Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIra sevA mandira dillI makhyA -----..-...- kAla na.-432 23lAkA gvADa
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ HVIRammemommmmm -man BE OM arhanamaH jaina-jagatI H OS=====200 11 =50 -39E ku~0 daulatasiMha lor3hA 'aravinda' dhAmaniyA ( mevADa) : Mmmmmm HINDI mmmmmmmonnewww- mower
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka zAnti-gRha bAmaniyA (mevAr3a) prathama saMskaraNa 1966 vM mUlya 1) mudraka:satyapAla zarmA kAnti-presa, AgarA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Presented Worth best compliments to Veer sewra mandis By Sarapeau Meersers Juha je Devi Chand Yukam chand Shanti Lot In kweet mentomy of Seth Nath Malpe Powreel Poagoa (Marwar) 2014 March 1944
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ m - S. IN M zrImad vijayayatIndrasUrIzvarajI mahArAja
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudeva ! guru ! Apa koI zakti ho, bina zakti bana sakatI nahIMthI 'jaina-jagatI' Aja mujhase, jo dayA rahatI nahIM |gurudev ! AzIrvAda isako aba dayA kara dIjiye; isake ayana ke zUla saba auau kara dayA cuna lIjiye // 'aravinda '
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka milane ke pate:1-0 daulatasiMha lor3A 'bharavinda' bAgarA (mAravAr3a) Rati jJAna-mANDAra
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta secretusexsettresseggae %ee 4 esn e` + ai`kh`n . . * * 1 cch- * hn`n ngaan , * * * * kaar * * " * * * " * * " ddii k * " * * " 1. n * * naunannaannnnnnnnnnnnn heavenovateyeveyeweaveyaveve invest RancacatacaDLDERENAR
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ e-m emaabeenasabernmen swade0.cmowwecommon er ANDOMonomenomemausainamansamoom..mob0000000CTat pUjanIyA mAtA CommenALAIMImeme zrImatI hagAmabAI kI puNya-smRti meM PRIORRESEARCH munmasomeonsoooomnoonmamm000004aenar Descomso -memewwesome
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya sUcI .... . ... prAkkathana " 1-do zabda 2-jaina-jagatI aura lekhaka 3-jaina-jagatI 4-nivedana atIta khaNDa viSaya pRSTha viSaya maGgalAcaraNa " 1 hamArA sAhitya lekhanI " ,, kalA-kauzala .. upakramaNikA .... " jainadharma kA vistAra Arya-bhUmI .... 4 hamArA rAjatva AryAvarta-mahAtmya 5 hamArI vIratA'' ... 45 hamAre pUrvaja " 7 hamArI AdhyAtmikatA.' Adarza jaina .. .. 10 zrImanta va vyApAra "" prAdarza prAcArya ... 16 vyApAra-kalA kA prabhAva 56 Adarza striyA~.:18 vaizyakula kI sAkSaratA "" , hamArI sabhyatA ... 22 vAtAvaraNa "" "" hamArI prAcInatA ....28 carama tIrthakara bha0 mahAvIra 66 hamAre vidvAra-kalAvida "" 3. patana kA itihAsa
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaSaya vartamAna sthiti zravidyA Arthika sthiti apavyaya apayoga veza-bhUSA khAna-pAna phaizana ... ... anucita praNaya zrImanta zrImanta kI santAna nirdhana sAdhu-muni sAdhvI zrI pUjya yati ... ... ... ... ... ... ... [ 2 ] vartamAna khaNDa 540 ... ... ... ... ... ... kulaguru tIrthasthAna maMdira aura pujArI sAmpradAyika kalaha .: kuzikSA jaina zikSaNa saMsthAyeM " ... vidvAna ... patrakAra ... ... ... pRSTha viSaya 82 saMgItajJa 83 sAhitya- prema 84 sAhitya 85 sabhAyeM ... 67 100 102 vyApAra " 8 Atmabala va zakti 61 rASTrIyatA 65 kautinyatA ... 66 maNDala 87 strI-jAti va usakI durdazA 85 nara kA nArI para atyAcAra 125 103 hATamAlA 81.. .... svAsthya dharma- niSThA jAtIya viDambanA n.. ... aMdha-paraMparA " 104 gRhakalaha " phUTa 105 zratidhya-sevA 110 dona 112 saMyama 114 zIla 115 pUrvajoM meM saMdeha ... ... ... ... ... ... ... ... 0.00 ... 2005 ... ... B00 ... ... pRSTha 117 118 116. 122 123 ... " 126 128 130 131 132 133 134 536 136 17 140 141 " 142 33 143
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezaka va netA ... [3] , ADambara ... dama-pAkhaMDa ... ... 144 Avedana ... ... " . .. netA bhaviSyata khaNDa viSaya pRSTha viSaya pRSTha lekhanI ... .... 147 patrakAra .... .... 174 udbodhana ... 146 zikSaNa saMsthAnoMke saMcAlaka ,, Atma-saMvedana 151 nArI "" 175 AcArya-sAdhu-muni ." 153 sabhA .... .."174 sAdhviyeM ... "" 156 maNDala , tIrtha upadezaka ... 161 maMdira zrImanta , vidyA prema .. nirdhana .... 165 strI zikSA .... zrIpUjya "" 166 sAhitya-sevA / yati 167 yojanA , lekhanI .. paMcAyatana ... 170 gurudeva bhAratI kavi "" 171 AzA lekhaka ..... 172 zubha kAnanA .... graMthakartA ""173 vinaya zikSaka ... "" 173 pariziSTa zuddhAzuddha patra :: :: :: :: :: : yuvaka
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAka-kathana viSaya-krama 1-do zabda 2-jaina-jagatI aura lekhaka 3-jaina-jagatI 4-nivedana
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ do zabda kalA kI ora se kAvya kI parakha mujha meM nahIM / phira bhI zrI daulatasiMhajI 'bharaviMda' kA Adeza zeSa rahA ki maiM unakI pustaka para 'do zabda' / suyoga kI bAta mere liye yaha hai ki prastuta kAvya kevala yA zuddha kAvya nahIM hai| vaha eka varga-vizeSa ke prati sambodhana hai / jaina paramparA meM se prANa evaM preraNA pAne cAle samAja ke hita ke nimitta vaha racA gayA hai| isase usakI upayogitA sImita hotI hai| para tAtkAlika bhI ho jAtI hai| pariNAma kI dRSTi se yaha acchA hI hai| pustaka meM tIna khaNDa haiM / pahile meM jainoM ke atIta kI mahimAmaya avatAraNA hai / dUsare meM vartamAna durdazA hai| anta meM bhaviSya kI ora se udbodhana hai| tInoM meM coTa hai aura svara uSma hai| nissaMdeha vartamAna ke prabhAva kI kSati-tUrti meM lekhaka ne atIta ko kucha atirikta mahimA se maMDita dekhA hai| para kavi sudhAraka ke liye yaha svAbhAvika hai / aitihAsika yathArtha para use na jA~canA hogaa| usake akSara aura vigata para na aTaka kara usake prabhAva ko grahaNa karanA yatheSTa hai| jainoM meM apanI paramparA kA gaurava to cAhiye / vaha Atmagaurava vartamAna ke prati hameM satpara aura bhaviSya ke prati prabuddha banAve / anyathA itihAsa ke nAma para dAvA bana kara vaha darpa aura DoMga ho jAyagA jo yothI vastu hai| vaha to kaSAya hai, sAmpradAyikatA hai, aura merA anumAna hai ki lekhaka ke nikaTa bhI vaha iSTa nahIM hai
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka kI mUla bhAvanA hai ki jainoM meM bar3hatA huA bhedabhAva naSTa ho / bezaka pRthagbhAva hAsa kA aura sama yA samanvaya bhAva vikAsa kA dyotaka hai| anekAnta yadi kucha hai to ekatA kA pratipAdana hai / ekAMta vRtti anaikya bar3hAtI hai / yadi jainoM meM phUTa hai to yaha jhUTha hai ki ve anekAntavAdI haiN| anekAnta jisakI nIti ho vaha varga kaTa pha~Ta nahIM sktaa| anekAnta ahiMsA kA bauddhika paryAya hai| dvatavRtti digaMbara aura zvetAmbara ke rUpa meM jaina akhaNDatA ke do bhAga karake hI nahIM ruka sktii| vaha to samAja-zarIra ke khaNDa-khaNDa kregii| vaha hiMsA kI, ekAnta kI, vRtti hI to hai| saba itihAsa meM sadA vinAza kI yahI prakriyA rahI hai| apane bIca kA abheda jaba bhUla jAya aura bheda khAne laga jAya taba samajha jAnA cAhie ki mRtyu kA nimaMtraNa mila gayA hai| maiM nahIM jAnatA ki jaina Apasa meM mileNge| yaha jAnatA hU~ ki nahIM mileMge to mareMge / yaha pustaka unameM mela cAhatI hai| ataH par3hI jAyagI to unheM sajIva samAja ke rUpa meM, marane se bacane meM madada degii| jarUrI yaha ki jaise apane varga ke bhItara vaise itara varga ke prati mela kI hI preraNA usase prApta kI jAya / maiM lekhaka ke parizrama aura sadbhAvanA ke liye unakA abhinaMdana karatA huuN| dariyAgaMja dillI jainendrakumAra 11-7-42
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina-jagatI aura lekhaka maiM na kavi hU~, na kAvyakalA kA pArakhI, isaliye jainajagatI ko kavitA kI mAnI huI kasauTiyoM para kasa kara usakA mUlyAMkana karanA mere adhikAra se bAhara kI bAta hai| para agara hRdaya kI rAgAtmaka vRttiyoM kA kavitA ke sAtha koI sambandha hai to maiM kahU~gA ki 'jaina-jagatI' meM mujhe lekhaka kI hArdikatA kA kAphI paricaya milA hai| pustaka ke nAma, zailI, chaMda aura viSaya-pratipAdana se yaha to spaSTa hI hai ki bhArata ke rASTrakavi zrI maithilIzaraNajo gupa kI sundara kRti 'bhArata-bhAratI' se lekhaka ko paryApta preraNA milI hai| lekhaka ne jaina-samAja ke atIta, vartamAna aura bhaviSyata kA jo citra aMkita kiyA hai, usameM kucha hI sthala haiM, jahA~ maiM lekhaka kI manobhAvanA kA samarthana nahIM kara sktaa| para aise sthala bahuta hI kama hai| lekhaka jisake prati aura jo kucha kahanA cAhatA hai, usameM vaha kAphI saphala huA hai, aisA kahA jA sakatA hai| agAdha nidrA meM supta par3e hue jaina samAja ko jAgRta karane kA, usako nava caitanyodaya kA nava saMdeza dene kA, aura jIvana ke naye AdarzoM kI preraNA dene kA lekhaka kA dhyeya ucca hai, isameM mata-vaibhinya ko jarA bhI guMjAiza nahIM hai| jisa tapiza se lekhaka kA hRdaya jala rahA hai, usI ko anubhava karane ke liye 'jaina-jagatI' meM usane sAre jaina-yuvakoM ko AhvAna diyA hai| usakA yaha AhvAna saccA hai, sajIva hai aura abhinandanIya hai| yaha Aga pUrI taraha sulagI nahIM hai, lekhaka kA dhyeya usako pracalita karane kA hai jisase samAja kI pragati ke mArga meM ror3e
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] banI huI rUr3hiyA~ aura ajJAna bhasmasAt ho jAya aura nava prakAza razmiyoM se jIvana jAjvalyamAna ho utthe| lekhaka ne jainiyoM ke kevala dhArmika patana para hI nahIM, sAmAjika, vyApArika, sAMskRtika, rAjanaitika aura zikSA tathA svAsthya viSayaka patana para bhI dRSTipAta kiyA hai| isa bAre meM mujhe itanA to kahanA hai ki jaina samAja ke patana ke kAraNoM kA ullekha karate samaya lekhaka una mUla bAtoM para nahIM gayA hai, jinase jaina samAja kA hI nahIM, sAre bhAratIya samAja kA patana huA hai| bhaviSyata khaNDa meM sudhAra ke upAya batAte samaya bhI lekhaka kI vicAra-dhAga vizAla nahIM bana pAI hai| tathApi kaI sthaloM para bhAvoM kA udreka bahuta sundara huA hai| aise sthala hRdaya ko chUne haiM aura pAThakagaNa lekhaka dvArA aMkita citra meM apane ko kho bhI dete haiN| AzA hai lekhaka 'jaina-jagatI' dvArA jaina-samAja meM manovAMcchita jAgRti aura jIvana kA pravAha bahA sakegA jisase lekhaka kA dhyeya aura samAja kA kalyANa donoM kRtakRtya hoNge| 4 kAmarsiyala bilDiMga / kalakattA 30-7-42 bha~varalAla siMghavI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina-jagatI 'jaina-jagatI' vAstava meM jaina-jagat kA trikAla-darzI darpaNa hai| sukavi ne prasiddha 'bhArata-bhAratI' kI zailI para jaina samAja ko ThIka kasauTI para kasA hai| kaI uktiyA~ rur3hi custa sAdhuoM aura zrAvakoM ko cauMkAne vAlI haiN| kahIM-kahIM zabdoM ke atyaMta kama pracalita paryAyavAcI rUpa Ane se sAdhAraNa zreNI ke pAThakoM ko sahasA rukanA par3egA, kintu jo loga tanika dhIraja se kAma lekara Age bar3heMge; ve isa pustaka meM rasAmRta ke alaukika AnaMda kA AsvAdana kreNge| 'araviMda' kavi kI yaha prathama kRti samAja kI eka anivArya AvazyakatA kI pUrti karatI hai| isake atirikta mujhe kavi ke anya sArvajanika viSayoM ke bar3e-choTe kaI padya-graMyoM ko (aprakAzita rUpa meM ) par3hane aura sunane kA saubhAgya bhI prApta huA hai / isa anubhava ke AdhAra para maiM kaha sakatA hU~ ki yadi janatA ne kavi kI kRtiyoM ko apanAyA to 'araviMda' ke rUpa meM eka loka-sevI kavi kA use vizeSa lAbha prApta hogaa| jaina-jagatI' jAgRti karane ke liye saMjIvanI-vaTI hai| phale huye ADambara evaM pAkhaMDa ko neztanAbUda karane ke liye bamba kA golA hai| samAja ke saba pahaluoM ko nirbhIkatA pUrvaka chUmA gayA hai| pustaka par3hane aura saMgraha karane yogya hai| jJAna-bhaMDAra jodhapura ) zrA0 kR0 13-66 zrInAtha modI 'hindI-pracAraka'
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana 'jaina- jagatI' na kAvya hai aura na kavi kI kRti so pAThaka ise usa dRSTi se dekheM / yaha hai samAja ke eka sevaka kA samAja - ko saMbodhana aura samAja ke bhUta, bhaviSyata aura vartamAna kA darzana / maiM apane ko dhanya samajha~gA agara yaha apanAyI jAyagI aura isase kucha lAbha uThAyA jAyagA / zrAcArya zrImadvijayayatIndrasUrijI va unake suziSya kAvya-premI munirAja zrI vidyAvijayajI kA maiM apAra RNI hU~, jinakI ekamAtra kRpA se maiM yaha kara sakA hU~ / agara mahAkavi paM0 ayodhyAsiMhajI 'hariaudha' kI anukaMpA na hotI to 'jagatI' meM jo kucha bhI sarasatA A sakI hai A paatii| maiM 'hariaudha' kA ati RNI hU~ / 'jagatI' kucha vilamba se nikalI hai| isakA hetu yaha hai ki isake sAtha-sAtha 'rasalatA' va 'chatra pratApa ye do kAvya likhe gaye, jisase samaya adhika laga gayA / isa vilaMba ke liye maiM kSamA kA adhikArI hU~ / sahRdaya pAThakoM se mujhe protsAhana va jIvana milegA aisI AzA hai| bAgarA ( mAravAr3a ) cai0 10 zu0 13-16 } vinIta OM0 daulatasiMha lor3A 'araviMda'
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM prahannamaH jaina-jagatI atIta khaNDa maGgalAcaraNa he zArade ! ura-vINa para tU kamala-pANi pasAra de saba ho rahe haiM tAra besvara-prANa inameM DAra de / maiM badana-saravara-mukha-kamala para sumana-Asana DAra dUM; tU mana-manoratha sAra de tana, mana, vacana, upahAra dUM // 1 // lekhanI pArasa-vinirmita lekhanI ! muktA-masI maiM ghola dU~; kala haMsa mAnasa citra de-hRd sAra apanA khola dU~ / yaha yAna ho, pika-tAna ho, vINA manorama pANi hoH araviMda-ura tanahAra ho, 'araviMda' para vara pANi ho // 2 // upakramaNikA kisakA rahA vaibhava batAo ekasA saba kAla meM; jo thA kabhI unnata vahI bigar3A-huA hai hAla meN| isa durdivasa meM vaha kathA he lekhanI ! likhanI tujhe; pApANa-ura hama ho gaye, ura pana karanA hai tujhe // 3 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI RECERak * atIta khaNDa jAnA nahIM thA yaha kisI ne yaha dazA ho jAyagI ! raMbhA sarIkhI Aya bhUmI zvAna-ghara bana jAyagI ! jisa para cale the deva phUle haMsa kI-sI cAla se; usa para caleMge aba manuja hama danuja kI-sI cAla se ! // 4 // ho kyA gayA isa bhA~ti tujhako he dukhe ! he mAta re ! hA ! candra-sA Anana kahA~ vaha ! kSINatama yaha gAta re ! abhirAma suSamA hogaI jo lumna patajhar3a-kAla meMudyAna meM dekhI gaI phUlI huI madhukAla meM !!! // 5 // para hAya ! tere rUpa kA to dUsarA hI hAla hai; madhukAla agaNita jAcake, badalA na kucha bhI bAla hai! pagalI tathA tU kSINa-vadanA ! kAla-abhimukha-gAminI, kyA anta terA AlagA hai ? asthi-piMjara-vAhinI !!! / / 6 / / cintA nahIM hai, Aja jo tU pada-dalita yoM hogaI; hA! deva-dharatI! Aja terI kyA dazA yaha hogaI ! TUTe huye bhI hAra phira se sUtra meM poye gaye ! anamola muktA sUtra tere kyA sadA ko kho gaye ? // 7 // ciMtA na hai kucha isa patana se, yadyadhika ho jAya to; hama hoM samunnata, bhAva yaha hara vyakti meM jaga jAya to| tamaloka kA sImAnta hI prAraMbha zucyAloka kA; hama haiM puruSa, puruSArtha hI unmUla karatA zoka kA // 8 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI PRESORREG0 (r) atIta khaNDa # nabha meM car3he kA abhipatana anivAryya kyA hotA nahIM ? jo le cukA hai janma, kyA maranA use par3atA nahIM ? yaha vizva vartanazIla hai-hama jAnate siddhAnta haiN| banakara anekoM bhraSTa hote-mila rahe dRSTAnta hai| saMsAra kA jIvana-vidhAtA sUrya hai-jaga jAnatA; DUbA huA avaloka ravi ko zoka kyA vaha mAnatA ? DUbA huA hai Aja jo vaha kala nikala bhI AyagA; mujhe hue mana-padma ko phira se harA kara jAyagA / / 10 / / hA! kauna pula meM bhAgya-dinakara asta terA ho gayA ! jo Aja taka tere gagana meM phira nahIM lekhA gyaa| kyoM Arya ! aba taka so rahe ho kAminI-rasa-rAsa meM ? pAzcAtya janapada ne harA vaibhava hamArA hA~sa meM / / 11 / / kahanA na hogA kI sabhI ke prANa-trAtA Arya haiM; vidyA-pradAtA-jJAnadAtA-annadAtA Arya haiM / unnata hue ye deza jitane Aja jaga meM dIkhate; hotI na yadi inakI dayA, ye kidhara jAte dIkhate ? // 12 // vijJAna ke vaicitrya se jo ho rahA abhitoSa hai| yaha to hamAre jJAna kA basa eka laghutama koSa hai| nakSatra, graha, tAre tathA isa vyoma para adhikAra thA; apavarga taka bhI jaba hamAre rAjya kA vistAra thA // 13 // 3
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, GReal atIta khaNDa he Arya ! jAgo Aja tuma, durdaiva tuma para bhA gayA; tuma moha-taMdrA meM par3e, avasara use hai mila gyaa| cAlIsa koTi vIra ho, durdaiva se jamakara lar3o; ho bAta kevala eka hI-basa mArado yA mara pdd'o| 14 / / pUrvaja tumhAre kauna the, kyA baiTha kara socA kabhI ? yaha prazna jIvana-maMtra hai, mila kara sabhI soco abhii| bhUle huye haiM Aja hama nija deza ke abhimAna ko; vijJAna ko, zrutijJAna ko, sadjJAna ko, sammAna ko // 15 // apavarga bhArata thA kabhI ! aba hA ! naraka se hai burA; azaraNa-zaraNa jo thA kabhI ! hA! Aja caraNoM meM giraa| prastAva yadi jana-aikyatA kA eka mata se pAsa ho; yaha eka dama svAdhIna ho, niSNAta ho, madhumAsa ho // 16 // Arya-bhUmI himazaila-mAlA koTa-sI, jisake caturdika chA raho; jisake nidika jala-rAzi urmila paryavekSaNa kara rhii| girirAja rAjezvara kaho, kyA vizva meM kama khyAta hai ? jisake suyaza ke gAna ghara ghara ho rahe dina-rAta haiM // 17 // ina girivaroM se nikala lAkhoM nimnagAyeM baha rahIM; jo deva bhArata ko hamAre deva-upavana kara rhiiN| phira rana-garbhA bhAratI ke kyoM na nara nara-ratna hoM? svargIya jIvana ke yahA~ upakaraNa jaba upalabdha hoN|||18||
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * * atIta khaNDa vidyA- kalA-kauzala sabhI kA yaha prathama gururAja hai; isake sahAre vizva ke hote rahe jaga-kAja haiM / jo svarga bhI guNa gA rahA ho kaunasA Azcarya hai ? basa Arya bhUmI - Arya-bhUmI - Arya bhUmI Arya hai // 16 // AryAvarta-mAhAtmya 2 3 O jaba anya janapada ke nivAsI the digaMbara ghUmate; ghanaghora jaMgala meM vicarate, phUla, pallava cUmate / bhAryA, sutA meM bhI na ve jaba bheda the kucha jAnate; usa kAla, dakSiNa kAla meM manu-dharma hama the mAnate // 20 // RSabhAdi jinavara, vimala kulakara, rAma rAvaNa" ho cuke; bhUmI - vilor3ana ', laMka -dAhana, deva-raNa' the ho cuke / zruti-zAstra' ' racanA ho cukI thI, yama, niyama the bana cuke; ye taba jage jaba dharmake traya mata hamAre lar3a cuke // 21 // utkIrNa hokara mata-matAntara vizvabhara meM chA gaye; jo so rahe the jaga gaye, aba deva dAnava bana gaye / kAnana agama saba kaTa gaye, hara Thaura upavana ho gaye; AkheTa kara jo peTa bharate the kRSaka ve ho gaye || 22 // ye karma haiM usa kAla ke saba jabaki hama girane lage; hama Apa girate jA rahe the, socane para kyoM lage / jisa vega se Age bar3he the zataguNe gira kara par3e; vidyA- kalA-kauzala sabhI ke cakra ulTe cala par3e // 23 // * pUrvAddha /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI 30000 * atIta khaNDa (r) miTa jAya cAhe medinI-hama, karma miTa sakate nahIM; astitva inakA taba miTegA jaba amara hoMge nhiiN| kaMkAla kAle rUpa meM bhI bhUpa tumako kara diyA; basa loha ko pArasa chuA kara hama hamane kara diyA / / 24 / / thA bhoga-bhUmI' deza, cAhe kama-bhUmI12 nAma thA; apavarga se bar3hakara yahA~ upalabdha sukha abhirAma thaa| hama kara cuke the svarga vismRta, svarga isako mAnate; isako pitA, mAtA ise; nija geha isako jAnate // 25 // hara Thaura jambUdvIpa meM the kalpa-taruvara 14 laga rhe| purupArtha bina prArabdha-phala svAdiSTa madhurama phala rahe / saba the carAcara prema bhIge, pramamaya savemva thA; the agni, jala, pava premamaya; yaha premamaya saba vizva thaa||| 26 // amRta bhare kaMcana-kalaza se hAya ! vipa kyoM baha rahA! cetana hamAre prANa meM jar3a-bhAva kiza A rahA! kyA bhAgya-dinakara chipa gayA ! kyA sRSTi kA vizrAma hai ! kelI-sadana yamarAja kA aba deza bhArata-dhAma hai !!! // 27 // thI jaina-jagatI jo kabhI mana-mohinI, bhU-sundarAhA ! aba bacAne prANa-dhana vaha zodhatI giri-kndraa| kaisI banI thI medinI! aru meda-vara the kyA kahU~ ! isako kahU~ yadi mAnasara-kala haMsa hama the, kyA kahU~ !! / / 28 / /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI RECORRECOil * atIta khaNDa 8 hama ratna se kaMkar3a huye; hama rAva the, aba raMka haiM; hokara ahiMsA-srota kI jhakha mara rahI agha-paMka haiN| kitanA bar3hA hai ? bar3ha rahA phira ghora pApAcAra hai| zrImaMta kA aba dIna para hotA niraMtara vAra hai // 26 // bhUmI hamArI kAla-dara meM gappa yoM ho jAyagI; phira yatna kitane bho karo, phira to na milane paaygii| puruSArtha meM hI artha hai ha baMdhuoM! yadi svA~sa ho; dA~he khar3e akhileza haiM, yadi Iza meM vizvAsa ho // 30 // dinakara hamArA kho gayA, aba rAtri kA vizrAma hai ! karavAla lekara kAla aba phiratA yahA~ uddAma hai ! he nAtha ! A~khoM dekhate ho, mauna kaise ho rahe ? kyA pApiyoM ko pApa kA tuma bhogane phala de rahe ? // 31 / / hamAre pUrvaja maiM una asImAdhAra kI sImA kahU~ kaise ? kaho; kyA nIradhara jalarAja ko bhI kara sake khAlI ? kho| maiM razmi hU~, ve razmimAlI; ve udadhi, ghaTavAna maiM; saMgIta ke, sAraMga-pANI; kyA karU~ guNagAna maiM ! / / 32 / / haiM gAna unake gUMjate aba bhI gagana, jaladhAra meM, pavamAna, kAnana, anala meM aru phUTa kara tala pAra meN| pika, keki, koMkA, sArikA saba gAna unake gA rahe para hAya ! mere tAra vigalita svara bigAr3e ro rahe / / 33 / /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI. 2000RRecor atIta khaNDa apamAna hogA hAya ! unakA jo manuja sIdhA kahU~; taba sura kahU~, suranAtha yA phira aura kucha Upara khuuN| jaba indra, jyotiSa, deva, vyaMtara kara rahe sevA aho! ve taraNa tAraNa, patita-pAvana, siddha, yogI the aho // 34 // dharmArka-sarasija-prANa the, ve dharmapaMkaja-bhaMga the; ve dhama-saravara-mIna the, sopAna-meru-zRga the| ve sarvavartI bhAva the, ve mokSavI jIva the; cAritra kI dRr3ha nIva the, ve jJAna-darzana-sIva the // 35 // ve zAnti-saMyama pUrNa the, dAkSiNya meM raNa-zUra the; ve dhIra the, gaMbhIra the, saddharma-mada meM cUra the / nirlepa the, niSpApa the, kAmAri the, zivarAja the; ve karma-pazudala kATane meM vara niDara pazurAja the / / 33 // thIM zAradA jhAr3a lagAtI, caraNa capalA cUmatI; jinake gharoM meM siddhiyA~ thIM sevikA-sI ghmtiiN| thA kauna-sA vaha aiza aisA--prApta unako ho nahIM; para aiza ke pIche unheM Atura kabhI dekhe nahIM / / 37 // ve cakravartI bhUpa the, SaD-khaNDa lokAdhIpa the; bhU, vahni, jala, nabha, vAyu para unake jagAmaga dIpa the / thA kauna aisA karma jisako ve nahIM the kara sake; thA kauna. aisA sura, manuja jisako na vaza ve kara sake ?!! 38 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagato. 300ORAHE * atIta khaNDa (r) karate nahIM the karma aisA kI kisI ko kaSTa ho; saba eka sara ke mIna the phira kyoM kisI se ruSTa ho| AcAra meM, vyavahAra meM, sanmArga meM saba eka the; mRgarAja, gau, mRga, gaja, ajA jala ghATa pIte eka the // 33 // sAhitya unane jo likhA vaha kyA likhegI zAradA; AsIna thI una pUrvajoM ke mukha-kamala para zAradA / una jJAnagarimAgAra ke jo gAna gAyaka gA raha; mRtaloka se sura loka meM ve haiM bulAye jA rahe // 40 // kRtakAla meM kalikAla kA ve svapna khalu the dekhate; sarvajJa the, saba kAla dI, kyoM na aisA pekhate / ve pralaya taka ke hAla saba haiM likha gaye, likhavA gaye; kauzala-kalA-vijJAna ke bhaMDAra pUre bhara gaye // 41 / / hama dekhate haiM ThIka vaisA jisa taraha zruti kaha rahe; haiM Aja ghaTanA-cakra unake zabda anusara ghaTa rahe / vizvAsa unake kathana meM phira bhI hameM hotA nahIM ; hA ! kyA kare ? yaha kAla jaba karane hameM detA nahIM / / 42 // hai kauna aisA manuja vara jo sAmya unakA kara sake ? bala, jJAna, tapa, vyavahAra meM jo hor3a unakI kara ske| kyA jagamagAtI dIpa-AtI sAmba ravikA kara sakI ? ho kyA gayA yadi kITa para adhikAra sthira bhI kara sakI / / 43 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI rece * atIta khaNDa ina tIrtha-dharmAvAsa kI dRr3ha nova ve haiM de gaye; Agama nigama, zruti, yama, niyama vistArapUrvaka raca gaye / sAhitya jitanA hai racA, upalabdha utanA ho nahIM; avaziSTa hita bhI hama kahIM zAyada adhUre ho nahIM ! // 44 // una pUrvajoM kI zola-sImA kauna kavipati gA sakA ? guNagAna sAgara-kUla kA bhI daza bhara nahiM pA sakA / ve the virati, rativAna hama; nidhUrma ve, hama dhUma haiM; ve yoga the, hama roga haiM; ve the sumana, hama sUma haiM / / 45 / / thA cakravartI rAjya jinakA, rAjya vittAgAra thA: amareza, vyaMtara, deva se jinakA adhika parivAra thA / aise manuja vara Aja taka hama meM karor3oM ho gaye; jo dAna, saMyama, zIla ke zuci bIja jaga meM bo gaye // 46 // Adarza jaina jo yadi jinavara, Adi vibhuvara, Adi naravararAja the; jo Adi yogI Adi bhogI, sura-asura adhirAja the / da nAyaka, vidhi-vidhAyaka prathama jaga meM ho gaye; zruti zAstra kahate nAbhisuta' 7 ko varSa gaNita hogaye // 47 // kyA Ayu, saMyama, zIla meM inakA kahIM upamAna hai ? frent fear AdhyAtma meM inake barAbara mAna hai ? haiM kauna vibhuvara ajita '", ara" se vizva-jetA ho gaye ? kyA zAnti, saMbhavanAtha se jaga ke vijetA ho gaye ? // 48 // 10
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI S * atIta khaNDa uti 2 dvAdaza 2 hamAre cakra - pANI dharma dhvaja laharA gaye; navadeva 23, navaprativAsusura 24 kauzala ananvaya kara gaye / usa mokSa - cetA bhUpa kA basa bharatacakrI 25 nAma thA; jisa para par3A isa deza kA bhArata ananvaya nAma thA // 46 // arihaMta jinavara SaSTa zraSTAdaza' 26 hamAre hogaye; tapa, teja, bala, zuci zIla kI ve sIma antima hogaye / kinnara, surAsura, manuja ke ve loka-lokA-dhIpa the; nirapekSa the, nirlepa the, paramAtma cakrAdhIpa the // 50 // saba rAja - kula sampanna the, saba sArvabhaumika bhUpa the; nararAja the, nara-rUpa meM akhileza ke saba rUpa the / sAmrAjya inakA sukhada thA, dukha, zoka, cintA thI nahIM, mithyA hiMsAmaya kahIM bhI sthAna milatA thA nahIM // 51 // inake anUpama tyAga kI nara kauna samatA kara sakA ? sAmrAjya, sukha, parivAra yoM nara kauna tRNavata taja sakA ? upasarga sahakara bhI kabhI durbhAva the bhAte nahIM; inake uroM meM bandhu-ripu ke bheda jagate the nahIM // 52 // ve zAnti meM vigraha kabhI utpanna karate the nahIM; krimi, kITa kA bhI artha hita apakAra karate the nahIM / dhana-mAla, vaibhava, rAja se unako na kucha bhI lobha thA; AtmArtha tajate vizva ko unako na hotA kSobha thA // 53 // 11
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * atItakhaNDa . svacchanda the, svAdhIna the, nirmoha the, niSkAma the; gatarAga the, gatadveSa the, zuci zIla-saMyama-dhAma the| bhagavAna ke bhagavAna the, ve nAtha ke bhI nAtha the; tAraNa-taraNa the, siddha the, sarvajJa the, sura-nAtha the // 54 // suta-cIra kara bhI thA jinhoMne dharma kA pAlana kiyA2% raha kara bubhukSita Apane munirAja ko bhojana diyA28 / thA zyena ko zrAmiSa diyA yoM kATa kara nija deha se29, AkhyAna aise naravaroM ke gUMjate sura-geha me // 55 / / Ajanma jIvana meM kabhI bhI jhUTha thA bolA nahIM; caNDAla ke ghara bika gaye, para satya-vrata tor3A nahIM / dhamArtha tajate prANa jinako nimiSa thA lagatA nahIM; aise manuja koI batAve mila sakeM jo yadi kahIM / / 56 // narasiMha the, narazreSTha the, naradIpa the, naranAtha the; bhUnAtha the, suranAtha the, raghu-kula-maNI raghunAtha the31 / vana-vAsa vatsara cAra daza kA rAjya taja kisane kiyA? AjJA pitA kI mAna yoM kisane zivira vana meM diyA / / 57 // balarAma, lakSmaNa, bharata, arjuna, bhIma bhrAtA hogaye; nyAyI yudhiSThira37 rAma se bhI jyeSTha bhrAtA ho gye| hai kauna aisA deza jo upamAna inakA de sake ? stha dharma ke sadteja se kyA bAta jo bhU chU sake / / 58 / /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI *3000mmer atIta khaNDa de dAna kaMcana kA prathama jala-pAna karanA cAhie; Aye hue kA dvAra para satkAra honA caahie| nRpa karNa,39 rAjarSI balI' ye vIra dAnI ho gaye; ye prANa rahate yAcakoM kI tRpti mana kI kara gaye // 6 // gopAla, yadupati, naMdanaMdana, gopa-vallabha, kRSNa vA, rAdhAramaNa, mohana, madhusudana, dvArakApati viSNu vA, giridhara, murArI, cakra-pANI eka ke saba nAma haiM; muralI pati vAsudeva ke basa karma bhI abhirAma haiM // 6 // lava-kuza42 tathA abhimanyu jaise vora bAlaka the yahA~; raNa-zaurya jinakA dekha kara sura raha gaye staMbhita jahA~ / sukumAra neminAtha44 kA bala, Atmabala bhUleM nahIM; anyatra aise vIra bAlaka Aja taka janme nahIM / / 61 // gaNitajJa kitane haiM yahA~ ? hoM sAmane Akara khar3e giniye dayAkara vIra45 meM kitane kar3e saMkaTa par3e ? Adarza aise eka kyA lAkhoM tumheM mila jAya~ge; jaga zAntipUrvaka DhU~Dha lo; ve to ananvaya pAya~ge // 2 // para hAya ! phUTe bhAga haiM, itihAsa pUrA hai nahIM; jina pArzva prabhu ke pUrva kI to jhalaka par3atI hai khiiN| hA ! eka saritA kI kaho ye zAkha do kaise huI ? ye jaina vaidika nimnagAyeM kisa taraha kyoM kara huI ? // 63 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato SOORAG000 OM atIta khaeDa 8 aMgAra sira para dhara diye, thA moha prANoM kA nahIM, the prANa taka bhI de diye, yava-bheda para kholA nahIM / jaladhAra meM pheMke gaye45, hA! hA! tvacAkarSaNa huA""; upasarga aise ho saha vaha kauna jaga meM hai huA ! // 64 / / hama kyA sudarzana' zreSThi-sutakI zIla-sImA kaha sake ! usa zUla ke madhu puSpa kyA hoye binA the raha sake ! ve puMzcalI-prAsAda meM caumAsa bhara bhI raha gaye52, haiM kauna aise jo ki yoM par3a kara anala meM baca gaye! / / 65 / / hama kyA kaheM ? jaga kaha rahA, the deva bhI hama-se nahIM; isa zIla durgama vatma meM sura khA gaya Thokara khiiN| parameSThi-maMgala-maMtra53 ko nara kauna nahiM hai jAnatA ? arihaMta, arhat, vItabhava jaga pUrvajoM ko mAnatA // 66 // upasarga inake Aja taka koI nahIM hai gina sakA; kahakara anaMtAtizaya basa avakAza kavivara pA skaa| arihaMta the, ye siddha the, AcArya the ye dharma ke va mahA mahopAdhyAya the, munivarya the mana-marma ke // 67 / / hama garva jitanA bhI kareM, utanA hI ina para yogya hai; hama hI nahIM haiM kaha rahe, saba kaha rahe jana vijJa haiN| ye mana, vacana aru karma se hara bhA~ti pAvana ho gaye, mana ke dhanI, manadeva sacce ye ananvaya ho gaye // 68 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Becaceak atIta khaNDa he baMdhuoM ina pUrvajoM kA mAna karanA sIkha lo; guNa, bhAva inake dekhakara anukAra karanA sIkha lo| ye dharma kI ziva karma kI thI jyotidhara pratimUrtiyeM; inake uroM meM thI ahiMsA kI taraMgita urmiyeM // 6 // kaise prasAraka dharma ke ye dharma-ketana ho gaye; kinameM ? kahA~ tuma DhU~Dhate ? ye ratna tuma meM ho gye| ye tyAga ke, vairAgya ke Adarza anupama rakha gaye; jaga se nahIM kucha legaye, jaga ko amara dhana de gaye // 7 // trimya ina meM Aja kA-sA nAma ko bhI thA nahIM; yoM bandhu-ripu kI bhAvanA inake uroM meM thI nhiiN| AdhyAtma-sara ke ye sabhI nita padma rahate the khile sabake liye inake hRdaya ke dvAra rahate the khule / / 71 / / arihaMta 54 vicaraNa jahA~ inakA huA sukha-zAnti-rasa sarasA gayA; yojana savAsau prAMta meM dukhamUla jar3a se ur3a gyaa| daza cAra lokAloka ke sura, indra inako pUjate; paiMtIsa guNayuta vacana meM arihaMta ke svara phUMjate // 72 // siddha 5 ye aSTa karmoM kA bhayaMkara kATa dala Age bar3he trayarama-dhArI ye hamAre mokSa pada para jA cddh'e| apavarga se ye puruSa vara kyA lauTa kara phira Aya~ge ? ujar3e huye kyA deza ko AbAda phira kara jAya~ge 1 / / 73 / /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI amavasa 7 atIta khaNDa (r) prAcArya 56 paMcendriyeM thI hAthameM, traya guptimaya vyavahAra the; krodhAdi ke saba the vijetA, zIlayuta AcAra the| vyavahAra, paMcAcAra unake, samiti unakI dekha lo; saujanya kA inakI kriyA meM rUpa antima pekha lo / / 74 / gaMbhIratA, dRr3hatA, madhuratA, niSkapaTatA, zauryyatA, zuci zIlatA, mRdutA, sadayatA, satyatA, dhruva dhairyytaa| kitanI ginAU~ Apako maiM Arya-jana-AdarzatA; kaise bharU~ maiM varNa meM arNava batAdo tuma patA / / 75 / zrAdarza AcArya Adarza the AcArya aise-ve divasa bhI eka the; hama the akhila ! AcArya sura-nara-vaMditA akhileza the| zrI Arya khapuTAcArya57 kaise dharma ke digpAla the; nata cetya gautama buddha kA yaha kaha rahA-surapAla the||76 guruvara svayaMprabha58 ratnaprabha59 AcArya kula-avataMsa haiM; zrImAlapura, upakezapura jinake suyazadhvaja-aMza haiN| the Arya samitAcArya jinakA nAma aba bhI khyAta hai; jinako acala, sara, nada, nadI hote na bAdhaka-jJAta hai / / 77 zrIvatrasenAcArya ,munivara ratna 2,kovida candra 3 se; Adarza the munivara yahA~ rAjarSi prasannacandra 4 se| ye the camakate candravata jaba jaina-jagatI-vyoma meM; jAjvalyatA kA lAsa thA, jaga thA na taba tama-toma meM // 78
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI MPEGORIEGOR atIta khaeDa . pAkhaNDa, midhyA, pApa kA usa kAla meM nahiM aMza thA; pApI, narAdhama manuja kA unmUla hI taba vaMza thaa| narabhUpa gardabhane 5 jahA~ duSbhAva AryA para kiyA; munikAlikAcAryAya ne kaisA vahA~ thA praNa kiyA / / 76 // jisa kAla indrAcArya ,tilakAcArya droNAcArya the, zromallavAdyAcArya, sUrAcArya, vIrAcArya 2 the; munivara jinezvara 3 jIva devAcArya74 durgAcArya5 the; usa kAla bhArata Arya thA, isake nivAsI Arya the||20|| zrImAnatugAcArya ne pada-baMdha caumAlIsa sekhaNDita kiye pada-baMdha, pAyA mAna manujAdhIza se / guru the suhastI77 Arya ko samrATa saMprati 8 mAnate; Adarza kA Adarza hI sammAna karanA jAnate // 1 // zrI mAnadevAcArya79 ke, zrI abhayadevAcArya ke, vetAla vAdI zAnti'' muni ke, khappabhaTTAcArya-2 ke, varNana guNArNava kA karUM kaise bhalA maiM varNa meM ! para bhAna pA sakate nahIM Aditya kA kyA kiraNa meM ? / / 2 / / jinadata 3,kuzalAcArya-4,jinaprabha5 yuga-prabhAvaka ho gaye; zrI candrasUrIzvara prabhAcandrArya munimaNi ho gye| paMDita ziromaNi Arya AzAdhara amitagati Arya-sevizruta jagata meM hogaye sAhitya-sevA kArya se / / 83 // 17
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, atIta khaNDa Adarza muni zrAcArya aise haiM anaMtA ho gye| jinake suyazake cihna kucha to raha gaye, kucha kho gye| ve Aja ke AcArya se daMbhI kurAgI ye nahIM; vAcAla, bhojaka dvapa-sevI isa taraha ve the nahoM / / 84 // abhityAga unakA dhama thA, saMyama manohara karma thA, zuciHzIla-paripAlana rahA unakA sadA hI vama thaa| ve sahana kara upasarga bhI vicaraNa sadA karate rahe, girate huye ko sthAna para the ve sadA dharate rahe / / 85 // unake yazasvI teja se Alokayuta hama Aja haiM; unakI dayA se vizva meM hama mAna pAte Aja haiN| hama garvayuta haiM kaha rahe-aise na jaga meM sAdhu haiM; pUrvaja hamAre haiM zramaNa, pUrvaja hamAre sAdhu haiM / / 86 // Adarza striyA~ kaisI yahA~ kI nAriyeM thIM-sahaja hI anumAna hai; nara-ratna jaba inako kaho, anamola nara kI khAna hai| jyoM candra ke vistAra se hotI adhika hai candrikA nara-candra kI jaga-vyoma-tala prasarita huI tyoM candrikA / / 87 / / kaMthAnugAmI thoM sabhI ve lAjavaMtI nAriye; patideva ko prANeza thIM ve mAnatI sukumAriyeM / ve saukhya meM upadezikA, lakSmo-svarUpA thIM sabhI, pati se nahIM ve daukhya meM para bhinna hotI thIM kbhii||8||
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa sahayoga unakA thA sadA prati mAnavocita karma meM; thIM rokatI jAte hue nara ko sadA durvatma meM / sama bhAga jo nara-karma meM inakA na yadi hotA kahIM; vaha bhUta bhAratavarSa kA gaurava-bharA hotA nahIM / / 88 // zuci zIla ke ziva tApa se pAvaka badala jala ho gayA 1; jyoM-jyoM duzAsana cIra khIMce cIra tyoM tyoM bar3ha gyaa| Adeza se unake kaho kyA kuSTa nahiM thA miTa sakA; zrIpAla kA kuSTI badana kaMcana nahIM kyA bana sakA 3 ? // 0 // pati duHkhamocana ke liye thI Apa zaivyA94 bika gaI; tArA 5 kusumabAlA kaho kisa deza meM haiM ho gaI ? ve saMga rahakara kaMtha ke raNameM sadA lar3atI rahIM; thI nija karoMse putra, pati ko bhejatI raNa meM rhiiN||11|| pratyakSa mAnoM deviyA~ thIM, RddhiyA~ mRta varga kI; AnaMda gharameM mila rahA thA, cAha nahiM thI svarga kii| sura-sthAna kI saMprApti meM apamAna hama the jAnate; jaba ho rahe the mokSa pada ke karma-kyoM nahiM mAnate ? // 12 // cala cAlinI se bhI subhadrA sIMcatI jala hai aho! . car3hatI anala ko bhI zivA 8 upazAma karatI hai aho! kATe hue bhI hAtha jisake phira yathAvata ho rahe99,! ina zIla-prANA nAriyoM ke gAna ghara ghara ho rahe / / 63 / /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * atIta khaNDa ari ke karoM meM tAta ne sauMpA jise nija bhAgya para; bana meM marI phira chor3a jisako mAtR jihvA khoMca kara / rathavAna, gaNikA, zrImatI ko bhUla hama sakate nahIM; hA ! vAsumati' ne kaSTa kitane the sahe-ginatI nahIM // 14 // tana ke sivA sarvasva ko jo dyUta meM the kho cuke; taja vepa sAre rAjasI avadhUta jo the ho cuke / hokara dukhI jisane priyA ko bora vana meM thA tajA; karatI use sampanna hai phira bhIma nRpa kI AtmajA' / / 65 / / brAhmI' 02, sujaSTA103, sundarI104 kA brahma-vrata kyA thA kaho! sura, indra jisa patha meM gira usameM calI thI ye aho! ye Aya-kula kI dIpikA thI jJAna-gauravazAlinI; ye dharma-kula-nizirAja kI thI zarada nirmala cA~danI / / 66 // thI puppa'05 cUlA, dhAriNo-sI106 deza meM sukumAriyeM; thI madanarekhA107, narmadA'08, sulasA'09, musImA naariyeN| jaba aJjanA'11, padmAvatI' 12 ke tapa manohara ho rahe; thA svarga-bhUmI deza yaha, the bhAgya isake jaga rahe / / 17 // tuma vizvabhara kI nAriyoM ke kaSTa pahile tola do; rAjImatI 13 ke kaSTa kA phira tola mu~ha se bola do| dekho udhara vara lauTa kara AyA huA hai jA rahA; yaha jJAna mAyA kA kaho raNa dvanda kaisA ho rhaa!||18||
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ M - jaina jagatI, OM atIta khaNDa ye dekhiye isa Thaura para haiM prazna kaise ho rahe ! viduSI jayantI 14 ko svayaM bhagavAna uttara de rahe / ina bhUta dattA115, yakSa dattA kA smaraNa-bala dekhiye; phira sapta bahinoM ke liye upamAna jaga meM lekhiye || 6 || ye lakSmiyA~ thI, deviyA~ thIM, RddhiyA~ thIM, siddhiyA~; tana, mana, vacana aru kama se karatI rahIM nita vRddhiyaaN| ye thIM sudhA, gRha thA sadA devAmRtAkara, sukha bharA; RturAja kA cahu~ rAjya thA, saba bhA~ti harpita thI dharA / / 100 / / aisA na koI karma thA jisameM na inakA yoga ho; ghara meM tathA bAhara sadA inakA prathama sahayoga ho : gAhasthya-sukha ko dakha kara tha dava mohita ho rahe; naraloka ko suraloka se saba bhA~ti bar3hakara kaha rahe / / 101 // pUrvaja hamAre deva the, nara-nAriyA~ thI deviyA~ thIM manuja-mAnasa kA alaukika kAnta-dazI umiyaaN| inake subhaga anucarya se kRtakAma pUrvaja ho gaye; hama Amrataruvara-DAla para phala hAya! kaTu kyoM laga gy|| 102 // ye thI kizorI vRkSA-rAjI, zIla-dhana pati-loka thA; ye dhyeya thI, ve dhyAna the, parivyApta premAloka thaa| jamadagni , kauzika 17, indra taka jisa mArga vicalita ho gaye; usa mArga meM hI zIla ke zuci puSpa inake khila gaye // 103 / /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Recepcca * atIta khaNDa hamArI sabhyatA Adima hamArI sabhyatA ke srota kA udgama kaho; gaMbhIra itanA jJAna hai ? jo Adi kA saMvat kho| kara krAntiyeM saba jAti kI AdhyAtma-rasa the pI rahe; bIte hajAroM yuga ume-tuma krAntiyeM aba kara rahe / / 104 // jinavara RSabha ko tuma kaho aba abda kitane ho gaye ? kula kara hamAre sapta inase pUrva hI hai ho gaye / jaba anya janapada ke manuja the jambukoM-se cIkhate; usa kAla bhArata varSa meM hama kAvya-racanA sIgyate // 105 // the vyomatala ko cUmate prAsAda, ketana ha~sa rahe; gRha-dvAra ke toraNa hamAre cIra nabha the jA rahe / cAhe kizorI kalpanA imako bhalA koI kaheM; tanumAna thA jaba paMcazata dhanu, mAna ketana kA kaheM / / 106 / / jo Aja ke dina jaga rahe, ve Aja-sA hI jAnate; yA rAga se, yA dveSa se saMkoca karate mAnate / kucha vIra saMvat pUrva ke haiM cihna hamako mila rahe118; jinase hamAre kAla kA anumAna jana haiM kara rahe // 10 // ye nara akiMcana Aja ke sampanna nija ko kaha rahe; matsaramaya mahAzAnti ke ye bIja jaga meM bo rahe / thala, jala, gagana maba Thaura atyAcAra inake horahe; sampanna ho saba bhA~ti se upakAra hama the kara rahe // 108 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI. ReceTAccc atIta khaNDa thA jAti se nahi neha anucita, bandhu se nahiM rAga thA; kucha moha mAyA meM na thA, kucha zakti meM nahiM rAga thaa| hama sArvabhaumika aiza ko jo chor3ate derI kareM; jyotiSa, puraMdara, sura hamArI kisa taraha sevA kareM ? // 106 / / hamane hamAre rAjya meM kisa ko batAo dukha diyA; krimi kITa kA bhI jAnate ho manujavata rakSaNa kiyaa| kyA daNDa se bhI hai kabhI jaga-zAnti sthApita ho sakI ? jalatI anala jala-dhAra bina upazAma kisa se hosakI ? // 110 // dhana-dravya nArI-apaharaNa usa kAla meM hote na the; saMbhava kaho kaise kahe, java puSpa hama chUna na the| triyaMca, manuja, jar3a Adi meM saba premayuta vyavahAra thA; saba prema ke hI rUpa the, saba premamaya saMsAra thA // 111 / / hama kAla ko to kavala se bhI tucchatara the mAnate; hama mukti, surapada kA ise basa yAna kavala jAnate / yaha yAna thA, isa para car3heM hama jA rahe ziva dhAma the; koI na hamako bhIti thI, jIvana parama abhirAma the // 112 // yAcaka hamAre sAmane jo AgayA vaha bana gayA; sarvasva usako de diyA, kucha vacana phira bhI le gyaa| hama gira gaye the, para gire ko hama uThAte nita rahe; nirjIva ko jIvana hamAre prANa nita dete rahe // 113 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * atIta khaNDa 8 PRECTRESE jaba vyaJjanoM ko chor3a kara upavAsa hama the kara rahe the anya janapada usa samaya bhI mAMsa-bhakSaNa kara rhe| tapa, dAna, vidyA, jJAna, guNa hamane sikhAye haiM unheM; pazu se badala kara sabhya nara hamane banAye haiM unhe // 114 // hama dUsaro kA dekha kara dukha zAnta rahate the nahIM; dukha mUla se hama kATa kara vizrAma lete the khiiN| unake dukhoM ko dugna bhalA hama kyoM na apanA mAna te 'Atmasya AtmA bandhu hai' jaba the bhalA hama jAnate / / 115 / / saba bhA~ti se hama the samunnata, garva para kucha thA nahIM; choTe-bar3e ke bheda kA durbhAva mana meM thA nhiiN| agha-paMka meM lipaTe huye ko the uThAta goda meM; sarvasva hama dete rahe the dIna ko Amoda meM // 116 / / hama zola-saravara-mIna the, tapa-dAna-saMyama-prANa the; sadbhAva-zatadala-bhRGga the, traya loka ke hama prANa the| upakAra, dharmoddhAra meM hamako na Alasa thA kahIM; basa, dhyeya dalitoddhAra ke atirikta dUjA thA nahIM // 117 / / siddhAnta-racanA hai dayAmaya zIla-samatA se bharI; hamane jise AcAra meM, vyavahAra meM vyavahRta krii| pratikUla yadi kucha hogayA thA-kauna kisako daNDa deM; bhabhiyukta apane Apako aparAdha kA khuda daNDa deM // 11 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI SHREETTE * atIta khaNDa AlocanA karate sadA the bhora meM nizicAra kI; karate sadA phira sA~jha ko dina meM kiye vyApAra kii| the mAsa kI aru pakSa kI bhI kara rahe AlocanA; varSAnta meM karate tathA sA~vatsarika AlocanA // 116 // jIvana hamArA dekha kara sura, indra bhI anucara hue; prati karmameM jo the athaka sahayoga de sahacara hue| aise anUThe karma-prANA kyA kahIM dakha gaye ? basa mokSa-jetA, bhava-vijetA hama hamI se ho gaye // 120 / / kyA hogayA jo Aja hama agha-paMka meM haiM sar3a rahe; AkAdi ke jo zuSka ur3a kara patra hama para par3a rahe / yaha puNya-jala se jisa samaya saravara bharA ho jAyagA; hama paMka meM paMkaja khileMge AvaraNa haTa jAyagA / / 12 / / ye garva itanA kara rahe haiM 'reDiyo' 'nabhayAna' para; yaha to batAde-jJAna inakA hai, milA kisa sthAna para / he 'zabda' rUpI yaha kaho kisane tumheM pahile kahA ? sura-yAna yadi hote nahIM. nabhayAna kyA hote yahA~ ? // 122 // hama bhavana para baiThe hue the jaga badaravata dekhate; hai kyA, kahA~ para ho rahA-saba mukuravata the pekhate / tana-mana-vacana meM, karma meM sabake hamArA prAsayAna ajJeya ho-aisA na koI dIkhatA nAgasa thA'
