Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma kI kahAniyA~ bhAga-19 FORS pAta padma zukra kRSNa : prakAzaka: akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, khairAgar3ha kahAna smRti prakAzana, sonagar3ha
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA saMkSipta paricaya mAna zrI khemarAja gir3iyA zrImatI dhur3IbAI gir3iyA jinake vizeSa AzIrvAda va sahayoga se granthamAlA kI sthApanA huI tathA jisake antargata prativarSa dhArmika sAhitya prakAzita karane kA kAryakrama sucAru rUpa se cala rahA hai, aisI isa granthamAlA ke saMsthApaka zrI khemarAja gir3iyA kA saMkSipta paricaya denA hama apanA kartavya samajhate haiM - janma : san 1919 cAMdarakha (jodhapura) pitA : zrI haMsarAja, mAtA : zrImatI mehaMdIbAI zikSA/vyavasAya : mAtra prAyamarI zikSA prApta kara mAtra 12 varSa kI umra meM hI vyavasAya meM laga ge| sat-samAgama : san 1950 meM pUjya zrIkAnajIsvAmI kA paricaya sonagar3ha meM huaa| brahmacarya pratijJA : mAtra 34 varSa kI umra meM san 1953 meM pUjya svAmIjI se sonagar3ha meM brahmacarya pratijJA lii| parivAra : Apake 4 putra evaM 2 putriyA~ haiN| putra - dulIcanda, pannAlAla, motIlAla evaM premacaMda / tathA putriyA~ - bra. tArAbena evaM mainaaben| donoM putriyoM ne mAtra 18 varSa evaM 20 varSa kI umra meM hI AjIvana brahmacarya kI pratijJA lekara sonagar3ha ko hI apanA sthAyI nivAsa banA liyaa| vizeSa : bhAvanagara paMcakalyANaka pratiSThA meM bhagavAna ke mAtA-pitA bne| san 1959 meM khairAgar3ha meM jinamaMdira nirmANa karAyA evaM pUjya gurudevazrI ke zubha haste pratiSThA meM vizeSa sahayoga diyaa| san 1988 meM 25 divasIya 70 yAtriyoM sahita dakSiNa tIrthayAtrA saMgha nikAlA evaM aneka sAmAjika kAryoM ke alAvA aba vyavasAya se nivRtta hokara adhikAMza samaya sonagar3ha meM rahakara Atma-sAdhanA meM bitAte haiN|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mmmmmm mm zrImatI dhur3IbAI khmarAja gir3iyA graMthamAlA kA 27vA~ puSpa para) - jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga-19) - - m e :: sampAdaka :: paNDita ramezacanda jaina zAstrI, jayapura maa :: prakAzaka:: akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana mahAvIra cauka, khairAgar3ha - 491 881 (chattIsagar3ha) aura zrI kahAna smRti prakAzana santa sAnnidhya, sonagar3ha - 364 250 (saurASTra) mirementionedoemotion - - - -
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta saMskaraNa : 2200 pratiyA~ (27 pharavarI, 2012) zrI AdinAtha diga. jinabimba paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava, jayapura ka avasara para nyauchAvara - dasa rupaye mAtra prApti sthAna - 4 1. akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, zAkhA - khairAgar3ha zrI khemarAja premacaMda jaina, 'kahAna-niketana' khairAgar3ha - 491881, ji. rAjanAMdagA~va (ma.pra.) 2. paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 (rAja.) 3. bra. tArAbena mainAbena jaina | anukramaNikA 'kahAna razmi', SaTlezyA vRkSa 9 sonagar3ha - 364250 rAjA kIcaka aura dropadI...16 ji. bhAvanagara (saurASTra) rAtribhojana-tyAga... 19 | paramparAe~ rakhanA yA...? svAvalambana bar3hAo! 27 zrI jIvandharasvAmI... saMsAra-vRkSa jJAna ke sAtha viveka tU to seTha hai! TAIpa seTiMga evaM mudraNa - satya kA prabhAva jaina kampyUTarsa, vaha to sudhara gayA, para... 62 e-4, bApUnagara, manuSyabhava kI sArthakatA... 68 jayapura - 302015 dekho ! svarUpa kI... 72 phaeNksa : 0141-2708965 jIvana kA mola samajho 79 movA.: 094147 17816
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI dvArA prabhAvita AdhyAtmika krAnti ko jana-jana taka pahu~cAne meM paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura ke DaoN. hukamacandajI bhArilla kA yogadAna avismaraNIya hai, unhIM ke mArgadarzana meM akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana kI sthApanA kI gaI hai| phaiDarezana kI khairAgar3ha zAkhA kA gaThana 26 disambara, 1980 ko paNDita jJAnacandajI, vidizA ke zubha haste kiyA gyaa| taba se Aja taka phaiDarezana ke sabhI uddezyoM kI pUrti isa zAkhA ke mAdhyama se anavarata ho rahI hai| - isake antargata sAmUhika svAdhyAya, pUjana, bhakti Adi dainika kAryakramoM ke sAtha-sAtha sAhitya prakAzana, sAhitya vikraya, zrI vItarAga vidyAlaya, granthAlaya, kaiseTa lAyabrerI, sAptAhika goSThI Adi gatividhiyA~ ullekhanIya haiM; sAhitya prakAzana ke kArya ko gati evaM niraMtaratA pradAna karane ke uddezya se san 1988 meM zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kI sthApanA kI gii| isa granthamAlA ke parama ziromaNi saMrakSaka sadasya 21001/- meM, saMrakSaka ziromaNi sadasya 11001/- meM tathA paramasaMrakSaka sadasya 5001/- meM bhI banAye jAte haiM, jinake nAma pratyeka prakAzana meM diye jAte haiN| pUjya gurudeva ke atyanta nikaTastha antevAsI evaM jinhoMne apanA sampUrNa jIvana unakI vANI ko AtmasAta karane evaM lipibaddha karane meM lagA diyA - aise bra. haribhAI kA hRdaya jaba pUjya gurudevazrI kA cira-viyoga (vIra saM. 2506 meM) svIkAra nahIM kara pA rahA thA, aise samaya meM unhoMne pUjya gurudevazrI kI mRta deha ke samIpa baiThe-baiThe saMkalpa liyA ki jIvana kI sampUrNa zakti evaM sampatti kA upayoga gurudevazrI ke smaraNArtha hI kharca kruuNgaa|| taba zrI kahAna smRti prakAzana kA janma huA aura eka ke bAda eka gujarAtI bhASA meM satsAhitya kA prakAzana hone lagA, lekina aba hindI, gujarAtI donoM bhASA ke prakAzanoM meM zrI kahAna smRti prakAzana kA sahayoga prApta ho rahA hai, jisake pariNAma svarUpa naye-naye prakAzana Apake sAmane haiN|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ __sAhitya prakAzana ke antargat jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 1 se 19 taka evaM laghu jinavANI saMgraha : anupama saMgraha, caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindIgujarAtI), pAhur3adohA-bhavyAmRta zataka-AtmasAdhanA sUtra, virAga saritA tathA laghutattvasphoTa, aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa)-isaprakAra 27 puSpa prakAzita kiye jA cuke haiN| jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 19 ke rUpa meM rAjA kIcaka aura dropadI kI bhavAvali, dekho! svarUpa kI ArAdhanA kA phala,rAtribhojana-tyAga kA phala, zrI jIvandharasvAmI kA cAritra, svAvalambana bar3hAo! Adi paurANika kathAyeM evaM SaTlezyA, saMsAra-vRkSa Adi saiddhAntika kathAe~ aura laghu bodhakathAe~ -isaprakAra kula 14 kahAniyoM ko prakAzita kiyA gayA hai| ye kathAe~ jinake dvArA likhI gaI haiM, unake nAma kahAnI ke hI sAtha diye gaye haiM, hama una sabhI ke hRdaya se AbhArI haiM, inakA saMkalana evaM sampAdana paNDita ramezacaMda jaina zAstrI, jayapura ne kiyA hai| ata: hama unake bhI AbhArI haiN| ___ AzA hai ina paurANika, saiddhAntika evaM bodhakathAoM se pAThakagaNa avazya hI bodha prApta kara sanmArga para calakara apanA jIvana saphala kreNge| sAhitya prakAzana phaNDa, AjIvana granthamAlA ziromaNi saMrakSaka, paramasaMrakSaka evaM saMrakSaka sadasyoM ke rUpa meM jina dAtAra mahAnubhAvoM kA sahayoga milA hai, hama una sabakA bhI hArdika AbhAra prakaTa karate haiM, AzA karate haiM ki bhaviSya meM bhI sabhI isI prakAra sahayoga pradAna karate rheNge| vinItaH motIlAla jaina premacanda jaina sAhitya prakAzana pramukha adhyakSa - - -- - - -----000-some..................... Avazyaka sUcanA pustaka prApti athavA sahayoga hetu rAzi DrAphTa dvArA "akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, khairAgar3ha" ke nAma se bhejeN| - hamArA baiMka khAtA sTeTa baiMka Apha iNDiyA kI khairAgar3ha zAkhA meM hai| -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinamra AdarAJjalI janma 1/12/1978 (khairAgar3ha, ma.pra.) svargavAsa __2/2/1993 (durga paMcakalyANaka) sva. tanmaya (pukharAja) gir3iyA alpavaya meM aneka uttama saMskAroM se surabhita, bhArata ke sabhI tIrthoM kI yAtrA, paryoM meM yama-niyama meM kaTTaratA, rAtri bhojana tyAga, TI.vI. dekhanA tyAga, devadarzana, svAdhyAya, pUjana Adi chaha Avazyaka meM hamezA lIna, sahanazIlatA, nirlobhatA, vairAgI, satyavAdI, dAna zIlatA se zobhAyamAna terA jIvana dhanya hai| ___alpakAla meM terA AtmA asAra-saMsAra se mukta hogA (vaha svayaM kahatA thA ki mere adhika se adhika 3 bhava bAkI haiN|) cinmaya tattva meM sadA ke lie tanmaya ho jAve - aisI bhAvanA ke sAtha yaha viyoga kA vairAgyamaya prasaMga hameM bhI saMsAra se virakta karake mokSapatha kI preraNA detA rahe - aisI bhAvanA hai| hama haiM dAdA sva. zrI kaMvaralAla jaina dAdI sva. mathurAbAI jaina pitA zrI motIlAla jaina mAtA zrImatI zobhAdevI jaina buA zrImatI DhelAbAI phUphA sva. tejamAla jaina jIjA zrI zuddhAtmaprakAza jaina jIjI sau. zraddhA jaina, vidizA jIjA zrI yogezakumAra jaina jIjI sau. kSamA jaina, dhamatarI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAre mArgadarzaka zrI dulIcaMda baraDiyA rAjanAMdagA~va pitA - sva. phatelAlajI baraDiyA zrImatI sva. santoSabAI baraDiyA pitA - sva. siremalajI sirohiyA - sarala svabhAvI baraDiyA dampatti apane jIvana meM varSoM se sAmAjika aura dhArmika gatividhiyoM se jur3e haiN| san 1993 meM Apa logoM ne 80 sAdharmiyoM ko tIrthayAtrA karAne kA puNya arjita kiyA hai| isa avasara para svAmI vAtsalya karAkara aura jIvarAja khamAkara zeSa jIvana dharmasAdhanA meM bitAne kA mana banAyA hai| vizeSa -AdhyAtmika satpuruSa pUjya zrI kAnajIsvAmI ke darzana aura ) ( satsaMga kA lAbha liyA hai| parivAra putra putravadhu putrI / dAmAda lalita lIlA gautamacaMda botharA, sva. nirmala prabhA bhilAI anila zazikalA aruNakumAra pAlAvata, ( suzIla sudhA candrakalA maju jayapura
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthamAlA sadasyoM kI sacI paramaziromaNi saMrakSaka sadasya zrImatI kaMcanadevI dulIcanda jaina gir3iyA, khairAgar3ha zrI hemala bhImajI bhAI zAha, landana | damayantIbena harIlAla zAha cairiTebala TrasTa, mumbaI zrI vinodabhAI devasI kacarAbhAI zAha, landana | zrImatI rUpAbaina jayantIbhAI brokara, mumbaI zrI svayaM zAha ostro vskI ha. zItala vijena | saMrakSaka sadasya zrImatI jyotsanA bena vijayakAnta zAha, amerikA | zrImatI zobhAdevI motIlAla giDiyA. khairAgar3ha zrImatI manoramAdevI vinodakumAra, jayapura | zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA, khairAgar3ha paM. zrI kailAzacanda pavanakumAra jaina, alIgar3ha | zrImatI DhelAbAI tejamAla nAhaTA, khairAgar3ha zrIjayantIlAla cimanalAlazAhaha.suzIlAbena amerikA zrI zaileSabhAI je. mehatA, nepAla zrImatI soniyA samIta bhAyANI | bra. tArAbena bra. mainAbena, sonagar3ha mIrAyAma prazAMta bhAyANI amerikA | sva. amarAbAI nAMdagAMva, ha. zrI ghevaracaMda DAkaliyA zrImatI arcanA devIdha.pa. zrIsatIzacandajIjaina (ThekedAra) zrImatI candrakalA gautamacanda botharA, bhilAI ziromaNi saMrakSaka sadasya zrImatI gulAbabena zAMtilAla jaina, bhilAI jhanakArIbAI khemarAja bAphanA ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha zrImatI rAjakumArI mahAvIraprasAda sarAvagI, kalakattA mInAbena somacanda bhagavAnajI zAha, landana | zrI premacanda ramezacanda jaina zAstrI, jayapura zrI abhinandanaprasAda jaina, sahAranapura | zrI praphullacanda saMjayakumAra jaina, bhilAI .. zrImatI sUrajabena amulakhabhAI seTha, mumbaI sva. lunakaraNa, jhIpubAI kocara, kaTaMgI zrImatI jyotsanA mahendra maNIlAla malANI, mATuMgA | sva. zrI jeThAbha haMsarAja, sikaMdarAbAda sva. dhApU devI tArAcanda gaMgavAla, jayapura | zrI zAMtinAtha sonAja, akalUja bra. kusuma jaina, kumbhoja bAhubalI | zrImatI puSpAbena candulAla meghANI, kalakattA zrImatI puSpalatA ajitakumArajI, chindavAr3A | zrI lavajI bIjapAla gAlA, bambaI sau. sumana jaina jayakumArajI jaina Dogaragar3ha sva. kaMkubena rikhabadAsa jaina ha. zAMtibhAI, bambaI paramasaMrakSaka sadasya eka mumukSubhAI, ha. sukamAla jaina, dillI zrImatI zAntidevI komalacaMda jaina, nAgapura | zrImatI zAMtAbena zrI zAMtibhAI jhaverI, bambaI zrImatI puSpAbena kAMtibhAI moTANI, bambaI | sva. mUlIbena samarathalAla jaina, sonagar3ha zrImatI haMsubena jagadIzabhAI lodariyA, bambaI | zrImatI suzIlAbena uttamacaMda gir3iyA, rAyapura zrImatI lIlAdevI zrI navaratnasiMha caudharI, bhilAI sva. rAmalAla pArakha, ha.na zrIyuta prazAnta-akSaya-sukAnta-kevala, landana |zrI bizambharadAsa mahAvIraprasAda jaina sarrApha, dillI zrImatI puSpAbena bhImajIbhAI zAha, landana | zrImatI jainAbAI, bhilAI ha. kailAzacanda zAha zrI surezabhAI mehatA, bambaI evaM zrI dinezabhAI, morabI sau. ramAbena naTavaralAla zAha, jalagA~va zrI mahezabhAI mehatA, bambaI evaM | sau. savitAbena rasikabhAI zAha, sonagar3ha zrI prakAzabhAI mehatA, nepAla / zrI phUlacaMda vimalacaMda jhAMjharI ujjaina, zrI ramezabhAI, nepAla evaM zrI rAjezabhAI mehatA, morabI zrImatI patAsIbAI tilokacaMda koThArI, jAlabAMdhA zrImatI vasaMtabena jevaMtalAla mehatA, morabI |zrI choTAlAla kezavajI bhAyANI, bambaI sva.hIrAbAI. haste-zrI prakAzacaMda mAla. rAyapara |zrImatI jazavaMtIbena bI. bhAyANI, ghATakopara zrImatI candrakalA premacanda jaina, khairAgar3ha sva. bhairodAna saMtoSacanda kocara, kaTaMgI sva. mathurAbAI ka~varalAla gir3iyA, khairAgar3ha zrI cimanalAla tArAcaMda kAmadAra, jaitapura saritA bena ha. pArasamala mahendrakumAra jaina, tejapura zrI takhatarAja kAMtilAla jaina, kalakattA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatI DhelAbAI ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha zrImatI tejabAI devIlAla mehatA, udayapura zrImatI sudhA subodhakumAra siMghaI, sivanI guptadAna, haste - candrakalA botharA, bhilAI zrI phUlacaMda caudharI, bambaI sau. kamalAbAI kanhaiyAlAla DAkaliyA, khairAgar3ha zrI sugAlacaMda viradhIcaMda copar3A, jabalapura zrImatI sunItAdevI komalacanda koThArI, khairAgar3ha zrImatI svarNalatA rAkezakumAra jaina, nAyapura zrImatI kaMcanadevI pannAlAla gir3iyA, khairAgar3ha zrI lakSmIcaMda sundarabAI pahAr3iyA, koTA zrI zAntikumAra kusumalatA pATanI, chindavAr3A zrI chItaramala bAkalIvAla jaina TreDarsa, pIsAMgana zrI kisanalAla devar3iyA ha. jayakumArajI, nAgapura sau. ciMtAbAI miTThUlAla modI, nAgapura zrI sudIpakumAra gulAbacanda, nAgapura sau. zIlAbAI mulAmacandajI, nAgapura sau. motIdevI motIlAla phalejiyA, rAyapura sau. sumana jayakumAra jaina, DoMgaragar3ha samakita mahilA maMDala, DoMgaragar3ha sau. kaMcanadevI jugarAja kAsalIvAla, kalakatta zrI di. jaina mumukSu maNDala, sAgara sau. zAMtidevI dhanakumAra jaina, sUrata zrI cindra zAha, bambaI sva. phephAbAI pusAlAlajI, baiMgalora lalitakumAra DaoN. zrI tejakumAra gaMgavAla, indaura sva. nokacandajI, ha. kezarIcaMda sAvA silhATI ku. vaMdanA pannAlAlajI jaina, jhAbuA ku. mInA rAjakumAra jaina, dhAra sau. vaMdanA saMdIpa jainI ha.ku. zreyA jainI, nAgapura sau. kezarabAI dha.pa. sva. gulAbacanda jaina, nAgapura jayavaMtI bena kizorakumAra jaina zrI manoja zAntilAla jaina zrImatI zakuntalA anilakumAra jaina, muMgAvalI iMjI. AratI pitA zrI anilakumAra jaina, muMgAvalI zrImatI pAnAdevI mohanalAla seThI, gohATI zrImatI mANikabAI mANikacanda jaina, indaura zrImatI bhUrIbAI sva. phUlacanda jaina, jabalapura sva. suzIlAbena himmatalAla zAha, bhAvanagara zrI kizorakumAra rAjamala jaina, sonagar3ha zrI jayapAla jaina, dillI zrI satsaMga mahilA maNDala, khairAgar3ha zrImatI kiraNa - esa. ke. jaina, khairAgar3ha sva. gaiMdAmala jJAnacanda - * sumataprasAda, khairAgar3ha sva. mukeza gir3iyA smRti ha. nidhi-nizcala, khairAgar3ha sau. suSamA jinendrakumAra, khairAgar3ha - zrI abhayakumAra zAstrI, ha. samatA-namratA, khairAgar3ha sva. vasaMtabena manaharalAla koThArI, bambaI sau. acarajakumArI zrI nihAlacanda jaina, jayapura sau. gulAbadevI lakSmInArAyaNa rArA, zivasAgara sau. zobhAbAI bhavarIlAla caudharI, yavatamAla sau. jyoti santoSakumAra jaina, DobhI zrI bAbUlAla totArAma luhAr3iyA, bhusAvala sva. lAlacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. omalatA lAlacanda jaina, bhusAvala zrI yogendrakumAra lAlacanda luhAr3iyA, bhusAvala zrI jJAnacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. sAdhanA jJAnacanda jaina luhAr3iyA, bhusAvala zrI devendrakumAra jJAnacanda luhAr3iyA, bhusAvala zrI mahendrakumAra bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. lInA mahendrakumAra jaina, bhusAvala zrI cintanakumAra mahendrakumAra jaina, bhusAvala zrI kastUrI bAI ballabhadAsa jaina, jabalapura sva. yazavaMta chAjer3a ha. zrI pannAlAla jaina, khairAgar3ha anubhUti - vibhUti atula jaina, malADa zrI AyuSya jaina saMjaya jaina, dillI zrI samyaka aruNa jaina, dillI sArthaka aruNa jaina, dillI zrI kezarImala nIraja pATanI, gvAliyara zrI parAgabhAI harivana satyapaMthI, ahamadAbAda lakSmIbena vIracanda zAha ha. zAradAbena, sonagar3ha zrI prazama jItUbhAI modI, sonagar3ha zrI hemalAla manoharalAla siMghaI, bonakaTTA sva. durgA devI smRti ha. dIpacanda caupar3A, khairAgar3ha zrI pArasamala mahendrakumAra, tejapura zAha zrI kailAzacandajI motIlAlajI, bhilAI 8
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH SaTlezyA vRkSa samatA kI prApti ke liye apanI pratyeka pravRtti kA sUkSmatA se avalokarana karanA atyanta Avazyaka hai, kyoMki merI pratyeka pravRtti kASAyika bhAvoM se raMgI hotI hai| mana se vicArane kA, vacana se bolane kA zarIra se ceSTA karane kA jo kucha bhI kAma maiM karatA hU~ vaha saba kisI na kisI kaSAya se prerita hotA hai| hameM kevala bAhara kI pravRtti dikhAI detI hai parantu vaha kaSAya nahIM, jisakI gupta preraNA se ki vaha astitva meM A rahI hai, tIkSNa prajJA ke dvArA unheM pakar3e binA unakI nivRtti kA puruSArtha-sambhava nahIM, aura unase nivRtta hue binA samatA kA svapna dekhanA vAstava meM sAdhanA kA upahAsa hai| kaSAyAnuraJjita merI ina pravRttiyoM ko zAstroM meM lezyA' zabda ke dvArA abhihita kiyA gayA hai| inakA spaSTa pratibhAsa karAne ke lie gurujanoM ne tIvratA-mandatA kI apekSA inheM chaha bhedoM meM vibhAjita kiyA hai - tIvratama, tIvratara, tIvra, manda, mandatara, mndtm| kalApUrNa banAne ke lie inheM chaha raMgoM se upamita kiyA hai, kyoMki jIva ke pratikSaNa ke pariNAma ina kaSAyoM se raMge hue hone ke kAraNa hI citra-vicitra dikhAI dete haiN| tIvratama bhAva kI upamA kRSNa yA kAle raMga se dI jAtI hai, tIvratara kI nIle raMga se aura tIvrabhAva kI upamA kApota yA kabUtara jaise saleTI raMga se dI jAtI hai| isI prakAra manda bhAva kI upamA pIta yA pIle raMga se, mandatara kI padma yA kamala sarIkhe halake gulAbI raMga se, aura mandatama bhAva kI upamA zukla yA sapheda raMga se dI jAtI hai| yadyapi jIva ke zarIra bhI ina chaha meM se kisI na kisI raMga ke hote haiM, parantu yahA~ zarIra ke raMga se prayojana nahIM hai, jIva ke bhAvoM meM
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 upamAgata raMgoM se prayojana hai| isaprakAra kaSAyoM yA icchAoM meM raMge hue cetana ke ye pariNAma yA lezyA chaha prakAra kI hotI haiM - kRSNa, nIla, kApota, pIta, padma va zukla / inhIM ko vizeSa spaSTa karane ke lie eka udAharaNa detA huuN| ekabAra chaha mitra milakara pikanika manAne nikle| suhAvanAsuhAvanA samaya, manda-manda zItala vAyu, AkAsa para nRtya karane vAlI bAdaloM kI choTI-choTI ToliyA~, mAnoM prakRti ke yauvana kA pradarzana kara rahI thiiN| chahoM mitroM ke hRdaya bhI aramAnoM se bharapUra the| saba hI apane-apane vicAroM meM nimagna cale jAte the| nadI ke madhura gAna ne unake hRdaya meM aura bhI umaMga bhara dii| ve bhUla gae saba kucha aura kho gae isa sundaratA meN| A hA hA hA ! kitanA sundara lagatA hai, aura dekho mitra isa ora vAha-vAha kAma bana gayA, aba khUba Ananda rahegA, jI bharakara Ama khaayeNge| sAmane hI mada jharate pIle-pIle AmoM se ladA eka vRkSa khar3A thaa| eka bAra lalacAI-sI dRSTi se dekhA aura svataH hI unake pA~va usa ora calane lge| chahoM ke hRdaya meM bhinna-bhinna vicAra the| vRkSa ke pAsa pahu~cate hI apane-apane vicAroM ke anusAra saba hI zIghratA se kAma meM juTa ge| eka vyakti kahIM se eka kulhAr3I uThA lAyA, jise lekara vaha vRkSa para car3ha gayA aura AmoM se ladaphada eka TahanI ko kATane lgaa| yaha dekhakara dUsarA mitra usakI mUrkhatA para ha~sane lgaa| bolA- "are mUrkha ! kyoM parizrama vyartha khotA hai ? jitanI dera meM isa TahanI ko Upara jAkara kATegA utanI dera meM to nIce vAlA vaha TahanA hI saralatA se kaTa jaaegaa| TahanI meM to dasa pA~ca hI Ama lage haiM, chahoM kA peTa na bhregaa| isa Tahane meM saikar3oM lage haiM, ekabAra nIce girA lo, phira jI bharakara khAo aura sAtha meM ghara bhI bA~dhakara le jaao|"
