Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ re ra jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga 23 888 munizrI RSabhadeva kA prathama AhAra prakAzaka : akhila bhA. jaina yuvA phaiDarezana - khairAgar3ha zrI kahAna smRti prakAzana - sonagar3ha
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI khemarAja gir3iyA janma : 27 disambara, 1918 dehavilaya : 4 apraila, 2003 zrImatI dhur3IbAI gir3iyA janma : 1922 dehavilaya : 24 navambara, 2012 Apa donoM ke vizeSa sahayoga se san 1988 meM zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kI sthApanA haI, jisake antargata prativarSa dhArmika sAhitya evaM paurANika kathAe~ prakAzita karane kI yojanA kA zubhArambha huaa| isa granthamAlA ke saMsthApaka zrI khemarAja gir3iyA kA saMkSipta paricaya denA hama apanA kartavya samajhate haiM - janma : san 1918 cAMdarakha (jodhapura) pitA : zrI haMsarAja, mAtA : zrImatI mehaMdIbAI zikSA/vyavasAya : prAyamarI zikSA prApta kara mAtra 12 varSa kI umra meM hI vyavasAya meM laga gae sat-samAgama : san 1950 mepUjya zrIkAnajIsvAmI kA paricaya sonagar3ha meM huaa| brahmacarya pratijJA : san 1953 meM mAtra 34 varSa kI Ayu meM pUjya svAmIjI se sonagada meM alpakAlIna brahmacarya pratijJA lekara dharmasAdhana meM laga gye| vizeSa : bhAvanagara paMcakalyANaka pratiSThA meM bhagavAna ke mAtA-pitA bne| san 1959 meM khairAgar3ha meM diga. jinamaMdira nirmANa karAyA evaM pUjya gurudevazrI ke zubhahase pratiSThA meM vizeSa sahayoga diyaa| san 1988 meM 70 yAtriyoM sahita 25 divasIya dakSiNa tIrthayAtrA saMgha nikAlA evaM vyavasAya se nivRtta hokara adhikAMza samaya sonagar3ha meM rahakara Atma-sAdhanA karate the| hama haiM Apake batAe mArga para calanevAle putra : dulIcanda, pannAlAla, motIlAla, premacaMda evaM samasta gir3iyA kuTumba / putriyA~ : bra. tArAbena evaM bra. mainAbena /
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA graMthamAlA kA 31 puSpa || jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga - 23) lekhaka : bra. haribhAI, sonagar3ha saMkalaka : paM. premacaMda jaina, khairAgar3ha sampAdaka : paNDita ramezacanda jaina zAstrI, jayapura prakAzaka : akhila bhAratIya jaina yuka phaiDarezana mahAvIra cauka, khairAgar3ha - 491 881 (chattIsagar3ha) aura zrI kahAna smRti prakAzana santa sAnnidhya, sonagar3ha - 364 250 (saurASTra) -
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ | e. , prathama saMskaraNa - prApti sthAna 2200 pratiyA~ - 1. paNDita ToDaramala smAraka TrasTa | e-4, bApUnagara, jayapura-302015 26 se 28 mArca, 2017 2. pUjya zrI kAnajIsvAmI |zrI zAntinAtha digambara jinamandira khainagar3ha| smAraka TrasTa, davalAlA ke zikhara kalazArohaNotsava para prakAzita | kahAnanagara, velatagAva rAstA lAmaroDa || devalAlI,nAsika-422 401 (c) sarvAdhikAra surakSita 3. tIrthadhAma maMgalAyatana nyauchAvara : daza rupaye mAtra | po.- sAsanI 204 216 mudraNa jilA- hAtharasa (u.pra.) |4. zrI paramAgama zrAvaka TrasTa jaina kampyU Tarsa, jayapura movAila : 094147-17816 A. kundakunda nagara, sonAgira e-mail siddhakSetra-475685 jaincomputers74@gmail.com jilA-datiyA (ma.pra.) anukramaNikA 1. AhAradAna kI anumodanA kA phala 2. zrI RSabhamuni kA hastinApura meM prathama pAraNA 3. karmodaya kI biDambanA meM bhI jJAna-vairAgyazakti 4. zrI varddhamAnamuni kA satI caMdanavAlA dvArA pAraNA 5. zrI vardhamAnamuni ko kevalya aura caMdanavAlA kI dIkSA 7. mahAsatI caMdanabAlA : pUrvabhavAvalokana 7. mahArAjA padmanAbha (caMdraprabha bhagavAna kA pUrvabhava) 8. dhAtakIkhaNDa meM ajitasena cakravartI (caMdraprabhajI kA pUrvabhava) 49 vidyuccara rAjakumAra ke pariNAmoM kI vicitratA 10. vidyuccara munirAja kA saMgha sahita samAdhimaraNa 11. parAzrita pariNAma niyama se duHkhadAyI 12. rAjagRhI meM vizvanaMdi rAjakumAra (mahAvIra bhagavAna kA pUrvabhava) 13. manuSya dukhI aura tiryaMca sukhI (zAMtinAtha bhagavAna kA pUrvabhava) 66 14. zrIkRSNa kI janmakathA evaM pRSThabhUmi 72 (2)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI dvArA prabhAvita AdhyAtmika krAnti ko jana-jana taka pahu~cAne meM paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura ke DaoN. hukamacandajI bhArilla kA yogadAna avismaraNIya hai, unhIM ke mArgadarzana meM akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana kI sthApanA kI gaI hai| phaiDarezana kI khairAgar3ha zAkhA kA gaThana 26 disambara, 1980 ko paNDita jJAnacandajI, vidizA ke zubha haste kiyA gyaa| taba se Aja taka phaiDarezana ke sabhI uddezyoM kI pUrti isa zAkhA ke mAdhyama se anavarata ho rahI hai| isake antargat sAmUhika svAdhyAya, pUjana, bhakti Adi dainika kAryakramoM ke sAtha-sAtha sAhitya prakAzana, sAhitya vikraya, zrI vItarAga vidyAlaya, granthAlaya, kaiseTa lAyabrerI, sAptAhika goSThI Adi gatividhiyA~ ullekhanIya haiM; sAhitya prakAzana ke kArya ko gati evaM niraMtaratA pradAna karane ke uddezya se san 1988 meM zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kI sthApanA kI gii| isa granthamAlA ke parama ziromaNi sadasya 51001/- meM, ziromaNi sadasya 21001/- meM, paramasaMrakSaka sadasya 11001/- tathA saMrakSaka sadasya 5001/- meM banAye jAte haiM, jinake nAma pratyeka prakAzana meM diye jAte haiN| __ pUjya gurudeva ke atyanta nikaTastha antevAsI evaM jinhoMne apanA sampUrNa jIvana unakI vANI ko AtmasAta karane evaM lipibaddha karane meM lagA diyA- aise bra. haribhAI kA hRdaya jaba pUjya gurudevazrI kA cira-viyoga (vIra saM. 2506 meM) svIkAra nahIM kara pA rahA thA, aise samaya meM unhoMne pUjya gurudevazrI kI mRta deha ke samIpa baiThe-baiThe saMkalpa liyA ki jIvana kI sampUrNa zakti evaM sampatti kA upayoga gurudevazrI ke smaraNArthahI kharca kruuNgaa| taba zrI kahAna smRti prakAzana kA janma huA aura eka ke bAda eka gujarAtI bhASA meM satsAhitya kA prakAzana hone lagA, lekina aba hindI, gujarAtI donoM bhASA ke prakAzanoM meM zrI kahAna smRti prakAzana kA sahayoga prApta ho rahA hai, jisake pariNAma svarUpa nayenaye prakAzana Apake sAmane haiN|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhitya prakAzana ke antargat jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 1 se 23 taka evaM laghu jinavANI saMgraha : anupama saMgraha, caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindIgujarAtI), pAhur3a dohA-bhavyAmRta zataka-AtmasAdhanA sUtra, virAga saritA tathA laghutattvasphoTa, aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa) - isaprakAra 31 puSpoM meM lagabhaga 7 lAkha 10 hajAra se adhika pratiyA~ prakAzita hokara pUre vizva meM dhArmika saMskAra siMcana kA kArya kara rahI haiN| prastuta saMskaraNa meM purANa-puruSoM ke bhava-bhavAntaroM ke sAtha-sAtha AhAradAna ke Upara vizeSa prakAza DAlane ke artha rAjA vajrajaMgha, rAjA zreyAMsa, satI caMdanabAlA ke prasaMga vizeSa rUpa se die gaye haiN| jo sabhI paM. premacaMdajI ne bra. harilAlajI dvArA likhita sAhitya meM se saMkalita kiye haiN| isakA sampAdana paM. ramezacaMda jaina zAstrI, jayapura ne kiyA hai| ata: hama sabhI Apake AbhArI haiN| ina kathA-kahAniyoM kA lAbha bAla yuvA vRddha sabhI varga ke loga le rahe haiM, yahI inakI upayogitA tathA AvazyakatA siddha karatI hai| isI kAraNa pichale 28 varSoM se nirantara inakI mAMga banI huI hai| AzA hai isakA svAdhyAya kara sabhI pAThaka gaNa avazya hI bodha prApta kara sanmArga para calakara apanA jIvana saphala kreNge| sAhitya prakAzana phaNDa, AjIvana granthamAlA paramaziromaNi saMrakSaka, ziromaNi saMrakSaka, paramasaMrakSaka evaM saMrakSaka sadasyoM ke rUpa meM jina mahAnubhAvoM kA sahayoga milA hai, hama una sabakA bhI hArdika AbhAra prakaTa karate haiM, AzA karate haiM ki bhaviSya meM bhI sabhI isI prakAra sahayoga pradAna karate rheNge| vinItaH motIlAla jaina paM. abhaya jaina zAstrI adhyakSa sAhitya prakAzana pramukha Avazyaka sUcanA pustaka prApti athavA sahayoga hetu rAzi DrAphTa dvArA "akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, khairAgar3ha" ke nAma se bhejeN| hamArA baiMka khAtA sTeTa baiMka Apha iNDiyA kI khairAgar3ha zAkhA meM hai|
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinamra AdarAJjalI janma - 1/12/1978 (khairAgar3ha, ma.pra.) svargavAsa 2/2/1993 / - (durga paMcakalyANaka) ra sva. tanmaya (pukharAja) gir3iyA alpavaya meM aneka uttama saMskAroM se surabhita, bhArata ke sabhI tIrthoM kI yAtrA, paryoM meM yama-niyama meM kaTTaratA, rAtri bhojana tyAga, TI.vI. dekhanA tyAga, devadarzana, svAdhyAya, pUjana Adi chaha Avazyaka meM hamezA lIna, sahanazIlatA, nirlobhatA, vairAgI, satyavAdI, dAna zIlatA se ( zobhAyamAna terA jIvana dhanya hai| alpakAla meM terA AtmA asAra-saMsAra se mukta hogA (vaha svayaM kahatA thA ki mere adhika se adhika 3 bhava bAkI haiN|) cinmaya tattva meM sadA ke lie tanmaya ho jAve - aisI bhAvanA ke sAtha yaha viyoga kA vairAgyamaya prasaMga hameM bhI saMsAra se virakta karake mokSapatha kI preraNA detA rahe - aisI bhAvanA hai| hama haiM dAdA sva. zrI kaMvaralAla jaina dAdI sva. mathurAbAI jaina pitA zrI motIlAla jaina mAtA zrImatI zobhAdevI jaina ) buA zrImatI DhelAbAI phUphA sva. tejamAla jaina jIjA zrI zuddhAtmaprakAza jaina jIjI sau. zraddhA jaina, vidizA jIjA zrI yogezakumAra jaina jIjI sau. kSamA jaina, dhamatarI mAtA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-2. hamAre mArgadarzaka zrI dulIcaMda baraDiyA rAjanAMdagA~va pitA - sva. phatelAlajI baraDiyA zrImatI sva. santoSabAI baraDiyA pitA --- sva. siremalajI sirohiyA sarala svabhAvI baraDiyA dampatti apane jIvana meM varSoM se sAmAjika aura dhArmika gatividhiyoM se jur3e haiN| san 1993 meM Apa logoM ne 80 sAdharmiyoM ko tIrthayAtrA karAne kA puNya arjita kiyA hai| isa avasara para svAmI vAtsalya karAkara aura jIvarAja khamAkara zeSa jIvana dharmasAdhanA meM bitAne kA mana banAyA hai| vizeSa -AdhyAtmika satpuruSa pUjya zrI kAnajIsvAmI ke darzana aura) satsaMga kA lAbha liyA hai| parivAra putravadhu putrI dAmAda lalita lIlA candrakalA gautamacaMda botharA, sva. nirmala prabhA bhilAI anila zazikalA aruNakumAra pAlAvata, sudhA jayapura putra maMju sunIla
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 23 granthamAlA sadasyoM kI sUcI paramaziromaNi saMrakSaka sadasya zrI hemala bhImajI bhAI zAha, landana zrI vinodabhAI devasI kacarAbhAI zAha, landana zrI svayaM zAha ostro vskI ha. zItala vijena zrImatI jyotsanA bena vijayakAnta zAha, amerikA zrImatI manoramAdevI vinodakumAra, jayapura paM. zrI kailAzacanda pavanakumAra jaina, alIgar3ha zrI jayantIlAla cimanalAla zAha ha. suzIlAbena amerikA zrImatI soniyA samIta bhAyANI prazAMta bhAyANI, amerikA zrImatI USAbena pramoda sI. zAha, zikAgo zrImatI sUrajabena amulakhabhAI seTha, mumbaI zrImatI kusumabena candrakAntabhAI zAha, eka mumukSu parivAra dAdara ha. jayasukhabhAI khArar3IyA ziromaNi saMrakSaka sadasya jhanakArIbAI khemarAja bAphanA ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha mInAbena somacanda bhagavAnajI zAha, landana zrI abhinandanaprasAda jaina, sahAranapura zrImatI jyotsanA mahendra maNIlAla malANI, mATuMgA sva. dhApU devI tArAcanda gaMgavAla, jayapura bra. kusuma jaina, kumbhoja bAhubalI zrImatI puSpalatA ajitakumArajI, chindavAr3A sau. sumana jaina jayakumArajI jaina Dogaragar3ha zrI dulIcaMdajI anila-sunIla barar3iyA, nAMdagAMva sva. manaharabhAI ha. abhayabhAI indrajItabhAI, mumbaI zrI nilaya DheDhiyA, pArlA mumbaI paramasaMrakSaka sadasya zrImatI zAntidevI komalacaMda jaina, nAgapura zrImatI puSpAbena kAMtibhAI moTANI, bambaI zrImatI haMsubena jagadIzabhAI lodariyA, bambaI zrImatI lIlAdevI zrI navaratnasiMha caudharI, bhilAI zrIyuta prazAnta- akSaya - sukAnta- kevala, landana zrImatI puSpAbena bhImajIbhAI zAha, landana zrImatI candrakalA premacanda jaina, khairAgar3ha sva. mathurAbAI ka~varalAla gir3iyA, khairAgar3ha saritA bena ha. pArasamala mahendrakumAra jaina, tejapura zrImatI kaMcanadevI dulIcanda jaina gir3iyA, khairAgar3ha | damayantIbena harIlAla zAha cairiTebala TrasTa, mumbaI zrImatI rUpAbaina jayantIbhAI brokara, mumbaI zrI jambUkumAra sonI, indaura zrImatI suzIlA vena surezabhAI zAha, ahamadAvAda saMrakSaka sadasya zrImatI zobhAdevI motIlAla gir3iyA, khairAgar3ha zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA, khairAgar3ha zrImatI DhelAbAI tejamAla nAhaTA, khairAgar3ha zrI zaileSabhAI je. mehatA, nepAla bra. tArAbena bra. mainAbena, sonagar3ha sva. amarAbAI nAMdagAMva, ha. zrI ghevaracaMda DAkaliyA zrImatI candrakalA gautamacanda botharA, bhilAI zrImatI gulAbabena zAMtilAla jaina, bhilAI zrImatI rAjakumArI mahAvIraprasAda sarAvagI, kalakattA zrI premacanda ramezacanda jaina zAstrI, jayapura zrI praphullacanda saMjayakumAra jaina, bhilAI sva. lunakaraNa, jhIpubAI kocara, kaTaMgI sva. zrI jeThAbhAI haMsarAja, sikaMdarAbAda zrI zAMtinAtha sonAja, akalUja zrImatI puSpAbena candulAla meghANI, kalakattA zrI lavajI bIjapAla gAlA, bambaI sva. kaMkubena rikhabadAsa jaina ha. zAMtibhAI, bambaI eka mumukSubhAI, ha. sukamAla jaina, dillI zrImatI zAMtAbena zrI zAMtibhAI jhaverI, bambaI sva. mUlIbena samarathalAla jaina, sonagar3ha zrImatI suzIlAbena uttamacaMda gir3iyA, rAyapura sva. rAmalAla pArakha, ha. nathamala nAMdagAMva zrI bizambharadAsa mahAvIraprasAda jaina sarrApha, dillI zrImatI jainAbAI, bhilAI ha. kailAzacanda zAha zrI surezabhAI mehatA, bambaI evaM zrI dinezabhAI, morabI sau. ramAbena naTavaralAla zAha, jalagA~va sau. savitAbena rasikabhAI zAha, sonagar3ha zrI mahezabhAI prakAzabhAI mehatA, rAjakoTa zrI ramezabhAI, nepAla evaM zrI rAjezabhAI mehatA, morabI zrI phUlacaMda vimalacaMda jhAMjharI ujjaina, zrImatI vasaMtabena jevaMtalAla mehatA, morabI sva. hIrAbAI, haste - zrI prakAzacaMda mAlU, rAyapura zrImatI patAsIbAI tilokacaMda koThArI, jAlabAMdhA zrI choTAlAla kezavajI bhAyANI, bambaI (10)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 zrImatI jazavaMtIbena bI. bhAyANI, ghATakopara | zrImatI bhUrIbAI sva. phUlacanda jaina, jabalapura sva. bhairodAna saMtoSacanda kocara, kaTaMgI sva. suzIlAbena himmatalAla zAha, bhAvanagara zrI cimanalAla tArAcaMda kAmadAra, jaitapura zrI kizorakumAra rAjamala jaina, sonagar3ha zrI takhatarAja kAMtilAla jaina, kalakattA zrI jayapAla jaina, dillI zrImatI DhelAbAI ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha zrI satsaMga mahilA maNDala, khairAgar3ha zrImatI tejabAI devIlAla mehatA, udayapura zrImatI kiraNa - esa.ke. jaina, khairAgar3ha zrImatI sudhA subodhakumAra siMghaI, sivanI sva. gaiMdAmala - jJAnacanda - sumataprasAda, khairAgar3ha guptadAna, haste - candrakalA botharA, bhilAI sva. mukeza gir3iyA smRti ha. nidhi-nizcala, khairAgar3ha zrI phUlacaMda caudharI, bambaI sau. suSamA jinendrakumAra, khairAgar3ha sau. kamalAbAI kanhaiyAlAla DAkaliyA, khairAgar3ha zrI abhayakumAra zAstrI, ha. samatA-namratA, khairAgar3ha zrI sugAlacaMda viradhIcaMda copar3A, jabalapura sva. vasaMtabena manaharalAla koThArI, bambaI zrImatI sunItAdevI komalacanda koThArI, khairAgar3ha sau. acarajakumArI zrI nihAlacanda jaina, jayapura zrImatI svarNalatA rAkezakumAra jaina, nAgapura sau. gulAbadevI lakSmInArAyaNa rArA, zivasAgara zrImatI kaMcanadevI pannAlAla gir3iyA, khairAgar3ha sau. zobhAbAI bhavarIlAla caudharI, yavatamAla zrI lakSmIcaMda sundarabAI pahAr3iyA, koTA sau. jyoti santoSakumAra jaina, DobhI zrI zAntikumAra kusumalatA pATanI, chindavAr3A | zrI bAbUlAla totArAma luhAr3iyA, bhusAvala zrI chItaramala bAkalIvAla jaina TreDarsa, pIsAMgana sva. lAlacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala zrI kisanalAla devar3iyA ha. jayakumArajI, nAgapura sau. omalatA lAlacanda jaina, bhusAvala sau. ciMtAbAI miThUlAla modI, nAgapura zrI yogendrakumAra lAlacanda luhAr3iyA, bhusAvala zrI sudIpakumAra gulAbacanda, nAgapura zrI jJAnacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala / sau. zIlAbAI mulAmacandajI, nAgapura sau. sAdhanA jJAnacanda jaina luhAr3iyA, bhusAvala sau. motIdevI motIlAla phalejiyA, rAyapura zrI devendrakumAra jJAnacanda luhAr3iyA, bhusAvala samakita mahilA maMDala, DoMgaragar3ha zrI mahendrakumAra bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. kaMcanadevI jugarAja kAsalIvAla, kalakattA sau. lInA mahendrakumAra jaina, bhusAvala zrI di. jaina mumukSu maNDala, sAgara zrI cintanakumAra mahendrakumAra jaina, bhusAvala sau. zAMtidevI dhanakumAra jaina, sUrata zrI kastUrI bAI ballabhadAsa jaina, jabalapura zrI cindrUpa zAha, bambaI sva.yazavaMta chAjer3a ha.zrI pannAlAla jaina, khairAgar3ha sva. phephAbAI pusAlAlajI, baiMgalora anubhUti-vibhUti atula jaina, malADa lalitakumAra DaoN. zrI tejakumAra gaMgavAla, indaura zrI AyuSya jaina saMjaya jaina, dillI sva. nokacandajI, ha. kezarIcaMda sAvA silhATI zrI samyaka aruNa jaina, dillI ku. vaMdanA pannAlAlajI jaina, jhAbuA zrI sArthaka aruNa jaina, dillI ku. mInA rAjakumAra jaina, dhAra zrI kezarImala nIraja pATanI, gvAliyara sau. vaMdanA saMdIpa jainI ha.ku. zreyA jainI, nAgapura zrI parAgabhAI harivadana satyapaMthI, ahamadAbAda sau. kezarabAI dha.pa. sva. gulAbacanda jaina, nAgapura lakSmIbena vIracanda zAha ha. zAradAbena, sonagar3ha jayavaMtI bena kizorakumAra jaina zrI