Book Title: Jain Darshan ma Anu Vigyan
Author(s): Khubchand K Parekh
Publisher: Khubchand K Parekh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/011518/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jha Soni jaiinadarzanamAM aNuvijJAna 1 St lekhaka ane prakAzaka . ET * ' jassuu stipavavi.jpuribunawwwwwww nI i . * * ssssssxNET/PWS/GRKWWWYMESS: mA .. . ), ' pArekha khubacaMda kezavalAla--vAva dvItiyAvRtti prata : 1000 vi. saM. 2035 mudraka : jayaMtilAla maNilAla zAha - dhI navaprabhAta pri. presa, ghIkAMTA roDa-amadAvAda, , " dhI nA jatila Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana jainadarzananA dravyAnuga viSayathI anabhijJa manuSyane A pustakanuM "jainadarzananA aNuvijJAnanI mahattA" nAma jANI Azcarya thaze ke "aNu" agenI hakIkata ane tene lagatA prayogo te vartamAna vaijJAnika kSetramAM ja hoya, jenadarzanamAM aNuvijJAnanI hakIkata kyAMthI AvI ? paraMtu tevAone mAluma nathI hatuM ke duniyAnA deze jyAre vastraparidhAna ke vyavahAra paNa zIkhyA na hatA, tyAre paNa padArthanA avibhAjya aMzarUpa AviSayaka tattvajJAnathI bhArata uccazikhare birAjate hate. A aNuvijJAnanA AviSkAraka ane pracAraka kevaLa sarvasaMgatyAgI zrI tIrthaMkara paramAtmA hatA. jIvanopayogI vividha vastuonA utpAdana mATe vividha kALe vividha vaijJAnike jaDapadArthanA aNu uparathI anekavidha AviSkAra karatA AvyA che, ane karatA raheze. paraMtu vizvanA prANiyone saMsArada vAnalanA vividha duHkhasarjaka tatvarUpe kayA aNuo kAma karI rahyA che ? te jAtanA vijJAnathI jyAM sudhI prANiyo ajJAna rahe che, tyAM sudhI game teTalI bhotika sAmagrIno upabhoga hovA chatAM dukhathI chUTI zakAtuM nathI. kAraNa ke bhautika upabhoga sAmagrInI prApti ane prApta sAmagrIne TakAva te, jIvanA AtmapradezonI sAthe kSIranIravata saMbadhita banI rahela jaDaaNasamuhanA ja AdhAre che. AtmAnI sAthe sabadhita banI rahela A jaDaaNuoe AtmAnI svataMtratA chInavI lIdhI che. eTaluM ja -nahi paraMtu bhUlAvI dIdhI che. eTale ja jIvate jaDa aNuonA nimittathI prApta, sukha-duHkhane pitAnuM svAbhAvika sukha-duHkha mAnI bese che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jI . emukAima sudhInI bhautika anukuLatAnI prApti samaye jIva khuza thAya che, paraMtu jyAre teno viyoga thAya che, tyAre te ekadama dukha anubhave che. chatAM ene vicAra nathI AvatuM ke Ama kema? ati prayatna prApta sAmagrIne TakAvI rAkhavAmAM huM parAdhIna kema ? tenA vigane huM kema rokI zakato nathI ? zu ? evI keAI sukhasAmagrI haze ? ke jene prApti pachI teno viga ja hoI na zake keIe evI sAmagrI prApta karI che kharI ? prApta karI hoya te kevI rIte karI haze ? paraMtu A rItanI vicAraNA, samaja ke prayatnanA abhAve jIva avaLI ja deTe beThI rahyo che. tethI ja te vadhu ne vadhu duHkhanA. dAvAnalamAM homAte jAya che. paraMtu upakata dhyeyane anulakSIne bhAvadayAsAgara zrI mahAvIra paramAtmAe vizvanA prANi pratyenI hita buddhie cetananI eka eka aNuzakita tathA te zaktinA AchAdaka jaDa aNuzaktinA vijJAnane AtmapratyakSa nihALavAno prayatna Adaryo. sarva viratirUpa saMyamamArgane agIkAra karI gherAtidhe ra tapazcaryA dvArA, AtmAnI anaMtazakti ane anaMta sukhanA rodhaka jaDaaNasamuhane AtmaaNuo uparathI tadana dUra karyA. Ama tine ujajavala prakAza vizvamAM vistAya. ane AtmapratyakSa nihALela vizvamAM tamAma jaDa tathA cetana aNutA trikAlika guNa ane paryAyane samajAvatA utpAda vyaya ane dhruvasvarUpa tripadinA mahAvijJAnane vizva samakSa AviSkAra karyo kevaLa padArtha vijJAnane ja AviSkAra karyo, eTalu ja nahi, paraMtu te vijJAnanI prayogazALA rUpa jenazAsana nAme saMsthAnI sthApanA karI. ane temAM aNuprayoga svarUpa sarvatyAga ane dezatyAgane AcAra dharma prarU. prabhu zrI mahAvIra paramAtmAnA mukhya ziSya zrI gaNadharadevoe pitAnI bIjalabdhinA baLe uparokta tripadInA vistAra svarUpa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAMgI racI. A dvAdazAMgI e ja jainazAsananuM maulika ane vistRta vijJAna-mahAvijJAna-tatvajJAna che. sakaLa jagatanuM zuddha tatvajJAna A dvAdazAMgInA aMzane pAmIne ja vistAra pAmyuM che. padArthajJAnanuM ane zAzvata sukha prAptinuM atispaSTa tathA vistRta tarajJAna A dvAdazAMgImAMthI ja prApta thAya che. vizvanA anya vaijJAnika cetana aNuvijJAnathI te bilakula ajJAta ja rahyA che. AvA vaijJAnike te kevaLa jaDapadArthanuM ane temAM paNa pugalapadArthanuM ja vijJAna AviSkArita karI zakyA hovA chatA, zrI tIrtha kara paramAtmAe AviSkArita pudagala vijJAna pAse nahivata che. zrI tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIradeve AviSkArita pudagala vijJAna yA AvijJAna eTaluM badhuM rahasvapUrNa che ke vizvane keAI darzanakAra ke koI vaijJAnika tevuM vijJAna batAvI ke samajAvI zakyo ja nathI. uparokta hakikatamAM nathI atizayokti ke nathI pUrvagraha, nathI daSTirAga ke nathI aMdhazraddhA. bhAratanA anekAneka pUrvamaharSioe pUruM parIkSaNa karIne tAraveluM amRta ja che ? kAlikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrIjI mahArAjAe spaSTa kahyuM che ke A saMsArane janma detA rAga, roSa, moha jenA TaLI gayA hoya te brahmA hAya, viSNu hoya, hara hoya ke jina hoya, game te hoya, huM temane namaskAra karUM chuM. pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAjAe paNa kahyuM che ke, mane mahIvIradeva tarapha pakSapAta nathI ke nathI kapilamuni tarapha pa. jenuM paNa vacana yuktiyukta hoya tenuM vacana mane sarvathA mAnya che. AvI parama udAra daSTivaMta maharSioe pUrA parIkSaNa bAda svIkArela jaina zAsananA vijJAna-mahAvijJAna-tatvajJAnane adhazraddhArUpa kahevAnI mUrkhatA ko sujJa manuSya karI zake? Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (eolee-Palea) aip : jba(le) aae to-2-h * : ellebe sva. vArA dalapatarAma jaTAza kara anityAni zarIrANi, vaibhavAnaiva zAzvata: nitya sannihita mRtyu:, kartavyAdha saMgraha: * ** * 5thI sahu bhatrapathamAM, bheLA thayA bhAgye karI; kAI Aja kAI kAle, ema jaze sau vikharI. janma : tA. 19-5-1895 mULavatana : saradhAra -( saurASTra ) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. zrI kezavalAla talakacaMda zeTha , 11 ka ka - eka yshshHyiyshHiyshiyyAshymHyryyyzt janma sana 1894, gAma - pATaNa vAva (saurASTra) svargavAsa sana 1948, tA. 25 phebruArI rAjakeTa (saurASTra) eka dina maranA jarUra che, calanA pAMva pasAra, kira cerAzI yonImAM, janma maraNa bahuvAra. prabhu caraNa prabhu bhajana bina, kira janme saMsAra; eka dina maranA esA bharo, samare sahu saMsAra. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustakanI prathamAvRtti, vi. sa. 2023 nI sAlamAM pU. zAsana prabhAvaka AcAya deva zrI vijayasuzIla sUrIzvarajI ma. sA. nA sadupadezathI teozrInA ziSyaratna pU. gaNivaya zrI vinAdavijayajI mahArAjanI mahAtsava yukta panyAsa padavInI smRtirUpe zrI cAMdarAI (rAjasthAna ) jaina satra taphathI prApta dravya sahAyathI prakAzita thaI hatI. paraMtu hAle te pustakanI eka paNa nakala zilikamAM nahIM hAvAthI ane ghaNA tattvajijJAsu bhAI baheneAnI mAgaNI cAlu hevAnA kAraNe tathA A pustakanuM saMpUrNa prakAzana kharaca tattvajijJAsu taraphathI maLI javAthI, A drItiyAvRtti chapAvI prakAzita karI che. dravya sahAyake peAtAnuM nAma, A pustakamAM nahIM chapAvavAmAM temanI nirAbhimAnatA ja che. e eka mahAna sadguNa che. chatAM mArA bahu AgrahathI temanA e vaDIleAnA phATA, A pustakamAM chapAvavAnI teoe maMjurI ApI che. A pustakanAM prufA sudhAravAmAM khUba ja sAvacetI rakhAI che. chatAM presadoSa ke draSTi doSanA kAraNe rahI jatI kSati mATe vAMcakA mane kSamA ape. A pustaka prakAzananA preraka, dravya sahAyaka tathA natraprabhAta prinTIMga presanA mAlika zrI jayaMtillAlabhAI mAMNalAlabhAI ke je zrI dareka pustaka mane tvarAthI chApI taiyAra karI Ape che, te sarvenA huM AbhArI chuM. zrAvaNu sudi paMcamI vi. sa. 2035 lI. pArekha khubacaMda kezavalAla vAva (banAsakAMThA) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sonerI suvAkyo je jANe tuM Apa para, te nizcaya para tyAga; te ja kharo saMnyAsa che, bole zrI jinarAya. atha-jinezvara prabhu bole che ke he AtmA ! tuM pitAnI vastu ane pArakI vastunI samajaNa meLava. pachI AtmA sAthe vicAra karI para rU5 eTale pugala bhAvane tyAga (te tArI vastu nathI, A pramANe mAne te sAce saMnyAsa kahevAya. samyagdarzana te ja che, AtmAnuM oLakhANa cetana rahe nija rUpamAM, te cAritra pichANa artha-samajhIta darzana te kahevAya ke jemAM AtmaguNane anubhava thAya (pichANa thAya). pachI cetana potAnA svarUpamAM rahe, tenuM nAma cAritra kahevAya. samyagadraSTi jIvane, durgati gamana na thAya; pUrva baMdha kSaya thaI jatAM, jarUra mekSe jAya. artha-samyagdaSTi jIva, durgatimAM na jAya. (naraka ane tiya gati baMdha thaI jAya). pachI pUrvakamane badha, kSaya thaI jatAM turata mukita najIka Ave. samyam zraddhAvAna nara, ajara, amara guNadhAma, karmabaMdha te nava kare, kare nija kAma. artha-samyaga zraddhALu jIva, jArahita maraNarahita hAyaarthAta samakIta guNathI thoDA vakhatamAM ja janma maraNanA duHkhathI dara thAya. ane tIvra kama ba dha na kare. 5ra ta guNanA sthAnarUpa te samakitI chava, nirjarA kare. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkaja jaLa jema bhinna rahe, tema rahe samyagUvAna; lipta navi thAya karmathI, Atama zraddhAvAna. artha-kamaLa jema kAdavathI alaga rahe tema samakatI jIva Asakti bhAvathI lepAya nahi, alaga ja rahe. AkarA karmathI lepAya nahiM. je samatAmAM lIna thaI, kare adhika abhyAsa akhila karma te kSaya karI, pAme zivapura vAsa. artha-je samatAmAM lIna thaI guNo vadhAravA abhyAsa kare, te jIva, sarva kamane kSaya karIne zivapuravArane pAme che. azuci dehathI bhinna nija, dekhe zuddha svarUpa; te jJAtA sau zAstrane, zivasukha lahe anUpa. artha je jIva, AtmasvarUpane apavitra dehathI judo nihALe che, te sarva zAstrano samajanAra jANavo. te ja mokSane pAme che. tajI kalpanA jALa sau, parama samAdhivaMta; Atma dhyAne lIna thaI, pAme sukha anaMta, artha-kalpanA jALa, asthira vicAro choDI daI, utkRSTa samAdhi guNavALe AtmadhyAne lIna thaI, anaMta sukharUpa muktipadane pAme. Apa Apa anubhava kare, te zuM vAMchita dUra, kaivala jJAna pragaTa karI, pAma sukha bharapura. artha--ApaNe svAnubhava meLavIe ISTa sukha dUra nathI. pachI kevalajJAna prApta karI, bharapura sukha meLavAya. jo parabhAva sakala tajI, dekha Atama bhAva; kevala jJAna svarUpa thaI jaladI kSe jAva. artha-para pugalabhAva jAya te Atma svabhAva dekhe. pachI kevalajJAnI banI jaladI mekSe jAya. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama prakaraNa viSaya 1 luM aNuvarUpa ane tenI vividha vargaNa 1 thI 25. 2 nuM ANunA AviSkAro tarapha draSTipAta.... 26 thI 37 3 juM zAzvata ane satya sukhanI samaja 38 thI 46 4 thuM jIvananI vividha avasthAnuM sarjaka tatva 47 thI 62 5 muM AtmavIrya svarUpa... ... 63 thI 67 6 ThuM karmatatvanA viSayamAM jainadarzananI vizeSatA. 68 thI 9 7 muM sRSTi sarjana.... ... 100 thI 14 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * t zrIM OM namaH jainadarzanamAM aNuvijJAna aNusvarUpa vicAra ane sainI bAdhavagaNAo. aNuzabdanI ativistRta samaja sarva manuSyone kadAca na hoya te paNa AjanI kahevAtI duniyAmAM aNuzabda gheraghera pracalita te banI ja gaye che. vartamAna vijJAne aNuzabdanI mahattA sarva dezamAM khUba ja vadhArI mUkI che. jethI ANunA vividha AviSkArake ke evI AviSkArita hakIkatonI vAta karanArAo Aje hoMziyAra tathA buddhizALI ke zikSita. manAya che. jainAgamamAM te AjanA vaijJAnika kALa pahelAnA ANuzabda pracalita che. vartamAna vijJAnane to janma paNa tha na hatuM te pahelAMnuM aNunuM vizada varNana jenazAmAM astitva dharAve che. jainAgamAM varNavita aNunuM varNana kevaLa jaDapadArthanI ja sUkamAtisUkSamatAne anulakSIne nahi hatAM jaDa ane cetana e banne prakAranA padArthone analakSIne che. jenadarzana kahe che ke jaDapadArthanA aNumAM je Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakti haiM, tenA karatAM paNa cetananA ekeeka aNumAM anaMtAna tagaNI zakti che. cetananA aNu eTalA badhA zaktidhAraka che ke jaDanA game tevA aNune paNa kSaNamAtramAM zaktihIna anAvI zake che. mATe cetananI aNuzaktine bhUlI jaI kevaLa jaDanI aNuzaktinA AdhAre ja sukha prAptinA icchuka anavuM te kalpavRkSane cheDI dhaturAne Azraya levA jevu che. cetanazakti peAtAnA sakalpa maLathI paNa jaDapadAi peAtAnI IcchA pramANe upayega karI zake che. A zaktine sAcI dizAmAM prayega thAya te jaDapadArtha nI sahAya vinA badhAM kAryAM pAra pADI zakAya, paraMtu jaDapadA nA aNusamUhe AcchAdita khanI rahela cetananA aNu peAtAnI zakti pragaTa karavAmAM parAdhIna hAi jIvanA prayatna, prathama teA cetananA azrune AcchAdita manAvI rahela jaDanA aNu ene haTAvavAne ja hAvA joI e. ane te mATe cetananA aNuvijJAnanI sAthe jaDa aNuvijJAnanI paNa vistRta samaja prApta karavI joie. jaDaaNue vividha zaktidhAraka hoI zake che. temAM amuka jaDaaNue evA paNu zaktidhAraka che ke AtmaaNuemAM pravezI. AtmAnI anaMta zaktinA AcchAdaka banI he che. AvA jaaNue kevA svarUpe vizvamAM vatI rahyA che? te svarUpa teonuM kevI rIte ane keNu khanAve che? te sUkSma che ke sthUla che? AtmAnA aNue sAthe kyA kAraNe ane AtmAnA kevA prayatne saMbaMdhita bane che? samadhita Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 thatA te aNue kevA svabhAvI bane che? dareka aNue eka sarakhA svabhAvI ane che ke vividha svabhAvI bane che ? sva. bhAva mujamAM Atmazaktine kevI rIte AcchAdana kare che! saMbadhita banI rahela te aNuenA sabaMdha AtmAnI sAthe kAyamI banI rahe che ke amuka TAIma pUratA ja banI rahe che? tenAmAM nimita AcchAdaka zakti samA eka sarakhI hAya che ke nyUnAdhika heAya che ? tene sa khaMdhita banI rahetAM rAkavAnA, sabadhita banI rahelAMne haTAvavAnA zu zu upAye hAi zake? e sarva hakIkatanI samajaNune prApta karavAnA uddezane ja mukhyatve anulakSIne jainadananA praNetA sana purUSAe jaDa aNuvijJAna prarUpyu che. AtmAnI ana tazaktinA rodhaka AvA jaDaaNuone jainadarzInamAM pudgala padArthanA aNue tarIke oLakhAvyA che taduparAMta A vizva te paNa pudgala svarUpaja che. vamAna vijJAnamAM aNunA je vividha AviSkArA thAya che, te sarva aNue paNa jainardezana kathita pudgala paTTA ja che. "pudgala" zabda e jainadarzananA pAribhASika zabda che. Adhunika vijJAnamAM jene jaDapadA ( matter) kahe che, tene ja jainadarzanamAM pudgala saMjJAthI eLakhAvyo che. A pudgala zabdanI vyutpatti che-"pULAna putra yatIti paha:" arthAt pUrNa svabhAvathI "put'" ane galana svabhAvathI gala' ema e avayavanA meLathI A pudgala zabda banyo che. saLavuM ane vikharAvuM e puddagala dravyanA svabhAva che. jaine * Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tara darzanamAM pugala zabdane vyavahAra koI sthAne karyo haze to te judA arthamAM haze. jainadarzana siddhAntAnusAra samagra vizvamAM rahelA samasta padArthonA be varga paDe che. (1) sacetana ane (2) acetana, saMjJA, vicAra, lAgaNuM ke IchAnuM jemAM astitva che, te padArtho sacetana che. AvA sacetana padArtho te A vizvamAM jIva, AtmA, prANI, jatu Adi saMjJAothI vyavahArAya che. avikasita sthitivaMta AtmAomAM vicAra nahi hotAM A DAra, bhaya, maithuna ane parigraha e cAra saMjJAo ja hoya che. sacetana padArtho te indriyagamya nahiM hatAM tenA astitvanI sAbitI uparokta saMjJAothI ja thAya che. uparokta saMjJAdithI rahita dravye te acetana dravya che. acetana dravyanuM vagIkaraNa jainadarzanamAM pAMca prakAre karyuM che. (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) AkAzAstikAya (4) kALa ane (5) pudgalAstikAya. A pAMce acetana yA ajIva dravya (padArtho) mAM pudgalAstikAya vinAnAM zeSa cAra dravya te arUpI (rUpa rasa-gaMdha ane sparza rahita) hovAthI Indriyagamya nathIane pudgala dravya te varNa--gaMdha-rasa-sparza yukta (rUpI havAthI Indriyagamya che. vividha avasthAo paikI amuka avasthAvasthita pugale te varNAdi sahita hovA chatAM paNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te varNAdinI sUkSmatAnA aMge chadmastha jIvAne indriyagamya caI zakatAM nathI. te pazu tevA pudgalAthI thatI sAmuhika kriyAo dvArA te padArtho dRSTigocara svarUpane pAmI zakatA hAvAthI tenu astittva siddha thAya che. A paulika padArthA A vizvamAM agaNita che, ane te sa sArI jIveAne amuka amuka pravRtti karavAmAM upayeAgI bane che. upayAgItAnI vividhatAe e agaNita pudgala padArthAne vizvanA prANIe vividha saMjJAthI pu odhe che. sa jainadarzanamAM puddagala dravyanuM vargIkaraNa sudRra vaijJAnatAthI karyuM che. temAM sAmAnyata. pudgalane, aNu ane ske dha ema e vazvamAM vibhakta karela che. A banne vanuM sUcana te pudgalapadAnI anukrame ekAkI ane saMmilita avasthA sUcaka che, avibhAjya avasthAvata pudgalane aNusvarUpe ane savibhAjya avasthAvata pudgalane sparUpe eLakhAya che. paramANupudgala sUkSmAtisUkSma che. kevalajJAnI tathA paramAdhijJAnI ja jene jANe che ane dekhe che. sAdhAraNa jJAnavALA jIve te paramANusvarUpa pugalane anumAnathI ja jANI zake che. te avibhAjya, achedya ane adAhya che. te nathI maLatA ke nathI bhIMjAtA, jagatamAM koIpaNu paramANu naSTa thatA nathI, tema navA utpanna thateA nathI. jagatamAM jeTalI sa khyA pramANa paramANue che, teTalI saMkhyA pramANa ja raheze. aNusvarUpe rahela puddagalapadA sadAnA mATe aNusvarUpe ja paNa rahetA nathI. eka aNupudgala anya Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANu sAthe saMghAta (ekameka svarUpa) bhAvane paNa pAme che. saMghAbhAvane prApta azusamuhane skaMdhapugala kahevAya che. evA DhipradezI, tripradezI, yAvat saMkhyAta, asaMsthAta, anaMta, anaMtAnaMta pradezI kaMdho paNa A vizvamAM anaMta saMkhyA pramANa vate che. jagatanA pratyeka drazyapadArtho te paramANunI ja viziSTa racanA che. paraMtu te racanA eka paramaguvaDe ja nahiM thatAM potAnA saMghAtaguNathI samavAya rUpane ja prApta karI skaMdha saMjJAne dhAraNa karanAra aNusamUhathI ja thAya che. arthAta drazya jagatanuM upAdAna kAraNa skaMdhapudgale ja che. anya ekabIjA paramANu sAthe maLI jaI samavAyane prApta aNuo eka bIjAthI alaga paNa paDatA rahe che. eka ska dhamAMthI amuka aNuo chUTA paDe ane tenI jagyAe anya egue. AvI saMmizritapaNAne paNa pAmatA rahe evuM ya bane. eka aNu yA paramANu varUpa pudgala upara jIvadvArA hIpaNa prega thaI zakato nahi hevAthI drazya jagatanuM upAdAna kAraNa rakaMdhapudgale ja che. kevA prakAranA arthAta keTalI sakhyA pramANa AgusamUhasvarUpa che, A jagatanuM . upAdAna kAraNa banI zake che ? te upAdAna kAraNamAMthI vizvanA , bhautika padArthonI racanA kevI rIte ane kenA dvArA thAya che? tenI vAstavika samaja te jainadarzanamAM batAvela pudra galavargaNAonuM ane temAMnI amuka vargaNAmAMthI karma - svarUpe pariNAma pAmelI nAmakarmanI keTalIka karmaprakRtionuM Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n te viSayanA saceta zikSitavaga pAsethI paddhatisara karAtA adhyayana dvArA ja prApta karI zakAya che. avibhAjyasvarUpI ane ANusaMjJAthI eLakhAtA pudagalapadArthAmAM koIpaNa eka varNa, e gadhamAMthI koI eka gadha, koIpaNa eka prakAraneA rasa, ane rUkSa yA snigdha e be mAMthI kaI eka, tathA zIta yA uSNumAMthI koI eka ema e sparza hAya che. A varNAdi te tenA bhAvaguNa che. vizvamAM paramANu svarUpe rahela pudgalAmAM varNAdinI samAnatA yA asamAnatAnA hisAbe paramANuonI ananta jAti ane upajAtio hoI zake che. paramANue gaMdha-rasa ane sparzImAM anyAnya samAnatAvALA hAya to vadhumAM amramAnatA hAya, varNa -rasa ane spamAM samAnatA hoya te gaMdhamAM asamAnatA hAya. vaNuM--gdha ane sparzImAM samAnatA hAya teA rasamAM asamAnatA heAya. vaNu -gadha ane rasamAM samAnatA hAya teA sparzamAM asamAnatA hoya. AsamAnatA ane asamAnatA pAMca vaNa, be gaMdha, pAMca rasa ane cAra sparUpa mULa varNAdinI samajavI. e rIte te vAMDhanA upabhedonI taratamatAe karIne paNa anyAnya samAnatA ane viSamatA te paramANuomAM hAI zake che. jemake vamAM eka lAlara ga laI e te lAla raMga paNa aneka prakAre che. eka guNalAla, dviguNalAla, yAvat saMkhyAta, asaMkhyAta, ana taguNu lAla hoya. ema lAlavaNa mAM paNa bhinnattAnA prakAra vaDe lAlavaNI paramANuomAM paNu" samAnatA ane Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSamatA hoya. e pramANe gaMdha-rasa ane sparzane anulakSIne paNa paramANuomAM anya samAnatA ane viSamatA samajavI. eka eka paramANumAM cakSurindriya, Nendriya, rasane ndriya ane sparzanendriyane viSaya, varNa-gaMdharasa ane sparza hovA chatAM paNa te varNAdi eTalI badhI sUkamatAvALA che ke te indriyagocara banI zakatA nathI. varNAdimAM vividhatA yA samAnatAvALA ghaNuM paramANuMonuM saMghaTTana thaI te skaMdharUpe bane che, tyAre ja te varNAdinI spaSTatA ApaNe InidrA dvArA anubhavI zakIe chIe. paramANunA saMghaTTana- svarUpa skaMdhemAM te virUddha varNAdivALA aNu-paramANuonuM milana hovAthI eka skaMdhamAM pAMca varNa, pAMce rasa, be gaMdha ane ATha sparza paNa hoI zake. eka paramANumAM keI paNa prakArane eka ja varNa, eka ja ga dha, eka ja rasa, ane be sparza hovA chatAM samasta paramANuonI apekSAe vadhumAM vadhu varNa pAMca, gadha be, rasa pAMca ane sparza cAra hoI zake, kAraNa ke mauliktAnI draSTie varNAdi teTalI ja saMkhyAvaMta che. AmAM cAra spaze te zIta-uNa-nigdha ane akSa che. laghu-guru, mRdu ane kaThina e cAra sparzemAMthI eka paNa sparza vizvanA keI paNa paramANu svarUpa pudgalamAM nahi hovAthI siddha thAya che ke e cAre sparze maulika nahiM hatAM saMgajanya che. mATe e cAra sparze utpanna thavAnI kaI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyAmaka prakriyA paNa avazya hAvI joI e. paraMtu te kayAMya jovAmAM AvatI nathI. skaMdhAmAM paNa keTalAka skA aSTasparzI ane keTalAka skaMdhA catuHspazI rAya che. catuHspazI skAmAM paNa laghu, gurU, mRdu, ane kaThina e cAra sparzImAMthI keAIpaNa spa hAteA nathI. A catuspazI kA ati sUkSma heAvAthI tenA paNa varNAdi, iMdriyagamya khanI zaktA nathI. vaLI paramANumAM cakSurindriya, ghrANendriya, rasanendriya ane sparzInendriyanA viSaya, vaga dha-rasa ane spaza hoya che, paraMtu zrotrendriyane viSaya zabda guNa ja temAM hoI zakate nathI. kAraNa ke zabda te skaMdhanA ja dhvanirUpa pariNAma che. eTale eka paramANuMmAM te zabdarUpa pariNAmane pAmI zakavAnI ceAgyatA nahi hAvAthI saMghaTTana bhAve ekameka banI rahela paramANusamUhurUpa skaMdha ja zakhta avasthA prApta karI zake che. vizvamAM paramANu te ananta saMkhyA pramANa che, tathA skaMdha paNa ananta sakhyA pramANa che, jIvadravyenI sa yAthI te anantaguNa che. vizva (samastaleAkAkAza) AvAM pudgalAthI bharacaka che. paramANunI mAphaka skaMdhAmA paNa varNAdinI samAnatA ya heya ane asamAnatA ya hAya. vaLI ska dhAmAM te aNusamuhanI sakhyAmAM paNa paraspara nyUnAdhikatA saMbhavI zakatI heAvAthI varNAdinI asamAnatA uparAMta aNusamUhanI asamAnatAnA hisAbe paNa pudgala dravya anaMta prakAranAM che.keI kAI ska'dhAmAM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 aNusamuha ane varNAdinI samAnatA paNa hAI zake che. uparokta rItanI asamAnatAmAM paNa pudgalatra teA zAzvata che, nitya che. paraMtu tenI vividhatA anitya che. kAraNa ke vividhatA e pudghanI avasthA sUcaka che. puddagalattva te drazya. che. varNAgni te pudgalanA guNa svarUpa che. ane vividha avasthA te paryAya kahevAya che. drazya te zAzrvata che, ane paryAya te azAzvata che. paryAya mAtra parivartanazIla che..azubha paryAya zubhamAM ane zubha paryAya azubhamAM badalAvI zakAya che. paryAM. canI zubhatA ane azubhatA paNa kAyamI nathI. eTale ja A vizvaracanAmAM kazuya ekAMte nathI sudara ke nathI su dara.. nathI suga dhI ke nathI durgaMdhI. A duniyA eTale paramANuonA jaththAnuM vividhara gI parivartana. te pachI paulikaanukuLatA ke pratikuLatAmAM rAgadveSa ze ? 