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-1 . 19 11 yaha sunakara nIce khar3A vaha tIsarA mitra apanI haMsI roka na sakA aura bolA- " are bhole ! yadi ghara hI le jAne haiM to nIce Ao maiM tumheM aura bhI sarala upAya batAtA hU~ / vRkSa para car3hane se to coTa lagane kA bhaya hai, tathA adhika lAbha bhI nahIM hai| nIce hI khar3e rahakara ise mUla se kATa DAlo / vRkSa thor3I hI dera meM nIce gira jAegA, phira bekhaTake khAte rahanA aura jitane cAho bharakara ghara le jaanaa| bhaiyyA ! maiM to eka chakar3A lAkara sArA hI vRkSa lAdakara ghara le jAU~gA / kaI dina Ama khAU~gA aura sAlabhara IMdhana meM roTI pakAU~gA / chakar3evAlA adhika se adhika pA~ca rupayA legA / " aura aisA kahakara lagA mUla meM kuThAra calAne / zeSa tIna mitra andara hI andara pachatAne lage ki vyartha hI ina duSToM ke sAtha Ae, jisakA phala khAyeMge usako hI jar3a se kATa DAleMge / dhikkAra hai aisI kRtaghnatA ko / kauna samajhAe aba inako / prabhu inheM sadbuddhi pradAna kareM / sAhasa baTorakara unameM se eka bolA ki bho mitra ! tanika Thaharo, maiM eka kathA sunAtA hU~ pahale vaha suna lo, phira vRkSa kATanA / tInoM cupa ho gae aura kathA prArambha huii| ekabAra eka siMha kIcar3a meM pha~sa gyaa| bar3I dayanIya thI usakI vyavasthA / becArA lAcAra ho gyaa| kahA~ to usakI eka dahAr3a se sArA jaMgala tharatharA jAtA thA aura kahA~ Aja vaha hI sahAyatA ke lie prabhu se prArthanA kara rahA hai ki nAtha ! aba kI bAra bacA to hiMsA na karU~gA, patte hI khAkara nirvAha kara lU~gA / prabhu kA nAma vyartha nahIM jA sktaa| eka pathika udhara se A nikalA, siMha kI karuNa pukAra ne usake hRdaya ko pighalA diyA / yadyapi bhaya thA, parantu karuNA ke sAmane usane na ginA aura bedhar3aka kIcar3a meM ghusakara usa siMha ko bAhara nikAla diyaa| vaha samajhatA thA ki vaha siMha apane upakArI kA ghAta karanA kabhI svIkAra na karegA, parantu usakI AzA ke viparIta baMdhana mukta -
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 hote hI eka bhayAnaka garjanA karake usa vyakti ko tatkAla lalakArA, "kidhara jAtA hai, maiM tIna dina kA bhUkhA hU~, tUne mujhe bandhana se mukta kiyA hai aura tU hI mujhe bhUkha se mukta kregaa|" aba to pathika ke pA~va tale kI miTTI khisakane lagI, vaha ghabarA gayA, prabhu ke atirikta aba usake liye koI zaraNa nahIM thii| usane use yAda kiyA, phalasvarUpa use eka vicAra aayaa| vaha siMha se bolA ki bhAI ! aisI kRtaghnatA ucita nahIM hai| siMha kaba isa bAta ko svIkAra kara sakatA thA, garajakara bolA-"loka kA aisA hI vyavahAra hai, tU aba mujhase bacakara nahIM jA sktaa|" pathika ko jaba koI upAya na sUjhA to bolA ki acchA bhAI ! kisI se isakA nyAya kraalo| vyavahAra kuzala siMha ne yaha bAta saharSa svIkAra kara lI, mAnoM use pUrNa vizvAsa thA ki nyAya usake viruddha na jA sakegA, kyoMki vaha jAnatA thA ki manuSya se adhika kRtaghnI saMsAra meM dUsarA nahIM hai| donoM milakara eka vRkSa ke pAsa pahuMce aura apanI kathA kaha sunaaii| vRkSa bolA ki siMha ThIka kahatA hai| kAraNa ki manuSya garmI se saMtapta hokara mere sAye meM sukha se vizrAma karatA hai, mere phaloM ke rasa se apanI pyAsa bujhAtA hai, parantu phira bhI jAte hue merI TahanI tor3akara le jAtA hai athavA mujhe ukhAr3akara cUlhe kA IMdhana banA letA hai| ataH isa kRtaghnI ke sAtha kRtaghnatA kA hI vyavahAra karanA yogya hai| nirAza hokara vaha Age calA to eka gAya milii| usako apanI kathA sunAI, para vaha bhI pathika ke viruddha hI bolii| kahane lagI ki apanI javAnI meM maiMne apane baccoM kA peTa kATakara isa manuSya kI santAna kA poSaNa kiyA, parantu bUDhI ho jAne para yaha nirdayI merA sArA upakAra bhUla gayA aura isane mujhe kasAI ke havAle kara diyaa| isane merI khAla riMcavAlI aura usakA jUtA banavAkara pA~va meM pahina liyaa| ataH isa kRtaghnI ke sAtha aisA hI vyavahAra karanA yogya hai|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 ___jahA~ bhI ve gaye nyAya siMha ke pakSa meM hI gayA aura siMha ne use khA liyaa| isaliye bho mitro ! tumheM bhI kucha viveka se kAma lenA caahiye| dUsare kI kRtaghnatA ko to tuma kRtaghnatA dekhate ho, parantu apanI isa bar3I kRtaghnatA ko nahIM dekhte| jisa vRkSa ke Ama Apa khAyeMge usa para hI kuThArAghAta karate kyA ApakA hRdaya nahIM kaaNptaa| nIce utara Ao bhaiyA, nIce utara Ao, maiM tumhAre pA~va par3atA huuN| maiM svayaM vRkSa para car3hakara tumheM bharapeTa Ama khilA duuNgaa| vaha vRkSa para car3ha gayA aura AmoM ke bar3e-bar3e gucche tor3akara nIce DAlane lgaa| yaha dekhakara dUsare mitra se bole binA na rahA gyaa| bolA ki "mitra ! tumheM bhI viveka nahIM hai| kyA nahIM dekha rahe ho ki isa gucche meM pake hue AmoM ke sAtha-sAtha kacce bhI TUTa gaye haiM, jo cAra dina ke pazcAt pakakara kisI aura vyakti kI santuSTi kara sakate the, parantu aba to ye vyartha hI cale gaye, na hamAre kAma Aye aura na kisI anya ke| AND MUN XA KNO ONM NE NNAMA PAIN PramRA 11 laces -
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 ataH Apa nIce A jAiye, maiM svayaM Upara car3hakara tumheM pake-pake mIThe Ama khilA duuNgaa| yaha kahakara vaha vRkSa para car3ha gayA aura cuna-cunakara eka-eka Ama tor3akara nIce girAne lgaa| chaThA vyakti yaha saba kucha dekha rahA thA, parantu cupa thaa| kyA bole, kise samajhAye ? usakI santoSapUrNa bAta ko svIkAra karane vAlA yahA~ thA hI kauna ? vidvAna loga, mUoM ko upadeza nahIM dete| eka dina kI bAta hai ki varSA jora se ho rahI thii| eka vRkSa ke nIce kucha bandara ThiThure baiThe the| vRkSa para kucha bayoM ke ghoMsale the| ve baye sukhapUrvaka una ghoMsaloM meM baiThe prakRti kI sundaratA kA Ananda le rahe the| bandaroM kI hAlata dekhakara ve haMsane lage aura bole ki re mUrkha bandara ! tujhako Izvara ne do hAtha diye haiM, phira bhI tU apanA ghara nahIM banA sktaa| dekha, hama choTechoTe pakSI bhI kitane sundara ghoMsale banAkara inameM sukhapUrvaka rahate haiN| kyA tujhe dekhakara lajjA nahIM AtI ? basa itanA sunanA thA ki bandara kA pArA car3ha gayA aura usane vRkSa para car3hakara saba bayoM ke ghoMsale tor3a diye aura unake aNDe phor3a diye| isI se jJAnI janoM ne kahA hai - "sIkha tAko dIjiye jAko sIkha suhAya / sIkha na dIjiye bAndarA, baiye kA ghara jaay||" - aisA socakara vaha santoSI vyakti kucha na bolA aura pRthvI para pahale se idhara-udhara par3e hue kucha AmoM ko uThAkara pRthak baiTha sukhapUrvaka khAne lgaa| isa udAharaNa para se vyakti kI icchAoM va tRSNAoM kI tIvratA va mandatA kA bar3A sundara paricaya milatA hai| pahilA vyakti jo vRkSa kI jar3a para kulhAr3A calAne lagA thA atyanta nikRSTa tIvratama icchAvAlA thaa| usakI kaSAya kRSNa varNa kI thI arthAt vaha kRSNa-lezyAvAlA thaa|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 Tahane ko kATanevAlA dUsarA vyakti tIvratara icchAvAlA hone ke kAraNa nIla-lezyAvAlA thaa| TahanI ko kATanevAlA tIsarA vyakti tIvra icchAvAlA hone ke kAraNa kApota-lezyAvAlA thaa| isIprakAra AmoM kA gucchA tor3anevAlA cauthA vyakti manda icchAvAlA hone ke kAraNa pIta-lezyAvAlA thaa| kevala pake hue Ama tor3anevAlA pA~cavA~ vyakti mandatara icchAvAlA hone ke kAraNa padma-lezyAvAlA thA aura vaha atyanta santoSI chaThA vyakti mandatama icchAvAlA hone ke kAraNa zuklalezyAvAlA thaa| isaprakAra vyakti kI sarva hI kaSAyoM kI tIvratA va mandatA kA anumAna kara lenA caahiye| jisaprakAra yahA~ sAdhanA ke prakaraNa meM kaSAyoM kI zakti darzAne ke liye lezyA vRkSa kA yaha citraNa kiyA gayA hai| usIprakAra Age 'dharma kA prayojana' batAne ke lie, icchA garta kI bhayaMkaratA darzAne ke liye 'saMsAra vRkSa' kA kalApUrNa citraNa prastuta kiyA gayA hai| ye donoM citraNa jaina AmnAya meM A-bAla-gopAla prasiddha haiN| yatratatra pustakoM meM tathA mandiroM meM lage hue milate haiN| inheM kevala sajAvaTa ke liye nahIM banAye gaye haiN| vAstava meM ye donoM hI citra AdhyAtmika bhAvanAoM se tathA rahasyapUrNa upadezoM se ota-prota haiN| apane Antarika bhAvoM kA darzana karate hue tIvra bhAvoM se pIche haTane meM hI inakI sajAvaTa kA sArthakya hai| isameM hI kalyANa hai| - zAntipatha pradarzana se sAbhAra mandira meM zraddhA-bhakti lekara jAnA aura mandira se jJAna-vairAgya lekara AnA - tabhI mandira jAne kI sArthakatA hai|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 rAjA kIcaka aura dropadI kI bhavAvali eka virATa nAma kA nagara, vahA~ rAjA virATa, usake sudarzanA nAma kI strI usake yahA~ pA~ca pANDava aura dropadI guptaveSa (ajJAtavAsa) meM rhe| yudhiSTara to paNDita banakara rahe, bhIma rasoIyA banakara rahe, arjuna nRtyAMganA banakara rahe, nakula-sahadeva ghor3oM ko sambhAlane vAle banakara rahe aura dropadI mAlina hokara rhii| ve sabhI rAjA virATa ke sanmAna sahita yathAzakti sukhazAnti aura sAvadhAnI se gupta veza meM rahate haiN| ____eka cUlikA nAma kI nagarI, vahA~ cUlikA nAma kA rAjA, usakI rAnI se usake eka sau putra, una eka sau bhAIyoM meM kIcaka umra meM bhI bar3A aura durAcAra meM bhI bar3A thaa| usako rUpamada, yauvanamada, cAturyamada, zUravIratA kA mada aura dhana kA mada thA - aise madoM se vaha unmatta thaa| rAjA virATa kI rAnI sudarzanA kIcaka kI bahina hotI thii| kIcaka bahina se milane ke liye virATapura aayaa| vaha dropadI ko dekhakara kAmAsakta ho gyaa| pApI ne yaha nahIM jAnA ki yaha mahAsatI hai| ___mahAmAnI hone para bhI dropadI meM Asakta huA, kIcaka dInatA se aneka upAya karake dropadI ko lobha dikhAne lagA, parantu vaha mahAsatI, jisako para-puruSa tRNa samAna hai aisI dropadI ne usa duSTa kI balajorI ke kAraNa usase jhUThI vArtA karake use vizvAsa upajAyA aura bhIma ke pAsa jAkara kIcaka kI sArI hakIkata khii| mahAdhIra bhIma rAtri meM dropadI kA veSa dhAraNa karake kIcaka ne jahA~ saMketa kiyA thA vahA~ ekAnta meM gyaa| mahA-kAmAsakta vaha usI ko dropadI samajhakara turanta hI usake pAsa aayaa| jaise hAthI sparzana indriya ke vaza se hokara gaDDe meM girane AtA hai, vaise hI vaha dropadI samajhakara bhIma ke pAsa aayaa| bhIma ne donoM hAthoM se usakA galA pakar3A aura vahIM jamIna para pachAr3a diyaa| pairoM se masalA, musTioM kA prahAra kiyA aura jaise parvata
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 para vajra par3ate haiM usIprakAra kIcaka para bhIma kI muTThI pdd'ii| paradAra meM anurakta, kuzIla ke abhilASI kIcaka ko bhIma ne pApa kA phala dikhAkara chor3a diyaa| jo dayAvaMta ujjvala mana haiM, ve aise pApI ko bhI nahIM mArate, samasta jIvoM para dayAbhAva rakhate haiN| vaha kIcaka pApa kA phala pratyakSa dekhakara viSaya se virakta huaa| __usane eka rativardhana nAma ke muni ke pAsa jAkara munivrata le liyA aura bhAvoM kI zuddhatA se bhAvanA bhAkara zuddharatnatraya kA ArAdhana kiyA aura vana meM dhyAnArUDha... huaa| eka samaya eka yakSa ne use dekhA taba yakSa ne vicAra kiyA ki ye dropadI ke prati kAmAsakta the so aba dekhU ki inake vairAgya meM kaisI dRDhatA hai ? muni kI parIkSA ke liye yakSa ne arddharAtri meM dropadI kA rUpa dikhAyA aura kAmayukta unmAdarUpa mIThe zabda sunAye, parantu ve sAdhu usake zabda sunakara bhI bahare ke samAna ho gaye, usakA rUpa dekhakara bhI aMdha samAna ho gye| rUpa mahAmanohara vilAsarUpa, parantu aMdhA kaise dekhe ? mahAsundara zrRMgAra rasa se yukta zabda, parantu baharA kaise sune ? kaise haiM kIcaka muni ? jinhoMne indriya samUha ko vazIbhUta kiyA hai, jinakA mana zuddha huA hai| usI samaya kIcaka muni ko kevalajJAna huaa| taba yakSadeva ne unheM namaskAra karake kSamAyAcanA kI aura pUchane lagA ki he prabho... ApakA dropadI ke Upara moha hone kA kyA kAraNa hai ? taba kIcaka kevalI apane aura dropadI ke kitane hI pUrvabhava kahate haiN| he yakSa... yaha taraMgiNI nAma kI nadI, jisameM vegavatI nAma kI nadI kA milApa huA hai usa nadI ke kinAre mahAduSTa kSudra nAma kA eka mleccha thaa| vaha mahApApI, garIba, jIvoM kA vairI aura koI nahIM, maiM hI thA, so eka bAra sAdhu ke darzana se merA mana zAnta huA aura maiM marakara uttama manuSya huaa| vahA~ merA nAma kumAradeva thA aura dhanadeva (somabhUti-arjuna kA jIva) merA pitA aura sukumArI (nAgazrI-dropadI kA jIva) merI maataa| usa pApina ne muni
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 18 ko AhAra meM viSa dekara mArA, vaha muni hatyA ke pApa se naraka meM jAkara mahAduHkha bhogakara tiryanca huii| isaprakAra aneka bhava naraka tiryancAdi ke kiye| maiM kumAradeva usakA putra mleccha se marakara uttama kula ko to pAyA, parantu yati athavA zrAvaka ke vratoM kA pAlana nahIM kiyA, so ajJAna se aneka bhavoM meM bhramaNa kiyaa| __ phira eka sIta nAmaka tApasa, usakI mRgasaMginI nAma kI tApisI usakA maiM madhu nAma kA putra huaa| usa tApasa ke Azrama meM maiM bar3A huaa| phira eka vinayadatta nAma ke muni ko kisI eka bhAgyavAna puruSa ne AhAra diyA usake paMcAzcAryoM kA atizaya dekhakara maiM muni huA aura vahA~ se svarga meM AyA, vahA~ se Akara kIcaka huA huuN| kumAradeva kI paryAya meM sukumArI (nAgazrI) nAma kI merI mAtA ne cirakAla taka saMsAra bhramaNa karake durbhagA, durgandhA, anumati nAmaka manuSyanI hokara mahAduHkha ko bhogakara AryikA hokara nidAna sahita tapa kiyaa| jisake prabhAva se devayoni pAkara phira dropadI huii| aneka bhava meM usake aura hamAre sambandha hue| kisI janma meM bhrAtA, kabhI bahina, kabhI putrI aura kabhI strI huii| isakAraNa mujhe usake prati moha huaa| yaha kathA kIcaka kevalI ne yakSa se khii| ___ yahA~ gautama svAmI rAjA zreNika se kahate haiM ki he zreNika.. isa saMsAracakra ke paribhramaNa meM aisA hI saMyoga-viyoga hotA rahatA hai| mAtA marakara bahina hotI hai, beTI hotI hai aura strI hotI hai aura strI marakara mAtA hotI hai, bahina hotI hai aura beTI hotI hai| yaha saMsAracakra kA caritra hai - aisI saMsAracakra kI vicitratA jAnakara bhavyajIva vairAgya ko aMgIkAra karake mokSa ke liye mahAtapa karane kA prayatna kro| kIcaka ne viSaya-vAsanA ke tIvra prabhAva se maraNatulya mAra khAI aura usase tIvra vairAgyabhAva karake muni dIkSA lekara ugra ArAdhanA meM upasarga
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 se calita na hokara kevalajJAna aura mukti kI sAdhanA kii| jIva ajJAna bhAva se kaise-kaise AtmaghAtaka bhAva karatA hai aura samyagjJAna ke bala se kaise apane ko saMsAra se bacAkara mukti prApta karatA hai - isa tathya kA bodha isa kathA se prApta hotA hai| - harivaMza purANa se sAbhAra rAtri bhojana-tyAga kA lAbha jJAnacakSu dvArA tIna loka ko jAnane-dekhane vAle bhagavAna jinendra ko namaskAra karake sAgaradatta kI kathA likhate haiM : eka samaya dhanamitra, dhanadatta Adi seTha vyApAra ke liye kauzAmbI se cala kara rAjagRhI kI tarapha ravAnA hue| rAste meM eka jaMgala meM unako coroM ne lUTa liyaa| puNyahIna puruSa ko hara kArya meM hAni hI hotI hai| dhana prApta karake coroM ke pariNAma kharAba ho gye| saba vicArane lage ki dhana mujhe hI mile| isa prakAra lAlaca meM Akara ve eka-dUsare ke prANa lene meM tatpara ho gye| rAtri meM jaba saba bhojana karane baiThe to usameM se eka vyakti ne dAla meM aura dUsare ne sabjI meM viSa milA diyA, jisake khAne se sabhI matya ko prApta hae: unameM sAgaradatta nAma kA eka vaizya putra baca gayA, jo vAstava meM cora nahIM thA balki rAste meM ina coroM ke sAtha ho gayA thA, usake bacane kA kAraNa bhI yaha thA ki usake rAtri bhojana ke tyAga kI pratijJA thii| dhana ke lobha meM Akara sabako eka sAtha marA jAnakara sAgaradatta ko atyanta vairAgya huaa| rAtri bhojana tyAgI sAgaradatta saMsAra kI lIlAoM ko pratyakSa duHkha kA kAraNa jAnakara tathA jIvana ko bijalI kI taraha kSaNa meM nAza hone vAlA samajhakara samasta dhana vahIM chor3akara digambara dIkSA dhAraNa kara apane AtmakalyANa ke mArga meM laga gyaa| - ArAdhanA kathAkoSa se sAbhAra
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 paramparAe~ rakhanA yA chor3anA ? bhArata deza meM rAjasthAna prAnta ke jhIloM kI nagarI udayapura jile meM pahAr3I kI talahaTI meM eka choTA sA janakapurI nAma kA gA~va basA huA hai| usI gA~va meM jaba mere dAdAjI kakSA ATha meM adhyayana karate the, bAta usI samaya kI hai - mere dAdAjI kI kakSA meM lagabhaga 20 chAtra par3hate the| unameM do chAtra karNasiMha va himmatasiMha apanI kucha vizeSatAoM se pUre skUla meM apanA nAma rozana kiye hue the| sabhI sAthI unake svabhAva se ciraparicita ho gaye the| koI bhI unheM na jAnatA ho - aisA nahIM thaa| ___ eka dina bhI aisA na jAtA thA ki ve corI na kareM aura sara unheM na piitteN| donoM bhAI the| eka hI kakSA meM eka sAtha adhyayana karate the| choTA bhAI himmatasiMha bar3e bhAI karNasiMha kI apekSA hoziyAra thaa| ata: ve eka kakSA meM sAtha ho gaye the| ve pratidina kisI na kisI chAtra kI kisI na kisI vastu ko uThAkara apane ghara avazya le jAte the| jaba unakI corI kI Adata sabako jJAta ho gaI taba hama sabane bahuta smjhaayaa| para ve na samajhe taba sabane apane gurujI se khaa| gurujI ne donoM ko bahuta samajhAyA va pITA, parantu ve cikane ghar3e ho gaye the so una para kucha bhI asara nahIM pdd'aa| eka dina gurujI ne taMga Akara unako bahuta latAr3A aura pUchA - kyA tuma garIba ho ? unhoMne kahA - hama garIba nahIM hai| gurujI ne pUchA - phira tuma aisA kyoM karate ho ? unhoMne kahA - hamAre pitA cora haiM so unhoMne hameM yahI upadeza diyA hai ki apanI paramparA kabhI nahIM tor3anA gurujI ne kahA - kala jaba vidyAlaya meM Ao taba apane pitA ko sAtha meM lekara AnA, anyathA AnA hI nhiiN|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 donoM chAtra zAma ko apane ghara pahu~ce / bastA rkhaa| unakA ceharA udAsa sA hone se pitAjI ne pUchA - Aja kyA bAta hai, tuma donoM udAsa kyoM ho ? kahIM jhagar3A karake Aye ho kyA ? donoM ne kahA - nhiiN| pitAjI ne pUchA - taba phira kyA bAta hai ? karNasiMha ne kahA- gurujI ne hamako pITA aura kala Apako vidyAlaya meM bulAyA hai| pitAjI ne kahA - kyoM ? himmatasiMha ne kahA - hama yaha nahIM jaante| basa Apako calanA hai, nahIM to hama vidyAlaya nahIM jaayeNge| pitA skUla nahIM jAnA cAhate the, kintu bAlaka Akhira haThI hote haiM, unakI haTha ke Age sabako jhukanA par3atA hai, ataH pitA ko kahanA par3A - acchA cluuNgaa| dUsare dina pitA ke sAtha donoM chAtra derI se Ate haiN| gurujI usa samaya kakSA meM hI par3hA rahe the| pitAjI va chAtroM ne gurujI ko praNAma kiyaa| pitAjI ne kahA - mAsTara sAhaba... mujhe kyoM bulAyA hai ? gurujI ne kahA - Apake lar3ake pratidina yahA~ corI karate haiM, Apa unheM ghara para DATate-phaTakArate kyoM nahIM ho| madanasiMha bolA - maiM corI karatA hU~, merA bApa amarasiMha corI karatA thA, usakA bApa durjanasiMha corI karatA thA, unakA bApa udayasiMha corI karatA thA / isaprakAra hamAre khAnadAna kI paramparA hai, usa paramparA ko hameM kAyama rakhanA hai, use hama nahIM tor3a sakate haiN| gurujI ne kahA - kyoM nahIM tor3a sakate ho ?