prazama jItUbhAI modI, sonagar3ha zrI manoja zAntilAla jaina zrI hemalAla manoharalAla siMghaI, bonakaTTA zrImatI zakuntalA anilakumAra jaina, muMgAvalI sva. durgA devI smRti ha. dIpacanda caupar3A, khairAgar3ha iMjI.AratI pitA zrI anilakumAra jaina, muMgAvalI | zrI pArasamala mahendrakumAra, tejapura zrImatI pAnAdevI mohanalAla seThI, gohATI | zAha zrI kailAzacandajI motIlAlajI, bhilAI zrImatI mANikabAI mANikacanda jaina, indaura zrImatI prekSAdevI pravINakumArajI zAstrI, rAyapura (8)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 AhAradAna kI anumodanA kA phala jambUdvIpa ke pUrvavideha kSetra ke puSkalAvatI deza kI utpalakheTaka nagarI ke rAjA vajrabAhu ke yahA~ bhAvI tIrthaMkara zrI RSabhadeva ke jIva ne vajrajaMgha ke rUpa meM janma liyaa| jaba pitA mahArAja vajrabAhu ko vairAgya huA, taba unhoMne vajrajaMgha kA rAjyAbhiSeka kara unheM rAjya sauMpakara jinadIkSA le lii| ____ aba utpalakheTaka nagara kA nyAya-nIti se rAjya karate hue rAjA vajrajaMgha sukhapUrvaka raha rahe the| eka dina unheM samAcAra milA ki unake sasura vajradaMta cakravartI kI kamala puSpa meM Asakta bhaMvare kI mRtyu dekhakara vairAgya pariNati ugra huI aura ve jinadIkSA lekara vana ko cale gaye haiN| dIkSA lene se pUrva unhoMne apane 1000 putroM ko bulAkara unheM rAjya dene kI bhAvanA vyakta kI; parantu eka-eka karake sabhI putroM ne rAjya lene se iMkAra kara diyA aura sabhI ne unake hI sAtha dIkSA lene kI bhAvanA vyakta kii| isalie anta meM puNDarIka nAmaka choTI umra ke pautra ko rAjya bhAra sauMpakara vajradanta cakravartI ne sATha hajAra rAnI, bIsa hajAra rAjA tathA eka hajAra putroM sahita jinadIkSA dhAraNa kara lii| yahA~ rAjamAtA lakSmImatI ko cintA huI ki puNDarIka to abhI choTA bAlaka hai, vaha itane bar3e rAjya kA bhAra kaise samhAla sakegA ? isaliye unhoMne utpalakheTaka nagara sandeza bhejakara rAjA vajrajaMghako sahAyatArtha bulvaayaa| sandeza milate hI rAjA vajrajaMgha puNDarIkiNI nagarI jAne ke liye taiyAra hue| mativara maMtrI, Ananda purohita, dhanamitra seTha aura akampana senApati - ina cAroM ne bhI vajrajagha rAjA ke sAtha prasthAna kiyaa| rAnI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 - jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 zrImatI bhI sAtha hI thiiN| calate-calate rAjA vajrajaMgha eka sundara sarovara ke taTapara Aye aura vahA~ par3Ava ddaalaa| bhaviSya meM jo tIrthaMkara hone vAle haiM aise vajrajaMgha kA DerA hone se sArA vana bhI mAnoM praphullita huA ho - aisA zobhAyamAna ho utthaa| snAnAdi ke pazcAt saba bhojana kI taiyArI kara rahe the| - rAjA vajrajaMgha aura rAnI zrImatI ne bhojana karane se pUrva yaha bhAvanA bhAyI ki isa avasara meM yadi koI munirAja padhArate, to hama prathama unakA par3agAhana karake unheM nirantarAya AhAra karAke hI bhojana krte| mahApuruSoM kI pavitra bhAvanAe~ kabhI niSphala nahIM hotiiN| ve yahA~ aisI bhAvanA bhA hI rahe the ki itane meM acAnaka do gaganavihArI munivara damadhara aura sAgarasena vahA~ pdhaare| ahA, munivara padhAre mAnoM sAkSAt mokSamArga hI A gayA ! AkAza se utarate hue munivaroM ko dekhakara hI rAjA aura maMtrI Adi sabako harSa evaM mahAna AnandAzcarya huaa| are ! vana ke siMha, bandara, zUkara aura nevalA jaise pazu bhI munirAja ko dekhakara harSita ho utthe| una munivaroM kI vana meM hI AhAra lene kI pratijJA thii| ve atyanta tejasvI the aura pavitratA se zobhAyamAna the mAnoM svarga aura mokSa yahIM pRthvI para utara Aye hoN| donoM munivaroM ko apane Dere ke nikaTa Ate hI rAjA-rAnI ne ati Ananda evaM bhakti sahita unakA par3agAhana kiyA ki 'he svAmI ! padhAro.... padhAro.... pdhaaro|' zrI munirAja ke rukate hI vajrajaMgha aura zrImatI ne bhaktipUrvaka unakI pradakSiNA kI, namaskAra karake sammAna kiyA aura yogya vidhipUrvaka bhojanazAlA meM praveza karAke uccAsana diyA, unake crnnoN| kA prakSAlana, pUjana evaM namana kiyA aura pazcAt mana-vacana-kAyA kI zuddhipUrvaka dAtA ke sAta guNa (zraddhA, saMtoSa, viveka, alubdhatA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 23 (alolupatA), kSamA, zakti anusAra dAna, bhakti) sahita vizuddha pariNAmoM se una uttama munivaroM ko vidhipUrvaka diyA / ( abhI unheM khabara nahIM AhAradAna hai ki jinheM AhAradAna diyA ve unake apane putra hI the / ) munirAja ke AhAradAna kA vaha bhavya AnandakArI prasaMga thA / H 3908 11 usa uttama AhAradAna ke prabhAva se turanta hI vahA~ pA~ca Azcaryajanaka vastue~ pragaTa huIM - (1) AkAza se ratnavRSTi hone lagI (2) puSpa varSA hone lagI (3) sugandha barasane lagI (4) duMdubhi Adi bAje bajane lage aura (5) AkAza meM devagaNa "aho dAnaM.... mahAdAnaM" aise zabdapUrvaka jayajayakAra karane lage / AhAra ke pazcAt ve muniyugala ko vidA karake vApasa A rahe the, taba unheM apanI eka vRddha dAsI se jJAta huA ki yaha to hamAre hI sabase choTe yugala putra haiN| bhale hI yaha ristA gRhastha avasthA kA thA, para sAkSAt mokSamArga ke rUpa meM unako dekhakara rAjA-rAnI kA hRdaya atyanta pramudita ho uThA / dharmopadeza sunane kI bhAvanA se ve sabhI punaH vahIM munirAja ke samakSa baiTha gaye / pazcAt rAjA vajrajaMgha ne pUchA prabho ! ye mativara maMtrI, AnaMda purohita, dhanamitra seTha aura senApati akampana ye cAroM mujhe atipriya
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 .-jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 haiM - isakA kyA kAraNa haiM ? taba damadhara munirAja ne kahA - pUrvabhavoM meM jaba tuma prItivardhana rAjA the aura tumane Aja hI kI taraha vana meM munirAja ko AhAra dAna diyA thA, taba mativara maMtrI kA jIva siMha thaa| AhAracaryA dekhakara siMha ko jAtismaraNa ho gyaa| jisase vaha bilkula zAnta ho gayA aura AhArAdi kA tyAga karake eka zilA para jA baitthaa| ____ munirAja ne avadhijJAna dvArA yaha jAnakara prItivardhana rAjA se kahA- he rAjan ! yaha siMha zrAvaka ke vrata dhAraNa karake saMnyAsa le rahA hai, tumheM isakI sevA karanA yogya hai; bhaviSya meM yaha bharatakSetra ke prathama tIrthaMkara RSabhadeva kA putra hogA aura cakravartI hokara usI bhava meM mokSa prApta kregaa| munirAja kI bAta sunakara rAjA ne siMha ko prema se dekhA aura usake kAna meM namaskAra maMtra sunaayaa| aThAraha dina kI sallekhanA ke pazcAt zarIra kA tyAga karake vaha siMha dUsare svarga kA deva huA aura vahA~ se calakara yaha mativara maMtrI huA hai| usa siMha ke atirikta prItivardhana rAjA ke senApati, maMtrI aura purohita - ina tInoM ne bhI AhAradAna kA anumodana kiyA thA, isalie ye bhogabhUmi meM janma lene ke bAda meM dUsare svarga ke deva hue| tumhArI (vajrajaMgha kI) lalitAMgadeva kI paryAya meM ve tInoM tumhAre hI parivAra ke deva the aura ve hI yahA~ tumhAre purohita, seTha aura senApati hue haiN| bhaviSya meM tuma tIrthaMkara hooge taba ve bhI tumhAre putra hokara mokSa prApta kreNge| unameM se akampana senApati to bAhubalI hoMge, Ananda purohita tathA dhanamitra seTha donoM kramaza: vRSabhasena tathA anantavijaya nAmaka tumhAre putra hokara phira tumhAre hI gaNadhara hoNge| isaprakAra una munivaroM ne vajrajaMgha ko unake maMtrI, purohita, seTha aura senApati ke pUvabhavoM kA sambandha sunaayaa| munirAja ke zrImukha se apanA aisA mahAna bhaviSya sunakara una sabako bar3A harSa huaa| jaba
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 ve munivara yaha saba vRttAnta kaha rahe the taba nevalA, siMha, bandara aura zUkara ye cAroM jIva vahIM samIpa baiThe the aura zAntipUrvaka munirAja kI ora TakaTakI lagAye dekha rahe the| yaha dekhakara Azcarya se vajrajaMgha ne pUchA - he svAmI ! yaha nevalA, siMha, bandara aura zUkara yaha cAroM jIva yahA~ manuSyoM ke bIca bhI nirbhayatA se Apake mukhakamala kI ora dRSTi lagAkara kyoM baiThe haiM ? tathA inhoMne aisI nikRSTa paryAya kisa kAraNa prApta kI? usake uttara meM munirAja ne kahA - suno, rAjan ! yaha siMha Adi cAroM jIva AhAradAna dekhakara parama harSita ho rahe haiM; ye bhI bhaviSya meM tumhAre putra hokara mokSa prApta kreNge| yaha siMha pUrvabhava meM hastinApura meM eka vyApArI kA putra thA, parantu tIvra krodha ke kAraNa marakara siMha huA hai| ___yaha zUkara pUrvabhava meM eka rAjaputra thA, parantu tIvra mAna ke kAraNa vaha marakara zUkara huA hai| - yaha bandara pUrvabhava meM eka vaNikaputra thA, parantu tIvra mAyA ke kAraNa marakara bandara huA hai| .. yaha nevalA pUrvabhava meM eka halavAI (miSTAnna-vikretA) thA, parantu tIvra lobha ke kAraNa marakara nevalA huA hai|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 kaSAyoM ke phalasvarUpa inheM aisI halakI gatiyA~ prApta huI haiM, isalie yaha kaSAyeM chor3ane yogya haiN| isa samaya yaha siMhAdi cAroM jIva AhAradAna dekhakara ati harSita hue haiM aura ina cAroM ko apane pUrvabhava kA jAtismaraNa huA hai isalie ye saMsAra se ekadama virakta ho gaye haiM aura nirbhaya hokara dharmazravaNa kI icchA se yahA~ baiThe haiN| tuma donoM ne AhAradAna ke phala meM bhogabhUmi kI Ayu kA baMdha kiyA hai aura ina siMhAdi cAroM jIvoM ne bhI AhAradAna kA anumodana karake tumhAre sAtha hI bhogabhUmi kI Ayu bA~dhI hai| he rAjan ! aba yahA~ se AThaveM bhava meM jaba tuma RSabhadeva tIrthaMkara hokara mokSa prApta karoge, taba yaha cAroM jIva bhI usI bhava meM mokSa ko prApta hoNge| mokSa taka ke sAtoM bhavoM meM ye saba jIva tumhAre sAtha hI rheNge| yaha zrImatI kA jIva bhI tumhAre tIrtha meM dAnatIrtha kI pravRtti calAne vAle zreyAMsa rAjA hoMge aura usI bhava meM mokSa prApta kreNge| AkAzagAmI cAraNaRddhidhArI munivaroM ke aise vacana sunakara rAjA vajrajaMgha kA mana harSa se romAMcita ho gayA tathA zrImatI rAnI, mativara Adi evaM siMhAdi sabhI jIvoM ko bhI hArdika prasannatA huii| una sabane munivaroM ke caraNoM meM bArambAra namana kiyaa| tatpazcAt AkAza hI jinake vastra haiM aise ve ni:spRha munivara AkAzamArga se anyatra vihAra kara gye| munivaroM ke vihAra kara jAne ke pazcAt rAjA vajrajaMgha Adi apane Dere meM lauTa Aye aura unhoMne sArA dina sarovara ke kinAre una munivaroM ke guNoM kA dhyAna tathA unakI carcA karane meM bitaayaa| pazcAt kramazaH prayANa karate-karate ve puNDarIkiNI nagarI A pahu~ce aura vahA~ kucha kAla rahakara apane bhatIje puNDarIka kA rAjya suvyavasthita karake utpalakheTaka nagarI lauTa aaye| vajrajaMgha rAjA kA jIva kramazaH bhogabhUmi Arya, zrIdharadeva,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 suvidhi rAjA, acyutendra, vajranAbhi cakravartI ke bhava pUrNa kara zrI RSabhadeva tIrthaMkara huaa| aura zrImatI rAnI kA jIva kramazaH bhogabhUmi AryA, svayaMprabhadeva, kezava putra, acyutendra, dhanadatta seTha ke bhava pUrNa kara rAjA zreyAMsa hue| isa bIca aura bhI chaha bhavoM taka ye sabhI jIva sAtha-sAtha vividha paryAyeM dhAraNa karate hue aMtima bhava meM jA phuNce| jahA~ sabane jainezvarI dIkSA aMgIkAra kI aura mokSa pdhaare| bhagavAna AdinAtha prabhu ke jIvana ke aura bhI aneka prasaMga preraNAdAyaka haiM, jinheM vizeSa jAnane kI jijJAsA ho ve caubIsa tIrthaMkara mahApurANa avazya pddh'eN| yahA~ unake AhAra/prathama pAraNA saMbaMdhI prasaMga ko, AhAradAna ke saMskAra/camatkAra/prakriyA/vidhi aura phala ko batAne ke lakSya se vizeSarUpa se diyA jA rahA hai, jise Apa AgAmI kathA meM avazya pddh'eN| ciMtana bindu -- maiM bhagavAna AtmA jJAna-darzana svabhAvI huuN| jJAtA-dRSTA rUpa rahanA hI merA dharma hai| ata: apane ko jJAtA-dRSTArUpa, caitanyarUpa, zuddha jJAnasvarUpa hI dekho, usa rUpa hI anubhava kro| apane ko zarIrarUpa, strI-puruSarUpa, nirdhana-amIrarUpa mata dekho| dharma kisI pararupa nahIM hai, ata: vaha maMdira, mUrti, bhagavAna, zAstra Adi kisI ke AdhIna nahIM hai| vaha to apane hI AdhIna hai| isaprakAra samasta para padArthoM se rAga-dveSa-moha ko chor3akara nija zuddhAtmA kA bArambAra vicAra kro| apane AtmasvarUpa meM ramaNa karane kA abhyAsa karo, ramaNa karo, tanmaya ho jaao| basa ! vahI AtmadhyAna hai, nizcaya cAritra hai, dharma hai, sahajasukha prApta karane kA sAdhana hai, upAya hai| - - paM. pannAlAlajI gir3iyA kI DAyarI se sAbhAra
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 zrI RSabhamuni kA hastinApura meM prathama pAraNA ___acintya mahimAvaMta munirAja RSabhadeva chaha mAsa ke dhyAna yoga karane ke uparAMta AhAra caryA ko nikle| yuga ke Arambha meM isase pUrva to koI muni hue nahIM the, isalie koI AhAra dene kI vidhi to jAnatA nahIM thA, ataH munirAja jahA~ bhI padhArate vahA~ ke loga prasannatA se Azcarya cakita hokara namana karate aura pUchate ki he deva ! kahiye kyA AjJA hai ? Apa jisa kArya hetu yahA~ padhAre haiM vaha hameM batalAiye - AjJA diijiye| aneka loga to hAthI, ratha, vastrAbhUSaNa, ratna tathA bhojanAdi sAmagrI munirAja ko arpaNa karane ke liye lAte aura koI to apanI yuvA kanyA munirAja se vivAhane kI icchA prakaTa krte| are re ! kaisA ajJAna aura kaisI mUrkhatA, munirAja cupacApa cale jaate| ve kisaliye padhAre haiM aura kyA karanA cAhiye ? yaha nahIM samajha pAne se loga digmUr3ha hokara kucha to azrupUrita netroM se munirAja ke caraNoM meM lipaTa jaate| AhAra kI yogya vidhi na milane se lagabhaga 6 mAha se adhika samaya nirAhAra hI vihAra karate rahe, mAno anya navadIkSita sAdhuoM ko munimArga kI AhAracaryA kA hI digdarzana kara rahe hoM, tAki unake sukhapUrvaka yathArtha mokSamArga siddhi ho ske| isaprakAra aneka nagaroM tathA grAmoM meM vihAra karate hue eka dina munirAja RSabhadeva kurudeza ke hastinApura nagara meM phuNce| usa samaya vahA~ ke rAjA somaprabha aura unake laghu-bhrAtA zreyAMsakumAra the| pUrva ke AThaveM bhava meM AhAradAna ke samaya jo zrImatI' thI, vahI yaha zreyAMsakumAra haiN| munirAja jisa dina hastinApura padhAranevAle the, usI dina rAtri ke pichale prahara meM zreyAMsakumAra ne pUrvasaMskAra ke bala se, pUrvasUcanArUpa sAta uttama
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ / M 1 . jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 svapna dekhe-U~cA sumeru parvata, suzobhita kalpavRkSa, kesarIsiMha, vRSabha, sUrya-candra, ratnoM se bharA samudra aura aSTamaMgala sahita dev| apane A~gana meM munirAja kA padArpaNa jinakA mukhya phala hai - aise ve sAta maMgalasvapna dekhakara zreyAMsakumAra kA citta atiprasanna huaa|| prAta:kAla hote hI donoM bhAI usa svapna kI bAta aura munirAja RSabhadeva kA guNagAna kara rahe the ki itane meM una yogIrAja munirAja ne hastinApura meM praveza kiyaa| munirAja ke Agamana se Anandita hokara cAroM ora se nagarajanoM ke samUha munirAja ke darzana karane umar3a pdd'e| bhole-bhAle loga kahate the ki munirAja phira apanI rakSA karane padhAre haiN| 'RSabhadeva jagata ke pitAmaha haiM' aisA sunA thA, una jagatapitA ko Aja pratyakSa dekhaa| munirAja ke Agamana kI bAta sunakara nagarajana bhojanAdi kArya chor3akara zIghrAtizIghra darzana karane ke liye nikala pdd'e| jaba sAre nagara meM aisA harSamaya kolAhala ho rahA thA, taba bhI munirAja to apane saMvega aura vairAgya kI siddhi ke liye vairAgya bhAvanAoM kA cintana karate-karate apanI AtmA kI dhuna meM lIna hokara cale A rahe the| AcAryadeva kahate haiM ki aho ! aisI rAga-dveSarahita samatAvRtti ko dhAraNa karanA hI sarvazreSTha dharma hai| munirAja RSabhadeva rAjamahala ke sAmane padhAra rahe haiM yaha jAnakara -
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ... jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 'siddhArtha' nAmaka dvArapAla ne turanta hI rAjA somaprabha tathA zreyAMsakumAra ko badhAI dI ki "munirAja RSabhadeva apane A~gana kI ora padArpaNa kara rahe haiN|" ___ yaha sunate hI donoM bhAI maMtrI Adi sahita khar3e hue aura atyanta prasannatApUrvaka rAjamahala ke prAMgaNa meM Akara dUra se hI munirAja ke caraNoM meM bhaktibhAvapUrvaka namaskAra kiyaa| munirAja ke padhArate hI sammAnasahita pAdaprakSAlana karake arghya car3hAkara pUjA aura pradakSiNA dii| ahA, apane A~gana meM aise nidhAna ko dekhakara unheM ati santoSa huaa| munirAja ke darzana se donoM bhAI harSollAsa se romAMcita ho gye| Ananda evaM bhakti se namrIbhUta ve donoM bhAI indra samAna suzobhita ho rahe the| jisaprakAra niSadha aura nIla parvatoM ke bIca unnata meru parvata zobhatA hai, usIprakAra zreyAMsakumAra aura somaprabha ke bIca munirAja RSabhadeva zobhAyamAna ho rahe the| munirAja kA rUpa dekhate hI zreyAMsakumAra ko jAtismaraNa huA aura pUrvabhava ke saMskAra ke kAraNa munirAja ko AhAradAna dene kI buddhi prakaTa huii| pUrva ke vajrajaMgha evaM zrImatI ke bhava kA sArA vRttAnta unheM smaraNa ho aayaa| usa bhava meM sarovara ke kinAre do munivaroM ko AhAradAna diyA thA, vaha yAda aayaa| prabhAta kA yaha samaya muniyoM ko AhAradAna dene kA uttama samaya hai - aisA nizcaya karake una pavitra buddhimAna zreyAMsakumAra ne RSabha munirAja ko ikSurasa kA AhAradAna kiyaa| isaprakAra RSabha munirAja ko sarvaprathama AhAradAna dekara unhoMne isa yuga meM dAnatIrtha kA prArambha kiyaa| unhoMne navadhAbhakti aura zraddhAdi sAta guNoM sahita dAna diyaa| mokSa ke sAdhaka dharmAtmA ke guNoM ke prati AdarapUrvaka, zraddhAsahita jo dAtA uttama dAna detA hai vaha mokSaprApti ke lie tatpara hotA hai| atizaya iSTa evaM sarvottama pAtra aise munirAja ko zreyAMsakumAra ne pUrvabhava ke saMskAra se prerita hokara navadhAbhakti se prAsuka