1 bhUtakALamAM jene bhAratanA koipaNa jainetara daza nakAre; pudgalapadArtha svarUpe kadApI nahi svIkArela te paNa Adhunika vaijJAnika kSetramAM buddhigamya rIte pAtha svarUpe sAbita thaI cUkela evA zabda, prabhA, prakAza, chAyA, aMdhakAra, maneAvicAra, ityAdi vividha pudgala paryAyAnuM tathA paramANu, skaMdha, purdUgalanI saghAta ane vighAtanI rIti, rUpa-rasa-ga ya-sparza -paryAya-va NA-ka vaNA--gatikriyA-gati saMbadhI anya maryAdAo,utkRSTazakti, sthUla ane sUkSmatAnI dRSTie pudgalanA bheda-prabheda, saMsthAna, paramANunI sUkSma pariNAmAvagAhana, paramANunI sUkSmatA,ItyAdi pudgala padArtha ne lagatI hakIkatAnu Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTa varNana che. dezamAM dhu lisikALa pahelAnuM cAlyuM Ave che. jainadarzanakoe lekamAM rahelAM mULadravyone. judAM judAM oLakhAvI "dravyAnuyoga" vijJAna raju karyuM che. e dravyAnuganA siddhAntamAM dravya-guNa ane paryAya batAvI jagatanA vividha svarUpI padArthone samajavAmAM ati sulabhatA karI ApI che. vikramanI ogaNIsamI zatAbdI sudhI te e dravyAnuga mAtra zraddhAno viSaya hato, ane tarkaNAnI DhAla hatI. paraMtu Aje to e siddhAnta jagatanI sAme vijJAnarUpe pratyakSa AvIne ubhe rahyo che. AjanA vijJAne evA evA AviSkAra karyA che ke je sAdhAraNa janatAne te camatkAra ke jAdu ja lAge. paraMtu enuM bArIkAIthI adhyayana karIe te ApaNane enA mULamAM paramANuparyAya ane guNaparyAyanA palaTAo barAbara maLI Ave che. itihAsathI anabhinna leke kadAca ema mAnI bese ke aNu-paramANuvAdano prathama AviSkAraka DemokreTasa" che. para tu evAone khabara nathI hotI ke DemekeTasanI pahelAM. paNa jainadarzanamAM ANuvAdanuM yathArtha padArthavijJAna hatuM. kAraNa ke jenadarzanamAM aNuvAdane sUkSmAtisUma khyAla ApanAra prabhu mahAvIradeva (A avasarpiNImAM thayela covIza tIrthakara pikI carama tIrtha kara ) te DemekreTasa pahelAM thaI gayA che. te vartamAna ItihAsanA purAvAthI siddha che. jainadarzananA prarUpake. zrI tIrthakara deve ja hoya che. prabhu zrI mahAvIradeva pahelAM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa je tIrthaka thaI gayA che, te sarvee kahela padArtha vijJAnamAM ane zrI mahAvIradeve kahela padArthavijJAnamAM lezamAtra paNa pheraphAra nathI. jenadarzanamAM tIrthakara tarIke te te ja svIkArAya che ke jeoe sarvajJatA prApta karI hoya. sarvajJatA te ja prApta karI zake ke jeo rAga ane dveSane saMpUrNapaNe jatI vItarAga banyA hoya ane e vItarAga banyAnI sAcI sAbitImAM temanA jIvanane pUrvabhava sahita kramabaddha itihAsa hoya. vizvamAM AvA vItarAgadeve ja padArthavijJAnanA saMpUrNa ane satyajJAtA hoya. sarvatratA eTale AtmAnA jJAnaguNanI atima pUrNatA. sarvajJatA prApta karanAra dareka AtmAomAM jJAnaguNanI pUrNatA ane anya samAnatA hoya. eTale eka sarva kathita je padArtha jJAna hoya te ja padArthajJAna anya sarva kathita hAya. ethI ja jainadarzanane, mahAvI-darzana ke RSabhadarzana nahiM kahetAM jainadarzana yA sarvanadazana nAme oLakhAya che. jina eTale rAga dveSane jItanAra ane sarvajJa eTale AtmAnA jJAnaguNanI pUrNatAvALA. trikAla abAdhita padArtha vijJAnanA jJAtA zrI sarva -vItarAga deve ja hoya. mATe tevA paramAtmAoe AviSkArita padArtha vijJAna ja vAstavika satya ane saMpUrNa hoya, A rIte padArtha vijJAnanA satya ane saMpUrNa upadezaka zrI tIrthaMkaradeve te dehadhArI Izvara tarIke oLakhAya. kAraNa ke padArthanA viSayane upadeza devAmAM mukha joIe ane janma levAmAM pUrvabaddha karma joIe. karma vinA keI paNa AtmAne janma ke avatAra Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thavAnuM banI zake nahiM. karmahita banela Izvara-paramAtmA. te deharahita heya. teone to janma ke avatAra levAno ja na hoya. upara kahyA mujaba tIrthakaradeve AtmAnA jJAnAdi guNane rokanAra karmothI to bilakula rahita ja hoya. kevala pagrAhI evAM cAra aghAtI karmo ja temanA AtmAmAM bAkI hoya. te karmonI sthiti temanA te bhava pUratI ja hoya ane te bhava pUrNa thatAM sudhImAM to te bhavepagrAhI karmo paNa temanA AtmAmAMthI sarvathA chUTI javAthI teo deharahita Ivara-paramAtmA banI mokSarathAnamAM jAya tyAM sAdi ana ta sthitimAM sadA lIna rahe. dehadhArI Izvara paramAtmAne vItarAga ane sarvajJatAnI prApti janmathI ja na hoya. te bhAvanA janma bAda te yogya uMmare teo dIkSA aMgIkAra kare. dIkSA aMgIkAra karIne vItarAgatA ane sarvajJatAnI prApti mATe utkRSTa tapa kare. tapazcaryA dvArA cAra ghanaghAtI karmono saMbaMdha temanA AtmAmAthI chUTI jAya eTale te ghanaghAtI karmovaDe anAdikALathI AcchAdita banI rahelA temanA AtmAnA anaMta jJAnAdi catuSka guNonI pragaTatA thAya. ane tenI pragaTatAthI jagatanA samasta dravya-guNa ane paryAyane keIpaNa bAhA pragavinA paNa aMjalimAM rahela jaLanI mAphaka AtmapratyakSa jue.. ane tyArabAda ja vizvanA prANIone te viSayano upadeza Ape. AtmapratyakSa thayA pahelAM tIrthaMkaradeve padArthavijJAna. aMgeno kaMIpaNa upadeza keIne ya na Ape. tIrthakaronI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yAtirahita kALamAM sAdhumahAtmAo je upadeza Ape che, te sarvajJakadhita ja upadeza hoya che. A uparathI siddha thAya che ke janadarzanane ATalo badho vyavasthita paramANuvAda e bhAratavarSanI hajAro varSa pahelAMnI arthAta vartamAna vaijJAnika kSetrathI paNa ghaNA pUrvakALa pahelAnI saMpUrNa satya dena che. dArzanika kSetre tarapha dRSTipAta karIe to jainadarzana, ddhadana ane vaidikadarzana A traNe dArzanika paraMparAo bhAratamAM ItihAsakALa pahelAMnI manAya che. temAM vizvavyavasthA ane vaidikadarzanamAM IzvarecchAnI pradhAna mAnyatA hevAthI temAM pudgalanI vicAraNAne sthAna ja nathI. bauddha-darzanamAM jaTha (pudgala)nI pradhAnatAnuM mahattva hovA chatAM te jaDa (pagala) aMge kaMIpaNa vizeSa vivecana jovAmAM AvatuM nathI. jyAre jainadarzana A jagatanI vyavasthAmAM AtmA ane jaDa (pudgala) banene samakakSa mAne che. jIva ane pudgalanI gaDamathalathI ja saMsAra cAle che. eTale jainadarzana, AtmA ane pudgalenuM jhINavaTabharyuM ane talasparzI varNana karyuM che. pannavaNAsUtra, prakAza, tatvArthasUtra ane bhagavatisUtrAdimAM A aMge vizada vasudarzana maLe che. je ke vaizeSika ane cagadazane paramANuvAdane kaIka aMze carce che. paraMtu temanI mAnyatAmAM rUpanA paramANu ene ane sAdinA paramANuone judAM judAM manAya che. jyAre jenadanane mAnya pudgalanI mAnyatAmAM vizeSatA e che ke Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te bIjAonI mAphaka padagala paramANuone bhine Aine prakAre nahiM svIkAratAM te kahe che ke pratyeka paramAmAM parza, rasa, gaMdha ane rUpanI gyatA rahe ja che. 5zanAM paramANu te rUpAdinA paramANuthI bhinna nathI, evI rIte rUpanAM paramANu te spazadinA paramANuthI bhinna nathI. paramANunI eka ja jAta che. pRthvInA paramANu pANImAM pariNata thaI zake che. pANInAM paramANu agnimAM pariNata thaI zake che. pRthvI-pANI tathA agni e vigere maulika tattva nathI. hAIDrojana ane oksIjana aNuone ekaThA karI pANI banAvavAno prAga e tenuM pratyakSa udAharaNa che. A rIte pudgala tattvanA jJAnanI vAstavikatA ane tenA anekavidha paryAnI saMpUrNatAno khyAla ApaNane mAtra jainadarzananA divyAnuga viSaya dvArA ja AvI zake che. - je jamAnAmAM sUkamadarzaka yatre ke TelIskopa jevAM -sAdhana na hatAM. te jamAnAmAM A badhu kahevAyuM che. te zI rIte kahevAyuM haze ? teno vicAra karatAM jijJAsAzIla mAnava, Indriya pratyakSatAnA nAnA khAbociyAmAMthI nIkaLI Atma pratyakSatAnA mahAsAgara tarapha jhukavAne utka Thita bane che. * ' mANasa dareka vastune indriyothI jue che. paraMtu Idi te keTaluM alapa joI zake che, te vicAre. pANInA glAsamAM AMkhathI juo te eke jIva na dekhAya. paNa megniphAiMga glAsathI jeze te hajAre dekhAze. sAdhana vinA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMkha je joI zakatI nathI, te sAdhanathI dekhAya, ane sAdhanathI paNa na dekhAya te jJAnIne jJAnathI dekhAya. jema sAdhAraNa janatA mahAna vaijJAniko karatAM sinemA sTArane saralatAthI oLakhI zake che. e ja rIte sAdhAraNa janatA dravyAnuga, anekAMtavAda ke bhAvaahiMsA Adi siddhAMtonA puraskartA jainadarzanane paNa na oLakhe ane madhyama viSaya batAvanAra itara darzanane, tathA bhautika AviSkAraka vaijJAnikene tarata oLakhe e banavuM svAbhAvika che. kintu vicArake te jainadarzanIya siddhAMtone bhAratanI prAcIna denA mAnI te jainadarzananA praNetA zrI sarva -vItarAga-arihaMta paramAtmAne punaH punaH AvakArI temanA pratye atyaMta bhaktibhAvanAvALA bane che. jainadarzana kathita pudgala vijJAnanA AdhAre te samajI zakAya che ke ApaNane anekavidha vastuo A sRSTimAM daSTigocara thAya che, te dareka vastu prathama te koIpaNa prANInA zarIrarUpe ja hoya che. jyAre AyuSya pUrNa thaye te zarIra. mAMthI zarIradhArI jIva cAlyA jAya che, tyAre te zarIrane anya keIpaNa jIvanA tyakta anya zarIra sAthe mizraNa karIne yA to evI mizraNa thayela vastune anya mizrita vastu sAthe mizraNa karIne mANase navI navI cIjo banAva vAdvArA navA navA AviSkAra kare che. A pramANe mizrita thayelI vastumAM prAyaH ekendriya jInAM tyakta zarIre hoya che. vaLI e mizrita thayA sivAya je je sthitimAM jIve - Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe tyajAyela hoya che, te te sthitimAM rahela zarIre paNa jagatane upayogI evI anekavidha vastuo rUpe ya banI rahe che. keTalAka jInAM zarIra jagatane keIpaNa rUpe upayogI nahiM rahevAthI tenA zarIre anya rUpAMtare pariNamI jAya che. manuSyanAM zarIrane bALI nAkhavAmAM ke jamInamAM dATI devAmAM Ave che. AjanA vijJAnayugamAM padArthamizraNamAM jene mULatA kahevAmAM Ave che, te paikI keTalAMka te upara kahyA. mujaba bhinna bhinna jIvavaDe tyajAyela bhinna bhinna zarIre, ane keTalAMka bhinna bhinna zarIranA mizraNarUpe che. temAM jeTalI dhAtuo (sonu-rUpuM-letuM Adi) che, te pRthvIkAya jIe tyajela zarIre che. jema kAca te retInA rasamAMthI banelI vastu che. ane retI e pRthvIkAya jIvenuM zarIra che. temAMthI jIva cAlyA jAya che, tyAre retIrUpe te nijIva zarIramAMthI manuSya kAca banAvI aneka prakAranI vastuo. banAve che. evI rIte kapaDuM rUmAMthI bane che, e rU kapAsamAMthI thAya che, ane kapAsa e vanaspatikAyanA jIvanuM zarIra che. te jIva vanaspatikAyamAMthI mukta thaI cAlyA jAya tyAre te nijIva kapAsamAMthI nIkaLatA rUnuM kApaDa bane che. A pramANe ati sUkSama rIte vicAratAM jagatamAMnI dareka dazya vasta amuka amuka jInA tyakta zarIra ja che. paraMtu te badhuM samajavAmAM jainadarzana,kathita prANIzAstranA adhyayananI khAsa AvazyakatA che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 AjanA vaijJAnika yugamAM buddhigamya rIte paNa jemAM jIva hevAnuM anekavidha pravezadvArA siddha thaI cUkayuM che, tevA pRthvI-pANI-azi-vAyu ane vanaspatimAM jIva hovAno jene khyAla ke zraddhAya nathI, tevAone te A vastu samajavI kaThIna che. uparokta hakIkatathI siddha thAya che ke drazya jagata te Ine koI jIvanuM tyaktazarIra, yA te tyaktazarIranuM vividhamizraNa, yA to mizraNa rahita avasthAntara zarIra, cA te zarIranI pratichAyA agara prakAza svarUpa che. eTale vicAra uddabhave ke e zarIre kaI jAtanI pugalAvasthAmAMthI banyAM? e tattva samajAya teja A vizvanuM upAdAna kAraNa samajI zakAya. upAdAna eTale zuM ? e eka daSTAMtathI vicArIe. ghaDo mATIno bane che. taiyAra ghaDo hoya agara buTI jaI ThakarArUpe paDyo hoya to paNa temAM mATIne te nAza thatuM ja nathI. mATe mATI e ghaDAnuM utpAdana kAraNa kahevAya. evI rIte AkAra yA avasthAmAM badalavA chatAM paNa je padArtha, te sarva AkAra yA avasthAmAM mojuda rahe che, te vastunuM upAdAna kAraNa che. drazya jagatanA sarva padArtho te paramANu samUhanI vividha racanA che. paramANunA vividha cegika pariNAmathI ja samasta padArtha-samUhanI utpatti che. vividha padArthonuM vividha avasthAntara thAya te paNa temAM pudgala to zAzvata ja che. eTale prathama vicArI gayA e pramANe matijJAnAdina kSa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazama dvArA manu rasAyaNa vidhithI yA anya keI prAgethI vividha AviSkAre karI vividhazaktidhAraka padArtho vizva samakSa raju kare, te paNa te padArthonuM upAdAna kAraNa zodhatAM, chastha (asarvasa) manuSyanI dRSTi, dehadhArI jIvAnA zarIrarUpa pugala avasthAthI AgaLanI keIpaNa pudgala avasthAmAM nahiM jaI zake. paraMtu zarIra svarUpa pudgala avasthA te kaI jAtanI pugala avasthAmAMthI uddabhavI ? e praznanA samAdhAnamAM keTalAkae pAMcabhUtonI kalpanA karI. paraMtu vaijJAnika kSetramAM pratyakSa prAga dvArA bhUtanuM paNa vizleSaNa thavAthI te kalpanA paNa sAcI TharI nahi. sarva prathama I. sa. 1961 mAM thaI gayela boyala (Boyle) nAme vaijJAnike pote lakhela "sattehavAdI rasAyaNa" nAme pustakamAM pAMcabhUte te mULatattva hevAno saha pragaTa karyo. teNe jAhera karyuM ke e pAMcabhUta te mULatatva nathI ja. mULatattva che tethI kAMI juduM ja che. e bhUta te saMmizraNanuM ja pariNAma che. ahiM zarIra ane zarIranuM mULatattva e bane che te pudgala ja. paraMtu te bannemAM pudgala avasthAnI bhinnatA che. zarIra e paramANunI racanA hovA chatAM te zarIranI racanA, eka paramANu svarUpe rahela pudgalamAMthI thaI zakatI nathI. kAraNa ke jenadarzananA siddhAntAnusAra eka paramANa upara jIvane kaI paNa prayAga thaI zakatuM nathI. paraMtu Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 paramANunI legika avasthArUpa rakaMdhapudgala upara ja jIvaprayeza thAya che. vaLI jema ghaDAnuM upAdAna kAraNa mATI hovA chatAM amuka avasthArUpa taiyAra thayelI mATImAMthI ja ghaDo banI zake. tevI rIte paramANunI cegika avasthArUpa kaMdha pudagalomAMthI zarIra racanA thaI zakatI hovA chatAM paNa amuka avarathAvaMta ane indriyane agocara evA pugalaska dhamAthI ja zarIra racanA thaI zake che. A samasta viva chUTA chUTA paramANuo vaDe ane paramANuonI egika avasthArUpa kadhapudgalavaDe ThAMsI ThAMsIne bhareluM che. te sarva pagale, chadmastha jIvane Idriyagamya nathI. chatA paNa tenuM astitva buddhigamya che. matAnA udaramAM utpanna thayA bAda bALakanuM zarIra vividha AkArarUpa banI vRddhi pAmatuM rahe che. janma pAmyA pachI paNa vajana ane UMcAI vadhatI jAya che. A rIte thatI vRddhimAM navA pudgalanuM Agamana pratyakSa dekhAtuM nathI. paraMtu AvelAM te pugalane zarIravRddhi svarUpe to ApaNe pratyakSa joIe chIe. eTale saheje samajI zakAya che ke vRddhi pAmatA zarIramAM navAM navAM AvatAM rahetAM pugale A vizvamAM adrazyapaNe paNa kaIka avasthArUpa astitva te avazya che ja, ane e pudgale ja zarIranuM upAdAna kAraNa che. jenA rUpa-rasa-gadha ane sparzamAMthI eka paNa viSayano anubhava Idriyane azakya che, evA sUma pudgalanuM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 astittva A vizvamAM ekasvarUpe ke ekasarakhA aMzeAnA pramANavALuM nahi' hatAM, lekavyApI te pudgala aneka svarUpe ane anekavidha aMze (paramANu) pramANu che. svapa vividhatA ane azapramANanI vividhatAnusAra pRthak pRthak rUpe rahela te sa pudgalAnI jainadarzanamAM chavvIsa mahAvaNAe (jAtA) darzAvI che. ane ekeka mahANAmAM vividha svarUpI aneka peTAvaNAe paNa batAvI che. mahAvaNNAe paikInI keTalIka vaNAe tenI peTAvaNNAe sahita, jIvAne saMsArI jIvana jIvavAmAM jarUrI sAdhanA taiyAra karavA mATe upayegI manI zake che. ane bAkInI mahAva NAe tenI peTAva NuAo sahita, jIvane binaupayeAgI che. upayegI banI zakatI va NuAe ja A drazya jagatanuM upAdAna kAraNa che. ethI mAMDI yAvat ananta paramANuone ekIbhAva te kaya che. sarakhI sakhyA pramANu ekIbhAvane prApta para mANu samUhavALA skaMdhAnI eka vaNA kahevAya, ane amuka vAnA samUhanI eka mahAvaNA kahevAya. evI chavvIsa maDAvagaNuAe A vizvamAM varte che. arthAt samagra lekamAM vyApta vividha avasthAvata ane indriyane ageAcara sa pudgalAnuM vargIkaraNa jainada nakArAe chavvIsa prakAre karI matAvyuM che. eka paramANune bIjA paramANu sAthe thatA ekIbhAva te anya kahevAya che. AveA anya traNa prakAranA nimittothI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. (1) prAdezika bandha (2) visasA baMdha ane (3) mithabaMdha. je badhumAM jIvaprayatna nimitta hoya tene prAdezika baja kahevAya. A badhu dArika zarIra AdimAM thAya che. je bandha keInA prayatna vinA svayaM svabhAvathI thAya che, tene vistRsAbaMdha kahe che. jemake uparokta chavvIsa mahAvargaNa svarUpe banI rahela bandha tathA vAdaLa, IndradhanuSa. AdimAM thato badhe. jemAM jIvaprayatna ane svayaM svabhAva e baMne dvArA bandha thAya che, tene mizraba kahevAya che. jemake ghaTa, paTa, rataMA AdimAM badha. uparokata chatrIsa mahAvagaNAomAM rahela bandha te visrasA baMdha che. te vargaNAo tiyAra thavAmAM koI jIva vizeSano prayatna heI zakato nathI. vaLI te vargaNAomAM ekIbhAva pAmelA skamAM thayela paramANu samUhane baMdha. paNa kaI jIvAnA prayatnathI thayela nathI. mATe ja paramANa samUhanA ekIbhAvathI banela ska vALI te vargaNAo vizvAsa pariNAmI che. saMsArI jInA jIvana sAdhanomAM upakArI banI zakavAnI gyatAvALI mahAvargaNAone "grahaNa gya* ane temAM agyatAvALI mahAvargaNAone "agrahaNagya* mahAvargaNA kahevAya che. grahaNa cagya vargaNAo ATha ja che. ane zeSa mahAvargaNAe agrahaNa yogya che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 jenI utpatti svayaMsiddha hoya arthAt kaI dravyanA sagajanya na hoya e rItanI vyAkhyAnusAra vizvamAM mULa ta yA te vizvanAM upAdAna tanI sakhyA prathama 22 ke 23 nI svIkArI aMte 96 ke tethI vadhu paNa sudhI siddha. karanAra vijJAna Aje kahevA lAgyuM che ke paramANunI vadhaghaTathI ja judAM judAM muLata bane che. ane ANunA ghaTaka IlephonsanI judI judI saMkhyAnA kAraNe ja padArthomAM vividhatA Ave che. jainadarzananI mAnyatA to sadAnA mATe e ja hatI. ane che, ke drazya jagatanI anekavidha vividhatAmAM pRthaka pRthaka saMkhyA pramANa pariNAma pAmelA pudgala paramANuonuM ja kArya che. pUrve kahela mArgaNAonI vividhatAnuM kAraNa enA ghaTaka paramANuonI judI judI sa khyAnA hisAbe ja che. te sarvanA mULamAM te mAtra eka pudagala dravya ja che.. temAM batAvela saMkhyA pramANa paramANuomAMthI eka paNa paramANunI hAnivRddhie te te vargaNAonI saMjJA badalI jAya che. saMsArI jIvana jIvavAnA sAdhanarUpe ekendriya jIne zarIra ane zvAse chUvAsa, beIndriya-teIdriya ane cauri. ndriya ane zarIra-zvAse zvAsa tathA bhASA, ane pacetiya jIne zarIra-zvAsocchuvAsa-bhASA tathA mananI jarUrIyAta rahe che. temAM zarIra racanAne jainadarzanamAM pAMca prakAre batAvI te vividha zarIra racanAne vividha saMjJAthI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLakhAvI che. (1) dArika zarIra (ra) kriya zarIra (3) AhAraka zarIka (3) taijasa zarIra ane (5) kAmaNa zarIra manuSya ane tiryacanA janma zarIranI racanAte audArika zarIra kahevAya che. deva ane nArInA janma zarIranI racanA te vaikriya zarIra kahevAya che. keTalAka labdhidhArI manuSya ane tiryaMcane paNa vekiya zarIra hoI zake che. cauda pUrvadhara muni mahAtmAo tAtvika viSayanA sazaya TALavAne pitAnA AhAraka nAmaka labdhithI tIrthakara lAgavata samakSa javA mATe muMDA hAtha pramANanI je zarIra racanA kare che, tene AhAraka zarIra kahevAya che. A traNa zarIra uparAMta tejasa ane ' kAmaNa e be sUma zarIre paNa hoya che, ane te banne nei dareka prANImAtrane janma zarIra uparAMta heAya ja che. tejasa zarIrane Adhunika bhASAmAM jaTharAgni svarUpe paNa oLakhAvI zakAya. tathA karmasvarUpa pariNAmane pAmI ekatra banI rahela pudagala skevenI Atma pradezo sAthe kSIranIravat sa baMdhita dazA te kArmaNa zarIra kahevAya che; janmazarIra te eka bhavane aMtare badalAtAM rahe che, paraMtu taijasa-kAzmaNa zarIra to saMsArI avasthAmAM sadAne mATe sAthe ja rahe che. Ama heivA chatAM paNa temAMthI junAM pudgalenuM visarjana tathA navAM. pudgalanuM Agamana to cAlu ja rahe che. A zarIra, zvAse chUvAsa, bhASA ane mana (vicAra) taraMgo e pIgalika che. tenI racanAnuM upAdAna kAraNa uparokta ATha mahAvargaNAo ja che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 jo ke drazya jagatanuM maulika tatva paramANu ja che. chatAM jIvanA pravegane prAraMbha te ATha grahaNa cagya mahAvargaNAo upara ja thato haIzrI sarvajJa purUSAe drazya jagatanA maulika tatva tarIke te vargaNAone ja batAvI che. vartamAna vijJAna jene maulika tatva kahe che, te agara vizvamAM drazya vividha -sattAyukta vividha padArtho kahevAya che, te sarve kaI chavadvArA prathama pragita hotA nathI. paraMtu te eka vakhata pragita thayela pugala padArthonI ja punaH punaH jIva proga dvArA utpanna -thatI vividha avasthAo che, ane te badhA padArtho mizrapariNAmI kahevAya che. grahaNagya mahAvargaNAomAM pratyekanI piTA vargaNAo keTalI hoya ? dareka peTA vagaNAmAM paramANu samUhanI nyUnAdhikatAnA hisAbe keTalI jAtanA ska dha heya? dareka jAtanA audhe keTalI saMkhyA pramANu paramANu samUhanA saMghaTTanavALA hAya ? te mahAvargaNaene je saMjJAo ApelI che, te te saMjJAnusAra svabhAvane anurUpa hovAthI kaI kaI mahAvarganA pudagala ska dha saMsArI jIvone kayA kayA kAmamAM upayogI hoya? arthAta keTalI sagyA pramANa saMghAta bhAve ekatrita banI rahela paramANu samUhanA ska che te zarIra, zvAse zvAsa, bhASA ane manasvarUpe pariNamana pAmI zake che, teno spaSTa - khyAla che jenAgamAM batAvela uparokta pudgala vaNAonuM -barAbara adhyayana karavAthI ja AvI zake. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 juM aNunA AviSkAre tarapha dRSTipAta jainadarzanakathita pudgala dravyonI keTalIka hakIkata ke je anya koI darzanakAra ke vijJAnakAranA anubhavamAM ke vizvAsa svarUpe paNa na hatI, tevI bAbatemAMnI kaMIka bAbate Aje vijJAnane pratyakSa siddha thavA lAgI che. te paNa haju evI ghaNI bAbata che ke jenI pratyakSatAne vijJAna anubhavI zakyuM nathI. paramANu ane vizva nAmanuM eka pustaka sana 1956 mAM laMDanathI prakAzita thayuM che. te pustakanA lekhaka padArtha vijJAnanA adhikArI vidvAna suprasiddha vaijJAnika jI. e. jensa, je. TapleTa ane jI. e. viTa, te pustakamAM lakhe che ke - "ghaNuM TAIma sudhI traNa ja tatva (elekaTana-nyuTona ane proTena) vizvanA saMghaTTananA mUlabhUta AdhAra tarIke mAnavAmAM AvatAM hatAM. paraMtu vartAmAnamAM tathA prakAranA tAnuM astitva haju paNa saMbhavita thaI gayuM che. maulika aNuonI A vRddhi bahu ja asaMtoSane viSaya che. ane tethI saheje prazna uThe che ke maulika tatvano sAco artha ame zuM karIe? pahelAM pahelAM te agni, pRthvI, havA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7 ane pANI A cAra padArthone ja maulika tatvanI saMjJA apAI hatI. paraMtu tyArabAda te samajamAM e AvyuM ke pratyeka rAsAyaNika padArthanA mUlabhUta aNu ja paramANu che. tyArabAda Trena, nyuTena ane elekaTTAna e traNa mUlabhUta aNu manAyAM hAlamAM te mUlabhUta ANuonI saMkhyA vadhI gaI che, ane pharIne paNa vadhI zake tema che. mULabhUta aNuonI e, vRddhi, padArtha mUla saMbaMdhI amArA ajJAnanI ja sUcaka che. sAcI vAta to e che ke maulika aNu zuM che ? e haju sudhI samajavAmAM AvI zakayuM nathI." A uparathI sAbita thAya che ke brahmAMDanA sUphamatama UpAdAnanI samaja prApta karavI e vartamAna vaijJAnika zaktithI asaMbhavIta che. kAraNa ke A vijJAna te dayajagata sudhI ja sImita che. jyAre jainadarzananA tatvajJAna viSaya te Idriya pratyakSa pUrane ja sImita nahiM rahetAM IdriyAtIta viSayane paNa avalokIne atima tattvane AdhArapara ja jJAnadhArAne spaSTa kare che. A jJAnadhArAne samajavA mATe ekalI tarka buddhi ja kAma lAgatI nathI. enA mATe to AMtara daSTi meLavavI joIe. e AMtaradRSTi to AMtaradRSTine prApta tatvajJAnIoe prarUpela tatvajJAna dvArA ja meLavI zakAya che. bhinna bhinna svarUpe thatuM pudgala pariNamana yA paugalika AviSkAra thavAmAM paramANunI vRddhi ane nyUna thavAnI rIta, pudgalanI anaMtazaktionuM varNana, pudgalanI 26 sUkama mahAvargaNAo, grAhya ane agrAhya vargaNAo. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 T . . acitta maDAska, yugalanA vividha pariNAme, A badhAnuM zAstrIya varNana, paddhatisara-vistArapUrvaka ane sUkama vicArothI jainazAmAM Aje paNa eTaluM badhuM jovAmAM Ave che ke evuM jagatanA anya koI jha mAM nathI. tema ja keIpaNa vaijJAnika zodhI zake tema paNa nathI. Atmazakti dvArA tema ja zrutajJAnanA adhyayanavaDe prApta viziSTa bodhadvArA pagalone upaga karI zakavAnA jJAnamAM jainadarzana sadAne mATe prabhutva dharAvatuM ja rahyuM che ane dharAvatuM raheze. kAraNa ke padArtha mAtranA sa pUrNa svarUpanuM jJAna dunyavI koI paNa sAdhanathI zodhI zakAya tema che ja nahi. padArtha vijJAna aMge vaijJAnika mAnyatAo be rIte prasiddhine pAmelI che. (1) prAgajanya yA anubhavagagya ane (2) siddhAMtajanya. vaijJAnike kAra sarjita yAMtrika sAdhana sAmagrIo ane rAsAyaNika mizatA vaDe upArjita vividha padArtho te prayogajanya yA anubhavagamya mAnyatA che, ane brahmAMDanA varUpa aMgenI temanI mAnyatAo te temanA siddhAMtajanya che. vijJAnanI pahelA prakAranI mAnyatA e keTalAka satyanI sanmukha rahetA yAnapUrvakanA bhautika prayoganuM AMzika pari. NAma hoI e sAme jainasiddhAMtane koi matabheda ja nathI. kAraNa ke tevA prakAranA vaijJAnika pravege dArA te jainadarzana kathita pudagalAstikAyanI ati sUkSma hakIkatene paNa samacaMna maLyuM che. pratyakSa prayogothI karelA koIpaNa vijJAnika Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 AviSkAro jainasiddhAMtathI pratikUla che ja nahi ane tethI ja ITAliana vidvAna DaoN. TesITorIe paNa kahyuM che ke "mAre pUrNa vizvAsa che ke vaijJAnika kSetramAM jema jema padArtho vijJAnanI unnati thatI raheze tema tema jainadhama nA siddhAMte vaijJAnika rIte pramANika banatA raheze." vartamAna vijJAnanI bIjA prakAranI arthAt siddhAMta. janya mAnyatAne sa pUrNa satya svarUpe te svIkArI zakAya. tema nathI. kAraNa ke A vaijJAnika kSetramAM jema jema navuM sazeAdhana thatu jAya che, tema tema temanI pUrvAMnI siddhAMta-janya mAnyatAomAM vaijJAnika paNa paraspara aneka prakAranA matabhede dharAvatA ja hAya che, ane ha MmezAM navA navA mata. bheddA ubhA thayA ja kare che. jethI karIne vijJAnasthApita siddhAMtajanya mAnyatAe te khuda vaijJAnikAne ja vAravAra badalavI paDe che. te pachI jainadazananI draSTie te te vaijJAnika siddhAMtajanya mAnyatAe kevI rIte satya pUravAra thaI zake ? caudyarAja pramANa vyApI rahelA leAka (brahmAMDa ) mAM sthita, vividha jAtanA pudgalene grahaNa karIne tenA upayega karavAnA viziSTa jJAna ( vijJAna ) thI jainadarzIna bharapUra che. temAM ATha grahaNayeAgya pudgala vaNAone Atmazakti dvArA grahaNa karI tene vividha rIte upayeAgI banAvI zakavAnuM jJAna te ati adbhUta che. jyAre vartamAna vijJAna AvA jJAnathI. te bilakula anabhijJa ja che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 hAlanA vaijJAnika kSetranI kepagI paugalika AvikAronI hakIkatoe keTalAka manuSyanA dilamAM evI bhramaNA pedA karI che ke hAlanA vijJAna jeTalI padArtha AviSkAraka -zakti bhUtakALamAM kayAMya hatI ja nahi. paraMtu AvA bhramita tathA bhAratavarSanA pratApI purUSonA itihAsathI taddana anabhijJa manuSya, sadagurUnI nizrAe rahI jainadarzana praNita tattvajJAnanA abhyAsamAM pravRtta bane te temane spaSTa samajAze ke A bhAratavarSamAM AtmazakitadvArA pudagale grahaNa karI, upagI banAvI zakavAnA jJAna uparAMta paNa, zrutajJAnanA adhyayana dvArA prApta viziSTa jJAnathI keTalAka avanavA dravyonA mizraNa dvArA paNa, kAryo siddha karI zakavAnI AvaData hatI. 50 A0 zrI pAdaliptasUrIzvarajI mahArAja tathA zrI -nAgArjunanA prasaMgo, mizrita dravyonA lepane page paDI AkAzamAM pakSInI mAphaka uDI zakavAnI AvaDatanuM jala ta udAharaNa che. evI rIte amuka mizrita auSadhionA lepathI jaLa upara cAlI zakavAnAM kapasUtramAM AvatAM udAharaNamAM brahmadIpa tApasanI paNa hakIkta prasiddha che. vaLI amuka vanaspati AdipadArthonA sagathI leDhA ane trAMbAmAMthI suvarNa banAvI zakavAnI anekavidha rIto bhAratavarSamAM pracalita hatI. vividha mizrita auSadhi cUrNane pANImAM nAMkhI masya -- ' tathA siMha-vAgha vagere prANio utpanna karI zakatA hatA. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA prakAranuM viziSTa jJAna "niprAta" nAme grathamAM bharapura hatuM. Aje e graMtha lupta banyA che. vaLI rasAyaNanI mitra zakti uparAMta yAMtrika sAdhanamAM paNa yAMtrika ghoDA, kabutara, hAthI vagere banAvI uDDayana karI zakavAnI hakIkata paNa pUrva kAlIna daSTAMtamAM maLI Ave che. tathA vyApArI hunnara, udyoga, zahera racanA, zilpa, IjanerI kAma vagere pUrvakAlIna prajAnuM jJAna keTalA pramANamAM vikAsa pAmeluM hatuM, tenI khAtrI mohana-jo-DeronA avazeSo Aje paNa ApaNane karAvI rahyuM che. uparokta mAnava upagI paugalika AviSkAre uparAMta paNa amuka zabda-davanI dvArA jagatamAM upasthita muzke. lIone dUra haTAvavAnA, devatAone paNa vaza karI levAnA bhUtala ke AkAzamAM uDDayana karavAnA, svarUpa parivartana karI zakavAnA, ItyAdi tAMtrika ane maMtrika AviSkAre bilakula mAmalI dravyathI ane alpakALa vyayathI bhAratanA mAnavI karI zakatA hatA. chatAM paNa AvA paugalika AviSkAra karatAM Atmika AviSkAranI mahattA te samaye vizeSa hatI. eTale paugalika AviSkArone vyaya, parArthane visarI svArthavRddhimAM, ke dayA-dAna-sahAnubhUti ane paropakArane bhUlI jaI sa grahavRttimAM na hate. vaLI te AviSkAronA upU. gamAM bheganI lAlasA ke asaMtoSanI vAlA na hatI. ahaMbhAva -svArtha ane bhayane upasthita thavA nahi devAmAM te Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra AviSkArake sajAga hatA. kevaLa mAnavasevAnA bahAnA heThaLa anya keI muMgA prANuo ke sUma jatunA saMhArapUrvaka e AviSkA na hatA. bhautikatAnI bimArIthI rogagrasta thaI na javAya tenI sAvadhAnI hatI. kaSAyanI glAnI hatI, durAcArI vidvAna karatAM sadAcArI abhaNa pratye Adara hate. AtmA pratye upekSAbhAva na hato. jethI AdhyAtmika saMskRtinA rakSaNa samaye upasthita thatI kaTokaTIne nivAravA mATe ja bhAratavAsIo AvA AviSkAra karI teno upayoga. karatA. maraNAMta kaSTa Ave te paNa paranI samRddhi luMTI levAmAM ke svadehanA rakSaNa mATe para davaMsa karavAmAM teno upaga thatuM na hatuM. kAraNa ke svArtha gauNa ane parArtha mukhya, e ja bhAratavAsIone acala siddhAMta hato. vividha padagalika zaktivaMta AviSkAra, vizvanA keIpaNa manuSyane batAvI tene upayoga karavAnI vidyA ApavAmAM mANasanI pAtra-kupAtratA pahelI jovAtI. adhyAtma saMskRtine vaphAdAra, prANImAtra pratye maitrIbhAva dAkhavanAra, AtmA tathA punya-pApa-paralaka-mekSa ItyAdine upayegavaMta mAnavI ja, A vidyA prApta karavAmAM cagya gaNAto. tethI viparIta saMskAravALAne te vidyAo ApavAmAM mahAna pApa lekhAtuM. kAraNa ke A ? vidyAo pragathI siddha batAvavA jatAM vAsanAno bhUkhyA, tRSNA no dAjha manuSya enAthI anartha macAvI kadAca prANIsaMhAramAM e zaktio khacI nAkhe to e vidyAo batAvanAra ja, vizvamAM apayazane prApta karatA. mATe mana upara aMkuza meLavanAra tathA kaMcana-kAminInI vAsanA upara jaya prApta karanAra ja Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArtha vijJAnanA asAdhAraNa camatkArika sAmarthya vidyAne prApta karavAnI yogyatAvALe gaNate. paraMtu je manobhUmikA prApta karavI joIe, je prANImAtra prati AtmabhAva jAgRta karavo joIe, parahita e ja sAcuM svahita che, evI draDha pratIti hevI joIe, A badhI cegyatAvALuM mAnasa jeonuM na hatuM, tevAo te uparokta vidyAprAptimAM agya ja gaNAtA. samaya palaTo thatAM mAnavIomAM svArthavRtti ane viSaya lAlasAonI sAmrAjyavRddhie te vastuonA sadvyayane badale durvyaya thavAnA pariNAme, te zaktionI prayogavidyA anyane zIkhavavAnuM ke batAvavAnuM te vidyAonA jANakAre baMdha karyuM. eTale dhIme dhIme tene pracAra baMdha thayo. bAkI sAmAnya. vyavahAropayogI kaLAo cAlu rahI, ane dinapratidina. piotapotAnI buddhinA kSapazama pramANe evI vyavahAropayogI kaLAonA AviSkAre judA judA samaye judA judA mANase judI judI rIte karatA AvyA che, ane karaze. bhArata upara avAranavAra videzI sattAonA jore bhAratanI kaLA-kauzalyatA- hunnara, ane tene lagatuM sAhitya, e sarva hakIkatane lagate. ItihAsa naSTa thayo. temAM ya chellI briTiza sAmrAjyanI sattAe. pazcimanI ja saMskRtine itihAsa, tathA pazcimanI kaLAkuzaLatA ane pazcimanI saMskRtine jorazorathI pracAra karyo. hiMdustAnanI prajAmAM bhAratIya saMskRti bhuMsAvA lAgI. ane bhAratIya yuvAne zikSaNanA bahAne videzI saMskRtithI je. 3. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ja zikSita banAvavA mAMDayA. briTiza sattA gaI tA paNa briTiza saMskRtinAM khIja ropatI gaI ane sudharelA kahevAtA bhAratavAsIe vaDe ja te khIjanAM vRkSa UbhAM thayAM. AnA pariNAma svarUpe bhAratanI ugatI prajAnuM mAnasa pAzcAtya vaijJAnikanA AviSkAro pratye ja khecAyu, pAzcAtya vaijJAnikonA sAhitya dvArA, adhyAtma yA Atmika draSTikANu vinAnA kevaLa bhautiktAnA ja pASaka vaijJAnika AviSkArAnA joradAra pracAra vadhyA. avAranavAra bhAratanA ja vatamAnapatro dvArA pragaTa thatI navA navA AviSkAronI lekhamALAe vAMcI bhAratavAsIe mugdha banyA. AthI temanA mAnasa upara evI chApa paDI ke, hAlanA pAzcAtya vaijJAnikamAM padmA - vijJAnanA AviSkArA dvArA vizvanI janatAne sukhI karavAnI jeTalI AvaData (jJAna) che, teTalI AvaDatavALA koIpaNa manuSya A vizvamAM bhUtakALe hatA ja nahi... paraMtu emane mAluma nathI ke vijJAnane paNa TapI jAya tevI AdhyAtmika zaktidvArA temaja zrutajJAnanA adhyacana dvArA prApta karAtA viziSTa jJAna (vijJAna )mAM bhArata sadAnA mATe prabhuttva dharAvatu rahyu che, ane raheze. kevaLa bhautika sukhanA ja draSTivALA mAnavasamUha pAse vividha prakArI pauddagalika AviSkAronI kaLAe spaSTapaNe pracAgadvArA rajI karavAthI mAnava mananI vAsanAnA peASaka banI jAya, iMdriyAnI lAlasAnA gulAma banI jAya ane hRdayamAMthI nijAnaDhanI mastIne mUlI javAvALe anI jAya. e kAraNeAthI . Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 ja camatkArika sAmarthyane apanAra pIgalika rahasyone sAmAnya ajJAna prajAne chUTe hAthe vaheMcavAnuM bhAratanA pUrva purUSo dvArA baMdha thayeluM hovA chatAM, te uttama rahasyone nAza na thAya te mATe tene sAmAnya buddhivaMte samajI na zake evI rIte vividha saMketemAM paNa evA svarUpe saMgrahI rAkhyuM ke, zodhaka buddhinA adhikArI mahApurUSone e rahasya meLavI levAmAM muzkelI na paDe. e guptajJAna sadgurU dvArA sapurUSe ja meLavI zake che. vaijJAnikoe aneka pIgalika AviSkAra dvArA aneka prakAranI dunyavI anukULatAe karI ApavA chatAM, eTama bomba Adi keTalAka AviSkAre vizva sanmukha rajU karI duniyAne bhayabhIta banAvI dIdhI che. game tevuM khAvAnuM, pIvAnuM, bhUmi upara ke AkAzamAM sahelAIthI tvarita rIte gamana karavAnuM maLavA chatAM te badhI anukULa sAmagrIonA bhaktA evA mAnavasamUhane, Adhunika boba varSo kyAre bhasmIbhUta karI nAkhaze, te kalpavuM ya muzkela che. AvA vinAzaka beothI acavA tenI sAme te ja jAtanAM saMhAraka za yA beo banAvavAnI sau vAta kare che, paraMtu te vinAzaka ane paga niSphaLa jAya evA prakAranA saMrakSaka AviSkArane zeAdhaka, Adhunika vaijJAnika kSetramAM haju koI nIkaLe nathI. ane tevA prakAranA saMrakSaka zocAone AviSkAra nahi nIkaLe to hIrozImA ane nAgAsAkInI jema samasta vizvamAM kayAre ociMte kelAhala macI uThaze, te kApavuM ya muzkela che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA eTaoba ane hAIDrojana be jevA te nahi, paraMtu tenI mAphaka agnivarSA vaDe vinAzaka zaktidhAraka pagalika AviSkAre bhUtakALamAM paNa bhAratavarSamA hevAnuM pramANa Aje paNa jenAgamamAM maLI Ave che. paraMtu AjanA vijJAnavAda karatAM te samayanA vijJAnavAdanI mahattA e hatI ke, uparokata rItanA saMhAraka AviSkArita prayogane niSphaLa karanAra evA, saMrakSaka AviSkAre paNa te samayamAM vidyamAna hatA. A banne prakAranA AviSkAre te anukrame te lehyA ane zItalezyA nAme oLakhAtA hatA. tejolezyA vinAzaka hatI, jyAre zItalezyA saMrakSaka hatI. e ane AviSkA padugalika hovA chatAM tenI AviSkAra paddhati AjanA jevI kharcALa na hatI. tenI prakriyA evI hatI ke AviSkAraka pote cha mahinA sudhI ane hAtha UMcA rAkhI eka muThThI aDada ane cogaluM uNapANI, chaThThanA pAraNe leto. ane e rIte pAraNuM karI punaH chaThTha (be upavAsa) karatA. ema karate karate cha mahine te tejalezyAnI siddhi prApta karate. jema AjanI aNuzaktinI pragaTatAmAM vRddhi pAmatA tApamanI AvazyakatA rahe che, tema tejelezyA pragaTa karavAmAM tenI tamAma kAryavAhI, sAdhakanI zArIrika garamIne ja pradIpta karavAvALI hatI. tyAre zItalezyAnI kAryavAhI zItalatA vahana karavAvALI hatI. te dvArA zarIramAMthI utpanna karatI aciva, mahAnamAM mahAna seLa dezane eka sAthe aA samayamAM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bharamIbhUta karavAmAM zaktikAraka hotI. te paNa te uSNatAnAM kiraNa bahu vistRta rIte nahi prasarAvatAM eka ja sthAna ke eka ja vyakita upara prasarAvavAthI teTalAne ja nukasAnakAraka thatAM. banne lezyAnuM varNana pU. zrI bhagavatIjI sUtramAM pradarzita hovA chatAM zItalezyAnI sAdhaka prakriyA temAM jovAmAM AvatI nathI. A rIte pudgalanI aneka zaktione pragaTa karavAvALA vividha AviSkAre pUrvakALamAM bhAratamAM paNa vidyamAna hatA. paraMtu vividha paugalika zaktio karatAM cetana (AtmA) anaMtaguNa zakitavaMta che, e mAla pUrva samayamAM bhAratavAsIone sArI rIte hate. paugalika AviSkArane paNa AviSkAraka te cetana ja che. eTale pagalika AviSkAramAM prayatnazIla banI rahele cetana jo prachinnabhAve rahelI Atmika zaktiono AviSkAraka bane, te te vizvamAM rahela tamAma padArthanI tamAma prakAranI zakitaone jJAtA banI sva ane parane kalyANakAraka banI jAya. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 juM zAzvata ane satyamukhanI samaja pagalika sukha game teTaluM hoya te paNa kevaLa kalpanAnuM ja sukha che. vAstavika sukha nathI. evAM sukha te AtmAe anaMtIvAra prApta karyA. paNa ethI AtmAmAM kaMI prakAza thayo nathI. temaja karmarAjAnI gulAmIe sajela aMdhakAra gaye nathI. mAnavIe evA sukhane cAhavuM joIe ke je kevaLa acaLa hoya. je keIthI jhUMTavI ke lUMTI zakAya nahi. jene kadApi nAza thAya ja nahiM. AvuM zAzvata sukha bIjAne Adhina nathI. paraMtu ApaNA pitAne ja ravAdhine che. vaLI te sukhanI prApti keIpaNa jAtane paisAne ya kharca karyA vinA maphata meLavI zakAya che. Atmika sukhanA nakkara ane cokkasa anubhavI saMta purUSo pharamAve che ke sa sArI jIvonI sukha-duHkha aMge kalpanA cA mAnyatA naradama jUThI che. vAstavamAM te sukha ja nathI. phakta manamAnyA sukhano ja te paDachA che. Akhare tenuM pariNAma duHkharUpa che. paraMtu kamaLAnA rogIne jema peLI vastu te pILI lAge, tema ajJAnadazAthI TaLavaLatA ghelachAryA jene satya sukhanuM svarUpa, mithyAtva (tasvAtavano aviveka) rUpa kamaLAvALI avasthAmAM, na ja samajAya e svAbhAvika che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 jaDaviSaye mAraphata ja sukha meLavavuM, e maLe te bahekIne mahAlavuM, bhAnabhUlA banavuM, ane na maLe to lAcAra eziyALA thavuM, zarIra-indriya ane manane je pyAruM hoya tene ja cenakena prakAre meLavavuM, ane je aNagamatuM hoya tene tucchakArI-dhutakArI kADhavuM, e ja ajJAna dazA che. anAdikALathI jIvanA svarUpa sAthe vaNAI gayela mithyAtva dazAmAM cakacUra banela AtmAe duHkhanI khANane ja sukhane IlAja samajI tenI mAraphata sukhazAMti meLavavA valakhAM mAre che. ane e rIte AzAmAM ne AzAmAM ja marI phITe che, te paNa teonuM daLadara lagIre phITatuM nathI. jema bicAro bheLe haraNa nAbhimAM ja khuzabodAra kasturI hovA chatAM tene ajANa hoI te kasturI meLavavA cAre bAju rajhaLI ravaDI viTaMbana pAme che. tevI rIte mithyAtva aMdhakAramAM aTavAyela manuSyane sAcuM sukha potAnA ja AtmAmAM raheluM hovAne khyAla nahiM hovAthI bahAra te levA mATe deDadhAma kare che. paraMtu tethI te te sukhaprAptinA badale dukha prAptinI gatamAM ja athaDAya che. tenI AzA ane vivalatA tathA asthiratA ane malinatA te avidyA ane apUrNatAnA sahacArI bane che. IdriyonA viSayamAM mahita banela mAnavI samyagU jJAnarUpI akSaya khajAnAne samajI zaktA nathI. tevo mUDhamatI mAnavI jJAnAmRtane tyAga karIne IdriyArthamAM rAgAtura bane che. IdrinA viSayenI Asakti tenA vivekane nAza Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ane samAdhinuM haraNa kare che. evAo Atmika sukhanA ajANa ane azraddhALu hovAmAM teonI bhautika draSTi ja kAraNa che, AdhyAtmika draSTi khule tyAre ja mAnava, Amika sukhane satya ane zAzvatarUpe samajI zake che. - bhautika draSTi ane AdhyAtmika draSTi vacce taphAvata e che ke-bhautikavAdi te iddhi mATe svataMtratA mAge che, tyAre adhyAtmavAdI ikriyAnA viSayAmAMthI svataMtra thavA Icche che. ekane prayatna ane AkAMzA te sthala ane zreNika mATe che, jyAre bIjAno mUkAva te sUma ane zAzvata mATe che. zarIra mATe AtmA? ke AtmA mATe zarIra? enI pasaMdagIne savAla che. pitAnuM makAna retI para bAMdhavuM che ke pahADanI Toca para bAMdhavuM che? enA upara ja atima vijayane AdhAra che, idri mATe kheMcAya che, te idri sAthe nAza pAme che. je ikriyAdhina dazAmAMthI mukta bane che, te ja pArthiva pAzamAMthI chUTI anaMta jIvanane prApta vizvanA pratyeka prANIne AtmA, sarva sukhasamRddhi sAmarthya ane jJAnane niraMtara vahete nirmala kare che. A Atma prayatna vaDe ja, pravAha svarUpe A drazya vizvanI utpatti thatI rahe che. e vaDe ja aneka paugalika camatkAre zUla yA sUkSmarUpe sarjAya che. A AtmAne game te nAmathI saMbaMdho. tene AtmA kahe, satya kaho ke Izvara kahe, paraMtu tenA anaMta catuSka (anaMtajJAna-anaMta darzana-anaMta cAritra Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane anaMta vIrya)nI prApti-pragaTatA e ja niHzreyasanI siddhi che. emAM ja zAzvata sukhanI prApti che. ' ApaNA tatvadazIoe, e siddhine mATe yoga, bhakti ane tatvajJAnanA mArgo darzAvelA che. manuSya A mArgane anusAra jema jema AgaLa vadhe che, tema tema devatvacA Izvaratvane prakAza tenAmAM pragaTa thatuM jAya che, ane kaI alaukika AnaMdanI kaLA tenAmAM jAgRta thatI jAya che. * - vartamAna vijJAnanA prabhAvane lIdhe Aje loke sarva zaktimAna AtmasattAnI upekSA karI rahyA che. paraMtu enA sivAya bIje kyAMyathI prakAza maLI zake tema nathI. eka vAta ApaNe yAda rAkhavI joIe ke satya ane IzvarapaNAnI prApti bahArathI nathI, ene vAsa AtmAmAM ja che. eno mATe ApaNe Atmadha ane Atma nirIkSaNa karavuM joIe, kAraNa ke sauthI moTuM vijJAne adhyAtma ja che. A vastunuM bhAna jIva mAtrane thAya to tevA A lokamAM ya sukhI bane che, ane keme karIne zAzvata sukhane pAme che. Atmika sukha mATe abhilASa janatAmAM pragaTe te janatAmAM cAlI rahelA keTalAya aniSTone nAza thayA vinA rahe nahi. jagatamAM Aje bAhA paugalika sukha mATe ja doDadhAma macI rahI che. deza-jAti tathA kuLane nahi chAjatAM varlane thaI rahyAM che. ane je anartha bharelA kAvatrA javAmAM Ave che, tenuM kAraNa eka ja che ke duniyA jI Aje AdhyAtmika draSTi cUkI jaIne bAhA padArtho dvArA thatA kAlpa Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 nika sukhamAM ja phasAI paDacA che. Aje evA sukhanI ja prAptinA AviSkAronI dareka deze!mAM hADa lAgI che. paraMtu e sukhane sAcuM mAnavAnI bhramaNA bhAMgI jAya, ane saune ema thaI jAya ke "mAre tA mArA AtmAmAM ja rahelu sukha pragaTa karavu che," te jara jamIna ane jorU Adi mATe thatI keTakeTalI takarAronA aMta AvI jAya. eTale zakaya hoya teA dunyavI sukhanA sAdhanAne tyAga karI Atmika sukha prAptinA mATe sayama svIkAre. jenAmAM e zakti na heAya tee mAhya sukhanA sAdhaneAmAM rAgI manI na javAya enI kALajI rAkhe, ane udAsIna bhAve saMsAramAM rahIne paNa Atmika vikAsa mATe prayatna kare. para Mtu Atmika sukhathI anabhijJa ane Adhunika vijJAnanI vividha siddhiemAM rAcatA Ajane mAnavI, te pArthiva draSTie atyaMta sakriya haiAvA chatAM AMtaradraSTie taddana niSkriya heAvAthI tenA jIvanamAMthI svasthatA ane sASe vidyAyagIrI lIdhI che. sukha ane zAMti te tenA jIvanamAMthI keTalAMya dUradUra vasI rahyAM che. kAraNa ke Adhunika vaijJAnika sAdhanA-sagavaDane teNe gulAma manAvavAnA male peAte ja enA gulAma khanI rahyo che. vijJAnanI madada vaDe AkAzamAM uDI leAkamAM paNa paheAMcI zakavAnu gaurava anubhavatA mANasa. AMtarika jIvananA ghaDataranI draSTie teA pIchehaThane ja pAmatA hei, asvasthatA ane tRSNAnI laDabhaDanI jvAlAmAM maLI rahyo che. zAMti ane sa MtASa prApti mATe bhAratanA tyAgI satapurUSonA Azraya ADI naI, te Adhunika vijJAnanI ja "vicAradhArAne Azrita anya che, ane vijJAne mAnya draSTi Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 biMdunA Azraye ja sukha-zAMti prApta karavAnI AzAvALe che. ene khabara nathI ke tenI e AzA jhAMjhavAnA jaLa jevI. ane pANI levI mAkhaNa prApta karavA jevI che. bhUtakALamAM bhAratanI bhUmi para paugalika AviSkAra: svarUpe aneka prakAranuM padArthavijJAna pravartatuM hovA chatAM,. te vijJAnane jIvanamAM upayogI banAvanAra mAnavanI draSTi (laya) kevaLa zArIrika anukULatA upara ja na hatI. AtmikazuddhasvarUpa prAptine ane tenA sukhane ja te abhilASI hate. rUparaMga-rasa ke sparzanI anukULatA anubhavavA samaye, paNa, Atmika draSTino upayegI hate. zArIrika ke anya kaI paNa prakAranI paugalika anukULatAne jIvananA sAdhya tarIke nahi svIkAratAM sAdhanasvarUpe svIkArate. sAdhya prApta thayethI sAdhana tyAjya havAnI samajavALe hate. satya-saMyama-zista, nIti nyAya tathA pramANikatA e tamAma mUlya AMtaradharmamAMthI ja udbhavatAM hovAthI daihika karatAM Atarika sukhapara tenuM dhyAna vizeSa hatuM. bhAratavarSanI pUrvakALanI saMskRti A pramANe hatI, jyAre Adhunika vaijJAnika jagate to bAhyajIvananI ja prItine svIkAra karyo che mana, aMtarAtmA, cetanA vagere tane e aMzataH kabule che, paraMtu mAnavInA ghaDataramAM tenuM vizeSa prAdhAnya te svIkAratuM nathI. atyAre vijJAnane jheka bAhya upakaraNanI prApti ane vRddhi tarapha ja rahe che. vijJAna mAne che ke bAhya sagavaDonAM sAdhano paryAya. pramANamAM mAnavIne maLI rahe te AMtaramananuM sukha Ape. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 Apa prerAze. paraMtu e jema sagavaDe ane sAdhananI vRddhi karatuM jAya che, tema tema mAnavInI jarUriyAtane paNa vadhAravAnA pracAra dvArA mAnavIne tRNanI javAlAomAM homatuM jAya che, enuM ene bhAna nathI. vijJAna para ja AdhAsti samAja nAM pradhAna lakSaNo te azraddhA ane nirAtmavAda che. vijJAnanI najara samakSa je sAdhya che, te sAdhyanI siddhi arthe game tevAM hiMsaka sAdhaneno upaga paNa ene svIkArya che. Adhunika vijJAnanA udaya pahelAM ApaNA bhArata dezamAM dharmanI AsthAe jIvanamAM keTalAMka AvakAradAyaka mUlya preya hatAM. te samayanA samAjamAM durAcAra ke pAkhaMDa bilakula na hatAM, evuM nahi. paraMtu tenA para ADakatara aMkuza hato. durAcArIe ke amIono samAjamAM daraja na hatuM. dara -cArIo ane adhamIonA durAcAra ke adharmane samAjamAM kaI vadhAvI letuM nahi. temanI Ijajata thatI nahiM. jayAre Adhunika navA mApadaMDa pramANe kaI durAcArI ja nathI. bhUla e vRttinuM kei khalana ja che. vRttino prAkRtika Avega e ja mahatvano che. tenA para samAjanA yA kuTuMbanA je raMgono DhoLa caDyo che, ane jene ApaNe saMskAra kahIye chIe, tene navA samAjamAM daMbha ane bhrama kahevAmAM Ave che. AvA zista ane saMyama sAme baMDe pikAranAra te, sAhityamAM pragatizIla ane samAjamAM krAMtikArI kahevAya che. A navA AgrahathI -samajanAM baMdhano zithila thayAM che. samAja vadhArene vadhAre avastha banyuM che, te najare jovAtuM hovA chatAM kabulAtuM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 nathI. AtmA-punarjanma-puNya ane pApamAM AsthA dharAvanAra samAja, te rUDhi ane paraMparAne gulAma rahe che, ema vartamAna sudhArakenI phariyAda che. paraMtu A rItanI navIna mAnyatA dvArA dharmanuM ane nItinuM baMdhana javAthI mAnavI vadhAre niraMkuza. ane svachaMdI banI rahyo che. tenuM AjanA krAntikArane bhAna ja nathI. teo to temanI mAnI lIdhelI kAntinI avaLI doTamAM deDayA ja kare che. kAraNe ke emanuM lakSya, A vartamAna. vijJAnanI saMskRtinA siddhAMtane ja anusaravAnuM che. A che AjanA bhautikavAdI vijJAnane karUNa citAra. AmAM - bhautikavAdionA bhautika AviSkAra karavAnA prayatna doSita nathI. paraMtuM temanA prayatnamAM thatI gherAti. ghera hiMsAnI upekSA, anargaLa kharcALa paddhati, te AviSkAnA upagathI bhegavilAsanA mArge vadhune. vadhu lapasI jatI janatA, svArthavRtti ane ahaMkAranI vRddhi, mAnavasaMskRtine hAsa, tathA jIvana vyavahAra calAvavAmAM ahiMsaka AviSkAronA abhAve hiMsaka AvirenA karavA paDatA upagamAM thatI AdhyAtmika saMskRtipriya jana-. tAnI mane vedanAnI bedarakArI, e ja AjanA vijJAnanAM dUSaNe che. ATalI badhI viparItatA hovA chatAM Aje avanavA, AviSkAnI hoDa lAgI che. eka karatAM bIje vaijJAnika deza, vadhu sahAraka sAmagrInuM sarjana karavAmAM mazagula banyA che. tene uddeza vizvazAMtine nahi hatAM, tamAma rASTrane haDa5. karI jaI pote mAnI lIdhelI AdhyAtmavihiNI ane kevaLa bhautika saMskRtine ja vizva upare vistArI devAno ane te vRti. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 *saphala manAvavAmAM thatI mAnavasamAjanI game teTalI pAyamAlI pratye upekSA bhAvavALeA che. ajJAna ane pudgalAnI manuSye vividha paulika AviSkArAnI AvaDatavALA mane te vizvamAM ulkApAta macAvI de che. e rItanI pUrvakAlina mahApurUSAnI mAnyatA bilakula sAcI hAvAnu Aje ApaNe pratyakSa anubhavI rahyA chIe. kevaLa bhautikarAgI ja manuSyone paudgalika AviSkAre*nI camatkArI samAja ApavAthI vizvanI pAyamAlI thaI jAya, e rItanI dvI draSTi ApaNA pR kAlina mahApurUSoe vAparI, tevA AviArAne gauNa banAvI, bhaviSyanI bhAratIya janatA, adhyAtmasaMskRti vihIna khanI na jAya e rIte paulikavijJAna ApaNane vArasArUpe ApI jaI ApaNA upara mahAna upakAra karyo che. - bhautika lAlasAthI raMgAyela prajAne, A mahApurUSoe dazi ta vijJAna zuSka lAge e svAbhAvika che. paraMtu Atmika sukhamAM ja vAstavika sukhanI samajavALA jIvA te A rItanA ja vaijJAnika siddhAMtane anusaratA heAvAthI, bhautikavijJAnanI khelakhAlAvALA samayamAM paNa Atmika zAMti anubhavI rahyA che. pUrva kAlina mahApurUSoe praNita arthAt jainadarzanapraNita, pudgala vijJAna te zAzvata ane satyasvarUpa sukhazAMtinI prAptimAM kevI rIte upayegI banI zake, enI samaja, sarvAMnapurUSo kathita pudgala vijJAnanuM ja adhyayana karavAthI ApaNane samajI zakAze. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM jIvananI vividha avasthAnuM sarjaka tatva vizvanI vyavasthAmAM jIva ane pugala banneno hise che. duniyAmAM gugalanuM astitva nahIM hotAM eka mAtra AtmA-jIva yA cetananuM ja, agara jIva nahi hetAM eka mAtra pudagalanuM ja astitva heta, te A drazyajagata ja heta nahi. drazya jagatanuM upAdAna kAraNa pudgala hAI temAMthI jIvanA prayatna vaDe ja vividha avasthAvaMta drazya jagatanuM astitva vate che. drazya jagatamAM pugalanI upa gitA paNa vividha rIte jovAmAM Ave che. jIvane ArAma ane zAMti Ape evI avarathAvaMta pula paNa hoya che. ane azAMtikAraka avasthAvaMta paNa pagale hoya che. avasthAonI bhinatAnA hisAbe dareka avasthAvaMta yugalane vividha saMjJAthI jagata oLakhe che. pauSTika evA khAdyapadArtho ane paNa te pugala ja che. viSa ane zarAba te paNa pudgala ja che. moTa-na-eraplena e paNa pudgala ja che. vasa-pAtra e paNa pugala ja che. eTama kha-hAIDrojanabomba tathA anya prANaghAtaka zastro e paNa pudgala ja che. are! prANIonuM zarIra, zabda, vicAra ane uzvAsa e paNa pudgala ja che. avasthAnI draTie pudagalamAM vividhatA che, tema prANIone guNa ane doSakArakanI draSTie paNa temAM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 vividhatA che. pudgala e ekAMte nathI guNakAraka ke nathI nukasAnakAraka. guNakAraka pudgala paNa koI amuka prakAre avasthAMtara thai doSakAraka svabhAvI khanI zake, ane doSakAraka pudgala, avasthAntara thaI guNakAraka paNa khanI zake. amRta jevI cIja paNa viSakAraka ane sAmala jevA prANahara padArthAM tathAprakAranA rasAyaNa prayogathI sukhakAraka paNa banI zake. A rIte khAdyajagatamAM vividha avasthAvata pudgalA, vizvanA prANIone vividha rIte upayeAgI ane anupayeAgI che. je jIvA pudgalanI sahAyathI ja jIvana vyatIta karI zake tevA jIveAne saMsArI, ane pudgalanA leza mAtra upayega jene jarUrI nathI tevA jIvAne siddhunAjIva-meAkSanA jIva yA parama padmane prApta paramAtmA kahevAya che. Ama jIveAnA be vibhAga hevAmAM pudgala ja kAraNa che. pudgalanA upayAgathI ja jIvana calAvI zakanAra AtmAe, pudgalathI kSIranIravat sAgita banI rahelA hAya che. pudgalanI jarUriyAta rahita jIve pudgalasaMgathI bilakula rahita che. pudgalanA svabhAva ja pUraNa ane galana hovAthI te kAIpaNa eka avasthAvata rahI zakatuM nathI. eTale jIvane anukaLakAraka pudgala prAti paNa cirasthAyI zAMtidAyaka banI zakatI nathI. TAIka samaye paNa te avasthAnA nAza che. kadAca dIva TAIma TakI zake tevI avasthAvata pudgala hoya; te paNa jIvanI sAthenA tenA sAga dIrghakALa sudhI TakI zakavAnuM nizcita hoI zakatu nathI. eTaluM' anukuLatAdAyaka Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala prApti sAthe ane te nirAzA ane viga te. sakaLAyela ja che. mATe anekavidha nIti ke anItimaya. prayatnathI prApta pagalavastu keI paNa jIvane zAzvatapaNe . yA sadAnA mATe sukhI rAkhavAvALI te nathI ja. . gharahiMsAnA tAMThadvArA paugalika anukULatAe , prApta karI dharatI dhrujAvatA aneka madAMdha sattAdhArane paNa te tamAma sAmagrIne retAM rotAM cheDIne yamazaraNa thavuM paDayuM ane jenAM nAmanizAna paNa na rahyAM - hiMsA-ahiMsA, bhaThya-abhaya ane piya-apeyanA vivekane kere mUkI aneka pauSTika khAdya sAmagrIthI rUSTa puSTa banAvela ane tela-attara Adi sugaMdhI padArthothI vAsita karelA zarIro paNa keI ociMtI bImArIthI regazasta ane sugaMdhamaya banI javAnAM udAharaNe Aje paNa maujuda che. keNa kahI zake tema che ke mArI kAyA jidaMgIbhara kaMcanasama rAkhI zakIza? keNa kahI zake tema che ke mArI samRddhi, rAjyasattA, kuTuMba-parivAra Adine huM kadApi viyAgI nahi banuM? zuM A badhuM spaSTa samajI zakAya tevuM nathI? samajAya to pachI tenI prApti mATe rAta-divasa dhamapachADA kema? anItimAM bhAnabhUlA kema? hisa ane, ahiMsAmAM avivekI kema? pApane Dara kema nahi ? . zuM lAvyo hato ? zuM laI jaIza ? zuM ! A AmAnuM astittva Aje dhAraNa karela chenA saMcAga pUratuM ja che? zuM eka vakhata e nahiM Ave che, A deha te cetana