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 19 usane kahA - hamAre bApa-dAdA ko kisI pAgala kutte ne to nahIM kATA thA, jo corI karate the, balki ve apanI khAnadAna kI paramparA kI rakSA karate the| mere pitAjI ne mujhe sikhaayaa| maiMne apane baccoM ko sikhAyA / yadi mere bacce corI karate haiM to koI burA kAma nahIM krte| ve apanI khAnadAna kI paramparA kI rakSA karate haiM / Apa usameM kyoM vyavadhAna karate ho ? 22 taba madanasiMha ke cupa rahane para gurujI ne kahA - ThIka hai, para maiM Apase pUchatA hU~ ki Apake khAnadAna kI eka paramparA yaha thI ki anapar3ha rahanA yAni kisI ko nahIM par3hAnA va par3hanA / taba Apane apane putra ko kyoM par3hAyA ? kyA isase ApakI paramparA nahIM TUTatI hai ? yadi isase ApakI paramparA nahIM TUTatI hai to corI karanA chor3ane se bhI paramparA nahIM TUTegI, kyoMki corI karanA bhI kharAba kAma hai va anapar3ha rahanA bhI kharAba kAma hai / galata kArya ko chor3anA hI cAhiye / galata kArya ko chor3akara satya kArya para calane vAlA hI samajhadAra vyakti hotA hai / rUr3hivAditA para calane vAlA aMdhavizvAsI va pAkhaMDI hotA hai| Apake khAnadAna kA vyavasAya corI kA hI rahA hai, kintu aba to use chor3akara baccoM ko sahI mArga para calane do| corIvAloM kI kyA hAlata hotI hai, kama se kama tumheM to yaha batAne kI AvazyakatA nahIM; kyoMki tuma svayaM hI bhuktabhogI ho / taba bIca meM hI karNasiMha bujurgoM kI bhA~ti bolA- nahIM gurujI.. hama apane khAnadAna kI paramparA ko nahIM todd'eNge| taba choTA putra himmatasiMha bolA - gurujI... Apa sahI kahate haiN| maiM aba corI kabhI nahIM karU~gA, kyoMki mere pitAjI corI karate haiM to ve adhikatara jela meM rahate haiM, ata: hameM unakA pUrA sneha bhI nahIM mila pAtA hai / ve apane ghara kI vyavasthA ko bhI sahI tarIke se nahIM dekha pAte haiM / mammI bhI khUba parezAna rahatI hai| taba kakSA meM sabhI chAtroM ne eka sAtha himmatasiMha kI bAta para tAlI bajAkara usakA svAgata kiyaa| gurujI ne karNasiMha va usake pitA ko bahuta
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 samajhAyA para ve nahIM maane| mAnate bhI kaise ? ve apanI paramparA ko tor3ane meM apane dharma kA nAza mAnate the| gurujI ne karNasiMha ko vidyAlaya se nAma kATakara use bAhara kara diyaa| aba saba baccoM kI parezAnI miTa gaI thii| corI kI zikAyateM baMda ho gayI thii| adhyApakoM kI bhI parezAnI miTa gayI thii| ___madanasiMha va karNasiMha Aja bhI usa kSetra meM apanI paramparA ko kAyama rakhe hue haiN| kaI bAra jela kI sajA bhI kATa rahe haiN| samAja meM unakA koI sthAna nahIM rahA hai, parantu himmatasiMha ne acchA adhyayana kiyaa| use pitA kI latAr3a bhI kaI bAra milI, kintu usane bhaya se rahita hokara niDaratA se apanI par3hAI prAraMbha rkhii| usane baiMka kI pratiyogitA-parIkSA dI, usameM bhI kAphI lagana se kar3I mehanata kara acche aMka prApta kiye aura sAkSAtkAra meM bhI uttIrNa hokara Aja vaha baiMka Apha baDaudA meM rokar3iye pada para kAryarata hai| usane samAja meM bhI apanA atizIghra hI sthAna banA liyaa| dekho...donoM bhAiyoM meM antr| eka bhAI apanI galata paramparA ko nibhAne se Aye dina jela jAtA hai to eka bhAI apanI galata paramparA ko jAnakara use tor3akara acche patha para lagakara sundara kArya karatA huA sukhamaya jIvana vyatIta kara rahA hai| jagata ke paramparAvAdI loga usa vyakti ko zreSTha kahate haiM jo apanI galata paramparA ko kAyama rakhatA hai aura jo apanI galata paramparA ko tor3atA hai use hIna va kula bigAr3anevAlA kahate haiN| parantu yadi maiM Apase pUchU - karNasiMha ne apanI paramparA ko banAye rakhakara acchA kiyA yA himmatasiMha ne apanI paramparA ko tor3akara acchA kiyA ? Apake mukha se sahaja hI uttara AyegA ki himmatasiMha ne ThIka kiyaa| ___ yadyapi paramparA ko tor3anA utanA hI kaThina hai jitanA lohe kI char3I ko hAthoM se todd'naa| tathApi sat samajha lene para galata paramparA ko tor3anA utanA hI sarala hai jitanA eraNDa kI lakar3I ko todd'naa| Aja
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 hamAre samAja meM bhI kucha aisI hI galata paramparAe~ cala rahI hai, jinake bAre meM hameM gaMbhIratA se vicAra karanA caahie| dazalakSaNa parva eka mahAna parva hai| yaha sArvabhaumika, sArvakAlika va sArvajanika parva hai| yaha parva varSa meM tIna bAra AtA hai, kintu sampUrNa bhArata bhara meM digambara jaina samAja meM yaha parva bar3e harSollAsa ke sAtha eka bAra hI bhAdavA sudI paMcamI se caturdazI taka manAyA jAtA hai| isa parva meM lambe samaya se kaI sat va asat paramparAe~ calI A rahI haiN| sat paramparAe~ to calanI hI cAhie, kintu asat paramparAoM ko rokanA cAhie; parantu jo asat paramparAoM ko tor3atA hai, rokatA hai, usa para Aropa-pratyAropa lagAkara use aisA karane se roka diyA jAtA hai| isa mahAna parva meM bhAdavA sudI dazamI ke dina maMdira meM agni meM dhUpa khene kI paramparA kaI varSoM se calI A rahI hai| loga Ate-jAte cAhe jaisI dhUpa usa agni meM khekara dharma mAnate haiN| kaI janoM ko to dharma yA adharma se bhI lenA-denA nahIM hai| mAtra dekhAdekhI binA vicAre khene kA kArya karate haiN| inheM bhIr3a acchI lagatI hai| isameM sabhI loga zAmila hote haiN| cAhe pUjA va pravacana meM zAmila na hoN| isameM jarUra zAmila hokara dhUpa ko agni meM khekara apane karma ko jalAnA cAhate haiN| kyA dhUpa ko agni meM khene se bhI karma jalate haiM ? kabhI vicAra kiyA hai ? nhiiN| kareM bhI kyoM ? vicAra karane kA samaya bhI kahA~ hai| karma bhale hI nahIM jaleM, kintu dhUpa va jIva avazya jala jaaveNge| ___ agni meM dhUpa khene se kitane trasa jIvoM kA ghAta hotA hai yaha hama pratyakSa dekhate haiM kintu svIkAra karane meM katarAte haiN| tabhI to jaldI-jaldI bhagavAna ko dekheM na dekheM, agni meM dhUpa DAlI nahIM ki ravAnA ho lie| bhale hI bAhara Akara ghanToM bAteM lar3Ate hue khar3e rheN| yadi saca kahA jAya to koI vyakti vahA~ para utane bhayaMkara dhue~ meM ghanTe bhara ruka jAye to usake prANapakheru hI ur3a jaayeNge| eka bAta yaha bhI to hai ki hama ahiMsAvAdI bane
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 phirate haiN| kahate bhI haiM ki ahiMsA ke pujArI haiN| hamAre jainadharma meM ahiMsA ko paramadharma kahA gayA hai| taba phira dhUpa jalAkara mandira meM hiMsA kA kArya karanA kahA~ taka ucita hai ? yaha to Ama AdamI kaha sakatA hai ki yaha ucita nahIM hai| ___ agni svayaM bhI ekendriya jIva hai, usakI hiMsA tathA dhUpa kaisI hai usakA bhI ThikAnA nahIM so usameM jo jIva haiM unakI hiMsA huI tathA dhUpa khene para dhue~ se aneka trasa jIvoM kA ghAta huA so vaha hiMsA huii| isaprakAra tInaprakAra se hiMsA kii| hiMsA pApa hai yaha to sarvavidita hI hai| agni meM dhUpa khene se karma to jala jAyeMge va dharma ho jAyegA- aisA mAnane se mithyAtva kA baMdha huA aura mithyAtva kI puSTi huI, jisase saMsAra hI bddh'aa| itanA pApa karate haiM hama dhUpa ko agni meM khene se, jarA vicAra kareM ? ____ kucha loga kaha sakate haiM - jaba agni jalAne se pApa hotA hai to ghara para bhI mata jlaao| parantu unakA yaha tarka ucita nahIM hai, kyoMki ghara para to kaI kArya karate ho to ve bhI saba mandira meM kro| yadi ghara para jo kArya kiye jAte haiM ve mandira meM kiye jAveM to mandira kI pavitratA samApta ho jaavegii| ghara para bhojana Adi pakAne ke lie agni kI AvazyakatA bhI hai| binA prayojana to kisI bhI sthAna para agni jalAne kA niSedha hI kiyA hai| eka bAta yaha bhI hai ki anya kSetra meM kiye pApa kI nirjarA dharmakSetra meM ho sakatI hai, kintu dharmakSetra meM kiye pApa kI nirjarA kahIM nahIM ho sakatI hai unakA udaya AtA hI hai, vaha phala avazya detA hai; kyoMki vaha pApa vajralepa ho jAtA hai| kahA bhI hai - anyakSetre kRtaM pApaM dharmakSetre vinshyti| dharmakSetre kRtaM pApaM vajralepo bhvissyti|| isIprakAra mandiroM meM sone-cA~dI ke varka kA prayoga karanA bhI eka mithyA paramparA ko calAnA va pApa karanA hai| jo Aja hama binA vicAre hI calAye jA rahe haiM aura samajha rahe haiM ki hama dharma kara rahe haiN| jabaki isameM
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 ___ 26 spaSTa hiMsA kA doSa lagatA hai| isase hameM sadaiva bacanA caahie| aba hameM yaha nirNaya svayaM hI karanA hai ki karNasiMha banakara saMsAra (cAragati) rUpI jela meM jAnA hai yA himmatasiMha banakara anaMta sukhazAMtimaya apanI svAdhIna svAbhAvika siddha dazA ko prApta karanA hai| ___ Aja hamArI samAja meM jo aisI mithyA paramparAe~ cala rahI haiM, vaha avazya hI bhaviSya meM atizIghra hI nirantara kSINatA ko prApta hokara samApta ho jAyeMgI aura unheM samApta honA hI caahie| dhyAna rahe, yahA~ mithyA paramparAoM ke naSTa hone kI bAta hai, samyak paramparAoM kI nhiiN| kRpayA isameM apane pakSa kA vyAmoha chor3akara vicAra kareM to avazya hI satyatA hAtha aavegii| ata: isa viSaya para sabhI ko ekabAra avazya gaharAI se vicAra karanA caahie| - DaoN. mahAvIra jaina jinavANI ziva sopAnI hai, jinavANI ziva sopAnI......... prathama caraNa hai samyak darzana jo bhavijana pahicAnI hai|jinvaannii| dvitIya caraNa haiM pA~ca aNuvrata pA~ca pApa kI hAnI hai|jinvaannii|| tRtIya caraNa hai sAmAyikavrata tAkU~ dhyAveM jJAnI hai|jinvaannii|| cauthA caraNa car3he jaba bhavijana proSadhavrata kI ThAnI hai|jinvaannii|| paMcama sacita tyAga meM lete prAsuka bhojana pAnI hai jinvaannii|| chaThaveM caraNa tajeM nizibhojana navakoTI se jJAnI hai|jinvaannii|| caraNa sAtaveM brahmacarya vrata laheM tajeM saba rAnI hai|jinvaannii|| caraNa AThaveM hoMya ve-khaTaka taja Arambha nizAnI hai|jinvaannii|| navameM Avazyaka vastrAdika letA bhojana pAnI hai|jinvaannii|| dasaveM caraNa car3he jaba bhavijana anumati taje virAnI hai|jinvaannii|| gyArahaveM jaba caraNa car3he uddiSTa tyAga taba AnI hai| jinvaannii|| bArahaveM jaba caraNa car3he munivrata pAleM sukhadAnI hai|jinvaannii|| teraha tresaTha prakRti nAzakara hove kevalajJAnI hai|jinvaannii|| caraNa caudahaveM zukladhyAna gaha pAve ziva rajadhAnI hai|jinvaannii| - premacanda jaina "vatsala" -
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 19 27 svAvalambana bar3hAo ! anantavIrya kevalI se dharmazravaNa karane ke uparAnta, rAmacandra isa prakAra vicArane lage - AtmA kA svarUpa to nirAvalambI hai, pUrNa nirAvalambI ho jAnA hI AtmA kI pUrNa svatantratA hai / isa jIva ko jitanA 'para' kA avalambana hai, utanI hI isakI parAdhInatA hai aura utanA hI isake pAsa parigraha hai / parigraha kA artha hI hai, parAvalambana / bhItara jitanI kamajorI hIna hotI hai athavA sabalatA AtI hai, utanA hI bAhara kA avalambana chUTatA calA jAtA hai| vaha AMtarika sabalatA apane nija svabhAva ko grahaNa karane se hI hotI hai| 1 jIva ko pahale yaha samajhanA hogA ki bAharI avalambana merI mahAnatA athavA bar3appana kA dyotaka nahIM; apitu merI parAdhInatA kA hI dyotaka hai / vastutaH jIva ko usa avasthA ko prApta karanA hai, jahA~ para koI bhI avalambana na rhe| yaha tabhI ho sakatA hai, jaba AtmA apanI pUrNa svasthatA ko prApta ho jaae| bAharI parigraha to asala meM AtmA kI garIbI ko hI batA rahA hai| agara yaha bhItara se bharA hotA to bAhara se bharane kI ise jarUrata hI nahIM hotI / ise 'para' kI jarUrata hai - yahI to isakI garIbI hai| jisakI sArI jarUrateM pUrI ho gayIM arthAt jisakI koI jarUrata hI nahIM rahI, vahI amIra hai, vahI vaibhavazAlI hai jarUrata kama kara lenA eka bAta hai; lekina jarUrata na raha jAnA bilkula dUsarI taraha kI bAta hai / jitanA bhI vyAvahArika AcaraNa kA upadeza diyA gayA hai, vaha isIliye diyA gayA hai ki vyakti 'para' ke avalambana se haTe / parantu yaha adhUrI bAta hai, pUrI bAta taba hogI jaba vaha sAtha meM svAvalambana ko prApta kara use bar3hAtA jAe / vAstava meM jitanA svAvalambana bar3hegA, utanA hI parAvalambana chUTegA / agara kisI ne parastrI kA tyAga kiyA hai, to usane saMsAra kI samasta
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 striyoM kA avalambana chor3akara mAtra eka strI kA avalambana rakhA hai| isakA artha hai ki usakI parAdhInatA aba mAtra eka strI taka hI sImita hai| jaba usakA svAvalaMbana aura bar3hatA hai, to eka strI kI bhI jarUrata nahIM rhtii| isI prakAra dhana-vaibhava kI bAta hai| jitanA svAvalaMbana bar3hatA jAtA hai, utanA hI bAhya avalambana chUTatA jAtA hai| ataH hameM apanI dRSTi yaha banAnI hogI ki parAvalambana jIva kI hInatA hai, vaibhava nhiiN| ___jo jIva parigraha ko parAdhInatA samajhatA hai, vaha svAvalaMbana bar3hAtA hai aura parigraha se haTa jAtA hai; parantu jisane parigraha ko vaibhava mAna rakhA hai, vaha usase nahIM chUTa sktaa| vAstava meM dUsare se to saba chUTe hue hI haiM, unheM kevala apane mamatvabhAva ne hI bA~dha rakhA hai| ___ udhara kevalI bhagavAna se dharmazravaNa karane ke bAda indrajit aura meghavAhana ne apane pUrvabhava pUche kevalajJAnI ne isaprakAra batalAyA - ____ kauzAmbI nAmaka nagarI meM do bhAI rahate the| eka kA nAma prathama thA aura dUsare kA nAma pazcima thaa| donoM bahuta daridra the| eka dina kI bAta hai ki vihAra karate hue vahA~ bhavadatta nAmaka munirAja aaye| donoM bhAiyoM ne una munirAja se dharmazravaNa karake gyArahavIM pratimA ke vrata dhAraNa kara liye| ve kSullaka' zrAvaka ho gye| bhavadatta munirAja ke darzana hetu vahA~ kauzAmbI nagarI kA rAjA indra bhI AyA huA thaa| mahAjJAnI munirAja use dekhakara samajha gaye ki isakA mithyAdarzana durnivAra hai| ataH ve upekSAbhAva se baiThe rahe, usa rAjA ko upadeza dene meM unhoMne koI ruci nahIM dikhlaaii| tadanantara rAjA ke cale jAne para usI nagarI kA nandI nAmaka eka jinabhakta seTha bhI munirAja ke darzana ke liye aayaa| munirAja ne vAtsalyapUrvaka upadeza Adi ke dvArA use AdRta kiyA, jise dekhakara pazvima nAmaka bhAI ne yaha nidAna kiyA ki maiM dharma ke prasAda se isa seTha kA putra bnuuN| usake bar3e bhAI aura guru donoM ne use bahuta samajhAyA ki
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 jinazAsana meM nidAna karanA ati nindanIya hai; lekina vaha kubuddhi nahIM samajha sakA aura marakara nandI seTha kI patnI indumukhI ke garbha meM aayaa| bar3e-bar3e rAjAoM ne use nAnA prakAra ke nimittoM se mahApuruSa samajhA aura janma hote hI aneka rAjAoM ne isake pitA ke pAsa aneka upahAra bheje| usakA nAma rativardhana rakhA gyaa| sabhI rAjA, yahA~ taka ki kauzAmbI nagarI kA rAjA indra bhI usakI sevA meM tatpara rahane lgaa| udhara usakA pUrvabhava kA bar3A bhAI marakara svarga gyaa| usane choTe bhAI ke jIva ko sambodhane ke liye kSullaka kA rUpa dhAraNa kiyA aura rativardhana ke pAsa AyA; kintu rativardhana dhana-vaibhava ke mada meM aMdhA ho gayA thaa| ataH usane kSullaka ko ghara ke bhItara nahIM Ane diyaa| taba usa deva ne kSullaka kA rUpa chor3akara rativardhana kA hI rUpa dhAraNa kara liyA aura asalI rativardhana ko pAgala jaisA banAkara jaMgala meM dUra khader3a diyA, phira usake pAsa jAkara bolA ki aba kaho, tumhArA kyA hAla hai? rativardhana usake caraNoM meM jhuka gyaa| taba usa deva ne use pUrvabhava kI bAta batAyI ki pahale hama donoM bhAI the, maiM bar3A thA aura tU choTA thA, hama donoM ne kSullaka ke vrata dhAraNa kiye the| tUne nandI seTha kA putra hone kA nidAna kiyA thaa| ataH marane ke bAda tU vahI huaa| tUne dhana-vaibhava prApta kiyA aura maiM marakara svarga pahu~cA huuN| deva ke mukha se yaha vRttAnta sunakara rativardhana pratibodha ko prApta huA aura use samyaktva kI prApti ho gyii| vaha muni ho gyaa| munivrata kA pAlana karake rativardhana kA jIva svarga meM apane bhAI ke pAsa jAkara deva huaa| isake bAda ve donoM bhAI svarga se Akara vijaya nAmaka nagara meM urva aura urvasa nAma ke rAjakumAra hue| ve donoM rAjakumAra jinadharma kI ArAdhanA karake punaH svarga meM deva hue| phira vahA~ se Akara tuma donoM bhAI indrajit evaM meghavAhana hue ho| rativardhana kI mAtA indumukhI hI isa bhava meM mandodarI huI hai| isaprakAra apane pUrvabhava sunakara ve donoM bhAI saMsAra kI mAyA se
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 ___30 virakta ho gye| unhoMne jinadIkSA aMgIkAra kara lii| kumbhakarNa, mArIca, maya Adi aneka bar3e-bar3e vidyAdhara bhI unake sAtha saMsAra se virakta ho, viSaya-kaSAyoM kA tyAga karake muni ho gye| rAnI mandodarI pahale pati tathA aba putroM ke viyoga se atyanta vyAkula huI aura zokavaza mUrchita ho gyii| use zazikAntA nAmaka AryikA ne upadeza diyA - he mandodarI ! isa saMsAra cakra meM jIvoM ne ananta bhava dhAraNa kiye haiN| aba tU vilApa karanA chor3a aura nizcalatA dhAraNa kr| yaha saMsAra asAra hai, kevala eka jinadharma hI sAra hai| tU jinadharma kI ArAdhanA kara aura duHkha se nivRtta ho jaa| AryikA mAtAjI Age kahA - duHkha aura kaSTa ye donoM eka bAta nahIM haiN| donoM alaga-alaga haiM, donoM ke kAraNa bhI alaga-alaga haiM, kaSTa bAharI padArthoM yA sthitiyoM ke sadbhAva athavA abhAva meM hotA hai, jabaki duHkha eka Antarika ghaTanA hai; isaliye sAre kaSTa miTa jAyeM, taba bhI duHkha nahIM mitttaa| kaSTa aura duHkha ke tala alaga-alaga haiN| kaSTa aneka prakAra kA hai, jabaki duHkha eka hI prakAra kA hai| duHkha asuvidhA nahIM hai| ataH samUcI suvidhAe~ milane para bhI isa jIva kA duHkha dUra nahIM hotaa| duHkha bAhara se Ane vAlI koI cIja nahIM; apitu aMtaraMga se Ane vAlI hai, jabaki kaSTa bAhara se sambandhita hai| duHkha ajJAna hai| ataH yadi antaHprakAza kI upalabdhi ho, to duHkha miTa sakatA hai| duHkha kA sambandha 'para' meM apanApanA mAnane se hai| ataH vaha taba taka nahIM miTegA, jaba taka apane Apako pahacAnane kA samyak puruSArtha karake 'para' meM apanApanA na miTA diyA jaaye| yadi yaha jIva svarga meM calA jAe aura ise saba manacAhI suvidhAyeM prApta ho jAe~, taba bhI isakA kaSTa to avazya miTa jAyegA; parantu duHkha nhiiN| ataH hameM para ko apane sukha kA kAraNa mAnanA chor3akara svAvalambana ko hI sukha kA kAraNa jAnakara use apanA kara sadA sukhI honA hI zreyaSkara hai| jainakathA saMgraha bhAga-4 se sAbhAra
