tapAveluM loDhuM te (ziziraM ke0) zItala (kiM ke0) guM (na ke0) na thAya nA thA yaja.tema sujananA saMgathI jhuM mUrkha hoya, te jJAnI na thAya ? nA thAyaja. AhiM cilAtIputranI kathA kahe je. rAjagRhI nagarIne viSe eka dhana zreSThI raheto hato tene pAMca putro hatA,tathA susImA nAmeM eka dIkarI hatI. tene cilAtI nAme eka cAkara hato te susImAsAthe kuceSTA karavA lAgyo tethI zeteM tene bAhera kADhI makyo te karmanA vaze karI patnIpati thayo. co ranI dhADa lazne teja zeThanA gharamAM corI karavA rAteM peTho, ane dhADavA lAne kahyu ke je dhana malaze te tameM lejo paraMtu susImA strIne te DhuM rAkhIza coroeM te dhanazreSThInuM ghara lUTayu. cilAtIputra susImAne lazne nikalyo,tenI panavADe te susImAno bApa Avyo tene joine cilAtI vicAravA lAgyo ke have Ane lazne javAya tema nathI par3I te cilAtIputraM susImAnuM mastaka potA nI pAseM taravAra hatI teNe karI kApyu. te joradhanazreSThI rudana karIne potAnI dIkarInuM kalevara sa pADo yAvyo. panI Agala jatAM te cilAtIputraM kA yotsargane vipe rahelA koimunine najareM joyo,tevAreM tenI samIpa jazne ci lAtIputra kehevA lAgyo ke mAhArAja! thoDA adamAM dharma kaho,nahiM to ta mAruM mAthu kApI nArakhIza. tene muniye " navasamavivega saMvara," e gAthA ka hIne AkAzamAM gamana kayuM. te cilAtIputra tenA sthAnamA rahIne te gA thAnA arthane ciMtavana karato to kAyotsarganevipe rahyo, tenA zarIrane mako Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tayAM kathA sahita. 17 DA ane vaja jevA mukhavAlI kIDIyoyeM pAdAdikathA AraMjIne ziraparyaMta pho lI khAdhuM cAraNI jevU zarIra kIg. erIteM sADA traNa divasa upasargane sa hana karIne sahasrAra devalokaneviSe devatA thayo. ema thoDA adanA upa dezathakI cilAtIputra mahApApI hato topaNa devatA thayo, mATe thoDo pa Na dharmopadeza sukhadAyaka je ema jANavU // 14 // deSe'pi bodhakavacaH zravaNaM vidhAya, syAzaidiNeya zva jNturudaarlaanH|| kvAtho'priyopi sarujAM sukha do ravirvA, saMtApakopi jagadaMganRtAM hitaay||15|| arthaH-(Sepi ke0) pineviSe paNa eTale mananI arucimAM paNa (jaMtuH ke0) jIva (bodhakavacaH ke0) bodhakAraka vAkyatuM ( zravaNaM ke0) zravaNane (vidhAya ke0) karIne arthAt bodhakAraka vacana sAMjalyuM hoya to hitane mATe thAya. (yathA ke0) jema (kAthaH ke0) kvAtha (apriyo'pi ke0) kaDavo ne to paNa (sarujAM ke0) sarogIjanane ( sukhadaH ke0) sukhadAyaka (syA t ke0) thAya ( vA ke0) tathA ( raviH ke0 ) sUrya (saMtApakopi ke0) saMtApakAraka ke to paNa (jagadaMganRtAM ke0) jagatane vipe prANIyonA (hi tAya ke0) hitane mATe thAya be. kenI peThe ? toke (nadAralAnaH ke0) maho To thayo lAna jene evo (rauhiNeyazva ke0) rauhiNiyA coranI peThe // 14 // __ AhiM rauhiNiyA coranI kathA kahe . rAjagRhIneviSe vinAragiri parva tamA rUpyakhurano putra lohakhuranAmA koika cora raheto hato,te maraNanA sa mayaMneviSe potAnA putra rohiNiyAnI pAseM kahe ke dhUrta evA zrImahAvI rasvAmInuM vacana tAre kyArepaNa sAMjala nahiM te vacana teNeM kabula kayuM. tadanaMtara lohakhuro cora maraNa pAmyo par3I rauhiNiyo ekadivasa rastAmAM cA vyo jAya teTalAmAM vIrasvAmInI yojanagAminI vANIne sAMjalI temAM yA gAthA sAMjalI jema keH-" aNamisanayaNA maNaka,UsAhaNA pupphadA ma amilANA // cataraMguleNa nUmi, na bibiMti surA jiyA biMti // 1 // A gAthA sAMjalI tene ghaNI vIsAre ne to paNa te vismaraNa thAtI nathI. have te cora zreSThI thazne rAjagRhane viSe phare ne thane anayakumArane praNAma kasyA vinA jamato nathI. ekadivasa jinamaMdiramA vevelA anayakumAranI pAseM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. zrAvaka thakne praveza kasyo. vaMdana sthAnakaneviSa ajayakumArane juhAra kasyo. panI anaya kumAra rauhiNiyAne sAdharmikanA miSe potAne ghera teDI jazne nojana karavA besADyo nojanAnaMtara dahImA nAkhelA surApAneM karI tene acetana karI nAkhyo pUrva ghaNuMja sAraM dhavala kareluM ghara hatuM temAM zayyAmAM suvAsyo, jyAreM jAgyo,tyAre jIvatA raho AnaMda raho ema bolatI evIne cAmara nAkhatI evI devAMganA tuvya vArAMganAunI sAtheM vArtA karavA lAgyo. tadarzanaM kimapi sA sulasApa yena, prAdAjinopima himAnamamAnamasyai // nairmalyataH zazikalA navaketa kItvaM, mAlAtulAM ca haramUrdhni banAra gaMgA // 16 // arthaH-(tat ke0) te ( kimapi ke.) apUrva evA (darzanaM ke) sa myaktvadarzanane (sA ke0) te (sulasA ke0) sulasAnAmanI zrAvikA (Apa ke ) pAmatI havI. (yena ke) je samyaktve karIne (asyai ke0) e sulasAne (jinopi ke0) jinanagavAn paNa (amAnaM ke0) jenuM pra mANa nathI evA (mahimAnaM ke0) mahimAne (prAdAt ke0) ApatA havA arthAt sulasA zrAvikAnA samyaktvane mahAvIra nagavAne vakhANyuM te samya ktvanuM phala . tyAM dRSTAMta kahe The. ( zazikalA ke0) cazmAnIkalA tathA (gaMgA ke0 ) gaMgA te (nairmavyataH ke0) nirmala paNAthI anukrameM ( haramUrdhni ke0) zaMkaranA mastakanI upara ( navaketakItvaM ke0 ) nava keta kIpaNAne (ca ke0 ) valI (mAlAtulAM ke0) mAlAnI tuvyatAne (bacA ra ke0) dhAraNa karatI havI. arthAt IzvaranA mastakane viSe caMkalA keta kI rUpane jhuM nathI dhAraNa karatI ? tathA gaMgA je le te kusumamAlAnI tulya tAne guM dhAraNa karatI nathI ? nA kare // yAhiM sulasAnI kathA kahe je. rAjagRhInagarIneviSe dAyika samya ktva dhAraNakaranArI zIlAlaMkAreM nUSita evI sulasA nAmanI zrAvikA rahe tI hatI ekadivasa aMbaDanAmA parivrAjakanA mukhathI zrIvIranagavAne dharma lAna te sulasAne kahevarAvyo aMbaDa nAmA pArivrAjaka rAjagRhImA jazne prathamanA divasamAM vaikriya zaktiyeM karI pUrva pratolImA cAra mukheMthI cAra vedano uccAra karato haMsavAhanapara beto ane agimAM sAvitrI ne jene Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. e evo sAdAt poteM brahmA tha beto tene eka sulasAvinA bIjI sarva pra jA praNAma karavA mATe aAvI. tadanaMtara bIje divaseM dakSiNa pratolIneviSe garuDapara beThelA, lakSmI sahavartamAna suzonita tathA pItAMbaradhArI, zyA mazarIravAlA ane cAra hAthane viSe zaMkha, cakra, gadA, padma, tene dhAraNa kara nArA evA sAdAt vaikriya zaktithI viSNu tha beto. tenA darzana karavAM pa Na sulasA zivAya sarvaloka gayAM, panI trIje divaseM pazcima pratolikAneviSe vRSananA vAhanavAlA, tathA pArvatI ageM hovAthI zolAyamAna, jasmeM karI nahalita aMgavAlA, kaMThaneviSe marelA manuSyanA tuMbaDAnI mAlA pehe ranArA, jaTA jUTathI suzonita mastakavAlA trizUlane dhAraNa karanAra, ka rpUra gaura zarIra vAlA, evA sAdAt zaMkararnu rUpavaikriya zaktithI kayuM tenAM darzana karavA sarvasulasA vinA gayA. tadanaMtara valI cothA divasaneviSe uttara pratolIne viSe sonAnA, rUpAnA,ane ratnanA etraNa prAkAranA madhyaneviSe divyasiMhAsanapara bevelA, mastakanapara traNaM batrane dhAraNa karanAra, nAmama la, dharmadhvaja, azokavRda, dharmacakrAdi samRdiyeM karI saMzojita, sura asu ra kinnara tenI koDA koDIye sevyamAna, pacavIzamo hu~ tIrthakara evo jagatmAM udghoSa karAvato sAdAt poteMja tIrthakara thato havo te divaseM tene vAMdavA mATe te gAmanA sarva zrAvako vyA, paraMtu sulasA zrAvikA ga nahI. par3I te aMbaDe sulasAne ghera jazne namaskAra kasyo ane kahyu ke tune dhanya ke kAraNa ke zrIvIranagavAna paNa tArA dharmane vakhANe . 3 tyAdi vIranagavAne karelI evI prazaMsA sarvajana sAnale. tema aMbaDe kahIne te pote paNa dRDha samyaktvI thato havo // 16 // dUreItostu mahanAdi natIbayApi, zreyaH surojani na seDukadaraH kiM // kalpamaH smaraNatopi na kiM phalAya, pArthepi vAmRgamadonahi sauranAya // 17 // arthaH- (arhataH ke0) vItarAgarnu (mahanAdi ke0) pUjanAdika to (dUre'stu ke0) dUra raho. paraMtu (natIcayApi ke0) namana vAMDanAyeM karI ne paNa (zreyaH ke0) kalyANa thAya. temAM Azcarya nathI. kema ke (seDukada dhuropi ke ) seDukanAmA brAhmaNano jIva, darDara thayo bato paNa namana vAMDa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. nAyeM karI (suraH ke0) deva (kiM ke ) yuM (na ke0 ) nahiM (ajani ke0) thayo. arthAt thayoja? eTale seDukabrAhmaNa vAteM karI kuSTI thayo ba to jalajala karato maraNa pAmyo teNe karIne tene koI vAvamAM deDakAno avatAra zrAvyo. tene lokonA kahevAthakI zrIvIranagavAnanI stuti sAMjalI ne jAtismaraNa utpanna thayuM tethI zrIvIranagavAnane namaskAra karavA cAlyo teTalAmAM rastAmAM ghoDAnA pagamAM AvavAthI te namana karavAnIzbA sahita maraNa pAmavAthI pradhAna devatA guM thayo nahi ? arthAt thayoja // AhiM dRSTAMta kahe je. (kalpamaH ke) kalpavRdanu, (smaraNatopi ke0) smaraNa karavA thakI paNa (phalAya ke0 ) phalane mATe (kiM ke0) jhuM (na ke0 ) na hoya arthAt hoya. valI bIjo dRSTAMta kahe je ke (vA ke) valI (pArve pi ke0) paDakhAmA rahelI evI (mRgamadaH ke0 ) kastUrI te (kiM ke0) suM ( sauranAya ke0) suMgadha mATe (nahi ke0) na hoya. nA ho. yaja. arthAt kastUrI paDakhe paDI hoya to paNa sugaMdhane thApe le. aneka spada paNa smaraNa karavAthI vAMDita phala Ape . tema nagavAnane nama vAnI vA paNa devapaNAne Ape emAM Azcarya nthii|| 17 // have AhiM darDarAMga devano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe je. eka divasa zrIvIranagavAn vaijAragirine viSe samosasyA tyAM sarvaloka vaMdana karavAne gayA. e avasarane viSe pratolIpAlaka budita evo seDuka nAmanA brAhmaNane vaDAM ApI te ThekANe te seDukane rAkhIne sarvaloka pranune vAMdavA gayA. paDI te seDuka brAhmaNa bIje sthAnakeM javAne asama rtha hoto havo. paNa tRSA lAgavAthI maraNa pAmIne Agala rahelI vAvyane vipe deDako thayo. te vAvyamAM jala jaravA AvelI evI zrAvikAnA mukhathI zrIvIranagavAn AvyA ema sAMjalIne jAtismaraNa jJAna upanuM tevAreM vIra nagavAnane vAMdavAne deDako cAlyo rastAmAM zreNikarAjAnA ghoDAnI kharI thI caMpA deDako maraNa pAmyo tyAMthI te darDarAMganAmano deva thayo par3hI te deveM mahoTI nadi sahita zrIvIranagavAna pAse AvIne vaMdana kayuM // 17 // dhyAtaH parodepi jinastrizudhyA, jIrNAnidhazreSTivadiSTasidhyai // siMdhuprara-kSya kumudaughaladamya, cakoratuSTayai vidhurbhrgopi||1|| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 1 arthaH-(jinaH ke0) nagavAna (paroke'pi ke0 ) apratyakSa hoya to paNa (trizudhyA ke0) mana vacana kAyAnI yudhiyeM karIne (dhyAtaH ke0) dhyAna kasyA batA (jIrNAnidhazreSTivat ke0) jIrNanAmAzreSThinI peThe (iSTasidhyai ke0) vAMbitanI sidine bApe jema (anagopi ke0) AkAzamA rahyo evo paNa (vidhuH ke0) cazmA je te ( siMdhupravRdhyai ke ) samuznI vRddhi ne mATe tathA (kumudaughalakSmyai ke0) kamalanA ughanI zonAnemATe tathA (cakoratuSTayai ke0) cakorapadInI tuSTine mATeM jhuM na hoya ? nA hoyaja. AMhI jIrNazreSThInI kathA kahe . caMpAnagarInevipe zrIvIranagavAn co mAsu rahyA tyAM jIrNazreSThI yAvIne vIranagavAna kahe je ke mahArAja! pAraNane divase mAre ghera pAraNuM karavA pAvajo. panI vIranagavAn to pA raNAne divase mithyAdRSTi aninavazreSThIne ghera pAraNuM karavA gayA, teNe A jainadarzanI ke evI bur3iye kulmAyeM karI pAra| karAvyuM. tenA gharamAM trIza koDI svarNaratna ane rUpaiyAnI devatAueM dRSTi karI par3I te naMgaranA rAjAyeM koI eka muninI pAgala kahyu ke mahArAja! amAruM nagara dhanya ne jemA zrIvIranagavAne pAraNuM kartuM. pAra| karAvanAra nAgyavAn anina vazreSThI je. tyAreM muniyeM kahyu ke he rAjA! te zekheM to ivyapAra| karAvyu paraMtu nAvapAraNuM to jIrNazeThe karAvyaM ne jene prasAdeM karI te devatA thAze mATe nAvaja pramANa je. ema jANavU nAva vinA sarve mithyA jANavU // 17 // navyoguruH suratarurvihitAmitaIi,ryat kevalAya kava lArthiSu gautamo'nUt // tApAture'mRtarasaH kimu zai tyameva, nAprArthito'pi vitrtyjraamrtvm||16|| arthaH-(navyaH ke0) navIna evA (guruH ke0 ) guru, te ( surataruH ke kalpavRkSa samAna . valI kevA je ? to ke ( vihitAmitadiH ke0 ) aNa yAcyAthakA paNa pramANa vinAnI dinA devAvAlA le ( yat ke0) je kAraNa mATe (gautamaH ke0 ) gautamaRSi to (kavalArthiSu ke0) kavalanI yAcanA karanAra, pAraNArthI tApasone viSe ( kevalAya ke0 ) kevalajJAnane mATe (anUta ke0) thAtA havA arthAt gautama RSi kavalanI yAcanA ka ranArane kevala jJAnanA dAtAra thayA (aprArthitopi ke0) nahi prArthanA ka Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. relA evA paNa guru ( ajarAmaratvaM ke0 ) ajarAmarapaNAne ( navitarati ke) nahi Ape guM ? arthAt Apeja . jema (tApAture ke0) tApeMkarI Atura evA manuSyane viSe (amRtarasaH ke0) amRtarasa (kimu ke0) jhuM (zaityameva ke0 ) zItalapaNAne na pAme jhuM ? pAmeja. -- bAhiM gautamasvAmInI kathA kahe je.ekadivasa zrIvIra mukhathakI gautameM evaM sAMjalyu ke je svalabdhiyeM karIne aSTApada parvataupara caDIne covIza jinane namaskAra kare te teja navamAM mokne prApta thAya ne tevAreM.gautamasvA mI gaganamArge karI aSTApada parvataneviSe gayA. temane gaganamArgayakI Ava tA joDne pannarasotraNa tApaso ciMtavavA lAgyA je yA puruSa kevI rIteM yA yojana naMcA parvata upara caDIzakaze? teTalAmAM to gautama gaNadhara,ravi kiraNonuM avalaMbama karIne giripara caDhI gayA. tyAM covizajinane nama skAra kasyo. rAtrai rahyA tyAM zrIvajasvAmInA jIveM tiryakarjUnakadeva paNe. tene bodha kasyo. prAtaHkAlamAM girithakI utaratA gautamasvAmI rastAmAM paMdaraso ne traNya tApasone pratibodhyA. par3I udhanA narelA ekapAtraM karI sa vene pAra| karAvyUM adIpamahApasIlabdhiyeMkarI parama annanI vRddhi thA. pAMcaze sAdhune caluM karatAM kevalajhAna utpanna thayuM anepAMcasone samavasaraNa jotAM kevala jJAna utpanna thayuM. tathA pAMcasone zrIvIranagavAnanIvANI sAM jalatAM kevala jhAna utpanna thayu. kaheluM be ke||koddinndinnsevaa,lnaam evaM ca paMcasaya kalie / paDibujhe goyamadaM, saNeNapaNamAmi sidhigyaa||1||19|| kuvodhamatayonitaH kuguravojamAlyAdivat, punaH kvacana vatra vat, sugurvo'mlaajnmtH||kriirpicumNdvnndhnsaarscN danA,ghanAna ca khrossttrvjyturNgnaadhipaaH||20||gurudhaarN arthaH-( jamAlyAdivat ke0) jamAlyAdikanI peThe (kubodhamatayaH ke) kutsitajJAnamAM ne mati jenI evA ( kuguravaH ke0 ) kuguru je te malavA to (anitaH ke0) sulana De (punaH ke ) valI (janma taH ke0) janmathakI (amalAH ke0) nirmala, eTale niSpApa evA (sugu ravaH ke ) suguru je je te to ( vajavat ke0 ) vajasvAmInI peThe (ka cana ke0 ) koka ThekANena hoya. jema ( karIrapicumaMdavat ke0) keraDA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karparaprakara, artha tathA kathA sahita. 23 lIMbaDA vagerenA jADa ghaNA hoya je paNa (ghanasArasacaMdanAH ke0) karpUra caMdananAM vRdo ( ghanAH ke0) kAU (na ke0 ) nathI hotAM (ca ke) va lI (kharoSTravat ke0) gardana uMTanI peThe kuguru ghaNA hoya che tathA ( jaya turaMganaihipAH ke) jeNe karI saMgrAmamAM jItAya evA jayajAtanA azvo tathA najAtInA hAthIyo je je te ghaNA ( na ke) nathI hotA. tema ku guru ghaNA hoya he ane suguru ghaNAja thoDA hoya . prAMhiM.jamAlInA tathA vajasvAmIno dRSTAMta be. temAM prathama jamAlInI kathA kahe je. zrImahAvIrasvAmInA jamAi jamAti nAmA rAjakumAra potA nI strI sahita nagavAna pAseMthI dIkSA lIdhI kameMkarI tene prAcAryapada prApta thayuM tenA parikaramAM pAMcaze sAdhu rahetA eka divasa te jamAlI AcAryane zarIreM jvara zrAvyo tyAreM sAdhune kayuM ke mAre mATe saMthAro karo,ke jethI DhuM sura jAlaM, tyAre te sAdhuyeM pathArI karavA mAMjhI evAmAM valI pAlu jamAlIyeM kaDaM ke saMstAraNa kayuM ke nahiM ? sAdhuyeM kahyu hA mA hArAja padhAro. te sAMjalI jamAlI AcArya tyAM yAvyA. pathArI karAtI hatI te joDne bolyA he sAdhuna ! tameM to satyavaktA bo ne khoTuM huM kara vA bolyA je hA saMstAraka kasyo ? te bolyA mahArAja ame asatya nathI bolyA tyAre sUri kahe je ke tameM khoTuM bolyA ? kAraNa karelu kArya hoya te neja kareluM je ema kahevU ema te utsUtraprarUpanAra ninhava thayA. temAM te jamAlInI strI mahAsatI te zrImAhAvIranI putrI hatI, tene koI eka kuM nakAra zrAvake kAMbalInA eka pradezanA jvAlane karI bodha kasyo tethI bodha pAmI paNa jamAlI pratibodha pAmyo nahI nindavaja rahyo. have vajasvAmInI kathA kahe . zloka // yaH pAlanasthaH, zrutamadhyagISTa, pAemAsikoyazcaritAnilASI // trivArSikaH saMghamamAnayadyaH, zrIvajanetA na kathaM nmsyH||1|| tuMbavanasanniveze dhanagirinAmA zreSThInI strI sunaMdA nAmeM hatI tene vaja nAme putra thayo te pAraNAmA rahetA tevAreM sAdhvI ekAda zAMgI napatI hatIte sAMjalatAveMta naNI gayA anetraNavarasanA thayA tevAreM teNe dIkSA grahaNa karI. panI dina dina guNanA vadhavAthI tene guruyeM AcA ryapada dIg. eka divasa zrIvajAcArya vihAra karatA utA kusumapura nAme nagareM gayA te nagaramAM nagarazeThane ghera utarelI evI sAdhvIyeM zrIvajasvAmInI rU Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo pasaMpatti vakhANI te zevanI dIkarI saujAgyamaMjarI sAMjalI tethI te zrI vajasvAmIne vipe anurAgiNI thara thakI potAnAM mAtA pitApAseM bolI ke eka varadAna tamArI pAseM mAgavA huM . tyAre pitAyeM kahyu ke mAgya. te vakhata kanyA kahe De ke zrIvajasvAmI vinA bIjA puruSa sAthe mane varA vavI nahI. Avo bAyaha potAnI kanyAno joine te nagarazeTha potAnI kanyAne tathA eka koTi dhanane lazne zrIvajasvAmI pAse jazne kahevA lA gyo ke he prano ! thA kanyAne Apa varo ane koTidhana grahaNa karo mArI napara prasanna thA tyAre sUrIyeM kahyu ke he zeta ! e vAkya bolyA te tamo ne ghaTe nahI. jeNe sarva svadhana, kanaka, vagere tyAga kayuM ve evA munine viSayo viSa samAna phuHkhadAyaka thAya ne. kaheluM // visaya visaM hAlaha laM, visayavisaM nakkaDaM piyaMtAeM // visayavisAyannaMpiva, visayavisa visoha yA duti // 1 // koDisahehiM dhaNasaM, cayassa guNasunariyAI kannAe // na. viluko vayara risI, alonayA esa sAhaNaM // 2 // e prakAranI vajasvA mInI vANI sAMjalIne te kanyA dIkSAne grahaNa karatI havI. tyAM zrIvaja svAmInA upadezathI aneka jIvoyeM dIkSA grahaNa karI // 20 // vijJAya dhanyAjinadharmamarma, rajyaMti zayyaM navavanna jADye // pI tvA sitAnAvitadhenugdhaM,kovAmlatakArkapayAMsi pshyet||2|| arthaH-(dhanyAH ke0 ) sunAgya jANavA. je (jinadharmamarma ke0) jina dharmanA marmane (vijJAya ke0 ) jANIne (jADaye ke0) jADyane viSe (zayyaM navavat ke0) zayyaMjavasvAmInIpeThe (na rajyaMti ke0) rAga karatA nathI te dhanya le. arthAt jaDanAvanevipe yAsakta nathI thatA te dhanya jANavA, zayyaM java naTTa manakano pitA dazavaikAlikano karttA jinapratimAne jozne bodha pAmyo. aho kaSTamaho kaSTa ko tattva jANatA nathI! ema sAdhunAM vacana sAMjalIne gurune tattva pUbIne mithyAtva yAgAdithakI vairAgya pAmIne prApta tha ne unayazidA jene evo bato zayyaMnavanAmA AcArya thayo. tyAM dRSTAMta kahe. (sitAnAvita ke0) zarkarAyeM mizrita evaM (dhenugdhaM ke0) gAyanuM je udha, tene (pItvA ke0) pAna karIne (kaH ke0) kayo puruSa (Amlataka ke0) khATI basane (vA ke0 ) ane (arkapayAMsi Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 25 ke0) AkaDAnA udhane (pazyet ke0) jove ? arthAt khATI gasa tathA AkaDAnA dUdha sAmuM joveja nahiM, to nadaNa to kemaja kare. __ ahiM zayyaMnava svAmInI kathA kahe . rAjagRhI nagarIne viSe moTI sa mRddhi vAlo zayyaMjavanAmA naha vase be. te dharmArthI thako lokone yajJa ka rAve . eTalAmA potAne pATa yogya pAtrane jotA evA pranava svAmI te nA yajJamAM be sAdhu mokalyA ane te sAdhu bolyA ke aho kaSTa mahokaSTa tattva koi.jANatuM nathI. evaM vacana sAMjalIne zayyaM naveM sAdhune pUbyu. ke ta tva te zaM? te kaho kAraNa ke jainadarzanI kalpAMtamAM paNa asatya nA SaNa karatA nathI. tyAreM sAdhuyeM kahyu ke amArA gurupAseM Avo te tattva kaheze te sAMjalI tenI sAthe temanA guru Agala gayA. ane gurune pUbyu ke he guro ! tattva te jhuMje ? tyAre yuruye kahyu ke tamAro yAjaka kaheze te sAMjalI pAnA valI tatkAla zayyaM naveM upAdhyAyane pUDhe ke tattva te guMDe ? te kaho. kAraNa jaino kalpanA aMtamAM paNa asatya bolatA nathI. mATe jo tame satya nahi kaho to ziravedamAMja tattva je ema vedavAkya ne mATe ta mAruM zira chedI nAkhIza. ema kahI hAthamA khaDga napADyuM tevAra yAjhiko ye tenA yaistaMnanI nIceM rahelI zAMtinAthanI pratimA dekhADI tevAreM za yyaMnava svAmI pratibodha pAmIne sagarnA strIne mukIne gurunI pAse vrataya haNa karI anukrameM thAcAryapada pAmyA. temanA putra manakanuM zeSa mahInA nuM bAyu rahyaM tevAreM potAnA putrane mATe dazavakAlika racyu. ba mAsanI dIdA pAlIne te manaka paNa devalokeM gayo // 21 // labdhe jaDaH kopi dite'pi dharme, stotyahasau khyAni zazIva rAjA ||n paMkajaM neka upaiti paMkaM, kramelakonAmupaiti niMbam // 22 // arthaH-(kopi ke0 ) koi paNa (jaDaH ke0) mUrkha prANI, (hite ke0) hita karanAra evA (dharmapi labdhe ke0) dharma prApta thaye bate paNa ( zazI ke0) zazI nAmA (rAjA ke0) rAjAnI (zva ke0) jema (adasaukhyAni ke0) iMDiyonAM sukhane (stauti ke0) vakhANe. arthAt zazIrAjA jinadharma pAmyA palI paNa iMDiyasukhane mATe AkAMdI thayo tenI peThe te jaDa paNa Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jainakathA ratnakoSa bhAga pAMcamo thAya te. yAMhI dRSTAMta kahe be ke jema (nekaH ke0 ) meDako ( paMkajaM ke0 ) kamalane (paiti ke0 ) prApta thAto nathI paraMtu ( paMkaM ke0 ) gArAne prApta thAya be tathA ( kramelakaH ke0) uMTa te ( yAnaM ke0 ) yAMbAne ( navapaiti ke0 ) nathI prApta thAto paraMtu (niMbaM ke 0 ) niMbavRdane prApta thAya te // yAMhI zazIrAjAnI kathA kahe be. zuktimatI purIne viSe sUra ne za zI be nAi rAjya karatA hatA ekadivaseM behujaNa udyAnane viSe zrIzIla sAgara upAdhyAyanI pAseM dharmanI dezanA sAMjalatA hatA, temAM yA zloka zrava ko te jema ke // mAnuSaM navamavApya dakSiNA, vartta zaMkhamiva ye navAMbudhau // pUrayetsukRtagAMgavAriNA, pApavRttisurayA na cottamaH // nAvArtha:- je jI va manuSya deha pAmIne navAMbudhine viSe dakSiNAvartta zaMkhanI peTheM sukRtarUpa gaMgAjala ne pUre, te uttamajIva jANavo. tathA je jIva javAMbudhine viSe manuSyade rUpa dakSiNAvartta zaMkhane pApavRttirUpa madirAyeM karIne nare le te jIva na. ttama nahiM // yA guruvAkya sAMjalIne surarAjA bodha pAmyo ane dha macaraNa karavA lAgyo ne zazI rAjA upadeza samajIne iMDiyasukhane no ve be, paraMtu dharmanuM yAcaraNa karato nathI. patI vRddhanAiyeM ghaNo samajAvyo to paNa te viSayAsakti boDI nahI. paDhI temaraNa pAmI narakeM gayo. ane sUrarAjA svarge gayo. tyAM avadhijJAneM karI nAine narakamAM paDelo joyo tevAreM te deva poteM tyAM narakamAM gayo te sUra rAjAnI samRddhi jor3ane zazI rAjA pazcAttApa kare be ne nAine kahe be ke he jAi ! tyAM jazne mArA deha bhedana karo bedana karo ne mane svargasukha maje, tema karo. te sAMna lIne tene mahoTo jAi kahevA lAgyo ke he nAi ! jIvarahita jaDadehanI kadarthanA kare guMthAya ? pUrvajanmeM jIva hoya tevAreM kaSTa kara hoya toja tene sukha maje, have cuM maje ? ema kahIne te deva potAnA sthAnaka pratye gayo. kayuM ve ke // narayabo sasirAyA, bahu nagai deha jAlapA suhine // pa Dima nae jAu, aMto me jAya taM dehaM // 1 // ko terA jIvarahie, e saMpayaM jAie huka guNo // jaisi purA jAyaMto, to narae neva nivaDaM to // 2 // jAvA nasAvasesaM, jAvaya thovovi vi vivasA // tAva kari U pahiAM, mAsasirAyA vasohesi // 22 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 27 aSTAbdopi tathA vidhavratatapaH svAdhyAyakRtyAsaho, pyuccaiAnabalena krmripunirmuktotimuktomuniH||sh tyA gabata tanna kiM hitapathaM mukvA pramAdottaraM,zrUyaM teca madAlasA tanunuvo bAlyepi yogojjvlaaH||23|| arthaH-he navyajIvo ! ( aSTAndopi ke) ATha varasanI umara vAlo evo paNa ane (tathAvidhavratatapaHsvAdhyAyakatyAMsahopi ke) je zAstrokta rI teM karavA duHkara evAM ahiMsAdika bAravrata tathA tapaHsvAdhyAya karavAmAMba zakta kAraNa ke atyaMta nAno ke. evo paNa (atimuktaH ke0 ) atimuktanA mA ( muniH ke0) muni te ( uccaiAnabalena ke0) uMcA evA dhyAnabaleM karIne (.karmaripunirmuktaH ke0) karmazatruthakI mukta thayo. (tat ke) te kAraNa mATe ( zaktyA ke0 ) potAnI zaktiyeM karI he navyo ! (pramAdottaraM ke )pramAdathakI uttara arthAt bAlasya tene (muktvA ke0) mUkIne ( hita pathaM ke) hitamArgapratye (kiM ke ) kema ( naganata ke0 ) jAtA nathI? tyAM dRSTAMta kahe . jema ke (madAlasAtanunuvaH ke0 ) madAlasAnA putro, (bAvyepi ke0) bAlapaNAmAM paNa mAtAyeM bodha kasyA batA dIdA lazne (yo gojjvalAH ke0) dhyAnamA nirmala tha6 gayA. ema (zrUyaMte ke0) saMjalAya // __ AMhiM atimuktakaSinI kathA kahe je. zAvastI nagarIneviSe ratnAditya nAmA ko zeTha vase be. teno putra atimukta nAmA hato. teNe ba varSanI umaramAM zrIzIlaMdharAcAryanI pAseM dIkSA grahaNa karI. eka divasa zrIguru nI sAthai bahirnUmikAyeM gayo. guru jala lazne bIje ThekANe judA gayA. a ne te dunaka hato te potAnI pAseM kAMcanI hatI tene laghu talAvaneviSe pheMkI dIdhI ane te kAcalI jalamAM taravA lAgI tyAre te atimuktanAmA hunaka kahevA lAgyo je juvo nAina A mArI beDI tare le e prakAre bo latA te putrane guruyeM dITho, panI jyAre potAne sthAnakeM vyo tyAreM guru ye kahyu ke, tune mohoTuM pApa lAgyuM kAraNa ke teM mRttikAnI ane nIranI virAdhanA karI. mATeM pathikI rUDI rIteM paDikkama te sAMjalI te ryApa thikIne arthathI pratikramato bato " dagamaTTImakaDA" e pada tathA arthano uccAra karato zukladhyAne karI kevala jJAnane prApta thayo. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo, thA kAvyamAM bIjI madAlasAnI kathA , te kahe . kaaNcnpur| viSe Rtudhvaja rAjA rAjya kare . tenI madAlasA nAme paTTarANI hatI. teNeM anukrameM saMsArajogane nogavatAM putra prasavyo rAjAyeM putrajanma mahotsava kasyo. te bAlaka pAraNAmAM poDhayo bato rudana kare . tyAre te madAlasA tene hiMcakAvatI yA zloka kahe je ke // mRtyorbineSi kiM bAla, saca nI taM na muMcati // ajAtaM naiva gRhNAti, kuru yatnamajanmani // nAvArtha:-he bAlaka! mRtyuthakIzA mATeM jaya pAme ? te mRtyu bIhItA prANIne paNa mukatuM nathI. ane je natpanna thAto nathI tene kAla paNa grahaNa karato na thI. mATeM tahAro pharI saMsAramA janma na thAya tevo napAya kara. evo tha rtha jANIne bAlaka paNa vairAgyane prApta thayo, rudana karato baMdha thayo ATha varasano thayo tyAMja teNe yoga grahaNa kasyo. ema sAta putro madAlasAnA upadeze karI bAlapaNAmAMja tapasvI thai gayA // 23 // zIlaM tapazca baladevamunizcaritvA, dAnaM pradAya rathakRtritaye 'pyshktH|| eNomudA tadanumodanayA suro'nUt, yogAdi sikSmigamaccaturaMgitAMhiH // 24 // zaktidhAraM saMpUrNam // arthaH-(tritaye ke ) zIla, tapa, nAvane viSe ( azaktopi ke0) a zakta evo paNa (ratharut ke0) rathakAra sUtradhAra, ( dAnaM ke0) dAnane (pradAya ke0) dazne (suro'nUta ke0) devatA thato havo. ane (baladevamuniH ke0) baladeva muni, (zIlaM ke0) zItane (ca ke0) valI (tapaH ke0) tapane (caritvA ke0) AcaraNa karI devatA thayo tathA (eNaH ke0 ) hariNa da to te ( mudA ke0 ) harSa thakI (tadanumodanayA ke0) dAna zIlanA anu modane karIneja (suronUt ke0) devatA thayo. (hi ke0) yasmAt (catu regitAMhiH ke0) caturaMgI iti prasida (yogAt ke0) sArA jIvanA yo gayakI (sirvi ke0 ) sidhine (agamat ke0 ) prApta thayo. AhIM baladevamuninI kathA kaheM be, navama vAsudeva zrIkRSNa laghu nA vipanna thaye bate temanA mahoTA nAi baladeva vairAgya pAmI vrata graha Na karI tuMgikA parvatanI upara tapa karato hato eka divaseM koi nagarane vi the thAhArane arthe jAtAM kUvAnA kAMThA upara rahelI ko strI te kRSine Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kathA sahita. 20 dIga. te muninuM rUpa jovAthI yAdita ya evI te strIyeM ghaTane badale potAnA DhokarAnA galAmAM doraDAno phAMso ghAlyo. RSiyeM jor3ane kaM ke ghare yA zuM kare be ? ema kahI te bokarAnA kaMThamAMthI doraDI kADhI lI dhI. paDhI te RSiyeM jAeyuM je dhikkAra be mArA rUpane ke jethakI AvAM ya kArya thA, mATe mahAre prAjathI koi dAhADe pAraNuM karavA nagaramAM jA kuMja nahI. pI eka divaseM te parvataneviSe kASThakApavAneM mATe mohoTA sA thane lene koi rathakAra zrAvyo tene joi te muninI sAdheM rahelo mRgalo jAtismaraNajJAnekarIne te baladevamunine pAraNArthe tyAM sutAra pAseM lAva to havo. te rathakAra madhyAnheM atithine prApta thayelA joine harSita thayo ant nano rela potAno thAla lAvI devAne utsuka thato havo kRSi ye pAtra gharI vaho te vakhata hariNeM te dAnanuM anumodana karUM teja va sarane viSe. I kapAi gayelI evI jADanI zAkhA vAyunA jorathI nAMgI gAne te traNe upara paDavAthI te traNeya maraNa pAmIne brahmadevalokane viSe devatA thayA kahyuM ne ke // appadiya mAyaraMto aNumoto suha gaI lahaI // rahakAra dANumo, agotra migo jahaya baladevo // zamena sidhyaMti matAni kRSNA, nu jarpivattIvrata postu vA mA // di nAdhinAthena kRte'nnapAke, saMdhukSaNaM kaH kurute'nalasya // 25 // arthaH- ( zamena ke0 ) samatAyeM karIne ( matAni ke0 ) manoniSTa (ka SNAnujarSivat ke0 ) kRSNAnujaRSinI peTheM (sikAMti ke0 ) siddha thAya mAMTe (tIvratapaH ke0 ) tIvratapa, ( yastu ke0 ) ho ( vA ke0) athavA ( mA ke0 ) ma ho. tathApi samatAyeM karI sarva abhISTasiddha thAya be. jema kRSNano anuja eTale nAnero nAi gajasukumAla RSi tapavinA zvasure ka relA minA kaSTa sahana karato bato siddhine pAmyo tenI peThe siddhine pA be. tyAM dRSTAMta kahe be. ( dinAdhinAthena ke0 ) sUrye karI ( annapAke ad ho) annapAka kare bate ( kaH ke0 ) kayo puruSa, ( nalasya ke0 ) aminuM (saMdhuNaM ke0) salagAvavuM tene ( kurute ke0 ) kare. nA koi na kare. yAMhI gaja sukumAlanI kathA kahe be. dvArikA nagarIne viSe zrIkRSNavAsu deva rAjya kare be. teno nAno nAi gajasukumAla nAmeM hato, te sarva dazArda Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. ne ghaNoja vAlo hato jyAre yuvAna thayo tyAreM zrIkRSme tene be kanyA pa raNAvI zrInemInAthanI pAseM dharma dezanA sAMjalI pratibodha pAmI bedu kanyA no tyAga karI te divaseMja vrata grahaNa karato havo. teNe nagavAnane pUjyu ke mahArAja! mane kyAre kyAM mokSaprApti thAze prajuyeM kaDaM ke,hamaNAMja smazA namA jo kAyotsarga kare, to moda thAya. A vAta gajasukumAla sAMjalI ne smazAnamAM jaz kAyotsargamAM uno rahyo. te samayane viSe zvasura somi lanAmA brAhmaNeM tene joyo ane te kehevA lAgyo ke he pApI! mArI pu trIne mukIne Avo A pAkhaMjha jhuM kare ne ? ema kahIne te murAtmAyeM khe ranA kASThanA aminA aMgArAnuM gADaM tenI upara nArakhyu ane tyAMthI cA vyo gayo. te gaja sukumAla samatA ANI upasargane sahana karato to balatAM balatAM kevalajhAna pAmIne sidhine prApta thato havo kahelu De ke // saparikkammarAula,vAIeNa sIse palivIe niye|| gayasukumAleNa khamA,tahA kayA jahA sivaM patto // 1 // // 25 // prItyai zamI svaparayorapi camaru, ziSyoyathAtmani gurAvapi kevalA // saptarSisaMgatimavApya vizA khanAmA,cauro'pyanUdilasajjvaladivyazaktiH // 26 // arthaH-( zamI ke ) upazama karanAro prANI, ( svaparayorapi ke0 ) po tAne tathA parane paNa (prItyai ke0 ) prItine mATe thAya . (yathA ke0) jema (caMmaruziSyaH ke0) camazacAryano ziSya (kevalA ke0) kevalakA nanI diyeM karIne (Atmani ke0) potAneviSe tathA (gurAvapi ke0) cama rujhacAryanAmA gurune vipe prIti pAtra thayo. valI luMTavAne Avelo (vizAkhaH nAmA ke0) vizAkha nAmA (cauropiH ke0) cora paNa tIrthayAtrAne mATe yA kAza mAthI utaratA evA (saptarSisaMgati ke0) sAta RSinI saMgatine (a vApya ke0) pAmIne (vilasajjvaladivyazaktiH ke0) prakAzita ke ujjvala divya kIrti jenI evo thayo. valI "phADa ghoDo saMsAra thoDo" ema bolato bane ghoTakanA vRdanI cautarapha bAra varasa pharatAM pharatAM te divyazaktivAlo thayo teja sAta RSinA upadezathI vAlmIkIjJaSi erIte prasi6 thayo. AmAM be dRSTAMtamAMprathama caMmarunA ziSyanI kathA kahe . tAmralipti Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 31 nagarIneviSe gaMgadattanAmA zeThano sAgara nAmeMputra hato tene pitAyeM ruDA kula nI kanyA paraNAvI. te putra potAnA sAlAnI sAthe camaruigurune upAzrayeM gayo. tyAre tenA sAlAyeM mazakarI karI je he kumAra! tuM yuM gurupAseMthI dIkSA grahaNa karIza ? tAhare to guruno paDa mUka nahiM ema potAnA banevIne kahIne par3hI guru pratye kahevA lAgyo he mahArAja! Ane dIkSA Apo. e prakAreM sAle napahAsathI kahe bate guruyeM kopAyamAna thA nasmeM karI tenA ziranuM cuMbana kamu. par3I te kulIna putra gurune kahevA lAgyo ke, A nagarane tame mUkI dIyo, nahiM tara mArA svajano maneM vratano tyAga karAvaze tyAreM guru kahe mArI pImImAM cAlavAnI zakti nathI mATe DhuM cAlI zakuM nahiM. tevAre te ziSya gurune potAnA skaMdhapara besADIne rAtriye gAma mUkI cAlyo gayo uMcI nIcI jaMgAmAM cAlatAM gu rune jyAre dhrazako lAge tyAre te guru ziSyane damayI tADana kare ane urva cana kahe. je he pApiSTa ! sArA mArgamAM kema cAlato nathI? tyAre ziSya kahe ke he mahArAja! damAyeM karI mahAro anyAya sahana karo. duM apa rAdhI bu ema potAnA svarUpane niMdato niMdatoja kevalajJAna pAmyo te vAta gurune jANavAmAM AvI tevAreM guru paNa te ziSyane pageM paDyo ane mithyA duSkRta detA gurune paNa kevala jJAna utpanna thayuM. have bIjI vizAkha coranI kathA kahe . kAMpiDhya nagaraneviSe valana nAmA zreSThI vase . teno vizAkha nAmA putra te bApane atyaMta vAlo hato. tethI bAlapaNAmAMja te putrane sarvakalAmAM kuzala ane sarva zAstrano pAragAmI kasyo tene yauvanAvasthAmAM sArI tadanurUpa kanyA paraNAvI eka divasa rastAmAM cAlatAM kautukeM karI jugAranA sthAnamA jazne bege. tyAM thoDe thoDe tene dyUta ramavAnuM vyasana thayu. dyUta ramato to sarvasva hAravA lAgyo pitAyeM vAyo to paNa ramyA vinA rahe nahiM ema karatAM bApanA gharanI saghanI puMjI hArI gayo. eka divasa te pApIyeM vanamA pharatAM mUrti maMta uparAmarUpa evA saptarupiune joyA. tevAreM tenI samIpeM yAvIne beTo teNeM dharmopadeza kasyo te vizAkha, laghukarmI hovAthI dIkSA grahaNa karI tene aticAra rahita pAlIne saudharma devaloke devatA thayo. itizamaprakaraNaM // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vratamapi baDhu cIrNa sAticAraM kugatya,dinamapi zuci muktyai puMmarIkAdivattat // ahaha dahati citrAvAripUro'pizasyaM, nRzamapi kazapAthaH svAtinaM pAti jaMtUn // 2 // arthaH-(vratamapi ke0 ) vrata je je te paNa ( sAticAraM ke0) ati cAroyeM sahita (bahu ke ) jAphA divasa sUdhI (cIrNa ke0 ) pAyuM hoya, to (kugatyai ke0 ) mAThI gatine mATe eTale narakane mATe thAya . (ta t ke) teja vrata, (dinamapi ke0) eka divasa paNa (zuci ke) nirati cAra paNAyeM karIne pAlyuM hoya to (puMDarIkAdivat ke0 ) puMmarIka kuMmarI ka ve nAnI peThe thAya . jema kuMmarIke ghaNA divasa paryaMta vrata pAlyu paNa sAticAra vrata pAlyuM tethI tene te narakane mATe sAdhananUta thayuM bane puM marIka teno nAza hato teNe thoDo kAla vrata aticArarahita pAlyuM to tene muktine mATe sAdhana thayuM. tema bIjAne paNa jANavU tyA dRSTAMta kahe le (ahaha ke0) khedakAraka ne ke (nazamapi ke0) atyaMta evo paNa (citrAvA ripUropi ke0) citrA nakSatramA varaselA meghanA jalano samUha De te paNa (za syaM ke0) dhAnyane ( dahati ke0 ) bAlI nAkhe be. ane ( svAtijaM ke0) svAtinakSatramA varaseluM ebuM ( kazapAthaH ke0 ) thoDaM evaM jala te ( jaMtUn ke0 ) sarva prANIne (pAti ke0) rakSaNa kare be. have bAtekANe kuMmarIka tathA pumarIkanI kathA kahe je.puSkalAvatI vija yamA pumarikiNI nAmanI nagarIneviSe puMmarIka kuMmarIka nAmanAbe nAzya rAjya kare be. eka divasa te behuyeM gurunI pAseM dezanA sAMjalIne bedujaNA vrata levAnA arthI thayA. eka kahe ke DhuMdIkSA grahaNa karIza. bIjo nAI kahe je duM dIdA lazza, par3I ko rIteM vRkSa nAznI AjJA lezne nAno nAza kuMmarIka dIdA grahaNa karato havo. teNe hajAra varasa dIdA pAlana karI jyAre te kuMmarIka mAMdo thayo tyAre te kRSine puMmarIka rAjAyeM potAne ghera rAkhI sevA karI. te kuMmarIke rasalAMpaTyathakI dIdA mUkI dIdhI. tha tyaMta thAhAranA prayoga karI gUDhavizUcikAno roga utpanna thavAthI vaidyoyeM kaDaM ke A rasalolupa De mATe ene auSadha kara ayogya je ema mAnI auSadha na krvaath| te raupathyAnekarI maraNa pAmI narakamAM gayo. par3I puMka Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. rIka to manaHzudhiyeM karI thoDA divasaja dIkSA pAlIne sarvArthasiddhivimAnane viSe deva thayo ||vaas sahassaMpi jai, kAkaNaM saMjamaM suvinalaMpi // aMte ki lihanAvo, navi siUra kaMmarI va // 1 // appeNavi kAleNaM, kevi jahA ga hiya sIla sAmannA // sAhaMti niyaya kaGa,pumarIya mahArisi va jahA // 2 // vratena zucinApi kiM kimatha sajurUpAsanai, rudAyinRpamA rakazramaNavatsapApAtmanaH // ziraHsthaviSahanmaNiH phaNigaNaH kimAnaMdanaH,sa caMdanavanasthitaH kimatha vA jgttaaphRt||2|| arthaH-( sapApAtmanaH ke) pApayukta jenuM mana evA puruSane (zu cinA ke0) pavitra evA (vratenApi ke0).vrateM karIne paNa (kiM ke0) guM? kAMhija nahiM. valI (atha ke0).e thakI anaMtara (sanurUpAsanaiH ke0) sA rA gurunI upAsanAyeM karIne paNa (kiM ke0) jhuM ? to ke kAMhIja nahiM. kenI peThe ? to ke ( nadAyinRpamArakazramavat ke0) udAyinRpane mAranAra zra marAnI peThe, jema te pApAtmA udAyi rAjAne mAravAne mATe zramaNa thayo. have tyAM dRSTAMta kahe . ( ziraHsthaviSahRnmaNiH ke0) zirane viSe rahyo ne viSApahArI maNi jene evo (phaNigaNaH ke0) sarpasamUha, manuSyane (kiM ke0) jhuM (AnaMdanaH ke0) AnaMdano denAro thAya . nA thAto nathI,pa raMtu pradhvaMsaka thAya be. (athavA ke0) athavA (caMdanavanasthitaH ke0) caMda navananeviSe rahyo evo ( saH ke0) te sarpagaNa (jagattApahRt ke0) jaga tatA tApane haraNa karanAro (kiM ke0) jhuM thAya ? nA thAto nathI. yA tekANe udAyinRpamAraka ivyasAdhuno dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . zreNika mAhArAjAnA putra koNika nRpati teno putra nadAyI rAjA pADalIpurane viSe rAjya karato hato. te rAjAyeM potAnA pracaMmadordamanA baleM karI sarva sAmaMta rAjAune svAjhApAlaka kasyA. paDI te sarva rAjA uyeM zeSanAvathI ghaNuM ivya ApI koi eka adhama kSatriyane udAyinRpane mAravAne mATe pADalIpuramA mokavyo. te adhama datriye bIjo upAya na jaDavAthI kapaTeM karI sUripAseM vrata grahaNa kayaM ane te sUri, aSTamI, catu dazI,pUrNimA,eTalA divasane viSe sudharmanA upadezane mATe rAjanavanane viSe rahetA. bAramA varasanI AkherImA jaMghAmAM barI bAMdhI te kapaTIpaNa sUrInI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jainakathA ratnakoSa bhAga pAMcamo. sAtheM tyAM gayo par3I avakAza joDne lohanI barIthI teNe udAyi rAjAne cIrI nAkhyo. guru jAgyA panI dharmanA kAhanI bIkathI guruye potAnuM zira burIthI kApI nAravyu. kahyu De ke // cezyadava viNAse,risighAe pavayaNassa naphAhe // saMjaya ca naMge, mUlaggIbohi lAnassa // 1 // 27 // sAdhorahAya siddhiH sucaraNakaraNaiH zrAvakasyApi hi syA, nmadhyeSTAnAM navAnAM zazivizadaguNAnaMdanAnaMdaTattaiH // cennauniH zIghragAnirjaladhijalapathaistIradezeSu pAMthAH, ke cidyAMtyAzu nAnye hayakarajarathairnupathaiH kiM krameNa // 3 // arthaH-(sAdhoH ke0 ) sAdhunAM (sucaraNakaraNaiH ke0) rUDAM evAM cAri janA karaNe karIne ( ahnAya ke0) zIghraM ( sidiH ke0 ) simi, ( syAt ke ) hoya (zrAvakasyApi ke0 ) zrAvakanI paNa ( zazi vizadaguNAnaMda nAnaMdavRttaiH ke0 ) cazmA sarakhA nirmala AnaMdazrAvakanA varjanekarI (hi ke) nioM (aSTAnAM ke ) pATha evA (javAnAM ke0) navanI ( madhye ke) madhyamAM sidi thAya be. tyA dRSTAMta kahe je (pAMthAH ke0) pathika jano ( zIghragAniH ke0 ) utAvalathI cAlatI evI ( nauniH ke0 ) nau kAyeM karIne ( jaladhijalapathaiH ke) samuzaMtarjalamArge karIne ( tIradezeSu ke0) samuznA kAMThAne viSe (yAMticet ke0) jAya kharA. paraMtu (kecit ke) ko eka (anye ke0) bIjA pathiko (hayakarajarathaiH ke0) ghoDA, hAthI ane rathekarI (nUpathaiH ke0) nUmimArge karI (krameNa ke0) anukrameM (kiM ke0) gaM (Azu ke0) utAvalathI (na yAMti ke0) nathI jAtA? zrA tekANe yAnaMdazrAvakano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . AnaMda nAmA kauTuMbika zrIvIravacananA pratibodhe karI bodha pAmelo hato zramaNonI upAsakatAyeM karI jagatmAM kIrtipAtra thayo hato. tene ghera cAra gAyonAM gokula hatA. tathA tenAM pAMcaze vAhANa cAlatAM hatAM, tathA pAMcaze hala kheDAya teTalI jamIna tene hatI. tathA bAra karoDa ivya hatuM. ema ghaNo prAraMna hato te batAM paNa tenA zumaneM karI teno moda thoDA avatAra mAM thayo, kaheluM ne // manaHzukSmibitrANA ye, tapasyaMti muktaye // tyaktvA nAvaM nujAnyAM te, titIrpati mahArNavam // 1 // tadavazyaM manaHzudi,milatA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 35 puruSeNa vai // tapaHzrutayamaprAyaH, kimanyaiH kAyadaMmanaiH // // A zlokano nAvArtha:-mananI zuddhine na dhAraNa karatA evA je puruSa muktine mATe tapa kare le te kevA jANavA ke jema koI mUrkha manuSya nAvane mUkI samuzne hA thathI taravAne je tevA jANavA // mATe avazya karI manaHzuddhine banAra puruSane bIjA tapAdikeM karIne guM? kAMhIja nahiM. jo manaHzuddhi hoya to sarva lAna prApta thAya ne manaHzuddhi vinA je karIye te sarva vyartha thAya // 2 // samyaktvodAratejA navanavaphaladA vartarUpavratAliH, sihAM toktaikaviMzatyamalaguNagatiH zrAdharmasturaMgaH ||praapyyaaNtN navArnayati zivapuraM kAmadevAdivattat , mithyAvAdhIza zaMkAdikalayaharatoH ytntorhnniiyH||30||.shraavktvN // arthaH- ( samyakvodAratejAH ke0 ) samyaktvarUpa De nadAra teja jene viSe evo tathA (navanavaphaladAvartarUpavratAliH ke0) navIna navIna phaladA yaka cakrakuMmAlI samAna hAdazavratapaMkti ,jemAM evo tathA (simAMtoktaikaviMza tyamalaguNagatiH ke0) siddhAMtoyeM kahelA evA ekavIza guNo te rUpa De gati jene evo ( zrA-dharmasturaMgaH ke0 ) zrAvakanA dharmarUpa azva, te ( kAmade vAdivat ke0) kAmadevAdika zrAvakonI peThe (javAI ke0) saMsAra parvatanA (aMtaM ke0) aMtane (prApayya ke0) pamADIne (tat ke0) te (zivapuraM ke0) modanagara pratye (nayati ke) pamADe , mATe te (mithyAtvAdhIzazaMkAdika nayaharataH ke0) mithyAtvarUpa rAjAnA zaMkAkAMdAdikarUpa azvacoro te tha kI ( yatnataH ke ) yatne karI ( rakSaNIyaH ke0) rakSaNa karavA yogya . yAMhi kAmadevAdikano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . kAmadevanAM mA kauTuMbika te ikSiyeM karI pUrva kahyo evo yAnaMdazrAvaka samAna ne. te dRDha samyaktva pAlanAro hovAthI aSTamyAdika parvatithineviSe smazAnamA kAryotsarga kare le. eka divasa mahArAja dRDhasamyaktva viSe tenI prazaM sA karI. te sAMjalI koka devatAyeM AvI madonmatta hAthInuM tathA nujaM garnu tathA vyAghranu, siMha citravicitrarUpa vikurvI kAyotsargamA rahelA kA madevane dona pamADavA upAya kasyA, paraMtu tethI te lagAramAtra paNa dunita thayo nahIM. kaheluM le ke, devehiM kAmadevo, gihivi navicAliu tvgunnehiN|| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. mattagayaMda yaMgama, rarakasa ghoraTTahAsehiM // 2 // dhannAsalAhaNijA // 30 // // atha mRSAvAdachAraM // dharmANAM gurureva jaMtuSu dayAdharmastataH saMsthitaH, zrIvajAyudhacakravartisadRzAM no saMgamAderhadi // lAyAM kanakAcalasya ramate kalpamono marau, kiM cairAvaNavAraNaH kunapatedhIresti yaH svaspaH teH||31|| arthaH-(jaMtuSu ke0) prANIyone viSe (dayAdharmaH ke0) dayArUpa je dharma, te (dharmANAM ke0) dharmonI madhye (gurureva ke) zreSThaja . (tataH ke0) temATe (zrIvajAyudhacakravartisadRzAM ke0) zrIvajAyudha cakravarti samAna pu ruSonA (hRdi ke0) hRdayane viSe ( saMsthitaH ke0) dayArUpa dharma rahelo te dayAdharma, (saMgamAdeH ke0) saMgamAdika nava anavyanA hRdayane viSe (no ke0) nathI raheto te nava anavyonAM nAma kahe je // saMgamaya kAlamarika vilA aMgAra pAlayA'nni // nojIva guru mAhila, udAniva mAra ce va // 1 // e nava anavya jANavA. saMgamadeva ajavya hato teNe zrIma hAvIrasvAmIne napasarga kasyo. yAhiM dRSTAMta kahe . (kalpamaH ke0) ka spada, ( kanakAcalasya ke0 ) meruparvatanI (cUlAyAM ke) cUlikAnI / para ( ramate ke0 ) rahyo . paraMtu (marau ke0) marusthalineviSe (no ke0) rahe nahiM. tathA valI (yaH ke0 ) je (airAvaNavAraNaH ke0 ) ahirAvaNa nAmA hastI te (svaHpateH ke0 ) iMznA (hAre ke0 ) hAraneviSe (asti ke0) be (ca ke0 ) valI (kunRpateH ke0 ) uSTarAjAnA gharane viSe ( kiM ke) yuM hoya ? nA hoyaja nahiM. tema dayAdharma sakaladharmamAM mohoTo le te vajAyudha jevA mahoTA puruSonA hRdayamA rahyo ne ema jANa // ___ ahiM have vajAyudha tathA saMgamadevanA dRSTAMta hovAthI vedunI kathAmAM prathama vajAyudhanI kathA kahe . kAMcanapuraneviSe zrIvajAyudha nAmA rAjA rAjya kare . te mahAparAkramI hovAthI zaraNe AvelA jIvonI rakSA karavA mAM kuzala hato. tethI tenuM nAma jagatamA vajapaMjara karI sadu kahetA hatA. eka divasa sanAneviSe iMzmahArAjeM tenuM dayAdharmasaMbaMdhi parAkrama varNavyuM. te vAtamAM akSA rAkhanArA be devatA pratyakSa parAkrama jovAne mATe A Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 37 vyA. temAM ekajaNeM pArevAnurUpa dhAraNa kayuM ane ekajaNe zIcANA padI nuM rUpa dhAraNa kayuM temAM pArevAnuM rUpa dhAraNakaranAra devatA mArI rakSAkara mArI rakSA kara. evAM vacana bolato bolato vajAyudhanA kholAmAM Avyo. paba vADe sIMcANa padInA rUpane dharanAra evo deva bolyo ke e mArUM nakSya le te tuMmane Apa. ema bolato bolato yAvyo. ane kahevA lAgyo ke he rAjan ! tune kyAM dayA ne jemATe mArUM naya je pArevu padI teteM grahaNa kayuM. tene rAjAe kahyu ke tune je ruce te tuM khAvAnuM mAgya. tyAre sIMcANe kayuM ke mAM savinA mane kAi rucatuM nathI mATe mahAmAMsa mane tuM Apa. tyAre rAjAye potAnA aMganuMja bedana karIne arpaNa karavA mAMjhayu. te panI trAMja magA vI, ekatrAjavAmAM pArevAne besADayuM ane eka bAbaDAmA poteM veTho. evaM tenuM sAhasa tathA zaraNAgata raNava jozne devatA tuSTamAna thayA ane pratya .da tha kahevA lAgyA ke tArI kIrti ame iMzmahArAjapAseM sAMjalI paNa te vAta upara amone zradAna thai tethI tArI pAseM pratyada pArakhaM jovA A vyA. paraMtu zaraNAgatanA radaNamAMprANa khovAmATe paNa tuM natkaMThita thayo ema kahIne te devatA devalokamAM gayA. te rAjA vajAyudhanA navathakI svalpa naveM ja zrIzAMtinAthanAmA zolamA tIrthakara thA. ytH||jo attaNohiesI,a nayaMjIvANa diU nicNpi||jh vajAha jamme,dinnaM sirisaMti nAheNaM // 1 // have bIjI saMgamadevanI kathA kahe . eka divasa saudharme devatAunImA gala vIranagavAnanuM sattva vakhANyu. je traNa nuvanamAM paNa zrIvIranagavAnane koI dona karI zake nahI. te vacana na mAnato evo saMgamadeva, anAryade zamAM polAsa caityane vipe kAyotsargamA rahelA evA zrIvIranagavAnanI sa mIpa AvIne tihAM hastInuM rUpa vikurvIne potAnA ghumAdameM napADI upADI ne pracune gaganane viSe nalAlI nArakhyA. to paNa vIranagavAn dona na pAmyA palI pranunI upara rajanI vRSTi karI. palI sarpa thazne jagavAnane mazyA, ema ekaja rAtrimA vIza upasargo kasyA. to paNa dona na pAmatA evA pranune joine prajunA mastakanI napara cakra mUkyu. to paNa parAnava na pAmyA. evA mAhAsattvavAlA pranune mAnIne page pajyo. paThI saudharma devaloka pratye jatAM iM tene vaje karImAyo ane svargathakI te uSTa devane kADhI mUkyo te hAla merunI cUlikA napara rahelo ne e ajavya jIva anaMtasaMsAra paryaTana karaze // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ekA jIvadayaiva nityasukhadA tanneminA svAminA, kanyA rAjyadhanAdi phalgu tRNavat saMtyajya saivAdRtA // so'rda nvAsya kimucyate nijadite nAnyo'pi maMdAyate, kiM kasyA pyajarAmaratvamathavA neSTaM sukhaM zAzvatam // 33 // artha :- (ekA ke0 ) eka evI ( jIvadayaiva ke0 ) jIvadayA je teja ( nityasukhadA ke 0 ) niraMtara sukhane denArI be, ( tat ke0 ) te kAraNa mA Te (minA svAminA ke0 ) nemanAtha svAmIyeM ( kanyArAjyadhanAMdi ke0 ) strI rAjya, dhanAdika ( phalgu tRNavat ke0 ) saDelA ghAMsanA taraNAnI peTheM ( saMtyajya ke 0 ) tyAga karIne ( saiva ke0 ) te jIvadayAja ( cAhatA ke0 ) aMgIkAra karI be. ( vA ke0 ) athavA ( saH ke0 ) te ( arhana ke0 ) tI i kara le. mATe (sya ke0 ) ene ( kimucyate ke0 ) guM kahIyeM arthAt te tIrthaMkara dayAdharma pAle temAM to guMja kahevaM ? paraMtu (anyopi ke 0 ) koM 5 bIjo jana paNa (nijahite ke0 ) potAnA hitamAM (namaMdAyate ke0) maMda yAcaraNa karato nathI. ( athavA ke0 ) athavA ( kasyApi ke0) koi jI vane ( ajarAmaratvaM ke0 ) ajarAmarapaNuM tathA ( zAzvataM ke0 ) zAzvata evaM ( sukhaM ke0 ) sukha ( kiM ke0 ) guM ( na iSTaM ke0) nathI sAruM lAgatuM ? rthAt sarva prANIne sAruM lAgeja be // 32 // grAhIM neminAtha bhagavAnanuM ha TAMta hovAthI temanI kathA prasiddha be te mATe yAhIM lakhatA nathI. saMkaTepi na mahAna mRpA vade, dattamAtulakakAlikAryavat // caMdanaH suraniraimagharSaNe, pIturanutarasopi pIlane // 33 // arthaH - ( mahAna ke0 ) mAhApuruSa, ( saMkaTepi ke0 ) saMkaTane viSe pa e ( na ke0 ) nahi (mRpA ke0) jutuM ( vadet ke0) bole. kenI peTheM ? to ke ( dattamAtulaka ke0 ) dattapurohitano mAmo ( kAlikAryavat ke0 ) kA kisUri gaNadharanI peTheM. arthAt jema kAlikAcArya saMkaTamAM khoDuM bolatA na hatA tema mahAn puruSa kaSTamAM paNa jutuM na bole. kahyuM be ke // jIyaM kA kaNa paNaM, turamaNidattassa kAli khaNa // yaviya sarIraM cattaM, nayana liya mahamma saMjuttaM // 1 // have yAhiM dRSTAMta kahe be. ( caMdana : ke0) caMdana te ( gharSaNepi ke0 ) pASANanI sArthe pIlavAmAM paNa ( surabhiH ke0) su Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 3e gaMdhamaya thAya . tathA (zkurapi ke0) zeraDIno sAMge paNa (pIlane ke0) pIlavAmAM (anutarasaH ke) anutarasa rUpa thAya je. arthAt apUrva svAda maya thAya ne // 33 // __ AhiM kAlikAcAryanI kathA kaheM . turamiNI nagarIne vipe dattarAjAno mAtula kAlikAcArya AvyA,temane ekadivasa dattarAjAyeM pUjyu ke mahArA ja! yajJa karavAnuM jhuM phala le ? tyAre guruyeM kahyu je emAM hiMsA hovAthI mahApApa thAya je. tyAre dattarAjAyeM kaDaM ke mahArAja ! hu~ pUDaM buM tethI usa To jabAba zA mATe Apo bo? DhuM to yajJa karavAthI phala jhuM thAya? ema pu bubu tene guruye kahyu ke narakamAM jaq eja yajJanuM phala ke valI rAjAyeM pu byuM ke tevAreM duM marIne kyAM jaza? guruyeM kaDaM tuM narakamAM jazza. te sAMjalI kodhAyamAna thazne rAjAyeM pubyu ke tame maraNa pAmIne kyAM jAzo, tevAre guruyeM kaDaM ke hu~ svargamAM jazza. tevAreM rAjAyeM pUyuM mahAraM Ayu keTaluM ? tene guruyeM kahyu sAtadivasa, tAharUM ghAyuSya , te sAMjalI rAjA gurunI pAseM lIpAznI cokI rAkhIne potAne ghera ja bezI rahyo, sAtame diva meM pradhAnoyeM dattarAjAne rAjya uparathI uThADI telanI kaDAhamAM nAkhI tenuM zarIra pacAvIne kutarAne nadaNa karAvyuM te marIne narakeM gayo. gurupAseM besA DelA sIpAzca nAzi gayA. erIteM kAlikAcAryane prANAMta kaSTa prApta thayuM to paNa asatya nASaNa na kahyu. mATeM maraNAM te paNa asatya bolavU nahI / ghorAM murgatimetyalokalavamapyanyarthito'pi bruvan, vAde naardprvtaakhysuhRdoryvdhsuptiH||ckre'rcaavidhurovi raMciranatAt ketakyaniSThA mRSA, sAkSyAtkiM na hari navena mditH,styaatpriihaadnne||mRssaavaadaarN // 3 // arthaH-bIjA koyeM (anyarthitopi ke ) anyarthita kasyo ne to paNa koI prANI (alIkalavamapi ke0) asatyavAkyanA lavane paNa (bruvan ke0 ) bolato to (ghorAM ke0) nayaMkara evI (UrgatiM ke0) durgatine (e ti ke0 ) pAme . ( yat ke0) jema ( nAradaparvatArakhyasuhRdoH ke0) nA rada ane parvata nAmanA be snehInA ( vAde ke0 ) vivAdamA (vasupa tiH ke0 ) vasu nAmA nUpati jema ghoragatine prApta thayo arthAt upAdhyA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ msh jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. yanI patnInI karelI prArthanAyeM karI kUTasAhI naravAthI vasurAjA durgatine prApta thayo. tyAM laukika dRSTAMta kahe be. ( javena ke0 ) IzvareM (viraMciH ke0 ) brahmAne (anRtAt ke0 ) asatya bhASaNathakI ( arcAvidhuraH ke0 ) pUjArahita guM (naca ke0 ) na kasyA, nA kasyAja, adyApi brahmA ne te lokoyeM pUjAtA nathI. valI zaMkareM (mRSAsAkSyAta ke0 ) khoTI sAkSI 0 vAkI (ketakI keM0 ) ketakIne, ( aniSThA ke0 ) anizcita ( kiMna ke0 ) guM na karI. zrarthAt karIja. jemATe Izvarane zrAjadina paryaMta ketakI caDatI nathI e pratyakSa vAta be. tathA izvareM ( parIkSA ke0 ) parIkSA velA viSe ( satyAt ke0 ) satyabhASaNathakI ( hariH ke0 ) viSNu, ( kiM ke0 ) cuM ( namahitaH ke0 ) na pUjAyA arthAt pUjAyAja eTale zrIkRSNa pradyApi jagatmAM pUjAya ve te saMtyanApaNathakI jAeAvuM // 34 // hAM dRSTAMtAM vasurAjA tathA brahmAdikanI kathA kahevI joiyeM. tihAM prathama brahmA viSNunI kathA kahe ve ekadA brahmA ne viSNune vAda thayo ke zivanA liMgano khApaNane pAra pAmavo. tene mahAdevajIyeM kahyuM ke upara tathA nIceM mahAruM liMga pAravinAnuM be mATe teno koI pAra pAmI zake nahI to paNa te bedu deva pAra pAmavAne cAvyA, temAM brahmAjI viSNunA nA nipradezathI nikalIne va mAsa paryaMta upara cAlyA ne viSNu va mAsa parya ta nIceM cAvyA, to paNa mahAdevajInA liMgano pAra grAvyo nahI evAmAM zaMkaranAM mastaka uparathI ketakI nIceM utarI tene brahmAyeM pUjayaM ke tujane zi vanA mastaka uparathI utaratAM keTalA divasa yayA ? tevAreM ketakIyeM kayuM ke mahInA yayA te sAMjalI brahmAyeM vicAyuM je mane ba mahInA thayA paNa huM pAra pAmyo nahI ema ciMtavI ketakIneM kahyuM ke tuM zivanI pAseM evI sAkSI yApaje ke mukane tamArA mastaka uparathI brahmAyeM ANI te eTaluM asatya bolaje. te vAta ketakIyeM kabula karI tevAreM brahmA tyAMthI pADhA vavyA ane viSNune yAvI kahevA lAgyA ke huM IzvaranA liMgano pAra pAmyo tene Te ko vA ketakI yeM khoTI zAdI pUrI tathA zrIkRSNa to satyaja bolyA ke huM to ba mahInA paryaMta Izvarano pAra pAmavA mATe nIco gayo pala pA ra pAmyo nahI evI rIteM brahmAyeM asatya jAvaNa kayuM mATe zivajIyeM te bra Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 41 brahmAne apUjya kasyA. te adyApi jagatmAM ko brahmAjIne ko pUjato nathI ane ketakI jUtI sAdI jarI tethI zivajIyeM teno tyAga kasyo jemATe AjaparyaMta ketakInAM phUla mahAdeva upara caDatAM nathI ane viSNu satya bo lyA to tene mahAdeve jagatmAM pUjya kasyA, te adyApi pUjAya De mATe game tevU suHkha paDe to paNa sarvathA asatya nASaNa karavuja nahI asatya nASaNa karanAro puruSa je hoya te brahmA bane ketakInI peThe thAya le. have vasurAjAnI kathA kahe je. zuktimatipurIne viSe vasurAjA rAjya kare be. tyAM dIrakadaMba napAdhyAya rahe . te potAnA putrane tathA rAjAnA putra vasurAjAne tathA nAradane e traNane naNAve . eka divasa upalInUmiyeM upAdhyAya rAtrine viSe dhyAna karatA hatAH tevAmAM AkAzamArgathakI ve mu ninuM evaM vAkya sAMjalyuM je AcAryanI pAseM traNa jaNazAstra naNe meM temAM ve jaNa narakagAmI thAze ane eka jaNa svarge jaze. panI upAdhyA ye traNe jaNane kurkuTa vadhane mATe mokalyA temAM nArada vinA ve jaNe to kurkuTavadha kasyo mATe te bedu jaNa narakagAmI thAze ane nAradeM vadha na kasyo mATe te svargagAmI thAze. anukrameM upAdhyAya maraNa pAmyA, tadanaMtara parvateM to " ajairyaSTavyaM" e vAkyano Ama artha kasyo je pazuyeM karI ya jJa karavo, tene nAradeM kahyu ke he nAi! upAdhyAyeM to aja zabdano artha traNa varSanI junI vrIhi kahelI . ema bedu jano vivAda thatAM thatAM eka bIjAyeM evaM paNa lIdhuM ke jenuM bolavu khoTuM Thare, tenI jihvAnuM chedana karavU. te bedujaNe kabula kayu. aneM vasurAjA je upAdhyAyano trIjo ziSya hato teNe parvatanI mAtAnA naparodhekarI khoTI sAdI pUrI ne kahyu ke aja e Tale bakaro jANavo ema upAdhyAyeM kayuM hatuM AvIrIteM khoTuM bovyAtAMja zAsanadevIye tene siMhAsana naparathI gaMdho nAkhIne capeTIyeM karI maraNa pa mADyo te marIne narakamAM gayo, mATe je koi asatya nASaNa karaze tathA asatya sAdI naraze te vasurAjAnI peThe duHkhI thAze. e vairAgyadhAra pUruM thayuM. vairAgyazastrahatamohatamo'malAMta, dRSTyA paTiSTapari dRsstthhitaahitaarthH||cauropi zudhyati zamena dRDha prahArI, vApaiti vA davajavojaladena kiM n||35|| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. __ arthaH-( cauropi ke0) cora paNa (zamena ke0) zamatAyeM karI (mukhya ti ke0) zubha thAya le. arthAt pApathakI mukta thAya ne kenI peThe ? to ke (dRDhaprahArIzva ke0) dRDhaprahArI coranI peThe zamatAyeM karIne zurU thAya ne. tyAM dRSTAMta kahe . ke (davajavaH ke) dAvAnalano vega te (jaladena ke0) meghe karI (nayapaitikiM vA ke0) zAMtine na pAme jhuM ? arthAt zAMtine pAme beja. have te cora kahevo ke ? to ke (vairAgyazastrahatamohatamomalAMtaI TyA ke0 ) vairAgyarUpa zastrekarI haNAyuM ve moharUpa tama jenuM eTalA mA Teja aMtardRSTiye ( paTiSTaparidRSTahitAhitArthaH ke0 ) manojJa jema hoya tema aMtaradRSTiyeM karIne joyo ke hitAhitano artha jeNe evo je. arthAt zrA deya anAdeya padArtha jeNe jANyo, ve evo be. __ AMhiM dRDhaprahArI coranI kathA kahe . mAkaMmIpurIne viSe sunanAmA zreSThI vase le. teno putra datta karIne hato,tene bAlapaNAmAMja tenA pitAyeM sarva zAstro naNAvyAM, valI tene paraNAvyo. anukrameM te jugAra ramato uSTa manuSyanA saMgeM karI cora thayo. lokamAM dRDhaprahArI eve nAmeM vikhyAta thayo. eka divasa ko eka brAhmaNanA gharamAM corI karavA peTho, tyA te brAhmaNa jAgato hato mATe coranI paDavADe doDyo. tene coreM khameM karI mArI nAkhyo tevAre te brAhmaNanI strI sagarnA hatI te rAjyo nAkhatI co ra pAseM AvI, tene paNa coreM mArI nArakhI. par3I corImAM aMtarAya karanA rI te brAhmaNanI gAya bAhira unI hatI te zRMgeM karI corane mAravA lAgI, to tene paNa core mArI nArakhI,evAmAM brAhmaNInA peTamAthI nikalIne pRthvI napara loTatA bAlakane jokne te coranA manamAM dayA AvI ane atyaMta vairAgya nutpanna thayo, tevAreM vicAyuM je are ! meM pApiSTeM thA ketuM pApakarma kayuM ? are dhikkAra hojo mujha uSTane ! ema pazcAttApa karato karelA pApane vAraMvAra smaraNamA lAvato anna tathA jala beduno tyAga karIne te ja puranA mArgane viSe kAyotsarga karI uno rahyo. te nagaranAM lokoyeM tene cha Ta hatyAro jANIne lAkaDInA tathA pASANAnA prahAra karI mAsyo,to paNa samatAdhAraNa karI rahyo. na mAsamAM karmonuM unmUlana karI kevalajhAna pA mI sidine prApta thayo. mATeM cora paNa zAMtiyeM karIne sidine pAmyo, to bIjA jana pAme temAM to jhuMja Azcarya ? // 35 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathAsahita. 43 nAnAkalAvidapi lAghavameti cauryA, vidyAnatAmrapha lacaura zva priyArthe ||dosso mahAnadhiguNepidilAMga nAya, ratnAkare kujalavaDazavat sudhAMzI // 36 // arthaH-(nAnAkalAvidapi ke0 ) nAnAprakAranI kalAne jANanAra evo puruSa paNa (cauryAta ke0 ) corapaNAthI (lAghavaM ke0) laghupaNAne (e ti ke0) prApta thAya . kenI peThe ? (priyArthe ke0) potAnI strIne mA Te (vidyAnatAmraphalacaura zva ke) vidyAyeM karIne namra karelA evA AMbA nA phalanA coranI peThe. ihAM dRSTAMta kahe je. (hi ke) nizceM (adhiguNe pi ke) adhika guNavAlA evA puruSaneviSe paNa (mahAna doSaH ke0 ) mahoTo doSa, (lAMjanAya ke0) kalaMkane mATe thAya le. jema (ratnAkare ke0) samuzne viSe (kujalavat kai ) dAra jala jema lAMbanane mATe thayuM .ne, tathA (sudhAMzau zazavat ke0) nirmala caMimAne viSe, zaza eTale mRganuM cinha je je te jema lAMDanarUpa thayo le. tema ghaNA guNamAM eka mahoMTo doSa te lAMbanane mATe thAya ne // 36 // coranI kathA kahe je. celaNArANIne ekastaMnuM dhavalagRha karAvavAnI ilA thai. mATe zreNika rAjAyeM deva, ArAdhana karI ekasthaM navAjhuM ghara banAvyuM. tenI pAse eka vADImA atyaMta suMcA thAMbAnA vRda . tenA phala koila zake nahI. te nagaramAM ko AkarSaNI vidyAnA nagelA cAMmAlanI strIne dhAna phala khAvAno doholo upanyo. tevAreM cAMmAleM AkarSaNIvidyAyeM thAmra phala grahaNa karayAM. cAMmAlanA sparze pAna sukAi gayo. koi yuktithI ajaya kumAre te cAMmAlane pakaDyo tevAre te AkarSaNIvidyA zreNikane pApIne chUTo. syurbrahmaNA nRsuramodasukhAni kiMtu, jaMbUmuneH suna gatAninavaiva kaacit||nejuvrtN samamanena mudA pri yAstA,anyAratA saha jagAma ca kevlshriiH||3|| arthaH- (brahmaNA ke ) brahmacarye eTale maithunaparityAgarUpavrateM karIne (nRsuramodasukhAni ke ) manuSya, deva, ane modanAM sukho ( syuH ke0 ) hoya, (kiMtu ke0) kema to ke brahmacarye karIne ( jaMbUmuneH ke0 ) jaMbUsvA mIne (kAcit ke0 ) koka (abhinavaiva ke0 ) navIna evIja (sunaga Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. tA ke0 ) sunagatA prApta tha6. te kema toke (tAH ke0) te potAnI prasida evI pATha (priyAH ke0) striyo te (mudA ke0 ) harSe karI (anena samaM ke0) A jaMbUsvAmInI sAtheM (vrataM ke0) dIdAne (jejuH ke0) najatI havI. (ca ke0 ) valI (kevala zrI ke0) kevalajJAna rUpa lakSmI, te (anyAra tA ke0) anyane viSe Asaktirahita evI thakI. (saha ke0) jaMbUsvAmInI sAtheMja (jagAma ke0) jAtI havI. kAraNa ke, jaMbUsvAmI panI koine kevala jJAna upanu nathI. e bevAnAM jaMbUsvAmIne sunagatA darzAvanArAMbe. kema ke jenuM aMta paryata khalaM sonAgya hoya te strI, potAnA narttAranI sahacarI thAya De. tema jaMbUsvAmInI bAte strI sAtheMja modeM gaz ane kevalajJAnarUpa strI paNa jaMbUsvAmInI sAtheM moda gai anya jIvone viSe Asakta rahI nhiiN| ___ hiM jaMbUsvAmInI lezamAtra kathA kahe je. kusumapurane viSe dhanadatta nAmA zeThanA navadatta ane navadeva nAmanA be putro hatA. temAM navadatte dIkSA grahaNa karIne, valI kAlAMtareM potAnA nAine bodha devA mATe tyAM Avyo. te vakhata navadeva arvI zaNagArelI potAne paraNa nArI kanyAne mU kIne mahoTA nAzne vAMdavA gayo. mahoTA nAzya vArtA karAvatAM gurunI pAseM pahoMcAjyo. guruyeM tene pratibodhI dIkSA ApI. te teNe nAva vinA pAlavA mAMmI. jevAreM mahoTo nAi navadatta sAdhu maraNa pAmyo tevAreM nhAno nA pharInoganIanilASA karato nagaramAM Avyo, te vAta pUrva paravA mATe saja thayelI aI zaNagArelI strI jANyAthI teNeM tene bodha kasyo. pabIte maraNa pAmIne pumarIkiNI nagarIyeM padmaratha rAjAnI vanamAlA nAmeM rANInI kUkheM zivakumAra eve nAmeM putrapaNe napanyo, bA tene batrIza kanyA u paraNAvI. teNeM pUrvajanmanA nAi sAgaracaM muni pAseMthI dharma zravaNa karI saMvega pAmI brahmacaryavrata grahaNa kayuM. panI dIdA levAnI vA karI, tyAre azakta jAgI tenA pitAyeM vAsyAthI te dRDhadharmA zrAvaka thazne prANukA nano thAhAra vahorI ekAMtareM upavAsa karIne pAraNuM kare. pabI valI covI za varSaparyaMta yAvat baha ta pAraNAmAM aAMbela kayuM te marIne vidyunmAlI nAmeM deva thayo, tyAMthI cyavIne rAjagRhIneviSe SanadAsa zeThanI dhAriNI strInI kUkheM putrapaNe upanyo, enuM nAma jaMbU pADyuM. teNe hA vinA paNa pitAnA yAgrahathI pATha kanyA paraNIne ekeka strIne navI navI kathA saM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karparaprakara, artha tathA kathAsahita. 45 jalAvI pratibodha pamADe , tevAmA pranavanAmA cora te jaMbUkumAranA ghara mAM pAMcaze coronI sAtheM corI karavA yAvyo. teNeM bAno uno rahIne jaM brUkumAra strIne karelo bodha sAMjalI verAgya pAmI dIkSA lIdhI. te vrata pAlIne devatA thayo. ane jaMbUkumAra tathA tenI Ate strIyo mokSa paamii||37|| na brahmataHsakalazarmakRtazcalanti dhIrAHsudarzana zva vyasane dhne'pi|| zeSo'bdhiTalaharIcalazailava lganugnamaulirapi vizvanaraM binarti // 3 // arthaH-(sakalazarmakRtaH ke0 ) samasta sukatane karavAvAlA evA (dhI rAH ke0) dhairyavAna puruSo ( vyasane kee) saMkaTa thAvyA batAM athavA (dhanepi ke0) dhana prApta thayA batA paNa (sudarzana va ke.) sudarzana zegnI peThe (brahmataH ke0) dharmathI (na calaMti ke0) calAyamAna thatA nathI. tyAM dRSTAMta kahe . (zeSaH ke0) nAgeM te, (abdhimalaharIcalazailavalganuna maulirapi ke0) sAgaranA moTA mojAthI caMcala thayelA evAje parvata tethI dhrujatI thane vidAraNa pAmatI evI je pRthvI teNeM karI vaka thayuM je mastaka jenuM evo bato paNa (vizvanara ke0) jagatano nAra tene (binarti ke0) dhAraNa kare . paNa mUkato nathI. tema moTA loko dharmane kyAre paNa mUkatA nthii|| zahAM sudarzana zreSTinI kathA kahe je. caMpAnagarImA dadhivAhana rAjA tene anayA nAmeM rANI le. te nagarImAMsudarzana nAmeM zeTha vase .tenI devAMganA sarakhI manoramA nAmeM strI . tenA pAMca putro le. ekadA sudarzana zegnuM rUpaMjoine yanayA rANI anurAgaNI thai tyAreM zeThane teDavA mATe potAnI sakhIne mokalI. zeThane buddhi napanI tethI kahyu ke hu~ napuMsaka buM, mATe e kAma karavAne zaktimAna nathI. dAsIye paNa te pramANeMja rANIne kayuM. valI ekadA zetanA putrone mArge jatA joDne rANIyeM vicAghu ke napuMsakane saMtati hoya nahI, mATe zejeM mane betarI je. to have enuM pharIthI upAya karIza.eka divase koI kAryanimitteM zeThane napADI lAvIne rANIyeM prArthanA karI te zeveM na mAnI tyAreM teNe strI caritra karI bumo pADI je zeveM mahArI lagA lIdhI evo hokAra karavAthI rAjAyeM zetane zUlIyeM caDAvyo. tyAM zIlanA pranA vathI zUlI te siMhAsana rUpa thara par3I rAjAnA sevakoyeM khaDganA prahAra kasyA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. te mukuTa, kuMmala, hAra, bAjubaMdhAdika AnUSaNa rUpa thatA havA. e rIteM kaSTa paDatAM paNa zeveM aMgIkAra kareluM zIlavata na mUkyuM // 3 // vizvopakAri dhanamalpamapi prazasyaM, kiM naMdavat phalama mAnaparigraheNa ||priityai yathA himarucirna tathA dimau ghaH, syAhA yathA'tra jalado jaladhistathA na // 3 // arthaH-(alpamapi ke ) alpa evaM paNa (dhanaM ke) dhana, ( vizvopa kAri ke0 ) sarvalokanA kAryane sAdhavAvAluM tuM (prazasyaM ke0) vakhArAvA yogya thAya che. paraMtu ( amAnaparigraheNa ke0) saMkhyAvinAnA parigraheM karI (naMdavat ke0 ) naMdarAjAnI peThe (kiM phalaM ke0) jhuM phala hoya ? arthAt kAMhIpaNa phala te dhananuM na thayu. thAhIM dRSTAMta kahe . ( yathA ke0) jema ( himaruciH ke0) cazmA, (prItyai ke0) lokane prItine mATe (syAt ke0) hoya, (tathA ke0 ) tevIrIteM (himoghaH ke0) himano samUha (na ke) naM hoya, (vA ke0) athavA (yathA ke0) jema (jaladaH ke0) megha te (atra ke ) A jagatne upakArI thAya , ( tathA ke0 ) tema ( jaladhiH ke0 ) samuha, te hArajaleM karI nirupayogI ne mATe ( na ke0 ) thato nathI. aAhIM naMda rAjAnI kathA kahe je, pATalI purane vipe udAyina rAjAne kozka puruSaM sAdhuvepa dhAraNa karIne kaMkalohanI burIyeM mArI nAMkhyo ! te rAjAne bokaro na hovAthI rAjya redaM thayuM, e avasare hajAma pitA ane gaNikA mAtAno putra naMdanAmA hato teNeM potAnA AMtaraDAyeM vITAyalA pATalIpurane svapnamAM dIk.prAtaHkAleM svapnapAtakane svapnanuM phala byuM, pAThakeM paNa potAnI dIkarI tene paraNAvIne par3I kahyu ke tamane A puranuM rAjya malaze. naMdapaNa te kanyA paraNIne ghera thAvyo.anukrameM paMcadivya hAthIyeM naMdane aniSeka kasyo, naMda rAjya gAdIyeM bege, paraMtu koI maMtrI pramukha te naMdanI AjJA mAne nahI. tyAre naMdeM niMta upara citrelA asavAronI sAmuM joyu. ke tarata te citrelA svAroyeM utarIne aneka sAmaMtone pADInArakhyA. te jo sarva sAmaMta jaya pAmIne tenI aAjhA pAlI te par3I te naMdanI gA dIye je bese te naMda kahevAya,te sarve naMda traNe khaMjhanA adhipati thayA. sonA nA parvato karAvyA; paNa te ivya koI sukAryamAM vaparAyuM nahi // 3 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 47 dhanyaH parigrahamitaiH sukhanAGna pApI, prAGmammaNo va NigiveMdhahadIzvaro'pi // vaMdyaH kRtAdaramaho jagatomita zrIH, pazyAdhikA'dhikavasuH zazanRt kalaMkI // 4 // arthaH-je matimAna puruSa, (parigrahamitaiH ke) parigrahanA mAne karI varne, te (dhanyaH ke0) dhanya jANavo. tathA (sukhanAk ke0) sukhanogavanAro jA evo paraMtu (pApI ke0) lonI puruSa (na ke0) sukhanAga nathI. kenI pe ? to ke (prAMka ke0) pUrva (Izvaropi ke0) koTI dhanavAlo paNa (iMdhahRt ke0) nadInA pUrathI taNAtAM lAkaDAMno lAvanAra (mammaNovaNigiva ke) mammaNa zeThaja jema kaheluM le ke ||shlok|| asaMtoSavataH saukhyaM, na zakrasya na caki nnH||jtoH saMtoSanAjoya,danayasvaiva jAyate // nAvArthaH- asaMtopavAlAI ine tathA cakrIne paNa surava hotuM nayI ane nirdhana hoya paraMtu saMtoSI ho ya to te sukhI jANavo. (pazya ke0) jo ke (zazanRt ke0) caMmA, (mi tazrIH ke0 ) thoDI lakSmIvAlo hoya tyAre (aho ke0) Azcarya ! (katA daraM ke0) kasyo Adara jene viSe evo jema tema (jagataH ke0) jagatane (vaMdyaH ke0 ) vaMdana karavA yogya hoya . ane (adhikAdhikavasuH ke0) adhikavasu vAlo cazmA, tathA adhikavasuvAlo puruSa, (kalaMkI ke0) kalaMkavAlo hoya ne ane kone namana karavA lAyaka hoto nathI. puruSa padeM vasu eTale ivya jANavU ane caMpadeM vasu eTale kiraNa jANavAM. * bAhiM mammaNa zenI kathA kahe . rAjagRhI nagarIye zreNika rAjA rAjya kare le. eka divasa celaNArANI gavAdamAM beThAM, tevAmAM aIrAtri ne samaye atyaMtapavane yukta varasAda varasavA mAMjhayo, tethI nadiyeM pUra yA vyuM tevAreM nadImA taNAtAM evA lAkaDAune bAhira kheMcatA evA koza vRkSa puruSane vijalInA udyoteM karIne, rANIyeM dITho. tevAreM zreNika rAjA ne rANIyeM kahyu ke mahArAja ! megha rAjAnI pe tameM paNa jaratAmAMjana robo? paraMtu juvo AvA kuHkhI dariDI thApaNA nagaramA vase le. tenA na raNa poSaNanI tame ciMtA paNa karatA nathI vAha ! ! tamArUM yAto mohoTuM cAturya nAse le ? tadanaMtara zreNika rAjAyeM paNa taNAtAM kASThone kheMcanA ra vRkSapuruSane gokhamAMthI joyo, tethI tene bolAvyo ane pUbyu ke are tuM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G jainakathA ratnakopa nAga pAcamo. koNa bo ? tyAre te bolyo ke DhuM vaMNika , mAruM nAma mammaNa ne. mahAre eka balada suvarNa ratnanoce ane bIjo balada melavavA mATe yA kAma karUM bu tepanI te kautuka yukta zrazne zreNika rAjAyeM celaNA rANInI sAtheM jara te mammaNa zeThanA gharamAM trIjI nUmine vipe suvarNa ane ratna samUhathI jaDe lA evA zIgaDAvAlA ve vRpanIne najareM dInA. te josne zreNikarAjA ce lagA rANIne kahe ke he stri! zrAvI samRddhi mArA naMmAramA paNa na thI. valI zreNika rAjA te mammaNa zeThane pUche che ke eTalI samRddhi batAM ta mo nadImAthI kASThane zAmATe kheMcIlIyo bo ? tyAreM mammaNa zeveM kahyu ke he rAjan ! AkASThonAM ratna thAze. tyAreM rAjAyeM kahyu ke thoDI kimmatanAM kASThoyeM karI ratna te kema thAya ?. tyAre teNeM kahyu ke yA bAvanA caMdananAM ghaNI kimmatanAM kASTho DhuM jalaM te vAtaM sAMjalI sAzcarya thazne rAjA ta thA rANI vedu potAne ghera gayAM. e rIteM janmaparyaMta mammaNa zeveM. bate dhane. koine kAMhI paNa ApyuM nahiM tema khAdhuM vApayuM paNa nahIM // 40 // sImasthite jalanidhau nijakAlamAne, zItAtapAMna si ca jIvati jiivlokH||digmaanmaanmpi jaMtuhitA ya tat, syAccArudattavadidAprayatoti juHkhI // 41 // arthaH-( jalanidhau ke0 ) samuha, ( sImasthite ke0) maryAdAmA rahe bate (jIvalokaH ke0 ) jIvaloka, (jIvati ke0) jIve meM. jo tenI maryA dA mUkIne samuz varne to kevI rIteM jIvalokathI jIvAya ? (ca ke) ta thA ( zItAtapAMnasi ke0) zItakAla, naSNakAla ane varSAkAlate (nijakA samAne ke0) nijaprastAva vartamAna thaye bate jIvaloka, jIve . paNa potA no je kAla teno mAna mUkI traNe vyatikrama pAme, to jIvaloka kema jIve ? jIveja nahI. (tat ke0) tenI peThe nija samayapramANe (digamAnamAnamapi ke ) dizA parimANanuM vrata paNa ( jaMtuhitAya ke0) jIvonA kaTyArAne mATe ( syAt ke0 ) hoya. tathA (iha ke0) A vratane viSe (aprayataH ke0 ) anAdara karanAra je puruSa thAya, te (atiHvI ke0) atyaMta muH khI thAya ne. kenI peThe ? to ke ( cArudattavat ke0) cArudattanI peThe.jema cArudattadigavatanA tyAgeM karI phuHkhI thayo. tema thAya , e nAvArtha jANavo. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. e zrAMhiM cArudattanI kathA kahe . mithilApurIne vipe nImaka zeThano putra cArudatta nAmA hato, tene paraNAvyA par3I tenA pitAyeM caturAzne mATe ve zyAne ghera mUkyo. tyAM teNe vezyAnA vyasane karI potAnuM ghara paNa boDyu tenA pitAyeM maratI vakhateM te cArudattane bolAvIkaDaM ke he nA! janma paryaMta teM mAruM vAkya pAvyu nahiM. have bIjaM kAMhiM kaheto nathI paraMtu eTa jhuMja kaDhuM ke kaSTanA vakhatamAM navakAranuM smaraNa kara, ema kahIne cA rudattano pitA maraNa pAmyo. panI tenuM ivya badhu dINa tha gayu. tevAreM ni rdhana thako pRthvImAM jamatAM namatAM te cArudattane ko yogI malyo teNeM su varNarasa levA mATe rasakUpikAmAM nAkhyo tyAM kUpikAmAM maraNa pAmatA evA koi puruSane teNe navakAra saMnalAvyo yane poteM caMdanaghone pubaDe valagIne kuvAthI bAhera nIkalI potAnA mAmAne gAma gayo. tihAM mAmAyeM ane po teM kapAsa.grahaNa kasyo,te kapAsane araNyamAM sajatA hatA,tevAmAM dAvA niyeM karI kapAsa balIne rAkha thai gayo. pabImAmo kahevA lAgyo je ApaNe eka cAmaDAnI dhamaNamA praveza karIne rahiyeM,to mAMsanA lonI nAraMma padIyo ApaNane upADI uDIne suvarNadhIpamA lajAze. tihAM suvarNa grahaNa karaguM ? ema kahI mAmAyeM potAnA lIdhelA ve bakarAne mAravA mAjhyA tene cAruda te vAkho to paNa mAmAyeM sAMjalyuM nahI cArudatta potAne besavA mATe je mAmAyeM bakaro Apyo hato tene maratI vakhateM navakAra saMjalAvyo panI mAmo nANeja vedu jaNa te bakarAunI khAlanI dhamaNamAM vetA tevAreM jA raMmapadIye te vedune mAMsanI brAMtithI napADI lIdhA, te suvarNahI jAnA khyA, tyAM kholamAthI nikalIne te cArudatta eka muninI pAseM gayo. jevAmAM te gurunI pAse bese le tevAmAM eka dedIpyamAna kAMtiyeM virAjamAna deva tA tihAM Avyo, teNe prathama cArudattane vAMdIne paDI munine vaMdana kayaM te jo koI bIjA tyAM beThelA puruSa munine pUyuM mahArAja A devatAyeM pra thama cArudattane vAMdI par3I munine vaMdana karavArUpa viparIta vaMdana kema kayuM ? guruyeM kaDaM evaM pUrvale nave A devatAnA jIvane navakAra saMjalAvyo hato tenA pranAvathI e devatA thayo meM mATe eno guru hovAthI eNe cArudattane vaMdana kamu. par3I cArudattane te deve keTaluM eka ivya prApyuM ane pAlo tene svasthAnakeM pohoMcAjyo. arthAt e cArudatta bahukarmI hato paraMtu teNe po Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. tAnA pitAnA upadezathI namaskAra bApavAno niyama rAkhyo to te pAlo sukhI thayo ane devatAyeM paNa pUrvajanmano guru mAnIne namaskAra kasyo. na gamyaM nAgamyaM kvacidakRtadigyAnavirateH, kathaM vA syAdi zve satatagatirekatra vstiH||ktiiiyhiipaaNtrgtnrtmaakraaN tajaladhi, nakiM padyarthe hariramarakaMkApuramagAt // 42 // arthaH- (akRtadigyAnavirateH ke0) nathI karI diggamananI virati jeNe evA sadA camaNa zIla jIvaneM (nagamyaM ke) nahI javA lAyaka ta thA ( nAgamyaM ke0) nahI pAvavA lAyaka evaM sthAnaka (kvacit ke0) koipaNa kAleM nathI kAraNake ( vizve ke0 ) jagatamA ( satatagatiH ke0) niraMtaragati karanAro evo je vAyu te (ekatravasatiH ke0) ekasthalane viSe rahenAro (kathaM ke0 ) kevI rIteM (syAt ke0) hoya ? nA hoyaja nahiM, ahiM dRSTAMta kahe . ( hariH ke ) zrIkRSNa, (raupadyarthe ke0) aupadI vA lavAne mATe (AkAMtajaladhiH ke0) ullaMghana kasyo ve samuz jeNe evA batA (hitIyahIpAMtargatanarataM ke0) bIjo dIpaje dhAtakI khaMma temA rahelA jara tadevamAM (amarakaMkApuraM ke0 ) amarakaMkApura pratye (kiMnathagAt ke0) guM na jatA havA ? ema dizinuM pramANa na karanArA puruSane sarvatra pharavU prApta thAya le. temATe digparimANa vrata aMgIkAra karavU // 4 // AhiM zrIkamanI kathA kahe . dhArikAnagarIne vipe zrIkama rAjA rA jya kare be. ane pAMca pAMmavo hastinApuramAM rAja kare ne eka divasa jhepa dIpAMmvanI strI, kAcamAM moDhuM jotAM hatAM tevAmAM nAradamuni AvyA to tene jhepadIyeM sanmAna thApyuM nahI tethI nAradajIyeM tenI upara kopAyamA nathazne dhAtakI khaMmamAM amarakaMkApurIne vipe padmottara rAjAnI pAseM jhai padInA svarUpanuM varNana kayuM te sAMjalI padmottara rAjAyeM devanuM ArAdhana karI, devanA baleM karI aupadIne potAnA nagaramAM magAvI lIdhI te par3I nAradamuniyeM AvI zrIkRmane sarva vAta kahI te sarva vRttAMta jANIne zrIkama, pAMDavoye sahavartamAna samuThe ullaMghana karIne dhAtakI khaMmamAM amarakaMkA yeM AvIne saMgrAmane vipe padmanAnarAjAno parAjaya kasyo nRsiMharUpadhAraNa karIne te nagarano kilo toDI nAkhyo tevAreM strInuM rUpa dhAraNa karI padmo Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 1 tara rAjA zrIkamanA pagamAM AvI pajyo panI zepadIne lazne zrIlama potAnA purapratye AvyA. mATe digaparimANavatane dhAraNa karaI // 42 // nogopanoganiyamo'pi zivAya cenna, syAIkacU lazvadevapadapradastu // prINAti cAtakamananyaratiM payodaztAzanaikarasamanyantaM vasaMtaH // 43 // arthaH- ( nogopajoganiyamopi ke ) naugopanogano niyama paNa (prAk ke0) prathama (zivAya ke0) modane mATe ne jo (nasyAtcet ke) na thAya to paNa (vaMkacUlazva ke0) vaMkacUlanI peThe (devapadapra dastu ke0) devadapadane devAvAlo to nice hoyaja tyA dRSTAMta kahe De ke (payodaH ke0 ) megha, (ananyarati ke0) nathI bIjA koznI upara prI ti jene evA (cAtakaM ke0) bapaiyAne (prINAti ke0 ) saMtoSa pamADe le ane ( vasaMtaH ke0) vasaMtaRtu je je te (anyanRtaM ke0) kokilane saM toSayukta kare he te, kokila kevo ke ? to ke (cUtArAnaikarasaM ke0) Amra kalikA nadaNe karIneja ne eka rasa jene evo De // 43 // have yAMhiM vaMkacUlanI kathA kahe . viMdhyapanIne vipe vaMkacUla rAjA rAjya kare . tyAM eka divasa dharmaghoSasari AvIne comAsuM rahyA paraMtu rAjAnA zrA deze karI koine dharmopadeza na detA havA. comAsuM vItyA bAda dharmaghoSasUriye vihAra kasyo temane valAvA mATe parivAra sahita keTalI eka nAma sUdhI vaM kacUla rAjA AvyA. pAlA valatAM vaMkacUla rAjAne dharmaghopasUriye cAra niyamo thApyA. temAMprathama ajANyA phalanunakANa na karavaM. bIjo krodha ca De tyAre sADAtraNa magalA pAbA pharIne palI prahAra karavo. trIjo rAjAnI paTTarANIne mAtAnI peThe mAnavI. cotho kAkamAMsa nakSaNa karaIM nahiM e vA cAra niyamagrahaNa karI rAjA pADo valyo. eka divasa vaMkacUleM kiMpAka phalane ajJAta phala jANIne na khAdhAM. ane tenA parikareM te phala khAdhAM tethI sarva parikara yamane ghera pahoto valI eka divasa vaMkacala grAmAMtarathI ardharAtriya potAne gAmeM Avyo tihAM potAnI strInA paDakhAmAM koka pu rupane sutelo jokne tene sADAtraNa maMgalA pADo pharIne prahAra kasyo te pra hAra te puruSanA kapAlamA lAgyo tyAM te vaMkacUlarAjAnI bena puruSano veSa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. dhAraNa karIne sUtI hatI te jAgI gai. teNIe AzIrvAda dIyo tevAreM ciM tavavA lAgyo ke aho ! yA mArI benane meM prahAra kasyo meM jANyuM je ko 3 purupa mArI strInI sAthai suto ve paNa Ato, mArI bena puruSaveSa dhAraNa karIne sutI je ema tene pazcAttApa thayo. tadanaMtara eka divasa te vaMkacUla koI eka nagarane viSe rAjadhAramA peTho, tene atyaMta sukumAra joDne te naga ranA rAjAnI paTTarANIyeM kahyu ke tuM mAro upanoga kasya tema teNe prArtha nA karI to paNa teNe te kAma kA nahiM ane teNe kAkamAMsa. nahANa na kayaM tene aMte jinadAsa zrAvakeM anazana ApyuM te niyamanA pranAvathI te vaMkacUla svargane vipe devatA thayo. mATe eka paNa niyama pale, to tethI ka dApi modasukha na mane to paNa, svargaprApti to nice te prANIne thAya. temA saMdeha jANavo nahiM mATe sarva jane parigrahaveM parimANa karavU // 33 // mogAdilolupatayA laghutA na zarma, zrIbrahmadattasa khiviprakuTuMbavat syAt // pItAdhikeMrucirujjati sImasiMdhuH, zakropi gautamakalatraratazca shptH||44|| arthaH-(jogAdilolupatayA ke0) jogAdikanI ghaNI lolupatAyeM ka rIne jIvane (laghutA ke0 ) laghupaNuM ( syAt ke0 ) hoya De paraMtu (zarma ke0) sukha ( na ke0) na hoya kenI peThe to ke ( zrIbrahmadattasakhi vipraku TuMbavat ke0 ) zrIbrahmadatta je dazamo cakrI teno sakhi je brAhmaNa tenA ku TubanI peThe. jema cakravartInI mIThI rasoi jamavAthI brAhmaNanuM kuTuMba laghu tAne prApta thayuM ane sukhane na pAmyu. tenI peThe jANavU. tyA dRSTAMta kahe ne. (pItAdhipuruciH ke0) pAna karIne adhika iMnI kalA jeNe evo (siMdhuH ke0) samujha te potAnI (sIma ke0) sImAne (naSnati ke0) tyAga kare be. arthAt caMda kiraNanA pAnathakI samurtigata thAya ne eTale ati caMikiraNanA pAnanI lolupatAyeM nirmaryAda samuha thAya De. (ca ke0) ane (zakopi ke0) iMi paNa (gautamakalatrarataH ke0) gautamaRSinI strImA thA sakta thayo tene ( zaptaH ke0 ) gautama RSiye zApa Apyo laghutA pAmyo. aAMhiM brahmadattanA sakhA viprano tathA iMno ema be dRSTAMta ne temAM pra thama brahmadattacakInA sakhA brAhmaNanI kathA kahe . kAMpiThyapurane viSetra Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 53 hmadattacakrI rAjya kare ne teno mitra eka brAhmaNa ne eka divasa saMtuSTa thapa ne cakravartIyeM nojana karavA mATe brAhmaNane kahyaM tene brAhmaNe kaDaM mahArA yAkhA kuTuMbaneM jojana karAvo to duM nojana karUM tevAreM cakravartiyeM kAma dArA gharanuM jojana ko sahana karI zake nahI tevU ne ema ghaNo vAkho to paNa te rasa lolupatAyeM brAhmaNa nojana karavA Avyo tihAM nojana kara vAthI brAhmaNanuM kuTuMba saghaluM grathila pazuprAya tharaMgayuM tethI brAhmaNane ropa caDyo tevAreM dhanurgolikAnA prayogathI rAjAnAM be caku kAhADhI nArakhyAM. haveM bIjI iMznI kathA kahe ke eka divasa iMz atyaMta kAmAtura hovA thI gautamajhapinI nAryA ahavyA tApasaNIne jogavavA lAgyo evAmAM gau tamaRSiyeM yAvI dItuM teNe iMne zApa Apyo ke he uTa ! teM brAhmaNanI strI sAthe vyanicAra kasyo, mATe tuM saMhasra yoniyukta zarIravAlo thA. panI deva tAyeM pinI prArthanA karI ke mahArAja ! ema karavAthI amAro rAjA ka darUpo lAge mATe kAMka anugraha karo tyAre rupiyeM anugraha karIne iMzne sahastra nayana kasyo. yA vAta lokikazAstranI ce paNa aAhIM kehevAnuM kA raNa e je iMDiya lolupatA rAkhavI nahI rAkhethI pUrvokta phalanI prApti thAya De. nA'narthadaMmamaghadaM dadhate mahAMta, ekeSumAtravijayIva scettnuupH|| lokasya jADyahataye taraNe:pranA'hni, tApanide ca zazinonizi no tadatyai // 45 // arthaH-(mahAMtaH ke0 ) satpurupo, je je te ( aghadaM ke0 ) pApa dAyaka evA ( anarthadaMma ke0 ) anarthadaMgane ( na dadhate ke ) dhAraNa karatA nathI kenI peTheM to ke jema (saHceTanUpaH ke0) te ceTaka nAmA rAjA (ekeSumAtravi jayI ke0 ) ekaja bANeM karI vijayI thayo. arthAt ceTakarAjA yu6 karatI vakhata ekaja bANa mukato evo niyama hato e vAta sarvatra prasiha ihAM dRSTAMta kahe je. jema ke ( zazinaH ke0 ) caMmAnI (pranA ke ) kAMti, te ( nizi ke ) rAtrine vipe (lokasya ke0 ) lokanA (tApanide ke0) tA pane davAne mATe thAya ne. (ca ke0) ane (taraNeH ke0) sUryanI (pranA ke0) kAMti te (ahi ke0) divasane vipe (jADyahataye ke ) lokanA jAjyane haraNa karavA mATe thAya be. paraMtu te bedunI kAMti lokane pIDA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jainakathA ratnakoSa jAga pAMcamo. karavA mATe hotI nayI. tema anarthadaMmano parihAra paNa jAnane mATeM thAya be. ve yAMhiM ceTakarAjAnI kathA kahe be. vizAlA nagarIne viSe paramathArhata evA arthAt ananya jainamatAnuyAyI ceTaka nAmA rAjA rAjya kare be. te zrI vIragavAnanI pAse samyaktvasahita parigraha pramANanuM grahaNa karatAM yuddhamAM laDavA jAvuM. tyAaiM dhanuSayI ekaja bANa mukavuM evo niyama kasyo paDhI jyAreM saMgrAmamAM caDe, tyAreM vairI rAjA pratyeM ekaja bArA mUke, paraMtu bIjuM bA koi vakhata mUke nahiM. tathApi tenA ekaja bANayI vairI rAjA maraNa japAme. temAM saMzayaja nahiM. ekadA saMgrAmamAM caDyA evA ceTaka rAjAyeM potAnI DhikarInA dIkarA eTale dohitrA kAla bane mahAkAlAdika kumAronA sainika ekeka bANathI dinadina pratyeM nAza pamADyA // 46 // mUDhomudhaitikugatiM dhiganarthadaMgAMt, cakritvamicukhi nU nRdazokacaMDaH // kiM nAMganaMgamayatezarano'bdazabda, ma nyutpatan pariNamaMzca gajonuzailaM // 46 // ityanarthadaMmadvAraM // -- arthaH- eka sakAryapApa ne eka prakAryapApa tethI ( mUDhaH ke0) mUr3ha (ku gatiM ke0 ) kuMga tine (sudhaiva ke0 ) vRthAja ( eti ke0 ) prApta thAya be. te nartha ( dhik ke 0 ) dhikkAra hojo. ( anarthamAt ke0 ) anarthadaMmaya kI (azokacaM nRt ke0 ) azokacaMda nAmA rAjA, te ( iva ke0 ) je ma ( catvimitraH ke0 ) cakripaNAnI ivA karato to kugatine prApta thayo te jIva kugatine anarthakathakI prApta thAya be. jema (zaraH ke0 ) aSTApada no jIva, (dazabda ke 0 ) meghagajarivanA zabdanI sanmukha ( utpatan ke 0 ) DIne paDato to paNa ( aMganaMga ke 0 ) aMganA jaMgane (kiM nadhprayate ke 0 ) zuM nayI prApta yAto arthAt yAya be. tathA (gajaH ke0) hastI (anuzailaM ke0 ) parvataparvata pratyeM (pariNamana ke0 ) daMtamuzalanA prahArane deto bato ( aMga jaMgaM kiM na prayate ke0 ) zuM aMgajaMgane na prApta thAya nA thAyaja // 46 // hiM azokacaMnI kathA kahe be. rAjagRhI nagarIne viSe azokacaMDa rAjA rAjya kare be. te rAjAnuM bIjuM nAma koNika karIne paNa hatuM teNe pUrvajanmane viSe tApasapaNAmAM mAsapaNAdi ugra tapa tapyuM hatuM tenA puNyeM karI yA lokane viSe mohoTA rAjyane prApta thayo. eka divasa camareMdeM te Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 55 koNika rAjAne trizUla Apyu. tenA pranAvathI bIjA rAjAyeM vAsudevanI peThe teno trikhaMjhanA adhipatipaNAnArAjya para paTTAniSeka kasyo. eka divasa zrIvIrapranunI pAseM koNika rAjAyeM pUbyuM svAmI ! cakravarti keTalA thayA. jagavAn bolyA ke bA avasarpiNIkAlane viSe bAra cakravarti thayA . tyAre koNikeM kaDaM duM teramo cakravartI thaiza ema kahIne navIna cakra ratnAdi cakra varttine yogya banAvyAM panI vaitADhayanI guphAnA hAra pAseM gayo tihAM jhArane daMma mAravAthI adhiSThAyaka deveM cAra ughADayuM tenI usmatAthI koNika rAjA teja samaya balIne nasmInUta thai marIne narakeM gayo mATe anarthadaMmathI vi rAma pAmavaM,nahI to koNikanI peThe avazya nAza thaay||iti anartha daMmadhAraM // sAmAyikaM vighaTikaM cirakarmanedi, caMzAvataMsaka vaMJcadhiyo'tra kiMtu // sparze'pi satyamudakaM mali naMtvanAzi,ghoraM tamoharati vA kRtaeva diipH||4|| arthaH-(sAmAyika ke0) sAmAyika (ghiTikaM ke0 ) be ghaDI pAlyu hoya to paNa (cirakarmanedi ke0) ghaNA kAlanAM saMcelAM karmone nedanA ruM thAya . kenI peThe ? to ke (caMzavataMsakavat ke0) caMzavataMsaka rA jAnI peThe ? arthAt ve ghaDIvAra pAlelu sAmAyika aneka karmono nAza kare , to jAjIvAra pAlavAthI (atra ke0) e sAmAyikamAM (ucca dhiyaH ke0) uMcI buddhivAlAne karmano nAza thAya, temAM to guMja Azcarya ke ? (satyaM ke0) te vAta satya ne tyAM dRSTAMta kahe je, jema ke ( udakaM ke0 ) jala (sparzapi ke0) sparzane viSe paNa (malinatvanAzi ke ) ma lina paNAnA nAzane karanArUM thAya ne (vA ke0 ) tathA ( dIpa. ke0) dI paka, (kRtaH ke0 ) kasyo bato (ghoraMtamaH ke0 ) jayaMkara ghaNA kAlanA caM dhakArane (haratieva ke0 ) haraNa kare beja tema jANavU // 47 // AhiM caMzavataMsa rAjAnI kathA kahe . vizAlApurIne vipe caMzavataMsa rAjA rAjya kare . te jainadharmapAlaka paramanaiSThika sAmrAjyane karato hato. ekadA pAMkhIne divaseM te rAjAyeM potAnA gharane vipe evo anigraha ka yo ke jyAM sudhI A dIvo raheze tyAM sudhI mAre kAyotsarga pAra, nahiM. dAsIne te anigrahanI khabara na hovAne lIdhe, svAmI naktiyeM karIne dA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo, sIyeM AvIne tela balI gayuM, tyAreM bIjI vAra pUyuM ema jyAreM jyAreM tela tha rahe,tyAre tyAreM dAsI AvIne tela pUrI jAya. e rIteM pArakhI rAtri dIvo balyo tyAM sudhI rAjAyeM kAyotsarga pUrI na kasyo. sUryodaya thayo tyAre kA yotsarga pUro thayo yAkhI rAtra uno rahevAthI zarIra rudhireM karI jarAi gayo, tethI jema parvata, zikhara trUTI paDe,tema te rAjA nIceM nUmIyeM paDI maraNa pA myo. te gunadhyAne karIne gunagatine pAmyo. vAste sAmAyika karanArA ma nuSyonAM pAtaka dahana thai jAya re ema jANavU // 47 // . sAmAyikaM samatayArimuhRtsusidhyai, prayotamukti kRdAyinarAjavatasyAt // saccaMdanAMzukamivAsphuTa kuSThanAja, statkurvataH kaMpaTatobahiraMgazudhyai // 4 // arthaH-(arisuhRtsu ke0) zatrumitrone vipe (samatayA ke0) samanA va rUpa (sAmAyikaM ke0) sAmAyika kayuM hoya to (sikSya ke0) sidine mAre (syAt ke0) hoya. kenI peThe to ke (pradyotamuktikat ke0) caMmpradyo tarAjAne baMdhanathI mUkanAra evA (nadAyinarAjavat ke0) nadAyina rAjA nI peThe ane (kapaTataH ke0) kapaTathakI sAmAyika, (kurvataH ke0) karanAra ne (bahiraMgazudhyai ke0) bAheranA aMganI zudine mATe thAya . tyAM dR STAMta kahe je ke jema (asphuTakuSTanAjaH ke0 ) nathI bAhera paDyo kuSTaro gano vikAra jene evA prANIne (saJcaMdanAMzukamiva ke0 ) sAru caMdana co paDa, teja aMguka eTale vastra, te jema lAge tema te sAmAyika bAhiranA doSone maTADe ne mATe tevaM sAmAyika, sarva javya jIveM jarura karavU // 4 // hiM nadAyinarAjAno dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . vItanaya pattanane viSe nadAyina rAjA rAjya kare , tenI paTTarANI pranAvatI nAme hatI, te rAjAnA gharamAM atyaMta rUpavAlI evI suvarNagulikA nAmeM dAsI hatI. te niraMtara atizaya nAva sahavartamAna devAdhidevanI pratimAnu pUjana karatI hatI. eka divase najeNInA rAjA caMpradyoteM pratimAsa hita te dAsInu haraNa kayuM tevAtanI udAyinarAjAne khabara paDavAthI daza rAjAne sAtheM jazne saDavA mATe ujeNIyeM gayo, behu rAjAyeM dAru e yu6 katyuM. tihAM udAyinarAjAyeM caMpradyotane jIvato pakaDIne baMdI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ud kaparaprakara, artha tathA kathA sadita. vAna kIdho mArge cAlatAM vakAla AvavAthI rAjA, dazapuranagareM rahyo tihAM paryuSaNa parva zrAvavAthI udAyirAjAyeM upavAsa kasyo ane caMmapra dyotane rasoiyo pUbavA gayo ke ApanA sArUM kevI rasoI banAvIyeM ? caM mapradyoteM kahyu ke je nadAyirAjA sAru banAvo teja rasoi mahArA vAste banAvajo tene rasoiyeM kayuM ke nadAyirAjAne Aja upavAsa le te sAMgalI caMpradyotane zaMkA napanI je Aja eNe mane phera ApavAno vicAra kasyo jaNAya ne mATeja judI rasoi banAvavAyU~ kahe evA naya thI volyo je mahAre paNa Aja upavAsa ke ane DhuM paNa jainadharmI bUM nadA yIno sAdharmInAi paNa mane vismaraNa thai gayuM tethI rasoI karavAneM ka yuM tevAta rasoiye jara udAyinarAjA Agala kahI tevAre nadAyine vicA yuM je e dhUrtatAthI bolyo be kharoM to paNa mahAro sAdharmInAi thai cUko .mATe enI sAthe mibAukaDa ApyAvinA zuddha sAmAyika kara sUje nahI pabI nadAyi rAjAyeM caMmpradyotane kaDaM ke mahArI sAthe mijAkkaDa kasya teNe kartuM mahArUM rAjya pAvU prApya panI bIjo koI upAya nahI hovA thI tene boDI mUkIne pAvU naUyaNInuM rAjya prApyuM ane pUrva udAyirA jAyeM te caMmpradyotanA lalATamAM dAsIpati e rAjA be evA adarano mAma dIdho hato te mAMmane DhAMkI mUkavAne mATe tene sonAno paTTa baMdhAvI sa nmAna karIne ur3AyaNI nagarIyeM mokalI dIdho te divasathI caMpradyotanA kapAlamAM suvarNapabaMdha niraMtara rahyo evIrIteM avijJAta paNAthI napavA sAdi sAmAyika kare to paNa lAna thAya tevAre vijJAtapaNAthI phalaprApti thAya temAM to kaheja jhuM ? mATe sAmAyika avazya karavU // 17 // dezAvakAzikamapAsya sakAkajaMgha, kokAzavahipa dameti janaH prmaadii|| dhatte pranAM dinacarona nizA karo'pi,na stUyate'pica payonRdakAladaSThaH // 4 // arthaH-(janaH ke0) manuSya, ( dezAvakAzikaM ke ) dezAvakAzikavrata ne grahaNa karIne panI (pramAdI ke0) bAlasu thayo bato. te dezAvakAzi ka vratane (apAsya ke0 ) tajIne (sakAkajaMghakokAzavat ke0 ) kAkajaMgha sahitakokAzanIpeThe ( vipadaM ke0) suHkhane (eti ke0 ) pAme . eja a Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. thano dRSTAMta kahe . ( dinacaraH ke0 ) divase vicaranAro evo ( nizAka ropi ke0 ) cazmA paNa (pranAM ke0) kAMtine (na dhatte ke0) dhAraNa kara to nathI. (ca ke0) valI (payonRt ke0 ) megha, (akAlapRSThaH ke0) a kAleM varase to (na stUyate ke0) vakhaNAya nahI. tema dezAvakAzikane tyA ganAro kokAzanAmA sUtradhAra,ane kAkajaMghanAmA rAjA kAkajaMghanI sAtheM je varte, te sakAkajaMgha kokAza jANavo. tenI peThe thAya // 4 // yAhiM kAkajaMghakokAzano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe... videhA nagarIneviSe kAkajaMghanAmA rAjA ane kokAzanAmA sUtradhAra vase . te kAMkajaMgharAjA lAkaDAnA saMcAyeM goThavelA evA garuDapara besIne pharene tathA te kokAzika lAkaDAnA saMcAvAlA azvanapara besIne phare le. te sUtradhAra ne loko kokAzI eve nAme kahe . te kAkajaMgha paramajaina hato, potA nI vidyAnA baleMkarI sameta zikhara parvata tathA aSTApada pramukha tIrthane viSe zrIdevAdhideva arihaMta pranune namaskAra kare ne ekadivasa te kAkajaMghe, prA taHkAlaneviSe gurunI pAseM jA nagarathI mAhAre bAhera jAvU nahI. evA dezAvakAzika vratane grahaNa kahyu.panI eka divasa te eka potAnAja gAmane viSe saMcAyeM karIcAlatA evA kASThanA ghoDA napara besIne gaganamArganeviSe cAlavA lAgyo gAmabAhera nikalI gayo daivayogeM te kASThanA azvanI kIli kA nAMgI. tevAreM AkAza thakI parvatanI upara paDyo. tyAM maraNa pAmavAthI vratanI virAdhanAyeMkarIne te kAkajaMgha urgatine pAmyo. mATe vrata grahaNa ka ra, te ko divasa ajANa paNAyeM paNa boDavU nahI // 4 // guruvacanaviyogA'jhAtadezAvakAzo, vipadi taratipuNyAccedyathA lohjNghH|| dayamayasapanAvAH svAminA vAhyamAnAH satatamami tagatyA kiM hitaM svasya kuryuH // 50 // deshaavkaashikvrtkssaarN|| arthaH-( guruvacana viyogAjhAtadezAvakAzaH ke0 ) guru vacananA vi yogeM karI nathI jANyaM dezAvakAzikavrata jeNe evo puruSa jo paNa ( vipadi ke0 ) vipattine viSe paDe de to paNa te vratarUpa ( puNyAtke) puNyathakI (taraticet ke) tare ne kenI peThe ? to ke (yathA ke0) je ma (lohajaMghaH ke0) lohajaMgha nAmA caMpradyota rAjAno lekhakahAra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karparaprakara, artha tathA kathA sahita. hato te gurunA vacana vinA dezAvakAzaka vratamA ajJAta thayo bato vipatti mAM Avyo to paNa tasyo, te puNyathakIja tarato havo tyA dRSTAMta kahe . ( hayamayavRSanAvAH ke0 ) azva, uMTa, vela e sarva ( svAminA ke0) svA miyeM ( vAhyamAnAH ke0 ) vahana kasyA batA ( satataM ke0) niraMtara (ami tagatyA ke0) apramita gatiyeM karI ( kiM ke0) jhuM (svasya ke0 ) potA nA ( hitaM ke ) hitane ( kuryuH ke0) kare ? nA naja kare // 50 // AhiM lohajaMghano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . naUyinI naga rInevipe caMmpradyota nAmA rAjA rAjya kare . teno lohajaMgha nAmA dUta hato. te prati divasa covIza yojana cAlato hato. ekadA sAmaMta rAjA ye vicAo~ ke jyAre e lohajaMgha potAnA.rAjAnI sevA mATeM ApaNA na garamAM Ane, tyAre tene yuktiyeM karIne mAravo kAraNa ke te ApaNA samA cAra lai.jAya le, tethI ApaNane kaSTa thAya ne. ema vicArI eka salAha karIne parI jyAre te lohajaMgha temanA gAmathI pADo vavyo, tyAre tene saMba lane mATeM viSa mizrita lADu karIne prApyo. jevAmAM te rastAmA khAvAno yAraMna kare, tevAmAMtraNa bIka thai tyAre tene zaMkA paDyAthI te lADu khAdho nahiM, ane joyuM to viSamizrita lADu dITho panI poteM najayaNImAM caMmpradyota rAjA pAseM AvIne te lADunuM vRttAMta sarva saMnasAvyuM ane te modaka rAjAne Apyo. rAjAnI pAseM te vakhata ajayakumAra baMdIvAna hato tene rAjAyeM pUbyu je he kumAra ! A modakamA jhuMDe ? tyAreM ajayakumAre kahyu ke, AmAM dRSTiviSa sarpa utpanna thayo . tyAre te lADu rAjAyeM lI lAkhaMDavAlA vananevipe nAkhI dIdho. temAMthI nikalelA sarpanI dRSTithI thoDAja vakhatamAM te lIluM vana sukAi gayuM. e dezAvakA zikavrata saMpUrNa thayuM. have poSadhavatanuM hAra kahe je. zucipauSadhena munitulyateti kiM, jinatApi megha rathavabhavet kramAt // kimu nirdhanasya maNineSTadA yinA, dhanitulyataiva nRpatulyatA na kiM // 51 // arthaH-(zucipauSadhena ke0) pavitra pauSadhe karI gRhasthane paNa (munitulyatA ke0) muninuM tuvyatva thAya je (iti ke0) e prakAre hoya temAM (kiM ke0) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. guM kehevU valI tene ( megharathavat ke0 ) megharathanI peThe ( jinatApi ke) tIrthakara paNuM paNa prApta thAya . te megha rathano jIva anukrameM dazame nave zrIzAMtinAtha nAmeM tIrthakara thayo. tyA dRSTAMta kahe . jema ke (iSTadAyi nA ke ) ilita padArthane denArA evA (maNinA ke0 )ciMtAmaNiyeM karIne (dhanitulyatAeva ke0 ) dhanavAnanI tulyatAja (navati ke0) hoya ? paraMtu ( nRpatulyatA ke0 ) rAjAnI tulyatA ( kiM ke0 ) jhuM (na ke0 ) na hoya. nA hoyaja arthAt vrateM karIne gRhasthane kevala munitulyatAja thAya ane jinatA na thAya ema jANavaM nahiM paraMtu jinatA paNa thAyaja. __yAhiM megharatha rAjAno dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe je. zAvastI na garIne vipe megharatha rAjA rAjya kare je. ekadA te rAjAnI sanAmAM nimitti yo Avyo. te nimittiyAne maMtrI pUthu je kAMka nimitta kaho tyAre nai mittiyeM kahUM ke aajthN| sAtame divaseM prA rAjAnA mastaka upara vIjalI paDaze. te vacanathI sarva jano nayanAMta thagayA. panI rAjAyeM pUbyuM ke have mAre kama kara ? tyAre keTalAekeM kahyu ke vANamAM bezIne samuzmAMjAvu, keTalAeke kAM ke giriguphAmAM jazne rahe. tyAre teno eka subudi nAmeM pradhAna hato,teNeM kahyaM ke e sarva javA dyo ane devadharmArAdhana karo. jeNe karI sarva vighnono nAza thara jAya. paDI rAjAyeM navIna pASANano yada karAvyo ane tene rAjyAbhiSeka karAvyo. ane poteM sarva tyAga karI jinAlayamAMbesI poSadha vrata dhAraNa kayu, sAtamo divasa jyAre Avyo, tyAre vIjalI pA pAganA yada napara paDI, tethI te yaha tarata phATI gayo eTane rAjAne mUkI yadanI upara vidyut paDI. ane rAjA paupadhavatanA pratApeM karI bacI gayo te rAjAnA jIvavAthI sarva janone parama pramoda thayo. te rAjA anukrameM dazame naveM zrIzAMtinAtha nAmA tIrthakara thayA. ema poSadhanA pratApeM karI maraNa kuHkha maTyuM tathA anukrameM tIrthakarapaNuM prApta thayu. mATe sarva navya jIveM pauSadhavrata dhAraNa karavU // 51 // satpauSadhaM vividhasidimauSadhaM ya, ttabhAvanAzamarasAI hRdgmiliiddhH|| svaH sAgareMpurajani sphuTademamUrti, raurvA nitaptavimalA'jirivAbdhimaMthA // 5 // paupadhadhAraM // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karparaprakara, artha tathA kathA sahita. arthaH-(yat ke0) je (aupadhaM ke0) auSadhasamAna evaM (satpauSadhaM ke0) uttama evaM pauSadhavrata, ( vividhasididaM ke0) aneka prakAranI sidine denA laMbe. ane (tanAvanAzamarasAIdamilIDhaH ke0) te paupadhanI nAvanA teja zama tapa je rasa,teNeM AI eTale akaThora namra evaM je hRdaya teja agni, teNeM karIAsvAdita evo (sAgareMDuH ke0) sAgaracaM nAmA rAjA, (sphuTahema mUrtiHke0) pragaTa De suvarNa samadeha jeno evo bato (svaH ke0) svargane viSe (ajani ke0 ) natpanna thayo. bIjuM suvarNa paNa rasasaMyogeM karI agniyeM karI phUMkyuM hoya to zuddha thAya je. kenI peThe ? to ke ( abdhimaMthA ke0 ) meru nAmano (abhiriva ke0) parvata teja jema (aurvAmitaptavimalaH ke0) vADavAgninA tApeM karI nirmala thAya ne senI pete. manuSya paNa pradhAna po patha vrateM kaMrI zu6 thAya ne eTale te prANInA karmamalano nAza thAya ne. AMhiM sAgaracaMino dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . dhArikAne vipe zrIkRSNano zvasura ugrasena rAjA hato tenA putranuM nAma nanasena hatuM. tene paraNAvavA mATe tenA pitAyeM kamalAmelA nAmanI ko eka kanyA jo mukelI hatI, paDI nanasenane ghera nAradamuni zrAvyA, tenuM sanmAna nanaseneM kayuM nahIM tethI ruSTa thazne nAradeM kamalAmelAnuM rUpa paTTamAM lakhIne baladevanA putra sAgaracaMnI pAseM dekhADayuM. te kanyAnuM citra joDne sAgaracaMda, kamalA melAnu nAma gAMjhAnI peThe volavA lAgyo, bane nUtAniniveza jema thAya, tema tha gayo, te par3I vAkabaleM karI sAMbakumAra te kamalA melA sAgara cazne paraNAvI ApI. nanasena te kanyA potAne na paraNavAthI sAgaracaM sAtheM Ipa vahana karavA lAgyo, ekadA zrInemInAthanI pAseM sAgaracaM zrA vakanAM vrata sIdhAM tene pAlana karato smazAnamAM kAyotsarga rAtriye karato hato tihAM namatAM jamatAM daivayogeM nanasene te sAgaracaMzne kAyotsargamA uno rahelo doto, tyAreM aminA aMgArAnI narelI tIba, tenA mAthA upa ra te pApiyeM mUkI, te sAgaracaMDa upasargane sahana karato balato bato mara Na pAmyo ane devalokane viSe deva thayo. mATe pavitra pauSadha karanAro evo prANI sajatine pAme , temAM gaM Azcarya jANavU ? // iti pauSadhavrata // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa jAga pAMcamo. kimapiphalamapUrva saMvibhAgasya sAdho, ryadanilapita si muuldeve'pimaapaaH|| kRzamapi hi supAtre nyastamuccaiH phala haryai, nanu tRNamapi dhenoIgdhapIyUSaTayai // 53 // arthaH- ( yat ke0 ) je ( saMvibhAgasya ke0 ) saMvibhAga vratanuM ( kima pike) kA nirvacanIya ( phalaM ke0 ) phala, (pUrva ke0 ) pUrva yA be. jema ( mUladevepi ke0 ) mUladeva nAmA rAjAne viSe pala ( sAdhoH ho ) sAdhune pelA ( mASAH ke0 ) aDadanA vAkalA, te anilapitasi So ) ti padArthanI siddhine mATe thayA. (hi ke0 ) nizve te vAta ghaTe jema ke (supAtre ke0 ) supAtrane viSe ( kRzamapi ke0 ) thoDuM paNa ( nyastaM ke0 ) khAropaNa kareluM batuM ( ubbaiH phala 6 ke0 ) cA phalanI kavine mATe thAya le. kenI peThe ? to ke ( dhenoH ke0 ) gAyane dIdhenuM e (tRNaM ke0 ) ghAMsa paNa ( DuMgdhapIyUSavRyai ke0 ) dugdharUpa amRtanI vR dine mATe thAya be tema e paNa jANI jevuM // 53 // yahiM mUladevano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe be . kauzAMbI nagarIne viSe ripumardananAmA rAjA teno putra mUladeva karIne hato, te atyaMtadAna no vyasanI hato eka divasa koinA mukhathI navuM kAvya sAMjalIne tene eka lavya yApato havo, te sAMjalI tenA pitAyeM dAnano niSedha kasyo. tyAre te bAno mAno gharathakI nikalI gayo. anukrameM eka aTavImAM zrA vyo tradivaseM te ghaTavI uttarI gayo tyAM koika nagarIneviSe namatAM matAM te mUladevane bAphelA bAkalA koiyeM khApyA. te bAkalA pote na khAdhA ne nAva sahita koI eka sAdhune vahorAvI zrApyA. te joi te vananI devIyeM tuSTamAna thai mUladevane kayuM varadAna mAgya, kahenuMbe ke // dhannANaM sunarANaM, kummAsAhuti sAhu pAraNae / gaNiyaMca devadattaM daMti sahassaM ca raM ca // 1 // tevAreM mUladeveM eka hajAra hAthI yukta rAjya mA yuM, devIyeM paNa teja varadAna prApyuM, tyAra paDhI nagara pratye jAtAM koika gAmane viSe parNakuTImAM suto, tyAM potAnA mukhamAM caM praveza thayo evaM svapna dItuM prAteM uThIneM mUladeveM tenuM phala koi svapnapAThakane pUDhayaM. tevAre te svapnapAThakeM prathama to mUladevane potAnI putrInuM pANigrahaNa karAvyuM. 62 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara. artha tathA kathA sahita. 