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI (r) atIta khaNDa hama pUrva bhava ko dekhakara Age caraNa the rakha rahe; hama jAnate the mokSa meM kitane caraNa haiM ghaTa rhe| para hAya ! daMbhI Aja hama prati divasa pIche haTa rahe; chAyA pralaya kI par3a gaI yA bhAgya khoTe A rahe // 124 // kyA nAtha ! nara-saMhAra hita vijJAna nirmApita huA ? pacchima dizA meM dakhiye-isa rUpa se vikazita huA / AkAza, graha, trayaloka aru saba tattva hamako jJAta the; phira bhI kabhI hama dIna para karate na yo utpAta the // 12 // ziva zAnti jaga meM ho nahIM sakatI kabhI saMhAra se; kyA bhUpa koI kara sakA hai zAnti atyAcAra se ? vattana ahiMsAvAda kA jaba vizvabhara meM hoyagA; taba abhilapita ziva zAnti kA sAmrAjya vikazita hoygaa||126|| krimi kITa taka bhI basa hamAre rAjya meM svacchanda the; pazu pUrNa kAlI rAtri meM nizcita the, niSphaMda the| hama Iza-niyamoM kI kabhI avahelanA karate na the hama svArtha basa para-atha kA yoM apaharaNa karate na the // 127 // kRSi-karma ko karate hue the bharaNa-poSaNa kara rahe; hama udara-poSaNa isa taraha saMsAra bhara kA kara rahe / para Aja to gaumAMsa hI adhikAMza kA AdhAra hai; zubhrAMzu ke pazcAt kyA chAtA sadA tamabhAra hai ? // 128 / /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa AsTreliyA aru eziyA, yUropa, arabIsthAna ko, duniyA nayI, aru aphrIkA, IrAka aru IrAna ko19hama pUrva tuma se jA cuke, itihAsa dekho khola kr| tumane nayA hai kyA kiyA duniyA nayI ko khoja kara ? // 126 / / jo tuma purAne graMtha kucha bhI netra-bhara bhI dekha lo; saMbaMdha kaise the hamAre-tuma paraspara pekhalo / hama bhUpa the, ve thIM prajA, the prema-bandhana jur3a rahe ho bahana bhAI dharma ke jyoM, rasa paraspara jaga rahe / / 130 / / sampanna hokara bhI nahIM hama bhoga meM Asakta the, hama dAna jIvana de rahe the, Apa jIvana-mukta the / jIvana-maraNa ke tattva sAre the karAmala ho rahe; satkarma karane meM tabhI hama isa taraha the bar3ha rahe / / 131 // hama Adi karake karma ko the madhya meM nahiM chor3ate; sAgara hamArA kyA kare ! hama zuSka karake chodd'te| hama parvatoM ko tor3a kara samatala dharA kara DAlate; bhU , anala, nabha, vAyu, jala Adeza nahiM the TAlate / / 132 / / paramArtha hita hI the hamAre karma sAre ho rahe; maitrimyatA para isa taraha se the nahIM hama mara rahe / yUropa ke aba deza jo unnata kahe haiM jA rahe, ve kyA kabhI batalAya~ge kisa deza ke anucara rahe / / 133 / /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * pratIta khaNDa vidvAna the, guNavAna the, tapa-dAna meM hama zUra the; hama nIti, naya, vidyA-kalA meM adhikatara mazahUra the| hamane kisI ko yuddha kA pahale nimaMtraNa nahiM diyA; yamarAja ne hama se akar3a kara anta apanA hI kiyA // 134 // para ye napuzaka Aja ke niMdA hamArI kara rahe; bakAla, baNiyA ye hameM mu~ha vakra karaka kaha rahe / saMtoSa itane se nahIM para hAya ! inako ho rahA; bhArata ahiMsAvAda se ye kaha rahe haiM. ro rahA // 135 // gajarAja ko bhI bhuMkatA kukkura sadA lekhA gayA; ye saba samaya ke cakra se saba kAla meM pekhA gyaa| gAMdhI'20 ahisA-satya para hai jora kitanA de rahe jaga-zAnti ke siddhAnta inako ve hamAra kaha rahe / / 136 / / hamArI prAcInatA una para dayA AtI hameM jo bauddha 121 hamako kaha rahe hai kauna-sA AdhAra vaha jisa para hameM yoM kaha rahe / 'hama bauddhamata kI zAkha haiM' the mUkha jo kahane lage; ve mata naye aba dekha kara haiM dekhalo chipane lage // 137 // pustaka' 22 purAtana dekhiye, inameM hamArA lekha hai; zruti veda meM, stotrAdi meM bhI ullikhita kucha lekha hai| saMtoSa phira bhI ho nahIM, manu-nIti ko bhI dekha lo; gItA, mahAbhArata kathita tuma sAra pahile lekha lo // 138 / / 28
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa brAhmaNa-kalevara kI kaho kAyA-palaTa kisane karI ? hiMsAmayI thI vRtti usakI vIra' 23 ne apahRta krii| pAkara hamArA yoga ye brAhmaNa abhI taka jI sake; ho bhinna hamase bauddha jana kabake kidhara ko jA cuke // 136 // vyAkhyAna meM ye mizra'24 jI vedAnta-carcA kara rahe; prAcInatama sabase hamAre jaina-darzana kaha rahe / vyAkhyAna apane meM tilaka'25suna lIjiye kyA kaha rahe; sabase purAtana jaina-darzana-zAstra hI batalA rahe // 140 // goviMda varadA' 26kAnta ke mantavya bhI tuma lekha lo; phira kRSNa 27 zarmA Adi kI bhI mAnyatAe~ pekha lo| giranAra128, harTalajAnsa' 29 ke mantavya bhI tuma dekhanA; phira Adi ke saMvat viSaya meM dhyAna se avalekhanA / / 141 / / prAcInatA ko naSTa jo bhI haiM hamArI kara rahe; ve dveSa yA ajJAnatA se isa taraha haiM kara rhe| svAdhyAya aru sadbhAva ve jyoM jyoM bar3hAte jAya~ge; hama ko agAU pAyeMge, ve guNa hamAre gAya~ge / / 142 / / zruti veda hamako Aja bhI haiM pUrvatama batalA raha; vidvAna, kovida, vedavida svIkAra hama ko kara rhe| jyoM jyoM adhika bhUgarbha jana utkIrNa karate jAya~ge; SaDkhaeDa meM pada-cihna ve hara sthala hamAre pAyeMge // 143 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jaina jagatI * atIta khaNDa hamAre vidvAna-kalAvida hama Apa muMha se kyA kaheM kitane bar3e vidvAna the, para Aja kahanA hI par3egA--saba taraha guNavAna the| jaba hIna hamako dezavAsI bandhu bhI kahane lageM; taba kyoM na hama pratikAra meM uttara jarA dene lageM // 144 // ye maMtra-vidyA, taMtra-vidyA, yaMtra-vidyA, bhUta vA, vaikriya-asura-sura-yakSa-vidyA dRSTa, antabhUta vA, ye mRtyu-jIvana-kSAra vidyA, rasa-rasAyana-pAka bhI, ye aindrajAlika, gaNita,jyotiSa jJAta thI hamako sabhI // 145 // jala-vahni-baMdhana, pavana-staMbhana, citra-varpaNa kI kalAhaiM Aja graMthita mila rahI ye isa taraha bahatara'3 deg klaa| ina nara-kalAoM ke sivA nArI-kalAyeM aura thIM; nArI-kalA'3' meM nAriye saba bhA~ti se zira-maura thIM // 146 // vANijya, nartana, citra, naya, saMgIta, sadvijJAna vA, Atithya, vaidyaka, kAvya, vyaJjana, daMbha, jalpana, jJAna vA, AkAra-gopana, hasta-lAghava, dharmamaya saba nItiyeM, inameM kalAvid thIM hamArI nAriye, navayuvatiyeM // 147 // vidvAnajaga meM adhika vidvAna hamase thA nahIM koI kahIM; hama hI nahIM haiM kaha rahe, aba kaha rahI sArI mhii| para hAya ! hamase anuga, aMgaja kyoM sadA jalate rahe; kalikAla-madirA-maNa se mata-bhraSTa ho bakate rahe / / 148 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI Necrotect atIta khaeDa. pujyAparAjina' 32, naMdi133, naMdila' 34,bhadrabhuja 35, zrutakevalI, saya the caturdaza pUrva ke jJAtA dhuraMdhara nirmalI / zrI AryarakSita 36 sUri ke sumaneza sevaka the rahe; ye yoga cAroM Aja unakA pUrNa paricaya de rahe / / 14 / / gaNadhara' 37 hamAre ye sabhI kaise prakhara vidvAna the ? inake vinirmita dekha lo ye grantha ve guNavAna the.! the graMtha UmA svAti ne zata paMca saMskRta meM likhe the caitya taka bho sUtra muMha se bolate unake sakhe ! // 150 / / kavigaja zekhara' 39 cakrapati se yAda jaba hamako nahIM ! nileja kitane hAya ! haiM, bolo patana kyoM ho nahIM ! zrI kundakundAcArya'4deg kA sAhitya kitanA zliSTa hai! devardhi14'ne saba zAstra vismRta phira race nava iSTa haiM // 151 / / kisa bhA~ti mUtroccAra se zrI pAdaliptAcArya' 42 nekaMcana kiyA raja-dhUla kA, mAnA jinheM nAgArya 43 neusa vyomacArI sAdhu kA tuma nAma bhI nahiM jAnate; sImA kahA~ bolo sakhe ! aba ho patana kI mAnate ? // 152|| navaratna vikrama bhUpake pANDitya meM prakhyAta haiM, sAhitya-racanA Aja bhI jinako anUTho khyAta hai| lekina divAkara' 4'sena ke ye sAmane nahiM Tika sake, samrATa vikrama jaina phira hoye binA nahiM raha sake // 15 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * atIta khaNDa* 145 146 147 148 149 150 vAdIndra, vAdI, hema, hari, zrIpAla, parimAla ho cuke, kavivara dhanaMjaya'5', vanasvAmo52 se vizArada ho cuke / jyotiSa, gaNita, zrati zAstra ke ye saba pravara pariData haye; inakA sadaya sAhitya pAkara Aja hama maNDita huye // 154 / / akalaMka'53, kavipati vAgbhaTa'54 ko bhUla hama kisavidha sakeM ? kyA boddha unake sAmane zAstrArtha meM the Tika sake ? kavi bhUpa kAlIdAsa hala jisa prazna ko nahiM kara sakeusa prazna ko dhanapAla'55 kavivara sahaja hI the kara sake / / 15 / / kavivara divAkara grantha kitane kula milAkara likha gaye ? itane ki jitane vizvabhara ke kavi milAkara likha gye| kavibhUpa kAlIdAsa, homara zeksapIyara mAnya haiM; zrImAla156, maNDana'57, cakravartI 58 bhI na para avamAnya haiN| ||156 // prAnandaghana'59 ke kAvya kI rasa yukta racanA lekhiye; bama sUra-tulasI-sA majA inake padoM meM dekhiye / kavirAja jaTamala 160 kI 'latA' hai Aja bhI laharA rahI; para gandha usakI hama abhAgoM ko na kucha bhI A rahI // 157|| prAcArya AtmArAmajI' 61 kucha varSa pahile ho gaye; paMDita yazopAdhyAya jI'62 zataprandhakartA ho gye| kyA sUrivara rAjendra 163 ko yaha jaga nahIM hai jAnatA ? inake vinirmita koSa kI kitanI bar3I hai mAnyatA // 158||
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI atIta khaNDa hamArA sAhitya sAhitya-saravara hai hamArA kamala-bhAvoM se bharA; jisameM ahiMsA jala-taraMgeM chaharato haiM sundarA / zuci zIla-saurabha se sugandhita ho rahI hai bhAratI, sadjJAna parimala-yukta yaha salilomi karato AratI / / 156 // usa Adi prAkRta meM hamArA baddha saba sAhitya hai; para Aja prAkRta-bhASiyoM kA astamita Aditya hai! aise na hama vidvAna haiM-anuvAda rucikara kara sakeM! jaisA likhA hai, usa taraha ke bhAva meM phira rakha sake ! // 160 // hai bahuta kucha to miTa gayA, avaziSTa bhI miTa jAyagA; ho jAyagA vaha naSTa jo kara meM hamAre AyagA! he Adi jinavara ! Apake ye vAkya hitakara miTa raheM ! uddAma hokara phira rahe hama, haiM paraspara lar3a rahe ! // 161 / / bhaNDAra jayasalamera164, pATaNake 35 hamAre lekhya haiM; krimi, kITa, dImaka khA rahe unako vahA~ para-pekhya hai| mudrita karAle Apa hama, yaha bhAva bhI jagatA nahIM! bhavitavyatA kaisI hamArI, jAna kucha par3atA nahIM ! // 162 // bhAgamahA ! lupta caudaha 66 pUrva to he nAtha ! kaba se ho gaye ! hA ! karma-darzaka zAstra ye kaise manohara kho gaye ! jaba nAma unakA dekhate haiM, hAya / ro par3ate vibho ! kaise manohara nAma haiM ! siddhAnta hoMge kyA, prabho ? // 163 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Penis ROO * atota khaNDa (r) kitane hamAre zAstra the, hA ! zeSa Adhe bhI nahI; ina arddha zAstroM meM kaheM kyA aMza pUre bhI nahIM ! dvAdazika'67 vatsara kAla vibhuvara ! rUgNa para zrAvaNa huA! avaziSTa saba sAhitya kA bhI aMta phira pUrA huA! // 164 // devardhigaNi Agama-nigama haiM navya vidhise likha gaye; parilupta hote jinavacana ko pragaTa phira se kara gye| anuvAda, TIkA Adi phira pAkara samaya hote rhe| nava navya ina para pratha phira vidvAna jana likhate rahe // 16 // vizruta purAtana veda 68 jina-sAhitya ke hI aza hai; aba jinavacana se ho vilaga ve ho gaye apabhraMza haiN| yo chinna hokara bhI abhI sAhitya hai pUrA aho ! jIvana jagAne ke liye vaha Aja bhI zUga aho ! // 166 / / duniyA~ hamAre darzanoM 569 ko dekha vismita ho rahIM; ina darzanoM se jJAna kI vikazita kalAe~ ho rhii| una pUrvajoMne darzanoM meM tatva kaisA hai bharA ! anyatra aisA Aja taka koI kisI ne nahiM karA // 167 / / siddhAnta aise jaTila haiM, hama samajha bhI sakate nahIM; inakI upekSA hetu isa karate nirakSara hama nahIM ? siddhAnta jina-siddhAnta-se pAzcAtya 70aba sthira kara rahe; ve dekha lo aba jIva-zodhana taru, latA meM kara rahe / / 168 / /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI SCORREEncy * atIta khaNDa 7 yaha mata ahiMsAvAda kA ziva-zAnti kA saMdeza hai; hara grantha ko tuma dekha lo, usameM yahI Adeza hai| hama kaha cuke the ye kabhI se pUrva lAkhoM varSa hI; hai kara rahA upadeza phira bhI Aja bhAratavarSa hI // 166 // aMga 171 sAhitya kitanA ucca hai ? tuma aMga par3hakara lekha lo| AcAra kA, vyavahAra kA saba marma unameM pekha lo| vrata, satya, saMyama, zIla kA upadaza inameM hai bharA; avalokate hI kaha par3oge-kyA vivecana hai karA ! // 170 / / tuma grantha AcArAMga-se kucha DhU~r3ha kara to do batA; sUtrottarAdhyayana tumako hama bAda meM deMge vtaa| anuyoga, naMdIsUtra kA hari-dvAra tumako khola deM; ye mukti-mANika-ratna-bhRta haiM--Apako anamola deN| 171 / / ___upAMga 172 sadbhAva kahate haiM kiheM, kyA rUpa unakA satya hai ? tapa, dAna, brahmAcAra kyA hai ? kyA ahiMsA kRtya hai ? apavarga, graha, nakSatra kA yadi vizada varNana cAhie / taba dvAdazopAMga tumako Adyanta par3hane cAhie / / 172 / / payannA 173 ye daza payannA grantha tumane Aja taka dekhe nahIM! jinarAja, tyAgI, siddha ke kyA rUpa haiM-pekhe nahIM ! syAdvAda kahate haiM kise? kyA mokSa kA sadpa hai ?ye mokSa-jinapada marma ke sAhitya-darpaNa rUpa haiM / / 173 / /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI. Peacot Recen OM atIta khaNDa 8 cheda-sUtra 171 kAThiNya sAdhvAcAra kA chaH cheda-sUtroM meM par3ho; inameM kathita AcAra ko tuma pAla jinapada para cddh'o| jaba aga-cAlana sUkSma bhI sAvadha hai mAnA gayA; taba pArthamaya vyavahAra para kitanA likhA hogA gayA ? // 174 // saMsAra ke saba sAdhuoM kA eka sammelana karo; phira tyAga kisakA hai adhika-niSpakSa ho carcA kro| ina cheda-satroM se inara hara grantha kI tulanA kareM; siddhAnta jinakA zreSTha ho, saba jana use svIkRta kareM // 175 / / cAra mUla va do cUlikA sUtra 175 catvAra sUtroM meM hamAre tattva sAre Agaye: jIvana-maraNa ke bheda varNita cUlikA meM ho gye| basa satra aGgopAGga meM karttavya varNana A gayA; inameM vivecana pUrNa sAGgopAGga jaga kA ho gayA // 176 // dharma-granthaisa graMtha gomaThamAra17 ke sama graMtha dUjA hai nahIM; atirikta isake mokSa-pada kA vama dUjA hai nhiiN| zruti veda, gItA graMtha ke saba sAra isameM A gaye; sampUrNa mAnava-dharma ke siddhAnta isameM bhara gaye // 177 // navatatva17 dRzyAdRzya jaga kA eka sattama grantha hai; isa graMtha meM nava tattva jaga ke kaha gaye nigraMtha haiN| yadi sUtra tattvArthAdhigama 78 tumane na dekhA ho kabhI; tuma manuja nahiM, khara-mUrkha ho vidvAna hokara bhI abhI / / 17 / /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI S@RGSSOS atIta khaNDa jinarAja-vAGgamaya-koSa meM aise anekoM graMtha haiM; AtmAbhisAdhana ke liye basa eka ve ziva-paMtha haiN| bhavabhAvanA' 79, jIvAnuzAsana'8deg, puSpamAlA'8' lekhiye dvAdazakulaka18 2,nirvANakalikA 8 3,bhAvasaMgraha 84 dekhiye||176|| nyAyahama saptabhaMgI'85 graMtha kA yoM kara rahe abhimAna hai; upahA~sa ke atirikta jaga ne kyA kiyA sammAna hai ? isa loka ke, paraloka ke saba marma isameM haiM bhare: yaha pArthamaya saMsAra meM Aloka svargika hai are ! // 180 // saMsAra-bhara ke graMtha-giri para cAha se pahile car3ho, pApANa, taruvara, pAta para utkIrNa bhAvoM ko par3ho, nayavAda-bhUmI meM hamArI utara kara vizrAma lo; niHkRSTa, madhyama, zreSTha phira hai kauna ?-usakA nAma lo|| 181 // sAhitya-jaga meM jaina-darzana-nyAya ati vikhyAta haiM; paJcAsa pustaka isa viSaya kI uttamottama khyAta haiN| syAdvAda.86, nyAyAloka 187, aru mArtaNDa 88 vizruta graMtha haiM; kAdambarI, raghuvaMza ke ye jor3a ke saba graMtha haiM / / 182 // purANa 186 racanA purANoM ko kaho kitanI manohara gamya hai ! antarjagata, saMsAra kA lekhA yahA~ para ramya hai! itihAsa, Agama, nara-carita inako sabhI hama kaha sake; sacitra inako bhUta bhAratavarSa ke hama kaha sakeM // 183 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha jaina jagatI OM atIta khaNDa 8 PRIORRECE caritrajIvana-caritroM ko kamI bhI hai na kucha hamako yahA~ ho zreSTha puruSoM kI kamI to ho kamI inakI yahA~ / jIvana, kathAnaka, rAsa se sAhitya-gRha bharapUra hai; hamako dikhAne ke liye patha timira meM ye sUra haiM // 184 // avakAza tumako hai nahIM, hA ! ho nahIM phira bhI kabhI; para mAtra kahane se hamAre tanika to suna lo abhii| trayapaTha-zalAkA-carita'90 maulika cira purAtana graMtha hai| paurANa, rAmAyaNa, mahAbhArata va gItA graMtha hai / / 185 // nItisatra nItiyoM kA marma cAho, nIti arhat 191 pekha lo; manunIti se bhI adhika isameM nIti-varNana lekhalo / yahI majamUA-mojadArI, hinda-tAjIrAta thA; kAnUna sAyara thA yahI, kAnUna sUmI khyAta thA / 186 // nATakajinarAja, muni, AcArya ko jaba pAtra kara sakate nahIM; aisI dazA meM nATya-racanA kyA kaThina hotI nahIM? dharmAbhyudaya 92, vikrAMta' 93 kaurava, maithilI kalyANa' 94 sephira bhI yahA~ upalabdha haiM nATaka manohara prANa se // 187 / / caMpUnATaka jahA~ hamane likhe, caMpU limve the sAtha meM; sAhitya kA yaha aMga hai, kaise na rakhate hAtha meM ? purudeva 95 caMpU, yazatilaka' 96 utkRSTa haiM saba bhA~tise; jina-vAkkalana sampanna hai sAhitya kI saba jAti se / / 188 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Res jaina jagatI * atIta khaNDa . vyAkaraNa choTe bar3e cAlIsa lagabhaga vyAkaraNa ke graMtha haiM; sAhitya varNAkarNa girike ye sabhI hari-paMtha haiM sampannatA saba bhA~ti ye sAhitya kI batalA rahe; sAhitya- sara ke pAra hamako yAna ye pahu~cA rahe || 186 // yaha zAkaTAyana 197 vyAkaraNa sabase adhika prAcIna hai; zrI hemacandrAcAryakRta 98 vyAkaraNa upamAhIna hai / vyutpatti se hara zabda kI utpatti hamane hai karo; saMskRta 192 sunA hai mAtR bhASA Adi prAkRta 200 kI rI ! || 160 // koSa - kucha hamakRta usa kopara 201 kI jATilyatA to lekhiye; pratyeka akSara ke vahA~ vana artha nAnA pekhiye | rAjendra sUrIzvara racita abhidhAna 202 nAmA koSa-sehai kauna vizruta kopa jaga meM ? - DhU~r3ha lo saMtoSa se // 161 // chaMdo'laMkAra - - 3 kAvyAnuzAsana nATya 204 darpaNa vRtti kaise graMtha haiM ? sAhitya puSpita ho rahA kara prApta aise graMtha haiM / avayava sabhI sAhitya ke tumako yahA~ mila jAya~ge; AvAla jina-sAhitya ko sAhitya-taru kA pAya~ge // 162 // mahAkAvya - utkRSTa kAvyoM se bharA sAhitya bhUSita ho rahA; jyoM padma-saMkula ramya saravara ho manohara laga rahA / hai jor3a ke raghuvaMzasaMbhava, meghadUtetyAdi ke; kyA zabda paricaya de yahA~ pariziSTa parve 205 tyAdi ke / / 163 // 36
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato . pratIta khaNDa 8 jyotiSa-zilpazrIjana20 jyotiSa, bhuvana207dIpaka-se na jyotiSa graMtha haiM; jyotiSa 20 karaNDaka vizva-jyotiSa meM anUpama graMtha hai| vijJAna jyotiSa kA bhalA kaise na AviSkAra ho ? jaba lagna muhurta ke binA hotA na kucha vyApAra ho // 164 // maMtra granthavaha maMtra-bala to basa hamArA dekhane hI yogya thA; maMtra-bala se sura-bhuvana meM gamana hamArA yogya thaa| ataaiva vidyAratnara 09,adbhuta21 siddhi pustaka lekhya hai; AkAza21 'gAmI pustikA sababhA~ti se avakhya hai // 165 / / hA~, grantha cAhe Apako aise kahI mila jAya~ge; para bhAva, bhASA meM adhika kala ve na inase paayNge| nakha-zikha-vivecana jisa taraha hara tattva kA inameM huA; vaisA na vaNana Aja taka anyatra granthoM meM huA // 166 / / aisA na koI hai viSaya, jisa para na hamane ho likhA; jisa para kalama thI cala gaI, usako na phira bAkI rkhaa| itihAsa, jyotiSa, naya, nigama, chaMdAgamAlaMkAra se / sAhitya saMkula hai hamArA, pUrNa hai rasacAra se / / 167 / / jitane hamAre grantha hai, saba ko ginAne yadi lageM; saMkSepa meM pratyeka kA yadi kucha viSaya kahane lageM;aise khar3e kitane bar3e pustaka naye ho jAya~ge; nAmAvalI, viSayAvalI ke graMtha zata bana jAya~ge // 18 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ . jaina jagatI PaNCORREcar * atIta khaNDa kalA-kauzala kitanI kalAyeM thIM hamArI pUrva, hama batalA cuke; daza-cAra vidyA-vijJa pUrvaja pAra jinakA pA cuke / cauSaTha-kalAvida the puruSa, saba thI kalAvida nAriyeM; kauzala-kalA meM deviyeM thIM usa samaya sukumAriyeM // 16 // zilpa-kalAye saba kalAyeM Aja kevala pustakoM meM raha gaI ! jaba the kalApati mara gaye, satiye kalAyeM ho gaI ! kucha khaNDahara meM raha gaI daba kara tathA bhUgarbha meM ! dipaNa badana hokara par3I kucha vakra vikRta darbha meM ! / / 200 // ye Apako bhagnAMza, pekho dUra se hI dIkhate; hA ! haMta ! jinameM cIla kauve niDara hokara cIkhataM / jo abhra-bhedI the kabhI, ve Aja raja meM mila gaye; 212 213 AkhyAna mANDava, lakSmaNI ke hAya ! vismRta ho gaye / / 201 // suraketa arbuda214 zRGga ke, girinAra215 parvata ke aho ! tAraMga216 parvata, siddha517 giri ke caitya haiM kaise kaho! sammeta zekhara 218 ke abhI bhI caityagRha saba haiM naye !varSA sahasroM jhela kara yoM raha sake kitane naye ? // 202 // udayAdri kA aru khaNDagiri kA nAma to hogA sunA; kaise kalAmaya sthAna haiM, yaha bhI gayA hogA sunaa| ailora221, aijeMTA guphAyeM aitihAsika cIja haiM; ye kara-kalA ke koSa haiM, ye sura-vinirmita cIja haiM / / 203 / / 210
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI.. avacreteccg & atIta khaNDa 222 223 224 mathurA, banArasa, orisA kI vaha na zobhA hai kahIM, pAvApurI225, amarAvatI226 bhI ramya vaisI haiM nahIM; para cihna inameM zilpa ke jo bhI purAne zepa haiN| hA ! gata huI usa bhAratI ke aMza ye avazepa haiM / 204 // yaha eka prastara kA banA caubIsa gaja kA caitya hai227; yaha kara-kalA to hai nahIM, devI-kalA kA kRtya hai / isase bar3A saMsAra meM hai vimba koI bhI nahIM; anukUla isake eka dina jina-zilpa kI sImA rahI / / 205 / / hA ! ze gaye bhUgarbha meM lAkhoM namUne zilpa ke jaba bhI mileMga siddha hoMge pUrva agaNita kalpa ke| kucha kho gaye, kucha dUsaroM ne chIna hamase bhI liye; kucha yavana 28 atyAcAriyoM ne naSTa, khaNDita kara diye / / 206 // kaisI kalAmaya thI malA vaha zilpa-kauzala ko kalA ! kaise kalAyuta hAtha hoMge zilpa-zAstrI ke bhalA ! jaba iMca bharakI koraNI meM mAha lagatA thA aho! phira vastu hogI mUlya meM kitanI bhalA yaha to kaho ? / / 207 // aAyAga 29paTa ke khaNDa tuma mathurApurI meM lekha lo; kara do tumheM bhI haiM mile, kara kI kalA to pekha lo| ve manuja the yA aura kucha; yA deva-mAyA thI vibho ! unake karoM meM thI kalA yA the kalAmaya kara prbho!||20|| 42
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI FaceRRESIDE * atIta khaNDa citra-kalAvaha citra-kauzala Aja hA ! narake na kara meM raha gayA; kara meM bhalA kaise rahe ? kala meM vicArA pisa gayA ! cala-citra calate dekha kara aba hama acambhita ho rahe; par3akara camaka ke cakra meM hama bhUla apane ko rahe / / / 206 // khalu citra-priya hama the sabhI, bina citra gRha thA hI nahIM, una maMdiroM kA citra-dhana hama kaha sake-sambhava nhiiN| pratyakSa thA yA citra thA, kucha thA patA calatA nahIM; the citra230 calate-bolatebhrama kyoM bhalA phira ho nahIM ? // 210 // premI manuja ko priya-priyA kI yAda jo AtI nahIM; yaha citra-kauzalakI kalA niHsRta kabhI hotI nhiiN| hama bhakta dRr3ha the Iza ke, parivAra se anurAga thA; bar3hatA gayA lAghava, yathA bar3hatA gayA zuci rAga thA / / 211 / / sUrti-kalAkarate na AviSkAra yadi hama mUrti jaisI cIja kA; milanA kaThina hotA abhI kucha dharma ke bho bIja kaa| ho prANa vyAkula mUrti meM hai dekhate bhagavAna ko; yaha mUrti hai bhagavAna kI, yaha zAstra hai ajJAna ko / / 212 / / hamako manovijJAna kA hotA na yo sadjJAna re ! ziva bhAva lAnA mUrti meM kyA hai kabhI AsAna re ? rasa-dhAra karuNA prema kI re ! mUrti se bahatI raheM; vaha bhavya bhAvodbhAvinI tana, mana, vacana haratI raheM / / 213 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI Gee atIta khaNDa* saba bhA~ti bhaktoM ke liye yaha mUrti hI AdhAra hai; yogIjanoM ke to liye bhagavAna yaha sAkAra hai / kitanA rasada lagatA hameM hai citra apane bandhu kA; phira kyoM na sabako ho sukhada yaha bimba karuNAsindhu kA || 214 || bhagavAna kAyotsarga meM kaise manohara laga rahe ! ziva bhAva- saravara bimba-tala para kyA subhaga laharA rahe ! varSA sudhA kI darzakoM ke ye hRdaya para kara rahe; pASANa ura ke bhAva - prastara bhAva paMkaja kara rahe / / 215 / / saMgIta-kalA saMgItamaya jar3a-jIva haiM, saMgItamaya saba loka haiM; saMgItakA to manuja to kyA, indra taka ko zauka hai / avahelanA hama isa kalA kI kara na sakate the kabhI; saMgIta, kIrtana, nRtya se vibhu ko rijhAte the sabhI / / 216 / / gaMdharva 231 sArI jAti kA saMgIta hI vyApAra thA; isane kiyA jaga meM prathama saMgIta - AviSkAra thA / yadi mAtra pala bhara ke liye yaha svara- kalA kala-bhagna hoM; hat kAnti basa ho jAyagI yaha bhUmi bhArata nagna ho // 217 // 44 saMgIta bina nATaka, sabhA, pariSada alonI dokhatI; hama dekhate haiM tAna para dhunatI mRgI zira dIkhatI / saMgIta para una pUrvajoM ne prantha gahare haiM likhe; saMgIta jIvana- mitra hai jaga-cara-acara kA he sakhe ! // 218 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI Faceae atIta khaNDa jaina dharma kA vistAra yaha jaina mata thA vizva-mata mAnA huA saMsAra meMhaiM cihna aise mila rahe kucha Thaura, kaMdara, gAra meN| vatsara anaMtA pUrva hI hama digvijaya the kara cuke / hA ! bahuta karake cihna to aba taka hamAre miTa cuke ! / / 216 / / kucha cihna aise haiM mile AsTreliyA232 ityAdi meM; jinase patA calatA hameM, jaga-dharma thA yaha Adi meM / yaha bhUmi bhAratavarSa isakA Adi paitRka vAsa hai; atirikta bhArata ke sabhI janapada rahe upavAsa haiM / / 220 / the rAma-rAvaNa-se hamAre dharma ke nAyaka aho ! rAvaNa sarIkhe bhakta kyA anyatra janme haiM kaho! saba vandhu yAdava2 33 vaMza ke chappana koTI jaina the; kitane murArI kAla meM bhAI hamAre jaina the ? // 221 / / mukha dharma cAroM varNa kA thA Adi se jina dharma hI; kSAtra-mata thA, vipra-mata thA, thA zUdra-mata jina dharma hii| avatAra isake kyA nahIM haiM kSAtra-kula meM se hue ? prAcArya, gaNadhara, sAdhu isake varNa cAroM se hue / / 222 / / una RSabha jinapati ko sabhI haiM anya mata bhI mAnate; avatAra khalu hama hI nahIM, avatAra ve bhI mAnate / ye cakrapati mahibhUpa the-pustaka purAtana kaha rahe; jisa dharma ka hoM ya pravataka, kyoM na vaha cakrI rahe ? || 223 // E jAti, gotra /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * atIta khaNDa dvAdaza hamAre cakrapANI vizva-jaya haiM kara cuke amareza, kinnara, deva bhI jinakI caraNa-raja cha cuke| itihAsa cAho Aja bhI krama-baddha unakA mila sake, ha~sate rahe jo Aja taka, ve satya aba kyoM kaha sake ? // 224 / / phUTe sabhI ke haiM nayana yA bhraSTa-mati saba ho gaye; zatratva, matsara, dveSa se saba ke vacana, mana raMga gye| ve mUrkha haiM yA ajJa haiM, pratyakSa jhUThI kaha rhe| kyoM bauddha-vaidika dharma kI zAkhA hameM batalA rahe ? / / 225 // itihAsa jAti vizeSa kA kyA dUsarI kA ho sake ? sambandha donoM meM rahe ho mAnya itanA ho sake / zAkhA kisI mata kI nahIM hama siddha ava yaha ho gayA; aba kauna vaidika, jaina meM hai jyeSTha-itanA raha gayA // 226 // nija deza ke itihAsa meM itanI purAnI jAti kAullekha kucha bhI ho nahIM-itihAsa vaha kisa bhA~ti kA ! itihAsa bhAratavarSa ke tuma Adhunika saba dekha lo; unameM tanika bhI hai nahIM varNana hamArA lekha lo / / 227 / / zrImaMta, dAnI, vIra, nRpa hamameM anaMtA ho gaye; vidyA, kalA-kauzala sabhI ke jJAna-dhArI ho gye| itane naroM meM se hamAre lekhya kyA koI nahIM ? -para dveSa se matabhraSTa kisakI ho bhalA sakatI nahIM !! // 228 / /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * atIta khaNDa hama jainiyoM meM Aja aisA eka nahiM vidvAna hai, zukalAla, becara haiM; -bhalA do se kahIM saMmAna hai ? itihAsa likhane kI kalA para hai na unake pAsa meM; kyoM dA~va dUjoM ke lageM aise na phira avakAza meM ! // 226 // ROGOct hamArA rAjatva rAjatva kI bhI sthApanA hamane prathama jaga meM karI 234; nara-dharma ke rakSArtha hamane sthApanA isakI karI / AtmiyoM ke Atma kA jaba rUpa ho hai ekasA; phira rAva, rAjA, raMka meM yoM bheda hotA kaunasA || 230 // hama the pitAta, hara taraha thI putravata hamako prajA; dvija ko na lene meM hicaka thI zUdra kI bhI AtmajA / phira kyoM prajApati ko kaho pyArI prajA lagatI nahIM ? kyoM manuja - mAnasa dvIpa meM rasa-dhAra phira bahatI nahIM ? // 239 // paramArtha hita rAjatva kyA, apavarga yadi tajanA par3A saba kucha tajA, sukha se diyA yadi prAraNa bhI denA par3A / hamako na mAyA-moha thA, rAjatva se nahiM lobha thA; " rAjatva tajate bhUpa ko hotA na kucha bhI kSobha thA / / 232 // rAjatva-varttI mAtra the, para bhoga-vartI the nahIM; hote huye upalabdha vaibhava lIna vaibhava the nahIM / vaha bharata cakrI puruSapati kaisA sadAzaya bhUpa thA ! hotA huA vaha rAja-bhogI rAja-yogI bhUpa thA 2 35 // 233 // 47
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI PREGORRESO * atIta khaeDa 8 hamane na atyAcAra yoM thA dIna dalitoM para kiyA; pApIjanoM ko bhI na hamane vizva meM bar3hane diyaa| upadeza ko hama daNDa-naya se adhika hitakara mAnate; sadmArga lAne kI kalA hama bahuta acchI jAnate / / 234 // hamArI vIratA hama Apa jAkara ke kisI se kara rahe nahiM yuddha the; zroNita bahAkara dIna kA patha yoM na karate ruddha the| the cakravartI bhUpa, para kucha garva hamako thA nahIM; suraloka vaibhava prApta kara hote badhira hama the nahIM // 235 / / girinAtha bhI thA janmate hI vIra vibhu ke hila gayA23, Asana svayaM thA indra kA kaMpita usI kSaNa ho gyaa| isa bhA~ti ke agaNita hamAre vIra narapati ho gaye; yadi yuddha unameM chir3a gayA, the eka jala-thala ho gaye / / 236 / / hamane samara agaNita kiye, para Apa lar3ane nahiM gaye; unmukha hue hama bhUpako pahile manAne ko gye| upayoga cAroM nItiyoM kA anta taka hamane kiyA; mAnA na jaba ari ne kathana, hokara vivaza phira raNa kiyA / / 237 // sajana, mahAzaya, sahRdaya ripu ruSTa hokara AgayA; vaha bala hamArA tolakara bhUlA huA-sA gRha gayA / thA bajra-sA yadi, kuMTha-hRdayI, kAla-sA vikarAla thA; lakha vaha hamArA Atma-bala hotA taralatatkAla thA / / 238 / /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagato * 1666 * atIta khaNDa raNa-kSetra 27 meM bhI pahu~ca kara gala bA~ha dekara mila rahe; the rokane ko rakta - nirbhara yatna bharasaka kara rahe / donoM paraspara yuddha pati karate kabhI dvau ora ke; isa bhA~ti ke prastAva se kaTate na dala dvau ora ke // 236 // Aveza hamameM thA nahIM, yaha vizva kyA nahiM jAnatA; hamako kSamAdhara, zAnta yaha jaga Aja bhI hai mAnatA / nirbala sabala kahate kise ? yaha prazna hama haiM pUchate; haiM ghaTa chalakatA adhabharA yA mukhabharA ? hama pUchate // 240 // talavAra kA upayoga karanA nirbaloM kA kAma hai; hara bAta meM si ko dikhAnA vIra kA kyA kAma hai ? hai Atmabala jisameM nahIM talavAra sAdhana hai use; AtmADhya bolo vacanase sakatA na kara haiM vaza kise ? || 241 // thA yuddha jisa dina chir3a gayA, vaha dina pralaya kA AgayA; jala, thala, anala, patra, gagana meM bhUkaMpa usa dina AgayA / jala-thala nalamaya ho gayA, jala, thala pavanamaya ho gaye; jaba cakra - pANI cakriyoM ke cakra phirane laga gaye || 242 // 242 243 244 ra, acala, jayanAma, maghavA, bhadra-se; 238 239 240 24 sAgara, svayaMbhU, 245 245 247 dvipRSTa kaise the balI ? tripRSTa nRpa balabhadra-se ! niSkuMbha 248 tAraka 249 - se balI ari kyA hamArA kara sake ? 250 251 darzana, vijaya baladeva kA kyA bAla bA~kA kara sake ? // 243 // 4 46
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa 8 AccemRECE usa mauryapati252 bhUpendra kI talavAra meM kyA teja thA ! kyA grIsa-sainyAdhIza253 se lenA sutA bhI sahaja thA ? kyA koTibhaTa zrIpAla254 kA bala jAnatA yaha jaganahIM ? zrIpAlako vara koTi bhaTa bhI jIta sakate the nahIM // 244 // rAjarSi udayana255 ko kaho itihAsa kyA nahIM jAnatA ? isako napolina kaha rahA vaha, kauna yaha nahiM mAnatA ? samrATa zreNika256, naMdivardhana257, rASTrapati ceTaka258 aho ! nRpa caNDa259 kaise the vijetA ? vIra the kaise kaho ? // 245 // usa khAravela 260 nRpendra kI talavAra meM kyA zakti thI? samrATa magadhAdhIza261 kI kyA cala sakI kucha zakti thI? kandara guphAyeM Aja bhI ye orisA 262 kI pekha lo; samrATa ke yaza-kIrti kI ye haiM patAkA lekha lo // 946 // hama yuddha meM ari se kabhI apadharma se lar3ate na the; bAhara sadA raNakSetra ke hama zatra ripu ginate na the| ripu jhaka gayA raNa-kSetra meM yadi yA palAyana kara gayA; vaha zatru se miTakara hamArA bandhu saba vidha ho gayA / / 247 / / vaizya kula ke vIrausa tauramANa 26 3 mahAvalI se yuddha thA hamane kiyA; usako bhagAkara deza se hamane kahIM thA kala liyaa| girate hue isa kAla meM bhI vIra, mAnI ho gaye; jo zeSa rahate zaurya kA saMkSipta paricaya de gaye // 248 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato atIta khaNDa hA! vAgabhaTa-se nAgabhaTa-se vora bAlaka aba kahA~! saurASTra ! tere lAla ye anamola hore haiM kahA~ ! 261 267 268 219 270 AmAtya AMbU vimala, udayana, zAntanu mahetA tathAhote na yadi saurASTra meM, saurASTra hotA anyathA // 246 // gujarAtapati nRpa siddha 275 ke, saurASTrapati nRpa bhIma272 kethe DAlane vAle hamI sAmrAjya kI dRr3ha nIma ke| AmAtya vastupAla 273 kahe kyA kisa taraha ke vIra the! inake 274 sahodara bandhu bhI AmAtya the, raNa-dhIra the|||250|| ina pauravaMzI bandhuoM ke tega meM kyA zakti thI ! sulatAna Alama kutuba275 kI calatI na koI yukti thii| saurASTrapati nRpa bhIma ke yadi ye anuga hote nahIM; saurASTra ke itihAsa, varNana dUsare hote kahIM // 251 / / bhujadaNDa bhaiSA-zAha276 ke the nAma ke anurUpa hI; the bandhu rAmAzAha 277 unake vIravara tadrUpa hii| zrIkarmasI278 zrInetamI279 zrIannadAtA dharma-sI280; saba the atula vara vora bhaTa hA ! varNya ho kaise prabho ! / / 252 / / hama dUra jAne kI nahIM haiM Apa se kucha kaha rahe; basa dhyAna se par3ha lIjiye jo paMkti do meM kaha rhe| itihAsa rAjasthAna kA. kyA Apa nahiM haiM jAnate ? saba varNa hamako Aja bhI bhUpAla281 kaha kara mAnate // 253 / /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa hama jainiyoM ne kyA kiyA itihAsa-cetA jAnate; saurASTra rAjasthAna kI ve snAyu hamako maante| jayapura, udayapura, jodhapura guNa Aja kisake gA rahe ? yadi hama na hote, Aja phira ye rAjya hone se rahe / / 254 // hamArI AdhyAtmikatA kaisA hamArA Atmabala thA, vizva meM vaha thA nayA; ravideva kA bhI ruka gayA ratha, meru maga se haTa gayA 282 / rAjarSi munipati madana283 apane prANa vallabha de cuke munirAja khaMdaka284 bhI tvacA nirdoSa the khiMcavA cuke / / 255 / / hama karma meM ati zUra the, hama dharma meM raNa-dhIra the; hamako na mAyA moha thA, hama tyAga meM varavIra the / viparIta calanA dharma ke hamako na bhAtA thA kabhI%B dina ko nizA kahanA nahIM thA bhIti basa AtA kabhI / / 256 // munivRnda ke cAroM tarapha vaha agni kaisI thI lagI285 ! usa agni jaisI agni jaga meM kyA kahIM aba taka lagI? hamane bigar3a kara bhI kisI ko zApa aba taka nahiM diyA; apakAra ke pratikAra meM upakAra hI hamane kiyA // 257 / / munirAja karane kSetra meM parikSepa hAlA ko gaye 86; kucha socakara phira Apa hI basa pAna usakA kara gaye / munirAja aise ho gaye kisa dharma meM, kisa deza meM ? zrAdhyAtma-pada to sAdhya hai jinarAja ke hI veSa meM // 258 / /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI OM atIta khaNDa hama ho digaMbara phira rahe the pura, nagara, hara grAma meM; yoM nagna koI phira sake jAkara nagara abhirAma meM ? hama Aja vaise haiM nahIM, phira bhI digaMbaravAda hai; jinarAja kI jaya bola do, pAkhaNDa jiMdAvAda hai / / 256 // zrImanta va vyApAra vyApAra bhAratavarSa kA thA vizva bhara meM ho rahA: saMsAra ke prati bhAga meM thA vAsa bhArata kara rhaa| hama vaizya mRta vyApAra se hI Aja taka vikhyAta the; haiM gira gaye, para usa samaya vyApAra meM prakhyAta the // 260 // saMsAra bhara meM ghUma kara vyApAra hama the kara rahe; sarvatra jala-thala-vyoma-vAhana the hamAre cala rahe / the yAna bhAratavarSa se saba anna bhara kara jA rahe; marakata, rajata, maNi, hema se vinimaya vahA~ hama kara rahe / / 261 / / vyApAra se paricaya paraspara the hamAre bar3ha rahe; sauhArda, mamatA, prema hama meM uttarottara jaga rahe / lagane lagA thA vizva kula, bhrAtRtva jaga meM jaga rahA sambandha kanyA-grahaNa kA bhI thA paraspara bar3ha rahA / / 262 // vyApAra meM hama se bar3hA thA dIkhatA koI nahIM; jisa grAma meM hama tha nahIM, vaha grAma vizrata thA nhiiN| sarvatra ho saMsAra meM hATeM hamArI khula rahIM; sarvatra kraya the bar3ha rahe, vikrI atula thI bar3ha rahI / / 263 / / 13
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * atIta khaNDa * upakaraNa svargika aiza kA saba hATa meM maujUda thA; sAmAna sArA nirdhanoM ko mila rahA bina sUda thA / vyApAra saba vidhi satyatA kI pITha para thA car3ha rahA; dhana-lobha hamako yo badhira, aMdhA nahIM thA kara rahA / / 264 // TAGOO rasa, keza kA, gajadanta kA vyApAra hama karate na the; vyApAra pazuoM kA nahIM thA, lAkha madhu chUte na the / paridhAna - paTa kA, hema - maNi kA kula pramukha vyApAra thA; athavA kalAkRta vastu kA vyApAra sahavistAra thA / / 265 / / thA deza bhArata svarNa kI vizruta tabhI cir3iyA rahA; yaha deza dravyAgAra thA, yaha deza ratnoM kA rahA / sampanna jaba yoM deza ko vyApAra se hamane kiyA; saMtuSTa hokara deza ne zrImanta-pada hamako diyA / / 266 // zrImanta, zAha, zAhajI lakSmIdharoM ke nAma haiM; baniyA, mahAjana, vaizya bhI dhanavaMta ke hI nAma haiM / thA tyAgamaya dhana, aiza; thA upakAramaya jIvana rahA; bhUpAla vizruta pada hamArA hai yahI batalA rahA / / 267 / / 1 vyApAra meM vaha dhUma thI, hotI samara meM jo nahI; thI bar3ha rahI dina dina kRSI, milatI na bhUmI thI kahIM / the vyoma-jala-thala - yAna Ate hIra pannoM se bhare; the lauTakara phira jA rahe rasa, anna vastroM se bhare // 268 // 54
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Recenter OM atIta khaNDa gaNanA hamArI moharoM para Aja taka hotI rhii| daza, pA~ca, dvAdaza, bIsa koTI-dhvaja hameM kahatI rahI; nirdhana hamAre sAmane vara sArvabhaumika bhUpa thA; ve dina divasa the bhAgya ke, yaha dIna kA nahiM rUpa thA // 26 // vara zAha 287 hamameM pATha caudaha khyAta nAmA ho gaye; jinake yahA~ samrATa baMdhaka 'bAdazAho' rakha gaye / lagatA hamAre nAma ke pahale ataH pada zAha kA; samrATa ke pada 'bAda' ke bhI bAda lagatA 'zAha' kA // 270 // Ananda-se288, saddAla-se 289 alakeza hamameM ho gaye; mahAzataka29degcullaNIzataka291 gopAla gopati ho gye| 292 213 294 295 jinadatta, dhannA, zIla, jagaDUzAha kaise zAha the ? upakAramaya thA dravya jinakA, dIna kI ye rAha the / / 271 // jaba dekhate haiM bhUta-vaibhava, nikala par3ate prANa haiM; usa riddhi ke yaha sAmane samRddhi saba mriyamANa haiN| pAzcAtya jana ke abhimatoM para hAya ! hama iThalA rahe; hama deza ke traya bhAga dhana ke svAmi haiM kahalA rahe // 272 // thothI prazaMsA kA kaho kyA artha honA cAhiye ? girate hue ko hAya! kaise 'dhanya' kahanA cAhiye ! lakSAdhipati usa kAla meM yoM gaNya hote the nahIM; ina aAja ke koTIza sama usa kAla ke the dIna hI // 273 / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI BOSSAcsst (r) atIta khaNDa kSatrI sabhI the deza-rakSaka, vipra vidyA-jJAna ke the zUdra sevI deza ke, the vaizya poSaka prANa ke / poSaNa-bharaNa yadi Aja taka hama, deza kA karate nahIM; isa rUpa meM yaha deza tumako Aja yoM milatA nahIM / / 274 // vyApAra-kalA kA prabhAva vyApAra se hI janma hai isa gaNita, jyotiSa kA huA; vyApAra kI sopAna para sAmrAjya bhI protthita huaa| zruti veda, Agama, zAstra kA udbhava isI se hai huA; kauzala, kalA, vijJAna kA vyApAra hI sRSTA huA / / 275 / / vaizya-kula kI sAkSaratA hA~ ! vaizya kula meM Aja bhI anapar3ha na mila sakatA kahIM; taba sukhada kAla suvarNa meM saMzaya na rahatA hai kahIM / vyApAra karanA thA hamArA karma saba haiM jAnate; phira ajJa rahakara kara sake vyApAra kyA tuma mAnate ? // 276 / / yativaryya jinako Aja bhI gururAja kahate haiM sabhIthe jJAna hamako de rahe Agama, nigama, jaga ke sabhI / hara Thaura gurukula khula rahe the, chAtra unameM par3ha rahe; daza-cAra vidyA-vijJa ho ve lauTa kara ghara jA rahe / / 277 // vAtAvaraNa hA ! usa samaya kA aura hI kucha aura vAtAvaraNa thA; priya pAThako ! saca mAniye vaha kAla-varNa suvarNa thA / kaMcana-zilA para baiTha kara maNihAra hama the po rahe; bhikSArtha Aye bhikSu ko phira dAna meM vaha de rahe / / 278 / /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI 56 * atIta khaNDa usa samaya ke strI-puruSa nara deva haiM, haiM nAriyA~ mRtavarga meM sura-deviyA~, nara- jJAna garimAgAra haiM, haiM nAriyA~ guNa-rAziyA~ / upakAra - prAraNA puruSa haiM, sevAparAyaNa nAriyA~; sarvatra Ananda kSema haiM, basa khila rahIM phulavAriyA~ / / 276 / / bAhara pramukha nara- deva haiM, bhItara pradhAnA nAriyA~; haiM kara rahIM kaisI vyavasthA lekha lo sukumAriyA~ | unameM kalaha, zaithilya, Alasa nAma ko bhI haiM nahIM; jo bhI mileMge guNa mileMge, dopa milane ke nahIM // 280 // udyoga meM, rAjatva meMsaMsAra ke hara tattva meM / saba jJAna ke bhaNDAra haiM; saujanya ke AgAra haiM / / 281 // ---- vyApAra meM, vyavasAya meM, naranAri donoM haiM kuzala bala - buddhi- pratibhApuJja haiM, vijJAna ke, kauzalya ke, haiM nAriyeM yA deviyeM yA kala-kalA pratyakSa haiM; sInA pironA jAnatI haiM, kArya-kuzalA dakSa haiM / pati dharma hai pati marma hai, pati eka unakA karma hai; ve sphUrti kI pratimUrti haiM, unake nayana meM zarma hai // 282 / / ye dekha lo ve saja rahI haiM sAja nija raNa ke liye; ruka jAya nara-saMhAra yaha, ve jA rahIM isake liye / dukha hai na koI cIja unako, aiza kyA ? ArAma kyA ? avaziSTa rahate kArya ke unako bhalA vizrAma kyA ? // 283 // 57
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ * atIta khaNDa *jaina jagatI santAna santAna saba guNavAna haiM, balavAna haiM, dhImAna haiM; mAtA pitA meM bhakti hai, saba ke prati sammAna hai I mAtA pitA kA putra se, atizaya sutA se prema hai; saMtAna ke kalyANa meM, mAtA-pitA kA kSema hai // 284 // jaba deva sadRza ho pitA, devI svarUpA mAtR ho; santAna uttama kyoM na hoM, aise saguNa jaba pitR hoM / pati patni ke guNapuJja kA santAna hotI 'yoga hai; ye gu- gUNa rAziyoM kA guNanaphala hai, yoga haiM // 285 // dAmpatya-jIvana santAna AjJApAlinI hai, nAri AjJAkAriNI; saba kArya - prANabhRtya hai, samRddhi hai anusAriNI / dAmpatya jIvana kyoM na ho phira saukhyakara unakA sadA; nirmala sarovara padmayuta lagatA na sundara kyA sadA ? ||286|| kartavyAcaraNa ho kUkar3a 296 kA kUka isake pUrva hI saba jaga gaye; jinarAja kA karake smaraNa saba prati-kramaNa meM laga gaye / AlocanA, pacakhANa kara gurudeva-vaMdana ho gaye; yo dharma- kRtyoM se nipaTa gRha-kAryarata saba ho gaye // 287 // svAdhyAya 297 1, pUjana, dAna, saMyama, tapa tathA gurvarcanA; kartavya haiM ye nitya ke aru haiM atidhyabhyarthanA / ye dekha kara bAdhA vividha rukate na calatI rAha haiM; tana-prAraNa kI, dhana-aiza kI karate na ye paravAha haiM // 288 // 58
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, RECENTREE * atIta khaNDa vaMdittu 298 se inake uroM kA saba patA laga jAyagA; vyavasAya japa, tapa, dharma kA sabakA patA mila jaaygaa| niHrAga haiM, nidveSa haiM, niSkaleza ye nara nAri haiM; upakArakartA manuja ke upakRta sabhI nara nAri haiM // 26 // mandiroM kA vaibhavaye ravyudaya ke pUrva hI haiM deva-mandira khula gaye; ye Iza ke darabAra meM saradAra Akara jama gaye / AhlAdakArI ghoSa ghaNToM kA gagana meM chA rahA; haiM bhaktajana ke kaNTha se saMgIta jIvana pA rahA / / 260 // hai mandiroM kA aiza-vaibhava svargapura se kama nahIM; nartana kahIM sura-nartakI kA, gAna kaNTho kA khiiN| ravi candra kA bhI mAna-mardana dIpa mAlA kara rahI; hai bhaktagaNa ke kIrtanoM se gUMjatI maNDapa-mahI / / 261 // samrATa samprati caitya-vandana kara rahe haiM lekha lo; sAmanta pUjA kara rahe haiM bhakti pUrvaka pekha lo| vandana sudarzana299 zreSThi suta haiM zira jhukA kara kara rahe; zrAvaka, zramaNa saba vandanA kara lauTa kara haiM jA rahe // 262 // ina mandiroM se prANa aba taka dharma haiM pAte rhe| masjida, makabare aura girjAgRha yahI batalA rhe| para Aja ke hA ! sabhya jana inako miTAnA cAhate; ye bA~dha grIvA meM upala haiM DUba maranA cAhate // 263 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jaina jagatI atIta khaNDa gurukula aba brahma-velA A gaI, ghaNTe caturdika baja rahe; guru-parNa-kuTi ko jAga kara saba ziSyagaNa haiM jA rahe / garudeva ko haiM ziSyagaNa gurudeva-vaMdana kara rahe; guru-ziSya ke usa kAla meM sambandha sundara haiM rahe // 264 // zruti-zAstra par3hate pAThakoM ke kalita kalarava ho rahe; nakSatra, graha, tAre tathA bhUloka zikSaNa ho rahe / baiThe kahIM para zAkaTAyana30deg zabda vyAkhyA kara rahe, cauSaTha kalA dazacAra vidyA ziSya guru se par3ha rahe // 265 / / aikAnta Aye sthAna meM aba zastra-zikSaNa lekha lo; ye puSpavata gururAja ko lagate hue zara pekha lo| kucha lakSya-bhedana, zabda-bhedana, raNa paraspara kara rahe; ravideva ko Dhakane kisI ke kara kalAvata cala rahe // 266 / / he vAcakoM ! aba ghANa ye saba eka para calane lage; jAkara udhara zara cakra se kaca-byAla se kaTane lge| girirAja kA koI gadA se cUrNa-mardana kara rahA; karatala liye agakhaNDa koI cakravata ghUmA rahA / / 267 // upAzrayaye maMca para baiThe huye upadeza guruvara de rahe isa loka ke, paraloka ke ye marma saba samajhA rhe| saba sura, asura, devendra hai vyAkhyAna meM baiThe huye; pariSada visarjita hogaI jinarAja-jaya kahate huye // 268 / /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagato PRA arihaMta kA svAgata samrATa Age hAtha jor3e pA~va nane cala rahe; caturaMgiNI saja kara camU sAmaMta pIche A rahe / vAdyaMtra ke nirghoSa se haiM vyoma pUrita ho rahA; jina svAgatotsava deva-taruvara ke tale hai ho rahA // 266 // trayagar3ha 301 manohara kI yahA~ haiM deva racanA kara rahe; arihaMta kA sura maNijaTita Asana yahA~ lagavA rahe / pradezanA dene lage vibhu manca para aba baiTha kara ; tiryaMca taka rasa le rahe haiM mAtR-jihvA zravaNa kara || 300 // bhojana velA - * zratIta khaNDa aba deviyA~ apane gRhoM meM pAka-vyaJjana kara rahIM; Akara pratIkSA dvAra para kucha sAdhu muni kI kara rahIM / yadi gayA muni brahmacArI bhAgya unake jaga gaye; sabako khilA kara khA rahIM, bhojana navAgata kara gaye || 301 // hATamAlA dekho lagI yaha hATamAlA svarNa-sundara laga rahI; bhUSaNa udhara ko, vastra kI isa ora vikrI ho rahI / grAhaka jur3e haiM hATa para bina bhAva pUche le rahe; sura zAha jI ke satya kI dekho parIkSA le rahe / / 302 / / rAja-prAsAda ye cakra -pANI bhUpa ke prAsAda haiM tuma pekha lo; zramAtyavara se kara rahe nRpa maMtraNA tuma lekha lo | sAmrAjya meM mere kahIM bhI cora, lampaTa haiM nahIM; ho deza jisase svargasama, karanA mujhe maMtrI ! vahI // 303 // 61 -