vinAne Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 -zabarUpe paDe haze ? zuM pachI tArI duniyA nathI ? Aje te aneka kissAo pratyakSarUpe chApAMomAM aneka vakhata chapAelA vAMcIe chIe ke amuka gAme amuka bALakane pitAnI vartamAna dehadhAraka avasthA pahelAMnI pUrva dehadhArake sthiti smRtimAM AvI, ane potAnA pUrvabhavanI vyatIta jIvananI hakIkato spaSTapaNe kahevA mAMDI. te sthaLe jaI tapAsa karatAM aneka mANase samakSa pratyakSarUpe te hakIkato. sAcI siddha thaI cUkI. A rIte A dehadhAraka avasthA pahelAM paNa, keI bIjI dehadhAraka avasthA, jIvanI hovAnuM prAmANikapaNe pratyakSarUpe siddha thaI cUkela che. eTale have pachI paNa kaI navIna dehadhAraka avasthArUpe jIvanuM astitva cAlu rahevAnuM ApoApa siddha thAya che. eka janmathI zarU thaI maraNa paryatana kALane eka bhava kahevAya che. evA bhave A jIve anaMtIvAra karyA ane anekavidha zarIradhArI banyA. jena-darzananA saMskRta-prAkRta graMtha avagAhana karavAnI zakti na hoya tevA bALajI paNa sahelAIthI jIvanI vividha dehadhArI avasthAonuM adhyayana karI zake te mATe jenAgama anusAre "vAdivetAla birUda dhAraka zrI zAMtisUri mahArAje jIvavicAra nAme prakaraNa racyuM che. A jIvavicAra prakaraNanuM adhyayana karavAthI mAlama paDaze ke jIva vividha rIte kevA kevA zarIrane dhAraka bane che ? vizvamAM jIvenI dehAvasthA ane saMsArI saMgenI prApti vAraMvAra eka sarakhI ja nahi hotAM vividha prakAranI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heya che. te vividhatAnusAra te jJAnipurUSoe jInA paNa vividha bheda darzAvyA. vividha bhedavArI zarIrAvasthAmAM keTalIka zarIrAvasthA te evI paNa hoya che ke je jotAM ja ApaNane dhRNA thAya. game tevI zaradImAM ke garamImAM, sukhamAM ke duiHkhamAM, anukULatAvALA sthAne svataMtratApUrvaka javAmAM AvI azakata hoya. maMgAmUMgA zIta-tApAdi kaSTo sahana karIne ja paDI rahevuM paDe. vaLI aneka jInI dehAvasthA TakAvavAmAM bhakSya tarIke upayogamAM levAI jaIe, tevAM paNa zarIra hAya. ApaNe bhakSAi jatA hoIe te paNa tethI bacavAnI kaI zakti, lAgavaga, ke rAjyanA kAnune ApaNI pAse na hAya, evI paNa dehAvasthA, anekavidha vilAsI jIvanamAM aMdha banI rahelA ApaNe anekavAra prApta karI. are ! vartamAna janma pahelAM paNa nava nava mahinA jeTalA dIrghakALa paryata udhe mastake ane jyAM havAnuM paNa Agamana bahu ja ochuM hoya evA maLamUtrathI bharelA aMdhArI keTalI sama mAtAnA udaramAM paNa A jIve keTaluM duHkha anubhavyuM? A najIkanA TAImanI hakIkata buddhigamya hovA chatAM ApaNe bhUlI gayA, te pachI pUrvabhavanI kaSTakAraka dehAvasthAnI smRti ApaNane kyAMthI hoya ? paraMtu evI avasthAe A jIve anekavAra prApta karI ane karaze, e vAta te cokkasa che. vividha janmamAM AvI vividha avasthAvaMta zarIra prApti kema? evI vividha racanA kema thAya che ? kevI rIte jAya che ? keNa kare che ? kaMI vastumAMthI kare che ? eka sthAne Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para kAyamI sthAyI nahi' rahetAM vAra vAra eka zarIra cheDI navAM navAM zarIraghAraka svarUpa, janma- maraNu kema karavAM paDe che? evuM A jIvane kathAM sudhI karavu paDaze? evI koi avasthA che ? ke jyAM gayA pachI janma-maraNu khaMdha. evuM sthAna prApta karavA mATe zuM karavuM paDe ? koI jIveA janma-maraNa rahita haze kharA ? hAya teA temanI e avarathA ane ApaNI janma-maraNavALI avasthA, ema bhinnatA haiAvAnuM zuM kAraNa ? A khadhI AmateAmAM yu tattva kAma karI rahyuM che ? eve kayA padArtha che ? ke AkAzamAM caMdraleka sudhI pahoMcI javAnI magarUbI dharAvatA manuSya paNa tenI AgaLa pAmara che. aneka varSAthI prayatnazIla banI rahela keTalAya mAnavIone peAtAnI paulika ( vartamAna vaijJAnika) zeAdhakheALA adhurI mUkIne paNa cAlyA javu paDe, evI sattAvAhaka kaI cIja A dunicAmAM che? A cIjanA AviSkAraka koI vaijJAnika thayeA che. ke nahi ? game teve magarumI dhAraka mAnavI paNa carmacakSuthI A tattvane nahi zeAdhI zake. tenI zeAdha karavAmAM AjanA ya travAda niSphaLa javAnA. game tevA vaijJAnikAnI buddhi paNa cakkaramAM paDI javAnI. are ! keTalAka Astika daza nakArA paNa A tattvanA AviSkAra barAbara karI zakacA nathI. eTale A madhI hakIkatAnI javAkhadArI temaNe Izvara, upara DhoLI nAMkhI. janmanI ane lagnanI kaMkotrImAM peAtAnu gaurava, jyAre maraNanA melAmAM izvaraicchA jaNAvavAmAM ja duniyAe ThahA 14 2 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa paNa mAnyuM. paraMtu kAraNa vinA kArya na thAya, e nyAyI siddhAntAnusAra kayA kAraNe Izvarane drazya jagatanI vividhatA karavI paDI? e prazna upasthita thatAM "IzvaranI lIlA akaLa che" ema kahI te praznane TALI devAya. eTalA mAtrathI jijJAsunI jijJAsAvRti tRpta thaI zake nahi. khUba sUkSma buddhie vicAravAthI mAluma paDe ke anaMtajJAnadhAraka vItarAga bhagavaMte ja A tAvane AviSkAra, saMpUrNa satya svarUpe karI zake. vizvanA tamAma pralobhanene jeNe phagAvI daI, kaThera saMyama, tyAga ane tapane AdarI, vizvanI kAramI vicitratAonuM kAraNa AtmapratyakSa nihALI zakanAra hAya, te ja sarvasa vItarAga bhagavaMta kahevAya. ane teozrI ja, A sa sAranI vicitra ghaTanAonA sarjaka tattvane AviSkAra karI zakyA che. e mahApurUSe te vijJAnI nahi, paNa mahAvijJAnI yA tatvajJAnI cA kevaLajJAnI tIrthaMkara paramAtmA kahevAya. teozrInI sthApita saMsthA te ja jainadarzana-jenazAsananA nAme vizvamAM ajoDa prayogazALA kahevAya. A prayAgazALA anAdikALathI cAlu che, ane tenA siddhAntonA pAlanapUrvaka e pragazALAmAM rahI praga karanAra aneka jIve uparokta tatvane Atma pratyakSa nihALavAmAM saphaLa anI, vItarAga sarvapadanA dhAraka banI, zAzvata ane satya sukhanA bhoktA banyA che. A pragazALAmAM rahenArane legI nahi, paNa tyAgI banavuM paDe, to ja vItarAgatAnI prAptimAM saphaLatA maLe che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 che vItarAga anela sajJa evA e mahApurUSoe vizvanA prANIo samakSa raju karyuM che ke, A vizvamAM eka evA paudgalika rajakaNA ( ANue)nuM astitva vartI rahyuM ke, jeNe saMsArI AtmAonI anaMta zaktione AvarI lIdhI che. anaMta sukhanA aA peAtAnA AtmAmAM ja nira Mtara sthAyI heAvA chatAM, e peAlika rajakaNAthI parAdhIna banelA AtmAne potAnu svataMtra sukha bhUlAI gayuM che. ane paulika sukhe ja sukhI thavAnI ghelachAvALA banI rahyo che. A rajaka ati sUkrama che, ane cakSugeAcara thaI zake tevAM nathI, aNunI virATa zakti, AjanA vaijJAnika yugamAM koithI ajANa nathI teA pachI vaijJAnikAe mAnI lIdhela ANu karatAM paNa atyaMta sUkSma evAM A rajakaNA anaMta zaktivaMta hAya emAM zu Azcaya ? A sUkSma rajakaNA cauDharAjaleAkamAM ThAMsI ThAMsIne bharelAM ja rahe che. koIpaNa jagyAe rahela AtmAmAM, A rajakaNA AkarSAi zIranIravat samizrita banI jAya che. sa`mizrita manatAM te rajakaNe prathama kahevAI gayela ATha grahaNa ceAgya paulika vaNAo paikInI, chellI kAma Nuvaga NAonAM hAya che, ane AtmAnI sAthe mizrita banyA bAda avasthAntara prApta te rajakaNa 8 ka ' saMjJArthI eLakhAya che. keTalAka daza nakArAe saMsArI jIvAnA sukha-du:khanuM kAraNu " kam` " jaNAvyu, paraMtu te kama eka prakAranAM paulika rajakaNa '' ?? dd Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heI AtmA sAthe zrIranIrava saMmizrita banI rahevAnuM batAvI zakyA nathI. AtmA sAthe saMmizrita avasthAmAM paNa te upara, cha vaDe thatA kevA prayoga dvArA, tene. AtmAmAMthI haTAvI, tenAthI AvaraNa rahita banI, AtmAnA anaMta prakAzane vizvamAM prakAzita karI zakAya, te rItanA vijJAnane paNa teo samajAvI zakyA nathI. jyAre sarvajJa vItarAga praNita jainadarzanamAM A aMgenuM virATa sAhitya, Aje paNa mejuda che. vizvamAM sthala yA sUphama ravarUpe vidyamAna AzusamUha paikI, AtmA pratye AkarSAI AtmAmAM eMTI javAnI cegyatA te kevaLa "kAmaNavargaNAvasthAe prApta, aNusamUhamAM ja hoya. leha avasthA prApta aNuomAM jema lehacumbaka pratye ja kheMcAvAnI ane lehacuMbakamAM jema lehanA kaNene ja kheMcavAnI tAkAta che. tema jIva ane kAmaNavargaNAnI rajakaNonA saMbaMdhamAM paNa samajI levuM . A kAmaNavarganI rajakaNo pratisamaya aDhaLaka pramANamAM AtmAne cATIne AtmAnI sAthe lehAgnivat kekIranIravat ekarasa jevI thaI jAya che. jIvanI mAnasika-vAcika ke kAyika keIpaNa prakAranI pravRtti samaye ja, e kAmaNavargaNAnI rajakaNe kheMcAya che.evI cegika pravRti hita jIve pratye te, te rajakaNo nathI kheMcAtI ke nathI cuMTatI. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 gika avAvaMta cha vaDe AkarSita te rajakaNo, rALa vaDe saMdhAI ekAkAra thatA be kASTanI mAphaka" pUrve AkarSita rajakaNa samUhanI sAthe bana ravarUpa banI rahI, jIvanA kAmaNa zarIra rUpe oLakhAya che. A kArmANa zarIra ja jIvanA janma-maraNa-sukha-duHkha ItyAdi jIvanI vividha -avasthA sarjaka tatva che. kAzmaNa zarIranA kAraNe ja jIvanI anAga prayatnavaDe thatuM drazya sRSTinuM nirmANa che. A kArpaNa zarIranA kAraNe ja jInI bAMhya ane AMtarika avasthAmAM bhinnatA che. tenA kAraNe ja jInI deva-manuSya - tiryaMca ane nArakI svarUpa sthiti sarjAya che. A sthiti e ja jIvane saMsAra che. ' , bhinna bhinna samaye jIvavaDe grahita banI rahela karmarajakaNanA piMDasvarUpa kArmaNa zarIranuM astitva te, saMsArI avasthAvata jIvamAM sadAnA mATe anAdikALathI che. paraMtu tenAM rajakaNo sadAnA mATe tenAM te ja nahiM hatAM purANa rajakaNonuM gamana ane navAM rajakaNenuM Agamana pratisamaya thatuM ja rahe che. kAraNa ke rajakaNenuM Agamana pravAha svarUpe anAdi che. paraMtu vyakti svarUpe anAdi nathI. A AkhuMya kAmaNa zarIra paNa eTaluM sUkSma che ke te carmacakSuthI dekhI zakAya tevuM nathI. kArmaNavargaNAnA A rajakaNu samUhanA, AtmA sAthe saMbaMdhita banI rahI karmarUpe pariNata thavAnA kAryane, jena pAribhASika bhASAmAM "ba " kahevAya che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 pudgalanuM avasthAntara thavAthI temAM navI zakti yA svabhAvanuM nirmANa thAya che, e niyamAnusAra anAga vIryavaDe grahaNa karAtI te kArmANavaANAnI rajakaNanuM paNa karma svarUpe avasthAntara thavAthI temAM "jJAnAvaraNIya" Adi svabhAvanuM nirmANa thAya che. jJAnAvaraNIya e, karma rajakaNasamUhanI eka prakAranI -jotpattika saMjJA che. kaI jAtanAM karma rajakaNe jIvane kevA prakAranI anukULatA yA pratikULatA sarjaka svabhAvI banI rahyAM che, tene khyAla te karma rajakaNonI vividha arthakAraka saMjJAthI ja ApaNane AvI zake che. eTale bhinnabhinna zaktidhAraka te karma rajakaNone te te prakAranI zakti yA svabhAva sUcaka saMjJAthI ja vyavahArAya che. AvI saMjJAo mukhyapaNe ATha ane te pratyekanA peTA vibhAga svarUpe 158 nI saMkhyA pramANa che. baMdha samaye ja thatA AvA vividha svabhAva nimaNane prakRti baMdha" kahevAya che. jema mukhavATe udaramAM prakSepita AhAranuM rasa rUdhirAdi sAta dhAturUpe pariNamana thatuM ja rahe che, tevI rIte pratisamaya karma svarUpe pariNamana thatAM rajakaNa samUhanuM te ja samaye nAnA raNIyAdi svarUpe vividha svabhAva dhAraka pariNamana paNa thatuM ja rahe che. te karma rajakaNanA skaMdhe badhAvasthA bAda amuka samaya sudhI suSuptapaNe rahI AtmAmAthI jema jema chUTatA rahe che, tema tema baMdhasamaye prApta svabhAva mujaba te te ska dha AtmAne anukuLatA yA pratikULatAne Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 anubhava karAve che. AtmAne anubhavAtI te dazAne kane udayakALa kahevAya che. te karajakaNAnA AtmA sAthenA saMbaMdha, suSupta svarUpe ane udaya svarUpe maLIne kayAM sudhI rahI zakavAnI ceAgyatAvALA che, te kALanI ceAgyatAnuM nirmANa paNa aMdha samaye ja thaI cUke che, ane tene sthitima dha sthitima dha " kahevAya che. sthitimadhanI nyUnAdhikatAne AdhAra madha samaye vatA rAga-dveSI pariNAmanI alpa marhutvatAne anulakSIne hAya che. amuka samayasudhI suSupta avasthAvata rahI, adhasamaye nimita svabhAvAnusAra jIvane thatI guNakAraka yA hAnikAraka udaya avasthAmAM paNa guNa ane hAnimAM taratamatA hAya che. cAreka cAreka, teA karmanA udaya tIvrapaNe lAbha yA hAni kare che. ane kayAreka kayAreka ma Ne kare che. A tIvra yA maMdapaNuM paNu a`dhasamaye ja niyata thAya che, ane tene " rasama dha" kahe che. te niyata thavAmAM jIvanI kaSAyasahita lezyApariNati ja kAraNabhUta hAya che. vividha svabhAvadhAka te ka ka dhAmAM prakRti dha samaye kyA kayA svabhAvanuM nirmANa keTalA keTalA rakadhA ( rajakaNasamUha mAM thavu joIe, tenu nakkIpaNuM te " pradezamadha " '' kahevAya che. A rIte pratisamaya jIvaprayatnavaDe AkarSita khanI, Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 19 jIvanI rAthe saMbaMdhita banI jaI karmaavasthAne dhAraNa. karatAM te rajakaNa samUhomAM prakRti-sthiti-rasa ane pradezanuM sarjana, baMdha samaye ja thatuM rahe che. eTale ja te mujaba. baMdha cAra prakAre kahyo che. tyArabAda jIvane zubha saMgenI prApti karAvanAra, karmone padaya, ane azubha saMgonI prApti karAvanAra karmone pApedaya, kahevAya che. 158 prakAranI saMjJAdhAraka karma aNu samUhamAM kaI saMjJAdhAraka kamano udaya puNya svarUpe, ane kaI saMsAdhAraka karmane udaya pApa svarUpe, vate che, ane te kevA kevA prakAranA zubhAzubha saMyogenI prApti karAve che ?" tenI samaja karmavipAka nAme prathama karmagraMthathI samajI levI.. A rIte kamabaMdharUpe karmano saMbaMdha ane karmodaya-. svarUpe te karmano chUTakA, pratisamaya cAlu ja che. A karmone kAraNe ja zarIraprApti, vAcAzakti, vicArazakti. zvAcchavAsa levA mUkavAnI zakti, janma-maraNa-sukha-duHkha, rAga ane dveSa, aviveka, ajJAna, vagerene dhAraka AtmA banato ja rahe che je AtmA kamasaMbadhathI bilakula rahita che. te AtmA zarIrAdi yogya pagalene grahaNa karavAmAM ane te te rUpe pariNAma pamADavAmAM prayatnazIla banato ja nathI. kAraNa ke temane janma-maraNa nathI. eTale zarIra, ucchavAsa, vANI ke vicAranI paNa tene jarUra nathI. e badhI jaMjALa nahi. hovAthI ApaNe anubhavIe chIe evA keI sukhadakha. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 paNa tene nathI. temanuM sukha kaI alaukika che. te te jene hoya te ja samajI zake. vizvamAM evI kaI cIja nathI ke tenA udAharaNa dvArA te sukhane yAla ApI zakAya. saMsArI jInA prayatnathI thatI zarIrAdinI racanA, te " karma svarUpe prApta paula rajakaNonA nimittane pAmIne ja thAya che. vividha svabhAva dhAraka karma skaMdhe te avayava che, ane te vividha avayavonI saMjIta avarathA te kArmANa " zarIra che. : ATha grahaNa yogya pagalika vargaNAo paikI "kArmaNa - grahaNa yogya" vargagAvaDe kAzmaNa zarIranI, "audAki grahaNa * yogya vargaNAvaDe dArika zarIranI, ane vaikiya prahaNa yogya-AhAraka grahaNayogya ane taijasa grahaNayogya vargaNAnA rajakaNa samUhavaDe te te saMjJAdhAraka anukrame vaikriya-AhAraka ane tejasa zarIranI racanA thAya che. ucchavAsa grahaNayogya, bhASA grahaNayogya ane sana grahaNayogya paugalika vagaNanA -rajakaNa samUhavaDe thatI racanA, te anukrame zvAsocchavAsa-vANI ane vicAra to ge ravarUpe pariName che. AmAM bhASA, zvAsocchavAsa ane manoyogya vargaNAomAMthI pudgalaskane jIva grahaNa karI, te te rUpe pari. kamAvIne te te pudgalenA ja avala banathI utpanna thayela vIrya dvArA, te te pudgalene jIva cheDI de che. jema bilADe UMce -kUdatAM pahelAM pitAnA zarIranuM ja saMkezana dvArA ava Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 lakhana le che, ane tyArapachI sakecana dvArA prApta thayela ', khaLa vaDe ja uce kUdI zake che. anyathA kUdI zakatA nathI. tevI rIte bhASAdi vaNAene cheDI mUkavA mATe, te ja te pudgalAnuM avala mana levAya che. zeSa audyArikAdi zarIra ceAgya pAMca vAemAMthI *huNu karAtA pudgalaskaMdhAne te audArikAdi zarIrarUpe pariNumAve che, paNa cheADI mukAtA nathI. tene teA dhana nAmaka vaDe peAtAnI sAthe AtmamAM joDI de che. bhASA-u vAsa ane maneAvaNNAnA pugala skaMdhAne te AtmA sAthe saMbaMdhita anavAmAM hetubhUta teonu baMdhana nAmaka nahi hAvAthI teone te pUnA samaye grahaNa kare, ane pachInA samaye cheDI mUke. e pramANe thayA ja kare che. bhASA--ucchvAsa ane vicArasvarUpe pariNumAvI cheDI mUkAtAM te aNuska Mdhe AjanA vaijJAnika prayAgAdvArA kAgaLa yA anya cIja upara aMkti thatA hAI, te aNuka dhA pugala svarUpa heAvAnI jainadarzanakathita mAnyatA pratyakSa siddha thAya che. reDIo-grAmeAphena vigere, bhASAnA pugalAne akita karatA pratyeAge che. asatya zodhaka yaMtra" te vicAranA puTTu galeAne aMkita karate prayAga che. ane ucchvAsane paNa grahaNa karatA eka prayoga 'kismata nAme mAsika"nA DIsembara 1962nA aMkamAM nIce mujaba vAMcavAmAM Avyo hateA. "amerIkAnA eka DaoNkaTare, krodhItazAyukta eka mAna. . Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 vInA zvAsane eka bATalImAM bharyo. dhRNA ane zatrutAnA ugAranA samayamAM nIkaLatA zvAsane teNe Ama bATalImAM jamA karI lIdhuM. pachI teNe joyuM te tene mAluma paDayuM ke kAThI dazAmAM je zvAsa, manuSyanA dehamAMthI bahAra nIkaLe che, temAM eTaluM te bhAre jhera hoya che ke je e zvAsa vIsa suvarane ijekazana dvArA ApavAmAM Ave te jarUra teo mRtyu pAme che." A uparathI eka bIjI vAta paNa siddha thAya che ke bUrA citavana dvArA cheDAtA vicArataraMgAnAM aNuo evAM jherI hoya che ke anyane paNa jherI banAve che. grahaNagya ATha paugalika vargaNAmAMthI uparokta rIte zarIra, ucchavAsa, vANI ane vicArasvarUpe thatuM pariNamana te jIva prayatnathI ja thAya che. potapotAnA aMge = thatI zarIra racanAdi kiyA te pitapotAnA ja prayatna thAya che. keI eka jIvanA prayane anya jIvanA zarIrAdinI racanA thaI zakatI nathI. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 muM jainadarzana kathita AtmavIrya svarUpa AtmAnI zakti-baLa-parAkema te vIrya kahevAya che. vIrya e jainapAribhASika zabda che. teno artha-ga, utsAha baLa, parAkrama, zakti ItyAdi thAya che. A vIya be prakAre kahevAya. (1) labdhivIrya ane (2) karaNavIya. AtmAmAM zakitarUpe raheluM vIrya te labdhivIrya ane te labdhivIryanI pravRttimAM nimittabhUta je mana, vacana ane kAyArUpa sAdhana, te karaNavIrya che. karaNavIryamAM Atmika vIryanA vAhanarUpathI vIrya zabdano upacAra che. AtmajJAnarahita jIvane vIryaguNanI prAthamika samaja te karaNavIrya dvArA ja ApI zakAya che. labdhivIya pragaTa thavAmAM karaNavIrya saMbaMdha dharAve che, mATe te upacAra egya che. vAstavika rUpathI te vIrya e zarIranI nahiM paNa AtmAnI vastu che. vIrya e zarIrane guNa nahiM hatAM. zarIranuM sarva prakAranuM saMcAlana karavAvALe je AtmA zarIramAM rahelo che, tene guNa che. 'vIryanA satya svarUpathI ajJAta loke, zarIranI tAkAtane --Ane ja vIrya svarUpamAM samaje che. paraMtu zarIranI aMdara Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA raheluM vIrya te pudagalamAMthI baneluM hovAthI te to paugalika vIrya kahevAya che. A paugalika vIryanI pragaTatAne AdhAra AtmAnA vIrya guNanA pragaTIkaraNa para ja che. jagatanA nAnA moTA sarva prANuonI mana-vacana tathA zarIranI sthala yA sUkSma pravRttimAM AtmAnuM vIrya ja kAma Ape che. mana-vacana ane kAyA te jaDa hovAthI AtmAnA vIrya vinA keI paNa prakAranI kriyA karI zaktAM nathI. AtmA jyAre zarIrane tyAga karIne cAlyA jAya che, tyAre majabUtamAM majabUta zarIra paNa kASTanI mAphaka thaIne paDayuM rahe che. eTale spaSTa rIte siddha thAya che ke Amika baLa vIryanA abhAve zArIrika baLa vyartha che. zarIragata pagalika vIrya e bAhyavArya che. bAhyavIrya e Atmika vIryanA aneka bAhya sAdhanomAMnuM eka bAhya sAdhana che. arthAt Atmika vIryanA pravartanarUpa AtmaprayatnamAM bAhAvIrya paNa saMbaMdha dharAve che. Atmika vIryanI apUrNatA-pitA yA bAhulyatA to pitApitAnA vItarAya karmanA sopazamanA ja AdhAre che. vItarAya e vividha svabhAva dhAraka karma aNuomAMne eka AgusamUha che. te AtmAnA vIrya guNane Avare che. varyA rAya saMjJAdhAraka te rajakaNano saMbaMdha, AtmAmAMthI - saMpUrNa naSTa thAya che, tyAre AtmA anaMtavIrya-zaktidhAraka : bane che. te samaye vartatA AtmavIyane kSAyika arthAt kadApi nyUnatAne dhAraNa nahiM karanAra evuM sarvotkRSTa vIrya kahevAya. . Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A kSAyika vIryamAM samagra jagatane palaTAvI nAMkhavAnI zakti hoya che. paraMtu e rIte palaTAvavAnuM keI AtmA keI kALe kare ja nahi, kAraNa ke evI rItanA pragaTavIrya- vALA AtmAne evuM karavAnuM ke projana hetuM nathI. nyUnAdhika pramANamAM paNa vItarAya karma svarUpa AvaraNuM, jyAM sudhI AtmapradezanA vIryane AcchAdita karIne rahe che, tyAM sudhI game tevA pramANavALA vIryane kSApazamika vIrya kahevAya che. kSAyika vIryadhAraka sarva AtmAonuM vIrya, sadAkALa eka sarakhuM ja hoya che. jyAre kSApazamika vIrya dhAraka sarva AtmAonA vIryamAM vividhatA hoya che. kevalI bhagavAna tathA siddha paramAtmA kSAyikavIryavaMta hoya che. temAM paNa salezya ane alezya ema vIryanA che. prakAra paDe che. leDyA sahita vIryavALA jIvo sagi kahevAya che, ane leyArahita vAya vALA jIvA ayAgI kahevAya che. tenuM kAraNa e che ke vezyAvALA jInA labdhi (Atma) vIryanuM pravartana arthAt te AtmAne prayatna, mana-vacana ane kAyA dvArA thato heI te jIve sagI kahevAya che, ane lezyA vinAnA jInA labdhi vIryamAM mana-vacana ane kAyArUpa sAdhanane upaga hoto nathI, mATe te jI agI kahevAya che. A agI che pardUgala grahaNa karatAM ja nathI.' kSApazamika vIrya te salespI je hoya. alezyAyika vIryavaMta te caudamAM guNasthAnakavatI agI kevalI tathA siddha paramAtmA ja hoya, ane salezya sAyikavIrya te sagI je. 5 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLIne hAya. A saMlezya kSAyika vIryavaMta sagI kevaLI te kaSAyarahita hovAthI, temanA mana-vacana ane kAyA dvArA pravartita vIrya vaDe, AkarSita pudagale, AtmA sAthe nirasapaNe ati a95 samaya saMbaMdhita rahI, kharI jAya che. mana-vacana ane kAyArUpa sahakArI kAraNa dvArA pravartatA salezya vIryanI "ga" saMjJA che. eTale kAraNamAM kAryane Arepa karIne mana-vacana ane kAyAne paNa zAstramAM cAga tarIke vyavahAra karyo che. A pegasaMsaka virya vaDe ja grahaNarogya pudgala-vargamAMthI AtmA, grahaNa-pariNamana-avalaMbana ane visarjana yathAgya kare che. salezya kSApazamika ane salezya kSAyika, ema bane prakAranA vIryamAM darekanA abhisaMdhija ane anabhisaMdhija ema babbe prakAra hoya che. karmano saMgathI AtmapradezamAM ukaLatA pANInI mAphaka satata kaMpana cAlu hoya che. ane tenI asara zArIrika-mAnasika ane vAcika aneka bAhya pravRttiothI vyakta thAya che. zarIramAM aneka dhAtuo bane che. pArasparika saMkramaNa thAya che. anAvazyaka padArtha zarIramAMthI visarjita thAya che.. nidrAvasthAmAM paNa e pravRttio cAlu ja rahe che. A prakAre thavAvALI sarva pravRttimAM pravRtta vIryane arthAt Atmaprayatnane anabhisaMdhija vIye" kahevAya che. ApaNe hAlIe chIe, cAlIe chIe, te samaye agara Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te hAthavaDe kaMIka uMcakavA TAIme, vizeSa prayatnanI je AvazyaktA rahe che, evI echika pravRttiomAM pravRta vIryane "abhisaMdhija vIrya kahevAya che. grahaNayogya ATha pagalikavargaNAnA audhonuM grahaNa, zarIra racanA, ucchavAsa-bhASA ane manarUpe tenuM pariNumana tathA avalaMbana ane visarjana, e badhuMya te te pugalonA dhAraka, te te jIvenA ja anabhisaMdheija vIrya (prayana) vaDe ja thAya che. A uparathI sRSTi racanAnI samaja paNa AvI jAya che. eTale drazyamAna sRSTinuM upAdAna kAraNa ane tenA utpAdakane sAce khyAla jainadarzana kathita "pudgala vijJAna thI ja prApta karI zakAya che. sRSTi racanAmAM thatA A rItanA paudgalika praganI, ane AtmavIryanI, AvI spaSTa hakIkta jainadarzana sivAya jagatanA koI sAhityamAMthI samajavA maLI zake tema nathI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThuM kamatatvanA viSayamAM jainadarzananI vizeSatA AThe prahaNagya pudgalavargaNanA pudgala-skanuM grahaNa-pariNamana e badhuMya jIvanA anabhisaMdhija vIryavaDe thatuM hovA chatAM, karmathI saMbadhita banI rahela AtmAnA ja prayatnavaDe A badhuM thAya che. eTale A badhuM thavAmAM kAraNarUpe te jIvanI sAthe saMbaMdhita banI rahela karmaANuo ja che. karmaANuonA saMbaMdhane lIdhe ja jIvane vividha nATake karavAM paDyAM che. pudgalaANu karatAM paNa anaMtAnaMta zaktidhAraka AtmAnI zaktione, AchAdita karI rAkhI AtmAne duHkhaprApta dazAmAM mUkanAra te karma aNuo ja che. padArthaviSaya grAhyazakti-buddhi-saddaviveka-kSamA-namratA. -saralatA-nirlobhatA-dAna-lAbha-gaupabhoga ane vIrya (Atma tAkAta) ItyAdi Atmika guNonI anukULatA tathA pratikuLatAmAM, vaLI zarIra, zarIranAM avaya, zarIranI ArogyatA, zarIranI majabUtAI, zarIrane AkAra, zarIranAM rUpa-rasa-gaMdha-spa, zarIramAM AtmAnI sthiratA, susaMskAra piSaka kuLa, ItyAdi bAho sagonI anukULatA ane prati kuLatAmAM paNa, A jIva upara karma rajakaNanuM ja adhipatya varte che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmathI saMbaMdhita banI rahela AtmA parAdhIna che.. tenI svataMtratA karmaaNuo chInavI lIdhelI che. karmaaNuonA sAmrAjya jIva upara kaTrala jamAvyo che. anukULatA sarjaka keTalAMka karmaaNuothI saMsArI jIvane kyAreka kaMIka zAMti maLe che, paraMtu te zAMti, zAzvat arthAt sadAkALa sthAyI banI rahevAvALI hotI nathI. vaLI tevI zAMtiprAptinA samaye pratikULatA sarjaka keTalAMkakarma Azuono vipAka paNa jIvane vartate hoya che. e rIte karma rajakaNothI sarjita zAMti-azAMtinuM caka, saMsArI jIvanamAM cAlyA ja kare che. dhamadhakhatA unALAnA pracaMDa tApamAM raNamAM vicarI rahelA mAnavIne ghaDIbhara mATe ceMgaluM pANI maLI jAya, ane tenAthI jevI zAMti te anubhave, AvI parAdhInatAvALI zAMti-sukha te kaMI vAstavika zAti tevI nahivat zAMti, jIvane kyAreka anubhavAya tethI kaMI tenuM dAridra phITI jatuM nathI. AvI parAdhInatAvALI zAMti-sukha te kaMI vAstavika zAMti ke sukha na kahevAya. je sukhazAMtinI pachavADe dukhanA Dhaga khaDakAyelA hoya, tevI sukhazAMti zuM kAmanI? kAnapurUe te pharamAvyuM che ke zAzvata ane satyasukhazAMtinI prApti te karma rajakaNonA saMbaMdhathI bilakula rahita banI javAvALA AtmAone ja hoI zake che. pitAno ja AtmA anaMta sukha jhare che. jyAM sudhI AtmA karmasaMbaMdhathI parAdhIna che, tyAM sudhInuM tenuM sukha paNa parAdhIna