63 te par3I kahyu ke yA svapnanA phalamAM rAjyaprApti tamone thAze. te par3I sA tame divaseM mAhammati nagarIneviSe aputrIyo rAjA maraNa pAmyo te rAjA nuM rAjya paMcadivya thakI te mUladevane prApta yayu. evIrIteM saMvinAgavratanA pratApathI tenI sthiti uttama thai temATe saMvinAgavrata karavu // 53 // yadasadapi dado prAkzAlinaze'titheH svaM, tadasadapi sa lene kAmaraIiH kvmrtyH|| va nuvijaladhiriMH kvAMbare taM sapuSNA, tyamRtanRtapayodaMH zopaNepyaurvavandaH // 54 // arthaH-(prAk ke0) pUrvanaveM (zAlinaH ke0) zAlinazno jIva te (yat ke0) je (asadapi ke) asat evA paNa ( svaM ke) potAnA para mAnarUpa pArakA gharathakI yAcanA karIne lAvelo hato te (atitheH ke0) sAdhune ( dadau ke0) Apato havo (tat ke0) teyo (asat ke0) a satevA manuSyalokanA sukhane (saH lene ke ) te pAmato havo nahIM to (amararidiH ka ke0 ) amaranI samRddhi kyA ane (ka martyaH ke0) ma nuSya te kyoM ? arthAt annano kITaka evo manuSya kyA ane devatAnI dikyAM tyAM dRSTAMta kahe je (nuvi ke0) pRthvIne vipe (jaladhiHkka ke) samuha kyAM? ane (thaMbare ke0 ) AkAzane vipe (iMukta ke0) cazmA kyAM ema le to paNa (amRtanatapayodaH ke0) jeNe pANI karI meghane paripUrNa narelo ve evo (saH ke) te caM je te (aurvavahnaH zoSaNe pike0) vADavAnalathI thatA evA zoSaNaneviSe paNa samunu (pumAti ke.) poSaNa kare . aAhI zAlinanI kathA prasiddha mATe lavI nathI. have saptadetranuM hAra kahe je. detreSu saptasvapi puNyadhye, vapekSnaM saMprati raajvshnii|| kRpIvalaH kevalazAlitaMulA n, vpetskiyo'khilshsylaalsH||5|| arthaH-(dhanI ke0) dhanavAn puruSa, (saMpratirAjavat ke0 ) saMprati rA jAnIpeThe ( saptasudeveSuapi ke0) sAtadevane viSepaNa (puNyavRdaye ke0) puNyanI vRdine mATe (dhanaM ke0) dhanane ( vapet ke0 ) vAve, (kapIvataH ke0) kheDa karanAro evo (yaH kera) je prANI, (akhilazasyalAlasaH Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo ke ) samaya dhAnyano lAlacI hoya, (saH ke0) te (kiM ke0) [ ( kevala zAlitaMkulAna ke0) kevala zAlitaMutaneja vAve . nA sarva dhAnyane vAve . AhiM saMpratirAjAno dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . pADalIpura nagare mauryavaMzane vipe alaMkAra rUpa caMgupta rAjA rAjya kare . tenA putra nuM nAma biMdusAra teno putra azoka teno putra kuNAla teno putra saMprati rAjA thayo te janmyA panI dazame divaseMja rAjya pAmyo te rAjA vAsudeva nIpeThe traNa khamano noktA thayo ekadivasa gavAdamAM beThA rAjAyeM rastAmA jatAM Aryasuhasti sUrine joyA. tenA darzana karatAMja saMprati rAjAne jA tismaraNa nutpanna yayuM tethI tarata AvIne sUrIne vaMdana kayuM. rAjAyeM pubyuM he jagavana ! avyakta sAmAyikanuM guM phala ke ? guruye kahyu ke. rAjya prApta thAya. pI gurujIye te saMprati rAjAno pUrvanava kahevA mAMDyo. he rAjA! tuM pUrvanavanevipe koika raMka hato amArA sAdhupAse lADunI yAca nA karI hatI. amoyeM kahyaM ke tuM jo amAro ziSya thAyato lADu pApI ye tyAreM teM modakanI bAthI pravrajyA grahaNa karI. te pabIte modakAdi ati snigdhAhArathI gUDha vizUcikAyeM karI pIDA pAmato bato paNa dharmanuM anumodana karato maraNa pAmIne hamaNAM tuM saMprati rAjA thayo bo. e a vyakta sAmAyikanuM phala le evaM guruvacana sAMjalI valI gurupAseM dIkSA le vAnI prArthanA karI. tyAre guruyeM kahyu ke tAre rAjya saMbaMdhi jogAvalI karma zeSa rahyAMce te sAMjalI rAjAyeM potAnA nagaranevipe dAna zAlA maMmAvI tathA zrIjinaprAsAdeM maMmita pRthvI karI eka lAkha, jinabiMbo karAvyAM anArya dezomAM paNa dharmanI pravRtti karAvI. caturvidha zrIsaMghanI na kti karavA mAMjhI, aMte maraNa pAmIne kharge gayo mATe sAtadevamAM ApanA ra prANI sajatine pAmele temAM zaMkA jANavI nahIM // 55 // kSetrANi saptApi phalaMti sarva, mapyekakaM kalki javat sujuSTaM // yatpuNyamArArtikasaptadIpai, rekena tanmaMgaladIpakena ||56||sptdevghaarN|| arthaH-( saptApi ke) sAta evAM paNa ( devANi ke0) kSetro, je le te yathAzaktiye sparza karayAM batAM (phalaMti ke0) phaladAyI thAya ne (e Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. . 65 kaikamapi ke0 ) ekeka evaM paNa ( devaM ke0 ) kSetra, (sujuSTaM ke0 ) sArI rIteM sevana karelu (sarvamapi ke0) sarva prakAranA mahoTA evA paNa phalanu ApanAra thAya ne. kenI peThe? to ke (kadikajavat ke) kalkinA putra datta nI peThe. tyA dRSTAMta kahe je ( yat ke0 ) je (puNyaM ke0) puNya (bArA rtikasaptadIpaiH ke0) bArttinA sAta dIvAyeM karIne thAya ne (tat ke0) te puNya (maMgaladIpakena ke0) eka maMgaladIpeM karIne paNa thAya ne // 56 // ___ AhiM kalikaputra datta rAjAno dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe je. zrI mahAvIranA nirvANa dinathI be hajAra varSanA prAMtamA pATalIpuramA kalki rAjA thAze. te pUrvanavanA mitra devatAyeM ApelA trizUleM karI jaratanA traNa khamane sAdhaze, teno putra datta nAmA thAze, te zrIjinanA prAsAdoyeM karI pRthvI akhaMmita karAvaze, paraMtu zrI sarvAnA nAkhelA vacanane badmastha 'jASitanI peThe asaMbada jANaze. have te kalkinA putra dattarAjeM jinaprAsAda rUpa ekadetra sevana sArI rIteM kayuM, to paNa tethI te sukhI thayo // 56 // biMbaM madallaghu ca kAritamatra vidyu,nmAlyAdivat paranave 'pizunAya jainm|| dhyAturgururlaghurapIpsitadAyimaMtraH, prAgadauHsthyanAvidhanavighnanidena kiM syAt // 5 // arthaH-(atra ke ) A javane viSe jo (mahat ke0 ) atyullaSTathI pAMcaze dhanuSa pramANa ane (laghu ke0) nhAnuM aMguSTaparva samAna evaM (jainaM ke0 ) jinanuM ( biMba ke) biMba ( ca ke0) valI ( kAritaM ke0) karAveluM hoya, to te (vidyunmAlyAdivat ke0) vidyunmAli devAdikanI peThe (paranave'pi ke0 ) paranavane vipe paNa (zunAya ke0) gunane mATe thAya be. kahyu ke ke "nakkosapaNadhapusaya, laduvAaMguha pava samA" e vacana je. hAsA prahAsA devAMganAnA adhikArane viSe svarNakArano jIva vidyunmAlI deva, teNeM jinabiMba karAvyu, te tene lAnane mATe thayuM. ihAM dRSTAMta kahe je (guruH ke0) guru, ane (laghurapi ke0) laghu evo paNa (dhyAtuH ke0) dhyAna karanArane (ipsitadAyi ke0) ilita padArthane ApanAro evo (maMtraH ke0) maMtra je te (prAgadauHsthyanAvidhanavighnanide ke0) pUrvajanmanAM karelA je duSkarma teNeM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa bhAga pAMcamo. karI thayelA evA je niviDa vighno tenA nedavAne mATe ( kiM ke ) guM (nasyAt ke0) na thAya? arthAt thAyaja // 57 // __ bAhiM vidyunmAlI devatAnI kathA kahe je. caMpAnagarIne viSe kumAranaMdI svarNakAra raheto hato. te atyaMta vipayI hato, te eka divasa hAsAprahAsA vyaMtarIyonuM rUpa joDne vANamAM bezI paMcazaila dIpapratye gayo. tyAM te bedu vyaMtarIyoyeM kahyu ke, A sAta dhAtunuM banegeM evaM je tArUM zarIra tenAthI amAre kA prayojana nathI. ema kahI te betu jagAyeM tene mUkI dIdho. paraMtu tenA. rUpathI moha pAmelo evo te sonI tene mitre vAyo to paNa aginImaraNane sAdhato havo, tyAMthI maraNa pAmIne hAsAprahAsA vyaMtarI yono nartA thayo, paraMtu yAniyogika devamAM upanyo le mATebAniyoga kameM karI atyaMta zoka karato hato. tyAreM devatA thayelA evA tenA pUrvanavanA mitra deveM tene kayuM ke he mitra! have zoka kara nahI. tuM navIna jinabiMba karAvya, ke jethI te puNye karIne tArI sajati thAya, evA potAnA mitra devanA vacaneM karI te vidyunmAlI devatAyeM caMdananI mUrti karAvI. tene lAkaDAnI peTImAM mUkI ne samuzmAMtaratI mUkI. kameM karIne te peTI udAyI rAjAnA hAthamAM zrAvI. te puNyanA yogeM karI te vidyunmAlI devatA thoDAja navomAM sidi pAmaze 57 nirmAyA'rhatabiMbamAItapadasthAnAgrimaM dhArmikaH,svA smAnaM ca paraM ca nirmalayati stutyrcnaavNdnaiH||mNtri zreNikasUrivAkasutaM mohAMdhakAre sthitaM,dIpaH puSya tikasya kasya na mudaM zreyaH zriyAmAspadam // 5 // arthaH-(dhArmikaH ke) dhArmika evo puruSa te (ArhatabiMba ke0) jinabiMbane ( nirmAya ke ) nirmANa karIne (svAtmAnaM ke0) potAnA AtmAne (ca ke0) valI (paraM ke0) paranA AtmAne (ArhatapadasthA nAmimaM ke0 ) arihaMta sipavayavaNetyAdine viSe agrima sthAna eTale pra thama sthAnapratye pamADe le. athavA AItpadavInuM sthAna je moda te moda mArgane vipe agresarapaNAne pamADe ne. ihAM dRSTAMta kahe . (maMtrizreNikasU riva ke0) zreNikano putra ajayakumAra maMtrI je teja jema (mohAMdhakAresthi ta ke0) moharUpa aMdhakArane viSe rahelA evA (AIkasutaM ke0) AI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kathA sadita. 60 kumAraneM (stutyacenAvaMdanaiH ke0 ) jinabiMbanAM stuti, arcana, khane vaMdaneM kara ( nirmalayati ke0 ) nirmala karatA havA. te vAta ghaTe be. (ca ke0) valI (zreyaH zriyAmAspadaM ke0 ) kalyANa ne lakSmInA sthAnakarUpa evo ( dIpaH ke0 ) dIpa te ( kasyakasya ke0 ) kenA kenA ( mudaM ke0 ) harSane (napuSyati ke0 ) nayI poSaNa karato ? arthAt kareja be // 58 // dvAra ahAvIzabhuM // zrahiM zranayakumAranI kathA kahe te. rAjagRhI nagarIne viSe zrI zre ki rAjAno putra ajayakumAra maMtrI, rAjyavyApArane calAvato hato, te eka divaseM vIrabhagavAnane potAno pUrvabhava pUlavAthI potAnA pUrvajava no mitra nAryadezamAM upanyo jANIne atyaMta zoka karavA lAgyo. patI te mitrane bodha karavA mATe potAnA mitra vaNika putranA hAthathI zrI jinabiMba kumAra pAseM mokalato havo. te vakhata pUrve nahIM joye .lA evA. jina biMbane joine zrAIkumAra, ciMtavavA lAgyo ke yA kevuM yAraNa mArA mitra mokalyuM le ? ema samajIne potAnA mastakeM mUkyuM valI pAThuM tyAMthI laine potAnA vedu hAthamAM bAMdhayuM, to paNa koi ThekANe te raNabaMdha betuM nahI ? paDhI siMhAsananI upara sthApana kasyuM, tethI ya tyaMta zojavA lAgyuM. te jor3ane zrAIkumAra ciMtavavA lAgyo ke yA te kevuM khA ary? je koi ThekA mahArA jovAmAM te yAvyuMja nahiM ? ema uhApoha ka ratAM karatAM jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tethI potAno pUrva java joyo paDhI vairAgya upajyo, tevAreM vrata grahaNa karIne siddhine prApta yayo // 58 // have tIrthadvAra kahe be. tIrtha mudde svaparayorapi kIrttipAla, nUpAlakArita turaMgamabodhavatsyAt // udyAnasArasakAravanaM phala , kiM vaptareva na punastaDupAsakAnAm // 8 // arthaH- ( svaparayorapi ke0 ) potAne tathA parane paNa ( mude ke0 ) ha ne mATe (tIrtha ke0) tIrtha, te jarUcca kSetra, (kIrttipAlanRpAlakA ritaturaMgama bodhavat ke0) kIrttipAlanUpAjeM karAvelA turaMgama bodhanI peTheM (syAt ke0 ) thAya. tyAM dRSTAMta kahe be. ( udyAnasArasahakAravanaM ke0 ) pradhAna evA yA nA vRdanuM vana, ( vatureva ke0 ) vAvanAraneja ( phala ke0 ) phalanI sa Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga pAcamo. mRdhine mATeja thAya le ? (punaH ke0 ) valI (tapAsakAnAM ke ) te sa hakAra vananI upAsanA karanAra prANIyone (kiM ke0) guM (na ke0) nathI thAtuM? nA thAya ja. arthAt vAvanArane to phala male,temAM zuM Azcarya, paraMtu tene upAsana karanAra prANIne paNa te phalarUpa dine ApanAra thAya ne ee __ aAMhiM azvabodha tIrthano dRSTAMta dovAthI tenI kathA kahe . pratiSThAna puramA sumitra nAmA zreSThI vase je. teno parama mitra jinadAsa nAmeM zrAva ka paramajinadharmI rahe . te sumitra zreSThI pratidina kupAtrane dAna Ape . tene jinadAsa mitre vAyo to paNa dIdhAvinA raheto nathI. ema karatAM su mitra vArtadhyAna vaze maraNa pAmIne anukrameM jUgukalapurane viSe rAjAno paTTa turaMgama thayo. ane jinadAsano jIva,marIne svargamAM jazne tihAthI cavIzrI munisuvrata jina tIrthakara thayo. e avasaramAM nRgukAno rAjA te paTTAzvane prAtaHkAlamAM azvamedha yajJane mATe kuMmamA homaze. ema jANIne zrImuni. suvrata tIrthakara tene bodha karavA mATe rAtamAM sATha yojana pRthvI nanaMghana karI prAtaHkAleM nRguko dhAvI samavasakhA. tevAre te rAjA teja ghoDA upara besIne svAmIne vaMdana karavA mATe Avyo. tIrthakaranA darzane karI azvane jAtismaraNa jhAna utpanna thayu. tethI potAnA paganA mAbalAthI nUmi kho dIne azrupAta karavA lAgyo. rAjAnI pAseM zrImunisuvrata svAmIyeM potAnu tathA te azvanuM vRttAMta sarva kahI ApyuM. paDI te azve pUrvanavanA jAtismRti jhAne karI anazana vrata grahaNa kaDe. te marIne aSTamasvargamAM devatA thayo. par3I te nRgupuramAM kIrtipAla nUpAleM tyAM azvAvabodha eve nAme zrIjina prAsAda karAvyo. te rAjA paNa teja navamAM dIkSA lazne modeM gayo. ane tyAM azvAvabodha nAmaka tIrtha yayu,mATe tIrthathI paropakAra thAya // 5 // vittaM sthiraM sukRtakIrtikaraM ca bAhu, balyAdivavivi dhatIrthanivezikAnAm // ketullasabharatapuNyayazArtha vAda, maSTApadaM kazva nAnamadadya yAvat // 60 // arthaH-(vividhatIrtha nivezikAnAM ke0 ) aneka prakAranA tIrthamAM dhanane niveza karanAra puruSonu, (vittaM ke0) ivya, te (surutakIrtikaraM ke0) sukatane ane kIrtine karanAraMthAya . (ca ke0) tathA (sthiraM ke0 ) te 'vya sthira Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sAhitta. e thAya je. ema jANavU. konI peThe ? to ke (bAduvavyAdivat ke0) vAdaba vyAdikanI peThe. bAhubalI potAnA ivyathI jema zrISana pAukArUpa tI rtha,tahazilAne viSa sthApana kasyuM. te adyApi paryaMta 'haja' eve nAmeM ulakhAya De. yAhiM (zva ke0) zva zabda je je te alaMkArArtha . (ketUnasanaratapuNya yazorthavAdaM ke ) ketunA mi- karI nanasita evaM narata rAjAnuM puNya tathA yaza tenI prazaMsAne kahevA vAluM evaM (aSTApadaM ke0) aSTApada tIrtha, tene ( kaH ke) kayo puruSa, ( adyayAvat ke0) adyApi paryaMta ( naanamat ke0 ) na namato havo ? arthAt sarva te tIrthane nameja De // 6 // __ zAMhi prathama bAhubalIno dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . takSazilA purIne viSe bAhubalI rAjA rAjya kare De. eka divasa zrISanadevajI badmasthA vasthAyeM vicaratA thakA tadazIlA naMgarInA udyAnamAM padhAsyA. te pArAmamA rahenAre yAvI bAhubalIne tenI vadhAmaNI ApI. bAdubalI rAjAyeM saMtuSTa thaine badhAmaNIyAne potAnA aMgano zRMgAra sarva prApyo. panI rAjAyeM vi cAyuM je hamaNAM sAMja paDavA yAvI mATeM prAtaHkAlamAM mahoTA bAbareM svAmIne vAMdavA jAiza. panI jyAreM rAtri gai, ane sUryodaya thayo tyAre jevAmAM bAhubalI rAjA caturaMgiNI senA sahita zrISana devajIne vAMdavA Avyo, tevAmAM zrISanadevajI to,anyasthalamA vihAra karI gayA. bAhubalI yeM svAmIne na dekhavAthI mAhAkleza karavA mAMjhayo. panI jihAM svAmI rAtri rahyA hatA te dizAnI sanmukha thazne parivAra sahita rAjAyeM namaskAra kasyo. ane jyAM svAmI padhAsyA hatA, tyAM ratnamaya be pAukAyeM yukta dharmacakranu ni rmANa kayuM. tyAM hAla mlena lokonuM haja evA nAmarnu tIrtha thayuM . have bIjI aSTApada tIrthanI utpattinI kathA kahe . ayodhyA nagarIne viSe zrI rupanadeva svAmI vIza lAkha pUrva kumarapaNAmAM tathA vezaTha lAkha pU rva rAjya nogavIne sarva malI vyAzI lAkha pUrva gRhasthAzramamA rahI baratane rAjya ApI poteM dIkSA lIdhI. hajAra varSa dIdA pAlIne kevalajhAna pAmIne zrIaSTApada girine viSe modane prApta thayA. palI svAmInA nirvANanA sthA nakanI upara narata rAjAyeM begAna paholo ane cAra gAu lAMbo anetraNa gAna uMco cAra daravAjAyeM sahita siMhaniSadyA evA nAmavAlo naMdIzvarahI pAdi zAzvata prAsAdane anusarato sarva tIrthakaranA potapotAnA zarIranAM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamro. mAna, yane zarIranA va karI sarakhI evI covIze jinapratimAnayeM karI ya laMkRta eva prAsAda banAvyo. // 60 // iti caityahAra. jJAnaM jagatrayahitaM punarapyadhIte, jhopyAryarakSita zvetarazAstrapAThaiH // ye svarNadhIkanakakAcakRtAdarA ste, maiva satyamadhigamya kimu tyajati // 61 // artha : - ( jho'pi ke 0 ) vidhAn evo jana paNa ( jagatrayahitaM . ke 0 ) traNa jagatanA hitane karanAra evA ( jJAnaM ke0 ) jJAnane ( punarapi ke0 ) valI paNa (dhI ke0) jo be. kenI peTheM ? to ke ( zrAryarakSitaiva ke0 ) zrIzrAryarahitajInI peTheM ? ( itara zAstrapAThaiH ke0 ) anya jainazAstranA pATha karavA eTale jema khAryarakSita brAhmaNa canda vidyAno pAragAmI hato tathApi potAnI mAtAnA kahevAthI tathA tenI preraNAthI cauda pUrva zAstra vAgayo. tyAM dRSTAMta kahe be. ke ( ye ke0 ) je ( svarNadhI ke0 ) so nAnI buddhiyeM karI ( kanakakAcakatAdarAH ke0 ) sonA samAna kAcaneviSe kodara je evA be, ( te ke0 ) te puruSo ( satyameva ke0 ) satya ekuMja (hema ke0 ) suvarNa tene (adhigamya ke0 ) prApta thazne ( kimu ke0 ) zuM ( tyajati ke0 ) te kharA suvarNano tyAga kare be ? nA tyAga karatA na thI. arthAta jeNeM ajANapaNe pIlA kAcanA kaTakAne suvarNa mAnI lIdhuM hatuM te puruSane jevAreM kharA suvarNanI prApti thAya tevAreM te kharA suvarNano tyAga kare ? nA te nahIMja kare // 61 // yahIM zrAryarakSita brAhmaNano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . mAhe zvarI nagarIne viSe somadeva brAhmaNanI phalgumitrA nAmeM strI hatI, tene prAryara dita nAmAputra hato, te atyaMta vidyA jaNavAmAM rasika hovAthI paradezeM ja canada vidyA zIkhIne potAne ghera zrAvyo, mAtApitAne praNAma kasyo. te yA kitane jolo sAMjalI saddu loka khuzI yayAM. paraMtu potAnI mAtAnI aprasannatA joine yAryarahiteM pUbdhuM ke he mAtAjI ! sahu mArI vidyAthI khuzIyAM, ne tamekema nArAjI thayA ho ? tyAreM mAtA bolI ke he putra ! jo tuM coda pUrva jalIne yAvyo hata, to mune harSa yAta, tyAreM teNe pUDha ke te cauda pUrva koNa japAve be ? mAtAyeM kayuM ke tAro mAmo puSpamitrAcArya Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kathA sahita. 71 jagAve che. te sAMjalI tarata te caude pUrva jaNavA mATe bAhera nikalyo rastA mAM prathama sADAnava idaM neTa thayelA jovAmAM zrAvyA, paDhI Dhagura zrAva kA prayogathI vaMdana vidhi zIkhIne yAcAryanI sAnnidhyeM jai kayuM ke mahA rAja ! cacada pUrva mane jAvo. tyAre sUriye kaha ke je dIkSita hoya tenA thI te pUrvo nAya be. gRhasthathI naNAya nahiM. te sAMjalI dIkSA nei sADAnava pUrva paryaMta jaNIne gurune kayuM ke he mahArAja ! have keTaluM nAvaM be? tyAre sUriyeM kayuM ke hajIto tuM samumAMthI eka biMdu jolo ve. samujha to yakhaM te yA vAta sAMgalIne tarata nagnodyama yara gayo. tyAaiM sUriyeM kayuM ke idurdamanA yogeM karI moyeM jAeyuM je tuM eTalAMja pUrva naNIza. ta danaMtara teNeM mAtA pitAne paNa dIkSA lebarAvI // 61 // " pa paThati yatasvAnnAdinA lekhaya svaiH smara N vitara ca sAdha jJAnametaddhi tatvaM // zrutalavamapi putre pazya zayyaMna vo'dA, gati dina sudhAyAH pAnataH peyamanyat // 62 // artha :- he sAdho ! tuM poteM ( jJAnaM ke0 ) jJAnane ( paTha ke0 ) jala. tathA ( paThati ke0 ) jaNelA janane viSe ( annAdinA ke0 ) annAdikathI ( yatasva ke 0 ) yatna kara ( svaiH ke0 ) potAnA ( ivyaiH ke0 ) ivyeM karI ( lekhaya ke 0 ) jJAnane lakhAva. ( smara ke 0 ) jJAnanuM smaraNa kara. ne (sA dhau ke0 ) sujanane viSe ( ca ke0 ) valI (vitara ke0) jaNAvavA mATe yatna kara. yA saMsArane viSe ( etat ke 0 ) e (jJAnaM ke0) jJAna (hi ke0 ) ni (tattvaM ke0 ) tatva be. (pazya ke0) juvo. ke ( putre ke0 ) putrane viSe ( zayyaM javaH ke0 ) zrIzayyaMnavasvAmI ( zrutalavamapi ke0 ) zrutano lavaja (dAt ke0 ) yApatA havA. ( hi ke0 ) te vAta ghaTe be juvo ke ( jagati ke 0 ) jagatane viSe ( sudhAyAH ke0 ) amRtanA (pAnataH ke0 ) pAnathakI (anyat ke0 ) bIjuM kAMi ( peyaM ke0 ) pAna karavA lAyaka ( na ke0 ) nathI // 62 // have hiM paNa zayyaMjavano dRSTAMta The pUrvai tenI kathA jo ke kahelI le to paNa sthAnazUnyanA hetu mATe kAMika zayyaMnavasvAmInI kathA kahe be. cada pUrvamAMthI dazavaikAlika nAmA graMtha kADhIne zayyaMjava gaNadhareM potAnA putra manakane jalAvyo manakanA maraNa paDhI zayyaMnava gaNadhara raDavA lAgyA, Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. tyAre yazona muniyeM pUjyu ke he jagavan ! jhuM kahevAya ? guruye kahyu ke saMsArano sneha to evoja . aA vRttAMta sAMjalIne sAdhu sarva kheda pAmyA. lokenyonRpatistatopi hi varazcakrItatovAsavaH, sarve jyopi jinezvaraH samadhikovizvatrayInAyakaH // soDa pijJAnamahodadhiM pratidinaM saMghaM namasyatyaho, vairasvA mivaunnatiM nayati taM yaH sa prazasyaH ditau // 3 // arthaH- (lokenyaH ke0) sarvalokothI (nRpatiH ke0) rAjA ( varaH ke0 ) zreSTha jANavo. valI (tatopi ke ) te thakI paNa (hi ke0) nizce (cakrI ke0) cakravartI zreSTha jANavo. ane (tataH ke0) te cakrIyakI (vA savaH ke0) 26 zreSTha jANavo. tathA te pUrvokta (sarvenyopi ke0) sarvathakI paNa (vizvatrayI ke0 )traNa jagatanA (nAyakaH ke0) nAyaka, evA (jine zvaraH ke0) jinezvara zrItIrthakara deva te (samadhikaH ke0) rUDe prakAreM adhika jANavA. (sopi ke0) te jinavara paNa (jJAnamahodadhiM ke) jJAnarUpa samuhale jemAM evA (saMghaM ke0) caturvidha zrIsaMghane (aho ke0) yA zvarye (pratidinaM ke0) rAtridivasa (namasyati ke0) namaskAra kare . mATe (taM ke) te zrIsaMghane ( yaH ke) je puNyavAna manuSya, (vairasvAmi vat ke0) vairasvAmInI peThe ( nannati ke0 ) unnati pratye ( nayati ke ) pamADe , (saH ke0) te (ditau ke0) pRthvIne viSe (prazasyaH ke0) prazaM sA karavA lAyaka jANavo. jema vajasvAmI mAhezvarI nagarIne viSe bauda rAjAnI vAgala zrIsaMghanI unnati karatA havA. tema saMghanI unnati bIjA paNa puNyavAn prANIyeM krvii|| 63 // hi vajasvAmInI kathA pUrve kahI ne to paNa yatkiMcit kahe . pra jAvakacakravarti zrIvajasvAmInI peThe zAsanarUpa gagarne udyota karavo. e kadA bAra varasano duSkAla paDyo, te vakhata zrIvajasvAmI sAdhu tathA zrAva kanA saMghane paTTamAM besArIne gagana mArga karI mAhezvarI nagarI pratye pahoM cADatA havA. tyAM mahAsunida varne je. evA samayamAM paryuSaNa parva yAvyu, te samaya zrIsaMgha ATha divasa navanavA mahotsava kare le. tyAM IrSyA karanArA bauddhoyeM rAjAnI AjJA lazne jinanagavAnane puSpa caDAvavAM niSedha karA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara artha tathA kathA sahita. 73 vyAM, te jANIne zrIvajasvAmI gagana mArgethI dutAzana devane ghare gayA. zrI vajasvAmInA thAdeze karI te deva,maMdAranA puSpoyeM narelA lada karaMmiyA mA hezvarI nagarIne viSe lAvyo, te pranAva joine bauko hatapranAva tha gayA. ane te nagarIno rAjA baucha hato te paNa te divaseM jainadharmI thayo // 63 // kopyanyomadimAstyado nagavataH saMghasya yasya sphura, tkAyotsargabalena zAsanasurI sImaMdharasvAminaM // nItvA tatkRtadopazudimuditAM yadAryikAM cAnayat, kiMcaitannanutatpranAvavinavaistIrthakaratvaM bhavet // 65 // arthaH-( jagavataH ke ) samartha evA. ( saMghasya ke0 ) caturvidha saMghane (kopi ke0 ) koi paNa anirvacanIya evo ( anya ke) bIjo ( mahi mA ke0) mahimA (aho ke ) Azcarya (asti ke0). kema ke (ya sya ke0) je zrIsaMghanA ( sphuratkAyotsargabalena ke0 ) prakAza thatuM evaM je kAyotsarga tenA baleM karIne (tatkRtadoSadhimuditAM ke0) potAnA nAine paryuSaNa parvamAM tapa karavAthI maraNa prApta thavAnA doSonI zudine zvatI evI (yadAryikAM ke0) yadA sAdhvIne (zAsanasurI ke0) zAsananI adhiSTAyi kA devI (sImaMdharasvAminaM ke0) te zrIsImaMdhara svAmInI pAseM (nItvA ke0) laz jazne be cUlikAnuM dAna karAvyuM. mATe (kiMca ke0) jhuM (etat ke0) thA (tanupranAva vinavaiH ke0 ) zrIsaMghanA tanu eTale thoDA pranAvanA vina ghoyeM karI (tIrthakaratvaM ke0 ) tIrthakarapaNuM (navet ke0) hoya, evo zrI saMghano mahimA jANavo // 64 // __ yAMhiM yadAsAdhvInI kathA kahe . pADalIpurane viSe zakamAla maMtrInI dIkarI yadA hatI tathA te zakamAlano putra zrIyaka nAmA hato, teNeM zrI naMdarAjAno kAranAra ghaNA divasa paryaMta kasyo. panI vairAgya pAmIne zrIya ke dIkSA grahaNa karI. paraMtu te zrIyaka tapa karavAne samartha hato nahI te thI kriyA anuSThAna karato hato, ema karatAM paryuSaNa parva AvavAthI te zrI yaka maMtrInI bena yadAyeM Agraha karI tene upavAsa karAvyo tethI te sAM je maraNa pAmyo. tyAre tenI bene kaDaM je mane RSihatyA lAgI. palI zrIsaMghe tathA guruyeM ghaNuM kahyu ke emAM tamane pApa lAge nahi to paNa te ya Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo.. dAryikAne saMtoSa thayo nahiM. tyAre zrIsaMghe kAyotsarga kayaM. te karavAthI zAsana devatA yAvI teNeM te yadAryikA sAdhvIne upADIne zrIsImaMdharasvA mIpAseM pohoMcADI. tyAM jagavAneM kahyu ke tune kAM paNa kRSihatyA lAgI nathI. paraMtu ulaTuM puNya thayuM. te vakhateM tene AgatAnijhAnane mATe be cU likA ApI par3I te zAsana devatAyeM pAlI yadAryikAne svasthAne pohoMcA DI. zrIsaMghe kAyotsarga pAyo. sarvane bAnaMda thayo panI te be cUlikAnuM da zavaikAlika sUtranI aMteM adyApi sthApana kayuM be. ema zrIsaMghanA mahimA thI te sarva kArya banyu. mATe e caturvidha zrIsaMghanI te mahattA jANavI // 6 // navati hi navapAraH zukSyA sAdhunattyA, dhanagRhapatijI vAnaMdavaiyezavat praak||pRthurpi hi payodhistIryate cAru taryA, timiranaranRtodhyA dIptayAdIpayaSTyA // 65 // arthaH-( zukSyA ke0) zu6 evI (sAdhunaktyA ke0 ) sAdhunI naktiyeM karI (prAk ke0) pUrva navaneviSe (dhanagRhapatiH ke0 ) dhanasArthavAhano jIva tathA (jIvAnaMdavedyezavat ke0) AdinAthano jIva je jIvAnaMda vaidya, tenI peThe (navapAraH ke0) saMsArano pAra (navati ke0) thAya je. arthAt te jIvAnaMdasAdhunI naktiyeM karI saMsArano pAra pAmyA. tyAM dRSTAMta be kahe ne. (pRthurapi ke0 ) mohoTo evo paNa (hi ke0 ) nice (payodhiH ke0) samuha, ( cArutaryA ke0) manohara evI naukAyeM karI (tIryate ke0) ta rAya je. tathA (dIptayA ke0) prakAzita evI (dIpayaTyA ke0) dIpapaMkti yeM karIne ( timiranaranRtodhyA ke ) aMdhakAreM narelo evo rasto zurU thA ya de tema sAdhunaktithI sarva padArtha lanya thAya De // 65 // hiM jIvAnaMda vaidyarAjanI kathA kahe je. mahAvideha kSetramA pumariki eNI purIne viSe jIvAnaMda nAmA vaidya vase le. tene eka rAjAno putra, eka maMtrIno putra,eka zreSThIno putra,eka sArthavAhano putra,e cAra mitra hatA,eka di vasa jIvAnaMdane ghera cAre mitra AvIne beThA hatA tevAmAM eka mahA kamI yukta kuSTa roganA upaveM karI kuHkhI evo sAdhu vahoravA mATe tyAM Avyo, te sAdhune jokne te sarve kahevA lAgyA ke he vaidyarAja! yA bicArA sA dhune sAjo karo tyAre jIvAnaMda vaiye kayuM ke mAre tyAM sapAka tela ke pa Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karparaprakara, artha tathA kathA sahita. 5 raMtu tethI guM thAya? bIjuM ratnakaMbala tathA caMdana joye te tamo lAvo to e no napAya thAya. A vAta sAMnatI te sAdhune tyAM besADI caMdanakATanI 5 kAna mAMmanAra vANIyAnI kAnapara gayA. lada ivya te vaNika pAseM mUkI ne kahyu ke tamo ratnakaMbala tathA gozIrSa caMdana Apo. tevAreMtevANIyeMgarIbano paNa puNyano bAdara joDne dharmathIja ratnakaMbala ane caMdana e vedu vAnAMma phata ApyAM ane pote paNa vairAgya pAmI pravrajyA grahaNa karIne teja navane vipe siddhine prApta thayo. paDI te pAMce jaNa ekatra thazne te munine roga ma TADavA mATe vanamAM le gayA. prathama lakSpAka taileM karI te sAdhune anyaM ga kasyaM. panI ratnakaMbaleM karI ena aMga DhAMkyuM tevAreM kamI hatA, te sarva bA hera nikalI gayA. paDI te sAdhunA aMgane caMdaneM karI vilepana kA, ematra .e vAra karavAthI te sAdhunA zarIrathI kuSTa mUlamAthI jato rahyo. ane te mu ni nIrogI dehavAlo thayo te jIvAnaMdano jIva te puNyanApranAveM karI cA ra nava karIne AdIzvara nagavAna tha zrItIrthakara padane prApta thayo // 65 // dAnaiH prAsukanaktapAnavasanAvAsauSadhAnAM mune, . vaiyATatyakRtezca vismayakarA nogA balaM caapyte|| zrImahAdasubADhavatparanave sA kAmagavyapyaho, sa cArIjaladAnakomala karasparzeralaM tussyti||66|| arthaH-(prAsukanakta ke ) prAsukaevo jAta, tathA (pAna ke0 ) jala, (vasana ke0 ) vastra, (AvAsa ke0 ) upAzraya, tathA (auSadhAnAM ke0 ) auSadho teno (muneH ke) munine ( dAnaiH ke0) dAnadeve karI ( ca ke0) valI (vaiyyAvRtyakRteH ke0 ) vaiyAvacca karavAyakI (paranave ke0 ) paranavane viSe ( zrImadAdusubAhuvat ke0 ) zonAyamAna evA bAdu ane subAdu, pAMcaze sAdhune nakta pAna AvAsa vizrAmaNa karavAthakI bedu zrISanadeva jInA putra thayA tenI peThe (vismayakarAH ke0) vismayane karanArA evA (nogAH ke0) nogo, (ca ke0 ) valI (balaM ke0) bala, tene (bApyate ke0 ) prApta thAya De. arthAt sAdhunakti evaM phala Apele paNa (aho ke0) Azcarye (sA ke0) te prasida eva ( kAmagavI api ke) kAma dhenu paNa (saccArIjaladAnakomalakaraspazaiMH ke0 ) sAro cAro, jalapAna, Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. karasparza eTale hAthethI khajavAlavU teNeM kr| (asaM tuSyati ke0) paripUrNa saMtoSa pAme De ane phaladAyaka thAya ne arthAt gAyane jema sAro cAro ApavAthI tathA jaladAna eTale pANI pIvarAvavAthI tathA karasparzekarI e Tale hAthapheravave karI ugdha vagerenI denArI thAya ne tema sAdhusevA rUpa gAya paNa vaiyAvRtyAdi sAro cAroApavAthI tathA phAsu jalanuM dAna devAthI tathA pagacaMpI vagere karasparza karavAthI sArA phalanI devAvAlI thAyale mATesA dhusevA avazya karavI // 66 // __ ahiM bAhubalInI kathA kahe . mAhAvideha detrane viSe pumrigiinn| nAmanI nagarIyeM vajasena rAjA rAjya kare be. tene pAMca putra hatA tenAM nA ma, eka vajanAna, bIjo subAhu, trIjo bAhu, cotho pITha, pAMcamo mahA pITha,e pAMca putra 'hatA te pAMcaputroye paMNa saMsAra sukha jogavIne tIrthakara nI pAseM dIkSA grahaNa karI. temA prathama putra caudapUrva zAstra naNI prAcArya tha yo. ane bIjA cArejaNa hatA te agyAra aMgadhAraka thayA.temAM bAdunAmA muni nitya pAMcaze sAdhune nAta pANI lAvI bApatA hatA. ane subAhunA mA muni pAMcaze sAdhunuM vaiyAvacca kare tathA pITha ane mahApITha nAmA bedu muni te bAdu ane subAhu e vedumunino mahimA sAMjalIne tenI IrSyA karatA ha vA, have vajanAnano jIva to zrIyugAdi devayAdinAtha nagavAn thayA.anebI jA cAra to anukrameM jarata ane bAhubalI tathA brAhmI ane suMdarIpaNe AvI utpanna thayA. temAM bAhunA jIvane jaratanA navamAM paripUrNa jogaphala prApta thayu. ane subAhunA jIvane bAhubalinA navamAM samaya bAdu bala lanyamAna tha, ema te sAdhusevA thakI uttamatAne pAmyA // 66 // dharmaHpuMpranavoyadetadidamevAryA'pipUjyApuna,ryasyA dharmasamubhavA gurujaneSvapyunnatiryatpurA // saunaMde yanRpe'nikAsutagurau zrIcaMdanAyAM na kiM,brAhmIpu ppavatIsutA kilamRgAvatyapyanUnmuktaye // 6 // arthaH-(yat ke0) je kAraNa mATe (puMpranavaH ke0) puruSathakI utpatti jenI evo (dharmaH ke0) dharma, (etat ke0) e vAta, (idameva ke0) emaja . kahelu De ke "dhammopurisappanavo, purisavaradesina purisajiho" ityAdi Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kathA sahita. ngng sarva ThekANe kahenuM ne. (punaH ke0) paraMtu temAM (yApi ke0 ) zrAryA eTale tapodhanA strI te paNa (pUjyA ke0) pUjavA lAyaka hoya be. kAraNa ke (yasyAH ho) jeAryAnI (dharmasamudbhavA ke0) dharmathakI utpanna yai evI ( unnatiH ho) unnati eTale gurutA te (gurujanepupi ke0 ) gurujanane viSe paNa mukti ne mATe yA be. juvo ( yat ke0) je kAraNa mATe (purA ke0 ) pUrve (kila ho) nidheM (sonaMdeyanRpe ke0) sunaMdA putra bAhubali rAjAne viSe tAtazrI ka devajIyeM prerelI evI (brAhmI ke0) brAhmI behena te 'henAi hAthI thakI he vo tasya' evaM vAkya kahatI batI (muktaye ke0) muktine mATe (nUt ke0 ) thAtI havI. tathA ( yannikAsutagurau ke0 ) yannikAputra galadharane viSe ( puSpa vatIsutA ke0 ) puSpavatInI putrI puSpacUnA sAdhvI muktine mATe thai tathA ( zrIcaMdanAyAM ke0 ) zrIcaMdanabAlA sAdhvIne viSe ( mRgAvatI ke0 ) mRgA vRtI sAdhvI ( kiM ke0 ) zuM ( na ke0 ) muktine mATe na thai ? nA thaija be. arthAt sAdhvIca paNa gurujananI muktine mAMTe sAdhananUta thAya be // 67 // yA zlokamAM brAhmI tathA puSpacUlA ne mRgAvatI e traNeno dRSTAM ta hovAthI nI kathAmA prathama brAhmI sAdhvInI kathA kahe be. zrIna ratacakrI paT khaM pRthvI jItyA, paNa nhAnA nAi bAhubalIyeM prAjJA na mAnI tethI caratacakrI potAnA nAine jItavAnI ihAthI sainyasahita bAhu balInI takSazilAnagarIyeM gayo. tyAM te bedu nAine mohoTuM yuddha yuM. aneka manuSyano saMhAra thayo. pI r3eM khAvI yuddha baMdha karAvIne bAhubalInI sA meM vAgayuddha, muSTiyuddha, bAhuyuddha, dRSTiyuddha, ane daMmayuddha e pAMca yuddha kara vAM TherAvyAM, sarve yuddha mAM bAhubalIyeM jaratano parAjaya kasyo. tevAreM jarata rAjAyeM cakra mukyuM te bAhubalI kuTuMbano hovAthI tene lAgyuM nahI tyAreM bA hubalI muSTi napADIne naratanI sanmukha doDyo te valI poteja vivekeM karI nete muSTinAine mArI nahI. paraMtu uttama puruSanI muSTi pAThI phare nahI mATe vairAgya pAmI te muThIyeM karI potAnA mastakanA kezano loca karI potAnI mejeM pravrajyA grahaNa karIne tyAMja kAyotsarga karI rahyA. tyAM zI toSNa kaSTane sahana karatA hatA, te vAta jANIne zrIkRSanadevajIyeM ma hAsatI evI bAhubalInI naginI brAhmI hatI tene mokalI. te bAhubalI napA vane vA lAgI ke he nAI ! gajathI hege utastha. te bAhuba Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. lIyeM vicAra karIne joyuM to jANyu je aAMhiM gaja to nathI paNa teno kahe vAno aniprAya evo de ke mAnarUMpa gaja thakI utasya ema samajIne par3I mAnano tyAga kasyo tevAreM turata tene kevala jJAna varSa prAMtamA utpanna thayu. have puSpacUlAnI kathA kahe je. puSpapurane vipe puSpaketunAmA rAjA tenI puSpavatI nAmanI rANI hatI tenA putranuM nAma puSpacUna ane putrI nuM nAma puSpacUnA pADayuM, te behulA bena yuvAvasthAne prApta thayAM paraspara sneha hovAthIbedanUM samAna rUpa joDne rAjAyeM vicAra kasyo je betu jaNA no viyoga karIye te sArUM nahI? mATenA naginI beduno paraspara vivA ha kasyo te adharma tenI mAtA puSpavatI jora zakI nahI tethI dIkSA la maraNa pAmIne devatA tha. te devatA te bedu jAne svapnAmAM AvI adharme karI yatAM narakanAM kuHkho dekhADavA lAgI. te suHkhathakI bIhItI evI puSpa cUlAyeM vairAgya pAmIne annikAputra AcAryanI pAseM jazne dIkSA grahaNa karI. te AcArya dIpajaMghAbalaM hovAthI sAdhvIyAhAra lAvI thApatI sA dhvIne kevalajhAna upanyuM ekadivasa varSAkAleM gurune mATe anna lAvI tyAre guruye kahyu ke he sati ! acitta pradeza viSe anna lAvatA virAdhanA kA kare ne ? tyAreM sAdhvIyeM kahyu emAM virAdhanA tha nathI tyAre guruye kahyu ke teM kema jANyaM ke Aacitta sthala ane yA sacitta sthala kahevAya? tyAre puSpavatI kahe je ke jagavan ! tamArA prasAdathakI meM jANyuM. te sAMjalI kevalajJAna naparnu jANI mithyAkuSkRta dazne guruyeM pUbyuM ke mane kevala jJAna kyAre utpanna thaze. tyAra teevaM karvA je gaMgA utaratAM tamane kevala jhAna utpanna thAze te panI nAveM karI gaMgAne utaratA evA sUrine pUrvanavanA vairI devatA ye trizUleM karIne mAyA, tyAM gurune dhyAna dhyAvatAM apakAya jIvonI / para dayA utpanna thaI te dayAyeM karI kevala jhAna utpanna thayu. devoyeM keva lajhAnano mahotsava kasyo tyAM prayAganAmA tIrtha thayuM te lokamAM adyA pi prasi ||e puSpacalAno saMbaMdha thayo. have mRgAvatInI kathA kahe je. kauzAMbI nagarIneviSe zatAnIka nAmA rA jA rAjya kare . tenI paTTarANI ceTaka rAjAnI dIkarI mRgAvatI nAmA hatI. teNeM jyAreM potAno svAmI maraNa pAmyo tevAreM potAnA putrane rA jya upara sthApIne poteM vairAgya pAmIne zrIvArasvAma) pAseM dIkSA grahaNa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kathA sahita. ka. ekadA te bIjI sAdhvIyonI sAyeM zrIvIra bhagavAnane vAMdavAne samaya saraNamAM yAvI. te divaseM zrIvIrajagavAnane vAMdavA mATe sUrya caM paNa vi mAnasahita prAvelA hatA. tihAM bIjI sAdhvIca to divasa asta yayA pahelAM potAne upAzrayeM yavIyo ne mRgAvatI to caMDsUrya svasthAne gayAnaMtara aMdhakAra prasAra thayo tevAreM upAzrayeM yAvI. tyAM caMdanabAlA sutI hatI te tene kahevA lAgI ke he nar3e ! tuM mahoTA kunamAM utpanna thayelI bo. tane rAtrima phara yogya nathI. ema zikSA karatAM karatAM caMdanavAlAne ni za yAvI, ane mRgAvatI tenA caraNamAM mastaka mUkIne kahevA lAgI ke he na ! mA karo. ema kSamA mAgatAM mAgatAM te mRgAvatIne kevala jJAna utpanna yayuM. paDhI caMdanabAlAne paNa mRgAvatIne pageM paDatAM kSamA mAgatAM kevalajJAna utpanna yuM // 67 // kiM pUjyA zramaNI na sA zrutarasA durbodhahanmohahan, mAtrAsaktakuberadattadayitA sAdhvIvajAtAvadhiH // dhanyA eva ciraMtanA vratadhanA apyAdhunikyaH zubhA, yAki nyAharijajvAdi mukuTaH so'bodhivAmAtrataH // 68 // arthaH- ( kiM ke0 ) cuM ( sA ke0 ) te ( zrutarasA ke0 ) sAMtavyo be zAstrarasa jeNe evI ( zramaNI ke0 ) sAdhvI ( na pUjyA ke0 ) pUjavA lA yaka nathI. nA beja. kAraNa ke juvo (DurbodhahRt ke0) mAga bodhane haraNa karanAra, tathA ( mohahat ke0 ) mohane haraNa karanAra, evI ( mAtrAsakta kuberadattadayitA ke0 ) mAtAne viSe yAsakta evo je kuberadatta tenI dayi tA evI je kuberadattA te ( jAtAvadhiH ke0 ) utpanna yayuM be avadhijJA na jene evI (sAdhvI iva ke0 ) sAdhvI je betenI peTheM kema pUjavA yogya yAya nahIM arthAt yAyaja valI (yAdhunikyaH ke0 ) yAdhunika evI ne (zunAH ke0 ) pavitra evI ( ciraMtanAH ke0 ) ghaNA kAlanI ( vrata dhanAH ke0 ) vratarUpa ve dhana jene evI sAdhvI (dhanyAH eva ke0 ) ghanyaja jA vI. juvo ( yAkinyA ke0 ) yAkinI nAmA sAdhvIyeM ( saH ke0 ) te ( ha rizvAdimukuTaH ke0 ) vAdakaranArAune viSe mukuTasamAna evA je zrIhari nasUra, tene ( vAGmAtrataH ke0 ) eka gAthAmAtrekarIne ( bodhitaH ke0 ) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vodha mADyo. mATe sAdhvIthI paNa mohoTA puruSone jJAna prApta thAya be. yA zlokamAM kuberadattAno tathA yAkinI sAdhvIno dRSTAMta hovAthI prathama kuberadattAnI kathA kahe be. mathurA nagarIne viSe vasaMtatilakA nAmA eka vArAMganA rahe be. ekadivasa te vArAMganAne ve bAlaka utpanna thayAM ke turata potAnI nAmAMkita muzkiiA sahavarttamAna peTImAM nAkhI peTIne yamunA mAM taratI mUkI, temAM bokaro tathA bokarI hatI paDhI taratI taratI te peTI zauryapuramA gai. te zaurya puranA ve vepArI hatA tene te peTI malI temAMthI e ka putra ne eka putrI pratisvarUpavAn mavyAM, tevAreM behujalane saMtAna na hovAthI ekeM kanyA lIdhI ane ekajaNe putra lIdho te bedu vepArIyeM te vedu jAzvenano vivAha ko par3hI eka divasa kuveradattAyeM potAnI tathA potA nAjAinI mur3ikA joine samAnatA dekhIne vicAyuM je zramo ve nAi vena bai ye ema jANavAthI kuberadattaneM kahyA vinA ekadama dIkSAgraNa karI. ekadA kuberadatta vepArane mATeM mathurAmAM jyAM potAnI mAtA gaNikA rahene tyAM yA vyo. teNe potAnI mAtAne gaNikA jAlI jogavavA mAMmI. tethakI tene eka putra utpanna thayo. tadanaMtara kuberadattA sAdhvIne yavadhijJAna utpanna thavAthI te tyAM pravIne te sutelA bAlakane praDhAra nAtrAM thayAM te prakaTa karavAmATeM ramADavA lAgI ne hiMcako nAkhatAM kehevA lAgI ke he putra ! sAMjavya || zloka // jAtAsi tanujanmAsi, varasyAvarajopi ca // bhrAtRvyosipitRvyosi putraputro sicArjaka // 1 // yazca te bAlaka pitA, same javati sodaraH // pitA pitAmaho carcA, tanayaH zvasuropi ca // 2 // yAca bAlaka te mAtA, sA me mAtApitAmahI // cAtRjAyAvadhUH zvazrUH sapatnIcanavatyaho // 3 // zrA zlokano jAvArtha:tuM mahAro nAi, putra, dera, natrIjo, kAko, dIkarAno dIkaro, thAya be ne he aneka ! tAharo je bApa te mAharo nAi thAya be pitA thAya be, pitA maha thAya be, svAmI thAya be, putra thAya be, ghane zvasura paNa thAya be, valI he vAka !! je tArI mAtA te mAharI mAtA tathA pitAmahI thAya be. ane jAnI vahu yA be. vahu yAya be. sAsu thAya be ne zokya thAya ne grAma prahAra saMbaMdha kahyA. te sAMjalI kuberadatta nIceM khAvIne pUDhavA lAgyo ke he sAdhvI! yA guM kaho ho dhane tase koNa ho ? tyAreM sAdhvIyeM sarva banelo Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. saMbaMdha kahI Apyo, te sAMjalI kuberadattane vairAgya upanyo tevAre saMsAra boDI dIkSA grahaNa karI. svargane prApta thayo.. ___ have yAkinI sAdhvInI kathA kahe . namUlakapuranevipe canada vidyAne jA panAro aneka vAdaneviSe mahAprAjJa evo darinaznAmA naha raheto hato,tenI evI pratijJA hatI ke jenuM kaheluM duM na jANuM, teno hu~ ziSya thAvaM. eka di vasa te harina nAmA naha, sAdhvInI zAlA pratyeM jAtA hatA, tevAmAM ma hAsatI eyI yAkinI kahelI evI gAthA sAMnalI te jema ke // gAhA // cakiDagaM haripaNagaM, paNagaM cakkINa kesavo cakkI // kesavacakkI kesava, uca ki kesIya cakkIya // 1 // A gAthA sAMjalI teno artha na jANatA hari nasariye pUbyuM, he Arye ! cAkacakya bahu e gAthAmAM kareluM nAse . tyAre te AryAyeM kahyu ke navInalipita nUmineviSe cAMkacakya thAya . te panI vANI karI balelA jANIne gAthAnA artharnu avijJAtatva jANI ne harina naTTa sAdhvIne page lAgIne kahevA lAgyo ke he sAdhvI ! tameM mane ziSya karo panI te sAdhvIye tene AcAryanI pAse dIdA apAvI.anu krameM te zrIharinazsari, yAkinIputra nAmanuM viruda dhAraNa karanArA thayA. ema Ne caudaze cummAlIza prakaraNa kasyAM zrIjinazAsanamA mahAprAnAvika thayA. akRta naratacakrIvizvasAdharmikArI, kuruta tadanumA nAbeyase'trodyamaM tat // yadisakaladharitrI prINayatyaM yuvAdaH, kimu na tadaraghahaHdetramAtraM TaNAtu // 6 // arthaH-( jaratacakrI ke0 ) jarata cakravartI ( vizvasAdharmikAroM ke0 ) sarva sAdharmika nAznI arcAne (akRta ke0 ) karatA hatA, (tat ke) temATe (tadanumAnAt ke0) tenA anumAnathI ( atra ke0 ) aAMhIM sAdha rmikanA vAtsalyane viSe ( zreyase ke0) modarUpa kalyANa mATe ( udyama ke0) nadyamane he navyajano ! ( kuruta ke0 ) karo. juvo ( yadi ke0 ) jo (aMbuvAhaH ke0 ) megha, (sakaladharitrI ke0) sarva pRthvIne (prINayati ke0) pUre le ( tat ke0 ) tyAre (araghaTTaH keM0 ) arhaTTa ( devamAtraM ke0 ) detra mAtrane (kimu ke0) yu (naSTaNAtu ke0) na pUrNa kare ? kareja arthAt nara Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Go jainakathA ratnakoSa jAga pAMcamo. tacakravarttiyeM sarva sAdharmInuM poSaNa karUM tethI ApaNathI teTaluM na bane to yathAzaktapaNeM sAdharmI vAtsavya karavuM jema varasAda to AAkhI pRthvIne tRpta karele, paraMtu yaha je be te paNa eka kSetrane tRpta kare le // 60 // yAMhiM jarataaat dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe be. ayodhyA nagarIne viSe naratacakravartI rAjya kare che. eka divasa zrIpanadevajI co rAzI hajAra sAdhuyeM yukta udyAnamAM samosakhA. tenI jaratacakravarttIne kha vara paDavAthI prazana, pAna, khAdima, svAdimanAM sahastrazakaTa narIne samava saraNane viSe gayA. svAmIne vaMdana karIne jaratacakravarttIyeM kahyuM ke svAmina ! yA sarva annapAnAdi sAdhunA pAraNAne mATe grahaNa karo. tyAre svAmIyeM ka hyuM ke nnAdikamAM ghaNAja doSo be, ekato yAMhi lAvyo temAM jIva hiMsA doSa, vIjo anyAhRta doSa, trIjo rAjapiMka doSa, ema aneka doSo mATeM e mAre sarvathA kalpe nahiM. te sAMjalI jarata rAjA atyaMta pacA tApa karavA lAgyo. tyAreM svAmIyeM kayuM ke madhyama pAtra zrAvako be, mATeM te sAdharmika thI zrAvakonI nakti tuM kasya pachI te naratacakravarttIyeM sa rvatra udghoSaNa devarAvI je sarva zrAvakoyeM mAhareM ghera jama. ne rasoyA paNa kayuM ke je zrAvaka yAve tene jojana karAvajo. ema karavAthI sarva loko tyAMja jamavA lAgyA. paDhI rasoyA thAkI javAthI jAgI gayA. cakravarttiyeM jAeyuM je yA to sarva jaNa jojana karavA yAve te, mATeM zrAva kanI parIkSA karIne patI jamADavA ne tene kAMika cinha kara ema vicA rIne cakravarttiyeM zrAvakanI parIkSA karI temanA kaMThamAM kAkiNI ratneM karI traNa rekhA karI. ema va mAseM parIkSA karavA mAMmI. tethI zrAvakanIM a ne bIjAnI vyakti thavA lAgI. evI rIteM naratacakravarttiyeM sAdharmIvAtsalya karUM. zrAddhAnAM saDapAsakA bahumatA evaikadharmatvataH, sAdhUnAmapijAtu gauravapadaM vItasTahANAmamI // rugnAzADupasargahatstavanataH zrIna jvAdoryathA, caMdAkkabdavattameSu sahajaM vizvopakAritrataM // 70 // arthaH- ( saDapAsakAH ke0 ) zreSTha upAsanA karanArA ( ekadharmatvataH ke0 ) eka dharmapaNAthI eTale sAdharmiMpaNArthI ( zrAddhAnAM ke0 ) zrAvakA ( vahumatAva ke ) yati anISTa evAja ( amI ke0 ) yA upAsa Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaprakara, artha tathA kathA sahita. 83 ko ( jAtu ke 0 ) koi samaye (vItasSTahANAM ke0 ) niHspRha evA ( sAdhU nAmapi ke 0 ) sAdhu ne pala ( gauravapadaM ke0) gauravanA sthAnarUpa ( navaMti ke0 ) thAya be. ( yathA ke0 ) jema ( zrInabAhoH ke0 ) zrInabAhunA upAsako (rugnAzAt ke0 ) rogane nAza karanAra evAM ( upasargahasta vanataH ke0 ) upasarga hara stotrathI gauravatAnA sthAnarUpa thayA tathA ( na tameSu ke0 ) uttama puruSAne viSe ( caMAkavdivat ke0 ) caMda sUrya ne meghanI peTheM. ( sahajaM vrataM ke0 ) svAbhAvika vrata je ve te ( vizvopakAri ho ) vizvano upakAra karanAra be. arthAt jema sUrya, caMda ne megha etraNe svAveja paropakArI be tema uttama jananeviSe paNa vizvane upakAra karanAruM evaM vrata svAnAvika hoya ve ema jANI jevuM // 70 // yA zlokamAM zvAno dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe be. polAsa puranagarane viSe somadatta brAhmaNanA putra navA ane vArAhamihara nAme ve nAi hatA. teNeM ekadA gurunI vANI sAMjalI vairAgya pAmI dIkSA jIdhI vehu jAi sarva zAstra nA jANanArA thayA. temAM naDbAhune adhika guNavAlo jAlI guru AcAryapada yApyaM. tethI vArAhamihara kheda pAmIne dIkSAno tyAga karIrI punaH saMsArAsakta thayo. eka divasa vArAhamihareM rAjA pAseM khAvI kahyuM ke, yA kuMmAjAne viSe bAvana palanuM matsya vyAkAzamAMthI paDaze ane zrIna bA guru kayuM ke kuMmathakI bAhera paDaze. tevAra paDhI zrInabAduyeM jema hi hatuM teja pramANeM yayuM. eka divasa vArAhamihireM rAjAnA putranuM zrAyurdA sovarSanuM vatyuM ne kahyuM ke tamAro putra so varSa jIvaze. tyAreM nazvAtu guruyeM kayuM ke e sAta divasaja jIvaze yane mArjArIyakI maraNa pAmaze to te traNa gurunA kahevA pramANeja yayuM. ema sthAnakeM sthAnakeM vArAhamihira ne zrIna bAyeM jItyo. tadanaMtara thoDoka kAla rahIne vArAhamihira maraNa pAmIne vyaMtara thayo te sAdhu zrAvaka vagerene mahAmArIno upazva karavA lAgyo saMgha chAvIne zrI bAhusvAmIne katyuM ke saMghamAM manuSya maraNa pAme le ? te sAM jalI guruyeM upasarga hara stotra racIne prApyuM teno pATha karavAthI mArIno upazva zAMta thayo dharaNeMdeM zrIgurunI pAseMthI baDI gAthA jaMmAre mUkAvIne kalyuM ke eTalAthIja huM mahAre thAnake rahIne sarvane sAnnidhya karIza // 70 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G4 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. strIpuMsopyadhikA tripadavizadApuMratnakhAniryataH,svA minyA marudevayA tu sadRzInUtAnanAvinyapi // vi zvAryoMjinacakriNoprathamatoyatputrapautrAvado,yAprAge va zunelayanUnivapuraprasthAnakasthA pranoH // 1 // arthaH- (puMsaH apiadhikA ke0 ) puruSa thakI paNa adhika evI tathA je (tripadavizadA ke0) mAtRpada, pitRpada, ane zvasurapada, evA traNe padoyeM karI nirmala, evI valI ( yataH ke0) je kAraNa mATe ( strI ke0) te strI (puMratnakhAniH ke0) puruSa rUpa ratnanI khANa evI (marudevayA ke0) marudevA (svAminyA ke0) svAminI (sadRzI ke0) sarakhI koI paNa (nanUtA ke0) jathI thai tathA ( nanAvinIapi ke ) thavAnI paNa koi nathI. valI (aho ke0) Azcarye ( yatputrapautrau ke) je marudevInA putra zrIrupanadeva ane pautrA zrInarata te kevA De to ke ( vizvAryoM ke0) sarva vizvamAM Arya le tathA valI kahevA ne to ke (jinacakriNau ke0) e zrISanadeva jinezvara tIrthakara thayA le tathA bIjA zrInarata te cakravartI thayA . valI (yA ke0) je marudevI (prano ke0 ) zrIrupanadeva tIrtha karanI (prAgeva ke0) prathamaja (zunehni ke0 ) gunadivasanevipe ( zivapurapra sthAnakasthA ke0) zivapura pratye prasthAnane vipe rahenArAM (anUt ke0 ) thatAM havA. jema bIjo koI puruSa paNa mahoTA kAryane mATe jatI vakhateM prathamathI prasthAna mUke che tema jyAM nagavAn zrISanadevajI zivapura pratyeM AvanAra ne tenA prasthAnane mATe prathamathI zrImarudevI mAtAjI poteMja prasthAnane viSe rahetAM havA. evI strI jagatmAM uttama jANavI // 71 // yA zlokamAM marudevIno dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe je. ayodhyA nevipe nAnirAjAnI strI marudevIjInA putra zrISana devajI hatA temaNe potAnA so putrane rAjya ApI dIkSA grahaNa karI panI potAnA putranA kuHkheM karIne marudevInAM caDhune paDala AvyAM te jyAreM SanadevajIne pu rimatAlaneviSe vaDanI nIceM kevalajJAna utpanna thayu, tyAre temanA putra na rata cakravartI marudevIjIne hastIupara besArIne zrIruSanadevajIne vaMdana kara vA gayA tyAM zrISanadevajInI vANI sAMjalIne marudevi mAtAne harSa na Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaprakara, artha tathA kathA sahita. 5 tpanna thayo tethI yAMkhanAM paDala ughaDI gayA. tyAM potAnA putranI samRddhi jo ine potAne paNa kevala jhAna utpanna thayuM tarata muktine pAmatAM havAM // 7 // yA zrAvikApyamalazIlapavitritAMgI, sA zlAghyatetri nuvane'pi yathA sunajJa // yasyAstrivAriculakAdita lokatuSTeH srotaHsahasrakRtamutsadRzI va gaMgA // 7 // arthaH-(yA ke0) je (amalazIlapavitritAMgI ke0) nirmala evA zI leM karI pavitrita ne aMga jenAM evI (zrAvikA ke0) zrAvikA ne (sAtha pi ke0) te paNa (trinuvanepi ke0) traNa nuvananeviSepaNa (zlAghyate ke0) vakhaNAya . kenI peThe ? to ke (.sunaza yathA ke0) sunA zrAvi kA teja jema? valI ( trivAriculakAhitalokatuSTeH ke0 ) pANInI traNa aMjaline bAMTavekarIne karIne sarvalokanI tuSTi jeNe evI (yasyAH ke) je sunA zrAvikA te (sadRzI ke0) samAna (gaMgA ke0) gaMgAnadI (ka ke0) kyAthI hoya? arthAt naja hoya. kAraNa ke sunA zrAvikA yeM totraNa aMjalithI traNa dAra ughADyAM ane gaMgA nadI to valI (stro taHsahasrakRtamut ke0) potAnA hajAro pANInA pravAhoyeM karI lokone harSa denArI thAya ne arthAt sahastrapravAheM karI jagattuM kalyANa kare ne ane A sunaza zrAvikA to pANInI traNa aMjaliyeMja jagatane saMtoSa dAya ka thale mATe gaMgAthakI sunaza zrAvikA adhika ve // 7 // * aAhiM sunazano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . caMpApurInevipe jinadattanAmA zreSThI rahe . tenI dIkarI parama jainadharma pAlanArI sunaza nAmeM hatI te baunA jakta bujhadAsa nAmA vyavahArInA putranI sAthe para pI. ekadA sunAne ghera koi jinakalpI sAdhu yAvyA. te sAdhunI AMkha mAM ghAMsanuM photalaM paDeluM hatuM tene jihvAyeM karIla lIdhuM. tevAre sunazanA kapAlamAM siMdUranuM tilaka hatuM te mukha aDavAthI sAdhunA jAlamAM siMdUra lAgI gayo, have te sunazanI naNaMda mahA uSTa hatI teNe potAnA nAine kahyu ke nAi ! A mArI jAnIne meM sAdhusA| saMga karatAM najareM joi, te jo khoTuM mAnoto juvo A mArI jAnInA kapAlamA lagAvelo siMdUra te eka bIjAnA mukhe mukha malavAthakI sAdhune lAgyo ke te vAta sAMjalIne Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. juve to sAdhune kapAleM siMdUra lAgelo dITho ke tarata te sunAne asatI mAnIne tenA svAmIyeM teno tyAga kasyo paDhI sunA kAyotsarga karavA veThI vAre zAsanasurI pragaTa thaine kahevA lAgI ke he suna ! tAruM kalaM kahuM utArIza tenI tuM ciMtA karIza nahiM ema kahI gAmanA traNe daravAjA nA bArAM te zAsanadevIye ko yakIna ughaDe evAM kamADa baMdha karI dIghAM. jAyeM bIjA upAya karavA mAMmayA tevAreM yAkAzamAMthI zAsanadevI yeM kahyuM ke jo koi satI kAcA sUtaranA tAMtaNAyeM bAMdhelI cAraNIeM karI si celo jala ghArane bAMTe, to te dvAra ughaDe, paraMtu bIjA koI upAyathI u ghaDe te nathI. patI gAmamAM je satI strIyo hatI te sarvane rAjAyeM bolA vI ne temane kA tAMtaNe cAraNIyo bAMdhI kUvAmAMthI jala kADhavAno rAva ko paraMtu kothI te banyuM nahiM ema sarva satIno madajaMga thayo. tyAre sunA potAnA satIpaNAnI parIkSA devA mATe tyAM yAvI krAce tA. ta bAMdhejI cAraNIyeM karI kuvAmAMthI jala kADhayuM kADhIne traNe daravAjA upara eka eka bAMTa jalanI nAkhI ke tarata te traNe daravAjAnAM kamADa na ghADyAM ne kadApi koI bIjI strI kahe ke e rIteM to huM paNa ughADI puM to tene ughADavA mATe eka daravAjo rahevA dIdho // 72 // puSpAkRtAdbhuta guNastavanAdibhedAt, traividhyataH prati dinaMjinapAdapUjA // zrIzreNikAdijanavanitAdi datte, cakrAdayaH kalazatAmivanRddalasya // 73 // arthaH- ( puSpA tAmrutaguNastavanA dinedAt ke0 ) puSpa, akSata, aM evA guNa stavanAdika tenA ceMdeM karIne ( pratidinaM ke0 ) prati divasa, ( jina pAdapUjA ke 0 ) jinnagavAnanA paganI pUjA ( traividhyataH ke0 ) tra prakAreM karI karavI. yA ThekANe yAdizabda pratyeka nedeM jANavo. jema ke puSpa tyAM puSpAdi tabe tyAM pratAdi, stavana be tyAM stavanAdi ema khA dizabda jevo ne je deha upara caDhe be te puSpAdi pUjA jAeAvI. ne je devanI pAseM mUkIyeM te zratAdi pUjA jANavI bane je gItanATaka kariyeM te pUjA stavanAdikamAM jAlavI. e pUjAnA traNa prakAra jAlavA. te jinapU jA ( zrIzreNikAdijanavanitAdi ke 0 ) zrIzreNikAdi rAjAnI peTheM tIrthaMka Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 7 rAdika padavIne (datte ke0) Ape be. yAhiM AdizabdeM karI vAsudeva, bala deva rAjyAdika paNa levAM eTale jinapUjA karanArane e sarva padavI prApta thA ya . kenI peThe. to ke (mRddalasya ke0) mRttikAnA dalanA (cakrAdayaH ke0) cakra, lAkaDI, doraDI, kuMjArapramukha jeDe, te (kalazatAmiva ke0) kuMnAdika ne jema Ape . tema jinapUjA paNa tIrthakarAdikapaNAne thApe // 73 // __ yA ThekANe zreNika rAjAno dRSTAMta hovAthI pUrva zreNika rAjAnI kathA kahI ne to paNa pharIne kiMcitmAtra kathA kahe . zreNika nAmA rAjA pa rama jainI dAyika samyaktvane dhAraNa karanAro hatotraNa kAla zrIjinana gavAnanu pUjana karato hato. te rAjA prati divasa ekazo ATha sonAnA ya voyeM karI zrIjinanagavAnanI pAseM svastika pUrato hato. e prakAranI zrI jinanaktiyeM karI tIrthakara nAmakarma upArjana te rAjAyeM kayuM. // 73 // * syAjinArcanakRtastrikazudhyA, zaMvipadyapiyathA davadaMtyAH // svastaruHphalati kiM nahirore, neurasyatitRSaMcacakore // 4 // arthaH-(trikazudhyA ke ) mana, vacana ane kAyAnI zudhiyeM karI (ji nArcanakRtaH ke ) jina, arcana karanArane ( vipadyapi ke0 ) vipattine vi pe paNa (zaM ke0) sukha ( syAt ke ) hoya. kenI peThe ? to ke ( davadaM tyAHyathA ke0) davadaMtInI peThe jema (rore ke0)dArizcekarI parAnava pAmelA evA puruSane vipe ( svastaruH ke0 ) kalpavRkSa (kiM ke0) suM ( nahiphalati ke ) nathI phalato nA phaleja De. ( ca ke ) valI (iMH ke0) cazmA, (cakore ke0) cakora padIne viSe (tRSaM ke0) tRSNAne (na asyati ke0) nathI pheMkato? arthAt pheMkeja ne // // __ AhIM dRSTAMtamAM davadaMtInI kathA kahe . aSTApada parvatanI pAseM dhanya nAmA gAma be. teno mammaNa nAmeM rAjA hato, tenI vIramatI nAmeM strI hatI. eka divasa te rAjA AyaDo karavA nIkaTyo tene jainasAdhu sAmo malavAthI apazukana thayuM ema mAnIne te sAdhune pakaDIne bAra prahara rAkhyo par3I vIramatIyeM rAjAne samajAvIne te sAdhune boDAvyo. sAdhuyeM dharmopade za dIdho vIramatI zrAvikA thai pAMcaze AMbila kasyAM valI aSTApada Upara jazne covIza jinanagavAnane maNimaya tilaka karAvyAM. te panI te vIramatI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. maraNa pAmIne kuMminapuraneviSe zrInImanupanI kanyA davadaMtI nAmeM thai ma mmaNano jIva nala rAjA thayo. te davadaMtIne parasyo te davadaMtInA kapAla mAM janmatAMja svAnAvika ravimaMgala jema zone tevuM dedIpyamAna tilaka thai rahyuM hatuM. ekadA jugAreM ramatA nalarAjA rAjyAdika sarva hAsyA. bAra va rasa te strI puruSane paraspara viyoga rahyo davadaMtIne sthAnasthAnamAM vikaTa DuHkhAvyAM tAM te sarva jina arcanA prajAvathakI laya thai gayAM bAra varasanA aMtamAM nalarAjAne pharIne rAjya prApta thayuM iti jinapUjanAdhikAra zrIrAmavanonayaeva sevyaH, prajAnurAgavata vittamUlaM // koda kSiNAvarttamupetyazaMkhaM tyajenmudhAzyAmala citrakaMvA // 75 // arthaH- (jo ke0) he navyajano ! ( prajAnurAgavratavittamUlaM ke0 ) prajAne viSe anurAgapratIti, vrata, yAcAra, ane ivyanA mUlarUpa evo (nayaH eva ke0 ) nyAya teja ( zrIrAmavat ke0 ) zrIrAmacaMdanI peThe ( sevyaH ke0 ) sevavA yogya be. tyAM dRSTAMta kahe be ke (mudhA ke0) khoTA evA ( zyAmalacitrakaM ke0 ) kAlI citra vallIrUpa koDAne ( upetya ke0 ) pAmIne (dakSiNAvartta ho) dakSiNAvartta nAmanA (zaMkhaM ke0 ) zaMkhane ( kaHvA ke0 ) kayo puruSa, ( tyajet ke0 ) tyAga kare ? koi tyAga kare nahI // 75 // " yA ThekA zrIrAmano dRSTAMta hovAthI tenI kathA prasiddha ve to paNa kahe le. kauzalA nagarIne viSe rAmacaMdajI rAjyane jogave be tenI paTTarANI sItAjI hatAM, te rAmanA nAi lakSmaNa, bharata, zatrughna, eve nAmeM hatA. bA panI prajJAthI rAjyano tyAga karIne vAra varasa vanavAsa jogavyo. nyAya mAnesarI rAvaNa prativAsudevane mArIne teNe haraNa karIne lai gayelI niSkalaMka evI potAnI strI sItAne pAThI vAlI. te paDhI dazahajAra varasa paryaMta nyAyeM rAjya jogavyuM, lokamAM paNa sAruM dekhatuM rAjya hoya to rAma rAja ema dyApi paryaMta khyAti be evaM rAjya calAvyaM // 75 // manasi vacasi zazvatnyAyaevottamAnAM yadamaravara labdhyA pAradArikyacaurye // anuviSayamarautsIccatra nRbrahmadattaH, kasurasaritipaMkaH kvezacaMdre kalaMkaH // 76 // artha :- ( manasi ke0 ) manane viSe ( vacasi ke0 ) vAlIne viSe ( zazva " Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. t ke0 ) niraMtara ( uttamAnAM ke0 ) uttamone ( nyAyaeva ke0) nyAyaja yogya ve. ( yat ke0) je kAraNa mATe (amaravaralabdhyA ke0 ) pradhAnadeva tAnI prAptiyeM karI (pAradA rikyacaurya ke0 ) paradArAnI corInA kAryane (anuviSayaM ke) dezadeza pratye ( cakranRt brahmadattaH ke0 ) brahmadatta nAmA cakravartI (arautsIt ke0) nivAraNa karato havo. tyA dRSTAMta kahe je. ke jema (surasariti ke0) svargagaMgAne vipe (paMkaH ke0) kacaro (kka ke0) kyAM thI hoya, tathA (IzacaM ke0) zaMkaranA zira upara rahelA caMjhne vipe (kalaM kaH ke0) kalaMka te (ka ke0 ) kyAthI hoya. nA naja hoya // 76 // prAMhiM brahmadattacakravartInI kathA kahe . brahmadatteM vanane vipe koka de vatAnI strIne koi purupa sAtheM ramatI joDne te strI puruSa vedunu tADana ka yu. te strI tyAMthI jazne potAnA svAmI pratye kahevA lAgI ke he svAminA na! mane prAvI rIteM brahmadattacakrIyeM mArI,par3hI tenA pati nAgakumAra devane saheja tarataja kopa caDyo, ane tarata tyAM zrAvyo. te varakhateM te brahmadatta cakrI potAnI strIne gharamAM kaheto hato ke he strI : meM koI strIne kukarma karatI joDne mAra mAsyo ,te vAkya sAMjalatAMja nAgakumAra deva prasanna thayo thako pragaTa thane kahevA lAgyo ke he rAjan ! varadAna mAgo. tyAreM brahmadatteM kahyu ke tameM avadhijJAnathI sarva vAta jANo bo, mATe mArA dezamAM parastrInI corI jo thAya, to mane prAvIne kahe,tene DhuM zikSA ApIza. e varadAna mAguM . par3I te pramANe te deveM kayuM ane brahmadattacakravartIye paNa temaja kayuM // 76 // vidyAvinatimahimavratadharmamoda, saMpattaye vinaya eva vinuH kimnyaiH|| kiM kiM namiHsavinamirjinato na lene, pUjyAMghrireNurapi pazya namasyaeva // 7 // arthaH-(vidyA ke0) vidyA, (vinati ke) lakSmI vA saMpatti, (mahima ke) mahimA (vrata ke0 ) vrata, (dharma ke ) dharma, (moda ke0 ) moda tenI ( saMpattaye ke0) saMpattine mATe ( vinayaeva vinuH ke) vinaya teja samartha je. (anyaiHkiM ke) bIjAyeM karIne guM ? ( savinamiH ke0) te vi namiyeM sahita evo (namiH ke0) nami te (jinataH ke0 ) zrIrupanadeva tI rthakarathakI (kiMki ke) . (na lene ke0) na pAmato havo. arthAt Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. sarva rAjyAdi lakSmIne prApta yato havoja. mATe ( pazya ke0 ) he navyajana ! juvo. ( pUjyAM ghireNurapi ke0 ) pUjya evA tIrthakaranA caranIraja paNa ( namasyaeva ke0 ) namana karavA yogyaja ne mATe vinaya rAkhavo // 77 // hiM nami vinaminI kathA kahe be. nami ne vinami ve kSatriya te kaba mahAkabanA putra te zrIrUpana devajInA aMgarakSaka hotA havA, te vehu ko kAryane videzAMtara gayA. tadanaMtara zrIkRSanadeva svAmIyeM dIkSA grahaNa karI par3hI, te jevAreM pAThA yAvyA tevAreM svAmI jyAM vihAra kare, tyAM sA theM pharatA rahe. prAtaHkAlamAM zrIrUpanadevajInA caraNane kamaleM karI pUjIne kahe ke he svAmI ! rAjya denArA thAjo. ema mAgatA hatA. eka divasa dhara , zrIpanadevanA vaMdana mATe yAvyo te behu jAne jone kahevA lA gyo. ke tamo yehu bharatacakravartI pAseM jAu te tamone rAjya prApaze. tyAre teNeM kahAM ke kapanadevajI nahiM thApe ? vacamAM tamAre bolavAnuM zuM kAma be ? tamAre jA hoya to jAu pramone to jyAreM svAmI rAjya zrApaze, tevAreM jezuM mAre kAMi jaratanI sArthe prayojana nathI, te sAMgalI dharaNeM tuSTamAna yaine corAzI hajAra vidyA prApI ne vaitADhya parvatane viSe dakSiNa zreNI ne uttara zreNInuM rAjya veMcIne vedu nAine dharaNeMjeM prApyuM, te teNeM lIdhuM // 77 // kiM martyastridazopyapAstavinayomlAneH sar3hAneH padaM, yo karaH kimAryakhapuTAcAryeNa nA zikSitaH // kiMvA viSNukumAratona namucirmRtvA'gamaddurgatiM, nadyo ghastarumunnataM rujati vA namraM tu no vetasam // 78 // arthaH- (pAstavinayaH ke0 ) tyAga kasyo be vinaya jeNeM evo (tri dazopi ke0 ) devatA paNa ( sahAneH ke0 ) dAniyeM sahita evA ( mlAneH ke0 ) parAvanuM ( padaM ke0 ) sthAnaka thAya. juvo (vRddhakaraH ke0 ) vR kara nAmA ( yakSaH ke0 ) yak tene (AryakhapuTAcAryeNa ke0 ) zrAryakhapuTA cAyeM ( kiM ke0 ) guM ( nAzikSitaH ke0 ) na zikSA kasyo ? nA kasyoja be. to ( martyaH kiM ke0 ) mANasanuM to guMja kahetuM ? have te vRddhakara yakSa kevo hato ? to ke jinazAsanano dveSI, sAdhune duHkha dAyaka hato ne huM mahA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 5 jJAnI buM. ema animAna kayuM tethI AryakhapuTAcArya prAsAdano aMtarAya kare bate guruyeM tene pratipattine pamADyo. panI guruyeM bodha kasyo (vA ke0) valI (vi SNukumArataHke) viSNukumAra je munIzvara tethakI (namuciH ke0)namucinAmA pradhAna te (mRtvA ke0) marIne (urgatiM ke0) urgatine (kiMnaagamat ke0) jhuM na pAmato havo ? kavi kahe je te vAta ghaTe je.jema (vA ke0) valI (nadyoghaH ke0) nadInA jalano samUha, (unnataM ke0) caMcA evA (tasaM ke0) vRdane (ru jati ke0)naMga kare ye paraMtu (namra ke) namra evA (vetasaM tu ke0) vetasa nAmA vRdane to ( no ke0) naMga karato nathI. arthAt animAnano to naMga paNa thAya . paraMtu vinayano naMga koi ThekANe thatoja nathI. ema jANavU // 7 // A zlokamAM be dRSTAMta hovAthI prathama vRkSakara yadanI kathA kahe je. gU Dhazastra nagaraMne viSe nuvanamuniyeM vRkSakara nAmA budhamunino vAdamA vijaya kaMsyo. te marIne yada thayo. par3I te yadeM saMghanai upazva karavAmAMmayo. tadanaM tara tyAM zrIkhapuTAcArya devazlAyeM AvyA. guru te yadanA ghara pratye jazne yadanA karNane junA khAsaDAno niveza karI tenI bAtIne viSe potAno paga mUkI vastre karI te yadanuM aMga DhAMkIne khapaTAcArya sutA, te pranAteM yadanA pUjana karanAreM joine sarva vRttAMta rAjAne nivedana kayuM. rAjAyeM tihAM A vIne sevakonA hAthe koraDAyeM karI gurune mAravA mamiyo. te koraDAnA pra hAra rAjAnA aMtaHpuramA lAgyA, te jozyAcAryane page lAgIne rAjAyeM hamA mAgI. tevAreM guru tyAMthI nagyA ane guruyeM tiraskAra pamADelA yadeM catu vidhasaMghanI rakSA karI. paDI te guruyeM yada vinAyaka ruAdi devatAyeM yukta thayA batA pura pratye jazve pApANanI kuMmI nagarane daravAje sthApana karI sarva devatAune rajA yApI. devo potAne sthAnakeM gayA. te adyApi paryaMta pApA panI kuMmikA pratolikAmAM dekhAya . koi paNa tene calAvI zakatuM nrth|. have viSNukumAranI kathA kahe je. padmapura nagarane viSe padma nAmAcaka vartI rAjya kare . teno namuci nAmA maMtrI hato. tene eka divasa nAsti ka matane prarUpaNa karatA thakAM susthitAcAryanA laghu ziSye sarva lokonI sama da jItI lIdho. ekadA namuciyeM koI kArya karIne cakIne atyaMta prasanna kayo. tevAreM cakrIyeM kaDaM tuM mAga, te DhuMbApuM. teNeM sAta divasa paryaMta rAjya Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 jainakathA ratnakoSa jAga pAMcamo. mAgyaM. te rAjAyeM paNa sAta divasa rAjya prApyaM. namuci maMtrI rAjyAsane a. ne sAdhu kahevA lAgyo ke mArI pRthvIno tamo tyAga karo, nahiM to huM sarva sAdhugne haNIza paDhI koika sAdhuyeM gaganamAgeM merunA zikharapa rajaine zrIpadmacakravartInA nAi zrI viSNukumAranI pAseM namucinuM vRttAMta sa rva kaM. viSNukumAra tyAMthI yAvIne namucine kahevA lAgyA ke he rAjan ! yA sAdhugne upava karavo tumane ghaTe nahiM ? keTalI eka pRthvI tuM sAdhu neApa ke je ThekANe sarve sAdhu nivAsa kare. tyAreM maMtrI kahevA jA yo ke pagalAM pRthvI mo AApIyeM baiyeM, mATe jAne teTalI pRthvImAM raho. te sAMgalI viSNukumAra muniyeM lAkha yojananuM vaikriyarUpa dhAraNa ka rIne pRthvIne ullaMghana karI eka pagaluM pUrvasamuD upara mUkyuM ne eka pa galuM pazcima samur3eM mUkyuM pI viSNukumAra kahevA lAgyA ke he pApI ! trIjuM pagaluM huM kyAM mUkuM ? te sane kahe. ema kahI tenA mastakapara eka paga mUkyo te paganA prahAreM karI tene cUrNa karI nAkhyo. patI viSNukumAreM po tAnuM vaikriyarUpa saMharaNa karI lIdhuM pote yAloyaNA letA havA // 78 // rAjyaM zakrakRtAnipecanamado rUpaM triloke'pyasa, tsArUpyaM ca sanatkumAranRpateH so'ppaMgavairAgyataH // cakre cArutapaH salabdhirapi tat svaM nAcikitsatpunA, rajyeA pratikarmanirmalarucau kaH kupyapAtre sudhiiH|| 7 // artha : - ( zakatA niSecanaM ke0 ) iMdeM ko be nipeka jeno evaM (rAjyaM ke0 ) rAjya, (ca ke0) tathA (aho ke0) prArye ( triloke'pi ke0 ) traNa lokaneviSepaNa (asat ke0 ) nathI vidyamAna ( sArUpyaM ke0 ) samAnapaNuM jenuM evaM (rUpaM ke0 ) rUpa, te beDu (sanatkumAranRpateH ke0) sanatkumArarA jAne hatAM, (so'pi ke0 ) te sanatkumAranRpati, paNa (aMgavairAgyataH ke0 ) te aMga viSe vairAgyayakI ( cArutapaH ke0) manohara evA tapane (cakre ke 0 ) karato havo. tathA ( salabdhirapi ke0 ) te labdhiyeM sahita thayo to paNa te sanatkumArarAjA ( punaH ke0 ) pharIne (tat ke0) te ( svaM ke0 ) potAnA aM gane sAraM karavAno (nAcikitsat ke0 ) upAya na karato havo, eTale zarIra bagaDyuM to paNa tenI pratikriyA karI nahI. kavi kahe be. te vAta ghaTe be kAraNa Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. e3 ke (sudhIH ke0) rUDI , buddhijenI evo (kaH ke0) kayo puruSa,(pratikarmani mailarucI ke0) pratikarmaikarIne ke nirmala kAMti jenI evA (kupyapAtre ke0) tAmrapAtraneviSe ( rajyehA ke0) rAjI thAya vAru ? naja thAya. tema vairAgya thavA palI kUpyAdi sadRza dehAdikane vipe koNa rAjI thAya ? // e // bAMhI sanatkumAranI kathA kahe . ayodhyAnagarInevipe sanatkumAra nAmA cakI rAjya kare be. ekadivasa sanatkumAra, rUpa iMI potAnI sanA mAM vakhANyuM, tenurUpa jovAne tatkAla ve devatA yAvyA, te vakhata cakravartI snAna karavA vega hatA, tenuM rUpa joine te vedujaNa vismaya pAmI gayA. ca kravartIyeM kahyu ke he devatAna! DhuMjevAreM siMhAsana para besuM, tevAreM tamo mAharA svarUpane jo jo. panI jevAreM sanmamAM siMhAsana para bega, tevAreM sanatkumAranuM rUpa jotA vedu devonAM mukha vibAya thayAM. oine te vedune ca 'kravartI kahevA lAgyo ke kema tamAruMmukha vihAya dekhAya be ? devatAyeM kahyu ke tamArA zarIramAM kuSTAdika roga thavAthI amoyeM snAnavakhateM jevU tamALaM rUpa joyuM hatuM, tethI hamaNAM atyaMta hIna thai gayuM. yA vAta devatAnA mukha - thI sAMjalI cakrIne turata vairAgya utpanna thayo, tethI rAjya boDIne dIdA gra haNa karI. par3I tene kuSTAdika ATha roga utpanna thayA. sAtazo varSarogarnu muHkha sahana kayu. paraMtu potAmAM labdhi bate paNa tenA nivAraNano koi upAya kasyo nahiM. valI te usaDa kare le ke nahiM evI tenI parIkSA karavA mATe ve devatA vaidya thai aAvyA paraMtu sanatkumAra muniyeM vaiye kahelo upAya kAM 'paNa kasyo nahiM. mATe vairAgya ke teja jhAnasAdhana ne // 7 // AjanmAMtamanaMtarmudi nave vairAgyamastyeva ta,dhyaktaM detu pu satsu kiMtu navati pratyekabukSepviva // sUryAimanyanalaM pa yaH zazimaNau svarNa suvarNAvanau, ko'zAhIt punararkacaM dutanugrayogAt kutopyeti vA // 70 // vairaagyprkrmH|| arthaH-(AjanmAMtaM ke0 ) janmathI AraMjIne maraNa paryaMta (anaMta mudi ke ) anaMta ce suHkhAkulamud jemAM evA (jave ke0) saMsArane vipe (vairAgyaM ke0 ) vairAgya ( astyeva ke) hoya ja. ( tadhyaktaM ke0) te spaSTa dekhAya ke (kiMtu ke0 ) kema ? to ke (satsu ke0) prasiha evA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ( hetuSu ke0 ) vRSanAdi hetu bate (pratyekabukSeSviva ke0 ) pratyeka bujhone viSe jema vairAgya (navati ke0) thayo. tyAM kavi kahe . phuHkhadAyaka saMsA rane vipe paNa vairAgya rahyo je. kenI peThe to ke (sUryAzmani ke0) sUrya maNine viSe ( analaM ke0) agmine (ko'zadIt ke0 ) koNa joto havo koi nahi tathA ( zazimaNo ke0) cAMzmaNine viSe ( payaH ke0) amR tarUpa udhane koNa joto havo tathA (suvarNAvanau ke0 ) suvarNamaya pRthvIne viSe ( svarNa ke) suvarNane koNa joto hato, arthAt te pUrvokta. sarva vastu eTalAne viSa adRSTaja je. paraMtu (punaH ke0) valI (arkacaMtanugayogAt ke ) sUryamaNi, cazmaNi, suvarNa teneM eTale anukrame sUryamaNine sUryano, cazmaNIne caMno tathA svarNanUmine amino yoga hovAthI agni, udha, ane suvarNa utpanna thAya ne ( vA ke0 ) tema ( kutopike) kyAreka paNa deha thakI vairAgya (eti ke0) natpanna thAya che. ema jANavU. jema pUrvokta pa. dArtha sUryAdikanA yogathI thAya ne tema kozka varakhateM dehAdikathI vairAgya nutpanna thAya // 70 // iti vairAgyaprakramaH // AMhiM cAra pratyeka bujhno dRSTAMta hovAthI tenI kathAmA prathama karakaMmapra tyeka budhanI kathA kahe .kaliMga deze kAkaMdI nagarImAMkarakaMku rAjA rAjya kare .teNeM eka divasa rAjamArgamAM jatAM eka gokulane vipe jADA kAMdhavAlo, gaMcI koTa vAlo, dholA dAMta vAlo, ane mahAbalavAn, potAnI trADathI dizAune gajavato, atyaMta suzonita,evo eka vapana dITho. tethI rAjAnA manamAM atyaMta pramoda upano. valI keTalA eka varSa par3I pAbA teja raste cAlatA te rAjAyeM jarjarInUta gAvavAlo par3I gayelA be dAMta jenA evo tathA jenA moDhAmAMthI lAla paDatIjAya ne binasa mukhavAlo ane pazuthI kuHkha sahana karato zonA rahita evA teja vRSanane joyo te joDne rAjA vicAra kare De ke jevI dazA yA vRSananI thai tevI dazA A mAhArA kalevaranI paNa thaze? ema ciMtavatA vairAgya utpanna thavAthI te karakaM rAjA poteMja dIdA graha Na karI karmano kya karI sidine prApta thayo. ekarakaM pratyeka budhanI kathA. have ummuharAjAnI kathA kahe . paMcAla dezamAM kAMpiThyapurane viSe rmukha nAmA rAjA hato. te eka divasa nagarathI bAhera nikaTayo ne teNeM rastAmAM nagaranA ghaNA lokoyeM pUjana karelo, tathA jenI bAgala zRMgAra Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. e sajelI evI strIyonAM varge gAna karelo aneM nAnAprakAranAM yAcaka loko yeM stuti karelo tathA hajAra dhvajAyeM karI zonAyamAna jANIyeM sAdAt iMja hoya nahiM. evA iMza staMnane joDne rAjAnA manamAM vismaya thayo. pA bo pharIne rAjA teja rastAmA sAyaMkAleM gayo tyAM dariyukta pRthvIne vipe paDelo zonA rahita evA teja staMna joDne rAjAne vairAgya upanyo, tevAreM cA ritra lazmodasukha pAmyo e urmukha pratyeka budhanI kathA kahI. have nami pratyeka budhanI kathA kahe . zrImithilA nagarIne viSe nami rAjA rAjya karato hato. te atyaMta svarUpavAn tathAlanIne paNa tiraskA ra karanArI devAMganA sarakhI pAMcazo strIyonI sAthe joga nogavato sUryanA udaya astanI paNa tene khabara nathI. eka divasa te nami rAjAnA aMgane vipe dAhajvara utpanna thayo. tethI rAjA ko ThekANeM sukhane na pAmyo. te avasare rAjAnA aMgane zItalatA thavAne mATe pAMcaze striyoyeM caMdana gha savA mAMmadhaM, tihAM strIyonA hAthamA paherelI cuDIyonA khaNakhaNATathI rAjAne kaMTAloAvyo, tevAreM ekeka cUDI sarva strIyone rAkhavAno dukuma ka . syo. te sAMnatI sarva strIyoyeM ekeka kaMkaNa hAthane vipe rAkhyuM, te varavata rA jAne samAdhi thara, ane manamA vicAo~ ke jAjAnA saMgathI mohoTuM chaH rakha thAya , mATe ekalAMja raheq te sAraM . e hAreM vairAgya utpanna thayo tevAreM pAMcaze strIyone tathA rAjyaneM bAMjhIne pravrajyA grahaNa karI. tenI 6 brAhmaganuM rUpa vikUrvI aneka prakAreM parIkSA karI, to paNa calAyamAna thayA nahI. e nami pratyeka budhanI kathA kahI. have cothA nagrati pratyeka budhanI kathA kahe . gAMdhAra dezane vipe mA hiSmatI nagarImA nayati nAmeM rAjA rAjya kare . eka divasa te rAjA va nane viSe krIDA karatA thAkI gayo. te samayeM manohara navapannavanI zonA yeM virAjamAna, navI Amra maMjarIyeM karI suzonita, pAkelA phaleM karI de dIpyamAna ane atyaMta bAyAyukta eka Amravadane rAjAyeM joyo. tenI nI ceM jazne ghaNIvAra sudhI vizrAMti lIdhI. phararI keTalAeka kA. pADo rA jA te vanamA gayo. tyAM teja thAmrane sukAi gayelo patra rahita mAlavinA no joine te nayati rAjAne vairAgya natpanna thayo. tevAreM vrata grahaNa karI kevalajJAna pAmIne muktine prApta thayo // 70 // iti vairAgyaprakramaH saMpUrNaH // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. suprApaM zurUpAtraM dhanamapi vizadaM kiMtu nippuNyakAnAM, no vittaM pAtradAnaM prati navati matiryatra shuddhaashnaayaiH||aayo 'n varSamekaM pratidinamagamatujhnaio'pi deze, zreyAMsa stvekamAyaM sukRtipu kRtavAn svaM pranoH pAraNena // 1 // arthaH-je dAnayakI ( yatra ke0)je vittane vipe ( zubhAzanAyeH ke0) zubha evA azanAdikoyeM karI dAna devAnI (matiH ke0) buddhi, utpanna thAya tathA tevU dAna ane (zuhapAtraM ke0) gurupAtra, (suprApaM ke0 ) prApta thayellaM hoya tathA ( dhanamapi ke0) ivya paNa (vizadaM ke) zurU hoya (kiM tu ke0 ) to paNa ( niSpuNyakAnAM ke ) puNya rahita janonuM (vittaM ke0) vya, te (pAtradAnaMprati ke0) pAtradAna pratye (nonavati ke ) yatuM nathI. tyAM dRSTAMta kahe je ke (Adyo'rhana ke0) AdinAtha je zrI rupanade vajI tIrthakara te, (varSamekaM ke ) eka parSa paryaMta, (zudhnedaye'pi ke0) zubha le nedaya eTale anna jemAM evA (deze ke0) dezane vipe (pratidi naM ke0 ) pratidina ( agamat ke0 ) jatA havA, paraMtu guma azanAdika koyeM pAraNA mATe ApyuM nahiM. ane (sukRtiSu ke0) eka surutijanane vipe kRtArtha evo (zreyAMsastu ke0) zreyAMsa rAjA je ne teja (AdyaM ke0) adana karavA yogya ( ekaM ke0 ) eka evA (svaM ke0 ) potAnI pAse rahe lA zeraDInA rasane (prano ke0) zrIyAdinAthanA (pAraNena ke0 ) pAraNA ne karAvave karIne sArthaka (kRtavAn ke0) karato havo // 71 // AMhiM zreyAMsa rAjAnI kayA kahe . gajapura nagarane vipe badmastha aMva sthAyeM vihAra karatA evA zrIkRSanadevajI madhyAhnane samaya nidAne mATe name le paraMtu te samaye nidA te valI guM? ane koNa nidAcara hoya. te vAta koi paNa jANatuMna hatuM, evAmAM potAnA gharanI caMcI bArImAthI zrI zreyAMsa kumAra zrIrupanadevajIne joyA. te jotA veMtaja te zreyAMsa kumArane jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM, tevAreM zreyAMsakumAra tyAMthI uThI pranu pAseM jazne pranune potAne ghera teDI lAvyo. tevAmAM koka jana ghaNA eka zera DInA rasanA kuMna neTa lAvyo. teja zeraDInA rasathI pranune pAraNuM karAvyuM te samaya pAMca divya pragaTa thayAM AkAzamAMthI suvarNanI vRSTi thai. kahe Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. e luMje ke " risahesa samaM pattaM, niravaU irakurasasamAhAraM // seyaMsa samo jAvo, haviGa jaz maggiyaM dujA // 1 // ema supAtrane dAna ApavAthI teja navamAM zreyAMsa muktine prApta thayo // 71 // yadapi tadapi zuI caMdanAvatpradattaM,jhaTiti phalati pAtre'nya tra no cArvapi svaM ||jldhijlmsaarN vArivA'mRtI syA t, madhuramapi hi pugdhaM pannagAsye vipI syAt // 7 // arthaH-(yadapitadapi ke0) sarasavirasaevaM paNa (zuI ke0) baheMtAlIza doSarahita evaM dAna, (caMdanAvat ke0 ) caMdanabAlAnI peThe (pAtre ke0 ) pA traneviSe (pradattaM ke0) dIdhenuM hoya to (jhaTiti ke0) utAvalathI (phalati ke0 ) phale le (anyatra ke0 ) kupAMtrane vipe ( cArvapi ke. ) sArUM evaM ane (svaM ke0) potAnuM zvya dIdhuM hoya to paNa te (no ke0) nathI phalatuM. kenI peThe ? to ke (asAraM ke0) sArarahita evaM je (jaladhijalaM ke0) samunu khAsai jala le te (vArivAhe ke0) meghaneviSe (amRtI syAt ke0) amRtavAluM thAya . arthAt amRta samAna miSTa thAyaDe,ane (madhuramapi ke0) madhura ebuMpaNa (dugdhaM ke0) dUdha meM to paNa te (hi ke) ni2 ( pannagAsye ke0) sarpanA mukhane viSe (viSI syAt ke0 ) viSavAluM thAya be arthAt supAtrane dAna thApekheM amRtasadRza phala Ape ane kupAtrane ApeluM dAna vipa jevaM phala Ape 3 // AhIM caMdanavAlAnI kathA kahe je. caMpAnagarIne viSe dadhivAhanarAjA tenI dhAriNI nAmA paTarANI hatI. te rAjAne vasumatI nAmanI dIkarI hatI. pa bI zatAnIkarAjAyeM caMpAnagarI nagna karI, tevAreM eka pyAdo hato teNe te vasumatI kanyAnuM haraNa kasyaM, tene kauzAMbI nagarImA ANI. ne vecavA kADhI tyAM dhanAvahanAmA zreSThiye te 'vyApIne vecAtI lIdhI. ghera ANI potAnI putrI karI rAkhI, tenuM caMdanabAlA evaM nAma sthApyu. par3I te dhanAvaha zreSThI nI mUlA nAmeM strI hatI tenA manamAM evI zaMkA thai je A kumarIne mahA rodhaNI strI karI rAkhaze, evA hetuthI tene duHkha devA mATeM bala jotI rahe ve. ekadA zeTha bIje gAma gayA tevAre avasara pAmIne te mUlAyeM caMdanabAlA nuM zira muMmana karAvIne baMdhIravAne nAkhI. panI dhanAvaha zreSThI pAbo zrAvyo tevAreM te vAta jANIne traNa upavAsa vAlI caMdanabAlAne jamavA mATe zuddha 13 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. evA aDadanA bAkalA sUpaDAnA khuNAmAM nAkhIne ApyA. ane tene jaMbarAna para besADI poteM tenI beDI naMgAvavA mATe sahArane teDavA gayo. evA sama yamA zrIvaImAna svAmI bamAsI tapanA pAraNA mATe tyAM yAvyA. te varakhateM traNaupavAsanA aMtamA te bAkalA caMdanabAlAyeM vaImAnasvAmIne ApyA. tyAM pAMca divya pragaTa thayAM. sADAbAra koTi suvarNanIvRSTi zrAkAzamAMthI paDI. navo veNimAvyo.ane loDhAnI beDIyo hatI te suvarNanI thai gai, paDhIcaM danavAlA,nagavAna pAse dIdA lai kevalajJAna pAmIne mokSasukhane prApta tha. e caMdanavAlAye pAtradAna ApyuM,tethI sajatine pAmI // 7 // daanprkrmH|| strIvibhramaizcalati lolamanAnadhAraH, zrIsyUlana zva tAzasaMkaTepi // cUrNInavedRSadayopi vilIya te ca, vairyameti vikRti jvalanAt punarna // 3 // arthaH-(lolamanAH ke) caMcala mana jenuM evo puruSa, (strIvitra . meH ke0 ) strInA hAvanAva kaTAdAdikeM karI (calati ke ) calAyamAna thAya le paraMtu (dhIraH ke0) dhIra puruSa je je te (na ke) calAyamAna thato nathI. kenI peThe ? to ke (zrIsthUlanaizva ke0) zrIsyUlinanI peThe. te je ma ( tAdRzasaMkaTepi ke0 ) kozyAgaNikAnA saMkaTane vipe paDyo bato paNa calAyamAna na thato havo. kavi kahe ne kharI vAta le. juvo (jvalanAt ke0) amithakI ( dRSad ke0 ) pASANa te (cUrNInavet ke0 ) cUno thai jAya The (ca ke ) valI (ayopi ke0) loha paNa ( vilIyate ke0) vize karI laya pAme le paraMtu (vaimUrya ke0) vaimUrya nAmA ratna, je le te (vikRti ke) vikArane ( naeti ke0) prApta thatuM nathI. (punaH ke0 ) paraMtu vizepeM karI dedIpyamAna thAya ne // 3 // ___ AMhiM zrIsthUlinajInI kathA kahe je. pAmalIpura nagareM naMdarAjAno pradhAna zakamAla nAmeM hato teno eka sthUlina ane bIjo sariyo e be putra hatA temAM syUlina to kozAvezyAne tyAM sADI bAra karoDa suvarNano vyaya kasyo ane nAnA prakAranA noga jogavyA. par3I potAnA pitA zakamAla nuM maraNa sAMjalIne te sthUlinazne tarata vairAgya utpanna thavAthI zrIsaMnU tivijaya gurunI pAse dIkSA grahaNa karI. comAsuM karavA mATe zrIgurunI Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaparaprakara, artha tathA kathA sahita. AzAthI cAra mAsa kozAvezyAne ghare citrazAlIyukta gharamA rahyo tyAM a neka prakAranA dAva; nAva, kaTAca te vezyAyeM kasyA. paraMtu tethI lagAra paNa calAyamAna thayo nahiM. ema kAmarAjane jItIne kozAvezyAne bodha kasyo. cAturmAsI pUrNa thayethI guruyeM traNa vAra karakAra kahIne tenAM vakhANa kasyAM. kahyu le ke, "vezyA rAgavatI sadA tadanugA, paDnIrasai!janaM, zunaM dhAma manoharaM vapuraho navyaM vayoyauvanaM // kAloyaM jaladAgamastadapiyaH kAmaM ji gAya daNAt, taM vaMde yuvatiprabodhacaturaMzrIsthUlanaI guruM // 1 // nAvArthaH-je sthUlanazne kozAvezyA anurAga vAlI tathA potAnA kahevA pramANe cAla nArI ane te kozAvezyAnA gharamA rahevAthI paTrasa jojana malatuM hatuMtha ne manohara dhAmamA rahetA hatA. potAnuM tathA vezyAnuM paNa navayauvana hatuM temaja samaya paNa varSARtuno hato to paNa sthUlinazmuni mahAprabala ko thI na jItAya evA kAmadevane jItIne te kozAvezyAne paNa eka kAmAM ja bodha kasyo. evA te zrIsyUlina mahAmunine kavi kahe je ke hu~ vAraMvAra praNAma karUM muM, kAraNa kothI na bane tevaM teNeM kAma kayuM // 3 // sajpayauvanaguNAgatasAnurAga, vittezadattatanayAna yaneSvanedAt // vajeNa vajamuninA svayazorNa sA'sat, saMgAzuci kacidapUyata zIlameva // 4 // arthaH-(sadhUpa ke ) sAru rUpa ( yauvana ke0 ) sAraM yauvana ane (gu "e ke0 ) sArAguNo teNeM karI ( AgatasAnurAga ke0) Avyo atyaMta sneha jene evI (vittezadattatanayA ke0) dhanadattanAmA vyavahArInI kanyA te tenA pitAyeM ApI(nayaneSvanedAt ke0)to paNa te kanyAnA nayanabANe karI nanedANA evA (vajeNa ke0) vajasamAna (vajamuninA ke0 ) vajamuniye (kvacit ke0) ko vakhata (asatsaMgAzuci ke0) asatsaMgathakI apavitra thayelu evaM ( zIlameva ke ) zIlaneja ( svayazo'rNasA ke0) potAnA yaza rUpa jaleMkarI (aprayata ke0) pavitra karatA havA.arthAta strInA hAvanAvathI nahiM parAjaya pAmelA vajasvAmIya koika divasa kusaMgathI apavitra thayelA evA zIlane yazarUpajaleM karI pavitra kaDe // 7 // hiM vajasvAmIno dRSTAMta hovAthI te pUrve kathA kahI ne to paNa pharI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. saMdepathI kahe je,kahyu le ke ||jo kannAi ghaNeNaya, nimaMtiu juvarNami gihi vayaNe // nayarammi kusumanAme,taM vayara risiM namasAmi // 1 // eka divasa dhana dattavyavahArInA gRhaneviSe AvelI sAdhvIya dattavyavahArInI putrI pAseM vajasvAmInA rUpanuM varNana kayuM. te sAMjalI te kanyAye manamAM vicAyuM je mahAre vajasvAmIneja paraNa, ane jo tema nahIM bane to amimAM paDIne ma raNa kara, paNa anyajananuM pANigrahaNa karavu nahiM. par3I te kanyAno bApa koTi dhana lazne vajasvAmI pAseM zrAvyo ane kahyu ke he svAmin ! A ka nyAne ane dhanane aMgIkAra karo. tyAre vajasvAmIye kahyu ke ameM jo pra madAne jIyeM to amAruM yatipaNuM kyoM rahe? te vicAra karo. evA temanA upadezathakI kanyAne paNa bodha eyo. tevAre te kanyAyeM paNa vairAgya pAmIne vajasvAmInA hAthathIja dIkSA grahaNa karI // 4 // tapaHzivakumAravaJcarati maMdirastho'pi yaH, sadevaparipadyapidyu timahattva visphUrtinRt // kRzAnvakRzatApanollasitavarNikaM kAM canaM, na dhAtuSu viziSTatAM nRpatimaulitAmeti ca // 5 // arthaH-( yaH ke0) je puruSa, (maMdirastho'pi ke0 ) maMdirane vipe rahyo bato paNa (zivakumAravat ke0) zivakumAranI peThe eTale jema jaMbusvAmIno jIva pUrvalA nave zivakumAra nAme hato teNe maMdirane vipe rahyA utAM paNa pAMcazo aMtaHpurImadhye vAra varSa paryaMta tapa kayuM ane pAraNAmAM AMbila kayuM, tenI peThe (tapaH ke0 ) tapane ( carati ke0) koi paNa puruSa gharame vipe rahyo bato paNa AcaraNa kare le to (saH ke0) te puruSa, (devaparipadyapi ke0 ) devatAunI sanAne viSe paNa (dyutimahattva visphUrtinRt ke0) teja nA mahattvanI visphUrttine dhAraNa karanAro thAya . tyAM dRSTAMta kahe je ke (kazAnvazatApanonnasitavarNikaM ke0) agninA mahoTA tApeM karI prakAzita De varNa jeno evaM (kAMcanaM ke0) suvarNa je je te, (dhAtuSu ke0) sarva dhAtunane viSe (viziSTatAM ke0) vizeSapaNAne jhuM (na eti ke ) na pAme ? nA pAme be (ca ke0 ) valI (nRpatimaulitAM ke) rAjAnA mukuTapaNAne jhuM nathI prApta thAtuM ? nA prApta thAyaja je. ema gharamAM vezI tapa karanArA paNa mahA amimAM tapAvelA suvarNanI peThe sarvane viSe uttamatAne pAme . ema jANavU. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 201 yAMhiM zivakumAranI kathA kahe . zivakumAra pUrvanavane vipe amaMmitA strInA patipaNAmAM cAritrane virAghave karI dIdA levAmAM samartha thayo nahiM. paraMtu tyAM batrIza aMtaHpurInA madhyamAM rahIne niraMtara ba ba tapane pAraNe yAMbila karato erIteM teja nagaramAM dRDhadharmI zrAvaka pAseM rahyo thako sAdhunI peThe anna pANI vahorI lAvIne jojana karato hato, ema bAra varSa paryata evaM tapa kasyuM. panI te maraNa pAmIne mahAdyutimAna deva thayo. te devarnu atyaMta kAMtimattva jozne zreNika rAjAnA manamAM vismaya thayo. tevAre te vAta zrIvIranagavAnane pUbI zrIvIrasvAmI zivakumAranA pUrvanA sarva nava kahyA. valI kahyu ke e devatA eja nagarIne vipe Sanadeva nAmA zreSThI rahe , tenI dhAriNI nAmanI strInI kUkheM AvI zrIjaMbu kumAra nAmeM putrapaNe avataraze. te cAritra lai kevalajhAna pAmIne mokne prApta thAze. te sAMjalIne tyAM jaMbusvAmIno pitRvya anAhata nAmA deva hato te nRtya karavA lAgyo // 5 // tapaHsakalakarmanidividhalabdhikannizcitaM,gRhe purica unago -- pyahaha nNdissennodijH||vrte zamatapaHparaHsuranaraikavaMyo'nava, vijvalanatApitaH,zrayati dIptimAmoghaTaH ||6||tpodhaarN|| arthaH-( sakalakarmanida ke ) sarva karmane jedanA ane ( vividhalabdhi kRt ke0) aneka prakAranI labdhine karanAruM evaM (tapaH ke0) tapa (nizcitaM ke) nizce le (ahaha ke0) khedeM (gRhe ke ) gharane viSe ( ca ke0 ) valI (puri ke0) purane viSe (purnagopi ke0) punarjAgya evo paNa (naMdipeNodijaH ke0) naMdipeNa nAmA brAhmaNa, (bate ke0) vratane viSe ( zamatapaHparaH ke0 ) zama ane tapane viSe tatpara bato (suranaraikavaMdyaH ke0) devatAne ane manu Syane ekaja vaMdana karavA yogya (anavat ke0) thato havo. tyA dRSTAMta kahe . ke jema (AmoghaTaH ke0) mATIno kAco ghaDo, hoya te (ravi jvalanatApitaH ke0) sUrya ane ani teNe tApa pamADyo bato (dIpti ke0) dIptine (zrayati ke0 ) Azraya kare je. eTale prakAzane pAme ve // 6 // yAMhiM naMdISeNa brAhmaNanI kathA kahe je. koi naMdiSeNa brAhmaNa hato te janmatAMja tenAM mAtA pitA maraNa pAmyAM. koI rIteM karI tenA saMbaMdhI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo uyeM poSaNa karI mahoTo kasyo. janmathI AraMjIne kurnAgI hato, tene te nA mAmAyeM kaDaM ke mAhare sAta dIkarI temAMthI tune DhuM eka dIkarI ApIza. tevA lonamAM nArakhI tene gharanAM kAma karavAmAM rAkhyo. paraMtu te kurnAgI hovAthI koi paNa dIkarI tene paraNavAnI nA karatI na hatI. tevAreM naMdipeNa maravAno vicAra karI koi parvata upara caDhayo. tyAM sAdhuyeM pratibodha Apyo, tethI pravrajyA grahaNa karI. mahoTuM tapa kayuM, te naMdiSe panAM vakhANa iM potAnI sanAmAM kayAM. te sAMjalIne be devatAyeM tyAM bAvIne te naMdiSeNanI parIkSA karI. to paNa te RSi satyathakI calAyamA na thayo nahiM. hajAro varSa tapa karI aMtamAM dau gyanA smaraNathakI evaM niyAj kayuM je DhuMAvatA navamAM strIvannana thAuM! ema vicAra karatAMma raNa pAmIne vasudeva dazArdapaNe utpanna thayo. tyAM strIyo, tenuM paDavU kyAreM paNa mUkatI na hatI.ane sarvatra.krIDA karato hato. tevU jokne sarva gAmanA mahAjaneM samuvijaya rAjA pAseM jazne kayuM ke A mahoTo adharma ke je . sarvatra vasudeva dazAI nirlaU thako krIDA kare be. te vAta sAMjalI rAjAyeM kamu ke, vasudeveM potAnA gharanA koTamAMja krIDA karavI. bIje sthaleM bAhera kyAMhI pharavU nahI. te vAta dAsInA mukhathI vasudeveM jANI. ne potAnuM a pamAna thavAthI vasudeveM bAhera jazne bahoMtera hajAra rAjakanyA tathA vi dyAdhara kanyA paraNI. te janmamAM te vasudeveM pUrNa noga jogavyA // 6 // dAnaM vittavyayenAparayuvatiratityAgataHzIlalIlA, nA nAdArApracArAttapazha tddohRdypdhyaanhiinaaH||naavN ku tu yenApyakhilasukhanRtAM valkalasyeva mukti,miSTAsvA dairyadi syAnnanutanupaTutAM kona tAM kArayettat // 7 // arthaH-( vittavyayena ke0 ) ivyanA vyayeM karI eTale ivya vAvarave ka rI ( dAnaM ke0) dAna devAya , ane (aparayuvatiratityAgataH ke0) pa ra strIne viSe ratinA tyAgathakI ( zIlalIlA ke0) zIlanI lIlA prApta thAya ne tathA (nAnAhArApracArAt ke0) nAnAprakAranAthAhAranA parityA gakI (iha ke0) yA lokane viSe (tapaH ke0) tapa, thAya (tat ke0) temATe (aho ke0) Azcarya he navyajano! te pUrvokta tapa vageremA (ha Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kathA sahita. 103 di ke0 ) hRdayane viSe ( apadhyAnahInAH ke0 ) duSTadhyAnarahita batA ( nAvaMkurvaMtu ke0 ) jAvane karo. kAraNa ke ( yena ke0 ) je nAveM karI (khisukha nRpa ke0 ) samagra sukhane dhAraNa karanArA evA puruSonI madhyeM paNa ( valkalasya iva ke0 ) valkalamuninI jema (muktiH ke0 ) mukti , te pUrvokta nAvayukta dAnAdikeM karI bIjA jananI mukti thAya be, valI ( yadi ke0 ) jo ( miSTAsvAdaiH ke0 ) miSTanojanoyeM karI mukti ( syAt ke0 ) thAya ( tat ke0 ) to ( nanu ke0 ) vitarke ( kaH ke0 ) kayo puruSa, ( tAM ke0 ) te (tanutAM ke0 ) zarIrapaTutAne ( nakArayet ke0 ) na kare. te kAraNa mATe sadbhAvanA zivAya e dAnAdika sarva vyartha jANavuM. arthAt sadbhAvanA yukta dAnAdika karavAthI mukti vyAya be. yA zlokamAM valkalamunino dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe che. pota bapura nagarane viSe somacaMda rAjA hato tena dhAriNI nAmeM strI hatI teneM prasannacaM nAmA putra thayo. ekadA rAjAyeM potAnA mastakamAM palI joyuM tethI tarata vairAgya utpanna thavAthI poteM potAnI jAryA sahita tApasI dI grahaNa karI. pAula prasannacaM paDhI teno putra, rAjya karavA lAgyo. a ne te prasannacaM rAjAnI mAtA tApasaNI hatI tene keTalA eka divasa pa vanaviSe eka putrano prasava thayo te tApasI sUtikAnA rogathakI ma raNa pAmI. paThI te putrane somacaM tApaseM hanu hanu uberIne mahoTo ka syo. te putranuM nAma valkalacIrI pADyuM. paDhI te valkalacIrI potAnA pitA ne mATe vanamAMthI phalaphUla lAvI yApato hato, ekadA prasannacaM rAjA ne khabara par3I ke mAhAro nAi vanamAM be ne mAtA maraNa pAmI ne mATe mArA jAne vanamAMthI teDAvI lAvuM ema vicArI gAmamAM paTaha vaga DAvyo je mAharA jAi valkalacIrIne je gAmamAM teDI lAve, tene je nISTa mAge te puM. te vAta gAmanI gaNikAuyeM svIkAra karI paDhI tApa sIno veza dhAraNa karIne te vanamAM gaI. valkalacIrIyeM te gaNikAune pUgdhuM je kyAM tamArA yAzramo be ? kayA vanamAM tamAro nivAsa be ? tyA reM te kahevA lAgI je meM potanapuramA rahIyeM baiyeM, mATe mArA vanamAM tamo yAvo meM paNa tamArI pratipatti karaM. ema kahI te tApasIjayeM lADu hatA te valkalacIrIne yApyA. tene valkalacIrIyeM pUDhadhuM ke yA guM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamoH ne ? tyAre te strIyeM kahyu ke,yA amArA vananAM phala le. panI te vezyAyeM potAnA aMgano sparza karAvyo. valkaleM pUjyuM yA jhuM ? gaNikA kahevA lAgI ke je potanapuramA AvIne phalo khAya , tene yA prakAranAM phala male je. ema karIlona pamADIne te valkalacIrIne lAne potAnA nagaramAM gaNikA prAvI. te valkalacIrI muni lADumAM lona pAmyo thako nitya vezyAne ghera javA lAgyo, tadanaMtara vezyAyeM potAnI dIkarInI sAtheM pANigrahaNa karAvyuM,te lagananI vakhata mRdaMgano zabda thavA lAgyo, ane dha vala gAvA mamiyAM teno nAda cotarapha prasAra thayo te sAMnalI potAnA jAinA na AvavAthI zokAtura thayelA prasannacaM rAjAyeM pUyuM je yA ma hotsava kone ghera thAvA mAMmayA le ? tene lokoyeM kahyu ke vezyAne ghera te manI kanyAno vivAha thAya . teno mahotsava vartta je. te sAMjalI rAjA yeM vezyAune bolAvI pUjyuM vezyAyeM kahyu ke tamArA nAine amo teDI lAvyAM jaiyeM ane amArI kanyAnuM pANigrahaNa paNa karAvyu. e vacana sAM 'jalI rAjA saMtoSa pAmyo, ane tene ghaTe tevU ivya Apyu. panI rAjA te valkalacIrIne potAne ghera teDI lAvyo. tyAM thoDo thoDo vyavahAra jANavA lAgyo kAraNa ke pazu paNa zIkhavyA batA vyavahArane jANe , to manuSya jANe, temAM guMja kahe? eka divasa potAnA pitAne vAMdavAne mAtrai prasa nacaM rAjA vanamA gayo, valkalacIrI potAnA bApanI parNakUTImAM gayo. tyAM potAnA bApanA upakaraNanuM pratilekhana karatAM batAM te valkalacIrIne vairAgya utpanna thayo tadanaMtara kevalajJAna pAmI muktine prApta thayo // 7 // yodAnaM na dadau tathaiva na tapaHzIlAIdarcAgame, ya syAnAryayujo'tra kevalamanUmAvAdilAnaMdane // sva zai jvalanena vahnipadoIDhaM miyoghaTanai, rAdarza raviNA mahauSadhivane kiM tu svanAvena nA // 1 // arthaH-(yaH ke0) je ilAputra, (dAnaM ke0) dAnane (nadadau ke0) Apato na hato (tathaiva ke0) temaja valI (zIlA'rhada game ke0) zIla, ane jinanI pUjA tathA Agama zravaNa tene viSe (anAryayujaH ke0) a nArya lokone yojanA karatA evA (yasya ke0 ) je ilAputra tene (natapaH Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 15 ke0 ) tapa na hatuM paraMtu (atra ke0 ) ihAM e (ilAnaMdane ke0) zlAnaMdanane viSe (nAvAt ke0) nAvanA nAvavA thakIja (kevalaM ke0) kevalajJAna (dha nUt ke0 ) hotuM havaM. tyA dRSTAMta kahe je. ke ( svarNAjhai ke0 ) suvarNAgnei viSe (jvalanena ke0) aniyeM karI (nA ke0) kAMti natpanna thAya , ane (vahnipadoH ke0) cakamakanA pASANane viSe ( gADhaM mithoghaTanaiH ke0) atyaMta paraspara ghasavA thakI prakAza natpanna thAya . ane (Adarza ke0) darpaNaneviple ( raviNA ke0) sUryathakI kAMti utpanna thAya be (kiMtu ke0) guM valI to ke (mahauSadhivane ke0) mahaupadhinA vanane viSe (svanAvena ke0) svajAveM karIne paNa kAMti thAya . ema jIvamAM paNa jANavU // 7 // yAMhiM ilAputranI kathA kahe . sAMketika purane viSe dhanadatta nAmA zre SThI vase le. tene ilAcI nAmAputraM hato, eka divasa teNeM gavAhamAMthI su rUpavatI koI naTaDIne joDne moha pAmI nATakIyAne koine mukheM kahevarA vyuM ke tArI putrI mane tuM paraNAvya. te sAMjalI naTa kahevA lAgyo ke e vaTa lIne amArI nyAtamAM Ave to DhuM mArI putrI ApU. tevAreM kanyAnA loneM karI ilAcIputraM te vAta aMgIkAra karI vaTalIne naTa thayo aneka nATaka karI ghaNuMja ivya upArjana kayuM. eka divasa jitazatrurAjAnI pAseM nATaka karavA mATe zlAputra, vAMsaDA upara caDyo re te samaya jAgIya vijalIno jabakAroja hoya jI ? evI nIceM unelI naTInI upara rAjAnI dRSTi paDI. tene jo moha pAmIne rAjA manamAM vicAre le je joyA vAMsaDethI nIceM paDIne maraNa pAme to DhuM e naTIne grahaNa karUM. evI rAjAnA mananI vAta ilAcIputraM paNa jANI je have rAjA mane dAna Apato nathI ane enI na jara mArI strInI napara paDI ne rAjA enI upara Asakta thayo . te samayamAM koi vyavahArIne ghera vahoravA AvelA sAdhune vyavahArIyAnI strIyeM anna nuM dAna ApyuM, te sAdhunI dRSTi anna upara hatI paNa te strI upara paDI na hI. ane tevI tenI nAvanA paNa tha nahIM te sAdhunI tathA rAjAnI dRSTine josne ilAcIputrane manamAM vairAgya utpanna thayo. tyAre vicArato havo ke are dhikkAra hajo mane je hu~ mahoTA kulamAM utpanna thayelo batAM kevI mAThI buddhimane upanI ke je buddhi koI hIna jAtivAlA manuSyane paNa na thAya? are meM viSayAsaktiyeMkarI mArA AtmAne urgatimAM pADyo e prakAre saMsA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. rathakI mana natasyuM ne svasvarUpamAM mana tallIna yatAM yatAM elAcI putrane vaMza upara rahyAM rahyAMja kevala jJAna utpanna yayuM paDhI tyAM zAsana devatAyeM zrAvI rajoharaNAdika sAdhuno veza thApyo. tyAMja elAcIputraM dezanA de vAmAMmI. rAjAdikane pratibodha vyApyo // 88 // mAturgarbhAvatAre caturadhikadazasvapnasaMsUcitau prAk, jAtau yAvekarAtrautvajitasagarayoH puSyayoH pazya jAtiM // Aga jotpAdamitrairasurasuranaraiH sevanIyastrilokI nAtho'rdaneka AsIdanaratanRpanato'nyaca cakrI dvitIyaH // 8 // arthaH- ( prAk ke 0 ) pahelI ( mAtuH ke0) mAtAnA (garbhAvatAre ke 0 ) garnA tArane viSe (caturadhikadazasvapnasaMsUcitau ke 0 ) canada svaptAyeM karI nAgyasaM pattivAlA evA (yau ke0) je bedu (ekarAtrau ke0) eka rAtrine vipre ( jAto ke 0 ) utpanna thayA te (tuke0) valI (puNyayoH ke0) puNyazAlI evA (ajitasaga yo: ke0) zrI ajitanAtha tIrthaMkaranI ane sagaracakInI (jAtiM ke0 ) jAtine he navyajano ! ( pazya ke0) juvo (ekaH ke0 ) eka zrI ajitanAthato (Aga tpAda ke0) garne ravAnA prAraMbhathI te utpattiparyaMta (iM: ke0 ) iMDroyeM tathA (surasuranaraiH ke0) asura devo tathA manuSyoyeM ( sevanIyaH ke0 ) sevana ka vAyogya ne (trilokInAtha : ke0) traNa lokanA nAtha evA (ekaH ke0 ) eka ( o ) tIrthakara thayA ( ca ke0 ) valI (anyaH ke0 ) anya ( dvitIyaH ke0 ) bIjA ( naratanRpanataH ke0 ) bharata kSetranA rAjAune namaskAra karavA lAyaka evA ( cakrI ke0 ) cakravarttI thayA // 89 // cAhiM zrI ajitanAthano tathA sagaracakravarttIno dRSTAMta hovAthI prathama zrI ajitanAtha tIrthakaranI kathA kahe be. zAvastI nagarIne viSe jitazatru rA jA temanI vijayA nAme rANInA putra zrI ajitanAtha bhagavAna te jyAreM garja mAM hyA tyA temanI mAtAyeM vRSanAdika canda svapno dIvAM tathA prabhujI garbhagata thayA, te divasathI rAjA sAthai vijayA rANI rame to temAM rANIja jItavA lAgyAM. tyAre rAjAyeM vicAyuM je yA prabhAva enA peTamA garna ra helo be teno jAvo paraMtu kAMhi maMtrataMtrathI rANI jIMtatI nathI. mATe prasavathayA paDhI tenuM nAma ajita pADaguM. paThI janmathayA naMtara janmotsava Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 107 thayo upanna kumArIkAyeM AvI sUtikA karma kayaM. corAchoyeM meruparvatanI napara snAtramahotsava kasyo. te svAmIno suvarNa sama varNa hato, ane gajanuM lAMbana hatuM. sADAcAraso dhanuparnu zarIramAna hatuM bohoMteralAkha pUrva AyuSya hatuM rAjyanogavI sAMvatsarikadAna dazcAritra lara,Ave karmano nAza karI ke vala jJAna pAmI. tIrthakaranI lakSmIno upanoga karIne muktine prApta thayA. have sAgaracakravartInI kathA kahe je. vinItA nagarIyeM sumitra nAme rA jA tenI yazomatI rANInI kudimAM kesarI siMhanI peThe sagaracakI utpanna thayA. garnarahevAne samaya temanI mAtAne paNa vRSanAdika cauda svapna thayAM putra janmyA palI tenuM nAma sagara pADyuM AyudhazAlAmA sagara kumAra ga yA, tyAM AyudhazAlAne calAyamAna karato. caka ratna napanyA palI dakSiNa jara tAInA traNavaMma sAdhine uttara naraMtanA traNa khaMmane sAdhyAnaMtara ayodhyA mAM aAvyA palI batroza hajAra rAjAyeM sagaracakone cakravarttinuM pada pApI anipeka kasyo. eka divasa ajitanAtha svAmInI vANIne sAMjalI te cakI yeM zrIzajayaparvatanI upara tAmramaya zrIjina prAsAda karAvI temAM ratnamaya vivo padharAvyAM saMghapati thazne ati vistArathI tIrtha yAtrA kara aMte pratra jyA grahaNa karIne muktirUpa lakSmIne varatA havA e sagaracakravartInI kathA. tulyaM tIrthAdhipatyaM balamapi sadRzaM sarvatIrthakarANAM, kiM tu zrImallinAthaH prathayati sukRtaiH kiNcidaashcrymuccaiH|| pUrvAhne yasya jajhe vratamapi sulanaM kevalaM cAparAhne, ' jhAnaM nAneyavIrapranRtijinapaterapyanUyaccireNa // 7 // arthaH- ( tIryAdhipatyaM ke ) tIrthAdhipatipaNuM te ( sarvatIrthakarANAM ke) sarva tIrthakarotuM ( tulyaM ke0 ) tulya ve tathA ( balamapi ke ) bala paNa sarvatIrthaMkarotuM ( sadRzaM ke0) sarakhaM ne, (kiMtu ke0 ) to paNa (zrI manninAthaH ke0 ) zrImanninAtha (uccaiH ke0) uttama evA (sukate. ke0) surutoyeM karI (kiMcit ke0) kAMka (Azcarya ke0) Azcayane (prathaya ti ke0 ) vistAra kare , jhuM Azcarya vistAre ne to ke ( yasya ke0) je zrImalinAthane (pUrvAhna ke0) pUrvapraharane viSe (vratamapi ke0 ) vrata paNa prApta thayuM (ca ke0) valI (aparAhne ke0) aparAhna kAlane viSe ( sulanaM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. ke0 ) sulana evaM (kevalaMjhAnaM ke) kevala jJAna (jajhe ke0) upanyuM ane (nAneyavIrapranRtijinapateHapi ke0) rupanadevathI vIranagavAn pramukha ji napatine paNa ( yat ke0 ) je kevalajhAna (cireNa ke0) ghaNAkAleM (anU t ke0) thayu. arthAt sarva tIrthakara thakI mallInAtha tIrthakarano eTalo vi zeSa ke bIjA tIrthakarane dIdA lIdhA parI ghaNAkAleM kevalajhAna thayuM ane manninAthane eka divasamAMja vratAdi sarva prApta thayAM // 7 // pAhIM manInAthanI kathA kahe . mithilAnagarIneviSe zrIkuMjanAmA rAjAnI strI prajAvatI rANI canadasvapnAyeM sUcita tathA nIla jeno varNa je, kuMnanuM jene lAMbana , pacavIza dhanupa jenA dehanuM pramANa evA mahina nAtha tIrthakarane janma prApyo. iMjoyeM janmamahotsava kasyo yauvana avasthA mAM paNa janmathIja brahmacArI hovAthI pANigrahaNa kayuM nahI ane rAjya paNa grahaNa kayuM nahiM. sAMvatsarika dAna dIdhA panI svayameva dIkSA grahaNa karI divasanA prathama praharamAM vratanuM grahaNa thayuM ane teja divasanA bIjA praharamA pranune kevalajJAna utpanna thayuM // e // iti dharmaprakaraH samAptaH // zrutvAhAnaMstriyastAmanusaratirasohaMsakonnAdapAde, nA zokaH sTaSTamAtrastilakakurubakocuMbanAliMganAnyAM // puSyekAbjavAsAdhikarasasurayAkesarazcedikAro, 'pye pAMtatsatyakIvAdhikaviSayaratiryAtukiM no nvaarti||1|| arthaH-( striyaH ke0) strInA (AhvAnaM ke0) AhvAnane (zrutvA ke) zravaNa karIne ( rasaH ke0 ) pAro, te (tAM ke0) te strIne (anusarati ke.) anusare le, eTale tenI paDavADe jAya . tathA (haMsakonAdapAdena ke0) nepureM kara, adhika nAda karatA evA strInA page karIne ( sTaSTamAtraH ke0) sparza karANo evo (azokaH ke0 ) azoka vRda te (puSyet ke0) poSaNa ne prApta thAya . tathA (tilakakurabako ke0) tilaka ane kurabakano vRda, (cuMbanAliMganAnyAM ke0 ) strInA cuMbana ane AliMganathakI poSaNane prApta thAya le. arthAt bedu vadanAM puSpo visikata thAya je. (vakrAnavAsAdhikara sasurayA ke0) kAminInA mukha kamalanA parimaleM karIadhika ke rasa jemAM ev| madirAyeM karI gaMvyo evo (kesaraH ke0) kesara nAmA vRkSa poSaNa thA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. paNa ya . ( cet ke0) jo valI (eSAmapi ke0) e pUrvokta vRda vagere ekeMzi ya jIvone paNa (vikAraH ke0) viSaya vikAra utpanna thAya ne (tat ke) to (satyakIva ke0) satyakInI peThe (adhika viSayaratiH ke) adhika De viSayamA prIti jene evo jIva, (navArti ke ) saMsAranA muHkhane ( kiM ke0 ) kema (no ke0) nahi ( yAtu ke0 ) pAme. arthAta ekeDiyane pro kta viSayarasanI Asakti ,to satyakInI peThe bIjAne thAya temAM to guMja kahe ? tathA tene saMsAra suHkhanI vRddhi prApta thAya temAM jhuM navAi? // 1 // hiM satyakI vidyAdharanI kathA kahe je. celArAjAnI sujyeSThA nAme mahoTI dIkarI sAdhvI thA hatI tene ghaNI svarUpavAlI joDne peDhAlavidyA dhare camaranuM rUpa dhAraNa karIne jogavI tene satyakI nAmeM putra thayo teNeM ro hiNI prajJapti pramukha vidyA sAdhI potAnI mAtAnA zIlamA lopaka peDhAla ne mArI nArakhyo te satyakI mahA samaketa dhArItraNe kAla jinArcAmAM ta tpara tha tIrthakara nAmakarma upArjana karato havo. tadanaMtara te strIlaMpaTa tha yo thako rAjAdikanI striyone vidyAbalathI lAvIne jogavavA lAgyo, ekadA tene mAravA mATe uUyaNI nagarIyeM caMpradyotana rAjAyeM udghoSaNa karAvyuM tevAreM umA nAmeM vezyAyeM rAjAne zrAvI kaDaM ke satyakIne duM va za karIza par3I tame mArajo ema kahI zRMgAra sajIne namA vezyA sAtyakIne moha upajAvavA mATe jevI roteM sAtyakI tenA aMgane jUe tevI rIteM na ghADAM aMga mukIne pratidivasa agAsImAM prAvI bese. eka divasa tihAM beThenI namAvezyAne jozne te satyakIne moha thayo tevAreM lubdha thazne bI jI striyothI virakta thai teja strIne nogavavA lAgyo. ekadA namAyeM tene e kAMtamAM pUDayuM je, tamArI pAse zIzI vidyA be ? tyAre teNeM kaDaM ke mAre rohiNyAdika vidyA ne teM mArA aMgamAM ne paraMtu jyAreM maithuna karuMjaM tyAre tene mArA khajamA rAkhaM bu tyAreM mAruM vala kyAMza cAlatuM nathI te sarva vA ta namAyeM rAjAnI pAseM nivedana karI. valI namAyeM kahyu ke zabdavedhi jo ko puruSa hoya to je vakhata e mAre viSe Asakta thayelo hoya te varakhata te sima ene mAre to tarata maraNa pAme anyathA mare nahI, panI rAjAyeM zabdavedhi puruSonI parIkSA karavAne artha ekazo ATha kamala patra dAvyAM te puruSe namAnI sAtheM maithunamA bAsakta thayelA satyakIne mArI nAkhyo, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. sAtyakI marIne narakeM gayo panI tenA mitra kAlasaMdIpaka vidyAdhareM nagarane cUraNa karavA mATe eka zilA nagara upara vikUrvI. rAjA jyAreM nogAdi kare, tyAre te vidyAdhara sAtyakIno mitra AvIne kahe ke jo tuM mithunAvasthA ne rUpeM karI sAtyakIne pUje, to tujane jIvavA daza nahiM to tAharo nA za karIza A vAta sAMjalIne rAjAyeM jalAdhArImAMhiM liMgasthApanA karI tenuM pUjana kayuM te divasathI lokomA liMgapUjAno pracAra cAlyo. ema vi SayAsakta prANI narakeM jAya // 1 // saMsArAraNyamadhye madhuramukhakaTuprAMtanakAmadhUrtI, dahA nmUDhAMzca tattatsukhalavanajanaiH prANinovipratArya // hRtvA tatpuNyavittaM gamayati kuMgatiM brahmadattaM yathAtat, pUrvabhrA teva dhIraHzivamaTati punastaM tapo'streNanitvA // 5 // arthaH-(saMsArAraNyamadhye ke0) saMsArarUpa vagaDAnevipe ( madhuramukhaka TuprAMtanRt ke0 ) prathama madhura ane aMte kaDavA phalano denAra evo (kAma dhUrtaH ke ) kAma rUpa dhUrta, ( tattatsukhalavanajanaiH ke0 ) te tuba vinizcara evA lavamAtra sukhanA jogavavAyeM karIne ( mUDhAn ke) mUDha ( ca ke0 ) valI ( dadAna ke0) mAhyA evA (prANinaH ke0) prANiyone (vipratArya ke0 ) tarIne ( tatpuNya vittaM ke0 ) tenA puNyarUpa vittane (hRtvA ke0 ) haraNa karIne (brahmadattaM yathA ke0 ) brahmadattaneja jematema ( kugati ke0) narakagati pratye (gamayati ke ) pamADe . ( punaH ke0) valI (taM ke) te kAmadevane ( dhIraH ke0 ) dhIra evo ( tatpUrvacAtAzva ke0 ) te brahmadatta no pUrvajanmano nAi, jema (tapostreNa ke0 ) taparUpa astre karIne (nitvA ke0) nedIne ( zivaM ke0 ) mokSapratye (aTati ke0 ) aTana kare . a rthAt moda pratye jAto havo. ema jANavU // e2 // hiM brahmadattanI kathA kahe . kAMpiThyapurane viSe brahmadattacakI rAjya kare . eka divasa tyAM teno pUrvanavano mitra koika sAdhu Avyo, tene joine cakravartIne mohoTo harSa utpanna thayo. tadanaMtara te sAdhuyeM te cakra vartIne pUrvajanma kahevA mAMmayA ke he rAjan ! sAMjavya mArA ane tArA pUrvanava DhuM kaDhuM ||shlok // AzvadAsau mRgau haMsau, mAtaMgAvamarautathA // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 11 eSAnauSaSThikAjAti, ranyonyAnyAMviyuktayoH // 1 // nAvArthaH-thApaNe ve pe helAM ghoDAnA rakhavAla hatA tyAMthI marI mRga thayA, tyAMcI haMsa thayA, palI hAthI thayA, pAMcame nave devatA thayA ane A ApaNo ho nava ne // 1 // temAM pUrvanaveM teM rUDIrIteM cAritra pAlyu, tethI tuM cakravartI thayo bo ane DhuM purimatAlane viSe dhanadatta vyavahArIno citraka nAmA putra thayo. tihAM zrIgurunI vANI sAMjalI vairAgya natpanna thavAthI meM mahAvrata grahaNa kasyAM. hamaNAM mujane avadhijhAna upanyuM ne tethI DhuM tane bodha karavA mATe yAvyo bu. je have tuM dharmAcaraNa kara, ema ghaNuM te sAdhuyeM kahyu topaNa dharmA caraNa na karato bato cakrI rAjya jogavavA lAgyo, ane marIne sAtame narake gayo ane te teno mitra sAdhu hato te rUDIrIte vrata ArAdhana karI ne modane prApta thayo // e3 // iti viSayahAraM // gItAmRtAtiratikarNapuTastripTaSTha, paryakapAlazvaka STamupaiti ghoram // sadmalubdhakakRtAnutagItalu bdhaM,baI vilokaya mRgaM jayavivdalAMgam // 3 // arthaH- (gItAmRtAtiratikarNapuTaH ke0 ) gItarUpa amRtanevipe ne a tyaMta prIti jene evA ne karNapuTa jenA evo (triSTaSThaparyakapAlazva ke.) triSTaSTarAjAno zayyApAlaka teja jema, eTale te zayyApAlakane tripTaSTha rA jAyeM kahyu ke DhuM jyAM paryaMta niza na pAmuM tyAM paryaMta tuM gAna thavA deje, palI gAna baMdha karAvaje. have jevAreM rAjAne nizAvI tevAreM gAna mAMhe Asakta thayelA evA zayyAradakeM nA na pADavAthI te gAna cAlavA lAgyu, tetha te zayyApAlaka (ghoraM ke0 ) ghora evA ( kaSTaM ke0) kaSTane ( napaiti ke0) prApta thayo. valI juvo ke (sabadmalubdhakakRtAtagItalubdhaM ke0) bala yukta evA pArAdhIyeM karelA adbhuta gItaneviSe lonAyelo evoyane te gAne karI (baI ke0) baMdhAyelo tathA tadanaMtara te lubdhakanA (naya vihvalAM gaM ke0 ) jayeM karI kaMpAyamAna jenuM aMga ne arthAt lubdhake kaMpAvelA evA (mRgaM ke0) mRgane ( vilokaya ke0 ) he navyajano ! tameM juvo // e3 // hiM triSTaSThI rAjAnA zayyApAnakanI kathA kahe . hAravati purIne viSe tripTaSThI nAmA vAsudeva rAjya kare . eka divasa tenI Agala rUDA svaravA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. lA gaMdharva gAna karatA hatA, tihAM potAnA zayyApAlakane triSTaSTha rAjAyeM kayuM ke huM nizavaza thAnaM tadanaMtara gItagAna baMdha karAvaje, tathApi gItagAna mAM lubdha thayelA te zayyApAlakeM rAjAne niza yAvyA paDhI paNa gAna za rurakhAyuM teI rAjA jAgI gayo, ane kopAyamAna thaine kahevA lAgyo keSTa ! teM mArA kahevAthI ulaTuM karUM ne kasakine lI teM gAna zaru rakhAyuM mATe tuM zikSApAtra bo ema kahIne te zayyApAlakanA kAnamAM zIyuM tapAvIne reDyuM. tethI te maraNa pAmIne narake gayo ne tri pRSTha rAjAno jIva anukrameM keTalA eka java saMsAramAM karI covIzamA tIrtha kara zrI vIrajagavAna thayA. te vakhata zayyA pAlakano je jIva hato te anukrameM govA liyo thayo . pUrvajanmanA vaidyakI te gopAleM zrIvIranA kAnane viSe kaTA havaMza zilAnuM depaNa karUM te maraNa pAmIne narake gayo. e pramANeM triSTa STi rAjAnA zayyA pAlakanI kathA kahI // 3 // syAt kunakAnidhakumAravadasthirepu, sthairyAya gItama pibodhakaraM kadAcit // bAlopi nirvRtimupaiti nizamya samyaka mAtroditAni kalamanmathagItakAni // e4 // arthaH- ( sthirareSu ke0 ) asthira padArthoMne vipe ( sthairyAya ke0) syai mATe ( gItamapi 0 ) gIta paNa ( kadAcit ke0 ) kyAreMka ( kulnakA nidhakumAravat ke0 ) kullaka nAmA kumAranI peTheM ( bodhakaraM ke0 ) bodha ka nAruM ( syAt ke0 ) hoya. ( bAlopi ke0 ) bAlaka paNa ( mAtroditAni ke0 ) mAtAyeM kahelAM evAM ( kalamanmathagItakAni ke0) manohara kAmaM gI to ( samyak ke) rUDe prakAreM (nizamya ke0) sAMgatIneM (nirvRttiM ke0 ) nirvRtine ( upaiti ke0 ) prApta thAya arthAt sugItathI paNa bodha thAya be // zlokamA kulakakumArano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe be. pUrvai caMpApurIne viSe vajrabAhu rAjA rAjya kare be, keTalA eka kAleM rAjA mara e pAmyo teno nAi vajrajaMgha rAjA rAjyagAdIyeM veto tevAreM vajrabAhu rA jAnI strI potAnA putranA saMrakSaNane mATe putrane laine tyAMthI nAzIne ma thurAma yAvI surijInI pAse putra sahita pravrajyA grahaNa karIne eka sA dhvanI pAseM rahI, teno kullakakumAra putra zrIgurunI pAseM zAstrane jAto Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 113 rahyo. keTalA eka kAleM te dulnakakumAreM vratane mUkavAnI ilA karavA mAMjhI, tyAre tenI mAtAyeM tathA mahoTA mahoTA janoyeM upAdhyAyoyeM AcAryoM yeM malI samajAvavAthI tenI dAkSiNatAyeM karI bAra varasa paryaMta dIdA pA lI. panI potAnA kAkA vanajaMghe rAjya davAveluM hatuM tene jevA mATe potA ne gAma gayo, tyAM rAjasanAmAM nATaka thatuM hatuM. te samayamA nATaka kara nAranI strI naTI thAkI gayelI hovAthI te samaya 16 evI koika strI gItamadhye eka gAthA kahI. te jema ke " suhugAiyaM suvAzyaM, sutu nacci yaM sAma suMdarI // aNupAliyaM doharAIyaM, sumiNaMte mA pamAyae // 1 // e gAthA sAMjalatAM veMta kunaka kumAre ratnakaMbala te vRkSa nATikAne Apyo, ane vyavahArInI strI ratnajaDita sonAnuM. kaMkaNa hatuM te apaNa kA ta thA maMtrI veTho hato teNeM sonAnI muzkiA yApI. rAjAmA putraM ekAvala hAra samarpaNa kasyo, ane hastipAlakeM kanakano aMkuza arpaNa kasyo. tyAre te sarva ApanArane rAjAyeM pUyuM je tamoyeM ene dAna kema prApyuM ? tyAre dunakeM rAjagrahaNAdi sarva svarUpa kaDuM te sarva dudhnaka kumAranI sAthai pratibodha pAmyAM dunnakakumAra zrIgurunI samIpa jazne prAyazcitta grahaNa pUrvaka dIdArAdhana karIne rUDI gatine prApta thayo. epramANe eka gAthAnA gIteM karIbodha pAmyA. noviMdatyuSNazItAdyapi na sadasadapyuktamAviSkaroti, chaH sadhAnna vetti prathayati na rasAn rUpanirmagnadRSTiH // tadda Taikenyei'sminnahitaditamatiH kaH kumArAgranaMdau, caMpApuH svarNakAre vivazazi yathA paMcazailezadevyoH // 5 // arthaH-( rUpanirmagradRSTiH ke0 ) rUpane vipeja nimagna dRSTi jenI evo puruSa, (naSNazItAdyapi ke0 ) naSaNa zItAdikane paNa (noviMdati ke0 ) jANato nathI vicAraNAyeM vicArato nathI evaM karI zarIreDiyano nAva ka hyo, valI (sat ke0) sArUM ane (asatyapi ke0) kharAba ( naktaM ke0) ka hetuM tene paNa (nayAviSkaroti ke) pragaTa karato nathI.kAne ANato nathI evaM karI karNeDiyano nAva kahyo, tathA (uHsagaMdhAna ke0 ) sugaMdha durgaMdha ne (navetti ke0) jANato nathI evaM karI ghrANeMziyano nAva kahyo. tathA ( rasAna ke0 ) rasone paNa ( naprathayati ke0 ) vistAra karato nathI arthA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. t paTsa paNa jANato nathI eNeM karI rasaneyinI jAvarahitatA kahI. e Tale e sarva iMDiyAne viSe jAvarahitapaNAnuM pratipAdana karavAthI mAtra ( smin ke0 ) yA (ekeMdiyeM ke0 ) eka caturiMDiyanA vyApAramAM tryAsakta hovAthI (tat ke) te rUpa (dRSTvA ke0) joine (grahita hitamatiH ke0 ) a tine tinI mati vAlo (kaH ke0) koNa utpanna yAya be ? tyAM kahe ve ke (caMpApUH svarNakAre ke0) caMpApurIno sonI (kumArAya naMdI ke 0 ) kumArAya naMdI (paMcazaileza devyoH ke0) paMcazailaddIpanI hAsA prahAsA nAmanI devIyonuM rUpa jone (yathA ke0 ) jema (vivazadRzi ke 0 ) para vaza dRSTi yaye bate te chipa gayo. zrAMhiM kumAranaMdI suvarNakAranI kathA pUrve kahelI ne to paNa khAMdI kahe d. caMpApurIne viSe kumAranaMdI nAmA suvarNakAra yAta koTI suvarNano dhaNI ne pAMcaze strIma svAmI hato, eka divasa te hAsA ne prahAsA nAmanI devIyonuM rUpa jone moha pAmIne temane viSaya sevavAnI prArthanA karI tyAre vyaMtariyoye kayuM ke tAreM ihA hoya to paMcazaila dIpamAM yAvaje. te suvarNakAre udghoSaNA karAvI ke je koi mane paMcazailIpamAM pohoMcADe, tene huMtraNa lAkha suvarNa puM. te vAta sAMjalIne koi vRddha nAvika hato, teNe tene paMcazaila dIpeM pohoMcADyo. tyAM devIyoyeM nAkAro karavAyI zragi nImaraNa karIne te devIyono svAmI vidyunmAlI deva thayo || 5 || prAstAM satyaM rUpamAlekhya biMba, syAloke'pi evAtirAgAt // sujyeSThAzrI zreNika damApava tsyAt, naiNAMtitavArINAtkim // e6 // arthaH- ( satyaM ke0 ) prakaTa evaM ( rUpaM ke0 ) rUpa ( prAstAM ke0) raho arthAt prakaTarUpa to dUra raho, paraMtu (yAjekhyabiMbasya ke0 ) citrita evA rUpanA (loke'pi ke0 ) jovAne viSe pala (atirAgAta ke0 ) atyaMta rAga kI (klezaeva ke0 ) kverAja thAya be. ( sujyeSThA ke0 ) sujyeSThA strI nI, tathA ( zrIlikayApavat ke0 ) zrI zreNika rAjAnI peTheM ( syAta ke0 ) hoya, eTale jema sujyeSThAnuM svarUpa paTTamAM khAjekheluM joine zreNi ka rAjAne moha thayo, tethI klezane prApta thayo, ajayakumAreM khodelI suraMga ne raste jaine zreNika sujyeSTAne badale cilaNAneja grahaNa karIne potAne Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 115 nagareM gayo. tathA (eNazrAMtiH ke ) haraNane thAka (brAMtavArIkSaNAt ke) jalamAMUvAnA jovAthI (kiMna ke ) jhuM na hoya. nA hoyaja // AhiM sujyeSTAnI kathA kahe . vizAlA nagarIyeM ceDA mahArAjAnI sujyeSThA nAme dIkarI hatI tenI pAseM ekadA koka tApasaNI mithyAtva nuM pratipAdana karavA lAgI tene sujyeSTAyeM ninabI tethI te tApasaNI tenuM yathAsthita rUpa paTTamAM AlekhIne rAjagRhamAM jaya zreNikarAjAne dekhADayaM. te joine rAjA moha pAmyo. par3I ajayakumAra zreNikarAjAnuM rUpa paTTamAM bAlevIne vizAlA nagarImA gayo, tyAM vaNika thA sugaMdhi vastunI ukA na mAMjhI zreNikarAjAno citrapaTTa lazne veto. sujyeSThAne zreNikarAjAnuM citra dekhADyuM te joDne sujyeSTA paNa zreNikarAjAmA tallIna thai gai. pa bI anayakuMmAre dharatImAM suraMga khodI, te suraMgethI zreNika rAjA AvIne suMjyeSThAne sthAnakeM cinnaNAne lazne potAne pura Avyo. ema paTTamAM A lekhenuM rUpa jovAthI paraspara moha prApta thayo // e6 // syAdhopi yatastato'pyadhigataH kvezAya nAzAya ca,ta cANAkyadhiyA'turaH zrutimagAnamaMtrI subaMdhuna kiM // pa zya klizyati puSpasauranadhRtaH sarpaH sadopi san, sA yaM cAMbujakozabaMdhanamaliH prApnoti gaMdhAtitRT // e|| arthaH-(yatastatopi ke0) jyAMthI tyAMthI paNa (adhigataH ke) Avyo evo (gaMdhopi ke0 ) gaMdha paNa (kvezAya ke0) kvezane mATe (ca ke0 ) valI (nAzAya ke0) nAzane mATe ( syAt ke0) hoya, kenI peThe ? to ke (cANAkyadhiyA ke ) cANAkyanI budhiyeM karI eTale cANAkye pre paNa karelA puSpapuTanA sugaMdhanA suMghavAthakI (AturaH ke0 )Atura thako kvezane prApta thayelo evo ( subaMdhuHmaMtrI ke0 ) subaMdhunAmA maMtrI te he navyo? (kiM ke0 ) jhuM tamArA (zruti ke0 ) karNa puTa pratye (na agAt ke0 ) na Avato havo ? eTale puSpapuTanA suMghavAthI kaSTane prApta thayelA evA subaMdhu maMtrIne he navyajano ! tamoye guM nathI sAMjalyo ? valI (pazya ke) juvo (sadopisana ke0) ahaMkArayukta evo bato paNa (sarpaH ke0) sarpa, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. (puSpasauranavRtaH ke0 ) puSpasaurajane dhAraNa karato bato ( klizyati ke0) kveza pAme je. eTale sugaMdhanI lAlacamAM nAkhIne te sarpane gAruDI loko baMdhanamAM nAkhI kuHkha Ape . ( ca ke0 ) valI (gaMdhAtitRT ke0 ) gaMdha ne vipe atyaMta ne tRSNA jene evo (aliH ke0) camara, te (sAyaM ke0) sAyaMkAlane vipe (aMbujakozavaMdhanaM ke0 ) kamala kozanA baMdhanane (prA pnoti ke) pAme . eTalne camara je je te sugaMdhanA loneM kamala gaMdhane le vA mATe kamalamAM jaz vese, tevAmAM sAyaMkAla paDavAthI kamala kozabaMdha thai jAya. tethI temAMja maraNa pAme, mATe atisugaMdhAsakta prANI subaMdhu maMtrI ane sarpa tathA camaranI peThe kleza pAme ne. (tat ke0 ) te mATe gaMdha nI atyAsaktino tyAga karavo // e.