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 19 AhAradAna diyaa| zrI RSabha munirAja khar3e-khar3e apane karapAtra meM hI AhAra le rahe the| mokSamArga ke sAdhaka munirAja ko hAthoM kI aMjuli meM zreyAMsakumAra Adi ne ikSurasa kA (ganne ke prAsuka rasa kA) AhAra diyaa| vaha dina thA vaizAkha zuklA tRtIyA, jo bAda meM akSayatRtIyA ke nAma se prasiddha huA / usa samaya devagaNa AkAza se ratnavRSTi tathA puSpavRSTi karane lage / devoM ke bAje gambhIra nAda se bajane lage, sugandhita vAyu bahane lagI aura devagaNa harSita hokara "dhanya dAna.... dhanya pAtra.... dhanya dAtA " aisI AkAzavANI karane lage / ahA, dAna kI anumodanA karake bhI loga mahApuNya ko prApta hue / yahA~ koI AzaMkA kare ki mAtra anumodanA karane se puNya kI prApti kisa prakAra hogI ? usakA samAdhAna yaha hai ki puNya aura pApa kA baMdha hone meM mAtra jIva ke pariNAma hI kAraNa haiM; bAhya kAraNoM ko to jinendradeva ne 'kAraNa kA kAraNa' (arthAt nimitta) kahA hai| jaba puNya ke sAdhanarUpa se jIvoM ke zubha pariNAma hI pradhAna kAraNa haiM, taba zubha kArya kI anumodanA karanevAle jIvoM ko bhI usa zubha phala kI prApti avazya hotI hai| ratnatrayadhArI munirAja apane gRha meM padhAre aura unheM AhAradAna diyA, usase donoM bhAI parama harSita hue aura apane ko kRtakRtya mAnane lage / isa prakAra muniyoM ko AhAradAna kI vidhi prasiddha karake tathA donoM bhAiyoM ko prasanna karake munirAja punaH vana kI ora cala diye| kucha dUra taka donoM bhAI bhakti-bhIge citta se munirAja ke pIche-pIche gaye aura phira rukate - rukate lauTane lge| donoM bhAI bArambAra mur3a-mur3akara nirapekSa rUpa se vana kI ora jAte hue munirAja ko punaH punaH dekha rahe the| ve dUra taka jAte hue munirAja kI ora lagI huI apanI dRSTi ko tathA cittavRtti ko mor3a nahIM pAye / ve bArambAra munirAja kI kathA evaM unake guNoM kI stuti kara I
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 rahe the aura dharatI para par3e hue munirAja ke caraNa cinhoM ko bArambAra prema se nihArakara namaskAra karate the| nagarajana ina donoM bhAiyoM ko dekhakara kahate ki rAjA somaprabha mahAbhAgyavAna haiM ki unheM aisA zreSTha bhAI milA hai| ratnavRSTi se cAroM ora bikhare par3e ratnoM ko nagarajana ikaTThe kara rahe the| ratnarUpI pASANoM se bhare hue A~gana ko kaThinAI se pAra karate hue donoM bhAI rAjamahala meM aaye| munirAja RSabhadeva ko prathama AhAradAna (pAraNA) karAne se zreyAMsakumAra kA yaza sAre jagata meM phaila gyaa| muni ko dAna dene kI vidhi sarvaprathama rAjA zreyAMsa ne jAnI thI, tabhI se dAnamArga kA prArambha huaa| AhAradAna kI yaha bAta jAnakara rAjA bharata Adi ko bhI mahAna Azcarya huA; ve Azcarya se socane lage ki mauna dhAraNa kiye hue munirAja kA abhiprAya unhoMne kaise jAna liyA ? devoM ko bhI bar3A Ananda huA aura Anandita hokara unhoMne zreyAMsakumAra kA sammAna kiyaa| mahArAja bharata ne bhI svayaM ayodhyA se hastinApura Akara zreyAMsakumAra kA sammAna kiyA aura atizaya harSa vyakta karate hue pUchA ki he mahAdAnapati ! yaha to batalAiye ki munirAja ke mana kI bAta Apane kaise jAna lI ? isa bharatakSetra meM pahale kabhI nahIM dekhI gaI aisI yaha dAna kI vidhi Apane na batalAyI hotI to kauna jAna pAtA ? he kururAja ! Aja Apa hamAre lie guru samAna pUjya bane haiM, Apa dAnatIrtha ke pravartaka haiM, mahApuNyavAna haiM; isa dAna kI pUrI bAta hameM btlaaiye| zreyAMsakumAra kahane lage - he rAjan ! yaha saba maiMne usa pUrvabhava ke smaraNa se jAnA, jaba maiM munirAja ke sAtha thaa| jisaprakAra roga dUra karanevAlI uttama auSadhi prApta karake manuSya prasanna hotA hai aura tRSAtura vyakti pAnI se bharA huA sarovara dekhakara Anandita hotA hai, usIprakAra munirAja kA utkRSTa rUpa dekhakara maiM atyanta harSa-vibhora ho gayA thA aura usI samaya
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 mujhe jAtismaraNa hone se maiMne munirAja kA abhiprAya jAna liyaa| pUrva ke AThaveM bhava meM jaba munirAja videhakSetra kI puNDarIkiNI nagarI meM vajrajaMgha rAjA the, taba maiM unakI zrImatI nAmaka rAnI thA aura taba rAjA ke sAtha maiMne do cAraNaRddhidhArI muniyoM ko AhAradAna diyA thA; una saMskAroM kA smaraNa hone se maiMne Aja bhI usI vidhi se munirAja ko AhAradAna diyaa| vizuddhatA sahita munivaroM ko AhAradAna dene kA avasara mahAna bhAgya se prApta hotA hai| dAna kA svarUpa samajhAte hue zreyAMsakumAra mahArAjA bharata se kahate haiM ki sva-para ke upakAra hetu mana-vacanakAya kI zuddhipUrvaka apanI vastu yogya pAtra ko sammAnapUrvaka denA use dAna | kahate haiN| zraddhAdi guNoM sahita vaha dAtA hai; AhAra, auSadha, zAstra tathA abhaya ye cAroM vastuyeM deya (dAna meM dene yogya) haiN| jo rAgAdi doSoM se dUra hai tathA samyaktvAdi guNoM se sahita hai, vaha hI pAtra hai| usameM jo mithyAdRSTi haiM, kintu vrata-zIlayukta haiM, vaha jaghanya pAtra haiM, avratI samyagdRSTi madhyama pAtra hai aura vrata zIla sahita samyagdRSTi vaha uttama pAtra hai| vrata-zIla se rahita mithyAdRSTi pAtra nahIM, kintu apAtra haiN| mokSa ke sAdhaka aise uttama guNavAna munirAja ko diyA gayA AhAradAna apunarbhava kA (mokSa kA) kAraNa hotA hai| yahA~ jo divya paMcAzcarya (ratnavRSTi - - -
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 Adi) hue ve dAna kI hI mahimA ko prakaTa karate haiN| aba munirAja RSabhadeva ke tIrtha meM muni Adi pAtra sarvatra phaila jAyeMge, jahA~-tahA~ muni vicareMge; isalie he rAjarSi bharata! dAna kI vidhi jAnakara Apako bhaktipUrvaka uttama dAna denA caahiye| isaprakAra dAna kA upadeza dekara zreyAMsakumAra ne dAna-tIrtha kA pravartana kiyaa| rAjA zreyAMsa ke zreyakArI vacana sunakara bharata rAjA ko atyanta prIti utpanna huI aura unhoMne ati harSapUrvaka rAjA somaprabha tathA zreyAMsakumAra kA sammAna kiyaa| pazcAt paramaguru RSabhadeva ke guNoM kA cintana karatekarate ve ayodhyApurI lautte| isI krama meM caMdanabAlA ke jIvana meM ghaTI aneka ghaTanAoM kA varNana karate hue unake dvArA hue zrI vardhamAna munirAja ke AhAra/pAraNA kI kathA se bhI ApakA paricaya karAnA cAhate haiM, isake lie Apa AgAmI kathA avazya pddh'eN| kevalajJAna kI zraddhA ke bala para sAdhaka ko ahaMkAra aura viSAda nahIM hotaa| bhUtakAla bIta gayA, usa kAla meM jo bhI huA, vaha vaisA hI honA thA; aisA hI kevalI ke jJAna meM jhalakA hai| bhaviSyakAla meM bhI jo hogA vaha bhI kevalI ke jJAna meM vaisA hI zeyarUpa meM AyA hai| vartamAnakAla jo sAmane haiM, usameM ghaTa rahI ghaTanAoM ke hama mAlika na baneM; apitu unheM karma kA kArya jAnakara mAtra jJAtA-dRSTA rhe| jaina kathA saMgraha bhAga-4/124
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 23 23 3 karmodaya kI biDambanA meM bhI jJAna-vairAgyazakti ekabAra candanA kumArI apanI saheliyoM ke sAtha nagara ke bAhara udyAna meM krIr3A kara rahI thI ki usake lAvaNyamaya yauvana se AkarSita hokara eka vidyAdhara ne usakA apaharaNa kara liyA; parantu bAda meM apanI patnI ke bhaya se usane candanA ko kauzAmbI ke vana meM chor3a diyA / kahA~ vaizAlI aura kahA~ kauzAmbI kA jaMgala ! vana ke bhIla saradAra ne use pakar3a liyA aura eka vezyA ko sauMpa diyaa| eka ke bAda eka honevAlI ina ghaTanAoM se candanA vyAkula ho gaI ki are, yaha kyA ho rahA hai ? .... aisI adbhuta sundarI ko dekhakara vezyA vicArane lagI ki kauzAmbI ke nAgarikoM ne aisI rUpavatI strI kabhI dekhI nahIM hai / ise rUpa ke bAjAra meM becakara maiM acchA dhana kamAU~gI / - aisA socakara vaha satI candanabAlA ko vezyAoM ke bAjAra meM becane le gii| are re ! isa saMsAra meM puNya-pApa kI kaisI vicitratA hai ki eka satI nArI vezyA ke hAthoM bika rahI hai ! aho ! dekho to puNya-pApa ke udaya kI vicitratA ! jahA~ kI mahArAnI mRgAvatI svayaM candanabAlA kI bahina hai, usa kauzAmbI ke vezyA bAjAra meM mahAvIra kI mausI caMdanabAlA Aja eka dAsI ke rUpa meM bika rahI hai ! para jJAnI to aise puNya-pApa ke udaya meM bhI apanI AtmA ko unase bhinna rakhakara sadA jJAnacetanA kA hI anubhava kiyA karate haiM / prabhu vIrakumAra ke sAnidhya meM caMdanabAlA ne apane jJAnasvabhAva kA anubhava kiyA thA, usake pratApa se ve isa viparItatA ke samaya meM bhI apane ko AtmA / jJAtA anubhava karate hue evaM paMca namaskAra maMtra kA smaraNa karate
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 hue isa udaya ke khela ko dekhate hue samatAbhAva dhAraNa kiye hue thii| vezyA AturatApUrvaka pratIkSA kara rahI hai ki koI bar3A grAhaka Aye to use becakara dhana kamA luuN| itane meM eka bar3e sajjana seTha vahA~ se nikle| bAjAra meM khar3I huI candanA kA rUpa dekhakara ve Azcaryacakita ho gye| are, rAjakumArI samAna yaha kanyA yahA~ kaise AI hogI ? jo dAsI ke rUpa meM becI jA rahI hai| saMkaTagrasta hone para bhI Atmateja-sampanna usakI mukhamudrA se seTha ko aisA lagA ki yaha avazya koI saMskArI kulavAna kanyA hai; isake mukha para kiMcit viSaya-lAlasA nahIM hai| phira bhI bIca bAjAra meM vezyA ke rUpa meM bika rahI hai.... avazya hI isameM koI rahasya honA caahiye| isa kanyA ko maiM isa saMkaTa se bacA lU~ tAki yaha kinhIM duSToM ke caMgula meM na pha~sa jAe - aisA vicAra karake seTha usake pAsa gaye aura pUchatAcha karane lge| una sajjana seTha ko vahA~ dekhakara nagarajanoM ke Azcarya kA pAra nahIM rahA!....are, nagara ke yaha mahAna zrAvaka dharmAtmA seTha vRSabhadatta bhI isake saundarya para mohita ho gaye, 'kintu yaha asambhava hai!'....to phira kisaliye ve yahA~ Akara bAta kara rahe haiM ? isaprakAra logoM meM bhinna-bhinna prakAra kA kautuhala phaila gyaa| seTha vRSabhadatta nikaTa Akara candanA ko dekhane lge| vaha dhIme-dhIme kucha bola rahI thI....usake mu~ha se nikalate hue zabda sunakara seTha ekadama cauMka pdd'e....arihnt....arihnt....| are, yaha to NamokAra' maMtra japa rahI hai....avazya hI yaha koI ucca saMskArI jaina kanyA hai, jo aise ghora saMkaTa ke samaya namaskAra maMtra kA jApa kara rahI hai| dhanya hai ise !....mere koI santAna nahIM hai, maiM ise ghara le jAU~gA aura apanI putrI ke rUpa meM pAlana kruuNgaa| aisA socakara seTha ne use kharIda lene kA nizcaya kiyA aura vezyA ko muMhamAMgI svarNa mudrAe~ dekara candanA ko le liyaa| dhanya hai unakA dharma vaatsly| ghara meM praveza karate hI seTha ne kahA - putrI ! tuma kisI ucca kula
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. Aja jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 kI kanyA ho; tumhArI pratyeka ceSTA, tumhAre nirvikArI netra aura tumhAre vastra, - yaha saba tumhArI kulInatA kA paricaya dete haiN| beTI, tuma nirbhaya hokara rho| maiM jina-tIrthaMkara deva kA anuyAyI jaina zrAvaka hai se tuma merI dharmaputrI ho aura maiM tumhArA dhrmpitaa| dAsI ke rUpa meM bika kara bhI svayaM eka sajjana jaina zrAvaka ke ghara meM A gaI hU~, yaha jAnakara candanA ko santoSa huA; use itanI prasannatA huI mAnoM vaha mahAvIra kI maMgala chAyA meM hI A gaI ho!....usakA hRdaya pukAra uThA - 'jainadharma se rahita cakravartI pada bhI acchA nahI hai; bhale hI dAsIpanA ho parantu jainadharma meM vAsa ho to vaha bhI acchA hai; - aisI kaThina paristhiti meM bhI use vIrakumAra ke sAtha huI dharmacarcA kA smaraNa huA aura vaha apUrva kSaNa yAda AyA, jaba usane vIrakumAra ke mArgadarzana meM svayaM nirvikalpa AtmAnubhUti pUrvaka samyagdarzana prApta kiyA thaa| anukUla yA pratikUla prasaMgoM meM ghira jAne se AtmA ko bhUla jAye vaha aisI koI sAdhAraNa strI nahIM hai, vaha to caitanyatattva kI jJAtA, mokSa kI sAdhaka hai| aisI pratikUlatA meM bhI jJAnacetanA kiMcit cigatI nahIM hai, pRthak kI pRthak hI rahatI hai| rAjaputrIpanA yA dAsIpanA, satkAra yA tiraskAra, ina sabase candanA ke caitanya kI prabhA bhinna kI bhinna rahatI hai| vAha candanA !....dhanya hai tumhArI caitanyaprabhA ! ___vAha re udaya ! eka mumukSu dharmAtmA rAjakumArI vartamAna meM dAsI banakara parAye ghara meM nivAsa kara rahI hai| seTha-seThAnI ko patA nahIM hai ki yaha dAsI kauna hai ? are, yaha dAsI to jagat ke paramezvara kI mausI hai, dharma kA eka ratna hai, bhArata ke zrAvikA saMgha kI ziromaNi hai aura kauzAmbI nagarI kI mahArAnI mRgAvatI kI lAr3alI bahina hai ! jo vartamAna meM karmodayavaza dAsI banI huI hai; tathApi puNya kA aisA koI yoga hai ki dAsIpanA bhI seTha vRSabhadatta jaise eka sajjana-dharmAtmA ke ghara meM milA hai....jahA~ zIladharma kI rakSA sugama hai|
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ..... jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 parantu are udaya ! candanA ke saundarya ko dekhakara seThAnI ko sandeha huA ki merI koI saMtAna na hone se seTha avazya mujhe chor3akara isa candanA ko merI sauta banAe~ge ! nahIM to isa ghara meM dAsa-dAsiyoM kI kyA kamI thI ? jo ise le aaye| satI candanA sabakucha jAnate hue bhI dhairyapUrvaka sahana karatI hai; seThAnI ke prati hRdaya meM dveSabhAva bhI nahIM Ane detii| vIranAtha ke batalAye hue caitanyatattva kA vicAra karane se dAsIpane ke duHkha kA vismaraNa ho jAtA hai| vaha saMsAra se virakta hokara cintana karatI hai ki maiM to caitanya kI mahAna svAdhIna vibhUti se bharapUra hU~, yaha saba to pUrva karmoM se chUTane kI ceSTA hai| prabhu mahAvIra ke pratApa se merI jJAnacetanA aba karmoM se pRthak rahakara mokSamArga ko sAdhatI rahatI hai...| ___ eka dina seTha vRSabhadatta bAhara se thake hue ghara aaye| seThAnI kahIM bAhara gaI thI, koI naukara-cAkara bhI ghara meM nahIM the; isaliye sadA kI bhA~ti candanA pAnI le AyI aura pitAtulya seThajI ke pA~va dhone lgii| pA~va dhote-dhote usake komala kezoM kA jUr3A khula gayA aura keza dhUladhUsarita hone lage; isaliye seTha ne nirdoSabhAva se vAtsalyapUrvaka putrI ke keza hAtha se Upara uThA liye| ThIka usI samaya subhadrA seThAnI A pahu~cI aura candanA ke khubasUrata kezoM ko seTha ke hAtha meM dekhakara krodha se Aga babUlA ho gaI, use lagA ki merI anupasthiti meM ye donoM ekadUsare se premAlApa kara rahe the| basa, usakI zaMkA nirNaya meM badala gaI aura usane nizcaya kara liyA ki kisI bhI prakAra candanA ko ghara se nikAlanA hai....re daiva ! tere bhaNDAra meM kyA-kyA bharA hai ? jijJAsu pAThako ! tuma nirAza mata honaa| karmodaya kI tathA dharmI jIva ke pariNAmoM kI vicitratA dekho! yaha karmodaya bhI candanA ke liye varadAnarUpa bana jAtA hai....kaise ? yadi yaha jAnane kI icchA ho to AgAmI kahAnI pddh'iye|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 27 zrI varddhamAnamuni kA satI caMdanA dvArA pAraNA karmodayAnusAra caMdanabAlA seTha vRSabhadatta ke ghara taka apane zIla satItva ko surakSita lie hue A to gaI, para kauna jAnatA thA ki yahA~ hI usa para zIla bhaMga karane kA Aropa lagAyA jAyegA aura vahI use varadAna svarUpa siddha hogaa| vaha to sadA ina sabase bhinna apane svarUpa kI ArAdhanA meM hI tatpara rahatI hai, vaha vicAratI hai ki "karmodaya se vyAkula ho jAnA vaha dharmI jIvoM kA kAma nahIM hai;....usa samaya bhI apanI dharmasAdhanA meM Age bar3hate rahanA hI dharmAtmAoM kI pahicAna hai| ve jAnate haiM ki - jo karma ke hI vividha udaya vipAka jinavara ne kahe, ve mama svabhAva nahIM tathA maiM eka jJAyaka bhAva huuN| saba jIva meM samatA mujhe nahiM baira kisI ke saMga mujhe, isalie AzA chor3akara maiM karU~ prApti samAdhi kii||" jaba subhadrA seThAnI kA saMzaya nirNaya meM badala gayA taba vaha caMdanA ke karma se prerI seThAnI use kisI bhI taraha apane rAste se haTAne ko tatpara rahatI huI avasara kA iMtajAra karane lgii| eka dina jaba seTha nagara se bAhara gaye hue the, taba seThAnI ne candanA ko ekAnta meM bulAkara usake sundara keza kATakara sira mur3avA diyaa| are, atyanta rUpavatI rAjaputrI ko kurUpa banA dene kA prayatna kiyA....itane se usakA krodha zAnta nahIM huA to candanA ke hAtha-pA~va meM ber3iyA~ DAlakara use eka andherI koTharI meM banda kara diyA, Upara se taraha-taraha ke kaTu vacana kahe; bhojana meM bhI pratidina subaha-subaha mAtra ubale hue ur3ada aura garama pAnI diyaa| are, , sira muDavAkara jise ber3I pahinA dI gaI ho usa sukomala nirdoSa svAnubhavI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ..... jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 rAjakumArI kA usa samaya kyA hAla hogA ? A~khoM se A~sU baha rahe haiM; mana meM vIranAtha prabhu kA smaraNa hotA hai| use vizvAsa hai ki mahAvIra mujhe saMkaTa se ubArane avazya AyeMge....jina mahAvIra ne mujhe samyaktva dekara bhava bandhana se mukta kiyA hai, ve hI prabhu mujhe darzana dekara ina ber3iyoM se bhI chudd'aayeNge| isaprakAra vIra prabhu ke smaraNa meM lIna hokara vaha bhUkha-pyAsa ko bhI bhUla jAtI hai,....kSaNabhara to usakA AtmA muktarUpa se kisI dehAtIta agamyabhAva meM nimagna ho jAtA thaa| aisI sthiti meM eka dina bItA....rAta bItI....dUsarA dina bhI bIta gayA....seTha vRSabhadatta nahIM Aye ! tIsarA dina bIta gayA....taba bhI seTha jI nahIM Aye....candanA ko tIna dina ke upavAsa ho gaye....tIna dina taka koTharI meM banda aura ber3iyoM meM jakar3I huI vaha rAjakumArI AhArajala ke binA ekAkI par3I hai aura kar3ave-mIThe saMsmaraNoM meM kho gaI hai, pratikSaNa prabhu mahAvIra kA smaraNa karate hue samyaktva kA madhura svAda lelekara jI rahI hai| soca rahI hai ki yA to aba prabhu ke darzana hoM yA smaadhimrnn....| isaprakAra vicAra karate-karate tathA prabhu ke darzanoM kI bhAvanA bhAtebhAte tIna dina bIta gaye....cauthe dina prAta:kAla seTha A gye| ghara kA vAtAvaraNa kucha sUnA-sUnA becaina-sA laga rahA thA; candanA kahIM dikhAyI nahIM dI; isaliye bulAyA, 'candanA....beTI candanA ! kintu kahIM se uttara na pAkara seTha cintA meM par3a gaye; unake mana meM taraha-taraha kI zaMkAe~ hone lagI....are, candanA kahA~ gaI ? vaha nirdoSa kanyA koI azubha kArya to kara nahIM sktii| mujhase yA subhadrA se pUche binA vaha kahIM jA bhI nahIM sktii|....to phira huA kyA ? kahA~ gaI vaha ?.... seThAnI se pUchA to kahatI hai - maiM kucha nahIM jAnatI, dAsa-dAsiyoM ko bhI kucha patA nahIM; ve kucha bolate bhI nahIM haiM....seTha vyAkula ho gye| prANoM se bhI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 priya putrI kahA~ gaI ? anta meM udAsa hokara eka vRddha dAsI se pUchA - bahina, tumheM mAlUma hai candanA kahA~ hai ? tuma saba udAsa kyoM ho ? kucha bolate kyoM nahIM ? dAsI ne koI uttara to nahIM diyA, parantu seTha kI ora dekhakara sisakane lgii| usakI A~khoM se A~sU girane lage....eka gaharA niHzvAsa chor3akara koTharI kI ora saMketa karake vaha calI gii| seTha ne turanta koTharI kI khir3akI ke pAsa jAkara dekhA to bhItara candanA dikhAI dI....bAhara se tAlA lagA huA thaa| candanA kA mur3A huA sira aura hAtha-pA~va meM par3I huI ber3iyoM ko dekhakara seTha se rahA nahIM gayA....ve karuNa cItkAra kara uThe - are beTI candanA! terI yaha dazA! aura phira bhI mu~ha se Aha taka nahIM karatI ? are, kisa duSTa ne terI yaha dazA kI hai ? candanA kucha bolI nahIM, mAtra snehapUrNa netroM se seThajI kI ora dekhatI rahI....mAnoM usake amRta jharate netra unase zAnta bhAva rakhane ko kaha rahe hoN| __seThajI ne turanta koTharI kA dvAra kholane aura ber3iyA~ kATane ke liye svayaM hI luhAra ko bulAne daudd'e| seThajI ke Ane se tIna dina kI upavAsI candanA vicArane lagIyadi mahAvIra prabhu padhAreM to maiM unheM AhAra dekara hI pAraNA kruuNgii| - aisI antaraMga bhAvanA bhA rahI hai aura yadi jIva kI bhAvanA saccI ho to usakA phala bhI mile binA nahIM rahatA....yadi jIva ko bhAvanA kA phala na mile to sArA jagata zUnya ho jaae| jise AtmA.kI bhAvanA ho use AtmA kI prApti hotI hI hai| saccI AtmabhAvanA bhAne vAle ko yadi Atmasukha kI prApti na ho to Atmatattva hI zUnya ho jAe, usakA astitva hI siddha nahIM ho / yadi pApI jIva ke pApabhAva kA phala na ho to narakagati hI zUnya ho jAe; jIva