che. adhuruM che, azAzvata che. parAdhIna avasthAmAMthI chUTI AtmAnI AjhAdI meLavavA dvArA zAzvata ane satya sukhanI prApti mATe te Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go AtmAe ka aNusamUhanA Agamanane rokI, bhUtapUrva Agata ka aNusamUhane AtmAmAMthI sarvathA alaga karavA prayatnazIla khanI rahevu joI e. ane te mATe ka anusamUhanA vijJAnane sArI rIte abhyAsa karazuM joI e. vizvamAM jeTalAM darzana, AtmavAdI che, ane puna janmane mAne che, temane punarjanmanI siddhine mATe ka mAnavu ja paDe che. te te darzAnAnI bhinna bhinna prakriyAone kAraNe yA te AtmAnA svarUpamAM matabheda hAvAnA kAraNe, karmInA svarUpamAM thoDIghaNI bhinnatA samajAya, paraMtu sa AtmavAdI darzInAe Ine koI nAmathI paNa kama nA svIkAra teA karela ja che. je manuSye, dhana-zarIra Adi bAhya vibhUtiyeAmAM AtmabuddhivALA che, arthAt jaDamAM ja arhatva mAnI bAhya draSTivaMta banI rahyA che, tevA khahirAtmabhAva saMskArothI vAsita manuSyeAne kaviSayanuM vijJAna rUcikara na heAya, tethI karIne karmInI satyatAmAM te kaMipaNa phera paDatA ja nathI. sAdhAraNa leka pAnAnA vyavahAramAM kAmavA ane vyavasAyanA mATe karma zabdanA prayoga kare che. para Mtu jaina zAstromAM karma zabdanA upayoga e ane uddezIne ja che. (1) rAgadveSAtmaka pariNAma. jene kaSAya ( bhAvakama ) kahevAya che. ane (2) kANu jAtinAM aNuvizeSa ke je ke kaipAyanA nimittathI AtmAnI sAthe vaLagI rahelAM che, tene Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 dravyakama kahevAya che. ahIM bhAvakarma te AtmAnA vai vika pariNAma svarUpa che. jethI teno upAdAnarUpa kartA jIva ja che. ane dravyakama te karmaNajAtinA sUkSama aNusamUharUpa pudgalene vikAra che. tene paNa kartA, nimitta rUpathI jIvaja che. bhAvakarmanuM nimitta dravyakarma che, ane dravyakarmanuM nimitta bhAvaka che. e rIte te banene saMbaMdha asa- parasa bIjAMkuranI mAphaka kArya-kAraNarUpe che. - keTalAka darzanakAroe karmane mAyA-avidyA-prakRti- vAsanA-adraSTa-saMskAra-daiva-bhAgya ItyAdi saMjJAthI paNa oLakhAvyuM che. paraMtu te badhAM paryAyavAcaka nAme hAIkarmane ja uddezIne che. ahiM bhAvakarmane AtmAnA vaibhAvika pariNAma svarUpe pnAvela che, te bhAvika pariNAma arthe e samajavuM ke jema zarAba pIdhelA manuSyanI pravRtti te viparIta che, tevI rIte karmarUpI zarAbanA saMbaMdhathI saMbaMdhita banI rahela jIvanI je sukha-duHkharUpe vartatI avasthA te vibhAvika avachA samajavI. zarAbanA nizAmAM cakacUra banele mANasa no-kudatAM-hasato hovA chatAM, tenA nAcavA-kudavA-hasavA* vAstavika harSa nathI, paNa nazAjanya che. tevI rIte karmanA briAdaya samaye vartatI AtmAnI bAhya sukhavALI dazA, te vAstavika sukhadazA nathI. svAbhAvika nathI. paraMtu vibhAvika che. jainadarzanamAM pratyeka karmanI bedhyamAna-sat ane udayamana ema traNa avasthAe mAnelI che. tene kramaza banya Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -sattA ane udaya kahevAya che. jainetara darzanamAM paNa karmanI te ja avasthAone batAvatAM bedhyamAna karmane kriyamANa, sat karmane saMcita, ane udayamAna karmane prArabdha tarIke oLakhAvela che. paraMtu ATalA mAtrathI karmanA aNuonuM vAstavika svarUpa samajI zakAtuM nathI. karma aNuvijJAnanI samajano udeza mukhyatve karIne te AtmAnI svAbhAvika arthAt pAra, mArthika ane vyAvahArika e banne svarUpane satya rIte oLakhavA mATenI che. jIvanA A banne svarUpane khyAla prApta karavAmAM ja karmaviSayaka samajanI saphalatA che. vaLI kevaLa vibhAvika yA vyAvahArika svarUpane ja jANavA mAtramAM karmavijJAnanI saphalatA nathI. yA ekalA zuddha svarUpanA prati pAdanamAM paNa karma vijJAnanI saphalatA nathI. hA ! eTaluM jarUra che ke AtmAnA pAramArthika savarUpa tarapha daSTipAta karavA pahelAM tenA vyAvahArika svarUpane khyAla paNa have joIe. manuSya-pazu-pakSI-sukhI-duHkhI Adi AtmAnI drazyamAna avasthAonA svarUpane sArI rIte jANyA vinA AtmAnA pAramArthika svarUpane samajavAnI cegyatA prApta thavI muzkela che. kAraNa ke jyAM sudhI anubhavamAM AvavAvALI vartamAna avasthAnI sAthe AtmAnA saMbaMdhane sAco khulAso na thaya tyAM sudhI samajanAranI dRSTi, AgaLa kevI rIte vadhI zake? tyAre AtmAne e samajAya ke uparanA sarva rUpa te vibhAki che, sagajanya che, tyAre ja svaya meva jijJAsA pedA thAya che ke, AtmAnuM satya yA svAbhAvika arthAt karma saMbaMdhI rahita svarUpa kevuM che? paraMtu je karmavijJAna mAtra AtmAnI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 drazyamAna dazAne ja samajAvavA puratuM hoI, pAramAthi ke cA svAbhAvika dazAne samajAvavAmAM azakya che, te karmavijJAna adhurUM che. paugalika azu karatAM karmaaNusamUhanA saMbaMdhathI rahita AtmagunI anaMtAnaMta zaktinI samaja, te adhurA karmavijJAnathI prApta thaI zaktI nathI. tene samajavA mATe te sa pUrNa karma vijJAnanI samaja hevI joIe. ' karmane mAnanAra jainetara darzanenI karma aMgenI mAnyatA prAyaH jIvanI dazyamAna-vyAvahArika dazAnI vividhatAne ja anulakSIne che. manuSyapaNuM -devapaNuM, "narakapaNu-pazupaNuM- pakSIpaNuM-zArIrika sukha-dukhapaNuM, janma-maraNapaNuM ItyAdipaNe vatI vividha jIvadazAnI prAptimAM kAraNe varUpe karmane teoe svIkAryuM che. paraMtu jIvano mukhya svabhAva-jIvane mukhya guNa zuM che? ane te guNanI pragaTatAmAM vividha jIva AzrayI vividhatA kyA kAraNane laIne che ? te kAraNane kevI rIte haTAvI zakAya ? A hakIkta te mAtra jaina darza-- namAM ja jANavA maLe che. jainadarzanamAM sarva karajakaNu samUhanuM ghAtI ane aghAtI ema be rIte paNa vagIkaraNa karyuM che. jIvanA pAramArthika yA svAbhAvika svarUpa Amika guNane AchAdita banAvI rAkhanAra karmane, ghAtI karma tarIke oLakhAvyAM che. ane jIvanI vyAvahArika yA dazyamAna avasthAnI anukuLatA yA pratikULatA sarjaka karmane, aghAtI karma tarIke oLakhAvyAM Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 che. AmAM ghAtakarmanuM svarUpa nadarzana siya anya sthaLe prAyaH javalle ja jovAmAM Ave che. tenuM kAraNa e ja che ke anya darzanoe jIvanI karmathI muktadazAmAM sukha te svIkAryuM, paraMtu tevI muktadazA eTale kevI dazA ? te dazAmAM jIvanuM svarUpa kevuM hoya ? te svarUpanuM AcchAdaka karma kevA prakAranuM heya? te karmane haTAvavAno upAya che ? A bAbatanI samaja jainadarzana sivAya anya koI ApI zakyuM nathI. jainadarzana kahe ke che ke" jIva" te paramAtmAne aMza che. tene cartha zAstranI dRSTie e thAya che ke jIvamAM jeTalI jJAnakaLA vyakta che, te kavaraNathI AvRta cetanAzaktine eka aMzamAtra che. jJAnAraNIya karma bilakula haTI javAthI cetanA (jJAna) paripUrNa rUpathI pragaTa thAya che. te paripUrNa jJAna (kevaLajJAna) e ja IzvarabhAva thA IzvaratvanI prApti che. arthAt jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamathI pragaTa jJAnazakti, te paripUrNa jJAna (kevaLajJAna rUpa Izvaratvane aMza che. A rIte kevaLajJAna svarUpe jIvanI zuddha dazAnA svarUpanuM jyAM nirUpaNu ja na hoya, tyAM te avasthAnuM rodhaka jJAnAvaraNIya karmanuM paNa nirUpaNa kyAMthI hoya ? jainadarzana kahe che ke jeno mukhya vabhAva jJAna che. jyAM jJAna tyAM jIva ane jyAM jIva tyAM gAna avazya hoya che. jJAna vinAno jIva na hoya ane jIva sivAya bIje kayAMya jJAna paNa na hoya. guNI sivAya guNa na hoya ane guNa vinA guNa na hoya. zIkheluM yAda rAkhavuM paDe che. yAda Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 rAkhyA vinA zIkheluM TakatuM nathI. keTalIka vakhata yAda karavA. jatAM paNa yAda AvatuM nathI. e rIte bhUlAI javAnA samaye jJAna che te kharU ja. ane je na hoya to thoDIvAra pachI. yAda AvI jAya che, te yAda AvyuM zAthI? bhUlAI javA. TAIme jJAna hatuM te kharUM chatAM bhUlAI gayuM tenuM zuM kAraNa? ene javAba e ja che ke yAda na AvyuM te vakhate kaIka rokanAra cIja hatI. yAda AvyuM te vakhate rekanAra cIjakhasI gaI. jarUra vakhate yAda nathI AvatuM tethI mAnavuM paDaze. ke jJAnane rekanAra paNa keIka karma che. tene ja jainadarzanamAM. jJAnAvaraNIya karma tarIke oLakhAvyuM che. vizvamAM ya padArtho anaMtA che. paraMtu te sarvane jJAtA jIva ja hoI zake. jJAtA pitAnI jJAnazaktithI reyapadArthane jANe. A jJAnazakti te jacetanazakti. cetanA e jIvanuM ja mukhya lakSaNa che. nahi ke ajIvanuM. jIvanA. zarIrAdi kaI avayava ke IndrimAM e jJAnaguNa nathI. yapadArthanA svarUpane jANavAmAM chadmastha jIvane iMdriyenI sahAyanI jarUra kharI, paNa tethI karIne kaMI idine guNa jJAna hoI zakato nathI. arthAt yapadArthanI jJAtA indri nathI. indrimA agara magajamAM jJAnaguNa hoya te mRtahamAM paNa magaja ane Indriye vidyamAna hoya che. paNa jIvasaMbaMdhathI rahita te indriye kaI ya padAzanI jJAtA banI zaktI nathI. Aje pracalita pAmela cakSudAnanI hakIkata aMge vicArIe to mRtapAmela manuSyanI cakSuo, jIvatA manuSyane. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 jeInTa karIe, te ja te cakSuo padArthanA rUpane jovAmAM uparogI bane che. arthAt te cakSurUpa sAdhana dvArA paNa joI -zakavAnI zaktivALe vidyamAna hoya te ja joI zake che. mRtadehamAM joI zakavAnI zaktivALe vidyamAna nathI. eTale sAdhana hovA chatAM paNa te sAdhana drazya padArthanuM jJAna karavAmAM upayogI banI zakatuM nathI. vaLI keTalAka jIvone sAdhana badalAI javA chatAM paNa eka samaye anubhavelI lAgaNIonuM anya samaye smaraNa thayA kare che. jemake-Aje chApAomAM pUrvabhavanI smRtinA hevAlo ghaNI vakhata pragaTa thatA ane te satya pUravAra thavAnA samAcAro ApaNe sAMbhaLIe chIe. jIva eka bhavamAMthI chUTI anya bhavamAM janma pAmyA bAda paNa pUrvabhavanI ithiI anubhavela hakIkatane navA bhavamAM prApta Indriyo dvArA dekhI-sAMbhaLIne smRtimAM lAve che. A mRtimAM lAvavAvALe, jIva che. indriya nathI. kAraNa ke pUrvabhavanI bInAone jANanAra-sAMbhaLanAra je Indriyo hota to te Indriye te vilIna pAmI gayelI hoya che. ane te vilIna pAmelI hovA chatAM paNa jIvane smRti AvI zake che. ane smRti dvArA pUrve anubhavela padArtha jJAnane te jIva jANI zake che. mATe jJAna yA caitanyatA te jIvana ja mukhya guNa che. ane te jIvanI sAthe sadAnA mATe sthita che. jJAna e jIvane ja guNa hovAthI dareka jIvamAM jJAnazakti hoya ja che. pachI bhale te nyUnAdhika pramANamAM hoya. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha7 keTalAka nI jJAnazakti evI paNa vartatI hoya che keIndriyanI apekSA vinA paNa maryAdita rIte padArtha-viSayane jANe zake che. Ama IndriyenI apekSAvALI ane idricenI apekSA vinAnI ema be prakAranI caitanyazakti yA jJAnazakti paikInI, dareka jJAnazakti vividha jIva AzrayI, ane eka jIvane paNa vividha samaya AzrayIne, vividha prakAranI hoya che. jJAnazaktinI A vividhatAnuM svarUpa naMdisUtramAM bahu ja spaSTa ane buddhigamya rIte batAvyuM che. Ama jJAna e jIvamAtrane guNa hovA chatAM paNa jJAnazaktinI vividhatAnuM kAraNa zuM? e prazna buddhimAna manuSyanA hadayamAM upasthita thAya e svAbhAvika che. paraMtu A praznanuM samAdhAna karyA pahelAM paheluM te e samajI levuM joIe ke-"je je vastunA vikAsamAM, hAnivRddhi dekhAya te te vastumAM prakarSatA arthAt saMpUrNatA yA atimavikAsa paNa have joIe." e hisAbe jJAna-. zaktinI nyUnAdhika vikAsatAnA hisAbe te jJAnazaktinI prakarSatA arthAt saMpUrNa paNAnuM paNa anumAna karI zakAya che.. anantayanA vizeSa dharmane jaNAvanAra guNanA evA pUrNa prakarSane kevaLajJAna kahevAya che. * , kevaLajJAna eTale sarva jIne eka ja sarakhuM. jJAna.. ane te paNa vizvanA rUpI-arUpI sarva padArthanuM, iMdriyonI. - apekSA vinAnuM, trikAlika abAdhita jJAna. : - Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 jJAna e jIvamAtrane svabhAva hovAthI sarva jIva AvA pUrNa jJAnavALA arthAt kevaLajJAnI che. milakta sarakhI chatAM gharAkamAM dabAI gayelAne hAtha chUTe hete nathI. tema dareka jIva kevaLajJAnamaya chatAM jJAnazaktinuM AcchAdana karanAra koI cIja AtmAmAM paDelI che. jethI jJAnadIpakanA prakAzamAM jUnAdhitA vate che. AchAdAna karanArI te cIjane jena- darzanamAM jJAnavaraNIya karma tarIke oLakhAvI che. A rIte jenadarzana sivAya bIjAoe jJAna svabhAvane rokavAvALA karmane mAnyuM ja nathI. tethI revAnAM kAraNe tathA te karmane teDavAnA prakAre paNa jenetaradazanomAM batAvyA nathI. AtmaguNa ane tene rokanAza karmanI hakIkatano khyAla pedA thayA vinA AtmaguNane pragaTa paNa zI rIte karI zakAya? jJAnazakti upara jJAnAvaraNIya karmanuM jevuM jevuM AcchAdana tevI tevI jIvane padArtha viSaya jANavAnI muzkelI. ane jeTalI jeTalI muzkelI, teTalI teTalI muMjhavaNa, ane jeTalI jeTalI muMjhavaNa teTaluM teTaluM duHkha. tanatoDa prayatnapUrvaka prApta samRddhi keTale TAImaTakaze ? keTalA TAIma sudhI temAM jarApaNa muzkelI nahiM Ave, tenA 'nizcita jJAna vinA te samRddhivatane zAMti kharI ke ? vizvanA reya padArthonI trikAlika avasthAo anaMtI che. te anaMtI avasthAo paikI pratyeka avasthA kaI jAtanA 'nimittathI pragaTa thaI zake? kaI avasthA saMsArI jIvane kvA prakAranI anukULatA yA pratikULatA sarjaka banI zake? Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w A saMnuM saMpUrNa jJAna te kevaLajJAnI sivAya vizvane koI vaijJAnika prApta karI zakye nathI, ane karI zakavAnA t paNa nathI. . jIMdagI ne jIMdagIe cAlI jAya, karoDo-abajo rUpIyAnA vyaya thAya, rAta-divasa tanateADa prayatna karAya, chatAM paNa kevaLajJAnIonA jJAnavaDe je padAjJAna thAya che, tevu padA jJAna anyathI kadApi thaI zakatu nathI. kevaLajJAnamAM je zakti che, tevI jJAnazakita vizvanA koI yatra-zastro ke rasAyaNa zAstrathI prApta thaI zakavAnI nathI.mATe ja jJAnIo kahe che ke koIpaNa prakAranA bAhyasAdhanAnI lezamAtra paNa apekSA vinA, 'vizvanA samagra padArthAnI samagra zaktinA samagra AviSkAre!nI sulabhatA prApta karavA mATe, AtmAnI kevaLajJAna zaktine AcchAdita manAvI rAkhanAra, jJAnAvaraNIya karmIsvarUpe vatI rahela paudgalika rajakaNAne, AtmA uparathI sathA dUra karavAnA prayatna karA, pachI e ke AtmAnA aNuaNumAM rahela anaMta jJAnazakti, paTTA vijJAnanA vI rIte AviSkAra karI zake che. Adhunika vaijJAnikoe karoDo-akho rUpIyAnA vyaya pUrvaka aneka yAMtrika sAdhane dvArA yA rasAyaNAnI mizratA dvArA sUkSma aNuzaktinA "je AviSkAro karI batAvyA che, tenA karatAM paNa sUkSmAtisUkSma aNusvarUpanuM varNana jaina-thAo dvArA jANatAM ApaNane samajAya che ke, koI paNu, jAtanA bAhyasAdhananI apekSA vinAnA AvA aNu AviSkAra Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 athA AviSkArita karavAmAM kevalajJAnI puruSanI jJAnazakti keTalI jambara che? te jainadarzanamAM prarUpita dravyAnuyeganA viSayane azvAsa karavAthI ApaNane samajAya che. kevaLajJAna svarUpa jJAnazaktinA abhAve jIvamAM vatI anya anya prakAranI jJAnazakti, te karma rajakaNone nyUnAdhika pramANamAM paNa saMbaMdha rAkhavAvALI che. temAM jeTalo eTale te rajakaNono saMbaMdha. teTaluM teTaluM jJAnazaktionuM AcchAdana hoya che. naMdisUtramAM vividha prakAre vartatA jJAnanuM suMdara varNana karela che. paugalika AviSkAra karanAra vividha vaijJAnikanI jJAnazakti, karma rajakaNanA saMbaMdhavALI hovAthI ghaNI ja adhurI che. Adhunika vaijJAnikoe game teTalA prakAre AzuzakitanA AviSkAre bhale karyA, paraMtu te AviSkAre adhurA ane keIpaNa prakAranA bAhyasAdhananI apekSAvALA che. jyAre sarvajJa-kevalajJAnI puruSa dvArA AviSkArita, padArtha AviSkAre, keIpaNa prakAranA bAhAsAdhananI apekSA vinAnA ane saMpUrNa che. , - - - - A rIte AtmAne mukhya svabhAva jJAna che. te samajAya tyAre je jJAnanI adhiktA-nyUnatA ane. ane pari. pUrNaoN samAya. vaLI jJAnamAM taratamatA-ochAvattApaNuM samajAtAM tenA kAraNarUpe jJAnAvaraNaya karma paNa samajAya.. - A phAna uparAMta AtmAne bIje guNa' (svabhAva) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81. dazana che, sarva yapadArtho sAmAnya ane vizeSa ema bane. bhAva yukta hoya che. sAmAnya vinA vizeSa heI zakatuM nathI, ane vizeSa rahita sAmAnya hetuM nathI. paraMtu pratyeka vastumAM te bane sa lagna che. temAMthI 3yanA vizeSa dharmane jANavAvALe, AtmAno je guNa che, te jJAna che. ane te zeyanA sAmAnya dharmane jANavAvALe AtmAno je guNa che te darzana che. vAstavika rIte te vastunA prAthamika khyAla pUratA jJAnane ja darzana kahevAya che. padArthadhanI prathamabhUmikA darzana che. temAM vastunA khAsa svarUpane bhAsa nahIM thatAM phakta vastunI sattAnuM ja bhAna thAya che. jJAna te sAkAra ane savikalpa che, ane darzana te nirAkAra ane nivikala5 che. jJAnane AtmAno guNa mAnIe eTale darzanane te mAnavuM ja paDe. keIpaNa vastunuM paheluM te sAmAnya jJAna thAya ane bIjI paLe vizeSa jJAna thAya che. temAM paheluM sAmAnya jJAna che, tenuM nAma ja darzana che. darzanane jIvanA svabhAva tarIke mAnIe eTale tenA avarodhakarUpa darzanAvaraNIya karmane paNa. mAnavuM ja paDe. A rIte jJAnanI prakarSatA-pUrNatAne jema kevaLajJAna kahevAya, tema darzananI prakarSatA-pUrNatAne kevaLa- darzana kahevAya che. * vastunA prAthamika mAla pUratA jJAnane ja darzana kahevAtuM hovA chatAM, jJAna ane darzananAM AvaraNakarma bhinna che. vaLI padArthadha thavA TAIme caDatA utaratA vividha prakAranA A paga rUpa bhedane vyavasthita ane vistRta Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 rIte thatA khyAla sukAI na javAya te mATe AtmAnI caitanya zaktine mAtra eka jJAnasvarUpe ja nahi oLakhAvatAM, jJAna ane dana ema anne svarUpe jainadarzanamAM oLakhAvI che. A jJAna ane darzana uparAMta AtmAne trIjo guNa cAritra che. jIvanI strazakti cetanA ane vIryAdrinI pariNatinuM pravartana, svabhAvamAM ja vate tene cAritra kahevAya. arthAt rAga-dveSanI parAdhInatA rahita AtmAnI jJAna ane daza nazaktinA upayAga tene cAritra kahevAya che. rAga-dveSa eTale AtmAmAM vataM tA krodhAdghi kapAya. A krodhAdi kaSAyanA tyAgane ja cAritra kahevAya. AtmAnI avasthAmAM sadAnA mATe sa pUrNa rAga-dveSa arthAt krodhAdi ca rahitapaNAne cAritranI pUrNatA kahevAya che. r cAritranI pUrNatAvALI avasthA dharAvatA sarva jIvAnI sthiti sadAnA mATe eka sarakhI ja heAya che. paraMtu apUrNa cAritra dharAvatA vividha jIvAnI avasthAmAM ane ekanAeka javanI avasthAmAM vividha kALe vatatA apUNuM cAritramAM paNa aneka prakAranI bhinnatA vate che, cAritranI apUrNatAmAM nyUnAdhika pramANamAM paNa cAritranI mAtrA AcchAdita khanI rahelI heAya che. ane tenu AcchAdaka kama te meAhanIya karmo che. AtmAne muane-vikala kare-bhAna bhUle anAve mATe tene mehanIya kahevAya che. jIvanI A muMjhavaNa e prakAranI DrAya che. AtmAnA jJAna-danAdi zubheA, te guNeAnAM AcchAdaka 1 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmo (karmI svarUpe pariNAma pAmela paulika rajakaNA ), AtmAnI sAthe thatA te karmAMnA saMba MdhanAM kAraNo, te saMbaMdhathI AtmAne chUTakAro karavAnA upAya, AtmAnI svabhAva-vibhAva dazA, vAstavika sukha-duHkhanI samaja, ItyAdi tAtvika jJAna vijJAnane vItarAga sajJa puchyAnA kathana mujam satya tarIke svIkArI levAmAM muMjhavanAra karmo ne " na meAhanIya " kama kahevAya che. ane te satya mAnyatAnusAra jIvananI pravRttimAM muavanAra arthAt ADe AvanAra karmIne cAritra mehanIya ?? krama kahevAya che. k AtmAne cothe guNu vI che. A vIya a genI vicAraNA A pustakanA prakaraNa pAMcamAmAM vicArAI gaI che. jJAna-dana-cAritra ane vIya e AtmAnA svamAlikInA -mahAra kayAMyathI nahiM AvelA svAbhAvika guNo che. jyAre jJAnAvaraNIya-daza nAvaraNIya-meAhanIya ane aMtarAya e cAre, ka rUpe pariNAma pAmI AtmAnI sAthesa cegita banI rahela paudgalika rajakaNonA samUha che. AtmAnI sAthe saMbaMdhita anI rahela samagra karajaNlRomAM svabhAvanI bhinnatAnA hisAbe jIvane phaLadAtA khanavAmAM paNa bhinnatA che. ane tethI ja te ka rajakaNonA samUha paikInI vividha rajakaNonI jJAnAvaraNIya Adi bhinna bhinna saMjJA che. A bhinna bhinna sa jJAraka ka svarUpe pariNAma pAmela paulika rajakaNonA samUhanA sabaMdha, jIvanI sAthe thaye zAthI? tenu samAdhAna e che ke mithyAtva ( atattva pratye Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ex jhukAva ), avirati pApa tyAganI pratijJA nahi hovAthI cAlu rahevAvALI pApanI chUTa ), kaSAya ( krA--mAna--mAyA ane leANa tathA kAma-ha-zekADhi AtmAnA kaluSita pari Ama), ane cega ( mana-vacana-kAyAnI pravRtti arthAt vicAra-vANI ane halanacalana Adi kriyA ), e cAra kAraNAne laI ne AtmA sAthe kama khaMdhAya che. karma baMdhamAM uparakta cAra kAraNeA paikInAM prathamanAM traNa kAraNeA te jIve pote pUrvamAMdhela mehanIya saMjJAdhAraka karajaNlR samUhanA vipAkAyathI vatA AtmAnA AMtarika daNA che. A durguNAne ja bhAva kama kahevAya che, ane te hevAmAM meAhanIya sa MjJAdhAraka rajakaNa samUha svarUpa, dravyakama ja kAraNarUpa che. eTale AtmAmAM samaSita khanI rahela mAhanIya saMjJAdhAraka rajakaNusamUhanA nimittane pAmI jIvamAM mithyAtvaavirati ane kaSAya pragaTe. ane mithyAtvAdinI pragaTatAthI punaH mAhanIya sAdhAraka navAM rajakaNa samUhane AtmAmAM sabaMdha thAya. AvI rIte meAhanIyakama ane mithyAtvAdi AtmAnA durbhAvA, arasparasa kArya-kAraNa rUpe varte che. pAye te rAgadveSa che. kayA kaSAye rAgasvarUpe ane kayA kapAyA dveSa svarUpe kahevAya che ? te bhinna bhinna dRSTikANathI jaina zAstromAM bahu ja spaSTapaNe samajAvela che. dareka karmonI kharI jaDa teA kaSAya ja che. mana-vacana ane kAyAnA ceAge. samAnapaNe vataM tA haiAvA chatAM paNuM, kaSAya-- mukta AtmAne khaMdhAtuM ka, nathI teA vipAkajanaka thatuM, ke Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 nathI e samayathI adhika sthiti prApta karatuM. mATe ja karmabaMdhanamAM kaSAyanI ja pradhAnatA sUcavavA mATe tatvArtha sUtranA adhyAya AThamAnA sUtra bIjAmAM kahyuM che ke, kaSAyanA saMbaMdhathI ja jIva karmane egya pagale grahaNa kare che. ane vyavahAramAM paNa ApaNe belIe chIe ke rAga-dveSathI ja karma baMdhAya che. paraMtu karmanA Azravane rokavAnI jijJAsuone rAga ane dveSanI vividha rIte vartatI avasthAno khAsa khyAla hovuM joIe. kaSAyanA vikAre aneka prakAre che. sthalapaNe vartatA krodhAdi kaSAne te bAla jI sahelAIthI kaSAyarUpe samajI zake che. paraMtu kaSAya svarUpe vartatA keTalAka vikAre evA che ke, sAmAnya janatA tene oLakhI ke samajI zakatI ja nathI. AvA vikAromAM anya tapaNe paNa kAma te kaSAya ja karatA heAya che. A rIte vividha svarUpe kAma karatA kaSAyanA AvikAre jainadarzanamAM bahu ja sarasa ane sugama rIte batAvyA che. mATe ja mohanIya karmane, jainadarzanamAM aThThAvIsa prakAre varNavI kapAyanA viSayane atispaSTapaNe bALajI paNa samajI zake ane tenAthI bacavAmAM sulAtA rahe, e rIte batAvyuM che. A aThThAvIsa prakAre je sArI rIte jANe te ja samajI zake ke, AtmAnI kaI dizAmAM kevA prakAranA kaSAye kevI rIte kAma karI rahyA che. Ama kaSAmAM paNa svabhAvanI apekSAe vividhatA hovAthI vividha kaSAne udaya jIvane vividha bhaMva pidA karavAvALA hoya che, ane tethI vividha svabhAva dhAraka kaSAyone vividha saMjJAthI oLakhAvAya che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvane mithyAtvanI mAnyatAmAM mukanAra anaMtAnubaMdhI nAmaka kaSAya che. ane aviratidizAmAM rAkhanAra te apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnI nAmaka kapAya che. A mithyAtva ane aviratidazA utpAdaka kaSAmAM krodhAdi mAtrAo evI aspaSTapaNe vate che ke sAmAnya mAnavI tene samajI zakto nathI. chatAM te bane dazAo kaSAyanA ja udayavALI hoI te baMne heta, kaSAyanA svarUpathI judA paDatA nathI. mATe karmanA baMdhahetuo kaSAya ane ga. ema be paNa gaNI zakAya che. A rIte banyatuo mukhyapaNe kaSAya ane vega ema be che. paraMtu AdhyAtmika vikAsanI utaratI-caDatI bhUmikArUpa guNasthAnamAM baMdhAtI karma prakRtinA taratamabhAvanA, kAraNamAM mehanIya karmanA udayathI vartatI kaIdazA, kaIkamaprakRtionA bandhanamAM kAraNabhUta che? te sAdI samAjanA lokone sahelAIthI samajAvavA mATe jJAni purUe mithyAtva ane aviratine karmabaMdhanA hetumAM judA judA gaNAvyA che. yegathI kArmika vaNAnAM rajakaNe AkarSita thaI jIvamAM saMbadhita bane che, paraMtu te rajakaNasamUhamA vividha svabhAvanuM nirmANa to te samaye AtmAmAM vartatA vividha svabhAva dhAraka vividha kaSAne anulakSIne ja thAya che. jIva te karmaNavargaNAnA pudgalene garUpa vIrya vaDe grahaNa karI, tene karmarUpe pariNAve che, eTale jIvadvArA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s AkRSTa dalikasamUhonI sa khyAmAM nyUnAdhikatAnuM pramANa, dalikagrahaNa samaye vatA jIvanA ceAgavyApAranA AdhAre ja che. sa jIvezamAM tathA eka jIvamAM paNa pratisamaya ceAgaLa samAnapaNe ja varte evA niyama nathI. jethI pratisamaya hita kA Nava NuAnA puddagala pradezasamUhanI sakhyA paNu, sarva jIveAne samAnapaNe heI zakatI nathI. { vaLI pratisamaya grahita kANuva NAmAMthI ka rUpe thatA pariNamanamAM sarvAM rajakaNusamUhanA svabhAva-sthiti ane rasa ( jIssA ) nuM nirmANu kaMI eka sarakhuM thatuM nathI. paraMtu grahita rajakaNusamUhA bhAgalArUpe vheMcAI, pratyeka bhAgalAna pradeza ( rajakaNu-aNu ) samUhamAM, te nirmANu judI judI rItanuM thAya che. e rIte thatuM bhAgalArUpe vibhAjana, te rajakaNeAmAM vividha rIte nimi`ta svabhAvadhAraka rajakaNAne anulakSIne thAya che. keTalAMka dalikA jJAnAvaraNa ka rUpe pazume che, keTalAMka danAvaraNapaNe pariName che. e pramANe vadhumAM vadhu AThe bhAgalA paDI, judA judA A svabhAva ubna thAya che. paraMtu sAta kama mAMdhanAra jIvane sAta bhA, cha kama khAMdhanAra jIvane cha bhAga, ane eka kama manAra jIvane eka ja bhAga thAya che. kama'nI bhUla prakRti A heAvAthI gRhita dalikAnA vadhumAM vadhu bhAgalA paDe tA AThaja paDe che. ane pachI mUla prakRtinA ilikAmAMthI tenI uttaraprakRtirUpe judA judA bhAga paDe che. A dareka bhAgamAM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 pradezasamUhanI vahecaNI paNa sarakhI sakhyA pramANa nahiM thatAM, amuka niyata dheAraNe ja nyUnAdhika rIte thAya che. 1 Ama eka ja samaye gRhita kAma Nuva NAmAMthI piraNAma pAmela karmonA bhAgalA paDI jaI, pratyeka bhAgamAMnA pradeza samUhanI alaga alaga rIte ravabhAvAdri nirmANa thavAnI hakIkata keTalAkane AzcaryakArI lAgaze, paraMtu temAM kaMI Azcaya jevuM nathI. kAraNa ke jIva ane pugalanI aciMtya zakti pratyakSa dekhAya che. eka ja kAraNathI thatA aneka kA mAM aneka vicitratA utpanna thavAnI pratyakSata, eka svarUpavALA evA eka bIjAthI vicitra prakRtyAdivALA vicitra avayaveAvALI vanaspatiemAM ApaNe anubhavIe chIe. taduparAMta bhAjananA kALIce uttaramAM pravezyA mAda te ja koLIyAnuM rasa-rUdhira-mAMsa-meda-asthi-majjA ane vI e sAta dhAturUpa vividha rIte thatu pariNamana te ApaNA rAjerejanA anubhavanI vAta che. zarIramAM sAte dhAtuonI niraMtara eka prakAranI rASTrAcaNika kriyA cAlyA kare che. je khArAka khAvApIvAmAM cave che, te hAjarI ane AMtaDhAmAM pirava thaI nADIemAM kheMcAI tenAthI maLamUtra judAM paDe che. ane temAMthI sArUpa je rasanAM sthAna, hRdayamAM jai hRdayamAMnA mULa rasamAM maLe che, ane tyAMthI zarIramAM prasAra pAmI sarvAM dhAtuanu poSaNa kare che. hRdayamAM gayA pachI A rasanA traNa vAga thAya che. 1 sthUla. 