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnAlaya jaina jagatI * atIta khaNDa pArasparika vyavahArarAjA prajA meM prema hai, sauhArda hai, anurAga hai; dvija, zUdra cAroM varNa meM saba prema kA hI bhAga hai| vaiSamya, kutsita dveSa kA to nAma taka bhI hai nahIM; apavarga bhAratavarSa hai, aisI na dUjI hai mahI / / 304 // kArya-vibhAga-- AcArya dharmAdhyakSa haiM, kSatrI sabhI raNadhIra haiM; haiM vipra zikSaka vara yahA~, aMtyaja kalAdhara vIra hai| ye vaizya saba vyApAra meM, vyavasAya meM niSNAta haiM; udyota AThoM yAma hai, hotI na tamabhRta rAta hai // 305 / / naMge, nirannoM ko yahA~ haiM vastra, bhojana mila rhe| kahate na unako dIna haiM, Atithya unakA kara rhe| ho svarNa-yuga cAhe bhale, para raMka to rahatA sadA; tama toma kA zuci divasameM bhI aMza to milatA sadA // 306 / / gavAlayaAnanda:02, cullaka 03, nandinIpriya304 ke gharoM ko dekhiye; bahatI vahA~ payadhAra hai, dhRta kI dudhArA lekhiye / hA ! Aja gau para ho rahA hara Thaura khaGgAghAta hai; ghRta-dugdha detI haiM usI para hA! kuThArAghAta hai // 307 // vihaMga-pazvAlayasaba azva, gau, gaja, siMha, mRga aja eka kulAmeM raha rahe; pika, keki, kokA, sArikA, pannaga isI meM raha rahe / Azcarya hai, ye kisa taraha sAraMga pannaga mila rhe| unakI kalA ve jAnate, varNana vRthA hama kara rahe / / 308 / /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa cikitsAlayaniHzulka hotI hai cikitsA, zulka kucha bhI hai nahIM, dekho manuja, pazu Adi saba kI hai cikitsA ho rhii| yati-kula hamArA Aja bhI niHzulka auSadha de rahA; vaha bhUta bhAratavarSa kI kucha kucha jhalaka jhalakA rahA / / 306 / / grAma-nagarahaiM grAma, pura sAre sahodara, premamaya vyavahAra hai; hara eka kA dukha ho rahA saba ke liye dukha bhAra hai| saba ke bharaNa-poSaNa nimita ye kRSaka karate kAma haiM; haiM asthiyA~ taka ghisa gaI, kucha zeSa tana para cAma hai // 310 // saba vaizya sAhUkAra haiM, vara vIra kSatrI haiM sabhI; haiM UrdhvaretA vipragaNa, haiM zUdra jana-sevI sabhI / saba karma apane kara rahe, nahiM bheda hai, nahi dvaSa hai; dharmAndha chUtAchUta kI durgaMdha kA nahiM leza hai / / 311 / / saba meM paraspara pANi-pIr3ana premapUrvaka ho rahe; yogyA sutA vara yogya ko sarvatra saba haiM de rahe / yogyA sutA vara mUrkha ko hotI na svIkRta Aja hai ! nahiM vipra kA bhI vipra meM sambandha hotA Aja hai ! / / 312 / / saba grAma-pura dhana-dhAnya-bhRta haiM, svAsthya-prada jalavAyu hai; bhUmI adhika hai urvarA, saba nAri nara dIrghAyu haiN| inameM na RNa kI rIti hai, kahate kise phira sUda haiM; upakaraNa jIvana ke sabhI hara grAma meM maujUda haiM / / 313 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Shree * atIta khaNDa audArya-cetA bhUpa haiM; duSkAla bhI par3ate nahIM, SaSThAMza kara se kara adhika nahiM bhUpa lete haiM khiiN| kara bhUpa jitanA le rahe, saba vyaya prajA hita kara rahe; anivArya vidyA ho rahI, gurukula sabhI thala cala rahe / / 314 / / dekho yahA~ hote nahIM yoM cUMsa ke vyApAra haiM; grAmINa jana para bhAja-se hote na atyAcAra haiN| nRpa Apa jAkara grAma meM haiM pUchate, 'kyA hAla haiM' ? kaisA prajApati vaha bhalA kATeM na dukha tatkAla hai // 315 // yoM bhrUNa hatyA, apaharaNa dekho kahIM hote nahIM; duHzIlatA kI bAta kyA ! raticAra tila chUte nhiiN| hA ! vRddha bhArata ! puna tere janmate the guNa bhare; hA ! haMta! aba to praur3ha bhI haiM dIkhate avaguNa bhare !! // 316 // ___ tIrthayAtrAaba anta meM varNana tumheM hama tIrtha yAtrA kA kaheM; phira se sabhI vAtAvaraNa saMkSepa meM tumako kheN| dhana-aiza-vaibhava-bhAva kA saba kucha patA mila jAyagA; kucha ukta meM se hogayA vismRta, nayA ho jAyagA / / 317 // hai tIrthayAtrA cIja kyA ? zrI saMgha phira kyA haiM aho ! jAtIya sammelana aho ! ye ghaTa gaye kaba se kaho ? kyoM zramaNa, zrAvaka usa taraha se Aja milate haiM nahIM ? kyoM deza, jAti, sudharma para suvicAra aba hote nahIM 1 // 318 // 64
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * * atIta khaNDa zrI tIrtha-yAtrA ke liye hara varSa jAte saMgha the; hote zakaTa, gaja, azva ke prati bhUri saMkhyaka saMgha the / AcArya hote the vinAyaka, saMghapati bhUpendra the; the aMgarakSaka kSatrapati, jinake nirIkSaka indra the / / 316 // ye pahu~ca kara saba tIrtha dharmArAdhanA karate vahA~; saba kATane agha, karma-dala dharmAcaraNa karate vahA~ / sabase vahA~ para pahu~ca kara nRpa kSema-zAtA pUchate; AcArya ke the caraNa nRpa kauzeya lekara pU~chate / / 320 / / pazcAta isake dAna kI, gRha-tyAga kI saritA calI; vaha dIna-gahara, ujar3a jIvana ko sarasa karatI clii| phira dezanA hotI vahA~ gururAja kI amRta bharI; yoM tIrtha zobhA dekha kara hotI natAnana surapurI / / 321 || thI deza, jAti, svadharma para taba mantraNA hotI vahA~; hote vahA~ prastAva the, niyamAvalI banatI vahA~ / aparAdha the jinane kiye, ve daNDa khuda lete sabhI; upavAsa, pratyAkhyAna, pauSadha ve vahA~ karate sabhI // 322 // sthApita sabhAyeM ho gaI jaba, kArya nizcita ho gaye; adhyakSa, mantrI, kArya-kartA, sabhya ghoSita ho gaye; jaba deza, dharma, samAja ke hala prazna sAre ho gaye; tatra saMghapati ke kathana se prasthAna satra ke ho gaye || 323 // 65
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Peaceaercom OM atIta khaNDa 8 kaisA nikAlA saMgha thA samrATa saMprati ne kaho; zaci, indra jinako dekha kara the raha gaye staMbhita aho ! gaja, azva, vAhana, zakaTa kI ginatI vahA~ para thI nahIM; nara-nAri ko ginatI bhalA phira ho sake sambhava kahIM ? // 324 // zrIcandra 305 gupta nRpendra ne, bhUpendra kumArapAlanerAjarSi udayana zAMtanika, dadhivAhanA jaya pAlanesabane nikAle saMgha the, ullekha milate haiM abhI; saravara mudarzana lekha lo, vaha de rahA varNana sabhI // 325 / / carama tIrthakara bhagavAn mahAvIra prabhu pArzva ko itihAsavetA sama taraha haiM jAnate; pazu-yajJa kA kaisA kiyA prativAda, khaNDana jAnate / prabhu pAzve kA,vibhu vIra kA yadi janma jo hotA nahIM3 06; phira isa nRzaMsAcAra kA kyA pAra kucha rahatA kahIM ? || 326 / / ve tyAga kara prAsAda ko dukha-zaila kaMTakamaya cale; thA caNDa:07 kauzika ne DasA vibhu vIra ko,kyA mur3a cale ? the togma kIle karNa meM vibhu vIra ke ThoMke gaye308; isase huA kyA ? vIra kAyotsarga se kyA Diga gaye ? // 327 / / jyoM vIra arkodaya huA, prAtaH huA tama chaTa gayA; pazuyajJa ke timirAvaraNa kA jAla kuNThita ur3a gyaa| the duSTa, lampaTa chipa gaye, galabaMdha pazu ke kaTa gaye; prAnanda ghara-ghara ho gaya, phira bhAgya jaga ke jaga gaye / / 328 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Pancaacasi atIta khaeDa 8 mahAvIra kA upadezaapavarga kI saMprApti meM yaha jAti bAdhaka hai nahIM; ho zuda cAhe rAjavaMzI, bheda isase kucha nhiiN| bAhara bhale hI bheda ho, bhotara sabhI jana eka haiM; kyA zUdra kI, kyA vipra kI, AtmA sabhI kI eka hai // 326 // cAhe bhale hI zUdra ho, sadbhAva kA yadi keta hai; basa cakrapati se bhI adhika hamako vahI abhipreta hai| saMmoha, mAyA, lobha jisane kAma ko jItA nahIM; vaha ucca varNaja ho bhale, para Doma se vaha kama nahIM // 330 // hai satyavrata jisakA nahIM, ghaTa meM nahIM jisake dayA; zuci zolavata pAlA nahIM, nahiM dAna jIvana meM diyA; vaha bhUpa ho yA vipra ho, ho zreSThisuta cAhe bhale; vaha mokSa pA sakatA nahIM, usa Thaura kisakA vaza cale // 331 // ___mahAvIra dvArA jainadharma kA vistAra aura usakA sthAyI prabhAvasarvatra AryAvarta meM yoM dharma-dhvaja phaharA gaI; talavAra hiMsAvAda kI basa TUTa kara do ho gii| samrATa, rAjA, mANDalika phira jaina kahalAne lage; vistAra hiMsAvAda ke sarvatra phira rukane lage / / 332 / / antyaja tathA dvijagaNa sabhI vIrAnuyAyI ho gaye; gaNadhara hamAraM vipra the, vIrAvalambI ho gye| samprati narapa ke kAla taka kitane kaho jainI huye ? saMkSepa meM hama yoM kaheM cAlIsa koTI the huye // 333 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * atIta khaNDa parivAra saha ceTaka yadi jina vIra kI sevA kareM; phira AtmAe~ sapta unakI kyoM na jinavara ko vareM ? unakI yahA~ para AtmAoM kA na varNana ho sake; yadi varNa va bhara sake, yaha varNya mujha se ho sake // 334 // ME GOL vaha candragupta nRpendra jo itihAsa meM vikhyAta haiM; yaza-kIrti jinakI Aja bhI saMsAra meM prakhyAta hai / jisako adhUre vijJajana the bauddha dharmI kaha rahe; vidvAna aba nRpa candra ko saba jaina haiM batalA rahe / / 335 / / 390 vItabhaya 309 399 3 sAketapura ke kucha bhavana khaNDita zepa haiM; kucha rAjagRha campApurI 312 meM khaNDa vigalita zeSa haiM / ujjaina 3 13, mithilA 3 14, paTana 315 ke zila patra to tuma dekha lo; varNana hamArA de rahI Avasti 316, isako lekha lo // 336 // giranAra 317 1, zatruJjaya 318 kaho ye tIrtha kaba se haiM bane, sammeta 319 girivara kA kaho varNana kahIM tumase bane ? kyA cIja haiM saravara surarzana 20 ? nAma zAyada hI sunA; arthAt yoM jina dharma bhAratavarSa meM vyApaka banA / / 337 || paMjAba, utkala, madhyabhArata, magadha, kauzala, ana meM saurASTra, rAjasthAna, kAzI, dakSiNAzA baGga meM / arthAt AryAvarta meM, saba thala anAryAvarta meM - jina dharma prasArita ho cukA thA koNa, AzA, varta meM // 338 // 68
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI 20GOSpeect * atIta khaNDa AtI hameM hai. kucha ha~sI jaba dekhate itihAsa hai; usameM hamAga kucha kahIM milatA na kyoM AbhASa hai| ye Adhunika itihAsa vetA ajJa ho, so haiM nahIM; taba rAga, matsara, dveSa se vaM kara rahe aisA kahIM / / 336 // jinadharma kSatrI-dharma thA, saMdeha isameM hai nahIM; yadi vijJa ho to lekha lo vaha sUta bhArata kI mhii| phira kyoM napuMsaka Aja ke haiM dopa hamako de rahe ? apanI napuMsakatA chipAkara bhIta hamako kaha rahaM // 340 / / ___ jaina dharma kA itara dharmoM para prabhAvaaisA na koI dharma hai, jisane na mAnA ho hameM; vaidika, sanAtana, sAMkhya ne jAnA kabhI se haiM hmeN| tugalaka 321-mugala 322 samrATa para isakA asara kaisA huA ? gaurAGga 2 3 jana ke hRdaya para kaisA amara zAzvata huA ? // 341 / / patana kA itihAsa samrATa the, hama bhUpa the, sampanna the, alakeza the; vidyA, kalA, vijJAna meM hama pUrNa the, niHzeSa the| nita puSpa yAnoM para car3he sarvatra hama the ghUmate; saba rAja lokoM ke hamAre yAna nabha the cUmate / / 342 / / para kAla-cakra kucakra ke saba vakra hote kAma haiM; the sabhya hama saba bhA~ti, para hama Aja hA ! badanAma haiN| kisako bhalA hama doSa deM, jaba Apa hI hama gira gaye; basa nAza ke kurukSetra meM DaMke hamAre baja gye|| 343 / / 66
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagato * atIta khaNDa jaba ke gire aise gire, saMjJA na AI Aja bhI; hai kauna bhAI, kauna ripu, nahiM dIkhatA hamako abhI / svAdhIna se AdhIna ho, saba bhA~ti viSayAlIna haiM; balahIna haiM, matihIna haiM, saba bhA~ti aba to dIna haiM / / 344 // payapUrNa thA, mayapadma thA, thA bhRMga madhukara deza jo; aba dekha lo sUkhA par3A hai, paGka bhI ho zeSa jo / cIre karArI par3a gaIM, hara Thaura gahara ho gaye; kyA vedanA ke prAraNa isameM hAya ! stara stara so gaye || 345 // yaha ho gaI kaba se dazA, hama jAnate kucha bhI nahIM; jo ArahA mu~ha meM hamAre baka rahe haiM hama vahI / niSbhUpa ho, uddAma ho dvija-kula hamAre gira gaye; saba puMzcalI strI ho gaIM, hA ! nara napuMsaka ho gaye // 346 // jyoM kAyaroM meM nara-napuMsaka bhaMga karate zAnti haiM; hotI yathA nistabdha nizi meM ulluoM kI krAnti hai / pazu-yajJa ke upadeza tyoM the dvija sabhI karane lage; jahA~ baha rahI thI ghRta- sari, the rakta-nada jharane lage // 347 // nirbhara, nadI ke kUla para sarvatra hote homa the; gauzva kA karate havana dvija-bhraSTa pApI - Doma the / yadi usa samaya meM vIra vibhu kA janma jo hotA nahIM; usa Aja DomAcAra kA kucha pAra bhI rahatA nahIM // 348 // 70
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI Sct OM atIta khaNDa vibhu vIra ne sabake uroM meM phira dayA sthApita karI; upasarga lAkhoM jhelakara pazu mUka kI rakSA krii| para zAntimaya sukha rAjya kahiye chadma kaise saha sake ? ve vipra vaMcita hAya ! bolo kisa taraha cupa raha sakeM 1 // 346 // tAtparya Akhira yaha huA kI dharma-raNa hone lage; lar3akara paraspara jaina, vaidika, boddha hA ! marane lge| jaba ho hatAhata gira par3e, ye yavana patthara se par3e kyA prANa usake baca sakeM girate huye para giri gireM ? / / 350 / / usa duSTa, pApI manuja kA jayacaMda324 kahate nAma hai; jisake bulAye yavana Aye-ghora kAlA kAma hai| jitane manuja Aye yahA~, the saba hamI meM mila gaye; islAma-bhaMDe para hamAre se alaga hI laga gaye !! / / 351 // inakI hamArI phUTa kA hA! yaha kuphala pariNAma hai; jo svarga-sA yaha saumya bhArata miTa rahA avirAma hai| jaise paraspara mela ho karanA hameM vaha cAhie; saba bheda-bhAvoM ko bhulA kara rasa bar3hAnA cAhie // 352 // hA ! hAya ! bhArata ! Aja tere khaNDa kitane ho gaye; ye dharma jitane dIkhate, hA! aMga utane ho gye| prati dharma ke andara aho ! phira saikar3oM phirake bane phira gotra, jAti, suvarNa ke hA ! cala par3e vigraha ghane // 353 / /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Paneeta atIta khaNDa & ye zvAna-vigraha naSTa kara mata-bheda ko hama hara sakeMtraya kAla meM saMbhava nahIM, yaha kAla zAyada kara skeN| phira Aja ko sarakAra se mata-bheda poSita ho rahe; ye dharma-raNa hA! badala kara saba rAjaraNa haiM ho rahe / / 354 / / ___antarabheda va patanamatabheda hotA Adi se hara Thaura jaga meM A rahA; car3hane utarane kI kalA saba hai yahI sikhalA rhaa| isase utarane kI kalA hama jainiyoM ne sIkha lI; para hAya ! car3hane kI kalA nahiM dRSTi bhara bhI lekha lI / / 355 / / jina dharma pahile eka thA, phira khaNDa isake do huye; phira ve digaMvara 325 zveta aMbara 326 nAmase maMDita hye| catvAra dala meM phira digaMbara mata vibhAjita ho gayA; yaha zveta ambara bhI aho ! do khaNDa hokara gira gyaa| 356 // saMtopa para itanI dazA se kAla kyoM karane lagA ! jo thA kSudhita cirakAla se, aba kyoM kSudhita rahane lagA! bAvIsa 27 caurAsI328 daloM meM zveta ambara chaTa gayA; bAvIsa dala meM paMtha teraha 29 phira alaga hI ho gayA / / 357 / / taba vipra, kSatrI, zUdra isako chor3a kara jAne lage; ve vipra isa para ulaTa kara taba vAra phira karane lge| jaba hai kalaha nija deha meM, avayava bhalA kyoM khila sakeM; nirjala huye agha-paMka meM zuci padma kaise khila sakeM ? 358 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI . *Becamecar * atIta khaNDa (r) laDDU kalaha meM tuma batAo Aja taka kisako mile; pada-trANa ke atirikta bhAI ! aura dUje kyA mile| apazabda, niMdAvAda to hA ! haMta ! maNDanavAda hai; jaba taka na mUloccheda ho, phira kyA jinezvaravAda hai !! // 356 / / hA! ye digambara zveta ambara zvAnavata haiM lar3a rahe; pada-trANa pAvana sthAna meM inameM paraspara cala rahe / hA ! nAtha ! yaha kyA ho gayA ! nizikara amAkara ho gayA! vRddhatva meM anubhava hamArA bhAra hamako ho gayA !! / / 360 // bigar3A na kucha bhI hai abhI, vigar3A yadi hama soca leM; aise na niHmRta prANa hai jo eka pada durbhara cleN| yadi aba dazA aisI rahI, taba to hamArA anta hai; hA! haMta ! hA! hA! anta ! hA! hA! haMta! hA ! hA! anta hai / / 361 / / ___ jaina dharma para atyAcAranRpa33 deg kalki ke duSkRtya33 1 hama kucha cAhate kahanA nahIM; kucha puSyamitra 33 2 mahIpa kA vyavahAra bhI kahanA nhiiN| duSkRtya inake Aja bhI mudrita hRdaya para pAya~ge; jinako zravaNa karate huye zruta Apake khula jAya~ge // 362 / / pahine huye pada-trANa taka ye zIpa para the jA car3he karane hameM ye deza bAhara ke liye Age bar3he / hamako girAyA agni meM, hamako DubAyA dhAra meM, na vicAra thA usa kAla meM, isa kAla bhI na vicAra meM // 363 // 73
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI hai * atIta khaNDa Veecaste jitarAga the, jitadveSa the, kyoM krodha hamako ho bhalA; koI na hama meM se kabhI thA raNa-prathama karane claa| aba khaira ! saba kucha ho gayA, aba dhyAna Age kA karo; jaise bane phira deza kA utthAna saba milakara karo // 364 / / vaidamata, bauddhamatazruti veda ko jinadharma kA hI bandhu hama haiM mAnate; icchA tumhArI ApakI yadi bhinna tuma ho jAnate / sAhitya ke ye dIpa haiM, zuci prakharatara mArtaNDa hai; Aloka inakA prApta kara yaha jaga rahA brahmANDa hai|| 365 // hotA nahIM avatAra yadi usa buddha 333-se bhagavAn kA; kyA hAla hotA Aja phira isa cIna kA, jApAna kaa| ye ho gaye aba mAMsahArI, doSa para inakA nahIM; kaise caleM ve zAstra para siddhAnta jaba mamameM nahIM // 366 // ye jaina, vaidika, bauddhamata milate paraspara Apa hai; mata eka kI mata dUsare para amiTa gaharI chApa hai| he bandhuo ! ye mata sabhI mata eka kI santAna haiM; ye yugajanita pAkhaNDa hita ko-daNDa-sara-sadhAna hai / / 367 / / hamAre para doSAropaNa"jinadharma ke kAraNa huA hat bhAgya bhAratavarSa hai; isakA ahiMsAvAda se bhArI hA apakarSa hai| ye kITa taka ko mArane meM hicakicAte hAya ! haiM " kyA bandhuoM! utthAna-sAdhana mAtra khagopAya hai ? // 368 / / 74
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato . OM atIta khaNDa, maiM pUrva hU~ batalA cukA, saba zaurya-paricaya de cukA; thA Atma-bala kaisA hamArA, vaha tumheM batalA cukA / jaba Atma-bala se zatra ko hama kara vijaya pAte nahIM; taba khaDga ke atirikta sAdhana dUsarA phira thA nahIM // 366 // jaisA hamArA dharma thA, vaisA hamArA Aja hai; yaha mAnate lajita nahIM-vaise nahIM hama Aja haiN| hama pUchate haiM Apase, kyA Apa vaise haiM abhI ? phira doSa saba hama para dharo, AtI tumhe nahiM zarma bhI // 370 / / isa bAta ko Age bar3hA jhagar3A na karanA hai hameM; viSakumbha ghAtaka phUTa kA jar3a-mUla khonA hai hameM / aba kyA, kisI kA doSa ho, yaha bhraSTa bhArata ho cukA; hama-Apanana kA nAza ho yadi, svarga phira bhI ho cukA // 371 / / varNAzrama aura vaizya varNahaiM varNa cAroM Aja bhI, nirjIva cAhe ho sabhI; hA! varNa vikRta ho gaye, saba varNa-zaMkara haiM abhii| una pUrvajoM ne varNa-racanA kyA manohara thI karI; dvija DomiyoM ne Aja usako garala se kaTutara karI / / 372 / / hatvIrya kSatrI ho bhale, para chatrapati kahalAyagA; cAhe nirakSara vipra ho, para pUjya mAnA jaaygaa| taskara bhale ho prathama hama, para zAha hama kahalAya~ge; duSkarma kitane bhI karo nahiM zUdra dvija kahalAyeMge // 373 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI (r) atIta khaNDa 8 pada yogyatA para the mile, vaMzAnugata aba ho gaye; utthAna ke yoM dvAra saba hA! baMda sabake ho gye| unmArgagAmI ho bhale, dvija to patita hotA nahIM; ho urdhvaretA, dharma-cetA zata, dvija hotA nahIM // 374 // he vaizyavarNaja bandhuo ! nija varNa pahile dekha le; ye gotra itane varga meM Aye kahA~ se pekha le| jaba vaizya kula meM gotra ko hama socane lagate kabhI; milate vahA~ para gotra saba dvija, zUdra, kSatrI ke tabhI / / 375 / / thI karma se saba jAtiyeM, ye gotra haiM batalA rahe; itihAsa, dhAmika graMtha bhI saba puSTi isakI kara rahe / kAraNa kaho phira kauna-sA jo ye paTAvRta ho gaye; tAlA lagAkara dvAra para dvija cora bhItara so gaye ! // 376 / / saba dRSTi se dvija bhraSTa hai, para ucca thala nahiM chor3ata; jo dIkhatA car3hatA nayA, patthara use dvija mArate / dvija sabhyatA, AdarzatA ke zRGga para haiM car3ha cuke ye pahu~ca kara isa zRGga para adhikAra pUrA kara cuke // 377 // una pUrvajoM ke sadaya ura kA kisa taraha varNana kareM; jo zUdra kA bhI kara pakar3a avilamba dvija sadRza kreN| patha meM gire ko ve uThAte goda meM the daur3a kara; TUTe huye ko eka karate the sadA ve jor3a kara // 378 / /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI "adeeN listtu koni adr loo * pratIta khaNDa kisa bhA~ti chUtAchUta ko isa bhA~ti se ve mAnate; nara-jAti ke prati manuja ko jaba the sahodara jAnate / aja Atma-saravara kI aho ! saba ve manohara mIna the; unameM paraspara prema thA, AdhyAtma-zikharAsIna the // 376 // ina varNa, Azrama, veda kI kisane kaho racanA karI; kitanI manohara bhA~ti se lekho samasyA hala karI / isa kArya ko zrI nAbhi-suta 334 ne thA prathama jaga meM kiyA; vaha thA prathama, aba aMta hai, kyA anta kara khoTA kiyA ? || 380 // yavana - zAsaka --- rAjatva yavanoM kA kaheM kaisA rahA isa deza meM; aisA ki jaisA popa kA yUropa ke thA doSa kisakA thA azubha phala yaha kyA bhoganA par3atA nahIM duSphala kiye thA deza meM | hamAre karma kA; duSkarma kA / / 381 / / rAjatvabhara ye yavanapati hA ! prAraNa ke grAhaka rahe; ye gau, bahU, suta, beTiyoM kA the haraNa karate rahe / talavAra ke bala hindu the islAma meM lAye gaye; Aye na jo islAma meM bemauta ve mAre gaye || 382 // dhana dravya para unake lage rahate sadA hI dAMta the, bichar3e huA ke rAta ke milate na zava hA ! prAta the ! hA ! dUdhapIte zizu gaNoM kA vaha rudana dekhA na thA; narabhUSa thA, yamabhUpa yA, hamane use lekhA na thA // 383 // 77
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato SONGSRRIOR OM atIta khaeDa (r) pardA prathA usa kAla kI hamako dilAtI yAda hai| ve mastakoM meM ghUma jAte kauMdha kara avasAda haiN| rAjatva unakA aba nahIM hai, yAda unakI raha gii| yaha yAda muslima hinduoM meM prANa-grAhaka bana gaI // 384 // ye mUrtiye khaNDita yavana-vyavahAra haiM batalA rahIM; bhUgarbha meM soyI huI kitanI unheM haiM japa rhiiN| maMdira hamAre azvathala, masjida makabare ho gaye; haiM cihna jinaka Aja bhI bahu maMdiroM meM raha gaye / / 385 / / anagaNya anyAcAra haiM, jinakA na kucha bhI pAra hai: saba ko yahA~ uddhRta kareM aisA na mukhya vicAra hai| samrATa akabara 335 ko hameM samrATa ginanA cAhie; usake sadaya vyavahAra kA guNagAna karanA cAhiye / / 386 // samrATa basa auraMga334 ke o ! raMga bhI nava raMga the; ustAda, kAjo, maulavI usake sadA hI saMga the| lAcAra hokara phira hameM jajiyA use denA par3A; jaba A par3I thI dharma para karanA hameM raNa bhI par3A // 387 / / bRTiza zAsanaaba hai bRTiza sAmrAjya, para vaise na isake dAva haiM; bahu-beTiyoM para yavana se karate nahIM ye ghAva haiN| ye bolakara mIThe vacana dete tumheM miSThAna haiM; aba lUTa vaisI hai nahIM merA yahI anumAna hai / / 388 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI RECORRECOct (r) atIta khaNDa haiM korTa munasipha khula rahe, hotA jahA~ para nyAya hai| tuma lArDa-pariSada33 taka bar3ho,yadi ho gayA anyAya hai| isa lArDa-pariSada korTa kA hama lAbha kitanA le cuke ! sammeta 338-zekhara ke liye hama haiM vahA~ taka bar3ha cuke / / 386 // hai pAsa meM paisA agara, saba kAma kala kara jAyagI; thor3e dabAne para baTana ke rozanI laga jaaygii| khabareM naye jaga kI hameM isakI kRpA se mila rahIM; aba isa baTana ke sAmane kucha deva-mAyA bhI nahIM / / 360 // inake kalAyeM pAsa meM haiM sura, asura, amareza kI; hama dekhate haiM netra se kitanI dayA hai Iza kI ! mRta ko jilAnA hAtha meM inaka abhI AyA nahIM; atirikta isake aura koI kAma bAkI hai nahIM / / 361 / / yaha rela, vAyara kI kaho hai jAla kaisI bicha rahI ! ye ambu-thala-nabhayAna kI cAleM manohara laga rhiiN| rasacAra kA, vyApAra kA zrI rAma ke bhI rAjya meMsAdhana nahI thA isa taraha jaisA milA isa rAjya meM / / 362 // haiM bhUri saMkhyaka skUla sAre deza bhara meM khula rhe| nija svAmiyoM ke prati hameM sadbhAva haiM sikhalA rahe / yaha bhUta chUtAchUta kA kitanA bhayaMkara yakSa hai; hama to parAbhava pA cuke, aba bhAgatA pratyakSa hai / / 363 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ , jaina jagatI PONSORRHOOL OM atIta khaNDa(r) kAnUna-pariSada meM hamAre zUdra aba jAne lage; phira bhI na jAne kyoM nahIM acche bRTiza lagane lge| suvidhA hameM saba bhA~ti se saba jAti kI ye de rahe; hama mA~gate nija rAjya haiM, kyA rAjya mu~ha se mila rahe ? 364 / / zAsana hameM ina naravaroM kA Aja kyoM bhAtA nahIM; duSbhAva hamameM ho bhale, duSbhAva inameM to nahIM / yadi hai hamAre kucha jalana ura meM, use kaha deM yahA~ ye svAmi hai, hama dAsa haiM, saba haiM kSamA bhUleM yahA~ / / 365 / / sabase prathama yaha prArthanA tuma deza ke hokara raho; isa dIna bhAratavarSa ke tuma putra bana kara ke rho| karake upArjita dhana yahA~ anyatra yoM phUko nahIM; dhana dravya bhAratavarSa kA anyatra jAne do nahIM / / 366 / / haiM anya dezoM meM kalA-kauzala dhar3Adhar3a bar3ha rahe; kala kArakhAne nitya nava Aye divasa haiM khula rhe| suvidhA na inakI hai hameM anyatra jaisI dekhate; hA ! haMta ! yoM rahanA par3e mu~ha dUsaroM kA pekhate // 367 / / jihvA hamArI banda hai, saba mArga bhI haiM banda-se; parataMtrya ke isa koNa meM hama phira rahe pazuvRMda se / jaba taka na bhAratavarSa ko suvidhA na hA ! dI jAya~gI; taba taka na ye dAsatva kI dRr3ha ber3iye kaTa pAya~gI / / 368 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI g * atIta khaNDa vidyA na vaisI mila rahI, jaisI hameM aba cAhie; ajJAnatama rahate huye kaise bar3heM batalAiye ? kauzala - kalA vyApAra meM hama TheTa se niSNAta the; hama ghaTa gaye, ve bar3ha gaye, jo TheTa se badajAta the ! // 366 // sarakAra kA upakAra phira bhI bahuta kucha dekho huA; inakI kRpA se Aja itanA dekhane ko to huA / parataMtrya ke ye koTa jisa dina deza se ur3a jAya~ge; zubha dina hamAre deza ke phira usa divasa jaga nAya~ge // 400 // hama zrAja- vaise na dina aba hAya ! haiM, vaisI na rAteM haiM yahA~; aba hAya ! vaise nara nahIM, vaisI na nArI haiM yahA~ / hA ! svarga sA vaha bhUta bhArata bhUta sadRza raha gayA ! karaNa mAtra bhI aba usa chaTA kA zeSa hai nahiM raha gayA ! ||401 || hai vAyu bhI bahatI vahI, AnaMdaprada vaisI nahIM; RturAja, pAvasa, grISma kI bhI bAta hai vaisI nahIM / badalI huI hamako hamArI mAtR-bhUmI dIkhatI; hA ! pUrva-sI vaisI kRSI usameM na hotI dIkhatI ! // 402 // adhacAra, pApAcAra, hiMsAcAra, mithyAcAra haiM; rasacAra haiM, raticAra haiM, saba ke bure vyavahAra haiM ! hama dIna haiM, mati hIna haiM, nahiM madana para kopIna haiM; dAsatvatA meM, bhRtyatA meM nAtha ! aba lavalIna haiM !! / / 403 // 81
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAna khaNDa gAtI rahI tU bhUta aba taka lekhanI utsAha bhara; royA na tujhase jAyagA aba Aja kA dina dAhakara ! niHzakta haiM, niHceSTa hai, nahiM nAr3iyoM meM rakta hai; aba zvAsa bhI rukane lagI, aMtima hamArA vakta hai !!! // 1 // kyA baMdhuo ! hamako kahAne kA manuja adhikAra hai ? dara dara hameM dutkAra hai ! dhik ! dhik ! hameM dhikkAra hai ! kaTukara lageMge Apako ye vAkya hU~ jo kaha rahA; para kyA karU~ ? lAcAra hU~, merA hRdaya nahIM raha rahA // 2 // dayanIya hA ! isa durdazA kA he vibhu ! kahIM chora hai ? isa ora bhI hama hai nahIM, nahiM nAtha ! dUjI ora hai| hamameM viSailI phUTa hai, hamameM bar3hA aghacAra hai; haiM roga aise bar3ha rahe, jinakA na kucha upacAra hai||3|| hai ajJatA-zyAmA-amA samyaka hameM ghere huye; haiM nAtha ! hama ratikAminI ke kakSa meM soye huye / ekAnta ho, tamabhAra ho, rati rUpasI-sahavAsa ho; usa Thaura para kalyANa kI kyA nAtha! koI prAza ho||4||
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * pratIta khaNDa gurjara va mAlava deza ke hama zAha the, saradAra the; saurASTa, rAjasthAna ke prAmAtya the, bhUdAra the| aisA patana to zatru kA bhI nAtha ! hA ! karanA nahIM; isase bhalI to mRtyu hai, jisameM na hai lajjA kahIM // 5 // zrImaMta hone mAtra se kyA avapatana rukatA kahIM; haiM kisa naze meM jhUmate, hamase na kama gaNikA khiiN| kitanI hamAre pAsa meM daulata jamA hai dekha lU~; kisa zreNi ke phira yogya haiM hama, zreNi vaha bhI lekha lU~ // 6 // hama zAha haiM yA cora haiM, hama haiM manuja yA haiM danuja; hama nAri haiM yA haiM puruSa ! atyaMja tathA yA haiM anuja / hiMsaka tathA yA jaina haiM, yA nAri-nara bhI haiM nahIM; kyoM kI hamAre kArya to nara-nAri sama khalu haiM nahIM // 7 // avidyA kyoM sUtra DhIle par3a gaye ? kyoM avaguNoM se Dhaka gaye ? kyoM mana-vacana-araviMda para pAle zizira ke par3a gaye ? nija jAti, dhana, jana, dharmakA kyoM hrAsa dina-dina ho rahA? hama cetate phira kyoM nahIM ? kyA roga vibhuvara ! ho rahA // 8 // hamameM viSaya kA jora kyoM ? hamameM bar3hA aticAra kyoM ? unmUla hamako kara rahA yaha andha zraddhAcAra kyoM ? ghAtaka prathAyeM, rItiyoM ke ghora hama haiM aha kyoM ? hama Apa apane hI liye utkIrNa rakhate khara kyoM ?
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI. * atIta khaNDa Sacredit ativyaya hamAre meM adhika kyoM Aya se bhI bar3ha rahe ? anamela-anucita-zizu-praNaya hamameM adhika kyoM ghaTa rahe ? hamameM suzikSA kI vyavasthA nAma ko bhI kyoM nahIM ? kyoM so rahe yuga-nIMda hama ? hama jAgate haiM kyoM nahIM ? // 10 // kyoM Aja 'aja' ko 'mera' ko mara roja' ko raja likha rahe ? 'catvAra paTa' likhanA jahA~ caupaTa vahA~ kyoM likha rahe ? 'suta' ko sutA kyoM likha rahe ? kyoM bana rahe nAdAna haiM ? isa jaga-ajAyaba geha meM hama kyoM ajaba hatjJAna haiM ? ||11 / / isa avadazA kA bandhuo ! kyA hetu honA cAhie ? kyA dveSa, matsara, rAga ko jar3a-hetu-kahanA cAhie ? inakA jahA~ para janma hai-jar3a-hetu hai saccA vahI; inakI avidyA mAtR hai, jar3a-hetu avanati kA vahI / / 12 / / Arthika sthiti ekAkSa kA andhe janoM meM mAna bar3hatA hai yathA; kaMkAla-bhAratavarSa meM zrImaMta jana hama haiM tathA / kucha mor3a kara grIvA sakhe ! hama pUrva-vaibhava dekha leM; phira dIna haiM, zrImanta yA jalakaNa bahAkara lekha le // 13 / / he bandhuzro ! gaNanA hamArI lakSa teraha hai abhI; koTIza jana, lakSeza jana hamameM mileM kitane abhI? maiM Apa jainI hU~, hamArA jAnatA gRha bheda hU~; aba kholane gRha-pola ko maiM bana rahA gRhacheda huuN||14||
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa hama pA~ca pratizata bhI nahIM zrImaMta-pada ke yogya haiM; cAlIsa pratizata bhI kahIM hama peTa bharane yogya haiN| paiMtIza pratizata AtmajA ko beca kara haiM jI rahe; avaziSTa rahataM bIsa viSa mAre kSudhA ke pI rahe // 15 // apavyaya hA ! jAti nirdhana ho cukI,-kyA dhyAna hamako hai bhalA ? detA na vaha bhI dhyAna jisake AgaI ghara hai balA ! nija jAti kA, nija dhama kA, nija kA 'na' jisako dhyAna hai| nara-rUpa meM, hama saca kaheM, vaha phira rahA bana zvAna hai // 16 // ho pANi-pIr3ana ke samaya vyaya lakSa kucha ciMtA nahIM; Atiza, kalAbAjI na ho- Ananda kucha AtA nahIM; "ratijAna' ke tanahAra bina jI kI kalI khilatI nahIM; bina bhoja bhArI ke diye yaza-kIrti bar3ha sakatI nahIM / / 17 / / dhana nAma ko bhI ho nahIM, nahiM zAna meM hogI kamI; kauliNyatA aba vaMza kI vyaya vyartha meM A hI thmii| karaka mRtaka-bhojana hajAroM bAla-vidhavA ro rahIM: ghara dIna kitane ho gaye, para bar3ha kriyA yaha to rahIM // 18 // mele, mahotsava, tIrtha yAtrA aru pratiSThA kArya meM; upadhAnatapa, dIkSAdi meM zobhA-vivardhaka kArya meMhatUjJAna ho hama Aya se vyaya bahu guNita haiM kara rahe; satkarma ko duSkarma kara hama Apa nirdhana bana rahe // 16 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI SEARCH pratIta khaNDa 8 ina maMdiroM ke Aya-vyaya ko A~ka hama sakate nahIM; kyA tIrtha-dhana khAkara dhanI haiM bana gaye guNDe nhiiN| mandira purAne saikar3oM pUjana binA haiM sar3a rahe; hama ghaTarahe hara varSa haiM, para caityagRha nava bar3ha rahe / / 20 / aba dharma ke bhI kArya meM pratiyogitAyeM cala rahIM; bar3hakara hamAre ho mahotsava-yojanAyeM bana rhiiN| hA ! jAti nirdhana ho cukI, vyApAra caupaTa ho cukA; par3a dharma bhI pratiyogitA meM bhraSTa sArA ho cukA / / 21 / / hama mUrkha haiM anapar3ha, tathA, nahiM soca bhI hama kucha sakeM; phira vyarthavyaya, apayoga ko hama samajha bhI kyA kucha sake ? hama zreSThi, zAhUkAra haiM-dhana kyoM na pAnI-sA bahe; ve rAma-pUrvaja mara gaye ! maNi kapi-karoM meM kyoM rahe ? // 22 // apayoga kisa kAma meM hama de rahe dhana-dekhate nahiM kArya haiM; pariNAma taba usa dravya kA hotA nahIM zubha Arya hai ! kucha dravya kI karanA vyavasthA hai hameM AtI nahIM, hA ! dUsaroM kI rAya bhI lenI hameM bhAtI nahIM / / 23 // utsAha meM Akara aho! hama zikSiNAlaya khola deM; hokara prabhAvita zIghra hI hama dAna-zAlA khola deN| dharmArtha bhojana-dharma-gRha yadi kholate derI kareM; utanI ananopAsanA meM hAya ! hama derI kareM / / 24 / / 86
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI SearAccord * atIta khaNDa m __ veza-bhUSA nija veza-bhUSA chor3anA yaha deza kA apamAna hai| kyA dUsaroM kI nakala meM hI raha gayA sammAna hai| jo jAti khalu aisA kare, vaha jAti jIvita hI nahIM; yadi car3ha gayA raMga lAla to phira zvetapana hai hI nahIM // 25 // isa vRddha bhAratavarSa kA yaha vRddha bhUSA-veza hai; cAritra-dazana-jJAna kA yaha pUta ! pArthiva veza hai| hama dUsaroM kI kara nakala aba siddha aisA kara rahejanme nahIM hama pUrva the, hama janma aba haiM dhara rahe / / 26 // jalavAyu, karmAcAra ke anusAra hotA bheSa hai; pratikUla jinake vaMza haiM, khalu patita ve hI deza haiN| isa veza-bhUpA meM nihita nava rasa tumheM mila jAya~ge; sAhitya-kauzala-karma kA hamako janaka batalAya~ge / / 27 / / "jaba taka na bhASA-bheSa kA abhirUpa badalA jAyagA; taba taka na bhArata meM hamArA rAjya jamane paaygaa|" ye vAkya kisako yAda haiM ? kisane kaho, kaba the kahe ? maMtavya ke anusAra aba taka kArya ve karate rahe ! // 28 // hama chor3a karake veza-bhUSA deza lajjita kara rahe; apamAna kara hama pUrvajoM kA zyAha mukha nija kara rahe ! pUrvaja hamAre svarga se Akara agara dekheM hameM: maiM satya kahatA hU~ sakhe ! pahicAna nahiM sakate hameM // 26 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa nara nAri haiM yA nAri nara-yaha veza kahatA mI nahIM; 'naraveza' nara kA bhI nahIM, 'rati-veza' rati kA bhI nhiiN| nara veza bhI jaba hai nahIM, nahiM nAriyoM kA veza hai; yaha kauna-sA phira deza hai, yaha to na bhArata deza hai !! / / 30 // khAna-pAna he bhAiyoM ! hama jaina haiM, yaha mAna jana sakate nahIM; aise kabhI bhI jaina ke to kArya ho sakate nhiiN| AmiSa-vinirmita nitya hama bhojana videzI khA rahe; badanAma kara yoM dharma ko hama jaina haiM kahalA rahe // 31 // 'bisakI' 'baraNDI' 'pArale-vhAina' hameM rucikara lageM; jApAna-jarmana-cIna ke biskuTa hameM madhukara lgeN| hamameM va mAMsAhAriyoM meM bheda aba kyA raha gayA ? jala chAna pIne meM aho! jainatva sArA raha gayA / / 32 / / phaizana ye yuvaka haiM yA yuvatiye-pahicAna meM AtA nahIM; pahine huye ye penTa hai, sAyA tathA pattA nhiiN| zira para camakatI mA~ga hai, nahiM mUcha mu~ha para haiM kahIM; nATaka-sinemA kI kahIM ye nAyikAyeM haiM nahIM ? / / 33 / / sarvAGga inake vastra meM sabako pradarzita ho rahe; nirlajjatA kI avatarita ye mUrti saccI ho rahe / hA! jaina jagatI ! Aja terA zIla caupaTa ho gayA; vyabhicAra se hama dUra the-kaTya usase ho gayA // 34 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI PostIACES pratIta khaNDa paridhAna karane ke liye malamala videzI cAhie ! hA! camaka lAne ke liye mu~ha para-lavaNDara cAhie ! hara vakta muMha ko pUchane karacIpha kara meM cAhie ! jalatA huA sigareTa to kara meM sadA hI cAhie !! // 35 // jebI ghar3I hai jeba meM, hai riSTa bAhe hAtha meM; hai nAka para ainaka lagI, hai kaipa dAhe hAtha meM / ye chora dhotI kA uThAye hai kidhara ko jA rahe; hA ! haMta ! ye bhI vaizya haiM-vaizyA bhavana ko jA rahe !! // 36 // ho pAna kI lAlI TapakatI, itra-bhInA kAna ho; hoM vastra sAre malamalI, rasarAja kI-sI zAna ho| do yAra milakara sAtha meM ye jhUmate haiM jA rahe; unmatta hokara bahina ke kara ko dabAte jA rahe !! // 37 // isa hAya ! phaizana ne hamArA naSTa jIvanaH kara diyA; isane hathor3e mAra kara hA ! hema kaNa-kaNa kara diyaa| isa bhUta-phaizana ke liye haDumAna jaganA cAhie; yA bhUtase hI bhUta aba hamako bhir3AnA cAhiye // 38 / / anucita praNaya bAlAyu meM karanA praNaya saMtAna kA-abhizApa hai; aise-pitA mAtA nahIM, ve putra ke zira pApa haiN| alpAyu meM ye kara praNaya saMtAna nirbala kara rahe; dekara nimaMtraNa kAla ko ye bheTa santati kara rahe ! / / 3 / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa ye jAti ke abhizApa haiM, nirmala usako kara rahe; saMtAna bhAvI ko hamArI dIna dukhiyA kara rhe| yadi hAla jo aisA rahA-hama eka dina miTa jAya~ge; ina pApiyoM ke pApa kA phala hAya ! kaTu hama khAya~ge / / 40 / / hai roga itanA hI nahIM, dUje kaI haiM laga rahe; anamela vaya meM, vRddha vaya meM pANi-pIr3ana bar3ha rahe ! bahu pANi-pIr3ana kI prathA bhI Aja hamameM dIkhatI ! hama kyA kaheM, aMtima samaya kI kAla-ghar3iyA~ cokhatI !! // 41 // ye bAla vidhavAyeM hajAroM de rahI kaTu zApa haiM; bAlaka vidhura ho phira rahe-hama dekhate nita Apa haiM ! vRddhAyu ke duSpraNaya ne hA! bala hamArA hara liyA; hA ! yuvaka dala ke satva ko kAmI kukura ne hara liyA !! // 42 // jisa jAti kA yaha hAla ho, usakA bhalA sabhava nahIM; kaba kisa ghar3I A jAya usakAkAla kucha, avagata nhiiN| mere yuvaka ! tuma A~kha kholo, dhyAna kucha to aba karo; sarakAra bala yA yukti se ina kukkuroM ko vaza karo / / 43 // sambandha jo anamela vaya meM, alpa vaya meM kara raha; vRddhAyu meM bahu pANi-pIr3ana jo manuja haiM kara rahe; ve mAtR ho yA pita ho yA ho prabala baladhara bhale; pratikAra tuma inakA karo-ye nAza karane para tule // 44 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato POORRENost atIta khaNDa phaile huye aghacAra ke ye duSTa jimmedAra haiN| ye haiM zikArI jAti ke inake bure vyApAra haiN| AjJAnuvartI Adi se hama Aja taka inake rhe| kahanA par3egA Aja jaba AdarzatA taja ye rahe / / 45 // zrImanta zrImanta ho phira kyA kamI-paisA na kyA re! kara sake; tuma jIva-hiMsA bhI karo, para kauna tumako kaha sake / kucha eka ko to Apa meM bhI hai priyA mRgayA-priyA; kulTA tumhArI ho gaI cirasaMginI jovana-priyA !! // 45 // zrImanta ho, rasarAja ho, kAmI tathA bebhAna ho; avakAza bhI tumako kahA~ ! jo jAti kA bhI dhyAna ho| isa Aja ko hA ! durdazA ke mUla kAraNa ho tumhIM; tuma roga ho, gugNa cora ho, aru prANa-hartA ho tumhIM !! // 47 // deva-dhana khAte huye tumako na AtI lAja hai; tuma manuja ko bhI khA sako yaha kauna-sA duSkAja hai ! anaicchika kanyA-haraNa tuma hA ! karma guNDoM kA kaho; dhana ke sahAre tuma haro, ho tuma na guNDe hA ! aho ! // 48 // phaile huye aghacAra ke hA! tAta, jananI ho tumhI; anamela vaiddhika praNaya ke bhI hAya ! trAtA ho tumhiiN| bahu pANi-pIr3ana bhI tumhArA hAya ! pApI karma hai ye ro rahIM vidhavA hajAroM, para na tumako zarma hai !! // 46 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * atIta khaeDa nau-nau tumhArI zAdiyeM hoM - mAra para maratA nahIM; yoM svatva yuvakoM kA haro - tumako na para lajjA kahIM ! lakSmI ! aho ! tuma dhanya ! ho-hama rUpa nAnA lekhate; duSprema bhAbhI putravadhu se hAya ! inakA dekhate // 50 // hA ! jAti bhUtala jA cukI zrImaMta tuma kyA baca cuke ? paJcAsa pratizata hAya ! tuma meM dona bhikSuka bana cuke ! aba dyUta, saTTA, phATakA zrImaMta ke vyApAra haiM; udyoga dhandhe aura saba inake liye nispAra haiM !! / / 51 / / tuma kalpa taka meM bandhuo ! saTTA na karanA chor3ate; phira oliyeM to vastu kyA ? bAkI na kucha hA ! chor3ate / yadi dIpamAlA parva para jo ghRta-krIr3A ho nahIMhA ! apazakuna ho jAyeMge - zrI tuSTa saMbhava ho nahIM // 52 // rasacAra meM, rativAsa meM jIvana tumhArA jA rahA; leTe hue ho mahala meM, tana meM nazA sA chA rahA / zataraMja, caupar3a, tAza ke abhinaya manohaka laga rahe; kilakAriyoM se mahala ke chajje aho haiM ur3a rahe !! // 53 // tuma sATha ke ho - patni hA ! hai ATha kI bhI to nahIM; tumako sutAvata patni se raticAra meM lajjA nahIM / zrImaMta ho, sarakAra kI bhI hai tumheM cintA nahIM; Tukar3A agara mila jAya to kukura na 'hU' karatA kahIM // 54 // 12
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Rececen atIta khaNDa rati, rAsa, vaibhava, aiza meM tuma dhana tumhArA kho rahe; satkArya meM dete huye ho koDi-kor3I ro rahe / aise dhanI bhI haiM kaI jo peTa bhara khAte nahIM; yadi mila gaI roTI unheM to sAga ke patte nahIM !! // 55 // tuma chor3a kara nija pani ko bAmbe, sitAre meM raho; hara Thaura milatI patni haiM, phira vyartha kyoM vyaya meM raho! usa ora tumako pani hai, isa ora tumako putra hai; dhana-vRddhi ke yoM sAtha meM bar3hatA tumhArA gotra hai !! // 56 // hai kauna sA aisA vyasana jisakA na tumako roga ho; duSkarma hai vaha kauna sA jisase na kucha saMyoga ho / thA bahuta kucha kahanA mujhe, kahanA na mujhako A rahA; basa duvryasana, duSkarma meM jIvana tumhArA jA rahA !! // 57 / / ' zrImanta ho, nahiM Apako to tubdha honA cAhie; hai nIti kA yaha vAkya, niMdaka nikaTa honA caahie| AsvAda bhogAnaMda meM jaba taka tumhArI bhakti hai; uddhAra saMbhava hai nahIM-kSaya ho rahI saba zakti hai // 58 / / yaha mAnanA, avamAnanA-icchA tumhArI ApakI; mAnA na-AzAtIta to hogI burI gata aapkii| yadi aba dazA aisI rahI-jIne na cira dina pAya~ge: itihAsa se jaga ke hamAre nAma bhI ur3a jAya~ge !! | 5 ||
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa jitane kalaha haiM jAti meM isa bhA~ti se puSpita huye, ghara, tIrtha, maMdira, jAti taka jinake caraNa laMbita huye, ye sAmpradAyika rUpa jinake nita bhayaMkara ho rahe ve kAma saba haiM Apake-bala Apake ve ho rahe / / 60 // jisa Thaura paisA cAhie tumako na denA hai vahA~; denA tumheM usa Thaura hai ati adhika paisA hai jhaaN| upayoga karanA dravya kA tumako tanika aAtA nahIM; jaba taka na saMyamazIla ho, upayoga bhI AtA nhiiN||61|| tana meM kamI hai rakta kI yA mAMsa tana meM hai nahIM; tuma rakta kapi ko mAra kara bhI cUsa lo-kucha hai nahIM / tuma jaina hokara yoM ahiMsA dharma kA pAlana karo! dhikkAra tumako lAkha haiM, kyoM dharma ko zyAmala karo / / 62 / / aise hameM zrImanta para kyA garva karanA cAhie; zila bA~dha kara inaka gale jala meM DubonA caahie| jinake uroM meM jAti prati yadi neha kucha jagatA nahIM; saMbaMdha phira aise janoM se jAti kA rahatA nhiiN||3|| ye dIna jAyeM bhAr3a meM isase unheM kucha hai nahIM; ye jAti meM unakI kahIM bhI cIja koI hai nhiiN| dhana-dhAnya-sukha-saMpanna haiM ye kyoM kisI kA dukha kareM; kyA dIna ne inako diyA jo dIna kA ye dukha hreN|| 64 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa inake bharose baiThanA aba to bhayaMkara bhUla hai; kyA ropa deMge jar3a hamArI !-Apa ye nimala haiN| ber3A hamArA pAra kyA yehI kareMge ? saca kaho; hA ! haMta ! AyA aMta hai !-aisA nahIM tuma kucha kaho // 65 // inake vahA~ para mAna hai zrImanta bina hotA nahIM; dhanahIna bhAI ko yahA~ dutkAra hai, nyotA nhiiN| hama kisa taraha se hAya ! inase tuma kaho AzA kareM; dutkAra Thokara dvAra para inake sadA khAyA kareM ? // 66 / / zrImanta kI saMtAna yaha kauna haiM ? nahiM jAnate ? zrImaMta kI saMtAna haiM; naGge, nirakSara, mUrkha haiM, pASANa, pazu, nAdAna haiN| sIkhA na akSara bApa ne, sIkhA na ye haiM cAhate; bharyAda ye bhI vaMza kI tor3A nahIM haiM cAhate !! // 6 // Alasya, viSayAnaMda ke ye durvyasana ke dhAma haiM, bar3hakara pitA se putra nahiM hotA na jaga meM nAma hai| ye ardha nidrA meM par3e haiM, nAja-mujareM le rahe; vAmA par3I vimukhA udhara, Theke idhara ye de rahe !! // 6 // ye bolane para pani ke DaNDe binA nahiM bolate; usako kiye mRtaprAya bina sIdhI kabhI nahiM chor3ate ! hA! haMta ! bhAvaja pani hai, hA! bahana ke ye yAra hai| ye bhI vicAreM kyA kare ! rati-bhAva se lAcAra haiM / / 66 // .