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23. ke puNyabhAva kA phala na ho to jagata meM devagati hI zUnya ho jAe; jIva ke ratnatrayabhAva kA phala na ho to siddhagati hI zUnya ho jaae| isaprakAra yadi jIva ke zubha-azubha yA zuddha bhAvoM kA phala na ho to saMsAra kI cAra gatiyA~ athavA siddhagati hI nahIM rahegI aura taba jagata ko zUnya ho jAnA par3egA; kintu nahIM, saccI bhAvanA kA saccA phala AtA hI hai....bhAvanA phalita hue binA nahIM rhtii| dekho, idhara candanA uttama bhAvanAe~ bhA rahI haiM....ki vIra prabhu padhAreM....to AhAradAna +...ThIka usI samaya - prabhu mahAvIra pdhaare| ____ pA~ca mAha aura paccIsa dina ke upavAsI prabhu mahAvIra AhAra hetu nagara meM padhAre haiN| unakA zarIra durbala nahIM huA, unakI mudrA nisteja nahIM huI; ulaTI tapa ke divya teja se camaka rahI hai; unake caitanya kA pratapana anokhA hai ! aise prabhu vIra munirAja vRSabhadatta seTha ke ghara kI ora A rahe haiM....candanA ne dUra se prabhu ko apane ghara kI ora Ate dekhA to usakA roma-roma, pradeza-pradeza harSAtirekase....bhakti setathA Azcarya se pulakita ho uThA.... 'padhAro prabhupadhAro!' prabhu nikaTa Aye aura harSavibhora candanA prabhu ke satkAra ke liye Age bar3hI....Azcarya ! usakI ber3iyA~ khula gaIM, usakA rUpa saundarya itanA utkRSTa lagane lagA mAnoM sira bhI pUrvavat sundara kezoM se suzobhita ho rahA ho - bhA rahI thI bhAvanA, AhAra dene ke liye....| ber3iyA~ taba khula gaIM, prabhu vIra ke zubha darza se|| sArA vAtAvaraNa ekadama badala gyaa| bandhana mukta candanA kA lakSya to prabhu kI ora thaa| bandhana thA aura TUTa gayA, usakA bhI lakSya use nahIM hai....jisaprakAra svAnubhUti ke kAla meM mumukSu sAdhaka ko bandha-mokSa kA lakSya nahIM rahatA, tathApi bandhana TUTa jAte haiM; Atmadarzana meM lIna sAdhaka ke moha bandhana acAnaka hI khula jAte haiM.... usIprakAra prabhu
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 darzana meM lIna candanA kI ber3I kA bandhana TUTa gayA....AnandapUrvaka vaha dvAra para AyI; prabhu kI paramabhakti sahita vandanA karake par3agAhana kiyA - aho prabho ! padhAro.... padhAro.... padhAro....! vIra prabhu kI madhura dRSTi candanA para par3I....to vaha kRtArtha ho gaI, 'loga mujhe nahIM pahicAnate, kintu prabhu mahAvIra to jAnate haiM ?' prabhu ke darzanoM se vaha jIvana ke sarva duHkha bhUla gaI....bhaktipUrvaka vIra munirAja kA par3agAhana kiyaa| ...kSaNabhara ke liye prabhu vahA~ Thahare .... aura dekhA.... to dAsI ke rUpa meM tIna dina kI upavAsI candanA AhAradAna dene hetu khar3I hai....dUsare bhI aneka abhigraha pUre ho gaye....aura 175 dina ke upavAsI tIrthaMkara munirAja ne candanA ke hAtha se pAraNA kiyaa| - jyoM hI candanA ne prabhu ke hAtha meM ur3ada kA prathama grAsa rakhA ki dAtA aura pAtra donoM ke daivI puNyaprabhAva se usakA uttama khIrarUpa pariNamana ho gayA ! uttama khIra se vidhipUrvaka prabhu kA pAraNA hone se cAroM ora Ananda maMgala chA gayA; devagaNa AkAza meM jaya-jayakAra karane lage aura ratnavRSTi hone lagI; devaduMdubhI baja uThI....samasta kauzAmbI nagarI meM harSa evaM Azcarya phaila gayA ki- are, yaha kAhe kA utsava hai ?....aura jaba unhoMne jAnA ki Aja vIra munirAja kA pAraNA ho gayA hai aura usI ke harSopalakSya meM devagaNa yaha mahotsava kara rahe haiM....taba nagarajanoM ke Ananda kA pAra nahIM rhaa|
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 munirAja mahAvIra pratidina nagarI meM padhArate aura binA AhAra kiye lauTa jAte....una prabhune Aja AhAra grahaNa kiyA....nagarI meM yaha samAcAra phailate hI loga harSa se daur3ate hue udhara Ane lage ki calo, usa bhAgyazAlI AtmA ke darzana kareM aura abhinandana kareM....jisake hAtha se yaha mahAna kArya huA hai| logoM ne jaba dekhA ki vRSabhadatta seTha kI eka dAsI ke hAtha se prabhu ne AhAra liyA hai, taba ve Azcaryacakita ho gaye....are, logoM ko kyA khabara thI ki vaha dAsI nahIM kintu prabhu mahAvIra kI mausI hai....unakI zreSTha upAsikA hai....prabhu ko pAraNA karAke candanA dhanya ho gii| ....AhAra grahaNa karake ve vIra yogirAja to mAnoM kucha bhI nahIM huA ho-aise sahajabhAva se vana kI ora gamana kara gaye aura vahA~ jAkara AtmadhyAna meM lIna ho gye| jabataka prabhu jAte hue dikhAI diye, tabataka candanA unheM TakaTakI bA~dhe dekhatI rahI....AkAza meM deva aura pRthvI para janasamUha use dhanyavAda dekara usakI prazaMsA kara rahe the....kintu candanA tosAre jagata ko bhUlakara, samasta parabhAvoM se pare, caitanyatattva ke nirvikalpa dhyAna meM zAntipUrvaka baiThI thI....usakI gambhIratA adbhuta thii| __idhara vRSabhadatta seTha ke ghara meM munirAja ke AhAradAna kA prasaMga banane se Ananda-maMgala chAyA huA hai.... udhara seTha svayaM to ber3I kaTavAne hetu luhAra ko bulAne gaye the so vApisa lauTa rahe haiM....mArga meM Anandamaya kolAhala dekhakara logoM se pUchA - yaha kyA ho rahA hai ? kisa bAta kA hai itanA harSamaya kolAhala ? taba prajAjana kahane lage- are seTha ! Apake to bhAgya hI khula gaye ....Apake A~gana meM to mahAvIra munirAja kA pAraNA huA hai ! pA~ca mAha aura paccIsa dina ke upavAsa pazcAt pAraNe kA dhanya avasara Apako prApta huA hai| Apake gRha-A~gana meM candanA ne bhagavAna ko AhAradAna diyA hai....usI kA yaha utsava ho rahA hai....deva bhI Apake A~gana meM ratnavRSTi evaM jaya-jayakAra kara rahe haiN|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 seTha to Azcaryacakita hokara ghara kI ora daur3e...harSAnanda kA svayaMbhUramaNa samudra unake hRdaya meM uchalane lagA....kyA huA ? kaise huA ? candanA kI ber3I kisane kATI ? usane prabhu ko kAhe se kisaprakAra pAraNA karAyA ? aise aneka prazna harSa ke samudra meM DUba gaye....ve ghara pahu~ce to vahA~ sArA vAtAvaraNa hI badala gayA thaa| kahA~ kucha kSaNa pUrva kA azAMta klezamaya vAtAvaraNa aura kahA~ yaha ullAsapUrNa Ananda ! candanA kA adbhuta rUpa pahale se bhI adhika sundara dekhakara ve Azcaryacakita ho gaye aura harSa se bola uThe - vAha beTI candanA ! dhanya hai tU ! tUne merA ghara pAvana kiyA....kauzAmbI nagarI kI zobhA bar3hA dI....tujhe pAkara maiM dhanya ho gayA....tU to devI hai....are re, hama tujhe nahIM pahacAna sake aura abhI taka dAsI banAkara rkhaa| beTI, hamArA aparAdha kSamA kara de, tU dAsI nahIM hai, tU to jagatpUjya mAtA hai| candanA bolI- pitAjI, vaha bAta bhUla jAiye....mujha para ApakA mahAna upakAra hai....Apane hI mujhe saMkaTa meM, zaraNa dekara merI rakSA kI hai| - yaha Azcaryamaya ghaTanA dekhakara subhadrA seThAnI to digmUr3ha bana gaI....usake pazcAtApa kI koI sImA nahIM thI; vaha candanA ke caraNoM meM girakara kSamAyAcanA karane lagI - beTI, maiM tujhe nahIM pahicAna sakI, mujha pApina ne tujhe bahuta kaSTa diye....mujhe kSamA kara de bettii| candanA ne usakA hAtha pakar3akara kahA mAtA ! vaha saba bhUla jAo, mere hI karmodaya se vaha saba huA; parantu prabhu mahAvIra ke maMgala-padArpaNa se ApakA ghara pAvana ho gayA aura hama saba dhanya hue ! mAnoM mahAvIra kA abhigraha pUrNa hone ke liye hI yaha saba huA thaa| Atma-maMthana karatI huI candanA vicAra rahI hai ki ahA ! eka AhAradAna kI bhAvanA se merI ber3I ke bandhana TUTa gaye.... to parama caitanya kI nirvikalpa bhAvanA se bhava ke bandhana TUTa jAe~ isameM kyA Azcarya? AtmabhAvanA dvArA maiM apane bhava bandhana ko bhI alpakAla meM avazya hI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 tor3a ddaaluuNgii| mahAvIra prabhu ke darzana mAtra se mere bAhya bandhana chUTa gaye to antara meM caitanya prabhu ke darzana se bhavabandhana bhI TUTane meM aba kyA vilamba ? sArI kauzAmbI nagarI umar3a par3I hai mahAvIra muniko pAraNA karAnevAlI una candanA devI ke darzana karane tathA unheM abhinandana dene ko| ahA, Aja taka jise hama dAsI samajhate the vaha to bhagavatI devI niklii| unhoMne vIra prabhu ko pAraNA karAke apanI kauzambI nagarI kA sammAna bar3hAyA aura use vizva prasiddha kara diyaa| apanI nagarI meM vIra prabhu kA AhAra nahIM hone kA jo kalaMka laga rahA thA use Aja candanA ne AhAradAna dekara miTA diyaa| bahutoM ko to Azcarya ho rahA thA ki AhAradAna aura kisI ke hAtha se nahIM, eka dAsI ke hAtha se huaa| are nagarajano! kalaMkato tumhArI nagarI meM candanAjaisI satI dAsIrUpa meM bikI usakA thA....prabhu mahAvIra ne usa dAsI ke hI hAtha se pAraNA karake vaha kalaMka miTA diyaa|....daasii prathA dUra kara dI....manuSya, manuSya ko bece vaha kalaMka dho diyA; tathA yaha bhI pracArita kiyA ki dharmasAdhanA meM dhanavAna hone kA koI mahattva nahIM hai....sadguNoM kA mahattva hai| mahAvIra muni ke AhAra ke samAcAra sunakara kauzAmbI kI mahArAnI mRgAvatI bhI vahA~ A pahu~cI aura unheM yaha jAnakara apAra harSa huA ki munirAja kA pAraNA unakI bahina caMdanA ke hI dvArA huA hai| phira ve seTha vRSabhadatta kA dhanyavAda kara bahina caMdanA ko apane ghara le giiN| phira kyA huA - yaha jAnane ke lie AgAmI kathA kA vAcana kreN| parezAniyoM se bacane ke lie durjanoM aura bhautika sAdhanoM kA Azraya lenA aisA hai, jaise surakSA ke lie cUhA, billI kI zaraNa le| - bra. ravIndrajI Atman
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 35 zrI mahAvIra svAmI ko kevalajJAna aura satI caMdanabAlA kI dIkSA zrI mahAvIra munirAja Aja moha ko sampUrNatayA parAsta karane ke liye vIra yoddhA kI taraha dhyAna khaDga lie hue khar3e haiM....vIra rAjA kA mahAvIrapanA Aja sacamuca pUrI taraha jAgRta ho uThA hai; kSAyika samyaktva unakI senA kA senApati hai aura anantaguNoM kI vizuddhirUpa senA zukladhyAna ke zreNIrUpa bANoM kI varSA kara rahI hai; ananta AtmavIrya ullasita ho rahA hai aura ananta siddha bhagavanta unake pakSa meM A mile haiN| kevalajJAnalakSmI vijaya mAlA lekara taiyAra khar3I hai aura moha kI samasta senA pratikSaNa ghaTa rahI hai| are, dekho....dekho ! prabhu to zuddhopayogarUpa cakra kI dhAra se moha kA nAza karane lage haiM, kSapakazreNI meM Age bar3hate-bar3hate AThaveM....nauveM....dazaveM guNasthAna taka to kSaNamAtra meM pahu~ca gaye haiN| prabhu aba sarvathA vItarAgI ho gaye....aura sUryAsta se pUrva to vIraprabhu ke antara meM jo kabhI asta na ho aisA kevalajJAna sUrya jagamagA uThA....ahA ! prabhu mahAvIra sarvajJa hue....arihanta hue.... paramAtmA hue.... Namo arihNtaannN|' sarvajJa prabhu mahAvIra rAga aura indriyoM ke binA hI paripUrNa sukha aura jJAnarUpa pariNamita hue| abhUtapUrva thI vaha dazA ! indriyA~ vidyamAna hone para bhI mAnoM avidyamAna hoM - isaprakAra prabhu ne unakA sambandha sarvathA chor3a diyaa| bhagavAna bhale atIndriya hue aura hamArA sAtha chor3a diyA, phira bhI hameM prabhu ke sAtha rahane meM hI lAbha hai aisA mAnakara ve jar3a indriyA~ abhI prabhu kA sAtha nahIM chor3atI thiiN| prabhu to indriyoM se nirapekSa rahakara
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 svayameva sukhI the| parAdhIna indriyasukha se Thage jA rahe jagata ko prabhu ne batalA diyA ki AtmA indriya viSayoM ke binA hI svAdhInarUpa se sukhI hai; sukha vaha AtmA kA svabhAva hai, indriyoM kA nhiiN|' zuddhopayoga ke prabhAva se AtmA svayaM parama sukharUpa pariNamatA hai| aise sarvaprakAra se nirdoSa aura anaMta sukhI paramAtmA ke darzana kara nikaTabhavya jIva to yaha sahaja hI samajha lete haiM ki aisA koI doSa yA duHkha nahIM hai, jo svabhAva kI ArAdhanA se dUra na ho / hameM bhI yahI samajha lenA caahie| indriyAtIta tathA lokottama aise ve vIra bhagavAna kevalajJAna hote hI pRthvI se 5000 dhanuSa | Upara antarikSa meM virAjamAna hue| ahA, pRthvI ke avalambana kI aba unheM jarUrata ho nahIM rahI aura aba ve phira mWADI kabhI pRthvI para nahIM utreNge| unakA zarIra chAyArahita parama audArika ho gayA; sabako dekhanevAle prabhu svayaM bhI sarva dizAoM se dikhane lge| prabhu ke kevalajJAna kA mahotsava karane tathA arihanta pada kI pUjA karane svarga se indrAdi deva pRthvI para A phuNce| indra ne stuti karate hue kahA - he deva ! Apa vItarAgatA evaM sarvajJatA dvArA jagata meM sarvotkRSTa sundaratA ko prApta hue haiM; Apa parama iSTa haiN| idhara kauzAmbI nagarI meM kumArI candanabAlA vIra prabhu ke kevalajJAna
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 kI pratIkSA karate hue vairAgyamaya jIvana bitA rahI hai| baizAkha zuklA dazamI ke sAyaMkAla AkAza meM acAnaka hajAroM-lAkhoM deva-vimAna dekhakara use Azcarya huA....ve sabhI mahAvIra bhagavAna kA jaya-jayakAra karate hue jA rahe the| candanA turanta samajha gaI ki mahAvIra ko kevalajJAna ho gayA hai...aura usI kA utsava manAne yaha devagaNa jA rahe haiN| ahA! mahAvIra aba paramAtmA bana gaye ! isaprakAra candanA ke harSAnanda kA pAra nahIM hai| sAre nagara meM Ananda ke bAje bajavAkara usane prabhu ke kevalajJAna kA maMgala utsava mnaayaa| pazcAt bar3I bahina mRgAvatI ko sAtha lekara vaha rAjagRhI - vIra prabhu ke samavasaraNa pahu~cI....aura una vItarAgI vIra paramAtmA ko dekhakara stabdha raha gii| rAjakumAra mahAvIra ne jo AtmAnubhUti prApta karAI thI, usakA use smaraNa huA aura turanta vaisI anubhUti meM punaH punaH | upayoga lagAkara antara kI vizuddhatA ko bddh'aayaa| prabhu kI stuti kI, vahA~ virAjamAna munivaroM ko vandana kiyA aura prabhu caraNoM meM AryikA ke vrata dhAraNa kiye....komala kezoM kA loMca kiyA, aura antara ke vairAgya se bAhara zveta paridhAna meM bhI vaha suzobhita ho uThI, aba rAjasI paridhAnoM kA kyA kAma ? abhI kucha dina pUrva bhI sira muDAe bandhana meM par3I thI....aura Aja svecchA se sira mUDakara vaha mokSamArga meM prayANa kara rahI hai| .. TWI.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-29 kahA~ vaha kArAgRha aura kahA~ yaha samavasaraNa - dharmasabhA ! una donoM saMyogoM se vibhakta tathA nijaguNoM se ekatva - aise nijasvarUpa kA vaha anubhavana karatI thii| vIra prabhu kI dharmasabhA meM vidyamAna 36000 AryikAoM ke saMgha kI ve candanAmAtA adhiSThAtrI thiiN| kahA~ vidyAdhara dvArA apaharaNa aura kahA~ vIra prabhu kI zaraNa ! kahA~ vezyA ke hAthoM bAjAra meM bikane kA prasaMga aura kahA~ 36000 AryikAoM meM adhiSThAtrI-pada! vAha re udayabhAva terA khela ! parantu dharmAtmA kA caitanyabhAva aba tere vicitra jAla meM nahIM pha~segA, vaha to sarva prasaMgoM meM tujhase alipta apane caitanyabhAva meM hI rahegA....aura mokSa ko saadhegaa| ___ ekabAra prabhu mahAvIra rAjagRhI ke vaibhAragiri para pdhaare| paramAtmA mahAvIra ko aura sAtha meM apanI lAr3alI bahina candanA ko dekhakara mahArAnI celanA ke Ananda kA pAra nahIM rhaa| mahArAjA zreNika bhI sAtha the| sarvajJa mahAvIra ko dekhakara ve bhI stabdha raha gye| vAha ! mere iSTadeva ! dhanya ApakI vItarAgatA ! dhanya ApakA acintya dharmavaibhava! tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra kI dharmasabhA samavasaraNa meM baiThe rAjA zreNika ke citta meM eka zaMkA huI ki caMdanabAlA ko itanA kaSTa kyoM uThAnA par3A ? yadi Apake citta meM bhI isakA samAdhAna jAnane kI jijJAsA ho to agalI kahAnI avazya pddh'eN| ____ bAhara meM mastaka bhale hI agni meM jala rahA ho, parantu aMdara AtmA to caitanya ke parama zAMtarasa se otaprota hai| zarIra jala rahA hai phira bhI AtmA sthira hai, kyoMki donoM bhinna haiN| jar3a aura cetana ke bhedavijJAna dvArA caitanya kI zAMti meM sthita hokara ghora pariSaha sahanevAle munirAja, atyanta zUravIra gajakumAra ne, jisa dina dIkSA lI, usI dina zukladhyAna ke dvArA karmoM ko bhasma kara kevalajJAna aura mokSa prApta kiyA ? "aMta:kRta" kevalI hue, unake kevalajJAna aura nirvANa donoM hI mahotsava devoM ne eka sAtha mnaaye| __ - gajakumAra kathA se sAbhAra