2 sUkSma ane 3 maLa. sthUlarasa penAnI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 jagyAe rahe che, sUmarasa dhAtamAM jAya che, ane maLa te rasadhAtuonA maLamAM jaI maLe che. AhAramAMthI thatI A rItanI rAsAyaNika kriyA uparathI samaju mANasa saheje samajI zakaze ke eka ja samaye grahita kArmaNavargaNanA, kamarUpe thatA pariNamanamAM paNa amuka amuka saMkhyA pramANa pradezasamUhavALA judA judA prakAranA bhAgalA paDI jaI, te pratyeka bhAgalAvALA karmapradeza (karma rajakaNa) samUhamAM svabhAva- ane rasa (pAvara)nuM nirmANa vividha rIte pariName emAM kaMI Azcarya nathI. garUpa vIryavaDe jIva dvArA AkRSTa kArmaNavagaNanA dalikasamUhamAM pUrvabaddha mehanIya karmanA vividha prakAranA vipAkedaya ravarUpa nimittathI vividha svabhAvanuM sarjana thAya che. e hakIkata upara vicArI gayA. temAMnA AtmAne jJAna, darzana, cAritra ane vIrya guNane ghAta karavAnA svabhAva dhAraka karma, daline ghAtI karma kahevAya che. AtmAnA svarUpamAM bAdhA nAMkhI AtmasvarUpane paripUrNatA-zuddhasvarUpe pragaTa banI nahiM rahevA devAvALAM A cAra ghAtakarma ja che. AtmAmAM vidyamAna ghAtakarmanI sattA, AtmAne vaibhAvika dizAmAM mUkI de che. jethI AtmAnI jJAna ane zakti parimita banI jAya che. e ene duHkhadAyaka thAya che. ane nIce mujaba bAhyasAmagrInI anukuLatA ane pratikULatAne Adhina banAve che. asthira zarIre jIva upara vIMTAya che. jIvana ane Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 mAha prApta thAya che. ane evuM prArabdha khaMdhAya che ke pachI amuka samaya sudhI e jIve manuSya -deva-tiya ca ke naraka, e cAramAMnI koIpaNa gatimAM avataravu paDe che. tyAM paNa sadAkALa TakI rahevAnu' nahi hetAM tenI muddata mukarara hoya che. mudata pUrI thaye tyAMthI chUTI anya sthAne avataravuM paDe che. ema janma-maraNanA cakrAvAmAM tene ghumavuM paDe che. tyAM kacAreka adhyAtmapeASaka ane kayAreka adhyAtmazeASaka kULanA sacAgA prApta kare che. A badhI mAhya sAmagrInA sa McAgasarjaka karmone aghAtI kema kahevAya che, ane te vedanIya Ayu-nAma ane gAtra ema cAra prakAranAM che. vaMdanIya sa'sArI jIvane sukha-duHkhanA anubhava karAve che. Acukama manuSyAdi zarIrAmAM cokkasa kALa sudhI jIvane TakAvI rAkhe che. nAmakama jIvane gati-jAti-zarIrazarIranAM avayava-zarIranAM rUpa, svara-yaza-apayazaItyAdi prApta karAve che, ane gotrakama uMca-nIca kuLa prApta karAve che. A pramANe A cAre aghAtI karyAM mukhyatve karIne te jIvane khAdyasAmagrInA sayeAgamAM samaya dharAve che. aghAtI karmInI prakRtie (dalika samU ) jJAnAdi mukhya guNAne ghAta nahi karatI hAvA chatAM paNa, cAranI sAthe maLela zAhukAra jema cAra kahevAya che, tema dhAtIkA~nI sattA paNa dyimAna hete te aghAtI prakRtie nAnAdi guNone ghAta karatI dekhAya che. ghAtI karma nI sattA naSTa thaye chate aghAtI menei! udaya tenI paraMparA nipajAvI t Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakato nathI. ane alpasamayamAM ja vilIna thaI jAya che, kemake aghAtI karmanI paraMparA utpanna karavAmAM nimittabhUta te ghAtakarma ja che. eTale ghAtakarma rahita aghAtI karmo te. parAjaya pAmela rAjaviheNA nAsatA bhAgatA sainya jevAM che. ghAtakarmane kSaya thayA bAda aghAtI karmo alpa TAImamAM. ja kSaya thavAnA pariNAme AtmAne avyAbAdha-akSayasthiti, arUpIpaNuM ane agurulaghu e cAra avasthA prApta thAya che. AtmAnuM zAzvata sthAna te A cAra saMgavALuM che. paraMtu ghAtakarmanA saMgavALAM cAra aghAtI karmo vaDe AtamA tethI viparIta saMgamAM bhaTakI zAMti prApta karI zakate nathI.. zAzvata zAMtinI prApti te avyAbAdha-akSayasthiti-arUpI. paNuM ane agurulaghupaNAmAM ja che. e sthitinI prApti, aghAtI karmone saMbaMdha AtmAmAMthI sarvathA chUTI javAthI ja thAya che. paraMtu te saMbaMdhano chUTakAre to ghAtakarmanA chUTakArAthI ja thAya, ane ghAtI karmane chUTakAre prathama mehanIya. karmanA chUTakArAthI ja thAya che. mehanIyakarmanI vividha avasthAnA saMbadhathI amuka keme keme sarvathA chUTavA mATe AtmAnA thatA prayatnathI prApta dazAne jainadarzanamAM guNasthAnaka tarIke oLakhAvI che. kaI dazAsucaka guNasthAnakamAM karmano baMdha-udaya-udIra ane sattAsvarUpa sa baMdha AtmAne ke ke banI rahe che ? ane atte guNarathAnakamAM AgaLa vadhatAM mohanIya karmane sarva prakArano saMbaMdha, AtmAmAMthI sarvadAnA mATe kevI rIte vilIna. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane chetyArabAda alpa samayamAM ja zeSa traNa ghAtakarma, AtmAmAMthI sarvathA naSTa kevI rIte bane che ? ane anta aghAtI karmo svayaM kevI rIte chUTI javAthI AtmA, ajaraamara sthAnane kevI rIte prApta kare che ? A badhI hakIkata, spaSTa ane hRdayagamya rIte jainadarzanamAM jevI jANavA maLe che, tevI anya kyAMya paNa jANavA maLI zakatI nathI. jenazAstramAM svabhAvanI vividhatAne anulakSIne karmanA mULa ATha bheda ane uttara 158 bhedadvArA karela karmanI "vividhatAnuM vagIkaraNa eTaluM badhuM suMdara che ke, tenA dvArA saMsArI AtmAnI anubhavasiddha bhinna bhinna avasthAonA khulAse jainadarzanamAM batAvela karmatatvanA ja vijJAna dvArA thaI zake che. kevA prakAranuM karma vadhumAM vadhu ane ochAmAM ocho keTalo TAIma AtmAnI sAthe TakI zake ? kamane baMdha thayA pachI te vivasitakarma keTalA TAIma sudhI tene vipAka devAmAM asamartha rahI zake? vipAkanA niyata samayamAM paNa palaTo thaI zake ke kema ? kaMI jAtanA AtmapariNAmathI A palTo thaI zake ? baMdhasamaye vivakSita karmamAM je svabhAvanuM nirmANa thayuM hoya te svabhAvano paNa palaTo vipAka samaye thaI zake ke kema? svabhAvapalaTo thaI zakta hoya te kevI rIte thaI zake ? karmane vipAka rokI zakAya ke kema? reI zakAto hoya to kevA AtmapariNAmathI rokI zakAya? dareka prakAranA karmane vipAka rokI zakAya ke amukane ja 'vipAka rokI zakAya ? jIva pitAnI vIrya-zaktinA Avi- Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 bhAva dvArA sUma aNusamUharUpa karmane Atmapradeza parathI uThAvIne kevI rIte phekI daI zake ? AtmA pitAnAmAM vartana mAna paramAtvabhAvane dekhavA mATe jyAre utsuka bane che. te samaye AtmA ane karma vacce kevuM yuddha jAme che ? chevaTa anaMtazaktivaMta AtmA kevA prakAranA pariNAmethI baLavAna karmone kamajora banAvI potAnA pragatimArgane. niSkaTa banAve che ? kayAreka kyAreka pragatizIla AtmAne paNa karma kevI rIte nIce paTakI de che? kayAM kamane baMdha ane udaya kaMI avasthAmAM avazyabhAvI, ane kaI avasthAmAM aniyata che ? AtmAnA anaMtajJAnAdi catuSka guNanAM. AchAdaka karmane kayA ume haTAvI zakAya ? jJAnAdi catuSka guNenA vikAsa svarUpa AtmAnI vividha dazAne kayA kame. batAvI zakAya ? jIvapara karmaphaLa svayaM bhagavAya che ke IzvarAdi anya keInI preraNAthI bhagavAya che? sarvathA kamasaMbaMdhathI sadAnA mATe hita sarva AtmAo karatAM anya kaMIpaNa vizeSatAvALI anya keI vyakti hoI zake kharI ? hAI zakatI hoya to tenI vizeSatAnuM kAraNa zuM? na hAIzakatI hoya te nahi hovAnuM kAraNa zuM? eka jIve bAMdheluM karma anya jIva dvArA naSTa thaI zake kharUM? ItyAdi saMkhyAtIta praznonuM sukhada samAdhAna tathA, zarIra-vicAraane vANInA nirmANamAM kevA prakAranI AkarSaNa zaktithI te tene cegya, AsamUhe kheMcAya che ! AkarSita te aNu-- samUhamAMthI yathAzya thatI racanAmAM jIva prayatna ane prayatnazIla banI rahela te jIvanAM karmo kevI rIte bhAga bhajave. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che? prANImAtranI vividha zarIraracanA, vividha caitanyazakti, prANIomAM vartatI rAga-dveSanI anekavidha vicitratA, IndricenI nyUnAdhikatA, samAna Indriye Adi saMge havA chatAM buddhimAM vividhatA, sAMsArika sukha-duHkhanA saMganI - anukULatA tathA pratikULatA, AtmabaLanI hAni vRddhi, vagere aneka vicitratA, karmasamUhane haTAvavA jaina dharmanA ArAdhakemAM karAtI bAhya kriyAonI mahattA, AvI aneka bAbatene khulAse mAtra jainadarzanakathita karmavijJAna dvArA ja maLI zake che. A sarva khulAsA, jainadarzana-AviSkArita karma vijJAnathI ja maLI zakavAnuM mukhya kAraNa e che ke karma 2jakaNa ? e eka paugalika (eka prakAra jaDa padArtha)nI ja avasthA che, evI samaja mAtra jainadarzana ja prApta karAvI zakyuM che ! karmane je eka vastu ke padArtha jANe te ja karmavarUpa barAbara samajI zake. jenadarzana kahe che ke "kema" e pudgala dravya (padArtha) nA pariNamananI ja eka avasthA che. vastunI avasthAmAM palTo thavo te tenuM pariNamana kahevAya che. pariNamana thavAmAM -kaMI kaI maulika tattvanI navI utpatti nathI. maulika vastu te temAM kAyamI che, paraMtu avasthAne temAM palaTo che. jema prANInA zarIramAM rahelI sAta dhAtuo (rasarUdhira-mAMsa-meda-asthi-majAja ane vIrya) te prANIe grahaNa karela khorAkanuM pariNamana che, tema karma e yugalanuM -eka pariNamana che. pariNamana pAmelA pudgalanA varNa--gaMdha Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 05 rasa ane sparzamAM palaTo thaI javAthI tenA svabhAvamAM paNa palaTo thAya che. pudgalanuM vividha rIte thatuM pariNamana sadAnA mATe eka sarakhuM TakI rahetuM nathI. amuka TAIma sudhI amuka pariNamanarUpe rahI tyArabAda anya pariNamanarUpe pariName che. anAjamAMthI pariNamela saptadhAtumAM je svabhAva pragaTa thAya che, te svabhAvanuM prAgaTaca anAjamAM hotuM nathI. tevI rIte karmaNa vargaNanA pugalamAMthI pariNamela karmamAM je svabhAva pragaTa thAya che, te svabhAvanuM prAgaTaya kAzmaNavargaNAnA pagalomAM karmarUpe pariNamela avasthA pahelAM hAtuM nathI. pagalemAM anekarUpe pariNamana thavAno svabhAva hovA chatAM paNa amuka saMgenI prAptie ja te sagane anurUpa pRthaka pRthaka rIte pariNamana thaI zake che. ane tethI ja karmarUpe thatuM pudgala pariNamana te kAmaNavargaNAnA pudgamAMthI thatuM hovA chatAM te pagale AtmAnI sAthe kSIranIravat saMbaMdhita banI rahyA vinA thaI zakatuM nathI. jagatamAM je kaMI daSTigocara pheraphAre yA pudgala paramANuonI aciMtya zaktiono prAdurbhAva jovAmAM Ave che, te pugalanA daza prakAre thatA pariNAmathI ja che. (1) pidugalika aNusamUhanuM paraspara saMbaMdha thavAsvarUpa be prakArane baMdha pariNAma. (2) sthAnAMtara thavAsvarUpa be prakArane gati pariNAma. (3) AkAra thavA svarUpa pAMca prakAranA saMsthAna pariNAma. (4) skaMdhamAMthI chUTA paDavA svarUpa Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca prakAre bheda pariNAma. (5) varNamAM palaTo thavA svarUpa pAMca prakArane varNapariNAma. (6) gaMdhamAM palaTo thavA svarUpa be prakArane gaMdhapariNAma, (7) rasamAM palaTo thavAsvarUpa pAMca prakArano rasapariNAma. (8) sparzamAM palaTo thavA svarUpa ATha prakArane sparza pariNAma. (90 gurUtva Adi upajavA svarUpa cAra prakArano agurulaghupariNAma. (10) vani pragaTa thavA svarUpa be prakArane zabdapariNAma A daza prakAranA pariNAmathI pudgalanAM aneka rUpAntare thayA kare che. te vividha rUpAtaramAM vividha zaktio pragaTa thAya che. paraMtu yugalanA anya rIte thatAM rUpAntare karatAM, karmarUpe thatA rUpAntaranuM varNana jainadarzanamAM agrasthAne che. tenuM kAraNa e che ke AtmAnI anaMta zaktiene AvanAra te karma svarUpe ja vartatuM pudgalanuM rUpAntara che. vizvanA AdhyAtmika kSetramAM, vaijJAnika kSetramAM ke anya ke vyAvahArika kSetramAM AgaLa vadhanAra AtmAo, svAtmA sAthe saMbaMdhita karma pudgalarUpa AvaraNane zrApazama pAmavA dvArA ja AgaLa vadhe che. bhautika vijJAnano AviSkAra, tene upaga, te dvArA prApta thatI Icchita anukuLatA, A badhAmAM karmarUpe rUpAntara pAmela pudgalano hisse mukhyarUpe che. * jainadarzana kahe che ke prANIone vividha prakAre bhegavavA paDatA kaSTo mULa AdhAra jIva ane pudgala tasvane Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 971 pArasparika saMbaMdha che. jyAM sudhI e bane eka bIjAthI sarvathA bhinna na thAya, tyAM sudhI jIvane anaMta AdhyAtmika sukhanI prApti asaMbhava che. anAdikALathI paraspara saMbaMdhita e bane tatvane alaga pADavAnuM digdarzana ja jainadarzananuM mukhya projana che. e prajananI saphalatA karmasvarUpa pudgala-aNunA tAtvika viSayanI samajamAM ja che. vizvanA keIpaNa prakAranA aNuvijJAna karatAM karmasvarUpa aNuvijJAna e ja uccakoTinuM aNuvijJAna heI, AvA aNuvijJAnanA AviSkAraka jainadarzananA AguvAdanI ja khAsa mahattA che. jainadarzane ja karmasiddhAMtanA advitIya vijJAnanI jagatane bheTa karI che. ghaNA lokene karmaprakRtionI gaNatrI, saMdhyAnI bahulatA AdithI te viSaya para rUcI hotI nathI, paratu. temAM karmazAstrano zuM deSa ? gaNita, padArtha vijJAna Adi gUDha ane rasapUrNa viSayepara sthUladazI lokonI daSTi kAma na kare ane tethI tevAone te nirasa lAge temAM viSayane zuM doSa? deSa che nahi samajavAvALAnI buddhino. keIpaNa viSayanA abhyAsIne te viSayamAM rasa tyAre ja Ave che ke jyAre te tenI uMDI vicAraNA karI zake. jene sAmAnya cakSa dekhI na zake tevA viSayane paNa jANI zakavAvALI, tathA jene sAdhAraNa Indriye pAmI na zake evI vastune anubhava karavAvALI, pracchanna bhAve rahelI Atmazaktine pragaTa karavAne hetu, e je jainadarzana kathita Agano AviSkAra che. . . ja. 7 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka loka evI mAnyatA dharAve che ke jenadarzana te mAtra karmavAdI ja che. paraMtu mAtra karmavAdI ja che" ema mAnI levuM te bhUla bhareluM che. kemake kAryanI utpattimAM jainadarzana mAtra karmane ja mAnanAra nahiM hatAM kALa, svabhAva, niyati, prArabdha ane purUSArtha e pAMce samavAya kAraNene mAnanAra anekAntavAdI darzana che. Ama chatAM keTalAkane mAtra karmavAdInI ja bhrAnta mAnyatA uddabhavavAnuM mukhya kAraNa e che ke uparokta pAMca kAraNo paikI karmanuM svarUpa, zeSa cAra kAraNe karatAM ati vizALarUpe jainazAstramAM varNavAyeluM jovAmAM Ave che. vartamAna jaina AgamamAM te karmavAdanuM svarUpa amuka pramANamAM ja varNavela che. karmavicAranuM mULa to jainadarzanamAM lupta thayela manAtA draSTivAda nAmanA bAramA aMganA cauda pUrvavALA cothA bhedamAM che. temAM karmapravAda nAmanuM eka AkhuM pUrva che. A pUrva paNa lupta thayela che. paraMtu temAMnA keTalAka vicAre paraMparAe utarI Avela che, ane saMgharAI rahyA che. uparokta zAstranA AdhAre pUrvAcAryoe nirmANa karela karmavAdanA sAhitya dvArA Aje paNa karmavAdanuM svarUpa saMpUrNa paNe te nahi paNa amuka aMze te jANuM-samajI zakAya che. vartamAnakALe A rIte amuka aMze vidyamAna A karma. vAdane viSaya paNa anya darzanamAM kahela karmavAda karatAM atyaMta vizALa, buddhigamya ane hRdayasparzI che. karmasattA upara vijaya meLavIne jIve paramAtmapada prApta Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA mATe dharmatatvanI addabhUta zaktione upayoga kevI rIte karavuM joIe ? tenuM sacoTa pratipAdana jainadarzana dvArA sarala ane suMdara rIte samajI zakAya che. eTaluM ja nahi paraMtu drazya jagatanI racanA keNa kare che? kevI rIte kare che? zA mATe kare che? te saMbaMdhI vAstavika hakIkta paNa A jainadarzana kathita karmavAda uparathI ja samajI zakAya che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM suSTi sarjana A drazya jagatanuM astitva keI amuka niyata TAImathI ja banI rahyuM che, evuM nathI. te te sadAne mATe che ja. ane sadAne mATe raheze ja. hA ! eTaluM jarUra che emAM parivartana thatAM rahe che ane thatAM raheze. temAM keTalAMka parivartana te jIvanA prayatnanI apekSAvALAM che. vaLI evAM paNa keTalAMka parivartana hoya che ke jemAM keInA paNa prayatnanI apekSA rahetI ja nathI. te jaDatanA vividha saMgothI, uSNatA-vega-kriyA Adi zaktiothI banatAM ja rahe che. mATI-paththara Adi cIjonA ekatra thavA rUpa nAnA-moTA pahADa bane che. judI judI dizAomAMthI AvI maLela pANInA pravAhamilanathI nadIo bane che. ghaNuM nadIonA pANasamUhathI samudra bane che. sUkSmabuddhithI samajanAra samajI zake che ke A jaga. tanA sthala ane sUkama padArtho, paramANunA bhinnabhinna prakAranA saMgAthI racAya che. pUraNa ane galana, e pudgala-paramANane svabhAva hovAthI paramANuyukta padArthomAM aneka prakAranAM rUpAntare thavAnI cegyatA ApaNe joIe chIe pRthvI uparanuM doSavALuM jaLa, sUryanA kiraNethI zevAI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 uMce caDhI vadhAre zuddha ane uMcA prakAranuM thaI pAchuM pRthvI para Ave che. jaLa te pRthvI vaDe zeSAI vividha vanaspatiemAM vividha svarUpe uMcI ucI dizAone pAme che. vanaspati, prANIo vaDe AhArarUpe upagI banI, rUdhira, majajA, asthi Adi rUpe pariName che. mATI, patharArUpe ane patharA, vividha khanijarUpe athavA hIrA-mANikya-ratnanA utkRSTarUpamAM rUpAntarane pAme che. A rUpAntara thavAmAM keInI priraNanI apekSA nahi rahetAM mAtra te te padArthone svabhAva ja tathA prakArano hovAnuM mAnavuM te ja vyAjabI che. jema bIjamAM anAja zvAnI cegyatA che, paraMtu te bIjane anukuLa khAtara-varasAda ane kheDUtano joga maLethI ja bIjamAMthI anAja taiyAra thAya che. tevI rIte amuka amuka nimitta kAraNene cega macethI dareka padArthomAM rahelA te te prakAranA svabhAve pragaTa thAya che. A pramANe pudgala (jaDa) padArthane vividha parivartanathI vividha padArthonuM astitva sadAnA mATe vizvamAM vatI ja rahe che. eka vastunuM rUpAntara ApaNe samajI zakIe chIe. paraMtu rUpAntara thatA te padArthonI mULa utpatti kyAMthI thaI? te bAbatane vicAra karatAM samajAze ke kaI padArthanI mULa utpatti to che ja nahiM. eTale nAza paNa nathI. mAtra rUpAntara thavAnA hisAbe paryA-avasthAonI Adi ane aMta kahI zakAya. paraMtu mULa dravyane Adi ke aMta te nathI ja. je pudgala dravyanAM rUpAntare ApaNe joIe chIe Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 te sarve, pRthvI-pANI--vanaspati vagere ekendriya jIvAnAM te te jIve dhAraNa karelAM ke cheDI dIdhelAM zarIza ja che. vaLI zarIra e paNa kaMI kAI dravyanI navina utpatti nathI. paraMtu prayAga pariNAma ( jIva prayatna avasthAMtara thayela )thI pariNamana pAmela dravyanuM rUpAntara che. zarIra dhAraNa karanAra jIva te zarIrane IMDI anya sthAne cAlyA jAya che, tyAre zarIranAM paNa vividharUpe rUpAntaro, mizra pariNAmathI thAya che. A zarIra, kaI avasthAsUcaka pudgala tattvamAMthI ane che? kANu manAve che? A zarIranA sUkSma-sthUla Adi prakAra, tenI racanApaddhati, tenA vRddhikrama, ItyAdi zarIraracanA aMgenA anekavidha vicAra, vaijJAnika Dhabe jainadarzanamAM hRdayagamya rIte samajAvyeA che. ane temAM anabhisadhi ja svarUpe vate jIva prayatna, zarIra racanAmAM upayeAgI manatu maulika paudgalikatatva ane kama svarUpa paudgalika aNusamUha, A triveNI saMgamathI ja zarIranI racanA thAya che. ane temAMthI vividha svarUpe drazya jagatanu astitva varte che. pUrve kahela ATha grahaNayeAgya puddagalavaNAo paikInI pAMca zarIra ceAgya puddagalavaga NAe te te zarIraracanAnuM mULa upAdAna tattva che. arthAt te te vAemAMthI ja te te zarIranI racanA thAya che. A zarIra racanA te te zarIrane dhAraka te te jIvanA ja prayatnapUrvaka thatI hAvA chatAM paNa tenA tamAma udyama karmAdhina heAvAthI jevA prakAranA kamanA udaya hAya tevu ja zarIra khanI zake che. eTale kama samUhanI AdhinatAnA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 AdhAre ja tathavidha prayatnapUrvaka gRhita pagalavargaNanuM pariNamana, jIva pitAnA prayatnapUrvaka kare che. karmo vinA zarIrAdine cagya pagalavaNAnuM grahaNa ane tene pragapariNAma prApta karavAno jIvane adhikAra rahetuM ja nathI. eTale ke pudagalemAM rahelI svAbhAvika zaktionA prAga pariNAme karmanI madadathI ja jIva prApta karI zake che. ahIM keI ne zaMkA thAya ke karma te svayaM jaDa. hAvAthI jIvane te pitAnI AdhinatAmAM kevI rIte rAkhI zake ? vaLI jIva prayatnathI ja zarIra racanA thaI zakatI hoya te dareka jIva pitAnA zarIranI racanA managamatI ja kare, viparIta zA mATe kare? ane temAM jaDa karmonuM zuM cAle ? paraMtu ema paNa banatuM nathI. mATe prANuonI zarIra racanA karanAre jIva svayaM nahi hetAM Izvara nAme keI mahAsattAdhIza vyaktine vizvaracanA karanAra mAnave joIe." AnuM samAdhAna e che ke Izvarane sRSTikta mAnavAnI kaI jarUriyAta rahetI ja nathI. kAraNa ke jIvana saMbaMdhathI. karmamAM evI zakti pedA thAya che ke jethI te karmanA sArA yA bUrA vipAke niyata samaye jIva para pragaTa thatA ja rahe che. taDakAmAM ubhA rahenAra cA garama cIja khAnAra manuSyane anya keI sattAdhIzanI preraNuM vinA ApoApa pANI pIvAnI IrachA jAge che, ane pANI pIvAnI pravRtti kare che. tevI rIte karma bAMdhavAnA samaye pariNAmonusAra jIvamAM evA saMskAra paDI jAya che ke te saMskArAnusAra jIvanI buddhi tevI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ja banI jAya che. ane te evAM kAma karI bese che ke jethI svayaM pitAnA karmAnusAra phaLa prApta karI ja le che. A rIte zarIra racanAmAM prasta banI rahela jIva prayatnamAM paNa, jIvanI buddhi pitAnA pUrvakRta karmAnusAre ja banI rahetI hovAthI potapotAnA zarIranI sArI yA narasI racanA, karma aNusamUhanI AdhinatAthI ja jIva karI zake che, ema mAnavAmAM kaI harakta rahetI nathI. pahelAM vicArAI gayuM che ke pratisamaya jIvavaDe gRhita kAmaNavargaNAnA tamAma aNusamUhamAM svabhAvanuM nirmANa eka sarakhuM nahi thatAM vividha prakAranuM thAya che. ane te vividha prakAranA svabhAva dhAraka ANusamUhe vividha saMjJAthI vyAvahArAya che. ahiM zarIrane gya pagalonuM grahaNa ane te pudgalenuM pariNamana vividha rIte jIva kevI rIte ane kayA karmane AdhIna rahIne kare che, te ApaNe vicAravAnuM che. vividha saMjJAdhAraka karma AsamUhanuM jainadarzanamAM mULa ATha ane uttara 158 bhede vagIkaraNa jema karyuM che, tema zubha ane azubha phaLadAtAnI apekSAe puNya tathA pApa ema be bhede, tathA jJAnAdi guNene ghAta karanAra ane nahi karanAranI apekSAe ghAtI-aghAtI ema be bhede paNa vargIkaraNa kareluM che. taduparAMta karmane vipAka amuka hetuo prApta thatuM hovA aMge te vipAkanI hetusUcaka apekSAe karmaprakRttionuM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 vagIkaraNa cAra vibhAgamAM paNa kareluM che. te cAra prakAre nIce mujaba che. (1) jIvavipAkI (ra) pugalavipAkI (3) kSetravipAkI ane (4) bhavavipAkI A cAra prakAranA vagIkaraNamAM amuka amuka prakAranI mukhyatA ja kAraNabhUta che. jo ke karmaprakRtione vipAka jIva ja anubhave che. e hisAbe sarva prakRtio jIvavipAkI ja che. paraMtu amuka karmaprakRtio evI che ke je jIva upara sIdhI asara nahi karatAM zarIrane upayogI evI keTalIka jaDa sAmagrIo AtmAne prApta karAvavA dvArA, keTalIka pravRtio amuka sthAnane ja pAmIne ane vaLI keTalIka te prANIonI amuka prakAranI jAtimAM ja jIvane phaLadAyI thAya che. ATalI bAbatone anulakSIne ja jIvavipAkI Adi cAra prakAre karmaprakRtionA batAvyA che. eTale kaI karma prakRtie kyA sthaLane, kayA bhavane ane kevA prakAranI zarIranI sAmagrIo pAmIne, tathA kaI prakRtie sthAna, bhava, ane pudgala sAmagrInI apekSA rAkhyA vinA ja udayamAM Ave che ? te A cAra prakAranA vagIkaraNathI ati spaSTapaNe samajI zakAze. amuka hetu prApta karI vipAkedayane prApta thAya, te hetune anulakSIne te prakRtie te te vipAka saMjJAvALI kahevAya che. (1) jIva vipAkI-karma mAtra AtmAne vipAka Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 svarUpe asara kare che. paraMtu keTalAMka karma evo che ke je kSetranI, bhavanI ke bAhya sAmagrIonI apekSA rAkhyA vinA sIdhI rIte AtmAne vipAka dekhADavAnuM kAma kare che. te kamaprakRtione jIvavipAkI kahevAya che. te prakRtio nIce mujaba che. jJAnAvaraNIya-5, darzanAvaraNIya 9, vedanIya 2, mehanIyanI 28, getranI 2, aMtarAyanI 5, tathA nAmakarmamAM gati cAra, jAti pAMca, vihAgati be, zvAsecchAsa nAma karma-1, tIrthakara nAmakarma-1, trasa-1, bAdara-1, paryApta 1, saubhAgya-1, susvara-1, Aya-1, yaza-1, sthAvara-1 sUkSama-1, aparyApta-1, daubhAgya-1, duHsvara-1, anAdeya-1, ane apayaza-1, ema kula 78 prakRti jIvavipAkI che. have prathama kSetravipAkI ane bhavavipAkI prakRtio kaI che. te vicArI pachI pudgala vipAkInI hakIkata vicArIzuM. kSetravipAkI-te amuka kSetramAM ja udaya thatI hovAthI kSetravipAkI kahevAya che. ahiM kSetra te eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM AkAzapradezanI zreNirUpa ja levAnuM che. devAnuM pUbI, manuSyAnupUrvI, tiryaMcAnupUvI ane narakAnuM pUvI ja cAre AnupUvakameM kSetravipAkI che. kAraNa ke te karmo, be gatinI vacce barAbara AkAzapradezonI zreNarUpa kSetra para pasAra thatAM jIvane udayamAM Ave che. bhavavipAkI-je karma prakRtio amuka bhavamAM ja Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 udaya Ave che. kAraNa ke bIjI karmaprakRtie te bhava-bhavAM tare game tyAre udaya AvI zake che, paraMtu cAra AyuSya karmo te mAtra amuka bhavamAM ja udaye Ave che. mATe te cArene bhavavipAkI kahevAya che, vartamAna bhavanA be Adi bhAga gayA pachI trIjA Adi bhAge Ayu baMdhAvA chatAM paNa jyAM sudhI te vartamAna bhavanI pUrNatA thavA vaDe uttara svagya bhava prApta thaye hete nathI, tyAMsudhI te udayamAM AvatuM nathI. ane svayegya bhavaprAptimAM ja tene udaya thAya che, mATe te bhavavipAkI che. pudagala vipAkI-pula vipAkI karmaprakRtionA vipAkane saMba dha pula vargaNAonA banelA zarIra sAthe mukhya che. pudgala vipAkI karmaprakRtio saMsArI jIne zarIra, zvAsocchAsa, bhASA ane mana, e cArene cagya pudugale apAvI varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda, baMdha, sUkSamatA, sthUlatA, saMsthAna, aMgopAMga, parAghAta, upaghAta, agurulaghu, udyota, saMghAta, vagere rUpe pariNAma pamADe che. A pudgala. vipAkI prakRtie te nAmakarmanI prakRtio che. saMsArI jInuM zarIra kevI rIte ane zAnuM taiyAra thAya che? zarIranA avayavonI egya rathaLe racanA, zarIrano. bAdhe, ane zarIrano AkAra judI judI jAtinA ne AzrayI judA judA prakAre kevI rIte goThavAya che ? te badhAane sAce khyAla A pudgala vipAkI karmaprakRtiene samajavAthI ja thAya che. pudgalavipAkI karmaprakRtinuM svarUpa nahiM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 samajanArAo, prANIonI zarIraracanAnI samajaNamAM gothAM khAya che. eTale pulavipAkI karmaprakRtionuM svarUpa samajavuM ati Avazyaka che. pudgalanuM grahaNa ane pariNamana karAvavA dvArA, jIvane vipAkane anubhava karAvanArI hevAnA aMge ja, A karma prakRtio, zAstramAM "pudagalavipAkI " prakRti tarIke oLakhAya che. te 72 prakRtio nIce mujaba che. zarIra nAmakarma-5, aMge pAMga nAmakarma-3, baMdhana nAmakarma-15, saMghAtana nAmakarma-5, saMhanana nAmakarma, saMsthAna nAmakarma-6, varNa nAmakarma-5, gadha nAmakarma-2, rasa nAma-pa, sparza nAmakarma-8, agurulaghu nAmakarma-1, nirmANa nAmakarma-1, parAghAta nAmakarma-1, upaghAta nAmakarma-1, Atapa nAmakarma-1, udyota nAmakama-1, pratyeka nAmakarma-1, sAdhAraNa nAmakarma-1, zubha nAmakarmA-1, azubha nAmakarma- 1, sthira nAmakarma-1, asthira nAmakama-1, ema kula-72 prakRtio che. A bahetara pravRtio te nAmakarmanI 103 prakRti- pikInI che. nAmakarmane jainadarzanakAree citrakAranI upamA - ApelI che. citrakArane jevuM citra taiyAra karavAnI IcchA hoya tene anurUpa rekhA-raMga-saphAI vagere sAmagrI pahelethI taiyAra karI rAkhe che. te sAmagrIomAM jeTalI khalanA heya te mujaba citranA kAryamAM khalana thAya che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 eTale citranA kAryamAM koI paNa jAtanI khAmIo anubhavavI na paDe tenI sAvacetI prathamathI ja rAkhavAmAM Ave che. je citra mATe badhI gya sAmagrI pahelethI meLavI rAkhela hoya te citra chevaTe barAbara taiyAra thAya che. makAna. banAvanAra ke kArakhAnuM calAvanAra tenA niyAmakane jevuM makAna banAvavuM hoya te pramANe ja vetaraNI prathamathI ja kare. che te vetaraNI ane vyavasthA mujaba kArakhAnA yA makAnanuM kAma kamasara ane vyavasthita cAlu rahe che. tevI rIte ekabhavamAMthI chuTI bIjA bhavamAM utpanna thanAra pratyeka mAtmAne utpanna thatAMnI sAthe ja zarIrazcanA aMge, pUrve A bhava mATe upArjana karelA karmonI asara thavA mAMDe ja che. eTale AkhI racanA te pramANe ja zarU thAya che. ane badhI asarenA pariNAme amuka cokkasa svarUpamAM AkhuM zarIra taiyAra thatuM jAya che. ahIM zarIra racanAnA kAryamAM bahotera karmaprakRtio. dvArA zarIrane cagya pudgalenuM grahaNa ane pariNamana thAya che. gatinAkarma ane jAtinAkarma anusAra nakkI thayela, paristhiti tathA utpanna thavAnA sagavALA sthaLe, AnupUvI nAmanA karmavaDe, lAvI mukAtAMnI sAthe te ja vakhate te ja pahele samaye te AtmAne zarIra nAmakarma udayamAM Ave che. utpanna thayela AtmA, te gatikarmAnusAra je gatimAM utpanna thaye hoya, te pramANe taddagatyAnusAra sAmagrI prApta kare che. utpattisthAne utpanna thayela AtmAne zarIra egya pudgala vaNAo mAMnI yathAgya varganuM grahaNa karavAne hakka A. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zarIra nAmaka nA uddayathI prApta thAya che. ane te zarIra TakI rahe tyAM sudhI te pramANe vaNA grahaNa karavAneA hakka cAlu rahe che. ahIM samajavuM jarUrI che ke-pAMca prakAranA zarIra paikI manuSya ane tiya ane ceAgya mukhyapaNe audArika zarIra che. ane deva tathA nArakane ceAgya vaikriya zarIra che. eTale manuSya ane tiya cane audArika zarIra manAvavA mATe jIve pUrve` bAMdheluM audArika zarIra nAma ka'" te audAki zarIrapaNe grahaNa ceAgya je audArika jAtanI pudgala vaNA che, temAMthI te vaNA meLavavAneA hakka Ape che. ane deva tathA nArakane vaikriya zarIra anAvavA mATe te jIve pUrve khAMdhelu * vaikriya zarIra nAmakama" vaikriya jAtinI pudgala vaNA meLavavAnA haka Ape che. zarIrane cAgya pudgaleAnu grahaNa karavAmAM jIvane kAyayeAga ( zarIrane vyApAra ) che, tAgya ( te kAyayega te zarIra taiyAra thayA pachI heAya che. taiyAra thayela te kAyayeAga dvArA te te zarIra TakI rahe tyAM sudhI te jIDhaMgI pa ta te zarIrane ceAgya puddagalAnuM grahaNa cAlu ja heya che. paraMtu utpatinA prathama samaye kaMI tadbhava ceAgya zarIra taiyAra hetu nathI. te zarIra te, te zarIra cegya pudgalanA grahaNu ane pariNamanathI taiyAra thAya che. eTale utpatinA prathama samaye grahaNa karAtAM zarIranAM pudgalAne jIva anAdikALathI peAtAnA AtmA sAthe saMyukta thaI rahela taijasa tathA kArmAMNu zarIranA saMcAge grahaNa kare che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 Ane AhAra grahaNa kahevAya che. grevIse daMDakamAMpAMce ya jAtimAM-cha e kAyamAM, ema jyAM jyAM zarIre hAya, pachI cAhe audArika-vaikriya ke AhAraka hoya, te badhAyamAM taijasa tathA kAmaNa zarIra te mAnavAM ja paDe. kAraNa ke anAdikALathI te ane zarIre jIvane sa yukta ja che. ane te taijasa tathA kArmaNa vinA bIjAM zarIra bane ja nahiM. parabhavathI Apela AtmAne tejasa tathA kArmANa zarIra to sAthe ja hoya che. ane te vaDe ja dArika vagere pudgala grahaNa kare che. - jIvane A taijasa ane kArmaNa zarIra apAvanAra te anukrame tejasa zarIra nAmakarma ane karmaNa zarIra nAmakarma che. ane cauda pUrvadhArI munione AhAraka zarIra banAvavAmAM kAraNabhUta AhAraka zarIranAmakarma che. A pramANe pAMca prakAranAM zarIra nAmakarmo che. tejasakArpaNa ane AhAraka zarIre sUma vargaNAnAM banelAM hovAthI carmacakSuthI dekhI zakAtAM nathI. have svazarIra gya pudgala vargaNAnuM grahaNa, jIva zarIra nAmakarmane udaye kare che, paraMtu grahaNa karAtI te pudgala vargaNa retInA lADu jevI bharabhara bhUkA jevI grahaNa nahi karatAM, amuka pramANavALA sneha-cikAza ane lukhAzane lIdhe paraspara cUMTI gayelI eTale saMghAtIbhUta thayelI ja yugala vargaNAo grahaNa kare che. jema kuMbha (ghaDe) banAvavAmAM chuTaka chuTaka mATInA kaNe grahaNa nahiM karatAM, kuMbha raca Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 nAne anukULa karAyelA mATInA piDAe ja upayAgI thAya. che, tema zarIra banAvavAmAM paNa zarIra racanAne anukUla piMDha rUpe anelI purdUgala va NA ja upayeAgI thAya che. amuka pramANamAM ja lakhAIjADAI Adi nizcita pramANavALA audArikAdi zarIranI racanA mATe, te te zarIrane anusaratI pudgala vaNAnA samUha vizeSanI racanAnI paNa AvazyaktA rahe che. ane tethI ja zarIranuM tAratamya thAya che. Ave! saghAta karI ApanAra eka prakAranuM nAmaka jIve pUrve meLaveluM heAya che. te kama te " saghAtana nAma ka" kahevAya che. eTale sadhAtana nAmaka, jIvane vargaNAnA saghAta pAmelA spA apAve che. te paNa pAMca prakAranA zarIra mujama pAMca prakAre che saghAtana nAmaka tathA zarIra nAmaka nA khaLathI saghAta pAmelI svaceAgya zarIranI pudgala va NAne jIva prathama samaye le che. AnuM nAma AhAra kahevAya che jIvane te bhavayeAgya zarIra jyAM sudhI kAyama rahe che, tyAM sudhI A vA maLavA rUpa AhAra tene maLyA ja kare che. paNa te vaNArUpa AhAra cAlu rahe, temAM grahaNa karelI ane grahaNa karAtI vaNAnA ska dheA paraspara eka racanArUpe maLI javA joI e. jema taiyAra thatA makAnamAM vaparAtI ITAnAM rajakaNe! aMdarAdara sadhAtIbhUta heAya che, para Mtu tethI karIne IM TA upara I TI. gADhavI devAthI makAnanI majabUtI thatI nathI. mATe tene cUnA ke mATIthI .paraspara ceADavI paDe che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 tevI rIte saMghAta pAmelI vargaNAo paraspara ekameka eMTI javI joIe. AnA mATe prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke-eka evuM karma che ke-jema rALa be kASTane ekAkAra kare che, tevI rIte baMdhana nAme te nAmakarma, AtmA ane pagale agara para spara pudagalone ekAkAra saMbaMdha karAve che. te baMdhana nAmakarma paMdara bhede che. te paMdara bhedanuM varNana karmagraMtha vigeremA nAma karmanI prakRtio aMge AvatA varNanamAMthI samajI levuM. AthI samajI zakAya che ke audArikAdi zarIra nAma. karmanA udayathI audArikAdi zarIra egya vargaNAnuM grahaNa, audArikAdi saMghAtana nAmakarmanA udayathI TAskiAdi zarIrane gya pudgala samUha vizeSanI saMghAtarUpe racanA, ane audArikAdi baMdhana nAmakarmanA udayathI te samUha vizeSane auda rikAdi zarIra sAthe paraspa ekameka saMbadha thAya che. ahIM sudhI te zarIra nAmaka badhe kAco masAle taiyAra karyo. paraMtu paraspara ekameka saMmilita banI gayela te pagalenuM pariNamana eTalA puratuM ja thaIne aTakI jAya te zarIra mAtra eka goLamaToLa daDA jevuM ja banI rahe. jethI e ja sthitimAM nahi rahetAM temAMthI hAtha-paga-mAthuM -peTachAtI- pITha vagere aMge, AMgaLAM-nAka-kAna vagere upAMgo, tathA vALa-dAMta-nakha-rekhA vagere aMgopAMgarUpa zarIrane gya. avayave taiyAra thAya che. taijasa tathA kArmaNa zrIrane aMga je-8 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 pAMga heAtAM nathI. jethI audArika aMgApAMga, vaikriya agApAMga ane AhAraka a MgopAMga, ema traNe prakAre " agApAMga nAma 'te te rIte zarIrane ceAgya avayave taiyAra karAve che. ageApAMga nAmakarmAMthI prANInA zarIramAM aMga-upAMga phUTe che, paraMtu kayA avayaveA kayAM joI e te nakkI karI ApanAra te nirmANa nAma ' che. ' gRhita vaNAnuM pariNamana thavAmAM nirmANu nAmakama " pahelA samayathI ja asara karavA mAMDe che. eTale pariNAme kramasara piraNAma thatu Ave che. Avu kramasaM niveza pariNAma, dareka prANImAM jIva vizeSane lIdhe judI juTThI paristhitivALA thAya che. ema pratyeka jIvanI paristhiti pramANe prayAgathI utpanna thatA kramasa'niveza pariNAmamAM A nirmANu nAmaka ' kAraNabhUta che. aMgopAMganI racanA aMgopAMga nA makama vaDe thAya che. paraMtu je aga jyAM zeAbhI zake, ane kharekhara upayogamAM AvI zake, te rIte ara ara sthaLeA nakkI karavAnuM kAma nirmANu nAmakarma karI Ape che. nirmANa nAmakarmanuM kAma mAtra bAhya aMgopAMganAM sthaLe! nakakI karavA puratu ja che ema nathI, paraMtu zarIranA nAnAmoTA tamAma tatvAnA rItasara cItAra nakkI karI ApanAra paNa A " nirmANa nAmaka " ja che. ekendriyathI te paMcendriya sudhInA tamAma jIvAmAM zarIranA avayavenI racanA ane avayavanuM sthAna eka sarakhu ke eka ghATavALuM hAtuM nathI. jIvanA vyApArathI zarIra racAya Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 che, chatAM e zarIra jIva pAte dhAre tevu moTu agara amuka prakAranuM manAvI zakatA nathI. peAtanA prayAsathI paNa thatu zarIra svacchAnusAra na banAvI zakavAnuM kAraNa e ja che ke ghATanA AdhAra 'nirmANa nAmaka" nA udaya para rahe che. jevuM nirmANa nAmaka heAya tevu' ja zarIra, jIthI banI zake che. ane banAvI zakAya che. nirmANa kamedaye jIvanA je vyApArathI punlRgale zarIrAptipaNe pariName che, te pudgale ja prayAga pariNata kahevAya che. AvA prayAga piraNAmamAM puddagale eka ja prakAranAM grahaNa karAtAM hAvA chatAM paNu pariNamana judA judA prakAre thAmAM kAraNabhUta nirmANu nAmaka che. nirmANa nAmakama aneka prakAranu che. ane pratyeAga pariNata thatA pudgalAnuM pariNamana paNa aneka prakAranu hAya che. eka ja jAtanA kheArAka levA chatAM te te khArAkanAM pudgale! zarIramA manuSyane manuSyarUpe ane janAvarane janAvararUpe pariName che, je paramANuo gAyamAM dharUpe pariName che, te ja paramANu sApamAM jherarUpe pariName che. je jalanu ApaNe pAna karIe chIe te ja jalathI vRkSeA ane velaDIe paNa siMcAya che. jala eka ja paNa pariNamana bhinna bhinna thAya che. eka ja jAtanA khArAkanuM tathA jalanuM pariNamana vividha prakAre ApaNe pratyakSa anubhavIe chIe. eja rIte zarIra ceAgya gRhIta pudgalAnuM pariNamana, grahaNa karanAra jIveAnA karmAnusAra judA judA prakAre thAya temAM koI Azcaya Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jevu nathI. pariNamanamAM A pramANe bhinnatA thavAnuM kAraNa upara jaNAvyA mujama " nirmANu nAmakama " che. tr zarIra ceAgya gRhIta pudgalAnA pariNamanamAM eka jAti thI anya jAtimAM bhinnatA sabhave che, eTaluM ja naha para tu eka ja jAtimAM paNa bhinnatA sabhave che. manuSya jAtimAM koI nAnA kAnavALe, koInuM nAka-- cIkhu, keAInuM ehu lAMbu, kaI ThI gaNe, koI UMcA, A adhAnuM kAraNa, jIva jevA nirmANa karyAMnA uddayavALA hoya, te pramANe zarInA avayave mane che. puddagaleA eka sarakhAM chatAM pariNamAvanAra jIve! jevA nirmANu karmanA udayavALA hAya, tevA zarIrapaNe te pudgale piraName che. nirmANa nAmaka dvArA thatuM vividha pariNamana paNa IMdriyanI apekSAe je jAtinA jIva hAya, te je pugale grahaNa kare, te te jAtipaNe ja pariNamAve che. eTale nirmANa nAmaka ne jAti nAmakarmonA gulAma tarIke paNa oLakhAvI zakAya. sasArI jIvAmAM ekendriyAdithI pacendriya sudhInA pAMca bhede che. temAM kharU kAraNa pudgalenA pariNamananuM che. pariNamana bhinnatA jo na hAta te saMsArI jIvAmAM ekendriyAdi jAtibhinnatA ane tiya cAdi gatibhinnatAne ApaNane khyAla paNa na Avata. ane e rItanI bhinnatAnA khyAla vinA jIvamAM ekendriyAdiSNu ke tiya cArdi Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 gatipazu ApaNe samajI zakta nahiM. jethI dareka saMsArI jInuM zarIra eka jevuM ane eka sarakhuM dekhAta, praga pariNamanamAM thatI bhinnatAnA hisAbe ja zarIranA avayanI racanAmAM bhinnatA che. ane zarIranA avayavonI racanAmAM bhinnatAnA hisAbe ja saMsArI jIvonA gati ane jAtine anusarI kahevAtA bhedane ApaNane khyAla pedA thAya che. A badhAnuM mukhya kAraNa nirmANa nAmakarma che. eTale grahaNa karanAra jIvonA karmAnusAra-gatyAnusAra pudgala pariNamana thAya che. ahIM vaLI paNa ApaNe spaSTa karI jaI e ke-zarIra nAmakarma ane saMghanana nAmakarma dvArA, audArikAdi vargaNanAM saMghAta pAmelAM pagalene paraspara ekameka saMbaMdhavALAM banAvI, je je zarIra nAmakarmanA udayathI te te zarIrapaNe pariNAma pAmelA pudgalene aMgopAMga nAmakarma dvArA aMga ane upAMga, ane aMgopAMganA spaSTa vibhAgarUpe pariNamana thavAmAM tathA te avayavo je sthaLe ane jevA svarUpe joIe te sthaLa ane svarUpanI racanA thavAmAM nirmANa nAmakarma kAraNarUpa che. uparokata karma dvArA pudgalanuM grahaNa ane pariNamana thavA vaDe taiyAra thatA zarIramAM amuka amuka prakAre hADanI majabUtI thavA rUpa pariNAmanI paNa AvazyakatA rahe che. jeTalA pramANamAM hADanI majabUtI vadhu hoya teTalA pramANamAM zarIrane vyAghAta ocho lAge che. ApaNe zAstro dvArA sAMbhaLIye chIe ke-tIrthakara jevA mahApurUSanA zarIrane aneka Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 prakAranA upasargo thavA chatAM paNa temanuM hADa kuzaLa rahe che. tenuM kAraNa temanA hADane bAMdhe uMcAmAM uMcI kakSAne heya che. jema makAnanA kAmamAM lAkaDAnA sAMdhAomAM suthAre vaDe thatuM saMdhANa majabUtIvALuM hoya te te sAMdhAo turata chUTI paDI jatA nathI, ane makAna vadhu TAIma sudhI TakI rahe che. tema zarIramAM taiyAra thatAM hADakAM te kaMI AkhA zarIramAM eka ja rUpe saMmilita thayelAM hotAM nathI. eTale zarIranA judA judA avayavamAM rahelAM te hADakAMnA sAMdhAnuM paraspara joDANa jema majabUtIvALuM hoya tema te hADakAM anyanyathI turata chUTAM paDI jatAM nathI. ApaNe kahIe chIe ke "amuka mANasanuM hADakuM utarI gayuM " Ano artha e che ke hADakAnuM saMdhANa anya hADakA sAthe nabaLuM hovAthI saMdhANa vikhuTuM paDatAM hADakuM alaga paDI jAya che. ane tene ApaNe. hADakuM utarI gayuM ema kahIye chIe. hADakuM utarI javAthI mANasane bahu pIDA ane takalIpha thAya che. keI kuzala hADavigha egya upacArathI utarI gayela hADakAnuM milana yathAsthAne rahelA hADakA sAthe karI de che. tyAre ja daradIne zAMti thAya che. zarIramAM eka hADakAnA cheDA sAthe bIjA hADakAne sAMdho kevI rIte joDANa thayela hoya che, te A uparathI heje samajI zakAze. janmathI ja zarIramAM je prakAre hADakAnI sajanA hoya che, te pramANenI saMjanAthI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 utarI gayela hADakAnuM saMcAjana thAya, te ja daradIne zAMti thAya che. tevA prakAranI saMyeAjanAmAM kAI khAmI rahI jAya te! teTalI kheATha te hADakAvALA bhAgamAM rahI jAya che. eTale hADakAMnI sa ceAjanA janmathI ja dareka jIvane hAya che. A saceAjanA dareka prANIne eka sarakhI heAtI nathI. bhinna bhinna prakAranI saceAjanAnusAra bhinna bhinna prakAre hADanI majabUtI hAya che. ane te majabUtI, saMsAranA pratyeka prANIemAM aneka jAtanI caDhatA utaratA kramanI mAluma paDe che. paraMtu tenuM sAmAnya vargIkaraNa karIne cha dRSTAMtAthI cha prakAranI majabUtI jainAgameAmAM samajAvavAmAM AvI che. te vajarUSabhanArAcAdi cha prakAre sa MghayaNanuM varNana paNa ka`gra thAdimAM darzAvela nAmakama nI prakRtinA svarUpamAMthI samajI levuM jarUrI che. lAkaDAemAM AvatA sAMdhAonu sadhANu vadhu majabUta banAvavA mATe suthAra leAkeA judA judA prakAre khelAtA sAMdhAo vaDe saMdhANa kare che, ane evA sAMdhAone gaumukhI" vigere nAmeAthI eLakhe che. e rIte prANIonA zarIramAM hADakAMnA sAdhAne paNa varUSabhanArAcAdi nAme eLakhAvela che. zarIranAM aMge pAMga vagere, jIvane utpanna thatAnI sAthe kaI taiyAra thaI jatAM nathI. paNa grahaNa karelI va NAmAM pahelA samayathI ja eveza pariNAma thavA mAMDe che ke riNumatAM pariNamatAM te pariNAma amuka TAime te aMgopAMga Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 rUpe taiyAra thaI jAya che. tevI rIte zarIranI majabUtI jevI thavAnI hoya, temAM upayegI thAya tevI ja rIte pahelA samayathI grahaNa karelI vargaNAmAM pariNAma thavA lAge che. ane bhaviSyamAM amuka majabUtI taiyAra thAya che. A rIte hADanI bhinna bhinna prakAranI majabUtInuM preraka je karma. te "saMhanana nAma kama" tarIke oLakhAya che. jevA prakAranuM "sahanana nAma kama" heya, tevA prakArane anusaratI majabUtInuM pariNamana prANuone zarIramAM thAya che. ' have dehadhArI prANIonAM zarIra ane tenAM avayava jatAM keTalAMka prANIonAM zarIra ane avayavonI racanA su dara ane AkarSaka hoya che. jyAre keTalAMkanI zarIra racanAmAM khAsa AkarSatA hotI nathI. sAmudrika zAmAM zarIranuM mApa-AkRtio-rekhAo vagerenuM varNana Ave che. temAM darzAvyA mujaba sapramANa zarIra ane avayanI AkRti anyane AkarSaka bane che. jyAre viSama pramANuvALI AkRti AkarSaka banatI nathI. prANIonA zarIra ane tenA avayanI sapramANa ke viSama pramANa AkRtinuM niyAmaka te saMsthAna nAma kama che. A saMsthAna nAmakarmAnusAra ja zarIranI sArI ke kharAba AkRti utpanna thAya che. A karma na hoya te zarIra vagerenI AkRtinuM kAMI ThekANuM ja na rahe. AkRtirUpe pugalenuM pariNamana thavAmAM eTale ke zarIra, tenA avayave ane ekaMdara tenI racanAnI pramANasaratAmAM "saMsthAna nAma kama" ja preraka che. jagatabharanA prANuM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 -mAtranI zarIranI AkRtio tapAsIe te asaMkhya prakaranI -AkRtio dRSTigocara thAya che. paraMtu amuka mukhya prakAramAM anya peTabhedane samAveza thaI jAya, e rIte jenazAmAM te tamAma AkRtionuM cha prakAre vargIkaraNa karI saMsthAna nAmakarmanuM vivecana karavAmAM AvyuM che. AkRtirUpe pariNamana paNa jIvane zarIra egya pugala grahaNanA prathama samayathI ja thavA mAMDe che. ane arvaya tathA tenI majabUtI taiyAra thatAMnI sAthe ja spaSTa AkRtirUpe taiyAra thaI jAya che. saMsthAna nAmakarma ja saMsthAna (zarIrane AkAra) pedA kare che. cha prakAranA saMsthAnamAM sarvathI uttama saMsthAna kevuM hoya? ane sarvathI halakAmAM halakuM kevuM hoya ? te batAvIne tenI vaccenA bIjA jANavA jevA upayogI bhedo batAvyA che. A uparathI samajI zakAya che ke-zarIranI racanAne anusarI geThavAyelA ane paraspara saMbaMdha dharAvatA audArikAdi pudgalemAM saMsthAna-AkAra vizeSane saMsthAna nAme nAmakarma utpana kare che. eTale ke zarIramAM amuka amuka jAtane AkAra thavAmAM "saMsthAna nAma kama" kAraNa che. upara mujaba taiyAra thatA zarIramAM zarIranI racanAnA prathama kSaNathI pitAnA karma pramANe raMga, svAda, sparza ane gaMdha vagerene paNa pariNAma thavA mAMDe che. saMsArI jIvenuM zarIra pudgala paramANuonI vargaNAonuM bane che, e te saheje samajI zakAya tevI hakIkta che. pudgala vargazunA banelA zarIramAM amuka raMga, svAda-sparza ane gaMdha Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 122 paNa joIe te svAbhAvika che. eTale zarIra ane AtmAnA saMbaMdhathI astitva dharAvatA dareka prANInA zarIramAM vadi catuSkapaNuM nakkI karanAra karmo paNa joIe. ahIM zaMkA thAya che ke-varNAdi catuSka to pugamAM hoya ja che, eTale pagalathI baMdhAtA te zarIramAM varNAdi catuSka rahevAnA ja. pachI tene utpanna karanAra karmonI zI jarUra che? - A zaMkAnA samAdhAnamAM samajavuM jarUrI ke-taiyAra thatAM zarIramAM varNAdi pragaTa thavAmAM tenA preraka karmo je mAnavAmAM na Ave te dareka prANanA varNAdika sarakhA ja thAya, paraMtu dareka prANanA zarIramAM varNAdinI vicitratA dekhAya che, te kameM vinA saMbhavI zakatI ja nathI. jema baMdhana ane saMghAtane pAmavAno guNa paramANumAM che; chatA amuka prANInA zarIranA paramANuomAM amuka jAtanA baMdhana ane saMghAtana thAya, e tenA baMdhana ane saMghAtana nAma karmane lIdhe. tema varNAdi guNa, paramANuomAM hovA chatAM temAM pAchA amuka jAtanA pheraphAre thAya che, te zarIradhAraka AtmAnA karmone lIdhe ja thAya che. mATe mAnavuM paDaze. ke zarIrarUpe pariNAma pAmela pugala vargamAM pratiniyata vadi te karmavinA saMbhavita nathI. jethI dehadhArI AtmAnA zarIramAM varNAdi pariNAmamAM karmonI jarUra to rahe ja che eTale varNanAmakarma, gaMdha nAma karma, rasanAmakarma ane sparza nAmakarma je cakkasa dheraNa pahelethI nakakI karI ApyuM hoya, te ja pramANene raMga, gaMdha, rasa ane Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sparza prANIonA zarIramAM utpana thaI jAya che. pahelethI ja pariNAma thatI vakhate te kamane dhyAnamAM laIne ja yathAyegya. pariNAma the zarU thAya che. pariNAmamAM varNAdinI je bhinnatA thAya che, te varNAdi karmonI taratamatAnA lIdhe ja samajavI. pratyeka jIvanI judI judI paririthati ane saMjogo pramANe varNAdinI bhinnatA rahevAnI, ane A rIte varNAdinA pariNAmanI bhinnatAmAM jIvanuM karma ja kAraNa mAnavuM joIe. ane kAraNarUpa te karmane lIdhe ja zarIrapaNe pariNAma pAmelA paramANuonA vadi upara amuka ja AtmAnuM adhipatya samajavuM. ane tethI ja audArika zarIranI vargaNAmAM rahelA svAbhAvika varNomAMnA zyAmavarNa nAmakarmanA udaye kayala, 'bhamarA, kAgaDA, bheMsa, bakarI, bhIla, habasI, vigere prANaenA zarIramAM kALAvarNa rUpe, tathA nIlavarNanA karmanAudaye jhADanAM pAMdaDAM- piTa vageremAM lIlAvarNarUpe, vaLI rakta varNanAmakarmanA udaye maracAM-lAlabora. lAloDA AdimAM raktavarNarUpe, temaja pIttavarNa nAmakarmanA udaye bhamarI-haLadara. AdimAM pittavarNarUpe ane zvetavaNuM nAmakamanA udaye gAyasasalu-bagaluM vigeremAM zvetavarNa rUpe pariNAma pAme che. zyAmavarNAdi varNavALA prANIomAM te te raMgamAM thoDe zeDo. phera je jaNAya che, tenuM kAraNa te te raMgavALuM nAma karma judI judI jAtanuM hoya che, te samajavuM, A rIte dArika zarIranI vargaNAmAM rahelA svA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhAvika gaMdha-rasa ane sparza, prANIonA pRthak prathapha gaMdharasa ane spazapaNe pariNAma pAme che. ema samajI levuM. eka jIvanA zarIramAM te varNAdi eka karatAM vadhAre paNa hoI zake che. temaja judA judA bhAgamAM ane avayavomAM judA judA paNa hoya che. pudagala paramANuomAM varNAdinuM pariNAma pAmavAno guNa svAbhAvika che. varSAdinuM vizvasA ke mizra pariNamana thAya te te pariNAmamAM karmane kAraNarUpa mAnI zakAtuM nathI. paraMtu jIve grahaNa karelA zarIrAdinA skomAM varNAdine je pariNAma thAya che, te pratyeka jIvanI judI judI paristhiti ane saMjogo pramANe vicitra vicitra jAto thAya che. eTale jIvanA A prayeAga pariNAmamAM jIvanA karmane ja kAraNe mAnavuM joIe. A karma te jIve prApta karelA zArIrika skamAM utpanna thatA vadi praga pariNAmanuM niyAmaka che. A rIte have pachI kahevAtA zarIranA agurulaghupaNAnA pariNamana aMge paNa samajavuM. pudagala 5 mAthuM ane konA saMghAta, varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMsthAna vigere anaMta pariNAme hoya che. te dareka pariNAmamAM ghaNuM ghaNuM vicitratAo che. sarva avAMtara pariNAmanA mULatattvarUpa eka agurulaghu nAmane vyApaka pariNAma paNa hoya che. tenuM nAma agurulaghu paryAya pariNAma kahevAya che. jIvonuM zarIra pugala paramANuonuM bane che. jethI jIve grahaNa karela zarIrAdinA ghemAM paNa "agurU laghu" paryAyanuM pariNAma thAya che. zarIranA skamAM A Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 pariNAma pratyeka jIvanI judI judI paristhiti ane saMga pramANe vicitra vicitra jAtane hoya che. ane e vicitra tAmAM karma ja kAraNa che. kayA jIvanA zarIramAM kaI jAtanA. aguru laghu paryAyano kaI jAtane pariNAma thAya tene "agurU laghu nAmakarma" jIvavAra nakkI karI Ape che. eTale zarIramAM utpanna thatA agurulaghu prayoga pariNAmanuM niyAmaka te aguru laghu nAmakarma " che. jenuM saMpUrNa zarIra loDhA. jevuM bhAre na thAya, tema rU jevuM halakuM na thAya. evI agurulaghu paryAyavALI te zarIranI racanA A karmathI thAya che. sparza nAmakarma mAM gurU ane laghu e be sparza kahyo che. te zarIranA amuka amuka avayavamAM ja potAnI zakti. batAve che. te be vipAka AkhA zarIrAzrita nathI. jyAre A agurulaghu nAmakarmane vipAka saMpUrNa zarIrazrita che. zarIranI racanAmAM eka evuM paNa pariNAma pragaTa thAya che ke te pariNAmavALA zarIradhArI ojasvI-pratApI AtmA, pitAnA darzana mAtrathI temaja vANInI paTutAvaDe moTI sabhAmAM javA chatAM paNa te sabhAnA sabhyone kSebha pedA kare sAmA pakSanI pratibhAne dabAvI de, buddhizALIone paNa AMjI nAkhe, sAmAne AkarSi le, ane sAmenI vyakti game teTalI baLavAna hoya to paNa A pariNAmavALA zarIradhArI AtmAthI dabAI jAya che. pratyeka jIvanI paristhiti pramANe chAvattA pramANamAM A pariNAma dvArA AtmAmAM Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 "utpanna thatI zakti te parAghAta zakti, kahevAya