Book Title: Jain Darshan no Karmvada
Author(s): Khubchand K Parekh
Publisher: Khubchand K Parekh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/011519/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanano karmavAda lekhaka ane prakAzaka mAstara khubacaMda kezavalAla dhArmika adhyApaka-zrI pArzva jaina pAThazALA sihI (rAjasthAna) kiMmata cAra rUpiyA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka: mAstara khubacaMda kezavalAla. dhArmika adhyApaka, zrI pArjana pAThazALA. siDI (rAjasthAna) vIra saMvata 2488 vi. saM. 2018 prathamavRtti-nakala 1000 mudakaH maNilAla chaganalAla zAha, dhI navaprabhAta prinTIMga presa, ghIkAMTA roDa - amadAvAda. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1 luM 2 jAM 3 mAM 4 thuM pAmu OM 8 mu 9 mu su --- ... --- 904 : : : ... ... 449 anukramaNikA viSaya AtmAnI svabhAvazA AtmAnI vibhAvazA pudgala vaNuAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA tattvajJAnaddArA paTTAnA maulika tattvanI samaja pudgala grahaNa ane pariNamana prakRtibaMdha ka prakRtinuM vividha rIte vargIkaraNa sthitima-rasabadha ane pradezamadha kandhanA hetu sava-nirjarA ane mekSa ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... pRSTha 1 21 thI 20 thI 68 69 thI 104 105 thI 125 M/s. Mohanlal Dahyabhal & Sold, Share Bazzar, Manok Chewly AHMEDABAD-380 GU ' 126 thI 143 144 thI 285 286 thI 305 30 thI 357 358 thI 406 407 thI 424 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana A samagra jagata aneka vicitratAthI bharapUra che. prANi mAtrane vividha zarIra racanA, vividha citanyazakti, AdhyAtmika dRSTie vastu svabhAvanI satyAsatya mAnyatAmAM vicArabhinnatA, prANiomAM vatatI rAgadveSanI anekavidha vicitratA, ikiyenI jUnAdhikatA, samAna Indri Adi sago hovA chatAM buddhimAM vividhatA, saMsArika sukhaduHkhanA saMgenI anukuLatA tathA pratikuLatA, AtmabaLanI hAni vRddhi vigere aneka vicitratAo jotAM vicArazIla mAnavIne jarUra vicAra uddabhave ke AvI badhI vicitratA zAthI? A vicitratA havAmAM mULa kaI vastu bhAga bhajavI rahI che, te zodhavAmAM samaju AtmA jarUra prayatnazIla bane te svabhAvika che. A badhI bAbatene sacoTa niceDa kADhavA mATe A pRthvI para anAdikALathI manuSya anekavidha prayatna karate ja Avyo che. evA prayatnanA pariNAme prApta thatA mArgane Adhunika bhASAmAM vijJAna kahevAya che. ane tevA vijJAnane AviSkAraka te vaijJAnika kahevAya che. pRthvIpaTapara evA vaijJAnika aneka thaI gayA che. ane teoe aneka AviSkAre karyo che. paraMtu vastune sacoTa niDate haju sudhI kaI lAvI zakyA nathI. vastunA sacoTa niceDanI prApti te kevaLajJAna divAkara, sarva tatvarahasya bhedI, vizvopakartA ane jagaduddhartA zrI zramaNa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI mahAvIradeve pratipAdana karela jenA darzananA karmavAdathI ja prApta thAya che. bhAratanI samasta dArzanika ane naitika vicAradhArAomAM koIne koI prakAre paNa karmavAda vidyamAna che ja. tathApi tenuM suvikasita rUpa jaina paraMparAmAM jevuM upalabdha che, tevuM anyatra nathI. eTale sRSTi nirmANanA mULa tatvanI sAcI samaja jaina darzanathI ja maLI zake che. karmavAdanA pUrNa rahasyane nahi samajI zakanArAo saSTi nimaNamAM IzvaravAdanI mAnyatA dharAve che. paraMtu jaina darzana te kahe che ke niraMjana nirAkAra kRtArtha svarUpamaNu akhaMDAnaMdI evA paramAtmAne A aneka upAdhimaya jagaccakra calAvavAnI upAdhI ubhI karavAnuM zuM projana hoya ? mATe suSTi vicitratA ane saSTi nirmANanA kAraNe tarIke Izvarane mAno te IzvarapaNAmAM atyaMta khAmI jaNuvanArUM che. ane jIvonI vicitratAmAM tathA te sivAyanA drazya padArthonI vicitratAmAM te pudagala pariNAma ja kAraNika che. jaina darzanamAM mAnya svataH siddha (kAI e paNa nahiM banAvela evA) jIvAstikAya, dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, pudagalAstikAya ane kALa e cha maulika padArtho paikI AkAza-pudagala ane jIva e traNanuM astitvato aya darzanamAM paNa prasiddha che. jaina darzana kahe che ke kema e anya koI cIja nahiM hotAM AtmA sAthe saMbaMdha pAmela pugaladravyanuM ja pariNAma che. kamane pudgala dravyanA ja pariNAma tarIke siddha karavAnI, jIva ane karmanA thatA saMbaMdhanA kAraNanI, te sAganA anAdipaNunI, caudarAjakamAM sarva sthaLe vartatI vividha muddagala vargaNuo paikI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama gya vargaNAnI, karmabaMdha ane udaya (kamane bhegyakALa) nI, udayamAM AvavA pahelAM paNa baddhakarmo para chavadvArA thatI vividha kriyAnI, karmabaMdhanA kAraNanI ane nirjarAchavathI karmane alaga karavAnI) nA IlAjanI, karmanA kAraNe AvRta thatI AtmAnI zaktionI, kaDha ane zithilabaMdhanA kAraNanI, kamabadhAdikanA viSayamAM bhAga bhajavatI AtmAnI AMtarika zubhAzubha bhAvanA ane dehajanita bAhyazubhAzubha kriyAnA viSayanI, karmanA kAraNe AtmAne prApta thatI saMsArika anukULa-pratikULatAnI, prANinI vividha prakAre thatI zarIra racanAnI, tathA pANI-agni-pahADa-nadI-sUrya_caMdra AdimAM paNa saMsArI jIva hovAnI ane te te svarUpe vartatI zarIra racanAmAM te te zarIrane dhAraNa karanAra jIvanA ja prayatnanI, ItyAdinuM vAstavika ane vizada varNana jaina darzanakathita karmavAdadvArA jeTaluM jANavA maLe che, teTaluM Itaradarzana sAhityamAM maLI zakatuM nathI. AtmAnI vikasita dazAne jANe tene prApta karavAnI jeTalI. AvazyaktA che, teTalI ja AvazyaktA AtmAnA vikAsano rodha karanAra karmanA viSayane paNa yathArthapaNe samajavAnI che. karma e to para dravya che, mATe tenA Azrava-baMdha-nirjarAnA kAraNone samajavAmAM upekSA vRtti rAkhI, tenA heya-ya ane upAdeyanA vivekane cUkI jaI kevaLa roDa roDa ItyAdi zabdoccAranI zobhAne dhAraNa karanAra zuSka adhyAtmavAdIo paNa AtmavikAsane sAdhI zakatA nathI. bAhya zarIranI AregyatAne Icchaka, kevaLa zarIranI Arogya dazAnI ja samaja rAkhIne besI rahe, paraMtu Arogyane bagADanAra vividha bimArIothI, te bimArIone pedA karanAra vividha saMgathI, bimArIothI bacavA rAkhavI joItI sAvacetIothI, upasthita bimA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che e bhUlAI sAthe e paNa rIne haTAvavA mATe karavA joItA upAyothI, jo anabhijJa heya, agara te bAbatenuM jJAna dharAvanAra niSNAta vaidyanI nizrA nahiM svIkAranAra hoya, to kevaLa Arogya ! Arogya ! ema zabdaccAranI zobhAthI zArIrika ArogyatA TakI zakatI nathI. evI rIte avikasita dazAmAM vartatI AtmAnI sthitinA khyAlanI, avikasita dazAnI prAptinA kAraNanI, vikasita dazA prApta karavAnA upAyanI, ItyAdi talasparzI samajaNa vinAne ke te samaja dharAvanAra sadgurUonI nizrAe nahiM rahenAre, sArUonA kahyA mujaba prayatna nahiM karanAre, yA viparIta prayatna karanAre kevaLa AtmA! AtmA! ema pikAravA mAtrathI Atma vikAsa sAdhI zakato nathI. eTale AtmavAdanA jJAnanI sAthe karmavAdanA jJAnanI paNa atyaMta AvazyaktA che, e bhUlAI javuM na joIe. paraMtu sAthe sAthe e paNa cokkasa vAta che ke karmavAdanuM vizada varNana jaina darzanamAM jevuM maLI zake che, tevuM anyathita karmavAdamAMthI maLavuM atyaMta muzkela che. jainadarzana kahe che ke karma e pudgala pariNamananI ja eka avasthA che. jagatamAM je kaMI draSTigocara pheraphAre yA pudgala paramAzuonI aciMtya zaktiono prAdurbhAva jovAmAM Ave che, te pudgalanA daza prakAranA pariNAmathI ja che. A daza prakAranA pariNAmathI pugalanAM aneka rUpAntare thayA kare che. te vividha rUpAntaromAM vividha zaktio paNa pragaTa thAya che. paraMtu pugalanA anya rUpAntaranA varNanathI te kamarUpe thatA rUpAntaranuM varNana jainadarzanamAM agrasthAne che. tenuM kAraNa e che ke AtmAnI anaMta zaktione AvaranAra to karma svarUpe ja catuM pudgalanuM rUpAntara che. jagatanA AdhyAtmikakSetramAM, vaijJAnikakSetramAM ke anya koI vyavahArika kSetramAM AgaLa vadhanAra AtmAo svAtmA sAthe saMbaMdhita kama pugalarUpa AvaraNano kSayopazama pAmavAdvArA ja jaina darzanamAM Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLa vadhe che. bhautika vijJAnane aviSkAra, tene upayoga, te dvArA prApta thatI Icchita anukuLatA, A badhAmAM kamarUpe rUpAntara pAmela pudagalane hisse paNa jarUra che. jo ke AthI kadAca kaI evI paNa mAnyatA svIkArI le ke "jainadarzana te mAtra kamavAdI ja che. eTale samajavuM jarUrI che ke jenadarzana karmavAdI to che ja, paraMtu "mAtra karmavAdI ja che," ema mAnI levuM te bhUla bhareluM che. kemake kAryanI utpattimAM jainadarzana mAtra karmane ja mAnanAra nahiM hatAM kALa, svabhAva, niyati, prArabdha ane purUSArtha e pace samavAya kAraNene mAnanAra anekAntavAdI darzana che. Ama chatAM keTalAkane mAtra karma vAdInI ja briAntamAnyatA uddabhavavAnuM mukhya kAraNa e che ke uparokta pAMca kAraNe paikI karmanuM svarUpa zeSa cAra kAraNe karatAM ati vizALarUpe jainazAstramAM varNavAyeluM jovAmAM Ave che. vartamAna jaina AgamAM karmavAdanuM svarUpa to amuka pramANamAM ja varNavela che, karmavicAranuM mULa te jainadarzanamAM lupta thayela manAtA draSTivAda nAmanA bAramA aMganA, cauda pUrvavALA cothA bhedamAM che. temAM karmapravAda nAmanuM eka AkhuM pUrva che. A pUrve paNa lupta thayela che. paraMtu temAMnA keTalAka vicAro paraMparAe utarI Avela che, ane saMdharAI rahyA che. uparokta zAstranA AdhAre pUrvAcAryoe nirmANa karela karmavAdanA sAhitya dvArA Aje paNa karmavAnuM svarUpa saMpUrNa paNe te nahiM, paNa amuka aMze te jANuM-samajI zakAya che. vartamAnakALe A rIte amuka aMze vidyamAna A karmavAdane viSaya paNa anya darzanamAM kahela karmavAda karatAM atyaMta vizALa, buddhigamya ane hRdayasparzI che. gaNadhara bhagavaMtae karela racanA bAda racAela karmavAda viSayaka sAhityamAM mukhyatve te karmaprakRti, paMcasaMgraha, prAcina -arvAcina karmagraMtha, ane tenA upara racAela cUrNi, bhAgya, TIkA, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacarNi Tipa, TabAo Adi karma sAhitya, vetAMbara AcAryoe racita che. ane kamaprakRtiprAbhUta, kavAyakAbhUta, gammasAra, labdhisAra, kSapaNusAra, vagere sAhitya digaMbara AcAryo racita che. A rIte jainadarzana mAnya karmavAdane puSTa banAvavAmAM zvetAMbara ane digaMbara ubhaya saMpradAye amulya phALo Apyo che. uparokta karmavAda viSayaka graMthane huM kaMI khAsa abhyAsI nathI. mahesANA jaina pAThazAlAmAM rahI karmagraMthano abhyAsa karI trIseka varSa dhArmika zikSaka tarIke jIvana vyatIta karatAM karmagraMthana abhyAsIone kamane viSaya samajAvatAM A viSaya para citta vadhu parevAyuM. A viSayanI UMDI vicAraNA dvArA viSayane daDha karI jIvanamAM upayogI banAvavAnI bhAvanAe kamImAMsA ane sRSTimImAMsA nAmanI e pustikAo lakhI. uparAMta gujarAtI kalyANamAsikamAM chellA ATha dasa varasathI A viSayanI eka lekhamAlA cAlu rAkhI. mArUM mULa vatana te "vAva" (vAyA nyu DIsA-banAsakAMThA jIllo. u. gujarAta) hevA chatAM nokarI aMge ahIM sirohI (rAjasthAna)mAM ATha varasathI rahevAnuM banyuM. ane uparata lekhamALA lakhavAmAM mane ahIMnA sthAnanI anukuLatA paNa sArI maLI. mUrtipUjA, Atma svarUpa vicAra, kamabImAsA, sRSTimImAMsA ane te uparAMta bIjAM paNa be traNa pustaka lakhI pragaTa karavAnI anukuLatA ahiM ja maLI. chevaTa karmavAdanI lekhamALAne paNa kaMIka vistRta banAvI tene pustakarUpe pragaTa karavAnI bhAvanA uddabhavI. AvA sAhityanA nirmANamAM pustakane kharca samAja pAsethI meLavavAnuM gRhastha jIvanamAM ane temAM paNa mArA jevA dhArmika zikSakane keTaluM muzkela paDe che, e to svayaM anubhava ja kahI zake. tema chatAM mArI pAse kamagraMthano abhyAsa karatAM sAdhvIjIo (pahelAnA samudAyanA)nAM gurUjI zrI kaMcanazrIjI ane raMjanazrIjI (mAravADanAM)nuM A aMge lakSya kheMcAyuM ane pitAnAM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargastha gurUNIjI zrI ane pazrIjI mahArAjanI puNyasmRti nimite A pustakanI pAMcaso nakala svargastha sAdhvIjI mahArAjanA saMbaMdhionI Arthika sahAya dvArA agAuthI kharIda levAnuM nakkI karI ApI karmavAdanA A pustakane chapAvI pragaTa karavAmAM teo mane utsAhapreraka thayAM. uparAMta eka nakala kharIdI levAnuM vacana amArI atrenI pAThazALAnA mukhya kAryavAhaka zeTha zrImAna maMchAlAlajI jagarUpajI e ApyuM. keTalAkane A puratakanI kimata kadAca vadhu jaNAze. paraMtu pahelI pisAnI jarUrIAtanA hisAbe uparokta chase nakale te ochI kiMmata ApI che. zeSa cAra nakala saMpUrNa na khape te kharcanI rakamanuM paNa purUM utpAdana na thAya, e hisAbe pustakanI kiMmata vadhu rAkhavI paDI che. A karmavAdane viSaya eTale badhA gahana che ke te lakhavA mATe mArI zakti ke lAyakAta paNa nathI. paraMtu zuM cArjivAnI, e mahApurUSonA kathana anusAra meM lakhavAnI utkaMThA karI che. vAcaka ne mAruM A lakhANa gya lAgaze ke kema ? te te vAMcake svayaM vicAravAnuM che. mArAmAM abhyAsanI kacAzanA hisAbe kSatio paNa bahu haze, ane bhASA doSa paNa haze. vAMcake te mATe mane kSamA kare, ana hita buddhie mane salAha sUcanA ApavAnI paNa kRpA kare. ane A pustakamAM mArA kSayopazama deSe karI, yA pramAde karI, sarvadeva kathita Agama virUddha kaMI lakhAI gayuM hoya to trividha trividhe mithyAduSkRtaM daI A pustakamAM presadepathI thaela azuddhinI nodha karI ApanAra AcAryadevazrI vijaya bhakti sUrIzvarajI mahArAjanA ziSya. paMnyAsajI mahArAja zrI kanakavijayajI mahArAjane, tathA A pustakanAM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 mudrita peIja tapAsIne prastAvanA lakhI ApanAra pUjya paMnyAsajI. mahArAja zrI rAjendravijayajI mahArAja (DahelAvALA)no AbhAra, mAnuM chuM. phAlgana zukala ekAdazI vi. saM- 2018 pAzva jaina pAThazALA sirohI (rAjasthAna) liM- mAstara khubacaMda kezavalAla. vAva (vAyA nyu DIsAbanAsakAMThA) vALA. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA vizvabharanA tamAma Astika nAmAM zrI jana dAna sarvocca kATInuM ane sarvagrAhI heAvAmAM kAI navAI nathI. kAraNa ke te sana kathita che. jagatabharanA tamAma jIve sukhanI cAhanAvAlA ane duHkhanA dveSI hAya che. paraMtu sukha ane du:khanu mULa kAraNa zuM che? tenA vicAraka ochA hoya che. emAM paNa keTalAka nasIbabhAgya eTaluM kahI aTakI jAya che. jyAre evuM sArU ke khATu bhAgya zAthI thayuM ? krama e zuM che ? zubhAzubha kama bAMdhavAnA kayAM kAraNeA che ? paudagalIka sukhanI sAnukULatA zAthI prApta thAya che? pratikuLatA zAthI prApta thAya che? A badhu jANyA vagara sukha mATenI jIvanI pravRtti vipa rIta pariNAma lAve te taddana svabhAvika che. badhI dizAmAM aMdhiyAra kuvA vigere bhayasthAneA vAlA ja'galamAM, adhanA gamana jevI e pravRtti che! kharekhara A rIte anAdikALathI jva zubha AzAe paraMtu ajJAna pravRttinI bhUleA karatA saMsAra aTavImAM rakhaDI rahyo che. A sauMsAracakramAMthI mukata thai, akSaya amara zAzvata sukha prApta karavA mATe sarvothA karmAMnA kSaya zuM anivArya che? e mATe upAyA che kharA ? hA, jarUra upAyeA che. jInezvara bhagavatae kaivalya jJAnathI jANI e upAyA darzAvyA che. jene jANI, AcarIne ana"ta AtmAA avicaLa siddhi sukhane pAmyA che. A upAya. jaina phIleAseAphImAM vizada rIte varNavyA che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM vaLI aneka jainetare paNa je tarapha vizeSa AkarSAI rahyA che. te che jenakarma phalesANI. khedanI vAta e che ke jene keTaloka varga A phIleseIi mATe phakta gaurava levAmAM ja ItikartavyatA mAnI beThela che ! bhayaMkara rogathI pIDAto AtmA gharamAM rahela pUrNa Aragyaprada amRtapAnA darzana mAtrathI ja saMtoSa mAne enA jevuM ja A kahevAya. Aje deza paradezanA aneka jIjJAsuo "jaina karma siddhAMta" jANavA Atura che. e mATe sarala bhASAmAM samajAya tevA graMthanI samayanI mAga che. lekenI bhUkha che, evA avasare, mAstara khUbacaMda bhAIe "jaina darzanane karmavAda" nAme A graMtha lakhI. bahAra pADI, avasaracita suMdara kArya karyuM che. teo karmagraMthAdi kavyAnuganA abhyAsI zikSaka che, ane sadara viSayanI temanI lekhamAlA prasiddha kalyANa mAsakamAM Adara prazaMsAne pAmI che. bhautika bhUtAvaLamAM bharAyelA bhavyAtmAone jANe "rUka jAva" ne Adeza ApI A graMtha cImakI rU5 sarcalAITa dhare che. durlabha ane uttama mAnava bhavanI sAcI sArthakatA jIvanamAM kaI rIte thAya. te mATe, adhyAtmika dIvAdAMDI batAve che. jo ke jenA darzananA karmavAdane viSaya eTale uDe, gahana ane vividhatAthI bharelo che ke koNa tene pAra pAmI zake? emAM keTalIka evI jhINuM vAte Ave che ke sAmAnyA koTInA AtmAo pAchA paDe ane kaMTALI jAya. rakhe ane saMpUrNa karmavAda mAnI letA! siMdhunA biMdu jema AmAM mukhya viSayo bahu sarasa rIte samajAya tema varNavyA che. kamagraMthanI gahanatAnA hisAbe bhASA sarala che. vAMcakane jANavAnuM vicAravAnuM ne AcaravAnuM AmAMthI ghaNuM maLaze. kemake pahelA ja prakaraNamAM AtmAnI svabhAvadazA ane bIjAmAM vibhAva dazA kone kahevAya te spaSTa varNavI che. te vibhAva dazA ja saMsArI jIvane duHkhanuM kAraNa hoI vibhAvadazA prApta thavAnA kAraNe Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA prakaraNamAM jaNAvyAM che. jyAre trIjA prakaraNamAM "pudagala vargazuonuM svarUpa ane vaijJAnIka 'vicAraNA" AjanA vijJAna ane buddhivAdanA jamAnAmAM khAsa manana pUrvaka jANavA jevI che. vijJAna game teTaluM AgaLa vadhe chatAM, keTaluM pAMgaLuM asthira ane adhuruM che te barAbara samajAvA sAthe, AjanA jevA leboreTarInA vaijJAnika sAdhane na hovAM chatAM, agaNita varSo pUrve aNuM pulavAdanuM ATaluM badhuM sUkSma jJAna kaI rIte thayuM haze? Atmazakti ane sarvajJatA, bhautika vijJAna karatAM sadA sarvadA anaMta guNa baliSTha che, e nahi samajanAra, Azcarya sAgaramAM Dube emAM kAMI navAI nathI! adhyAbhavAda sarvakALe caDhIyAte rahyo che ne rahevAne ja. enA vagara jagatane kadI cAlI ja na zake. e na hoya to vizvamAM koI kALe zAnti rahI zake ja nahIM. A prakaraNa daDhapaNe sAbita kare che ke anaMta jJAnavALA sarvajJa vizvamAM thayA ja che. ane emanA darzAvelA mArge prayANa karanAra, kAlAdi sAmagrIne prApta karI, aMte jarUra sarvajJa thaI zake che. A zraddhA vivekI vAMcakane thayA vagara nahi rahe. cothA prakaraNamAM samagralakanA sarve jaDa ane cetana padArthone cha vibhAgamAM samAvI tenA dravya guNa ane paryAnuM jana tatvajJAnanI daSTIe suMdara nirUpaNa karyuM che. pudagala, paramANuM, dhanuM varNana ane pariNamananI prakrIyAne paNa ThIka pramANamAM carcA che. jethI pAMcamA prakaraNamAM kArmaNa vargaNAdi pugalanuM grahaNa ane pariNamana kaI rIte thAya che te barAbara samajI zakAya che. kama bAMdhavAnA hetuo prahetuo samajAvIne, chaThThA "prakRti baMdha" prakaraNamAM e karmabaMdha vadhumAM vadhu ATha vibhAgamAM kaI rIte vahecAya che, ane te kama udayakALe kevA phaLane Ape che, te ATha karmanuM svarUpa tenA peTabheda -sAthe saiddhAMtika rIte samajAvyuM che. je manana pUrvaka vAMcatAM, jagatamAM sukha, duHkha, jJAna ajJAna, roga, janma, maraNa, zubhAzubhagatI, yaza, Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apayaza, Adi vizvabharanA chamAM je vicitratA dekhAya che tenuM kAraNa satiSa pUrvaka samajAI jaze. pachInA prakaraNamAM sthiti, rasa, pradeza baMdhanI samaja vistArathI ApI baMdhanA hetuo, saMvara, nirjarA ane mekSanuM suMdara varNana judA judA prakaraNamAM karyuM che. je khAsa vAMcavA cogya che. mumukSu AtmAone emAM ghaNuM jANavA jevuM maLaze. - mAnava ane mAnavetara asaMkhya prANIonI zarIra racanA, tenI AkArAdi aneka vividhatA, zAthI che ? nAnAmAMthI moTuM kaI rIte thAya che? eno kAco mAla kayAMthI kevI rIte Ave che ? yathAvata enuM kAma kevI rIte cAle che ? enuM visarjana kema thAya che ? kAna ja zabdane sAMbhaLe che, AMkha ja juve, meTuM (chama) bole, paga deDe-salAmata sthAne jAya, A badhuM kevI rIte thAya che ? saMdeze ekabIjAne keNi pahoMcADe che ? A badhuM vizvataMtra, zarIrataMtra AdithI aMta sudhI kaI rIte cAle che? A bAbata uMDo vicAra karanArane kharekhara gajabanAka Azcaya thaze! A badhI bAbata sAdyanta saMpUrNa te sarvajJa ja joI jANI zake, tethI teo ja sAcA pUrNa vijJAna vettA che. temanI ja jaNAvelI thIyarImAMthI A graMthamAM uparokta bAbata yathAzakaya TuMkamAM samajAvI che. je dhyAnapUrvaka vAMcavAthI Adhunika rekeTa vijJAna, gaMjAvara yaMtra sAmagrI Adije mAnava sarjIta ane saMcAlIta che, mAnava tene kAco mAla meLave che, taiyAra kare che, goThave che emAM bhAre navAI nahi lAge. paNa virATa kahevAtuM te vartAmAna vijJAna, vAmana ane zuddha lAgaze. enI eka sUkSma nalIkAnI paNa bhUla badhuM kAma bagADI nAkhe che. jyAre vizvataMtra sadAkALa dhArAbaddha pravAhe cAlyA ja kare che ane cAlyA karaze. ene jANavA jema mathazo tema addabhuta rasathI taraboLa caze, akastha Azcarya thaze. jenI pAse mAnava sarjIta vijJAna merU pAse rAI karatAM paNa nAnuM lAgaze Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prastAvanAmAM dareka prakaraNanuM vizeSa vivaraNa karavA jatAM, ghara karatAM bArasAkha moTuM thavA jevuM thaze, eTale TuMkamAM dareka prakaraNe mananIya che. kharI rIte Astika mAtrane karmavAdanuM jANavuM anivArya che. AtmAne pitAnI pratyeka pravRttimAM sAvadhAnI rAkhanAra ane mArgadarzaka AvA grathanuM paThana pAThana AryakulAmAM jarUrI che. ajJAnatAthI jANe ajANe keTalAya pApakarmo baMdhAI jAya che, jenAM mahAkaTu phaLa jIvane aneka bhava sudhI bhogavavI paDe che. A graMtha pravRttimAM viveka lAvanAra ane upakAraka che jethI pratyeka gharamAM hoya te kuTuMbamAM paNa jAgatI rahe. halakI kerInI Adhunika novelenA zekhane cheDI guNAnurAgI jene jainetara karmavAdanA A pustakane pitAnI ane sArvajanIka lAyaberIomAM svadravyane sadvyaya karI saMgrahita karaze te svaparanA upakAra mATe thaze. ApaNuM jana zrImaMta, karmavAda jevA gahana viSayane sarala bhASAmAM samajAvatA A graMthanI punarAvRttio punaH paNa lekhaka pAse sudhArAvadhArA pUrvaka chapAvI A pustakanI nakale deza paradezamAM bahoLA pracAra karavA mATe potAnA dravyano sahakAra Apaze, te teoe jainazAsananI mahAna sevA bajAvI gaNAze. Aje dravyAnAga viSayanA lekhake samAjamAM bahuM alpa maLI zake che. eTale eTale je lekhake A viSayanA lekhanamAM bahu ja utsAhI che, temanA dvArA thatAM AvAM prakAzamAM vadhune vadhu dravya sahAyaka thavuM e jenA tarIkenI ApaNI prathama pharaja che. aMtamAM jaina darzananA karmavAdane jANuM vicArI sahu koI akSaya sukhanA bhaktA bane eja zubhAbhiSa. eja lI. (DahelAvAlA) pUjya surendrasUrIzvarajI caraNareNuM 5. rAjendra vijaya. phAgaNa zukala paMcamI. surendranagara Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka lITI 14 15 21 - - 22 - azuddha anannadarzana anantA mAnyatAo catanya catanya kAraNavalaMbI leka tathA alakAkAzanA praramezvara AvaraNuhita ane tadarzana anantatA mAnyatA caitanya citanyA kAraNuvalaMbI kAkAzana paramezvara AvaraNurahita vaI thaI zratanizrita zratajJAnane zratajJAna catanyazakita catanyazakina zratajJAna zrata zrata kRtanizrita zrutajJAnane zrutajJAna citanyazakti caitanyazakti zrutajJAna zrata Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 - 19 -- | | | | | | | | | | 1 1 | namI - nathI aMgabAhyazrata aMgabAhyazrata pratipAtti pratipatti prakAra 23 - zratajJAna - zrutajJAna viparita viparita 2 - viparita - viparita 17 - zrata . - zrata 19 - a - A * 0 - pudagala .. - pudagala- 22 - . manavALa. - manavALA dasA . ! dazA ; 82 - = - 7 - ane .... - ane te aMza jana . . jaina 27 - - 11 , 2 : jana jenA 100 - 24 - jinadarzana - jainadarzana105" mATIdupa mATIrUpa, -- 22 - jinadarzananI , - jinadarzananI 117 - 23 --- janadarzanamAM - jainadarzanamAM 118 , - *-23 - zarirAdinuM. - zarIrAdituM nArAdhamAM - -- -rodhamAM : 11 - janadarzanakAra - jainadarzanakAra 19 - janAdarzanamAM - jainadarzanamAM 11 - puNe - *_ pUrNa 19 - janazAstra - jainazAstra 126 - ItyAdi .. ?- ItyAdi i i liiiitumii iiiiumu | | - ja 120 : - ' | | | | | | | | | | ' . . . 124 , .. *_ Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127. 129 131 133 134 134 142 147 148 150 150 150 150 150 50 150 153 156 157 159 164 162 he -168 168 177 * w ' & ' + 15 1 22 ? Re 22 .. 21 14 n so 10 11 . . . 16 20 m 16 10 . 19 ' 19 13 p ROCCA) - ka - 19 paudgulika - - vIyotarAya ? kSaye pazaki nidrAvasthAmAM pradesA prase vare gamajI zrutajJAnAvaraNIya khIskula ". nidrAnA nidrAdvArA nidrA nidrAne nidrArUpe nidrAvasthAta nidrAvasthAmAM endrayA ticagatimAM zraddhAna sacaM vicAratuM. danantarAya niSpAkSapAta dAnantarAya niSpAkSapAta jate - OM - suyaeNApamika C nidrAvasthAmAM --- H C Rimante -- paudgagalika " vIryotarAya -- pradeza ka "pradezAvarDa samajI zrutajJAnA - vaSaeN bilakula nidrAne nidrAdvArA nidrA nidrAne nidrArUpe nidrAvasthAne nidrAvasthAmAM ekendriya tiya cagatimAM 33 zraddhAna sadha vicAranu* --- dAnA tarAya niSpakSapAta dAnAntarAya - niSpakSapAta jaine Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17t T - 178 | | | | | janetara janadarzanamAM janakuLamAM janasAdhupaNuM 178 178 178 | | | | | janetara janadarzanamAM janakuLamAM jaina sAdhupaNuM - jena ST 202 206 211 | | | | 213 abhyAsathI asada abhyAsathI kitaSTane kitane Azrama Azraya bhAvitavyatA bhavitavyatA te cAritra - cAritra mehanIya karma - mehanIya kama anaMtAnuM baMdhI - anaMtAnuM . baMdhI kaSAnA kaSAye thoMDuM ja thoDuM ja karAvavAnuM karAvavAvALuM 215 | 216 2 | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 265 25 aMtamuM ekendri paryApta pariNAma zubhakAmanA bhavamAM gotramAM karmaprakRtionAM pApAnubaMdhipuya aMtarmuhUrta ekendriya aparyAptA sthirapariNAma azubhakamane bhavamAM gotramAM karmaprakRtionA - pApAnubaMdhi 275 - 298 301 punya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 303 310 prava zakato 315 vALuM 322 327 che 28 330 keDipAruM mRtadharma purUSAthane rasA dIrdhadaSTithI samUha guNa che mm pravartI zakatA vaLuM keDipiNuM zratadharma purUSArthane rasa dIdhadaSTithI sabhUka. guma bhado anubhAgadhva gAdhyAya prAzvAtya leyA rUpa rAgadaSanA che mm ja - jha 338 bhedo 247 | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 247 348 anubhAgAdhya gAdhyavasAya pAzvAtya leyArUpa rAgaSanA pUrve pazcAtApa 249 351 pUrva 351 ja mare e che je 5zratA5 mAre paraMtu thAya anAbhigrahita pAkhaDI jane mUrachabhAva meIna Idriyone che 372 paraMtu kavAyahIna anAbhihika pAkhaMDI - no mUcha bhAva mInImama Idine 377 385 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 - 287 - - dravyaja tha 'mAsyanI sAvadhAnatArUpa 400 . - matsyanI - A ava.. dhAnatArUpa nathI te, .. - ramaNatArUpe . - vRttione - cAritra ja 402 , nathI. te 414 - 19 - smaraNatArUpa 45 - 16 - tione 417 - cAritrasaMvarane 6 - AvezakarI - AvegekarI ; A uparAMta anya koI sthaLe dRSTi deSathI azuddhi rahI javA pAmI heya te vAMcake sudhArI vAMcavA vinaMtI che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI padmaprabhambhagavAnanuM slevana paDAprabhajina tuja AMtara kima bhAMje bhagavAd karama vipAke kAraNa joIne re, keI kahe matimaMta. ', caMdra- 1 pAMI kiI eNubhAga pradezathI re, mULa uttara bahu bheda' ' ' ghAtI adhatI hobadhoya uMdhINuM re, sattA kama viccheda. parvara kanakApalavatuM payaDI purUSa taNI re.joDI anAdi svabhAva; " anya saMjogI jihAMlage AtamAre, saMsArI kahevAya. pa3 kAraNe jene badhuM baMdhane re, kAraNuM mugati mukAya:Azrava saMvara nAma anukrame re, heya upAdeya suNAya. pAMDa 4 cUMjana karaNe he aMtara tuja paDyo re, guNa karaNe karI bhaMga; graMtha ukata DarI paMDita jana kahyo re, aMtara bhaMga susaMga pa5 tuja muja aMtaraM aMtara bhAMjase re, vAjase maMgala sUra; jIva sarevara atisaya vAMdhasere, AnaMdaghana rasapUra. pava6 bhAvArtha-he pAprabhu paramezvara ! tamArA ane mArA vacce je aMtara paDe che, te zI rIte bhAge ? A praznanA javAbamAM kaI buddhivAna kAraNane joIne ema kahe che ke kema vipAke A aMtara bhAMge. 1 karmanI prakRti, sthiti, aNubhAga, ane pradezabaMdha, temAM paNa mULabheda ane uttarabheda ghaNuM che. vaLI temAM paNa ghAtI karmo ane aghAtI karmone bheda, A badhAnA baMdha, udaya, udIraNuM ane sattA ema bheda paDe che. te badhAne jyAre viccheda thAya tyAre padmaprabhu bhagavAnanuM ane tamAruM aMtara bhAMge ema matimAne kahe che. 2 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. jema suvarNa ane pASANa anAdithI khANamAM joDAyelA (maLelA) che, tema purUSa ane prakRti (eTale jIva ane karma) anAdithI joDAyelAM che. ane jyAM sudhI anya eTale pugala athavA kamaMdaLanA saMgavALo AtmA che, tyAMsudhI te saMsArI kahevAya che. 3. kAraNo maLavAthI (AtmA) kamane badha bAMdhe che. teja pramANe kAraNe meLavavAthI ( AtmA ) karmonI nirjarA karI mukata thAya che. eTale baMdhathI chuTA paDe che. ahiM baMdha karavAnA kAraNonuM nAma Azrava che. ane mukta thavAnA kAraNenuM nAma saMvara che. Azrava . tajavA yogya che, ane saMvara grahaNa karavA lAyaka che. 4. karmasaMghAte maLavuM te yaMjanakaraNa. e yujanakaraNa karavAthI tamAre ane prabhune aMtara paDe che. te aMtara, guNakAraNe eTale guNarUpa AtmA thatAM bhAMge. ane aMtara bhAMgavAno eja sAro upAya che. ema paMDita purUSee AgamonA pramANathI kahyuM che. 5 he prabhu! huM AzA dharUM chuM ke ApanI ane mArI vacce athavA Apane ane bhAre pharaka bhAMgaze; ane jyAre tema thaze tyAre mAMgalika vAMjA vAgaze ane jIvarUpa sarovara AnaMda samuhanA rasanA pUrathI atyaMta vRddhi pAmaze. 6 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. A. vijaya surendrasUrIzvarajI ma. nA ziSya pU. A. vijaya rAmasUrIzvarajI mahArAja - { " ," ja hatI karI ( S e - Creaalainenavaval cacao ' ' * * : ? che dikSA vi. saM. 1986 vaizAkha vada 10 - amadAvAda, gaNapada -vi. saM. 1999 Aso vada 3 - jAmanagara. sUrI pada -vi. saM. 2007 vaizAkha suda 5 pATaNa. panyAsapada vi. saM. 2007 vaizAkha suda 3 pATaNa. A , che kati ii *" . " * Oriencavaunaval janma : vi. saM. 1973 mahA suda 5-amadAvAda, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ zrI saMkhezvara pArzvanAthAya namaH sAdhvIjI mahArAja zrI ane pazrIjI mahArAjanuM jIvana vRttAMta mAravADamAM dharmapremI tarIke prasiddhi pAmela takhatagaDha zaherathI najadIkamAM Avela valadarA gAmamAM suzrAvaka cenAjInAM dharmapatnI samIbAInI kukSie saM. 1950 nA mAgasara sudi bIjanA divase A punyazALI AtmA janma pAmyAM hatAM. mAtapitAe janmanAma eTIbAI ApyuM hatuM. A oTIbAIne TIpubAI nAme eka bena ane vIracaMdajI tathA pratApacaMdajI nAme be badhuo hatA. pAdaralI nivAsI zrI jIvarAjajI jekojI sAthe soLa varSanI uMmare eTIbAI lagnagraMthIthI joDAyAM, putrInAM lagna karI mAtapitAe saMtoSa anubhavyo. kudaratanI bhItaramAM bhAvinuM rahasya zuM chupAyeluM hoya che, te mohagrasta prANI vicArI zakatuM nathI. bhautika anukuLatAnI aneka vAsanAothI vAsita mAnavInuM lakSa, phakata padagalika sAmagrInI AkAMkSAmAM ja tallIna banI rahe che. je sAmagrI nazvara che, asthAyI che, ane duHkhadAyI che, evI sAmagrIo DhagalAbaMdha draSTi sanmukha paDI hovA chatAM mahApa kSaNa mAtramAM tene Thokare mArI AtmasamRddhinA sAdhanA mATe cAlyA jAya che, te ja sAmagrInA nazAmAM cakacura bole mAnavI aMdha banI tene ja sarvasva sukhanuM sAdhana mAnI vaLagI rahe che. paraMtu chevaTe te sAmagrI ja tene dhakko mArI cAlI jAya che, tyAre mahAdhamAnavI te sAmagrInA viyogamAM kalpAMta karI AraudradhyAnI banI pitAnA saMsAranI paraMparA vRddhi pAme e rItanAM ghara azubha kameM upArjana kare che. lagna thayA pachI pAMca varasanA TuMka samayamAM ja eTIbAInA patI svargavAsa pAmyA. putrIne nAnI uMmaramAM ja vaidhavya prApta thavAthI mAtapItAnA hRdayane atyaMta duHkha thayuM. bAlyavayamAM ja thayela putranA mRtyathI oTIbAInAM sAsu-sasaro paNa atyaMta zokamagna banyAM, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " duHkhanuM auSadha dahADA" e kahevatane anusAre dhIme dhIme zekanI chAyA osaravA lAgI. mahApurUSoe kahyuM che ke uccakuLanI prApti, e paNa eka punyodaya che, je kuLa, vItarAga dharmanI ArAdhanAmAM zraddhALu hoya, AtmA-punya-pApa-parabhava ane dhamane draSTimAM rAkhavAnA saMskAra vaDe yukata hoya, tevA kuLane prApta manuSyanI draSTi, duHkhanA saMgamAM dhama tarapha ja vaLe che. sArA kuLane pAmela AtmA, duHkhanA saMyogomAM dhamarAdhana mATe sajAga banI jAya che, prApta saMsArIka sAmagrI jyAre cAlI jAya che tyAre dhami AtmA to emaja samaje che ke punya vinA cAhe teTale prayatna karavA chatAM TakI nahIM rahenArI sAmagrI mATe kalpAMta karavA karatAM AtmakalyANanA mArgane ja grahaNa karo hitakArI che. "sArA gharano raMDApa paNa kyAMthI" e leketi anusAra oTIbAIne vaidhavya avasthAmAM zvasurakuLanuM dhArmika vAtAvaraNa vairAgya preraka banyuM. saMsAra choDI sAdhu jIvananI sAdhanA karavAmAM ja TIbAInuM dhyAna kheMcAyuM. AjanAM keTalAMka mAbApanuM lakSa, pitAnI putrIonuM vevIzALa dharmasaMskArathI raMgAela kuTuMbamAM karavAne badale dhanika ke bhautika keLavaNIne pAmela kuTuMbamAM karavAnuM vadhAre hoya che. dharmasaMskArahIna vAtAvaraNamAM jatI putrIonI AtmadazA kevAM viparita pariNAmane pAme che, te bAbata aMge lezamAtra paNa khyAla jaina kahevAtAM keTalAMka mAbApane hato paNa nathI. kRSNa mahArAjAnI mAphaka pitAnI putrIone saMyama mArga na vALI zake to paNa jainadharmanA saMskArathI bhraSTa kuTuMbamAM potAnI putrIne mukavAvALAM mAbApa jaina kahevarAvavA chatAM paNa vAstavIka rIte jainazAsanane pAmyA ja nathI, samajyA ja nathI. jyAM AcAra vicAra-khAnapAna vigere bAhyathI ja jainazAsanathI viparIta dekhAtAM hoya tevAM kuTuMba kadAca jaina kahevAtAM hoya ke bAhya kIrtinI khAtara Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * rAka jaina dharmane anurUpa kAryomAM divya sahAyaka thatA hoya to paNa tevA sthAnane saMsarga, sarvajJakathita mArgathI to bhraSTa ja kare che, Aje A badhuM ApaNe pratyakSa joIe chIe ane anubhavIe chIe. Aje agnisnAnAdi ApaghAtanA thatA strIonA kissAo te mukhyatve ne dharmAdha ane adhyAtmasaMskArahIna sAsarIyAMnA atyAcArenuM ja pariNAma che. % mane baLavALI samaju mahilA tevA atyAcArane sahana karIne paNa ApaghAtanu duSkRtya karavA no prerAya te paNa ajJAna sAsarIonAM heNuM TANuM sAMbhaLI, ghATI jevI pAkI majurI karavAnI sajA to temane bhogavavI ja paDe che. AvA samaye bAlyavayamAM mAtApitAne tyAM pAmela dharmasaMskArane vikasIta karavAnA samayanI to AzA ja kayAMthI rakhAya ? oTIbAIne sAsarApakSa dhArmika saMskArothI vAsita hate. pitAnI putravadhu te bhagavAna jinezvaradeve kathita saMyamamArge prayANa kare temAM teoe gaurava mAnyuM. pitAnI putravadhunI IcchAne satkArI ane protsAhana ApyuM. ane oTIbAI e saM. 1976nA vaizAkha sudi terase baDI dhAmadhUmapUrvaka pAdaralI mukAme paramapAramezvarI pravajyA aMgIkAra karI sAdhvIjI mahArAjazrI dhanazrIjI (DahelAvALA)nAM ziSyA zrI jyAzrIjI mahArAjanAM anopatrIjI nAme ziSyA banyAM. sayama grahaNa karyA bAda prakaraNa-karmagraMtha Adine paNa abhyAsa sAra karyo. jJAna prAptinA phaLasvarUpe gurUzuzruSAne mahAna sadguNa temanAmAM ati vikAsa pAme. gurUbhakitane temaNe jIvanane maMtra banAvyA. gurUbhakitanI ja mahAna tapazcaryAmAM potAnuM jIvana jhukAvyuM. keTalIka vakhata vaDIle taraphathI varasanI kaTu zabdonI jhaDI samaye paNa tenA pratyuttaramAM "sAheba bhUla thaI mApha kare." AvA temanA mAyALu ane namratAbharyA zabda, pratyakSa sAMbhaLanArane caMdaraudrAcArya tathA temanA nutana ziSyanA draSTAMtanuM bhAna karAvatA. pitAnAM dAdIgurU dhanazrIjI mahArAjanI traNa varasanI bimArImAM rAta-divasa atula Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 sevA bajAvI. dhanazrIjI mahArAja devaloka thayAbAda, gurU jayAzrIjI mahArAjanI tabIyata paNa bagaDI. cakSuonuM te ja naSTa nayuM. magajanI paNuM asthiratA thaI ane pathArI vaza banyAM. A sthitimAM ThallA bhAtrAnuM paNa bhAna nahiM, gocarI vAparavAnuM ke besavAnuM paNa bhAna nahi. kamanI gati kevI vicitra che ? AvA samaye ane pazrIjI mahArAjane paNa DAyAbITIjhanI bimArIne udaya thayo. te bimArInI ati takalIpha hovA chatAM daza varasa sudhI rAta ane divasa pitAnAM gurUNujInI vaiyAvazya khaDe page karI. A vaiyAvaccanuM varNana zabdothI te thaI zake ja nahiM. mAravADanAM vatanI ane saMskRta-prAkRtanA jJAna vinAnAM paNa A anopa zrIjI mahArAje gurUvaiyAvacca padvArA aneka karmone bhUko uDADI dIdho temanI sevAne A vArase temanI ziSyA samudAya sAdhvIomAM paNa sAro utaryo. jayAzrIjI mahArAja kALadharma pAmyA pachI pUrA bAra mahinA paNa na thayA tyAM anopatrIjI mahArAja sAdaDI mukAme saM. 2016 nA piSa vadI 1 (mAravADI) nA dIvase devaloka pAmyAM. dhanya he ! agaNita vaMdana ! gurUbhakatazrI ane pazrIjIne potAnI putrIo mAphaka ja saMbhALa rAkhI saMyama pAlanamAM utsAhapreraka AvA guNaratnane viga tha. hAle apazrIjI mahArAjanAM ziSyA sAdhvIjI kaMcanazrIjI (vAgarAvALAM) kanakaprabhAzrIjI ane bhakitazrIjI che. kaMcanazrIjInAM ziSyA zrI raMjanazrIjI che. ane raMjanazrIjInA ziSyAzrI maMjulAzrIjI hemaprabhAthIjI, baLavaMtazrIjI, tathA caMdrayazAzrIjI che. temAM baLavaMtazrIjI A cAturmAsamAM ja bhaMDAra mukAme kALadharma pAmyAM, uparakana sAte ThANa Aje eka saMpathI ane ane zrIjI mahArAjanA sadaguNone saMbhALatAM zrI kaMcanazrIjI mahArAjanI nizrAe vicare che. dhana poSa vadI anopatrIjI jAna pAmyA pachI emAM paNa vi. saM. 2018 caitra, zukala pratipadA lI. maMjulAzrIjI hemaprabhAzrIjI cayazAzrIjI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanano. karmavAda prakaraNa 1 luM AtmAnI svabhAva dazA asaMkhya pradezI evuM chavadravya te jJAna-darzana-ane cAritrAdi anaMta guNayukta che. tenA pratyeka guNamAM anaMta paryAya che. te sarva jIvadravyanI sAthe avinAzI bhAvathI saMbaMdhita che. dareka jIve potAnA AtmAnA viSayamAM evu jJAna prApta karyA pachI ja AtmAne bandhanathI mukta karavAne mATe prayAsa karI zakAya che. jema lakSa vinA choDeluM bANa nirarthaka che, tema AtmasvarUpanA lakSa vinA karAtI sarva pravRttio nirarthaka bane che. Atma sthiti para vicAra karavAnA samaye, daSTi be sthitio para jAya che. (1) svabhAva sthiti ane (2) vibhAva sthiti. zuddhacetanA bhAvanI maryAdAmAM AtmAnI je sthiti hoya che, te svabhAva sthiti che. evI svabhAva sthitinI viparIta je sthiti vate che, te vibhAva sthiti che. svabhAva sthitine vicAra jAgRta thAya te ja. bribhAva sthitine vibhAva rUpamAM samajI zakAya che. prakAzanA svarUpane samaje Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanano karmavAda - - - - - - teja aMdhakArane aMdhakAra rUpamAM samajI zake. tevI rIte je jIne svabhAva sthitinuM jJAna prApta thayuM nathI, e jIva, vibhAva sthitimAM hovA chatAM paNa, vibhAvatA samajI zakti nathI. teone e khyAla nathI hoto ke e vibhAva sthiti tyAjya che. ane tethI ja vibhAva sthitinIM bhayaMkaratA tathA tenA phaLa svarUpe bhegavAtI duonI paraMparAnuM jJAna temane pedA thatuM nathI. tevA jJAnanA abhAve te ajJAnI jIva dehAdi parabhAvanA viSayamAM AtmabhAvanI kalpanA kare che. - viparIta kalpanAnA kAraNathI parabhAva nimittathI rAga -dveSa-mahAdi vibhAva utpanna thAya che. 'mana-vacana ane kAyAganI pravRttio paNa parabhAva-vibhAvane anukula thAya che. ane tenA pariNAma svarUpa karmabandhananI jALamAM jIva phasAte ja jAya che. mATe te bandhanothI mukta banAvI, svabhAva sthitimAM rAkhI parama sukhane bhaktA banAvavAne mATe AtmadravyanA guNa ane paryAyane vicAra kare joIe. - "huM AtmA chuM" evI prabaladhAraNAnI vRddhi karavI, AtmAnI ananta zakti ane tenA jJAtA-daSTA Adino. vicAra kare. AtmAnA pratyeka aMzamAM "huM" ananta baLavAna, jJAnavAna AtmA chuM, evI jAgRti rAkhavI. evI jAgRti lAvavAne mATe sarva prathama AtmAnA ananta guNonuM svarUpa samajavuM joIe. kAraNake te ananta guNanA pragaTIkaraNane ja AtmAnI svabhAva dazA kahevAya che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA . ' Atma svabhAvamAM ananta jJAnAdinI ramaNatAnuM nAma ja svabhAva dharma che. pitAnA AtmAnA jJAnAdi je guNa che, tene zuddha upagamAM pravRtta rAkhavA teja Atmadharma che. - kevaLajJAna ane kevaLadarzana, teja anantajJAna tathA anantadarzana che. e bane eka eka che, te paNa reya . (jANavA lAyaka padArtha) ananta hovAthI ananta zeyanA vizeSa dharma ane sAmAnya dharmane jANavAvALuM kevaLajJAna ane kevaLadarzana eka eka hovA chatAM paNa tene anantajJAna ane anantadarzana kahevAya che. arthAt te banenuM anantapaNuM anaMtayane avalaMbI che. traNe lekamAM rahelA dravyenI atIta-anAgata ane vartamAna kALanI utpAda-vyaya ane dhRvarUpa traNe prakAranI pariNati sakaLa samayamAM jenA vaDe jIva jANI zake che, tene arahita anantajJAna ane anannadarzana kahevAya che. vastune bhAva te vizeSa ane sAmAnya ema bane yukta hoya che. kemake sarva padArtha sAmAnya ane vizeSarUpe che dravyamAM vidyamAna vizeSa dharma anata hevAthI sAmAnya dharma paNa ananta che. sAmAnya vinA vizeSa hoI zakatuM nathI, ane vizeSa rahita sAmAnya hotuM nathI. paraMtu e ane vastumAM saMlagna che. mATe banenI anantatA che. ananta zeyanA vizeSa dharmane jANavAvALo- AtmAne je guNa che te ananta jJAna che. e pramANe anantaryanA sAmAnya dhirmane jANavAvALA je guNa AtmAne che te ananta darzana Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda - - - - - - - - che. jJAna AtmAne mukhya guNa che. yane jANavuM te jJAnane dharma che. vivakSita samayamAM kevaLajJAna vaDe ananta atIta -vartamAna ane anAgata dharma samajI zakAya che. temAM je huA-hase ane che te dharma pheyanA che. paraMtu te sarvane jANavAno dharma jJAnamAM che. te jJAna dvArA ja AtmA, brUta-bhaviSya ane vartamAna kALamAM chatA ane achatA sarva padArthone eka sAthe jANe che, ane dekhe che. je atIta kALamAM huA che; ane bhaviSya kALamAM haze te achatA padArtha kahevAya che. atIta ane bhAvi sarva padArtha pitatAnA samayamAM je prakAre rahe che te prakAre vartamAna kALamAM kevaLajJAnI, kevaLajJAna dvArA jANe che. je e jJAna eka ja samayamAM ekI sAthe sarva padArthone jANI zakatuM na hoya te te eka paNa padArthane keIsamaye. jANI zake nahIM. kemake eka padArthamAM ananta paryAya hoya che, te sarvane kevaLajJAna je eka pachI eka kramathI jANavA mAMDe che. te dIrghakALa sudhI paNa jANI na rahe mATe traNe kALanA sarva padArthone eka samayamAM ja kevaLajJAna jANuM zake che. jJAnaupayoga, ane darzanaupayoga dvArA AtmA, pitAnI zaktine prakAzita kare che. ane vizvanA samasta padArthone jJAna ane darzana dvArA jANe che. tathA dekhe che. ATale vikAsa jyAre AtmAne thaI jAya tyAre tene pUrNa vikAsa thaye samaje. ane tyAre ja te pUrNajJAnI cA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA 5 - - sarvattA ane sarva dazI kahevAya che. have cAritra ane vicAratAM, ananta vastuo pratye krodhAdi kaSAyanA sarvathA tyAgane ananta cAritra kahevAya che. cAritraguNa anaH paryAya cukata che. pitAnA AtmAnA sarva pUryAya te svadharma che, tathA pitAthI bhinna evA ajIva dravyanA dharma te 5ra dharma che. svadharmamAM magna ane parabhAva nivRtti eja cAritranI pariNati che. pararamaNutA nivArI, svazakti cetanA vIryAdinI pariputine para bhAvathI rekI svarUpamAM rAkhavI teja cAritranI anantatA che. sarva jIvothI anataguNuM cAritranA khullA vibhAganI eka varganuM thAya. evI aneka vargaNuone eka paddhaka thAya che. e sarva saMcama sthAnakanAM asaMkhyaSatruNuvidhithI asaMkhya SaSNuNa karavAthI sarvotkRSTa saMyama sthAnaka thAya che. te cAritranA avibhAganI anantatA che. te sarvacAritra guNa nirAvaraNa thavAthI cAritranI anantA thAya che. e pramANe kaSAya tathA pugala phaLa AzaMsA rUpadeSarahita evuM svarUpa sthiratArUpa je cAritra, ananta paryAyAtmaka, akaSAyatA, asaMgatA, paramakSamA, paramamAIla, paramaArjava, parama nirlobhatA rUpa svarUpa eka, cAritra dharma, AtmAnA asaMkhyAta pradezamAM vyApakapaNAthI rahe che. evI rIte AtmAnuM je sarvotkRSTavIrya, tenA buddhirUpa zastrathI kheDa karavAmAM Ave te anantasUkSma bhAga temAM hoya che. mATe tene anantavIrya -kahevAya che , * anantAna, anantadarzana, anantacAritra ane ananta Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - jaina darzanano karmavAda vIryanI pravRtti, anya guNane sahAyarUpe pravarte che. temAM vIryaguNa sarvaguNone sahAya kare che. jJAnaguNanA upaga vinA vIryanI pravRti thaI zakatI nathI. mATe vIryane sahAya: karanAra te jJAna guNa che. tathA jJAnamAM magna rahevAnuM cAritranI sahAyatAthI thAya che. ane pararamaNa na thAya te cAritrane jJAnanI sahAya che. e pramANe eka guNane ananta guNa sahAyaka hoya che. A anano guNanidhAnane samUha, saMsArI ane siddha sarva jIvomAM che. saMsArI jIvomAM A guNanidhAna, karyAvaraNathI AcchAdita che. ane siddha paramAtmAmAM karyAvaraNathI rahita che arthAt pragaTa rUpe che. " - je ene A anaMta catuSkaguNe pragaTa thaI gayela che, te jemAM paNa pragaTa thayAnI pahelAM anAdi kALathI te guNe karyAvaraNe dvArA AcchAdita hatA. paraMtu e AvaraNe haMTI javAthI te guNe teomAM pragaTa thaI gayA che. A ananta guNene adhipati A AtmA pAMca labdhi saMhita che. temAM jJAnAdi ananta guNanI pravRttimAM anya guNa je sahAya kare che. te "dAnalabdhi che. je guNane je guNanI sahAyarUpa zaktinI prApti te "lAbhalaMbdhio che. pitAnA jJAnAdi ananta guNane bhogavavA te "galabdhi. jJAnAdi ananta guNenA paryAne samaye samaye upabhega karAve te "upaga" labdhi. sarvaguNanI pravRttirUpa svarUpa ramaNamAM aprayAse-sahajapaNe ananta AtmazaktinI kuNuM thAya, arthAt jIvanA sarva guNonI pravRttimAM AtmazaktinI sahAyatA te "vIryalabdhi che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA - tAtparya e che ke svarUpanuM dAna, svarUpane lAbha, svaguNane bhega, svaparyAyone upalega, sva sarva pariNati sahakAra zaktirUpa vIrya, e pramANe pAMce labdhio AtmAmAM heya che. A Atmika ananta guNonuM astitva, kevaLajJAnI puruSone ja anubhavajanya che. chaTvastha yA asarvajJa jIvane te te Apta purUnA vacana vizvAse ane anumAna pramANa dvArA ja mAnya thAya che. jagatanI sarva vastunA astitvanI siddhi kevaLa pratyakSa pramANathI ja siddhi thaI zakatI nathI. tenI sAbitimAM pratyakSa pramANa uparAMta pakSa pramANa paNa hoI zake che. jagatamAM pratyakSa pramANathI ja sarvavastunI sAbiti thatI hota te IndriyAtIta aneka padArtho aMge je vicAra bhinnatA pravarte che, te pravata zata nahIM. - AtmAnA anaMta catuSka guNone svIkAra, chastha che mATe Apta punA vacana vizvAsa uparAMta abAdhita anumAna pramANathI paNuM kevI rIte thaI zake te vicArIe.' A jagatamAM jIva ane ajIva athavA cetana ane jaDa A be padArthonuM ja astitva che. je lAgaNI yukta ane sukha-duHkhanA anubhava yukta padArtha che te padArthane jIva kahevAya che. lAgaNu rahita sarva padArtho jaDa che. , AhAra, bhaya, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lebha, sukha, duHkha vagere zubha-azubha, zuddha-azuddha - lAgaNuo tathA padArtha svarUpane khyAla, jagatanA prANimAtramAM nyunA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda - - - - dhika pramANamAM paNa jovAmAM Ave che. ekanA eka jIvamAM paNuM ekathI anya samayamAM A lAgaNIonuM yunAdhikapaNuM hoya che. eka samaye anubhavelI te lAgaNIonuM anya samaye samaraNa paNa thayA kare che. AvI lAgaNIo-padArtha svarUpano khyAla-ane bhUtapUrva lAgaNIonuM smaraNa jIvane anubhavavAmAM jIvane caitanya guNa arthAt jJAnaguNu che. jyAM jJAnaguNa thA caitanya guNa che tyAM ja A badhA anubhava che. jJAnaguNanA abhAve jaDapadArthamAM tevI lAgaNIone anubhava hoI zakato nathI. A jJAnaguNa e jIvamAM ja hiya. jIva sivAya jJAnaguNa hoya ja nahIM, ane jJAnaguNa vinAne jIva paNa na hoya. guNa ane guNane abheda saMbaMdha hoya che. - jIve dhAraNa karela zarIranA keI avayavane e jJAnaguNa hoI zakatuM nathI. zarIramAMthI jIva cAlyA gayA pachI, zarIra tenA saMpUrNa avaya sahita paDyuM hoya che. paraMtu temAM uparokta lAgaNIo pragaTAvanAra caitanyapaNuM hatuM nathI. eTale mAnavuM ja paDe che ke caitanya e zarIrane nahIM paraMtu jIvane ja guNa che. keTalAka mANaso uparokta lAgaNuMene samajavAnuM vicAravAnuM, yAda rAkhavAnuM, AgaLa pAchaLanI vAtonI meLavaNuM karavAnuM, amukavAtane jIvanamAM amala karavAnuM, tyAga karavAnuM e vIgerene nirNaya karanAra te jIvanuM magaja che ema mAne che. paraMtu A mAnyatAo bhUla bhalI che. kAraNake hajAre, ke lAkha varSanAM maDadAne paNa magaja hoya che. tAtkAlika mRtyu pAmela eka sArA vidvAna buddhizALI manuSyanA mRtadehamAM paNa magajate vidyamAna Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - hoya che. eTale uparokta lAgaNIone anubhavavAne A magajane ja je svabhAva heya te mRtadehavALA magajamAM evI lAgaNIo kema anubhavAtI nathI ? vastune guNa-svabhAva ke lakSaNa tene ja kahevAya ke te te guNa svabhAva ke lakSaNa te te vastumAM sadAne mATe vidyamAna hoya. ane te vastunI jAta sivAya anya jAtavALI vastumAM kadApI na ja hoya. mATe uparokta lAgaNIo pragaTAvanAra caitanya guNa e magajana guNa hatA te mRtadehanA magajamAMthI e lAgaNuo naSTa pAmIzakta ja nahIM. mATe mAnavuM paDaze ke caitanya te zarIra yA zarIranA keIpaNa avayavone guNa nahIM hotAM jIvane ja guNa che. jIvane e lAgaNIo pitAnA caitanya guNu vaDe anubhavavAmAM magaja ane tenI sAthe joDAyela zarIranA bIjA taMtuone sAdhanarUpa-madadarUpa che. taMtuo te jJAnataMtuo kahevAya che. te agaja sAthe saMyukta banI rahI zarIramAM sarva sthaLe phelAyelA hovAthI AkhA zarIranI upara ke aMdara thatI asarakAraka hIlacAlanA samAcAra te jJAnataMtuo magajamAM pahoMcADe che. magajadvArA te samAcAra manane pahoMce, ane mana te tAMtaNAnA tAra idrine joDe che. A badhAne saMcAlaka te jIva che. jIvavinA mRta dehamAM AvuM saMcAlana thaI zakatuM nathI. eTale lAgaNI utpanna karanAra caitanya e jIvamAM ja hoI zake che. A cata2 cA jJAnaguNano vikAsa dareka jIvamAM vyA tA ekanA eka jIvamAM eka samayathI anya samayamAM nyUnA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jaina darzanano karmavAda - ka vika rIte paNa levAmAM Ave che. ane tethI ja eka padArthanA svarUpane Indri dvArA anubhavatAM cA ke anya dvArA samajatAM te padArtha svarUpane khyAla keI sAmAnyapaNe ane keI adhikAdhika paNe pAmI zake che. vaLI keIna manuSyane te padArthane thayela khyAla ghaNA dIrgha TAIma sudhI paNa TakI zake che, ane koIne alpa TAIma sudhI smRtimAM rahI bAdamAM vismRta paNa thaI jAya che. koIne vismRta yAla punaHsmRtimAM Ave che. vaLI eka bhavamAM anubhavela. padArthanA jJAnanI smRti anya bhavamAM paNa keTalAka jInethAya che. A uparAMta iMdriyapratyakSa thayA vinA IdriyothI para rahelI keTalIka vaskRdiguNayukta rUpI vastunA svarUpane anubhavavAnI caitanyazakti paNa keTalAka jIvamAM hoya che. AvI vagara joyelI ane vagara jANelI vastuo viSe sAcesAcuM batAvI devAnI jJAnazaktine aMgrejImAM "sikasathaseMsa" eTale chaThThI iMdriya kahevAmAM Ave che. taduparAMta AgaLa vadhIne kahIye to keTalAka evA padArtho paNa jagatamAM vidyamAna che ke je varNa -gaMdha-ra-ane sparza rahita hovAthI te padArtho manuSyanI najIka yA brahmAMDamAM dUra dUra kayAMya paNuM hovA chatAM indriya pratyakSa thaI zakatA nathI. tema chatAM tevA padArthonA svarUpane paNa jANI zakanArA-anubhavanArA evA mahAna purUSe jaMgatamAM hoI zake che. tevA padArthonuM svarUpa te te AptapurUSanA vacanAnusAre abAdhita aMnumAna dvArA ApaNe svIkRta paNa karIe chIe. A rIte padArtha jJAnanI prAptinI vividhatAmAM tanya-jJAnaguNanA vikAsanI. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA nyUnAdhikatArja kAraNabhUta che. paNa keI jIva bakula caitanya guNarahita te hoI zakatuM ja nathI. - - have jJAnaguNanI nyUnAdhika vikAsatAnA hisAbe te. jJAnaguNanI prakarSatA arthAt saMpUrNapaNanuM paNa anumAna karI zakAya che. kAraNa ke je je vastunA vikAsamAM hAnivRddhi dekhAya te te vastumAM prakarSatA-saMpUrNatA yA atima vikAsa paNa hovo ja joIe. mATe anantayanA vizeSa dharmane jaNAvanAra guNane pUrNaprakarSa te kevaLajJAna ane anantayanA sAmAnya dharmane jaNAvanAra guNane je pUrNa prakarSa te kevaLadarzana che. have cAritra aMge vicArIe te vastapratyenA krodhAdi kaSAyanA tyAgane ja cAritra kahevAya. A kaSAyanA tyAgarUpa cAritraguNanI mAtrA paNa uparokta jJAnaguNanI mAphaka saMsArI jIvamAM nyUnAdhika rIte jovAmAM Ave che. krodhAdi kaSAyanI adhikatAmAM cAritranI nyunatA ane kriodhAdi kaSAyanI nyunatAe cAritranI utkarSatA vase che. A rIte cAritranI utkarSatAne paNa kyAMka aMta have joIe. ke je utkarSatAthI AgaLa vadhIne utkarSatAne. saMbhava ja na hoya. eTale je cAritranI utkarSaoNmAM rAgazreSane saMpUrNa abhAva ja hoya evI antima utkarSatArUpa ananta cAritrane paNa buddhimAna purUSoe svIkAra kare ja joIe kahyuM che ke - ' . . - ' ' . * . , Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana kavAda - - - - - draSTo rAgAdya sadbhAvaH kvacidatheM yathA'tmanaH / tathA sarvatra kasyApi, tabhAve nAsti bAdhakam // keI eka viSayane viSe pitAnA AtmAne rAga dUra thate je pratyakSa anubhavAya che, te sarva vastune viSe kaI mahApurUSane rAga nAza pAmI jAya che temAM kAMI paNa bAdhaka nathI. e pramANe jJAna-darzana-cAritra ane vIryanI taratamatAnA hetadvArA sarvocca keTinA jJAna-darzana-cAritra ane vIryanI mAnyatA paNa svIkArya ane satya ja che. ane teja anatajJAna-anaMta darzana-anaMtacAritra ane anaMtavIrya kahevAya che. AvA saMpUrNakaTinI parAkASTAe pahoMcelA jJAnAdi guNene regya praya ane sAdhano dvArA pratyeka bhaThya AtmAo meLavI zake che. A anaMta catuSka guNanI siddhi sAthe te te anaMtaguNone dhAraNa karanArAonI paNa siddhi thaI jAya che. kAraNa ke guNa vinA guNa rahI zake nahi. sUkSmadara ane AMtarita padArthonuM yathArtha varNana je zAstromAM Aje paNa maLI Ave che, te zAstrane kahenArA kevaLajJAni sivAya bIjA koI paNuM hoI zake nahi. e vAta ApoApa siddha thaI jAya che. uparokta anata catuSkAdiguNe ApaNane jema anumAna siddha che, tema te te guNonI anaMtatAne dhAraNa karanArA mahApurUSone anubhava siddha che. eTale te te purUSoe tene guNene svayaanubhavI, chaghastha (asava7) AtmAmAM paNa te guNe sattA svarUpe Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 amAnI svabhAva dazA apragaTapaNe levAthI te guNene pragaTa karavA mATe ApaNane mArgadarzaka banyA che. jJAnAdi guNenI anantatA, Atmika nimalatA, samakitI jIvane zraddhAcara che, pUrvadhane pakSabhAsana gocara che, ane kevaline pratyakSa gocare cheAtmA dravyanA. asaMkhyAd pradeza che. eka eka pradezamAM ananya jJAnAdi guNa che. eka eka guNanA ekti paryAya che. ane temAM anaMta svabhAva che. paraMtu te sarvane kevaLajJAnathI ja jANa zakAya che. jevI rIte svayaMbhUramaNa. samudranA prabala jaLane. -aMjalIthI mApavuM tathA samudramAM uDatI taragele gaNavI e asaMbhava che. te paNa kalpanAthI mAnI laIe ke e paNa zaktivAna keIkadAca hoya. paraMtu tevA zaktivAnathI AtmAnA guNenI anaMtatA gaNuM zakAtI nathI. te guNonI anantatAne kevaLI bhagavAna jANatA hovA chatAM paNuM vacana gathI saMpUrNa rUpamAM vyakta karI zakatA nathI. mATe te guNa anaMta che. eka AtmAmAM jJAnaguNa darzanaguNu, cAritraguNa, viguNa, dAnaguNu, lAbhaguNa, gaguNa, arUpIguNa, agurulaghuguNa, avyAbAdhaguNa ItyAdi. ananta guNa che. te saguNa bhinna bhinna paraMtu samudAya rUpa che. keIna samaye te bhinna kSetrI hoI zakatA nathI te ananta guNa paryA . eka piMDa.e AtmA che. mATe eka rUpa che. chavadhyamAM jeTalA guNa che te sarve pRthaka pRthakarUpe pitAnuM kArya karatA-ja rahe che. darzana dekhavAnuM kAma kare che, jJAna, jANavAnuM kAma kare che, samyakatva-nirdhAra karavAnuM kAma kare. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jaina darzanane karmavAda che. amUrtaguNa arUpI paNAnuM kAma kare che. e pramANe sarva guNa pitatAnA kAryane kartA che. kArya bheda paNa alaga alaga che. paraMtu te kAryadharmanuM kAraNa keI dravya tathA kSetramAM alaga nathI. mATe abhedarUpe che. jevI rIte suvarNamAM pILApaNuM gurUtA, snigdhatA, te kArya karI traNa prakAre che. paratu keI samaye te traNe bhinna hotA nathI. traNenuM havA paNuM pratisamaya suvarNamAM abhinna che. tevI rIte jIvanA anantaguNa bhinna bhinna kArya karatA hovA chatAM vastadharmathI bhinna nathI. jo ke kArya bhinna bhinna hovA chatAM paNa bheda rahita che. temAM AtmAnA jJAnadarzana guNa mukhya che ane vIryAdi te guNanI pravRttirUpa dharma che, A -AtmA chae dravyanA guNa-paryAya, udayikAdika bhAvane jJAtA che, pitAnA jJAnAdi anataguNa lakSmIne kartA che, ananta guNarUpa paryAyane bhoktA che, pariNatirUpa gharane "ramatA che, jJAnAdi guNa samuhane "grAhaka" che, svadharmamAM vyApta che, svapariNatine dhAraNa karanAre che. arthAt grAhaka, rakSaka, vyApaka, dhAraka, svadharma samuhane ja che. e sarvazakti AtmAmAM sahajarUpe pravartanIya hoya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvA. stikAya e paMcAstikAmAM cAra astikAya "akartA che. jIvAsti kAya svataMtra kartA che. je svataMtrarUpe kAraNuvalaMbI anI kArya kare te "kartA kahevAya che. e rIte jJAnAdi - kAryano kartA jIva che. anya dravya te utpAda-vyaya eva . kuMvarUpe pariNamita che, paraMtu kartA nathI. tenuM kAraNuMe Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA 15 che ke jIva sivAya anya dravyonA dharma te te dravyanA prati pridezamAM che. te pradezamAM rahyA chatAM ja pravRtti kare che. paraMtu eka pradezane anya pradeza sahAyakarUpe vartAvArUpa ekatrita pravartana nathI. jIvadravyanA sarva pradeza samudAya maLIne pravRtti kare che mATe te chavadravya kartA che. kartApaNuM e ja IzvaratA che. ajIva drAmAM paNa ananta guNa tathA anaH paryAya . che. paraMtu te pitAnA guNone jANatA nathI. ane AtmA pitAnA jJAnAdi Atma guNone tathA ananta para dravya ane tenA paNa anantaguNane jANa zake che. jANavuM e asAdhAraNa dharma che. tathA svacAritraguNa dvArA AtmA pitAnA guNemAM ramaNa kare che mATe AtmA svarUpanubhavI che. je kartA hoya che te ja bhoktA hoI zake che. paraMtu je kartA nathI te bhoktA hoI zakatuM nathI. je. kartA-jJAtA-cAritra vaMta ane bhoktA che teja paramezvara che. paramezvara cetanarAja uparokta jJAnAdinA anantanidhine pragaTarUpe bhegA kare che, te ja AtmAnI saMpUrNa svabhAva dazA che. AtmAnA jJAnAdi guNonI saMpUrNa sattA AtmAmAM je tibhAvI paNa che, te nirAvaraNa sakala yugala saMga rahita hote. chate pragaTa thAya che. svabhAvadazAnI pragaTatAmAM prApta, AtmAnA avyA- AdhasukhanA pramANane spaSTa karatAM zrI vIravijayajI mahA- rAje eka stavanamAM kahyuM che ke - tuma sukha eka pradezanuM re, navi. mAve. lokakoza." AtmAnA eka eka pradezamAM. anantaguNe, ananta Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - -- -- . .... jaina darzanane karmavAda paryAya che. te eka pradezamAM paNa je avyAbAdha guNa rahele che te ananta che. kevaLajJAnInI buddhithI paNa je eka khaMDanA be khaMDa na thaI zake te khaMDane avibhAga kahe che. avyAbAdha sukhanA evA avibhAgenuM pramANu batAvatAM zrI sarvajJa deve kahyuM che ke leka tathA akAkAzanA eka eka pradezamAM sukhane eka eka avibhAga rAkhavAmAM Ave te paNa lokAlekarUpa sarva AkAzamAM samAI zake nahIM. arthAta AkAzAstikAyanA sarva pradezathI paNa AtmAnA eka pradezamAM rahela sukhanA avibhAga aze anantaguNa che. arthAt Atmika sukha anata che. jagatanA ajJAni prANio vAstavika sukhathI anabhinna hovAthI Atmika sukhanuM svarUpa samajI zakatA nathI. eka mAtra Idriya janya sukhane ja sukha mAnIne sukhanI abhilASAthI mAnI lIdhela sukhanI prApti mATe prayatnazIla hovAthI sukhanA badale, duHkha ja pAme che. kAraNa ke indriyajanya sukha te svAdhina nathI. tete parAdhIna che. upacarita che. e sukhate pugalakamane. vipAka che. para vastunA kAraNe dvArA utpAdita sukha te zAzvata hoI zakatuM nathI. kema ke te sagika sukha hovAthI saMganA viyogamAM teja sukha, duHkhanuM kAraNa banI jAya che, eTale evA sukhane sukha mAnavuM te ajJAnatA ja che. je sukha kaI paNa TAIme duHkhanuM kAraNa banI zakatuM nathI je sukhathI vadhIne bIjuM sukha hoI zake ja nahi, je svabhAvika che, je koI anya dvArA utpAdita nathI, te sukha ja satya sukha che. evuM Atmika sukha ja parama AnaMdane Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA - - - - - -- devAvALuM che. evuM sukha AtmAmAM hameMzanA mATe sattArUpe raheluM che. bahArathI AvavAvALuM nathI. arthAt mudde pitAnAmAMthI pragaTa thAya che. te sukha potAnAmAM ja havA chatAM paNa jIva ajJAnatAthI jJAnazUnya thAya che, jethI tene anubhava paNuM ajJAnI jIva ne mATe kaThina che. A vAstavika sukhane keAI paNa upamA ApI zakAtI nathI. jeoe te sukhane prApta karyuM che teone ja te avyakta sukhane ' anubhava hoI zake che. te nIcenA dRSTAntathI spaSTa thaI zake che. eka mahAaraNyavAsI pleccha araNyamAM rahete hate eka vakhata potAnA azvavaDe kheMcAIne bhUle paDele eka rAjA te aTavImAM Acce. ple che tene je. satkArapUrvaka te rAjAne pitAnA sthAne laI jaI vizrAMtine mATe te rAjAnI baheja cAkarI karI. tyArabAda nagaramAM javA TAIme rAjAe svecchane paNa pitAnI sAthe lIdhuM. ane svecchane upakArI samajI tene bahu ja satkAra karyo. rAjasamRddhino upabhega karatA te svecachane eka vakhata potAnA nivAsasthAna araNyanuM smaraNa thavAthI rAjAnI AjJA laI pitAnA nivAsasthAne AvyuM. araNyavAsioe tene puchayuM ke nagara kevuM hatuM? tyAM kevuM sukha che? mleccha te sarva vAta jANatA hovA chatAM paNa te sukhanI upamA, araNyamAM keI nahIM hovAthI te sukha batAvI zakaze nahi. A pramANe AtmAnuM avyAbAdha sukha paNa anupama Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina darzanane karmavAda che. kemake te sukhane kaI paNa upamAthI samajAvI zakAya tevuM nathI. jema janmAMdhamanuSya sUryAdikanI vyAkhyA karI zakate nathI, tema ajJAnI jIva paNa Atmika sukhanI vyAkhyA karI zakato nathI. kemake tene tenuM lezamAtra paNa jJAna nathI. jema yatinuM sukha vizeSa prakAranA kSayopazama bhAvayukta hovAthI yatisivAya bIje kaI tene anubhava karI zakatuM nathI, Arogya sukhane rogagrasta prANa samajI zakato nathI, tema Atmika-avyAbAdha sukhanuM tAtvika svarUpa buddhigamya nahIM hovAthI sarvathA acitya arthAt buddhithI avarNanIya che. je AtmAnA anaMta catuSkAdi guNe bilakula nirAvaraNa banI pragaTa thayA che, te ja A avyAkhAdha sukhano bhaktA che. te ja praramezvara che. anantaguNonI pratyakSatA te ja IzvaratA che. anantaguNonuM pragaTarUpe maLavuM te ja Izvara zedhana yA Izvara prAptine tAtparya che. AtmAnA anantaguNanuM svarUpa te ja Izvaratva yA dharma che. mekSaprApti agara kaivalya prApti samaye IzvaratvanI pUrNatAne pAmela te AtmA Izvara bane che. sarva saMsArI AtmAomAM paNa A rIte IzvaratA tibhAve vidyamAna che. pitAnA jJAnadarzanAdiguNa kSArmikabhAve pragaTa thAya tyAre ja pitAnI ananta riddhine AtmA pratyakSarUpe dekhe che. jema pitAnI nAbhimAM rahelI kasturIne mATe mRga ahIMtahIM deDyA ja kare che. kemake tene e bhrama che ke A sugadha bIjethI AvI rahI che. tevI rIte ajJAnI AtmA paNuM, pitAnI ananta riddhine khyAla nahIM hovAthI anya sthAne sukha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA -- --- - prApti mATe vyartha deraDadhAma kare che. adhyAtmI givarya zrI AnaMdaghajI mahArAje kahyuM che ke'parama nidhAna prakTa sukha AgaLa, jagata ullaMdhI he jAya jinazvara nyoti vinA jue jagadIzanI, - adhadha pulAya jinezvara . Atma hitanI abhilASA prAyaH sarva AtmAone hoya che. paraMtu ajJAnatAne kAraNe AtmAne, rathAne sthAne zodhatA phare che. kahe che ke AtmA athavA brahnanuM svarUpa kevuM che? kevI rIte prApta thaI zake che? A praznonA vAstavika uttara nahIM jANavAvALA ane jJAnadaSTithI rahita purU vecchAnusAra mArga batAvI de che. A pramANe jJAnacakSuhInaguru ane ziSyanI maMDaLI banI jAya che. jethI svadehamAM rahela Atma tatvarUpa nidhAna prApta karI zakatA nathI. svayaM zuddha caitanya che. paraMtu vibhAvamAM pravartavAthI jIva, pudgalanA saMgathI potAnuM bhAna bhUlI gayo che. ane tethI ja pite paramAtmA sadRza hovA chatAM bhikSuka banI paramAtmAnI zodhamAM ghUmyA ja kare che. paramanidhAnarUpa Atmatva svayaMmAM hovA chatAM paNa svayaMne oLakhate nathI. ane anya sthAna para paramAtmAnI zodha kare che. mATe jema prakAzatpAdaka vastunI sahAyatAthI kaI paNa vastu joI zakAya che, tema Atmatattvane jevAne-samajavAne mATe 5ramAtmAnI divya jyoti joIe ke jenA dvArA ja Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jaina darzanane karmavAda - - - - R sva svarUpane khyAla AvI zake. paramAtmArUpa ti vinA kevaLa ajJAnIonA kathanarUpa ajJAna daSTithI te sukhanA sAdhanarUpa paramanidhAna sanmukha hovA chatAM paNa jagata tene ullaMghIne ja cAlI rahyuM che. jyAM sudhI AtmAne e khyAla nathI ke svayaM ja paramAtmA che, tyAMsudhI vAstavika dharma prApta nahIM thavAthI karmabandhananI vRddhi thayA ja kare che. karmanI vRddhi thavAthI AtmA, vadhune vadhu vibhAva dazAmAM sUkAya che. AtmAnI vibhAvadazA eja dudakhe che. jema jema vibhAva dazA vadhu, tema tema dukha paNa vadhu pAme che. AtmA, svabhAva dazA ane vibhAva dazAne samaje, vibhAva dezanA duHkhane ane svabhAva dazAnA sukhano khyAla kare, svabhAva dazAnI pUrNatAmAM keTalI nyunatA che te vicAre, svabhAva dazAnI pUrNatA prakaTa karavA koziSa kare, ane svabhAva dazAnI pUrNatAne prApta paramAtmAne daSTi sanmukha rAkhe, teja AtmA vibhAva dazAnA baMdhanamAMthI mukata banI, AtmAnA anaMta catuSkAdi guNene pragaTa karI zAzvata sukhane jotA banI zake che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 juM AtmAnI vibhAva dazA AtmAnA anaMta catuSkAdi guNenI pragaTatAmAM jeTalA jeTalA aMze nyunatA teTalA teTalA aMze AtmAnI vartatI dazAne vibhAva dazA kahevAya che. jagatanA prANione sukha duHkhanuM je kaMIpaNa kAraNa hoya te vibhAva dazA che. svabhAva dazA ane vibhAva dazAne samajI nahIM zakanAra prANine sukha-duHkha prAptine, tenA svarUpane ane tenI prAptinA kAraNane vAstavika khyAla nahIM hovAthI sukha prApti mATe prayatna hovA chatAM paNa vadhu ne vadhu duHkhanI gartAmAM dhakelAya che. jIvane muLa guNa upaga che. paraMtu te upaga jyAre vastunA vizeSa dharmagrahaNamAM pravRta hoya che, tyAre tene "jJAne paga" kahevAya che. ane vastunA sAmAnya dhagrahaNamAM pravRtta hoya che tyAre tene darzane paga kahevAya che. AmAM jJAna, darzana tathA upaga sarvathA bhinna nathI. te paNa sarvatra jJAnanuM mAhAsya atizaya hovAthI jJAnanI mukhyatA batAvavAne mATe, jIvanA vizeSa upayoga rUpa jJAnane sarvathI mukhya mAnyuM che. vastumAM vidyamAna vizeSa dharmane jANavAnI Atmazakti "jJAna" ane vastumAM vimAna sAmAnya dharmane jANavAnI Atmazakita "darzana" Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 jaina dananA vAda tathA te manene kAmamAM levAM tene upacAga " kahevAya che. jJAnatinA upacAga te " jJAnapaMcAga " ane danazaktinA upayAga te "danAcAga " che. jIva dvArA rAgadveSanI parAdhInatA rahita upayeAga jyAre hoya che tyAre tene " cAritra " kahevAya che. kanA sarvAMthA AvaraNahita eTale kSAyika bhAve va tu jJAna ane darzana, sa jIvAmAM sadAnA mATe eka sarakhu' ja hAya che. evA jJAna-darzanane kramazaH kevaLajJAna ane kevaLa dana kahevAya che. svabhAvika dazAmAM AtmA, sarvajJa ane sadezI hAya che. kevalajJAna prApta sarva AtmAnu sarvajJatva ane sada nyunAdhika hAI zakatuM ja nathI. arthAt saaemAM kharAkhara hAya che. vibhAvika dazAmAM AtmAnA te sAna deza naguNu, pudgala paramANuonA samuhathI AcchAdita hoya che. AcchAdita paNe vatI te jJAna-darzananI prabhA 'vibhAvika" athavA kSaceApazamika jJAna--rdezana kahevAya che. jema jema te prabhA vizeSarUpe khADita hAya che, tema tema kSaye pazama ghaTatA jAya che. ane jema jema te prabhA, AchI khaDita hoya che tema tema kSayApazamanI vRddhi thatI jAya che. kama thI AcchAdita dazAmAM jJAna ane darzananA kSayApazama aneka prakAranA hAya che. anekavidha kSayApazamane anulakSIne kama upAdhionA bhedAnusAra jJAna-darzananA paNa anekaleda vattatA DAvA chatAM sthulapaNe kSayApazamIka jJAnanA mati vIgere sAtabheda ane kSaye pazamIka darzananA cakSu--acakSu--avadhi darzona ema traNa bheda zAstramAM pADavAmAM AvyA che. temAM kSAyika bhAvanu Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA 23 - - - - kevaLajJAna ane kevaLadanane eka eka bheda gaNatAM svabhAvika ane vibhAvika ema bane maLI ATha bheda jJAnanA ane cAra bheda darzananA che. zapathamika jJAna-darzana yukta AtmadazA te vibhAvika ane kSAyika jJAna-darzana yukta AtmadazA te svabhAvika dazA che. traNe lokamAM rahela rUpI-arUpI sarvadravyanI traNekALa aMgenI utpAda-vyaya ane dhRvarUpa traNe prakAranI pariNati sakaLa samaye jANavAnI AtmAmAM jJAna zakti hovA chatAM paNa karma pudgalathI AcchAdita te jJAnazakti, arUpI (varNa gaMdha, rasa ane sparza rahita) padArthane te sAkSAt AtmAthI jANa anubhavI zakatI ja nathI. karmapudgalathI AcchAdita te jJAna zakti aneka prakAranI hovAthI temAM keTalIka jJAnazaktinI mAtrAo te padArthane manayukta Indri dvArA ja jANI zake che. AMkhathI jovAya che, jIbhathI cakhAya che, nAkathI suMghAya che, kAnathI saMbhaLAya che ane cAmaDIthI aDAya che, te badhA jJAnamAM AvA prakAranI jJAna zakti ja kAma karI rahI che. tarkazakti, anumAna karavAnI zakti, smRtimAM lAvanAra zakti A badhI zaktio AvA prakAranI jJAnazaktinA prakAre che. A jJAnazaktinI mAtrAone jaina darzanakArIe matijJAna"nI saMjJA ApelI che. A matijJAnane upacega pAMca Indriya ane chaThTha manathI ja pravarte che. amuka IndriyathI amuka viSayane ja grahaNa karI zakAya che. je viSaya je Indriyano hoya te viSayane yAla teja Indriya Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jaina dananA kavAda re thAya che, nahI ke anya IMndriya vaDe. sparzendriyanA viSaya sparzIne ja jANavAnA che. padArthanA sparzane anubhavavA TAIme matijJAnarUpa caitanya zakti sparzendriya dvArAja sparzIne anubhave che. padAnA rasane anubhavavA TAIme matijJAnarUpa caitanyazakti rasanendriya dvArAja rasane anubhave che. e rIte gadhane ghrANendridvArA, rUpane cakSudvArA, zabdane kAnadvArA anubhave che. padArthanA rUpa-rasa--ga dhAdi viSayane anubhavavA mATe je TAI me je je indriyanI madada levAya che, te te TAIme te te Indriyanu matijJAna kahevAya che. vicAra karavA dvArA pravRtta caitanya zaktine mananu matijJAna kahevAya che. A rIte pAMca indriya ane manane AzrayI cha prakAre matijJAna che. te pratyeka matijJAnanA prakAza utpattikramanA hisAbe vividha prakAre che. padArtha anubhavavA TAIme Indriya dvArA jyAre AtmAnA upayoga varte che tyAre AMkha ane mana sivAya anya indriyeAne pudgala *syA vinA te paTTAnA sparza-rasa-gadha ane zabdanA khyAla AvI zakatA nathI. eTale te IndriyanA viSaya " prApyakArI " kahevAya che. mana ane cakSunA viSaya te aprApyakArI che. eTale teteA pudgala aNupharasyuM paNu jANe che. zabda, rasa, gadha ane spardhAne lAyaka padAnA aNu skAnI indriyAne spardhAnA thavA chatAM paNa spezita thayelA aNuskAnA viSayAMzenuM pramANa indriya jANI zake teTalA 1 * Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA 25 -- - - -* jaththA pramANa hoya te ja viSaya jANI zakAya che. jo ke spaSTa aNuska nyuna pramANamAM hovA TAIme viSayane jANuM to zake che, paraMtu bahu ja alpa rIte jANavAthI te jJAna vyavahArya thaI zakatuM nathI. koI prANionI amuka 'Indriyo vadhu sateja hoya che teo te nyuna pramANa aNu dhothI paNa vyavahArya thaI zake te rIte viSayajJAna karI zake che. eTale keI prANinI amuka Indriya sateja hoya che te keI prANinI anya indriya sateja hoya che. A pramANe indriyanI tAkAta anusAra padArthanA pRSTa ANaMsko dvArA maNi, viSayane jANI zake che. eka aNu paNa indriyane spaze te TAIme te jANavA mATe jJAna prayatna karyA vinA te rahetuM ja nathI. jJAnanA te prayatnane upaga kahevAya che. te upagamAM viSaya pakaDAyA chatAM paNa te viSayanI -vanaMtI avyakta asarane "vyaMjanAvagraha" kahevAya che. ahIM vyaMjanAvagraha eTale grahaNaviSayanI AtmAmAM thatI avyakata asara. te TAIme pravRtta matijJAna ne " vyaMjanAvagraha matijJAna" kahevAya che. e rIte mana ane cakSu sivAya zeSa cAra indriyene dhRSTa padArthanuM avyaktajJAna te, te IndriyenA saMbadha vALuM vyaMjanAvagraha matijJAna kahevAtuM hovAthI cAra Indriya AzrayI vyaMjanAvagraha mati jJAna cAra prakAre hoya che. (1) sparzendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (2) rasanendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (3) dhrANendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (4) zrotrendriya vyaMjanAvagraha matijJAna. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 'jaina darzananA kuvAda A vyaMjanAvagrahe, indriyane sRSTa puTTugalA aMge ja hAya che. eTale mana ane cakSune vyaMjanAvagraha hAI zakatA nathI. kAraNa ke te te-'pudgala aNukarasya potAnA viSayane grahaNa karI zake che. 26 zabda-rasa-gadha ane spardhAne lAyaka padArthanA aNu skaMdhA, indriyasRSTa varjAtA heAvA chatAM paNa te aNu skaMdhAne indriya kharAkhara jANI na zake tyAM sudhI upayAga svarUpe vattatA jJAnane vyaMjanAvagraha kahevAya che. e upayAgamAM pakaDAtA viSayanI jyAre vyakta asara thAya che, eTale ke zabdAnu vyavahAya vaI zake eTalA jatthA pramANu paTTAnA aNu''dhA indriyAne pharase che te TAime upayAgarUpe pravRtta jJAnane arthAvagraha kahevAya che. vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha te anukrame vastu dhyAnamAM na Ave tevI sthitinu ane vastu dhyAnamAM Ave tevI sthitinuM jJAna che. A. ane prakAranA jJAnamAM padArtha skadhAne cakSu ane mana sivAyanI cAra IndriyA sAthe sakhadhatA cheja. paraMtu iMdriyA sAthe saMbadha pAmelI vastunI apUrNa hAlatane nya'jana kahevAya che, ane IndriyA samajI zake tevI sthitimAM vastunA thatA saMbadha te atha kahevAya che. cakSu tathA manane dRzya tathA ciMtanIya padArthAnA spaza thatA nathI tepaNa vastunI vyakta asara thavArUpa arthAvagraha te te bannethI thAya che. temAMya mana- dUradUranI vastu uparAMta bhUtakALamAM thayelI vastunA paNa vicAra karI zake che. - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA rUpanA viSayane arthAvagraha, vastunA pratimima mArakRta ja AMkhathI thaI zake che. pratikhisma na paDe te arthA' vagraha thaI zakatA nathI. eTale pAchaLa rahelI vastunA rUpanA ke dRSTithI para rahelI vastunA rUpanA, agara adhArAmAM paDelI ke koI anya vastuthI AcchAdita vastunA rUpanA cakSudvArA arthAvagraha thaI zakatA nathI. A arthAvagrahamatijJAna te pAMca Indriya ane mana AzrayI cha prakAranA che. RE vyaMjanAvagraha ane arthAvagraharUpa upayegaka vistaravA mAMDe eTale te vastunI niNaeNyAbhimukhI vicAraNA TAime. vattatA upacAgane IhA " kahevAya che. sabhAvanAnI vicAraNAnA pariNAme nirNayAtmaka eTale Aja vastu che. evA prakAranA vistarela upayAga te " apAya " kahevAya che. apAyathI nirNita thayela padAnuM kAlAntare paNa smaraNa thaI zake e prakAranA saskAravALA jJAna upayogane ,, dhAraNA kahevAya che. A dhAraNAmatijJAnanI traNa avasthA che. nirNayAtmaka upayAga evA ne evA thoDA vakhata TakI rahe te avicyuti dhAraNA" che. pachI te vastu thoDI thoDI bhUlAtAM bhUlAtAM bilkula bhUlAI jAya che te paNa kayAreka kayAreka te vastu yAda AvI jAya che, eTale. tenuM smaraNa thaI Ave che; bhUlAI gayelI avasthAmAM te vastunu' jJAna sarvathA nAza pAmatu nathI. kemake nAza pAmatu hAya te te krIthI joyA vinA paNa te vastunu smaraNa. '' Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jaina darzanane karmavAda thaI na zake. jethI bhulAI gayelI avasthAmAM kSapazamarUpe tenA saMskAra TakI rahe che tene "vAsanA dhAraNA" kahevAya che. vAsanAnA baLathI bhUlAI gayelI vastunuM paNa jyAre smaraNa thaI Ave che tene "smaraNa dhAraNuM" kahevAya che. A rIte avismRti, vAsanA ane smRti ema traNa prakAra dhAraNAmatijJAnanA che. pUrva bhavanuM smaraNa e dhAraNA matijJAnane trIjo prakAra che. Ihi, apAya ane dhAraNA e traNe pAMca Indriya ane mana AzrayI cha cha prakAre che. eTale cAra prakAre vyaMjanAvagraha matijJAna, cha cha prakAre arthAvagraha Iha-apAya ane dhAraNAmatijJAna ema kula 28 bheda thayA. A pramANe pAMca Indriya ane chaThThA mana vaDe thatA matijJAnanA avajhahAdi te, te te IndriyanA matijJAnane utti kema che. A vyaMjanAvagrahAdi svarUpe vartate matijJAnane upaga kyAreka dhIme dhIme paNa vate che ane kyAreka tvarAe paNa vate che. temAM tvarA ane maMdatAne AdhAra vastunA paricaya ane aparicaya upara che. dhIme dhIme prApta thatA vyaMjanAvagrahamAM paNa vadhumAM vadhu 2 thI 9 zvAsecchavAsa lAge che. arthAvagrahamAM to mAtra eka ja samaya ane bAkInAomAM aMtamuhurta ja lAge che. kSaye pazamarUpe TakI rahela vAsanAnuM pramANa saMkhyAtA ane asaMkhyAtA bhava sudhInuM hoya che. tethI ja te jAtismaraNajJAnarUpe saMkhyAtA ane asaMkhyAtA bhavenI smRtti thaI Ave che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAvadazA 29te smRti paNa amuka TAIma sudhI TakI zake che. aparyApta sUkSmanigedanA jIvanI alpamAMa5 jJAnamAtrAothI prAraMbhI kevaLajJAnarUpa saMpUrNa jJAnamAtrAparvatanI tamAma caitanya mAtrAone samAveza, mati-zrata-avadhi-mana 5ryAva ane kevaLa ema pAMca vibhAgamAM ja karavAmAM AvyuM che. temAM amuka jaththAmAM amuka viziSTatAvALI khullI thayela jJAnamAtrAmAM rahela pradhAnatAnI vivalAe matijJAnAdi nAma pADelAM che. je jIvane je je jJAnanI jeTalI jJAnazakti khullI hoya tene te te jJAnalabdhi kahevAya che. dareka khullI thayela jJAnamAtrAnI be avasthA hoya che. labdhirUpe ane pravRttirUpe. temAM pravRttirUpajJAna te upaga kahevAya che. jIvane padArthane khyAla kevaLa labdhirUpasthita jJAnadvArAja thato nathI, paraMtu pravRttirUpa jJAna dvArA thAya che. pravRtti te labdhinI ja che. eTale labdhivinA pravRttirUpa upagajJAna haiI zakatuM nathI. mATe je jJAnamAtrAne upaga che tyAM tenI labdhi che japaraMtu labdhi che. tyAM tene upaga hoya paNuM khare ane na paNa hoya. keTalAka padArthonA jJAnane upayoga na pravartate heya te. paNa te viSenAM ghaNAM jJAne tene zaktirUpe hiI zake che. AmAM pAMca Indriya ane manadvArA pravartAtA jJAnepacegane. matijJAnepage kahevAya che. uparokta avagrahAdi te ekajaupaganAM kALabhede aMnukrame judAM judAM nAma che. vyaMjanAvagrahe, arthAvagraha, IhA, apAya ane dhAraNA, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jaina darzanane karmavAda e bhedemAM pUrvavata bhede te uttaravatI bhedenI upattimAM kAraNarUpa che. ane uttaravattabhede te kAryarUpe che. jethI pUrvavata sivAya uttaravatabhedanI utpatti thaI zaktI nathI. mATe uttaravatta bhedanI pahelAM pUrvavattI bhedanI utpatti thavI ja joIe. paraMtu pUrvavattabhedanI utpatti thayAbAda uttaravatabhedonI upatti thAya paNa kharI ane na paNa thAya. A hakikata svayaM buddhithI vicAravAthI matijJAnane vyaMjanAvagrahAdi utpattikama samajI zakAya teve che. vyaMjanAvagrahAdika jJAnanuM sAmarthya paNa dareka jIvane ane eka jIvane paNa sadAkALa mATe eka sarakhuM hoI zakatuM nathI. temAM paNuM bahu, abahu, vagere vividha prakAre jJAnazakti hovAthI pUrvokta 28 bhedamAM darekanA bahu, abahu vigere bArabAra bheda karatAM matijJAnanA 336 bheda thAya che. A uparAMta vikaTa samasyAnA ukelamAM tAtkAlika sahajabuddhinI thatI utpattirUpa autpAtikIbuddhi, gurUne vinaya ane sevA karatAM uptana thavA vALI vinAyakI buddhi, zilpa ane karmathI saMskAra pAmelI karmajA buddhi, ane lAMbA vakhatanA anubhavathI ghaDAyelI arthAt dIrgha kALanA pUrvApara arthanA avalokanarUpa pariNAmikI-buddhi ema cAra prakAranI buddhine paNa jainazAstramAM matijJAna tarIke jaNAvI che. A cAra prakAranI buddhimAM paNa vyaMjanAvagrahAdita pravarte Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 AtmAnI vibhAvadazA che. paraMtu pUrvokta 28 bhedanI mAphaka A cAra prakAranI buddhimAM rejanA vyavahAramAM AvatA jANItA padArthonuM matijJAna nathI. temAM te, sahaja rIte nave khyAla, utpanna karavAvALuM matijJAna hevAthI achUtanizcita matijJAna kahevAya che. ane pUrvokta 28 bhedamAM rejanA vyavahAramAM AvatA jANItA padArthonuM matijJAna hovAthI tene zratanizcita matijJAna kahevAya che ema uparokta 336 bhedamAM A cAra buddhi bheLavatAM kulla 340 bhede matijJAna jainazAstramAM batAvyuM che. A badho sUphamavicAra vyavasthita rIte ane te paNa gya pAribhASika zabdo sAthe jainazAstramAM karavAmAM Avela hovAthI matijJAnanuM svarUpa, jainazAstra dvArA ja sArI rIte samajI zakAya che. ahIM baha, abahu AdinuM tathA cAra buddhinuM svarUpa nadIsUtramAM bahu ja spaSTatAthI vistArapUrvaka dRSTAMta sahita jaNAvyuM che. A rIte jIvemAM vividha prakAre vartatI matijJAnarUpa caitanyatAne khyAla-jainazAstro dvArA samaja jarUrI che. have kRtajJAna aMge vicArIe te pUrvokta dhAraNA svarUpe je IndriyanA je viSayano upayoga jyAMsudhI cAlI rahyo che, tyAMsudhI to te upayoga matijJAnepaga tarIke kahevAya che. tyAMthI AgaLa vadhIne te vastunA trikAlika viSayamAM pravRtta thavAvALa arthAt te vastunA pUrvaparicayanA gyAlasahita vartate te upaga kRtajJAnopacega kahevAya che. ane te -upaga kRtalabdhi-jJAnathI ja varte che. pUrve jANelI anubhavelI vastune punaH pratyakSa .. saMbadha thAya che, tyAre Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda prathama te tene avagrahathI mAMDIne dhAraNA sudhIne matijJAnapaga varte che. ane pachI "teja vastu A che" ema yAda Ave che, te zratajJAnane upayoga che. rastAmAM jatAM sAme eka mANasa Avate ApaNane dekhAya che, tyAre prathama te tene avagraha upayoga thAya, ane pachI te zuM che ema nirNayAbhimukhI upayogarUpa "hA, mANasa hovuM joIe evI saMbhAvanAnA upayogarUpa apAya, mANasa ja evI nirNayAtmaka upayAgarUpa dhAraNuM. anukrame varte che. tyAM sudhI te matijJAnane upayoga che. ane pachI yAda Ave ke A mANasa te amuka TAIma pahelAM joyelA phalANAbhAI teja A. ema pratyakSa ane smRti baneya je jJAnamAM bhAse te zratajJAna kahevAya che. kaI mANasanA paga nIce sarpa AvyuM, tyAre prathama te sarpanA sparza thavAnA samaye ja avyakta khyAla rUpe sparzendriyane vyaMjanAvagraha thaye, mArA paga nIce kaMIka che te vyakta khyAla AvyuM te sparzendriya arthAvagraha, kevA sparzavALI te vastu che evI vicAraNuM te apAya, mRdusparzavALI ja evI nirNayAtmaka vicAraNA te dhAraNA, ahIM sudhI te matijJAna, ane tyArabAda A te mRdusparzavALuM jAnavara che evI jAnavara aMgenI pUrvasamajaNane khyAla pedA thavA rUpa upaga pravartAvanAra jJAna te zrutajJAna che. tyArabAda A jAnavara te sarpaja, ke je mANasane karaDe te mANasa marI jAya, are ! bhAgo ! ema ekadama Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAvadazA 33 kudIne khasI jAya. vIgere jJAnepaga, AgaLa AgaLa utpanna thaye jAya che. ema prathamanuM zrata, uttarottara zrata jJAnanA nimittabhUta manane viSaya banatuM jAya che. A pramANe IndriyathI thayelA zrutajJAna vakhate vAstavika rIte mananuM matijJAna ane pachI zrutajJAna ema cAlatI paraMparAomAM mananA vyApAranI mukhyatA hovAthI zratanI utpattinuM nimitta mana che. eTale smRtimAM Avela vastunI vicAraNuM cAle te zratajJAna che. zrutajJAne pagamAM manovyApAranI pradhAnatA hovAthI vicArAMza adhika ane spaSTa hoya che. vaLI temAM pUrvAparanuM anusaMdhAna paNa hoya che. sparzAdika viSayukta padArthonuM matijJAna thayA bAda, padArthanuM ke te viSayanA zabdanuM bhASAmAM uccAra karavArUpa jJAna na hoya, agara te te padArthane kaI acAnya bhASAthI saMbodhatuM hoya chatAM paNa te padArtha ane te viSaya aMge vaparAza karavAne ke tenAthI nivRtta thavAno khyAla jIvamAM je catanyazakti-jJAnavaDe hoya che te jJAna, zratajJAna kahevAya che. kIDI ke ekeDI te sAkara ane goLanA zabdanuM jJAna dharAvatI nathI chatAM " A vastu mAre khAvA jevI che ? evuM bhAna tene je thAya che te tenA zratajJAnathI ja thAya che. . zrate paga utpanna karAvanAra zrutajJAna labdhi ja kahevAya che. A zruta jJAnamAM pratyakSa ane smRti bane che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -34 jaina darzanane karmavAda - - - eTale Indriya tathA manajanya jJAnavyApAranA prAthamika aparipakva aMzane matijJAna ane uttaravastI paripakva athavA spaSTa aMzane zratajJAna kahevAya che. zabdajanya ke saMketajanya padArthane khyAla eTale ke zoda zravaNa dvArA, lekhita zabda jevA dvArA, athavA te zira kaMpana-hastadhUnana Adi anya karelA saMketa dvArA padArthane khyAla jenAvaDe jIvane Ave, agara te IndricenA sparzarasa-gaMdha ane rUpanA viSayenuM matijJAna thayA bAda te viSayayukta padArthanA zabdano khyAla-arthanI upasthiti-arthane bedha je cetanya zaktivaDe thAya tene zrata jJAna kahevAya che. ahiM zabdane sAMbhaLave te zrotrendriyanuM avagrahAdi matijJAna che. saMsAkSara, ceSTA, saMketa, najare Ave ke padArthanA rasa-spagaMdhane Indriya sAthe saMbaMdha thAya te paNa te te IndriyanuM avagrahAdi mati jJAna che. paNa te dvArA arthabodha thAya te mRta jJAna che. vAcaka zabda uparathI vAcyanuM jJAna karAvavAvALI agara vAcca uparathI vAcaka zabdanuM jJAna karAvavAvALI caitanyazakti te zrata jJAna che. zAMtilAla zabda je manuSya mATe vaparAtuM hoya te manuSyane khyAla, zabda zravaNathI je tanya zakti vaDe Ave che te caitanya zaktine zrata jJAna kahevAya che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAvadazA zAMtilAla nAmanA paricita mANasa rastAmAM maLavA TAIme ti jJAnavaDe cakSuIndriyathI tene joyA pachI, A tA zAntilAla ke je mArA mitra che evA khyAla pedyA karAvanAra te zrata jJAna che. 35 je vastunA lAbhAlAbha ke saMbadha, pUrve kAreya paNa anubhavyeA hAya te ja vastunu. punaH punaH matijJAna thatAM punaH punaH te vastunA lAbhAlAbha ke sabaMdhanA yAla AvI zake che. te khyAla pedA karanAra zrata jJAna ja hAvAthI zruta jJAne payoga vaDe ja jIva peAtAnA jIvanavyavahAranI jarUrI cIjone oLakhI zake che. mati ane zruta e ane jJAnApayeAgathI ja jIva, pAtapAtAnA jIvana vyavahAra calAvI zake che. mATe sUkSmamAM sUkSma jIvane paNa mati ane zruta jJAna amuka aMze paNa hAya tA che ja. AhAra-bhaya Adi sajJAo dvArA, ekendriyathI cauridriyavALA jIveAnA zrata jJAnaneA khyAla ApaNane AvI zake che. temAM zrata jJAna na hota te vanaspatiomAM pANI ane khAtara cusavAnI, ane kIDI-makADImAM geALa ke sAkaranI sugadhathI AkarSAI tenI najIka AvI te geALa ke sAkarane cAMTI javAnI pravRtti hAI zakata nahIM. paNa uparAsta jIvanamAM A badhI pravRttie ApaNe spaSTa rIte joIe chIe. eTale tevA jIveAmAM paNa mati ane zruta jJAna che ema sAkhIta thAya che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kama vAda jeTalA viSayeAnu` mati jJAna thAya teTalAnuM zruta jJAna thAya ja evu hAI zakatuM namI. ghaNI vakhata ajANI cIjonuM mati jJAna thavA chatAM paNa tenuM zruta jJAna thatu nathI. A hakikata vizeSa zruta jJAna rUpe samajavAnI. 3 sAmAnya rUpe te zruta jJAnApayoga, dareka mati jJAnApayAga pachI hAya ja che. kAraNa ke anAdikALathI jIva mati ane zruta sahita teA cheja. jemake eka ajANyA mANase sItAphaLa joyuM-cAkhyuM, te uparathI A koI khAvAnI cIja che, mIThI che, eTalA sAmAnya zrutapayega te tene varte che. para'tu A cIjane sItAphaLa kahevAya, agara dezAcAra pramANe tene kAI khIjA zabdathI samAdhAya evu vizeSa zruta jJAna tene te sItAphaLa aMge kadAca hAI zakatu paNa nathI. A rIte jIvanavyavahArApayeAgI zruta jJAna uparAMta zAstranA jJAnane paNa zruta jJAna kahevAya che. Apta purUSa dvArA praNita zAstra yA anya zAstrAnA abhyAsathI agara zravaNathI keTalAka zabdo ane tenA arthAnuM je jJAna thAya tene paNa zruta jJAna kahevAya che. zAstranI utpatti sAMbhaLIne thaI hAvAthI, zAstra te sAMbhaLelI vastu hoI tene zruta kahevAya che. ane tenu je jJAna te zruta jJAna kahevAya che. ' zAstra vacanAtmaka hAvAthI zrutajJAna zravaNa jarUrI che. zabda zravaNu e zrotrane matinI antagata che. zabdazravaNa e * thavAmAM zabda viSaya hovAthI matijJAna che, ane ' Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA 37 utpanna thavAvALo bedha te kRtajJAna che. mATe matijJAna kAraNu che ane zrutajJAna kArya che. zrutajJAnanuM vAstavika kAraNe te zratajJAnAvaraNane kSopazama che. mATe matijJAnane tenuM brAhmanimitta kAraNa ja gaNuM zakAya che. kAraNa ke zAstronA zabdonuM zravaNa karavA chatAM paNa zrutajJAnAvaraNano sopazama na hoya te zratajJAna thaI zakatuM nathI. tethI ja zAstra vacana sAMbhaLanArA darekane kRtajJAna thAya ja e niyama nathI. jJAnatpattinuM sAdhana hovAthI zAne paNa zrata kahevAya che. te zAstrazrata aMgabAhya ane aMgapraviSTa rUpathI be prakAre che. temAMthI aMga bAhyazrata te utkAlika-kAlikabhedathI aneka prakAre ane aMga praviSTakRta te AcArAMga, suyagaDAMga Adi bAra prakAranuM che. zrI tIrthakarade kevaLajJAna prApta karI temanI pahelavahelI dezanAmAM temanA je ziSya bane che teone mukhya ziSya banAvI zAsananI sthApanA samaye teone "vejova, vivA, purUvA" e traNa vAkyonI tripadI ApI, vizvanA padArthanI mULabhUta sthitinA tatvajJAnanuM jika Ape che. A mukhya ziSyanA netRtva nIce bIjA munionA gaNa (parivAra samuha) hevAthI teo jainazAsananA gaNadhara kahevAya che. A sAkSAt tIrthaMkaradvArA. prakAzita thayelA jJAnane, paThana-pAThanamAM anukuLa paDe tevI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jaina darzanane karmavAda: rIte tenI dareka vastu goThavIne gaNadhare, dvAdazAMgI eTale bAra vibhAgarUpe sUtrabaddha kare che, tene aMgapraviNazruta kahevAya che. (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3). sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) vivAhepannatti (bhagavatI sUtra). (6) jJAtA dharma kathAga (7) upAsagadazAMga (8) annakRtadazAMga (9) anuttarapapAtika (10) prazna vyAkaraNa (11) vipAkasUtra (12) daSTivAda. e bAra aganAM nAme che. Ayu, baLa, buddhi AdinI kSINa avasthA dekhIne gaNadharanI pachI thayela buddhimAna AcAryoe sarva sAdhAraNa hitane mATe aMgapraviNa granthanA AdhAre bhinna bhinna viSa para je grantha lakhelA che te aMgabAhyazrata kahevAya che. sarvajJa dee prakAzita ane gaNadhararacita zrata, tathA. tenA AdhAre anya zuddha buddhi AcAryoe lekhita zrata sivAya, jenetara darzanakAe lakhelAM ke racelAM zAstro paNa apekSAe zrutajJAna che. je zAstro ekAnta daSTivALAM ke satyAsatyathI mizrita agara padArthonuM ayathAsthAne varNana karavAvALAM hovA chatAM paNa aMzataH kRtAnusArI hevAthI te AMzika zrutate kahevAya ja che. padArtha nirUpaNamAM ekAMta draSTi te mithyAdaSTi che ane anekAntadaSTi te samyagudaNi che. samyagdaSTipratikSata te samyakakata che ane mithyASTi praNitazrata te mithyAzrata che. samyakakRta mokSa prAptimAM upagI bane che, jyAre mithyAzruta mokSaprAptimAM nirapagI bane che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA 39 - -- - - - jo ke ekSaprAptimAM upagI ke nirUpayegI banavAmAM zAstrane ja niyata svabhAva nathI, paraMtu tene AdhAra adhikArInI gyatA para che. samyagRSTi praNita tathA mithyASTi praNita zAstra paNa samyagadaSTi pAse AvyuM te yathAvasthita bhAvanA avagamathI samyakakRta kahevAya, ane mithyASTinA hAthamAM AveluM yathAvasthita bodhanA abhAvathI mithyAzrata kahevAya che, te paNa viSaya ane praNetAnI cegyatA tathA agyatAnI dRSTithI zAnuM vizeSatva ane hInatva avazya che. zArothI prApta thate bedha teja zratajJAna che. paraMtu zAstro tenuM sAdhana hovAthI upacArathI zAstra paNa zratajJAna kahevAya che. te zAstrarUpa zratajJAna prakAzita karavAmAM kAgaLa, zyAhI, kalama, pena, pATI, akSara vagere sAdhane paNa upacArathI zruta kahevAya che. zrutajJAnanA cauda athavA vIsa prakAra che. akSaraanakSara-saMjJI asaMjJI-samya-miyA-sAdika-anAdikasaparyavAsita-aparyavAsita-gamika-agamika - aMgapraviNaaMgabAhya A vaida bheda che. ane paryAya-akSara-pada-saMghAtapratipAri-anuga-prAbhRtaprAbhUta-prAbhUta-vastu ane pUrva e dasane samAsa sahita karatAM vIsa prakAra che. prathamanA cauda bhedate akSara, dhvani, saMjJA vagere bhedethI che. pAchaLanA vIsa bheda te AgamanA akSare-vAka -prakaraNo vagerene aMge che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda AmAM buddhirUpa mati, smaraNa-cAdI rUpa smRtiAhAra, bhaya, mithuna, nidrA vagere rUpa saMjJA, vicAraNArUpa cintA, IndriyothI thatA padArthanA bodharUpa abhinibodha, hetu ane sAdhyanI eka ThekANe vyApti jovAmAM AvavAthI badhe ThekANe te vyApti lAgu karavAne tarka, ane prAmANika vaktAnA zabdo uparathI thatA sAcA jJAnarUpa Agama pramANa yA zabda pramANa A badhAM leka vyavahAramAM jJAnanAM pasiddha nAme mati ane zrata jJAnamAM samAveza thAya che. zabda bhedamAM artha bheda nathI paNa have e hisAbe A badhA judA judA arthanA nahi paraMtu eka ja arthanA zabdo hoI te badhAM matijJAna ane zrata jJAna ja che. AmAM abhinibodha zabda jaina sUtromAM prasiddha che ane bIjA zabdo lokaprasiddha paNa che. A pramANe jyAM sudhI padArtha jJAnamAM jIvane Indriya sahAyatAnI jarUra rahe tyAM sudhI te jIvanI caitanyazakti mati ane zrata" saMjJAthI oLakhAya che. paNa tethI AgaLa vadhIne citanyazaktine vikAsa vizeSarUpe thAya tyAre te caitanyazaktine, viSaya grahaNa karavAmAM Indriya sahAyanI jarUra nahi rahetAM, Atma-pratyakSa ja padArtha svarUpane juve che. A rItanI caitanyazakita jyAM sudhI rUpI (rUpa-rasagadha-sparzayukta) padArthane ja jANavAvALI hoya tyAM sudhI tene avadhijJAna tarIke oLakhAya che. avadhine viSaya kevaLa rUpI padArtha sudhI ja sImita hovAthI tene sImita Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA -sImAnyA avadhijJAna kahevAya che. avadhi zabda sImA sUcaka che. arUpI padArthomAM avadhinI pravRtti heI zakatI nathI. jagatanA maulika cha dravyamAM eka pudgala dravya ja rUpI che. eTale pudgala dravya ja avadhino viSaya thaI zake che. pudagala dravya sivAya AtmA Adi pAMca dravya avadhine viSaya thaI zaktAM nathI. * avadhi jJAna te be rIte pragaTa thAya che. (1) bhava pratyaya ane (2) guNa pratyaya. amuka bhavamAM janma letAnI sAthe ja pragaTa thAya evA janma siddha ane jIvana paryata rahevAvALA avadhijJAnane bhavapratyaya avadhijJAna kahevAya che. ane janma lIdhA bAda vrata-niyama Adi guNenA pAlanathI prApta thatuM avadhijJAna te guNapratyaya avadhijJAna kahevAya che. bhava pratyaya avadhijJAnanA adhikArI, deva ane nAraka che. deva ane nArakane bhava ja e che ke tyAM pedA thatAMnI sAthe ja avadhijJAna thaI jAya che. manuSya ane tiryaMcanA aMge e niyama nahIM hovAthI teo te guNapratyaya avadhijJAnanA ja adhikArI che. tIrthakara bhagavAnane janma levA TAIme avadhijJAna hoya ja che. paraMtu tyAM tenI pragaTatA navI nathI. pUrva bhavathI ja sAthe Avela hoya che. avadhijJAnanI pragaTatAmAM avadhijJAnanA AvaraNane pazama ja Avazyaka che. paraMtu deva ane nArakane te kSapazama bhavajanya ja thAya che. ane manuSya-tiyAne vrata-niyama-tapa Adi guNanA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 jaina darzanano karmavAda - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - pAlanathI ja thAya che. deva-nArane avadhijJAnanI pragaTatAmAM vrata-niyamAdinI apekSA rahetI nathI. guNa pratyaya avadhijJAnanA cha bheda che. anugAma, ananugAmI, vardhamAna, hIyamAna, avasthita ane anavasthita. 1. je avadhijJAna, utpattikSetrane choDIne bIjI jagyAe javA chatAM paNa naSTa pAme nahIM ane sAthe sAthe Ave te anugAmI avadhijJAna kahevAya che. 2. utpatti sthAnane tyAga karI anya sthAne jatAM je avadhijJAna naSTa pAmI jAya te ananugAmI avadhijJAna kahevAya che. 3. utpatti samayathI anya samaye kSetra, zuddhi Adi daSTithI kramazaH vRddhi pAmavAvALuM hoya te vardhamAna avadhijJAna kahevAya che. 4. utpattinA samayabAda pariNAmonI vizuddhimAM nyunatA thatI rahevAnA kAraNe kramazaH alpaviSayaka thatuM jAya te hIyamAna avadhijJAna che. 5. avadhijJAna janmAMtaramAM paNa AtmAmAM kAyama rahe agara kevaLa jJAnanI utpatti paryata Ajanma TakI rahe te avasthita, yA apratipAti avadhijJAna che. 6. je kyAreka ghaTI jAya, kyAreka vadhI jAya, AvI cAlyuM jAya, pharIvAra utpanna thAya, ane pAchuM alopa Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA 43 thAya evu' jalatara'ga jevu... athavA vIjalInA jamakArA jevu" avadhijJAna te anavasthita, yA pratipAti avadhijJAna: kahevAya che. avadhijJAna prApta thavAnA guNanI dRSTie A cha bheda che. dravyanI dRSTie ana tArUpI dravyathI sarUpI dravya jANavA vALu, kSetranI dRSTie agulanA asakhyAtamA bhAgathI mAMDIne asa`khya ceAjaneA sudhInu, kALanI dRSTie AvalikAnA asakhyAtamA bhAgathI mAMDIne asaMkhya varSo pa tanu,. bhAvanI dRSTie anatA bhAva jANavAvALu ema dravya-kSetra kALa ane bhAvathI aneka prakAra avadhijJAnanA che. cetanA zaktinA paryAya svarUpa mati-zruta vIgere pAMce. jJAnanu kAma potapAtAnA viSayane prakAzita karavAnuM hAI te sane jJAna kahevAya che. paratu pahelAM traNa jJAnamAM pratyeka jJAna te jJAna ane ajJAna ema akhe svarUpe che. jemake matijJAna-matiajJAna-zrutajJAna-zrutaajJAna -avadhijJAna--adhiajJAna arthAt vibhagajJAna. ahI'-- jJAna--ajJAnarUpa bheda jJeya viSayanA AdhAre nahI. paraMtu jJAnanA hisAbe che. jJeya viSayanI jJAnazakti bhinnabhinna jJAtAomAM samAnapaNe vattatI hAvA chatAM paNa mithyAviparIta zraddhAvALA jJAtAnu mati tathA zruta ane avidha te anukrame matiajJAna-zrutaajJAna ane vila gajJAna kahevAya che. ane samyaglRzraddhAvALA jJAtAnu mati, zruta ane avadhi te anukrame matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna kahevAya. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jaina darzanane karmavAda che. laukika saMketa anusAra te mati-kRta-avadhi te jJAna ja che. paraMtu AdhyAtmika saMketathI te traNe, jJAna ane ajJAna ema banane svarUpe hoya che. eTale Atma vikAsamAM upayogI thavAvALuM je jJAna te samyagajJAna, ane AtmavikAsamAM naDatararUpa je jJAna te asamyaga jJAna yA ajJAna kahevAya che. vAstavika rIte asamyagrajJAna eTale ajJAna paNa, chete jJAna svarUpeja. samyagajJAna ane asabhya jJAna (ajJAna) mAM caitanyazakti te eka ja jAtanI hovA chatAM mithyAbhAva sahakRta jJAne pagane ajJAna rUpe ane samyagabhAva sahekRta jJAnepagane jJAna rUpe jaNAvyuM che. ajJAna e jJAnane viparyaya che. tenA kAraNathI jagatamAM matamatAM tare ane dharmazAstranA bhede vate che. jagatanA jIvonI daSTi ane lakSa be prakAre che. (1) AdhyAtmika draSTi ane (2) vyavahArika daSTi. (1) AtmAthI saMbaMdhita viSaya para vicAra karavAvAlI dRSTi-lakSya yA jAgRtinuM nAma AdhyAtmika daSTi che. (2) AtmA sivAya anya tatvo para manana karavAvALI te vyavahArika athavA oghadRSTi kahevAya che. AdhyAtmika dRSTivALA jIvanuM ciMtana te AtmAnA tAtvika svarUpa ane tene spaSTa pratIta karavAnA sAdhana ane aMtima sAdhya mekSAdinI prAptimAM mukhyapaNe vate che. ane vyavahArika dRSTivALA jIvanuM ciMtana, te vyavahArika Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45. AtmAnI vibhAva dazA jIvanamAM pitAnuM sthAna zuM che? dhana, kIrti-AbarU, indriyanA viSayanI prApti, putra, parivAra AdimAM pote keTale AgaLa vadhI rahyo che e vIgere viSaye aMge mukhyapaNe vartatuM hoya che. A banne daSTione anulakSIne saMsArI jIvenuM vargIkaraNa nIce mujaba traNa vibhAgemAM karI zakAya che. (1) jenA jIvanamAM vyavahArika dRSTinI maryAdAvALA jJAna-vijJAnane vikAsa puSkaLa pra... NamAM hoya ane AdhyAtmika dRSTinuM pragaTIkaraNa ane vikAsa bIlakula heya ja nahiM, e jIva. (2) jenA jIvanamAM vyavahArika jJAnano vikAsa bahu ja ochA hoya, parantu AdhyAtmika dRSTinuM pragaTIkaraNa ane vikAsa vadhu hoya evA jIva. (3) jeomAM ane dRSTiothI saMbaMdhita vidyAo supramANamAM vikasita che evA jIva. uparokta traNe prakAranA je paikI pahelA prakAranA jenA jJAna-vijJAnane jJAnI mahAtmAoe ajJAnaTimAM gayuM che. e jJAna-vijJAnane ajJAna kahevAnuM kAraNa e che. ke AdhyAtmika dRSTirahita jJAna-vijJAnane upaga. AtmazuddhinA vikAsamAM balakula nahiM havAthI jagatamAM zAntine badale azAntinI jvAlAo dina pratidina pragaTakaravAmAM nimittabhUta thAya che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda bhUtakALamAM bhArata dezanuM gaurava ucca saMskAra ane ucca jIvanacaryAthI ja alaMkRta hatuM. vyavahAra jIvanamAM dhananI AvazyaktA rahetI hovA chatAM paNa chala-anyAyakapaTa-saMhAra karIne dhana kamAvAnuM ke dezane samRddha banA-vavAnuM udAharaNa Arya saMskRtimAM kyAMya paNa maLatuM nathI. nirdhana agara sattAdhIzanA siMhAsana rahita hovA chatAM paNa saMskArI jIvana vyatIta karatA rahetAvALAonI yazagAthA gAvAmAM bhUtakAlIna kavivae kyAreya paNa saMkeca karyo nathI. e saMskArI jIvana anya kaI prakAranuM nahiM hatuM, paraMtu kevala AdhyAtmika dRSTi evaM vikAsavALuM hatuM. AthI e mAluma paDe che ke purAtanakAlamAM dhana yA sattAthI jIvananI citA manAtI nahIM hatI. paraMtu vicAradhana evuM AdhyAtmika saMskAra dhana ja mULa -dhana yA sAcuM dhana hatuM. e avinAzI dhananI rakSA karavAne mATe ja niraMtara jAgRta rahevAno bhAratanA mahAna puruSone Adeza hatuM. te AdezanA pAlanathI ja bhAratadeza sukhazAMtithI samRddhivaMta hate. AvA prakAranI AdhyAtmika dRSTine rekI bhautika -daSTimAM ja jIvane sthira rAkhavAvALA jIvane mithyAbhAva che. mithyAvAsita dazAmAM jIvane kharA-TA yA hitAhitanuM jJAna ja hotuM nathI. saccI zraddhA nahi hovAthI DuiM ghaNuM jJAna hoya che te paNa viparita prakAza karavA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA 47 -- ------- - - - - - - - - - - - vALuM ane pApAcaraNamAM lIna banAvavAvALuM hoya che. AvA jJAnavALA jIvane dhArmika kArya karavAnuM sujhatuM ja nathI. ane je te dhArmika kArya karatA hoya te phakta saMsAra sukhanI prApti mATe ja yA duniyAnA AvakAra-AkarSaNa Adine mATe ja kare che. ahIM zraddhA viparIta hovAthI bhAvanA paNa viparIta hoya che. je kAraNathI tevA prakAranI kriyA kartAne lAbha na thatAM hAni ja thatI jAya che. kemake te samaye saMsAra tarapha jamanane jhakAva hovAthI hatabhAgI AtmA saMsAranA tuccha phaLanI prApti mATe ja dharmakriyA kare che. jema viSa mizrita bhajana vinAzakArI thAya che tema ghara mithyAtvadazAmAM jIva dvArA karAtAM zubha anuSThAne paNa tene mATe AdhyAtmika tAnAM vinAzaka bane che. satyasukhanA bhaMDAra ane duHkhanA lavaleza viheNuM mekSa pratye athavA tenA acUka sAdhana pratye ane mokSanA akasIra IlAjamAM prayatnazIla saMtapuruSe pratye tene arUci thAya che. arthAt mokSa sAdhaka ane mekSane ja upadeza devAvAlA tathA bhautika sAmagrIone tuccha daSTithI dekhavAvALA saMtAno te mithyAtvI jIve samAgama karatA nathI. jatara, maMtra, cA camatkAra batAvI kaMcana-kAminI-putrAdikanI sAmagrI batAvavAvALA adhyAtma zUnya kRtrima paga maLI jAya te te evA lekene paricaya saharSa kare che. e prakAre anarthane artharUpe, tyAjyane grahaNa svarUpe, grahaNa gyane tyAjya gya rUpe mAnIne te atyanta barabAda thAya che. A pramANe anaMtakALasudhI caka Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jaina darzanane karmavAda - - cAlyA ja kare che. jyAM sudhI mithyAtvane udaya vidyamAna. hoya tyAM sudhI satyajJAna prApta thatuM nathI. paraMtu viparita vicAra utpanna thAya che. mokSanA viSayamAM arUci rahe che. AtmAnI tarapha dRSTi jatI nathI. pApa tarapha jhukAva rahe che. ane saMsArI sukha ja sArAM lAge che. kevala vartamAna bhava pUratI ja dRSTi rAkhIne tene ja vikasita karavAne mATe jIva. aneka prayatna kare che. mATe saMsArAbhimukha AtmAnuM jJAna laukika daSTithI game teTaluM vizAla ane spaSTa hoya te paNa samabhAvanuM nahiM hovAthI jeTalA pramANamAM saMsArika vAsanAnuM piSaka hoya che teTalA pramANamAM ajJAna kahevAya che. AtmAnA viSayamAM ajJAta rAkhavAvALuM laukikajJAna AdhyAtmika daSTithI ajJAna ja che. AtmajJAnInA cheDA paNa jJAnane. upaga Atmika tRptimAM thato hovAthI te jJAnane AdhyAtmika dRSTithI jJAna ja kahevAya che. jJAna AtmazAMtikAraka, * che. jyAre ajJAna azAMtikAraka che. mati, zrata ane avadhijJAna te samyagra ane mithyAtvanA hisAbe jJAna tathA ajJAna ema be svarUpe hoI zake che. mana 5ryavajJAna tathA kevalajJAnamAM mithyAtva hoI tuM ja nathI eTale tenA jJAna ane ajJAna rUpa bheda nathI. aDhI dvIpa (manuSya kSetromAM rahela saMkSiparyApta paMce Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA 49 ndriya prANinA citita arthane jANI zakavAnI jJAnazaktine. mana:paryavajJAna kahevAya che. - jagatamAM keTalAka ja saMgni che ane keTalAka asaMgni che. bhUtakALamAM zuM banyuM? amuka kAryanuM zuM pariNAma AvyuM hatuM, have AnuM zuM pariNAma Avaze? ane have zuM karavuM? ItyAdi dIrghakALanA vicArapUrvaka kAryamAM pravRta-nivRtta thavAnI saMjJAvALA je jIve che, te saMjJi kahevAya che. A saMksija mane vijJAnavALA che. je jIve, vartamAnakALanA viSayanAja upagavALA * che, te asaMjJi kahevAya che. AjIne bhUta-bhaviSyanI vicArazaktivALuM mane vijJAna nahI hovAthI vartamAna upadavavALA sthAnathI khasI jAya che, paraMtu bhUtakALanA duHkhane ke bhAvikALamAM duHkhadAyIsthAnane temane khyAla pedA thaI zakate nathI. . saMpicendriya vicAra karavA TAIme pitAnA AtmavIryathI ane kAyamanAbaLathI mane vargaNAnA pudugalene AkaSIne vicAravAmAM kAma Ave tevA manapaNe pariNumAvI tenuM mana banAvI, vicAra karavAmAM tene upaga karI, pachI tarata ja mananA te yugalane choDI de che. a. rIte hareka TAIme vicAra karavAmAM mane vargaNAnA pudgale. "upara raheNuM, pariNamana-avalaMbana ane visarjana e cAre vaga dvArAja. manathI vicAra karI zakAya che. manavALa Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda - - saMpicendriyajIva keIpaNa vastune vicAra A pramANe banelA manathI ja kare che. vicAravAmAM manane upayoga thatI vakhate mananI bhinnabhinna AkRti thAya che tene mananA paryAye kahevAya che. mana e eka prakAranuM pIgalikadravya che eTale mananA paryAye te pudgaladravyanA je paryAya che. A mAnasikaAkRtiorUpa pudgaladravyanA paryAyane indriyanI apekSAvinA sAkSAt AtmAthI jANI zakavAnI cita-jJAnazaktine mana:paryava jJAna kahevAya che. evA jJAnavikAsane prApta karanAra manuSya, mana 5ryavajJAni kahevAya che. mana paryavajJAni teM mAnasika AkRtione pratyakSa kare che, paraMtu tenA arthajJAnane arthAt ciMtanIya vastune pratyakSa karI zaktA nathI. mana 5ryavajJAni je mananA saMpUrNa viSacenuM sAkSAt jJAna karI zaktA hoya te te arUpI dravya paNa mana:paryavajJAna viSaya banI jAya. ane e rIte bane te kevaLajJAna ane mana:paryavajJAnamAM kaI phera rahe ja nahI. paraMtu mana:paryavajJAna te rUpIdravyane ja sAkSAtkAra kare che ane te paNa sarvarUpIyugalane sAkSAtkAra nahIM karI zatAM sarva rUpIdrane anaMta bhAga- arthAt mAnuSottara kSetranI maryAdAmAM ja mananI bhinna bhinna AkRtirUpa pudgala piryAne ja pratyakSa kare che. ane te uparathI arthajJAnanuM eTale ke ciMtanIya vastunuM anumAna kare che. eTale manaH Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 AtmAnI vibhAva dazA paryAvajJAnamAM mana paryAya arthAta mAnasika vividha AkRticonuM pratyakSajJAna che ane ciMtanIyavastunuM anumAna jJAna che. - A mana 5ryavajJAna be prakAre che. (1) rAjumati ane (2) vipulamati. bAjumatinI apekSAe vipulamatinuM jJAna vizuddhattara che. kemake trAjumati karatAM vipulamati te mananA sUkSmatara pariNamene paNa jANI zake che. vaLI trAjumati utpanna thayA bAda cAlyuM paNa jAya che. vipulamati cAlyuM nahiM jatAM kevalajJAnanI prApti sudhI avazya rahe che. avadhi ane manaHsparyava e bane jJAnanI sImA, rUpIdravya puratI ja hovA chatAM paNa vizuddhi, kSetra, svAmI ane viSaya e cAra daSTithI te banemAM antara che. 1. mana:paryavajJAna pitAnA viSayane avadhijJAnanI tulanAmAM vadhu spaSTarUpe jANe che. kAraNake mananA paryAne avadhijJAna dvArA dravyarUpe jANuM zakAya che, paraMtu ciMtanIya vastune khyAla te manaH5ryavajJAna sivAya AvI zakato nahIM hovAthI avadhijJAna karatAM mana:paryavajJAna vizuddhatara che. , 2. aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDI samagra lekanA samagra rUpIdravyane Atma pratyakSarUpe jANavAmAM ane saMkhya prakAranuM tAratamya hovAthI, avadhijJAna asaMkhya de che. uccatama avadhijJAne AkhA lekanA sarva rUpI padArthone Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jaina darzanane karmavAda sparze che-jANe che. jyAre mana paryAvajJAnanuM kSetra, manuSya lekamAM rAA AMgala vadhu aDhIdvIpamAM je saMjJI jI hAya tenAja vicAre jANI zake che. 3. avadhijJAni te cAre gatinA samakitI-mithyAtvI -saMyamI ke asaMyamI jI hAI zake che. jyAre mana paryavijJAnane svAmI phikta sarvaviratamanuSya ane te paNa sAtamAM guNasthAnake gayela keIkane ja hoya che. 4. avadhijJAnane viSaya, samagra rUpIdravyo che. jyAre mana 5ryavajJAnane viSaya, madravya ane temAM paNa aDhIdvIpanAja saMgni paMcendriya jIvoe vicAra karavAmAM vAparelA mane dravya pUrato ja hAI, avavijJAnathI anaMtamA bhAge rUpIdravya pUrato ja che. ' avadhijJAna karatAM mana:paryavajJAnane viSaya nyUna sevA chatAM paNa tIvratara ane sUkSamatAmAM mana:paryavajJAnanI adhikatA che. ! mana 5ryavajJAna -mane dravyane pratyakSarUpe jevA dvArA ciMtanIyavastunuM anumAna karavAnI zaktirUpa che. A mana:paryava jJAnane viSaya manadravya sivAya anya rUpI dravyane pratyakSarUpe jANavAnuM nathI. paraMtu jeo madravya dvArA ciMtanIya vastunuM anumAna karavAnI zaktivALA ane mane dravya sivAyuM anya paNa rUpIne pratyakSa jANavAnI zaktivALA che, te jemAM avadhijJAna ane mane paryAva Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 - - - AtmAnI vibhAva dazA jJAna ane thayelAM gaNAya che. ane jeone mati ane zrutajJAna pachI manaH5ryava ja utpanna thaI jAya che te jIve manodravya sivAya anya rUpI padArthone IndriyanI sahAyatA vinA joI zaktA nathI. vaibhAvika dazAmAM vartatI AtmAnI caitanyarUpa jJAnazakti, A pramANe matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna ane mana 5ryava jJAna tarIke oLakhAya che. A cAra jJAna tathA svabhAvika dazAmAM vartatuM kevalajJAna e pAMca jJAnene pratyakSa ane parokSa ema be svarUpe vibhAjIta karI zakAya che. , je jJAna, Indriya ane mananI sahAyatA vinA phakta AtmAnI gyatAnA baLathI ja pravartanArAM che te pratyakSa) ane jemAM Indriya tathA mananI sahAyatA che te pakSa kahevAya che. mati ane zrata te pakSa che, tathA avadhimana:paryava ane kevaLa te pratyakSa che. AmAM kevalajJAna e rUpI ane arUpI sarva viSayagrAhI hovAthI sakala pratyakSa kahevAya che. ane avadhi tathA mana:paryava e arUpI padArthane gRheNuM nahIM karI zakatAM hAI apUrNapratyakSa yA vikala pratyakSa che. mati ane zrata, zAstra daSTie te pakSa che, paraMtu Indrijanya viSayenuM jJAna, leka vyavahAramAM pratyakSa gaNAtuM hovAthI vyavahAranA hisAbe tene pratyakSa kahevAya che. jethI tene sAMvyavahArika pratyakSa kahI zakAya, paraMtu Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 'jaina darzanane karmavAda pAramArthika dRSTie te pakSa ja che. pAramArthika (vAstavika pratyakSe te avadhimamaparyAya ane kevaLa ja che. jJAna e AtmAne svabhAva che. eTale keIpaNa dazAmAM vartate AtmA jJAnarahita te hote ja nathI. paraMtu pUrNa vikAsa pAmeluM jJAna te svabhAvajJAna che, ane apUrNa jJAna te vibhAvejJAna che. svabhAvajJAna koI paNa prakAranA AcchAdanarahita che ane vibhAvajJAna nyunAdhika rIte paNa kemathI AcchAdita che. mati-zata-avadhi ane mana:paryava te vibhavajJAna che. kevalajJAna te svabhAvajJAna che. svabhAvajJAnayukta AtmAnI dazA te svabhAvika dazA che. ane vibhAva jJAnavALI AtmAnI dazA te vibhAdhadazA che. jainazAstramAM jema caitanyazaktine vicAra, maMti Adi pAMcasvarUpe karavAmAM Ave che tema jJAna ane darzana ema be svarUpe paNa karavAmAM Ave che. temAM kevalajJAnarUpa svabhAvikajJAna ane mati Adi cAra jJAna tathA traNaajJAnarUpa vibhAvikajJAna ema kula ATha prakAre jJAnepaganI vicAraNuM pUrNa thaI. have dazanae ze vicAratAM upaganI sarva prathama bhUmikA dazana che. nirvikalpa jJAna te ja darzana che. temAM vastunA khAsa svarUpane bhAsa nahIM thatAM phakta vastunI sattAnuM ja bhAna thAya che. eTale vastunA prAthamika khyAla pUratA jJAnane "ja darzana kahevAya che. dezanane sAmAnyapaga-nirAkAra Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA pepa paga vagere nAmathI paNa oLakhAya che. jJAna, sAkAra ane savikalpa che. darzana te nirAkAra ane nivikalpa che. utpattinI dRSTie jJAnanI paheluM na hovA chatAM paNa nirNayAtmakanAkAraNe jJAna, adhika mahattvavALuM hovAthI AtmAnA guNe paikI jJAnane sarva prathamaguNa tarIke gaNAvyuM che. vyakta upagane-jJAne paga ane avyakta upagane darzanepacega kahevAya che. darzane paga pahele hevA chatAM te upaga jJAnepacegasvarUpe pariName ja e niyama nathI. paraMtu jJAnepaga pahelote dazane paga have ja joIe. keImANasa kyAreka kaI drazya jovAmAM agara keIkanI sAthe atyaMta jarUrI vAtacita karavAmAM tallIna baneluM hoya che, tyAre pAsethI nIkalanAra mANasane tene khyAla paNa rahetuM nathI. pAsethI nIkalate mANasa tenI najare Ave che, ane tene sUkSama upagarUpa darzana paNa pravarte che. paraMtu te upaga, drazya jovAmAM vartatA upacega eTale ke vAtacIta karavAvALA mANasa pratyenA upaga jeTale vyakta-pragaTa nahI hovAthI darzane pagarUpe pravatI aTakI jAya che. jethI nIkalanAra te mANasa keNa hatA, e vyakta upaga ke jJAnayoga-vartI zakato nathI. - darzana e chasthAnanI prAraMbhikabhUmikA che. jethI sAmAnya dhame bedhaka jJAnapaga eja darzane paga Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 jama darzanane karmavAda che. temAM padArthane kaMIpaNa bheda 'mAluma paDate nahI hevAthI tenA cAra prakAra che. (1) cakSudarzana (2) acakSudarzana (3) avadhidarzana ane (4) kevaladarzana. svabhAvajJAnanI mAphaka svabhAvadarzana paNa pratyakSa ane pUrNa hoya che. tene kevaladarzana kahevAya che. te keIpaNuM prakAranA AcchAdanarahita hovAthI, AtmAno svabhAvika upaga che. ane te AtmAnI svabhAvadazAmAM ja prakaTe che. zeSa traNadarzana nyunAdhika pramANamAM karmathI AcchAdita hAvAthI vibhAvika che. vibhAvikadanaprAsa AtmAnI dasA paNa vibhAvika dazA che. cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhidana te vibhAvika darzana che. - cakSudarzana-cakSurindriyanI sahAyathI vartatuM nirAkAra ane nirvikalpaka darzana te cakSudarzana che. acakSudarzana cakSu sivAyanI zeSa Indriye tathA mananI sahAyathI vartatAM darzana te acakSudarzana che. - avadhidarzana-IndriyanI apekSA vinA sIdhuM Atma pratyakSa thatuM darzana te avadhidarzana che. ' - cakSudarzana ane acakSudarzana e matijJAnanI ja bhUmikAo che. paraMtu te banenAMnAma matidarzana nahI hovAnuM kAraNa e ja che ke dezanamAM cakSuIndriyanuM mahattva adhika che. cakSunA mahatvanA kAraNe eka bheda cakSunA nAme ane bIje bheda, zeSa Indriyo ane mananA hisAbe acakSu Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 AtmAnI vibhAva dizA nAme rAkhe che. vaLI zratApaga haMmezAM savikalpaka hovAthI zratajJAnanI mAphaka zradarzana paNa hoI zakatuM nathI. e pramANe manaHpayava darzana paNa na hoya. kAraNa ke sUkSmadraSTithI vicAravAmAM Ave te mana:paryavajJAna e avadhijJAnane ja vizeSa vikAsa che. avadhijJAna ane mana:paryavajJAna eka ja upaganI be bhUmikAo che. manodravyane AtmAthI pratyakSa dekhe che tyAM sudhInI bhUmikA te avadhijJAnanI che. ane tenA uparathI ciMtanIya vastunuM anumAna karavA TAIme mana 5ryavajJAna kahevAya che. ciMtanIya vastunuM anumAna te savikalpaka che. eTale temAM darzana heI zake nahi. mane dravyane dekhavA TAIme darzana heya, paNa te te avadhidarzanamAM gaNAya. eTale mana:paryavadarzana heI zakatuM nathI. vaLI mati-zrata ane avadhinI mAddha cakSu acakSu ane avadhi darzanamAM samyak tathA mithyAnA bheda paNa hoI zaktA nathI. kAraNa ke mithyApaNuM te savikalpaka upagamAM ja ghaTI zake che. nirvikalpa upagamAM mithyA hoI zakatuM nathI. mATe darzanapagamAM samyak ke mithyArUpa bhinnatA che ja nahi. have cAritra aMge vicAratAM AtmAnI sarvadAne mATe thayelI saMpUrNa rAgadveSa rahita avasthA te kSAyika cAritra che. kSAyika cAritranA ge svazakti cetanA ane vIryAdinI pariNatinuM pravartana, svabhAvamAM ja hoya che. AvA rAga Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jaina darzanane karmavAda - 'zreSanI parAdhInatA rahita jJAnepagavALI jIvanI dazA 'te svabhAvika dazA che. rAgadveSane AtmAmAMthI sarvathA kSaya na thaye hoya paraMtu rAgadveSanuM astittva AtmAmAM pradezadaya ke vipAkedaya tarIke nahI vartatAM, upazama (rAkhathI DhAMkelA agni sadaza) svarUpe vartatuM hoya te TAImanA cAritrane upazamacAritra kahevAya che. - udayaprAsa-dveSane kSaya thAya ane udayaaprApta rAga-dveSano upazama thAya eTale sattAgata dalike adhyavasAyane anusarI hInazaktivALAM thAya te dazAne kSayepazama cAritra kahevAya che. cAritranI nyUnAdhikatAne AdhAra rAga-dveSanA kSapazamanI, nyUnAdhikatA upara che. vIrya ane vicAratAM mana-vacana ane kAyArUpa sAdhana dvArA havAvALuM vIryanuM pravartana "vaibhAvika pravartana che. vaibhAvika vIrya te vaibhAvika jJAna-darzana ane cAritramAM ja sahAyaka che. te vaibhAvikapravartana dvArA vartatI AtmadazA te vibhAvika dazA che. vibhAvika dazAnuM AtmavIrya te kSapazama vIrya che. vIrya aMge vizeSa vicAraNA AgaLa pAMcamA praka-raNamAM karavAmAM Avaze. * ahI samajavuM jarUrI che ke kSApazamika jJAnAdi'guNone tAMtvika vicAra karIe te samajAya che ke te vizuddhajIvanuM lakSaNa-nathI. AtmAmAM kamarUpa rmalinatA. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI sAva dazA jeTalA aMze sApha thAya che teTalA aMze jJAnAdizAnA EAzama vizeSa pramANamAM thAya che. kSaye pazamanI vizeSatA anusAre tene, caDhatAM guThANAMnAM nAma devAmAM AvyAM che. zuddha AtmAmAM te zarIra-karmAdi kaI paNa nahI hAvAthI kSApazama ke guNaThANAM paNa nathI. ----Fem r pratyeka vastu upara e daiSTiethI vicAra karI zakAya. che. eka Atmika - hUMSTithI ane khIjI pauDhagalika dRSTithI. ' ve AtmA zuddha svarUpI che, kama rahita che. e dRSTi nizcaya dRSTi che ane tAttvika che. e dRSTithI nicAra karatAM je je UApazamaM ke guNasthAnake Atmika guNAnu" prakaTIkaraNa apUrNa "hAya tyAM tyAM spaSTa samajAya che ke eTale kabhAga ( malInatA vALA bhAga) khAkI che. karrarUpa malinatA te - AtmAnA gharanI nathI. paraMtu pudgalanAgharanI che. paranI che. eTale zuddhasattAvAlI nirdelardaSTithI te thApazama ane -guNusthAnaka, jaDa pudgalane laIne manelAM che. . pauddagalikaLSTithI vicAratAMtA AtmikaNeAnA thApazamamAM agara guNasthAnakamAM karmanuM pramANa jeTalu ochu che teTale ja AtmaguNa prakaTa thayA che. evI rIte kSApazamanI vRddhimAM AgaLa AgaLanAM guNasthAnakanI prApti thAya che tema tema kama echAM thAya che. jema jema karmInu pramANa vizeSa vizeSa ghaTatu jAya che tema tema AtmaguNanI prakaTatAmAM vRddhi ja thatI rahe che. ema thatAM thatAM sava karmanA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda nAza thAya che tyAre Atmika guNanuM prakaTIkaraNa saMpUrNa svarUpe thaI jAya che. guNonA saMpUrNa prakaTIkaraNamAM kSApazamika guNe kSAyika rUpe banI jAya che. kSAyika guNavALI AtmadazA e ja svabhAva dazA che. vyavahAradaSTithI kSayapazamane ke guNasthAnakane guNa rUpaAtmAnA vikAsa rUpa mAnIe te vyAjabI che. e bane sthAnamAM apekSAvAda lAgu karavAthI vastu svarUpa spaSTatayA samajI zakAya che. zAstromAM udAyika, uparAmika ane kSayazamika -bhAvenuM varNana vividha prakAre kareluM che. tyAM bhAva zabdane artha "sthiti "avasthA che. e traNe bhAvavALI Atmika dazA te svabhAvika dazA nathI, paraMtu karmanA kSayathI upasthita kSAyikabhAvavAlI dazA ja AtmAnI svabhAvika dazA che. - AtmavikAsane prAraMbha te jJAnAdi guNonA upazamikapaNathI ja che. te paNa mukhyathI te samyakatva ane cAritra dvArA AtmavikAsanuM mApa kADhI zakAya che mATe ja -matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, cakSudarzana, -acakSudarzana, avadhidarzana Adi, jIvane Atmika vikAsamAM sAdhaka che ane mati ajJAna, zrataajJAna tathA vibhAgajJAna te jIvanA Atmika vikAsamAM bAdhaka che. kSApazamika bhAva, aupathamika bhAva ane kSAyika Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva zA }: bhAva e traNe, vikAsanI bhUmikAo che. kSAceApazamika bhAvanu samyakatva ane cAritra te AtmavikAsanA ucca lAbha che. aupamika bhAvanu' samyakatva ane cAritra AtmavikAsanA uccattara lAla che. ane kSAyika bhAvanu* samyakatva tathA cAritra AtmavikAsanA uccattama lAbha che. uccattama lAbhane prApta AtmadazA teja svabhAva dazA che. Atmika guNunI sheja apUrNatAmAM paNa vibhAvadazA ja che. kAraNake Atmika guNunI apUrNatAmAM AtmA pudgalathI samadhita anelA che. jethI puddagalanI sAthe AtmAnI mizra dazA te vibhAva sthiti ane pudgalanA sacAgathI AtmAnI muktadazA te svabhAva sthiti che. svabhAvasthitimAM AtmAnA anaMtajJAna ane ta darzana--ana"tacAritra ane anaMtavIya guNA, karmAvaraNu rahita hovAthI te kSAyika bhAvanA kahevAya che. jJAnAvaraNa ane danAvaraNunA sapUrNa kSayathI prakaTa kSAyika (kaivala)jJAna, ane kSAyika (kevala)dana, darzana mAhanIya ane cAritra mAhanIyanA kSayathI prakaTa thayela kSAyika samyakatva ane kSAyika cAritra, aMtarAyakamanA kSayathI prakaTa thayela kSAyika bhAvanAM dAna-lAbha--bhAga--upabhAga ane vIyae nave apAlika hovAthI AtmAnI sapUrNa zuddhadazA yA svabhAvika. dazA che. jevI rIte agni upara rAkha nAkhavAthI agara dIpaka. upara DhAMkaNuM daI devAthI gamI ane prakAza dakhAI jAya. ' Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 jaina dazyanAne karmavAda che tevI rIte uttama pariNAmanA khaLathI mAhanIya karmanI prakRtiyA peAtAnu baLa AtmAne batAvI zake nahIM tyAre upazamabhAva kahevAya che. upazama bhAva te meAhanIya kunI prakRtiyAnAja hAI zake che. tenAthI upazama samyakatva ane upazama cAritra prakaTa thAya che. darzana mAhanIya ane cAritra meAhanIya te vizuddhapariNAmathI khAI zake che; para Mtu upazamita te kama prakRtiyAM kaI sadAnA mATe upazamita rahetI nathI. upamita dazAmAM paNa te kama prakRtiyAnA AtmAnI sAthe samaya teA cheja. eTale evI prakRtiyAM nimittanA abhAve agara virodhI nimittA pratyakSa thatAM punaH pragaTa thaI pAtAnA prabhAva dekhADI deche. arthAt upazamabhAva paNa ka`prakRtinA viSaya hoI AtmAnI svabhAvadazA nathI paNa vibhAvadazA che. 1 karmAnA kSaceApazamathI je bhAva (avasthA) AtmAmAM `pragaTa thAya che te kSaceApazamika bhAva che. 'matijJAna-zrutajJAna avadhijJAna-manaHpavajJAna~mati ajJAna-zruta ajJAnavibhaga jJAna cakSudde na--acakSurdezana avadhidarzana-kSAyeApazamika samyakatva dezavirati cAritra-sarvavirati cAritra (sarAgacAritra) -cepazamika dAna, lAla; bhAga, upabhAga ane vIyae aDhAre bhAva, te karmInA saMcApazamathI vate che. A bhAvAmAM udaya karmAMnA kSaya thAya che ane anuyakamanA upazama thAya che. AthI tene kSacepazamabhAva kahevAya che. A bhAvAmAM paNa prakRtine namAvavAnI ane kSaya karavAnI 1 1 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 - - - - - - AtmAnI vibhAva dazA ane vAta hovAthI temAM te te karma prakRtiene AtmAnI sAthe saMbaMdha to che ja. mATe A upazamabhAvavALI dazA paNa vibhAga dazA che. deva, manuSya, tiryaMca ane nArakI e cAragati, krodha-mAna-mAyA ane lobha e cAra kaSAya, strIveda-purUSaveda ane napuMsaveda e traNa veda, mithyAtva-ajJAna-asaMyama-Asiddhatva-kRSNa lezyAnIla lezyA-kAtilezyA te lesyA-pakva lekyA-zukala legyA e ekavIse udAyikabhAva che. jevI gatimAM jIva jAya che tevI gatimAM tene A ekavIsa prakRtiono udaya thAya che. AmAM (udAyika bhAvamAM) paNa karmaprakRtine udaya hovAthI vibhAva dazA che. jemAM karmane kSaya, upazama, sopazama ke udaya kAraNarUpa nathI tevuM jIva--bhavyatva ane abhavyatva e traNe pArimika bhAva che. e bhAve jIvanA svabhAvabhUta hevAthI sadAne mATe bhavyamAM bhavyatva ane jIvatva, abhavyamAM abhavyatva ane jIvatva sAthe rahevAvALA che. " A pramANe jIvanI svabhAva dazA ane vibhAga dazA che. vibhAva dazA upara vicAra karavA TAIme karmasiddhAntanI vicAracarcA upasthita thaI ja jAya che. kemake vibhAvadazAmAM mukhya kAraNa te karma ja che. karmanA sogathI ja AtmA vibhAva dazAmAM vate che. - manuSyane rogagrasta avasthAmAM-bimArI aMge vicAra Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jaina darzanane karmavAda thAya che ke e bimArI zuM che? te bimArI thavAmAM zuM zuM kAraNe che? te bimArIthI mukta kevI rIte thaI zakAya . che? bimArI pharIne na Ave ene upAya zuM che? evI aneka vicAradhArAo rogagrasta prANimAM cAlyA ja kare che. temAM tene mukhya lakSa te AregyatAnI prAptinuM ja che. A pramANe svabhAvadazAne prApta karavAnI IcchAvALA manuSya, potAnuM lakSa svabhAvadazAmAM kendrita banAvI, vibhAva dazArUpa bimArIne nAza karavA mATe, vibhAva dazAne utpanna karanAra "karma" upara ekadhAruM manana-ciMtana karavAvALA banI rahe che. karma-e paradravya che. paravyane alaga karavAnI IcchAvALA manuSya te paradravyanuM paNa svarUpa samajavuM jarUrI che. je paradravyane jANe nahIM, te Atmadravyane paNa samajI zake nahiM. kAraNa ke hAniprada padArthane samajavAthI ja lAbhaprada padArthonuM mUlyAMkana thaI zake che. duHkhathI ja sukhanuM mahatva samajAya che. ' duHkhadAyakapadArtha hovAthI ja jIva, sukhadAyaka padArthanI IcchA kare che. ahitakara vastune jANyA bAdaja AtmA hitakArI tarapha pravRtti kare che. mATe jyAM sudhI paradravyanA svarUpane jIva samajI zake nahi tyAM sudhI tenI daSTi Atma dravya tarapha jaI zakatI ja nathI. karmanuM svarUpa mukhyataH traNa prakAre che. (1) dravya karma (2) bhAvakarma ane (3) karma. bhAvakane utpanna karavAmAM kAraNarUpa e karmapradeza samuha (karmarUpamAM pariNamana pAmela pudagala dravyane pradeza Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 - --- - AtmAnI vibhAva, dazA samuha) te dravya karma che. sarva sthAne dravyane artha bhAvanuM kAraNa che. mATe karmanAM aNu te dravyakarma che. rAgadveSanI je aMtaraMga pariNatiyAM che te krodha-mAna -mAyA ane lebha rUpa jIvanA adhyavasAyaja bhAvakarma che. dravyakarmanA abhAvamAM bhAvakarma hoI zakatuM ja nathI. dravyakarma ane bhAvakarmane utpanna karavAmAM kAraNarUpa, evuM bAhya nimitta, jevA ke dhana-dhAnya-strI-putra-zarIra ItyAdi padArthane nimittathI AtmAne rAga ane dveSa utpanna thAya che, ane AtmA karmabaMdhana kare che te bAhya nimittone nakarma kahevAya che. dravyakarma ane bhAvakarma te AtmAnI sAthe parabhavamAM jAya che. parantu "karma AtmAnI sAthe parabhavamAM jatuM nathI. dravyakarma e yugala vargaNAnuM pariNAma che, ane bhAvakarma te krodhAdi aMtaraMga azuddha adhyavasAya che. eTale temane to kama kahevAya che, paraMtu zarIra-dhana-kuTuMba Adine karma kahevAnuM kAraNa e ja che ke te nimitta, sAkSAta karma nathI, paNa karmanAM bAhya kAraNarUpa hovAthI tene paNa upacArathI karma kahI zakAya che. nakarma >> dezaniSedhaka hAvAthI "nakama?arthAt dezathI karmatva che. eTale amukaapekSAthI karma che ane amuka apekSAthI nathI. evA artha sUcaka hovAthI "nakarma ne paNa karma-kahI zakAya che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda - - - - - - -- - - - - - - - ---- - - aghiTTa ghaTTI nyAyathI nimitta-naimittika bhAvathI bhAvakarma ane dravyakamane anubaMdha hovArUpa duSTacake cAlyA ja kare che. tenuM kAraNa e che ke, je samaye dravyakamane udaya cAlato hoya tyAre AtmA, rAga-dveSa-meha vibhAvabhAvamAM pariName te navInakamane baMdha kare che. eTale te bhAvakarmanA nimittathI punaH dravyakarmane baMdha thAya che. bhAvamalarUpI Azakti-snehacIkAsanA kAraNe AtmA dravyakamarUpa rajomayI bane che. tethI janama janmAMtaranI dhUrIpara dehadhAraNAdi cakakara lagAyA ja kare che. A karmanA AvaraNathI ja AtmAnI svabhAvadazA DhaMkAI jAya che, ane vibhAvadazA pravarte che. saMsArIjIvane anAdi kALathI AvI vibhAvadazA pravarte che. je jIe svabhAvadazA pragaTa karI che te che. paNa te dazA prApta karyA pahelAM anAdikALathI vibhAva dazAmAM ja hatA. jIvane anAdikALathI vibhAvadazAmAM rAkhanAra te karmarUpe pariNamita thayela judugaladravya ja che. A pagaladravyanA saMgathI ja jIva, mehamAM Azakta thavAthI pagalabhegamAM ISTatA prApta karIne, yugalaskone grahaNa karIne svaye anyane kartA thAya che, tyAre karmabaMdha thAya che. jyAre te karmane udaya thAya che, tyAre AtmAnA svaguNa DhaMkAI jAya che. svaguNa DhaMkAI javAthI jIva, cAragatimAM bhramaNa karavA lAge che. * azuddhapariNitione bhega karavAthI jIva azuddha bhaktA thAya che. tathA pitAnI grAhaka zaktithI jJAnAdi Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA guNasamuhane grahaNa nahIM karI zakavAthI pudgala skavone grAhaka thAya che ane pudagala skane saMgraha kare che. parapudgalanA lAbhathI, lAbhapaNuM mAne che. zubhAzubha pudu lenA dAnane dAna samaje che. zubhAzubha muhugalenA bhegaupabhegane ja bhega tathA upaga samaje che. vIrya paNa bAlavIya arthAt pudgala grahaNa-badhana pramukha ATha karaNapaNe pravarte che. A pramANe anAdikALathI jIvanI tathA labdhinI pravRtti viparIta hevAthI pUrabhAva arthAt karmano vistAra prApta kare che. A kAraNathI saMsAra che thato nathI. ane saMsAramAM bhramaNa karatAM vividha dukhasamuhane anubhave che. Aja AtmAnI vibhAvadazA che. jIva ane pudgala bane mizra hovA chatAM paNa jIva te pudgala banI jatuM nathI ane pudagala te jIva banI ja nathI. mATe eka bIjAthI alaga thaI zake che. AtmA jeTalA aMze kamathI mukta thAya che teTalA aMze tenI jJAnAdizakti kAma karI zake che. AtmA sAthe saMbaMdhita kArmaNavarganA pudagalamAM vividhasvabhAva utpanna hovAnI dRSTithI mukhyataH tene ATha vibhAgamAM vibhakta karI zakAya che. (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNaya, (3) vedanIya (4) mehanIya (5) Ayu (6) nAma (7) maitra ane (8) aMtarAya. AmAM jJAnAvaraNayadarzanAvaraNuM-mehanIya ane aMtarAya e cAra karma, AtmAna kramazaH anaMtajJAna, anaMtadarzana anaMtacAritra Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 jaina darzanane karmavAda ane anaMtavIryarUpa guNone AcchAdita karavAvALA hovAthI te ghAtI karma kahevAya che. zeSa cArakarma, AtmaguNenA ghAtaka nahIM hovAthI te aghAtI karma kahevAya che. cAra ghAtakarmothI AtmAnA anaMtajJAnAdiguNe DhaMkAI jatA hovA chatAM paNa nyunAdhika pramANamAM prakaTarUpe te te guNe jIvamAM hoya ja che. arthAt te te karmanA AvaraNathI te te guNe bilakula te DhaMkAI jatA ja nathI. karmanA bilakula AvaraNurahita te guNenA prakaTIkaraNamAM te guNe "kSAyika bhAvanA" kahevAya che. ane karmAvaraNanA samaye te guNa "kSApazamika" bhAvanA kahevAya che. temAM cAritragaNa upazama ane kSApazamika ema bane bhAvanA paNa hoya che. arthAta karmanA kSayathI te guNa saMpUrNarUpe ane karmanA upazamathI tathA pazamathI nyunAdhikarUpe NNa apUrNa hoya che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 ju. pudagalavargaNuonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA karma e pratyeka saMsArI AtmA sAthe rahevAvALA eka vijAtIya padArtha che, yA eka bhinna dravya che. e bhinna dravya te pudgala che. te rUpa, rasa, ganya ane sparza vALe tathA jaDa che. - jyAre rAgadveSAdi vikRti dvArA AtmAnA jJAnAdi guNene ghAta karavAnuM agara anya sAMsArika saMga jIvane prApta karAvavAnuM sAmarthya te jaDa pugalamAM utpanna thAya che tyAre ja tene karma kahevAya che. te sAmarthya dUra thatAM ja te pagalo bIjA paryAya(avasthA) dhAraNa karI le che. karma rUpe pariNamanathavAneAgya pagalaskone AtmAnI sAthe te saMbaMdha te mana-vacana ane kAyAnI kriyAthI ja thAya che. jaDa pugamAM aneka zaktio chupI rahelI che. tenI saMpUrNa zaktione patto lagADa e sAmAnya mAnava ane vaijJAnikenI paNa zakti bahAranI vAta che. phakta sarvajJa bhagavate ja tene saMpUrNapaNe jANI zake che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 jaina darzanane karmavAda reDiye, vAyarlesa, tAra, TelIvIjhana, bASpazakti, vidyutazakti, aNabeo, kITANumba, hAIDrojana beo vagerene mULa AdhAra ane dRzyamAna jagatanA sarva padArtho jaDatanuM ja rUpAntara mAtra che. anaMtAnaMta zakti e jaDatatvamAM nihita che, je svabhAvika, prAkRtika, ane kAlAtIta che. AtmAmAM rahela vikAre ane kaSAnA baLanA AdhAre "jaDa auSadhinA guNadoSa anusAre pitAnuM phaLa cethAsamayamAM ane yathA rUpamAM pradarzita karavAnI zakti paNa aneka zaktidhAraka te jaDapudgalamAM rahelI che. eTale karmanuM nirmANa pugalenA ati sUkSmatama aMzothI thAya che. - karma e paramANuM samUha hevA chatAM paNa dekhI zakatAM nathI. AtmA, paraleka, mukti vigere anya dArzanika to nI mAphaka te paNa parAkSa che. tenI koIpaNa vizeSatA Indriya cira che ja nahiM. eTale karmonuM astitva mukhyataH Ata praNita zAstrArA ja pratipAdita karI zakAya che. jema AMtmAdi padArthonuM astitva siMddha karavAne mATe zAstrathI "atirikta anumAnane paNa sahAro levo paDe che, tema karmonI siddhimAM anumAnane sahAre levuM paDe che. A vizvamAM sarvapudgalanuM astitva eka svarUpe ke ekasarakhA aMze pramANuvALuM rahetuM nathI. aneka svarUpe ane anekavidha aze pramANe pagala dravya te akhila lekavyApI che. svarUpavividhatA ane aMza pramANunI 'vividhatAnuMsAra pRthaka pRthak rUpe rahela pudgala, vividha Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pugalavargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 1 prakAranI zaktiothI garbhita rahaya che. eTabakITANabomba ane hAIDrojana elekaTrika baba vigere Adhunika zastrothI spaSTa samajI zakAya che ke pudugalanA sUkSma paramANumAM ane aNu-aNumAM mahAna sarjanAtmaka zakti ane sagAnusAra ati bhayaMkara vinAzakazakti svabhAvataH rahelI che. eTale pagalanA sUkSmaaMzamAMthI nirmita kamamAM paNa saMsArI jIvane anugraha ane upaghAtaka thavA rUpa amuka amuka prakAranI zaktinuM havApaNuM nizakti che. jainonA karmavAdane samajavA mATe tIrNa buddhi ane adhyavasAyanI jarUra che. nidarzanakAraekamane samajAvavA mATe sthAna-sthAna para gaNitane upaga karyo che. e gaNita laukika gaNitathI bhinna che. jyAM laukika gaNitanI samApti thAya che, tyAM Ajenadarzanakathita gaNitane prAraMbha thAya che. karmonuM evuM sarvAgINavarNana mAtra janadarzanamAMthI ja maLI zake che. AtmA sAthe karma svarUpe saMbaMdhita thavAnI DegyatA keTalI saMkhyA pramANu paramANuovALA pudagalaskadhAmAM hioya che, te samajavA mATe lekamAM rahela pulavargaNuenuM svarUpa samajavuM jarUrI che, kAraNa ke anya yugala vargaNAonuM svarUpa samajAyA pachI ja karmagya pagala vagaNa (kAmaNavargaNonuM svarUpa samajI zakAya che. vividha prakAranI mudagala vargaNAomAMthI saMsArI Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72. * * jene darzanano karmavAda jIvanA dArikAdi, cAra zarIrarUpe, zvAcchavAsarUpe, manarUpe, bhASArUpe ane kamarUpa zarIranA pariNamanamAM yogyatA dharAvatI vargaNAone grahaNagya ane anyane agrahaNa yogya vargaNAo tarIke janazAstramAM varNavelI che. vividha svarUpe rahela vargaNAonI bhinnattA, vargaNAomAM rahelA pradeza samuhanI saMkhyAne ja anulakSIne che. kaI vargaNA keTalI saMkhyA pramANa paramANayuktaskavALI che, te ahiM vicArIe. A jagatamAM pudgalanuM astitva be rIte che, paramANu svarUpe ane skaMdha svarUpe. jenA mahA samartha jJAninI buddhithI paNa be bhAga thaI na zake tevA nivibhAjya (bArIkamAM bArIka) bhAgarUpe sthita yugala te paramANunI saMjJAthI oLakhAya che. be paramANurUpe ekatra thaI rahela pudgalane dvayANukarka, traNa paramANurUpe ekatra thaI rahela puddagalane trayaNukaddhadha kahevAya che. e rIte eka eka paramANunIvRddhie saMkhyAtAyukaccha, asaMkhyAtaNuka sko ane anaMtANukacchadharUpe paNa pagale rahela hoya che. eka skaMdhamAM jasthArUpe rahela pratyeka paramANunuM astitva sadAne mATe tejaskaMdhamAM rahetuM nathI. eka vivakSita skaMdhamAMthI ochA adhika pramANamAM anya skadhAmAM, ane anya skomAMthI ochA adhika pramANamAM te vivakSita skaMdhamAM tathA anyAnya skadhamAM paramANuonuM gamanAgamana cAlyA ja kare che. vaLI chuTA rahela eka eka paramANumAMthI paNa keTalAka chuTA paramANuo dhamAM jaI maLe che ane Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pula vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAryuM sarva prakAranA skamAMthI keTalAka paramANuo alaga paDI ekaeka paramANurUpe paNa sthita thAya che. A rIte joDAvuM ane vimukta thavuM e pudgalane svabhAva ja che. paramANu ane skandha rUpe astitva dharAvatA pudgalenA, judI judI rIte zAstramAM jaina zAstramAM) varga (loTa-jAta) pADavAmAM AvyA che. paramANuo saMmizrita thaI jaththArUpe rahe tene skaMdha kahevAya che. sarakhI saMkhyA pramANu paramANuvALA skonI eka vargaNA kahevAya, ane amuka vagaNanA samUhanI eka mahAvargaNu kahevAya. evI mahAvargaNAe seLa che. 1. odArika agrahaNa gya mahAvargaNA. 2. dArika grahaNa cagya mahAvargaNa. 3. audArika tathA vaikriya zarIra mATe agrahaNa gya mahAvargoNu. 4. vaikriya zarIra mATe grahaNa cagya mahAvargaNa. pa. vaikriya tathA AhAraka zarIra mATe agrahaNa cagya mahAvargaNa. 6. AhAraka zarIra mATe grahaNa cagya mahAvargaNu. 7. AhAraka tathA tejasa zarIra mATe agrahaNa cotha mahAvaNa. 8. taijasa zarIra mATe grahaNa cagya mahAvargaNa. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - - ---- - - - - - - - - 74 . - jaina darzana karmavAda 9 taijasa zarIra ane bhASA mATe agrahaNa gya "mahAvagaNa. 10. bhASA mATe grahaNa gya mahAvargaNu. 11. bhASA ane zvAsecchavAsa mATe agrahaNa gya mahAvarganuM. 12. zvAsocchavAsa mATe grahaNa yogya mahAvargaNa. 13. zvAsocchavAsa ane mana mATe agrahaNa yogya mahAvagaNa. 14. mane mATe grahaNa cagya mahAvargaNA. 15. mana-ane karma mATeagrahaNa yogya mahAvargaNa. 16. karma mATe grahaNa cagya mahAvaNa. A uparAMta bIjI paNa keTalIka mahAvargaNAo che, paraMtu ahi te ApaNe karma mATe grahaNagya mahAvarganuM (kArpaNa vargaNA) ne samajavAnI jarUra hovAthI A seLa mahAvaNAnuM svarUpaja vicAravuM jarUrI che. uparokta dareka mahAvargaNAmAM jaghanya vaNAthI utkRSTa vargaNA sudhInI peTA vargaNAo hoya che. dareka peTA vargapaNamAM anaMta badhe hoya che. te tamAma skIdho sarakhI saMkhyA pramANu paramANuyukta hovAthI te tamAma skadhAnI ekaja vagaNa (jAta) kahevAya che. dareka mahAvaNamAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gugala baMgalAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM upA vagaNao hoya che. te te mahAvagaNanI peTA vargamAM ochAmAM ochA paramANuyukta audhonI je peTA vargaNuM te te mahAvargaNAnI jaghanya varga kahevAya che. te te mahAvaMgaNunI peTA vargaNAnA hisAbe vadhumAM vadhu paramANuyukta nI je vargaNa te te mahAvaNanI utkRSTa vaNa kahevAya che. jaghanya ane utkRSTa vaccenI anukrame ekaeka paramANunI vRddhi (adhiktA) vALA skanI je vargaNAo te madhyama vargaNuo kahevAya che. pratyeka mahAvargaNAnA piTA vibhAga tarIke rahelI vagaNAonA skapa samUha keTalI saMkhyA pramANu paramANuonI mizratA thA jaththAthI banelA hoya che, te samajavA. mATe prathama pahelI mahApaNAnuM svarUpa samajavuM joIe. ekatrita paramANuo, pradezanA nAme oLakhAya che. lekane viSe ekekA paramANuo jeTalA che, teTalA sarvenI eka vargaNa (jAta). ane tyArabAda DhipradezI audhenI vargaNA ( jAta), ema tripradezI audhothI eka eka pradezanI vRddhie thAvat siddhanA ane temAM bhAga jeTalI saMkhyAthI eka nyUna saMkhyA pramANaparamANuvALA skovALI vargaNAsuMdhInI. tamAma vargaNuone samUha te "pahelI mahAvagaNuM thaI tyArabAda bIjI mahAvargaNAnI jaghanya (pahelI) peTA varga-NAthI te semI mahAvargaNa (kAzmaNa vargoNa) sudhInI. peTA vaNAo keTalI saMkhyA pramANu paramANuyukta sko-vALI hoya che je nIcenI hakIkatathI samajI levI. 'reka mehaMvargaNonI peTA varga pikInI jaghanya Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda vagaNAnA pratyeka skomAM pUrvanI mahAvargaNAnI utkRSTa (chellI) vargaNAnA pratyeka skadhAmAM jeTalI saMkhyA pramANa paramANu samUha hoya tenA karatAM eka paramANu adhika heya. grahaNa cagya mahAvargaNAnI jaghanya varganA pratyeka skadhomAM rahela paramANusamUha karatAM, anya vargaNamAM kamekame ekaeka paramANunI vRddhinA hisAbe te te mahAvagaNAnI utkRSTavagaNAnA dareka dhamAM vizeSAdhika para mANu samUha hoya. ahiM vizeSAdhika eTale anaMtamA bhAge adhika. agrahaNa cagya mahAvargaNAnI jaghanyavargaNanA pratyeka skamAM rahela paramANusamUhe karatAM, anya vagaNaemAM kamekame ekaeka paramANunI vRddhinA hisAbe te te mahAvargaNAnI utkRSTavaNanA dareka skomAM anaMtaguNa (abhavyathI anataguNa athavA siddhanA anaMtamA bhAga pramANu saMkhyA vaDe guNatAM jeTalA paramANu thAya teTalI) paramANu hoya. pUrvanI mahAvargaNAnI utkRSTa vargaNanA pratyeka skamAM rahelA paramANu karatAM, te pachInI mahAvagaNanI utkRSTa vargaNAnA pratyeka skamAM paramANunI saMkhyA jeTalI vadhAre hAya te saMkhyA pramANe dareka mahAvargaNAnI peTA vargaNAnI saMkhyA thAya. jemake asata kalpanAe kaI pUrvanI mahAvagaNanI utkRSTa (chellI) peTA vagaNanA skandha pAMca paramANunA samUhavALA heya, ane tenA pachInI mahAvargajaNanI utkRSTa vargaNanA pratyeka ska dha pacavIsa paramANunA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM samUhavALA hoya te te pAchaLanI mahAvagaNanI jaghanyathI mAMDIne utkRSTa sudhInI peTA vargaNAe 20 thAya. kAraNake ekaeka paramANunI vRddhie navI navI AgaLanI peTA vaga. NAo banelI hoya che, eTale eka paramANunI vRddhi navI eka varga bane, ane visa paramANunI vRddhie navI vIsa vargaNAo bane. be grahaNagya mahAvargaNAo vacce AvatI agrahaNagya mahAvargaNAonA skardhanuM pariNamana pUrvanI graMhaNagya vargaNA karatAM sUkSma hovAthI ane pachInI grahaNagya vagaNA karatAM sthUla hovAthI grahaNa gya hotI nathI. je krame audArikAdi vagaNAo kahI che te kame te vargaNAomAM pudgala paramANuo anukrame anaMtaguNA vadhatA jAya che. eTale te vargaNAo anukrame eka ekathI sUkSma che. A hisAbe karma mATe grahaNagya vargaNa (kArpaNa vagaNa) seLa vagaNamAM ati sUkSmatama che. avagAhana kSetra viSayamAM viparIta kema samaja. eTale ke kArya vargaNanuM avagAhana kSetra, sarvathI alpa che. tenAthI pUrvanI vargaNanuM kSetra, anukrame asaMkhyAta guNa che. ekaeka skadha vagaNanuM kSetra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuM samajavAnuM che. * grahaNagya mahAvagaNanI peTA vaNAe anaMtAnaMta che, ane saMpUrNa lekavyApIne. rahelI che. - - - - * - - - - - Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78. jaina darzana * * * - - - - - - ahIM soLe mahAvargaNAonI je saMjJAo ApelI che, te, te saMjJAnusAra svabhAvane ja anurUpa hevAthI kaI kaI mahAvaNAonA pudgala, saMsArI jIne kayA kayA kAmamAM upayogI che? te saralatAthI samajI zakAya che. athavA kaI avasthAmAM rahela eTale keTalI saMkhyA pramANa ekatrita banI rahela paramANu samUhanA ska, zarIra, zvAsocchavAsa, bhASA ane manasvarUpe pariNamana pAmI zake che, teno khyAla A vargaNuonuM svarUpa samajI zakanArane AvI zake che. kAryaNa mahAvargaNanuM svarUpa samajavA mATe prathamanI -paMdara mahAvagaNanuM svarUpa paNa vicAravuM paDyuM. e uparathI karmaNa vargaNunA pratyeka skache keTalI saMkhyA pramANa paramANu samUhathI banelA che te spaSTa rIte samajI zakAyuM A kAmaNagaNAsvarUpasthita, pudgalaskadheja karma rUpe pariNAma pAmavAnI cAyatAvALA che. bIjI vagaNuM svarUpe rahela pudgala skomAM karmarUpe pariNAma pAmavAnI gyatA nathI. lekamAM rahela kAmaNa vagaNanI saMjJAthI oLakhAtA pudgala ke AtmAnI sAthe saMbaMdhIta thatAM ja karma saMjJAthI oLakhAya che. karma e kAmaNa vargaNanA pudgala skadhAnuM pariNamana hoI te pudgala ja che. pudgala e eka dravya padArtha che. pudgala zabada jena pAribhASika che. bIjA koIpaNuM darzanamAM A zabdane kayavahAra stathI. keIdarzanakAre A zabdane vyavahAra karyo hoya te paNa bIjA arthamAM karyo haze. puddagala zabdane vAsta, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - pudagala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA vika (vyatika) artha na samaje tene karmane paNa yathA svarUpane khyAla AvI zakatuM nathI. jaina darzanane pudagala zabda te Adhunika vijJAnanA Matter (padArtha) ne paryAya vAcI che: A yugalanI uparokta vargaNAone pratyeka skadha e eka karatAM vadhu saMkhyA pramANaparamANuone saMmizrita ja hoI, te saMmizrita thavAmAM tenuM saMjaka dravya ane sAjakavyakti keNa che te paNa samajavuM jarUrI che. jema makAna banAvavAmAM ane paraspara joDavA mATe kaDIyAnI AvazyaktA rahe che, tema skaMdhamAM sejita paramANuone sajaka paNa kaI hovA joIe, e. vicAra manuSyane saheje skure te svAbhAvika che. paraMtu ahIM paramANuomAMthI thatA skaMdha nirmANamAM paramANuone saMye-jaka keI hotuM nathI. te saMjana svabhAvika thAya che. jevI. rIte kaI kaI vakhate AkAzamAM vAdaLAMo ghaTATopa ekatra thaI jAya che, vividha jAtanA raMge paNa prakAzamAna thAya che, ane teja vAdaLAMne samUha agara vividha raMge kSaNa vAramAM svayaM vikharAI paNa jAya che. A rIte vAdaLa tathA raMgenuM saMghaTTana ane vighaTana jema svabhAvika che, tema vargaNAo. nA puddagala skaMdhanuM saMghaTTana ane vighaTTana svataH yA sva bhAvika ja che.. - - - pudagala vargaNAonA & nirmANamAM paramANuone saMjaka keI vyakti nahi hovA chatAM paNa jaina darzana Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jaina darzanane karmavAda kAree batAvela skaMdha nirmANanI eka samucita rAsAyaNika vyavasthAne viSaya samaja ati mahatvanuM che. paraMtu te samajavA mATe prathama te paramANumAM rahela varNa--gadha-rasa ane sparzanA sUkSma yA nivibhAjya aMzanI samaja hevI joIe. pratyeka pudgala paramANumAM keIpaNa eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane rUkSa (9) yA snigdha (cIkaNe) e banemAMthI eka, tathA zIta (63) yA uSNa (u) e banemAMthI eka, ema be sparzate avazya hoya che. pratyeka paramANumAM amuka ja varNa--gadha-rasa ke sparza sadA kALane mATe zAzvata hoI zakatA nathI. keI vakhata asaka varNAdi hoya te kaI vakhata anyavarNAdi paNa hoya che. vaLI ekanA eka varNAdi paNa sarakhA svarUpe hAI zakatA nathI. kAraNa ke pratyeka varNAdinA jaina darzanakAroe te aneka peTA bhede batAvyA che. jemake jeTalI lAla cIjo jagatamAM hoya che te darekane lAla raMga paNa eka sarakhe, ja hoI zake e niyama nathI. lAlaraMga kahevAte havA chatAM paNa lAkho-kareDe ke anaMta jAtane te lAla raMga. jagatanI cIjomAM jovAmAM Ave che. divAla para lagAvele lAla raMga zarUAtamAM je camakatA svarUpe dekhAya che, tevuM camakatuM svarUpa amuka divasa pachI te lAla raMgamAM dekhAtuM nathI. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pugala vaMga NAnuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 81 - eka khArIkamAM khArIka lAla raMganI sukI kaNI eka eka TIpu nAkhavAthI temAM anukrame khIjuM :camacImAM laI tenA upara pANInu - pANI lAla raMganuM thaI jAya che. trIjuM vigere pANInAM TIpAM nAkhatAM vadhu pramANamAM pANInAM TIpAM bhaLatAM teja lAla ra'ganI camaka eka sarakhI rahI zakatI nathI. kAraNa ke prathama TIpu nAkhavA TAIme te lAla raMganA aMzA eka TIpA pramANa pANImAM phelAya che, ane vadhu pramANamAM pANInAM TIpAM bhaLatAM teja aze. ghaNA vibhAgAmAM vahecAI jAya che. A rIte pratyeka vaNa, gadha, rasa ane spa aMge samajavuM. - . jagatamAM traNe kALanA tamAma varNAnuM mApa ane ochAvattAnu' je zAstrIya dheAraNa, jana denArAe nakkI karI Apyu che, e dheAraNanI samaja mATe hyu che ke, amuka vivikSita varNAdinA nAnAmAM nAnA aMza ke jenAthI varNAdinI nyUnatA hAI zake ja nahi, tevA avibhAjya varNAdinA pramANane pariccheDha'kahevAya che. evA amuka paricchedo bhegA thAya tyAre eka vaNA kahevAya. ane evI anaMta vaNAnA eka spardhaka thAya. pratyeka varNAdinA evA spA jagatamAM amuka sakhyAmAM kula che. upara darzAvela raraMganI kaNImAM pANInAM TIpAM kramekrame vadhune vadhu nAkhatAM lAla raganI camakamAM je pheraphAra thato jovAmAM Ave che, tenuM kAraNa e che ke prathamanA TIpAM pramANu pANImAM lAla raMganA je spA hatA te vadhune vadhu TIpAM ' Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 jaina darzanano kemavAda - - - - - - - - - - pramANe pANImAM vaheMcAI jatA pANInA pratyeka TIpAmAMthI lAla raMganA te spardhake eAchA ochA thavA mAMDyA. A uparathI samajI zakAya che ke jemAM amuka varNAdipaNuMkamI hoya temAM te te varNAdinA spardhake ochA hoya, ane jemAM te te varNAdinA spardhake vadhu hoya temAM te te varNa'dipaNuM vadhAre hoya. 