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 39 mahAsatI caMdanabAlA : pUrvabhavAvalokana (phala to milatA hI hai para ajJAnI bhogatA hai aura jJAnI jAnatA hai) kyA Apako patA hai ? ki mahAsatI caMdanabAlA mahAvIra svAmI kI mausI, bacapana se hI dhArmika saMskAroM meM palI-bar3I, jIvana zuddha sAtvika evaM pavitra, sacce deva-zAstra-guru kI ArAdhaka; phira bhI itanA mahAna saMkaTa, kaSTa evaM kalaMka lagane kA kAraNa kauna hai ? isa prazna kA uttara jAnane ke lie hama satI caMdanabAlA ke pUrva bhavoM kA avalokana karate haiM kyoMki binA udaya ke kucha bhI nahIM hotA aura udaya taba hI hotA hai, jaba baMdha kiyA ho tathA baMdha pariNAmoM/ bhAvoM ke anusAra hotA hai to dekhate haiM ki kina pariNAmoM ke kAraNa aise karma kA baMdha huA thA caMdanabAlA ko, jo aneka bhavoM ke bAda udaya meM Akara unheM kaSTa dene kA nimitta kAraNa bnaa| tIna bhava pUrva caMdanabAlA zrI somazarmA kI somilA nAma kI putrI thI, taba usakA vivAha zivabhUti nAmaka eka yuvaka se huA thA, usakI eka nanada thI, jisakA nAma citrasenA thaa| yogya samaya meM citrasenA kA zrI devazarmA brAhmaNa se vivAha ho gayA; parantu kucha samaya pazcAt citrasenA ke pati kI mRtyu ho gaI, taba bahina citrasenA ko zivabhUti sahAyatA hetu apane ghara le aayaa| yaha bAta somilA ko pasaMda nahIM AI, ataH vaha use parezAna karane lagI, phira bhI jaba citrasenA usake aayaa| XWN
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23: ghara meM hI rahatI rahI, taba usane "apane pati zivabhUti va citrasenA ke paraspara kutsita saMbaMdha haiM" - aisA jhUThA Aropa lagAkara use kalaMkita karane kA nikRSTa pApa kiyA thA; basa! isa nikRSTa pariNAma se use aisA karmabaMdha huA ki tIna bhava bAda bhI use isakA itanA bhayaMkara duHkha bhogane kA yoga banA, para bAhara meM yoga to banA, lekina antaronmukhI vRtti kI dhanI caMdanabAlA usase na jur3akara svabhAva se jur3ane kA hI prabala puruSArtha karatI rahI aura isa paryAya ko pUrNakara acyuta svarga meM deva huii| tabhI citrasenA ne bhI nidAna kiyA thA ki maiM bhI avasara pAkara ise isIprakAra kalaMka lgaauuNgii| are re ! yaha jIva utkRSTa manuSya paryAya, sarva suvidhA yukta jIvana pAkara bhI mAtra rAga-dveSa karake use vyartha hI barbAda kara detA hai| citrasenA ne yaha vicAra to kiyA ki maiM bhI isa para kalaMka lagAU~gI, para yaha vicAra nahIM kiyA ki are ! prathama to mere tIvra pApa kA udaya na hotA to mujhe pati kA viyoga hI kyoM hotA ? athavA mujhe itanA parAdhIna jIvana kyoM jInA pdd'taa| maiM to bhAbhI ko kucha kaSTa detI nahIM hU~, phira bhI bhAbhI mujhe kaSTa kA kAraNa mAnatI hai, vAstava meM isIprakAra bhAbhI bhI mujhe kalaMka lagAkara svayaM hI karma baMdhana kara rahI hai aura mere karmoM kA udaya usameM prabala kAraNa hai, ataH mujhe samatAbhAva pUrvaka isa samaya ko ArAdhanA meM lagAnA caahie| are ! jisaprakAra maiM yaha jAna rahI hU~ ki bhAbhI ne mujha para kalaMka lagAyA hai aura yaha karma ke udaya ke kAraNa hI lagAyA jA rahA hai| usIprakAra maiM yaha bhI to jAna sakatI hU~ ki ye bhAbhI tathA karma kA udaya mujhase bhinna haiN| vAstava meM hama kahate haiM ki hameM koI kaThora bAta sahana nahIM hotI, parantu saccAI yaha hai ki bAta kaThora nahIM hotI, hamArA vicAra viparIta hotA hai, ataH hameM kaThora lagatI hai| are ! jina sukumAla
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 ko sarasoM kA dAnA bhI cubhatA thA, sahana nahIM hotA thA, phira unheM syAlanI kA bhakhanA kaise sahana ho gayA ? citrasenA ne apane ko saMyogoM aura karmodaya se bhinna na jAnakara somilA bhAbhI se badalA lene kA nidAna baMdha kara liyaa| idhara somilA ko usake pati zivabhUti ne bahuta DATA phaTakArA, apanI nArAjagI vyakta thI, para usane use samajhAkara zAMta kara diyaa| kAlAntara meM ina tInoM jIvoM kI bhavAntara kI yAtrA Arambha huii| jisameM somilA aura zivabhUti to prAyaH paraspara milate rahe, para citrasenA ke bIca ke bhavoM kA vizeSa varNana nahIM miltaa| somilA kramazaH kanakalatA, padmalatA ke bhava pUre kara rAjA ceTaka kI sAtavIM putrI caMdanabAlA huii| (inake bhavoM kI vizeSa jAnakArI ke lie uttarapurANa, sarga-75, zloka 75 se 182 dekheN|) zivabhUti kramazaH mahAbala, nAgadatta aura aMta meM manovega vidyAdhara huaa| jaba zivabhUti, manovega ke bhava meM thA aura somilA caMdanabAlA ke bhava meM thI, tabhI citrasenA kauzAmbI nagara zreSThI vRSabhasena kI bhAryA subhadrA huii| idhara caMdanabAlA ko manovega pUrva ke sneha evaM moha ke kAraNa apaharaNa kara le gayA aura patnI ke bhaya se use eka aTavI meM chor3a gyaa| vahA~ bhIla ne usakA zIla bhaMga karanA cAhA, para jaba vaha zIla bhaMga karane meM saphala na huA to kucha paisoM ke lobha meM use kauzAmbI ke vaizyA bAjAra meM becane le aayaa| caMdanabAlA kA puNya jAgrata huA aura usI samaya kauzAmbI nagara ke zreSThI zrI vRSabhasena use kharIda kara beTI banAkara apane ghara le aaye| basa ! citrasenA kA jIva jo ki zreSThI vRSabhasena kI patnI subhadrA ke rUpa meM yahA~ maujUda thA aura pUrva meM nidAna baMdha kiyA thA ki maiM bhI ise kalaMkita kruuNgii| yadyapi use yaha saba patA nahIM thA, para karma kI prerI usa subhadrA seThAnI ke mana meM kramazaH saMzaya kA bIja panapatA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 rahA aura maukA pAkara usane eka dina caMdanabAlA kA sira muDavAkara use eka koTharI meM baMda kara diyaa| . isa bAta se hameM yaha zikSA sadA yAda rakhanI cAhie ki vAstava meM koI bhI paradravya, para-vyakti yA dravyakarma kA udaya hameM duHkhI nahIM krtaa| hamArA bhAvakarma hI hameM duHkhI karatA hai| ataH hameM paradravya se rAga-dveSa karake kaSAya nahIM bar3hAnA cAhie, karmodaya ke phala ko jJAtA svabhAva ke jora se samatApUrvaka bhogate hue unakI nirjarA karanI caahie| yaha nahIM bhUlanA cAhie ki jabataka kulhAr3I meM lakar3I kA baiMTa nahIM DalatA, tabataka vaha vRkSoM ko kATane meM samartha nahIM hotii| isIprakAra jabataka hamAre karmoM kA udaya nahIM hotA, tabataka koI bhI paradravya hameM kaSTa dene meM nimitta bhI nahIM hotA aura usa karma ke udaya yA paradravya se hama na jur3e to vaha nimitta bhI nahIM khlaataa| upalakSaNa se yaha bhI samajha lenA cAhie ki duHkha kI bhAMti sukha, jIvana, maraNa bhI koI kisI anya kA nahIM kara sakatA hai; kyoMki ye sabhI karmodaya se hote haiM aura karma koI kisI ko de nahIM sktaa| AcArya kuMdakuMda svAmI ne samayasAra ke baMdha adhikAra kI gAthA kra.sa 247 se 267 meM kahA bhI hai, jisakA DaoN. hukamacaMda bhArilla kRta padyAnuvAda isaprakAra hai - maiM mAratA hU~ anya ko yA mujhe mAreM anyajana / yaha mAnyatA ajJAna hai jinavara kaheM he bhavyajana !247 nija Ayu kSaya se maraNa ho yaha bAta jinavara ne khii| tuma mAra kaise sakoge jaba Ayu hara sakate nahIM ?248 nija AyukSaya se maraNa ho yaha bAta jinavara ne khii| ve maraNa kaise kareM taba jaba Ayu hara sakate nahIM ?249 maiM hU~ bacAtA anya ko mujhako bacAve anyajana / yaha mAnyatA ajJAna hai jinavara kaheM he bhavyajana !250
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 saba Ayu se jIvita raheM - yaha bAta jinavara ne khii| jIvita rakhoge kisa taraha jaba Ayu de sakate nahIM ?251 saba Ayu se jIvita raheM yaha bAta jinavara ne khii| kaise bacAveM ve tujhe jaba Ayu de sakate nahIM ?252 maiM sukhI karatA duHkhI karatA hU~ jagata meM anya ko| yaha mAnyatA ajJAna hai kyoM jJAniyoM ko mAnya ho ?253 haiM sukhI hote duHkhI hote karma se saba jIva jaba / tU karma de sakatA na jaba sukha-duHkha de kisa bhA~ti taba / / 254 haiM sukhI hote duHkhI hote karma se saba jIva jaba / duSkarma de sakate na jaba duHkha darda deM kisa bhA~ti taba ?255 haiM sukhI hote duHkhI hote karma se saba jIva jaba / satkarma de sakate na jaba sukha-zAMti deM kisa bhA~ti taba ?256 'maiM sukhI karatA dukhI karatA' yahI adhyavasAna saba / puNya evaM pApa ke baMdhaka kahe haiM sUtra meM / / 260 'maiM mAratA maiM bacAtA hU~' yahI adhyavasAna saba / pApa evaM puNya ke baMdhaka kahe haiM sUtra meM / / 261 mAro na mAro jIva ko ho baMdha adhyavasAna se / yaha baMdha kA saMkSepa hai tuma jAna lo paramArtha se / / 262 isa hI taraha corI asatya kuzIla evaM graMtha meN| jo hue adhyavasAna hoM ve pApa kA baMdhana kareM / / 263 ye bhAva adhyavasAna hote vastu ke avalamba se / para vastu se nA baMdha ho ho baMdha adhyavasAna se||265 jiya ba~dhe adhyavasAna se zivapatha-gamana se chuuttte| gaharAI se soco jarA para meM tumhArA kyA cale ?267 isa kathAnaka se yaha bAta sahaja hI samajha lenA cAhie ki cAhe puNyakarma ho yA pApakarma ho, AsAnI se koI bhI saMkramita hokara eka
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 23 dUsare rUpa nahIM hotA; kyoMki yadi AsAnI se hone kA vidhAna hotA to caMdanabAlA kA vaha kalaMka lagAnevAlA karma bhI badala jAtA jabaki rAjA ceTaka kI beTI, mahArAnI trizalA, mahArAnI celanA, mahArAnI mRgAvatI jaisoM kI bahina hone kA lAbha to milA, lekina usa kaSTa aura kalaMka se nahIM baca skii| para dhyAna rahe, koI bhI karma AtmA ko dukhI karane meM samartha nahIM hai, karma ke udaya meM caMdanabAlA kI taraha jJAnI usake bhI jJAtA rahakara sukhI ho jAte haiM aura ajJAnI citrasenA kI taraha usase jur3akara arthAt apane dukha kA kAraNa use yA usase prApta saMyogoM ko mAnakara vartamAna meM dukhI hote haiM aura AgAmI dukhoM ko AmaMtraNa dete haiM / 44 ataH hameM nirantara sAvadhAna rahanA cAhie, choTI-choTI bAtoM ko apane citta se nahIM lagAnA cAhie, tattvajJAna ke bala se unheM udayajanita jAnakara unakA jJAtA rahate hue pratikSaNa bhavakaTI puruSArtha jAgRta karate rahakara manuSya bhava ke bahumUlya kSaNoM ko sArthaka karanA cAhie, bAkI saMyogoM evaM paryAyoM kA kyA ? Aja haiM kala nahIM, para hamArA bhagavAna AtmA to zAzvata sukhamayI tattva hai / Aja taka apane viparIta vicAroM se usakI virAdhanA karake dukha bhogA hai| aba yadi apane ko saMsAra samudra meM nahIM DubonA cAhate ho to citrasenA kI taraha viparIta vicAra na karake caMdanabAlA kI taraha samyak vicAra kareM, to avazya hI bhavasAgara se pAra ho sakate haiN| caMdanabAlA ne tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra ke samavasaraNa meM jAkara arjikA kI dIkSA lI aura 36000 AryikAoM meM zreSTha gaNinI pada ko suzobhita kiyA evaM anta meM paryAya pUrNa hone para samAdhi pUrvaka maraNa kara acyuta svarga meM pratIndra huI |
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 7 dhAtakIkhaNDa meM ajitasena cakravartI ( bhagavAna candraprabhu kA cauthA pUrvabhava) 45 I dhAtakIkhaNDa ke kauzala nagarI meM rAjakumAra ajitasena apane pitA mahArAja ajitaMjaya aura mAtA mahArAnI ajitasenA ke sAtha sukhapUrvaka rahate the / rAjakumAra ajitasena eka bAra rAjasabhA meM baiThe the| AnaMdamaya carcA cala rahI thI, itane meM unake pUrvabhava kA zatru koI duSTa deva vahA~ AyA aura sabhAjanoM ko mUrchita karake rAjakumAra kA apaharaNa kara le gayA / mUrcchA dUra hone para rAjA ne ghabarAkara sabhA meM dekhA to vahA~ rAjakumAra ko na dekhakara unheM citabhrama ho gayA ki are, yaha kyA huA, rAjakumAra kahA~ gayA ? putra ke viyoga se rAjA-rAnI donoM kA saMsAra nIrasa ho gyaa| are, hamArA putra kahA~ calA gayA ? aba hama use kaba dekheMge ? aisI cintA meM kSaNa bhara to donoM mUrcchita ho gaye / thor3I dera meM mUrcchA dUra hone para rAjA ne A~kheM kholakara Upara dRSTi kI to ahAhA ! unake Azcarya kA pAra nahIM rhaa| unane dekhA ki AkAza se eka mahAna tapasvI RddhidhArI munirAja unakI ora A rahe haiM / munirAja ko dekhate hI rAjA saba duHkha bhUla gaye, hRdaya meM AnaMda kA sAgara umar3ane lgaa| saca hI hai mumukSu AtmA, dharmAtmA kA saMga hone se duniyA ke saba duHkha bhUla jAtA hai / zrI munirAja ne rAjA ko maMgala AzIrvAda diyA aura kahA ki he bhavya ! tuma caramazarIrI ho| maiM AkAza mArga se jA rahA thA taba maiMne dekhA ki tuma putra viyoga se duHkhI ho rahe ho| tumhAre guNoM ke anurAga se prerita hokara maiM yahA~ AyA hU~ / he rAjan ! tuma tattvajJAnI ho, tumheM saba sva-para kA bhedajJAna hai aura tuma saMsAra kA svarUpa bhale
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 prakAra jAnate ho, citta meM se iSTa viyoga kA viSAda dUra karo tathA he rAjan ! avadhijJAna se jAnakara maiM kahatA hU~ ki tumhArA putra kuzala hai, usakA kucha bhI amaMgala nahIM hogaa| vaha bhAvI tIrthaMkara hai aura kucha hI dinoM meM aneka prakAra kI samRddhi . sahita Akara tumase milegaa| munirAja itanA kahakara, AzIrvAda dekara AkAza mArga se vihAra kara gye| munirAja ke aise vacanoM se rAjA kA citta zAMta huA aura dharmadhyAna meM vizeSa rUpa se udyamI huaa| dUsarI ora jo duSTa deva rAjakumAra kA apaharaNa kara le gayA thA, usane rAjakumAra ko magaramaccha se bhare hue eka sarovara meM pheMka diyaa| parantu puNya pratApa se rAjakumAra kinAre A gye| cAroM ora ghora jaMgala thA usa vana meM calate-calate ve eka suMdara parvata para phuNce| vahA~ hiraNya nAma kA eka deva rahatA thA, vaha unakI zUravIratA dekhakara prasanna huA aura bolA he puNyAtmA ! maiM ApakA sevaka hU~ jaba Apa yAda karoge taba maiM ApakI sevA meM upasthita hoU~gA, kyoMki pUrva janma meM Apane mujha para upakAra kiyA thaa| Aja usakA RNa cukAne kA mujhe avasara milA hai, ata: maiM ApakI sevA meM tatpara huuN| kisaprakAra ?' aisA rAjakumAra ke pUchane para deva ne kahA- pUrvabhava meM maiM sUrya nAma kA kisAna thA, taba candra nAma ke kisAna ne merA dhana curA liyA thA, vaha dhana Apane mujhe vApasa dilAyA thA aura candra ko
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 mRtyudaNDa diyA thaa| vaha candra marakara aneka bhavoM meM bhaTakate-bhaTakate caNDaruci nAma kA asura deva huA hai aura vahI pUrvabhava ke vaira se ApakA apaharaNa karake Apako yahA~ lAyA hai| maiM jo sUrya nAma kA kisAna thA aba hiraNyadeva huA hU~ aura apane para kiye gaye Apake upakAra se upakRta hokara ApakI sevA meM AyA hU~ - aisA kahakara rAjakumAra ko usa vana ke bAhara chor3akara vaha deva adRzya ho gyaa| upakAra kabhI vyartha nahIM jaataa| ataH hameM paraspara meM upakAra karane kI bhAvanA rakhanI caahie| avasara pAkara apanI bhUmikAnusAra upakAra karanA bhI caahie| saMsAra meM koI bhI svAdhIna nahIM hai sAdhaka bhI aisA karate hue apanI sAdhanA pUrNa karate haiN| rAjakumAra ne AzcaryapUrvaka eka nagarI meM praveza kiyA, usakA nAma thA vipula nagarI, vahA~ ke nagarajana dhana-dhAnyAdi se sukhI the, parantu eka zatru rAjA ke bhaya se atyanta bhayabhIta the| rAjakumAra ne usa rAjA ko parAjita karake unake bhaya ko nirmUla kara diyA aura vahA~ kI rAjakumArI se vivAha karake apanI kauzala nagarI lauTa aaye| pratApI putra ke nagara Agamana se mAtA-pitA ko apAra harSa huA aura pitA mahArAja ne rAjakumAra kA rAjyAbhiSeka kara diyA, vaha apane mahAn puNya pratApa se cakravartI pada ko prApta huaa| eka dina cakravartI ajitasena rAjyasabhA meM baiThe the, hajAroM rAjA mukuTa jhukAkara unakA abhivAdana kara rahe the, nagarajana bhI unake darzanoM se prasanna ho rahe the, tathApi cakravartI ke antara kI gaharAI meM vairAgya kA cintana cala rahA ki kaba isa saba upAdhi se chUTakara nirUpAdhi caitanya dhyAna meM sthira houuN| kaba muni hokara vItarAgatA pragaTa karU~ aura apane svarUpa meM hI vicarU~ ! rAjyasabhA vyavasthita cala rahI thii| itane meM rAjA kI dRSTi eka