che ane te zakti utpanna karanAra je karma te "parAghAta nAmakarma" che. sAmenI vyakti karatAM pitAmAM parAghAta zakti vizeSa pramANamAM hovAnA ane keTalAka usUtra prarUpake-nihamithyAvAdionI paNa asat prarUpaNanI asara aneka AbhAo para turata paDI jAya che, ane tethI tevAonA anuyAyI varganI saMkhyA vizeSapaNe vRddhi pAmavAthI keTalAka bhadrika AtmAonA hadayamAM Azcarya pedA thAya che ke AvA prarUpakenI prarUpaNuM asat hoya te anuyAyI varga kema vRddhi pAme ? evI mithyA zaMkA A parAghAta nAmakarmanuM svarUpa samajanAranA hRdayamAM kadApI upasthita thatI nathI. parAghAta karmarUpa puNya prakRtinA ge Aje asat prarUpako bhale phAvI jatA hoya, paraMtu te puNya khalAsa thaI gayA bAda mithyA prarUpaNa karavAthI baMdhAyela ghera karmanI viTaMbanA e to emane avazya jogavavI paDaze. A parAghAta zaktithI viparIta, upaghAta nAme pariNAma paNa keTalAka prANunA zarIramAM utpanna thAya che. keTalAka prANuonA zarIramAM jarUrI aMgopAMga sivAya vadhu paDatAM agopAMge ApaNe joIe chIe. jemake zarIranI aMdara pratijisTrA eTale jIbha upara thayelI bIjI jIbha, gAlavRdaka eTale rasoLI, cAra dAMta eTale dAMtanI pAse dhAravALA nIkaLelA bIjA dAMta, hAtha pagamAM chaThThI AMgaLI, e vigere, zarIramAM kAyamI harakata karanArAM AvAM vicitra jAtinAM aMgopAMga rUpa upa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 cAtajanaka pratyeAga pariNAmanI utpatti thavAthI jIva peAtAnA ja ayavAvaDe haNAya che, dukhI thAya che. kAraNa ke uparokta pratijihvA vagere jIvane upaghAta karanArA ja thAya che. AvA upaghAtajanaka prayAga pariNAma uttpanna karanArUM karma, te upaghAta nAmama` che. 77 vaLI amuka jIveAnA zarIramAM huM Atapa " nAme eka evo pariNAma utpanna thAya che ke tene ApaNe sparza karIe te ThaMDu lAge, paraMtu temAMthI bahAra paDatAM kiraNeA dUra dUra garama lAge, ane khIjI vastune paNa garama karI de. jene sparzI garama hoya tenA prakAza te garama hoya ( agninI mAka) te svAbhAvika che. paNa A Atapa nAme piraNAmamAM teA khUbI e che ke-te pariNAma pAmelA zarIranA spardhA - zIta, ane prakAza uSNu che. Ave pariNAma jagatanA bIjA koI prANIonA zarIramAM nahi heAtAM, mAtra sUryanA vimAnanI nIce rahelA khAdara pRthvIkAyanA jIvone jAya che. tuM khakha je ApaNe joie chIe, te eka jAtanI pArthiva racanA che. jema sAvuM, lenDru vigere. ane temAM sUrya nAmanI devajAti rahe che. paraMtu e pArthiva khiMkhamAM pRthvIkAya jIvo utpanna thAya che. arthAt e khima asakhya pArthiva jIvonA zarIrAnA samUharUpa hAya che. temAM mULa sthAne garamI nathI paNa dUra dUra vadhAre ne vadhAre garamI heAya che. jo ke A eka vicitra hakIkata che, paNa te khAsa jANuvA jevI che. sUryanA tApa ApaNane Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 haNa lAge che, paNa zAstrakAre ApaNane samajAve che kesUrya pite eTalo garama nathI. A Atapa pariNAma. jIvonA zarIramAM utpanna karanAra karma, Atapa nAmakarma nAme oLakhAya che. have ApaNe keTalAMka prANIonAM zarIre camakatAM joIe chIe. te caLakATa garamI pidA nahi karatAM ThaMDaka pedA kare che. AvA udyota-AMtiprabha nAmanA prAga pari- NAmanuM preraka te udyota nAmakarma che. A zIta prakAzarUpa udyota(caLakATa) labdhivaMta muni mahAtmAonA tathA devatAnA uttara vaikiya zarIramAM, caMdragraha-nakSatra ane tArAnA vimAnanI nIce rahelA pRthvIkAyanA. zarIramAM, temaja keTalIka vanaspati vageremAM paNa hoya che. A udyotane sparza ane prakAza ba ne zIta hoya che. khajuA (cIraMdriya jIva), magi, ratnAdikamAM paNa A vA prakAranA udyota che. zarIramAM amuka avayave sthira joIe ane amuka avaya asthira paNa joIe. AkhuM zarIra sthira ke AkhuM zarIra asthira hoya te paNa kAma karI zake nahiM. athavA te je avayava sthira joIe te asthira hoya, ane je asthira joIe te sthira hoya te paNa kAma karI zake nahi. jema aMgopAMganI racanA zarIranA amuka sthAnane lakSIne ja thAya che; tema avayanI sthiratA ane asthiratA paNa te te avayane anulakSIne ja thAya che. jema vALavAM hoya temA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 vaLe tevAM avayava asthira kahevAya che ane jemAM sthiratA- narapaNuM hAya te sthira kahevAya che. hADakAM dAMta vagere sthira ja joIe, ane hAtha, paga, AMkha, jIddA vagere asthira joI e, avayaveAmAM AvA sthiratA ane asthiratA rUpa pariNAma utpanna karanAra te anukrame sthira nAmaka ane asthira nAmaka che. aMgeApAMganI racanArUpa pariNAmanuM niyAmaka gApAMga nAmakema AgaLa darzAvyuM che. paraMtu te aMgopAMgamAM keTalAMka avayave, jevAM ke hAtha, mastaka vigere manuSyAdikanA zarIranI nAbhithI upalA bhAganAM avayava zubha gaNAya che. ane paga vagere zarIranA nIcenA bhAganAM avayave azubha gaNAya. che. je avayavAnA sparza ane dRzya anyane rUcikara lAge te avayava zubha che, ane anyane arUcikara lAge te azubha che. koI ne paga aDake che te arUcikara lAge che, ane mastaka ke hAtha aDake che, te rUcikara lAge che. vaDIla ke pUjya gaNAtI vyaktinA satkAra, zubha gaNAtAM avayAnA sparza karavA vaDe ja gaNAya che. temanA caraNamAM zira sUkAvAya, be hAtha joDavAvaDe namaskAra karAya, te satkArapAtra gaNAya che. A pramANe rUci ane arUcipatru` pedA karavAnA hisAbe ja te avayaveAmAM zubhAzubhapaNa che. keTalIka vakhata mehanI utkaTatAne lIdhe anyanAM azubha kahevAtA aMgAnA speza paNa keTalAkane game, te temAM zubhatA na gaNatAM, sparzI anubhavanAra vyaktinI mAThunI utkRSTatA ja samajavI. je Ta Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 saMta purUne caraNasparza te bhakitanA lIdhe samaje. ahi te vastusthitine vicAra thAya che, mATe mehanI utkaTatAne lIdhe ke bhaktine lIdhe thatA sparzathI upara mujaba kahelA zubhAzubhapaNAnA lakSaNamAM deSa samaja nahi. avacamAM A pramANe zubhAzubhapaNanA preraka te anukrame zubha ane azubha nAmakarma che. A banne karmo te avayane sArA narasAM gaNAve che. AmAM kaMIpaNa yugalanuM pariNAma nathI. paraMtu aMgopAMga nAmakarma dvArA pariNata aMgopAMgomAM zubhAzubhapaNuM gaNAtuM hovAthI aMgopAMga nAmakarmanI mAphaka A bane (zubha-azubha nAmakarma) prakRtione paNa pugala vipAkI kahevAya che. dareka jIva utpanna thatAMnI sAthe ja zarIra nAma karmanA udaye svazarIra egya zarIra vargaNAnAM pudgalenuM grahaNa ane upara jaNAvela anya pudgala vipAkI karma pravRtio vaDe pariNamana karavA dvArA pitapotAnuM svataMtra eka zarIra taiyAra kare che. AvI rIte je karmanA udaye eka eka jIvane bhinna- bhinna zarIra prApta thAya te karmane "pratyeka nAma kama" kahevAya che. paraMtu pratyeka nAma karmathI viparIta eka "sAdharaNa nAma kama" nAme evuM karma che, ke te karma dvArA anaMtA jI vacce mAtra eka ja zarIranI niSpatti thAya che. A sAdhAraNa nAmakarmanA udayavALA anaMtA che, tathA prakAranA kametayanA sAmarthyathI eka sAthe ja utpatti sthAnane prApta thAya che, ane eka sAthe ja teonA zarIranI niSpatti Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 thAya che. A zarIramAM utpanna thatA jIvAmAM ekanA je AhAra, te, te zarIramAM utpanna thayelA khIjA anatAne ane anatAnA je AhAra te vivakSita eka jIvaneA hAya che. zarIrane lagatI saghaLI kriyA je eka jIvanI te anaMtAnI, ane anaMtAnI je kriyA te eka jIvanI, e pramANe samAna ja heAya che. AhAra, zvAsozvAsa yAgya pudgalAnu grahaNu e vagere zarIrane lagatI kriyA aMge paNa e pramANe ja samajavuM. AmAM eka e samajavuM jarUrI che ke, A jIveAmAM zarIrane lagatI saghaLI kriyA samAna hAya che, paraMtu kama nA khaMdha, utkraya, AyunuM pramANu e kaMI saghaLA sAthe utpanna thayelAne sarakhA haiAya che ema nathI. sarakhAye hAya ane ochAvattA paNa heAya che. eTale sAdhAraNa nAma kama te eka zarIramAM anaMtA jIvAne rahevAnI pharaja pADe che. anaMtA jIvA vacce A hisAbe eka zarIra hAI zake, AkI eka jIvane mATe ghaNAM zarIra hAya tevuM kadApi banatu nathI. koI koI vakhate peparo dvArA e zarIra sAthe joDAI janma pAmela khALakonuM ApaNe sAMbhaLIye chIye, temAM saMpUNu - paNe e zarIra hAtAM nathI. amuka avayavA ja Dakhala hAya che. paNa te teA upaghAta, vikAra kahevAya che. AvA avayaveAnI niSpatti teA prathama kahevAI gayelA " upaghAta nAma kama ' nA ceAge ja thAya che. manuSya, deva, nAraka, tiya ca pacendriya, meindriya, teindriya, caurindraya, pRthvI, apa, te, vAu, pratyeka vanaspati, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 e sarve jIvo pratyeka nAma karmInA udaye pratyeka zarIrI jIve che. ane sUkSma nigeAda tathA khAdara nigeAda (baTATA-zakariyA. vigere) nA jIvA sAdhAraNa nAma karmanA udaye sAdhAraNa zarIrI hAya che. have ahI saheje vicAra uddabhave che ke eka zarIramAM ananta jIveAne samAveza zI rIte thaI zake ? tenu samAdhAna e che ke-eka padArthamAM bIjA padArtha ne rahevAnI e rIta. spaSTa dekhAya che. (1) apraveza rIti ane (2) praveza rIti. eka padArtha anya padyArthIne kevaLa sparzIrIne bhinnapaNe rahe te apraveza rIti. jema eka seTI DakhkhImAM tenAthI nAnI DabbI rAkhI hAya te meATI DakhkhIne kevaLa pa karIne bhinnapaNe rahe che, te apraveza rIti che. eka paTTA anya padArthomAM mAtra sparzIne bhinnapaNe na rahetAM saMkramIne rahe, te praveza rIti athavA sa kAnta rIti kahevAya che. jema leAkhaMDanA gALAmAM agni, eka dIpakanA tejamAM khIjA dIpakanu teja, ItyAdinu avagAhana te praveza rIti athavA sakrAMta rIti kahevAya che. kSetramAM kSetrI, eTale AkAzamAM dharmAstikAyAdi dravyone avagAha paNa saMkrAntAvagAha che. pudgalamAM pudgalane avagAha sakrAnta (praveza rIti) ane asaMkAnta ( apraveza rIti) ema banne prakAranA hAya che. asaMkrAnta ( apraveza rIti ) te mATI DhakhkhImAM nAnI DakhkhI rahI zake, e dRSTAMtathI samajI zakAya tevI vastu che.. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 133 ane saMkrAnta avagAhanA aMge eka dIpakanA tejamAM bIjA dIpakanuM teja pravezata ApaNe pratyakSa joIe chIe. pagalemAM pagale paraspara sarvAze praveza karIne rahI zake che, e vastu ati spaSTapaNe samajAvatAM zAstrakAro kahe che ke-eka paramANumAM bIje paramANu, temAM trIjA paramANuM, temAM jace, pAMcame, saMkhyAta, yAvat ananta paramAzuo, te eka vivakSita paramANamAM praveza karI zake che. ane tethI ja anA pradezI dhenI paNa eka AkAza pradeza jeTalI avagAhanA siddha thaI zake che. zrI lokaprakAza tathA zrI bhagavatI sUtranA 13mA zatakanA cothA uddezAnI vRttimAM spaSTa jaNAve che ke auSadhinA sAmarthyathI eka karSa (telA) pArAmAM 100 karNa (tAlA) sonuM praveza kare che, chatAM te eka kaSa pAre vajanamAM vadhato nathI. vaLI auSadhinA sAmarthyathI 100 kartha setuM ane eka karSa pAre banne judAM paNa pADI zakAya che. A pramANe rUpI padArtho paNa eka bIjAmAM praveza karIne rahI zake che, te nigada athavA baTATA vigere kaMdamULamAM arUpI evA anaMtA jI pitapatAnI judI avagAhanA nahi retAM, eka ja avagAhanAmAM sarve paraspara ekabIjAmAM saMkramIne (praveza karIne) raDI zake temAM kaMI Azcarya nathI. kAraNa ke dranA pariNAmasvabhAva vicitra hoya che. have pudgalamAM pagalane avagAha te saMkrAMta ane asaMkAMta ema banne prakAra hoya che. paraMtu pudgalamAM Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 AtmAne arthAt zarIramAM AtmAne ane eka jIvamAM bIjA ane avagAha te saMphAta ja hoya che. ane tethI ja zarIramAM rahele AtmA kyAya bhinna dekhAto nathI. nigadazarIramAM eka jIva sakrAnta avagAhe eTale paraspara tAdAmya paNe raheluM hoya che. tema bIje jIva paNa temAM saMkramIne raheluM hoya che. tevI rIte trIjo jIva, tevI ja rIte jIva, ema yAvat saMkhyAta jIva, asaMkhyAta jIva, ane ananata paNa paraspara eka bIjAmAM praveza karI saMkramIne rahe che. jethI eka zarIramAM jude jude sthAne athavA judA judA avagAha rokIne rahelA hoya ema nathI. paraMtu sarve jIvo eka ja zarIramAM sarakhI avagAhanAe paraspara praveza karIne rahelA hoya che. dedIpyamAna eka dIpakanA prakAza vaDe jema jema oraDAne madhyabhAga pUrAya che, tema tema oraDAmAM bIjA seMkaDe dIpakane prakAza paNa samAI jAya che. A chAtathI eka zarIramAM ananta jIvonI paraspara praveza karIne rahevAnI hakIkta ati saralapaNe samajI zakAya che. AvuM anaMta jI vacce taiyAra thayeluM eka zarIra te sAdhAraNa (sahiyAruM) zarIra kahevAya che. ane te anaMta janA. sAdhAraNa nAma kamanA udaye AvA sAdhAraNa (sahiyArA) zarIranI prApti te anaMtA jI vacce thAya che. A sAdhAraNa zarIradhArI ane nigoda, anaMtakAya ke sAdhAraNa vanaspatikAya kahevAya che. mAtra eka ja zarIranI racanAmAM anaMtA jIvonI pudu Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 gala vipAkI karma pravRtio kAma karatI hoI, kahevuM paDaze ke anaMtakAyanuM zarIra e anaMtA bhAgIdAranI eka peDhI jevuM che. duniyAnI bIjI bhAgIdArI karatAM A bhAgIdArI ati AzcaryakArI che. je zarIramAM eka bhAgIdAra rahetA hoya, te ja zarIramAM bIjA bhAgIdAree paNa rahevuM joIe. zvAsa, paNa badhAe sAthe levo, AhAra paNa badhAe sAthe le, eklAthI na zvAsa levAya ke na AhAra levAya, AhAra, zarIra, indriye, zvAsozvAsa A saghaLAmAM anaMtA jIvenI bhAgIdArI. evI bhAgIdArI anaMtA jI vacce eka zarIra banAvI anaMtakAyamAM AtmA svIkAre che. evI bhAgIdArI pAMca. pacIsa varSonI nahi, paraMtu anaMtakALanI rahe che. A bhAgIdArImAMthI thate chuTakAro purUSArthathI ke baLathI nahi thatAM, bhavitavyatAnA ge ja thAya che. AvuM bhAgIdArInuM sthAna te phakta sarvajJa bhagavaMte e ja pitAnA kevalajJAnathI joI, jagatanA prANIone tevI bhayaMkara bhAgIdArImAMthI bacI javA darzAvyuM che. saMsArI prANuonI zarIra racanA kevI rIte thAya che? te racanA keNuM kare che? zAthI kare che ? te saghaLI hakIkata, pagalavipAkI karmaprakRtinuM svarUpa nahi samajanAra vyaktine, zarIra racanAnI hakIktano sAco khyAla kadApI thato nathI. A aMgenI suMdara ane spaSTa hakIkata mAtra jenadarzanamAM ja jANavA maLe che. "sukha duHkhamAM kamaja kAraNabhUta che ATalA TUMka khyAla mAtrathI ja karma pratye zraddhA dharA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 -vanAra dazane zarIra racanAne sAce khyAla pedA karI zakyAM nathI. eTale keIe zarIra racanAnI javAbadArI Izvara upara nAMkhI, te keIe paMcabhUtanuM putaLuM paMcabhUtamAMthI ja pidA thAya che, ema kahI saMtoSavRtti svIkArI. zarIra racanAmAM upagI dArikadi pudagala vargaNAnI sUkSmatA je aNusamUhamAMthI zarIra taiyAra thAya che, te aNusamUha eTale sUkama che ke-ApaNe joI zakIe tema nathI. eTamaboMba ke hAIDrojana boMbanuM kArya ApaNe joI zakIe chIe. paraMtu te aNuone pratyakSa ApaNe joI zaktA nathI. tema chatAM te aNusamUhanuM astitva ApaNe svIkArIe chIe. te je aNumAMthI baba taiyAra thAya che, e aNu karatAM, zarIra taiyAra thavAmAM upagI ANuo ati sUkSma che, tene pRthak pRthak rUpe ApaNe carmacakSuthI kevI rIte joI zakAya ? tema chatAM AjanA paramANunI gaNatrInA yugamAM te AvA sUma aNuonI hakIkata paNa buddhimAM utarI zake tevI che, mATe tenA astitva aMge keIthI nA pADI zakAya tema nathI. pugalanA avibhAjya bhAgane paramANu kahevAmAM Ave che. tevA avibhAjya bhAga rUpa aNune AjanA vaijJAnie mAnya che, paraMtu tevA aNune prApta karI zakyA nathI. hAla eTama tarIke kahevAtA bhAgane prathama avibhAjya bhAga mAnavAmAM Avato hato. paraMtu jema jema hAlanuM vijJAna AgaLa vadhatuM gayuM, tema tema hAlanA eTamane avibhAjaya Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 bhAga mAnavAmAM temanI bhUla samajAI sane 1903 mAM Modern views on matter nAmanuM pustaka prasiddha thayela che, tenA pAnA 12-13nI hakIkatathI vijJAna sRSTimAM bhAre khaLabhaLATa thayela che. te kahe che ke-atyAra sudhI Atoms avibhAjya mAnavAmAM bhUla thayela che. je hAIDrojana vagerenA aNuo, mULa temaja avibhAjya manAtA hatA, te dareka asaMkhya sUkSma aNuonI samaNirUpa, sthUla aNurUpe sAbita thAya che. A sthUla aNurUpa Atoms paNa pratyakSa daSTigocara thatA nathI, te sUkama aNurUpa audArika pugala vagaNAo kevI rIte daSTigocara thAya ? A--aNuthI banelA sthUla aNuo paNa ApaNI daSTithI ke vaijJAnika draSTithI keTalI sakSamatAvALA dekhAya che. te mATe AjanA vaijJAnike kahe che ke-eka Ica senAnA varakhamAM 282000 thara samAya che. cAra mApa mApavALI kALiyAnI jALane tAra 400 mAIla laMbAya che. ardha AMgaLI pramANa ghana jagyAmAM 21000000000000000000 aNu dekhAya che. na paDI zakAya ane adazya banI rahelA kaNe (ANu) nI paNa tasvIra levAnuM yaMtra amerikAnI pensileniyA yuniva'rsiTInA padArtha vijJAnanA prAdhyApaka The. mulare potAnA 19 varSanA saMzodhana pachI batAvyuM che. te yaMtra phIlDa Ayena mAIkropa che. tasvIra levA mATe eka TAMkaNInI sUkSma -aNI karatAM paNa hajAraguNuM sUphama TaMgasTana tAranI aNI upara rahelAM aNuone mAIkrepamAM nAMkhavAmAM AvelAM. tenI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 aMdaranuM uSNatAmAna pravAhI nAiTrAjanathI zUnya karatAM 300 aMza nIce utAravAmAM Avyu. Avazyaka AyAna anAvavA. mATe heliyama vAyunA upayAga karI aNuAcchAdita TaMga-sTananI aNIe eka phalueresanTa paDadA upara atyaMta mATu citra pADyu. pachI eka khAsa prakAranA kemerAthI e paDadAnI tasvIra. levAmAM AvatAM, TaMgasTana tAranI aNIpara rahelA sUkSmakaNenI mAtI jevI mALAe te tasvIramAM jovAmAM AvI, te tasvIramAM jhaDapAyelA vistAra eka IMcanA dasa lAkhamA bhAgajeTaleA thayA. tene sADhAsattAvIza lAkha meATa karIne sane khatAvavAmAM AvyeA. tyAre te spaSTapaNe khatAvI zakAya. A uparathI samajI zakAze ke-hAla kahevAtA aNunu (eTamanu) pramANa paNa keTaluM khArika che, ke jene lAkhe gaNA seTo karI khatAvavAthI ja tenuM dRzya darzAvI zakAya che, chatAM te khArIka aNu ( eTama )ne paNa vaijJAnikAe asaMkhya sUkSma aNuenI samaSTirUpa sthUla aNu kahyo che te kalpI ce ke-te sthUla aNumAM sacaiAjita thayela sUkSma aNue paikI pratyeka sUkSma aNunuM pramANa keTaluM` khArika haze ? sUkSmaaNuenuM nAma aMgrejImAM Eloctron vadhudaNu che. sara AlIvara leAja kahe che ke-pratIta thatI save vastuonu upAdAna kAraNa vidyutkaNA ja che. tenI sUkSmatA mATe pAzcAtya ' < hAiDrojananA eka ja zuddhe aNumAM vidvAnA kahe che ke 16000 vidyutkrA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 che. sara elIvara ja kahe che ke AvI rIte saMgAthe. rahelA vizudANuomAM paNa paraspara bahu AMtaruM che. eTale eka niraMza aNumAM je vizALa saMkhyAvALA vidaNue che, te paNa eka bIjAnA sthAnathI chUTA chUTA pratIta thAya che. arthAt-eka reDiyama AdinA niraMza samudAyarUpe rahelA samasta vighaNe gIgIcapaNe nahi rahetAM temAM chUTA chUTA rahe che; uparAMta phAjala jagyA ghaNuM vizALa rahe che. eTale vijJAna sRSTimAM ema ( ANuM) karatAM paNa vidaNune sUkSma batAvyA che, ane vidyadaNa karatAM paNa sUkama bhAgane samajAvavA mATe kahe che ke-vigha9Ne paNa keI bIjA sUkSmatama dravyonI samaSTirUpe hoya te kema nA kahI zakAya ? e rIte aNu karatAM paNa sUkSma vikaNu, ane tethI paNa vadhu sUkSmatara paramANunuM astitva Adhunika vijJAna dvArA paNa sAbita thaI cUkayuM che. te je paramAzuonuM zarIra bane che, te dArika vargaNAnA pudgalenuM paNuM sUkSmatarapaNuM sAbita thAya che. jo ke hAlanA vijJAnIenI dRSTie padArthanuM sUkSmatarapaNu paNa maryAdita che, paraMtu anaMtajJAnIo (sarvajJa de) nI daSTie dekhAtuM sUmatarapaNuM te, vaijJAnikanI dRSTie jaNAtA sUkamatApaNuM karatAM IgaNuM sUkSma che. A to vastunI sUkSmatA bAlajIne magajamAM ThasAvavA eTama AdinA sUkSmapaNAnuM svarUpa, daSTAMta dvArA atre samajAvavAmAM Avela che. eTale je audArikAdi pudagala-- Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 vaNuAthI zarIra taiyAra thAya che, te pudgalavaNA eTalI adhI sUkSma che ke chadmasthaLavAnI cama cakSuthI joI zakAtI -nathI. paraMtu pariNAma pAmI zarIrarUpe taiyAra thatAM, te va NAnuM astittva jarUra sAbita thAya che. audArikAskri ( audArika-vaikriya-AhAraka-tejasa-kANu ) vaNAnAM purdUgalAmAM zarIrarUpe pariNamavAnI cegyatA te che ja, paraMtu tene pariNAma pamADavAmAM kANuM vAnAM ja puddagalA nimittarUpe mane, tyAre ja te pariNamI zake che. ane te paNa jIvanI sAthe dUdha pANInI mAphaka ekameka thaI rahela, ane pugavipAkI karmI tarIke oLakhAtA, kArmAMNu vagaNAnAM pudgalA ja, A audyArikAdi pudgalene, zarIrarUpe pariNa, mAvavAmAM, nimitta pAmI, audyArikAdi vaNAnA pudgalAmAMthI saMpUrNa zarIrarUpe thatuM pariNamana, jIvanA prayatne ja thAya che. eTale zarIra racanA thavAmAM audArikAdi va NunAM pudgalA, tathA pugavipAkI kama prakRtie ane jIvane svaprayatna, A traNeneA sacaiAga thAya, tyAre ja zarIra khanI zake che. e traNemAMthI ekanA paNa abhAve zarIra anI zakatuM nathI. 1 Izvara avatAra dhAraNa kare nahi kathI sa thA mukta thaI mAkSa prApta karanAra AtmAe zarIra rahita haiAya che. tema te zarIra manAvatA paNa nathI. sauMsAramAM avatAra levAnI upAdhithI tee sarva thA mukta hAya che. kAraNa ke avatAra levAmAM zarIra dhAraNa karavuM Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 paDe. zarIra dhAraNa karavAmAM audArikAdi pudgala vargaNAnuM grahaNa ane pariNamana joIe. e grahaNa ane pariNamanamAM. pudgalavipAkI karma prakRtie rUpa nimitta joIe. mekSamAM. gayela sarva AtmAo karmathI rahita hoya che. teoe te. IzvarapaNuM prApta karI lIdhuM che, jethI kamamukta AtmAomAM pudgalavipAkI kama prakRtie paNa na hoya. te karmaprakRtio vinA audArikAdi pudgalavarganuM grahaNa ane pariNamana paNa na hoya, te te vinA zarIranI racanA paNa kevI rIte thAya ? eTale mukta AtmAo punaH karmadhAraNa kare nahi, ane te vinA zarIra dhAraNa karI zakAya nahi. zarIra vinA avatAra paNa hAya nahi. eTale keTalAka kahe che ke- "Izvara avatAra dhAraNa kare che." A vAta ba dha besatI nathI. jaina darzana te kahe che ke avatAramAMthI Izvara bane, paraMtu IzvaramAMthI avatAra dhAraNa karAto nathI. AtmA ane karmanuM svarUpa spaSTa samajanArane ja A vAta samajI zakAze. jagata kartA Izvara nathI. potapotAnA AtmAmAM sattArUpa rahela pudgala vipAkI karmaprakRtio vaDe te karma prakRtie dhAraNa karanAra AtmA, pitAnA ja prayatna audArika pudgala vargaNAonuM grahaNa ane pariNamana karavA dvArA potAnA ja mATe zarIra racanA karI. zake che. eTale jagata ke Izvara che, te paNa A hakIktathI asatya kare che. jagatamAM dazyamAna thatI vastuo, prAyaH Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14ra saMsArI jIvee dhAraNa karela zarIre ke te jIvee tyAgela zarIranuM rUpAMtara che. ane tenI racanA te te zarIradhArI jI vaDe ja karAyelI hoI jagatamAtranI vastu banAvavArUpa jagakartRtva tarIke keTalAka Izvarane gaNe che, te vyAjabI nathI. zarIra banAvavAmAM Izvarane ke bIjA keIne prayatna ke preraNA nathI ja. prayatna mAtra che, te te zarIrane dhAraNa karela jIvana ja. jagatanA utpAdana ke pralayanI vAte mithyA che. A jagata anAdikAlIna che. anAdikAlIna evuM A jagata anantakAlIna paNa che. A jagata kayAre ya astitvamAM -na hatuM, evuM banyuM paNa nathI, ane kyAre ya astitvamAM nahi heya, evuM banavAnuM nathI. anAdi ananta evA A - jagatamAM jIva ane jaDa e be prakAranA mukhya padArtho che. ethI jagatanA ekaeka padArthane kAMte jIvamAM ane kAMte jaDamAM samAveza thaI jAya che. saMsAramAM keI vakhata jIva vinA mAtra ekalA jaDa padArthonuM ja astitva hoya, evuM banyuM paNuM nathI ane banavAnuM paNa nathI. jIvanI sAthenA jaDa evA karmanA rogathI ja saMsAra che. saMsAramAM rahelA zarIradhArIpaNe ja rahe che. saMsArI jIvane zarIra dhAraNa karavuM ja paDe. jaDa evA karma pudgalene saMga ja jIvane zarIra dhAraNa karAvI saMsArI paNe rAkhe che. karma pudgalanA saMga vinAnA jIvane zarIra vargaNAnAM pudda -gale vaLagI zaktAM nathI. jaDanA A saMgathI keIka che Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 mukta banI niraMjana nirAkAra rUpa svadazAne prApta kare che. tema chatAM jagatamAMthI sarva jI e dazAne prApta karI le, ane jagata sarvathA jIva vinAnuM banI jAya, evuM te kayAreya banyuM paNa nathI, ane banavAnuM paNa nathI. eTale saMsArarUpI A kArakhAnAmAM zarIrarUpa kArya banAvavAno pravAha te, sadAne mATe cAlu ja hoya che. eTale samagra saMsArI jInI apekSAe samagra jagatane kayAreya paNa pralaya thAya, e mAnyatA jainadarzanakArone mAnya nathI. vaLI kamarahita jIve kadApi zarIra dhAraNa kare nahi. jaDanA bIlakula saMyoga vinAnA jIvane pharIthI jaDane saMga karAvavAnI koInI tAkAta nathI. je jIvane jaDane saMga hoya, tene ja bIjI jaDa vastu vaLagI zake. eTale samagra jagatanA punaH utpA"dananI vAta paNa mithyA che. A rIte jagatanA utpAdana ke pralayanI vAte asaMbhavita ja che. A rIte pudgala vipAkI karma pravRtio dvArA thatI zarIra racanAdinuM svarUpa ApaNe vicAryuM. buddhimAna purUSe A uparathI sRSTi racanAnuM svarUpa saralatAthI samajI zakaze. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaaNuvijJAna samajavAnI AvazyakatA. jainadarzanamAM aNuvAda" nAmanA A pustakamAM padArthane vividha ANa paikI, mukhya viSaya te karma ApyuM aMgeno ja che. kAraNa ke jIvane herAnaparezAna karI mUkanAra te AtmA sAthe saMbaMdhita banI rahelAM karma aNusamUha ja che. jIvane anya aNunI anukuLatA tathA pratikuLatA sarjanane AdhAra, A karma aNusamUha ja che. AtmAmAM karma aNuothI thatI anarthatAthI bacavA mATe ja jainadarzanamAM nava tattvanuM suMdara AyeAjana che. A nava tatvanuM jJAna ja, mAnavamAM mAnavatA saje che. AdhyAtmika draSTie je kaMI mahApurU thaI gayA che. te sarve A navatatvamAM heya tyAjya), ya (jANakArapaNuM) ane upAdeya (grAhya) nA vivekI banavAthI ja thayA che. navatatvano mukhya viSaya, cetana ane jaDapadArtha saMbadhI ja che. jaDa padArthamAM paNa mukhyatA te karma svarUpa aNuvAdanI ja che. mAnavajIvanane sadAcArI banAvavAnuM keIpaNa suzikSaNa hAya te karmavAda ja che. Aje e jatanA zikSaNa pratye upasAbhAva rAkhI kevaLa piTa bharavAnA ke vilAsa poSavAnA. ja zikSaNathI dezane uddhAra karavAnI AkAMkSA sevanArAe mArga bhUlI rahyA che. mATe karma Aga svarUpane sArI rIte samavana susaMskArI banAvavA mATe dareka Astika kalae ravirita karmavijJAna sAthe sAthe zrI jenadanithitavikone abhyAsane jIvanamAM utA joIe. ra ..!:2..) samApta Page #157 -------------------------------------------------------------------------- _