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 zrI jIvandharasvAmI kA caritra zrI mahAvIrasvAmI ke samaya meM zrI jambUsvAmI se pUrva hue kAmadeva padavI dhAraka, tadbhava mokSagAmI puNya-pApa kI vicitratA U~cA-nIcA jo kare, usako kahate krm| karma rahita jo avasthA, usako kahate dhrm|| puNya-pApa hai karma, U~cA-nIcA vaha kre| dharma kaheM usako prabhU jo uttama sukha meM dhre|| jambUdvIpa ke bharatakSetra meM hemAMgada deza kI rAjapurI nAmaka nagarI ke rAjA satyandhara yadyapi gUr3ha rahasyoM ko jAnanevAle dUradarzI evaM vivekI the, tathApi honahAra ke anusAra ve AORTER apanI rAnI vijayA para LEHERONTER itane adhika Asakta the ki ve sadA unake hI sAtha samaya bitAyA karate the| isI kAraNa unhoMne eka dina maMtriyoM ke samajhAne para bhI unakI eka na mAnI aura rAjya kI sampUrNa sattA maMtrI kASThAMgAra ko soMpa dii| - isaprakAra rAja-kAja ke kAryoM kI upekSA kara ve rAnI ke moha meM hI magna ho gye| eka dina rAnI vijayA ne rAtri ke pichale prahara meM tIna svapna dekhe(1) eka bar3A azoka vRkSa dekhate-dekhate hI naSTa ho gyaa| (2) eka navIna evaM sundara azoka vRkSa dekhane meM aayaa| (3) AkarSaka ATha puSpamAlAe~ dikhAI dii| .. bitAyA jA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 prAtaH rAnI ne apane nitya karttavyoM se nibaTakara rAjA se svapnoM kA phala puuchaa| rAjA ne prathama svapna ko chor3akara zeSa do svapnoM kA phala isa prakAra batAyA- (1) tumheM zIghra hI putraratna kI prApti hogI evaM (2) usakI ATha sundara aura sampanna gharAne kI kanyAoM se zAdI hogii| rAjA dvArA prathama svapna kA phala na batAye jAne para rAnI ne anumAna lagAyA ki prathama svapna ke phala meM avazya hI ramjA kA aniSTa garbhita hai; ata: vaha atyanta duHkhI huii| kucha kAla pazcAt rAnI ko garbhavatI jAnakara rAjA ne apanA maraNa nikaTa hai - yaha jAna liyA; ataH unhoMne garbhastha zizu evaM rAnI kI rakSArtha eka kekIyaMtra (eka prakAra kA vAyuyAna) banavAyA aura rAnI ko kekIyaMtra meM biThAkara AkAza meM ghumAne kA abhyAsa prArambha kiyaa| isI bIca kASThAMgAra ko vicAra AyA ki "rAjya ke sabhI kArya to maiM hI niSpanna karatA hU~, phira rAjA satyandhara kahalAe - yaha kahA~ kI rIti hai; kyoM na maiM rAjA kA vadha karake svayaM hI rAjA bana jaauuN|" usane apanA yaha khoTA vicAra "yaha kahate hue ki yaha bAta mujhe eka deva bAra-bAra kahatA hai" jaba anya maMtriyoM ko batAyA, taba lagabhaga sabhI maMtriyoM ne isa vicAra kA virodha kiyA; parantu kASThAMgAra ke sAle maMthana ne usake isa khoTe vicAra kA samarthana kiyA aura kASThAMgAra ne rAjA satyandhara ko mArane ke liye senA ko Adeza de diyaa| senA dvArA apane para AkramaNa ke samAcAra sunakara rAjA ne sarvaprathama rAnI evaM garbhastha putra ke rakSArtha rAnI ko kekIyantra meM biThAkara yaMtra ko AkAza mArga se anyatra bheja diyaa| bhejane ke pUrva rAjA ne rAnI vijayA ko kucha Avazyaka udbodhana diyA, jo isaprakAra hai - "he rAnI ! tuma zoka mata kro| jisakA puNya kSINa ho jAtA hai, usako udaya meM Aye pApa karma ke phala meM prApta duHkha ko to bhoganA hI par3atA hai| apanA bhI aba puNya kSINa ho gayA hai aura pApa kA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 udaya A gayA hai| ataH hama para duHkha aura ApattiyoM kA AnA to anivArya hI hai| jisaprakAra kSaNabhaMgura jala kA bulabulA adhika dera taka nahIM Tika sakatA, usItaraha yauvana, zarIra, dhana-daulata, rAja-zAsana Adi anukUla saMyoga bhI kSaNabhaMgura hI haiN| isa kAraNa ina anukUla saMyogoM kA viyoga honA apratyAsita nahIM hai| ataH tuma zoka mata kro| yadyapi yaha saba mere mohAsakta hone kA hI duSpariNAma hai; para.... ..... jo honA thA vahI to huA hai| tumhAre svapnoM ne pahale hI hameM ina saba ghaTanAoM se avagata karA diyA thaa| svapnoM ke phala yahI to darzAte haiM ki aba apanA puNya kSINa ho gayA hai; ataH vastu svarUpa kA vicAra kara dhairya dhAraNa kro|" - isataraha rAjA ne rAnI ko smjhaayaa| rAnI ko kekIyantra meM biThAkara yaMtra ko AkAza mArga se bhejane ke bAda rAjA ko svayaM apanI hI senA se yuddha karanA pddaa| kucha samaya pazcAt yuddha kI vyarthatA ko jAnakara rAjA virakta ho gaye aura sallekhanApUrvaka zarIra kA tyAga kara svarga meM deva hue| kekIyantra ne garbhavatI rAnI vijayA ko rAjapurI kI zmazAna bhUmi meM pahu~cA diyaa| vahIM rAnI ne jIvandharakumAra ko janma diyaa| usI samaya campakamAlA nAmaka devI ne dhAya mA~ ke veza meM Akara rAnI se kahA ki Apa apane putra ke lAlana-pAlana kI cintA chor3a do| usakA pAlanapoSaNa to rAjakumArocitta hI hogaa| rAnI ne putra ko rAja mudrAMkita aMgUThI pahanAI aura svayaM vahIM jhAr3iyoM meM chipa gii| tabhI gaMdhotkaTa seTha apane navajAta mRta putra ke antima saMskAra hetu vahA~ Aye aura avadhijJAnI muni ke bacanAnusAra navajAta jIvita putra ko khojane lge| seTha ko rAjaputra jIvandhara mila gaye, vaha rAjaputra jIvandhara ko lekara ghara pahuMcA aura apanI patnI sunandA se
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 bolA ki "are bhAgyavAn ! yaha apanA putra to jIvita hai, marA nahIM hai, ataH aba isakA bhalIprakAra lAlana-pAlana kro|" seThAnI sunandA bhI yaha jAnakara khuza huI ki ahA ! "merA putra jIvita puNya-pApa ke udaya meM bhI kaisI-kaisI citra-vicitra paristhitiyA~ banatI haiM ? koI kalpanA bhI nahIM kara sktaa| eka ora aisA pApodaya, jisake udaya meM bhayaMkara evaM duHkhada pratikUla paristhitiyoM kI bharamAra aura dUsarI ora puNyodaya bhI aisA ki mAnavoM kI to bAta hI kyA ? devIdevatA bhI sahAyaka ho jAte haiM, sevA meM upasthita ho jAte haiN| ___ yadyapi pApodaya ke kAraNa jIvandharakumAra kA janma zmazAna (maraghaTa) meM huA, janma ke pUrva hI pitA satyandhara svargavAsI ho gaye, mA~ vijayA bhI asahAya ho gaI; parantu sAtha hI puNyodaya bhI aisA ki sahayoga aura surakSA hetu svarga se devI bhI daur3I-daur3I A gii| puNyavAna jIva kahIM bhI kyoM na ho, use vahIM anukUla saMyoga svataH sahaja hI mila jAte haiN| vijayArAnI ke prasava hote hI tatkAla campakamAlA nAmaka devI dhAya ke bheSa meM vahA~ zmazAna meM jA phuNcii| usane apane avadhijJAna se yaha jAnA ki - isa bAlaka kA lAlana-pAlana to rAjakumAra kI bhA~ti zAhI ThATabATa se hone vAlA hai| ataH devI ne vijayArAna' ko MAlacilitSADO
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 / ___35 Azvasta kiyA ki Apa isa bAlaka ke pAlana-poSaNa kI cintA na kreN| isa bAlaka kA pAlana-poSaNa bar3e hI pyAra se kisI kulIna khAnadAna meM rahakara dharmapremI zrImanta dampatti dvArA yogyarIti se hogaa| devI dvArA kI gaI bhaviSyavANI ke anusAra hI jIvandharakumAra seTha gandhotkaTa aura usakI seThAnI sunandA ke ghara sukhapUrvaka rahate hue zukla pakSa ke candramA kI bhA~ti vRddhiMgata hone lge| udhara vijayArAnI bhI vana meM tapasviyoM ke Azrama meM jAkara dharma ArAdhanA karate hue apane mAnava jIvana ko saphala karane lgiiN| kucha kAla pazcAta sunandA ne naMdADhya nAma ke putra ko janma diyaa| naMdADhya ke sAtha hI jIvandhara kA lAlana-pAlana huA aura AryanandI nAmaka guru ke pAsa jIvandhara kA vidyAbhyAsa huA, jisase vaha thor3e hI samaya meM udbhaTa vidvAna bana gyaa| ___ eka dina AryanandI ne (jo isI bhava meM isase pahale muni the aura bhasmaka vyAdhi ke kAraNa unheM apane guru kI AjJAnusAra muni avasthA kA tyAga karanA par3A thaa|) jIvandhara ko eka kathAnaka ke bahAne apanA hI pUrva vRttAnta sunaayaa| jo isaprakAra hai - ___"vidyAdharoM ke adhipati eka lokapAla nAma ke nyAyapriya prajApAlaka rAjA rAjya karate the, ve svayaM to dharmAtmA the hI, prajA ko bhI samaya-samaya para dharmopadeza diyA karate the| eka bAra rAjA lokapAla ne dhanAdi vaibhava se unmatta hue apane prajAjanoM ko unake vaibhava kI meghoM kI kSaNabhaMguratA se tulanA karake unake vaibhava evaM aizvarya kI kSaNabhaMguratA kA jJAna karAyA tathA svayaM bhI kSaNabhaMgura meghamAlA dekha kara isa kSaNika saMsAra se virakta hokara muni ho gye| akasmAta unheM mahAbhayaMkara bhasmaka roga ho gyaa| ataeva apanA muniliMga cheda kara roga zamana ke lie bhojanArtha yatra-tatra bhaTakane lge| eka dina ve gandhotkaTa seTha ke yahA~ bhojana kI icchA se unakI bhojana zAlA meM gaye, vahA~ tuma bhI bhojana kara rahe the| tumane unakI bhojanecchA ko samajha liyaa| taba tumane rasoiyA ko unheM bhojana karAne kA
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 nirdeza diyaa| bhojanazAlA meM jitanI khAdya sAmagrI thI usako khA lene para usakI bhUkha zAnta nahIM huii| taba tumane apane bhojana meM se kucha bhojana unheM de diyA, usameM se eka grAsa khAte hI usakA bhasmaka roga turanta hI zAnta ho gyaa| taba usane isa upakAra ke badale tumhe udbhaTa vidvAna banAne kA nirNaya liyaa|" isa kathAnaka ko sunakara jIvandhara kumAra samajha gaye ki yaha vRttAnta mere guruvarya zrI AryanandI jI kA hI hai| isake pazcAt AryanandI ne jIvandharakumAra ko unake pitA rAjA satyandhara, seThagandhotkaTa aura duSTa kASThAMgAra kA vAstavika paricaya diyaa| vastusthiti jAnakara jIvandharakumAra kASThAMgAra kI duSTatA para atyanta krodhita hue aura kASThAMgAra ko mArane ke liye udyata ho gye| para guru AryanandI ne eka varSa taka kASThAMgAra ko na mAranerUpa gurudakSiNA jIvandharakumAra se lii| tathA apane Upara kiye gaye upakAra kA kRtajJatA pUrvaka badalA cukAkara arthAt jIvandhara ko udbhaTa vidvAna banAkara AryanandI ne punaH munidIkSA dhAraNa kI aura usI bhava se mokSa pdhaare| rAjapurI nagarI meM hI eka nandagopa nAma kA gvAlA rahatA thaa| eka dina kucha bhIloM ne usakI gAyeM roka liiN| taba du:khI hokara usane rAjA kASThAMgAra se gAyeM chur3Ane ke liye pukAra lgaaii| rAjA ne apanI senA bhIloM se gAyeM vApisa lAne ke liye bhejI, para jaba senA bhI gAyeM vApisa lAne meM samartha nahIM huI taba nandagopa ne nagara meM ghoSaNA karAI ki "jo vyakti merI gAyeM chur3Akara lAyegA use sAta sone kI putaliyA~ puraskAra rUpa meM dUMgA aura
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 sAtha hI apanI kanyA kA vivAha usake sAtha kara duuNgaa|" jIvandhara ne ghoSaNA karanevAloM ko rokA aura svayaM jaMgala meM jAkara bhIloM se gAyeM chur3A laaye| tadanantara nandagopa kI kanyA kA vivAha apane mitra padmAsya ke sAtha sampanna karA diyaa| rAjapurI nagarI meM hI zrIdatta nAma ke eka vaizya rahate the| ve ekabAra dhana kamAne ke uddezya se naukA dvArA anya dvIpa meM gaye hue the| dhanArjana ke pazcAt jaba ve vApisa lauTa rahe the, taba bhArI varSA ke kAraNa jaba naukA DUbane lagI, taba zrIdatta naukA para baiThe hue zokamagna vyaktiyoM ko samajhAte haiM ki yadi Apa loga vipatti se Darate ho to vipatti ke kAraNabhUta zoka kA parityAga kro| ___ "he vijJa puruSo! zoka karane se vipatti naSTa nahIM hotI, balki yaha vipattiyoM kA hI bulAvA hai, vipatti se bacane kA upAya nirbhayatA hai aura vaha nirbhayatA tattvajJAniyoM ke hI hotI hai, ataH tumako tattvajJAna prApta karake nirbhaya honA caahie| tattvajJAna se hI manuSyoM ko isa loka va paraloka meM sukhoM kI prApti hotI hai|" __ zrIdatta Age kahate haiM ki- "tattvajJAna arthAt vastusvarUpa kI yathArtha samajha evaM sva-para bhedavijJAna aura AtmAnubhUti hone para duHkhotpatti kI hetubhUta bAhya vastu bhI vairAgyotpatti kA kAraNa bana kara sukhadAyaka ho jAtI hai|" zrIdatta Atmasambodhana karate hue apane Apa se kahatA hai ki - "he Atman ! jisaprakAra krodha laukika aura pAralaukika donoM sukhoM para pAnI phera detA hai, ThIka usIprakAra tRSNA rUpI agni ubhaya loka ko naSTa karane vAlI hai|" isaprakAra zrIdatta to sambodhana karate rahe aura naukA ativRSTi ke kAraNa samudra meM DUba gaI ; parantu zrIdatta svayaM eka lakar3I ke sahAre kisI deza ke kinAre pahu~ca gye| vahA~ eka aparicita vyakti milA, vaha seTha zrIdatta ko kisI bahAne vijayArdha parvata para le gayA aura vahA~ pahu~ca kara kahA ki "vAstava meM
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaiAdharma kI kahAniyA~ bhAga-19 .... 38 tumhArI naukA DUbI nahIM hai, vaha to surakSita hai| maiM gAndhAra deza kI nityAloka nagarI ke rAjA garur3avega kA sevaka hU~, unake sAtha ApakI paramparAgata mitratA hai| unheM apanI putrI ke vivAha ke liye Apake sahayoga kI apekSA hai| ataH unhoMne mujhe Apako apane pAsa lAne kA nirdeza diyA thaa| samaya kA abhAva evaM anya upAya na hone se maiMne Apake mana meM naukA naSTa hone kA bhrama utpanna kiyA aura Apako yahA~ le AyA huuN| aba Apa prasanna hokara apane mitra garur3avega se miliye aura unakI samasyA ke samAdhAna meM sahayoga diijiye|" zrIdatta seTha aura rAjA garur3avega kA bahuta samaya bAda milana huA, rAjA garur3avega ne zrIdatta ko apanI kanyA gandharvadattA sauMpate hue kahA - "rAjapurI nagarI meM vINA vAdana meM jo ise jItegA vahI isakA pati hogaa|" __ zrIdatta gandharvadattA ko lekara ghara Aye aura apanI patnI ko saba samAcAra sunaayaa| zrIdatta ne rAjAjJA lekara svayaMvara maNDapa kI racanA kI aura rAjapurI nagarI meM ghoSaNA karAI ki "jo merI kanyA gandharvadattA ko vINA vAdana meM harAyegA, vahI usakA pati hogaa|" ___ jaba gandharvadattA ke sAtha vINA-vAdana meM sabhI pratyAzI hAra gaye, taba jIvandharakumAra ne apanI ghoSavatI vINA bajAkara gandharvadattA para vijaya prApta kI, pariNAma svarUpa unakA vivAha gandharvadattA se sampanna huaa| isa ghaTanA se kASThAMgAra ko IrSA utpanna huI, usane upasthita saba rAjAoM ko jIvandharakumAra ke viruddha bhar3akAyA aura unheM jIvandharakumAra se yuddha karane kI preraNA dI; para sabhI rAjA yuddha meM jIvandharakumAra se parAjita hue| ___ vasanta Rtu meM eka dina jIvandhara jalakrIr3A dekhane nadI kinAre gaye hue the| vahA~ eka kutte ne yajJa sAmagrI ko jUThA kara diyA thA, jisake kAraNa duSTa logoM ne usa kutte ko mAra-mArakara maraNAsanna kara diyA thaa| usa kutte ko jIvandharakumAra ne NamokAra mahAmaMtra sunAyA; jisase vaha kutte kA jIva mara kara yakSendra ho gyaa| kRtajJatAvaza yakSendra jIvandharakumAra ke pAsa AyA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ EGISTRY MOH MULNA jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 aura unase bolA ki "maiM ApakA sevaka hU~, kRtajJa huuN| Apatti ke samaya Apa mujhe mAtra smaraNa kIjiye, maiM ApakI sevA ke liye upasthita rhuuNgaa|" itanA kahakara yakSendra calA gyaa| ___ idhara jalakrIr3A ke liye do sakhiyA~ suramaMjarI aura guNamAlA bhI AyI huI thIM, unake pAsa apanA-apanA eka vizeSa prakAra kA cUrNa thaa| jisakI zreSThatA para una donoM meM Apasa meM vivAda ho gyaa| vivAda samApta karane hetu yaha taya huA ki jisakA cUrNa anutkRSTa hogA, vaha nadI meM snAna kiye binA hI ghara lauTa jaayegii| cUrNa kA aneka parIkSakoM ne parIkSaNa kiyA para koI sahI nirNaya para nahIM pahu~ca skaa| anta meM jIvandharakumAra ne pratyakSa parIkSaNa kara guNamAlA ke candrodaya nAmaka cUrNa ko sarvottama siddha kara diyaa| nirNaya jAnakara suramaMjarI atyanta du:khI huii| guNamAlA ke anunaya-vinaya karane para bhI snAna kiye binA hI ghara vApisa calI gii| guNamAlA nadI meM snAna karane ke pazcAt jaba ghara lauTa rahI thii| taba vaha mArga meM eka madonmatta hAthI ke ghere meM A gyii| yaha dekhakara jIvandharakumAra ne apane kuNDala se taDita kara hAthI ko vaza meM kara liyA aura guNamAlA ko saMkaTa se mukta kiyaa| sahaja hI guNamAlA aura jIvandharakumAra meM paraspara sneha ho gyaa| ataH unake mAtA-pitA ne una donoM kA utsAha pUrvaka vivAha sampanna karA diyaa| ___ kuNDala dvArA hAthI ko vaza meM karane ke kAraNa kASThAMgAra jIvandhara se bahuta aprasanna/krodhita thA; kyoMki vaha madonmatta hAthI unakA thA aura
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 apamAnita hAthI ne khAnA-pInA chor3a diyA thaa| kASThAMgAra ne jIvandharakumAra ko bandI banAne ke lie gandhotkaTa ke ghara para senA bhejii| jIvandharakumAra ne senA se yuddha karanA cAhA; kintu seTha gandhotkaTa ne jIvandharakumAra ko yuddha karane se roka diyA aura unhoMne svayaM jIvandharakumAra ke hAtha bAMdhakara kASThAMgAra ke pAsa bheja diyaa| jIvandharakumAra ke hAtha ba~dhe hue dekhakara bhI krodhI kASThAMgAra ne jovandharakumAra ko mArane ke liye senA ko Adezita kiyaa| jIvandharakumAra ne yakSendra kA smaraNa kiyaa| smaraNa karate hI yakSendra vahA~ upasthita huA aura jIvandharakumAra ko apane sAtha candrodaya parvata para le gayA aura vahA~ para unakA vizeSa Adara satkAra kiyaa| unheM nimna tIna maMtra diye prathama maMtra meM - icchAnukUla veSa badalane kI zakti thii| dUsare maMtra meM - manamohaka gAnA gAne kI zakti thI tathA tIsare maMtra meM - hAlAhala viSa ko dUra karane kI zakti thii| aura kahA ki -"Apa eka varSa meM apanA rAjya prApta karoge aura rAjya sukha bhogakara isI bhava se mokSa prApta kroge|" candrodaya parvata se jIvandharakumAra tIrtha vandanA ko nikale, mArga meM kyA dekhate haiM ki eka jaMgala meM bhayaMkara dAvAgni lagI huI hai, usameM hAthiyoM ke samUha ko jalate hue dekhakara unheM unakI rakSA kA bhAva utpanna huaa| puNyapuruSa jIvandharakumAra kI bhAvanAnusAra tathA hAthiyoM ke puNyodayAnusAra usI samaya mUsalAdhAra varSA huI, jisase hAthiyoM kI rakSA ho gii| satya hI kahA hai ki - "puNyavAna kI icchA saphala hI hotI hai|" tIrtha vandanA karate hue jIvandharakumAra candrAbhA nagarI phuNce| vahA~ ke rAjA dhanamitra kI putrI padmA sarpadaMza se maraNAsanna avasthA meM thii| jIvandhara ne 'viSahAna maMtra' se rAjakumArI padmA ko sarpaviSa se mukta kiyaa| rAjA dhanamitra ne prasanna hokara jIvandharakumAra ko AdhA rAjya diyA evaM rAjakumArI padmA kA unase vivAha kara diyaa| isaprakAra jIvandharakumAra ne yakSendra se prApta maMtra zaktiyoM kA sadupayoga
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ AL jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 karake paropakAra kA kArya hI kiyaa| hameM bhI aisA hI karanA cAhie, na to usase garva karanA cAhie aura nA hI usakA durupayoga karanA caahie| candrAbhA nagarI se tIrthavandanA karate hue jIvandharakumAra eka tApasI logoM ke Azrama meM phuNce| vahA~ mithyAtapa karate hue tapasviyoM ko dekhakara jIvandhara ko karuNA utpanna huii| unhoMne una tapasviyoM ko vastusvarUpa kA yathArthajJAna karAyA evaM unheM jinadharma meM pravRtta kiyaa| Age tIrtha vandanA karate hue jIvandharakumAra dakSiNa deza ke eka sahasrakUTa jinamandira meM phuNce| usa mandira ke kivAr3a anekoM varSoM se banda the| jIvandharakumAra ne mAtra bhagavAna kI stuti prArambha kI aura mandira ke dvAra svayaM hI khula gye| __mandira ke sAmane baiThA huA paharedAra jIvandharakumAra ke pAsa AyA aura bolA - "he bhAgyavAna! isa kSemapurI nagarI meM seTha subhadra rahate haiM, maiM unakA guNabhadra nAma kA naukara huuN| seTha subhadra ke kSemazrI nAma kI eka kanyA hai| "jyotiSiyoM ne usake janma ke samaya hI batAyA thA ki jina bhAgyavAna puruSa ke Ane para isa mandira ke kivAr3a svayaM khuleMge, vahI kSemazrI ke pati hoNge|" ataH Apa kRpayA yahIM rukie, maiM zIghra hI seThajI ko yaha zubha samAcAra dekara AtA huuN|" samAcAra milate hI seTha subhadra mandira meM Akara jIvandharakumAra se milate haiM, seThajI ko mAtra unheM dekhate hI unakI vizeSatAe~ jJAna meM A jAtI haiN| ve jIvandharakumAra ke sAtha apanI putrI kSemazrI kA vidhi pUrvaka vivAha sampanna karA dete haiN| ___ jIvandharakumAra ko kSemapurI se tIrtha vandanA hetu Age jAte samaya mArga meM eka kRSaka milA, unhoMne use dharma kA jJAna karAyA aura use vratIzrAvaka banAyA tathA use pAtra jAnakara apanI zAdI meM mile hue sabhI AbhUSaNoM ko dAna svarUpa dekara Age bar3ha gye|