|| AhIM subaMdhu maMtrInI kathA kahe . pADalIpurane vipe mauryavaMzano caM gupta nAmA rAjA rAjya kare ke teno buddhicatura cANAkya nAmA maMtrI , te cANAkye avasara pAmIne nAtamAM thoDaM thoDaM vipa nAvIne rAjAne khavarAvyuM eka divasa koieka rAjAnI rANI potAnA svAmInI sAtheM ja mavA vetI paraMtu te to jamatAMja vipa prayogeM karI maraNa pAmI. cANAkye rANInuM nadara vidArIne peTamA garna hato tene jIvato kADhayo te bokarAnuM nAma biMDasAra ebuM Apyu. caMgupta svargamAM gayo tyAre teno putra viMsAra rAjagAdIyeM veto. evA varavatamAM cANAkyano vairI subuddhi nAmano maMtrI hato teNe ekAMte bichusAra rAjAne kahyu ke tamArI mAtAnuM peTa, cANAkye phoDI nAsyuM, te sAMjalI rAjAne rIza caDI panI prajAtamAM jyAre cANA kya yAvyo tyAre tenAthI parAGmukha thai vege. te rAjAyeM subaMdhune ghara prApyu, te gharamAM eka maMjupA hatI temAMthI eka sugaMdhavAsano dAbaDo subaMdhune malyo,sugaMdhayakI vAsanuM AghrANa kayuM temAM lakhelo eka patra malA yAvyo, temAM laravyu hatuM je A sugaMdhone suMghIne je poteM joga vaze, rUDA vastrone dhAraNa karaze, rUDAM jojana karaze te maraNa pAmaze ane A dAbaDAne suMghI ne kapinI peThe je raheze, te jIvaze. ityAdi vAMcIne viparIta cAlavAthI su baMdhu maMtrI AlokamAM mahAkaSTone pAmyo bhane paralokeM narakanAM duHkha pAmyo. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 117 vistrairdhAtuniraMgametadaghaTi prAgeva tatrApyaho, urga dhaH pratikarmaNApi hi bahiH prAkarmataHkazcana // gaMdheva mRgAtanUjavadataH sauranyayatnotrako, gaMdhazvya cayairnibodha zucitA kA nIlikAnAjane // et|| arthaH-(visTeH ke0) bInatsa evA (dhAtuniH ke0) sAta dhAtuyeM karIne ( etat ke0) yA (aMgaM ke0) aMga, (prAgeva ke ) pUrveja (aghaTi ke) banerbu . ( tatrApi ke0) valI te yaMgane vipe paNa (aho ke0) Azcarye (ka zcana ke) koka (prAkarmataH ke0 ) pUrvakarmanA yogathI (jurgadheva ke0 ) murga dhAnAmA nArInIpeTheM tathA ( mRgAtanUjavata ke0) mRgAputra loDhakanI peThe (undhaH ke) murgadha thAya , to tenA (pratikarmaNApi ke0 ) murgadha maTADa vAne mATe (bahiH ke0 ) brAhyakatrima snAnAdi zuzrUpAyeM karIne zurU kare be, to paNa ( hi ke0) nizcaM te dhugaMdhaja nikale le, (ataH ke0) e kAraNa mATe (atra ke0 ) e pUrvokta aMgane vipe (gaMdhavyacayaiH ke0 ) gaMdha ivyanA samUhoyeM karI ( sauranyayatnaH ke0 ) sugaMdhano yatna (kaH ke0 ) zo karavo? ema he navya! tame (nibodha ke0) jAgoje (nIlikAnAjane ke0 ) galinA pAtrane vipe (zucitA ke0) pavitratA (kA ke0) zI karavI? tema yA zarIranuM paNa jANI levu // 7 // AhiloDhakanI kathA kahe. caMpAnagarIne vipe jitazatrurAjAnI mRgAvatIrA NInA nadarathIkoka pApI jIva prasUta thayo. tene paga, hAtha, kAna, AMkhyo, tathA mastaka e kAMza hatAM nahI mAtra jevo pApANano loDhaka hoya, tevo te hato, tethI putranuM loDhaka nAma prApyu. eka kalazIanAjano mahoToDhagalo karI tenI upara te loDhakane besADIne tenI uparathI loTAve tyAre tenA mukha rUpa dhAramA anAja pesavAthI poSaNa thAya. e prakAre AhAra kare. ekadA tyAM zrIvIranagavAna AvatA havA, tenI sAtheM zrI gautama gaNadhara hatA, teNeM te loDhakanuM svarUpa jo vismaya pAmIne zrIvIranagavAnane pUbyu ke he jagavan ! ANe pUrvajanmeM guM pApa kA haze? je karme karIyA vo thayo ? tyAre zrIvIranagavAne kahyu ke pUrvajanmane viSe loDhakano jIva, makAtI nAmA datriya hato, te prakRtiyeM karI nirdaya hato,ane godhanane cA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. rato hato, ekadivasa godhana cArIne godhana jyAreM betuM tyAre te keTalAeka DhoronAM puMuDAM ane keTalAM eka DhoronA pagane kAtarato havo, keTalA eka nI napara ghoDAnI peThe ArohaNa karato havo, e prakAre jIvahatyA karI maraNa pAmIne pAhiM loDhakanAmeM utpanna thayelo .yA vAta sAMjalIne gha gAye bodha pAmyA // tathA pugaMdhAstrInI vAta jhAnapaMcamImAM prasika // // sparzetigataratibalyapi yAti phuHkhaM, prayotanUpazva maMtryanayena bdH||kovaa'grhiissydinmep na cetkare Nu, sparzAdhadhIH sthagitagartagato'naviSyat // // arthaH-(atibalIapi ke0) atyaMta balavAn evo paNa prANI ( spa ze'tigRcaH ke0 ). sparzane vipe ati ilAvAlo bato (puHkhaM kee) atyaMta kuHkhane ( yAti ke0) prApta thAya ne, kenI pete? to ke (maMtryanayena ke0) anayakumAranAmA maMtrI (bahaH ke ) bAMdhelo evo ( pradyotanUpazva ke) pradyota nAmA rAjAnI peThe, juvo ( yadi ke0) jo (epaH ke0 ) yA pratyada jagatamA prasida evo hastI te (kareNusparzIdhadhI ke0) hAthaNI nA sparzane vipe de aMdha budi jenI arthAt vicAra zUnya evo bato ( stha gitagartagataH ke ) tRNathI DhAMkelA khADAneviSe prApta ( naanaviSyatcet ke0 ) jo nahi thaze to ( kovA ke ) kayo puruSa (inaM ke0) hastIne (agrahISyat ke0) grahaNa karI zakaze? arthAta koja nahiM karI zake ||ee|| yAMhiM caMpradyota rAjAnI kathA kahe . naUyinI nagarIne vipe cama pradyota nAmA rAjA hato, teNe eka divasa udghoSaNA karAvI, je ko a jayakumAra maMtrIne bAMdhI lAve, tene manonITa DhuM ApIza ? e udghoSaNA eka vezyAyeM kabUla karI,palI te kapaTathI zrAvikA banIne keTalA eka pari vAreM yukta thai rAjagRhane vipe AvI. tihAM A mohoTI zrAvikA ne ema mAnIne ajayakumAra te vezyAne nojana karAvyu, panI kapaTa zrAvikAyeM a nayakumArane potAnA utArAmAM jamavA teDyo tyAM anayakumArane caMihAsa nAmanI madirAthI ghUrNAyamAna karIne rathe besADI naUyinImAM caMmapradyota rAjAnI pAseM lAvI uno rAkhyo tene rAjAyeM baMdikhAne nAkhyo, tyAM baMdI khAnAmA rahelA anayakumAra caturvaNe karI rAjAthI potAne mUkAvyo bane Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 110 rAjAcaMmpradyotane kahevA lAgyo ke are rAjA ! mane teM dharmabaleM karI baMdI khAne nakhAvyo,paNa hu~ tane sarva lokasamada vAMdhIne ujAyagInA rastAmAthI rAjagRhi nagarImA lai jazza, tyAreM anayakumAra kharo, ema jANaje. e vI pratijJA karIne keTalAeka divasa palI nAnAprakAranI vastuyeM karI gADAM pramukha jarI poteM sArthavAhano veza dhAraNa karIne ujayinI nagarIne vipe te ajayakumAra yAvyo,tyAM rAjAnA gharanI pAseMja eka ghara nADe lIdhuM ekadA potAnAmANasone gADAmAM besAsyAM par3I jema rAjAnI najara paDe,te ThekANe gADaM calAvyuM, te mANasomAMthI eka mANasane caMpradyota evaM nA ma prApyuM, tene mAra mArato to bAhera lai cAlyo te mANasa caMceM svareM karI kahevA lAgyo ke he loko doDo ! doDo ! duM caMmapradyota nAmA buM te mAra khAvaM ' mATe mane boDAvo, e prakAre bolatA evA tene rAjAnA sevakoyeM ane gAmanA mANasoyeM boDAvyo, ema pAvU ve ve cAra cAra da hADe karavA mAMmadhu. tene joDne gAmanA mANasa kahevA lAgyAM ke are yA mUrkha zeTha kevo ke ke e bicArAne vAraMvAra pakaDe ? to vAre vAreM ene koNa boDAvaze ? valI te anayakumAra ghaNIja svarUpavAna ve vezyAnane rAkhI, te vezyAne nitya sAyaMkAleM potAnI pAseM nRtya karAvavA lAgyo, eka divasa caMmpradyota rAjA gavAdamAM uno hato teNe te manohara evI bedu vezyAne najareM joine tarata vedu vezyA para tenA mananI Asakti tha. par3I te vezyAne vipe lubdha evA caMmapradyota rAjAyeM potAnI eka dAsI sAthe kevarAvyuM je tamane behune rAjA bolAve ,te pramANe te dAsIyeM yA vI vezyAune kamu ane valI dAsIye kahyu ke tamone rAjA paTTarANI karaze te sAMjalI vezyA bolI ke rAjAne jo prayojana hoya, to yAMhiM Ave, te vAta dAsIyeM rAjAne kahI. rAjA lubdha thane ajayakumArane utAre thA vyo ke tarata anayakumAra caMmpradyota rAjAne bAMdhI lIdho, DholIyA upara nAkhIne mAravA mAMjhayo ane gADAmAM nArakhI lokonI samada sadu jove te vI rIteM bajAranI vacamAM mArato mArato cAlyo. rAjAyeM pokAra kasyo paraM tu lokeM jANyaM je eto caMmpradyota ey potAnuM mANasa ne tene e niraMtara gADImAM besADI mAra mAra le tema Aja paNa mAre je ema jANI koyeM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. tene boDAvyo nahI. anaya kumAre tene rAjagRhI nagarIne vipe lAvIne zreNi kane arpaNa kasyo, panI zreNikeM tene dayA karIne boDAvyo // ee|| yaH sparzasaukhyalavamitimUDhabuddhiH, sikSipradena ta pasA sukumArikeva // ciMtAmaNeH sakalanUtalarAjya dAtu, bAlaH sanRSTacaNakAn tRNute ludhaartH||10|| arthaH-(yaH ke ) je (mUDhabudiH ke0) mUDha ne buddhi jenI evo puruSa, ( sikSipradena ke0) sidine denArA evA (tapasA ke0) tapeM karIne ( suku mArikAzva ke0) sukumArIkAnI peThe, ( sparzasaukhyalavaM ke0) sparza iMDiya rUpa sukhanA lezane (invati ke) ilA kare , (saH ke0) te (bAlaH ke0) mUkhaMjana, ( sakAlanUtalarAjyadAtuH ke.) samagra pRthvInA rAjyane denArA evA ( ciMtAmaNeH ke0) ciMtAmaNithI ( dudhAtaH ke0) nUrakhyo bato (nR TacaNakAna ke) muMjelA caNAMne (vRNute ke) mAge ne. ema jANavU. arthAt je tapazcaryA karI pharI viSaya sukhanI nA kare be, te ciMtAmaNi boDIne zekelA caNAnI nA kare ema jANavU // 10 // ___ yahi sukumAlikAnI kathA kahe . mathurApurImA sAgaradatta zreSThInI dI karI sukumAlikA karIne hatI te yauvanAvasthA pAmI tevAra samudattavyava hArInA putranI upara mohita tha tene gharajamAi karIne te kanyA paraNAvI dIdhI paraMtu tenuM aMga aMgArAnI peThe tapatuM hatuM tethI teno svAmI tene spa ze karavA jAya tevAmAMdAjavA lAgyo tevAre te strIne emaja zayyAmAMsa telI mUkIne potAne ghera jato rahyo pAlathI te rudana karavA lAgI tyA reM mAtA pitAyeM rudana karatI aTakAvI. tadanaMtara koika nidAcarane te ne ApI, te paNa tevI rIte tene boDIne cAlyo gayo, panI pitAne ghare rahI dAna devA lAgI, tevAmAM ko sAdhvI tyAM yAvI teNe pratibodha kasyo tethI vairAgya pAmIne dIkSA grahaNa karI, mahoTuM tapa karavA lAgI, eka divasa vanamA AtApanA karatI hatI evAmAM teNeM eka gaNikAne pAMca puruce sevelI najareM joza, tevAreM vicAravA lAgI ke are mAre aa navamAM eka paNa svAmI thayo nahIM thA nAgyazAlI strIne pAMca svAmI noga ve , te mATe mAre paNa pAMca jAro thAya to ThIka ? evaM niyANu karI Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 121 marIne devapaNuM pAmIne par3I pAMca pAMmavonI padI nAmeM strI tha6 // 10 // niHsatvaM nirdayatvaM vividhavinaTanAzaucanAzAtmahAni, rasvAsthyaM vairaTarvyisanaphalamihAmutra urgtyvaaptiH|| cau lukyamApavattakSyasanaviramaNe kiM na dadA yatadhvaM, jA naMtomAMdhakUpe patata calata mA dRgavipAdeHpayA de // 10 // arthaH-( niHsattvaM ke0) niHsattvapaNuM tathA ( nirdayatvaM ke0) nirdaya paNuM ane (asvAsthyaM ke ) asvasthapaNuM ( vairavRdiH ke0) vairanI vRddhi, (zaucanAzAtmahAniH ke0) pavitratAno nAza, tathA AtmAnI hAni, ( vividhavinaTanA ke ) vividha prakAranI je jIvone viDaMbanA te sarva ( vyasanaphalaM ke0 ) kuvyasanano phala te (iha ke.) A lokamAM prApta thAya ne ane (amutra ke0 ) paralokamAM to e kuvyasana thakI (5 gaityavAptiH ke0 ) urgatinI prApti thAya je. kenI peleM ? to ke ( caulukya kSyApavat ke0) caulukya rAjAnI peThe, (tat ke0) te kAraNa mATe (vyasana viramaNe ke0 ) vyasananAviramaNane viSe ( dadAH ke0) he mAhyA puruSo ! (kiM ke0) jhuM (nayatadhvaMke0) yatna nathI karatA? arthAt te vyasana tyAgano he mAhyA jano! tamo yatna karo. (jAnaMtaH ke ) jANatA batA (aMdha kUpe ke0) bAMdhalA kUvAne viSe (mApatata ke0) ma paDo, ane (dRga viSAheH ke0 ) dRSTimAMja jene viSa rahyu evA sarpanA (pathA ke0) mArge (he ke0) he dado ! tameM (mAcalata ke0) ma cAlo arthAt dRSTiviSayukta sarpa jyAM rahe je te mArgamAM tamo cAlo nahiM // 11 // yAMhiM kumArapAla rAjAnI kathA kahe . aNahinapura pATaNane vipe caulukyavaMzano kumArapAla rAjA rAjya karato hato, te rAjA, kalikAlamAM sarvajJa birudadhAraka,traNa karoDa graMthanA kartA evA pranuzrI hemAcAryanA vaca noyeM karI bodha pAmI parama jainadharmI thayo, teNe potAnA aDhAra dezamAthI sAta urvyasana nivRtta karayAM ane potAnA dezomA rahelI kaMTakezvarI devI nI bAgala pADAuno nAza thato hato, te sarva nivRtta karAvyo. tathA tenA rAjyamAM koI jU paNa mAre nahI evo hiMsAno niSedha kasyo. jo koI jU ne mAre teno daMma karIne te 'vyathI ju vigere jaMtunA nAnA mahoTAM rahANa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamoH sthAna karAvyAM hatAM yUta tathA mArI zabdanA kayaneM karI potAnI behenanA vara zAkaMnarI rAjAne zikSA karI mAMsa nahANa karanAra pAseMthI daMma jazne batrIza jainaprAsAda karAvyAM,e prakAreM sAte urvyasanano nAza kasyo // 11 // ruk pathyaM ca rasairyathA bahutayA saMsevitailolupai, dhIrai yavidhinA nvedpi||paagNtre||(bhutyaa yUnena saMtoSi pA yogyAyogyatayAzitairiha) tathA saMsAramodAvayi // yannAnArasalAlasaHsa mathurAmagurnavaM bhrAMtavAn, yattI rNazca suDhaMDhaNaH samamaghaiH sanmodakadodakaH // 10 // arthaH-(lolupaiH ke0) rasalolupa evA puruSoyeM (bahutayA ke) ghaNI rIteM ( saMsevitaiH ke0 ) sevana karelA evA (rasaiH ke0) rasoyeM karI (ruk ke0 ) roga ( yathA ke0) jema thAya ne (ca ke0 ) valI ( tathA ke0) tema (dhIraiH ke) dhIra puruSoyeM ( yat ke0 ) je (vidhinA ke0) vidhiyeM karIne sevana karelA raseM karI (pathyaMbapi ke0) pathya paNa (navet ke0 ) thAya (pAThAMtarathI) (bahutayAyUnena ke0) atyaMta jojananA prItivAne tathA (saMtoSiNA ke0) nojanamAM saMtoSI evA puruce ( yogyAyogyatayA'zitaiH ke) yogyAyogya nojanathI (iha ke0) AhiM ( tathA ke0) tema (api ke0 ) valI ( saMsAramodAvapi ke0) saMsAra ane moda paNa prApta karAya ne. arthAt rasalolupane saMsAra vRddhi ane tyAgIne moda thAya je. juvo (yat ke ) je kAraNa mATe ( nAnArasalAlasaH ke) nAnA prakAranA rasamAM lolupa evo ( saH ke0 ) te prasiha (mathurAmaMguH ke0) mathurAmaMgu nAmA AcArya (navaM ke) saMsAra pratyeM (brAMtavAn ke) jamato havo ( yat ke) je kAraNa mATe ( ca ke0) valI juvo te kevo ? (sanmodakadoda kaH ke0) sArA lADune cUrNa karI paratavanAra evo (suDhaMDhaNaH kesa) suDhaMDha Na muni, te (adhaiHsamaM ke) pApa sahita (tIrNaH ke0) saMsArathI tarI ga yo. arthAt mokne prApta thayo, eTale rasalolupatAyeM mathurAmaMgu dIrgha saMsA rI thayo, ane DhaMDhaNamuni rasalolupa na hovAthI saMsArathI tarI gayo, pAnaM tarathI atyaMta nojanapriya purupeM tathA jojanamAM saMtoSa rAkhanArA evA pu Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 123 ruSoyeM yogyAyogyanA vicArathakI vartavU, rasalolupatva boDaq // 10 // __ hiM mathurAmaMgu tathA DhaMDhaNamuninI kathAmA prathama mathurAnaMgunI kathA kahe . mathurAnagarIne vipe mathurAmaMgu nAmA AcArya pAMcaze sAdhuyeM yukta rahyA hatA, tene puramA rahetAM rasalApaTya vRddhiMgata thayu. te AcArya maraNa pAmIne te puranI khAla pAseM devakulamA yada thayo, te paDI je anugamanA dikane mATe sAdhu Ave, tene potAnA mukheM karI kheMcIne mohoTI jIna kADhI dekhADe je. te yadeM pratidina ema karavA mAMmayu, eka divasa sAhasi ka ko sAdhu hato, teNe pUDu, ke tuM koNa bo? ane zAmATe jIna nitya dekhADe be, tenuM kAraNa bane tArUM svarUpa kahe? tyAreM yaha kahevA lAgyo ke, duM tamo sarva sAdhuno guru mathurAmaMgu nAmA zrAcArya . rasalAMpaTayeM karI maraNa pAmIne puranirdhamaNane vipe yada thayo , tamoyeM paNa rasalAMpa 'Tyano tyAga karavo, jivhAdi iMDiyono jaya karavo. ema upadeza kasyo. have DhaMDhaNamuninI kathA kahe je. dhArakAne viSe zrIkRmanI DhaMDhaNA nA mA rANI hatI, tenI kudirUpa sarovaramAMthI haMsanI peThe DhaMDhaNa nAmA putra utpanna thayo, teNe eka divasa zrIneminAtha pAseMthI dezanA sAMjalIne strI tyAgIne svAmInI pAseM dIkSA lIdhI. e avasaraneviSe potAnA devane vi pe pUrvajanmeM sAdhune dAna bApatAM aMtarAya karelo hato, te karmano udaya thAvavAthI jyAM voravA jAya, tyAM sAdhune kalpe, evI nidA male nahiM, ema ba mAsa paryaMta teNe upavAsa kasyA, ekadivasa zrInemIzvara jagavAnane zrIkameM pUjyu ke mahArAja! tamArA aDhAra hajAra sAdhu ne temAM ulka Ta tapasvI koNa ? te kaho. nagavAne kaDaM ke DhaMDhaNakumAra jevo koi paNa muni nathI, te sAMjalI zrIkRSma prasanna thayA ane hAthI upara caDIne gA mamAM Ave je tyAM sAmA AvatA DhaMDhaNakumArane joine hAthIthI utarIne DhaMDha sAdhune vaMdana kayuM, te koI gavAdamAM beThelA vyavahArI joyuM, teNe zrI kRmeM vaMdana karavAthI DhaMDhaNamuninuM mAhAtmya jANIne tyAM AvI DhaMDhaNamuni ne ghera bolAvIne modaka vorAvyA, te modaka nagavAnane dekhADavAthI jaga vAne kahyu e tujane zrIkRsmathI malyA be evaM sAMjalI te modakanuM cUrNa ka rI paravI yAvyA, poteM zunadhyAnamA rahI kevalajJAna pAmyA // 10 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. kiM jeyo rasaneMyeiNa sa mahAn yaH satvaraktAruci, dharmaruciH kuTuMbakamasau pakkAvayet // kiM vA vizvahitAya nodaragataM siMdhurdadhau vADavaM, sAragrA hi surAstamAzu na viSaM kiM nIlakaMThaH papau // 103 // arthaH- ( yaH ke0 ) je ( mahAna ke0 ) mahoTo puruSa iMDiya lolupa tA rahita evo be, ( saH ke0 ) te puruSa, ( kiM ke0 ) guM ( rasaneM diye ke0 ) rasanA iMDiyeM karIne (jeyaH ke0 ) jiMtavAyogya be ? nA nathIja. ke nI peTheM ? to ke ( sattvarakAruciH ke0 ) jIva rakSaNamAM ne ruci jene evo (sau ke 0 ) prA. prasiddha (dharmaruciH ke0.) dharmarucinAmA sAdhu terA ( kuTuMba kaM ke0 ) kaDavA tuMbaDAne ( yat ke0 ) jevI rIteM ( pakkAmravat ke0 ) pA kelA AmraphalanI peTheM ( nayet ke0 ) nakSaNa kakhaM tyAM dRSTAMta kahe beM ( vizva hitAya ke0 ) vizvanA hitane mATe (siMdhuH ke0 ) samuD ( udaraga taM ke0 ) udaramAM rahelA ( taM vADavaM ke0 ) te vaDavAnalane (kiMvA ke0 ) zuM valI ( nadadhau ke0 ) na dhAraNa karato havo arthAt vaDavAnalane dhAraNa karato havo, tathA ( sAragrAhisurAH ke0) samuDmaMthana karatI vakhateM sAranA grahaNa karanArA devatA to thayA, paraMtu prasiddha evaM (viSaM ke0 ) viSane ( yA ke0 ) jaladI (nIlakaMThaH ke0 ) mahAdeva ( kiM ke0 ) guM ( na pa pau ke0) na pAna karatA havA ? arthAt mahAdeva viSanuM pAna karatA havA // mATe jIvarAne mATe iMDiyalolupatvano tyAga karI mahoTA puruSo ya DuHkha sahana kare lekhane viSa jevA padArthanuM nakSaNa kare be. jo rasaneMziya lolupa hoya to te viSAdi kSaNa kare nahiM // 103 // 154 yA zlokamAM dharmaruci tathA vaDavAnala ne nIlakaMTha e traNanA dRSTAM tale, temAM prathama dharmaruci sAdhunI kathA kahe be. yinI nagarIne viSe somadeva, somanUti, ghane somazammI nAmeM traNa brAhmaNa nAiyo hatA, te traNene anukrameM nAgazrI cUtazrI ane yI nAmanI traNa strIyo hatI, te traNe strIyo pota potAne vAre vAre rasoi kare. eka divasa nAgazrIno rasoino vAro dhAvyo tyAreM kaDavaM tuMbaDuM taiyAra kara Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kathA sahita. 125 ne dharmaruci nAmA koi sAdhu vahoravA jatA hatA, tene te pApaNIyeM vo horAvyuM, sAdhuyeM te tuMbaDuM laine potAnA gurune dekhADyuM te jor3ane guru bolyA, ke ene sthaM milamAM paratavo, tyAreM sAdhu paraThavA gayo, tyAM mahi kA kITakAdika jIvono ghAta thaze ema jANI, te tuMbaDAne poteM na am karI gayo, te viSa prayogeM maraNa pAmI sarvArtha siddha vimAnapratyeM gayo. have bIjI vaDavAnalanI kathA kahe be. pUrve brAhmaNanI jAti vaDavA nalanAmA eka navIna asura utpanna thayo, te pracaMma evA sarva devatArjano uparodha karavAne tatpara thayo te samayeM sarva surapati pramukha devatAyeM eka brahmaputra sarasvatInI prArthanA karane, te vaDavAnalane samuimAM nA khI dIdho. pItene koi bAhera kAMDhavA zaktimAn yayuM nahiM, paDhI zAradA devaghaTana vacceM tene prakSepaNa karIne te vaDavAnalane dekhatAM hatAM kahenuM || zrI ratIsurapatipramukhaiH suroghai, rajyarthitA jalanidhiM jvalayAMcakA ra // tannaMdaneSu satata vairamanusmaraMtI tannaMdaneSu vibudheSu paGmurAkhI sA // 103 // nIlakaMThana kathA kahe be, ekadivasa sarva devatA surapati pramukha brahmA, viSNu, zaMkara, surapati, grahapati, nizApati, detA yeM ekaThA thane meruno maMthAnaka karIne zeSanAganuM netruM banAvI, samuinuM maMthana karavA mAM madhuM te samaya canda ratna utpanna thayAM, temAM lakSmInAmanuM ratna nikalyuM tene viSNuyeM grahaNa karayuM. ema caturdaza ratno sarva devoyeM veMcI lIdhAM. temAM devatAyeM raMnA apsarA melavI, tathA zaMkaranA nAgamAM kAhiM paNa khAvyaM nahiM, tyAreM zaMkareM kayuM have huM samu maMthana karIza te pramANe maMthana kara vA mAMmadhuM tyAreM viSNu pramukheM kayuM bahu maMthana karavAthI kAlakUTa viSa na tpanna thaze, paNa te na mAnatAM maMthana kasyuM, tevAreM kAlakUTa viSa samumAM zrI utpanna yuM, te viSane sarva jagatnA kalyANa mATe zaMkara, poteM pAna karI gayA ne kaMThamA rAkhyuM, tethI nIlakaMTha evaM zaMkaranuM nAma paDyuM. saptApi vyasanAni pApasadanAnyetAni varjyAni yat, satkarmApi na zasyate vyasanamatyA sevayAsyA yathA // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. sneho'hatyapi gautamasya gaNanA'kAle ca kozAguroH, glAniHpAradanAvite hi kanake'riSTaM phle'naatve||14|| arthaH-( etAni ke0 ) e ( saptApi ke0 ) sAta evAM paNa ( vyasa nAni ke0 ) vyasano je , te (pApasadanAni ke0 ) pApanAM ghara meM, mATe ( vAni ke0) varjavA yogya De, (yat ke0) je kAraNa mATe te vya sana sevanAro prANI (satkarmApi ke0) sArA karmane karanAro hoya to paNa ( nazasyate ke0 ) vakhaNAto nathI. te vyasanonI (atyAsevayA ke0 ) a ti sevanAyeM ( vyasanaM ke0) duHkha (syAt ke0 ) hoya. kenI peThe ? to ke (yathA ke0 ) jema (gautamasya ke0) gautamane (arhati ke) arihaMta jaga vAnane vipe (snehopi ke0) sneha paNa je je, tene loko vyasanaja kahe je. (ca ke0 ) tathA ( kozAguroH ke0 ) syUlinazne ( akAne ke0 ) akA lane vipe ( gaNanA ke0) pUrvamI gaNanA te paNa (glAniH ke0) vyasana rUpa thAya . tathA (pAradanAvite ke0) pArAsAthe atyaMta nAvanA kare lA evA ( kanake ke0) suvarNane vipe zyAmatA thAya . tathA (anAta ve ke ) Rtu vinAnA samayamAM utpanna thayelA (phale ke0 ) phalane viSe (hi ke0) nice (ariSTaM ke0) ariSTa thAya ne. ema lokokti , temATe ati sarvatra varjayet, ema jANavU // 10 // yA zlokamAM gautama tathA sthUlinazno dRSTAMta hovAthI prathama gautama gaNadharanI kathA kahe . zrIvamAnasvAmInA ziSya prathama gaNadhara zrIgauta masvAmI hatA,have jene vIrajagavAne potAne hAtheM dIkSA Ape tene tarata ke valajJAna utpanna thAya, paraMtu gautamagaNadharane zrIvIranagavAnanI napara atyaM ta sneha hovAthI snehAMtarAyathI kevalajhAna utpanna thayuM nahiM,panI vIranaga vAne potAnA nirvANa samayane viSe devazarmAne pratibodha karavA mATe gauta mane AsannagrAmeM mokalyA, zrIvIranagavAna apApA nagarIne viSe hastIpA la rAjAnI jIrNa rakuka sanAne viSe rahyA, zola prahara paryaMta dezanA devA panI kArtika vadi amAvAsyAne divaseM paramapadane prApta thayA, have devazarmA ne pratibodhIne pAbA AvatA devatAunA mukhathakI vIranagavAn nirvANapa dane prApta thayA, evaM sAMjalIne gautamasvAmI atyaMtazoka karIne panI praju vairAgya bANI snehapAzano baMdha toDIne kevalajJAna pAmyA. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 127 have syUjilaznI kathA pUrva kahelI pUrve ,tathApi prakArAMtarathI valI kahe be. eka divasa zrInabAdusvAmInI pAseM sthUlinaznI beheno yadAdi yA ryAyeM kahyu ke he jagavana ! sthUlina hAla kyA ? tyAreM guruyeM kaDaM ke, azokavanane viSe pUrvonI gaNanA karato to rahyo be,tyAreM sarve sAdhvIyo tene vAMdavA mATe azokavanamA gai, tyAM potAnI venone AvatI joDne syUlina potAnI vidyAnI parIkSA karavA mATe siMhanuM rUpa vikurvIne sa nmukha Avyo tene jokne sarva sAdhvI tyAMcI nAzIne gurunI pAseM AvI kahevA lAgI ke he jagavan ! sthUlinAne to siMha nadaNa karI gayo. te sAM jalI guruye kahyu ke hajI tyAMja sthUlinajI . bIjI vAra tenI benoyeM jazne vaMdana kasyuM palI guruyeM jANyu enAthI vidyA jIravAtI nathI mATe have pUrva naNAvavAM nahI to paNa zrI saMghanA naparodhathakI cAra pUrva mUlapA veM guruyeM jaNAvyAM, paraMtu arthathakI naNAvyAM nahiM e. syUlinanI kathA kahI. dyUtenArthayazaH kulakamakalAsauMdaryatejaHsuhRt, sA dhUpAsanadharmaciMtanaguNA nazyati saMtopi di|| yaha tpAMmusuteSu tacyutasudhIpvAdityanAvarjite, vizve kiM tamasA sphuTaM ghaTapaTastaMnAdi vA layate // 10 // arthaH-(saMtaHapi ke0) vidyamAna evA paNa (artha ke0) dhana athavA zAstranA artha ( yazaH ke) yaza (kulakramaH ke0) kulAcAra, (kalA ke0) likhita, pavita, gIta, vAdyAdika bahoMtera kalA, ( sauMdarya ke0 ) suMdarapaNuM ( tejaH ke0 ) teja, ( suhRt ke0) sumitra, ( sAdhUpAsana ke0) guruparyu pAsti, (dharmaciMtana ke0) dAnazIlAdi dharmaciMtA, evA (guNAH ke0) guNo (yUtena ke0) dyUteM karI (hi ke0 ) nizce ( nazyaMti ke0 ) nAza pAme . kenI peThe ? to ke ( yat ke0) jema ( pAMmusuteSu ke0 ) pAMca pAMDavone viSe. te kevA pAMvo ? to ke (tacyutasudhISu ke0) te dyUtathakI bhraSTa tha le buddhi jenI evA . kavi kahe je ke (AdityanAvarjite ke0) A dityanI kAMtithI rahita evA ( vizve ke0 ) vizvane viSe ( tamasA ke0) aMdhakAreM karI ( sphuTa ke0) pragaTa paNe ( kiMvA ke0 ) guM vAraM. (ghaTapaTa staMnAdi ke0 ) ghaTa, paTa, stanAdika (ladayate ke0) lakSya thAya . nA tha Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. tA nathI. tema dyUtamAM paNa pUrvokta guNo dRzyamAna thatA nathI, e nAvArtha je. __ aAMhiM pAMca pAMmavonI kathA kahe . kurudezamA hastinApura nagarane viSe yudhiSThira rAjA, nIma, arjuna, sahadeva ane nakula te cAra nAiye saha vartamAna poteM sAmrAjyazrIne jogavatA hatA. eka divasa potAnA navIna karAvelA zrIzAMtinAthajInA derAsaranI pratiSThA karavAnA mahotsavane arthe patradhArAyeM hastinApurathakI kuryodhanAdikane teDAvyA, tyAM pratiSThAnA navana vA mahotsava tha rahyA naMtara maNicUDa vidyAdhareM sahasra staMnayukta nirmANa karelI sanAne viSe kauravo tathA pAMvo malIne dyUta ramavA lAgyA, tene temanA kAkA virajIyeM ghaNI rIteM ramavAno niSedha kasyo, to paNa pAMDavo tathA kauravo dyUta ramavAthI virAma pAmyA nahiM, par3I zakuniyeM nAkhelA de vAdhiSThita pAzAveM karI duryodhana pAMmavanA rAjyane haraNa karato.havo. anu kameM zaipadIne paNa hArI gayA, tevAreM nISmAdikeM terAvyuM ke pAMmavo bAra varasa vanamA rahe tathA, eka varasa nAnA ko jANe nahiM evIrIteM rahe, te pramANe pAMmavo bAra varSa vanavAsamA rahyA ane eka varasa rUpAMtara karIne vairATa nagaramA bAnA rahyA. paDI kauravo sAtheM yuddha karI kauravono parAja ya karI rAjyane prApta thayA. e pramANe dyUtamAM duHkha je ema jANavU // 10 // dyUtaM na kiM tyajata kiM dahata svadedaM, gagaM ca mUtrayasi kiM vadane svakIye // tattAdRzI priyatamAsahitonalopi, jAnIta rorazva raajysukhaanirstH||20||dyuutprkrnnm|| arthaH- he mUDhajano! (yUtaM ke0 ) dyUtane (kiM ke0) kema (natyajata ke0) tyAga karatA nathI tathA (kiM ke0) zAmATe (svadehaM ke0) potA nA dehane (dahata ke0) dyUtAniyeM karIne bAlo bo. (ca ke0) valI (bAgaM ke0) bakarAne (svakIye vadane ke0) potAnA mukhane viSe (kiM ke0) zA mATe (mUtrayasi ke0 ) mUtrAvo ge juvo (tat ke ) te mATe (tAdRzI ke0) tevI (priyatamA ke0) vanana evI potAnI strI damayaMtIye ( sahitaH ke ) sahita evo (nalaH api ke0) nalarAjA paNa (rAjyasukhAt ke) rAjyasukhathakI yUteM kr| (nirastaH ke0) bhraSTa thayo bato (rorazva ke0) jema dariDI hoya tenI peThe thayo. ema (jAnIta ke0) he jano tamo jaanno||16|| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sadita. 22 // yAhiM nalarAjAnI kathA kahe je. nalarAjA traNakhamano adhipati hato ekadivasa rAjane viSe lona pAmelA kubara nAmA potAnA nAi sAthai nalarA dyUta ramatAM daivavaze rAjya hArI gayo. par3I damayaMtI sahita vanamA gayo, mArgamAM vicAyuM je DhuM jhuM AvA hAleM sAsarAne ghera jAvaM, ema vicArIne damayaMtIne vanamAM sUtelI mUkIne jAto rahyo, pAulathI jevAreM damayaMtI jAgI tevAreM bahuvilApa kasyo, mArgamA sArthavAhanuM dhADIthI rakSaNa kayuM, palI parvatanI guphAmA rahine pAMcaze tApasane bodha kasyo, sAta varasa tyAM rahi. panI potAnI mAsInI dIkarIne ghera gai, nalarAjA paNa devaprayogeM karI virUpAMga kuna thayo, susamAra puramAM dadhIparNa rAjAnI pAseM rasoyo thaine dasa varasa paryata rahyo. ane damayaMtI paNa potAnI phazne tyAM baha ahama tapa karatI rahI panI potAMnA bApane ghera gai. nalarAjA paNa tyAM te damayaMtI sAtheM malyA, valI paNa dyUta ramADIne pAvU potAnuM rAjya kubara pAseMthI lai lIdhuM, mATe sarvathA yUta ramavU nahiM // 106 // mAMsAzanAnnanarakaeva tataH sadeva, stallolupaM dari nRpaM kRtavAnsaropaH // kiMpAkapezalatarAzanadattata pNe, kiMpAkanojini mRterapi saMzayosti // 10 // arthaH-(mAMsAzanAt ke0) mAMsAzana thakI (narakaeva ke0) narakaja hoya, (tataH ke0) temATe (saroSaH ke0) roSayukta evo (saH ke0 ) te (devaH ke0) deva ( harinRpaM ke0 ) harinAmanA rAjAne (tallolupaM ke0 ) te mAMsanAthazanamA lolupa evo (katavAn ke0) karato havo, (pAkape zalatarAzanadattatRSNe ke0) pAkeM karIne atyaMta manohara evaM De azana jenuM evA padArthane viSe dIdhI ne tRSNA jeNe evA te (kiMpAkanojini ke0) viSa vRdanA phalanuM jojana karanArane viSe (mRterapi ke0) maraNano paNa (saMzayaH ke0) saMdeha (kiM ke0 ) jhuM (asti ke0 ) . nA nathIja. eTale phera khA nArane viSe maraNa saMdeha hoyaja nahiM ema jANavU // 17 // hiM harinRpanI kathA kahe . madhupiMgalano jIva ane bIjo harina pano jIva e beDu pUrvanavanA vaireM karI maraNa pAmI, eka harivarSa kSetramA yugalIka thayo, ane eka devatA thayo, paraMtu te teno vairI jIva yugalIka Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. hovAthI tene maraNAdika kaSTa karavAmAM koI rItathI devatA samartha thayo nahiM tevAre te yugaliyAne te pUrvajanmano vairI deva napADIne naratakhamamA lAvI rAjya dazne te yugalIyAne mAMsa lolupa karato havo thoDe thoDe madya pAna paNa karAvato havo, tethI te yugalIyo marIne mAMsAzananA pApathI narakamAM gayo. evIrIteM te deveM kharekhalaM potAnuM vaira lIdhuM // 10 // snehodayApi hRdi kAmipalolupAnAM, kiMcillaNApi pati mAMsadalAni naiut|| nAnAti kiM nijakuTuMbamapi viji vdI,sthAnaM svamanyadapi kiM dahatIda nAgniH // 10 // arthaH-(AmiSalolupAnAM ke0 ) AmiSane viSe lolupa evA prANI yonA (hRdi ke.) hRdayane viSe ( snehaH ke0) sneha zyo ? tathA ( dayA pi ke0 ) dayA paNa ( kA ke.) zI ? arthAt AmiSalolupane hRdayamAM dayA tathA sneha hoto nathI. juvo (cinnaNApi ke) cinnaNA nAmanI strI paNa potAne putrano garna rahevAthI (patimAMsadalAni ke) pati zreNi karAjAnA mAMsanA kaTakAne (kiM ke0 ) guM (naibat ke) na ivatI havI ? arthAt mAMsalolupA cinnaNA thai,tyAre teNe potAnA pati, paNa mAMsa khA vAno vicAra kasyo, valI (vijivhI ke0) sarpiNI (nijakuTuMbamapi ke) potAnA kuTuMbane ( nAnAtikiM ke0) jhuM nathI khAtI ? nA khAyaja, a ne ( agniH ke ) agni je je, te (iha ke ) AhiM ( svaM ke0) potAnuM tathA (anyatyapi ke ) bIjA sthAnane paNa ( kiM ke0) jhuM (na dahati ke0) bAlato nathI? nA bAleja // 10 // ___ yahiM cillaNA rANInI kathA kahe .rAjagRhI nagarIne viSe koI tApasa mAsa paNa karato hato, tene sarva loka nimaMtraNa karIne pAraNuM karAvatAM hatAM, eka divasa te tApasanuM laganaga mAsopavAsa vrata pUrNathavA AvyuM te vakhata tene zreNikarAjAyeM zrAvIne vinaMti karI potAne ghera pAraj karAva vA mATe AmaMtraNa kayuM par3I madhyAhna samaye pAraNuM karavA tApasa pAvyo tyAre rAjAne vismaraNa thagayuM tethI kRSi Ave to tene pAraNuM karAvajo e, koine kahyu nahI. kRSi paNa bolyA vinAja potAnA sthAnaka pratye jazne bIjA mAsapaNa tapa karavAno prAraMna kasyo, valI rAjAyeM jANyu je meM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 131 yAmaMtraNa karIne ruSine pAra| karAvyuM nahI ema vicArI zreNika rAjA pAvaM RSine pAraNAmATe AmaMtraNa kara valI paNa pAraNAne divase te vAta rAjAne vIsarI gai ane gharamAM kozne kaDuM nahiM. tethI pharI paNa kRSi pAlA gayA, anetrIjA mAsadapAno prAraMna kasyo, ematrIjI vAra paNa zreNika rAjAyeM kayuM te panI tapasvI krodhAyamAna thaine kahevA lAgyA ke AvatA navamAM avatAra lazne A rAjAno hu~ anarthakAraka thA ema ni yAeM karI te tApasano jIva marIne cinnaNAnA udaramA AvI upanyo teM peTamA rahevAthI garnapranAvathI tathA pUrvajanmanA vairathI cillaNA rANIne do holo thayo, je DhuM mArA patinA mAMsanuM nakSaNa karuM? e vicAra thAya paNa kahevAya nahiM, ane tenI ciMtAmAM rANI mubalA thA gai, tyAre zreNi ke eka divasa rANIne pUrdA ke heM rANI ! tuM divase divaseM ubala kema tha tI jAya ? rANIyeM je potAno vicAra dato, te yathAsthita rAjApAseM nivedana kasyo, paDhI anayakumAra zreNika rAjAne aMdhakAramA rAkhyo, te nA peTa napara mRganuM mAMsa bAMdhyu, ane temAthI pratidina kAtarIne cinnaNA ne jema jema Ape, tema tema rAjA khoTI rIteM rudana kare, jema koInu peTa kApe, ne ruve tema te rove, tevAreM citraNA harSa pAme, ema te cillA rANI no doholo saMpUrNa kasyo, paDI potAthI natpanna thayelA bAlakane cinnaNA rANI ukaraDe nAkhI dIdho, tejI mAlama paDavAthI zreNika rAjAyeM tyAM thI grahaNa karI lIdho, tyAM ukaraDAmA kukaDe te bAlakanI aMguli vagere nuM nakSaNa kamu tethI tenuM nAma koNika pADyuM, ane bIjaM nAma azoka caMDa evaM pADayu, anukrameM karI te traNa khaMjhano adhipati thayo // 17 // nAkRtyakRtyavidalaM madhupAnamatto, nUtAninUtazva shuunymnovcoNgH||kiN devakIpariNaye madapAravazyA nAzleSi jIvayazasA'pyatimuktakarSiH // 10 // arthaH-(madhupAnamattaH ke0) madhupAna thakI madonmatta zrayelo tathA (zUnyamanovacoMgaH ke0) zUnya De mana, vacana ane kAyA jenI evo to (nUtAninUtazva ke0) nUtapretAdikeM parAnava pamADelo hoya nahi jhuM ? evo, te prANI (alaM ke0) pUrI rIteM (akatyakRtya vit ke0) ya Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. kRtya bhane kRtyane jANanAro (na ke0) thAto nathI. (devakIpariNaye ke0) devakInA pariNayane viSe (madapAravazyAt ke) madanA paravaza paNAthI (jIvayazasA ke0) kaMsanI strIjAvayazAyeM (atimuktakarSiH api ke) atimukta nAmA RSine paNa (kiM ke0 ) { (na AzleSi ke0) na AliMgana kasyA. arthAt madirAnA paravazapaNAthakI kaMsanI strI jIvayazA ye atimukta kRSine AliMgana kasyAja // 10 // * AhiM jIvayazAnI kathA kahe . mathurApurIne viSe kaMsa rAjA rAjya karato hato, tenI jIvayazA rANI hatI te kaMsarAjAyeM devakarAjAnI dI karI devakIjIne poteM agresara thaine tenA svAmI vasudevajIne ApI, de vakIne paravAne te vasudeva mavyA, ane maMmpamAM navanavA natsavo tha vA mAMmyA, tevA samayamAM kaMsano nAM atimukta RSi nidAne mATe tyAM Avyo, tevAmAM madyapAnekarI, paravaza thayelI evI jIvayazA protAnA de varane kaMThane vipe vasagIpaDI, ane kahevA lAgI ke tamo gIta gAna karo, DhuM nRtya karIza ? tevAreM sAdhuye tenA hAthamAthI buTavAno ghaNo napAya ka khyo to paNa teNIye te sAdhune boDyo nahI. tyAreM muniyeM kahyu ke eTalo badho harSa tuMne kema utpanna thayo ? eja devakIno sAtamo garna thAze te tArA vApaneM, tathA tArA patine mAraze yA vAta sAMjalatAMja jIvayazAne madyano nizo utarI gayo ane kAMika jhapine boDyA avasarajoine kRSi nikalI gayA,kAleMkarIne zrIkRmanA hAthathI kaMsa tathA jarAsaMdha maraNa paamyaa||10|| madhu madhuravaconiHpreyasIpreritoyaH, pibati nijakuloccA cAraciMtAM vimucya // vararucivadidApi predate murgati saH, kva ca tanudRDhatA syAnoginuktAjyanogaiH // 12 // arthaH-(madhuravaconiH ke0 ) madhura evA vacanoyeM karI (preyasIpreritaH ke0) priyAyeM preyo evo (yaH ke0) je puruSa (nijakulocAcAraciMtAM ke ) potAnA kulanA uMcA AcAranI ciMtAne (vimucya ke0) mUkIne (madhu ke0 ) madyane (pibati ke ) pAna kare (saH ke0) te puSaru (3 hApi ke0) yA lokanevipe paNa (urgatiM ke0 ) urgatine (predate ke0) jove . konI peThe ? to ke (vararucivat ke0) vararucinI peThe ? jema vara Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kayA sahita. 133 ruci paMmitanA kAnamA madyapAna karavAthI kAlelu zIzuM reDayuM te vAta ghaTe De kema ke (ca ke0) ane (noginuktAjyanogaiH ke0) sarpa boTelA ghRtathI (tanudRDhatA ke0) zarIranI dRDhatA (kasyAt ke0 ) kyAMthI hoya // 11 // AhiM vararucinI kathA kahe . pAmalIpurane vipe vararucinAmA paMmita raheto hato, te paMmita nitya pAMcaze navIna kAvyoyeM karI naMdarAjAnI prAtaH kAlamAM stuti karato hato, te kAvyo sAMjalIne tarata rAjA, potA nA zakamAla maMtrInI sAmuM jUve,je yA maMtrI kAvyonA artha sArI rIteM ka re, to DhuM kAMhiMka paMmitane dAna ApuM ? zakamAla maMtrI tenuM pAMmitya yathA sthita ghaguMja sAru je ema jANe kharo, paraMtu samyaktva malInatAyeM karI te nA kAvyanI kAhiM prazaMsA kare nahi. panI zakamAla maMtrInI strIyeM kaDaM je tamo te vararuci paMmitanA kAvyanI prazaMsA karatA nathI le kAMhI tIka nahiM evAM strInA vacana sAMjalI ekadivasa ekazlokanuM vyAkhyAna zakamAla maMtrI kayuM. tevAre tarata rAjAyeM tene dAna ApyuM, ekadivasa te vararuci paMmitanuM animAna utAravA mATe zakamAla maMtrI rAjAne kahyu ke je vararuciyeM kAvyo kasvAM, te sarva mArI dIkariyone AvaDe he tyAre rAjAyeM kahyu ke ta mArI dIkarIne kevarAvo, tevAreM paDado cADo nAkhIne kanyAyeM vararucinAM kahelA sarva kAvya kahyAM. panI vararuci, prAgamAM gaMgAnI pAMcaze kAvyoyeM karI stuti kare tihAM yaMtraprayogeM karI pAMcaso dinAra dhAraNa karanArI, koza sthalI naDIne hAthamAM paDavA lAgI. tevAreM vararuci kahevA lAgyo. ke gaM gAjI stutithI mane prasanna thazne ivya Ape be. panI zakamAle tevA ta jANIne saMdhyAkAle kozasthalI hatI temAM yaMtraprayogeM karI pASANo mUkyA, ane naMdarAjA pAseM vararucinI lajA khovarAvI. halako pADyo, tevAreM vararuciyeM potAnI pAseM naNanArA bokarAune A pramANe gAthA zIkhavI, je // naMdarAya jANe nahi, je zakamAla karesi // naMdarAya mArI karI, sirila raUvesi // 1 // e gAthA sAMjalI rAjAne zakamAla napara krodha caDyo tevAreM zakamA viSanAga karI potAnA bokarAne zIkhavyuM tenI zIkhavaNIthI rAjAnI samada sariye potAnA bApane taravA rathI mArI nAkhyo rAjAyeM sirIyAne pradhAna vyApAramukSa ApI, zrIyakeM vararucithI vairasevA mATe kozAdhyadane kayuM ke jevI tevI rIteM vararucine Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. pADavo, ekadivasa teNe rAtrineviSe caMdAsa madyapAna karAvyaM prAtaH kA samAM rAjAnI sanAne viSa kamala suMghavAthI madyanI vAMti karI, tyAM narI sanAmAM tenI lajA gazkhaSTa thayo,te madyapAnanA prAyazcittamAM te vararucine zIzuM nakAlIne tenuM pAna karAvyuM tethI maraNa zaraNa thyo||110||suraaprkrnnN. vezyAvizvakalatramatra tadaho pAnIyazAlAjale,yatkAM davikAzane ca zucitA kA prAyazastAdRzI // tasmAt sAkRtapuNyavat kRtakamubokodayA kiM priyA, pUrNa laM vizadA svanAvakaluSA, doSApi neMdau kRshe|| 11 // arthaH-(vezyA ke0 ) vezyA.je , te (atra ke0) A saMsArane viSe ( vizvakalatraM ke.) pAkhA vizvanI strI (tat ke ) te kAraNa mATe ( sA ke0) te (kiM ke0) guM (priyA ke0) mano, nISTa thAya, nA naja thAya, (aho ke0) Azcarye ( yat ke0) jema (pAnIyazAlAjale ke0) pA pInA paravanA jalane viSa (ca ke0) valI (kAMdavikAzane ke ) kaMdo inA nojanagRhane vipe ( zucitA ke0 ) pavitratA (kA ke ) zI ? tema (prAyazaH ke0) prAyeM baduprakAre karI vezyA paNa (tAdRzI ke0) tevIja jA evI arthAt jema pANInA parabamAM tathA kaMdoznA nojanagharamA pavitratA hotI nathI tema vezyAmAM paNa pavitratA hoyaja nahiM. (tasmAt ke0) te kA raNa mATe (sA ke0) te (kRtapuNyavat ke0 ) kRtapuNya nAmA zeunI peThe ( kRtakamubokodayA ke0) pahelAM kasyo ne moda eTale harSa AnaMda jeNe ane par3I kasyo De zokano nudaya jeNe evI vezyA jANavI. juvo ( doSApi ke0 ) rAtri paNa (alaM ke0 ) atyaMta (pUrNe ke0) pUrNa (iMdau ke) caMbate ( vizadA ke0) nirmala (na ke0) jhuM nathI thAtInA thA yaja De ane cazmA (kaze ke) kSINa thaye bate, (svanAvakaluSA ke0) rAtri svanAvadhIja melI thAti nathI guM? arthAt svanAve karIne kaluSa evI rAtri le te cazmA rUpa potAno svAmI kalAthI pUrNa hoya tyAre nirmala dekhAya De, ane jyAreM caMimAnI kalA naSTa thAya, tyAre rAtri kAlI nAse De tema vezyA paNa svanAvakaluSa te parapuruSonuM dhana male tethI nirmala lAge je ane puruSa nirdhana thAya tyAre poteM potAnA vanAvane pAme // 111 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 135 A zlokamAM kRtapuNyano dRSTAMta hovAthI tenI kathA kahe . rAjagR hine viSa koika dhanadattanAmA zreSTI rahe , tene kRtapuNyakanAmA putra ha to, tenA pitA dhanadatte cAturyane mATe kRtapuNyakane yauvanamAM vezyAne ghera zidA mATe mokalyo, te vezyAnuM nAma vaMsatamaMjarI karI hatuM, tyAM rahi ne te kRtapuNyakeM potAnA bApanuM bAra koTidhana hatuM te sarva uDADI dIg, kAleM karI tenAM mAtA pitA naSTa thai gayAM, halave halave ivyano nAza tha gayo, par3I te jyAre nirdhana thayo tyAre vezyAyeM tene apamAna karIne kADhI mUkyo, katapuNyakanI nAryAyeM kakalATa karavA mAMjhayo tevAre gharamAM nirdhana paNuM joine paradeza javAno vicAra dhAsyo, te videzInI sAtheM gAma bAhera nikalyo, tyAM sUto hato, tevAmAM rAtrineviSe cAra striyoyeM AvIne sutone sUto tyAMthI upADIne tene potAnA javanamA rAkhyo, tyAM te cAre striyonI sAthe noga nogavato bato rahyo, te striyothakI cAra putro utpanna thayA, keTaloka kAla gayA panI ekadA te kRtapuNyaka sUto hato tene temaja pAbo jyAMthI upADyo hato, tyAM lAvI sArthamAM mU kyo, tenI sAtheM eka nAtAno lADu Apyo hato, tene kayavannAyeM potAne ghera nAMgIne joyuM, to aMdarathI cAra ratna nikaTayAM, anukrameM te zreNikarA jAnI dIkarIne paraNyo, te anayakumAra maMtrInI buddhiyekarI pAnI cAre striyo tathA potAnA cAre putra tene malyA // 111 // kalaghuni gaNikAnAM hRdyaneke gavAhA, dadhati yadanuvelaM tA rasaM navyanavyaM ||tdjni hRtattaH kUlavAlo'pi tAni,rgala ti himagiriA nAnunAnirdaDhAniH // 12 // vezyAdharaM // arthaH-( gaNikAnAM ke0) vezyAnA (laghuni ke0 ) halakA evA (hRdi ke0) hRdayane viSe (aneke ke0 ) aneka (gavAdAH ke0) go khanA jevAM nize (ka ke0 )zA mATe thatAM havA, ( yat ke0) je kAraNa mATe ( tAH ke0) te vezyA ( navyanavyaM ke0) navIna navIna evA (rasaM ke0) rasane (anuvelaM ke0) prati samaya ( dadhati ke) dhAraNa kare , (tat ke0) temATe (kUlavAlo'pi ke0) kUlavAla nAmA tapasvI paNa ( tA niH ke0) te vezyAyeM (hRtakRttaHajani ke0) haraNa karI ke tti jenI e Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vo cAritrayI bhraSTa thayo te vAta ghaTe , kema ke ( himagiriH ke0) hemAca lagiri himamaya le te (vA ke0) jema ( dRDhAniH ke0 ) dRDha evI (nA nunAniH ke0) sUryanA kiraNoyeM karI (galati ke0) gale . hiM kUlavAla RSinI kathA kahe . koNikarAjAyeM potAnI paTTarANI padmAvatInA vacanathakI potAnA putra hana vihananI pAseM secAnaka hastI, hAra, ane kuMmalanI yAcanA karI te bedu jaNAyeM te vastu ApI nahiM. panI jyAre ghaNIja mAgaNI karI tyAreM ceDA mahArAjAnI pAseM gayA, dUta mokalIne ce TakarAjAne jaNAvyuM ke koNika rAjA thA pramANe vastu mAge be. panI te vastu na malavAthI koNika rAjA yu6 karavA mATe samasta sainya lazne vi zAlAnagarIne vipe gayo, tyAM yuddhamA prathama ceTakeM eka bANekarI kAla.. kumarane haNyo, tadanaMtara daza yukhoye karI koNikanA daza bAMdhavo mAsyA, te vAreM koNikeM camareMinuM ane saudharmenuM ArAdhana kayuM, teNeM ceTakarAjA nA bAganuM skhalana karAvyu, tevAreM ceTaka rAjA anazana lai devagatine prA ta thayo, paDI secanaka hAthI upara vezIne hallavidalne rAtrinevipe ghaNA mANasone mArI nAkhyAM, panI koNikanA kUDakapaTathI jyAre secanaka ha stI saMgrAmamAM maraNa pAmyo, tyAreM halna tathA vihalne zrIvIranagavAnanI pA meM dIkSA grahaNa karI, ane kozike vizAlAnagarIne grahaNa karavAnoupAya kayo, to paNa te nagarI levAne samartha thayo nahI. tyAre koirAdase kahyu ke kUlavAlaka RSi jo Ave, to vizAlA nagarI grahaNa thai zake ! te kAma mAgadhikA vezyAthI thAya tema 3. panI koNike mAgadhikAne kahe vAthI tarata te kapaTa zrAvikA thazne je vanamAM kUlavAlakaruSi hatA, tyAM potAnI sAtheM bIjI pAMca ba vArAMganA lazne gai te striyoyeM lADumAM ne pAlAnuM cUrNa nAvIne RSine vahorAvyA tethI RSine jADA thavA mAMjhyA tyAre te striyoyeM te muninuM vaiyAkRtya karavA mAMmadhu, ane yaMgasparzanAdikeM lonita karI cAritrathakI patita karIne rAjAnI pAse pANyo,rAjAyeM pUjyu ke he muni ! e vizAlAganarI kevIrIteM levAya ? tyAre RSiyeM kahyu ke pura nI vace zrImunisuvratasvAmIno prAsAda ne temAM eka iMsu , te jo pADya, to vizAlA nagarI tane male, panI kaSi pote te puramAM gayA, ane ke Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 137 hevA lAgyA ke je tameM sarve matIne prAsAdanA daMma kalazAdikane pADo, tevAreM kaTaka tathA lokoyeM tema kayuM tethI pRthvI grahaNa karI. panI tyAMha lanI sAthai gardanane joDIne detro kheDavA mAMmayAM, tethI rAjAnI pratijJA pUrNa thai // e kUlavAlakakapinI kathA // 115 // vyAdhonAnyaditAya satyamasakRvizvastajaMtUMstudanna sva sminnapi tuSTaye cyutazarakoDAdito'taM vrajan // mRtyau purgatimAptavAMzca magayAlokadhyAtya tato, gAMgeye na sazAMtanuditipatistasyAniSikSastataH // 113 // arthaH-( satyaM ke ) te vAta to satya.ne, ke ( anyahitAya ke0) a nyanA hitane mATe (vyAdhaH ke0) je pArAdhi je hiMsaka te.(na ke0) nathI valI te pArAdhi kevo ? to ke ( vizvastajaMtana ke0 ) gAyanekarI vi zvAsa pamADelA je mRgAdi jaMtu tene (asakat ke0) vAraMvAra (tudan ke ) phuHkha deto evo tathA ( cyutazarakroDAditaH ke0 ) potAnA hAthathI boDelAM evAM je bANo, te zUkarAdikane lAgyAM, te mATeja te vyAdhane mA ravA doDyA, evA je zUkarAdika tethakI (aMtaM ke0 ) aMtane (vrajan ke) prApta thayo evo te vyAdha , te ( smasmindhapi ke0) potAne vipe paNa ( tuSThaye ke0) tuSTine mATe ( na ke0 ) thAto nathI. ane te ko DAdika zUkarAdikonuM ( mRtyau ke0) maraNa thaye bate, mAranAra je vyAdha , te (UrgatiM ke) urgatine (prAptavAna ke0 ) pAmato havo, (ca ke0) valI (mRgayA ke0) te mRgAdika mAravAnI je hiMsA te (lokadhyAtya ke0) betu lokanevipe phuHkha dAyI ne arthAt hiMsA karavAthI A lokamAM maraNAdi naya ane paralokamAM murgati e bedu prApta thAya ne. ( tataH ke0) te mATe (tataH ke0 ) te hiMsAthakI (gAMgeyena ke0) jISma pitAmaheM (saH ke0 ) te (zAMtanuditipatiH ke0) zAMtanurAjAne ( tasyAH ke ) te mRgayAtha kI (niSidaH ke0)niSedha kasyA arthAt mRgayA karavAthakI virAma pamADyo. have te gAMgeya zAMtanunI kathA kahe , hastinApuramAM kuruvaMzaneviSe zAM tanu rAjA atyaMta mRgayAnA vyasanI hatA, te zAMtanurAjAyeM vanamAMhi sAta nUminI zveta havelImA rahelI jagu vidyAdharanI putrI gaMgAdevI jema kahe te Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vI rIte rAjAyeM vanavU evI pratijJA karIne te gaMgAsAthe lagna ko,paraNIne ghera AvyA par3I gaMgAyeM zAMtanu rAjAne upadeza karI mRgayA ramavAnuM vyasana mU kAvyuM ekadA gaMgAne garna rahyo tyAre tene dhanuSTaMkArava karavAnA tathA khaja dhArAnA mukhadarzana karavA vagerenA dohada utpanna thayA,tadanaMtara gAMgeya nA mA putrano janma thayo, paDhI pharI paNa zAMtanu rAjA mRgayA vyasanamAM yA sakta thayo, tyAreM gaMgAyeM tene ghaguMe samajAvyo to paNa teNeM mAnyuM nahI ane mRgayA ramavA gayo, tethI paraNatI vakhateM karelI pratijhAno naMga thayo jANIne gaMgA potAnA putra gAMgeyane laine potAnA pitAne ghera jatI rahI tyAM gAMgeyanA mAmAyeM zastrAstra vidyA sArIrIteM gAMgeyane zIkhavI, tethI gAMgeya sarva kalAmA utkRSTa thayo, palI jagatmAM lokoye kehevA mAMmadhu je gaMgA potAnA svAmIne tyAgIne pIyaramAM rahe be tevI niMdAnA suHkhathI potAnA putra gAMgeyane lazne gaMgA pAlI vanamAM te prAsAdanevipe jazne rahI. pAla lathI zAMtanu rAjAyeM gaMgA potAne piyara tarapha javAthI covIza varasa pa ryaMta pote zoka kasyo, keTalA eka divaseM je vanamAM gaMgA potAnA gAMge ya putranI sAtheM rahe je teja vananeviSe zAMtanu rAjA mRgayA ramavA mATe AvyA, tyAM gAMgeyeM mRgayA karatA aTakAvyAthI gAMgeyane ane zAMtanu rA jAne paraspara mahAyu6 thayuM, te yudhamAM gAMgeye zAMtanune jItyA, paDI gaMgA ne yunI khabara paDavAthI tyAM AvIne potAnA pati zAMtanu rAjAne kahyu ke yA tamAro putra mahApratApI gAMgeya . tenI sAtheM tameM yukSmAM parAja ya pAmyA, A vAta sAMjalI zAMtanu rAjA atyaMta prasanna thayA, par3I gAM geye zAMtanu rAjAne mRgayA ramavAnA niSedhanI pratijJA karAvI je havethI tamAre ko vakhata mRgayA ramavA javu nahiM // 113 // pApasa tanumadhodhitaghRNaH putrepi uSTAzaya, zyaMmaH khAMmavapAvakAdapi mudhA kaM kaM na danyAGaDaH // kiM bANena jarAsuto vanagato vivyAdha no bAMdhavaM, prApo ccairmunighAtapAtakanaraM kiM naajraajaaNgjH||12|| arthaH-(pApoM ke0) hiMsAkarma rUpa dine viSe ( tanumadholita gaH ke0) zarIradhArI prANInA vadhaneviSe tyAga karI je dayA jeNe evo Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kathA sahita. 130 ne (caMmaH ke0 ) tIkSNa ke mana jenuM evo prANI ( putrepi ke0 ) putrane viSepaNa (STAzayaH ke0 ) iSTa ne aMtaH karaNa jenuM evo thAya be, arthA t tene putranI paNa dayA yAvatI nathI. juvo (jaDaH ke0 ) jaDa evo iMD te ( khapAvakAdapi ke0 ) khAMmavavanane bAlavA mukelA abhi thakI pa e (kaMkaM ke0) kayA kayA prANIne ( mudhA ke0 ) vinAparAdha ( na hanyAt ke0 ) nahA to vo arthAt ghaNA prANIne iMr3eM haNyA, valI ( vanagataH ho) vanane viSe gayelo evo ( jarAsutaH ke0) jarA putra te (bAna ke 0 ) bAyeM karI ( kiM ke0 ) guM ( bAMdhavaM ke0 ) potAnA zrIkRSma bAMdhavane (no vivyAdha ke0 ) na mArato vo nA mAratoja vo, khane ( ajarAjAMgajaH ke0 ) ajarAjAno putra dazaratharAjA ( uccaiH ke0 ) atyaMta paNe ( munighA tapAtakanaraM ke0 ) munighAtanA pAtakanArane (kiM ke 0 ) na pAmato havo nA munighAtanA pApacArane prApta thayoja mATe hiMsA sarvathA karavI nahiM // 114 // lokamAM traNa dRSTAMta le temAM prathama khAMmava vananI kathA kahe be. janamejaya rAjAyeM yajJaviSe atyaMta ghRta homavA thakI zragmine eTalI tR titha ke jeNekarI mine ajIrNa thayuM, paDhI koinA yajJamAM ghRtadAha thA nahiM tyA sarvene vicAra thayo je have Apale guM karavuM ? paDhI iMr3eM vAyune sahAya karIne agnine khAMmava vana hatuM temAM mokalyo tethI te priye khAMmava vana sajIva hatuM te jasmInUta karI nAkhyuM, khane amine jIrNa roga hato, teno nAza kasyo, yA kathA laukika zAstragata hovAthI saMba-dha jevI be. to paNa ihAM dRSTAMtamAM jIdhI ne ema jANavuM. valI bIjA jarAkumAranI kathA kahe be. ekadivasa zrI nemIzvara jaga vAne pUyaM ke mAruM mRtyu kevI rIteM thAze ? tyAreM jagavAne kayuM ke jarA kumAranA hAthathI tamAruM maraNa thaze ? e vacana sAMjalIne jarAkumAreM jA eyuM je huM yAMhiM rahIza to mahAre hAyeM kadAca mahArA nAino nAza yAze ema potAnA nAi zrIkRSmanI naktiyeM karI vanamAM jato rahyo paDhI pAya na nAmA asureM jyAre dvArikA jasma kI nAkhI tevAreM baladeva ne zrI kama jamatA jamatA te vanamAM gayA, tyAM zrIkRmane taraSa lAgavAthI pA lI ravA baladeva koi janAzaya pratyeM gayA pAuna zrIruma pItAMbara dI eka kADatale sui gayA, tyAM pharato pharato te jarAkumAra yAvyo, teNe be Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. TethI pItAMbara uDhecaM tathA pAdatalamAM padmanu cinha jovAthI jarAkumArane thA mRgalo ke evI brAMti thai, tethI teno zikAra karavA teNeM jorathI bANa mUkyo, jethI zrIkama maraNa pAmyA // 2 // have dazaratharAjAnI kathA kahe je. ayodhyA nagarImA dazaratha rAjA rAjya kare be. eka divasa te rAjA vanamAM krIDA karavA gayo, tyAM vArilI lAyeM karI vilAsa karato evo hastAno zabda sAMjavyo, tyAre dazaratha rA jAyeM tadanusAreM bANa mAsyo, te bANathI pANIno ghaTanarato eka munipu tra maraNa pAmyo. tevAreM hAtAta evo zabda karI te muni dharatIyeM paDyo, tevAmAM te dazaratharAjA tyAM juve, to bANavida thayelA muniputrane joyo, eTalAmAM te muniputranAM mAtA pitA paNa tyAM AvyAM, teNe zaravikSa tha maraNa pAmelA potAnA putrane joDne ghaNoja zoka kasyo, rAjA vilakho thai te vRkSa mAtA pitAnA pagamAM paDyo, tyAre te vedu vRkaDaM je amo jema putraviyogeM maraNa pAmIyeM .yeM tema tuM paNa putraviyogeM maraNa pAmI za? evo rAjAne zApa dazte bedu imaraNa pAmyAM,ane temaja dazaratharA jAnupaNa putra viyogeM maraNa thayuM mATe hiMsA thakI duHkha prApta thayA vinA rahetuM nathI // 11 // cauroHkhamupaitinArakasamaMsatyopitatsa'nnidheH,zupke prajjvalite di sAImapi kiM no vahinA dhyte||sNgholttnsbdgdhcrttgraame'gni taptaprajA,madhyotpattinave samaM sagarajaiH kiM kiM na lene tthaa||15|| arthaH-(cauraH ke0) cora (hi ke0) nizce (nArakasamaM ke0) nAra kIsa mAna, (vaM ke0) duHkhane (upaiti ke0) pAmeM le, te cora to pAme paraMtu (satyo'pi ke0) cauryakarma rahita evo sAco purupa paNa (tatsannidheH ke0) te coranA sahavAsa thakI duHkhane pAme ne kenI peThe ? to ke (zuSke ke0) sukuM evaM kASTa (prajjvalite ke0) salage bate tenI sAtheM rahelu ebuM (sA Imapi ke0 ) lIlu kASTa paNa (kiM ke0) jhuM ( vahninA ke0) ani je The, teNe karI (nodahyate ke0) nathI balatuM nA baleja . tema coranI sAthe rahevAthI sAro manuSya paNa phuHkha pAme ve. valI juvo ( saMghochaMTana ke0 ) saMghanA khuMTavAmAM (saka ke0) sajInUta thayA eTalAmATeja (dagdhacaraTa Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 141 grAme ke ) bAlelA ne cora jemAM evA grAmamAM ( amitaptaprajAmadhyotpa tinave ke ) te coronI madhye agnIthI tapIne prajA loka paNa banI gayA te zAhajAra corAnI natpatti keTalAeka naveM (sagarajaiH samaM ke0 ) saga rarAjAnA putre paNe sarvanI sAtheMja thai. mATe ( tathA ke0) te prakAreM (kiM kiM ke0) jhuM (nalene ke0 ) jIva na pAme // 115 // yAMhiM sagararAjAnA putronI kathA kahe . mahArgasthapanIne viSe zA na hajAra cora rahetA ane nalAlokapaNa rahetA hatA ekadA tyAMthI zrIna ratacakravarttinuM saMgha cAlyo jato hato tene lUMTavAne cora taiyAra thayA tevA ta naratarAjAyeM jAgI tevAre tyAM AvIne patnI, hAra baMdha kayuM tevAreM sa vaicoro agnIthI nalI gayA tenI sAtheM tyAM rahenArA sAdhulokopaNa balI gayA. zAhajAra cora ghaNA nava bhramaNa karIne sagaracakravartinA putra thayA. eka divasa te ratnadaMmakeM karI aSTApadaparvatane parikhA karavA tatpara thayA,tene devatAyeM vAsyA to paNa te aSTApada upara gaMgAnadInA jalane lAvatA evA te sAThe hajAra putrone agnikumAra devatAyeM bAlI jasmInUta karI dIdhA. caurya svena ca varNakena ca kRtaM mUDhApuraMtaM nave, rAjhA maM mikazAlako'pi na dataH kiM mUladevena saH // kiM caita trijagatapriyo'pi madanastaJcittacauryodyataH, zApaM prApa na kiM prajApatigirA dAdaM ca raujAminA // 126 // arthaH-( svena ke0 ) potAnA ( varNakena ke ) potAnI jAti vAlA saMbaMdhIe paNa (caurya ke0) caurya, (kRtaM ke0) kaghu (mUDhAH ke0) he mUDha jano ! (nave ke0) navane vipe ( mUladevena ke0 ) mUladeva nAmA (rAjJA ke0 ) rAjAyeM (saH ke0) te prasida evo (maMmikazAlakopike) corI karanAro maMmika nAmA potAno zAlaka (kiM ke0) jhuM (na hataH ke0)na mAsyo. nA mAyoja (ca ke0) valI (etatrijagatapriyo'pi ke0) AtraNa jaga tane vahAlo evo paNa (ca ke0) ane (tacittacauryodyataH ke0) tenA cittane co ravAmAM udyukta evo (madanaH ke0 ) kAmadeva, (prajApatigirA ke0 ) brahmA nI vANIthI ( puraMta ke0 ) puraMta evA ( zApaM ke0) zApane (kiM ke0 ) guM (na prApa ke ) na pAmato havo ? valo kAmadeveM brahmAnuM mana haraNa ka Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo yaM tethI brahmAne potAnI dIkarI sarasvatInI upara kudRSTi thai panI kokeM kaDaM ke yA guM? akArya karavA iDo bo! tyAreM brahmAyeM jANyu je aa sarva anaMga eTale kAmadevanoja raMga le. paDI kAmane zApa Apyo (ca ke0) valI (rauAgninA ke0) zaMkaranA trIjA locanamAthI nikalelA evA aniyeM karI (dAhaM ke0) dAhane jhuM kAmadeva na pAmyo ? nA dAhane paNa paamyoj||116|| AMhiM mUladeva tathA kaMdarpanI kathAmA prathama mUladevanI kathA kahe je. ratnapura nagarane vipe mUladeva rAjA rAjya kare , teno maMmika nAmA zAlo hato,te potAnA banevInA gharamAMthI sarva padArtho lazne sukha jogavato hato, ema karatAM pUrvakatakarmodayathA tene jugAranA vyasanamA mana thayu, te jugAra ramatAM ramatAM anukrameM ghara vagere sarvasva. hArI gayo, panI ivyahInatAne lIdhe atyaMta duHkhI thavAtho nagaramAM corI karavA lAgyo, nagaranAM loko ye mUladeva rAjAnI pAse AvI pharIyAdi karI, ke A tamAro sAlo gAma mAM corI baduja kare , te sAMjalI rAjAyeM tene vAsyo ke havethI tAre zrA kAma karavU nahiM. thA vakhata A tAro anyAya hu~ sahana karuM buM ane tuM mahAro saMbaMdhI hovAthI kAMhI paNa zikSA tene deto nathI. valI keTalAe ka divaseM te zAlAyeM potAnI venanA gharamAMja khAtara pADayuM, tyAre gRhara daka zipAzcye tene nAzI jato joi pakaDIne rAjAnI pAseM thANyo, nyA yavaMta rAjAyeM tene zUlIyeM caDAvyo te maraNa pAmIne urgatiyeM gayo // 116 // have kaMdarpanI kathA kahe je eka divasa brahmA dhyAna karatA hatA, tyAM kAmadeva tenA dhyAnane naMga karavAno vicAra karI brahmAnA manamA peTho, ke tarata potAnI pAseM ramatI evI potAnI dIkarI sarasvatIne jokne tenI uparaja brahmAnI sarAgatA thai, tyAre sahuyeM joine kahyu ke thA to dharmalopa thAya ane ghaNoja anartha thAya te vAtanuM brahmAne jJAna thavAthI manamA vicAra karavA lAgyA ke bA te zo gajaba banyo ! jUna A kAmadevaja AvA adharmamAM mune utAravA tatpara thAya ne ema jANI pabavADe juve ne to tyAM kAmadevane najareM joyo tyAreM roSayukta thaine brahmA bolyA ke he pApI ! ma hAdevanA trIjA netranA anithakI tuM balIne jasmInUta thai jAiza ? ema brahmAyeM zApa Apyo, ke tarataja zaMkarane kAma upara krodha AvavAthI Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 143 potAnuM nAlalocana ughADyu, temAMthI agni nikavyo, teNeM karI kAmadeva jasmInUta thai gayo, e sarva corInuM phala malyuM mATe sarvathA corI karavI nahiM e tAtparyArtha je. e laukikazAstrano dRSTAMta be. puNyApuNyacayena buddhiramalA syAtkazmalA'pyaMginAM, vA teneva yugaMdharI sadasatA muktAphalaM gAranA // laMkezo nalakUbarapriyatamAM nAmnoparaMnAM ratA, matyAdIdara tAM ca rAmavanitAM sItAM jahArAzuvat // 117 // arthaH-( puNyApuNyacayena ke0) puNya tathA apuNyanA samUheM karI (bu 6. ke0) buddhi, (amalA ke) nirmala tathA (kazmalApi ke) pApiSTa paNa ( aMginAM ke0) sarva prANIyonI (syAt ke0) hoya, (vAtena ke0) vAyuyeM karI ( yugaMdharIva ke ) yugaMdharI jematema ( sadasatA ke0) sArA ane na rasA vAyuyeM karIne anukrameM (muktAphala ke0) muktAphalanI ane bIjA (caM gArajA ke) aMgAranI kAMtine prApta thAya le. juvo ( laMkezaH ke0) rAva Na ( ratAM ke0 ) aAsakta evI ( nalakUbara priyatamAM ke0) nalakUbaranI priyA (nAmnAnaparaMnAM ke0) naparaMnA nAmeM hatI tene (atyAdIt ke) tyAga karato havo, te satkarmanA udayatuM phala thayuM, ( ca ke0) valI teja rAvaNa (ara tAM ke0) Asakta nahi evI ( rAmavanitAM ke0) dazarathanA putra rAma te nI strI (sItAM ke0) sItAne (Azuvat ke ) zIghratAnI peThe (jahAra ke0) haraNa karato havo, tethI teno kulakSya thayo, te pApakarmanA uda yarnu phala thayuM // 117 // yAMhiM rAvaNanI kathA kahe je. kAMcanapurane vipe nalakUbara rAjA rAjya kare . ekadA digvijaya karavA rAvaNa tyAM Avyo, nalakUbara rAjA sainya lazne sAhAmo laDavA Avyo, rAvaNe sainya nAMgyuM, joine gaDhamAM praveza karIne rahyo, nagaranI pharato asAlI vidyAyeMkarI animaya prAkAra kasyo, tevAreM rAvaNa kopyothako aminA nayeMkarI koTanI najIka rahyo thako,kheda pAmyo, tyAreM nalakUbaranI paTTarANI sakhIsahita tyAM AvIne rAvaNane kahevA lAgI, ke mane tuM aMgIkAra kara, to DhuM tune UrgagrahaNa vidyA sama paNa karUM rAvaNe te vAta kabUla karIne paTTarANI pAseMthI vidyA lai aminA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jenakathA ratnakopa nAga pAMcamo. koTane jAMgIne panI nalakubaranI paTTarANIne rAvaNa kahevA lAgyo ke tuMmA rI vidyA guru thamATe he stri! DhuM tune bato nathI. ema kahI panI nalakUbara rAjAne rAvaNe kartuM ke yA mArI vidyAgurusthAne le mATe mahArI naginI ya ene tuM paTTarANI karI rAkhya,valI kAleMkarI dazaratha rAjAnA putra zrIrAma caMDa vanavAsa gayA tyAM daMmakA'raNyamA rahyA hatA,tevAmAM zrIrAmacaMznI sI tAne mATe siMhanAdAdi upAyo vikUrvIne rAvaNe sItArnu haraNa kasyuM // 11 // mUDhaH parastriyamupetya kuvAkyabaMdha,ghAtApakIrtimRtiugati muHkhapAtram // syAbrahmarAjaculaNIratadIrghavatkiM, ladama dayAdiva vidhogurutalpagasya // parastrIdhAraM // 12 // artha-:( mUDha ke) mUDha puruSa, (parastriyaM ke) parastrIne (upetya ke) prApta thaine (kuvAkya ke0) 'ryaza, (baMdha ke0) rodhanAdi, (ghAta ke0) lakuTAdinu tADana, (apakIrti ke0) apakIrti, (mRti ke0) maraNa (urgati ke0) urgati, ityAdi (phuHkhapAtraM ke0) ukhanuM pAtra, (syAt ke0) hoya, kenI peThe (brahmarAjaculaNIratadIrghavat ke0) brahmarAjAnI cUlaNI nAmA strInevipe Asakta evA dIrgharAjAnI peThe thAya ne, (gurutalpagasya ke) vRhaspatinI strIsAthe vyanicArane karatA evA (vidhoH ke0 ) caM mAne (ladamadayAdiva ke0) kalAnAkyathakI jema phuHkha (kiM ke0) jhuM nahiM ? thayuM nA thayuMja // 11 // A zlokamAM dIrgha nRpano tathA cazmAno dRSTAMta hovAthI prathama dIrgha nRpanI kathA kahe je. kAMpiThyapurane viSe brahmarAjA rAjya kare , tenI cu hanaNI nAmeM strIhatI, te brahmarAjA maraNa pAmyo tevAre teno putra brahmada na cakrIhato te ghaNoja nAno hato,cunaNI dIrgharAjAnI sAthe viSaya noga vavA lAgI ekadivasa putra dhane mAtA bedu begale tevAmAM eka haMsI ha tI te kAgaDAnI sAtheM rati sukha karatI najareM paDI te josne teja vakhateM te brahmadatteM potAnI mAtAne dekhatAM te haMsIne mArI nAkhI, te joi cihna pIyeM jANyu je A putre mane zikSA ApavA mATe A kAma kayuM jaNAya ne ane mArUM caritra paNa A puDhe jANyuM be, tethI lAkhanuM ghara karI upara dholAvyuM ane putraneM kahyu ke he putra ! A gharamAM tAharI strI sahita tuM ra Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karparaprakara, artha tayA kathA sahita. 145 hai. e nijJa karavAnuM ekAMta sthala ghaguMja sAraM te sAMjalI brahmadatta te mAM rahyo rAtriye mAtAyeM te gharane agniye salagAvyuM temAMthI brahmadatta, maM trInI zidAthI suraMgane mArge nikalI gayo. te pRthvImAM pharatAM pharatAM ya nukrame traNakhaMmanuM rAjya prApta karI pAlo potAne gAma bAvato sAMjalyo ke turata tenI mAtA culagI thAryA thai gai. ane dIrgharAjAne cakravarti brahmadatteM aneka kadarthanAthI mArI nAkhyo // have caMdanI kathA kahe . ekadivasa vRhaspatinI nAryA tArAnAme gha. pIja svarUpavatI hatI tene joza caMmA tenA joga mATe Avyo, kahyu le ke // vikalayati kalAkuzalaM, hasati zuciM paMmitaM viDaMbayati // adhIrayati dhIranaraMkSaNena makaradhvajodevaH // 1 // nAvArtha:-kAmadeva ne te, eka da emAM kalAkuzala puruSane vikala kare ,kSaNamAM pavitrane hase be,daNamAM paM mitane viDaMbana kare .haNamAM dhIra puruSane adhIra kare .evo e kAmadeva be. have potAnIstrI tArA tenI sAtheM asamaMjasa karma karatA caMne joDne vRhaspatiye zApa Apyo, ke he pApI ! tuM lAMbana sahita thA. tathA valI tAhare koidivasa AhiM Avaq nahi. ema tiraskAra kasyo // 11 // sunUmajamadagnijapratimapuMjumAgharSaje, kapAyadavapAvakevi SayavAtyayA diipite|| madaapavanaM dadatyahaha puNya kalpa suma,statostiyadidaivataHzamaghanAghanovarSati // 12 // arthaH-(sunUmajamadagnijapratimapuMjumAgharSaje ke0) sunUma rAjA bane ja madagni putra parazurAma tenA sarakhA puruSarUpa jADanA ghasAvAthakI utpanna thaye lo evo ane (viSayavAtyayA dIpite ke0) viSayarUpa viMTolIyA vAyuyeMkarI pradIpta evo (kaSAyadavapAvake ke0) kaSAyarUpa dAvAgmine viSe (mahazugavanaM ke0) mohoTA guNarUpa vana (ahahadahati ke0) arere balI jAya De. (tataH ke0) tyAra par3I puNyakalpamaupara davAmi lAge je tyAre ( puNyakalpAmaH ke0) puNyarUpa kalpama je je, te ( yadi ke0 ) jo (daivataH ke0) nAgya thakI ( zamaghanAghanaH ke0) zamarUpa megha ( varSati ke0) varase , to te ka lpama (asti ke0) tyAM rahe De, arthAt dAha thato nathI ema jANavU // AMhiM sunUmacakravarti tathA parazurAmanI kathA kahe le. eka vanane viSe Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. jamadagni RSi tapa karatA hatA, tyAM teNe evaM sAMjavyuM je "aputrasya gatirnAsti' zrA vaidika vAkya sAMjalIne te jitazatru rAjAnI dIkarI re NukAne paraNyA, tene parazurAma nAmA putra thayo, reNukA ekadivasa potA nI benane malavA gai tyAM te reNukAne tenA banevI katavIrya rAjAyeM joga vI te vAtanI jamadami kapine khabara paDavAthI teNe potAnA putrane kahyu ke he putra! thA tAhArI uSTAcaraNI mAtAne tuM mArI nAkhya, te vAta sAMjala tAMja parazurAme tarata potAnA kuThArekarI potAnI mAtAnuM zira kApI nA rakhyuM zrA vAta jANIne jamadanine kRtavIrya rAjAyeM mArI nArakhyo, valI pa ragurAmeM potAnA bApane mAranAra kRtavIryane mAyo tevAreM kRtavIrya rAjAnI svI sagarnA hatI te nAzine tApasanA AzramamA gai. tyAM tene putra thayo, tenuM sunama evaM nAma pADayuM, jyAre te yauvana vayane prApta thayo tyAre sarva potAnuM vRttAMta mAtAnA mukhathI sAMjalI sunamacakI kAMpiThyapuramA prAvyo, tenI dRSTimA kSatriyonI dADhA te sthalane viSe rahelI hatI te parama a narUpa thatI havI tyAM sunUmane mAravAne mATeM parazurAma AvyA,paDhI sunUma nA nAgyayogeM karI te sthalacakrarUpa tha gayuM te cakre karI sunameM parazurA manuM zirajedana karI nArakhyaM, pUrva parazurAmeM sAta vAra niHdatrI pRthvI karI hatI tevAra panI sunUma rAjA ekavIza vAra nirbrAhmaNI pRthvI karI nara ke gayo mATe kapAyano tyAga karavo e sarva sujJa saMmata The // 11 // jIvAH kapAyavivazAna vicArayaMti, cANAkyavalki mapi kRtyamakRtyamatra // kalpAMtavAta vitatitunita sya pUrNa,rodo'tarasya jaladhernanu kovivekH||20|| arthaH-( kaSAyavivazAH ke0 ) kaSAyathI vivaza evA (jIvAH ke0 ) jIvo, (cANAkyavat ke0 ) cANAkyanI peThe (kimapi ke0) kAMhI paNa (atra ke ) AhiM (kRtyaM ke0 ) kRtyane ane (yakRtyaM ke) asatya ne (na vicArayaMti ke0) vicAra karatA nathI. (kalpAMtavAta vitatikunitasya ke ) kalpAMta kAlano je pavana teno je vistAra teNeM karI dunita evo ane (pUrNarodoM'tarasya ke0) pUrNa pRthvI AkAzano aMtara jeneviSe evA (jaladheH ke0) samuzne (kiM ke0 ) jhuM (vivekaH ke0 ) viveka hoya? Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 147 arthAt na hoya tema kaSAyavivaza jIvane paNa viveka na hoya // 120 // hiM cANAkyanI kathA kahe . caNakagrAmane viSe caNInAmA viSa tenI caNezvarInAmeM nAryA hatI, tene caturabudi cANAkyanAmA putra thayo, ekadivasa kAMka prArthanA karavA mATe naMdarAjAnA darabAramA te cANA kya Avyo, tyAM sanAmAM sonAno siMhAsana joDne tenI upara bege, eTa lAmAM naMdarAjA jamIne sanAmAM Avyo, teNe cANAkyane kahyu je he cA pAkya! tuM rAjyAsana upara kema beTho ? have tuM nIce utara ema sAmavRtti ye karI kardA. to paNa te AsanathI uThyo nahiM, tejo rAjAnI pAse rahe nArA janoyeM tene siMhAsanathI galotho dara nIce pADI nArakhyo, tevAreM ko dhAvezita yayelA cANAkye rAjAnI samak pratijJA karI ke jo DhuM tArUM unmUlana na karUM to duM brAhmagaja nahiM. ema kahI mAthA naparanI zikhA bAMdhI tyAMcI mayUragrAmamAM gayo,tyAM datrInI putrIno caMpAnadohada pUyo, tene caMgupta nAmA putra thayo, tene rAjyAbhiSeka karAvI kaTaka lazne cANA kya pADalIpuramA gayo,tyAM paraspara yu6 thayuM,temAM caMgupta tathA cANAkya parAjaya pAmI nAzi gayA, paDI vRkSabuddhivAlA parvata rAjAne sakhA karI ne dezane boDIne pADalIpuranevipe jazne par3hI naMdarAjAno dharmazArekarI nAza karIne caMguptane ane parvatarAjAne naMdarAjAnI gAdIpara besAkhyA, ane maMtrI, kAma poteM cANAkyeM karavA mAMmayuM par3I // tulyArtha tuvyasAma W,marmajJa vyavasAyinaM // artharAjyaharaM mitraM yona hanyAtsahanyate // A pra kAranuM nItinuM vAkya saMjArI te cANAkyeM parvatane viSakanyAnuM pANigraha Na karAvIne mArI nAkhyo. kahyu keH-bujhA sakacaturiyA suhiNo, vivi saMvayaMti kayakajjA // jaha caMdaguttaguruNA,pavana ghAi rAyA // 1 // 10 // miSTAnnaM muMva hRdyaM piba jalamapi tAn pasAn mA ca ruM di, kAyaklezaM tyajAMgaM vimalayasukaraH kurkuNnrpinnoktH|| modopAyo'sti kopaM jaya naja zivajaM zarma sAdho nibodha, shdetudiirkhNmprvaitirsblaatsnnipaate'pyussttm||12|| arthaH-( sAdho ke) he sAdhu ! ( nibodha ke0 ) jANa te jhuM ? jANa to ke ( miSTAnnaM ke0 ) miSTAnna bhojanane (muMva ke0) jama, tathA (ha Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. yaM ke0) yAnaMda karanAra evA ( jalamapi ke0) jalane paNa (piba ke) pAna kara, ( ca ke0 ) valI (tAna ke0) te (SaDrasAn ke0) ba rasone ( mA saMdi ke ) ma rokya arthAt SaTrasanuM AsvAdana kara ane (kAya kvezaM ke0) kAyaklezane ( tyaja ke0 ) tyAga kara tathA ( aMga ke0) aMgane ( vimalaya ke ) nirmala kara. kadAca tuM kahIza ke evA upadeza karavAthI moda to sarvathA thAya nahiM paraMtu nArakInAM suHkha utpanna thAya le. tyAM kahe De ke nA ema nahiM (krUrakuMnarSiNA ke0 ) kUragaDukRSiyeM (mohopAyaH ke0) modano upAya (sukaraH ke0) ruDI rIte thAya evo ( uktaH asti ke) kahelo . te kayo upAya ? to ke (kopaM ke0) krodhane (jaya ke0) jI ta. jethI ( zivajaM ke0) modathI thayelA evAM (zarma ke0 ) sukhane (na ja ke) naja. arthAt sarva viSayasukha jogava athavA cAhe to na jogava, paNa kopa karIza nahI tevAreMja modasukhanI prApti thaze paraMtu jo kopa ka rIza ane bIjA viSayono noga na karIza to sukhI thAiza nahIM ema jA gaje. (zadekudorakhaMmapranRtirasabalAt ke0) zadA, durasa udha, khAMma pra mukha rasanAM bala je je te (sannipAte'pi ke0) sannipAta thayo hoya,tene viSe paNa ( auSTaM ke0) aSTha thAya paraMtu kopa jaya te mahArasabala vA ste subudhyei krodhano tyAga karavo // 11 // __ yAMhiM kUragaDunI kathA kahe . turamaNipurIne viSe zrIkuMjarAjA rAjya kare . teno putra lalitAMga nAmA hato, eka divasa gurunAM vacana sAMjalI ne lalitAMgeM vairAgya pAmI dIkSA grahaNa karI, paraMtu vedanI karmanA prAbalya thakI tene kaNedaNe nUkha ghaNIja lAgatI hatI,badu krUra nojana jamato hato tethI tenuM kUragaDu muni evaM nAma saduyeM pADayuM, ekadA pajosapanA divaseM tene nUkha lAgI, tyAre jamavAne bege, tene sAtheM rahenArA sAdhuyeM ka hyu ke he pApI ! bAja parvane divaseM paNa tuM jame le ? to paNa damAmaMdira mAM rahyo bato kAMhI paNa bolyA vinA potAnA yAtmAnI niMdA karavA lA gyo ke are pApI AtmA tuM Ajano divasa paNa nUkha sahana karI zakyo nahi. ema AtmAne dhikkAratA tene nojana karatAMja kevalajJAna utpanna thayu. tyAM devatAyeM AvIne kevalajJAnano mahotsava kaso, te joi cAra jaNa Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 240 sAdhu je kUragaDUne jamatI vakhateM dhikkAra detA hatA teNe Avo kUragaDUno mahimA jANIne namaskAra karI mithyA duHSkata detA evA te cAra dapakone paNa kevalajJAna utpanna thayuM ||em kopajaya karanArane paNa modasukha male . yadi zivagatiriSTA sAryametAryavatta,UyaruSamupasarge 'pIpsitA urgatizcet // karaDakuraDavattakrodhamuccairvi dheyaH, suratarukanakazeryomatastaM najasva // 12 // arthaH-( yadi ke0 ) jo (sA ke0 ) te prasida evI (zivagatiH ke0) modagati (iSTA ke0) ikhita hoya (tat ke0) to (yAryametAryavat ke0) metArya muninI peThe ( upasarge'pi ke ) upasargamAM paNa (ruSaM ke) roSane (jaya ke0). jItya,arthAt modanIM nA karato hoya to metAryanI peTheM roSa jaya kara ane jo (urgatiH ke0) urgati (ipsitA cet ke) ikhita hoya,to (karaDakuraDavat ke0 ) karaDakuraDanI peThe (takrodhaM ke0 ) te kodhane (uccaiH vidheyaH ke0) uMcI rIte arthAt atizayapaNe karavo, e vemAMthI he navya jIva ! tune game tene seva. eTale ( suratarukanakazeH ke0) kalpavRda ane dhaturo e vehunA vRdabe, temadhye ( yaH ke0) je ( mataH ke0) manamAM mA nelo hoya, (taM ke0 ) tene (najasva ke0) seva. arthAt surataru ane dhattu ravRda e bedu ne temAM tune game tene sevya. kalpada samAna ropavijaya jA Navo ane dhatturavRkSa samAna ropano avijaya jANavo // 12 // aAMhiM metAryanI tathA karaDakuraDanI kathAmA prathama metAryamunIzvaranI kathA kahe . metAryajJapinI upara suvarNakAreM upasarga kasyo, to paNa tene krodha caDyo nahI bane kuraDa mahAkuraDa nAmanA bemunIzvaro hatA, temaNe krodha kasyo tethI te bedujaNa Urgatine prApta thayA te kahe je. zrIvatsA naga rIneviSe baMdhudatta nAmA zreSThI rahe , teno mitra yajJadatta brAhmaNa hato, te paNa baMdhudattanA saMsargathI jainadharmI thai gayo, te bedujaNAyeM gurunI vANI sAMjalIne dIkSA grahaNa karI. temAM brAhmaNaRSiyeM to potAnA brAhmaNakula no mada karavA mAMjhayo, sAdhu ne kahe ke zUnA gharanuM je anna tame vyoho? te ThIka nathI karatA temaja pArakI niMdA paNa karavA lAgyo panI te beda mitra marIne svargamA devatA thayA, temAM yajJadattano jIva devagatithI cavIne rA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. jagRhane vipe cAMmAlakulamA utpanna thayo, tihAM dhanazreSThInI strIne putra na hovAthI te jyAreM garbhavatI thai tyAre prasavatI vakhateM te cAMmAlaNI pAseMthI putralAne potAne yAvelI dIkarI tene yApI dIdhI par3I thA mAro putra ema khoTI vAta calAvIne tenuM poSaNaM karavA mAMmayu,nagaramAM te vAtane ko ye jANI nahI. te putranuM nAma metArya evaM pADyuM, jyAre te putra yuvAna thayo tyAre pitAyeM tene ATha kanyA sArA gharanI paraNAvI. devatA prayogeM karI zreNikarAjAnI dIkarI tilakasuMdarIne paNa paraNyo tenI sAthai ghaNAM varSaparyaMta sukha jogavIne par3hI devatAyeM pratibodha karavAthI zrIvIra pAmeM dIkSA grahaNa karI. ekadA nidAne mATe koi suvarNakAranA ghara pratyeM gayA. te sonInA gharaneviSe sonAnA' yava hatA te kauMcapadIya nakSaNa kakhA, palI svarNakAra gharaMthI bAhera AvI juve to yava dInA nahiM, tyAreM teNe jANyu, mAharA yavo nice A sAdhuyeM grahaNa kasyA . emAM saMdeha nahi.palI kopAyaM mAna tha munineM mastakeM vAdharI vIMTI galApAza dai mArI nArakhyA, metArya ruSi kevala pAmI mode gayA krodhajayanuM phala sonIne mavyuM // have kuraDa mahA kuraDanI kathA kahe . kuNAlA nagarIneviSe khAlA nI samIpa kuraDa ane mahAkuraDa nAmanA behu Siyo kAyotsargamAM u nA hatA, tenA mahimAthI te sAdhune jalopasarga ma thA evA aniprAya thI tyAM megha varasato nathI. te jo gAmamA rahenArA mithyAdRSTi loko prAvI iSine kahevA lAgyA ke tamArA be jAnA tapathI gAmamAM vRSTi thAtI nathI yA ariSTa tamArA be japayI sarva lokone thAya ne ema kahI kahIne upasarga karavA lAgyA, tethI te bedu munino kAyotsarga jaMga thayo, tyAre vedu munine krodha utpanna thayo, ane kapTeMkarI teNe A zloka kahyo, te jema ke, varSa megha kuNAlAyAM, dinAni daza paMca ca // muzalapramANadhArAni, yathA rAtrau tathA divA // 1 // ema kaDaM ke turata muzala dhArAyeM megha varasavA lAgyo, jaleM karI nagara sarva palAlI nArakhyuM thAkhA nagarane napADIne varasAdeM samuzmA nAkhI dIg, ane bedu kapi vRSTiye karI niMjA gayA, parI te behujaNa marIne narakane prApta thayA, e kodha karavAthI tene kAyotsarganuM pha la na malatAM naraka gamana thayuM mATe krodha sarvathA karavo nahiM // 12 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapUraprakara, artha tathA kathA sahita. 151 mAnI tapaHzrutazamavratadharmahInaH, syAnnaMdiSeNa va paNyavadhUpahAse // kiM tArakaH kamalanUvaraIro 'pi, nAkAri zaMnuzizunA hRtasarvagarvaH // 123 // arthaH- ( mAnI ke0 ) je animAnI manuSya hoya, te (tapaHzrutazama vratadharmahInaH ke0 ) tapa, zAstrAdhyayana, samatA, vrata, ane dharma, te thakI hIna (syAt ke0 ) yAya je. kenI peThe ? to ke (paNyavadhUpahAse ke0) vezyAyeM karelA upahAsane vipe (naMdipeNa iva ke0) naMdiSeNamuni jema thayo tema, eTale vezyAye naMdipeNamunino upahAsa kasyo je tame dharmalAna kaho Do paNa amAre to dhanalAna jozyeM A sAMjalI kRSine animAna AvyuM je sArAmAM yuM dhana ApI zakuM evI zakti nathI ?.ema vicArI tR pArakhalAnA naMjanekarI bArakoTi sonAmoranI vRSTi karI. tethI tapa ane zAstrAdhyayana, samatA tathA vrata ane dharma te thakI caSTa thayo.A naMdipeNa muni zreNika rAjAno putra hato, valI (kamalanUvarapuro'pi ke0) brahmAnA varadAnathakI Ira evo paNa (tArakaH ke0) tArakAsura daitya (hatasarvagarvaH ke ) hasyo sarvagarva jeno evo (zaMnuzizunA ke0) zivaputra je kArtika svAmI teNe (na akAri kiM ke0) jhuM animAnathI hIna na ksyo||13|| A zlokamAM naMdipeNa tathA kArtika svAmino dRSTAMta hovAthI temAM prathama naMdipeNanI kathA kahe . rAjagRhI nagarImA zrIzreNikarAjAno pu tra naMdipeNa hato, te zrIvIranagavAnanI vANI sAMjalI vairAgya pAmIne dIdA levA najamAla thayo tene jagavAneM kahyu je hajI tAreM nogAvalI karmano udaya ne mATe tuM hAla dIdA nevI rahevA de, to paNa rahyo nahI zUrapaNAyeM karItapa tapatAM tene aneka prakAranI sabdhi prApta thA, emaka ratAM bAravarasane aMte nogya karmano nadaya Avyo, tevAre te muni vihAra karatAM ajANyAM koI vezyAne ghera gayA, tyAM sAdhunI rIta pramANe dharmalA na dIdho, tyAre vezyAyeM kahyu ke, bAhiM amAre to dhanalAna jozya biyeM, ema mazakarI karI. tevAreM muniyeM manamAM vicAyuM je jhuM mAre dhananI kho Ta, ema animAna lAvI, ghAMsanI salIlA tenA jINA jINA kaTakA karIne upara ubAlyA, ane kahevA lAgyo je AthI dhanavRSTi thA, evaM bo Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamoH latAMja tapanA pranAvathI jene sarva labdhi prApta tha De evA jhapinAM vAkya thI AkAzamAMthI bArakoTI suvarNanI tRSTi thai,vezyAnA gharanA AMgaNa mAM sonAmorono mohoTo Dhagalo tha gayo, panI muni jyAre cAlyA, tyAreM te vezyAyeM teno leDo pakaDI lIdho, ane potAnuM ivya je vRSTithI Avyu hatuM te, moha natpanna thavAthI vezyAne ghera rahIne tyAM nogavyu, pratidina daza puruSane pratibodha karIne par3hI jojana kare ema bAravarasa tyAM rahIne udaya AvelAM nogya karma nogavIne vAravarSane aMte navajaNane pratibodhyA ane dazamo puruSa koi na Avyo tevAreM aMte vezyAyeM hAsyathI kahyu ke Aje dazamA tameMja thA evAM vezyAnAM vacanathI pratibodha pAmIne pha rIne pAnI pravrajyA grahaNa karI, mode gayA, have kArtika svAmInI kathA kahe . pUrve pRthvIne vipe pracaMjha evA po tAnA hAthekarI akhaMma vairimaMmala jeNe jItyu le evo ane sarva kalAthI pUrNa tathA brahmAnI karelI sRSTimAMhelA koithI jItAya nahi evo tAraka nAmano daitya hato, te pApiyeM aneka tIrthono tathA devanI pratimAno vidhvaMsa karI nArakhyo, tathA ghaNA loko ane ghaNA gAmano nAza kasyo e prakAre jyAreM ma hoTo upazva thayo, tyAre sarva devatA ekatA thaine dhyAnamAM vetA zaMkara deva pAseM gayA,tyAM tArakAsurano sarva julama zivajInI pAse nivedana kasyo, zivajIyeM kartuM badhuM sAraM thaze, tamo ciMtA karazo nahiM thoDA vakhatamA ta mArA duHkhano pAra Avaze Ama kahI, devone visarjana kasyA paDI hemA cala parvataneviSe zivajIyeM pArvatI sAthai mahAmaithuna ko, tethI kArtikasvA mI nAmA putra utpanna thayo, te janmathI brahmacArI rahyo teNe tAraka daityane mAsyo ane sarva devatAunu kuHkha nivRtta kamu, mATe mAnano tyAga karavo. svasyAparasya ca balAnyaviciMtyamAnaH, zakrAnyamitracama reMjvadApade syAt ||shukrH kadAcidida cettanute prakAza,le zaM tataH sthagayatIMmado mahatki ||22||maanprkrmH|| arthaH-( svasya ke0 ) potAnA ( ca ke0) valI ( aparasya ke ) para nAM (balAni ke0) zaktyAdikane (aviciMtyamAnaH ke0) na ciMtana karato evo bato animAna karI mahAbalavAnanI sAthe vaira kare, to te phuravane Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kaMthA sahita. 153 mATe thAya , kenI pe to ke ( zakA'nyamitracamareMvat ke ) saudharma sureMnI pAseM gayelA evA camareMnI peThe (Apade ke0 ) Apadane mATe (syAt ke0) hoya. juvo (zukraH ke0) zukranu,tAro, (iha ke0) bAhiM (kadA cit ke0) kyAreka (prakAzalezaM ke) lezamAtra prakAzane (tanutecet ke0) vistAre ne kharo paraMtu (tataH ke0) tethI (kiM ke0) guM (mahat ke0 ) mo hoTA evA (kumahaH ke0 ) cazmAnA tejane (sthagayati ke0 ) DhAMkI zake ne? nA DhAMkI zakato nathI. arthAt mahoTA sAthe animAna karavu nahiM. hiM camareMnI kathA kahe . gajapuramAM pUraNa nAmeM tapasvI badu varSa paryata ustara tapa karato hato, tenA mahimAyeM karIne maraNa pAmI pAtAla mAM camaracaMcA rAjyadhAnIne viSe navIna camareMipaNe upanyo, teNe eka di vasa avadhijJAnekarI potAnA mastakaM upara saudharmenuM siMhAsana joyu, te thI tene prabala kopa upanyo tevAre zarke sAthe laDavA cAlyo, tene parikara deveM vAyo, to paNa mithyAnimAnanA vazayakI svargamA gayo, tyAMja devo mAMhe mahAkolAhala kasyo,iMI avadhijJAna prayuMjI camareMDne prAvyo jANI tenI upara potAnuM vaja mUkyuM te vajane jokne naya pAmato thako te ca mareMDa camaranu rUpa vikUrvIne zrIvIranagavAna kAsagge rahyA hatA tenA pa ganI nIceM pesI gayo, vaja paNa jagavAnane pradakSiNA karIne pAvaM deveMnA hAthamA AvI rahyu, par3I paraspara zakeM tathA camareM mithyA ruta dI, ane kleza maTyo, AmAM pAtAlavAsI devo uparalA svargamAM jAya nahiM ane camareM3 gayo mATe e aberuM thayuM // iti mAnaprakramaH // 12 // mAyA urgataye paratra vipade cAsmin nave saMnavet, zrI vIreNa suro'pi kaitavasakhA kubjiikRtomusstthinaa|| kiM karNa sya na niSphalA yudhi kalA viprabalAttA'navat, kiM zrI zonajagAma vAmanatanurdainyaM balebadhanam // 125 // arthaH-(mAyA ke0) mAyA le te (asmina ke ) yA ( nave ke ) navane viSe (urgataye ke0) urgatine mATe (saMnavet ke0) saMnave, (ca ke0) tathA ( paratra ke ) paralokane viSe (vipade ke) vipattine mATe thAya , juvo (zrIvIreNa ke0) zrIvIranagavAne (kaitavasakhA ke0 ) kapaTathI thaye Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jenakathA ranakoSa nAga pAcamo. lo sakhA evo (suraHapi ke0) deva paNa ( muSTinA ke0) muThiyeM karI (ku jIkRtaH ke0) kula karI nAkhyo. valI (karNasya ke) karNarAjAnI (vi prabalAttA ke0) brAhmaNano veza lazne bana karavAthI lIdhelI (yudhi kalA ke0 ) parazurAmanI pAsethI zIkhetI yu6 kalA (kiM ke0) guM ( niSphalA ke0) niSphala (naanavat ke) na tha nA thaja. ane (vAmanatanuH ke0) vAmanarUpa dhAraNa karanArA evA (zrIzaH ke0) lakSmIpati je viSNu te, (baleH ke0) balirAjAnA (baMdhanaM ke0) baMdhanane ane (dainyaM ke0) dInapaNAne eTale nidAvRttine (kiM ke0) jhuM (na jagAma ke0) na pAmatA havA // 125 // yA zlokamAM vIra nagavAnano tathA karNarAjAno tathA viSNuno dRSTAMta hovAthI prathama vIranagavAnanI kathA kahe . eka divasa saudharmanA adhipati ye zrIvIrakumAranA parAkramanuM Adhikya varNavyu,te sAMjalIne koka deva hato te iMnA vacanane na sahana karato to mAyAyeM karI bAlakanuM rUpa vikurvI ne nokarAnI sAthe krIDA karavA mATe Avyo, temAM evI sarata karI ke je koi hAre, to te hArelo jItelAne potAnI pIupara ucakIne amuka sthAna paryaMta lai jAya. ema karavAthI zrIvIrathI devatA hAsyo tevAra te vAM ko thazne be hAtha tathA bedu paga noMya upara rAkhIne rahyo zrIvIranagavAn tenI pIupara caDatI velAja te deva sAta tADa jeTalaM naMcaM rUpa vikarvIne naMco thayo tene zrIvIranagavAne eka muSTi mArIne kubaDo karI dIdho, te va khata zrIvIranagavAnanuM nAma mahAvIra pADayu. have karNanI kathA kahe je. eka divasa karNarAjA kapaTathI brAhmaNanurUpa lazne parazurAma pAseM yudavidyA zikhavA gayo kAraNa ke parazurAma eka mA tra brAhmaNa zivAya bIjA koine zikhavatA nahiM hatA. panI eka divasa para zurAma karNarAjAnA natsaMgamA mastaka mUkI suz gayA, teTalAmA eka sarpa Avyo te karNanI jaMghAmAMkaraDyo to paNa jaMghA vaMcI karInahiM ane lonI nIka cAlI tyAreM parazurAma jAgyA ane pUjyuM ke e hiM rudhira kyAthI cAlyu. tyAre karNarAjAyeM sarva vRttAMta parazurAmane kahuM te sAMjalI parazu rAmeM jANyuM je A kAMhI brAhmaNa nathI paraMtu datriyaja ke kAraNa ke kSatriya vinA eTarbu sahanazIlapaNuM brAhmaNanu hoya nahiM ke jene sarpadaMza thavAthI loi cAlyuM paraMtu jarA paNa manamAM naya ANyuM nahiM mATe jarUra thA kSatri Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kathA sahita. Has yaja be. ema jANIne krodhAyamAna yA zApa yApyo ke tuM kSatriya batAM arcel brAhmaNano veza laine vidyA zIkhyo to jA tArI zikhelI vidyA sarva vyartha thA ? pI te karNarAjAne temaja thayuM // have zrIpati viSNunI kathA kahe be. balIrAjA karIne daityapati mahA dAnazUra rAjA hato te je yAcanA karavA yAve tene je mAge te khApe, evo hato, eka divasa kapaTathI viSNuyeM vAmanarUpa dhAraNa karI bali pAseM jai traNa magalAM pRthvInI yAcanA karI, tyAreM satyavAdI dAnazUra evA balirA jAyeM te khApa kabUla karayuM paThI turaMta viSNuyeM ve pagalAyeM karI khAkhI pRthvI nallaMghana karIne pharIthI zrIhariyeM kahyuM ke vIjA pagalAmAM cuM lahuM ? tyAreM balirAjA bolyo ke mAharI pIThapara bIjo paga mUko, tevAreM trIjA pagalAyeM ka hariye balirAjAne pAtAlamAM cAMpyo, paDhI viSNuyeM prasanna thaine kayuM je he bali ! tuM ghaNoja satyavAdI bo mATe kAMhI mArI pAseM mAgya, tyAre balirAjA bolyo ke mArA daravAjAmAM dvArapAla thaine tamo raho, hariyeM kabUla karI ema kapaTarahita kAma karavAyI balirAjA sukhI thayo. sarve'pyete kapAyAH sadRzabalanRtaH kiMtu tIvraiva mAyA, jitvA yAsspADhabhUtiM naTamiva naTayAmAsa gaurIva ruSam // strItvaM strIliMgabhAvAdiva nRSu na dadau mallimukhyeSu yA kiM, satyaM purdA tadaityaM kapaTasuramaNIrUpaviSNurjaghAna // 126 // vAta artha : - ( ete ke 0 ) e ( sarve kaSAyAH api ke0 ) cAre kaSAya paNa ( sadRzabala nRtaH ke0) samAna banavAlA be, (kiMtu ke0) to paNa temAM (tI va ke0) tIvra evI ( mAyA ke0) mAyA be. ( yA ke0 ) je mAyA ( zrASA tiM ke0 ) pADhabhUti munine ( jitvA ke0 ) jiMtIne ( gaurI ke0 ) pArvatIpotAnI prAgala (ruzva ke0) ruine jema nacAvatI hatI, tema (naTa miva ke0) naTanI pereM (naTayAmAsa ke0) nacAvatI havI. tyAM kavi utprekSA karele ke (strIliMganAvAta ke0 ) strIliMganA jAvathakI (nRSu ke0 ) puru pone viSe ( strItvaM ke0 ) strIpaNuM karavAne ( iva ke0 ) jANe ibatI hoya nahiM ? juvo te utprekSA satya be te jema ke ( ma trimukhyeSu ke0 ) mallinA ya tIrthakara pramukha viSe ( yA ke0 ) je mAyA strIpaNAne (kiM ke0 ) guM Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. (na dadau ke0) na detIhavI nA detIhavI valI (satyaM ke0) satyavAta ne juvo (kapaTasuramaNIrUpaviSNuH ke ) kapaTeM karI ramaNIya strI, rUpa le nArA viSNu, (urdAtadaityaM ke0) udItanAma daityane ( jaghAna ke0) mAratA havA, arthAt jyAre viSNuyeM kapaTathI ramaNiya strI, rUpa grahaNa kahyu, tyAre urdIta daityano nAza thayo / 126 // have A zlokamAM ASADhanUtino, manninAthano, madezano tathA viSNu no, e cAra dRSTAMta hovAthI prathama ASADhanUti munini kathA kahe . eka gaDhamAM ASADhanUtinAmA sAdhu nAnAprakAranI labdhimuM pAtra hatA, te puru SamA ziromaNi evA koznaTane ghera nidAmATe gayA, te naTanI evI rIta De ke je koi navo niduka Ave , tene eka lADu Ape , tethI teNe ASADhanUtine ekalADu Apyo, paDI muni pADo valI ciMtave De, ke A lADu to mArA guruneja pUrNa vAze, ema samajIne labdhiyeM karIbI rUpa karIne valI yAcanA karavA gayA, tyAre bIjo modaka malyo, A pramANe valI kapaTa karI te trIjuM16 sAdhunu rUpa kayuM te upara bArImA unelA naTeM joyuM tyAre naTeM jANyu je A nAnAprakAranAM rUpa karavAM thA munine AvaDe ,mATe jo bApaNIpAseM e hoyato yApaNo naTanodhaMdho sAro cAle, ane ivya ghaNuMja male,paDhI gharamAM bAvIne potAnA gharanA mANasone kahyu ke thA sAdhune tame lADu Apazo nahiM ane potAnI dIkarIne kahyu ke e sAdhu AhiM Ave ke turata tene hAva,nAva, kaTAdeM karI saMyamathI bhraSTa karavo. te vAta kanyAyeM kabUla karI, par3I te sAdhu jyAre vohoravA Avyo, tyAreM tene hAvanAva kaTAdeM karI kanyAyeM phasAvI dIdho tethI te muniyeM cAritra bo DIne gRhasthAzrama aMgIkAra kasyo. ane naTanI sAtheM rahyo, te naTane yA SADhanUtiyeM kahyu ke jo tAre ghera mAMsa, madirA jovAmAM Avaze, to hu~ ra hIza nahiM. te naTe kabUla karI par3I tenA sahAyathI aneka prakAranA nATa ka karI thoDA dAhADAmAM te naTeM ghaNuMja ivya upArjana kaDe,ekadivasa po tAnI strIne mayeM karI madonmatta jozne utpanna thayo ne vairAgya jene evo bato jarata rAjAnuM nATaka karatA karatAM tene kevalahAna natpanna thay. have bIjI manInAthanI kathA kahe je. jyAreM mallInAtheM pUrvanavamAM dI dAgrahaNa karI, tyAre potAnA mitrone kahevA lAgyA ke mAharI sAtheM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 157 sarveyeM samAna tapa karavU paNa koyeM vadhAre nabuM karavu nahiM te sahuyeM kabU la kayuM paraMtu manninAthano jIva kapaTa karI jyAreM mAsapaNa vratanuM pA ra| Ave tyAre bIjA mitrone kahe, mAharA peTamAM phuHkhe de mATe DhuM sarva thA pAraguM karIza nahIM. ema kahI valI bIjA mAsapaNa vratano AraMna kare, ema pAraNe pAraNe kapaTathI bIjA ba sAdhu thakI adhika tapa karatAM teNeM tIrthakara nAmakarma upArjana kamu,paraMtu kapaTe tapa karavAthI manInAthanA navamAM temane strIpaNuM prApta thayu, tyAM tIrthakara thayA to paNa strIpaNuM temane hatuM, pANigrahaNane artha AvelA potAnA pUrvanavanA na mitra je rAjA tha yA hatA temane azuciyeM narelI zAlinaMjikA eTale mUrtimAM narelA annanA darzanathIpratibodha pamADyA ema zrImannInAthane kapaTekarI strIpaNuM prApta thyuN| have mahezanI kathA kahe . eka divasa mahAdevajI potAnI strI gaMgA ane pArvatInI pAseM kahevA lAgyA ke hu~: saMsAramArgathI lakSmi thai gaye lo buM. mATe havethI mAhAre tamArI vehunI sAthe kA kAma nathI. hUM to have tapaja karIza. ema kahIne zaMkara kailAsa pratye gayA, tyAM te parvata nI guphAmAM padmAsana vAlIne dhyAnamAM beThA, pArvatIye jANyu je zivajI tapasyAmAM beThA le paNa te saMsAra navina hu~ ema kahI gayA le, mATe tenA tapano hu~ naMga karUM. ema dhArIne poteM nilaDIno veza dharIne tyAM jara zaMkara pAseM rahIne nAnA prakAranA hAvanAva kaTAkSa karavA mAMjhyA, tevAre dhyAna mUkIne zivajI te nilaDInI prArthanA karavA lAgyA ke he naI! tuM mAharI strI thA. tyAre nilaDI bolI ke mAharo svAmI to nila De te pa bavADe cAlyo Ave . mATe jo tema duM karUM to te nila, mane ane tama ne behune zidA Ape, tyAreM zivajI kahevA lAgyA ke he suMdari ! meM tripu rAsura jevA lada daityone mArI nArakhyA to tAharo svAmI bIcAro zI gaNatImAM ne ? tyAreM nilaDI kahe , jo ema doya to tamo mAharI pA meM nRtya karo to DhuM tamArI strI thAvaM tyAre te nilaDIne vaza paDelA mahA deveM nRtya karavA mAMmadhe te jo pArvatIne hAsya AvyuM tyAreM zivajI sa majI gayA ke yA to pArvatI ke ema jANIne lalita thai manamAM kheda pA myA je are ! yA jhuM thayuM ! hu~ kaheto hato ke duM saMsArathI virakta buM a ne mane kapaTeM karI eNe balyo tethI hUM paravaza tha gayo ema samajIla Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamoM. jA pAmyA. ema mAyAthI zaMkara paNa ugAyA mATe mAyAno tyAga karavo. have 'tidaityane viSNuyeM strIpaNAyeM karI moha kasyo tenI kathA kahe De. urdAta daitya hato teNe brahmAnuM ArAdhana kayaM, tenI ghaNI naktiyeM brahmA saM tuSTa thayA, ane brahmAyeM kahyu ke tuM varadAna mAnya. tyAre daitye kahyu ke mane ajeya karo. tene brahmAyeM kahyu ke jene mAthe tuM hAtha mUkIza te jasmInUta thai jAze tevA varadAnathI prasanna thayelo evo te daitya jagatamAM anyAya karavAne tatpara thayo, eka divasa teNe pArvatInA grahaNa mATe zivajInI prArthanA karI ke mane tamArI strI pArvatI Apo tene zaMkareM nA pADI tyAreM te zivajInA mastaka upara hAtha mUkavA taiyAra thayo tejo zivajI tyAM thI nAzine viSNunI pAseM AvyA, ane kahevA lAgyA ke he pranu ! mAha rI rakSA karo tene viSNuyeM kahyu ke tame svastha thAna jaya rAkhomAM duM tene zidA ApuM buM. par3I viSNu pote pArvatInuM svarUpa jazne daityanI sanmukha gayA, daitya bolyo ke tuM mArI jAryA bo mane tuM sukhI kara. tyAre namArnu rUpa dhAraNa karanArA viSNu kahevA lAgyA ke mAharI pAseM tahArA mAthA upara hAtha mUkI tuM nRtya kara. to hu~ tAharI strI thAvaM tyAre te mAthA na para hAtha mUkIne nRtya karavA lAgyo tene zrIkRSNa kahyu ke tuM jasma thA tethI tarata te detya nasmInUta thai maraNa paamyo|| 126 // lonI tRpyati no ghanairapi dhanairiunnavaM svaM navA, dapyA yaH pitRkalpitAnujapadaM kiMvArSani bidat // azrAM taM saritAM zatairapinataH kiM vAMbudhiH pUryate, kiMvA zAmya ti kASTakoTinirapi jvAlAkarAlo'nalaH // 12 // arthaH-(lono ke ) lonI prANI ( ghanairapi ke0) ghaNA evA paNa (dhanaiH ke0 ) dhaneM karI ( no tRpyati ke ) tRpti pAmato na te kevo lonI cha ? to ke ( navAdapi ke0 ) navA evA ivya AvavAthI paNa valI (navaM svaM ke0) navA dhananI (zvana ke0) zbA karato evo . juvo (A yaH ke0) zrAdya (ArSaniH ke0 ) rupanadevajIno putra jaratacakravartI, (pi tRkalpitAnujapadaM ke0) potAnA pitAyeM ApelA evA potAnA nhAnA nA itanAM padane (kiMvA ke0) guM ( nAhidat ke0) nahiM binavI leto havo ? Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUrakara, artha tathA kaMthA sahita. 18 te vAta ghaTe be juvo ( zrAMtaM ke0 ) niraMtara ( saritAM zataiH ke0 ) nadina nA kaDA karI (nRtaH api ke0 ) purAyo uto paNa ( aMbudhiH ke0 ) samui (kiM ke0 ) guM (pUryate ke0 ) pUrAya be ? nA pUrAto nathI. valI (kA koTinirapi 0 ) karoDo kASThoyeM karIne paNa ( jvAlAkarAlaH ke0 ) jvAlAe vikarAla evo ( analaH ke0 ) ani je be, te (kiMvA ke0 ) guM ( zAmyati ke0 ) zAMta thAya be. nA zAMta yAto nathIja // 127 // zrAMhiM naratacakravarttinI kathA kahe be. vinitApurIne viSe bharata cakravartti rAjA rAjya karatA hatA, anukrameM baye khaMma teNe svahastagata karayA, pI potAnA zrANuM nAnA nAine bolAvavA mATe dUtone mokalyA, dUtoyeM jazne kurupramukha nAiyone kayuM ke he rAjakumAro ! SaTkhaMmane sAdhanArA evA tamAsa nAi naratajI cakravarttIne tame praNAma karo ke jethI tamArA sarvano vinaya thayo gaNAya ? kAraNa ke vRddha nAi te pitA samAna tathA guru samAna mAnavA yogya be. mATe tamo naratacakravarttIno vinayAdi kara zo to tamone deza, grAma, nagaranA rAjyano lAna yaze ? ne jo tema na hiM karo to tamAruM rAja mUlayakI lai leze te sAMjalIne patI hA nA ina ekatA ne anyonya kahevA lAgyA ke ApaNuM jaratarAjApAseM guM cAlaze ? eto yApaNI sAthe yuddha karI parAjaya pamADIne ApaNuM sa venuM rAjya grahaNa karaze ? mATe ApaNe zrIkRSanadevajInI pAseM jazne yA vAta nivedana karIyeM ne jema te kahe, tema karIyeM ? yA pramANeM sarve ina vicAra karIne zrIrUpanadevajI pAseM gayA, temanI pradakSiNA ka namana karIne beThA ne naratajInuM vRttAMta je dUtadvArAyeM banyuM te sarva kahyuM te vakhata rUpa devajI dezanA detA hatA, temAM yA gAthA kahetA hatA je 66 sulahA suralo siri, egabattAvi meilI sulahA || DulahA pulasaMsAre, jiNaMdavara desi dhammo // 1 // khAvI upadeza gAthA sAMjalIne temane bodha thayo, tethI sarve jAiyeM rAjya boDIne prajunI pAseM dIkSA grahaNa karI. pIte hANuM nAinuM rAjya naratacakravartI grahaNa karatA havA // 127 // cittAvanyAM janAnAM kapilasamadhiyAM vittalezAptamUlaH, pratyAzAvA risiktodhanivividhadhanaprArthanAnogavalguH // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. nUpeMzatvAdisaMpanmatikusumaMtatirnogaciMtAphalardi, rlono tRttyA zravaMtyA vrajatu klitsrvptrpyaartidetuH||12|| iti lonprkrmH|| iti karpUraprakaragraMthaH samAptoyam // arthaH-(lonaH ke0) lonarUpa (kalitaruH ke) nayaMkara vRda, te (ra tyA ke0) saMtoSarUpa (zravaMtyA ke0) nadIyeM karI (vrajatu ke0) taNAjA eTale jema nadInA jorathI vRda tapAijAya temAlojarUpa vRta paNa saM toSa nadIthI taNAi jA. have te lonarUpa vRddha kevo ne ! to ke (kapilasa madhiyAM ke0) kapila brAhmaNa samAna buddhivAlA (janAnAM ke0) janonI (ci tAvanyAM ke0) cittarUpa avanIne viSe (vittalezAptamUlaH ke0) prApta vittanA lezarUpa mUla jenAM evo de tathA (pratyAzAvArisiktaH ke0) AzA ane pra tyAzA te rUpa je jala teNeM karI siMcAyelo evo je. tathA (dhanivividhadha. naprArthanAjogavalguH ke0) aneka dhanavAnanI vividha prakAranI prArthanAno je vistAra, teNeM karI manohara ane valI (nUpeMztvAdisaMpanmatikusumata tiH ke0) mohoTA mohoTA rAjAdikanI je saMpatti tene viSe matirUpa le kusumano vistAra jemAM evo ne. valI (nogaciMtAphalAIH ke0) noganI je ciMtA te rUpa je phala tenI saMpatti jene viSe evo . mATe kavi kahe je saMtoSa nadIye karI lonada tapAi jAna. evI ijA sarve jana rAkho / AMhiM kapilabrAhmaNanI kathA kahe je. caMpApurIne vipe kapiladeva nAmA brAhmaNa raheto hato,te nAgyayogathI dAsImA bAsakta thayo,tethI thoDe thoDe te niIvya tha gayo. eka divasa te dAsIya tene aIrAtriya rAjA pAseM be mAsA suvarNa levA mATe mokaTayo, tyAM tene rAjAnA mANasoyeM pakaDI bAMdhI ne rAjAnI pAseM thANyo. rAjAyeM tenA AkArathI jANyu je A cora nathI, rAjAyeM pUyu ke are tuM koNa ho ? tyAre te brAhmaNa bolyo ke eka dAsI mArI rAkhelI strI ne teNe mane mokaTayo ne thA kharI vAta sAMnalavAthIrA jA saMtuSTa thai kahevA lAgyo ke je tAre zabA hoya te mAgya. tyAre brAhmaNe kardA ke tamArA azoka vanamA jaiekAMtamAM thoDI vAra vicAra karIne pa bImAgIza ? rAjAyeM temakabUla kayUM par3I te tyAM vanamAM jara vicAravA lAgya ke hu~ te jhuM mAgu so mAmu ? ke sahastra mAguM? ke lada mAre ? ke karoDa Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 161 mAgu ? ke daza karoDa mAguM ? ema AzAno to kAMza aMta Avatoja nathI. mATe yA lonane dhikkAra hajo jeno hajI sudhI aMtaja Avato nathI. DhuM to mAtra ve mAsA sonuM levA Avyo hato paNa rAjAyeM kaDaM je mAgya te ApuM paNa mane koTyAvadhi dhanathI paNa tRpti thatI nathI kahyu De ke "jahA lAho tahA loho, lAhA loho pavaDDaH // do mAsa kaNaya kaUM, koDievina nidhyiM // " ema ciMtavana karatAM te brAhmaNane vairAgya utpa na thayo, tyAreM teNeM AlocanAne sthAnakeM keza locana karI nAravyuM. paDI pravajyAgrahaNa karIne mArgamAM pAMcaze corane teNe pratibodha pamA DyA, mATe lona vistAra karavo nahiM lona le te pAparnu mUla The // 12 // iti karparaprakarAMtargatAH sarvAH kathAH samAsAH // samAptoyaM graMthaH // ||sptpNcaashddhik shtsNkhyaasmnvitH|| kathAmahodadhigraMtho hRdyapadyairvi nirmame // 1 // arthaH-ekaso satAvana kathAnanA mahAsAgara rUpa yA graMtha manohara padyoyeMkarI yukta racAyelo 2 // asmin graMthe sahale , zate Sa SThisaMyute // anuSTupAM sarvasaMkhyA, pratyadaranirIkSaNAt // 5 // pratyeka ada ranI gaNanA karatAM sarva malIne yA graMthanI aMdara be hajAra basone sATha anuSTupa zlokanI saMkhyA e saMkhyA avacurIkAreM lakhIne // 2 // ||vrsse vArghabarazarasudhArazmisaMkhye banUva,zrImAn graMthaH sakalasumanazcitta harSapradAyI // yAvatkrIDAM gaganakamale rAjahaMsau vizAle, tanvAnau stastimira nirau tAvadeSo'pi jIyAt // 1504 nI zAlamAMsaghalA vijJAnonA cittane viSe harSanu arpaNa karanAra A zreSTa graMtha nirmANa thayeloDe mATe jyAMsudhI vizAla evA AkAzarUpa kamalaneviSe vihAra karatA aMdhArAne nedanAra rAja haMsa sarakhA evA sUrya caMDe tyAMsudhI AgraMtha jagataneviSe jaya pAmato raho / vidyopaniSahilAsavasatezcAturyalakSmIpateH, zrIsUrIzvararatnazekharaguroH prAmANikasya prnoH|| ziSyaH paMDitasomacaMvarudhIrmAdhuryadhuryovyadhAt, karpUra prakarAdikAvyakathitA etAH kathAH satprathAH // // arthaH-traividya ane upaniSadnA vilAsa karavAnA maMdira rUpa tathA cAturIrUpa lakSmInA svAmI arthAt cAturIrUpa saMpattinA pati tathA pramANika ane samartha zrIsUrIzvara ratnazekharanAmanA je guru temanA ziSya paMmita somacaMda ke je atiudArabu divAlA.mAdhuryavAlI suMdara kavitAnA racanAraneviSe mukhya meM temaNe A suM Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. dara racanAvAlI, atiprasiddha karpUra prakaranAme mahAkAvyanI kathA kahI. // iti zrIbAlAvabodhasahitaH karpUraprakaragraMthaH saMpUrNaH // // atha kapUraprakara avacUrikata tpnpkmH|| ||prtidinmpi dAnaM puNyasaMpanidAnaM,punaradhikaphalaM syAtpAraNAhottarAhe // dizati jalanRdannaM kRttikAdau sudRSTaH, punaramalamanaya' mauktikaM svAtiyo ge // 1 // arthaH-pratidina je dAna Apa, te paNa puNyarUpa saMpattinuM thAdikAraNa ne valI teja dAna, jo pAraNAne divaseM tathA uttara pAraNAne divaseM devAya to adhika phalane ApanAra thAya je. kRttikAnA AraMjamAM sArI rIteM varSelo varasAda dhAnyanI utpatti sArI kare . valI te varasAda jo svAtine viSe varasyo hoya to nirmala evA amUlya motine utpanna kare . // 1 // jitanavadakaSAyaH pAdikAderdino'yyo, vitaraNakaraNaiH prA pazcimAvapyudArau // vihitanuvanamutkiM pArvaNazcaMieka, staditarazazinau kiM no muhUrtA'prakAzau // // arthaH-saMsArane vadhAranArA cAra kaSAya tene jItanAro evo pAkkino ( pAMkhIno ) Agalo divasa meM temaja dAna vi gerenA ApavAthI pAMkhIno pahelo lo baMne divasa udAra utkRSTha phaladA yaka gaNAya . te jema ke saghalA nuvanane jeNe harSa Apelo De evo eka punamano cazmA nathI guM? nA beja. te zivAyanA bIjA divasanA caM te, mAtra ve cAra ghaDI prakAza ane aprakAza karanArA nathI jhuM ? nA tevAja . tha rthAt sarva divaso karatAM pAkhIno divasa te dAna vigere karmano ati phaladAya ka ne bIjA sarva divasa sAmAnya phaladAyaka . valI pAraNAneviSe kahe je. // guI tapaH kevalamapyudAraM, sodyApanasyAsya punaH stumaH kiN|| hradyaM payodhe nuguNena tattu, zadAsitAdodayutaM sudhaiva // 3 // arthaH- kevala guru tapa De te paNa ati zreSThaja le temAM valI jyAre te tapa udyApana sahita hoya to temAM jhuMja kahe. arthAt tenAM valI guM vakhANa karavAM ? jema ke je gAyanuM udha gAyanA guNathIja madhura be, paraMtu temAM valI zakha ane sAka rano nuko nAravyo hoya tyAre madhura amRta jevu thAya temAM guMja kahe // 3 // vRdoyathA dohadapUraNena, kAyoyathA sazsanojanena // vizeSazonAM janate yathokta, sodyApanenaiva tathA tapo'pi // 4 // iti udyaapnprkrmH|| arthaH- jema khAtara vigerenI pUraNI karavAthI vRda, vizeSa zonAne pAme Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 263 be. jema zarIra, sArA rasavAlA suMdara padArthonA jojaneMkarIne vizeSa zo jAne dhAraNa kare je; tema yathAvidhi arthAt zAstramA kahelA vidhipramANe udyApana karavAthI tapa paNa adhika uttamottama zonAne Ape // 4 // iti udyApanaprakramaH samAptaH zrIrastu gunamastu. sva^mermAgarme'gamaudayamaho yaH suraimairuzailosiktastAtAlaye'gAupacaya manizaM bAyayA'krAMtavizvaH // pAdopAMtA'vanamratrinuvanajanatAsvIkatocaiHpha lardiH zrIvIrovo'stu ciMtA'dhikataravaradaH kalpazAkhI navInaH // 1 // arthaH-je svarganUmithI potAnI mAtAnA garnarUpa kyArAne viSe utpannatha yelA ane je devatAyeM meruparvatanapara navarAvelA arthAt siMcana karelA,tathA potAnA pitAnA gharane viSe niraMtara vRdipAmelA ane jeNe potAnI bAyAyeM karI pAkhAvizvane vizrAMti thApelI, tathA jeNeM potAnA caraNamAM namelI traNa nuvananI janatArUpa phalasamRdi svIkAra karI ne arthAt sarvajagatane namana karavArUpajale phala jene evA apUrva kalpavRkSa je zrIvIranagavAn te, tamArA adhikamanovAMDita varane denAra thA. AhiM vIranagavAnane viSeka lpavRdanI natprekSA kaviyeM karelI , jevA kADamAM utpannathavAthI phalaprA pti paryaMta guNo ne, tema AhiM zrIvIranagavAnarUpa kalpavRkmAM sarve ghaTAvyAle. __ syutriMzatsahastrA jaratajanapadAHsAIpaMcAyaviMza,tyAryeSvahatprabodhaH su guruniradhunA paMcaSeSvasti dharmaH // satdetraM tatra cAlpaM navananuvi yathA palvale grISmatube, padmaM haMsasya tuSTayai tadiva samanavatsacaturmAsikannaH // 2 // arthaH-sarva malI batrIza hajAra jaratakhamamAM dezo temAM paNa sADI paJcIza Aryadeza teneviSeja zrIarhatpranuno prabodha pracAra pAmelo tenI aMdara hAla pAMca ke ba dezane viSe sArA guru dharmanuM zravaNa karAve 3 valI te jaratakhaMmanI navananamineviSe sArAM detra ati thoDAM , unAlAmAM sukAi gayelA alpa jalAzayaneviSa raheDhuM kamala jema haMsane saMtoSane mATe thAya ne tema yA alpadevanI aMdara amAre cAturmAsya saMtoSadAyaka thA // 130 // yA be zloka bIjI pratimAMthI malyA le. tema bIjA paNa 47 zloka te pratamAM ne paraMtu tenI avacUrI paNa na hovAthI tathA te prakSepa kAvya jevA jANavAmAM AvyAthI hAM mUlapAThe nIce dAkhala karIye baiyeM. varSAkSamA zramaNe // 63 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. yanazciraM vihArAGinanatipuNyaM tadAzu vo'trAnUt // kaSukazAle yatnAcha 6kizAlebhutaM tu phalaM // 1 // kRtikarma karmamarmanide navejAvato'nyathA zrAMtyai // puNyAdhikaniSpuNyakakRtakAmadamaMtrasAdhanavat ||2||praaghuurnnkvNdnke // 6 // rAjA vizvahito jino nayaparA vyApAriNaH zrAvakAH, sthAne sarvaguNo jvale'tra zaminaH kauTuMbikAste vayam // jainAjhAguNapatradattavidhinA varSAsu tena sthitA, jJAnadetramupAsmahe bahu mithaH syAyena puNyaM dhanaM // 3 // phulna kodhaviSamaM badurajo mAnapracaMDAnilaM, mAyodyanmRgatRSNikaM parilasalonA sthimApannidhiM / niMdanmohanidAghakAlamanitaH sadhyAnadRSTyA javajrAMtizrAM tinide'stu vonavaghanazrImaccaturmAsakaM // 4 // pAraNake // 66 // vyAkhyA nazravaNaM sadaiva hi mudA pIyUSapAnaM yathA, varSAsvasya punarvizeSamahimA yaha nmayUradhvaneH // tadnavyAiha tu trikApaNanine pUjyaprasAdodayAt, dAnA yaMgaNimAdivastuvadalaM gRhaMtu puNyAIye // 5 // varSAtabaMduvardino navarasai jarjADyakrudhorvavidaH, zazvat zrIjinasannidheraninavAjhyAkhyAnaratnAkarAt // mAdRgvAgalaharI sphuTaM zamasudhAsamyaktvaciMtAmaNiH, zreyaHsvastarumukhyaratna nivahaM gRhaMtvanAyAsataH // 6 // vyAkhyAraMne // sASTamI vyanicArAya zre yaHkarmaNi kiMyayA // tulyaH padadhye'pI'rdhataH padAMtarasthayA // 7 // e kaikA'pi hi puNyAya nUteSTApi tadaMtike // yoge kiM tvabdhivelAyAM gaMgAyamu nayoriva // // puNyatithau // 67 // ahazciMtAmaNitvaM kanakakusumatAM paMca yaSaNAni, yasyAH satkaMkaNatvaM dadhati ca satataM paMca yantraNAni // dharmaH sikSArthasArthaH sugurupadarajodorakastaguNAlI, dhAryA samyaktvaradA ku gatinayanide sajatizreyase ca // e|| radAyAM // 6 // // kalpAkhyAnakapaM cadivya vihitaH klRptAniSakotsave, navyaiH paryuSaNAmahaH ditipatirmiyyA tvakopAdikaM // dRSTvA paMca kulaM jane'tiviSamaM navyaM navaM sthApayana, samya ktvaM zamamArdavArjavanirIhatvaM zamAyA'stu vaH // 10 // cetaHsthAlaM vizA laM kalamakaNagaNaH zrAvakANAM guNAlI, samyaktvaM saddukUlatritayamanupama nAlikeraM vivekaH // jainAjhA mUrti umilayajaghumRNe nAvalokAnurAgau, satkIrtiH puNyavapinamiti navatAdAtarahiDjaye vaH // 11 // paryuSaNApa rvaNi // 42 // saukhyaM zAzvatamekaeva hi jinaH kuryAttu zeSaiH suraiH, syAce daihikameva kiMcana tatoyahA savitrA yathA // tahatkiMzazidIpatAramaNini Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 165 vizvaprakAzo nave, devaM maMgaladIpakocca zikhayA'dyASTAhikA zaMsati // 13 // rAgadveSajito'rhato'ghriyugalaM pANidhyenArcayana, sAdhuzrAvakadharmanAka parana vesvargApavargoM najet // dRkkotiyena rUpaguNanRJcaihApi toSaM paraM, ghaMTAcAma raceSTitena vivRNotyaSTAhikaikottarA // 13 // trailokyaM tripadItanustripatha gA toSAya yasyAnvahaM, kAleSu triSu taM trikAlaviraM devaM trizudhyA mahaH // svatratrayasaMpadaM dizati voyenaiSa ratnatrayaM, triHpuSpAMjalisaMjhayA jhapayatItya STAhikAAntaraH // 14 // vyAkhyA saptacaturvidhAmarakRtaM prApyAvadadyaM catu, mUrtastIrthapatizcaturgatihitaM dharma caturdA budhAH // taM kurvatu catuHkapAyarahitA sturye pumartharatA, brUte saMgharutastutipratiravai sturyeyamaSTAhikA // 15 // kiM paMceMzyizarma paMcaviSayai mUDhAmitaM vAMbalo, daMcapaMcasu nAvanAni dadhatAM paMcavratAnyuccakaiH // paMcajJAnavatAM yathA bahusukhAvaH syAjatiH paMcamI, spa STaM jalpati paMcazabdaninadairaSTAhikA pNcmii|| 16 // jitvA patikati sTahAM SaDapi tAna muktvA rasAna zaktitaH, Sar3ajIvAvanatastapaH kuruta par3a nedaM bahizcAbahiH // TiSaDargajayomataH par3atujA pUjA ca cenmAnase, naTTo nAditaSaTpadadhvaniruvAcASTAhikA SaSThikA // 17 // saptApi vyasanA ni sapta narakachArANyaho saptanI, hetanityajatA puNyanRpateH detrANi rA jyAMgavat // saptApyApnuta saptanUmikagRhe tatve vasaMtu svayaM, satsaptasvaragIta kaitavamuvAcASTAdikA saptamI // 17 // muktvA'STau madakAraNAnyavirataM sa prAtihAryASTakaM, devaM pUjaya pUjayASTavidhayA yenaiSatuSTaH padaM // toyabatu yatra nAsti patanaM uSTASTakarmApadAM, caSTe mAMgalikASTadIpakamiSAdaSTAhikA cASTamI // 15 // naitepyetazyopamAnavigamAdaSTAhikAvAsarA, ekaikoccakalAitI pusadRzAH kiMcittvajUvanime // zrAvasvAMtapayodhinetrakumuda zreNIcakorekSNo hanAsAya smara tApamohatimirohityai yatoharnizaM // 20 // aSTAhikAsu // kalyANikaM jagavatAM dhuri yatra cAlUt, zreSTaH saeva divasaH punarAgatodyaH // zrIvIra mohadivasonavadIpaparva, yahattataH surutinotra maho'nuvarSa // 21 // sadhyAnojvaladIpakapravilasatsvAdhyAyamerAtrikaH, zujhAcAra sunojanaH sugu evAk taaNbuulshonaagunH|| azrInirgamalakSmyupAgamajayajyeSThAvanAmottaraH, zIlAlaMkRtinAra mude navatu vo'rhadharmadIpotsavaH // 22 // dIpotsave // // 73 // vyAkhyAnaM zrutamugdhasAramadhuraM snigdhaM nipIyAdarA, nmAtyAlU ra Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. sikA mudhA zamadadhi zreyo ghRtotrAyarut // asmAttasya samarthanAdyatadidaM kAlena navyaiH punaH, samyaktvAMgavivakSikad bahu tRSA peyaM tamastApanit // 23 // siddhAMtAMbudhisaMnave'dya virate vyAravyAghane sase, dRSTAMtaiH sa kaSAyatApajanahRbhUmiM zamitvA'nitaH // saptadevadharAsu vittavapanaM kurvatu vaH puNyato, niHsatpavyasanetinItivividha zasyaM yathA saGanAH // 24 // vyA khyAsamarthane // vyAkhyAnAMbudharopadezasalilaiH suzrAvacetaH saraH, pUrtiH kI rninadItanirmalarajabittizca yatrAnavat // bAlazrAvakanekakekiphTanasvAdhyA yakolAhalaM, satkRtyAnnaphalAya vo navatu tarSAcaturmAsakaM // 25 // vyAkhyAsamarthane // tRSTe dharmakathopadezasalilainavyorvarAyAM gurA, vande saMyama dhanyasaptadazakaM rUDhakriyA maarutaiH|| hRSTaiH spaSTaguNaM vizodhitamanaH svavyArtha zasyogamaM, syAdevodyamarapAladalitAMpAyaM phalasphAtimat // 16 // kArtikyAM caturmAsyAM ||dhstre zItoSNakAle prathamavayasi tatkarma kurvIta vidyA na, yenAMte syAtsukhItovayamapi tadahovetya kurmo vihAraM // nAnArhattIrthayAtrA zrutadharanamanaM saMzayAMtaH zrutAyaH, gumAnnopadhyavAptiH pravacanamahimA mUDhabo dhodyatA yat // 27 // vihAre // 76 // cAturmAsikamekapAraNa dinaM nUnaM phalaM prApnuyA, neturvArSikamapyavApa na kathaM zreyAMsaekAhayapi // sthAna sthAnanikhAtakoTivinavaH koTIzvaraH kiM nave, koTImUlyamahAmaNiM karatale kiM khelayannAparaH // 27 // kArnikyAM // 7 // tIrthazaivratadharmanApa NapuraskArAtparAmunnati, nItaM yacca dadAti nUtimatulAM zrIzAlinazadivat // tannaH satvatira skriyA laghukalau dAnaM tvayolAsitaM, kaiH kainae punaH phaliSya ti phalaistatte jinovetti tat // e|| mAnyastIrthapateH parigraha zvadamApa sya saMghodhruvaM, dhanyoyasya gRhAMgaNaM sacaraNAMnojaiH punItetarAm ||kiN brUmaHpha jamasya tabharatavadyovettyamuM saMmadAt, zrIrapyasya gRhe sthirAH pratinuvaH zrI jainapAdAzme // 30 // nItvA sthAne'nirAme dhanasamayamamI saMyatAH zve tapadA, stattatsthAne vijahvaHsurutiniranizaM jADyazItaM ca ninaM // zItado maistapo'gnivrataniyamagRhai vamAgaMdhataile, yaMtrA'cArkigonirhimasamayacaturmA sakaM tanmude stAt // 31 // cAturmAsikaparvasaMnavatapovahistadAvazyaka,na zyatkarmadalodritasthagaNakastome'tra nasmIkate // prAtarvadanake mukhAMzukavidhi vyAjAhikIrNe'nitaH, dhanyo'rdazuNaphAlguno'malarajAH syAdAgamAMnAplavaiH Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUraprakara, artha tathA kathA sahita. 167 // 32 // rajaHparvaNi // 7 // spardhA mahatsu naravAk zukavat klamAya, satyaM punaH padamupaiti janaH kRtaarthH||maahi paMcamaguNasthitimuktiyogyAH, zrAdheSu tajinamahe'nuciteMDtA'pi // 33 // devairjinasya yadi janmamahA di cake, na zrAvakairanukRtiH kriyatAM tadeSA // svaHzakadaMtimadatuMbarugAnaraMjA, nRtyAdi ceJjavi nako'pi tataH karotu // 35 // kalyANake // 73 // jai nArcayA'pi navaniH kusumairazoka, uccoccsNpdnvnnvshevdhiishH|| ladArca nena tu phalaM jinaeva vetti, sasthakAlaghanasiktasubIjavattat // 35 // AzcaryakAri phalamapyatulaM pradAsya, tyAzcaryanaMginiriyaM vihitA jinArcA // kArya hi kAraNaguNena navettu citraM, puSpairimaitridazaraphalaprasUtiH // 36 // mahApUjAyAM // 4 // apyekajainanavanasnapanAdinAdya, nAvAupArji suka taM zivarubhavaniH, sthAnaM kacetyuparipATikayArji tasya, jJAtaM mahatstutikRtAM hRdayAni saMti // 37 // adyodiyAya sudinojavatAM kalA vA, jajJe ya dalpavasunA'pi hi nUrilAnaH // caityAvalISu yaupArji zivAya puNyaM,natyA susaMnadalapuSpaphalopahAraiH // 30 // caityaparipATyAM // 71 // gurUM tapaH ke valamapyudAraM, sodyApanasyAsya punaH stumaH kiM // hRdyaM payodhenuguNena tattu, zadAsitAdodayutaM sudhaiva // 35 // udoyathA dohadapUraNena, kAyoyathA sasanojanena // vizeSazonAM janate yathokte, nodyApanenaiva tathA tapo'pi // 40 // nadyApane // nUpAzvatragurUdarAkRtirathAdyeSUpayogAnmayA, vaMzatve kaTa suMmakAdiSu janAcArAdhitAnUrizaH // naitatkA'pi mahattvamApi sulane keva grahastoraNe, ghaMTAvAgniriti dhvajastvarayatevodevatA'rAdhane // 41 // siMhasta paHprakramaeva tAvat, puSkarmadaMtAvalamaMmalInAM // tadadya tasmin prakharAnive zo, yadyaudyApana vistaro'yaM // 42 // naiveMdoH saphalaiH zivAdhvasukhadaM spaSTaM samaM zaMbalaM, dhUpenordhvagatiH sugaMdhi tadidaM vAsena gunaM yazaH // na svargAdipha laM phalaizca kalamaijainATakArcAtmanaH // puSpairlokaziraH sthitiH zivatanurdIpai rjinA phalaM // 43 // aSTavidhapUjAyAM // 7 // yAdarzoditakevalarisa maizvaryazca nazasanAd, brahmAMmasya zarAvasaMpuTatanoryaH kAmakuMnaMpuraH // zrIva tsAMgamiti sphuTazca tanute nityotsavaH svastikA,naMdAvartavadabhutArutikatAnaM daH savo'vyAGinaH // 44 // aSTamaMgale // nae // mukteH saukhyapramANaM nava ti suragiriH so'sti vA yojanAnAM, ladaM vArdiH svayaMnUramaNaiti punaH so Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. 'sti raapramANaH // lokAtItaM tadetaGinapatirapi vA nopamAtuM pragalno, nU nRnogAnunUtiM svajanamanuvadan yadajJaH puliMdaH // 45 // yatpAdAMbuja- gatAmavirataM nejustrilokiijnaa,yshciNtaamnnivttdiiyhRdyaaniissttaarthsNpaadkH|| sopyahanmahitoyadarthamanizaM tattattapastaptavAn, nAnISThaM hRdi kasya kasya tada ho naiHzreyasaM maMgalaM // 46 // muktidhAraM samAptaM // 72 // vrIhiryavomasUro, godhUmomASamujatilakAH // aNavaH priyaMgukozva, mayuSThakAzAlirADhakyaH // kiM ca palAyakulabI zaNasaptadazeti dhAnyAni // 7 // zrIvajasenasya guro striSaSThi, sAraprabaMdhasphuTasajuNasya // ziSyeNa cakre hariNeyamiSTA, muktAvalI nemicaritrakA // 4 // iti zrIkapUraprakarAnidhaH sunASitakoSaH samAptaH // graMthAMte vairAgyadarzako'yaM zlokaH diptosti sayathA // ||yessaaN vittaH pratipadamiyaM pUritA nUtadhAtrI, yairapyeta vanavalayaM nirjitaM lIlayaiva // te'pyetasmin navapuMruhade buhRdastaMbalInAM kRtvA dhRtvA sapadi vilayaM nUnujaH saMprayAtAH // zrIrastu. iti zrIkapUraprakara graMtha mUla tathA bA lAvabodha ane kathAsahita samApta // // matalabavipe prastAvika dohA // ||mtlbke saba yAdamI, matalaba vinA na koii|| jaba jAkI matalaba duve, tabahi dUra vhai soza // 1 // matalabasama yA jagatameM, kou na aura padArtha // yAteM saba vyavahAra hai, yAbina hai saba vyartha // // matalaba nAM hI sujanakoM, jAko aMga svanAva // tAkoMhI saUna kahata, jihiM saba sa rakho nAva // 3 // matalaba binA sunArida, rahai na patike geha // patiDhU nArI nA ravai, jo suta cAhana reha // 4 // matalabake sabahI sage, matalaba jau lagi jAMhi // jo matalaba jagame nahIM, uttama manuSa kahAMhi // 5 // matalaba tAko rAkhiye. jAteM kAraja hota // zUke taruvara gaye, phala bA yA na milota // 6 // matalaba tabalaga hotahai, jabalaga kara meM dAma // pIche koi na AvahIM, jyUM zUke sara gAma // 7 // matalaba dhanasama aura nahi mitradu vairI hoya // matalaba pAye hota puni, zatru mitrahU soya // 7 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 26e atha ||shriindyrtnjii mahArAjakRta nuvananAnu kevalIno rAsa praarNnH|| ||dohaa|| // sakala sididAyaka sadA, akala arUpa anaMta // sima namuM huM te sadA, Ape je nava aMta // 1 // vali vaMdU vArU vidhe, rupanAdika jina rAya // neTuM murmati naMjaNA, nAvI nArati pAya // // guru gaNadhara guNa AgalA, je je nara jagamAMhi // zAsana devAdika sadu, prAmuM parama utsA hi // 3 // janaka zAha yazavIra jasa, janani khimAde jAsa // zrIhIra ratnasUrI namuM, asAru pUre pAsa // 4 // je jaga ramaNika jANiyeM, te te vastu anitya // vali rAjA pareM bakine, dharma karo dRDha citra // 5 // nuva nanAnu je nUtaleM, kevali karuNA dhAma // pragaTa thayA ne pUrave, gAvaM tasa guNa grAma // 6 // bali rAjA pahelo duto, nAma jenuM anirAma // vananAnu valato thayo, guNaniSpanna sunAma // 7 // trividhaMsUM hUM tehano, rAsa racUM rasarUpa // zrotA jana sugajo tame, ANI nAva anUpa // 7 // caritra e cokhe citteM, suNase jeha sujANa // mArI moha nareMDne, leze parama kalyANa // 5 // // DhAla pahelI // // pahilone pAso // e dezI // e jaMbudIpeM dojI merUthI pazcima dize, gaMdhilAvatI vijaya vakhANiyeM jI // vijayapura nAmeM hojI nagara vase ti hAM, sarva saMpadanuM sadana te jANIyeM jI // 1 // dharmanuM dhAma hojI vesma vilAsanu, zubhra vyavahAranu sodha sohe ghaNuM jI // aghano anAzrama ho jI Azrama nyAyano, amarapurIthI adhika sohAmaNuM jI // 2 // veSTita va hojI khAzya urgama, aneka kautukano Aspada upato jI // tilaka sari hojI nUramaNI nAleM, alakAlaMkAnI zonA lopato jI // 3 // rAje tihAM rAjA hojI caMmauli nAmeM, name ve jehane aneka naresarU jii|| bala dala bujhino hojI je jaladhi ane, atihi sUrAmAM ne agre sarU jI // 4 // vAsavainavano hojI vismayakArI valI, mahAmaMtrInI ma tine baleM mudA jI // kAmInA mananI hojI pUravA kAmanA, kAma sari Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamoM. kho jeha jANo sadA jI // 5 // kari kuMnasthala hojI dalana kaThina ka reM, ripu ramaNInA kezaneM khIMcato jI // te taruNIne hojI netrajaleMkarI, kula kIratinA kaMdane sIMcato jI // 6 // vajathI viru hojI para dala pATane, lAge te dharano loni jI // kIrati jehanI hojI vyApI di gaMtare, jeha na jAe keNe khoni jI // // aMtenarane hojI pUre para vasyo, vicare te anaMgane gaMjato jI // surapati sarikho hojI akhaM ma ANeM karI, nUmi patinA mAnaneM naMjato jI // 7 // pahilI DhAleM ho jI udayaratana kahe, naviyaNa nAveM saduko sAMjalo jI // kautukakArI ho jI rAsa e le rUDo,jagatAM nAje navano Amalo jii|| e||srvgaathaa||17|| ||dohaa|| // ratana jaDita siMhAsane, batra dharAvaMto zveta // veTho je nRpa ekadA, sunaTanI koDI sameta // 1 // pUrava dizi pragaTyo turata, teja atula tiNi vAra // ravi maMgalathI ramya te, pasakho sanA makAra // 2 // akasmAta tava Ubalyo, surani pavana samakAla // pasayo te saghale pureM, parimala jAsa rasAla // 3 // sahasA tava sad sAMjalI, gaganeM kinnara gAna // suravadhune samuheM karI, nana upe tiNi thAna // 4 // gaganamaMmala gAjI rahyo, nUpura haMde nAda // nAnu maMgalasuMpaNe, jANe kelIdho vAda // 5 // sura gAya na kolAhaleM, kuMkuni nAda apAra // aMbara tava bahiro thayo, tumula svareM te tAra // 6 // taba nRpa te sahasA tihAM, sasaMnrama sasneha // parapada janasuM prema muM, acaraja lahI aha // 7 // AsanathI uMco thai, mAbo kara dhari nAla // bIjo kara uvi vekeM, jUve nayaNa nihAla // 7 // aho aho e acaraja ki zyuM, zma avaloke soya // temaja pekhe tihAM valI, sanA loka saGa koya // 5 // // DhAla bIjI // // soratI rAganA cAlanI dezI // tava zrIkhaMmatilaka nilADe, kare je kesara bADe // kareM kanaka baDI je dhAre, sohe pIna payodhara nAreM // 1 // hiye muktAphala hAra, dhAraNI pratihArI nadAra // praNamInUpatinA pAya, besI te bolI tiNe tAya // 3 // pUrava dizino vanapAla, zhAM Avyo ne ujamAla // jo Apo pranu Adeza, to parapadeM kare praveza // 3 ||aave te nRpa yANAyeM, vanapAla sanAmAM tyAMyeM // praNamI pRthivIpati pAya, mukheM Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 171 bole ne mahA rAya // 4 // kinnara nara suranI koDi, jehane name kara joDI // nuvananAnu jasa nAma, kevalI karuNA rasadhAma // 5 // avanipati su gine ema, pUraNa te pAmyo prema // aina amRtane raseM aracyuM, jANe caMdana suM tana caracyuM // 6 // jANe tribhuvana lIlA lAdhI, sukha sAgaranI lahera vAdhI // dIdhuM tehane prItidAna, jehanu navi thAya mAna // 7 // eka AM kha ulAlAmAMhi, sAmagrI sajI uDAMhi // zveta nai gajeM samArI, U para kare asavArI // // zveta batra zira Upara bAje, je nAnu pratApane nAje // zazikiraNa samUha samAne, Dhale cAmara uUla vAne // e // daya gaya ratha pAyaka pUreM, vITyo cophera sanUre // parikara zreNe paravarita, ava nipati ulaTa narica // 10 // purava dizine nadyAne, pahoto pAvana thAvA ne // urathI dekhi muni rAya, tajI asavArI tiNe gaya // 11 // zastra cAmara mukuTa ne batra,tajI taMbolAdika ttr.|| kara caraNa vadana jala zudi, paravAlI parama zurU budi // 12 // tajI pAUkA vinayasuM trividhe, karaka mala joDIne suvidhe // parapadamA pesI prIteM, munineM vaMde mana hIteM // 13 // deza pradakSiNA traNa teha, zira numIsuM pharasI sneha // jAveM vaMdI lagavAna, saparivAreM rAjAna // 14 // udayaratna kahe e DhAla, bIjI meM bolI rasA la // neheM je munine namaze, te navanI jAvata gamaze ||15||srvgaathaa 42 // ||dohaa|| ||kr joDI stavanA kare, niravadya nUmi nihAli // bege ve kara joDI ne, vArU sanA vicAli // 1 // dIdhI munivara dezanA, zAMjali ne nRpa so ya // gharaja karI valatI isI, uttama avasara joya // 3 // rAMka rIje ji ma ratnanI, vRSTi dekhine vega // tuma Agamane tema hUM, nija mana pAmyo ne ga // 3 // nava sAgara jUmo ghaNo, kaMmo jeha athAga // daraza Aja tuma dekhatAM, tehano pAmyo tAga // 4 // sarvagAthA // 46 // ||ddhaal triijii|| // thAM para vAri mArA sAhebA // e deshii|| nagavana mupha bAla nAvamAM, munivara eka malina // bodha prApIne baha pareM, puruta nIra dalina // 1 // paNa samakita navi sadahyo, vAla budipnnaathii|| upadeza te agArano, je ha muktino sAthI // 2 // saMskAramAtra te sAdhunI, dezanA dila dhArI // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. yauvanane joreM karI, te paNa meM vIsAra // 3 // rAjya dhurA jAreM valI, mad timire maMjyo | upadezarUpa nadyota te, moheM mana raMjyo // 4 // valato viSaya vilAsamAM, kAla gayo keto // jAto paNa jAeyo nahI, tRSNAvaza teto // 5 tevAra pati meM grAjanI, rajanI viramaMtI // jAgIne joyUM maneM, AlocI ekAMtI // 6 // graho mahAraMna tiro nareM, purita dala meTyo, vi pAka same ho kema te, jAse avahelyo // 7 // duHkha deze mune kuSTa te, parajava mahApApa // zrADo tava koNa yAvaze, ema ciMtu zrApa // 8 // guru jJAnI ko jo mile, to puDhaM tehane, koNa rakSA karaze kaho, yAvinadayeM ehane // e // nAva samo nigraMthano, saMga je thayo pahelo // RSTa thayo hUM tehathI, maMda buddhi mahelo // 10 // janma samumAMheM paDyo, preo gha pavaneM // aho koNa Apaze, ulhavI nava davane // 11 // khedeM 5 ma karatAM kharakharo, durghaTa e vAteM // pragaTa prajAta samaya thayo, yAmani ze pa jAteM // 12 // kRtya karI prajAtanAM, sanAyeM jehave // majalasa melI zrAsane, vege have // 13 // vanapAleM vadhAmaNI, dIdhI mana khAM // tAjI tuma yAvyA taNI, suNI harakhyo e jAMte // 14 // jima haraSe ma rudezamA, paMthI sara pekhI || jima cAtaka grIpama kateM, rIje ghana dekhI // // 15 // jima vanavAsI ghAmamAM, aMbanI ghana bAyA || pAmI rati pAme ma ne, usI pratikAyA // 16 // sudhArasanI nahi kUpikA, rogI jima roje || timahUM rIjyo te same, ghaNuM zuM kahIje // 17 // tara trIjI DhAla mAM, jeha munine namavA // taraze java jala te vade, udaya gha gamavA // 18 // // dohA // || jima kAyara yuddhe juDyo, paDiyo gaNamAMheM || zaraNa cAhe jima zUranuM, pIDayo zastra pravAheM // 1 // tima nIDyo pAtaka nareM, nava verIthI nAga // tuma zaraNe dUM yAviu, nahI apUrava lAga // 2 // mahera karI mu U pareM, te mATe kaho svAma // zaraNa hoze mune kehanuM, para java pIDAgama // 3 // // DhAla cothI // // vRpajAnu javana gaI dUti // e dezI // tava dasanayoti tama narane, da tomuni kahe naravarane // tyAre zaraNa hoze tu teha, mahApuruSa aMgIkarayo jeha // 1 // tuma sarikhe bIje paNa najiyuM, vizeSe me parivajiyuM // te Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 zrInuvananAnu kevalIno rAsa. hoze tujane trAtA, paranava jAtA suNa jhAtA // 2 // ima sAMjali te na ranAtha, mahA kautuka lahI mana sAtha // marakalaDhuMdara mukheM bole, rUDAM vayae amIrasa toleM // 3 // trinuvana trAtA pranu tumane, kuNa zaraNa bIjuM kaho amane // e acaraja kArI udaMta // nApo vivarI nagavaMta // 4 // ta va muni kahe kathA e moTI // navanI jyAM koTA koTI // rAja kAja vaze vaDivAra ||mn na rahe tumArUM tAra // 5 // adhikAra asaMkhya le eto|| te mATe kahiye keto // manane gheravA laho marma ||dhrmthii jorAvara karma // 6 // nApo mAM eha, nagavAna // sudhApAna tajI asamAna // jaDa paNa karavA viSapA na // kima cAhe kahe rAjAna // 7 // meghane jima le mora, caMdane jima cAhe cakora // tima vATa jotAM munirAja, puNyeM pAnadhAsyA Aja // 7 // avara tajyA Adepa, have lAge nahIM anya lepa // te mATe kathA tumArI, vigateM tameM kaho vistaarii| // // tuma vacana sudhArasa pAna, karavA cAhe mupha kAna // saphalI karIne e prajA, pUro pranu tehanI vA // 10 // cothI DhAleM cita cAheM, udaya ratna vade mAheM // jaga jana tAraka jina vANI, jAveM sujo navi prANI // 11 // sarvagAthA // 7 // // dohA // // tava jJAnI guru boliyA, sAMnana tha sAvadhAna // eka dhyAne eka yAsane, raMgeM tUM rAjAna // 1 ||kaaik kahu~ tuja pAgaleM, mupha vItaka ma hAnAga // sAMjalatAM sUdhe maneM, vadhaze mana vairAga // 2 // sarvagAthA // 7 // // DhAla pAMcamI // // naTiyANInI dezI // A lokodara iNa nAmeM, nagara virAje ho vase loka anaMta jihAM // nahiM jasa Adi na aMta, apara para vastI ho puhye nahiM khAlI kihAM // 1 // sarva saMpadanuM geha, puruSottamane samuheM ho se vita je jANo sadA // acarajano Azrama, koDA koDI kalpAMteM ho jehano naMga nahiM kadA // 2 // nahiM te yoni ne jAti, gotra ne kula varNa ho nahiMsA vidyAne kalA // nahiM te hiraNyane hATa, nATakane nahiM nIti ho, nahiM te Agama AmalA // 3 // dharma karma nahiM teha, vainava ne vilAsa ho nahiM te darzanane kriyA // nahiM vali te vyavahAra, ratnane raMjAdika ho nahiM te sura Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. patinI zriyA // 4 // ketAM kahiyeM nAma, bIjo paNa padArtha ho jotAM ko na jaDe tizyo // je navi dIze tyAMhi, sarva vastumAM ho ramya te pura rAje zzyo // 5 // kaTaka sadA ihAM doya, mAMdomAMheM jUMje ho aMta na Ave te hano // eka dharma ne bIjaM pApa, yanyoanya suHkha dAI ho dala e bala bad behano // 6 // pApa senAno nAtha, moha rAjA mahA vali ho trinuvana vaza kIdhuM tiNe // ahitakArI atyaMta, saMsArI sadu jIvane ho jAya nahIM jI tyo kiNe // // iMznI paNa e bANa,manAvi potAnI ho mahIlA rUpa pAlAM dharI // cakIne paNa tema, vANuM lAkha pAyakaneM ho pekhi vazavarti krii|| // // rAjAne kare raMka, seThane senApati ho sArathavAha sacIvane // dAsa nA je kare dAsa, kuvAsanAyeM vAse ho je saddha pAmara jIvane // e|| kuguru kudeva kudharma, pira karIne thApe ho tajAvI tatvanI vAsanA / atatvano karI anukUla, avastuno AsaMgo ho karAvI rAkhe aAsanA // 10 // ta jAvi puNyano pada, pAtakasuM posIne ho karAve je nija cAkarI // hiMsA adatta alIka, maithuna ne parigrahanI ho lagana lagAvI yaakrii||11|| nizi jojanasaM neha, joDAvI joresuMho krodhAnaleM nAkhI valI // nArI mAna zilAeM, mAyArUpa nujaMgI ho mukhe masAve ralI // 12 // pADe lona samu, putrAdika saMbaMdhe ho prema taNe nareM // yaMtrI yuvati rAge, ghaNaneheM gherIne ho pIDe paga paga badu pareM // 13 // dolatathI kare dUra, mahatva ghaTADI ho dekhA DI mahAdInatA // Arati arati apAra, napAine Ape ho jurgati narakanI hInatA // 14 // avatAre tirayaMca,kutsita nara yonimAM ho ghAlIne pIDe ghj|| suHkha dAriza gya, viDaMbine dekhADe ho valI kugatirnu bAra| // // 15 // ema anaMtI vAra, jamADe navamAMhe ho prANIne pIDe duHkheM // a hita tiNeM kahevAya, AcaraNA vali ehanI ho ketI kahevAye mukheM // 16 // udaya ratana kahe ema, pAMcamI DhAleM ho paramAratha tumeM prIbjo // melI mo hano pAsa, Agama nisuNIne ho uttama gatine bijo // 17 // ||dohaa|| // ahaMkAra kopa Adi de, adbhuta kaTaka anaMta // ANakAri tehane aDe, ati uhata balavaMta // 1 // pIDe te sad prANine, ahitakArI a pAra // jevo nRpa tevI prajA, aMtara nahIM lagAra // 2 // sarvagAthA ||ee|| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 175 // DhAla bhii|| // Imara AMbA aAMbalI re // e dezI / / cAritra dharma nAmeM laho re, dharma senAno nAtha // zama dama yAdeM zonato re, sabalo jehano sAtha // rAjesara, suNa mana rAkhI gaya // 1 // samaketa satya suvAsanA re, sadAgama ne sada bodha // aGava madava upatA re, jAlama jehane yodha ||raaje||2|| gaMjIra dhIra zaucAdikeM re, sunaTa anaMteM soya // soti e sadu jIvane re, hitavaMbaka te hoya ||raaje // 3 // deva dharma guruneviSe re, je napajAve rAga // ata tvane avastuno re, jeha karAve tyAga ||raaje // 4 // sakriyA je zIkhave re, dayA dharI dila madhya // alika adatta ubApine re, zIla palAve shu6|| rAje // 5 // parigrahanA mahA pAsathI re, turata boDAve teha // nizi nojana mUkAvIne re, zameM zonAve deha // rAMje // 6 // sarala mRu guNa soMpine re, snehani sAMkala toDi // nAMjI veDI rAganI re, arathanI yApe koDi ||raa je0 // 7 // gurutA guNane napine re, leNI laghutA atIva // sujasa va dhAre je sadA re, sumati Ape sadIva ||raaje // 7 // naraka tiryaMca gati rokIne re, Ape sura avatAra // narajava da vali nirmalo re, dharme dharAve pyAra // raaje||e // paramaizvarya pamADine re, gurU sadhAve yoga // devapa | vali deine re, jalA vilasAve noga // raaje|| 10 // ema sadu saMsA rine re, sukha thApe saMsAra // aMteM Ape zivapurI re. tiNe jANo hitakA ra // rAje // 11 // bahI DhAleM cAhIne re, kahe kavi udayaratanna // dharma jaNI je dhyAyase re,jaya lahese te janna ||raaje||1|| sarvagAthA // 111 // ||dohaa|| // ema e dala jaeNphe bane, sukha duHkha devA kAja // sadA kAla sadu jI vane, vaDhatAM nAve vAja // 1 // kAla anaMto atikramyo, dala te jUMke do ya // hAra kyAre kenI duve, kyAre jIte koya // 5 // bali e beduthakI, trIjo trinuvana rANa // karma pariNAma nAmeM pranu, moTuM jasa maMmANa // 3 // guna azuna rUpeMkarI, caritra vicitra le tAsa // sthUla matI navi uttakhe, yogI lahe gati jAsa // 4 // vaDo nAi e mohano, kAla pariNatI kaMta // nATaka vannana jehane, trivana vyApaka taMta // 5 // lokasthiti naginI vaDI, jehane jANe saGa koya // bAkI bala nahi kehay, teha kare te hoya // 6 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jainakathA ratnakopa nAga pAcamo. // DhAlaM saatmii|| // doNA de re moDyA doNA // e dezI // kudarata jo jo karmanI, vi dha vidhanA banAve vepa re // nAca nacAve navanavA, dilamAM rIphe nRpa dekha re|| meM ehayo re te to ne ehavo // 1 // rAsanarUpeM kare devane, rAsanane kareM devarUpa re // tiryacane kare nArakI, nArakIne tiriya sarUpa re // ehavo // 2 // kuMthurUpeM karine kare, kuMthune kare gajarAja re // raMka kare je rAyane, raM kane kare mahArAja re // ehavo // 3 // dhanavaMtane nirdhana kare; nirdhanane kare dhanavAna re // rogarahita kare rogine, nirogIne kare glAna re // 2 eha vo // // zokarahita zokavAnane, zokarahitane kare zokavaMta re // sukhi yAne mukhiyA kare, mukhiyAne karimukhiyA anaMta re // ehavo // 5 // e havI zaktI ehanI, nApI jagavAna re // vicitrarUpI kahyo te vatI, nahiM koi eha samAna re // je ehavo // 6 // deva mAnava tiriya nArakI, anaM ta pAtraM moha ema re // nRtya dekhADe nita navAM, e dekhI rIke jema re // ehavo0 // 7 // cAritra dharma taNe pakheM, thAya zunarUpeM e sakhAya re // anya dA mohanA padane, popaMto rahe sadAya re // je ehavo // 7 // jyAreM pAsuM kare jehana, tyAre tehanI thAya jIta re ||saadhaarnn samajo tiNe, ehavIka hI ehanI rIta re // ne ehavo // // udayaratana kahe pAtamA, bIjo melI banAva re ||suudho sAtamI DhAlamAM, samaja je karma snaavre| ehvo||1|| // dohA // // ve golIno caraDu, jyeSTha baMdhune jANa // rUpo moha rAjA mane, va de te evI vANa // 1 // baMdhava tuma pAgala bahU, neha dharI ame nitya // nRtya kalA dAvU navI, jima rIphe tuja citta // 5 // sadAgama yogeM te sadA, nATakano kare naMga // pAtra pahocADe zivapurI, verI kare viraMga // 3 // ||ddhaal aaaumii|| // rasIyAnI dezI // to paNa tuM tehay pAsuM karI, amane manAve re hA ra // sahodara // e lakSaNa tAhA~ DhuM laheto nathI, ehazyo tAharo re thA cAra // sahodara // 1 // ima navi kIjeM ho suguNa sahodaru, mUka tuM mananI re gADha // sahodara // jAte dADe ho para nahi ApaNA, hasatAM na jazya re hA m|| sahodara // 5 // khAMteM kaho kima te khela kheliye, jeNe thAe gharamAM Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 177 rehANa // sahodara // putra pIyAre ho nija ghara navi vase, e zIkha tUM manamAM reANa // sahodara // 3 // AcaraNa tArAM kaho koNa utlakhe, nAnAvidha tA rA re DhaMga // sahodara // kulano bolu beru tuM sahI, je zatrusuM kare re saMga // sahodara // 4 // tava hasI zira cuMbo dezne, nujasuM jarAvI re bAtha // saho dara ||shm bole te AMsUM varasato, karama saMcaya nara nAtha // sahodara // 5 // vatsa hUM jANuM bu ceSTA ehanI, jima tuM nAkheDe re tema // bNdhvjii|| mUla kApe ne e sahI ApaNAM, to paNa kariye re kema // baM0 // 6 // svanAva mAharo ne e rItano, tajyo na jAya re teha // baM0 // anaMta kAlano eha suMmAhare, cAlyo Avyo re saneha // baM0 // 7 // mahobata melI na jAya te hanI, jIva jo jAya to jA // baMon kAMika kyAre samAraM tehano, dila dharI teNeM re dAu ||bN0 // // kAja tumArAM sAdhuM duM sarvadA, tume 'bo mArI re pAMkha // baM0 // trivanamAM hUM gAjUM tuma vaDe, je kaho te sadhA ruM re dhAMkha // bN|| e|| tava tyAM moha mahipati bolina, nija avyaya pu rathI re ghera // baM0 // sahAya saMsArI jIva Apo mune, jima karUM zatrune re phera // baM0 // 10 // asaMvyavahAra nAmeM nijapurathakI, karmanUpAleM re tAma ||bN0 // navya ne anavya badu ApiyA, anuja ne sakhAi uddAma // vaM0 // 11 // mohanRparnu mahatva upi tiNe, khalakamAM vadhArI re khyAta // zrI tA jI // udayaratana kahe yAThamI DhAlamAM, mohanI moTIre vAta ||shro||12|| ||dohaa|| // cAritra dharmanA sainyamAM, vegeM ga te vAta // nirAnaMda sa ghaLa thayuM, sainya suNI sahasAta // 1 // sarvagAthA // 143 // // DhAla nvmii|| // sahiyAM mAharAM nayaNa samAro // e dezI // tehabuM te dekhI ne maMtrI, sadabodha kahe nRpane ralI jii|| svAmI ema yuM gali jAbo, kAyaranI pa re kalakalI jI // 1 // Apada paDe upAya tehano, uttama Aloce mudA jii|| paga pasArI besavu zone, klIbake kAmanIne sadA jii||2|| udyama pAMkhe yAvAsa lAge, buddhi vinA je bezI rahe jI // jalaNa tehanuM sarvasva jAle, lAna kizyo kaho te lahe jI // 3 // dina svAmI jAtImada ghekhyo, nija parAkama mUke nahIM jii||to te pharI udayane pAme,Apadane aMte sahI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. jI // 4 // dhIrapaNuM dharine te mATe, upAya ehevo kIjiyeM jI // jima ehanuM samAdhAna yAye, riyaNano aMta lIjiyeM jI // 5 // tava maMtrIne kahe ma hArAjA, yukti e tUM jANe savejI // te mATe je tujane game te, hukamata te kIjeM have jI // 6 // nija svAmInA pAya namine, sadabodha valato ema vade jI // manamAMhiMthI yArati melI, vAta eka dharajo hRde jI // 7 // ya vazya prApaNane jAvaM ghaTe be, karma pariNAma kane vahI jI // jima pAvakeM dAdhA prAlInI, pAvaka pADe same sahI jI // 8 // zatrunI paNa samaya nahI ne, marajI mAphaka cAniyeM jI // jima saghaluM bAlyuM je meM, gharamAM tehane phiri ghAliye jI // e // pokhieM baieM ApaNa ehanA, guna pahane sarvadA jI // yApaNa valI pradeza ehamo, pheravatA nathI kadA jI // 10 // cA karI e cita dharIne, dilAso deze kizyoM jI // khAkhara ehavo'STa nathI e, jotAM moharAjA jizyo jI // 11 // navamI DhAleM neha dharI ne, udayaratna' ima ucare jI // jANa abe je jina vAlInA, pheravyA te navi phare jI // 12 // // dohA // // sadabodhanuM kayuM sAMjali, ityAdika vyavadAta // cAritradharma te cittamAM, rAjA thayo raniyAta // 1 // khAgala kari maMtrIzane, thoDe se parivAra // dharma rAjA tava dhAine, pohoto tasu darabAra || 2 || sarva gAthA // 157 // // DhAla dazamI // // nija guru caraNa pasAya // e dezI // sadabodha maMtrI tAma, avasara joIre, karma rAjAprati boliure || paDi velAmAM yAja, prabhu ma sAthere, tumeM paNa aMtara kiyore // 1 // na ghaTe e tumane nIti, kAla pramANeM re, adhike je vaDo re // svanAve tumeM svAmI, zramazuM teNe re, yAMTo na rAkho e vaDo re // 2 // junI sthitine joya, kehanuM kayuM re, lekhe tumeM mata lekhavo re // pAlo pUrava prIta, na karo eka pakho re, ima na ghaTe Uvekhavo re // 3 // mauna rahI vaDavAra, tava te nRpa re, manamAMhi vicArine re / avyayapurathI eka, hune kArje re, sahAyaka Asyo dhArine re // 4 // sadabodhane te dekhADe, aart, araria yuM tadA re // tamane paNa eka eha, sahAya thAze re, anukrameM sajo mudA re // 5 // davaNAM to ehanAM teha, verI thAse re, anu mati mahAra | bezI re // nahiMto kuTaMba virodha, thAya yamArI re, karazomAM pra Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvana bhAnu kevalIno rAsa. gu ciMtA kazI re // 6 // khAkhareM tumane eha, jima tima karI re, khANI mela vasuM me re // e vAno saMdeha, rakhe hRdayamAM re, rekha mAtra rAkho tume re // 7 // ima suNI dharma nariMda, parikara leI re, pahoto potAne ghareM re // maMtrI kahe ema, ezuM kI re, karma nRpeM kapaTajareM re // moha rAjAne sa khAya, baMdhava jAlI re, bahu yApyo mananI hare re || Apane dina eka, to paNa juna re, dekhADaze kAlAMtare re // e // tava maMtrI sadbodha, hasIne kahe re, svAmI guM sUyo nathI re // dhenu na gaviThANa, lahiyeM te vArU re, mana sAyeM jur3e mayI re // 10 // moha baMdhu hitavaMta, Adeza kArI re, sunaTa sadu be tehanA re // aMta taNA karanAra, jaga jANItA re, ApaNa verI ehanA re // 11 // bahina vaDI balavaMta, lokasthiti nAmeM re, karma rAjAnI je kahI re // te mohanI vAMbe jIta, anaMtame jAgeM re, ApaNo jaya bAMbe sahI re // 12 // zatru aneka huM eka, e paNa ihAM re, kheda rakhe rAkho hRde re // e kalo jima yAditya, tamanara dale re, pheri jima pAyeM nade re // 13 // ba du kAleM te sahAya, milase tehano re, kharakharo na karo vinu re // paMkha / nU rakhyA mATa, kAcI kateM re, naMbara kima pAke prabhu re // 14 // zIghra na thaiyeM svAmi, dhIrAM dhIrAM re, kAraja saghalAM nIpaje re || dazamI DhAleM ema, udaya payaMpe re, dharme dhana sukha saMpaje re // 15 // sarvagAthA // 172 // // dohA // // eka citeM saba e suNo, caMD mauli nUkaMta // acaraja lahi ima ciMta ve, ho maMtri buddhivaMta // 1 // yathArtha nAmeM e sahI, dhanya maMtri sadabodha // bIjAneM ima bolatAM kima yAve avirodha // 2 // kevala ima anugraha karo, ihAM khAvi munirAja // yAkhyAnaka kahi yApaNuM, sAkhAM yAtama kA ja // 3 // ka ima thAlocine, milita locana mahipAla || bolyo be kara joDine, mana lahi moda rasAla // 4 // nagavata cAritra dharmane, soMpyo jeha sahAya // guM gUM tehane zaMnalyuM khAgala kaho upAya // 5 // yati na tsuka mana mAha, sugavA eha saMbaMdha | kaho nagavan supasAyakara, premeM eha prabaMdha // 6 // sarvagAthA // 178 // , // DhAla agyAramI // // caraNAlI cAmuMmA raNa caDhe // e dezI // munivara kahe mahArAjane, Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. tava karma pariNAmeM mode re // asaMvyavahArathI nadI, dhasyo teha vyavahAra nigodeM re // muni // 1 // teha samIpeM rahyo tihAM, poteM prabanarUpeM soI re // mohAdika tava ciMtave, jugati tehanI sarva joI re ||muniH||2|| aho e nAyaka thApaNo, nAradarUpa nihAlo re ||gaarnaa khIlAnI pareM, asthira mAyA ghAlo re // muni // 3 // vaNakaranI jehavI nalI, jehavI ghaMTanI lA lI re // mRdaMga jehavaM mAtaMgamuM, ehavI ehanI gati nAlI re // muni // 4 // madhya maNI jima hArano, tima e ujaya padagAmI re // zIkhAmaNa paNa detAM sahI, haTha navi mele harAmI re // muni // 5 // aMgI je evaM kayuM,te hRdayamAMhi navi raghu re // nRta ghaTa Upara jala yathA, ciDhuMpAse jAe vayuM re // muniH|| 6 // jala jima jalamo tApavyuM, vali zItala thAya vizeSo re // zIkhAmaNa zI sahejane, jihAM aphala thAya upadezo re ||muni||7|| joe thayo je veraDo,to jAze ehanI lAjo re // samaya joi nija jujabaleM, thA. paNa sAdhayuM kAjo re // muni // // zma ciMtIne Aviyo, te saMsArI jIva pAseM re // mohAdika mali ekatA,puHkha devA nalAseM re ||muni|||| jAvI dharma nUpAlano,nIru jANI Tokyo re // anaMta utsarpaNI lage,vyavahAra nigodamA rokyo re // muni // 10 // sukha dIdhAM koDo gameM, je saMsArine teNeM re|| agyAramI DhAleM udaya vade,te kayuM na jAe keNe re ||muni||11|| ||dohaa|| // kAlAMtare koika same, lAga lahine teha // kama prathivI kAyamAM, vAsyo tihAthI leha // 1 // mohAdika uSTeM malI, tyAM paNa tene nizaMka // gherI rAkhyo ghaNa kuHkhamAM, utsarpaNI azaMkhya // 2 // zma apa tena vAnamAM, temaja rokI tAsa // phuHkha dIdhAM lAkho game, karmarnu upara jAsa // 3 ||pr tyeka tarumAMhe par3I, zitera koDAkoDi // sAgaropama rAkhyo sahI, duHkha da lakha koDi // 4 // sarvagAthA // 13 // // DhAla bAramI / / // gautama samuz kumAra // e dezI // ima te saMsArI jIva, vali mohA dikeM, vali vali pADo vAline e|| vAzyo vyavahAra nigodeM, prathivyAdika mAM, phari rAkhyo tihAM ghAline e // 1 // zma ekeDimAMhi, anaMta natsara paNI, pheravyo te phari pharI e // pujala tihAM asaMkhya, parAvartya tiNe, Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 21 nava badulA kari karI e // 2 // vali pAmI vicAlu,kama te tihAMthI, vi galeMzmiA vAsi e|| te jANIne uSTeM, pU AvIne, parAnava pAseM pAsi Je // 3 // varaSa saMkhyAtA sahasraM re, tihAM vali roMkIne, nigodAdika mAMhe dhasyo e // asaMkhyAtA pujala, parAvartAvIne, vigaleMDI rUpeM kasyo e // // saMkhyAto tihAM kAla re, vAsI ne vali, ekeMdimAM yANi e|| vali vigaleMzmiAMhe, vali ekeDImAM, tehane ima badu tANi e // 5 ||shm avatarI vAra aneka, pujala anaMtA, parAvartta tihAM duHkha ghaNe e // vali kama lahiya vicAlu re, avatAyo tehane, samurbima paMceMzyipaNe e||6|| tihAM paNa dhAyAM paM re, mohAdika malI, aSTa nava tihAM rokIne e // pUrva koDi pratyeka, suHkha dIdhAM baTu, dayA na AvI doSIne e|| 7 // ari ne lahi aAsanna re, vali vAlI pAbo, ekeDI avatArI e. vali vigaleM himAMhi re, samurbima paMceMDI,avatArI duHkha.nArI e||||shm pujala a naMtare, parAvartAviyAM, te saMsArI jIvane e|| moha rAjAnI sAtheM re, phuHkha mAM rokIne, rAkhyo karato rIvane e|| e|| bolyo bAramI DhAleM re, mahA rAjA mohano, joro jo jo navijanA e // sAMjali eha saMbaMdha re, cita mAM cetajo, udaya vade thai ekamanA e // 10 // ||dohaa|| // avasara lahi tava anyadA, tiriya paMceMhi mAMhi // kama te avatAri Da, aMgIkRta ujAMhi // 1 // tyAM paNa ari AvI tiNe, pUrva koDi pratye ka // aSTa javAM tasa rokine, dIdhAM kuHkha aneka // // valIkodhe vAlI tyAM thakI, avatAsyo te jaMta // ekeDIthI Adide, garnaja tiraya paryaMta // 3 // pujala parAvAM tihAM, ApadamAMhi anaMta // vali ma paMcehI kayo, taka sahi karme taMta // 4 // sarvagAthA // 20 // ||ddhaal termii|| // kiratI araje jema vArI // e dezI // moha rAjAdika lahi te marma, ciMte jojo baMdhunAM karma // Agho Agho calave ke ehane, jANiye ne mela vaze tehane // 1 // zma bAlocI te saMsArI, moheM dIdho mAMsa ahaarii|| ghaj karAvIne jIvaghAta, narakamAMhe te nAkhyo anAtha // 2 // asaMkhya kAla tyAM kukhamAM dharI, valI karme tihAMthI udharI // vihaMgama jAtimeM Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vAiyo jei, valI mohAdika krodha dhare // 3 // ekeMdiyAdi naraka paryaMta, temAMhe rudhyo jaMta // pula parAvarta anaMta, duHkha tehanuM jANe jagavaMta // 4 // saMmurbima manuSyamA vali soI // karme sarajAvyo taka joI // tihAM paNa mohAdikeM va aSTa || rokIne dIdhuM mahAkaSTa // 5 // aSTa aMtara muhUrta tihAM rAkhI // valI timaja durgati te dAkhI // saMmurbima aMte ekeM / yAde // java bahulA kIdhA pramAdeM || 6 || anaMta pudagala parAvarttana kIdhAM // mohAdikeM rokI dukha dIghAM // gatAgateM nahI bAdhA jeha // jJAnI vinA kuNa jANe teha // 7 // valI karmoM kAMika taka sAdhI // garbhaja manuja tI gati bAdhI // anArajadezeM lahi yavatAyo | taba mohAdikeM ema vicArayo // 8 // hA hA i ho sahi haliyA // nyApAne lekhe navi gaNiyA / zraho ho karma pariNAma derI // ghalI bhUmi yo e verI // e // tava rasamRddhi pravRtti e nAmeM // mukha maraDI bolI te ThAmeM // zrama balAnuM ju bala sAmI, sabalAne paNa nAkhuM dAmI // 10 // to prabhu prAgala kaho e se je khe // yA tumArI kuNa kavekhe // zrAdeza jo amane yA deva // to gale kAlI ehane tatakheva // 11 // tumacaraNe lAvuM tahakIka // vacana amArAM e mA ThIka | da ratna kahe teramI DhAleM // dhanya je na paDe mohanI jAleM // 12 // // dohA // // tava moha nRpa mukheM bolina, kalaTa yANI kara // yaho mArA sai nyamAM, strI paNa ehavI zUra 1 // ima kahi yApI yAganA, vegeM ghero jai teha || huM paNa tuma pUMTheM lago, buM buM dala neha // 2 // prabhu khANA yeM tyAM jaI, rasa diyeM dIna // rasano te rAgI kasyo | madirAmAMsa tallI na // 3 // pravRttiyeM jaI preri // jananI jaginI sAtha || agamyagamana na laTa nare, karAvyuM dina rAta // 4 // naraka gateM valI nAkhIu, tarata jeine teha // ma ekeM mAM pharI, rokyo kAla beha // 5 // pudagala parAvaya tihAM, yApada nare anaMta // vipadA veThI je valI, te lahe tehaja jaMta // 6 // // DhAla caudamI // // nadI yamunAke tIra name do paMkhiyAM // e dezI // anAraja deza majAra te karme // mAtaMganA kulamAMhi, te moheM jA liu // 1 // ghATyo naraka majAra, vali narajava dIu // tava mahAjaDa jAtyaMdha, te moha nRpeM Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIMno rAsa. 173 kIyo // 2 // kihAM eka pASANarUpa, virUpa valI kasyo / ekeMjhyiAdikamAM he ke, dhavadhava le dhayo // 3 // rokyo keto kAla, vali kama ratI // yApyo nara avatAra ke, avasara aTakalI // 4 // darasanAvaNe tAma ke, jAti badhira paNuM // pI kasyo pabararUpa ke, kuHkha devA ghaj // 5 // timaja phekhyo teha ke, pahelo jima kahyo // kyAM eka paMgu mUka ke, kubajapaNo lahyo // 6 // kvIba kAMNo kurUpa ke, dAsapaNo dharI // vasaka ri vAra anaMta ke, pheravyo phari pharI // 7 // anaMtA pugala ema, parAvartana kaskhA // gaNyA te na gaNAyake, pherA je phasyA // 7 // karma pariNAmeM te va lI, manujagateM tavyo // nijacara mokalI moheM, tihAM paNa paranavyo ||e|| uSTa careM te kihAM eka, kuSTI mahodarI // vAyurogI pittavAnake, gu lmI ngNdrii.|| 10 // kaMTha ne karNa kaMpAla, tAlu Ade ghaNA // upAyA mahA roga, jihAM duHkhanI nahiM maNA // 11 // tAva pAho atisAra, da sana rasanA gardai // adhara grIvA AMkha rogeM te, pIDyo padeM padeM // 12 // kapola rogI baMdha kuSTIke, zira rogI kasyo // hRdaya udara pUnuM sUlake, A ma rogeM nayo // 13 // aMruci prameha khIna roga, Adi mahA gada nre|| pIDyo pADe mukha rIvake, vilave badu pareM // 14 // caudamI DhAleM teha, ja Dyo mohane jaNeM // udaya vade mahA dIna te, ghekho gada gharoM // 15 // ||dohaa|| // jANyAM ajANyAM Acare, auSadha aneka upAya // jima tima je te nA kahyA, nUkI kvAtha banAya // 1 // anada apeya be AdayAM, maMtra taMtra balidAna // zarIra kAja zaMkA tajI, pApa kasyAM asamAnaM // 2 // pApa na reM pAmI pragaTa, nara navahArI jaMta // ekezyiAdikamA rupano, ma te vA ra anaMta // 3 // mAnava nava vali ekadA, pAmyo karma pasAya // tava mana mAhe kopiu, moharAya tiNa gaya // 4 // sarva gAthA // 246 // // DhAla pNdrmii|| // sonArI jaNI // e dezI // rAjA kihAM eka moha nariMdeM, daMma nAya ka tehane kasyo // soI sAdhu naNi // kihAM re AheDI ati krUra, kihAM re kasAba kuleM dhayo // so0 // 1 // kihAM re dhIvara kihAM re caMmAla, kihAM re mAMsanadI ghaNo // so0 // kihAM eka madyapAnI matsarAla, kihAM eka Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. maMsA, hiMsakapaNuM // so0 // 5 // kihAM khAtrapADo kharo uSTa, kihAM eka sAdhu ghAtI ki // so0 // kihAMeka kAna toDo kulahINa, kihAMeka dA sapaNo dina // so0 // 3 // kihAMeka dhUrta Thaga dharmahINa, dhADapADo paradhana haro // so // kUDA ghATataNo ghaDanAra, janavaMcaka joddaagro||so||4|| kihAMeka bAMda jalo koTavAla, gupti pAlaka maMtrIsarU / / deza nagaranA de adhikAra, khara karmano kasyo ghAgarU // so0 // 5 // kihAMeka nela sane lamAM neli, tela itu pIlAvine ||so0 // madirA mAMsa vecAvI kyAMza, kihAMeka zastra ghaDAvine // so // 6 // loha lAkha ane rasa kesa, hala mU sala khalataNA ||so0 // sopyA bahu sAvadha vyApAra, gharaTI Adi ati ghaNA // so0 // 7 // valI saoNpI adhama aneka, kuTuMba kAje AjIvikA // so0 // zma hiMsA karAvI anaMta, urgatinI je dIpikA // so0 // 7 // ekeDiyAdikamAMhi, vAzyo tehane valI valI // so0 // anaMtAM pujala e ma, parAvartana kIdhA vlii||so|| e||shm mAnava gati puramAMhi, prANI te pAno pharI pharI // so0 ||aavyo tyAM anaMtI vAra, avatAra badulA karI karI // so0 // 10 // udaya ratna kahe iNi jAMti, panaramI DhAleM prema tUM // so|| kathA e suNavA kAna, nitaprate Avajo nemasaM ||so||11|| // dohA // // moha rAjA have anyadA, melI nija samudAya // manasUM bAlocI mudA, ima bolyo tiNi tAya // 1 // asaMvyavahAra pura AdithI, mAMjhI tha dya paryaMta // esaMsArI sAthai jamyo, mupha Adeze taMta // 2 // mithyA darzana mahA sunaTa, sevaka tehanA zUra // jJAnAvarNa ajJAna ve, jaDavAva jehano nara // 3 // etraNenA pranAvathI, deva dharma guru nAma // kAne paNa kyAre navi suNyaM, jamatAM tiNa ko nAma // 4 // loka nASita paNa navi lahyo, kevala gamAyo kAla // AhAra nijJa maithuna vaseM, avara jANyuM sarva Ala // 5 // have suNieM ehavo, kanaka pure karma rAya // amarazeTha ghareM yaMga nA, naMdA nAma kahevAya // 6 // tehanI kukheM upajAvaze, putra paNe pura teha // kAMka dharma vAsita aDe, tiNa muja ciMtA eha // 7 // rakhe pAme te dharma ne, dharmI loka prasaMga // adharmI paNa lahe dharmane, vasatAM dharmI saMga // 7 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvananAnu kevalIno rAsa. 1. jya // DhAla solamI // // jaramara varaze meha ho rAjA paranAle pANI paDe mahArA lAla || e de zI // mithyA darzana nAmeM ho rAjA, maMtrIsara ima sAMjalI, mahArA lAla // tAlI je prajJAnane hAtha // ho0 // mukhaM tava bolyo mana ralI // mA0 // 1 // aho nanuM thayuM eha // ho0 // ghI DhalyuM khIcaDI Upare // mA0 // yA na lope koI // ho0 // seva te amarataNeM ghareM // mA0 // 2 // mAthe laI te mATe || ho || kAma e meM karavUM sahI // mA0 // ima karatAM jo kAM // ho0 // muthI nipajaze nahIM // mA0 // 3 // to anaMta tamAre yo dha // ho0 // eka ekathI baliyA ghaNuM // mA0 // rasagra6 yAdI rau // ho 0 // adbhuta dala balAtaNuM // mA0 // 4 // tehavo huM nahi balavAna // ho0 // jeha bala ne ehanuM // mAM0 // paga paga pADe vATa || ho0 // muha nava rAkhe hanuM // mA0 // 5 // svAmI vaDeM saMsAra // ho0 // athavA bala dAkhe sahu // mA0 // to mAhArAM vakhA // ho0 // zye kAraNe bolyo ba du // mA0 // 6 // tehaveM tihAM taruNI eka // ho0 // ciMtavyA moha maMma pataneM // mA0 // kkIvasuM karatI kalola // ho0 // beThI be bAhera nUtaneM // mA0 // 7 // te maMtrInA suNi bola // ho0 // aTTahAse te hasI // mA0 // kkI kare tatakAla // ho0 // tAlI leIne nallasI // mA0 // 8 // tava vismita moha nariMda || ho0 // kaThI zrAvyo bAhireM || mA0 // tihAM viparyaya samuha zrAsane || ho0 // besI bolyo ili pareM // mA0 // e // kahe vatse tUM kema, he nare // e klIva meM hasI ihAM // mA0 // tava pra emI tasu pAya || ho0 // taruNI te bolI tihAM // mA0 // 10 // devA sahune duHkha // ho0 // jAlama huM buM yogiNI // mA0 // vAhanAMnA pAhuM viyoga || he0 // huM ApadA iSTa viyojanI // mA0 // 11 // e maraNanA meM mahA yodha // ho0 // paMmaka parAkramano dhaNI // mA0 // gaNe tribhuvananeM tRNa mAtra // ho0 // sUro sunaTa ziromaNI // mA0 // 12 // iMzadika mAne khANa // ho0 // alaMghya zAsana ehanuM // mA0 // dhiMgI ve ehanI dhADa // ho0 // jagavyApaka bala jehanuM // mA0 // 13 // jana bAla vRddha yu vAna // ho0 // ulakhe ehane sadu // mA0 // prabhu prasAdeM eha || ho0 // bala dharAve ve bahu || mA0 // 14 // udaya ratana kahe ema // ho zrotA // 24 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. solamI DhAlamAMhe suNo // mA0 // yamane jIte jeha // do0 // jAlima jora tehanuM gaNo // mA0 // 15 // // dohA // // pranu tuma baMdhu kanaka pureM, amarazetane geha // la naMdA kUkheM dhasyo, satva saMsArI teha // 1 // mahinA volyA jizye, tava sahi tuma abhiprAya // maraNa sahAyanI hu~ tihAM, tatakhiNa pahotI jAya // 2 // turata tAta teha no hasyo, jananI jaNatAM kheva // zeSa kuTaMba sarva saMhAM, tuma pasAyeM deva // 3 // tava maraNe AvI tihAM, te paNa tIdho tANi // kulamAM koI na ka gayuM, nAma rahyaM nirvANa // 4 // ekeDiyAdikamAMhi vali, Umo dhasyo athA g|| pujala anaMta parAvartaze, taba te laheze tAga // 5 // mithyA darzana mahatta ma, maMtrI mukhanI vANi ||saaNnline svAmI ame, hasyAM bane te gaNi // 6 // // DhAla sattaramI // // suMdara he suMdara bAluM daNarI cAkarI // e dezI // rAjana ho rAjana, moha rAjA mana vasi rahyo / khijamatakArI te khaMta ||raa // parAkrama te hanAM sAMjalI, napano harSa atyaMta ||raa0 // mo0 ||1||raa|| tava premeM a valokine, karaguM pharasI deha ||raa|| Agraha nAmeM khavAsane, kahe moha rA jA teha ||raa0|| mo0 // 2 // sevaka ho sevaka, jo jo mahArA sainyamAM, paMjhakanuM paNa jora // rA0 // trae nuvanamAMhe ekalo, jeha paDAve zora // rA // mo0 // 3 // raa|| maraNamukheM tava bolina, eha ma kaho svAmi / / rA0 // pratApate pranuno sahI, je sevaka sAdhe kAma ||raa0|| mo0 // 4 // yataH // sidhyati maMdamatayo'pi yadatrakArye, saMnAvanAguNamavaihi tamIzvarA NAM // nidyAtsapaMguraruNo'pikathaM tamAMsi, sUryorathasya dhuri taM yadinA'kari pyat // 1 // moha rAjA valato vade, vatsa sAMjala kaI vAta // se0 // jo to co te jIvane, rahije tuM dina rAta // se0 // mo0 // 5 // mAnava gati purimAM kiyAM, jote yAve jIva ||se // to uThavA paNa tehane. rakhe deto suNi rIva // se // mo|| 6 ||se||dhrm adara jima navi dhAre, tima namUlI tAsa ||se0|| tataviNa pADo vAli ne, ANaje ApaNe vAsa // se0 // mo0 // 7 // ANa pramANa karI saveM, ThyA na karI jeDi ||se|| maraNAdike mana modalaM, kIdhI jehanI keDi // se0 ||mo||||se|| karmapa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 01 riNAmeM te ANiDa, kulaTA nArinI kUkha // se0 // iSTauSadha pAnAdikeM, garna thI ghAlyo duHkha // raa|| mo0 ||||raa|| vali eziyAdikamAM pharI, tema ja rAkhyo neTa ||raa|| vali karme kADhI dhasyo, prathama garnA triya peTa ||raa ||mo||1||raa|| tyAM paNa yoninA yaMtramAM, pIDANote prANi ||raa0|| ja gatAM jananI sahita te, maraNe lIdho tANi ||raa|| mo||11||raann|| vali ekeDiyAdikamAM dhasyo, aho anaMto kAla ||raa0 // ima kihAM ika varSano, kihAM be caraSano bAla // raa|| mo0 ||12||raa|| vali kihAMeka traNa varSa no, ema anaMtIvAra ||raa // maraNe te lIdho harI, na sahyo dharma vicAra // rA0 // mo0 // 13 // raa0|| ema ekeDiyAdikamAM tehane,vAzyo vAra anaMta // raa|| pujala parAvayAM ghaNAM, jehano nAve aMta ||raann|| mo0 ||14||raa0|| sataramI DhAleM sAMjalo, ima vade nadayaratanna ||raa0|| narava pAmI nirma 'lo, karajo jIva yatanna // raa|| mo0 // 15 // sarvagAthA // 301 // // dohA // // zrI nilaya nAme nagara, mAnava kSetra makAra // tihAM dhana tilaka zreSTha vase, dhanavati tasa ghara nAra ||1||krm pariNAmeM anyadA, jIva saMsArI teha / tasu udareM AvatArI, laghu lAghava kale leha // 2 // mithyA darzana maMtrine, moha lahI te taMta // jApe jaya pAmI mane, Atura thazatyaMta // 3 // // DhAla aDhAramI // // Ale lAlanI dezI // nIcAM namAvI nayaNa, vadaneM na vade vayaNa // A lAla // daNa eka manasuM Alocine // zira dhUNI teNi vAra, mukha melI huMkAra ||shraa0|| saciva kahe te zocine // 1 // mana mAnyA mahArAja, kara\ saghalAM kAja // A0 // mupha sabaluM kula teha ale, Aja lageM pranu kAM, vIrIya vAsita nAMhi ||aa0|| meM paNa magana kasyuM na // 2 // yA ja thakI te mATa // vizeSe ANIsuM vATa ||thaa|| ciMtA zI e vAtanI, ta jAvI tuma tAka, kihAM e jAze varAka // zrA0 // najara amogha de nAtha nii||3|| alpa kAleM e bAna, gale kAlI rAjAna // aa // ANIsuM yA paNe ghreN|| paNa pAMkIne Ama, bIDaM babI baladhAma ||yaa|| maMtrI jaI nija maMdireM // 4 // veTho ciMtAmagana, lAgI jora lagana // A0 // kapAla thApI mAve kareM // avanI jimaNe hAtha, khaNato thako mana sAtha // aa|| A Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamI. loceM rati nareM // 5 // kudRSTi nAmeM tasa nAra, pekhI kahe tithivAra // 0 // 0 // ku jagamAM yuvt| izI // jehane kAjeM dhari rAga, arati karo bo prayAga // 0 // kurA tuma kAlajamAM vazI // 6 // rUpa puraMdara svAmi, yu vatI jana vizrAma // 0 // mohana muneM kahone kharUM // kuNa ehavI guNa vAna, nArI rUpa nidhAna // prA0 // jeNeM mana prajunuM yuM // 7 // tava te kahe guNa khANa, hasatAM paNa e vA // surA vAma // kahevI sahI na ghaTe tune // je tujaviNa bIjI nAra || sUtAM supana majAra // 0 // dIvI paNa na game mune // 8 // koika kArya vizeSa, ciMtA varte be eSa // tavasA nama rI ullAlIne // kahetuM svAmI guM kAma, ehavuM ve uddAma // 0 // jise rA yuM becita ghAlIne // e // lIlAmAM tribhuvana deva, vaza karo tatakheva // 0 // samarathane ciMtA kizI // kahevA yogya jo hoya, to kaho muja yA gale soya // 0 // ciMtA je cittamAM vasI // 10 // su sunage meM kAMi, zrAjalageM manamAMhi // suNo vAma // kapaTa kizyo navi rAkhine || muja ghara no kAranAra, tuhAyeM niradhAra // yA0 // ezuM yAja teM jAkhine // 11 // na daratana kahe ema, suNo zrotA dhari prema // sukha kA meM, zrAgamane je anyase // khadAramI DhAle teha, navano laheze beha // su0 // mana mAnyuM tehanuM thaze // 12 // // dohA // // ciMtAnuM kAraNa have, suNa mana rAkhI ThAya // karma pariNAmeM dharmane, kAjeM eka sakhAya // 1 // avyayapurathI UdharI, UMco Ayo teha | sAMprata zrI nilaya pure, dhana tilaka zreSTI geha // 2 // dhanavaMtI kukheM dhasyo, jIva saMsArI soya // jima jima te vAdhe tihAM, tima ihAM ciMtA hoya // 3 // pratijJA prabhu khAgale, paNa pAMkI te kAja // meM kIdhI be majalase, aho baje sue Aja // 4 // teM paNa teha suNI haze, kaThiNa ne e kAja // i tara lokatalI pareM, phala na hoya avAja // 5 // sarvagAthA // 329 // // DhAla nagalIzamI // // gaDha buMdi ho vAlA // ehanI dezI // cAritra dharma nRpa be cAvo, saMgrA me mahA suro ho // priye paMkajanayaNI, sunage sukha zazivadanA // karma pa riNAma rAjAne kAne, te lAgo be puro ho / pri0 // 1 // moha rAjAnI mAjA mukIne, karma kare ne pAsuM ho // pri0 // yAga uThe ve tiNe nijaghara Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. nae mAM, loka kare ne hAMsuM ho ||pri||2|| AjalageM to kuzalapaNe te,me pUraNa nathi pAsyuM ho // pri|| pheravyuM paNa na phare amArUM, verIeM je vAyUM ho // pri0 // 3 // nipuNa aDe zatru e saghalA, muja matanimAM jevA ho // pri0 // e ama vAsita jananA manane, samaratha De nAMjevA ho // pri0 // 4 // sa myak darzana nAmeM sahi mAharo, vizeSa aje te verI ho // pri0 // dharmabuddhi nAmeM le dhUyA, tehane guNanI laherI ho // pri0 // 5 // surapati sarikhA se ve jehane, cakrI jehane cAhe ho // pri0 // magana thaIne rahe muni manamAM, avanIpati ArAhe ho // pri0 // 6 // sudhI jana jehanI saMgati ine, dhyA nI jehane dhyAye ho // pri0 // uttama jana aMgIkare jehane, je amarane mo ha napAye ho // pri0 // 7 // sakala saujAgya rUpa sudhInI, taraMgiNI te rA je ho // pri0 // tApasa paNa te. sad tehane, babI anopama bAje ho // pri0 // // vazya karavA cAhe teha pAseM prathama ehane prekhe ho // pri|| ama vAsita dekhI jana ehane, amane na gaNe lekhe ho // pri0 // // tha ma svAmInA nakta je pUrA, je rahe caraNeM vilagA ho // pri0|| tatakhiNa te hanA mana eha nAMjI, amathI kare te alagA ho // pri||10|| uttama ku lanI napana abalA, je adanUta rUpAlI ho // priyAzaka thayA jeha nara ehanA, te mele tehane TAlI ho // pri0 // 11 // upadeze je ehane lAge, tehane saMga bIjo na suhAya ho // pri0 // ehanI pUnamato hIme, niviDa snehI thAya ho // bi0 // 12 // sAra karIne mAne tehane, tehay pAsuMtA gI ho // pri0 // saMsAra saghalo tehameM dekhI, amane verI jANI ho||pri0 // 13 // pada amAro eha samlo , nanamUle zma jANo ho / pri|| ciM tAtura DhuM te mATe, avara na sAMso bANo ho // pri0 // 14 // gaNI zamI DhAleM ema bole, nadaya ratana ekatAneM ho // pri0 // navijana jAveM ta tpara thAjo, jina vANI suNavAne ho // pri||15|| sarva gAthA // 336 // // dohA // // tava sA kAMka mana hasI, kudRSTi kahe suNo kaMta // vaNikapA etu mane, nayanI lAge naMta // 1 // arkapatra jima dUrathI, zazi jyoti sA dAta // vyAghra karNa nAse pranu, zarada punamanI rAta // 2 // tima lAge tumane, abato jaya anaMta // mana kalpita kAyara pareM, zUrA navi zaMkaMta Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ss? jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. // 3 // jIvana jeha tumeM kahyo, karma kare pada // svAmI te sAcUM sahI, ba li eha alada // 4 // aMgIkRtane Udhare, te jANo tahakIka // paNa keva la kehanI nathI, vAta kahUM nIka // 5 // akhaMma a e ApaNo, ripu pakhe ne rekha // dAkiNa lage tehane mile. ApaNA kulano ekha // 6 // ve ri a te ehanA, ApaNa ehanI bAMha // je jehanA te tehanA, bAkhara due ubAMha // 7 // te saMsArI jIvane, Aja lageM ekaMta // rokI duHkha dI dhAM ghaNAM. jehano nAve aMta // 7 // madhyama varti tyAM jANajo; rAjA ka ma pariNAma // eha vinA tume tehane, phuHkha kima de zako svAma ||e|| ni ja ghara vAhAlUM sahUne, pANI pANInI vATa // Aravara jAtAM utare, navo na zone ghATa // 10 // sarva gAthA // 346 // // DhAla viishNmii|| // vAta ma kADho vratataNI, e. dezI // vAhAlA suNAM vAla vAnatA, ehavaM kahyu tume jehare // verI nipuNa je vAsavA, DhuM navi mArnu tehare // vaa||1|| jo te nipuNa ati ne ehavA, to kAla anAdinA pharatAre // eka nigo danA jIvane, vazya kaho kAM nathi karatAre // vA0 // // eka nigodeM jaMtu jetA, tehane anaMtame jAge re // evaM kIdhA ApaNA, kAla anaMte lAgere // vA // 3 // bAkI anucara tumataNA, trinuvana prariyuM teNeMre // anaMta jaMtu gaNa jehanI, saMkhyA na thAe keNere // vA // 4 // corAzI lada covaTe, nRtya anaMtAM thAyare // jutumArA rAjyamAM, nATaka cAvyAM jAyare // vA0 // 5 // to nipuNapaNuM paNa tehay, zye kAmeM AvyuM ropere // cAMca bole jo carakalI, to sAyara jala zuM zope re // vA0 // 6 // jeha valI tumeM ka hyo, dharma buddhi tasa veTIre // iMzadikane sevya , saunAgya guNanI peTIre ||vaa0 // 7 // sApanI nAteM zIdarUM, dekhI jima ko bIhere // tima tuma ne pracuM tehanI, brAMti vazI ne hiere // vA // 7 // ghoDAcaDa jima ko ka ghaNuM, taskara dekhI trAsere // bIhikeM nija bala navi lahe, sAMse paDyo navi nAsere // vA // // tima pranu tume bate bale, zAne paDyAno sAMsere // jAlima moha rAjAtaNo, hAtho meM tuma vAMsere // vA0 // 10 // ApaNe paNa putrI aje, dharma buddhi iNi nAmere // tehane pagasuM ThesI parI, trinuvana jehane kAmeMre // vA0 // 11 // te samyak darzananI sutA, muja putrInI bI Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 1 keMre // gamana kare bApa gopavi, nIra jima cAle nIkeMre // vA // 12 // je ApaNI tanayAyeM tajyA, vakra aneM bahu vAdIre // je carcakane zaka nayA, te nara ehanA svAdIre // vA // 13 // te rAMkaDIne mupha AgaleM, guM dAkho bo diidaarure|| udaya ratna kaviyeM kahI, vIzamI DhAla e vAsare ||vaa0 // 14 // ||dohaa|| // vali svAmI guM kahUM ghaj, jo pAmo prajunIta // to mujhane tihAM mo kalo, jima jazne karuM jIta // 1 // gale kAline gerasUM, tuma uhitAno kari dAsa // te saMsArI jIvane, ANuM tumAre pAsa // 2 // prItama DhuM prI buMarbu, ima mUkIne lAja // na ghaTe bolavU nArine, vinayayuM jehane kAja // 3 // dhArata alagI TAlavA, je je kahyA jabApa // mahera karI te mAha ro, avinayaM karajo mApha // 4 // sarva gAthA // 364 // // DhAla ekviishNmii|| // sugyAnI pAsa jiNaMdAve, e dezI // saba sukha dAyaka suMdari, tUM mu ja prANAdhAra // Aja meM tujane pArakhI, mArA gharano tuM zaNagAra // sayA nI suNa sukhakaMdAve, sunage meM tuja baMdAve // 1 // mithyAdarzana maMtrI hasI tava, bole ehavA bola // priye mahilA pradhAna , sahi rAkhavA gharano to la // sa // 2 // moha rAjAnA rAjyamA saghaleM, rAje ehavI rIta // mara da mahilA prajeM cale, parighala dAkhaMto prIta ||s // 3 // te mATe ati suMdara dAkhyo, suMdara te e neda // tihAM jAne priyA tume, arine nAkhajo nada // sa // 4 // zma suNi sA abalA bolI, nAtha e ghaTatuM nAMhi // paga hoya jihAM tumataNo, mAjhaM bala cAle tyAMhi // sujhAnI sAheba merA be // sa // 5 // mohana viNa gajUM suM mAharUM, te mATe suNo svAmi // tu me paNa tihAM Avaq, ApaNa zoniyeM ekatAmi // sa0 // 6 // pAseM rahyA ameM pekhazU, tUM tihAM karaje phelAva // kalatra sutAguM saMcayo, ima maMtrI te kariya banAva // sa0 // 7 // moha nRpeM valI keDathI melyA, Apada vya sanane lona // lAnAMtarAyAdika lahyo, je jagane pamADe dona // sujhA nI suNo zrotArUbe // sa0 // // udaya vade ekavIzamIM DhAleM, jagane kara vA jera // moha sama ko moTo nahIM, jehanI ANa phare cophera // sa // 5 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. // dohA // // have te zrInilayapure, dhana tilaka zeTha dhAma // jAyAyeM suta janami ja, vaizramaNa dhayuM tasa nAma // 1 // anukrameM yauvana Aviu, karatAM kalA anyAsa // tava nija avasara ulakhI, dhana tRSNAyeM tAsa // // AliM gyo glaTa nareM, gADhAliMgana deha // anilASa tava tasu balyo, lAgo te hasuM neha // 3 // tava sA re tehane, jo mujasuM bar3ha pyAra // to dhana kAjeM dhAzne, vividha karo vyApAra // 4 // sarvagAyA // 377 // // DhAla baaviishmii|| // biMdalInI dezImA DhAla le // vasana sovana maNi kerAM, vyApAra karo jalerA ho // tRSNA kahe tehane / kaNa kasturI kapAsa, vijo jima po ce Asa ho / tRSNA kahe tehane // 1 // loha phophalane galI lAkha, voro jima phale anilASa ho // 40 // vANotara calavo videze, vANanA karoM vaNija vizeSe ho // tR|| // narI nAMmasuM gADI nUre, dezAvare jA dUre ho // tR|| vali vAho kaMTane potI, baMdaraprateM ghAlo koThI ho // 4 // 3 // mAMjhavI lidANa volAvI, lakSmI jima rahe ghara aAvI ho // 4 // ligAma nagara ijAre, thAna koTIdhvaja sakarAre ho // tR0 // // karo khetIne pazu pAlo, jima darI nare ucAlo ho // 40 // khaNo khANane dhAturvAda, anyaso dharIne AlhAda ho // 40 // 5 // rasa bina praveza a nyAso, karI gharane jADuta vAso ho // 40 // kAramA karIyANAM kara vA, zIkho valI kapaTa AdaravA ho // tR // 6 // ehavA sugine upade za, nanasina teha vizeSa ho // tRSNAe prekho // tava tehane kahe te vA rU, upadeza dIdho sukha kArU ho // tR // 7 // eha pAkheM dhananI rAsi, kima Ave nija AvAsi ho // 40 // ima kahIne virAja te saghalA, mAMmayA melI mana argalA ho // tR0 // // bAvIzamI DhAla e bolI, khAMteM jo jo dila kholI ho // tR|| udaya kahe aAgama pAkhe, urgati paDatAM kuNa rAkhe ho // tR // e|| sarvagAthA // 36 // ||dohaa|| // avasara jANI ApaNo,tava tyAM lAnAMtarAya // dhanasthAne vazyo dhA ine, vaizramaNanA gharamAMya // 1 // tava tehanA parajAvathI, kAMNI koDI mAtra // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 193 lAna na thAye hATamAM, taskara pADe khAtra // 2 // ciMtAtura mana ciMtave, teha teNe prastAva / nADuM narIyeM jeTalu, tetI na mile Ava // 3 // nATaka mAtra jo kapaje, to vali ciMte teha // vANottarI sUje nahIM, vaNaja khoTo sahi eha // 4 // tasu lAneM ghara kharacanI, Arati karI apAra // zma no gopanogAdika badu, vidha vidha dhare vicAra // 5 // khoTa Ave ne aho kharI, mUlagi pUMjImAMhi // to koTidhvaja kima thAyUM , ema ciMtave tyAMhi // 6 // // DhAla trevIzamI // // jATaNInI dezI // dhanane kAjeM ho te dhAto phire, na gaNe rAtane dI ha // tRSNAeM vAhyo Arati nareM, na gaNe nUkha tRSa bIha ||dh // 1 // ga rathanI karatAM gaveSaNA, jihAM tihAM. namatAM ho jora // eka dina puruSa eka neTina, caMcala jAte te cora ||dh // 2 // vilokAve te vaizramaNane, ekAM teM teDI bAnarNa // zira kaMcane zravaNAdikanAM, jahavera jaDita paMcavarNa // 50 // 3 // iMgita AkAreM ulayAM, corInAM eha sUtra // dhanatRSNAyeM ta va dhAzne, prekho segno putra ||dh // 4 // honArUM je hoyaze, nirvahi leyUM teha // dUdha pItAM mAMga vAgaze, to vAgo sasaneha ||dh0 // 5 // zma ciM tI alaMkAra te, alpa ApIne mUla // te pAseMthI lIdhA tiNe, jo jo lonanAM zUla ||dh0 // 6 // taskara te gayo jehave, tehave rAjacareM tyAMhi // Avi vaNika te bAMdhina, nUSaNasahita nahi ||dh0 // 7 // la gayA lAtieM haNI, vigotA jihAM vasudheza // jAkhe te jai nUpane, jana tyAM ju ve azeSa ||dh0 // // pranujI nUSaNa tumataNAM, loneM lIdhAM eNa // paThe vAzyA bAMdhine, ihAM pANyo e teNa ||dh0|| e|| nRpa kahe nizce ehane haNo, tava janakeM mahAjanna // malIne mUkAviLa, ApIne badu dhanna ||dho // 10 // dhana pipAsA presyo valI, puramA hATa pranUta // maMjhAvI mana moda suM, udyama kare adanUta ||dh // 11 // lAnAMtarAyataNe ude, lAna na thAya lavaleza // mahA yApada pada pAmina, paga paga pAme kveza ||dh0 // 12 // preyo pradeza calAvavA, dhana tRSNAeM te dhAya // tava tAteM te maneM karI, a nya soMpI vivasAya // 10 // 13 // kariyAMNAM bahu nAMtinAM, gADIye narI gela // cAlyo teha dezAvareM, khelavA navo khela ||dh // 14 // udayaratana Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. kahe AtamA, tuM trevIzamI DhAla // lAlaca melane lonanI, jima na paDe na vajAla // dha0 // 15 // sarvagAthA // 407 // ||dohaa|| // mahA aTavimAM mArageM, nUlo paDyo te sAtha // tarazeM khole toyane, jalanI na male jAta // 1 // AzA tUTI ApanI, tava milita locana mu auya // jana sarve jagatItaleM, paDyA acetana thAya // // tiNe same tyAM AvI paDI, mahAtaskaranI dhADa // sarvasva te lUMTI gayA, aTavI teDI na jADa // 3 // sarvagAthA // 41 // // DhAla covIzamI // // zAlina mohyo zivaramaNI raseM re // e dezI // nuvananAnu naaNpe| ma kevalI re, cazmauli mahArAya // sAvadhAna thaine suNaje tuM 'have re, pA taka jema palAya // nu0 // 1 // kozka kRpAlu paMthiya te same re, kihAM e kathI jala yANi // thoDaM thoDaM saghalA sAthane re, pAyuM paramAratha jANi ||nu0||2|| svastha thayA tava teNeM paMthieM re, jalAzaya jaNAvyo tAsa // tihAM jazne sadu jala piye galI re, aMga pakhAle nannAsa // nu0 // 3 // saU thazne paMthasire sadu re, Apa taNI ilAeM // saMbala rahita tihAthI saMcayA re, jehane pUrave jyAMeM // nu0 // // vaizramaNa paNa eka gAmeM jA re, tara syo nukhyo tarubAMhi // paDyo pRthiviyeM paga pasArIne re, mUrjita mAragamAM hi // nu0 // 5 // dIna dekhIne dayA UpanI re, koikane tiNi ThAma // tha nAdika te thApe yANine re, cetana AvyuM tAma // nu0 // 6 // vali thA gala mArageM cAlatAM re, zrAMta thayo atyaMta // pahora pahore paNa paga navi kapaDe re, phara kara lohi UraMta ||nu|| 7 // rahi rahi paDIne muLaye valI re, vali vizoce viraMga // vainavavAhalAM viraheM jUrato re, dIna thayo gati naMga // nu0 // 7 // gAmo gAme nIkha kAje name re, to paNa na male teha // aMtarAya pApI AvI ADo paDe re, ubala thai tiNeM deha // nu0 // e|| na mato jamato zma phuHkha dekhato re, pahoto velAkuleM koii|| vANottara rAkhyo vaNika lahI kiNe re, kAMka sadhana thayo soi // nu0 // 10 // tRSNAeM preyo tava mAM tihAM re, vidha vidhanA vyavasAya // lakSmI lAkhagameM lAdhI tiroM re, eka zloka suNyo ko gAya // nu0 // 11 // yataH // idakSatraM Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvanajAnu kevalIno rAsa. 1 " samudazva, yonipoSaNamevaca, prasAdo nUnujAM caiva sadyoghnaMti daritAM // 1 // pota pUrI tava teha // payodhimAMhi tR 0 // 12 // beha // // dohA // // jaladhimAM jAtAM thakAM ghaTA karI ghana ghora // aMbara maMgala unhayo, camaka vIja cihuM ra // 1 // kalpAMtakAla taNI pareM, pavana vAyA prati kUla // dadhi tava tihAM kabalyo, jaladhara pragaTyA sthUla // 2 // jala mo jAnA jorathI, nAva thayAM zatakhaMga // vaizramaNa tava pAmi, phalaka taNo eka khaM // 3 // capala kaloleM jalacareM, yAkula yato apAra // taraMga ta supasAyathI, pAmyo jaladhI pAra // 8 // sarva gAthA // 426 // // DhAla pacIzamI // udaya vade covIzamI DhAlamAM re, preriyo re, cAlyo dhari cUMpa // mAlIkere bAgameM doya nAraMga pakere lo yaho // do0 // e dezI // nAma paNa nija dezanuM, na jalAe je dezeM lo, aho na jAe je dezeM lo // rA jesara suNa rasarAgIre lo, svajananI na jar3e vAratA // paDyo teha pradezeM lo // 0 // 1 // duHkhanareM tihAM rehetAM thakAM, rogeM taka sAdhI lo // a0 // dagdha upara phoTakapareM, vedanA bahu vAdhI lo // 0 // 2 // jvara zira rogazUlAdikeM, mahArogeM pIDyo lo // zra0 // sUne devakuleM sue, nA kreeN " bahu nIDyo jo // 0 // 0 // 3 // beThakeM hiMme besato, paDe prapAya lo // 0 // maTha mar3hiyeM loTato phire, AkraMde sarAya jo // 0 // rA0 // 4 // namato rahe ghara ghareM, bole dIna vAlI lo // 0 // pathya auSadha yAce valI, pAye koi na pAlI lo // 0 // rA0 // 5 // ima duHkheM dina gAlatAM kete eka kAleM to // 0 // roga rahita tava te thayo, tRmAeM te tA jeM jo // 0 // 0 // 6 // udesyo tava udyameM, loneM karI lAge jo // 0 // saMpada kAI na saMnavI, toya pATo na jAge lo // 0 // rA0 // 7 // kihAM eka nRpa jUMTI liye, dhUte dhUrata kihAM re lo // 0 // cora kyAre core valI, dahe ani koThAre lo // 0 // rA0 // 8 // ima te Tana karI bahu, nAnAvidhadezeM lo // 0 // viSamathaleM vicare valI, veThe vipada vizeSeM jo // 0 // 0 // e // vRzcika vyAla vyaMtarataNA, parAnava sahe to lo // 0 // dhara khaNato dhana lAlaceM, hIMme gaha gahito to // zra0 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rae jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ||raa||10|| arahaTa ghaTi jalokA pareM, narI ulavAto lo // 0 // mate yApada anujavI. jihAM tihAM jAto lo| a0 ||raa0|| 11 ||de za dArA dhana svajanane, viyogeM varilo // 0 // nUpI- namato rahe, prAratiyeM Avari lo|| a0 ||raa // 12 // tRmAne joreMkarI, ima u daya te bole lo // 10 // paMcavIzamI DhAleM juA, jihAM tihAM te mole . lo // ya0 ||raa0|| 13 // saveMgAthA // 43e // ||dohaa|| // iNi pareM namatAM ekadA, suNo sadu zrotA loka // manamAMhe kozka mukheM, sAMjavyo eka zloka // 1 // // yataH // // AryAvRtta // svaja nadhananuvanayauvana, vanitA tatvAdyanitya midamakhilaM // jJAtvA'patrAsahaM, dharma zaraNaM narjata lokAH // 1 // sarva gAthA // 44 // // DhAla bavIzamI // // kAbbAnI dezI // e zloka suNIne tyAMhI, tava manamAMheM do vaNi ka te ciMtave // phuHkha je bAgeM jAya, kahiyeM tihAre ho te sadu ma ciMta ve // 1 // dharma na kIdho dhAya, yatana karIneM ho te janmAMtareM // dharma vinA jagamAMhe, prANI pAmeM ho yApada badu pareM // 2 // khiAne te mATa, e ka dharma vinA ho zaraNa bIjuM nathI // aneka dharo ucATa, paNa puNya pAkheM ho sukha na lahiyeM rati // 3 // ciMte kudRSTi tAma, mithyAdarzana ho kerI je gehanI // aho avasara anirAma, bAjaDhuM pAmI ho ciMtA dutI jehnii|| // 4 // vairAgya nAmeM vikhyAta,ama verIno ho sevaka e sahI // e pAtramA heM sahasAta, pragaTiyo dIze ho ihAM saMdeha nahIM // 5 // jo Avaze eha nI keDi, veraNI amArI ho samyakadarzanasutA // to amane nAkhaze nathe Di, udyama saghalo ho aphala karI sarvathA // 6 // ma ciMtI ujamAla, dharma buddhi ho nAmeM nija nNdinii|| te pAseM tatakAla, premeM prekhI ho kuTuMba AnaMdinI // 7 // tehataNe supasAya, utsukapaNe ho ima ciMtyuM tiNeM // neheM nijaghara jAi, dharma karIzuM ho have Adara ghaNe // // kAraNa puSTeM kArya, sahejeM thAye ho te mATe jAvaM ghareM // ema bAlocI tAma, jamato jamato ho gayo ko baMdareM // e // pravahaNa caDhina teha, koka janano ho rahI vatAgaro // nijapure pahoto neha, thalavaTa thazne ho anukrameM pAdharo Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 'ey // 10 // mAta pitA para loka, pahotAM tehanI ho dizA te dekhine // tava tasu vAdhyo zoka,ghara hATAdika ho paDyAM tihAM pekhine // 11 // vidha vidha kare vilApa,bhArati pUre ho bAtama niNdto||puurv navanAM pApa, udaya AvyAM ho ma kahi kaMdato // 12 // dharma budeM dhare manna, mAvitra kerAM ho mRtakAra ja kre||khe kavi udaya ratana, bavIzamI DhAleM ho karma gatinavi phare // 13 // ||dohaa|| // ehave samaya mali ekaThA, cAritra dharmAdika // prekhI sadabodhane prIta vI, karma pariNAma najIka // 1 // tava te jai kahe tehane, amane eka sa hAya // Age kahyo ne Apavo, mana mojeM mahArAya // 2 // kathana teha kahyA panI,anaMta anaMtIvAra // pujala parAyA tiroM,tohe na Avyo pAra // // 3 // Aja lageM juna amane, vAte paNa sasaneha // mahArAjA melavyo nathI. jIva saMsArI teh|| aMgikasyaM je uttameM yugAMteM paNa teha // avazya na thAye anyathA, kaho svAmI guM eha // 5 // sarvagAthA // 45 // // DhAla sttaaviishmii|| // pAlIne baNAjo ho, meDatiyA ThAkura // e dezI // sadabodha maMtrIne ho tava kahe karmanaresarU, AMkha nalAlI ema // vAta savigateM ho Aja lage paNa ehanI, tuM nathi laheto kema // sa // 1 // tAkI dIna tuma sA mo ho thANuM huM huM tehane, paNa mupha baMdhava prANa // phariphari ne pADo ho vAle te rAMkane, jANi prajAnI prajAnI hAMNa // sa0 // 2 // gharane vi rodhI ho Akhara jo tANuM ghaguM, to vAlA verI hoya // mastakeM lazne ho meM paNa nizcaya ekale, kAja na thAe koya // sa // 3 // navya svanAvane ho lokasthiti udyama valI, kAla pariNati Adi // edunI rajA viNa ho kAM kAja na nIpaje, paga paga mAMme e vAda // sa0 // 4 // te mATe sa dusuM ho ekAMteM Alocine, samaya sahI tuma kAja // nizcayaguM karIne ho bola je bolyA mukheM, tehanI ne amane lAja // sa0 // 5 // kathana meM tuma ne ho paheleM je kayuM ane, te jihAM lageM piMjhamAM prANa // vIsarI na jA e ho tihAM lagi vIze vasA, samako catura sujANa // sa0 // 6 // sadabodha payaMpe ho saMprati suNieM lie suM, dharma buddhi te pAsa // gaI te mATe ho Aja paNa amane tume, jhuM nahi melo tAsa // sa0 // 7 // svanAva iNi nA Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. meM ho nija maMtrIvara kareM, tAlI leine tAma // UMce svareM hasIne ho eha vI vANI kacare, narapati karmapariNAma | sa0 // // dharma buddhisAsAcI ho ho ho juna pArakhI, e guM bolyo sadabodha || pUraNa pApa buddhi ho jAteM pahane jANajo, satyazuM jehane virodha // sa0 // e // nAma dharAve ho dhUtArI jagane dhUtavA, ehanuM to muha dIva || samyak darzananI ho su tA te vIjI ve, dharma buddhi dhare pITha // sa0 // 10 // mArI e pakhI ho jANo udayakAriNI, tamArI parakheM viSakaMda // samUlo unamuje ho e ha tamArA vaMzane, cAlato duHkhano kaMda // sa0 // 11 // sahune sukhakArI hotI dhArA jizI, alaukika ve te eka // zrama baMdhu maMtrInI ho putrI e sadu jIvane, arati upAe aneka // sa0 // 12 // yanidhAna sarIkheM ho saheja na hove sArikhA, viMpa jima jalane jahera || kahevAe paNa jahereM ho jIvane jokhama kapaje, jalanI jIvADe lahera // 13 // pa na kavAe ho kanakane nAgara velanAM, jima bahu nApA jAti // vRkSa kahI jeM ho vali bane jIbane, paNa jUI jUI dhAta || s0|| 14 // dadhi dUdha ghR tAdika ho kAMjI bahuvidha telane, rasa kahevAe jema // bahena kahevAe ho naginInI jima sokane, iNi pareM jAlo tema // sa0 // 15 // nAma sarIkheM ho sarikhA guNa na hoye kadA, jima bahu vidhanAM dhAna // udaya payaMpe ho eha sattAvIzamI, DhAleM sukho dhari kAna // sa0 // 16 // // dohA // // kAM kahetuM mane navi ghaTe, zatru mitra samAna || adhike ule navi gaNuM, e ma sahaja nidAna // 1 // zrama baMdhunA maMtrinI, putrI eha pratya da // zravaguNa ehanA mane, kahevA na ghaTe mUkha // 2 // paNa guNa avagu e jehano, jevuM dekhUM nayaNa // trAhita yame dAkhuM tizyo, kurA zatru kuNa sayaNa // 3 // tava svanAva kahe prabhujI suSNo, kahyAnuM zuM kAma // zrAcaraNa saghanAMe lahe, tehanA je ve svAma // 4 // zira dhUNI tava boli, rAjA karma pariNAma // zraho e teM sAcUM kayuM, dhUrata e baladhAma // 5 // eta homa garaDhA jaNI, hasi jAMge be hAma // yukti sarva jANe abe, paNa maMdI rahyo muha phAma // 6 // kAMna DhAMkikari taba kahe, sadabodha maMtrI so ya // evuM prabhu ma kacaro, tuma najareM saba hoya // 7 // hUM to have jAnaM Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. arbu, je kAM ama yogya hoya // kAraja te kahejo pranu, amane avasara joya // 7 // tava te nUpati kahe phiri, samaya thAze sarva // aAja jA ghara ApaNe, mUkI manano garva // // vANI jeha mukheM vadI, te niphala na hoze neTa // artha ame e sAdhaguM, manano sAMso meTa // 10 // zma suNi maMtrI yAvina, neheM nija AvAsa // vAta saveM nija svAmine, Akhe mana unnAsa ||11||srvgaathaa // 15 // ||ddhaal ahviishmii|| // rAma sItAne dhIja karAve re // e dezI // have mAtA pitA ukha nari are, vaizramaNa vipatteM vari // kudRSTi sutA Avarita re, tApasa thAvA mana kri|| 1 // tihAM eka tridaMmi vase vAseM re, svayaMnu nAmeM tasu paaseN|| te vaNika Adhe tihAM roja re, sugavA tasa bAgama boja // 5 // sAMjalatA tehanI zidA re, aMte lIdhI tasu dIdA ||puurnn nija paMthamAM lIno re, zau cAdikamA rahi lIno // 3 // apagala jalamAM bAMhi re, nitya nAhe na yAdikamAMhe // nAjana kopIna upagaraNa re, roja pakhAle vAra traNa // 4 // guru pada pAmyo kAla kete re, upadeza kupathanA dete // zuddha paMthane teha na thApe re, anyane niMdI Apa thApe // 5 // bAtama sarva devameM mAne re, utta ma devane apamAne // kudharma bujhe vaza kIdho re, mada matsareM gherI lIdho // // 6 // marI ekeMjhyiAdikamAheM re, te anaMta pujala avagAhe // putrInA pa rAkama jANI re, kudRSTi thai saparANI // 7 // mithyA darzana moha rAjA re, te vAta suNI thayA tAjA // ApaNi unnati thAe jyAreM re, kuNa mu dita na thAe tyAreM // 7 // vali kamai tihAMthI nikAzyo re, le| manuja taNI gati vAzyo // brahmadatta brAhmaNa ghara jAyo re, somadatta nAmeM nipA yo / e|| tihAM paNa kudRSTiyeM keDo re, kasyo ripuno karavAno meDo // pa ti putrIsuM jai valagI re, adha Na na rahI te alagI // 10 // uSTa dala tehane uparAne re, mokalyu vali moha nUpAleM // kugraha hiMsAdika badurbu re, para dalane kare je uhaddhaM // 11 // tapa tihAM paNa teha apArA re, kare yAne vAve javArA // yAgane kAjeM haNe bAga re, tasu mAMsa nahANa dharI rAga // 12 // hala loha lavaNa tila dAna re, gau cUmi kanyA napAna // dAsI tura ga zayyAne kapAsa re, ityAdika thApe unnAsa // 13 // ima bIjAM paNa H Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jainakathA ranakopa nAga pAMcamo. khadAI re, dharmane baleM pAtaka dhAI // karAvI te pADyo narakeM re, malIne mo hane kaTakeM // 14 // e agavIzamI DhAla re, sAMjalajo tha najamAla // jadaya ratna kahe nannAseM re, paDatA rakhe mohane pAseM // 15 // // dohA // // vali tihAthI lai vAsina, ekeDiyAdikamAMhi // parAvartI paravaza paNe, anaMta pujala tyAMhi // 1 // baukSAdika matamAM dharI, dharma baleM agha beka // karAvi iNipareM pheravyo, jIva te vAra aneka // 2 // . // DhAla gnntriishmii|| ||ruuddii re rabAraNI ramalA padamaNI re ||e dezI // saunAgyapura nAmeM na gareM valI re, mAnava khetra makAra // gRhapati suMdara ghara upajAvine re, te va ruNa nAmeM kumAra // 1 // iNipareM ciMte karma naresarU re, meM jIva-saMsArI eha // cAritra dharma samI navi dhasyo re,Aja lage phuHkha geha // 30 // 2 // nAmeM dharmabuddhi paNa mahA pApaNI re, jihAM lagi ehathI dUra // na rahe tihAM lagi pahocADI navi zakU re, cAritra dharma hajUra // // 3 // samyak darzananI sutA vinA re, alagI eha na thAya // tehane saMgeM e laheze sahI re, zukSa dizA sukhadAya // 30 // // zuddha dizAeM zruti dUtItayo re, arathI thAze eha // su guru sadAgamathI te pAmaze re, yoga meluM tiNe teha // 30 // 5 // aniprAya ka mano ehavo usakhI re, bIno moha nreN|| kalupANo manamuM rAgakesarI re, dhUjyo kSepa gajeM // 3 // 6 // manasuM bIhIno moha naresarU re, paatthaaNtreN|| vaja paDyo jANe saddhane zireM re, tava maMtrI sAmaMta ||mjls melIne beThA malI re, bAloce ekaMta // 30 // 7 // tava ko nija nAthane te kahe re, trinuvana gaM jana svAmi // tumane paNa saciMtA sAhibA re, sahi tumAre nAma // 30 // // dIrgha nisAso mehalI te kahe re, je tumeM kahyo te taMta // cAbakha sama paNa mahArI cAkarI re, sura patisA dhUjaMta // 30 // // muja pAyakane paNa do na pamADavA re, samaratha nahiM ne koya // paNa suM kIje mujhaghara veraDaM re, baMdha veM meTyo vigoya // 30 // 10 // teha kaheguM navaM gayuM kimu re, karma pariNA mane saMga // moha vade tava eka navo iNe re, napajAvyo ne raMga // 30 // // 11 // sadaguru saMgeM sadA mano sahi re, te jIva saMsArIne joga // manasuM cAhe je e melavA re, ehavU kahe je loga // 30 // 12 // zrama kula kaMda sa Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvanajAnu kevalIno rAsa. 201 . te mUlo bAlavA re, je dAvAnalanI kAla // zruti dUtikA te pAseM prekhaze re, saruma kula kAla // 30 // 13 // udaya vade ugaNatrIzamI re, mAru rAgeM DhAla // jASI naviyaNa nAveM sAMjalo re, khAgeM thai ujamAla // 30 // 14 // // dohA // // tava huMkAro mukha mukine, bolyA saghalA teha // jo evaM be to prabhu, na karo ciMtA ha // 1 // ghame karIzuM ehanuM, jima e ciMtA mUla // te guru yAvI tihAM navi zake, kAraNa nahi pratikUla // 2 // moha rAjA mana hara khine, tava phiri vyAkhe tAsa // vatso vegeM teha karo, jima saphala phale mupha khAsa // 3 // ima kahI te katAvalA, pASaka pahotA tyAMhI // apa zukana thAlocine, prekhA mAragamAMhi || 4 || vividha vighana prekhA valI, zrama prAsa ziraroga // vatra jaMga nRpa vigraha, marakI upava soga // 5 // guru yAgamanano gelazuM, jItyAdikeM mani jaMga || kIdho hukama te kelavI, zatruno lahi saMga // 6 // kudRSTi sutA kathaneMkarI, dharma baleM bahu pApa // ekeMdiyAdikamAM Upano, varuNa marI te Apa // 7 // // DhAla trIzamI // // zIrohIno zelo ho dADima yodhapurI // e dezI // valI mAnava khetreM ho, vimalapureM dhari // ramaNa zreSTi ghareM ho, karma te duHkha dari // 1 // yauvana pahoto ho, sumitra nAmeM soI / eka dina karme ho, tava tihAM taka joI // 2 // khAyA yAcAraja ho, moja gharI manamAM // guNa jaladhI pUreM ho, vahu zAlaka vanamAM // 3 // saMyamazrIyeM zojita ho, pUrita prazamantareM // tape tapa tejeM ho, je satya zauca dhare // 4 // jaya bhramareM nUSita ho, mu kha paMkaja jehanuM // zIleM vilepita ho, tanu rAje tehanuM // 5 // sad guNa zRMgAreM ho, upe aMga sadA // cAritra sImAyeM ho, na caje jeha kadA // 6 // sama kitane dharavA ho, thira je meru pareM // mati zruta jJAnI ho, maMmita mu niprakareM // 7 // tava zuddha siddhAMteM ho, zrotA tihAM rasiyA || purajana nR pAdeM ho, sahu yAve dhasiyA // 8 // mana ka tihAM jAvA ho, sumi tre paNa jehave // te lahI moharAjA ho, ima bolyo tehave // 5 // re re gra hI rAkho ho, bAkI gaI bAjI | ima suline sasaMbhrama ho, UThyA sahu gAjI // 10 // roke ta rAkhavA ho, pAyakane prerI // moha mahIpati ho, 26 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 jainakathA ranakoSa nAga pAMcamo. ima bahu uderI // 11 // bAlasa alasAvA ho, prekhe mUDhapaNuM // kuTaMbanA rAgameM ho, caDAvI zUra ghaNuM // 12 // avajJA kari AgeM ho, mada balavyA mAMjI // kasyA saja krodhAdika ho, pramAda kasyA rAjI // 13 // adatta guNa upyo ho, zoka kayo zUro // ajJAnanayAdika ho, prerI dala pUro // 14 // kapi gRha haTTanI ho, sabala sajI sevA // viSaya vakAyA ho, valI vyasana devA // 15 // nATaka peSaNAdika ho, kautuka koDi sajyAM // nija svA mIne kAmeM ho // tiNe nija kAma tajyAM // 16 // kilalI kari dhAyAM ho, ityAdika saMghalA // vegeM tihAM jazne ho, aneka karI argalA // 17 // keNeM koka dina ho, guru pAseM jAtAM // vali grahi te rAkhyo ho, vidhana karI mAtA // 17 // te guru paNa eka dina ho, vihAra kare tihaaNthii|| te paNa marI pahu~to ho, Avyo duto jiMhAMthI // 15 // ekeMziyAdika ho, mAMhe tima rAkhyo // kAla anaMto ho, pahile jima jAkhyo // 20||trii zamI DhAleM ho,mohanA bala jehaq // bala nathi kehay ho,udaya vade ehvN||21|| ||dohaa|| // te saMsArI jIvane, ema anaMtI vAra // pherA temaja pheravyA, ekeMDi yAdi makAra // 1 // avati puri avatArina, gaMgadattane geha // siMdhudatta nAmeM te valI, karma pariNAmeM leha // 2 // yauvana jara java AvIna, suguru sadAgama saMga // tava karme jima tima karI, mevyo mana nabaraMga // 3 // ||ddhaal // ektriishmii|| // rAmacaMdake bAga caMpo mohI rahyorI // e dezI // moha lahI te vAta, ciMtA samuI paDyorI // kahe melI nija sAtha, aho e UMco caDyorI // // 1 // tarakasa khuTA tIra, aMta arIno na Avyo // dharieM kima kari dhI ra, phaMda e ehano phAvyo // 2 // jJAnAvaraNa sAmaMta, tava tihAM ema vaderI ||prnu tuma sunaTa anaMta, eka ekathI avadherI // 3 // sAgarathI suNo svAmi, aMjalI eka jarI rI // naMdinI zUnyatA nAmeM, mAharI saGa karI // 4 // mokalo tehane pAsa, suNyuMje aphala karI rI // taba nRpeM preSI tA sa, cAlIsA prema riirii||5|| siMdhudattanA manamAMhi, jaI tiNe vAsa kIyo rii|| tava tehane gure tyAMhi, zma upadeza dIyo rii||6|| mithyAdarza na tasu nAri,tehanI sutAne tajI rii|| zruta je suNe nara nArI, ziva sukha te Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvanajAnu kevalIno rAsa. 203 h najI rI // 7 // guNa vakhAeyA geli, samyak darzana tanayAnA // mohane melo Theli, arthI yA dayAnA // 8 // mohanuM dala mahA duSTa, paga paga sa hune pIDe // koDI pADe kaSTa, java saMkaTamAM jIDe // e // cAritra dharma pa sAya, valI tasa sainya baleM rI // lahiyeM lIla savAya, durgati dUra Tale rI // 10 // ima dIdho upadeza, siMdhudattane teha sUreM // paNa thayo phala yaze Sa, prabala mahA zUnyatA pUreM // 11 // pUbe tasu paraSada loka, mAragamAM ghare jAtAM // teM kAM sAMjalyo zloka, te kahe huM nahiM jJAtA // 12 // mitrA dikane uparodha, gurukane teha gayorI // bIje dina paNa pratibodha, zUnyatA eM na jahyo rI // 13 // cAlalI nIrane nyAya, tehane gurunuM kahyuM rI // mana mAM na rahyuM kAMI, citta zUnyatAeM grayuM rI // 14 // tava guru gayA anya deza, kudRSTi kudharmabudheMrI // siMdhudatta vAiyo vizeSa, kumata kadAgraha vadherI // // 15 // java rahI zUnyatA krUra, tava te raMga nareM rI // kayuM kumatinuM nUra, samI cittadhare rI // 16 // ema karI pApa upAya, ekeMdiyAdikamAMhi // upajI veThe pAya, kAla anaMto tyAMhi // 17 // e ekatrIzamI DhAla, na daya ratana kahI khAkhI // balirAjAnuM rasAla, caritra ihAM be sAkhI // 18 // // dohA // // hRdayAMtara have anyadA, ciMte karma pariNAma // aho e kise bApaDo, na he dharma sutA // 1 // sarvagAthA // 568 // // DhAla batrIzamI // // Uramara varaze meha jarUkhe vIjalI ho lAla // ja0 // e dezI // baMdhava muU balavAna, jorAvara jAlamI ho jAla // jorAvara jAlamI // uddhata e no sAtha, prabala mahAparAkramI ho lAla // prabala mahA0 // 1 // cAri tra dharma nareMinuM, jaI jUe bajyuM ho jAla // ja0 // e saMsArI jIvanuM, eha buM nahIM gajuM ho lAla // e0 // 2 // tuGa thAe bala tAsa, kalA karUM teha vI ho lAla // ka0 // paNa potAnI pAMkha, paDe be beDavI ho lAla // pa0 // 3 // viSama e doi nyAya, hue guMjUratAM ho lAla // du0 // je thAe te thA, pratijJA pUratAM ho lAla // pra0 // 4 // vaDavAnala vAridhi jema, DukheM paNa nirvahe ho lAla || Du0 // zazaka kAje zazi jema, kalaMka poteM sahe ho lAla // ka0 // 5 // upakAra karatAM khApa, guNI daya navi gaNe ho Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. lAla // gu0 // jima deha dajADI dIpa, dizA tama ne haNe do lAla // die // 6 // dharmAdika saMghalAM muja, jo kSya vAM sadA ho lAla ||jo0 // to paNa karUM upakAra, eha jAgI mudA ho lAla // e|| 7 // yataH // u pakAriNi kRtamatsare vA, sadayatvaM yadi tatra kotirekaH // ahitasahasAvala bdhe, saghaNa yasya manaH samAsadhuryaH // 1 // apAsya lakSmIharaNojavairatAM, mA ciMtayitvA ca tadazmirdanaM // dadau nivAsaM haraye mahArNavo, vimatsarA dhIradhiyAM hi vRttayaH // 5 // athavA mAro pada guna, poSe je e niteM ho lAla // po0 // samyak mAharUM svarUpa, jANe je je zruteM ho lAla ||jaa // // jagamAM muja avadAta, jaNAve joparyu ho lAla // ja0 // trinuva namAM para siha, calA copA ho lAla // ca // e // nahito mahAruM ku Na nAma batuM jagamA lahe ho lAla // 5 // prasidinA arthI. puruSa, te guM guM navi sahe ho lAla // te // 10 // yataH // tamasA'nizaM zazAMko, gaganaM na tyajati khamamAnopi // kaitAvatI prasiddhi, yasmAdanyatra parivasa tAM // 1 // vijaya vardhanapureM leI, sulasa zreSTi ghareM ho lAla // su0 // suta avatAkho soya, karme ko avasareM ho lAla // ka0 // 11 // naMdana dhayaM nAma yauvana AvyuM jize ho lAla // yau0 praunnapaNe ja pAsa karme yA pyu tize ho lAla ||k0 // 12 // khaDaga yathApravRtta, karaNa nAmeM sahI ho lAla // ka0 // valI eka bAnI vAta, karNamAMheM kahI ho lAla kA // 13 // e khaDageM arino suMda, kahu~ tima mAraje ho lAla // ka // zI khAmaNa manamAMhi, nalI pareM dhAraje ho lAla // ja0 // 15 // mohano sI teramo nAga kazki ko sahI ho lAla // kaa|| melI naganyotera nAga, adhika ketI lahI ho lAla // 10 // 15 // jJAnAvaraNAdika cAra, tha rIno trIzamo ho lAla // 10 // nAmane gotrano nAga, tajIne vIzamo ho lAla // ta0 // 16 // gaNatrIzane gaNIza, kAMka adhikA valI ho lAla // kAM0 // haNaje tUM duziyAra, e khaDage mana ralI ho lAla // // e0|| 17 // e sAteM thAze dINa, kaTaka tava ehanu ho lAla ||k0 muhanaMga thAze vizeSa, gajuM yuM tehay ho // lAla // ga // 17 // tava ni nyapaNe mahAmAtya, samyagdarzana taNuM ho lAla // sa0 // dekhIza tUM sa hi hAra, je sukhadAi ghaNuM ho lAla // je // 15 // batrIzamI e DhAla bo Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. / 205 lI, bahu nedanI ho lAla // bo0 // udaya ratana kahe ema, ari uDedanI ho lAla // a0|| 20 // sarvagAthA // 5 // ||dohaa|| // tihAM rAga zeSa rUpeM aDe, chAreM sajaDa kapATa // te aghADyAno pale, dekhADIj ghATa // 1 // hamaNA meM e jima kahyo, tima tuM karaje taMta // tava teNeM tima AcayuM, arino levA aMta // 2 // samyak darzana maMtrinu, java iNe dAtuM hAra // tava kama sajurutaNo, yoga mevyo tiNivAra // 3 // sahAyanI soMpI dadatA, zUnyasA jiNeM palAhi // suguru sadAgama saMgateM, kama pANyo sAhi // 4 // // DhAla tetrIzamI // canasadahaNA ti liMga // e dezImAM // // dhAralyAnanI dezI, rAmagiri rAgeM cAla // moha rAjA mUrnA lInajI, 'jhAnAvaraNa sAmaMta dIna jI // nAma gotra zokAdhIna jI,rUe rAga kesarI tha balahIna jI // balahIna saghaluM sainya dekhI, mithyA darzana nAma e|| maMtrIzvara tava thayo Uno,dharI hiyAmAM hAma e|| avasthA sadu nija sAtha nI, avalokI amaraSa jayo // azradhAna nAmeM mahAaSTa cUrNa, grahI vegeM paravasyo // 1 // pahoto jaz zIghraM te naMdane pAseMjI, suguru sadAgama tava tihAM nAse jii|| te naMdana AgeM Alasa bAMmI jI,moha mithyA darzananA mAMmI jii|| mAMjhI kahyA moha sAthanA,tiNe avaguNa ekeka e|| tava dharma nRpanA padanA paNa,guNa kahyA aneka e|| dharme sura ziva duve saMpada, pA narakAdika lahI // tava dadatA pranAvathI, te sAcuM saghaj sahahI // // tava mithyA darzaneM nija kAmeM jI // uSTa cUraNate azravA nAmeM jii|| helA tasudI, hiMmata yogeM jii|| tava te cetI tAsa prayogeM jii||tinneN prayogeM mati pAlaTI,ciMte te naMdana tAma ekuNa karma ne kuNa dharmane kuNa,kugati ne sura dhAma e|| kiNe kAMza dITuM nahIM e,bAla jima tima kcre|| phogaTa mATeM phaMda mAMmI, peTa narAma zma kare // 3 // samIpa vartine zane zane ema jI, tAlI leine kahe dharI prema jii||aho caracA e citanI upAI jii|| dhIrajeM yuM kahe je dRDha thAI jI // dRDha thai aho dharmanI e, kare carcA pho ka e||prtyd te pramANiyeM, kiNe dITho ne paraloka e|| tihAre karma rAjA kopiu, mohanI vAdhI mAnatA // tenA sunaTa saghalA saja thayA, paripUrNa Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 / jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. pahelA jima hatA // 4 // samyak darzana mahAmaMtrIne jii|| ghare jazne te prA pIne jI // gale grahIne kIdho yAgeM jI // mohane sAtheM krodha atAgejI // krodha atAgeM tehane tava, karAvI mahApApa, ekeMjhyiAdika mAMhi dharI, jojo mohano vyApa // vali narka tiryaMca manuSyamAMhe, pheravyo te phari pha rii|| vAra anaMtI vigata tehanI, jJAnI viNa kuNa lahe kharI // 5 ||puu rava rIteM khaDaga dekhADI jI // mohAdikane pAtalA pADI jI // samyak da rzana maMtrI hAreM jI // vAra anaMtI eNe prakAreM jI // vAra anaMtI gayo paNa tihAM,pAmyo nahI praveza // roga viSaya rasa krodhayoge, aphala kasyA u padeza // pharI mohAdikeM saU thara, ekeDiyAdikamAM dhasyo // udaya ratna ka he vAra dhanaMtI, tetrIzamI DhAleM phasyo // 6 // ||dohaa|| // malayapura nAmeM nagara, mAnava detra majAra // iMza nAmeM avanIpati, rAjya kare te tAra // // vijayA rANI tehane, tehanI kUrakheM tAsa // thaM gaja paNe avatArI, karma pariNAmeM khAsa // 2 // vizvasena vArU tihAM, nirupama dIdhuM nAma // anukrameM yovana viu, sakala kalA guNa dhAma // 3 // azoka suMdara udyAnamAM, eka dina ramavA kAma // parikara pUreM para vasyo, rAjakumara te jAma // 4 // sarvagAthA // 602 // // DhAla cotriishmii|| // pharamara karamara do selA mAru varaze lo // e dezI // tava kama ho suguru sadAgama yoga, tihAM vizvasenane vanamA meli // tehane darzane ho ulasyuM vIrya viziSTa,tiNeM suvizeSa mohane avaheli // 1 // tyAM te khaDne ho mohAdika zatrunAM tanna,pUrvethI adhika bedI premane nreN||prnnmiine ho suguru sadAgama pAsa,kara joDIne beTho te saparikareM // 2 // sadAgama ho napine su gure tAsa,zrutasaMgama kIdho tava sA kahi // vizvasenane ho zravaNe lAgI vira taMta, suNatAM jehathI jJAna dazA lahI // 3 // namAjyo ho navasAgaramAMhe nUri, nae nolA tuMne pareM pareM nolavI // prauDha pApIyeM ho moha rAjAne pra dhAneM, mithyAdarzaneM rAkhyo ulvii||4|| gehinI saMgeM ho prekhI nijanaMdi nI soya, dharmabuddhi nAma tehanuM jUtUM dhare // mahApApaNI ho trinuvaneM nama tI teha, sadu prANIne gherI vaza kare // 5 // dharmane baleM ho karAvI pApatha Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 20 ghora,pADeM naraka gate sahu prANIne // mithyAdarzana ho tAta kudRSTi mAta, ma na tehanAM rIjhave hita ANIne // 6 // mithyAdarzana ho kudRSTi je kare ka ratuka, zyAM zyAM mAMmI te kahUM tupha pAgale // rAgAdika ho doSa rahita je deva, adevapaNuM thApe tehamAM baleM // 7 // niHsTahAdika ho guNeM je rA je gururAja, aguru buddhI tehaneviSe dhare // dayAdika ho sahita je dharma sa dAya, te dharmanA hepI sadu jIvane kare // // kudeva kuguru ho kudharmasuM ka re tallIna, viparyayapaNuM napajAvI badu pareM // AcarAvI ho prANIne pApa aneka, dUrateM suHkha dAkhe sahune zireM // e|| tujhane paNa ho mohAdikeM ma lI jora, kAla anaMto kaSTa dIdhA ghaNAM // sakuTaMba ho mithyAdarzana su vi zeSa, mahA duHkha dIdhA navi rAkhI maNA // 10 // tehanI nArI ho putrIeM pIDyo jeha, sahasra jIneM jo vivarIne kahe // to paNa tehano ho pArana 'pAme koya, udaya cotrIzamI DhAleM ima kahe // 11 // ||dohaa|| // zruti jASita ima sAMjalI, jaya pAmI te nUra // gada gada svara gurune kahe, pada praNamI hita pUra // 1 // Aja lageM pranu e save, hUM navi samajyo kAM // AcaraNe ajJAnane, bAtama mevyo bAMI // 2 // ehavA mupha azaraNa jaNi, veriye ANatAM vaaj|| zaraNa hoze pranu kehay, upadezo te Aja // 3 // ||ddhaal paaNtriishmii|| ||annsnn te re viraha anAhaka dIdhuM ||e dezI // guru kathaneM pharI teha ne re, zruti samajAve vizeSa // vAra anaMtI meM tune re,e dIdho le upadeza // gu0 // 1 // kihAM eka zUnyatAne baleM re, aMkSAnayogeM kyAMyeM // mada mo haSavaze kihAM re, zaguNane mahimAyeM // gu0 // 2 // kudRSTi sutAprasaM gathI re, je meM kahyo te leka // bAtamahita aNavAMbate re, te aphala kayuM aneka // gu0 // 3 // hita upadeza je kahU~ have re, te tuM suNa sAvadhAna // upayogaguM tava te suNe re, kara joDI dharI kAna // gu0 // 4 // sA kahe su guNa sudhArase re, nariyuM sAgararUpa // cAritra dharma ke nUpati re, jasa rAja dhAnI anUpa // gu0 // 5 // samyaka darzana maMtrI jalo re, sadAgama sodara sAra // sadabodha baMdhu jehane vaDo re, sarva jIvano hitakAra // gu0 // 6 // pIpala pAnataNI pareM re, moha rAjAnuM sainya, dhUje jehanA nAmathI re, pAme Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 - jainakathA ratnakoSa bhAga pAMcamo. avasthA denya // gu0 // 7 // pareM pareM pIsyo ghaNuM re, savadhU sutA sameta // mithyA darzanane jeNe re, raMgeguM raNakheta // gu0|| // pAIyo dharma prasAda no re, moda tarunu mUla // dharavA guNa supIThane re, phaNIzvara je mahA sthUla // gu0|| e // sukha smRti vipadane te nahIM re, je tUto na Ape eha // samyak Azrita satvane re, pahocADe nava beha // gu0 // 10 // tanujA be eka tehane re, sakala saunAgya sadanna // dharma budi sahi tehay re, nAma De guNa nippanna // gunn||11|| jaMtu je ehane naje re, nibiDa dharIne neha // samyak darzana maMtrInuM re, darzana pAme teha // gu0 // 12 // dITho je uragati hare re, zaraNe rAkhe sadIva // mohAdi trAsa pAme mane re, jehane nAme a tIva ||gunn||13|| tasa uhitA na lahI jiNe re, te darzana na lahe tAsa // satva te zararNa vinA sahI re, paga paga pAme trAsa // gu0 // 14 // jo gara jU hoya tUM tehano re,to sA mesuM tuja // jima nAgejavayAtanA re, mananI maTe anuja // gu0|| 15 // pAMtrIzamI DhAla e kahI re, je mohanImAMje jAti // sAMjala jo sAce mane re, udaya vade iNi nAti // gu0 // 16 // ||dohaa|| // darzana tehanuM dekhavA, utsuka hUMDaM Aja // dayA karI dekhADiye, ka hUM melI lAja // 1 // tava gururAjeM tehay, yogyapaNuM te joya // zrutimu kheM suvistarapaNe, japAve taka joya // 2 // moha mithyA darzanataNA, kuda STi sAthai joDi // avaguNa pharI tiNe ucasyA, kudharmabudinA koDi // 3 // zubha dharma sUdhI pareM, tyAM lage kahyo aviruca // AdaravAnI ehane, jyAM lage upanI bujha // 4 // sarvagAthA // // DhAla btriishmii|| // lekha ApIne kahAve // e dezI // tava magana thazne teha, sazurune ka he sasneha // jagavana tuma zruti supasAeM, dharma buddhi hUM pAmyo uDAMhi // // 1 // cittamA have cAhUM karevA, tuma nASita dharmanI sevA // kudRSTi kudharma bujhino, saMga na karUM anya liMgIno // 2 // nAMSo karI teNe supasAya, zu 6 dhameM vidhAna napAya // tava guru kahe tArIe thiratA // thA amane na bAhanI karatA // 3 // zrotA zruta arthI lAdhe, vaktA, mahAbala vAghe // guma dharma vidhAna kahevAne, ame paNa thayA ekatAneM // 4 // zuddha dharmano Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalAno rAsa. e thAya je arthI, pahelo paraho rahe te prthii|| mana vacana kAyAnI gumeM, nirnaya nehI eka bujheM // 5 // samyak darzana viNa svAmI, anyane na kareM zira nAmI // manasuM hita rAkhe badukheM, dila kihAre na kare muhu // 6 // samyak aArAdho eha, caDatAM sukha Ape aha // tava ciMte rAjakumAra, ANI hRdayamAM harSa apAra // 7 // aho e samyak darzana kero, pranAva dIze jalero // nAma paNa ati suMdara jehanu, kyAreM darzanadekhIza teha nuM // // aMtaraMga AlocI ema, manamAMhe dharI te prema // tava avasara lakhI tAsa, rAjA karma pariNAmeM khAsa // // zubhatA pariNAma svarUpa, apUrva karaNa nAmeM anUpa // dRDha tIkSNa kaThina kugara, eka Apyo tehane nadAra // 10 // kAnamA vali kahI eka vAta, tava unasyuM vIrya vikhyAta // yugatesuM bathoktaprakAre, poleM jaI teha kuThAre // 11 // nibiDa rAga ane bIjo kSepa, pariNati rUpa laho savizeSa // graMthI nAma kamADanI joDI, tatakhiNa te nAkhI troDI // 12 // mohAdika zatrUne mathato, uttama paMtha ne anusarato // aMtaHkaraNa nAmeM suvicAra, mahAmAtya prasAda nadAra // 13 // udaya ratna vade ema vANi, batrIzamI DhAleM jANa // jinavANI je sadahise, lAna te apUrva lahise // 14 // ||dohaa // ||prtijhaa pUrI thaI, tava harakhI karma pariNAma // yati vizuddha adhyava sAyameM, Ape ehane te nAma // 1 // anivRttikaraNa nAmeM seM, vajadaMmapra caMga // te pAmI tasa nanasyu, aninava vIrya akhaMga // 2 // Sa gajeM moha rAjano, suta tehanA suta doya ||krodh mAna nAmeM laho,anaMtAnubaMdhI soya // 3 // tathA bIjo suta mohano, rAga kesarI puSTa // mAyA tehanI naMdi nI, anaMtAnubaMdhinI kuSTa // 4 // suta teno vali jAlamI, anaMtAnubaMdhI lona // mithyA darzana maMtrIza te, je mohagharano mona // 5 // e pAMce tha ti AkarA, te daMme haNyA pUMta // mehalI nahi tehanI kime, kanA thAye kata // 6 // tima pherI cUyA tiNe, jIvita jagata sAna // mahAaTavimAM ja I pajyA, mUrnAgata taji mAna // 7 // sarva gAthA // 657 // ||ddhaal saaddtriishmii|| // bAle vese ne bAbarI nAhanI ||e dezI // zmana saghalAM dUra karIne, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 jainakathA raMnakoSa nAga pAMcamo. bahu dinano lajAyo re // aMtaHkaraNa nAmeM tava moholeM, rAjakumara te yo ke darzana dekhIne // samyak darzananuM sAra, mohyo mukha pekhine // 1 // tihAM uparAma samakita rUpadhArI, samyak darzana maMtrIne re // dekhatAM di lavalasyuM tehanuM, mRga jima suNi taMtrIke // da0 // 2 // puSkarAvarta nAmeM ghanayogeM, jima taru davano dAdhore // navapallava thAe tima teNeM, harSa pU loke // 0 // 3 // jima paMthI sara dekhI rIke, grISma Rtu marudezeM re // durjana vacaneM dAdho jima sAdhu, suvacaneM sIcyoM vizeSa ke // da0 // // 4 // janama dari / jima dhana dhArA, dekhIne dila hIse re || hI meM bAvyAM jima aMbuja vikase, vAru vasaMta jagIseM ke // da0 // 5 // jima virahI va nane yogeM, meghAgame jima morA re // mAlatI nahIM jima madhukara mAle, caMdane dekhi cakorA ke || da0 // 6 // mohAdika verieM maline, kAla a nAdi anaMta re || DuHkha dAvAnala daUvyo te prANI, ehavo tapta atyaMta ke // 60 // 7 // sudhArasa pUra samo mahA zItala, dekhI tAsa didAra re // ti ma vizvasenanuM mana ullasiyuM, AnaMda pAmyo apAra ke || da0 // 8 // ta va gururAja kahe phari tehane, vigateMsuM vistArI re // valI valI zIkhAmaNa vArU, jesuM hitakArI ke // 60 // e // sADatrIzamI DhAleM supo zrotA, udaya ratana ima bole re | mukti to tehane veM muha yAgeM, je darzanathI navi mole ke // da0 // 10 // // dohA // kahyo be jo pUrave, to paNa dRDhavA kAma // sUrI kahe nRpasu ta sugo, eka citeM abhirAma // 1 // // DhAla prADIzamI // // hamIrAMnI dezI // rakhere rAco koI anyane, jIva salAmatI sIma kumarajI // Na ehanI khArAdhajo, nizcayasuM dharI nIma // ku0 // 1 // sura paNa na zake cAlavI, dRDha tima dharajo dhIra // ku0 // prANAMteM paNa prIviyeM, vrata navi khaMmiyeM vIra // kuN0|| 2 // zaMkA kaMkhA vigaMDA valI, pa ra pAkhaMmI prasaMga || ku0 // prazaMsA para dharmanI, rakhe karo mana raMga // ku0|| // 3 // piMma pradAna prapAdika, ehavA aneka prakAra || ku0 // samakitane te sarvathA, dUSaNanA denAra || ku0 // 4 // zrAtama hitavaMDaka nareM, samakita rAkha zuddha || ku0 // thoDaM paNa jo meluM kareM, to mAMge mohAdika yuddha Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 11 // ku0 // 5 // pApI te sadu baleM paDe, tava samarI pUrava vIra // ku0|| ko peM caDyA kAlI gale, laI jAe nija ghera // ku0 // 6 // viDaMbI vividha pareM valI, nirdaya teha nitora // ku0|| te mATe tUM ehanu, jatana karaje jo ra // ku0 // 7 // kyAre jo te pAmaze, thoDo paNa avakAza // ku0|| to bAdho gaDha nelase, rakhe karo vizavAsa // ku0 // // samyaka darzanane sa dA, ArAdhaje kacitta // ku0|| pativratA nArI pareM, melI mananI brAMti // ku0 // e.