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI atIta khaNDa inako na vyaya kI hai kamI, ina para pitA kA pyAra hai| bhaTa, bhANDa, bhar3ave, dhUrta inake mitra-saMgI-yAra haiN| zataraMja, jUzrA, tAza ke kautuka ahirniza lekha lo; kala kaNThiyoM se gUMjate prAsAda inake pekha lo !! // 70 // mele, mahotsava, parva para inake najAre dekhiye; cala-cAla nakhare nAja inake usa samaya avlokiye| hA ! jaina-jagatI ! yaha dazA hotI na jAnI thI kabhI; saMtAna kI aisI dazA hotI na jAnI thI kabhI !! // 71 // par3hanA-par3hAnA sIkhanA to nirdhanoM kA kAma hai; saca pUchiye to paThana-pAThana brAhmaNoM kA kAma hai| hokara bar3e inako kahIM bhI naukarI karanI nahIM; taba pustakoM meM phira inheM yoM zrama vRthA karanI nahIM !! || 72 / / yauvana jahA~ inako huA, basa bhUta mAnoM car3ha gayA; pratyeka inake aGga meM basa kAma jAgrata bana gyaa| hara bAta meM, hara kAma meM basa kAma inako dIkhatA; hA! patni, bhAvaja, bahana meM aMtara na inako diikhtaa!!||73|| saMgIta ke ye haiM kalAvida, nartana-kalA AtI inheM; nija preyasI ke kAma meM nahiM zarma hai AtI inheM / lekara priyA ye sAtha meM nATaka sinemA dekhate tAtparya merA hai yahI-jaga kAmamaya ye lekhate !! // 74 // 16
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, OM vartamAna khaNDa kSaNa mAtra meM tuma dekha lo inakI javAnI so gaI; aba dina basaMtI haiM nahIM, patajhar3a inheM hai ho gii| ve nAja-mujare mara gaye, sahacara mare saba sAtha me; dhana, mAna, pata saba ur3a gaye, bhikSA raha gaI hAtha meM ! / / 75 // inake parantu mahApatana kA mUla jhara jharatA kahA~ ? caTazAla jAne se inheM thI rokatI mAtA jhaaN| aise pitA-mAtA mahAripu haiM, unheM dhikkAra hai: kyA nAtha ! saba yaha Apako aba ho rahA svIkAra hai ? // 76 / / naiyA hamArI kyA bha~vara se ye nikAleMge aho ! kyA buddhi para zila par3a gaye ? baka kyA rahe ho re ! aho! isa bhA~ti kI saMtAna se utthAna kyA ho pAyagA ? ho jAyagA-kAyA-palaTa inakA agara ho jAyagA // 7 // nirdhana jina jAti ! terI hAya ! yaha kaisI burI gata ho gaI ! hA! candrikA se kyoM badala kAlI zramA tU ho gaI ! he bandhuo ! yaha kyA huA ! kyA tuma na cetoge abhI! he nAtha ! dina ve candrikAyuta kyA na lauTeMge kabhI !! // 7 // pacAsa pratizata pUrva nirdhana hU~ tumheM maiM kaha cukA; para dainya, krandana, durdazA kA kucha na varNana kara sakA ! kahane lagA aya hAya ! kyA AvAja tuma taka AyagI ! prAsAda-mAlA cIra kara kyA kSINa-laharI jAyagI !!||| 7
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI vartamAna khaNDa ye bhI kahAte seTha haiM, para peTa bharatA hai nahIM; svIkAra Inako mRtyu hai, dainyatva svIkRta hai nhiiN| nirlajja hokara tuma maro, ye lAja se marakara mareM; tuma khUba khAkara ke maro, hA ! ye tudhita rahakara mareM ! // 8 // jisa jAti meM zrImanta hoM-kaise vahA~ dhanahIna hoM! dayavaMta haiM dhanavaMta yadi--kaise vahA~ para dIna hoM! manahaMta para jina jAti ke zrImanta jana haiM dIkhate; phira kyoM na nidhana bandhu unake ThokaroM meM dIkhataM !! // 1 // kahate inheM bhI seTha haiM aru zAha-pada abhirAma hai; bakAla, baNiyA, baNika bhI inako mile upanAma haiN| kyA artha hai zrImanta ko isa ora kyoM dekheM bhalA; dekheM idhara kucha agara ve-chU maMtra ho jAve balA // 2 // zrImaMta ke ArAma ke ye dIna hI dRr3ha dhAma haiM; unake manoratha kAma ke saba bhA~ti ye taru kAma haiN| isa hetu hI zAyada inhe ve hIna rakhanA cAhate da nIma inakI-mahala ko maMjila uThAnA cAhate // 3 // nirdhana vicAre eka dina zrImanta yadi bana jAya~ge; dasa-pA~ca kanyA kA haraNa zrImaMta phira kara pAyeMge? bAlaka ku~vAre nidhanoM ka janma bhara phirata rahe! usa vAra ,no-no pANi-pIr3ana zAha jI karate rahe !! // 84 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato, * vartamAna khaNDa kanyA kaho. bAjAra meM phira kyoM na bikanI cAhie ? nirmUla nidhana ho rahe-kyA yukti karanI cAhie ? isa pApa ke vistAra ke zrImanta hI avatAra haiM; zrImanta saMyama kara sakeM-bhava pAra ber3A pAra hai // 25 // kyA anya kAryAbhAva meM vyApAra yaha anivArya hai ? kyA arthahInoM kA kahIM hotA na koI kArya hai ? kyoM beca kara tuma bhI sutA ko tAta kI zAdI karo ? hA ! kyoM na tuma nirdhana manuja milakara sabhI vyAdhI haro // 86 // hote huye tuma yukti ke yadi ho sutA tuma becate; dhik ! dhik tumheM zata vAra haiM ! tuma mAMsa kaime becate ? re ! puruSa kA puruSArtha hI kartavya, jIvana dharma hai; cIra kara vipadAvaraNa ko pAra honA dharma he // 7 // zrImanta kA hI doSa hai-aisA na bhAI ! mAnanA; assI TakA apane patana meM doSa apanA jAnanA / tuma cora ho, makAra ho, jhUThe tumhAre kAma haiM, bakAla, baNiyA, mAravAr3I ThIka hA to nAma haiM / / 8 // zrImanta jaisI Aya tumako ho nahIM hai jaba rhii| zrImanta kI phira hor3a karane ko tumhe kyoM laga rhii| pratiyogitA ke jAla meM cir3iyA tumhArI phaMsa gaI; saba paMkha usake kaTa gaye, vaha badana se bhI chila gaI // 8 // ER
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI. varvamAna khaNDa Recenter thA eka dina aisA kabhI-hama meM na koI dIna thA; puruSArtha-prANA the sabhI sakatA kahA~ mila hIna thA ? para Aja hamako pUrva bhava to bhUla jAnA cAhie; aba to hameM isa kAla meM kucha yukti gar3hanA cAhie // 10 // zrImanta yadi kucha kara dayA kala kArakhAne khola deM, vyApAra hita hATeM kaI bhUbhAga bhara meM khola deM, to basa hameM uThate huye kucha dera lagane kI nahIM; he nAtha ! kyA isa jAti kA utthAna hogA hI nahIM ? / / 61 / / sAdhu-muni aba itara mata ke sAdhuoM ko dekhate hama Aja haiM; taba to hamAre sAdhu-muni Adarza phira bhI Aja haiN| tapa, tyAga, saMyama, zIla meM aba bhI na inaka sama kahIM; kucha eka aise bhI zramaNa haiM, apara jinake sama nahIM // 12 // / para veSa dhArI sAdhuoM kI bhUri saMkhyA ho gaI; sad sAdhu kI Adarza basa yoM jyoti tama meM kho gii| mad sAdhu to mere kathana se ruSTa hone ke nahIM aru nAmadhArI sAdhu se kucha bhIti mujhako re! nahIM / / 63 / / vaMdana tumheM zatavAra hai, tuma dharma ke patavAra ho! para veSadhArI sAdhuo! tuma Aja hama para bhAra ho| tumane uThAyA thA hameM, tumane car3hAyA hai aho! kyoM Aja zila para zRGga se tumane girAyA hai kaho ? // 4 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI ado * vartamAna khaNDa * kyoM zrAvakoM ke dAsa guruvara ! Apa yoM haiM ho gaye ? kyoM tyAga-saMyama-zIla-vita khokara asAdhU ho gaye ? hamako lar3AnA hI paraspara zrAja guruvara kAma hai ! karanA idhara kI udhara hI guru ApakA aba kAma hai !! // 65 // aba sAdhu tuma ho nAma ke, ve sAdhu aba tuma ho nahIM ! aba sAdhu-guNa to sAdhu meM hA! dekhane taka ko nahIM ! tuma krodha ka avatAra ho, tuma mAna ke bhaNDAra ho ! saMsAra mAyAmaya tumhArA, lobha ke AgAra ho !! // 66 // bhagavAn pada ke prApti kI icchA uroM meM jaga gaI; samrATa banane se tumhArI kAmanAe~ phala gaI ? bhagavAna ho, samrATa ho, tuma jagadaguru AcArya ho; bhagavAna para kara laga rahe, bhagavAna kaise Arya ! ho ! // 67 // muni veSa dharane se kahIM mana sAdhu hotA hai nahIM; jaisA hRdaya meM bhAva hai - bAhara jhalakatA hai vahI / tapa-prANa tyAgI, sAdhu tumameM bahuta thor3e raha gaye; bharapeTa khAkara lauTane vAle sabhI tuma raha gaye // 68 // girate na guruvara ! Apa yoM- hama dona yoM hote nahIM ! dhana, dharma, pata, vizvAsa khokara Aja khara hote nahIM ! abhiprAya merA yaha nahIM kI Apa saba doSa hai; kucha ApakA, kucha kAla kA, aru kucha hamArA doSa hai // 66 // 101
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vartamAna khaNDa * * jaina jagatI* sAdhvI he sAdhviyo ! vaMdana tumheM yaha bhakta daulata kara rahA; para dekha kara jIvana tumhArA hAya ! mana meM kur3ha rahA / AtmAbhisAdhana ke liye saMyama liyA thA Apane; saMyama-niyama ko bhUla kara kara kyA diyA yaha Apane !! / / 100 / / tumame na gRhaNI meM mujhe antara tanika bhI dIkhatA ! vaha moha-mAyA jAla mujhako Apa meM bhI dekhatA / tuma chor3akara nAte sabhI - nAte sabhI vidha pAlatoM; samyaktva Arya ! bhUla kara saMmoha tuma ho pAlatI ! // 101 // tuma pati vihInA nAriyoM kI dRr3ha camU haiM bana gaI; athavA ca vidhurA nAriyoM ko alaga pariSada bana gaI / pariSada camU to deza kI rakSArtha zratI kAma hai; kSantavya, ulTA kaha gayA aisA na inakA kAma hai !! // 102 // tumameM na koI paMDitA, viduSI mujhe haiM dIkhatI ! jaisI calI gRhavAsa se vaisI abhI ho dIkhato ! AryA kahAtI Apa ho, Aryatva tumameM aba kahA~ ! tumameM, anAthA bhikSukI meM kucha nahIM antara yahA~ !! // 103 // dhana, mAna, parijana, geha, pati parityakta tuma ho kara cukIM; ura meM lagana para hai vahI - svAhita svakara se kara cukIM / avakAza para bhI dharma kI carcA tumheM bhAtI nahIM ! gharavAsa ke atirikta bAteM hA! tumhe bhAtI nahIM !! // 104 // 102
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * vartamAna khaNDa * lekhya haiM ! kAma haiM ! kAma hai !! / / 105 / / lar3ane lago jaba tuma paraspara vaha chaTA to pekhya hai ! ko daNDa haiM DaNDe tumhAre, pAtra zara sama kara- pAda bhI usa kAla meM dete gadA kA mu~ha-yaMtra kI to kyA kahU~-vaha to kalA kA saMyamavratA ina nAriyoM kA yaha patana ! hA ! haMta ! hA ! kaha kara calI thIM mokSa kI jo, tapana meM bhI haiM na hA !! zrIsaMgha ko isa bhA~ti se vibhu ! bhagna karanA thA nahIM ! namratva kA jainatva meM se bhAva haranA thA nahIM !! || 106 // zrIpUjya-yati zrIpUjya, yati jinakA adhika samrATa se bhI mAna thA; kisa bhA~ti akabara ne kiyA yati hIra kA sammAna thA / para Aja aise gira gaye ye pUjanA kucha hai nahIM ! aba doSa a -Akara haiM sabhI, vaha tyAga-saMyama hai nahIM !! // 107 // anapar3ha tathA ye mUrkha haiM, aru ghora viSayAmakta haiM ! bhaMgI, bhaGgrer3I, kAmarata nara Aja inake bhakta haiM ! aba yaMtra, mohana-maMtra meM zrIpUzya-pada hA ! raha gayA ! yaha yaMtra nArI jagata meM bana kara vihaMgama ur3a gayA !! || 108 // kulaguru ye Aja kulaguru saba hamAre dIna, bhikSuka ho gaye ! ho kyoM na bhikSuka, dIna vidyAhata jaba ye ho gaye ! ye par3a gaye saba lobha meM, vyasanI, rasIle ho gaye ! Adarza kulaguru the kabhI, aba bhRtya dekho ho gaye !! / / 106 // 103
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI (r) vartamAna khaNDa tIrtha-sthAna ye tIrtha maMgala-dhAma haiM, ye mokSa kI sopAna haiM; una pUrvajoM kI tapa-tapasyA, mukti ke ye thAna haiN| apavarga sAdhana ke jahA~ hote rahe nita kAma haiM ! aba dekha lo hote vahA~ rasacAra ke saba kAma haiM !! // 110 // rasa-bhoga-bhojana ke yahA~ aba ThATa rahate haiM sadA ! guNDe durAcArI janoM ke juttha phirate haiM sadA ! melAdi jaise parva para hotI basaMtI mauja hai ! sarvatra madhubana bIthiyoM meM preyasI-priya-khoja hai !! / / 111 / / prati varSa lAkhoM kA vRthA dhana kharca inameM ho rahA ! hA! deva-dhana se kAma yoM lAkhoM janoM kA ho rahA! ativyaya, kalaha, vaipamya ke avatIrtha mele mUla haiM! isameM hamArI bhUla hai inakI na kucha bhI bhUla hai / / 112 / / jaba dekhate haiM netra inako baMda do par3atI ahA ! zraya ye tapovana haiM nahIM, jagatA manobhava hI yahA~ ! aba darza bhI bina zulka ke bhagavAna ke saMbhava nahIM ! aba Iza ke darabAra meM bhI ghUsa bina avasara nahIM !! // 113 / / ___ maMdira aura pujArI maMdira na aba inako kaho, nahiM Iza ke AvAsa haiM ! paNDe-pujArI Iza haiM, darzaka vicAre dAsa haiM ! ar3anA, akar3anA, DaoNTanA inaka sadA ke kAma hai ! basa mAla khAnA, masta rahanA, loTanA hI kAma haiM !! // 14 // 104
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * vartamAna khabaDa * saundarya ke pyAse hagoM ke khUba lagate ThATa haiM ! ye Iza ke AvAsa aba saundarya ke hI hATa haiM ! hA ! Iza ke AvAsa meM hotI anaGgopAsanA ! pratyakSa ava ina maMdiroM meM dIkhatI durvAsanA !! / / 115 / / sAmpradAyika kalaha bharane lagA ! / / 116 // hA ! candrikA ke rAjya meM kaisI amA hai yaha par3I ! dina rAja ke adhirAja meM kaisI nizA kI yaha ghar3I ! hamako sudhA meM hA ! garala kA svAda aba Ane lagA ! bandhutva me 'zatrutva kA hA ! bhAva aba jo car3ha cukA hai zRGga para phira nimnagA bhI hai vahI; kaise bar3he phira zRGga se, jaba Thaura Age hai nahIM / aisI dazA meM lauTanA hotA na kyA anivArya hai ? para hAya ! hama to gira par3e bhir3akara paraspara Arya ! hai / / 117 // matabheda meM zatrutva ke yadi bhAva jo bharane lageM; bharane vahA~ viSadhAra ke phira dekhalo bharane lageM / anna, jala, pavamAna taba viSabhUta hoMge dekha lo; udbhija, manuja, khaga, koTa bhI viSakumbha hoMge lekha lo ||1185 || hA ! Aja aisA hI hamArI jAti kA bhI hAla hai ! pratyeka baccA, praur3ha isakA hAya ! takSaka byAla hai ! utthAna kI aba Aza hamako chor3a denI cAhie; vikAra ! hamako zvAna kI durbhauta maranI cAhie // 116 // 105
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI vartamAna khaNDa ye to digambara haiM nahIM, naMge lar3AkU dIkhate ! ye zvetapaTadhArI nahIM, ye bhUta mujhako dIkhate! inako sahodara hAya ! hama soco bhalA kaise kaheM ? akhileza ke hI sAmane pada-trANa jaba inameM baheM !! // 120 // hokara pujArI eka ke ye hAya ! DaNDoM se lar3e ! phira kyoM na inake deva para hA! dAva dUjoM ke par3e! dhikAra ! kaise jaina haiM ! kyA jaina ke ye kAma haiM ! gatarAga jo gatadveSa jo hA ! jaina usakA nAma hai / / 121 / / hara eka apane bandhu ko ye zatru kaTTara mAnane ! inase bhale to zvAna haiM jo anta milanA jAnate ! ye eka dUje ko aho nirmUla karanA cAhate ! ye mAra kara apanA sahodara bandhu rahanA cAhate !! / / 122 // lar3ate hue isa bhA~ti se barabAda donoM ho cuke ! koTI sahodara kho cuke, donoM samara meM se cuke ! nirdhana, patita aba dIna ye dekho vicAre ho rahe ! inake gharoM ko dekha lo baiThaka mRtaka ke ho rahe / / / / 123 // ye vyUharacanA meM nahIM niSNAta hamako dIkhate; abhimata hamArA mAnaleM aise nahIM ye dIkhate / inake daloM meM phUTa hai, ye phUTa pahile phUMka deM; phira phUMka kara dala-phUTa ko raNa-zaMkha pIche phUMka deM // 124 // 106
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * vartamAna khaNDa o! dekhate ho kyA digambara ! cAra tumameM bheda haiM; AzA na tuma jaya kI karo, tumameM jahA~ taka cheda haiM / hA ! zvetAmbara bhI aho ! hai khaNDa-maNDita ho rahA; bAhara tathA bhItara aho ! yama-cakra gatimaya ho rahA / / 125 / / . bAvIsapaMthI mUrtipUjaka lar3a rahe mukha-patti para ! donoM hatAhata ho rahe geseM viSailI chor3a kara ! jhagar3e sabhI inake aho ! benIma haiM nismAra haiM ! bAvIsapaMthI mandiroM ko tor3ane taiyyAra haiM !! / / 126 / / vaiSNava - sanAtana mandiroM meM zauqa se ye raha sakeM; caumAsa-bhara ye itara mata ke mandiroM meM raha sakeM / para jaina mandira ke nahIM ye sAmane taka jAya~ge; hA ! cIra kara ye durdivasa kaise bhale dina zrAya~ge !!! / / 127 // kyA artha 'pUjA' kA karo ? kyoM ho paraspara lar3a rahe ? antara tumhAre bolatA kyA kAla ? kyoM tuma ar3a rahe ? Atithya, rakSaNa, mAna, aru aucitya isake artha haiM; anusAra zraddhA, bhakti ke bahu rUpa haiM, bahu artha haiM // 128 // anukUla pAkara anna jyoM jIvana hamArA khalu bar3he; kRta kAma ho jyoM kAma meM Age hamArA mana bar3he / cirakAla rakhane ke liye jyoM citra maNDita cAhiejIvana jagAne ke liye anukUla sAdhana cAhie / / 126 / / . : 107
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI *vartamAna khaNDa PRESENood isa dRSTi se vibhu-mUrti-jIvana-upakaraNa DhuMDhe gaye; prakSAla, dIpaka, dhUpa isake upakaraNa mAne gaye / jyoM snAna, bhojana, vastra se tuma deha kI pUjA karo; anukUla sAdhana prApta kara dIrghAyu kI AzA karo / / 130 // tyo mUrti bhI dIrghAyu ho-aise na kisake bhAva haiM ? phira biMba karuNAsiMdhu kA-phira kyoM na pUjA-bhAva haiM ? isa bhA~ti pUjA-bhAva dina-dina mUrti meM dRr3ha ho gaye; phira bhAva-pUjA-bhAva bar3hakara dravya-pUjA ho gaye / / 131 / / prastara-vinirmita mUrtiye jinarAja ke ziva bimba haiM; saMsAra meM jinarAja kevala mAtra basa avalamba haiN| unake bhalA phira bimba kA saMmAna kyoM nahiM ho car3hA; phira zilpa bhI isa biMba kI sopAna para dekho car3hA / / 132 / / jinarAja ke jaba biMdha haiM, jaba zilpa ke ye cihna haiM; ataaiva hamase ho nahIM sakate kabhI bhI bhinna haiN| rakSArtha inake taba hameM sAdhana juTAne phira par3e; rakhane yathA sambhava inheM mandira banAne phira par3e // 133 / / maiM mAnatA hU~ Aja ati hI dravya-pUjA bar3ha gaI; hatajJAna hokara bhakti-pUjA andha zraddhA bana gii| para artha isakA yaha nahIM hama mUrti, mandira tor3a deM; hama ucita zraddhA meM na kyoM hA! andha zraddhA mor3a deN|| 134 // 108
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, (r) vartamAna khabara tuma mUrti kahate ho jise, maiM zAla bhI kahadUM use; tuma mUrti kaha sakate use maiM zAstra kahatA hU~ jise| hai eka kAgaja kA banA, dUjA banA pASANa kA; yaha vAkalana bhagavAna kA, vaha bhAna hai bhagavAna kA / / 135 / / zrAdarzatA para zulka kA phira prazna hai rahatA nahIM; raja kA kabhI vaha mUlya hai, jo mUlya kaMcana kA nhiiN| vizveza kI yaha mUrti hai, isakA na koI mUlya hai| jisase hamArA rAga ho, usake na koI tulya hai // 136 / / ye zAstra, Agama, nigama haiM vidvAn jana ke kAma ke para bimba to ajJAna ke, vidvAn ke sama kAma ke| sAhitya kI ye dRSTi se donoM kalA ke aMza haiM; mana-maila dhone ke liye ye ambukula-avataMza haiM / / 130 // arthAt Agama hai vahI zivamArga kA jo jJAna deM; zivamArga jo zaMkara gaye yaha bimba unakA bhAna deN| utthAna-unnati ke liye donoM apekSita eka-se; haiM bhUta bhArata varSa ke itihAsa donoM eka-se / / 138 / samayajJa the pUrvaja hamAre bhUta, bhAvI, aAja ke saba ke liye ve rakha gaye sAdhana sabhI saba sAja k| pUjA pratiSThA mUrti kI aba kyoM na honI cAhie ? matabheda kaha kara zatrutA yoM pAlanA nahiM cAhie // 13 // * prasiddhi 10 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAna khaNDa, jaina jagatIMka 000000 AlApa terahapaMtha kA aMtima divasa kA nAda hai; cahu~ ora krandana, zora haiM, apavAda, nindAvAda haiN| ina saba kalaha kI Dora hai guNDe janoM ke hAtha meM; ye bhUta kaise laga gaye zAzvata hamAre sAtha meM // 140 / / rahate hue ina dambhiyoM ke prANa uTha sakate nahIM; pArasparika matabheda ke bhI rAga mara sakate nhiiN| bhAvIsa ! terahapaMthiyo! o digpaTo! zvetAmbaro! he baghuro ! nija bandhu ko yo mAra kara tuma mata maro // 14 // kuzitA zikSA kaheM athavA ise kulTA kaheM yA caNDanI; kulanAzinI, dhanahAriNI, praatNtryaaNdii-mnnddinii| zize ! tumhArA nAza ho, bhikSA mikhAtI ho hameM; bhikSuka banAkara hAya ! re ! dara-dara phirAtI ho hameM / / 142 / / nija pUrvajoM meM hAya ! aba zraddhA na hotI hai hameM; IzA, napolina pUrvajoM meM dIkhatA nahiM hai hameM / ye sarva kuzikSA ke kuphala hai, hA ! haMta! hama bhI manuja hai! zikSA, vinaya meM gira gae-saba bhA~ti aba to danuja haiM !! // 14 // svAdhyAya, zAkhAbhyAsa meM mana hA ! kabhI lagatA nahIM; pAkhyAyikopanyAsa se mana hA ! kabhI thakatA nhiiN| itihAsa yUropa Adi ke hamako raTAye jA rahe saMskAra saba yUropa ke hama meM jamAye jA rahe / / 144 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI BOORA vartamAna saraha pAzcAtya mRdaMga sIkhakara hama tabalacI kahalA rahe; hara vaSa bI0e0, ema0 e0 bar3hate hue hai jA rhe| yadi ho na bI0e0, ema0 e0 rakkhI kahA~ haiM naukarI! DigarI binA hama nirdhanoM ko hai kahA~ para chokarI !! // 145 // prAcIna prAkRta, deva bhASA sIkhate haiM hama nahIM; inaka sikhAne kI vyavasthA hai na aba samyak khii| phira deza ke prati tuma kaho anurAga kase jama saka ? dAsatva ka kaiMsa kaho ye bhAva ura sa ur3a sake ? / / 146 / / jApAna, laNDana, phrAMsa meM zikSArtha hama haiM jA rahe Ata haye do eka leDI sAtha meM le A rahe / zikSA-priyA ke sAtha meM leDI-priyA bhI mila gaI hama maina iGgaliza bana gaye basa munasapho jaba mila gaI ! // 147 // jo pA cuke zikSA yahA~, unako bubhukSA mila gaI ! hA ! bhAgya unaka khula gaye, yadi roTiyA~ do mila gaI! nIcA kiye zira rAta dina ve kAma, zrama karate raheM; phira bhI vicAra svAmiyoM ke jhAr3ate jUteM rahe // 148 // bhArAma meM basa prathama nambara eka aiDvokeTa haiM; do bandhu Apasa meM lar3A ye bhara rahe pAkaTa hai| ye bhI vicAre kyA kareM, isameM na inake doSa haiN| jaiso inhe zikSA milo, vaisA kareM-nirdoSa haiN||14||
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI vartamAna khaNDa jaina zikSaNa-saMsthAe~ vidyAbhavana, caTazAla haiM yA roga ke AvAsa haiM; vaiSamya, matsara, dveSa ke yA sAmpradAyika vAsa haiM ! pauzAla kArAvAsa haiM; abhiyukta haiM bAlaka yahA~; ye ghUmate hanTara liye zikSaka sabhI jelara yahA~ // 150 // vidyAbhavana to nAma hai, vidyA na hai para nAma ko ! vidyArthiyoM ko mila rahI vidyA yahA~ harinAma ko ! yadi ziSya-gaNanA ThIka hai, zikSaka adhUre haiM vahA~ ! zikSaka jahA~ bharapUra haiM to ziSya thor3e haiM vahA~ !! / / 151 / / guru, ziSya donoM ko jahA~ gaNanA ucita mila jAyagI; para artha kI nita ApadA tumako vahA~ para paaygii| Arthika samasyA ho nahIM-aisena gurukula Aja haiM; kutsita vyavasthA dekha kara AtI hameM bhI lAja haiM ! // 152 / / sampanna yadi sad bhAgya se vidyAbhavana ho hA ! kahIM; hA ! durvyavasthita, patita unasA aura milane kA nahIM ! saba kAryakartA cora haiM, dala-baMdhiyoM ke jora haiM ! zikSaka gaNoM kI paTa rahI, zikSaka sabhI guNa cora haiM !! // 153 // vaise na gurukula prAja haiM ! vaise na vidyAvAsa haiM ! vaise na kulapati ziSya hA ! hoMge-na aisI prAza hai ! yadi pAsa meM paisA nahIM, milatI na zikSA hai yahA~ ! nirdhana janoM ke bhAgya meM to mUrkha rahanA hai yahA~ !! // 154 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ , jaina jagatI BACCINE OM vartamAna khaNDa khaNDana, svamaNDana ke sivA hotI na zikSA hai yahA~ ! basa sAmpradAyika sainya hI taiyAra hotA hai yahA~ ! caTazAla, chAtrAvAsa, gurukula phuTa ke saba bIja haiM ! inake badaulata Aja re! hA! hama akiMcana cIz2a haiM !! // 155 / / Azcarya kyA gaticAra kA zikSaNa yahA~ saMbhava mile ! hA ! kyoM na aise gurukuloM meM mRSTi-zikSaNa vara mileM ! zikSaka gaNo ! tuma dhanya ho; he taMtriyo ! tuma dhanya ho ! nirbodha baccoM ke aho ! mAtA-pitA ! tuma dhanya ho ! / / 156 // cAlaka yahA~ saba mUrkha haiM, AtA na atara eka hA! yadi ar3a gaya-mara jAya~ge-deMge na jAne Teka hA ! inameM kahIM para dhenu-se bhole tumhe mila jAya~ga ! vizvAsa dekara duSTa gaNa unako aharniza khAya~ge !! / / 157 / / vidyAbhavana Aye divasa hara Thaura khulate jA rahe; phira baiTha jAne phena-se, ye dIpa bujhane jA rahe ! yaha jaina gurukula sAdar3I kA baMda hA ! kaise huA ? isako na thI koI kamI yaha bhagna gati kaise huA ? // 15- / / hogA bhalA inase nahIM, he bhAiyo ! kholo nayana; hA ! ye na vidyAvAsa haiM, hai ye sabhI gaMgAyatana ! jaba taka vyavasthA eka vidhi saba kI na banane pAyagI; utthAna-taruvara-zAkha hA! taba taka na phalane pAyagI / / 156 / / 113
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI 8 vartamAna khaNDa zikSA na dIkSA hai yahA~, AlasyatA unmAda haiM; apakharca, cauryAcAra haiM; svacchaMdatA, apavAda haiM ! kitaneka zikSaNa bhavana haiM ? jo garvapUrvaka kaha sakeMhama dharma sevI bhakta itane deza ko hai bhara sakeM / / 160 / / tumako hamAre gurukuloM meM yaha nayApana pAyagA; basa jaina bAlaka ke sivA bAlaka na dujA pAyagA ! nahiM jAti ke, nahiM dharma ke, nahiM deza ke ye kAma ke; ye udara-poSaka hATa haiM adhyApakoM ke kAma ke !!! 161 / / Adarza, paMDita, yogya zikSaka yadi kahIM mila jAyagA; yA raha sakagA vaha nahIM, yA vaha nikAlA jaaygaa| cAritra se ye bhraSTa usako hAya ! re ! batalAya~ge! Sar3ayaMtra aise jaina-zikSaNazAla meM nita pAyeMge ! // 162 / / vidvAn hama vijJa prAkRta ke nahIM, vidvAn saMskRti ke nahIM ! vidvAn zrAGgala ke nahIM, hama vijJa hindI ke nahIM ! hama meM na koI 'gupta' se 'hariaudha'-se haiM dIkhate! dIkheM kahA~ se ! bAlapana se hATa karanA sIgyate !! // 163 / / likvAr3a chore ho rahe jinako na kucha bhI jJAna hai| apavAda, khaNDana rAta dina karanA jinhoM kA dhyAna hai| yadi bhAgya se vidvAna kucha harinAma ko pA jAya~ge; ve sAmpradAyika dvepa-matsara meM page hA pAyeMge ! // 164 // 114
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, RecenteEcon 8 vartamAna khaNDa hindI hamAro rASTrabhASA Aja hone jA rahI; isameM na hai sAhitya jisakA, jAti vaha khala khA raho / yaha kAla prAkRta, devamApA ke liye anudAra hai| hindI na AtI ho jise, jIvana usI kA bhAra hai / / 165 / / / patrakAra lekhana-kalA kucha AgaI, kucha yukti denI AgaI; prArambha karane patra kI abhilApa mana meM A gii| saMvAda jhUThe de rahe-ye vipa-vamana haiM kara rahe; ye patana kI pAtAla meM jar3a aura dRr3hatara kara rahe !! / / 166 ye vyaktigata AkSepa karane se nahIM hai cUkate; Tukar3A na kucha mila jAya to ye zvAnavata haiM bhuukte| choTe ur3AnA hI rahA aba prAya inakA kAma re! jhUThI prazaMmA kara sakeM pA jAya~ yadi kucha dAma re ! // 167 // inako na jAtyuddhAra para kucha lekha hai likhanA kahIM ! inakA na vijJApana-kalA bina kAma re ! calatA khiiN| apavAda, khaNDana chApa deMge bhagna karake zAnti ko inako namana zata bAra hai, hai namana inakI krAnti ko !! // 16 // upadezaka va netA AkhyAyikA kucha AgaI, kucha yAda jIvana ho gaye, kucha Apake kucha dUsaroM ke jJAta anubhava ho gaye, kucha suktiyoM kA yuktipUrvaka bolanA bhI pA gayA; vyAkhyAna-dAtA ho gaye, mu~ha phAr3anA jaba A gyaa||| 16 // 115
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI OM vartamAna khaNDa , cAhe vyasana ke bhakta haiM, para-nAri meM anurakta haiM; upadeza karate vakta to ye hAya ! pUre bhakta haiN| pratikAra, matsara, dvepa kI jalatI uroM meM Aga hai| ve jAti hita kyA kara sakeM jinake badana meM dAga hai !! / / 170 / / aise akiMcana jAti kA netRtva netA kara rahe ! hara yukti se, hara bhA~ti se ye kopa apanA bhara rahe ! inake akhAr3e bhIma-sainI bhUri saMkhyaka laga rahe ! ye to sahodara para calAne vAra avasara taka raha !!! / / 171 / / vidvAna ina upadazakoM meM eka milatA hai nahIM ye satra adhUra, mUrkha haiM, inameM na paMDita hai kahIM / prAcAra, ziSTAcAra ko to bAta hai rI! tIsarI; hai zvAna haradama bhUkatA, para pUcha kaba sIdhI karI / / 172 / / upadaMza karane kA aho ! lahajA jarA tuma dekha lo; gardama-gale kA phAr3anA, kapi-kUdanA tuma lekha lo / bhU-kampa Asana kara rahA, ghana gajenA ye kara rhe| jana karNa-bhedI tAliyoM ke gar3agar3AhaTa kara rahe / / 173 // zIle ugalate svaoNma haiM, muMha se nikalatI Aga hai; ciMgAriyA~ haiM A~kha meM, jvAlAmugvI-sA rAga hai / tana se pasInA Dhala rahA, tana kA na inako bhAna hai; ghaTe khisakate jA rahe, jinakA na kucha bhI dhyAna hai|| 174 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI * DESCR * vartamAna khaNDa sama abhiprAya merA yaha nahIM - aisA na honA cAhie; vyAkhyAnadAtA basa prathama Adarza honA cAhie / abhivyakta karane kI kalA cAhe bhale bharapUra ho; vaha kyA karegA hita kisI kA, tyAga jisase dUra ho / / 175 / / saMgItajJa sagIta jJAtA Aja gAyaka raMDiyoM se raha gaye ! gAyana sabhI hA ! Iza ke -gAyana madana ke bana gaye ! sunakara unheM aba bhAvanA vibhu-bhakti kI jagatI nahIM ! kAmAgni uThatI bhar3aka hai, mana Aga hA ! bujhanI nahIM !!! // 176 // nahIM ! gAyaka rijhAne Iza ko aba gAna haiM gAte ye bhakti bhAvo ko jagAne gAna hA ! gAte nahIM ! zrImanta inake Iza haiM ! unako rijhAnA hai inheM ! durvAsanA manamattha kI unakI jagAnA hai inheM !!! / / 177 / / saMgIta aba bAjAru hai, hA ! zakti ho to kraya karo ! he gAyako ! tuma dekha grAhaka gAna nita sundara karo ! saMgIta aba hA ! raha gaye sAmAna poSaNa ke aho ! kavitA kavIzvara kara rahe anukUla grAhaka ke aho !! / / 178 / / mRta ko jilAne kI aho ! saMgIta meM jo zakti thI; hA ! gAyakoM ke kaNTha se jo phUTa par3atI bhakti thI; vaha phera meM par3a peTa ke hA ! gAyakoM ke paca gaI ! mahaphila sajAne kI hamArI cIja aba vaha bana gaI !!! || 176 / / 117
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI OM vartamAna khaNDa sAhitya-prema sAhityikoM kA bhAva to hA ! kyoM bhalA hone lagA; do eka ho unase hamArA artha kyA sarane lagA ! ve bhI agara hote kahIM zazi, sUra to saMtoSa thA! jinavarga koI kAla meM hA! eka kovida-koSa thA !!! // 180 // sAhityakA Ananda hamako hATa meM hI raha gayA ! hA ! nava sRjana sAhitya kA aba bATa meM hI raha gayA ! vidvAna koI hATa para yadi bhAgya se A jAyagA; dutkAra ke vaha sAtha meM do bATa muha para khAyagA !!! ||18shaa aisI nirakSara jAti meM vidvAn phira kaise bar3heM ! sAhitya-durgama-zRGga para hA jAti yaha kaise car3he ! likhanA hama nija nAma bhI pUrA aho! AtA nahIM ! sAhitya se phira prema karanA kisa taraha AtA kahI ? ||182 / / sAhitya jIvana-gIta hai; sAhitya jIvana-prANa hai, sAhitya yuga kA citra hai, sAhitya yuga kA trANa hai; sAhitya hI sarvasva hai, sAhitya sahacara iSTa hai; sAhitya jisakA hai nahIM, jIvana usIkA kliSTa hai|| 183 // sAhitya jaisI vastu para jisakI upekSA dRSTi ho; aisA lage-usa para huI aba kAla kI zubha dRSTi ho| sAhitya jaisI cIja kA bhI kyA anAdara yogya hai ? he bandhuo! aba kyA kahU~ milatA na akSara yogya hai !!! // 184||
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI vartamAna khaNDa sAhitya aba Adhunika sAhitya para bhI dhyAna denA cAhie; sAhitya yuga kA citra hai-Anayana lakhanA cAhie / sAhitya-saravara thA kabhI zuci padma bhAvoM se bharA; hA ! Aja vaha azlIla hai apavitra bhAvoM se bharA / / 185 / / yuga, jAti kA sAhitya hI basa eka saccA citra hai; jisakA na ho sAhitya vaha hotI akicana mitra ! hai| sAhitya jIvana-maMtra hai, sAhitya jIvana-prANa hai; sAhitya hI sarvasva hai, utthAna kI sopAna hai / / 186 / / sAhitya meM nava vRddhi to hotI na kucha bhI dIkhatI; kula bhraSTa karane kI use kozISa avirala diikhtii| kucha idhara se, kucha udhara se hA! apacayana haiM kara rahe-- vidvAna, hA ! nija nAma se pustaka prakAzita kara rahe // 187|| sAhitya maulika Aja kA kautuka, kabaDDI khela hai; nirbodha baccoM kA tathA yaha dhara-pakar3a kA khela hai| nahiM zabda-vaibhava zliSTa hai, nahiM bhAva rocaka haiM yahA~; rasa, artha kA pattA kahIM milatA na hamako hai yahA~ / / 188 / / mastiSka hote the hamAre bhakti-bhAvoM me bhare ! cAritra, darzana, jJAna ke nijhara sadA jinase jhare ! tyAgI, virAgI, dharma-dhvaja jinake sadA zrAdarza the ! AdhyAtma-tRSNA ke liye rasa-srota ve utkarSa the !!! // 18 // 119
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI OM vartamAna khaNDa (r) zRGgAra ke nirbhara pravAhita Aja para ve kara rahe ! saMsAra meM saundarya kA azlIla citraNa kara rahe ! ina mastakoM ko dekha kara hamako nirAzA ho rahI! jJAnendriyoM kA kopa hogA ratna-bhRta kyA bho ! nahIM ? / / 160 / / hA ! bhUri saMkhyaka graMtha, pustaka rAta dina haiM chapa rahe; inake liye hI Aja kitane chApekhAne cala rahe / vyaya dravya agaNita ho rahA, para lAbha kaur3I kA nahIM ! maile, arocaka bhAva hai ! hai grantha jor3I kA nahIM ! // 261 // ho cora, lampaTa, dhRSTa, vaMcaka, mUrya, svara, mArgonmugvI, kAmI, kucAlI, droha-priya aru sarvathA dhrmonmugbii| para ina naroM ke Aja jIvana haiM prakAzita ho rahe ! sAhitya meM hA! hA! apAvana graMtha saMmila ho rahe !! // 16 // AkhyAyikopanyAsa hama bhI anya sama haiM raca rahe; likhanA na AtA hai. hameM, pratiyoga para hama kara rahe ! yoM dupita saMskRti kara raha phailA dupita vAtAvaraNa ! hama kAma-pUjana kara raha rati-bhAva kA kAra avataraNa / / 163 / / tyaktA, kucAlI, sundarI, rati-rUpasI, mana-mohinI, priya-preyasI, pura-bhAmini, abhisArikA, jana-sohinI ! kavi, lekhakoM kI ye sabhI ullekhanIyA nAyakA ! phira kyoM na par3ha kRti ApakI patha-bhraSTa ho kavi zAyakA !! // 164 / /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato. RacercaKESED vartamAna khaNDa 8 zrAkhyAyikopanyAsa aba sAhitya ke mukha-aMza haiM ! niHkRSTa nATaka, gasa, caMpU hAya ! aba savAza hai ! ullekha kara rati-rUpa kA kavi kAma-rasa batalA rahe ! kAmI janoM ke kAma ko hA ! rAta-dina bhar3akA rahe !!! ||16shaa hA! Adhunika sAhitya meM nahiM zIla-varNana pAyagA; kulTA, kucAlI nAri kA AkhyAna kevala pAyagA ! par3ha kara jinheM hama gira raha. hai gira rahI sukumaariyaaN| hA ! jala-pavana jaisA mile, vaisI khileMgI kyAriyA~ / / 166 // AtA na akSara eka hai, tukabaMdha karanA jAnate; grAmINa racanA kA sRjana sAhitya-racanA mAnata / niHkRSTa aime kAvya bhI hA! kAvya mAne jA rahe ! vidvAna koI bhI nahIM sacce hago meM A rahe ! || 167 // daurAtmya kavi kA pAtra hai, kathanIya bhraSTAcAra hai ! svacchaMdatA, durvAsanA, kuvicAra kavitA-sAra hai ! kavi svAda amRta ke cakhA kara pAtra viSa se bhara rahe ! kali kAla kA Adeza-pAlana to nahIM kavi kara rahe ? // 18 // aba Atma-bala, suvicAra para lekhaka na likhate lekha haiM; AdarzatA, dRr3ha dhairya ke hote nahIM ullekha haiN| prAcIna Agama, zAstra to inake liye nAcIja haiM; prakSipta nabha meM pAThako ! hotA na puSpita bIja hai || 1EE || 121
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI Co * vartamAna khaNDa (1) pratikAra saMkaTa kA nahIM karanA sikhAte haiM kahIM ; jaba taka na ho pUrA patana vizrAma inako hai nahIM ! kavi lekhako ! tuma dhanya ho, tuma karma acchA kara rahe ! avaguNa sikhA kara phira hameM garate ko tala--cyuta rahe // 200 // Adarza ra aru nAri ke jIvana likhe jAte nahIM ! AkhyAyikopanyAsa ke ye aba viSaya hote nahIM ! nahiM zaurya ke, nahiM dharma ke hamako par3hAte pATha haiM ! hA ! Adhunika sAhitya ke to aura hI kucha ThATa haiM !! | 2013 || zuci dAna, saMyama, zIla ke, tapa, jJAna, brahmAcAra keullekha lekhaka kyoM kare aba Aja dharmAcAra ke ! kulTA, kucAlIsA majA inameM na hai inako kahIM ! Ananda jo rati rAsa meM vairAgya meM inako nahIM !! // 202 // sabhAyeM itanI sabhAyeM haiM hamArI, aura kI jitanI nahIM; jyoM the kalaha bar3hate rahe, ye tyoM sadA khulatI rahIM ! lar3anA, jahA~ bhir3anA par3e, anivArya ye hotI vahIM; karane sudhArA jAti kA kholI na haiM jAtI kahIM ! / / 203 / / itihAsa lekara Apa koI bhI sabhA kA dekha leM; unake kiye meM jo yadi aragu mAtra hita bhI lekha leM'maiM hAra nija jIvana gayA;' muNDana hamArA ho gayA ! hA ! gA~Tha kA to dhana gayA, ghara meM bakher3A ho gayA !! // 204 // 122
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI RECORIAGE . OM vartamAna khaNDa jyoM adhamarA talavAra kA phira saha na sakatA vAra hai; Thokara lage ko phira lage dhakkA-patana durvAra hai| jitanI sabhAe~ khula rahoM-pratizodha-gahvara-gaTTa haiM; hama netrahInoM ke liye ye hAya ! gahare khaTTa haiM / 205 / / karanA sudhArA hai nahIM, inake dudhArA hAtha meM ! karane jise ho eka ke do, haiM uso ke sAtha meM ! prakhyAta honA hai jise, athavA jise dhana cAhie: mila jAya~gI suvidhA sabhI usako yahA~ jo cAhie // 206 / / maNDala aba maNDaloM kA kAma to bhojana kaganA raha gayA; kartavya, sevA, dharma saba jUne uThAnA raha gayA / 'saba jAti meM ho saMgaThana' ye dhyeya inake haiM kahA~! hai brahmavata jinameM nahIM, unase bhalA Ahita hai kahA~ / / 207 / / strIjAti va usakI durdazA he mAtR ! bhaginI ! ambika ! jagadambike ! vizvezvarI ! hotI na jAnI thI aho ! yaha avadazA mAtezvarI ! cerI kaho kyoM ho gaI? tuma aba ramaNa kI cIja ho; isa avadazA kI Apa tuma merI samajha meM boja ho / 208 / / tuma meM na ve pati-bhAva haiM, tumameM na strI ke karma haiM ! mUrkhA sadA rahanA tumhArA ho gayA aba dharma hai ! gRha-nAyikA, gRha-deviyA~ hone na jaisI Aja ho ! kula-caNDinI, kula-khaNDinI, kula-bhakSikA tuma Aja ho !! // 20 // 123
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagato OM vartamAna khaNDa 8 hA ! Aja tumase vaMza kI zobhA na bar3hatI hai kahIM ! nara-ratna tuma aba de sako vaha zakti tuma meM hai nahIM ! baMdhyA sabhI tuma ho gaI-yaha bAta bhI a~catI nahIM; saMtAna kI utpatti meM lajita karo uragI-sahI / / 210 // zIlA, suzIlA, sundarA manakI na aba tuma raha gaI ! hA! sAdhviyeM to mara gaI, tuma karkazAyeM raha gaI ! ujar3e bhavana ko Aja tuma prAsAda kara sakatI nahIM! TUTe hue tuma prema-baMdhana jor3a phira sakatI nahIM !! // 211 / / lakSmI kahAne yogya rI! aba ho nahIM tuma raha gaI ! sampanna karane kI tumhArI zaktiyeM saba gala gaI ! viSa-phUTa ke bonA tumhArA bIja kA aba kAma hai ! vAmA tumheM jaga kaha rahAvAmA ucita hI nAma hai / / 212 // nirbuddhipana aru nAri-haTa nArI ! tumhArA pekhya hai ! nava veSa bhaktina-sA tumhArA Aja nArI ! lekhya hai ! strIdakSatA, cAturyyatA nArI! na tumameM dIkhatI ! saba bhA~ti se rI ! saca kahU~-phUhar3a hameM ho dIkhatI !! // 213 / / tuma zIla-bhUSaNa bhUlakara hA ! neha bhUSaNa se karo ! prANeza apanA chor3a kara tuma sneha dUje se karo! dhikkAra tumako Aja hai, tuma DUba pAnI meM maro! hai jala rahI ghara meM anala, tuma kyoM na jala usameM mro||214|| 124
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI SONGI BA ka * vartamAna khaNDa saMtAna-poSaNa bhI tumheM karanA tanika AtA nahIM ! jaba mAtR tumako kyoM kaheM, tuma zatru ho mAtA nahIM ! he nAtha ! mAtA isa taraha mAtRtva yadi khone lageM; santAna bolo kisa taraha guNavAna phira hone lageM / / 215 / / nara kA nArI para atyAcAra nara ! nAriyoM ke isa patana ke Apa jimmevAra ho; tuma komalAMgI nAriyoM para hAya ! parvata-bhAra ho / adhikAra ina para kara liyA, hA ! svatva inakA hara liyA ! rasacAra karane ke liye udyata inheM phira kara liyA !! / / 216 / / ramaNI kahIM haiM mahala kI, pardAnazInA haiM kahIM, haiM ghAlatI gomaya kahIM, vyaMjana banAtI haiM kahIM; vyayazIla inakA geha meM isa bhA~ti jovana ho rahA ! mala-mUtra dhonA rAta dina kartavya inakA ho rahA !! | 217 // kahalA rahIM ardhAGginI, para hA ! na pada sama mAna hai ! dutkAra; DaNDe mAranA to hA ! inheM varadAna hai ! kulTA, kucAlI, raoNDa, raNDI nAma inake par3a rahe ! samabhAga thA jinakA kabhI-yoM mAna unake bar3ha rahe !!! || 218 || zruti, nAka inakA kATanA ! inako char3I se dAganA ! denA na bhojana mAsa bhara ! anacora ghara se kAr3hanA ! mAtA-pitA ko bolanA apazabda inake hAya ! re ! AsAna hai ye kAma saba ! bhArata na aba vaha hAya ! re !! // 216 // 125