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 ____ yAtrA kI thakAna miTAne ke liye ve vana meM ekAnta sthAna para vizrAma kara rahe the| itane meM hI anaMgatilakA nAma kI eka vidyAdharI yuvatI sAmane AI aura vaha unheM dekhate hI kAmAsakta ho gii| usane jIvandhara ko lubhAne ke lie strIjanya mAyAcArI ke bahuta prayAsa kiye; kintu jIvandhara aDiga rhe| itane meM hI usa yuvatI ko apane pati kI AvAja sunAI par3I, jo usake viyoga meM pAgala jaisA ArtanAda karatA huA usI ora A rahA thaa| usakI AvAja sunate hI vaha yuvatI vahA~ se calI gii| yuvaka ko du:khI dekha jIvandharakumAra ne use bahuta samajhAne kA prayAsa kiyA, tathApi vaha usake viyoga meM vihvala hI rhaa| tadanantara jIvandhara yAtrA karate hue hemAbhA nagarI meM pahu~ce aura vahA~ ke rAjA dRr3hamitra ke anurodha se rAjakumAroM ko dhanurvidyA kI kalA sikhaayii| rAjA ne prasanna hokara apanI kanyA kanakamAlA kA vivAha jIvandharakumAra ke sAtha karA diyaa| kanakamAlA se vivAha karane ke pazcAt jIvandhara anAsakta bhAva se hemAbhA nagarI meM nivAsa kara rahe the ki unheM eka dina unake bhAI naMdADhya ke akasmAt Ane kA samAcAra milaa| ve zIghra hI bhAI naMdADhya se vahA~ milane gaye aura naMdADhya ko pAkara e sannatApUrvaka usake gale mile| kuzalakSema pUchane ke bAda unhoMne naMdADhya se akasmAta Ane kA kAraNa puuchaa| ___ uttara meM naMdADhya ne batAyA ki - 'kASThAMgAra ne Apako mAra DAlA hai|' yaha jJAta hote hI maiM bhAbhI gandarbhadattA ke pAsa gyaa| vahA~ bhAbhI ko prasannacitta dekha mujhe isa bAta kA Azcarya huA ki Apake mRtyu kA samAcAra jAnakara bhI bhAbhI kaise prasanna haiM ? Akhira kyoM ? pUchane para patA calA ki unhoMne apanI vidyA ke bala se yaha saba pahale hI jJAta kara liyA thA ki Apa yakSendra dvArA surakSita haiM aura sukha-zAnti se raha rahe haiN| phira merI Apase milane kI icchA jAnakara unhoMne hI yahA~ mujhe vidyAbala se Apake pAsa bheja diyA hai| isataraha yahA~ unakI choTe bhAI se bheMTa bhI huii|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 eka dina jIvandharakumAra coroM se gAyoM ko chur3Ane jaMgala meM gaye, vahA~ apane mitra padmAsya Adi se bheMTa huii| pramukha mitra padmAsya ne kahA "hama jaba Apase milane A rahe the taba mArga meM hI eka Azrama meM vijayAmAtAjI ke darzana hue| mAtAjI ne jaba hamArA paricaya pUchA taba hamane Apake mitra hone kI bAta khii| Apako kASThAMgAra ne bandI banAyA thA, yaha sunate hI vaha mUrchita ho giiN| mUrchA dUra hone para hamane batAyA ki usI samaya ApakI yakSendra ne rakSA kI thI aura Apa svastha aura sukhapUrvaka haiN|" ___apanI janmadAtrI mAtA jIvita haiM, yaha jAnakara jIvandhara ko unase milane kI atizaya jijJAsA evaM cintA huii| ve zIghra hI Azrama meM pahu~cakara mAtAjI se mile| unhoMne kASThAMgAra se apanA rAjya prApta karane sambandhI unase salAha kI tathA mAtAjI ko AsvAsana diyA ki "maiM aba alpakAla meM svayaM rAjA banU~gA, Apa kisI prakAra kI cintA na kreN|" tadanantara jIvandhara ne mAtAjI ko apane mAmA govindarAja ke yahA~ pahu~cA diyA aura svayaM ne rAjapurI nagarI kI ora prasthAna kiyaa| eka dina zrI jIvandharakumAra rAjapurI nagarI meM bhramaNa karane gaye, taba unake pAsa eka geMda Akara girii| yaha jAnane ke lie ki geMda kahA~ se AI hai unhoMne apanI dRSTi Upara uThAI to eka sundara yuvatI dikhAI dii| ve usa yuvatI ke rUpa-saundarya para mohita ho gye| itane meM hI usa kanyA ke pitA sAgaradatta ne Akara jIvandhara se kahA ki mujhe eka nimitta jJAnI ne batAyA thA- "jisa manuSya ke Agamana se jisa dina bahuta samaya se rakhe hue tumhAre ratna bika jAyeMge, vahI manuSya merI kanyA kA pati hogaa|" Apake Agamana se mere sabhI ratna bika gaye haiN| ata: Apa merI usa kanyA ko svIkAra kro| jIvandhara kI svIkRti jAnakara sAgaradatta ne apanI kanyA kA vivAha jIvandharakumAra se karA diyaa| eka dina buddhiSeNa vidUSaka ne jIvandhara se kahA - "puruSoM kI chAyA bhI na sahane vAlI mAninI suramaMjarI ke sAtha Apa jaba vivAha kareMge, taba
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 hama Apako puruSArthI maaneNge|" jIvandhara ne suramaMjarI se vivAha karane kI yojanA bnaaii| yakSendra ke dvArA "icchAnusAra bheSa banAne" ke pradatta maMtra se eka atyanta vRddha puruSa kA bheSa banAkara suramaMjarI ke mahala meM praveza kara gye| vahA~ unhoMne maMtra siddha sarvottama gIta gAyA; jisase suramaMjarI bahuta prabhAvita huii| vRddha ko vizeSa jJAnavAna jAnakara usane apane icchita vara prApti kA upAya puuchaa| vRddha ne kahA "kAmadeva ke mandira meM jAkara usakI upAsanA karane se tumheM icchita vara kI prApti hogii|" suramaMjarI usa vRddha puruSa ke sAtha kAmadeva ke mandira meM jAne ko taiyAra ho gii| jIvandharakumAra kI yojanAnusAra usa kAmadeva ke mandira meM buddhiSeNa vidUSaka chipakara baiThA thaa| suramaMjarI ne pUjoparAnta kAmadeva se pUchA "mujhe icchita vara kaba aura kaise milegaa|" suramaMjarI kI bAta sunakara chipA huA buddhiSeNa bolA "he sundarI ! icchita vara Apako prApta ho cukA hai, vaha Apake sAtha Apake pAsa hI hai|" suramaMjarI ne vRddha kI ora dRSTi pherI to jIvandhara ko sAmane khar3A dekhakara vaha Azcarya meM par3a gaI aura lajjita ho gii| tadanantara suramaMjarI ke pitA kuveradatta jIvandhara se usakA vidhipUrvaka vivAha sampanna karA dete haiN| ___ suramaMjarI se vivAha karane ke pazcAt jIvandhara apane dharma mAtA-pitA sunandA evaM gandhotkaTa ke sAtha sukhapUrvaka rhe| phira apane mAmA govindarAja ke pAsa gye| govindarAja aneka dinoM se apane bhAnaje jIvandhara ko rAjA banAne kI yojanAoM para vicAra kara rahe the| jIvandhara ke apane ghara pahu~cane
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 para govindarAja ke vicAroM ko aura gati prApta huii| isI samaya duSTa kASThAMgAra kA patra rAjA govindarAja ke pAsa phuNcaa| usameM likhA thA ki "mahArAjA satyandhara kA maraNa madonmatta hAthI ke kAraNa huA thA; tathApi mere pApodaya ke kAraNa unake maraNa kA kAraNa prajA mujhe mAna rahI hai| ata: Apa mujhase Akara miloge to maiM nizalya ho jaauuNgaa|" patra par3hakara duSTa kASThAMgAra ke khoTe abhiprAya kA patA govindarAja ko cala gyaa| govindarAja ne bhI apanI kUTanItijJa caturAI ke sAtha "kASThAMgAra ke sAtha hamArI mitratA ho gaI hai"; aisA DhiDhorA piTavA diyA aura apanI senA ke sAtha rAjapurI nagarI ke pAsa jAkara eka udyAna meM Thahara gye| vahIM govindarAja ne apanI kanyA lakSmaNA ke liye svayaMvara maNDapa kI racanA kI aura ghoSaNA karA dI ki "jo candrakayaMtra ko bhedana karegA, usI ke sAtha lakSmaNA kA vivAha sampanna hogaa|" ghoSaNA sunakara aneka dhanurdhArI rAjAoM ne svayaMvara maNDapa meM Akara usa yaMtra ko bhedana karane kA prayAsa kiyA; para saphalatA kisI ko nahIM milii| anta meM jIvandhara AlAtacakra dvArA usakA bhedana karane meM saphala hue| isa prasaMga para hI rAjA govindarAja ne jIvandhara kA yathArtha paricaya sabako diyA - "jIvandhara mahArAjA satyandhara ke rAjaputra aura mere bhAnaje haiN| jIvandharakumAra ke isa paricaya se duSTa kASThAMgAra atyanta bhayabhIta huA tathA rAjA govindarAja ko die nimaMtraNa para pazcAtApa karane lagA; tathApi usane anya rAjAoM ke bahakAve meM Akara jIvandhara ke sAtha yuddha kI ghoSaNA kara dii| phalasvarUpa yuddha meM kASThAMgAra mArA gyaa| taba rAjA govindarAja ne jIvandhara kA rAjapurI nagarI meM vaibhava ke sAtha rAjyAbhiSeka kiyA; jisase saba ko Ananda huaa| tadanantara govindarAja ne apanI kanyA lakSmaNA' kA vivAha jIvandhara ke sAtha harSollAsapUrvaka sampanna karA diyaa| rAjA jIvandhara nIti-nyAya pUrvaka rAjapurI nagarI meM rAjya karane lge|
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ AA SE:5 na jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 kucha samaya pazcAt rAjamAtA vijayA aura sunandA ne padmA nAmaka AryikA se dIkSA grahaNa kara lI aura Atma-sAdhanA karane lgiiN| rAjA jIvandhara ne tIsa varSa taka nirvighna rIti se rAjya kiyaa| unakA prajA se putravat vyavahAra thaa| prajA atyanta sukhI aura prasanna thii| rAjya kA kara cukAnA prajA ko dAna dene ke samAna AnandakArI lagatA thaa| eka samaya rAjA jIvandhara basanta Rtu meM apanI AThoM rAniyoM ke sAtha jalakrIr3A karane ke pazcAt udyAna meM vizrAma kara rahe the| taba ve dekhate haiM ki eka bAnarI apane pati bandara kA anya bAnarI ke sAtha samparka dekhakara ruSTa aura aprasanna thii| usa bAnarI ko prasanna karane ke liye bAnara aneka ceSTAe~ kara rahA thaa| bandara ne eka kaTahala kA phala bAnarI ko denA cAhA, itane meM hI rakSaka mAlI ne Akara usa phala ko chIna liyaa| isa ghaTanA kA rAjA jIvandhara para vizeSa prabhAva par3A aura unheM vairAgya utpanna ho gyaa| unhoMne socA ki kaTahala ke phala samAna rAjya hai| maiM mAlI ke samAna hU~ aura kASThAMgAra bAnara ke samAna hai| bAraha bhAvanAoM kA cintavana karate hue jIvandhara ne jinamandira meM jAkara jinendra bhagavAna kI pUjana kii| vahIM cAraNa RddhidhArI munirAja se dharmopadeza sunane ke bAda apane pUrvabhava ke sambandha meM puuchaa| munirAja ne batAyA - "tuma pUrvabhava meM dhAtakIkhaNDa ke bhUmitilaka nagara meM pavanavega rAjA ke yazodhara nAma ke putra the| tumane vAlyAvasthA meM krIr3A karane ke liye haMsa ke baccoM ko pakar3a liyA thaa| pitA ne tumheM ahiMsAdharma kA svarUpa smjhaayaa| usake pazcAt tumheM apane usa kArya kA mana NAL Atha SAN
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 bahuta pazcAtApa huaa| pitA ke rokane para bhI tumane jinezvarI dIkSA dhAraNa kii| usa samaya ApakI AThoM patniyoM ne bhI AryikA ke vrata dhAraNa kara tumhArA anukaraNa kiyA thA, jisase tumane AThoM deviyoM sahita svarga meM deva paryAya dhAraNa kii| deva Ayu pUrNa kara isa rAjapurI nagarI ke rAjA jIvandhara hue aura ve AThoM deviyA~ tumhArI rAniyA~ huiiN| tumane pUrvajanma meM haMsa ke baccoM ko mAtA-pitA aura sthAna se alaga kara piMjar3e meM banda kiyA thaa| usake pariNAmasvarUpa tumako apane mAtA-pitA se alaga honA par3A aura bandhana meM rahanA pdd'aa|" munirAja se apane pUrvabhavoM kA vRttAnta sunakara rAjA jIvandhara kI vairAgya bhAvanA vRddhiMgata huI aura unhoMne rAjamahala meM jAkara gandharvadattA ke putra satyandhara ko rAjya bhAra sauMpA aura bhagavAna mahAvIra ke samavasaraNa meM jinadIkSA dhAraNa kii| ApakI AThoM rAniyoM ne bhI apanA zeSa jIvana AtmakalyANa karane meM lagA diyaa| munizrI jIvandharasvAmI ne ghora tapazcaraNa kiyA aura eka dina AtmasthiratApUrvaka kevalajJAna kI prApti kara anta meM revAnadI ke kinAre siddhavara kUTa (madhyapradeza) se siddhapada prApta kiyA, unheM hamArA namaskAra ho| -bra. yazapAla jaina Ye ( MantMMITAMIRad LAKRA LAHAN
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 saMsAra-vRkSa dekha terI vartamAna dazA kA eka sundara citra darzAtA huuN| eka vyApArI jahAja meM mAla bharakara videza ko claa| anekoM AzAyeM thIM usake hRdaya meN| para use kyA khabara thI ki adRSTa usake lie kyA liye baiThA hai| dUra kSitija meM se sA~ya-sA~ya kI bhayaMkara dhvani pragaTa huI, jo barAbara bar3hatI huI usakI ora Ane lgii| ghabarA gayA vaha, haiM ! yaha kyA ? tUphAna sarapara A gyaa| A~dhI kA vega mAnoM sAgara ko apane sthAna se uThAkara anyatra le jAne kI hor3a lagAkara AyA hai| sAgara ne apane abhimAna para itanA bar3A AghAta kabhI na dekhA thaa| vaha ekadama garja uThA, phukAra mArane lagA aura uchala-uchalakara vAyumaNDala ko tAr3ane lgaa| vAyu va sAgara kA yaha yuddha kitanA bhayaMkara thaa| dizAyeM bhayaMkara garjanAoM se bhara giiN| donoM naye-naye hathiyAra lekara sAmane A rahe the| sAgara ke bhayaMkara thaper3oM se AsamAna kA sAhasa TUTa gyaa| vaha eka bhayaMkara cItkAra ke sAtha sAgara ke pairoM meM gira gyaa| ghaDaDaDar3a ! oha ! yaha kyA Afata AI ? AsamAna phaTa gayA aura usake bhItara se kSaNabhara ko eka mahAna prakAza kI rekhA pragaTa huii| rAtri ke isa gahana andhakAra meM bhI isa vajrapAta ke advitIya prakAza meM sAgara kA kSobha tathA isa yuddha kA prakopa spaSTa dikhAI de rahA thaa| vyApArI kI nabz2a Upara car3ha gaI, mAnoM vaha niSprANa ho cukA hai| ___itane hI para basa kyoM ho ? AsamAna kI isa parAjaya ko megharAja sahana na kara skaa| mahAkAla kI bhA~ti kAlI rAkSasa senA garjakara Age bar3hI aura eka bAra punaH ghora andhakAra meM saba kucha vilIna ho gyaa| vyApArI aceta hokara gira pdd'aa| sAgara uchalA, gar3agar3AyA, megharAja ne jalavANoM kI ghora varSA kii| mUsalAdhAra pAnI par3ane lgaa| jahAja meM jala bhara gyaa| vyApArI aba bhI aceta thaa| do bhayaMkara rAkSasoM ke yuddha meM becAre
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 vyApArI kI kauna sune ? sAgara kI eka vikarAla trNg| oha ! yaha kyA? punaH vajrapAta huA aura usake prakAza meM.....? jahAja jora se Upara ko uchalA aura nIce girakara jala meM vilupta ho gyaa| sAgara kI goda meM samA gyaa| usake AMgopAMga idhara-udhara bikhara gye| hAya, becArA vyApArI, kauna jAne usakI kyA dazA huii| prabhAta huaa| eka taqhate para par3A sAgara meM bahatA huA koI aceta vyakti bhAgyavaza kinAre para A gyaa| sUrya kI kiraNoM ne usake zarIra meM kucha sphUrti utpanna kii| usane A~kheM kholiiN| maiM kauna hU~ ? maiM kahA~ hU~ ? yaha kauna deza hai ? kisane mujhe yahA~ pahu~cAyA hai ? maiM kahA~ se A rahA hU~? kyA kAma karane ke lie ghara se nikalA thA ? mere pAsa kyA hai ? kaise nirvAha karU~ ? saba kucha bhUla cukA hai aba vh| __use navajIvana milA hai, yaha bhI patA nahIM hai use| kisakI sahAyatA pAU~, koI dikhAI nahIM detaa| gardana laTakAye cala diyA, jisa ora mu~ha utthaa| eka bhayaMkara ciitkaar| are ! yaha kyA ? usakI mAnasika stabdhatA bhaMga ho gyii| pIche mur3akara dekhaa| meghoM se bhI kAlA, jaMgama-parvata tulya, vikarAla gajarAja DhU~r3ha Upara uThAye, cIqha mAratA huA, usakI ora daudd'aa| prabhu ! bcaao| are pathika ! kitanA acchA hotA yadi isI prabhu ko apane acche dinoM meM bhI yAda kara liyA hotaa| aba kyA banatA hai, yahA~ koI bhI terA sahArA nhiiN| daur3ane ke atirikta zaraNa nahIM thii| pathika daur3A, jitanI jora se usase daur3A gyaa| hAthI sara para A gayA aura dhairya jAtA rahA uskaa| aba jIvana asambhava hai| "nahIM pathika tUne eka bAra jihvA se prabhu kA pavitra nAma liyA hai, vaha nirarthaka na jAyegA, terI rakSA avazya hogI", (antarmana se) AkAzavANI huii| Azcarya se A~kha uThAkara dekhA, kucha santoSa huA, sAmane eka bar3A vaTavRkSa khar3A thaa| ekabAra punaH sAhasa baTorakara
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 19 50 pathika daur3A aura vRkSa ke nIce kI ora laTakatI do upazAkhAoM ko pakar3akara vaha Upara car3ha gyaa| hAthI kA prakopa aura bhI bar3ha gayA, yaha usakI mAnahAni hai| isa vRkSa ne usake zikAra ko zaraNa dI hai| ataH vaha bhI aba raha na pAyegA / apanI lambI sUMDha se vRkSa ko vaha jora se hilAne lgaa| pathika kA rakta sUkha gyaa| aba mujhe bacAnevAlA koI nahIM / nAtha ! kyA mujhe jAnA hI hogA, binA kucha dekhe, binA kucha cakhe ? "nahIM, prabhu kA nAma bekAra nahIM jaataa| Upara dRSTi uThAkara dekha", (antarmana se) AkAzavANI ne punaH AzA kA saMcAra kiyaa| Upara kI ora dekhA / madhu kA eka bar3A chattA, jisameM se bU~da-bU~da karake jhara rahA thA usakA mada / Azcarya se mu~ha khulA kA khulA raha gyaa| yaha kyA ? aura akasmAt hI - A hA hA, kitanA madhura hai yaha ? eka madhu bindu usake khule mu~ha meM gira pdd'aa| vaha cATa rahA thA use aura kRtakRtya mAna rahA thA apane ko / eka bU~da aur| mu~ha kholA aura punaH vahI svAda / eka bU~da aura.... 1 aura isI prakAra madhubindu ke eka madhura svAda meM kho gayA vaha, mAnoM usakA jIvana bahuta sukhI bana gayA hai| aba use aura kucha nahIM cAhie, eka mdhubindu| bhUla gayA vaha aba prabhu ke nAma ko / use yAda karane se aba lAbha bhI kyA hai ? dekha koI bhI madhubindu vyartha pRthvI para na par3ane paave| usake sAmane madhubindu ke atirikta aura kucha na thaa| bhUla cukA thA vaha yaha ki nIce khar3A vaha vikarAla hAthI aba bhI vRkSa kI jar3a meM sUr3a se pAnI de-dekara use z2ora-z2ora se hilA rahA hai| kyA karatA use yAda karake, madhubindu jo mila gayA hai use, mAnoM usake sAre bhaya Tala cuke haiN| vaha magna hai madhunnindu kI mastI meM / vaha bhale na dekhe, para prabhu to dekha rahe haiM / arere! kitanI dayanIya hai isa pathika kI dazA / nIce hAthI vRkSa ko samUla ukhAr3ane para tatpara hai aura Upara vaha dekho do cUhe baiThe usa DAla ko dhIre-dhIre kutara rahe
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 haiM, jisa para ki vaha laTakA huA hai| usake nIce usa bar3e andha kUpa meM, mu~ha phAr3e vikarAla dAr3hoM ke bIca lambI-lambI bhayaMkara jihvA lapalapA rahA hai jinkii| lAla-lAla netroM se, Upara kI ora dekhate hue cAra bhayaMkara ajagara mAnoM isI bAta kI pratIkSA meM haiM ki kaba DAla kaTe aura unako eka grAsa khAne ko mile| una becAroM kA bhI kyA doSa, unake pAsa peTa bharane kA eka yahI to sAdhana hai| pathabhraSTa anekoM bhUle bhaTake pathika Ate haiM aura isa madhubindu ke svAda meM khokara anta meM una ajagaroM ke grAsa bana jAte haiN| sadA se aisA hotA A rahA hai, taba Aja bhI aisA hI kyoM na hogA ? gar3a gar3a gar3a, vRkSa hilaa| madhu-makSikAoM kA santulana bhaMga ho gyaa| bhinabhinAtI huI, bhannAtI huI ve ur3IM! isa navAgantuka ne hI hamArI zAnti meM bhaMga DAlA hai| cipaTa gaIM ve saba usako, kucha sara para, kucha kamara para, kucha hAthoM meM, kucha pAvoM meN| sahasA ghabarA uThA vaha,....yaha kyA ? unake tIkhe DaMkoM kI pIr3A se vyAkula hokara eka cIkha nikala par3I usake mu~ha se, prabhu ! bacAo mujhe| punaH vahI mdhubindu| jisa prakAra rote hue zizu ke mukha meM madhu bharA rabara kA nipala dekara mAtA use sulA detI hai, aura vaha zizu bhI isa bhrama se ki mujhe svAda A rahA hai, santuSTa hokara so jAtA hai; usI prakAra punaH kho gayA vaha usa madhubindu meM aura bhUla gayA una DaMkoM kI pIr3A ko| pathika prasanna thA, para sAmane baiThe parama karuNAdhArI, zAntimUrti jagata hitakArI, prakRti kI goda meM rahane vAle, nirbhaya gurudeva mana hI mana usakI isa dayanIya dazA para (karuNAdra) A~sU bahA rahe the| Akhira unase rahA na gyaa| uThakara nikala aaye| ___"bho pathika ! eka bAra nIce dekha, yaha hAthI jisase Darakara tU yahA~ AyA hai, aba bhI yahA~ hI khar3A isa vRkSa ko ukhAr3a rahA hai| Upara vaha dekha, sapheda va kAle cUhe terI isa DAla ko kATa rahe haiN| nIce dekha ve ajagara
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ A jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 mu~ha bAye tujhe lalacAI-lalacAI dRSTi se tAka rahe haiN| isa zarIra ko dekha jisa para cipaTI huI madhu-makSikAyeM tujhe cUMTa-cUMTakara khA rahI haiN| itanA hone para bhI tU prasanna hai| yaha bar3A Azcarya hai| A~kha khola, terI dazA bar3I dayanIya hai| eka kSaNa bhI bilamba karane ko avakAza nhiiN| DAlI kaTane vAlI hai| tU nIce girakara niHsandeha una ajagaroM kA grAsa bana jaayegaa| usa samaya koI bhI terI rakSA karane ko samarthana hogaa| abhI bhI avasara hai| A merA hAtha pakar3a aura dhIre se nIce utara aa| yaha hAthI mere sAmane tujhe kucha nahIM khegaa| isa samaya maiM terI rakSA kara sakatA huuN| sAvadhAna ho, jaldI kr|" ____ parantu pathika ko kaise sparza kareM ve madhura-vacana / madhubindu ke madhurAbhAsa meM use avakAza hI kahA~ hai yaha saba kucha vicArane kA ? "basa gurudeva, eka bindu aura, vaha A rahA hai, use lekara calatA hU~ abhI Apake saath|" bindu gira cukaa| "calo bhayyA calo', punaH gurujI kI zAnta dhvani AkAza meM gUMjI, dizAoM se TakarAI aura khAlI hI gurujI ke pAsa lauTa aaii| "basa eka bUMda aura, abhI calatA hU~", isa uttara ke atirikta aura kucha na thA pathika ke paas| tIsarI bAra punaH gurudeva kA karuNApUrNa hAtha bddh'aa| aba kI bAra ve cAhate the ki icchA na hone para bhI usa pathika ko kaulI (bAhoM meM) bharakara vahA~ se utAra leM; parantu pathika ko yaha saba svIkAra hI kaba thA ? yahA~ to milatA hai madhubindu aura zAntimUrti ina gurudeva ke pAsa hai bhUkha va pyAsa, garmI va sardI tathA anya anekoM sNktt| kauna mUrkha jAye inake sAtha ? lAta mArakara gurudeva kA hAtha jhaTaka diyA usane aura kruddha hokara bolA - "jAo apanA kAma karo, mere Ananda meM vighna mata ddaalo|" gurudeva cale gaye, DAlI kaTI aura madhubindu kI mastI ko hRdaya meM liye, ajagara ke mu~ha meM jAkara apanI jIvanalIlA samApta kara dI usane / kathA kucha rocaka lagI hai Apako, para jAnate ho kisakI kahAnI hai?