|| cAritra dharma rAjAna te, yogya jANi guNageha // ku0 // dekhA Daze dina keTale, naktavatsala pranu teha // ku0 // 10 tanujA be ne tehanI, aMgathI paNa nahi algii| ku0 // parama vahanana prajita jageM, zIlA rahI je vilagI // ku0 // 11 // sAmrAjya saMpada dAyinI, pravara ladaNopeta // ku0|| sukha khANI sunagI ghaj, sakala sohagarnu kheta // ku0 ||12||s vasva guNanI uraDI, deza virati eka divya // ku0 // sarva virati bIjI sa hI, nAmeM uttamatareM sevya // ku0 // 13 // ekamane ArAdhatAM, cakrI cA ritra dharma // ku0 // te putrI tune paraNAvaze, zAzvata je ye zarma // ku0 // // 13 // taravAranI dhArA jisuM, ArAdhana tAsa // ku0 // sujArAne su khanuM mUla De, ajANane ke kuHkharAsa / / kucha // 15 // trividhaM tehane seva to, pAmIza tUM sukha pUra // ku0 // krame krame caDato pagathie, rahe to tAsa hajUra // ku0|| 16 // parama prasUtA pada pa, mukti purInuM rAjya // ku0|| pAmIza paramezvarapaNuM, jihAM verI na thANe vaaj.|| ku0 // 17 // aDatrI zamI e DhAlamAM, nadaya ratana kahe ema // ku0|| sukhiyA to tehaja sahI, jehane saMyamasuM prema // ku0 // 17 // ||dohaa|| // samyak e sarva sAMgalI, te vizvasena kumAra // samyak darzana maMtri no, sevaka thaI tiNivAra // 1 // neheMguM gurune namI, poto potAne geha // kumara te saparikareM, lAho apUrava leha // 2 // suguru vacana saMnArato, sa myak darzana seva // samyak te sUdhA kare, nave neheM nitameva // 3 // karma rAjA tava ciMtave, aho pratijJA prAhi // pUrI meM pADI have, ciMtA na ra hI kAMhi // 4 // bAMdhava mupha badu kopaze, jo AgeM to paNa satya ||y rdha pudagala upaharI, ehane nahiM nava sthitya // 5 // prauDha sahAya pranAva Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. thI, nitti puriye neTa // Akhara e sahi pocaze, khelI moha AkheTa // // 6 // sarvagAthA // 677 // // DhAla ugnncaaliishmii|| // vairAgI thayo |e dezI // anukrameM te rAjA thayo re, janakeM jAtAM para loka // nUmikA tehane nAlavI re, soMpyo saghalo loko re // 1 // samaki ta sAMcave, pAle rAjya paTro re // nyAya sunItimu, urjanane kari dUro re ||s // 2 // nirAnaMda have ekadA re, amaraSarahita atyaMta // pada po tAno pekhIne re, kopyo rAga kesarI ciMtyo re|| sa // 3 // dRSTi rAga rUpeM thaI re, vaDo suta mohano te vIra // pitAne praNamI saMcayo re, pahoto vi zvasenane tIro re // s0|||| bii juve bala kAraNe re, nizadina rahe ni jIka,paNa lAMga na pAme te kizo re, thApavA nija mata ThIko re ||s||5|| pUrva paricita ekadA re, tava eka tApasa tyAMyeM // Avyo pura udyAnarmA re, sAMjavyuM te nararAyeM // sa0 // 6 // vizvanUti nAmeM te sahI re, kapaTa kalAno koTa // darI uSTa vidyAtaNo re, cUke na maMtranI coTo re // sa0 // 7 // AkA ajJAnanA re, jana sad jovA jAya // paNa narapati nAve kadA re, samakita jiNe uhavAyo re // sa0 // // koIka sAtheM kahAvyuM / guM re, tava te tridaMmAeM tAsa // darzanane paNa yAvatAM re, zyo thAe viNA zo re // s|| e||puurv prasaMgatoM vaze re, dAkSiNa lage naradeva // kAM ka muhazarameM karI re, tihAM pahoto tatakhevo re ||s0 // 10 // maMtra vi yA kautuka kalA re|| tapasI dekhADe tAsa // dRSTirAgeM tava taka lahI re, nRpaghaTeM pUsyo vAso re // sa0 11 // tridaMmie tima rIphavyo re, rAjA A ve tihAM roja // nita joe kautuka navAM re, cittamAMhe dhari cojo re // sa0 // 12 // citta caMcala thayuM kumarataNuM re, te kudRSTirAgeM kasyo jero // samaketathI tava te caTyo re, ima nAkhe te vero re // sa // 13 // e zveta paTA nitu jaDA re, kalA na bUje kAM // e tridaMmi nagavAnamAM re // jJAna naNima kisI nA re // sa0 // 14 // tava samyak darzana ciMtave re, kuha STi sneha kAma rAga // rUpeM ihAM rAga kesarI re, pragaTyo pUrNa lahI lAgo re // sa0 // 15 // eka jvarataNe joreM karI re, vyApe saghalA roga // tima e ekane bAgame re // zrAvaze yahAM ari ugho re // sa0 // 16 // ihAM rahe Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 13 buM jugatuM nahIM re, mujhane have te mATa // alopa thayo ma ciMtine re, ku saMga lahI te kughATo re // sa // 17 // mithyA darzana maMtravI re, kihAMya thI pragaTI tyAMhI // gale kAlIne tehane re, nAkhyo nija phaMdAmAMhI re // s0|| 17 // kuliMgI saMga karAvIne re, dharma bale bahu pApa // ekeMjhyiAdi kamAM dhasyo re, mohAdikeM malI sapApo re // sa0 // 15 // timaja rAkhyo tihAM rokIne re, tehane anaMto kAla // gaNacAlIzamI e kahI re, uda yaratana e DhAlo re // sa // 20 // ||dohaa|| // valI have te ekadA, karma nRpeM dhari heta // dhana zreSTIne dhAma lei, u pajAvyo nara kheta // 1 // sunaganAmA suta te sahI, yauvana pAmyo jAma // suguru sadAgama saMgathI, samakita pAmyo tAma // // mithyA darzana Adi de, uzmana kIdhA dUra // samyak darzananI sevanA, timaja kare narapUra // 3 // samyak darzana maMtri je, jhAyopazamika rUpa // trividha ArAdhe tehane, A pI jAva anUpa // 4 // varaSa ketAM eka vahI gayAM, supareM karatAM seva // pa raNyAMpU ekadA, suta tasu jagatAM kheva // 5 // avasara jANI ApaNo, vali tihAM Avyo vega // roSanareM rAga kesarI, upajAvyA uga // 6 // te sunagataNAM ghaTamAM sahI, bIje rUpeM balavaMta // sneha rAgamimeM saMkramyo, tava napano sneha anaMta // 7 // mAta pitA naginIviSe, nAiviSe ati jUra // dAsa dAsI parijana viSe, prItinuM vAdhyu pUra // 7 // bAhirathI zrA ve ghare, jo najare nAve koya // to tehane joto phire, nUrakhyo tarasyo soya // e|| najareM dekhe tehane, tava tasu thAya karAra // putrataNA to premano, pa ramezvara lahe pAra // 10 // sarva gAthA // 717 // // DhAla cAlIzamI // // naNadala sAkhUDAmAM motIDo maNera // e dezI // vArI veDhuM mAsAno bAla te, vArI AliMge laI utsaMge ho|| balabala boruDAmAM manaDo ki rahi 3||vaarii mukhapara mArakhI gaNa gaNe, vArI to paNa cuMbe manaraMgeM ho // // 1 // vArI kheleM kharaDI nAsikA, vArI lapanathI cue lAla ho // // vArI kokAkarI luhe kareM, vArImala mUtra badu jaMbAla ho ||b0 // 2 // vArI ke. ghAlI krIkalo, vArI trika coka cAcare teha ho // // vArI suta grastanI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. pareM name, vArI galiyAM galiyAM pura leha ho // 7 // 3 // vArI aneka vidhe du larAvato, vArI lokanI na gaNe lAja ho // 30 // vArI dina sAro lAgI ra he, vArI jojana na kare kAja ho ||b0 // 4 // sukheM rAteM sUe nahIM, vA rI jihAM navi laMghe te bAla ho ||b0 // vArI jara niMdAmAMthI naDa kina, vA rIThe sevA saMjAla ho // ba0 // 5 // vArI janakanAMnANAmAMhethI,vArI mItuM madhuraM neha ho // // vArI AsaDI jAe save, vArI khAto thayo java teha ho ||b0 // 6 // vArI tihAM tihAM sAthe saMcare, vArI jihAM jihAM jAe te bAla ho // // vArI je je kAMI jozye tehane, vArI ci ttamA rAkhe cAla ho // 30 // 7 // vArI nizAleM jaI nitya, vArI paThAve rahI pAsa ho // // vArI pAMDasapADAM bahu kare,vArI pUre paMmayAnI bAsa ho // ba0 // 7 // vArI vyAdhitaNe udaya valI, vArI adhika kare ucATa ho ||0||vaarii te Upara khaDo rahe. vArI ahanizi sUve na khATa ho|| ba0 ||e|| vArI vaidya teDAve vali vali, vArI auSadha kare aneka ho / 0 // vArI jANA joSIne nUvA, vArI vidha vidha mele vizeSa ho / // 10 // vArI maMtra yaMtra maNi auSadhI, vArI aneka pareM katAra ho / // vArI karIzma karatAM kAMza, vArI jo na paDe karAra ho // 11 // vArI hiMmata to hAre hie, vArI sukhI thaIne dIna ho // // vArI vividha pareM vilave ghaj, vArIsaMghe bhAratI lIna ho // // 12 // vArI hAhA guM thAze have, vArI nAve kAM amane mota ho // 30 // vArI atI neheM ma care, vArI ghara gayuM sarvasvasota ho ||b0 // 13 // vArI cAlIzamI DhAleM juna, vArI snehavaroM gaI sAna ho // // vArI udaya ratana kahe te hane, vaa| sugajo saddha sAvadhAna ho // // 14 // ||dohaa|| // ima karatAM moTo thayo, jAlima teha juvAna // paraNAvI tasa prema suM, kanyArUpa nidhAna // 1 // hATa besADI hetasuM, zIkhave rahI samIpa // vaNija kalA tasu vegasuM, kumara lahI kula dIpa // 2 // dhanada zegnuM dhana save, sunage sopI tAsa ||dhv dhava kIdho ghara dhaNI, aMgeM dhari nannAsa // 3 // levU devU te vasU, garatha ne gRhavyApAra // poteM kAMI prI nahI, bege rahe gharabAra // 4 // sarvagAthA // 736 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvanamAnu kevanIno rAsa. A // DhAla ekatAlIzamI // || lAla vesarade // e dezI // ima aMgajanI ceSTA lIno, nAvateM jaramAM rahI jIno || lAla suta neheM, manasuM muMjANo // su0 // pApeM patharANo // su0 // 0 // 1 // suta sneheM te jo jo sunago, durgati lahese mahA 5 nago // jA0 // 2 // dilamAMhe na saMnAre devA, valI vIsArI gurusevA // laa|| 3 // suta visAyAM paDyo sAMse, mukhathI na kahe sAmI varAMse // lA0 // 4 // alagA rahyA gurunA upadeza, veraNi thai dharmakathA vizeSa // jA0 // 5 // samyagdarzana nAmeM paNa teha, yArati mane nahI beha || lA0 // 6 // sneharUpeM rAga kesarI baliu, lahi ne tihAMthI kacali // lA0 // 7 // samyakdarzana nAmeM paNa teha, khArati maneM lahI khabeha // lA0 // 8 // mithyAdarzana maMtrIsara dhAyoM, lei parikara ne tihAM Ayo || lA0 // e // sunagatA ghaTamAM sakuTaMbe, yAvI vazyo avalaMbe // lA0 // 10 // jAta vadhUno java thayo joro, tava saMcAsyo tiro doro // jA0 // 11 // tiNe dore sutano dila pharinu, tava tAtano guNa visarija || lA khAThe pahora udvega upAya, e dIvo ama na suhAya // lA0 // 13 // sa ghalA anarthanuM e mUla, khamane sukhamAMhe jagAve zUla // nA0 // 14 // su kheM besI rahevA na dIyeM, avaguNa ketA mukha vadIyeM || lA0 // 15 // ima ciMti gharamAthI neTe, bApane kADhyo te veTe || lA0 // 16 // sudharma buddhi tajI te sunago, aMgaja vadhUthI ghaNuM unago || lA0 // 7 // ghara ghara jI kha mAgIne khAya, kihAM re peTa pUruM na narAya // jA0 // 18 // mana vacana ne kAyA kerAM, karI pAtaka teha ghorAM // jA0 // 19 // timaja ekeMdi yAdikamAM jamina DuHkheM mohAdikeM dami // nA0 // 20 // ekatAlIza mI DhAleM kahe udaya, zrAvaka viNa kUla hUe sadaya // jA0 // 21 // // dohA // // 12 // // naranava vali karmai diyo, siMha nAma nara soya // anukrami samaki ta pAmina, yauvane prAvyo joya // 1 // viSaya rAga trIjuM valI, roSeM dha rine rUpa // vazyo temAM rAga kaisarI, mana harakhyo moha nUpa // 2 // zabda rUpa rasa gaMdha pharasa, tehanA trevIza neda // tIvra rAga tehano ghare, prahani zi teha umeda // 3 // ramaNIrAgeM iMjina, mAMjI sauno moha || khApeM ja Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. 6 alagI vazyo, khiNa navi khame viDoha // 4 // je sA bolI te khalaM, bIjo na game bola // hitakAri tehay kayuM, manasuM mAni amola // 5 // vAhalA sadu viSa sArikhAM, vanitA amRtaveli // zaraNa na ko zyAmA sa muM, bAlA samI na beli // 6 // manasuM to ima mAnato, avarAM kahe ava heli // sukhanuM mUla suMdarI, bAkI ghIno mela // 7 // sarvagAthA // 762 // // DhAla betAlIzamI // // taTa jamunAno ati raliyAmaNo re // e dezI // tava tasu nArI re 'nija joro lahI re, jUnAM dAsa dAsI jeha // dUra karIne re dUjAM dila nA vatAM re, rAkhyAM ghara raMga leha // 1 // nakharAM jo jo re nirlaja nArinA re, aDakhila mehalI nacAli ||slil sugaMdhe re snAna kare niteM re, veNi vadhA rIvAla // naH // 2 // suranivye re nita nInI rahe re, pahere mana gamatA veSa // jUSaNanAre re aMga nAMgI paDere, darpaNamA rahi dekha // na0 // 3 // lI pereM gaMje re nojana nAvatAM re, mana mAne ye moja // je je game re te te jAraguM re, ramaNI ramateM roja // n|| 4 // mAyA gAlI re to paNa te mA nunI re, nyAyane vacaneM nAtha // jInane joreM re nalI pareM nolave re, jo jo yuvatinI jAta // na // 5 // pavitra e nArI re ne pativratA re, sati thAmAM ziradAra // dayitA mAharI re je devapUtalI re, nAMkhezma jaratAra // // na0 // 6 // eka dina teNe re pArakhA kAraNe re, abato doSa upaay|| mAthAmAMhe re mAkho paga pAnieM re, tava tasa mardai te pAya // na0 // 7 // kahe kA jUtuM re nahI e kAmanI re, caturA paDi mune cUka // Aja par3I eha re, nahi AcaruM re, dilamAM na dharo dUrakha / na0 // // jo vali cuMkU re ima karatAM kadA re, to caMdana rasathI jora // zItala tuma pageM repa hAra karI mune re, sukha deyAM bala phora // na e // tava sA ciMte re dAsa e rAMkane re, zyAne jamADaM nUra // je game mune re tehane lAvU ghareM re, zaMkA mehelI dara ||n||10|| tava bIje dADe re jara doSA same re,aMgaNe teDIe ka // nara koI taruNo re nAthane te kahe re, suNo svAmI suviveka // n0|| // 11 // pitRtuM preSyu re pitRlokathI re, manuja AvI rahyaM bAra // te mu ja sAtheM re karavA kAMI vAratA re, zye ekAMteM apAra // na0 ||12||pnn hUM na karUM re tamane pUjyA vinA re, para ghara naMjA loka // mananuM kalpyu re kA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 17 leM kahe kizyuM re, abtA upAi doSa // paNa hUM0 // 13 // tume to mahA rAM re lakSaNa save laho re, loka lave jo lAkha // to paNa kehay re kahyu mAno nahIM re, sneha pUre je sAkha // paNa hUM0 // 14 // DhAla e bolI re ve tAlIzamI re, udaya vade zma dhAra // kAminI pareM re koI Apa gopavA re, samarU~ nahiM saMsAra // paNa hUM // 15 // ||dohaa|| // tava te kahe priyA tune, na ghaTe kahevu ema // vikalpa ko tAhareviSe, kaho hu~ ciMta kema // 1 // DhuM nahiM bIjA sArikho, lokane kaheNe lAga // menUM je mUrakhapaNe, ApaNA gharamAM bAga // 2 // te mATe jAI tume, tasa sanamAno tema // pUrvaja prIteM thApalA, jayakArI hoMya jema // 3 // ||ddhaal tretaaliishmii|| // rukamaNi rANi moholamAM ||e deshii-|| tava sA jazne tehasuM, khele vi dha vidha khela ho lAla // sveDAeM tanu soMpatI, rasanI calAve rela ho lAla // 1 // mAyA jo jo mahilAtaNI, je kiroM parakhI na jAya ho lAla // bayala puruSaneM tare, bAkhara kehanI na thAya ho lAla // mA0 // 2 // na ratArane nAkhe paDe, avahelI mune eNa ho lAla // naktaM tume najo nahIM, pUrvaja rUThA teNa ho lAla // mA0 // 3 // vinayataNe vacaneM karI, nAva de khADI nUri ho lAla // tima saMtoSyo tehane, meM ulaTa ANI kara holA la // mA0 // 4 // pUrvajane e prIvI, prasanna karaze vizeSa ho lAla // sa ghalA pitRno sahI, yati mAnIto eSa ho lAla // mA0 // 5 // bIjuM pa e baddha kAma be, pitRsaMbaMdhI svAmi ho lAla // dina ketAeka te vatI, e raheze A gAma ho lAla // mA0 // 6 // te mATe meM tasyo, jihAM la meM raho yAMhi ho lAla // jojana tihAM lage ama ghareM, karajo tume khAM hi ho lAla // mA0 // 7 // tava te kahe teM rUI kasyuM, AmaMtryo je eha ho lAla // nali pareM muMjAvajo, ati AdareM sasneha ho lAla // maa0|| // // pitR jana ko prAduNA, thAve ApaNe nuvanna ho lAla // cAhI kIjeM cAkarI, pote hove jo punya do lAla // mA0 // 5 // zAli dAli ghRta zAlaNAM, lApati ghRta pUra Adi ho lAla // upapatine te aMganA, su vidhe jamADe svAdi ho lAla // mA0 // 10 // aneka vidhane vAsane, su Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. rata saji tasu saMga ho lAla // akala gati abalAtaNI, DhAMkI rAkhe DhaMga ho lAla // mA0 // 11 // phala phUla mevAdika navA, Ape dharI umeda ho lAla // jaratAra naktinareM kare, nita navalAM niveda ho lAla // mA0 // // 12 // tava te jAra vade aho, pUrvaja tuja jalI pera ho lAla // saMto SyA be meM sahI, manamAMhe dharase mahera ho lAla // mA0 // 13 // je je ka re sevanA, te te pahoce 2 tAsa ho lAla // eha, jANIne tehane, aMgeM thayo unnAsa ho lAla // mA0 // 14 // nakti apUrva unnasI, aSTAMga pra emI vizeSa ho lAla kAMI je khAtAM gare,zira caDhAve te zeSa ho lAla ||maa0|| 15 // tetAlIzamI DhAlamAM, jo jo mahilAnAM kAma ho lAla // udaya vade nija nAthane, gorIye kIdho gulAma ho lAla // mA0 // 16 // // dohA // // jo koI kahe tehane, uHzIlA tuja nAra // tava te kahe hu~ jANuM meM bu, e saghalo AcAra // nirmala mupha nArI aDe, gopya na rAkhe gUja // saM baMdha pahilo e saveM, mAMmi kahyo ne muph||||shm nattara nApe kizyo, karvA na mAne kAMhi // magana thayo mahilA raseM, nirgama samake nAMhi // 3 // tava eka dina koI urjaneM, dekhAyo te jAra // tehane gharamAM pesato, samya k pareM suvicAra // potAne ghareM pesato, pekhI teha purUSa // ghara yAvI gharaNI prateM, raMgeM jaNAve rUpa // 5 // he kAMte kaho e kisI, lava kare je loka // tava sA kahe thai taratarI, loka taNA mukha boka // 6 // sarvagAthA // 703 // // DhAla cumaaliishmii|| // sItA ho pIna sItArA pranAta // e dezI // jANyu ho pina jANyu tumAUM meM bAja, saghaLu ho pina saghaj jANa paNuM sahI // paraghara ho pi na paragharanaMjA loka, tehanI ho piTha tehanI vAteM lAgA vahI // 1 // gharanI ho pina gharanI trevaDa lahe jeha, paranI ho piTha paranI na mAne vA ratA // doSI ho piTha doSI jana viNa doSa, pApI ho piTha pApI rahe pa cAratA // 2 // meM to ho piTha meM to AgalathI eha, tumane ho piTha tumane guhya kahyu hatuM // tumeM to ho piTha tumeM to dilanuM kUDa, jaleM ho piTha jaleM yAja kamu utuM // 3 // phalaze ho pina phalaze manoratha mAla, jo jo ho pina jo jo Aja thakI sadu, dharaze ho pina dharaze pitRpaNa heta // laga Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. zae ti ho pina nagati tamArI dekhI bahu // // jAvI ho pina nAvI pramANe buddhi, pAkhara ho piTha ghAkhara sadune Upaje // matine ho pina matine mA ne phalapatti, jagamAM ho pina jagamA jotAM nIpaje // 5 // suMdarI ho pina suMdarI avara samAna, mujane ho piTha mujane jANIne sadA // rahejo ho pita rahejo rakhopA kAja, mahAro ho pina mahAro hAtha jAlI mudA // 6 // yApada ho pina Apada ko atyaMta, laheso ho pina laheso tuma lakSaNe laho // dIzeho pina dIze vAMko dIMha, amane ho pina amane je ehavaM kaho // 7 // nipaTa ho zrotA nipaTa nibyo tAsa, poteM ho zrotA poteM roSa dharI rahI // udaya ho zrotA udaya ratana e DhAla, cuMpeM ho zrotA cuMpeM cumAlIzamI kahI // 7 // ||dohaa|| ||nojn kAje nija nuvana, viTa AvaMto teha // vanitAyeM vo tadA, nizcala dAkhI neha // 1 // tava eka divaseM tAkIne, manohara mahiSI eka // gopya rakhAvI ApaNI, viTapAhe suviveka // 5 // tava siMha naNe suNa suMdarI, mahiSI nAvI bAra // ke koI coreM apaharI, ke rahI rAna makAra // // 3 // te kahe to DhuM yuM karUM, phuTUM tAharuM karma // yAcaraNa baMdhA tAharAM, mUDha na jANe marma // 4 // tava zodhe saghalI dizA, thArativaMta apAra // nUkhyo tarasyo vana jamyo, na sahI gudi lagAra // 5 // ghara AvI tava te gha j, mukha melI nIsAsa / / nArIne kahe navi jaDI, aho have zIyAsa // 6 // // DhAla piistaaliishmii|| ||viijaajii ho ratana kumukha sAMkaDo re vIjA // e deshii|| tava sA kahe jevo tAharo re pinajI, pitR Upara de nAva // svAmI sujo zIkha saacii|| piyujI ho sidi gharamA tehavI re ||pi0|| kaDaM bUM pAmI prastAva ||svaa0 ||1||pi|| vadhato vali thAze kizore ||10||aagl tuma utapAta ||svaa0|| pi|| mudarata e mAMmayuM sahI re||pi|| dhUla tumArI dhAta ||svaa||2|| zrotA jI ho, tava te vegeM karine re ||pi|| vade vilagI pAya,vAta surAjo saiNa vA ruu|| priyAjI ho saghalu e tame sAcuM kahyu re priyAjI, meM pitR mevyA pajAya // vaa||3||pri|| temATe have tehaI re ||nni|| ArAdhana karo ema ||vaa|| triyAjI ho, jima Ave yApaNa maMdireM re ||tri pUrvaja dharIne prema ||vaa0 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 / jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. // // zrotAjI ho, tava sA kopI kAminI re // zrotA // maMdiramA na sa mAya // vA0 // sagajI ho satya puruSa tuM rahe ne paraho re // s0|| ima bo sI nanarAya // vaa||5||s|| lakSaNa tAharAM laTuM save re // sa0 // zma ka hI mAyo lAta ||vaas|| pharI pharI valI nAkhe paraduM re ||shrotaa| haDaselI paga sAtha ||vaa||6||s|| jorapaNe yuvatItaNe re ||shrotaa|| caraNe thApIra hyo sIsa // vA0 // sAdhIsa duM tava sA kahe re // pi0 // pUrvajane sujagI svaa||7||pinn|| paNa para ghara paMmita lokanAM re // 10 // tame dharaso vaca manamAMhi // vA // tava te kahe have AjathI re // zro0 // nahiM dharUM jI vita tAMhiM // vA0 // // tri0 // mahAruM kartuM phala meM laghu re // tri0|| hajI mu valI nathI zIkha vaagaashro|| bela pareM ima bAMdhine re // shrotaa|| te kAminIeM karayo tIka ||vaannaa shro0|| udayaratana zma naccare re ||shro taa|| pistAlIzamI DhAla // vA0 // zro0 // marda mahilAne vaze pajyo re // zrotA // na jue Apa saMjAla // vA0 // 10 // ||dohaa|| // bali pUjA upacAra badu, thANAvI pina pAsa // pitara pUje sA prema dA, agara ukhevI khAsa // 1 // zma karatAM pArAdhatAM, yAmanI java gaI yAma // tava te viTane teDIne, nija pIcane kahe Ama // 2 // manuSya pitR nuM mokalyu, thAvyu ke graha bAra // tava te kahe tume jaI suNo, je jaMpe teha vicAra // 3 // nakti karo bahu pareM nalI, jima ApaNe jayakAra // parighala kamalA pAmiyeM, tima karajo tumeM nAra // 4 // sarvagAthA // 30 // // DhAla betAlIzamI // // zreNika mana acaraja thayo // e dezI // tava sA jaIne te kane, premeM pUrava rIteM re // sukha vilasI nija svAmine, prIbave mananI prIteM re // 1 // sneha vaze paravaza thayo, te nAmanI nolavire // navasaMkaTamAM nArija, AcaraNamA ulavI re // sne // 2 // vinaya viveka vacanaraseM, meM pitR saMtoSyA vizeSe re // mahISI kihAM ekathI yAvaze, vasati kuzala kalyANa kareze re // sne||3|| pradoSa same tama pasarate, mahISI rikatI mode re // chAreM peThI doDatI, tava siMha haraSyo savinode re // sne0 // 4 // adanUta pratyaya Upano, ati raMjyo ramaNIrAgeM re // vali kAMza thApo thAganA, 3 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. ma kahe strI Age re // sne0 // 5 // zira muMmAvo sA kahe, jima vizeSe te rIphe re // muMmana vAhatuM pretane, te tima kare dina bIje re // sne // 6 // zma viSaya rAgarUpeM karI, rAga kesarIyeM vigoyo re, pramadAne vaza pADIne, avatAra thAleM khoyo re // sne // 7 // deva guru bAdika dilayakI, pa rihari pramadA rAcI re // dharmAdika dhaMdholiyA, suMdarI jANI sAcI re // // sne // 7 // ko kyAre kahe tehane, teM samakita darzana sevA re // ki ma melI sava te kahe, suNo kahu~ samajAvI hevA re // sne // // zloka // samyak darzanametasyAH, priyAyAeva nizcitaM // samyagdarzano hyanyastu, ko pi dhUtaiH prakalpitaH // 1 // pUrvaDhAla // rAgakesarInA rAjyamAM, zma te bole udhuM re|| pAcaraNa avaTu e save, samyaka jANI sadhaiM re // sne // 10 // samyak darzana maMtravI, dila corI rahyo dUre re // miyyAdarzana tava modachu, peTho nija dala pUre re // sne|| 11 // maraNa lahIne mUDha te, ekeDiyAdika yAdeM re // yoni te pharasI pharI pharI, vAhyo viSaya savAde re||sne||12|| betAlIzamI DhAle tasyo, viSaye teha varAko re // udayaratana kahe ahona vI, viruvA viSaya vipAko re // sne // 13 // ||dohaa|| // avatAyo vali anyadA, jinadAsa zreSTi geha // putripaNe te prANi ne, karme tihAMthI leha // 1 // jinazrI nAmeM te sahI, sakuTaMbeM te seTha ||s myak darzana maMtrine, seve sadA guna 3 // 2 // jinazrI paNa pAle tiNe, samakita dharI sneha // vimala seTha gu6 zrAine, paraNAvI le teha // 3 // deva dharma guru rAgie, zrI jina dharma nadAra // karatAM kulamAna thayA, te hane putra be cAra // 4 // ghara dhaNiyANI te thaI, thANa na lope koya // cAro nahi ko avarano, je eha kare te hoya // 5 // dhanazrI nAmeM dharmi gI, vaDA putra ghara nAra // sAratha vAhanI te sutA, svarUpavaMta udAra // 6 // // DhAla saDatAlIzamI // // beDo nAjI // e dezI // tehaveM taka sAMdhIne vinavyo, kSeSa gajeM dhAI // moha gajeMDne mananI mojeM, jo jo muja sakajAI // 1 // dugdyojI // mAneM moharAjA mahArAjA // dU0 // mehelAvI tehanI mAjA // duu0|| vajaDAvI suyazavAjAM // duu0|| yojI dyojI yojI dugdyojI // e thAMka Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. nnii|| jyeSTa baMdhu mAharo jorAvara, rAga kesarI rosaalo||jiitii karI thAvyo te jAlima, pote jaI tihAM pAlo // duu||2|| tAtajI mahera karIne tehane, nehano Apyo nejo // ahilI vAra amAro vAro, jaDa jANI tihAM nejo // dU0 // 3 // iNi pareM unnasi uje, amarapasuM zrAvari // janakane praNa mIne te vegeM, jinazrI ghara saMcari // dU0 // 4 // teha taNe saMjogeM tehane, dhanazrI napareM zeSa // pareM pareM te putra vadhUsuM, upano roSa azeSa // dU0 // // 5 // dI rIseM bale dilamAMhi, avaTu avalu bole // prIse nahIM jA pAmAM pUrUM, khoTA avaguNa khole // dU0 // 6 // viNa aparAdhe vAMka upA I, cahoDe ziramAM cATUM // bahu bicArI paga cAMpe tava, sAsu mAre pArTsa // dU0 // 7 // kAma kasyAM saghaMlAM avahele, niDhukane paNeM melo // pote ApIne pacAre, putra na rAkhuM nelo // dU0 // 7 // roTI aMnnAdikane rI seM, AgalathI na ye aDavA / kaNa mAtra jo koraM khAe, to naDakI be se naDavA // dU0 // e // vinayavatI te na kare avinaya, pada padAle be sii|| nitraMbI tava nAkhe tehane, pagasuM pAbI tthesii|| dU0 // 10 ||vaaNso coleM to vali tehane, nipaTa nAkhe nibeTI ||priistii velA jo rahe pAseM, to alagI kare AbeTI // dU0 // 11 // rakhe ehano kAMza thAe cAro, ghaDI eka ghara navi me,zma jANI rahe bala jotI,graeNmI kahIne me // // 1 // // deva dharmane gurune dilathI, valI mehevyA vIsArI // DhAMkaNAdika nAMgu la hI jAMme, jUnuM paNa saMnArI // duu||13 // loka bAgala hIme lavalavatI, abatA avaguNa kahetI // vadu pADo uttara navi vAle, kula lajAne vatI // 5 // 14 // SanareM zma rahe dhagadhagatI, sadAkAla te sAsU // veraNInI pareM thA vahune AMkheM paDAve AMsU ||duu0||15|| saDatAlIzamI DhAleM sAsUne, va dunIsAthai vera // udayaratana kahe cAlyAM Ave,AgamamAM iNi pera ||duu0||16|| ||dohaa|| ||smjyuN sayala svarUpa te,vimala zreSTi savi Adi // vajana kuTaMba sadu pura janeM, vAdhyo tava viSavAda // 1 // jo zIkhAmaNa ko kahe, to kope suvizeSa // krodha dAvAnaleM dhama dhame, yAkula dUra azeSa ||2||maavii kara melI tadA, urjananI pareM dUra // sadueM maline jinasirI, nUMmI jANI nUra Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 23 // 3 // samyak darzana paNa sahA, baTaka gayo tava boDa // parikassuM vAsI tadA, mithyAdarzana mana koDa // 4 // // DhAla addtaaliishmii|| // Aja sakhI sAmalI-re mune maargddaa|| e dezI // ekadA te ropeM na rANI re, vade meM jima tima vANI re // vimala zreSTikane vivahArI re // tava zrAvyo koI adhikArI re||1|| mukheM mauna dharI rahI vada re // sAsu tava jAMme bahU re // tihAM beThe te nareM dITho re // aina baleM jANe aMgITho re // 2 // tava te kahe suNa naI re // suM vasuM vaDhe ne biI re // phokaTa e phajeta thAvaM re // eka zloka kahI samajAvu re // 3 // AryA // satvaM kasyagRhamidaM, yA syati saha kena ceyamiti lakSmIH // katipayadinaparyataM, natvaM na gRhaM na ceyaM shriiH||1|| vaduno svanAvate sAro re // dIse le lAja apAro re // nAhakasuM ehane nibaMDo re // veDhI levA jhuM vaMDo re||4|| kAleM thAze ehano vAro re, manamAM ehavaM na vicAro re // zrAkhara e ghara thAze ehanuM re, dila kuHkha dhari eM jhuM tehanu re // 5 // ityAdika iNi pareM vArI re, ghare gayo te vyavahArI re // te Upare paNa sA kopI re, aho lAja mAharI iNe lopI re // 6 // keva la vasuM vaDhe navi za re, bIjAne paNa saMtApe re // halI e kuNa tAharo saNIjo re, tAto thaI jaNa trIjo re // 7 // zIkhavaNI e sad tAharI re, iNe jAta vigoI mAharI re // ima kahetI kareM yahi pAlI re, thaI vAghaNI sI vikarAlI re // 7 // dhanazrI upare tava dhAI re, dharAyeM paDI dhrasakAI re ||haiyaa kapara besIne re, haNI barI daMta pIsIne re // e // tava hAhAkAra karI dhAyA re, sadu saUna maline AyA re // tava tehane paNa sA khIjI re, haNavA doDI barI bIjI re // 17 // pATU yaSTikA pahANe re, tehane tava sa dumalI AhaNe re // tihAM lage jyAM vadu tiNe mArI re, tehane paNa svaja meM saMhArI re // 11 // asamaMjasa ehavaM joI re, sakuTaMba vimala seTha soI re // saMyama paMthe paravarita re, jinazrI jIva narakeM saMcarIna re // 12 // valI maha ekaMDiyA re, avatAra liyA vikhavAde re ||shm kADhayo kAla anaMto re, kSeSa gajeM thayo balavaMto re // 13 // e aDatAlIzamI DhAleM re, udayaratna vade aMtarAleM re||je jinamatamA rahenInA re, te nara naramAMhe nagInA re||14|| Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ||dohaa // // valI te mAnava kapano, vipra jvalanasikha nAma // zrAvakanI tihAM saMgateM, samakita pAmyo tAma // 1 // zrI jina dharmane sAdhatAM, dina ketA eka deha // moha rAjAyeM mokalI, nirdhanatA tasu geha // 2 // tava tehanI sahacAriNI, dariztA paNa doDi // zrAvI tihAM utAvalI, maMdira tasu ma na koDi // 3 // tava vazyo nhAne gAmaDe, jvalanasIkha te jAya // hala kheDe hAlI pare, tihAM nahiM avara upAya // 4 // ||ddhaal gnnpcaashmii|| // citralaMkIro namara sujANa jehaDahAro // e dezI // tava Sa gajeM ne dhAya, vaDo putra vInave // mahArAja // anaMtAnubaMdhI krodha nAmeM, te hararSe suM have // mahArAja // 1 // vaizvAnara bIjuM nAma te, tAtaprateM vade // m0|| eka araja mahArI mahArAja ke, Aja dharo hRde ||m0 // 2 // pahele e viM pranI pAseM, hu~ raheto kalaTe ||m0 // viceM samyak darzana AvI, vazyo e hane ghaTeM / ma // 3 // teNeM hUM thayo dUra, have avasara sahI / ma // jo thApo tume Adeza, to tihAM jAnaM vahI ||m0||4|| tume beThA raho te mATe, bApo AganA mune ||m // jaIne karuM dhari phera, gale grahu~ viprane ||m0||5|| pitAjI tumAre prasAdeM, dU~ jaya kamalA valaM // m0|| usama na zira daI doTa, ke desuTe dharUM // ma // 6 // zma tAtanI anumati le, anNtaanubNdhi|| m0||krodh cAlyo thA mahAsara ke avasara saaNdhi|| // ma0 // 7 // jaI pahoto viprane saMga, jvalanasikha tava thayo // ma0 // jvalananI sikhA samAna, nAmArtha saMgrahyo ||m|||| aparAdha vinA paNa jora, krodhe rahI dhamadhamI // ma0 // hRdayAMtarathI mahAroSa, na jAya napaza mI ||m // e|| thoDe gunahe paNa daMta, pIsI nija nArane // ma0 // bAM dhI mAre badu mAra, na pAme vicArane // ma0 // 10 // ubali kare unamAda, analapareM parajale // ma // pADosI kare pokAra, tohe paNa navi khale // ||m0|| 11 // bAlane paNa bAMdhI jora, tADe tehavI preN||m // bahu lo ka mali jema gAlI, dIe yAvI ghareM // m0||12|| pitAne telI pAya, mAre nija mAtane ||m // bahinane die baGa gAla, naMme nija ghrAtane // m||13|| pUjyane pajAe apAra ke, gurune avagaNe ||m // niSkAraNa pa Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvanAnu kevalIno rAsa. 225 ai sahu sAdheM, kope krodheM ghaNe // ma0 // 14 // ugalapacAzamI DhAle, udaya ema ucare // 0 // zatrU koI krodha samAna, bIjo bala navi kare // 0 // 15 // // dohA // // nirUpa thaI yAkalA, nRkuTi caDAve nUra // trAMbAvaralo tapatape, ko dheM dI krUra // 1 // yAMkho UMbADA jisI, roSeM rAtI thAya // mAtama maM malanI pareM, sAmuM ki na jovAya // 2 // zItAkula pareM tharatharI, sveda biMDu karaM || muhamAMthI jima tima lave, vikala pare vilakhata // 3 // a nikuMmasyo ulakhI, bolAve nahiM koya // avazya aMgArApareM, sahejeM bo lAvyo soya // 4 // // DhAla pacAzamI // // vUtA dala vAdala ho nadIyAM nIra cavyAM // e dezI // ekadA te brAhmaNa 'ho, hala kheDe khetreM // jo vAkula nUmeM ho; navi jue netreM // 1 // nakheDe bahu DheM pAho, jihAM jAjAM jaDiyAM // hala navi cAle ho, khaDake taru thaDi yAM // 2 // kuzeM paDyo kuco ho, valI godho galI // te tAjo taruNo ho, mAMsAlo baliyo // 3 // paNa jAe te besI ho, navi cAle dami // tyA vipra te krodheM ho, sUdho dhamadhami // 4 // parANeM te mAre ho, to paNa navi cAle || tava nAyeM kAlI ho, bahu khAro ghAle // 5 // vAse ne pAse ho, khaMdhe kharIeM khAreM // jaMgha grIvA nadareM ho, bahu mAkho yAreM // 6 // tava jIna kADhIne ho, te bhUmisuM rahyo lipi // vaizvAnareM preyo ho, tava tha yo vipra khapa // 7 // tava pUbaDuM maraDe ho, valI daMteM karaDe | zakaTa badhIne ho, daMta ghaNuM gharaDe // 7 // tava khetrane DhalIe ho, mAre dUre rahI || moTe ma hAsthUle ho, pUrI teNe mahI // e // tyAre te thAko ho, java thayo thali yo // DhepAM te tale ho, te balada mugaline // 10 // to paNa te jaDano ho, roSa na karI // dAdhyo vizeSa ho, jima lahereM darina // 11 // mahAko dhane pUre ho, hRdayAMtara relyo / samakitane prANeM ho, tava tatakSiNa mevyo // 12 // tava mithyAdarzana ho, mohAdikeM malI // gaje kAlIne ho, te nA khyo narake valI // 13 // timaja namADyo ho, javanI koDI game // te kAla anaMte ho, khAve na uMco kime // 14 // paMcAzamI DhAleM ho, udaya ratanna kahe // samakita vinA navano ho, koi na pAra lahe // 15 // 29 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 jainakathA ratnaMkoSa nAga pAMcamo. ||dohaa // // samyaka dRSTi kuleM anyadA, dhanaMjaya nRpane geha // rukamiNi nAmeM rA giNI, tehanI kUkheM dhasyo teha // 1 // pUre mAseM prasavina, kubera nAmeM kumA ra // zrAvaka kula janmyA jaNI, samakita lAdhuM sAra // 5 // zIghra kalA sAdhI save, pAmyo yauvanaveSa // teja pratApeM te tape, usaro jANe dineza // // 3 // vyAghranAmA eka vAghasyo, pannipati ati prauDha // gaMje na ko tasa gaDhapati, napuMsaka jema navauDha // 4 // dhanaMjaya dharapati taNo, durge vAsi ta kuSTha // mulaka ujADe mahAbali, parikara le| puSTa // 5 // garaDhere paNa e dune, Age aje ajIta // valI paDyo te tiNe same, nari pamADe jIta // 6 // koIka deza dapaTyo tiNe, bUMba suNI tiNivAra // te UpareM vAhAra ca Dhayo, kubera te rAjakumAra // 7 // daivayogeM mahA uSTa te, yAvyo ehane hA tha // koka nAvI yogathI,sakuTaMbeM sadu sAtha // // u~gai nijadala thApine, varatAvi nija Ae // Avyo ghareM ulaTa nareM,sadu jana kare vakhANa // 9 // ||ddhaal ekaavnmii|| ||citroddaa rANA re // e dezI // guNa gIta gavAte re, mahA mahotsava thAte re // bahu biruda bolAte, kumara te yAviu re // sadu bole zlAghA re, zrAvIne bAghA re // zmana dUra jAgA, jana mana nAvina re||1|| tava tha vasara jANI re, pitu Ae pramANI re // amaraSa ati ANI, yAvyo te kane re // kSeSa gajeMno jAta re, vizvAnara jAta re // nhAnero vikhyAta, jaga lahe tehane re // 2 // anaMtAnubaMdhI mAna re, zailarAja rAjAna re // e be anidhAna, tehanAM jANo tame re // tehane anusarave re, jarANo te garaveM re // mukheM zma barave, zUrA zira ame re // 3 // nayaNa gaganane gAhe re, roma UnA thAe re // sUra guNa na samAe, tehanA zarIramA re|| ahaMkAra aha re,trinuvanamA teha re||n mAe tiNe deha, thaMnI rahyo dhIramAM re // 4 // sadu kone sAkheM re,mukhathI zma nAkheM re||mhaaraa pima pAkheM,e uSTane kuNa haNe re ||raaNmnii pareM TaraDe re,amAre gharaDe re // rAjya kIdhuM jaraDe,na jItyo e kiai re // 5 // dhanaMjaya paNa eha re,vaNika vRtti geha re // bege rahe neha, dharI anna prAbI re||jo DhuM na du bADo re,to jIleM nIlavADo re // ihAM karI jADo, kyAre hue bAbIu re // 6 // gAyuM je gAe re, iMTane te vAhe re|| Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 27 te nara tiNe, nAyeM thaI vAulA re // nija gAla phUlAvI re, bahu vAta va nAvI re // sadune samajAvI kahe cara rAnalA re // 7 // kumareM kahyo ziSTa re, poDho e pApiSTa re|| deveM paNa uSTa, na jAe gaMjI re|| devane e kumA ra re, ve viNa niradhAra re // ehano aho ThAra, kiNeM kyAreM naMjI re // 7 // ehavI supI TUlo re, phUlI thaI colo re // nija bala lahI badulo, kukara taNI pareM re // sadune aNa namato re, dAna deI mana gamato re|| mRGa guNa ne vamato, pahoto nija maMdireM re // e // mAta tAta ne gurune re, devane zru tadharane re|| na nameM kavIzvarane, mukheM boleM nahIM re // nUSaNa dharI jArI re, nija tanu zaNagArI re // beThaka samArI, vese te sahI re // 10 // taMboleM tAje re, gannasthala guna sAje re // pUrI samAjeM, bole betamAM re // adhurAM vayaNAM re, pheravato nayaNAM re // dekhIne sayAM, nahI jue hetamAM re // 11 // tribhuvana tRNa toleM re, gaNato ima bole re // muphathI sahi mole, surapa ti sArikho re // zma nija parikaramA re, beTho barave gharamAM re // nANe keha ne haramAM, na jUve pArakho re // 12 // eha ekAvanamI re, DhAleM te anm| re|| udaya vade na namI, zrApe kehane re // vidyAvaMta ne zUro re, dAnezvarI pUro re // viNa gardai sanUro, kahe sadu tehane re // 13 // ||dohaa|| // avanipati have ekadA, prIbavIne paradhAna // putranI pAseM mokale, te jaI kahe tasu thAna // 1 // teDe je tuma tAtajI, kumarajI milavA kAja // Avo tiNeM AsanatajI,vATa jue mahArAja // 2 // vAsara bahu vahI gayA, dInAM tuma dIdAra // tarase De te kAraNe, jima cAtaka jaladhAra // 3 // // DhAla baavnmii|| ho matavAle sAjanA, mupha koI na leDobe // e dezI // bole kumara te betamAM, mukha nAkataNI aNi maraDI re|| mUvala deto thako, valI najara karIne karaDI re // bo||1|| kAma kisu le mAhIM, aho vali e hane keNe re // saMkaTamAM nAkhyuM kisuM, teDe ve mujhane teNeM re // bo0 // 2 // jo ehavaM hoya to kaho, iMzadikane paNa bAMdhI re // pANI sopuM ehane, za tru jANI taka sAMdhI re // bo0 // 3 // paNa ame nAvU ko kane, amapAseM paNa jo koI re // nahIM thAve to jhuM thaze, sarve melyuM ne joI re|| bo0|| Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zz jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. // 4 // kAja ki kiNeM nIpaje, khAkhara mahArA piMma pAkheM reM // hUM eha vo nathI ko dekhato, je raNathaMjIne rAkhe re // bo0 // 5 // tava maMtrI kahe tehane, jihAM vAje tuma yasa vAya re // tihAMlage mahArAjA zireM, zatru koI kano na thAya re // bo0 // 6 // janaka jagata vyati jAlamI, jagamAMhe ika tUM jAyo re || tAharI janitAyeM tuM sahI, zUrAM ziratAja kahAyo re // bo0 // 7 // paNa ena ghaTe bola, tuma sarikhAne suNo svAmI re // pitR kAjeM paNa khAvuM nahIM, e bAteM tuma khAmI re // bo0 // 8 // // zrAryAvRtta // zaurya sauMdarya vA, vidyA lakSmIrvaca svitA'nyovA // zonAM nAvati guNo, vinayAlaMkArapa rihINaH // 1 // vasaMtatilakA baMda // tyAgoguNoguNazatAdadhiko mato me, vidyA vibhUSayati taM yadi kaM bravImi // paryAptamasti yadi zauryamapIha kiMtu, yadyasti te vinayaH saguNAdhirAjaH // 2 // zloka e ve saciveM kahyA, kumarane zI khAmaNa kAmere // kumareM paNa sUyo ne yAgamamAM koika ThAmereM // bo|||| O // yataH // yAryAvRttaM duHpratIkArau mAtA, pitarau svAmI guruzca loke'smi n // tatra guru rihAmutraca, suDuSkarAvarapratIkAraH // 1 // ima AAgala vali koI re, tava kumarane tihAM zailarAjeM re || preyo tava bolyo pharI, garvai jarI samAjeM re // bo0 // 10 // re jJAnadagdha gamAra tUM, amane zikSAzI yApe re // tribhuvana tatva huM meM, jIte koI amasaM jabApeM re // bo0 // 11 // te mATe tAharA bApane, jaI zIkhAmala nAMkhe re || jima thAe e pAdharo, mi kAMI mati rAkhe re // bo0 // 12 // ima kahIne gale phAlIne, dI mevyo tava teho re // jaI kahe te mahArAjane saMbaMdha save dhura beho re // bo0 // 13 // udaya ratana ima kacare, bAvanamI e meM bolI re // DhAla gu mAnI lokane, gamaze jo jo dila kholI re // bo0 // 14 // kA " // dohA // // tava ciMte te nUpatI, graho muU putra atyaMta // ahaMkAreM e khAvarakho, jiratI kasi na lahaMta // 1 // rAja tajyuM tieA kAraNeM, vasavuM mohane rA ja // have mukane jugatuM nathI, sAdhuM para java kAja // 2 // ima ciMtI aMga ja prate, raMge devA rAja // sAmagrI saghalI sajI, moheM te mahArAja // 3 // gopya rAkhI te gelisuM, prekhe valI pradhAna // tanujane eka dina teDavA, rA ga va rAjAna // 4 // tihA jaI te kahe tehane, koIka kAja vizeSa // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalaMIno rAsa. zaza tAta teDe je tumane, Avo zIghra Na eka // 5 // zailarAjA saMketathI, anukrameM ekAeka // apamAna deI avagaNyo, kumareM maMtrI Deka // 6 // a vahevyo sAmaMta gaNa, maMmalika melyA dhUla // je je thAve teDavA, te tola lahe akatala // 7 // tava tasu mAtA mokalI, nipaTa nijI tAsa // paNa putra sneheM na usare, aneka karI aradAsa // 7 // pAya paDI jima tima karI, mAe mahipati pAsa // ati kaSTaM te ANi,tava nRpa thayo unaas||e|| // DhAla trepanamI // // pAMca sopArI le hAtheM // e dezI // tava narapati nija pAsa, bAsana eka maMmAvIyuM jii|| te para bege kumAra, reSa na aMga namAvIyuM jI // 1 // nAkhe tava napAla, sUraguNe saMsAramA jii| jasa tupha vyApyo jora, nAve jasa koI hAramA jii||2|| deza dezathI dUta, kanyAdAna koje sahI jI ||raajviiyeN mana raMga, mokalyA ne tuma guNa lahI jii||3||puuro manoratha tAsa, e rAjya tumAUM saMgraho jii|| ame thAsuM aNagAra, prajAne tume nirva ho jI // 4 // tava zailarAja zravaNeha, maMtra gumAnano melo jI // tyAre vrakuTI caDAvI nAla, uttara tiNeM zma dina jI // 5 // rajasarakho e rA ja, jhuM Apo tume amane jA // evAM to rAja sateka, pragaTa karI dinaM tuma ne jI // 6 // zma kahI pagano prahAra, Asana Upara mArIne jI // kaThI nIsasyo bAra, vana jAvaM maneM dhArIne jI // 7 // ayogya jAgI tata kheva, samyak darzane te tajyo jii|| moha rAjAne sAtheM, tava sahasA A vI navyo jI // 7 // ekalo aTavImAMhi, pahoto te taji gehane jii|| nIla nAmeM laghu jAta, rAjya dIdhuM nRpeM tehane jii|| e // poteM leI saMyama jAra, ziva pada pAmyo anukrameM jii|| have te kubera kumAra, ekalo aTavI mAM name jii||1|| citra nAmeM eka cama,te vyAghra pannipati suta tadA jii|| yu6 samaya gayo nAsi,te vanamAMhe vasyo mudA jI // 11 // teNeM dITho te kumAra, tIreM mAsyo tava tAkine jii|| pAmI maraNa akAla, narakeM gayo mada bAkine jii|| 12 // mahAdikanI gatimAMhi, kAla anaMto gheriyo jI ||trepnmii DhAleM teha, udaya kahe nade kariyo jii||13|| // dohA // mahApura nagare meliu, karme te vali kADhi // dhanADhaya zre STine ghare, pUro teha dhanADhaya // 1 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. // DhAla copanamI // // sAhibo re mAharo jali rahyo nAgoyeM // e dezI // padama nAmeM ti hAM thApita re, yAjanma thakI te bAla // anaMtAnubaMdhi mAyAbaleM re, mA yAvI ati asarAla // poDho re prANI jo jo mAyAno pAsa // 1 // rAga kesarI jIte sutA re, badulI jasa bIjuM nAma // tehane nadaye te thayo re, eka kapaTa kalAnuM dhAma // po0 // 2 // bAlapaNe paNa bahuvidhe re, bokarA ne tarI teha // khAvU dhUtI khAye save re,jehanA balano nAve behe // po0 // 3 // sAdhu svajAva jANe sadare, suNi vacana taNA vilAsa // moTo thayo tava mAyane re, bApane paNa pADe pAsa // po0 // 4 // nAIne paNa jo lave re, jaganine namADe jora // parijanane paTa ye ghaNAM re, karI kapaTa ka lA kaThora // po0 // 5 // dhRte dharma dAtA prateM re, mitrasuM mAMme mahA kUDa // devanI paNa khoTeM dileM re, mahAstavanA karI te mUDha // po0 // 6 // niveda modaka le harI re,aMgalUhaNA ghaMTA Adi // kahAMtara ghAlI gaDe re,mAne nahiM kime aparAdha // po|| 7 // sAco kihAMe na katare re, koi na lahe mana aniprAya // vaMcyAviNa mele nahIM re, kuNa parajana svajanane mAya // po0 // // janakAdika jANe zzyo re, teDI tehane gurupAsa // yAvIne ima ucayuM re, eka avadhAro aradAsa // po0 // e|| jagavana amAre kuleM re, aAjalageM ehavo koya // nara mAyAvI na nIpano re, sevaka paNa ehavA na hoya // po0 // 10 // mahera karIne te vatI re, ehavo Apo upadeza // mA yAvIpaNuM mUkine re, kulavaTeM cAle suvizeSa // po||11|| copanamIyeM cetajo re, DhAleM sadu dharamI loka ||dhuurtpnnuN jotAM dharA re, Akhara upA ye soka // po0 // 12 // ||dohaa // // tava guru karuNA ANine, dharma kathA kahI dhIra // mAyA zIla mAna vataNI, sad maneM dhare adhIra // 1 // aparAdha jo na kare kizyo, to paNa sarpanI pera // AzaMkA mana paje, sadune jANI jahera // 2 // mAyAvI vali mAnavI, adhama kuleM avatAra // mari pAme mahilApaNuM, ukkaragarulI thapAra // 3 ||shm te pratibodhyo thako, dina ketAzka tAMI // mUke mAyA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvanamAnu kevalIno rAsa. 231 ali, kAMika karma sahAya // 4 // mithyA darzana bala ghaTyo, taba sama ki tanI seva // karatAM dina ketA gayA, harakheM suSNo sahu deva // 5 // // DhAla paMcAvanamI // tava // samavasaraNa tribhuvana pati sohe // e dezI | eka dina tasa upaneM visavAseM, pitAeM rAkhyo te pAse ho / poteM suMpI eka vAsareM, janaka ja mavA nijaghareM || pahoto jihAre ulaTanareM, zrotA suNajo te yavasareM // jo jo pAsa mAyAno // 1 // ghoDo khelAvatAM nRpanA karathI, mujha ratna paDyuM dharatI ho // mUsI lIdhuM te keNeM, leI dekhADyaM teNeM // padamane haTa zreNeM, dekhi ukhyuM eNeM // jo0 // 2 // avasara jAlI pUrva mAyAeM, te preoti gayeM ho // jetuM alaMkAra eha, muU bajeM sasneha // dIye harSa dhareha, dIye uttara gugeha // jo0 // 3 // kathana dhasyuM tehanuM eNeM manamAM, tava mithyA darzana tehanA tanamAM ho || moha sahita saMkramitra, tihAre sa makita va mi // zralpamUleM tava gami, bhUSaNa lIdho Na mavi // jo0 // 4 // tAtane paNa kAM na kayuM kapoteM, prabanna rAkhyo poteM ho // tava nUpeM DhaMDhero, puramA phero saverI // mujha ratnae mero, je koI thApe vahele ro // jo0 // 5 // te nirdoSa thaI sAbAzI leze, nahiM to prANa sahita mu za deze ho // tava sAruM te nagara, thayuM ciMtAyeM vigara, jima yAgamAM agara, yA bIne Ura // jo0 // 6 // pADoziyeM te kAMI vAta jaNAvI, daya zeThane prAvI ho // tava te ekAMteM gharI gharI, pUDhe putrane pharI pharI // kAMna DhAMkI he harI harI, eguM bolo bo kharI kharI // jo0 // 7 // ehavo kuNa thai sAhasa nAgI, maraNa liye mukheM mArgI ho // mahardika lokeM pitA yeM, purajana paDosI mAyeM // aneka aneka upAyeM, tehane bujavyo tyAMyeM // // jo0 // 8 // junI vaMsanI jaDane nyAyeM, yaniprAya tehano na jagAye ho // ika dina rAja jaMmArI, javaharImAM ziradArI // tehano mitra eka nArI, paradezI vivahArI // jo0 // e // koIka kAmavizeSe tyAMhi, zrAvyo be na bAhiM ho // mArIne saMketeM, thaI vaNajAro deteM // padama pAseM te prIteM, pa hoto kapaTeM teM // jo0 // 10 // kahe te teDI ekAMte, siMhalezvara nU kaMte ho // muGgAratna kAme, muUne preSyo e gAmeM // jo hoe tamAre dhAmeM, dekhADo to thA meM || jo0 // 11 // mUla mukheM tume mAMgaso jeto, a dhanA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. me khApa to ho // tava te padama vicAre, ehane khApe niradhAre // jAse deza utAre, pragaTa nahIM thAe kihAre // jo0 // 12 // ima ciMtI te dekhADe nija hAyeM, rAja puruSa tihAM tehave sAdheM ho // jaMmArInI te sAne, pakaDI yA vI te yAneM // vyAnA sahita rAjAne, jaI soMpyo padamAne // jo0 // 13 // prANAMta lageM dIdho prahAra, aneka vidhano mAra ho / marI kAla anaMta, na mAM jamina te jaMta // paMcAvanamI e taMta, DhAla udaya kahaMta || jo0 // 14 // // dohA // // jayapura nagareM anyadA, zrAvaka kula zrIkAra // dhanadatta dhAmeM te thayo, sutasomadatta udAra // 1 // sukula saMyogeM pAmina, samyak darzana saMga // paNa nirdhana dhAto phare, dhana kAjeM dharI raMga // 2 // sarvagAthA // 1023 // // DhAla upanamI // // cAMdalIne ugyo re haraNI zrAthamI re // e dezI // dhananeM kAjeM re' te dhAto phare re, saMbala hIee sadIva re // tailAdika re vaNija kare vahIre, yApada sahe atIva re // dha0 // 1 // ili pareM karatAM mAyA gAMThaDI re, gara thanI kAMika gAMTha re // ghaNe kAleM reM bAjI tehane re, pAdharI yAvI koI yAM Ta re // 60 // 2 // vyApAra tihAre re kAno kare re, tava rAga kesarI dhAya re // anaMtAnubaMdhI re lona tihAM mokalyo re, jala jehano jaDavAya re // dha0 // 3 // bahulI kero re je laghu baMdhavo re, sAgara bIjuM jasa nAma re // tanuja jAgo re rAga kesarI tayo re, tehanA tanumAM vazyo tAma re // 60 // 4 // dAmanI tihAre re te somadattane re, invA vAdhI nadAma re || vaNija vadhAsthA re tava bahu jAMtinA re, sahasrapati thayo tAma re // 60 // 5 // laghu Du kha sahetAM re yo lakhezvarI re, dina ketA ika beha re // koDi kleza veThI revali kete dine re, koTidhvaja thAyo teha re // 60 // 6 // jimajima vAdhe re vaibhava tehathI re, bamaNo vAdhe tima lona re || gani na dhAe re jima ja ga iMdhoM re, tima locano dIze nahi thona re // 60 // 7 // atizaya loneMre de vane vagaNe re, gurusuM rAkhe te gADha re // sevyo paNa nApere damaDI kehane re, koDI kAjeM kare rADha re // 60 // 8 // upadeza detAMre maneM ghAMTI naje re, dharmane kAmeM dhare DhIla re // pApane mere puruSAtana phorave re, dAna detAM kare DakhIla re // 0 // e // samakita tihAreM re rahyuM vegaluM re, miSyA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 333 darzanane moha re // saparivAra re tihAM AvI vasyA re, tava vAdha, tehanI soha re ||dh // 10 // dila doDAvI re badu dezAvareM re, vidha vidhanA vya vasAya re // moTA moTA re tiNeM tava mAMmiyA re, jalavaTa thalavaTeM dhAya re // dha0 // 11 // kleza sAthai re vAdhI saMpadA re, keza ratnanI koDI re // tRSNA pUre re tiNe melI tadA re, aMgathI bAlasa boDI re ||dh|| 12 // udayara tana iNi pareM ucare re, e bapanamI DhAla re|| parakhI jotAre mohanA sainya mAM re, lona jumo caMmAla re // dha0 // 13 // ||dohaa|| // to paNa tRSNA navi miTe, artha upAyo jeha // rakhopuM karatAM tehay, nii nAve nayaNeha // 1 // rAta divasa pUraNa rahe, le jUe lakhavAra // bilADInA baccA pareM, pherave artha apAra // 2 // badAma kAjeM tyaje bApane, mAtane mUke dUra // yAcaka lAge jaheraso, jojana na kare nUra // 3 // to lImApIne gaNI, jo Ape teha // ghaNa kaSTeM ghara kharaca paNa, tila pApaDa thayo teha // 4 // khAe khoLaM dhAna te, navu na khAe reSa // hAtho hAtheM ApatAM, pratIta na pAme eSa // 5 // sarvagAthA // 1741 // ||ddhaal staavnmii|| // morA Adi jina deva dekhI tujane AnaMda nayo // e dezI // mulAi nAine tiNe, ekadA nija Atha // koDi game soMpI kimeM, lonane paramA tha // jo jo lojanAM kAma // lona naMmo eha kaMmo darina lahyo // 1 // nANAnuM te lekhU karatAM, bahu kIyA tava pNc|| pUrA na paDe tehane kAjeM,tha I khiMcA khiMca // jo0 // 2 // paga baMdhIne lekhU karatAM, vahI gayA dina sAta // mulAI te mRtyu pAmyo, visUcikA saMghAta // jo // 3 // tava 3 STamA ziradAra tehane, loka kahe evaMma // balyA hAthano biruda ehavaM, valI kahe karacaM // jo // 4 // prasiha ehavI paravarI re, bApyuM tehay koya // hAthamAM na jAle hAhA, loneM huM hoya // jo0 // nagaramAMhe ekadA tihAM, muMgho thayo kATha // kheranI mahA khoTa paDI, nahIM AvyAno ghATa // jo0 // 6 // sAgareM tava prekho tehane, kAM mehaliyeM lAna // himata die rAkhatAM, umalimAMhe yAna // jo0 // 7 // tanujane paNa te na dhIre, kA I nApe kAma // rakhe jANe e mAharo, uSTa vere dAma // jo0 // // pAMca 3. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. seM sakaTa le, lonane unnAMhi // svajanaloke vAratAM te, gayo aTavImAM hi // jo0 // e // kASTa tihAM majUra kApe arahA, parahA ko kyAhi // ekAkI teM Apa jara, bege tarubAMhI // jo0 // 10 // daivayogeM uSTa tihAM, Avyo eka vAgha // dekhI somadattane tiNe, mAyo joi laag||jo // 11 // vilapato vilurI nAkhyo, nakheM nasa tANi // ekeMziyAdikamAhe jaI, upano te prANI // jo0 // 12 // vali tihAM navanI te koDI, na mi kAla anaMta // udaye e DhAla kahI, satAvanamI taMta // jo0 // 13 // // dohA // ||smkit mulana pAmine, iNi pareM vAra anaMta // bala hINo te bApaDo, jagamA hAsyo jaMta // 1 // sarvagAthA // 1055 // ||ddhaal ahaavnmii|| // susAdhu gurusahI more mana mAne // eM dezI // kihAMeka rAgeM kihAM eka , kihAM eka anaMtAnubaMdhi // krodha mAna mAyA lonayogeM, samakita na zakyo saMdhi // jagatamAM jo jo mohano joro // 1 // bIje paNa ehave nava bahale, pAmIne nIgami // samakita surataru sarikho saheje, murgati mukheM tiNeM dami // ja0 // 2 // kihAM eka zaMkA doSa saMyogeM, ane valI a ticAreM // kihAM eka krIDA kAmavikAreM, kihAM eka kuTaMbane nAreM // japa // 3 // kihAM eka vannanataNe viyogeM, dhana nAzAdika sogeM // kahAM eka paradala nayaprayogeM, kihAM eka rAgane yogeM // ja0 // // kihAM eka gaMDA dAriza nAveM, puruSa strI napuMsaka verdai // kihAM eka saMgeM vyasanane raMgeM,kihAM eka kuzAstrane nedeM // ja0 // 5 // ima pratyekeM kAla anaMte, naranavala hI lahI hAsyo // samakita ratana ciMtAmaNi karathI, saMsAra tivaM vadhAkho // ja0 // 6 // moha rAjAne joreM karIne, samyak darzana sAtheM // pUrI jihAM tihAM na prAti baMdhANI tiNeM, duHkha sahyAM teha anAtheM // ja0 // 7 // detra pavyopama asaMkhyAta nAgeM, pradeza rAzi pramANe // samakita pharasyA palI vyo prIbI, nava kIdhA te prANi // ja0 // // agavanamI DhAla e bolI, u dayaratna kahe Age // sabaMdha e sAvadhAna thazne, zrotA suNajo rAgeM // 5 // ||dohaa|| // vijaya kheTapureM anyadA, dharma zreSTine geha // suMdara nAmeM suta thayo, jIva saMsArI teha // 1 // suguru samI- zruta suNI, samakita dharI sujANa Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvanajAnu kevalIno rAsa. apratyAkhyAnAva 135 // vicare jina mAraga vidheM, dharato vrata pacakhAe // 2 // karme tatra karuNA karI, ghara ta adhyavasAya // tadarUpa karavAla tasu kareM, yApyuM teNe vAya || 3 || mohAdika mahA zatru je, zarIratalA tiroM aMza // adhikatara bede tadA, karato karma prazaMsa // 4 // jInAkula nAgA tadA, raNa // kaSAya te karavAlathI, jima siMha yAge haraNa // 5 // samyak darza na tava saciveM, suguru pAseM jeha // cAritra dharma mahA cakravartti, dekhADyo yaha // 6 // gureM tava guNa tehanA kahyA, cAritra dharmane jeha | suvi sevi sahajeM lahe, sura nara ziva sukha teha // 7 // valI vizeSa varNavyA, gururAjeM guNa tAsa // tava suMdareM so svAmI kasyo, aMgeM dhari ullAsa // 8 // // DhAla ugaNasAThamI // // // kara joDI rahI // e dezI // samakita dhArI sAMjalyo, cAritra dharma nUpAleM re // yogya jAlI tava tehane, paragAvI najamAleM re // sa0 // 1 // dezavirati laghu kanyakA, tehane saMgeM te dhAre re // nAhaka trasa jIva navi hAM, duvidhi trividhi huM kihAreM re // s0||2|| sthUla prANIne jAlavaM, vali varajuM aticAra re // vadha baMdhana bedana navi karUM, na jaruM vadhato jAra re 11 // sa0 // 3 // jAta pANI rokUM nahI, e pAMce mana zuddha re || yaticAra te pAle sadA, vrata rakhavAnI bujheM re // sa0 // 4 // ima karatAM dave ekadA, pitA tehano pIno re // tava gharanA kArabhAramAM suMdara rahe te jIno re // sa0 // 5 // avasara tyAre ulakhI, pAseM tehane prekhI re || sa0 // nistuM satA mohAdikeM, je vratane nAkhe vekhI re || sa0 // 6 // tasu saMgeM te A dare, nirdayapaNuM tAgeM re // laMghAve te lokane, dhana je pAse mAge re // sa0 // 7 // vadha baMdhana tADana kare, koi mare kalAi re // ima karatAM ni rdhana thayo, tava rAjya kAmUM vye dhAi re // sa0 // 8 // tava hiMsA pragaTI he jasuM, pratyAkhyAnAvaraNa re // krodhAdika paNa thayA batA, adhama jehanAM AcaraNa re // sa0 // e // vratanI naag| tava vAsanA, baMdhaneM kehane baMdhe re // tADe taraje ne haNeM, dharma tyaji paDyo dhaMdhe re // sa0 // 10 // dezavirati * hI tadA, lagI rahI tehathI re || paNa kulakrama mUke nahI, chUTI na zake jehI re // 0 // 11 // deva vaMde deharAsareM, pakSapAtI thaI pUje re // jina darzana kare dina prateM, dila navi rAce dUje re // sa0 // 12 // narakeM na gayo te Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vatI, paNa dezavirati virAdhI re // vali samakita virAdhilaM, teNeM marI te aparAdhI re // sa0 // 13 // nuvanapatimAM Uphno, dIna jAti thayo deva re||jv anaMtA vali namyo, te jANe jina deva re // s0||14|| udaya ratana kahe aho navI, gaNasAtamI DhAleM re // samakitathI cUko rakhe,jeNeM paDiyeM nava jAleM re // sa0 // 15 // ||dohaa|| // zAlina vivahArita, samakita dRSTi tAsa // aMgaja te thayo ekadA, mANina nAmeM tAsa // 1 // samakita tihAM saheje lahyo, dezavirati vari dAra // sthUla mRSAvAda viramaNa, vrata kaDe aMgIkAra ||shaasrvgaathaa 10e0 . // DhAla saattmii|| // guM kariyeM jo mUlaja kUDaM // e dezI // kanyA go nami thApaNa mo so, kUDI sAkhane kUDo doso // ityAdika je jUnAM moTAM, chavidha trividha na bole khoTAM // 1 // bIjaM vrata sAdhe iNi nAteM // aticAra pAMca tyaje mana khAMteM // sahasAtakAreM bAla na bole // svadAra taNuM vali guhya na kho le // 2 // kUDo upadeza ne kUDo lekha // ajJAta kAMi na bole vizeSa // e pAMce aticArane tyjto|| vrata bIjAne rahe te njto|| 3 // eka di na janaka gayo anya hATeM // kozka vastu levAmATeM // tava mohAdika pa mADavA dona // apratyAkhyAnAvaraNa je lona // 4 // mRSAvAda Ade na Ta soI // teha pAse melyA taka joI // tehataNe bAgamaneM eha // vaNija kAja vade alika yaha // 5 // pADosInuM vastrAdika vyAve // bamaNo lA na te poteM khAve // potAnuM Ape parahAtheM // bahu mUla khAvA para mAthe // // 6 ||graahk jo pU supa seTha // { ehana mUla leso neTa // tava teka he ameM kahyo jeto // sogana seMtI lesuM teto // 7 // tava grAhaka kahe bolone sAcuM // eka mUla kaho to ame rAcUM // tava kahe kaTuMbaM niradhAra, etAmAMhi nahIM pheraphAra // // vAru tame e leso kete // grAhaka kahe ame lesuM ete // tava seTha kahe e mUleM jo aapuN| to ghara ame guM grahaNe thA' // e // ityAdika bolI vaMkAI // nolA lokane mele vAhI, manasuM mUla te sAcUM mAnI // lAna ApI te jAe ajJAnI // 10 // udayaratna kahe sAumI Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 237 DhAleM // jima tima lokane nAkhe jAleM // lonina nara jagamAM lakha vAteM // paNa jayakAro na lahe dinarAteM // 11 // // dohA // samaya lahI sAgara tadA, zma tasu de upadeza // jUtuM tUM chaM jaMpatA, zaMkAyeM suvizeSa // 1 // sarvagAthA // 1102 // ||ddhaal ekasaThamI // // gokula gAmane goMdare re // e dezI // jUtuM bolato jokhamAM re, mali mali guM kare mAMga // mAharA vAhalA re, mRpAvAda vade zsyu re, loneM pre kho te lAMga // mA0 // jU0 // 1 // pheravyo tuM bole phaDe re, nathI laheto kAMza nyAya // mA // gharanu kharaca bahu uMhuM re, pracUra jAMmAM narAya // mA0 // // 5 // vANotarI valI ApavI re, karavA logopanoga // mA0 // besarANi badu bAjAramA re // joDaMvA vivAhAdika yoga // mA0 // jU0 // // 3 // sAcUM bolatAM soMkhiyA re, lahiyeM'na lAna apAra // mA0 // ali ka a akSya nidhi re, ketaka nAmeM niradhAra // mA0 // ja0 // 4 // yataH zlokaH // vANijye paramo nIvI,vezyAnAM paramo nidhiH // liMgInAM paramA dhAro, mRSAvAda namostute // 1 // jUtUM bole bIjA badu re, tehanI thAse je pera // mA0 // gati thAze mAharI paNa tehavI re, vaNijane sAcane vera // mA0 // jU0 // 5 // te paNa kAneM kAMI tUM dhare re, je mukhathI bake e mUMga // mA0 // para ghara sUrA pimiyA re, akhaMpha ehanAM pAravaMma // mA0 // juu|| // 6 // na ghara bArA nakarA sadA re, sukheM Ape e zIkha // mA0 // paNa ka jhuM ehanuM je kare re, te Akhara mAge nIkha // mA0 // jU0 // 7 // mAdhuM muM mAva jo hoya re, to muMmanA mAniyeM vayaNa ||maa|| soheluM na raheQ saM sAramA re, jone ughADine nayaNa // mA0 // ja0 // 7 // upadeza tehano te sAMjalI re, alika bole nizaMka // mA0 // vrata nAguM vIze vIsAre, deza virati nAtI lahi vaMka // mA // jU0 // e // deva pUjAdika Acare re, anukrameM pUrI te pAya // mA0 // hIna vyaMtara te napano re, samakita vraSTa mahimAya // mA0 // jU0 // 10 // kihAM muMgo kihAM bobaDo re, kaMTha tAlu jIna daMta // mA0 // adhara roga jurgadhatA re, ehavA mukha roga lahaMta // mA0 // jU0 // 11 // kihAMyeM bolyuM game nahiM re, uHsvara sadu rahe dUra // mA0 // nara nava pAmI ehavA baddha re, pIDA dIThI pracUra // mA0 // 0 // 12 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 jainakathA ranakoSa nAga pAMcamo. naraka tiryaMcamAM te namyo re, eNI pareM kAla anaMta // mA // ekasatamI DhAleM udaya vade re, jUteM vAhyo te jaMta // mA0 // jU0 // 13 // ||dohaa|| // eka dina te vali kapano, vaNika zrAvakano putra // somanAmeM ati suMdarUM, samaje saghalA sUtra // 1 // dhaNa kaNa sovana rajata rasa, iMdhaNa vasa na tRNa Adi // bAdara adatta na bAdare, 'vidhi trividhi AlhAda // 2 // trIjuM vrata naje sarvathA, sthUla adattAdAna // aticAra paMca vasje sadA, tehamAM thaI sAvadhAna // 3 // sarvagAthA // 1117 // . // DhAla bAsatamI // // hari guNa gAtAM lAja lAge to lAgajo re|| e dezI // coranI thA NI vastu, nalye cittasulahI re // na lye cittasulahI re // corIne kAjeM kyAre sAhAyya, valI pApe nahI re // va // 1 // nalaMghe na rAjya viru 6, Apada pada te kadA re // A0 // kUDA tolane kUDAM mApake. varaje te sahI re // va // 5 // sarasamAM nirasa na nele, kriyANAM kelavI re // ki0 trI vrata pAle teha ke, ma mana melavI re // 30 // 3 // bahulI sAgara vedute, apratyAravyAniyA re // 0 // tiNe nesyo tehane, rAya saMtAniyA re // rA0 // 4 // tava vratane virAdhI tehake, pUravanI pareM re|| puu0||thyo nahI jAti deva, pIDyo pApane nareM re|| pI0 // 5 // navAMtara namijUra, dari IdAmi re // da0 // vali zrAvaka kula avatAra, te prANI pAmIna re|| // te // 6 // datta nAmeM teNe deva, tiryaca nArIpaNuM re // ti // suvidhe trividhe sIdhaM nIma, valI Age napuM re ||v0||7|| manuSa mahilAsuMsaM gake, kAyAyeMkarI re // kA0 // na karUM duM nirdhAra, lahI kuHkhanI darI re // // l0|||| itvara parigrahatAne, aparigrahatA taje re // a0 // anaMga krIDA agharAzi, jANI navi je naje re // jANa // e // joDe na paravivA hake, mahAdoSa jANIne re // ma0 // viSayano tIvrAnilASa, varaje hita ANIne re // v0||10|| iNipareM cothu vrata, laI ArAdhatAM re // l0|| keto gayo tasu kAla ke, samakita sAdhatAM re // sa // 11 // puruSa vedo daya tIvra, tiNe yogeM karI re // ti // vratane virAdhyo teha ke, Ayu yaMteM marI re // yA0 // 12 // pUrva pareM hIna deva, taNI yonI go re // de0 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 23e navamAM namiyo nUra te, klIba thaI paDe re // ktI0 // 13 // bolI bAsatamI DhAla, e udaya te kacare re // e0 // dhanya sadA nara teha, je dharma hRdaya dhare re // je // 14 // ||dohaa|| // upano punarapi anyadA, dhanabadula iNa anidhAna // samakita dhA rI zrAite, paMcama aNuvratavAna // 1 // khetra vAstu rUpya hema dhana, dhA nya hicatuSpada kupya // parimANa tehay te kare, citamAMhI dhari cUMpa // // 2 // yojana dAna baMdhana valI, kAraNa nAvAdika // aticAra pAMce Ta thaka, tehanA laho tahakIka // 3 // urgama kAMI lahI ehano, vivarI kahU~ vicAra ||snaajn sara surAjo tumeM, neheMsuM nara naar||4|| srvgaathaa||1136|| // DhAla trestthmii|| // goDI rAgeM jakaDInI dezImAM // khetra vAstu parimANathI, adhika taNI ibAyeM jii|| pAseMnAM leI premasuM, eka kareM nabAhe jii|| Agala pAulanAM grahe bAhe, eka kare je yojanA // vADI varaDI TAlIne te, nAveMsuM sugo navi janA // aticAra pahelo eha prIbyo, pAMca meM vrata zuna mtii|| ati carI je adhika loneM, khetra vAstu pramANathI // 1 // tAra ane sonA ta go, niyama kare je nehathI jii||.comaasaadik samaya lageM, adhika na rA khaM ehathI jii|| adhika na rA ehathI, ma trevaDI mane argalA // paDe nRpAdika moja yogeM, sAtha pAmI agelA // svajanAdikane saoNpI te pha rI, saMgraheM dhari moha ghaNuM // iNi pareM thAe niyama mudur2yA, nAra ati so nAtaNuM // // dhana dhAnyAdika mAna je, unaMge ati loneM jii|| vRddhi de khI mUrnA lage, manamAM jAe na thone jI // mana na thone lAna jANI, potAna karI para ghareM // thApe tathA nija janane Ape, ema bana baMdhana ka re|| muMmAdika vali bAMdhe moTA, iNi vidhe ajJAna je // aticarI aticAra trIje, dhana dhAnyAdika mAna je ||3||pd catuSpadamAM nathI, je tRmAne joreM jI // prasava lahI pazu bAlano,avadhi apUge cita corI jI // cita corI dhare para ghareM ima, kAraNe avasara lahI // paDe ANe ghareM potAne, niM dAne avasara lahI // aticAra cotho eha prIvyo, suguruvacaneM jJAnathI // loneM je zma mana na magAve, pida catuSpada mAnathI // 4 // kupya zaya Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. nAsana Adi de, nAjana zastra kacolAM jii|| daza paMca te melI mokalAM, bAkI niyama bahulAM jii|| vrata upahare vRddhi dekhI, naMjAvI ne ghATa te // syUla ghaDAve tajI thiratA, paNa jANo uvATa te // jima tima karIne saM khyA pUrI, paNa pUrAe nava yApadeM / ma rAga vaseM je adhika rAkhe, kupya zayanAsana Adi de // 5 // te paNa bahu dina pAline, sAgarane upadeze jI // sthUla parigraha parimANa te, vratate nAMgI vizeSe jii|| vratane nAMgIna myo navamAM, pUravanI pereM te valI // digaparimANa paNa timaja kyAre, khaM mayUM sAgarane malI // jogopanoga paNa timaja jAgyuM, anartha daMma nalAli ne // nArakhyuM dhari tima sAmAyaka vrata, te paNa bahu dina pAline // 6 // va lI leI virAdhiyAM, desAvakAsika zrAde jI // dazamuM agyAramuM bAramuM, vrata viSayAdi pramAdeM jI // pramAdeM poSadhopavAsa, vrata viSaMkI ko naveM // a tithisaMvinAga nAMgeM, adatta guNane anunaveM // hAsya vikathA rau bhArati, dhyAna yoga na sAMdhiyAM // viSaya kaSAya ne rAga 3, valI leI virAdhiyAM // 7 // iNipareM jamatAM tiNe, betraNa pAMca cAra jI // sAta pATha kozka naveM, nava daza agyAra meM bAra jI // bAre vrata dharI badula ne haiM, vali vali mohane baleM // virAdhIne vamI samakita, suHkha dIThAM uragati thaleM // anunavI mahA thApadA mukheM, kahI na jAe te kiNeM // DhAla tre samI e udaya nAkhe, iNipareM jamatAM tiNeM // 7 // // dohA // // kuMminI nagarI vase, suna sArthavAha zrAdha // te jIva saMsArI a nyadA, sutA paNuM tasu lAdha // 1 // rohiNI nAmeM rAgiNI, jina matanI jAlIma // guM6 thaI te zrAvikA, athira lahi AlIma // 2 // meleM name guru devane, sAMjale sUtra sadAya // sAdhvInI kare sevanA, sUdhe maneM savAya // 3 // vimala vaNI te varI, sneheM vAhyo soi // yAvIne vazyo eka ge, ghara jamAI ho // 4 // dharma kare te dhasamasI, savA lAkha sajAya // karma graMthAdika te naNI, tAta taNe supasAya // 5 // vrata bAre vali bAda yAM, TAle tasu aticAra // jvAle karma kaSAyane, pAle zukSAcAra // 6 // ||ddhaal cosamI // // Adi jiNesara vInatI ||e dezI // tava moha bege nija bAsane,eka Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvananAnu kevalIno rAsa. 241 dina ima thAloce re // aho ho e uMcI caDhI, cuM karazuM ema zoce re // 1 // moha rAjA maneM khojiyo, dizane rakhe dilagIro re // tava sacivA dika sadumalI, kahe jAkho manahIro re / mo0 // 2 // tava mohanRpa bolyo mukheM, zuM pUDho bo sacivo re / rohiNI dizi yaI rAgiNI, ari thApaNAsuM tIvo re // mo0 // 3 // te have kima vaza Avaze, ApaNe ema sulI nere // tava dasi bovyA te sahU, riyalane avagaNine re // mo0 // 4 // nivaDa sahu jaga tihAM lageM, prabhujI tuma eka pAlo re // jaI na pahoce ji hAM lageM, e guM bolyA tameM khAlo re // mo0 // 5 // tava moha kahe tihAM mokalo, koika ehavo jorAlo re // je pAThI vAle tehane dekhADI nija cAlo re || mo0 // 6 // tava te kahevA kareM tehane, ima suNine tava yApeM re / unI thaI ima kaca re // vikaMthA nija bala vyApe re || mo0 // 7 // pra sAda karAne prabhu, po muUne yAdezo re // pramANa pekhuM hUM tenuM, ti hAM jaIne suvizeSo re // mo0 // 8 // taratarI dekhI tehane pradhAnAdikeM prere // tava tapAseM jaI tiNeM, tatakhiNa jIdhI gherI re || mo0 // e // cAra rUpeM caturA thaI | vikathA yoginI vArU re, vadaneM vasI jai tehane, 3 za karI dArU re || mo0 // 10 // cosaThamI e DhAlamAM, udaya vade e yAMTI re || moTI moha rAjAtaNI, mugatI jAtAM be ghAMTI re // mo0 // 11 // // dohA // // tAta ghareM rahatA tihAM, jalAM vasana jojanna // pAme parighala rohiNI, jIjI kare sanna // 1 // kAma kAja na kare kizyuM, gharati na eka lagAra // mAta pitA supasAyathI, ko na kahe tuMkAra // 2 // srv0||1145 // // DhAla pAMsamI // // vIra vakhAlI rANI celA jI // e dezI || deva bhuvana tava gae tha ke jI, ulaTa prANI kara // vAta prIya koi prekhIne jI, deva vaMdana tyaje dUra // 1 // vikathAneM raseM vAhI rohiNI jI, poteM jazne teha pAse // be sADIne te bole iyuM jI, e meMhalI sukhyaM tu zrAvAse ||vi0|| 2 // yAja e tuma ghareM nIpanuM jI, kAja kasyo mune keNeM // te kahe alika e uca jI, tuka khAgala sahi teNeM // vi0 // 3 // tUM vAhare mAhI vade rohiNI jI, sujane paNa ulave be mAMma // sA kahe samajaNa vinA sahI jI, jima 31 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. tima yuM lave nAMga // vi0 // // ima uttara paDuttara ApatA jI, vaDhavADe thAvyo tyAM pAra // tava bIjAsuM rAjakathA kare jI, vikathAeM vAhI apA ra // vi0 // 5 te paNa ghareM gaI thAkine jI, tava trIjIsuM teNe sarAga // pu ruSa strInI prAraMjI kathA jI, te sAsariyAne naye gaI nAga // vi0 // 6 // cothImuM cAhIne tekare jI, nakta kathA tihAM nUra // ima pAMcamIsuM dezaka thAkare jI, Ave tava zira pareM sUra // vi0 // 7 // zma AcaratAM vikathA anudine jI, koI zrAvaka kahe eka dina // kara joDIne te kAmanI prateM jI, naI AvI deva nuvanna // vi0 // // eka maneM tyajine AzAtanA jI, namavU ghaTe nAthane pAya // te vaMdanAto rahi vegalI jI, kima karo bo karma kathAya // vi0 // e|| tava uttara Ape te tehane jI, baMdhava bIje ko gama // kihAre ko navi mile kehane jI, kehane ko na jAye dhAma // vi. // 10 // priya melo thAye e thAnakeM jI, teNe sukha duHkhanI kSaNa eka // pAsaThamI e DhAleM dharmane karmanI jI, vAta thAye visarAla // vi0||11|| ||dohaa|| // upAzraya paNa ajA taNe, saheje taji vyAkhyAna // je te zrAdi suM kare, vikathA teha sadAya // 1 // sAdhu zrAvakane zrAvikA, sAdhavInA su vizeSa // avarNavAda mukha kacare, anudina teha vizeSa // 2 // tava sIkhA maNa ye sAdhavI, naI laNatara sarva // jAe le tupha vIsarI, jima guNa jA e garva // 3 // eha nave phuHkha dAyinI, kevala kaSTa nivAsa // ehavI kathA kare guM hoya, anartha daMma AvAsa // 4 // sadana je saMpatti taNuM, mukti purInuM mUla // sudhAsama svAdhyAya kara, ahanizi thaI anukUla // 5 // // DhAla bAsaThamI // // josIyaDo jANe josa vicAra // e dezI // muha maraDI tava te kahe re, sAdhavI jI suNo vAta // sAdhujane paNa sarvathA re, vikathA na varajI jAta // 1 // gurupIjI mali mali ma karo mAMga // aAMkaNI // na game mu ne pAMkhama // gu0 // na tajAe anartha daMga // to jIna thAe zata khaMm // gu0 // // muhapatieM mukha bAMdhine re, tume beso bo jema // guNa // tima mukheM mUco deIne re, bIje besAe kema // gu0 // 3 // mukha bAMdhI muninI pa re re, para doSa na vade prAhiM // gunn|| sAdhu vinA saMsAramAM re, kyAre ko Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 243 dIto kyAhi // gu0 // // sarala paNe ame sahI re, jevU de jyAMhiM // gu0 // parane paNa mukha UpareM re, tehavU nAkhU tyAMhi // gu0 // 5 // kapaTa na jANuM kelavI re, avarAM pare eka reSa // muha rakhatI sagAbApanI re, vA ta na jaMpuM vizeSa // gu0|| 6 // ko ruso tUso koI re, paNa ame amArI Teva // maraNAMte mUkU nahIM re, jo uhavAe deva // gu0 // 7 // sada upade za navi sahahe re, ayogya bApaDI eha // ajAe jANI tava bajAe re, uvekhI melI teha // gu0 // 7 // zaMkA tajI sA ekadA re, zruta suNatAM guru pAsa // vastraM vadana AbAdine re, musakeM muMkati hAsya // gu0|| e|| ja ejaNa zravaNe jUjUyA re, aneka vade avadAta ||lkh lakha karatI te kare re, vakhANamAMhe vyAghAta // gu0 // 10 // mAtI mahISI talAvana re, jala jima mohole jora // tima vakhANa molyuM tiNe re, sanA janasuM karI zora // gu0 11 // sArathavAhanI sutA lahI re; koI na vAre kaaN||tim tima bamaNI thAine re, lavatI lAje nAMhi // gu0 // 12 // jo guruvAdikavAre kadAre, to trADI kahe tanu nIDa // jagavata hUM baganI pareM, besI radraM mukha bIDa // gu0 // 13 // paNa paDuttara pUbyAtaNo re, jo jima tima na de vAya // to loka saha muMgI kahe re, te bIke kAMDa bolAya // gu0 // 14 // ayogya jANIne sarvathA re, gure paNa mehalI navekha // teva nizaMka mukheM mo kale re, vikathA kare vizeSa // gu0 // 15 // nAsatamI DhAleM juTa re, vAteM viNase kAja // yAkhara udaya ratana kahe re, vAteM vigaDe lAja gu||16|| ||dohaa|| // vikathAne joreMkarI, vIsayuM vidyA pUra // artha sadu bAgama taNA, dilathI tava thayA dUra // 1 // vrata mevyAM vIsArine,bAloe nahiM aticAra // pramAdeM na name devane, na game niyamAcAra // // jaNatAM mana nede nahIM, dharme na dhAe citta // paDikamaNuM anAdarapaNe, kare vikathAeM sahita // 3 // // DhAla saDasammI // // karelaDAM ghaDI dere // e dezI // koika sAthai ekadA, vikathA ko kugama // maganapaNe mAMmI tiNe, kevala jANe klezane kAma // 1 // thabtuM bAla na dIjiyeM re, bAleM thAe utapAta // varajo vikathA vAtaDIre // tajo piyArI tAta // a|| 2 // rakhe koI ihAM sAMjale, na rahyo te upayoga Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. // vikathAne vasa paravase, sahasA vade suNe loga // // 3 // paTarANi e puranAthanI, ati usIlA uSTa // samyaga DhuM samajU arbu, pApiNI ne e puSTa // 10 // 4 // koieka jaleM mANaseM, kahyo mujhane eha // temATe vI se vasA, sAcuM e nahIM saMdeha // 10 // 5 // tiNe same te thAnake, koI ka kAma vizeSa // te rANInI dAsIyeM tihAM, udaMta suNyo te azeSa // a0 // 6 // rANIne dAkhyo tiNe, rANiyeM rAya hajUra // AdithakI avadAta te, kahyo karI dila krUra // a0 // 7 // tihAM rAye teDAvI rohiNI, tene teDI gayo tihAM tAta // prathavIpati pUje tadA, ekAMte teDI te vAta ||th // // kahe na je teM suSyo, muja mahilA avadAta // te gaM sA co suMdarI, vivarI kaho te vAta // a0 // e // e to meM suNDe nathI, sA kahe sAMjalI svAmi // 9 kehaDhaM kAMI jAeM nahIM, beThI rahuM nija dhAma // // 0 // 10 // jima tima lavatI jANI tihAM, tava te dAsI teDi // ahinANe sad avanIpati, pUrAvyA kari keDi // a||11|| mukhA mukheM zma melatAM, saMzayamAM paDI soya // uttara navi thApe kizyo, jagati sA hAmuM rahI joya // 10 // 12 // tava sArathavAha sunazne, tihAM ropeM teDI rAya // te dAsi dAkhAvina, saMbaMdha te samajAya // a0 // 13 // tava sa hasA vaja paDe sireM, tima thaI pUje tAta // aho aho putrI e kizyo, dAsI vade avadAta // a0|| 14 // ekAMteM paNa e kizyo, prabaMtAM bar3ha pera // uttara java Ape nahIM, tava tAteM taji hera // a0 // 15 // teDA vI te tAruNI, je Agala eNe vAta // AgalathI kahI dutI, uttakhI te dAsI saMghAta // a|| 16 // kAmanI te AvI kahe, sArathavAhanI sA kha // hA eNe ima uccaguM, na jANuM zye ajilASa // a0 // 17 // jana ka tehano jANe ane, mUla thakI mukha doSa // te vanitAne vaza jAne, ta nujAne teDI saroSa // 10 // 17 // zrAvI avanIpati kane, netre dharato nIra // paryape te pAe namI, dilasuM thaI dilagIra // 10 // 15 // saDasa umI DhAleM baTakI, sadU ko rahe seNa // udaya vade yApada paDe, koI na mAne kaheNa // a0 // 20 // ||dohaa|| // Aja lageM pranu amakuleM, doto paNa koI doSa // jIva jAtAM lageM Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 . zrInuvananAnu kevalIno rAsa. navi vade,pApano jANI poSa // 1 // yaNa dIto aNasAMnavyo,e doSa dAkhI mahArAja // kalaMka prathama e muja kuleM, evaM caDhAvyuM Aja // 5 // bIja taNAM zasihara thakI, vimala muja vaMza vizeSa // kaburuye te kAlo kasyo, alika vadIne eSa // 3 // mokalajInI lokamukheM, jANIne meM jeha // vArI nahIM e te vatI, takasIra mAharI teha // 4 // vividha gRha vyApAra vaseM, saMnArIne zIkha // navi dIdhI vali navi tajI, lAgI to e lIka // // 5 // te mATe pranujI tumeM, jima jANo tima jora // e aparAdhika para karo, nizaMka thaI niThora // 6 // sarvagAthA // 11 // ||ddhaal addsmmii|| ||dhnnraare paMthI DholA mata vAdaliyeM / / e dezI ||prtaat kIeM zmasA vigo ho, ho suguNA re, suNajo zrotA // 10 // niguNA re, nara tihAM vigotA // 10 // puranAre jana mali jotA // 10 // e AMkaNI // nRpa kahe mArA nagaramAM re, avala puruSay eka // vacana na lo DhUM tAharUM, mujhane mAnavA yogya tUM leka ho // su0 // 1 // zatakhaMka karI covaTe re, nahiM nA khaM te mATa // paNa dezoTo devo ghaTe, jima avara ko na vahe gvATa ho| ||su // 2 // avanipati tehane ima kahI re, visayo tiNe tAya // te Ne paNa tehaja gAmathI, tanujA te kIdhI vidAya ho // su0 // 3 // rAja nareM vIMTIthakI re, rAjamAraga sA jAya // dezavaTe ukhaNI ghaj, uSTa loka vade tava tyAMhi ho|| su||4|| aho aho Ate zrAvikA re, aho deva vaMdanAe teha // paDikamaNo mukhe vastrikA, Ate pUbaDaM phUlyuM yaha // su0 // 5 // aho e te nAtara nalu re, ehavo e jainano dharma // avaguNaya batA kacare, paranA parakhyA viNa marma ho ||su0||6|| paga paga zma pAmaraja ne re, niMdAtI nija dharma sameta // nagara bAhira te nIsarI, saMcAratI saha nA deta ho // su0 // 7 // janaka vaijava na vIsare re, mAtano saMjArI mo ha // baMdhu jana gaurava badu pareM,maneM samare pAmi viDoha ho ||su0||7|| pari jananA te pareM pareM re, bAdara dhyAtI anAtha // suguru viyogeM zocatI, ga mana kare dhUjatI gAta ho // su0 // e // mu ti mukhe vilapatI re, gati hINa gAmo gAma // nIdAne kAjeM jame, kihAMyeM pAme nahi vizrAma ho // su0 // 10 // vanamAMheM vIMdhAe valI re, kAMTe komala crnn|| rudhira dhA Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. rAye sIMce dharA, UgharAlA thayAM AcaraNa ho // 0 // 11 // krodha tadA kopyo ghaNuM re, pratyAkhyAnA varaNa // zrArati sainya uderIne, tiro sama kitanuM ka haraNa ho // suM0 // 12 // Ayu pUrI te UpanI re, aparigrahItA vyaM tarIhIna // ekeDiyA dikamAM valI, prati duHkha dIgaM thaI dIna ho // su0 // 13 // kiMhAM beherI kihAM bobaDI re, kihAM thayo jivhA roga // graDa samI DhAleM suNo, udaya vade khAstika loga ho // su0|| 14 // // dohA // // tAli lei moharAya tava, mahA mUDhatA priya sAtha // hasI kahe suga he priye, vismayakArI vAta // 1 // sUdhI nivaDa je zrAvikA, nizvala je hanA nIma // vikayAyeM juna tehanI, zIzI nAMjI sIma // 2 // e garIba DInuM kaho zuM gajuM, sA kahe sAMnalo svAma // gracaMno zyo e vAtano, jo nara surapati tuma nAma // 3 // sarvagAthA || 1204 // // DhAla jaMgapoteramI // // sUrya sAhamI pole // e dezI // purohita cakrIne pUjya ho prabhu, yama ragaNeM dona je || mahArA lAla || jagamAM atulabala jAsa ||ho // sadu jIvane yethona je // ma0 // 1 // ziva zodhanA je sopAna // ho0 // cauda te mAMhe gyArameM // ma0 // pagathIe pahotA je sUra || ho0 // paga mAMmavA cAhe bArame // 0 // 2 // puruSa palakamAM teha || ho0 // huMkAra mArge tihAMkI // ma0 // pADI namAvyA pAya || ho0 // dIna te jihAM tihAM ruje dukhI // ma0 // 3 // e jIva saMsArI anaMta || ho0 // ANa pramANa karI sadu || ma0 // hAjara baMdhA hoya // ho0 // suvidheM tuma seMve bahu // ma0 // 4 // tava sama kAleM tyAMhi // ho0 // sAmaMta maMtrI sa kahI // 0 // aho devIne buddhi // ho0 // vAtanI vigateM kehavI nahI || // ma0 // 5 // juna saMsArI te jIva // ho0 // narajava pAmI ekadA // // ma0 // samakita pAmyo zuddha // ho0 // mohe te RSTa kasyo mudA ||m0 // 6 // detAM koikanaveM dAna || ho0 // anucareM mohanI khAlathI // ma 0 // tatakhiNa jaI thaMcyo teha || ho0 // kihAM eka cukAvyo zIlathI // ma0 // // 7 // krodheM kidho kI hAM jera // ho0 // tapanA dekhI tAnamAM // ma0 // kihAM eka kasyo jAvanA jaMga || ho0 // dharI tehane puSTa dhyAnamAM ||m // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvanajAnu kevalIno rAsa. // 8 // deza viratithI dUra || ho0 // kihAM eka valI tasu vAsi mokalI moheM nRtya || ho0 || paraMpareM sukha pIsI || ma0 // e // jana kUpane mAne // ho0 // kSetra palyopama laho kharo // ma0 // tamo tasu jAga || ho0 // sUkSma roma khaMmeM nasyo / ma0 // 10 desa rAsi pramANa || ho0 || deza / varati suNa meM varI // ma0 // hane sunaTeM teA // ho0 // kaSAyAdikeM lIdho harI // ma0 // tyAkhyAnAvaraNacAra || ho0 // kaSAya to udayeM karI // jAe dUra || ho0 // khAgameM jAkhI ili pare / ma0 // iNi jAMte // ho0 // ugaNoteramI e kacarI // ma0 // // ho0 // suNajo saDu kalaTa dharI // 0 // 13 // // dohA // ma0 // caMdamauli nRpa iNi same, modeM muniMnA pAya // praNamIne pUDhe izyuM, karI romAMcita kAya // 1 // jagavana e kA ghaM, mohAdika parimasta // pIDe je sahu prANine, soMpI duHkha samasta // 2 // sukha saghalAM se saMharI, duHkha saghalAM STa || zavya paDo e moha zireM, pApI je mahApuSTa // 3 // sakala siddhAMtanuM rahasya e, utama tuma yAkhyAna // e viceM avara je pU biyeM, na ghaTe te jagavAna // 4 // kevala saMdeha kAraNe, prazna pUbuM je kAM // aparAdha khamajo te prabhu, mahira gharI manamAMhi // 5 // 247 // 0 // ima yo saMkhyA // te pra paNa mo 11 // // pra dezavira ti 12 // nadayaratana DhAla e Dhalate rAgeM // DhAla zIteMramI // // namara gItAnI dezI, dhanyAzrI rAgeM // jagavana paheluM tume je nAMkhi , samakita jeNe beghaDI phAsinaM // ardha pujala parAvartana rahyo, saMsAra te hane utkRSTo ko // kahyo vali samakita saMgama, tehane asaMkhyAte naveM // te vAra pachi paNa timaja teNe, dezavirati lAghI saveM // te beDuthakI thaI STa navamAM, nUri nava lageM duHkha lahyo // te nUri javanoM mAna nAkhoM, sAMso muUne e rahyo // 1 // cuvanajAnu jASe tava kevalI // kihAM eka saM khyAtA saMkhyAtA valI // kihA eka anaMtA java paNa te kare // samakita deza virati tajI phare || phare anaMtI utsarpiNI, avasarpiNI te prANi // - pudagaleM kema naMtareM, zrAgama mAMhI jANiva || ili pareM vice vice kAla, anaMtA anaMta deM name // aMza mAtra topalAI punala, taNo jotAM Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvata jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. navi sme.