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI. * vartamAna khaNDa *Becadecor vyabhicAra jaise karma bhI hote hamAre kSamya haiM ! aparAdha abalA ke sarala hote nahoM para kSamya hai ! sammAna nArI jAti ke jisa jAti meM hote nahIM ! usa jAti ke hA! zubha divasa Aye na, AveMge nahIM // 220 // viduSI banAne ke liye nara yatna to karate nahIM; inake patana meM hAya ! phira doSI manuja kaise nahIM ! tuma ho sutA ke janma para durbhAgya apanA mAnate ! tuma pitR hokara suta, sutA meM bheda kaise jAnate ? // 221 // vyApAra kauzala-kalA vyApAra ko aba ve na bAteM hAya ! haiM ! mastiSka meM hama kyA kareM uThatI na cAleM hAya ! haiM ! hA ! deza nidhana ho rahA, hA ! jAti nidhana ho raho! santAna pAkara hAya ! hama-sI mAtra-bhUmI ro rahI! // 222 / / aba to na jagaDUzAha hai, aba to na jinadata seTha hai ! makkAra zAhakAra haiM, ghara meM na vAhara peTha haiM ! vyApAra jinakA thA kabhI saMsAra-bhara phailA huA ! vyApAra unakA Aja hA ! vyApAra galiyoM kA huA !! // 223 // vyApAra muktA, ratna kA aba svapna kI-sI bAta hai ! cUnA-kalI meM bhI nahIM jamatI hamArI bAta hai! badalA jamAnA hAya! yA badale huye hama Apa hai ! hama para bhayaMkara kAla kI gaharI lagI mukha-chApa hai !! / / 224 / / 126
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI HOMGORREE (r) vatamAna khaNDa vyApAra meM the agraNI, hA ! Aja pIche bhI nahIM ! the vizva-poSaka eka dina, aba peTa kI paTatI nahIM ! vyApAra kaur3I kA huA, kaur3I bane hama sAtha meM ! aba tela mirce raha gaI, takar3I hamAre hAtha meM !! // 225 / / thA satyamaya vyApAra, zAhUkAra hama the eka dina ! aba hA! hamArA raha gayA hai jhUTha meM vyApAra-ghina ! hamako hamAre dharma se bhI jhUTha priyatara ho gayA! aba to kaheM kyA, jhUTha to hA! snAyu tana kA ho gayA !! // 226 / / kara jhUTha-saccA hAya ! hama nija bandhuoM ko lUTate / unake rasIle rakta-dhana ko joMka bana kara cUsate ! DAkU, luTere, cora aba hamako sabhI kahane lage! vyApAra ke sambandha hamase bandha saba karane lage // 227 // hama Aja bhI zrImanta haiM, vyApAra bhArI kara sakeM; lAkara videzoM se tathA dhana rAzi ghara ko bhara skeN| jisa cIja kI sarvatra ho ati mA~ga-vaha paidA kareM; kala kArakhAne khola deM, pakkA sadA dhaMdhA kareM // 228 // milatI hameM jaba dAla roTI, kauna yaha jhaMjhaTa kareM ! hai kauna sI hamameM par3I aisI vipada-khaTapaTa kareM ! sastA videzI bandhu ko hama mAla kaccA becate ! phira eka ke ve pA~casau lekara hameM haiM bhejate ! // 226 / / 127
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI (r) vartamAna khaNDa dyU, phATakA, saTTA hamArA mukhya dhaMdhA raha gayA! zAyada jarA hai AgaI, mastiSka jisase phira gayA! jApAna, jarmana, phrAMsa jinameM anna taka bhI thA nahIM; sampanna ve aba ho gaye, aba zIla bhArata hA ! nahIM // 230 / / sarvasva ghara kA jA rahA, hA ! kyoM na hama haiM dekhate ! kyoM hama videzI mAla meM milatA naphA hai dekhate ! sAmAna sArA bhara gayA ghara meM videzI hAya ! kyoM ! ghara se svadezI mAla ko hamane nikAlA hAya ! kyoM ? // 23 // he nAtha ! aisA lakSmi kA kaisA vicinna svabhAva hai ? jo dezake prati bar3ha rahe kucha bhI nahIM sadbhAva hai ! jaba taka videzI mAla kA AnA na rokA jAyagA; yaha uttarottara dIna bhAratavarSa hotA jAyagA !! // 232 / / Atma-bala va zakti jisa jAti kA, jisa dharma kA jaga meM na kucha sammAna hai| vaha jAti jI sakatI nahIM, jisakA na kucha bhI mAna hai| nija jAti kA, nija deza kA jisake na ura meM mAna hai| saMtAna aisI se kabhI hA! balavatI AzA na hai / / 233 / / he jainiyo! tuma satya hI badanAma hone yogya ho; saMsAra ke jindA janoM meM tuma na rahane yogya ho| hara deza ke, hara jAti ke haiM caraNa Age par3a rahe; ho kyA gayA aisA tumheM jo pada tumhAre ar3a rahe ? // 234 / / 128
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jaina jagatI Book RECENE * vartamAna khaNDa, mujhako tumhArI ina nasoM meM bala nahIM hai dIkhatA; kyA aMta-ghar3iyA~ A gaI haiM !-dama nilakatA dIkhatA ! isa maraNa se hogI nahIM cintA mujhe kiMcita kahIM; kyA lAbha hai usa deha se, hai prANa usameM jaba nahIM ? // 235 / / para pUrvajoM ke nAma para kAlikha kaho kyoM pota dI ? kaustubha-maNI ko hAya ! tumane paMka meM kyoM chor3a dI ? jInA jise-maranA use, maranA jise-jInA use; avadhvasta hokara jo mare, durmIta hai maranA use // 236 / / kAyara tumheM bakAla, baNiyA Aja jaga hai kaha rahA ! kucha bolane ke bhI liye to tala nahIM hai mila rahA ! tuma meM na aba vaha teja hai, nahiM zakti hai asidhAra meM ! nArI satAyI jA rahI hai ApakI gRhadvAra meM !! // 237 / / nahiM deza meM, nahiM rAjya meM kucha pUcha bhI hai ApakI ! hA! jidhara dekho mila rahI lAnata tumheM anamApa kI! tuma cora guNDoM ke liye hA! Aja ghara kI cIja ho ! ve ghusa gharoM meM mauja karate-mauja ko tuma cIja ho! / / 238 // tumako ahiMsA-tattva ne kAyara kiyA yaha jhUTha hai| isako kSamA kahanA tumhArA bhI halAhala jhUTha hai| itihAsa tumako pUrvajoM kA kyA nahIM kucha yAda hai ? basa AtatAI para calAnA vAra-jindAbAda hai / / 236 // 126
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI vartamAna khaNDa (r) jisameM na hai kucha Atma-bala, vaha Atma jAprata hai nahIM; bina Atma-bala ke bandhuo! kucha kAma hotA hai nhiiN| basa jAga kara ke bandhuo! tuma prathama ghara-zodhana karo; tuma khoda kara jar3a dopa kI, dukha jAti ke mocana kro||240|| he bandhuo ! basa Aja se hI kamara kasanA cAhie; aba ho cukA hai bahuta hI, Age na sahanA caahiye| milakara sabhI bhAI paraspara Aja agrima Aiye haiM Apa bhI kucha cIja jaga meM-siddha kara dikhalAiye / / 241 / / rASTrIyatA jisako na apane deza se kucha prema hai, anurAga hai; vaha vyakti ho yA jAti ho, usakA bar3A durbhAga hai / jisane na jIvana meM kabhI nija deza-hita socA kahIM; usa jAti kI, usa vyakti kI saMsAra meM gaNanA nahIM / / 242 / / hamameM na zraddhA, bhakti haiM, nahiM deza-hita anurAga hai ! atirikta hamako svArtha ke dUjA na priyatara rAga hai ! svAtaMtrya hita ye deza bhAI yAtanAe~ saha rahe ! kitane hamAre meM kaho nija deza hita tana daha rahe ? // 243 / / dhana kI hamAre pAsa meM aba bhI kamI koI nahIM; para rASTra ke kalyANa meM vyaya ho rahA kaur3I nahIM ! 'avicAraNIyA kSati huI svAtaMtrya kI isa krAnti se'hamane bhalA yaha to kahA nArI sulabha mati-bhrAnti se!!!244||
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Peacoccort OM vartamAna saDaka aba vIra bhAmAzAha-sA hA! deza-sevI hai nahIM; badalA hamArA rakta hai yA rakta hama meM hai nahIM ! hamako hamAre svArtha kA cintana prathama rahatA sadA; hama dekhate hA ! kyoM nahIM AI huI ghara ApadA !!! / / 245 / / "hindU hameM kahanA na, hama hindU bhalA kaba the huye ! hokara nivAsI hinda ke haiM hiMda se badale huye ! jinadharma tuma ho mAnate, isa hetu bhAI ! jaina ho; hindU tumhArI jAti hai, tuma hinduoM meM jaina ho / / 246 / / rASTrIya bhAvoM se bharA jisa jAti kA mana hai nahIM; usa jAti kA to svapna meM uddhAra sambhava hai nhiiN| jo dezavAsI bandhuoM ke rudana para royA nahIM, usake hRdaya ne saca kahU~ mAnavapanA pAyA nahIM // 247 / / kauliNyatA kauliNya kulapati ApakA pardAnazI meM raha gayA ! giri pApa bhI isake sahAre aoTa hI meM raha gayA! aba mAra kara hA ! zekhiyeM tuma rakha rahe kucha mAna ho ! cUhe udara meM kUdate, para mUMcha para to dhAna ho ! / / 248 / / kahadeM tumheM 'vaNiyA' 'mahAjana', raNa vahIM maca jAyagA; ura 'zAhajI sAheba' para do bAMsa para uTha jaaygaa| mahatA, musahI nAma aba saba gotravata haiM ho gave ! pUrvaja musahI ho gaye, para tuma phisahI ho gaye ! / / 246 IF
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato OM vartamAna khaNDa # vyApAra meM vyavasAya meM saMkoca hai hotA tumheM ! bhUkhe udara tuma so sako, para hATa meM lajjA tumheM ! hA! madya-sevana cihna to kauliNya kA tuma mAnate!kauliNyatA-madirA-ramaNa kula ke zarAbI jAnata ! / / 250 // svAsthya agaNita hamAre roga haiM, hA! eka ho to bAta ho| he nAtha ! kAlI rAta hai, kaise divasa kA prAta ho! mujhako yahA~ para mAnasika saMtApa ginane hai nahIM; avakAza ginane kA kahA~ ! jaba svAsthya acchA hai nhiiN||251 ! aisA na koI roga hai, jisakA na hamameM bhAva ho! vaha roga hI kaisA bhalA jisakA na hama para dA~va ho! saMkhyA hamArI lakSa teraha-roga teraha koTi haiM ! saba bAla zira ke ur3a gaye-milatI na zira para coTi hai / / 252 / / yadi kAma koI A par3e, do koza jA sakate nahIM ! yadi bojha kucha lenA par3e, do kadama cala sakate nahIM ! kucha masanadoM ke haiM sahAre, rAkha meM kucha loTate ! haiM loTate isa bhA~ti-kyA gadabha vicAre loTate / / 253 / / hamako kabhI nija svAsthya kA hotA na kucha bhI dhyAna hai ! kyA roga tana ko ho gayA--koI na isakA bhAna hai ! vizvAsa tumako ho nahIM, mRta-tAlikA tuma dekhalo ! hA ! brahmavrata jisameM na ho, usakA maraNa yo lekhalo ! // 254 / /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI g vartamAna khaNDa HAN jaba brahmavrata hamameM nahIM, vyAyAma bhI karate nahIM ! phira roga, taskara, duSTa ke kyoM dA~va cala sakate nahIM ? hamase kisI ko bhaya nahIM, hamako DarAte haiM sabhI ! dhana-mAla ke atirikta rAmA bhI curAte haiM kabhI !!! // 255 // aisA patana ha nAtha ! karanA yogya tumako thA nahIM ! hara bhA~ti se yoM niHsva karanA ucita hamako thA nahIM ! hogA kahA~ para chora ?-aba to he vibho ! batalAiye; aba to abala haiM bhA~ti saba hama !--Aza to dikhalAiye !! // 256 / dharma-niSThA ye hAya ! kaise jaina haiM, ghaTa meM na hai inaka dayA ! siddhAnta inaka haiM dayAmaya, hAya ! phira bhI be hayA ! bAhara sadAzaya bhAva haiM, bAhara dayAmaya bhAva haiM ; avasara par3e tuma dekhanA bhItara ki kaise dA~va haiM ! / / 257 / / / ina jainiyoM ne jhUTha meM bhI rasa kalA kA bhara diyA ! mIThe vacana se kara use mizrita adhika rucikara kiyA ! vyApAra, kAryAcAra, dharmAcAra inake jhUTha hai ! bAhara chalakatA prema hai, bhItara halAhala kUTa hai ! / / 258 / / mArjAra-sA inakA tapobala parva para hI lekhya hai| upavAsa, pauSadha, sAmayika upatapa vratAmbila pekhya hai ! nindA, kalaha, apavAda ke vyayasAya khulate haiM tabhI! ekatra hokara kyA yahA~ ye kAma haiM karate sabhI ? / / 256 // 133
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * vartamAna khaNDa * ye hAya ! jitane zAha haiM, utane samajhiye cora haiM ! 'inase baco, inase baco' aba maca rahe ye zora haiM ! ina mAravAr3I bandhuoM ke kAma saba vikarAla haiM ! inako pilAve dugdha jo ghara meM usI ke vyAla haiM / / 260 / / vaise hamAre bandhu ye jala chAna ke hI pIya~ge ! para dIna kA dhana rakta ye hA ! anachanA hI pIya~ge ! vyApAra mAyA jAla hai inakA, tanika tuma lekha lo ! ubhare na pIr3hI sAta ve, jo pha~sa gaye tuma pekha lo !! || 261 / / hA! jainiyoM kI svArtha-niSThA dharma-niSThA ho gaI ! par3a dharma-niSThA peTa meM hA! hA ! sadA ko kho gaI ! bhISaNa patana isa bhA~ti kA hA ! Aja taka kisakA huA ! he vIra ke anuyAyiyo ! dekho tumheM yaha kyA huA ? / / 262 / / jAtIya viDambanA ina jAti-bhedoM ne hamArA varNa vikRta kara diyA ! Antara prabhedoM ne tathA zravaziSTa pUrA kara diyA ! kyA-kyA na jAne bana gaI ye jAtiyeM isa kAla meM ! kaisA manorama deza thA, the zrArya hama jisa kAla meM ! / / 263 / / karane vyavasthita deza ko ye varNa sthApita the kiye ; prati varga ke kartavya bhI nizcita sabhI vidha the kiye the vipra vidyAdA aru rakSaka sabhI kSatrI huye ; poSaka bane hama vaizya garaNa, antyaja tathA sevI huye // 264 // 134
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI HONGER RESISE vartamAna khaNDa (r) par3a kara samaya ke phera meM ye varNa paitrika dhana huye ; taba varNa varNAntara huye, ye jAti jAtyantara huye / isa bhA~ti se vara varNa ke lAkhoM vibhAjana ho gaye ! jitane pitA hama meM huye upagotra utane ho gaye ! / / 265 / / hara eka mana ke nAma para haiM; jAti-ila kitane huye ? aba eka narake dekhiye upagotra kula itane huye / vaha Arya, hindU, jaina haiM, zvetAmbarI, zrImAla haiM; gacchAnugata, vaMzAnugata, gotrAnugata ke jAla haiM / / 266 / / kula jaina teraha lakSa hoMge, adhika hone ke nahIM ; dasa vIsa sahana gotra hoMge-alpa hone ke nahIM / isa alpa saMkhyaka jAti kA aisA bhayAvaha hAla hai / hA! eka vaha bhI kAla thA ama eka yaha bhI kAla hai !!267 / / jAtyantarika phira roga bar3hakara sAmpradAyika bana gaye; pArasparika vyavahAra, premAcAra taka bhI ruka gaye / ina digpaToM tAmbaroM meM aba nahIM hote praNaya; saMkIrNa dina dina ho rahe kyA zUnya meM hone vilaya ? // 26 // kitane asara hama para bhayaMkara Aja inake ghaTa rahe hokara sahodara hAya ! saba hama raNa paraspara kara rahe ! aba vaha na hamameM prema hai, sauhArda hai, vAtsalya hai; aba prANanAzaka phUTa kA cahu~ ora hA ! prAbalya hai !! // 266 / /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM vartamAna khaNDa (r) jaina jagatI PRECORREEN hATa-mAlA jI! dakhiya ye zAha haiM, ye snAna hai karate nahIM; inako badalane vastra bhI avakAza hai milate nhiiN| hai hATa inakI zUdra-sI, durgandhayuta sAmAna hai; para zUdra to ye hai nahIM, ye zAha jI zrImAna haiM // 270 / / jIrA, masAlA, tela inakA tolanA hI kAma hai; ina zAha jI ne tolane meM hI kamAyA nAma hai| jitane tarala, rasa, pAka haiM-mizraNa binA nahiM eka hai; dUnA, tigUnA kara cuke, para bhAva phira bhI eka hai // 271 / / vyApAra meM bar3hatI idhara ye kucha dinoM se kara rahe; dina rAta inake grAhakoM se hATa ghara hai bhara rhe| sarvatra kanyA-mAla kI hai mA~ga bar3hatI jA rahI ; kanyA kumArI moharoM se Aja tolI jA rahIM !!! // 272 / / pukharAja, mAnika, ratna ke vyApAra hote the yahA~ !aba dekha lo cUnA kalI ke Dhera haiM bikate yahA~ ! jIvAdiyuta dhAnAdi ke bhaNDAra bhI maujUda haiM ! doge na yadi tuma dAma, to do saikar3e para sUda hai // 273 / / jI ! yaha bar3A bAjAra hai--zrImAna, zAhUkAra haiM; dinarAta saTTA, phATakA hI ApakA vyApAra hai / ye saba videzI mAla ke aijenTa, ThekedAra haiM; isa aiza ke inake videzI nAtha hI AdhAra haiM !! // 274 / / 136
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI. OM vartamAna khaNDa * bAjAra mANika-kropa thA hA ! zAha jI arabeza the ! amarAvatI thI hATazAlA, zAha jI amareza the ! makhamala, jarI khAzA svadezI hATa ke sAmAna the ! bhara kara svadezI mAla ko jAte sadA jalayAna the ! // 27 // aba to videzI mAla ke ye zAha jI madhyastha haiM ! apane svadezI mAla ke re! zatru ye prathamastha haiM ! kaisI videzI mAla se inakI sajI saba hATa hai ! ghoSita divAle kara cuke, para hATa meM saba ThATa hai // 276 / / netA hamAre deza ke nAre lagAte hI rahe ! kAraNa videzI mAla ke ve jela jAta hI raheM ! sahatA rahe yaha deza cAha yAtanAe~ nita kar3I ! ye tor3ane hA! kyoM lage pyArI priyA sama sukha-ghar3I // 27 // ye hama, cA~dI da rahe, pASANa lekara ha~sa rahe ! nakalI videzI mAla se yoM deza apanA bhara rahe ! apane hitAhita kA na hotA nAtha! inako dhyAna kyoM! inake uroM meM deza para anurAga hai jagatA na kyoM !! // 27 // mere vibho ! inako ghRNA kyoM deza se yoM hogaI ! athavA vipada ke bhAva se mata bhraSTa inakI hogaI ! tuma kyoM na cAhe jaina ho, para deza yaha hai ApakA !-- jisa bhA~ti se sampanna ho yaha, kAma vaha hai ApakA ||27|| 137
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Back vartamAna khaNDa (r) bekArI kitane yuvaka, nara praur3ha hA ! bekAra hokara phira rahe ! hat dhairya hokara hAya ! kyA apaghAta ve nahiM kara rahe ! unakI akicana prArthanAe~ kyoM nahIM svIkAra hai ? ve yogya haiM hara bhA~ti se, phira kyoM unheM dhikkAra hai ? // 28 // bhojana milA kala prAta ko--caubIsa ghaMTe ho gaye ! do mAsa pahile bheTa the zizu do kSudhA kI ho gaye ! hai mUcchitA mAtA par3I, nava jAta zizu mUcchita par3A ! stambhita khar3e pati pAza ma, jyoM ho kahIM patthara gar3A! // 28 // vaha jAti jisake nara, yuvaka bekAra haiM, kSayazIla hai; usa jAti ke tana meM patana ke bIja hI gatizIla haiN| yaha Aga aisI Aga hai, isa-sI na dUjI Aga hai; yaha jala uThI jisa bhAga meM, vaha bhasma hI bhUbhAga hai / / 282 / / yaha bhI patana ke kAraNoM meM eka kAraNa mukhya hai| tuma jAnata ho jAti kI AtmA yuvakajana mukhya hai; inake patana meM patana hai, utthAna meM utthAna hai yaha praur3ha bala jisameM nahIM, vaha jAti bhI niSprANa hai / / 283 // hA ! bahuta kucha aba bhI hamAre pAza meM avaziSTa hai; hama haiM, yuvaka hai, kAma haiM, dhana bhI pracura ucchiSTa hai ! isa hiMda ke pratyeka jana ko kAma milanA cAhie; yaha Aga koI yukti se upazAma karanA cAhie // 284 // 138
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, 7 vartamAna khaNDa jisa jAti kA yaha dhyeya hai, usake na durdina Aya~ge; usake vigata sukha ke divasa bhI lauTa kara phira AyeMge, jisa dina hamArI jAti kA siddhAnta yaha bana jAyagAsoyA huA yaha deza bhAratavarSa phira uTha jAyagA / / 285 // andha-paraMparA aba bhakti meM bhI gaMdha kutsita kAma kI bar3hane lagI ! durlabha jahA~ para darza the aba nAriyA~ car3hane lagIM ! 'pathabhraSTa gurujana ho gaye zraddhA na para kiMcita ghaTI ! pathabhraSTa anucara ho gaye, ataeva hai aba taka paTI // 286 / / hA ! pitR, dharmAcArya re ! saba doSa-pAkara ho gaye ! maMdira hamAre pUjya bhI hA! madana-mandira ho gaye; jisa ora dekho udhara hI saba bhAva vikRta ho gae ! hat dhairya hA ! hat brahma-vrata, hat dharma hama hA ! ho gaye // 28 // tyAgI bane jo chor3a kara saMsAra, mAyA, moha ko !-- apanA rahe kyoM hAya ! ve phira mAna, mamatA, koha ko! . mAtA, pitA, jAyA, sutA, suta, ziSya, guru saMzodhya haiM; bar3hatI huI inameM hamArI aMdha mamatA rodhya hai // 28 // gRha-kalaha pati pani se nahiM bolatA, pati se na bhAryA bolatI ! suta tAta se nahiM bolatA, mAtA na suta se bolatI ! zvazrU bahU lar3atI paraspara kuttiyoM-sI Aja haiM ! bhAbhI nanada lar3atoM yahA~ hA! dharSiNI-sI zrAja haiM !! // 28 // 136
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ R jaina jagatI (r) vartamAna khaNDa * PROGRArch aisA patita gArhasthya-jIvana Aja vibhuvara ! ho gayA! hA ! svarga-sA gAhasthya sukha kara aba tapana-sA ho gayA ! aba putra kI nija tAta meM zraddhA na hai, vaha bhakti hai ! mAtA-pitA kI suta, sutA para bhI na vaha anurakti hai !260 // ghara meM na jaba hA ! prema hai, bAhara bhalA kaise bane ! he nAtha ! ye kaMTaka-sadana cira sukha-sadana kaise bane ! phailA diyA apanA kalaha ne eka vidha sAmrAjya hai ! zuci prema, zraddhA, bhakti kA aba hA ! na vaha sura-rAjya hai // 26 // chAyA saghana taru phUTa kI kaca saghana hama para chA gaI ! pAtAla meM, aisA laga jar3a ho sudhArasa pA gii| tama toma meM Aloka kI Achanna kiraNeM ho gaI ! ye mila gae bhU-vyoma aikAkAra jagatI ho gaI / / 262 // isa phUTa meM vaha jora hai, jo jora nidhi meM hai nahIM; mAtA kahIM to suta kahIM, pattA pitA kA hai nahIM ! ghara, rASTra isane Aja taka kitane ujar3a haiM kara diye ! isako jahA~ avasara milA vRzcika vahIM haiM bhara die / / 263 / / ye bandhuo ! kalirAja ke zastrAstra ke abhyAsa haiM ! tumako hitAhita socane kA para na hA! avakAza hai! tuma saMgaThana ke sAra se mAyAvinI ko khoda do; jar3a phUTa kI tuma khoda kara jar3a prema kI tuma ropa do // 264 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jaina jagatI OM vartamAna khaNDa prAtithya-sevA Atithya, sevA-dharma ko tumane na jAnA Aja taka ! satkAra apanA hI kiyA hai hAya ! tumane Aja taka ! apane udara kI bharaNa-vidhi to zvAna bhI saba jAnate ! jo bhI narAnAhUta ho bhikSuka use tuma mAnate / / 265 // jisa jAti meM Atithya-sevA bhAvanAyeM haiM nahIM; mAnavapanA kahate kise, usane na dekhA hai kahIM ! Aye hue kA dvAra para jaba mAna tuma nahiM kara rahe; kaMjUsa, nirmama, behayA ataeva tumako kaha rahe !! // 266 / / tuma khA rahe ho sAmane, sukha aiza tuma hA ! kara rahe; mAre kSudhA ke ro rahA vaha, para na tuma hA ! lakha rahe ! abhyarthanA, Atithya tuma apane janoM ko kara raha ! koI aparicita AgayA manuhAra taka nahIM kara rahe !! 267 // dAna bhUpendra narapati megharatha kaise sudAnI ho gaye ! harane kSudhA ve zyena kI bhI the tulAsthita ho gaye! dete huye aba dAna kaur3I nikala jAta prANa haiM ! kyA kAma re ! dhana pAyagA,tana meM na jisa dina prANa haiN!||26|| sigareTa, mAcisa, pAna meM tuma ho karor3oM kho rahe / para dIna, dugviyA bandhu ko dete huye ho ro rahe ! tuma jaina ho yA varNazaMkara jaina ke, tuma kauna ho ? una pUrvajoM kI to prajA nahiM dIkhate, tuma kauna ho ? // 26 // * nara + anAhUta = animaMtrita atithi| 141
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI vartamAna khaNDa Maasar koTIza ho, lakSeza ho, cAhe bhale alakaza ho; sakatA na kara tulanA tumhArI Apa yadi amareza ho; para bandhu ! vaha nara kAma kA kyA hita na jisane ho kiyA? dhana bhI gayA,vaha bhI gayA,upakRta na dInoM ko kiyA ! // 30 // saMyama tuma jaina ho, tuma ho batAo, hama kise jainI kaheM ? jo rAga-premI, dveSa-sevI ho use jainI kaheM ? mana meM tumhAre kAma hai, tana meM tumhAre aiza hai :-- kyA jaina hone ke tumhAre cihna ye hI zeSa haiM ? / / 301 // mana para tumhArA vaza nahIM, vaza cakSu para rahatA nahIM; jihvA tumhArI para tumhArA vaza kahIM calatA nahIM ! ye karaNaM bhI svacchanda hai, yaha gandha-kAmI nAka hai| ura meM tumhAre sparza kI rahatI jagI abhilASa hai ! // 30 // jaba taka na saMyama bhAvanAe~ Apa meM jaga jAyagI; kalyANa kI taba taka na koI Aza bhI dikhalAyagI / saMyama-niyama tuma kho cuke, zaithilya-prANA ho cuke tuma pUrva apane maraNa ke cityAstha saba vidhi ho cuke // 30 // zIla hA ! zIla kA to kyA kaheM ?hA ! zIla zardI khA gayA ! vatsara anekoM ho gaye, para svastha nahiM pAyA gyaa| aba to tumhArA doSa kyA, jaba bIja bhI aba hai nahIM! kyA nAthAM koI cIja hA ! bina bIja hotI hai nahIM ? // 304 // 142
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * vartamAna khaNDa * jisa zIla ke tuma zaila para U~ce kabhI the yoM car3he; car3ha kara usI zaileza para the mokSa jAne ko bar3he !gira kara usI zaileza se tuma Aja cUrNita ho gaye ! saMsAra ke tuma raja-karaNa meM cUrNa hokara kho gaye || 305|| pUrvajoM meM saMdeha -- jina pUrvajoM kI deha se sambhava huI yaha deha hai, una pUrvajoM ke vAkya meM hotA hameM saMdeha hai ! mati-bhrama huA athavA hamArI buddhi kuMThita ho gaI !prasthAna kI taiyAriyeM athavA anaicchika ho gaI ! || 306 || itihAsa anubhava kA kisI bhI jAti kA sAhitya hai; anubhava kisI kA khogayA, usakA vigata Aditya hai / hamako na jAne kyA huA, kyoM mata hamArI khogaI ! sAhitya aise Apta meM zaMkA hameM kyoM ho gaI ! // 307 // nava kUpa koI khoda kara tatkAla kyA jala bhara sakA ? tatkAla kara koI kRSI nahiM hai kSudhA ko hara sakA / kyA sampadA paitRka kabhI hotI kisI ko tyAjya hai ? kulapUta-bhAjaka ke liye to bhAjya yaha abhibhAjya hai || 308 || ADambara vaisA na anubhava Aja hai, vaisI na koI bAta hai ! vaisI na aba hai candrikA, zyAmA zramA kuhurAta hai ! phira bhI ujAlA dIpa kA kara toma tama haiM hara rahe; hai prANa to tana meM nahIM, para zava uThA kara cala rahe ! ||306 // 143
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, vartamAna straNDa 8 trimya aise se kabhI saMmAna bar3ha sakate nahIM; zava ko bhale pakar3e raheM, para prANa A sakate nhiiN| ADambaroM ke zava jalAo, taba kahIM jIvana rahe; hai nIra to sara meM nahIM, paMkaja vahA~ para ur3a raheM ? // 310 / / dambha-pArakhaeDa hama jaina haiM, jainatva to hama meM nahIM harinAma ko!hama khojate haiM rAta dina rati-pArzva meM ArAma ko ! jala chAna pIne meM aho! jainatva sArA raha gayA ! kA~de, lapuna ke tyAga meM basa tyAga samucita raha gayA // 31 // abhimAna sacce jaina hone kA na phira bhI chor3ate ! mithyAvaraNa ko tor3a kara hama A~kha taka nahiM kholate ! isa dambha meM, pAkhaNDa meM, basa dama hamArA jAyagA! pAkhaNDa-kAlIrAta meM jainatva zazi chipa jAyagA !!! // 312 // hamameM na ava vaha teja hai, vibhuvara ! nahIM vaha zakti hai ! hamameM na vaha vyaktitva hai, hama aba nahIM ve vyakti haiM ! zrImanta aba vaise nahIM, vaise na paMDita yogya haiM ! para dambha to sUkhA hamArA lekhane hI yogya hai !!! || 313 / / Avedana kitane dayA ke pAtra haiM, dekhA dayAsAgara prabho ! kaisI durAzAgata dazA hA ! ho gaI jinavara vibho ! he nAtha ! tuma sarvajJa ho, maiM kyA tumheM nUtana kahU~ ? para A~ha to tuma hI kaho,kisako bhalA tuma bina kahU~ // 314 // 144
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, 7 vartamAna khaNDa cha he nAtha ! paMkila yoM raheMge bhakta hokara Apake ? saba kucha hamAre pApa haiM, he nAtha ! hama haiM Apake / kyA nAtha ! durdina deza ke zubhatara na ho aba pAya~ge? to nAtha ! aba tuma hI kaho,jIne adhika hama pAya~ge ?||31zA he nAtha ! bhArata hona hai ! saMtAna isakI dIna haiM ! bala hIna haiM, mati hIna haiM ! hA! ghora viSayAlIna haiM ! sadbuddhi dekara nAtha ! aba hamako sajaga kara dIjiye; yaha santamasa vipadAvaraNa kA nAtha ! aba hara lIjiye / / 316 / / hokara pitA kyA sudha tumheM lenI nahIM hai putra kI ? apayaza tumhArA kyA nahIM, apakIrti ho jaba gotra kI? hama haiM sanAtana bhakta tere, Aja bhI hama bhakta haiM; saba bhA~ti viSayAsakta hokara bhI tumhIM meM rakta haiM // 317 // jaba jaba bar3hA aticAra jaga meM, janma tuma dharate rhe| nija bhaktajana ke daukhya ko tuma ho sadA harate rhe| aba nAtha ! vana kara vIra jaga meM janma dhAraNa kIjiye; puSpita huye isa dainya-vana ko bhasma aba kara dIjiye // 318 / / parataMtra bhAratavarSa ko svAdhIna aba kara jAiye; hama bhakta hokara Apake kisako bhajeM batalAiye ? bar3hatA huA gaubadha tumheM kaise vibho ! sahanIya hai ! dayahIna dayanidhi ! ho rahe kyoM,jaba ki hama dayanIya haiM ?||31 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ B jaina jagatI OM vartamAna khaNDa phira se dayAmaya ! mAnasoM meM prema-rasa bhara jAiye; hama patita hokara ho rahe pazu, manuja phira kara jaaiye| gaupAla banakara nAtha ! kaba hogA tumhArA avataraNa ? aba dukha adhika nahiM dIjiye, hara lIjiye aba tama taruNa // 320 // svAdhIna bhAratavarSa ho, isake sabhI dukha naSTa ho; yaha saha cukA hai duHkha ati isako na Age kaSTa ho| hama bhI hamArI ora se karate yahA~ sadupAya haiM; para Apake bala ke binA to yatna saba nirupAya haiM // 32 / / kaise kahU~ bhAvI yahA~ ? kaise sajaga parijana karU~ ? maiM Apa timirAbhUta hU~, kaise timira meM pada dharU~ ? jisa yukti se bhAvI kahU~, vaha yukti to batalAiye; daivajJa maiM to hU~ nahIM, yaha Apa hI likhavAiye // 32 // 146
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ maviSyat khaNDa lekhanI hA ! gA cukI hai lekhanI! tU bhUta, samprati ro cuko ! kara dhyAna bhAvI kA abhI se hIna saMjJA ho cukI ? vismRta na kara vrata lekhanI ! tujhako na vrata kyA smRta rahA ? maiM kyA likhU ! kaise likhU ! mujhase na likhate bana rahA !!! // 1 // lekhanI ke udgAradinakara divasahara ho gayA ! rajanIza kuhukara ho gayA ! jaladhara analasara ho gayA ! mRdu vAyu viSadhara ho gayA ! rAteM durAteM ho gaI ! bhAI vibho ! ripu ho gaye! AzA durAzA ho gaI ! aba dharma pAtaka ho gaye !!! // 2 // rAjA prajAripu ho cuke ! zrohaMta dhanapati ho cuke ! jogI kubhogI ho cuke ! rogI nirogI ho cuke ! hat zIla hA ! hat dharma hA ! hat karma bhArata ho cukaa| ho jAyagA jAne na kyA, jaba mAja aisA ho cukA !!! |zA avasara kuavasara Aja hai ! hA ! buddhi bhI savikAra hai ! vaizamya, viSayA-bhoga, matsara, rAga ke vyApAra haiM ! sarvatra aMdhAcAra, hiMsAcAra, adhamAcAra haiM ! tumameM samAkara ho gaye avazeSa pApAcAra haiM !!! 147
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI (r) bhaviSyat khaNDa 8 RSESIGNREGar aba bhI samaya hai cetane kA yatna aba bhI kara sako; aba bhI nasoM meM zakti hai, jIvana maraNa ko kara sko| jo ho cukA, so ho cukA aba dhyAna usakA mata karo; pApI anAgata ke lie saba mantraNA milakara karo // 5 // udabodhana mere digambara bhAiyo! zvetAmbaro! merI suno; maiM bhI sahodara ApakA hU~, Aja to merI suno| pArasparika raNadvandva ko hama roka deM basa eka dama; kaMdhe milAkara sAtha meM Age bar3hA deM re! kadama / / 6 / / hama puruSa haiM, puruSArtha karanA hI hamArA dharma hai; puruSArtha karane para na ho, vaha kauna aisA karma hai ? hokara manuja naigazya ko nahiM pAza lAnA cAhie; nara haiM nahIM nAritva kA kucha bhAva honA cAhie // 7 // hama hI RSabha, bharanAtha haiM, bhujabala, bharata, balarAma haiM; hama hI yudhiSThira bhIma haiM, ghanazyAma, ajuna, rAma haiN| kaMdhe bhir3Akara hama caleM, phira kyA nahIM hama kara sakeM ? kalirAja ke kAle zivira unmUla jar3a se kara sakeM / / 8 / / pArasparika isa dveSa ke ye tIrtha, Agama mUla haiM; amRta garala hai ho rahA!-isameM hamArI bhUla hai| mati-bhraSTa hama saba ho rahe, hama dveSa meM haiM sana rahe ! isa hetu Agama, tothaM bhI saba prANa-nAzaka bana raha !!! // 6 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Becasseed OM bhaviSyat khaNDa, 'jina rAja vAGmaya' nAma kI saMsthA prathama sthApita kareM; donoM daloM ke prantha jina-sAhitya meM pariNita kreN| saMmoha, pakSApakSa kA koI nahIM kira kAma ho; Upara kisI bhI grantha ke nahiM sAmpradAyika nAma ho / / 10 / / ye sAmpradAyika nAma yoM kucha kAla meM ur3a jAyeMge; saMtAna bhAvI ko khaTakane ye nahIM kucha paayNge| yoM eka dina jAkara kabhI krama eka vidha bana, jAyagA%3B sarvatra vidyAbhyAsa meM yaha bhAva hI lhraaygaa||| 11 // haiM bhinna pustaka, bhinna zikSaka, bhinna haiM saba zreNiye ; hotI na kyA para skUla meM haiM eka bhASA, zailiyeM ? vidyArthiyoM meM kisa taraha hotA paraspara mela hai ? ho bhinna bhI yadi zreNiyeM, bar3hatA na mana meM maila hai / / 12 / / yadi sAmpradAyika moha hama ina maMdiroM se tor3a deM; saba sAmpradAyika svatva ko hama tIrtha meM bhI chor3a deMphira dekhiye kRtayuga yahI kaliyuga acira bana jAyagA; yaha sAmpradAyika roga phira kSaNa mAtra meM ur3a jAyagA / / 13 / / yaha kAma yadi ho jAya to basa jaya-vijaya saba hogaI ! bhrAtRtva hamameM AgayA, jar3a phUTa kI basa kho gaI ! kavi, zeSa varNana bhAgya kA phira kyA hamAre kara sake ? hama sA sukhI saMsAra meM phira kauna bolo raha sakeM ! // 14 // 146
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI * * bhaviSyat khaNDa hA~, dekhane aisA divasa dRr3ha yatna honA cAhie; balidAna taka ke bhI liye kaTibaddha honA caahie| he nAtha ! do sadbuddhi, jisase sahaja hI yaha kAma ho; phira se hamArA jaina- jaga abhirAma, zobhAdhAma ho / / 15 / / 27010 zrazra samasyAyeM vicAreM Aja milakara hama sabhI ; hama do nahIM, hama zata nahIM, haiM lakSa teraha hama abhI / itanA bar3A samudAya bolo kyA nahIM kucha kara sakeM ? DaTa jAyeM to girirAja kA samatala dharAtala kara sakeM // 16 // anucara sabhI ho vIra ke, tuma vIra kI saMtAna ho; jisake pitA, guru vIra hoM, phira kyoM na vaha balavAna ho ? vibhuvIra ke anuyAyiyo ! lajjita na purakhoM ko karo; nara ho, na AzA ko tajo, hokara na pazu tuma yoM maro // 17 // saba ke caraNa haiM, hAtha haiM, avazeSa kucha bala-buddhi hai; kucha do caraNa Age bar3ho, puruSArtha meM dhana-riddhi hai ! pUrvaja tumhAre vIra the, tuma bhIta, kAyara ho gaye ! nara ke na tuma aba rUpa ho, tuma rUpa pazu ke ho gaye !!! // 18 // avasara par3e pUrvaja tumhAre dekhaleM tumheM kahIM ! maiM satya kahatA hU~ sakhe ! pahicAna ve sakate nahIM ! tana, mana, vacana, vyavahAra meM varttana tumhAre A gayA ! manuSya ke sthAna meM danujatva tumameM A gayA !!! ||16|| 150
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI ESSAIRecard OM bhaviSyat khaNDa, dekho na vidhavAyeM gharoM meM kisa taraha haiM sar3a rahIM ! saba Thaura tumameM dhUma kaisI zizu-praNaya kI bar3ha rahI ! khalu brahmavrata hI nIma hai utthAna kI vaise are ! jaba nIma hI dRr3ha hai nahIM, maMjila nahIM kaise gire ? // 20 // Atma-saMvedana he deva ! anucita praNaya ke sahate kuphala aba taka rahe ! ' yo mUla apanI jAti kA hama khodate aba taka rahe ! hA! isa amaMgala kArya se hama svAha, Adheza bana cuke ! jo raha gaye Adhe abhI, yama bandha una para kasa cuke !!! // 21 // zizu pani kA kaise bhalA pati sATha ke se prema ho ! soco jarA tuma hI bhalA, usa Thaura kaise kSema ho ! vyabhicAra, anucita prema kA vistAra phira hA ! kyo na ho! hA ! apaharaNa, apaghAta hA ! hA ! bhrUNa-hatyA kyoM na ho!!!||22|| nArI niraMkuza ho rahI, pati bhAgya apanA ro rahe ! viSa patni pati ko de rahI, pati-deva mUrchita ho rahe ! Aye divasa aise kathana sunate hI haiM rahate prabho ! jaba taka na ho terI dayA, hogA na kucha hamase vibho!!! // 23 // tumameM suzikSA kI kamI kA bhAva jo hotA nahIMyoM Aja hamako dekhane yaha durdivasa milatA nahIM ! kAraNa hamAre patana ke saba haiM nihita isa doSa meM ! he Atmiyo ! meM kaha rahA hU~ socakara, nahi roSa meM !!! // 24 // OM nirvasa,
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI Perfect bhaviSyat khaNDa hotA tanika bhI jJAna yadi tumameM, na hotI yaha dazA ! isa hetu tuma bhI mUrkha ho, nArI tumhArI karkazA ! zikSA binA matidhara manuja ullU, nizAcara, yakSa hai ! hama isa kathana kI puSTi meM khara lekha lo-pratyakSa hai !!! // 25 // milakara sabhI kyA ajJatA kA bhAra hara sakate nahIM ? dIpaka jalA tama tomakA kyA nAza kara sakate nahIM ? sAhasa kareM-saba ho sake-hamako asaMbhava kucha nahIM naravara napolina vIra ko kyA thA asaMbhava kucha kahIM ? // 26 // bheda-bhAva-kubhAva ko aba bhUla jAnA cAhie, saba sAmpradAyika moha-mAyA tyAga denA cAhie, phailI huI duSphUTa kA sira tor3a denA cAhie, sabako sahodara mAnakara mana ko milAnA cAhie / / 27 / / karanA hameM saba se prathama vistAra zikSAcAra kA; hotA yahIM para janma haiM sadjJAna, ziSTAcAra kaa| dhamArtha, zivapada, kAma kA haridvAra zikSAcAra hai; dainyAdi rogoM ke liye yaha eka hI upacAra hai // 28 // zikSA binA utthAna saMbhava ho nahIM sakatA sakhe ! zikSA binA nahiM karma koI puNya ho sakatA sakhe ! hA ! deva ! kutsita karma kaise bar3ha rahe haiM nita naye ! AdarzatA meM kyA vibho ! hoMge na hama vizruta naye ? // 26 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI bhaviSyat khaNDa . kyA bandhuo ! aba bhI tumheM saMcetanA nahiM AyagI ? tuma kho cuke sarvasva, aba bAjI badana para AyagI! he bandhuo ! aba to jago, aba to sahA jAtA nahIM ! saMbodha karatA hU~ tumheM, mujhase rahA jAtA nahIM !!! // 30 // AcArya-sAdhu-muni gururAja ! tuma saMsAra ke parityakta nAte kara cuke, tuma moha-mAyA kAminI ke kakSa ko bhI taja cuke, aisI dazA meM Apako jhajhAla jaba kucha hai nahIMkAThinya jisameM ho tumheM aisA na phira kucha hai kahIM // 31 // jagase prayojana hai nahIM, jaga se na koI artha hai; parivAra, nAte, gautra ke sambandha saba niHartha haiN| nirdhana bane koTIza cAhe, bhUpa koI raMka ho; tumako kisI se kucha nahIM-saba ora se niHzaMka ho // 32 / / gurudeva ! cAho Apa to saba kucha abhI bhI kara sako; tumameM abhI bhI teja hai, tuma tama abhI bhI hara sko| samrATa ho koI puruSa, koI bhalA alakeza ho; avadhUta ho tuma, kyA kare vaha bhUpa ho, amareza ho ? // 33 // para sAdhupana jaba taka na saJcA ApakA guru hoyagA; jo teja tumameM hai, nahIM kucha bhI pradIpaka hoyagA ! guru ! Apako bhI rAga-matsara, moha-mAyA laga gaI ! par3akara prapaMcoM meM tumhArI sAdhutA saba daSa gaI !! // 34 / /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, SocceNTACCOEn 9 bhaviSyat khaNDa jaba taja cuke tuma vizvako-apamAna, Adara kucha nahIM; unmukha sabhI ho jAya~ tumase-kara sakeMge kucha nhiiN| tyAgI-virAgI-sAdhu ho, avadhUta ho, tapa-prANa ho; saMbhava asaMbhava kara sako tuma kama-prANA-prANa ho|| 35 / / kara meM tumhAre Aja bhI gururAja ! yaha jina jAti hai; sakatI na hila isa ora se usa ora koI bhA~ti hai ! tuma ho pitA, yaha hai sutA-viccheda kaise ghaTa sakeM ? zAkhA bhalA nija vRkSa se kyA bhinna hokara phala sakeM / / 36 / / jina jAti-jIvana prANa ke tuma marma ho, tuma dharma ho, tuma yoga ho, tuma aiza ho, tuma jJAna ho, tuma kama ho, Amaga-nigama ho, zAstra ho, sAhitya ke tuma mUla ho, AdhyAtma-jIvana ke liye jalavAyu tuma anukUla ho|| 37 / / hA ! haMta ! ha bhagavaMta ! kaise Aja ho tuma, kyA kahU~ ? maiM bahuta kucha hU~ kaha cukA,isase adhika aba kyA kahU~ ? maiM namratA se kara rahA hU~ prArthanA guru ! Apase;gurudeva ! apagati ApakI ajJAta hai kyA Apase ? || 38 // munivarga meM sarvatra hI haiM raNa paraspara ho rahe ! isa raNa-thalI meM dharma ke saba tattva murde ho rahe ! tana, mana, vacana aru kama meM pahile tumhAre yoga thA ! AcAra meM, vyavahAra meM nahi leza bhara bhI roga thA / / 36 / / 154
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, POSTAcce bhaviSyat khaNDa jaba sAmpradAyika dveSa, matsara se tumheM bhI dveSa thA; una sadroM meM Apake jaba kleza kA nahiM leza thA, jina jAti kA utthAna bhI saMbhava tabhI thA ho sakA! jaba gira gaye guru ! Apa, patanAraMbha isakA ho sakA // 40 // jina dharma ke kalyANa kI yadi hai uroM meM kAmanA, jina jAti ke utthAna kI yadi hai uroM meM cAhanA, isa veSapana ko chor3akara sampattva-vrata tuma dRr3ha karo; yoM sAmpradAyika vyAdhiyoM kA mUla ucchedana kro||41|| kaMcana tumheM nahiM cAhie, nahiM cAhie tumako priyA; phira kisa taraha guru ! ApameM yoM cala rahI hai anuzayA ? AtmAbhisAdhana ke liye saMsAra tumane hai tajA; phira prema kara saMsAra se kyoM Apa pAte haiM saz2A? // 42 // badalA huA hai aba jamAnA, kAla aba vaha hai nahIM; usa kAla kI bAteM sabhI anukUla ghaTatI haiM nhiiN| yuga-dharma ko samajho vibho ! tuma se yahI anurodha hai; kartavya kyA hai ApakA karanA prathama yaha zodha hai ? // 43 // isameM na koI bhUTha hai, aba mokSa milane kA nahIM; tuma to bhalA kyA siddha ko bhI mokSa hone kA nahIM ! tisa para tumheM to rAga, mAyA, koha se prati prema hai| bhAvaka, zramaNa milakara uTho, aba to isI meM kSema hai / / 44 // 155