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 ApakI aura merI sabakI AtmakathA hai yh| Apa ha~sate haiM usa pathika kI mUrkhatA para, kAza ! eka bAra ha~sa lete apanI mUrkhatA para bhii| isa apAra va gahana saMsAra-sAgara meM jIvana ke jarjarita pota ko khetA huA maiM calA A rahA huuN| nitya hI anubhava meM AnevAle jIvana ke thaper3oM ke kar3e aghAtoM ko sahana karatA huA, yaha merA pota kitanI bAra TUTA aura kitanI bAra milA, yaha kauna jAne ? jIvana ke utAra-car3hAva ke bhayaMkara tUphAna meM cetanA ko khokara maiM bahatA calA A rahA hU~, anAdikAla se| ___ mAtA ke garbha se bAhara nikalakara AzcaryakArI dRSTi se isa sampUrNa vAtAvaraNa ko dekhakara khoyA-khoyA-sA maiM rone lagA; kyoMki maiM yaha na jAna sakA ki maiM kauna hU~, maiM kahA~ hU~, kauna mujhe yahA~ lAyA hai, maiM kahA~ se AyA hU~, kyA karane ke lie AyA hU~ aura mere pAsa kyA hai jIvana nirvAha ke liye ? sambhavataH mAtA ke garbha se nikalakara bAlaka isIlie rotA hai| 'mAnoM meM koI apUrva vyakti hU~', aisA socakara maiM isa vAtAvaraNa meM koI sAra dekhane lgaa| dikhAI diyA mRtyurUpI vikarAla hAthI kA bhaya / Darakara bhAgane lagA ki kahIM zaraNa mile| __ bacapana bItA, javAnI AI aura bhUla gayA maiM saba kuch| vivAha ho gayA, sundara strI ghara meM A gaI, dhana kamAne aura bhogane meM jIvana ghulamila gayA, mAnoM yahI hai merI zaraNa arthAt gRhastha-jIvana; jisameM haiM aneka prakAra ke saMkalpa vikalpa, AzAyeM va niraashaayeN| yahI haiM ve zAkhAyeM va upazAkhAyeM, jinase samaveta yaha gRhastha jIvana hai vaha zaraNabhUta vRkss| AyurUpI zAkhA se saMlagna AzA kI do upazAkhAoM para laTakA huA maiM madhubindu kI bhA~ti ina bhogoM meM se Ane vAle kSaNika svAda meM khokara bhUla baiThA hU~ saba kuch| kAlarUpa vikarAla hAthI aba bhI jIvana taru ko samUla ukhAr3ane meM tatpara barAbara ise hilA rahA hai| atyanta vega se bItate hue dina-rAta Thahare
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 54 A AYIALI ALHI MEEN Kinnat viSaya THILIUILITALIA ATTES SMITHERS HT naatainment *.saMsArIz2Iba kAbimAna sapheda aura kAle do cUhe, jo barAbara Ayu kI isa zAkhA ko kATa rahe haiN| nIce mu~ha bAye hue cAra ajagara haiM cAra gatiyA~ - naraka, tiryaMca, manuSya va deva, jinakA grAsa banatA, jinameM paribhramaNa karatA maiM sadA se calA A rahA hU~ aura aba bhI nizcita rUpa se grAsa bana jAne vAlA huuN| yadi gurudeva kA upadeza prApta karake isa vilAsitA kA Azraya na chor3A to| madhumakSikAyeM haiM - strI, putra va kuTumba jo nitya cUMTa-chUTakara mujhe khAye jA rahe haiM, tathA jinake saMtApa se vyAkula ho maiM kabhI-kabhI pukAra uThatA hU~ 'prabhu ! merI rakSA kreN"| madhubindu hai vaha kSaNika indriya sukha, jisameM magna huA maiM na bItatI huI Ayu ko dekhatA hU~, na mRtyu se bhaya khAtA hU~, na
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 kauTumbika cintAoM kI paravAha karatA hU~ aura na cAroM gatiyoM ke paribhramaNa ko ginatA huuN| kabhI-kabhI liyA huA prabhu kA nAma hai vaha puNya, jisake kAraNa ki yaha tuccha indriyasukha kadAcit prApta ho jAtA hai| yaha madhubindurUpI indriya sukha bhI vAstava meM sukha nahIM, sukhAbhAsa hai| jisaprakAra ki bAlaka ke mukha meM diyA jAne vAlA vaha nipala, jisameM kucha bhI nahIM hotA hai| jisaprakAra vaha kevala miThAsa kI kalpanA mAtra karake so jAtA hai usI prakAra ina indriya-sukhoM meM miThAsa kI kalpanA karake merA viveka so gayA hai, jisake kAraNa gurudeva kI karuNAbharI pukAra mujhe sparza nahIM karatI tathA jisake kAraNa unake karuNAbhare hAtha kI avahelanA karate hue bhI mujhe lAja nahIM aatii| gurudeva ke sthAna para hai yaha guruvANI, jo nitya hI pukAra-pukArakara mujhe sAvadhAna karane kA niSphala prayAsa kara rahI hai| yaha hai saMsAra-vRkSa kA mu~ha bolatA citraNa va merI aatmgaathaa| bho cetana! kabataka isa sAgara ke thaper3e sahatA rahegA ? kabataka gatiyoM kA grAsa banatA rahegA ? kabataka kAla dvArA bhagna hotA rahegA ? prabho ! ye indriyasukha madhubindu kI bhA~ti niHsAra haiM, sukha nahIM sukhAbhAsa haiM, 'eka bindusm'| ye tRSNA ko bhar3akAne vAle haiM, tere viveka ko naSTa karane vAle haiN| inake kAraNa hI mujhe hitakArI guruvANI suhAtI nhiiN| A! bahuta ho cukA, anAdikAla se isI sukha ke jhUThe AbhAsa meM tUne Aja taka apanA hita na kiyaa| aba avasara hai, bahatI gaMgA meM mu~ha dhole| binA prayAsa ke hI gurudeva kA yaha pavitra saMsarga prApta ho gayA hai| chor3a de aba isa zAkhA ko, zaraNa le ina guruoM kI aura dekha adRSTa meM tere liye vaha parama Ananda par3A hai, jise pAkara tRpta ho jAyegA tU, sadA ke liye prabhu bana jAyegA tuu| - zAntipatha pradarzana se sAbhAra re jIva ! tU apanA svarUpa dekha to ahaa| yA-jATa-mAla kI; - ome + -
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 jJAna ke sAtha viveka eka gurujI ke do ziSya the| eka kA nAma AjJAnaMda thA aura dUsare kA nAma bodhaanNd| donoM meM bar3I mitratA thii| vaha sAtha-sAtha rahate the| kahIM jAnA hotA to donoM sAtha Ate-jAte the| donoM meM gurujI ke prati bar3I zraddhA aura vizvAsa thaa| gurujI ke kathana ko ve sadA satya mAnate the| kintu donoM meM eka antara thA AjJAnaMda gurujI ke kathana ko zabdaza: mAnatA, usameM apane viveka kA prayoga nahIM karatA thaa| kintu bodhAnaMda gurujI ke kathana ke marma taka pahu~catA aura tadanusAra AcaraNa karatA thaa| kisI prasaMga meM gurujI ne upadeza diyA thA ki "sAre saMsAra meM paramezvara kA vAsa hai, cAhe phira vaha ciMTI jaisA kSudra ho athavA hAthI jaisA vizAla ho, sabhI paramAtmA ko pyAra karate haiN| pratyeka jIva meM usI kA nivAsa hai|" ____ eka bAra donoM ziSya zahara meM gye| vahA~ eka taMga (sakar3I) galI se gujarate hue hAthI ko unhoMne dekhaa| hAthI sAmane se unakI ora calA A rahA thaa| hAthI para mahAvata baiThA huA thA phira bhI hAthI kI mastI meM koI kamI nahIM thii| hAthI jaba donoM ziSyoM ke pAsa aayaa| taba bodhAnaMda ne kahA - mitra ! eka tarapha ho jAo, hAthI apanI ora hI A rahA hai| taba AjJAnaMda ne kahA - hAthI hai to kyA huA usameM bhI paramezvara kA vAsa hai| hamArA kucha nahIM bigdd'egaa| bodhAnaMda to vahA~ se jarA eka tarapha haTa gyaa| kintu AjJAnaMda vahI khar3A rhaa| taba mahAvata ne cillAkara kahA - eka tarapha haTa jAo, parantu AjJAnaMda nahIM httaa| use rAste meM khar3A dekha hAthI ne sUDa se uThAkara use eka tarapha phaiMka diyA aura AjJAnaMda ko bahuta coTa aaii| ___Azrama meM Akara AjJAnaMda ne gurujI ko sArA vRtAnta sunaayaa| aura pUchA - maiM bhI nArAyaNa, hAthI bhI naaraaynn| phira nArAyaNa ne nArAyaNa ko kyoM pheMka diyaa|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 isa para gurujI ne kahA - bhalI khii| yaha ThIka hai ki tuma nArAyaNa ho aura hAthI bhI nArAyaNa hai, kintu usa para baiThe hue mahAvata rUpI nArAyaNa kI bAta tumane kyoM nahIM maanii| agara usa nArAyaNa kI bAta mAnate to yaha dazA nahIM hotii| ___"sAre saMsAra meM paramezvara kA vAsa hai, cAhe phira vaha ciMTI jaisA kSudra ho athavA hAthI jaisA vizAla ho, sabhI paramAtmA ko pyAra karate haiN| pratyeka jIva meM usI kA nivAsa hai|" yaha eka mAtra loka meM se liyA gayA udAharaNa mAtra hai| jaina darzana ke anusAra sabhI jIvasvabhAva se paramAtmA haiM aura svabhAva kA Azraya lekara paryAya meM bhI paramAtmA bana sakate haiN| isa udAharaNa se hameM yaha zikSA milatI hai ki "hameM bhI apane jIvana ke kalyANa hetu zabdajJAna ko nahIM, balki anubhava, viveka aura jJAnI dharmAtmAoM ke anubhavajJAna ko samajha meM lenA hogA, tabhI kalyANa hogaa| AcAryoM ne kahA hai ki Agama kA (sevana) abhyAsa, yukti kA avalambana, paramparA guru kA upadeza aura svAnubhava ye cAra sUtra pUre hone para hI Atmanubhava, ratnatraya, mokSamArga Arambha hotA hai| hama zAstra to par3ha leM, para usakA hArda na samajheM, to saba vyartha hai| yukti se bAta to samajha leM, para prayojana bhUla jAyeM yA viparIta nikAla leM to bhI saba vyartha hai| isIprakAra guru kA upadeza to suneM para tadanusAra apane zraddhA-jJAnaAcaraNa ko na banAyeM, mAtra totA kI bhAMti use zabdoM meM sIkha leM, to saba vyartha hai aura kadAcit kisI apekSA ye tInoM bAteM pUrI bhI ho jAyeM, para svayaM anubhava na kareM, svayaM usase prabhAvita na hoM, lAbhAnvita na hoM, to saba vyartha hai| ataH kahA hai - sabase pahale tattvajJAna kara, sva-para bheda-vijJAna kro| nijAnanda kA anubhava karake, bhogoM meM sukhabuddhi tjo|| -
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 tU to seTha hai! bhikhArI nahIM, 'tU to seTha hai|' ------ bhikhArI ne Azcarya se pUchA - maiM seTha hU~ ? seThajI ne kahA - haaN| bhikhArI bolA - kaise? seThajI ne kahA- tU apanA bhikhArIpana chor3a de aura hamAre yahA~ kAma karane laga jaa| bhikhArI ne kaThinAI se apane mana ko samajhAyA aura seThajI kI bAta ko svIkAra karane kA mAnasa banAyA aura seThajI se kahA - maiM Apake yahA~ kAma karane ko taiyAra hU~, para Apa mujhe dhokhA mata denA, merA koI sahArA nahIM hai, mere to Upara AkAza, nIce dharatI aura madhya meM bhikSA hI sahArA hai| seThajI ne kahA-parizrama kA phala mIThA hotA hai, tuma parizrama karate rahanA, maiM tumheM vizvAsa detA hU~ ki tumheM kabhI dhokhA na duuNgaa| usane seThajI kI bAta mAna lii| seThajI ne usase kahA - tU pahale snAna kara le| phira maiM dUsare kapar3e detA hU~, pahana le, khAnA detA hU~, khA le phira jo kAma detA hU~, vaha kara / seThajI ke kahe anusAra vaha kArya karane lagA, seThajI ke yahA~ bahuta naukara the unheM naukara kI jarUrata to nahIM thI, phira bhI use apanI dukAna para naukara rakha liyaa| aba usase pratidina kAma lete, khAnA khilAte aura kucha na kucha samajhAte rhte| vaha kAma karane meM AlasI thaa| Akhira thA to bhikhArI hI na / vaha kucha dinoM bAda jAne lagA, seThajI ne samajhAyA to vaha ruka gyaa| seThajI ke nitya kucha na kucha zikSA dene ke kAraNa usameM bahuta parivartana Ane lgaa| jaba usakA eka mAha pUrA huA aura seThajI ne use usakA vetana diyA to vaha uchala pdd'aa| vaha seThajI kI prazaMsA karane lagA - sacamuca Apa sabase bar3e paropakArI ho| Apane mujhe pratidina donoM samaya khilAyA aura dhana bhI diyA / sadA ke lie peTa bharane kI kalA bhI sikhA dii| seThajI ne kahA-maiM koI paropakArI nhiiN| tumane jo mehanata
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 kI, usI kA yaha mIThA phala hai| vaha seThajI ke yahA~ tIna varSa taka rhaa| phira pUrI ImAnadArI se apanA svAdhIna dhaMdhA kara jIvana-yApana karatA huA dharma dhAraNa kara sukhI ho gyaa| isIprakAra jJAnI jIva isa jagata meM bhaTakate saMsArI jIvoM ko preraNA dete hue kahate haiM ki tuma duHkhI nahIM ho, tuma to sukha se bhare hue AtmA ho| ___ajJAnI bhavyAtmA jijJAsA va Azcarya se pUchatA hai ki kyA maiM sacamuca sukha se bharA huA hU~ ? AcArya kahate haiM - hA~! ajJAnI bhavyAtmA - kaise ? AcArya kahate haiM - sabase pahale to tuma apane ko duHkhI mAnanA chor3a do, paradravya se apane ko sukhI mAnanA chor3a do aura hamArI bAta dhyAna se suno| ajJAnI bhavyAtmA bolA - mAnane se kyA hogA ? AcArya kahate haiM - mAnakara to dekho, svayaM patA cala jaayegaa| ajJAnI bhavyAtmA AcArya kI yaha bAta svIkAra kara yaha mAnane lagA ki maiM du:khI nahIM hU~, maiM paradravya se sukhI nahIM hotaa| parantu apane ko sukhI to phira bhI nahIM dekha paayaa| ata: AcArya se bolA-mahArAja maiMne Apake kahe anusAra mAna to liyA hai, para sukhI to nahIM huaa| AcArya bole - aba tujhe kyA duHkha hai ? vaha bolA-akele mana hI nahIM lagatA, bAra-bAra vahIM jAtA hai aura unakI yAda meM aura bhI jyAdA du:khI ho jAtA huuN|-- AcArya ne kahA - kisakI yAda AtI hai ? vaha bolA - dukAna kI, dhaMdhe kI, parivAra kI, bhogoM Adi kii| AcArya bole - gA~va ke bAhara jo Ama kA bAga hai, usakI yAda AtI hai ki nahIM ? vaha bolA - usakI to yAda nahIM aatii|
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 19 AcArya bole - kyoM ? vaha bolA - kyoMki vaha to merA hai hI nahIM / 60 AcArya bole - taba phira kyA dukAna, dhaMdhA, parivAra, bhoga ye saba tere haiM / yadi tU inheM apanA mAnatA hai unase apane ko sukhI mAnatA hai taba phira tUne inase apane ko sukhI mAnanA chor3a diyA - yaha kaise kahA jA sakatA hai ? ye saba tere nahIM haiM, yadi tU aisA mAnatA hai to phira tujhe unakI yAda kyoM AtI hai ? Ama ke bAga kI yAda to nahIM AtI / vaha bolA - basa ! AcArya deva, aba kucha kahane kI jarUrata nahIM hai, mujhe saba samajha meM A gyaa| aba maiM paradravya ko apane se bhinna korI vANI meM nahIM, vicAroM meM nahIM, balki apanI mAnyatA meM, zraddhA meM, jJAna meM evaM AcaraNa meM svIkAra karatA huuN| usa gA~va ke bAhara Ama ke bAga kI taraha / vaha Age bolA - AcArya deva ! Apane mere jJAnacakSu kholakara mere Upara anaMta-anaMta upakAra kiyA hai| aba to maiM Apake hI pAsa rahakara isa jJAna kalA meM pAraMgata hoU~gA / AcArya bole- maiM to tumhAre lie paradravya hU~ / vaha bolA - yaha bAta mujhe bhalIbhAMti patA hai, phira bhI maiM Apako tabataka nahIM chor3a sakatA, jabataka isa kalA maiM pAraMgata nahIM ho AU~ / AcArya bole- aba mujhe kucha nahIM kahanA hai / phira vaha pAtra bhavyAtmA AcArya ke sAtha raha kara pahale zikSA, phira dIkSA lekara apanI sAdhanA pUrNa kara alpakAla meM apane paripUrNa sukha svabhAva ko paryAya meM pragaTa kara - arahaMta - siddha dazA pragaTa kara anaMta kAla ke lie sukhI ho gayA / hameM bhI aisA hI karanA hai / isa kArya ko karane ke hameM sarva prakAra kI anukUlatA milI hai, avasara cUkanA yogya nahIM hai| ati durlabha avasara pAyA hai, jaga prapaMca meM nahIM par3o / karo sAdhanA jaise bhI ho, yaha narabhava aba saphala karo / /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 satya kA prabhAva purAne samaya meM eka bUMkhAra DAkU thaa| vaha logoM ko mAratA, lUTatA, DAke DAlatA aura unakA dhana lUTa letA; usake puNyodaya se eka dina use eka munirAja ke darzana ho gaye, usakI unapara zraddhA bhI thii| ve use acche bhI lagate the| jaba vaha dharmopadeza kI abhilASA se mahArAja ke pAsa baiThA taba mahArAja ne pUchA - "tuma jo lUTa ke dhana lAte ho, use tumhAre sAre parivAra ke loga khAte haiM; usase tumheM jo pApa lagatA haiM, usake pApa meM bhI tumhAre parivAra ke sadasya hissA leMge? tuma ghara meM puuchnaa|" ___DAkU ghara gayA aura usane sabase pUchA ki tuma bhI mere pApa ke bhAgI banoge? saba ne manA kara diyaa| usane munirAja se kahA - svAmin ! merA DAkA DAlanA nahIM chUTa sakatA, isalie pApa ko kama karane ke lie kyA karU~ ? munirAja ne kahA ki jo tuma jhUTha bolakara pApa ko bar3hAte ho, usa pApa ko ghaTAne ke lie jhUTha bolanA chor3a do| ___ usane jhUTha bolanA chor3a diyaa| agale dina vaha rAjamahala meM corI karane gyaa| paharedAra ne pUchA - kahA~ jA rahe ho ? DAkU ne kahA DAkA DAlane ke lie| paharedAra ne rAjakumAra samajha kara jAne diyaa| jaba vaha sandUka lie hue bAhara nikalA to paharedAra ne pUchA kisa cIna kI sandUka le jA rahe ho ? DAkU ne kahA ki hIre kii| paharedAra ne pUchA kisa se pUcha kara ? DAkU ne kahA DAkA DAlakara / paharedAra ne kahA -cir3hate kyoM ho, jaao| subaha huI taba patA calA ki hIre kA sandUka gAyaba hai| taba paharedAra ne rAta kI sArI ghaTanA rAjA ko sunaaii| rAjA ne DAkU kA patA lagA kara usakI saccAI se khuza hokara use jindagI bharake lie kharca de diyA aura naukarI bhI de dii| aba DAkU ke pAsa dhana ho gayA aura usane DAkA DAlane kI Adata chor3a dii| bAda meM vaha muni bana gyaa|
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 vaha to sudhara gayA, para hama... eka gA~va meM eka kRSaka rahatA thA, vaha jaba dekho taba nAstika jaisI hI bAteM karatA rahatA thaa| puNya-pApa, paraloka Adi ko nahIM mAnatA thaa| vaha kahatA thA ki 'merA devatA to merA kheta-khaliyAna hI hai, jaba maiM isameM bIja hI nahIM boU~gA, taba mujhe khAne ke lie kauna dekara jaayegaa| ata: anukUla saMyoga puNya se milate haiM aura pApa se chUTa jAte haiM - isa bAta kucha bhI dama nahIM hai|' hamezA kI taraha eka bAra usane apane kheta meM bIja boyA, use pAnI se sIMcA, jAnavaroM se bacAyA, phasala bhI paka kara taiyAra ho gaI; parantu phasala use prApta nahIM huI, kyoMki dAnA nikAlane ke pUrva hI usake kheta meM bhayaMkara Aga laga gaI aura sArA anAja jalakara rAkha ho gyaa| jaba usane sampUrNa phasala naSTa hote hue apanI A~khoM se dekhI aura kucha na kara pAyA, taba acAnaka usake mu~ha se nikalA - "he bhagavAna ! maiMne aise kauna se pApa kiye, jisake phala meM mujhe aisA dina dekhanA pdd'aa|" taba usake pAsa khar3e usake sAthiyoM meM se eka ne kahA - bhAI ! Apa na to bhagavAna ko mAnate ho aura na hI pApa-puNya ko, phira aisI bAteM kyoM karate ho? dUsarA bolA - Apa to sabakA kartA-dhartA svayaM ko hI mAnate ho, phira aba mUka darzaka bane kyoM khar3e rahe ? ___ tIsarA kucha sajjana sA vyakti bolA - are, yaha samaya isaprakAra kI vyaMgokti karane kA nahIM hai| yaha to usake prati dayA, karuNA aura sahayoga karane kA samaya hai| cauthA bolA - yaha bAta bilkula ThIka hai, pahale hama saba milakara
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 19 isake lie kucha Avazyaka vastue~ ekatrita kara lete haiM / phira kyA thA kisI ne vastra, kisI ne anAja, kisI ne nagadI dekara use nizciMta kara diyA / phira vaha sajjana vyakti bolA - isake lie Apa sabako dhanyavAda ! hU~ ki Apa sabane sahayoga kiyA meM kahA ki isameM sandeha kI kyA bAta hai ? - 63 Apa sabane isakA sahayoga kiyA aba maiM Apa sabase eka prazna pU~chatA yaha to satya hai / sabane eka svara taba usane kahA ki isakA karttA Apa apane ko mAnate ho - isakA matalaba yaha hai kiApa bhI puNya-pApa, bhavitavya, yogyatA, nimitta Adi ko nahIM maante| yaha sunakara saba vicAra meM par3a gaye / taba usane apanI bAta ko Age bar3hAte hue kahA - hama saba jabataka kArya-kAraNa yogyatA ko bhalIprakAra yathArtha nahIM jAneMge, tabataka aise hI bhrama meM par3e rheNge| abhI taka hama yaha bhI mAnate A rahe haiM ki sabako apane-apane puNya-pApa ke udayAnusAra hI saMyoga prApta hote haiM aura yaha bhI mAnate haiM ki hamane dUsare kA sahayoga kiyA, dUsare ne hamArA sahayoga kiyA, athavA hamane apane puruSArtha se apanA kArya kiyA isameM tumane kyA kiyA Adi Adi.... / saba usa mahAnubhAva ke vicAra kAphI gaMbhIratA se suna rahe the, vaha kRSaka bhI yaha vicAra sunakara tathA sabakA sahayoga prApta kara, pahale va dUsare vyakti ke dvArA kI gaI vyaMgoktiyoM ko yAda kara mana hI mana soca rahA thA ki - " vAstava meM satya to yahI hai, jo seThajI kaha rahe haiM, maiM aneka varSoM se inakI dukAna para jAtA rahA, para ye rUpa to inakA maiMne Aja hI dekhA, ye to bar3e vidvAna haiM, inakI to nirantara saMgati karake sahI vastu svarUpa jAnakara apane yathArtha sukha kA mArga samajhanA caahie| " aba to use jaba bhI apane kAma se samaya milatA vaha seThajI kI