|| 2 // anAdi kAlano jIva nigodiu|| avyavahAra rAseM ati ukheM nediu // samakitahINo tihAMthI nIsarI // vyavahArarAseM vakhate ava tarI // avatare te lAkha corAzI, jIvA yonI sarvadA // parAvarttatAM anaMta pudagala, pAra navi pAme kdaa|| samakita vaNa saMsArapArA, vAra pAra na pA miyeM // bakAyamAM bedana nedana, phuHkhe jihAM tihAM dAmiyeM // 3 // samakita pAmyAno mahimA ju // muhUrta lage je samaketI du|| mohAdika jo ta sa kope ghaNuM // to paNa tehane aI pudagalikapaNuM // ghaNuM tehane aI pudagala, lageM navanI argalA // pa. paramAnaMda pAme, nAMjI navanA Ama laa|| halu karmI kozka jIva vahelo, mugati gAmI mAhAbalI // samaki tanuM e phala meM nArakhyuM, suNa tuM rAjana mana ralI // 4 // nRpa nami munine tava kahe pddvddo|| nAkho jagavana e acaraja vddo|| samakiMta deza vira. ti vasyA svAmI // mohAdika phuHkha ema dIye dAmI // dAmI duHkha ye uSTa sa ghalA, sunaTa moha rAjAtaNA // tava kevalI kahe anaMta kAleM, ari na usare e ghaNA // sarvadA sarva jIvane e, saMtApe sarva pApiyA // te mATe sadu jJAnIye paNa, imaja uttara ApiyA // 5 // yataH // samatta deza vi rayA, paliyasta asaMkha nAga mittaa|| aha nava uvarite, aNaMtakAlaM ca sama etti // 1 // pUrva ddhaal|| samamyaka darzana deza virati shii| kSetra pa vyopama asaMkhya nAgeM sahI // keza pradeza rAzimAhe jetii|| tehanA navanI saMkhyA kahI tetI // tetI saMkhyA laho tehane, cAritra sAmAyakavaMtane // na va bATha tasa nagavaMte nASyA, paDe pAmInava yaMtane // zruta sAmAyaka samya k dRSTi, mithyAdRSTi nAveM laho // trasamAMhe te nava anaMtA, name sAdhu sadaho // teNe zIteramI eha nAkhI, DhAla ema udaya vade // saMsAra sAgara teha taraze, zAstra je dharaze hRde // 6 // // dohA // ___ // svAmI kahiyeM saMsArite, cAritra dharma sahAya // sarva virati kaho thAya se, pUDhe ima mahArAya // 1 // tava muni kahe taka jokne, raMga nreNraajaan|| aMtara e thoDo aje, sAMjala thaI sAvadhAna // 2 // sUdho hUM sAvadhAna DaM, rAjA kahe RSirAja // mahera karI mujane kaho, saMbaMdha e ziratAja // 3 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrIbhuvananAnu kevalIno rAsa. // DhAla // ekottaramI // // mArujI ho khavara nadIre mAharI behenaDI ho rAja || e dezI // rAjA jI ho tyAre kahe re teha kevalI ho rAja // manuSya deveMpura eka // sahAya lahone rAja, saMsArIne // sa0 // avatArIne // 0 // sahukuM samakita sukhadAya // 0 // Teka // rA0 // iMDpureM re teha kapano ho rAja || vizva thakI vyatireka // sa0 // 1 // rA0 // samIraNa nAmeM re nRpa sohe tihAM ho rAja, jayaMti nAme tasu nAra // sa0 // rA0 // karma nRpeM laI te jIvane ho rAja // tehanI kUkheM diyo avatAra // sa0 // 2 // rA0 // pUre mAse re janamyo te yadA ho rAja || araviMda tehanuM nidhAna // sa0 // rA0 // thayo re sahu kalAdharu ho rAja // nirupama suguNa nidhAna // sa0 // // 3 // 0 // tava taruNa te thayoM re tehane te same ho rAja // avasara la "hI raMga || sa0 // rA0 // udyAnamAMhi ANi melina ho rAja // karma nRpeM guru saMga // sa0 // 4 // rA0 // moheM namI re te munIMine ho rAja | te kumara beTho tihAM pAsa // sa0 // rA0 // tava karma nRpeM re tehane yApi ho rAja || khaDaga vAru eka khAsa // sa0 // 5 // rA0 // adhyavasAya re a ti suMdaru ho rAja || tadarUpa te karavAla // sa0 // rA0 // moha yAdi re zatru sAtanA ho rAja || sthiti rUpa tanu ti tAla // s0|| 6 // 0 // sAgara saMkhyAeM re tava bedyAM ti ho rAja || tedunAM tanu keTalA eka teha // sa0 // rA0 // tehane yogya jANIne tava te sAdhueM ho rAja || nirmala dharI mananeha // 0 // 7 // rA0 // samyak darzana re te maMtrIsaru ho rAja // dharapati je cAritra dharma // sa0 // rA0 // khAgala thakI te banhe melavyA ho rAja || je sevyA khApe ziva zarma // sa0 // 8 // rA0 // sarva virati re nAmeM suMdarI ho rAja || sAlaMkArA suveza // sa0 // rA0 // divya dekhADI gu e dAkhavI ho rAja || te munieM dhari moha azeSa // sa0 // e // rA0 // rAja kumareM re tava rIjine ho rAja || sarva virati varI vega || sa0 // rA0 // suguru samIpeM vrata nacayAM ho rAja // zuddha dharI saMvega // sa0 // 10 // rA0 // dIkSA mahotsava re kIdho dIpato ho rAja || udaya vade manohAra // // sa0 // zrotAjI ho ekoteramI DhAleM tAteM sahI ho rAja || nita mu nine namo nara nAra // sa0 // 11 // 32 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ||dohaa|| // dharapati cAritra dharmarnu, sainya pAmyuM saMtoSa // tava tehane pAseM rahe, dUra nivAraNa doSa // 1 // atizaya bodha yAnaMdina, samyak darzana thira nA va // pAmI tasu pAseM vase, nAMgarIcaM jima nAva // 2 // sadAgama lIna rahe sadA, Acari zuma zrAcAra // prathama AnUSaNa pahiraNe, mArdava maMmana sAra // 3 // nape te Arjava guNe, saMtoSasuM mana mela // tapa taravArane je dhare, kare saMyamasuM kela // 4 // seve satya sumitrane, zaucasuMdharI saneha // akiMcana brahmacarya UpareM, rAkhI rAga aha // 5 // cAritra dharma nRpa aMganA, da ze milyA e dosta // te araviMda apagArA, jima pANIsuM male posta // 6 // sadabodha sadAgama prerina, munivara te mahA dhIra // sabala mohanAM sai nyasuM, roja caDhe raNavIra // 7 // sarvagAthA // 1250 // // DhAla bahoteramI // // kaDakhAnI dezI ||shm teha araviMda aNagAra arijhuM naDe, raNa vaDheM roja mana moja dhrto|| moha dala dalana balavaMta naDa naMjaNo, akhaMma ri pucaMmanA khema karato // 30 // 1 // caDhI apramAda adanata gajakapareM, aina adaMnate dhari aMbADI // samAdhi siMdUrasuM jeha zaNagArina, alona guNa ghaMTa ghaNamaMta gaaddhii||30||||dhnuss samavRtti guna saghara dhari kareM, nAvanA rUpa sara nUri varase // mAri moha rAyane marma sthAnakeM lahI, zatrunI sUrate sIma pharase // 30 // 3 // nalaki brahmacaryane kAma naTa nedina, raNamA hRda yAMtareM roSa pUreM // gherI rAga kesarI jora ghUmAvi,arAga Ayudhe te nasADadyu dUre // 30 // 4 // Sa gajeM akrodha bANe dhasyo, jAe nATho tadA cIsa pADI // ema sadabodha sadAgame ulakhI, sainya zatrutaNI tiNe nasADI // 30 // 5 // vIra vizvAnara vIMdhyo samatA sare, vinaya bANe valI zailya rAja // sarala bANe karI badulI dUre karI, lona nirlojasare thANyo vAja // // 30 // 6 // hiMsA asatya adatta maithuna tathA, mULa AdimahAverI bali yaa|| ahanize tehay mUla unmUlatAM, sarva sAmaMtanA garva galiyA // 30 // // 7||prmaad daMmAdhi mohane anyadA, teha RSirAjane jora ghekho, tAma yathAma aNAgAra te ulakhI, zruti rUpa datiyeM ima udesyo||30|||| // yataH // varaM halAhalaMjuttaM, varaM aggipavesaNaM // varaM sappohi sahavAso, Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. mA pamAyANa saMgamo // 1 // ehavA AgamataNA artha mana dhArine, zatru nA sainane jora nUMse // parisaha bAvIsa moha rAya paTAite, ekaMdA gherita zrAvi DhuMse // 30 // 5 // dhariya nija dhIratA vIra te verine, dehanI ani tyatA Adi phojeM // dUrakari uSTane Apa bala dAkhavI, mohasuM zma caDhe teha mojeM // 30 // 10 // trividhi upasarga naTa natkaTa mohanA, vikaTa lekaTaka thayA nikaTa vrtii||prvcn vayAthI karma gati pArakhI, tAma kari dUra tasa teha varatI // 30 // 11 // taruNa tapasI 16 bAlane gilAna nI, vividha pareM sevanA nitya karate // jora saMjvalana kaSAyeM joro kasyo, upazamyo prazama rasa dhyAna dharate // 30 // 12 // zabda rUpa gaMdha rasa pharasa Adi valI, pragaTa thayA paMca e prauDha pApI // sakAma raNAMgaNe pragaTa thaI tava tiNe. tAsa saMtoSa baleM zIkha aapii||30|| 13 // muni moha rAyasuM ema yujhe jaDayo, hAre ne jIta kare hAtho hAtheM // udayaratanna kahe karma kartA aDe, bahoteramI DhAlamAM AvyuM dhAteM // 30 // 14 // // dohA // // jaya parAjaya pAmatAM, iNi pareMte aNagAra // jaya lakSmI vari je same, te same suNo nara nAra // 1 // gADho te tarajyo gureM, koIka kAma vizeSa // ghekhyo tava tehane ghaj, ApaNo avasara dekhi // 2 // pratyAkhyAnAvaraNa je, krodha mAna naTa doya ||piiddyo tiNe nirdayapaNe, marmasthAne muni soya // 3 // // DhAla tahoteramI // // udhava mAdhavane kahejo // e dezI // verI kaSAye vAhIne, gherI cophe reM // balavaMte betu jaNe, yatI kIdho jereM // ve // 1 // tava thaI te tarataro, guru sAhamo gamAra // bolavA lAgo te betamAM, lopI lAja apAra // ve0 // 5 // aho AcAraja jI ame, kIdho zyo aparAdha // yugateM vicArIne julaM, boleM pAmazo bAdha // ve // 3 // aNagAra to aneka De, gurujI tuma gaTha mAMhi // samovaDiyA mupha sArikhA, tehane na kaho kAMhI // ve ||4||g rIba lahI gunaha vinA, kevala mupha vaMka // dAkho bo sadu dekhatAM, koNa De nikalaMka // ve // 5 // jo koI bIjo paNa yatI, ehavaM Acare nAMhi // to muphane navekhavo, zma ghaTe yAMhi // ve // 6 // thavira vAre java tehane, kulavaMta tuja kema // zma ghaTe zahAM bolavU, jaTTa bole jema // ve0 // eto ku Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaza jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. la mupha nagaTe, zma ciMte te tAma // ahaMkAra ko UphaNyo, gADho tiNe vAma // ve // 7 // java guru kAMka kahe pharI, tava trADI kahe teha // sA da tumArA sAMjalI, hIe paDe veha // ve // e|| mali mali eha mehalo pharI, jhuM karazo beDi // A vyo tuma ugho muhapati, mUko mAharI keDi // // ve // 10 // veSa tajAvI vegasuM, iNi pareM avaheli // supyA tiNe mo hanA sainyanA, tehane tiNa veli // ve // 11 // uSTeM malI te dInane, niMda nIka grahaveSa // paherAvIne pare pare, dIdhAM duHkha aneka // ve // 15 // jIkha mAMgI kare cAkari, para ghareM nare peTa // varaSa tehane volyAM ghaNAM, karatAM lokanI veTha // ve // 13 // aho meM bhraSTa bujheM najyo, dharma tyajI adharma // aMta samaya te iNi pareM, niMde kata karma // ve // 14 // iha lokeM lahI yApadA, para naveM badu pIDa // pAmIza ehanA pranAvathI, javanI paNa nIDa. // ve // 15||im te Atama niMdato, marI jyotiSImAMhi // amarapaNe jaI rupano, suNa nRpa unhAMhi // ve // 16 // tihAMthI cavIne jIvate, java nami nUra // bolI e tihotaramI, DhAla udayeM sanara // ve // 17 // // dohA // // upano te vali anyadA, maMtrI suta manuhAra // rAjya pureM ramya zrAda te, citramati nAmeM kumAra // 1 // mAvitra paraloke gayAM, tava putra vI nija geha // pote saMyama AdarI, badudina pAle teha // 2 // pUrva pareM moha sainyane, muhakama detAM mAra // aMte viSaya sukha mahAnaTeM, haravyo te aNa gAra // 3 // saMyama virAdhI sura thayo, saudharme sura loya // paTyopamane A nukheM, tihAthI cavIne soya // 4 // nUri navAMtara te jamyo, demaMkara nRpa dhAma // kaMcanapureM thayo ekadA, suta vijayasena iNa nAma // 5 // tihAM paNa sadaguru saMgathI, dharma suNI sukharakhANa // mAta pitAdi mUkine, saM yama lIye sujANa // 6 // timaja harakhe rahe te kane, sadAgamane sadabodha // moharAjAnA sainyasuM, yu6 kare te jodha // 7 // sadAgamasuM thayo sneha a ti, sada bodhano thayo poSa // apramAda nedyo aMgamAM, sthira thayo saMtoSa // 7 // tava pAmyo te mahA muni, apramatta guNa sthAna // sidisaudhanuM suM daru, sAtamuMje sopAna ||e // sarva gAthA // 12e3 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvanAnu kevalIno rAsa. 253 // DhAla camottaramI // // copAInI dezI // koIka karma pariNAma pasAya // upazamaM zreNi nA meM tithi ThAya // mahAvajra daMma muni pAmyo teha // ugravIrya tava nalasyuM beha // 1 // anAdikAlanA je mahA rI // tava zireM mAyA teha daMgeM karIrI // krodha mAna mAyA ne lona // anaMtAnubaMdha je java yona // 2 // ma pAyo rahe vahni bipI // tima te cAre rahyA tava lipI // utA thaI te paDyA aceta // jima koIka ghAyala raNa kheta // 3 // vizuddha samaki ta mohanI paDhe // 6 vizuddha je mizra abe // yavizuddha miSyAta mohanI joya // trihuM nede darzana mohanI hoya // 4 // e triNe thaI tuM sAMjala nUpa // mithyA darzana maMtrI rUpa // tava terI daMmeM ha itema // aceta tha ne pani ma // 5 // pUrva karaMNa nAmeM guNathAna || pahotau tava yA me sopAna || nava nirvRtti bAdara saMparAya // turata te thAne caDhyo RSirA ya // 6 // haNI mUrchA mADyA tyAMhI // napuMsaka ne strIveda nAMhi // hA sratI aratIne zoka || jaya DugaMbAdika va doSa // 7 // puruSa veda kiyo gati jaMga // krodha mAna mAyAnAM yaMga // triDhuM nedeM jANe tahakIka // pratyAkhyAnA varaNAdI ||8|| biddhuM prakAranA lona sameta // anukrameM rahane kA aceta // saMjvalanAne detAM mAra // nAsI lona gayo tithi vAra // e // dazame guNa sthAne te STa // sUkSma saMparAya pApiSTa // bato na jalAe tima te bipyo // sUkSma rUpa karIne lipyo // 10 // te paNa kerDe yAvI te // mUrchAga ta kIdhA tatakheNa // eha yaThAvIsa kAraNa nUta || mohataNAM jANo yada nUta // 11 // gita mANasa paDate sahu | moha paNa mUrchA pAmyo bahu || jima jaDa thaDa zAkhA kApave // vRddha ghaNuM visaMsthala have // 12 // upazama zreNi mahAvajra daMma // sakuTuMbe haNi moha pracaMma // ima niceSTa karI guNa geha // paramAnaMda pada pAvato teha // 13 // upazAMta moha nAmeM guNa sthA na // ekAdazame pahoto sopAna // kevalInA sarikhuM cAritra // dharato te ti hAM puNya pavitra // 14 // ye sarvArtha siddhi vimAna // sakala surAsura pU jyA sthAna || pada ehavo te muni pAmiyo / ve ghaDI lageM tihAM visAmi // 15 // tava loneM kAMIka cetana nahI || nija tanuthI je jUr3hI nahIM || de hopakara mUrchA nAma || beti kopa dharI tithi ThAma // 16 // mokalI te Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. munivarane pAsa // tiNe jaI kasyo hRdayamA vAsa // dehAdika mUrbA gheriyo|| gale kAlI pAbo pheriyo // 17 // gyAramA guNa ThANAthakI // pApaNIeM te pADyo RSi // anukrameM paDato te aDavaDyo / pahile pAvaDieM jaI pa Dyo // 17 // mithyAdarzana maMtrIne hAtha // suMpyo te mUrnAeM anAtha // tava teM ari saghalAyeM uutth||pddyaate munivarane pUMTha ||15||pright pApa karAvI tAsa // ekeMzyiAdikamAM dIdho vAsa // narakAdika gatimAM narapUra // navamAM teha namADyo nUra // 20 // udaya vade suNajo najamAla // camolaramI e jAkhI ddhaal|| karma taNI gati je nara kale // tridhA tApa tasa dUreM Tale // 1 // // dohA // // brahmasUra nAmeM ane, nagara nirUpama eka // sunaMda nAmeM zrAvaka ti hAM, vase dhanavaMto beka // 1 // zreSTimAM teM ziromaNI, dhanA nAmeM tasa nA ra // tanuja thayo te tehano, pumarika nAmeM kumAra // 2 // sarva gAthA // 1316 // // DhAla paJcottaramI // // mero nAha nitura animAnI ho // e dezI // bAlapaNAthI te buddhi darIyo, sakala kalAeM varI ho // tene jora paThana mati jAgI ho, tho DA dinamAM te ghaNuM jaNi // guNavaMteM mukhya gaNita ho // te // 1 // a dhita vidyAeM te aNa dhAto, koI munine pU. vAto ho // te to Agama no ati rAgI // sakala kalAno saghalo vero // kihAM ve kaho adhike ro ho // te // // hAdazAMgimAM ne kaho sAdhu, cauda puravathI vAdhu ho // te // vidyA anere gama na dIse, jANo visavA vIse ho // te // 3 // tava te payaMpe kevaDAM teha, tumeM pUrva kaho bo jeha ho // te // gurune pU bo te kahe kumarane, tava te pUche jaI gurune ho // te // 4 // guru kahe ga ja sama misi jo thAya // to pUrava paheluM lakhAya ho // te // gaNa bama NI zma misi pUMje, saghalAM likhavA sUje ho // te // 5 // paNa pustakeM likhyA nathi keNe, mAna kahyo misi evaM ho // te|| pUrva e mukhapAThe je jaNAe, kiNahI liravyA na jAe ho // te // 6 // kautaka pAmI te kahe eto, mumane jaNAvazo eto ho // te // guru kahe grahasthane kema na gAvaM, tava kahe sAdhu meM thAI ho // te // 7 // mAta pitAnI anumati mAgI, saMyama lIye te sonAgI ho // te // mahA mahotsavasuMlaI dIdA, gu Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvanajAnu kevalIno rAsa. 255 ru tI suNi zIkSA ho // te0 // 8 // cauda pUrva te jalyo cUpeM, udaya va de anUpeM ho // te0 // paJcottaramI DhAleM cita dharajo, pramAdane parihara jo ho // te 0 // e // // dohA // || moha mahAcareM tithi same, tanmaya dekhI tAsa // sanAmAM saduko dekhatAM mukheM melyo nIsAsa // 1 // sarva gAthA // 1326 // // DhAla bahoteramI // // raMgI rAto cUDo // e dezI || sanAyeM beThe sahu sevake, pANI joDI re tava pUDhadhuM ema // jo jo mohano joro // nIsAso yAja nAthajI, prati lAMbo te mukheM melyo kema // jo0 // 1 // karakapAleM thApine, mukheM bole re have yA mota || jo0 // lave paMkhI namADatAM, jima jAe re gopha elI golA sota | jo0 // 2 // sadAgamaM verI sadA, mAro re tume jAlo atIva // jo0 // neda bujheM tehasuM milyo, jaya kAmeM re te saMsArI jIva // jo0 // 3 // sadAgama kahese sarve, amArA re e AAgala marma // jo0 // jaga jAne te jalAvaroM, gahagahase re tihAre cAritra dharma // jo0 // 4 // putra pautrAdika gotrane, tava laNase re malI saghalA loka | jo0 // vaMzo veda thAze tadA, moha boje reM isa melato poka // jo0 // 5 // tehavo koi nathI dekhato, je vighaTe reM e iSTa saMyoga // jo0 // sakheda dekhI svAmine, yayA jAMkhA meM paraSadanA loka | jo0 // 6 // niza nAmeM nArI tise, kaMdha khAlasa re vaikalya aMga jaMga // jo0 // svapna jaMkhana bhrama zUnya tA, juMnAdika re nija parikara saMga // jo0 // 7 // mAvA pAsAthI navI ne, karajoDIne he suNa svAmi // jo0 // e anAthano zyo yAro, tuma dAsiyeM re eto sIje kAma // jo0 // 8 // ciMtAzI e vAtanI, kha vo mUMgara re haNavo mUSaka mahAmantra || jo0 // kIDI nagArA kapare, zI kI re devadi // jo0 // e // tAjA tRNanI UpareM, kuhADo re jima mAre koya | jo0 // zrArati e tima jANavI, tuma nAmeM re kuNa anamI hoya // jo0 // 10 // kAlhe kituM dItuM nahIM, mUrchAyeM re gale kAlI teha // jo0 // ekAdazamA sopAnathI, vAlyo pATho re jima pavaneM kheha // jo0 // 11 // haraSeM kahe tava hejamAM, mahArAjA re marakalaDo deha Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ||jo0 // vAru vAru vabI vegasuM, karo kAraja re tumeM kaho bo jeha // jo // 12 // tAharI paNa mana kAmanA, siha thA re ima dIdhI baashiis|| // jo // bahotteramI DhAlamAM,vade udaya re dharo hRdayamAM hIsa ||jo||13|| ||dohaa|| // tava sA potI te kane, pApaNi parikara leha // avatAyo tasu aMgamAM, Alasa prathama aha // 1 // Alasane udayeM karI, saMnArI sahi sUtra // aratha letAM Arati vadhe, jima tima lave utsUtra // 2 // tava bIje trIje dine, thavire thira kari tAsa // guNavA besADyo jorasuM, paNa na game anyA s||3|| savegAthA // 13 // // DhAla siitotermii|| // hojI pharamara varase lo meha // e dezI // hojI tava nizaeM azeSa, parikara preSyo te kane ho lAla // ho jI sama kAleM sarvAMga, vyApyo na kahe tAM te bane ho lAla // 1 // ho jI janAeM te jora, vAMso ghaNuM maraDe vanI ho lAla // ho jI hAthapaga zirane sarvAMga, kaMpAve ghane baleM ho lAla // // // ho jI uMcI dharI nuja doya, kaDa kaDa moDe bAMgalI ho lAla // do jI nUtAvezanI nAMti, dhrujato dharaNI DhalI ho lAla // 3 // ho jI aMgI pUThe vedu pAsa, Dhale DhIkalInI pareM ho lAla // ho jI thavira pAve prANa, paNa adara mAtra na ucare ho lAla // // hojI niMda nIsAmAM Apa, pale ghaj te gheriyo ho lAla // ho jI paDe pAnI pareM teha, jihAM tihAM pramilA preri yo ho lAla // 5 // ho jI kASTapareM kunAmeM, sUve saMthArA vinA ho lAla // ho jI ghorAeM ghaNuM jora, cittamA na rahe cetanA ho lAla // 6 // ho jI paDikamaNe pranAta, thavira naThADe mahA ukheM ho lAla // ho jI jano karI ika dina, guru sUtra guNAve mukheM ho lAla // 7 // ho jI palakamAMdi nUpIta, pramilAyeM tava pADiyo ho lAla // ho jI kuMhaNI DhIMcaNa ne zIza // nAMpIne namADi ho lAla // 7 // ho jI adara na naNe eka, muni pa Na mauna dharI rahyA do lAla // ho jI ativyApI tava saMgha, cihna na jAe jehanAM kahyAM ho lAla // e // ho jI kriyA karatAM aneka, cakunA cAlA kare ho lAla // ho jI keDi mukha kara ne pAya, moDe pasAre badu pareM do lAla // 10 // ho jI niza nArIyeM ema,nava nava ne nacAviyo ho lAla Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. // ho jI ehavAM joI AcaraNa, acaraja sadune Aviyo ho jAla // // 11 // ho jI evaDI esI baMgha, ema sujANa sadu ko vade ho lAla // ho jI sItyoteramI e DhAla, udaya vade dharajo hRde ho lAla // 12 // // dohA // ||m niAyeM Acasyo, Agama viNa anyAsa // viz hasta jalanI pareM, galavA lAgu tAsa // 1 // gahana artha gayA vIsarI, jima jima thAye bNsh|| tima tima lAge jaheraso, Agama na game aNsh|||| amRtasI gaNi ughane, ajJAne ahorAti // sUI rahe navi salasale, vIsarI sUtranI vaat||3|| // DhAla asotermii|| // veTI Tomara manakI // e dezI // tava guru jaNe so sAdhuLU, kevala .jaNavA kAMja ve // ghara borI ghaNe bAyaseM, pAyo teM Agama rAja be|| // 1 // jAga ve jJAnI jAganAM, jAganA ve zruta lAganAM ve // jA0 // deve jo Urgatiko harI, sura nara ziva sukha khAni be, so hAtheM AyA kyoM ha riyeM, gunasAgara zruta jhAni ve // jA // 2 // naraka nizAnI nIMdako, mUDha deve kauna mAna be // cauda pUravarasa borake, kahyA merA sacce mAna ve ||jaa|| // 3 // tava tAto hoyake so bake, kaho ughAtA hai kauna ve // tumakoM jUTha 'kahe kine, bUrI e bAta jabUna be // jA0 // 4 // gurujI hama to gunehathe, sUta ete ete kana ve // hama to maganahiM pAThameM, dajA na Ave dina ve // jA // 5 // guru tava ciMte citta meM, aho aho eto navIna ve ||th vaguNa ehamAM kapano, mahAjUTha bole malIna be // jANa // 6 // vipa ghA rita pareM anyadA, mUrjita ghAyala samAna ve // bolAvyo bole nahIM, ughyo so asamAna ve // jA0 // 7 // divaseM supanA dekhike, jyoM jyoM bake jo ra be|| jagAve jo kona jAyake, to bahuta kare bakora be|| jA0 // 7 // jore tAkU jagAya ke, guru kahe kyoM vatsa Aja be|| etI vera laMdhyA hatA, tava so tajine lAja be // jA // e // uttara gurukU yUM diyo, jaba duM a rtha ciMtu ekadhyAna be|| taba tuma sabakU kaMghekI, brAMti lagI nagavAna be|| // jA0 // 10 // jUTho tAkU jAnike, munijaneM meTyo navekha ve // kona ka darthanA navi kare, guruye paNa tyajyo beka ve // jA0 // 11 // moha rAjA ne mAgaseM, AvayuM tehay aMga be|| sadAgama tava nAgo sahI, sadabodhe Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ts`AN jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. tyajyo saMga ve // jA0 // 12 // cAritra dharma paNa cAliyo, sarva vira ti svayameva ve // pahileja palAye tadA, durgaMdheM jima deva be // jA0 // // 13 // mAdika nAsIne gayA, dazepaTAUta dUra be // samyak darzaneM sI ma tehanI, tajI vAja te tUra ve // jA0 // 1 // mithyA darzana maMtrI sareM, tava tahAM pUyo vAsa ve || mohAdikeM mali tehane pIDI nizapAsa ve // // jA0 // 15 // maraNa pamADI mokalyo, nigoda ekeMdi majAra be // java mAM mADi, paDhe tehane niradhAra ve // jaa0|| 16 // hoteramIyeM sAMnalo, DhAleM dharmano DhAla ve // dharamIjana dharajo sadA, udaya var3heM ujamAla be jA0 // 17 // dohA // // citta vRttivi iye, viveka girIne bhuMga // zrapramatta kUdeM yati sunaga, jaineMipureM mahAraMga // 1 // nirAnaMda utsAha viNa, majalasa melI sarva // cAritra dharma nRpa yAdi de; vega ne hatagarva // 2 // mAMhomAMhe ima ka care, ho guM kIjeM yAMhi // anavya durnavya yApyA juI, mohane aneka sahAya // 3 // skhalita te saghale phare, pheDe yApalo pada // yApaNane nIru ekaja dIna, tepaNa nahIM suda // 4 // anaMta kAleM yAvI milyo, thApAne te jIva // tene pakSa poSatAM ApaNo, upaje vyathA atIva // // 5 // ApaNa java uMco karAM, tava nIco ghAle teha || uMco khAvaNa navi diye, ri mohAdika eha // 6 // ApaNa ehane sukha ibieM, e na lahe na pagAra || mohAdikane jaI mile, cArati nahe apAra // 7 // guNaThANe gyA rameM, cauda pUrva ra yadi // pada ApaNa AropieM, tajAvI tAsa pramAd // 8 // tahAM kI paNa jIva te, dharma tajIne dhAya // mohanA dalane jaI mile, koika karma pasAya // e // zuM kariyeM kahiyeM kizuM, kihAM jaIeM pha riyAda || ho verA vAdhI gayA, kima jItAse vAda // 10 // sarva0 // 1387 // // DhAla ugaNyAsImI // // savArI nRpa zAMti jI ho lAla, edezI // mukheM marakalaDo deIne re, sadabodha kahe tava svAmi // mahA rAjA // yArati batI evaDI ho jA la // karo to zye kAraNeM re, e to kAyaranuM kAma // ma0 // 1 // hiMmata kaho kima hAriyeM ho lAla, e guM kAMI navuM ve re, anAdI e cAla // ma0 // cAlyo yAve sadA ho lAla ! loka sthiti jagani vaDI re, teha Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. pae no karma na lope svAla ||m // hiM0 // 2 // kAla paraNati karmanI re, le paTarANI prauDha // ma // kahI na jAye te valI ho lAla, navitavyatA ka re jAMjaNI re, gati ne tehanI gUDha // ma // hiM0 // 3 // je saMsArI jIva kane re, java karAve je nUra // ma0 // hitakarI tume tehane ho lAla, dhAro po UMce padeM re, ulaTa ANI kara // m0|| hiM0 // 4 // cauda pUrvadhara jo karo re, upazAMta moha ArUDha // ma0 // to paNa te jIva tihAM thakI ho lAla, mohAdikane mali karI re, mahA ajJAnI mUDha ||m||hiN||5|| nava mAM nakRSTo name re, aI pudgala parAvarta // ma0 // vivahAra e anAdino ho lAla, cAlyo Ave sadu jIvaneM re, namatAM nava Avarta // ma // hiMga // 6 // vismayazyo te vAtano re, hRdayamA rAkhavo rekha // ma // taTeM ve vAM ju tume ho lAla, mithyAnuM aMgaja kaho abo re, je kAMI aviveka // ma // hiMga // 7 // arino ekaja nIru e re, bedI mUlano pada ||m0 // yaza paDaho vajaDAvazyAM ho lAla,sukhI saMsArI e jIvane re, karasyAM sadu samada ||m ||hiN|| 7 // to paNa sidihose sahI re, navitavyatAne joga ||m // samavAyanAM saMyogathI ho lAla, nava sthiti kAla pariNateM re, su na karmodaya joga // ma // hiM0 // e // je ApaNa kaho abo re, eka e pAmyA shaay|| m0||e paNa na ghaTe Alocaq ho lAla, bada nIrupa Na pAmine re, mohAdika muMjAya // ma0 // hiM0 // 10 // rodhana kare rUThA thakA re, bAkI bala navi hoya // ma0 // arIe ApaNa pareM ho lAla, aMta kIjeM taka joya ||m // hiM0 // 11 // eka e kima ANe juna re, zatru aMta sahAya // ma0 // zyAne thA sadu AkulA ho lAla // jaya parAjayatuM pArakhaM re, jAte dIheM jaNAya // m|| hiN||12||ktaa valAnAM pAliyA re, dhIrAnA prAsAda ||m0|| saddha jANe saMsAramA ho lAla // uganyAsImI DhAlamAM re, udaya ratna thAlhAda ||m0|| hiN|| 13 // ||dohaa|| // tava te jeTale sarva te, sadabodhanuM vyAkhyAna // kare tava kahAvyuti hAM, karma pariNAma rAjAna // 1 // aho pratijJA Aja meM, pUrI pADI te h|| paNa pAMkIne pUraveM, tumasuM karI dutI jeha // 2 // padamasthala pura rA jiu, siMha vikrama iNe nAma // kamalinI nAmeM be priyA, tasa udareM a Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 - jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. nirAma // 3 // aMgaja meM avatArita, siMharatha nAmeM soya // jeha sahAyeM tu mataNo, jIva te avasara joya // 4 // have karo harSa vadhAmaNAM, eNe na veM e jIva // pada tumAro poSaze, Azaka thaI atIva // 5 // paDaze nahi moha pAzamAM, pUraNa puNya sahAya // Apyo meM ehane, jeNe pAtaka daya jAya // 6 // calavyo kehano nahiM cale, sadabodha sadAgama lIna // mugateM jAtAM lagi mohane, daleM na hose dIna // 7||srv gaathaa||1407|| // DhAla eNshiimii|| // vAgA jAMgI Dhola // e dezI // ima suNi ANaMda pUre, he sakhi ima suNiyANaMda puureN||tthii te mahA yAnaMda nreN||smkit Adi sanUra, ||he|| maline mahotsava bahu kare // 1 // jine purano loka ||he|| vAru kare raM ga vadhAmaNAM, zamyo samUlo zoka // he // nIrunAM le jAmasAM // 2 // vAMdhe toraNa bAra // he0|| kamaleM AbAdita kruuN| kanaka kalaza dhari dhAra ||he|| sodhe sodhe suMdarUM // 3 // zaNagArI daTa zreNi // // ghara ghara guDI unale // baTakAyo haraSeNa // he // rAja mAraga kuMkama jaleM // 4 // mRga madane ghanasAra // he0 // nelI caMdananeM raseM // rAyAMgaNa darabAra // he0 // bayala puruSa gaMTe tise // 5 // kanaka ratnano raashi|| he0 // mana modeM ye mAMgaNAM, ajaya dAna nannAsa // he0|| devarAve rAjA ghaNA // 6 // vAgAM maMgala tUra // he.|| mAnaneM mApa vadhAriyAM // zonA vAdhIsanUra // he0|| jina maMdira zaNagAriyA // 7 // udayaratana kahe ema // he0 // eMzImI e DhAlamAM // dharamayuM dharajo prema // he0 // mata paDo mAyA jAlamAM // 7 // ||dohaa // // have siMhastha te rAja suta, zizupaNe paNa soya // dekhI namI guru devane, hiye harakhita hoya // 1 // janakasAtheM jina maMdireM, jaI jotAM ji narUpa // snAtrAdika saMpekhatAM, AnaMda lahe anUpa // 2 // sAdhu saMgeM sukha Upaje, zravaNe sohAya vayaNa // dAna detAM dila kannase, nirakhI rIphe na yaNa // 3 // ima puNyodaya poSatA, laghu vayamAM tiNeM lAdha // svalpa dine saghalI kalA, bolatAM na lahe bAdha // 4 // viSayanI na dhare vAsanA, keva la karuNAdhAma // sAdhu kanhe zruta sAMjale, nAve nava nAva virAma // 5 // rUpeM ratipati dAravyo, yauvana pAmyo jAma // sulalita surapati sArikho, Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. paNa na game nArInuM nAma // 6 // virame daNa daNa vizvathI, vAMDe ziva sukha vAsa // guNa nidhi nAmeM guru tiNe, eka dina neTyA khAsa // 7 ||c u nANI te gurukane, sAMjali zruta suvizeSa // vidhisuM te saMyama vare, yA raMna tyajI azeSa // 7 // sarva gAthA // 1423 // // DhAla ekyaasiimii|| // beDale jAra ghaNo le rAja, vAtAM kema karo bo ||e dezI // cAritra dharma rAjA citamAMhe, tava pAmyo mahA topa // sahita parikara rahe te pAseM, puNyano karavA poSa // 1 // ima te jora na. aNagAra, moha nRpanA naDa sAtheM // e AMkaNI // ati anurakta thaI te munisuM, trinuvananI je trAtA // sarva virati nAme sA zyAmA, yoginI jai jaya dAtA // 30 // 2 // sada bodha yodha sadA pAsethI, adha daMga na rahe alago // samyak praikAreM samya k darzana, vapu sAtheM rahe valago // 30 // 3 // apramAda mahAsiMdhura kapareM, naji jAvana aNbaaddii|| prazama kavaca paherI nalI jAte, viveka nisAna vjaaddii||30 // 4 // te gajeM besI sira sohAve, saMtoSa Topa sanUreM // a DhAra sahasa sIlAMga sAmaMte, paravarita dala pUreM // 30 // 5 // dharma dhaneM di na dina vAdhaMto, puNyodaya iNe nAmeM // daMma nAyaka te Agala doDe, ari usAraNa kAmeM // 30 // 6 // samaya samayapratye guna mananA, pragaTe je pari NAma // pAyaka te cAle khala ghAyaka, bAgala jihAM amirAma // 30 // 7 // aNiyeM aNi yAvIne aDina, moha rAjA muni sAmo // vadasthala vIM dhyuM tava tehay, tatva kuMtI dhari tAmo / / 60 // 7 // jJAna darzana cAritrarU pI e, tridvaMsane kari trADe / hRdayamA rAgane hepane rope, kAmane kUTI pA De // 30 // e|| jIva dayA pariNAma nivANe, haNe hiMsA sAmaMta // mR SA vAdane sata nAvArUpa, mujareM mAre saMta // 30 // 10 // adattAdAna suna Tana mastaka, zauca jalakeM karInede // brahmacarya jAlA. mahA naTa, maithunane ullede // 30 // 11 // mAna sunaTanuM mAna muni so, mArdava daMmeM moDe // riju jAlaDiyeM mAyA musI, doSI na dITho boDe // 30 // 12 // saMtoSa yaSTikA ye te jaTa, lona, mastaka moDe // yUro dekhIne koI zatru,sAhAmAM siMga na joDe // 30 // 13 // deha asAra ciMtana dharma sAdhana, sAhasa satva ne dhIra // ityAdika bAyudhe jIte, parisahane te vIra // 30 // 14 // tanunI thi Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. * ratA leI tomara, unmUlI upasarga // ima mArIne kIdho acetana, verIno te Ne varga // 30 // 15 // jA rodhagavAne mAre, parigraha naTane troDe // da mA rUpI khaDga dharIne, kodhanI siMdhi viDoDe // 30 // 16 // udayaratana kahe ekyAsImI, DhAle dharamI loka // sadA karajo sevA sAdhunI,je sAdhana paraloka // 30 // 17 // // dohA // // zatrune ima samAvatAM, jaratAM puNya naMmAra // bahu prANIne bodhatAM, sa phala kare avatAra // 1 // prabala karI nija padane, khala pamADI dIpa // aMta same lahi ikaDo, tanU jANI bala hINa // 5 // srvgaathaa||1||42|| // DhAla vyAzImI // // kuMtAre mAtA zma naNe ||e dezI // namo re namo nigraMthane, ehavA je AcArI re // ghaNA kAla lageM Adara ghaNe, tAsyAM badu nara nArI re // // na // 1 // saMleSaNA so sAdhuyeM, bilu nedeM kIdhI re // ivya ane jAveM thakI, aDe jeha prasidire ||n||2|| tava gItAratha tapodhane, purathI te pa ravarita re|| parvatanI kamaNe jaI, saMthAro tiNe karitu re ||n||3|| prathama zilA tala pUMjine, mAnano saMthAro re // pAtharIne te UpareM, mana kari eka tAro re ||n0||4|| besI paryakAsane, kara saMpuTa dharI sIse re // amADIne kacare, zakastava sujagIse re // na // 5 // namI sadu jinarAjane, zAsa napatine soi re // praNamIne pUDhe namI, gurune guNavaMta jo re // na0 // // 6 // pacakhyA be to paNa par3e, pApasthAna aDhAra re // premeMsuM pacakhe pharI, niyameM cAra bAhAra re // na0 // 7 // pratibaMdha tanuno parihari, aticAra Alo re // AhAra savi pacakhe vali, die harapita ho re ||n0|| // pAdopagamana aNasaNa, khezne gaha gahito re // deva manuSya tiyecanA, upa sarga te sahito re // na // e // eka mAsa tAM iNi pare, aNasaNa rAdhI re // helA usAsA lageM, zubha saMyama sAdhI re // na0 // 10 ||s mAdhi kAleM kari thayo, sAtameM sura loge re // divya te maharSika devatA, saMyama phala yogeM re // na0 // 11 // utkRSTo tihAM Akho, sAgaropama sola re // jogave eke AgajhuM, karato raMgarola re // na0 // 12 // udaya Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 263 va ima byAsImI, DhAla e meM bolI re // saMsAramA dharma sAra ; ju aMtara kholI re // na // 13 // // dohaa|| // tIrtha tIrthakaranI tihAM, jagati karI tiNe nAva // puNyodaya poDho kIyo, munine sIsa namAvi // 1 // surapadanAM sukha jogavI, tihAthI cavi ne teha // kamala pura nAmeM purI, vArU pUrva videha // 2 // zrIcaM nAmeM nRpa tihAM, kAminI kamalAtAsa // aMgaja tehano kapano, nAnu nAmeM te khAsa // 3 // pUrva pareM bAla kAlathI, dharato timahija dharma // puNyodayane pekhato, kare sadA guna karma // 4 // anukrameM nogavI rAja sukha, putrane ApI pATa // dIkSA grahI tiNeM moha dala, dUra kayuM daMha vATa // 5 // saMyama sUdhuM pA line, aMte aNasaNa dhaari|| navameM graivekeM sura thayo, te nAnu aNagAra // 6 // trIsa sAgaropama Aukho, pAlI pUrva videha // padama pureM teM suta tha yo, sImaMtaka nRpa geha // 7 // rAjaviyAM siraseharo, iMidatta anidhAna // rAjya tajI saMyama naje, temahija te tiNi thAna // 7 // dINa pamADImo ha dala, puNyodaya kari puSTa // aMte aNasaNa kacari, dUra kasyA ari uSTa // e|| maraNa samAdhe te marI, sarvArtha siddhi vimAna // ahamiMda surapaNe Upano, mahArdika mahA rihivAna // 10 // sarva gAthA // 1465 // // DhAla vyaasiimii|| ||dhnn samartha pIna naanhddo|| e dezI // sakala maMgala jaya dAyinI, cAritra dharma rAjAnI seva // nuvana nAnu kahe kevalI, phale tehanA nRpa su e tuM heva // sa0 // 1 // ehaja gaMdhilAvatI vijayamAM, iMipurIthI adhika a nUpa // capurI nAmeM purI, akalaMka nAmeM rAjA tihAM nUpa // sa0 // 2 // sakala nUpAla mauli zreNe, pUjita che jasa padabharaviMda // sujaga samRddhi sakne karI, avani tala upe jima iMi // sa0 // 3 // je zrIjinapadapaMkajeM, madhukaranI pareM rahe maganna // devI ne tehane sudarzanA, zIlA jehane lAgI laganna // sa // // dhavala samakitane dhAriNI, supanamAMhi te dekhI siMha // ujvala zasiso ekadA, vadana praveza karato abIha // sa0 // 5 // te iM idatta aNagArano, tihAthI jIva cavI te tAsa // udareM AvI kapano, pu tra paNe pahotI mana Asa // sa0 // 6 // tava sA harakhI supana te, jagata Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. " patine nAve jAya // supana pAThaka teDI tadA, paramAratha tasa pUDhe rAya // sa0 // 7 // tanuja hose tuma te kahe prabhu, e uttama supana pasAya // ku ladIvo kula kesarI, khakhaM bhUmaMmala jogI rAya // sa0 // 8 // tava tUge ye nRpa tehane pAritoSika dAna pracUra | vidAya karuyA saMtoSane, grama hIpI AnaMda kara // sa0 // e // sukheM garna te nirvahe, devapUjA dAnAdi neka || moholA je je kapaje, pUre nRpa te eke eka // sa0 // 10 // prasa vesA pUre dineM, putra ratana puMja samAna // yAvAsane udyotato, taraNi pareM tape tejavAna // 0 // 11 // harakheM hIe dularAvatI, mahoTo muktAphalano hAra // ullasate nareM doDIne, caMDU dhArA dAsIyeM te vAra // sa0 // 12 // vasudhApatine vadhAmaNI, tanu janmyAnI dIdhI tiroM jAya // pahoce sAta peDhI lageM, dAna tehavaM tasa dIdhuM rAya // 0 // 13 // nagaramAMhi te nava navA, mAdalanA thAe dhoMkAra // zrANaMda raMga vadhAmaNAM, utsava tihAM thAe apAra // sa0 // 14 // kanakAdika bahu dAna ghe, baMdIvAnanA boDe baMdha // mahApU jA jina maMdireM, nehasuM racAve nariMda || sa0 // 15 // khAna pAnane dAnasuM, gIta gAna prati tAna mAna // rAjAne purajana sarve, mudita kasyo deI bahu mAna // sa0 // 16 // mAnane mApa vadhAriyAM, rAja kara mevyA mahArAja // udayaratana kahi DhAla e, vyAsImI bolI guna sAja // sa0 // 17 // // dohA // // siddhArtha nAmeM sunaga, gaNaka teDI nija geha // janama samaya nija jAno, nRpa pUDhe dhari neha // 1 // kehevI velA be kaho, tava tihAM bolyo teha // mahA rAjA mana deIne, sAMjalo gharI saneha // 2 // saMvatsara sAnaM da e, zarada ritu sukhakAra // kArtika mAsa kalyANa kara, tithi be bIja na dAra // 3 // suraguruvAra sohAmaNo, kucha RtIkA vRSa rAsa // dhRtiyoga kaulava karaNa, guna graha nirIkSata khAsa // 4 // lagana be lakha lAna kara, graha sarva uccasthAna // zrAvyA ve dorA laho, naI mukhI rAjAna // 5 // pApa graha igyAra meM, jAvi be suNo nRpa / ehavI velAe janamirca, kumara hose kula rUpa // 6 // zUra vIrane dhIra vyati, tejasvI jasavaMta // dharmI pratA pI mahAdhanI, rAjeM hose taMta // 7 // vRSa rAsi e janamitra, phala have sAMjala tAsa // josI kahe joI jugatisuM, avanipati suNa ullAsa // 8 // . Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 165 yataH // nogI dAtA zucirdavaH, sthUlagaMmomahAbalaH // arthavAnalpanApIca, sthiracittojanapriyaH // 1 // paropakArI kAMtazca, baduputraH shaurysNyutH|| e vaM guNagaNopeto,raSejAto nvennrH|||| samAnAM ca zataMjIvet,paMcaviMzati kaM yadi // nRmRtazcatuSpadAtasya, maraNaM rohiNIbudhe ||3||srv gaathaa||14e3|| // DhAla corAsImI // // koI patra lAve dInAnAtharnu // e dezI // jU puNyataNAM phala prANi yAM, java phaMda je pheDe // puNye graha hoya pAdharA, valI vairI na vihaDe // juu0|| 1 // bAreM rAzinAM phala badu, jANyAM nali nAMteM // avanipatine 3 gi pareM, gagakeM gunnvNteN|| j0||2|| mahAvideha detramA, kapano te mA tte|| koDi pUravano Anakho, laho tehay sughATe // jU // 3 // vali te josI nRpane vade, vAre rAzinAM bNdulaaN|| phala jAkhyAM AgameM, samajho e saghalAM // jUN // 4 // zIkhavyAM te suziSyane, sarva je guna TANe, vyApyA tihAMthI vizvamAM, teha kAla pramANeM // ja0 // 5 // yataH // jyotiSa ni nimittaM ca, yaccAnyadapi taadRshH|| atIDiyArtha tabAstra, sarva sarvajJapUrva kaM // 1 // tatotrayovyanicAraHsyAtkevalaM nrdosstH|| vijAgaM hi na jAnI te, zAstrasyAlpazrutonaraH // 2 // pUrva DhAla // janma samaya jotAM sahI, bAla ka e balI // hose jAcA hIrA jisyo, anamI ati kalI ||juu0 // 6 // jANa ghaNuM josI tume, sadA raho tAjA // satya 'kaho saMzaya vi nA, rIjI kahe rAjA // jU0 // 7 // sarvajJa viNa saMdeha vinA, sAcUM kuNa nAkhe // ajJAnInu naccayuM, koI kabUla na rAkhe // jU0 // 7 // jJAnI vi nAe jhAnano, nirvAha kima thAya // sarvajJa viNa saMsAramAM, kiNe satya ka hevAya // juu0|| e|| premeM zma prazaMsine, dAna josIne dI* // rAjAeM mahA rImarnu, lakSmIphala lIdhuM // jU0 // 10 // dAnamAne sanamAnine, vI sayo teha // udaya vade kahI DhAla meM, corAsImI eha // jU0 // 11 // ||dohaa|| // balI kumara te bAlana, nirupama dIdhuM nAma // sadu sAthai guna muhUra teM, sAnaMdeM purasvAma // 1 // pAMca dhAve pAlI jato, vAdhe dina dina vIra // puNyodayanA pUrathI, zizu te mahA sudhIra // 5 // bAlapaNAthI bahu thayo, sadabodhaguM tasu saMga // samakita to sAtheja , pUraNa puNya prasaMga // 3 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. sakala kalA sAdhI sabala, damA guNa na lahe dona // gurutA ane gaMjIratA, thiratA thaI thira thona // 4 // sarvagAthA // 1510 // // DhAla paMcyAzImI // // AsADho dhura unhyo|| e deshii|| yovana vaya te pAmyo yadA, vAdhyo tava tanu vAno re // sujANa sUdhA jana saMgano, tehane lAgo tAno re // // yo // 1 // snAtra mahotsava nita kare, vidhisuM suNe guruvANI re|| de hare deva pUje sadA, aMgeM UlaTa ANI re // yo // 2 // zAsananI unna ti kare, ratha yAtrA gIta gAno re // nRtya karAve nita navAM, dInane dIe dA no re // yo // 3 // cAritra dharmanA sainyasuM, ati paricaya thayo tAso re // bIhIkeM nija bala leIne, moheM lIdho vanavAso re // yo0 // 4 // rAga kSepa dUre rahe, mabakI mArI krodhe re // zailarAja na jue sAhamuM, zaThatA kUpa ne zodhe re|| yo0 // 5 // sAgara khAre sAgareM, gayo jo gati mAtI re // viSaya paMcenI vAsanA, nipaTa jAye te nAThI re|| yo0 // 6 // kRpaNatA kopI ghaj, jaya pAmI jAe nAgI re // avinayeM kacAlo nakho, lAlacane bIhika lAgI re // yo0 // 7 // vinaya prazama mRDane ruju, saMtopa thAdi suraMgeM re // gAMnIrya sthairya zauryAdika, guNa e vasyA tasu aMgeM re // yo // // // kIrati prasarI dazo dize, mAta pitAne moho re // yatizaya te ka para Upano, daNa na khamAye viboho re // yo0 // // ghara ghara guNa gIta tehanAM, kulavadhu gAye keI re // keI surI keI kinnarI, hIe harSa dhareI re // yo0 // 10 // nATa cAraNa keI naNe, guNa jehanA gaha gATo re // sudhI janane surapaNa keI, bole tasa guNa pATho re // yo0 // 11 // paMcAzI mI DhAlamAM, pherA lAkha corAsI re // udaya vade te navi phare, mati jeNe jinamateM vAsI re // yo0 // 12 // // dohA // // jasu saghale yaza vistasyo, te yaza khubadhI jora // rUpeM raMna harAva tI, rAjasutA tiNa tora // 1 // mAnameTI guNa peTI te, sAthai laI zuna sAja // aneka evI eke same, kumarane varavA kAja // 2 // pUrava upaci ta puNyaphala, kumaranuM koI balavAna // AvI AkarSI tehanI, svayaMvarA ti Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 267 Ni sthAna // 3 // sakala kalAyeM zonatI, sumukhI sakala suramya // UtArA nRpeM ApiyA, rahevA tehane ramya // 4 // - // DhAla byaasiimii|| // avadhe AviyeM mahArAja // e dezI // vratavipe mana vAsanA, balI kumaranI balavaMta // vasI tiNeM vivAhanI, kAMI cAha na dhare ciMta // tava ima kahe mAtane tAta // 1 // sudarzanA tasu mAvaDI, akalaMka rAjA thA p|| aniprAya kumarano utlakhI, jaI kahe ema javApa // t0|| 2 // khAM teM te kholA pAtharI, khare ukheM paDado khola // ekAMteM aMjali bAMdhine, bo le te ehavA bola // ta // 3 // mAvItra dharmanuM mUlato, jehanA usIMgala na thavAya // putranuM prI yaje, ima jaMpe zrIjinarAya // ta // 4 ||maavitr jo karI lekhave to, kahyu amAruM eka ||maan tuMmana komala karI, hatIlA na thAeM beka // ta // 5 // tuja guNeM AkarSIthakI, badu rAjasutA gunnraas||maat pitAnI mokalI. yAvIle prApaNe vAsa // ta0 // 6 // svayaMvarA e suMdarI, nAjuka navale vesh|| ihAM AvI jo pAnI phare, to jaDa thAye deza // ta // 7 // abalA nirAze e valI, to amane Arati hoya // AMTI tajI tUM tevatI, eka vAra te uMco joya // ta // 7 // kayuM amArUM jo karo,toha riNAdAyeM hAtha // grahIne mana melasuM, sukha jogavo sadu sAtha ||taae|| e bApaDI ihAM cAline, AvI dharI Umeda // ijA pUro edunI, jogavI sukha bahu neda // t||10|| amane paNa sukha Upaje, jo joieM tAharUM rAja // panI pATa ApI putrane, sAdhaje paranava kAja // ta0 // 11 // mA bAparnu mana rAkhatAM, avaguNa tuphane rekha // ihAM Upajato nathI, dilamA vi cArI dekha // ta0 // 12 // vyAsImI e DhAlamAM,udayaratna nAMpe ema // 3 siMgala mAya bApanA, kaho na thavAeM kema // na0 // 13 // ||dohaa // // valI kumara tava ciMtave, aho e moTo baMdha // e mahArA mA bApano, e kaja hUM dhUM naMda // 1 // jo ulaMbUM Ae to, Arati lahe atyaMta // tiNeM mupha mananI kAmanA, havaNAM na hove taMta // 2||puulN tiNe premeMkarI, havaNAM e DhuMtI DhuMsa // lUTAye nahi je vinA, so khAMcaM jo suMsa // 3 // joga karama viNa jogave, yogano na mile yoga // sarogane sarasa ahArano, jima na Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jainakathA ratnaMkoSa nAga pAMcamo. ghaTe saMyoga // 4 // ima manamAM bAlocine, mAta pitAno moda // pUro te pADyo tiNeM, vadhU varI savinoda // 5 // vAru vivAha natsava kayo, pura jana vAdhI prIta // AnaMda sadune Upano, rUDI dekhI rIta // 6 // // DhAla styaasiimii|| // navo paDevaDo re // e dezI // tava akalaMka te rAjie re, suMdara joI gunanArI re // jo jo puNyathI re // kumarane kAjeM karAviyAre, mohala ghaNA manohAra re ||jo||1|| puNyathI parighala noga, puNyathI sukhasaMyoga, pAmI joga, rasi nogave re||ek pAseM vahe ApagAre, eka pAseM ArAma re ||jo|| krIDA giri sara vApiyeM re, upe te thala anirAma re // jo // 2 // vAru vRdanI AvalI re, dIse guhira gaMnIra re // jo // Agala kAraMja kaba le re, nIkaraNeM kare nIra re / jo0 // 3 // suMdarInA sohAmasA re, biTuM pAsA prAsAda re // jo0 // vice beThakano baMgalo re, vimAnasuM mAMme vAda re // jo // 4 // popaTa bole pAMjare re, heThe hImolAvATa re // jo // Upara motInAM jUMbakhAM re, caMdueM guna thATa re // jo0 // 5 // batrIsa baha tihAM besIne re, nirakhI nATAraMna re // jo // nita navalAM sukha jogave re, nita navalA acaMna re // jo // 6 // suranA jahevI sAhebI re, jogave je jarapUra re // jo // pUrva navanA puNyathI re, nita nita caDhate nUra re // // jo0 // 7 // kuvalayacaM kevalI kane re, tAta deI tehane rAja re ||jo|| mahAvrata leI mugateM gayo re, sAyAM Atama kAja re|| jo0 // // mAtA paNa mahAvrata AdarI re, pAlI pahotI suraloka re // jo0 // bali rAjA rAja jogave re, puNyano kare badu poSa re // jo0 // e|| anamI bANa ma nAviyA re, sImADA sAmaMta re // jo // cAlIsa lAkha pUrava lageM re, rAja kare te taMta re // jo0 // 10 // vIza lAkha pUrava voliyAM re, kumara paNe niradhAra re // sAulAkha pUrava sadu malI re, zma bolyA udAra re // // jo // 11 // dayA dharma dIpAvina re, jaina zAsana tiNe jora re|| jUnA devala jina rAjanAM re, samarAvyAM tora tora re // jo0 // 12 // navA paNa nija dezamAM re, poDhA bahu prAsAda // re // jo0 // gAma nagara sIma DUMgareM re, karAvyA mana AlhAda re|| jo0 // 13 // saMghapati tilakadha rAvine re, rathayAtrA karI raMga re // jo0 // deze deze dIpAviyo re, zrI jinadharma tha Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. zahae naMga re // jo // 14 // joga tiNe evA jogavyA re, devane je urlana re // jo // rAja karatAM paNa rAjiye re, dilamAM na dhasyo daMna re // jo0 // // 15 // udaya ratana zma kacare re, satyAsImI DhAleM bayana re ||jo ||buu jAvatAM bUje sadA re, paNa suM bUje bayala re // jo // 16 // ||dohaa|| // caudazane dina ekadA, upavAseM te teNa // sAMja same jina pUjine, sakAya karI harakheNa // 1 // sAmAyaka posaha tavI, nAvana nAvatAM nari // rajanI virAmeM rAya te, sadabodhAdi pUri // 2 // cittamAMhi zma ciMtave, itara pareM saMsAra // kevala viSayane kAraNeM, meM hAsyo avatAra // 3 // // DhAla agyAsImI // ||ghnno pyAro ghaNo pyAroprANathI tuM pranujI // e dezI // ra nogeM sure noge je unagI nahIM jI, tuba narane tuba narane jogeM te kima eha ho ||puu rAye pUrAye viSayanI vAsanA jI, aho eto aho eto kahevAye aha ho // 1 // jama vAro jama vAro aho aheleM gayo jI, saMsAra saMsAreM nahIM kAMI sAra ho // brAMte je brAMteM je ramya nAse a jI, dehAdi de hAdi svajana parivAra ho // ja0 // 2 // paNa te to paNa te to thArakhara a nitya ne jI, vAghaNane vAghaNane mukheM jima koI ho // pesIne pesIne vAM le jIva, jI, paNa keto paNa keto jIve soI ho // ja0 // 3 // mUDha ma nasuM mUDha manasuM mAne moheMkarI jI, yauvanane yauvanane rUpa anUpa ho|| paNa uSTa paNa uSTa rogataNe vaseM jI, mAMhi mAMhi thAya te kurUpa ho // ja0 // 4 // suravadhunAM suravadhunAM je mana rIjave jI, tehane na kare tehane na kare caMmAlI kabUla ho // jarAne jarAne roganA yogathI jI, te havaM tanu teha, tanu thAe sUla ho // j0||5|| bAhyadRSTeM bAhyadRSTeM je pyArI lAge bahU jI, kamalAro kamalAro koDI upAya ho // tAM vaM tAM zrAvI navi mile jI, jo male to jo male to jotAMmAM jAya ho // 6 // bate to bate to sukha nahIM tehavU jI, vitta jAte vitta jAte jehabuM phuHkha thAya ho // jo rahe to jo rahe to bAkhara paNa bAMjhaq jI, teha dhanane teha dhanane kAje kuNa dhAya ho // ja0 // 7 // rAjya padano rAjya padano paNa mada je kare jI, avivekeM avivekanuM vilasita teha ho // nUpa keI nU Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. pa keI jIkha mAge ghaNA jI, jihAre jihAre Ave puNyano neha ho ||j0 // // jorAlo jorAlo hoya je jehathI jI, te tehane te tehane gaMje ta takAla ho // jageM mana jageM mana galA galanI pareM jI, eka ekano eka ekano jANo kAla ho // ja0 // // jAvajIva jAvajIva jo koI pu eyathI jI, rAja kuMti rAja DhuMti bhraSTa na thAya ho // utkRSTo utkRSTo to AraMna karI jI, sAtamI te sAtamI te narake jAya ho // ja0 // 10 ||raaj kAje rAja kAje keI raNamA mare jI, raMgIlA raMgIlA je rAjAna ho| rAja tehane rAja tehane kAMI kAjeM Ave nahIM jI, to tehay to tehakheM kI je guM mAna ho // ja0 // 11 // suta baMdhu suta baMdhu vadhU Ade sahU jI, pa rikara ne pari parikara ne mAharI 'pUna ho||aagmaanii AgamAnI sadA cA le a jI; paNa nalI paNa nalI e bAMdhI mUTha ho // ja0 // 1 // Apagara jeM ApagarajeM sadu AvI mile jI, paragaraje paragarajeM na mameM ko pAya ho| kuNa mAtA kuNa mAtA pitA nAI jArajA jI, vekAreM vekAreM e savi bada lAya ho ||j||13|| janma jarA janma jarA ane yama coTathI jI, kAMI rAkhI kAMI rAkhI na sake kuTaMba ho // tehane kAjeM tehane kAjeM vividha viTaM banAjI, kuNa sahe kuNa sahe kare kue daMna ho // j||14|| kavi udaya kavinadaya ratana kahe eTale jI, agyAsIanyAsImI thaI DhAla ho|| kevalI te kevalI te juvananAnunaNejI, caMmauli caMmaulI suNa nUpAla ho // 15 // // dohA // // sarasa gIta zravaNe suTuM, ramaNika jo rUpa // jalA gaMdha nita no gae~, rasa AsvAuM anUpa // 1 // pharasa sukomala pharasiyeM, e paMca viSaya sukha dekhi, mAna kare ko maDha nara, te paNa mohavizeSa // 2||s||1570|| // DhAla nevyaasiimii|| // re mana paMkhIdhA ma paDIsa piMjare,saMsAra mAyA jAla re|| e deshii|| re mana mUDha tUM ma paDIza mohamAM, e viSayanAM sukha dekhi re // etraaNknnii|| jogavatAMga jalAM nAse, viSaya e viSarUpa re ||smyaaNtr te virasa lAge, sIta same jima dhUpa re ||re|| 1 // lIlA viSayanI sadA lAge, ajJAnI ne anUpa re|| jJAnI nara te ima gaNe e, kevala duHkha rUpa re ||re0 . // 2 // sukha to sarasava jeTaluM ne, phuHkha to DUMgara mAna re|| dhiga paDo Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. te viSayasukhane, nikhara je nidAna re // 20 // 3 // viSayane vaza vera parathI, kapaje aneka re|| re // loka paNa lakha game naMme, nUpa daMme ka re|| re // 4 // yaNa malate cATa thAya, arati upaje aMga re // maraNAMta paNa lahe yApadA, bada paDayA viSayane saMga re ||re||5|| mRga mIna madhu kara ane mayagala, paravaze pataMga re // eka eka iMDi raseM Atura, aMgano ka re naMga re ||re // 6 // vaMbita kozka lahe viralo, pAmIne paNa prAhi re|| roga viyoga ne jarA yogeM, jogavI sake nAhiM re // re // 7 // puNyabaleM jo viSaya sukhano, pUro pAmI sAja re // avatAra Akho anunave, koI cakI ke mahArAja re // re // 7 // to marI te tehane vipAkeM, pAme naraka nivAsa re // te mATe le neTa nikharAM, viSayanA vilAsa re // re // e|| ima bIjI paNa aneka vastu, ramya nAse teha re|| yAvara te ghanitya saMgha lI, baTaki dAkhe beha re // re // 10||prem daMmane prahAre mUrbita, rAjamadeM unmatta re|| viSayavipe gahire thake, vainavaraseM mayamatta re // re // 11 // yAja lage meM evaDI kAMI, lahI na kAlanI lAta re // avatAra ahile nI gamyo, bAula dIdhI vAtha re ||re||1|| udaya ratna kahe e nevyAsImI, suNo zrotA DhAla re||dhrmno dRDha rAkha jo, jima nAje nava jaMjAlare ||re||13|| ||dohaa|| // kuvalaya caM te kevalI, jiNe tAsyo mujha tAta // have jo neTu teha ne, to sAdhuM paramArtha // 1 // Atama ciMtA iNi pareM, karatAM thayo prajAta // posahAdi vrata pArI tava, nArI ne naranAtha // 2 // deva pUjA dila rI jIne, siMhAsane te rAya // AsthAna sanA maMjhapa jaI, bego jaDI sanAya // 3 // kuvalayacaM paNa kevalI, bali nRpano aniprAya // unavIne yA vyA vahI, tiNi avasara tiNi vAya // 4 // kanakamaya paMkaja kapareM, mRga ramaNa udyAna // parakhadeM vITayA kevalI, beThA jJAna nidhaan|| 5 // sura nara tihAM yAvyA badu, kevalI kahe upadeza // bali rAjA paNa tiNe same, pa hoto teNe pradeza // 6 // anigama pAMce sAMcavI, traNa pradakSiNA deha // vaM dIne beTho tihAM, sugavA dharma saneha // 7 // sarva gAthA // 1600 // // DhAla nevuumii|| // de valI igalAdhI cUDo vaaprii||e dezI // zrotAjI ||dhrmnii dezanA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. sAMjalI, praNamI muninA pAya re ||shro|| pUje avasara pAmine, kara joDI vali rAya re ||1||shro|| kevaliye te nRparnu mana harI // e aaNknnii|| pranujI // jagavan meM java hArI, kevala viSayane kAja re||pr0 // zaraNe zrAvyo have tumataNe, jANI tAraNa taraNa jihAja re // ke0 // 2 // pra0 // zeSa rahyo je thAkato, e mAharo avatAra re // 30 // saphala thAye have je hathI, tehavo kaho prakAra re ||pr0 ||3||raa // kevalI kahe tava tehane, ehaja tuM nava eka re // 0 // dAkho nathI suNa pUraveM, hAsyo meM aneka re // ke0 // 4 // rAjAjI // kahetAM kahevAe nahIM, jaya upajAve nUra re|| raa|| acaraja kArI ati ghaNuM, jima dariyAnuM pUra re // ke // 5 ||raa // bali rAjA tava boli, svAmI suNo eka vAta re ||raa // sAMjalavA va abUM, te kaho mahAro avadAta re // ke ||6||raa // kevalI kahe su e rAjiyA, koDI jIne paNa koya re ||raa0 // kahetAM na pAme pArane, Ayu paNa pUlaM hoya re // ke0 // 7 // rA0 // acaraja jo tuUne aje, to sAMnala thaI sAvadhAna re ||raa0 // kahu~ kAMka saMde pine, avadAta tuja a samAna re|| ke rA // zrotAjI // udayaratana kahe eTale, nevUmI nira dhAra re ||shro|| DhAla thai paNa dharmano, Age suNo adhikAra re // // // . // dohA // // kAla anaMte hAMthakI, cAritra dharma sahAya // karavA karameM kADhiyo, jIva tAharo suNa rAya // 1 // avyavahAra nigodathI, vyavahAra nigodeM vA sa // dIdho tava mohane daleM, turata ghekho jara tAsa // 5 // kAla anaMto rokiyo, pache karma pariNAma // kaco tihAthI thANiyo, suNa mana rAkhI gama // 3 // paMca thAvara vigaleMzmiAM , paMceMhI tiryaca // naraka anArya nara gateM, vasi karma prapaMca // 4 // vali vali pADo vAline, verIeM vAra anaM ta // nigodAdikamAM nAkhina, kahetAM nAve aMta // 5 // anArya deze a vatarI, valI anaMtI vAra // nara nava nAhaka nigamyo, mohataNe adhikAra // 6 // kujAti paMgu kulahINa kihAM, aMdha badhira gadapUra // ityAdika do ce valI, rAkhyo moha hajUra // 7 // pudagala parAvartana karayAM, anaMta anaM tI vAra // ekeMziyAdikamAM ghAline, moheM kIdho khovAra ||||srv||1617 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 173 // DhAla ekaaNnnumii|| // ho re vaNajArIDA // e dezI // iNi pareM kIdhI re navanI bAvalI, kulanI namatAM bahu koDi ho // do re suNa rAjIyA // corAsI lakha jI vA yonimAM, paga paga pAmyo tUM khoDa ho // 1 // ho // zrI nilayanagareM tUM thayo ekadA, vaizramaNa nAmeM vaNIka ho // ho0 // dharmanI napanI tihAM dhIpaNA, zloka suNI eka ramaNIka ho // 5 // ho0 // yataH // svajanadha nanuvanayauvana, vanitA tatvAdyamanityamidamakhilaM // jJAtvApatrANasahaM, dha maM zaraNaM najata lokAH // 1 // kudharmanI buddhi tava AmI pharI, tridaMmina tApasa kIdha ho // ho0 // ekeDiyAdikamAM valI avatArIne, duHkha badulAM moheM dIdha ho // 3 // ho // pudagala anaMtA parAvartyA valI, naranava lahI aMtarAleM ho // ho // kudharma buddhine upadezekarI, jihAM tihAM paDyo jaMjAleM ho // 4 // do0 // Alasa ughAdika sunaTeM malI, ala go nAkhyo natheDi ho // ho // timaja anaMtA pudagala parAvA , kudRSTi lAgI tihAM keDi ho // 5 // ho // vijaya varSanapureM naMdanane naveM, Ayu TAline sAta ho // do // karma te dyAM yathApravRttakaraNe, khaDageM tihAM karI khyAta ho // 6 // ho0 // eka koDAkoDi sAgaranI sthiti, sA te rahyA te zeSa do // ho0 // graMthI neda lageM pahoto jaI, paNa moheM melA vI azeSa ho|| 7 // do0 // azradhAnane rAga zeSAdikeM, pADo vAlI tiNeM tAla ho ||ho|| nigodAdikamAM timahija pheravyo, kahyo na jAye te kAla ho // 7 // ho ||te valI malayapure vizvasenane, naveM karI graMthI neda ho // ho // apurava karaNa khaDagateNe baleM, Age valI dharI umeda ho // // e // ho // anivRttikaraNa daMma usArIne, mohAdika verI mahA mana ho // ho0 // samyag darzana maMtrI neTIna, avasara pAmI avanna ho // 10 // do0 // kudRSTi rAgeM tava dIdho dago, sunaganaveM valI soya ho // do0 // sneha rAgeM valI samakita dArita, jugateM vicArI tuM joya ho ||11||ho|| viSayarAgeM valI siMhatavaM naveM, jinazrIeM zeSa vizeSa ho // ho // jva sanasikha ko kubereM mAnathI, padameM mAyA baleNa ho // 12 ho0 // somadatta loneM ema aneka naveM, tAhare jIveM rAjanna ho // ho // moha rA jAnA sunaTa taNe baleM, hAyuM samakita ratanna ho // 13 // do0 // dezavira Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ti dAri hiMsAeM suMdareM, maNina mRSAvAda do|| do0 // somadatte adattA dAnathI, datteM maithuna unamAda hoM // 14 // ho0 // dhana badula seThe parigraha ne pUre, rohiNiyeM vikathAyeM ho // ho0 // deza virati sahI asaMkhya naveM, hArI teM moha mahImAyeM do // 15 // do0 // araviMdane naveM sarvavirati hArI, krodhane mAna pasAyeM ho // do0 // citramatiyeM viSayasukha lAlaceM, pAmyo vijaya sena mUrbAyeM ho ||16||honn|| saMyama ne valI cauda pUravayakI, puMmarIkane nave gaMdhe ho // ho // pADI anaMtA pudagala parAtana, na mAjyo navasaMgeM do // 17 // ho // mohAdike malIne eNi pareM, tumane vAra anaMta ho // do0 // navamAMhe namADyo pharI pharI, kahetAM na yAve tasu aMta ho // 17 // ho // valI siMharathane naveM saMyamavarI, askhali ta teha ArAdhI ho // ho0 // suralokeM mahAguke sura thayo, puNyadizA ti hAM vAdhI ho // 17 // ho // nAnunaveM saMyama zuddha sAdhine, aNasaNe ma rine samAdhi ho // ho0 // navame graiveyakeM valI sura thayo, tihAM paNa pu eyodaya vAdhI ho // 20 // ho0 // valI iMzdatta mahArAjA naveM, saMyama sAdhi suvidhAne ho|| ekAvatArI sura pada pAmina, sarvArtha sidi vimAne ho // 1 // ho // tihAthI cavIne yahAM tuM Upano, balI rAjA balavAna ho ||ho|| udaya vade ekA|mI DhAlamAM, sujo thAsAvadhAna ho ||2||honn - // dohA // // saMbaMdha e nija sAMgalI, hie sasaMnrama hoy|| modeM muni pAeM namI, neheM vade nRpa soya // 1 // jagavan e jumA ghaj,mohAdika mahAuSTa // ji ma te na bale AnaveM, kaho upAya te puSTa // 2 // kevalI kahe karI eka ma na, vidhe dharI ama veSa // cAritra dharmanI cAkarI, sadA karo suviveka // // 3 // sarvavirati je suMdarI, moha kulanI mathanAri // usamana jehane dekhine, helA pAmeM haari|| 4 // bAlA bIjIne tajI, sadA najo tasu saMga // dila mAM daza vidha dharmA, rAkho avihala raMga // 5 // sadabodha sadAgama upadi zyo, satva dharI thaI sUra // vaDho mohAdika verIgaM, uSTa jAe jima dUra // dharma sunaTane jIruyeM, ima karatA saMgrAma // mohAdikane mArIne, pAmIsa saM pada gama // 7 // sarvagAthA // 1651 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 75 // DhAla baannuNmii|| // gorIke nayana baDe baDe re lAlA // e dezI // kathana e kevalInAM su NI re lAlA, hRdayamAM napano rAga // ho re lAlA // avasara e valI do hilo re lAlA // ima ciMte mahAnAga // ho0 // 1 // mode mahAbala rA jA, mana rIjI mohane re, moma devA saMyama paMthe dhasyo // Teka // ima ciMti ne utAvalA re lAlA, jeSTa suta nayasAra // ho // rati suMdarI rANI to relAlA, jaNyo teDI tiNivAra // ho0 // mo0|| 2 // rAja jalAvyuM teha ne re lAlA, sahu maMtrInI sAkha // ho // pote mahApUjA racI re lAlA, pUriyA yAcaka anilASa // ho|| mo0 // 3 ||amaari paDaho vajaDAvine relAlA, mahAmahotsava maMmAga // ho0 // vrata levAne saMcayo re lAlA, .raMganareM mahArANa // ho // mo0 // 4 // sAmaMta purajana maMtravI re lAlA, pAMcaze leI sAtha // ho // aMtetarI paNaM keTalI re lAlA, saMgeM dharI nara nAtha // ho0 // mo0 // 5 // paMca mahAvrata kacare re lAlA, AvI te ke valI pAsa // ho // nRpa te ketika nAriyuM re lAlA, pAMcase naraguM nalAsa ||ho0 // mo0 // 6 // kalpa kiyA tanI kalA relAlA, gItArtha guNa jeha // ho // puNyodayanA prajAvathI re lAlA, zikhI dina thoDe teha // // ho // mo0 // 7 // cauda pUrvadhara te thayo re lAlA, atizayavaMta apAra // ho // kuvalayacaM kevalI tadA re lAlA, ApI ehane gabanAra ||ho|| // mo0 // 7 // poteM zailesI karI re lAlA, karma khapAvI zeSa // ho|| paramapada pAmyA sahI re lAlA,amara thayo alekha // ho0 // mo0 ||e|| rAjaRSi rUDI pareM re lAlA, balI AcAraya teh|| ho0 // sadabodha sadA gamayogathI re lAlA, arino leto leha // do0 // mo0 // 10 // gAma naga ra pura ghAgareM re lAlA, vicare deza videza // do0 // mohanA baMdhane moDa to re lAlA, nara nArInA azeSa // ho0 // mo0 // 11 // udaya vade DhAla e kahI re lAlA, meM bANuMmI anUpa // ho // avasara lahIne cetajo re lAlA, jima cetyo bali nUpa // ho0 // mo0 // 12 // ||dohaa|| ||paamyo te muni anyadA, apramatta guNasthAna // akasmAta tava kapa muM, ati vizuma guja dhyAna // 1 // sarvagAthA // 1664 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. // DhAla jyA[mI // // havyA sugare suNa mahAkAla // e dezI // mananA koI zubha pariNA ma // tadarUpa laho anirAma // paka zreNi tAma khaDaga yssttii|| pAmI tihAM te natkRSTI // 1 // anaMtAnubaMdhI je cAra kapAya // tiNe te ThoreM daNyA tiNI gAya // azubha mizra vigurU tridaM nede // mithyA tasa mUla ullede // 2 // pharasI apUrava karaNa guNa gaNuM // vali Agala kIdhuM pryaaeN||anivRtti bAdara gurAgaNe // pahoto guna dhyAna pramANe // 3 // apratyAkhyAna pratyA khyAnAvaraNa // kaSAya aSTa pamADyA maraNa // mAyA paNa tAmeM na mutraa|| Ave adha susatA duyA // 4 // naraka tiryacagati AnupUrvI // ekeMDI laho yAdI karvI // beMDI teMDIcaureMDI jAti // prAtapa nadyota sthAvara khyAta // 5 // sUkSma sAdhAraNa nahIM phera // nAmakarmanA neda e tera / nijJa ni . za pracalA pracalA // thiNadi Adi traNya pramilA // 6 // prakRti ekahI jetii||kssy pamADI tihAM tetii||ple aIhaNyA kssaay||yaate te mAyA gaya // 7 // napuMsakane strI veda // hAsyAdika ripu SaTa neda // puruSa veda saM jvalana kaSAya // krodha mAna mAyA daNi tyAMya // // saMjvalanA lonane jehave // mAre tava nAsine tehave // sUkSmarUpa karIne pii|| dazameM guNa ThANe te khapina ||e // aMgu mANasa ahAvIsa // eha paDate paDyo moha Isa // askhalita gate tava te UbalI // bArameM sopAne bali // 10 // vINamoha guNa ThANe pahoto // manamAMhi ghaNuM gahaga hito // udaya vade dila kholI // jyAguMmI DhAla e bolI // 11 // ||dohaa|| // mati yAvaraNAdika tihAM, pAMce je AvaraNa // te paMca rUpeM jJAnAvara Na, paTAuta pamAjyo maraNa // 1 // dAna lAna logopanoga, pAMcamo vIryA tarAya // e pAMce rUpeM pADina, sAmaMta je aMtarAya // 2 // nikSa pracalA nie be, cachu acaGa avadhi // kevala darzanAvaraNa je, darzanAvaraNa SaTa vidhi // 3 // darzanAvaraNa nAmeM tihAM, sAmaMta te mahAzUra // pADyo tava pragaTyo sahI, aninava AnaMda pUra // 4 // ghAti karma mahA nAyakeM, cAre thate cakacUra // sainya sakala ripurnu tha\, nirmAyaka gatanUra // 5 // zrAvara ai alage thate, nirmala kevala jJAna // kevala darzana e banhe, pragaTa thayAM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInuvananAnu kevalIno rAsa. 17 tiNiyAna // 6 // AMkheM pamala jima UghaDe, phalake jyoti anUpa // tima muni nirakhe te tadA, lokAloka sarUpa // 7 // sidi saudhanuM teramuM, pagathInaM pAmyuM tAma // saMyogi kevali guNa sthAnakeM, pahoto so guNadhAma // 7 // tava nRpa cAritra dharmarnu, sainya sakala sama kAla // pAmyuM paramAnaMdane, vairI thate visarAla ||e // sarvagAthA // 1675 // // DhAla coraannuNmii|| // kamala rasa phUMbakhaDAM // e dezI // tivAra pabI valI kevalI, mohA dikanA suvizeSa // sakalajanasukhakarU, marma prakAzI lokane, boDave deI upadeza // s0|| 1 // vicaratAM vasudhAtaleM, badu jananAM moha baMdha // s0|| gAmo gAmeM DoDAvatAM, pheDatAM navanA phaMda // sa // 2 // vihAra karaMtAM yA vidhA, anukrameM ANe deza // sa // sAMprata tuma sadu lokane, devAne upa deza // sa0 // 3 // bUmaviyA bahU lokaje, tiNe guNa nippanna ||s0|| nuva najAnu nAma tehay, dhariyuM sahI jJAnanuvanna // s0||4|| samajo te DhUM kevalI, zma sAMjalI avanIsa // sa // caMDamauli citta camakiyo, tava ka tI sujagIsa // sa // 5 // pAya lAgI praNamI kahe, sAdhu sAdhu tume svAmi ||s // nagavana pAudhAsyA nale, ama tAravA hita kAma // sa0 // 6 // sakala sihAMtanuM rahasya e, vAru tumAraM caritra // sa0 // kahI thamane pA vana kasyA, pranu tume puNya pavitra ||s||7|| tava kevalI kahe tehane, rAjana nijayAkhyAna ||s0|| nijamukheM kahevU navighaTe,thAe nijavyAkhyAna ||sn // 7 // nija guNa kahevA nija mukheM, niSedhe nIti graMtha // sa // kIra ti te je bIjo kahe, paurANika e paMtha // // sa0 // e // paNa tumane hita kAraNe, kharo kahyo eha saMbaMdha // sa // saMdepe meM mAharUM, nAje je navabaM dha // sa0 // 10 // udayaratana kahe AgameM, bolyA je je bola // sa // corANuMmI DhAleM te sahaho, citta dharI raMga cola // sa0 // 11 // // dohA // vistAreM jo varNavU, caMmauli suNa rAya // to koDi pUravane Aukhe, pUlaM eha na thAya // 1 // kevala e je kAraNe, mahArAthIja nihA la // prAheM saMsArI jIvanI, sadunI ehaja cAla // 2 // sarvagAthA 16e // DhAla pNcaa[mii|| // biMdalI mana laago|| e dezI // cauda loka cyAre gati, jagamAMhi sa Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. du jIva // mahArAja // moha rAjAnA rAjyamAM, bhramaNa kare avatIva // ma0 // 1 // navamAM ima sadue name, nathI koi te sthAna // ma0 // ekeMdi nI jAtimAM, nAkhe zrIjagavAna ||m // // // nahIM vigaleMDI rU pa te, nahIM te tiryaMca jAti // ma // narakAvAso te nathI, naraka sodha tAM sAta ||m // 3 // // gAma nagara pura pekhatAM, nara lokeM nahi teha // m0|| jihAM sada jIvana kapanA, anaMtI vAra aha // ma0 // 4 // na0 // nuvanapati vyaMtara jyotiSI, saudharma IzAna sura loya // devanI de vI te nahIM, jihAM upanA nahiM sada koya ||m // 5 // 0 // daza deva loka AgaleM, nava graiveyaka paryata // ma0 // prAhe nathI koI sthAna te, ji hAM upanA nahIM sarva jaMta // ma // 6 // // je sadu jIve na jogavyu, te sukha duHkha nahiM saMsAra // m0|| ivyathI nahIM jina liMgate, je na la yuM anaMtI vAra // m0|| 7 // ja0 // jAti yoni kula te nahIM, nahIM ko I tehavo veSa // ma // saddha saMsArI jIvaDe, je vegyo na vAra aneka // m||7|||| sAmAnyathI kahyo je save, emAharo virataMta ||m0|| nava anaMtA jenamyA. vi. vi. vAra anaMta ||m // // // te saMkhyAte dhAnakhe, kaho kema kahyo jAya // ma // kameM kameM mukheM kahetAM thakAM, ketA eka kahevAya // ma // 10 // na // nArI duHkha meM nogavyAM, yasaraNa paNe anaMta // ma0 // saraNe paNa kudharmane, reSa na Avyo aMta // ma0 // 11 // // saraNa kayuM jina dharmanu, samyak jo zrIkAra // ma0 ||sur naranAM sukha jogavyAM, pAmyo to navapAra // ma0 // 12 // ja0 // zAzvata ziva sukha pAmaguM, zrI jina dharma pasAya ||m0 // tumane paNa teha ja hase, saraNa sadA sukhadAya // ma0 // 13 // ja0 // sadu saMsArI jIva ne, saraNa nahIM ko anya // m0|| jina vayaNe je rattaDA, dharaNitaleM te dhanya // ma0 // 14 // // paMcAguMmI cAhIne, udayaratna kahe eha ||m0 // DhAla kahI Dhalate svareM, paNa je anunava geha // ma0 // 15 // n0|| ||dohaa|| // pUrNa saMvege pUrikha, netre dharato nIra // mauli nRpa tava kahe, muni ne mana dharI dhIra // 1 // pralu tume prasanna thaI, kevala mahAre kAma // ka Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jae zrInuvananAnu kevalIno rAsa. thA vistArI e kahI, upakAra lahI anirAma // // sakhUjI saMsArathI, pahotA pele pAra // to paNa parane kAraNe, udyama karo apAra // 3 // // DhAla banumI // ||th malatI cAkarI re // e dezI // kaho nagavana karuNA karI, ketA nIsare eke kAla // pranu prakAsIeM re|| avivahAra nigodathI, prANI pUDe zma nUpAla ||pr0 // 1 // vivahAra rAseM thakI re, jetA mugateM jAe jIva ||prnn|| kahe ima kevalI re||suukssmnigodthii nIsarI re, Ave teTalA sadIva ||k // 2 // ytH|| siGatti jittiyAM khalu, haya vavahAra rAsijIvA // iti aNAvaNassai, majA na tattiyA ceva // 1 // karavA nAla taNI pareM re, jAIne Ave ma teha // ka0 // mugati na narAe kadA re, nAve nigoda ta jo paNa neha ||k0||3|| ytH|| jazyAvi hoi pujA, jiyANa ma ggaMmi uttaraM tazyA // Ikassa nigoyasta, aNaMta nAgotra sidig||1|| // praveDhAla // tava rAjA kahe kaho pranu re, nigodathI nisariyA jIva jeha ||knn|| eTaleja cAle te save re, pAme mugati sadA sukha geha ||k0 // 4 // badu jIva to mAharI pareM re, sIphe te jANo tahakIka ||k0 // thoDe kA leM paNa keTalA re, ketAeka tehathI najIka ||k // 5 // marudevA mAtAnI pareM re, ketA eka sIphe tatakheva // ka0 // anavya te sIphe nahi kadA re, na cAle mona sAmAM jima neva ||k0|| 6 // caMjhamaulinRpa cAhine re, bo se tyAre be kara joDI // pranu mayA karI re|| tAro navasAgara thakI re, mujhane moha taNo mada moDi // pra0 // 7 // saMyama levo meM sahI re, tuma pAseM tajIne rAja // naNe ima nUpati re // munI kahe vilaMba na kIjiyeM re, sAdhatAM para navanAM kAja // na // // premeM nija pATeM ThavI re, naMdana caM zvadana iNi nAma // namo te sAdhune re // suvidhaguM sayaMma vare re, sAtheM laI ketika vAma // na // e|| purajana le saMga keTalA re, keTalAeka le maMtrI sAmaMta // na0 // paMca mahAvrata uccare re, caMmauli rAjA guNavaMta // na0 // 10 // thoDe dina sIkhI ghaNI re, vidyA cauda pUrava vistAra // na0 // yo gya lahI valI kevalI re, yApe tava tehane ganna nAra ||n // 11 // cA lIsa lAkha pUrva lageM re, pAlyuM saMyama kAMIka nyUna // na // koDi pUrvano yAukho re, saMghakhaM jANo te desona // na0 // 12 // udayaratana kahe eTa Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zana jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. le re, pUrI namI thaI DhAla ||n // sAco zrI jina dharma meM re, bIcaM jANo thAla paMpAla // na0 // 13 // ||dohaa|| // yaMte sailesakaraNa je, karamAMhI karavAla // moha ripu dalazeSa leM, phoDe deI phAla // 1 // vedanIne valI pAkarakho, nAma gota niradhAra // navo panAhI karma naTa, cUrIne e cAra // 2 // caDhI sopAne caudame, ayogi ke vali guNagANa // thana ka la kahitAM lageM, tihAM kI, rahivANa // 3 // saM yama dharmane nogavi, unnati karI atIva // triguNa rahita thaIne tadA, bali RSi kevati jIva // // pAmyo paramAnaMda pada,zAzvata mukti suThora // ajara amara avicala thayo, jihAM nahi yamarnu jora // 5 // sneha na ko mAtA samo, ghRta sama nahi rasaghUTa // sukha na ko zivapadasamo, jhuM kIje vaikuMTha. // 6 // sAkara samo na svAda ko, mukti samIna moja // saMyama samo na sakhAina, cittamAM dharajo coja // 7 // sarva gAthA // 17 // 5 // ||ddhaal sattA'mI // // rAga dhnyaashrii|| have kumara DyuM mana ciMtave // e dezI // dhanya dhanya zrI jinadharmane re, pApIne re je kare punIta // vaDhatAM moha dala verizuM re,jagamAMhi re jiNe lahiyeM jIta ||dh0 // 1 // jagamAMhi je je jIvaDA, tajI karmane re te navane tIra // pahotA pahoce pahocaze, te to jANo re jina dharma sudhIra ||dh0 // 2 // kanaka jima lohane kare, siha rasane re aDatAM tata kheva // tima duHkhIne sukhiyA kare, pharasatAM re samakita svayameva ||dh // 3 // jima bali kumara bahu navataNA, navamAMhe re jamatAM bahu phera // sa makita sara| AdarI, mohane zira re vAhI samazera ||dh // 4 // tima navi jana jAveM tame, jina dharmane re laI avasara joya // ekamane bArAdha jo, jima jAmaNa re valI maraNa na hoya ||dh0 // 5 // maladhArI gala meM maNo, zrI hemacaM re sUrinA iMda // e caritranI racanA tiNeM, racI De re rama Nika sukha kaMda ||dh0 // 6 // te caritranI leI cAturI, jala jalA re leI tehanA nAva ||raas racyo meM aninavo, e to navajala re jANe tAraNa nAva // 50 // // adhikuM bulu kayuM hUve, mUla caritrathI re je ehamA teha // miDA ukkaDa muja hajo, sahu saMghanI re sAkheM karI teha ||dh0 // // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvananAnukevalIno rAsa. 281 - kAMI ihAM, meM kahyo je hoya jabApa // sudhA jana te zodhajo, mupha gunaho re valI karajo mApha // dha0 // e // tapagaDa maMmaNa tilakaso, zrIrAja vijaya sUrirAja // taraNi jisyo tasa pATavI, ratnavijaya re sUrI zira tAja // 60 // 10 // gururAja rAjasamAjano, dIvo sevyo sadIva // hIraratana sUrI januM, pUre yAzyA re pratApe atIva // 60 // 11 // jayaratna sUrI ja karu, saMpratI tehane pATeM / nAvaratana sUrI neTatAM, duHkha meTe re namIyeM te mATeM // 0 // 12 // zrI hIraratna sUriMdano, sohe vaDero sIsa // labdhiratna paMmita tehano, namuM vAcaka re jenI jaMgamAM jagIza // 60 // 13 // zrI megharatna muliMno, amararatna anucara tAsa // zivaratna guru supasAuleM, meM gAyo re banikaSa guNa khAsa // 60 // 14 // sataraMseM nagaNyottara same, vadi terasa maMgalavAra || poSa mAsa pUrvApAdane, harSaNa yoge re thayo harSa pAra // dha0 // 15 // guNanidhi unADavA gAmamAM, jIDanaMjana zrIjina pAsa // tAsa pra sAdeM pUro thayo, rasalaharI re nAmeM e rAsa // dha0 // 16 // je sAMnale sudhe maneM, valI je jo manane nAva // te mukti pAme mAnavI, samatA raseM re sadu karma khapAva // 60 // 17 // gagane graha maMdara girI, dharA siMdhu jihAM lageM dharma // avicala raho e tyAM lageM, eha saMbaMdha re dAyaka ziva zarma // dha0 // 18 // yAja sakhI mahAre khAMgaNe, surataru phaline sAra // kAmagavI pra gaTI navI, Aja abhinava re thayo jaya jaya kAra // 60 // 18 // sukha zreNI maMgala mAlikA, dIpAlikA dina jema // juvana jAnu kevalItaNA, gula gAtAM re lIlA lahieM tema // 60 // 20 // ima unnumI DhAlamAM, udayaratna khAzISa // sukha saMpada vAdho sadA, sahu saMghanI re pahoco sujagIza // dha0 // 11 // iti zrI udayaratnajImahArAjakRta juvananAnu kevalIno rAsa saMpUrNa // graMthA graMtha zloka saMkhyA 2414 // Parmes 36 77 // iti zrIdayaratnajImahArAjakRta vanajAnu kevalIno rAsa saMpUrNa // C Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. atha zrImaMdyazovijayajI upAdhyAyakRta samakitanA paTsthAna svarUpanI copAI arthasahita prAraMbha // prathama graMthakarttAnuM maMgalAcaraNa // nitaM natvA vIratattvArthadezinam // " samyaktvasthAnapaTkasya, nASeyaM Tipyate mayA // 12 // // mUlagAthA 11 // vItarAga praNamI karI, samarI sarasati mAta // kahinuM navihita kA raNe, samakitanA vyavadAta // 1 // artha :- zrIvItarAga devane praNamI ka rI prajunI vANI je zrIsarasvatI mAtA tene samarIne navyajIvanA hitane kAraNe samakitanA avadAta eTale caritra kahIzuM // 1 // // darzana moha vinAzayI, je niramala guNagaNa // te samakita tasa jAyeM, saMkhepe khaTAe // 2 // arthaH- darzanamohanIyakarmano vinAza je haya, uparAma ne hAyopazamarUpa tethI je malarahita evaM guNanuM sthA ka kapa te nizvayathI samakita jANiyeM. uktaMca // seyasamattapasabe, sammatta mohalikamamA || veyalovasamakhaya, samubesu prAya pariNAme || // iti // te samaketanA saMkSepeMkarI je kaheze te SaTsthAnaka jANavAM, je svasamaya zraddhAna prakAra te sthAnaka kahiyeM // 2 // // have te SaTsthAnakanAM nAmanI gAthA kahe be. vijina taha Nicco, kattA juttA ya puspAvA | bidhuva nivA NaM, tassovA bahANA // 3 // arthaH- eka jIva be, bIjo te jIva nitya be, trIjo tathA cotho te jIva svayaM puSyano karttA, joktA be, khane pA pano karttA, joktA paNa be, pAMcamo te jIvane nirvANa eTale mokSa paNa (dhruva ke0 ) nizceM ( ke0 ) be, bo te moha thavAno upAya paNa nizcaya mAM saMdeha nathI. e va sthAnaka samaketanAM jAvAM // 3 // // samakita thAnakathI viparIta, mithyAvAdI yati yavinIta va save jUjUvA // jihAM joiyeM tihAM jaMmA kUvA // 4 // // tehanA jA arthaH- e sa Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padasthAna svarUpanI copAI. 203 maketanAM SaTsthAnakathI je viparIta bola te mithyAtvanAM na sthAnaka jA vaa|| naktaM ca ||sNmtii||nnbinnaannepicco, ga kuNakayaMveeIgali // Ni vANaM galiya morako vA mittaNAI // 1 // e thAnakeM varttato mithyAvA dI hoya. te gADha mithyAtva pariNAmI ghaNo avinIta hoya, te mithyAtvI nAM vacana te mAMdomAMhe ApApa ho jozya to koznAM male nahI. te sarva uMmA kUvA sarakhA // 4 // // pahelo nAstika nAkheM zUnya, jIva zarIrathakI nahi ninna // madya aMga thI madirA jema, paMcanUtathI cetana tem.|| 5 // arthaH-have prathama sthA navAdI pahelo nAstika cArvAka te (zUnya ke0) tatvajJAne karI zUnya koNa muktino kahenAra (jAkhe ke0) bole . te nAstika kahe je ke jIva je De te zarIra thakI ninna eTale jUdo nathI, ane cetanapaNuM je hoya te paMca nUtanA saMyogathIja thAya . jema madyanoM aMga je guDa, zada, idurasa, dhA vaDIpuSpa pramukha ne tethI madirA nIpaje , tema jANavU // 5 // ||maakhnnthii ghRta tilako tela, agani araNithI taruthI vela // jima pa DiyArathakI taravAra, alago to dAkho iNivAra // 6 // arthaH-jo jIva zarIrathakI ninna hoya to mAkhaNathI jema ghRta, tilathI jema tela, araNI thI jema ami, vRkthI jema vela, tathA paDiyArathakI jema taravAra alagI karI dekhADIye tema jIvane zarIrathakI ninna karIne yA belAyeM dekhADavo joyeM. te zarIrathakI ninna karIne ko dekhADato nathI. temATe jIva je De te zarIrathakI ninna nathI // 6 // // jima jalathI paMpoTA thAya, kaphaNatAM tehamAMhe samAya // thUnAdika jima diti pariNAma, tima cetana tanuguNavizrAma // 7 // arthaH-je ma pANIthI paMpoTA thAya ne, ane te paMpoTA naphaNIne valI pANImAMheja samAya . tathA zUna pramukha te jema (diti ke0) pRthvI tehano pariNA ma eTale pRthvImAhethI upajIne pRthvImAMheja lIna thAya , tema ceta nA je ne te (tanu ke0 ) je zarIra tenA guNano vizrAma , eTale zarIra thakI upajIne valI zarIramAMheja laya pAme je. e utpattipada ane bIjo abhivyaktipadale.temateM kAyAkAra pariNAmeM cetanAnI abhivyakti hoya 7 // nahiM paraloka na puSya na pApa,pAmyuM te sukha vilaso Apa // sakapadanI Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. pareM naya dAkhave, kapaTI tapa japanI mati nave // // arthaH-e cArvA kane mate paraloka nathI, puNya nathI, pApa nathI, te ema kahe , ke je pA myuM sukha le te poteM vilaso. je mATeM vartamAna sukhane mUkIne anAgata su khanI vAMDA karavI te khoTI , sukhanogamA je takapadanI pereM narakA dikano jaya dekhADe je, teto mAtA jema potAnA bAlakane hAka dekhADe , tema lokane nolavIne te kapaTI poteM jogathI cUkA, ane bIjAne cUkAve be,ane tapa japa kahetA rAkhyAnI mati eTale buddhi tave eTale thAphe je // 7 // ||ehvaa pApI nAkhe bAla, bAMdhe karamatayAM baddha jAla // AtamasattA tehane have, jugati karI sazuru dAkhave // // // arthaH-cArvAka ehavI ju tI yukti bole tethI te karmanI ghaNAM jAla bAMdhe De, mATe sazuru tene yu ktiyeM karIne yAtmasattA ne evaM dekhADe 2 // e|| ||jnyaanaadik guNa anunavasira,tehano Azraya jIva prsid||pNcnuut guNa tehane kaho, yi grAhya na kima sahaho // 10 // artha:-jJAna, darzana, sukha, vIrya pramukha guNa je anujavasima anumAnapratyadeM prasida , te guNano je vAdhAra te jIvazvya be, te anumAnapramANe Ave. te anu mAnapramANa je na mAne te paranA manano saMdeha kema jANe? ane tevAreM te parane upadeza paNa kema da zake? ane jo tehane jhAnAdika guNane paMca nUtano saMyogaja guNa kaho, to iMkhyi grAhya kema na mAno? nUtaguNa je kAThinya zItatvAdika te iMDiyagrAhya ne cetanA iMziyagrAhya nathI. temATe te zrAtmAno guNa jANavo // 10 // ||tnu bede navi te vedAya, tanusa navi vadhatA thAya // upAdAna jhAnA dikataNo, tehathI jIva alAdho ghaNo // 11 // arthaH-zarIra bede , a ne cetananA guNa bedAtA nathI. tathA te zarIranI vRdiye vadhatA paNa thAtA nathI. temATeM jJAnAdika guNarnu upAdAna te yAtmA de, tene zarIrathakI tha lAdho mAno. jemATeM upAdAnanI hAni vRddhiyeMja upAdeyanI hAni vRddhi thAya. jema mATInI hAnI vRdiye ghaTanI hAni vRddhi thAya . tema ihAM jA evaM. yadyapi pradezathI hAnidhi yAtmAne nathI tathA paryAyanI hAnidhi jJAnapratye ekeDiyAdyAtmapaNe upAdAnatA sAmAnyathI caitanyaguNapratye yA tmapaNe upAdAnatA mAnavI joyeM, nahI to lokavyavahAra na mle||11|| Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. ||prjnyaadik thiti sarikhI nahIM,yugalajAti narane paNa sahI // to kima te kAyApariNAma, juna tehamAM pAtamarAma // 12 // artha:-prazAdika sthiti eka vIryotpanna yugala manuSyanI paNa nathI. kozka aMtara tehamAM paNa . to te utanI kAyAno pariNAma kema kahevAya? eka mAtA pitAyeM nI pAyA le temAM yAtmArAma jUdo. teNeMkarIja prazAdikanojeda saMnave // 12 // ||ruupiipnn navi dIse vAta,ladANathI lahiyeM avadAta // to kima dIze jIva tharUpa, teto kevala jJAna sarUpa // 13 // arthaH-have je pUrva kardA De ke jIva jo zarIrathI ninna hoya to AtmA alAdho karI dekhADo? teno uttara kahe . ( vAta ke0 ) vAyaro je je te pujala De mATeM rUpI be; topaNa dIsato nathI. paNa tenA avadAta eTaleM prakaTalakSaNa kaMpa, ti, za bdAdika ligeM karI lahiyeM baiyeM. tihAM latAdikano kaMpa, arkatUlAdikane zrAkAroM dhRti, UMchAdikano zabda jehane anighAteM tathA saMyogeM hoya te vAyuvya De, ema anumAna pramANe jANiye baiyeM. to arUpI jIva teto kevalajJAnasvarUpa de, jJAna mane pratyakSa , te liMge jANavU. teno dhAzraya je AtmA tenuM anumAna kariyeM. yadyapi jhAnaguNa pratyada De mATe yA tmA paNa tadaMze pratyada De " guNapaJcarakataNana, guNivI jIvo ghaDocca paJca rako" ityAdi vizeSAvazyakavacanAt ||vaayupniiti suranivyapaNeja gaMdhAroM e pratyadaja je. tathApi vAdi vipratipatti anumAna kariye. nktNc|| zatazaHpratya priklitmpyrthmnumimiissntynumaanrsikaaH||athvaa jhAnAzraya pratyadaja De tehane, tattvaninnatA, anumAna kariye baiyeM // 13 // bAlakane stanapAna pravRtti, pUravanava vAsanA nimitti // e jANo para loka pramANa, kuNajANe aNadItuM gaNa // 14 // arthaH-have bAlakane dRSTAMteM paralokanuM pramANa kahe De, vAlakane je stanapAnapravRtti be, te zTa sAdhanatAsmaraNahetuka De. te smaraNa anunavathI thAya te smaraNa yA na veM nathI, to parajavanuMja smaraNa yAve, tajanita vAsanAyeM yA naveM smaraNa thAya. e paralokanu pramANa jANo. nahIM kAM aNadItuM sthAnaka konA jA vAmAM thAve ? mATe jo pUrvaM dItuM , toja te smaraNamAM thAve je. emaja maraNa trAseM paNa pUrvanavanA maraNAnunavane anunave nahIMkAM aNadImAthI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za6 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. trAsa kama hoya ? jAtamAtre to maraNa dItuM nathI, ane trAsa to pAme De. tethI jANiye je paraloka De // 14 // ||ek sukhiyA eka ukhiyA hoya, puNya pApa vilasita te joya // kara ma cetanAno e nAva, upalAdikapA e na svanAva // 15 // arthaH-sa rakheja bAhya kAraNe eka sukhiyA ane eka mukhiyA je hoya je te puNya thane pApano vilAsa jojo. naktaMca // jotu ca sAhaNANaM, phale viseso e soviNA heka // jaUttaNana goyama, ghaDovaMheka ya se kammaM // 1 // ihAM koi ema kaheze ke eka pASANa to. pUjAya ,ane eka pASANa raphale , tema e paNa svanAveM daze tene uttara kahevU ke, pASANAdikane pUjA ane niMdAthI sukha duHkha vedana nathI, ane jIvane te sukha sukha vedana de, to e noga cetanAno karelo nAva . dRSTAnvayavyatireka svanAveM nirAkariyeM to damAdikane ghaTAdika pratye paNa kAraNatA kema kahiye ? // 15 // // niHphala nahIM mahAjana yatna, koDIkAja kuNa vece ratna // kaSTasahe te dharamArathI, mAno munijana paramArathI // 16 // arthaH-mahAjana je puNyA thai tapa japa kriyArUpa prayatna kare je te niHphala nathI. niHphalakArye buddhivaMta pravarte nahIM jo ema kahezo ke lokaraMjananearthe te pravarte , to koDIne kAjeM ratna koNa veMce? zahAM lokaraMjana te koDI de to tene arthe mahApra yAsasAdhyakriyA tapa ratna veMcarbu evaM phokaTa phuHkha jogavaq to, koI vAMDe nahI. ane sarvajana nUle paNa nahIM temATe mahAjana pravRtti je je te puNya pApa nathI. AtmA arthe . e sarva mAnavaM. uktNc|| viphalA vitpravRttioM, nabaikaphalApi ca // dRSTalAnaphalA nApi, vipralaMnopi nedRshH||1||iti||16|| ||aatmsttaa zma sadaho, nAstikavAdeM mana mata daho // nitya pAtamA have varNavU, khaMmI bauchataNuM mata navu // 17 // iti nAstikavAdI gataH // arthaH-ema e prakAreM AtmAnI sattA sadaho; paNa nAstikavAdeM potAnA manane dahana karazo nahI. eTale nAstikavAdi cArvAka mata nirAsa thayo. have jusUtranayamAMhethI bauchamata nikalyu,mATe navu ebuMje bocanuM mata tenuM khaMkana karIne nitya AtmA evaM samaketanuM bIjuM sthAnaka varNavaM bu|| 17 // // teha kahe Na saMtatirUpa,jJAna yAtamA atihI anUpa // nitya hoya to vAdhe neha, baMdhana karmataNo nahIM beha // 17 // arthaH-te baucha ema Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTrasthAna svarUpanI copAI. kahe je ke, je atihI anupama manohara kSaNa saMtatirUpa je jJAna tehaja thA smA De. tathAca tanmatam // pravRttivijJAnopAdAnamAlayavijJAnamevAtmA // pravRttivijJAna je nIlAdyAkAra te upAdeya ane teno thahamAkAra upAdAna te bAlaya vijJAnarUpa ne upAdAna upAdeya nAva , paNa paramArthe jJAna kaNe . paraM eka nitya AtmA ko nahIM. mATe je eka nitya thA smA mAne , tene moda vegalo . je kAraNamATe jevAreM nitya AtmA mAne tecAreM AtmA kapara sneha hoya. te snehathakI sukhano rAga ane H khano Sa thAya, tethI tenA sAdhananoM rAga zeSa thAya, ema karatAM rAga zeSa vAsanAdvArA niraMtara vadhe tevAreM karmabaMdhano aMta Ave nahI. temATe yA tmA daNikaja mAnavo // 17 // ||srvnaav NanAzI sarga, AdivaMta jo eka nisrg||dnnikvaas nA diye vairAga, sugatAna nASe vaDanAgaM // 1 // arthaH-tathA sarva je (nAva ke0) padArtha te NanAzI je. to AtmAnuM huM kahevU ? tihAM e pramANa Ape De ke, je anAdi ane aMta jo eka (nisarga ke0) svanAva mAniyeM to dAnAzipaNuMja thAve, sthiti nAza svanAva mAniyeM to Adi daNe paNa tehaja svabhAva mAnavo tevAra hitIya daNe nAza thayo aMta nA za svanAva na mAnIyeM to kyAre nAza na thAya. tAvatkAla sthAyI svanAva mAnIyeM to pharI teTalA kAlaparyaMta rehavo jozya ema tAvatkAla sthAyInA svanAvanI anuvRtte kalpAMtasthAyitA hoya kSaNikathAtmajJAnIyeM vAsanA te vairAgya Ape. ema jevAre yAtmAja daNika jANyo. tevAreM konI Upara rAga hoya ? sarva kSaNika anitya vastu jANiye, tevAreM game alpeM nAgya phuTayuM aika nAve // anityatArutamatirlAnamAlonoMti nityatAkata bu vizunasAmapi zocatItivacanAt // ema mahAnAgyavaMta (sugata ke0 ) baucha te jJAna nAkhe // 15 // ||raagaadik vAsanA apAra, vAsita citta kahyo saMsAra // cittadhArA rA gAdika dIna, moda kahe jJAnI paravIna // 20 // arthaH-cittameva disaM sAro, rAgAdikkezavAsitaH // tadeva tairvinirmuktaM, navAMtareti kathyate // 1 // dharmakIrtinirUpapaplavAcittasaMtatiH paramArtha iti modalakSaNam // 20 // ||eh baunu mata viparIta,baMdha modana ghaTe kaNa citta ||maano anu Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ QGG jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. gata jo vAsanA, ivyanitya tehaja gunamanA // 21 // arthaH- ehaM baunuM mataM viparIta eTale mithyAjJAna rUpa be. jemATe ( kulacitta ke0 ) kuNajJAnarUpa AtmA mAnIyeM to baMdhamoha na ghaTe. je baMdha kahyo te moNa je baMdha nahIM bane jo ema kadezo ke vAsanA eka be, to mana na karI vicAro pUrvApara jJAnaRNa anugata je eka vAsanA kaho bo, tehaja svabhAva niyata yAtmavya be, ghane jo kahezo ke vAsanA buddhimAtra kalpita be, paNa paramArthe nathI, to paramArtha paryAyano eka prAdhAra te koNa ? jJAnane nAnAkAra yogeM tattvano virodha nathI, to ivyane nAnAdaNayo gitvano zyo virodha ? paryAya batA anunaviyeM DhaiyeM tema ivyapaNa tuM anunaviyeM baiyeM. nirvikalpabuddhi to vikalpathI pramANa be // yatraivayaneye dezaM tatraivAsyAMpramANate tivacanAt // zrane nirvikalpabu 6 dhuttara vikalpabuddhi to ivya . paryAya be nAse be, mATe ve jJAnAMdi paryAya satya be, to tadAdhAra yAtma, vya pahelAM satya karI mAnatuM // 21 // // sarakhA daNano je khAraMna, teha vAsanA mahoTo daMna // baMdhamokSaNa sarakhA nahIM, zakati eka navi jAye kahI // 22 // arthaH- sadRzakSaNa no je kharaMca tehaja vAsanA be, ema kahetuM e mahoTuM kapaTa be, jemATe baMdha mo nA RNa sarakhA nathI. to je baMdhAya te mUkAya ema kayuM jAya nahI. tevAreM mohane yarthe koNa pravartte ? valI kadezo ke, baMdhajane to zaktivaMta jUdA be, ghane mojane nazaktivaMta kala jUdA be. baMdha je te ekatvAdhivAsita mohajanaka dalasaMpAdanArtha ya visAija pravartte be. mokSapravarttaka vyavidyAvivartta saMsAramUlA vidyAnAzaka be // hara ti kaMTaka eva hi kaMTaka miti nyAyAt // no deva datta yajJadattAptamokSaNajananArthe kema na pravartte ? baMdhamodajanaka eka zaktino te na kahI jAya, emato Atmavya siddha thAya. . kurvaDUpaprapaMcajAti Hai sAMkarya thA. kAraNane kAryavyApyatA be. temATe ekadA ujayaRNa thayA joiyeM. ekeka kSaNaneM ninnazaktimAMhe ghAtatAM nirdhAraNa thAya. temATeM e sarvazarke kalpanA jUtI jANavI // 22 // // upAdAna anupAdAnatA, jo navi ninnakare kA batA | pUrva apara pa ryAyeM neda, to navi ivya lahe tyajI kheda // 23 // arthaH- bIjuM eka kAleM paNa aneka kArakhAnA daNa be. tihAM upAdAna nimittapaNa jo kuNa Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. nae no neda nathI to pUrva apara paryAyane nedeM ivya bheda na pAme. mATe matAya hano kheda jamIne ivya eka bAdaro // 23 // ||jo enAzataNo tuma dhaMdha, to hiMsAthI kuNane bNdh||visdRsh kRSNana jeha nimitta, hiMsaka to tuja mana apavitta // 24 // arthaH-valI kSaNa nAzI vastu mAne je tihAM doSa kahe je. jo dAnAzano dhaMdha tujane lAgo be,to hiMsAthI baMdha kone thAya,jemATe jIva to hoMdaNe nAza pAme , to hiMsApaNa konI kehathI thAya ? tevAreM hiMsAthI je pApabaMdha kaho bo te paNa kaho kema male ? hiMsAvinA ahiMsA paNa kyAthI hoya? te ahiMsAne vinAze tahAre vratapaNa kyAthI hoya ? jemATe vratapaNa ahiMsAnI vADirU pa kahyAMbe. ema sarva vAtono lopa thAya. jo ema kahezo ke, mRgane mAkho tevAreM mRgano sadRzakSaNAraMna Talyo, visadRzakSaNAraMna thayo, tehenuM nimitta kAraNa AheDIpramukha te hiMsaka kahiyeM. evIrIteM bolanArA te baune ka hevU ke, emato tahAruM manapaNa hiMsAyeM apavitra thayu. jemATe vyAdhiraNanI pareM tAhAro paNa anaMtarahaNa mRgavisadRza haNano hetu thayo / ta'ditaH sa hi yo yadanaMtaraH iti nyAyAt // daNanA anvayavyatireka to sarakhA . tajAti anvayavyatirekanuM grAhaka pramANa nathI // 24 // // samalacitta kaNa hiMsA yadA, kAyayogakAraya nahiM tadA // anumaMtA ne haMtA eka, tumaviNa kuNa nAkhe saviveka // 25 // arthaH-jo kahezo ke, ame asacittakRta karmavaikalpa vAnI khUTe temATe mRgamAraNAdhyavasAyavaMta vyAdha cittasamala be, te kSaNane hiMsA kahiyeM baiyeM. to eka kAyayogeM ha Ne bane eka tene prazaMse, e bedumAM phera nathIja. to moda kahetAM yoganedeM prAyazcittaneda kahyo 2 te na ghaTe. jemATe nimittaneda vinA namaskAra neda hoya to sarvAvasthA lopa thAya // 25 // ||khlpimiine mANasa jANi, paMce tehane guganI hANi // nara ne khala jANe navi doSa, kahiyo budhane tehathI poSa // 26 // arthaH-manaHpariNAma paNe jhAyogeMja pramANa . tameM ema kaho nage jo khalapimIne mANasa jANIne paMce tene ghaNI hANI hoya,jemATe narane khalapiMmI jANavAthI tene manuSya haNavAno nAva thayo. jo kahezo ke narane khalapimI jANe thake koI doSa nathI. kAraNa ke tihAM manuSyane haNavAno adhyavasAya nathI piM Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. mapariNAma zuru ne teNeMkarI bujhne pAra' karAvIyeM, poSIyeM, to sUje // u taMca // purisaM ca viDUNakumAragaM vA, sUlaMmi keI pama jAya tee // pinnAga piMmasa imAruhitA, budANa te kappara mAraNAe // 26 // // saMghanagati ajamAMseM karo, doSa nahIM tihAM ima uccro|| e mahoTuM be tuma ajJAna, jojo bIjuM aMga pradhAna // 17 // arthaH-tathA boka DAne mAMseM saMghanakti karo Do, ane temAM kAMi doSa nathI ema mukheM uccAro bo, e mahoTuM tamAraM ajJAna . te vicArI jojo // naktaMca zrIsUyagaDAMgasU tre, yataH // cUvharaprazhamAriyANaM, dinattaM ca pkpprtaa|| taloNatane Na navarakamittA, savippajA paharti maMsaMtaM nuMjamANA misithaM panUyaNaM, navalippA muvyNrenn||shvevmaasuthraajdhmmaa, aNAyariyA yAva rase su gimA // ityAdi // ema tamAre mateMto mAtAne strI karI sevatAM paNa doSana lAgo jozya. maMmalataMtravAdI to agamyAgamaneM paNa doSa nathI kehetA. e sarva jJAna vyavahAralopaka mithyAtva // // // haNiye je parayAya azeSa, phuHkha kapAzbu ne saMkveza // eha trividha hiM sA jina kathI, parazAsane na ghaTe mUlathI // 2 // arthaH-jina zrIvI tarAga deveM kahelI hiMsA trae prakAreM be, temAM eka to je mRgAdi paryAya dhvaMsa kariye te, tathA bIjI te jIvone kuHkha napajAvaq te, trIjI potA nA manamAMhe saMkveza eTale mAravAno nAva dhAraNa karavo, etraNa prakAranI je hiMsA te je ekAMta nitya ane ekAMta anitya AtmAne mAne be, evA je parazAsanI tene mUlathI na ghaTe. jemATe mRga marIne mRgaja thayo. tihAM vi sadRza Nano pAraMna kyA ? saMtAnaikyanI apekSAyeM vyaktivaisadRzya kahe tAM to ivyaikyaja yAve. ityAdi vicAra // 2 // // nizcayathI sAdhe haNanaMga, to na rahe vyavahAreM raMga // nava sAMdhe ne beTe tera, aisI bauchataNI nava mera // ze // arthaH-nizcaya je jusUtranayane lazne kRSNa sAdhe bate vyavahAra je baMdhamokSapratyanidAnapramukha teNeM raMga rahe nahI. ema bauchanI maryAdAmAMhe 'nava sAMdhe ne tera trUTe' e ukhANo sAcave . ane nizcaya vyavahAra ujaya satya te syAhAdIja sAdhI zake // 2 // // nityapaNAthI nahiM dhruva rAga, samanAveM tehano navi laag|| nityapaNe phalahetu saMbaMdha, nahiM to cAle aMdho aMdha // 30 // arthaH- bAramAne Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. zapa nitya mAnIye temATe dhruva nizcaya rAga nathI. jemATe rAgazeSa te manaHsaM kalparUpa be. AtmA jhAnI nirvikalpasvanAva samatAnAvamAMhe Ave tevAreM rAga vAsanAno lAga nathI. sAmya saMskAra te rAga saMskAra virodhI .A tmAne nityapaNuM mAne to, phala moda ane heya AtmajJAna cAritrapramukha te no eka ivyasaMbaMdha saMnave nahI. to baMdha moda kSaNanA saMbaMdhavinA sarva pra vRtti aMdhaparaMparA thAya // 30 // ||rynntnniipreN thAye vigurU, nitya yAtamA kevala bujh||raagvinaa na vi prathama pravRtti, to kima uttara hoya nivRtti // 31 // arthaH-nitya AtmA mAniye tevAreMja prathama aguma hato te kevalajJAneM vizudi thaine guru thA ya. jema ratna pahelA azubha hoya. te upAyathI AtmA nitya le tekapara rA ga hoya toja dhanArthIne uHkhadayaMneyarthe pahelA pravRtti hoya, ane te na ho ya to nivRtti paNa panI kyAthI hoya ? // 31 // ||baaNmiijeN navabIja anaMta, jhAna anaMta lahIjeM taMta // paNa naviDo yadhiko nAva, nitya pAtamA muktasvanAva // 32 // arthaH-nitya AtmA mAniyeM toja AvirbhAva tironAva rUpeM sarva paryAya male; te kahe . nava je saMsAra tenAM bIja rAgazeSAdika anaMta be. tene gaMmiye baiyeM. tataH paramArtha jhAna paryAya anaMta lahiyeM baiyeM. paNa yAtmAno jAva ekaze nabo adhi ko nathI. anaMtadharmAtmakasvarUpa AvirbhAvamAtraja nitya satya muktAtmaka le. // uktaM ca siisenaacaaryaiH|| navabIjamanaMtamujjitaM, vimalajhAnamanaMtamarjitaM // nacahIna kalosi nAdhikaHsamatAMcApyativRtya vartase ||3||e dRSTAMteM kaheDe. // ghanavigameM jima sUraja caMda, doSa Tale munihoya amaMda // mugatidazA thiradarzana ghaTe, te melI kuNa nAveM aTe // 33 // anityavAdI gataH // ___ arthaH-e dRSTAMteM kahe (ghana ke0 ) megha tene ( vigameM ke0) nAroM jema sUrya caMda (amaMda ke0) guru thAya, tema doSa je rAgaSAdika te Tale thake muni paNa amaMda eTale zukrabuddhi mukta svanAva thAya. eNIpareM thiravA dIne darzaneM muktidazA ghaTe te male anityavAdI bauchana mata thAdarIne koNa saMsAramAMhe (aTe ke0) name, arthAt kozpaNa buddhivaMta jame nahIM // 32 // // nitya pAtamA mAno ema, yogamArgamAM pAmo khema // karatA noktA jA have, te na ruce je jUtuM lave // 34 // arthaH-evIrIte AtmA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IUI jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. nitya be ema mAno, ne yogamArgamAM dema pAmo e nitya zrAtmA nAmeM bIjuM sthAnaka puruM yayuM // 2 // have AtmA karttA ne AtmA noktAnAM sthAnaka nAMkhuM buM. je matavAdiyo jUTuM lave be, bole be, te mujane rucatA nathI. // eka vedAMtI bIjo sAMkhya, kahe kartA joktA nahiM mukhya // prathama kahe dRg mAtra pramANa, nAsa upAdhibheda maMmANa // 35 // arthaH- have eka ve dAMtI ne bIjo sAMkhya e be vAdI kahe ve ke, AtmA karttA joktA na thI. temAMhe prathama vAdI vedAMtI kahe be, je dRgumAtra jJAnamAtra pramANa be, sarva vAdI jJAna mAne be, jala pRthvI te eka le, anAdi anaMta be, nedA di pratinAsa cittopAdhi viSayaka be, te jJAnanI upAdhi vizvanedanu maMmA be, zrAtmAdhyAsarUpa sarva prapaMca be // 35 // // mAyAdika mizrita upacAra, jJAna ajJAna graMthI saMsAra // dRzyapaNeM mi yyA parapaMca, saghalo jima suhagAno saMca // 36 // arthaH- ( mAyA ke0 ) jJAna 'ahaM mAM najAnAmi' ityAdi prasiddha sarva prapaMca mUlakAraNa a nAdAva te pramukha rI mizrita je upacAra te jJAna yajJAnanI gAMTharUpa saMsAra be, ajJAnAdhyastane viSe zarIrAdhyastane viSe, iMDiyAdhyasta ityAdi na pacAra graMthI jANavI, sarva prapaMca dRzyapaNA mATe mithyA be, jema suhaNA no saMca svapnamodakAdika kahevAya tema be // 36 // || jima kaTakAdivikAreM hema, satya brahma jagajAleM tema || je pariNAmI teha saMta, pariNAma mata kahe vedaMta // 37 // arthaH- jema kaTaka ke yUra pramukha suvarNanA vikAra be, te juga te kArya paNe be jehanA evaM hema be, te jagajAlarUpa vikAra jUThA be, te madhye ya vikArI brahma satya be. je pariNAmI te sat, je apariNAmI te sat, ema vedAMta kahe be // kAlava tyanAvapratiyogitvamasatyatvaM tannitvaM satyatvaM // naktaMca // zrAdAvaMtecayannA sti madhye picitattathA // vitayaiH sadRzAH saMto vitathA zva lakSitAH // 37 // // jima tAtAdikatA kahyA, zrutisuSuyateM buddha sahyA // timajJA tuM brahma, yahijJAneM nAse hirdama // 38 // yarthaH-jema tAta pramukha batA kahyA, tra ' pitA apitA bhavati, mAtA mAtA bhavati, brAhmaNo brAhmaNo navati, cUNahA khacUNahA navati' ityAdi zruteM vedAM ta paMmiteM sahyA. tema yAtmajJAnaM brahmAM yatuM thAya. jema yahijJAneM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. e3 ahidaMma nAze, temaja AtmajhAneM yAtmajJAnajanita prapaMca nAze, guktijJA nanAzya lAghavathI zakti rajata ||pnn te jJAna nahIM. tema yAtmajJAnanA nAze paNa prapaMca jANavo // 3 // ||adhisstthaan je navanramata', tehaja brahma hu~ sAcuM gnnuN|| tehane nahIM karamano lepa,hoya to na Tale karatAM khepa // 35 // arthaH-prapaMcatrAMti te hanuM anuSThAna je brahma tehaja DhuM sAcuM gaNuM bu. jema rajatanamAdhiSThAna zukti ahinamAdhiSThAna rakuprateM brahmaprapaMcane sAdRzya nathI to cama kema hoya ? evI zaMkA na karavI jemATe koi tamaMsAdRzya nIrapaNa hoya . nanonIla mitivat. te brahmaparamArthasatyaneM karmano lepa nathI. jo cetanane karmano le pa hoya to ghaNuye nadyama karatAM Tale nahIM // 3 // ||je anAdi ajJAna saMyoga, tehano kahiyeM na hoya viyog'|| nAva a nAdi anaMtaja dicha, cetana pareM viparIta thnih|| 40 // arthaH-jemA Te (ajhAna ke0) jJAnAvaraNakarma tehano anAdi saMyoga jIvane mAno to kahiyeM kyAreM viyoga nathI tathA nAva anAdi hoya te anaMtaja hoya jema cetananAva viparIta aniSTa le. anAdisAMta nAva pramANasihaja na thI. temATe karmasaMyoga jIvane anAdi nathI, sadA karmamuktaja brahma . nitya muktane avidyAyeMja baMdha jaNAya be.te pAgalI gAthAyeM dRSTAMteM dRDhAve // 30 // // kAca ghareM jema nUMke zvAna, paDe siMha jalabiMba nidAna // jima koli ka jAleM guMthAya, ajJAne nijabaMdha na thAya // 41 // arthaH-jema kAcanA gharamA pratibiMbane apara bIjo zvAna na jANIne zvAna nase je, jema siMha jalamAMhe potAnuM pratibiMba dekhI tenA nimitteM aparasiMha jANI kodhe karI temAMhe paDe je, jema taMtuvAya poteM jAla kare temAMhe poteMja guMthAya De, tema brahmajJAnavinA nedapratinAseM jUTheM jUTuMja baMdhana thAya // 41 // ||im ajJAne bAMdhI mahI, cetana karatA tehano nahIM // gala cAmIkarane dRSTAMta, dharamapravRtti jihAM lage bhrAMta // 42 // arthaH-ema ajJAne (mahI ke0) pRthvI te baMdhANI, te baMdhano kartA cetana nathI. jo paramArthathI baMdha nathI, to baMdhaviyogane artha yogI kema pravarne ? te AzaMkAyeM kahe . (galacAmIkara ke0 ) kaMThagata hemamAlA tehane dRSTAMteM brAMti le. tihAMsudhI dharmaneviSe pravRtti te jema batIja kaMThasuvarNamAlA gale jANI, koka ghaNA sthA Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zapa jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. nake zodhe, tema abadu brahmaneja baMdha jANI baMdha viyogane artha tapasvI pravarte ne. ||dhraaNtimittye cinmAtra agAdha, karatA nahiM paNa sAkhI sAdha // vyava hAreM karatA te hona, paramAratheM navi bAMdhyo kona // 53 // arthaH-te brAM ti maTe. agAdha nistaraMga cetanA vilAsamAtra , te disAyeM sAdhu kara tA nathI. paNa zAdI ke vyavahAreM loka pratye te kartA nAse ne paramArtha koI bAMdhyo nathI // 3 // ||anidhaanyojn kaivalya, guNa pAme zruti kahe nisalya // paramAratha vya vahAra anyAsa, nAsanazakti Tale savi tAsa // 44 // arthaH- animukha dhyAna te anidhyAna vedAMta zravaNayogeM muktine te yojana tattvajJAna (kai valya ke) videha kevalanAva eMtraNa guNa pAmIyeM, te jIvane anukrame pra paMcanI pAramArthika vyAvahArika AnAsikatA pratinAsananI zakti be, te maTe. tihAM naiyAyikAdi vAsanAyeM prapaMcane paramArthikapaNuM jaNAtuM te vedAMta zravaNa paDI maTe tevAra panI prapaMcane yogI vyAvahArika karI jANe, paNa pAramArthika karI na jANe valatuM tattvajJAna upaje tevAreM prapaMcane vyAvahAri kapaNe na jaNAya, bAdhitAnuvRttyAyaMtikaHkha nivRttau videhakaivalyaprapaMcarnu jJAnamAtraja Tale. niHprapaMca cinmAtra ho rahe. tasyAnidhyAnAdyojanAtta tvanAvAyazcAMte vizvamAyAnivRttiriti zrutiH // 44 // ||jiivn mukta lahyo nija dhAma, tehane karaNInuM nahiM kAma // jihAM tha vidyA karaNI tihAM, vIsAmo ne vidyA jihAM // 45 // arthaH-tattva jhAne saMcita kamai karI prArabdha mAtra jogInI pratIkSA karato, jIvanmukta thayo te potAnuM teja pAmyuM. tene karaNI, kAma nathI. jyAMsudhI avidyA je, tyAMsudhI kriyA , jyAM vidyAtattvasAkSAtkArarUpa zrAvI, tihAM vIsA mo . yataH ArurukSormuneryogaM, kriyA kAraNamucyate // yogArUDhasya tasyaiva, zamaH kAraNamucyate // 1 // 45 // ||vidhinissedh jJAnIne kahI, prArabdhe tasa kiriyA kahI // avara kahiye nahi tAsa adRSTa, jIvanakAraNa anya adRSTa // 46 // arthaH-tattva jhAnIne vidhiniSedharUpa vaidikakriyA koi nathI. jemATe vidhiniSedha sarva savidyAvatpuruSa viSaya , thAhAravihArAdi kriyA zarIrasAdhana , tepaNa prArabdhAdRSTa , ema sAMpradAyika vedAMti kahe je. urjAkhala kahe je ||diiyNte Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. cAsya karmANi, tasmin dRSTe parAvare // jJAnAniH sarvakarmANi, jasmasAt ku rute'Ina // ityAdivAkye karma sarvapada saMkocanI anyAyatAyeM jJAnIne aSTamAtrano nAza mAne ,ane tene zarIrAzrita kAraNa te izvara zarIranI pareM anyAdRSTa De // 46 // ||kre na muMje ima AtamA, vedaMti bole mhaatmaa||saaNkhy kahe prakRti savi kare, cetanarUpa buddhimAMhe dhare // 47 // arthaH- erIteM AtmA na kartA na noktA ema vedAMti bole ,e vedAMtino mata kahyo. have sAMkhyano mata kahe . te sAMkhya matavAlA kahe ke satva, raja ane tamoguNanI sAmyAvasthA anAdi mUlakAraNa prati be, tehaja sarva prapaMca kare , svapa riNAma mahattattvApara nAmaka sva buddhi meM tehamAM cinmAtra AtmarUpa pra tibiMba dhare le // 46 // // jima darapaNa mukha lAlima tAsa, biMba calanano hoi nalAsa // viSaya puruSa uparAga niveza, tima buddhi vyApArAveza // 4 // arthaH-tevAreM traNa prakAra thAya ne te dRSTAMte dekhADe :-jema darpaNa eTale vArisAthI mukha nIlo tema rakta jo dekhAya ane te darpaNanI calanAyeM biMbanI calanAno nannAsa hoya, tema te buddhi citpratibiMbeM ghaTAdi viSayoparAga 'ahaM' e puruSo parAga kriyArUpa vyApArAveza hoya // 4 // ||ddhN jANuM e karaNI karUM, e triDhuM aMze mAne khalaM // paNa te sarava na ramanI jAti, jANe zubha vivekaha khyAti // 4 // arthaH-hu~ eTale AtmA, jANuM ghaTAdika, karaNa gamanAdirUpakArya karUM, etraNa aMzeM jIva khalaM karImA ne, paNa te sarva pratibiMba camanI jAti ne. (vivekaharakhyAti ke0)prakRtipuru SAnyanAva jehane hoya te guha kevalAtmasvarUpa jANe // 4 // // prakRtidharma hita ahita AcAra, cetananA kahe te upacAra // vijaya pa rAjaya jima naTataNA, narapatine kahiyeM atighaNA // 5 // arthaH-a paroknama te aparokSa sAkSAtkAreMja nivarne te gudAtmaka jJAna , (hita ahita ke0 ) vidhiniSedha prAcAra kriyArUpa le te sarva prakati nAnAdha ma ne, AtmAto akriya je tehane je cetanA kahe 2 te upacAra karI jANavo. jema sunaTanA vijaya parAjaya atighaNA te sarva rAjAnA ka hiyeM eTale sunaTa jIte rAjA jItyo, ane gujaTa hAsye rAjA hAsyo, evo Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vyavahAra je ema prarutigata gunAguna kiriyA te AtmAnI karIne vyavahA rI loka mAne je // 50 // ||prruti kare navi cetana kalIva,prati biMbe te muMje jIva // paMcavIzamuM tattva agamya, ne kUTastha sadA ziva ramya // 51 // arthaH-prakRti te sa rva kArya kare , cetana AtmA nathI karatI jekAraNa mATe te kalIba , kriyAnuM asamartha De, jhasvanAva te kartRvanAva kema hoya, buddhi kare , te pratibiMbe jIva muMje De, buddhiniSThapratibiMbavAhitvameva cito nogaH ataeva sArakhyameM zAdAt noktA AtmA nathI. pacavIsamuM tatva yAtmarUpa agamya agocara De. (kUTastha ke0) anityadharma rahita sarvakAla sadA (ziva ke0) nirupazca ( ramya ke0) manohara le // 51 // ||pvilaas prakRti dAkhavI, virame jima jaga naTu navI // prakRti. vikAra vilaya te mukti, nirguNa cetana thAye yukti // 5 // arthaH-praka ti te Atma vilAsa madAdi prapaMca dekhADI virame nivarne jema jaga navI naTara nATaka dekhADI virame // naktaMca // raMgasya darzayitvA nivartate nartakI ya thA nRtyAt // puruSasya tathAtmAnaM prakAzya vinivartate prkRtiH||prkRtivikaa rano vilaya tehaja mukti te citirasaMkramA ityAdi sUtrAnusAreM nirguNa ce tananeja thApe le // 5 // ||pNthii khUTyA dekhI gUDha, kahe paMtha lUMTANo muuddh||prtikriyaa dekhI jI vane, avivekI tima mAne mane // 53 // arthaH-paMthI lokaneM lUMTyA de khIne teno gUDha eTale rahasya te mUDhabuddhi evaM kahe . je paMtha lUMTANo. 3 hAM (paMtha ke0) nAga te acetana De tenuM khUTaq te valI kizyuM doya. e upacAra vacanane anupacAra karI mAne tene mUDha kahiyeM tema pratinI kriyA dekhIne avivekI puruSa, jIvane kiyA potAne kRtyA dayo manastho dharmAnedAgrahAt puruSe nAsate // 53 // // mUla prakRti navi vikRti vikhyAta, prakRti viruti mahadAdika sAta // gaNa poDazaka vikArI kahyo, prakRti na viruti na cetana lahyo // 54 // arthaH-je mUlaprakRti te vikRtirUpa na hoya, koTheM kArya mardadAdika sAta padArtha mahan ahaMkAra pacatanmAtra e prakRti kahI ane vikrati kahi ye uttarottara-kAraNa pUrva pUrvanuM kArya meM tejaNI pAMcacUta ane gIdhAra iMDi Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za SaTsthAna svarUpanIcopAI. ya eSoDazagaNa vikArI kahyo. e kArya ,paNa kAraNa nathI. cetana ne prakate nahIM kAraNa vakArya nahIM to kUTastha caitanyarUpa kahyo / ta'ktaM sAraMvyasaptati kAyAm // mUlaprarUtira vikRtimahadAdyAH prakRtivirutayaH sapta // SoDaza kastu vikArIna pratinivirutiH purussH||gNdhtnmaatr 1 rasatanmAtra 2 rUpata nmAtra3 sparzatanmAtra 4 zabdatanmAtra 5 e pAMca tanmAtra nAma. zrotra ghrA Na jivhA nayana sparzana e pAMca buddhIDiya. vAk pANi pAda pAyu upastha e pAMca karmezyi ane zyAramuM mana iMDiya // 5 // // e biduMne sAdhAraNa doSa, na kareM to kima baMdhanamokha / manabaMdhAye lUTe jIva, eto jugatuM nahIM atIva // 55 // arthaH-ema jIva akartA anoktA sAMkhya vedAMtI e be matavAlA kahe . have te bedane dRSaNa dI ye . e behune sAdhAraNa eTale sarakho doSa . jo jIva kare nahI, to te ne baMdha paNa na ghaTe.tathA mokSapaNa ghaTe nahIM. jo ema kahezo ke, kriyAvatI prakRti .temATe prati baMdhAya. sAtvika rAjasa tAmasa nAve prakRtineja saM baMdha . tahikAra mahattatvanA e nAva le. jIvamAM to adhyAsa mAtre savi lAsa prakRti nivRttirUpa moda te jIvane .e to ghaTe nahIM.je kAraNamATe je baMdhAya be. te bUTe. paraMtu anyane baMdha ane anyane moda e kaheja ke ma hoya? // 55 // ||prmaarthe navi baMdhana mokha,upacAreM jo karaso toSa // mokSazAstra to tuma savi vRthA, jehamAM nahIM paramArathakathA // 56 // arthaH-have ko 6 kaheze ke, baMdha moda to jIvane vyavahAreM kahiyeM baiyeM. paraM paramArthe to abaMdhamuktimat svarUpa je // namumukurna vai mukta ityeSA paramArthateti vacanAt // tehane kahiyeM ke, jo paramArthe baMdha moda nathI to moda upacAreM hoya 3. e vAteMja tame saMtoSa karazo tevAreM to sarva tamAre vRthA . modazAstra rUpa paramArthanI kathA jemAM nathI tevAreM ||pNcviNshtitttvjnyo,nrojhaa triMzake rataH // taTI darI zikhI cApi, mucyate nAtrasaMzayaH // 1 // brahmavid brahma nUyamApnoti iti AdizAstra sarva pravartaka na thAya // 56 // ||prruti avidyA nAzeM karI, pahelI yAtmadazA jo phirii||to kUTastha paNuM tumha gayuM, nahiMto kaho a' adhikuM thayuM // 57 // arthaH-have ebe dumata AtmAne kUTasthapaNuM mAne ,te dUSe . prakRtino sAMrakhyamateM ane a Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vidyAno vedAMtamateM jevAreM nAza hoya, tevAre je pahelI AtmAne saMsArI dazA hatI te jo pharI gaI to tamAre mateM kUTasthapaNuM paNa gapuM. pariNAma paNu thayu. nahIM to kaho ke muktidazAyeM adhikuM huM thayu. je sarvadA zubha thA smA le tene prakRti avidyA nAzane arthasyo sAdhana prayAsa karAvo bo? // 5 // mAyA nAzana adhiko nAva, guru rUpato prathama vinAva // ratnAdika mAM zudi azudi, jo kaho to zI ihAM kubudi // 57 // arthaH-jo kahezo, ke mAyA nAzayadhiko nAva nathI. adhikaraNa svarUpaja . toSTa thivi nAvarUpa yAtmA te gurUpayajAya. jemATe te yAtmAmAMhe mAyi kanAvano atyaMtAnAva . gupharUpajhAneja jo zurU thAya to samalanAja nAdika paNa nirmalatA jJAneja nirmala tharbu jozyeM. ratnAdikane jema guma agucanapadhei kaho bo. tema yAtmAne pariNAma vizeSe jANo. e zI kubudi? je pujalazvyane pariNAmeM gur3a kaho bo,ane yAtmAne tema nthiikhetaa?