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Recenese bhaviSyat khaNDa guru ! Apa munipana chor3akara zrAvakapanA dhAraNa kareMaisA kathana merA nahIM,ziva ! ziva ! hare ! ziva ! ziva! hare! jaba taka nahIM guru ! sAdhugaNa sabhyatva-pada taka jA sake, upayukta taba taka ke liye yaha kathana mAnA jA sakeM // 45 // tuma pITate ho Dhola apane sAdhupana kA vizva meM; Adarza kyA vaha sAdhupana aba hai tumhAre pArzva meM ? isa namapana se nagnapana aba to nahIM guru! pA sako; yadi Aja matsara chor3a do,kala ko use tuma pA sako / / 46 / / taba DhoMga, ADambara tumheM mithyA na karanA cAhie vaise na ho jaba Aja, nahiM vaisA dikhAnA caahie| zAstrokta sAdhvAcAra tuma jaba pAla sakate ho nahIM; prAcAra meM vartana karo aisA ki kucha to ho shii||47|| ye gaccha, stuti aru paMtha guruvara ! Apa ke hI paMtha hai; ye the kabhI sundara, manohara-Aja vikRta paMtha haiN| ina gaccha,stuti aru paMtha ke jaba taka na jhagar3e aMta hotaba taka nahIM saMbhava kahIM utthAna-tuma dhImanta ho // 48 / / tumako par3I para garja kyA, tuma dhyAna kyoM dene lage ! marate huye kA bApa re! tuma kyoM bhalA karane lage! girate huye para Apa guruvara ! TUTa vidyuta-se gire ! aisI dazA meM Aza hai kyA hAya ! jIvana kI hare ! // 46 // 156
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, PeacetuRecar OM bhaviSyat khaNDa. aticAra, zithilAcAra guruvara ! ApakA aba lekhya haiM ! ghRta-dugdha kI bahatI huI saritA tumhArI pekhya hai ! miSTAnna vina aba eka dina hotA tumheM guru ! bhAra hai ! meve, masAle ur3a rahe-aMgUra basa rasadAra haiM !!! // 50 // guru ! par3a gaye tuma svAda meM,-upavAsa,vrata saba ur3a gaye ! zrataeva guruvara ! zrAvakoM ke dAsa, bhikSuka bana gaye ! aba premiyoM ke doSa guru! yadi Apa jo kahane lage;dhRta-dugdha, rasa-miSThAnna meM guru ! dukha tumheM hone lage / / 51 / / upavAsa do-do mAha ke bhI Aja tuma meM kara rahe;hA ! haMta ! ye saba mAna-vardhana ke liye ho kara rahe ! pAkhaNDa-prANA sAdhuoM kA rAjya hai phailA hA ! sahavAsa inakA prAptakara sadsAdhu bhI mailA huA!! // 52 // guru ! veSa dhArI sAdhuoM kI kyoM bhalA bar3hatI na ho; jaba hai idhara par3atI dazA, phira kyoM udhara car3hatI na ho! zizu krIta karane kI prathA tuma meM vinAzI cala gaI ! ve krIta dIkSita kyA kareM, jinake hRdaya kI mara gaI !! // 53 // niHrakta hokara vizva se nara sAdhu-vrata dhAraNa kare,kalyANa vaha apanA kare, traya tApa vaha dAruNa hre| gurudeva ! para yaha bAta to hai Apake vaza kI nahIM: aba Apa isameM kyA kareM, jaba bhAvanA jagatI nahIM ? / / 54 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI (r) bhaviSyat khaNDa (r) PEECiroen aba eka merI prArthanA hai Apa yadi guru ! mAnaleMyaha veSa pAvana bhUlakara yaha veSa bhikSuka jAnaleM / gurudeva ! bhikSaka se adhika aba mAna to hai ApakA? tuma pUjya apane ko kaho, nahiM pUjya-pada hai ApakA !! / / 55 / / jisa kSetra meM tuma phUTa ke ho bIja guruvara ! bo cuke, usa kSetratala meM Apa bhI ArAma se basa so cake! niSkarSa antima yaha huA isa avadazA para dhyAna do; guru ! kATakara yaha zaSya kutsita Aja jIvana dAna do // 56 / / gurudeva ! pUrvAcAryavat Adarza jIvana tuma karo; paMcendriyoM kA saMvaraNa kara zIlamaya saMyama kro| trayagupti, paMcAcAra kA, vyavahAra kA pAlana karo, jIvana karo tuma samitimaya-AcArya-pada sArthaka kro|| 57 // duHzIlatA se vaira ho, tumako ghRNA ho rUpa se; tumako na koI artha ho zrImaMta, nirdhana, bhUpa se / gaurava-bharI prAcInatA kI jyoti phira vaha jaga uThe; yaha ravi-udaya ke Agamana para tama tilAmila jala utthe|| 58 // cAritra-darzana-jJAnamaya vAtAvaraNa jalavAyu ho; aisA sukhada vAtAvaraNa ho kyoM na hama dIrghAyu hoM ? guruvara ! ahiMsAvAda kA jaga ko par3hA do pATha tuma hama raha gaye pIche adhika-Age bar3hA do bhAja tuma // 4 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * bhaviSyat khaNDa isa sAmpradAyika dveSa-matsara-rAga ko tuma chor3a do; khaNDita huye isa dharma ke tuma khaNDa phira se jor3a do| aba bhI tumhArA teja hai-itane patita to ho nahIM; AjJAnulaMghana hama kareM guru!-dhRSTa itane to nahIM / / 60 // sAdhviyeM he sAdhviyo ! ruyuddhAra kA aba bhAra tuma saMbhAla lo; jisake liye tuma thIM calI pati-geha tajakara-sAra lo| nArItva meM zRGgAra ke jo bhAva ghara kara ghusa gayeunake akhAr3e tor3a do-sad bhAgya jaga ke jaga gaye // 61 // strIvarga kA siMhAvalokana Aja tuma Acakha karo; strIvarga ko pUjye! uThAne kA acala brata tuma kro| Adarza hoMgI Apa to-Adarza hoMgI nAriyeM; yadi bar3ha rahI haiM Apa kucha, to bar3ha sakeMgI gRhaNiyeM / / 62 / / he sAdhdhiyo ! phira Apa bhI to sAdhuoM ke tulya haiM; inase na kucha haiM Apa kama-inase na kucha kama mUlya hai / AtmArtha sAdhana ke liye tumane tajA patigeha ko; samajho na koI cIja phira isa nija vinazvara deha ko // 6 // netA netA jano! yadi dharma hai kucha Apake isa prANa meM, sarvasva yadi tuma de rahe ho jAti ke kalyANa meM; phira kyoM nahIM jUnA nayA tuma Aja taka kucha kara sake ? hamako paraspara yA lar3Akara udara apanA bhara sake 1 // 64 // 256
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI Plea Bide * bhaviSyat khaNDa tuma sAmpradAyikatA tajo, tumako na isase neha ho; hamako milAne meM tumhAre eka mana, dhana, deha ho / karate rahoge isa taraha dRr3ha hAya ! kyA dala-baMdiyA~ ? kaba AyagI vaha bhAvanA, jaba khola doge graMthiyA~ ? // 65 // vyAkhyAna kI netA jano ! isa kAla meM nahiM mA~ga hai; khara- reMganA, kapi-kUdanA to masakharoM kA svAMga hai| vyAkhyAna ke hI sAtha meM kucha kAma bhI karate raho; basa kArya meM jo tuma kaho pariNita use karate raho // 66 // hote tumhAre svAgatoM ko rokate haiM hama nahIM; para Iza ke samatula tumheM hama mAnale- saMbhava nahIM / svAgata tumhAre sTezanoM para zauka se hote raheMpakharca jaba tuma rokate, phira kharca yoM hote raheM ? // 67 // netAjano ! tuma svAgatoM kI cIz2a kevala ho nahIM; vyAkhyAna dene mAtra se bana jAyagA saba so nahIM / kara se karo aba kAma tuma - yaha kAma kA hI kAla hai; durguNa hamAre haiM adhika, dudainya- sainya vizAla hai !! // 68 // aticAra, pApAcAra dina-dina lekha lo haiM bar3ha rahe ! anamela, anucita pANi-pIr3ana rAta-dina haiM bar3ha rahe ! isa sAmpradAyika bhUta se hI bhUta vaibhava kho cuke ! jinake gharoM meM bhUta ho - unake jage ghara so cuke !! // 66 // 160
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Accord bhaviSyat khaNDa netAjano ! aba jAti-jIvana hai tumhAre hAtha meM; jIvana-maraNa-bhavitavyatA saba kucha tumhAre hAtha meN| yaha jAti AzAgIra hai, tuma Apa AzAgAra ho; tuma yantra kucha aise karo basa acira jAtyuddhAra ho !! // 70 // upadezaka karake dayA upadezako ! aba aikyatA para jora do; bikhare hue haiM ratna mAlAke unheM phira jor3a do| apavAda-khaMDana-coTa se caka-cUra aba karanA nahIM; girate hue para bana kA AghAta phira karanA nahIM / / 71 / / hamako jagAne ke liye tuma yatna ura bharakara karo; tuma aba nahIM para sAmpradAyika roga ko vardhita karo! sahayoga do girate hue ko phira uThAne meM hameM; usako lagAdo mArga meM, patha-bhraSTa jo dIkhe tumheM // 72 // zrImanta zrImanta ! bolo, kaba talaka tuma yoM na cetoge abhI ? kyA avadazA meM aura bhI avaziSTa dekhoge abhI ? tuma karma se, tuma dharma se ho patita pUre ho cuke Alasya, viSayAbhoga ke AvAsa, aDDe ho cuke !!! // 73 // hai ajJatA tumako priyA sama, viSaya-rasa nija bandhu haiN| hai roga tumako putra sama, kaladAra karuNAsindhu hai ! tuma bhoga meM to zvAna ho, tuma svArtha meM raNa-zUra ho! paramArtha meM tuma ho badhira, apane liye tuma sUra ho!!! // 4 // 161
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * bhaviSyat khaNDa nahiM dhyAna tumako jAti kA, ciMtA nahIM kucha dharma kI; unmUla cAhe deza ho, soco nahIM tuma marma kI / rote hue nija bandhu para tumako dayA nahiM A rahI; unake gharoM meM zoka hai, lIlA tumheM hai bhA rahI ! / / 75 / / rasacAra zrIdhara ! ApakA atra lekhane hI yogya hai ! kraMdana tumhAre bandhu kA bhI zravaNa karane yogya hai ! zrImanta ! dekho to tumhArA vRtta kaisA ho rahA ! dayanIya hAlata dekhakara yaha jana tumhArA ro rahA ! / / 76 / / aba raha gaye kula Apake ye cAra jIvana-sAra haiMraticAra hai, rasacAra hai, zRGgAra hai, rasadAra hai tumako kahA~ avakAza hai 'ratijAna' ke tanahAra se !kyA tAra ura ke hila uTheMge dIna kI citkAra se ? // 77 // tumako par3I kyA dIna se ? kyoM dIna kA cintana karo ! nAnI marI hai ApakI jo Apa yoM phaTa karo ! rasacAra pIche kyA chipA hai Apako kucha bhAna hai ? kRtakAma kauzala ho rahA yamarAja kA kucha dhyAna hai ? // 78 // tuma jAti kA, tuma deza kA dAridraya cAho hara sako; yaha kArakhAne kholakara tuma nimiSa bhara meM kara sako / dhanarAzi kucha kamatI nahIM aba bhI tumhAre pAsa meM; kaise sakoge soca para sote huye rativAsa meM !! // 76 // 162
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * bhaviSyat khaNDa zrImanta ho, para vastutaH zrImaMtatA tumameM nahIM; lakSaNa kahIM bhI ApameM zrImanta ke milate nahIM! zrImanta bhAmAzAha the, zrImanta jagaDUzAha theve deza ke, nija jAti ke the bhaktavara, varazAha the !! ||80 // una mastakoM meM zakti thI, unako rasoM se mukti thI; nija jAti prati, nija dharma prati unake uroM meM bhakti thii| zrImanta ve bhI eka the, zrImanta tuma bhI eka hokaMjUsa, makkhIcUsa tuma zrImanta ! nambara eka ho !! / / 1 / / nahi dharma se kucha prema hai, sAhitya se anurAga hai ! atirikta rati-rasa-rAsa ke kisameM tumhArA rAga hai ? jaba ATha kI tumako priyA vaya sATha meM bhI mila ske| aise bhalA rasarAsa meM tuma hI kaho-cakha khula sake ? |HE tumako kaho kyA jAti kA durdainya khalatA hai nahIM ? par3atI udhara yadi hai dazA, car3hatI idhara to hai sahI? haiM Apa bhI to jAti ke hI staMbha athavA aMza re! bhUcAla se zAyada acala hote na hoMge dhaMza re ! // 3 // avahelanA kara jAti kI tuma svarga car3ha sakate nahIM; rahanA usI meM hai tumheM, ho bhinna jI sakate nahIM! . ...: zrImanta ! cAho zrApa to sampanna bhArata kara sako , Arthika samasyA deza kI sundara abhI bhI kara sko||4 '. 163
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI 666 8. bhaviSyat khaNDa tumane kiyA kyA Aja taka ? kyA kara rahe tuma ho abhI ? adhikAMza lekhA de cukA; avaziSTa bhI sunalo abhI / para cetanA se hAya ! tuma kaba taka rahoge dUra yoM ? -mUrcchA kaho kaba taka tumhAre se na hogI dUra yoM ? // 85 // 'paisA tumhAre pAsa hai jaba, kyA tumheM dukha ho sake ? nava nava tumhAre pANi-pIDana saralatA se ho sake ! jhagar3e-bakher3e jAti meM dina-rAta tuma phailA rahe:kyA jAti ke harane nahIM tuma prAraNa jIvana pA rahe ? // 86 // tuma kahIM hama haiM nahIM, hama bina nahIM kucha Apa ho; hama haiM anugamaba Apake, aga hamAre Apa ho / atirikta hamako Apake phira kauna jana sukhakaMda hai ? hama - ApameM ziva prema ho- AnaMda hI AnaMda hai // 87 // - aba chor3akara yaha rAsa-rasa kucha jAti kA ciMtana karo; .majabUta kara nija jAti ko tuma jAti meM sukha-dhana bharo / samabho dharohara jAti kI, nija rASTra kI nija koSa ko; - kauzala, kalA, vyApAra se sampanna karado deza ko // 8 // nija deza ko, nija rASTra kI, nija dharma kI, nija jAti kI, - zrImanta ! pahile dekha lo, hai aba dazA kisa bhA~ti kI / - durbhikSa, saMkaTa, zoka haiM, dAridraya, bhikSA, roga haiM ! do eka ho to jor3a deM, - koTI karor3oM yoga haiM !! // =6 // 164
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI OM bhaviSyat khaNDa zrImanta ! kevala Apa ho basa eka aise vaidya haiM; ye roga jinase dezake sundara, saralatama chedya haiN| adhikAMza rogoM ke tathA phira pitR bhI to Apa haiM ; zrImanta ! jimmedAra isa bigar3I dazA ke Apa haiM / / 60 / / sabase prathama zrImanta ! tuma ina, indriyoM ko vaza karo; tana, mana, vacana para yoga ho, dhana dharma ke adhikRta kro| tana, mana, vacana, dhana ApakA ho deza bhArata ke liye; rasa, rAsa, chor3o Aja tuma nija jAti-jIvana ke liye // 61 // apakharca ko aba roka do, aba dona bhUmI ho cukI ! dhana, dharma, pata, vizvAsa kI saba bhA~ti se iti ho cukI! anamela, anucita pANi-pIr3anase tumheM vairAgya ho, vaha karma-saMyama, zIlamaya-phirase jagA sadbhAgya ho / / 12 / aba, mUrkhatA se Apako dhanadhara ! nahIM anurAga ho; mUrkhe ! tumhArI rAha lo inameM na terA rAga ho| dala sAmpradAyika tor3akara gharako sudhAro Aja tuma; isa dIna bhArata ke liye do hAtha dedo Aja tuma // 3 // nirdhana tuma ho puruSa, puruSArtha ke naradeha se avatAra ho; puruSArtha hI prArabdha hai, phira kyoM na dalitoddhAra ho / puruSArtha to karate nahIM, tuma deva ko rote raho; kyA dina bhale AjAya~ge dina meM ki jaba sote raho // 14 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI. sces AccebN 9 bhaviSyat khaNDa cyApAra kanyA kA karo, jisameM na par3atA zrama tumheM ! mudrA hajAroM mila rahI haiM eka kanyA para tumheM ! jisake sutA hai kakSa meM, kara meM usIke zakti hai ? usake sutA hai kakSa meM; jisake karoM meM zakti hai / / 65 / / vidyA par3ho tuma, jJAna sIkho, buddhi, karase kAma lo; karake raho usa kAma ko jo kAma ura meM dhAma lo| kaise aho ! dhanavAna tuma dekhU bhalA banate nahIM; kyA eka kaNa ke lAkha kaNa nirdhana kRSaka karate nahIM ? // 66 // tuma tucchatara-sI bAta para ho grAhakoM se aiMThate ; tuma eka pAI ke liye pada-trANa-raNa kara baiThate; vyApAra dhandhe Apake phira kisa taraha se bar3ha sake ? ghATA na phira kaise rahe ? hama isa taraha jaba kara sake / / 67 || dhana prApta karane kI kalA jAne kalAkara bhI nahIM ; 'para bhUTha meM tumane kalA vaha samajha hai rakkhI shii| yadi bandhuo ! sampannatA aMtima tumhArA dhyeya hai ; bala, buddhi sattama satya se puruSArtha karanA zreya hai||18 // zrI pUjya zrIpUjya ! yatipati Apa bhI AdarzatA dhAraNa karo; sukha-aiza-caibhava-jAla ko pAtAla meM jAkara dhro| hai AgayA zaithilya jo, usako bhagAdo puruSa-dhana ! zuci zIla, saMyama,tyAgamaya ho ApakA tana, mana, vacana // 6 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI . (r) bhaviSyat khaNDa phira pUrvavata hI ApakA sammAna nita bar3hane lage; zAsana tumhArA jAti para nirbAdha phira calane lge| samrATa mAne Apako aru hama prajA bana kara raheM; ur3atI raheM nita dharma-dhvaja, paramArtha meM hama rata raheM / / 100 / yati AsvAda, rasa, rati chor3a bo, aba neha jaga se tor3a do; tana,mana,vacana para yoga kara aba artha-saMcaya chor3a do| ho paThana-pAThana zAstra kA kartavya nizidina ApakA; dhorI dhuraMdhara dharma kA pratyeka ho jana ApakA // 101 / / yuvaka yuvako ! tumhAre skaMdha para saba jAti kA giri-bhAra hai; poSaNa-bharaNa, jIvana-maraNa yuvako! tumhArI lAra haiM / pauruSa dikhAo aAja tuma, tuma se ar3A durdaiva hai| tuma dekha lo mAtA tumhArI ro rahI ataeva hai // 102 / / yuvako! tumhAre prANa meM ratibhAva Akara so gayA; sukumAra rati sama ho gaye tuma, veSa rati kA ho gayA / ratibhAva jaba tuma meM bharA, narabhAva tatra rati meM bharA; pahicAna bhI aba hai kaThina,-tuma yukka ho yA apsraa||10|| rasa, rAsa,-AnaMda,bhoga se sambandha satvara tor3a do, vyavasAya sAre vyasana ke karake dayA aba chor3a do| durdaiva se tuma bhir3a par3o, bhUkampa bhUmI kara uThe / basa zatru yA to muka par3e yA phira palAyana kara uThe / / 104 // 167 /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI OM bhaviSyat khaNDa 8 avayava tumhAre paka gaye, yauvana vikaca jaba ho gayA; taba zakti,bala,mana caramatama vikasita tumhArA hogyaa| tama-pakSa meM tuma Aja taka bala, zakti, mana khote rhe| zazi-pakSa meM to kyA kahU~, basa tuma sadA rote rahe !! // 10 // usa ora se isa ora ko bala, zakti yuvako ! mor3a do, AsvAda isakA bhI cakho, kucha kAla ko vaha chor3a do| ye divasa dukhi yA jAti ke pala mArate phira jAyage; basa sajala hote paMka ke, paMkaja acira khila jAya~ge // 106|| saMsAra-bhara kI dRSTi hai yuvako! tumhAre para lagI; tuma ho jage jisa bhAga meM, usa bhAga meM jAgRti jgii| aba aikyatA, sauhArda ko tuma bhI yahA~ vardhita karo; isake liye tana, mana, vacana sarvasva tuma arpita karo // 10 // basa Apake utthAna para sambhava sabhI usthAna haiM; hote yuvaka sarvatra hI nija jAti ke cid prANa haiM / dAyitva kitanA ApakA; kyA Apane socA kabhI ? cAho, abhI bhI socalo,-avakAza hai itanA abhI // 108 / / calate tumhAre caraNa haiM, haiM kAma kara bhI kara rahe tuma dekhate ho A~kha se, tuma bAta muMha se kara rahe / phira bhI tumhAre meM mujhe kyoM prANa nahiM haiM dokhate ? vijJAna-yuga meM zava kahIM calanA nahIM haiM sIkhate ? // 10 // 168
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI S HRESTHA OM bhaviSyat khaNDa (r) tuma meM na koI joza hai, utsAha hai, bala-sphUrti hai; calatI huI bala vASpa ke mAnoM upala kI mUrti hai| yA vizva meM sabase adhika jaba vRddha bhAratavarSa hai; vRddhatva meM hote kisI ke kyA kahIM utkarSa hai ? // 110 / / apavAda, nindAvAda meM khote rahoge vakta tuma ? kaba taka rahoge yoM,priyA meM hAya ! re! anurakta tuma? pahicAna tuma aba taka sake nahiM hAya ! apane Apako; tumameM atula bala, zaurya hai,-duSkara na kucha bhI Apako // 111 // nahiM jAti ke, nahiM dharma ke, nahiM deza ke tuma kAma ke apanI priyA ke kAma ke, ArAma ke tuma kAma ke| lar3anA akAraNa ho kahIM tuma ho vahA~ para kAma ke tuma masakharoM ke kAma ke-kyA ho kisI ke kAma ke ? // 112 / / puruSatva to hotA phalita basa pUrNa yauvana-kAla meM; pratibhA, kalA, bala, zakti hote praur3hatama isa kAla meN| tuma saba guNoM meM praur3ha ho-nahiM jJAta hai zAyada tumheM ? Age bar3ho yadi do caraNa derI lage kyA kucha tumheM ? // 113 // tumako tumhAre kAma ke atirikta hai avasara kahA~ ! niMdA, anargala, jhUTha, mithyAvAda se avasara kahA~ ! adhikAMza kI mandAgni se bigar3I dazA hai peTa kI ! avaziSTa kI, maiM kyA kahU~ ? bigar3I dazA pAkeTa kI !! // 114 / / 166
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * bhaviSyat khaNDa hA pitR-dhana ! hA jAti-dhana ! hA dharma-dhana ! hA deza dhana ! hA ! nAtha ! yoM hai miTa rahA yaha rASTra-dhana hara eka kSaNa ! yuvako ! tumheM AtI nahIM hogI kabhI bhI zarma hA ! AtI na hogI yAda taka - hai cIja koI dharma hA ! ||115 || tumako na jaba yaha dhyAna hai kyA ho rahI nija kI dazA ? Ane lagI kyoM dhyAna meM taba dIna, yuvako ! tumhAre prANa-bala ko zIta karate bheSa alaM vaha garma kyoM nahiM bana gayA ? // 116 // nirdhana kI dazA ? kaisA laga gayA ? hu yuvako ! uTho, Age bar3ho, vipadAvaraNa ko cIra do; santapta AryA ko karake dayA kucha nIra do / yuvako ! tumhArA yaha basaMtI kAla zAzvata hai nahIM ! saMsAra meM kyA e-tRSNA ke sivA kucha hai nahIM ? ||117 || paMcAyatana paMco ! tumhArI zakti kA anumAna laga sakatA nahIM; tuma daNDa aise de sako, jo bhUpa kara sakatA nahI / samrATa se, khuda Iza se cAha manuja DaratA na ho; hai kauna jo pazuvata tumhAre sAmane rahatA na ho ? || 11 || paMcAyatana meM Iza kA jo bhAna hama lakhate nahIM; samrATa se bhI adhika tumase Aja hama Darate nahIM / paMcAyatana meM Aja para guNDatva Akara bhara gayA ! anyAya karane meM abhI paMcAyatana basa bar3ha gayA !! // 116 // 170
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI Gide * bhaviSyat khaNDa ; jisa jAti kI paMcAyatana meM Iza kA yadi aMza hai vaha jAti jaga kI jAtiyoM meM eka hI avataMza hai / jisa jAti kI paMcAyatana meM nyAya hai aru svatva hai ; vaha jAti goravayukta hai, usakA acala amaratva hai || 120|| dard paMcAyatana meM phira vahI Izatva yadi bharajAya to, - paMcAyatana meM jJAna kI re ! jyoti yadi jaga jAya tokyA dera phira hamako lage jagate hue, uThate hue ? kaise bhalA sthira raha sake tama bhora ke phaTate huye ? // 121 // paMcAyatana meM Iza kA AvAsa paMco ! aba karo tuma nyAya, saMyama, zIlasaMgata vRtta kA sevana karo / anyAya, atyAcAra jo paMcAyatana meM bhara gayAhai, jAti kA naitika patana vaha mUlataH hI kara gayA ! // 122 // ; kharca paMco ! roka do, vikraya sutA kA roka do, anucita prathAyeM roka do zizu-pANi-pIr3ana roka do, tuma pApa khaga ke pakSa donoM vajU bana kara tor3a do aba jAti ke avayava vikala, bana kara sudhArasa jor3a do // 123 // ; kavi hamako jagAdo Aja kavivara ! tAna mIThI cher3a kara ; Aloka karado bhAnu kA tamasAvaraNa ko cheda kara / murde janoM ke zruta-paToM meM kAvya- amRta DAla do; sakate uThA nahiM martyako to kAvya kara se DAla do || 124 || 171 :
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI * bhaviSyat khaNDa PROGRecem isa sAmpradAyika jAla ko kavitA tumhArI tor3a deM, pArasparika raNa-dveSa kA sampUrNa DhA~cA tor3a deM, bala, jJAna, buddhi; viveka de, tana meM anUThA prANa deM;avasara par3e para martya jisase prANa taka kA dAna deM / / 12 / / lekhaka aba udara-poSaNa ke liye lekhaka ! likho nahiM lekha tuma; saba kI nigAheM Apa para, do rUpa tRSNA pekha tukha / tumako vidita hai jAti kI jo ho rahI hA~ durdazA; kara deM na usako oTa meM kutsA bubhukSA karkazA // 126 / / lekhaka gaNoM ne kyA kiyA, tuma jAnate ho rUpa meM ? thA bolasevika kara diyA saba rUSa bhara ko nimiSa meN| tuma bhI likho aba lekha aise tana-palaTa ho palaka meM; utthAna lekhoM se tumhAre aciratama ho khalaka meM // 125 // tuma sAmpradAyika bhAva se likhanA na koI lekha aba; mRta ko jilAne ke liye aba cAhie ullekha saba / hai kArya lekhaka kA kaThina, anabUjha isako chor3a deM; lekhaka-kalA usako mileM jo prANa vrata meM chor3a deM // 128 / / aise likho aba lekha tuma jinakA asara tatkAla ho; Alasya,viSayA bhoga hita jo saptaphaNidhara vyAla ho| avasara par3e Dasa jAya cAhe Apako ye vyAla bhI; yadi bar3ha cuke ho ana tuma, pIche haTo nahiM bAla bhI // 12 // 172
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM jaina jagatI * bhaviSyat khaNDa * granthakartA he granthakartA maniSiyo ! nava zAstra-racanA mata karo; anucita prathAe~ razma para aba grantha nirmApita karo / karane lageMge yadi bhalA paryApta ye hI zAstra haiM; zAstrAnuzIlana phira sikhA do, hama dayA ke pAtra haiM || 130|| svAdhyAya pUrvaka tuma likho isa Adhunika vijJAna para; tuma grantha kitane bhI likho yUropa aru jApAna para / yaha Adhunika kauzala - kalA bhara do sabhI tuma grantha meM; bAdhA na hove phira hameM bar3hate hue ko pantha meM // 131 // anUdita prAkRta kA sabhI sAhitya honA cAhie; jisameM na ho anUdita bhASA vaha na bacanI cAhie / unmUla hote vAkkalana kI isa taraha jar3a dRr3ha karo; AdhAra saba kucha Apa para sAhitya ko vizruta karo // 132 // zikSaka zikSaka ! tumhAre hAtha meM saba rASTra kI zubha Aza hai; nija deza kA, nija jAti kA ziva dhana tumhAre pAsa hai / kitanA bar3A dAyitva hai, aba Apa hI tuma lekha lo ? banate hue Adarza tuma Adarza zikSA de calo // 133 // zikSita abhI kucha bhI nahIM inako bar3hAo rAta dina; isake liye ho ApakA tana, mana, vacana, sarvasva dhana / he zikSako ! tuma zizu gaNoM kI ajJatA apahRta karo; zikSita inheM karate hue tuma jAti ko upakRta karo || 134 || 173
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI bhaviSyat khaNDa (r) patrakAra apavAda, kutsA, bhUTha-lekhana se tumheM vairAgya ho; bigar3I banAne kA tumha upalabdha aba saubhAgya ho| hamako jagAne ke liye tuma yuktiyoM se kAma lo; soye huoM ko mRta banA de jo, na usakA nAma lo // 13 // he patrakAro ! patra meM sundara sudhAkara lekha do; mana dekhate hI khila uThe, paMkila na tuma aba lekha do| yadi vyaktigata-apavAda bhI tumako kahIM karanA pdd'e| aisA likho basa yuktigata vRthA na zrama karanA par3e // 136 / / uThate hue kavi, lekhakoM ko kara pakar3a utthita karo; hai patrakAroM kI kamI, so isa taraha samucita kro| phira se nayA maNDana karo isa jAti mAgAra kA; jar3a, mUla ucchedana karo bar3hate hue aticAra kA // 137 // aba rAga, matsara, dveSa ke viSa-jhara bahAnA chor3a do, isa ora se usa ora ko aba gati bar3hAnA tor3a do| hara patra ho nara mAtra kA, ho sAmpradAyika vaha bhale; basa sAmpradAyika gaMdha se nahiM patra plAvita vaha mile // 138 // zikSaNa saMsthAoM ke saMcAlaka saMcAlako ! vidyAbhavana saba Apake zrAdarza hoM; sarvatra vidhyAbhyAsa kA atizaya bar3hA utkarSa ho| zikSaka sabhI guNavAna ho, saba chAtra pratibhAzIla ho; vAtAvaraNa caTazAla kA sundara zivaM sukhazIla ho // 13 // 174
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI NBCCORRENGE 8 bhaviSyat laNDa vidyAbhavana meM nAma ko nahiM sAmpradAyika bhAva ho; aise na zikSaNa hoM vahA~ jinase sabala para dA~va ho| saujanyatA kA aikyatA kA premapUrvaka pATha ho; vinayAdi sattama zubha guNoM kA pAThagRha vaha hATa ho // 140 // gurukula vyavasthita hoM sabhI, cAlaka sabhI guNavAna ho; jAtIya jhagar3e hoM nahIM, nirbheda vidyAdAna ho| saMcAlako ! ye chAtragaNa saba jAti kI sampatti haiM; inako agara kucha ho gayA saba ora se Apatti hai / / 141 / / sabakI lagI hai dRSTi ina saba gurukuloM ke ora hI; ekatra bhI to ho rahA dhana jAti kA isa ora hii| saMcAlako! ha zikSako ! kitanA bar3A yaha koSa hai ? phira bhI tumheM saba sauMpa kara ve kara rahe saMtopa haiM / / 1421 // - nArI nArI kalA aba hAya ! raM ! vipraha, kalaha meM raha gaI ! marate hue hama martya para bharakama zilA-sI gira gii| jaba lar3a rahI hoM ye nahIM, jAtA nimiSa Iza nahIM; isa dRSTi se bahano ! tumhAre nAma hai anucita nahIM // 143 / / bahano! tumhAre patana meM aparAdha hai saba puruSa kA;aisA nahIM tuma kaha sako; kucha ApakA, kucha puruSa kA / tumako nacAte haiM puruSa-unakA yahI vyabhicAra hai; saMphulla hokara nAcato ho tuma, yahI rasacAra hai // 144 // 155
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, 9 bhaviSyat khaNDa cha ScretAEEN ghara meM tumhArA rAjya ho, pati se tumhArA prema ho, bAhara sadA sahayoga ho, saMtAna tumako hema ho; isa bhA~ti se patideva ko sahayoga yadi dene lago;sukha ke divasa A jAya~ge, sukha lUTane lene lgo||14|| nArI-kalA se Aja bhI yadi prema jo rahatA tumheM, aisA nikhila dAridraya to nahiM dekhane milatA hameM ! tuma jina dinoM meM hAtha se carkhA calAtI nitya thIM; sukha se bhare ve divasa the, karatI sabhI tuma kRtya thIM // 146 / / jaba se banI tuma kAminI, mUrkhA, parAyI bhAminI; durbhAgya kI taba se hamAre par3a gaI kaca yAminI! ye Apake bina nara narAdhama bhI na jI sakate kabhI ! sama ho jahA~ donoM, vahA~ koI kamI kahate kabhI ? // 14 // he mAtR ! bhaginI ! Apa apanI isa dazA kA hetu haiM; apane patana.ke kAraNoM meM Apa kAraNa ketu haiN| Adarza, sAdhvI prApa thIM jaba, deza bhI Adarza thA; saMtAna thIM saba sadguNAkara, ziva sukhaM, utkarSa thA !! // 148 / / itihAsa bahano ! Aja taka kA yaha hameM batalA rahAsaMsAra pIche Apake maratA huA hai A rahA / vaha rAma-rAvaNa yuddha bhI thA Apake kAraNa huthA; vidhvaMza kaurava-pANDavoM kA Apake kAraNa huA // 14 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI 200000 * bhaviSyat laNDa 8 pIche tumhAre bhUpa kitane raMka nirdhana ho gaye ? pAkara tumheM yogI, RSI patha-bhraSTa kitane ho gaye ? isa kAla ke ye manuja to phira kyA vicAre cIja haiM; yaha mohinI bahano! tumhArI kAma kA ho bIja hai !! // 150 / / vaise jagata meM kAma kI jagatI sadA hI Aga hai; anukUla yadi tuma mila gaI, dUnI bhar3akatI Aga hai| kalikAla dvApara meM tumhArI jAti meM bhI zakti thI; ataeva kAmI manuja kI calatI na koI yukti thI // 151 / / tuma hAya ! bahino Aja to itanI patita hA ! hogaI ! rasarAja-kror3A kI aho sAkAra pratimA ho gaI ! saMyama-bharA vaha straiNa-bala jaba taka na tuma meM AyagA; taba taka na koI anta hA! isa durdazA kA AyagA ! 152 / / bahino ! tumhAre hAtha meM kitanA atula bala-vIrya hai ! kyA bAdazAhI kAla meM kucha kama dikhAyA zauyye hai ? vaha bala tumhAre meM abhI yadi krAnti karake jaga uThe; bahino! tumhArI avadazA yaha nimiSa bharameM jala utthe||153|| para Aja to bahano ! tumheM kaTu zIla hai lagane lagA; bAlAyu meM hI ApakA aba kAma mana harane lgaa| yaha manuja kAmI zvAna hai, kAmI zunI tuma bana gaI; aba nAza kI taiyyAriyoM meM kyA kamI hai raha gaI // 15 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI * Recof * bhaviSyat khaNDa 8 bahino ! bar3ho tuma cIra kara saMkoca, lajjA-cIra ko; kAmI janoM se bhir3a par3o tuma khIMcakara zamazIra ko / anyAyiyoM ne Aja taka tuma para kiyA anyAya hai; anyAyiyoM ke to liye talavAra antima nyAya hai || 155|| mUrkhA na tuma aba yoM raho ! pardA nazInA nahi raho ? zramamA hitAhita soca lo dAsI adhika aba nahiM rho| samabhAga pAne ke liye aba tuma lar3o jI khola kara; seat hai Apa to, AdhA uThAlo tola kara || 156 || bahino ! tumhAre jaba uroM meM krAnti laharA jAyagI; isa vRddha bhAratavarSa meM gata zakti phira AjAyagI / anamela, anucita pANi-pIr3ana baMda saba ho jAya~ge; nara ratna phira dene lagogI, phira dhanI hoM jAya~ge // 157 // vidhavAdho bhavitavyatA to phalavatI hoye binA rahatI nahIM; prArabdha ke anusAra hI bhavitavyatA banato sahI / puruSArtha se prArabdha kA nirmANa hotA hai sadA; jisa bhA~ti kA puruSArtha hai, prArabdha vaisA hai sadA || 158 || puruSArtha tuma karatI nahIM, phira bhAgya ko tuma doSa do; saba kucha tumhArA doSa hai, kyoM dUsaroM ko doSa do / svAdhIna hone jA rahe svairina tumheM to nara kareM; vaidhavya-varddhaka sAdhanoM ko tor3akara niHjar3a kareM / / 156 || 178
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Reace OM bhaviSyat khaNDa. viduSI bano tuma eka dama, aticAra hotA roka do; kAmI janoM ke badana para zata lAta-mukke Thoka do| phalatI huI nija kAmanA nara chor3a deM-sambhava nahIM; isa hetu zAyada hai na kanyA-pAThazAlA-gRha kahIM / / 160 // sabhA aba aikyatA-sauhArdazIlana hara sabhA kA dhyeya ho, matsaranArala ke sthAna para aba prema-rasa hI peya ho| aba vyaktigata kalyANa kI saba kAmanAe~ tor3a do; bar3hate hue vaizamya kI grIvA pakar3a kara mor3a do // 16 // ku-prapaMca karanA chor3a do, gA~The hRdaya kI khola do; saba meM paraspara prema ho, mizrI manoM meM ghola do| saba ho sabhAe ekavidha ho sUtra saba kA eka sA; koI sabhA meM ho nahIM vaha sAmpradAyika karkazA // 162 / / maNDala aba maNDalo ! nahiM sAmpradAyika baMdhiyA~ karate raho; ho dhyeya-cyuta nija varga kA maNDana nahIM karate rho| upakAra jAtyuddhAra hI aba maNDaloM kA dhyeya ho; utthAna ke choTe bar3e saba mArga tumako zreya ho // 16 // yadi maNDalo ! tuma pUchate ho saca mujhe to aba kahU~dhanvI sabhA, maNDala iSu, dala daNDa, lakSita hm-khuuN| tuma dIna ho, dInA tumhArI jAti, bhArata dIna hai| maNDana karo he maNDalo ! aba to rahI kopIna hai // 16 // 176
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha jaina jagatI bhaviSyat khaNDa 8 jina maNDaloM kA kAma khalu bhojana karAnA mAtra hai| sarvatra ve lekhe gaye upahAsa ke hI pAtra haiM ! AjJA dalAdhipa kI nahIM unake liye kucha cIja hai; vigraha, vitaNDAvAda ke lekhe gaye ve bIja haiM ! / / 16 / / ye eka vigalita peTikA hita tor3anaM pekhe gayeuna maNDaloM ko jo ki jinavara nAma se lekhe gaya ! padanANa ye pahine hue bhojana paroseMge tumheM ! paricaya ucita nija isa taraha dete raheMge ye tumheM // 166 / / aise viSama vAtAvaraNa meM sabhya maNDala cAhie; dambhI lavaNa-taskara, haTI nahiM sabhya cha, dala,-bala cAhie / jo brahma-vartI hai sadA Adarza vaha hI sabhya hai; abhijAta maNDala hai vahI abhijAta jisake sabhya haiM / / 167 / / saMkhyA adhika guNDa janoM kI hAya ! inameM pAyagI ! tuma dekha lenA maNDalI apadhvasta hokara aaygii| ataeva aise maNDaloM ko tuma kucala do eka dama ; abhijAta tuma Age bar3ho, Age bar3ho tuma do kadama // 168 / / udyoga dhandhoM ke liye tuma jAti se jagar3A karo; unmUla karato ho prathA-mAyA, use bhedA kro| sauhArda ho, ho prema zuci, sundara paraspara bhAva ho; ho zikSitA nArI yahA~-maMNDala ! tumhAre dA~va ho // 16 // 8 sdsy| 180
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * bhaviSyat khaNDa. tIrtha ye tIrtha pAvana dhAma haiM, mAtsaryA kA kyA kAma hai ; dvija, zUdra donoM ke liye ye tIrtha sama sukhadAma haiN| dvija ! sAmpradAyika paMka se paMkila inheM tuma mata karo; darzana nimita Aye hue nahi zUdra ko varjita karo // 170 / / ekatra agaNita kopa kA karanA yahA~ aba vyartha hai; inameM karor3oM haiM jamA, upayoga kyA ? kyA artha hai ? he bandhuo ! tuma korTa meM inake liye aba mata bar3ho; aba lar3a cuke tuma bahuta hI, Age kRpA kara mata bar3ho // 171 / / mandira paNDa pujArI aba vidharmI vaitanika rahane na do ; gaNanA tumhAra maMdaroM kI aba adhika bar3hane na do| yoM patita hokara bhakta-jana haiM bhRtya-pada para Agaye; hA ! ghana-ghaTA se bhRtyagaNa sarvatra dekho chAgaye // 172 / / vidyA-prema yoM zikSaNAlaya kholane kI dhuna tumhArI yogya hai; zikSA-praNAlI para tumhArI dhyAna dene yogya hai / zikSAparAyaNa zikSaNAlaya eka inameM haiM nahIM; saba sAmpradAyika aDa haiM, vidyA-parAyaNa haiM nahIM / / 17 / / vidyA-bhavana meM viSa bharA zikSaNa na vidyAdAna do; vidyArthiyoM ko aba nahIM aisA apAvana 'jJAna do| bAlaka adhUrA jJAna meM ghara kA na koI ghATa kA; vaha hATa meM bhI kyA kareM, nahiM jJAna jisako bATa kA // 10 dAmana 181
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI *maviSyat khaNDa (r) *3000000 yo durvyavasthita zikSaNAlaya Aja se rakkho na tuma; atirikta vidyAbhAva ke kucha dUsarA rakkho na tuma / zikSaka adhUre ho nahIM, saba jJAna-garimAgAra ho; kauzala-kalA-vijJAna kA vidyAbhavana bhaNDAra ho // 17 // hara grAma meM caTazAla ho, gurukula tathA paThazAla ho; aisA na koI grAma ho, jisameM na vidyAzAla ho| zuci puNya bhAvoM se bharA saMcAlakoM kA varga ho; Adarza vidyAprema ho to kyoM na bhArata svarga ho / / 176 / / strI-zikSA aba nArI-zikSaNa Aja se anivArya tuma naravara ! karo; amarAjJatA ko Aja inakI naravaro! nazvara kro| nararatnagarbhAkuntalA kI jADyatA apa-hRta karo; nara samyapUrNA zyAmalA kA manuja ho, rakSaNa karo // 17 // jaba se karI avahelanA yoM Apane strI-jAti kI; durdaiva kI cAleM tabhI se phala rahIM hara bhA~ti kI / suta sUra mUrkhA nAriye kisa bhA~ti se phira de sakeM, jaba dhAra kuNThita ho gaI, talavAra kyA bhak le sake ? 178 / / kara do hamArI daviyoM ko zikSitA vara paMDitA; phira jAti ApoApa hI ho jAyagI cira mnndditaa| saMsAra-jIvana-zakaTa ke nara, nAri ye do cakra haiM: ho eka dRr3ha dUjA abala, avaruddhagati ratha-cakra hai // 16 // 182
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI G * bhaviSyat khaNDa suta-pakSa kI jaisI tumheM cintA, sutA kI bhI karo; donoM zakaTa ke cakra haiM, suta tula sutA ko bhI karo / jIvita raho vaha dekhane dina jaba sutA par3hane lage; taba dekhanA mRtavarga hI apavarga-sA lagane lage || 180 // sAhitya-sevA sAhitya sevA zabda mujhako to aparicita-sA lage; sAhitya ke prati prema kitanA - kutta patA isase lage / mUrkhe ! sadA jItI raho, hA~mI tumhAre haiM hamIM; sIkhe na likhanA nAma hama, koI na hama meM hai kamI || 181 // sAhitya ke prati prema ura meM bandhuo ! jAgrata karo; sAhitya jIvana-maMtra hai tuma jApa isakA nita karo / sAhitya sraSTA maniSiyoM ko hara taraha sahayoga do; svAdhyAya - zAlA khola do suvidhA tathA manayoga do // 182 // cAhe jinendra gulAba kA tuma mAna-vardhana mata karo; karake dayA zrImaMta ! para tuma mAna-mardana mata karo / saMtoSa tuma itanA karo, utsAhayuta bar3ha jAya~ge; bhaNDAra pahile hI bhare, bhaNDAra phira bhara jAya~ge || 183|| yojanA zrI nikhila - jinamata - vRhad pariSad Aja hama kAyama kareM; choTe bar3e adhikAra saba usako samarpita hama kareM / vaha jaina- jagatI meM hamArI sArvabhaumika zakti ho; hama para use anurAga ho, usameM hamArI bhakti ho // 184 // 183
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI bhaviSyat khaNDa saba ho sabhAsada vaitanika milatA ucita niSkraya raheM; unake karoM meM Dora ho, unake karoM meM bala raheM / pratyeka tIje vaSa para ye saba sabhAsada hoM naye; ve ho sakeMge sabhya, jinake adhika abhimata ho gaye // 18 // isakI anekoM zAkha hoM sarvatra phira phailI haH sabakI vyavasthA eka se hI DhaMga para ho kI huii| sabakI praNAlI eka ho, katavya saba kA eka hA; ho bhinna sabake kArya-guNa, para kendra saba kA eka ho // 186 / / vidvad-sabhA, vidhA-sabhA, kauzala-sabhA, zilpI-sabhA, chAtra-pariSada, yuvaka-pariSada, yuvatI-sabhA, naarii-sbhaa| zikSaNa-sabhA, sAhitya pariSada, bAla-vidhavAdala-sabhA; vijJAna-pariSada, dharma-pariSada, rAjanaitika dala-sabhA // 18 // zrIsAdhu-pariSada, kuvara dala-kanyA kumArI pariSadA; dIkSA-sabhA, mandira-sabhA zrI tiirth-rkssnn-prissdaa| iza sabhAzrama, samiti, dala, maNDala aho ! sthApita kareM; bIte hamAre divasa ve pIche nahIM kyoM phira phireM // 188 / / bina rAjya ke bhI rAjya kI hama nIMva aise gar3a skeN| utthAna kI sopAna para hama daur3a U~ce car3ha sakeM ! ho aikyatA jisa Thaura kyA hotI nahIM sAphalyatA ? bar3hane lageM dhana, dharma, yaza, ghaTane lageM vaiphalyatA // 16 // 184
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI.. 980640000 OM bhaviSyat khasTa kucha bhI na cintA sAmpratika hama avadazA kI yadi kareM; rogI hue jana ke liye upavAra yadi hama nahiM kareMpariNAma hogA kyA vahA~-kyA ho nahIM tuma jAnate ? phira kyoM na mere bandhuo ! ho bAta merI mAnate // 160 // . jaba taka nahIM ye jAti ke saba roga khoye jAya~ge; taba taka na jIvana ke divasa cira svastha hone paayeNge| ye roga haiM yA byAla haiM, sAkAra tana meM: kAla haiM; phira bhI nahI upacAra hai-aisA bhayAvaha hAla hai !!! // 11 // lekhinI tU bhUta bhArata gA cukI, tU ro cukI iha kAla ko; he lekhinI ! batalA cukI bhAvI anAgata kAla ko| aba vega apanA thAma le, vizrAma le, saMtoSa kara; itanAthalaM hogA priye ! yadi ho gayA kucha bhI asara ||162 // merA dhyeyagAnA prathama thA dhyeya merA bhUta bhArata kI mahI; phira sAmpratika, bhAvI dazA bhI varNya thIM khalu hI yhiiN| ataeva koI zabda mujhase ho likhA kaTutara gayA; kSantavya hU~ maiM jAti kA nirbodha baccA raha gayA // 16 // guru-deva-bhAratI kahanA mujhe jo thA, use maiM sabhyatA se kaha cukA; he bhAratI! terI kRpA se grantha pUrA kara cukA / apazabda, mithyA, jhUTha koI lekhinI ho likha gaI; gurudeva he ! jinarAja he ! abalA vicArI raha gaI // 14 // 185