'A rIte varNa, gaMdha, rasa ane spazanA azenuM nyUnAdhikapaNuM samajavuM. ane (avibhAga --pariccheda) nI sUkSmatA paNa vicAravI. uparanI hakitathI samajI zakAya che ke sarva paramAzuo samAna aMza pramANa varNAdiyukta hoI zakatA nathI. keTalAka paramANuo anya samAna aza pramANe varNAdithI yukta paNa hoya ane viSama aMzapramANa varNAdiyuktapaNa hAya che. paramANuonA skadho banavAmAM eTale ke paramANa anyAya sajita thavAmAM paramANuone vadi paikI paramANuonI snigdhatA (cikAza)ane "dakSatA (khAza) rUpampazaja eka mAtra hetu che. arthAt anaMtaparamANuonA &thavAmAM paramANumAM rahelIkAza ane lukhAza guNanA amuka pramANamAM mizraNa thavAne lIdhe ja eka prakArane rAsAyaNika saMbadha utpanna thAya che. tene lIdhe te baMdhAya che ane skadho bane che. niSpa (cikAza) pariNAmamAM eka guNa (aza- ' pariccheda) snigdhatAthI anantaguNa nidhAtAnA vibhAgo Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala vaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 83 , samajavAnA che. ane te ja pramANe kakSa (lukhAza) nA mATe ANa dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che. ahIM guNa zabdano artha aMza jANo. ane te paNa ati sUkSma ane nirvibhAjya aMza jANo te A pramANe| sarvotkRSTa keI vivikSita sparzanA tAratamya bhede je judA judA bhAga pADIe te kevaLajJAnarUpa buddhi vaDe bhAga pADatAM pADatAM cAvat anaMta bhAga paDI zake che. ane tevA paDelA bhAgamAM eka bhAga te ahiM eka aMza athavA eka guNa kahevAya che. e aMzane have eka bhAga pharI kapIe te kalpI zakAya nahiM. tethI te nirvibhAjya eika aMza te ahIM guNa zabdathI vyapadezavALe..jANo. paramANuonA skarUpe thatA kAyA palaTAne jaina pAribhASika zabdathI 'baMdhapariNAma".kahevAya che. baMdha pariNAma TAIme snigdha ane dakSa sparzanA aze-paricchedanuM sama ane viSama pramANa kevuM hovuM joIe te mApa, jenA zAstromAM batAvyuM che. ahiM baMdha pariNAmamAM snigdha, akSA zikSaNa be sparze ja upayogamAM Ave che. keTalAka paramAzuo snigdha pariNAmavALA che ane keTalAka trAkSa pariNAma vALA che. snigdha ane trAkSa paraspara virodhI hovAthI eka paramANumAM eka sAthe rahI zaktA nathI. baMdha pariNAma e rIte hoya che. 1. sajAtIya baMdhana ane 2. vijAtIya baMdhana. . . nirava lene snidhanI sAthe ane hRkSa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 : 1 9 : *, * jaina darzana karmavAda galene trAkSanI sAthe bandha thAya te sajAtIya banya kahevAya che. snigdha pudgalene akSa pagalenI sAthe bartha thAya te "vijAtIya bandha" kahevAya che. * * * sajAtIya banI maryAdA evI rIte che ke paraspara guNanI samAnatA hoya che, te pugale anya pariNAmane pAmI zakatAM nathI. paraMtu guNanI viSamatA hoya te ja sajAtIya spazI pudgalene paraspara bandha thAya che. eTale ke tulya guNavALA snigdhane tulyaguNa (aMza-pariccheda) snigdhanI sAthe ke tulya guNavALA AkSane tulya guNavALA nakSanI sAthe bandha thato nathI. sajAtIya sparzI jugalone anya, guNa (aMza)nI viSamatA hoya toja thaI zake che. temAM paNa evI maryAdA che ke baMdha pariNAmane pAmatA te sajAtIya pudgalemAM paraspara dviguNanuM AMtarUM tevuM joIe. eTale ke eka guNavALA sparzane triguNI sparza sAthe, be guNavALA sparzane caturgaNI sparza sAthe, triguNavALa sparzane paMcaguNa sparza sAthe baMdha thAya che. ema sarva sthaLe samajavuM. arthAt sajAtIya sparzamAM hiyadhika aMzenI taratamatAthI ja baMdha thAya che. vijAtIya baMdha (snigdhana kakSanI sAthe badha) te guNanI, samAnatA hoya ke viSamatA heya te paNa thaI zake che. paraMtu te vijAtIya baMdhamAM pUrNa guNanI samAnatA ane e apavAda che ke jaghanya guNa (eka azavALe snigdha ane dhanyavALA gelane paraspara thata 1 1 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala vagaNuAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 5 nathI. eka guNa ( aMza-paricchedya) vALA snigdhanA dviguNu --triguNAdi RkSa puddagalAnI sAthe madha thaI zake che. kahe vAnA tAtparya e che ke jaghanya guNunI samAnatAvALA vijAtIya spazI puddagalAne paraspara madha thaI zakatA nathI. parantu jadhanya guNa sivAya anya guNanI samAnatAmAM vi jAtIya spazI puTTugalAnA 5dha thaI zake che. sparzI guNanA avibhAjya--pariccheda aMza te jaghanyaguNu kahevAya che. ahIM samajavuM jarUrI che ke dviaNukAdi kA manavAmAM snigdhatA ane kSatAmAM jyAM sudhI pheraphAra na thAya tyAM sudhI skadhamAM sAjita paramANu skaMdhamAMthI chUTa paDe ja nahI evA niyama hAI zakatA nathI. kAraNa ke paramANunuM chuTA paDavApaNuM phakta snigdhatA ane RkSatAnA palaTanathI ja hAI zakatuM nathI. temAM te nIce mujakha cAra kAraNeAmAMthI kAIpaNa kAraNathI bheda thaI zake che. . - (1) sthitinA kSayathI--asakhyakALa pramANu skaMdhAnI je sthiti kahevAmAM Avela che tene kSaya thavAthI. (2) dravyAntaranA bhedyathI. (3) madha cegya snigdhatA tathA RkSatAnA. vinAzathI. arthAta jevI snigdhatA tathA RkSatAthI dviaNukAdi skaMdhAnA adha thAya che te snigdhatA RkSatAnA vinAza thavAthI. - te (4) skaMdhAmAM svabhAvika * utpanna thatI gatithI. A cAra kAraNA vaDe skaMdhAmAMthI paramANunu chUTa Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene darzana karavA vahevApaNuM thAya che. skamAM rahela paramANu te dravyANuM che. ane varNa-gaMdha-rasa ane sparzanA aMze te bhAvANuM che. saiddhAtika mantavya evuM che ke dravyANa badalAya chatAM bhAvANu oNI vakhata badalAya athavA keI vakhata na paNa badalAya. arthAt dravyANunA palaTanamAM bhAvANunuM palaTana thavuM ja joIe e niyama nathI. zAstrIya mAnyatA pramANe asaMkhyAtAkALa pramANa audhanI je utkRSTa sthiti kahI che te sthitipUrNa thaye skaMdhane avazya palaTe thAya. chatAM skadhavatI paramANuo je varNa, je rasa, je gaMdha ane je sparzavALA hatA teja varNAdivALA rahevA hoya te rahI zake che. eTale kevaLa snigdhatA vyakSatAnA vigamathI ja paramANunA bheda thavAnuM mAnavuM ucita nathI. paraMtu saneha -rIkyatAnA vigama sAthe upara jaNAvelA sthiti kSayAdi kAraNothI paNa paramANuno bheda skaMdhamAMthI thaI zake che. e mAnyatA vAstavika temaja zAstrIya che. A rIte varga'NAnA pudgala skanA saMghaTTana ane vighananI samaja jaina zAstramAM ApelI che. A yugala vargaNonA samUhonI, skaMdhanA saMghaTTana ane vighaTTana rItanI ane skadhavatI paramANunI vizALa saMkhyAnI samaja, sAmAnya buddhivALA manuSyane samajavI muzkela che. jene jJAnane kSopazama sAre che, tevA AtmAthI ja te A vastune samajavA bahu ja koziSa kare che, ane tenI spaSTatA samajAlA jaina darzananA chatAM sarva devAja jagatamA umAma padArthonA traNe Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pagala, vaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 87 kALanA yathAsthita, svarUpane saMpUrNapaNe darzAvavAnI zakti vALA che evA draDha vizvAsI te AtmAthI ja bane che. jeone jJAnane kSapazama ocho hoya che tevA draDha dhamI jIve te, sarva devo pratye zraddhALu hevAnA svabhAvathI ja te hakikata pitAnI buddhimAM nahIM samajAtI hevA chatAM paNa vastunuM vAstavika svarUpa te sarva devoe kahyuM che tevuM ja hoI zake che, evI mAnyatAvALA hoya che. paraMtuM pAzcAtya keLavaNunA dese varSanA prabhAve ApaNuM zikSita gaNAtA keTalAka vargamAM eka evI bhrAmaka mAnyatA rUDha thavA pAmI che ke, ApaNAM zAstromAM, AvI rIte kahelI sUkSmahakikata te gappA vagara bIjuM kaMI nathI. vAMcyA vinAvicAryA vinA, tulanA karyA vinA, samajyA vinA, sarva - khoTuM che ema kahI devAmAM hoziyArI mAnatA ane mAtra tuccha vijJAna para ja vizvAsu rahetA ApaNA e savAra. zAstrokta hakikatane pAzcAtya vaijJAnikanI saMmatinI ane emAM rahelAM rahezyanA svIkAranI mahera lAge tyAreja vastunI -- te mAnyatA saharSa svIkAre che. paraMtu ahi vicArela paramANu, ska vargaNAo vigere hakikatanuM zAstrIya varNana vistAra pUrvaka, paddhatisara, sUkSma vicArathI bharapUra, jaina zAstramAM eTaluM badhuM che ke anya keIzAtrAmAM paNa nathI. Adhunika vijJAnike te tene saMpUrNapaNe zodhI zake ja nahi. paramAvAda aMge Adhunika vijJAne karelI zodha jaina zAstrarUpI, samudra pAse eka jala bindu tulya che. chatAM paNa jana. zAstramAM kahelI pudgala dravya agenI hakikatamAM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA mavAda' Adhunika vijJAna dhImedhIme paNa. kaIka aze ekamata thatuM jAya che. 88 have tA vijJAnaviSe pragaTa thatI keTalIka hakikatA tA eTalI badhI vicitra Ave che ke zAstrIya sUkSma hikakattAne mAnya karavAmAM niSedha karavA jevu* rahetuM ja nathI. tema chatAM paNa padArthonI sUkSmamAM sUkSma zeSa jaina zAstromAM je rIte maLI zake che tevI sapUNa zeAdha dunyavI kAI paNa sAdhanAthI zeAdhI zakAya tema cheja nahIM. jaina darzanakArAe darzAvela pratyeka paDhArtha mAtranuM svarUpa trikALa akhASita che. paraMtu vata mAna vaijJAnikoe anubhavelA ke pragaTa karelA sava niyama kaI savA sthira ane satya rahyA nathI: dRSTAMta tarIke vartamAna vaijJAnikAe padArthanA je bhAgane abhedya, achedya ane sUkSmatama mAnI paramANu tarIke nakkI karyAM hatA, te paramANumAM pAchaLathI elekaTrona ane preTonanA vibhAgA samajAyA, ane bAda te preATanamAM paNa nyUTana ane pATAna samajAyA. ! hAlamAM elekaTrAnane nAnAmAM nAnA aNu tarIke strIkArAya che, paraMtu bhaviSyamAM tenI paNa aNu tarIkenI mAnyatA mithyA manI javAnI. A rIte jema jema vijJAnanA vikAsa vadhatA jAya che. tematema tenI keTalIka khAkhatAnI nizcayatA mithyA pramANita anatI rahe che. jyAre jaina zAstramAM kahela koIpaNa hakikata kAI kALe lezamAtra mithyA pramANita thatI nathI. iMglAMDanA AjanA mahAna vicArarka zrI DA. kematha vAkara kahe che ke dareka AkhatamAM mAtra vijJAna pratyakSa kare 1 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala va NuAonu svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA teja sAcuM ane khIjI madhu khATu evI dalIla karanAra sUja che. 59 janazAstramAM darzAvela sUkSma vicAraNAo para vizvAse nahi' rAkhanArA ane Adhunika vijJAnanuM paNa upara cATIyuM ja jJAna dharAvanArAone te jaina zAstramAM varNavela pudgala vaNAonu svarUpa vAMcIne Azcaya thAya e svabhAvika che. paraMtu jainazAstra ane vartamAna vijJAna e khanemAM kahelI kitane samajavAnI je zaktivALA che, te A paramANu, skaMdha, pudgala vaNA ane skAnA sa ghaTTana ane viTTananI hakikatAne satya svarUpe samajI mahAjJAnIe pratye pUjya bhAvavALA ane e hisAbe, vartamAna vijJAna paNa, skaMdha ane skaMdha nirmANanI hakikatamAM jana dezana sAthe kaMIka aMze paNa kevI rIte samanvaya sAdhI zake che, te batAvavA A kikatAne, vijJAna kathita hakikatA sAthe samanvaya karatAM kAI khAkhatamAM saMjJAbheda, vyAkhyAbheda, upacaiAgabheda jaNAya teTalA uparathI zAstrIya vyavasthAmAM kSati nahi samajatAM vastunI satyatA samajavAnA ane svIkAravAnA lakSyavALA anavuM. - vijJAna kSetramAM paramANu, pudgala skadha, skaMdha nirmANu, paramANunI sUkSmatA, maulika tattvA vigere khAkhatA para aneka AviSkAro thAya che. temAMya paNa aNunI carcA te have prAyaH gharaghara pahoMcI gaI che. aneM haju paNa te Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 jaina darzanane, kavAda vijJAnane vikasAvavA vaijJAnike, jezabhara prayatna karI, rahyA che. paraMtu A viSayenI spaSTatAmAM jana darzananI daSTie vijJAnakSetramAM haju ghaNuM ja apUrNatA che. chatAM paNuM vijJAne svIkArela paramANu vigerenI sUkSmatA para daSTipAta karatAM jaina zAstramAM kahela paramANu, gugala. -vargaNAo, skache ane skadha nirmANanI atyaMta sUphamatamatA aMge jaina darzanakArAnI sarvazatA para, draDha vizvAsa utpanna thAya che. ane padArtha vijJAnanI pUrNatAne sAro gyAla jaina zAstromAMthI ja prApta thaI zake che, ema niSpakSapAtapaNe svIkAravuM paDe che. vijJAna eTale prakRtinA abhyAsa mAraphata anveSaNa. A abhyAsa pravegAtmaka heya, ane e abhyAsa vadhato jAya tema temAM jJAnamAM vadhAre, thAya. vijJAnathI pragasiddha eTaluM ja satya, ema keTalAke kahe che. paraMtu prayogazALAonI maryAdAo bahAra paNa satya hoI zake che. TUMkamAM pragasiddhathI anya asatya che ema kahevuM e barAbara nathI. je vastu pitAthI jANuM na zakAya e badhI juThI ja evuM valaNa agya ja che. kAraNa ke vijJAna parivartanazIla che, jyAre sarvajJa siddhAnta sarvAgI ane sanAtana aparivartanazIla che. padArthanA svarUmane jANavA samajavAmAM vaijJAnika AviSkArane ja sarvasva mAnanArAoe samajavuM joIe ke jene teo AviSkAra kahe che te AviSkAra nahi paNuM atyAra sudhInI vartamAna vijJAnanI agratA ane anabhijJatAnIja sAbItI che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' - - - - pudgala varganuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM kahe che ke, nyUTane gurUvAkarSaNane AviSkAra karyo te AviSkArane artha e nathI ke pRthvImAM AkarSaNa guNa na hatA ane nyUTane tene utpanna karyo. AkarSaNa guNa te jyArathI pRthvI che tyArathI majuda hatuM. paraMtu nyUTanathI pahelAMnA kALamAM vaijJAnika te jANatA na hatA. eTale evA prAkRtika niyamanI jANakArInuM nAma ja AviSkAra kahevAyuM. vRkSanA mULamAM pANI sIMcavAthI AkhA vRkSamAM pANuM pahoMcI jAya che, e prAkRtika niyama hato ane che. paraMtu sara jagadIzacaMdrabojhe tenA kAraNanI jANakArI prApta karI te paNa vijJAnane eka AviSkAra tha. e pramANe dareka AviSkA para vicAra karIe te AviSkArita sarva bAbate age vijJAnanI bhUtakAlIna anabhijJatAja sAbIta thAya che. paramANu aMge paNa te rIte ja samajavuM. * vartamAna vijJAnanI mAnyatA che ke, paramANuvAdanA AviSkAraka IsvI pUrve 460-370 mAM thaI gayela DemeTasa che. paraMtu bhArata varSamAM paramANuno ItihAsa tenAthI. paNa Aje varSa pUrvane maLe che. paramANunA viSayamAM suvyavasthita vivecana jaina darzanamAM sadAne mATe maLe che. paramANuvAdanI mAnelI hakikata age jaina zAsanamAM thaI gayela vIse tIrthakarenA kathanamAM anya lezamAtra paNa pheraphAra thavA pAmyuM nathI. eTaluM ja nahi paNa jaina dezananI mAnyatAnusAra pUrve thaI gayela enaMta cAvIsI. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 jenA darzana karmavAda tIrthakaree paNa paramANuvAda- eka sarakhI rIte ja kahyo che. prAkRtika niyama aMge jana zAsananA keIpaNa tIrtha karanuM kathana anya tIrthakaranA kathanathI lezamAtra paNa pheraphAravALuM nahi hetAM eka sarakhuM ja hoya che ane rahevAnuM. eja jaina zAstramAM batAvela vastu svarUpanA pUrNAza satyanI sAbItIrUpa che. jaina dharma prAcina ane zAzvata hevAthI paramANuvAdanuM astitva paNa prAcina ane zAzvata che. - jaina dharmathI ajJAta mANase kadAca potAnI ajJAnatAthI jaina dharmane saMbaMdha bhagavAna mahAvIra svAmIthI mAnI le che bhagavAna mahAvIradevane jIvanakALa paNa mekreTasathI eka karatAM kaMIka adhika varSa pUrvane hovAthI DemekreTasanA jIvanakALa pahelA paNa paramANuvAdanuM astitva jina darzana dvArA bhAratavarSamAM pracalita hatuM. DemokreTasanA samaya pahelAM paramANune khyAla vijJAnakSetramAM nahIM rahevA mAtrathI te yAla jagatamAM keIne na hato ema kahevAnI te kaI hiMmata karI zake tema nathI ja. * prAga dvArA DemokreTasane samajAela paramANu-pagalanuM svarUpa, bhagavAna mahAvIradeve ughoSita karela paramANu-- yugala svarUpa pramANe AgaLa eka sAmAnya aMza mAtrarUpe hatuM. DemekeTasa pachI vijJAnika kSetramAM te viSaya aMge kaMIka vikAsa vRddhi thavA chatAM paNa temAM kaMI buTI nathI agara to vijJAne hAlamAM mAnI lIdhela mAnyatAmAM parivartana thavAnuM ja nathI ema kaI kahI zake tema nathI. kAraNa ke Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala vaNaonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 930 - vijJAna kayAreya paNa eka ja sthAna para rahI zakatuM nathI. je niyame so varSa pahelAM ThIka manAtA hatA temAM Aje ghaNuM ja parivartana thaI gayuM che. pratidIna navA navA niyamanI zodha thaI rahI che. ane navA navA tane patto lAgI rahyo che. mATe vijJAnavettA svayaM kahe che ke "vijJAna apUrNa che ane sadA apUrNa raheze." arthAt kayAreya paNa e samaya nahIM Ave ke jyAre manuSya ema kahI zake ke "meM sarva vAta jANI lIdhI, have mArA uttarAdhikArIone kaMIpaNa jANavAnuM zeSa rahyuM nathI athavA. je huM jANuM chuM te badhuM pUrNa satya ja che. DemekeTase A saMsArane dazya ane adazya tamAma saMgaThThita paramANuonA saMga ane viyeganA pariNAmarUpe je svIkAryo che. paramANu aMgenI potAnI dhAraNA pradarzita karatAM teNe kahyuM che ke sarva padArthapiMDa paramANu samuhethI ja banela che. ane je acchedya ane avinAzI aMza che tene ja paramANu kahI zakAya. : - . paramANunI A vyAkhyA mekreTasathI mAMDI atyAra sudhI vijJAnakSetramAM akhalitapaNe TakI rahela che. ane jethI pote svIkArela nirvibhAjya padArthaaMza, prayoga dvArA jema jema savibhAjya aMza tarIke sAbita thata jAya che, tema tema te aMzanI-saMjJI bhale ne badale paNuM temaaMzane eche ane avinAzI tarIkenI mAnyatA chUTatI jAya che ane chuTelIjaize rameNuM pachI- elekena ane Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 jaina darzana karmavAda praTena tathA proTenamAMthI cUMTena ane pinanI mAnyatAe tene spaSTa pUrAve che. bhagavAna mahAvIradeve paNa paramANune avibhAjya, acachedya, abhedya, adAhya ane agrAhya batAvyo che. paraMtu vizeSamAM batAvyuM che ke te IndriyagrAhI ane pragane viSaya che ja nahIM. je aNu upara prayoga thaI zake tene paramANu kahI zakAya ja nahIM. A-vyAkhyA anusAra jama darzanane mAnya paramANu, akhaMDa hite, che, ane raheze. jyAre vijJAne mAnI lIdhela paramANu tUTI gayo che. jenazAstra te kahe che ke, manuSyakRta keIpaNa kriyA ane gati te paramANumAM hiI zakatI ja nathI. manuSya -te phakta anaMtapradezI sUma skaMdha -upara ja prayoga karI zake che. eTale paramANu, elekAna, proTena, nyUTana ke pachaTrena e sarva satya paramANuothI saMdhrudrita skaya ja che. jaina zAstrakAroe avibhAjya tathA sUkSma aNune paramANu kahyo che. ane sUkSma skaMdha je Indriya vyavahAramAM sUkSmatama lAge che, tevA skadhAnI oLakhANa "vyavahAra paramANu tarIkenI batAvI che. vijJAnakSetramAM paNa jene prathama paramANu mana hatuM, tene vaijJAnike hAle sUkSamatama (avibhAjya) mAnatA nahi hovA chatAM paNa vyavahAramAM tenI oLakhANu paramANu-zabdathI ja thAya che. A paramANu (eTama) ane elekaTTela AdikaNuMjana dinanI daSTie te kadAca vyavahAra paramANu ja kahevAya che. eTale vijJAne Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pugala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA mAnI lIdhela paramANumAM ekatrita banI rahelI elekaTrona Adi smakaNe paNa jaina darzananI daSTie te anaMta pradezAtmaka skaMdha ja che. vijJAnane mAnya sUkSma kaNe karatAM jina zAstramAM mAnya paramANunI ane vyavahAra paramANu (sUkSama sko) nI sUkSmatA te anaMtAnaMta guNa che. te prathama vicArela La vargaNAmAMnA audho tathA te pratyekakadhamAM saMmizrita banI rahela paramANunI darzAvela saMkhyA uparathI ja samajI zakAya che. vyavahAra paramANu (sUkSma sko) ane tenI aMdara azraddhA rAkhanAre samajavuM joIe ke jana darzanane mAnya paramANu karatAM anaMtaguNa sthala evA vijJAnika paramANunI paNa keTalI sUkSmatA che? vijJAna kahe che ke pacAsa zaMkha paramANuone bhAra phakta aDhI telA lagabhaga hoya che. sIgAreTa lapeTavAnA kAgaLa athavA pataMgI kAgaLanI jADAIupara eka pachI eka lAInasara goThavavAthI eka lAkha paramANu samAI zake. dhULanA eka nAnA kaNamAM daza paddamathI paNa vadhu paramANuo hoya che. eka glAsamAM soDA-Tara smaravA vakhate je nAnI nAnI buMda (parapoTI) thAya che temAMthI eka buMdanA paramA-onI gaNatrIkasvA mATe saMsAranA traNa araba vyakitao khAdhA-pIdhA suvA vinA lagAtAra prati miniTe traNasanI saMkhyA pramANa paramANuo-gaNutA jAya to te buMdanA paramANuonI samasta saMkhyAne gaNavA vaDe samApta karatAM racAra mahinA lAge. pAtaLA vALane ukheDatI vakhate te Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 huM ! jaina darzananA kuvAda vALanI jaDa upara lAhInI je sUkSma khurda nIkaLe che tene aNu vIkSaNanI tAkAtathI cha agara sAta sAta nyAsa pramANa vadhArI jovAmAM Ave te te khudranI aMdaranA paramANunA vyAsa 1-1000 iMca ja hAI zake che.. eka adheALa jeTalA hAI AjanamAM 16 upara 24 mIMDAM sakhyA pramANa paramANu hAya che. have skadha aMge vicArIete jana darzana anusAra paramANunI ekatrita avasthA te skadha che. amuka parimita saMkhyAmAM ja ekatrita khanI rahela paramANu samuhane ja ska dha kahI zakAya evu' mAnI levAnuM nathI. ekathI adhika game teTalI saMkhyA pramANu paramANunA ekIbhAva te dhra kahevAya che. dareka spadhA sarakhI sakhyA pramANu paramANu. vALA ja hoya tevuM paNa nathI. ethI mAMDI cAvat anaMta paramANuonA ekIbhAva rUpA vividha prakAranA hoya che. ane te dareka prakAramAM anatA skaMdhA hAya che. vaLI evA vividha skaMdhA nA ekarUpa mizrita thavAthI paNa eka svata Mtra "dha kahevAya che. tevI rIte eka skadhamAM ekIbhAva rUpe sthagita rahela paramANu samuhamAMthI eka karatAM game -teTalI sakhyAmAM ekabhAva manI rahelA amuka paramANu samUharUpa TukaDo alaga paDe teA paNa svataMtra ska kahevAya che. skaMdhanA viSayamAM 'vijJAnanuM mAnavu'. paNa A rIte ja che. paraMtu eka skaMdhamAMthI teDI tADIne TukaDA karatAM karatAM yArvatu te padArtha "svasvarUpamAM rahe tyAM sudhInA TukaDAne ' Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pulavaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM ja skadha tarIke svIkAravAnuM vijJAnanuM maMtavya che. je padArthane aNu, keI anya padArtha jAtimAM pariNata thaI jAya te padArthanA aNune vijJAna sakadha tarIke svIkAratuM nathI. jaina daSTie to padArtha svarUpanA badalavAnI apekSA rAkhyA vinA, skaMdhanA TukaDA karatAM karatAM yAvat be bhAga thaI zake tyAM sudhInA TukaDAne paNa skadha kahI zakAya che. eTaleja jaina darzanane mAnya skadhasvarUpa dvArA padArthazAna yAhu ja suMdara rIte samajI zakAya che. dareka skadhAmAM paramANu samUha vividha saMkhyAmAM ane vividha svarUpe hovAthI sthUlatA ane sUkSmatAnI daSTie jana zAstramAM pudgala skadha cha prakAranA batAvyA che. 1. chedana bhedana tathA anyatra vahana thaI zake tevA pudagalaskadha "atisthala kahevAya che. jemake bhUmi, patthara, parvata vigere. 2. chedana bhedana thaI na zake, paraMtu anyatra vahana thaI zake tevA dhRta, pANI, tela vigere "skUla" kahevAya che. : 3. kevaLa cakSuthI dazyamAnaja chAyA-taDake vigere ke jenuM chedana-bhedana ke anyatra vahana na thaI zake tevA pudgala skane " sthUla-sUkSma" kahevAya che. 4. je netra sivAya cAra IndriyonAja viSayabhUta evA vAyu tathA anya prakAranA gesa vigerene "sUkSmasthala" kahevAya che. * * Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 98 jaina darzanane karmavAda 5. manovargaNA, bhASAvargaNA, kAyavargaNAnA je sUkSma pudgala ke je atIndriya che, tene "sUphama" kahevAya che. 6. pripradezI vagere skaMdhane "atisUkSma kahevAya che. skanI sthUlatA ane sUkSamatA, vijJAna kSetramAM phakata. traNa rIte ja samajAI che. (1) Thosa (2) tarala ane (3) bASpa. jaina darzane kahela uparokata cha prakAramAMthI aA traNa bhede anukrame pahelA bIjA ane cothA prakArarUpe kahI zakAya. trIjA, pAMcamA ane chaThThA prakAranA pugalaskone to vijJAnane khyAla paNa nathI, te pachI.vargaNAomAM batAvela audha samUhanI sUkSmatAne te khyAla kyAMthI hoya ja? mATe "jJAnikoe kapela sUkSmamAM sUkSma skaMdha paNa jina darzane darzAvela sUkSama skaMdha karatAM anaMtaguNe sthUla che. tevA sthala skadhAnI paNa sUkSamatA kevI che te batAvavA vaijJAnika phesara "aDe" anumAna karyuM che ke eka ausa pANImAM eTalA audha che ke, saMsAranAM samasta strI, purUSa ane bALake tenI gaNatrI karavA lAgI jAya ane dareka sekanDamAM pAMca pAMcanI gaNatrIe divasa ane rAta gaNatAM ja rahe te eka ausa pANInA tamAma skaMdhonI gaNatrI pUrNa karatAM cAlIsa lAkha varSa lAge. A uparathI samajI zakAya che ke vijJAnane mAnya che paikI sUkSmaaudhonI sUkSmatA sAmAnya mANasane Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - yugala vargaNuonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM buddhigamya nahIM hovA chatAM paNa vijJAna pratyenA vizvAsanA AdhAre ja duniyA svIkArI le che, to pachI jaina zAstramAM batAvela pudgalavargaNuonAsko ke je vijJAnanA sUkSma skandha karatAM anaMtaguNa sUkSma che tenI sUkSmatAmAM paNa zaMkAne sthAna kevI rIte hoI zake? have skadha nirmANa aMge vicAratAM aneka paramANu paraspara maLI skaMdharUpe banavAmAM ke skadhamAMthI vastunuM nirmANa thavAmAM jaina darzanakAe te nirmANa hetumAM para mANuono snigdhatva ane dakSatva svabhAva darzAvyuM che. je AgaLa vistRta rIte vicArAI gayuM che. ahIM vijJAnamAM vaijJAnike e skaMdha nirmANamAM padArthanA Inavidyuta (pojhIMTIva) ane aNuvidhuta (negeTIva) svabhAvane svIkAryo che. AmAM zabdabhedathI jainadarzananI ane vijJAnanI vAtane kadAca eka ja samajI laIe te vAMdho nathI. vijJAna kahe che ke paramANunI aMdara bhAga polo hovAthI toDI zakAya che. paramANu toDavAthI be bhAgamAM vahecAI jAya che. 1. nAbhi ane 2. jhaNaNu A pikI. nAbhi te ati bhAre ane ghanavidhuta vALe paramANu vibhAga che. paramANunI nAbhi ekala kaNa nathI. paNa ghanA praTena). ane zunyANuM ( nyUTana) maLIne banelI che. hAIDrojananI. nAbhimAM eka ja karyuM che, ane te ghanANu, (proTena) che. bIjuM tanI nAbhi ghanANu, ane zunyANunA vividha prakAranA milanathI banelI che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane ka vAda RNANunI sarakhAmaNImAM dhanANu khukha ja vajanadAra hAya che. eka ghanANunuM vajana 1840 - RNANunA vajana arAmara hoya che. Ave! vajanadAra ghanANu, RNANune potAnA tarapha AkaSI le che. A AkaSa Nu asamAna vidyutabhAranuM ja che. RNANumAM RNa vidyuta hAya che, ane nAbhimAM ghana vidyuta hAya che. Ane kAraNe nAbhi te RNANune satata kheMcyA kare che. A hisAbe samajI zakAya che ke vidyut AkaSa Nune kAraNe ja RNANue ane ghanANue ekabIjAne kheMcatA hoya che. ghanavidyutavALA azAne nANu kahevAya che. eka paramANunA viSayamAM paTTAne anusAra ghanANunI sakhyA vividha prakAranI hAya che. jemake prANavAyumAM ATha ghanANu hoya che. A AThe ghanANu te ghanavidyutavALA eTale jainadarzanAnusAra snigdha sparzavALA hAya che. jethI nANu ( preATAna ), snigdhanI sAthe snigdhanu udAharaNu khanI jAya che. zunyANu (nyuTana) te vijJAna, ghanANu ane RNANu ema be vidyuta karNAnA anelA kahe che. zunyANamAM ghana vidyuta ( pAjhITIva) ane RNu vidyuta (negeTIva)e ane vidyutavAlA kaNA ekI bhAvarUpe maLelA hAvAthI janadaza nAnusAra snigdha ane RkSa adhananu' udAharaNa zunyANu (nyuTrAna) khanI jAya che. kevaLa RNANuonA samudAyanA piraNAmarUpa RNANu ( elekaTrona ) te jainanAnusAra RkSanI sAthe RkSanA adhananuM udAharaNa che. kSa vidyutavALA azAne RNANu kahevAya che. RkSa AmAM ghana vidyuta (pAjhITIva ) janardezananI sajJA 100 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala vaNAonu svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 101 nusAra snigdhatA ane RNa vidyuta ( negeTIva) e RkSatA kahI zakAya che. eTale jainardezane snigdhatva ane RkSatvanA nAmathI ane vijJAne ghanavidyuta ane RNavidyutanA nAmathI paTTAnA e dhamaeNne jaNAvyA che. vijJAna kahe che ke, dareka cIja judI judI jAtanA paramANuonA paraspara milana ane saceAgathI banelI che. paNa prakAza, garamI, vidyuta vagerene padAtha gaNavAmAM AvatA nathI. e te zaktio che. e zaktie A paramANuonA sagharSanI ja che. jainadarzanamAM A hekti anAdi kALathI mAnya che. vijalIzu che ? e viSayamAM jaina darzanakAra kahe che ke "niSatvanuLa nimitto vidyut " snigdha ane kSa guNavALA kAnA sacAgathI vijalI peTThA thAya che. DaoN. . ela zIle laMDanathI prakAzita peAtAnA pustaka Positive science of Ancient Hindus mAM spaSTa lakhyu che ke, jaina darzanakAra A vAtane sArI rIte jANatA hatA ke pAjhITiva ane nigeTiva vidyutkaNeAnA maLavAthI vidyutanI utpatti thAya che. A rIte pudgala dravyanI keTalIka vAte jaina darzanamAM evI che ke Adhunika vijJAna dRSTithI paNa yathArtha che. pi vajJAnika paddhatithI jainAcArya. kAIpaNa prakAranA AviSkA rAtmaka prayAga na karI zake, paraMtu jainadarzananI pugala aMgenI dRSTi eTalI sUkSma tathA agrAhI che ke tenI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 jaina darzanane karmavAda - - - - - - - - - - - - - - - - - aneka vAto Aje paNa vijJAnanI kaseTI para kasI zakAya che. vaijJAnika satya kayAM sudhI ThIka che e eka alaga prazna che, paraMtu jainadarzanakathita zabda-ANu-aMdhakArAdi saMbaMdhI aneka mAnyanAo evI che ke je AjanI vaijJAnika draSTithI virUddha nathI. jenI utpatti svayaM siddha hoya arthAt keI dravyanA sagajanya na hoya e rItanI vyAkhyA anusAra vizvamAM mULa tanI saMkhyA prathama 22 ke 23nI svIkArI aMte 3 sudhI siddha karanAra vijJAna Aje kahevA lAgyuM che ke paramANunI vadhaghaTathI ja judAM judAM te mULatata bane che. ane ANunA ghaTaka IlekaTrAnsanI judI judI saMkhyAnA kAraNe ja ANumAM vividhatA Ave che. . jaina darzananI mAnyatA te sadAne mATe e ja hatI ane che ke drazya jagatanI anekavidha vividhatAmAM pRthaka pRthaka saMkhyA pramANa pariNAma pAmelA pudgala paramANuonuM ja kArya che. pUrve kahela audArikAdi vividha saMjJAvALI pugala vagaNaenuM kAraNa enA ghaTaka paramANuonI judI judI saMkhyAnA hisAbe ja che. te sarvenA mULamAM mAtra eka pudgala dravya ja che. temAM batAvela saMkhyA pramANu paramANuomAMthI eka paNa paramANunI hAni vRddhie te te vargINAonI saMjJA badalI jAya che. Adhunika vijJAne svIkArela, pArAnA aNumAMthI ekanI nyunatAe suvarNa aNu banI javAnI hakti, jaina darzana te pahelethI ja kahetuM AvyuM che. A rIte jaina darzanakathita pudgaladranI keTalIka haktio ke je anya Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - yugala vagaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM "3 ke darzanakAra ke vijJAnanA anubhavamAM ke vizvAsa svarUpe paNuM na hatI, tevI bAbatemAMnI kaIka bAbate Aje vijJAnane pratyakSa siddha thavA lAgI che. te paNa haju evI ghaNuM bAbate che ke jenI pratyakSatAne vijJAna anubhavI zakayuM nathI. paramANu ane vizva nAmanuM eka pustaka sana 15mAM laMDanathI prakAzita thayuM che. te pustakanA lekhaka ' vijJAnanA adhikArI vidvAna suprasiddha vaijJAnika jI. e. jensa, je. reTapleTa ane jI, e. viTa. paramANunI antargata maulika tattanI carcA karatI vakhate te pustakamAM pRSTha 4 para lakhe che ke "ghaNuM TAIma sudhI traNa ja tava (elekaTTana, nyuna ane proDrena) vizvamAM saMghaTananA mULabhUta AdhAra tarIke mAnavAmAM AvatAM hatAM. paraMtu vartamAnamAM tathA prakAranA taranuM astitva hajupaNa saMbhavita thaI gayuM che. maulika aNuonI A vRddhi bahu ja asaMteSane viSaya che ane tethI saheje prazna uThe che ke maulika tane sAce artha ame zuM karIe. pahelAM pahelAM te agni, pRthvI, havA ane pANI A cAra padArthone ja maulika tatvanI saMjJA apAI hatI. paraMtu tyAra bAda te samajamAM e AvyuM ke pratyeka rAsAyanika padArthanA mUlabhUta aNu ja paramANu che. tyArabAda praTena, nyUTana ane elekAna e traNa mULabhUta aNu manAyAM. hAle te mUlabhUta aNuonI saMkhyA vadhI gaI che ane Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jana darzanane karmavAda ane phera paNa vadhI zake tema che. mULabhUta aNuonI e vRddhi, padArthamUla saMbaMdhI hamArA ajJAnanI ja sUcaka che. sAcI vAta te e che ke maulika aNu zuM che e ja haju sudhI samajamAM AvI zakayuM nathI." AjanA A yaMtra pradhAna yugamAM paNa jyAre paramAzuvAdanI vaijJAnika kSetramAM anizcita rithati che, te pachI je yugamAM pragazAlAo ane yAMtrika sAdhane nahIM hatAM te yugamAM paNa jainadArzanikee paramANunI sUkSmatA, padArthanA utpAda-vyaya ane dhrauvyadharma ane paramANunI ananta dharmAtmaktA Adi viSayane asIma nizcalatAthI kevI rIte varNavyA haze? e prazna jIjJAsAzIla mAnavane Idriya pratyakSa rUpa mAmulI khAbociyAthI haTAvI, AtmapratyakSa rUpa mahAsAgara pratye daSTi keLavavAne UtkaMThita banAve che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM tatvajJAna dvArA padArthanA mAlika tatvanI samaja padArthanuM svarUpa samajavA mATe prathama maulika tatvane oLakhavuM joIe. ane tyArabAda tenA paryAyAne samaja-vAthI ja padArthanuM svarUpa yathAsthita samajI zakAya che. pudgalanuM svarUpa paNa A rIte ja samajI zakAya che. ane te rIte samajanAra ja vizva vyavasthA samajI zake. maulika tattvane jaina darzanamAM "dravya" tarIke oLaAvyuM che. sahabhAvi te guNa, ane kramabhAvi te paryAya che. A guNa ane paryAya jemAM heya te dravya kahevAya che. padArthanuM rUpAntara eTale ke vastunA bIjA svarUpane paryAya kahevAya che. jemake ghaDe, koThI, kuMDuM vigere mATIdupa pudgala dravyanAM phastAM rUpAntare yA paryAya kahevAya che. ane temAM rahelA ratAza, cIkAza, vagere mATIrUpa pudgala dravyanA guNe che. pudgala dravyanI avasthAo yA rUpAntare game teTalAM thayA kare, paraMtu varNAdi guNe te eka cA anya aze te rUpAntaramAM-avasthAomAM sadA avasthIta rahe ja che. pudagala paramANu ane skAmAM pharatA pharatA varNagadha Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jaina darzanane karmavAda rasa ane sparza e cAreya pudgala dravyanA mULa svabhAva che. pudgaladravyanA ane paryAnAM anaMta svarUpe hoya che. guNa paryAyanA vividha svarUpane anurUpa te pagaladravyamAM vividha prakAranI zaktionuM prAgaTaya thAya che. vartamAnavijJAnanA AviSkAra te pudgaladravyanA guNa ane paryAyanA amuka amuka svarUpanA ja AviSkAre che. pagaladravyanA anaMta svarUpe paikI vartamAna vijJAne AviSkArita svarUpa te padugadravyanA anaMta svarUpa rUpa samudramAMthI eka bindu tulya che. judA judA kALe mAnava samAja pata pitAnI buddhinA zapazamAnusAra judA judA prakAre pudagala dravyanA judA judA AviSkAra karI bhautika sAmagrInI anukuLatA karate ja rahe che. amuka kALe amuka AviSkArane duniyA bhUlI jAya che, ane navA AviSkArane prAdurbhAva thAya che. te samayanA mAnavasamAjane bhUtakALanA keTalAka AviSkArene khyAla nahIM hovAthI vartamAna AviSkArane ja mahattA ApI gavita banI jAya che. yaMtravijJAna, zabdavijJAna, bhUmitivijJAna, bhUstaravijJAna, bhUtakavijJAna, bhUgarbha vijJAna khagoLavijJAna, zilpavijJAna, bAMdhakAma vijJAna, citra vijJAna, Arogya vijJAna, 'pramANu vijJAna, mAnasa vijJAna vagere nAnAM moTAM aneka vijJAnanA AviSkAre te padagalika pariNAmenA ja AvikAre kahevAya. A AviSkAre e rIte samajI zakAya. (1) vijJAnanI jAte. ene (2) stattvajJAnanI rIte. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvajJAna dvArA padArthanA maulika tatvanI samaja 107 -- - tattvajJAna ane vijJAnamAM mATe taphAvata che. tattvajJAna vyApaka che ane lAkho vijJAne tenA peTAmAM samAya. che. zodhAyuM hoya tenA karatAM paNa anaMtagaNuM aNazeThuM sadAnA mATe vijJAnamAM rahI jAya che. keIpaNa eka sAyansayA te keIpaNa eka viSayanA paddhattisara zAstrane vijJAna. kahevAya che. evA bhinna bhinna sAyansavettAone puchIce te teo kahe che ke amane amArA viSayamAM bahu ja ochuM jJAna che. mane vijJAnanA dhuraMdhara vidvAnane pUche te. teo kaheze ke Aja sudhI ame ane amArA pUrvajoe. hajAro varSa prayatna karI mAnava mananA viSayamAM bahu jJAna prApta karyuM che. paraMtu jeTaluM amane e viSayamAM mAluma paDyuM che, tenI apekSAe keIgaNuM adhika amane mAluma nathI, meTA meTA moTA cikitsake junA anubhavane lAbha. uThAvIne tathA pitAnuM samasta AyuSya teja viSayanI anubhava prAptimAM vyatIta karIne paNa evA pariNAma para paheMce che ke amane zarIranuM bahu ja ochuM jJAna che. keIne koI rega-'e AvI jAya che ke temanA sarvajJAnane ajJAnamAM parivartana karI de che. ane te samaje che ke je kaMI Aja sudhI jANyuM hatuM te ThIka nahIM hatuM. zarIramAM hajAre aMga evAM che ke jene "zarIravettAojha me paNa patto hato nathI. evI rIte anya prakAranA vijJA-- zAstranA paNa eja hAla che. to pachI kevI rIte kahI zakaya ke vaijJAnikanuM jJAna pUrNa che. jeo pitAnuM samasta. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jaina darzanane karmavAda * AyuSya jJAna vRddhine mATe ja arpaNa karI cUkyA che, evAja manuSyanAM udAharaNa ApaNe ahIM vicAryA che. vijJAnanI A sthiti che. jyAre tatvajJAnane viSaya -AkhA vizva upara pharI vaLe che, te vizvane ja saMpUrNa tatva samajIne tenuM jJAna karAve che. vaLI vijJAna te dazya jagatanA vibhinna aMgenuM -pRthaka pRthak adhyayana kare che, jyAre je jJAnane mAnava -mastiSkanI sAthe saMbaMdha che tevA jJAnanI kaI paNa dhArA -tattvajJAnanA kSetrathI bahAra hoI zakatI ja nathI. vijJAnane viSaya IndriyanI sahAyatAthI manuSya jeTaluM prApta karI zake teTalA pUratuM ja che. eTale vijJAna pratyakSa anubhavavAdI che. arthAta vijJAna te dRzya jagata sudhI ja sImita che. tattvajJAnane viSaya te IdriyapratyakSa pUratuM ja sImita nahIM rahetAM indriyAtIta viSayane paNa avalokIne aMtima tatvanA AdhAra paraja jJAnadhArAne spaSTa kare che. vizvanA adazya ane guDha siddhAnto vijJAnanI draSTimAM AvI zaktA nathI. tethI karIne tevA siddhAntanA abhAve "vijJAnanuM jJAna pAramArthika dRSTithI pUrNa kahI zakAtuM nathI. bhATe ja vaijJAnika draSTikoNa haMmezAM apUrNa ane ekAMgI hoya che. ane tattvajJAna pUrNa ane sarvAgI hoya che. lava Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - - ---- - - - - tattvajJAna dvArA padArthanA maulika tatvanI samaja 109 jJAnanI khejane aMta te svayaM satyane aMza che. eTale jyAM sudhI satya che tyAM sudhI tatvajJAna che. . ane jyAM sudhI tattvajJAna che tyAM sudhI satya che. tatvajJAna traNeya kALane mATe sadA abAdhya ja che. temAM zaMkAne sthAna che ja nahiM. judA judA kALakrame judA judA magajanA mANase judI judI zodha ane pitAnA vijJAnane ubhAM kare che, paraMtu vakhata jatAM e adazya thAya che. ane tatvajJAna te jagatamAM cAlu ja rahe che. tattvajJAnamAM jaDaane cetana banenA guNa tathA paryAyanuM sarvAgI zodhana che. jyAre vijJAnamAM prAyaH jaDanA ja guNa tathA payayanuM ane te paNa apUrNa ane anizcita zodhana che. cetananA lakSa vinAnA kevaLa jaDyugalanA ja AviSkAra ane tene upaga zubha cheDAvALA nathI. jIvanamAM upayogItAnI daSTie tattvajJAna ane vijJAna bannenuM svatanta mahattva che. baneya satyanI maMjila para pahoMcavAnA mArga che, paraMtu tatvajJAnane vikAsa mukhyatve AtmavAdanA rUpamAM che. tenAthI manuSyane kSamA, sateSa, ahiMsA, satya AdinI prApti thaI che. vijJAnane vikAsa Adhibhautikaja rahyo che. vijJAnathI manuSyane bhautika sAmarthyanI ja prApti bahu thaI che. paraMtu samajavuM jarUrI che ke bhautika sAmagrIthI manuSya bhale AnaMdathI jIvI zake, bhUtalamAM ke gaganamAM vicaravAne AnaMda hAlI zake, paraMtuM AdhyAtmika ane naitika sAmarthya vinA kevala bhautika sAdhananA DhagalAothI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jaina darzanane karmavAda vAstavika zAMtino anubhava ke bhautika AviSkAranI pUrNa satyatA kadApI prApta thavAnI nathI. sara jemsasa nAme eka vijJAnika lakhe che kesApekSavAda ane paramANuvibhAjana ja vIsamI sadInA mahAna AviSkAra nathI, paraMtu "vastuo ApaNane jevI: dekhAya che tevI nathI" e ja A sadIne, mahAna AviSkAre che. sAthe sAthe sarvamAnya vAta te e che ke ApaNe haju sudhI parama vAstaviktAnI pAse pahoMcI zakyA nathI. A rIte padArthanuM prAptajJAna e, kevala vaijJAnika daSTi karatAM tattvajJAnadaSTi sAthe ja vicAravAmAM Ave teja sava ane pArane lAbhadAyaka che. - tatvajJAnanI vAtane phakata pAzcAtya yA vijJAnadaSTi e ja jenArA ane vicAranArA kadAca na paNa samajI zake, vaLI AjanA. artha pradhAna yugamAM kevaLa aMdhazraddhA rAkhavI paNa na paravaDe te paNa samajavuM joIe ke keTalIka vAte evI hoya che ke temAM ekalI takabuddhi kAma AvatI nathIene mATe AMtaradRSTi meLavavI paDe che AMtaradRSTine aprApta manuSya pRthvI upara rahIne trilokane jItavAnA prayAsa karanse Age che. ane keTalIka vAra- kaMIka aMze ene saphaLatA paNa maLe che. paraMtu jagatane ItihAsa kahe che ke e saphaLatAnI bhramaNAnuM jJAna mAnavIne hamezAM pAchaLathI thayuM che. Ama thavAmAM tene Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvajJAna dArA padArthanA maulika tatvanI samaja -- tatvajJAnanI prAptino abhAva che. bAhyadRSTi te kevaLa vijJAnathI paNa keLavAya che. jyAre AMtaradaSTi te AMtaradaSTine prApta tattvajJAnIoe prarUpela tatvajJAna dvArA ja keLavAya che. - have tattvajJAna aMge vicArIe te aneka prakAranuM tatvajJAna samaya samaya para jagatamAM jovAmAM Ave che. ane te tattvajJAnanI prarUpaNarUpa vividha darzane (siddhAnta) jagatamAM daSTigocara thAya che. dareka tatvajJAnanA AviSkArakemAM nyunAdhika pramANamAM loka sevA, niHsvArthavRtti, tyAga, tapa Adi paNa jovAmAM Ave che. te vividha darzanakAroe vividharUpe prarUpela tattvajJAna paikI, kayA tattvajJAnane saMpUrNa satya rUpe svIkAravuM e prazna upasthita thAya e svabhAvika che. eTale e mATe have vicArIe. jIvananA mULa tAnuM adhyayana karavuM, tene samajavAne prayatna kare ane vivekanI kasoTIpara kasAela tatvanusAra AcaraNa karavuM e ja "darzanane jIvananI sAthe vAstavika saMbaMdha che. mAnavajIvananI AsapAsanI parIsthiti ane tenA paraMparAgata saMskAranA AdhAra para ja pratyeka dArzanikanI vicAradhArA bane che. ane te kAraNenI anukuLatA-pratikuLatAne anusAre AgaLa vadhe che. svabhAva-vaicitrya ane paristhiti vizeSanA kAraNe ja vibhinna daurzanika vicAra Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 jaina darzanane karmavAda dhArAomAM bhinna bhinna draSTikoNa hoya che. eTale vastuciMtanamAM jevA jevA DhaganI sAmagrI upalabdha thAya che, tevA DhaMgathI ciMtananI zarUAta thAya che. manuSyane prAkRtika kRti ane zakitaonI pAchaLa kArya karavAvALI kaI zakti pratyakSarUpe draSTigocara nahi thavAthI utpanna thatA Azcaryane lIdhe AgaLa vadhatI vicAradhArAne yuktiyuktakalpanAo dvArA saMtuSTa karavAne manuSyane prayatna paNa " dana"nA rUpamAM parivartita thaI jAya che. pleTo ane bIjA grIka dArzanikee karela dArzanika nirmANa e "AzcaryanA AdhAre ja che. pite svayaMnA Aritatva para athavA bAhya jagata aMge utpanna thatA saMdehathI, manuSyanI vicArazakti dvArA AlaMbita mAgapaNuM, darzananuM rUpa dhAraNa kare che. pazcimamAM arvAcina darzanene prAraMbha saMdehathI ja thAya che. te dhArmika upadezane paNa saMdehanI draSTithI dekhe che. keIka darzana evA paNa che ke Azcarya ane saMdeha. pratye bilakula vicAradhArA nahi karatAM potAnuM dRSTikoNa bhautikatA pradhAna banAvI jIvananA vyavahAra pakSanI siddhinA mATe ja siddhAnta raju kare che. je "vyAvahArikatA vAda" nA nAmathI prasiddha che. bhAratIya paraMparAmAM A daSTikoNa vALuM darzana te 'cArvAka darzAna" kahevAya che. A vicAradhArAvALuM darzane Adhunika vijJAnanI jaMadhika samIpa gaNAya. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAna dvArA padArthanA maulika tattvanI samaja 113 . A rIte Azcarya, jijJAsA ane saMzayAdinA kArazAthI utpanna thayelAM darzano te sukhyarUpe te pAzcAtya paraMparAnuM ja pratinidhitva kare che. bhAratIya paraMparAmAM te darzanazAstranuM mukhya prajana duHkhathI mukta thavAnuM che. bhAratIya darzanamAM prAyaH AdhyAtmika ja preraNuM che. ahIM samajavuM jarUrI che ke mAnavajIvananI sArthakatA yA mahattA kevaLa vijJAna, arthazAstra, rAjyanItizAstra ItyAdi jIvana vyavahAra pUratI ja nathI. paraMtu jenuM mUlyAMkana karavAnuM sAmAnya mAnavInI zaktithI bahAra che, vaLI jenuM mUlya vyavahArika aMzathI paNa keIgaNuM adhika che, je vyavahArika aMzane paNa kyAreka kyAreka mArgadarzana karanAruM che, evA AdhyAtmika yA Antarika jIvanathI ja manuSyanI mahattA che. bhaviSyakAlIna ujajavalatAnuM darzana te AdhyAtmika daSTi che. bhAratIyadarzananuM nirmANa AvA prakAranI cheraNAthI ja thayeluM hoya che. zAzvata zAMtine prApta karavAnI preraNA karatuM darzana teja AdhyAtmika darzana che. jene sAmAnya cakSu dekhI na zake tene AdhyAtmika darzana jevA Icche che. jene sAdhAraNe indriya pAmI na zake evI vastune te anubhava karavA cAhe che. bhautika vicAradhArAvALI vyakti, AvI AdhyAtmikatAthI bahu ja dUra bhAgavAno prayatna kare che te paNa AdhyAtmika darzananuM stara bahu ja uMcuM che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rohana dazananA ka'vAda jagatanA mULa tattvAnu vAstavikajJAna AvA AdhyAtmika darzonA dvArAja prApta karI zakAya che. 114 ; bhAratIya sa AdhyAtmikadanAnA mukhya uddeza duHkhanA nAza ane zAzvata sukhanI prAptinA ja che. bhautika sukhane paNa AdhyAtmika darzanAe teA duHkha ja gaNyu che. sadAkALa AtmAnI sAthe sabadhita rahenArA sukhane ja sukha mAnyu' che. ane evuM sukha, te AdhyAtmika sukha che. jenA viyAga kadApI thatA ja nathI. AvA sukhanI prAptimAM sAdhanabhUta nIvaDanAra bhautika anukULatAvALI sAmagrInI AvazyakatA, AdhyAtmika sukha prApti sudhI ja svIkAya gaNI ante tA tene paNa tyAjya gaNI che. para`tu AdhyAtmika jIvanathI patana karAvavAvALI bhautika anukULatAvALI sAmagrIne te vyavahArIka duHkha karatAM paNa vizeSa khataranAka gaNI che. ' vaLI bhautika sukha-duHkha ke AdhyAtmika sukha-duMHkhanA maulika tattvanI paNa bhAratIya dazanAmAM bahu ja spaSTa ane talaspazI vicAraNA ALekhAI che. AvI vicAraNAne spaSTa ullekha jainadarzanamAM vizeSa svarUpe maLI zake che. jainadarzana kahe che ke prANione vividha prakAra bhAMgavavA paDatA konA muLa AdhAra, jIva ane pudgala tattvanA ' pArasparika sabaMdha che. bhautika sukhanI prApti paNa A banne tattvonA saMbadhanu ja pariNAma che. * Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvajJAna dvArA padArthanA maulika tattvanI samaja 115) = - jainadarzananI mAnyatAnusAra jyAM sudhI e bane to eka bIjAthI sarvathA bhinna na thAya tyAM sudhI jIvane anaMta AdhyAtmika sukhanI prApti asaMbhava che. anAdikALathI paraspara saMbaMdhita e bane tattvane alaga pADa-' vAnuM digdarzana ja jaina darzananuM mukhya prayojana che. duHkhanA mULarUpa muddagala tatvano ullekha yathAsthita svarUpe bhAratIya jainetara darzanamAM jovAmAM nahi AvatuM hovA chatAM, temane uddeza ane AcAravicAre te AtmAmAMthI pugalatatvanA saMbaMdhane alaga karI pugalanA saMbaMdhathI rahita zAzvata sukhanI prApti mATenA ja che. jaina darzanamAM tattva, dravya, satu, padArtha, artha Adi zabdane prAyaH eka ja arthamAM pragaTa thayela che. AgamAM sat " zabdane pravega bahu ja ocho che. tyAM prAyaH dravya zabdane ja prayoga che. e dravyane ja tattva kahyuM che , java, dharma, adharma, AkAza, kALa ane pudagala e cha dravya (maulika ta ) jainadarzana maLe che. A chae dravya svataMtra che. eka tattva bIjA tavarUpe kadApI thaI jatuM nathI. jIva te svadeha pramANe, jIva ane yugalane gati tathA sthitimAM sahAyaka anukrame dharmAstikAya ane adharmAstikAya tatva, ane AkAzanA viSayamAM kAkAza uparAMta alakAkAza paNuM hovAnI mAnyatA e jenA darzananI vizeSatA che. * . kaI kaI darzanamAM pudgala tatvanI sAmAnyapaNe Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116, jaina darzanano karmavAda mAnyatA che, paraMtu janadarzanane mAnya pudgalanI mAnyatAmAM vizeSatA e che ke te bIjAonI mAphaka pagala paramANuone bhinna bhinna prakAre nahIM svIkAratAM te kahe che ke pratyeka paramANumAM sparza, rasa, gaMdha ane rUpanI. cagyatA rahe ja che. sparzanA paramANu te rUpAdinA paramAzuthI bhinna nathI. evI rIte rUpanAM paramANu sparzAdi paramANuothI alaga nathI. paramANunI eka ja jAta che. pRthvInA paramANu pANImAM pariNata thaI zake che. pANInA paramANu agnimAM pariNata thaI zake che. pRthvI-pANaagni, e vigere maulika tatva nathI. skulamAM bhaNatA vidyAthIo dvArA hAIDrojana ane okasIjananA aNuone ekaThA karI pANuM banAvavAnA akhatarAo ane hAlanI sarakAra dvArA pANImAMthI paNa vijaLI utpanna karavAnAM kAryo e tenuM pratyakSa udAharaNa che, tathA reDI dvArA zabda paNa pagala hovAnI sAbiti Aje pratyakSa siddha che. A rIte jaina darzana praNita tavajJAnanI vAstaviktA ane saMpUrNatAne khyAla ApaNane AvI zake che. sAdhAraNa rIte to jaina darzananI mAnyatA be tattvanI ja che. (1) jIva ane (2) ajIva. agara (1) cetanA ane (2) ja - uparokta cha dravya (tattva) mAMthI jIva vinA pAMce dravya ajIva kahevAya che. saMsAranI vibhinnatAnA kAraNamAM mAtra eka "jaDa" ne ja mAnavAthI ke ekalA Atma Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvajJAna dvArA padArthanA maulika tatvanI samaja -117 'tatvathI ja sarva bAbatane nikAla karI levAthI, ke ekapaNa tatvane sarvathA niSedha karavAthI, jagatanA svarUpane vAstavika gyAla AvI zakatuM nathI. vaLI tatva aMge ekalI nityavAdane ke ekalA anityavAdane ja svIkArI levAthI vastunA anaMta dharmAtmaka svarUpanI samaja paNa samajI zakAtI nathI. ane tatvajJAna adhurUM ja rahI jAya che. jana darzana kahe che ke vastumAtra svabhAvathI ja -evI che ke teno vicAra aneka daSTiethI thaI zake che. e daSTinuM nAma anekAntavAda che. vastunA keI eka dharmanuM pratipAdana sthAt zabdathI ja thAya che. AthI anekAnta vAdane syAdvAda paNa kahe che. vastune eka daSTi binduthI jenAra te ekAntavAdI che. vastune vAstavika khyAla ekAntavAdathI nahi paraMtu anekAntavAdathI prApta karI zakAya che. AcAranA nAme paNa ahiMsAne jeTale vikAsa jana paraMparAmAM thaye che, teTale vikAsa bhAratIya paraMparAnI bIjI kaI dhArAmAM thayela levAmAM AvatA nathI. enuM mugdha kAraNa jagatanI dazya vastuo paikI kaI kaI vastuomAM kayAre kayAre kevA prakAre cetanAnuM astitva che, ane kayA saMgamAM dazya vastuomAM paNa jIvanI utpatti thaI zake che. (jIva janma dhAraNa kare che), jIvanI bAhya ane AMtarika dazA vibhinna rIte paNa kevA prakAre hoya che, AtmAnI vizuddha dazA kevI che, vigere jIvatatva saMbaMdhI jJAnanI saMpUrNatAne khyAla jana darzanamAM daSTigocara thAya che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jaina darzanane karmavAda - - - - - - jIvanI bhinna bhinna vRttine anusAra jIvanI avasthAo paNa bhinna bhinna prakAre kevI rIte banI rahe che. ene spaSTa khyAla jaina darzanamAMthI maLI rahe che. e avasthAonA AdhAre tanA navabheda paNa jaina darzanamAM kahyA che. jIva-achava-pu -pApa-Azrava-saMvara-nirja madha ane mekSa e navabhedamAM amuka avasthA jIvanI. pitAnI ja che, amuka banenI mizrita avasthAo che, ane amuka ajIvanI avasthA che. A rIte vibhinna tAnI mAnyatA vibhinna daSTikoNathI che. - jeke jainadarzananI mAnyatAnusAra mukhya rUpathI jIva ane ajIva agara cetana ane jaDa e beja tatva che. paraMtu e mane tonA vizleSaNu yA avasthA vizeSathI. bhinna bhina saMkhyaka tattvonI racanA thA bodha thaI zake che. * : jIvanI duHkha prApta avasthAnuM muya kAraNa pudgala " dravya hAI pudgala dravyanuM vistRta varNana jaina darzanamAM - batAvavAmAM AvyuM che. pudgala dravyanuM svarUpa samajI zakanAra ja jagatanI vicitratAne khyAla prApta karI zake che. * jagatamAM je kaI dazya padArtho che te sarva ane zarIra zvAse chUvAsa, zabda ane vicAra e sarva pudgala dravyanuM ja pariNamana che. judA judA samaye vijJAnike je AviSkAre kare che te zarIra, zabda ane vicAra rUpe pariNita pudgalemAMthI ja kare che. ane jagatane Azcarya mugdha banAve che. paraMtu zarirAnuiM pariNumana, zAmAMthI thAya che te vaijJAnike jANuM zakatA nathI. amuka saMkhyA pramANu paramANu samuha Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -tatvajJAna dvArA padArthane maulika tatvanI samaja 119 rUpa dhamAMthI ja zarIra, zvAsocchavAsa, zabda ane vicAranuM pariNamana thaI zake che. A pariNamanamAM maulika tasvarUpe gyatA dharAvatA be ati sUkSma che. temAM rUpa -rasa-gadha ane sparza hovA chatAM paNa te skache eTalA badhA sUma che ke Indriya praya thaI zakatA nathI. - chatAM paNa teska dha samuhomAMthI zarIrAdipe pariNita dazA, Indriya pratyakSa hovAthI tenA astitva viSe zaMkA rahetI nathI. sthUlatA ane sUkSamatAnI dRSTie A prakAranA je yugala ske kahyA che, te paikI pAMca prakAra sUma ne je kahyo che te ja prakAranA skomAMthI zarIrAdinuM pariNamana thaI zake che. te dhenuM varNana AgaLa ATha zaheNu vagaNu tarIke vicArAI gayuM che. . - A pariNamana jIvanA prayatnathI ja thAya che. jIvanA prayatna vinA te pariNamana thaI zakatuM nahIM hovAthI te piriNamanane "prAga pariNumana" kahevAya che. jIva dvArA tenuM pariNamana kevI rIte thAya che te AgaLa vicArIzuM paraMtu A rIte jIva dvArA thatA pragapariNamanamAM kyA sAdhanathI jIva, te te skaMdhamAMthI zarIrAdirUpe pariNamana kirI zake che te paNa vicAravuM ati jarUrI che. AtmAnI sAthe amuka svarUpe pariNamana pAmela pagalenA saMbaMdhathI je jIva, uparokta sUkSma pudgala skanuM zarIrAdi rUpe pariNamana karI zake che. tenA vinA te thaI zakatuM nathI. samasta brahmAMDamAM zarIra, zvAcchavAsa, bhASA ane mane Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jaina darzonanA kavAda vaNAonA pudgala ska" sthaLe sthaLe bharacaka hovA chatAM paNa kANu vaNAnA skadhAmAMthI ka`rUpe pariNAma pAmela -pudgala skadhAnA sacAga vinAnA AtmA, AThe grahaNa ceAgya pudgala vaNAnA skAmAMthI zarIrAdvirUpe pariNamana karatA nathI. eTale dRzya jagatanA padArthonA pariNamanamAM agaratA jIvanA bhinna bhinna prakAranA Atmika, zArIrika, vAcika ane mAnasika vikAsanA nArAdhamAM mukhya tattvape kAmaNu va NuAnA skaMdhasamuheAmAMthI pariNamanapAmela kama dravya ja bhAga bhajavI rahyuM che. jagatamAM je je dracaiAnA je je guNA ane paryAyeA che te tamAma drabyAguNA ane paryocaiAthI jIvane anabhijJa rAkhanAra peAtAnI sAthe karUpe samizrita khanI rahela puddagala dravya ja che. te anabhijJatA ja jIvane duHkhadAyI che. eTale duHkhanA mULa te ka rUpa pudgala dravyane jANanAra, ane samajanAra ja tenA sayeAgathI mukta khanI zake che. te karUpe pariNata thatA kAmaNu vagaNAnA pudgala dhA AtmAnI sAthe kevI rIte vaLage che, cAMTe che te AgaLa vicArIzuM. ahI te eTalu ja spaSTa karavuM jarUrI che ke zarIra, vAsAcchavAsa, vacana ane vicAra rUpa pugala pariNamana, jIvanA prayatnathI ja thatuM hAvAthI "prayoga pariNamana" kahevAya che. ane te prayAga pariNamita pudgala dhAmAMthI judAjudA samaye judAjudA vaijJAnike bhinna bhinna AviSkArA dvArA bhautika sAmagrImAM upayegI je puddagalaracanA kare che te mizra pariNamana kahevAya che, jo ke prayoga ane mizra ane Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvajJAna dvArA padArthanA maulika tatvanI samaja 121 pariNamanamAM jIvane prayatna te che ja. paraMtu je pugalanA pariNamanamAM pahela vahele ja jIvane prayatna thAya che te pariNamanane prayoga pariNamana kahevAya che. prayAga pariNamanane yogya ATha grahaNa gya pudgala vargaNAonuM ane anya agrahaNa egya pudagala vargaNuonuM vargaNarUpe thayela pariNamana, jIvanA prayoga vinA svayaM pariNita hoI tene "vismasA pariNAma" kahevAya che. jo ke dRzya jagatanuM maulika tattva paramANu ja che. chatAM jIvanA prayogane prAraMbha ATha grahaNa cagya pugala vargaNuM upara ja thato hoI, dRzya vastuonA molika tatva tarIke ATha grahaNa cagya pugala vagaNa ja che. A rIte jana darzanakAronI dRSTi, padArthanA aMta sudhI-mULa sudhI pahoMcavAmAM temanI sarvajJatA ja kAraNabhUta che. ahIM koIne zaMkA thAya ke visasA ane prayoga rUpe pariNAma pAmela pudagala avasthA te jaina darzanamAM batAvI, paraMtu bhinna bhinna samaye vaijJAnika dvArA bhinna bhinna svarUpe thatA AviSkArarUpa pagalapariNAma ke je manuSyane jIvanapagI banI rahe che tevA AviSkAranuM varNana jina darzanakAre sarvajJa hovA chatAM jana darzanamAM kima jovAmAM AvatuM nathI. pudgalanA tamAma paryAnA jANakAre te trikAlika paryAnuM varNana batAvavuM ja joIe. AnuM samAdhAna e che ke sarvajJa de sarva dravyanA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 jaina darzanane karmavAda trikAlika guNa ane paryAne jANavAnI zaktivALA che. koI paNa kALe sAmAnya manuSya AviSkArita kaI paNa AviSkAra sarvajJa devAthI ajJAta hato ja nathI. ajJAta hoya te sarvajJa kahI zakAya ja nahIM. vaLI anaMtAnaMta AviSkAre kudaratanA paDadA pAchaLa jagatajIthI ajANurUpe che te paNa tamAma, sarvajJa devethI te jJAta ja che. paraMtu pragathI siddha batAvavA jatAM vAsanAne bhUkhyA, tRSNane dAjha manuSya enAthI anartha macAvI de che! are kadAca! vizvane saMhAra karavAmAM paNa e zaktio khacI nAkhe che. AjanI vaijJAnika siddhio pAchaLa te aDhaLaka dravya ane kALa vyaya thAya che. chatAM paNa saphalatA te ani'zcita bane che. jyAre bhUtakALamAM te tAMbA ke cAMdInuM senuM chAnAvavAnA, amuka zabdaprayoga dvArA jagatamAM upasthita muzkelIone dUra haTAvavAnA, devatAone vaza karavAnA, bhutala ke AkAzamAM uDDayana karavAnA padugalika AviSkAre bIlakula mAmulI dravya ane kALavyayathI bhAratanA ' saMte karatA hatA. chatAM paNa A bhautika AviSkAro karatAM Atmika AviSkAranI mahattA te samaye vizeSa hatI. eTale AvA AviSkArene vyaya, parArthane visarI svArtha vRddhimAM ke dayA-dAna-sahAnubhuti ane paropakArane bhUlI jaI saMgrahavRttimAM na hate. evA AviSkAnA upayogamAM bheganI lAlasA ke asateSanI. javAlA nahatI, ahaMbhAva-svArtha ane bhayane Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvajJAna dorA padArthanA maulika tatvanI samaja 124 ----- - upasthita thavA nahIM devAmAM te AviSkArake sajAga hatA. bhautikatAnI bimArIthI gagrasta na thaI jAya tenI sAva dhAnI hatI. kakSAnI glAni hatI. durAcArI vidvAna karatAM. sadAcArI abhaNa pratye Adara hate. te samaye AtmA pratye upekSAbhAva na hatuM. jethI AdhyAtmika saMskRtinA rakSaNa samaye upasthIta thatI kaTekaTIne nivAravA mATe ja bhAratanA saMto dvArA AvA prayoge thatA. maraNAMta kaNa Ave te pazu svadehanA rakSaNa mATe parane. -vaMsa karavAmAM teno upayoga na thato. kAraNa ke e saMtapurU nA jIvanamAM svArtha gauNa ane parArthe suya hate. - samaya paTe thatAM mAnavIomAM svArthavRtti ane viSayalAlasAonuM sAmrAjya vRddhi pAmatAM te vastuonA savyayane badale durvyaya thavAnA pariNAme te zaktio hAsa pAmI. A kAraNathI jainAcAryo kevaLa jainadarzana. praNita maulika tattvane ja nIrUpIne mauna rahyA che. . trikAlika dravya-guNa ane paryAyane anubhavavA mATe virATa jJAnanI jarUra che. e mATe AtmAne anupama zuddhikaraNa prayoga ja jarUrI che. e eka prayoga siddha, thayethI vizvanuM kaI paNa tattva ajJAta rahetuM ja nathI. e praganI siddhatA mATe karmasvarUpane saMpUrNapaNe samajI jaina darzanapraNita AcAra dvArA, AtmAnI sAthe saMbaMdhita kamarUpa pugalavaNuMne haTAvavAnI koziSa karavI jarUrI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jaina darzanAne karmavAda -. .. - che. e rIte keziSa karanArAo ja sarvajJa banyA che ane anase. tathA zAzvata sukhanA bhoktA banI zakaze. * bhinna bhinna svarUpe thatuM pudgala pariNamana yA pudugala AviSkAra thavAmAM paramANunI vRddhi ane nyUna thavAnI rIta, paramANunI anaMta zaktionuM varNana, pugalanI 28 sUkSma vagaNAo, grAhya-agrAhya vargaNAo, acita mahAaudhe, vividha pariNAme, A badhAnuM .zAstrIyavarNana, paddhattisara, vistArapUrvaka sUkSma vicArathI jaina zAstramAM Aje paNa eTaluM badhuM jovAmAM Ave che ke jagatanA anya keI graMthamAM nathI. kaI paNa vaijJAnika zodhI zake tema nathI. paraMtu te vAMcavAmAM-vicAravAmAM- samajavAmAM nathI ke TAIma letuM ke nathI ke TAIma levAnI AvazyaktA samajatuM. bhAratanI amUlya samRddhirUpa A jana zAstrarUpI dhana, Adhunika kALe bakarInI keTe AdhelA maNi ratna jevuM thaI gayuM che. vadhu aphasosanI vAta te e che ke jaina samAjane paNa bahoLA varga A vastuthI bilakula ajJAta che. dhanikone dhana pravAha, upadezakene upadezapravAha, buddhimAnane buddhi pravAha Aje kaI - anya mArgo ja vahI rahyA che. eTale jana zAstrane A viSaya dinapratidIna bhUlAte ja jAya che. prasaMgepAta ahIM ATale viSayAMtara kare paDaze che. muLa vAta te ApaNe ahIM karma aMge vicAravAnI che. eTale karma e zuM cIja che, zAmAMthI taiyAra thAya che, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAna dvArA padArthanA maulika tattvanI samaja 125 kevI rIte taiyAra thAya che, tenA saMcAgathI AtmAnI dazA kevI ane che, sRSTi racanAmAM puddagalanA upayoga kevI rIte thatA rahe che, te badhuM samajavA mATe brahmAMDamAM rahela pudgala vAstu' svarUpa ApaNe vicAyu. ane te svarUpanI tathA te svarUpanA praNetA sa`jJa hAvAnI satyatA siddha karavA mATe prasageApAta vaijJAnika Adi anya * hakikatA paNa vicArI. AmAM nathI koinA pratye dveSabhAva, nathI kaMI jhaghaDavAnAbhAva. mAtra bhAva che vastunirUpaNa ane satyatAnI tathA maulika tatvanI kasoTanA. y have AgalA prakaraNamAM AtmAnI sAthe thatA kANa vaNAnA puTTugala sabadha aMge vicArIe. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 muM pudagala grahaNa ane pariNasana A jagatamAM rahelA anaMta pagalapadArthonA pud-gala piDemAM rahela paramANuonI judI judI saMkhyAnA' kAraNe dArika, vaikiya, AhArakAdi vagaNae banelI hoya che. temAM amuka saMkhyA sudhInA paramANupIMDanI kAmaNa vagaNa bane che. jIvanI sAthe kSIranIravat saMbaMdhita thayela te kArpaNa vagaNane ja zrI sarvajJadevoe karma tarIke oLakhAvela che. kAmaNavargonI saMjJAthI oLakhAtA te pudgala piDanuM astitva sadAnA mATe kAkAzamAM sarvatra vyApta hiAvAthI game te kALe ane game te sthAnathI jJAnAdi guNavALe AtmA, salephTa vIryarUpa ega vaDe te kAmaNa vagaNanA pagalapiMDene grahaNa karI, grahaNa samaye ja karma svarUpe banAvI de che. ahIM sulezya vIrya eTale zuM? te vicArIe. vIrya aMge vicAra karavAthI vIryane artha ga, utsAha, baLa, parAkrama, zakti ItyAdi thAya che. A vIrya e prakAranuM che. (1) labdhivIrya ane (2) karaNavIrya. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pugala grahaNa ane pariNamana 127 AtmAmAM zaktirUpe raheluM vIrya te labdhivIrya ane te vIryanI pravRttimAM nimittabhUta mana-vacana ane kAyArUpa' sAdhana te karaNa vIrya che. ' - karaNavIryamAM AtmikavIryanI vAhana rUpathI virya zabdane upacAra che. AtmajJAna rahita jIvane vIryaguNanI prAthamika samaja, karaNavIrya dvArA ja ApI zakAya che. kAraNa ke labdhivIrya pragaTa havAmAM karaNavIya saMbaMdha dharAve che mATe te upacAra egya che. vAstavika rUpathI te vIryae zarIranI nahIM paraMtu AtmAnI vastu che. vIrya e zarIrane guNa nathI, paraMtu zarIranuM sarva prakAranuM saMcAlana karavAvALA je AtmA zarIramAM raheluM che tene guNa che. vIryanA satya svarUpathI ajJAta loko, zarIranI tAkAtane baLane ja vIrya svarUpamAM samaje che. paraMtu zarIranI aMdara raheluM vIrya te yugalamAMthI baneluM hovAthI te te palika vIrya kahevAya che. A digalika vIryanI prakaTa- . tAne AdhAre AtmAnA vIrya guNenA prakaTIkaraNa para ja che. tina vAna ' jagatanA nAnA moTA sarva prANuonI mana-vacana tathA zarIranI sthUla thI sUkSma pravRttimAM AtmAnuM vIrya ja kAma Ape che. manavacana ane kAyA te jaDa hovAthI AtmAnA vIryavinA keIpaNa prakAranI kriyA karI zakatAM nathI keTalAMka prANiomAM zArIrika baLa utkRSTa hovA chatAM paNa Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128: jaina darzanane karmavAda mAnasika baLa hotuM nathI. ane keTalAMka prANiomAM zArIrika baLa ochuM hovA chatAM paNa mAnasika zaurya vizeSapaNe dekhavAmAM Ave che. tenuM kAraNa e che ke zArIrika baLane AdhAra Atmika baLanA vikAsa para ja hoya che. keTalAMka dubalAM prANi je nirbaLa dekhAya che. te kayAreka kayAreka asAdhya purUSArtha karI nAkhe che. tathA meTA zarIravALA leke eka sAdhAraNa kAryamAM paNa asaphaLa thAya che. eja Atmika baLanI AdhArane pratyakSa purAve che. zArIrika baLanI pracuratAvALA keTalAka manuSya Darapoka ane mUDha paNa hoya che. kemake temanI pAse AtmavIryane pragaTa karavAnuM baLa hetuM nathI. tethI samajavuM joIe ke zArIrika baLanI parAkSamAM Atmika baLa vIrya ja kAma kare che. AtmA jyAre zarIrane tyAga karIne cAlyA jAya che, tyAre majabutamAM majabuta zarIra paNa kASTanI mAphaka thaI paDayuM rahe che. eTale spaSTa rIte siddha thAya che ke Atmika baLa vIryanA abhAvamAM zArIrika baLa vyartha che. - zarIragata pagalika vIrya e bAhyavIrya che. bAhyavIrya e Atmika vIryanA aneka bAhya sAdhanAmAMnuM eka bAhya sAdhana che. arthAta Atmika vIrya pragaTa havAmAM bAhya virya paNa saMbaMdha dharAve che. kevaLajJAnI bhagavaMtanI jJAnazaktithI paNa be bhAga thaI na zake evA avibhAjya vIryane eka bhAga "avibhAjya viya" kahevAya che. evA anaMta vIrya avibhAga pratyeka AtmAmAM hoya che. kevalI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala graheNa ane . pariNamana 129 bhagavAna tathA siddha paramAtmAmAM te . vIrmAMtarAya kanA kSayathI sa`pUrNa ane ekasarakhu anantalabdhivIya - pragaTa thayelu hAvAthI AtmAnA tamAma vIrthAMza--vibhAgakhullA hoya che. arthAt temanu vI, " kSAyika vIya " . kahevAya che. Ayika vIyamAM samagra jagatane palaTAvI. nAkhavAnI zakita heAya che. parantu e rIte palaTAvavAnu koI kALe karatA nathI. kAraNa ke tevI rItanA pragaTa vIyavALA AtmAne evu* karavAnu kAi prayeAjana hatu' ja nathI. * vIyanA viSayamAM AvI. spaSTa hakIkata jainadarzanasivAya jagatanA kAI sAhityamAM samajAvavAmAM AvI nathI. Atmika vIryanI apUrNatA--alpatA yA khAhulyatA tA pAtapAtAnA vIryaMtarAya kanA ApazamanA ja AdhAre che. koIpaNa vInA tamAma vIrthAMza tA kayAre ya paNa DhaMkAtA nathI. kemake jo sapUNu vIrthAMza DhaMkAI jAya tA,zarIraneyAgya pudgalagrahaNa evam pariNamana tathAbhASA, zvAsAcchavAsa, ane maneAvagaNAnA mugalAnu* grahaNa - pariNamana tathA lakhana jIva karI zakatA nathI. ane te vinA jIva, jIvarUpe paNa rahI zakatA nathI. . jogehiM tayaNu rUvaM. pariNamai gieha UNapaMcataNU, pAugge vA''laMvai; mAsA''Nu-maNattaNe khaMdhe // -meMmatti a--mana, vacana ane kAyAnA yAgathI ( pAta 9 * Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jaina darzanane karmavAda pitAnA) vIryaroganA kSapazamAnusAre pAMca zarIrane rogya pagalA grahaNa karIne pariNumAvIne AtmA potAnI sAthe saMbaMdhita kare che. ane bhASA zvAsocchavAsa tathA manAvaNanA pudgalene grahaNa karI te rUpe pariNumAvI tene choDavAmAM hetubhUta sAmarthyane utpanna karavA mATe te uzvAsAdi pugalane ja avalaMbe che. paNacha para caDhAveluM bANa AgaLa pheMkavAne mATe jema prathama pAchaLa kheMcavuM, paDe che. ane e pazcAdAkarSaNarUpa prayatnathI ja bANamAM je agragamenarUpa zakti pedA thAya che, tevI rIte ja uzvAsAdi visarjanamAM samajavuM. zarIra pugalanuM te AtmA visajana karato nathI, paNa saMbaMdhita karIne rAkhe che. ane uzvAsAdimAM te saMbaMdhita karIne rAkhI nahIM muktA visarjana kare che. eTale zarIra pudgalamAM grahaNa ane pariNamana e eja kriyA hoya che ane uzvAsAdimAM te grahaNa-pariNamana-AlaMbana ane visarjana e cAra kiyA pravarte che. A grahaNa-pariNamana ane AlaMbanamAM mukhya pravartaka te AtmavIryarUpa labdhivIrya ja che. paraMtu karaNavIrya tenuM sAdhana che. mana-vacana ane kAyAnA pudagala dvArA pravartatuM je AtmavIrya te cega kahevAya che. A mana-vacana ane kAyAnAM pugalo sahakAri kAraNa hovAthI kAryane Arepa karIne tene paNa zAstramAM ega tarIke vyavahAra karyo che. * Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- -- pugala grahaNa ane pariNumana 131 - . eTale ja mana-vacana ane kAyArUpa sahakArI kAraNuM dvArA utpanna thatA salephTa vIryanI ga saMjJA che. A , cagasaMjJaka vIryavaDeja grahaNagya pudgalavaNAomAMthI AtmA, grahaNa-pariNamana-avalaMbana ane visarjana yathArogya kare che. lezyAvALA jInuM vIrya te salephyuvIrya che. ane lezyA vinAnA jInuM vIrya te alezyavIrya che. vezyA sahita vIryavALA jI sagi kahevAya che. ane lezyA rahita vIryavALA jI agI kahevAya che. tenuM kAraNa e che ke vezyAvALA jInA labdhi (Atma) vIryanuM , pravartana mana-vacana ane kAyA dvArA thatuM hoI te jIve ; sagi kahevAya che. ane lezyA vinAnA jInA labdhi vIryamAM mana-vacana ane kAyArUpa sAdhanane upaga. hetuM nathI. ' elezya vIrya te agI kevalI guNasthAnakavALAone tathA siddhone hoya che. alerI vIrya dvArA puMgalanuM grahaNa -pariNamana vigere nahIM hovAthI aAgI guNasthAnakavALA, che ke siddhanA che bilakula pudgalene grahaNa karatA nathI. . alezya vIrya te viyatarAya karmanA saMpUrNa kSayathI. ja hoya che. ane salezya vIrya te vayatarAya karmanA saMpUrNa kSayavALuM paNa hoya che ane dezakSayavAra paNa hoya che. te anukrame kSAyika ane kSapazamaki vIrya kahevAya che. salezya kSAyika vIrya te sagI kevalIne heya Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dananA kavAda 132 che, ane kSayApazamika vIya' te chadmastha (asavajJa ) ne hAya. che. A salezya kSAyikIya te akaSAya ja hAya che. ane 'salaizya kSaceApazamika vIya te sakaSAya ane akaSAya..ema manne prakAranu hAya che. temAM salezya akaSAyi kSacemika vIya te upazAMta mAha tathA kSINaAAha guNasthAnaka vALAone hAya che. ane sakaSAya kSApazamika vIya te. sUkSma saparAya guNusthAnaka sudhInA tamAma jIvAne hoya che, "vaLI kailikavIya ane chAnasthikavIya e e. prakAranu vIya gaNI, kaivalika vInA salezya ane alezya ema e bheda pADI zakAya che. te banne bheda akaSAya ja hAya che. chAvasthikIya tA salezya ja hoya che, paraMtu tenA saSAyi ane akaSAya rUpa e bheda hoya che. lezyAyukta chadmastha jIvAnA vIyAMza vibhAga, vIryAM'tarAya karmA~nA saMbadhathI tamAmatA khullA hAtA ja nathI. arthAt nyUnAdhika azathI khullA hAya che. ane khIjA vIryaMtarAya karyAMthI DhaMkAelA hAya che. kayA jIvamAM keTalA pramANamAM Atmika vIya khullu hAya che, tenI alpatA ane adhikatAnu vaNu na, jainazAstramAM, ati suMdara rIte atAvyuM che. A salezya kSaceApazamika ane salekSya kSAyika, ema banne prakAranA vIyamAM darekanA abhisadhija ane anabhisadhi Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pudgala grahaNa ane pariNamana 133 ja ema khae prakAra hAya che. kamanA saMcAgathI AtmapradezamAM ukaLatA pANInI mAphaka satata kaMpana cAlu hoya che. ane tenI asara zArIrika--mAnasika ane vAcika aneka bAhya pravRttiothI vyakta thAya che. zarImAM aneka dhAtuo-upadhAtuo mane che. pArasparika sakramaNa thAya che, anAvazyaka padArtha zarIramAMthI visarjita thAya che. nidrAvasthAmAM paNa e pravRttiyA cAlu ja rahe che. A prakAre thavAvALI sarva pravRttiyeAmAM pravRttavIya ne 88 anabhisadhijavIya " kahevAya che, ApaNe hAlIye chIe, cAlIye chIe, te samaye agara teA hAtha vaDe kaIka uMcakavA TAIme vizeSa aLanI je AzyakatA rahe che, evI acchikapravRttiyeAmAM pravRtta vIyane " abhisadhijavIya " kahevAya che. - A anne prakAre thatA vIya pravartanathI AtmAmAM satata rUpe kanA praveza thatA ja rahe che, ane karmAMbandhana thAya che. AtmAmAM asakhya AtmapradezeA che, ane pratyeka AtmapradezamAM asabhya asabhya vIryAMza che. salezya AtmAnA vIca mAMthI jeTalu vIya, kama vaDe avarAela che, teTalA vIya ne AvRtta vIya kahevAya che. vIryaMtarAya kanA yeApazama athavA kSayathI pragaTa thayeluM vIya te labdhi vIya kahevAya che. ane labdhi vIya mAMthI jeTalu vIya, mana-- Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- 134 jaina darzanane karmavAda vacana ane kAyayoga dvArA pravarte che, tene parispanda vIrya kahevAya che. ukaLatA pANInA carUmAM jema pANI ukaLatuM ja rahe che, tevI rIte AtmapradezamAM paNa karmanA saMbaMdhathI mane vigerenI pravRttimAM cAlu hovAthI phuraNA thatI ja rahe che. jethI sagI AtmAnuM labdhivIrya sthira nahI rahetAM prakApita bane che. AtmavIryanI prapita avasthAmAM baLa-zakti ane mana vagerenI pravRtti anusAra, nyunAdhika pramANamAM kAmaNa vargaNAnA pudgala samUha-kane AtmA - - grahaNa kare che. kAmaNa vargaNAnAM pudgala samuha te lokAkAzamAM sarvatra vyApta hovA chatAM paNa, je AkAzapradezone viSe jIva avagAhI rahyo hoya che, te pradeze ja avagAhI rahela karmaskaMdhanA dalikane jIva grahaNa kare che. aMnatara ke para5ra pradezAvagADha dalikanuM grahaNa jIva karatuM nathI. vaLI, te pugala grahaNamAM jIvanA pitAnA sarva pradezane prayatna thAya che. kAraNa ke pratyeka jIvanA sarva jIva pradezane paraspara saMbaMdha sAMkaLanA akeDAnI peThe hevAthI jema koI vastu grahaNa karavA mATe aMgulI pravarte eTale karatala- -maNibaMdha-bhujA-khabhe e sarva anaMtara paraMparAe baLa kare che, tevI rIte pudgala grahaNamAM paNa sarva jIva pradese age. samajavuM. ahIM sAMkaLanI kaDIonuM draSTAnta paraspara bhinna nahi paDavArUpa saMbaMdhanI apekSAe che. jIvanA sarva pradevaDe grahaNa karAtA te pudgala audhe samUhamAM anaMta vagaNAo tathA pratyeka vargamAM ananta paramANuo hoya che. - Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala grahaNa ane pariNumana 135 ga sthAnake te AtmAne navAM navAM karmonuM bandhana karAvatAM hovAthI pratisamaye aneka yugalasamuha satata rUpathI AtmAmAM AvyA ja kare che. e pramANe vibhAvadazAmAM (karmathI saMbaMdhita avasthAmAM AtmAnA vIryanI viparIta pravRtti vaDe asaMya pagalothI AtmA DhaMkAI jAya che. mana-vacana ane kAyA dvArA thatuM vIryapravartana te viparIta pravana che. prakaMpita virya dvArA AtmAmAM navAM navAM karmone baMdha thate ja rahe che. paraMtu te samaye karmanuM zubhAzubha rUpe utpanna thatuM pariNamana te te samaye vartatA jIvana jJAnapayoga ane darzane paganA AdhAre ja che. kemake upaga vinA vIrya kurita thaI zakatuM nathI. mATe karmanuM zubhAzubhapaNuM upaganA anusAre ja thAya che. A jJAnapaga ane darzane paganI samaja AgaLa vicArAI gaI che. A upaganI pravRtti jyAre zubha kAryamAM hoya che, tyAre zubha upaga kahevAya che. azubha tathA azuddha bhAve pravRtti hoya che tyAre azubha cA azuddha upaga kahevAya che. dharmadhyAnAdi zubhamAM pravRtti te zubha upaga che. viSaya vAsanAdi IndrinA viSayamAM thatI pravRtti te azubha upaga che. ane raudradhyAna-tIvra krodhAdi vicAra ane vartana ItyAdimAM azuddha upaga che. zubha upayoga pravRttithI deva ane manuSyanI gati tathA azubha upagathI tiryaMcanI gati ane azuddha jJAna-darzane pagathI naraka Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jaina darzana karmavAda - - -- - - gatine yogya karma baMdhAya che. zubha-azubha ane azuddha upaga uparAMta cothe zaddha upayoga paNa che. sahaja sva rUpathI nirvikalpa svarUpamAM pariNamita rahevAnI sthiti te zuddha upaga che. zuddha upayoganI pravRttimAM karmanijerA ane mokSa prApti thAya che. kevA bhAvathI upagane pariNamita karo agara na kara tenI jAgRtinI kSaNe kSaNe jIvane ati agatyatA che. zuddha upaga je nirAkAra ane nivikalpa svarUpa che, temAM ja zAMti, AnaMda ane karmakSaya karavAnuM sAmarthya che. te sivAya zubha-azubha ane azuddha upagamAM jJAnapaga ane darzane pagamAM) duHkhanI utpatti thAya che. jemajema zubha, azubha ane azuddha upayogamAM lIna thavAya che tema tema AtmAne vikAsa zekAI jAya che. zuddha upaegamAM ritharatA rahI na zake te paNa zuddha upaganuM lakSa rAkhIne zubha upagamAM pariNata rahevAthI, zuddha upayogamAM javAnI saralatA thAya evAM sAdhana jIvane prApta thAya che. e apekSAe zubha upaga ThIka che. paraMtu zuddha upaganA lakSa vinA vizvanI mAyAnA lakSathI karAte zubha upayoga. bhAvi duHkhanA kAraNabhUta thAya che. zubhaazubha ane azuddha ugaga te vibhAvika che. te traNe uipayogamAM rAga-dveSanI parAdhInatA hovAthI parabhAva ramaNa che. evA vibhAvikaupayoganI ramaNatAmAM sahAyaka vIya Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pudgala grauNu ane pariNamana paNa vaibhAvika che. e prakAre vaibhAvikarUpe pravatta hAvAvALI AtmaguNAvALI AtmadazA paNa vaibhAvika che.. 137 jyAre AtmA zuddha upayAgamAM lIna thAya che, tyAre jJAna ane darzananA upayeAga te rAga-rAgadveSanI parAdhInatA rahita hAvAthI cAritrarUpa svabhAva dazAmAM AtmAnuM ramaNa thAya che. te samayanuM sahAyaka vIya, svabhAvika vIya kahevAya che. e rItanA svabhAvikarUpathI pravRtta heAvAvALu vI, -utkRSTa vIya kahevAya che. utkRSTa vIrya para, cAgane kAI prabhAva, paDI zakatA nathI. jema jema kanI sakhyA ochI thatI jAya che, tema tema vIyamAM sthiratA thatI jAya che. . arthAt ucca guNusthAnakanI prAptithI traNe yAganI pravRttiyeAmAM madatAnA pramANamAM AtmavIya anAvRtta anI vikasIta thatuM jAya che. tathA mana-vacana ane kAyAnA cogAnI sthiratA vRddhi pAmavAthI AtmazaktinI caMcalatA paNa ochI qhanI jaI sthira thatI jAya che. AgaLanA guNusthAnakamAM jema jema ceAganI sthiratA thatI jAya che, tema tema Atma zakti vRddhi pAme che. jema jema Atma zakti vRddhi pAme che, tema tema mana-vacana ane kAya ceAgeAnA prabhAva AtmA uparathI AchA thatA jAya che. ane dhIme dhIme AtmAmAM pudgalA levAnu adha thatuM jAya che. ahI pudgala ane AtmA ane svata Mtra thaI jAya che. tyArabAda eka khIjA para kAI prabhAva rahetA nathI. e rIte ratnatrayInI sapUrNa prAptithI ane vIryAMtarAya karmenA sathA kSaya thaI Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kama vAda javAthI merUpa ta tathA samagra vizvane paNa palaTAvI zake evu. akSaya AtmavIya', 'kSAyikabhAvathI prakaTa thAya che. evA vIdvArA AtmA, zailezI merU parvata jevA sthira ane dRDha thaI jAya che, ane cAga rahita thavAthI sthira vI'vaMta ane che. pachI AtmA puTTugala grahaNa karatA nathI. kAraNa ke ahI tenI aAgi avasthA che. 138 te A uparathI samajI zakAya che ke je vIya pravRttimAM mana-vacana ane kAyAnA sahakAra che te vInI cAga saMjJA che. kANuvAnAM pudgalAnuM grahaNa paNa A ga sajJaka vIya'thI ja thAya che. A kAma NuvA anatAna'ta pradezayukta dhAvALI hoya che. cauda rAjaleAkanA eka paNa aza, kA'Nu va aa rahita nathI. eTale kAi paNa jagyAe rahelA jIvane kAma NavA maLI rahe che. cauda rAjaleAkamAM satrakA Nava NuAo hovA chatAM te vaNAe kaI svaya' uDIne Atma pradeza sAthe cAMTI jatI nathI. jema leDhAnA svabhAva kheMcAI ne ayaskAnta maNine vaLagI javAne che, paraMtu lADhA sAme ayaskAntamaNinuM AkaSa Na hAya tA ja letuM ayaskAntamaNine vaLage che. emane ema vaLagI jatu hetatA jagatamAM koi sthaLe ayaskAntamaNi ane leAddha alagaalaga dRSTigocara thAta ja nahI, tevI rIte kANu vaNAne, cAganA baLathI ja AtmA peAtAnA bhaNI khece che. jema ayaskAntamaNimAM leDhAne kheMcavAnI kudaratI zakti che, ane leADhAmAM khecAvAnI lAyakAta che, tema Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala grahaNa ane pariNamana 139 , AtmAmAM gabaLathI kAmaNavaNane kheMcavAnI zakti Lche, ane kArmaNavargaNAmAM kheMcAvAnI lAyakAta che. jemaleDhAmAM kheMcavAnI ke ayaskAntamAM kheMcAvAnI lAyakI nathI tema kArmaNa vargaNAmAM AtmAne kheMcavAnI ke AtmAmAM kheMcAvAnI lAyakI nathI. kAmaNuM vargaNAnA pudgalene AtmA karmarUpe, pitAnA. svabhAvane AvaranAra tarIke banAve ane pudgalamAM evI. tAkAta che ke te AtmAnA svabhAvane AvaranAra tarIke pariNAma pAmI zake. be pRthaka pRthak vastumAM ekane kheMcAvAne ane. bIjAne kheMcavAno svabhAva hoya te ja be vastuno saMbaMdha thaI zake che. ane eja nyAye kAmaNavargaNa jIvane ceTI zake che. vastune A svabhAva te kRtrima nathI paNa kudaratI che. pratyeka samaye saMsArIjIva kArmaNavargaNAone kheMce che. paramANuomAM cikAza hovAthI pUrvanA karma sAthe bIjI navI AvelI kAmaNavargaNa-karma seMTI jAya che. jIva pratyekasamaye kaMI sarakhIsaMkhyA pramANa kArmaNavargaNAo kheMcato nathI, paraMtu te kheMcAtI kAzmaNa vargaNunI saMkhyAnuM pramANu, ane pUrvanA karmanI sAthe navI AvatI kArmaNavargaNa cUMTavAnA jesanuM pramANa te samaye vartatA jIvanA cogabaLa upara AdhAra rAkhe che. yoga Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 * * jaina darzanano karmavAda - - - - - - - * baLa ochuM hovAnA samaye kAmaNavarmANAnuM grahaNa ochI saMkhyA pramANa hoya che. ane gabaLanI vizeSa pravRttinA -samaye kAmaNavagaNanuM grahaNa vizeSa pramANamAM hoya che. A saMsArI jIve grahita, pratisamaya karmarUpe pariNumana -pAmatI kAmaNavarganA pradezasamUhanA AtmA sAthe mizraNathavA TAIme judA judA bhAga paDI jAya che. ane 'te pratyeka bhAgamAM svabhAvane nirNaya, Atmapradeze sAthe mizritapaNe TakI rahevAnA vakhatane niyama ane svabhAva batAvavAnA jussAne paNa mApapUrvaka cokkasa dhoraNasara niyama, te kArmANavagaNanA grahaNa samaye ja niyata thaI jAya che. vaLI pratisamaya grahitakArmaNavargaNAmAMthI karmarUpe thatA pariNuMmanamAM sarva pradeza (aNu) samuhanA svabhAva -sthiti ane rasanuM nirmANa kaMI eka sarakhuM thatuM nathI. paraMtu bhAgalArUpe vaheMcAI pratyeka bhAgalAnA pradeza samuhamAM te nirmANa judI judI rItanuM thAya che. dareka bhAgamAM pradezasamuhanI vaheMcaNI paNa sarakhI saMkhyA pramANa nahI thatAM amuka niyata dhoraNeja junAadhika rIte thAya che. A rIte ekaja samaye grahita kArmaNavargaNamAMthI pariNAma pAmela karmanA bhAgalA paDI jaI pratyeka bhAgamAMnA pradeza samuhanI alaga alaga rIte svabhAvasthiti ane rasa (pAvara-juo). tathA pradeza Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala grahaNa ane pariNamana 141 sakhyAnA nirmANa thavAnI hakkita keTalAkane Azcaya kArI lAgaze, paraMtu temAM kaMI Azcaya' jevu... nathI. kAraNa ke jIva ane pudgalAnI aciMtya zaktio pratyakSa dekhAya." che. ekaja kAraNathI thatA kAryamAM aneka vicitratA utpa- - rna thavAnI pratyakSatA, eka svarUpavALA evA eka bIjAthI-vicitra prakRtyAdivALA vicitra avayaveAvALI vanaspatiomAM ApaNe anubhavIye chIe. taduparAMta bhAjananA kALIce uramAM pravezyA bAda teja kALIyAnuM rasarUdhira-mAMsa-meda --asthi-mA ane vIya e sAta dhAturUpa vividha rIte thatuM pariNamana te ApaNA rojerojanA te anubhavanI vAta che. zarIramAM sAte dhAtuonI niraMtara eka prakAranI rasAyanika kriyA cAlyA kare che. je khArAka khAvApIvAmAM Ave che te hAjarI ane AMtaraDAmAM paripakava thaI nADI- . AmAM khecAI temAMthI maLamUtra judAM paDe che. ane temAMthI sArarUpa je rasanA sthAna hRdayamAM jaI hRdayamAMhenA mULa rasamAM maLe che, ane tyAMthI zarIramAM prasAra pAmI sa dhAtuonu pASaNa kare che. hRdayamAM gayA pachI A rasanA traNa vibhAga thAya che. 1. sthUla 2. sUkSma ane 3. maLa.