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23. - bhavya hAthI para par3I, usa vizAlakAya hAthI ko kucha yoddhA aneka prakAra se tAr3anA dekara yuddha kI zikSA de rahe the| cAroM ora zastra prahAra kI pratikUlatA ke bIca bahAdurI se kisaprakAra lar3anA - yaha sikhA rahe the| vaha dekhakara rAjA ko lagA ki are, isa duHkhamaya saMsAra meM cAroM ora kI pratikUlatA meM bhI zUravIratA pUrvaka AtmasAdhanA meM kisa prakAra vijaya prApta karanA usakI zikSA paramaguru bhavya mumukSuoM ko dete haiM / hAthI kI vaha tAr3anA dekhakara rAjA kA citta saMsAra se atyanta udAsa huaa| itane meM usa hAthI ne eka sipAhI ko sU~Da meM pakar3a liyA aura pachAr3a kara usakA cUrA-cUrA kara diyaa| basa, jIvana kI aisI kSaNabhaMguratA dekhakara aura hAthI kI tAr3anA dekhakara mahArAja ajitasena kA citta atyanta virakta ho uThA aura vairAgya se ve cintana karane lage ki - "karU~gA...karU~gA...karU~gA " - aisI ciMtA maiM lIna huA mUDhajIva "marU~gA...marU~gA...marU~gA " - yaha bAta to bhUla hI jAtA hai, mAno mRtyu kabhI AnI hI na ho| isaprakAra nizciMtatA se mUrkha jIva bAhya viSayoM meM lagA huA hai aura manuSya jIvana ko pratikSaNa barbAda kara rahA hai| isaprakAra nijasvabhAva ke vItarAgI ciMtana dvArA cakravartI vicArate haiN| jisaprakAra maiM yahA~ zatruoM ko jItakara cakravartI huA hU~, usIprakAra aba munidazA meM samasta parabhAvarUpa zatruoM ko parAsta karake dharma cakravartI banU~gA aura akhaNDa mokSa sAmrAjya ko prApta karake maiM sadA AtmA ke zuddha svarUpa meM nivAsa karU~gA / isaprakAra ciMtana karate hue unhoMne AcArya zrI guNaprabha svAmI ke pAsa digambarI dIkSA dhAraNa kI aura jJAna, dhyAna evaM tapa meM lIna rahate hue samAdhimaraNa pUrvaka deha tyAga kara acyuta svarga meM indra paryAya prApta kI /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 8 mahArAjA padmanAbha ( bhagavAna candraprabha kA dUsarA pUrvabhava) 49 dhAtakIkhaNDa ke videhakSetra meM ratnasaMcayapura ke rAjA kanakaprabha aura rAnI suvarNamAlA ke eka honahAra padmanAbha nAma kA putra thA / eka bAra rAjA kanakaprabha rAjamahala kI chata para baiThe-baiThe nagara saundarya kA avalokana kara rahe the| itane meM dekhA ki eka bUr3hA baila gahare kIcar3a meM dhasa gayA hai aura tar3apa-tar3apa kara mara gayA hai| yaha dekhakara rAjA ko vairAgya jAgRta huA, ve vicArane lage ki are ! abhI bhI maiM isa saMsAra ke moharUpI kIcar3a meM dhasA huA hU~ ? aisA vicAra karane para ve dharmAtmA kanaka rAjA saMsAra sukhoM se atyanta virakta ho gaye aura tatkAla hI unakA citta munimArga meM praviSTa huA, unhoMne turanta apane putra padmanAbha ko rAjya sauMpakara zrIdhara munirAja ke samIpa munidIkSA grahaNa kara lI / rAjasabhA meM baiThe hue rAjA padmanAbha ko acAnaka kolAhala sunAI diyA - "bacAo-bacAo kI AvAjeM tejI se sunAI dene lagI / " hAthI-ghor3e bhI bhaya se cillAne va bhAgane lage / kyA huA, kyA huA ? isaprakAra cAroM ora se AvAjeM Ane lgiiN| itane meM rAjA ne dekhA ki eka atisuMdara vizAla gajarAja nagara kI ora daur3atA huA A rahA hai, vaha madonmatta hokara bhAga rahA hai aura jo capeTa meM Aye use sU~Da meM kasakara pheMka rahA hai yA pairoM se kucala rahA hai| loga bhayabhIta hokara kolAhala kara rahe haiM usa hAthI ko vaza meM karane lie rAjA padmanAbha kaTibaddha hue / unhoMne yuktipUrvaka hAthI
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 ...... - jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 ko vaza meM kara liyaa| hAthI bhI mAnoM puNyavanta rAjA ko pahacAna gayA ho, ataH zAnta hokara unakI AjJA mAnane lgaa| usa para baiThakara rAjA padmanAbha nagarI meM Aye aura nagarajanoM ne vijayotsava ke rUpa meM bhavya svAgata kiyaa| vaha hAthI bhI sUMDa uThA-uThAkara sabako praNAma kara rahA thA, mAno nagarajanoM se kSamA yAcanA hI kara rahA ho| yaha vanakeli nAma kA hAthI par3osI rAjA pRthvIpAla kA thaa| ataH jaba pRthvIpAla ko patA calA ki usakA hAthI rAjA padmanAbha ke pAsa hai| taba usane rAjA padmanAbha ke pAsa apanA dUta bhejakara saMdeza bhejaa| rAjadUta ne rAjA padmanAbha ko rAjasabhA meM saMdeza sunaayaa| he mahArAja ! hamArA priya gajarAja 'vanakeli' Apake rAjya kI sImA meM AyA aura Apane pakar3akara use apanI savArI ke liye rakha liyA - aisA karake Apane hamAre rAjA kA apamAna kiyA hai, aba Apa usa hAthI ko hameM vApasa de dIjiye anyathA hamAre rAjA yuddha karake apanA hAthI lenA jAnate haiN| padmanAbha samajha gaye ki rAjA pRthvIpAla yuddha ke liye lalakAra rahA hai- dUta ko uttara dene ke liye unhoMne yuvarAja kI ora A~kha kA saMketa diyaa| kuzala yuvarAja suvarNanAbha pitA ke bhAva ko samajha gayA, usane dUta ko sambodhana kara kahA- suna dUta ! tere rAjA cAhe jitane zaktizAlI hoM, parantu unakA abhimAna hI unakA vinAza kregaa| kyA tere rAjA ke pAsa dUsarA hAthI nahIM hai, jo isa hAthI kI bhIkha mA~gane ke lie tujhe bhejA hai ? jaba tumhArA hAthI pAgala hokara prajAjanoM ko kucala rahA thA taba kahA~ gayA thA terA rAjA ? usa samaya hamAre mahArAjA ne mahAna parAkrama se usa hAthI ko jItakara vaza meM kiyA hai| isaprakAra ulAhanA dekara dUta ko lauTA diyaa|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 51 hAthI nahIM lauTAne se donoM rAjAoM meM yuddha kI taiyArI hone lgii| yuddha ke liye prasthAna karate samaya bhI dharmAtmA padmanAbha apanI AtmasAdhanA ko nahIM bhUle the, kicit mAnakaSAya ke kAraNa yuddha karane jA rahe the, tathApi kaSAya rahita AtmazAMti bhI sAtha thii| rAjA pRthvIpAla bhI apanI senA lekara padmanAbha se yuddha karane cala pdd'aa| donoM rAjAoM kI senAyeM yuddha ke liye Amane-sAmane A gyiiN| yuddha prArambha ho gyaa| C . MuTUN COM G acAnaka pRthvIpAla ke senApati candrazekhara ne padmanAbha ke senApati bhImaratha ko mastaka meM bANa mArakara mUrcchita kara diyaa| bhImaratha kI mUrchA dUra hone para usane ghora parAkrama dvArA senApati candrazekhara ko bANoM se bhedha DAlA, jisase usakI tatkAla mRtyu ho gayI, turanta hI pRthvIpAla kA yuvarAja dharmapAla yuddha karane A gyaa| vIra yuvarAja suvarNanAbha ne use yuktipUrvaka jIvita hI baMdI banA liyA taba pRthvIpAla krodhita hokara svayaM yuddha karane taiyAra huaa| rAjA padmanAbha ne bhI hAthI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 vanakeli ko pRthvIpAla ke hAthI se TakarAkara aisA astra prahAra kiyA ki pRthvIpAla kA mastaka pRthvI para lauTane lgaa| itane meM eka sainika rAjA pRthvIpAla kA mastaka bhAle meM pirokara padmanAbha ke pAsa lAyA .... vaha karuNa dRzya dekhate hI rAjA padmanAbha cauMka uThe, unheM pUrva bhava kA smaraNa ho AyA, unakA citta saMsAra se ekadama virakta ho gayA aura ve vicArane lage - are, isa eka hAthI ke liye itanI hiMsA ! are pUrvabhava meM maiM cakravartI thA taba maiMne caurAsI lAkha zreSTha hAthiyoM ko eka kSaNa meM tyAgakara dIkSA le lI thI aura Aja isa eka hAthI ke moha meM kyoM pha~sa gayA ? yaha mohabaMdhana zobhA nahIM detA aisI bhAvanA se pazcAtApa pUrvaka kSamAbhAva dhAraNa karake unhoMne yuvarAja dharmapAla ko mukta kara diyA aura bole - he beTA ! apane pitA kI rAjagaddI tU sa~bhAla aura yuvarAja suvarNanAbha kA bhI mitra banakara rhnaa| yuvarAja kA rAjyAbhiSeka kara rAjA padmanAbha, zrIdhara munirAja se jinadIkSA aMgIkAra kara aba jJAna-dhyAna-tapa meM lIna rahane lge| yaha saba dRzya dekhakara gajarAja vanakeli bhI vairAgya ko prApta huaa| maiM pazu nahIM hU~ maiM to muni bhagavaMta samAna zAnta svarUpa AtmA huuN| aise vedana ke sAtha samyagdarzana se alaMkRta hokara vaha bhI aNuvrata aMgIkAra kara apane svAmI ke caraNa cihnoM para calane lgaa| munirAja jahA~-jahA~ vihAra karate vahA~ gajarAja bhI unake sAtha jAtA - AtmaciMtana karatA - vairAgyamaya jIvana bitAtA / mumukSu zrAvaka bhI hAthI kI caryA ko dekhakara vairAgya prApta kara lete - dharma kI apAra mahimA jAgRta hotI / munirAja tIrthaMkara prakRti kA baMdha kara samAdhipUrvaka vaijayanta vimAna meM ahamindra hue aura tattvacarcA karate hue paryAya pUrNakara AgAmI bhava meM bharatakSetra kI caubIsI ke AThaveM tIrthaMkara bhagavAna candraprabha hue| boliye candraprabha bhagavAna kI jaya ho|
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 23 53 9 vidyuccara rAjakumAra ke pariNAmoM kI vicitratA magadhadeza meM hastinApura nAma kA mahAnagara hai, vahA~ kA rAjA saMvara evaM usakI priyavAdinI zrISeNA nAma kI rAnI thii| unakA vidyuccara nAma kA putra thA / vidyuccara jaise-jaise kumAra avasthA ko prApta hotA gayA, vaise-vaise usane buddhi kI tIkSNatA ke kAraNa astra-zastra Adi aneka vidyAe~ zIghra hI sIkha liiN| eka dina usako pApodaya se khoTI buddhi utpanna huI / vaha socane lagA - " maiMne saba kalAyeM sIkhIM, parantu cauryakalA nahIM siikhii| usakA bhI mujhe abhyAsa avazya karanA cAhie / " aisA vicAra kara usane eka rAtri meM apane hI pitA ke mahala meM dhIre-dhIre cora kI taraha jAkara bahumUlya ratna curAye / ve ratna ati hI prakAzamAna the| jaba vaha ratna curAkara lauTa rahA thA, taba rAjya karmacAriyoM ne use dekha liyaa| subaha hote hI unhoMne kumAra ke dvArA kI gaI corI kA vRtAnta rAjA se kaha diyaa| corI kI bAta sunate hI rAjA ne karmacAriyoM ko AjJA dI ki zIghra hI kumAra ko yahA~ lAyA jaae| karmacAriyoM ke kahane para kumAra zIghra hI Akara vIra subhaTa ke samAna nirbhIkatA se pitA ke samakSa khar3A ho gayA / rAjA ne use apane mRdu vacanoM se samajhAyA - " beTe ! yaha corI karanA tUne kahA~ se sIkha lI ? aura corI tUne kyoM kI ? isa rAjya meM samasta manavAMchita sAmagrI upalabdha hai| usakA bhoga - upabhoga tuma apanI marjI se khUba kro| tumheM koI roka-Toka to hai nahIM aura phira ye rAjya-vaibhava tumhAre lie hI to hai| anyatra prApta na hone vAlI samasta
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 vastue~ bhI apane yahA~ sahaja upalabdha haiN| phira corI karane kA kyA kAma hai ? caurya karma to mahApApamaya hai aura lokaniMdya bhI / isase to jIva vartamAna meM hI agaNita duHkhoM ko pAte haiM aura jagata meM apayaza ke pAtra banate haiN| vivekahIna ho yahA~ santApa ko prApta hote haiM aura paraloka meM bhI mahAduHkha prApta karate haiM, isaliye aise kArya ko bhaviSya meM tuma kabhI nahIM krnaa|" jaise jvara pIr3ita ko miSTa bhojana nahIM suhAtA hai, vaise hI pApa se mohita vidyuccara ko pitA dvArA dI gaI sukhaprada sIkha acchI nahIM lgii| vaha bar3oM kI mAna-maryAdA ko tor3akara pitA ko javAba dene lagA"he pitA mahArAja ! caurya karma aura rAjya meM bar3A antara hai| rAjya meM to parimita lakSmI hotI hai, magara corI se aparimita lakSmI kA lAbha hotA hai, isalie donoM meM samAnatA nahIM ho sktii| Apako cauryakarma se bhI guNa grahaNa karanA caahie|" isaprakAra kaha kara vaha kucha bhI soce-vicAre binA pitA ke vacanoM kA ullaMghana karake krodhAgni se kupita hokara ghara se nikala gayA aura rAjagRhI nagarI meM jAkara vahA~ caurI ke sAtha-sAtha eka vaizyA ke cakkara meM phaMsa gyaa| usake rUpa para mohita hokara usake sAtha icchAnusAra viSaya-kaSAya meM magna hokara rahane lagA tathA usakI hara icchA pUrNa karane meM tatpara vaha sAtoM vyasanoM meM lIna hokara samaya vyatIta karane lgaa| aba dhIre-dhIre usa vidhuccara cora ne apanA giroha itanA bar3hA liyA ki usake giroha meM 500 aura cora zAmila ho gaye aura vaha unakA saradAra bana gyaa| dekho ! pariNAmoM kI vicitratA, jo svayaM rAjaputra thA arthAt bhaviSya kA rAjA thA, Aja vahI coroM kA rAjA bana gayA hai| eka dina jaba nagara zreSThI arhaddAsa ke putra jambUkumAra kA cAra
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 cAra zreSThI kanyA ratnoM se vivAha sampanna huA, taba isa 500 coroM ke saradAra vidyuccara cora ne socA-"Aja hI jambUkumAra kA vivAha huA hai, to vahA~ bahuta dhana-sampatti milegI, isaliye Aja vahIM jAyA jaave|" ____ ataH vaha corI kI bhAvanA se arhaddAsa ke mahala meM aayaa| lekina usane dekhA ki yahA~ to kumAra evaM rAniyA~ viSaya-kaSAya ko bhUlakara dhArmika tattvacarcA kara rahe haiN| taba vaha socane lagA __ "yaha kaisA Azcarya ? sArA jagata to isa rAta ko viSayoM meM DUbe rahate haiM aura isa kumAra ko kyA ho gayA hai ? bhoga ke samaya yoga kara rahA hai| vAha ! yahA~ to rAga ke badale vItarAgatA kI vArtAe~ ho rahI haiN| ye rAjya-vaibhava, ye bhoga-sAmagrI, ye cAra-cAra suMdara devAMganAoM jaisI rAniyA~, unakI hAva-bhAva pUrNa ceSTAe~ bhI isa sumerU kumAra ko DigA nahIM skiiN| aho Azcarya ! mahA Azcarya ! isakA kyA kAraNa hai ? maiM avazya ise jAnakara rhuuNgaa|" aise jijJAsA bhAva se vaha vahIM chupakara khar3A ho gayA aura una sabakI bAteM sunane lgaa| mAno saba prakAra kI kalAoM meM pAraMgata hone kA usakA bhAva phira jAgRta ho gayA aura aba vaha jIvoddhAra kI isa kalA ko bhI sIkhanA cAhatA hai| kalA bahattara puruSa kI jAmeM do srdaar| eka jIva kI jIvikA eka jIva uddhAra / / yaha nIti hai satpuruSoM ke jIne kI, para vidyuccara ko isase pUrva yaha bAta svayaM to samajha meM AI hI nahIM, pitAjI ke samajhAne para bhI nahIM AI aura jaba samajha meM AI to binA kisI ke samajhAye svayaM samajha meM A gii| isIlie to kahate haiM ki sabhI kArya apane svasamaya meM apanI yogyatA se hote haiN|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 aba vaha apane ko dhikkAratA hai -"are ! jisake pAsa nyAyanIti se upArjita dhana-sampadA evaM bhoga upalabdha haiM vaha to usakI ora A~kha uThAkara bhI nahIM dekhatA aura maiM anyAya evaM corI se paradhana ko lUTanA cAhatA hU~, mujhe dhikkAra hai, Aja se maiM bhI cauryakarma Adi pApoM ko chor3atA hU~ aura aba jo kumAra kI gati hogI vahI merI gati hogii|" aise vicAroM meM magna vidyuccara kumAra ke kakSa kI khir3akI para baiThA huA thaa| mAtA bhI vyAkula citta se ghUma rahI thii| vaha dekhatI hai ki yahA~ koI vyakti khar3A huA hai| vaha usake pAsa pahu~catI hai| vidhuccara cora ne pahale hI Akara mAtA jinamati ke caraNoM meM praNAma kiyA aura bolA - he mAte ! maiM vidyuccara cora hU~, maiM corI karane Apake yahA~ AyA huA thaa| maiM pahale bhI Apake mahala se dhana sampadA curA kara le gayA hU~, magara Aja kumAra evaM rAniyoM kI carcA sunakara maiMne cauryakarma kA tyAga kara diyA hai| aba to merI bhAvanA mAtra itanI hI hai ki ekabAra mujhe kumAra se milavA dIjie, maiM avazya hI unheM samajhAkara ghara meM rahane ko taiyAra kara lU~gA, mujhe aisA pUrNa vizvAsa hai| mAtA jinamati to yaha cAhatI hI thI ki kisI bhI prakAra se putra ghara meM raha jaaye| unhoMne turanta jambUkumAra ke pAsa jAkara yuktipUrvaka sampUrNa vArtA batAI "he putra ! tumhAre mAmA, jo ki bahuta dinoM se paradeza gae hue the, Aja ve Aye hue haiM aura tumase milanA cAhate haiN|' mukti kAntA ke abhilASI kumAra udAsa citta se mAmAjI ke pAsa pahu~ce aura bole - "he mAtula prnnaam|" tabhI mAmA (vidyuccara) ne atyaMta snehamayI dRSTi DAlate hue kumAra ko hRdaya se lagAkara kahA - "he kumAra ! he beTe ! Apane vIra prabhu kI divyadezanA to sunI hI hai| usameM do prakAra ke dharma kA varNana AyA hai| eka gRhastha dharma aura dUsarA muni-dharma to tuma gRhastha dharma kA pAlana kyoM nahIM karate ho ?"
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 taba jambUkumAra atyanta mRdu zabdoM meM bole- "he mAtula ! Apa bahuta dinoM bAda mujhase mile ho aura vaha bhI aise prasaMga meM, isaliye mere Upara atyanta sneha honA svAbhAvika hai; parantu he mAtula ! Apa tattvAnurAgI haiM, adhyayanazIla haiM, jinadezanA evaM usake marma ke jAnakAra haiM ki mArga to eka hI prakAra kA hai, parantu saMsArI jIvoM kI dazA ko dekhakara usakA nirUpaNa do prakAra se kiyA gayA hai| parantu Atmahita kA to ekamAtra upAya digambarI dIkSA dhAraNa kara zuddhopayoga rUpa AtmasvarUpa meM sthira honA hI hai| isaprakAra sabhI ko saMtuSTa karate hue kumAra ne mauna kA AvalaMbana le liyA, itane meM hI prAtaHkAla kI sUryakiraNa phUTa par3I aura jambUkumAra ke sAtha vidyuccara cora ne apane 500 sAthiyoM sahita mithyAtva evaM paMca-pApoM ko tyAgakara jinezvarI dIkSA dhAraNa kii| jinazAsana kI zaraNa aMgIkAra kii| jambUsvAmI to apanI sAdhanA pUrI kara mokSa padhAre, para vidyuccara Adi 500 munirAja apanI sAdhanA pUrI kara pAye yA nahIM - yaha jAnane ke lie AgAmI kathA kA rasAsvAdana liijie| - jambUsvAmI kA vivAha evaM vairAzya
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 ..... jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 vidyuccara munirAja kA saMgha sahita samAdhimaraNa jambUsvAmI to kSapakazreNI kI taiyArI kara mokSa jAne hetu ekAkI dhyAna meM lIna ho gaye aura ekAdaza aMga ke dhAraka AcArya vidyaccara munirAja saMgha sahita AgamAnusAra vihAra karate hue eka dina mathurA nagara ke udyAna meM pdhaare| sAtha meM 500 se bhI adhika munivaroM kA saMgha hai| sabhI munirAja tallInatA pUrvaka nijAtmA meM bArambAra upayoga le jAkara zAzvata AnaMda kA rasapAna kara rahe haiN| isI bIca eka dina caMdramArI nAma kI koI vanadevI Akara praNAma karake kahatI hai - "he guruvara ! Aja se lekara pA~ca dina taka yahA~ bhUtapretAdi Akara Apake Upara ghora upasarga kareMge, jise Apa sahana nahIM kara sakeMge, isaliye Apako yahA~ se vihAra kara jAnA hI zreSTha hogaa|" mokSasukha ke abhilASiyoM ke lie AtmAnaMda ke upayoga ke sAmane upasarga parISaha kyA mAyane rakhate haiM? phira bhI gururAja kA kartavya hai ki ve saMghastha munirAjoM ko vipatti kA jJAna karAveM, jisase sabhI ke bhAvoM kA patA cala sake isaliye zrI vidyuccara munirAja ne apane saMgha ko kahA - yahA~ pA~ca dina taka ghora upasarga hogA, isalie apane ko anyatra vihAra karanA yogya rhegaa| taba merU samAna acala sabhI munivaroM ne hAtha jor3akara gururAja se kahA-"he guruvara! hama sabhI ko vairAgya kI vRddhi meM hetubhUta upasargoM para vijaya prApta karanA hI zreSTha hai| kAyara banakara upasargoM se dUra bhAganA vItarAga mArga ke sAdhakoM ko yogya nahIM hai prabho ! "AcArya zrI vidyuccara munirAja sahita sabhI munivara kAyotsarga dhAraNa kara nirbhayI AtmA meM vicarane lge|"