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI . bhaviSyat khaNDa hai rukatI huI hai lekhinI ! AzA manA le Aja tU; jAtI huI jinarAja se kucha vinaya kara le Aja tU / tU chor3a kara kara jA rahI, kara kaMpa merA kara rahA; jAne na dUMgA maiM priye ! prastAva dUjA rakha rahA // 16 // mahAvIra-gIti kAvya kI prArambha racanA kara cukI; jayapaTha zalAkA-nRpa-carita kI nIMva gaharI kara cukI / atirikta inake bhI mujhe tU bhakta apanA kaha cukI; maiM bhakta terA hU~ vare ! mujhase abhinnA bana cukI / / 166 / / zrAze ! Aza ! aho ! tuma dhanya ho, ArAdhya devI ho sadA; Aze ! tumhArA vizva meM astitva nahiM yadi ho kadAdukhabhUta isa saMsAra meM hove zaraNatala phira kahA~ ? asahAya, nirbala, dIna ko Aze ! zaraNa ho tuma yahA~ // 16 // kitane na jAne prANiyoM kA kara cukI ho tuma bhalA; jaba jaba vipada jana para par3I, Aze! tumhArA bala milaa| Aze ! tumhArI bhakti kara badajAta bhI svAmI bane; nirjana vipina, girideza bhI Aze ! sajana nAmI bane // 198 // bala,-zakti, mati,-dhIvAhinI Aze ! sadA ho dAhinI; ho Artajana ko tU sulabha dhRti, sumati, rati, gatidAyinI / Aze ! tumhAre hI bharose jaina-jagatI Aja hai; Aze ! hamAre meM raho, tere karoM meM lAja hai // 16 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 bhaviSyat khaNDa. zubha kAmanA ho dagdha sAre zUla, niHjar3a ho hamArI jADyatA; ho bhasma yaha viSayA-latA, unmUla ho aalsytaa| yaha phUTa kutsA ho rasAgata, dvaSa, matsara naSTa ho; samphulla ho zuci prema-taru, bhrAtRtva hama meM puSTa ho // 20 // svAdhIna bhAratavarSa ho, svAtantryayuta ho jAtiyeM; sarvatra sukha-sAmrAjya ho, ho naSTa avamA vyAdhiyeM / tana meM manuja ke sphUrti ho, nasa meM pravAhita rakta ho; mastiSka dhyAkara ho sabhI ke, Iza ke saba bhakta ho / / 201 / / saba meM paraspara prema ho, mata ke na pIche dvaSa ho; sauhArda saba meM ho bharA, rasabhRta hamArA deza ho / pratyeka jana bhAgAra ho vijJAna, vidyA, jJAna kA; ho bhakta vaha nija rASTra kA, ho bhakta hindustAna kA // 202 / / saba ho mahAzaya, hRSTa mAnasa, ho prasita atyudyamI; kauzala-kalA-niSNAta ho,ho vijJa, zikSita saba kSamI / abhijAta ho, pratIkSya ho hama, ho sabhI kRtalakSaNa; saba hoM priyaMvada, vAkkuzala, cita meM na ho amarSaNA // 20 // vAcAla, durmukha hoM nahIM, hama garyavAdina hoM nahIM; duSkarma se ho durmanasa, lobhI kucara hama hoM nhiiN| sarvAnna bhojina bhI na hoM, aru ho na parapiNDAda bhI; koI na hama meM ho bubhukSita, hoM na hama sonmAda bhI // 20 // 187
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI. bhaviSyat khaNDa , zrImanta ho dakSiNa, sukala, ho bhakta bhAratavarSa ke saba zrIla ho, saba ho dhanI,saba ho nimiSa utkarSa ke| saba ho apAvRta, jAlma,-tiryaka-dIrghasUtrI ho nahIM; ho UrdhvaretA, kSAnta hama ati, saMkasuka hama hoM nahIM / / 205 // hama meM na koI ho malImasa, bIdhra hama hoveM sabhI; zaTha, jar3a, pizuna hama hoM nahIM, Adarza nara hoveM sbhii| vaMcaka, aNaka hama hoM nahIM, nirNikta hoM, hama pUta hoM; hama dAnta hoM, hama zAnta hoM, guNabhUta hoM, avadhUta hoM // 206 / / sukumAra kAI ho nahIM, pRthu, pIna bhI hoM hama nahIM; hama svastha, puSkala hoM balI, hoM karma meM amanasa nhiiN| koI na mArgaNa, niHsva ho. saba svAvalambI dhIra hoM: svapnaka, parAMmukha ho nahIM, hama puruSa pugama, vIra ho / / 207 / / sarvatra ho vidyA kalA prasarita huI isa deza meM, hindI yahA~ ho rASTra bhASA hindu hoM hama veSa meN| dvija zUdra meM ati prema ho; pati-patri meM jAmpatya ho; gRhastha sabhI kA ho sugvada, guNavAna saba apatya ho / / 208 / vaha bhUta bhAratavarSa aba yaha vRddha bhAratavarSa ho; samRddhi ho vaha bhUta-sI, vaha bhUta-sA utkarSa ho| bhArata hamArA iSTa ho, rASTrIyatA se rAga ho; hama dharma-vartI hoMcala, nava janma ho, nava jAga ho // 20 // 15.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI vinaya vinaya hama puNya-zAlI aba nahIM, bhArata mahAzaya aba nahIM ! he patitapAvana vRSabha-dhvaja ! pAvana hameM kara diijiye| hama dRr3ha hRdaya vaise nahIM, vaise mahotsAhI nahIM ! vAraNa pate ! karuNAnidhe ! avalamba satvara diijiye| hama padadalita haiM, ajJa haiM, dAkSiNya hama saba bhA~ti haiM ! he azva-dhvaja ! karake dayA hamako acira apnaaiye| bahuprada hamArA deza thA, dIrghAyu the hama bhI yahA~ ! niHsvatva hamako dekhakara, kucha kIza-dhvaja ! dilavAiye // hotaM yahA~ the hRSTa mAnasa, bhoga se the durmanasa ! aba hAya ! viSayAsakta haiM, he krauMcaveta ! bacAiye / dakSiNa, sukala the, zrIla the, aba kuMTha mAnasa ho gaye ! mAyAvaraNa hamase kRpAlo ! kaMjaketa! httaaiye| cizruta rahe hama Aja taka, hama the sabhI kRtalakSaNA ! svastika-pate! aba haiM dukhI, zrImanta phira kara diijiye| svAmI rahe hama vizva ke, ava-dhvasta hama hA ! Aja haiM ! he candra-dhvaja ! durgata hamArI yaha abhI hara lIjiye / / hama the apAvRta eka dina, hama vizva ke vizveza the ! paratAMdhya ke isa durga se he maccha-dhvaja ! chudd'vaaiye| Apanna bhAratavarSa hai, aba anna kA bhI kaSTa hai ! bhIvacchaketo! kara dayA kucha anna to dikhalAiye / / 16
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI . (r) viyana 8 hama bhUta gaurava kho cuke, apanA cuke khalapUpanA ! gaNDakapate ! durdaiva se rakSA hamArI kiijiye| saba bhA~ti bhArata dIna hai, isasA na dUjA hIna hai ! he mahiSa-dhvaja ! isa dainyatA kA apaharaNa kara liijiye| karate na kara aba kAma haiM, tana meM na aba kucha rAma haiM ! he ghRSTi-dhvaja ! kucha bhUla kara citavana idhara bhI kIjiye / saMtapta haiM, hama pluSTa hai, avarINa haiM, hama rugNa haiM; he zyena-dhvaja ! isa dukha-vihaga ko glasta aba kara liijiye| sarvatra hiMsAvAda hai, rasavAda hai, rativAda hai| isa preta pAmara me hame bana-dhvaja chur3avAiye / hama the divaukasa eka dina, hama preta aba haiM ho gaye ! karake dayA mRga-dhvaja ! hameM aba tana palaTa karavAiye / / nyagrodha-sI durbheda kI zAkhA prasArita ho rahI ! he meSa-dhvaja ! durbheda-vaTa unmUla kara btlaaiye| hama lubdha haiM, sonmAda haiM aru haiM samuddhata bhI tathA ! bhagavAna naMdAvarta-keto ! dharma-patha dikhalAiye // bhrAtRtva hama meM hai nahIM, hama dveSa-matsara-prANa haiM ! samyaktva bhArata varSa meM phira kumbha-dhvaja ! prgttaaiye| vaha tyAga hama meM hai nahIM, vaha brahma-vrata hamameM nahIM! kacchapa-pate ! vaha brahmavrata phira se hameM sikhalAiye // sauhArda hama meM hai nahIM, saba svArtha kA hI rAga hai ! he nIla sarasija-dhvaja ! hameM mAnavapanA dikhlaaiye| 110
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI * vinaya abhibhUta hama sarvatra haiM; AdhUna haiM, hama nyasta haiM ! he kaMbu dhvaja, jaga-zRMga para phira se hameM pahu~cAiye // bar3hate rahe gokula jahA~, gobadha vahA~ aba bar3ha rahe ! he nAga-dhvaja ! jaga ko ahiMsAvAda phira batalAiye / hama bhIta haiM, kAyara, napuMsaka, streNatA meM haiM sane / he siMha- dhvaja ! nazameM hamAre siha-bala pragaTAiye || he ! he kAlike ! ulbaNa inheM kaha dIjiye; bhagavAna bhArata varSa ko druta daur3a kara apanAiye || bhagavAna bhaktoddhAra meM he ! aba na dera lagAiye / avasara nahIM haiM socane kA mA! inheM samajhAiye || yo patita hokara nAtha ! tumako bhaja sakeMge hama, kaho ? bhagavAna apane bhakta ko yoM dIna lakha sakate, kaho ? tuma ho divaukasa, hama adhomukha, kyA ucita yaha hai tumheM ? jisa sthAna se hama lakha sakeM tumako vahIM rakhado hameM // tuma mor3a do cAhe galA apane sukomala hAtha se; isameM na hamako hai hicaka karuNAnidhe ! he zrIpate ! para sparza taka karane na do hamako kisIke hAtha se; muktIpate ! muktIpate !! zivazrIpate ! zivazrIpate !! bAgarA ( mAravAr3a ) phAlguna zuklA 6, zanizcara 1668 21-2-42. 161
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa [kAg2az2a kI mahagAI kyA chapAI-vyaya ke bar3ha jAne se TippaNiyeM saMkSepa meM dI jAtI hai, kSamA kareM / svargIya zrImad vijayabhUpendrasUrIzvara jI ke suziSya munirAja zrI kalyANavijayajI ke saujanya se prApta granthoMke AdhAra para TippaNiye dI gaI haiN| lekhaka ina munirAja kA apAra dhAbhArI hai| 1-girirAja himAlaya bhUgola-prasiddha parvata hai aura vizva meM saba parvatoM se uccatama parvata hai / 2-bhagavAna RSabhadeva-ye ikSvAkuvaMza meM utpanna nAbhi kulakara ke putra the| ye jaina dharma ke isa avasarpiNI kAlameM Adi prarvataka huye haiM / asi ( zastrAstra ), masi (lekhana ) aura kasi (kRSI) ye tInoM karma sarvaprathama mAnava-samAja meM pracalita karane vAle bhagavAn RSabha hI hai| vedoM kI racanA bhI Apa hI ke kAla meM huI / 72 nara-kalA, 64 nArI-kalA tathA 14 vidyAoM kI racanA bhI Apa hI ne kii| bhagavAna RSabha deva kI Ayu 84 lAkha pUrva kI thii| rAjopAdhi sarva prathama jagata meM Apane hI dhAraNa kI thii| 3-vimalavAhana-ye prAyaH zvetagaja kI savArI karate the isa liye inakA nAma vimalavAhana vizruta ho gyaa| ye prathama 163
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI * pariziSTa kulakara the / bhagavAn RSabha se ye 7 pIr3hI pUrva ho cuke the / 4 - rAmacandra - bhagavAn rAmacandra ko hindU avatAra mAnate haiM / ye sarvatra prasiddha haiM | zAyada hI aisA vyakti vizva meM hogA jo puruSottama rAma ko aura unake jIvana ko bhalI bhA~ti na jAnatA ho / ye jaina dharma ke AThaveM baladeva the / apane jIvana ke zeSa bhAga meM inhoMne saMyama vrata grahaNa kara mokSa - sAdhana kiyA thA / rAmake sadRza pitR AjJA pAlaka Aja taka vizva meM anya nahIM huA / 5- rAvaNa - rAvaNa bhI jaga vizruta hai / isane sItA kA apaharaNa kiyA thA, ataH bhagavAn rAmacandra ko laMkA para AkramaNa karanA pdd'aa| rAvaNa aura usake vaMzaja yuddha meM mAre gaye aura laMkA kA rAjya vibhISaNa ko diyA gyaa| rAvaNa dRr3ha jaina thA ! zAstroM kA pragAr3ha paMDita thA / vizeSa ke liye dekho jaina rAmAyaNa / 1 6 - bhUmI - vilor3ana - kRSi - kriyA bhagavAn RSabhadevane sarva prathama manuSyoM ko sikhAI thI aura phalataH vizva meM sarvatra kRSi karma zanaiH zanaiH prasArita ho gayA / 7- naM0 5 ko dekhiye / -- - deva-raNa- hindU pranthoM ke anusAra devaraNa sRSTi ke bahuta zrAdimeM ho cuke haiN| 6 - bhagavAn RSabha deva ne veda, zAstra, zruti kI prarUpaNA kI thI / inhoMne 18 prakAra kI lIpiyeM pracalita kI thiiN| 10 - bhagavAn mahAvIra ke samaya meM jaina, bauddha evaM vaidikamata 164
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, pariziSTa .. ina tInoM meM pratiyogitA evaM kAlAntara meM mAlinyatA cala par3I thii| bauddhamata Age bar3hakara cIna, jApAna, brahmA, pUrvI yUropa taka pahu~ca gayA thA / isa dhArmika-krAnti ne yUropa meM bhI dhArmika krAnti utpanna karadI thii| 11-12-binA parizrama jahA~ bhogopakaraNa upalabdha ho use bhoga bhUmI kahate haiM / jaise svarga Adi / ___ bhAratavarSa kama-bhUmI hai, kyoMki yahA~ bhogopakaraNa karma karane se upalabdha ho sakate haiN| 13-1 bharatakSetra ( bhAratavarSa ), 2 hemavaMta, 3, harivAsa, 4 eraNyavaMta, 5 airavaMta yugala kSetra, 6 ramyakyugalakSetra, 7 mahAvideha kSetra, ye sAta kSetra milakara jambU dvIpa ke nAma se vizruta haiN| 14-bhagavAna RSabhadeva ke pUrva bharatakSetra meM kalpavRkSa hote the, jinase prANiyoM ko icchAnusAra bhakSya aura alaMkArAdi upalabdha ho sakate the| 15-25 taka
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM0 ~ m w madhavA 4 sanatkumAra sahadevI azvasena zAnti zracirA vizvasena 5 kuMthu ara " 10 11 12 mAtA pitA nagarI bharata sumaMgalA RSabhadeva vinItA sAgara yazomati sumitra ayodhyA bhadrA devI samudra vijaya sAvatyI hastinApura gajapura nAma . cakravarttI zrIrANI | zUra rAjA zrIdevI sudarzana sUbhUma kRtavIryya tArA mahApadma jvAlA padamottara harivena merAdevo mahAhari jayanAma | vaprAdevI vijaya brahmadatta | cuhanI 31 hastinApura vANArasI kaMpilapura vaMza zrAyu ikSvAkuvaMza 8400000 7200000 500000 varSa 300000 " 100000 " 62000 19 "" " " " "" rAjagRha kaMpilapura brahmarAja "" 84000 1 10000 3000 zarIra mAna pUrva : 100 dhanuSa | moca 450 " 700 " 60000 " 30000 " "" "1 " 42 // 41 // ". 40 35 26 20 15 12 " tRtIya devaloka : 34 17 == 19 gati " 71 "" mokSa 34 99 23 saptama naraka mokSa 33 "2 saptama naraka 33
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM0 | ~|~| nAma tripRSTa dvipRSTa mAttA dattanAmA lakSmaNa 6 zrIkRSNa mRgAvatI padmAdevI prajApati potanapura brahmarAjA dvArakA svayaMbhU pRthvIdevI bhadrarAjA puruSottama sItAdevI somarAjA puruSasiMha amRtAdevI : zivarAjA pitA puruSa puMDarIka lakSmIdevI | mahAzira zeSavatI zragnisiMha sumitrA devakI vAsudeva dazaratha vasudeva nagara "" 27 aMbapura cakrapurI kAsInagara zramodhyA mathurA cAyu 8400000 barSa 7200000 6000000 3000000 1000000 65000 55000 12000 1000 w 22 " " " 33 .. 39 zarIra mAna 80 dhanuSa * pRthvIloka 70 50 26 26 16 19 ru 39 10 13 19 39 " 93 w M x gati " 33 55 " 5:3 " " 2 33 167
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM0 4 9 8 nAma 15 acala vijaya bhadra suprabha 5 sudarzana | vijayA zivarAjA zrAnanda nandana rAmacaMdra aparAjitA dazaratha balabhadra | rohiNI basudeva mAtA * pitA bhadrA devI prajApati subhadrA brahArAjA suprabhA bhadrarAjA sudarzanA | somarAjA nagara 13 baladeva " Ayu potanapura | 8500000 varSa 80 dhanuSa dvArakA 7500000,1 6500000 5500000 bapura 1700000 vijayaMtI mahAsiMha : cakrapurI 85000 jayaMtI zragnisiMha kAsInagara 50000 ayodhyA 15000 mathurA 12000 333 r "" 21 zarIra mAna 50 39 41 23 26 16 " 23 70 33 10 19 23 29 " 23 23 23 4 gati mokSa 13 ?? "" "" 97 prati vAsudeva 39 azva giri tAraka meraka madhu niskumbha balI mahAda rAvaNa "" brahmadevaloka jarAsindha 168
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthakara saM0 / nAma / pitA mAtA nagara saMchana zarIra varNa zarIra mAna / prAyu / RSabhadeva nAbhirAjA marudevA / ayodhyA ' vRSabha / svarNa / 500 dhanuSa 84 vaha pUrva 2 , ajitanAtha jitazatru vijayA , hasti / 450, / 72 , 3 . saMbhavanAtha jitArI / senArANI 'zrAvasti azva .. abhinaMdana saMvara rAjA : siddhArthA ayodhyA kapi / sumatinAtha meghabhUpa sumaMgalA , krauMca / . padmaprabha zrIdhara susImA kauzAMbI | pdmrt| 250 , supArzvanAtha ' supratiSTha / pRthvI kAzI svastika svarNa / 200 , / 10 , 8 candraprabha mahAsena lakSmaNA candrapurI, candra zveta / 150 ., 10 " hai ! suvidhinAtha sugrIva rAmA kAkaMdI makara , 100 " 10 zItalanAtha / dRr3haratha nandA bhahilapura zrIvatsa ' svarNa 10 , . , | zreyAMsanAtha viSNunRpa viSNumAtA / siMhapura | gaNDaka , 80 , 16 - - rAmA
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. dhanuSa / 72larabaSa " 12 / vAsupUjya basupUjya jayA sapA mahiSa 13 vimalanAtha kRtavarmA . zyAmA kAMpilyapura sUkara / varNa / 60 , 60 14 anaMtabAtha / siMhasena supazA ayodhyA zyena 5 : dharmanAtha bhAnU subatAranapura / vajra zAntinAtha vizvasena acirA hastinApura mRga 17 kuMthunAtha / surarAjA zrIdevI . .. meSa 65.00 varSa 18 | dharanAtha / sudarzana devI .. nadAvatta / 30 mahinAtha * kumbha nRpa prabhAvatI ! mithilA kumbha nIla / 25 " munisuvrata sumitra . padmAvatI rAjagRha kacchapa kRSNa 20 , 30000 " naminAya vijaya prA mithilA nIlakamala' svarNa, 11, 10000 , 22 neminAtha samudravijaya zivA zaurIpura zaMkha kRSNa 10 , 1000 ". 25 | pArzvanAtha bhabasena vAmA banArasa sarpa nIla hAtha / 100 24 / mahAvIra .. siddhArtha nisalA... kSatrIlaDa siMha svarsa 72 840.00 200 55000 - - / 20
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI #GO Bee * pariziSTa 27 - rAjA mayUradhvaja - ye bar3e dharmiSTha, dRr3hatI evaM dRr3ha vacanI the| inakI kathA sarvatra vizruta hai / vacanabaddha hokara ye apane priya putra tAmradhvaja kI deha ko bhI cIra kara do karane meM nahIM hicakAye the / 28 - zAlibhadra - ye pUrva bhava meM ahIra the| inakI mAtA bar3I kaThinAI se udarabharaNa karatI thI / prAyaH mAtA -beTe ko niranna raha kara kitane hI dina nikAlane par3ate the / eka dina inakI mAtA ne bar3A zrama karake inake liye kSIra banAI / mAtA kAryavazAt kahIM thor3I dera ke liye idhara udhara calI gii| pIche se eka munirAja AhArArtha inake dvAra para Aye aura inhoMne vaha samasta vIra munirAja ko baharA dI / jaba mAtA lauTa kara AI aura dekhA ki kSIra bUMda bhara bhI avaziSTa nahIM bacI hai; usane socA lar3akA kSudhAtura thA ataeva itanI tora khA sakA / zAlIbhadra ko dRSTibaiTha gaI aura paJcatva ko prApta hue / 26 - bhagavAna zAntinAtha - ye pUrvabhava meM rAjA megharatha the / eka dina ye rAjasabhA meM siMhAsanastha the ki acAnaka unake aMga meM Akara eka saMtapta kapota gira par3A aura zaraNa zodhane lagA / megharatha ne dekhA ki eka bAja usakA pIchA kiye hue hai / itane meM bAja bhI rAjA ke saMnikaTa A gayA aura bolA, 'rAjan ! merA bhakSya mujhe diijiye| mujhe kSudhA se pIr3ita rakhakara Apa kapota kI rakSA karate haiM, eka para sneha aura eka se dveSa - yaha nyAyasaMgata nahIM | agara Apa apanI deha se AmiSa kATakara isa kapota ke tola ke barAbara mujhe deM to maiM isa kapota ko chor3a 201
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI . (r) pariziSTa 8 REGISRFECE sakatA huuN|' rAjA ne tulA maMgavAI aura eka ora kapota ko rakkhA aura eka ora apanI deha se AmiSa kATakara rakkhA / parantu kapota ke bhAra ke barAbara vaha na ho sakA / rAjA ne phira mAMsa kATakara rakkhA lekina phira bhI kapota ke tola ke sama na ho sakA; taba rAjA megharatha svayaM tulA para car3ha gye| kapota evaM bAja donoM prakaTa hokara kahane lage; 'rAjan ! hama deva haiM, aura Apake dharma kI parIkSA lene Aye the| kSamA kiijiye|' rAjA kI deha pUrvavat ho gaI aura ve donoM deva apane-apane sthAna ko gaye / hindU samAja meM yaha kathA rAjA zivi ke nAma se prasiddha hai| 30-rAjA harizcandra satyavatI-ye dRr3ha satya-vrata ke liye sarvatra prasiddha haiM / ye bhagavAna zAntinAtha ke samaya meM hue the| inhoMne satya kI rakSA ke liye zmazAna kI praharI bho kI thii| pyArI priyA tArA ko tathA pyAre putra rohItAzva ko bhI satya ke liye ye becate hue vyAkula nahIM hue the| anta meM bhagavAna zAntinAtha se inhoMne saMyama-dIkSA grahaNa kI aura mokSArAdhana kiyaa| 31-04 dekhiye| 32-naM0 15 se 25 dekhiye| 33-lakSmaNa-rAjA dazaratha kI rAnI sumitrA ke lar3ake the aura rAmacandra ke anuja the| ye 8 veM vAsudeva the| inhoMne zakSaNa ko mArA thaa| 34-bharata-kaikeyI ke putra the aura rAmacandra ke vaimAtreSa 202
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI pariziSTa bhAI the / rAmacandra ke vanavAsa cale jAne para bhI bharata ne ayodhyA kA rAjya rAmacandra hI ke nAma se kiyA thA / bharata se bhAI Aja taka phira nahIM hue| 35-36-arjuna, bhIma-ye kuntI ke putra aura dharmarAja yudhiSThira ke choTe bhAI the| inakA zauryya jaga-vikhyAta hai| ye pA~ca bhAI the / anta meM pA~coM bhAI saMyama-vrata grahaNa kara siddhAcala para cale gaye the / vizeSa ke liye dekho 'jaina mahAbhArata' (gujarAtI meN)| 37-yudhiSThira-naM036 ko dekho| inake dharma-teja se inakA ratha calate samaya bhUmi se eka bAlista Upara rahatA thaa| 38-naM0 4 ko dekhiye| __36-karNa-ye kumArI kuntI ke putra the| ye bar3e vIra va dAnI the / mRtyu-zaiyyA para par3e hue bhI inhoMne bhikSuka ko riktakara nahIM lauTane diyA aura apane muMha se cUpa nikAla kara use pradAna kii| 40-rAjarSi balI-cakravartI mahApadmakumAra hI hinda-pranthoM meM rAjA balI ke nAma se prasiddha hai| zeSa donoM ora ke granthoM kI ghaTanA eka hai| dekho 'triSaSTi zalAkA puruSa-caritra bhAga 6 vA' (gujarAtI meN)| 41-zrI kRSNa-ye. ve vAsudeva the| dekho tri0 za.pu. caritra bhAga vaaN| 42--laka-kuzAnye rAmacandra jI ke putra the| rAmacandra jI ke 203
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena jagatI, OM pariziSTa , *DOORNERAL azvamedha-yajJa ke avasara para jo ina donoM bhAIyoM ne zaurya dikhAyA vaha sarvatra prasiddha hai| ____43-abhimanyu-yaha arjuna kA putra thaa| isake parAkrama ko kauna manuSya aisA hai jo nahIM jAnatA hai / kurukSetra ke mahAsamara meM isa Sor3aza varSIya kumAra ne sapta mahArathiyoM ke bhI dA~ta khaTTe kara diye the| phira anta meM yaha adharma nIti se mArA gayA thaa| 44-bhagavAna neminAtha-ye samudravijaya ke putra aura zrIkRSNa ke cacere bhAI the| ye 22 veM tIrthaMkara the| jaba Apa azvArUda hokara ugrasena kI putrI rAjImatI se pANI-pIr3ana karane ke liye zvazura-gRha ko toraNa-badha hita jA rahe the ki Apane bIca meM se hI azva ko pazugRha meM agaNita pazuoM ko bandhI dekhakara aura yaha jAnakara ki inhIM pazuoM ke AmiSa kA varAtithiyoM ko bhojana diyA jAyagA, mor3a diyA aura Apa sIdhe giranAra parvata para car3ha gaye aura saMsAra chor3a kara dIkSA grahaNa kara lii| aise udAharaNa saMsAra meM bahuta kama haiM / vizeSa varNana ke liye dekho vi0 za0 pu0 caritra bhAga 8 vaaN| 45-bhagavAna mahAvIra-ye hamAre antima tIrthakara haiN| jitane upasarga bhagavAna vIra ne sahana kiye, utane saMsAra meM zAyada hI kisI mahAtmA ne sahana kiye hoN| caNDa kozika sarpa ne inheM kAyotsarga meM kATA, kAyotsarga meM hI Apa ke kAnoM meM gvAloM ne tIkSNa kIleM Thauke; anArya deza meM asaMkhya pApako kaSTa sahana karane par3e, duSTa gozAlA ne bhApako sarvAyubhara duHkha 204
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * pariziSTa diyaa| upasargoM kA nAma mAtra ginAne ke liye bhI eka dastA kAgaja cAhie / dekho tri0 za0 pu0 caritra bhAga 10 vaaN| 46--bhagavAna pArzvanAtha-taka jo hamAre 23 veM tIrthakara haiM jaina-itihAsa saralatA se upalabdha hai| kaThinatayA aba aba aitihAsika zodha bhagavAn neminAtha taka jAtI hai| isake pUrva kA samasta itihAsa andhakAra meM hai| saMbhava hai Age jAkara patA Age jA ske| 47-gajasukumAla-ye veM vAsudeva zrIkRSNa ke boTe bhAI the| inake zvazura zomazarmA ne inake zira para jaba ki ye dhyAnastha kAyotsarga meM zmazAna kSetra meM khar3e the, sajaga aMgAre rakha diye the| phira bhI Apa dhyAnastha rahe aura anta meM antakRta kevalI hokara Apa mokSa-pada ko prApta hue| 48-metAryamuni-ye parama dayAlu the| Apane apane prANa dekara bhI suvarNa jau cugane vAle krauMca pakSI kI prANa-rakSA kI thii| 4-arNikA putra-ye bar3e samatA bhAvI the| eka nAvika ne Apako gaGgA kI jala-dhArA meM pheMka diyA thA jaba ki pApa nAva meM baiThe hue gaMgA pAra kara rahe the| parantu Apane usa para tanika bhI AkroSa nahIM kiyaa| anta meM antakRta-kevalI hokara Apa mokSa gye| 50-khandakaRSi-ye bar3e samatAprANa the| rAjAjJA se ApakI carma utArI gaI thI, lekina Apane samatAbhAva nahIM 205
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI, (r) pariziSTa chor3A aura anta meM Apa bhI antakRta-kevalI hokara zivapada ko prApta hue| 51---sudarzana zreSTI-ye bar3e zolavanta the| caMpApati rAjA dadhivAhana kI abhayA rANI ne Apa para mithyA kalaMkAropaNa kiyA thA aura rAjA ne Apako zUlI para car3hAye jAne kI AjJA dI thii| lekina sudarzana zreSThI ke zIla ke pratApa se zUlI bhI puSpAsana ho gii| 52-sthUlabhadra-ye rAjA nanda ke mantrI zakaTAva ke putra the| Apane saMsAra sa Ubakara dIkSA grahaNa kara lI thii| Apa zuddha saMyama-vratI the / Apane eka bAra kozA gaNikA ke ghara jo gRhasthAvasthA meM ApakI premikA raha cukI thI caturmAsa kiyA thA aura usake aneka lobhana-pralobhana dikhAne para bhI Apa zIla meM bar3e hI aDiga rahe the| 53-paMcaparameSThi-namaskAra mantra-yaha jaina dharma kA sarvazreSTha maMgala mantra hai| isameM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ina pA~coM parama mahAtmAoM ko namaskAra kiyA gayA hai| 54-arihaMta-dveSAdi abhyaMtara doSoM ko jItane vAle ko arihaMta kahate haiM / inake aSTa prAtihArya, cAra mUla atizaya hote haiM / inakI vANI paitIsa guNayukta hotI hai| 55-siddha-siddha bhagavAna ke aSTa guNa hote haiN| 56-AcArya-chattIsa guNadhArI ko prAcArya kahate haiN| dekho paMciMdiya suutr|
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * pariziSTa 57 - khapuTAcArya - ye prakhara tejavanta AcArya the| Apane aneka bauddha vidvAno ko zAstrArtha meM nisteja kiyA thaa| Apane pravara bauddha vidvAn bahukara ko zAstrArtha meM harAyA thA / bhRgukaccha nagara meM aba bhI eka gautama buddha kI ardhanamita mUrti hai / kahate haiM ki isa buddha mUrti ne khapuTAcArya ke Adeza para unheM vaMdana kiyA thA / 866 58 - svayaMprabhasUri-ye zrutajJAna ke dhArI mahA tejasvI AcArya the | Apane lAkhoM hiMsakoM ko ahiMsaka banAyA thA / maruprAnta ke antaragata AyA huA zrImAlapura eka samaya paramahiMsaka thA / Apa zrI ne hI usa samasta nagara ko tathA vahA~ ke rAjA jayasena ko jaina banAyA thA / zrImAla ( eka jaina jAti ) zrImAla - pura se hI jaina bane the / prAgvaTa vaMza ko bhI Apane hI jaina banAyA thA, jo aba jaina poravAla jAti ke nAma se vidyamAna hai / 56 -- ratnaprabhasUri- Apane marudhara prAnta antargata AI huI osiyA nagarI ke nivAsiyoMko jisakA pUrva nAma upakezapura thA jaina banAyA thaa| tabhI se osiyA nagarI ke nivAsI osavAla kahalAte haiM / 60 - samitAcArya - ye vajrasvAmI ke mAmA the, parama tapasvI AcArya the| inheM Ate hue dekhakara jalapUrNa nadI, sara bhI inake liye mArga kara dete the / 61 - vajrasenAcArya - ye parama tejasvI AcArya the| inake samaya meM bAraha varSa kA bhayaMkara duSkAla par3A thA | Apane sopAraka nagara ke nivAsI zreSThI jinadatta kI strI IzvarI ko 207
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * pariziSTa usake ghara AhAra grahaNa karate hue kahA ki aba kala se sukAla hogA aura aisA hI huaa| 62-ratnazekharasUri-prabala jaina vidvAna the| Apane 'zrIpAla-caritra' tathA guNasthAnakakramAroha' nAmaka aneka uttama grantha likhe haiM / bAdazAha phiroja tugalaka ApakA bar3A sammAna karatA thaa| 63-candrasUri-ye AcArya mAgadhI bhASA ke pragAr3ha paNDita the| inhoMne mAgadho meM saMgrahaNI nAma kA grantha likhA hai| Apane 'niryAvalI sUtra' para bhI TokA likhI hai| ye prAcArya terahavIM zatAbdI meM hue haiN| 64-prasannacandra rAjarSi- ye mahAna AcArya ho cuke haiN| inhoMne apanA rAjya apane choTe bhAI ko dekara dIkSA lI thii| ___65-66-kAlikAcArya va rAjA gardabhilla-rAjA gardamilla ujjaina kA rAjA aura prasiddha vikramAditya kA pitA thaa| isane sarasvatI nAma kI sAdhvI ko jo ati sundara thI aura tRtIya kAlikAcArya kI bahana thI pakar3a kara aMtaHpura meM DAla dii| nidAna kAlikAcArya ne prAcArya veSa ko parityakta kara anArya deza meM saM senA saMgrahIta kii| rAjA ko parAsta kara sAdhvI ke zIla kI rakSA kI aura use rAjA ke caMgula se mukta kii| 67-indrAcArya-ina AcArya ne 'yogavidhi' nAmaka adbhuta grantha likhA hai| 68-tilakAcArya-ye mahAna prasiddha AcArya the / inhoMne 208
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jaina jagatI @G/GR * pariziSTa 'Avazyaka laghuvRtti' nAma kA grantha likhA hai / 'dazavaikAlikasUtra' para bhI TIkA likhI hai / - 66 - doNAcArya - inhoMne 'oghaniyukti' para TIkA likhI hai| 70 - mallavAdI AcArya - inhoMne padma caritra (jaina rAmAyaNa ) caubIsa hajAra zlokoM meM likhA hai / ye vikrama caturtha zatI meM vidyamAna the / bhRgukaccha meM Apane bauddhAcAryoM ko zAstrArtha meM parAsta kiyA thA ataeva Apako 'vAdI' pada diyA gayA / 71 - sUrAcArya - ye mahAna pafosta the / inhoMne prasiddha bhojarAjA kI faar - maNDalI ko bhI darzana- zAstrArtha meM parAsta kiyA thA / - 72 - vIrAcArya - ye bhI prakhara zAstra pAraMgata the / inhoMne ahilapura meM siddharAja kI rAjasabhA meM bauddhAcAyoM ko zAstrArtha meM parAsta kiyA thA / 73 -- jinezvarasUri -- ye mahAna vidvAna the / ye 11 vIM zatI meM hue haiN| inhoMne paMcaliMgIprakaraNa, vIracaritra, lIlAvatIkathA, kathAratna koSa Adi aneka grantha likhe haiM / 74 - jIvadeva AcArya -ye mahAn prabhAvaka sAdhu the / inhoMne deha tyAga karate samaya apane antevAsiyoM ko apanA zira cUrNaM karane kI AjJA dI thii| kyoM ki inako bhaya thA ki koI yogI inakA zira lekara utpAta macAvegA / 75- durgAcArya - ye vikrama saM0 600 meM vidyamAna the / inhoMne agaNita dhana-dravya ko parityakta kara dIkSA lI thI / 76 - mAnaturaMgAcArya -- inakA nAma adhika prasiddha hai / ye 14 203
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI mahAm vidvAna the| prasiddha bhaktAmbara-stotra inhIM kI racanA hai| kahate haiM ki Apane apanI 44 (caumAlIsa) ber3iye caumAlIsa zlokoM kI racanA karate hue kATI thiiN| ____77-Arya suhasti-ye mahAna tejasvI prAcArya the| prasiddha jaina samrAT saMprati ke guru the| ye bhUta, bhaviSyata, vartamAna ke jJAtA the| ___78-samprati-samrATa azoka ke prapautra the| ye dRr3ha jainadharmI the| inhoMne apane zAsana-kAla meM savA lakSa nUtana jina mandira banavAe, savA kror3a nUtana jinabiMba karavAye, teraha sahasra prAcIna jinamandiroM kA jIrNoddhAra karavAyA aura sapta zata dAnazAlAyeM bnvaaii| dekho 'samrATa samprati' nAmakI pustaka / Aja bhI samrATa samprati ke banavAye hue kitane hI mandira, stUpa hajAroM saMkaTa sahana karake bhI samprati ke nAma ko amara rakkhe hue haiN| 76-mAnadevAcArya-ye paramahaMsa the| eka samaya takSazIlA nagarI meM bhayaMkara upadrava prArambha ho gyaa| Apa usa samaya nAdolapura meM virAjamAna the| Apane nAdolapura meM 'zAnti-stotra' banAyA aura use takSazIlA ko bhejA / jyoMhi vahA~ 'zAnti-stotra' kA pATha kiyA gayA ki eka dama sArA upadrava zAnta ho gyaa| ___80-abhayadevAcArya-isa nAma ke chaH prasiddha AcArya ho cuke haiM / ina chaH meM bhI adhika prabhAvaka jinezvarasUri ke ziSya abhayadevasUri haiM / Apane gyAraha aGgoM kI TIkAyeM likhI haiN| bhApa nAgArjuna ke samakAlIna the| 81-zAntisUri-ye AcArya dhanapAla aura sUrAcArya ke 210
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI pariziSTa samakAlIna hai / Apane bhI rAjA bhoja ke vidvadagaNoM ko niSprabha kara diyA thA / zrataeva rAjA bhoja ne Apako 'vAdI vetAla' kI upAdhi pradAna kI thI / 82 - khappabhaTTAcArya - inhoMne mathurA ke rAjA Ama ko jaina-dharmI banAyA thA / Ama rAjA durAcArI aura strIlaMpaTa thA / Ama rAjA ne jyoMhi jainadharma svIkAra kiyA ki sArI mathurA nagarI jo zaiva thI jaina dharmAnuyAyI bana gaI / 83 - jinadattasUri-ye kharataragaccha ke mahA prasiddha AcArya ho cuke haiN| Aja bhI sthAna 2 para Apake nAma se dAdAbAr3iye maujUda haiN| Apane jainadharma kA atizaya vistAra-pracAra, kiyA thA / ye AcArya 12 vIM zatI meM hue haiM / 84 - jinakuzalasUri-ye kharataragaccha ke AcArya the| Apane 'caityavaMdanakula vRtti' nAma kA graMtha likhA hai / 85 - jinaprabhasUri-ye pragAr3ha vidvAna the / inakA aisA niyama thA ki pratyeka dina koI nava stotra, sUtra raca kara hI annajala grahaNa karanA / inhoMne 'dvacAzraya mahAkAvya' likhA hai / inakA kAla 14 vIM zatI hai / 86 - candrakIrtisUri- inhoMne 'sArasvatavyAkaraNa' 'candrakIrti' nAma kI TIkA likhI hai / 87- prabhAcandrasUri-ye AcArya 14 vIM zatI meM huye haiN| inhoMne 'prabhAvika caritra' nAmakA aitihAsika grantha likhA hai| - Arya AzAdhara - ye saMskRta ke prakhyAta paNDita the / inhoMne 'kuvalayAnandakArikA' nAmaka alaGkAra kA grantha likhA hai| 211 para
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ (r) jaina jagatI, * pariziSTa . 86-AcArya amitigati-ye AcArya bhI bar3e vidvAna the| inhoMne 'subhASitaratnasaMdoha', 'dharmaparIkSA' Adi kitane hI sundara grantha likhe haiN| ___10-zrI hemacandrAcArya-ye saurASTrapati kumArapAla ke guru the| asama vidvAna the| inhoMne saMskRta, prAkRta meM saikar3oM prantha likhe / vaiyAkaraNa advitIya the| 'hemacandravyAkaraNa' inakA sarvAdhika prasiddha hai / inakI lekhanI kI zakti ko samasta sAhityasaMsAra svIkAra karatA hai / inhoMne sAr3he tIna karor3a se bhI Upara zlokoM kI racanA kI hai| 61-sItA-mahAsatI sItA ko kauna nahIM jAnatA / agni'parIkSA ke samaya sItA ke zIla-prabhAva se agni bhI zItala jala bana gaI thI / agni-parIkSA ho lene ke pazcAt sItA ne dIkSA grahaNa kara lI aura cAritra pAlana kiyaa| 12- dropatI-dropatI ke cIrApakarSaNa kI kathA sarvatra prasiddha hai / usake zIla ke prabhAva se cIra kA bhI aMta na AyA aura duzAsana svayaM lajita evaM thakita hokara baiTha gyaa| 3-mainA sundarI-yaha zrIpAla koTobhaTa kI rANI thii| jaba mainA kA zrIpAla ke sAtha praNaya huA thA usa samaya zrIpAla kuSTa roga se atizaya pIr3ita thA / mainA ne prathama darzana para hI zrI siddhacakra kI pUjA karake caraNodaka lekara zrIpAla para chir3akA ki zrIpAla pUrvavat rUpajIva ho gayA / dekho 'shriipaalraasoN|' 4-zaivyA-rAnI zaivyA ko tArA bhI kahate haiN| rAjA irizcandra ne tAga ko eka purohita ke hAtha becI thI, lekina zaivyA 212
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ .*jaina jagatI ** pariziSTe hicaka bika gaI aura apane pati ko RNa mukta kiyaa| dekho 'harizcandrarAsa' | 65 - tArA - yaha rAjakumAra kanaka kI bahina thI / yaha bacapana meM hI apane parivAra se bichur3a gaI thii| isane aneka saMkaTa sahana kiye the / 66 - kusumabAlA -- yaha bhI mahA satI thI / isane apane zIla kI rakSA karane ke liye bar3e-bar3e saMkaToM ko sahana kiyA thA / 67 - subhadrA - apane zIla ke prabhAva se isane calanI se kue meM se pAnI nikAla kara bar3hate huye jala pravAha ko chiTaka kara zAnta kiyA thA / yaha caMpAnagarI - nivAsI zreSTha suta buddhadAsa kI strI thI / 18 - zivA - caNDapradyota kI rANI aura ceTaka rASTrapati kI putrI thii| isane nagarI meM lagatI huI prabala agni ko apane zIla ke prabhAva se zamana kI thI / 66 - kalAvatI --- zaMkha nRpati kI rANI thI / eka samaya rAjA ne mithyA zaMkA se kalAvatI ke donoM hAtha kaTavA diye / lekina avasara Aye zIla ke prabhAva se kalAvatI ke donoM hAtha pUrvavata ho gaye / 100 - vAsumati --isakA apara nAma caMdanabAlA hai| yaha rAjA dadhivAhana kI putrI thI / Ajanma brahmacAriNI thI aura bhagavAna mahAvIra kI suyogyA ziSyA thI / bhagavAn kA kaThina abhigraha caMdanavAlA ke hI hAtha pUrNa huA thA / isane jIvana meM jitane saMkaTa sahana kiye utane duHkha zAyada hI kisI anya satI 213 -
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena jagalI. ne sahana kiye hoMge / eka rathavAna ise aura isakI mAtA dhAriNI ko pakar3a kara jaMgala kI ora bhaagaa| mAtA ne vipina meM ho jitA khIMcakara prANa tyAga kiyaa| gaNikAne ise kraya karI, zreSTha strI ne ise baMdI bnaayii| lekina aMta meM isake saba upasarga zamana ho gye| 101-damayantI-rAjA nala kI rANI damayanto kI bhI kathA sarvatra vizruta hai / isane bar3I caturAI se apane pati ko puna: zodhA thaa| 102-brAhmI-bhagavAna RSabhadeva kI putrI thii| yaha Ajanma brahmacAriNI rahI thii| aMta meM isane dIkSA lekara cAritra paalaa| 103-sujyeSThA-yaha rASTrapati ceTaka kI putrI thii| yaha bhI Ajanma akhaNDa brahmacAriNI rahI thii| isane bhI cAritra-vrata grahaNa kiyA thaa| 104-sundarI-yaha bAhubala kI bahina aura bhagavAna RSabha deva kI putrI thii| yaha bhI akhaNDa brahmacAriNI rahI thii| 105-puSpacUlA-yaha anikAputra prAcArya kI parama suyogyA ziSyA thI aura advitIyA sevAparAyaNA thii| 106-dhAriNI-isa nAma kI aneka barAGganAyeM ho gaI haiN| yahA~ hamArA artha campAnareza dadhivAhana kI zolavatI rANI dhAriNo se hai jo candanavAlA kI mAtA thii| isane apane zIla kI rakSA karane ke liye aneka prayana kiye the anta meM koI upAya
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ na calatA dekhakara yaha jilA khIMca kara paMcatvagati ko prApta huI thii| 107-madanarekhA-yaha rAjA yugabAhu ko patiparAyaNa rANI thii| yugabAhu ko isake devara maNIratha ne mAra DAlA thA aura ise usako priyA banane ke liye aneka pralobhana va saMkaTa diye the| anta meM yaha prAsAda chor3akara bhAga nikalI thI aura dIkSA grahaNa kara cAritra pAlane lagI thii| 108-narmadA-yaha mahezvaradatta kI pativratA strI thii| isane AcArya suhamti ke pAsa dIkSA grahaNa kI thii| 106-sulasA-yaha paramahaMsA mahilA thii| isake battIsa putroM kA maraNa eka sAtha huA thA, lekina yaha unake maraNa para tanika bhI zokAtura nahIM huI thii| aura apane pati ko dharma kA pratibodha dekara use isane zoka-sAgara meM DUbane se ubArA / anta meM isane bhI dIkSA lekara cAritra-vrata kA pAlana kiyaa| 110-musomA-yaha zrIkRSNa vAsudeva kI patiparAyaNA rANI thii| isake zIla kI parIkSA devoM ne aneka prakAra se lI, lekina yaha parIkSA meM sadA kharI utrii| anta meM isane bhI dIkSA lekara cAritra-dharma kA pAlana kiyaa| 111-aMjanA-yaha hanumAna kI mAtA aura pavanakumAra kI pativratA rANI tho / aMjanA kI kathA prAyaH sarvatra prasiddha hai| 112-padmAvatI-yaha rASTrapati ceTaka ko putrI campAnareza dadhivAhana kI patiparAyaNA rANI aura karakaMDU kI mAtA thii| isane bho dIkSA lekara cAritra-vrata grahaNa kiyA thaa| 245
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena-jagatIM, 20000000 pariziSTa 113-rAjImatI-isakA pANi-prahaNa kumAra nemanAtha ke sAtha honA nizcita huA thA; lekina kumAra nemanAtha to dIna pazuoM. kA jo badha kiye jAne ko pazu-gRha meM bandha kiye gaye the, karuNa rudana zravaNa kara toraNa para se lauTa gaye the| isane apane devara rathanemI ko jo ise apanI strI banAnA cAhatA thA dharma kA pratibodha dekara dharma meM dRr3ha kiyA aura yaha akhaNDa brahmacAriNI rahakara cAritra-vrata meM dRr3ha rhii| 114-jayantI-yaha zatAnika nareza kI bahina thii| yaha bar3I paMDitA thI / isane bhagavAna mahAvIra se aneka prazna kiye the| isane bhI dIkSA grahaNa kara cAritra-dharma pAlA / 115-bhUtadattA-yaha nanda rAjA ke maMtrI zakaTAla kI putrI aura sthUlabhadra kI bahina thii| ye sAta bahine thiiN| sAtoM hI bahine smaraNa-zakti meM advitIyA thiiN| - 116-jamadagni-ye parazurAma ke pitA the| aura reNukA ke sAtha inhoMne ekadina kA rAtriprema kiyA thaa| 117-kauzika-maharSi vizvAmitra ko hI kauzika kahate haiM / ye menakA ke prasaMga se zIlabhraSTa ho gaye the| 118-mathurA ke kaMkAlI TIloM kI khudAI meM aneka stUpa,, mUrtiyeM aura zilAlekha nikale haiN| jinase hamArI prAcInatA siddha hotI hai ! dekhiye vI0 smitha kyA likhate haiMThe Original erection of the stupa in brick in 216 .