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 19 64 dukAna ke cabUtare jAkara baiTha jAtA aura seThajI bAteM dhyAna se sunatA rahatA / vicAra bhI karatA, para usako aura bahuta sI vyAvahArika va dhArmika bAtoM kA jJAna to prApta huA para kArya-kAraNa vyavasthA ke sambaMdha meM usakI jijJAsA abhI bhI banI rhii| usane eka dina atyaMta vinamratA pUrvaka seThajI se nivedana kiyA ki ve kArya-kAraNa vyavasthA ke sambaMdha meM use thor3A kholakara samajhAne kI kRpA kreN| taba seThajI ne kahA - tumhArI jijJAsA dekhakara maiM thor3A samajhAtA hU~, phira bhI yadi aura acchI taraha samajhane kA bhAva ho to prati ravivAra ko mandirajI meM kakSA calatI hai, vahA~ AyA kro| usane kahA - maiM vahA~ to AU~gA hI, para mujhe vahA~ kucha samajha meM A sake - itanA jJAna to Apa hI de do / usakI tIvra jijJAsA dekhakara seThajI ne kucha udAharaNoM ke mAdhyama se use samajhAne kA isaprakAra udyama zuru kiyA / suno, jaise - kisI ko dhaMdhA karane se paisA mile to vaha koI dhaMdhA karane kA phala nahIM hai vaha to usake pUrva puNya ke udaya kA phala hai, kyoMki usI prakAra hi meM kisI ko utanA adhika paisA nahIM milatA aura usako bhI kabhI milatA hai, kabhI nahIM miltaa| isase patA calatA hai ki vaha paisA use dhaMdhe se nahIM milA, balki usake pUrva puNya ke udaya se milA hai| para usane jo dhaMdhA karane kA bhAva kiyA usase to use dhaMdhA karane ke vikalpa kA duHkha evaM azubha bhAva hone se pApa kA hI baMdha huaa| isI prakAra kisI ke pravacana karane yA sunane kA bhAva kiyA yA kisI kA bhalA karane kA bhAva kiyA usase to use pravacana karane ke vikalpa kA, pravacana sunane ke vikalpa kA, bhalA karane ke vikalpa kA vAstava meM to duHkha hI huA, kyoMki kisI bhI prakAra kA vikalpa ho duHkhasvarUpa va duHkhadAyI hI hotA hai| hA~ ! itanA avazya hai ki yadi vaha vikalpa zubharUpa ho to puNyabaMdha karatA hai aura azubharUpa ho to pApabaMdha karatA hai|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 isameM dhaMdhA karanA kAraNa hai, paise kA AnA kArya hai| yaha kAraNa-kArya panA ThIka nahIM hai| isameM dhaMdhA karanA bhI eka kArya hai, dhaMdhA karane meM dhaMdhe karane kA vikalpa nimitta kAraNa hai| dhaMdherUpa pariNamita huA padArtha upAdAna kAraNa hai| yaha kAraNa-kAryapanA ThIka hai| paise kA AnA bhI eka kArya hai aura pUrva puNya kA udaya nimitta kAraNa hai| paiserUpa pariNamita huA padArtha upAdAna kAraNa hai| yaha kAraNa-kAryapanA ThIka hai| pravacana kA karanA bhI eka kArya hai, pravacana karane kA vikalpa nimitta kAraNa hai| pravacanarUpa pariNamita huA padArtha (zabda) upAdAna kAraNa hai| yaha kAraNa-kAryapanA ThIka hai| pravacana kA sunanA bhI eka kArya hai, pravacana sunane kA vikalpa nimitta kAraNa hai| pravacana sunane rUpa pariNamita huA padArtha (jJAna) upAdAna kAraNa hai| yaha kAraNa-kAryapanA ThIka hai| __ bhalA karanA bhI eka kArya hai, bhalA karane kA vikalpa nimitta kAraNa hai| bhalA honerUpa pariNamita huA sAmanevAlA padArtha upAdAna kAraNa hai| yaha kAraNa-kAryapanA ThIka hai| burA karanA bhI eka kArya hai, burA karane kA vikalpa nimitta kAraNa hai| burA honerUpa pariNamita huA sAmanevAlA padArtha upAdAna kAraNa hai| yaha kAraNa-kAryapanA ThIka hai| isIprakAra bhASA kA bolanA, pustaka kA grahaNa karanA, bhojana kA grahaNa karanA, zarIra kA puSTa honA, nirbala honA ityAdi jo kucha bhI dikhAI detA hai vaha sabhI jar3a kA kArya hai, usameM cetana nimitta haisvayaM acetana dravya upAdAna hai| isIprakAra jAnanA, dekhanA, anubhava karanA ityAdi sabhI cetana ke kArya haiM, usameM jar3a dravya nimitta hai aura svayaM cetana dravya upAdAna hai| kahA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 jo yaha mAnatA hai ki acetana padArthoM ke kArya kA kartA jIva hai, vaha jIva-ajIva ke kAraNa-kArya ke saMbaMdha meM bhayaMkara bhUla karatA hai aura isa kAraNa paradravyoM ko apane anusAra pariNamAne ke vikalpa meM sadA duHkhI banA rahatA hai| bhAI ! yaha batAo ki kyA tumane kabhI jIva ko dekhA hai ? yadi nahIM dekhA to phira tuma kaise kahate ho ki ajIvAdi paradravya kA jIva karatA hai| jisa vastu ko tumane dekhA hI nahIM, phira usake Upara muphta kA jhUThA Aropa kyoM lagAte ho? yadi jIva ko tumane dekhA hotA to vaha tumheM caitanyarUpa hI dikhAI detaa| jJAtA-dRSTA hI dikhAI detaa| phira tuma use paradravya kA kartA kabhI nahIM maante| isalie tuma binA dekhe jIva ke Upara ajIva ke kartRtva kA mithyA Aropa mata lgaao| yadi jhUThA Aropa lagAoge to tumheM usa aparAdha kI sajA bhI milegii| tuma jhUThe khlaaoge| jaise - rAjamahala meM corI huI, eka sajjana manuSya jo kabhI rAjamahala meM gayA hI nahIM, jisane kabhI rAjamahala ko dekhA bhI nhiiN| yadi koI usake Upara kalaMka lagAve ki rAjamahala se corI isI ne kI hai to kalaMka lagAne vAle se pUchA jAtA hai ki he bhAI ! kyA usa manuSya ko tumane .ro karate dekhA hai ? kyA usa manuSya ko tuma jAnate ho ? kyA usa manuSya ke pAsa tumane corI kA mAla dekhA hai ? nahIM to phira, are duSTa ! jisa manuSya ko tUne corI karate dekhA nahIM, jo manuSya rAjamahala meM kabhI AyA nahIM, jisa manuSya ko tU jAnatA taka nahIM aura jisa manuSya ke pAsa corI kA sAmAna hone kI koI nizAnI nahIM - aise sajjana manuSya ke Upara tU corI karane kA mithyA Aropa lagAtA hai, tujhe isa aparAdha kI sajA milegii| tU jagata meM jhUThA khlaayegaa| isIprakAra jar3a zarIrarUpI mahala meM kisI bhI prakAra kA kArya huaa|
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 jaise - hilanA, bolanA, khAnA, pInA, bImAra honA, svasthya honA aadi| dUsarA cetana tattva usa samaya bhI usase bhinna hI rahA, jAnane-dekhane vAlA hI rahA, vaha kabhI pudgala meM gayA nahIM, pudgalarUpa huA nhiiN| phira bhI ajJAnI usake Upara kalaMka lagAtA hai ki jar3a kI kriyA kA kartA yaha jIva hai| to kalaMka lagAne vAle usa ajJAnI se jJAnI pUchate haiM ki he bhAI ! kyA jIva ko jar3a kI kriyA karate tumane dekhA hai ? nahIM kyA tuma atIndriya arUpI jIva ko jAnate ho ? nahIM kyA jIva ke andara tumane pudgala kI koI kriyA dekhI hai ? nahIM to phira, are ajJAnI ! jisa jIvatattva ko jar3a kA kAma karate tumane dekhA nahIM, jo jIvatattva zarIra ke pudgalarUpa huA nahIM tathA jisa jIvatattva meM jar3a zarIra kI koI nizAnI nahIM - aise atIndriya arUpI jIvatattva ke Upara tuma jar3a pudgala ke sAtha sambaMdha kA mithyA Aropa lagAte ho, tumheM mithyAtva kA mahApApa lgegaa| caitanyatattva ke avarNavAdarUpa mahA-aparAdha kI tujhe sajA milegii| tU cAra gati kI jela meM ananta duHkha bhogegaa| isalie tU samajhale ki jar3a kI kriyA aura jJAna kI kriyA - donoM eka sAtha hone para bhI donoM ke kAraNa-kArya bilkula bhinnabhinna haiN| ____ anta meM vaha kRSaka bolA- yaha to mujhe bhalIprakAra samajha meM A gyaa| parantu apanI carcA ke bIca meM nimitta-upAdAna ke nAma Aye the| ye kyA haiM ? kRpayA inakA bhI svarUpa batAiye na ? ___ jo padArtha svayaM to kAryarUpa na pariName, parantu kArya ke hone meM jisa para Aropa kiyA jA sake use nimitta kahate haiN| tathA jo svayaM kAryarUpa pariName use upAdAna kahate haiN| isakI vistRta carcA phira kabhI kareMge athavA jaba ravivArIya kakSA meM Aoge taba samajha lenaa|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 ... 68 manuSya bhava kI sArthakatA kisameM ? (gautama brAhmaNa kI taraha yA rudradatta brAhmaNa kI taraha ?) isa jambUdvIpa kI ayodhyA nagarI meM anantavIrya nAma kA rAjA rahatA thaa| usI nagarI meM kubera ke samAna surendradatta nAma kA seTha rahatA thaa| vaha seTha pratidina dasa dInAra se, aSTamI ko solaha dInAra se, amAvasyA ko cAlIsa dInAra se aura caturdazI ko assI dInAra se arahanta bhagavAna kI pUjA karatA thaa| isa prakAra vaha apanI saMcita pUMjI kA sadupayoga karatA thaa| supAtra ko dAna detA thA, cAritra kA pAlana karatA thA aura upavAsa karatA thaa| ina saba kAraNoM se seTha ne 'dharmazIla' nAma kA pada prApta kiyA thaa| eka dina jaba usane jalamArga se videza jAkara dhana kamAne kA vicAra kiyA, aura bAraha varSa vyApAra meM laga jAveMge - aisA jAnakara usane bAraha varSa taka bhagavAna kI pUjA karane ke liye jitanA dhana cAhiye thA utanA dhana apane mitra rudradatta brAhmaNa ko sauMpA aura kahA ki isa dhana se tU jinapUjAdi kArya karate rhnaa| seTha ke paradeza jAne ke pazcAt rudradatta brAhmaNa ne thor3e hI dinoM meM samasta hI dhana parastrI tathA juA Adi tyasanoM meM kharca kara diyaa| usake bAda vaha corI Adi kArya karane lgaa| eka. gata zyenaka nAma ke kotavAla ne use corI karate dekhakara kahA ki tU brAhmaNa hai, ata: maiM tujhe mAratA nahIM hU~ parantu tU yaha nagara chor3akara calA jaa| yadi phira kisI samaya tujhe aisA kAma karate hue dekha liyA to maiM tujhe yamarAja ke pAsa bheja dUMgA - aisA kahakara usa para krodhita huaa| rudradatta bhI vahA~ se nikala kara ulkAbhimukha para rahane vAle bhIloM ke svAmI pApI kAlaka se jA milaa| eka samaya rudradatta ayodhyA nagarI meM gAyoM ke samUha kA apaharaNa karane AyA thA, vahA~ zyenaka kotavAla dvArA mAre jAne para vaha jIvana paryaMta kiye gaye mahApApa ke kAraNa sAtaveM naraka meM gyaa| vahA~ se nikalakara dRSTiviSa nAma
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 kA sarpa huA phira naraka gayA aura vApisa sarpa banA, phira naraka gayA aura vahA~ se Akara bhIla bnaa| isa prakAra sabhI narakoM meM jAkara bahuta duHkha aura kaSToM meM se bAhara nikalakara trasa-sthAvara yoniyoM meM bahuta kAla taka paribhramaNa karatA rhaa| ___ anta meM isa jambUdvIpa ke bharatakSetra sambandhI kurujaMgala deza ke hastinApura nagara meM jaba rAjA dhanaMjaya rAjya karatA thA taba gautama gotrI kapiSTala nAma ke brAhmaNa ke anudhara nAma kI aMdha-strI se vaha rudradatta kA jIva atyanta garIba parivAra meM gautama nAma kA putra huaa| putra utpanna hote hI pUre ke pUre parivAra kA nAza ho gyaa| use khAne ke liye anna nahIM milatA thA, usakA peTa sUkha gayA thA aura haDDiyA~ va naseM dikhane lagI thiiN| jisase usakA zarIra bahuta kharAba lagatA thaa| usake bAloM meM lIkheM par3I thii| jahA~ bhI vaha sotA vahA~ ke manuSya use mArate the| apanI zarIra kI sthiti ke liye, kabhI bhI alaga na ho - aise mitra samAna bhikSApAtra ko vaha sadA apane hAtha meM rakhatA thaa| icchita rasa pAne ko vaha hamezA "do, do" aise zabdoM dvArA mAtra bhIkha mAMgane se hI saMtoSa prApta karane kA lAlacI thA, parantu itanA abhAgA thA ki bhikSA dvArA usakA peTa nahIM bharatA thaa| jisa prakAra tyohAroM ke dina meM kauA khAnA DhUMDhane ke liye idhara-udhara bhaTakatA rahatA hai, usI prakAra vaha bhI bhikSA prApta karane ke liye idhara-udhara bhaTakatA rahatA thaa| vaha sardI, garmI aura havA ke jhapaTTe bArambAra sahana karatA thaa| vaha hamezA gaMdA rahatA thaa| mAtra rasanendriya ke viSaya kI icchA rakhatA thA, anya sabhI indriyoM kA rasa chUTa gayA thaa| jisaprakAra rAjA hamezA daNDadhArI hotA hai, vaise hI yaha bhI hamezA daNDadhArI hI rahatA thA - hAtha meM lakar3I rakhatA thaa| "sAtaveM naraka meM utpanna hone vAle nArakI kA rUpa aisA hotA hai" mAno naraka ke duHkha darzAne ke lie hI vaha janmA ho athavA mAno sUrya ke bhaya se aMdhakAra kA samUha manuSya kA rUpa dhAraNa karake cala rahA ho- aisA lagatA thaa| tAtparya yaha hai ki vaha atyanta ghRNAspada thA, pApI thaa| yadi use kisI dina kaSTapUrvaka pUrNa AhAra mila jAtA to bhI A~khoM se atRpta jaisA lagatA thaa| vaha jIrNazIrNa va phaTe hue kapar3e apanI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 19 70 kamara meM bAMdhe rakhatA thaa| usakA zarIra bahubhAga coToM se yukta thA, usameM se durgandha AtI thii| tathA use bhinabhinAtI makkhiyA~ hamezA ghere rahatI thI, vaha kabhI haTatI nahIM thI / makkhiyoM ke cipakane se use bahuta gussA AtA thA / nagara ke bAlakoM kA jhuNDa hamezA usake pIche-pIche rahatA thA aura patthara Adi prahAroM se use pIr3A pahu~cAtA thA / vaha krodhita hokara una bAlakoM ke pIche daur3atA bhI thA, parantu bIca meM hI gira jAtA thA / isa prakAra vaha aneka kaSTa pUrvaka apane dina bitA rahA thaa| kisI eka samaya kAlAdi - labdhiyoM kI anukUla prApti se vaha AhAra ke liye nagara meM bhramaNa karane vAle samudrasena nAma ke munirAja ke pIche jAne lgaa| munirAja kA AhAradAna zravaNa seTha ke yahA~ huaa| seTha ne usa gautama brAhmaNa ko bhI bharapeTa bhojana karA diyaa| bhojana karane ke bAda vaha munirAja ke Azrama meM jAkara kahane lagA ki Apa mujhe apane jaisA banA do| munirAja ne usake vacana sunakara pahale to yaha nirNaya kiyA ki yaha vAstava meM bhavya hai / phira use kucha dinoM taka apane pAsa rakhakara usake hRdaya kI parakha kI, tatpazcAt vaha zrImuni ke caraNoM kA cerA bana kara svAdhyAya - sAdhanA-ArAdhanA meM laga gayA aura usane zAnti ke sAdhanabhUta samyagdarzana pUrvaka saMyama grahaNa kara liyA / usako eka varSa pazcAt buddhi Adi RddhiyA~ bhI prApta ho gii| aba vaha guru ke sthAna taka pahu~ca gayA, unake samAna bana gayA / Ayu ke anta meM usake guru madhyama graiveyaka ke suvizAla nAma ke uparitana vimAna meM ahamindra hue aura zrI gautama munirAja bhI aMta meM bhale prakAra se vidhipUrvaka ArAdhanAoM kI ArAdhanA karake samAdhimaraNa karake usI madhyama graiveyaka ke suvizAla vimAna meM ahamindra pada ko prApta hue| vahA~ divyasukha kA upabhoga prApta karake vaha brAhmaNa muni kA jIva aTThAIsa sAgara kI Ayu pUrNa hone para vahA~ se cayakara andhakavRSTi (zrI neminAtha bhagavAna ke dAdAjI) nAma kA rAjA huA / ekabAra unane supratiSThita jinendra ke samIpa jAkara apane pUrvabhava
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 71 pUche aura apane pUrvabhavoM kA vRtAnta sunakara saMsAra se bhayabhIta ho gayA, ata: paramapada - mokSapada prApta karane kI icchA se unhoMne vidhi pUrvaka samudravijaya ko rAjya sauMpa diyA aura svayaM samasta hI parigraha chor3akara, zAntacitta hokara unhIM supratiSThita jinendra ke samIpa bahuta rAjAoM ke sAtha tapa dhAraNa kara liyaa| isa prakAra saMyama dhAraNa karake anta meM samAdhimaraNa kiyA aura karmoM kA kSaya karake mokSa prApta kara liyaa| isa kathAnaka ko par3hakara hameM yaha vicAra karanA cAhie ki vaha rudradatta kA jIva mokSa kI sAdhanA karane meM samartha manuSya bhava, utkRSTa kula va sabhI prakAra kI anukUlatA pAkara bhI viSayoM meM sukha buddhirUpa mithyAtva ke prabhAva se maMdira pUjA ke lie prApta dravya ko sapta vyasanAdi meM lagAkara corI Adi nikRSTa kAryoM ko karake narakAdi ke duHkha ko prApta huaa| pazcAt aneka bhavoM meM anaMta duHkha bhoge, jinheM kathAnaka meM par3hate samaya hamAre roMgaTe khar3e ho gaye the| ___ hama bhI kahIM isa durlabha manuSya bhava - utkRSTa kula, svasthya AjIvikA, svAsthya kI anukUlatA, pUrNa Ayu, jinadharma kA samAgama, deva-zAstra-guru kI ArAdhanA, jinavANI kA adhyayana-manana-cintana pAkara bhI apane mithyA abhiprAya kA poSaNa karate hue kaSAyoM ko bar3hAte hue, pApoM meM lipta hokara, nizcayAbhAsa, vyavahArAbhAsa yA phira ubhayAbhAsa rUpa ajJAna meM saMtuSTa hokara isa manuSya bhava ko rudradatta brAhmaNa kI taraha apane anaMta dukhoM kA kAraNa to nahIM banA rahe haiN| ___ata: sAvadhAna ! aba hama bhI apane jJAtA svabhAva ko jAne pahicAneM, AtmA kA svabhAva mAtra sabako jAnane kA hai, unheM karane dharane yA bhogane kA nahIM - aisA jAnakara apane jIvana meM sahaja zAMti dhAraNa kara svarUpa kI sAdhanA kareM, ahamindrAdi pada pAkara bhI usameM lipta na hote hue vahA~ se caya kara aMdhakavRSTi rAjA (bhagavAna nemInAtha ke dAdA) ke bhava meM mokSa prApta karane vAle usa gautama brAhmaNa kI taraha sAdhanA kareM na ki rudradatta brAhmaNa kI taraha apane ko anaMta du:kha kA bhAjana - pAtra bnaayeN|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 dekho ! svarUpa kI ArAdhanA kA phala (lar3ate haiM dAsI ke liye varate haiM ziva-ramaNI) jambUdvIpa ke maMgalA deza ke alakA nagara meM eka dharaNIjar3a nAma kA brAhmaNa rahatA thaa| usakI brAhmaNI kA nAma agnilA thaa| usake do putra the| eka kA nAma indrabhUti dUsare kA nAma agnibhUti thaa| ve donoM bhAI mithyAjJAnI the| usI brAhmaNa ke yahA~ eka kapila nAma kA dAsI putra thA, parantu thA vaha tIkSNabuddhi paalaa| jaba dharaNIjar3a apane donoM putroM ko veda par3hAtA taba use sunakara kapila bhI saba yAda kara letA thaa| kapila ke veda par3hane kA rahasya jAnakara usa brAhmaNa ne usako jabaradastI nikAla diyA, parantu kapila bAhara jAkara bhI zIghra hI vedavedAnta kA pAragAmI ho gyaa| __usI jambUdvIpa ke malaya deza meM ratnasaMcayapura nAma kA nagara thaa| vahA~ upane pUrvopArjita puNyakarma ke udaya se zrISeNa nAma kA rAjA (bhagavAna zAntinAtha kA jIva) rAjya karatA thaa| vaha rAjA kAMtivAlA thA, atyanta rUpavAna nItimArga kI pravRtti karAne vAlA thA, zUravIra tathA dhIravIra thA, rAjAoM ke dvArA pUjya thaa| zutraoM ko jItane vAlA aura guNoM kA samudra thaa| vaha jinadharma meM apanA mana lagAtA thaa| zAstroM kA jJAtA aura satyaniSTha thaa| vaha sukhasAgara meM nimagna hamezA pAtradAna karatA rahatA thaa| guruoM meM bhakti-bhAva rakhatA thaa| sadAcArI, vivekI, puNyavAna tathA uttama thaa| vaha hAra, kuMDala, mukuTAdi AbhUSaNoM se suzobhita thA aura apane rUpa se kAmadeva ko jItatA thA, isaprakAra rAjyalakSmI ko vaza meM karanevAlA zrISeNa rAjA apane zubhakarma ke udaya se nyAyapUrvaka apanI prajA kA pAlana karatA thaa| usa zrISeNa ke puNyakarma ke udaya se rUpavatI lAvaNyavatI tathA zubhalakSaNoM se suzobhita siMhaninditA tathA aninditA nAma kI do rAniyA~ thii| siMhaninditA ke zubhakarma ke udaya se candramA ke samAna atyanta rUpavAna