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 59 __ aMdhakAra ne apanA pUrNa sAmrAjya jamA liyA thaa| tabhI bhUta, preta evaM rAkSasoM ne Akara apanA bhayAnaka rUpa dikhAkara cAroM ora bhAganA-daur3anA prArambha kara diyA aura bhayAnaka svara meM cillAne lge| kitane hI to DA~sa macchara banakara kATane lage, kitane hI sarpa ke samAna phuphakArane lge| isa taraha pApa meM rata rAkSasoM ne munivaroM para jaisA bhayaMkara upasarga kiyA, usakA varNana nahIM ho sktaa| sabhI munirAjoM ne nizcala dhyAna meM merU parvata ke samAna sthira ho sabhI prakAra ke upasargoM para vijaya prApta kii| upasarga ke zAMta hote hI sabhI ne cAra prakAra kI ArAdhanA kI aura prAtaHkAla kI belA meM samAdhipUrvaka isa nazvara zarIra kA tyAga kara diyaa| AcArya vidyuccara muni savArthasiddhi meM ahamindra ho gye| isIprakAra prabhava Adi pA~ca sau muni bhI apane-apane pariNAmoM ke anusAra deha tyAgakara deva hue| isa bhava meM sAdhanA adhUrI raha gaI, para AgAmI bhavoM ve apanI sAdhanA pUrNa karake avazya mokSa prApta kreNge| saMsAra kA svarUpa 1. saMsAra duHkhoM kA samudra hai| nirantara eka gati se dUsarI gati meM paribhramaNa karatA rahatA hai| 2. yahA~ sthiratA nahIM hai, dhruvatA nahIM hai, sadA AkulatA hI AkulatA hai| 3. yahA~ aneka prakAra ke zArIrika va mAnasika duHkha bhogatA rahatA hai| zArIrika duHkha - janma, maraNa, vRddha honA, bhUkha-pyAsa, garmI-sardI Adi se pIr3ita hotA rahatA hai| mAnasika duHkha-iSTa kA viyoga va aniSTa kA saMyoga pAne para roga-pIr3A Adi ke kAraNa ciMtita va Akulita hotA rahatA hai| isaprakAra saMsAra saMbaMdhI aneka duHkhoM kI bhayaMkaratA bhAsita ho aura asAra saMsAra kA svarUpa samajhakara hama usakI ruci chor3eM, usase udAsIna hokara mukta hone kA upAya kreN| - paM. pannAlAlajI gir3iyA kI DAyarI se
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 parAzrita pariNAma niyama se duHkhadAyI (tripRSTha vAsudeva-vijaya baladeva aura azvagrIva prativAsudeva) hama yahA~ zAsana nAyaka mahAvIra svAmI ke usa pUrvabhava kI kathA uttara purANa ke AdhAra se kaha rahe haiM jisa bhava meM ve tripRSTha nAma ke vAsudeva bharatakSetra kI podanapurI meM mahArAjA prajApati ke putra rUpa meM hue the, jo pUrvabhava meM vizvanaMdi nAma se vikhyAta the| inhIM ke sAtha inake pUrvabhava ke kAkA vizAkhabhUti bhI yahIM vijaya baladeva ke rUpa meM jnmeN| tathA vizAkhabhUti kA vizAkhanaMdi nAma kA putra alakApurI meM azvagrIva nAmaka prativAsudeva ke rUpa meM jnmaa| pUrvabhava ke rAga-dveSa vaza ye tInoM jIva yahA~ bhI rAga-dveSa ke kAraNa itanI vibhUti pAkara bhI sadA duHkhI hI rhe| mahArAjA prajApati donoM putroM sahita rAjasabhA meM baiThe the| usa samaya maMtrI ne nivedana kiyA ki he svAmI ! yadyapi ApakI prajA sarva prakAra se sukhI hai tathApi Ajakala eka mahAbhayaMkara siMha ne logoM kI hiMsA karake use bhayabhIta kara rakhA hai| usakA upadrava itanA bar3ha gayA hai ki loga idhara-udhara A-jA bhI nahIM skte| jo prajA kA duHkha dUra na kara sake vaha rAjA kisa kAma kA ? aisA vicAra kara rAjA ne siMha ke upadrava se prajA ko bacAne hetu senA ko taiyAra hone kI AjJA dii| itane meM tripRSTha kumAra (mahAvIra kA jIva) uThe aura ha~sakara bole-itane choTe se kAma ke liye ApakA jAnA Avazyaka nahIM hai| maiM abhI jAkara siMha ko mAratA huuN| aisA kahakara tripRSTha kumAra vana meM
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 gaye siMha ko guphA se bAhara nikAlA aura jhapaTTA mArakara use nIce pachAr3a diyA, tadanusAra siMha kA muMha phAr3a diyA, jisase siMha kA tatkAla hI maraNa ho gyaa| are re ! siMha ko mArane ke krUra pariNAmavaza aba agale bhavoM meM ise siMha kI paryAya meM jAnA pdd'egaa| hiMsA meM AnaMda manAne rUpa 'hiMsAnadI ArtadhyAna ke pariNAma se naraka gati kA baMdha hotA hai| siMha ko mArane se rAjakumAra tripRSTha ke parAkrama kI prazaMsA cAroM ora phaila gaI aura koTizilA ko Upara uThAkara unhoMne mahAna parAkrama kA pradarzana kiyaa| isa koTizilA se karor3oM munivaroM ne mokSa prApta kiyA hai| vidyAdharoM ke rAjA jvalanajarI ne apanI putrI svayaMprabhA kA vivAha tripRSTha ke sAtha kiyA, taba usake pratispardhI rAjA azvagrIva ko apamAna lgaa| isase krodhita hokara vaha tripRSTha ke sAtha yuddha karane claa| zastra vidyA sAdhakara donoM bhAIyoM ne yuddha ke liye prasthAna kiyaa| ghora yuddha prArambha huaa| tripRSTha kA parAkrama adbhuta thA prathama prahAra meM hI zatru senA ko tIna bhAgoM meM vibhakta kara diyaa| . vijaya aura tripRSTha dvArA apane kitane hI zUravIra vidyAdharoM kA nAza hote dekhakara azvagrIva ne cakra hAtha meM lekara garjanA kI, taba bhAvI mahAvIra aise tripRSTha ne nirbhayarUpa se kahA - re azvagrIva ! terI garjanA vyartha hai, jaMgalI hAthI kI garjanA se hirana Darate haiM, siMha nahIM; kumhAra ke cAka jaise tere isa cakra se maiM nahIM DaratA..... calA apane cakra ko| anta meM atyanta krodhita hokara azvagrIva ne vaha cakra tripRSTha para pheMkA mAno cakra ke bahAne usane apanA puNya hI pheMka diyaa| bhayaMkara jvAlA pheMkatA huA cakra jyoM-jyoM tripRSTha kumAra kI ora bar3ha rahA thA, tyoM-tyoM usakI jvAlAyeM zAMta hotI jA rahI thI, kucha hI kSaNoM meM vaha cakra tripRSTha ke dAyeM hAtha para A gayA, sabhI ko bar3A Azcarya
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 23 62 huA aura vaha cakra apane naye svAmI tripRSTha ke Adeza kI pratIkSA karane lagA / turanta vahI cakra krodhAveza meM tripRSTha ne azvagrIva para pheNkaa| usa cakra ne azvagrIva kI grIvA ko cheda diyA aura ve tripRSTha vAsudeva ke rUpa meM prasiddha hue / tripRSTha vAsudeva ne vijaya balabhadra sahita trikhaNDa ke rAjya kA dIrghakAla taka upabhoga kiyaa| pitA prajApati ne dIkSA grahaNa kara kevalajJAna pragaTa prakAra karake nirvANa prApta kiyA / tripRSTha kumAra nidAnabaMdha ke kAraNa viSayoM ke dhyAna sahita nidrAvasthA meM hI mRtyu ko prApta huA aura sAtaveM naraka meM jA girA / tIvra viSayAzaktijanita pApaphala meM vaha jIva asaMkhyAta varSa ke mahAbhayAnaka duHkhoM ko prApta huA / apane bhAI tripRSTha kI mRtyu hone para vijaya balabhadra chaha mAsa taka udvega meM rahe, pazcAt vairAgya prApta jinadIkSA dhAraNa kI ora mokSa pada prApta kiyA / sadA sAtha rahane vAle do bhAI, unameM se eka ne mokSasukha prApta kiyA aura dUsare ne viSaya - kaSAyavaza sAtaveM naraka ke ghora duHkha pAye / isase pariNAmoM kI vicitratA tathA unakA vicitra phala sahaja hI khyAla meM AtA hai / ataH hameM apane pariNAmoM ko sadA svAzrita hI rakhanA cAhie, parAzrita pariNAma niyama se duHkhadAyI hotA hai / vizvanaMdi Adi meM aisA bairabhAva kisa kAraNa huA yaha jAnane ke lie AgAmI kathA kA svAdhyAya avazya kareM / AvazyakatA se adhika kamAnA bhI bhUkha se adhika khAne ke samAna hAnikAraka hai / - bra. ravIndrajI 'Atman'
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 23 63 12 rAjagRhI meM vizvanaMdi ( mahAvIra svAmI) rAjakumAra rAjagRhI nagarI ke rAjA vizvabhUti ke putra rUpa meM dharma prApta karane hetu avatarita huA 'vizvanaMdi' kumAra kA jIvana caritra yahA~ prastuta hai athavA unake bahAne mahAvIra svAmI ke jIva kA mAno mokSamArga hI batAyA jA rahA hai| rAjA vizvabhUti zveta keza dekhakara saMsAra se virakta hue aura apane bhAI vizAkhabhUti ko rAjya sauMpakara tathA vizvanaMdI ko yuvarAja pada dekara muni hue / yuvarAja vizvanaMdi ne eka ati suMdara udyAna banavAyA thA jisake prati unheM ati mamatva thA, kyoM na ho ? jabaki vaha udyAna hI usake caitanya udyAna ke khilane meM kAraNabhUta hone vAlA hai| rAjA vizAkhabhUti kA putra vizAkhanaMdi ne vaha adbhuta udyAna dekhA aura usakA mana mohita ho gayA / usane mAtA-pitA ke pAsa vaha udyAna use dilavA dene kI haTha kii| apane putra ko udyAna dilavA dene ke liye kAkA vizAkhabhUti ne kapaTapUrvaka vizvanaMdi ko kAzmIra rAjya para vijaya prApta karane ke bahAne rAjya se dUra bheja diyaa| yuvarAja zatru ko jItane ke liye senA sahita cala diyA / usake jAne ke bAda cacere bhAI / vizAkhanaMdi ne usake udyAna para adhikAra kara liyaa| zatru rAjya para vijaya prApta kara vizvanaMdi rAjagRhI lauTa aayaa| lauTate hI udyAna dekhane gyaa| jahA~ vizAkhanaMdi Adhipatya jamAkara unase lar3ane ko taiyAra baiThA thaa| yuvarAja ne usake sAtha yuddha kiyA / vaha Dara kara eka vizAla vRkSa para car3ha gayA, taba yuvarAja vizvanaMdi ne usa per3a ko hI ukhAr3a
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 ddaalaa| aMta meM vizAkhanaMdi usakI zaraNa meM AyA aura caraNoM meM girakara kSamA mA~gane lgaa| yaha dekhakara udAra hRdaya vizvanaMdi ko dayA AI aura usakA krodha zAMta ho gyaa| are ! bhAI ke sAtha yuddha karake aba meM pitAtulya kAkA vizAkhabhUti ko kyA mu~ha dikhAU~? isaprakAra lajjita hokara vaha rAjya chor3akara dIkSA hetu vana meM jAne ko taiyAra huaa| durjanoM dvArA kiyA gayA apakAra bhI sajjanoM ko kabhI-kabhI upakAra rUpa ho jAtA hai jisa udyAna ke mohavaza vizvanaMdi ko yuddha karanA par3A, use chor3akara aba vaha munidIkSA grahaNa karane hetu vana meM saMbhUta munirAja ke nikaTa pahu~ca gayA, svAnubhUtipUrvaka jinadIkSA aMgIkAra kii| rAjA vizAkhabhUti ne bhI jinadIkSA grahaNa krlii| idhara rAjagRhI meM unakA putra vizAkhanaMdi zaktihIna tathA puNyahIna thA, kucha hI samaya pazcAta eka rAjA ne usakA rAjya jIta liyA aura vaha rAste para bhaTakatA huA bhikhArI bana gyaa| yahA~ muni vizvanaMdi ne ekabAra mAsopavAsa kiye pazcAt pAraNA hetu mathurA nagarI meM padhAre aura jaba ve IyAsamiti pUrvaka mArga meM cala rahe the, tabhI eka baila ne unheM sIMga mArA aura ve dharatI para gira pdd'e| ThIka usI samaya rAjya bhraSTa vizAkhanaMdi vahA~ eka vaizyA ke ghara ke pAsa khar3A thaa| usane vaha dRzya dekhA aura pUrva ke baira kA smaraNa karake aTTAhasa pUrvaka kaTAkSa kiyA ki re vizvanaMdi ! kahA~ gayA terA vaha bala ? tUne to pUre vRkSa ko apane bAhubala se ukhAr3a diyA thA usake badale Aja eka baila ke dhakke se gira par3A hai| kahA~ gayA terA vaha bAhubala ? vizvanaMdi muni kI suSupta kaSAya jAgRta ho uThI, krodhAveza meM ve apane munipada ko bhUla gye| ratnatraya kA amUlya nidhAna aura usake mahAphala
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 mokSa ko bhUlakara mAno unhoMne amUlya ratna ko pAnI ke bhAva beca diyA aura nidAna zalya se apane AtmA ko bhaMyakara duHkha meM DAla diyaa| kahA gayA teza bala ? krodhavaza unake netroM se aMgAre jharane lage aura ve bola uThe-are duSTa tU mere tapa kI ha~sI ur3AtA hai, parantu dekha lenA isa tapa ke prabhAva se bhaviSya meM maiM tujhe sabake sAmane cheda ddaaluuNgaa| isaprakAra ajJAnavaza ve nidAna kara baiThe ki mujhe bhaviSya meM vidyAdhara kI vibhUti prApta ho aura maiM vizAkhanaMdi ko mArU~, jinhoMne apane tapa va samyaktva ratna ko jalA diyA - aise una vizvanaMdi muni kA jIva nidAna zalya sahita marakara mahAzukra nAmaka dasaveM svarga meM deva huaa| vizAkhanaMdi kA jIva bhI kisI kAraNavaza vairAgya prApta kara muni huA, parantu eka bAra AkAza mArga se jAte hue vidyAdhara kI vibhUti ko dekhakara nidAna zalya kara baiThA ki "mujhe aisI vibhUti prApta ho|" amRta ke phala meM viSa mA~gA aura marakara vaha bhI dasaveM svarga meM deva huaa|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 manuSya dukhI aura tiryaMca sukhI (bhagavAna zAMtinAtha pUrvabhava dUsarA) puNDarIkiNI nagarI ke mahArAjA ghanaratha ke putra megharatha (zAMtinAtha) aura dRDharatha kumAra (gaNadhara cakrAyuddha) hue| ve donoM bhAI AtmajJAnI, evaM zAMtapariNAmI the| do murgoM ke uddhAra kA prasaMga-eka bAra ghanaratha rAjasabhA meM saparivAra baiThe the| dharma carcA cala rahI thI ki acAnaka usa carcA meM bhaMga par3a gayA, kyoMki mahArAjA ghanaratha kI dRSTi do lar3ate hue murgoM para par3I, dayAlu mahArAjA ne turanta una donoM kA yuddha rokane kI bhAvanA se putra megharatha ko pUchA - he megharatha ! ina donoM murgoM ko eka-dUsare ke prati itanA baira bhAva kyoM hai ? taba avadhijJAnI megharatha kumAra ne kahA - ye donoM murge pUrvabhava meM sage bhAI the, parantu eka baila ke svAmitva ko lekara donoM meM lar3AI huI aura donoM ne eka-dUsare ko mAra ddaalaa| phira donoM jaMgalI hAthI hue, bhaiMsA hue, meMDhe hue aura paraspara lar3a-lar3a kara marate rhe| aba ve donoM bhAI isa bhava meM murge hokara lar3a rahe haiN| kaSAya ke saMskAra jIvoM ko kitanA duHkha dete haiM? kaSAya se chUTe tabhI jIva ko zAMti milegii| donoM murge bhI apane pUrvabhavoM kI bAta sunakara ekadama zAnta ho gaye, jAtismaraNa jJAna huA, A~khoM se azrudhArA bahane lagI, baira bhAva dUra ho gayA aura ahiMsaka bhAva pUrvaka zarIra kA tyAgakara vyantara deva hue| yahA~ vicAraNIya viSaya yaha hai ki manuSya paryAya meM aviveka aura kaSAyavaza baila ke pIche lar3a mare; na baila milA, na manuSyabhava rahA, phalasvarUpa aneka durgatiyoM ke duHkha aura bhogane pdd'e| aura murge kI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 67 paryAya meM vivekI hokara kaSAya zAMta kI to devagati milii| ataH kabhI bhI kaSAya kA kAraNa banane para bhI kaSAya nahIM bar3hAnA cAhiye, balki jJAna bar3hAkara kaSAyoM ko maMda-maMdatara-maMdatama karate hue naSTa hI karanA zreyaskara hai| do murgoM kI kathA sunAne ke bAda megharatha ne divyajJAna se jAnakara kahA ki isa samaya isa rAjyasabhA meM do vidyAdhara bhI gupta rUpa se murgoM ke bhavoM kI bAta suna rahe haiN| yahA~ Aye hue donoM vidyAdhara caramazarIrI haiM tathA he pitA mahArAja! jaba Apa pUrvabhava meM airAvatakSetra meM abhayaghoSa rAjA the, taba yaha donoM vidyAdhara Apake putra the| megharatha kI bAta pUrNa hote hI donoM vidyAdhara prasannatA sahita pragaTa ho gaye aura atyanta Adara sahita apane pUrvabhava ke pitAzrI ke darzana kiye| unheM jAtismaraNa jJAna huA, kula, saMsAra se virakta hokara unhoMne jinadIkSA grahaNa kI ora kevalajJAna pragaTa karake mokSapada ko prApta hue| / acAnaka do deva divya vimAna lekara vahA~ Aye aura megharatha ko divya vastrAbhUSaNoM kI bheMTa dekara kahane lage - he nAtha ! pUrvabhava 'meM hama donoM murge the aura aba vyaMtara deva hue haiN| Apake upakAra kA smaraNa karake hama ApakI sevA karane Aye haiM, Apa hamAre deva vimAna meM virAjo, hama Apako DhAIdvIpa kI yAtrA kraayeNge| megharatha kumAra ne devoM kI bAta svIkAra kara saparivAra DhAI dvIpa kI vaMdanA kI aura sakuzala vApasa A gye| sajjana puruSa apane Upara kiye gaye upakAra ko nahIM bhUlate aura phira anya upakAroM kI apekSA dharma kA upakAra to sarvazreSTha hai| mahArAja ghanaratha ko saMsAra se vairAgya jAgrata huA, unhoMne megharatha ko rAjya sauMpA aura svayaM vana meM jAkara jinadIkSA dhAraNa kii|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 . zukladhyAna dvArA pUrNa vItarAgatA evaM sarvajJatA pragaTa kara hitopadeza dene lge| aise ghanaratha tIrthaMkara aneka varSoM taka bhavyajIvoM ko mokSamArga kA upadeza dekara aMta meM cAra aghAti karmoM kA nAza kara mukti ko prApta hue| kabUtara aura giddha kI ghaTanA-mahArAja megharatha rAjya kA saMcAlana kara rahe the itane meM eka Azcaryajanaka ghaTanA huI, acAnaka vahA~ eka kabUtara AyA, vaha bhaya se kA~pa rahA thA, usake pIche eka bhayaMkara giddha par3A thaa| giddha manuSya kI bhASA meM bolA - he mahArAja ! Apa dayAlu haiM, dAnezvara haiM, maiM bahuta bhUkhA hU~ aura mA~sa hI merA bhojana hai isaliye vaha kabUtara mujhe de diijiye| nahIM to maiM bhUkha se mara jaauuNgaa| Apako kabUtara kI rakSA | karanA ho to usake vajana kA mA~sa mujhe apane zarIra se kATa diijiye| megharatha ne avadhijJAna se saba jAna liyA aura kabUtara va giddha ke sAtha-sAtha apanI rAjasabhA ko saMbodhita karate hue bole - ye donoM jIva pUrvabhava meM vaNika putra the aura sage bhAI the, ye atyaMta lobhI the isalie dhana ke liye lar3e aura eka-dUsare ko mArakara kabUtara tathA giddha hue haiN| pUrvabhava kI bAta sunakara una donoM pakSiyoM kA citta zAMta huaa|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 eka bAta aura - Aja indra sabhA meM merI prazaMsA suna eka deva kautuhalavaza merI parIkSA karane yahA~ AyA hai, jo isa giddha ke zarIra meM praveza karake manuSya kI bhASA meM kabUtara mA~ga rahA hai| rAjA ne kahA - giddha ke zarIra meM sthita he deva ! suna terI yaha mA~ga anucita hai / kabUtara vaha koI bhakSya nahIM hai aura na dAna dene kI vastu hai| mAMsAdi abhakSya vastuoM kA dAna dharma meM niSiddha hai / mA~sa bhale apane zarIra kA ho taba bhI vaha dAna dene yogya vastu nahIM hai tathA giddha Adi mAMsabhakSI jIva dAna dene ke liye pAtra bhI nahIM hai| hA~ ! pUrvakAla meM kabUtara ke badale apane zarIra kA mA~sa dAna meM dene vAle eka ajJAnI rAjA kI kathA logoM meM prasiddha hai, parantu vaha bAta dharma siddhAMta meM mAnya nahIM hai tathA vaha rAjA aura vaha dAna prazaMsanIya nahIM hai| are ! kyA mA~sa kA dAna diyA jAtA hai ? nahIM ! vaha to pApa hai, hiMsA hai aviveka hai, lene tathA dene vAle donoM ke liye durgati kA kAraNa hai| taba giddha ke zarIra meM sthita vaha deva pragaTa hokara rAjA kI stuti karake apane sthAna para calA gyaa| giddha kabUtara ke jIva bhI megharatha rAjA kA upadeza sunakara atyanta prabhAvita hue aura dharma ke saMskAra sahita zarIra tyAgakara vyantara deva hue| una donoM devoM ne Akara upakAra mAnA aura "ApakI kRpA se hama tuccha tiryaMca paryAya se chUTakara vyaMtara deva hue haiM" - aisA kahakara ve bhI apane gaMtavya ko cale gye| zIla-saMyama kI parIkSA - rAjA megharatha ne ekabAra parva tithi meM proSadhopavAsa kiyA thA, dinabhara AtmasAdhanA meM rahakara rAtri ke samaya ekAnta udyAna meM jAkara ve dharmAtmA dhyAna meM sthita hue| indrasabhA meM indra ne rAjA megharatha kI prazaMsA meM kahA- aho ! una mahAtmA ko dhanya hai ! isa samaya ve merU samAna acala dazA meM AtmadhyAna kara rahe haiM unakA zIlaguNa bhI adbhuta hai, unheM namaskAra ho !