||5|| ||rtnshodh jima zatapuTa khAra,tima bAtamazodhaka vyavahAra // guNadhA rAyeM akhila pramANa, jima nAkhe dAsUra sujANa // 5 // artha:-jema ratnazodha kare tene doSano TAlaNahAra zatapuTa khAra eTale zokhAra puTa be.te mAtmAnA doSano zodhaka kriyAvyavahAra . carama kriyAsAdhana mATe prathamAdi kriyA paNa lekhe .prathamAdivinA caramakhArapuTa na hoya te vinA ratnazudina hoya: e kriyAdRSTAMta jANavo. guNadhArA vRddhi sarva pramANa . e haja aniprAyeM yogavAziSTha graMthamadhye dAsUra ruSI rAmacaM pratye bolyaa||5|| // satuSapaNuM jima taMula taNuM,zyAmapaNuM trAMbAnuM ghj|| kriyAvinA navi nAze putra, jANi puruSamala tema apavitra // 60 // arthaH- satuSapaNuM photarAsahitapaNuM jema taMutsataNuM vrIhIta' jema! trAMbAnAjana4 ghaNelaM zyAmapaNuM malinapaNuM te kuTTana mAMjanAdikeM jAya. tema kriyAvinA he putra rAmacaMda,apavitra je anAdikAlIna puruSamala karmarUpa ,te kriyAvinA jhA namAtre nAze nahI. vacanamAtre AtmasaMtoSaM jhuM thAya? // uktaMca // naNaMto akaraMto y,bNdhmurkpninno||vaayaa virayamitteNaM, samAsaMtiya appyN||6|| // eto gubhAzubha svanAva,kahiyeM to savi phAve dAva // kAlanedathI na hI virodha, saghaTa vighaTa jima nUtala bodha // 61 // arthaH-eto AtmA no svajAva jo saMsArI dizAyeM agu6 ema zubhAzu syAhAda pramANe ka Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. e rI mAne to sarva dAva muktizAstrano pAme. paNa ekAMtavAdeM to kAMza malI zake nahIM. virodha parihAra ne kAlanedathI virodha nahIM jemATe ekaja ghaTa kAle ghaTavat svanAva , anyakAleM aghaTasvanAva je. ema zubhAzudhojayasva nAvakAleM neda mAne to virodha nathI. anyane je nAvAnAvasaMbaMdhaghaTaka te janma hAre svabalasvanAva meM // 1 // // kevala zuddha kahI zruti jeha,nizcayathI nahiM tihAM saMdeha // te nimitta kAraNa mavi sahe, cetana nijaguNa karatA kahe // 6 // arthaH-zrutiyeM kU TasthapaNuM kamu De te mele zrutiyeM je kevala zukSyAtmA kahyo te nizcaya nathI. tehathI temAM saMdeha nahIM. jehano thAvi va simamAMhe , te nizcaya naya nimitta kAraNa na mAne, zurUparyAya napAdAneM vyatiriktanAveMja zurU kahe. ||cetn karma nimitteM jeha,lAMge teleM jima raja deha // karama tAsa karatA sadahe, nayavyavahAra paraMpara grahe // 63 // arthaH-tehane jJAnAvaraNAdi vya karma kahiyeM teno kartA jIva le. ema vyavahAra naya sahahe. te nAva karmaghaTita paraMparA saMbaMdha mAne . nizcayanayane mateM pujalanimitteM jIvasva pariNAmakA adhyavasAya nimitta pujala svapariNAmakartA ema mAne // 6 // ||biij aMkUra nyAyeM ema dhAra, anAdi paNa ve pAra // mugati sA di ne jema anaMta, tima navyatva anAdi sa aMta // 6 // arthaH-ema jAvakarme ivyakarma ane vyakama nAvakarma kahevAthI anyonyAzraya doSa thAya, te TAle :-e vyakarma nAvakarma anyonyApeknI dhArA bIja aMka rapaNe anAdi . sthAyikatvAnna dossH||e dhArA anAdi , paNa zukladhyAne dAha thAya, tevAreM pAra thAve jema bIjAMkUra saMtAnano ekane nAze anAdi nAvano kema aMta hoya ? tyAM kahe . jema sAdi hoya te sAMtaja vyApti nathI. mokSapadArthejavyanicAra hoya temATe tema je anAdi hoya te anaM taja ema nizcaya na kahevo. navyatveM vighaTe temATe // 6 // ||mugtipraagnaavh te Thagama, jAtiyogatA jiya pariNAma // jUtI mA yA kAraNa thAya, vaMdhyA mAtA kima na kahAya // 65 // arthaH-te jA ti javyatvanAmeM jIva kArya pariNAma vizeSa pragaTe tadAnimata mukti prAga nAvane game , tuba anAvarUpa jo mAne to jAtikArya na kare muktyadhi kAra te navyatva . zamadamavatve adhikAra nA hoya to tadajhAne pravRtti tatta Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ra zamAdi saMpatti ema anyonyAzraya thAya ityAdi ghaNI yukti nyAyAlokeM kahI le te navyatvavaMta jIva tathA javyatva pariNAme tattakAryano karttA je. jo jUThI mAyAja kAraNa kahIyeM to, vaMdhyA mAtA e sAdhu thAya // uktaMca hemsuuriniH||maayaa satIceTTayatattvasiriyAsatIceca kutHprpNcH|| mAyaiva cedarthasahA catatkiM mAtA ca vaMdhyA ca navetpareSAmiti // 1 // 65 // ||jg mithyA to e zI vAca,yAzAmodaka modaka sAca ||jo ajJAna kahe bahu rUpa, sAca nAvano zyo aMdhakUpa // 66 // arthaH-jo savilA sAjhAna jaga kema mithyA kaho bo, to e zI vAca je eka yAzAnA modaka ane eka sAca modaka e be ajJAnajanya . jo ajJAna jAgratsvapnapra paMcAraMnaka ninna ninna mAno, to sAca nAva ghaTapaTAdika dRSTavaicitryavaMta mAno, to tumane e syo aMdhakUpa ne. atra zlokaH // pAzAmodakatA. ye, ye caasvaaditmodkaaH||rsviiry vipAkAdi, tulyaM teSAM prasajyate // 66 // ||saadhk De savikalpa pramANa,teNe sAmAnya vizeSa maMmANa // niravika rUpa to nijaruci mAtra, aMze zruti nirvAhe yAtra // 67 // arthaH-sAdha kale savikalpaM pramANa jJAna avazya upasthita ne tehane viSaya svabaMdha prA ganAvAdikajane gaurava ne temATe bAhyasaMbaMdharahita anAdyaMta brahmaja . sa tya anya vastu pramANa nAveja asima be. tene kahiyeM je tame sAdhakatA na avalaMbo bo te savikalpaja pramANa . nirvikalpa svayaM asima te para sAdhaka kema hoya. te savikalpano sAmAnya vizeSarUpa artha nigrahe . svayaM upayogarUpe tathA avagrahAdirUpeM sAmAnya vizeSarUpa le. tevAreM sarvatra tri lakSaNapaNuMja satya le. nirvikalpa mAnavaM teto nijarucimAtra, bodha svalakSaNa viSaya te mAne vedAMtI brahmaviSaya e sarva rucimAtra thayu. zruti je nirvikalpabrahmapratipAdaka De te (aMze ke ) nayeM (yAtra ke0) vyava hAra te nirvAha le // 6 // ||brhm parApara vacane kahyo, eka brahma upaniSadeM rahyo // mAyopama paNa jaga zruti suNyu, jehanI jima ruci tima tiNe muNyaM // 6 // arthaHbrahmaNI veditavye paraM cAparaM ca e vacane vedamAhe brahmaparAtpara hinedeM kahyu. napaniSadeM ekaja brahma laghu. ekamevAdvitIyaM brahma nehanAnAstikiMcanetyAdiva canAt tathA mAyopamaM sakalaM jagat e vacane sarva jagata gunyarUpa paNeM kahe. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. 301 tihAM vaitavAdI ativAdI zUnyavAdIyeM jene jema ruce teNeM tema puruM karI ne jANyu. valatuM te vAdI yukti paNa tehavIja kalpe // 6 // ||syaadvaad viNa paNa savi mRSA,khAre jala navi nAge tRssaa||maayaa miTe rahe jo aMga, to kima nahIM paramAtha raMga // 6 // arthaH-paNa te nija nija naya ruce je te syAhAdavinA sarva jUtA. jevinA svamata nirvAha na thA ya. jema khArA jalathI tRpA na nAMje tema syAhAdavinA kAMdA na Tale. jo vedAMtame mateM sarva mAyA gaveSe je, te maTe to tatkArya aMga kema rahe ? jo rahe aMgeM pAramArthika thAya,to vyAvahArika kema kahiyeM? // 6 // // bAdhita anuvRtte te rahI, jJAnIne prArabdhaM kahI // karmavilAsa thayo to sAca, jhAneM na maTyo jehano nAca // 70 // arthaH-have jo ema ka dezo ke jhAnIne paNa mAyA bAdhitAnuvRtteM rahI . dagdharaGa AkAra te prArabdhe karIne // jJAnAniH sarvakarmANiM, nasmasAtkuruterjuna // ihAM karmapa da prArabdhAtirikta karmapara kahevu. para kahevU to karmavilAsa sAco thayo. pa e kalpita thayo jenuM (nAca ke0) nATaka te jhAne paNa na maTayuM. sida ta paNa ehanoja De, kevalajJAna upane paNa navopayAhI karma TalatAM tathA sarvakarmadaya te yuktidizAyeM paranI samAdhija satya hoya // 70 // ||vyvhaarik AnAsika gaNe, yogI te ne camabaMgaNe // yogI ayogI zarIra azeSa, zyo vyavahAra AnAsa vizeSa // 71. // arthaH-je yo gI vyAvahArika prapaMcane thAnAsika gaNe , te cama gRhane aMgaNe rame be. je anyane anya karI jANavU teja bramayogInuM zarIra, te AnAsika jANa vU, ane ayogInuM zarIra te vyavahAreM kathanamAtra sadRza pariNAmaja dIse be; teNeMkarI jehavU le tehabuM kahe . jJAnIne rAgAdika nAva , te AnA sika guMjApuMjavanhisamAna te sarva nirasta kahyu ema jANavU, karmajanita nAva te satyaja . to tudhAtRSAdi nAva paNa sarva jUtA thAya. te to pra tyakSavirodha // 1 // ||any adRSTaM yogizarIra,rahe kahe te nahiM zrutidhIra // jo ziSyAdi adRSTaM rahe, ariadRSTa tehane kima sahe // 7 // arthaH-koi unmattaprAya ka he . jJAnIne sarvaadRSTa gayAM zarIra rahe le. anya ziSyAdikane jema lo kAdRSTaM IzvarazarIra rahe haiM. te zrutadhIra nahI. eTale simAMtamAhe dhairyavaMta na Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 jainakathA ratnakopa nAga pAMcamA. hI. jo yogInuM zarIra ziSyAdikane adRSTaM rahe, to (ari ke) vairarI te ne adRSTaM kA paDato nathI, temA svAdRSTeja nirvAha mAnavo // 72 // // sakati anaMta sahita ajJAna, karma kaho to vAdhe vAna // karme hoya janamanI yukti, darzana jJAna caraNathI mukti // 73 // arthaH-ema avi dyAmAyAzabdavAcya anirvacanIya ajJAna vedAMtisaMmata na ghaTe. jo anaMtaza ktisahita ajJAnarUpa karma kahoto, vAna vadhe. te tehanA udayadyopazamA dikathI aneka kArya thAya. karmakye moda thAya. tehaja kahe karme janmanI saMsAranI yukti hoya. nAveM darzana, jJAna cAritra thAya tevAreM mukti hoya // 73 // // pratibiMbe jo nAkheM noga, kima tasa rUpI arUpI yog||aakaashaadi kanuM pratibiMba, jima nahIM tima cetana avilaMba // 4 // arthaH-cit pratibiMbe bujhino noga be, te sAkSAt AtmAne nathI, je ema kahe , te ne rUpIarUpIno yoga saMnave nahI. AkAza arUpI, jema Adarza prati biMba nathI. tema buddhimAMhe cetana, avalaMba na hoya gaMjIraM jalaM kahetAM AkAzapratibiMba nathI. gaMjIrapaNuM te jaladharma . pratibiMbasvarUpa dekhADI citpratibiMba na hoya, evaM kahe je // 7 // // AdarzAdikamAM je bAya, Ave te pratibiMba kahAya // sthUlakhaMdhanuM saMga ta teha, navi pAme pratibiMba a deha // 75 // arthaH-(thAdarzAdika ke0) Ara.sA pramukha je svaja ivya tehamA je bAyA Ave te pratibiMba kahiyeM // uktaM ca // je pAyariyasta saMto,dehAvayavAha havaMti saMkaMtA // tesiMtabuva lAha, pannatte // iti pratibiMba sthUla pujalana hoya. uktaM ca // sAmAnadiyA bAyA, anAmuragayANi siMtu kAlAnA // satteya nAsuragayA, saMdehanA muNeyavA // (adeha ke0 ) azarIra je AtmA te buddhimAMhe pratibiMba na vi pAme // 5 // // bujhe cetanatA saMkrame, kima navi gaganAdika guNa rme|| buddhi jJAna upala bdhi aninna, ehano neda kare guM khinna // 76 // arthaH-buditattve ( cetana tAke0) caitanya pratibiMbe,josaMkrameM, to gaganAdikarUpI vyanA guNa buddhimAMde kema navi rame ? buddhi te citpratibiMbAdhiSThAna ne. iMDiyavRtti ghaTAdi saMga u palabdhi te Adarza malinamAthI pratibiMbatamukhamalinatAsthAnIyanoga e sAMkhyakalpanA jUThI . e traNa ekArtha . ataeva gautamasUtra isyuM ve // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. 303 budhirUpalabdhinimityanarthAntaramiti ||ehno neda khinna thako tuM zuM kare ? samo artha jJAna mAnya // 76 // ||budi nitya to puruSaja teha, jhAnapravRtti vA sama geha // jo ani tya to kihAM vAsanA, prakRti to zI buddhisAdhanA // 7 // arthaH-buddhi tattva je sAMkhya mAne le te nitya vikalpaM dUpe le. jo jJAnAdika dharmAzrayabu di nitya mAnIyeM to tehaja puruSa , je mATeM jJAna, vA, pravRtti (sama geha ke ) samAnAzraya . jJAnapravRttinuM vyadhikaraNapaNuM kalpavaM anucita De. tathA buddhi nityapuruSopAdhirUpa naTale, to mukti paNa kema hoya ? jo anitya mAno to buddhivinAzeM vAsanA kihAM rahI ? ane jo na rahI to pu naH prapaMcotpatti kema hoya ? jo ema kaheMzo ke, buddhi vinAze prakateM lIna vAsanA rahI to budi sAdhanAnuM huM kAma ? pratyAzritajJAnAdiguNAvi veM ja kArya thAze // 7 // ||ahNkaar paNa tasa pariNAma, tattva cavIsataNuM kihAM ThAma // saka ti vigati prarUteM savi kaho, bIjA tattva vimAsI raho // 7 // arthaHbuditattva mithyA tevAreM tatpariNAma ahaMkArAdika paNa mithyA. covIza ta ttvanuM ThAma kihAM hoya? covIza tattvanA dharmazakti vigateM karI prakRtithIja sarva kaho, bIjA tattvabudhyAdika , te vimAsIne raho. eTale prakRtivilA sa te ajIvatattva vilAsaja duna. jIvatattvato mukhya bIjA ujayapariNAma rUpa le. ema navatattvaprakriyA tehaja gurU tha jANavI // 70 // ||virme rame yathA nartakI, avasara dekhI anunvthkii||prkRti aceta na kima tima rame, virame jo karatA navi game // 7e // arthaH- nATaka NI potAnA anunavathI kArya nAzAdikane viSe rame, tathA avasara dekhI dAnAdika pAmI virame, tema prakRti acetana , te kema rame ? ane virame ? jo karatA puruSa tuUne na game // evaM c||rNgsy darzayitvA nivarttate nartakI yathAtmAnaM // puruSasya tathAtmAnaM prakAzya vinivarttate prkRtiH||ityaadi ziSya kahe ,te ziSya dhaMdhamAtra kahe. puruSane Atmadarzana prakRti kare, te a cetanane na saMjave. navA tihAM prayojana tahAna // 7 // ||prktididaayeN jima sarga, zAMti vAhitAyeM muktinisarga // kartAviNa e kAlavizeSa, tihAM valage naya anya azeSa // 0 // arthaH- prakRti Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. dikSAyeM (sarga ke0 ) sRSTi jema sAMkhya kahe , tema (nisargamukti ke0) svanAvamukti zAMtivAhitAyeM hoya, e be lakSaNa karatAnA le. te vinA jo pratipariNAmanAM lakSaNa kahIyeM, to kAlanAM lakSaNa thAya. tihAM anya azeSa naya vale, te sarvanA arthano anugraha karavA pAMca kAraNasamavAya mAnavo. tevAreM kA mukhyapaNe yAve // naktaM ca // kAlo sahAva Niya, putra kayaM purisakAraNovagataM // samavAe samattaM, egaMtaM hoi mihattaM // 1 // 7 // ||prrutikrm te mATe gaNo, jJAnakriyAthI tasa kSya nako // azubha nAva karatA saMsAra, zubha nAva karatA navapAra ||7||akrtRanotRvaadinaugtau|| arthaH- temATe prarUtine karmanuMja nAma gaNo, pradhAna karma saMskAra vAsanA vidyA sahajamala e sarva ekArthaja zabda ke darzanane te karmano kSya jJA na gurU nAva le. te navapArano karttA meM // appA kattA vikattA ya,suhANa ya uhANa ya // ityAdi zAstra vacano paNa le ||1||dhkrtaa anoktA AtmA mAne le te vAdi gayA. ihAM samaketanAM cAra sthAnaka pUrNa thayA // // eka kahe navi niravANa, izyi viNasyAM sukha maMmANa ||Hkh anA va mUrjA anusare, tihAM pravRtti paMmita kuNa kare // 72 // arthaH- have samakitanuM pAMcabhu mokSasthAnaka kahe :- ekavAdI kahe ne ke, (niravA Na ke) moda nathI. iMkhyi vilAsa vinA mukti mukhya le. tenA maMmANa . te koNa sahahe.toke azeSa vizeSaguNoledarUpa vaizeSikAnimata mukti mAno. duHkhAnavane artheja mumudupravRtti ho. te Upara kahe - phuHkhAjAvane puru pArtha nathI. jemATe mUrbhAvasthAyeM paNa avidyA duHkhAnAva , tihAM kuprava ne paMmita kare, // naktaMca // ukhAnAvopi nAvedya; purussaarthtyessyte|| nahi mUrbAdyavasthArtha, pravRtto dRzyate sudhAriti // 1 // 2 // // kAla anaMte mukateM jatAM, ho saMsAra vilaya AjatAM // vyApakane kaho keho gama, jihAM eka sukhasaMpatidhAma // 3 // arthaH- jo modapadArtha rAtridivasa jIve karInarAtAM anaMto kAla thayo toAjatAM e jIvone muktimAM jatAM saMsArano vilaya thAya.eka eka yugamA eka eka mo deM jAya to anaMtA yuga gayA eTale kAleM saMsAra khAlI kAM na thAya // sa tyA anaMtA eva hyapavRktAstathApi saMsArasya pratyakSasidatvAdityAdi karaNA vatIkAreM kaDaM te to ghaTe ke, jo kAlAnaMtyathI jIvapariNAmAnaMtya adhika Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. 305 hoya temATe e kalpanAmAtra le. bIjaM AtmA sarvavyApaka kahe je, tehane e ka sukhasaMpatinuM ghara evo kihAM ThAma ? ke jyAM e jAya. kriyAvattvAnA vAnnAtmanaH sididevagamanaztyarthaH // 73 // // kima anaMta ika nAmeM mile, pahilo nahiM to kuMga munale ||philaa nava ke pahelA mukti, e to jotAM na mile yukti // // arthaH- valI modamAM anaMtA si6 mAno to te ekasthAnakeM anaMtA kema male? jo pa helo anAdisi na mAno to bIjA siha thAya te koNamAMhe nale ? pa helo sima nahIM to koNa sikne sarva sAdhaka name ? tevAreM pahelA saMsAra ke pahelA mukti ? prathamapadeM mukti sAdi thara, eTale dhAdisahita thai? bI je padeM baMdhavyAghAte baMdhavinA mukti kema hoya? e yukti jotAM mltiinthii||74 // jihAM na gIta na nAva vilAsa, nahiM zRMgAra kutUhala hAMsa // teha mu gatithI kahe kapAla, vanamAM janmyo nalI zRMgAla // 5 // artha:-ji hAM gItagAna nahIM, nAvavilAsa nahIM, zRMgArarasa nahIM, ( kutUhala ke ) khyAla nahIM, te muktimAhe guM sukha haze ? te muktIthI to RSI kahe De ke, kapAla vanamAhe sIyAla janmyo hoya to nalo // varaM vRMdAvane ramye, zRgAlatvaM sadaiva hi // na tu vaizeSikI muktiM, me matirgatuminnati // 5 // ||nv aninidi ehavA bola, bole te guNarahita niTola // jehaneM nahIM mugatikAmanA, badu saMsArI teha uramanA // 76 // arthaH- navayaninaMdi lakSaNavaMta je kahyA , te mukti ubApavAne evA bola bole , tene gu parahita kahiyeM, ane niTola, niHzrUka kahiye, jehane modanI kAmanA e Tale vAMDA nathI, te urmanA eTale mAtA manavAlA badula saMsArI eTale a javya athavA kurnavya kahiyeM. eto je caramapujalAvarttavartI hoya, teneja muktikAmanA hoya // uktaMca // murakAsanavi na tassa, ho gurunAva malappa hAveNaM // jaha guruvAhivigArana, jA pahA sasammaM // 6 // // iMDiyasukha te ukhanuM mUla, vyAdhi piMmigaNa atipratikUla // iMDiyana ttirahita sukha sAra, upasama anunavasima nadAra // 77 // arthaH-pahe lAM moda sukharUpa sAdhe , iMDiyasukha je je te ukhanuM mUla , te vyAdhi pratikAra , kudhAyeM pIDita hoya tevAreM jojana karavaM januM lAge, tRSAyeM hoTha sUkAyeM, tevAre pANI pI nalu lAge, hRdayamAMhe kAmAmI dIpe te Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vAreM maithunanI iDA Upaje, e vyAdhinA auSadha be. tene sukha jANe be // mi yyA yat sUkSma kudhArttaH san sAkSI kavalayati mAMsyA kavalitAna. tRSA yu vyatyAsye pibati ca sudhAsvA isalilaM // pradItekAmAno nijahRdi vRSasyatyatha vadhUM, pratIkAro vyAdheH sukhamiti viparyasyati janaH // 1 // iMDiyavRttirahita dhyAnasamAdhijanita uparAma sukha e. tehaja ( sAra ke0 ) nirupacarita be. te eka rAgadveSarahita thai yAtmAmAMhe joiyeM te anubhava siddha be // uktaM ca prazamaratau // svargasukhAni parokSANyatyaMtaparo dameva mokSasukhaM prazamasu khaM pratyacaM na paravazaM nacAprAptaM tathA yat sarvaviSayakAMkodravaM sukhaM prApyate thArogeNa tadanaMtakoTi guNitaM mudhaiva janate vItarAgaH // ityAdi // 87 // // tihAM nyAsa manoratha pratho, pahilAM khAgeM navi parakathA || caMdracaMDikA zItala dhAma, jima sahajeM tima e sukhadhAma // 88 // arthaH- te upaza masukha mAMlAM nyAsa ne manoratha tenI ( prathA ke0 ) vistAra hoya // dRSTaMcA mAsikaM mAnorathikaM ca sukhaM loke'pi // paDhI nirvikalpakasamAdheM pa vyanI kathAja na hoya // uktaMca jJAnasAre // parabrahmaNi manasya, zlAghA paulika kathA // kAmIcAmIkaronmAdAH, sphArA dArAdarAH kvaca // 1 // anyAsamAzrityApyuktaM prazamaratau // yAvatparaguNadoSaparikIrttane vyAvRttaM ma no vati // tAvadvaraM vizusyaiva vyayaM zakto manaH karttuM // 1 // caMdanI caMDikA jema saheje zItala hoya tema AtmasvanAvasvarUpa upazama je be te sahe sukhanuM gama ne // 88 // // taratamatA ehanI dekhiyeM, yati prakarSa te ziva lekhiye || doSAvaraNa taNI paNa hANa, ima niHzeSa paramapada jAe // 8 // arthaH- e zama sukhanI taratamatA utkarSApakarSa dekhe, je pratiprakarSa te ( ziva ke0 ) moha lekha viyeM. doSAvaraNatalI hANe paNa taratama nAva be. je niHzeSa te parama pada jANa // uktaMca // doSAvaraNayohaniH, zeSArUpatizAyanAt // kvacidyathA svahetucyo, bahiraMta lakSyaH // 1 // iti praSTasAharuyAm // duHkhInAvathI pa sine sukha kahetuM // 8 // // dukhahove mAnasa zArIra, jihAM lageM mana tanu vRtti samIra // teha Tale khanAse sukha, nahiM upacAra vizeSa mukhya // 50 // arthaH- jyAMgeM ma na tanu vRtti rUpa (samIra ke0 ) vAyu te vistAravaMta hoya tyAMlageM mananuM Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTthAna svarUpanI copAI. 307 ane zarIranuM phuHkha hoya, teha Tale. tevAreM nistaraMgasamusamAna AtmadazA hoya te phuHkha nahIM. napacAra vizeSe te (suraka ke0) sukha / naktaMca // prazamaratau // dehamanovRttinyAM navataH zArIramAnase uHkhe tadanAvAta dajAve si sidisukhaM // e|| // sarva zatrudaya sarvaja roga, apagama sarvAratha saMyoga // sarvakAmanApU rita suraka, anaMtaguNa tehathI sukhamuraka // 1 // arthaH-koine ghaNA za tru temAMthI eka zatruno kSya thayo sAMjale to tene kahe, sukha thAya ? te vAre sarva zatruno kya yavAthI mahAsukha hoya temAM gUM kahevU ? tema sarva rAgAdi zatrudayajanita atizaya sukha momAMhe . tathA zola roga samaya rUpanA hoya te mAMhelo eka roga Tale tevAreM ghaNuM sukha Upaje, ane zole roga Tale taivAreM pUruMja sukha paje. tema sarva karmavyAdhivilayajanita si ne sukha , jemATe eka arthayoge je sukha napaje tethI sarva arthayogeM a naMtaguNa sukha upaje. tema sarva artha sahejaguNa sidijanita sukha modamA he je, jema eka ijA pUrNa thAtAM je sukha upaje, to sarva zvA pUrNa thAtAM to tethI anaMtaguNuMja sukha hoya. ema sarva anibArUpa vairAgyebA pUrNa thatAM anaMta sukha sine ne. // naktaM ca // viNshikaayaaNteN||svN tu saJcavAhi, sabaka saJcasiddhAMUM khaya vigamajogapattIhi ? hoztattoaNaMtaguNaM ||1||ityaadi / ' have anaMtamodasaMkhyA kema le ? evaM pUche , tehano uttara kahe . // ghaTe na rAzi anaMtAnaMta, adatanavaneM si6 anaMta // parimita jIva nayeM navarikta,thAye janma lahe kaza mukta // e|| arthaH-sighanA jIvo nI saMkhyArAzi anaMta je te ghaTatI nathI. evA praznano uttara kahe je ke, anaMtAnaMtarAzi (nava ke0 ) saMsArI jIvonI , te ( adata ke0 ) A kho aneM sipaNa anaMta betraNa kAlanA samayanI anaMta saMrakhyA De,tethI jIvonI anaMtasaMkhyA ghaNI mahoTI , mATe emAM kazo bAdha nathI. je ma te te parimita jIvasaMkhyA kahe , tenA mateM to saMsAra khAlI thavo jo zyeM. nahIMkAM modamAhethI jIva ihAM pAnA AvavA joyeM ||nktN ca // mu topi vAjyetu navaM nave vA, navazva zUnyostu mitAtmavAde // SaDjIvakArya tuanaMtasaMkhyaM, nASyaM tathA nAtha yathA na dossH||1|| iti syaahaadmNjii|| jyAre jyAre nagavaMtane pUbIye tyAre tyAreM evaM kahe ke eka nigodano anaMta Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. mo nAga modeM gayo ehave anaMta jIvavAdIya kiguM bAdhaka nthii|| e2 // // thayA ane thAse je sima, aMzanigoda anaMta prasi // to jina zA sana zI navahANI, biMDa gaye zI jaladhe kANI // e3 // arthaH-pUrva kahelI vAtaneja spaSTa kare . je atItamAyeM sima thayA ane anAgata akSAyeM je siha thAze te sarva malI eka nigodanA anaMtamA nAga pramA Na si6 thAze. to jinazAsanamAMhe zI hANI ? saMsArasamuzmAhethI eka biMDa gayAthI zI kANI ? e saMkhyA utkarSApakarSa nimitta nathI: atI tAmAthI anAgatAmA anaMtaguNa le so paNa sarva malI eka nigoda jIvane a naMtameM nAge je. e paramArtha jANavo // 53 // // vyApakane navi navanI sidi, bAMdhe boDe kriyavivRddhi // paNa tanu mita AtamaM ameM kahUM, tihAM to saghaluM ghaTatuM lahUM // e4 // arthaHsarva vyApaka je AtmA mAne , tene paranaveM jAvu nathI. tevAreM na saMsAra ane na moda ema ghaTe, paNa ame to AtmA (tanumita ke0) tanu eTale zarIra te pramANa mAnIyeM baiyeM. tihAM to saghaddhaM e ghaTatuMja lahiye jaiyeM. jehavaM gati jAtyAdikane ghaTatuM dhAna bAMdhe tehane te udaya yAve tevAreM te kSetre jIva jAya. vakragati hoya, to AnupUrvI tihAM khapAvI ANe. modeM to pUrvaprayogAdi kAraNe samayAMtareM pradezAMtara aNapharasato niyatasthA ne upaje. tihAM zAzvatAnaMdaghana tha rahe sahI // e4 // // yoga nirodha karI jagavaMta, hIna trinAgavagAha lahaMta // sikSizilA kapara jaz vase, dharmavinA na alokeM dhaseM // 5 // arthaH-kevalajhAnI jagavaMta yAvarjIkaraNa karI, yogaruMdhI caramanaveM jeTaluM zarIra tenI trinAga hInAvagAhanA pAmato simazilA UpareM jazne vaze. ihAM koI pUje ke, te thI Agala kema jAto nathI? te Upara kahe be, ke (dharmavinA ke0) dharmA stikAya vinA alokAkAzamAMhe dhase nahIM // 5 // // jihAM eka tihAM sima anaMta, paya sAkarapareM nale ekaMta // rUpIne jalatAM sAMkaDaM, rUparahitane navi vAMkaDaM // e6 // arthaH-jihAM eka si 6, tihAM anaMtA siha , dUdha sAkaranI peThe ekatA jale je. ekAMta e paNa ekadezidRSTAMta rUpIne mAhomAMhe jalatAM sAMkaDaM hoya, paNa rUpara hitane jalatAM kiguMyeM vAMkaDuM nathI // dharmAdharmAkAzAdivat // atrgaathaa|| Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. 300 jaba ego siddho, taba yatA javarakayavimukkA // yannunnamAhAbAhaM, ci haMti muhImuhepattA // 1 // e6 // // kAla nAdeM siddha nAda, pUrva apara tihAM hoya vivAda // java nirvANa to krama yoga, zAzvata nAva yaparyanuyoga // 7 // arthaHsaMsArI TalIne siddha thAya be, tevatI siddha je be, te yadyapi siddha nAveM pra thama be, paNa kAlanI anAditA be, temATe pravAheM anAdisiddha kahyA. ti hAM pahelA koNa ne paDhI koNa e vicAra na hoya. nirvANano anukrama yoga kahevAya nahIM. zAzvatA jAvano pATo uttara nathI. emaja pahelAM kU kI ke pahelA suM ? rAtri pahelAM ke divasa pahelAM ? ityAdi nAva zrInaga vatIsUtramadhye hyA be, je RNa varttamAnatvaM pAmyo te pratIta thayo. paNa mAM pahelI pratIta samaya kahyoM, ema kahevAya nahIM. tema saMsArI Talyo te siddhathayo, paNa temAM pahelo koNa pravAheM ema na kahevAya. anAdisi-6 anAdisiddha to kahiyeM. vyakta na kahiyeM. // naktaM ca viMzikAyAM // eso zrANAmaciya, sudhoyata zrAlAi sumutti // juttotha pavAheNa, e yannahAsu samaM // 1 // ityAdi // 7 // // mohatattva ima je sadahe, dharmemana thira tehanuM rahe || mukti vA te moTo yoga, mRta kriyAno e saMyoga ||e8 // anirvANavAdI gataH // artha - emaje parIkSA karIne mohatattva sahahe, tenuM dharmane viSe mana thira rahe. je muktinI vA le te mRta kriyAnA rasane saMyogeM mahoTo yoga be caramapuja parAdhakAdikane nAreM je karmamala hoya te tehane na hoya // naktaMca viMzikAyAM // murakAsavi eba, hoi gurunAva malayapanAveNaM // jahaguru vAhiviggare, jArjava sAsa nassAsaM // 98 // anirvANavAdI nirasta thayo // // nAstika sarikhA jASe anya, be nirvANa upAyeM zUnya | sarajyuM hose lahenuM tadA, karo upAya phiro nara sadA // ee // arthaH- dave anyavA dI nAstika sarakhA jAkhe be ke, nirvANa ve paNa teno upAya zUnya be. yaha bAyeM hoya, jevAyeM sarajyuM haze tevAreM laheM. te kahe be ke, je mATe ( nara ke0 manuSya tame upAya karo, sadAi pharo paNa moha to sarajyuM haze tevAreM malaze // naktaMca // prAptavyo niyatibalAzrayorthaH sovazyaM navati nRNAM zuno'zunovA // nUtAnAM mahati kRtepi hi prayatne, nAnAvyaM javati na nAvino'sti nAzaH // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. // darzana jhAna caraNa ziva heta, kaho to zyo pahilo saMketa // guNa viNa guNa jo pahilA lahyA, to guNamAM jA vahyA // 10 // arthaH- modanA upAya rUpa darzana jhAna cAritra jo moda hetu kaho bo to zyo saMketa ? guNa jo guNavinA lahyA to guNamAhe vahyAM jhuM pha robo ? jema guNavinA navitavyatAyeM guNa pAmyA tema moda paNa pAmazo. jo ema kahezo ke pahelA guNa zaktiyeM hatA te kAla paripAkeM vyakta thayA, to navyanI zakti mokSajAvanI . te kAlaparipAkeM vyaktaM pragaTa thAze. kAra eno taMta kihAM rahyo. ityAdi ghaNI yukti // 10 // // marudevA viNa cAritra sima, jaraha nANa darapaNa ghara li6 // thoDe kaSTe sIdhA keza, badukaSTeM bIjA ziva le // 11 // arthaH- valI eha ja vAta kahe jeH- marudevyAjI atyaMtavanaspati mAMhethI nikalI kyAreM dha ma na pAmyA. kriyArUpa cAritra pAmyA vinA jagavadarzana janita yogasthairya ja aMtarUta sima thayAM. jaratacakravarti dIdA grahyAvinAja nAvanA baleM da paNa ghareM jJAna pAmyA. mATe jo kriyAkapTeMja moda pAme to tautkarSa hoya te to nathI. temATe keTalA eka naratAdika thoDe kaSTeM sima thayA. keTalAe ka gajasukumAlAdika baTukaSTaM moda pAmyA // 101 // // jehanI jehavI navitavyatA, tima tehane hoi niHsaMgatA // kaSTasahe te karma nimitta. niyati vinA navi sAdhya vicitta // 102 // arthaHmATe jehane jehavI navitavyatA le, tehane tema te prakAre (nisaMgatA ke0) moda lAna hoya , jeTaluM kaSTa sahevU le teTaluM vedanIyAdi karma nimitta be, nahIto zrImahAvIrane ghaNA upasarga thayA ane zrImanninAtha pramukhane koi upasarga na thayo, te kema male ? niyativinA vicitra sAdhya na hoya. thataeva pratyekabuddhasikSAdinedastathAnavitavyateti lalitavistarAyAM // 10 // // jJAnIyeM dIDhaM tima jANi, dIThA navamAM vRddhi na hANI // kAyA ka STa karo guM phoka, kriyA dekhADI raMjo loka // 103 // arthaH-jema jhA nIyeM dIDhaM ne tema thAya ema nizcaya karI na jANe, dIvA navamAMhe vRddhi hAnI thAtI nathI uDo adhiko na thAya,to jhuM phokaTa kAyA kaSTa karo bo, kriyA dekhADIne lokaneM raMjo bo, je kaSTa karaze tehane ane je kaSTa nahIM karaze tehane paNa jJAnIya jeTalA nava dIThA le teTalAja thA. uktaMca // ni Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. 311 yatikSAtriMzikAyAM // jJAnamavyanicAraM cehinatve mA zramaM kRthAH // atha tatrApyanekAMte jinatAM smatu ko navAn // 103 // // kAma joga laMpaTa ima naNe, kAraNa moda taNA avagaNe // kAraja be ne kAraNa nahIM, tehane e dati moTI sahI // 104 // arthaH-ema je vAdI kAmanoganA laMpaTa , te pUrvokta rIte jaNe . te vAdI moda taNA je kAraNa De, tene avagaNe, uvekhI nAkhe be, tehane e kSiti ma hoTI . eTale mahoTuM dUSaNa , ke je kAryarUpa moda to be, ane tenA kAraNa nathI. ema to svapnavRttija vyAghAta hoya.e daMmathI kArya kAraNa nA va sAcuM mAnavo // 104 // // vAyasatAlI nyAya na eha, saraje tI saghale saMdeha // jo sarajyuM jaM pe nisadIsa, avyabhicArI\ sI rIsa // 105 // arthaH-e (vAyasatA lI ke ) kAkatAlIya nyAya kahIyeM. jema kAgaDo umanAra ane tAla pha la paDanAra, ema nahIM samajabu. jemATe niyatAnvayavyatireka . jo sara jyuM thAya ema kahiyeM to saghale saMdeha thAya. kema sarajyuM haze, pravRtti to iSTasAdhanatAnizcayathI thAya. jo sarajyuM rAtradivasa kahiyeM baiye, to ghaTA dikano avyanicAri kAraNa daMmAdika De, tenI sAtheM zIrIza karazo! te ma modanA kAraNa jJAnAdika paNa sadahavA // 105 // ||srjyuN dAtuM saghale kahe,to daMmAdika kima sahahe // kAraNa nelI saraji ta dIta, kahitAM vighaTe navi nija iha // 106 // arthaH-jo sarvatra sa rajyuM dIhUM kahe , to daMmAdika ghaTAdikanA kAraNa kema sahahe. sarajyuM te tatprakAraka simRdAyeja. teNeM to bAhya kAraNa sarva anyathA sima thAya.e meM karI // jaM jahA taM jagavayA dilaM, taM tahAvi pariNama // e sUtravyA khyAna thapaM. jemATe kevalajhAna te vyApaka be, kAraNa nathI. tehaja kahe beH-kAraNanelI sarajita dItuM ema kahetAM to nija iSTa vighaTe nahI je mATe damAdi kAraNa sahitaja ghaTAdika sarajyA . ema kahetAM jJAnAdi kAraNa sahitaja moda sarajyo // 106 // // tRpti haze jo sarajI haze, nojana karavA guM dhasamase // pApeM udyama Agala kare, dharameM zuM sarajyuM uccare // 107 // arthaH- athavA avyani cArI corapAradArikanI sAthe paNa yuM rIza kareM be. teto sarajyu le teja Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. kare le. valI jo sarajyuMja lazza tevAreM to sarajyuM haze tevAreM potAnI me le tRpti thaze. jojana karavAne zAmATe dhasamase le ? e pramANe jotAM to pA panA jeTalAM kArya , te te kAryanAM je je kAraNa ne. tene sevavAnA udya mane pAgala kare be. kRSyAdika dhAraMja karatAM to pAbo joto nathI. paNa dharmanI velAyeM galIyA baladanI pereM thai rahe be, ane sarajyuM haze te thAze ema mukhamAMthI guM uccare le // 10 // // pahelA guNaje guNaviNa thayA, pAkI navathitinI te dayA // thayA jeha guNa te kima jAya, guNaviNa kima guNa kAraja thAya // 10 // arthaH-pahelA guNavinA guNa thayo panI guNageM kAma te para kahe :pahelA je guNavinA guNa thayA te pAkI nava sthitinI dayA . eTale te navasthiti paripAka kArya jANavU. have te thayA je guNa te guMjAya ? kema rahe tevAreM ananyathA siniyatAvasthiti paNe kAraNa kema hoya? guNavinA guNakArya te kema thAya ? // svAvyavihitottarotpattikatva sAmAnyAdhikaraNyo jayasaMbaMdhena guNa viziSTaguNatvAva cinnaM prati guNaH kAraNaM tadanyaguNapratikAla vizeSa iti tatvam // 10 // // eka upAyathakI phala pAka, bIjo sahajeM mAlavipAka // karamataNo ima jANI neda,kAraNamAM guM ANo kheda // 10 // arthaH-navasthiti paripAka tepaNa AtmaniSTha tathA navyatA paryAya te guNavinA kema thAya? te Upara kahe -eka upAyathI phalano pAka thAya ne palAla pramukhamAM ghAlI ne akAleM AMbA pacavIye. bIjA sahejeM mAlathakIja pAkA hoya De, ema karmavipAkeM eka pAya hoya je, ane eka saheje je. e kAraNanA neda jA pIyeM baiyeM. mATe kAraNamA prAyeM zo kAraNa kheda Agobo? keTalA eka sahejeM thayA to have udyama zo kariye, ema mu muMjA Do? // 10 // // athavA guNaviNa pUrava seva, mRGatara mATe hoi tatakheva // tima navi guNaviNa sidi gariSTha, tehamAM badalAM kahyA ariSTa // 11 // arthaHathavA apunarbadhakAdikriyA te pUrva sevA le te mRtara kArya thAya temATe guNavinA paNa hoya (tema ke0 ) teNIpareM ( tatakheva ke0) tatkAla gariSTha sima guNavinA kema? jema mahAvidyAnI sidimAM vetAlAdika te tema tkRSTaguNa sidimAM badulAM ariSTa hoya te guNavinA kema Tale ? ataeva za Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTrasthAna svarUpanI copAI. 313 madamAdimaMtane adhikAritA te jANI mArgapravRtteM zamadamAdi saMpatti anyo nyAzraya zAstrakAreM TAlyA . atulazamadamAdimaMtane adhikAritA pravRtti viziSTa zamAdi sidie aniprAya // 110 // // jarahAdikaneM bAMkI paMtha, rAjapaMtha kiriyA nigraMtha // uvaTe jAtAM ko i gayo, topaNa sera na tajIyeM nayo // 111 // arthaH-jaratAdika ki yA kayA vinA nAvanAyeMja mukti pAmyA, te paMthane mIne paMtha eTale rA japaMtha te nigraMthakriyAja kahiyeM. je mATe koka uvATe jAtAM gayo khUTA No nahIM. topaNa nasyo sahera (nagaraM.) na tyajIyeM, e zukSa vyavahAra je. ataeva naratAdyavalaMbana le je kriyA na de de, tene zAstramA mahApAtakI kahyA je. roga ghaNA, auSadhapaNa ghaNA, ema mArga ninna ninna be, paNa rAja mAge vyavahAraja sadahiyeM // 11 // // tIrathasidAdikano neda, niyita tihAM navi kriyA nacheda // jANIka pTa sahe tapa hoi, karama nimitta na kahiyeM soii||11|| arthaH-tI rthasida atIrthasiyAdi neda niyati pramANe De, paNa kriyA nacheda na hoya tatkAleM tatsAmagrI janaka hoya. have je ema kaDaM ke, kaSTa karavU te karma nimitta , te Upara kahe je-jANI kaSTa khame te tapa hoya paNa karmavedanA mAtra nahI. ataeva // dehaurakamahAphaleMhojhAtveti zeSa kahyu.yAnyupagamika aupakramika kuravasahana guNa tehaja tapa. tehathI guNavRddhi ane guNApratipAta hoya, kriyAnuM paNa ehaja phala ||avdaamc ||gunnvssyai tataH kuryAt kriyAMsa kalanAmayIm ||ekN tu sNymsthaanN,jnaanaamvtisstthte||atev mArgAcyavana nirjarArtha paritoSTavyAH darI jahA iti tatvArthe proktaM puHkhasyAnAditvAttadhyayo' nAdeyazcetkarmaNo'nAditvAttanmodopi tathA syAt svanAvesamavasthAnena duHkha tatsahanasaMkalpazcet mode naveca sarvatra niHsTaho munisattama itivacanAttadA mosaMkalpo'pi neti tulymdH|| 11 // // bahu iMdhae bahu kAleM bale, thoDe kAleM thoDaM jaleM // amitaNI jima zakti anaMga, tima jANo zivakAraNa raMga // 113 // arthaH-koI ghaNe kAleM modeM jAya , koI thoDe kAleM modeM jAya . te kema? te Upara kahe je-jema ghaNA iMdhana hoya te ghaNe kAleM bale, ane thoDaM iMdhana hoya te thoDe kAleM jale, paNa agnInI zakti anaMgaja le. tema zivakAraNa te Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. jhAnAdikano saMga jANo. krame bahukAla dapaNIyane sAdhana baTukAleM khapA ve.stokakAla dapaNIyane sAdhana stokakAleM khapAve.tathA svanAva te unayatA tathA niyata . jo jogaveja karma khapatA hoya to kevAre ko modeM jAya ja nahIM. caramazarIrane paNa zAsvAdanAdika apUrvakaraNAMtane aMtaHkoTAkoTi prati samaye sAta karmano baMdha . mATe kameM yathocita karmasAdhane jIva modeM jAya ima sahahIyeM // 113 // // daMmAdika viNa ghaTa navi hoza, tasa vizeSa mRunedeM jo // tima dala nedeM phalamA nidA, ratna traya viNa zivaM navi kadA // 11 // arthaH-daMmA dika vinA ghaTAdika kevAreM nIpaje nahI. paNa (tasa vizeSa ke ) ghaTAdi vizeSa te upAdAna kAraNa je mRttikA vizeSa tethI hoya. tema ratnatrayavinA moda kadApi na hoya paNa phala je tIrthakarAtIrthakarAdi sihAvasthArUpa tabheda te (dalanedeM ke0) jIvadala ne hoya. // naktaM ca viMzikAyAM ||nny saJca hena tuna, navattaM haMdi ya sabajIvANaM ||jNti aivaya rikattA, No tunA daMsaNA shyaa||1|| vicitradarzanAdisAdhanopanAyakavicitrAnaMtaraparasikSAdyavasthAparyA yopanAyaka tathA navyatvetarakAraNAdepaka mukhya kAraNa dhAraduM // 114 // // sidi na hoya koi nijavrata thakI, topaNa mata viraco teha thkii|| phalasaMdeheM paNa kRSikAra, vape bIja lahi avasara sAra // 115 // arthaHkoI nijavratayakI cAritrAdika kriyAthakI karmavaiguNyAdikeM, sima na hoya topaNa e modasAdhanathakI viracaso mAM, jemATe phala saMdeheM paNa (kaSikAra ke0 ) karasaNI je je te sAra avasara varSAkAlAdi lazne bIja vape ne, eTale vAve . agrimakAlanAvi pavananairguNyAdisAmagrI vighaTaka jANI viracatA nathI. nahi phalAvazyaM nAva nizcayaH pravRttau kAraNaM kiMtu prakate iSTopAyatvanizcaya eva // 115 // // hetupaNAno saMzaya nathI, jJAnAdika guNamA mUlathI // temATe zivata yo upAya; saddahajo jima zivasukha thAya // 116 // iti anupAyavAdIga taH // arthaH-ehaja kahe H-jJAnAdika guNa je moda sAdhana , temAM hetupaNAno saMzaya nathI. sAmAnya vyanicAra anugatA gurudharmAropasthiti vinA anvayavyatirekeM jJAnatvAdike kAraNatA nizcaya . je mode gayA , tathA je modeM jAze, te jJAnAdi traya sAmrAjye, ataeva prakAzazodharApti Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI copAI. 315 chAreM jJAna tapa saMyamane modahetutA avazyakeM kahI // nANaM payAsayaMso, hara tavosaMjamo a guttikaro // tieha pi samAge, murako jiNasAsaNe nagi // 1 // e gAthAyeM kAraganA prakAzAdi vyApAra arjavA modArthI pravarte, e modano upAya sahahajo. jema satpravRtte zivasukha thAya // 116 // e anupAyavAdI gayo. ema mithyAmatinA ba sthAnaka thayA. // DhAla // cAla // have nedaguNanA naaNkhiije||e deshiimaaN|| mithyAmatinAM e SaTa thAnaka, jeha tyaje guNavaMto jI // sUdhuM samakita tehaja pAme, ima jAkheM jagavaMto jI // nayapramANathI taihaneM sUje, saghalo mAraga sAco jI // lahe aMza jima mithyA iSTI, tehamAM ko mata rAco jI // 117 // arthaH- e mithyAmatinA sthAnaka thayAM temAM eka nAstikavAda, bI jo anityAvAda, trIjo akartRvAda, cotho anoktavAda, pAMcamo mokSA nAvavAda ane ho anupAyavAda, e , vAdane je guNavaMta tyaje, te sUdhuM samakita pAme. tattva parIkSAjanya apAya rUpa jJAna tehaja samakita . u kaMca // saMmatau ||jN jaMtatta parissA,sadahamANassa nAva nAve // purisastA naNibohe, daMsaNa sado hava jutto // 1 // SaTasthAnaviSaya tattatprakAraka jhAneM samyaktvavaMta jagavaMta na thAya. samyadRSTI te aMzadhazathI kevalI , tene nayapramANe karI saghalo mArga sAco sUje, ane mithyAdRSTI te eka aMzane tattva karIne grahe. bIjArAMheSa kare,mATe temAMhe koirAcazo maaN||117 // grahI ekeka aMza jima aMdhata,kahe kuMjara e pUro jI // tima mithyA tvI vastu na jANe, jANe aMza adhUro jI // locana jehanAM bihu~ vikasva ra, te pUro gaja dekhe jii|| samakitadRSTI timaja sakala naya, sammata vastu vizeSe jI // 11 // arthaH- jema kozka aMdho puruSa te hAthIno ko ieka aMza grahIne e kuMjara , ema sadahe. je gajanA daMta grahaNa kare, te hAthIne mUlakapramANa kahe, je jhUma grahe te daMpramANa kahe, je karNa grahe te sUpaDA pramANa kahe, tema mithyAtvIpaNa vastuno yAvatkarma mAne , tAva karmamAna pUrNa jANe nahI, adhUro eka aMzanedAdika jANe, paraMtu jehanA bedu locana vikasvara be, anupahata , teto gajane karacaraNadaMtAdyavayaveM, saMsthAnarUpAdikeM viziSTa pUrNa dekhe. sakalanayasammata vastu , te vizeSa jema samyagdRSTI nayavAdamAM udAsIna tha rahe, na niMde, na stave, kAraNa Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vinA nayanASA ema bole // uhAriNiM appiyakAriNiMca, nAsaM na nAsi ja sayA sajuko // iti vacanAt // 117 // // aMzayahI naya kuMjara kalyA, vastu tatva taru nAMje jI // syAdavAda aMkuzathI tehaneM, ANe dhIra mulAje jI // tehaniraMkuza hoye matavAlA, cAlAkare aneko jI // aMkuzathI darabAreM gaje, gAje dhariya viveko jI // 11 // arthaH- nayarUpa kuMjara , te ekeka aMzagrahI unmatta thakA kalyA je, te vastutattvarUpa (taru ke0) tadane nAMje . ane je dhIra pu ruSa , te aMzayAhI nayarUpa kuMjarane syAdavAda aMkuze mulAje ANe, vaza kare. ane niraMkuza thazne nirapekdathako cAlato matavAlo hoine vedAMtAdi vAdamAhe praveza karIne, aneka cAlA kare, jema hAthIpaNa nirakuMza hoya, to hATa ghara pramukha nAMjI nAkhe, svataMtrathako vanamAMhe phare, ane jo tene aM kuza hoya to te aMkuzathI darabAreM bAje, viveka dharI paTTahastI thai gAje, tema ihAMpaNa je syAhAda aMkuze zIkhavyA, te zrIjinazAsanarUpa rAjadhAra je tihAM Apa baleM gAje // 11 // // naiyAyika vaizeSika vicasyA, naigamanaya anusAreM jI // vedAMtI saMgra hanaya raMgI, kapila ziSya vyavahAreM jI // jusUtrAdika nayathI saugata, mI mAMsaka naya neleM jI // pUrNa vastu te jainapramANe, SaTdarzana eka meleM jI // 12 // arthaH- naiyAyika ane vaizeSika e be darzana naigamanayane a nusAreM vicasyA. te pRthag nityAnityAdi ivya mAne, prathivI paramANurUpA nityA kAryarUpAtvanityA e prakriyA naigamanaya te nayadhyAtmaka je.ekatra prA dhAnyenopakramAt mithyAtvam // uktNc||dohiNvi eehiM sana, mulUpayatahavi mibattaM // jaM savi sammappahANaM, naroNa ahamaNa niraverakaM // 1 // tema vedAMtI saMgrahanayaneM raMgeM cAvyA, jemATe te zukSAtmavya mAne je // naktaMca // datiya nayapaDisujhA, nayaeNa saMgaha parUvaNAvisa tathA kapilaziSya paccIza tattva prakriyA mAnatA vyavahAranaye cAlyA. naktaMca // jaM kAvileya darisaNa, eyaMda cayissa vettavaM // vyavahAra te ivyArthika neda le. tathA saugata te cothA jusUtrAdika nayathI thayA. sautrAMtrika, vainASika, yogAcAra, mAdhyamika, e anukrame jusUtra, zabda, samanirUDha ane evaMnUta nayathI thayA. tathA mI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padasthAna svarUpanI copAI. 317 mAMsaka upaladaNe vaiyAkaraNAdika nayaneleM nayasAMkarye thayA, ane pUrNa eTa le pUraNa naya naMga pramANe vastu padarzana naye eka melavI jainapramANe . jamina IsaNa, samUhama assa ityAdi vacanAt // 120 // // nityapadamAM dUSaNa dAkhe, naya anitya pakSapAtI jI // nityavAda mAMheM je rAtA, te anitya nayaghAtI jI // mAMho mAMhe laDe be kuMjara, nAM je nija kara daMto jI // syAdavAda sAdhaka te dekhe, paDe na tihAM nagavaMto jI // 11 // arthaH- anityanayanA pakSapAtI daNikavAdI baudAdika De te nityapadamAhe dUSaNa dAkhe . aMkUrAdijanakAjanakatvAdivirodhe 6 gika bIjAdi thApe . sadRzadaNadoSe anedagrahAdi upapAde de tathA je nityavAdamAhe rAtA be. te anityanayanA'ghAtI be. te ekAMteM nitya thA tmAdika mAne je te mAhomAMhe be hAthI laDe , ane laDatAM thakAM potA nA kara je suMma tathA dAMta tene jAje . ane je syAhAdasAdhaka De, te te manI laDAi dekhe be. paNa jagavaMta tihAM paDe nahI. udAsIna rahe. uktNc|| anyonyapadapratipadanAvAd, yathA pare matsariNaH pravAde // nayAnazeSAna vizeSamibannapakSapAtI samayastathA te // 1 // iti dvAtriMzikAyAm // 11 // // chUTA ratna na mAlA kahiyeM, mAlA teha paroyAM jii|| tima ekeka darzana navi sAcA, Apahi thApa vigoyAM jI // syAdavAda sUtraM te gUMthyA, samakita darzana kahiyeM jii|| samuz aMzanI samuha taNI. pare, pragaTa neda hAM lahiyeM jii||12|| arthaH-lUTA ratnane mAlA paryAya na kahiye, je vAreM paroyAM hoya tevAreM mAlA paryAya kahiyeM. tema ekeka darzana lUTA , te ekAMtAniniveze sAcA na kahiyeM. yAja Apa vigoyAM , te syA hAdasUtre guMthyA hoya, tevAreM samyagdarzana kahIyeM. syAtkAreM ekAMtAnini veza Tale. jema mAlAkArane puSpAdika sima, tehanI yojana rUpa vyApA ra mAtra mAlAkAra adhIna le. tema samyagradRSTIne sihadarzanane viSe syA jhAda yojanamAtra vyApAra . tAvatAjitaM jagat. samuzvezane samuzmAM jeTalo neda teTalo ihAM nayapramANamAM pragaTa neda jANavo. uktaMca // nA sa mujhe samuzevA, samuzaMzo ythocyte||naaprmaannN pramANaM vA, pramANAMzastathA naya ||1||iti // gItArthe satya kaheluM cittamA nAviyeM // 12 // // vacana mAtra zruta jJAne hove, nija nija matAvezo jI // ciMtA Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. jhAne naya vicArathI, teha Tale saMkvezo jI // cArAmAheM ajANI jima kora, simamUlikA cAre jI // nAvanajhAneM tima munijanane, mAragamAM a vatAre jI // 123 // arthaH-vacanamAtra je zrutajJAna tehathI nijanija matano (Aveza ke0) haTha hoya je puruSa je nayazAstra sAMgaleM, te ciMtA mAna, bIjuM vicArarUpa tehathI hata Tale, saMkvezarUpa vicAra janya sakalana ya samAvezajJAne pakSapAta Tale, teNe svAnugraha hoya, nAvanAjhAna te deza kAlAdyaucitye parAnugraha zakta je, tevI rIteM dezanAdIye jema parAnugraha thAya, utsargApavAdasAra tAdRza pravRtti hoya" keyaM purise kaMcaNa e ityA yAgamAnusArAt" puruSa pazurUpa thayo tehane strIyeM jema bAyAno cAro vyaMta ravacaneM carAvyo.jevAreM saMjIvanI auSadhI mukhamAMhe AvI tevAreM svarUpa pragaTa thayu. tema nAvanAjJAnavaMta sajuru te navyaprANine apunarbadhakAdika kriyA mAM terIteM pravAve. jerIteM tene samyagdarzanarUpa saMjIvanI auSadhI Ave, ke jethI tenuM nizcayarUpa pragaTa thAya. mithyAtvamaya pazurUpa TalI jAya. uktaMca SoDazake // zrAdya iha manAk puMsa, stadArA darzanagraho navati // na navatyasau hitIye ciMtAyogAd yadyapi cAricarakacAraNA vidhAnaM tatazcara me sarvatra hi tAdRzIstigAMnIryAt samarasApatyApazrosatyatamanAvi // udaka amRta sarakhAM kahyAM . uktaMca // udakapayomRtakalpaM, pusAM ma'jhAna eva mAraya / tavidhimattva caturgururviSayatRrUpahAriniyamena // 123 // // caraNa karaNa mAhe je ati rAtA, navi sva samaya saMnAle jI // ni ja para samaya viveka karI navi, Atamatatva nihAle jii|| sammati mAMhe kaDaM tiNa na layuM, caraNa karaNano sAro jii|| temATe e jhAna anyAso, ehaja citta dRDha dhAro jii|| 12 // arthaH-je sAdhu caraNasittarI ka raNasittarI mAMheja atyaMta rAtADe, svasamayavyavahArathI sva siddhAMtArthapari jhAnanizcayathI jaDazruti vicArajanya Atmaviveka na saMjArI, nijapara vive ka aNa pAmI, zukSAtmasvarUpa na nihAle, teNeM saMmugdhajIvAjIvAdijJA ne kriyA kIdhI. paNa caraNakaraNano sAra na pAmyo. jemATe guitmajhAnano sAra caraNakaraNAdisAdhana be, te tatkAraNIbhUta navyatvagujhichAreM upakArI be. mithyAjhAnonmUlananuM kAraNa tatvajJAna , sAdhanamAMhe paNa jJAna aMtaraM ga be, kriyA bahiraMga , e sarva saMmatigraMtha madhye kayuM be. tathA gAthA // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTsthAna svarUpanI caupAI. 310 caraNakaraNa pahANA, sasamaya parasamaya mukkavAvArA // caraNakaraNassa sAraM, yAti // 1 // zrIdazavaikAlika madhyepaNa "paDhamaM nANaM ta dayA " e upadeza be. tihAM jJAna te cAritropayogeM SaDjIvanikAyAneM saMmu dhaparijJAna ema jAlI manaHsaMtoSa karavo. jemATe tehanI hetu svarUpa pa nubaMdhyAdi zuddha karavI. te parIkSArUpa nizvayajJAna vinA na hoya. ni zvayajJAnaneMja nizcaya cAritra yAve. naktaMca yAcArAMge // jaM sammati pAsa hA, taM moti pAsadA // jaM moti pAsahA, taM sammati pAsahA // ityA di ema kahetAM gItArtha sAdhu kriyAdaMta be, tene cAritra nAve. koi kahe ze ke, ema ko kaho ho ? tene kahiyeM ke, jo gItArtha nizcaya na hoya, to nahIMja yAve. jo gItArthano nizcaya hoya to upacAreM cAritra hoyaja. na taM // go ya vihAro, bIu gIyabanissa ho naliu // ito ta vihAro, nANunnAho jielavarehiM // 124 // // jinazAsana ratnAkaramAthI, laghukapardikA mAne jI // udari eha nAva yathAratha, Apa sakati anumAne jI // paNa ehane ciMtAmaNi sarikhA, ratana na khAve toleM jI // zrInaya vijaya vibudha paya sevaka, vAcaka jasa ima bole jI // iti zrI samyaktva catuSpadI samAptA // lokagirAsamarthita naya prasthAnapaTsthAnakavyAkhyA saMghamudde yazovijaya zrIvAcakAnAM kRtiH // arthaH- ( jinazAsana ke0 ) prakaraNa parisamAseM eTale jinazAsana rUpa ratnAkara te mAMhethI e padsthAnaka nAva na irivaM. e uddhAra graMtha yathArtha a. jinazAsanaratnAkarane lekhe e graMtha laghukapardikA mAna be. ane ratnAkarato aneka ratneM kho . e upamA garva parihArane kharthe karIbe. paNa zunAva evA vicAriyeM to ciMtAmaNI sarakhA ratnapaNa ene tole nAve. graMthakarttA gurunAmAMkita yaza evaM potAnuM nAma kahe che, eTale zrInaya vijaya vibudhanA padano sevaka vAcaka zrIyazovijaya upAdhyAya eNIpareM bole be // 124 // itizrI samyaktva copaI samAptA // zrIrAjanagara eTale ahamadAbAda nagarane viSe tihAM prasiddha je hemazreSThita zrItArAcaMdanAnA tenI prArthanA thakI loka jASAyeM karI nayaprasthAna eTale nayamArga teNe karI SaTsthAnakanI vyAkhyA zrIsaMghane harSane kAjeM zrIyazovijayajInI kRti jANavI // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. saMtoSa viSe soratA. // hiyaMDA kara saMtoSa, hoNahAra te hoyasI // daiva na dIjeM doSa, behA lAna na miyeM // 1 // dohA // nAMhi sukha saMtoSabina,koTI karo upAya // cakravarti hU uHkhInhai, deva su adhika dikhAya // 2 // mAni na tAmeM duHkha su kha, nAMhi vastumeM raMca // padArthako nahiM aMta kabu, kara saMtoSa prapaMca // 3 // nUpa asaMtoSI ukhI, sukhi virakta saMtoSa // kahau saukhya kAmeM ra hata, saba manahIko toSa // 4 // z2abalauM nahi saMtoSahiya, tabaloM kuHkhI soii|| jaba saMtoSa nayo udaya, tAsama sukhi nahi ko // 5 // viraktatA meM sukha rahata, tasa kAraNa saMtoSa // jo yati vhai AzA karai, tau tasa khako doSa // 6 // jaba damaDIkI cAha nai, taba damaDIko hoya // jaba damaDIkI cAha gai,taba sama dIpata soya // 7 // prApatimeM kaDaM harSa nahiM, zoka hAnimeM nAMhi // so saMtoSI jAniyeM, leza duHkha nahiM tAMhi // 7 // deva viSe soratA. ||jaataa taNAM juhAra, valatAtaNA vadhAmaNA // daivataNo vyavahAra, me liye ke miliyeM nahIM // 1 // dohA // saravara kere dIhaDe,kaMTho kaMThe nIra // daiva saMyoge vidhi vaseM, kagyAmAMhi karIra // 2 // daivaha rUTho jhuM kare, nADaM uthale kUdha // ke vesyA ghara pAtave, ke ramaDAve jUdha // 3 // daiva na kADhU teM Tarata, likhyo karai so satya // vidhine daiva kiyo pragaTa, tAMhi na tyAgata nitya // 4 // daiva karma vaza hai jagata, domeM AdI kauna // yAko karau bicAra jana,sukha pAvaduge jauna // 5 // daiva nAMhi itahI adhika, daiva devameM zreSTa // deva daivavaza puni girata, noga na punI aniSTa // 6 // deva na hovai anyathA, kathA suno jagamAMhi // rAma daiva vaza vana phire, rAvaNa nAza karAMhi // 7 // prIti viSa dohA. ||priiti rIti kalu aurahai, jANe jANaNahAra // guMge guDa khAyA teNo, svAda kahe jhuM bAra // 1 // prIta meha aru moraDI, Avata de yati mAna // pukAri ke jagameM kahata, thAvata meha mahAna // 5 // meha piDAnata mo ra nahi, mora karI tasa prIta // purva janmake karmatheM, hota prIta asa rIta ||3||priit prIta saba jana kahai, judI prItakI rIti // loha camaka jaDa dona peM, dekhata calata sunIti // 4 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. atha // gurjarabhASAsahita dRSTAMtazatakasya prAraMno'yam // 321 // zArdUlavikrIDitaM vRttam // // natvA zrIkRSanaM sadA vRSadharaM saukhyAkaraM suMdaraM, deveMAdinutaM munIMma hitaM paurastyatIrthaMkaram // zrotRRNAM pratibodhakaM sukhakaraM dRSTAMtakAnAmahaM, kurve kAvyazataM nijAparanRNAM vyAkhyAnasa detave // 1 // arthaH- graMthakarttA maMgalAcaraNane kharthe zrItIrthaMkarane namaskAra kare be. je niraMtara vRSa je dharma tene dhAraNa karanAra, sukhanA naMmAra, tathA suMdara manohara rUpavaMta, valI de vaidikeM jemane namaskAra karelo be, ghane puMmarIkAdika mahAmuniyeM jema nuM pUjana kareluM be, evA je prathama tIrthakara zrIkRSanadeva bhagavAna temane graMthakarttA kahe ne ke, huM namaskAra karIne, sAMbhalanArane bodhanuM karanAra, ta yA navyajIvane mAMgalikanuM karanAra evaM dhane potAne tathA anyajanone vyAkhyAna karavAnAM rUDA kAraNamATe dRSTAMtanA so kAvyanI arthAt dRSTAM tazataka nAmA graMthanI huM racanA karUM buM // 1 // tihAM saMsArasukhane madhAbaMDunI upamA daIne pahelo dRSTAMta kahe te. // kazcitkAnanakuMjarasya jayato naSTaH kuberAlayaH, zAkhAsu grahaNaM cakAra phaNinaM kUpe tvadho dRSTavAn // vRkSo vAraNakaMpito'tha madhuno, biMdU nito jeTi sa, lubdhazvAmarazabdito'pi na yayau saMsArasakto yathA // 2 // arthaH- koika puruSa, vanamAM jatAM koika hAthIne dekhI tenA jayazrI nAge. te jevAreM hA thI tenI najIka zrAvyo, tevAreM te puruSa kuberAlaya eTale kuberasya yAlayaH kuberAlayaH arthAt vaDanI pAsenA kUvAmAM laTakatI evI eka vaDavRnI je mAla, tene grahaNa karato havo. eTale nayathI yAkula thayelo thako kUvA mAM laTakatI vaDavAine pakar3I adhavacAle laTakI rahyo. tevAra pachI te pu ruSa hetuM juve be, to kUtrAne viSe cAra mahoTA sarpa ( ajagara ne ) dekhato ha vo khane Upara joyuM to, je vaDavAine te poteM pakaDI rahelo be. te vaDa vAine eka kAlo baMdara ne bIjo dholo naMdara evA be naMdara kApe be. lI tenI upara eka vaDanI mAleM mahoTo madhupUDo valagelo be. evA sama yamAM hAthIyeM khAvIne te vaDavRne kaMpAyuM. eTaje dhaMdholyuM. tethI madhupU va 41 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. DAnI mAkhI naDIne te puruSane karaDavA lAgI. valI madayAla paNa phUTI pajyo. temAthI rahIrahIne madhuno biMdra te puruSanA lalATa para paDavA lAgyo. te relo matarato tarato te puruSanA hota para Avyo. tene teNeM jIne karI cAvyo. tevAreM mIThAza AvI, panI te vAraMvAra paDatA evA madhunA biMdU-mAM Asakta thayelA puruSane vimAnamAM besI janArA ko de vatAyeM vidyAdhareM bolAvyo. ane kahyu ke, he puruSa ! tuMA vimAnamAM be za, ane mahArI sAthai cAla, DhuM tumane thA kaSTamAMthI boDAvaM. topaNa te puruSa madhubiMdUnA vAdanI lAlaceM, lonANo thako, te devatAnI sAtheM na jAto havo. tema jIvapaNa saMsAramAhe madhubiMdUsarakhA alpasukhanI ka para Asakta thayo thako, deva vimAnaprAptisamAna dharmano aMgIkAra karato nathI. e kathA ihAM saMdepathI kahI . vistAreM bIjA graMthothI kahevI. // dohA // jaMbUsvAmI pratibUjave, maMkaro hara mumanAra // nara lubdho madhubiM due, tima DhuM na rahu~ saMsAra // 1 // madhubiMdU saMsArasukha, jANI bAMcyA Aja // sAdhupaNuM vimAnasama, lIjeM avicala rAja // 2 // iti kthaa|| have anekAMtavAdi evA eka zrIjinadharmavinA bIjApAMce darzanavAlA e kAMta vAdI,te Upara hAthIne jonArA pAMca bAMdhalAno bIjo dRSTAMta kahe je. // paMcAMdhA gajadarzanArthamagaman karNAghrigumAdhija, pubAna vIdaya gajaM va daMtyatha mitho dRSTo mayA kIdRzaH // zUrpastaMnakadavyayodhavalavaccakurvivAdaM jaDA, stachatsarvamatAnugA madayutA sarvAMgavAdI jinaH // 3 // arthaH-ko eka pAMca bAMdhalA puruSo hatA te hAthI jovAne arthe hAthInI pAseM yAvyA,te vAreM eka bAMdhalAyeM hAthInA kAna Upara hAtha pheravyo,bIjAyeM paga Upara hAtha pheravyo,trIjAyeM jhUma Upara, cothe daMtosala para, pAMca meM puna kapara ema hAtha pheravI pAnA yAvI mAhomAMhe hAthInuM svarUpa kahevA lAgyA. tihAM jenA hAthamAM hAthIno kAna vAvyo hato teNeM kayuM ke, hAthI to sUpaDA sarakho , jenA hAthamAM hAthIno paga yAvyo hato teNeM kahyu ke, hAthI derAsaranA stana jevo ne, jenA hAthamA saMma prAvI hatI, teNeM kahyaM je hAthI kelanA staMna jevo , jenA hAthamAM dAMta thAvyo hato, teNeM kahyu ke, haath| musala jevo be, ane pAMcamAnA hAthamAM pUMbaDaM yAvyuM hatuM, teNeM kahyu ke, hAthI vAMsaDA jevo ne. ema te jaDa mUrkha mAMhomAMhe vivAda karatA Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAtazataka. 333 eke kayuM tuM khoTo ho, to bIjAyeM kaDaM tuM khoTo bo, ane hu~ sAco buM. ema paraspara kahevA lAgyA,tema pAMca matavAlA vAdiyo sarva madayutA eTale ahaMkAreM yukta thakA akabaka bolyA kare ne mATe te aMdhasamAna jANavA, ane eka sarvAMgavAdI anekAMta padano dharanAra te to jainamata 3 // 3 // // dohA // SaTamata hai saMsArameM, paMca te aMdhasamAna // kazka vastUne grahe, jinamata sabe pradhAna // 1 // kAlo sahAva niyara, puvakayaM purisakArayaM ceva // samavAe sammattaM, egaMtaM hoza mittaM // 2 // 3 // have je je kare te tevU pAme teMnI Upara dIvAno dRSTAMta kahe De, // zlokaH // saMpTaSTA vinunaikadA nikaTagAH kRSNaM kathaM kaLAlaM, no va AdiSu kAlimA kila tataH prAhaikadhImAnnRpam // dhvAntaM jadati dIpakastu nRpate tenaiva kRSNAJjana-mAhArI muvi yAdRzo navati vA nIhArakastAdRzaH // 4 // arthaH- ekadivasane viSe ko rAjAe potAnA sanAmAM beThelA sanAsadone pUbyuM, ke carAka dIvo bale ne tenIkapara dIvAnI siMge vATa mAMthI je kAluM kAjala paDe be. te kema paDe the? kAraNa ke dIvA mAMhe kapA sanI vATa le teto dholI . temAM kAlApaNuM nathI. ane vAlI ani , te rAto, pIlo jaNAya je. ane, telapaNa rAtuM pIyU~ be. emAM kAlAzato dekhAtuM nathI. tyAreM emAM kA kAjala utpanna bhayuM, tenuM guM kAraNa? te sAM jalI, eka vijJAna sanAmAMhe beTho hato, teNeM rAjAne kramu ke, he rAjana, dIpaka je karAyace te aMdhakArano nAza karavA mATe karAya De. mATeM te dI vo aMdhakAranuM nadaNa kare . tethI kAluM kAjala utpanna thAya . je kAraNa mATelokamAMpaNa prasidi ke, je jevA raMgano AhAra kare,te tevAja raMgano nihAra paNa kare, e eno uttara de. tema je jana, jetuM karma kare , tene teQ phala prApta thAyale. uktaMca // vartistu dhavalA jJeyA, tailaM pItaM ca dRzyate // dI po raktastathA nAti, kaUle zyAmatA katham // 1 // yAdRzaM nujyate cAnnaM, pacyate jaTharAgninA // dIpena tamasaM nuktaM, nIhAro'pi ca taadRshH|| 2 // iti // 4 // have je potAnI mele potAnAM vakhANa kare, paNa guNa vinA jagata va khANe nahiM. tenIkapara sUvara ane siMhano caturtha dRSTAMta kahe . // satre koDamRgAdhipau ca milito brUte hariM zUkaro, vAdaM tvaM vada re mayA saha hare no cenmayA hAritam // zrutvA tacanaM darirgaditavAMstvaM Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. yAhi re sUkara, lokAnbrUhi mayA jito mRgapatirjAnanti me jJA balam // 5 // arthaH-eka vanane viSe sUvara tathA siMha e banne nelA thayA. tyAre siM hapratye sUvara kahe je ke, he siMha tuM ghaNA divase mane malyo, mATe have mA rI sAthe vAda kara, ane jo vAda na kare to ema kahe ke, DhuM hAsyo, bane tuM jItyo, eTaluM kahIne par3hI jA. evaM vacana sAMjalI siMheM vicAyuM, je thA nIcanI sAthai vAda karavo yogya nathI. ema ciMtavI sUvarane kayuM ke, are sUvara! tuM jA ne lokone kahe je ke meM siMhane jItyo ane siMha hAsyo; paraMtu he sUvara je vidhAna haze te mAMharI budhinA balane rUDI rIteM jANe . karvA De ke,-'gaha zUkara naI te, vada siMho jito mayA // paMmitA eva jAnaMti' siMhazUkarayorbalam // 1 // 5 // have nIcano saMga karavA kapara kAgaDAMno pAMcamo dRSTAMta kahe je. ||nuupo vRktale sthitasta'paristhau haMsakAko tadA, viTAkena kRtA nRpo pari zaraM krodhAnnRpo muMcatilima padipatergatazca balinuk haMso'patacUtale, taM dRSTvAha nRpo mayojjvalataro dRSTo'nuto vaaysH||1|| arthaH-ekadivaseM koieka rAjAyeM jADanI heThe potAno ghoDo uno rAkhyo, ane pote paNa uno rahyo. evAmAM teja phADanI Upara eka rAjahaMsa tathA eka kAgaDo e banne pani beThAM hatAM temAM kAgaDAyeM rAjAnAM najvala vastra dekhIne tenI Upara viSThA nAMkhI, tenAthI vastra kharAba thayAM, te jo rAjAne rIsa caDI tevAre kabANa jazne vANa pheMkyuM, te vakhateM kAgaDo uDI gayo ane te bANa haM sane vAgyuM, tethI te haMsa nIce rAjAnI Agala AvI paDayo. tenI sAme joDne rAjA bolyo ke bhAvo ujjvala kAgaDo meM koI divasa joyo nathI. e apUrva vAta dekhAya . tyAre haMsa kahe je ke, hu~ kAgaDo nathI, huM to jvala haMsa buM; paNa nIcanA saMgathI mahAruM mRtyu thayo . kahyu be ke,-'nAhaM kAko mahArAja, haMso'haM vimale jale // nIcasaMgaprasaMgena, mRtyureva na saM zayaH // 1 // haMsa taraMto dekhi ke, tuM kima tariyo kagga // tori piyArI je kare, tale muMDi para pagga // 1 // iti paMcama dRSTAMta // 6 // have je jetuM kare te te phala pAmeM te upara baho corano dRSTAMta kahe . // urnedADhayagRhe'karonizi haraH khAtaM ca padmAruti, tanmadhye pitau kamau dhanatRSA jJAtastadA svaadhipaiH|| yaMtasthairgrahaNaM padobahitaraM mitraiH kRtaM Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 325 hastayoH, khAtAntai nizitaiH prapIDitatanuH saMghRSyamANo mRtaH // 7 // arthaH-ko na jedAya evA dhanavaMtanA gharane viSe coro corI karavA thAvyA; paNa te gharane pATIyAM jaDelAM hatAM, temAM eka core khAtara detAM pATIyAMmAMhe kamalanA je AkAra dIdhuM. temAM ivyanA loneM je core khA tra dIdhuM hatuM, teja coreM potAnA bedu paga nAMkhyA. te vakhate gharadhaNIyo jAgI gayA, ane temAM rahelA manuSye coranA banne pagane pakaDI lIdhA. tyAre te core bAhAra rahelA corone kahyu ke, mane kAlyo , mATe bAhera kAhADo. te sAMjalI bahAra rahelA coro te coraMne hAtheM jAlIne kheMcavA lAgyA. te maja mAhe rahelA puruSo tene mAMdelI koreM tANavA lAgyA.ane bAhera rahe lA bAhera tAgavA lAgyA. ema betu taraphathI tANAtANa thavAthI kamalA kAra khAtranA tIkSNa kAMgarAthI te cora pIDita thayo. tathA gharSaNa pAmyo bato, tatkAla maraNa pAmyo.mATeje jana jevaM karma kare, tene tevaM phala male.kardA De ke // yAdRzaM kriyate karma, tAdRzaM prApyate phalam // yathA prAptaM tu caure ga, hastakhAtarutena vai // 1 // teNe jahA saMdhimuhe gahIe, sakkammuNA kinnara paavkaarii|| evaM payA piJca ihaM ca loe, kamANa kammANa na muraka adhi // // itiSaSThI kathA // 7 // have tatkAla budi utpanna thavAthI gaI vastu paNa labdha thAya De te Upara rIDano ane manuSyano pAThamo dRSTAMta kahe De // kasyApyAdhvanikasya satramilito jAlustadA tavRtI gRhNAti tadaM baraM ditamatastasyA'pi tannAyakam // tatrAgatya jaDaH kimastyayamiti prAha sma vAdidaMsa prAhAsya mukhAt pradehi sumate tenAzu dattaH kare // 7 // arthaH-koI eka vaTemAne vanane viSe mArge jatAM eka rIba malyo. te dhAvIne tene valagyo. tyAre te puruSe rIMbanA behu kAna pakaDyA. tethI te rIjanuM kAM jora cAnyuM nahIM. bedu mAMhomAMhe aphalAvA lAgyA. Atha Date AthaDate te puruSatuM vastra phATa'. tevAre tenI kaTIyeM sonAnI vAsa NI bAMdhelI hatI temAM je suvarNa hatuM, te bUTI hegla paDadyu. teTalAmAM ko 3 jaDa puruSa tyAMAvyo. teNeM pUjyu ke, yA jhuM paDayuM le ? tyAre tene buddhi kapanI, tethI javAba Apyo ke, meM rIunA kAna phAlIne aphalAvyA tethI Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. enA mukhamAMthI sonaiyA nikalyA te pajyA be. tevAre te mUrkha te vAta sA cI mAnIne kaDaM ke, he ruDIbuddhivAlA tuMthArIbanA kAnathoDIvAra mane paNa aphalAvA de. tyAre teNe teja vakhateM te jaDane rIbanA kAna pakaDavA thApyA, bane potAnuM suvarNa bacAvyu. kahyu ke, zIghramutpadyate budiH, sAbudi phaladA yathA // nAlukau~ kare datvA,pAMthena rahitaM ca svm||1|| iti saptamI kthaa|| have sIghrottara bApavAnI buddhiviSetraNa puruSono AThamo dRSTAMta kahe . ___ // kecizajopakaevaM yayustripuruSA nUpena te tatkalAH, STaSTA kacuratho tva rottarakarAH pazcAtsanAyAM pRthk||kuuc te hyasitaM kathaM tava sitaM so'vagjarA pANDuraM, 'nyaM hyasmAditaraM pradhAvanasitaM kUrca na mAtraMgakAt // e|| ya rthaH-koieka rAjAnIpAse cAkarI melavavAne artha traNa puruSo gayA tema ne rAjAyeM pUjyuM ke,tame kAMza kalA jANo bo! tyAre te traNe jaNeM kahyu ke, he svAmI! ame kozya karelA praznaMno tatkAla uttara prApavAnI kalA jA gIya baiyeM. te sAMjalI rAjAyeM teune cAkarImA rAkhyA. eka divasa sanA mAhe parIkSA levAne traNe jaNone rAjAyeM jUdI jUdI rIteM prazna pUbyuM. te mAM pahelAMne pUbyuM ke, tAharI mADhInA vAla kAlA De,ane mAthAnA vAla dholA le tenuM guM kAraNa? tyAre teNeM zIghra uttara yApyo ke, mADhInA vA lathI mAthAnA vAla vIza varSa mahoTA De, kAraNa ke dADhI to vIza varSanA mANasane thAya ne tethI dADhInA vAla kAlA ,ane mAthAnA vAla dholA be. paDI bIjAne rAjAyeM pUbyu ke tAharI dADhInA keza dholA , ane mA thAnA keza kAlA De tenuM guM kAraNa ? tyAre teNe paNa tarata javAba thA pyo ke, sAheba dADhI vadhAre dhovAya tethI najvalI rahe . panI trIjAne pUbyuM ke, tAhare dADhI tathA mUba e banne nathI tenuM yuM kAraNa ? tyAre teNeM paNa tatkAla uttara Apyo ke meM mAtAno pada aMgIkAra kasyo , jemATe boraM hoya te potAnI mAtA sarakho athavA pitAsarakho hoya tethI hu~ ma hArI mAtA sarakho rahyo bu.||5|| kayu De ke na dRSTaM na zrutaM yena, prazneTa Te tauttaram // dIyate samahAprAjJa, strinirdattaM narairyathA // 1 // aSTamo dRssttaaNtH|| have nAgyahInane Agala Avelo padArtha paNa malato nathI, te Upara brAhmaNa ne brAhmaNIno navamo dRSTAMta kahe . // kASThArtha hyadhanau ca galata to gauryA tu dRSTau tadA, prAhezaM ca sukhI kuru Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 327 tvamabale nAyaM tu naivaitayoH // yayUyaM kuruthAzca muMcati tayoraye tadA kuma saM,nUmAvaMdhagatiM tadagravagatAvaMdhAvivApazyatAm // 10 // artha:-kAi eka nirdhana strIpuruSa kASTa levAne mATe jAya le te samaya ebedu jaNane pArvatI ye joyAM tene joI pArvatIne karuNAyAvI tethI zivane kahevAM lAgyAM ke he svAmI nAtha ! A bedu nirdhana strIpuruSane tamo sukhI karo. tyAreM zivajIyeM kaDaM ke he abalA ! e behunuM ruDuM nAgya ja nahIM,to tene ApaNe zIrIteM sukhIyA karI zakIyeM ? tyAre pArvatIye kahyu ke jo Apa tene dhanavAna karo to thAya. zaMkareM te vAta svIkArIne te behunI Agala potAnA kAnanuM kuMma la hatuM te rastAmA nAMravyu. tevAre te nAgyahIna strIpuruSa vicAravA lAgyAM ke,aAMdhalA manuSya rastAmAM kema cAlatAM haze ? ApaNe teno anunava karI joyeM. ema vicArI bedu jaNa AMkho mIcI cAvyA. tethI rastAMmAM paDeluM kuMmala temanI najareM na paDayuM,ane kAMka dUra jazne canu ughADI joya. a rthAt te jAgyarahita strIpuruSane je sthaleM kuMmala paDyuM hatuM, te sthaleM aMdha manuSyane cAlavAnA anujavanI buddhi utpanna thai. kayuM ke, nAgyahInA na pazyanti, nayanAgre'pi mAnavAH // daMpatInyAM yathA mArge, na dRSTaM karNanUSaNam // 1 // ema nAgyahIna loko netra Agala paDelI cIjane paNa jotA nathI. have potAnA svAmIna cittelita kAma karanAra maMtrIno dazamo dRSTAMta kahe je. // satre rADDariNA kRtaM ca nRjalaM gatvA gatastatsthitaM, dRSTvA cintitavAn saro nuvi navettanaditaM maMtriNA // tenAgatya sukAritaM yadi nRpaH proce ta dA maMtriNaM, kenA'tredamato mayA sa nRpate cittepsitaM yattvayA // 11 // arthaH-kozka rAjA vanamA gayo. tihAM rAjAno ghoDo mUtasyo. te mU tathI khAbocIyuM jarANuM. te thaMnAi rahyaM, paNa nUmImAMhe sUkANuM nahIM. ta danaMtara rAjA vanamAM sehela karI jyAre pADo teja sthaleM Avyo. to tyAM nahIM sUkAeluM evaM mUtranuM khAbocIyuM najare joine ciMtana karavA lAgyo ke, jo A pRthvIneviSe sarovara hoya to jala sUkAya nahIM. te rAjAnuM vicArelu kArya tenA maMtriya jANI lIdhuM, ane ghare AvyA panI keTalAe ka divaseM maMtriya te kANe sarovara banAvyu. valI paNa keTalA eka diva sa paDI rAjA te sthAnakeM Avyo. tyAM sarovara dekhIne maMtrIne kehevAlA gyo, ke A sarovara koNe khodAvyuM ? tyAre maMtriyeM kayuM ke, he rAjan ! e Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. sarovara meM khodAvyu. yA vAta sAMjalIne rAjAyeM maMtrIne karyu ke, he maMtrI! teM mArA mananuM zakhita jANyuM, mATeM tuM mahAbuddhimAna bo. kayuM ke,-'tha nyena ciMtitaM kArya, jAnAti sa vicakSaNaH // mahAmaMtrI navezajho, yathAnU ssa saraskaraH // iti dazamadRSTAMtaH // 11 // have mUrkhanI jaNelI gAthA sAMjalIne paDarane paNa krodha caDhe te kapara paMki tanA hATamAMhelA paranA tolAnothagIyAramo dRSTAMta kahe . // sthitvaikaH kRtihaTTake jaDamatiH prAhAnRtArthI kati, haTTasthA sama zailakAH sucalitAH zrutvA jaDasyoMditam // krodhAne'kathayannare jaDamate tvaM yAhi vakAyato, haste ko'pi balaM dadAti hi kariSyAmo radotpATanam // 15 // arthaH- ko eka paMmitanA hATamAM besIne koi eka jaDamati khoTI gAthA nagato hato. tevAre te paMmita hATamAM hato nahIM. paNa te jaDa nIkahelI gAthA sAMjalIne hATamAM pAMcaserI adhazerI pramukha pajaranA tolAM paDelA hatA, tene rIza caDhI. tevAre te krodhathI kahevA lAgyAM ke he jaDa mati? amArA mukha bAgalathI uThIne tuM dUra jA. ame paMmitanAM tolAM jaiyeM. mATe amArA bAgala khoTI gAthA navAthIthamane ulaTIyAve , ubako Ave , evAmAM jo kadAcit brahmA amArA hAthamA balApaze, to tha meM tAharA batrIze dAMta pADI nAMkhayuM // 12 // kayuM ke||gaahaa nAiMga mAro, paDarA tharaharaMti daTTamami // pADemi daMtapakiM, caukta je ko haba balaM de // 1 // iti ekAdaza dRSTAMta // 12 // have mUrkhajana jo potAnI mUrkhAi bAhera paDavAthI muMjAine anyadeze jAya. topaNa tenuM mUrkhatva maTatuM nathI, te Upara eka puruSa, bAramo dRSTAMta kahe je. // kazcit sveSTajanA vadaMti jaDa re tvaM gaba tiSThAtha vA, zrutvA nAgari kAstathAdura khilA roSAt videzaM gataH // dRtvAkasye sa karaM jalaM pibati tat pUrNodaro mastakaM, nAryA kaMpayati pravIkSya hi jaDosi prAha kailakSNaiH // 13 // // arthaH- ko eka mUrkha manuSyane potAnAM mAtApitAdi sagA vahAlAM bolAve tyAre ema bolAve ke, he jaDa! tuM besa. athavA he jaDa ! tuM unaka jorahe, athavA he mUrkha paraho jA.ema nagaranA loko sAMjalIne sarva te jaDa ne temaja bolAvavA lAgyA. paNa koi nAma la bolAve nahIM. tethI te mUrkha ne rIza caDavAthI paradeza gayo,mArgamAM ko eka nagarane pAdara taraSyo thayo. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 dRSTAMtazataka. tyAM reheTa pharato hato te dekhI moDhe khobo mAMjhI pANI pIvA lAgyo. nadara jarANuM tyAM sudhI jala pI . paraMtu moDhethI hAtha khasejyA nahIM,ane mAyUM halAvA lAgyuM. te joi tyAM pANI naranArI strIya karyu ke, tuM mUrkha dekhA ya le. tene mUrkhe pUDa ,je tamoyeM mArA kayA lakSaNeM mane mUrkha jANyo? tyAre strI bolI ke, jala pIvAno khobo bAgho nahIM letAM mAthu dhUNAve ,tethI jANyo. kayuM ke // svadeze paradeze vA,yatra gati mUrkhakaH // tatrApi praka TaM nAghi, yathA mastakakaMpakaH // 1 // iti bAramo dRSTAMta // 13 // haveM mUrkha ziSya karavo nahIM. tekapara eka gorajInA celAno teramo dRSTAMta. ||Hsthau ziSyagurU vineyaka ito jatAyalabdhA vaTA,jhAtriMzat pramitAzca ciMtayati me'H paMcakratvo guroH|| sonitti tadAdhvanIha vaTakastasyedito' nyAH ka he jagdhAH pUjya mayA kathaM nijamukhe nikSipya zeSo'ditaH // 14 // arthaH- koieka nagaramAM gorajI ane teno celo be rahetA hatA. eka divaseM te ziSya vohoravA gayo. tyAM kozya naktaM batrIza vaDAM voho rAvyAM. paDI rastAmAM te ziSya ciMtana karavA lAgyo, ke mArA gurunAM arvA nAganAM sola vaDAM thAya.mATe hu~ aDadhAM nadaNa karI jAna.ema mA nI ardha khA gayo, valI jarA rastAmAM bAgho cAlyo, ne vicAravAlA gyo, ke gurune kAMza khabara nathI. mATe gurunAM nAganAM ATha rAkhI pATha khAi jAvaM. ema ciMtavI temAthI Au khA gayo. valI lagAreka Agho ja 6 cAra vaDAM rAkhI, cAra khAdhAM. valI cothI vAra paNa be khAdhAM ne be rA rakhyAM. valI pAMcamI vAra paNa eka khAe~, ane eka rAkhyu. par3I upAzareM zrAvyo. tyAreM guruyeM annapAtra joza byuM, ke he ziSya ! ekaja vaDaM koNeM vohorAvyu ? ne bIjAM vaDAM kyAM gayAM ? te kahe. tyAre ziSya kahevA lAgyo ke, mArA nAgano aDadho aDadho hisso jANIne ekatrIza vaDAM khAdhAM De, tene guruyeM pUrSu ke, te vaDAM kema khAdhAM? tyAre teNeM moDhuM phADI eka varlDa moDhAmAM mUkyu. ne gurune kahyu,ke mahArAja juA, Ama khAdhAM. kamu De ke|| mUrkhaziSyo na karttavyo, guruNA sukha milatA // viDaMbayati so'tyaMta, yathA hi vaTanadakaH // 1 // mATe mUrkha ziSya na karavo ititrayodaza dRSTAMta // 14 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. have zamana hoya, te paNa jo dayAyukta hoya, to te sAro;paraMtu ni rdaya mitra paNa sAro nahIM. te Upara caudamo dRSTAMta kahe . // cauro niHsvagRhe gato hima nizi prAha priyaM svAbalA,tvatpAdhaimbarakhemakaM jaTiti vA tadehi lAhyarnakam // no gRhNAti zizuM dadAti na tadA iMca jAtaM tayostattvAMbarakaM zizUpari haraH diptvA gate'nyAlaye // 15 // arthaHko eka cora nirdhananA gharamAM ziyAlAnA divasamAMrAtrine viSe corI karavA peTho. te vakhateM gharamAM strI puruSa bedu sUtAM hatAM. panI TADhathI pIDAtI strIya potAnA svAmIne kayuM, ke tamArI pAseM lugaDAMno kaTako be, te mane bApo, athavA bokarAne vyo, bAlaka TAhADathI pIDAya le. tyAre teNeM bA lakane paNa teDyo nahIM, ne lugaDAno kaTako paNa Apyo nahIM. panI te bedu jaNane laDAi tha. te laDAi jozne coranA manamAM dayA AvI, tethI teNe potAnuM vastra bAlaka Upara nAvyu. ne bIjAnA gharamAM corI karavA ga yo. karvA De ke|| dayAyukto darize'pi, zatrurhi sukhkaarkH||prvisstte hi yathA gehe, caureNa hyarpitaM paTam // 1 // iti caturdaza dRSTAMtaH // 15 // have kArya na thayAnI pahelA laDavA Upara strIpuruSano paMdaramo dRSTAMta kahe . // kopyAha svavazAM ca sAmi mahiSIM tvaM sAzu nAthAnaya, mAturDagdhatarI dadAmi hi tadAnyo'nyaM vidhattaH kalim // zrutvAgatya vizAradena hi ghaTA namA mahiSyAda te, detraM me yadi nadita na lalane yUyaM kathaM yudhyatha // 16 // // arthaH-kozaeka puruSa potAnI vazavartI strIne kahe ,ke he stri,hu~ za lAvU ? tyAreM strI bolI ke he svAminAtha ! jaladI lAvo, valI strI ka he . mArI neMzanA dUdhanI tara duM mAharI mAtAne ApIza, tyAreM svAmI kahe je ke, te tara DhuM khAzza. evI rIteM behune kveza thayo. te kveza sAMjalI ne ko buddhimAna puruSa yAvI tenA gharamAM paDelAM mATInA nAma sarve nAM gyAM. tyAre strIeM pUbyuM ke, yA vAsaNa kema nAMgyAM ? tyAre te bolyo, ke mAruM khetara tArI khAdhuM. tyAre te strIpuruSa kleza paDato mUkI kahevA lAgyAM ke hajI neza kyA ANI ne ? tyAre buddhimAna puruSe kayuM, je neza AvyA vinA dUdhanI taranI laDAi zAmATe karo bo ? te sAMjalIne te be du samajyA. kahyu le ke // dohA // ghareM neza ANI nahIM, nAMgyAM mobara sAta // jagaDo to daMpati kare, dUdha tarInI vAta // 1 // eno to jagaDo Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 331 suNI, buddhivaMta thAvyo doDI // jagaDo teNeM nAMjIyo,mobara saghalA phoddii|| have kautukArthI pAse vidhAnonI vidyA niSphala thAya be,te kapara solamo dRSTAMta. // nUpAnte iviNecayA kRtigame dattaM na kiMcitkadA, vIkSyezo naranATakaM badu dhanaM tasyAzu sovaggataH // gehe tAn svajanAn na tatra paThane yatnastu kAryo vidA, karttavyaM naTanATakaM ca navatAM ivyaM nRpo dAsyati // 17 // tha rthaH-koieka paMmita vyanI ilAyeM rAjA pAseM sevA karavA Avyo; paraMtu ghaNA dahADA sevA karI to paNa rAjAyeM kAMza ivya ApyuM nahIM. evAmAM eka divaseM rAjAyeM navAyAnI navAnozne tenuM nATaka dekhI prasanna tha ghaj ivya te navAI karanArane Apyu. evaM rAjAnuM caritra jo paMmita nI cI dRSTi karI vicAravA lAgyo ke,ApaNuM nae sarve niSphala thayuM. tyAre ekAeka potAne ghera thAvI potAnAM svajanane tathA ziSyone kahevA lAgyo ke, vyAkaraNa tarka kAvya baMda alaMkArAdi graMthonA jaNavAmAM yatna na karo, ethI kAM rAjA rIke nahIM ne navAyA vagere nATakano anyAsa karo to tamone rAjA rIjIne 'vya Apaze arthAt rAjA vihAn nathI paNa kautu kArthI ne kahyu ke // vidvAMsaH sAvadhAnAH zRNuta mama vaco ivyalonArthi nazce,gaMtavyaM sAdareNa ditipatinuvane nUpasevAM vidhAtum // mImAMsAnyAyatarkA gamavidhibahavo dUrato varjanIyAH, zidetavyAstu ziSyA dhigadhigadhiktAtathalyA ti prazabdAH // 1 // iti SoDaza dRSTAMta // 17 // jAlamA laravyu mithyA na thAya te kapara mAthAnI tuMbalIno sattaramo dRSTAMta. // kena zreSThibahiHsthitena zavake dRSTvAryakAvAcyata, lAtvAsadmani tuMbikAM pratidinaM vai pazyati sryekdaa||tN piSTvA vaTikA katA nijapatermuktAtti sovana gunA, seSTA yA anavad varAMgi likhite doSo na te me vaze // 1 // arthaHkoieka zeTha bahAra beThethake smazAnamAM paDelA zabanI tuMbalI dItI. temAM lakhelI gAthAne jo vAMcavA lAgyo, te vAMcIne panI te tuMbalIne suMmalA mAM nAMkhI, potAne ghera lAvI mUkI. te tuMbalIne dina dinapratye jaI jo vA lAgyo. ekadA tenI strIyeM vicArAM ke, A mAro svAmI nitya konI sAmuM jue le ? to tyAreM juve to tyAM zabanI tuMbalI najare paDI. par3I te strI ne rIza caDhI, tevAre teNe te tuMbalIne sai khAmI pIsI vATIne temAM bIjI cIjo masAlAdika nAMkhIne, tenI vaDI banAvI. ane potAnA svAmIne te Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 jainakathA ratnakoSa bhAga pAMcamo. vaDInuM zAka pIrasyuM. tene te vaDI khAtAM teno svAda lAgyo tevAreM teno svAmI kahe yA vaDI bahuja sArI yai be. mATe zAnI banAvI be ? tene te strI kavA lAgI ke, je Apane vahAlI vastu hatI, khane jenI sAmuM niraMtara yApa jotA hatA tenI yA vaDI be. tyAre zeTha bolyA, ke he varAMganA, je lakhyuM hatuM te yuM. emAM mAro tathA tAro doSa nathI. paDhI te strIne sarva vAta pra mI mAmIne kahI. have te tuMbalImAM guM lakhyuM hatuM te kahe be // gAthA // jammo kaliMgadese, pANiggadAM maruyadesamaUMmi // maraNaM samuddatIre, kiM jANe kiM navissa // iti saptadazadRSTAMta // 18 // ve kavi pUtAM vAra uttara khApe te Upara ghaDhAramo dRSTAMta kahe be. // pRSTaH kena gururhi vidyati 'mano netraM kathaM roditi, proce taM ca gururma nonayanayorno vyaMjanAvagrahaH // vedAprakaraSTathagnavati ta manonetrayoH, vegRhe sthitau samasukhaM lagnAti tulyaM tayoH // 19 // zrarthaH - koI zrAvakeM guru pUdhuMke, mahArAja, jevAreM manamAM dilagIrI pedA thAya be, tevAre netra rudana kare be. te sAMjalI guru bolyA, zrotra, ghANa, rasanA ghane sparza e cAra iMDiyAne pudgala nA sparza thakI viSaya jagAya, mATe te vyaMja nAvagraha kahIyeM, ne mana tathA netrano viSaya pudgala sparzyA vinAja ja era te arthAvagraha jAvo. te mATe manano tathA netrano adhiko sneha saMbaMdha be tethI jyAreM mana dIlagIra thAya, tyAre yAMkha ruve jema eka gha ramAM bejala rahetAM hoya tyAre ekane DukheM bIjAne duHkha lAge. tathA ekane sukhe bIjAne paNa sukha lAge. tema mana tathA yAMkhanuM ekaja ghara be. kayuM a || siddhAMta zAstraSvasti, nAsti vAhi tathA pare // samyakprane kRte zIghraM pradadAtyuttaraM kaviH // 1 // iti khaDhAramo dRSTAMta // 19 // have jANyAne potAnuM sthAnaka dekhADavuM nahI te Upara ju ne mAMkaNano ugaNIsamo dRSTAMta kahe be. // supto rAe nizi matkuNo gata ito'nUdyUkayA vAritaH, prAghUrNepi tavA sti mAtRnaginI proce tayA mAnitaH // tene zo darzitastadA nRpatinA zayyA hi cAlokitA, labdhA SaTpadikA hi matkuNa itastenAzu sA mAritA // 20 // arthaH- eka rAjA rAtre suto hato. tenI zayyAmAM maMda visarpiNI. nAme juM rahetI hatI. telAmAM eka DuMDaka nAme mAMkaDa tyAM khAvyo. te joi juMye Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 dRSTAMtazataka. mAMkaDane kahyu je tu AvIsa nahIM. mAharo svAmI nizamAM sUto . tyAre mAMkaDa bolyo,ke hu~ tamAre ghara paroNo Avela buM. ane valI kahyu,ke tame mArI mAsI thAu bo, mATe Avyo . tyAre juMyeM nolavAne tene AvavA dIdho. mAkaNe yAvI turataja rAjAne karaDyo, tyAre rAjAye sayyA jova rAvI to mAMkaDa jato rahyo ane juM hAthamAMAvI tene tarata rAjAnA anu careM mArI nAMkhI temATe agalakhIto jo mIThA vacana bole to paNa tene pAseM rAkhavo nahiM. potAnI jagAmAM AvavA devo nahi,jo teno visavAsa karIyeM, to te mAMkaDanI pereM bIjAnI Upara nAkhIne poteM nAsI jAya. kA be, ke|| zloka ||ajnyaatkulshiilsy,n dAtavyaM pratiSThayA // uMDukasyA pi doSeNa, hatA mNdvisrpinnii||1|| e gaNIsamo dRSTAMta // 20 // have bale karI jolA loka gAya te kapara vIzamo dRSTAMta. // gurviNyAM nijayoSiti ditipatirvipraM tadA Tannati, putraM kiM ca sutA na viSyati hi me putro na hItyaMgajA // saMlekhya badane dadau narapate. putro navi Syatyatha, putrI cedyadi vAzu dIrghalaghukAna varNAstu vadaye tadA // 21 // arthaH-koieka rAjAne putra na hato ekadA tenI strI garnavatI hatI, tyAre te rAjAyeM koi eka brAhmaNane pUyuM, ke he mahArAja, mAhArI strIne putra thaze, ke putrI thaze ? tyAreM brAhmaNe bala karIne kayuM ke, he mahArAja, DhuM tamone kAgalamAM lakhI thApIza. tevAta rAjAyeM kabula karI bane khuzI thayo. paDI brAhmaNe ciMtavyuM je putra athavA putrI bemAMthI eka to avazya thAze. ema vicArIne kAgalamA laravyu, je "putra nahI putrI" evaM lakhIne rAjAne cIThI ApI. have te lakhavAmAM brAhmaNeM kapaTa kayuM. je putra yAve to putra Avyo. nahi putrI, ema vAMce ane jo putrI Ave, to putra, nahi. putrI ema vAMce. evI yukti karI. kahyu, ke|| jJAnahInA bahumA , dRzyate blkaarkaaH||kRtvaa balaM yathA rAjJo,dattaM lekhyaM dhijena vai|| e vIzamo // 1 // thadAtA pAse yAcanA karavI niSphala thAya te Upara ekavIzamo dRSTAMta. ||haarsthN gajacitrakaM hyalirihAM dAnasya dRSTvA gatastame sthitavAn tadA ha karirAT ciMtyAzu taM SaTpadaM // yatrAledi kathaM sthito'si jaDa re dAna pradA vAraNA, ste sarvepi vane vasaMti ca girau tvaM tatra yAhi putam // 22 // arthaH- daravAjAne viSa citreluM hAthInuM citra joDne koi eka bhrama Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 jainakathA ratnakoSa bhAga pAMcamo. ra madagaMdhane jevAmATe thAvyo, ane te hastInA gaMmasthalane viSe bege tha ko, guMjArava karavA lAgyo. te vakhata eka kavi manamAM ciMtavana karIne te cama rane devA lAgyo, ke hai mUrkha camarAtuM hA kema veTho bo? yAMhI tAro zrartha saraze nahIM. jemATe madane yApe te e hAthI nathI. mada yApanArA sarve hA yo vanane viSe tathA parvatane viSe vase be. mATe madagaMdhanI ivA hoya, to tuM utAvalo tyAM jA. kayuM be, ke // zloka // re caMcarIka madalolakapolavA sI, nittisthanAgavadane'tra kathaM sthito'si // ye dAnadA ghanaghanAghanaghora zabdA, ste vAraNA varatarA vipine vasati // 22 // iti ekavIzamo dRSTAMta // have mUrkha sAdheM paMmiteM vAda na karavA khazrayI bAvIsamo dRSTAMta kahe be. // mUrkhau pathi gavataH kusuMmitaM tAcyAM palAzaDumaM dRSTvA vakti hi pA TalaMDamati mUrkha no pATalaH // vAdaM tau kuruto jaDena sukaviryaSTayAdi nistADito, yaSTyAmuSTivazAdvimuMcaM jaDa re jo pATalaH pATalaH // 23 // arthaH- koI eka samayeM mUrkha ne paMmita e ve jala mArgane viSe cA vyA. teTalAmAM rastAne miSe eka puSpayukta khAkharAno vRkSa joyo. tyAre mUrkha manuSya kahevA lAgyo, ke yA pADalanuM phADa ke phalyo phulyo be. te sAMjalI paMkita bolyo ke, he mUrkha ! e pAUla Tak nathI paNa pAlAzavRda be. tuM guMjANe ? tevAreM mUrkhAyeM kayuM ke tuM guMjANe. e pAmala be. ema vA da karavA lAgyA. tevAreM mUrkhane rIza caDI tethI lAkaDI laine paMmitane mA ravA lAgo. tevAreM paMmita bolyo, ke mArIza mAM mAranA jayathI paMmita kahe vA lAgyo ke hAhA e pAmalavRkka be. jema murkhAyeM kayuM tema kabula kayuM. mATe mUrkhAnI sAthe vAda na karavo. kayuM, be ke // zloka // palAzaM puSpitaM dRSTvA, mUrkho vadati pATalaM // yaSTimuSTiprasAdena, jo jo pATalapATalaH // je strI potAnA svAmIpAse potAnuM calaNa karavAnI ivA kare tenI kevI dazA yAya te Upara strIpuruSano prevIzamo dRSTAMta kahe be. // lAtvA strIM pathiko gRhAtpracalito hyaye sanIrAM naMdIM, dRSTvA sAha dhavaM mamAMtriyugale raMgosti saMgRhya saH // tasyAH pAdayugaM hi karSati sari tIre gataH sA mRtA, nyastA mUDha kRtaM kimAha tanunRnnaSTApi raMga sthitiH // 24 // prArtha:- koI eka pathikajana potAnI strIne sAsarethI teDIne potAne gAma jato hato. cAlatAM thakAM mArgamAM eka nadIne pUreM zrAvelI joine Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 335 ', strIyeM potAnA svAmIne kayuM ke, he svAmInAtha yA mAharA ve pagamAM meMdI gADI te jema dhovAya nahI ane mArA pagano raMga na jAya tema mune te DI jA. tyA te puruSa strInA ve paga hAthamAM laine uMcA rAkhyA, ane hAtha mahoDuM yane nAkane pANImAM rAkhyuM evI rIteM tene laine jalamAM cAvyo. te jevAreM nadIne kAMThe utasyo teTalAmAM strInA moDhAmAM tathA nAka kAnamAM jala naravAthI strI maraNazaraNa thai. tevAreM jevI rIte muvelA Dhorane ghasara De, tevI rIteM ghasaraDIne tene bAhera kADhI, te vakhateM nadIne kAMThe ko manu Sya ko rahelo hato te kalyuM ke, he mUrkha teM yA guM ka ? je mATe yA strI to maraNa pAmI. tevIrIteM tuM baMdhe mAthe ghasaDIne jalamAMthI kema lAgyo ? eka kArya ko ? tyAre te puruSa bolyo ke, meM je kayuM be, te jA ejayuM bema ke strIto maraNa pAmI teno jIva gayo, paraMtu tenA paganA dIno raMgato lAlaja rahyo che. kayuM ne ke, // dohA // mUDhamati mArI priyA, yo nadIne tIra || dekhI anya nara mAMnIyo, kAM kIyo jaDa pIra // 1 // teha prateM mUDha bolIyo, kIdho eha prakAra // jIva gayo paNa raMga rahyo, mu U mana eha vicAra // 2 // iti trevIzamo dRSTAMta // 24 // jAya hInane sarvatra duHkha thAya teno Upara covIsamo dRSTAMta kahe be. // grISme baratho vane vivasanaH prApto'rciSA pIDita, vAyAM vIkSya ga to'pi bilkatale, tatke phalaM yAvavat // tanutvA patatIti ciMtati tadA yAmi ka nagnaM ziro, duHstho gacchati yatra yAti tadanu bAyeva zIghraM vipat // 25 // arthaH- koI eka darI ne valI mAthAmAM TAlI paDelI evo TAlI yo puruSa namakAlane viSe vastrarahita sUryanA tApathI mastakamAM yAkula yelo nUkha tRmAyeM pIDA pAmato bato eka bIlInA jADanI nIceM uno rahyo, tyAM te bIlInAM phala paharAnA jevAM mAthAUpara paDyAM te phala paDa vA vicAra karavA lAgyo ke, have huM kyAM jAuM mAdhuM tapavAnA duHkhathI jyAre huM bIlInA vRkSa tale gayo to tyAM paNa mastaka Upara bIlIphala paDyAM, mATe nAgyarahita jana je ThekANe jAya tenI paDhavADe bAyAnI peThe Apatti zIghratAyeMja khAve be. kayuM ve ke, // zloka // khalvATo divasezvara sya kiraNaiH saMtApito mastake, vAMDhan dezamanAtapaM vidhivazAt bilvasya mUlaM Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. gataH // tasyoccaiH patatA phalena mahatA nanaM sazabdaM ziraH, prAyo gati yatra nAgyarahitastatrApadAM rAzayaH // 1 // iticovIzamo dRSTAMta // 25 // nAgyamAM na hoya to udyogathI paNa lAna thato nathI teka para gaMdarano ane sarpano pacIsamo dRSTAMta kahe be. ||diptH kena karaMmake'pi nujagaHkutpIDito'nAzako,rAtrau khAdimakAMdayA zu vivaraM kRtvoMdarustanmukhe // nAgyAdeva tadA svayaM nipatitastanmAMsatRpto'na vat, yAtastena pathA nRNAM sthirataraM nogIva jAgyaM navet // 26 // arthaHkoieka gAruDIyeM eka sarpa pakaDImeM kamIyAne viSe nAMkhyo. tyAM nUkha a ne tara0 pIDA pAmato, te sApa nirAsa tha beTho hato, teTalAmA eka naM dare jANyu je A karaMDIyAmAM khAvAno padArtha , pakkAna nasyA dekhAya be. ema ciMtavi te karamIyAne karaDI bie pADI, rAtrine viSe te dara tatkA la aMdara peTho. te samaya te sarpanA jAgya karIneja te suMdara potAnI meleM sApanA mukhamAM pajyo. te laMdaranA mAMseMkarI sApa tRpta thayo, ane teja laMdaranA karelA bIinA mArge karI sApa bAhera nIkalI gayo. mATe sarpanI peThe je manuSyonuM prArabdha sthira hoya , tene phuHkhamAM nAkhavA batAM paNa sukha thAyale. tethI nAgyasthiratA mAnIne dhairya rAkhaQ.karvA De ke, zloka // ciMtA na kAryA purUSai, nigaDe patitairapi // yannAle likhitaM dhAtrA, naveno jIva nAparam // 1. // iti paJcIzamo dRSTAMta // 26 // have samajaNa vinA svelita uttara Apavo nahiM te Upara bIsamo dRSTAMta. // natvA Tannati kArSiko nijaguruM varSA na vA varSati kSetre te nizi vakti sopi na pare lAtvA saziSyo ghaTAna kUpAnsiMcati kaM parAhi manujAH zrutveti vArtI guroste ebaMti tathA bravIpi vahasi hyAdurvIneyAstadA // 27 // arthaH-koieka karaSaNI potAnA gorane namaskAra karI pUje je ke he mAhA rAja! varaSAda varasaze ke nahiM varase je mATe mAhArA vAvelA dhAnya sarva sUkA jAyaje tyAre goreM kayuM ke, Aja rAtriye tAhArA khetaramA varaSAda varasaze paNa bIjAnA khetaratuM huM jANuM nahiM. par3I te guru rAtriya ziSya ne sAthe lai kaNabInA khetramA jaz kuvAmAMthI pANInA ghaDA jarI narIne yA khI rAtra paryaMta khetaramAM pANI sIMcyu.tethI savAramA khetarano dhaNI potA nA khetarane dekhI khuzI thayo.e vAta bIjA manuSyoyeM sAMjalI tevAreM tepa Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. Na te guru pAse AvyA ane temaja pUrvatI rIteM gurune pUjavA lAgyA tevA reM guruye paNa temaja pUrvanI peTheM temane kahyu. te sAMjalI ziSye jANyuM je rakheMne pUrvalI rAtrinI peThe A rAtriye paNa guru ApaNane ghaDA vahevarAve ema jANI gurune kahevA lAgyA; ke he guru ! je kaheze te vaheze, amA re kAMza nahi. kayuM le ke, (zloka) kAryArthi nohi bahavo,gurUM TahaMti svA rthagAH // jJAnahInairna dAtavya, muttaraM kovidairyathA ||1||dohaa|| ekavAra kahaNe vahyA, have te na vahasI // guruprateM ziSyaja bolIyA,je kahatI te vhsii|| have je saMpattivAn batAM kozne napakAra karato nathI.tenuM ivya gayuM jANavU. te viSe nojarAjA bane mAgha kavIno, sattAvIsamo dRSTAMta kahe . // jojo vakti kRtI mRdaMgakaravasyArtha vadASTAhni saH, jJAtaM nAnyajanaH ka riSyasi yadInArohaNaM vacmi tm||ktveshaaNtgtaaH kimastyayamato'rtha vakSyati vAvadattvaM gRhyA upadezamIza tava no no dIyate tad gtm||2|| arthaH-eka divasa nojarAjAnI pAseM nRtya thatuM hatuM. te vakhate mRdaMgano zabda sAMjalI rAjA mAgha paMmitane kahe je, ke mRdaMga bole ne teno jhuM artha ? te kaho. tyAre paMmite kaDaM je mahArAja ATha divasamAM duM eno uttara kahIza. panI paMmiteM zAstra joyAM. paNa temAMthI te artha jANyo nahIM. tevAreM dilagIra tha yo, evAmAM eka brAhmaNa mAgha paMmitane ghera yAvyo. teNe paMmitane dilagI ra thayelo dekhIne pUbyuM ke ciMtAtura kema dekhAu bo. tene mAghe kahyu ke mahA rAja mRdaMganA zabdano artha guM? tyAre te paMmitane kahe ke jo mujhane hAthI Upara besArI rAjA pAseM lai jAu, to hUM eno artha rAjAne kahUM. par3I te paMmitane hAthI Upara besArIne rAjApAseM le gayo. tene hAthIyeM beTho dekhI ne rAjAyeM pUjayu, ke zrA guMThe? tyAreM mAgha paMmite kamu je thA puruSa tamane mRdaMganA zabdano artha kaheze. rAjAyeM te kabula kayu. paDI paMmiteM kahyu ke,he rAjan ! A mRdaMga zabda dhama dhama eve zabdeM karI tamane upadeza Ape . ke je ko rAjyasamRddhi pAmI koine na thApe, to tenI samRddhi gai ema sa majabu. ju DhuM paNa phATala upAnahanuM dAna devaath| gajArUDha thayo buM. te vi Se zlokaH- upAnahI mayA datte, jIrNe krnnvivrjite|| tatpuNyena gajArUDha, stataM yanna dIyate // 1 // e sattAvIsamo dRSTAMta // 20 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. have kapaTI pAseM kapaTa paNa karavo te Upara anAvIzamo dRSTAMta. // parSadyanyakaviH karotyaninavaM, nojasya kAvyaM tadA, zrutvAduzca purAtanaM kavijanA nUpo'pi kiM te'paThan ||raajnyaa te hi tiraskRtAH pratidinaM vAdo'na vaccaikadA, kRtvA vedhayutaM sthitAHsitamukhA ladaM ca lAtvA gtH||2||arthHekdaa jojarAjAnI sanAmAM koieka navo paMmita yAvyo, te kavi nojarA jAnAM varNananuM navaM kAvya karIne nitya AzIrvAda dIye . paNa tenA karelA kAvyone SathI nojarAjAnA sanAmAM besanArA kAlidAsa vagere bIjA paM mito nitya nitya pratye khaMmana karI mAMkhe. ane rAjAne kahe ke, he mahArAja! A je kAvya kare , te prAcIna . e kAvya to amane paNa AvaDe . tyAreM rAjA kahe ke e kAvya tame bolo. tevAre te kAlidAsa vagere paMmito evA hatA ke koi paNa zloka eka vakhata sAMjale to tene mukhasthaM thajAya. tethI te paMmitanA karelA zloka pote jaNI Ape. tyAre rAjA te navIna kavino tiraskAra karI dUra kare. ema nityavAda thayAM kare tevAre te navIna paM miteM tiraskAra pAmavAthI eka divasa vedhayukta kAvya kayaM, te kAvya kAlidAsa vagere paMmitIne naetAM na yAvyu, tethI temane nisteja karI rAjA pAsethI lada zavya lIdhuM. te kAvya lakhe .||jojtvN rAjarAjaH ditipatitilako dhArmikaH satyavAdI,pitrA te yA gRhItA navanavatiyutA hemkottyomdiiyaaH|| tvaM tA dehi tvadIyaiH sakalabudhajanaiyite satyametat, no jAti tvadIyAH sakalabudhajanA dehi ladaM tathApi // 1 // arthaH-he nojarAjA! tuM pRthvI patine viSe tilakasamAna, dharmiSTha, satyavAdI, ane noja kulane zonAvanAra evo bo. paraMtu tAre bApeM mArI je navANuM karoDa sonA mahora lIdhIne, te tuM Apa. te vAta tArA paMmita jano satya jANe je. jo tArA paMmitajano e vAta na jANatA hoya, to paNa eka lada ivya Apa. arthAt guM kahyu je thA mAro prAcIna zloka hoya, to mane navANuM karoDa sonA mahora thA pa, ne Adhunika hoya, to lada ivya Apa. ||shnnaa eamavIzamo dRssttaaNt|| have thA janamathI rahekheM raNa bIjA janamamAM paNa ApyAvinA bUTako thato nathI te Upara eka vaizya ane baladano gaNatrIzamo dRSTAMta kahe je. __ zloka // nojArNa hi vidhAya pAranavikaM taivyAlaye ca sthito, vRttAMta pratikarNya sa hyanamuhordaSTvA prajAte'khilaMgavA nojagRhaM samarpya sakalaM naMmA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 33e rikAnAM dhanaM, tAnproce tahaNaM damo'nyanavikaM dAtuM na gehe gataH // 30 // arthaH-koieka vANIyAyeM evaM vicAyuM je prA navamAM lIdhenuM dIdhelu ho ya te pAcuM paranavamAM mevAtuM devAtuM nathI. evaM mAnI teNe jojarAjAnI pAse jazne kardA ke hu~ Avate janameM tamone lakSa rupaiyA vyAjasahita thA pIza. jo kaho to khata karI yApuM. ema kahI khata lakhI yApIne rAjA nA naMmAramAthI lada ivya lazne ghAMcIne ghera jaI rAtriye sUto. tevAmAM arAtriyeM ghAMcInA banne balado paraspara vAto karavA lAgyA. temAM prathama eka balada bolyo ke, mAre to pUrva janmanA deNAmAMthI ghAMcIne mAtra eka jatrAMbiyo have devo rahyo be. te DhuM cAra pherA dazmarIne chUTIza, ane paranaveM sukhI thazza. tyAre bIjo bolyo ke, tujane dhanya ne. mAre to ghAMcInu pUrva janmanuM eka lada ivya hajI yAMpava' rayuM . ane hu~ pUrvajanmanA nojarAjA pAseM eka lAkha rupaiyA mAguM mATe yA sUtelo vANiyo jo savAramA nojarAjAnI pAse janeM kahe ke, tamArA paTTahastI sAthe yA ghAMcInA ba sadane laDAvo. ane jo balada jIte, to ghAMcIne lakSa rupaiyA tamAre Apa vA ema kare to DhuMnojarAjAnA paTTahastI sAtheM laDIne tene jItIghAMcInAla 6 rupaiyAnA kapathakI buTuM. ane mahAruM rAjAnI Upara leguM . te AvIjA ya, to marIne sukha pAmuM.yA vAta te vANIyAyeM sAMjalI. paDI savAranA pahoramAM ThI eka trAMbIyAnA kaNavAlA baladeM jema vAta kahI hatI te sarva malatI dI tI. tevAreM vicAra kare ne ke, AvatA janmamA deNuM devU paDe . e vAta nakI be ema satyamAnIne poteM nojarAjAnI pAseM jazne rAtrineviSe baneguM vRttAMta sarve kayu. valI kahyu ke, mahArAthIpaNa paranaveM jJa' devAya nahIM. mATe ta mAruM dhana pA lena. DhuM mjur| karI peTa narIza. ema samajAvI lIdhenuM dha na pADaM naMmArIne yApI dIdhuM. ane rAjAya paNa paTTahastI sAthai baladane laDAva ghAMcInA gathI boDAvyo kahyu be ke|| dohA // iha nava deNuM do hinu, paranava valI vizeSa // dRSTAMta sAMjalI baladano, tyajIyeM kaNo ya zeSa // 1 // gAthA // dAsittaMdehi kaNaM, acirAmaraNaM vaNovi saMpanne // saba ssa dAha maggI, diti kasAyA navamataM // 5 // 30 // have kulaTA strIne upakAra kariyeM to paNa te potAnA svAmInI yAya nahIM te kapara eka strI puruSano trIzamo dRSTAMta kahe . Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ||priityaa tepi sahatvayAdya nidhane dhakSyAmi saMketakat, tatsarva raci taM surairyadi taMdAyuizca dattaM striyai // muktA sApitamanyapattanagatA tasmin pure'sau gataH, tanAryA militA tadA ca kulaTA svArtha vinAnarthakat // 31 // arthaH-koieka puruSa premeM karIne potAnI strI sAtheM mAMdomAMhe vAta karatAM saMketa kasyo, ke jo tAhAruM maraNa mArI pahelA thaze to DhuM tArI panavADe satto yazza. ane strIyeM kahyu ke jo tamo pehelAM marazo, to hUM tamArI pAula satIthazza. e pramANe nizcaya karakho. te sarva vRttAMta kozka devatAyeM zravaNa kayuM. tethI te devatAyeM te strIne mRtakarUpa karI nAkhI, tyA re te puruSa satto thavAne kASThanI cayamAM beTho, ane anilagADyo. paNa devatAyeM megha aMdhArI varaSAda karIne agni lavI nAMkhyo. tevAre te puruSa ba dAra AvI beto. paDI devatAyeM te puruSa, aI ghAyuSya tenI strIne Apyu. tyAre te strI tyAMthI potAnA svAmIne boDI samupAra bIjA nagaramA gai. ane te puruSa paNa pharato pharato teja nagaramAM jaz tene malyo. tevAre te strI potAnA dhaNIne jozne lAjI. kAraNa ke puruSane boDI ne nAgI gai hatI. tethI tyAM strIcaritra karI potAnuM lugaDaM phADI bUma pADI ne kahyu, je yA puruSe mArI lAja lIdhI. te sAMjalI tyAMnA rAjAyeM te puruSane pakaDIne sulI Upara caDAvyo. ema kulaTAstrIya svAratha vinA anartha kasyo. kaDaM, be ke // doho // upakAra kariyeM adhika tara, ayoga na mAne eha // aradhuM dIg prAna, tehanI na tha teha ||1||iti trIzamo dRSTAMta // 31 // jAgyamAM laravyuM hoya teja male be. te Upara dariDIno ekatrIzamo dRSTAMta. // dArizcapalAn sadAtti naginI sociMtayanme'stihI,miSTAnne hikayA sva suhagato cAtuzca darSAnvitA // jatyarthaM patitA gRhepiH capalA sthAvyAM tadA muMcati, datvA sa halake karaM vadati tAM rAtrau gatA me'grataH // 32 // ___ arthaH-koieka dariDI prati divasa colA khAto hato. ekadA colA khA tAM unagyo colA nAve nahiM tevAre vicAravA lAgyo ke hu~ phuHkhI bu panI miSTAnnanI ilAye potAnI benane ghera ghaNe divaseM paroNo thaine gayo. ti hAM nAzne josne bena harSita thara, ane nAveM karI gharamAM colA hatA te potAnA nAine jamADavA mATe teNe rAdhyAM.ane jamavAnA vakhata nAnI yA lImAM pIrasyA. te jokne tenA nAyeM dilagIra thA kapAleM hAtha dabenane Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 342 kahyu ke rAtrine viSeja thA colA mAharI pahelAMja tamAre ghera AvelA ja NAya // dohA // meM lIdho prahasamo, cole sIdhI rAta // ehathI nA go Aviyo, bena thoDerA ghAla // 1 // desa tajI paradesa name, dhare ghaNI mana Asa // sarajyo te nara pAmIyeM, jyuM cavale lIdhI rAta // 2 // 32 // have je pApa karIne paNa valI pazcAtApa kare to te sukhI thAya,nahI to kukhI thAya, tekapara rAjAne meheleM janAra be grAmINano batrAzamo dRSTAMta kahe . ||haarohnnvaaritN nRpatinA nRtyaH kathaM kAryatAM, vAmaM gannati mucya tAmiha gatau grAmyau tadA krozitau ||'btyekH kimu mArito'paranaro nItyA zu mAM rahatAM, gatvArya di gamyatAM tvaragate muktaH sukhI so'navat // 33 // ___ arthaH-eka rAjAyeM vADImAM mohola karAvyo. ane potAnA cAkarone kamu je, A moholamA koine pesavA dezo nahIM. tevAreM daravAne pUjyuM ke, kadApi koi nUlathI praveza kare, to tene kema karaQ ? tene rAjAyeM karyu ke tene paNa mArI nAkhajo. paNa mUkazo nahIM.te sAMgalI polIyAyeM pharI thI araja karI ke, he mahArAja e ghaNo Akaro daMDe. tene rAjAyeM kahyu ke, te praveza karanAro jo pADe page utare to tene boDI mukajo. ekadA pra stAve ko be grAmINa puruSo jUlathI Upara caDI gayA. tyAre te bedu jaNa ne rAjAnA manuSyoyeM pakaDyA. temAM eka puruSa bahu bolyo, tethI tene mA kho. ane bIjo puruSa bIkathI kahevA lAgyo ke mAru rakSaNa karo. tyAre rAjasunaTeM kahyu je tuM pAne page utarIza to bacIza te puruSa temaja kayuM. tyAre tene mukyo tethI te jara potAnA kuTuMbane malyo, ane sukhIyo thayo. kaDaM ne ke, zloka // pApaM kRtvA punaH pazcAt , yo nindati nrottmH|| sa sukhI jAyate loke, yathaiko harmyapazyakaH // 1 // iti batrIzamo dRSTAMta // vicAsyA vinA murkha janane vacana Apa nahIM te viSe tetrIzamo dRSTAMta. ||juupaaniirsute sadAniramatorodityanIrAMgajA, vaktyorodiSi kiM navaha rahataH satyaM dhavaiko hi nau // yAmyAgasi viTsanaM nizi sakhe mArge militvA gataH, zrutvAryAcalahetukAM varamato jJAtvA gatA svAlaye // 34 // yarthaHeka rAjAnI dIkarI bIjIbAhiranI dIkarI e banne sAhelI hatI. te sA the malI ramata kare. ekadA AhiranI beTI rovA lAgI tene rAjAnI putrIyeM pUbyuM je tuM kema raDe ke ? tyAre te kahevA lAgI ke tuM rAjAne tyAM paraNI Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ne jAiza tihAM tahArAthI bAhera pharAze nahIM tevAre mAre tAharo melApa thaze nahIM. tethI mujane tAharo viraha thaze te sukhathI hu~ raDuM . tyAreM rAja kanyA kahevA lAgI ke, je tAharo svAmI tehaja mAro svAmI DhuM karIza bI jAne paraj nahIM.evo bola dIdho.have ekadA te bAhirakanyA ko nIca vi Tala puruSanI sAtheM nikalI javA lAgI te varakhateM rAjakanyAne kayuM je tuM yAnI sAtheM cAlIza ? tyAre teroM paNa pUrve bola ApavAthI hA pADI; par3I traNe jaNa malI rAtri natI cAvyAM Agala jatAM eka reMTa pheravanAra puruSe yAMbAnA dRSTAMta vAlI eka gAthA kahI te sAMjalI rAjakumArI manamAM sama jIne pAbI valI. te gAthA kahe 2 // dohA ||kaaluN vAMkuM muha karI, rattaDA thayo azAsa // te phala dIdhe kavaNa guNa, jo phala diye palAza // 1 // su rataru jANI se vija, re niguNA palAza // jaba teM muha kAlo kIyo, taba meM boDI Aza // 1 // ja phunA kaNiyArayA, cayaga ajha mAsayammi dhumi|| tuha na khamaM phulne, jai pacaMtA karammi mamarA // e tetrIzamo dRSTAMta // nIca jana uMcanI samAnatA kare to kuHkhI thAya teno cotrIsamo dRSTAMta. ||kaarnnye'minyaahe patati vai siMhAdijantuvraja, zAMte vahninaye hari vaMdati taM puDhaM gRhANAzu me // te gRhaMti tadA hatAH sthalacarAstA ritaM pheruNA, pazcAttena kRtaM tathApi na hatAH puDhaM tadA troTitam // 35 // arthaH-koieka aTavIne vipe amino naya upano te nayathI vanamA ra henAra siMhAdika jaMtu eka uMmA jalanAdharAmAM paDyA. panI jyAreM amino jaya nivRtti pAmyo tyAra siMhe te jaMtusamudAyane kahyu ke, mAru pUbaDu pakaDo, DhuM sarvane bahAra kADhuM. te sAMjalI badhAyeM tenuM pUbaDaM pakaDayuM ane siMheM phAla mArI te sarvene bAhera kADhayAM te thAmnAya eka zIyA lIe dhArI rAkhI tadanaMtara valI paNa keTaleeka divase dAvAnalanA jayathI sarve jaMtu tehija jalanAM dharAmAM AvI paDyA paNa te vakhata siMha Avyo nahIM tyAre ziyAle kayuM mAre puDaDe valago DhuM saune bahAra kATuM par3I siMha nI peThe ziyAle bala karI saune kADhavA mAMmayAM tethI te ziyAlIyAnuM pUba 9 tuTI gayuM ane sarva jIva pAlA pANImAMhe pajyA mATe nIca puruSa uMca nI samAnatA karavA jAya to kukhI thAya kayuM le ke zloka ||aatmviiry Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 dRSTAMtazataka. na jAnAti, dRSTvA dRSTvA karoti yaH // sa phuHkhI syAdyathApheru, syuTyatpulo hyadho'patat // // 1 // 35 // have mohoTAnI bAyA paNa phala dAyaka ne to mahoTAnI saMgatI phaladAyaka hoya temAM to guMja kaheQ ! te Upara eka naravADano pAMtrIzamo dRSTAMta. // vyutvAdho nyapatanphalAni sa tato dRSTvA tadAcitayada, gopo muni hi kheMgamasya patitA bAyA varA buddhidA // zlokastasya kRtazca pAdarahitaH bAyA gatA mo padaM, tAdRk tenahi pUritaM nijadhiyA makketi kuMmAlikaM // 36 // arthaH-eka kUvAmAM jAMbuvadanAM phala TUTI paDatAM hatAM. te koI govA lIye dIvAM, tevAreM govAlIyeM citavyu, je yA phala khAvA lAyaka . ema vicAre meM, eTalAmAM tihAM govAlanA mAthA Upara sarasvatInA vimA nanI bAyA paDI tevAre te govAlane buddhi upajI tethI teNe eka zloka nAM traNa pada joDyAM. eTalAmAM vimAnanI bAyA cAlIgai, ane cothu pada to thayuM nahIM. tevAre tehaja govAliye potAnI buddhithI tehabuja cothu pada racyu. te pada kahe je Dabaka bane kuMDAluM. have je zloka teNe racyo te kahe ||jNbuuphlaani pakkAni,pataMti vimale jle||ptitaanye vadRzyaM te, mabaka ane kuMmAluM // 1 // gayaiva phaladA puMsAM, mahatAM tu vishesstH|| vimAnabAyayA vANyA, gopo hi paTUtAM gtH||1||36|| sahidyAthI sahu camatkAra pAme le te Upara batrIzamo dRSTAMta kahe . // kopyAgatya vizArado vadati meM vidyAM nRpaM pazya no, strI muktve zagRhe gato hi gagane mRtvApatat tatsamam // sA dagdhA punarAgato mama vaze tvaM dehi vArtApi saH, kUTaM novada cAnayAmi hi varaM lAtvA gato vismitaH // 37 // arthaH-ko eka puruSa potAnI strIne lazne koi rAjAnA dara bAramA zrAvyo, ane rAjAne kA ke mAhArI vidyA juvo. tene rAjAyeM ka hyu ke jale dekhADo. tyAre te potAnI strIne aMtaHpuramA mUkIne gayo ane karvA ke AkAzamAM iMznI ane daityanI mAMhomAMhe laDAi thAya . mATe tyAM duM jA buM ema kahIne gayo paDI thAkAza viSe jaz maraNa pAmIne tenA hAtha paga zarIra pramukha nIce paDyAM te jokne te puruSanI strI paNa potAno svAmI pajyo hato tenI sAtheM cayamAM satI tha ne balI gazke tarataja te puruSa pADo rAjAnI pAseM yAvyo ane kahyu ke mAharI strI yA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. po tevAreM rAjAyeM tene pAula banelI vAta sarva kahI, paNa teNe na mAnI ane bolyo ke he rAjan ! tuM jutUM ma bola mahArI strI tAharA gharamAMjane. tene rAjAyeM kaDaM jo gharamAM hoya to lA yAva. tevAra te gharamAM jaya strIne lai Avyo. te jo rAjA tathA sanAnA loka sarva vismaya pAmyA. ema vidyAno camatkAra dekhADyo panI rAjAyeM paNa ghajka ivya Apyu. ka yuM ve ke|| vipreNa darzitAM vidyA, vikramaH sadasitadA // nirIkSya sunaTAH sa ve, tadA tasmai dhanaM dadau // 1 // iti trIzamo dRSTAMta // 37 // .. kapaTathIja jArastrI parAnava pAmeM teno sADatrIzamo dRSTAMta kahe je. // zloka // no pumAti patiM tamAha kulaTA meM'dhaM karu tvaM sura, zrutve tohaviSAta taM hi haviSA pInastadaMdho'navat // pazcAttoSitumArane vadati sa pazyAmi no nirnayA, muMkte'nyaiHsaha jogamasti balavana yugmaM gRhItvA da tam // 30 // arthaH-koieka viTasa jAra strI potAnA dhaNInuM poSaNa kare nahIM. poteM kulaTA , tethI karI tene potAnA jaratAra Upara rAga na thI. bIjA puruSa sAthe rAga nAva rAkhe be. ekadA te jArastrIyeM eka yada nI pUjA karavA mAMmI. ane pratidina pUjA karIne evaM kahevA lAgI ke, he yada ! mArA svAmine aAMdhalo kara. ema nitya kahe ema karatAM eka di vasa tenA jaratAreM te vAta sAMjalI, tevAreM bala karIne poteM yadanI prati mAnI paLavADe jara bupAzne besI rahyo. ane te jAra strI yAvIne jyAre yadaneM kahyu ke, he yada, tuM mArA svAmIne bAMdhalo kara. te vakhateM pAbala beThelo puruSa bolyo ke, he strI! tAhArA dhaNIne tuM miSTAnna khavarAve to AMdhalo thAya. te sAMjalI te strIya potAnA svAmIne ghaNo ghRta khAma ane caramo pramukha miSTAnna khavarAvavA mAMmayaM. tevAre teno jaratAra kapaTathI yAM palAnI mAphaka kahe ke, he strI,hu~ kAMI cIja dekhI sakato nathI. tevAre te strI nirnaya tha thakI te viTala puruSanI sAtheM noganogavavA lAgI. lagAra mAtra te strIne zaMkA rahI nahIM. ekadA jevAre teno jaratAra khAi pAine sArI peThe balavAna thayo, tevAre te jAra strI tathA jAra puruSa be jagane paka DIne mAsyA. kAThA kUTyA kahyu, De ke zloka // kathaM hasasi jo haMsa, nAI darDaravAhanaH // kAlazevo hi kartavyo, ghRtAMdho brAhmaNo yathA // 1 // 3 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMta zataka. 