* sthUlarasa peAtAnI jagyAe rahe che, sUkSmarasa dhAtumAM jAya che. ane saLa te rasadhAtuonA maLamAM jaI maLe che. AhAramAMthI thatI A rItanI rasAyanika kriyA. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 * jaina darzanane karmavAda uparathI samaju mANasa heje samajI zakaze ke eka ja samaye grahita kArmaNavargaNAnA, karmarUpe thatA pariNamanamAM paNa amuka amuka saMvyA pramANe pradeza samuhevALA judA judA prakAranA bhAgalA paDI jaI te pratyeka bhAgalAvALA karmapradezasamuhamAM, svabhAva-sthiti ane rasa (pAvara)nuM, nirmANa, vividha rIte pariName. emAM kaMI Azcarya jevuM nathI..... * A rIte eka ja adhyavasAyavaDe grahaNa karAtA kAmaNavargaNAnA daliDemAMthI keTalAMka dalike jJAnAvaraNa karmapaNe pariName che, keTalAMka darzanAvaraNapaNe pariName che. e pramANe vadhumAM vadhu AThakarmarUpe pariName che. A pramANe ekAdhyavasAyagrahita dRlikanA, vadhumAM vadhu ATha bhAgalA paDI judA judA ATha svabhAva utpanna thAya che. sAta karma bAMdhanAra jIvane sAta bhAga, cha karma bAMdhanAra jIvane cha bhAga, ane eka karma bAMdhanAra jIvane eka ja bhAga thAya che. karmanI mUla prakRti ATha hovAthI gRhita dalinA vadhumAM vadhu bhAgalA paDe te ATha ja paDe che. ane pachI mUla prakRtinA daliThemAMthI tenI uttara prakRtirUpe judA judA bhAga paDe che. A uparathI gamajI zakAya che ke karma e pudgala dravyanI eka prakAranI avasthA che. kArmarNavargaNA svarUpe Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pudagala grahaNa ane pariNamana 1431 rahela pugalaavasthAne AtmAnI sAthe saMbaMdha thavA TAIme te avasthA paTa pAmI karmasvarUpanI avasthAne prApta thAya che. vastunI avasthAmAM palTo thave te tenuM pariNamana kahevAya che. pariNamana thavAmAM kaI kaI maulika tatvanI navI utpatti nathI. maulika vastu te temAM kAyamI , che, paraMtu pariNamana yA avasthAne temAM palTo che. jema prANionA zarIramAM rahelI sAta dhAtuo (rasa-rUdhiramAMsa-meda-asthi-majajA ane vIya) te prANie grahaNa karela khorAkanuM pariNamana che, tema karma e yugalanuM eka pariNamana che. pariNamana pAmela bhugalanA varNa-gaMdha-rasa ane sparzamAM palaTo thaI javAthI tenA svabhAvamAM paNa paTe thAya che. pudagala pariNamana sadAnA mATe eka sarakhuM TakI rahetuM nathI. amuka TAIma sudhI amuka pariNamanarUpe rahI tyArabAda anya pariNamanarUpe pariName che. anAjamAMthI pariNamela saptadhAtumAM je svabhAva pragaTa thAya che te svabhAvanuM prAgaTaya anAjamAM hotuM nathI. tevI rIte kAmaNavargaNAnA pagalomAMthI pariNamela karmamAM je svabhAva pragaTa thAya che te svabhAvanuM prAgaTya kAmaNavargaNAnA pudgalomAM karmarUpe pariNamela avasthA pahelAM hetuM nathI. kherAkanuM saptadhAturUpe thatuM pariNamana prANiyAnA zarIramAM ja thAya che. prANiyenA udaramAM pravezyA sivAya sRSTimAM DhagalA baMdha paDelA anAjanuM jema saptadhAturUpe pariNamana thatuM nathI, tema pudgalomAM anekarUpe pariNamana Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144." , jaina darzanane karmavAda - - - - - - - - - thavAno svabhAva hoya che, paraMtu amuka amuka saMcAganI prAptieja te te saMgane anurUpa pRthaka pRthaka rIte pariNamana thaI zake che. ane tethI ja kamarUpe thatuM pugala pariNamana te kArmaNavargaNarUpe rahela pugalamAMthI ja ' thaI zake, ane kAmaNavargaNAnA pudgalamAMthI kamarUpe pari mana te AtmAnI sAthe saMbaMdha thavAthI ja thaI zake. mATe karmane eka vastu ke eka padArtha je jANe teja karma svarUpa barAbara samajI zake.' Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThThuM prakRti adha , 1,71 ! AtmAnI sAthe sa`kha'dhita thavA samaye kAma Nuva NuAnA pudgalAnA kaM rUpe thatA pariNamanamAM te pudgalAnA pradesasamuMhA ATha vibhAgamAM vahecAI jaI te dareka bhAgamAM judA judA ravabhAvAnuM nirmANa rthAya che, 'te' svabhAvadrArA te - kama pudgalA,AtmAne amukaamuka prakAranI asara karanArAM thAya che. te svabhAvane anulakSIne te kama pudgalAnAM jainazAstramAM anva. nAmeA niyata karavAmAM AvyAM che. kanA A svabhAve nirmANane prakRtibaMdha kahevAya che. * { meet s ' ', ! ', kamanA asabhya prabhAvA ApaNe anubhavIe chIe. eTale te prabhAvAnA utpAdaka svabhAvapaNuM vAratavika rIte tA asakhyAta che. te paNa te sava"nu cADAmAM vagI karaNa karIne ATha vibhAga rUpe darzAvyuM . . jaina kamazAstramAM kamanI ATha mULa prakRticeA mAnavAMmAM AvI che. te prakRtiyA prANine bhinna bhinna prakAre anukULa ane pratikuLa phaLa ApanArI thAya che. te ATha sthULa prakRtinAM nAma A pramANe che. } d (1) jJAnAvaraNIya (2) dezanAvaraNIya (3) vedanIya (4) * _v> < !': Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jaina darzanane kavAda mehanIya (5) Ayu (6) nAma (7) gotra ane (8) aMtarAya. '' : - matiAdi pAMca jJAnenuM AvaraNa karavAnA svabhAvavALa karmapradezane je ja te jJAnAvaraNIya karma kahevAya che. cakSudarzanAdi darzananuM AvaraNa karavAnA svabhAvavALA karma pradezanA jasthAne dazanAvaraNIya karma kahevAya che. sAMsArika sukha-duHkhanA saMvedana karAvavAnA svabhAvavALa karmapradezane ja te vedanIya karma kahevAya che . AtmAmAM moha ane ajJAna utpanna karavAnA svabhAvavALA karma pradezanA-jaMsthAne mehanIya karma kahevAya che. amuka bhavamAM amuka TAIma sudhI jIvane TakAvI rAkhavAnA svabhAvavALA kamaMpradezanA jaththAne AyuSya karma kahevAya che. AtmAne judA judA AkAre, nAma vigere dhAraNa karavAmAM kAraNabhUta svabhAvavALA karma pudgalenA sthAne nAma karma kahevAya che prANionI jAtiomAM uccapaNanuM tathA nIcapaNAnuM preraka je karma che, tene gotra karma kahevAya che AtmAnI dAnAdi pAMca labdhionuM AvaraNa karavA sAthe te pravRtti karavAmAM rokAvaTa karavAnA sarvabhAvavALA " karma pudgalanI jesthAne aMtarAya kama kahevAya che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 147 jJAnAvaraNIya- . A karmane svabhAva AtmAnA jJAnaguNane AcchAdana karavAnuM che. bhinna bhinna jemAM jJAnazakti bhinna bhinna prakAre vartatI hoI te tamAma jJAnazaktione pAMca prakAramAM gaNI levAthI te pAMca prakAramAMthI je je prakAranA jJAnane je je karma pudgalene jance Avare che, te te jasthAne te te prakAranuM jJAnAvaraNIya karma kahevAya che. jJAna pAMca hevAthI jJAnAvaraNIyakarmanAM pugalanI jAta paNa pAMca prakAre che. (1) matijJAnAvaraNIya (2) zratajJAnA varaNIya (3) avadhijJAnAvaraNIya () , mana:paryavajJAna varaNIya ane (5) kevalajJAnAvaraNIya A pramANe jJAnAvaraNIya karmanA uttarabheda pAMca prakAre che. - - matijJAnanuM AcchAdana kama te matijJAnAvaraNIya. zrutajJAnanuM AcchAdana karma te zratajJAnAvaraNIya. avadhijJAnanuM AcchAdana karma te avadhijJAnA varaNIya. * - * mana:paryAvajJAnanuM AcchAdana karma te manaparyavajJAnAvaraNaya. * - - - kevalajJAnanuM AcchAdana karma te kevalajJAna varaNIya. AchAta Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 jaina darzanane karmavAda - - AzAvaraNIya karmonuM AcchAdane game teTaluM Atmapradesa para hevA chatAM jIvanI jJAnamAtrA bIskula te kayAreya paNa DhakAI jatI nathI. thoDIghaNI "jJAnamAtrA te. sadAnA mATe jIvamAM khullI ja rahe che. eTale kevalajJAnAvarahaNIya karmavaDe kevalajJAnanuM AcchAdane "thavA chatAM paNa phAno khulle rahele prakAza, avadhi ane mane paryadhe jJAnavaraNIya karma vaDe AvarAya che. * - - * . tyArabAda paNa khullA rahelA prakAsanuM mati ane zrata jJAnAvaraNIya karma te AvaraNa bane chetema chatAM paNa khulI rahelA mati ane zruta jJAnanA kSapazamarUpa yathA zikti prakAza vaDe sarva jIvone pitAne vyavahAra cAle che. darzanAvaraNIya_ , A kamane svabhAva, jIvanA darzana guNane AcchAdana karanAra che. jJAnanuM AvaraNa te jJAnAvaraNIya ane darzananuM AdhaMraNa te dezanAvarahIyA , ahIM AvaraNa karmanuM astitva te jJAna ane darzana nanA hisAbe ja che. AvaraNa pAmanArI cIja hoya teja AvaraNa karanArI cIja hoI zake.. 1 . T - * AvaraNa pAmanArI cIja ja na hoya te AvaraNa karanArI cIja AvaraNa paNa zAnuM kare? mATe jJAnAvaraNIya te jJAnanuM AvaraNa karanAra hovAthI jJAnanI saMkhyA pramANu ja Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti a mR - ~ 133 w ' * jJAnAvaraNIya kama hAya. kAraNake jJAna hAine ja jJAnAvaraNIya krama nu' astittva che. mATe jJAna pAMca teA jJAnAvaraNIya kama ma paNa pAMca che. 3 Bet te jetesh B P . - 149 : - 12 nA e rIte darzana te cAra che, teA dazanAvaraNIya karma paNa cAra ja hoI zake. paratuM jJAnAvaraNIya kama karatAM denAvaraNIya karmoMmAM eka vizeSatA e che ke cakSuAdi varaNIya ka nA kSayApazamathI khullA rahelA nanarguNanuM paNa AvaraNa karyAM che. ane te - nidrArUpe bhagavAya che. valadaza nAvaraNIya te kevalardezanalabdhinA sarvathA ghAta kare che, paraMtu tathAsvabhAvathI dazananA ceDAma za anAvRtakhullA rahe che, tenA cakSu acakSu ane avadhi darzanAvaraNIya kaMIka ghAta kare che. ane A traNenA kSayApazamathI prApta darzana labdhinA, nidrAdi ghAta kare che. "A " cakSu Adi danAvaraNatuSTa te dezanalabdhinI uttpattinuM ucchedyaka hAvAthI mULathI ja daMzanalabdhino ghAMta kare che. ane tenA ghAta karavA chatAM tathAsvabhAvathI ane yeApazamathI avaziSTa rahelI. dazanalabdhinA, nidrAdi ghAta kare che. eTale nidrAditA prApta thayelI dazanalabdhinA upa ghAtamAM varte che. rabArI ' ' jAgRta avasthAmAM cakSuAta dazanAvaraNanA yApazamathI prANiomAM, vastunA sAmAnya svarUpanA madhanI je aspaSTatA varte che, te aspaSTa samajaNa paNa nidrAthI ghaNI Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jaina darzanane karmavAda - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - rokAI jAya che. AtmAne jeTalI jeTalI IndriyanI anukuLatA, teTale teTale aMze darzanaguNane kSaye pazama vizeSapaNe raIndriyanI anukuLatAmAMya nidrAne udaya te kSapazamane bAdhita karanAra thAya che. - nidrAne prApta manuSyanI pAse besI sparza karavA chatAM paNa "mane koNa sparza kare che" tenI tene samaja paNa paDatI nathI. A TAIme tene prApta cakSu-acakSu darzananI labdhine niMdrA dvArA ghAta thaI rahyo che. jethI nidrA paNa darzanAvaraNIya karmane ja udaya che., - nidrA te tamAma prANione eka sarakhI nahI hovAthI jagatanA tamAma prANionI tamAma prakAranI nidrAne skUla rUpe pAMca prakAramAM saMkSepI levAmAM AvI che. ane e pAMca nidrArUpe bhegavAtA karmane darzanAvaraNIya karmanI pAMca prakRtirUpe juduM batAvyuM che. eTale badhA maLIne darzanAvaraNIya karmanA nava bheda che. : , 'nidrAvasthAne prApta prANi, kaMI acetana nathI banI jate. kAraNake game teTale darzanAvaraNIya karmane udaya hAya te paNa AtmAne darzanaguNa biskUla te avarAI jatA ja nathI. ati aspaSTapaNe paNa sAmAnya che te vatte ja che. paraMtu jAgRta avasthA karatAM niMdrAvasthAmAM AtmAnI cetanA bahu ja maMdapaNe varte che. che darzana paNa eka rIte te jJAnanI ja avasthA hovAthI Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 151 darzanAvaraNIya karmane jJAnAvaraNayamAM ya gaNI zakAya, paraMtu tethI caDatA utaratA vividha prakAranA upagarUpa bhedane, vyavasthita ane vistRta rIte te khyAla cukAI javAya. vaLI tethI sAmAnyapayoga ke vizeSepaganA AvaraNa karmanI bhinnatA paNa samajI na zakAya. ' * * darzanAraya kahevAthI samajI zakAya ke sAmAnya paganI rodhaka vasta upasthita che. ane jJAnAvaraNIya kahevAthI samajI zakAya ke vizeSepaganI rodhaka vastu upasthita che. - darzanAvaraNIyakarmanA nava uttarabhedanI vyAkhyA nIce mujaba che. 1 cakSu vaDe darzana-sAmAnya avabodha te cakSu darzana, * tene AcchAdana karanAra te cakSudarzanAvaraNIya karma. 2, cakSu sivAya AnI Indriye ane mana, te vaDe darzana-sAmAnya avadha te acakSudarzana. tene , AcchAdana karanAra te acakSudazanAvaraNIya karma, 3 IndriyAdInI apekSA sivAya rUpI dravyane sAmAnya * avabodha te avadhidarzana, tenuM AvaraNa karanAra kama te avadhidarzanAvaraNaya karma. 4 rUpI ane arUpI sarva dravya ane tenA sarva paryA ne IndriyAdinI apekSA sivAya sAmAnya avabodha Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 * = = jaina darzanano kavAda ! te kevaladaza na, tenuM AcchAdana karanAra kama' te kevala 1r ' darzanAvaraNIya ka... pa je avasthAmAM, capaTIvagADavA, mAtravarDa prANI jAgRta thAya evI nidrArUpe vedAtu Indriya darzananu AvaraNa karanArUM kama, te nidrAvedanIya dazanAvaraNIya kama kahevAya che. ' 6. game tema Dha DhALavA chatAM mahAmuzkelIe jAge, evI nidrArUpe vedAtu IndriyadarzananuM AvaraNa karanArU ka . te nidrA-nidrAvedanIya darzanAvaraNIya ka kahevAya che. 7, beThAbeThA ke ubhAubhA paNa nidrAdhIna karanArU kama, te pracalA vedanIya daza nAvaraNIya kama kahevAya che. R t }} J ', Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prati badha che. * papha -- -- -- -- =- - -- . . zakti ane Asakti je nidrAmAM hoya tene tyAnagRddhi kahevAya che. - , nidrAnA sadullAmAM prathamasaMdhayaNa baLavALAne vAsudevanA ardhabaLa jeTalI zakti prApta thAya che. te sivAyanA saghayaNavALAne pUNa bamaNuM baLa prApta thAya che. A nidrAvALe manuSya nidrAvasthAsahita UThIne bhayaMkara, * kAma paNa karI nAkhe che. AvI nidrAnA dAkhalA zAstramAM ghaNAya maLI Ave che. ane vartamAna kALe paNa tevI siddhAvALA dAkhalA sAMbhaLavAmAM Ave che. je eka vakhata gorakhapurathI pragaTa thatA hIndI kalyANa mAsika chApAmAM vAMcavAmAM AvyA hatA. ' * jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmane baMdha hetuo eka ja hevAthI ane karmo sAthe eka ja hatuthI baMdhAya che. eTale indriyenI zaktinI jUnapaNe prApti paNa e te bane karmonuM phaLa gaNAya. ekendriye jIne rasana, ghANa, cakSu ane zrotranA viSayarUpa labdhi ane upaganuM prAya:AvaraNa hoya che. be Indriya ane ghaNuM cakSu ane zrotrendriya labdhi ane upaveganuM, teIndriyone caDyuM ane zretranAlabdhi ane upagaluM caurindriya ane zrotrendriya saMbaMdhI labdhi ane upaganuM AvaraNa hoya che. ane kuSThAdi vyAdhi varDa pIMDIta thatA zarIranI apekSAe sparzendriya labdhi ane ' ganuM AvaraNa sarvajIne paNa hoI zake che. vaLI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jaina darzanane karmavAda paMcendriya chatAM paNa jeo janmAMdha - athavA pAchaLathI AMdhaLA ane baherA thayelA che, evAone paNa cakSu vigere IndriyanI labdhi ane upayoganuM AvaraNa samajavuM. A pramANe aMdhApaNuM-baherApaNu-gaMgApaNuM-hIna vicArazakti -jaDatA-mUrkhatA vagere jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanuM ja phaLa che. TUMkamAM dravyendriyone abhAva ane bhAva indriyanuM hanana karanArI cIja, eja jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma samajavuM. AMkhe pATA bAMdhavAthI koI paNa joI jANI na zakAya tema jJAnAvaraNIya karma AtmAnI jANavAnI zaktine reke che. ane dvArapALe rekela mANasa jema rAjAdinuM darzana ja karI zake nahitema-darzanAvaraNIyakarma te darzana thatuM reke che. . vedanIya karma - - je sukhAdi svarUpe vedAya--anubhavAya te vedanIya. je ke, badhAM karma vedAya che te paNa vedanazabda te paMkajAdi zabdanI peThe rUDhine viSaya hevAthI zAtA ane azAtArUpa karma ja vedanIya kahevAya che. bIjAM karma vedanIya kahevAtA nathI. vedanIya karmanI uttara prakRtimAM be che. (1) zAtA vedanIya ane (2) azAtA vedanIya. je karmanA, udayathI prANine anukuLa viSayanI prAptithI sukhane anubhava thAya che, tene zAtA vedanIya kahevAya che. je karmanA udayathI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' prakRti baMdha 15 * pratikuLa viSayAMnI prAptithI duHkhanA savedana thAya che, tene azAtAvedanIya kama kahevAya che. mane narasA, maneAna mAnasikazAMti e ' manAjJa ( manane priya.) zabdo, ganyA, maneAna rUpA, maneAtra spardhA, rIte manane sukhakAraka sAmagrI, ane sanA kAna ane manane harSoM utpanna karanAra svavacananuM sukha, tathA sukhI zarIra e sarvanI prApti prANione zAtA vedanIya kanA udayathI ja thAya che. * manejJa zabdAdi sivAya paNa prANie kadAcita, sukha vede che, jema ke tIrthaMkarAnA janmAdi samaye jagatanA tamAma prANione sukha anubhavAya che te paNuH zAtA vedanIne ja urjAya che. uparAsta varNAdithI " viparIta vaNuddhi sAmagrIonI prApti prANione * azAtA vedanIya karmanA udayathI ja thAya che. vedanIya kanA vipAka, madhathI kharaDAelI talavAranI dhArane cATavA sarakhA che. jema madhulipta talavAranI dhAra cATatAM prathama madhanA mISTa svAda lAge, ane pachI, tala-vAranI dhArathI jIbha cheDhAya, tema zabdAdi anukuLa viSayeAnA bhAga kALe jIva, sukhanA anubhava kare ane pachI te viSayanA abhAvathI kaiM vicAgathI duHkhane anubhave. e rIte - vedyanIya kama nI sthIti che. mA zAtA. ane azAtA veDhanIcakama nyUnAdhika - Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana karmavAda pramANamAM dareka " ene hoya che. paraMtu zAtA vedanIya pramANa deva ane manuSyagatimAM vizeSa hoya. ane azAta vedanIyanuM pramANanAraka ane tirogatimAM vizeSa hoya che. * ahIM samajavuM jorUrI che ke vedanIya karma vaDe sukha ane duHkhanAM kAraNe prApta thAya che. ane te dvArA zAtA . -azAtA anubhavAya che. paNuM sukhanA kAraNamAM prIti ane dukhanA kIraNamAM aprIti thavI te vedanIye karmanuM phaLa nathI. prIti-aprIti thavI tene mehanIya karmano vyApAra samaja. , A vedanIyakarma AMtmAnA akSayaskha guNanuM AvaraNa karanAra che. AtmAne viSaya nirapekSa svarUpasukhane anuMbhava te koIpaNa karmanA udaya vinA ja svataH thAya che. evA prakAranuM vizuddha sukha ja AtmAne svadharma che. ' - mehanIya karma - nya, dhana, kuTuMba ityAdi bhotika sAmagrIomAM AtmAne muMjhavanAra-lalacAvanAra karmanuM nAma mohanIya karma che. * }, , A karmanI zAstrakAroe madirA sAthe tulanA karI che. madirA pIdhela manuSya, kephanAM. AvezamAM jema mAtAne - strI tarIke ane strIne mAtA tarIke paNa gaNavAmAM pravRtta - thAya che, aneka anAcArenuM sevana kare che, tema mehanIya karmathI paravaza thayela prANI ragamAM aMdha thaI viveka Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 157 ko -buddhithI dUra rahe che. dveSAnalamAM dugdha thaI, svAtmabhAna bhUlI jaI, anyanuM ahita AcaravA tatpara thAya che. kaSAyAthI abhibhUta thaI, dhI ahaM kArI-keTI ane lebhI ane che. mAhanIya kama no mukhya e bheda che. ane uttarabheda aThThAvIsa che. --- ht * *Q! (1) darzIna meAhanIya ane (ra) cAritra mAhanIya e. mukhya bheda che. d: 1 zuddha zraddhA thavArUpa samyakatvamAM muave te danamAThuMnIya kasa che. jIvAdi satyatattvanuM zraddhAna karavu" te samyagdarzana che. tenu AvaraNa karIne deza naguNamAM suMjhavaNanuM vedana karAvanAra darzanameAhanIya krama che. " . ' ' ' A jIva vIgere tattvA cAmaDAnI AMkhe ke khIjI indriyA athavA mane mAraphata sAkSAt pichAnI zakAtA nathI. e tattvA te indriyAnI tAkAtathI para che. e tattvane sAkSAta te te dekhI zake ke jeo milkula rAga dveSa vinAnA banI gayA haiAya ane ethI ja ee. peAtAnA anaMta jJAnarUpa . prakAza svabhAvane pUrepUrA pragaTa karI dIdhe| hAya. " AvA mahAtmA te sarvajJa " bhagavAna tarIke oLakhAya che Ly I w doSavALA jIve je na dekhI zake, na jANI zake, te paNa A bhagavaMtA peAtAnI nirmaLa jJAnarUpa AMtara divyacakSunA prabhAve dekhI ane jANI zake che. bhUtakALanu ane Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jaina darzanane karmavAda - bhAvikALanuM kazuM ya emanAthI chavuM na hoya. A mahAtmA enI AzA ke tRSNa bila dUra thaI gayelI hoya che. '. AthI teone kaMI paNa bAbata para kazI ja 'nisbata rahetI nathI. eTale ja teo nirmaLa jJAnavaDe jagatanA jIvanuM kalyANa thAya te mArga batAve che. - che. teone 'kadI keIpaNa bAbatamAM juThuM bolavAnI ke koInIce khuzAmata karavAnI athavA chetarapIMDI karavAnI lavaleza paNa jarUra rahetI nathI. juThI vANI teonI ja hoya ke jemAM rAgAdi de vidyamAna hoya. nI -abhAvamAM juThI vANI ghaTI zake ja nahi. .. : AthI ja kevalajJAnI mahAtmAnA vacanamAM juThANane asaMbhava ja hoya. e vacana pramANika ja hoya. AvA vItarAga sarvAnA vacanasaMgraharUpa zAstradvArA ja jIvAdi - navatavane taravarUpe samajI zakAya che. atIndriya vastunA -bedha aMge zrImAna haribhadrasUrIjI mahArAja . gazataka" nAme graMthamAM kahe che ke -', , , 'eyaMpuNa nicchayao, aisayanANI.viyANaI navaraM / iyaro viyaliMgehi, uvautto teNa bhaNieNaM // e AtmA ane karmanA saMbaMdhanI bAbatane nizcayathI-pratyakSapaNe kevala, satizayajJAnI-pUrNajJAnI ja jANe che. ane bIjA chadmastha che paNa anumAna jJAnathI tema ja kevalikathita zAstra jJAnathI e bAbate jANe che. - Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha - 159 - AthI samajI zakAya che ke atIndriya evA AtmA -karma vagere saMbadhI vAstavikapaNAnI mAnyatA te sarvAno pratyakSane viSaya che. ane chAstha che, tenuM zraddhAna karI te viSayanuM nirUpaNa, liMga-anumAna tathA Agama pramANane AdhAre ja kare che. ' .. A saMsAramAM jeTalI vastuo che te sarvane kaI alpajJa manuSya, pratyakSa yA anumAnathI jANI zakatuM nathI. keTalIka vAtane te bIjAnA kahevA upara vizvAsa rAkhIne ja mAnavI paDe che. evI rIte keTalAka sUkSma viSayone vItarAga sarvajJa purUSonAM vacanAmRtathI samRddha zaherodvArA ja jANI zakAya che. AvA sarvajJa kathita Agama pramANane svIkAra tenuM nAma je samakti che. A rItanuM samakti te pakSa jJAna mUlaka hovAthI zraddhArUpa che. te zraddhA ja 'jaina darzanamAM "samyaga darzana" tarIke oLakhAya che. jJAna ane vivekane saphaLa banAvanAra eka zraddhA ja che. zraddhA eTale sudaDhatA, ekaniSTatA, paripUrNa nizcaLatA. "tameva sa ri ja vihiM paDyuM " "te ja sAcuM ane zaMkA vinAnuM ke je jinoe kahyuM che. ItyAdi bhAvanA-zraddhA ja dharmo jIvanano pAye che. , - ',' * . A zraddhAsvarUpa, samya darzananI prAptine mAra kamane ja jaina darzanamAM' " darzana mehanIya karma tarIke oLakhAvyuM che. - - - - - - , , , Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w14 jaina darzanane karmavAda - dazana mihanIya karmanA udayathI vatI AtmadazA te mithyAtva-avidyA-asatu jJAna tarIke oLakhAya che. 6. samyagadarzana e AtmAne nirvikapa guNa che, paNa A guNa anAdithI darzanamohanIyakarmanA udaye, kaDavI tuMbaDImAM nAkhelA dudhanI jema miyA dazanarUpa banI gaye che. AtmA pitAnA zuddha cetana svarUpane bhUlI, jaDa evI dehAdi pare vastumAM Atma brAMti pAmya, e ja ene anAdi viparyAsarUpa darzanamAM che. Apa ApavuM bhUgayA. e ja jIvanI"sarvabhUtanI bIjabhUta bhUla che. - traNe kALamAM, traNe lekamAM samyakatvasamuM prANinuM koI zreya nathI, ane mithyAtvasamuM koI azreya nathI. mithyAtva vAsita dazAmAM jIvane sAcA khoTAnuM ke hitAhitanuM bhAna hetuM ja nathI. te samayamAM sAcI zraddhA nahi hevAthI thoDuM ghaNuM jJAna hoya te te paNa ulle prakAza karanAruM ane pApAcaraNamAM masta banAvanArUM thAya che. kAraNake jJAnanI zuddhi ane azuddhine AdhAra buddhi ane mananI zuddhi azuddhi upara che. buddhi ane mananI zuddhiazuddhine AdhAra samyakatva ane mithyAtva Azrita che. - jJAnanI zuddhi te samyakatva ane jJAnanI azuddhi te mithyAtva che. khare jJAtA te satya AtmA ja che. A AtmAnI jeTalI parAdhIna sthiti che, eTalI ja azuddhatA cheahIo para (anya) upara AdhAra che. buddhi ane mananA cazmA dvArA te prakAzIta thAya che. teja Ape maLe che eTale Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakRti baMdha 161 buddhi-mana jeTalAM malIna-azuddha, viparIta, teTaluM ja temAMthI pasAra thatuM jJAna te malIna, azuddha ane viparIta hoya che. * anityamAM nityatA, azucimAM zucitA, duHkhamAM sukha ane jaDamAM cetanatAnI mAnyatA eja buddhinI malinatArUpa mithyAtva che. ' mithyAtvadazAmAM jIvane dharmakriyA karavAnuM te sUjhe ja nahi. kadAca dharmakriyA kare te phakta saMsAra sukhanI khAtara pitAnI IcchA mujaba kare. yA te duniyAnA AvakAra-AkarSaNa AdinA aMge ja kare. ahI zraddhA viparIta hovAthI bhAvanA paNa viparIta hoya che. jethI e kiyA vaDe tene AdhyAtmika lAbha te thato ja nathI. balake pArAvAra nukasAna thAya che. kAraNa ke e kALe saMsAra tarapha ja dila hovAthI te hatabhAgI jIva saMsAranA tuccha phaLo khAtara ja dharmakriyA karatA hoya che. vaLI te dazAmAM kadAca udAratA, dayA, dAna, kSamA, dAkSiNyatA Adi naitika guNa hoya to bahArathI dekhAtA te guNomAM muddala vAstavatA te na ja hAya. kAraNa ke jIva te TAIme biskula egyatA dharAvate nahIM hovAthI e guNe jema jema khIle tema tema teno vikAsa te na ja thAya, balake tenuM AdhyAtmika daSTie te patana ja thAya. sAcA sukhanA bhaMDArarUpa ane duHkhanA lavalezaviheNa mokSa pratye azavA tenAM rAmabANa sAdhana pratye ane mekSanA akasIra IlAjone jIvanamAM vaNI rahelA 11 , Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 - - - - - jaina darzanane karmavAda saMte pratye ene bhAre aNagame hoya che. jethI mekSanA ja sAdhaka ane mAtra tene ja upadeza denArA ane bhautika sAmagrI pratye tuccha najare jonArA saMtane te samAgama kare ja nahiM. jatara, maMtara ke camatkAra batAvI kaMcana -kAminI-putrAdi legya sAmagrI batAvanAra adhyAtma vihaNa kRtrima sate maLI jAya te tevAone saMsarga haise hase kare. A rIte anarthane artharUpe eTale ke tajavA rogyane grahaNa karavA gya mAnI ane svIkAra karavA gyane choDavA yogya mAnI besItama khuvAra thAya che. jyAM sudhI gADha mithyAtvano udaya vidyamAna hoya tyAM sudhI sAce badha thAya ja nahi, ulTa thAya. mokSa aMge arUci thAya, AtmA tarapha daSTi na thAya, pApa bAju valaNa rahe ane saMsAranAM sukha ja game. mAtra cAlubhavapuratIja daSTi rAkhI tene ja khIlavavA hareka prakAre keziSa kare. . mithyAtvathI bIjo koI bhAre anartha nathI. A mithyAtva, te saMsAra rUpI aTavImAM hita mArgane dekhADanAra nahi hovAthI aMdhatva samAna, narakAdinIca gatirUpa aneka anartha upajAvavA vaDe jAte bhayaMkara ane paraMparAe upaghAta karanAra hovAthI atyaMta azubhane anubaMdha karanAra che. mithyAtva dazA aneka prakAranI che. jethI mithyAtvanI vyAkhyA paNa sarvavyApaka hovI joIe. nahitara mithyAtvane barAbara samajI zakAya nahi. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha deva-gurU ane dharmaaMge viparIta mAnyatA te mithyAtva." je je deva-gurU ane dharmanI mAnyatAmAM cAlyA tevAo aMge te mithyAtvanI A vyAkhyA ThIka che. paraMtu jeo "yu-ane-kuM eka prakAranA deva-guru-dharmane mAnatA ja nathI, tevAmAM paNa mithyAtva hoI zake che. eTale mithyAtvanuM sarvavyApaka lakSaNa che te ja kahevAya ke yathAsthita tatvanI zraddhA na thAya te ja mithyAtva kahevAya. samyakatvane viSaya sarva dravya ane paryAve che, tethI viSaya dvArA sarva bhAve ke padArthone batAvavAvALuM samyagdarzana che. sarvajJa devAe prarUpita padArthonA ekAda : aMza tarapha ulaTI (viparyAya) buddhi thAya te samyagadarzanamAM mIDuM thAya. jema jamAlI mekSatattva, kevalajJAnamaya AtmA chakAya, cha dravya, ane te vigere badhuM mAnate hate. paNa ekAda vacanarUpa eTale vahema re e vacanamAM tene avizvAsa thaye te samyagdarzana na rahyuM. gochAmAhila paNa jIva achavAdi sarva tane mAnatA hatA, paNa AtmAnI sAthe thayela saMbaMdhane kSIra-nIranI jema nahi, paNa kaMcuka vat mA tethI samyagdarzanathI te paNa bhraSTa thaye, ane niAva gaNA. sarvajJa deve te kevalajJAnI che. kevalajJAna te sarva dravya ane paryAyanA viSayavALuM che. tethI menA mArgarUpa je samyakattva jaNAvyuM te sarva dravya ane sarva guNa paryAyanI mAnyatA sarvAMze hoya te kAma lAge. ekAda aMzane paNa na mAne te mithyAtvI ja gaNAya. eka akSara ke padanI zraddhA na thAya te paNa mithyAtva samajavuM. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- 164 jaina darzanane karmavAda - jJAna, cAritra ane tapa e traNenI AtmIya daSTithI saphalatA te samyaganA AdhAre ja che. pudgalanI parAdhInatAne nAza karanAra, karma jaMjIrene teDI nAkhanAra ane kevalajJAnane pragaTa karanAra te darzana-jJAna-cAritra ane tapa e cAre che. paraMtu darzana arthAt samyakatva vinA atima traNenI kiMmata ekaDA vinAnAM mIMDAM jevI che. mithyA vicAronuM, samyavicAramAM ane samyapha zraddhAmAM thata AtmAnuM parivartana teja samyakatva che. zAstrakAre kahe che ke A rIte prathama vicArenuM parivattana kare. vartananuM parivartana na thAya te paNa vicArenuM parivartana kare. vrata-paccakakhANa --poSaha kare, eka mahinAdikanA upavAsa kare, prabhubhUttinI cAhe teTalI sevA-bhakti-bahumAna kare, ane dharma utsava ka, cAhe teTaluM adhyayana kare, dAna gho paNa sarvajJa deve kathita dravya-guNa ane paryAnA tamAma aMze aMgenI mAnyatAne svIkRta karavA "rUpa vicAraparivartana na thAya, te vicAra parivartanamAM ekapaNa aMzanI amAnyatA rahe tyAM sudhI tamArI uparokta kriyAnI kiMmata nathI. vicAra parivartana vinAnuM jJAna paNa ajJAna che.mithyAjJAna che.je padArtha sarvajJavacanAnusAra je rUpe jANavAmAM Ave te rUpe ja mAnavAmAM paNa Ave to ja jANapaNuM samyajJAna tarIke gaNAya. abhavya je padArtha jevA rUpe haya, te rUpe jANe kharA paNa mAne nahi. nava tane tattvarUpe jANe paNa mAne nahiM. jema pArakI mAtAmAM mApaNuM jANavA chatAM svamAtA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha - 165 - - - - - - - je ullAsa ke prema putrane thatuM nathI, kAraNake temAM paranI apekSAe mApaNuM che. tema ahi abhavya mekSAdi tane kahe kharA, paraMtu "jInezvare ema kahe che," e rIte kahe. jethI teo jANe chatAM mithyAtvI kahevAya. AthI jJAna te bhavya ke abhane sarakhuM thAya, paNa darzana te zraddhA arthAt mAnavuM te sarakhuM hetuM nathI. jema bhaNAvanAra paMDita tatvArthAdi grantha bhaNAve kharA, paNa mAne nahi, - , je jJAna, sadu-asadunA vivekane na jaNAvI zake te jJAna ja nathI, paNa ajJAna ja che. ane tethI jinabhadra gaNi kSamAkSamaNa mahArAja kahe che ke mithyASTinuM jJAna te ajJAna ja che. samyagdaSTi ane mithyAdaSTi baMne ghaTapaTa Adi padArtho, sarakhI rIte jANe, paNa samyagdaSTi heyapAdeyane vizeSa viveka kare. miyAdaSTine hepAdeyane viveka na hoya. jema jitazatru rAjAne subuddhi maMtrI samyagadaSTi hovAthI pudgalano ravabhAva ane pariNAma jANatuM hatuM. tethI pitAnA rAjAne bhejananuM AmaMtraNa ApI pudgalanuM parisumana samajAvyuM. samyagUdaSTine eja vicAra thAya ke pudgalanI heyatAne khyAla rahevuM joIe. * ghaTapaTa Adi padArtha jANavAmAM samyakattvI ane mithyAtvI ane sarakhA paNa pariNAmamAM ane vartanamAM mithyAdi kahe ke A ghaTa keTale sAro che? AvuM kahe, paNa samyagRSTi kahe ke Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jaina darzananA kamavAda hAla sAre che, paNa jaDa svabhAva hovAthI chevaTe te haiya che. ema samaje ane varte che. mithyA-STi ke abhavya je padArtha dekhe te vamAna paryAyane jue, paNa atIta anAgata kALanA paryAyAne te jue nahi, kAraNake te bhUtabhAvi paryaMcAne mAnatA nathI, teA pachI jue zAnA samyagdaSTibhavya tA vatta mAna paryAcAne jotAM bhUtabhAvi paryAcAnI apekSA rAkhe che. dravyamAM vattamAna paryAyanI viziSTatA jovA sAthe atIta anAgata paryAyAne jue te jJAna, samyajJAna kahevAya. jainadharmanI ArAdhanAmAM jJAnAcAra rUpe jJAnanI ArAdhanA karAya che. jJAna ArAdhananA mukhya divasa jJAna pacamI che. A ArAdhanAmAM IndriyAnA saMbadhathI thatAM je jJAna che tenI teTalA lakSya pUratI ArAdhanA nathI. paNa sayajJAnanI. apekSAe ja ArAdhyatA che. je cakSuthI samyag dRSTi jue teja cakSuthI mithyAsRSTi jue, te paNa temAM jJAna ane ajJAna ema bhedo paDe che. anAdikALathI jIvatu je jJAna, bhava (sasAra) bhramaNa heturUpa hoya che te jJAna samyajInanA prabhAvathI eka samaya mAtramAM ja bhavanivRttirUpa anI jAya che. jIvane navapUrNa sudhInuM jJAna hoya, parantu samyakarahita hAya te te jJAna nahI' hatAM ajJAna ja kahevAya che. ane phakta aSTa pravacana mAtA jeTaluM jJAna paNa samyakatva pUrNAMka hoya te teTalu jJAnapaNu jJAna kahevAya che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha 16che. kahevAnA tApa e che ke jJAnarUpI dastAveja para samyakatyarUpI chApa lAge `te ja tene jJAn gaNI zakAya che. aDhAra pApa sthAnAmAMthI mAtra mithyAvazalyanAmanA aDhAramAM pApasthAnakanAM tyAgathI manuSya zuddha zraddhAdhAraka samyakatvI, mane che. ast mAnyatA ane asat zraddhAne sat mAnyatA ane sat zraddhAmAM pariNata karavArUpa samyajaina kRkta mAnasika athavA Atma vicAraNIya vastu che. kemake te zuddha tattvanI zraddhArUpa che. ' zraddhApaNu zuddha tattvanI yA 'yathA tattvanI hAvI joIe. paNa tattvanI zuddhatA yA yAtA kANe prarUpela tattvamAM samajavI tene khyAla na rAkhe te ulTe mAge deravAI jAya. ' eTalA ja mATe kahevu paDayu. ke niLapukhtasaMtaruM. tattvane kahenArA hAya te jinezvara che, ema methI kahyuM paraMtu jinezvare kahevu tattva teja yathA tattva che.' ema kahyuM. mATe cathA tattvanI zraddhA prApta karavAne parIkSA tattvanI nahi, paNa jinezvaranI kare. - jinezvara bhagavAnane kevalajJAnavALA kahyA tethI rUpIarUpI sarvAM padmA' ane tenA sa` paryAyanA jANakAra che. koI dhama vALA pAtAnAM hRdevane alpajJa mAnavA taiyAra mathI, paNa sahu sajJa ja mAnavA taiyAra che. ane pote mAnI lIdhela sava naMdvArA prarUpAela tattvA ja yathAtha' che ema vIkAre che. paraMtu jaina darzana tA kahe che ke sarvajJanA svIM kAra, parIkSA karyA vinA thaI ja na zake. mahApurUSoe te kahyuM che keH-- Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanano karmavAda bhava bIjAkura jananA, rAgAdyAH kSaya mupAgatAyasya / brahmA vA viSNurvA, haro jino vA namastasne / saMsArarUpI bIjAMkura pedA karanAra rAgAdi deSa jenA naSTa pAmyA che, te nAmathI te bhale brahmA, viSNu ho, hara che, athavA jina ho, sarvane amArA namaskAra ho. ahIM rAgAdi zabdathI rAga vigere aDhAra de samajavA. : - dAnantarAya, lAbhAMtarAya, bhegAMtarAya, upabhogatarAya, vIryAntarAya, hAsya, sati, arati, bhaya, zeka, jugu sA, kAma, mithyAtva, ajJAna, nidrA, avirati, rAga ane dveSa e aDhAre deSarahita hoya te ja sarvajJa-jinezvara deva kahevAya che. te evA deve prarUpela mArgAnusAre kevala mokSa mArganI ja sAdhanA karanAra, paMca mahAvratadhArI, kaMcana kAminInA sarvathA tyAgI te gurU, ane ahiMsA lakSaNa pradhAna ja dharma che. AvA devadvArA prarUpita, AvA gurUdvArA upadezita tatva ja yathArtha tatva che. sAcA sarvajJa devane svIkAravAmAM paNa keTale niSpakSapAta athavA dAgraha rahitapaNuM che? vyaktirAga nahiM hatAM guNarAganI pracuratA AmAM keTalI che te spaSTapaNe samajAI zake tevuM che. AmAM mAruM te sAcuM nahi paNa sAcuM te mAruM e dRSTi che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha - - - - - 169 zAstromAM devanAM Izvara, paramAtmA, paramezvara, acinya zakti, sarva daSAtIta, sarvajJa, vItarAga, jinezvara, tIrthakara, saccidAnaMdamaya, Adi nAma prasiddha che. AMthI e sarva nAme samanvaya, devamAM avazya hovo joIe. anyathA e nirarthaka nAma hAsyAspada manAya che. mATe prathama te sarvajJa deva kahevarAvanAramAM jagatanA sarva dUSaNa rahitapaNuM, rAga-dveSa ane ajJAna ceSTA rahitapaNuM, zuddha satya nizabAdha tatva vaktApaNuM ane sarvajJatA AdilakSaNa avazya hovAM joIe. e lakSaNonI parIkSA temanI jIvanakIDA, vyavahAra ane upadezanA AdhAre ja sulakSita thAya che. saMsAra paribhramaNanA aMtima jIvanamAM jeoe hiMsA, asatya, corI, vyabhicAra, tRSNAdi durguNane kartavya mAnI tenuM sevana karyuM na hoya, lIlA mAnI evuM AcaraNa karavAne lekene upadeza dIdhA na hoya, bhegapadArthonI tRNAmAM Azakta banI masta rahyA na hoya, bhautikamAyAmAM phasAI jaI Atma jIvana vyatIta karavAmAM je AkAMkSI rahyA na hoya, A te IzvaranI alipta lIlA che evA prapaMcothI lokone ThagavAno jeoe prayatna karyo na hoya, paraMtu karmajanya upAdhione sahana karI, suavasaranI prAptimAM saMsArika prapano tyAga karI, rAjya dhana, strI, putrAdi, kuTuMba parivArane vastra para paDelI dhULanI mAphaka dUra karI, ghera tapazcaryA karI, aNusamaju leke dvArA utpanna karela aneka pariSaha, kaSTa, Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 jaina darzananA karmavAda upadravA, tADana, tanA, apamAna tathA upasargAne ekAMta kSamAbhAvathI, rAga-dveSa rahita prasanna aMtaHkaraNathI dRDhatA pUrNAMka sahana karI, anAdikALathI AtmAnI sAthe vaLagelAM menei AtmAthI alaga karI, zuddha nirdoSa. kaoNMcanavat niSphalaka AtmasvarUpane anaMta jJAnane jeee prApta karyu ane phakata Atmika zuddha saccidAnandanI lIlAmAM magna banI anya AtmAonA uddhAra karavAne mATe zuddha upadeza karyo teja purUSA paramAthI Izvara, devAdhideva, paramAtmA ane vItarAga nAma dhAraNa karavAne cAgya kahI zakAya che. evA ja deva patita pAvana, jagaduddhAraka, uttamAttama, paramAtmA, azaraNu zaraNu, hitakartA, saMsAra bhayarakSaka, kRtakRtya kahe varAvavAnA adhikArI che. ane evA ja deva niHsvAthI manI jagatane yathA tattva khatAvI zake che. 3 + .. ' ziSTa purUSAe te pUrI kasoTI karyA bAda ja deva-~ gurU ane dharmInA svIkAra karavAnu kahyuM che. devAdi mATA che, mATe temanI parIkSA nAnAothI na thaI zake, evA niyama sajJa darzanamAM hoI zake ja nahi. sarvajJa krenamAM tA parIkSAne vizeSa Agraha che ane kaseATI paNa pUrI rekhAI che. AvI parIkSA ane kasoTI karyA bAda ja deva, gurU ane dharmanA svIkAra karavAvALuM dana ja sa`jJa dena kahevAya che. sarvajJa zAsanatA ghASaNA kare che ke tame IzvaranI lIlA yA camatkAra dekhI gADarIyA pravAhanI mArka anusaraNa karIne athavA kAInI preraNA mAtrathI athavA ' Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - - - - prakRti baMdha 11amArA para vizvAsa rAkhI devane deva mAnavAmAM patagI"AnI mAphaka agnimAM kUdI na paDe, paraMtu sarva prathamasarvajJapaNanI, suvarNanI mAphaka parIkSA karIne IzvaranA nirdoSa, niSkalaMka svarUpane vicArI, pachI sarvajJapaNe mAnavA taiyAra bine. je tamArAmAM eTalI parIkSaka zakti na hoya tetyAgI, niHsvAthI, zuddhopadezaka, tatvadazI maharSigaNa je kahe tene dhyAnamAM rAkhI temanA anusAra AcaraNa karAte ja potAnA hitanI sAdhanA karI zakaze. . ahIM saheje prazna upasthita thAya ja ke jainadarzanamAM eka tarapha zraddhAnI vAta che, ane bIjI tarapha parIkSAnI vAta che. Ama paraspara banne virodhI vAta zA mATe? parIkSAmAM te pitAnuM mana mAne te ja kabulavAnuM che ane zraddhAmAM te, mana mAne ke na mAne te paNa mAnce ja chUTake! parIkSA ane zraddhA ane te sAmasAmI dizAmAM rahenArA che. jethI zraddhA tathA parIkSA beya vAta karavI te te khIcaDe karyo gaNAya. jainadarzana sivAya anya te ekalI zraddhAnI agara ekalI parIkSAnI vAta kare che, jyAre jinadarzanamAM ane vAta zA mATe? * AnuM samAdhAna e che ke jainadarzanamAM yathArthatatvanA kahenAra aMge parIkSAnuM kathana che ane yathArthatattvanA svIkAra ane zraddhAnuM kathana che. . - jainadarzanamAM deva, gurU ane dharma traNe tanIparIkSAnI prathama saMpUrNa chUTa che. jinadarzana kahe che ke Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara jana darzanane karmavAda - - - - - - - - - - - - potAnI buddhithI parIkSA karI uparokta koTI mujaba kasIne deva-gurU ane dharmane nirdoSa tathA svIkArya mAnyA, AtmAne AdarzarUpa lAgyA, pachI temAM gaDabaDa kare te na cAle. pachI te temAM zraddhA ja rAkhe. A pramANe deva, gurU ane dharmanI parIkSA karavAnI pUrNa svataMtratA che. paraMtu svIkAra karyA bAda mAnavAne ja Adeza che. AthI pahelI parIkSA ane pachI zraddhA e siddhAnta je darzanane hoya te ja darzana saMpUrNa satya che. * mATe parIkSA pUrvaka prApta devane AdarzarUpe svIkAravAthI ja yathArthatatvanI zraddhArUpa sat asatane viveka pedA thAya che. sarvajJa evA jinezvara devonI pramANiktAmAM temaNe kahelA tenI pramANiktA svayaMsiddha che. eTale tarkanuMsArIoe yukti ane anubhava cAle tyAM sudhI tarka karI tatvanI paNa parIkSA karavAnI chUTa che, paraMtu tarka ke buddhi na cAle tyAM te sarvajJa kathita AjJA pramANe ja mAnavAnuM che. - ' dareka jinezvara bhagavAnanA zAsanamAM je kahevAnuM hoya te eka sarakhuM ja kahevAnuM hoya, kALabhede AcAranI vyavasthAmAM kadAca bhinnatA hoya, paraMtu tattvanI prarUpaNamAM kadApI bhinnatA na hoya. jainadarzanAnuyAyImAM paNa AcAranI bhinnatA jovAmAM Ave paNa tanI mAnyatAmAM bhinnatA hoI zake ja nahIM. tatvanI mAnyatAmAM bhinnatA svIkAranAra jina kahI zakAya ja nahIM. anaMta jinezvaree je kahyuM te Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 173 ja bhagavAna mahAvIre kahyuM. bhagavAna mahAvIre kahela tatvane svIkAra mahAvIrapaNAne aMge nahi paNa jinezvara paNAnA age che. mATe "vIrapannattara nahIM kahetAM "ninavanaraMtara kahIe chIe. A pramANe jinezvara devoe prarUpita tatva ja yathArtha tatva heI zake. tevA tattvanI saMpUrNa zraddhA tenuM nAma ja samyakatva che. praznatatvanI pramANikatA tattvanA prarUpakanI pramANikatAnA AdhAre hoI tevA tattvanuM yathArthapaNuM siddha che. te jagatanA dareka prANine te tatva kema grAhya-zraddheya thatuM nathI? tattva yathArtha hoya te darekane grAhya thavuM ja joIe. samAdhAna thArtha tatva hovA chatAM paNa te tatva. darekane grAhya-zraddheya thAya evo niyama nathI. ane koIne. zraddheya na thAya tethI tattvanI yathArthatA uDI jatI nathI.. kamaLAnA rogavALAne zveta vastu zveta rUpe na bhAse tethI zveta vastunI zvatatA asiddha nathI. tyAM te zvetavastu zveta paNa nahIM bhAsavAmAM kamaLAne rega AvaraNarUpe paDayo che kamaLa jyAM sudhI nahIM khase tyAM sudhI cAhe teTaleprayatna karavA chatAM zveta vastu pILI ja dekhAze. ahIM cata. vastune pitta jovAmAM kamaLa ja kAraNabhUta che tevI rIte yathArtha tatvane lezamAtra paNa asvIkAra karavAmAM, arthAta. vastu tatvanI viparIta mAnyatAmAM jIvane "darzana mehanIya nAme karma ja AvaraNarUpa che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -174 jana darzanane karmavAda Aje te tIrthakarenA virahakALamAM tatvanI yathArtha samaja ApanAra prabhu mahAvIranuM zAsana che. paraMtu tIrthakare sAkSAt upadesa ApavA bese tyAre paNa tIrthakaronA samava-'saraNamAM ya mithyAtvIo hoya che. te sarvane kaMI tIrthakaranI vANuM saMpUrNapaNe zraddheya thatI nathI. tIrthakarane tIrthakara tarIke ke temanA prarUpela tane yathArthatattva tarIke te ja mAnya rAkhe ke jenA darzana mehanIya karmane upazama- kSapazama ke kSaya thaye hoya. ' sAmAnya mANasa paNa pitAnI buddhithI-bolavAnI chaTAthI jeone laTuM banAvI zake tevAe kadAca tIrthakara mahArAjAo pratye ke tIrthakara dee prarUpita tattvanI yathArthatA pratye zraddhAvALA-vizvAsu na bane temAM tIrthakaronI sarvajJatAne ke vItarAgatA doSa nathI, paraMtu te vyaktinA mithyAtvanI prabaLatAne deSa che. sAmenI vyaktimAM mithyAtvanuM jora atyaMta prabalapaNe hoya tyAM kevalajJAnIno upadeza paNa zuM kare? yathArtha tatvanI zraddhArUpa samyakatvaguNane rokanAra, te AtmAnuM darzana mehanIya (mithyAtva mehanIya) karma ja che. AtmAnI sAthe te karmano saMbaMdha varte che ke nahi tenI parIkSA rUpe nipunattata che. jinezvaroe prarUpita tatvamAM azraddhA thAya, te samajavuM ke dazanAhanIya kamane saMbaMdha AtmAmAM che. paNa te tanuM nirUpaNa prANionI sanmukha ja na Ave ke te ta sAMbhaLavAne ke Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 prakRti baMdha samajavAno avasara ja na Ave tethI karIne te jIvamAM darzanamehanIya (mithyAtva mehanIya) karma vattI ja rahyuM che ema cokkasapaNe kahI zakAya nahi. jinadarzanamAM kahela paMdara prakAre thayela siddhanA bhedamAM "anyaliMga siddhanuM paNa varNana Ave che. AvA ja samyakatva pAmyA bAda TuMka samayamAM ja kevalajJAna pAmyA che. tyAM samyakatva pAmavA TAIme temane yathArtha tattvane khyAla paNa na hato. kaI samajAvanAra paNa na hatuM, paraMtu tatvanI yathArthatAnA svIkAryamAM redha karanArUM darzana mehanIya karma khasI javAthI ja samyakatva pAmI kevalajJAna pAmyA. daphana mohanIya karma kharyuM na hota to te kevalajJAna teo pAmata ja nahi. darzana mohanIya karma khasavA TAIme ane kevalajJAna prApti samaya pahelAM yathArtha tattvanuM nirUpaNa je temanI pAse kaI karanAra hota te temane te tava asvIkArya anata ja nahIM. ane pachI te kevalajJAna pAmyA eTale tonI pUrNa yathArthatA svayaM Atma pratyakSa ja anubhavavA lAgyA. gautama svAmInI labdhi dekhI pratibaMdhita thayelA paMdaraso tApasa zeDA ja samayamAM kevalajJAna pAmyAM. samyakatva, yathAkhyAta cAritra, ane kevalajJAna, e traNe theMDA ja TAImamAM thayAM. gautamasvAminI labdhi joyA pahelAM te tApasa avasthA hatI. ahIM samyakatvanA adhurA abhyAsIo ke bIna abhyAsIo tarka uThAve ke "janatva sivAya samyakatva na hoya te tApamAM samyakatva kayAMthI AvyuM? tApasI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jaina darzanane karmavAda kayAM jIvAditane vistRta rIte samajavA beThA hatA eTalA thoDA TAImamAM tattanuM svarUpa samajI zakAya paNa kevI rIte ? mATe gautamasvAmIthI saMbaMdha thayA pahelAM paNa teomAM samyakatva hase ja te ja turata kevalajJAnane pAmyA. eTale tApasa avasthAmAM te prabhu mahAvIre prarUpela tattvanI zraddhAvALA na hatA. A uparathI jainadarzanane mAnya tane nahi svIkAranAramAM paNa samyakatvane niSedha thaI zake nahiM." * . AnuM samAdhAna e che ke gautamasvAmInI labdhi joyA pahelAM ja te tApasene samakti thayeluM hovuM ja joIe ema kahevuM te samyakatvanI samajane ja abhAva che. zrI gautama svAmIne saMbadha thavA pahelAM te te tApasamAM mithyAtva hatuM. ane samyakatvanI prApti te temane gautamasvAmIne. saMbaMdha thayA bAda suratamAM ja thaI che. ane pachI kevalajJAna thayuM che. jIvAdi tattanuM vistRta rIte samajavAne TAIma ja nathI rahyo eTalA uparathI gautama svAmIthI pratibaMdhita te tApase alpa samayamAM samyakatva pAmI ja na zake tema mAnavuM te paNa bhUla bhareluM che. kAraNa ke "samyakatvanI prAptine darzana mehanIya karmanA upazama-kSapazama ke kSayathI ja thAya che. ane temAM bahu ja alpa samaya lAge che, te AgaLa vicAravAmAM Avaze. yathAsthita tavazraddhA te te samyakatvanI kasoTI che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 733 kaseTIe kasatAM suvarNa na lAge te samajavuM ke suvarNa nathI. paNa kaTIe na caDyuM hoya tethI karIne kaMI suvarNa nathI ema kahI ja na zakAya. tevI rIte yathAsthita tatvasvarUpa varNavatAM temAM kaMI paNa azraddhA thAya te te samajavuM ke samyakatvamAM khAmI che. paNa alpa samayamAM ja samyakatva pAmI turata ja kevalajJAna prApta karanAra AtmAne sarakRtva prAptithI kevalajJAna prApti vaccenA alpakALamAM yathAsthita tattvathI kasI na zakAya teTalA mAtrathI samyaktvanI prApti te TAIme nathI thaI ema kema mAnI zakAya? vaLI kaI zaMkA kare ke tApane pratibaMdha karI samyakatva pamADavAmAM te gautamasvAmI hatA. paraMtu anya liMge siddha thayela jIvone samyakatva pamADavAmAM kaI vyakti na hatA. chatAM paNa temane samyaktva thayuM hatuM. mATe janetaro paNa samakitI hoI zake. ahIM samajavuM joIe ke samyakatva prApti keI mahAtmAnA upadezathI ja thAya e ekAMta niyama nathI. svayaM pariNAmanI vizuddhi dvArA paNa samyakatva prApti jIvamAM thaI zake che. eTale yathArtha topadezakanA abhAve paNa samyakatva prApti jainadarzanamAM kahI che. vaLI jainetara te samyaktvI thaI zake, paNa samyaktva pAmyA pachI janetara na hoya. kAraNa ke samyaktva prAptinI pUrva avasthA jainetara hoya, paraMtu samyaktva prApti samaye 12 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 178 jana darzanane karmavAda janetara na kahevAya. samyaktva prApti pachI AyuSya lAMbu hoya te te jIva bAhyathI paNa janadarzananusAra ja AcAra vicAravALe bane. ane AyuSya bahu ja alpakALanuM hoya te kadAca kevalajJAna paNa prApta karI nivANa pAme te AhAthI anya lagI paNa hoya. tethI ja tevA AtmAone janadarzanamAM "anyaliMga siddha" tarIke oLakhAvyA che. vaLI janakuLamAM janmavA mAtrathI ja te jaina ke samyakRtvI kahevAya evuM nathI. janakuLamAM janma pAmela hoya ke anya kuLamAM janma pAmela hoya, jaina sAdhu veze hoya ke anya lIMgI hoya, paraMtu samyaktva te, darzanamehanIya karmanI upazamatA-kSapazamatA ke kSayanA AdhAre ja che. pitAne. jana kahevarAvatA abhavya che paNa jana sAdhupaNuM aMgIkAra kare che, nava pUrva sudhInuM jJAna bhaNe che, ane sArAmAM sAre bAhya tyAga karI zarIra uparanI mUccha utArI tIvratapa tape che. AvA ja vyavahArathI bhale jana kahevAya paraMtu teTalA mAtrathI teo samakatI kahevAtA nathI. ane jinadarzanamAM teonI samakatI tarIke gaNanA paNa nathI. eTale kevala, saMgathI ke vezathI jana ke samyaktva na kahI zakAya. jena sAdhu veSa dhAraNa karavA chatAM paNa jinAjJAvirUddha AcAra vicAramAM pravRtta evA pArzvastha-avasagna-kuzIla-saMsakta ane yathAIda e pAMca prakAranA sAdhuone jainadarzanamAM avaMdanIya kahyA che. sAce jene te teja che ke je jainazAsana pratye zraddhA, pratIti ane rucivALe che. ane kevala AtmasvarUpa prAptine ja Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 prakRti baMdha samyaktvanI prApti jIvane be rIte thAya che. nila ane dhirA. saheja vicAra karavAthI samyakatva prApti thAya te ni ane anyanA upadeza vaDe samyaktva prApti thAya te thira samyaktva che. tatvArtha bhASyamAM je mATe kahyuM che ke - "vasyAnAdau saMsAre paribhramataH karmata eva karmaNaH svakRtasya bandha nikAcanodaya nirjarApekSaM nAraka tiryam yoni manuSyAmara bhara grahaNeSu vividhaM puNya-pApa-phalamanubhavato jJAna-darzanopayoga svAbhAvyAca tAni tAni pariNAmAdhyavasAya sthAnAntarANi gacchato'nAdi mithyAdRSTerapi sanaH pariNAma vizeSAda pUrvakaraNaM tAdRg bhavati yenAsyAnupadezAt samyagdarzanamutpadyate ityetat nisarga samyag darzanam // A saMsAracakramAM karmavazavatI jIva svakarmAnusAre cAre gatimAM paribhramaNa karate nAnA prakAranAM sukha-dukhane anubhava karate, nirjarA vaDe AtmasattAmAM rahela kamaparamANuone paripATa karate, zubhAzubha adhyavasAyanA ge. punaH navIna karmane upArjana karate chate pANInA reTanI mAphaka saMsAramAM paribhramaNa kare che. e pramANe anaMtA pugalaparAvartana sudhI avyavahAra rAzimAM sUkSamanigodamAM paribhramaNa karIne janmamaraNAdinA asahya paritApane bhegavate akAma nijerA vaDe karmakSaya karate anukrame vyavahAra rAzimAM Ave che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 jaina darzanano karmavAda . ... e vyavahAra rAzimAM paNa punyanA udayathI paryApta saMpiceMdriya paNuM prApta thAya, tyAre dravya, kSetra, kALa, bhAvanI zubha sAmagrIne pAmI bhavyatvanA yoge yathApravRtti karaNa vaDe karmalAghava kare che, ane apUrvakaraNAdi sAmagrI prApta karI kramazaH aupazasika samyaktvane pAme che. A tti vakra kahevAya che. arthAta tIrthakarAdine upadeza, ane jinabiMbanAM darzana vigere samyagadarzana thavAnAM nimitto vinA ja svabhAvika rIte bhavya prANIne je samyaphatva prApta thAya che, te "nira" samyagdarzana che. have bIjo prakAra-gurUpadezAdikeIpaNa bAhyanimittathI AtmAmAM utpanna thayela tathA prakAranA adhyavasAya vaDe mithyAtvamohanIyane je upazamAdi thavo, ane tethI AtmAne je aupazamikAdi samyaktvanI prApti thavI tenuM nAma "adhika saraka" che. ahIM eTaluM khAsa lakSamAM rAkhavAnuM che ke prathama jaNAvela risa samyaktva temaja A dhAma samyakatva te mithyAtva mohanIyane upazama (athavA zopazama) thavAthI ja prApta thAya che. arthAta pazamika samyagadarzananI prApti mithyAtva mohanIyanA upazamathI ja thAya che. ahI niNa samyakatva te svabhAva janya che, ane kavi samyaktva te nimitta janya che. adhigama te nimittarUpa che. nisarga samyatvavALAne paNa pUrva janmamAM adhigama hovuM joIe. adhigama vaDe karIne ja samyakatva Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha : 181 prAptinI gyatAne prAraMbha, nisarga samyakatva pAmavAnA pUrvabhavamAM thayela hoya che. ane te gyatA kemekame pUrNa kakSAe pahoMcatAM punaH adhigama vinA paNa te jIvanamAM samyakatvane prAdurbhAva thaI jAya che. regyatAnA prAraMbhe adhigama hoya, paraMtu gyatAnI pUrNatAe samyaktva pragaTa thavA TAIme adhigama nahIM hovAthI ni sabhyatva kahyuM. samagra bhavacakramAM ekapaNa adhigama vinA ja samyaktva pAmIne mese janArA jIvonI saMkhyA marUdevA mAtAnI jema virala hoya che. marUdevI mAtAne paNa samavasaraNanI ddhinA darzAnarUpI adhigama te hate ja. mithyAtva mATe AlaMbananI-nimittanI jarUra nathI. kAraNa ke anAdikALanA abhyAsathI, malIna vAsanAonA jethI jIva kudaratI rIte ja mithyAtva AcAra-vicAravALA te che ja. e sthitimAM ene samyagavRtti sahaja rIte jAge evuM che ja nahi. mithyAtva vAsanAothI te jagata bhareluM ja che. paraMtu upadeza vinA ke nimitta vinA samyakRtya thatuM nathI. temAM paNa nimitta prAyaH samyagdarzanInuM ja hoya. kadAcitta nimittarUpe mithyAtvI paNa hoya, paraMtu tene - upadeza samyagdarzanane anusaratuM ja hoya. jenazastramAM abhavya jInA upadezathI paNa kaMIka bhavya jIne samyakUva thayAnuM varNana Ave che. AvA abhavya upadezake to traNeya kALa mithyAtvamohanIya karmanA udayavALA hoya che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda hAvAthI hAvAthI tIrthaMkara ane devalAka vigere 182 chatAM teone yathApravRttikaraNa thatuM prabhunA samavasaraNa sudhI jaI zake che. sAMsArika sukhaprAptinI IcchAthI jaina sAdhupaNu laI, pAlana paNa bahArathI uMcA prakAranu` kare che, nava pU sudhInu' jJAna paNa bhaNuM che, dravyaahiMsAnuM pazu pAlana kare che, ane e rIte navamA traiveyaka sudhI utpanna thAya che. AvA veAnA upadeza, sarvajJa praNita yathA tattva nirUpaNunA ja hAya che, paraMtu pAte upadezaka hAvA chatAM paNa mithyAtva mAhanIyanA tIvra ucathI peAtAnA AtmA bhautika sukha prAptinI ja STivALA hAI pAte samyaktva pAmI zakatA nathI. jyAre temanA mAhya upadezathI anya jIvA samakti pAmI jAya che. tema chatAM paNa ahiM khAsa khyAlamAM rAkhavu' jarUrI che ke mithyAtvInA upadeza,mithyAtvInA sa'saga,ane mithyAttvanA sacA karatAM, samyaktvInA upadesa, samyaktvInA saoNMsaga ane samyakUnA sacAgA ja samyakatva prAptinA nimitta kAraNamAM dhArI mAga che. ane tethI ja sudevagurU dhanA sthAna tarapha rUci, sAmAnya prazamAdibhAvA ane samyagdarzananA khAdya adhiSThAnAmAM sahakAra vagere hAvA TAI me mArgAnusArI avasthAmAM paNa tene vyavahArathI sabhyazvazana kahevAya che. koI kahe ke bIjAnA parAbhavathI, bIjAnI niMdAthI ane potAnA utkarSa karavAthI aneka bhavakATIe chUTI na Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha " 183 zake evuM nIca gotrakarma baMdhAya. mATe keIne mithyAtvI kahe e sAruM na kahevAya. A vAta barAbara che. paNa sAthe samajavuM joIe ke anyane parAbhava karavA karAvavAmAM, pitAne utkarSa karavA karAvavAmAM, gaNavA gaNuAvavAmAM vaparAtAM vacane, niMdA ane dveSAdinAM sthAna gaNAya. tethI nIcagotra baMdhAya te bhavAtaramAM paNa cheDavuM muzkela paDe. paNa ahiM te samyaktvanA varNanamAM svarUpa nirUpaNanI buddhi che. dhikkAranI buddhi nathI. vastutatvanA kathanamAM anya pratyenA dhikkAranI, apamAnanI ke pitAne utkarSa manAvavAnI buddhi hevI joIe nahIM. mArgadarzananI vRttimAM vadhe nathI. mArgadarzananI manevRttine je niMdAnA svarUpamAM gaNAtI hatI te jagatamAM satya ane asatya, zAhukAra ane cera, dhamI ane pApI, DAhyo ane mUrNanuM nirUpaNa keI karI zakata ja nahIM. paNa e rIte vastunuM nirUpaNa karanArane ApaNe niMdA khera kahI zaktA nathI. mATe samyaktvanuM nirUpaNa karanArane niMdAbira kahI zakAya ja nahIM. vyaktine apamAnajanakavacane na kahevAya, e vidhAnamAM vAMdho nathI. samaSTigata kathanamAM tathA vyaktigata kathanamAM bheda che. sAmAnya nirUpaNamAM paNa niMdAne avakAsa nathI. - jainadarzanamAM gozAlA, jamAli vagerene vyaktigata kahevAmAM na AvyuM che. jamAlI te paNa keIjainetara nahIM paNa jana darzanI. eTaluM ja nahIM paNa jaina sAdhu ane temAM ya Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jaina darzanane kavAda vamAna janazAsanapati prabhu mahAvIranA gRhasthapaNAne jamAI. jyAM satyanA pakSapAta che tyAM vyaktinA pakSapAta hAI zake ja nahI, vyaktinA pakSapAtathI prerAI satyanA pakSane trADI nAkhanAra te mithyAtvI ja kahevAya. jainardezanamAM teA yathA tattvane pakSapAta che, vyaktinA pakSapAta nathI. zrI tIrthaMkaranA jIvA aMge paNa samyaktvaprApta bhavathI prArabhI kevalajJAnaprApta bhava sudhImAM vyatIta sArA murA jIvananuM vivaraNa te vastusvarUpanA nirUpaNanI buddhie spaSTapaNe jainanamAM karelu che. amArA bhagavAna che, mATe temanA chadmasthakALamAM AdhyAtmika dRSTie thaelI temanI bhayaMkara bhUlA jagata samakSa khUllI na mUkAya e mAnyatA jainadarzanamAM nathI. ahiM te svarUpanu nirUpaNa karavAnI buddhi che. jagatanA jIvAne sanmArgagAmI banAvavAnI buddhie sArI ane khurI ane hakiktanuM nirUpaNuM hAvu. joI e. e rItanuM nirUpaNa na hAya te kaI cIja khurI che ane kaI cIja sArI che tene jagatane khyAla pazu na rahI zake. anazanadhArI Ana zrAvaka pAse gaNadhara bhagavAna zrI gautamasvAmIjI padhAre che. paraspara vAtacitamAM matabheda thAya che. zrI gautamasvAmIjI tyAMthI prabhu mahAvIra pAse Ave che tyAre prabhumahAvIra temane kahe che ke "gautama! AnaMdanu kathana satya che. tArUM kathana asatya che. mAphI mAMga !. zrI gautamasvAmIjI mahArAjA te Anada zrAvakanA mantanya pratyenI dveSa buddhithI khAlyA nahatA paNa te padA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 185 nA mantavyamAM ja bhinnatA hatI.zrI gautamasvAmIjI kANu ? bhagavAnanA prathama gaNaghara ! peAtAnI jamaNI bhujA jevA. evA zrI gautama gaNadhara pAse paNa bhagavAna micchAmiTTuDa devarAve che. AvuM tyAM ja mane ke jyAM vyakti ke sthAnanA pakSapAta nahi hotAM satyanA ja pakSapAta hoya. janadanane mAnya deva-gurU dhama nA ananyarAgI vyakti "paNa tattvanI prarUpaNA aMza mAtra viparItapaNe kare tevAne ca jainadarzane satyanA saMrakSaNanI buddhie nIDarapaNe mithyAtnI gaNI vakhADI kADhacA che. peAdazAla nAmanA parivrAjakane tattvajJAnanI viparIta prarUpaNAvaDe harAvI vijaya meLavanAra jaina sAdhune, tenA gurUe tenI khATI prazaMsA nahIM karatAM viparIta prarUpaNAnI mAphI nahi mAgavAthI saMgha mahAra sUko hatA. hakikta evI hatI ke : zrI vIraprabhunA nirvANa pachI cArasAne cummAlIsa varSe aMtara'jikA nAmanI nagarImAM vyaMtaranA catyamAM rahelA zrI gupta nAmanA AcAryane vAMDhavA mATe bIjA gAmathI AvatA evA temanA rAhugupta nAmanA ziSye vAdIe vagaDAvelA pAhanA dhvani sAMbhalIne peAte tenI sAthe vAda karavA jaNAvyuM. tathA te vAta gurUne AvIne kahI. pachI gurUe tene vAdInI vIMchI-sapaMdara-pariNI-DukarI-kAgaDI tathA zakunikA nAmanI vidyAne jItavA mATe mayUrI, saMkulI, khiDAlI, vyAghrI, sihI, ulaMkI tathA spenI nAmanI sAta vidyAe ApI; tathA bAkInA upadravAne haranArU Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 jaina darzanane karmavAda evuM eka rajoharaNa paNa ApyuM. pachI balazrI rAjAnI sabhAmAM piTAla nAmanA parivrAjakanI sAthe teNe vAda karavA mAMDyo. tyAM te parivrAjake jIva ajIva, tathA sukha duHkha rUpI be rAzinuM sthApana karyuM. tyAre rehagupta traNa jAtinA deva, traNa agni, traNa zakti, traNa svara, traNa loka, traNa pada, traNa puSkara, traNa brahma, traNa varNa traNa guNa traNa purUSa, traNa saMdhyA, traNa vacana tathA traNa purUSArtha vigerenA daSTAMtathI, jIva-ajIva ane najIva evI traNa rAzIe sthApI. pachI tenI vidyAone pitAnI vidyAothI chatI; tathA chevaTe vAdIe mukelI rAsathI vidyAne rajoharaNathI jItIne, mahotsavapUrvaka gurUpAse AvIne saghale. vRttAMta temane kahI saMbhaLAvyA, tyAre gurUe kahyuM ke he vatsa! te ThIka karyuM, paNa jIva-ajIva ane jIva ema traNa rAzinuM je sthApana karyuM te utsutra che. mATe have tyAM jaI mithyAdukRta deI Ava. tyAre teNe ahaMkAra lAvI kahyuM ke, evI rIte sabhAmAM prarUpIne have pAchuM tene apramANa kema karUM? pachI gurUe cha mAsa sudhI rAjasabhAmAM tenI sAthe vAda karIne, aMte kaI dukAnethI te "najIva" lAvavAnuM kahetAM te nahIM lAvavAthI, tathA cammAlIse praznothI tene harAvIne, aMte. ' Agraha nahIM choDavAthI tene saMgha bahAra karyo. A che * jainadarzananI pramANikatA ane yathArtha tatvanI gAdya dari jenadarzana kahe che ke amAruM te sAcuM nahIM, paNa sAcuM Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha 187 te amArUM. amArA kahyA pramANe cAle te mekSe jase ane anyanA kahevA pramANe cAlanArA mekSe nahI jAya ema nahIM, paraMtu sAcAne mAnanAra mekSe jase ane khATAne mAnanArA mekSe nahI jAya. sAcAne mAnanArA tarI jase ane jUThAne mAnanArA DUbI jase. amArA dananA virAdhI DUbI javAnA ane avirAdhI tarI javAnA e rUpe samyaktva ane mithyAtvanI vyAkhyA jainadarzanamAM nathI. amane mAne ke na mAneA paNa sAcA raste AveluM hAveA joie. je padArtho jevA rUpe che tevA rUpe mAnyatAvALA tarI jase, ane nahIM mAne. te taravAnA nahIM, vastu svarUpa jevuM heAya tevArUpe mAnavu te samyaktva ane tethI viparIta mAnavuM te mithyAtva. A be zabdomAM koIne vAMdhA ke jhagaDA na hAya. have jagatane sAcuM kakhula chatAM paNa sAcu ane jIhu' kahevu' kAne ? tenA niNayanI paNa jarUra rahe. tyAM jainadana kahe che ke "jJiLapannaIttatta." mahAvIre kahyu tethI sAcuM ane kapilAe kahyu tethI juThu ema nahI, paNa jinezvare kahyu te sAcu' ane anye kahyuM te jITuM. have jina keAne kahevA ? te te age vyAkhyA AgaLa vicArAI gaI che. e vyAkhyAnusAra lakSaNayukta hAya te jina, pachI nAmathI bhale "mahAvIra hAya, brahmA hoya ke viSNuhAya, paNa aDhAra dUSaN rahita te jina. ane te jinAe Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 jaina darzanane karmavAda sthApita je zAsana te jainazAsana. te zAsanane anusaranA-mAnya rAkhanAre-zirasAvadya svIkAranAre te jaina. A rIte samyaktvanI parIkSA te yathArtha tattvathI, yathArtha tatvanI parIkSA te taravanA prarUpakathI, tatvanA prarUpakanI parIkSA te rAgadveSAdi aDhAra dUSaNa rahita jIvanathI svIkAra-nAra je darzana teja jainadarzana che, AvA janadarzanane prApta karanAre manuSya kta janadarzanane pAmIne magarUbI banI anya mithyAtvI che ane huM samaktiI che e abhimAnI na bane. paraMtu jenadanamAM prarUpita tattvonusAra pite heya seya ane upAdeyanA vivekavALe che ke nahIM tenI ja sAvacetI rAkhe. Aje te mithyA mAnyatA karatAM mithyAtva nAmathI ghaNA bhaDake che. mithyA mAnyatA dharAvavAmAM potAne jeTaluM duHkha thatuM nathI tethI kaI gaNuM duHkha pitAne kaI sicyA tnI kahe temAM che. AtmAthI jIva te pitAne kaI mithyAtvI kahe ke samyakatvI kahe tene khyAla nahIM karatAM mArI kaI paNa mAnyatA mithyA te nahIM hoya ne ? atIndriya tattvonI mAnyatA jenA batAvela mArgathI svIkArI huM cAlI rahyo chuM te mArganA prarUpaka chadmastha hatA ke sarvajJa hatA? temanuM jIvana rAga-dveSAdi aDhAra dUSaNa rahita hatuM ke kaMI paNa dUSaNa sahita hatuM? A badhI vicAraNA, pUrvagraha cheDIne karanAra ja satyabhAgane apanAvI zake. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - prakRti baMdha 189 A badhI, satya mAnyatArUpa samyaktva ane asatya mAnyatArUpa mithyA-vanI parIkSAnI rIta che, paraMtu jainadarzana kahe che ke samyakUvane rekanAra te AtmAnI sAthe saMbaMdhita. thayela "darzana mehanIya karma ja che. darzana mehanIya karma traNa prakAre che. (1) samyatva mehanIya (2) mizra mohanIya ane (3) mithyAtva mohanIya. ahIM karma te mAtra mithyAtva mehanIya, te ja darzanamehanIya karma che. . paraMtu baMdhAyA pachI AtmAnA pariNAma vizeSane lIdhe tenA traNa bhAga paDI jAya che. (1) taddana alpa rasavALAM banI javAthI darzana mehanIyanAM dalike (karmaparamANuo) zuddha rUpe pravatI tattvacirUpa samyaktvamAM bAdhA nahIM pahoMcADatAM aticAra lagADavA puratuM ja nukasAna karanArAM hoya tyAre te samyakatva darzana ehanIya nAme oLakhAya che. (2) darzana mehanIyanAM dalike acuka bhAga, addhavizuddha banI yathArtha tattvanI rUcimAM jIvane nahIM rAgavALe ke nahIM ASavALo banAvavAnA svabhAvavALe banele heya, agara aradhuM samyagdarzana ke aradhuM mithyAdarzananuM vedana karAvavAnA svabhAvavALA bane te mizradazana mehanIya karma nAme oLakhAya che, (3) darzana mohinIya karmanAM je dalike mithyAtvanA - ja tIvra rasavALAM banI rahelAM hoya ane jenA udayathI Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 jaina darzanane karmavAda jIva AdhyAtmika dRSTie manAtA hitane ahita samaje ane ahitane hita samaje, yathArtha tattvanI rUcivAle na bane, te karma daline mithyAtva darzana mehanIya karma kahevAya che. anAdikALathI saMsAra paribhramaNamAM ekAda vakhata paNa samyakatva prApta na thayuM hoya tevA jIvone te phakta mithyAtva darzanamohanIya karma ja hAya. * te mithyAtva mohanIyanA dalimAMthI amukanI mizra mehanIyarUpe ane amukanI samyaktva mehanIyarUpe svabhAva prApti te, ekAda vakhata samyapha va prApta jIvamAM ja hAI zake che. darzana mohinIya karmadalikenA A traNa bhAgane -traNajja kahevAya che. mithyAtva darzana mohinIyanuM puMja taddana azuddha, mizradarzanamohanIyanuM puja addhazuddha ane samyakatva darzana mehanIyanuM puMja zuddha che. anAdi mithyAtvIne te azuddha puMjano ja udaya varte che. ane sattAgata dalike paNa mithyAtva mehanIyarUpe ja hoya che. mithyAtva mohanIya karmanA tIvra rasane jainazAstramAM kaThIna ane bhISaNa granthI (gAMTha) tarIke jaNAvela che. mithyAtvanA A tIvra rasane beDI nAkhI ekadama maMda pADI nAkhavAnA kAryane "granthIbheda" kahevAya che. granci bheda karavAmAM vartAtA AtmapariNamane jinaparibhASAe "pUrvana" kahevAya che. A granthibheda karyA sivAya samyakatva prApta thaI zakatuM nathI. granthibhedane cagya apUrva Atma sAmarthya teja AtmA karI zake ke je AtmAne Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 191 AyuSya karma sivAya zeSa sAtakarmonI ukRSTa sthitimAMthI darekanI sthiti mAtra eka keDArkeDi sAgaropama sthiti karatAM ochI rahe, ane bAkInI sthitine kSaya thaye heya. karmasthitinI AvA prakAranI laghutA karavAmAM prApta pariNAmane "yathApravRttakaraNa" kayuM kahevAya che. AvuM cApravRttikaraNa jIvane anAgapaNe thAya che. ane te paNa bhavacakramAM anaMtIvAra thAya che. yathApravRttikaraNa thavA chatAM paNa jyAM sudhI jIva Atma purUSArthane vikasIta karI asAdhAraNa sAmarthya dvArA durbheda durga (granthi)ne bhedavAmAM magna thato nathI tyAM sudhI bdhi bheda karavAmAM saphaLa thato nathI. ane anantIvAra nyi sudhI AvI granthibheda karyA vinA ja pAchaLa paDI jaI karmanI utkRSTa sthiti bAMdhavA mAMDe che. ema anaMtIvAra prApta cathApravRttakaraNa paikI chellA yathApravRttikaraNamAM jIvane jayAre kaSAya maMda paDe che, mekSaprApti sivAya tene kaI IcchA rahetI nathI, aMtaramAM dayAno saMcAra thAya che, ane teno saMsAra addhapudgala parAvartAthI vizeSa zeSa na hoya tyAre jIva, apUrva AtmapariNAma rUpI bhAllAsa prApta karI apUrva Atma sAmarthya dvArA granthibheda kare che. yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane have pachI kahevAtuM anivRttikaraNa e AtmAnI bhinnabhinna avasthAnAM pariNAma che. temAM yathApravRttikaraNa thatAM pahelAM tIvra mithyAtvane udaya hevA chatAM paNa eka aMtarmuhUrta sudhI aneka prakAranI Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - 192 jaina darzanane karmavAda apUrva vizuddhi prApta thAya che. eTale apUrva vizuddhine aMtamuhUrta kALa, tyArabAda karmasthitinI laghutA karavAne yathApravRtti karaNane aMtamuhUrta kALa, tyArabAda sthibheda. karavAnA pariNAmarUpa apUrva karaNane aMtamuhUrta kALa ane apUrvakaraNanA aMtarmuhUrta kALa bAda eka aMtamuhUrta kALa "anivRttikaraNane hoya che. A anivRttikaraNa rUpa pariNAmanA aMtamuhUrnA kALamAM granthibheda thayela hovA chatAM paNa mithyAtvane udaya te vate ja hoya che. paraMtu te sarAyanA AtmapariNAme dvArA te anivRtti karaNanA aMtarmuhUrta bAda bhegavavA gya udayamAM AvavAnAM mithyAtva mehanIya karmanAM daline evAM banAvI de che ke anivRtti karaNane kALa pUrNa thayA bAda eka aMtarmuhUrta kALa sudhI te dalike udayamAM vartI zakatAM nathI. ane sAMDasAmAM pakaDAyela sapanI jema upazAnta paDyAM rahe che. mithyAtva mohanIya karma dalikenI upazamatAnA A aMtarmuhurta kALamAM samyagudarzana guNanI pragaTatAthI jIva yathArtha zraddhA karI zake che. deva-gurU-dharmanI vAstavika oLakhANavALo thAya che, ane kilara mANigAruM tame sa nA ullasita bhAvavALa vatta che. tenA AtmAmAM zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstikatA pragaTe che. ane kartavya tarIke ratnatrayInI ArAdhanA ja Icche che. ahIMyAM mithyAtva mohanIya karma ane anaMtAnubaMdhI cAra kaSAnI upazamatAnA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha : . . . -- rA: : : : : - - - - - - 'ge ja samyapha prApti thaela hoI mAtra aMtarmuhUrta kALa sudhI ja TakI rahenAra A samyaktvane "upazama samyagdarzana" kahevAya che. mithyAtvamehanIyarUpa eka ja jAtanA darzana mehanIya karmanA prathama kahyA mujaba je traNa jja thAya che te A upazama samyagdarzananI bhAva vizuddhi vaDe ja thAya che. ane traNa puMja thatAmAM te upazama samyadarzananuM aMtarmuhUta puruM thaI gayA bAda traNa puMja rUpe thaela dazamohanAyanA zuddha pujane je udaya zarU thAya te tenAM (zuddha pujanAM) udayatti dalikane kSaya' te jAya ane te zuddha pujane bAkIne bhAga ane bAkInA be puMja (addhizuddha ane azuddha) upazamita heya. upazamita te puMjamAMthI te TAIme azuddha pujanA pradeze te addha pujamAM saMkramatA jAya ane addha pujanA pradezo zuddha pujamAM saMkramatA jAya. * evI rIte azuddha puMjamAMthI ane apaMjamAMthI pradeza saMkramamAM zuddha puMjamAM ekatra thatA jAya. ahI udaya to zuddhapuMjane hovAthI tattva rUcimAM khAsa aDacaNa rUpe thatAM nathI. A rIte darzana mehanIyanA zuddhapuMja (samyakatva mehanIya) rUpa dalikenA udaya samaye vatuM samyakatva kSapazama samyagdazana tarIke oLakhAya che. - A samyaktvane ekadhAre utkRSTa kALa 66 sAgare pama sudhI paNa hoI zake che. have kadAca upazama samakitane aMtarmuhUrvakALa pare thaye turata ja mizrapujanA daline 13 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - . . . .. . -194 jana darzanane karmavAda ' udaya zarU thAya te jIva aradhu samyagdarzana ane aradhuM mithyAtva ema mizrabhAvane anubhava kare che, tene mizra darzana kahevAya che. A mizradarzana te mAtra aMtarmuhUrta sudhI TakI rahI tyArabAda zuddhapuMjane udaya thAya te kSayapazama samakitanI ane azuddhapuMjane udaya zarU thAya te mithyAtvanI prApti thAya che. ' upazama samaktinA kALanI pUrNatAe zuddha ke addhazuddha pujanA daline udaya zarU nahIM thatAM azuddhapujanA daline udaya zarU thavAne hoya to prathama cha AvalikA pramANa TAIma sudhI phakta anaMtAnubaMdhi cAre kaSAmAMnA kaI eka krodhAdino udaya zarU thAya che. A cha AvalikA sudhI samyagu, mizra ke mithyAtva.dazAmAMthI eke dazA nahIM vartatAM kSIra khAdhela manuSyane kSIranAvamana TAIme vartatA kSIranA svAdanI mAphaka upazama samakitanA vamanathI vartAtI samyagdarzananA saheja svAdavALI dazA jIvane varte che. te TAIme tene sAMsvAdana darzana samyakatva kahevAya che. A sthiti te upazamasamyakatvathI paDavA TAIme ja prApta thAya che. cha AvalikA sudhI A pramANe sAsvAdana dazA TakI rahI, pachI jIva mithyAtva ja pAme che. kSApazamika samaktithI mithyAtve jatA jIvane sAsvAdanapaNuM hoI zakatuM ja nathI. anAdi mithyAtvI jIvane pahelavaheluM upazama samakita prApta karI tyAMthI mithyAtve jatAM agara upazama zreNithI paDatA jIvane upazamasamakitathI patita thaI mithyAte jatAM sAsvAdanapaNuM hoya che. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti dha 195 kSaye pazama samyagdarzana TAIme azuddha pujanAM dilakAnu saMkramaNa addha zuddhamAM ane azuddhanuM saMkramaNa zuddhapu jamAM thatAM thatAM tamAma blikA mAtra zuddha jarUpe ja saMkramAI jAya, ane zuddhapujanAM dRlikA udayamAM vattatAM vattatAM veDhAi te saMpUrNa kSaya pAmI jAya eTale ke dazana mAhunIyaka nA traNepu jonA dalikasamuha AtmAmAMthI milkula khalAsa thaI jAya te vakhate jAgI uThelA AtmAnA saMpUrNa samyagdarzanane sAyika samyagdarzana kahevAya che. A samyaktva koIpaNa TAIme kSaya nahI... pAmavAnA svabhAvavALu hAvAthI tenu nAma kSAyikasamyagdana che. . - * kSaye pazama samyaphUDsa TAIme mizra ke azuddha pujane eka paNa kaNa upazamamAM naheAya, ane zuddhapujana vedana eka samaya puratu ja zeSa hAya te TAime vattatA samyaktvane vaidaka samyakatva kahevAya che. - - ahI yApazamika samyaktvamAM darzana mAhanIya ka prakRtinA udaya tA che, paraMtu temAM zuddha mithyAtvanAM dRlikA (samyakatva mAhanIya) nAya hAvAthI yathA tattvanI zraddhAmAM AvaraNarUpe anatAM nathI. aupazamika samyaktvamAM darzanameAhanIya kama prakRtinA bilakula uDDaya nahi vakttatAM te karmAMnI sthiti, rAkhamAM bhArelA agninI jema upazAMta che. eTale te TAIme AtmAmAM danamohanIyakanu astittva teA che, mAtra vedarUpe nathI.. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 186 jaina darzanano karmavAda ( kSAyika samyakatvamAM te dalino sarvathA dhvasa che. eTale punaH tenA prAdurbhAvane sthAna nathI. - * kSayapazAmika samyakatvavALAne zuddha thayelAM darzana mohanIyanAM dalike (samyakatva mohanIya) azuddha thaI jevAne (mithyAtva mehanIyarUpe thavAne) ane aupazamika samyaphavALAne upazAMta dalike pragaTa thavAno bhaya rahe che. * ekavAra samyagdarzana guNa pragaTa thayA bAda jyAM sudhI "AtmAmAM e guNa kSAyika bhAve pragaTa na thAya tyAMsudhI prAyaH te guNane udaya ane esta, udaya ane asta ema paraMparA cAlyA kare che. Atmahita mATe anukuLa nimitta maLatAM AtmAmAM anukuLatA pragaTa thAya che, ane pratikuLa nimitta maLatAM pratikuLatA prApta thAya che. paraMtu A paristhiti prAya: tyAre ja bane che ke ekavAra paNa AtmAne nijAnaMdane anubhava thaI cUka. heya. tema chatAM "aMtamuhUrta mAtra paNa samyaktva guNa AtmAne sparzI jAya te te AtmA udaya ane astanI paraMpara anubhavatA paNa vadhumAM vadhu jainaparibhASAe addhapadagala parAvarta kALe te avazya mukti pAme che. saMsAracakamAM upazamasamakitanI prApti jIvane vadhumAM vadhu pAMca vakhata, kSayopazamasamyakatvanI prApti saMkhyAtA vakhata ane kSAyika samyaktvanI prApti eka ja vakhata thAya che. kAraNake eka vakhata prApta kSAyikane punaH abhAva thatuM ja nathI. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 1.97, jyAMsudhI kSAyika bhAvanuM samyaktva jIvamAM pragaTathatuM nathI tyAMsudhI viSacAnI vadhu paDatI lAlupatA hAya tA samyagdarzana vigere guNAnA lAMkhA samaya TakAva thatA nathI. IndriyAnA asayamathI eTale ke viSayAnI, tIvralAlupatAthI kaSAya bhAva pragaTa thAya che, kaSAya bhAvathI hiMsaka pariNAma pragaTa thAya che, ane tIvrahiMsaka bhAva pariNAmarUpa AtmadoSanA kAraNe prApta samyaktvanuM vamana thaI jAya che. dIveA pragaTa thayA bAda e dIvAnI nyAta na mujhAI jAya te mATe je kAca vigerenA sarakSaNanI jarUra che, teja pramANe AtmaguNanI pragaTa thayela nyAtane sajAga rAkhavA jIvanamAM sacama-tapa vigerenI ghaNI ghaNI jarUra che. kAraNa ke anatakALanI viSayaaAlupatA tapa ane sacama sivAya TaLatI nathI, e nakkI vAta che. eTale tape ane saMyamanu pAramArthika rahasya je kAIpaNa hAya tA viSayAnI lolupatAnA abhAva athavA madyatA che. ane tenA pariNAme ja AtmA kSAcikabhAve samyaktva prApta karI muktipadane vare che. AtmasvarUpArdine syAdvAdanI dRSTithI kharAkhara samajI zakavAnI zakti jIvamAM samatinI prAptithI ja pedA thAya che. AtmasvarUpane samajavAnI tIvra abhilASA hovA chatAM paNa samati prApti pUrve, Atmatattvane AMzika svarUpe ja samaje che. tevI AMzika . svarUpanI samajathI, anyaAMzika-satyavALuM daza na cAtAne viparIta lAgavAthI anyanA * Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 jaina darzanane kamavAda AMzika satyane jUThuM* mAne che. parantu * samakitanI prApti thayA bAda pratyeka darzananI AMzika satyatA je alaga alaga hatI, ane te AMzika satya svarUpe kahevAmAM je apekSA hatI te sa apekSAone lakSyamAM laI, sarva zika satyatAnI zRMkhalAnA samanvaya karI, syAdvAda STithI parIkSA karavAnI buddhi pedA thavAthI te AtmasvarUpAdi tattvajJAnane yathArtha rUpathI samajI zake che, te AMzika satyatA alaga thaDI hoya tyAM sudhI te mAnyatAmAM mithyAtva che, ane te pratyeka satyatAnA samanvaya thAya arthAt samanvayapUrvaka tene vicAra karAya te samakita che. e pramANe sati guNathI AtmasvarUpa yathArtha rItie samajIne zuddha AtmasvarUpa kevu hAya ? te zuddhatAne malina karavAvALA karmonA AtmAnI sAthe kevA svarUpe, kevA prakAre sabadha thayA che? ane OM ... te sabadhathI mukta banI zuddha AtmasvaMrUpa, AtmasAMkSAtkAra karavAne mATe kevA AcArAnA'pAlanapUvaka jIvanacarcA manAvavI jarUrI che, te sarva vAttAne AtmA, satya rUpathI samajIne ucita pravRttimAM pravarttana karavA mATe udyamavata ane che. ka 8 -' samyaktva rasanA svAda alaukika che, "Atmika che; te AtmAnA'ana taguNAnA aMza che. arthAt samakti rasane prApta karavAvALAne - laukika paudgalika padArthomAM AnadanA 'anubhava na thAya te svabhAvika che. kSayApazama samyaktvamAM jIvane kayAreka kayAreka vyavahAra prasa MgamAM te ' J '1 ~!