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 ... jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 yaha sunakara do deviyA~ unakI parIkSA karane ke liye pRthvI para AIM aura unheM dhyAna se DigAne ke liye bhinna-bhinna prakAra ke hAva-bhAva dikhA kara upadrava karane lagIM - aise bhayaMkara dRzya upasthita kiye tathA manohara hAva-bhAva gIta-vilAsa, AliMganAdi kAmavardhaka kAma ceSTAyeM kara karake unheM dhyAna se cyuta karane kA nirarthaka prayAsa karane lagIM; kyoMki megharatha to merU samAna acala hI rhe| paramAtma tattva ke AnaMda meM lIna mAno ve aise laga rahe the mAno upasarga ke kAraNa vastroM se DhaMke koI nirNaMtha munirAja hI khar3e ho| aMta meM deviyoM ne apanI hAra svIkAra kara unheM vaMdana kiyA, kSamAyAcanA kI aura unakI stuti karake svarga calI giiN| rAtri vyatIta hote hI megharatha ne nirvighna rUpa se apanA kAyotsarga pUrNa kiyaa| ahA ! zIla to svabhAva kA nAma hai tathA jo svabhAva ke Azraya meM hI saccA sukha mAnate hoM aura svabhAva kA hI Azraya lie hoM, unheM yaha bAhya jar3a vilAsitA apane svabhAva se kaise DigA sakatI hai? phira bhI svabhAva na jAnanevAle ajJAnI yaha samajhakara vyartha hI duHkhI hote haiM ki hama apanI isa vilAsitA se kisI ko bhI dhyAna se cyuta kara deNge| parantu bhAI ! apane svarUpa se to ve hI cyuta hote haiM, jo svarUpa ko paripUrNa anubhava nahIM karate aura para se pUrNa karanA cAhate haiN| ___ mahArAnI priyamitrA kI rUpa-prazaMsA-megharatha kI mahArAnI priyamitrA ve bhI dharma sAdhanA meM sAtha de rahI haiM, ve zIlavatI, guNavatI
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 tathA atizaya rUpavatI haiN| ekabAra indrasabhA meM indrANI ne priyamitrA ke guNoM kI tathA rUpa kI prazaMsA kI, jisase prabhAvita hokara do apsarAyeM unakA rUpa dekhane ke liye svarga se aayiiN| usa samaya mahArAnI alaMkAra utArakara sAde veza meM thii| sAdA veza meM dekhakara bhI ve apsarAyeM Azcaryacakita ho unake rUpa kI prazaMsA karane lgiiN| apanI prazaMsA sunakara garva se mahArAnI ne kahA -'he deviyo ! abhI nahIM, kucha samaya pazcAt jaba maiM zRMgAra karake vastrAbhUSaNa sahita taiyAra hoU~gI, taba tuma merA adbhuta rUpa dekhnaa|' kucha hI samaya pazcAt vastrAbhUSaNa se susajjita hokara jaba mahArAnI siMhAsana para baiThIM, taba unakA rUpa dekhakara donoM deviyoM ne prasanna hone ke badale nirAzA se sira hilaayaa| rAnI ne pUchA - kyoM ? devI ne kahA - he subhAMgI ! pahale zRMgAra rahita tumhArA rUpa hamane dekhA thA, vaisA aba nahIM rahA; kyoMki yaha zarIra hI pratisamaya badala rahA hai, kSINa ho rahA hai| manuSyoM kA jJAna itanA painA nahIM hotA jisase ve pratisamaya ke parivartana ko jAna sakeM, para devoM kA jJAna itanA painA hotA hai ki ve yaha bheda jAna lete haiM; tadanusAra una deviyoM ne kahA ki "aba vaha nahIM rhaa'| yaha sunate hI prathama to rAnI kSubdha ho gaI, para mahArAja megharatha ke samajhAne para bodha ko prApta huI, phalasvarUpa use isa anityatA ko dekhakara vairAgya A gayA aura zarIra ke saundarya kI aisI kSaNabhaMguratA se virakta ho vaha dIkSA lene ko taiyAra ho gii| bhagavAna ghanaratha tIrthaMkara kA nagarI meM Agamana huaa| megharatha va dRr3haratha donoM bhAI evaM mahArAnI priyamitrA ne jinadIkSA grahaNa karalI aura nirdoSa caryA kA pAlana karate hue sabhI samAdhipUrvaka maraNa ko prApta kara svarga sidhaare|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 zrIkRSNa kI janmakathA evaM pRSThabhUmi (22veM tIrthaMkara neminAtha prabhu evaM unake kula meM janmeM tadbhava mokSagAmI zrI pradyumna kumAra, zaMbukumAra Adi tathA isI kula meM janmeM zrIkRSNa-baladeva Adi 63 zalAkA ke mahApuruSa, jo niyama se mokSagAmI hote haiN| inakA saMkSipta varNana Tukar3oM meM jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-1,3,17 evaM 19 meM prakAzita ho cukA hai| pAThaka vahA~ se avazya lAbha prApta kreN| yahA~ to mAtra zrIkRSNa ke janma evaM pUrvabhava tathA unase sambaMdhita unake mAtA-pitA, zatru-mitra evaM putrAdi kA saMkSipta varNana kara rahe haiN|) yadurAjA (zrI kRSNa ke paradAdA) aMdhakavRSTi (zaurIpura ke rAjA) naravRSTi (mathurA ke rAjA) 10 putra 2 putriyA~ 1 putra (ugrasena rAjA) jyeSThaputra (samudravijaya) kaMsa-putra devakI-putrI laghuputra (vasurAja) kuMtI (3 pANDava putra) mAdrI (2 pANDava putra) patni-rohiNI patni-devakI (kaMsa kI bahina) (zaMkha kA jIva - 9veM balabhadra baladeva) - 6 putra (3 yugala) (nirnAmaka kA jIva - 9veM nArAyaNa zrIkRSNa) / | (16 hajAra rAniyA~, jinameM mukhya satyabhAmA Adi 8) rukmaNi jAmavaMtI pradyumnakumAra (tadbhava mokSagAmI) zaMbukumAra (tadbhava mokSagAmI)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 vasurAja kA pUrvabhava - aMdhakavRSTi ke daza putroM meM se samudravijaya Adi nau putra to pUrvabhava meM bhAI hI the aura dIkSA lekara muni hue the / ve svarga meM jAkara punaH yahA~ avatarita hue haiN| dasaveM putra vasurAja (zrI kRSNa ke pitA) vaha pUrvabhava meM nandisena nAmaka nirdhana tathA kurUpa manuSya the aura duHkhoM se vyAkula hokara AtmahatyA kA vicAra kara rahe the, usa samaya zaMkha aura nirnAmaka nAmaka jo ki bhaviSya meM balabhadra tathA kRSNa hoMge, aise do munirAjoM ne use dekhA aura use nikaTabhavya tathA agale bhava meM yaha hamAre pitA hone vAle haiM - aisA jAnakara una muniyoM ne use AtmahatyA karane se rokA aura dharma kA svarUpa samajhAkara jinadIkSA dii| ve nandisena muni vaiyAvRtya tapa meM prasiddha the, unako aneka labdhiyA~ pragaTa huI thIM / jaina zAsana meM dharmAtmA ke vaiyAvRtya kI apAra mahimA hai / 73 nandisena munirAja muniyoM kI parama sevA karate the, parantu ve eka bhUla kara baitthe| ve durgandhita zarIra se trasta hokara muni hue the, usa zalya ke kAraNa ve aisA nidAna kara baiThe ki "dharma ke pratApa se bhaviSya meM mujhe atisuMdara - rUpavAna zarIra prApta ho / " isaliye svarga se jAkara phira vaha jIva aMdhakavRSTi kA sabase choTA putra vasurAja huA, jo atisuMdara aura rUpavAna thA / arere ! apanA AtmA jo svabhAva se hI atisundara aura sukhamayI hai tathA Azraya lenevAle ko sukhadAtA bhI hai, usakA vismaraNa kara naMdisena muni ne ye kyA jar3a zarIra kI suMdaratA mAMga lii| are ! isa muni paryAya se to mokSa mila sakatA thA, jo anaMta sukhamayI aura sthira hai| jar3a zarIra meM to sukha bhI nahIM aura sthiratA bhI nhiiN| apane viparIta vicAroM se hI yaha jIva hAtha meM AyA huA ciMtAmaNi ratna chor3akara kA~ca ke Tukar3oM meM saMtuSTa ho jAtA hai / ataH sukhasvarUpa hokara bhI sadA du:khI rahatA hai|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 vasurAja kA vartamAna bhava evaM balabhadra kA janma - mahArAjA samudravijaya kA sabase choTA bhAI vasurAja atirUpavAna thA, vaha jaba nagara meM ghUmane nikalatA taba nagara kI striyA~ usake suMdara rUpa para mohita ho jAtI aura gRhakArya bhUla jAtI, nagarajanoM ne yaha Apatti mahArAjA ke samakSa prakaTa kI, jisase mahArAjA ne use yuktipUrvaka rAjamahala meM hI roka kara nagara meM jAnA baMda karA diyaa| isase duHkhI hokara vaha nagara chor3akara calA gayA aura chala se aisI aphavAha phailAyI ki vaha svayaM citA meM jala marA ho| aho ! dekho to sahI, ise kahate haiM apane hAtha se apane paira para kulhAr3I maarnaa| vasurAja ne apane pUrvabhava meM munidazA pAkara bhI dehAtIta siddhadazA to nahIM cAhI aura suMdara deha mAMgI, phalasvarUpa Aja apane hI mahala meM aparAdhiyoM kI taraha kaida rahanA pdd'aa| he jIva ! aba to aise viparIta vicAra chor3a de|| ___ vasurAja ke viyoga se samudravijaya atyanta duHkhI hue, parantu nimitta jJAniyoM ne kahA ki vaha kumAra jIvita hai aura amuka varSa pazcAt ApakA usase milApa hogaa| vasurAja rAjagRhI gyaa| vahA~ se eka vidyAdhara use vijayArddha parvata para le gayA phira vaha campApura gyaa| use jagaha-jagaha rAja kanyAoM sahita aneka prakAra ke vaibhava kI prApti huii| aMta meM vaha rohiNI ke svayaMvara meM gupta veza meM pahu~cA aura rohiNI ne use varamAlA phnaayii| anya rAjA apamAnita hokara usase lar3ane lage, aMta meM samudravijaya lar3ane ke lie taiyAra hue, unheM dekhakara vasurAja ne unake caraNoM meM patra sahita eka bANa pheMkA jisa para likhA thA - "ApakA choTA bhAI caraNoM meM namaskAra karatA hai|"
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 23 "merA bhAI jIvita hai"- yaha jAnakara unheM ati harSa huA / aise mahAna harSapUrvaka unhoMne apane bhAI ke sAtha zaurIpura meM praveza kiyaa| kucha samaya pazcAt zaMkha muni kA jIva svarga se Akara vasurAja kI rAnI rohiNI kI kukSi se nauveM balabhadra ke rUpa meM janmA / 75 yadyapi baladeva balabhadra ke janma ke tatkAla bAda unake sAthI nArAyaNa kRSNa ke janma kA varNana karanA cAhie thA / tathApi kRSNa kI mA~ devakI kaMsa kI bahina thI, isalie kaMsa kA varNana prasaMga prApta jAnakara pahale kara rahe haiN| kaMsa kauna thA tathA usane apane hI pitA ko jela meM kyoM DAlA aura apanI hI bahina ke putroM ko mArane kA dussAhasa kyoM kiyA ? yaha saba jAnane ke lie aba par3hiye. - mathurA meM rAjA kaMsa rAjya karatA thA / kaMsa kA jIva pUrvabhava meM vasiSTha nAma kA bAbA thA, parantu jaina muniyoM ke upadeza se dharma prApta karake vaha jaina sAdhu ho gayA thA aura eka-eka mahIne ke upavAsa karatA thA / taba mathurA ke rAjA ugrasena ne avicArI bhakti se aisI AjJA kI ki ina muni ko mAsopavAsa kA pAraNA meM hI karAU~gA, dUsarA koI na karAve; parantu munirAja jaba pAraNe hetu nagara meM padhAre taba rAjamahala meM hastI, agni Adi kA upadrava hone se rAjA unheM pAraNA nahIM karA ske| isaprakAra mAsopavAsI vasiSTha muni pAraNA kiye binA tIna bAra lautte| jaba unheM patA calA ki ugrasena kI AjJA ke kAraNa hI aisA ho rahA hai, taba unake mana meM rAjA ke prati bairabhAva jAgrata ho uThA aura ve viveka ko cUrakara dharmabhraSTa hokara aisA nidAnabaMdha kara baiThe ki maiM tapa ke prabhAva se agale bhava meM ugrasena rAjA kA putra hokara isakA rAjya chIna lU~ aura ise kArAgRha meM ddaaluuN| basa ho cukA nidAnabaMdha aura vasiSTha muni kA jIva marakara mathurA nagarI meM ugrasena rAjA kA putra huA, usakA nAma kaMsa thaa| usake azubha lakSaNa dekhakara rAjA ugrasena ne use mathurA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 se nikAla diyA, vaha vahA~ se zaurIpura AyA aura rAjakumAra vasurAja kA cAkara banakara rahane lgaa| yahA~ prazna hai ki muni to niyama se svarga hI jAte haiM, phira vasiSTha muni kA jIva manuSya kyoM huA ? samAdhAna - nidAnabaMdha ke kaarnn| arare ! dekho to baira kitanA khataranAka hai, putra banakara pitA kA ahita caahaa| vAha re ! saMsAra (rAga-dveSa) terI bhI kyA vicitratA hai| kinhIM pitA-putra ko rAgavaza milAtA hai to kinhIM ko dveSavaza / isIlie jJAniyoM ne rAga-dveSa donoM ko hI heya kahA hai, tAtparya eka bhI rakhane lAyaka nahIM, karane lAyaka nahIM, mAtra vItarAgatA hI jIva ko sukhadAyI tathA upAdeya hai| - aisA nirNaya kara saba jIvoM ko rAga-dveSa, bairavirodha, nidAna baMdha Adi se bacanA cAhie aura vItarAga svabhAva kI ArAdhanA karanA caahie| apane upayoga ko tattvAbhyAsa va tattvanirNaya karane meM lagAye rakhanA caahie| rAjagRhI nagarI meM rAjA jarAsaMdha rAjya karatA thaa| vaha ardhacakravartI prativAsudeva thA, usake zastra bhaNDAra meM sudarzana cakra utpanna huaa| tInoM khaNDoM ke sabhI rAjAoM ko jIta liyA, parantu abhI siMharatha rAjA ko jItanA zeSa thaa| kumAra vasurAja ne yuktipUrvaka usa siMharatha rAjA ko jIta liyA aura baMdI banAkara apane sevaka kaMsa dvArA rAjA jarAsaMdha ko sauMpa diyaa| isase prasanna hokara jarAsaMdha ne apanI putrI jIvadyazA tathA AdhA rAjya vasurAja ko denA cAhA, parantu vasurAja ne rAjya svayaM na lekara kaMsa ko dilavAyA aura jIvadyazA kA vivAha bhI kaMsa se hI karavA diyaa| eka dina kaMsa ne jAnA ki vaha svayaM mathurA kA rAjakumAra hai aura pitA ugrasena ne bacapana se hI usakA parityAga kara diyA thA taba usake pUrvabhava ke saMskAra jAga uThe aura usane krodhapUrvaka pitA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 ugrasena ko baMdI banAkara kArAgRha meM DAla diyA aura mathurA ke rAjya para adhikAra kara liyaa| pazcAt rAjA kaMsa ne apane upakArI vasurAja ko mathurA bulAkara unakA sammAna kiyA aura apanI bahina devakI kA unase vivAha kara diyaa| ___ ekabAra rAjA kaMsa ke mahala meM atimuktaka muni (unake bhAI) AhAra lene Aye, taba kaMsa kI rAnI jIvadyazA ne una muni kI tathA unakI bahana devakI kI ha~sI ur3Akara anAdara kiyaa| isase krodhAveza meM ve muni vacanagupti bhUla gaye aura unase bhaviSyavANI ho gaI ki are ! jIvadyazA ! tU abhimAna ke kAraNa jisakI ha~sI ur3A rahI hai usa devakI bahana kA putra hI tere pati tathA pitA kA (kaMsa-jarAsaMdha) ghAta kregaa| isase kaMsa bhayabhIta ho gayA aura "devakI bahana ke putroM ko janmate hI mAra DAlanA" - aise duSTa Azaya se usane bahina devakI ko apane ghara hI rakhane kA vacana vasurAja se le liyaa| aho ! jina munirAja ke AhAra karAne se paMcAzcarya hote haiM, jIva ke bhava sImita raha jAte haiM aura ve munirAja to svayaM mokSa prApta kara hI lete haiM parantu yahA~ kyA huA? ve atimuktaka munirAja bhI apane svarUpa ko bhUlakara unakI bhaviSyavANI kara baiThe aura kaMsa bhI yaha sunakara vairAgya ko prApta nahIM hue, balki apanI hI bahina ke una putroM ko mArane kI ThAna baiThe, jo aba kabhI bhI nahIM marane vAle haiM arthAt caramazarIrI hai /isIbhava se mokSa jAne vAle haiN| ___ ata: kaMsa unheM mAra to nahIM pAyA, para mArane kA bhAva karake svayaM pratikSaNa to bhAvamaraNa karatA hI rahA aura aMta meM dravyamaraNa karake narakAdi gati ko prApta huaa| ataH he bhavya ! "jIva kabhI maratA hI nahIM hai" - aisA nirNaya kara maraNabhaya se mukta ho, tAki sadA ke lie paryAyamaraNa se bhI mukti mile|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ... jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 zrIkRSNa kA janma-devakI ke tIna bAra yugala-putra (nRpadattadevapAla, anIkadatta-anIkapAla, zatrughna-jitazatru) hue| puNya prabhAva se una carama zarIrI putroM kI eka deva ne rakSA kI aura unake sthAna para dUsare mRtaputra rakha diye| kaMsa ne samajhA ki devakI ke putra to mare hue hI janme haiN| tathApi duSTa bhAva ke kAraNa usane una navajAta zizuoM ko patthara para pachAr3akara unakA mastaka phor3a diyaa| re saMsAra ! dekho to sahI, bairabhAva kI parAkASThA; parantu jinakA puNya jIvita ho unheM kauna mAra sakatA hai? una chaha putroM ke pazcAt devakI ko sAtaveM putra kA garbhadhAraNa huaa| isa bAra nirnAmaka muni kA jIva devakI ke garbha meM AyA aura devakI ne sAtaveM mahIne meM hI putra ko janma de diyaa| jo jagata meM zrIkRSNa ke nAma se prasiddha huaa| SMS : / E mathurA meM zrIkRSNa kA janma hote hI unake pitA vasurAja tathA jyeSTha kumAra (rohiNI putra) baladeva unheM gupta rUpa se gokula meM nandagopa ke ghara le gye| mArga ke a~dhere meM zrIkRSNa ke puNya pratApa se eka deva
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 23 79 ne dIpaka dvArA mArga darzana kiyA, nagara ke dvAra apane Apa khula gaye aura yamunA nadI kA pravAha bhI apane Apa thama gayA / nadI ne do bhAgoM meM vibhAjita hokara usa pAra jAne kA mArga banA diyA / are ! puNya kA prabhAva saMsAra meM to sarvaprakAra se sahAyatA karatA hai, apane camatkAra dikhAtA hai; parantu mokSa prApta karAne kI usameM raMcamAtra bhI sAmarthya nahIM hai aura kSaNika hone se niyama se naSTa bhI hotA hai taba jIva ko niyama se narakAdi gatiyoM meM hI jAnA par3atA hai / isaliye mokSArthI jIva usa puNya kI zaraNa nahIM lete / zrIkRSNa ko lekara jaba vasurAja aura balabhadra gokula jA rahe the, taba nandagopa eka mRtaputrI ko lekara mArga meM Ate hue mile| balabhadra ne bAlakRSNa ko unheM sauMpa diyA aura mRtaputrI ko lekara aisA pracArita kiyA ki devakI ne mRtaputrI ko janma diyA hai / isaprakAra rAjA kaMsa ko bhI zrIkRSNa ke janma kI khabara nahIM huI / idhara nandagopa kI patnI yazodA atyanta snehapUrvaka unakA lAlana-pAlana karane lgiiN| kRSNa jyoM-jyoM bar3e ho rahe the, tyoM-tyoM mathurA meM upadrava bar3ha rahe the| isI se anumAna lagAkara jyotiSiyoM ne rAjA kaMsa ko kahA ki 'ApakA mahAna zatru kahIM utpanna ho cukA hai| yaha sunakara kaMsa ciMtA meM par3a gayA, usane zatru ko DhU~r3hane aura mArane ke aneka upAya kiye; parantu zrIkRSNa ke puNya yoga se unakA koI kucha nahIM kara skaa| aMta meM eka mallayuddha meM choTe se zrIkRSNa ne bar3e vizAla kaMsa kA saMhAra kara diyA / kaMsa ke pitA ugrasena ko kArAgRha se mukta karake unheM mathurA kA rAjya sauMpa diyA aura zrIkRSNa ne parivAra sahita AnaMdapUrvaka zaurIpura meM praveza kiyA / asaMtuSTa vyakti prApta avasara evaM sAmagrI kA bhI sadupayoga nahIM kara paataa| usakI vRtti pAgala kutte kI bhA~ti ho jAtI hai jise eka kSaNa bhI na caina hai aura sthiratA / bra. ravIndrajI 'Atman '
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-23 namo namo hamArA hai vizva kI vibhUti ko vinazvara vicAri jina, deha geha soM saneha tyAgi tapa dhArA hai| dhArAdhara sama pApa puMja ko prabhaMjana hai, karama karinda ko mRginda bani mArA hai| kAma krodha moha mada lobha kSobha mAna chala, sakala upAdhi ko samAdhi se biDArA hai| .. pAya bodha kevala subodhi diye jaga jana, aise jinadeva ko namo namo hamArA hai| - bhavyapramoda se sAbhAra sAhitya prakAzana phaNDa 1001/- kiMjala bena kunAla dAdara ha. puSpA bena 1001/- premIlA bena, tejapura 751/- sau. bINA bena sureza bhAI saMghavI, ahamadAvAda 551/- ku. harSA ke dIkSA ha.zrImatI suvAbAI ha.ravIndra kocara kaTaMgI 400/- sau. mAlatI bena jagadIza bhAI saMghavI, ahamadAvAda 251/- zrI premacanda jaina abhaya jaina, ha.caMdrakalA zruti jaina khairAgar3ha 251/- ku. nidhi, nizcala jaina ha. zrImatI saralA jaina, khairAgar3ha 251/- jhanakArIbAI khemarAja bAphanA ce. TrasTa, khairAgar3ha . 251/- bra. tArAbena mainAbena, sonagar3ha 251/- zrImatI manoramA jaina vinoda kumAra jaina, jayapura 201/- zrI dulIcanda kamaleza kumAra ha. kaMcanabAI rajanI jaina, khairAgar3ha 201/- DhelAbAI ce. TrasTa, khairAgar3ha sau. zobhAdevI motIlAla jaina, khairAgar3ha 201/- zrI ramezacanda sAketa jaina zAstrI, jayapura 101/- zrI surabhi Aditya jaina, khairAgar3ha
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50/ 40/ 10/10/10/ 10/ 10/10/ 15/10/ 15/ hamAre prakAzana 1. caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindI) [528 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha ] 2. caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (gujarAtI) [483 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha] 3. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 1) 4. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 2) 5. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 3) (ukta tInoM bhAgoM meM choTI-choTI kahAniyoM kA anupama saMgraha hai|) 6. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 4) mahAsatI aMjanA 7. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 5) 8. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 6) (akalaMka-nikalaMka caritra) 9. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 7) (anubaddhakevalI zrI jambUsvAmI) 10. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 8) (zrAvaka kI dharmasAdhanA) 11. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 9) (tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra) 12. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 10) kahAnI saMgraha 13. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 11) kahAnI saMgraha 14. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 12) kahAnI saMgraha 15. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 13) kahAnI saMgraha 16. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 14) kahAnI saMgraha 17. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 15) kahAnI saMgraha 18. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 16) nATaka saMgraha 19. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 17) nATaka saMgraha 20. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 18) kahAnI saMgraha 21. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 19) kahAnI saMgraha 22. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 20) kahAnI saMgraha 23. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 21) kahAnI saMgraha 24. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 22) kahAnI saMgraha 25. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 23) kahAnI saMgraha 26. anupama saMkalana (laghu jinavANI saMgraha) 27. pAhur3a-dohA, bhavyAmRta-zataka va AtmasAdhanA sUtra 28. virAga saritA (zrImadjI kI sUktiyoM kA saMkalana) 29. laghutattvasphoTa (gujarAtI) 30. bhaktAmara pravacana (gujarAtI) 31. aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa) or 10/ 10/10/10/10/10/ 10/ 10/10/10/ or or w 5
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAre preraNA srota : bra. harilAla amRtalAla mehatA satsamAgama vIra saMvat 2471 (pUjya gurudeva zrI se) rAjakoTa janma vIra saMvat 2451 pauSa sudI pUnama jaitapura (morabI) dehavilaya 8 disambara, 1987 pauSa vadI3, sonagar3ha brahmacarya pratijJA vIra saMvat 2473 phAgaNa sudI (umra 23 varSa) pUjya gurudeva zrIkaoNnajAsvAmI ke aMtevAsI ziSya, zUravIrasAdhaka, siddhahasta, AdhyAtmika, sAhityakAra brahmacArI harilAla jaina kI 19 varSa meM hI utkRSTa lekhana pratibhA ko dekhakara ve sonagar3ha se nikalane vAle AdhyAtmika mAsika Atmadharma (gujarAtI va hindI) ke sampAdaka banA diye gaye, jise unhoMne 32 varSa taka avirata saMbhAlA | pUjya svAmIjI svayaM aneka bAra unakI prazaMsAmuktakaNTha se isa prakAra karate the "maiM jo bhAva kahatA hU~, use barAbara grahaNa karake likhate haiM, hindustAna meM dIpaka lekara DhU~Dhane jAveM to bhI aisA likhane vAlA nahIM milegaa...|" Apane apane jIvana meM karIba 150 pustakoM kA lekhana/sampAdana kiyA hai| Apane baccoM ke lie jaina bAlapothI ke jo do bhAga likhe haiM. ve lAkhoM kI saMkhyA meM prakAzita ho cuke haiN| apane samagra jIvana kI anupama kRti caubIsa tIrthaMkara bhagavantoM kA mahApurANa-ise Apane 80 purANoM evaM60 granthoM kA AdhAra lekara banAyA hai| ApakI racanAoM meM pramukhataH Atmaprasiddhi, bhagavatI ArAdhanA, Atma vaibhava, naya prajJApana, vItarAga-vijJAna (chahadAlA pravacana, bhAga 1 se 6), samyagdarzana (bhAga 1 se 8), adhyAtmasaMdeza, bhaktAmara stotra pravacana, anubhava-prakAza pravacana, jJAnasvabhAvajJeyasvabhAva, zrAvakadharmaprakAza, mukti kA mArga, mUla meM bhUla, akalaMkanikalaMka (nATaka), maMgala tIrthayAtrA, bhagavAna RSabhadeva, bhagavAna pArzvanAtha, bhagavAna hanumAna, darzanakathA, mhaastiiaNjnaaaadihaiN| 2500veM nirvANa mahotsava ke avasara para kiye kAryoM ke upalakSya meM, jaina bAlapothI evaM Atmadharma sampAdana ityAdi kAryoM para anake bAra Apako svarNa-candrikAoM dvArA sammAnitaMkiyA gayA hai| mudraNa vyavasthA : jaina kampyUTarsa, jayapura mo. 09414717816