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI . * pariziSTa the time of Paraswanath, the predecessor of mahavir would fall a date not later than 600 B. C. V. Smith Mutra Antiquities. abhI hAla meM jo mohana jADorA kI khudAI huI hai, usameM eka dhyAnastha mUrti milI hai| use saba vijJajana 5000 varSa se bhI prAcIna batAte haiM / kAyotsargastha evaM dhyAnastha mUrti atirikta jaina aura bauddha ke anya koI nahIM ho sakatI hai| sarva jaga yaha svIkAra kara cukA hai ki bauddhamata ke Adi pravartaka bhagavAna buddha hI the jo bhagavAna mahAvIra ke samaya meM hI hue haiM / ataH aba ukta mUrti saba prakAra se jainamUrti siddha hotI hai / isa prakAra hamArI prAcInatA ke aneka cinha aba upalabdha ho cuke haiM aura ho rahe haiN| sabakA yahA~ sthAnAbhAva se ullekha azakya hai / dekhiye 'mUrtipUjA kA prAcIna itihAsa' pra0 paMcama ( muni jJAnasundarajI vilikhita ) / 116-4 agasta san 1934 ko prakAzita hue 'bambaI samAcAra' meM eka yUropayAtrI ne likhA hai ki amerikA aura maMgoliyA meM eka samaya jainiyoM kI ghanI AbAdI thii| Aja ina ukta dezoM meM bhUgarbha se aisI jaina-mUrtiyoM ke khaNDahara upalabdha hote haiM ki jinase isa bAta kI puSTi hotI hai / dekhiye 'mUrtipUjA kA prAcIna itihAsa pra0 paMcama | - 120 - bhAja saMsAra ke sarvazreSTha puruSa bhArata ke sapUta mahAtmA gAMdhI haiM / Apane vizvavyApI cirazAnti ke darzana 215
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'satya' aura 'ahiMsA' meM hI kiye haiM aura samasta saMsAra ko bhI ApakA yahI upadeza hai| saMsAra bhale prakAra jAnatA hai ki jaina dharma ke bhI mukhya siddhAnta satya aura ahiMsA hI haiM / ___ 121-'yaha nirvivAda siddha hai ki bauddhadharma ke pravartaka gotamabuddha se pahile jainiyoM ke tevIsa tIrthakara ho cuke haiN|' yaha prasiddha vidvAn DeviDa sAhaba ne enasAiklopIDiyA byAhAlyUma 26 meM likhA hai| aisA hI aneka yUropIya vidvAnoM kA mata hai| aba to hamAre dezabhAI bhI aisA mAnane lage haiM / 122-dekho 'jaina jAtimahodaya' prathama prakaraNa (muni jJAnasundarajI vilikhita) (a) yajurveda-OMnamo'haMnto RSabho / (ba) yajurveda-OM rakSa rakSa ariSTanemi svAhA / (adhyAya 26) (sa) zrI brahmANDapurANa nAbhistu janayetputraM. marudevyAM manoharam / RSabhaM kSatriyazreSTha. sarvakSatrasyapUrvakam / / (da) manusmRti-kulAdi bIjaM sarveSAM prathamo vimlvaahn| cakSuSmAMzca yazasvI vAbhicandrotha prasanejita // (i)-mahAbhArata meM zrIkRSNa bhagavAn kyA kahate haiM'Arohasva rathe pArtha gAMDIvaMca kade guru / nirjitA medinI manye nigranthA yAdi sanmukhe / ' 123..... parantu isa ghora hiMsA kA brAhmaNa dharma se vidAI le jAne kA zreya jainadharma hI ke hisse meM hai|' ukta sAtha paM. 215
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAlagaGgAdhara tilaka ne 30 navambara sam 1864 ko bar3ISA meM vyA. khyAna dete hue kahA thaa| jaina jAti mahodaya pra0 prakaraNa se uddhRta / 124-pauSa zuklA 1 sa. 1662 ko kAzI meM vyAkhyAna dete huye paM0 svAmorAmamizrajI zAstro, bhUtapUrva prophesara saM0 kAleja banArasa ne kahA, "mujhe to isameM kisI prakAra kA uja nahIM hai ki jainadarzana vedAntAdi darzanoM se bhI pUrva kA hai|" jai. jA0 mahodaya pra0 prakaraNa / 125-50 bAlagaMgAdhara tilaka kA bhI yahI mata thA ki jaina-dharma anAdi hai / jai0 jA0 mahodaya pra0 prakaraNa / 126-(a)-"RSabha deva jainadharma ke saMsthApaka the yaha siddhAnta apanI bhAgavata se bhI siddha hotA hai|.........mhaaviir jainadharma ke saMsthApaka nahIM haiN| be 24 tIrthaMkaroM meM se eka pracAraka the|" ye vAkya govinda ApTe bI0 e0 indora nivAsI ne apane eka vyAkhyAna meM kahe the| (ba) - "logoM kA bhrama-pUrNa vizvAsa hai ki pArzvanAtha jainadharma ke saMsthApaka the| kintu isakA prathama pracAra RSabhadeva ne kiyA thaa| isako puSTi ke pramANoM kA abhAva nahIM hai|" ye vAkya zrI0 varadAnta mukhyopAdhyAya ema0 e0 ne apane baMgalA lekha meM likhe the, jisakA hindI-anuvAda nAthUrAma premI ne kiyA hai| jai0 jA0 mahodaya pra0 prakaraNa / 125-"sabase pahile isa bhAratavarSa meM "RSabhadevajo" nAma ke maharSi utpana hue ......inake pazcAt ajitanAtha se 219
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * pariziSTa Recenect lekara mahAvIra taka 23 tIrthakara apane-apane samaya meM ajJAnI jIvoM kA mohAndhakAra nAza karate the|" ye vAkya tukArAmakRSNa zarmA laTTa bI0 e0 pI0 eca0 DI0 ityAdi prophesara kvIMsa kAleja banArasa ne 'syAdvAda mahAvidyAlaya kAzI ke dazama vArSikotsava ke avasara para apane vyAkhyAna meM kahe the| jai0 jA0 mahodaya pra0 prakaraNa / 128-"pArzvanAtha eka aitihAsika vyakti ho gaye haiN| isameM koI zaMkA nahIM hai| jaina mAnyatAnusAra unakI Ayu 100 varSa kI thI aura mahAvIra se 250 varSa pUrva unakA nirvANa huA hai| isa prakAra pArzvanAtha IsA se ATha zatAbdi pUrva utpanna hue siddha hote haiN| mahAvIra ke mAtA pitA pArzvanAtha ke dharmAnuyAyI the|" aisA girinoTa kA mantavya hai| 'uttara hindustAna meM jainadharma' nAmaka itihAsa pR0 11 se uddhRta (le0 cimanalAla ke0 canda shaah)| 126-"jyoM-jyoM maiM jaina dharma aura usake sAhitya ko samajhatA hU~ tyoM-tyoM maiM use adhika pasanda karatA huuN|" ye zabda jAnsahArTala ne apane eka patra meM likhe the| 130-131-nara-kalA-va nArI-kalA-yahA~ sthanAbhAva se hama nara-kalAoM aura nArI-kalAoM ke nAma to nahIM de sakeMge aura na dene kI hI AvazyakatA hai| 132-135-aparAjita, naMdimitra, naMdila, bhadrabAhu (bhadrabhuja) ye saba zruta kevalI aura caudaha pUrva ke jJAtA the| . _136-Arya rakSitasUri-ye bhI jambUsvAmI ke pramukha ziSya
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, pariziSTa . the aura sAr3he nava pUrva ke jJAtA the| dharma-devaloka kA indra bhI unake tapa, teja ko dekhakara unakA parama anucara bana gayA thaa|, 137 - indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti, vyakta, saudharma, maNDita, mauryaputra, akampa, acalAbhrAja, metAraja aura zrIprabhAsa ye 11 bhagavAna mahAvIra ke gaNadhara the| ye saba hI prakANDa paMDita va vidvAna the| jaina-dharma ke satra zAstra ina 11 gaNadharoM ne lipibaddha kiye haiN| 138-umAsvAtivAcaka-ye saMskRta prAkRta ke advitIya vidvAna the / inhoMne saMskRta meM 500 grantha likhe haiN| 'tattvArthasUtra' inhIM kA racA huA hai / eka bAra inhoMne sarasvatI kI pASANa-mUrti se bhI apane zlokoM kA uccAraNa karavAyA thaa| ___ 136--kavi rAjazekhara-ye prAcArya mahAkavi the| ye vi0 saM0 14.5 meM vidyamAna the| inhoMne zrIdharakRta 'nyAyakaMdalI' kI TIkA likhI hai, tathA 'prabandhAmRtadIrghikA' nAma kA sAta hajAra zlokoM kA eka grantha likhA hai| 140-kundakundAcArya-ye mahAna AcArya vikrama kI prathama zatI meM hue haiN| inhoMne 'pravacanasAra, paMcAstikAya, samayasAra, niyamasAra, dvAdazAnuprekSA aura darzanaprAbhRtAdi prAkRta graMtha likhe haiM / ye AcArya adhika prasiddha haiN| 141-devaDhIgaNikSamAzramaNa-ye vikrama kI chaThI zatI meM maujUda the| ye lohitAcArya ke ziSya the| inake samaya meM jainazAstroM kA astitva nAma mAtra ko raha gayA thaa| vallabhIpura meM
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * pariziSTa punaH inhoMne samasta jaina-pranthoM ko pustakabaddha kiyA / inake samaya meM kevala eka pUrva kA jJAna raha gayA thA / 142 - pAdaliptAcArya -ye mahAvidyAoM meM pAragAmI the| inhoMne 'taraMgalolA, nirvANakalikA tathA praznaprakAza' nAma kA jyotiSa zAstra likhA hai / nAgArjuna ne bhI inheM apanA guru mAnA thA / nAgArjuna zrAyurveda ke dhurandhara jJAtA ho gaye haiM / ye jar3I bUTiyoM se svarNa banAte the / isakA inheM bar3A garva thA / eka dina Apa pAdaliptAcArya jI se milane gaye, lekina unheM vandana nahIM kiyA / pAdalitAcArya ne apane mUtra se eka patthara ko svarNa-khaNDa banA diyA, yaha dekhakara nAgArjuna bar3e lajjita hue aura pAdaliprAcArya ko vaMdana kiyA / 143 - dekho 142 144 - siddhasena divAkara ye saMskRta ke bar3e zaktidhara vidvAna ho cuke haiN| rAjA vikrama ke navaratna bhI inake Age nisteja ho gaye the aura vikrama ne jaina-dharma svIkAra kiyA thA / inhoMne kalyANamandira-stotra racakara mahAkAlezvara ke liMga meM se bhagavAna pArzvanAtha kI mUrti udghaTita kI thii| 145 - vAdIndra devasUri-ye AcArya saurASTrapati rAjA siddhasena ke samaya meM hue haiN| rAjA ne khuza hokara inheM vAdIndra kI upAdhi arpaNa karI / 'syAdvAdaratnAkara', 'pramANanayatatvAlo. kAlaMkAra' jo samasta saMskRta sAhitya meM advitIya grantha mAne jAte haiM inhIM AcArya ke banAye hue haiM / 146 - bAdI devasUri - devasUri nAma ke eka bhAcArya 222
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ jananagatI *pariziSTa . mugala samrAT jahAMgIra ke samaya meM bhI ho cuke haiN| ye bhI bar3e vidvAna AcArya the aura inheM 'vAdI' kI upAdhi thii| 147-hemacandrasUri-ye prasiddha zrAcArya abhayadeva sUrijI ke ziSya the| ye 12 vIM sadI meM hue haiN| inheM 'malladhArI' kI upAdhi rAjA siddhasena ne arpaNa kI thii| inhoMne jIva-samAsa, bhavabhAvanA, zatakavRtti, upadezamAlAvRtti' Adi aneka amUlya prantha likhe haiN| 148-haribhadrasUri-ye AcArya bhI saMskRta ke ajor3a vidvAna the| ye vikrama kI chaThI zatI meM ho gaye haiN| inhoMne kula milAkara 1444 prantha likhe haiM / jaMbUdvIpa-saMgrahaNI, dakSavekAlikavRtti, jJAnacitrikA, lagnakuNDalikA yogadRSTisamuccaya, paMcasUtravRtti ityaadi| eka isI nAma ke AcArya 12 vIM zatAbdi meM bhI ho gaye haiN| ye bhI bar3e zaktidhara AcArya the| inheM loga kalikAlagotama kahate haiN| inhoMne bhI 'tattvaprabodhAdi aneka prantha likhe haiN| 146-zrIpAla-yaha saurASTrapati rAjA siddhasena ke samaya meM hue haiN| ye mahAkavi the aura rAjA inakA bar3A saMmAna karatA thaa| 150-parimala-ye bar3e bhAvuka kavi aura vidvAna the| 151-dhanaMjaya-isa nAma ke eka mahAkavi vikrama kI vIM zatI meM ho gaye haiN| inheM samasta saMskRta-sAhityika-saMsAra jAnAtA hai| inake banAye hue aneka graMtha ati prasiddha haiN| 'dvisaMdhAnamahAkAvya' jisake pratyeka zloka se do-do kathAoM kA 223
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI pariziSTa artha nikalatA hai tathA 'dhanaMjayanAmamAlA' Apake prasiddha graMtha haiN| 152-vanasvAmI-inakI smaraNa-zakti bar3I prabala thii| ATha varSa kI Ayu taka inhoMne zravaNamAtra se 11 aMgoM kA sampUrNa jJAna prApta kara liyaa| pazcAt prAcArya siMhagiri ke pAsa inhoMne dIkSA vrata grahaNa kiyaa| ye 10 pUrva ke jJAtA aura vaikriyalabdhi-dhara the| inakA svarga-gamana mahAvIra saM0 584 meM huaa| 153-akalaMka-ye prasiddha zAstrajJa the| inhoMne aneka bauddhoM ko zAstrArtha meM parAsta kiyA thA aura jaina-dharma kI atizaya unnati kii| 154-vAgmaTa-ye mahAkavi the| vAgbhaTAlaMkArasaTIka, neminirmANakAvya, kAvyAnuzAsanasaTIka inake race hue graMtha haiM / saMskRta-sAhitya-jagat meM inakA sammAna mahAkavi kAlidAsa ke samatula hai| 155-dhanapAla-mahAkavi dhanapAla mahAkavi kAlidAsa ke samakAlIna haiM / 'tilakamaMjarI' jo kAdambarI ke jor3a kA grantha hai Apane likhA hai| 156-zrImAla-ye prasiddha vidvAna ho gaye haiN| Apane bhI saMskRta meM aneka graMtha likhe haiN| 157 --maNDana-ye zaktidhara saMskRta evaM prAkRta ke paMDita the| inhoMne aneka paMDitoM ko zAstrArtha meM jItA thaa| inakI strI bhI bar3I viduSI thii| ye mAMDU (mANDavagar3ha ) ke rahane vAle the| 158-jayazekharasUri-ye AcArya mahendra prabhasUri ke zaSya 224
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI PRORMON (r) pariziSTa the aura vikrama kI 15 vIM zatI meM vidyamAna the| inhoMne upadezacintAmaNi, prabodhacintAmaNi, 'jainakumArasaMbhavamahAkAvya Adi aneka prasiddha grantha likhe haiN| inako tatkAlIna sAhitya-saMsAra ne kavi cakravartI kI upAdhi pradAna kI thii| 156-AnaMdaghana-ye mahAna AdhyAtmika virakta sAdhu the| ye vikrama zatI 17 vIM meM vidyamAna the| inake padya bar3e prasiddha haiM / sUradAsa ke sadRza inhoMne kitane hI padya race haiN| AnaMdaghana kA sammAna aba dina-dina bar3ha rahA hai| 160--jaTamala-ye jaina nAhara gotra ke the| ye hindI kI khar3I bolI ke Adi lekhakoM meM gine jAte haiM / 'gorA bAdala kI bAta' inhoMne khar3I bolI meM likhI hai jo adhika prasiddha hai| premalatA bhI inakI adhika prasiddha hai| aba dhIre dhIre inakI aneka phuTakala racanAoM kA patA laga rahA hai| ye 16vIM zatI meM hue hai / ( kavi jaTamala kA paricaya vINA mAsika patrikA ke zrAvaNa mAha ha saM0 1665 ke aMka meM prakAzita paM0 sayakaraNa pArIka ema0 e0 ke lekha ka AdhAra para diyA gayA hai|). 161-AtmArAmajI-inake viSaya meM adhika likhane kI AvazyakatA nhiiN| ye mahAna AcArya abhI hAla meM hI svAmI dayAnaMda sarasvatatI ke hI samaya meM ho cuke haiN| Apane aneka graMtha likhe haiM aura Aja Apake nAma se kitanI hI sabhAe~, saMsthAe~ cala rahI haiN| inakA vistRta jIvana-caritra bhI nikala cukA hai| inakA svargagamana saM0 1940 meM huA hai| 162-yazovijaya jI upAdhyAya-ye mahAna paMDita sAdhu the
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * pariziSTa inhoMne lagabhaga 100 prathoM kI racanA kI hai| ye 17 vIM zatI meM hue haiM / 'jJAna biMduprakaraNa, jJAnasAra, nayapradIpa, adhyAtmasAra dravyAnuyoga tarkanA, pratimAzataka' Adi inake anupama graMtha haiM / 163 - rAjendrasUri-ye mahAn zrAcArya abhI ho gaye haiM / inakA janma saM0 1883 meM huA thA / inhoMne eka 'abhidhAnarAjendra-koSa' likhA hai jo sAta bhAgoM meM chapakara taiyAra huA hai| duniyAM ke samasta sarvazreSTha vidyApremiyoM ne isa grantha kI mukta kaNTha se prasaMzA kI hai / Apako kalikAlasarvajJa mAnA jAtA hai / ApakI jIvanI chapa cukI hai| 164-65 - jayasalamera ( rAjaputAnA ), pATaNa ( ahilapura) meM ati prAcIna jaina-bhaNDAra haiM / inameM saikar3oM hastalikhita prantha bhI maujUda haiM / koI-koI prantha 7-8 vIM zatAbdi ke bhI batAye jAte haiN| lekina duHkha hai ki inako Aja hamArI avahelanA aura adhogati ke kAraNa, kRmi, dImaka khA raheM haiN| 166 - caudaha pUrva - uvAya ( utpAda), aggeNI (aprANIya) Adi 14 pUrva kahe jAte haiN| ye pUrva sabase adhika prAcInatama haiN| duHkha hai ki ye caudaha hI pUrva kabhI ke lupta ho cuke haiM / 167 - dvAdazikavatsara duSkAla- maurya samrATa candragupta ke samaya meM 12 varSa kA lambA eka bhayaMkara duSkAla par3A, jisameM katipaya vidvAna aisA mAnate haiM ki jaina-zAstroM kA sarvathA lopa ho gyaa| jitanA aMza kaMThastha rahA vaha phira likhA gayA / 168 - veda - jaina - sAhityAvalokana se aisA pratIta hotA hai 226
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena jagatI Pecoccer pariziSTa . ki vedoM kI racanA bhagavAn zrAdinAtha ke samaya unake gaNadharoM ne kI thii| 161-jaina-darzana-jaina-darzana kI mahattA Aja samasta saMsAra svIkAra karatA hai| sarva zrI bAlagaMgAdhara, gokhale, mahAmanA mAlavIyajI, tukArAmakRSNa zarmA Adi ke vicAra hama pUrva de cuke haiN| 170-jaina-sAhitya meM yaha hajAroM varSoM pUrva hI batA diyA gayA thA ki vanaspatikAya meM jIva hotA hai| lekina Aja taka saMsAra hamAre isa siddhAnta kA upahAsa karatA AyA hai| lekina aba-aba vijJAna-vid kahane lage haiM ki vRkSa-latAoM meM jIva hotA hai| use bhI manuSya athavA pazu-pakSI kRmi ke jIva ke anusAra duHkha, sukha kA anubhava hotA hai| abhI kucha varSa pUrva hamAre prasiddha vijJAnajJa jagadIzacandra bosa ne hI sarva prathama yaha siddha kara saMsAra ko cakita kara diyA thA ki vRkSa ha~satA, khelatA evaM rotA hai / isa viSaya meM ve adhika zodha karate lekina duHkha hai aba unakA dehAvasAna ho cukA hai| 171-aMga-prApAra (AcAra), sUyagar3a (sUtrakRta), thANa (sthAna) ityAdi kula 12 aMga haiM jinameM dRSTivAda aMga pUrva ke sAtha hI vilupta ho gayA hai aisA mAnA jAtA hai / thor3e meM aMgoM kA viSaya yahA~ spaSTa nahIM kiyA jA sktaa| 172-upAMga-ovavAipa (aupapAtika), rAyapasenaijji (rAjapraznIya ), jIvAbhigama Adi upAMga bhI 12 hai / upAMgoM kA aMgoM ke sAtha avazya kucha sambandha hai|
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI * pariziSTa 173 - payannA - cauzaraNa (catuHzaraNa), bhAura paJcakakhANa ( zrAturapratyAkhyAna ), bhattapariegA ( bhaktaparijJA ) ityAdi 10 payannA grantha haiM / 174 -- cheda sUtra -- nisIha (nizIdha ), mahAnisIha ( mahAnizIdha ) vavahAra ( vyavahAra ) ityAdi chaha cheda-sUtra haiM / 175 - cAra mUlasUtra - uttarajjayaNa ( uttarAdhyayana ), Avaisa (Avazyaka) ityAdi cAramUla-sUtra hai / naMdIsuta ( naMdIsUtra ), aNuyogadArasutta ( anuyogadvAra - -sUtra ) ye do cUlikA - sUtra haiM / 176 -- gomaTha sAra - yaha eka amUlya dhArmika grantha hai / isakA sarvatra jaina samAja meM hI nahIM varana samasta dharma-saMsthAoM meM sammAna hai / 177 - navatattva - yaha grantha avalokanIya hai / jaina vidvAnoM neva mAne haiM aura isa grantha meM unakA bar3A sundara vivecana diyA gayA hai| 178 - tattvArthAdhigamasUtra -- isa grantha ke racayitA prasiddha UmAsvAtivAcaka haiM | isakA jaina darzanoM meM hI nahIM sarva bhAratIya darzanoM meM eka viziSTa sthAna hai / 176-bhava-bhAvanA- yaha eka dhArmika grantha hai / isake kartA prasiddha vidvAn malladhArI hemacandra sUri haiM / 180 - jIvAnuzAsana - yaha bhI dhArmika grantha hai / 181 - puSpamAlA - yaha bhI dhArmika grantha hai / isa grantha meM dhArmika upAkhyAnoM, upadezoM kA prazasta saMgraha haiM / 226
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI pariziSTa . 182-dvAdazakulaka-yaha bhI eka dhArmika prantha hai| 183-nirvANakalikA--yaha bhI eka dhArmika grantha hai / yaha AcArya pAdaliptasUri-kRta hai| 184-bhAvasaMgraha-yaha bhI dhArmika graMtha hai| yaha devasena bhaTTAraka kA banAyA huA hai| 185-saptabhaMgI nyAya-yaha nyAya kA uccakoTi kA grantha hai| isakA sarvatra atizaya saMmAna hai| aise grantha nyAya-viSaya meM ati thor3e haiN| 186-yAdvAdaratnAkara-yaha nyAya kA adbhuta prantha hai| isake racayitA prasiddha AcArya vAdIdevasUri haiN| yaha prantha 13 vIM zatI meM likhA gayA thA / 187-nyAyAloka-yaha bhI nyAya viSaya kA bRhad graMtha hai| 188-prameyakamalamArtaNDa-jaina-darzana kA yaha bahuta hI vilakSaNa aura uccakoTi kA nyAya graMtha hai| yaha prabhAcandrAcAyaviracita hai| 186-purANa-harivaMzapurANa, padmapurANa zrAdi 13 purANa haiN| ina sabameM jaina-itihAsa saMkalita kiyA gayA hai| 16-trayaSaSThizalAkApuruSa-caritra-yaha mUla saMskRta meM hemacandrAcAryakRta hai| isameM 24 tIrthakara, 12 cakravartI, 1 bAsudeva, / prativAsudeva aura baladeva aise kula 63 mahApuruSoM kA jIvana-caritra hai| 161-mahanIti-yaha hemacandrAcAryakRta rAjanIti kA 226
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI.. MINORTH *pariziSTa pramukha prantha hai| rAjA kumArapAla ke samaya meM isI nIti ke anusAra zAsana-sUtra thA / 162-dharmAbhyudaya-yaha udayaprabhasUrikRta mahAkAvya hai| 163-64-vikrAntakaurava tathA maithilIkalyANa-ye donoM uccakoTi ke nATaka graMtha haiN| 165-purudevacaMpU-yaha mahAkAvya hai| caMpU uccakoTi kA hai| 166-yazastilaka-yaha caMpU hai aura somadeva kRta hai| yaha grantha havIM zatI meM likhA gayA thaa| 167-zAkaTAyanavyAkaraNa-maharSi zAkaTAyana vaiyAkaraNa viracita hai jo pANini se bhI pUrva ho cuke haiN| duniyA inheM aba taka jainetara vidvAna mAnatI thI lekina aba yaha sarva prakAra siddha hogayA ki zAkaTAyana jaina the| madrAsa kAleja ke prophesara mI0 gustAva prApaTe zAkaTAyana ko jaina mAnate haiM aura pANini se pUrva inako upasthiti svIkAra karate haiN| prasiddha granthakAra bopadeva kA bhI aisA hI maMtavya hai| 198-pAtaMjali ke pazcAt prasiddha vaiyAkaraNa AcArya hemacandra hI mAne jAte haiN| inakA banAyA huA vyAkaraNa sAhitya meM atyadhika AdaraNIya hai| 166-saMskRta-saMskRta se yahAM artha laukika saMskRta se hai jo Adi prAkRta kA anyatama zuddha rUpa kahI jAtI hai| . 200-Adi-prAkRta-Adi-prAkRta se usa bhASA kA artha hai jo anAryoM ke Agamana para bnii| arthAt vaidika-bhASA anArya-bhASA ke sAtha milakara jisa svarUpa ko prApta huI vahI 230
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ *jaina jagatI * pariziSTa I bhASA Adi - prAkRta hai / kavi samrATa paM0 ayodhyAsiMha 'hariaudha' kI bhI aisI hI dhAraNA hai| dekho 'hindI-bhASA aura sAhitya kA vikAsa' dvi0 prakaraNa | 201 - anekArtha-koSa - yaha koSa prasiddha vaiyAkaraNa AcArya hemacandrakRta hai| isake antarAla kA paricaya isake nAma se hI pA lIjiye / 202 - abhivAna rAjendra-koSa - yaha koSa sAta bhAgoM meM samApta huA hai| jinakI kImata 236) rupayA hai / yaha prasiddha vidvAn rAjendra sUrikRta hai jo abhI 20 vIM zatI meM hI ho gaye hai / 203 - kAvyAnuzAsana - yaha mahAkavi vAgbhaTTakRta alaMkAra kA graMtha hai| C 204 - nATyadarpaNavRtti - yaha chaMdo'laMkAra kA prantha hai / 205 - pariziSTa parva - yaha prasiddha mahAkAvya hai / 206-7-8 - zrI jaina - jyotiSa, bhuvana dIpaka, jyotiSa-karaMDakaye tInoM graMtha jyotiSa-sAhitya meM prathama zreNI ke haiM / 206-10-11 - vidyAratna mahAnidhi, adbhuta siddhivijJAyaMtra, aura AkAzagAminIvidyA - ye tInoM mantra-prantha haiM / 212 - mANDavagar3ha - yaha nagara ati prAcIna hai aura mAlavA meM AyA hai| isake aneka nAma haiM- maNDapAcala, maNDapadurga, zrImaNDapa, maNDagiri Adi / vatrtamAna meM yaha mAMDU ke nAma se prasiddha hai / musalamAna zAsakoM ke samaya meM yaha nagara bar3A zrabhirAma thA / isameM tIna lAkha to mAtra jainiyoM ke hI ghara the ! 23 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI . 3000NRGar .pariziSTa . isameM choTe bar3e 83 saudhazikharI jaina-mandira the| prasiddha vidvAna maNDana isI nagara ke rahane vAle the| vistRta varNana ke liye dekho 'zrI yatIndra-vihAra-digdarzana bhAga caturtha pR0 166 / 213-lakSmaNI-tIrtha-yaha tIrtha alirAjapura sTeTa meM AyA hai| isake nAma se patA calatA hai ki yaha lakSmaNa ke samaya meM agara nahIM thA to bhI lakSmaNa ke nAma ke pIche avazya isakI sthApanA huI hai| vaise isake bhUgarbha meM se nikalatI huI vastuoM ke avalokana se bhI yaha ati prAcIna siddha hotA hai / isa tIrtha ke sthala ko jyoM-jyoM khodA jAtA hai, aneka adbhuta-adbhuta vastue~ upalabdha hotI haiN| dekho zrI0 ya0 vi0 di0 bhA0 4 pR. 230 / ___214-abudagiri-yaha vizeSa kara abhI AbU-parvata ke nAma se prasiddha hai / yaha kahane kI AvazyakatA nahIM ki jaina-tIrtha kI dRSTi se isakA isa samaya bhI kitanA mahattva hai| vastupAla tejapAla kA banAyA huA jaina-mandira aba bhI apanI prakRta dazA meM hI vidyamAna hai| aneka yUropIya zilpa-zAstrI isa mandira ko zilpa-kalA dekhakara daMga raha gaye haiM / isa mandira ke banAne meM.sAr3he bAraha koTi suvarNa mudrAyeM kharca huI thiiN| aisA bhavya mandira vizva meM bhI anya kaThinatayA hI upalabdha hogaa| 215-girinAraparvata-yaha jUnAgar3ha ke pAsa AyA hai| bhagavAn neminAtha ko dIkSA, unako kevala jJAna aura unakA nirvANa isI pAvana giri para huA hai / 'yaha tIrtha mUlataH jainiyoM 232
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI *pariziSTa kA hai, bauddhoM kA nahIM, aisA DA0 phagyUsana mAnatA hai| dekho 'uttara hindustAna mAM jaina-dharma' pR0 216 / 216-tAraMga-giri-yaha tIrtha madhya gujarAta meM AyA hai| maheSANA se rela jAtI hai| yahA~ para bhagavAn ajitanAtha kA atIva prAcIna mandira darzanIya evaM zilpa-kalA kA jvalanta pramANa hai| 217-siddha giri-ise zatrujaya aura siddhAcala bhI kahate haiN| pAlItANA nagara isakI upatyakA meM nivasita hai| isa tIrtha kI jaina-zAstroM meM mahima mahimA hai| anaMta koTi sAdhu evaM kevalI isa para mokSa gaye haiN| isakI mandirAvali dekhate hI aisA pratIta hotA hai, mAnoM amarapurI sAkSAtaHmartyaloka meM avatarita ho gaI ho| isa tIrtha kI chaTA ko dekhakara yUropIya vidvAna bhI kaha par3ate haiM-'ye smAraka deva-vinirmita haiM, mAnavI prayatnoM se nahIM bane haiM-dekho u0 hi0 mAM0 0 dharma pR0 216 / 218-sammetazekhara-yaha tIrtha ati prAcIna hai| isakI prAcInatA kA abhI kucha bhI patA nahIM calA hai / isa parvata para 20 tIrthakara mokSa gaye haiM / yaha tIrtha baMgAla meM AyA hai| isakA jIrNoddhAra rAjA candragupta, samrATa saMprati, kumArapAla evaM khAravela ne karavAyA hai| isa tIrtha ke saba hI maMdira, stUpa zilpakalA ke uccakoTi ke namUne haiN| 215-udayagiri-orisA kI udayagiri-isa nAma se yaha giri prasiddha hai| isa giri meM rAnI aura gaNezaguphAyeM zilpa 233
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * pariziSTa * 'kalA kI dRSTi se atyadhika prasiddha haiN| dUsarI isI giri meM eka hAthI - guphA bhI hai| yaha guphA prAkRtika hai| DA0 phargyusana likhatA hai ki udayagiri kI guphAoM kI bhavyatA, zilpa kI 'lAkSaNikatA, aura sthApatya kI vigata ye saba inakI prAcInatA pramANita karatI haiN| dekho u0 hi0 mA~0 jaina dharma pRSTha 223 | ye guphAyeM kaliMgapati samrATa khAravela kI banavAyI huI haiM / isameM 44 guphAye haiM / 220 - khaNDagiri - udayagiri kI guphAoM ke pacchima meM khaNDagiri kI 16 guphAyeM haiN| ye bhI samrATa khAravela kI hI banavAyo duI haiM / zilpa kI dRSTi se inakA sthAna bhI bahuta U~cA hai / prasiddha purAtattvajJa evaM zilpa vizArada zrAmolI, manamohana, cakravarttI, bloca, pharagyUsana, smitha, kumAra svAmI Adi inheM jaina guphA svIkAra karate haiN| dekho u0 hi0 mAM0 jaina dharma pRSTha 222 / 221 -- elora- ajaMtA guphAyeM - aba taka saba itihAsakAra ina guphAoM ko bauddha guphAyeM eka svara se batAte Aye haiM, lekina atra jyoM-jyoM purAtattva vaijJAnika zodha karate jAte haiM unheM atra apane prAkkathana meM bhrama hotA hai aura katipaya zilpa-vizArada to yaha bhI mAnane laga gaye haiM ki ye guruAyeM bhI jaina guphAyeM haiM / 222 - mathurA- vartamAna mathurA nagara se 3-4 mIla ke antara para abhI kaMkAlI-TIlA kA patA lagA hai aura usakI khudAI bhI huI hai| isa Tole meM se I0 sana ke pUrva ko jaina-mUrtiyeM, AyAgapaTTa, stUpakhaDa nikale haiM / mahAkSatrapoM ke rAjya meM mathuya 234
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato, pariziSTa kI bar3I unnati thii| tatrapa saba jaina-dharmI the| dekho 'prAcIna bhAratavarSa bhAga 3 rA, pR0 245 tribhuvanadAsa laheracaMdra racita / 223-banArasa-yaha 23 ve tIrthaMkara bhagavAna pArzvanAtha kI rAjadhAnI thii| usa samaya ke kitane hI zilpa-kalA ke namUne Aja bhI bhUgarbha meM se dekhane ko milate haiM aura yaha aitihAsika rUpa se bhI siddha ho cukA hai ki bhagavAna pArzvanAtha kI rAjadhAnI kAzI (banArasa ) thii| 224-orisA-yaha samrATa mahAmeghavAhana khAravela ke samaya kaliMga rAjyAntargata eka prAnta thaa| isakI udayagiri, khaNDagiri kI guphAyeM usa samaya ke jaina dharma kI samRddhi kI zrAja bhI pUrI 2 jhalaka detI haiN| dekho u0 hi0 mA0 jaina dharma, pR0222 / ___ 225-pAvApurI-yaha jainiyoM kA prasiddha tIrthasthAna hai| yahA~ 24veM tIrthaMkara prabhu mahAvIra kA nirvANa huA hai| unakA yahA~ smAraka maMdira hai| vaha ati prAcIna hai aura zilpa-kalA kA utkRSTa namUnA hai| 226-amarAvatI-jaina itihAsa kI dRSTi se amarAvatI eka prasiddha nagarI thii| parantu abhI taka amarAvatI ke aitihAsika sthala kA patA nahIM lagA hai| DA0smitha amarAvatI ko mathurA ke pAsa kahate haiM, dekho u0 hi mAM jaina dharma pRSTha 225 / DA0tribhuvanadAsa laheracanda apane itihAsa 'prAcIna bhAratavarSa ke pra0 bhagA pR0 151 para likhate haiM ki vartamAna meM jo amana
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI pariziSTa vatI nagara hai yaha vaha prAcIna amarAvatI nahIM hai jisakA jaina itihAsa kI dRSTi se bhArI mahattva hai / 227 - maisUra rAjyAntargata belagrAma meM eka jaina mUrti 57 phITa U~cI hai| isa mUrti kI pratiSThA 10 vIM zatI meM huI hai| isase hamArI zilpa kalA kI utkRSTatA kA to patA lagatA hI hai lekina sAtha meM yaha bhI vicArane ko milatA hai ki jaina-dharma prAcIna kAla meM dakSiNI bhAratavarSa meM bhI samadhika rUpa se phailA huA thA / aisI hI eka jaina mUrti 55 phITa U~cI gvAliyara rAjya meM bhI hai / yaha bhI ati prAcIna hai / dekho prA0 bhA0 varSa kA itihAsa bhAga 20 pR0 373, 374 para 228 - yaha saba ko jJAta hai ki yavana AkramaNakAriyoM ne mandiroM para kitane atyAcAra kiye / itihAsa meM isa viSaya para paryApta prakAza aneka itihAsajJa DAla cuke haiN| 226 - AyAgapaTTa - mathurA ke kaMkAlI TIle se jo AyAgapaTTa ke do khaNDa nikale haiM, inheM yUropIya zilpa-vizArada bhI dekhakara cakita ho gaye haiM / zrayAgapaTTa ko koranI ko dekhakara yahI mAnanA par3atA hai ki yaha devI - kRtya hai, mAnava kRtya nahIM / - 230 -- hamAre pranthoM meM aise kitane hI citroM ke varNana Ate haiM jo vyaktivizeSa ke nirdeSa, iMgita para bhrU-prakSepa, evaM saMketa karate the aura bolate, calate the| 231 - gaMdharva - yaha jAti Aja bhI vidyamAna hai aura saMgItavidyA hI inakA mukhya vyavasAya hai / saMgIta zAstra meM pravINa hone 236
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI PROGRAMMERCari (r) pariziSTa . ke kAraNa hI isa jAti ke manuSya gaMdharva khlaaye| saMgIta vidyA kA prathama pracAra isI jAti se huA hai| 232-AsTreliyA meM kucha aisI mUrtiyA~ nikalI haiM jinheM loga bauddha-mUrtiyA~ kahate haiN| isameM kisI kA doSa nahIM ki ve mUrtiyA~ bauddha haiM yA jaina / jaba taka kisI bhI parIkSaka, nirIkSaka ko jaina-mUrtiyoM ke cinha, lakSaNa bhalI bhA~ti vidita na hoM vaha to pratyeka dhyAnastha evaM kAyotsargastha mUrti ko bauddha hI khegaa| lekina aba koI-koI loga yaha bAta svIkAra karate haiM ki kisI samaya meM jaina-dharma duniyA ke adhikAMza bhAga meM mahAtmA gotama buddha ke pUrva hI phailA huA thaa| ataH DhAI sahasra pUrva kI pratyeka aisI mUrti yA stambha nirvivAda rUpa se jaina hai| 233-yAdavavaMza-bhagavAna zrIkRSNa hamAre 6 veM vAsudeva the| inake cacere bhAI neminAtha 23 veM tIrthaMkara the aura inake anuja gajasukumAla antakRta kevalI the| chappana koTi yAdava bhI jaina the, aisA hamAre graMthoM meM prabala pramANa milatA hai| [ merI samajha meM yahA~ koTi kA artha koI saMkhyA vizeSa se na hokara gotra yA zAkhA se hai| 234-dekho naM0 2 / vizeSa ke liye dekho tri0 za0 pu. caritra (gu0 bhA ) bhAga 1 235-~bharata-yaha bhagavAna RSabhadeva kA putra thA aura prathama cakravartI huA hai| yaha rAja-kArya karatA huA bhI viratAtmA thA / eka samaya kisI ne yaha zaMkA kI ki bharata cakravartI hokara kaise viraktAtmA raha sakatA hai| jaba isa bAta kA patA 237
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI *. * pariziSTa bharata ko milA to bharata ne usa AdamI ko bulAyA aura usa AdamI ke hAtha meM dahI se bharA huA pAtra dekara kahA, "jAzro tuma samasta zahara meM yaha pAtra apane hAtha meM liye hue bhramaNa karake Ao; lekina yaha dhyAna rakhanA ki eka bUMda bhI agara dahI kA nIce gira par3A to prANagrAhaka tumhArA zira vahIM para dhar3a se alaga kara deMge / " jaba vaha AdamI samasta nagara meM bhramaNa karake lauTakara bharata ke pAsa AyA to bharata ne dekhA ki dahI meM se eka bUMda bhI nahIM gira pAI hai| bharata ne use pUchA, 'bhAI, tumane nagara meM kyA dekhA aura kyA sunA ?' 1 usa puruSa ne uttara diyA, 'na maiMne koI puruSa yA vastu dekhI aura na maiMne kucha sunA hI / merI to saba ho indriyeM isI pAtra para lagI huI thI' / taba bharata ne use samajhAyA aura kahA, 'bhAI maiM isa dahIpAtra ke samAna mokSa ko dekhatA huA isa asAra saMsAra ke madhya rahatA hU~ / ' 236 - jaba 24 veM tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra kA janma huA thA usI samaya sumeruparvata hila uThA aura indra kA siMhAsana bhI Dola uThA / dekho tri0 za0 pu0 caritra (gu0 bhA) bhAga 10 vA~ / 237 - bharata cakravartI aura bAhubala kA dvanda-raNa vizruta hai| ye donoM bhagavAn RSabhadeva ke putra the| donoM meM rAjyAdhikAra ke liye vigraha ho gyaa| jaba donoM ora ke vizAla jana-sainya rAGgaNa meM pahu~ce aura yuddha prArambha hone hI ko thA ki mahAmanA bAhubala ne bharata ke samakSa yaha prastAva rakkhA ki rAjya prApti 238
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI. *pariziSTa ke liye nirdoSa jana-sainya kA rakta na bahA kara vaha (bAhubala) aura bharata paraspara dvanda-raNa kareM aura jo jIte usI ko rAjya mile| yaha prastAva bharata ne sammata kara diyA aura anta meM bAhubala vijayI hue| lekina bAhubala rAjya na lekara vana meM virakta hokara tapasyA karane cale gaye aura bharata ko rAjyAdhikAra de gye| 238-se 251 dekho naM0 15 se 25 tk| vizeSa vRtta ke liye dekho tri0 za0 pu0 caritra bhAga 1 se 10 taka / 252-candragupta maurya-yaha nandavaMza kA ucchedaka prakhyAta artha-zAstrI cANakya kA ziSya thaa| samrATa candragupta itihAsa meM prasiddha hai| yahA~ vizeSa ullekha kI AvazyakatA nahIM hai| itanA kahanA par3egA ki jahA~ anya itihAsakAra samrATa candragupta maurya ko bauddha mAnate haiM, yaha jaina thA aura zrutakevalI bhadrabAhU svAmI kA anuyAyI thaa| 253-silyUkasa-yaha sikandara mahAn kA senApati thaa| isane bhArata para AkramaNa kiyA thA, lekina samrATa candragupta ke Age isakI kucha na calI aura nirAza hokara lauttaa| silyUkasa ne apanI lar3akI kA vivAha samrATa candragupta ke sAtha karake. sandhi kI thii| 254-zrIpAla-yaha koTibhaTa zrIpAla ke nAma se prasiddha hai| isane apane jIvana meM aneka kaTu kaSTa sahana kiye the| yaha bar3A vIra thA, kahate haiM ki yaha akelA koTi subhaToM se lar3ane ko samartha thaa| isakI paTarAnI kA nAma mainA sundarI thaa| 236
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI PrecemREGNE pariziSTa mainA ke zIla ke prabhAva se hI zrIpAla kA kuSTha roga zamana huzrA thaa| vizeSa ke liye dekho zrIpAla-rAsa yA zrIpAla caritra (gujarAtI meN)| 255---rAjarSi udayana-yaha vItabhavanagara kA rAjA thaa| bar3A pratApI thaa| isane aneka yuddha kiye aura sabameM vijayI huA / anta meM isake manameM vairAgya utpanna ho gayA aura apane bhAgineya ko rAjya dekara dIkSA grahaNa krlii|| 256-samrATa zreNika-yaha magadha kA samrATa thA aura bhagavAna mahAvIra kA parama bhakta thaa| isake viSaya meM aneka dantakathAyeM prasiddha haiM jinakA yahA~ varNana sthAnAbhAva se asambhava hai| isakI rAnI cellaNA rASTrapati ceTaka kI putrI thI aura mahAsatI thii| 257-naMdivardhana-ye bhagavAna mahAvIra ke bhAI the aura bhagavAna ke paramAnuyAyI the| inakI rAnI jeSThA rASTrapati ceTaka kI kanyA thii| naMdivardhana kA rAma-rAjya prasiddha hai| 258-rASTrapati ceTaka-yaha bar3e nIti kuzala nareza the| samasta AryAvarta ke rAjyoM meM inakA bhUri sammAna thaa| ye dRr3ha jaina dharmI the| inake sAta kanyAyeM thIM aura sAta meM se chaha kA bhArata ke sarvazreSTha evaM mahAna rAjAoM se vivAha huA thaa| eka bAla brahmacAriNI hI rahI thii| inake parivAra ne jaina dharma kA itanA vistAra kiyA ki rASTrapati ceTaka ko upa mahAvIra kahanA caahiye| inakI kanyAbhoM kA yaha dRr3ha vrata thA ki jaina rAjA se hI unakA vivAha hogA / aura aisA hI huaa|
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, PROGRAM pariziSTa . 25-nRpa caNDapradyota-yaha ujjaina kA rAjA thA aura bar3A vora thaa| rASTrapati ceTaka ko eka kanyA zivA kA vivAha isake sAtha huA thaa| ___260-261-samrATa khAravela-yaha kaliMga-samrATa thaa| yaha mahAmeghavAna khAravela ke nAma se prasiddha hai| bahuta kucha aMzoM meM isakA saMkSipta varNana Upara A cukA hai / magadha-samrATa naMdA vardhana ko isane parAsta kiyA thA / AMdhrabhUpatiyoM ko bhI harAyA thA / yaha apane samaya kA mahAna rAjA huA hai| itihAsakAra bhI isa bAta ko svIkAra karate haiM / aba to samrATa khAravela para (gujarAtI meM ) bahuta pustakeM likhI jA cukI haiN| 262-dekho naM0 224 / 263-toramANa tathA usake putra mihirikula kA rAjya avaMtI-pradeza para I0 san kI chaThI zatI meM acchI prakAra jama cukA thaa| lekina hUNa loga prajAjanoM ko atizaya kaSTa dete the| nidAna sarvaprajAjana AbU parvata para ekatrita hue aura sabane hUNoM se mandasora ke pAsa bhArI raNa kiyA aura hUNoM ko sau. rASTra se bAhara nikAla diyA / DA0 tribhuvanadAsa laheracandazAha apane prAcIna bhAratavarSa ke itihAsa bhAga 3 rA0 pRSTa 311 para likhate haiM ki isa yuddha meM zrImAla, ozavAla evaM poravAloM ne zastrAstra grahaNa kiye the aura ina tInoM ne sabase-adhika vIratA dikhAI thii| . 264-65 vAgabhaTa yaha saurASTrapati mahArAjA kumArapAla ke AmAtya udayana kA putra thaa| nAgabhaTa bhI isakA choTA bhAI
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI * pariziSTa thA / vAgabhaTa aura nAgabhaTa donoM bhAiyoM ne apanI alpa Ayu meM hI anekoM yuddha kiye the| dekhiye kumArapAla caritra / __ 266-AmAtya AMbU-yaha ahilapura ke mahArAjA bhImadeva dvitIya kA senApati thA aura prAmAtya bhI raha cukA thaa| isane kitanI hI bAra musalamAna AkramaNakAriyoM ko parAsta kiyA thaa| 267-vimalazAha-yaha gujarAtapati bhImedeva kA mahAmAtya thA / yaha bar3A vIra aura advitIya rAjanItijJa thaa| isane aneka lar3AiyA~ lar3I thIM aura AbU tarvata para eka vizAla jaina maMdira banavAyA thaa| 265-udayana-yaha saurASTrapati mahArAja siddhasena kA kA mahAmAtya thA / yaha advitIya vIra evaM nIti-pravINa thaa| isake cAra putra the aura cAroM putra bar3e raNavIra the| udayana aura isake putroM ne hI siddharAja kA rAjya dRr3ha evaM atyadhika vistRta kiyA thaa| dekho maMtrI udayana kA caritra / 266-zAMtanu-zAntanuzAha bhI mahArAjA bhImasena kA mahAmAtya evaM parama sahAyaka thaa| mahArAjA bhImasena ko rAjyAzana zAntanu mahattA ke hI bala se milA thaa| 200-mUla se naMbara lagA hai| 271-72-dekho naM0 268-266 / 273-274-vastupAla, tejapAla-ye donoM sahodara the aura mahArAjA kumArapAla ke mahAtmAtya the| donoM bhAI apanI vIratA evaM raNanIti ke liye itihAsa meM prasiddha haiN| eka samaya
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pariziSTa . kutubazAha ne saurASTra vijaya karane ko apanI prabala senA bhejii| lekina ina donoM bhAiyoM kI talavAra kA vAra turka na saha sake aura bhAga khar3e hue| ye vIra hone ke sAtha hI bar3e dAno evaM dharmAtmA the| ina donoM bhAiyoM ne apane jIvana kAla meM 1313 navya jaina mandira banavAye / 3300 jaina-mandiroM kA jIrNoddhAra krvaayaa| 500 pauSadhazAlAyeM bNdhvaaii| sAta koTi suvarNa mudrAyeM kharca kara pustakeM likhavAI aura agaNita kueM, tAlAba, dharmazAlAe~, dAnazAlAe~ bnvaaii| paise kA sadupayoga aisA aAja taka zAyada hI kisI ne kiyA ho / 275-dekho naM0274 / 276-bhaiSA-zAha-ye mahA parAkramI evaM dAnavIra zAha the| ye mANDU ke rahane vAle the| inakI havelI mANDU meM Aja bhI inake vaibhava kI smRti karAtI hai / 277-rAmAzAha-ye bheruzAha ke bhAI the| bhUla se inako bhaiSAzAha kA bhAI kahA hai| rAmAzAha kitane parAkramI the, nimna padya se dekhiye jo eka kani ne inakI prazastI meM kahA hai:se kachavAhA, jodhaka, jAdau, bhAratha jogai bhIka bhlaa| niravANa, cauhAna, candela, solaMkI,delha, nisANa, jike dujalA // bar3agUjara, ThAkura, chachara, chImara, gauDa, gahela, mahela milii| daravAri tuhAre rAmanaresura seve rAja chatIsa kulI / / jai0 jA0ma0pra0 cothaa| 15-zrI karmasI-nimna padya se zrI karmasiMha kA bho pariSada pAlIbiyo
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena jagato. pariziSTa PARTMar samapara bharage tAlhaNa sutana, nyAI bihu pakhi nirmlaa| citor3a bhiDa te, copar3e, karamacaMda cAdI kalA // jai0 jA0ma0pra0 cauthaa| 76-zrI netasI-vIravara netasI chAjer3a kI bhI udAratA dekhiye: pavana jadi na paravare, bAva bAgo uttara ghara / dhara, muraghara mAnavI, bhai bhemaMta tAsabhara / / mAtaputa parihare, vimoha mRganenI chAre / udara kAji zrApane, deza paradeza sNbhaare|| khitta, khIna, dIna vyApI khudhA, nara nIsata sata chNddiyaa| tiNa ghosa sAha jagamAla ke, netasIha nara thaMbhiyA // jai0 jA0 ma0pra0 cauthaa| 280-zrI annadAtA dharmasI-isa zrIla mahApuruSa ke bhI dAkSiNya bhAva dekhiye: dIpaka dIdA dise, prathI padarA paramANeM / kaDalUnera kar3Ahi, sipati sAcI turatANe / / ikatIse somatI, ilA asamai aadhaarii| ghara guMjara gharamasI, jugati de anna jivaadd'ii| 281-bhUpAla-isa nAma se bhosavAla aba bhI vizruta hai| prosavAla bhUpAla kyoM kahalAte haiM yaha. bhArata kA pratyeka vyakti jAnatA hai| yahA~ isa viSaya ko spaSTa karane kI bhAvazyakatA pratIta nahIM hotii| 282-jaba arihaMta bhagavAna kA samavazaraNa hotA thA taba
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ jana jagatI, *pariziSTa. sUrya aura candra bho pRthvI para utara bhAte the aura bhagavAn kA upadeza zravaNa karate the| 283-madana rAjarSiye paramahaMsa mahAtmA the| inake jIvanacaritra ko par3hane se sacco ahiMsAmaya vRtti ko pAlana karane meM kitane saMkaToM kA sAmanA karanA par3atA hai kA patA milatA hai| 284-050 ko dekhiye / 285-sAta sau muni eka samaya dhyAnastha the ki duSToM ne unake cAroM ora kA~Te tRNa DAlakara agni lagA dI, lekina dhanya hai, sAta sau hI muni aDiga rahe aura anta meM dharma kI jaya huii| 286-dharmaruci muni ko kisI zrAvaka ne AhAra meM bahuta dinoM kA kar3avI tumbI kA rAyatA arpaNa kiyaa| munirAja AhAra lekara apane sthAna para Aye / jaba pAhAra karane lage to patA par3A ki rAyatA atizaya khaTTA hai / AhAra se nivRta hokara munirAja usa rAyatA ko pAtra meM lekara bAhara ajIvAkula sthAna para prakSepa karane gye| lekina unheM aisA koI sthAna na milA jahA~ kisI prakAra kA koI jIvANu na ho| nidAna pApa hI use pI gaye aura moca-pada ko prApta hue / dhanya hai aise mahAmuniyoM ko| * 28-aisA kahate haiM ki hamAre andara 74 zAha aise ho gaye haiM jinake samakSa dillI-samrATa kI riddhi-siddhi akiMcana thI aura samaya para dillI ke bAdazAha ina aSThiyoM se RNa sudhAra lete the| kahate haiM ki bheSThiyoM ke Age jo 'zAha' pada lagatA hai yaha kisI samrATa kA bandhaka rakkhA humA hai| : 20-mAnandaSThiye bar3e panAnya the| 16 karoDa
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato. * pariziSTa . svarNa-mudrAoM ke pati the| inake gokula meM 40000 gaue~ thiiN| ye jahAjoM dvArA vyApAra karate the| ye vANijya prAma ke nivAsI the aura bhagavAna mahAvIra ke mukhya zrAvakoM meM the| 284-sadAlazreSTi-ye jAti ke kumbhakAra the| bhagavAna mahAvIra ke mukhya zrAvakoM meM the| ye tIna karor3a svarNa-mudrAoM ke adhipati the aura inakI dukAneM aneka dezoM meM thiiN| inakI bar3I 2 dukAneM 500 thiiN| 260-mahAzataka-ye bhI bhagavAna mahAvIra ke mukhya zrAvaka the| ye 21 karor3a svarNamudrAoM ke svAmI the aura inake gokula meM 80000 gaue~ thiiN| ye rAjagRhI ke rahane vAle the| 261-cullaNIzataka-ye bhI bhagavAna mahAvIra ke mukhya zrAvaka the| ye 18 karor3a svarNa mudrAoM ke svAmI the| inake gokula meM 8000 gaue~ thiiN| 212-jinadattazreSThi-ye mahA dhanakubera zreSThi the| ye sopArapura ke rahane vAle the / ye vajUmena sUri ke samaya upasthita the| 263-dhanAzreSTi-inakI kathA sarvAdhika sarvatra prasiddha hai| ye bhI bar3e dhanAnya the| inhoMne riddhi-siddhi chor3a dIkSA mahaNa kI thii| 264-zAlibhadra-ye bhI atula vaibhava ke svAmI the| inhoMne bhI samasta riddhi-siddhi ko chor3akara saMyama vrata grahaNa kiyA thaa| 261-jagahUzAha-mAhilapura (pATaNa) ke mahArAjA
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI Mocope pariziSTa.. vizaladeva ke samaya upasthita the| inhoMne paMcavarSIya duSkAla meM jo usa samaya par3A thA karor3oM svarNa-mudrAoM kA anna kraya kara dAnazAlAe~ bhojanAlaya khole the aura dIna, tuSita janatA kA rakSaNa kiyA thaa| 16-pratikramaNa arthAt rAtri meM jAne, anajAne mana, vacana aura kAyA se kiye gaye, karavAye gaye tathA anumodita sAvadya kamoM kA prAyazcitta, AlocanA prAtaH brahma muhUte meM jAga kara sarva jaina AbAla vRddha kiyA karate the| 267-svAdhyAya, pUjana, dAna, saMyama, tapa evaM guru-bhakti ye pratyeka zrAvaka ke dainika Avazyaka kartavya the| 288-vaMdittu-sUtra-isa sUtra meM 50 gAthA haiM / ina gAthAoM se kartavyAkartavya kA paricaya milatA hai| 266-sudarzana zreSThi-inakA varNana Upara kiyA jA cukA hai| 300-zAkaTAyana-inakA bhI varNana Upara ho cukA hai| 301-trayagar3ha-isako samavazaraNa bhI kahate haiN| samayazaraNa kI racanA svayaM devatAgaNa karate the| dekho bhagavAna ke bAraha guNa aura ATha pratihArya kA ullekha / 302-AnaMda-naM0 288 dekhiye| 303-cullaka-naM0 261 dekhiye / 304-naMdinIpriya-ye banArasa ke rahane vAle the| bhagavAna mahAvIra ke ananya bhaka the| ye bhI 12 karor3a svarNa-mudrAmoM ke pati evaM 40000 gauoM ke svAmI the|
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI *pariziSTa. 305-samrATa candragupta ne vimalAcala kI saMgha-yAtrA kI thii| isI prakAra mahArAjA kumArapAla ne, udayana ne, zAMtanika aura caMpAnareza dadhivAhana ne bhI saMgha nikAle the| jUnAgar3ha kI taleTI meM saravara sudarzana prAyA huA hai| isakA jIrNoddhAra rAjA candragupta, samprati, kumArapAla ne karavAyA thaa| ___306-yaha to prAyaH sabhI ko vidita hai ki bhagavAna pArzvanAtha ke samaya meM hiMsAvRtti adhika bar3ha gaI thI aura bhagavAn mahAvIra ke avataraNa ke samaya to yaha caramatA ko prApta ho gaI thii| yahA~ yaha likhane kI AvazyakatA nahIM ki bhagavAna pArzvanAtha aura mahAvIra ne isa hiMsA pracAra ko kahA~ taka niHjar3a kiyaa| parantu itanA avazya kaheMge ki agara ye vibhUtiya nahIM huI hotI to sambhava hai Aja bhAratavarSa samUla hiMsaka milatA / __ 307-caNDakauzika-yaha pUrva bhava meM kSamaka thA / yaha mara kara phira kanakabala Azrama ke adhiSThAtA kI strI ke garma se putrarUpa se utpanna huA aura isakA nAma kauzika rakkhA gyaa| yaha ati krodhI thA ataH ise tApasagaNa caNDakauzika kaha kara pukArate the| apane pitA ke maraNa ke pazcAt isane sava tapasviyoM ko Azrama se bAhara nikAla diyA aura jo koI bhI nara, pazu, jIva usa banakhaeDa meM A jAtA yaha use bhArI mAra mAra binA nahIM chodd'taa| isa prakAra yaha apanA jIvana bitAne lgaa| eka dina yaha kahIM Azrama se bAhara gayA huA thA ki pIche se kucha tApasa kumAroM ne isake upavana ko naSTa-bhraSTa kara DAlA | jaba yaha vApisa pAyA aura apane upavana ko naSTa-prAya dekhA to hAtha meM
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagatI, SNORIEScene pariziSTa kulhAr3A lekara una tApasa kumAroM ko mArane daudd'aa| bar3e vega se daur3a rahA thA ki acAnaka Thokara khAkara gira par3A aura kulhAr3A kI dhAra se isakA zira kaTa gyaa| yaha taba mara kara sarpayonI meM utpanna huA aura isI bana meM rahatA thaa| isakI bhayaMkara phutkAra se vaha bana sadA gUMjatA rahatA thaa| vRkSa saba jala gaye the / pazu pakSI usa bana meM pada taka nahIM rakhate the| aise bihar3a bana meM jahA~ caNDakauzika kA eka chatra sAmrAjya thA bhagavAna kAyotsarga meM rahe / caNDakauzika ne bhagavAna ko tIna bAra DasA lekina phira bhI bhagavAna ko acala dekhakara yaha vismita huA aura bhagavAna se kSamA-nivedana karane lagA / nidAna bhagavAna ne isako jJAna diyA aura yaha phira marakara devaloka meM devatA rUpa se utpanna ___ 308-eka samaya bhagavAna mahAvIra eka bana meM kAyotsarga meM khar3e the| vahIM para eka gvAlA apane baila carA rahA thaa| kucha kAryavaza vaha gvAlA apane bailoM ko vahIM chor3a kara kahIM calA gayA / jaba gvAlA vApisa usa banatala meM pAyA to vaha vahA~ baloM ko na dekha kara bhagavAn ko apazabda kahane lagA, bhagavAn acala rahe / gvAlA apane bailoM ko DhU~r3hatA huA idhara-udhara ghUmane lgaa| thor3I dera meM baila punaH vahIM aagye| gvAle ne apane bailoM ko bhagavAn ke pAsa jugAlI karate huye khar3e dekhA / gvAle ne bhagavAn ko cora samajhA aura usane bhagavAna ke donoM kAnoM meM tIkhe tIkhe kIle kaThora patthara kI mAra mArate hue Thoke / parantu bhagavAna aDiga rahe / thor3e samaya pazcAt usa sthAna para dUsare 246
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jagato * pariziSTa manuSya Aye aura unhoMne bhagavAn ke kAnoM meM se kole khIMcakara bAhara nikAle / 306-320-ina saba kI vaise saMkSipta TippaNiye Upara dI jA cukI haiM / yahA~ inakA vistRta itihAsa dene kA vicAra thA aura isI dhyeya se inheM aMkita kiyA gayA thaa| lekina kAgaja ke bhAva bar3ha jAne ke kAraNa isa samaya hama inakA paricaya itihAsa nahIM deNge| ho sakA to dvitIya saMskaraNa meM inakA varNana savistAra kiyA jaaygaa| 321-tugalakavaMza ke bAdazAha jainAcAryoM ke saMyama kI bar3I prazaMsA karate the| muhammada tugalaka somatilakasUrijI kA bar3A sammAna karatA thaa| 322-mugala bAdazAhoM meM se akabara, jahA~gIra aura zAhajahA~ ne jainAcAryoM kA kitanA sammAna kiyA hai, itihAsa sAkSI hai| bAdazAha akabara ke Upara hIravijayasUrijI kA gaharA prabhAva thA / khAsa musalamAnI-parvo meM bhI bAdazAha zAhIpharamAna nikAla kara dayA-dharma palavAtA thaa| 323-phrAMsIsI DAkTara giranAra, jarmana DA0 jAnsaharTala, jekobI, DA0 phyUharara, bloMca, smitha, pharagyUsana Adi aneka yUropIya mahAna vidvAnoM kI jaina-dharma ke prati gaharI zraddhA rahI hai| aura ina saba ne jaina-dharma aura isake sAhitya-kalA para gaharA likhA hai| 324-jayacaMda-yaha kannauja kA rAjA thA aura pRthvIrAja kA kaTTara zatru thaa| isane muhammada gaurI ko hindustAna para
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * * pariziSTa AkramaNa karane kA nimaMtraNa diyA thA / isI pApI ke kAle kAma ke kAraNa Aja hindustAna ke do bar3e khaNDa ho rahe haiM / 325-326--- digabara-dika + aMbara, dizA hI jinakA vastra hai unheM digaMbara kahate haiM / zvetAmbara - zvetavastra pahinane vAloM ko zvetAmbara kahate haiM / kisI samaya jainadharma akhaNDa thA / durbhAgya se isake ye ukta do khaNDa ho gaye / kaba hue ? yaha prazna vivAdAspada hai / isa prazna ko chUne kA yahA~ merA na vicAra hai aura na isako maiM yahA~ hala karanA ucita samajhatA hU~ / 327-368-samaya pAkara zvetAmbara sampradAya ke bhI phira do dala ho gaye / sthAnakavAsI jo mUrti ko nahIM mAnate haiM aura dUsare mUrtipUjaka jo mUrti kI pUjA-pratiSThA karate haiN| sthAnaka - vAsI sampradAya ko bAvIsapaMthI evaM DhUMr3haka bhI kahate haiM / isa sampradAya kI Adi karane vAle zrImAn lokAzAha kahe jAte haiM / Age jAkara zanaiH zanaiH mUrtipUjaka sampradAya meM bhI AcAryoM ke nAmaka pIche alaga alaga dala sthApita hote gaye aura ye dala Aja 84 kI saMkhyA taka pahu~ca gaye, jo gaccha kahalAte haiM / lokazAha ke kitane hI jIvana-caritra chapa cuke haiN| vizeSa ke liye unameM se koI dekheM / 326 -- teraha paMthI - yaha sthAnakavAsI sampradAya meM se nikalA huA eka aura paMtha hai / isakI Adi karane vAle bhikhamajI kahe jAte haiM / bhimajI sthAnakavAsI sAdhu raghunAthamalajI ke ziSya the| dekho bhikhama-caritra | 251
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jaina jagatI * unnnpupaaricee side * pariziSTa 330 - nRpakalki - yaha avantI kA rAjA thA / yaha hindUdharma kA kaTTara anuyAyI thA / isane jaina evaM bauddhoM ke Upara akathanIya atyAcAra kiyA thA / 331 - yaha naMbara bhUla se 'duSkRtya' para laga gayA hai / 332 - puSyamitra - yaha zuMgavaMza meM Adi aura prasiddha rAjA huA hai| yaha vikrama kI dvitIya zatI meM huA hai / yaha bhI hindudharma kA kaTTara pakSapAtI thA / isane matadveSa ke kAraNa jaina rAjAoM ke prasiddha nagara pATalIputra ko jalA diyA thA / isane apane deza meM jaina sAdhuoM kA Agamana roka diyA thA / 333 - mahAtmA gautamabuddha - ye bauddhadharma ke Adi pravartaka mAne jAte haiM / ye bhagavAn mahAvIra ke samakAlIna the| inhoMne bhI dvijoM kI hiMsAvRtti kA prabala khaNDana kiyA thA / Aja bauddhamata saMsAra ke eka tihAI bhAga para phailA huA hai / 334 dekho naM0 2 335 dekho naM0 322 336 -- auraMgajeba - yaha bar3A atyAcArI mugala samrATa thA / isane jaina-dharma ke utsava, mele, varaghor3e ratha yAtrAoM para roka lagA dI thI / kitane hI maMdira masjida banavA diye gaye the / 337-38 - lArDa-pariSad - yaha vilAyata meM eka sabhA hai / ise aMgrejI meM hAusa oNpha lArDas kahate haiM / bhAratavAsiyoM ko apane abhiyogoM kI, svatvoM kI aMtima prArthanA isa pariSad ke samakSa karanI par3atI hai aura isa pariSad kA kiyA huA nyAya sarvopari evaM aMtima hotA hai / hama zvetAmbara aura digaMbara sammetazikhara ke mukaddame meM lArDa pariSada taka bar3ha cuke haiN| 252
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina-jagatI kA zuddhAzuddha patra atIta khaNDa chaMda paMkti azuddha zuddha 11 vINa bIna be svara, prANa niHsvara, rAMga 1 . 3 DAra saar| 1 4 mana' sAra deM mama pUrNa kara vartamAna khaNDa 19 zvetAmbara saMgIta jJAtA kAra Ahita mAtra zIla vana zvetaambara saMgIta-jJAtA kara hita 207 222 230 318 4 4 3 mAtR zrIla bana
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIra sevA mandira pustakAlaya kAlana-202) lauTI lekhakalleDhA delalasiMha zIrSaka jaina jagahI -