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 tathA zubhalakSaNoM se suzobhita indra nAma kA putra thaa| tathA dharma ke prabhAva se aninditA ke rUpavAna, guNavAna va jJAna-vijJAna meM pAragAmI upendra nAma kA putra thaa| jisa prakAra pApoM kA nAza karane vAle munirAja samyagjJAna aura samyakcAritra se suzobhita hote haiM, usI prakAra zutruoM ko jItane vAlA vaha rAjA donoM sundara putroM se zobhAyamAna hotA thaa| ___usI nagara meM sAtyakI nAmaka brAhmaNa rahatA thaa| usakI brAhmaNI kA nAma jambU thaa| tathA guNoM se suzobhita satyabhAmA nAma kI putrI thii| dharanIjar3a kA dAsI putra kapila janeU dhAraNa karake brAhmaNa ke rUpa meM ratnasaMcayapura nagara meM aayaa| usako rUpavAna tathA vedoM kA pAraMgata jAnakara sAtyakI brAhmaNa apane ghara le AyA aura usake sAtha apanI putrI satyabhAmA kA vivAha kara diyaa| jaba rAtri meM satyabhAmA ko kapila kI nIca ceSTAoM kA patA lagA taba usako 'yaha ucca kula kA nahIM haiM yaha cintA hone lgii| vaha vicArane lagI ki manuSyoM ko jahara pI lenA acchA hai sarpa kI saMgati acchI hai, jalatI huI agni meM kUda par3anA athavA pAnI meM kUda par3anA acchA hai, parantu nIca manuSyoM kI saMgati karanA acchA nahIM hai - aisA jAnakara vaha pavitra hRdaya vAlI dhIra vIra satI satyabhAmA kapila se virakta ho gaI, parantu apane mana meM hamezA duHkhI rahane lgii| idhara karma saMyoga se dharaNIjar3a garIba ho gyaa| jaba usane kapila ke vaibhava kI bAta sunI to vaha dhana kI abhilASA se usake pAsa aayaa| kapila ne logoM se kahA ki yaha mere pitA haiM, to logoM ne usakA Adara-satkAra kiyaa| vaha brAhmaNa sukha pUrvaka kapila aura satyabhAmA ke sAtha rahane lgaa| ____ eka dina satyabhAmA dharaNIjar3a brAhmaNa ko bahuta sArA dhana dekara atyanta vinaya se kapila ke kula ke sambandha meM pUchane lgii| brAhmaNa ne uttara diyA ki he putrI ! isa duSTa ne brAhmaNa kA veza kapaTI dhAraNa kiyA hai| AcArya kahate haiM ki dekho ! kuTilatA se paidA huA mUroM kA mahApApa bhI kuSTa roga ke samAna pragaTa ho jAtA hai|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 yaha sunakara puNyazAlinI satyabhAmA ne apane zIlabhaMga ke Dara se kapila kA tyAga kara diyaa| tathA raNavAsa meM jAkara rAjA kI zaraNa grahaNa krlii| kapila ne itane dinoM taka kapaTa karane kA pApa kiyA thA, isaliye rAjA ne use gadhe para baiThAkara apane deza se bAhara nikAla diyaa| dAna, puNya Adi guNoM se zobhAyamAna tathA zIlavrata se vibhUSita pavitra satI satyabhAmA raNavAsa meM sukha pUrvaka rahane lgii| __puNyopArjana karane meM hamezA tatpara zrISeNa rAjA pAtradAna dene ke liye pratidina svayaM bhAvanA bhAtA thA, eka dina abhigati aura ariMjaya nAmaka do AkAzagAmI cAraNamuni usake ghara pdhaare| ve donoM munirAja hara prakAra ke parigrahoM se to rahita the, parantu guNarUpI sampadA se rahita nahIM the| ve sabhI jIvoM kA hita karane vAle the aura dhIra-vIra sadA jJAna-dhyAna meM utsAhita rahate the| ve yadyapi laukika strI kI vAMchA se rahita the, tathApi muktirUpI strI meM atyanta mohita the| manuSya aura deva sabhI unakI pUjA karate the, ve tInoM kAla sAmAyika karate the aura ratnatraya se suzobhita the| ve icchA aura abhimAna se rahita the| mUlaguNa aura uttaraguNoM kI khAna the| tathA bhavyajIvoM ko saMsArarUpI samudra se pAra karane ke liye jahAja ke samAna the| ve jJAnarUpI mahAsAgara ke pAragAmI the| pRthvI ke samAna kSamA ke dhAraka the tathA karmarUpI IMdhana ko jalAne ke liye donoM agni ke samAna the| jala ke samAna svaccha hRdaya vAle the| vAyu ke samAna saba dezoM meM vihAra karane vAle the| apane dharma kA udyota karane vAle the| donoM muni caurAsI lAkha uttara guNoM se vibhUSita the tathA zIla ke aTThAraha hajAra bhedoM se suzobhita the| ___ - aise donoM munirAja Ahara ke liye rAjA ke yahA~ pdhaare| jisaprakAra aparimita khajAnA dekhakara garIba manuSya prasanna hotA hai, usIprakAra manuSyoM ko mokSa karAne vAle do munirAjoM ko dekhakara rAjA zrISeNa atyanta Anandita huaa| rAjA ne mastaka jhukAkara donoM munirAjoM ke caraNoM meM namaskAra kiyaa| tathA 'tiSTha-tiSTha' kahakara dAnoM
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 ko virAjamAna kiyaa| utkRSTa dAna dene meM tatpara usa rAjA ko zraddhA, bhakti, zakti, nirlobhapanA, jJAna, dayA aura kSamA se dAtAoM ke sAta guNa pragaTa hue the| pratigRha, uccasthAna, pAdaprakSAlana, arcana, praNAma, kAyazuddhi, vacanazuddhi, manazuddhi aura AhArazuddhi ye no prakAra kI bhakti - navadhAbhakti guNoM kI khAna kahalAtI hai| ye puNyoM ko prApta karAne vAlI hai| dAna ke samaya rAjA ne yaha navadhAbhakti kI thii| jo vizuddha, prAsuka ho, miSTa ho, kRta Adi doSoM se rahita ho, manojJa ho aura chaho rasoM se paripUrNa ho| tathA dhyAna-adhyayana Adi kA vRddhikAraka ho use zreSTha AhAra kahate haiN| uparokta sAtoM guNoM se suzobhita usa rAjA ne mokSa prApta karane ke liye una donoM cAraNa muniyoM ko vidhi pUrvaka tRpta karane vAlA uttama bhojana diyaa| rAjA kI donoM rAniyoM ne zreSTha dAna kI anumodanA kI aura bhakti pUrvaka suzruSA, praNAma tathA vinayAdi dvArA bahuta puNya prApta kiyaa| satyabhAmA brAhmaNI ne bhI atyanta bhakti-bhAva se munirAjoM kA Adara-satkAra kiyaa| ata: unane bhI rAniyoM ke yogya satkArya kara puNya prApta kiyaa| satya hai ki acche pariNAmoM se kyA-kyA nahIM miltaa| donoM munirAjoM ne samabhAva se AhAra liyA aura usa ghara ko pavitra karake zubhAzIrvAda dekara ve AkAza mArga se gamana kara gye| usa dAna se utpanna hue Ananda rasa se jisakA mana atyanta tRpta ho rahA hai - aisA vaha rAjA apane ko kRtakRtya mAnane lagA aura apane gRhasthAzrama ko saphala mAnane lgaa| ___ kauzAmbI nagara meM eka mahAbala nAma kA rAjA rAjya karatA thaa| usakI rAnI kA nAma zrImatI thaa| tathA una dAnoM ke zrIkAntA nAma kI putrI thii| rUpa lAvaNya Adi guNoM se vibhUSita zrIkAntA kA vivAha puNya karma ke udaya se rAjA zrISeNa ke putra indra ke sAtha vidhipUrvaka huA thaa| usI rAjA ke anantamatI nAma kI vilAsinI (naukarAnI) thI, jo rUpavatI tathA guNavatI thii| rAjA ne sneha bheMTasvarUpa vaha anantamatI (vilAsinI) zrIkAntA ke sAtha sasurAla
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 bheja dI; parantu anantamatI (vilAsinI) rUpavAna upendra para mohita hokara usake sAtha kAmabhoga Adi karake bhraSTA ho gii| idhara upendra kA bhAI tathA zrIkAntA kA pati bhI usa vilAsanI ke rUpa para mohita hokara use cAhane lgaa| isaprakAra ve donoM bhAI indra aura upendra usake lie yuddha karane lge| ____ AcArya kahate haiM ki dekho, manuSyoM ke aise bhogAdi sukhoM ko dhikkAra hai ki jinake liye bhAI-bhAI meM yuddha ho| yaha bAteM sunakara rAjA zrISeNa ko apanI AjJA bhaMga hone kA bahuta hI duHkha huaa| isa kAraNa vaha viSaphala sUMghakara mara gyaa| tatpazcAt dhAtakIkhaNDa dvIpa meM pUrva merU kI uttara dizA meM uttarakurU nAma kI sukha dene vAlI bhogabhUmi meM lAvaNya Adi se suzobhita Arya huaa| unakI rAnI siMhaninditA bhI usI viSaphala ko sUMghakara mara gaI tathA pradatta dAna se paidA hue puNya ke prabhAva se usI bhogabhUmi meM usI Arya kI AryA huii| dUsarI rAnI aninditA bhI aise hI marakara strIliMga chedakara mahApuNyodaya se usI bhogabhUmi meM Arya huI aura rAjA ke raha rahI satyabhAmA brAhmaNI bhI usI prakAra se prANoM kA tyAga karake dharma ke prabhAva se usa aninditA Arya kI AryA huii| AcArya kahate haiM ki dekho ! apamRtyu tathA apaghAta se marakara bhI kevala usa mahAdAna ke phalasvarUpa ve saba zubhagati ko prApta hue the, isaliye kahate haiM ki dAna denA uttama hai| donoM bhAI jaba usa vilAsinI ke lie yuddha kara rahe the, tabhI pUrvabhava ke snehavaza vahA~ eka maNikuNDala nAmaka vidyAdhara AyA aura unheM yuddha karane se rokakara unase karane lagA ki he rAjakumAro! maiM tumhArA pUrvabhava kA sambaMdhI hU~, maiM tumheM eka kathA kahatA hU~ use tuma IrSyAbhAva chor3akara tathA zAntacitta hokara suno ! kyoMki yaha kathA tumhArA hI hita karane vAlI hai| ve bhI apane lie hitakArI jAnakara Apasa meM lar3anA baMda karake dhyAnapUrvaka vaha kathA sunane lge|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 dekho ! dhAtakIkhaNDa dvIpa meM pUrva merU sambandhI pUrva videhakSetra hai| jo saddharma aura tIrthaMkarAdi se suzobhita hai| usa kSetra ke puNyakalAvatI nAmaka deza meM eka rUpAcala nAma kA parvata zobhAyamAna hai, jo ki U~cA hai, jina-caityAlayoM se vibhUSita hai tathA merU ke samAna dikhatA hai| usa parvata kI dakSiNa zreNI meM AdityAbha nAma kA sundara nagara hai| usameM puNyakarma ke udaya se kuNDala se suzobhita sukuNDa nAma kA rAjA rAjya karatA thA, usakI rAnI kA nAma amitatejasenA hai| maiM una donoM kA putra maNikuNDala huuN| puNDarIkiNI nagarI meM atiprabha nAmaka kevalI bhagavAna ke pAsa jAkara unako namaskAra karake maiMne apane pUrva bhava kI kathA pUchI thii| bhagavAna ne jo kathA mujhase kahI thI vahI kathA maiM tumako kahanA cAhatA hU~; kyoMki tIrthaMkara vANI meM AI huI vaha kathA bahuta hI sundara aura tuma donoM kI hitakAraka hai| dekho ! puSkaradvIpa meM jina caityAlayoM kA AzrayabhUta pazcima maru parvata hai, usakI pUrva tarapha trivarNAzrama se suzobhita videhakSetra hai| usameM eka vItazokA nagarI hai| usameM cakrAyudha nAma kA rAjA rAjya karatA thA tathA usakI puNyazAlinI rAnI kA nAma kanakamAlA thaa| kanakamAlA kI kanakalatA tathA padmalatA nAma kI do putriyA~ thii| usI rAjA kI vidunmatI nAma kI dUsarI pativratA rAnI thii| usake padmAvatI nAma kI putrI thii| saba milakara dharma ke prabhAva se aneka prakAra ke sukhoM kA upabhoga karate the| eka dina rAnI kanakamAlA puNyakarma ke udaya se apanI donoM putriyoM ke sAtha amitasenA AryikA ke pAsa pahu~cI aura unake samIpa jAkara namaskAra kiyA tathA kAlalabdhi prApta ho jAne se sabane gRhasthadharma svIkAra kiyaa| ve saba samyagdarzana pUrvaka vratoM kA pAlana karake prabhAva se strIliMga ko chedakara saudharma svarga meM mahARddhidhArI deva hue| padmAvatI bhI marakara apane puNyodaya se saudharma svarga meM eka apsarA huI, jo ki atyanta guNavatI thii| ve sabhI deva dharma ke prabhAva
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 78 se utpanna hue indriyoM ko tRpta karane vAle uttama sukha aura RddhiyoM se utpanna hue sukha kA anubhava karane lge| apanI Ayu pUrNa hone ke bAda una sabhI ne vahA~ se cayakara punarjanma dhAraNa kiyaa| unameM se kanakamAlA kA jIva maiM maNikuNDala, kanakalatA, padmalatA donoM putriyoM kA jIva, svarga se deva paryAya chor3akara avazeSa puNyakarma ke udaya se tuma donoM indra tathA upendra nAmaka rAjaputra hue ho| tathA padmAvatI kA jIva, jo saudharma svarga meM apsarA huI thI, vahA~ se cayakara yaha rUpavatI anantamatI vilAsinI banI hai| maiM 1008 zrI amitaprabha tIrthaMkara ke mukha se yaha zubha tathA uttama kathA sunakara pUrvajanma ke snehavaza tumako samajhAne AyA huuN| ___ isa kathA ko sunakara ve donoM bhAIyoM ne apanI nindA karake saMsAra se virakta hokara zubhakarma ke udaya se sudharma nAmaka manirAja ke pAsa jAkara munirAja ko namaskAra kiyA evaM saMsAra se udAsa (virAgI) hokara bAhya va abhyaMtara donoM prakAra ke parigraha kA tyAga karake utkRSTa saMyama dhAraNa kiyaa| una donoM munirAjoM ne zukladhyAnarUpI agni se karmarUpI IMdhana ko zIghra hI jalA diyA tathA usake phalasvarUpa kevalajJAna prApta kiyaa| aura ve donoM zukladhyAnarUpI talavAra se samasta karmoM kA nAza karake mokSa padhAre, ananta guNoM ke pAtra bana gye| anantamati ne bhI zrAvaka ke sampUrNa vrata dhAraNa kiye aura dharma ke prabhAva se svarga meM utpanna huii| satya hai ki sajjanoM ke anugraha se kyA-kyA prApta nahIM hotaa| dekho ! zrI zAntinAtha ke pUrva ke eka bhava meM unake do putra eka dAsI ke lie andara hI andara lar3ate haiM aura phira usI prasaMga ko nimitta banAkara vairAgya prApta karate haiM, "maiM vartamAna meM paripUrNa bhagavAna hI hU~' - aisI divyadRSTi karake ve donoM bhAI zivasundarI ko varate haiN| yahA~ AcArya deva pharamAte haiM ki pApI jIva bhI caitanya kI anantazakti kI sAmarthya ke vizvAsa ke bala se bhavasAgara se pAra ho jAtA hai| - zAntinAtha purANa para AdhArita
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 jIvana kA mola samajho eka vyApArI ne hera-phera ke bAda jaba tIna lAkha azarphiyA~ jamA kara lIM, to usakI icchA huI ki vaha isa daulata se apane sabhI zauka pUre kara le / khUba aiza ur3Aye / usane hamezA kI taraha tijorI kholI aura sabhI azarphiyA~ ginanA zuru hI kiyA thA ki yamarAja ko khar3A paayaa| vaha vyApArI ko lene AyA thaa| yaha sunakara usake hoza ur3a ge| Akhira vaha yamarAja se minnateM karane lagA ki use thor3e samaya aura jI lene diyA jAve / usane yamarAja se jIvana ke lie kevala tIna dina aura mA~ge tathA badale meM vaha eka lAkha mohareM dene ko taiyAra ho gayA, kintu mauta kA saudAgara yamarAja na mAnA / isa para vyApArI ne yamarAja se jIne ke lie kevala do dina mA~ge aura badale meM do lAkha azarphiyA~ dene ko rAjI ho gayA, para yamarAja Tasa se masa na huA, yahA~ taka kI vyApArI kI sArI sampatti lene se iMkAra kara diyA / ___aba vyApArI ne kahA ki tuma mujhe eka choTA sA patra hI likha lene do, phira mujhe yamaloka le jAnA / isa para mRtyu devatA mAna gyaa| vyApArI dvArA eka kAgaja para likhA sandeza isa prakAra thA- "he insAna ! apanI jindagI ke hara pala kA phAyadA utthaa| acchI taraha jii| acche kAma kr| dUsaroM para dayA kr| santoSa se jo prApta ho use sArthaka smjh| vakta kA mUlya paise se adhika hai| Aja maiM tIna lAkha azarphiyoM ke badale jIvana ke do pala bhI nahIM kharIda skaa|" ...... ___ jIvana kA eka kSaNa karor3oM svarNa mudrAe~ dene para bhI nahIM miltaa| ata: jIvana kA mola samajho aura apane svabhAva kI dRSTi, svabhAva kA jJAna va svabhAva kA Azraya karanA hI jIva kA ekamAtra kArya hai/kartavya hai| isake lie pratidina deva-zAstra-guru kI maMgala ArAdhanA, svAdhyAya Adi dvArA apane AtmasvabhAva kA nirNaya karanA caahie| tabhI manuSya jIvana kI sArthakatA hai|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-19 sAhitya prakAzana phaNDa 406/- ru. dene vAle - arastu ha. rezu aMkita caupar3A, khairAgar3ha sva. sabadUcanda ha. zrI pArasamala nemIcanda caupar3A, khairAgar3ha cetanA baina, devalAlI 301/- ru. dene vAle - nizcala, nidhi ha. saralA jaina, khairAgar3ha.. 251/- ru. dene vAle - zrI DhelAbAI caire. TrasTa, khairAgar3ha ha. zobhA motIlAla jaina, khairAgar3ha zrImatI candrakalA premacaMda ha. zruti abhayakumAra jaina, khairAgar3ha zrImatI rajanI kamaleza jaina, khairAgar3ha jhanakArI bAI khemarAja bAphanA caire. TrasTa, khairAgar3ha bra. tArAbena mainAbena jaina, sonagar3ha sau. manoramA vinoda kumAra jaina, jayapura runajhuna cunamuna kotharA bhilAI ena.esa. lIlA caudharI, bhilAI zrImatI puSpA baina bhopAla jaina, dillI 201/- ru. dene vAle - Atman samIra kAmadAra, mumbaI vasu baina jaina, ahamadAvAda / bhAratI baina ToliyA, amerikA zItalacanda gautamacanda jaina, khairAgar3ha zrImatI kalpanA anila jaina, khairAgar3ha zrI zvetA-umeza, vaMdanA-maheza chAjer3a, khairAgaDha zrImatI mamatA-ramezacanda jaina, jayapura 151/- ru. dene vAle - zrImatI rakSA ravIndra kumAra jaina, durga zrImatI sAdhanA saMjaya DhosAnI, bhilAI 101/- ru. dene vAle - banItA baina praphulla bhAI kAmadAra, haidarAvAda ciMtana prApti bhAveza kAmadAra ha. kundana baina, haidarAvAda rAzi harSa dhameza kAmadAra ha. vasaMta bhAI, haidarAvAda vilAsa baina, sonagar3ha svarNA pradIpakumAra jaina, khairAgaDha NR
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAre prakAzana 10/ / 1.caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindI) 50/ / [528 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha / 2.caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (gujarAtI) 40/[483 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha] 3.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 1) 4.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 2) 5.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 3) 7/(ukta tInoM bhAgoM meM choTI-choTI kahAniyoM kA anupama saMgraha hai|) 6.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 4) mahAsatI aMjanA 10/7.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 5) hanumAna caritra 10/8.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 6) (akalaMka-nikalaMka caritra) 9.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 7) 12/(anubaddhakevalI zrI jambUsvAmI) 10.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 8) (zrAvaka kI dharmasAdhanA) 11.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 9) (tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra) 12.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 10) kahAnI saMgraha 7/13.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 11) kahAnI saMgraha 14.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 12) kahAnI saMgraha 15.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 13) kahAnI saMgraha 10/16.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 14) kahAnI saMgraha 17.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 15) kahAnI saMgraha 18.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 16) nATaka saMgraha 7/19.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 17) nATaka saMgraha 20.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 18) kahAnI saMgraha 21.jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 19) kahAnI saMgraha 22.anupama saMkalana (laghu jinavANI saMgraha) 23.pAhur3a-dohA, bhavyAmRta-zataka va AtmasAdhanA sUtra 24.virAga saritA (zrImadjI kI sUktiyoM kA saMkalana) 25.laghutattvasphoTa (gujarAtI) 26.bhaktAmara pravacana (gujarAtI) 27.aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa) 10/ 10/ 10/ 7/ 7/ 7/
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAre preraNA srota : bra. harilAla amRtalAla mehatA janma vIra saMvat 2451 pauSa sudI pUnama jaitapura (morabI) satsamAgama vIra saMvat 2471 (pUjya gurudeva zrI se) rAjakoTa dehavilaya 8 disambara, 1987 pauSa vadI3, sonagar3ha brahmacarya pratijJA vIra saMvat 2473 phAgaNa sudI 1 *(umra 23 varSa) pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI ke aMtevAsI ziSya, zUravIra sAdhaka, siddhahasta, AdhyAtmika, sAhityakAra brahmacArI harilAla jaina kI 19 varSa meM hI utkRSTa lekhana pratibhA ko dekhakara ve sonagar3ha se nikalane vAle AdhyAtmika mAsika Atmadharma (gujarAtI va hindI) ke sampAdaka banA diye gaye, jise unhoMne 32 varSa taka avirata sNbhaalaa| pUjya svAmIjI svayaM aneka bAra unakI prazaMsA mukta kaNTha se isa prakAra karate the "maiM jo bhAva kahatA hU~, use barAbara grahaNa karake likhate haiM, hindustAna meM dIpaka lekara DhU~Dhane jAveM to bhI aisA likhane vAlA nahIM milegaa...|" Apane apane jIvana meM karIba 150 pustakoM kA lekhana/sampAdana kiyA hai| Apane baccoM ke lie jaina bAlapothI ke jo do bhAga likhe haiM, ve lAkhoM kI saMkhyA meM prakAzita ho cuke haiN| apane samagra jIvana kI anupama kRti caubIsa tIrthaMkara bhagavantoM kA mahApurANa-ise Apane 80 purANoM evaM 60 granthoM kA AdhAra lekara banAyA hai| ApakI racanAoM meM pramukhataH Atma-prasiddhi, bhagavatI ArAdhanA, Atma vaibhava, naya prajJApana, vItarAga-vijJAna (chahar3hAlA pravacana, bhAga 1 se 6), samyagdarzana (bhAga 1 se 8), adhyAtma-saMdeza, bhaktAmara stotra pravacana, anubhava-prakAza pravacana, jJAnasvabhAva-jJeyasvabhAva, zrAvakadharmaprakAza, mukti kA mArga, mUla meM bhUla, akalaMka-nikalaMka (nATaka), maMgala tIrthayAtrA, bhagavAna RSabhadeva, bhagavAna pArzvanAtha, bhagavAna hanumAna, darzanakathA, mahAsatI aMjanA Adi haiN| 2500veM nirvANa mahotsava ke avasara para kiye kAryoM ke upalakSya meM, jaina bAlapothI evaM Atmadharma sampAdana ityAdi kAryoM para anake bAra Apako svarNa-candrikAoM dvArA sammAnita kiyA gayA hai| jIvana ke antima samaya meM Atma-svarUpa kA gholana karate hue samAdhi pUrvaka "maiM jJAyaka hU~...maiM jJAyaka hU~" kI dhuna bolate hue isa bhavyAtmA kA deha vilaya huA-yaha unakI antima aura sarvAdhika mahatvapUrNa vizeSatA thii| mudraNa vyavasthAH jaina kampyUTarsa, jayapura mo. 09414717816, I-mela: jaincomputers74@yahoo.co.in