~ { -- 1 ' " Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baU - - _ - - - - - 1991 khyAla bhUlAI jAya che, paraMtu jAgRti turata ja AvI jAya che. * * * * . " chI upazama samyakatvamAM aMtamuhUrta sudhI jIva dehabhimAnathI alaga banI AtmatimAM ja lIna manavALo banI rahe che. kSAyika samyakatva mAM AtmatinuM jJAna sthAyI banI jaI, cAhe teTalA vyavahAra prapaMcanI sAlamAM yA viSama prasaMgamAM paNa "huM to zuddha Atmati ja chuM e khyAla pUrvaka, jIvane zarIramAM AtmabhAna nahIM rahetAM AtmAmAM ja akhaMDa AtmabhAna rahe che. ' . samyaktva AtmA : guNa ane guNIpratye prazasta rAgI banI rahe che. paraMtu avaguNI ( mithyAtvI). pratye banatA nathI. kAraNa ke te samaje che ke dveSa na karAya e samyaktvanuM rahasya che.' ' . . . . . . ', pitAnA AtmAmAM semya che ke nahi, tene nizcaya karavA mATe sUryAbhasarakhA de ke je traNa-jJAnane dhAraNa karanAre che, te paNa prabhune pUche che, te sAmAnya mANase paNa pitAnA samyakatvane kAryadvArA nirNaya kare joIe. samyaktrI AtmA te vicAre che ke kodhAdikaSAye saMsAramAM bhaTakavanAra che. . , - - .. . - te kaI paNa rIte mAro AtmAmAMthI dUra thai je mArA A AtmAnI mukti thAya. arthAta AtmAnuM zuddha svarUpa prApta thaI zake. A rIte karela citavanano pariNAme kemana, mAyA ane lebha e cAra kaSAne - t : " Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200, jaina darzananA phavAda ghaNA ja maM-pAtaLA karI de che, athavA kSamA, namratA, - saralatA ane satASa e cAra guNamAM tene pheravI nAkhe che. atabhAvathI samyaktvI AtmA, aparAdhInuM paNa pratikULa ciMtave nahI, ane mAnI sAdhanAmAM game tevA vighnA Ave tApaNa tene parama zAMtithI sahana kare. A rItanA AtmAmAM vattatA upazama bhAva te samyaktvanuM pahela". lakSaNa che. upazama bhAvarUpa A pahelA lakSaNanI prAptithI samyaktvIjIva kAI nirdoSa jIvane satAvatA ke du:khI karatA nathI. vaLI agAu keAI e peAtAnA aparAdha karyAM hoya te khAkhatanu ekavAra ApasamAM samAdhAna ii nAkhyA bAda tenA manamAM "kha rAkhI avasara maLatAM tenuM purU karavAne te pravRtti karatA nathI. vaLI peAtAnA samadhamAM aparAdha karanAra aparAdhI pratye samyaktvI AtmAnI teA e ja buddhi varte che ke, A manuSya dvArA thayela mArUM amuka nuksAna te mArA peAtAnA ja pragaTa ke gupta, yA jANatAM ke ajAchatAM karela kama nu phaLa che. A manuSya teA nimitta mAtrache. kareluM te! mArU peAtAnu ja hAI te koI paNa prakAre udayamAM AvI mAre bhAgavavAnuM te hatuM ja hatA te ka A manuSya dvArA mAre bhAgavAyuM temAM khATu' zuM thayuM ? mArI AtmajAgRttimAM A kama atyAre udaya AvavAthI pharI navA baMdha na thAya tevI jAgRti mane rahI zakI che. mATe A aparAdhI eka rIte mArA upakArI paNa che. 7 4 * ' Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha . - --- - -- - AvA vicAra karI pitAnA aparAdhInuM viparIta ciMtavato nathI. ane pitAnA karmane badale samajI ane tyAM sudhI tenuM bhaluM ja kare che. * : ahIM samajavuM khAsa jarUrI che ke "aparAdhInuM paNa buruM na ciMtavavuM" eTale pitAno bacAva paNa na kare ane keI ghara lUMTI jAya, mArI jAya, sagAM kuTuMbIene mArI jAya, nukasAna karI jAya, vigere thAya te paNa joyA karavuM, ema kahevAno Azaya nathI. : * pite je vyavahAramAM beThe che, te vyavahAra pUratI badhI kALajI rAkhavI. ane pitAne tathA pitAnI nizrAe rahelA manuSyane pUrate bacAva kare. bacAva karatI vakhate jevA saMge upasthita thayA hoya tevI pravRtti paNa karI levI. A vakhate teNe potAne dharma eTale dhotAne mAthe AvelI pharaja te jarA paNa cUkavI nahiM. te pharaja nahi bAve te tenA dhana, mAla ane vyavahArane nAza thaze. ane te sAthe tenA hadayamAM gupta asahya vedanA thaze, vividha prakAranA vicAranI ghaTamALa utpanna thaze. sagAM, dhana, mAla, vigerene nAza thavAthI loka taraphathI phiTakAra thaze ke jene laIne anicchAe caMNa tene pravRtti karavI paDaze. kadAca pravRtti nahi kare te tenI potAnI pharaja nahi bajAvavAnA badalAmAM tenA hRdayamAM kheda, khinnatA, Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 - jaina darzanane karmavAda becenI, pazcAtApa, lAja' ane azAMti vAraMvAra haMDyA karaze. eTale pitAnA bacAva mATe aparAdhIone zikSA ApavA kaho ke pitAne tathA pitAnA Azritono bacAva karavAne kahe, te mATe tene prayatna karavo paDe tyAMsudhI te samyakdaSTi potAnI hada jarA paNa ullaMghate nathI, ema mAnavAmAM jarA paNa aDacaNa nathI. AvI ja rIte deva, gurUnA avarNavAda kaI bolatuM hoya ke dharmanAM amuka sAdhanane keI nAza karatuM hoya, sAdhu saMtane kaI taraphathI harakata thatI hoya, dharmanAM sthAne devamaMdire, Adine keI nAza karatuM hoya, pitAnA vaidhamI baMdhuone vinAaparAdhe keIe vipattimAM sapaDAvyA hoya te temAMthI te te vastuone ke manuSyane bacAva karavA ane tene mATe koI vizeSa pravRtti karavI paDe to te pravRtti paNa karavI, te samyagdaSTine bhUSaNa rUpe thAya che. paNa dUSaNa rUpe nathI - - * AmAM pitAnI zaktine vicAra jarUra karavuM. pitAnI zaktivALuM te kArya jaNAya, pitAnI pharajavALuM kArya samajAya che te kAryamAM pitAnI zakti nahi chupAvatAM banatI. pravRtti karavI. AvAM kAryamAM upazama guNane AgaLa dharI, zaktivAna manuSya te kAryanI upekSA kare che te te samyatiSTane duSita kare che. pitAnI pharaja nahi bajAvavAthI te AtmA dharmamAMthI patita thAya che. AtmamArgamAM pravRtti karatAM tene kadI vijya Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . prakRti baMdha maLato nathI. tenuM kAraNa e che ke dareka bhUmikAmAM te bhUmikAne lAyakanAM kArya karyA pachI ja AgaLanI bhUmikAmAM praveza karI zakAya che. A semyagdaSTinI bhUmikAmAM, te pitAnA Azrita mAtA, pitA, patnI, putra putrI, bahena, kuTuMba tathA svadharmabaMdhuo, zramaNa saMgha, ane dharmasthAne vigerenI sAra saMbhALa rAkhavI, tene nibhAva kare, temane AgaLa. vadhAravA vigere sarvajatanI jokhamadArI tathA pharaja samya-- dRSTi jIvane mAthe che. eTale te te, pAtranI gyatAnA pramANamAM-jarUrIyAtanA pramANamAM te sarvanI sevA karavI eTale samyagdaSTi e anukuLa upazama kare joIe paNa pratikuLa upazama nahi kare. pratikuLa, upazamana tenekahe che ke, jenuM varNana upara kahyuM teonA bacAva mATe upekSA karavI, te. sarvane ke temAMthI kedane saMhAra thate je... che, paraMtu A pratikuLa upazama, samyagdaSTi jIve nahi karavuM joIe. pitAnI pharaja bajAvavAmAM , te upazamane eka bAju mUkI paDe che. paNa mUkI daI Azritone bacAva karavAne mArga dekhIte te viparIta, lAge che, paNa A bhUmikAvALAne mATe te viparIta nathI. i . - ' te te A kArya karavAthI ja AgaMLa vadhI zakeze. A kArya karatAM tenuM azubha karma ochuM thaze. kAraNa ke mAM svArtha nathI, juThuM abhimAna nathI. burI AzA nathI.. niraparAdhInuM rakSaNa che, Azritone bacAva che, dharmanuM Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = == = == == 204 jaina darzanane karmavAda gaurava che, ane pitAnI bhUmikAnuM kartavya che. A sevAnI -bhUmikA uladhyA pachIthI ja A mAMhelI amuka pharajomAMthI te mukta thAya che. jema AgaLa vadhe che tema nIcenI pharaja chUTatI jAya che. ane uparanI pharaje vadhatI jAya che. -tenA pramANamAM tene adhikAra, jJAnabaLa, AtmabaLa vigere paNa vadhatAM jAya che. - ahIM keI zaMkA karaze ke, jema Apati samaye pitAnA saMbaMdhamAM samyagdaSTi jIva vicAra kare che ke A Apati te mArA aparAdhanuM phaLa che, tema ahiM paNa vicAra kare ke pitAnA Azritone prApta Apati te temanA aparAdhanuM pheLa che, A dvArA te bhagave che, mATe temane bacAve zA mATe karavuM joIe? temane temanA karmanuM phaLa bhegavavA devuM joIe, te bhegavatAM temanuM karma ochuM thaze. - Ane uttara e che ke, vAta te sAcI che, paNa je e pramANe upekSA karavAmAM Ave te dayA, karUNA, lAgaNI, paropakAra vagere badhuM uDI jAya che. ane AvAM papakArI kAryo dvArA jImAM karUNA kemeLatA, nisvArthatA, niSkAmata, vigere guNe je sAdhakamAM pragaTa thAya che te badhA aTakI jAya che. jenA upara papakAra karavAmAM Ave che teone te temanA karmane badale hamaNAM nahi to AgaLa paNuM bhegavA ja paDaze. paraMtu AvA pApakAra karavAthI -khare phAyade te te papakAra karanArane ja thAya che. tenI aMta:karaNanI vRttio nirmaLa thAya che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha tenu AtmikamaLa ahAra Ave che. A nimittodvArA kharI rIte pApakAra karanAra ja AgaLa vadhe che, chatAM paNa A paropakArI kA dekhI sAmemAM manuSya paNa peAtAnI' bhUlA sudhAre che. peAte paropakAra karavA bahAra Ave che, tevA guNA potAnAmAM khIlave che. eTale te paNa peAtAnA upara karatA parApakArane laI tevI pravRtti karI AgaLa vadhe che.. A rIte vyavahAramArga jaLavAI rahe che. A AzritAne vipattimAM paDelAM joI ne tenI upekSA karavAthI eka jAtanI niyatA, niSThuratA peAtAnAmAM vRddhi pAme che. mATe te na thavA devA mATe paNa pAte madadagAra thavAnI jarUra che.. 205 ' vaLI je AkRtamAM sapaDAelA manuSyA che, te ema vicAra kare ke A amArAM karmanA badalA che, ane te amAre bhAgavaveA-ja paDaze ema jANI te samabhAve sahana' kare te tene te phAyaDhA karyAM che, paNa upekSA karanArane te phAyado nathI ja. teNe te pAtAnI lAgaNIone zaktinA vyaya karIne anyane kheMce te khacAvavAM. eTaluM yAda rAkhavu. joI e ke, jAgRtti pUrvaka macAvavA ke madada karavA. prayatna karavA. - tethI kadAca te kAryamAM vijaya na maLe tApaNuM. manamAM` kheda na thAya. athavA temAM vijaya maLavAthI leAke tenI prazasA kare teA abhimAna paNuM na thAya. jo abhimAna ke kheda thAya te jarUra samajavuM ke tenI pravRtti A kAmamAM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jaina darzananA kama vAda Atma jAgRtipU thaI nathI. A sava kahevA uparathI " phalitAtha e thayo ke, peAtAnI pharaja, khajAvatI vakhate upazamanA Azraya leveza nahi, paNa peAtAne mAthe tevA prasage AvI paDyA hAya te te sahana karavA ane te seATImAMthI * pasAra thavA, tathA AtmajJAnanA mArgamAM AgaLa vadhavA mATe upazane Azrama karavA. r * ' have samyakRtvanuM bIjuM lakSaNa " savega" che. samyaktvI jInna, meAkSa sivAya khIjI kaI cIjanI "aMkhanA ke prArthanA na kare. vrata-tapa vigere kevaLa meAkSanI cchiAe ja kare. meAkSanI IcchA paNa advitiya ja hAya, mAkSa sivAya badhI laganI chUTI jAya tyAre ja meAkSanI IcchAne advitIya kahevAya. meAkSanI paNa IcchA, ane meAkSanI ja icchiA, e khannemAM phera che. meAkSanI paNa cchiA che, temAM meAkSanI IcchA teA cheja, paNa sAthe sAthe iMdra-cakravattinAM sukhAdi bhautika sukhanI IcchA paNa vattI rahI che. jyAre mAkSanI ja IcchAmAM tA koIpaNa bhautika sukhanI IcchA che ja nahi. eka puddagalaparAvattazeSa sasAramAM tA meAkSa paNa joIe che, e bhAvanA vartetI hoya che. bhAvanA teA a puddagala parAvartta zeSa sa'sArakALamAM ja thAya. nArakI ane tiya "ca gatithI te udvega mithyAtvIne paNa che, 'para'tu sAthe sAthe devati ane manuSyagati pratye udvega te samyakRtvIne ja hAya. kAraNa ke samyaktrI te eja samaje ke cAre '' paraMtu meAkSa ja joI e che e ' Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "prakRti adha 207 gati te puTTugdhane Adhina heAvAthI gulAmagIrIvALI che, ane svAdhinagati tA phakta meAkSagatija che. TuMkamAM pudgalajanya kaIrpaNu suMkhanI spRhArahita ja samyagdaSTi AtmA haiAya. upAdhyAya zrI yazeAvijayajI mahArAje samakitanI sajjhAyamAM kahyu che ke-- suranara sukha je duHkha karI lekhave, vache ziva sukha eka; A pramANe mekSanI rUci ane sasAranI arUcirUpa sa Mvega " te sabhyazrvanuM' bIjuM lakSaNa che. .. '' samyaktvI jIva sa'sArane kedakhAnu mAne, tenAthI udAsIna ane, saMsAra pratye udAsInatA--bhavathI udAsInatA-janmamaragunI udAsInatA.A rIte udAsIna khanI sa'sArathI chuTavAnI IcchA, kare, ane bhavapAzathI cheDAvanAra sadguNIne zaraNe javAnI prakhalajijJAsA je varte te niveda" nAmeM trIjuM" lakSaNa che. 1 bhavapAsathI virakatatA ane Atmadharmanu zaraNu A e pramala sAdhaneAnI madadathI ja ajJAnanA nAza sAthI svarUpa" sthiti meLavavAnI hAI, samyaktvI jIvAmAM A " niveda" guNanI ghaNI jarUrIyAta che. 1 du:khI prANione viSe pakSapAta vinA duHkha dUra karavAnI IcchA te anukapA che. jemajema manuSya paramArthanA mArgamAM AgaLa vadhatA jAya che, tema tema tenu hRdaya ' // % Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jaina darzanane karmavAda vizeSane vizeSa Adra banatuM jAya che. jagatamAM vividha zarIrane dhAraNa karanAra aneka prakAranA prANisamuha che. sUkSmamAM sUkSma prANine duHkha pasaMda nathI. eTale nAnA ke maTA zarIradhArI tamAma pratye samyaphavI AtmAnA hRdayamAM dayAne jhare vahyA ja kare che.. jagatanI je, cIjamAM jIvanuM astitva hoya te sajIva cIja pachI bhale temAM ekalI sparza jANavAnI tAkAtavALo jIva haya, sparza ane rasa jANavAnI tAkAtavALe jIva hoya, sparasa ane gaMdhane jANavAnI tAkAtavALe jIve hAya, sparza-rasa-gatha ane rUpane jANavAnA sAmarthya vALa jIve hiya, sparza--rasa gaMdharUpa ane zabdane samajavAnA sAmacyavALa hoya, e pAMce idri sAthe vicAra zaktine dhAraNa karanAre prANi hoya, cAhe te manuSya hoya ke jAnavara hoya, paNa te sarve pratye anukaMpA dhAraNa karavAvALA hoya teja samyakatvI che. pRthvI-pANI-agni-vAyu-vanaspati ane trasa (be iMdriyathI paMcendriya sudhInA jIvIe chae - kAnI mAnyatAne dhAraNa karanArAo ja samyakatvI che, ane teo ja anukaMpA pALI zake che. cAhe gIrizuphAmAM ke bhUgarbhamAM rahI samAdhi lagAvanAre paNa bhUtanA bhede, bhUtanuM svarUpa vigerenA khyAlarahita hoya te saMpUrNa anupa kevI rIte pALI zake ? 1. pitAnA bhaMga ke upabhegamAM AvatI cIjo paikI kaI cIjane bhegapabhoga, zakayaanukaMpAne vedhaka che ?, tenI pUrI samajaNa paNa jene nathI tevA AtmAo, kadAca Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha : 209 zarIrAdi aneka pratikuLatAone sahana karavAvALA hAyachatAM, sajIva ane nirjIvatAnA saMpUrNa khyAla rahita hoya arthAta ochI samajavALA hAya, athavA tevuM jJAna prApta karavAmAM upekSA vRttivALA hAya, agara sarvajJa bhagavAnee prarUpela saMjIva vastuomAM lezamAtra paNa azraddhAvALA hoya te tevAo saMpUrNa anukaMpA pALI zaktA ja nathI. sAcI anukaMpA buddhivALAoe te sUkSma yA sthUla prANimAtranuM svarUpa samajavuM joIe. muDIdArane ja rakSaNa ApanAruM rAjya jema nyAyI na gaNAya tevI rI che saMpUrNa idviyazakti dhAraNa karanAra prANi pratye ja anukaMpAvALA banI, juna iMdriyazakti dhAraNa karanAra prANi pratye upekSA karanAra vAstavika anukaMpAvALe kahI zakAya ja nahi. . vaLI anya jIva pratye anukaMpA buddhi rAkhanAra mANasa, manuSya pratye dayAhIna bane, koI manuSyane duHkhI dekhI tenuM hRdaya na dave, yathAzakti tenuM duHkha dUra karavA taiyAra na thAya, svazakti na hoya te anya dvArA paNa duHkhIne, duHkhane dUra karAvavAnI keziSa na kare, pite vyApArI hoya te vizvAsu gharAkane chetaravAnI buddhi rAkhe, DaoNkaTara ke vakIla hoya te dadI ane asIlane Arthika saMgeno khyAla nahiM karatAM svAsvArthanI piSaNatAnuM ja mukhya lakSa rAkhe, sarakArI nokarIyAta ke koI moTA hoddA upara. rahela amaladAra sarakArI pagAra khAvA chatAM lAMca-rUzvata lIdhA vinA kAma na kare, prajA upara asahya kara nAkhe, 14 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - --- -- - 210 jaina darzanane karmavAda AvA badhA manuSya anukaMpAhIna je kahevAya che. AvA manuSya potAnI yaza-kIrti khAtara game tevAM lAMbAM bhASaNe karato hoya, thoDuM ghaNuM lokahita karatA hoya ke anya jIvane dubhAvI prApta karela paisAne keI janahitArthe keanya samAge cheDe ghaNe vyaya karatA hoya to paNa vAstavika rIte teo anukapAvALA kahI zakAya ja nahi. sAcA dayALa manuSya te nAtajAtanA taphAvata vinA pitAnI dayALuvRttine sarvatra mAga ApI, lekenAM dukhe dura karavA mATe pitanI zaktine teo jarA paNa chupAvatA nathI. eTaluM ja nahi paNa Ane madada ApuM ane Ane madada na ApuM e pakSapAta jarA paNa teone hote nathI. teone zakti anusAra sarvane madada ApatA ja rahe che. 1- : bIjAnAM dukha joIne ja tenuM hRdaya raDI uThaze. anyane sukhI joIne ja te AnaMda mANaze. kAraNake tene sarvemAM AtmA--ja dekhAya che. tene dehabhAna uDI gayeluM hoya che. sarvatra, pavitra prema-premane prema ja tene hoya che. 'anukaMpA be prakAranI che. dravya anukaMpA ane bhAva anukaMpA. dravyaanukaMpAthI te duHkhI jAne madada kare che.' sAthe sAthe bhAvaanukaMpAne te prasaMge ajamAve jAya che. AtmabhAna bhUlelA ane ajJAna aMdhakAramAM bhUlA paDI gothAM khAnArA jIvone AtmabhAna karAvavuM, satya samajAvavuM, suraste caDAvavA te bhAvaanukaMpA che. AtmA eja satya che. tenA mULa sattAgaMrta svabhAva Anada svarUpa che. tene pragaTa Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAte Ava- - - - - - - - - - - - - - - - 31 - kare teje satyano mArga che. A mArga tarapha jene vALavA e ja bhAva apA che. pipIone dekhI pApIno tiraskAra nahi karatAM pApe pratye tiraskAra have joIe. pApIne dekhIne to hRdaya dravita thavuM joIe ke A bicArAne ajJAnatAnI bhAve bimArI che. tenI ajJAnatAnI bimArI haTAvavA mATe mAre keziSa karI tene samArge lAvavAnI keziSa karavI joIe, ane pote keziSa karatAM chatAM paNa te viparIta mArgane tyAga na kare te te mANasanI tevI bhAvitavyatA ja samajI tenA pratye mAdhyastha bhAvavALo pite ane. samyagadarzanavALAM jIva to zakti anusAra A banne prakAre anukaMpA karatuM ja rahe che. anukaMpA vinA to nirveda ane zAti nakAmAM che. * have zama-saMga-nirveda ane anukaMpAnA pAlanane pUrNa AdhAra te AstiktA upara ja che. AstiktA na heya te pUvona cAra-lasaNanI pUrI samaja paNa na pAme.. samyaktvanuM mukhya lakSaNa" te AstiktA che. jethI A AstitA lakSaNa te semyagadRSTimAM hovuM ja joIe. A na hoya te badhuM nakAmuM. 'je aMtmAe rAgadveSane sarvathA jItyA che, evA vItarAga, tAraka, tIrthanA sthApaka che. zrI jinezvare je kahela che te sAcuM, te ja zaMkA vinAnuM ema mAnavuM te sikyo che. AsthA, zraddhA, khAtrI, pratIti; nizcaya, dRDhatA, AstiktA vigere ekAMI" nAme che. zrI mahAvIra Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 jaina darzananA kuvAda jina hatA. e jina na heAta te! ApaNe emane na mAnata. ApaNe nAmanA pUjArI nathI, paNa jeemAM jinapaNu hoya tenA pUjArI chIe. jeoe kamanA tamAma kacaro khAlI karI, anaMtajJAna ane anata darzanAdi nijasvarUpa prApta karyuM, tenu kahevu te badhu e sAcu, jarApaNa zaMkA vinAnu AvI mAnyatAdvArA peAtAnA zuddha AtmAnA anubhava karavA enuM nAma Astikya, 6. uparAsta pAMca lakSaNA hAya te jagatamAM jaina pazu atAvI zakAya. sahavAsamAM AvanAra upara chApa pADI zakAya. A eka-eka lakSaNa evu` che ke sa`sAra paribhramaNanA adhA hetuonu` mAtra A pAMca lakSaNAthI ja kha'Dana thaI jAya che. upazamathI kAyAnuM, savegavaDe sa'sAranA sukhAnuM, nivedathI sasAratu, anukapA vaDe nirdayatAnuM, ane Astikya vaDe nAstiktAnu khaMDana thaI jAya che. + A upazamAdi pAMca lakSaNA jenI aMdara hAya che tenAmAM parAkSa evu samyakRtva paNa sArI rIte jANI zakAya che. parama zAMtinA icchuka manuSyAe A pAMca guNAne pragaTa karavA dvArA darzanamAhanIya kane haTAvavA te te prakAre prayatna karatA rahevu joI e, have mAhanIya kanA cAritra mAhanIya nAmanA khIjA bheda aMge vicArIe, svasvabhAvamAM ramaNa karavA rUpa zuddha cAritranu` rAdhaka, nahi ramaNa karavA ceAgya parabhAvamAM AtmAne ramaNa karAvanAra arthAt jenAthI AtmAne dunyavI brAniSTha padArtho Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha . 213 tarapha mitra ke zatrubhAva varte, svIkAra ke tyAgane bhAva jAge, te karmane cAritramohanIyakarma kahevAya che. te te cAritramohanIyakarma 16 kaSAya ane nava nekaSAya vaDe karIne pacavIsa prakAranuM che. ahIM kaSa eTale saMsAra, ane Aya eTale lAbha, je apAve te kaSAya. arthAta sAMsArika bhAva apAve te kaSAya. A kaSAye kSamA, saralatA, namratA ane nirlobhatA (anAzakti) bhAvone DhAMkI daI dhAdika bhAvanuM vedana karAve che. * kaSAya mukhya cAra prakAre che. * * - kedha-kajIye, IrSyA, paraspara matsara, eda, uSa, haiyAne ukaLATa, rIsALapaNuM, baLApa e vagere dvAra keAIne tiraskAra karavo, Thapake Apo, sAthe na rahI zakavuM, sAmAnA upakArane visarI ja, bIjAnI sAthe samAnabhAve nahiM vartavuM, vagere ghaNuM 'lAgaNIone dhamAM samAveza thAya che. AtmAmAM evI lAgaNIo utpanna karAvavAvALuM kamase kSamA samyaphacAritrA ke dhakSAya mehanIyarma kahevAya che. . mAna-ahaMtA (jAtyAdimada), bIjAonI halakAI pitAnI prazaMsA, bIjAone parAbhava, paranI niMdA, bIjAo pratye asabhAva uparAMta bIjAne vagovavA, keIna upakAra na kare, akkaDapaNuM, avinaya kara, bIjAnA guNene Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - 214 ' jaina darzana karmavAda 'DhAMkavA, pitAnI meTAInI lAgaNI, vIgerene mAnamAM samA veza thAya che. AtmAmAM AvI mAnanI lAgaNIo utpanna "karAvavAvALuM kema te namratA sammacAritrAvaraNa mAna. kapAya mehanIya karma kahevAya che. " mAyA-vakratA, guptapApAcaraNa, kuDa, kapaTa, bIjAne ThagavA, hRdayanA bhAvane chupAva, pitAnA svArtha mATe gAMDAmAM gaNavuM-mUkhanI ceSTA karavI, gupta AcaraNa, vaka buddhi, vizvAsaghAta, bahAra dekhAva kRtrima karo, bIjAne ThagavAnI yuktio karavI, bIjA upara tarApa mAravAne. prapaMca karavo, zabdanI mIThAsa rAkhI viparIta varnona karavuM vIgerene mAyAmAM samAveza thAya che. AtmAmAM AvI mAyAnI lAgaNIo utpanna karAvavAvALuM karma te saralatA samyapha cAritrAvaraNa mAyAkaSAya mehanIya karma kahevAya che. - lobha-ekaThuM karavAne svabhAva, kaThoratA, atimamatA, kRpaNutA, chatI sAmagrIe bhUkhyA rahevuM, maLelI vastu sAcavI rAkhavA khUba mathavuM, traNe lekanI vastu pitAne maLI jAya te sAruM ema IcchavuM, bhaviSyamAM meLavavAnI IcchA, vagere lebhanAM rUpa che. AtmAmAM AvI tebhanI lAgaNIo utpanna karAvavAvALuM karma te anAzakti samyaka cAritrAvaraNa bhakaSAyaehanIya karma kahevAya che. * ahIM kaSAya cAra gaNyA, paraMtu krodha, mAna, mAyA, ane lebha e dareka AtmAne eka sarakhA hotA nathI. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 prakRti baMdha Ine tIvra hoya che, keIne maMda hoya che, keIne ghaNe TAIma TakI rahe che, keIne cheDe TAIma rahe che, eTale tIvra ane mandAdirUpe asaMkhyAta bhede te krodhAdi cAre thAya che. paraMtu te lakSamAM na AvI zake mATe te krodhAdi darekane skula cAra bhede zAstramAM batAvyA che. . 1. anantAnubaMdhI-anaMtakALa anaMtabha sudhI -saMsAranI paraMparA cAle te anubaMdha dharAvatA je tIvatara kaSAya te anantAnubaMdhI kaSAya che. bhayaMkaramAM bhayaMkara keTinA, maraNa sudhI TakI rahevAvALA, bIjA janmamAM paNa sAthe javAvALA, samajAvaTathI paNa zAMta na karI zakAya evA, pazcAtApathI rahita, narakagatinA kAraNabhUta ane samyakatvane ghAta karanArA te anantAnubaMdhI kaSA che. je ke samyagdarzanaguNanuM AvaraNa karanAra te mithyAtva mehanIya karma che, paraMtu temAM sahAyaka anaMtAnubaMdhI kevA che. te samyagdarzanamAM sahAyaka AcaraNane karavA detA nathI. mATe te cAritrAvaraNaya-hevA chatAM samyakatvanA ghAtaka paNa kahevAya che, upazama-kSapazama ane kSAyika samyaktvanI prApti phakta darzanamohanIya karmanI traNa prakaenA ja upazama-kSapazama ke kSayathI rahetI nathI, paraMtu darzanamohanIya karmanI traNa prakRtio ane anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAthuM tathA lebha e sAte prakRtienA upazama- kSapazama ke kSayathI hiya che. upazAMta thayela mithyAtva pharIthI udayamAM AvavA TAIme, mahelAto anatAnubaMdhI Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 jaina darzanane karmavAda kaSAye udayamAM Ave che. mATe ja anaMtAnubaMdhI kaSAye te samyatvanA ghAtaka che.' - 2.apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyonA-samyagdarzana prApta thavA chatAM "a" eTale alpa paNa, pratyAkhyAna eTale cAritranuM AvaraNa kare tevA kaSA te apratyAkhyAnIya kaSAya kahevAya che. anaMtAnubaMdhIya vinA apratyAkhAnIya heya te samyakatva te thavA de che, paraMtu lezamAtra paNa tyAga na thavA de. te eka varSa paryata AtmAmAM rahevAvALA, dezavi. ratine ghAta karanAra ane tiryaMcagatinA kAraNabhUta che. anaMtAnubaMdhInI apekSAe A kaSA maMda che. 3. pratyAkhyAnAvaraNa kaSA-hiMsAdi pApa vyApAranA sarvathA tyAga karavArUpa pratyAkhyAnane . ( sarvavirati paNAne) je kaSAya Avare, te pratyAkhAnIyakaSAya kahevAya che. A kaSAyamAM koi vigerenI lAgaNI atI tIvratAvALI nahiM hovAthI bahutIvratAvALAM navAM karma tenAthI badhAMtAM nathI. AmAM sAcI samajaNa ane kaMIka tyAga hoya che, paraMtu sarvathA tyAga jIvane karavA detA nathI. eTale te sarvaviratinAghAtaka, manuSyagatinA kAraNe bhUta ane cAramAsaparyata-rahevAvALA che. 4. saMjavalana -A kaSAya, samyakUcAritranuM bahu ja ochAmAM ochuM AvaraNa kare che. cAritravALA sAdhune paNu pariSahAdi prApta thavAthI kaMIka kaSAyayukta kare che paraMtu tenAthI AtmAne UMDuM ja nukasAna thAya che. java Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha 217 - lana kaSAyathI adhAtAM kasanI tIvratA te ochAmAM ochI aMdhAya che. A kaSAya te yathAkhyAtacAritrane ghAta karanAra, paMdara divasa rahevAvALA ane devagatinA kAraNa bhUta che. A pramANe cAra prakAranA krodha, cAra prakAraneA mAna, cAra prakAranI mAyA ane cAra prakAranA lAbha gaNatAM 16 prakAra kaSAyanA thAya che. temAM yAvajrajIvapa'ta, eka varasa pa''ta, cAra mAsa paryaMta ane pardara divasa- pata naisthitinuM je kathana che te kaSAyeAnI tIvratA maMdatA khatAvavA mATe sthUla vyavahAra nayane AzrayI che. kemake pratyAkhyAnA varaNa, apratyAkhyAnI ane anaMtAnuba MdhIya kaSAyanI aMtamuhUrtAdikALanI sthitipaNa sabhave che. koI manuSyane amuka nimitte koI anya mANusanA upara tIvra krodha thayA, te jyAM sudhI jIve che, 'tyAM sudhI tenA ataHkaraNamAMthI jatA nathI. eTaluM ja nahi paNa te kaSAyanA anya vyakti pratye bhavAMtaramAM paNa prAdurbhAva thAya che, tevA tIvra kaSAya te anaMtAnukha dhI jANavA. A ane tAnukha dhI kaSAyanI lAgaNIthI karI tevuM kaSAyakama badhAya ane te badhAyelu kaSAyakama udayamAM AvI eve kaSAya karAve ke jethI bIjuM paNa tevuM ja kaSAya kema baMdhAya. ema ana tavora khaMdhAvAnI paraparA calAvanAra hAvAthI tene anatAnuSadhI kahevAya che. ta : * . kaI mANasane mAtra ekavaSa paryaMta krodha rahe che.eka varasa pachI sAMvatsarika pratikramaNa kALe kSamApanA karavAthI ke Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 jaina darzanane karmavAda bIjI kaI rIte nAza pAme che, te apratyAkhyAna kaSAya che. evI rIte cAra mAsa paryata rahevAvALA ane pachIthI cAturmAsika pratikramaNakALe sarva jIvane khamAvatAM nAza pAme che, te pratyAkhyAnIya kaSAya che. vaLI paMdara divasa rahevAvALA. ane pachIthI pAkSika pratikramaNakALe sarvajIvane khamAvatAM nAza pAme che, te saMjavalana kaSAya che... [, A pramANe sahelAIthI kaSAyAnI tIvratA ane maMdatA paraspara jaNAvavA mATe A sthiti kathana hoya tema saMbhavita che. anyathA upara kahelI sthitinI sAthe kaSAyone saMbaMdha kaI rIte ghaTI zakatuM nathI. , anaMtAnubaMdhI kaSAya te narakano hetu, apratyAkhyAnIyA kaSAya te tiryaMcagatino hetu, pratyAyAnIya kaSAya te manuSya gatine hetu, ane saMjavalana kaSAyate devagatine hetu che, A kathana paNa pUrvanI mAphaka kaSAnI tIvratA-suMdatA samajAvavA vyavahAra nayanI apekSAe che. kemake anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaye vartata chava, cAra gatinA AyuSyane baMdha karI. cAre gatimAM gamana kare che. paraMtu eTalI vizeSatA che ke, tIvra anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaye vartate jIva narakAyuSane baMdha karI narakagatimAM jAya che. anaMtAnubaMdhinI AvI tIvratA te mithyAtva avasthAmAM hoI zake che. . ,, - have apratyAkhyAna kaSAyane udaya avirati samyagnadRSTine paNa hoya che. paraMtu te te mAtra manusmRAyu ane Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha. 219devAyu ane tenI gatine baMdha kare che. paNa narakAyu ke tiryaMcAyu ane tenI gatine baMdha karatA nathI. temAM paNa avirati samyagRSTi deva ane nArake te manuSyAya ja bAMdhe. temaja pratyAkhyAnAvaraNIya , kaSAyane udaya dezaviratine paNa hoya che, te te mAtra devAyu ane devagatino ja baMdha kare che. saMjavalana kaSAyane udaya saMyata sAdhune paNa heya. che, ane te mAtra devAyu ane devagatine ja baMdha kare athavA na paNa kare. tethI anaMtAnubaMdhyAdika kaSA narakAdi gatinA kAraNabhUta che te sthUladaSTithI kaheluM che. anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaye kSAyikakSApazamika ke pazamika, samyakatva hotuM nathI. apratyAkhyAna kaSAcanA udaye dezaviratipaNuM hotuM nathI, paNa samyaktva saMbhave. che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udaye sarvaviratipaNuM hatuM nathI, paNa dezaviratine saMbhava che. saMjavalana kaSAyanA udaye mahinA udayanI bilakula abhAvarUpa yathAkhyAta cAritra hatuM nathI, paNa sarvavirati hoya che. ' - kapAnA rasanI takatI maMdatAnI apekSAe ja bheda. pUrNa thAya che ke IpaNa eka krodhano rasa te anya traNa prakAranA krodha je paNa haya, evI rIte mAna-mAyA ane. lebha te anya traNa prakAranA mAna-mAyA ane temanA rasa jevA paNa hoya. jemake anAnubadhIya krodha jevo anatAnubaMdhIya krodha, apratyAkhyAnIya jevo anatAnubaMdhIya krodha, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - 220 - jaina darzana karmavAda pratyAkhyAnIya je anaMtAnubaMdhIya krodha ane saMjavalana -je anaMtAnubaMdhIya krodha. e pramANe soLe kaSAyone -ghaTAvatAM 64 bheda paNa thaI zake che. A kaSAyanA sahacArI ane kaSAyanA udIpaka tene nekaSAya kahevAya che. jo ke kaSA karatAM nokaSAnuM baLa ochuM hoya che, paraMtu kaSAyonA baLa pramANe saMsAra -vadhAravAmAM khAsa madadagAra che. nekaSAcanA baLane AdhAra kaSAyanA baLa upara che. jema jema kaSAyanuM baLa DhIluM paDatuM jAya che, tema tema nokaSAya paNa DhIlA paDatA jAya che. ane saMjvalana kaSAyone upazama ke kSaya thatAM thatAMmAM te teone paNa tadRna upazama ke kSaya thaI ja jAya che. A nekaSAyanA nava bheda che. jIvane hAsya utpanna karAvavAnA svabhAvavALuM je karma te hAsyamehanIya karma che. * ThANuga sUtramAM kahyuM che ke - - "kAei ajudsiyA te nAsirA, 2 mAsiT, rU muni, 4 saMpatti " - darzanathI, bhASaNathI zravaNathI ane smaraNathI ema cAra sthAnake hAsyanI utpatti thAya che. ahIM darzana, bhASaNa ane zravaNa bAhya kAraNa che ane smaraNa atyaMtara kAraNa che. hAsyahanIya karmanA udayathI ja A bane prakAranAM kAraNe pAmIne jIvane hasavuM Ave che. ISTa -vastunI prAptimAM jIvane prIti pedA karavAvALuM karma te ratimohanIya karma che. * * * Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 22. jIvane aprIti ke nArAjI pedA karAvavAvALuM kama - te atimAhanIya ka che. IhaleAka bhaya ( manuSyane manugraMthI thatA bhaya), paraleAkabhaya (manuSyane pazu Adikane ke narakAdvigatinA bhaya), AdAna bhaya (dravyAdinA haraNanA bhaya), akasmAt bhaya (peAtAnA upara vidyutapAttnA ke ghara vIgere.. paDavAnA bhaya), AjIvikA bhaya, mRtyu bhaya, ane apayaza bhaya. A sAta prakAranA bhaya paikI koI paNa prakArane bhaya. utpanna karAvanAra ka te bhayamAhanIya kama che. InA vicAgAdithI jIvane zAkazIlatA utpannakarAvavALuM kama te zAAAhanIya kama che. manamAM ghaNA duga"cchA-kaTALA utpanna thavA dvArA. paTTAne dUra karavAnI ke padArtho pAsethI khasI javAnI IcchA karAvavAvALu ke te bhRgupsAmAhanIya kama che. aNubhAvanA vikArane pedA karavAvALu kama te strIveda.. paurUSabhAvanA vikArane pedA karavAvALuM kama te purUSaveda. napusakabhAvanA vikArane pedA karavAvALu ka te napu'saveda. A pramANe nAkaSAya kama nava prakAre che. ahI sukha-duHkhanA .kAraNeAnI prApti te veDhanIya ka"nu phaLa che, ane temAM prIti aprIti thAya te rati ati meAhanIya. kanu phaLa che. tevI rIte jyAre AtmA, bhayanA saMcAgAthI " Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ..... .. === jaina darzanano saMvAda -mugdha banI jaMI bhAna bhUle thAye tyAre te "bhayamoha nI daya" samaja, ane jyAre bhayanA saMgamAM -azAMti, sukha ke kaleza anubhave tyAre te "bhayavedanIya che samajavuM. arthAta mahodayathI vyAkulatA Ave ane vedanIdayathI azAMti, duHkha vigere pidA thAya che. . mohanIya karmanA banne bhedanuM varNana ahIM pUrNa thayuM. sArAMza e che ke darzanamehanIyakarma satyavastumAM zraddhA ke dRDhatA thavA detuM nathI, ane cAritra mahanIya karma jANavA pramANe vartana karatAM aTakAve che. jJAna ane darzananAM AvaraNe dUra thatAM, vastune vasturUpe jANI joI zakAya che, paNa te sAthe A darzanamohanIya karma ochuM thayuM hoya toja yathArtha paNe mAnya karavAmAM, tenA upara zraddhA AvI zake che, ane te zraddhA AvyA pachI cAritra mohanIya karma ochuM thatAM te pramANe vartana karAya che. AyuSakarma : A karma eka beDI tulya che. te cAra prakAre che. (1) nArakInuM AyuSa (2) tiryaMcanuM AyuSu (3) manuSyanuM AyuSa (4) devanuM AyuSa. jema amuka mudata sudhI zikSAmAM mukarara karelA kedIne te mudata pUrI thayA sivAya mukata thavAtuM nathI, tema AyuSanI maryAdA pUrI thayA sivAya prANI anya janmamAM jaI zakato nathI. ghaNuM prANI ke jeo vyAdhi, ISTa Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha : : - 223 viga ane aniSTa cogAdi aneka saMjogomAM sapaDAyelA hivAthI A saMsAramAM potAnuM mRtyu jaldI Icche che, paraMtu teo jaldIthI marI jatA nathI. kemake temanA A vyanI maryAdA dIrgha hoya che. te game teTalI IcchA thatAM hattva thatI nathI. jyAreM aneka pagalika sukhamAM ezaArAma karanArA prANio, pUrva puNyage akhUTa dhanaprApti, helI priyA ane ISTa saMtati Adi aneka sukhI saMge prApta thayelA hovAthI A duniyAmAM pote lAMbA AyuSya vaDe dIrghakAlIna sukha bhegave tevuM Icche che, chatAM AyuvyanI maryAdA kI hoya te pitAnevahAlA te pIgalika sukhane abhukta sthitimAM ja tyajavA paDe che ane. AyuSya maryAdAnA vegane Adhina thavuM paDe che. A karma darekane pUrvabhavamAM ja baMdhAya che. anya karma te bhave yA bhavAMtare udayamAM Ave che, jyAre AyuSyakarma te je bhavamAM ApyuM hoya te bhavapUrNa thaye bIjA bhavamAM ja udayamAM Ave che. zreNika rAjA ke jeo vIraprabhunA paramabhakta hatA, teoe taddabhave tIrthakara nAma karma upArjana kareluM hevA chatAM AgAmI. bhavanuM AyuSya prathama nirNita thaI gayeluM hovAthI nArakImAM utpanna thavuM paDayuM hatuM. AyuSakarma, AkhA bhavamAM eka ja vAra baMdhAya che. ane te bhavapUrNa thaye, navA bhavanI zarUAtathI udayamAM AvI, beDInI mAphaka jIvane zarIra dhAraNa karAvI te zarIramAMthI nikaLavAnI jIvane game teTalI IcchA hoya te paNa ddhArmane bhagavaTe pUrNa thAya tyAM sudhI te zarIramAM rekI rAkhajo Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 jaina darzanane karmavAda .. che. jIvane navA zarIranA sayAga te ... AyuSya ane e saMcAga TakAvI rAkhanAra * kane AyuSyakama kahevAya che. AyuSyakamanAM dalikAnA yakALa pUrNa thayA khAdya eka samaya mAtra paNa jIvane te zarIranA saMcAga TakI zakate nathI. eTale nAraka zarIramAM TakAvI rAkhanAra ka ne " nArakIyuSya ", tica zarIramAM TakAvI rAkhanAra - te "tiya cAcuSka ", mAnavazarIramAM TakAvI rAkhanAra te " mAnuSANuma", ane devanA zarIramAM TakAvI rAkhanArU karyuM te " devAyu " kahevAya che. '' ahIM AyuSya ane AyuSyakama e anne alaga cIja che te samajI zakAya tevu' che. AyuSyakama e kAraNa che, ane jIvane navA zarIranA sacAgarUpa AyuSya e tenu phaLa che. AyuSyakanA yathI jIvane te te gatine ceAgya AAkInI kama prakRtie paNa udayamAM Ave ja che. koI vakhata jIvane akALe marIne paNa khIjI gatimAM jaI upajavu" paDe, ane keTalAka jIvA, peAtAnA AyuSyakanA kALane pUro karIne ja mIjI gatimAM upaje. A pramANe AyuSya karmAMnA apUrNatA ane pUrNatAnA hisAbe" e prakAza te karmonA zAstramAM matAvyA che. (1) apavatti AyuSyakama ane (ra) anapavatti AyuSyaka jemAM AchAza thaI zake eTale truTI zake te "apavatti AyuSyakama " kahevAya che. AvAM AyuSya ghaTI jAya tA paNa aMtarmuhUttathI teA echuM na ja thAya. purepurU Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha * 225 bhagavAya, eTale ke jemAM lezamAtra paNuM ghaTADe na thAya tevuM nikAcitapaNe baMdhAyela te "anapatti AyuSya -karma" kahevAya che. A "apavarsiAyuSyakama? te be prakAre che (1) sepakrama anapatti ane (2) nirUpakrama anapatti. ahi upakrema eTale AyuSyane guTavAnA saMge. sepakrama eTale guTavAnA sagavALuM ane nirUpakema eTale truTavAnA sAga vinAnuM truTavAnA saMge Ave, te paNa guTe nahi , pakramaanapatti AyuSya, ane truTavAnA kAraNene saMga ja na thAya ane tRTe paNa nahiM te "nirUpakamaanapatti AyuSkarma kahevAya che. AyuSanA TakAvane AdhAra AyuSa karma heI, AyuSakarma guTavAthI AyuSa paNa truTI jAya che. deva, nAraka, caramadehI, zalAkA purUSa, akarmabhUmi ane aMtaradvIpamAM janmelA manuSya tathA ti , karma bhUmiomAM utsarpiNInA chellA traNa ArAnA tathA avasarSinA prathama traNa ArAmAMnA yugalike, te badhA ana5vatti AyuSyavALA hoya che. temAM paNa caramadehI ane zalAkA purUSe sivAyanA jIvo anapati ane nirUpaSkrama AyuSyavALA hoya che. ane caramadehI tathA zalAkApurUSa sepakama ane nirUpama anapatti AyuSyavALA hoya che. apatti AyuSya zepama ja hoya che eTale te pikama apavatti kahevAya che. ', - 15 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 jaina darzanane karmavAda - - - aupapAtika (devo ane nAra), caramadehI, zalAkA purUSe (tIrthakare, cakravatio, baLade, vAsudeve), ane asaMya varSanAM AyuSyavALA jIva (akarmabhUmi tathA aMtaradvIpamAM janmelA manuSya ane tiya, karmabhUmimAM utsarpiNInA chellA traNa ArAnA tathA avasarpiNInA prathama traNa ArAmAMnA yugalike) sivAyanA tamAma manuSya ane tiya (1) sepakama anapati. (2) nirUpakama anavarti ane (3) sopakama apati ayuSyavALA hoya che. ahIM apavatiAyuSyakama jeTaluM bAMdhyuM hoya che, eTale ke te karmalike jeTalAM baMdhAyAM hoya che, te dali konA bhegavaTAmAM nyUnatA nahiM thatAM, te dalike je krame bhogavavAnAM hoya te keme nahiM bhegavAtAM jaldI jogavAI jaI tene vakhata TuMkAI jAya che tene AyuSya vRdhyuM kahevAya che. jema lAMbI karelI derIne eka cheDe agni saLa- gA hoya te te derI anukrame lAMbI muddate maLI rahe che, ane teja derIne ekaThI karIne temAM agni mukayo hoya te te ekadama jaldIthI baLI jAya che, tevI ja rIte-pakramaapavatiAyuSya DAkALamAM purUM thaI jAya che. ane je AyuSyakarma tenA baMdhasamaye gADha nikAcita bAMdhyuM hoya, te anukrame ja bhagavAya che. seMkaDe upakramathI paNa te kSINa thaI zakatuM nathI. kaI anapatti AthuSyavALA jIvone ApUrNa thavA Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRni baMdha 227 samaye upakrame thAya che, te upakrame mAtra temane kaSTane arthe samajavA, paNa AyuSyanA kSayamAM kAraNabhUta samajavA nahiM. jemake skandakAcAryanA pAMcase ziSya, tathA arNikAputra AcArya, jhAMjharIyAmuni vigere carama zarIrI hovAthI anapatti AyuSyavALA hatA. temane upasarga thayA te AyuSyakSayamAM kAraNabhUta hatA ja nahiM. karmabaMdhanAM adhyavasAyasthAnake vicitra che, ane asaMkhya " kAkAzanA pradezapramANe che. te sthAnakamAM keTalAMka nirUpakamakarmane utpanna karanArAM che. tethI jevA adhyavasAye je karma bAMdhyuM hoya, te karma tevI rIte bhegavavuM paDe che. jema amuka ejana lAMbA mArgamAM ghaNuM mANase eka sAthe cAlyA hoya, chatAM temanI gatinI taratamatAthI javAnA sthAne, pahoMcavAnA kALamAM bheda dekhAya che (keI vahelA pahoMce che, kaI vilaMbe pahoMce che). tevI ja rIte eka sarakhI sthitivALuM karma ghaNuM jIe AvyuM hoya temAM paNa pariNAmanA bhedathI tene bhegakALa bhinna bhinna thAya che. kahyuM che ke - vilImUta para virAmacihezukyatA prasAritaH sa evAzu, tathAkarmApyupakramaiH // 1 // bhAvArtha-jema bhInuM vastra piMDarUpa karIne mukyuM hoya te te lAMbI mudate sukAya che, ane te vastra lAMbu karyuM hoya te jaldI sukAI jAya che, tevI ja rIte karma paNa upakathI jaldI kSaya pAme che. US Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 jaina darzanane karmavAda pitAnA ja manamAM utpanna thayelA adhyavasAyAdikathI. ane bIjAe utpanna karelA viSa tathA zastrAdikathI je pitAnA jIvitane aMta Ave, te sarve upakrama kahevAya che. te upakramanA adhyavasAya vagere sAta bheda che. ajjharasANa nimitte, AhAreveyaNAparAghAe / jare cApaNu, savirda zinna thas III bhAvArtha -adhyavasAna-nimitta-AhAra-vedanA-parAghAta-sparza ane zvAsozvAsa e sAta prakAre AyuSyane kSaya thAya che. (1) adhyavasAnanA traNa prakAra che. rAga, bhaya ane sneha. temAM rAgane adhyavasAna paNa maraNane hetu thAya che. jema eka atirUpavAna-yuvAna musAphara, araNyamAM tRSAtura thavAthI pANInI parabe gayA. tyAM pANI pAnArI strIe jaLa lAvIne tene pAyuM. pachI te musAphara pelI strIe nA kahyA chatAM paNa tyAMthI cAlate thaye. te strI tenI sAmuM ja joI rahI, ane jyAre te musAphara adazya thayo, tyAre te strI tenI uparanA utkaTa rAganA adhyavasAyathI tarata ja mRtyu pAmI. bhayanA adhyavasAyathI kRSNa-vAsudevane joI semila brAhmaNa hRdayasphaTa thavA vaDe marI gaye, - sanehanA adhyavasAyathI bhAnunAme maMtrInI patnI sarasvatI, te patinA mRtyu thayAnI zaMkA thavAthI pote mRtyu pAmI hatI. rUpAdika jevAthI je prIti utpanna thAya Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 -- - - prakRti baMdha te rAga; ane sAmAnya rIte strI patrAdika upara je prIti thAya te neha kahevAya che. A pramANe traNa prakAranA adhyavasAyathI paNa AyuSyane kSaya thAya che. (2) bIjuM nimittathI eTale daMDa, zastra, rAju, agni, jaLamAM patana, mUtra pUrISane repa ane viSanuM bhakSaNa vigere kAraNathI paNa AyuSyane kSaya thAya che. (3) AhArathI eTale ghaNuM khAvAthI, DuM khAvAthI athavA billa AhAra nahIM maLavAthI AyuSyane kSaya thAya che. saMprati rAjAnA pUrvabhavane jIva kramaka, je sAdhu thaye hatuM, te dikSAnA divase ja atiAhArathI mRtyu pAmyo hate. () vedanAthI eTale zULa vigerethI tathA netrAdikanA vyAdhithI AyuSyane kSaya thAya che. (5) parAghAtathI eTale bhIMta-bhekhaDa vigere paDavAthI athavA vIjaLI vigerenA paDavAthI AyuSyane kSaya thAya che. (6) sparzathI eTale sarpAdinA DaMzathI AyuSyane kSaya thAya che. (7) zvAsozvAsathI eTale dama vigerenA vyAdhine lIdhe ghaNu zvAse zvAsa levAthI athavA zvAsa rUMdhAvAthI paNa AyuSyane kSaya thAya che. * eka samayamAtra paNa keInuM ya AyuSya vRddhi Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23------- -- --. . . . . jaina darzanane karmavAda pAmatuM nathI, paraMtu egya jIvanacaryAthI truTatu aTakI zake. che. gavidyA AdithI ke rasAyaNano upayoga karavAthI AyuSyane kALa kaMI laMbAto nathI, paNa je kALapramANa bAMdhyuM hoya te kALa pramANe barAbara bhegevAya che. tene upacArathI AyuSya vadhyAM ema belAya che. paraMtu tene artha e thAya che ke temAM "ghaTADe bahu na thaye." AyuSyakarmanobaMdha ghalanA pariNAme thAya che. ghAlanA pariNAma eTale parAvartamAna pariNAma. uttarottara samaye pariNAmanI dhArA caDatI jatI hoya, pachI bhale te zubha hoya ke azubha heya paNa te samaye AyuSakarma baMdhAtuM nathI. ane tethI ja AThamA Adi guNasthAnakemAM kramazaH zuddha pariNAmanI vRddhi thatI hovAthI, ane trIje guNasthAnake paNa ghAlanA pariNAmane asaMbhava hovAthI AyuSya karma baMdhAtuM nathI. zeSa pahelAthI chaThThA guNasthAnaka sudhImAM gholanA pariNAmano saMbhava che. eTale tevA pariNAme tyAM AyuSya karmane baMdha thAya che. sAtame guNasthAnake je ke Ayu baMdhAya che kharuM, paNa tyAM navI zarUAta thatI nathI. chadde guNasthAnake prAraMbhela baMdha te sAtame guNasthAnake pare kare che. sepakrama AyuSyavALA jI potAnA vartAmAna bhavanA aMtima trIje bhAge, navamA bhAge, sattAvIsame bhAge athavA chevaTa maraNavakhate chellA aMtarmuhU, AvatAM bhavanuM AyuSya karma bAMdhe che. ahIM koI AcAryo sattAvIsamAM bhAgathI Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 231 upara paNa AvatA bhavanA AyuSyanAbaMdhanI kalpanA kare che. temaja traNa traNa bhAganI kalpanA paNa chellA aMtamuhUrta sudhI kare che. nirUpakrama AyuSyavALA jIvone, mATe AyuSyanA. baMdhane kALa e che ke devatAo, nArakIe. tathA asaMkhya varSanA AyuSyavAlA manuSya ane tiryaMce (yugalike) potAnuM vartamAna AyuSya cha mAsa bAkI rahe tyAre AgAmI, bhavanuM AyuSya bAMdhe che. te sivAyanA bIjA-nirUpama AyuSyavALA (carama zarIrI sivAyanA cakavatI-baLadevAdika- zalAkA purUSa) jIve potAnA Ayuvyane trIje bhAge AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe che. nAmakarma- saMsArI jIvone gati, jAti, zarIra, zarIranAM avathava, zarIrane badhe, zarIrane AkAra, zarIranAM pudgalenuM paraspara sajana ItyAdi zarIrane lagatAM sagonI prApti A nAmakarmathI thAya che. A dareka saMganI prApti. bhinna bhinna jIvene bhinna bhinna prakAre thatI hAI. nAmakarma 42, 67, 3, ane 103 ema bheda vALuM che. nAmakarmane zAstramAM citArA samAna kahyuM che. citAra jema citrane aneka raMge pUrIne judA judA rUpe cItarIbatAve che, tema nA karma. te, jIvane vicitra rUpadhArI, banAvyA kare che. tenuM nAmakarmanI prakRtie A pramANe che. zArIrika ane mAnasika sukha duHkhanA hisAbe dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI judI judI jAtanI kudaratI. pari Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jaina darzanane karmavAda sthiti yA avasthAne gati kahevAya che. gati cAra prakAre che. saMsArI AtmAne e cAre paikI koIpaNa eka paristhitimAM kAyama javuM paDatuM ja hovAthI tene gati che. jIvane amuka eka gatimAM laI janAruM amuka ekaja cokakasa kama heAya che. eTale gati te cAra prakAre hAI tene apAvanAra karma paNa cAra prakAre che. jIva sukha, duHkha vede che te to vedanIya karmanA udayathI, paraMtu sukha, duHkhanA sagavALI paristhitimAM jaI mukAvuM te te gatinAma karmanA udayathI ja thAya che. eTale gatinAmakarma sukha duHkhanA upagamAM niyAmaka che. prAyaH ugrapuNya bhegavavArUpa zArIrika ane mAnasika sukhavALI avasthA, yA kudaratI paristhitine devagati kahevAya che. ane te gatimAM laI javAne samartha karma te devagati nAmakarma kahevAya che. zArIrika ane mAnasika sukha, duHkha yukta paristhiti te manuSyagati, ane te gatimAM laI javAne samartha karma te manuSyagati nAmakarma kahevAya che. 5 Adi duHkhayukta paristhiti te tiryaMca gati, ane te gatimAM laI javAne samartha karma te ticagati nAmakarma, tIvra zIta, uSNAdi duHkharUpa ugra pApanA bhegavaTAvALI paristhiti te naraka gati ane te gatimAM laI javAne samartha kama te naraka gati nAmakarma. A rIte devagati, manuSyagati tiryaMca Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha - 233 gati ane naraka gati, ema gati te cAra prakAre che, eTale te te gatine apAvanAra karmapaNuM anukrame devagati nAmakarma, manuSyagati nAmakarma, tiryaMcagati nAmakarma ane narakagatinAmakarma ema gatinAmakarma paNa cAra prakAre che. gatinAmakarmane udaya te Ayukarmane anusarIne ja vartate heI, vipAkedayathI paNa bhegavAya ane pradezadayathI paNa bhegavAya che. keTakeTI sAgaropamanA sthitibaMdhavALuM gatinAmakarma, teTalI sthitivALuM AyuSyakama hoya te ja vipAkedayathI bhegavI zakAya. paNa AyuSyakamanI sthiti te tetrIsasAgarepamathI adhika hoI zakatI ja nathI. vaLI cAra prakAranA gatinAmakarmamAMthI kaI eka prakAranA gatinAmakarmanA udaya vakhate te gatine anukuLa ja AyuSyakarmane udaya AvavuM joIe evuM paNa banI zakatuM nathI. kAraNa ke vartamAna AyunA udaya samaye badhAela AgAmI bhavanuM Ayukarma te vartamAna AyuSya pUrNa thaye udayamAM Ave ja. anya karma te te bhave paNa udayamAM Ave ane keTalAka vasa vItyA pachI paNa udayamAM Ave. paraMtu AyuSya karma, te vartAmAna AyuSya pUrNa thayA bAda navA bhavanA prAraMkSamAM ja udaye Ave. navA bhavanA AyuSyakarmanA udaya vakhate vartate gatinAmakarmane udaya, AyuSyane anurUpa na hoya te AyuSyane anurUpa gati rUpe saMkramI pradezeAdayathI vedAya che: vaLI te AyuSyanA pUrNa bhegavaTA sudhInA kALamAM vacce Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - 234 : jene darzanane karmavAda. vacce keI anya gatinAmakarmane udayakALa pAkate hoya te paNa AyuSyakarmane anurUpa gatinAmakarmarUpe saMkramI pradezodayathI vedAya che. jemake manuSya, te manuSyagatine vipAkedayathI ane bAkInI gati karma sattAmAMthI sthitipAke udayamAM Ave tema tema manuSyagatimAM saMkramAvIne bhegavI pUrNa kare che. evI rIte cAre gatimAM samajavuM.. gatinAmakarmanI mAphaka AyuSya karma te anya AyuSyamAM saMkramI zakatuM nathI. te te jevuM baMdhAyuM hoya tevuM ja vedAya che. pratyeka gatinA jIvanamAM sukha-duHkhanA saMge kaMI eka sarakhA ja hetA nathI. jemake narakagatimAM pahelI nArakIthI sAta nArakIo sudhI duHkhanI paristhiti anukrame eka ekathI adhika hoya che. tiryaMcagatimAM tiryaMcapacendriya karatAM carindriya-te indriya-beIndriya ane ekendriya tiryacAmAM duHkhanA saMge anukrame vizeSa vizeSa hoya che. devagatimAM bhavanapati Adi de karatAM anuttaravAsI devAmAM sukhanA sagAmI adhikatA che. e rIte manuSyagatimAM paNa nyUnAdhikatA che. te paNa sukha-duHkhanA upagarUpa amuka prakAranI kudaratI paristhitine sthUlarUpe cAra vibhAgamAM vaheMcI te paristhitine "gati" nAme oLakhAvI te gatine prApta karAvavAvALA karmane gatinAmakarma tarIke oLakhAvyuM che, - A cAra gatimAMthI koI paNa eka gatinA tamAma Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23pa. = . prakAti baMdha'... .. -============== jemAM rahela cetanya vikAsanI nyUrSikatAnA hisAbe te gatinA amuka amuka peTA vibhAgane "jAMti kahevI che ekendriyapaNuthI pacendriya paNa sudhImAM vividha prakaranA samAne pariNAmarUpa sAmAnya te jAti ane te tenA jatine prApta karAvanArUM karma te jAtinAtmakarma kahevAya che. jAti te ekendriya, beindriya, teidriya, cauridriya ane pacendriya ema pAMca prakAre heI te te jAtine prApta. karAvanArUM karma paNa anukame ekendriyajAtinAmakarma, beIndriya jAti nAmakarma, teIndriyajAti nAmakarma, caurindriyajAti' nAmakarma ane paMcendriya jAti nAmakarma e rIte. pAMca prakAre che. ahIM amuka amuka indriyanI utpattinA hisAbe ekendriyAdi zabda vyavahAra nathI. kAraNake dravyarUpa IndriyanuM utpanna te aMgopAMganAmakarma tathA paryAmi nAma karmanA kAraNe ane bhAvarUpa IndriyenuM upanna te sparzanAdi IndriyAvaraNa (mati jJAnAvaraNa) karmanA kSapazamathI thAya. che. paraMtu sukha-duHkhane anurbhava karAvanAruM te vedanIya karma hAvAM chatAM paNa te te sukha-dukhame anurUpa kudaratI saMcogenuM niyAmaka jema gati nAma kamI che, tema amuka amuka pramANamAM caitanya vikAsanuM niyAmaka jAti nAmakarma hAIjAtinAmakarmathI prApta thatI jAtinA hisAbe ekendriyAdi zabda vyavahAra che. sarva ekendriya jAtinA cha bhinna bhinna prakAranA.. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 jaina darzanane karmavAda hovA chatAM keIka samAna bAhya pariNAmanA kAraNe teomAM caitanyano vikAsa svalpa ane lagabhaga sarakho hoya che. tevI rIte beIdriyAdika jAtiomAM paNa samajavuM. A rIte nirdoSa sarakhA paNa vaDe eka karAela samAna bAhyA pariNAma ja amuka amuka caitanya vikAsamAM niyAmaka che. te samAna bAhya pariNAmane jAti kahevAya ane te apAvanAra karmane jAtinAmakarma kahevAya che. paMcendriya jI karatAM caurindriya jIvene caitanya vikAsa alpa hoya. e rIte caurindriya karatAM teIndriya jIvamAM, teIndriya karatAM beIndriya jImAM, ane beIndriya karatAM ekendriya jIvomAM caitanyane vikAsa (caita ne kSapazama) anukrame alpa hoya che. A pramANe citanyazaktinI nyUnAdhika khIlavaTanA dhoraNanuM niyamana te jAtinAmakarmanA AdhAre ja che. A rIte pAMca prakAre caitanya vikAsanI vyavasthA te jAti, ane pAMca prakAranI vyavasthA rUpa jAtine prApta karAvanArUM karma te te jAtinAmakarma kahevAya che. jAti nAma karmanA udayathI te te jAtinI prAptimAM jIva vividha prakAranA zarIrane dhAraNa kare che. saMsArI avasthAmAM jIva te zarIra vinA te rahI zake ja nahIM. kAraNa ke saMsArI jIvone sukha-duHkhanA upaganuM -vAte kriyA karavAnuM sAdhana zarIra ja che. vaLI jIva te arUpI hovAthI kaI jagyAe kayA jIva rahelo che, tene khyAla chadmastha jIvone to sajIva dehanI pratyakSatAthI ja thaI zake che. T Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 237 jIvanI cetanA dvArA zarIramAM thatI halanacalana Adi. kiyAo vaDe yA te AhArAdi saMjJAo uparathI ja te te sthAne jIva che, ema chavAstha jIve samajI zake che. caitanya rahita mRtadehane joI, jIva cAlyA gayA te maraNa pAmya ema leke kahe che. * saMsAracakamAM paribhramaNa karatA jIvane sadAnA mATe keI amuka eka ja zarIra kaMI TakI rahetuM nathI. mATe ja zarIrane zabdArtha nAzavaMta thAya che. zIre ca tatva rA . jIva sadAnA mATe zAzvata che. tenI utpatti ke nAza che ja nahIM. paraMtu vyavahAra daSTie navA zarIrane dhAraNa karavA TAIme janma thayo ane te zarIrane tyAga karavA TAIme mRtyu pAmya ema belAya che. tyAM upatti ane nAza zarIrane che. A rIte anAdikALathI saMsAra cakramAM bhramaNa karatA jIve anaMtIvAra bhinna bhinna zarIrane dhAraNa karyA ane choDayAM. zarIradhArI anaMtajIpaikI pratyekajInAM zarIre bhinna bhinna hovAthI vyaktizaH anaMta zarIre che. paraMtu, kArya kAraNa AdinA sAdasyanI daSTie saMkSepamAM vibhAga karI te zarIranA (1) audArika zarIra (2) vikiya zarIra (3) AhAraka zarIra (4) taijasa zarIra ane (5) kArpaNa zarIra ema pAMca prakAra. zAstramAM batAvyA che. AhArika zarIre-tIrthakara gaNadharanI apekSAe. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : ----------- - ---- . . . -- -- -- - - - -- -- - , 238 * jaina darzanane karmavAda udAra-pradhAna ane prekriyanI apekSAe a5 paramANu niSpanna-skUla, vaNanuM baneluM, vaLI jene bALI zakAya. chedanabhedana karI zakAya, te audArika zarIra kahevAya che. manuSya ane tiryaMcane A zarIra sAhajika hoya che. kriya zarIra-nAnuM, moTuM, pAtaLuM, jADuM, eka ane aneka ItyAdi vividha rUpane vikriyAne dhAraNa karI zake te viphiya zarIra che. deva ane nArakene bhavadhAraNIya . zarIra vaikiya ja hoya che. - AhAraka, zarIra cauda pUrvadhara munirAjee tIrthakaranI Rddhi jevA nimitte ke bIjA koI paNa kAraNe eka - hasta pramANe, zubhapudgaladravyanuM banAveluM, keIne vyAghAta na kare ane anyathI jene vyAghAta na thaI zake evuM, ane AhArakalabdhinA sAmarthyathI banAveluM te AhAraka zarIra kahevAya che. cauda pUrvadhara munirAje atyaMta sUkSma arthanA saMdehane dUra karavA mATe anya kSetramAM rahelA tIrthakara pAse pitAnA bhavajanya dArika zarIrathI javuM azakya dhArI labdhijanya A AhAraka zarIrane tyAM mekale che. te tyAM jaIne saMzaya nivArIne potAnA sthAne AvI verAI jAya che. A kArya, phakta aMtarmuhUrtamAM ja thaI jAya che. - tajasazarIra-khAdhela AhAradine pakavavAmAM kAraNa bhUta je zarIra te tejasazarIra kahevAya che. zarIramAM rahelI garamIyA jaTharAgni teja. A zarIra che. ! Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 239 - - -mIThuM, anAja, pANI ke anya keI AhAra, rUpa padArthanA sAta dhAtu rUpe thatA pariNamana kAryamAM ApaNe vicAravuM paDaze ke zarIramAM pariNAmAntara karanAra keIka pAka kriyA che. pakavavAnI tAkAtavALI cIja ja pariNAmAntara karI zake. jema agnimAM pakAvyA vinA mATInA ghaDe pANIne bharavA cAgya thaI zakatA nathI,-evI rIte pakavavAnI tAkAtavALI vastu vinA mUlapadArthanuM paripakavaNuM thaI zakatuM nathI. je pakvavAnI tAkAtavALI cIja na hoya to zarIramAM paDeluM mIThuM te mIThuM ja rahe, mATI te mATapaNe ja rahe. saMgrahaNane vyAdhi. jene thaye hoya te rAka le che paNa pacAvI zakato nathI, kemake dunyavI daSTie kahevAya che ke tenI jaTharamAM agninuM jera nathI. pakavavAnI tAkAtavALI cIja hoya to ja zarIramAM gayela AhAra pariNAmottara pAme ane sAta dhAtu rUpe pariName. AvuM pariNAmAntara karanAra te ja taijasa zarIra che. lIdhela khorAkane pakavadazAmAM lAvavuM, pariNAmAntara " karavuM te kAma tejasa zarIranuM che. A taijasa zarIra te jIvanI sAthe vaLagelI bhaThThI che. dareka saMsArI jIvanI sAthe taiijasa bhaThThI rahe ja che. jema agnine svabhAva che ke baLa taNane pakaDe che. ane pote Take che, paNa baLataNathI ja. tevI * rIte jIvanI sAthe rahelI taijasarUpa bhaThThI khorAkane kheMce che ane khorAkathI Take che. tijasa:-rIra 5Na aneka prakAranuM hoya che. ApaNane Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kamavAda jhINI kAMkarI pacAvavI muzkela paDe che ane kabutara jhINI kAMkarI khAya teya pacI jAya che. Ama manavAnu` kAraNa jaTharanI tAkAtamAM nyUnAdhikatA che. manuSyamAM paNa mada jaTharavALAne halakA khArAka yA pravAhi khArAka paNa pacatA nathI, ane sArI jaTharavALA ekalA vAla khAya te paNa harakata AvatI nathI. khAhya zarIra dekhAvamAM majabuta hAvA chatAM aMdaranI taijasa bhaThThI mAM hoya teA bhAre khArAka ke vadhu khArAka pacI zakatA nathI. tevAone te bhaThThI prakrIsa * rAkhavA mATe vAravAra khArAka levo paDe che. te vadhu TAIma kSudhA sahana karI zakatA nathI. jyAre keTalAkanu bAhya zarIra dukhatu--pataLu' hAvA chatAM tejasanI bhaThThI tIvra heAzanA kAraNe game tevA bhAre khArAka paNa pacAvI zake che. lAMmA TAIma kSudhA paNa sahana karI zake che. mATe dareka prANinA zarIramAM rahelI AvA prakAranI agni ja, tajasa zarIra kAyama hAvAnA vyApaka purAvArUpe che. . 1 240 A taijasa zarIrarUpa agninA apacaya ke upacaya thavAmAM nimittabhUta bhale anya hAya pararaMtu parabhavathI. AvatA jIvane jaTharAgnirUpa A taijasa zarIra teA sAthe ja hAya che. kAraNake parabhavamAMthI AvatAM ja pahelAsamaye, AhAranelAyaka sAmagrIne pAcana karavAnI zakti teA jIvane peAtAnI pAse ja hAvI joIe. A sAmagrI teja tejasa zarIra che. tejasa zarIramAM apacaya ane upacaya te thayA ja Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 241, kare che. bALaka jema jema meTuM thatuM jAya che, tema tema tenuM teijasa zarIra, AkhA zarIramAM navAM navAM tijasapudugalothI banatuM rahI. zarIramAM phelAtuM jAya che. mRtyu pAmela prANinA bAhya zarIramAM tajasa zarIra hatuM ja nathI. mRtyakALanA amuka TAIma pahelAM tenA bAhya zarIranA avayavarUpa hAthapagamAM phelAyela tejasa zarIrarUpagaramI, dhIme dhIme haTavA mAMDe che. hAtha paga ThaMDA paDe che tyAre maranAranA saMbaMdhIo samajI zake che ke mRtyu najIka che. zarIramAMthI jIva cAlyA jAya che eTale mRta zarIranA keIpaNa bhAgamAM leza mAtra garamI rahetI nathI. tevA samaye hAthapaganI nADIonA kaMpanIne ke hadayanA dhabakArAne pUre khyAla na pAmI zakAya te hekaTara ke hoziyAra vaidyanA abhAve grAmya leke mRtyu pAmatA manuSyanA mastaka upara thInuM ghI mukI zarIranI garamIne - tapAse che. te dvArA zarIramAM garamIne biskula abhAva jaNAya te mAnI le che ke jIva cAlyo gayo. kAraNake garamIrUpa te tijasa zarIra, bAhya zarIramAM jIva vinA, TakatuM nathI. - jainadarzanamAM kathita A tija zarIra agenI hakikata Adhunika vaijJAnika draSTie paNa siddha thaI cUrNa che. zarIre zAstrIo kahe che ke Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karravAda " garamInA pramANane niya'trita karanAra eka yaMtra zarIramAM rahe che. jene hAIpothailmasa kahevAya che. e catra dvArA mAnavazarIra bhAre dakSatApUrvaka kAma kare che. e catra, zarIranI aMdara pratyeka aganI AvazyakatA anusAra tApamAna anAvI rAkhe che. sAthe sAthe tApamAnane satulanamAM rAkhe che. paraMtu jyAre zarIramAM vikAra ane vijAtIya taM pUratA pramANamAM vadhI jAya che, tyAre tattva ehAipAthalmasanA hAtha mahAranI vAta thaI jAya che. te tAva dvArA sUcanA Ape che ke zarIrapara zatruonuM che ke AkramaNa thayu' che. eTale tene mahArathI Avazyaka sahAya pahecADavAmAM Ave che." 242 - A pramANe dareka jIvanI sAthe anAdi sa'kha'ddha rahIne bhukta--lIdhelA--AhAranA pAcana AdimAM sahAyaka thanArU tajasa zarIra che. kAsa NuzarIra--Atmapradeza sAthe lAgelA karyuM- paramANuonA samUha te kANu zarIra che. A kANu zarIra te navA ane jInA karmAMnA samuhurUpa che. AtmAnI sAthe ekAkAra thayela AThe karmInI ana`tavagaNAnA piMDanu nAma ja kANu zarIra che. A pramANe pAMca prakAra sivAya anya koI paNa prakAranu zarIra che ja nahi. tajasa, zarIra aMge eka vadhu jANavA jevI hakikata e che ke tejasa zarIra te AhArAkinA pAcananuM kAraNa havA uparAMta amuka jAtanA tapAnuSThAnathI Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti dha 243 tejasalabdhi prApta karanAra manuSyA, tejasa zarIramAMthI zrApa nimitta tejalezyA ane upakAra karavA nimitta zItalezyAnA prayoga karI tejalezyAvarDa sAmenI vastune khALI nAkhe che, ane zItalezyA vaDe khaLatI vastune ThaMDI karI zake che. A pAMce zarIrAnu nirmANu anukrame audArika vAnA, vaikriyavagaNAnA, AhAraka vaNAnA, tejasa vaNAnA, ane kAmaNu vaNAnA puddagala skaMdhAmAMthI thAya che. grahaNa ceAgya pudgala vagaNuAomAM pachIpachInI vAonA pudgala skaMdhA adhika adhika sakhyApramANa paramANuyukta heAvA chatAM anukrame sUkSma sUkSma pariNAmavALA hAvAthI pachIpachInI vAonA pudgala skAnAM anelAM zarIra paNa anukrame sUkSma sUkSma ane che. A pramANe pudgala skadhAmAM adhikAdhika sUkSmatA heAvAnu` kAraNa temAM ekatrita nI rahela paramANuonA jaththAnI saghanatA che, ahI zithila racanAne sthUla ane saghana racanAne sUkSma kahevAya che. zithila racanAvALI vastu karatAM saghana racanAvALI vastumAM paramANuonA jaththA adhika hAya che. eka iMca pramANu kapaDAnA TukaDA karatAM eka iMca pramANa cAMdInA TukaDAmAM paramANue vadhAre hovAnu` kAraNu kapaDAnA TukaDAnI racanA zIthIla che ane cAMdInA TukaDAnI racanA gADha che. evI rIte samAna avagAhanAvALI puTTugala Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda vaNAonA skardhAmAM jema jema paramANuonA jaththAnI, saMkhyA vadhu hoya che, tema tema tene pariNAma saghanatAvALe. hAI sUkSma sUkSma hoya che. - eTale sUphamapariNAmI vargaNAnA audhonuM banela zarIra te sUma, ane sthUla pariNamI vargaNanA skaMdhanuM banela zarIra te sthUla hoya che. ahIM varganuM ane temAMthI banatA zarIramAM sUkSmatA te pUrva pUrvanI vargaNA. ane zarIranA hisAbe tathA sthUlatA te uttara uttaranI vaNa ane zarIranA hisAbe samajavI. pagalemAM aneka prakAranAM pariNAme pAmavAnI zakti hovAthI zithila rUpamAM pariNuta thayela pudgale, parimANamAM thoDAM ( nyuna :saMkhyA pramANa paramANuyukta), hovA chatAM paNa sthUla kahevAya che. ane gADharUpe pariNata thayela pudagalo 'parimANamAM adhika hovA chatAM sUkSama kahevAya che. adhika adhika saghanatAvALuM pudgalapariNamana. adhika adhika sUkSama hoya che. grahaNagya ATha pudgalavagaNAomAM sarvatha sUkSma pariNAmIvaNanA skasamuhamAMthI nirmANa thayela taijasa ane kAmaNa zarIre, atyaMta sUkSma hovAthI vajA. jevI kaThIna vastumAM paNa te pravezI zake che. A be zarIremAM paNa taijasa zarIranA pradezo karatAM kAmaNa zarIranA pradeza anaMtaguNa hevAthI tejasa karatAM paNa kAmaNa zarIra vadhu sUkSma che. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . - . . . . . . - . . . :: . . . = = prati baMdha je ke vaikriya ane AhAraka zarIra paNa apratighAtI che, paNa te banne zarIranuM apratighAtIpaNuM lekane khAsa bhAga trasa nADImAM ja che. jyAre taijasa ane kAryanuM apratighAtIpaNuM samagra leka paryata che. audArizarIra te manuSya tathA tiryaMcagatinA chone ane vaiyizarIra te deva tathA narakagatinA jIvane te te gatimAM janmakALathI laI maraNaparyaMta hoya che. A ane zarIra kAyamI rahI zakatAM nathI. saMsArI jIva eka bhava pUrNa thayA bAda te bhavadhAraNIya zarIrane tyajIne ja jAya che ane nave bhava karavAnA sthaLe pahoMcatAM tyAM bhavadhAraNIya zarIranI racanA navI kare che. AhAraka zarIra te eka saMpUrNa bhava puratuM paNa nahIM hotAM amuka gyatAvALA manuSyane amuka TAIma puratuM ja hoI zake che. taijasa ane kAryaNuM zarIra te sadAnA mATe dareka gatinA jIvane anAdi saMbaMddhavALAM che. saMsArI jIva eka bhavamAMthI chuTI bIjA bhavamAM utpanna thAya tyAM sudhImAM bhavAMtarAle paNa tejasa ane kAzmaNa zarIra saMbaMdha te cAlu ja hoya che. pravAhanI apekSAe A banane zarIrane saMbadha pratyeka saMsArI jIvane anAdikALane che. tene apacaya ane upacaya thayA kare che paraMtu koI paNa samaye saMsArI jIvanI avasthA A benane zarIra rahita hotA ja nathI. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 - jaina darzanane karmavAda badhAM zarIranI prAptinuM nimittakAraNa kAmaNa zarIra ja che. kAzmaNa zarIranA saMbaMdha vinAne jIva keI paNa zarIranI prApti karI zake ja nahIM. kAraNa ke kAmaNazarIra te karma svarUpa che. ane karmaja sarva saMsArI AvasthAnuM nimitta kAraNa che. eka saMsArI jIvane ekI sAthe ochAmAM ochAM be ane vadhAremAM vadhAre cAra zarIra hoI zake che te A pramANe - bIjA koI paNa zarIra na hoya tyAre paNa jIvane saMsAra hoya tyAM sudhI kAyama rahevAvALAM taijasa ane kAmaNa zarIra to hoya ja che. anya zarIra sivAya mAtra A beja zarIranA saMbaMdhavALI sthiti te jIvane aMtarAla gatimAM ja prApta thAya che. vadhumAM vadhu traNa zarIranA sa baMdhavALI sthitimAM tejasa-kArpaNa ane dArika athavA tejasa-kArpaNa ane vaikiya hoya che. A traNa zarIranA saMbaMdhane pahelo prakAra manuSya ane tiyAmAM tathA bIjo prakAra deva ane nArakamAM janmakALathI prAraMbhI maraNakALa paryata avazya hoya che. cAra zarIranA saMbaMdhavALI sthitimAM tejasa, kArmaNa tathA audArika ane vi,i athavA to tejasa kArpaNa dArika ane AhAraka hoya che. A zarIra ekI sAthe hevAne pahele prakAra vakriya labdhinA pravega samaye keTalAka manuSya ane tiryacomAM hoI zake che. ane bIjo prakAra AhAraka labdhinA pravega samaye caudapUrva sAdhu mahAtmAne ja hoI zake che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 240 AhAraka labdhivALA munine vaikriya labdhine paNa sabhava hAvA chatAM te ane labdhinA upayeAga ekI sAthe thatA nathI. kemake vaikriya zarIra viko pachI avazya prama taddazA ane AhAraka zarIra viSu pachI zuddha acvasAyanA sabhava hAvAthI apramatta bhAva hAya che. pramattadazA ane apramattabhAva mane eka sAthe hAI nahIM" zakavAthI ane zarIranI vikarNopaNa ekI sAthe thaI zake nahI. eTale ekI sAthe te vadhumAM vadhu cAra zarIrA ja hAI zake, eka karatAM paNa vadhu zarIreAnI sAthe jIvanA pradezonA akhaDapaNe saMbadha dIpakanA prakAzanI jema ghaTI zake che. audyArikazarIra janmasiddha ja che. janmaDhArA je peDhA thAya te janmasiddha kahevAya. vaikriya zarIra te janmasiddha ane kRtrima ema e prakAranAM heAya che. kRtrima vakriyanuM kAraNa " labdhi " che. eka prakAranI tapeAjanyazaktine labdhi kahevAya che. labdhijanya vaiyizarIranA adhikArI amuka ga ja manuSya ane tiyA~ca ja hoI zake che. tapeAjanya labdhi sivAyanI janmathI ja maLavAvALI eka bIjI labdhi paNa kRtrima vaikriyanA kAraNamAM keTalAka AdaravAyukAya jIvAne mAnavAmAM AvelI hoI te jIveAmAM paNa labdhijanya kRtrimavaikriyAzarIra hAI zake che. - garbhaja AhArakazarIra te kRtrima ja hAI eka viziSTa prakAranI labdhijanya ja che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 jaina darzanane karmavAda A pramANe audArikAdi pAMce zarIranI prAptimAM nimitta kAraNa tarIke te te zarIranAmakarma paNa pAMca prakAre che. kayuM zarIra bAMdhavA mATe jIve kaI vagaNa grahaNa karavI te nakkI karI ApavAnuM kAma zarIranAmakarmanuM che. eTale te te zarIrane cagya te te pugala vargaNAonA grahaNa mATe te te saMjJAvALAM zarIranAmakarmaja niyamita hoya che. amuka vagaNa grahaNa karavA mATe amuka nAma karma ja niyamita na hoya te kayuM zarIra bAMdhavA mATe kaI vagaNA levI te cokkasa na raheta. ahiM dArikAdi zarIra, audArikagrahaNagya vargaNuM, ane audArikAdi zarIranAmakarma, e traNeyanI bhinnatA bhulAI javI na joIe. jemake ApaNuM je sthUla zarIra che te audArika zarIra che. te zarIrarUpa racanA je yugalasamuhathI banelI che te audArika vagaNanAM ja pagale che. te dArika pudagalanuM grahaNa jIvane audArikanAmakarmanA udayathI ja thayuM che. audArikanAmakarma e karmanI prakRti heI kArmaNa, vargaNanA pudgalenuM ja baneluM che. A rIte pAMceya zarIra, te te zarIramAM upagI te te zarIranAja nAmavALI pAMceya prakAranI pudagalavaNuM ane te te vargaNone grahaNa karAvanAra pAMceya zarIranAmakarma aMge samajavuM. pAMceya zarIra nAma karmamAM nAma te (1) dArika zarIra nAmakarma (2) vaikriya zarIra nAmakarma (3) AhAraka zarIra nasakama Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti maMdha 249 (4) tajasazarIra nAmakama ane (5) kANu zarIra nAma karma che.. je je zarIranAmaka nA udaya thAya te te zarIra ceAgya, leAkamAM rahela pudgaleA grahaNa karI, tene te te zarIra rUpe pariNamAvavAnu` kA` te te zarIranAmaka nu che. ka e kAraNa che, ane zarIra e kAya che. ahI kANu zarIra ane kAma Nu zarIranAmakarsa e ane kANavagaNAnAM ja puddagalAmAMthI pariNAma pAmela DDAvA chatAM ane bhinnabhinna che, kAmaNu va AnA pudgalagrahaNamAM hetubhuta evuM kANu zarIra nAma te nAmakarmAMnI eka uttara prakRti che. eTale jyAMsudhI kAma NuzarIranAmaka nA uDDaya che, tyAMsudhI ja kAmaNu vagaNAnAM pudgaleA AtmA grahaNa karI zake che. AtmAnI sAthe ekAkAra thayela AThe kamanI ana'ta zvAnA piDatuM nAma kANu zarIra che. kAmaNu zarIra e avayavI che, ane karmAMnI dareka uttara prakRtiyA tenA avayavA che. kA'NuzarIranAmakama te madhamAMthI AThamA guNasthAnakanA chaThThA bhAge, udayamAMthI teramA guNuThANuM, ane sattAmAMthI caudamA guNusthAnakanA dvicarisa samaye jAya che. jyAre kAma zuzarIranA sabadha cauDhamAnA caramasamaya paryaMta hAya che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 - - -- - - - - - - - - - - - - - -- -- - - - - -- - - - - - - - - - jaina darzanane karmavAda kAmaNa zarIranAmakarmane udaya teramA guNasthAnaka sudhI ja hovAthI caudame guNasthAnake karma pudgalanuM grahaNa thatuM nathI. A pramANe kANuzarIra ane kANuzarIra nAmakarmamAM bhinnatA che. zarIraracanAmAM kevala te te zarIrane yogya pudgala grahaNamAtrathI zarIra kaMI taiyAra thaI jatuM nathI. pudgala grahaNa karyA bAda paNa te pudgalamAMthI be hAtha, be sAthaLa pITha, mastaka, chAtI ane peTa e ATha aMge, tathA AMgaLI pramukha upAMge, ane AMgaLInA parva-rekhA vagere aMge pAMganI racanA, AgaLa pAchaLa grahaNa karAtAM te te zarIranAM pudgalene anya ekameka saMbaMdha, zarIraracanAmAM upayogI pugalajaththAnI racanA, zarIramAM hADakAMnI goThavaNuM, zarIranI vividha AkRtio, vividha prakAre varNa-gaMdha-rasa ane sparzanuM zarIramAM thatuM nirmANa e vagere racanAo pUrNa thayA bAda ja zarIranI racanAnI. pUrNatA thAya che. ane te te racanAonuM nirmANa te vividha prakAranI nAmakarmanI prakRtinA udayathI ja thAya che. * pAMce zarIre pikI taijasa ane kAzmaNa zarIrane 'apAMga nahIM hovAthI zeSa traNa te audArika vaikiya ane AhAraka zarIrane cagya aMga-upAMga ane aMgapaganA spaSTa vibhAgarUpa pariNAma anukrame (1) audArika Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha : _ .. ? aMge pAMga nAmakarma (2) vaikiya agopAMga nAmakarma ane (3) AhAraka age pAMga nAmakarmanA udayathI ja thAya che. pAMceya zarIramAM AgaLa pAchaLa grahaNa karAtAM te te zarIranAM pudgalene anya ekAkAra saMbadha karavAvALuM baMdhana nAmakarma te (1) audArika baMdhana nAmakarma (2) paMkiya baMdhana nAmarma (3) AhAraka baMdhana nAmakarma (4) vaijasa baMdhana nAmakarma ane (5) kArmaNa baMdhana nAmakarma, ema pAMca prakAre che. dareka saMsArI jIva be-traNa ke cAra zarIranA ekI. sAthe saMbaMdhavALA paNa hoya che. eTale jeTalAM zarIrane ekI sAthe saMbaMdha cAlu hoya te dareka zarIrane cagya pudgalenuM grahaNa paNa cAlu hoya che. te TAIme pitAnI jAtanA ke bIjI jAtanA grahaNa karAtA zarIranA pudgalenuM paraspara mizraNa thaI te. sarvane ekameka saMbaMdha thaI jate havAnA hisAbe te baMdhanamAM hetubhuta upakta pAMca baMdhananAmakarma uparAMta, bIjA daza maLI kulla paMdara baMdhananAmakarma paNa kahevAya che. te dazanAM nAma A pramANe che. (1) audyArika taijasa baMdhana nAmakarma (2) audArika kArpaNa baMdhana nAmakarma (3) auDhArika taijasakArpaNa baMdhana... nAmakarma (4) vaikriya taijasa baMdhana nAmakarma (5) vikiya. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -2para jaina darzanane karmavAda kAmaNa baMdhana nAmakarma (6) vaikriya taijasa kAmaNa baMdhana nAmakarma (7) AhAraka taijasa nAmakarma (8) AhAraka kAmaNa nAmakarma (9) AhAraka taijasakAmaNa nAmakarma ane (10) taijasakAmaNa baMdhananAmakarma. A baMdhana nAmakarma na hota te potAnI jAtanA ke bIjI jAtanA zarIranA pudgalonuM paraspara mizraNa thaI zakata nahIM. ane pagale uDI jaI verAI jAta. mATe baMdhana nAmakarma te te zarIrapaNe pariNAma pAmelI vaNaene judA judA zarIranI navI junI vagaNae sAthe mizraNa karavAnuM kAma kare che. audArikane vikriya ke A- hAraka pagale sAthe coga thA~ nathI mATe paMdarathI adhika baMdhana thatAM nathI. zarIrane yogya pagalavargaNAomAM rahela paramANuone te te zarIraracanAnusAra paraspara pIMDIbhAva arthAt zarIraracanAnusAra pudgala jaththAnI racanA karavAvALuM saMghAtana nAmakama te (1) dArika saMghAtana nAmakarma (2) vaikiya saMghAtana nAmakarma (3) AhAraka saMghAtane nAmakarma (4) taijasa saMghAtana nAmakarma ane (5) kArpaNa saMghAtana nAmakarma ema pAMca prakAre che. zarIranI draDhatAne AdhAra hADakAMnI racanA upara che. te hADapIMjaranA ghaDatarane "saMghayaNa kahevAya che. pAMca zarIra paikI mAtra dArika zarIramAM ja hADakAM hovAthI - dArikezarI sivAya anya zarIramAM saMghayaNa hotuM Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 253. - - - nathI. vividha prANionA hisAbe vividha prakAranAM saMghayaNa hovA chatAM sthalapaNe tenA cha prakAra jenazAstromAM darzAvyA che. e cha prakAranAM saMghayaNa thavAmAM hetubhUta cha prakAranuM "saMghayaNanAmakarma" che. 1. vaja aSabha nArAcanAmasma: be hADakAne markaTabaMdha vaDe bAMdhelA hoya, tenA upara aSabha eTale pATAnA AkAravALuM hADakuM vIMTAyeluM heya, ane e traNe hADakAne bhedanAra vaja eTale khIlInA AkAravALAM hADakAthI. majabuta thayela evuM te vASabhanArAcasaMghayaNu che. tenuM kAraNa je karma te vajaSabhanArAMcanAmakarma. 2. rASabha nArAcanAmakarma --mAtra khIlI rahita. pUrvokta hADanI je racanA te RSabhanArAcasaMghayaNa che. tenuM kAraNa je karma te jhaSabhanArAcanAmakarma che. 3. nArAcanAma karma-jyAM hADakAnA ane pAsA markaTa baMdhathI badhAyelA hoya, paNa hADano pATe ane. khIlI na hoya tevA prakAranI hADanI racanA te nArA saMghayaNa. tenuM kAraNa je karma te nArAcasaMghayaNanAmakarma. 4. addhanArAcanAmarma-jyAM hADakAMne ekapAse markaTa baMdha haya, ane bIje pAse khIlI hoya tevA hADanI racanA te addha nArA saMghayaNa. tenuM kAraNa je karma te addhanArAcasaMghayaNa nAmakarma. - pa. kalika nAmakarma jyAM kAlikA khIlI. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 jenA darzanano karmavAda mAtrathI ja hADakAM baMdhAyelAM hoya tevA prakAranI hAlanI racanA te kIlikA saMghayaNa. tenuM kAraNa je karma te kIlikA saMghayaNa nAmakarma. da. evAta yA chevaTuM nAmarma-jyAM hADakAM -paraspara aDakIne rahelAM hoya te sevAoM ke chevakuM saMghayaNa che. snigdha padArthanuM bhejana, taila mardana vagere sevAthI vyApta hoya, eTale tenI jene nitya apekSA hoya te sevArtA saMgha caNa. tenuM kAraNabhUta je karma te sevArtAsaMghayaNa nAma karma yA evaThThasaMghayaNanAmakarma. A rIte saMghayaNa ane saMghayaNunAmarma kahyuM. have saMsthAna ane saMsthAna nAmakarma aMge vicArIe. * saMsthAna eTale zarIranI sArI ke kharAba AkRti. ane te AkRti thavAmAM kAraNabhUta je karma, te saMsthAnA nAmakarma. saMsthAno ghaNuM jAtanA hovA chatAM te sarvane samAveza zAstrIya rIte cha mAM kare che. eTale saMsthAna nAmakarma paNa cha kahyAM che. 1. samacaturastra nAmakarma-sAmudrika zAstramAM kahelA lakSaNayuktazarIranAMsaghaLAMavayava hoya; athavA paryakAsane beThelA purUSanA be DhIMcaNanuM aMtara, DAbA khabhA ne jamaNuM DhIMcaNanuM aMtara, jamaNA khabhA ane DAbA DhIMcaNanuM aMtara, Asana ane lalATanuM aMtara-e pramANe cAra asa-bAjunuM aMtara sama-sarakhuM hoya te samacatu Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 prakRni baMdha rUDha saMsthAna che. ane je karmanA udayathI te saMsthAnanI prApti thAya te samacaturaasaMsthAnanAmakarma che. - 2. nyodhaparimaMDalanAmakarma -nyudha-vaDanA jeva, parimaMDala-AkAra, vaDa vRkSanI jema nAbhinI uparano bhAga lakSaNopeta cuDela hoya ane nAbhinI nIceno bhAga lakSaNahIna beDeLa hoya, te nyudhiparimaMDalasaMsthAna. je karmanA udayathI tevA saMsthAnanI prApti thAya te nyugodhaparimaMDalanAmakarma. . 