348 guru ziSyanI parIkSA karI potAnA par3heM sthApavo teno thADatrIzamo dRSTAMta. || ziSyAn vakti gurustadAmraphalamivAmyAnaya tvaM pRthak, pArIkSAya nive ditaH prathamakovara vRddhatA te guro // anyo gati zabditazva laghunA gatvA vi dhiM pRti, traividhyaM jJa vinItakaM hi guruNA jJAtvA svadattaM padam // 39 // arthaH- eka guru potAne parde sthApana karavA sAru ziSyonI parIkSA kara vAne zrarthe prathama moTA ziSya pratyeM bolyA ke, taM mahAre mATe khAMbAnA pha la lAvI yApa tyAre te vaDo ziSya bolyo ke he guru! tamArI akkala kyAM gai dekhAya ne jemATe tamone vRddhapaNAMmAM yAtra khAvAnuM mana thayuM be ? pa bIjA ziSyanekayuM ke tuM yAmraphala lAvya tyAre te ziSya yAMbA sevA mATe cAlyo te joine tene guruyeM pATho teDI lIdho paDhI trIjA nhAnA zi ya iAvavAkayuM tevAreM teM ziSya vaMdanA karIne gurune pUDhavA lAgyo ke svAmI yAMcA prakAranA be evaM tenuM bolavu sAMjalIne guruyeM jA eyaM je yA ziSya vinIta jJAnavaMta kriyAvaMta le mATe yApaNA padane yogya be. ema ciMtI te ziSyane potAnuM pada dIdhuM. kahyuM be ke zloka | parIkSA sarvasA dhUnAM ziSyANAM ca vishesstH|| karttavyA gaNinA nityaM trayANAM hi kRtA yathA 1 guNahIna strIyo gharane halakuM pADe teno jaMgalacAlIsamo dRSTAMta kahe be. // lolAmAtya va zAzvaturmukhasamAH zrutvA nRpastagRhe, gatvA pazyati tAH patirvadati no maunaM vidheyaM tadA // taGgojye nRpa varNitA suvaTikA tisro gi rocuH svasaH, dRgnyAM krozati tUryakA hi hasitaH proce na kiM kAM payaH // 40 // // artha :- koieka pradhAnane cAra strI hatI te cAre strIyo bobaDIyo hatI e vAta rAjAyeM sAMjalI ne vicAra karakho ke prApaNA pradhAnanI cAre strIyo bobaDI e vAta kharI be ke khoTI be mATe tenI tapAsa karUM. ema niradhArIne pradhAnane ghera jovA gayo tyAre maMtriyeM potAnI cAre strIune vA rI rAkhyuM ke tame bolazo mAM maunapaNuM karajoe vAta pradhAnanIM strIjayeM ka bUja rAkhI paDhI rAjAne jamADavA vaDInuM zAka kasyuM hatuM. te jyAreM rAjA jamavA beTho tevAre strIne hasAvIne rAjAyeM kayuM ke baDI bahuja sArI thai dai vakhA sAMjalIne eka strI bolyAvinA rahI zakI nahIM. tethI te tarata bolI ke " e vaviyAM to meM taviyAM " tyAMto bIjI bolI ke " evaviyAM to teM tavIyAM jo mAMyAiyAM telAi pazyAM" tyAre trIjI bolI ke "yA 44 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. hiyAMmIMgaDayAM" bAbu sAnalI rAjA hasyo tyAre pradhAne AMkha karaDI karIne coyI strInI sAmuM joyuM. tyAre te bolI ke "mazmAe boyAM nahIM, cAyAM nahIM, moyAM guM kADhIyAvo" kayuM ke zloka // guNahInAH surUpA zca, jati gehnNmnaaH|| striyopi gRhavAsinAM, vaTikA pAvikA ythaa||1|| nakajIva hoya te sarvatra japaNuM pAme te kapara cAlIsamo dRSTAMta. // yajJe jagdhikarI nirIkSya karikezyannaM tadA yAcate, tasmai te na daH saruSidharaM dRSTvA hataM tainaraiH // hAsthAMte hi tathA vadaMtvaviSakaiSAtopi no mAryatAM, jhAtvA svAvaguNaM lalau pratavaraM proktA nu tenAryikA // 1 // arthaH-koI eka yaineviSe ghaNAeka brAhmaNo jamavA betA tyAM harike zI nAmA caMmAla Avyo teNe anna mAgyu. paraMtu brAhmaNoyeM ApyuM nahIM ane ulaTA rIza karavA lAgyA, krodhAyamAna thayA eTalAmAM eka sarpa ni kalyA tene dekhIne brAhmaNe mAsyo te harikezI cAMmAle joyo. teTalAmAM eka goha nIkalI. tene joine harikezI mAravA doDyo tyAM brAhmaNo bo vyA ke, enA mukhamAM viSa nathI mATe mArazo nahIM tevAreM harikezIyeM po tAno vAMka jANyo. jAtismaraNa jhAna kapanyu tethI cAritra vrata pratye to havo ane eka gAthA kahIne teNeM upadeza dIdho te gaathaa||jdenn hoi savaM, naI pAve saba naI // haNi kanho sappo, neramo taba muMca dITho // 1 // keTalAeka prANIko padArthane jozvairAgya pAme te viSe ekatAlIzamo dRSTAMta. // dRSTvezopyatisuMdaraM ca vRSanaM soTATyate caikadA, mArge satkarakaMkurAha nijakAna kasyAyamudo tadA // procuste tava jo kamiSTaSanaM zrutveti dI no'pi sana, vairAgyaM hi vidhAya rAjyamakhilaM tyaktvA munIzo'navat // 4 // arthaH-karakaM rAjAyeM ati suMdara vRSana potAne tyAM joine tenuM saMra kaNa karAvyuM. ghaNA divasa vItyApalI eka divasa te belane mArgamAM Ara Dato joine manuSyane kahevA lAgyo ke, A kono balada le ? AnI ko saMjAla paNa letuM nathI tyAre manuSya bolyA ke he rAjana! zrApane je atyaMta priya hato te balada Ane, mATe Apa poteM saMjAla na vyo to bIjuM koNa le? yA vAta sAMjalI rAjAnAM manamAM vairAgya utpanna thayo, tethI potAnI rAjyAdika samRddhi boDI dIkSA lIdhI. ruSIzvara thayo jANyu ke yA baladanI avasthA te mahArI avasthA jANavI yA saMsAramA sukha de te asthira be. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 347 mATe moha na rAkhavo // seyaMsujArya suvinata siMgaM, jo pAsaI vasahaM ghurU maje // rihiM ariviM samupeIyANaM kaliMgarAyA visamiraka dhammaM // 42 // ekalA rahevAthIja sukha te viSenamirAjAno behetAlIzamodRSTAMta kahe je. // nAnyaMgAnudati jvaro'pi lalanA dhakSyaMti tAzcandanaM, zabdaM no valayA bale sahati sa tyaktvA samaM rakSitaM // dRSTastena kathaM ravo navati no tAH procure kaikakaM, ciMtatyAbadto sukhaM mama tadaikAkyasti jAtomuni : // 43 // arthaH-namirAjAnA aMgane viSe dAha jvara utpanna thayo tyAre sarva strIyo caMdana ghasI ghasI copaDe paNa sAtA pAme nahIM. valI te caMdana ghasatAM tha kAM kaMkaNa cUDInA khalakhalATa thAya te sohAya nahIM, tevAre te strIyoyeM mAMgalikArtha eka eka cUDI rAkhI bAkI sarva kADhI nAMkhI tethI zabda thAto baMdha pajyo. te jorAjAyeM pUjyu ke zabda kema thAto nathI ? strIyoyeM kahyu ke mAMgalikakArye eka eka cUDI rAkhI tethI zabda thAto baMdha thayo. yA vAta sAM nalI namirAjAyeM vicAyuM ke ekAkI raheve jevaM sukha de tevU kAkA manu SyothI sukha nathI. mATe jo A jvara maTe to mAhare dIkSA grahaNa karI e kaluM vicara, ema dharmadhyAna dhyAvatAM jvara zAMta thayo ke turata te ruSIzvara ekAkI vicarI modane pAmyo. kahyu ke ke gAthA // valayANa sahaM suNati rAyA, pahA asahaM taha jAIyA // rihiM ariviM samupezyANa,videharAyA visamirakadhammaM // 1 // dohA // caMdana ghasatAM cUDIno,zravaNa zabda na suhA ya // eka rakhAvI ciMtavyu, badu maliyAM duHkha thAya // 2 // rAja zadi saba parihari, lIdho saMyama jAra // pArikhuM tava iMDe kayuM, na caTyo nami lagAra // bIjAnI dekhA dekhIyeM potAnu gamAvavA Upara tretAlIsamo dRSTAMta. // jiMdaniHsvanarastaraM yadi vane devena tArito,'nnArthI mArgayatIha dehyu DadajAna dattaM varaM gahano // gehe daMtijanA vilokya dhaninA pRSTaH kutastAna tho, proce tatra gataH sitAgrahaghRtaM tasyAstu muktaHsa taM // 44 // arthaH-ko i eka dArIhI urbala puruSa vanamA lAkaDAMnI jArI levA gayo tihAM jaI eka sAruM vRda dekhI tene davA lAgo. tene te tadano koi adhiSTAyika deva tyAM adRSTa rahelo hato teNe kaDaM ke thA jADane kApIza nahIM. tyAre te dAriDI puruSe kahyu ke hu~ nUravyo buM mATe mane khAvAnuM bApa. deveM kahyu ke tuM mAga je jozye te duM A. teNe aDadanAMDhokalAM mAgyAM tyAre deveM Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. DhokalAMnu varadAna ApyuM par3I te katIdhAre ghera thAvIne DhokalAM khAvA mAMmayA tenuM sarva kuTaMba nitya DhokalAM khAya te joine tenA paDosI vyava hAriyAyeM, pUyuM ke tuM pratidivasa aDadanAM DhokalAM kyAthI lAvI khAya le tevAre te garIba puruSa bolyo ke vanamAM kASTa kApatAM mAharI Upara deva tA prasanna thayo teNe varadAna Apyu De tethI nitya pratye DhokalAM khAyeM baiye te sAMjalI te paDosI paNa tihAM gayo kuhADo laz hAtha caMco kIdho ke tarata tene devatAyeM thaMnI rAkhyo te koI rIte buTI zake nahIM par3I je vAreM gharanuM ghRta paDosIne ApavA kabula kayuM tevAreM devatAyeM te vyavahA riyo mUkyo te puruSa pAlo ghera yAvyo. ane gharanuM ghI paNa khAvAthI cuko strIye pUbyuM tevAre tenA ghaNIye kahyu ke gharanA ghRtamAM sAkara ghAlIne khA. // dohA // Dhokala khAtAM dekhIne, hoMsa duzmanamAya // le kuhADo vana gayo, sura thaMnI tasakAya // 1 // vanitA surasu vInave, ghaNIteM kacapaca kI ya // Dhokala to pAmyAM nahIM, gharanA cUkA ghIya ||2||iti tretAlIsamo dRSTAMta // je sudharmI hoya te khoTI vastu Agala na kare te vipe cummAlIzamo dRSTAMta. // dRSTvAnIkamamAtyamAha nRpatiH kasyAstizaurya bale, jhAtvenasya tadA mRgA pipade tvAropitAH svaaminaa||baa kRtrimakA saTA valamukhaiH saMsthApitastaM guna, statrAgAt naSatIti pRSThacaraNAnyAM sopi naSTo'dhamaH // 45 // arthaHkoI eka rAjAnA desamAM teno uzamana rAjA kaTaka lazne deza nAMjavA Avyo tene joine rAjAyeM maMtrIne puDayuM ke he maMtrI sainyamAM vadhAre bala kornu hoya ? tyAre matrIyeM kaDaM ke sainyamAM hastInuM bala vadhAre hoya. rA jA kahe eka siMha kArimo karaghu evaM vicArIne siMhane sthAnake eka kU tarAne thApyo panI tene kArimo kesarA Topa bAMdhIne sainyane mukheM kasyo ane pAlathI rAjA kaTaka lA caDyo te je vAre vayarIrAjAnA kaTakanI sAhAmo Avyo tihAM te vayarinA kaTakamAM bAgale mukhamAM gajaghaTA dIThI te joi kUtaro nasIne pAbale page nAsavA lAgyo par3hI jema jema sainya sA muMAve tema tema pAne page kUtaro cAlato jAya ane jasato jAya De mA Te sudharmI puruSa khoTI vastune dhAgala nakare kahyu ke zloka // zrAva kRtrimabaTAvikaTANujakti, rAropyate mRgapateH padavIM yadi syAt // mattejakuM jataTapATanalaMpaTasya, nAdaM kariSyati kathaM hariNAdhipasya // 1 // 45 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 340 bAMmI gaDInI hariyAlInA arthano pIstAlIzamo dRSTAMta kahe be. // nUpaH prAha dadAmi yo mama sutApraznottaraM dAsyati, rAjyArdha tanayAM ca tasya yadI no zUliM ca dattAvunau // daSTvaikena kRtA prahelikavarA methe pradattaM priye, gatvA baMDakharI vivAhya nRpajAM rAjyaM ca lAtvA gataH // 46 // arthaHkoI eka rAjA sarvene evaM kahe ke mArI dIkarI je prazna kare te praznono je uttara khApe teneM mAruM ardhu rAjya khApuM khane valI mArI dIkarI paNa pa raNAkuM yane vAdakaratAM jo uttara na thApe to tene zUlIyeM caDAvuM. evI pra tijJA karI ne te pratijJAthI koI vai puruSane to zUlIyeM paNa caDAvyA. e vAmAM ko eka rajapUta potAnI strIne khANu karavA jAya be teNe te be puru pane zUlIyeM caDAvyA joine eka hariyAlI joDI poteM kuMvarInI gala gayo jazne te hariyAlI kahI ne vicArIne kuMvarIne kahevA lAgyo ke he kuM varI ! tAharI hariyAlIno artha to bAMmI gadheDI. paNa mAharI hariyAlI no artha tuM kahe tevAreM rAjAyeM jAeyo je mahAro artha to ese kahyo ema samajIne rAjAyeM tene kanyA tathA khaDadhuM rAjya khApyuM te puruSa rAjane tathA bestrIne lA cAlyo have rAjaputriyeM pUbelI hariyAlI kahe ve // totevAre khAje nahIM, na druto tevAreM khAje // e hariyAlIno artha ka he, tehane rAjaputrI bAje // // karI karama to eka tema bIjI, karI ka ramato be tema trIjI // rANI kaMkaNa zItala thAze, kaka raMka Upara kAga DA vAse // 2 // khamAMhI pAMkha vIyA, gulI dIdhuM pANI // tAharI hari prAlIno gharatha bAMDI gadhehaDI, mAharo aratha kahe rANI // 3 // have buddhI zazalAyeM siMhane mAkho evo betAlIzamo dRSTAMta kahe be // jIvAn haMti haristadA vanacarAH procuH kimartha hare, pratyekopyapare varaM hi zazako vastre vilaMbyAgataH // kRSTo vakti sure vane tava ripurnA darzaye hanmi taM, kUpe svaM pratibiMbamIkSya patitastenAzu bucyA hataH // 47 // arthaH- eka vanamAM eka siMha hato te ghaNA jIvone mAre be te joi badhA vanacara melA thara siMhane kahevA lAgyA ke he vanacara! tuM jo nitya jIva hiMsA kare nahIM to meM tujane pratyeka divaseM eka jIva thApacaM tyAre siM he hA pADI pI badhAye vAro kADhayo ne jeno vAro khAve te nitya tenI pAze jAya ema karatAM ekadA koi zazalAno vAro yAvyo. te zazalo gha Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. No asUroM vilaMbeM gayo. tyAre krodhAyamAna tha siMhe zazalAne kayuM ke tuM kema vehelo yAvyo nahIM ? tyAre zazaleM kaDaM ke he vanarAja! tAharo zatru bIjo siMha vanamAM Avyo . teNe mane pAvavA dIdho nahI tethI DhuM rokAyo, tene siMhe kayuM je mAro kuzmana batAvya. tevAreM siMhane potA nI sAthe lai vanamA eka jala narela kUvo dekhADadhu ke jo tAro zatru yA mAM beTo ne, panI siMhe kUvAmAM joyuM tyAM pratibiMba rUpa bIjo siMha jo vAmAM Avyo, tene joza siMha kUvAmAM pajyo ne maraNa pAmyo. ema buddhi yeM karI zazalAyeM siMhane mAsyo kahuM le ke, zloka // buryisya balaM tasya, nirbudezva kuto balaM // vane siMho madonmatto, zazakena nipAtitaH // 1 // have kavinI caturAino suDatAlIzamo dRSTAMta kahe . // vyuSTe yAti kaviH kareNa patinA kUryo yadA karNyate, kezopi svakare vilokya kathito nirnAgya lAyaikakai // sovakkiM hi kare dadAsi tava me nA gyaM tadA jJAyate, tuSTaH sankalayan dadAti kavaye kRtvezakAvyaM gataH // 4 // arthaH-eka divasa prajAtane viSe eka paMmita rAjAnI sanAmAM yAcanA mATe Avyo. rAjAne evI pratijJA hatI ke koDa yAcaka Ave tevAre po tAno jamaNo hAtha dADhI Upara pherave ane jeTalA keza hAthamAM thAve te TalI zonAmohora tehane Ape. A paMmitanI vakhata rAjAne dADhIno e kaja keza hAthamA yAvyo tyAre rAjAyeM kavIne kahyaM ke he nirnAgInA ze khara tuM eka sonayo le. paMmiteM kahyu ke zyAmATe ? tevAreM rAjAyeM kahyu ke mahArA hAthamA ekaja vAla yAvyo mATe eka zonAmohora le jo ghaNA keza yAvata to ghaNA zonaiyA bApata. te sanilI kaviyeM kahyaM ke tamArI dADhI mArA hAthamAM Apo to mAru nAgya jaNAya yA pramANe prasaMgopAta avasaranuM vacana sAMjalI tene paMmita jANIne rAjA khuzI thayo panI saM kalpa karavA brAhmaNe hAthamAM jala sIdhuM te jalamA jotAM jotAM rAjAnA varNananAM so kAvya kasyA. ane rAjA pAsethI ghaNuM ivya ta gayo te kA vyamAMthI betraNa zloka udAharaNa mATe ihAM lakhIyeM baiyeM // mAlinI tam // nivasatu tava gehe nizcalA siMdhuputrI, pravizatu mujadaM camakA vairihNtrii|| tava vadanasaroje nAratI nAtu nitye, na calatu tava cittAt pAdapadmaM murAreH // 1 // anuSTupavRttam // tvadIyA daMSTrikA rAjan, madIye ca kare javet // ta Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 351 dA nAgyamanAgyaM vA, jJAyate sphuTameva ca // // yo gaMgAmattarattathaiva yamunAM yo narmadA zarmadAM,kA vArtA, saridaMbulaMghana vidherpazcArNavAMttIrNavAm // so ja nmAkaM caramAzrito'pisahasA dArie nAmA sakhastvadAnAMbusaritya vAdalaha rI manazca saMjAvyate // 3 // iti saDatAlIzamo dRSTAMta // 47 // have asaMtoSI Upara aDatAlIzamo dRSTAMta kahe je // iMge kutra jaTI sthitaH pratigRhasyAttyAzu nidA dine, Tannatyatra gunaM janA mama gRhAdAyAti no vA tadA // so'vatuSTajanA vadaMti sakalAH kiM. me gRhAnnAgataM, teSAM taizca mahodaraM narisapi jJAtveti nisskaasitH|| 4 // arthaH-ko eka nagarane viSe eka sanyAsI maDhImA rahe . te pratidina ghara gharathI nidA mAgI lAvIne khAyaDe ekadA sarvajaNe malI tene pUyuM ke ma hArAja koine tyAMthI nidA yAve De ke nathI AvatI ? sadulauka tamArI khabara lIye De ke nathI letA ? tyAreM mahArAja kahyu ke loka uSTa thayA ne. nidA koNa Ape ? tyAre te sarvalokamAMthI ekeka pUbavA lAgyo ke mA hArAja amAre tyAMthI nidA nathI yAvatI ? tyAre sanyAsI bolyA ke hA bAbu tere gharakI nidA to AtI hai. temaja bIjAyeM pUbyuM tyAre tene paNa emaja kahyu ema jeNe jeNe pUbyuM te sarvene emaja kayuM tyAreM lokoye jANyu ke A nirguNo peTanaro dekhAya . khAtAM pItAM paNa koinuM sArUM bolato nathI mATe e asaMtoSI je. tethI ene bAhera kADhavo jozya ema ciMtavI te ne gAma bAhera kADhyo. kayuM ke ||shlok // duHkhitAHsaMti saMsAre,jIvAH saMtoSavarjitAH // saMtoSarahito matryo, iMgAniSkAsito jttii|| 4 // have nAvavaMdananI Upara sAmbakumArano ugApacAsamo dRSTAMta. // kRSNo vakti sutau dadAmi javamAdau ye jinaM vaMdate, tat zrutvA sutapA lako jinataTe gatvAlayaM zaMbakaH // adyAhAzvamimaM pradehi mama no pRSThe jine neminA, ivyAta nAvaphalaM mataM tu hariNA zaMbasya datto'zvakaH // 5 // arthaH-eka divasa zrIkana potAnA pAlaka tathA sAMba nAmanA putrane kahe le ke, je zrIneminAthane prathama jazne vAMde tene pATa ghoDo ApuM, te sAMjalI pAlaka nAmanA putraM rAtri lazne tarata jaz zrIneminAtha nagavAna ne vAMdyA ane sAMbakumAre to potAnA ghera sutAM thakAMja nAva vaMdanA karI. pabI pAlakeM zrIkRSNane AvI kahyu ke mane azva Apo tene zrIkRSNeM kahyu Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainakathA ratnakopa nAga pAMcamo. ke hu~ neminAthane pUbIne thApIza tyArakeDeM teNe neminAtha jagavAnne jazne pUjyuM ke mahArAja prathama koNe bApane vAMdyA ? nagavAneM kahyu ke ivya vaM dana pUgeDo ke nAvavaMdana pUboDo ? tyAre zrIkRSNe kaDaM ke jemAM lAna hoya te pU bu tyAre zrIneminAthe kahyu ke nAvavaMdana uttama ne mATe nAvathakI prathama mune sAMbakumareM vaMdana kayuM . e vAta sAMjalI zrIkRSNe sAMbane pa TAzva Apyo, kahyu be ke zloka // nAva eva manuSyANAM, kAraNaM sukhaHkha yoH|| dRSTvA nemiM ca kRSNena, kRtaM yatsvaputrayoH // 1 // iti dRSTAMta // 50 // have lokonA bolavAnuM pramANa nathI te Upara pacAsamo dRSTAMta kahe . // azvasthaM janakaM sutaM vicarataM procu vizo'dhovrajA, zvArUDhaM kuru putra kRtamato dRSTvAca putraM tathA ||aaruuddhaupthi gabatau jaDadhiyo tAkSya hikiMmArya tAM, paJyAMkAya mitastadAsyanayato madhye hi kiM vAsyatAM // 51 // arthaHkoI eka pitA putra behujaNa azva lazne jAya , rastAmAM bApa ghoDA Upara be ge, ane putra Agala cAle De tyAre sAmA malanAra lokoyeM kayuM ke A pote gharaDo thazne ghoDe caDyo jAya De ane bAlaka cAlato jAya be tyA re pitAyeM bAlakane kayuM ke tuM ghoDe besa. panI te bAlakane ghoDe beThelo joine sAmA malanAra loko kahevA lAgyA ke putra ghoDe beTho le ne gharaDo bApa cAlato jAya De te sAMjalI bedu jaNa ghoDA upara beThA tyAreM loko yeM kahyu ke bA bApa dIkaro be jaNa ghoDA upara caDhI beThA le ne bicArA ghoDAne mAre je. te sAMgalI ghoDAthI nIceM katarI bedu jaNe pageM cAlavA mAMmayuM tyAre lokoyeM karvA ke tame mohoTA mUrkhA dekhAbo. je mATe zA the ghoDo thayo be ane pote pAlA kAM cAvyAM jAbo ghoDo phokaTa cA vyo Ave ne te jhuM tamane udha deze ? aa uparathI jaNAya be ke loka te boka ne jema game tema bole e lokono svanAvaja ne jagatano bolavAno niyama nathI kayuM ve ke zloka // sarvathA svahitamAcaraNIyaM, kiM karoti hi naro bdujlpH|| vidyate ca nahi kazciupAyaH, sarvaloka paritoSakaroyaH // 1 // have asatya bolavAthI narakeM javAya te Upara ekAvanamo dRSTAMta kahe je. // tAn saMpAgya parIkSaNaM gaNivaraH kRtvA trayANAM mRto, vAdaM parvatanA radau ca vadato rAjJaH sanAyAM gatau // jJAtvA satyadRDhaMvasuM narapati mAtrAya dAtvakti tau, miSTaM vAkyamato gataHsa narake mRtyA nRpaH saptame // 5 // arthaH Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 dRSTAMtazataka. khIra kadaMbaka nAmanA upAdhyAya eka potAno putra parvata, bIjo nArada a ne bIjo vasurAjA e traNa ziSyone naNAvIne pote maraNa pAmyA palI vasu rAjA potAnA bAparnu rAjya pAmyo bhane nArada vidyAdhara thayo tathA parvata potAnA bApanI gAdIyeM beThage. ekadA parvata ane nAradane aja zabdano vAda thayo, te be jaNa potAno vAda maTADavA potAnI sAtheM jAnAro vasu rA jA hato tenI sanAmAM gayA ne kahyu ke, aja zabdano jhuM artha ? tyAre potA nA napAdhyAyanA putranI mAtAnA yahathI vasurAjA mizravacana bolyo ke aja zabdanA be artha , temAM eka to traNa varSanI junI zAlane paNa tha ja kahe je ane bIjo artha bokaDo paNa.thAya . yA mizra vacana bola vAthI te rAjAne devatAyeM siMhAsanathI baMdho pADyo te marIne sAtamI na rakeM gayo. kahyu be ke // paroparodhAditi niMditaM vaco, bruvannaro gati nArakI purIM // aniMdavRttopi guNI narezvaro, vasuryathA'gAdati lokvishrutH|| 1 // paMmitanAM urladANa paNa DhaMkAya je teno bAvanamo dRSTAMta kahe je. ||jaato mAghagRhe suto hi harane pitrA sutaH pAtito, nojazrIsadane gato niziharo gRhNan dhanaM jAgRtaH // zayyA'dho nRpateH sthitazca sa tathA kAvyaM nRpo'vaktadA, jhAtvA garvayutaM hi tena padaturyeNezvaro bodhitH||53|| arthaHmAghapaMmitane ghera cora natramA putrano janma thayo, paDhI te putrane pitAyeM nidAna zAstra eTale corI kIdhe mahApApa ne evA nidAna zAstra jaNAvyAM to paNa te putrano cora nadatramA janma hovAthI te paMmita putra nojarAjAne ghera jaz dhananA naMmAramA peTho, ne dhana levA lAgyo, temAM eka lIye ane eka mUke teTalAmAM naMmArano radaka jAgyo tene joDne rAjAnA DholIyA nI ceM paMmita putra rakkanA jayathI saMtANo, savArano vakhata thavAthI rAjA jA gyo ane baMdIjana birudAvalI bolavA. lAgyA tyAre rAjAyeM eka kAvya ka ravA mAMmadhu tenAM traNa pada kasyAM te traNa pada sAMjalIne paMmita puDhe jANyu je rAjA ahaMkAreM caDhyo le tethI te cothu pada bolyo, te pada sAMjalI rA jA pratibodha pAmyo. have je kAvya paMmita putraM kartuM te lakhe je // ceto harAH yuvatayaH svajano'nukUlaH, saddhAMdhavAH praNayagarnagirazca nRtyAH // valgaMti daMtinivahAstaralAsturaMgAH, sammIlane nayanayornahi kiMcidasti // 1 // Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. have strIvazapajyo guM jhuM na kare ? te Upara trepanamo dRSTAMta kahe je. ||praajnyeshprmde mitho'pi vadatovazyosti me vanano, nAnyaM darzayati ba lena ca pati zaMsA niye cetkathaM // jIve'zvIyapirohaNaM yadi tathezoktaM ca kuryA kRtaM, tadRSTvA parayA pateHsamakacA muMmApitAstetadA // 54 // arthaH-nojarA jAnI strI ane kAlidAsa paMmitanI strI e behuneM mAMho mAMhe benapaNuM . eka divasa te bedu jaNI paraspara kahevA lAgI ke mAro dhaNI mAre vaza be, tyAre paMmitanI strIyeM kahyu ke tAro pati kevI rItetahAre vaza ? te mu jane dekhADa. rANIyeM kahyu je jema tuM kahe tema dekhADaM tevAreM paMmitanI strI bolI je tAharo svAmI azva thAya ne tuM tenI Upara caDe to tujane dhapI vaza karavAmAM kuzala mAnu, tevAreM rANI miza karI nAMgA truTA khATalA u para par3I ane kahetI havI ke kAlajeM aveTAya De marUM buM. evAmAM rAjA tenI pAse Avyo ane pUbyuM ke he rANI! Ama kema sUtI bo ? tevAreMrA egI kahe ke vAta kahevA jevI nathI, paNa rAjAyeM haThalIdho je tevAta ma ne kahe tyAreM rANIyeM kaDaM je tamo ghoDAnI peThe vAMsAnapara palANa bAMdho tenI Upara duM svAra thAnaM ane tamane sAta cAbuka mAruto hu~ sAjI thAvaM, rAjAyeM te sarva kIg rANI svAra thai puMTha Upara sAta cAbakA mAsyA te sarva caritra paMmitanI strIyeM dIhu~, pabI rANIyeM kahyu ke tAharAdhaNInI mukha dADhI ane mAyUM muMmAvIne sajAmAM mokala to tujane kharImAnuM tyAre te strIye paNa paMmitane temaja karI sanAmAM rAjA pAseM mokalyo te rANIyeM dITho par3I rAjAyeM pubyuM je kaye tIrathe muMmana karAvyuM ? tyAre kAlIdAsa paMmiteM teno uttara prApyo te zloka // kAlidAsa kavizreSTha, kutra parvaNi muMmanaM // anazvA yatra neSyaMti,tatra parvaNi muMmanam // 1 // kiM karoti naraHprAjho, strIvAcApre rito naraH // azvarUpI naveAjA, maMtrI mastakamuMmitaH // // jenuM vacana gayuM te muthA sarakho jANavo te Upara copanamo dRSTAMta. // dRSTvAkAkamasiM hi mArgati nRpo bANaM balenAnitaM, pukhitvA subalena muMcati yadA kAkasya lagnaM dRDhaM // prApto'dho balinuk tadAha nRpatiM nAhaM mRta stvaM mRto, vAkyaM te naranUSaNaM gatamato dhiga jIvitaM tasya tu // 55 // arthaH-koI eka rAjA vRknIce bege hato, tevAmAM eka kAgaDo vRda Upara besIne bolavA lAgyo tyAreM rAjAyeM potAnA cAkarane kA ke khaDga Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 355 lAva kAkane hu~ mArUM ema kahI bAnI rIte samasyAyeM eka bAMNa dhanuSamA saMyojita karI rAkhyo te vAta kAgaDAyeM sAMjalI ane vicAra kasyo ke e rAjA khaDga lazne mane mAravA jADa kapara caDhaze tevAmAM duM uDI jAisa ema visavAseM rahyo tevAmAM rAjAyeM tenI Upara jorathI bANa pheMkyuM, te kAgaDAne sUdho lAgyo tethI taraphaDato thako tarata nIceM paDyo ane maraNa thavAnI taiyArImAM Avyo tihAM maratAM maratAM kahevA lAgyo ke he rAjA hu~ marato nathI paNa tuM mare ne kAraNake manuSyano nUSaNa rUpa je vaca na te vacanathI tuM cUkoDo mATe je puruSa potAnuM vacana gamAvIne jIvato rahyo tenA jIvitavyane dhikkAra he jenuM vAkya gayuM teno jIva rayuM to paNa muvA sarakhoja jANavo kahyu De ke zloka // asAraH sarvasaMsAro; vAcA sArastu dehinAM // vAcA caMcalitA yasya, sukRtaM tena hAritam // 1 // maggiyaM khagga phalayaM, kAudeseNa saMdhi bANo // suMdamUna e kAna, mUthA te vayaNa cUkA // 2 // e copanamo dRSTAMta // 55 // have pAMmavonI tRSAno pacAvanamo dRSTAMta kahe . // satre pAMDusutAH saropi tRSitA dRSTvAbdhisaMkhyAgatAH, tatrAhArpaya me sa raH piba mariSyasyuttaraM no jalaM // pItvAduzca pRthak tadarthamavadannizceSTitAste 'navana, datvArtha hi yudhiSThiraHpratisuraMjIvApayatyAgutAn // 56 // arthaHvanamAMhe pAMceM pAMmavone tRSA lAgI tihAM pANI jotAM ghaNuMja vegaLu eka sarovara jaleM pUrita dI. tevAreM pAMca nAmAMthI eka nA pANI pIvA ta thA bIjA nAca sAru pANI levA mATe gayo.te tihAM sarane viSe jaz pA pIpIvA lAgyo. tevAre te sarovarano adhiSThAyaka eka devatA bolyo ke, jo mahArA praznano uttara thApe to pANI pI. tene nAzye kayuM ke ekavAra ma ne pANI pIvA de, panI hu~ tumane uttara ApIza. tevAreM devatA bolyo jo uttara nahIM ApIza to maraNa pAmIza.pANI pIdhA panI utara devANo nahIM. tevAre tene devatAyeM mRtaka karI nAkhyo have tene pA zrAvatAM ghaNo vakha talAgyo tevAreM bIjo nAiAvyo. ema ekeka keDe cAra nAina yAvyA te cArene pUrvanI pereM mRtaka karI nAMkhyA. tevAreM rAjA yudhiSThireM jANyu ke, je jAya le te pAnAthAvatA nathI. mATe e zI balA ? tethI yudhiSThira poteM tyAM yAvyo tyAM jUve to cAre nAine mRtaprAya dInA. dhane poteM jala pI Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35.6 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vA beTho tene devatAyeM praznano artha pUyo ne kayuM ke eno artha kahe to tAharA cAra jAi paNa jIvatA thAya ne tuM paNa pANI pIye. te sAMgalI rAjA yudhiSThireMka ke bola tahAre guM pubavuM be ? tevAreM devatAyeM prazna kasyo teno artha dharmarAjAyeM kahyo. tenA zloka kahe be // ko modate kimAzcarya, kA vArttA kaH payaH smRtaH // etanme brUhi rAjeMda, mRtA jIvaMti pAMmavAH // 1 // have cAre praznano uttara kahe be // paMcame'hani SaSThe vA, zAkaM paca ti svagRhe // nRNI cApravAsI ca, sa vAricara modate // 2 // zrahanyahani nUtAni gatyeva yamAlaye // zeSA hi sthAtumicaMti, kimAzcaryamataH paraM // 3 // yasminmahAmohamahAkaTAhe, sUryAgninA rAtrididhanena // mAsA viparighaTTanena nUtAni kAlaH pacatIti vArttA // 4 // tarkapranaSTazrutayopi ninnA, nAsAmRSiryasya vacaH pramANam // dharmasya tattvaM nihitaM guhAyAM, mahA jano yena gataH sa paMthAH // 5 // devatAyeM khuzI thai cAre nAine jIvatA karayA. have strI caritra Upara uppanamo dRSTAMta kahe be. " // viprastrI ca bahirvinemi divase kAkAttadA preSati, sAI chAtrakamekadA nizi gRhAtsA nirgatA STaSThagaH // mArge pazyati narmadottaragatAM datvA harasyA ari, suptAgatya gRhe tathA hyavagataM so'vakcaritraM tava // 57 // arthaHko eka brAhmaNanI pAseM ghaNAeka vidyArthI jaNatA hatA, paraMtu te vipra natra divasa viSe jevAreM bAhera jAtIhatI tevAre potAnA dhaNIneM ni tya katI hatI ke, huM bAra jAnaMbuM tyAre rastAmAM kAlAkAlA pachI eTa le kAgaDA nAmanA pIthI bIDhuM buM, mATe jyAre huM bAhera jAvaM tyAre mahA sAye tamArA ekeka chAtrane ( vidyArthI ) ne mokalo; tevAta kharImAnIne brAhmaNa temaja karavA lAgyo. eka divasa eka mAhyo chAtra hato tethe jA eyuM ke yA strI, strI caritra kare be. divaseM jyAre kAgaDAthI jaya pAme be tyA rerA kama karatI haze ? emavicArI kAMika misa karI tyAM gurune gheraja bAno chupI rahyo. teTalAmAM te strI rAtreM gharamAMhethI ekalI bAhera nIkalI te narmadA nadInA sAmAkAMtA paragai tyAMviTpuruSa sAthe duSTAcaraNa karI pA bI jalatarIne yA kAMThe yAvI tenI paDhavADe vipuruSa paNa tarato cAlyo khAve be, teTalAmAM janamAMthI koika magare te jAra puruSano paga pakajyo. tyAre te strIyeM kayuM ke te magaramatsyanI AMkho para pATu mArato tarata bo Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 357 DI deze, teNe tema karavAthI tarata te magaramatsyanA mukhathakI lUTo pajyo. ane bedu jaNa pAlA AvI sui rahyAM. A sarva vRtAMta te gaye bAnIrIte te strInI panavADe jazne joyuM ane jAeyuM je eNe kharekhalaM strI caritra ka yuM. paDI valate divaseM valI te strIyeM kahyu ke mAharI sAIM bAtra mokalo te vakhateM je bAyeM garAtri te strIneM caritra joyuM hataM. te sarva vRttAMta guru samada kahI ApyuM tyAre, strI jANyu je A vidyArthI kharo buddhimAna De ane brAhmaNe te strIno tyAga kayo, e strIcaritrane kozkaja jANe. kahyu be ke zloka // divA bineti kAkenyo, rAtrau tarati narmadAM // kutIrthAnya pi jAnAti, jalajaMtvavirodhanaM // 1 // 57 // iti bappanamo dRSTAMta // ___ have jevI saMgata tevAguNa te kapara sattAvanamo dRSTAMta kahe be. // iSTadaivaM nRpati vane nigaditAH koreNa ninnAstadA, saMkAzu gatoyake hi munayo'nyenApi nAtyarhakaM // te'nyAgatya vadaMti tiSTha nRpate vAkyAMtarAdi smitaH so'vaga saMgaguNA hi tasya pitarAveko samastastathA // 50 // arthaHeka divasa koieka rAjA vanamA gayo. tevAmAM eka ninonI patnI prAvI tyAM eka popaTa hato, te paNa corakarmamAM kuzala hato tethI te rAjAne jo popaTa bolyo, ke doDo doDo thA rAjA Avyo . tene lUMTo te sAMna lI ghoDo doDAvI rAjA palAyamAna tha gayo. tyAMthI dara jatAM eka tA pasanuM yAzrama AyuM. tyAM paNa eka popaTa bAMdhyo hato, te bovyo ke thA paNe tyAM mahoTo rAjA atithi Avyo De, teno satkAra karo. e vAta sAM nalI rAjA khuzI thayo, ne kano rahyo. tevAmAM te sarva tApasoyeM thAvI rAjAnu thAtithya kayuM. rAjAyeM kahyu ke eka popaTa nilanI patnImA hato tero kahyu ke khUTo lUMTo? ane yA popaTa kevAM manohara vAkya bole ? AvAta sAMjalI popaTa kahe le ke he rAjan ! te saMgatInA guNa ne amArA behunA mAtA pitA ekaja ne paNa tene coranI saMgatI . ane mAre ruSI unI saMgati le. mATe saMgatinA guNa evAja hoya . kahyu, ke zloka // mAtApyekA pitApyeko, mama tasya ca pariNaH // ahaM muninirAnIta, sa ca nIto gavAzanaiH // // gavAzanAnAM sa giraH zRNotiH, ahaM ca rAjana munipuMgavAnAM // pratyametat navatApi dRSTaM, saMsargajA doSaguNA navaMti // 2 // Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. have naNavAno udyama karavA kapara adhAvanamo dRSTAMta kahe je. // nUpo patra hi gaIno javamuniM dRSTvAha taM dhIsakha, zatrustesti tadA va dhAya nizigaH zrutvAryakAM tanmukhAt // buddhoMtaHkaraNe vicArayati rAD me dIrghaTaSTho'nRto,, jJAnI sAdhurayaM na hI mama riputviA gataH svAlaye // 5 // arthaH-ko eka nagaramA gaInasena nAmA rAjA rAjya karato hato. te nA pitAyeM dIdA lIdhI le. te sAdhu vinayavaMta apramAdI hato. paNa kAMza jaNyo nahIM mAtra mArgamAM cAlatAM govAlIyAdikanI mukhathI traNa gAthA dhArI rAkhI . have eka divaseM te sAdhu potAnA putrane vaMdAvavA mATe tyAM AvI kuMjArane ghera utasyo . tyAre te rAjAno dIrghaTaSTanAmA pradhAna ne te pradhAne rAjAnI dIkarIne svarUpavAna jANIne potAnA gharamAM noMyarAmAMsaM tADI rAkhI hatI. te jevAreM sAdhu thAvyA teMvAreM pradhAna manamAM bIhIno ne jANyu ke rAjA e sAdhune vAMdavA jaze. ane te jJAnI haze to mAhArI vAta pragaTa karI deze mATe koika yukti karI rAjAnuM mana pheravI munine ma rAvInAMkhU ema vicArI te pradhAna rAjAne kahevA lAgyo ke tArA pitAnuM manadharmathI calyuM je ane rAjya pAbu sevA ibA rAkhe . yA vAta sAMjalI rAjA kopAyamAna thayo ane rAtraM te kRSIzvarane mAravA mATe kuMnArane tyAM gayo tyAre kRSIzvara to bega beThA mArgamA sAMjalelI traNa gAthA naNe . te gAthAno paramArtha jANI ne rAjA pratibodha pAmyo ne jANyuM je mahAro pitAto jJAnI ne mArA mananI vAta sAce sAcI kahe . mATe e pradhAna nizcaya khoTo ne. ane yA gAthA pramANe mAhArI putrI paNa eNeja saMtADe lI . tethIja buddhi kelavIne mane mAhArA pitA sAdhunI pAse javAno eNe niSedha kayo , paraMtu e sAdhu kAMza mahArA vairI nathI. ane mahAra rAjya levAne paNa khatA nathI. evaM ciMtavI potAne ghera Avyo ane bI je divaseM pradhAnanuM ghara zodhyuM temAMthI potAnI putrI nikalI zrAvI. tevA re pradhAnane kADhI mukyo, phuHkhI kIdho, have je gAthA naNatAM artha sakhote gAthA traNa nIceM lakhIyeM .yeM // uhAvasIpohAvasI, mamaM ceva nirarakasi // jANi si anippA, javaM narakaI gaddahA // 1 // gayAto gayA ceva, joti na diisii|| thame na dInA tumeM nadIgA, agoDe bUTA aNuliyA ||2||sukmaal komala mahalayA, tame rAti hiMmaNa sIlaNyA // amma Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pAe dRSTAMtazataka. pasA nani nayaM, dIha pihAtumha jayaM // 3 // siskiavaM manusseNaM,api jArisa tArisaM // kIsa mUDhasilogeNa, jIviyaM pariraskiyaM // 4 // have kubur3hiyA matsyano uMgaNasAThamo dRSTAMta kahe je. // tIre cAmraphalaM sadA vanacaro mInAya datte tadA, lAtvA sa svagRhe striye vadati sA tanakkaM hyAnaya ||ktvaarohnnmety taM jalanidhau mettyaMganA te hRdaM, baraM mUDha nage mayA kimu kRtaM bujhyAgato jIvati // 60 // arthaHsamujhne kAMThe eka Amra vRkSa le. te vRda Upara eka vAMdaro zrAvI te AM bAnAM phala khAya . ekadA te vAMdarAne eka mahanI sAthe mitratA hatI, te thI tene paNa yAMbAnA DhotarAM zrApe, tathA phala paNa Ape ema karatAM e ka dahADe te mAulo kerInAM botarAM tathA phala potAnI strI vAste saI gayo. te strIne jaz ApyAM. te khAvAthI tene mITha lAgyAM tyAreM mAulI yeM kaDaM je e phala je khAto ho tenu kAlakhaM paNa atyaMta mItuM haze, mATe he svAmI, tene tuM thAhI teDI zrAva to tenuM kAlakhaM khAlaM, ke je thImahAro manoratha pUrNa thAya. te sAMjalImAbalo vAMdarA pAseM AvIne ka hevA lAgyo, je he mitra, mAre sthAnakeM zrAvya ane samuno vinoda ta thA mApaNAne jo mahArI strIpaNa tAhArA darzanano abhilASa dhare . mitrapaNa teneja kahiyeM, ke je paraspara eka bIjAne ghera thAve ne jAya a ne eka bIjAne khavarAve pIvarAve, eka bIjAne Ape lIe. ityAdi va cana sAMjalI vAMdare hA pAmI tevAreM vAMdarAne potAnI puMThe besArI mA balo samuzmA cAlyo. mArgamAM te mAlo vAMdarA pratye bolyo, je he mi tra, tuM kahe to hu~ sAcuM bolu, vAMdare kamu. sukhethI bola tevAre mAbale ka hyu je mahArI strI tAharUM kAlajeM khAze. yA vAta sAMjalI vAMdaro hasyo, ane buddhi karI bolyo ke he nAi, emAM sI mahoTI vAta le paNa tuM mUrkha dekhAya le. je mATe teM pahelAM mane tyAMja kema na kaDaM to kAlakhaM yAM be bAMdhI thAvyo j! mATe tuM kaheto lai AvaM, tyAre mo kayuM ke jA lA thAva paDI vAMdaro tyAMthI phalaMga mArI samui kAMte yAvI yAMbA kapa ra caDI bege. ane jIvato rahyo kaDaM le ke ||dohaa|| mittaphuDAphuDi bolI e, na jaMpIha alIeNa // mupha mahIlA tojIvaze, khAdhe tuUhIeNa // 1 // re jalacara sularakaNA, eko kAja na kIdha // ghaTa niMtara je kAlaju, so Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. meM AMbe baha // 2 // vAnara gayA mahImaMmaleM, jalacara jAnija ghare // tuja mahilA jIve nahIM, to tuM sAthe mare // 3 // jalacara jIva kubuddhi zrA, eko kAja na si ||ghtt nIMtara je kAlakhaM, so kyuM AMbeM baha // 4 // // 6 // have dharma karavAmAM zaMsaya na karavA AzrayI sAThamo dRSTAMta kahe je. // vaktIzaH sacivaM hi dIrghalaghuninoM jAti haMgaM gRhaiH, sAhadA dhanamaMdire mama pure te radaNIyA jnaaH||vidyte yadi paMcaSA vadati jo zUnyaM puraM syA ttadA, tattvaM mA kuru taM tathAstu nRpate tajaNe sAdhavaH // 61 // arthaHkoieka rAjA potAnA pradhAnane kaheM , je mAharA nagaramAM keTalAeka nirdhana vase , ane keTalAeka dhanavAna moTA loko vase . temaja keTa lAeka nhAnA nhAnA ghara , ane keTalAeka mahoTAM mahoTAM gharo be. tethI nagara zonatuM nathI, mATe saghalA lakhesarI dhanavAna paisAdAra ane cAra cAra pAMca pAMca majalAnA sarakhA gharavAlAne rAkhIyeM. ane sAmAnya niIna lokone kADhI mUkIye. to nagara zone. yA rAjAnuM kahelu sAMna lIne subidhimAna evo pradhAna bolyo je, he rAjan ! ema karavAthI tamA rA nagaramA mAtra pAMca sAta ghara rahero. nagara Adma zUnya tha jAze. mATe ema na karo. A vAtathI rAjA samajyo. ane pradhAnane kayu ke, jema De temaja rahevA Apo. A dRSTAMte karI potAnA gabane viSe sarva sAdhu kAMDa jhAna kriyAmAM sarakhA na hoya to kADha ghAla na karatAM dharmaneviSe manasthira rAkhI dharmAcaraNa karavu. kayuM , ke||ngre sadRzAH sarve, navaMti dhanino na hi // gopi sAdhavo jJAna, kriyAnyAM na hisadRzAH // 1 // iti sAThamo dRSTAMta kulaTA sAsu be jamAzmAM rAkhelA aMtarano ekasaThamo dRSTAMta kahe . // iSTAniSTasamAgatau svasadane jAmAtRkAvekadA, jagdhyartha nikaTe sthitau kuTalayA sthAvyAM tadAdevaraM // muktaM pAyasakaM parasya sitikA sthUlI vilo kyAsya kiM, sovagme yadi vAM kimasti tilakaM zvazrUH karomyAsyakaM // 6 // arthaH-kozkane ghera be jamAi paroNA AvyA. temAM eka jaNa sAsune ghaNo vAhAlo hato, ane bIjo jvAlo hato. palI behu jaNa jamavA mATe pAseM pAseM beThA tyAre te kulaTA sAsuyeM potAnA vAhAlA jamAzne thAlamAM seva suMhAlI dUdhapAka khAjAM khuramA Adika pIrazyAM. ane bIjA jamAi nA thAlamAM dholA yavanI thulI rAMdhI pIrazI betu jamavA bega. tevAre thu Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 361 lI vAlo jamAi bIjA jamAinu uttama jojana joine kahevA lAgyo je, he sAsu ! tameM pIrasatAM juTayAM bo. kiMvA mahArA karmane yogeM khIra seva pramukhanI thulI tha gai. tyAre sAsu bolI ke hu~ nayI nUlI, ane khIra sevanI thulI paNa thai nathI. meM moDhuM joza ne TITuM kAM te mATe thulI yeM peTa jarI Uto. // dohA // eka ne pirasI seva suMhAlI, eka ne pirasI thUlI // ke muja dAhADA vAMkaDA, ke pirasaNa hArI jUlI // 1 // nAM tu ja dIhA vaMkaDA, nA pirasaNa hArI nalI // moM dekhIne TIyU~ kADhayu, mAri galagala thUlI // 2 // e ekasatamo dRSTAMta // 6 // kozpaNa niyama levo te lAna kare teno bAsaThamo dRSTAMta. // TAlyAM vIkSya tatoni sagurumukhA detagRhItaM vrataM cakrI tvekadine ga taH sa mRtikArakhanyAM vaNikapTaSThaMgaH // ivyaM tatra hi nirgataM yadi vaNik dRSTvetyavara dUrata, stvaM mAyAhi avehi mepi sakalaM lAtvAlaye tmtH||63|| // arthaH-koieka nagaramAM guru AvyA. tyAreM ghaNAM lokeM paJcarakANa lIdhAM temAM eka vANIyeM evaM niyama lIdhuM, je duM A gAmanA rahevAsI kuM jAranA mAthAnI TAli joi, paJcarakANa pAlaM. paDI te nitya kuMjAranI TA lI joi paJcarakANa pAre ema karatAM eka divasa kuMjAra mATI levA sAraM dhUlanI khANe gayo hato pAula vANIyo kuMjArane ghera Avyo tene gherathI samAcAra mavyA ke kuMjAra dhUlanI khANe gayo ne tevAreM vANIyo paNa tyAM khANe gayo te samaya tyAM kuMjArane mATI khodatAM sonaiyAnoM caru malyo e avasareM vANIye paNa kuMjAranI TAla dItI. tyAre vANIyo kahevA lAgyo ke "dItIre dIThI" ema bolato pADo vaTyo te sAMjalI kuMnAre jANyaM. je vyanI kaDA e vANIyAyeM dItI. tethI kuMjAra mano thAne vApIyAne sA da karavA lAgyo. ke " majA re majA" ema kaheto vANIyAnI ke. do jyo. ane kahevA lAgyo je, ardhanANuM mArUM ne ardhanANuM tArUM e vAta jANI vANIyo pADo valI ardhanAeM lA ghera Avyo. mATe koi paNa niyama levo te lAnakAraka ne kahyu , ke // yopi sopi dhruvaM grAhyo, niyamaH puNyakAMkSiNA // svalpopyanalpalAnAya, yathA khlvaattpshykH||1|| have anaMtA-baMdhI krodha para tresaThamo dRSTAMta kahe . // labdhvA sarSapazAkamAzu guruNA jagdhaM tadA kopataH, ziSyazciMtati pA Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. tayAmi dazanAnAsye gurozcaikadA // kRtvA te'nazanaM divaM zavamukhAItAMzca so pAtayan ,mRtvA krodhavazena cApi narakaM prApto vinIto jaDaH // 64 // a rthaH-koieka nagaramAM gurune ziSya beda vihAra karatA yAvyA. eka divasa ziSya nagaramAM vahoravA gayo, tyAM sarazavanI nAjI vahorI Avyo. te guruye ekalAyeM khAdhI, paNa ziSyane dIdhI nahIM. tethI te ziSya kopAyamA na tha vicAravA lAgyo ke, eNe mujane zAka na bApyu. mATe A guru nA dAMta nitheM pAIM. paNa te guru jIvatAM to dAMta korIteM pADI zakAya nahIM, tevAre rAta divasa eja ciMtana karato hato. eka divasa guru a nazana vrata karIne paralokeM pahoMcyA. valatA te ziSye pabaravatI gurunA za banA dAMta pADyA. te purnavya krodhanA AvezathI marIne narake gayo. a vinIta jina zAsanano ubApaka thayo e anaMtAnubaMdhI kodha jANavo mATe krodhapariharavo kahyu ,ke||yo naved jagati gavarjito, dIrgharoSasahitazca mAna vAn ||sotrHkhmdhikN lanedyathA, dNtpaatmuninaatpmtrvai|| ititrezaThamoha have dhanane mAna male te Upara cozaThamo dRSTAMta kahe je. // niHsvaM sodarakaM nirIkSya naginI cAtA na me sUpakat, zrutvA sadyaga laM dhanaM janapade lAtvA gatastagRhe // sthAvyAM muMcati khAdimaM vadati sa svA nUSaNAnyattha jo ki brAMto vadasIti yeSu surutasteSAmahaM puurvgH|| 65 // arthaH-koieka nirdhana manuSya AzyA dharine potAnI bahenane tyAM gayo tene joza ne beMna lAjI ne sadune kahevA lAgI ke, yA mahAro nAi na thI, paNa yA mahArA pitAneM ghera cUlo phukanAra rasoyo 3 vA bahena nA vacana sAMjalI te utAvalo dhana kamAvavA mATe paradeze gayo. tyAM jA ghajka dhana kamANo valI te dhana lai pharIne potAnI bahenane ghera Avyo. tevAreM bahene paNa dhanavAna nA jANIne vAgatA svAgatA karI, jojana va khata thAlamAM sarasa pakavAna pramukha pIrazyAM tyAreM nAine pUrvalo divasa sAM jarI Avyo. tethI poteM je thAMgalI pramukhamAM ghareNAM paheyAM hatAM te sarva thAlImAMhe mUkyAM. ane behena sAnale tema kahevA lAgyo ke, he AnUSa yo, tamo yA sarva padAratha jamo. tyAreM bahine karvA ke jAi emu kaho bo? kAM gAMmA to nathI thayA? tyAre nA kahe ke he bena hu~ gAMmo tha yo nathI paNa jene te pIrazyuM le tene duM jamavAnuM kaDhuMbaM jone pahelA hu~ Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 dRSTAMtazataka. nirdhanapaNAmAM tAhAre ghera Avyo hato tyAreM maneM teM bApAno rasoyo kahyo hato mATe e dhananeM mAna le. mane nathI. doharo // garatheM Adara dIjIyeM, hakArIjeM dAma // pehele phere yApIcaM, cunA phUMkaNa nAma // 1 // have jeha nAma hoya tevA guNa na hoya teno pAMzaThamo dRSTAMta. // nAnA vitaNapAlako'sti dhanavAna tasyAMganA ciMtati, no tiSThAmi gRhe'sya yAmi dhanapAlasya svagehAjatA // dRSTvA'dhvanyamaraM mRtaM ca dhanapaM hyanyA laye niditaM, lamI kASThakavikrayAM gRhagatA jJAtvA gunaM ThiThaNam // 66 // arthaH-koieka nagaramA eka dhanadhAna vase le. tenuM nAma viThaNapAla hatuM. tethI tenI strI jyAre bAhAra jAya tyAre saGa tene kiMThaNapAlanI strI kahine bolAve. tethI te strIyeM jANyuM je mahAre have viMgNapAla nA gharamAM rahevU nahIM koI paNa dhanapAla ke jagapAla evA uttama nAma dhArakane tyAM jA ne strI tha rahe. emadhArI gharathI bAhera nikalI Agala jatAM mArga mAM koieka amarapAla nAmeM mANasa hato, tene marI gayelo dIgo. valI Agala cAlI, tevAreM ko dhanapAla nAmA purupane jIkha mAgato dIto. valI jarA bAgala cAlI tyAM lakSmI nAmanI strIne kASTha vecatI ane bANA vINatI najareM jo te sarva joine vicAyuM, je kAMDa nAmanuM kAraNa nathI. mATe mAro tIThaNapAla ,teja nalo le. doharo // amara maraMto meM suNyo, nIkhaMto dhanapAla // labI vecaMtI lAkaDAM, jalo mAro liMgNapAla // 1 // have guNagrAhaka kapara kRmAvAsudevano bArAhamo dRSTAMta. // iMH parSadi vAkyamAha nRnave kRmo guNagrAhako, nUtvA zvAnamRtaM su ro nipatito mArge tamAlokya sH|| daMtazreNigunAM gunopi sakalaM tyattkAgu naM doSakaM, nUtvA nUtprakaTaM harirdivi yadA dhanyo'sti natvA gataH // 6 // // arthaH-eka divasa potAnI sanAne viSe zakeM evaM vacana bolyo ke, vartamAna samaye manuSya lokane viSe eka kama vAsudeva jevo guNagrAhaka be, tevo bIjo koja nathI. thA vAta sAMjalI eka devatA zrIkRSlane ca lAvavAne kAje, marela kUtarAMnu rUpa vikUrvi nagaramA mArganeviSe AvI pa jyo. temAMthI durgadha cAlavA mAMmI. tene joDne kamavAsudeveM te kUtarAnA murgadha pramukha avaguNa sarve paDatA mUkIne kayuM ke, A mRtaka zvAnanI de tapaMkti kevI manohara le ? ema mRtaka zvAnamAMje guNa hato te lIdho.ane Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. 364 durgAdika guNo sarve paDatA mUkyA. bIjA sarva lokoyeM kayuM ke, thA durgaMdha vAse be. yA guNagrahIpaNuM zrIrummanuM joi devatA potAnuM mUla rU pa dhAraNa karI, pragaTa thai, zrIkRmane page lAgI, prazaMsA karI varadAna thA pIne, potAne sthAnakeM gayo, mATe uttama puruSa sahu koino guNa jevo, paNa koino avaguNa na jevo. kayuM be ke // zloka // saMsAre sukhino jIvA, na ti guNagrAhakAH // uttamAste ca vijJeyA, daMtapazyaruSNavat // 1 // malatve rasajhAyA, mizrayoH kIranIrayoH // vivicya pibati kIraM, nIraM haMsopi muMcati // 2 // zrasaMkhyAH paradoSajJAH guNajJAzvApi kecana // svayameva svadoSa jJA, vidyate yadi paMcapAH // 3 // khIramiva jahAhaMsAH, je ghuti guruguNa samikSA || dosevi vatayaMto, taM jAe sujAlayaM purisaM // 4 // 67 // ve samaketana upara saDasamma dRSTAMta kahe be. // samyaktvaM yadi varNitaM ca hariNA zrI zreNikasyAmaro, nUtvA sAdhunina stadA jalacarAn gRhNAti zrAgatya saH // dRSTvA vakti kimAkaroSi hi mune vaM sahayAhetave, purnavyastvamasIti no jinamate kRtvA svarUpaM stutaH // 68 // artha:- eka divasa iMnI sanAmAMhe samaketanI bAta cAlI tyAreM za meM zreNika rAjAnaM samaketa vakhAeyuM ne kayuM ke, e rAjA dRDha samake tano dhaNI be. te sAMgalI eka mithyAdRSTI devatAyeM rAjAnI parIkSA kara vA mATe, sAdhusarikhaM rUpa karI udho, muhapatti, dAMgo, kAMbalI lai hAtha mAM kolI ghAlIneM eka talAvAM peto. tyAM jai mAbalAMvaneM grahaNa karavA maMDyo, tene rAjAyeM kahyuM ke, he sAdhu ! yA viparIta karma kema karo bo ? mu niveSane viTaMbanA zuM karo ho ? tyAreM kapaTI sAdhu bolyo ke, herAjA ! tuM sA dhu dharmamAM samaje nahIM huM yA mAlAM kADhI tene vecIne kAMbalI laiza. te zrI varSAkAleM jIvadayA palaze. je mATe pANInA eka bimAM zrasaMkhyAtA jIva jagavaMte kahyA be, te nagaraze. yA vAta sAMjalI rAjA bolyo ke, tu durnavya anaMta saMsArI dekhAya be. je mATe sAdhunA veSamAMhe yA karma kare be ? jaina zAzanamAMhe e vAta kahI nathI. jaina zAstrathI ulaTuM be, e ma rAjAyeM tene kayuM. paNa bIjA sAdhu upara dveSa na kasyo tevAreM te devatA yeM jJAneMkarI jAeyuM. je khAtuM mahAruM viparIta yAcaraNa dekhatAM paNa rA jAne bIjA sAdhunI upara anAva na thayo. tevAreM devatA potAnuM rUpa pra Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 365 kaTa karI zreNika rAjAnI stuti karI svasthAnakeM gayo. kayuM ke, zlo ka // kriyAhInaM kusAdhu ca, dRSTvA cittaM na cAvyate // tatsamyaktvaM dRDhaM kSeyaM, dharme zreNikanUpavat // 1 // iti saDasatamo dRSTAMtaH // 6 // have jIvadayA napara aDazamo dRSTAMta kahele. // nUpaH parSadi varNito hi hariNA dehIti devo gato, 'vak zrutvA nRbali na cetpurajanAn hanmIti maMtro'navat // sopAyaM ca tadA janaizizuke lAtvA vadhastho hasana, tatsthAne nRpatiH sthito yadi surastuSTo nRpaM zlAghate // 6 // . arthaH-ekarAjA dayAvaMta hato, tene zakeMnI sanAmAMhe iMI vakhANyo. te joi eka devatA temanuM pArakhaM karavA mATe te rAjAne kahevA lAgyo je, he rAjA ! eka puruSano bali thApo. ane jo nahIM Apo to, sarva nagaravAsI lokone DhuM mArIza. tyAreM rAjA kahe je. je balinI' vAta kAM muphathI thAya nahIM, e vAta baneja nahIM. tyAre te devatAyeM nagaranI Upara nagara pramANe eka moTI zilA vikurvI, ane kahevA lAgyo je, damaNAM yA zilAyeM karI tArUM yA sarva nagara cakacUra karIza. panI jevAreM 'zilA paDI paDI' ema bUmo pADavI saru thara,tevAreM nagarajano ekatA thazne rAjAne kahevA lAgyAM je he rAjana! eka puruSa vAste ghaNAnI hatyA lAgaze. tene rAjAyeM kahyu ke, e vAta kAM mujhane kahezo nahIM,je sarajyuM daze te thAze. evo koNa je je khuzI thai maravA vAMche ? ke jenuM balI e devane ApIyeM ? tevAre sarva nagarajanoyeM vicAra kayuM je eka sonAnuM putalu koTirUpaiyAnuM banAvI,tathA koTI sonaiyAnI rakama ko nirdhanane yApIyeM,ane te potAno putra khuzI thaine thApaNane thApe,to devatAne balI yApI upakAra kariyeM. e vAta sarvakoyeM kabUla kIdhI. paDI te putaluM lazne koi nirdhana puruSe khuzIthI potAno putra prApyo, tene rAjAnI pAze lAvyA, ane bali devAne sthAna ke te bAlakaneM besAsyo. rAjAne dekhI bAlaka hasato hasato kahevA lAgyo je mAhare Aja moTo utsava le. maravU ekadivasa sadu kozne , paraMtu mArA eka jIvane mATe pAkhuM zahera gare .yA vAta sAMjalI rAjA poteM te bAlakane sthAnakeM veto. tyAre devatA tuSTamAna thayo ane rAjAnI stu tI karI kahevA lAgyo ke, he dayAvaMta! tujane jevo iMI sanAmAM vakhANyo tevo tuM yathAyogya bo. ema kahI devatA potAne sthAnakeM gayo. kayuM ke, Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. // doho // sonuM zarIra samuM dezne, upara zonazzrA koDi // ANI bAla besArIyo, bali devAne ThoDi // 1 // svAmI sAmuM dekhI hasyo, bAlaka ha daya ullAsa // dekhI dayApati manadharI, yAvI veThA bAlaka pAsa // 5 // bAlaka mukI mujhane nakho, jo hoya balInuM kAja // deva saMtopeM ima kahe, karo tume avicala rAja // 3 // 6 // // iti aDazaThamo dRSTAMta // jIvadayA upara megharatharAjAno ugaNoteramo dRSTAMta kahe . // vajI parSadi vakti megharathako nUpaH kRpAtatparo,nUtvA nUvihagau sadApi nRpaterutsaMgake sAdhvasAt // raktA'do'patadIza rada zaraNe taM tanayaM mA kuru,zye : nAyAtmapalaM dadau yadi suro natvAzu nAkaM yayau // 70 // arthaH-eka di vasa izAneMnI sanAmAM iM prazaMsA karI ke, megharatharAjA dayAvaMta ane kozthI calAyamAna karI zakAya nahIM evo . yA vAta sAMjalI kozka devatAyeM pArevAnuM rUpa tathA sicANAnuM rUpa vikUvryu. tihAM Agala pAre, ane paLavADe sicANo cAlyo. temAMthI prathama pArevu AvIne megharatharAjA nA natsaMgamAM paDayaM,ane dhUjatuM dhUjatuM kahevA lAgyu ke, he rAjan ! mArI pAula mane mAravA mATe sicANo Ave , tenAthI mArUM rakSaNa karo.yA vAta sAMjalI rAjAyeM te pArevAneM potAnI pAse rAkhyu. tevAmAM sicANo yAvyo. te rAjAne kahevA lAgyo ke, he rAjan ! tuM te pArevAne boDa, ma ne atyaMta dudhA lAgI je. jo tene na Apo to tamAruM mAMsa pArevA je TakheM tolIne mane po. tyAreM rAjAyeM tene potAnuM mAMsa kApI kApI ApavA mAMjhyuM, paraMtu deva mAyAthI te mAMsa pArevAnAM barAbara thayuM nahIM. tyAre rAjA poteMja Akho trAjavAmAM beTo. ane sicANAne kahyu ke, ma hArUM nahANa kara. te jo devatA prasanna thayo, ane kahyu je,he rAjA! tArUM satya ghaNuM prazaMsanIya je. ema kahI namaskAra karIne gayo. kaDuM ke // dayAvaMta deva sAMjalI, kasyAM paMkhI be rUpa // eka rAjA khole pajyo, eka dIye tasa TUpa // 1 // megharatha surazuM kahe, mUka pAre eha // hA lAgyo mUke nahIM, rAjA dIyo tasa deha // 2 // atula puNya naparAjIyo, pAmyA padayuga joDa // dayApranAveM devatA, seva kare badu koDa // 3 // 70 // have hiMsAniSedhopadezano zitteramo dRSTAMta kahe . // zrutvAjAvacanaM hi nojanRpatiryajJe kaviM ennati, procuste kimamInu ta Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAtazataka. 367 vadati no vijJaptikAmIza saH // kIdRdAM yadi kAvyameva kavinA proktaM prabu istadA, muktvA sarvapazUn kato hi niyamo yajJasya dharme rataH // 71 // arthaHjojarAjAyeM yaineviSe bakarAM homavA aNAvyAM. te bakarAM bUma pADavA lAgyAM, tyAreM nojarAjAyeM dhanapAla paMmitane pUja, je bakarAM zAmATe bo se le ? paMmiteM kahyu ke, he rAjan ! e araja kare ne ke, sarvaloka malIne sAMnalo. tene rAjAyeM kayuM ke,zI vinaMtI kare ? te tame jANatA ho to kaho. tevAre paMmiteM eka kAvya kahyu. je he mahArAja ! jo yajJamAM homyA thI pazu svargamAM jAya , to paNa amAre svargamAM javAno khapa nathI. a ne homavAthI jIva svarga jatA hoya.to amane zAmATe svargamAM mokalo Do? tamArA mAtApitAdikane yajJamA homI svargamAM kema nathI mokalatA? kA raNa ke sAro padArtha potAnA ati vAhAlA nikaTa sagAMne apAya. mATe te ne mokalavA yogya ve. amo tamArA mAtA pitAdika nathI. yA pramANe bakarAM kahe , tenuM kAvya dhanapAla paMmiteM kahyu. te lakhe ne // nAhaM svargapha lopanogatRSito nAnyarthinastvaM mayA, saMtuSTastRNanadaNena satataM sAdho na yuktaM tava // svarge yAMti yadi tvayA vinihatA yajhe dhruvaM prANino,yajJa kiMna ka roSi mAtR janakaiH putraistathA bAMdhavaiH // 1 // e vAta sAMjalI rAjA pratibodha pAmyo. paMmitanI vAta kharI jANIne bokaDA sarva mukyA. ane yajJa karavAno paJcarakANa kasyo, hiMsA na karavAno niyama lIdho, ane dharmaneviSe dRDha thyo| jihAM saMpa hoya tyAM lakSmIno vAsa rahe teno ekotteramo dRSTAMta. // suptenyaH kamalAha yAmi sadanAttvaM yAcayenmAM tadA,yAciSye hi varaM pranAtasamaye pRSThaM kuTuMbaM ca kiM // yAce vakti pRthagdhanaM laghuvadhUHsnehaM kuTuMbe 'rpaya, tahAkyaM kathitaMhi tena yadi sA noyAmi te yaMtritA // 7 // arthaH-koieka dhanavAn zAdukAra rAtraM suto , tevAmAM lakSmI AvIne zAdukArane kayuM ke, hu~ have tArA gharamAMthI jAiza. mATe tAre varadAna je jozya te mAga. te DhuM detI jAlaM, tyAre te bolyo je AjeM to hu~ mAgIza nahIM, paNa savAramA mAhArA kuTaMbIne pUbIne mAgIza. tevAreM lakSmI bolI je jaluM. panI pranAte zeThe sadu kuTuMbIyone pUbavA mAMmayuM, tyAre koyeM ju dA judA dhana levA kahyA. kozyeM kAM bIjeM varadAna mAgavA kahyu. ema kara tAM nAnerA bokarAnI vahuneM pUjyuM tyAre teNeM kayuM ke, he sasarAjI, thA Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. paNA kuTuMbamAM sneha susaMpa rahe te mAgo ne te vAta sasarAnA cittamAM paNa barobara utarI. paDI bIje divaseM rAtraM lakSmI yAvI ane zeThane kahyu ke, vara mAgya. tevAreM zeneM kahyu ke, mahArA kuTuMbamA susaMpa rahe te vara Apa. tyAre lakSmI kahyu ke, have mArAthI javAya nahIM, kAraNa ke tamoyeM saMpa mAgyo, to jyAM saMpa , tyAM mAre raheQja jozye. mATe jyAM saMpa tyAM la kSmI rahe . kahyu , ke // doho // zeThe kuTuMba saMpa mAgIyo, lakSmI kahe kara joDa // jAUM to jAi zakuM nahIM,rAkhI mArI maroDa // 1 // zloka // gura vo yatra pUjyaMte,yatra vittaM nyaarjitN||adNtklho yatratatra zaka vsaamyhN||2|| uSTarnu nAma levAthI paNa vighna thAya te Upara bahoteramo dRSTAMta. // kazcitpabati miMgaraM vada dayaH kasyeti yasyAsmyahaM, kasya tvaM tadahaM tathApi ca tavezArakhyA na kiM kathyate // so'vaca dUdhitosmi khAdima midaMsA hIza gotraM jutaM, proktaM tena tadA hayena nihatastannAmatastatphalam // 73 // _arthaH-koieka puruSe sAro ghoDo joyo, tyAre teNeM te ghoDAnA cAka rane pUbyuM ke, nA A ghoDo kono be ? ThANIyeM kahyu ke, jeno DhuM cAka ra buM, teno thA ghoDo . tyAreM pharI ThANIyAne pUbyuM ke tuM kehano cAkara le? teNeM kahyu ke, jeno yA ghoDo ne teno DhuMcAkara bUM. valI te puruSeka yuM ke tuM avaluM bolatAM tAharA svAmInuM nAma kema nathI leto ? tyAre te meM kaDaM ke hajI dAtaNa kA nathI, tathA jamyo paNa nathI, nakhyo @ mA. Te pranAteM tenuM nAma levA yogya nathI. te sAMgalI puruSa bolyo, je tuM julai bole . jo tuM tArA svAmInu nAma lIye, to tarata tuUne yA sukhaDIyeM narelI tabaka ApuM. tevAre teNeM sukhaDInI lAlace potAnA svAmIna nAma lIdhuM. eTale teja samaye ghoDo naDakyo, ane mukhanapareM pATu mArI, tethI sukhaDI dase dizAyeM parajA parajA thagai, tabaka paNa kyAMya jazpaDI.ema keTalAeka adharmInAM nAma levAthI AprakAreM vighna thAyaDe. mATe evA puruSa nuM nAma khAvAnI agAka nalevaM. karvA De ke, zloka // pApiSThanAma na yA hyaM pratyUSe'pi kadAcana // yaktaM hi tadA tasya, hato ghoTakalattayA // 73 // have parajIvanuM mAMsa soMdhu te Upara tahoMteramo dRSTAMta kahe je. // nUpaH ehati mAMsamauTyamanugAna, procuzca te'lpaM suto'nalpaM vaktyanayo nivArayati no taM darzayAmi prano // gatvA sarvagRhe nRpAya hRdijaM tadehi nA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 36 saMpalaM, grAhyaM lAhi dhanaM na tena tadito lAtvArpitaM nUpateH // 7 // - arthaH-eka divasa zreNikarAjA potAnA umarAvo pramukhaneM kahevA lA gyo hamaNA kayI vastu soMdhI , ane sArI ? tevAre umarAva pramukheM ka yuM ke,he mahArAja mAMsa ghaNuM soMdhU be. te vakhata zreNika rAjAno putra a jayakumAra bolyo ke mAhArAja, mAMsa moMghu be. tene rAjAyeM kahyu ke, tuMrAja bAlaka soMghA mahoMghAmAM guM samaje? te vakhata banayakumAre kahyu ke, e vAtano nizcaya huM yApaneM thoDA divasamAM karI devADIza. panI rAjAne anayakumAra kahyu ke, tamAre jUThI rIteM gharamAM maMdavADa jaNAvI pAMca divasa sanAmAM Avaq nahIM. tethI te vAta rAjAyeM kabUla karI ne sanAmAM na AvyA. tyAre gAmamA khabara paDI ke zreNikarAjA mAMdA ,evI prasidi tha. te vakhata tha jayakumAra yukti karIne sarva umarAvo ane darabArI manuSyo pAseM temane ghera rA triyeM jazne kahyu ke he umarAvo, vaideM kahyu ,ke umarAvonA kAlajAnuM mAMsa rAjA khAya to rAjAne karAra thAze. mATe tame sadu malI pala pala pramANa potapotArnu kAlakhaM kADhI Apo. tyAre kozye mAMsa thApyuM nahI. ane saduyeM kahyu ke, amAre pAse jeTaluM jozye teTaluM dhana lIyo, paNa kA lajuM to apAya nahIM. palI sadu pAseMthI dhana ta rAjAne batAvyu,ne rAjA sanAmAM Avyo. te vakhateM anayakumAra kahyu ke,he mahArAja juna badhAyeM dhana ghaNuM ApyuM, paNa mAMsa koNeM na Apyu mATe mAMsa ke, moMdhU, pAra kA jIvonuM mAMsa soMghu . tepaNa jorAvarI jotA to mopuMja ne. sAMna lI umarAva sarva cupakI karI rahyA yA vAta rAjAyeM kharI jANIkamuLe ke,sva mAMsaMrlanaM loke,ladeNApina lnyte||alpmuulyen lanyeta,palaM prshriirjm|| have anavyajIva zrItIrthakaranA upadezathI paNa dAya nahIM te kapara cammoteramo dRSTAMta kahe . // meghaM vakti ca nAradastava ripurmujAkhyazailo nuvi, zrutvA kupyati so Nukastvamasi taM re yAhi mujAgataH // ko'yaM mama varSati prabalakaM nettuM na mAM zakyate,vake hAsyamato dRSadyadi yathA javyo jinairnASitaH // 7 // arthaHeka divasa nArada muni meghanI pAseM AvI kahevA lAgyo ke, mRtyulokane viSe tAro zatru magaselIyo pASaNa le. te ghaNo ahaMkAra kare ,ane kahe ne ke, mumane koI nedI na zake. te vAta sAMjalIne megha paNa gardai caDhI ka Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. hevA lAgyo ke, tene duM hamaNAja palAlI nAvaM. ema kahI magaselIyA u para kopAyamAna thayo. pI valI te nArada magaselIyA pASANanI pAseM AvIne kahevA lAgyo ke, he bApaDA tuM AMhIthI dUra jato rahe,kemake, hA la tAhArI Upara megha kopAyamAna thayo , mATe tujane gAlI nAkhaze. tyAre magaselIyo kahe De ke, mahArI pAgala bApaDo megha koNa gaNatrImA ne. duM mahAprabala buM mATe mujhane gAlI nAkhavAne koNa samartha De ? ema kahe be. tevAmAM puSkarAvarta megha turata varaSAda varasAvavA lAgyo te sAta divasa varasyo. paraMtu te pASANa jarA paNa nedANo nahIM. nedavAne badale ulaTo dhovAzne UparanI dhUli sarva nikAlI gaI, tethI sApha thaI gayo. tevAre ne sadu meghanI hAMsI karavA lAgyA.ema je anavyajIva De te tIrthakarane upa deze paNa samaje nahIM. evo nAva zrIjineM kahyo . kahyu ke, mujazailo mujamAnaH,puSkarAvartako ghnH||jNbuddiipprmaanno'sau,naardH klikttyoH||75 have Aryadeze janmIne je dharma nathI karato teno paMcoteramo dRSTAMta. // kena zreSThijaDena hATakamayI sthAlI gRhe kAritA, dhRtvA rUpakapITha ke pratidinaM tasyAM rajo mucyate // taccAryakadezavaMzanRvapurdharma ca labdhyA jaDA, mAnuSyA yadi nAcaraMti sukhadaM modasya kAme rtaaH||76|| arthaHko eka jaDa zeTha hato, teNeM sonAnI thAlI karAvI, tathA valI eka rUpAno bAjoTa ghaDAvyo te bAjotanI Upara nitya sonAnI thAlI mUkI ne temAM khobo narI dhuDa nAMkhe. e dRSTAMte A Arya dezamAM avatAra la 3 manuSya janma pAmIne, je modasukha devAvAlo evo zrI jainadharma dhArA dhana karato nathI, te tehavoja mUrkha jANavo. je mATe manuSyajanma te so nAnI thAlI sarakho . te pAmIne jeNeM dharma na kasyo, teNe sonAnI thA lImA raja nAkhyAnI pareM avatAra gumAvyo, alekhe kIdho, je kAmanoga nA Azakta jIvo ,te dharma karI zakatA nathI. kahyu ke, dohA // suva ai sthAlI manuSya nava, pApa dhUlI kaNa joya ||n kasyo te nara jANajo, mUrkha zeTha sama hoya // 1 // 76 // iti paMcoteramo dRSTAMta // have mukheM vaidya Upare boteramo dRSTAMta kahe je. // mRtvA rogaharo gato yadi divi jJAtvA svaputraM jaDaM, dattA tena sudhA tadA janarUte gati rogAH smaaH|| pIyUSairvizadaM kRtaM nijavapUrAjhI gadaiH Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 371 pIDitA, rAjA vakti nirAmayaM kuru niSano cetsa niSkAsitaH // 77 // rthaH - koI eka vaidya gunadhyAnathI maraNa pAmIne vyaMtara devatA thayo. tenI pAula tehano putra murakha hato. teneM putranA sneheM karI te devatAyeM amRtano kuna yApyo. te amRtanuM aMjana kayAthI sakala roga nAza pAme. mATe te putra mRta jagatamAM sarvatra atyaMta prasiddha thayo, ane ghaNuM D vya melavyuM. eka divasa te amRtano ghaDo dAsIpAseM maMgAvIne poteMja po tAnA zarIrane nirmala kasyuM. eTale amRte karI snAna kIdhuM. tadanaMtara te gAmanA rAjAnI rANIne kAMika roga utpanna thavAthI rAjAyeM te vaidya putra pU, ke tamArI pAze nirogI thavAya tevuM upadha le te yApo, ane mA hArI rANIne nirogI karo. tyAre te vaidyaputraM yamRta DholI nAkhenuM hovA zrI nirogI karavAne nA kahI. tyAaiM rAjAe kopAyamAna thai tene gAma ba hAra kADhI mUkyo. dohA // amRtaghaDo te naravapu, nAkhe kAraja kAma // yAleM janma tiNeM hArIcaM, mUrkhavaidyasama jANa // 1 // svarNasthAne dipa ti sa rajaH pAdazaucaM vidhatte, pIyUSeNa pravarakariNaM vAyatyedhanAraM, ciMtAra naM vikirati karAdvAyasoDDAyanArtha, yo duHprApyaM gamayati mudhA martyajanma prmttH||1|| kathAyugalakapareM e kAvya jANavuM // iti bahoteramo dRSTAMta 77 have murkha ziSyano satoteramo dRSTAMta kahe be. || ziSyAnva ktivilaMbitAH kuha guruH procuzca vIkSyAmahe, tannATyaM hi naTa sya jo janamate nApekSaNIyaM kadA // satyaM te'pi tatheti samurutaraM prAptAsta dA kAlake, navyA sopi kRtaM nyaSedhi tamato nAye tvayA dRzyatAm // 78 // artha :- eka divasa guru potAnA ziSyane kahe be tuM eTalI vAra kyAM ro kAyo hato ? asuro kema yAvyo ziSye kayuM je rastAmAM nATakIyA rama tA hatA te jovA mATe kano rahyo hato tyAreM guruyeM kayuM je ApaNA jaina zAzanamAM vAdI navAzyAnA nATaka pramukha jovA niSedhyA be. tyAreM ziSyeM te vAta kabula kara guru samIpe khAlocyuM ne nATaka na jovAnuM gardA karI paDivajyuM valI keTalA eka divasa gayAnaMtara pATho vohoravA gayo. tyAM vAra jAgI tyA guruyeM pUDhayaM ke kema yAja paNa vilaMba thayo ? tyAre zi Sya bolyo ke he gurujI ? khAja nATakiNI no nATaka jovA kano rahyo hato. tyA guru kar3e ke teM mArI pAzeM nATakIyA na jovAnuM paDivajyo hato Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ne valI kema jovA rokAyo; tyAre ziSya bolyo ke mAhArAja ! meM to nA TakIyA jovA paDivajyA hatA paraMtu nATakaNI jovI paDivajI nathI. tyA reM guruye kahyu ke nATakIyA na jovA paDivajyA to temA nATakIpaNa A vIgai. kahyu De ke zloka // murkhA varA niHkapaTA, ye sAdhavo navaMti te|| AlocayaMti gurvate, yathA nATakapazyakaH // 1 // 7 // itidRSTAMta // have mUrkha putrano ahottaramo dRSTAMta kahe . // dAtavyaM pitarau na vatsa kathitaH pratyuttaraM no kadA, gehAvau vigatau tadA jaDamatihare jaTitvA sthitH||tiivaagty sutaM bravIti baduzo nodvATa po dvATati gehe hyuttaratoH kRtaM ta iha kiM so'vaga yuvAnyAM matamaH // 7 // arthaHkoieka mAtA pitAyeM potAnA avinIta putrane zIkhAmaNa ApIje he putra ko divasa mAtA pitA zAmuM bolavU nahIM, ane pADo uttaraM paNa deM vo nahIM. te putraM kabula kayuM paraMtu te putra jaDamati hato. tevaM te vacana ma namA rAkhyu. panI eka divasa mAtA pitA kAMka kAma. mATe bAhera ga yA, tyAre pavADethI te jaDamati vAlo putra gharanAM kamADa baMdha karI mAhebe sI rahyo. te jevAreM mAtApitA pAga gherAvyA tyAre putrane kayuM ke he putra! kamADa ughADa ? kamADa ughADa ? ema ghaNA zAda kasyA paraMtu te mUDhamatI vAlo putra bolyo paNa na bane kamADa paNa ughADayuM nahIM. tyAreM mAtApi tA bAparethI car3I nalIyAM utArI gharamAM AvIne jue to tyAM mUrkha putra hasato hato. tyAreM mAtApitAyeM kaDaM ke he mUrkha ? jANato hato to paNa kAM ghara ughADyuM nahI ? tyAreM putraM kahyu ke tameja mane zIkhAmaNa pApI je, je mA bApa sAmuM bolavU nahIM. mATe DhuM bolyo nahIM. e avinIta putranI kathA jANavI. kaDuM ne ke, zloka // jaDopi vakragazcaiva, yo naved nuvi mAnavaH // sa zlAghyate naiva loke, yathAbhUta shresstthinNdnH||1||7|| have puNya kasyAnuM phala avazya thAya te Upara uMgaNyAeMsImo dRSTAMta kahe je. // zvAnarye pathi gahatA sumunaye kRtvA'STamaM pAraNaM, datvA sveSTagRhe ga to hi gRhapo mene vRSaM dehyavak // lAhi tvaM pracuraM na gehacalito lAtvopalA nairAna, ratnAnyAzu kRtAni vIkSya gRhiNI pitrA tu ramyaM kRtam // 70 // arthaH-koieka niIna jamAi potAnA sasarAne ghera yAcanA karavA mA Te potAnA gAmathI nikalIne potAnA sAsarAne gAme jAya , tene mArge Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 373 cAlatA eka Amano pAraNAtI munizvara mavyo, te munineM teNeM pAraeM karAvyu. panI sasarAnA ghera tarapha cAlavA mAMjhayo, evAmAM tenA sasarAnI kuladevIyeM jaI sasarAne kayuM ke, tahAro jamA kuHkhIthako tahArI pAseMthI ivya mAgavA Ave . paraMtu eNe mArgamA je dharma kayuM , te dharma jo tu jane thApe to tuM tAharA jamAine dhana Apaje. evAmAM te jamAi paNa sA sarAne ghera Avyo. tevAreM sasarAyeM kahyu ke, mArgamA tame je puNya kayuM De te amone Apo, ane dhana lIyo. paNa jamAiye te dharmanuM puNya Apyu na hI ane emaja pADo vavyo. mArgamA nadI AvI. temAthI rUDA rUDA te jadAra kAMkarA vINIlA teno kothalo jarI mastakeM caDhAvIne potAnA gA ma tarapha Ave , te vakhata muninA adhiSTita deveM te sarva kAMkarAnA ratna karI nArakhyA. panI jevAreM gherAvyo tevAreM strI te kothalo' nakhelI jo yo, tomAMhe ratna dIThAM. tevAreM kahevA lAgI je mAhArA bA ghaNuMja rUDaM kAM dekhAya je. jemATe ATalAM ratno ApaNane ApI dIdhAM ne. tevAreM te jamAzye jANyu je mArge dharma kayaM sAdhune AhAra dIdho tenA puNyodayathI yA phala prApta thayuM jaNAyale. paDI te sarva vAta potAnI strIne kahI. mA Te dharma kasyo hoya to te ko kAleM paNa phala ApyAvinA raheja nahI. kaDaM je ke // dharmathakI dhana saMpaje, dharme zivasukha thAya // kAMkara ratna jaDyA kIyAM, deveM dharmapasAya // 1 // dhammeNa kulappasUI, dhammeNa divarUvasaMpattI // dhammeNa dhaNasamihi, dhammeNa suvibaDA kitti // 2 // 7 // have je na karavA yogya hoya te naja thAya teno eMzImo dRSTAMta. // zreSThayaMgho yadi kaMTakaM hi nizitaM nagnaM tadA sevakAn, gRhNItAha pati zca carma bahulaM hyekaH kimartha tadA // myAbAdanahetave parapadatrANAya taM nA 'dhunA, nUtaM naiva naviSyatIti kimu no te pAdaradAM kuru // 1 // arthaHkoI eka mUrkha zeThanA pagamAM tIkho kAMTo nAMgyo, tenuM duHkha thayuM. tyAre zeveM potAnA sevakone kahyu ke, tAmAmathI jeTalAM cAmaDAM vecAtAM mala tAM hoya teTalA lAvo. soMghAM hoya ke moghAM hoya. tenI paravA nahIM paNa cAmaDAMsada Avo, DhIla ma karo. te vAta eka buddhimAna mANaseM sAMjalI ane zeThane kahyu ke he zeta ! eTalAM bar3AM cAmaDAM lazne guMkarazo ? enI ca vyApAra je. te koNa kare ? tene zete kayuM ke mArA pagamAM kAMTo nAMgo Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ne mATe upakAra nimitteM saghalI dharatI cAmaDAthI maDhAvI kADhIyeM eTale koznA page kAMTo nAMge nahI. mATe cAmaDAM lIna. yA vAta sAMjalI te bu dimAna mANaseM kahyu ke ema ko divasa banyu nathI, tema bane paNa nahI, ane banaze paNa nahI. mATe ApanA yAvA gAMmA vicAra mUkI gho. ane badhA jananI vAta paDatI mukIne Apa cAmaDe karI ApanA pagarnu rahANa karo eja yogya che. te vAta zetane gale tarI ne temaja kayuM. karvA De ke, zloka // caraNe kaMTakAbhagne, zreSThinA ciMtitaM tadA // jaMtutrANAya saJcamaiM, rUrvImAbAdayAmyaham // 1 // dohA / aNaduMtI kIjeM nahIM, kIjeM hoya su jANa // sevakeM sAhebaneM kahyo, taba samajyo te jANa // 1 // 1 // have navyane tarata upadeza lAMge teno ekyAzImo dRSTAMta kahe . // rAjyaM dharmarucerdadau na ca lalau gahAmi pitrA samaM, nUtvA tApasako gatau yadi vane'mAvAsyakAyAmavak / / uttavyaM nahi patrakAdikamRrSi dRSTvA su dharmebako,radayaM tvekadinaM ca so'nizamahaM zrutvA prabuddhastadA // 7 // arthaHjitazatru nAmA rAjAyeM potAnA dharmarucI nAmanA putrane rAjya ApavA mAMmayuM, paraMtu teNeM rAjya lIdhuM nahIM. ane kahyu je he pitA, duM paNa tamA rI sAtheM AvIza, ane tApasa thaisa. panI te pitA ane putra bedujaNa mu ni thayA. vanane viSe rahe . ekadA amAvAsyA yAvI. tyAre mohoTA mu niyeM kahyu ke, Aja amAvAsyA de. mATe vanamAM jaI phUla patra cuMTazo na hI eTale anAkuTI karajo. te vAta dharmarucI sAMjale ne, ane vanamAM na maNa kare je. tyAM vanamAM namatAM namatAM dharmarucIyeM eka sAdhuneM dItA. sA dhune joine jalA dharmano vAMDaka evo dharmarucI kahe , je mahArAja ! yA meM amAvAsyAno divasa ne, mATe tamo puSpa phala patra cuMTazo nahIM ho ? evaM sAnalI sAdhu bolyo je he dharmaruci ! amAre sadA anAkuTI . amo koi vAreM paNa puSpAdikane caMTatA nathI. enapadeza sAMjalI dharmaruci a tyaMta pratibodha pAmyo. kaDaM The ke, zloka // gurUpadezato dharma, kecitAnaMti mAnavAH // dharmarucerivAnyeca, jAtismaraNajJAnataH // 1 // 2 // mananA pariNAma Upara prasannacaM rAjAno vyAsImo dRSTAMta kahele. // natvA prabhASirgamiSyati nRpo vIraM kuhA Tannati, sovaktaM hyadhunaiva sapta manuvi hetoH kuto hRNAt // pazcAdAzu punardivAdyacarame devAH ka yAMtyutsave, Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 dRSTAtazataka. labdhaM tena sukevalaM jinavacaH zrutvaiti zaM zreNikaH // 73 // arthaH-ekadA zreNika rAjA zrI mAhAvIra prajuneM pUje je ke he mAhArAja ? hamaNAM prasa nacaM rAjA dIdA le vanamAM kAusagga dhyAnamA surya sAmI dRSTI rAkhI ne eka pageM nanA , mATe jo hamaNAM Anakho bAMdheto kyAM jAya ? jaga vAne kahyu je prathama narakeM jAya panI bIjI trIjI cothI pAMcamI bahItha ne yAvata sAtamI narakeM jAya. ema krame krame pUbatAM kartuM tyAreM zreNikarA jA pharI pUje ke he mAhArAja, ehavA tapasvI jyAre narakeM jAya tyAre dharmAcaraNa koNa karaze ? e vAta sAMgalI zrI vIranagavAna kahe ke tAhA rA sumukha ane urmukha nAmanA je dUta tenA mukhanAM vacana sAMjalIne, mana nuM saMgrAma kare ne tethI narakeM jAya. valI pAcuM pUbyuM ke he mAhArAja! hamaNAM Ayu bAMdhe to te kyAM jAya tene jagavAneM kaDaM ke prathama devalokeM jAya. ema bIje, trIje, yAvata pAMcamA anuttara vimAna paryaMta kayuM. evAmAM jagavAnanA samavasaraNathI devatA javA lAgyA. tevAre zreNIkeM pubyu ke devatA kihAM jAya ? tene jagavAneM kaDaM ke prasannacaMda rAjaSIne kevalajJAna upanyu De. teno utsava karavAne arthe jAyace tyAre rAjAye manamAM ciMtavyu je jagavaM tanAM vacana to anyathA thAya nahIM pharatApaNa nahoya, niradhAra vacana ho ya paNa pahelo to narakamAM javA kahyo. ane panI devalokamAM javA kahyo valI hamaNAM kevalajJAna uparnu te saMdeha TAlavA nagavAnane pUbyuM tevAre na gavAna kahe ke prathama je meM kahyu ke narakamAM jaze te tAharA urmukha ane sumukha dUtanAM vacana sAMjalI manoyu6 karato hato teNekarI narakano ja nAra thAta paNa te manano saMgrAma karate thake hathiyAra sarva nAMkhI rahyo tyAre vicArAM ke je avasareM je aAvyuM teja hathiyAra mATe have mArA mAthAno Topa ke teja nAM. ema dhArI mAthe hAtha ghAvyo tevAre mAthoto muMmita keza lucita mAthe Topa to dekhAeM nahI. tevAre vicAsyaM je are AguM meM to dIdA lIdhI ne ane A saMgrAma te valIzo mamiyo le. ema ciMtavI ma naHsaMgrAmathI usaravA mAMmadhu. tyAre devalokeM jAya evA pariNAma thayA e ma karatAM anitya nAvanAyeM caDhayo je A konA putra, konA nAma, konA gAma, kenA koTa, kohornu rAjya, emAM mAhArUM kAMinathI DhuMe sarva vosarA buMTuM ane vIra nagavAna pAseM jazne e karma lAgyuM te AlocU ema jAvanA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. ye mananA paryAya palaTANA ke turata kevalajJAna upana. e vAta sAMjalI zre NikarAjA prasanna thayA kahyu ke ke // saptamAyudalaM kRtvA, praznacaMznRpo ythaa|| saMkSivA manasA sadyaH, kevalaM labdhito varaM // 1 // mana eva manuSyANAM, kA raNaM baMdhamokSyoH // yathA AliMgitA kAMtA, tathA nAliMgitA sutaa|| saptame narake yAti, jIvastaulamatsyavat // 2 // iti byAsImo dRSTAMta // 73 // have je murkha hoye te potAnA avaguNa na dekhe teno vyAsImo dRSTAMta. ||liptvorvii ravimarcayatyavirataM sve gomayenAbalA, vidayuktena kilaikadA ha kurute natvArcanaM vA raveH // nAsAye karayugmametya divase undhamAyAti sA, hAyaM gUthamayaH khagodaya ito'nUtsvAguNo'jJAyi no|||| arthaH-ko eka strI nitya prateM gAyanAMbaroM karI ghara lIpIne panI nitya sUrya devane pUje sAmA hAtha joDIne daMmavata praNAma kare. ema prati divasa karatAM eka divaseM utAvaleM pAulI rAtre bANane badale hAthamAM viSThA AvI teNeM karI ghara lIpI sUryane daMbhavata karatAM hAtha joDatAM hAtha nAsikA pAseM zrAvyA: temAMthI murgadha yAvI, tyAre kahevA lAgI ke hA itikhede bAja je sUrya na daya pAmyo , te viSThAmaya nagyo De, evI gAla dIdhI. valI kahevA lAgI ke, dahADe dahADe sevA karatAM paNa pApIno jaNyo sAhAmo durgadha gaMdhavA lAgyo evI rIteM khoTo sUryane doSa prApyo. paraMtu potAno pratyada doSa hato teno vicAra na kasyo. tema je mUrkha hoya tepaNa pArakA avaguNa dekhe, paNa potAnI nUla kAMDa dekhe nahIM ! kahyu ke zloka // karmaNAM dIyate doSo, na doSo dIyate zive // yathaikayA purA dattaH, sUryasya suurynktyaa||1|| have narasA sAthe nirasuM thAI nahIM tenA Upara cokhyAzImo dRSTAMta. ||ktvotsrgmlN zilopari munistasthau hi nijako, vaktyAgatya vi muMcatAM paTazuciM kurve tato nASaNam // dUre tena rutastadArSirajako janau gale nedako, niryathasya ca tasya no yadi tayormA raha jAne na taM // 5 // arthaHeka nadi kAMte zilA Upara ko eka muni kAsagga dhyAne uno rahyo da to, tevAmAM eka rAjAno dhobI Avyo, teNe te sAdhu ne kahyu ke Azi lAthI uTha, mAhAre AMhI vastra dhoMvAM je. to paNa te muni kAMza bolyo na hI. tyAre te dhobiyeM rIzathI te munine dhakko mArI nIceM nAMkhI dIdho te thI te munine paNa rIsa caDI, ane vehujaNa mAhomAMhe bAthobAtheM thAvyA. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAtazataka. 377 temAM dhobiyeM munine mAyo, ane nIco pADI tenI bAtI Upara caDI be ge. tyAre te muniyeM zAsana devatArnu smaraNa kayuM,ke he deva! tuM mArI radA karaH tyAreM deveM bhAvI kayuM le,AmA hu~ konI rakSA karUM? jemATe bedumA * sAdhu te koNa, ane dhobi te koNa , te kAMza jaNAtuM nathI. kahyu De ke zloka // kutra gatosi no deva, vadedevastadA muni // munirajakayoMrnedo, jhAya te na mayAdhunA // 1 // koyatI rajako vA kaH, saMtopaHpoSavAMcakaH, // kaH pUjyo vAhyapUjyostI, tyevaM nedo na dRzyate // 2 // 5 // have cAra vastu De ne nathI te apara paMJcAzImo dRSTAMta kahe je. // nUpomAtyamavocadAnaya purAttvaM tvanisaMkhyAni ki, mastyastyAdimama sti nAstyavarakaM nAstyasti nAstItaraH // nAsti zreSThipaNAMgane munivaro vyAdho nRpaM darzitAH, tAnvIdayAha kimatra cAparanave iSTavyametatkhalu // 6 // __ arthaH-eka rAjA pradhAnane kahe je je, nagaramAthI cAra vastu lAva. tyAre pradhAneM kahyu je te vastunAM nAma mujane kaho. te vakhateM rAjAyeM samasyA kahI, te jema ke prathama eka vastu to be ne be, bIjI vastu le ne nathI, trIjI vastu nathI ne be, ane cothI vastu nathI ne nathI, e cAra vastu la Avya. tevAreM pradhAne eka zeTha, bIjI vezyA, trIjo sAdhu, ane coyo vAgharI, e cArene teDI rAjA pratye cAre vastu dekhADI, te vastu joDne rA jAyeM pradhAnane pUbyuM ke, e zuM pANyu. tyAre pradhAna kahe je ke, yA kahe lI cAre vastu ANI . temAM ApanA cAre praznanI anukrameM cAre vastu jANavI. jema ke prathama zeThane De ne , bIjI vezyAne ne nathI, trIjA sAdhune nathI ne be, cothA vAgharIne nathI ne nathI, ema zahanava paranavarnu kahyu. tevAreM rAjA samajyo je e pradhAna buddhivaMta // zeTha hamaNAM paNa sukhI , ane dAna thApe , mATe paranaveM paNa sukha pAmaze. tathA vezyA ne hamaNAM le paraMtu paranaveM nathI. trIjA sAdhu ne hamaNAM nathI, ne paranaveM pAmaze. ane vAgharIne hamaNAM paNa nathI, ne paranaveM paNa mala nahIM. ka yuM ke, zloka // sevakasya parIkSAyai, rAjJA kathitamAnavaH // samasyayA sya catvAri. zIghra vastUni me purAt // 1 // dohaa|| sevakasubudi samajIne, ANI vastu ja cAra // iha nava para nava kAraNe, sukhaHkha taNo vicAra // 2 // 48 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 . jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. have sAnalatAM kaTuka paNa hitakAraka thAya evA vacanano bAzamo dRSTAMta. // vIrAMte parivArayuktanRpatiM dRSTvA suro jalpati, vIra tvaM mara nUpa jIva yadi vA jIvAnaya tvaM nava ||maa tvaM kAlika jIva re narapatiH zrutvA sakopasta dA, vIro'haM hyamRtepyadho divi vRSe pApe tvadho yAtyataH // 7 // arthaHzrImAhAvIrasvAmIne vAMdIne temanI pAseM parivAra sahita veThelA zreNika rAjA vagerene jokne, eka samakita dRSTi devatA bolyo ke he vIra ! tuM mara panI rAjAne karvA ke he rAjA! tuM ciraMjIva, panI ajayakumAra ne kahyu ke tuM jIva jAveto mara, valI pAseM betelA kAlikasUriyA kasAI ne kahyu ke tuM marIza mA, ane jIvIza mA. A vAta sAMjalI zreNika krodhAyamAna thayo, ane kahevA lAgyo ke are, e koNa mithAtvI devatA ke ? tene jaga vAneM kaDaM ke e samakitadRSTI deva tyAreM rAjA kahe je ke tamane mara evaM vacana kema kahe je ? tyAre nagavAna kahe je je, he rAjA! mujane kahyu je tuM mara, teno anIprAya e je tamo marazo to moda jAzo. valI tujaneM kaDaM je ciraMjIva teno ani prAya eDe je, tuM marIza to narakeM jAiza, mA Te jIvato rahe. teTaluMja sukha. valI ajayakumAraneM kaDaM je tuM mara nAveto jIva teno aniprAya e je je maraze to devalokeM jAroM ane jIvaze to dharmAcaraNa karaze. ane kAlikasuriya neM kahyu ke tuM marIzamAM, ane jIvI zamAM, teno aniprAya e je je jo jIvaze to nitya pAMcaze pAMcaze pAmA mAraze, ane jo maraze to narakamAM jAze ema samajavaM mATe eNe je ka hyu De te sarva khalaM kartuM ne e sadunuM hita vAMbaka . kaDaM ke, zloka // zrImahIrajinAdInAM, caturNA sadasi mtH|| devenAniSTamiSTaM vA, zabdaM zru tvA sa kopavAn // 1 // nUpastadA jinoktastaM, satyoktaM satyavAdyasau // gunebakaH suvaktAca, madAdInAM vizeSataH // 2 // iti dRSTAMta // 7 // have strI caritra para rAjA nartaharIno satyAzImo dRSTAMta kahe . // nIMzasya vizA striye'maraphalaM nRtyasya dattaM tava, vezyAyAstu patezca te na hi phalaM jJAtvApi dRSTA vshaa|| tatkAkhyAhi tayA yathAsti kathitaM zrutvA ha ced dhig navaM, tyaktvA rAjyapadaM gato hi vipine nartA hyanUttApasaH // 7 // arthaH-nartaharI nAmA rAjAne ko eka brAhmaNe amaraphala Apyu hatuM, te phala rAjAyeM potAnI prANavananA piMgalA nAmanI rANIne thApyuM. te rANI Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 37 vo azvapAlaka sAyeM vyanicAra karatI hatI, mATe te tene prANapriya ho vAthI te phala tene yApyuM yane azvapAleM valI bIjI potAnI rAkhelI ve zyA hatI, tene khApyuM, khane te vezyAyeM uttamaphala mAnIne valI pAhuM na taharI rAjAne khApyuM. te joine rAjA vismaya pAmyo, ane vezyAne dhama kI daine pUDha ke yA phala tuM kyAMthI lAvI ? tevAreM vezyAyeM kharekharuM ya zvAnuM nAma kahI dIdhuM paDhI azvapAlaneM rAjAyeM pUvArthI teNe kayuM ke mane khabara nathI. paNa jyAreM teneM mAravAnI taiyArI karI tyAre bhrUjato bhrU to kahevA lAgyo ke, tamArI rANi piMgalAyeM yA phala mane khAvAne yA pyaM hatuM paNa te phala meM mArI rAkhelI nAyakAneM vyApyuM che. khane nAyakAyeM tamane AyuM. yAvI vAta sAMjalIne rAjA vicAravA lAgyo ke saMsAra svArtha no be, ema mAnI vairAgya yathAthI joga grahaNa karI, rAjya hAMmI, damA yAdarI yAtmasAdhana karavA vanamAM tApasa tha ne ghaNI tapasyA karavA lA gyo. kayuM be ke zloka // yAM ciMtayAmi satataM mayi sA viraktA, sApya nyamiti janaM sa janonyasaktaH // asmatkRte ca parituSyati kAcidanyA, dhik tAM ca taM ca madanaM ca mAM ca mAM ca // 1 // 88 // dharmAcaraNa thoDaM thai zake to te paNa karavuM teno vyAzImo dRSTAMta. // miSTAnnaM paramaMdire jaDamatirbhuktvA gataH skhAlaye, zrAgatyAlayajaM vazA zu vada kiM so'vaktadannaM mukhe || nAiyanyAhani khAdimAdi ruciraM nuktaM tu yasmi nmayA, narttarjIvasi sA tadA havavazAtsostaM gatastadvRSe // 89 // artha:koI eka mUrkha koi pArake ghera khAjA. lAU, jalebI, pramukha miSTAnna ja mI yAvyA. pI bIje divaseM potAne ghera jamavAnI velA thara, tyAreM te nI strIyeM khAvIne kayuM ke he svAmI ! rasoi taiyAra yai mATe jamavA no. tyAre te kayuM ke miSTAnna hoya to jamavA natuM. strIyeM kachu ke e to ko ika divaseM pArake ghera miSTAnna jamavAnuM maje paraMtu ApaNe ghera to sAmA nya annapAna male, to paNa tethe kayuM ke mane to miSThAnna malaze toja ja mIza. je mukheM khAjA, lADu, ghevara khAdhAM te mukheM jukhaM anna na khAnaM. pa Mal te sarva kuTuMbanAM lokoyeM katyuM ke tamo ghera jamIne jIvatA rahezo, to vI koika divasa miSTAnna paNa pAluM manaze. paNa jIvatA na rahezo to miSTAnna paNa kyAMthI khAzo. ema ghaNoe samajAvyuM paraMtu durAgrahI mUrkhe te Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. vAta svIkArI nahIM, ane jamyoM paNa nahI, hAthI upavAsa karI bevaTeM ma raNa pAmyo. mATe dharma je kAM thAya te kara. paNa ema thAgraha rAkhavo na hI je bATaluMja dharmAcaraNa thA zake to karavU kaDuM ne ke, zloka // yenA nanena miSTAnnaM, naditaM mayi kAbale // tasmiMstu vadane nojyaM, kathamani rasonphitaM // 1 // evaM sopi javyamuktaH, kadAgrahayasito nrH|| aMte saMvara saMjAto, duHkhanAjananAjakaH // 2 // iti AgyAsImo dRSTAMta // Ge // have haMsa kAka ane bagalAM sarikhA sAdhuno nevyAzImo dRSTAMta. // gocoM va gRhe gatena muninA nAnnaM gRhItaM tato nyenAni dhita A dimo'paramuniH paprana kiM vo vRSaM / gehezA saralA tridhA vadati tAM haMsaikagba kavat, haMsAnaH prathamo paro kisamo, bAle bakAno'pyaham ||e0|| arthaHko eka sAdhu gocarIyeM kozkane ghera vohoravA gayo, tyAM te grahasthanI strI ye vohorAvavA mAMmadhu, tyAre te sAdhuyeM asujatAnI zaMkA ANI vahoyaM nahI, emaja cAlyo gayo. panI bIjo sAdhu vohoravA Avyo teNe kAMza vicAra na karatAM te anna lIdhuM tene vohorAvanArI strIyeM kA je pehelo sAdhu Avyo hato teNe to vohoryu nahI, tyAre te bolyo je te sAdhu ga haze, ema karI tenI niMdA kIdhI. paDI valI trIjo sAdhu vohoravA yAvyo. tene paNa te strIya anna vohorAvIne palI pUbyu je he sAdhu, tamAro zo dharma be ? je kAraNa mATe pahelo sAdhu Avyo teNeM to vohoyaM nahIM emaja cAlyo gayo. ane bIjo Avyo hato, teNe vAhoyaM. ane AgalAsAdhunI niMdA karI. tenuM kAraNa jhuM ? te kaho. tyAre te trIjo sAdhu kaheto havo ke he bAi? sarala svanAvanI dhaNiyANI, zrIjinazA sanamAMtraNa prakAranA sAdhu ne. temAM ekato haMzasarikhA, bIjA kAkasari khA, ane trIjA bagalAM sarikhA, temAM prathama je yAvyo te sAdhu haMsasari kho jANavo. bIjo sAdhu Avyo te kAka sarikho jANavo, ane he bAi? trIjo hu~ Avyo te potA, peTa naranAro bagalA sarikho . zloka // cakrAMgakAkabakarUpadharA vicitrAH, saMtyatra zAsanabale munayo balena // aMta bahirvizadanAvayutA malInA, hyaMtarbahirna vizadona sitomamAk // 1 ||e|| je manuSya navapAmI dharmamAM bAlasa kare te pazcAttApa pAmeteno nevumo dRSTAMta. // niHsvaH svitsadasIzvarasya higato rAjJA tutasmai varo, datto lAhi gRhA Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 dRSTAMtazataka. yadIbasi dhanaM gehe gato'vak striyaM // taM sApyAnaya khAdayAmi purato cuktvA prasuptastado, bApyApreSyata nATyamaidata tu no tannAptamaste ravau // e1 // arthaH-ko eka puruSa janmadariDI hato te eka divasa rAjAnI sanAmAM mAgavA gayo, tene rAjAyeM pUyuM ke tuM koNa je ? teNe kaDaM je hu~ janma dariDI . tyAreM rAjAyeM tene vara Apyu je Aja sAMje sUrya asta pAme, tyAM sudhImAM mArA naMmAramAthI jeTaluM dhana tahArAthI lAzakAya teTaluMdha na tulajha jA. evAM rAjAnAM vacana sAMjalI te sarva darIhI potAnI strIne pUbavA mATe pADo ghera yAvyo, ane strInI Agala rAjAyeM kahelI vAta kahI. tyAreM strI bolIje tameM te dhana tarata jAvo. tyAreM darir3I bolyo je pehelAM jamIne pabI jAiza. tyAreM strIye tarata rasoi taiyAra karIne tene ja mAjyo. jamI lIdhA parI kahyu ke mAruM peTa jarANuM teth| eka nijJa karIne pabI jAiza, ema kahI suto ghaNIvAra thai jAgyo nahI. tyAre tenI strIyeM jagADIne mokalyo. paNa rastAmA jatAM koika nATaka yatuM datuM te jovA uno rahyo. tene jotAM jotAM sUrya asta pAmyo, tethI dhana pAmyo nahIM pAkho jamavAro soca karato dariDIno dariDIja rahyo. tema je puruSa mulana evI manuSya janmanI yogavA pAmIne dharma Acarato nathI, te mUDha ne te nAgyahIna puruSanI pe navAMte pazcAtApa thAya .kamu De ke|| nRjanma urlanaM prApya, ye dharma nAcaraMtyatha // te nAgyahInavat mUDhA, zocayaMti navAMta ke ||1||raajnyoktN mUDha lAhitvaM, zrIgRhAtsvaM tveyaa|| nAdapatpramAdato mUDhaH, dharmo'pyevaM sadA vidhiH // 2 // rAjA jinezvaro patra, nRnavaH kamalAgRham // ivyaM dAnAdikaM jJeyaM, mArttamazcAyureva ca // 3 // viSayAdiSu ye saktA, stathaiva kautukAdiSu // te hArayati sarvasvaM, mAnavA mAnamohitAH // // e1 // . have navyajIveM kozpaNa niyama levo te viSe ekAe'mo dRSTAMta. // krodhaH syAdyadi saptapTaSThakapadaM deyaM gRhItaM vrataM, gehe nUridinAtsamAga tavaraH zayyAM svaputra striyau|suptau vIkSya vadhAya pRSThacalitaHputrastadA bodhitaH, mAtarvakti hi sopi haMti vacanaM zrutvA prazAMto'navat // e2 // arthaHvaMkacUleM gurune mukheM evaM vrata lIdhuM ke jevAreM konI Upara krodha Upaje, tevAre ba sAta pagalA pAbA narIne panI sAhAmAM mANasane prahAra karavo. evaM niyama jazne paradeza gayo panI ghaNe divaseM ghera Avyo. te vakhata po Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. tAnI strI ane putra e betu eka zayyAmAM sutAM hatAM tene jo kodha cajyo tevAre khaja kADhIne mAravA cAlyo. teTalAmAM paccarakANa lIdhenuM sAMjar2yA. palI turata sAta magalA pADo vavyo teTalAmA bokaro mA mA ema kaheto jAgyo ane kahevA lAgyo, ke he mAtAjI, mujane koI eka puruSa mAravA thAvyo ne. te sAMjalI vaMkacalane kodha napazAMta tha gayo, ane kahevAlA gyo, je areM meM strI ane putrane mAsyAM hata to keTalu pApa lAgata ? ane pazcAttApa karavU paData paraMtu meM lIdhenuM paJcarakANa ADaM AvyuM, to krodha phala na lAgyuM, ane koino ghAta parI thayo nahIM. te mATe navya jIveM kAM paNa niyama avazya levo. kayuM ne ke // yena yazcApi hi stokaH, kAlasya niyamaH kRtaH // tasyApi niSphalo na syAta, saptapTaSThakacoravat // 1 // 5 // bakAyanI hiMsA na mAya to eka trasakAyanI gaMmavI teno bApumo dRSTAMta. // nUpo vakti janAn na yAti puruSastaM danmi yopyutsave, zreSTheH paT na gatAH sutA hi pitarau haMtyAzu tAno tadA // muMcAlAhi dhanaM tamAhaturamUM stvaM nAtha paMcAbdhikaM, tridhyekaM hi sutaM vimuMcati tathA dharmAnuyoge muniH // e3 // arthaH-koI eka rAjA nagaralokaneM kahe De ke hu~ utsava mAMDaM buM. mATe gAmanA lokamAMhelo je koi te utsava jovA nahIM thAvaze, tene daM mArIza. evaM sAMjalI sarva loka natsava jovAne gayA. paNa eka zeThanA ba putra gayA nahIM, te vAta rAjAyeM jANI. tevAreM bae putrane bAMdhI magAvyA. valatAM tenA mAta pitA yAvyAM ane teNe rAjAne bAjIjI karI putrone boDAvavAnuM kaDaM, paNa rAjAyeM mAnyuM nahI. tevAreM dhana ApavAnuM AmaMtra Na kayuM, topaNa rAjAyeM mAnyu nahIM. tyAreM pAMca putroneM mUkavAnuM kahyu, te paNa rAjAyeM na mAnyu. tevAreM cArane mUkavAnuM kahyu. palItraNane, paDI ve ne ema vinaMtI karatAM vaTa eka putrane boDavAnuM kartuM. tyAre eka putra rA jAyeM jIvato mUkyo. tema sAdhu paNa dharmano upadeza karI kahe ke kAya jI va mAravAnuM bahuja pApa , mATe ba kAya jIvanI rakSA karavI. tema batAM jo na kAya jIva nagarI zake nahIM,to vaTa eka trasa jIva to avazya ugA ravAja jozyeM. kahyu De ke, zloka // saMyatiH pitRsahadaH, SaTUjIvAH putrasa ninAH // zrAkSAH nRpatayo jJeyAH, kuTuMbaM mutsavAnidhamH // 1 // naMti paTukA yajIvAna, kuTuMbAzca shrdhaalvH|| eSAM sAdho sadodyo,radaikaM rdmaantH||2|| Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 383 mAMsa sahAya kare paNa anamAM na kare tenuM tryANumo dRSTAMta. // muSTyA maMtrati nikumI yadi kaNaM no jAti kiM mAnava taM me dehi tahAha cenyasacivezAye gRhazoditaM / procuste mriyatAM parAnhi kathitaM vyA jena nAzaM gato, daMmaM testi tadArpitA svamahilA kArya na me vAkyataH // 54 // arthaH- koI eka zevane ghera eka nIkhArI bhIkha mAgavA yAvyo. zeTheM te ne muvI jarI anna devA mAMmadhuM yAmaMtryo paNa teNe lIdhuM nahIM. tevAreM ze TheMne kahyuM ke guMtuM gharanA mANasone lai javAne vicArato hoya to kahe ? jIkhArI bolyo ke jo haTheM paDyo to huM manuSya paNa lai jAvaM, ema kahI zevanA ghera khAgala suto. tevAreM gAmanA adhikArI je zeTha, koTavAla, metA, pradhAna, vyavahAriyA tathA rAjA pramukha sarvenI khAgala jaine zeTheM kahyuM ke, e nIkhArI gharanAM mANasa mAge be, nahIM to ghara bAgala maravAne taiyAra thayo . tene saghalAyeM kahyuM ke mare to maravA yo. ema te zeTheM sarvanA mananA jAva lai lIdhA. pharI kokane yAMtareM sarvanI khAgala jai bala karIne kayuMke, eto maraNa pAmyo. te sAMjalI sarva koi bolyo ke tahAre mAthe manuSya mAkhAnuM khUna betuM mATe daMga thApatAM paNa ugarazo nahIM. te zeTha pATo ghera yAvI potAnI strI te nIkhArIne devA lAgyo. teNe kayuM ke mAhare strIno khapa nathI. mahAre to e mA behena samAna be. ema sahu zu janA sahAyaka be. paNa anano koi sahAyaka nathI // zune kArye hi sarvasya, sarve saMta sahAyakAH // zune na yutaH kazcit dhanadazreSThinI yathA // 1 // have vasareM prazna pUvo te Upara corANumo dRSTAMta kahe be. // svarati vanaM tadA vanapatiH putraM gRhItvA gato, 'nyedyuH sa svagRhe ca procurihataM kAtyAha jo modakAn // svaryAmo hi samaM tvayA varamatastatSTaSThala grAya, stanmAnaM kimudarzitaM pathi karau vistArya sarve'patan // 95 // arthaH- eka vADImAMhe svargathI dhenu yAvI, nityapratyeM carI jAya, paNa vA DInA dhaNIneM khabara paDe nahI. eka divasa vADIno rakSaka vADImAM rahyo hato, tevAmAM svargathI gAya khAvIne caravA mAMmI. te jyAre carIne pAThI sva geM javA lAgI, tyAreM te rakSaka gAyane pubaDe valagI tenI sAdheM svarge poM hocyo. valI bIjI rAtrIyeM jyAreM te gAya pAlI yAvI tyAreM tenI sAyeM te tarI pAyo ne ghera gayo. tene saha kuTaMbe prayaM je nama Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 jainakathA ratnakoSa jAga pAMcamo. hato ? teNe kayuM ke duM svarge gayo hato tene sarve pUbdhuM ke tyAM tuM guM khAto hato teNeM kayuM ke huM mahoTA modaka khAto hato ne sukhI hato. tene ku TaMbI sarve kavA lAgyAM je mone paNa tihAM laijA. paDhI bIje divaseM sarve kuTaMbI yAvI vADImAM beThAM. paTI gAya khAvI ane caravA mAMmI. te jyA reM carI rahI tyAre te gAyane puMbaDe pahelo pote valagyo. tenA page bIjo valago, valI bIjAnA pageM trIjo valago, ema sarve jarA valagyA ghane gAya yAkAroM cAlI, tenI paDhavADe sahu kheMcAtA cAvyA. te jevAreM aI mArge yAvyA. tevAreM jeNe sarvathI upareM gAyanuM puDuM jAlyuM be, tene ekajaNeM pU dhuM ke tameM svargamAM lADu khAdhA ne kevaDA mahoTA hatA? te vAreM te lADuno pramANa dekhADavA mATe potAnA hAtha poholA karatAMja sarvajaNa nIce dhara tIyeM paDI maraNa saraNa thai gayA. mATeM vagara samaye prazna pUcha nahIM. kayuM be ke zloka // vicArya velAM vaktavyaH, saMdeho na yathA tathA // dRSTAMto'tra sva dhenuH, puSvalanoja TivrajaH // 1 // sarve'pi lonino yatra, maMdabuddhiM guruM zri tAH // tatra tairnAnugairnAvyaM, tAM zrutvA modakAM kathAM // 2 // 95 // " have dhanano garva na karavA Upara paMcANumo dRSTAMta kahe be. // kazciccADhaghanaro daripuruSaM hAsyaM ca mArge'karot datvA tAlapuTaM ni rIkSya nikaTe dhIrastadA vakti taM // kiM re ivyamadaM karoSi hi gurorvAkyaM zrurta notvayA, pazya tvaM jalayaMtrake jalaghaTI tadbhaveM syAdanam // 96 // arthaHkoieka dhanavAn puruSa hato. te koi darir3I puruSane mArgamAM jo manamAM ahaMkAra khANI tAlI dai hasavA lAgyo. te vakhata koika paMmita puruSa tenI pAsethI cAlyo jato hato, teNeM te dhanavAnane kayuM ke tuM mUrkha de khAya be. je mATeM ivya no ahaMkAra kare be. paNa teM sugurunAM vacana sAMna vyAM dekhatAM nathI. tema koi nalA mANasanI teM saMgata karelI hoya ema paNa dekhAtuM nathI. joke nAi kharahaTTanI ghaDI arahaTTa pharavAthI pANIyeM rAya ne valI khAlI thAya be tema dhana paNa asthira be, te niraMtara rahenAra nathI. mATheM tAhAre ahaMkAra karavo nahIM. kahyuM be ke, zloka // yApajatAna isa si kiM viNAMdha mUDha, lakSmIH sthirA na navatIti kimatra citra ma // kiM tatra pazyasi ghaTI jalayaMtracakre, riktA naraMti naritAH punareva riktaaH||12". Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 35 have sarva zAstra sAMjalavAnuM sAra paropakAra De te kapara eka paMmita - ane rAjAno malI bannumo dRSTAMta kahe .. // nRtvA kopi kavistadA vRSazateSvIzAMtike paMcasu, saMprApto yadi ehatI ti kimidaM taM prAha satpustakam // zrotavyaM navatA damo na sakalaM zrotuM hayArohaNaM, kRtvA yAmi nRpaM hi vRttazakale yatkoTizAstrairmatam // 7 // arthaH-koI eka paMmita pAcaze poTha pustakanI jarI sAtheM lA eka rAjA nIpAMseM yAvyo. te vakhata te rAjA.ghoDAne pegaDe paga dai svAra thabAhAra javA taiyAra thayo. tyAre te paMmita prAvI pAzIrvAda da uno rahyo. tene rAjAyeM pUjyuM je thA pAMcaze potImAM huM jayuM ? paMmiteM kamu ke, emAM pu stako nayAM . te tamane saMjalAvavA mATe lAvyo bu. mATe he rAjan ! ta me sAMnalo. rAjA bolyo je eTalA ghaNAM zAstra sAMnalavAnI mArI zakti na thI. tyAreM paMmiteM kaDaM je sarva zAstra nahI sAMjalo to eno cotho nAga sAMnalo. rAjAyeM kaDaM je hamaNAM to DhuM asavAra thai bAhera jAvaM buM, mATe tAhare je kahevu hoya te thATalAja vakhatamAM kahI de. paMmiteM kahyu ke,pAMcaze poThI pustakomA je paramArtha ve te be padamAM duM tamane kahIza, te tame dhyAna da sAMnalo. zloka // zlokAH ca pravakSyAmi, yamuktaM graMthakoTiniH // paropa kAraH puNyAya, pApAya parapIDanam // 1 // eTale paropakAra karavo te puNya be. ane parane pIDA napajAvavI te pApa je. e koTigraMthono sAra be. evaM paMmiteM kartuM te sAMnatI rAjA khuzI thayo. iti bannumo dRSTAMta samApta ||e|| have sAmAyikamAM samanAva rAkhavA Upara satANumo dRSTAMta kahe . // yudaM pAMmusutairvidhAya damadaMtaH sAImatravrataM, tasthau tahipine samI kSya munipaM tatrAgatA: pAMmavAH // pazcAtkauravakAstamazmanikarairhatvA gatAsta pu, stanAvaH sadRzo'navattaUparItyevaM tu sAmAyike // eG|| arthaH-pAM murAjAnA putra pAMca pAMmavonI sAtheM damadaMta rAjAyeM yucha kahyU, temAM pAM mavo hAsyA,nAzI ne koTamA peThA. keTalAeka divasa panI damadaMta rAjAyeM vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. ekadA damadaMtamuni pAMsurAjAnA nagaranA upava namA jaz kAnassaggai rahyo. te vanane viSe pAMjhavo krIDA karavA pAvyA,tihAM munine joDne tenA guNagrAma kasyA. pAlathI so nAi kauravo yAvyA, do..manine dekhI krodha karIne sarva jaNeM pArA,mAkhyA. tethI maninaM zarIra Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 jainakathA ratnakoSa nAga pAcamo. thA daTAi gayuM, to paNa te samatAvaMta munino nAva pAMmavo bhane kaura vo behunI para sarakho rahyo. e dRSTAMteM sAmAyikane viSe paNa sama pari NAma rAkhavA. kaDuM ne ke, zloka // nakteSu pAMmuputreSu, dhArtarASTreSu daMtRSu // samo jAvo navedyasya, rAjarSiH samudAhRtaH // 1 // e7 // iti sAmA yikamAM samatA rAkhavA AzrayI sattApumo dRSTAMta samApta // have vidyA navA upara yApumo dRSTAMta kahe . // snAnArtha jalamAharannijasutaM dRSTvAvadattaM prasUH, mUDhastvaM kathamAha zAstrasakalaM jJAtvAgataH sA punaH // nAdhItaM yadi dRSTivAdamakhilaM zrutvA ka tattozalau, gatvA pAgya taM muniM mama samo nUtvAnavajjho varam // ee|| arthaH-koI eka brAhmaNa jaNIne ghera zrAvyo, tevAreM snAnane artha pA gI magAvyu. teNeM eka ghaDo narelo.ANyo te jo paMmiteM kahyu ke mArUM snAna ema na thAya. ghaDA jarI narIne mAhare mastake nAkho to snAna thAya. tyAre tenI mAtAyeM kahyu ke tuMmUDha rahyo dekhAya ,naNyo jaNAto nathI. te vAreM putra kahevA lAgyo ke, DhuM saMghalAM zAstro jaNI gaNI vicArI carcI dhArIne Avyo buM. to DhuM mUrkha kema ? tyAre mA bolI ke, tuM jyAMsudhI dRSTivAda nathI naNyo, tyAM sudhI kAMI laNyo kahevAya nahIM. te sAMjalIne te vicAravA lAgyo je e graMtha koNa naNAvaze ? mAtAyeM kaDaM je tuM, to salI AcArya pAse-jAte jaNAvaze tyAre teNe temanI pAseM jazne kayuM,je mane dRSTivAda naNAvo ? guruye kahyu je tuM amajevo thAya to tane naNAvI ye. tyAre te sAdhu sarakho thazne laNyo ane jaNIne zreSTha paMmita thayo, panI samajIne pharIne dIdA lIdhI. artha sasyo. karvA De ke // kiM tAe paDhiyAe, payakoDIe parAlanUyAe // ittiyaM na nAyaM, parasta pIDA na kAyavA // 1 // // ee // e vidyA jaNavA Upara ahANumo dRSTAMta samApta // have sarva dAnamAM mahoTuM ajayadAna 3 te Upara eka rAjAnI cAra rANIyono navAmo dRSTAMta kahe je. // strINAmiSTavaraM kadA nRpatinA tuSTena dattaM ca taM, procustA hi varaM haraM na vadhatAM jyesstthkghsro'rpitH|| tasya sve mahimA tayA kRta itohAnyAM ca taha tpare, satrAtazvaramA tadA kaliranUtstenena tA vaaritaaH|| 10 // arthaHeka divase koI eka rAjA potAnI cAra rANIyo kapara tapamAna se Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAMtazataka. 37 ane bola dIyo je varadAna mAgo te ApuM. rANIyoyeM kahyu,je jyAreM joze tyAre mAgalaM. eka divasa koI coreM corI karI. tene rAjAnAM dukamathI zU lIyeM devA lai jAto jozne traNe rANIyeM rAjAnI pAsethI pUrvakhaM varadA na mAgIlIdhuM ke // corane ame eka eka divasa jIvADA, rAjAyeM te ka bula kayuM. te panI prathama mahoTI rANIye te corane eka divasa rAkhyo, tha ne ghaeNvya kharacI sArIrIteM khavarAvI pIvarAvI vastrAnUSaNAdika paherAvI sukhI kasyo. temaja bIjI be rANI paNa ekeka divasa rAkhI ekabAjAthI vizeSa vizeSa sukhI kasyo, paNa maraNanA nayeMkarI coreM kAMza te sukha jA eyuM nahI, have cothI rANIyeM varadAna tene jIvitadAna devarAvyu panI cAre rANIyone mAMhomAMhe vivAda thayo. eka kahe meM vadhAre upakAra kI dho, ane bIjI kahe meM vadhAre upagAra kIdho, ema cAre jaNIyo vAda kara tI rAjAnI pAseM prAvI ane rAjAyeM corane punarvA, je tuM thA cAre strIyo mAMthI kono upagAra moTo mAne je ? coreM kahyu ke, cAreno napakAra ,paNa temAM kharo upagAra cothI rANIno be, ke jeNe mujane jIvitadAna Apyu mATe sarvadAna mAMhe moTuM anayadAna .kamu ke ke||n jJAtaM maraNayAt, sujagdhamahimA mayA // kadanaM naditaM cAdya, anayAdamRtAdhikam // 1 // // 10 // iti ajayadAne navANumo dRSTAMta samApta // have je kAma karavU te utAvala na karatAM vicArIne karavU te Upara eka rAjA ane cakora padIno somo dRSTAMta kahe je. // tasthau hastacakoranRcca tRSito vRddhAzraye'hermukhA, tatrorvAdapatajaraM nR patinA nIrelayAttaM tadA // tadarIkatamanagena hi punaH krodhena vai mArito, nUpastattadanUragazca patitaH khedaM tu dRSTvAkarot // 11 // arthaH-koI eka rAjA hAthamAM cakora padIne sazne eka vRdanI taleM uno rahyo. have te vakhateM te rAjAne tRSA lAgI ane te tadanI upara eka ajagara le tenA mukhamAMthI garala paDe , paNa rAjAyeM jANyuM je uparathI pANI paDe . temA Te pIvA sAru te rAjAyeM potAnA hAthamAM pAnanA mumAmAMhe dhasyo, thane tRSita thako pIvA lAgyo. tevAreM cakora padIye jANyu je jo thA jala rA jA pIze to tarata maraNa pAmaze. ema jANI pAkhano pATo mArI pANI dolI nAMravyaM. te panI bIjI vAra pAnaM rAjAyeM tena jaleM karInAro - Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 jainakathA ratnakoSa nAga pAMcamo. kho, eTale te paNa cakora padIyeM DholI nAMkhyo. te joza rAjAyeM atyaMta krodhAyamAna thane te padIne mArI nAMravyu. tadanaMtara thoDI vAramA uparathI ajagara paDyo, tene joDne rAjAne pazcAttApa thayo, je are ? meM bahu kAma kAM. je niraparAdhI padIne mArI nAMkhyu. mane to te padIyeM bacA vyo,nahIM to thA ajagaranA mukhamAMthI nIkaleDhuMje phera tene DhuM jala mAnI pAna karata to tarata maraNa pAmata. paraMtu yA padI ghaNoja mAro napakArI tathA dayAlu thayo, paNa meM kAM teno napakAra na jANatAM ulaTA tenAM prANa lIdhA ? hA hA dhikkAra hojo sujane je meM evaM avicAyuM kAma kaDe? thA pramANe rAjAne kheda thayo. kayuM le ke,zloka // krodhaprAptau hi krodhasya, phalaM samAti mUDhadhIH // zocatyevAvivekitaM cakoraghAtakezavat // 1 // e dRSTAMte koi paNa kAma utAvaleM karavAthI yA padIghAtaka rAjAnI peThe pazcAttApa karavo paDe // 11 // have dRSTAMtazataka graMthano karttA potAnuM nAma kahe . // zrIlaMkArakhyagaNe gaNIzvaraguruH zrIkezavAkhyaH sutaH,ziSyeNAzu kRtaM varaM nijadhiyA dRSTAMtakAnAM zatam // baMdolakatizabdazAstrarahitaM kAvyaM yadA ni mitaM, tatsarva munitejasiMhakaSiNA dhArvizodhyaM vraiH|| 10 // iti dRSTAMta zataka nAmaka graMtha bAlAvabodha ane kathA sahita samApta // iti zrIjainakathA ratnakoSa pusta kasya paMcama nAgaH smaaptH|| Page #401 -------------------------------------------------------------------------- _