3. sAdi saMsthAna nAmakarma--nAbhinI nIceno bhAga suDe ane uparano bhAga lakSaNahIna thAya te sAdi saMsthAna. je karmanA udayathI tevA saMsthAnanI prApti thAya te sAdi saMsthAna nAmakarma 3. kusaMsthAnanAmakarma-mastaka grIvA, hAtha ane paga, lakSaNa yukta hoya, ane chAtI-udara vagere lakSaNIna hoya te kuja saMsthAna. je karmanA udayathI tevA prakAranA saMsthAnanI prApti thAya te mujasaMsthAnanAmakarma. 5. vAmana saMsthAnanAmakarma - chAtI, peTa vagere avayavo lakSama yukta hoya, ane mastaka, grIvA, hAtha ane paga te lakSaNa rahita hoya te vAmana saMsthAna. je karmanA udayathI tevA prakAranA saMsthAnanI prApti thAya te vAmana saMsthAnanAmakarma.' - . huDakasa sthAna nAmakarma zarIranAM saghaLAM ava- - Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jaina darzanane karmavAda ya lakSaNa rahita ane beDela hoya te haDaka saMsthAna je karmanA udayathI tevA kharAba saMsthAnanI prApti thAya te huDakasaMsthAnanAmakarma. saMghayaNa ane saMsthAnanuM nirmANa thavA uparAMta zarIramAM varNa--gadha-rasa ane sparzanuM paNa amuka cokkasa prakAranuM nirmANa thAya che. ane te cokkasa prakAre thatA. varNAdinA te nirmANamAM kAraNabhUta varNanAmakarma, rasanAmakarma, gadhanAmakarma ane sparzanAmakarma che. ahIM varNa. ane varNanAmakarmano bheda bhUlAI ja na joIe. kAraNake varNa e kArya che, ane varNanAmakarma e tenuM kAraNa che. e rIte gaMdha, rasa, sparza aMge ane gaMdhanAmakarma, rasanAmakarma tathA sparzanAmakarma aMge paNa samajavuM. kRSNa, nIla, rakta, pItta ane dhata e pAMca prakAra te varNana che. surabhigaMdha ane durabhigaMdha ema be prakAra gaMdhanA.. che. kahe, tI, tUra, khATe ane mIThe e pAMca prakAra rasanA che. laghu, gurU, mRdu, karkaza, zIta, uSNa, nidha. ane akSa e ATha prakAra sparzanA che. temAM je karmanA. udayathI prAptinuM zarIra kRSNa varNavALuM bane te karmanuM nAma kuNuvarNanAmakarma kahevAya che. evI rIte prANinA zarIramAM je je prakAranA varNa, gaMdha, rasa ane sparza nimaya te nirmANa thavAmAM te te prakAranuM varNa nAmakarma, gaMdhanAma karma, rasanAmakarma ane sparzanAmakarma kAraNabhUta samajavuM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 250 varNAdi catuSkanA uparAkata vIsa bheda hAvAthI te 20 bhedanA nirmANamAM 20 prakAranu nAmaka jANavuM. * ahiM koI ne zakA thAya ke je pudgalAmAMthI zarIra - taiyAra thAya che te pudgalA te varNAdicatuSka sahita ja hoya che, te pachI zarIranirmANamAM varNAdinI utpatti navI thaI kema gaNAya ? AnuM samAdhAna e che ke varNAdi te pugalanA ja guNa che. eTale eka paramANu paNa varNAdi catuSka rahita te kayAreya paNa heAya ja nahI.. tema chatAM paramANu rUpe rahala puTTugalamAM saddAnA mATe eka ja prakAranA varNAdi catuSyanuM astitva hAI zakatuM ja nathI. judAjudA nimittone pAmI judA judA prakAre varNAdi catuSTanu temAM nirmANa thAya che. tevI rIte zarIrayeAgya grahaNa pudgalavaNAmAMthI te pudgalavagaNAnA dhAnA zarIra rUpe thatA pariNamana TAIme amuka prakAre thatA varNAdi catuSkanA paTTAmAM te te saMjJAyukta vaniAmakarma ja kAraNabhUta che. zarIra racanA TAIme prANine jevA varNAdi nAmakarmInA uddaya hoya tevA varNAdi catuSTanuM nirmANa te nAmakamanA udayavALA jIvanA zarIramAM thAya che. eka karmo evuM che ke jIva jyAre prathamanA bhavatu zarIra cheADIne navA bhavamAM utpanna thavAnA hoya tyAre jyAM utpanna thavAnA hoya tyAM pahoMcADI devAmAM jIvane 17 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 jaina darzanane karmavAda madadagAra thAya che. A karmanuM nAma AnupUrvInAmakarma che. A karma vaDe bhavAMtaramAM jatAM AkAzapradezanI zreNine anusarIne jIva gati kare che. jIva kaI vAra sIdhe sIdho bIjA bhavamAM jAya che. ane koIvAra tene AkAza pradezanI zreNimAM kATakhuNA (vakatA) karavA paDe che. sIdhe sIdhe sIdhI AkAza pradezanI zreNuM upara thaIne navA bhavamAM utpanna thAya, te te tene te samaye AnupUrvI nAmakarmanA udayanI madada levAnI jarUra paDatI nathI. paraMtu vigrahagati karavI paDe te jeTalA kATakhuNA-vakatA-vigrahagati karavI paDe, teTalA karavAmAM madadarUpa banI A AnupUrvI nAmakama, je gatimAM utpanna thavAnuM hoya tyAM pahoMcatAM sudhI uda* camAM rahe che. eTale cAragatinA nAme AnupUrvInAmakarma paNa cAra prakAre che. (1) devagatyAnupUrvInAmakarma (2) naraka gatyAnupUrvanAmakarma (3) tiryaMcagatyAnapUrvenAkarma ane (4) manuSyagatyAnupUvInAkama, A AnupUrvanAmakarmane udaya vakagatimAM ja hoya che. vigraha vaDe devagatimAM jatA jIvane AkAzapradezanI zreNi anusAra gamana karAvanAra je karma te devaLatyAnupUrvanAmakarma che. e pramANe cAre gatyAnupUrvI nAmakarmanI vyAkhyA samajavI. * A jagatamAM prANionI cAla (hIMDaNI) vividha prakAre jovAmAM Ave che. tamAma prakAranI cAlanuM vibhAjana zAsakAre e be prakAre karyuM che. prazasta yA zubha, ane aprazasta yA azubha. cAlanuM niyAmaka karma te "vihAyogati Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 prakRti baMdha nAma karma che. je karmanA udayathI vRSabha, hasti vagerenI peThe sArI cAla hoya te zubha vihAgati nAma karma ane je karmanA udayathI UMTa, gadheDA vagerenI peThe kharAba cAla prApta thAya te azubha vihAgati nAmakarma che. A pramANe (1) gati nAmakarma (2) jAtinAma karma (3) zarIra nAmakarma (4) aMgopAMga nAmakarma (5) baMdhana nAmakarma (6) saMghAtana nAmakarma (7) saMsthAna nAmakarma (9) varNa nAmakarma (10) gaMdha nAmakarma (11) rasa nAmakarma (12) sparza nAmakama (13) AnupUvI nAmakarma ane (14) vihAgati nAmakarma. A caude piMDa prakRtie kahevAya che. piMDa-samUha. je eka prakRtinA aneka bheda hoya te piMDa prakRtie kahevAya che. jema gati nAma; tenA cAra avAntara bheda (peTA bheda) che, mATe te piMDa prakRti che. evI rIte cade piMDa prakRtinA avAntara bheda pAMsaTha thAya che. temAM baMdhana te pAMcane badale paMdara gaNIe te * paMcotera avAntara bheda thAya che. jenA avAntara bheda na hoya te pratyeka pravRtio kahevAya che; evI pratyeka karmaprakRtie ATha che. tenAthI jIvane saMsArI avasthAmAM nIce mujaba saMjoga prApta thAya che. - * (1) pitAnI AkRtine dekhavA mAtrathI, ke potAnI vANIthI yA buddhi baLathI bIjAne AMjI nAkhe, baLavAnane Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 jaina darzananA karmavAda paNa dabAvI de, kSobha pamADe evI jAtanA sAmarthyane utpanna karAvanArUM karma "parAghAtanAmakarma" che. (2) zvAsa levA mukavAnI zakitanuM niyAmaka karma te zvAsocchavAsanAmakarma che. (3) anuSNa zarIramAM uSNa prakAzanuM niyAmaka karma te AtapanAma kama" che. mAtra sUryanA vimAnanA pRthvIkAya jIvane ja A karmane udaya hoya che. kAraNa ke te jIvonuM ja zarIra zItasparzavALuM hovA chatAM uSNa prakAzavALuM hoya che. (4) zItaspazI zarIramAM zIta prakAzanuM niyAmaka kama te "udyotanAmakarmache. caMdramAMthI ThaMDe prakAza phelAya che te tathA munionA vaikriyazarIra, denA uttara vaikriyazarIra, khajuA, rAtre camakatI keTalIka vanaspatio vagerene je udyota hoya che te A "udyotanAmakarmathI ja prApta thayela hoya che. (5) je karmanA udayathI jIvanA zarIrane pariNAma rU je halake na pAme ke loDhA jevo bhAre na bane te kamanuM nAma "agurulaghunAmakarma che. (6) je karmanA udayathI traNa bhuvananA janone pUjavAlAyaka thAya, surAsura ane manuSyane pUjya evuM uttamottama tIrtha pravartAve, ane pite kRtakRtya chatAM paNa dharmanA upadeza karavAmAM pravRtti kare, tIrthaMkaradeva tarIke vizva Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 2}1 vikhyAta thAya ane aSTa prAtihAya sahita vicarI jIvAne dhama prApti karAve te karmAMnuM nAma tIrthaMkara nAmakama che. kevalajJAnI sivAya bIjAne A karmanA vipAkAya hAtA nathI. (7) zarIramAM aMga pratyagAne yathAcita sthAne geAThavanAra kama te - nirmANu nAmaka che. . (8) je karmInA udbhayathI paDajIbha, cAradAMta, rasALI vagere upadyAtakArI avayaveAnI jIvane prApti thAya te karmanuM nAma 'upaghAta nAmakama' che. A pramANe ATha pratyeka prakRtie che. vaLI paNa zarIramAM vividha prakAranuM pariNamana thavAmAM trasAdi daza ane tenI pratipakSI sthAvarADhi pratipakSI sthAvarADhi daza ka prakRtio kAraNabhUta che. tenuM svarUpa nIce mujama che, A vIsa prakRtie paNa pratyeka prakRtie ja che. paraMtu pratyeka prakRtie be prakAre che. apratipakSa pratyeka prakRti ane sapratipakSa pratyekaprakRti. temAM pUrvokta ATha prakRtie te apratipakSa pratyekaprakRti kahevAya che. ane have kahevAtI 20 prakRtie te sapratipakSa pratyeka prakRti kahevAya che. (1-2 ) tApAdikathI pIDita thayelA jIvA eka sthAnethI khIje sthAne svecchAe jaI zake tevA prakAranI zakti jIvane prApta karAvanArUM' je karma te 'trasanAmakama che." ane jIvane tevI zaktithI rahita rAkhanAr je kama te Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 jaina darzanane karmavAda sthAvara nAmakarma che. sanAkarmanA udayavALA jIve te trasa kahevAya che. jemake beIndriyAdi. ane sthAvaranAmakarmanA udayavALA che te sthAvara kahevAya che. jemake ekendriya che. (3-4) je prANionAM ghaNAM zarIre ekatra maLavA chatAM paNa carmacakSune agocara heya arthAt AMkhe na dekhI zakAya evA sUkSama pariNAmavALA zarIranI prApti karAvanArU karma te "sUkSmanAmakarma' che. ane eka agara ghaNAM zarIra bhegAM thavAthI dekhI zakAya tevA sthUla pariNAmavALA zarIranI prApti karAvanArUM je karma te "bAdara nAmakarma" che. sUkSma pariNAmI zarIradhArI jI "sUkSma kahevAya che. ane bAdara pariNAmI zarIradhArI jIvo "bAdara kahevAya che. (5-6) jIva pitAnA maraNa kALa pahelAM svAgyA paryAptinI racanA pUrI karI le te jIva paryApta" kahevAya che. ane svayegya paryAptionI racanA pUrI karyA pahelAM ja maraNa pAmI jAya te jIva "aparyApta" kahevAya. che. A paryAptapaNAnuM niyAmaka karma te paryApta nAma karma che. ane aparyAptapaNAnuM niyAmaka karma te. aparyApta nAma karma che. pratyeka saMsArI jIva navA bhavamAM utpanna thayA bAda. -je jIvana zaktiothI zarIra TakAvI pitAnuM jIvana calAvI. zake che te jIvanazaktionuM nAma paryAsi kahevAya che . Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 263 jIvanamAM khorAka, rasa, zarIranI sAta dhAtuo, pAMca Indriye, zvAsa ucchavAsa, bAlavuM ane vicAravuM vagere pravRttione jIva je zakti vaDe kare che te zakti ja paryApta kahevAya che. zarIrane cagya pudgalene AhAra karavAnI, temAMthI pratyeka samaye satatapaNe zarIranI racanA karavAnI, vaLI te grahita pudgalAmAMthI indriyane cagya pagalanA jasthAmAMthI Indriya banAvatA rahevAnI, dareka kSaNe zvAsevAsa egya pudgalane grahaNa-pariNamana ane visarjana karavAnI, belavAnI IcchA samaye bhASAvargaNAnAM pagale grahaNa karI, bhASA bolavAmAM teno upayoga karI te pugalene cheDI devAnI, tathA vicAra karavA TAIme savagaNanAM pagale grahaNa karI vicAra karavAmAM tene upayoga karI visarjana karavAnI, ema cha prakAranI pravRtio jIvanabhara jIvanI cAlu ja rahe che. e cha prakAranI pravRttione cha prakAranI zaktio dvArA ja jIva karI zake che. te te pravRtine cagya te te prakAranI zaktinuM nirmANa jIvamAM yugalanA upacayathI ja thAya che, A zaktionuM nirmANa te navA bhavamAM uttapanna thatAMnI sAthe ja aMtamuhUrtapramANu kALa mAtramAM ja jIva karI le che. ane pachI te jIvanabhara kAma Ape che. te bhatra pUrNa thayA bAda te zakti vikharAI jAya che, ane punaH navAbhavamAM navIzaktionuM nirmANa, jIvane karavuM paDe che. saMsArI je je jIve che je prakAranI pravRttine vegya Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jaina darzananA kavAda hAya, te te pravRtti mATenI ja zaktinu nirmANa te kare che. jemake ekendriya jIveAmAM AhAra, zarIra, indriya, ane zvAsAzrvAsa e cAra pravRttione ceAgya zaktionuM nirmANa thAya che. vigalendriya ane asagni paMcendriya jIvAmAM bhASAsahita pAMcazaktinu, ane sa`gnipa'cendriyamAM manasahita cha zaktionu' nirmANa thAya che. eTale ekendrijIvA cAra paryAptinI cAgyatAvALA, vigalendriya ane asanni pacendriya jIvA pAMca paryAptienI tathA sanni pacendriya jIvA cha paryAptienI ceAgyatAvALA che. peAtapAtAne cAgya paryAptiomAMthI eka paNa paryApta ochI taiyAra karIne mRtyu pAmavAvALA jIvAne paryAptA kahevAya ane svacASya tamAma paryAptionI racanA pUrNa karyAM bAda ja mRtyu pAmavA vALA jIvAne paryAptA kahevAya che. AchAmAM ochI traNa paryAptionI racanA pUrNa karyo vinA keAI jIva mRtyu pAmatA nathI. A aparyAptapaNuM ane paryAptapaNuM te anukrame aparyApta nAma karma ane paryApta nAma karmonA kAraNe ja jIvamAM hoya che. (7-8) dareka jIvAne bhinna bhinna zarIranI prApti karAvanArUM te ' pratyeka nAmakama" ane anaMtajIvA vacce eka-sAdhAraNa zarIranI prApti karAvanArU' te ' sAdhAraNa nAmaka ' che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! prakRti adha 25 (9-10) hADakAM, dAMta vIgere avayaveAnu pariNAma karAvanArU te ' sthiranAmakama ane chajJAdi avayaveAnu asthira pariNAma karAvanArU te asthira nAmaka" che. 6 ( 11-12 ) nAbhinI uparanAM avayava prazasta thAya te zubha karmInA ' udayathI, ane nAbhinI nIcenAM avacavA aprazasta thAya te 'zubha karmAMnA'udayathI. ' ( 13-14) sAMbhaLanArane prIti utpanna kare tevA susvaranI prApti * susvara ' nAma kanA yathI ane aprIti utpanna kare tevA duHsvaranI prApti te duHsvara " nAmakarmInA udayathI thAya che. > ( 15-16) jenA uddayathI kAMI paNa upakAra nahi karavA chatAM sarvenA manane priya lAge te ' sulaganAmakama che. ane jenA udayathI upakAra karavA chatAM paNa manuSyane apriya lAge tene 'duga nAma kama - kahevAya che, " * ( 17-18) jenuM kathana leAkamAnya thAya te Adhaiya nAmakama nA udayathI, * ane yuktiyukta kahevA chatAM paNa jenA kathanane leAkeA mAnya kare nahI te kahenAranA anAphreMca nAma karmonA udbhayathI hAya che. ' (19-20) duniyAmAM peAtAne yaza ane kIrtti phelAya te 'yazakIti" nAmakamanA udayathI, ane apacaza tathA apakIti phelAya te ' apayaza: kIti' nAma Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 kuza nande karmavAda kA~nA uddayathI. ahI peAtAnA gAma vageremAM khyAti phelAya te kIti ane sarvatra khyAti phelAya te yaza kahevAya che. ahI 14 piMDa prakRti, 8 pratyeka prakRti, trasa dazaka ane sthAvaradazaka e rIte gaNatAM nAmaka nI prakRtinA 42 bheda thAya. cauda piMDa prakRtinA 65 bhedya gaNIe te nAmakanI prakRtinA kula 93 bheda thAya. pAMcane badale pAra madhana gaNIe tA 103 bheda thAya. dhana ane saMghAtananA bhedyanI gaNatrI judI nahIM gaNatAM pAMca zarIramAM gaNI laI e, ane varNAdi catuSTanA vIsa bhedane badale sAmAnyathI vaNu, ga, rasa ane sparza e cAra ja bheda gaNIe tA nAmaka nI prakRtinA kula-67 bheda thAya che. gAtra :~~~ jainanamAM manAela mULa ATha karmAM paikI sAtamu ka geAtra mAnavAmAM Avyu. che. geAtrakarmAMnA e prakAra kahyA che. (1) ucca geAtra kasa (2) nIca geAtrakama. ucca geAtra kama nA udayathI jIva ucca kuLamAM janme che, ane jagatamAM sanmAna vagere pAme che. nIcageAtrakama nA udaye jIva nIca kuLamAM janme che ane anAdara vagere pAme che. jainadharme, karmAMthI jema ucca-nIca svIkAryo che, tema kula ane jAtinI apekSAe paNa ucca-nIcapaNuM svIkAryuM che. karmanA AdhAra prAyaH- jAti che. vyavahAramAM paNa kahevAya Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 26 che ke, "jAta evI bhAta sukarmo (su ) prAyaH ucca kuLamAM ja saMbhave. eTale sukRtya-susaMskAranI prAptinuM sthAna te uccatra kahevAya che. Astika gaNAtA AtmAnuM dhyeya te karmane saMpUrNa kSaya karavA dvArA mokSa prAptinuM ja hoya che. te dhyeya siddha karavA mATe dharmanuM AcaraNa dareka jIva karI zake che, darekane karavAne hakka che, tema chatAM paNa te ArAdhanA mATe anukula saMgonI prApti jarUra hovI joIe. dharmArAdhananI IcchA hovA chatAM paNa sacenI anukUlatAnA abhAve ArAdhanA thavI muzkela che. ekendriyathI mAMDI. paMcendriya sudhInA dareka jIve dharmArAdhanA sarakhI rIte karI zakatA nathI. kAraNa ke darekanA saMgamAM pheraphAra che. paMcendricamAM paNa dharmArAdhananA sulabha saMga te khAsa manuSyamAM ja hoya che. manuSyamAM paNa AryabhUmimAM janma, uccagetramAM janma, jainadharma pALatA kuTuMbamAM janma, devagurune roga, zravaNecchA-zravaNane cega, deva, guru ane dharmanI sAmagrIsamyakatva-dezavirati-sarvavirati vagere uttarottara sago dharmaprApti mATe sulabha ane ucca kakSAnA che. manuSyapaNuM ane AryakSetra maLavA chatAM paNa temAM uccagotranI prApti e dharmArAdhananI prAptinuM uttama sAdhana che. dharmArAdhana ucca saMskArI ja karI zake che. ane ucca gotramAM ja te saMbhavI zake, eTale ucca gotranI prApti puNyathI ja thaI zake che. uccagetra eTale phezanebala paheraveza-eTI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina darzananA kuvAda keTavALuM kuTuMba ema nahIM; paNa jyAM AtmAnI zraddhAnA saMskAra hAya, jyAM kama vAda Atapreta hAya ane jethI vivekIomAM pratiSThApAtra, gaNAya, te geAtrane ucca gAtra kahevAmAM Ave che. dhama sAMbhaLIne tathA vinA--sAMbhaLye paNuM vadhAranArAM ucca gAtrA che. ugra-bhAga-rAjanya-kSatriyAdi leAne uttama gaNyAM temAM kAraNa dharmanA prabhAva che. ucca geAtramAM dhamanAM sAdhana-sAmagrIe saskArI janmathI ja prApya che. rAjAne ghera janmela putra rAjyane, zrIma'tanA ghera janmela putra paisAne, meLavavA gayA nathI; rAjyanA tathA dhananA vArase temane vinA-mahenate janmatAM ja maLI gayA che, te ja rIte zuddhasaMskArane vArasA janmatAM ja uccageAtramAM maLe che. ajJAna dazAmAM paNa sadAcAra prApta thAya, anAcAra na dekhAya te tamAma uttama kuLane AbhArI che. rAtrieAjana tathA kaMdamUlADhi abhakSya vastunA bhakSaNathI zuM doSa che ? tenuM jJAna, nAnAM mALakAne nahAvA chatAM tenAthI dUra rahe che, ghare Avela atIthine dAna devAthI zuM lAbha che te nahi samajavA chatAM gharaAMgaNe saMta puruSAnAM pagalAM thatAM dekhIne namaskAra kare che, AdaramAna dIe che, te uttama kuLanA saMskAre che. koI dhakhadhakha cAlatuM haze te jainane chekaro kaheze Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 269 ke jeIne cAle ! kIDI maMkeDI marI jaze, A zabda jenakula belAve che. ajANapaNe paNa uttama AcAre prApta thavAthI, hinA bAlake mAMsa dArUthI dUra nAse che. ajJAnadazAmAM paNa uttama AcAramAM TakAvanAra ke vadhAranAra uttama kula che. tethI ja zAstrakAre uttama kulane puNya prakRtimAM gayuM che. uccakulanA saMskAre dharmane aMge. sahAyaka che. jaldI phaLe che. uttama kula maLavA chatAM adhamanA saMsargathI sArA saMskArene lepa tha saMbhavIta che, te paNa uttamakuLanI chAyA-varNAcArano prabhAva paDayA vinA raheze nahiM. kulanA saMskAre chAnA rahetA nathI. naTaDInI pAchaLa pAgala banele IlAcIkumAra, dera upara nAcatAM eka ja dazyamAM sAdhya sAdhI le che. cAranI TeLImAM bhAnAra cilAtIputra te zeThanI. chokarInuM haraNa kare che, zeTha tenI pAchaLa jAya che. cAra banela cilAtIputra chekarInuM mastaka kApI nAkhe che. mastaka hAthamAM rAkhI dhaDa pheMkI dete AgaLa vadhe che. zeTha zekagrasta. banI dhaDa laI pAche jAya che. ane cilAtIputra jenA eka hAthamAM lehI jharatuM mastaka che, bIjA hAthamAM manuSyanA khUnavALI gejhArI taravAra che, te sAthe AgaLa vadhe che. eka muni kAtsargamAM ubhA che, tene dharma pUche che. *upazama-saMvara-viveka' traNa zabda kahI yuni AkAza Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 jaina darzanane karmavAda - - - - - - - - - - - - - - mA cAlyA jAya che. basa ! A traNa zabda ja cilAtIputra (cera ane khUnIne uddhAra kare che. kahevata paNa che ke, tejIne Takera basa che. zANAo sAnamAM samajI jAya che. cilAtIputra zabdanI vicAraNA kare che, taravArane tIlAMjalI Ape che, mastaka mUkI de che. ' lohInA svAdathI AkarSAIne AvelI kIDIo tenA zarIrane cAlaNa banAve che. khUnI, cAra samabhAve sahana karI sagatie saMcare che. A prabhAva uccagetra che. uccakalane che. ucagotrenA saMsargamAM AvanAranA saMskAra paNa uttama paDe che. gera-lUMTArAnA ghare rahete popaTa "mAre. ema bole che, kemake te tevuM bolatAM zIkhe che; sAdhu, bhagata vagerene tyAM rahele pipaTa "rAma rAma" " sItArAma " vagere bAlaze. kemake te tevuM bolatAM zIkhe che. uccagetramAM dharmanA saMskAre che. nIca tramAM narasA saMskAro che. nIca gotravALe dharma na pAme tema nahi, paNa pAmavAmAM muzkelI paDe che. loDhAmAM suvarNa thavAnI yogyatA che, paNa rasa ke pArasamaNino saMga thAya te. * suvarNamAM te svAbhAvika suvarNapaNuM che ja. tema uccagetramAM ucca saMskAre svabhAvathI ja sAMpaDe che. tyAM te dharmanA saMskAre janmathI siddha che. dharma karavA mATenI anukUlatA tyAM saMkaLAyelI che. bahArathI dharma lAvo paDatuM nathI. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 271 - garIba, bhikhArI, tucchane tyAM janmele kaTivaja thAya khare, paNa te bahArathI lAve tyAre thAya tevI rIte anya kulamAM janmelAone zrama karIne, parizrama karIne, parIkSA karIne, dharmane, dharmanA saMskArane bahArathI, bIjA kule pAsethI, saMsargathI meLavavA paDe. uccakulanA saMskAravALA haMmezAM sArI pariNativALA rahevA joIe, ane teomAM nIca pariNati na ja hoya ema te na bane, paNa uDatI AvelI chAMTA rUpe haya, mULarUpe heya nahi. hIrAnI khANamAM ugyAchatAM badhA kaMI hIrA nathI hotA, patthare paNa hoya che, tema chatAM te khAte hIrAnI ja kahevAya che. tema ucagotrane aMge samajI levuM. zrImaMtane tyAM janmele, garIba paNa thaI jAya, ane garIbane tyAM janmele zrImaMta paNa thaI jAya. dazAnA khela che, lakSmI caMcala che, A badhuM jANavA chatAM paNa zrImatanA ghare janmelA chekarAne bhAgyavAna gaNIe chIe. daridrinA ghera janmelA chokarAne bhAgyahIna-durbhAgI mAnIe chIe. ucakulanA saMskAravALAne upadeza pariNamatAM vAra lAgatI nathI. nIca zetravALAne upadezanI asara na ja thAya ema te na kahevAya, paNa vAra te jarUra lAge. saMskAra vikasAvatAM paNa nIca gotranA saMge aMtarAyabhUta thAya. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzane kavAda haribaLa macchI, pratyAkhyAnamAM; pahelA matsya cheDI mukavAnA niyama kare che. paNa jIvadayAnuM svarUpa samajAyA chatAM sarvathA matsya nahi' pakaDavAnA niyama te grahaNa karI zakatA nathI. eTale nIca kuLamAM eTalI badhI muzkelIo hoya che ke dhAtu" karI zakAtuM nathI. 272 mArgAnusArInA pAMtrIsa guNA kahyA che ane bIjI rIte zrAvakanA ekavIza guNA paNa kahyA che. ekavIza guN vyaktinI apekSAe che, ane pAMtrIsa guNa kuLanI apekSAe che. kuLanA pAMtrIsa guNa tathA vyaktigata ekavIza guNathI je saMskArI hAya tene dharmanA saskAra lAgatAM vAra lAgatI nathI. pAMtrIsa temaja ekavIsa guNuyukta mANasane dharmInu pariNamana turata thAya che. prathamanA samayamAM savirati, dezavirati, tathA samyaktva svIkAranArA AtmAe hajArAnI sakhyAmAM nIkaLatA hatA. tenuM kAraNa te kulAcAranA guNAthI vibhUSita hatA. mArgAnusArInA guNA eTale mAne anusaranArA guNe. je guNeA vaDe mAne anusarAya te mArgAnusArInA guNA kahevAya. eTale te guNAthI saMskArI kuleAne uccageAtra kahevAya, temAM zu Azcaya? getranA bheda e susa'sTArAnA pASaka che. dareka mAnavI ucca thavA ja Icche che. ane e IcchAnI pUrtine mATe susa skArI jIvana manAvavA prayatna thAya che. parIkSAmAM eka kalAsanA vidyArthIonA paNa pAsa naMbara cA-nIcA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 ----- --- --- - - -- - - - - - prakRti baMdha -hevAne age ja zikSaNaprApti mATe vidyArthIo vadhu praya tnazIla rahe che ane zikSaNanI kiMmata vadhe che. rAjya vahIvaTI taMtramAM ucca hoddAnI prApti, mANasanI buddhi ane AvaDatane hisAbe hoya che. hajAre mANasanI keI jAhera mITIMgamAM ucca hoddAdArInuM Asana uMcuM ja heya. che. ucca Asana tathA nIcAAsane beThela vyaktio manuSyapaNe te sarakhA ja che, te paNa saMskAranA hisAbe temAM asamAnatA che. uMcuM Asana e, te Asanasthita mANasanI uccatA ja darzAve che, tethI karIne nIcA Asanasthita mAnavIone tiraskAra thaye ema mAnanAra mUrkha ja kahevAya che. e rIte vikAsanI dRSTie anya mAnavI karatAM eka mAnavI ucca ja manAya che. e niyama anAdikALathI jagatamAM pravartI rahyo che. ane pravartaze. emAM eka mAnavI pratye Adara ane bIjA mAnavI pratye tiraskAra che, ema kalapI zakAya ja nahi. e rIte susaMskArane poSaka prAptasthAnanI anukalatA ane pratikulatAne hisAbe trakarmanA be vibhAga che. - manuSyapaNe sarvane sarakhA mAnavAmAM aDacaNa nathI. prANapaNe jAnavara tathA manuSyane sarakhA mAnavAmAM matabheda nathI. jIvapaNe pRthvIkAya ane manuSya paNa sarakhA ja che. A rIte apekSAe sarakhAmaNuM thAya temAM harakta nathI, paraMtu uttamapaNAnI kiMmata adhamapaNAnI kiMmata sAthe sarakhAvI zakAya ja nahi. guNethI saMskArI tathA saMskArahInane Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 jaina darzanane karmavAda bheda te jarUra paDaze. kRtrima saMskArane DoLa karI susaMskArIonA saMskAra poSaka sthAnamAM ghUsI jaI te sthAnenI vyavasthAne chinna-bhinna karavA AvanArAo kadApI susaMskArI nahi ja banI zake. susaMskArI kaherAvavuM hoya te susaMskAranA redhaka vAtAvaraNathI dUra rahevuM joIe. getranA ucca-nIca bhede pratye durbhAva darzAvavAthI AryAvartanA susaMskArone dhakko lAge che. jyAM " Take zera bhAjI Take zera khAjA" jevI sthiti hoya tyAM e bheda na rahevAne aMge uccagotrapaSaka ucca saMskAranuM paNa astitva rahevA pAmatuM ja nathI. ane tethI ja Aje uccagetramAM janma pAmelA keTalAkamAMthI uccagetrane cogya saMskArane devaMsa thavA lAge che. janAvaramAM paNuM UMca-nIca bheda che. popaTane zikSaNa devuM saheluM che, paNa kAgaDAne mATe zikSaNa muzkela che. rAma rAma" pipaTane sau zIkhave che, kAgaDAne kaI zIkhavatuM nathI. pAMjarAmAM te sau ghuse paNa jAta te jAta ane kAta te kajAta. kAgaDAne senAnA pAMjarAmAM ghAlavAthI te kaMI pipaTa thavAnuM nathI. ane pipaTa kadI kAgaDe thavAne nathI. ucca saMskAravALA uMcA manAya ane narasA saMskAravALA nIcA manAya temAM navAI zI ? " Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 275 * zrI sudharmAsvAmIjI, je bUsvAmIjI, ane zrI kezIkumArane duniyAdArInA koIpaNa vyavahAranuM kAma na hatuM, chatAM temane "jJAtisaMpanna saMpanna kahevAmAM Ave che. e rIte temanI oLakhANa ApavAmAM Ave che, teo gaNadhara che, caudapUvI che, cauda pUrvanA racanAra che, e vAta sAcI chatAM paNa temane "jAti saMpannAdi kahevAmAM Ave che, e ja ucca gotranuM mahatva sUcave che. nIca netravALA AtmAone pApanA saMtApane khyAla ja hotuM nathI. hiMsA-jUTha-cerI vagere meTAM pApanI paNa pApamAM temanI pAse gaNanA nathI. hiMsA karavI e te temane mana, ramata thaI gaI hoya che. nIca kulamAM janmelAo nIca saMskAravALA hoya che. uparAMta vadhAre dhRSTatA e che ke temanI nIcatAne paNa teo , uttamatA gaNAve che. AvA AtmAo AvatA bhavama vadhAre nIcA kulamAM utpanna thAya che. vaLI ucca gotramAM janma pAmyA chatAM paNa jene nIcatra gamatuM hoya eTale ke nIcagotrane cagya saMskArayukta jIvana jene jIvavuM sAruM lAgatuM hoya, teo amRtabharyA pAtrane avagaNuM viSathI bharela pAtramAM meM nAkhavAnuM kArya karI rahyA che. sabaLAnI sAme ahiMsAnA oThAthI bacanAra tathA nabaLAne nIcatAthI mAranAra, mAravAnuM mAnanAra, manAvanAra, tathA tevuM mAnavA-manAvavAmAM ahiMsakapadane ADaMbara Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27} jaina dazyanane kavAda rAkhanArAoe phelAvela jherI vAtAvaraNathI alipta rahevA mATe uccakulAlAe sAvaceta thaI javu' ghaTe che. . nIca geAtravALA mANusAImAM nathI ke jIvapaNAmAM nathI ema mAnavA mATe agara te tenA gAtravALA paratve tiraskAra bhAvanA rAkhavA mATe A nirUpaNu nathI, paraMtu uccageAtra sivAya susaMskArAnu pASaNa prAyaH asabhavita ane azakaya che, te jANavA-samajavA ane buddhimAM utAravA mATe A nirUpaNa che. je koI manuSya kaInI hisA kara-ghAta kare te! tema karanArA bhavAMtaramAM sekaDA vakhata ghAtane pAme che. tenI pAtAnI hiMsA thayA kare che. tema ahIM jo koI abhimAna kare te te paNa bhavAMtaramAM halakA thAya che, halakI sthitimAM utarI jAya che. 1 jAti 2 kuLa 3 rUddhi 4 khaLa pa rUpa 6 azvaya 7 zruta 8 lAla A ATha dvArA abhimAna karI bIjAne halakA pADanArA AtmA je je dvArA abhimAna karyu. hAya te te dvArA temAM halakI hAlatavALA thAya che. zAstrakAro jaNAve che ke dInAni hramatte nanaH jAti madya karanArA nIca jAtimAM jAya. jAti sada karanArane nIca jAtinI gatinA druDa che. eTale nIca jAti mAnavI ja ' rahI. jo na mAnIe tA jAtimada karanAra mATe badalA ja kayAM rahyo? krUDa e sajA che. sajArUpa prApta thayela sacAMgA sArA kahevAya ja nahi, tA 'pachI jAtimardAnA daDarUpa prAptathayela nIcajAtinA sajAgAne ucca kevI rIte kahevAya ? uccageAtramAM janma Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 274 - - - - - - - - - - - - - pAmelA darekane ucca sthitinI prApti ane nIcagetramAM janma pAmelA darekane naca sthitinI prApti sabhAnapaNe hotI nathI. paraMtu pUrvabhavamAM te te gotranA baMdha samaye vartatA adhyavasAya bhede te karma je prakAre baMdhAyeluM hoya te te prakArene anusarIne taratamatA hoya che. puNya-pApa-AtmA-paramAtmA-mokSa-punarjanma e vagerenA khyAlapUrvaka thatI jIvanacaryA te adhyAtma che. ane tevA AdhyAtmika jIvananA vikAsamAM sahAyaka saMskArane ja susaMskAra kahevAya che. tevA susaMskAranuM piSaka je gAtra te uccagotra kahevAya che. jema jema poSaka tattva vadhAre tema tema te getranI ugratA vizeSa gaNAya che. uccagotranI jIvana-saMskRti dharma, artha, kAma ane mokSa e cAre pAyAuparanI hoya che. mAtra artha ane kAmane ja anusaratuM jIvana uccakulamAM hotuM nathI. dharma, artha, kAma ane mokSa A cAre purUSArthanA jIvananA dhoraNe jIvatA ucca gotravALAonI jIvanavyavasthA AdhyAtmika Adarzane suvyavasthita rAkhavApUrvaka ja goThavAyelI hoya che. eTale te uccagotramAM rahelA mAnavIone AdhyAtmika jIvana jIvavAno lAbha anicchAe paNa maLato ja rahe che, ane tenAthI chaTakI zakAtuM nathI, e ja uccagetranI mahattA che. phakta artha ane kAmanA ja dhyeyavALI saMskRtiyukta jIvana jIvavAvALo varga, bhUtakALamAM A bhAratavarSanI aMdara alpa hatuM. te varga cAra purUSArthanA dhoraNe jIvanAra karatAM Mc Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - 278 jaina darzanane karmavAda nIcI kakSAne gaNate. janma samaye nIca gotranA udayavALAo pikI paNa keAI keI AtmA amuka samaye te ja bhavamAM ugetravALe paNa banate, kemake nIca gotramAM janma pAmelA jIvo nIca ja rahevA pAme ane kadApi ucca thavA na pAme evuM dhyeya uccagetranA saMskArathI saMskArI banelA AtmAonuM paNa na hatuM. jethI nIca getranA udayavALAo paikI keI AtmA punyodayanA ge dharma ane mokSa e bane purUSArtha pratye paNa AdarabhAvavALo thato. ane e rIte zraddhALu banelA tevAonA jIvanamAM paNa tyAgavRtti AvatAM jenadarzanakathita AtmavikAsanA pagathIrUpa guNasthAne paikI chaThTha guNasthAnaka prApta karatAM tenA nIcagotranA udayano aMta Avate. e rIte parivartana thatAM te AtmAmAM tathA anya uccagotrIya AtmAmAM samAnatA pravartatI. tevI samAnatAne sau-kaI satkAratuM. tema chatAM paNa anya AtmAone hisAbe ucca-nIca gotranA bhedanuM astitva to rahetuM ja. kemake nIca gotramAMthI parivartana pAmela AtmAo bahu ja a5 nIkaLatA. gotranA ucca ane nIca bheda pratye ghaNA darzAvatA keTalAke Aje pikArI rahyA che ke, kula-dharmathI zuM vaLyuM? yugadharmane oLakhe, ane Ajane yugadharma (jamAno) uccanIcanA bhedane TALavAnuM kahe che, mATe te lakSane anusare. - - AvuM bolanArAone yugadharma kayo? te paNa, Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 prakRti dha vicAravu' jarUrI che. Avu' mAnanArAee jIvananuM dhyeya mAtra atha ane kAma puratuM ja svIkAryuM che. AjanA vaijJAnikAe paNa utpanna karelI saMskRti mAtra a ane kAmanA ja dhyeyavALI che. dhama ane meAkSanA dhyeyanI tA temAM gadha sarakhI paNa nathI. geAtrane se TALavAnuM kahenArA AjanA yugavAdIo nIca geAtranA uddayavALA mAnavIone ucca geAtrIya sa`skArAthI vAsita karavAvaDe ucca geAtranI kakSAmAM mUkavA IcchatA hAya tA tA jarUra te AdaraNIya che. ane tevA prayatna duniyAne spriMgAcara thaze te vinA ko paNa duniyAmAM piravatana pAmela nIca geAtravaLAe AdarasatkArane pAmaze. ane ucca geAtranI kakSAmAM mUkAze. khAkI samAnatA lAvavAnA mhAne ucca getramAM janma pAmela AtmAemAMthI paNa dhama ane meAkSarUpa purUSArthanA vsa karavAnA IrAde yA aa getrabhedanA hisAbe uccageAtramAM janma pAmelA peAtAne anicchAe paNa ucca geAtranA saMskArAne anusaravuM paDe che temAMthI chUTI jaivA mATe, samAM samAnatA lAvavAne zakhanAda phUMkatA hoya te, te bhAratavanI saskRtine jemarajasta nukazAna karanAra che. je dezamAM AdhyAtmika saskRti nathI te dezamAM gAtranA bhemAM sa'bhavI zakatA nathI. tevA nuM anukaraNa AdhyAtmika saMskRtivALA bhAratavaSa mAM karavuM ceAgya lekhAze nahi. jyAM sudhI AdhyAtmika saskRti che tyAM sudhI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 jaina darzananA kamavAda gAtranA bheda jarUra rahevAnA ja che, jyAre AdhyAtmika sauMskRti naSTa thaze tyAre sarva mAnavIe dhama ane meAkSanA dhyeyathI vyuta thavAthI mAtra a ane kAmanA ja dhyeyavALA banI gayelAomAM uccageAtranA abhAve gAtrabhedanA dhvasa thaze. paNu e sAgeAmAM AdhyAtmika saMskRtinA * nidhAnarUpa bhArata dezanI anya deze karatAM saMskRtinA hisAbe je uttamatA jaNAtI hatI te uttamatA rahevA pAmaze nahi. A aMtarAyaka: A jagatamAM dAtAra, bhAgyazALI, bhektA ane aLavAnapaNu dareka jIveAnuM sarakhuM heAtuM nathI. kRpaNu, daridra, bhikhArI ke nikhaLa kahevarAvavu kAine gamatuM nathI. darekane DhAtA, sukha-sAmagrInA bheAktA ane tAkAtavAna thavu pasa che, chatAMya sukha-sagavaDa ane bhAga-upabhAganAM sAdhanA, ane zArIrika zaktinA saceAgeA dareka jIvAne ekasarakhA hAtA nathI. uparAkta sAmagrIo mATe dareka jIvAnA ekasarakhA prayatna hAvA chatAM te sAmagrI aMge jagatanA jIvAmAM nyunAdhikatA zA mATe ? are ! keTalAkane te sukha-sagavaDanI sAmagrIe ane zArIrika tadurastI hete chate paNa dAtArAdi guNeAnI prApti thatI nathI. A badhu zAthI? tenuM kAraNa jainadarzanamAM aMtarAyakanA uca kahyo che. A aMtarAyakama aMge vizeSa spaSTatA ApaNe vicArIye. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 281 - - dAnAdi guNene dabAvanAruM aMtarAyakarma. (1) dAnatarAya, (2) lAbhAMtarAya, (3) bhegAMtarAya, (4) upabhegAMtarAya, ane (5) vItarAya, ema pAMca prakAre darzAvyuM che. aMtarAyakarmanA udaye jIva adAtA, alAbhi, abhegI, anupabhegI, ane azakta thAya che. jyAre aMtarAyakarmanA kSapazame ke kSaye AtmA dAtAra, sukha-sAmagrI prApta karanAra, tene bhegavanAra ane zaktivAna thAya che. aMtarAyakarmanA sopazamathI uparokta guNa prApta thAya che, paraMtu te adhurA ane kadAcita pazama nyUna thaI javAthI te guNo paNa nyuna thaI javAvALA che. adhurA kevI rIte che te aMge vicAratAM samajAze ke, jIva dhAre to adhuM jagata bIjAne ApI zake che eTale sarvathA IcchApUrvaka pite tyAga karI zake, vaLI AtmA dhAre te samagra jagata dvArA jeTalA phAyadA meLavavA hoya teTalA meLavI zake, ane dhAre te samagra jagata pitAnA bhegamAM temaja upabhegamAM laI zake, ane dhAre to AkhA jagatane uthala-pAthala karI zake teTalI pratyeka AtmAmAM zakti che. AtmAnuM ATaluM badhuM sAmarthya che, paraMtu teTaluM sAmarthya batAvavAnI keIne jarUra paDatI nathI, chatAM teTaluM sAmarthya AtmAmAM pragaTa na thAya tyAM sudhI aMtarAyakarmano kSaya nahi paraMtu kSapazama ja gaNAya. saMpUrNa sAmarthyanI prApti eTale aMtarAya karmane kSaya gaNAya che. saMpUrNapaNe prApta karela AtmAmAM dAnAdi Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 jaina darzanane kavAda guNA pravruttirUpe hAtA nathI. eTale vyavahArika dAnAdikane viSe pravRtti haiAtI nathI, paNa tene naiRRyika dAna, lAbha, bhAga, upabhAga ane vIya labdhi hAya che. teomAM parabhAva-pauCgalikabhAvanA tyAgarUpa dAna, Atmika zuddha svarUpanI prAptirUpa lAbha, Atmika zuddha svarUpanA anubhavavArupa bhAga-upabhAga ane sva-svabhAvamAM pravRttirUpa vI hAya che.A pramANe aMtarAyakarmonA sapU kSaye prApta thayela dAnAdi guNA kSAyika yA naiRRyika gaNAya che. tyArakhAnlR te AtmA karatAM anya kaMI AtmAmAM te guNA aMge vizeSatA saMbhavI zakatI nathI. aMtarAyakamanA kSayathI utpanna thayela kSAyikabhAva dareka AtmAmAM eka sarakhA ja hoya che. paraMtu te karmAMnA kSayApazamathI utpanna thatA kSAyeApazamikabhAva dareka AtmAmAM aneka prakAranA hoya che. aMtarAyakamanA kSayApazamathI jIva dAna Ape che ISTa vastu prApta kare che, bhAga-upaleAga sAmagrIne bhAgave che, ane peAtAnI tAkAtanAM upayAga kare che, te dAnAdika guNA vyavahArika yA kSAyeApazamika kahevAya che. A rIte dAnAdi guNA (1) kSAyika yA naiRRyika, ane (2) kSAye pAmika yA vyavahArika e be prakAre daMrzAvyA che. evI rIte atarAyakama paNa vyavahArika ane nazciyika ema e prakAre che te vicArIe:~ svatva uThAvI anyane AdhIna karavuM te dAna kahevAya che. A dAnaguNane rokanAra je kama te nAnAMtarAya kahevAya Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 283 che. temAM ApavAnI bhAvanA chatAM lenAra na maLe te vyavahArathI dAnAMtarAya ane chatI zaktie dAnanAM pariNAma ja jAge nahi tevI kRpaNutA (kapilAdAsInI jema) te nizcayathI dAnAMtarAya kahevAya che. daridrapaNuM prApta thavuM, dhanahInatA, kaMgAlatA, dravyaprApti mATe thatA udyamanI niSphaLatA, A badhAmAM vyavahArathI lAbhAMtarAyane udaya kahevAya che, ane lAbha prApta thavAnA sacogamAM ociMtuM vidana thAya, dAtAra ApavAnI bhAvanAvALo hoya ane yAcaka yAcavAmAM kuzaLatAvALo guNavAna hovA chatAM paNa dAtAra pAsethI dAna meLavI zake nahi te (DhaDhaNamuni tathA bhagavAna cheSabhadevanI jema) nizcayathI lAbhAMtarAyakarma kahevAya che. je vastu vAraMvAra bhegavI zakAya te vastrApAtra-strI, Adi upaga sAmagrIne aMge upabhegAMtarAya karma vyavahArathI ane nizcayathI bhegAMtarAya karmanI mAphaka ja samajavuM. jenA udayathI nirbala yA dubalA zarIranI prApti thAya te vyavahArathI vIryaMtarAya karma kahevAya che, ane rega rahita yuvAvasthA ane baLavAna zarIra hovA chatAM paNa keI siddha karavA lAyaka kArya AvI paDavA TAIme hInasatvapaNane laIne te kArya siddha karavA purUSArtha karI zake nahi te nizcayathI vItarAya kahevAya. vyavahArika aMtarAya Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 jaina darzanane karmavAda karmanA kSayopazamathI dAnAdine cagya sAdhana-sAmagrInI prApti thAya che ane naizcayika aMtarAyakarmanA kSapazamathI dAnAdinAM pariNAma jAgRta thavA dvArA dAnAdi kAryomAM pravRtti thAya che. naiRRyika aMtarAyakarma dAnAdi kAryanI pravRtti thavA detuM nathI, jyAre vyavahArika nayathI aMtarAyakarma dAnAdine yogya sAdhana sAmagrI prApta thavA detuM nathI. have e paNa vicAravuM jarUrI che ke, darekane aMtarAyakarmane kSApazama hovA chatAM paNa dAnAdi guNa sarakhA hotA nathI. tenuM kAraNa e cheke keIne pazama maMda hovAthI te guNe alpa hoya che, ane koIne kSapazama thoDe -vadhAre hovAthI te guNe thoDA vadhAre hoya che. ema kSapazama vadhatAM vadhatAM dAnAdi guNe vadhatA jAya che. A pramANe kSapazama vizeSe dAnAdi labdhionA asaMkhyAta bhede thAya che. tethI te darekanA-aMtarAyanA paNa teTalA ja bhede thAya che, kAraNa ke aMtarAyana kSapazama thata hivAthI jeTalA te pazamanA bhede teTalA ja tenA aMtarAyanA bhede che. tethI vyavahAranayathI ane nizcayanayathI -aMtarAyanI dareka prakRtionA asaMkhyAta bheda samajavA. -ane tethI ja dAnAdi labdhimAM asaMkhyAta prakAre hovAthI te darekane eka sarakhI hotI nathI. aMtarAyakarmane saMpUrNa kSaya karanAra ja dareka AtmAmAM dAnAdi labdhio eka -sarakhI hoya che. A pramANe jJAnAvaraNIyakarma pAMca prakAre, darzanAvara Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 285 - - - - - - - - - NIyakarma nava prakAre, vedanIyakarma be prakAre, mehanIya karma aThThAvIsa prakAre, AyuSyakama cAra prakAre, nAmakarma ekane traNa prakAre, gotrakarma be prakAre ane aMtarAyakarma pAMca prakAre maLI AThe karmanI uttara pravRtio ekasene aThThAvana thAya che. nAmakarmanI saDasaThTha prakRtie gaNavAmAM Ave tyAre AThe karmanI kula prakRtio ekasene bAvIsa te udaya ane udIraNamAM gaNAya che. temAM paNa darzanamehanIyanI traNa prakRtimAMthI baMdha samaye te mithyAtva mehanIya ja bodhAtI hAI baMdhamAM ekane vIsaja gaNAya che. ane sattAmAM te ene aThThAvana gaNAya che. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 su sa prakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa ghAtI ane aghAtI jainadaza nakArAe kama zAstramAM kama prakRtionI aneka avasthAonuM khArIka ane vIgatavAra varNana karela che. kama nA asakhya bheda hAvA chatAM paNa sakSepathI khyAlamAM AvI zake eTalA mATe amuka vizeSatAone lIdhe tenA ATha vibhAga pADyA che, ane te vibhAganA uttara vibhAge paNa 158 nI sakhyAmAM darzAvyA che. AtmAne svabhAvadazAmAMthI bhraSTa karI vibhAvadazAmAM mukanAra ane anaMtajJAnAdi AtmAnA svAsthyane rASa karanAra te kama prakRtinI dareka saMkhyAne tenA svabhAvAnusAra pRthakpRthak nAma sajJAe paNa ApelI che. AtmAnA kevA prakAranA svAsthyanA kaI prakRti kevI rIte rodha kare che, tenA khyAla te kamanI nAma sajJA dvArA ja AtmAne pedA thAya che. zArIrika rAgezanA cikitsakA zarIramAM azAMti pedyA karanAra daIne tene khyAla pedA karavA mATe amuka nAma saMjJAthI sakhAdhe che, amuka ne eka sAmAnya nAma tarIke gaNIne tenA peTAvibhAga tarIke paNa aneka bhinna Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa 287 bhinna saMjJAothI tenA prakAre pADe che. jemake javara (tAva) e eka dardanuM sAmAnya nAma che, ane tenA peTA vibhAgane TAyapheDa Adi pRthak-pRthak nAmanA javara tarIke oLakhAve che. dardano khyAla pedA karavA mATe tenI amuka te nAmasaMjJA hovI ja joIe. e rIte karma aMge paNa samajI levuM joIe. vidakazAstranA abhyAsIo dardInA dardane amuka prakAranI nAma saMjJApUrvaka khyAlamAM lAvI amuka nAmasaMjJAvALA auSadhepacAra dvArA te dardIne dUra karavA keziSa kare che, ane e dadanA kAraNa tarIke amuka nAmasaMjJAvALA kAraNene pharI upayoga thaI javA na pAme tenI sAvacetI rakhAve che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke, zAririka raMganI mAphaka karma e paNa AtmAmAM vibhAvadazArUpa dardIne pedA karanAra roga che. mATe e karmarUpI rega ane tene naSTa karanAra auSadhenA dareka prakAranI prathaka-pRthaka nAmasaMjJA jainadarzanakAree spaSTa jaNAvI che. prathama kahevAI gayela karmaprakRtinI mULa nAma-saMjJAo * ATha ane tenA peTA vibhAganI 158 nAma-saMjJAo ApelI che. punaH e mULa ATha nAma saMjJAvALAM karmane (1) ghAtI ane (2) adyAtI. e be nAmasaMjJApUrvaka be vibhAgamAM paNa darzAvyAM che. ATha nAmasaMjJAvALA karmathI A be nAma saMjJAvALAM karma kaMI anya nathI. paramArthathI te tenAM te ja che, paraMtu ATha vibhAgamAM darzAvAtAM sarva karmane amuka apekSAe e be vibhAgamAM ja gaNuM laI tene ghAtI ane aghAtI e be nAmasaMjJAo ApelI che. e rIte anyAne apekSApUrvaka have pachI bIjI nAma Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 jaina darzanane karmavAda saMjJAyukta kahevAtAM karmane mULa prakRti ATha ane uttara prakRti 158 paikInA ja samajavAM, paraMtu anya samajavA nahi. have te ghAtI ane aghAtInI vyAkhyA vicArIe. te AtmAnA jJAnAdi guNane ghAta karanArAM je karma te ghAtIrma kahevAya che. jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya-mehanIya ane aMtarAya e cAre ghAtakarma che. anaMtajJAna anaMtadarzana, anaMtacAritra ane anaMtavIrya e cAre gune. ghAta karanArAM uparokta karmo anukrame samajavAM. jJAna-darzanAdi AtmAnA mukhya guNemAMnA keI paNa guNane ghAta na kare te aghAtI karma che. aghAtI karmanI prakRti jJAnAdi mukhya guNone ghAta nahi karatI hovA chatAM paNa cAranI sAthe maLela zAhukAra jema cera kahevAya che, tema ghAtakarmanI sattA paNa vidyamAna hete chate aghAtI prakRtie jJAnAdi guNone 'vAta karatI dekhAya che. ghAtI karmanI sattA naSTa thaye chate. aghAtI karmone udaya tenI paraMparA nIpajAvI zakato nathI, ane alpa samayamAM ja vilIna thaI jAya che. kema ke aghAtI karmanI paraMparA utpanna karavAmAM nimittabhUta te. ghAtI karma ja che. eTale ghAtI karma rahita aghAtI karmo te parAjaya pAmela rAjavihoNuM nAsatA bhAgatA sainya jevAM che. ghAtakarmano kSaya thayA bAda aghAtI karmo paNa alpa TAImamAM ja kSaya thavAne pariNAme AtmAne avyA. .bAdha-akSayasthIti-arUpIpaNuM ane agurulaghu e cAra Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama prakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa 288 saMge upasthita thAya che. AtmAnuM zAzvata sthAna te - A cAra sacogavALuM che, paraMtu ghAtI karmanA sagavALAM cAra aghAtI karmo vaDe AtmA tethI viparIta saMgamAM bhaTakI zAMti prApta karI zakato nathI. zAzvata zAMtinI prApti te uparokta guNavALA zAzvata sthAnamAM ja che. sAmAnyataH akSayasthIti Adi cAra sAgone rodha cAra aghAtI karmo vaDe ja thAya che, paraMtu aghAtI karmonuM baLa ghAtakarmanA AdhAre ja che. vaLI aghAtI karma utpanna karanAra ghAtI karma ja che. eTale ghAtI karmone kSaya thaye chate aghAtI karmone kSaya te svabhAvika thavAne ja che. mATe AtmAnA svarUpamAM bAdhA nAkhI Atma-svarUpane pragaTa nahi thavA devAvALAM te mukhyatve jJAnAvaraNayadarzanAvaraNaya-mohanIya ane aMtarAya e cAre karma ja ghAtI karma tarIke oLakhAya che. ane AtmAnA svabhAvika svarUpane pratirodha nahi karanAra tathA jenA udayathI bAhya sAmagrInI prApti thAya che te bAhya sAmagrI sAthe saMbaMdhavALAM vedanIya-Ayu-nAma ane gotra e cAre karmo aghAtI karmo kahevAya che. jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNaya- mohanIya ane aMtarAya e cAre karmone AtmAmAMthI sarvathA. kSaya thavA vaDe AtmAmAM anaMtajJAnAdi guNo kSAyika bhAve pragaTa thAya che. jyAMsudhI te guNe kSAyika bhAve pragaTa thatA nathI, tyAM sudhI AtmAmAM alpAze cA adhika vikAre pravatI rahe che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda jeTalA aMze vikAra teTalA aze guNAnI skhalanA hAya che. jeTale aMze guNAmAM skhalanA teTale aMze vikAsamAM paNa skhalanA hoya che. skhalanAne sarvathA abhAva teja guNAnI sapUrNa pragaTatA che. sapUrNa pragaTatAthI ja guNA anaMtapaNe pariName che. 290 jJAnAdirguNA AtmAmAM anaMtapaNuM na pragaTe tyAM sudhImAM paNa guNAnA savathA ghAta tA thatA ja nathI, guNAnA peTA prakAza paikI koI koI prakArAMza te avazya sadAne mATe pratyeka jIvamAM pragaTa ja hAya che, eTale sarvAzapaNe te kadApi kAI paNa guNa avarAI jatA ja nathI. sarjAze ghAta thaI jatA hAya ane e alpAMzepaNa AtmAmAM guNanI pragaTatA rahevA na pAme te caitana jaDa banI jAya che. eTale sava thA guNAMnuM AvaraNa ane tevu kadApi banI zakatuM nathI. AtmAmAM alpAMze paNa guNA kevI rIte pragaTapaNe rahevA pAme che, te have vicArIe. ka kSaya thayethI jema guNA sapUNa paNe pragaTe che, tema kama nA lApazame te guNeA saMpUrNa paNe nahi te paNu nyUnAdhikapaNe te pragaTe ja che. kSayanA atha tA kanA saMpUrNa nAza, ane kSApazama eTale uddayaprApta kamanA kSaya karavA ane uya aprApta kama pudagalAne upazamAvavAM, ahiM upazamanA e a thAya che. (1) upazama eTale uyaprApta karma puddagalAnA kSaya thavA ane sattAgata dalikA adhyavasAyane anusarI hInazaktivALAM thavAM. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 -- karmaprakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa (2) udayaprApta karmapudgalene kSaya tha ane sattAgata dalika adhyavasAyanasAra hInazaktivALAM banI svarUpe phaLa na Ape evI sthitimAM mukAvAM. jJAnAvaraNIya, dazanAvaraNIya ane aMtarAya e traNenA kSapazamamAM udayaprApta dalike prApta thAya che, ane sattAgata dalike hInazaktivALAM banI jaI te AtmAmAM svasvarUpe anubhavAvA chatAM paNa guNanA vighAtaka thatAM nathI, kAraNa ke temAM zakti ochI thaI gayelI hoya che. tethI te pugamAM jeTalA pramANamAM zakti hoya che teTalA pramANamAM guNane dabAve che, ane jeTalo pramANamAM zakti ochI thayelI hoya che teTalA pramANamAM guNa pragaTa kare che. eTale je guNane rokanAra karmane jeTaluM copazama teTalA aze te guNanuM pragaTapaNu AtmAmAM hoya che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya mehanIya ane aMtarAya e cAre ghAtI karmanI uttaraprakRtie pikI matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, aMcakSudarzanAvaraNIya ane aMtarAya karmanI pAMca prakRtiono udaya sadAne mATe pratyeka chaghastha AtmAmAM kaMpazamapaNe ja hoya che. eTale jeTale aMze tenuM kSApazamA vase che, teTale aMze matijJAna, zrutajJAna, acakSudarzana ane dAnAdi guNenuM AtmAmAM pragaTapaNuM hAya- je che. chakvastha jIvanamAM keNuM TAIme uparta karma praka tione pazama na hoya tevuM bane ja nahi, jethI uparokta guNene AtmAmAMthI sarvathA abhAva thAya evuM paNu Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - 22 jaina darzanane karmavAda bane ja nahi. A hisAbe sUphamanigadIyAjIvathI prAraMbhI sarva AtmAmAM alpaze yA adhikAze paNa uparokata guNenuM astitva sadAne mATe pragaTa ja hoya che. . - A sivAya avadhijJAnAvaraNIya, manaparyavajJAnAvaraNIya, cakSudarzanAvaraNIya ane avadhidarzanAvaraNIya sadAne mATe AtmAmAM kSApazamapaNe ja vedAya e niyama nathI. paraMtu kSapazamedAya tyAre te te prakRtio vaDe rekAtA guNonuM te te prakRtionA kSapazamAnusAra teTale teTale aMze pragaTapaNuM hoya che. tathA saMvala kaSAyanI cAra prakRtio ane nava nekaSAya te sattAmAM hete chate paNa pratisamaya tene udaya vatteja che e niyama nathI. teone udaya na hoya tyAre te te prakRtio apamAtra paNa guNene ghAta karanAra thatI nathI. paNa jyAre udayapaNe vartAtI hoya tyAre te te paNa kSapazamapaNe ja vedAya che. ghAtakarmanI prakRtie pikI je prakRtio sadAne mATe zapazamapaNe ja vedAya che, ane je prakRtio kSapazamapaNe paNa vedI zakAya te prakRtione dezaghAtI prakRtio kahevAya che. ane je karmaprakRtio kadApi paNa kSapazamapaNe vedAtI nathI, tathA jenA udayathI guNane sarvathA dha thAya che, vaLI je prakRtionA sarvathA kSaye ja guNanuM pragaTapaNuM che, te karma prakRtione sarvaghAtI prakRtie kahevAya che. * mohanIya karmanI prakRtie (saMjavalana kaSAya tathA Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaprakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa 293 nava nekaSAya sivAyanI) kSapazamapaNe vedI zakAya che, paraMtu vipAkedayanA TAIme eTale svasvarUpe udaya vakhate te guNane aMze paNa pragaTa thavA detI nathI. jethI pradezadayapaNe eTale pararUpe thatA bhagavATa TAIme tene kSapazama hoI zake che. tethI tene dezaghAtI kahI zakAya nahiM. ghAtakarmanA A pramANe be vibhAge che. 1. sarvaghAtI ane 2. dezaghAtI. matijJAnAvaraNaya-zrutajJAnAvaraNIya-avadhijJAnAvara raNaya mana:paryavajJAnAvaraNIya, cakSudazanAvaraNIya tathA acakSudarzanAvaraNaya, avadhidarzanAvaraNaya, saMjavalananA krodhamAna-mAyA lebha, navanekaSAya, ane pAMca aMtarAya, e pacavIsa. prakRtie deza ghAtI che. kevalajJAnAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNIya, prathamanA bAra kavAya, mithyAtvamohanIya tathA pAMcanidrA e vIsa prakRtio sarvaghAtI che. sarvaghAtI pravRtione udaya guNane sarvathA rike che, ane dezaghAtI prakRtie guNanA eka dezane reke che. hetu vipAkI karmaprakRtio - jJAnadarzanAdi Atmika guNene ghAta karanArI ane ghAta nahi karanArInI apekSAe jainadarzana kareAe karmaprakRtionuM jAti ane aghAti rUpe be vibhAgamAM vagIkaraNa karyuM tema karma vipAkedaya amuka hetue prApta thatuM hovAne Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 jaina darzanane karmavAda - - - -- --- - - - - -- - - - aMge te vipAkane hetu darzAvavAnI apekSAe karmaprakRtionuM vagIkaraNa cAra vibhAgamAM kareluM che. te cAra prakAro nIce mujaba che - (1) jIvavipAkI, (2) pudagalavipAkI (3) kSetravipAkI ane (4) bhavavipAkI. A cAra prakAranA vagIkaraNamAM amuka amuka prakAranI mukhyatAja kAraNabhUta che. jo ke karmaprakRtione vipAka jIvaja anubhave che. e hisAbe sarva prakRtie jIvavipAkI ja che, paraMtu amuka karma pravRtio evI che ke je jIva upara sIdhI asara nahi karatAM zarIrane upayogI evI keTalIka jaDa sAmagrIo AtmAne prApta karAvavA dvArA, keTalIka prakRtio amuka sthAnane ja pAmIne, ane vaLI keTalIka te prANIonI amuka prakAranI jAtimAMja, jIvane phaladAyI thAya che. ATalI bAbatone anulakSIne ja jIvavipAkI Adi cAra prakAre karmaprakRtinAM batAvyA che. eTale kaI karmaprakRtio kayA sthaLane, kyA bhavane, ane kevA prakAranI zarIranI sAmagrIo pAmIne, tathA kayI prakRti sthAna-bhava, ane pudgalasAmagrInI apekSA rAkhyA vinA ja udayamAM Ave che te A cAra prakAranA vargIkaraNathI ati spaSTapaNe samajI zakAze. amuka heta prApta karI vipAkedayane prApta thAya te hetune anulakSIne te prakRtie te te vipAka saMjJAvALI kahevAya che. (1) jIvavipAkI-karmamAtra AtmAne vipAkavarUpa Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama pravRtionuM vividha rIte vagIkaraNa 295 asara kare che. paraMtu keTalAMka karma evo che ke je kSetranI--bhavanI ke bAhya jaDa sAmagrIonI apekSA rAkhyA vinA sIdhI rIte AtmAne vipAka dekhADavAnuM kAma kare che, te karmaprakRtione jIvavipAkI kahevAya che. te nIce mujaba che. jJAnAvaraNIya pa, darzanAvaraNIya , vedanIya 2, mohanIyanI 28, zetranI 2, aMtarAyanI pa, tathA nAmaka mAM-gati 4, jAti 5, vihAgati 2, zvAsocchAsa nAmakama-1, tIrthakara nAmakarma-1, basa-1, bAdara 1, paryApta 1, saubhAgya 1, susvara 1, Adeya 1, yaza 1, e sAta tathA sthAvara 1, sUkSma 1, aparyApta 1, darbhAgya 1, duzvara 1, anAdeya 1 ane apayaza 1, ema kula 78 prakRti jIvavipAkI che. 2 pudagalavipAkI-pudgalavipAkI karma prakRtinA vipAkane saMbaMdha pudgala vargaNuonA banelA zarIra sAthe * mukhya che. pudgalavipAkI karma pravRtio saMsArI jIne zarIra, zvAsocchAsa, bhASA ane mana e cArene yogya pudu gale apAvI varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda, baMdha, sUmatA, sthUlatA. saMsthAna, agopAMga, parAghAta, upaghAta, agurulaghu udyota, saMghAta, vagere rUpe pariNAma pamADe che. A pudugalavipAkI prakRtie te nAmakarmanI prakRtio che. saMsArI jInuM zarIra kevI rIte ane zAnuM taiyAra thAya che? zarIranA avayanI cigya sthaLe racanA, zarIrane Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 jaina darzanane karmavAda bAMdhe, ane zarIrane AkAra judI judI jAtinA jene AzrayI judA judA prakAre kevI rIte goThavAya che? te badhAyane sAco khyAla A pugalavipAkI karmaprakRtione samajavAthI ja thAya che. pudgalavipAkI karmaprakRtinuM svarUpa nahi samajanArAo, prANIonI zarIraracanAnI samajaNamAM gothAM khAya che. eTale pugalavipAkI karmaprakRtinuM svarUpa samajavuM ati Avazyaka che. . pudagalanuM grahaNa ane pariNamana karAvavA dvArA jIvane vipAkane anubhava karAvanArI hovAne aMge ja A karmaprakRtio zAstramAM "pudagala vipAkI prakRtio tarIke oLakhAya che, te 7ra prakRtie nIce mujaba che. zarIra nAmakarma-5. . . ' aMge pAMga nAmakarma-3, baMdhana nAmakarma-15. * . . . saMghAtana nAmakarma-5. . . . . . -- * . . saMhanana nAmakarma-6. . . - - - : saMsthAnuM nAmakarma-6. ', : : varNa nAmakarma-5. . . . . . , - S ; } : --saMdha nAmakamara : - - - - - -- : rasa nAmakarma-pa.. . . - . :- sparza. nAmakama-8 : :.. . - - - agurulaghu nAmakarma-1 : , . --nirmANa nAmakarma : . ' . ' . . Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa parAghAta nAmakarma-1. upaghAta nAmakarma-1. Ata" nAmakarma-1. udyota nAmakarma-1.. pratyeka nAmakarma. sAdhAraNa nAmakarma-1. zubha nAmakarma-1azubha nAmakarma-1, sthira nAmakarma-1. asthira nAmakarma-1. kula-7-prakRtie che. bhavavipAkI-je karmaprakRtio acuka bhavamAM ja udayamAM Ave che, kAraNa ke bIjI kamaprakRtio te bhave. bhavAMtare game tyAre udaya AvI zake che, paraMtu cAra AyuSya karmo te mAtra amuka bhavamAM ja udaye Ave che; mATe te cArene bhavavipAkI kahevAya che. vartamAna bhavana e Adi bhAga gayA pachI trIjA Adi bhAge Ayu badhAvA chatAM paNa jyAM sudhI te vartamAna bhavanI pUrNatA thavA vaDe utara svayegya, bhava prApta thaye hete nathI, tyAM sudhI te udayamAM AvatuM nathI. ane svayegya bhavaprAptimAM ja udaya tene thAya che, mATe te bhavavipAkI che. * kSetravipAkI-te amuka kSetramAM ja udayamAM AvatI hAvAthI kSetravipAkI kahevAya che. ahi kSetra te eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM AkAza pradezanI zreNirUpa ja Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 * jaina darzanane karmavAda - levAnuM che. devAnupUva-manuSyAnupUrvI-tiya cAnupUrvI ane narakAnupUrvI e cAre AnupUvakarmo kSetravipAkI che. kAraNa ke te karmo, be gatinI vacce barAbara AkAzapradezanI zreNIrUpa kSetra para pasAra thatAM jIvane udayamAM Ave che. puNya ane pApa karmaprakRtie : AtmAnI sAthe saMbaMdhita thayelI AThe karmanI uttaraprakRtiomAM je kama prakRtionA phalasvarUpe jIvane anukuLa sAmagrInI prApti thAya, te karmaprakRtione puNyaprakRti ane pratikuLa sAmagrI prApta karAvanAra karmaprakRtione pApaprakRti kahevAya che. A pramANe tamAma karmaprakRtienuM puNya ane pApa ema be vibhAgamAM vibhAjana thaI zake che. A be bheda svarUpe te tamAma karma prakRtione bAlajI saralatAthI samaje che. kAraNa ke pratyeka bhavamAM jIva je je saga prApta kare che te pUrvakRta punya agara pApanuM ja phaLa che. ane vartamAna kALe karAtAM punya-pApakarma te bhaviSyamAM prApta thanArA zubhAzubha saMganuM kAraNa che. pitAnuM bhaluM yA buruM bhaviSya te jIva pote ja bhalA-burAkAryathI - svayaMja banAve che. mATe ja kavivarya zrI vIravijayajI mahArAje pUjAnI DhALamAM gAyuM che kebaMdha samaya citta cetI re - udaye saMtApa saluNe. sudeva-sugurU-suMdharma pratye Adara, sevA ane bhakti Adi zubhakAryo se puNya kahevAya, ane tevAM zubha kAryo kara Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kamaprakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa 29 vAthI baMdhAtAM je zubha karma te "puNyakarma" kahevAya, ane te puNyakarmanuM phaLa pRdaya kahevAya che. hiMsA-asatya-cerI-abrahma-parigraha-kodha-mAnamAyA-lebha-rAga-dveSa-kaleza-cugalI-juThuM ALa-harSanezaka- niMdA-chalakapaTa ane mithyAtva e azubhakAryane pApa kahevAya che. tevA azubha kAryo karavAthI baMdhAtAM je azubha karbha te pApakarma kahevAya che. ane tevA azubha karmonuM phaLa tene papadaya kahevAya che. eka bhavamAM karela puNya. athavA pApanuM phaLa te jIvane te bhavamAM ja maLe e niyama nathI. te bhavamAM paNa maLe ane aneka bhave bAda paNa maLe. A hakikata AgaLa prakaraNa AThamAmAM kahela sthitimadhanA svarUpathI samajAze. vartamAnakALe pApa karanArA keTalAka jIne sukhI. thatA dekhI ane puNya karanArA keTalAka jIvone dukhI thatA. dekhI, aneka ajJAnImanuSya dharma yA puNyanI ghaNuM kare che. paraMtu teo samajatA nathI ke vartamAna sukha te pUrvakRtapuNyanuM phaLa che, ane vartamAna duHkha te pUrvakRtapApanuM phaLa che. vartamAna samaye karAtAM puNyakarmothI bhavAntaramAM sukha ane vartamAna samaye karAtAM pApakarmothI bhavAntaramAM dukha maLe che. puNyanuM phaLa te zreSTha che. paraMtu temAM pramAda thaI jAya te punya paNa durgatimAM laI javAvALuM thAya che. ane punyaphaLathI prApta sAmagrI dvArA AtmasvarUpajhAminI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 jaina darzanane karmavAda ArAdhanA thAya to te punyaphaLa, puNyAtmAne ucca zreNimAM laI javAvALuM bane che. manuSyabhava, zarIranI AregyatA, rAjyaRddhi, svajana kuTuMba paripAra, sattAnuM sthAna, zArIrika baLa, buddhi, paMcendriyanI anukUlatA AdinI prApti te padayathI ja thAya che. A prApta anukuLatAo pacAvI zakAya to amRta che, nahiMtara jhera che. eTale puNyanA ajIrNathI e sarva samRddhio vaDe unmatta thaI janAra manuSya te puNyane bhogavavA TAIme ghera pApa karmone upAjaka banI durgatimAM jAya che. jJAnipurUSoe kahyuM che ke puNya e ati uttama vastu che, paNa tenI miThAsa ati bhayaMkara che. anya pacA-vavAnuM kAma kAca pAre pacAvavA jevuM che arthAt jeo puNyane pacAvI zake che teo puNyanA phaLa svarUpe prApta sAma-zrIothI navuM puNya prApta karI AtmAne utkarSa sAdhe che. -ane jeo puNyane pacAvI zakatA nathI teo puNyanA phaLasvarUpe prApta sAmagrIothI navuM pApa bAMdhI AtmAne agAmI banAve che. mATe punyadvArA prAptasAmagrIthI -navuM puNya upArjana karAvanAra puNyane jainadarzanamAM puNyAnuM - baM ipuNya kahyuM che. je puNya, karmonI sarvathA nijA (kamathI AtmAne sarvathA chuTakA) karAvyA bAda AtmAthI alaga thAya che, tevA puNyane "puNagAnuMbaMdhei puNya" kahevAya che. tenuM kAraNa e che, ke tevA puNyanA udayakALamAM -paNa jIvane AtmajJAnanI jAgRti hovAthI te puNya Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMmaprakRtionuM vividha rIte vagIkaraNa 30 1. mekSa mArganI ArAdhanAmAM sahAyaka banI mokSapadanI prAptimAM sAdhana bane che. tenAthI viparIta prakAranA puNyane. pApAnubadhi puNya kahevAya che. arthAta puNe pArjita sAmagrIthI pApAjIka puNyane "klApAnubadhi. puNya" kahevAya che. pApAnubaMdhi puNyavALA manuSyanA vicAra prabala rAga dveSa ane mehathI bharelA hoya che. jethI aneka kaSTathI prApta manuSyabhavanI sArthakatA te karI zakatA nathI ( tAtparya e che ke-udayakALamAM AtmAne saMsArI sukhamAM Asakta banAvI, pApakarmamAM pravRtta karAvavA vALuM puNya, tyAjya che. ane saMsArI sukhemAM virakta dazA prApta karAvI mokSamArganI ArAdhanAmAM sahAyaka bananArU puNya upAdeya (AcaravAlAyaka) . pApAnubaMdhi puya ane puNyAnubaMdhi puNya e ane prakAra te puNyanAja hovA chatAM bannenA saMskAra bhinna bhinna hovAnuM kAraNa, puNya baMdhanA samaye dharma kAryomAM vartatAM AtmAnA adhyavasAyaja che. , dAnAdi dharmakAryamAM moTAInI mahatvAkAMkSA hoya, athavA anya kaI prakAranI bhautika svArthanI AkAMkSA vartatI hoya, to tevA dharmakAryothI yA sapravRttithI thatuM puNyabaMdha, AzaMsAdeSavALA hovAthI temAM pApAnubaMdhi puNayanA saMskAro pAya che. AvA pApAnubaMdhi punyanAudaya * vakhate jIva, adhyAtmajJAna pratye upekSAsevI bhautika sukha Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 jaina darzanane karmavAda sAmagrInI prAptimAM ja vidvatA mAne che. paraleka-puNya-pApaAtmA-mekSa AdinA lakSamAM mUrkhatA samajI phakta A bhavanA jIvanamAM bhega vilAsa bheLavavAmAM ja sukha mAne che. svasvArthamAM ja mUDha banI svazaktidvArA jagatamAM saMhAralIlAnAM nATaka ubhA kare che. anekavidha vaijJAnika akhatarAo karI jagatamAM bhayabhIta vAtAvaraNa phelAve che. nirmalajIne kacarI nAkhavAmAMja hoziyArI mAne che. jema pUrvakRta pApa te vartamAnamAM duHkha devAvALuM che, tema "pApAnukhaMdhi punya" te bhaviSyamAM dukhadAI che. pApAnubaMdhi puNya -ane pUrvakRta pApamAM A sivAya kaMI bheda nathI. pUjya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAje kahyuM che ke itthamekatva mApanna, phalataH puNya paapyo| manyate yo na mUDhAtmA, nAntastasya bhavodadheH / / A pramANe phaLathI ekapaNAne pAmelA puNya ane pApane je ekarUpa gaNatA nathI te mUDhAtmA bhavasamudranA pArane pAmI zakatA nathI. AzaMsAdeASa arthAta keIpaNa prakAranI bhautika AkAMkSArahita thate dAnAdi dharma te "puNyAnubaMdhi pu" ne baMdha karAvanAra thAya che. sAtvikadAna tathA indriyanuM damana, prabhu pujAdi uttama anuSThAnenuM AcaraNa ane zAstronA paThana pAThana pUrvaka prabhunA nAma ane guNAnuM kIrtana, maraNAMta kacchamAM paNa svadharmanuM pAlana, antaHkaraNanI saralatA, mana-vacana ane kAyAthI koI paNa prakAre kaI Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 E kamaprakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa paNa jIvane kaSTa nahI devAnI vRtti, yathArtha ane priya bhASaNa, pitAnuM buruM karanAra pratye paNa krodhane abhAva, abhimAnane tyAga, cittanI caMcaLatAne abhAva, keInI paNa niMdA karavAno tyAga, indriyane viSa sAthe saMga thavA chatAM paNa anAzakta bhAva, lekavirUddha ane zAstravirUddha AcaraNamAM lajajA, mitrI, prameha, kArya ane madhyasthatA, A sarva sadguNenI prApti "puNyAnubaMdhi puNya" nA udayathI ja thAya che. mATe ahIM samajavuM jarUrI e che ke dAnAdi zubha anuSThAne puNyabaMdhamAM kAraNabhUta che. paNa te anuSThAnamAM pravRtta thavA TAIme jIvanuM lakSa sAruM hoya te te anuSThAnathI "puNyAnubaMdhi puNya aMdhAya che. ane lakSa sAruM na hoya te "pApAnubaMdhi punya" baMdhAya che. puNyanI mAphaka pApa paNa be prakAranuM che. (1) je pApe bhegavatAM navuM puNya baMdhAya te "puNyAnubaMdhi pApa" ane (2).je pApa bhegavatAM navuM pApa baMdhAya te "pApAnuM baMdhipApa" kahevAya che. ArtadhyAna ke raudradhyAna karyA vinA samabhAve bhegavAtA pUrvakRtapA5nA udayane "puNyAnubaMdhi pApa" kahevAya che. vaLI je pAdiyathI prApta aneka pratikuLa saMgamAM paNa lezamAtra adharma sevavAnI IcchA na thAya, ane dInapaNuM na dAkhave, jagata mAtranA prANio pratye maitrIbhAva pravartA, pitAnI pratikuLatAmAM paNa anyanI anukuLatA Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - E 304 * jaina darzanane karmavAda Iche, anyane anukuLatA thavAmAM yathAzakti pravRtti kare, AtmAnI svabhAvadazA pratye lakSa rahe te tevA udayamAM Avela pApane puNyAnubaMdhi pApa kahevAya che. pUrvakRta pApanA udayamAM jIvane A dhyAna-raudrayAna thAya, navuM pApa karavAnI vRtti rahe, bhUkhe marate. aneka jIvane saMhAra kare, cArI luMTaphATa kare, kapaTa karI lekene chetare, ItyAdi kaSTapravRtti dvArA navuM pApa baMdhAvanAra pUrvakRta pApanA udayane pApAnubaMdhi pApa" kahevAya che. banne prakAranA puNyanI mAphaka A banne prakAranA pApanA saMskAranI bhinnatAnuM kAraNa paNa pApa baMdha TAIme thatI duSpavRttimAM vartatA jIvanA adhyavasAyeja che. pApa labhIra hovA chatAM paNa anivArya saMjogomAM khAtA dIle, na chUTake, pApanI chUNA pUrvaka pApa thaI gayuM hoya, thaI gayA pachI paNa thayela pApa hRdayamAM DaMkhatuM hoya, te te pApedaya samaye pratikuLa saMcAmAM paNa jIvanI bhAvanA sArI rahe che. - atyaMta AzaktipUrvaka ane karyA bAda paNa te pApanI thatI punaH punaH anumodanAvALe pApane baMdha "pApAnusaMdhi pApa" rUpe banI te pAdiyasama prApta pratikuLatAmAM jIvane durgAnI banAvI pApanI paraMparA vadhAre che. karmanI uttara pravRtio baMdhamAM 120 baMdhAya che. temAM - 42 puNyaprakRti ane 82 pApa prakRtie nIce mujaba Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa 305 che. AmAM varNa catuSka, puNya ane pApa banemAM gaNavAthI 1 varNacatuSka bAda karatAM zeSa 120 karma pravRtio puNya ane pApamAM seMgrahita thaI jAya che, varNAdicatuSka te puNyane viSe zubha ane pApane viSe azubha samajavA. (1) devagati (2) devAnupUrvI (3) devAyuSa (4) manuSyagati, (pa) manuyAnupUvI (7) manuSyAmR6 (7) uccagetra, (8) sAtAvedanIya, (9 thI 18) trasa vIgere daza. (19 thI 23) pAMca zarIra, (24 thI 26) traNa upAMga. (27) vaja Sabha nArAcasaMghayaNa (28) samacaturastra saMsthAna, (29) parAghAta nAma karma. (30) uchuvAsa nAma karma. (31) Apa nAmakama. (32) udyota nAmakarma. (33) agurulaghu nAmakarma. (34) tIrthakara nAmakarma, (35) nirmANa nAmakarma (36) tiryaMcAyu. (37 thI 40) zubhavarNa, zubhagaMdha, zabharasa, ane zubhasparza nAmakarma. (41) pa ceMdriya jAti. (42) zubha vihAgati. A pramANe 42 puNyaprakRtio che. (1 thI 5) chellAM pAMca saMghayaNa. (6 thI 10) chellAM pAMca saMsthAna. 11) azubha vihAgati. (12) tiryaMcagati. (13) tiryaMcAnupUva. (14) azAtA vedanIya. (15) nIcotra. (16) upaghAtanAmakarma. (17) ekendriya jAti. (18) beIdriyajAti. (19) teiMdriyajAti. (20) ca6ridriya jAti. (21) narakagatinAmakarma. (22) narakAsupUvInAmakarma. (23) narakAyupunAmakarma. (24 thI 33) sthAvara vIgere daza. (34 thI 37) azubha varNa, gaMdha, rasa, sparzanAmakarma. (38 thI 42) pAMcajJAnAvaraNIya karma. (43; thI pa1) navadarzanAvaraNIyakarma. (para thI 77), chavIsa mehanIyakarma. (78 thI 82) pAMca aMtarAya karma. ema 82 kema prakRtie pApanI che. - 20 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 muM sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha. sthitibaMdha - mithyAtvAdi hetuothI jIvanI traNa garUpa kriyA vaDe AtmAne vaLagelI kAzmaNa vargaNa te karma tarIke oLakhAya che. A kArmaNa vargaNa AtmAnI sAthe coMTayA bAda amuka TAIma pachI tenAmAM jIva upara judI judI asara utpanna karavArUpa zakti pragaTa thAya che. amuka prakAranI asara jIva upara upajAvavAnA svabhAvanuM pariNamana te te karmavargaNAmAM AtmAnI sAthe baMdhAtI vakhatanA samaye ja thaI gayela hovA chatAM te anusAra te asara kara vApaNuM te amuka TAIma pachI ja tenAmAM pragaTa thAya che. jIva upara judI judI asara utpanna karavA TharelI zaktione anusarIne ja te karmonAM nAma pADavAmAM AvelAM che. karmazAstranA aMdhAraNanI racanAmAM AThe karmanA 158 bhede te prakRti ( jIva upara amuka prakAranI asara karavA rUpa svabhAva) ne AzrayIne ja pADavAmAM AvyA che. dareka saMsArI AtmAo anAdikAlathI jJAnAvaraNacAdi AThe prakAranA karmathI baMdhAyelA che. A karmabaMdhanuM Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha_rasabaMdha ane pradezabaMdha 307 anAdipaNuM te pravAhanI apekSAe che, paNa vyaktinI apekSAe sAdi zAMta che. kAraNa ke vyaktinI apekSAe te karmabaMdhana vadhAremAM vadhAre sittera kaDAkaDI sAgarepama kALa pramANa hoI zake. AtmA sAthe vaLagI rahevAnI tenAthI adhika sthiti kaI paNa karmanI che ja nahiM. eTale keI karmavizeSane saMga koI paNa jIvane anAdithI te hete ja nathI. jema eka divasa ke eka rAtrinI zarUAta paNa che, ane samApti paNa che, chatAM paNa samagra rAtri divasanI apekSAe divasa ke rAtrinI zarUAta karI zakIe nahi. evI rIte bhegavavA Adi dvArAe karma vikhuTAM paDatAM jAya che, ane baMdhanAM kAraNenuM astitva heAIne jIvane navAM navAM karma baMdhAtAM rahe che. jethI pravAharUpe athavA paraMparArUpe jIvanI sAthe jaDa evA karmane je saMga che, te anAdikAlIna che, paNa kaI karma vizeSane saMga jIvane anAdikAlathI hotuM nathI. je jIvane karmano saMga hoya che, teja jIvane karmane baMdha thaI zake che. eTale Aje karmane bAMdhanAre AtmA, bhUtakALamAM koI kALe karma rahita haze ema kahI zakAya ja nahiM. jethI te karmovedavAnA kALamAM navAM navAM karmonuM baMdhana navI navI sthiti vALuM thAya, ane te juduM juduM bhogavavuM paDe emAM navAI nathI. pratyeka samaye AtmA pUrvabaddha karmo paikI sthitikALa Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 jaina darzana karmavAda, - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - pUrNa thayela amuka karmothI chUTe che paNa khare, ane navIna karmane bAMdhe che paNa khare. eTale navIna karmathI baMdhAvApaNuM te samaye samaye saMsArI AtmAmAM cAlu che. Ama hAIne, jIvane anAdi-karmabaddha kahevAne badale jIvane anAdisaMtAna-baddha athavA anAdi-karma-paraMparA-veSTita kahe vadhu gya che. pUrvasaMcita karmo paikI amuka kamane sthitikAla pUrNa thae te karma AtmAmAMthI kSaya thaI jAya che. baMdhAyela karma, AtmA sAthe keTalA TAIma sudhI sthira rahI zakaze te sthitikAla, karmo baMdhAtI vakhatanA samaye ja nakkI thayela hoya che. tene sthitibaMdha kahevAya che. mithyAvAdinA. nimittathI eka ja pariNAma dvArA saMcita thatuM karma, utkRSTa sthitivALuM paNa hoI zake che, ane jaghanya sthitivALuM, paNa hoI zake che. tIvra azubha pariNAma dvArA janita je karma, te utkRSTa sthitivALuM hoya che. ATha prakAranA karmanI utkRSTasthiti samAna nahi paNa bhinna bhinna hoya che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane antarAya, e cAra prakAranAM karmonI utkRSTamAM utkRSTasthiti, trIsa keTAkoTi sAgaropama pramANa che. mehanIya karmanI utkRSTa sthiti sItera koTAkoTi sAgaropama pramANa ane nAmakarmanI tathA gotrakarmanI utkRSTamAMutkRSTa sthiti vIsa keTakeTi' sAgaropama pramANa che. bAkI rahela AyuSya karmanI utkRSTamAM utkRSTa sthiti te tetrIsa sAgaropama pramANa hoya che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 'Ta8 jJAnAvaraNIya vIgere ATha karmonI sthiti jema utkRSTamAM utkRSTa keTinI hoI zake che, tema jaghanyamAM jaghanya koTinI 5Na hoI zake chetevA prakAranA pariNAmathI saMcita thatAM ATha prakAranAM kamaeNmAM vedanIya karmanI jaghanyamAM jaghanya sthiti bAra mUhUrta mAtranI hoya che; nAmakarma ane betra karmanI jaghanyamAMjaghanya sthiti ATha muhUrta mAtranI hoya che, jyAre bAkInAM je jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya, mehanIya, AyuSya ane antarAya e pAMca prakAranA karmonI jaghanyamAM jaghanya sthiti antarmuhUrta mAtranI hoya che. A pramANe utkRSTa rithati ane jaghanya sthitinuM pramANa mULa karma prakRtie aMgenuM che. AThe karmanI dareka uttara prakRtine utkRSTa tathA jaghanyasthitibadha, guNaThANa tathA gatine viSe "utkRSa-jaghanyasthitibaMdhanuM alpa bahatva, e vagere sthitiadha aMge vistRta varNana, paMcama karmagraMtha gAthA 26 thI gAthA para sudhImAMthI tathA paMca saMgrahamAM cethA baMdha hetu dvAramAM Apela ritibaMdhanA adhikAramAMthI samajI levuM jarUrI che. sthitibaMdhane alpAyiktAne AdhAra saMkaleza ke vizuddhi che. jema jema saMkaleza vadhAre tema tema sthitine baMdha vadhAre, jema jema saMza e che ane vizuddhi vidhAre tema tema sthitino baMdha alpa alpa thAya che. kaSAyanA udayathI utpanna thayelA je azubha adhyavasAya te saMkaleza kahevAya che. sthitimAM ane anubhAga (rasa) baMdha Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 jaina darzanane karmavAda - - - _ - - - - -- -- - - - - - - - - --- - --- -- - -- - --- - - - - aMgenuM dhAraNa adhyavasAyane anulakSIne ja che. AtmAnI pravRtimAM-cagavyApAramAM jeTalI kaSAyanI mAtrA hoya che tene anurUpa karmane kALa ane sukha-duHkha vipAkanI tIvratA maMdatA te AtmAe grahaNa karela karmayugamAM nakkI thAya che. kaSAyarUpa hetu vinA je karma AtmA sAthe baMdhAya che, temAM rasa hete nathI. ane tethI tenuM kaMIpaNa phaLa anubhavamAM AvatuM nathI. kAraNa ke kaSAyanI mAtrA vinA karmAne AtmAnI sAthe saMbaddha TakI zakatA nathI, ane saMbaddha na Take eTale vipAka paNa daI zakatAM nathI. ane tethI ja agIAramA Adi guNaThANe be samaya pramANu baMdhAtA vedanIya karmanI jaghanya sthitimAM baMdha tarIke vivakSA karI nathI. agIyAramethI caudamA paryata je sukhadukhane anubhava AtmA kare che, te agIAramA Adi guNaThANe kevala pega pratyayika baMdhAyela zAtAne nahi, paraMtu dazamA guNaThANa sudhInI baMdhAyela zAtA-azAtAnA ja phaLane anubhave che. agIAramAM guNaThANuMthI kevaLa ganimitte baMdhAyela sAtavedanIyane te udaya hoya ke na heya te sarakhuM ja che. karmanA sthitikALanI gaNatrI AtmAnI sAthe karma vaLage tyArathI te AtmAthI te chUTuM paDe tyAM sudhInI gaNavAnI che. sthitikALa daramyAna baddhakarmanI avasthA be prakAranI che (1) abAdhAkALa (anudaya) ane (2) niSekakALa (gyakALa), auSadhi-rasAyaNe te khAtA sAthe ja kAma Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 311 karatAM nathI, paNa amuka TAIma pachI ja kAma kare che. haraDenuM kArya reca karavAnuM che, te paNa haraDe lIdhA bAda haraDenI bIjI asara thatI hoya te paNa cinuM kArya te amuka TAIma pachI ja kare. cUle caDAvatAM ja tarata keI paNa cIja pAkI jatI nathI. jevI vastu te pramANamAM tene pAka thatAM vAra lAge che. tema baMdhAyeluM karma baMdhAtAMnI sAthe ja kAma karatuM nathI. te karmane pAkakALa na thAya tyAM sudhInA kALane jaina paribhASAmAM "abAdhAkALa* kahevAmAM Ave che. karmane e abAdhAkALa vyatIta thaI gayA pachI ja karma tenuM phaLa devAnuM zarU kare che, ene karmano udaya kahevAmAM Ave che. udaya kALamAM karmane kramaza: bhegavavA mATe karmalikanI racanA thAya che mATe tene nikALa kahevAya che. eTale karmanI jeTalI sthiti baMdhAI temAMthI amuka sthiti akhAdhAkALamAM jAya che, ane bAkInI sthiti niSeka-bheca kALamAM jAya che. bhAgya kALamAM karmanAM pagale kramazaH udayamAM Ave che. ane phaLa ApIne AtmAthI chuTAM paDI jAya che. karmanA sthitibaMdhamAM paNa abAdhAkALa ane bhegyakALa niyata hoya che. je karmanI jeTalA keDADI sAgarepama pramANa sthiti badhAya tenA teTalA se varSano abAdhAkALa hoya che. jemake mehanIya karmanI utkRSTa sthiti sittera keDADI sAgaropama pramANu baMdhAtI hovAthI utkRSTa sthitimAM tene sAta hajAra varasane abAdhAkALa hoya Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 - jaina darzane karmavAda che. e pramANe dareka karma aMge samajavuM. sthitibaMdha jema utkRSTa ane jaghanya be prakAre kahya; tema abAdhAkALa paNa utkRSTa ane jaghanya be prakAre samaje. utkRSTa sthitie "utkRSTa akhAdhAkALa ane jaghanya sthitie jaghanya abAdhAkALa hoya che. dareka karmanA jaghanya sthitibadhe jaghanya abAdhAkALa aMtarmuhUrtane hoya che. utkRSTa ane jaghanya sthitibaMdhanA abAdhAkALanuM dhoraNa upara mujaba che. paNa jIve aneka che, temAM kaI utkRSTa sthiti bAMdhe che, kaI eka samaya nyUna bAMdhe che, kaI be samaya nyUna bAMdhe, yAvat kaI palyopamanA ane saMkhyAtame bhAge nyUna bAMdhe che, ke tenAthI paNa nyUna bAMdhe che, to tyAM abAdhAkALane niyama che ? tyAM ema simajavuM ke, utkRSTa sthitibadha kare tyAre utkRSTa abAdhA, eka samaya. nyUna kare tyAre paNa utkRSTa abAdhA, be samaya nyUna baMdha kare tyAre paNa utkRSTa abAdhA, yAvat jyAM sudhI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna baMdha na kare tyAM sudhI utkRSTa abAdhA paDe, pApamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna baMdha kare tyAre eka samaya nyUna utkRSTa abAdhA paDe, te bIjIvAra palyopamana asaMkhyAta bhAga che utkRSTa sthitibaMdha thAya tyAre be samaya nyuna utkRSTa abAdhA paDe. e pramANe pratyeka pApamanA asaMkhyAtamA bhAge abAdhAne eka eka samaya khUna karatAM eka bAju jaghanya sthitibaMdha ane bIjI bAju jaghanya abAdhA Ave. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 313 athavA jaghanya sthitibaMdhe aMtarmuhUtano abAdhAkALa, samayAdhika jaghanya sthitibaMdhathI mAMDI cAvat palyopamanA asaMkhya bhAgAdhika baMdhathI AraMbhI bIje pApamano asaMkhya.tame bhAga pUrNa thAya tyAM sudhI be samayAdhika aMtarmuhUrtane abAdhAkALa paDe. ema pApamanA asaMkhyAtamA bhAgAdhika badhe samayasamayane abAdhAkALa vadhAratAM pUrNa kaDAkaDI sAgaropamanA badhe se varasane abAdhAkALa heya. e rIte eka bAju utkRSTa sthitibaMdha ane bIjI bAju utkRSTa abAdhA Ave. ghaNA jIvene eka sarakhI sthiti baMdhAyA chatAM bhinna bhinna kSetra-kALa ane bhAvAdivaDe thayelI adhyavasAcenI vicitratAnA kAraNe sarakhI sthiti bAMdhanAra te saghaLA ja te karmane eka ja kSetramAM, eka ja kALamAM ke eka ja prakAranA sarakhA sagAmAM ja anubhavatA nathI. kAraNa ke amuka sthitibaMdha thavAmAM amuka ja adhyavasAya kAraNarUpa che, evuM nathI. eka sarakhA ritibadha thavAmAM aneka adhyavasAyarUpa aneka kAraNe che, eTale sthiti'baMdha amuka adhyavasAyathI thAya che, teTale ja sthitibaMdha bIjA aneka adhyavasAyothI paNa thaI zake che. " eTale bhinna bhinna jIvemAM, bhinna bhinna adhyavasAcathI thayela sthitibaMdha sarakhe hovA chatAM paNa te dareka jI bhinna bhinna kSetrakALAdi ane bhinna bhinna saMgamAM anubhave che. te bhinna bhinna saMgamAM anu Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 jaina darzanane karmavAda - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - bhavavAmAM bhinna bhinna adhyavasAye kAraNarUpa che. bhinna bhinna dravya-kSetra-kALa-bhAva Adi aneka kAraNenI AtmA para thatI asarane laIne ja adhyavasAyanI bhinnatA, thAya che. AyuSakarma sivAya sAte karmanA abAdhAkALanuM pramANa upara kahyA mujaba cokkasa hovAthI te sAte kamane abAdhAkALa ane bhegakALa bane maLIne sthitikALanI gaNatrI kahI che. eTale jemake mehanIya karmanI utkRSTa sthiti sItera keDIkeDI sAgaropamanI kahI che, temAM sAta hajAra varSa anudaya kALanAM ane sAta hajAra varSa jUna sittara keDA keDI sAgaropama niSeka (gya) kALanAM ema abAdhAkALa ane niSekakALa bane maLIne sittara keDADI sAgarepamanI gaNatrIe utkRSTa sthitibaMdha kahyo che. e rIte zeSa cha karmanA sthitibaMdhane aMge paNa samajavuM. AyukarmanA abAdhAkALanuM pramANa niyata nahi hevAthI te karmane sthitibaMdha abAdhAkALa rahita ko che. Ayukarma aMge kahelI sthitibaMdhanI gaNatrI Ayu bhegavaTAnA prAraMbhathI pUrNatA thatAM sudhInI samajavI. udayakALa sivAyanI gaNatrI AyunA ritibaMdhamAM nathI. eTale Ayukarmane abAdhAkALa uparokta utkRSTa ane jaghanya sthiti sAthe joDyo nathI. vartamAna kALe bhegavAtA AyuSyanA samaye baMdhAyela parabhavanA Ayuno abAdhAkALa, te vartamAna Ayu jeTaluM zeSa rahe teTale samaje. temAM aMtarmuhUrtanA AyuvALe Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 315 parabhavanuM Ayu paNa aMtamuhUrta pramANu bAMdhanAranA hisAbe Ayune baMdha ane abAdhAkALa bane jaghanya hoya che. aMtamuhUrtanA AyuvALa taMdulI matsya te tetrIsa sAgarepama pramANa sthitivALuM sAtamI nArakInuM Ayu bAMdhe, te hisAbe Ayuna sthitibaMdha utkRSTa ane abAdhA jaghanya. hoya che. pUrva ke2i varSanA yuvAne pitAnA te AyunA. jogavaTAnI trIjA bhAganI zarUAtamAM parabhavanuM Ayu aMtamuhuta sthiti pramANa bAMdhe te hisAbe sthitibaMdha jaghanya ane AbAdhakALa utkRSTa hoya che. * pUrvakeTi varSanA AyuvALe potAnA AyunA bhegavaTAnI trIjA bhAganI zarUAtamAM tetrIsa sAgarepama pramANavaLuM deva ke nArakInuM parabhavanuM Ayu bAMdhavAnA hisAbe te. sthitibadha ane abAdhA ane utkRSTa hoya che. A rIte badhyamAna AyunI abAdhA bhegavAtA. Ayune AdhIna che. paNa baMdhAtA Ayune AdhIna nathI, jyAre Ayu sivAya zeSa sAta karmanI abAdhA baMdhAtA karmane AdhIna hovAthI te karmomAM vartatI abAdhA tabaMdhAtA karmanI sattAnA viSayabhUta kahevAya che. jethI apavarnanA vaDe. te karmonI abAdhA uDADI parNa zakAya che, yA to baMdhAtA 'karmanI svatIya prakRtine te samaye je udaya hAya te baMdhAvalikA gayA bAda udIraNa vaDe tene udaya paNa thaI zake che. AyumAM tema banI zakatuM nathI. kAraNa ke madhyamAnaAyunI abAdhA te baMdhAtA AyunI sattAnA viSayabhUta Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31} - jaina darzananA kamavAda 'kahevAtI nathI. AyunA svabhAva evA che ke anubhavAtA bhavanuM Ayu* jyAM sudhI udayamAM varte che, tyAM sudhI khaMdhAtA bhavanuM Ayu, sathA-pradeseAya ke rasAyathI udayamAM AvatuM nathI. paraMtu anubhavAtA bhavanuM Ayu pUrNa thayA paMchI ja avazya uyamAM Ave che. . dareka karmAMnA sthitikha'dhanI jyeSTha sthiti utkRSTa sakilaSTa adhyavasAyarUpa azuddha kAraNe aMdhAtI hAvAthI zubha athavA azubha sardhaLI kama'prakRtinI (deva-manuSya ane tiya cAyu sivAya ) utkRSTa sthiti azubha kahevAya che. zubha ke azubha kama prakRtie paikI je je prakRtinA madhamAM je je sakaleza hetubhUta hAya te te salezanI vRddhie te te prakRtinI sthiti vadhu khaMdhAya, ane sakaleza ghaTavAthI ALa adhyAya che. azubha prakRtinA te rasakhAdha aMge paNa tevI ja rIte samajavuM, paNa zubha prakRtinA rasakhadha aMge svaceAgya utkRSTa sa`liSTha pariNAmarUpe badhAtI utkRSTa sthitimAM rasa atyata alpa hAya che. jethI zubha karmonI utkRSTa sthiti te rasa kADhI lIdhelI zelaDI jevI nirasa hovAthI azubha kahevAya che.deva-manuSya ane tiya cAyunA jyeSTha khadha azubha kahevAtA nathI. kAraNa ke e traNa AyunA krama anya zubha prakRtinI hakIkatathI viparIta rIte che. ghAlanA pariNAme thatA AyubaMdhamAM te te Ayu khadhAI Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha sabadha ane pradezabaMdha zake teTalA pUratA ja sa sa*kaleza ke sa` vizuddha pariNAma levAnA hAI te traNa Ayu mAMdhanArA jIvAmAM je sa saliSTha pariNAmavALA hAya che te jIvA khaMdhAtA AyunI - sthiti jaghanya khAMdhe che. ane je sarvAM vizuddha pariNAmavALA hAya che te adhAtA AyunI sthiti utkRSTa khAMdhe che. vaLI, temAM rasanI hAni vRddhi paNa sthitinI hAni-vRddhie ja samajavI. eTale alpa sthitiSadhe rasamadha paNa alpa ane dIrgha sthitimaU rasamadha paNa vadhu khacAya che. 217 saMsArI AtmAnI mAnasika-vAcika ane kAyika pravRtti je ceAgane nAme ALakhAya che, temAM kaSAyane athavA te rAga-dveSa ane mehane! raMga caDelA hAya che.. raMga vinAnu karU kaDu' jema ekarUpa che, tema kAyanA raga vinAnI mana-vacana-kAyAnI pravRtti ekarUpa che. paNa kapaDAmAM, jo raga hoya teA raMgamAM halakA ane gherA evA. bhedo paDe che; tema ceAga vyApAra sAthe kaSAyanA raga hoya te temAM tIvratA madyatA evA bhedo paDe che. raMgane kAraNe ja kapaDAnA camakanI tIvra-maMdatA heAya che, tevI rIte yAgamAM lAgela kaSAyarUpa raMgamAM tIvratA--ma detA heAya che. evA tIvra ati tIvra, ma'dru ati maMda kaSAyanA utkrayathI utpanna thayela je Atma pariNAma te adhyavasAya kahevAya che. jaghanyathI. utkRSTa paryaMta kAyanA asakhya sthAne che, tethI tajanyaadhyavasAye paNa asakhya che. - Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -318 jaina darzanane karmavAda have sthitisthAnake aMge vicArIe ! dareka prakRtinA jaghanya sthitibaMdha ane utkRSTa sthitibaMdha vacce - jeTalA samaya teTalA sthitisthAnake che. e rIte keAIva gya jaghanya sthitine baMdha kare te paheluM sthitisthAnaka, keI samayAdhika jaghanya sthitibadha kare te bIjuM sthiti sthAnaka,ema keI traNa-cAra-saMkhyAtA samayAdhika sthitine baMdha kare, yAvat koI svayegya utkRSTa sthitine baMdha kare te chelluM sthitisthAnaka che. A sthitisthAnene baMdha kaSAyahetu vaDe ja baMdhAta hAI pahelethI chellA sthitisthAnaka paryata amuka sthitinuM sthAnaka amuka amuka hada sudhInA kaSAdaya janma adhyavasAya vaDe baMdhAya che. ema upara - uparanAM sthitisthAne baMdhAvAmAM hetubhUta adhyavasA karatAM nIce nIcenAM sthitisthAne baMdhAvAmAM hetubhUta adhyavasAjemAM kaSAyanI maMdatA hovAthI uparanAM sthitisthAnI -apekSAe nIcenAM sthitisthAne vizuddhinAM sthitisthAne kahevAya che. jemake chellA sthitisthAnakanI apekSAe tenuM AgaluM sthitisthAnaka vizuddhi sthAnaka che. svayegya jaghanya sthitibaMdha ane utkRSTa sthitibaMdha vacce jeTaluM aMtara ochuM tema sthitisthAnaka ochAM ane aMtara vadhu tema sthitisthAnaka vadhu hoya che. jema raMganuM AdhAra kapaDuM che, tema saMkaleza ane vizaddhine AdhAra ega che. jema jema ga vyApAra vadhAre hoya tema tema temAM vizuddhi ke saMkaleza paNa vadhAre pramANamAM hoI zake che, ane roganI alpatAe vizuddhi ane saMkaleza Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti" "dha-rasamadha ane pradezabaMdha 319 paNu alpa alpa hoya che. sa'kaleza ke vizuddhine AdhAre ja sthitikhaMdha thateA hAi vadhu sakleze sthitima zva vadhu, ane AchA sakaleza ke vadhu vizuddhie sthitinA anya alpa alpa thAya che. mATe sIttera kADAkADi sAgaropama sudhInA utkRSTa sthitibaMdha, mithyAdRSTi, bhavya tathA abhavya saMjJIpaoNMcendriyAne ja thaI zake che. ceAJanI alpatAe sa*kalezanI paNa alpatA hovAthI sanI pacendrithI nIcenI jAtinA jIvAmAM teTalA utkRSTa sthitiadha thaI zakato nathI. mithyArdaSTi bhavya tathA abhavya sannipa'cendriyamAM sakalezanI vizuddhi thAya topaNa te jIveAmAM rahelamithyAtva, aMtaHkADAkeArDa sAgarApamathI AchA sthitima dhane caiAnya adhyavasAye rUpa vizuddhine to utpanna thavA detuM ja nathI. eTale tevA jIvAne viSe aMtaHkAryakADi sAgarApamathI A sthitimadha to thatA ja nathI. ( A jaghanya sthitima'dha, Ayukama sivAya sAta karmonA samajavA.) mithyAttva hAya paNa ceAganI alpatAe saleza paNa akSa hAvAthI carindriya, teIndriya, eindriya ane ekendriyamAM anukrame utkRSTa ane jaghanya sthitimadha paNa Ache A hAya che. 5'cendriya jIvAmAM yAganI vizeSatA hAvAthIjema sa`kaleza vadhu heAI zake che tema vizuddhi paNa vadhu hAI zake e hisAbe ekendriyAkrikaratAM saMjJIpa'cendriyamAM jaghanya sthiti echI hAvI joie, paratu ceAganI vizeSatA chatAM teone viSe rahela mithyAtvanA ceAge ataH Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kamavAda, kADAkaDi sAgarApasathI echA sthiti qhadhane ceAgya adhya vasAyArUpa vizuddhi te saMbhavI zakatI ja nathI. mithyAttvanA gayApachIja ataHkADAkeADa sAgarApamathI echA sthitima dhane ceAgya adhyavAsAyA rUpa vizuddhi, sa'nI paMcendriya AtmAmAM pedA thAya che, ane tethI ja avirati samyagdaSTa dezivarita ane savirati dhArakamAM anukrame sakhyAta guNu hIna jadhanya sthitimadha thaI zake che. 320. samyakttva, dezavirati, savirati, upazamazreNI yAvata kSapakazreNine AdhAra sthiti upara ja che. samyakttva pAmyA pahelAM granthibheda kare. 69 kADADi sAgaropamathI adhika sthiti teDe tyAre tyAM ( graMthi sudhI) Ave. samyakRttvA pAmyA pachI pRthakUttva teADe te dezivarita pAme, deziveti karatAM sakhyAtA sAgeArApama sthiti tADI nAkhe tyAre saviratinI prApti thAya. A uparathI samajAze ke sthiti tADI nA zake teA graMthibhedya, samyaktra, dezavirati, sarvavirati vagere kaMI paNa prApta thatuM nathI.... AtmAnA guNA prApta karavA hAya, ka`rAjAnI parAdhInatAthI mukta thavA prayatna AdaraveA heAya te pahelAM ka rAjAnI mudatA teADavI paDaze. je kamanI sthiti lAMkhI che, tene teDI nAMkhI nAnI karI nAkhavI joie, e ja sthitimadhanI hakIkata samajavAnuM rahasya che. svabhAva--sthiti-rasa-ane daLIyAM e cAre kaI karmothI judAM nathI. * paraMtu ka'nI aMdara rahela e cAre paikI ekalI sthiti ja. TuMkAvavAthI granthibheda--samyakttvAdi guNAnI prApti thAya che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti sabaMdha ane pradezabaMdha 321 dareka jIva ekendriyAdi jAtimAM karmanI sthiti laghu bAMdhe che. paraMtu tyAMthI mithyAtva khaseDI zakAtuM nathI. mithyAtva sahita laghu sthiti paNa AtmAnA svarUpane sAce khyAla ke heyarya ane upAdeyane viveka pedA karavAmAM - nirUpayogI che. je saMkaleza sAthe mithyAtvane pAsa lAgele hAya, te saMkalezanI vizuddhie kadAca karma sthiti laghu baMdhAya, te paNa tenAthI AtmavikAsamAM AgaLa vadhI zakAtuM nathI. - mithyAtvanA pAsathI rahita dazA prApta karavAmAM te saMsI paMcendriya jIvonI ja karma sthitinI laghutA sArthaka che. mithyAtva rahita saMkalezavALA jIvane sthitibaMdha aMtaH kaDAkaDi sAgarepamathI vadhu hoto nathI, tevI rIte tethI e che paNa hetuM nathI. (sAsvAdanathI apUrvakaraNa guNasthAna paryata.) e sthitibaMdha ekendriyAdi jInA ritibaMdhathI vadhu sthitivALA hovA chatAM paNa dezavirati-sarvaviratI-upazamazreNi-kSapakazreNi vagerenI prAptimAM te sthitibaMdha ja pagI che. jyAre ekendriyAdino laghusthitIbaMdha uparokta guNenI prAptI karAvI zakatuM nathI. saMjJIpacendriya jAti karatAM tenI nIcenI jAtinA jImAM jaghanya sthitibaMdha bhale oche thaI zakatuM hoya.. paNa Ayu sivAya zeSa sAta karmanI bAra muhUrta-A8muhUrta--aMtamuhUrta je jaghanya sthiti kahI che, tevI jaghanya sthiti prApta karI. chevaTe te kamameM badhaviccheda te 21 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 jaina darzanane karmavAda saMkSIpaMcendriya ja karI zake che. saMpacendriya jIva AThamA guNasthAnaka sudhI pahoMce, tyAM sudhI te tene jaghanya ane utkRSTa sthitibaMdha aMtaH keDADi sAgarepamane ja hoya che. (jema nava samayathI mAMDIne samAna muhUrta sudhI aMtarmuhUrtanA aMsakhyAtA bheda hoya tema sAdhunA utkRSTa sthitibaMdhathI mAMDIne samayAdhike paryApta saMjJI paMcendriyanA ( mithyAtva sivAyanA) utkRSTa sthitibaMdha sudhI asaMkhyAtA sthitibaMdhanA bheda hoya, te sarva bhedane aMtakaDAkaDi kahevAya che. eTale aMta keDA keDipiNuM AThamA guNasthAnaka paryata rahevA chatAM sarvane eka sarakhuM nahIM samajatAM asaMkhya prakAranuM samajavuM) AThamA guNasthAnakathI AgaLa vadhela AtmA krame keme bAkI rahelAM dareka karmone laghumAM laghu sthitie baMdha karI, ane sarva kamene baMdhaviccheda karatAM mekSasthAnane prApta kare che. guNasthAnakamAM AgaLa vadhavAnI tAkAta jenAmAM pragaTa thaI hoya, teja mokSa prApta karI zake che. tevI tAkAtanuM pragaTavuM saMjJIpaMcendriya sivAya bIjI jAtimAM thaI zakatuM nathI. ekendriyAdi jAtimAM sthitibaMdha aMtaH * kaDAkaDi sAgarepamathI te keTaleya ocho hovA chatAM paNa mithyAtva guNasthAnakathI AgaLa vadhavAnI tenI tAkAta nathI. kAraNa ke mithyAtva mohanIya karma tene AgaLa vadhavA detuM nathI. ' - jyAre aMtaHkaDAkaDi pramANa paNa laghu sthiti bAMdhanAra saMjJIpaMcendriya je paikI keTalAka jI pitAne Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 323 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - anAdikALathI rekI rAkhanAra mithyAtva mehanIya karmanA tIvra rasa rUpI gAMThane bhedI nAkhI AgaLa vadhe che. A gAMTha bhedavApaNAne jaina pAribhASika bhASAmAM graMthabheda kahevAya che. te graMthabheda je adhyavasAyanA baLathI thAya che, tenuM nAma apUrvakaraNa kahevAya che, saMkSIpaMcendriyathI nIcenI jAtimAM granthibheda karavA cagya adhyavasAyo thatAja nathI. saMjJIpaMcendriyamAM paNa te ja jI granthi bhedI zake che ke jeoe Ayu sivAya sAte karmonI sthiti patyaamane asaMkhyAta bhAga nyUna eka kaDAkaDi sAgarepama pramANanI karI hoya. eTale AtmAmAM dIrgha sthitie baMdhAyela pUrva saMcita karmonI te sthiti teDI nAMkhI upara mujaba TuMkI karI nAkhe ane navI sthiti tethI vadhu na bAMdhe. A rItane laghusthiti baMdha saMjJIpaMcendriya jIvomAM je adhyavasAyanA baLathI thAya, tenuM nAma yathApravRttikaraNa kahevAya che. - yathApravRttikaraNa karanAra AtmA, pradeiza sudhI pahacele kahevAya che. yathApravRttikaraNa karanAra AtmA graMthabheda kare ja evI ekAMta vAta nathI. keTalAka ivenuM te yathApravRttikaraNa asaMkhyAta varSe paryata TakI rahe te paNa grabheida karavA rUpa adhyavasAya tenAmAM nahi thavAthI te jI yathApravRttikaraNathI paNa chevaTe patita thaI, pUrve karmonI je dIrgha sthiti bAMdhatA hatA te pramANe ja bAMdhavAnuM cAlu kare che, eTale yathApravRttikaraNa karavA dvArA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 jaina darzanane kamavAda granthIdeza sudhI pahoMcavA chatAM te AtmA prathIbheda kare ja evuM ekAMtapaNu nathI chatAMpaNu granthibheda tA yathApravRttikaraNa karyAM khAda ja thaI zake che. 'yathApravRttikaraNa karyAM vinA, AtmA granthibheda karI zakatA ja nathI. yathApravRttikaraNanA ceAge granthideza nikaTa Ave, vIllAsa thAya, ane apUrvakaraNa Ave te te apUva karaNathI granthi bhedI (mithyAtvanA rasane AkarI ) anivRttikaraNa karIne samyaktva pAme tyAre AtmAnA svarUpanI jhAMkhI thAya. ane haiya--jJeya-upAdeyane viveka AtmAmAM jAge, 69 kADAkArDithI adhika sthiti uDADI daI granthi sudhI Avela . AtmA apUva vIryAMllAsathI granthine bhedI ekavAra samyaktva prApta karyA pachI kadAca te AtmA miAAvI thaI jAya, nareka jAya, are nigeAdamAM utarI jAya te paNa teno sa`sAra addha pudgalaparAva nathI vadhu nahi rahevAthI aMtaH kADAkeADi sAgarApamathI vadhAre sthitiadha te AtmAne thatA ja nathI. anAdi kALathI kama saMtAnathI veSTita AtmAene karmInI ja jIrAthI mukta thavA makSaprAptinuM dhyeya ja svIkAravu joI e. mekSaprApti mATe sAcA svarUpe dharmanI prApti karavI joIe, ane dharmane sAcA rUpe pAmavA mATe durlabha evA samyaktvane pAmavuM joIe. duObha evA samyaktvanI prApti kyA krame prApta thAya che, te aMgenI kikata upara darzAvI temAM prathama Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 325 te Ayu sivAya zeSa sAte karmonI sthitinI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna eka kaDAkeDi sAgaropama pramANu laghutA karavI joIe. ATalI hada sudhInI laghutAne pAmelo jIva ja sthidezane pAmI anukrame apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa karI samyaktvane pAmI zake che. granthideze pahoMcavA cagya karmasthitinI laghutA jIvane pitAnA IrAdApUrvakanA purUSArtha vizeSathI prApta na thatAM nadI -ghola-pASANa nyAye akasmAta vege prApta thAya che. nadIemAMthI keTalIkavAra bahuja suMdara AkAravALA ane atizaya lIsA evA pASANe maLI Ave che. e pASANene keI kArIgare kaMI e suMdara AkAra Apele hote nathI, athavA te e pASANane kaI kArIgare evuM atizaya lIlApaNuM paNa ApeluM hatuM nathI. AmathI tema athaDAte kuTAteja e pASANe evA suMdara AkAravALA ane evA atizaya lIsA banI gayelA hoya che. pASANane evA AkAra ApavAnI sAthe evuM vIsApaNuM ApavuM, e kArIgarane mATeya saheluM to nathI ja; jyAre kudaratI rIte e pASANe athaDAte kuTaTe evA banI gayelA hoya che. jIvane granthideza sudhI pahoMcADanArI je kamasthitinI laghutA thAya che, te laghutA paNa e je rIte yathAvRttikaraNa dvArA e karmasthiti khAte khapate thaI javA pAme che, abhavya jIvo ane durbhAgya che paNa Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32} jaina dananA kamavAda granthideza sudhI paheAMcI zake che, chatAM teo AgaLa vadhI apUrva karaNa dvArA granthibheda karI zakatA nathI. ahIM khAsa samajavu' jarUrI che ke, upara mujaba kamasthitinI laghutA thavI e khukha ja mahattvanI vastu che. kAraNa ke jema granthine bhedavAnA purUSAtha te upara mujaba kamasthitinI laghutAne pAmyA vinA karI zakAtA nathI, tema zrI jinezvara mahArAje meAkSa mATe jaNAvelI kriyAmAM eka namaskAranA (navakAramaMtranA) pahelA akSara nakAra ke karemibhatenA pahelA akSara kakAra te paNa upara mujakha ka sthitinI laghutA pAmanAra bhAgyazALIone ja prApta thAya che. Aje namaskAranA nakAra ane karemilatenA kakAranI vAta te yathAya tattvA zraddhAna rUpa samyaktva na pAmele! hAya tevAone ya mATe paNa samajavI. samyaktva rahita jIvA te zuM, paNa alabhya jIvA ke je kAI kALe meAkSa mAnatA ja nathI, ane mAnavAnA paNa nathI, ane jene meAkSanI IcchA thaI nathI, ane thavAnI paNa nathI, teone paNa navakAra mahAmantra, athavA zrI navakAra mahAmantranuM 'nA arihaMtANu" evu paheluM pAda, athavA teA name arihaMtANu" e pAdamAMnA prathama akSara 'na' 'namA arahitANu" e padanA 'na' tarIke tyAre ja prApta thAya che ke jyAre te jIvA granthidezane pAmavA jogI ka`sthitinI laghutAne pAmelA hAya. karemi bhaMtenA Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 327 - - - kakAranI prApti aMge paNa e rIte ja samajavuM. A sivAya karmanI upara mujaba laghutAnI AvazyaktA jaNAvatAM vaLI paNuM zAstro kahe che ke, bhagavAna zrI jinezvaradevee pharamAvela zratadharma ane cAritradharmanI dravyathI paNa AMzika AcaraNa grathideza pahoMcavA jegI karmasthitinI laghutAne pAmelA AtmAo ja karI zake che. karmasthitinI laghutAne aMge upara mujaba navakAramaMtra-karemi bhaMte ane zrI jinezvaradevakathita zratama ane cAritradharmanI dravyathI paNa AMzika AcaraNA AcaranArAo mAM e paNa cokkasa che ke, "e jamAM kaI paNa karma, pUrNa eka keDArkaDi sAgaropamanI sthitinuM baMdhAya tevA tIvra bhAvanA azubha pariNAme pragaTatA ja nathI." - pradeize AvavA jegI karmasthitinI laghutAne pAmelA. badhA ja jema sthibheda karI, samyaktvane pAmI ja jAya e niyama nahi hevA chatAM paNa jIva jyAM sudhI granthideze AvavA jegI karmasthitinI laghutAne pAme nahi, tyAM sudhI te jIva granthibheda karI samyakatva pAmI zakato ja nathI, tevI ja rIte navakAra-karemi bhaMte ane zrI jinezvaradeva kathita zratadharma ane cAritradharmanI dravyathI paNa AMzika AcaraNa aMge samajavuM. upara mujaba laghu sthitibadha hoya, te paNa je samyaktvanI prApti na thAya te temanI e sthiti kAyama TakI rahenArI kahevAya nahi. vadhumAM vadhu asaMkhyAtA kALa pachI Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 jaina darzanane karmavAda te e jIva grathidezathI kate AgaLa vadhIne samyagadarzana nAdi guNone upAje ane kAM to e pAcho haTI javA pAme. ke samyaktva-dezavirati-sarvavirati-upazamaNi ane kSapakazreNinI prApti AtmAnA tevA prakAranA purUSArthanA cage che, jyAre A granthidezanI prApti bhavitavyatAe ja che. eTale A sthitithI patita thayA bAda punaH A sthitinI prApti ApaNA puSArthane Adhina nahi hovAthI gra9idezane pAmela AtmAe sthibheda karI, samyaktva prApta karI kame me dezavirati-sarvavirati Adi guNone prApta karavAmAM prayatnazIla banI rahevA jAgRti rAkhavI joIe. te ja karmasthitinI laghutAnI prApti sArthaka che. ritibaMdhanA A svarUpane samajI svahitakAmI AtmAoe eTalI kALajI te avazya rAkhavI joIe. ke pitAnA AtmAmAM azubha pariNAma nahi pragaTavA devA mATe tagya nimittothI dUra rahevuM joIe. kadAca nimitavazAt azubha pariNAma pragaTI jAya te paNa tene tIvra nahi banavA devAnI kALajI rAkhavI joIe. AtmA jema guNa-sampanna banate jaze tema tema tene te karmabaMdha azubha rUpe thato aTakI jaI zubha rUpamAM thato jaze. ane jemajema AtmAnA pariNAma vizuddha thatA jaze tema tema kamekrame nirjarAkarane te AtmA, pariNAme sarva karmathI rahita mekSadazAne prApta karI zakaze. rasama ahIM rasa eTale zuM? te samajavuM paheluM jarUrI che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 329 - - - - - - - - - - - - karmarUpe pariNAma pAmelA kAmaNavagaNanA yugamAM vasvabhAvanusAra jIvane anugraha (guDa ephekaTa) ke upaghAta beDa epheTa) karavAmAM nyUnAdhika sAmarthya (pAvara) tene karmarasa kahevAya che. jagatamAM keTalIye vastuo evI che ke samAna-svabhAvIya te pRthapRthak vastuo, ane pitAne svabhAva batAvavAmAM eka sarakhuM sAmarthya dharAvatI nathI. eka sarakhuM sAmarthya nahi dharAvavAnA hisAbe temanA svabhAvanI asara paNa jIva upara eka sarakhI thatI nathI. anugraha prApta karAvavAnA svabhAvavALI vastuo paikI je vastunuM sAmarthya (pAvara) vadhu tema tenI kiMmata vadhu sArI aMkAya. tethI viparIta eTale upaghAta prApta karAvavAnA svabhAva vALI vastuo pikI je vastunuM sAmarthya ochuM te, te svabhAvavALI vadhu sAmarthya yukta vastuo karatAM sArI gaNAya, A hakita sahelAIthI samajI zakavA mATe manu ne anekavAra upagI "suMThanuM draSTAMta laI e. vANu haravA mATe yA te jaTharAgni pradIpta karavA mATe yA te suMThanA guNane anurUpa zArIrika cikitsA mATe suMThane upayoga karavAnI prathA ApaNAmAM vizeSa karIne pracalita che. vividha prakAranI suMThe bajAramAM vecAtI hovA chatAM ApaNe amuka ja sthAne utpanna thatI suMThane vadhu kiMmatI gaNIe chIe. tamAma sthAnanI suThe mukhyatve te upara kahela zArIrika cikitsAnA upayoga mATeja bajAramAM veicAya che. tema chatAM ekaja svabhAvavALI te suMThemAM potAnA svabhAvAnusAra asara karavAmAM vadhu pAvaravALI suMTha vadhu Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 jaina darzanane karmavAda kiMmatI gaNAya che. ane mANase vadhu kiMmata ApIne te pahelI le che. tamAma suMTha sarakhA svabhAvavALI hovA chatAM temAM sAmarthya (pAvara)nI nyUnAdhikatA utpanna thavAmAM tene utpatti sthAne tene piSaka sagonI nyUnAdhikatA yA te anukula-pratikUlatA ja kAraNabhUta che. e draSTAMtane anusAra kASAyika adhyavasAyathI niyata thatI karmanA rasabaMdhana hakikata paNa ApaNe vicArIne samajI zakIye. * A jIva kASAyika adhyavasAya vaDe anaMtAnaMta pradeza yukta anaMta saMkhyA pramANe kamaskane eka vivakSita samaye pratyeka Atmapradeze grahaNa kare che. te pratyeka pratyeka karmapradezamAM svasvabhAvanusAra AtmAne anugraha (guDa ekrekaTa) ke upaghAta (beDa ephekaTa) karanAra rasavibhAga (anaDIvAIDebala pATIkala opha pAvara)nuM pramANa ochAmAM ochuM ( east) paNa sarvajIvathI anaMta guNa saMkhyA pramANe te hoya ja che. vaLI ekaja samayamAM grahaNa thayelA karmapudagalanA pratyeka pradezamAM rasAvibhAganI saMkhyAnuM pramANa eka sarakhuM nahi hotAM hInAdhika hoya che. ekaja adhyavasAya vaDe grahaNa thatA sarva paramANuomAM eka sarakhI gyatAno abhAva hovAthI grahaNa samaye thatuM rasanuM pariNamana hInAdhika paNe thAya che. te sarva hInAdhikapaNAne samudAya te eka anubhAgabaMdha sthAna kahevAya che. karmaprAyogya vargaNAomAM AtmAne anugraha ke upaghAta karavAnuM sAmarthya (pAvara) tene jIve grahaNa karyA pahelAM hotuM nathI. te karmayugalane jIvavaDe grahaNa thatuM rasa Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- - - - - - - sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 331karAtA samaye ja temAM jJAnAvaraNatyAdi vicitra svabhAve utpanna thavAnI sAthe ja jIvanA kASAyika adhyavasAvaDeanugraha ke upaghAtanA sAmarthyanuM nirmANa thAya che. . pudgalanA AvA vividha pariNAme jagatamAM paNa ApaNe , pratyakSa anubhavIe chIe. eTale karmarUpe pariNAma pAmela kAzmaNavargaNAnA pagalemAM amuka svabhAva ke sAmarthyanuM nirmANa A rIte thAya temAM kaI asaMbhavita jevuM nathI. Adhunika rasAyana zAstramAM amuka praga dvArA amuka amuka vastuomAM utpanna thato amuka prakArane svabhAva ane sAmarthya e karmapradezomAM utpanna thatA svabhAva ane sA. marthyanI hakiktane satyarUpe puravAra karavAmAM sacoTa chAMta rUpa che. anaMta jJAnIoe kahelAM sarva vacanonI khUba dIghadRSTithI gaveSaNa karIe te AjanA vaijJAnika prayogathI. ApaNe je thanathanATa anubhavIe chIe tethanathanAra sarvajJa devAe kahela tattvajJAna AgaLa tucchAvat che. sUryanA tejane jeNe na joyuM hoya ke na sAMbhaLyuM hoya tene eka TamaTamIyA dIpakane prakAza paNa AnaMdamagna banAve temAM. kaMI Azcarya na kahevAya. rasabaMdhanA svarUpa kathanamAM vaparAtA keTalAka saiddhAMtika zabdanI samajaNa na paDe te te viSaya samajavAmAM muzkelI ubhI thAya. eTale prathama te te pAribhASika zabdonI spaSTatA karI laIe eTale A viSaya samajavAmAM sulabhatA. rahe. kamapradeza-karmarUpe pariNAma pAmela pudgala skadhane avibhAjya (anADIvAIDebalapATakala) bhAga. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jaina darzanane karmavAda rasAnubhAga yA sAMza-karmano avibhAjya rasa (anaDIvAIbala pATIkala opha pAvara) anubhAgavagaNA-sarakhI saMdhyA pramANe rasAMzavALA karma pradezane samUha. (leTa) anubhAga spardhaka-abhavyathI anaMta guNa athavA siddhajIvathI anaMtamA bhAga pramANa anubhAga vargaNAonA samUhanuM ekIkaraNa. (gupa opha leTasa) anubhAga baMdha-abhavyathI anaMta guNa athavA siddhajIthI anaMtamA bhAga pramANa saMkhyAyukta anubhAga spaddhake (pa opha sa)mAMnA karma pradezonA rasazasamUhanA ekIkaraNathI utpanna thayela sAmarthya. athavA vivakSita samaye AtmAe grahaNa karela saMpUrNa karmaskane sAmuhika pAvara eka samaye jIve grahaNa karela hInAdhika pramANa rasAvibhAgovALa te karmamAMnA ochAmAM ochA (least) sAvibhAgoe yukta je karma pradezane samUha te eka vargaNA kahevAya che. tenAM karatAM eka rasAvibhAga adhika pramANavALA je karmapradezone samUha te dvitiya vargaNuM kahevAya che. ema eka eka rasAvibhAganI vRddhivALI karmapradezanI krame krame vargaNA karatA abhavyathI anaMta guNa athavA sarva siddhathI anaMtamA bhAga pramANa varga, aNuo kahevI. pratyeka vargaNAmAMnA karmapradeza samUha, pUrvanI vargaNA karatAM eka eka rasAvibhAge adhika rasAMsavALA hovA chatAM te pradeza samUhanI saMkhyA, pUrvanI vargaNAnA pradeza samUhathI vizeSa hIna hoya che. eTale ke pratyeka vargaNue ekaeka rasAvibhAganI vRddhi thavAnI sAthe pradezasaMkhyA ochI thatI jAya che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha hahaha upara kahyA mujaba abhavyathI anaMtaguNa athavA sarva siddhathI anaMtamA bhAga pramANa saMkhyAyukta vargane samudAya te spardhvaka rahevAya che. have te pahelA paddhakanI chelI vargaNAmAMnA pratyeka karmapradezanA rasAvibhAganI saMkhyA karatAM sarvajIvathI anaMtagaNu jeTalA anaMtAnaMta sAvibhAga adhika saMkhyA pramANa rasAvibhAgavALA karma pradezanA samUhavALI bIjA spardhakanI pahelI varganuM hAya che. tenA karatAM eka rasAvibhAga adhika pradezavALI bIjI varganuM hoya che. e rIte bIjA spardhvakamAM paNa eka eka rasAvibhAganI vRddhie prathama spaddhaka pramANa vargaNAo. samajavI. ane e rIte abhavyathI anaMtaguNa athavA sarva siddhanA anaMtamAM bhAga pramANa spaddhaka kahevAM. te pratyeka spardhvanI pahelI vargaNAmAMnA pratyeka karmapradezamAM pUrva spaddhakanI chellI vargaNAmAM rahelA pratyekapradezanA rasAvibhAge karatAM anaMta guma rasAvibhAge samajavA. A pramANe ochAmAM ochA rasAvibhAgovALA karmapradezonI vaNAthI prAraMbhI abhavyathI anaMtaguNaathavA sarvasiddhinA anaMtamAbhAga pramANa rUddha sudhImAM hInAdhikapaNe rahela rasAvibhAgane je samudAya te paheluM anubhAga (rasa) baMdha sthAna athavA jaghanya anubhAga (rasa) baMdha sthAna kahevAya che. A jaghanya anubhAga baMdha sthAnamAM upara kahyA mujaba rasAvibhAgonA samudAyathI eka paNa rasAMza nyUna rasasamudAya. koI paNa kamane hAya nahiM. tyArapachI kramekame eka Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -334 jaina darzanane karmavAda anubhAgabadha pramANu rasanI vRddhie utkRSTa (hAIesTa) rasabaMdha sudhI karmanA rasanuM pramANa samajavuM. eka eka anubhAga baMdha sthAnanI vRddhimAM pUrvanA anubhAga baMdhasthAnathI pachInA anubhAga baMdhasthAnamAM spaddhakanI saMkhyA anaMtabhAga - adhika samajavI. tathA pUrvanA anubhAgasthAnanA chelA sparkakanI chellI vargaNanA koIpaNa karmapradezanA rasANamAM sarvajIvathI anaMtaguNa saMkhyA pramANu rasANu umeratAM jeTalA rasANa thAya teTalA rasANa, pachInA anubhAgasthAnanA pahelA spardhakanI pahelI vagaNanA keIpaNa karmapradezamAM samajavA. A rIte eka anubhAga sthAnanA kula rasAzanI saMkhyA -karatAM pachInA anubhAgasthAnamAMnA rasAzAnI adhikatA samajI zakAze. ane rasazenI adhikatAnA hisAbe pUrvanA anubhAga sthAna karatAM pachInA anubhAga sthAnanI tIvratAne paNa khyAla thaze. kAraNake anubhAgasthAnamAM jema jema risAzAnI adhikatA tema tema te te anubhAgasthAna dvArA jIvane upaghAta ke anugrahanI asara vadhu thAya che. ahIM te mAtra jaghanya anubhAga (rasa) sthAnanuM svarUpa vicAryuM. tenA karatAM AgaLa AgaLanAM anubhAga sthAnamAM rasanI tIvratA samajavA mATe anubhAga sthAnamAM karDaka prarUpaNa tathA sthAnika prarUpaNAnuM svarUpa paMcasaMgraha, kammapayaDI vagere graMthethI samajavuM atyaMta Avazyaka che. - ahIM te mAtra viSayanirdeza karyo che, anubhAgasthAnamAM . samajavAnI sugamatA mATe A te mAtra viSaya praveza che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibadha-rasabaMdha ane pradezAdha 335 uparokta graMthAmAM darzAvela A viSayanI kikata aMge rUci pedA karavAmAM ahitA mAtra agulinirde za che. eTale mumukSu AtmAee A viSayane gurugamathI yA te mahAn graMthAthI atispaSTapaNe samajavA te Atmazuddhi mATe atyaMta jarUra che. zAstrAmAM AvA sUkSma viSayanI vicAraNAmAM zAstrIya paddhatie keTalIka sakhyA darzAvavAmAM AvI che. je sakhyAne oLakhavA mATe Adhunika gaNatrIvALI sakhyAmAM kAI saMjJAja nathI, tevI sakhyAne samajavA mATe zAstrakArAe draSTAMtadvArA upamAe ApI tenI amuka amuka sanA ApelI che. viSaya samajutImAM AvatI evI sakhyAvAcaka sajJAe keTalAka sadigdha AtmAone zuSka lAge che, paraMtu evAoe samajavu joIe ke e rItanI sabhyAsUcaka saMjJAone mahApuruSAe zAstramAM upayAga na karyAM hota teA AjanA mAlajIvA ati mahattvanA adhyAtmaviSayanA jJAnathI sarvathA vaMcita ja rahI jAta, meTAmAM mATI ke nAnamAM nAnI eka sakhyA samajavA mATe te mahApurUSAe AvI saMyAsUcaka saMjJAethI te te sakhyAnI samajane evI sugama anAvI che ke te zvetAM te bhAvadayAnidhAna te mahApuruSA pratye aneka bhavyatmAonAM zira jhukI jAya che. bhautika lAlasAmAM magna banI rahenAra ane adhyAtma jIvananI upekSA karanArAone AvI hakikatA pratye sUga Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 jaina darzanano karmavAda -- -- - -- --- --- Ave e svabhAvika che. eka tArAnuM amuka varSe teja ahIM Ave che, eka tAre amuka karoDa varSe amuka pramANamAM ApaghAta karate jAya che, eka paramANu eka rajakaNane amuka karoDo bhAga che, AvI karoDe abajo, saMkhyAta, asaMthAta, tathA anaMtanI vAtovALA Adhunika vijJAna viSe prasiddha thatA lekha vAMcatAM jene mAnasika parizrama nathI anubhavAto, temAM AvatI hakikata jene vicitra nathI lAgatI, te hakikatanI sUkSmatA samajavA mATe vaijJAnike e racelI amuka amuka saMjJAvALI zabdaracanA jene haMbaka nathI lAgatI, tevA manuSya A adhyAtmajJAna aMgenI AvI sUkSama hakikata pratye upekSAvRtti, dhRNuM ke avizvAsa kema rAkhatA haze? are ! Adhunika vijJAnanI uparekta hakikatano jene magajamAM khyAla paNa nathI, ane samajI zake tevI zakti paNa nathI, evA manuSya paNa vijJAnanI sarva hakikatane saMpUrNa satya samaje che. vaLI bhaviSyamAM bIjI paNa vijJAnasiddhi karavAnA vaijJAnika prayatna pratye vizvAsa daSTie jue che, AvA manuSya paNa anaMtajJAnI puruSoe kahela adhyAtma viSayaka hakikatane satyapaNe svIkAravAmAM svabuddhigamyane ja Agraha seve che, svabuddhigamyathI viparIta hakIkatane svIkAra karavAmAM teo lezamAtra taiyAra nathI, AvA manuSya kevaLa dayAne ja pAtra che ethI vizeSa zuM kahI zakAya? Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- -- - - - sthitibadha-sabaMdha ane pradezabaMdha - 337 rasa eTale zuM ? enI spaSTatA ApaNe A pramANe vicArI, chatAM e viSayanI ati spaSTapaNe ane vistRta rIte samajaNa prApta karavA pahelAM punaH eka vakhata rasabaMdhanI vyAkhyA vicArI jaIe. " jJAnadarzanAdi AtmaguNene hinAdhika pramANamAM dabAvI zakavAnI ane nyunAdhika rIte sukha-duHkhanI asara AtmAne pedA karavAnI, pariNAmane anusarI karmaparamANuMomAM utpanna thayelI je zakti, tene rasabaMdha kahevAya che ? AtmA pratyeka samaye mithyAtvAdi hetuo vaDe anatAnaMta pradezayukta anaMta karmaska dha grahaNa kare che. chatAM upara kahyA mujaba AtmAnA jJAnAdi guNone dabAvavAnI ke sukhaduHkhane anubhava karAvavAnI zaktinuM pramANa eka jIva AzrayI karyagrahaNanA samayamAM grahita karmacchamAM pratyeka vakhate eka sarakhuM ja hoya evo niyama nathI. vaLI eka samaye karmaskaMdhane grahaNa karatA ghaNuM ja AzrayI paNa pratyeka jIve grahita karmaskomAM rasabaMdhanI samAnatA hoya e paNa niyama nathI. A badhA rasabaMdhamAM bhinnatA hoya che. te bhinnatA anaMtaprakAranI hovAthI rasabaMdha yA anubhAgabaMdha anaMta prakArano kahyo che. anaMta prakAre thatA te anubhAgabaMdha pikI jaghanyamAM jaghanya thate rasabaMdha te paheluM anubhAga baMdhasthAna gaNAya. A jaghanya yA pahelA anubhAga baMdhasthAnamAM paNa keTalA rasAzane samuha hoya che, te agAu kahevAI gayuM 22 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. jaina darzananA karmavAda che. tyArapachInA anubhAgasthAnAmAM anukrame rAMzAnI pracuratA heAvAnA aMge pUrvanA anubhAgama dhasthAnathI pachInA anubhAga adhasthAnamAM sAmarthyanI vizeSatA hAya che. anaMta anubhAgamadha sthAnAne anulakSIne anaMta prakAre thatA karmonA rasane mAlajIvA sulabhatAthI samajI zake eTalA mATe jJAnIpurUSAe te tamAma prakAranA karmorasanuM vargIkaraNa cAra vibhAgamAM karyuM che. te cAra vibhAga A pramANe che. S. | 'k (Dilute) 2 tIvra ( Concentrated) 3 tIvratara (More concentrated) 4 tIvratama (Most concetrated ). A cAra vibhAgamAM vagIkaraNa karela rasane jJAniee anukrame eka sthAnikarasa, dvisthAnikarasa, tristhAnikarasa ane catuHsthAnikarasa, e rItanI sa`jJAo ApIne samajAvyA che. atimadyathI Ara'bhI amuka hada sudhInA anaMta bhe eka sthAnika rasamAM, tyAra pachInA kramazaH caDatA caDatA anaMta bhaTTA dvisthAnikarasamAM, tyAra pachInA anaMta bhe tristhAnikamAM ane tyArapachInA anaMtabheda catuHsthAnikarasamAM samAya che pratyeka sthAnakamAM AvatA rasabhedamAM paNa sAmarthya - nA hisAbe jaghanya--madhyama ane utkRSTapaNuM vicArI zakAya che. kAraNa ke temAM maMda (dilute) atimaMda (More dilute) Adi aneka bhede rasa hAya che. zubhakama'nA rasane ane azulakanA rasane anukrame Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibadha-sabaMdha ane pradezabaMdha 339 khIra-khAMDanA rasanI ane kaDavAturIyA ke lIbaDAnA rasanI upamA sarakhAvI zAstramAM tenuM eka sthAnakAdipaNuM evI rIte samajAvyuM che ke lIMbaDA Adine svabhAvika eTale ke je hoya tene teja rasa te ekasthAnika maMda rasa kahevAya che, be bhAga ukALatAM eka bhAga bAkI rahe tene besthAnika tIvrarasa kahevAya che, traNa bhAgane ukALatAM eka bhAga bAkI rahe tene traNasthAnika tIvratara rasa kahevAya che, ane cAra bhAgane ukALatAM eka bhAga bAkI rahe tene cAra sthAnikatIvratama rasa kahevAya che. A dRSTAMte karmarasanuM paNa ekasthAnikAdipaNuM samajI levuM. A ekasthAnikAdika rasamAM anukrame anaMtaguNatIvratA che. A cAra bhede thatuM vargIkaraNa kaSAyanI apekSAe che. rasabaMdhanuM kAraNa kaSAya havAthI cAra kaSA vaDe thatA rasabaMdhanA anaMtabhedane samAveza, sthUlapaNe cArabhedamAM ja karavAmAM AvyuM che. rasabaMdha samaye vRddhi pAmatI kaSAyanI pracuratAe punya prakRtie maMda rase ane pApaprakRtio tIvra rase baMdhAya che. AtmAnA nirmaLa pariNAma samaye ke ati nirmaLa pariNAma samaye punya prakRtione rasa catuHsthAnika ane pApa prakRtine eka ke be sthAnika rasa baMdhAya che. maMda zubha pariNAmamAM vartate AtmA punyaprakRtione tristhAnika 2se ane pApaprakRtione paNa tristhAnika rase bAMdhe che; kilaSTa pariNAmanA ge punyaprakRtione Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 - - - jaina darzanane karmavAda kristhAnika rasa ane pApaprakRtione catuHsthAnika rasa baMdhAya che. ahIM je eka sthAnakAdi rasabaMdhamAM kAraNabhUta hipta ane nirmaLa pariNAmanI hakikata kahI te anaMtAnuMbaMdhI Adi cAra kaSAyanI apekSAe kahI che. te pariNAmamAM kAraNabhUta te te kaSAyanI paNa maMdatA ke tIvratAnA hisAbe te te kaSAyane anulakSIne baMdhAtA eka sthAnakAdi rasamAM paNa je maMdatA ke tIvratA hoya che te hakikata have spaSTapaNe vicArIe. kAraNa ke ekasthAnakAdi pratyeka rasabaMdha paNa aneka prakArano che. sthitibaMdha ane rasabaMdhano AdhAra kaSAya hovAthI anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaya vaDe saghaLI azubha prakRtione cata sthAnika rasa, apratyAkhyAnAvaraNaya kaSAyavaDe traNa ThANI rasa pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyavaDe beThANa, ane saMjavalana kaSAyavaDe ekasthAnane rasa baMdhAya che. zubha prakRtione rasa ethI viparIta rIte baMdhAya che. eTale ke anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavaDe punya prakRtiene beThANI, apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyavaDe traNaThANa, pratyAkhyAnAvaraNaya kaSAyavaDe ane saMjavalana kaSAyavaDe ceThANiyA rasa baMdhAya che. paNa emAM vizeSatA eTalI che ke : saMjavalana kaSAcavaDe tIvracoThANIcorasa badhAya che. je je kaSAyonA udaye zubhAzubha karmaprakRtione Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 341 je je sthAnikarasa baMdhAya che, te te sthAnakane rasa pApa prakRtiomAM tIvrapaNe ane punya prakRtimAM maMdapaNe baMdhAya che. te te sthAnikarasabaMdhamAM hetubhUta te te kaSAyo jema jema ghaTatA jAya tema tema punya pravRtionA te te sthAnika rasamAM vRddhi ane pApaprakRtionA samAM hAni thatI jAya che. chevaTamAM dazamAguNasthAnakanA aMta samaye kaSAya atyaMta maMda hevAthI punyane atyaMta utkRSTa ane pApane atyaMtahIna rasabaMdha thAya che. A uparathI samajI zakAya che ke kaSAyanI tIvratAe punyaprakRti maMdara, tathA pApaprakRti tIvarase baMdhAya che. ane kaSAyanI maMdatAe punya prakRti tIvrarase ane pApa prakRti saMdarase baMdhAya che. ahIyAM khAsa samajavuM jarUrI che ke game tevA sakilaSTa pariNAma thavA chatAM jIva svabhAve punyaprakRtione eka sthAnika rasabaMdha te thato ja nathI.saMkilaSTra pariNAmanI jIva upara game teTalI asara thAya te paNa punya prakRtienA dristhAnika rasabaMdhathI ocho rasabaMdha na thAya eTalI te nirmalatA avazya rahe che. jo ke zubha ane azubha bane karmaprakRtimAM cAre prakAranA rasasthAnikenI hakita zAstramAM Ave che, te uparathI zubha prakRtinA prAthamika dristhAnika rasamAM te prakRtionuM eka sthAnikapaNuM samajI levuM. vaLI azubha prakRtio aMge paNa samajavuM jarUrI che ke kevalajJAnAvaraNIya sivAyanI cAra jJAnAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNaya sivAyanI traNe darzanAvaraNaya, puruSaveda, saMjavalana krodhAdi cAra tathA pAMca aMtarAya ema satara prakRtio sivAyanI bAkInI pApaprakRtiomAM paNa eka sthAnika Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 jaina darzanane karmavAda rasabadha thatuM nathI, kAraNa ke azubha karma prakRtionA eka sthAnika rasabaMdhane yogya adhyavasAne saMbhavate anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga gayA pachI ja hoya che. ane te te samaye uparokta sattara pravRtio sivAya bAkInI azubha prakRtienA bahetuone ja viccheda vate che. baMdha hetuonA abhAve te prakRtionA baMdhane ja abhAva hoya pachI rasabaMdha zAmAM paDe? eTale te prakRtienA baMdha hetuonuM jyAM sudhI hevApaNuM hoya tyAM sudhImAM te prakRtionA eka sthAnika sabaMdhane cagya adhyavasAye ja hotA nathI. paNa kristhAnika, tristhAnika ke catuHsthAnika rasabaMdhane yogya ja adhyavasAye hoya che. tathA kevalajJAnAvaraNaya ane kevaladarzanAvaraNIya e be prakRtio anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka pachI paNa badhAya che. paraMtu A banne prakRtio sarvaghAtI hovAthI ochAmAM eAchA paNa dristhAnika raseja baMdhAya che, paraMtu eka sthAnika rase baMdhAtI nathI. rasabaMdhamAM kAraNabhUta kASayika adhyavasAye zubha ane azubha ema be prakAre che. temAM kaSAyanI hInatAthI vartatA adhyavasAne zubha adhyavasAya kahevAya che. ahI adhyavasAcemAM zubhAzubhapaNuM apekSApUrvaka kahevAmAM AvyuM che. je prakAranA kaSAyanA udaye vartatA je adhyavasAye eka samaye azubha kahevAya che, teja adhyavasAya - Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - sthitidharasabaMdha ane pradezabaMdha 343 amuka samaye zubha kahevAya che. jo ke A hakikata ghaNAne AzcaryabhUta lAge, paraMtu te saheje samajI zakAya tevI vastu che. se DIgrIthI ekase pAMca DIgrI sudhI caDhate tAva vRddhi pAmato hoya tyAre tene dareka poInTa glAnisUcaka thAya che, ane pAMca DIgrIthI hInatA pAmavA TAIme eTale utaratA TAIme teja poInaTa AnaMdasUcaka gaNAya che. A rIte 1 thI 5 DigrI sudhInA dareka pinTamAM apekSAbhedathI vicArIye te sArA ane narasApaNuM ane saMbhave che. e rIte vRddhi pAmatA kaSAnI apekSAe vartatA je adhyavasAye azubha kahevAya che, teja adhyavasA osaratA (kSINa thatA) kavAnI apekSAe zubha kahevAya che. caDhatA guNasthAnakavALA jInI apekSAe je kASayika adhyavasAye zubha che, te ja kASayika adhyavasAya, paDatA jIvanI apekSAe azubha che. zubha adhyavasAyethI karmaskadhAmAM utpanna thate rasa AlhAjanya che. ane azubha adhyavasAyathI utpanna thato rasa aniSTha che. karmanA pratyeka sthitisthAnakabaMdhamAM tIvra-tIvratara-manTa ane mandatarAdi asaMkhya lekAkAza pradeza pramANu kaSAdayanAM sthAna che. AmAM amuka eka sthitibaMdhane rocca bhinna bhinna kaSAdaya hovA chatAM ghaNuM jIva AzrayI sthiti sarakhI ja baMdhAya che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 jaina darzanane karmavAda paraMtu sarakhI sthiti baMdhAvA chatAM te karmane bhagavaTe sarakhI rIte thatuM nathI. pRthak pRthak rIte hoya che. eTale ke karmanA eka ja sthitisthAnakane judA judA , jIve dravyAdi bhinna bhinna sAmagrI pAmIne ja anubhave che. Ama thavAmAM te saghaLA jIvone eka ja sarakho sthitibaMdha thavA TAIme vartatA bhinna bhinna kaSAdaya cukta pariNAma ane dravya, kSetra, bhAva ane bhavAdinI aneka vicitratA rUpa kAraNe ja AbhArI che. A vicitratA ne hisAbe ekanAeka sthitisthAnaka baMdhamAM rasabaMdha paNa bhinna bhinna prakAre thAya che. jethI ekaja sthitisthAnaka anubhavatA te dareka jIve te karmanA rasane kaI maMda, atimaMda, tIvra ane tIvratama ema alaga alagarUpe bhagave che. sthitibaMdha te kaSAya janya adhyavasAyathI baMdhAya che, jyAre rasabaMdha lezyAyukta kaSAdayathI baMdhAya che. aneka jIvonI apekSAe sthitisthAnAdhyavasAyamAM anuMbhAga banyAdhyavasAye vicArIe te sarvajaghanya sthitibandhahetubhUta kaSAdayamAM kRSNAdilezyA pariNAmarUpa anubhAgamakhvAdhyavasAyasthAna alpa hoya che, tenAthI dvitIyAdi sthiti banyA hetubhUta kaSAyadayamAM anukrame vizeSAdhika anubhAganajvAdhyavasAyasthAne hovApaNuM utkRSTa sthitibandhasthAnahetubhUta kaSAdaya sudhI samajavuM. e rIte vizeSAdhikANAe karIne vicAratAM, jaghanya kaSAdayathI prAraMbhIne asaMkhya lekAkAza pradezapramANa kaSAdayasthAna, Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 345 atikramatAM anaMtara kaSAdayasthAnamAMnA anuMbhAga bandhAdhyavasAyasthAnonI saMkhyA dviguNa hoya che. e rIte utkRSTa sthitibakvAdhyavasAyasthAna sudhInA sthAnamAM asaMkhya kAkAzapradezapramANa kaSAdayasthAna atikramavAvaDe pratyeka pratyeka antare anubhAga banyAdhyavasAyasthAnanI saMkhyA anukrame dviguNa samajavI. * asaMkhya lekAkAzapradezapramANa kaSAdayasthAna atikramatAM eka antarasthAna thAya. jaghanya kaSAdayasthAnathI utkRSTa kaSAdayasthAnaka sudhImAM evAM anDarasthAna AvalikAnA asaMkhyAtA bhAganA samaya pramANa samajavA A rIte pratyeka antare thatI anubhAgAdhyavasAyanI dviguNavRddhino kama karmanI azubha prakRti aMge samaja. zubha prakRtionI vRddhi prarUpaNuM ethI viparIta samajavI. eTale zubha prakRtimAM utkRSTa sthitibandhahetubhUta kaSAyasthAnamAM anubhAga banyAdhyavasAya sthAne sarvathI alpa hoya. ane tenA upAjya eTale pUrvanA sthitisthAna dha hetubhUta kaSAdayamAM vizeSAdhika anubhAgAdhyavasA hoya. e rIte anukrame upAnya sthitisthAna bandha hetubhUta kaSAyeAdayamAM vizeSAdhikanI vRddhie sarvajaghanya sthitibandha hetubhUta kakSAdayasthAna sudhImAM anubhAgAdhyavasAyanuM pramANa hoya che. ane temAM dviguNavRddhine ma pa uparokta rIte e utkRSTasthitibandha hetubhUtakaSAdayathI prAraMbhI jaghanya sthitibadha hetubhUta kavAyadayasthAna sudhI upanya keme samajo , Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - 346 jaina darzanane karmavAda cAre AyuSya aMge jaghanya sthitisthAnakathI prAraMbhI utkRSTa sthitisthAnaka sudhImAM pratyeka sthitisthAnake anubhAgarathAne asaMkhyaguNa hoya che. A pramANe pratyeka sthitisthAnakabaMdhamAM anubhAgabaMdhAyavasAyanuM pramANu eka sarakhuM nahIM hovAthI ekaja sthitibaMdhamAM anubhAga (rasa) baMdha paNa pRthaka pRthak rIta thAya che. ekaja ritibaMdhamAM thatA te pRthak pRthak anubhAganA sarva samUhamAM azubhakarmanA jaghanya anubhAgabaMdha thI prAraMbhI utkRSTa anubhAga baMdha sudhImAM pratyeka anurbhAgabaMdhanI tIvratA anukrame anaMtaguNa hoya che. jaghanya sthitimAM jaghanyAnubhAga sarvathI a5 che, tethI dvitIya sthitimAM jaghanyAnubhAga anantaguNa tIvra hoya che. e rIte azubhakarmaprakRtienA jaghanya sthitisthAnathI AraMbhIne anukrame urvamukhe anantaguNa anubhAga hoya, ane zubha prakRtionA utkRSTa sthiti sthAnathI prAraMbhIne anukrame adhamukhe jaghanyasthiti sudhI sudhI anantaguNa anubhAga hoya che. kathana sAmAnyapaNe samajavuM, bAkI te dareka karmaprakRtinA jaghanyasthitisthAnakathI utkRSTa sthitisthAnaka sudhImAM dareka sthitisthAnakamAMnA dareka anubhAgabaMdhanuM tIvra mantatva, te kazma payaDI, paMcasaMgraha vagere graMthamAM vistRta rIte darzAvela anukRSTi tathA anubhAganI tIvra mantatvanI hakikata dvArA te te graMthonA abhyAsI gurugamadvArA samajavuM atyaMta Avazyaka che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 347sthitibandhagata anubhAgAdhyavasAyasthAnamAMnI amuka saMkhyA pramANa anubhAgAdhyavasAyasthAnenuM pAzcAtya keTalAka sthitibandha sudhI hovApaNane anukRSTi kahevAya che. amuka sthitibandhamAM je anubhAgAdhyavasAyasthAna hoya che, temAMthI amuka pramANamAM adhyavasAyasthAne tenAthI pUrva yA pAzcAtya sthitibandhamAM paNa hoya che. e rIte. eka vivalita sthiti banyamAMnA amuka anubhAgAdhyavasAyasthAno krame krame nyUnatApaNe karI palyopamanA. saMkhyAtamA bhAga pramANa pUrva yA pAzcAtya sthitima sudhI hoya che. palyopamanA saMkhyAtamA bhAga pramANu sthitisthAnanI anantara pUrva yA pAzcAtya sthitisthAnamAM te vivakSita sthitisthAnanA anubhAgAdhyavasAya sthAnamAMthI ekapaNa anubhAgAdhyavasAyasthAna hotuM nathI. uparokta adhyavasAyasthAnenuM uparokta rIte hovApaNuM amuka prakRti aMge pUrvAnupUrvIe ane amuka karmaprakRti aMge pazcAnuM-- pUrvae hoya che. vivakSita sthiti banyamAMnA je anubhAgavasAyasthAnanuM. pUrva pAzcAtya sthitisthAmAM hovApaNuM kahyuM te anubhAgAdhyasAya sthAne uparAMta bIjA paNa anubhAgAdhyavasAya. sthAne te pUrva yA prAzcAtya sthitisthAnamAM hoya che. mAtra vivakSita sthiti banyamAMnAM ja amuka anubhAgAdhyava-- sAyasthAne hoya che, ema nahIM samajavuM. eka ja sthitisthAnamAM anubhAgAdhyavasAyasthAna pRthapha. pRthak hovAnuM kAraNa lezyA che. lezyAnI tIvratA maMda Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 jaina darzanane karmavAda - - - - - - - - tAnA hisAbe ja anubhAga (rasa) baMdhanI tIvratA maMdatA hovAthI vaizyAnuM svarUpa lakSamAM rAkhavuM atyaMta Avazyaka che. karmabaMdha samaye thatA rasabaMdhanI tIvratA-maMdatAne khyAla pitapelAmAM vartatI vezyAne anusAre pite lakSamAM rAkhI zake che. kapAyedayasahita je kRSaNAdi lezyA rUpa pariNAma vizeSa te ja anubhAga(rasa)bandhamAM hetubhUta hovAthI navamAM guNasthAnaka sudhI ja leDyA te karmanA rasabaMdhamAM kAraNabhUta thAya che. 10me guNasthAne vyakta saMkilawtA nathI. 11-12-13 e traNa guNasthAnakamAM phakta IryApathikI kriyA che, ane phakta eka samayano rUkSa sAtavedanIne ja baMdha che, tethI tyAM rasabaMdha nathI. kaSAyanI tAratamyatA pramANe zUlapaNe cha lehyA che. sUkSmapaNe te zUlapaNe gaNAtI dareka vezyA vividha prakAranI hoya che. judAjudA jI AzrayI eka sarakhA kaSAyathI vartatA rAgadveSamAM svasvabhAvAnusAra te rAgadveSane aMge te ja aneka vividha pariNAmavALA hoya che, te vividha pariNAme zUlapaNe che vibhAgamAM kalpI zakAya che. te cha vibhAga te ja cha lekyA che. je bhAvamAM hiMsAbhAvanI mukhyatApUrvaka pAMca AsavamAM pravRtti karavI te kRSNalezyAnA pariNAma che. pagalAsaktinI mugyatAe pAMca iMdrinA viSayamAM lukhyapaNuM te nIla lephsAnAM pariNAma che. jyAM vakatAnI mukhyatAvALA bhAva vate che te kApata lezyAnA pariNAma che, Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 34 game tevA rAgaDhaSanA saMgamAM paNa dharmarucina mukhyatA ane pApabhIrutA te tejezyAnAM pariNAma che. jiteMdriyapaNAnI bhAvanA te pahelezyAnAM pariNAma che rAgadveSanA saMgamAM samAnatA keLavavA prayAsa te zukalezyA kahevAya che. vItarAganI lezyA te ativizu zukalezyA athavA parama zukalezyA kahevAya che. che guNasthAnaka sudhI cha lephsAo hoI zake ? paraMtu samakitInI lephsAmAM je anaMtagaNa zuddhi, Ata bhAva ane dayeya siddhasvarUpanuM hoya, tevI zuddhi, bhAva a dhyeya mithyAtvImAM na hoya. pAMcamA ane chaThThA guNaThANA prApti te traNa zuddha lezyAmAM ja thAya che, e hisa te pahelI traNa leDyAmAM prathamanAM cAra guNasthAnaka ja trI karmagraMthamAM kahyA che. paraMtu pUrve pAmelA pAMcamA che guNaThANAvatane kRSNAdi lezyA AvI zake che e hisAbe ' camA-chaThThA guNaThANAvaMtane chae lesyA hoI zake bAkI samaktiprApti, dezaviratinI prApti ane sarvavirati prApti vakhate to zukalezyA ja hoya che. 4-2-6mA upara uparanA guNasthAnakamAM azubha lezyA maMdatara huM ane keI vakhate ja pragaTa thAya. sAtamA guNasthAne zuddha lesyA ja hoya che. 8 thI uparanA guNasthAne phakta zukalezyA ja hova. eka thI 13 guNasthAnaka Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda tAratamyatA hAya che. chae lezyAe eka ekathI vizuddha hAya che. -310 kaSAcAya samaye vatA pariNAmA keTalIka vakhata eka ja lephsAmAM nahI rahetAM caDatA tathA utaratA krame anya lesyAmAM kevI rIte cAlyA jAya che, te hakikata prasannacaMdra rASinA draSTAMtathI sarala rIte samajI zakAya che. ane A uparathI kevI jAtanA pariNAmA kayI lephsAmAM gaNI zakAya te paNa samajavu. sulabha paDe che. kAussagga dhyAnastha prasannacaMdra rASitu' samatAmAM sthira dhyAna te zukala lezyA. dukhanI vAta sAMbhaLI mAtra kSeAlaja thaye, paraMtu jite'driyapaNu sthira rahyuM te padmalezyA. bhAvathI dharmImAM sthira rahevA chatAM paNa manamAM bhAva e uttpanna thayA ke mArA putranuM zuM thaze? eTale putra paranA mamatvabhAva jAgyA te tejolezyA. rAjya para caDhI Avela duzmana para vAghRNA utpanna thaI te kApAtalezyA. peAtAnA rAjyane ane putrane bacAvavAnI bhAvanArUpa sasAraAsakti AvI te nIla lezya zatruone nAza karavA rUpa hiMsAnA bhAva jAgye te kRSNalezyA. have pariNAmanIdhArA vizudhdhatAmAM palaTAtAM kame krame te zubhalephsAmAM kevI rIte gayA te vicArIe. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 351 - - - - - - - - mAthA para mugaTa levAnI bhAvanAe mAthA para hAtha jatA mAthAnI TAla joI sAdhupaNAnI smRtie camakyA ane mAnasika yuddhathI virAma pAmatAM kRSNalekyA gaI kenuM rAjya ane kene putra? kene bacAvavAne huM prayatna karU chuM? e vicAre saMsAraAsakita chuTatAM nIlalekyA gaI keNuM mitra ane keNa duzmana? potapotAnA karmAnusAra sago utpanna thAya che. manuSya mAtra te nimitta che. te te mitra paNa nathI ane duzmana paNa nathI. anukuLa ane pratikuLa saMgonI prAptimAM pUrvakRta karmo ja kAraNabhUta che. e vicAre kApatalezyA gaI je rAjya ane putranA saMbaMdhe sirAvyA che, tenA upara mamatvabhAva zAne ? "enoda rasthi je uM? e rIte mamatvabhAva choDa ane pUrva karelA mamatvabhAvane pazrAttApa karI prAyazcitta laI dharmamAM sthira rahevAnI bhAvanAe tejolesyA gaI AtmAnA nirviSayI bhavathI palekzA gaI ane kSapakazreNInA bhAvathI parama zukalakSyiA AvI. lekjhAnuM svarUpa bAla jIvo sarala rIte samajI zake eTalA mATe te aMge jAMbu khAnAra cha vaTemArga tathA cha dhADapADuonAM draSTAMte paNa zAstramAM Apela che. kRSNa lezyA karatAM nIla mahezyA. anaMtaguNa zuddha, nIla karatAM Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 jaina darzanane karmavAda kApita anaMtaguNa zuddha, kApatathI te anaMtaguNI vi. zuddha, tethI pava anaMtaguNa vizuddha, ane padmathI zukala lezyA anataguNa vizuddha hoya che. kRSNAdi chae lephsAmAM anukame hisAnA, pudgalAsakitanA, vakratAnA, pApabhIrutA tathA dharmacinA, te driyapaNAnA ane samAnatAnA je bhAve darzAvyA te dareka bhAvane prajJA pramANe vistArathI samajatAM pratyeka vezyAnA paNa aneka bhAve khyAlamAM AvI zake che. ane e rIte cha e lezyAnA aneka bhAvanA hisAbe anubhAgabaMdhAvyavasAya aneka prakArane thAya che. je lezyAmAM mAre te lephsAsthAnamAM upajavuM paDe che. mATe zabha lephsAmAMja rahevAno prayatna kare. joIe. karmanA vipAkedaya samaye tIvratApUrvaka thatA bhegavaTAthI AtmA atyaMta kheda anubhavavA pUrvaka Arno--dradhyAnamAM magna banI, azubha lephsAvaMta banI, punaH tIvarasavALAM azubha karmo upArjana kare che. paraMtuM samyadRSTi AtmA azubha lezyAthI dura rahevA koziSa kare che. ane zabhalephsAmAM sthira banI rahevA mATe manane dharma ane zukala dhyAnamAM joDI rAkhI A tathA zaidra dhyAnano tyAga kare che. zAstro dvArA te dhyAnenuM ravarUpa jANe-samaje ane khyAlamAM rAkhe che. anityAdi bAra tathA megnAdi cAra bhAvanA sadA bhAve che. vacana bolavA samaye bhASAsamitine upaga rAkhe che. vrata-paccakakhANa dvArA kAyAnI azubha pravRtIne rodha kare che. * Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthatibaMdha-rasamaya ane pradezAdha 353 mAhanIya ka`nA thatA udaya ane udIraNA samaye upazama athavA thayeApazama bhAvamAM rahIne udayamAM AvatI ka prakRtine niSphaLa kare che. jJAna athavA tattvajJAnanA upayAgathI zukala lezyA utpanna karI pUrvAMnI lezyAne zuddha karI zukala lezyAmAM pariNamAve che, zukala lezyAmAM sthira rahevA mATe siddhasvarUpanuM dhyAna kare che. e rIte AtmAnA saguNA vikAsa pAmavAthI kramekrame azubha lezyAnA saMsa AtmAmAMthI chUTI jAya che. ane kama'kha'dha dhIme dhIme rUkSatAne pAme che. aMte AtmAnu vizuddha svarUpa pragaTa thAya che. pradezamadhaH-- pratisamaya jIvadvArA AtkRSTa kAma NavagaNAnAM dalikasamUha ane temAMthI vividha prakRtirUpe pariNamavAmAM cAkkasa dalikasakhyAnA niyata pramANane pradezamadha kahevAya che. jIva te kAmaNuvagaNAnA pudgalAne ceAgarUpa vIya vaDe grahaNa karI tene kamarUpe pariNamAve che. eTale jIvadvArA AkRSTa dalikasamuheAnI saMkhyAmAM nyUnAdhiktAnuM pramANa, dalikagrahaNasamaye vattatA jIvanA ceAgavyApAranA AdhAre ja che. sa jIveAmAM tathA eka jIvamAM paNa pratisamaya ceAgamaLa samAnapaNe ja varte evA niyama nathI. jethI prati samayagrahita kAma Nuva NAnA pudgala pradeza samuhanI sakhyA paNa sarva jIvAne samAnapaNe hAI zakatI nathI. 23 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 jaina darzanane karmavAda ega vyApAranI vizeSatAe pradezabaMdhanI vizeSatA, ane cagavyApAranI nyUnatAe pradezabaMdhanI paNa nyUnatA hoya che. utkRSTage utkRSTa pradeza baMdhAya. jethI sarvotkRSTa cagavaMtane saMkSiparyApto jIva ja hevAthI u-kRSTa pradezabaMdha paNa tene ja thaI zake. A hisAbe sarvajIne pradezabaMdha paNa vividha prakAre hoya che. jIvonI bhinna bhinna prakAre vartatI cagavyApArarUpa avasthA te bhinnabhinna prakAranA gasthAnaka tarIke oLakhAya che. vItarAya karmanA adhika kSapazame adhika vIrya vyApAravALuM garathAnaka hoya che, ane nyUnakSayopazame jUna vIryavyApAravALuM garathAnaka hoya che. vIryAtarAya karmanA ochAmAM ochA kSapazamavALA jIvanuM je cagasthAnaka, tene jaghanya sthAnaka kahevAya che. kevalinI buddhirUpa zastrathI ekanA be bhAga na thaI zake tevA avibhAjya vIryAzenI saMkhyAnuM pramANe, A jaghanya cagasthAnakamAM keTaluM hoI zake? te paMcasaMgraha ane kammupayaDI Adi graMthamAM ati suMdara rIte samajAvyuM che. viryAtarAya karmanuM game teTaluM AvaraNa Atma pradeza upara hovA chatAM paNa jaghanya egasthAnakamAM batAvela gabaLa karatAM nyUna gabaLa te saMsAracakramAM kaI paNa jIvane kayAreya paNa hoI zakatuM nathI. eTale ja te vIryavyApAravALI jIvanI avasthAne jaghanya cagasthAnaka tarIke oLakhAvI che. ane tevI jaghanya cerasthAnakarUpa avasthA, ochAmAM Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 355 ochA vIryavyApAravALA bhava prathama samaye vartamAna sUkSma nigadIA jIvane ja hoya che. te uparAMta adhika adhika vIryavyApAravALAM anya anyajInAM bIjA paNa yogasthAnake havAthI sarvotkRSTa yogasthAnaka paryata pUrva pUrvathI adhika adhika vIryavyApAravALAM sarva maLIne asaMkhya yogasthAnake thAya che. saMsArI jIvonI saMkhyA anaMta hovA chatAM paNa sarakhe sarakhA cagasthAnakavALA jI ghaNuM hovAthI saghaLA jIvonI apekSAe kevalajJAnIe daSTa saghaLAM yogasthAnakenI saMkhyA anaMta nahiM hatAM asaMkhya ja che. ekendriyathI mAMDI paMcendriya jAti sudhInA jIvamAM uparokta asaMkhya vasthAnake paikI te te jAtine regya jaghanyogasthAnaka ane utkRSTamasthAnaka, keTalA vartAzayukta cagavyApAravALuM hoI zake, tathA sarva jIva AzrayI jaghanya cogasthAnakathI sarvotkRSTa egasthAnaka sudhInAM pratyeka gasthAnakamAM vartatA cagavyApAranuM pramANa paNa keTalA vartAzayukta hoya, tenI vistRta hakikata zataka nAmA paMcama karmagraMtha, paMcasaMgraha, ane kammapayaDI Adi graMthAthI ja samajI zakAya che. dareka jIvomAM svajAtiyeAgya jaghanya rogasthAnathI "utkRSTa cevasthAnaka sudhInAM kaI amuka ja sthAnaka prati samaye sadAnA mATe rahe, e niyama nathI. kAraNake egapravRttine AdhAra viryAtarAya karmanA kSapazama paraja Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 jaina darzanane karmavAda - - - - avalaMbita che. te pazama dareka jIvane keIsamaye vadhe che, ane koI samaye ghaTe che. ane koI samaye teTale ne teTale paNa rahe che. mATe kSApazamanI vRddhie vizeSa gavyApAravALuM, kSaye pazamanI hAnie nyUnacagavyApAravALuM, ane kSapazamanI vRddhi ke hAni na thAya tyAM sudhI tenA te ja cagavyApAravALuM sthAnaka jIvamAM vase che. jethI eka jIvane paNa vItarAya karmanA kSapazamanI hAni vRddhi anusAra prati samaya prApta rogasthAnake vividha prakAranAM hovAthI, pratisamaya grahaNa karAtI kArpaNa vagaNanA pradezasamuhanI saMkhyA paNa nyunAdhika hoya che. ane je samaye cagasthAnakanI hAnivRddhi na thAya te samayamAM ja pradezasamuhonI saMkhyA samAna hAya che. A sarva hakikatane tAtparya e ja che ke badhA saMsArI jemAM mAnasika, vAcika ane kAyika gavyApAra eka sarakho nahi vartate hovAthI tathA koI eka amuka jIvamAM paNa pratisamaya vartatA roga vyApAranI bhinnatA hoI zakavAthI pradezabaMdha asamAnapaNe thAya che. A rIte UMce, nIce, ane tIra che ema badhI dizAmAM rahela Atma-pradezavaDe svajIvapradezanA kSetramAM ja rahelA sthira karmaskane jIva grahaNa kare che. gativALA ska asthira hovAthI baMdhamAM AvatA nathI. pradezabaMdha samaye eTale ke kAmaNa vargaNAnA padugala skaMdha grahaNusamaye Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 sthatibadha-sabaMdha ane pradezabaMdha tenA bhAgalA paDI jaI judAjudA karmomAM vaheMcAtAM dalikenuM pramANe, utkRSTa sthitibaMdhane anulakSIne ja hoya che. eTale ke je karmane sthitibaMdha adhika heI zakato hoya te mUla karmanA bhAgamAM ghaNAM dalike (pradeza) prApta thAya che, e sAmAnya niyama che. paraMtu temAM eka apavAda che ke vedanIya karmane sarva karmathI paNa adhika dalike pradeza)nI prApti thAya che. AnuM kAraNa e che ke, sukha-duHkhAdikane spaSTa anubhava vedanIya karmathI ja thato hovAthI vedanIyane bhAga ghaNAM pudagalavALo hovo joIe. temAM je ochAM pugala hoya te svIkArya karavAmAM vedanIya te samartha thaI zakatuM nathI. utkRSTa sthitibaMdhanA dhoraNe mULa karmaprakRti ne bhAge Avela dalike (pradeza)mAMthI te te mULa karma prakRtinA uttara bhemAM vahecaNa thaI jAya che. A uttarabhedarUpa karma prakRtimAM paNa thatAdalikenA bhAgalAnuM pramANa niyamasara hoya che. e niyamanuM dhoraNa zAstramAM bahu ja spaSTapaNe darzAvyuM che. e niyamanI hakikata vadhu vistRta hovAthI jijJAsuoe paMcama karmagraMtha, kammapayaDI, paMcasaMgraha vagere graMthamAM Apela pradezabaMdhanA viSayamAMthI jANI samajI levI. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 su kamabandhanA hetuo kAmaNuvagaNAnAM pudgale, AtmAnI sAthe sakhadhita thaI amuka TAIma sudhI anudita rahI, tyArabAda uyamAM AvI peAtAnu phaLa khatAvI AtmAthI chUTAM na paDe tyAM sudhI te kama tarIke oLakhAya che. kama bhAve pariNAma pAmatAM kAma vagaNAnAM te pudgalAnA kSIranIravat cA agnilehavat AtmapradezeAnI sAthe cATavArUpa je sabaMdha te aMdha " kahevAya che. 66 je karmanI jeTalI sthiti khadhAI hAya temAMthI akhAdhAkALa jeTale sthitikALa vyatIta thaye, athavA te adha samaye khAda apavatanA ikaraNAe karI thayela sthitinI nyUnAdhikatAnusAre dayAvalikAmAM pravezela kanu vipAke--anubhavave karIne bhAgavavu te " udaya " kahevAya. che. ane udayakALa pAkayA vinAja jIvanA sAmarthya vizeSanA aLathI karmone parANe udayamAM lAvavAM tene " udIraNA kahevAya che. kamasvarUpe AtmAnI sAthe kAma NuvagaNAnA pudgalAnuM TakI rahevu. tene sattA " kahevAya che. " A khaMdha, udaya, udIraNA ane sattArUpa kanI cAra "" Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - kamabandhanA hetuo 359 avasthAe pikI, chellI traNa avasthAne saMbhava, baMdha avasthAne pAmI rahela karmayugalamAM ja hoI zake che. AtmAnI sAthe baMdha avasthA pAmyA vinAnAM te muddagalanI, udaya, udIraNA ane sattArUpa avasthA hoI zakatI ja nathI. udaya, udIraNA ane sattAnuM mULa te "badhar ja che. muLa hoya temAMthI thaDa, patra, zAkhA, phaLa vagere hoI zake che. jyAM muLa ja nathI tyAM vRkSanA uparokta aMgenI utpatti ja hotI nathI. evI rIte karmavRkSamAM udaya, udIraNa ane sattArUpa aMgonI utpatti, karmabaMdharUpa mULanA AdhAre ja ghaTI zake che. jethI karmanA udaya-udIraNa ane sattAne nahiM IcchatA jIve karmabaMdha rUpa mULanI utpattinA bIjane samajI te bIjathI dUra rahevuM joIe. mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega e cAra karmabaMdhane bIja5 kAraNe che, kAmaNagaNAnA pudgalene AtmAnI sAthe kSIranIravat saMbaMdha thavAnA samaye prakRti, sthiti, rasa ane pradezaLadharUpa cAra prakAranA pariNAme te pugamAM utpanna thAya che. A baMdhacatuSkanI samaja AgalA prakaraNamAM vicArAI gaI che. A baMdhacatuSka paikI, prakRti ane pradezabaMdhagathI thAya che. ane sthiti tathA rasabaMdha, te samaye pravartatA jIvanA kASAyika adhyavasAyathI thAya che. jyAM sudhI rogapravRtti che, tyAM sudhI te kArmaNavargaNAnAM pagalone te jIva avazya grahaNa kare che. paraMtu je jIvamAMthI kaSAya kamaprakRtio biskula nAza pAme che, tevA jIe gabaLathI grahaNa karelAM daliDemAM sthiti ane Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasanuM nirmANa thatuM ja nathI. vaLI evA AtmAoe grahita dalike phakata eka sAtA vedanIyapaNe ja pariName che. kaSAyanA abhAvanA kAraNe phakta sAtA vedanIyapaNeja pariNamela te karma, vipAkajanaka thatuM nathI temaja be samayathI adhika sthiti paNa prApta karatuM nathI. ahiM prakRtibaMdha tathA pradezabaMdhanuM kAraNa roga, tathA sthiti ane rasabaMdhanuM kAraNa kaSAya kahevAya che, te avayavyatireka rUpe pradhAna kAraNa tarIke che. tenI spaSTatA pAMcamA karmagranthanI 96 mI gAthAnI TIkAmAM ja batAvavAmAM AvI che, tene artha gujarAtI bhASAmAM nIce mujaba che. * "mithyAtva-avirati-kaSAya ane roga e sAmAnyataH karmabaMdhanA hetuo kahyA che, te paNa prathamanA mithyAtva-avarati-ane kaSAyarUpa traNa kAraNanA abhAvamAM paNuM upazAnta meha vigere traNa guNasthAnakamAM phakta ganA ja sadubhAvamAM ega nimittaka zAtA vedanIya prakRti temaja tenA pradeze baMdhAya che. ane agI avasthAmAM gane abhAva hovAthI zAtA vedanIya prakRti temaja tenA pradezane paNa baMdha thatuM nathI. ethI jaNAya che ke ga ane prakRtipradezabaMdhane kAraNe kAryabhAvarUpe anvayavyatireka saMbaMdha che. tathA mithyAtva ane aviratirUpa kAraNone abhAva hoya te paNa kaSAyanA saddabhAvamAM pramattAdiguNasthAnakemAM sthitibaMdha anubhAgaMdha avazya thAya che, ane Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuo 361 abhAvamAM upazAnta maha vigere guNasthAnakamAM -anubhAga baMdha thato nathI. e pramANe kaSAya, tibaMdha-rasabaMdhane paNa kAraNa kAryapaNe anvayasaMbaMdha samaja." Nane sabhAva chate kAryano sadubhAva te anvaya, gunA abhAve kAryane abhAva te vyatireka kahevAya. 2 jaNAvyA pramANe mukhya rItie roga temaja anukrame prakRtipradezabaMdha temaja sthiti-rasabaMdhamAM , sAmAnya rItie te mithyAtva-avirati-kaSAya e cAre prakRtibaMdha vigeremAM kAraNe che. e vahetumAM pUrvanA baMdhahetuo hoya tyAre pAchalA o to avazya hoya. jemake mithyAtva baMdhahetu hoya tyAre avirati-kaSAya ane caga, mithyAtvavirati hetu vartate hoya tyAre kaSAya ane jega, dhyAtva ane avirati bane rahita kaSAya vartate rega avazya hoya che. kRtibaMdha te rogathI ja thatuM hovA chatAM paNa jIve kAmaNavargaNAnA pagalemAM narakagati, narakAsunarakAyu, ekendriya jAti, beIndriya jAti, teIndricaurindriyajAti, sthAvaranAma, sUkSamanAma, aparyA sAdhAraNanAma, heMDasaMsthAna, AtapanAma, chevaTuM , napuMsakaveda ane mithyAtvamohanIya, e seLa Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 jaina darzana karmavAda prakRtirUpa pariNAmanI utpatti te "mithyAtva" sahita gathI ja thaI zake che. - mithyAtvarahita sagI AtmAe grahita pudgale mAM A seLa prakRtirUpa pariNAmanI utpatti thaI zakatI nathI. eTale A seLa prakRtionA baMdhane mithyAtvanI sAthe anvaya-vyatireka saMbaMdha che. A seLa prakRtinA baMdha samaye avirati, kaSAya ane roga e traNa hetuone paNa upaga thato hovA chatAM teonI sAthe anvaya vyatireka saMbaMdha ghaTatuM nathI. anvaya-vyatireka saMbaMdha te mithyAtvanI sAthe ja hevAthI mithyAtva te vizeSa hetu che, ane zeSa traNa ahiM gauNa hetu che. mATe A seLa prakRtine baMdha te mithyAtvapratyayikI. baMdha kahevAya che. tathA thINadvitrika, strIveda, anaMtAnubaMdhicatuSka, tiryaMcatrika, pahelA ane chellA vinAnAM cAra saMghayaNa, pahelA ane chellA vinAnAM cAra saMsthAna, udyota, aprazasta vihAgati, durbhAga, anAdeya, duHsvara, nIcagetra, apratyAkhyAnacatuSka, manuSyatrika, ane audArikaddhika tathA paheluM saMghayaNa e pAMtrIsa karmaprakRtinA baMdhane "avirati >> sAtheanvaya-vyatireka saMbaMdha hovAthI, avirati hetupratyAyika te pAMtrIsa prakRtine baMdha che. - A pAMtrIsa prakRtinA baMdha samaye kaSAya ane vega hetu hovA chatAM te banane gauNa hetu che, ane "avirati mukhya hetu che. kAraNa ke avirati vinA mAtra kaSAya ane Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 3630 ga hetuthI A pAMtrIsa karma pravRtione baMdha thaI zakato nathI. evI rIte mithyAtvasahita aviratipaNA TAIme. aviratirUpa mukhya hetue baMdhAtI uparokta pAMtrIsa karmaprakRtimAM mithyAtva, kaSAya ane vega e traNe gauNa, hetu samajavA. kaSAya sAthe anvaya-vyatirekane anusaranArI, sAtAvedanIya vinAnI zeSa aDasaTha prakRtione khAsa baMdhahetu, kaSAya che. kAraNake kaSAyanA abhAve te prakRtionA baMdhane. paNa abhAva che. sagI avasthAmAM sadAnA mATe baMdhAtI hovAthI ane ceganA abhAve baMdhAtI nahi hovAthI sAtavedanIyane baMdhahetu te ga che. ahiM je karmaprakRtionA baMdhane je hetu sAthe anvaya-vyatireka saMbaMdha che, te hetu sAthe vartatA anya hetuo te prakRtibaMdhamAM gauNa hetu tarIke samajavA. je aDasaTha prakRtine baMdha kaSAya pratyAyikI che, temAM tIrthakara nAmakarmanA baMdhamAM heturUpe thatA kaSAyavize te samyakatvarahita hotA nathI. te paNa jJAninI daSTimAM nizrIta thayelA AThamA guNasthAnakanA chaThThA bhAga sudhInA amuka ja kaSAyavize samyaktvasahita vartatA hoya te ja ahiM. baMdhaheturUpe levAnA che. tathA te kaSAyavizeSe saghaLA jIvone. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 - jaina darzanane karmavAda te prakRtionA badhamAM hetu thatA nathI. "savi jIva karuM zAsanarasI," evA prakAranI bhAvayAyukta kaSAya vizeja tIrthakara nAmakarmanA baMdhamAM kAraNa che. vaLI AhAraka kriSnA badhamAM paNa saMyamasahita amuka viziSTa kaSA ja hetu -bhUta thAya che. ahiM samyakatva te tIrthakara nAmakarmanA ane saMyama te AhArakaTrikano baMdhamAM sahakArI kAraNabhUta 'vizeSa-hetarUpe kahyA che. sAthe rahI je kAraNarUpe thAya, te sahakAri kAraNa kahevAya. A pramANe ekase ne visa uttara pravRtionA mULa badhahetu zAmAM batAvyA che. temAM mithyAtvarahita kevaLa kaSAya athavA cAga pratyayika je prakRti vigere baMdha thAya che, temAM ane mithyAtvasahita kaSAya ane egathI thatA prakRti pramukha baMdhamAM ghaNI taratamatA hoya che. mithyAtvasahitu kaSAyapratyayika sthitibaMdha utkRSTathI 70 kaDAkaDI -sAgarepama pramANu hoya che. jyAre mithyAtvarahita kaSAya pratyayika sthitibaMdha, utkRSTathI paNa aMtaH keDIkeDI sAgazapamathI vizeSa hoI zakato nathI. vaLI utkRSTa sthiti dhamAM temaja azubhaprakRtionA utkRSTasakhadhamAM tIvra saMkaleza ja mukhyatve kAraNa kahe che. ane e utkRSTa sthiti ane rasabaMdhaka tIvraaMkalezImithyAdaSTi ja saMbhavI zake che. mithyAtva - mithyAtva, avirati, kaSAya tathA roga e cAre Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krabandhanA hetu 365 . kama madhanA hetuo hAvA chatAM karmanI mukhya jaDa te mithyAtva ja che. zeSa traNa hetu tA DALAM rUpe che. kAraNa. ke mithyAtvanA nAza thayethI zeSa traNa hetuo te vhelA mADA paNa nAza pAmavAnA ja che..mithyAtvanA nAza eTale. zeSa traNa hetuone nAza pAmavAnI neTisa che. sat tattvAmAM yathAtAnA vizvAsa nahi karavAvALI yA te viparita mAnyatAe cAlatI AtmadazAne mithyAtvadazA kahevAya che. AtmA, punarjanma, pApa, punya, madha, meAkSa ItyA krine mAnanAra te Astika kahevAya che, ane nahi mAnanAra te nAstika kahevAya che. A rItanI vyAkhyAnusAra nAstikatAmAM te mithyAtva che ja. paraMtu uparAkta tattvanA astitvanA svIkAra heAvA chatAM te tantyAnI vatI viparIta samajaNumAM paNa AtmAnI mithyAtva dazA che. kahyu che ke-- virayA 'sAvajjAo, kapAyahINA mahanvayadharAvi sambhadiTThI vihoNA, kayAvi mukkhaM na pAvati. sarvIsAvadyathI viramyA hoya, krAdi kaSAya hAya, paMca mahAvrata rUpa bAhya cAritre karI sahita hAya. tApaNu samyagdaSTi rahita (mithyAtvI) thake kAI kALe paNa mAkSa pAme niha. niSNAt vaidyanI AjJAthI viparIta rIte ane sve cchAe lIdheluM UMcAmAM uMcu rasAyaNa paNa khImArI huTA Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina darzanane karmavAda vavAmAM yA ArogyavRddhimAM lAbhadAyaka thatuM nathI. tevI rIte aDhAra dUSaNa rahita arihaMta paramAtmArUpI bhAvavaidya pharamAvela AjJAthI viparIta rIte vartatI pApapravRttino tyAga, kaSAya rahita dazA ane bAhya cAritravALI AtmadazA te mithyAtvadazA hovAthI tenA vaDe aDhAra dUSaNarUpa bhAvabimArIne AtmAmAMthI AtyaMtika nAza thaI zakato nathI. jIvAdi tarone bAhya netrathI cA anya IndriyothI yA manadvArA sAkSAt dekhI zakAtAM nathI. kAraNake te IndrinA baLanI bahAra che. te tane sAkSAt te teja dekhI zake ke jeo pUrNatayA rAgadveSathI dUra che, ane jeomAM pitAne -anaMta jJAnarUpa svabhAva te pUrepUre pragaTa thaI cUkyo che. evA sarvajJa vItarAga mahApurUSanA vacanAnusAra uparokta tatvanA svarUpamAM leza mAtra paNa azraddhA yA viparIta prarUpaNAne mithyAtva kahevAya che. jIva anAdi saMsAradazAmAM jagatanA saghaLA banAvebhAva ane pravRttione nirNaya karyA karate chate paNa, mAtra potAnA vAstavya svarUpa saMbaMdhI anirNaya arthAt viparIta zraddhAna vaDe ja duHkhI thaI rahyo che. ane eja -anaMta saMsAra dazAnuM bIja che, sarva duHkhonuM mULa che. jene mithyAdarzana kahevAmAM Ave che. game tevA maMdakaSAyI AtmAne paNa mithyAtvadazAmAM Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 367 - - - - - - - - - - ---- --- -- - - - - - - - - -- - virati, kaSAya ane garUpa baMdhahetunI vAstavika sujha paDatI nahiM hevAthI AdhyAtmika dRSTie heya-ya ane upAdeyanI saMpUrNa samajanA abhAve, heyamAM nivRtti ane 'upAdeyamAM pravRtti thaI zakatI nathI. mATe ja mithyAtvarUpa viparita samajavALI dazAmAM AtmAne karmabaMdhanane mArga vizeSapaNe khulluM rahe che. mithyAtvadazA aneka rIte vartAtI hovA chatAM mukhya tve pAMca vRttimAM mithyAtvanI sarvadazAone samAveza thaI jAya che te pAMca vRttinAM nAma (1) abhigrahika (2) anAbhigrahita (3) Abhinivezika (4) sAMzayika ane (5) anAbhogika. (1) je manuSya, avivekI athavA pAkhaDI hoya che, te pitAnA pakSamAM durAgrahI hovAthI tenuM mithyAtva "abhigrahika" kahevAya che. ahIM samajavuM jarUrI che ke dharma-adharmane parIkSA pUrvaka viveka karIne tatvarUpe svIkArelA satyapadArthomAM zraddhAvALA manuSya, asarvAe prarUpita darzanano pratikAra kare, te paNa teone "abhigrahika mithyAtvI, kahI zakAtA nathI. kAraNake teonA vivekamAM kevala, amukadarzananuM ja mamatva nathI. paNa tatvane pakSa ane atattvane kSeya che. vaLI svayaMmAM viveka karavAnI zaktinA abhAve tasvAtavanI parIkSA karI zake nahi tepaNuM gItArthanI nizrAe rahI, Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 jaina darzanane karmavAda guNavaMtapurUSanA vacanane pramANa karanArAomAM paNa mithyAtva gaNAtuM nathI. AtmA nathI ja, che te kSaNika che, AtmA kartA nathI, joktA nathI, mekSa e kalpanA mAtra che, satya nathI, ane mokSa mATe koI upAyaja nathI, ema cha prakAranuM A abhigrahika mithyAtva che. (2) jeo satyapadArthone tatvarUpe svIkAravAmAM saMbadhinA kAraNe ema mAne che ke sarvadeve deva che. Ine mithyA nahiM kahevA, sarvasAdhu gurU che, ane asavAe prarUpita dharma paNa sAce che. AvuM mAnanArAomAM pAtAnA darzanano Agraha nathI, anya darzane pratye dveSa nathI, te paNa vastutaH ujaLuM eTaluM dudha mAnanAranI sAkaka satyAsatyane aviveka hovAthI AvA manuSya "anAbhigrahika mithyAtvI" kahevAya che. bhinnabhinna padArthanI apekSAe te aneka bhede che. (3) sarvajJa vacanAnusAra tattvAtavane yathAsthita jANavA chatAM paNa geSThAmAhilanI mAphaka durAgrahathI viparIta buddhivAlA banI asatyane pakSa karanArA "Abhinivezika mithyAtvIra kahevAya che. te aneka rIte hoI zake che. (4) atisUkSma Aditone samajI nahi zakavAthI sarvajJavacananI satyatAmAM lezamAtra paNa saMzayavALA banI. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabandhanA hetuo 369 rahenArA manuSya "sAMzayika mithyAtvI" kahevAya che. te aneka prakAranuM che. sarvajJadevoe kathita tamAMthI atisUkSama hakiktane samajavAmAM saMzaya thAya, paraMtu na samajAya tyAM potAnI buddhinI maMdatA samajI, "zrIjinezvaroe kaheluM satya che, zaMkA rahita che," evI daDha pratIti pUrvaka vastutattvane samajavAnI dRSTithI prazna upasthita kare, vicAraNA kare temAM sazaki" vRttirUpa mithyAtva kahI zakAtuM nathI. (5) vicAra zunyatAne lIdhe asajJijInuM tathA viziSTha jJAnI na hoya tevA saMjJijInuM mithyA te "anAgika mithyAtva che. te keIpaNa eka padArthanA ajJAnarUpa ke padArthanA ekAdi aMzanA ajJAnarUpa ke sarva padArthanA ajJAnarUpa ema aneka prakAranuM hoI zake che. A pAMca rIte vartAtI mithyAtvavRttimAM bIjI, ethI ane pAMcamI vRttimAM vartatuM mithyAtva, viparita AgraharUpa nathI. kAraNake te mithyAtva te svaryAnI ajJAnatAne kAraNe ke mithyAtvIgurUonI nizrAnA kAraNe vartatAM hovAthI satya samajAvanAra sadgurUonA ge TaLI zake tevAM che. te ghaNuM AkarAM nahi hovAthI tenAthI atianarthakAraka pravRtio thatI nathI. jyAre pahelI ane trIjI vRttirUpe vartatuM mithyAtva asadurAgrahI hoI tenAthI atianaWkAraka pravRttio thavAthI aneka bhavenA duHkhanI paraMparAmAM mULabhUta che. 24 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 jaina darzanane karmavAda A pramANe durAgraha, saMzaya ke jaDatAnA kAraNe vartatI asat mAnyatArUpa sarva prakAranI mithyAtva dazA te AtmAne satapravRttithI paNa vaMcita rAkhe che. samAnyatAvALe ja satapravRti karI zake che. sat mAnyatAmAM jeTalI khAmI teTalI satapravRttimAM paNa khAmI. samAnyatAne svIkAra karyA bAda kadAca saMtupravRttimAM pravRtta thavAmAM vilaMba thAya, paraMtu sat mAnyatAvAlA banyA vinA te saMsAramAM kaI jIva satapravRttimAM pravRta banyuM nathI ane banavAne paNa nathI. ane sapravRtti vinA mokSa prApti paNa nahi havAthI sat pravRttinI redhaka ane asat pravRttinI poSaka evI asat mAnyatArUpa mithyAtvavALe jIva duHkhanI paraMparA ne vadhAranAra aneka karmothI lipta thAya che, ane duHkha bhegave che. jIvane naraka ane tiryaMcagatimAM rakhaDAvanAra te mithyAtvaja che. kalikAla sarvajJa zrI hemacandrasUrIjI mahArAja mithyAtvanI bhayAnakatAnuM varNana karatAM eka sthAna ke kahe che ke - mithyAtvaM paramorogo, mithyAtvaM paramaM tamaH mithyA parama zatru, mithyAtvaM paramaM viSam // 1 // jAgatukaravAra, zotrAntagivipakSa apijanmasahastreSu, mithyAtvamacikitsitam / / 2 / / artha--aMdhakAra, roga, viSa ane zatru, A jagatamAM dukhanAM kAraNe manAya che. paraMtu te sarvathI paNa caDI Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMbadhanA hetuo 371 jAya evuM duHkhanuM nimitta eka mAtra mithyAtva che. roga, aMdhakAra, zatru ane viSato eka ja janmamAM duHkhadAyaka che. jyAre mithyAtvane pratikAra karavAmAM na Ave te te hajAre janmomAM duHkha devAvALuM bane che. avirati - hiMsAdi pApathI nahi viramavuM tene avirati, kahevAya che. jeone hiMsAdi sarva prakAranA pAponI zraddhA ja nathI, agara hiMsAdika sarvapApothI viramavuM ja joIe, evI jeonI mAnyatA paNa nathI, tevA jIvate bhavAbhinaMdI yA gADha mithyAtvIja che. AvA gADha mithyAtvI ja kadAca bAhA rIte hiMsAdi ' pApa dethI kaMIka aMze nivRtta dekhAya te paNa tevAonI pApa nivRtti te avirati dazAvALI ja kahevAya che. tatvapratIti ane tatvaprIti vinAnI e rItanI nivRtti, mithyA trI jIva anaMtIvAra pAmIne te nivRtti dvArA AtmikaguNanA vikAsarUpI anAjane prApta nahiM karatAM pagalika sukharUpa ghAsane ja prApta kare che, mATe tapratIti ane tatvaprIti mUrvakaja hiMsAdika pApadethI nivRtta jIva, aviratithI virAma pAmya gaNAya che. ane e jIva ja aviratipaNu aMge thatA karmAzravane rokI zake che. bhUkhyA rahevAthI bIjA divase maLavAnA miSTa bheja Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 jaina darzanane karmavAda - - - - jane vadhu vaparAza thaI zake evI buddhithI bhUkhe rahenArane tapasvI kahevAya nahi. tevI rIte hiMsAdika aDhAra pApasthAnakene pizAca karatAM paNa atyaMta bhayaMkararUpe na manAya tyAM sudhI bAhya dekhAtI pApanivRtti te aviratinI nivRtti rUpe gaNI zakAtI ja nathI. eka gaNuM daI sahastragaNuM prApta karavAnI buddhivALe dAnI na kahevAya, viSayone atyaMta lupImanuSya te viSaya mATe zArIrika anukuLatA prApta karavA pauSTika auSadhionA sevana samaye strIsaMsargathI dUra rahenAre brahmacArI na kahevAya, ajIrNa TAIme bhUkhyA rahenAre tapasvI na kahevAya, ane uparokta traNe avasthAmAM dAna- zIla-ane tapanI bhAvanAvALe paNa na gaNAya. tevI rIte adhyAtma draSTie aDhAra pApasthAnakanA bhayaviheNe jIva, kaI azaktithI ke sAMsArika bhayathI yA mAnapAnAdisvArthabuddhithI ke anyabhave bhautika sAmagrI meLavavAnI tIvra lAlasAe kaI pApasthAnakanI nivRttirUpa saMyogamAM rahevA mAtrathI tenu aviratipaNuM TaLI jatuM nathI. pApasthAnaka aDhAra che. te aDhAre pApasthAnake saMsAramAM rakhaDAvanAra che, narakatiryaMcAdinAM ghera duHkha pamADanAra che. AvI mAnyatAne svIkAra nahi karavA devAvALuM eka mithyAtvanAmanuM ja pApasthAnaka che. pahelAM sattara vApasthAnake pravRttirUpa che, jyAre mithyAtva te viparIta mAnyatA rUpa che. eTale sattara vApasthAnakane yathArtha rIte nahi samajavA Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabandhanA hetuo 373 devAvALuM mithyAtvaja che. mithyAtvano nAza thayA bAda ja sattarane AtyaMtika viroga thaI zake. sarva pApasthAnakane saMsAra vRddhinAM kAraNa mAnIne te pApasthAnakathI nivRtta thavAne abhilASI hoya, skUla rIte pApa pravRttine tyAgI paga heya, kuTuMba-kabIle Adi saMsArika sagothI alipta paNa hoya, mokSane meLavavAnI IcchAvALo hoya, A jIva paNa jIvAditanA yathArthapaNAne, Azrava ane bandhanA sarvathA heyapaNAne, saMvara tathA nirjarAnA sarvathA upAdeyapaNAne ajANa hoya ane mokSaprAptine cagya sadupravRttione jJAni purUSanI nizrAvinA ArAdhaka hoya che te paNa uparikta tattvathI yathArtha rIte anabhinna hovAthI aviratithI virAma pAmI zakatuM nathI. kAraNa ke aviratithI virAma pAmavAnI IcchAvALAe prathama te pApasthAnakonI yathArtha rIte samaja pAmavI joIe. pApasthAnake aMgenI keTalIka sUma hakikata samajamAM na Ave te tevI hakikata batAvavAvALA sarvajJavacanamAM vizvAsu-zraddhALu banavuM joIe. e sivAya pApasthAnakathI sarvathA virAma pAmI zakAtuM nathI. ahiMsA paramo dharma mAnavAvALAe ahiMsAnuM 2varUpa samajavuM joIe. ahiMsA pAlananI IcchAvALAe hiMsAthI bacavA mATe jagatanI kaI cIjamAM jIvapaNuM che, cA to kaI cIjamAM kevA saMge jIlpatti thAya che, kevA saMge jIvahiMsA thAya che, kevI rIte jIvahiMsAthI Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 jene darzana karmavAda - - - - - - - - - - - - - - - - - - - bacI zakAya che, ahiMsAnI vAstavika vyAkhyA zuM hoI zake A badhuM je samaje, agara te saMpUrNapaNe samajavAnI samajazaktine potAnAmAM abhAva hoya te jeo samajI zakyA hoya tevA sadagurUonI nizrAe rahI ahiMsApAlanane cogya pravRttimAM pravarte teoja pApanI aviratithI bacI zake che. e rIte dareka pApasthAnaka aMge samajavuM. ane e rItanI samaja pAmavAne mATe sarvajJa purU pratye acala zraddhALu banavuM joIe. tevI zraddhAmAM jeTalI nyUnatA, teTaluM mithyAtva. mithyAtva ja bhayaMkaramAM bhayaMkara pApasthAnaka che. mithyAtvathI sarvathA nivRtta thayA vinA zeSa sattara pApasthAnakathI yathArtha rIte nivRtta thaI zakAtuM nathI. parabhava-punya-ekSa vIgerene svIkAra karanAra dareka Astikoe jIvatattva te mAnyuM che. paraMtu khANamAM rahelA khanIja padArtha, pANI, azi, vAyu, ane vanaspati e pAMca * sthAvaramAM jIvapaNuM hovAno svIkAra te mAtra jainadarzanamAM ja che. hAlatA cAlatA ja te trasa kahevAya. A trasakAyamAM jIva hevAnuM anya Astikoe svIkAryuM, paNa uparokta pAMca sthAvaramAM jIva hevAnuM nahi svIkAryuM. kadAca svIkAryuM te paNa tenI hiMsA ke jayaNAne mAga nahi svIkAryo. eTaluM ja nahi paraMtu beIndriya, teIndriya, caurindriya jIvonI hiMsA ke jayaNAnI. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo aei pUrI samajaNa paNa jainadarzana sivAya anyamAM nahI AvI. mATe jyAM mAnyatA ke samaja paNa nathI, tyAM te jIvAnI hiMsAthI nivRtti kevI rIte thaI zake ? mATe kAya jIvanI zraddhA tenu nAma samyakRtta. te zraddhAmAM nyUnatA teTaluM mithyAtva, pacendriya jIveAnI hiMsAthI viramyA, paraMtu ajJAnatAe karI ekendriyathI caurindriya sudhInA jIvAnI thatI hiM'saka pravRttie pUrI samajAya nahiM, tyAM sudhI Dagale ne pagale thatI hiMsAnI aviratithI kevI rIte khacI zake? vyavahAramAM pacendriyajIveAnI hiMsA teA javalle ja thavA pAme che. paraMtu pacendriya sivAyanA jIvAnI hi'sAnA saceAge mahu Ave che. eTale ajJAnI jIvanI, ahi'sA karatAM hi'sAnI pravRtti vizeSa hAya che. temAM keTalIka hiMsaka pravRttie tajavI zakaya che. ane je azakeca che temAM jayaNA pUkavavAthI ghaNA pApathI bacI zakAya che. paraMtu jyAM mAnyatAja na hAya tyAM tyAga ke jayaNAne savAla ja nathI rahetA. mAnyatAnA ja viAya, te pravRttithI paNa bhayakara pApa che. eTale mithyAtvasahita avirati te jIvane durgatimAM kheMcI janArI che. hiMsA ane ahiMsAnI A rIte pUrI samajavInAnA jIvAne rAgadveSanI paNa pUrI samaja hotI nathI. tevAe kadAca vatta mAna gharamAra-kuTuMba-zarIrAdi uparanA sUrobhAva Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 jaina darzananA kavAda milkala utArIde, gIrika zuDhDhAmAM jaI paMcAgni tapa tape, ane peAtAnAmAM rAgadveSa nathI ema mAnI le, paratu sUkSmarIte AtmAmAM vatA rAgadveSanA saMskArAnI tA tevAone pUrI samaja paNa hAtI nathI. AtmAmAM pragaTa rIte vattatA rAgadveSa jeTalA che, tenA karatAM paNa pracchanna rIte varttatA rAgadveSanA saMskAro anaMtaguNA che. te vAta teA sajJadazana mAMja samajAI che. mahA tapasvIomAM paNa nimitta maLatAM te pracchanna rAgadveSane agni kevI rIte bhabhukI uThe che te hakikata jainadarzanamAM kathita kathAnuyAgathI bahuja suMdara rIte jANavA maLe che. A jIve anatabhaveA karyA. dareka bhavamAM anaMta bhAga upabhAganI sAmagrI vasAvI, kaIka hi'saka hathiyAro vasAvyAM, kaMIka kuTu e karyAM. A badhu dareka bhavanI puNatAe rAtAM rAtAM cheDayuM. eTale te adhAMne maDavAM paDayAM te paNa tenA pratyenA rAga na cheDayeA. ka kha dhanu' kAraNa te vastuo na hatI, paraMtu te vastu pratyenA rAga hatA. te rAganI mAtrAonI A rIte pratyekabhave vRddhija thatI AvI. vRddhipAmatA rAganA te saskAra dareka bhavamAM chUTacA vinA AtmAnI sAthe ja pracchannapaNe rahyA. jethI pracchannapaNe vatA rAgadveSathI thatA kamadha te AtmAmAM cAlu ja rahyo. ane haju paNa jyAM sudhI upareAkta tyakta sAmagrIo pratyenA rAgadveSa nahi. vAsirAvAya tyAM sudhI ka`baMdhanI para parA cAlu ja rahevAnI, A vAta mithyAtvanA cege jIva na samaje eTale Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo tethI virame paNa nahi. paraMtu eka vyavahArika draSTAMtathI A hakikata samajAya tevI che. gharamAM vIjaLI rAkhanAra Akho mAsa vIjaLIne upayoga na kare chatAM kanakasana cAlu rAkhe tyAM sudhI meIna cArjate vIjaLI kaMpanIne bhAre paDe che. bhADUtI makAna khAlI karI bIjA makAnamAM rahevA javA chatAM khAlI karela makAna uparathI pitAne kabaje uThAvI levA pUrvaka makAnamAlIkane suprata na kare tyAM sudhI vinA bhegacce paNa makAnanuM bhADuM makAna mAlIkane bharavuM ja paDe che. AvAM te vyahArIka draSTAMta aneka che ke vinA jogavye paNa cIja uparane pitAno hakaka na uThAve te te cIja aMgenI nukasAnI jogavavI ja paDe che. pUrvabhavomAM vastunA saMbaMdha samaye paNa kazravanuM kAraNa te vastu nahiM paNa vastu pratyene rAga hato. eTale vastu cheDavI paDI paNa vastu pratyene rAga nahiM chUTayo hAvAthI karmAzrava cAlu rahe temAM kaMI Azcarya nathI. A rIte bhavAMtaramAM manathI nahi sirAvela zastroAdi sAmagrI vaDe jagatamAM thatI hiMsAnA pApathI A jIvane karmano Azraya to cAlu ja rahe che. vaLI vartamAnakALe, pApa pravRtti thAya tevAM keTalAMka kAryothI nivRtta hovA chatAM paNa te kAne anukuLa sAmagrI aMge paccakakhANa(zapatha) nahiM karanAra jIvenuM aviratipaNuM to cAlu ja che. kAraNake Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 378 jaina darzananA kamavAda hiMsAdi pApa kArcImAM thatI pravRtimAM ja mAtra aviratipaNu nathI. paraMtu paccakakhANu nahi karavAM tenu" nAma ja avirati che. pApanAM paccakakhANunu nAma virati nahiM rAkhIye ane phakta pApa na karavuM tene ja virati kahIsutA pApI jIvAmAM paNa adhama karatAM dhama vadhI jase. kAraNa ke jagatamAM anaMtA jIvA che, te darekanI hiMsA koI paNa pApI karI zakatA nathI. game tevA pApI kahevAtA mANasanA hAthe paNa te jeTalA jIvAnI hiMsA thAya che, tethI anaMta gaNA jIvanI ahiMsA te mANasanA jIvanamAM che. eTale tenA jIvanamAM hiMsA karatAM ahiMsA vadhI jaze. ane e hisAbe te pacendriyathI nyUna indriyeAvALA jIvA vadhAre hiMsaka hAvAthI te jIveAnA sasArathI nistAra turataja thavA jeI e. kAraNa ke hiMsAmAM, asatyamAM, cArImAM, abrahyamAM ane parigrahamAM te jIvAne pravRtti sAmAnyapaNe te nahivat jevIja che. eTale manuSya karatAM paNa te jIvAne vadhu dhI ane puNyazAlI mAnavA joI e. paratu ema nahi' hAvAthI hiMsAdI pravRtti rahita paNAmAMja viratipaNuM nahi. kahetAM hasADhi pApanAM paccakakhANa karavAmAM ja viratipaNu kahevAya. ane hiMsAdi pApa kAryoMmAM pravRtta nahi hovA chatAM tevIpravRttinAM paccakhANa vinAnA vA te avirati kahevAya che. tyAganA niyama vinA je bhautika padmA kAI paNa vakhate upayegamAM levAtA na heAya te paNa te padArtha aMge Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - karmabandhanA hetuo 3799 karmane Azrava avazya thAya che. ane te kAraNathI ja svayaMbhUramaNa samudranA masyalakSaNane, te samudranA jaLapAnane, pUrva cheDelA zarIranA pudgalathI ane zastrothI thatI hiMsAne ane pUrvabhAmAM saMgrahita parigrahanA mamatva bhAvane karmaAzrava A bhavamAM paNa jIvane thAya che, vartamAna bhavamAM bIna upagI padArthonuM pratyAkhyAna nahi karanArane ane anAdikALathI A saMsAracakamAM anaMtIvAra karela pUrvabhavonA maraNa samaye rAga pUrvaka cheDIne Avela svazarIre, zastro ane parigrahanA mamatvabhAvane haju paNa nahi sirAvanAra ne avirati thI thate karNAva cAlu ja rahevAne. AvI aviratine. avirati tarIke nahi mAnanAra mithyAtvI kahevAya che. ahiM zaMkA kare ke padArtha te karmAzravane. hetuM nathI, paraMtu padArthapratyeno rAga ke dveSa ja karmAzravane hetu che. te vartamAna bhavamAM je padArthanA upayoga. aMge vicAra-vANI ke vartanane saMbhava paNa na hoya, je cIjane jANa pichANuM paNa na hoya, tevA viSayaaMgenA. rAgadveSavinA karmabaMdhana zI rIte lAge? ahiM je vastu aMge kayAreya paNa saMbaMdha thai azakya che, ema nizcaya hovA chatAM paNa te vastu aMge. nuM pratyAkhyAna (zapatha levA jIva taiyAra thato nathI eja tenuM avirati paNuM che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - jaina darzanane karmavAda je duSkArya ane pravRtti thavA saMbhava nathI, pravRtti karavI paNa nathI ane satkAryane vaphAdAra ja rahevuM che, ema mAnasika rIte nizcaya vartAte hovA chatAM rAjadvArI Adi vyavahArika kAryomAM paNa sogaMda lIdhA vinA vaphAdArI mAnya rAkhI zakatI nathI. AvI vaphAdArI aMge rA. STrapati, minisTara, mejIsTreTa vagerenA heddAnI khurasI svIkAratAM pahelAM gaMdavidhi karavI ja paDe che. ane sogaMdavidhi karyA bAda ja te hoddo gaNAya che. hAle bhAratamAMthI kiragIrAjane asta thavAthI junA phiraMgIrAjanA kArakune, polIsa ane bIjA nIcI zreNInA karmacArIo sahita Azare 20,000 lokee bhAratanA rASTrapati ane baMdhAraNane vaphAdAra rahevAnA tA. 20mI jAnyuArI 196ranA roja sogaMda lIdhA hatA. temAM khristI lokee bAIbalanI sAkSIe ane hiMduoe pitAne mAnya dhArmika graMthane hAthamAM rAkhIne gaMda vidhi karI hatI. A pramANe jyAre deva-gurUnI sAkSie virati( nivRttapaNuM)paNane vaphAdAra rahevAnI je je vastu aMge sogaMdavidhi karAya, tyAre ja te te vastunI te aviratine mAnavajIvanamAMthI asta tha gaNAya. ane A rIte aviratithiI na TAya tyAM sudhI jIvane karma baMdhana thAya ja. heya (tyAjya) tatvaaMge mAnasika, Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - kamabandhanA hetuo 3816 vAcika ane kAyika pravRtti rahitapaNAmAM paNa paccakakhANa (zapatha-sogaMda) vinA thatA karmabaMdhane sarvajJa bhagavAnanI AjJAnusAra mAnya rAkhanAre tathA akaraNIya kAryonA tyAga karavAnI bhAvanAvALa, tyAga karanAranI anumodanA karanAre kulAcAra-saMsargo-saMskAre ke parAdhInatAnA kAraNe potAnA gRhastha jIvana aMge tevA kAryone tyajI na zake te jIva avirati samyagdaSTi" kahevAya che. pApane pApa tarIkenI mAnyatA eja samyagdaSTi AtmAnI uttamatAne AbhArI che. vaLI keTalAka manuSya gRhastha jIvanathI mukta nahiM thaI zakavAne kAraNe gRhasthajIvanamAM karavAM paDatAM AraMbha samAraMbhanAM jarUrI kAma sivAya, bInajarUrI bhega upabheganI vastuonuM ke jarUrI bhega upabheganI vastuone saMkSepa karavArUpa paccakakhANa kare che. prANAtipAta virama di vratane zUlapaNe grahaNa kare che. AvA ja saMpUrNa paNe nahi, paNa amuka aMze aviratithI nivarte che. tevA ja dezavirati kahevAya che. sArI sobatathI ke pUrvabhavanA saMskArathI keTalAka tiya (jAvanAro)nI paNa A rIte dezaviratipaNuM pAmavAnI hakikata jainadarzanamAM jANavA maLe che. A avirati ane dezavirativALA jIvo yathArtha rIte hiMsAdi pApene mAnya rAkhanArA ane tevI pApapravRttimAM pravatI karavAnI IcchAvALA nahi hovA chatAM paNa pravartI kema kare che? A bAbata aMge keTalAkane. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 jaina darzananA kamavAda jarUra zaMkA thAya te svabhAvika che. eTaluM ja nahi. paNa, samajavA chatAM pravatI karanArane samajavAnA DhALa karavAmAM dghabhI kahI devAnu ya kAI sAhasa kare. paraMtu ahi' samajavuM joI e ke jema duniyAmAM zArIrika svAsthyane bagADanAra mAnasika-vAcikake kAyika pravRttinA tyAga karavAnu... cAkkasapaNe jarUrI samajanArA keTalAka manuSyA, tyAga karavAnI IcchAvALA hAvA chatAM paNa tevI keTalIka pravRttithI nivRtta thaI zakatA nathI. evI ja rIte AdhyAtmika dRSTie Atmika svAsthyane nukasAna karanArI heya (tyAjya) pravRttine tyAga karavAlAyaka mAnya rAkhanAra, ane tyAga karavAnI bhAvanAvALA chatAM "paNa keTalAka jIvA tyAga na karI zake te manavAjoga che. mATe temAM kevala dala ja mAnave te aNasamaja che. jevuM manamAM tevuM AcaraNamAM sane hAya ja evA niyama hAta te jainadanakathita guNasthAnakane krama paNa hAI zakata ja nahi. AdhyAtmika vikAsanI dRSTie te jevuM manamAM tevuM ja sarva AcaraNamAM te mahAmunine ja hAya, agara bhavAbhinaMdI jIvAmAM paNa hAya. mithyASTi evA jIva paNa meAkSanI rUcivALA hAI zake che. meAkSane meLavavAnA sAcA upAyanA samadhamAM paNa e jIva ajJAna hAya ane tema chatAM paNa mokSane meLavavAnA tenA abhilASa evA jakhkhara hoya ke meAkSanA abhilASane pratikULa evA abhilASe tene nahi karavA jevA ja lAgatA hAya che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - karmabandhanA hetuo 383 - aviratisamyadraSTijIva ethI AgaLa vadhe heya. kAraNake bhagavAna zrIjinezvaradevAe kahelA tanA svarUpamAM e rUcivALA hoya. tattvasvarUpanI A rUcine aMge e evA nirNayavALo hoya ke jema meLavavA gya eka mokSa ja che, tema mokSane meLavavAne mATe sevavA cigya ekamAtra bhagavAna zrIjinezvara devoe pharamAvela ratnatrayI svarUpa mokSamArga che. AvI rUci, AvI mAnyatA te zaMkAdi dethI rahita hoya chatAM paNa aviratine AcaranAre hovAthI tene "avirati samyagdaSTi kahevAya che. avirati samyagdaSTi jIvamAM eka aDhAramA pApasthAnaka sivAyanAM sattara vApasthAnakanA sevanano paNa saMbhava hAI zake che. paraMtu hAya ja ema mAnavuM nahiM. ' have dezaviratidhara suzrAvakane vicAra karIe. te viratinI ja lAlasAvA hovA chatAMya tenAmAM virati ghaNuM DI ane avirati ghaNuM maTI heya. tyAra pachI chaTTe guNasthAnake rahelA susAdhuone vicAra kare. temane paNa apramatta saMyamanI bhAvanA chatAM apramattapaNuM hoI zakatuM nathI. A uparathI ema nahiM ja kahI zakAya ke je mANasa je kaMI kare che, te tene karavuM game ja che ke karavA cagyaja lAge che mATe ja te kare che. aNahArIpadanI sAdhanAnI tIvra rUci dharAvanArane ane enA mATe zakaya eTale prayatna karanArane paNa AhAra levuM paDe e bane. temaja apramatta paNe jIvavAnI abhilASAvALAne tathA apramatta bhAvane pedA karavAnA prayatnamAM Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kamavAda lAgelAne paNa nidrA levI paDe e ane; para'tu e puNyavAnAnI maneAvRtti, AhAra laI neya anAhArIpadanI sAdhanA sArI rIte karavAnI tathA nidrA laIneya apramatta bhAvane pedA karavAnA prayatna sArI rItIe karavAnI hAya. 384 sArA kArya aMge jevuM manamAM tevu* AcaraNamAM te jema mahAmunivaromAM hoI zake, tema gADha mithyASTi bhavAbhinaMdI jIveAmAM paNa pApa kA aMge hAi zake. lavA bhina'dI evA gADha mithyASTie je je pApane Acare te te pApane tee AcaravAlAyaka mAnIne ja Acare che. mithyAtvanI maDhatA thayA pachI pApa kAya' aMge vicAramAM ane vattanamAM kaIka kaIka taphAvata ubhA thatA jAya. ane jyAMsudhI mahAmuni paNAnI kakSAe na paheAMce tyAM sudhImAM pAte jene nahi karavA caiAgya gaNatA hAya tene paNa kare evu* ane. tattvanI satya mAnyatA e zraddhAjanaka che ane haiya. (tyAjya) tattvanA tyAga e virati rUpe che. sajJa purUSoe Atmika utthAnanA mArgomAM heyoya ane upAdeya tattvane heyarUpe-jJeyarUpe ane upAyarUpe nahi. mAnavA devAmAM kAraNusvarUpa te jIvanuM " darzanameAhanIya " kama khatAvyuM" che. ane mAnyatA satya thayA khAda paNa jIvane heya tattva aMge nivRtti ane upAya tattva aMge pravRtti nahi thavA devAmAM kAraNa tarIke "cAritra mAhanIya" karmIne khatAvyu che. eTale dana mAhanIyakama jIvane satya mAnyatAnA (6 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyanA hetuo 385 svIkAra karavA detuM nathI, ane darzanameAhanIya kanA mApazame ke kSaye mAnyatA zuddha thAya tepaNa cAritra mAhanIya karmonA udaya jIvane Atmika utthAnanA mArgamAM pravRtti karavA detuM nathI. tApaNu darzanameAhanIya kane haTAvavAnA pahelA prayatna karanArane ja Atmika utthAnanA mArga sulabha manatA hoI jana darzanAnusAra darzanameAhanIya kama ne haTAvavAdvArA zuddhe mAnyatAne svIkAra karavAnI pahelI jarUra khatAvI che. aviratinA khAra bheda janaza nakArAe khatAnyA che. pAMca iMdriya ane chaThThuM mana e cha peAtAtAnA viSace pravartta tenA asayama ane pRthvIkAyAdi cha jIvanikAyanA vadhu (haNuvu) e khArabheda aviratinA che. ahi* indriyAne varNAdinuM jJAna thAya che. eTale ke sparzendriyathI vastunA sparzInuM, rasane driyathI vastunA svAdanuM, ghrANendriyathI vastunA gadhanu, cakSuridriyathI vastunA rUpanu, ane zrotrendriyathI zabdanu jJAna thAya che. A rIte iMdriyAne varNAdinuM jJAna thAya che, tethI varNAdinuM jJAna te avirati pazu` nathI. paraMtu varNAdi viSayeAmAM ISTapaNuM ane aniSTapaNuM thavAthI ISTa viSayamAM rAga ane aniSTa viSayamAM dveSarUpa meAhanA pariNAma thAya che te avirati che. cAritra mAhanIya karmonA udayathI nahi' ramaNa karavA ceAgya parabhAvamAM ramaNa karavuM te asayama che. tAtparya e che ke, je dvArA varNAnuM jJAna thAya che, te asayama nathI. paraMtu tethI ISTapaNuM ke aniSTapaNu 25 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 jaina darzanane karmavAda thAya te asaMyama che. anAdikALanI azuddha asaMyamanI te pravRtti karmabaMdhanA heturUpa che. jJAna e AtmAnuM potAnuM lakSaNa hevAthI vaparavastunA bedhathavArUpa che. paraMtu temAM ISTapaNuM ane aniSTapaNArUpa vibhAvaja para vastunA saMgathI thayela anAdiparaMparAjanya azuddha pariNAma che. teja sarvathA tyAga karavA lAgyA che. eTale indriyanI pravRttine saMkeca karavArUpa Idriyano dravyaja ya che, ane AtmAnI cetanA ane vIrya guNonA svarUpane anukuLa pravRtti karavA rUpa Indriyone bhAvajaya che. pAMca IdriyonI mAphaka caMcala mana paNa karmabaMdhane hetu che. aneka vidha saMkalpa-vikalapimAM athaDAtuM, zekhaca llI jevA tarage karatuM mana, te vikhAdhe-viNa bhoga paNa saMkalpa. mAtrathI anekavidha azubhakarma bAMdhe che. * ati priyavastunAviyegamAM ane apriya vastunA saMgamAM, zarIre upasthIta thayela roganA saMbaMdhamAM, dharma karIne saMsArikanuM sukha meLavavAnA manorathamAM tIvra ciMtApaNe varte che. vaLI hiMsAnA kAryamAM pravartAvA, asatya bolI keIne chetaravA, lobhanA vaze bIjAnuM dravya laI levAnA prapamAM ane jagama tathA sthAvara milakata tathA strI-putra parivAramAM racyAmasyA rahevArUpa duSTaciMtavanamAM athaDAtuM caMcalamana karmabaMdhanuM nimitta bane che. ahiM paMcendriyanA viSaya grahaNamAM. paNa karmabaMdhanuM kAraNa te rAgadveSarUpe pariNamatuM manaja che. chatAM paMcendriya Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 387 ane mana. e banene karmabaMdhanA kAraNa tarIke juduM gaNAvavAnuM kAraNa e che ke sparza-rUpa-rasa-gadha ane zabdanA viSayamAM iMdriyanI pravRtti vinA vikalpa mAtrathI paNa jIva karmabaMdha kare che. zAstramAM taMdalIA mAsyanI hakikta Ave che ke te matsya vagara khAdhe sAtamI narake jAya che. moTA masyAnI pAMpaNamAM taMdulIo matsya rahe che. pelA meTA matsyanA meMmAM pANI sAthe AvelAM nAnAM mAchalAMomAMthI keTalAMkane pAchAM nIkaLI jatAM joI tAMdalIo vicAre che ke are ! A kevo mUrmo ke je meMmAM AvelAM A badhAM mAchalAne javA de che. tenI jagAe je huM hAu te ekane paNa jIvatuM pAchuM jAvA dauM nahiM. badhAMja khAI jAuM. paNa mArI tevI tAkAta nathI eTale zuM thAya? juo ! vinA pravRttie paNa AvA AtmAo kevuM pApa bAMdhe che? A ThekANe taMdulIo ekapaNa iMdriyanI pravRttivALa nathI. mAtra manavaDe ja kharAba vicAra karavAthI sAtamI narakanuM AyuSya bAMdhe che. pariNAme marIne sAtamI nArakImAMja jAya che. have sAvadhakAryamAM IddhinI tathA mananI pravRtti hovA chatAM "baMdhanuM kAraNa mAtra eka mana ja che." e vAkayane barAbara samajyA vinA, viSaya kaSAyane poSavAne mATe zAstranA nAme keTalAka manuSya prapaMca seve che. iMdri vaDe sAvadya pravRttimAM pravartavA chatAM amAruM mana cekanuM che, eTale "pariNAme baMdha hAya" e vAkayAnusAra Idriya Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda pravRtti sAvadyamaya hAvA chatAM amane kakha dha thatA nathI. AvI mAnyatA te mithyA ADa Mbara che. evAone pUchAya ke manamAM sphuryA vinA vacana ke kAyAthI sAvadya pravRtti thaI zAthI ? ane manathI je kAne te sAvadyakArI mAnyu te kAryanA tyAga zakaya hAvA chatA temAM tArI iMdriyA kema prava`vI ? je sAvadya pravRttimAM nahi pravarttavA pAte zaktimAna che, tevI pravarttImAM pravarttavA chatAMya amArU mana ceAkakhu che, ema kahenAra dhRtta che, eTale eve samaye teA iMdriya ane mana ane dhanu kAraNa che. iMdriyAnI pravRti te vacana ane kAyAnI pravruti kahevAya che. 38. kAI vakhata kAyAthI sAvadha pravRti thaI javA chatAMya mananI nima`latA hAI zake che. paraMtu Avu kayAre ane ke jyAre sAvadhakAryoMmAM pravartoI na javAya evI khAsa sAvacetIpUrvakanA dhyeyapUrNAMka niravadya kAya mAM pravRtti karatAM Akasmika sage ane vinAvicAraNAe sAvadyapravRtti thaI jAya tyAre. ahiM kAyAnI tevI pravRtti hovA chatAM mana zuddha heAvAthI te samaye karmAMdha thate nathI. jemake chavAstha sAdhu, IrSyA samiti (upayegapUrNAMka cAlavA vaDe) pUrNAMka jJAnAdi kAnA aMge javAnI dhAraNAthI paga upADe ane pachI kadAca koI jIva te sAdhune paga mukavAnI jagyA para ociMtA AvI paDe. samiti guptivALA te sAdhu te samaye, peAtAnA kAyayeAgane nivartAvI na zake, ane tenAthI paga sukAI javAthI paga nIce AvelA te - Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAndhanA hetu 389 prANine pIDA thAya ke marI jAya, te paNa A samaye upayAgavALA sAdhune sUkSmapaNe hiMsA lAgatI nathI. kAraNake tenAM pariNAma hi'sAnAM nahi haiAvA chatAM Akasmika sacAgeja hiMsA thavA pAmI che. AvA samaye ja manane vizuddha kahevuM vyAjakhI gaNAya che, chatAM tevI rIte Akasmika sacege thatI hiMsAnA kA mATe pazcAtApa hoya ane punaHpunaH gurUpAse tenI AlecanA kare. paNa me' kahyAM pariNAmathI hiMsA karI che ? ema upekSAvRtti na seve. A uparathI khAsa lakSamAM levAnu' che ke vicAra sudhAravA ane varttana game tevuM rAkhavu. evI buddhi nahi sevatAM vana ane vicAra ane sudhAravA prayatna karaveA. vana zuddha haze te vicAre sArA rahevA pAmaze. vana ane mana khannene anyAnya sabadha che, e lakSamAM rAkhavuM jarUrI che. viSaya graheNamAM pravarttatI iMdriyAnI pravRtti pratye upekSA karanAra AtmAne eTale ke iMdvicAnI aviratine nahi rokanArane koI vakhata iMdriyAne pravartAvavA cAgya sacAgAnI aprAptithI manamAM vikalpe upasthIta thavAthI taglIA matsyanI mAphaka mana vaDe paNu kama khadha thAya che. kAraNake manane javAnuM khIje sthAna nathI. IdriyeAnA viSaceA sivAya ene kaI vikA karavAnA nathI. mATe mananI sAvadya pravRttimAM paNa pacendriyanA viSaya aMgenI aviratinA ja kAraNe kaivala mananI ja avirati krama madhanuM kAraNa na heAI, indriya ane mana e Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 jaina darzananA krayAda bannenI avirati kakha dhanu kAraNa che. jo khadhanu kAraNa mAtra eka mananI ja avirati Ata te jainadharmAnuyAyInA niyamagrahaNamAM 'vAyAe kAeNu" kahevAnI jarUra na hota. zAstrakAre te trividha trividha paccakakhANa karavAnAM na bane tA mAtra kAyAe paNa pApa nahi' karavAnuM paccakakhANa rAkhyu che. eTale "manane ja" madha ane meAkSanuM kAraNamAnI, vacana ane kAyAnI pravRttinAM dvAra khullAM rAkhavAthI ka aMdha na thatA hota teA paccakakhANanA 49 bhAMgA zAstramAM batAvata nahi, ane ekavidha-dvividha vIgere mana vinAnA bhAMgAthI tyAga karavAnA raheta ja nahiM, vacana ane kAya pravRttinAM dvAra khullAM che, teja iMdriyanI avirati che. amuka cIjanAM amuka TAima sudhImAM paccakakhANu hase te te cIjane upayega karavAnA vicAro teTalA TAIma aMge nahi' thAya, paraMtu kadAca te paccakakhANanI muddata pachInA TAIma aMge te vastunA upayAga karavAnA vicArAnu' maMthana paccakakhANunA cAlu samayamAM paNa thaze. ahI paccakakhANanA samayamAM paNa te vastunA vicArone utpanna karAvanAra paccakakhANanA TAIma pUrNa thayA khAdya vattatI IndriyAnI avirati che. je vastua Mgenu' jIddagI paryaMta paccakakhANu che, te vastunA indriyA dvArA upayAga karavAnA vicAre vattI zakatA nathI. rAja niyamita dasa vAge jamanArane nava vAgatAM ja jamavAnA vicAro cAlu thAya che, paNa upavAsanA divase teA TAIma vyatIta thatAM paNa bhAjanamAM iMdriyA pravartAvavAnI IcchA thatI ja nathI. upavAsanA sADA Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - karmabandhanA hetuo 301 divase te vicAra nahi utpanna thavAmAM te divasa aMgenI AhAranI aviratino tyAga che, ane upavAsa sivAyanA divasee AhAramAM iMdriyanA pravartananuM aniyaMtraNa che. mATe iMdrinA pravartananuM aniyaMtraNaja mananA aniyaMtraNane upasthita kare che. jethI mananI aviratine tyAga karavA IcchanAre indriyanI aviratine pahele tyAga kara joIe. eTale sAvadya pravRtimAM Indriyone nahiM pravartAvavAnAM paccakakhANa pahelAM karavAM joIe. aviratinA bArabhedamAM jainazAstrakAroe pAMcaIdriya ane mana, e chanA aniyaMtraNanAM paccakakhANa nahiM karavAmAM avirati gaNAvI. paraMtu kevA kArya aMge pravartatA te chaenA aniya traNane avirati kahevAya te na samajAya te paNa anartha thaI jAya. ahita kevala hiMsAnA kArya aMgeja pravartatA te chaenA aniyaMtraNanA paccakakhANa nahiM karavAmAM ja avirati gaNAya che. hiMsA paNa mAtra paMcendriya jIvonI ja nahi, paraMtu ekendriyathI paMcendriya sudhInA tamAma jIvonI hiMsA TALavAnI che. manuSya ke DherenuM rakSaNa thavuM joIe ane bIjAnuM cAhe te thAya tevI rAjyanIti jinezvaranA zAsanamAM nathI. pRthvI, pANI, te, vAyu ane vanaspatikAyane je mATe ja A jagatamAM che, temAM paNa jIva che te to Aje vaijJAnika draSTie paNa siddha thaI cUkayuM che. tema chatAM kIDI-makeDI-pazu -pakSI-manuSya vagere rasa (hAlatA cAlatA) chAnuM rakSaNa Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 jaina darzana karmavAda karavuM ane uparokta pRthvI Adi jIvonI hiMsAmAM pApa nahiM mAnavuM e te kevala pUchapationuM ja rakSaNa karanAra rAjyanA anyAya jevuM gaNAya. paraMtu jainadarzanamAM evuM nathI. ahiM te kahe che ke sarva jIvonI rakSA mATe IdriyonI pravRttinAM paccakakhANuM kare tyAre ja pUrepUrI avirati TALI gaNAya. ane tethI ja jInezvara bhagavate pRthvIkAya--apakAya -teukAya vAukAya-vanaspatikAya ane trasakAya e chaekAyanI hiMsAmAM thatI iMdrinI pravRttinA ja aniyaMtraNane avirati kahI che. te aviratinA bAra bhedamAM pAMca indriya ane mana e chaenuM aniyaMtraNa ane pRthvIkAya vigere cha kAyanI hiMsA batAvI. e bAre prakAranI aviratithI saMpUrNapaNe virAma pAmanAra te mahAvratadhArI kahevAya che. mahAvrata pAMca che. (1) prANAtipAta viramaNa (2) mRSAvAdaviramaNa (3) adattAdAna viramaNa (4) maithuna viramaNa ane (5) parigraha viramaNa. AmAM paheluM mahAvrata hiMsAthI saMpUrNa viramavA rUpa che. paraMtu hiMsAnI vizALa vyAkhyAmAM asatya, cerI, abrahma, ane parigraha e badhA de samAI jatA hovAthI e pAMcenAM paccakakhANa te kharI rIte te hiMsAnAMja paccakakhANa che. te paNa asatyAdi cAra pravRtti hiMsAne utpanna karanAra hovAthI te pravRtti dvArA utpanna thatI hiMsA vaDe deSita thaI na javAya te mATe hiMsA, asatya, corI, abrA ane parigraha e pAMce pravRttinAM paccakakhANa karavAM jarUrI hoI mahAvrata pAMca uccarAya che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 393 ahi* saMpUrNa hiMsAthI virAma pAmavA rUpa mahA tAne grahaNa karavAthI jagatanI je kAI cIjanA vaparAsa dvArA hisA thatI haiAya te tamAma cIjanA vaparAsanu; paccakakhANu AvI jAya che. ane sAthe sAthe bhUtakALamAM tevI' je kAI cIjo purvabhavamAM jIva cheDIne AvyeA hAya, tenu paNa paccakakhANa thaI jAya che. eTale mahAvratAne uccaranAra manuSyane pUrvabhavA aMge ke vantamAna bhava aMge kAI cIjanI avirata rahetI nahi' hAvAthI aviratithI thatA karmAMzravathI te bilakula khacI jAya che. A pramANe sapUrNa aviratinA tyAgavALu jIvana te sauMsArika sabadhAne tyAga karI munipaNu* a'gIkAra karela mahAtmAeja vyatIta karI zake che. je manuSya gRhasthajIvanamAMthI mukta thaI zakatA nathI, tenAthI te A khAre prakAranI aviratinAM paccakakhANu thaI zake ja nahi. kAraNa ke gRhasthapaNAnI jIvanacaryoMmAM pRthvIkAyAdi pAMcasthAvara jIveAnI hiMsAnA sarvathA tyAga tA azakaya ja che. jethI pAMcasthAvara jIvAnI hiMsAnI aviratithI thatA karmAzravathI te khacI zake ja nahi. vaLI trasajIveAnI hiMsAnI aviratithI paNa te gRhastha, sarvathA virAma pAmI zake nahi. puNyazAlI gRhastha IrAdApUrvaka koI trasajIveAnA saMhAra karavA bhale na prerAya, paratuM ghara makAna---khetI---rasAI kuvA-talAva tathA vAva vIgere sakhadhI AraMbheAnAM kAryAM jayaNApUrvaka karatAM chatAM paNa kIDImakADI vIgere trasajIveAnI hiMsAnA te temAM sa'bhava kharAja. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 -- - - - - - - jaina darzanane karmavAda vaLI jANI joIne IrAdApUrvaka mAravAnI buddhithI kaI trasa jIvanI hiMsA nahi karavAnI IcchAvALAne paNa kaI vikaTa saMgemAM vireAdhIne vadha karavAno samaya AvI jAya che. eTale gRhastha je hiMsAnAM paccakakhANa levA dhAre te "niraparAdhI trasajInI saMkalpathI hiMsA nahiM karavI" eTalA pUratI ja aviratithI virAma pAmI zake che. have upara jaNAvyA mujaba je kAryamAM hiMsA thaI javA. saMbhava che, te kAryonA hisAbe pratijJA na laI zake te paNa samyakatvI gRhasthata duHkhAtA dIle thatA te kAryomAM banI zake teTalI jayaNuM (jIva rakSAnI sAvacetI rAkhavAmAM te kadApi upekSA seve nahi. ApaNe AvAM kAryonI kayAM pratijJA che, evuM mAnI jayaNAnI upekSA karanArane samyakatvI kahI. zakAtA nathI. pote aviratithI bacI zakatuM nathI, tenuM haiye duHkha dharavAvALo te je cIjonA vaparAzamAM ke kAryomAM hiMsA thAya che, tevI cIjo ke kAryo paikI bInajarUrI agara jenA vaparAsano saMbhava paNa nathI tevI cIjo ke kAne to te paccakakhANI banI jAya che. ane jarUrI cIjonA vaparAsane paNa saMkSepa karI saMpUrNa avipatithI vahelAmAM vahelI take bacavAnA manorathavALe thAya che. A gRhastha amuka aMze paNa aviratithI virAma pAmela hoI, te dezavirati" kahevAya che. A dezaviratidhara gRhastha te asatya-corI-maithuna ane parigrahane paNa sthUlapaNe paccakakhANuM banI zakato hoI tenA e rItanA vratane Avrata kahevAya che. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - karmabandhanA hetuo 395 ane keTalAka samyakatvI je aze paNa aviratithI chUTI nahi zakvAthI teo avirati samyagadaSTi kahevAya che. aviratithI thatA karmabaMdhamAM mithyAtvI ane samyakatvI jI aMge ghaNuM tAratamyatA che. ane tethI ja kahyuM che ke - sammadihI jIvo, jaivihupAsamAyare kiMciH apposi hoi baMdho, jeNa na nibaMdhasaMkuNai. samyagdaSTi jIva je ke thoDuM pApa kare, tene karmabaMdha alpa hoya che. kAraNake te nirdayapaNe karatA nathI. hiMsA aMge eTaluM samajavuM jarUrI che ke hiMsAnAM paccakakhANa karanArane paNa hAlatAM, cAlatA, uThatAM, besatAM ItyAdi dareka kriyA karatAM hiMsA thAya che. paraMtu te ane pramAdathI eTale potAnI svArthavRtti mATe mAravAnI buddhipUrvaka haNavAmAM AvyA hoya te jarUra jIvahiMsA karI kahevAya. bAkI AtmAmAM dayApariNAma vartate hAya ane te dayApariNAmathI jyaNAdika aneka upAye jIvahiMsA TALavAne udyama thatA hoya tema chatAM paNa mokSAbhimukhI kriyAomAM je prAsaMgika jIvahiMsA thAya che, te jIvahiMsAthI aviratinA tyAgane bhaMga thaye gaNate. nathI. have eka bAbata paNa samajavI jarUrI che ke zAstramAM. pApasthAnake te prANAtipAta vIgere aDhAra gaNAvyAM. hovA chatAM pratijJA to pahelA pAMcanIja batAvI che. kAraNa Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - -- -- --- ---- --- -396 jana-darzanane karmavAda ke pahelAM pAMca te bAhyapravRttimaya hovAthI tenI pratijJAnuM pAlana zakya che. jyAre chellAM terato atyaMtara ane vacana tathA vicAra svarUpa hevAthI tenI pratijJA azakya nahi tA zakaya te jarUra che. mATe pahelAM pAcanI pratijJA pUrvaka chellAM teramAM viveka rAkhanAre aviratithI mukata ja gaNAya che. ane e rIte aviratithI mukata thanAra manuSyanuM mana, zeSa tera pApasthAnakanA vicAramAM kadAca bhaTake te paNa koI kAryane nipajAvavA te samartha thatuM nathI. kAraNake te tera vaDe thate anartha te pahelA pAMcamAM pravartAvA vaDe ja thAya che. jethI pAMcanAM paccakakhANajInA, teranA utpAtane te dUdhanA ubharAnI mAphaka besI jatAM vAra lAgatI nathI. pAMcanAM paccakakhANa e tenI killebaMdhI che. jema pANI nAkhavAthI ubharAtuM dUdha bahAra nIkaLI zakatuM nathI. ane aMdarane aMdaraja samAI jAya che, tevI rIte tera pApasthAnakarUpa dUdhanA ubharAmAM pahelA pAMcanAM paccakakhANurUpa pANI nAkhavAthI te ubhare jaldI besI jAya che. mATe ja jJAnioe kahyuM che ke aDhAre pApasthAnakane jIvanamAMthI haTAvavA mATe pahelAM pAMcanI pratijJA karI levAnuM -atyaMta jarUrI che. duzamane niHzastra banAvavAthI duzamana kAyara banI chevaTe bhAgI ja jAya che. tevI rIte pahelAM pAMca pApasthAnaka te zeSa pAparUpI duzmanonAM za che. te zastra paDAvI levAthI Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 kamabandhanA hetuo pAparUpI duzamananI TeLakI hatAza banI jAya che. ane Atma svarAjyamAM nukazAna karavA azakata bane che. A prANAtipAtAdi pAMcanuM karmabandhamAM kAraNa thavA paNuM to rAgadveSa uparaja avalaMbita che. tethI ja pratikramaNa samaye roja ghA roja vA dareka vratene aMge belAya che.. karmabandha je rAgadveSa uparaja avalaMbita na hota te sAdhune nadI utaravAmAM, mRgalAM vagere jAnavare aMge puchanAra zikArIne uo mArga batAvavAmAM, ane sAdhune o. muhapatti vagere cAritranAM upakaraNe rAkhavAmAM hiMsA -asatya ane parigrahanuM pApa lAgata. paraMtu e rIte vartavAmAM koI paNa samaju mANasa, adharma kahI zake ja nahi. eTale hiMsAdi pAMca kAryodvArA thata karmabaMdha mukhyatve te rAgadveSane ja avalaMbIne che.A pAMca kAryomAM mithuna sivAya cAramAM apavAda che.. kevala maithuna apavAdIka nathI. kemake maithunanuM kArya te rAgadveSa vinA saMbhavI zakatuM ja nathI. kaSAya ane coga - kaSAyanuM svarUpa, prakaraNa chaThThAmAM cAritra mehanIya karmanA vivaraNamAM tathA te kaSAyadvArA karmabandha kevI rIte thAya che, te sthitibaMdhanA svarUpamAM, ane ega dvArA thatA pugalanA grahaNa ane pariNamananI samaja, prakaraNa pAMcamAmAM vicArAI gaI che. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAda cArekaSAcA te rAga-dveSa che. te cAremAM kayA kaSAye te rAgasvarUpe ane kayA kaSAyeA te dveSasvarUpe kahevAya che, te bhinnabhinna draSTikANathI nIce mujakha che. 398 kohaM mANaM cApIha, jAito behI saMgraho dopaM / mAyaH e lobheNa ya, sa pI sAmaNNatorAgaM || krodha ane mAna te aprItinI jAti hAvAthI sagrahanaya tene dveSa kahe che. ane mAyA tathA leAbhanI sAthe prIti -jAtinuM samAnapaNuM hAvAthI tene rAga kahe che. ahi dha te aprItirUpa prasiddha ja che. ane mAna te khIjAnA guNane nahi sahana karavA rUpa hAvAnA hiMsAme tene paNu aprItirUpa gaNyA che. ahiM lAbha te AsaktirUpa hAvAthI prItirUpa prasiddha ja che. ane bIjAne chetaravArUpa mAyAmAM paNa koI vastunI abhilASA kAraNarUpa heAI mAyA karavAmAM vattatA AMtarika abhilASa prItisvabhAvavALA haiAvAnA hisAbe mAyAne paNa prItirUpe gaNI che. have khIjI rIte krodha, mAna, ane mAyA e traNane dveSarUpa gaNI rakta lAbhane ja rAgarUpe gaNyA che. mAyaMpidIsamicchara, bavahArojaM parovadhAyAya / nAyovAyANocciya, mucchAlo bhetitorAgo // ' vyavahAranaya mAyAne paNa dveSa mAne che. kAraNa ke mAyA te bIjAne upaghAta karavA mATe che. ane nyAyapUrNAMka Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabandhanA hetuo 39 upArjana karelA arthamAM mUccha te le che. ane tethI ja te rAgarUpa che. ahiM upaghAta kare te zreSarUpa hAI bIjAne upaghAta karavAmAM vartatA mAyAnA upagane TheSa ga che. have trIjI mAnyatA mujaba krodhane te zreSamAMjagANuM, mAna-mAyA ane lobha e traNene rAgasvarUpe paNa gaNyA che, ane zreSasvarUpe paNa gaNyA che. unju suyamayakoho, dososesANamaya mnnegNto| rAgotiya pariNAma, vaseNa u viseso // mANorAgotimao, sAhakAro vogakAlaMbhi / socevahoidoso, paraguNadosovayogambhi || mAyAlomA cevaM, provdhaaovogtodoso| mucchovaogakAle, rAgo'bhissaMgaliMgotti / / rUjusUtra nayane mata e che ke phodha zreSarUpa che, ane bAkInA kaSA mATe anekAnta che. pariNAmanA vazathI rAgarUpa ane TreSarUpa e vizeSa che. svAbhimAnanA upaga kAle mAna te rAgarUpa che, ane paraguNanA SanA upaga samaye te mAna TheSarUpa che. mAyA ane lebha te bIjAne upaghAta karavAno upaga kALe TreSarUpa che, ane mUcchanA upayoga samaye AsaktinA cinhavALe hovAthI rAgarUpa che. | zabdAdi nayanA mate kaSAmAM rAgadveSapaNuM nIce sujaba che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 - jenA darzanane karmavAda - - - -- ----- --- - - - - - - - - - - - - - - saddAimayaMmANe, mAyAe ya saguNoM varAgAya / upaogolohozciya, jato sa tattheva uvarado // sesaMsAkohocciya, saparo vdhaaiymiyotitodoso| tallakkhaNoyalobho, ahamucchAkevalorAgo / zabdAdi no abhiprAya e che ke mAna ane mAyAmAM svaguNanA rAgathI je upaga pravarte che te lobharUpa ja che. kAraNa ke te temAM ja raMgAele che. bAkInA aze svaparanI upaghAtanI buddhithI thayelA hovAthI krodharUpa ja che. vaLI upaghAta svabhAvavALA lebha te zreSarUpa ane mUcchatmaka lebha kevaLa rAgarUpa che, A hisAbe mAna ane mAyAne judI judI draSTie krodha ane lebhamAM samAveza karI daI kaSAnA krodha ane lobha ema be ja prakAra paNuM gaNAvyA che. vaLI anyanA dravyanuM haraNa karavAnI buddhirUpa lobha te anyanA UpaghAta karavArUpa adhyavasAyamAM vartate hoya tyAre te dveSamAM gaNAya che. ane nyAyathI upArjita dravyamAM mUcchatmaka lebhane rAgamAM gaNAya che. A pramANe kaSAye te rAga ane. zreSarUpa samajavA. karmabaMdhamAM mithyAtva, avirati, kaSAya ane roga e cAra hetuo sAthe pramAdane sutAM baMdhahetuo pAMca paNa gaNAya che. pramAda eTale AtmAnuM vismaraNa, arthAt kartavyanI smRtimAM sAvadhAnatA rUpa hevAthI e paNa eka Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 402 jAtane asaMyama che. mATe tene kaSAyamAM ja antargata gaNuM bahetuo cAra gaNAvyA che. AtmAnI mithyAtva ane avirati daza vartavAmAM mukhya kAraNa to mehanIya karmane ja udaya che. eTale ja AgaLa mehanIyakarmanA vivaraNamAM vicArAyuM che ke AtmAne mithyAtva dazAmAMthI mukta thavA nahi denAra anaMtAnubaMdhi kaSAya che. ane AtmAne avirati dazAmAM rAkhanAra te apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAna kaSAya che. jethI mithyAtva ane avirati e kaSAyanA ja udayavALI jIvanI amuka dazAhAIte banne hetu, kaSAyanA svarUpathI judA paDatA nathI. mATe bandhahetuo kaSAya ane cuMga beja paNa gaNuM zakAya che. e rIte bandhahetuo mukhya paNe kaSAya ane yoga ema be che. paraMtu AdhyAtmika vikAsanI utaratI-caDatI bhUmikArUpa guNasthAnamAM badhAnI karma pravRttionI tAratama bhAvanA kAraNamAM mehanIya karmanA udayathI vartatI kaI dizA kaI karmaprakRtionA bandhamAM kAraNabhUta che te sAdI samajanA lekene helAIthI samajAvavA mATe jJAni purUSoe mithyAtva ane aviratine karmabaMdhanA hetumAM judAM judAM gaNAvyAM che. kaSAyanA uttara bheda pacavIsa tathA ceganA mULabheda traNa ane uttara bheda paMdara che. e rIte karmabaMdhanA mULa hetu te mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega ema cAra 26 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 jaina darzanane karmavAda tathA uttarahetu pAMca mithyAtva, bAra avirati, pacavIsakaSAya ane paMdara roga ema sattAvana che. vaLI karmaAvavAnA bhAgarUpa AzravatattvanA pAMca Idriya, cAra kaSAya, pAMcaavata, traNa jega ane pacavIsakiyA ema kara bheda zAstramAM kahyA che. bahetu kahe ke Azrava kahe paNa vastutAe te te baMne eka ja che. temAM bahetunA cAra bheda, pAMca bheda ke be bheda, agara AzravanA 42 bheda e rIte saMkhyAne ane tene lIdhe nAmane bheda hovA chatAM tAvika dRSTie emAM kaze bheda che ja nahiM. karmanI kharI jaDate kaSAyaja che. traNe prakAranA cage samAna paNe vartatA hovA chatAM kaSAyamukta AtmAne adhAtu karma nathI. te vipAkajanaka thatuM ke nathI e samayathI adhika sthiti prApta karatuM. mATe ja karmabaMdhamAM kaSAyanI ja . pradhAnatA sUcavavA mATe tatvArtha sUtranA adhyAya AThamAnA sUtra bIjAmAM kahyuM che ke kaSAyanA saMbaMdhathI ja jIva, karmane gya pagale grahaNa kare che. ane vyavahAramAM paNa ApaNe belIe chIe ke rAgadveSathIja karma baMdhAya che. paraMtu karmanA Azravane rokavAnI jijJAsuone rAga ane dveSanI vividha rIte vartatI avasthAne khAsa khyAla hovo joIe. karmabaMdhanA vizeSa hatuo - mithyAtva-avirati-kaSAya ane yoga e cArahetu karmabaMdhanA vicAryA bAda have keTalAka vizeSa hetu vicArIye. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krabandhanA hetue jo ke te vizeSa hetuone samAveza cAra mukhya hetumAMja thaI jAya che, paraMtu vizeSa samajaNarUpa thavAnA charAde te vizeSa hetue kahyA che. 403 (1) zakA samAdhAna pachI paNa zAstrane viSe azraddhA rAkhavAthI, jJAnanuM gepana karavAthI, hiMsA-dveSa-IrSyAne lIdhe jJAna ApavAmAM sakoca rAkhavAthI, jJAnAnnatinA mArgamAM vighna nAkhavAthI, satyamAnA apalApa karavAthI, satyane satyarUpe jANavA chatAM asatyarUpe sthApavAthI, jJAnInA avaLu vAda kheAlavAthI, vinayahIna ane akAle bhaNuvAthI. jIva jJAnAvaraNIya kama khAMdhe che. (ra) darzanInA doSa grahaNa karavAthI, nAka--kAna vIgere kApavAthI ane hiMsAdipApasthAnaka AcaravAthI jIva, danAvaraNIya kama khAMdhe che. (3) sarva prANI pratye karUNA rAkhavAthI, vratadhArIenI bhakti karavAthI, satyama pAlanathI, kaSAyanA vijaya karavAthI, avicalitapaNe karmAMnAM phaLeA bhAgavavAthI, aparAcIne paNa kSamA ApavAthI, cittanI vRttine nirAdha karavAthI ane dAnadevAthI jIva zAtAveDhanIyakrama bAMdhe che. uparAMta kAryAthI viparIta vakhtana karavAthI tathA duHkha zAka-Aka'"vadha tApa ane parane vedanA karavAthI jIva azAtA vedanIya kama mAMdhe che. (4) UsUtra prarUpaNA karavAthI, pApa mAnA upadeza Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 jaina darzananI kamAvAda karavAthI, devadravyanuM haraNa karavAthI yA vINasADavAthI ane sarvajJa bhagavAna-vizuddha Agama ane satya dharma tathA saMghanI nIMdA karavAthI jIva darzanamehanIya karma bAMdhe che. tathA kaSAya ane nAkaSAyanA udayathI jIvamAM je tIvra vibhAva utpanna thAya che. tene lIdhe jIva cAritramehanIya karma bAMdhe che. (5saMsArika vyApAramAM atIrAcyAmAgyA rahevA rUpa je AraMbha tathA viSaya tRSNAnA aMge viSayanA bhega. rUpa je parigraha, temAM tallIna thanAra ane ahiMsA dine vasArI denAra te narakAyu bAMdhe che. atyaMta kapaTI, zaTha, hRdayamAM traNazalyavALe te tiyacanuM Ayu bAMdhe che. alpa AraMbhI, a55rigrahI, mRdutAyukata, alpakavAyI, ane madhyastha guNavALAjIva, manuSpAyu bAMdhe che. avirati, samyagdaSTi, dezavirati, sarAga saMyamI, ajJAna tapasvI, ane akAma nirjarAvALe devAyu bAMdhe che. (9) mana-vacana-kAyAne kuTila vyavahAra, vitaMDA tathA azraddhA-IrSA-nidA-AtmaprazaMsA-asUyA vIgerethI jIva azubha nAma karma bAMdhe che. ane mana-vacana-kAyAne sarala vyavahAra, kalahane tyAga, samyagdarzana, vinaya, ane guNAnuvAda vIgere vaDe jIva, zubha nAma kama bAMdhe che. (7) anyanI prazaMsA, potAnI niMdA, anyanA saduguNa bolavA, potAnA guNa gAvavA, gurUjanone vinaya, pitAnAM sArAM kAma saMbadhe paNa garvarahitapaNuM e Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 405 guNathI uccagotra baMdhAya che. ane paranI niMdA, Atma prazaMsA, saguNAcchAdAna ane asadaguNedabhAvanathI jIva, nIca getra bAMdhe che. (8) keI dAna karatuM hoya, keIne kaMI lAbha thata hAya, keIne anAdi bhega sAmagrInI ane upagya sAmagrInI anukuLatA hoya, keI pitAnI zakita zubha kAryamAM pheravatu hoya, A badhAmAM vidana karavAthI, jina pUjAne niSedha karavAthI ane hiMsAdimAM tatpara rahevAthI aMtarAya karma baMdhAya che. A pramANe A AThe karmabaMdhananA bAhAhetuo che. zAstra niyama to e che ke sAmAnya rIte AyuSyane cheDI sAte karma prakRtiene baMdha te jIvane pratisamaya thAya che. eTale jIve prati samaya grahita kArmaNa vargaNAnAM pudugale teja samaye sAte karma rUpe vaheMcAI jAya che. te hakikata pradeza baMdhanA svarUpamAM vicArAI gaI che. tema chatAM prakRtivAra karmabaMdhanA je bAhahetu zAstramAM kahelA che, te, te te prakRtinA anubhAga arthAta rasabaMdhane udezIne samajavA. kaI paNa eka karmanA A AuhetunA sevana vakhate te karma uparAMta bIjA paNa karmo baMdhAya te che ja. paraMtu te niyama pradezabaMdha agene ja che. vaLI A anubhAgabaMdha paNa mukhyapaNAnI apekSAe samaja. arthAta jJAnapradesa Adi hetanA Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 jenadarzanane karmavAda sevana samaye jJAnAvaraNIyanA anubhAgane baMdha mukhyapaNe thAya che. ane te samaye baMdhAtI bIjI kamaprakRtione anubhAga baMdha gauNapaNe eTale sAmAnyapaNe biskula mAmulI aMze thAya che. paNa te samaye baMdhAtAM anyakarmomAM anubhAga baMdha bilakula thatuM ja nathI ema nahi samajavuM. kemake pratisamaya baMdhAtI sarvakarmaprakRtiomAM prakRtyAdi cAre prakArane baMdha thAya che. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 muM savara-nirjarA ane mokSa karmanA saMbaMdhavALI AtmadA te saMsAra, ane karma rahita AtmadazA te mokSa che. saMsArIdaze te vibhAvadazA ane mukatadazA te svabhAvadazA che. vibhAvadazA ja jIvane kaSTakArI che. jyAre svabhAvadazA te zAzvata sukhavALI dazA che. karmanI sAthe jIvane saMbaMdhita banAvI, vibhAva dazAmAM rAkhI, saMsAramAM bhaTakAvI, anekavidha kanTenA saMgamAM mukanAra te mithyAtva, avirati, kaSAya ane roga (mAnasika-vAcika ane kAyika vyApArI ja che. kAraNa ke vividha prakAre baMdhAtA karmanA mukhya hetuo yAto karmane AvavAnA mArga rUpa Azra te A cAra ja che. te cAreya rAga ane dveSamAM aMtargata karI laIe te mugdha beja Azraya yA karma baMdhanA hetuo thAya che. sArIye saMsArI avasthA A rAga ane dveSane ja-avalaMbane che. eTale rAgadveSa eja saMsAra, tathA rAga ane dveSane sarvathA abhAva te ja mekSa che. eTalA ja mATe mahepAdhyAya zrIyavijayajI mahArAje zrIvAsupUjaya svAmInA stavanamAM gAyuM che ke - Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 jainadarzanane karmavAda - kaleze vAsita manasaMsAra, kaleza rahita mana te bhavapAra; je vizuddha mana ghara tame AvyA, te ame navanidhi RddhipAyA. sAhebA vAsupUjya jimuMdA. mATe saMsAra vRddhine rokavA mATe AtmAmAMthI rAga TheSa haTAvavA prayatna kare eja manuSya jIvananuM kartavya ane parama dharma che. saMsArI avasthAmAMthI mukata banavAne mATe karmane AvavAnA upareta hetuone rokavAne je prayatna je vartana dvArA karAya tevA jIvanA vartanane "saMvara kahevAya che. karma baMdhanA heturUpa Azravane nirodha karavAnI IcchAvALAe samyagdarzanathI mithyAtvane, viratithiI aviratine, kSamA-namratA-saralatA ane saMtoSathI anukrame krodha mAna-mAyA ane temane jIvanamAMthI khaseDavAnA prayatnazIla banavuM joIe. tathA saMyamasaMskArathI mana-vacana-kAyAnA vyApArarUpa gene zubha ane nirmaLa banAvavAnI keziSa cAlu rAkhavAthI dhIme dhIme temane paNa nirodha thaI jAya che. A rIte Azrava arthAt karmabaMdhavyApArane aTakAvanAra AtmAnA zuddhabhAva pariNAmane saMvara kahevAya che. ahiM Azrava te adharma, ane saMvara tathA nirjarA te dharma kahevAya che. zAstramAM ahiMsA, saMyama ane tapane ja dharma kahyo che. temAM ahiMsA ane saMyama te saMvararUpa ane tapa te nirArUpa che. ekalI ahiMsA eTale hiMsAnAM paccakakhANa Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 saMvara-nirjarA ane mekSa karavA mAtrathI viratinI sArthakatA nathI. viratinI sArthakatA te saMyamathI ja che. saMyama vinA te hiMsAnAM paccakakhANuM rUpa ahiMsAnI niSphalata che. eTale hiMsAthI thatA pApane rekavA mATe ahiMsA ane saMyama ane hovAM joIe. hiMsAnAM paccakakhANa te ahiMsA, tathA hiMsA thaI javA pAme nahi ane jIva bacI jAya te rIte thatA prayatnane saMyama kahevAya che hiMsAne paccakakhANuM paNa jayaNAe ja cAlavAthI, khAvAthI pIvAthI, suvAthI. besavAthI pApakarma na bAMdhe. jayaNA karavA chatAMya jIva nahi ja mare e nakkI nathI, paraMtuM bacAvavAnI buddhithI prayatna karavA chatAMya jIva mare te paNa pApakarma nathI. jayaNApUrvaka paga mukavA vaDe cAlavAthI virAdhanA thaI jAya chatAM pApakarma badhAya nahi. have ajayaNAe cAlavAvALAthI paNa sarva sthaLe kaMI hiMsA thaI jatI nathI. chatAM tene jIvonI hiMsA karanAre kahevAya. aNue hiMsA na thaI javA chatAM paNa pApa karma baMdhAya che. jemake kAyadAnusAra je jagyAe horna vagADavuM jarUrI hoya tyAM koI ekasIDenTa na thavA chatAM paNa meTara DrAIvara he na vagADe te gunhegAra gaNAya che. jherI davA jANye ajANye pI janAra mANasanuM mRtyu thavAnA sAgamAM davA ApanAra DokaTare davAnI bATalI upara "jherI davA che" evI kApalI coTADIne bATalI ApI hoya te te DokaTara gunhegAra gaNAtuM nathI. kApalI caTADavI bhUlAI gaI hoya te DaoNkaTara gunhegAra che. A rIte ahiMsAnA pAlanamAM jyaNu aMge paNa samajavuM. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 jainadarzanane karmavAda ajayaNAe cAlavAthI kaMI sarva sthaLe jIva hiMsA thaI jatI nathI. chatAM ajayaNAe cAlanAre hiMsaka kahevAya. mATe ajayaNAthI cAlavAthI hiMsA na thaI javA chatAM paNa hiMsAnuM pApa baMdhAya che. jyAM jayaNA che, tyAM virati che. tyAM ja pApa sthAnakenI nivRtti che, dharma che. jyAM jayanuM nathI, tyAM nathI virati ke nathI pApasthAnakanI nivRtti, ke nathI dharma. e jayaNApUrvaka vartatI pravRtti ane nivRttinI rIta, jJAnioe ATha prakAre batAvI che. je jainazAsanamAM "aSTa pravacana mAtA " tarIke oLakhAya che. jayaNApUrvaka jemAM pravRtti che, te samiti, ane jayaNApUrvaka jemAM pravRtti ane nivRtti bane che tene gupti kahevAya che. samiti pAMca che ane gupti traNa che. tenAM nAma A pramANe che. (1) IrSA samiti, (2) bhASA samiti, (3) eSaNa samiti, (4( AdAna bhaMDamatta nikSepaNa samiti, (5) pAriThApanikA samiti. e pAMca samiti che. (1) mane gupti, (2) vacanagupti, (3) kAyagupti. e traNa gupti che. A pAMca samiti ane traNa guptine ja aSTapravacana mAtA kahevAya che. upayoga pUrvaka cAlavuM te ja niti, upayoga pUrvaka (jayaNApUrvaka) nirdoSa bhASA bolavI te mA samitti, zuddha ane nirdoSa AhAra grahaNa kare te vaUT samiti, sUkSma jIvanI paNa hiMsA na thaI jAya tevI sAva Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara-nirjarA ane mekSa 4114 cetI pUrvaka vastra-pAtrAdi keIpaNa cIja levI sUkavI te sAhAra samiti ane jhADe, pezAba, azuddha ke vadhele. AhAra, agara keIpaNa cIjane jayaNa pUrvaka eTale phekavAnA sthAna para keIpaNa jIvanI virAdhanA na thaI jAya, agara jenA vadhu TAIma paDI rahevAthI te cIja sarvajJa vacanAnusAra hiMsAnuM nimitta na thAya te rIte te vastune paraThavavI (tyAgavI) tene rinTa ni ti kahevAya che. duSTa ciMtavanamAMthI manane rekI zubha ane zuddha vicAramAM pravartAvavuM te motti, sAvadya vacana nahi bolatAM nirava vacana bolavuM ane te paNa jarUrI samaye ja mukhe mukhavastra rAkhavA pUrvaka bolavuM te racanarakAyAne sAvadya mArgamAMthI rekI niravadya kriyAmAM paNa siddhAntamAM kahelI vidhipUrvaka gamana Agamana Adi karavuM te jAcavata che. AmAM bhASA samiti ane vacanaguptimAM taphAvata e che ke bhASA samiti te niravadya vacana bolavA rUpa che. ane te nirava vacana paNa bolavA TAIme sukhavatrikAnA upayoga pUrvaka bolavAne agara jarUra vinA ziraHkaMpana vigerenA paNa tyAga pUrvaka rakhAtuM maunapaNuM te vacanagupti kahevAya che. saMvaradharmanI utpatti ane pAlana. A "aSTa pravacana mAtA" thI ja thAya che. A pAMca samiti ane traNa guptinA barAbara pAla- . namAM AtmAne jAgRta rAkhanAra te pariSaha-vatidharma Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 jainadarzanano karmavAda vastu sthitinuM kalyANapreraka ciMtavana ane samabhAvarUpa pariNati che. kSadhA-tRSA-ThaMDIgaramI-mAna-apamAna-ga-takalIpha vigere zAnta bhAvathI sahana karavA ane pralobhananI sAme lalacAvuM nahi, buddhimatA ke vidvatAne ahaMkAra na kare ane buddhimandatAdi kAraNe udvigna na thavuM e vigere -zAstramAM kahela bAvIsa prakAranA pariSahamAM Atmadharma na cUkave te pariSahajaya kahevAya che. kSamAmRdutA-jutA - nirlobhatA-tapa-saMyama (5 mahAvrata, 5 Idriya nigraha, 4 kaSAyane jaya, ane mana-vacana-kAyanA azubha vyApAra rUpa traNa daMDanI nivRtti ema sattara prakArane saMyama) satya-zauca-aparigraha (amamatva) ane brahmacarya e dazayatidharma che. vastusthitinA kalyANapreraka ciMtavanane bhAvanA kahe. vAya che. meha-mamatva ne nabaLA pADI pheMkI devAmAM bhAvanAnuM baLa ja sAruM kAma Ape che. jenagraMthamAM e mATe -nIce mujaba bAra bhAvanAo upadezavAmAM AvI che. (1) anAsakti bhAva pedA karavA mATe dunyavI cIjonI kSaNabhaMguratAnA ciMtavanane "anitya bhAvanA " kahevAya che. (2) bhautika anukuLatAnI prApta sAmagrImAM vartatA mithyAbhimAnane rokavA mATe "azaraNa bhAvanA che. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - -- - - -- - - - -- - - - -- - - saMvara-nirjarA ane mokSa 413(3) duniyAnA kSudra pralezanane phasAmaNathI thatA kadvyasmRtathI bacI javA mATe "saMsAra bhAvanA che. A bhAvanAmAM saMsAranI vicitratAne khyAla karI bhavanirveda (saMsAra pratye udvegabhAva) paNe keLavavAnuM che. (4) pUrvakRta pApanA phaLarUpe bhegavAtuM vartamAna duHkha te svayaM pitAne ekalAne ja bhegavavAnuM che. keIthI te laI zakAya ke TALI zakAya tevuM nathI. A bhavamAM paNa svajana kuTuMbAdine kAraNe karAtAM anIti Adi pApakRtyenuM phaLa paNa parabhavamAM pitAne ekalAne ja bhegavavuM paDaze. khAnArA sau khAI jase, mAthe paDaze tuja." e rIte thatuM je ciMtavana te "ekatva bhAvanA" che. (5) jagatamAM pitAnA AtmAthI anya sarva dravyanI. bhinnatA vicAravI te "anyatva bhAvanA che. . (6) viSayAsakitane ane zarIra uparanA atyaMta mamatva bhAvane TALavA mATe zarIranA abhyatara bhAganI durgadhatAne khyAla kare te "azucitva bhAvanA" che. (7) karmAzravathI bacI javA mATe karmabaMdhanA hetu bhUta AzravamArganuM svarUpa vicAravuM te "Azrava bhAvanA che. (8) AvatAM karmane rekavA mATe rekavAnA upArUpa saMvaranusvarUpa ciMtavavuM te "saMvara bhAvanA" che. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 jainadarzanane karmavAda () pUrvabaddha kameno AtmAmAMthI chUTakAro karavA mATe zAstromAM kahela bAra prakAranA tapanuM svarUpa vicAravuM te "nirjarA bhAvanA che. (1) caudarAja pramANa lokAkAzamAM rahela chae dravya-nA pratisamaya vartatA utpatti, nAza ane daivyarUpa dharmanuM ciMtavavuM, athavA chae dravyanA paraspara saMbaMdhathI aneka -jAtanI vicitra uthalapAthalathI bharapUra evA A jagatanuM adabhUta ane akalita svarUpa vicAravuM te lokasvabhAva bhAvanA che. (11) samyakatva prAptinI durlabhatAno khyAla kare te "badhidurlabha bhAvanA" che. (12) samyakatvanI draDhatA mATe arihaMta paramAtmA AdinI prAptinI paNa durlabhatA vicAravI te "dharma-sAdhaka ahaMtAdi durlabha" bhAvanA che. tAtvika ane uMDA cintanarUpa A bAre bhAvanAo dvArA rAgadveSAdi vRttio thatI aTakI jAya che. mATe ja -AvA cintanane "saMvara (karmabandha nirAdha)" nA upAya tarIke jaNAvela che. anAdikALanI paradravyamAM maraNatArUpa viSama sthiti-mAMthI svasvarUpa ramaNatArUpa samasthitimAM AtmAne lAvanAra sAdhanane "cAritra kahevAya che. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 saMvara-nirjarA ane mekSa AtmAne parabhavamAM layalIna banAvI svasvarUpa ramaNatAthI jUkAvI denArUM te mehanIya karma ja che. cAritra dvArA mehanIya karmane haTAvatAM haTAvatAM AtmA jyAre biskUla mohAvaraNarahita zuddha kundana je bane che, te samaya sudhimAM krame krame zuddha pAmatI AtmadazA judI judI saMjJAyukta pAMcacAritravALI dazA tarIke oLakhAya che. ahiMsA-satya-asteya-brahmacarya ane parigraha e pAMca mahAvrate te vana ane pAMcamahAvratonA piSaka tathA rakSaNa je vizeSa niyama- abhigrahone niyama kahevAya che. A yama ane niyamane vrata-pratyAkhyAna yA virati paNa kahevAya che. te sarvaviratipaNuM teja sAmAyika cAritra che. saMsAranA kAMcana-kAminyAdi sarva choDI, samagragRha-kuTumba-parivAra sAthenA saMbaMdhathI vimukta thaI ucca kalyANa bhUmi upara ArUDha thavAnI parama pavitra AkAMkSAe je asaMgavata grahaNa karAya che, te ja sarvavirati sAmAyika cAritra che. rAgadveSanI ttione dabAvavI-jItavI eja sarvavirati vyApArane mukhya viSaya che. A sarvavirati cAritrArAja khAsa karIne rAgadveSa chatAte hAIrAgaTheSanI maMdatA thatAM thatAM AtmAmAMthI samULage rAgadveSane vinAza thAya, tyAM sudhImAM A sarvaviraticAritra te anukrame sAmAyika- chedepasthApana-parihAra vizuddhi-sUkSmasaMpa rAya ane yathAkhyAta nAme oLakhAya che. prathamanI traNa cAritrAvasthA te AtmAmAMthI rAgadveSanI maMdatA karavA mATe Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 - - - - - - - - - - - jainadarzanane karmavA da anukrame vizeSa vizeSarUpe sAdhana rUpa che. cothuM cAritra te rAgadveSathI alpa samayamAM ja mukta thavAvALI Atma dazA che. ane pAMcamuM cAritra te rAgadveSanA saMpUrNa vijayavALI AtmadazA che. - A pAMce cAritra che te sAmAyika svarUpe ja, paraMtu avasthAbhede te judI judI saMjJAthI oLakhAya che. ahi" pAMca mahAvrata grahaNa rUpa sarvavirati te "sAmAyika cAritra" che. pahelA tathA chellA tIrthaMkaranA zAsanamAM laghu dIkSA (sarvaviratipaNuM) ApI chajajIvanikAya adhyayana bhaNyA. bAda vaDI dIkSA apAya che, tene tathA madhyanA bAvIza tIrthakaronA zAsanamAM keImahAvratono ghAta karavA TAIme ja sAdhane pUrvaparyAyane cheda karI navA paryAyanuM upasthApana. karAve eTale ke pharI mahAvrata uccarAve tene be chedapasthApanIya sAmAyika cAritra kahevAya che. gurUnI AjJA pUrvaka nava sAdhuo amuka TAIma sudhI gaccha bahAra nIkaLI parihAra ka95" aMge zAstramAM kahela vidhi anusAra tapazcaryA karI cAritranI je vizaddhi kare che. tene parivAra vizuddhi sAmAyika cAritra kahevAya che. sUkSma ja kaSAyanA udayavALI avasthA te "samasaMparAya sAmAyika cAritra" kahevAya che. mehanIya karmane sarvathA upazama thavAthI ke sarvathA AtmAmAMthI kSaya thavAthI vartAtI je AtmadazA tene yathAkhyAta sAmAyika cAritra kahevAya che. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara-nirjarA ane mokSa 417 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - zUlapaNe paLAtAM ahiMsAridratAne ANuvrata kahevAya che. tevA aNuvratanuM pAlana te "dezavirati cAritra che. dezavirati gRhasthane aneka AraMbha samAraMbha hevAthI tathA dharmadhyAnanI gauNatA hovAthI alpa saMvaravALA te dezavirati cAritramAM saMvaradharmanI mukhyatA nathI. eTale sarvavirati sAmAyikathI cayAkhyAta sudhInA pAMcaja bheda cAritramAM gaNAvyA che. te paNa sarvaviratinA lakSya pUrvaka thatuM dezaviratinuM pAlana te rAgadveSa jItavAmAM upagI to che ja. A pramANe pa samiti, 3 bhumi, 22 pariSahajaya, 12 bAvanA, ane pAMca cAtri maLI kulla sattAvana bheda saMvaranA che. A sattAvana prakAra ja AvatAM karmane rokavAmAM sArthavALA hovAthI tene saMvara kahevAya che. AvatAM karmane phekanAra te mukhyatve cAritra ja che. mATe cAritrasaMvarane viSaya che. paraMtu cAritranI rakSaka te samiti -guNirUpa aSTa pravacana mAtAja che. mATe aSTa pravacana mAtAnA astitvamAM ja cAritranuM astitva heAI zAstramAM pAMca samiti ane traNa guptine ja cAritrAcAra kahyo che. pariSahajaya, yatidharma, ane bhAvanA e jIvanayAtrAne zAnta tathA Anandita rAkhanAra hAI cAritrAcAranI piSaka che. karma te pUrvabaddha-adhdhamAna ane baMdhanIya ema traNa kALanA bhedavaDe traNa prakAre che. emAM saMvaranA sattAvana bhedane viSaya mukhyatve te badhyamAna karmane rokavAno ra7 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 jainadarzananA kamavAda che. jyAre pUddha kama'nI nirA (krame krame nAza) kara nAra tA tapa ja che. pUjya zrI umAsvAti vAcakavare tattvArtha sUtramAM paNa kahyu` che ke tapannA nirnavA za. tapasyAthI nirjarA thAya che. e tapa cha mAhya ane cha abhyaMtara ema khAra prakAranA che. (1) siddhAMta vidhie AhAranA tyAga karavA te anazana. (2) kSudhA karatAM nyUna AhAra karavA te UnA darikAtapa. (3) dravya-kSetra-kALa ane bhAvathI bhikSA vigerenA abhigraha karavA te vRttisaMkSepa. (4) dudha-hi-ghI-tela-gALa ane taLelI vastu e cha vigayanA yathAzakita tyAga ane madirA-mAMsa-mAMkhaNu ane madha e cAra mahAvigayanA savathA tyAga karavA te rasatyAga che. (5) vIrAsana Adi AsanAthI besavu, kAceAtsaga karavA ane kezanA leAca karavA ItyAdine kAyaleza tapa kahevAya che. (6) azubha mAge pravarttatI IndriyAne pAchI haTAvavI kAcA rAkavA, azubhaceAgathI nivattavuM ane strI, pazu, napusakanA sa"saga vALA sthAnanA tyAga karI sArA sthAnamAM rahevuM e rIte cAra prakAranA tapa te sa'lInatA tapa che. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara-nirjarA ane mokSa 418 - ~ - ~ ~ - ~ ema cha prakAra bAhya tapanA che, have atyaMtara tapanA prakAra (1) thayelA aparAdhanI zudhi karavI te prAyazmitatA. " (2) jJAnI, samyakatvI ane cAritravata puruSane mana-vacana-kAyAthI vividha rIte vinaya kare, eTale ke sanmAna karavuM, Adara kare te vinayatapa kahevAya che. (3) AcArya-upAdhyAya-tapasvI-sthavIra-saMgha-sAdharmika vagerenI AhAra-vastra-auSadha-ItyAdithI bhakita-bahumAna karavuM te vaiyAvRtya tapa kahevAya che. (4) bhaNavuM bhaNAvavuM, saMdeha pUcha, bhaNela arthane saMbhALa, dhArela arthanuM svarUpa vicAravuM, dharmopadeza Apa yA dhArmika vAtacIta karavI ema pAMca prakArane svAdhyAya tapa che. (5) dharmadhyAna ane zukaladhyAna dayAvavAM te dhyAna tapa che. (6) kAyA vigerenA vyApArane tyAga kara tekAsaMgatapa che. A pramANe bAra prakArane tapa ja pUrvabaddha karmanI nijerAnuM parama sAdhana che. jo ke saMsArI AtmA pitAnA pUrvabaddha karmanA vipAkedayane bhegavavA vaDe samaye samaye nirjarA karI ja rahyo che. ane e rIte thatI nirjarA te ekendriyajImAM paNa cAlu ja hoya che. kAraNake karmane Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 jenadarzanane karmavAda ane AtmAne saMbaMdha nitya nathI paNa anitya che. svabhAvika nathI paNa vibhAvika che. eTale mudata purI thatAM potAnI meLe pitAnuM phaLa batAvI kharI paDavuM ete karmane svabhAva che. paraMtu e rIte te bhegavaTA dvArA thatI nirjarAmAM azAnti, durbAna ane kaSAyika Aveza karI, enAthI pharI karmabAMdhI te karmanI paraMparA anAdikALathI jIve cAlu rAkhI che. mATe tevI nija te jIvane saMsAra para parAnuM kAraNa banI che. je AtmA paramAtmA banyA che, teo upara muja banI nirjarAthI nahiM, paraMtu ucca AzayathI karAtA pitAnA tapa sAdhanAnA baLathI navAM karmAtrane rekarI pUrvabaddha karmone AtmAmAMthI dhIme dhIme kheravavA rUpa nijarathI. mATe tapavaDe karAtI karmanirbharAja AtmAne chevaTe karmarahita banAvI paramAtmapada ApI zake che. - have kevI rIte karAte tapa karmakSayanuM kAraNa bane che, te batAvatAM mahApurUSoe kahyuM che ke- niraguTThANamayamoharahiyaM, suddhatattasaMjuttaM / ajjhatthabhAvaNAe, taM tavaM kamakhayaheuM / / gatAnagatithI sUtranI apekSA sivAya oghathI ke lokasaMjJAne anusarI je karavAmAM Ave tethI bhinna, mada ane moharahita, zuddha tatva sahita, adhyAtma bhAvanAva je tapa karAya te karmakSayanuM kAraNa che. mATe prathama Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara-nirA ane mekSa 21 ijiyenA viSacanI abhilASA dUra karI zAnta pariNatithI siddhAMntamAM kahela vidhi pramANe laikikaphaLanI IcchA sivAya je tapa thAya te vizaddhatapa che. niHsaMga ane moharahita AtmatattvamAM ekatArUpa, bAdhaka parabhAvarUpa AhAradinA grahaNane nivAraNa karanAra je tapa teja zreSTha che. kaTalAka ajJAnI manuSya bAhyatapano anAdara kare che. tevAe te bAhyatapane barAbara samajyA ja nathI hotA. jJAnIoe te kahyuM che ke - prAyazcittAdi bhAvatapa (atyaMtaratapa) ne pariNAma te svarUpamAM tanmayatA che. ane te tapathI sakalakarmane kSaya thAya che. te paNa aMtaraMgatapanI vRddhinuM kAraNa anazanAdi bAhyatA paNa iSTa che. kAraNa ke dravya (bAhya) tapa te bhAva (atyaMtara) tapanuM kAraNa che. jeo jANe che ke A bhavamAM ja amAre mekSa thavAne che, evA arihaMta paramAtmA paNa chadmastha avasthAmAM ghora tapazcaryAo AdarI nirAdharma pragaTa karI sarvazapaNuM prApta kare che. bAhAtapa ane atyaMtara tapa ane parasparetpAdaka che. eTale bAhyatapathI abhyatara tapa pragaTa thAya che, ane abhyatara tapathI te bAhyatapa avazya pragaTa thAya ja che. chatAM ke bAhyatapa ITa che, te batAvatAM mahApAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje svaracita pada nA pahelA zlekamAM ja kahyuM che ke Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzanano karmavAda - -- - - -- --- -- - - --- ---- - - -- - - - - jJAnamevabudhAH mohuH, karmaNAM tApanAt tpH| tadAbhyantarameveSTaM, vAhyaM tadupabRMhakam / / karmane tapAvanAra hovAthI tapa te jJAna ja che, ema paMDite kahe che. te aMtaraMgaja tapa ISTa che. ane anazanAdi tapa te prAyazcitAdi bhedavALA jJAna vizeSarUpa aMta raMga tapane vadhAranAra hoya te ja ISTa che. have bAhyatapa paNa kevI rIte karavuM joIe, te. batAvatAM zrI upAdhyAyajI mahArAje teja aSTakanA sAtamA. zlekamAM jaNAvyuM che ke tadeva hi tapaH kArya, durvyAnaMyatranobhavet / yena yogA na hIyante, kSIyantenendriyANi ca // nizcaya teja tapa karavuM joIe ke jyAM ITa paddhagalAnI AzaMsArUpa ke aniSTa pudagalenA vicagarUpa duryAna na thAya. je tapathI mana, vacana ane kAyarUpa cage tattvanA anubhavathI svarUpanI ramaNatAne tyAga na kare, ane jyAM idri kSINa na thAya eTale ke dharmasAdhakasvAdhyAya ke ahiMsAdimAM tenA kAryanI pravRtti nAza na pAme. bAhyatapethI zarIranI nirbaLatArUpa kaSTatA prApta thavAthI keTalAka ajJAnIo tene azAtA vedanIya karmane udaya mAnI azubhakahe che. paraMtu samajavuM joIe ke tapa te karmanA udayarUpa nathI. paNa cAritra mohanIyanA kSapazamathI thayela pariNatirUpa che. bAhya dekhAtuM kaSTa atyaMtara rIte arati utpA Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 saMvara-nirjarA ane mekSa karanAruM hoya to te kaSTane utpanna karavAvALI pravRtti tyAjya che. paraMtu Icchita kAryanI prApti mATe harSapUrvaka je kaSTa uThAvavAmAM Ave tevuM kaSTa te harSane ja utpanna karanAruM hovAthI kaSTarUpe gaNAtuM nathI. dhana prAptinI anukuLatAvALo devAdAra te leNadArane dhana ApatAM devAthI mukta thato jANI harSa anubhave che. kAne beThela vepArI ghare jamavA javAnA TAIme paNa gharAkonI bhIDane jamavA javAmAM viddhabhUta nahi mAnatAM AnaMdabhUta mAne che. evI rIte tapasvIne paNa tapasyAthI thatI zarIranI kSINatAmAMya mekSarUpa sAdhyanI mIThAsathI hamezAM AnaMdanI ja vRddhi hoya che. bAkI padugalika sukhanI tRSNAthI dIna banelA purUSe je kaSTa sahana kare che, athavA je lekasaMjJAthI DarIne parAdhInapaNe dInavRttithI AhAranA tyAgarUpa tapa kare che te tapa nathI. kAraNake tene kaSAyanA udayathI thatuM hovAne lIdhe ane karmabandhanuM kAraNa hovAthI AzranavarUpa che. jethI tevuM tapa pUrvanA antarAya karmanA phaLarUpa che. ane tapASTakanA sAtamA zlekamAM kahA mujabanuM ja tapa te bhUtakALamAM saMcita karmorUpI kASTa samUhone bALI bhasmIbhUta karanAra che. saMvara ane nirjarAne paraspara gADha saMbaMdha hovAthI saMvara dhamIne gauNapaNe sakAma najarA paNa avazya hAya Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4ra4 jainadarzananA kamavAda che. ane nirjarA prApta thatAM savar tA avazya prApta thAya ja che. savaranI kramekrame thatI vRddhinA pramANamAM kama prakRtiAnA anya AcheA thatA jAya che. ane chevaTe savaranI sapUrNatA thatAM 14 mA guNu sthAnakamAM kama khadhananA taddana abhAva thAya che. evI rIte kamanI nija rA paNa kramekrame vRddhi pAmatAM kamabaMdhanA tadna abhAva pachI alpa samayamAM ja te nirAnI pUrNatA thAya che. ane saMvara tathA nirjarA pUrNa utkarSa para AvatAM mAkSa prApta thAya che. cAra ghAtI karmonA kSaya karI kaivalajJAna prApta karanAra sarvajJa paramAtmA peAtAnA te AyuSya pUrNa thavAnA samaya upara avaziSTa cAra karyAM, je " aghAtI " athavA "bhavA pagrAhI " kahevAya che, tene kSINa kare che, ane tatkSaNAta sI' urdhvagamana karatA kSaNa mAtramAM leAkanA agra bhAga upara avasthita thAya che. A rIte anya hetuonA milkula abhAvathI ane nirjarAthI karmanA AtyantikakSaya thavAthI prApta avasthAne mAkSa kahevAya che. O sapUrNa Page #457 -------------------------------------------------------------------------- _